📜

ನಮೋ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ.

ಅಭಿಧಾನಪ್ಪದೀಪಿಕಾಟೀಕಾ

ಗನ್ಥಾರಮ್ಭ

ಯಸ್ಸ ¶ ಞಾಣಂ ಸದಾ ಞಾಣಂ, ನಾಞ್ಞೇಯ್ಯಾ ಞಾಣಕಂ ವಿನಾ;

ನಿಸ್ಸೇಸಗುಣಯುತ್ತಸ್ಸ, ತಸ್ಸ ನತ್ವಾ ಮಹೇಸಿನೋ.

ಸತ್ಥನ್ತರಾ ಸಮಾದಾಯ, ಸಾರಂ ಸಬ್ಬಧರಾ ತಥಾ;

ಕರಿಯ್ಯತೇ’ಭಿಧಾನಪ್ಪ-ದೀಪಕಸ್ಸತ್ಥವಣ್ಣನಾ.

ಪಣಾಮಾದಿವಣ್ಣನಾ

[ಕ] ಇಧಾಯಂ ಗನ್ಥಕಾರೋ ಪಠಮಮತ್ತನೋ ಪರೇಸಮ್ಪಿ ಸಮ್ಮಾ ಹಿತತ್ಥನಿಪ್ಫಾದನತ್ಥಂ ಪುಞ್ಞಸಮ್ಪದ’ಮಾಚಿನೋತಿ ‘‘ತಥಾಗತೋ’’ಚ್ಚಾದಿನಾ. ತತ್ಥ ಕರುಣಾಕರೋ ಮಹಾಕರುಣಾಯ ಉಪ್ಪತ್ತಿಟ್ಠಾನಭೂತೋ ಯೋ ತಥಾಗತೋ ಭಗವಾ ಕರೋಪಯಾತಂ ಅತ್ತನೋ ಹತ್ಥಗತಂ ಸುಖಪ್ಪದಂ ಸುಖಸ್ಸ ಪತಿಟ್ಠಾನಭೂತಂ ಸುಖಕಾರಣಂ ವಾ ಸುಖದಾಯಕಂ ವಾ ಪದಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಓಸಜ್ಜ ಚಜಿತ್ವಾ ಕಲಿಸಮ್ಭವೇ ದುಕ್ಖಕಾರಣಭೂತೇ ¶ ಭವೇ ಸಂಸಾರೇ ಕೇವಲದುಕ್ಕರಂ ಸುಕರೇನಾಸಮ್ಮಿಸ್ಸಂ ಅಚ್ಚನ್ತದುಕ್ಕರಂ ಪಞ್ಚವಿಧಪರಿಚ್ಚಾಗಾದಿಕಂ ಕರಂ ಕರೋನ್ತೋ ಪರತ್ಥಂ ಪರೇಸಮತ್ಥಂಯೇವ ಅಕಾ ಕತವಾ, ತಮೇದಿಸಂ ತಥಾಗತಂ ಅಹಂ ನಮಾಮಿ.

[ಖ] ಯಞ್ಚ ಧಮ್ಮಂ ಜರಾರುಜಾದಿಮುತ್ತಾ ಜರಾರೋಗಾದೀಹಿ ವಿಮುತ್ತಾ ಮುನಿಕುಞ್ಜರಾ ಮುನಿಸೇಟ್ಠಾ ಭಗವನ್ತೋ ಅಪೂಜಯುಂ ಪೂಜಿತವನ್ತೋ, ತಥಾ ಉತ್ತರೇ ಉತ್ತಮೇ ಸತ್ತಾನಂ ವಾ ಸಂಸಾರಮಹೋಘಪಕ್ಖನ್ದಾನಂ ತತೋ ಉತ್ತರಣಸಮತ್ಥೇ ಯಹಿಂ ತರೇ ಯಸ್ಮಿಂ ಧಮ್ಮಪ್ಲವೇ ಠಿತಾ ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪಜ್ಜನವಸೇನ ಆರೂಳ್ಹಾ ನರಾನರಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಚ ದೇವಾ ಚ ತಿವಟ್ಟಮ್ಬುನಿಧಿಂ ಕಿಲೇಸಕಮ್ಮವಿಪಾಕವಟ್ಟಸಙ್ಖಾತೇಹಿ ತೀಹಿ ವಟ್ಟೇಹಿ ಆಕುಲಿತಂ ಸಂಸಾರಮಹಮ್ಬುರಾಸಿಂ ತರಿಂಸು ತಿಣ್ಣಾ, ಅಘಪ್ಪಹಂ ಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನಕರಂ, ಸಂಸಾರದುಕ್ಖಪ್ಪಹಾನಕರಂ ವಾ ತಂ ಧಮ್ಮಮಪಿ ಅಹಂ ನಮಾಮಿ.

[ಗ] ಮುನಿನ್ದೋರಸಸೂನುತಂ ಭಗವತೋ ಉರೇ ಸಮ್ಭವಧಮ್ಮದೇಸನಾಯ ಅರಿಯಭಾವಪ್ಪತ್ತತಾಯ ಮುನಿನ್ದಸ್ಸ ಓರಸಪುತ್ತಭಾವಂ ಗತಂ ಪತ್ತಂ ನುತಂ ಕಿಲೇಸಖೇಪನಕಂ ಸುಪುಞ್ಞಖೇತ್ತಂ ಪುಞ್ಞತ್ಥಿಕಾನಂ ಪುಞ್ಞಬೀಜವಿರುಹನಟ್ಠಾನಂ ಸುಖೇತ್ತಭೂತಂ ಭುವನೇ ಲೋಕೇ ಸುತಂ ವಿಸ್ಸುತಂ ¶ , ಸುತಧರಂ ವಾ ಕಿಲೇಸಸವನಾಭಾವೇನ ಅಸ್ಸುತಂ ಅಪಾಣೋಪಿ ಪಾಣೋ ಕರೀಯಿತ್ಥಾತಿ ಪಾಣೀಕತೋ, ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರೋ, ಸೋವ ಸಂವರೋ ಏತಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ಪಾಣೀಕತಸಂವರೋ, ತಂ ಪಾಣೀಕತಸಂವರಂ, ವರಂ ಸೀಲಾದಿಗುಣೇಹಿ ಸದೇವಕೇಹಿ ಲೋಕೇಹಿ ಪತ್ಥನೀಯಂ. ‘‘ದೇವಾಪಿ ತಸ್ಸ ಪಿಹಯನ್ತಿ ತಾದಿನೋ’’ತಿ [ಉದಾ. ೨೭] ಹಿ ವುತ್ತಂ. ಸದಾ ಸಬ್ಬಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಗುಣೋಘೇನ ಸೀಲಾದಿಗುಣಸಮೂಹೇನ ನಿರನ್ತರನ್ತರಂ ಅವಿಚ್ಛಿನ್ನಮಾನಸಂ, ಪರಿಪುಣ್ಣಚಿತ್ತಂ ವಾ ಗಣಮ್ಪಿ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ಅರಿಯಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಸಮೂಹಂ ಅಪಿ ಅಹಂ ನಮಾಮೀತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ತಿಣ್ಣಮ್ಪಿ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಅತ್ಥಯೋಜನಾ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ.

[ಘ-ಙ] ಏವಂ ಪುಞ್ಞಸಮ್ಪದಮಾಚಿನಿತ್ವಾ ಕಿಮಭಿಮತಂ ಸಾಧನೀಯಮಿಚ್ಚಾಹ ‘‘ಪಕಾಸಿಸ್ಸಮಭಿಧಾನಪ್ಪದೀಪಿಕ’’ನ್ತಿ. ಬುದ್ಧಾದೀನಮಭಿಧಾನಾನಂ ಸರೂಪವಸೇನ, ಲಿಙ್ಗವಸೇನ ಚ ಪರಿದೀಪನತೋ ಪಕಾಸನತೋ ‘‘ಅಭಿಧಾನಪ್ಪದೀಪಿಕ’’ನ್ತಿ ಲದ್ಧನಾಮಂ ಸತ್ಥಂ ಪಕಾಸಿಸ್ಸಂ ಅನ್ತೋಭಾವೇನ ನಿಪ್ಫನ್ನಂ ಬಹಿಭಾವೇನ ಪಕಾಸಿಸ್ಸಂ. ಅನ್ತೋಭಾವಸ್ಸ ಹಿ ಬಹಿಭಾವಮಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಭಾವಿತಮುಪಪನ್ನಂ. ನನು ಸನ್ತೇವ ಪುಬ್ಬಾಚರಿಯಾನಂ ನಾಮಲಿಙ್ಗಪ್ಪಕಾಸನಾನ್ಯಮರಕೋಸತಿಕಣ್ಡೋಪ್ಪಲಿನ್ಯಾದ್ಯಭಿಧಾನಸತ್ಥಾನಿ, ಪಾಣಿನಿ ಬ್ಯಾಡಿವರರುಚಿಚನ್ದಗೋಮಿ ರುದ್ದವಾಮನಾದಿವಿಹಿತಾನಿ ಚ ಲಿಙ್ಗಸತ್ಥಾನಿ, ತತೋ ಕಿಮಿದಮುಚ್ಚತೇ ಇಚ್ಚಾಹ ‘‘ನಾಮಲಿಙ್ಗಾನಿ ಬುದ್ಧಭಾಸಿತಸ್ಸಾರಹಾನಿ ದಸ್ಸಯನ್ತೋ’’ತಿ. ಏತೇನ ಸನ್ತೇಸ್ವಪಿ ಪುಬ್ಬಾಚರಿಯಾನಂ ಸತ್ಥೇಸು ಯಸ್ಮಾ ನ ತೇಸು ನಾಮಲಿಙ್ಗಾನಿ ಬುದ್ಧವಚನಾನುರೂಪಾನಿ ಹೋನ್ತಿ ¶ , ತಸ್ಮಾ ತದನುರೂಪಾನಿ ನಾಮಲಿಙ್ಗಾನಿ ದಸ್ಸಯನ್ತೋ ಅಭಿಧಾನಸತ್ಥಂ ಪಕಾಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಏತಮತ್ಥಂ ದೀಪೇತಿ. ನಮ್ಯತೇ ಅಭಿಧೀಯತೇ ಅತ್ಥೋ ಅನೇನಾತಿ ನಾಮಂ, ಸದ್ದಸತ್ಥೇ ನಮುಧಾತುವಸೇನ. ಲಿಙ್ಗಯತೇ ‘‘ಇತ್ಥಿಯಮತೋ ಆಪಚ್ಚಯೋ’’ತ್ಯಾದಿನಾ ವಿಭಜ್ಜತೇತಿ, ಇತ್ಥಾದಯೋ ವಾನೇನ ಲಿಙ್ಗೀಯನ್ತೇ ಬ್ಯಞ್ಜೀಯನ್ತೇತಿ ಲಿಙ್ಗಂ, ಇತ್ಥಿಪುಮನಪುಂಸಕಂ. ಕಿಮೇತಸ್ಸ ಅಭಿಧಾನಸತ್ಥಸ್ಸ ಕರಣೇ ಪಯೋಜನನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಾಯಂ ಯಸ್ಮಿಂ ಸತಿ ತಂ ಸೋತಾರೋ ಸೋತುಮುಸ್ಸಹನ್ತಿ, ತಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ನಾಮಲಿಙ್ಗೇಸ್ವಿ’’ಚ್ಚಾದಿ. ಯತೋ ಬುದ್ಧವಚನೇ ಪಟುನೋ ಭಾವೋ ಪಾಟವಂ, ತದೇವ ಅತ್ಥೋ ಪಯೋಜನಂ, ತಂ ಇಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಪಾಟವತ್ಥಿನೋ, ತೇಸಂ ಪಾಟವತ್ಥೀನಂ ಸೋತೂನಂ ನಾಮಲಿಙ್ಗೇಸು ಕೋಸಲ್ಲಂ ಕುಸಲತಾ ಛೇಕಭಾವೋ ಬುದ್ಧವಚನೇ ಮಹಬ್ಬಲಂ ಅತ್ಥಸ್ಸ ನಿಚ್ಛಯಕಾರಣಂ ಹೋತಿ, ಅತೋ ತಸ್ಮಾ ಕಾರಣಾ ಬುದ್ಧಭಾಸಿತಸ್ಸಾರಹಾನಿ ನಾಮಲಿಙ್ಗಾನಿ ದಸ್ಸಯನ್ತೋ ಅಭಿಧಾನಪ್ಪದೀಪಿಕಂ ಸತ್ಥಂ ಪಕಾಸಿಸ್ಸನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

[ಚ] ಇದಾನಿ ಸತ್ಥಲಹುಭಾವತ್ಥಮಾಹ ‘‘ಭಿಯ್ಯೋ’’ಚ್ಚಾದಿ. ಭಿಯ್ಯೋ ಬಾಹುಲ್ಲೇನ ರೂಪನ್ತರಾ ರೂಪಭೇದೇನ ಇತ್ಥಿಪಚ್ಚಯಪುಮ್ಭಾವಾದಿಕಾರಿಯಕತೇನ ಥೀಪುನ್ನಪುಂಸಕಂ ಞೇಯ್ಯಂ, ಸೋ ಚ ನಾಮಾನಂ ನಾಮವಿಸೇಸನಸ್ಸ, ನಾಮಪರಾಮಸಿಸಬ್ಬನಾಮಸದ್ದಸ್ಸ ಚ ಞೇಯ್ಯೋ ಪಕಾರನ್ತರಾಭಾವಾ. ತತ್ರ ನಾಮಾನಂ ರೂಪಭೇದೋ ಯಥಾ – ಛುರಿಕಾ ಸತ್ಯ’ಸಿಪುತ್ತಿ [ಅಭಿಧಾನ ೩೯೨ ಗಾಥಾ]. ಅಸಿ ಖಗ್ಗೋ ಚ ಸಾಯಕೋ [ಅಭಿಧಾನ ೩೯೧ ಗಾಥಾ]. ಪಾನೀಯಂ ಸಲಿಲಂ ದಕನ್ತಿ [ಅಭಿಧಾನ ೬೬೧ ಗಾಥಾ]. ನಾಮವಿಸೇಸನಸ್ಸ ಯಥಾ – ನಿಸೀಥೋ ಮಜ್ಝಿಮಾ ರತ್ತೀತಿ [ಅಭಿಧಾನ ೭೦ ಗಾಥಾ]. ನಾಮಪರಾಮಸಿಸಬ್ಬನಾಮಸದ್ದಸ್ಸ ಯಥಾ – ¶ ಆಕಙ್ಖಾ ರುಚಿ ವುತ್ತಾ ಸಾ, ತ್ವಧಿಕಾ ಲಾಲಸಾ ದ್ವಿಸೂತಿ [ಅಭಿಧಾನ ೧೬೩ ಗಾಥಾ]. ಸಾಹಚರಿಯೇನ ನಿಯತಲಿಙ್ಗೇನಾವಿಪ್ಪಯೋಗತೋ ಥೀಪುನ್ನಪುಂಸಕಂ ಞೇಯ್ಯಂ. ಕತ್ಥಚೀತಿ ಯತ್ರ ರೂಪಭೇದೋ ನತ್ಥಿ, ತಂ ಯಥಾ – ಮರೀಚಿ ಮಿಗತಣ್ಹಿಕಾ [ಅಭಿಧಾನ ೬೫ ಗಾಥಾ]. ರಂಸಿಮಾ ಭಾಕರೋ ಭಾನು [ಅಭಿಧಾನ ೬೩ ಗಾಥಾ]. ಆಪೋ ಪಯೋ ಜಲಂ ವಾರಿ [ಅಭಿಧಾನ ೬೬೧ ಗಾಥಾ]. ಮರೀಝಾದಯೋ ಹ್ಯಭಿನ್ನರೂಪತ್ತಾ ಲಿಙ್ಗನ್ತರೇಪಿ ಸಮ್ಭಾವಿಯನ್ತೇಹಿ ನಿಯತಲಿಙ್ಗೇಹಿ ಮಿಗತಣ್ಹಿಕಾಭಾಕರಜಲಾದಿಸದ್ದೇಹಿ ಸಾಹಚರಿಯೇನ ತಂಲಿಙ್ಗೇ ನಿಚ್ಛೀಯನ್ತೇ. ಆಹಚ್ಚವಿಧಾನೇನ ಇತ್ಥಿಪುಮನಪುಂಸಕಾನಂ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ಕಥನೇನ ಥೀಪುನ್ನಪುಂಸಕಂ ಞೇಯ್ಯಂ. ಕ್ವಚೀತಿ ಯತ್ರ ನ ರೂಪಭೇದೋ ಲಿಙ್ಗನಿಣ್ಣಯಸ್ಸ ನಿಮಿತ್ತಂ, ನ ಚ ಸಾಹಚರಿಯಂ ಲಿಙ್ಗಭೇದೋಭಿಮತೋ, ನೇಕಮೇವ ವಾ ಲಿಙ್ಗಮಿಚ್ಛತೇ, ತಂ ಯಥಾ – ವಲ್ಲರೀ ಮಞ್ಜರೀ ನಾರೀ [ಅಭಿಧಾನ ೫೫೦ ಗಾಥಾ]. ವಿಟಪೋ ವಿಟಭೀತ್ಥಿಯಂ [ಅಭಿಧಾನ ೫೪೭ ಗಾಥಾ]. ಭೀತಿತ್ಥೀ ಭಯಮುತ್ತಾಸೋ [ಅಭಿಧಾನ ೧೬೬ ಗಾಥಾ]. ವಜಿರಂ ಪುನ್ನಪುಂಸಕೇಚ್ಚಾದಿ [ಅಭಿಧಾನ ೨೪ ಗಾಥಾ].

[ಛ] ಇದಾನಿ ರೂಪಭೇದೋತಿ ಲಿಙ್ಗನಿಣ್ಣಯಸ್ಸ ಪಟಿಪತ್ತಿಹೇತುಕೋ ಯೋ ಭಿನ್ನಲಿಙ್ಗಾನಂ ದ್ವನ್ದೋ, ತಕ್ಕರಣಪಟಿಸೇಧೇನ ಅಭಿನ್ನಲಿಙ್ಗಾನಮೇವ ದ್ವನ್ದೋ ಕತೋತಿ ಪರಿಭಾಸಿತುಮುಪಕ್ಕಮತೇ ‘‘ಅಭಿನ್ನಲಿಙ್ಗಿನ’’ಮಿಚ್ಚಾದಿ. ಅಭಿನ್ನಲಿಙ್ಗೀನಂಯೇವ ನಾಮಾನಂ ದ್ವನ್ದೋ ಕತೋ, ನ ಭಿನ್ನಲಿಙ್ಗೀನಂ, ಯಥಾ – ವಿಮುತ್ಯಸಙ್ಖತಧಾತು, ಸುದ್ಧಿನಿಬ್ಬುತಿಯೋ ಸಿಯುನ್ತಿ [ಅಭಿಧಾನ ೯ ಗಾಥಾ]. ನ ಕೇವಲಂ ದ್ವನ್ದೋಯೇವ, ಅಥ ಖೋ ಏಕಸೇಸೋಪ್ಯಭಿನ್ನಲಿಙ್ಗಾನಂಯೇವ ಕತೋ, ಯಥಾ – ನಗ್ಗೋ ದಿಗಮ್ಬರಾವತ್ಥಾ. [ಅಭಿಧಾನ ೭೩೪ ಗಾಥಾ] ಸಬ್ಬಧರಕತೇ ಪನ ‘‘ಜೀಮೂತಾ ಮೇಘಪಬ್ಬತಾ’’ ಇಚ್ಚುದಾಹಟಂ. ನನು ಚ ಭಿನ್ನಲಿಙ್ಗಾನಮ್ಪಿ ಏಕಸೇಸೋ ಕತೋ, ಯಥಾ ¶ – ಮಾತಾ ಪಿತಾ ತು ಪಿತರೋ, ಪುತ್ತಾ ತು ಪುತ್ತಧೀತರೋ [ಅಭಿಧಾನ ೨೪೯ ಗಾಥಾ]. ಸಸುರಾ ಸಸ್ಸು ಸಸುರಾ, ಭಾತುಭಗಿನಿ ಭಾತರೋತಿ [ಅಭಿಧಾನ ೨೫೦ ಗಾಥಾ]. ಏತ್ಥ ಹಿ ಮಾತಾ ಚ ಪಿತಾ ಚ ಪಿತರೋ, ಪುತ್ತೋ ಚ ಧೀತಾ ಚ ಪುತ್ತಾ, ಸಸ್ಸು ಚ ಸಸುರೋ ಚ ಸಸುರಾ, ಭಾತಾ ಚ ಭಗಿನೀ ಚ ಭಾತರೋತಿ ಭಿನ್ನಲಿಙ್ಗಾನಮ್ಪಿ ಏಕಸೇಸೋ ದಸ್ಸಿತೋತಿ. ಠಾನನ್ತರೇ ತೇಸಂ ಭಿನ್ನಲಿಙ್ಗತಾಯ ದಸ್ಸಿತತ್ತಾ ನ ದೋಸೋ. ತಾತೋ ತು ಜನಕೋ ಪಿತಾ [ಅಭಿಧಾನ ೨೪೩ ಗಾಥಾ]. ಅಮ್ಮಾ’ಮ್ಬಾ ಜನನೀ ಮಾತಾ [ಅಭಿಧಾನ ೨೪೪ ಗಾಥಾ]. ಅಪಚ್ಚಂ ಪುತ್ತೋತ್ರಜೋ ಸುತೋ [ಅಭಿಧಾನ ೨೪೦ ಗಾಥಾ]. ನಾರಿಯಂ ದುಹಿತಾ ಧೀತಾ [ಅಭಿಧಾನ ೨೪೧ ಗಾಥಾ]. ಜಾಯಾಪತೀನಂ ಜನನೀ, ಸಸ್ಸು ವುತ್ತಾಥ ತಪ್ಪಿತಾ. ಸಸುರೋತಿ ಇಚ್ಚಾದಿಕಞ್ಹಿ ತೇಸಂ [ಅಭಿಧಾನ ೨೪೬ ಗಾಥಾ] ಠಾನನ್ತರನ್ತಿ. ತಥಾ ಏತ್ಥ ಕಮಂ ವಿನಾ ಭಿನ್ನಲಿಙ್ಗಾನಂ ಗಣನಪಾಠೋ ವಿಯ ಸಙ್ಕರೋಪಿ ನ ಕತೋ. ತತ್ರ ಹಿ ಸಗ್ಗದಿಸಾದಯೋ ಅತ್ಥಾ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ತಂಸಮ್ಬನ್ಧಾ ಚ ಸಕ್ಕವಿದಿಸಾದಯೋ ಅತ್ಥಾ ಸಕಸಕಸಮ್ಬನ್ಧಸಹಿತಾ ಯಥಾಭಿಧಾನಂ ಸರೂಪಪಟಿಪತ್ಯಮತ್ಥಭಿಧೇಯ್ಯಾ, ತಥಾ ತಪ್ಪರಿಯಾಯಸಮ್ಬನ್ಧಾನಿ ಚ ಯಾನಿ ನಾಮಾನಿ, ತಾನಿ ಸಬ್ಬಾನಿ ತದಭಿಧಾನಾವಸರೇ ಅಭಿಧೇಯ್ಯಾನೀತಿ ಸುಖೇನೇಕತ್ರೇವ ಸಕಲನಾಮಪಟಿಪತ್ತಿ ಸರೂಪಪಟಿಪತ್ತಿ ಚ ಯಥಾ ಸಿಯಾತಿಚ್ಚೇತದತ್ಥಂ ಕಮೋ ಅಭ್ಯುಪಗಮ್ಯತೇ, ತಥಾ ಚ ಸತ್ಯಾವಸ್ಸಂ ಸಗ್ಗಾದಿಪರಿಯಾಯೇ ದಿವಸದ್ದಾದಯೋ, ಹರಾದ್ಯವಸರೇ ಕುಮಾರಾದಯೋ ಅಭಿಧೇಯ್ಯಾ ಇತಿ ಕಮಾನುರೋಧೇನ ಲಿಙ್ಗಸಙ್ಕರೋ ಪರಿಹರಿತುಮಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯೋ, ಯಥಾವುತ್ತನ್ತು ಕಮಂ ವಿನಾ ನೇಹ ಸಙ್ಕರೋ ಕತೋ, ಇತಿ ಪರಿಯಾಯೇನ ಇತ್ಥಿಪ್ಪಕರಣಾದಿಕ್ಕಮೇನ ಯಥಾಸಮ್ಭವಮಭಿಧಾನತೋ, ತಂ ಯಥಾ – ಈತಿ ತ್ವಿತ್ಥೀ ಅಜಞ್ಞಞ್ಚ, ಉಪಸಗ್ಗೋ ಉಪದ್ದವೋತಿ [ಅಭಿಧಾನ ೪೦೧ ಗಾಥಾ]. ಅತ್ರ ಹಿ ಯೇ ತಿಲಿಙ್ಗಾ, ತೇ ತಿಲಿಙ್ಗಾವಸರೇ ಏವ ನಿಬದ್ಧಾ, ನ ಗಣನಪಾಠಾ ವಿಯ ಉಚ್ಚಾರಣವಸೇನ, ಏವಂ ಸಬ್ಬತ್ರ ಯಥಾಸಮ್ಭವಂ ನೀಯತೇ. ವುತ್ತಞ್ಚ –

‘‘ಭೇದಾಖ್ಯಾನಾಯ ¶ ನ ದ್ವನ್ದೋ, ನೇಕಸೇಸೋ ನ ಸಙ್ಕರೋ;

ಕತೋತ್ರ ಭಿನ್ನಲಿಙ್ಗಾನ-ಮವುತ್ತಾನಂ ಕಮಂ ವಿನಾ’’ತಿ [ಅಮರ ೧.೪].

ಇದಾನಿ ಲಿಙ್ಗವಾಚಕಾನಂ ಠಾನವಸೇನತ್ಥೇಸು ಗಮನಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಲಿಙ್ಗವಾಚಕೇ’’ಚ್ಚಾದಿ. ಗಾಥಾಪಾದನ್ತಮಜ್ಝಟ್ಠಾ ಗಾಥಾನಂ ಪಾದಾನಞ್ಚ ಅನ್ತಮಜ್ಝಟ್ಠಾ ಲಿಙ್ಗವಾಚಕಾ ಅನೇಕತ್ಥಲಿಙ್ಗವಾಚಕಾನಿ ಞಾಣದಸ್ಸನಾದೀನಿ ಲಿಙ್ಗಾನಿ ಪುಬ್ಬಮತ್ಥಂ ವಾಚಕವಸೇನ ಯನ್ತಿ ಗಚ್ಛನ್ತಿ. ಅಪರೇ ಗಾಥಾಪಾದಾನಮಾದಿಟ್ಠಾ ಲಿಙ್ಗವಾಚಕಾ ಪರಮತ್ಥಂ ಯನ್ತಿ ಗಚ್ಛನ್ತಿ. ತಂ ಯಥಾ –

ಫಲೇ ವಿಪಸ್ಸನಾದಿಬ್ಬ-ಚಕ್ಖುಸಬ್ಬಞ್ಞುತಾಸು ಚ;

ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣಮ್ಹಿ, ಮಗ್ಗೇ ಚ ಞಾಣದಸ್ಸನಂ [ಅಭಿಧಾನ ೭೯೪ ಗಾಥಾ].

ಣಾದೋ ಸದ್ಧಾಚೀವರಾದಿ-ಹೇತ್ವಾಧಾರೇಸು ಪಚ್ಚಯೋ;

ಕೀಳಾದಿಬ್ಬವಿಹಾರಾದೋ, ವಿಹಾರೋ ಸುಗತಾಲಯೇ [ಅಭಿಧಾನ ೮೫೭ ಗಾಥಾ].

ಖಗ್ಗೇ ಕುರೂರೇ ನೇತ್ತಿಂಸೋ, ಪರಸ್ಮಿಞ್ಚಾತ್ರ ತೀಸ್ವಮು [ಅಭಿಧಾನ ೧೦೮೯ ಗಾಥಾ];

ಕುಸಲೇ ಸುಕತಂ ಸುಟ್ಠು-ಕತೇ ಚ ಸುಕತೋ ತಿಸು [ಅಭಿಧಾನ ೯೩೮ ಗಾಥಾ].

ಸಮಯೋ ಸಮವಾಯೇ ಚ, ಸಮೂಹೇ ಕಾರಣೇ ಖಣೇ;

ಪಟಿವೇಧೇ ಸಿಯಾ ಕಾಲೇ, ಪಹಾನೇ ಲಾಭದಿಟ್ಠಿಸು [ಅಭಿಧಾನ ೭೭೮ ಗಾಥಾ].

ಕನ್ತಾರೋ ವನದುಗ್ಗೇಸು [ಅಭಿಧಾನ ೧೧೦೭ ಗಾಥಾ].

ಏತ್ಥ ಚ –

ಯೇಭುಯ್ಯತಾಬ್ಯಾಮಿಸ್ಸೇಸು, ವಿಸಂಯೋಗೇ ಚ ಕೇವಲಂ;

ದಳ್ಹತ್ಥೇನತಿರೇಕೇ ಚಾ-ನವಸೇಸಮ್ಹಿ ತಂ ತಿಸು [ಅಭಿಧಾನ ೭೮೬ ಗಾಥಾ].

ಸಮಾಧಿಸ್ಮಿಂ ಪುಮೇಕಗ್ಗೋ-ನಾಕುಲೇ ವಾಚ್ಚಲಿಙ್ಗಿಕೋ [ಅಭಿಧಾನ ೧೦೩೫ ಗಾಥಾ].

ಜಳೇ ಥೂಲೋ ಮಹತ್ಯಪಿ [ಅಭಿಧಾನ ೧೦೬೬ ಗಾಥಾ] ಚ್ಚಾದೀಸು

ಗಾಥಾಮಜ್ಝಟ್ಠಾನಂ ¶ , ಪಾದನ್ತಮಜ್ಝಟ್ಠಾನಞ್ಚ ಲಿಙ್ಗವಾಚಕಾನಂ ಪುಬ್ಬಪರತ್ಥೇಸ್ವಪಿ ಗಮನಭಾವತೋ ‘‘ಪುಬ್ಬಂ ಯನ್ತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಯೇಭುಯ್ಯವಸೇನ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಅಥ ವಾ ಗಾಥಾನಂ ಮಜ್ಝನ್ತಟ್ಠಾ ಪುಬ್ಬಂ ಯನ್ತಿ, ಗಾಥಾಮಜ್ಝಟ್ಠಾ, ಪಾದನ್ತಮಜ್ಝಟ್ಠಾ ಚ ಪುಬ್ಬಾಪರಞ್ಚ ಯನ್ತೀತಿ ಯಥಾಲಾಭಯೋಜನಾ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ.

[ಜ] ಇದಾನಿ ವಿಸೇಸವಿಧಿಮ್ಹಿ ಸತ್ಥಲಹುಭಾವತ್ಥಂ ಪರಿಭಾಸತೇ ‘‘ಪುಮಿತ್ಥಿಯ’’ಮಿಚ್ಚಾದಿ. ಪುಮಿತ್ಥಿಯಂ ‘‘ದ್ವೀಸೂ’’ತಿ ಪದಂ ಞೇಯ್ಯಂ, ಯಥಾ – ಅಸನಿ ದ್ವೀಸು [ಅಭಿಧಾನ ೨೪ ಗಾಥಾ]. ಸಬ್ಬಲಿಙ್ಗೇ ಲಿಙ್ಗತ್ತಯೇ ‘‘ತೀಸೂ’’ತಿ ಪದಂ ಞೇಯ್ಯಂ, ಯಥಾ – ಸತ್ತನ್ನಂ ಪೂರಣೇ ಸೇಟ್ಠೇ’ತಿಸನ್ತೇ ಸತ್ತಮೋ ತಿಸು [ಅಭಿಧಾನ ೯೪೨ ಗಾಥಾ]. ಏತ್ಥ ಚ ನಿಸಿದ್ಧಲಿಙ್ಗನಾಮಂ ಪಾರಿಸೇಸತೋ ‘‘ಸೇಸಲಿಙ್ಗ’’ನ್ತಿ ಞೇಯ್ಯಂ [ನಿಸಿದ್ಧಲಿಙ್ಗ ಸೇಸತ್ಥಂ (ಅಮರ ೧.೫.)], ಯಥಾ – ವಸ್ಸ ಸಂವಚ್ಛರಾ ನಿತ್ಥೀತಿ [ಅಭಿಧಾನ ೮೧ ಗಾಥಾ]. ಅತ್ರ ಚೇಕಲಿಙ್ಗನಿಸೇಧಬ್ಯಾಖ್ಯಾನೇನ ಲಿಙ್ಗದ್ವಯವಿಧಾನನ್ತಿ [ಏಕಲಿಙ್ಗನಿಸೇಧಬ್ಯಾಜೇನ ಲಿಙ್ಗದ್ವಯಾಭಿಧಾನಮಿತಿ (ಅಮರಕೋಸಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ)].

ಗನ್ಥಲಾಹವಂ ವಿಧಾಯೇದಾನಿ ಪಟಿಪತ್ತಿಲಾಹವತ್ಥಮಾಹ ‘‘ಅಭಿಧಾನನ್ತರಾರಮ್ಭೇ’’ಇಚ್ಚಾದಿ. ಅಭಿಧಾನನ್ತರಸ್ಸ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಅಭಿಧಾನಸ್ಸ ಆರಮ್ಭೇ ಸತಿ, ತು ಅನ್ತೋ ಯಸ್ಸ ಅಭಿಧಾನಸ್ಸ, ಅಥ ಆದಿ ಯಸ್ಸ ಅಭಿಧಾನಸ್ಸಾತಿ ಇದಂ ಅಭಿಧಾನದ್ವಯಞ್ಚ ಞೇಯ್ಯಂ. ತ್ವನ್ತಮಥಾದಿಕಂ ನಾಮಾದಿಪದಂ ಪುಬ್ಬೇನ ನ ಸಮ್ಬಜ್ಝತೇತಿ ಭಾವೋ. ತತ್ರ ನಾಮಪದಂ ಯಥಾ – ಜಿನೋ ಸಕ್ಕೋ ತು ಸಿದ್ಧತ್ಥೋ [ಅಭಿಧಾನ ೪ ಗಾಥಾ]. ಕೇಸವೋ ಚಕ್ಕಪಾಣ್ಯಥ [ಅಭಿಧಾನ ೧೬ ಗಾಥಾ]. ಮಹಿಸ್ಸರೋ ಸಿವೋ ಸೂಲೀ [ಅಭಿಧಾನ ೧೬ ಗಾಥಾ]. ಲಿಙ್ಗಪದಂ ಯಥಾ – ಪುಮೇ ತು ಪಣ್ಹಿ ಪಾಸಣಿ [ಅಭಿಧಾನ ೨೭೭ ಗಾಥಾ]. ಪುಮೇ ತೂತು ರಜೋ ಪುಪ್ಫಂ [ಅಭಿಧಾನ ೨೩೮ ಗಾಥಾ]. ಸಾ ತಿರೋಕರಣೀಪ್ಯಥ ¶ [ಅಭಿಧಾನ ೨೯೮ ಗಾಥಾ]. ಪುನ್ನಪುಂಸಕಮುಲ್ಲೋಚಂ [ಅಭಿಧಾನ ೨೯೯ ಗಾಥಾ]. ಅತ್ಥಪದಂ ಯಥಾ – ಉದರೇ ತು ತಥಾ ಪಾಚಾ’ನಲಸ್ಮಿಂ ಗಹಣೀತ್ಥಿಯಂ [ಅಭಿಧಾನ ೯೭೩ ಗಾಥಾ]. ಪಣೀತೋ ತೀಸು ಮಧುರೇ, ಉತ್ತಮೇ ವಿಹಿತೇಪ್ಯಥ. ಅಞ್ಜಸೇ ವಿಸಿಖಾಯಞ್ಚ, ಪನ್ತಿಯಂ ವೀಥಿ ನಾರಿಯಂ [ಅಭಿಧಾನ ೯೪೦ ಗಾಥಾ]. ಅಥಸದ್ದೇನ ಚತ್ರ ಅನನ್ತರಿಯತ್ಥೇನ ಸಕಪರಿಯಾಯೋಪಲಕ್ಖಣತೋ ಅಥೋ ಸದ್ದಾದೀಸು ಚ ನ ಪುಬ್ಬೇನ ಸಮ್ಬಜ್ಝತೇ. ಪಾಣಕೋ ಚಾಪ್ಯಥೋ ಉಚ್ಚಾಲಿಙ್ಗೋ ಲೋಮಸಪಾಣಕೋತಿ [ಅಭಿಧಾನ ೬೨೩ ಗಾಥಾ].

[ಝ] ಇದಾನಿ ಬುದ್ಧವಚನಾನಮನುರೂಪಾನಮ್ಪಿ ಪಚುರಪ್ಪಯೋಗಾನಮೇವ ಕೇಸಞ್ಚಿ ಗಹಣಂ ಅತ್ತನೋ ಸತ್ಥನ್ತರಾಪಸಯ್ಹತಾವಸೇನ ಅಹಂಕಾರಪುಬ್ಬಿಕಾಭಾವಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಭಿಯ್ಯೋ ಪಯೋಗ’’ಮಿಚ್ಚಾದಿ. ಸೋಗತೇ ಸುಗತಸ್ಸ ವಚನಭೂತೇ ಆಗಮೇ ಪಿಟಕತ್ತಯೇ, ತಞ್ಹಿ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ ತಿವಿಧಸಮ್ಪತ್ತಿಯೋ ಏತೇನಾತಿ ಆಗಮೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಭಿಯ್ಯೋ ಪಯೋಗಂ ಬಾಹುಲ್ಲೇನ ಪಯುಜ್ಜತೇತಿ ಪಯೋಗೋ, ತಂ ಆಗಮ್ಮ ಗಹೇತ್ವಾ ಕ್ವಚಿ ಅರಞ್ಞವಗ್ಗಾದೀಸು ನಿಘಣ್ಟುಯುತ್ತಿಞ್ಚ ನಿಘಣ್ಟುನಾಮಕೇ ಸತ್ಥೇ ಆಗತಂ ಬುದ್ಧವಚನಾನುರೂಪಂ ಯುತ್ತಿಞ್ಚ ಆನೀಯ ಆನೇತ್ವಾ ನಾಮಲಿಙ್ಗಂ ಕಥೀಯತಿ ಅನ್ತೋಭಾವೇನ ನಿಪ್ಫನ್ನಂ ಬಹಿಭಾವೇನ ಪಕಾಸೀಯತೇ. ಆವಿಭಾವತ್ತಮೇವ ಹಿ ಜಞ್ಞತ್ತಂ ಸನ್ತಕಾರಿಯಕಾರಿನೋ. ಆಸೀಸಾಯಂ ವಾ ಅವಸ್ಸಮ್ಭಾವಿನೋಪಿ ವಚನಸ್ಸ ವತ್ತಮಾನತ್ಥವತ್ತಿಚ್ಛಾಯ ವತ್ತಮಾನತ್ತಂ, ತಥಾ ಹಿ ಲೋಕೇ ಅವಸ್ಸಮ್ಭಾವಿನೋ ಸಿದ್ಧಿಮಭಿಸನ್ಧಾಯ ಭಾವಿನಮಪ್ಪತ್ತಂ ವತ್ತಮಾನತ್ತೇನ ವಾ ಅತೀತತ್ತೇನ ವಾ ವತ್ತುಮಿಚ್ಛತಿ, ತಂ ಯಥಾ – ‘‘ಇದಂ ಮಮಮಪಾಪಯೇ’’ತಿ ಕೋಚಿ ಕೇನಚಾಭಿಹಿತೋ ಸನ್ತೋ ಅವಸ್ಸಂ ತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ಪಾಪಿಯಮಾನಂ ಪತ್ತಂ ವಾ ವತ್ತುಮಿಚ್ಛತಿ ¶ , ತತೋಯೇವ ‘‘ಆಸೀಸಾಯಂ ಭೂತಮಿವ ಚೇ’’ತಿ [ಪಾಣಿನಿ ೩.೩.೧೩೨] ತದತಿದೇಸವಚನಂ ಪಚ್ಚಾಖ್ಯಾಯತೇ.

ಪಣಾಮಾದಿವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧. ಸಗ್ಗಕಣ್ಡವಣ್ಣನಾ

೧. ಇದಾನಿ ಯಸ್ಮಾ ಅಭಿಧೇಯ್ಯತ್ಥೋ ನಾಮ ಪಞ್ಞತ್ತಿಪರಮತ್ಥತ್ಥವಸೇನ ದುವಿಧೋ, ತೇಸು ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಪಞ್ಞತ್ತತ್ಥತೋ ಪರಮತ್ಥತ್ಥೋವ ಸೇಟ್ಠೋ, ತೇಸುಪಿ ಓಧಿಸೋ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಸಮುಚ್ಛೇದಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಕರತ್ತಾ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಅಟ್ಠ ಧಮ್ಮಾ ಸೇಟ್ಠಾ, ತತೋಪಿ ನಿಬ್ಬಾನಮೇವ ಸೇಟ್ಠಂ, ತೇಸಂ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಧಮ್ಮಾನಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋವ ಸೇಟ್ಠೋ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಭಗವತಾ ‘‘ವಿರಾಗೋ ಸೇಟ್ಠೋ ಧಮ್ಮಾನಂ, ದ್ವಿಪದಾನಞ್ಚ ಚಕ್ಖುಮಾ’’ತಿ [ಧ. ಪ. ೨೭೩; ನೇತ್ತಿ. ೧೨೫]. ಏತ್ಥ ಹಿ ‘‘ಯಾವತಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಧಮ್ಮಾ ಸಙ್ಖತಾ ವಾ ಅಸಙ್ಖತಾ ವಾ, ವಿರಾಗೋ ತೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅಗ್ಗಮಕ್ಖಾಯತೀ’’ತಿ [ಅ. ನಿ. ೪.೩೪; ೫.೩೨; ಇತಿವು. ೯೦] ವಚನತೋ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಸಙ್ಖತಾಸಙ್ಖತಧಮ್ಮಾನಂ ವಿರಾಗಸಙ್ಖಾತೋ ನಿಬ್ಬಾನಮೇವ ಸೇಟ್ಠೋ, ಚಕ್ಖುಮಾ ಪನ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ತೇಸಂ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಧಮ್ಮಾನಂ, ದೇವಮನುಸ್ಸಾದಿಭೇದಾನಂ ದ್ವಿಪದಾನಞ್ಚ ಪಞ್ಞತ್ತತ್ಥಾನಂ ಸೇಟ್ಠೋತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ ಭಗವತಾ, ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬತ್ಥಸೇಟ್ಠತ್ಥಾಭಿಧಾಯಕಾಭಿಧಾನಭೂತಂ ಬುದ್ಧಾತಿಧಾನಮೇವ ಪಠಮಂ ಸಗ್ಗಕಣ್ಡಸ್ಸ ಆದಿಮ್ಹಿ ಪತ್ಥಿಯವಸೇನ [ಸತ್ಥಿಯವಸೇನ (ಕ.)] ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಬುದ್ಧೋ’’ಚ್ಚಾದಿ. ತತ್ಥ ಜಿನಸದ್ದನ್ತಂ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಸ್ಸ ನಾಮಂ. ಸಬ್ಬಂ ಬುದ್ಧವಾತಿ ಬುದ್ಧೋ, ಸಕಮ್ಮಕಾ ಕತ್ತರಿ ತಪಚ್ಚಯೋ. ವಿಸಿಟ್ಠಾ ಬುದ್ಧಿ ಅಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ಬುದ್ಧೋ, ಪಸಂಸಾಯಂ ಯದಾದಿನಾ ಣಪಚ್ಚಯೋ. ದಾನಸೀಲಕ್ಖನ್ಧಾದಯೋ ಠಾನಾಟ್ಠಾನಞಾಣಾದಯೋ ವಾ ದಸ ¶ ಬಲಾನಿ ಯಸ್ಸೇತಿ ದಸಬಲೋ. ಸಾಸತಿ ವಿನಯತಿ ಸತ್ತೇತಿ ಸತ್ಥಾ. ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಜಾನನಸೀಲತಾಯ ಸಬ್ಬಞ್ಞೂ. ದ್ವಿಪದಾನಂ, ದ್ವಿಪದೇಸು ವಾ ಉತ್ತಮೋ ದ್ವಿಪದುತ್ತಮೋ, ಬುದ್ಧವಂಸವಣ್ಣನಾಯಂ [ಬು. ವಂ. ಅಟ್ಠ. ೩೭ ನಿದಾನಕಥಾ] ನಿದ್ಧಾರಣಲಕ್ಖಣಾಯ ಛಟ್ಠಿಯಾ ಸಮಾಸಸ್ಸ ಪಟಿಸಿದ್ಧತ್ತಾ ನೇದಿಸೀ ನಿದ್ಧಾರಣಲಕ್ಖಣಾ ಛಟ್ಠೀ ಗಮ್ಯತೇ. ಕಸ್ಮಾ ಪನ ಸೋ ತತ್ಥ ಪಟಿಸಿದ್ಧೋತಿ? ಸಮಾಸೇ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ನಿದ್ಧಾರಣಲಕ್ಖಣತ್ತಯಸ್ಸ ವಿಕಲಾಭಾವತೋ. ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಹಿ ತತ್ಥ ಛಟ್ಠಿಯಾಯೇವ ಪಟಿಸಿದ್ಧೋ, ಸತ್ತಮಿಯಾ ಪನ ನಿದ್ಧಾರಣಲಕ್ಖಣಾಯ ವಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಾ ತಸ್ಸಾಪಿ ಸೋ ಪಟಿಸೇಧನೀಯೋಯೇವ. ಮುನೀನಂ ಇನ್ದೋ ರಾಜಾ ಮುನಿನ್ದೋ. ಪುಞ್ಞಞಾಣಭಾಗ್ಯಾದಯೋ ಭಗಂ ನಾಮ, ತಂಯೋಗಾ ಭಗವಾ. ನಾಥತಿ ಸತ್ತಾನಂ ಹಿತಂ ಯಾಚತಿ, ಕಿಲೇಸೇ ವಾ ಉಪತಾಪೇತಿ, ಸತ್ತೇಸು ವಾ ಇಸ್ಸರಿಯಂ ಕರೋತಿ, ತೇಸಂ ವಾ ಹಿತಂ ಆಸೀಸತೀತಿ ನಾಥೋ. ಬುದ್ಧಧಮ್ಮಸಮನ್ತಞಾಣದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಸಙ್ಖಾತೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಚಕ್ಖೂಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ಚಕ್ಖುಮಾ. ಸಬ್ಬದಾ ಬ್ಯಾಮಪ್ಪಭಾಯ ಕಾಯತೋ ನಿಚ್ಛರಣವಸೇನ ಅಙ್ಗೀರಸೋ. ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಾನಂ ಮುನನತೋ ಮುನಿ, ಧಮ್ಮವಾದೇಸು ವಾ ಮೋನಕರಣತೋ ಮುನಿ.

೨. ಲೋಕಾನಂ, ಲೋಕೇಸು ವಾ ನಾಥೋ ಲೋಕನಾಥೋ. ಅತ್ತನೋ ಅಧಿಕಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿಪಿ ಉತ್ತಮಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ ಅನಧಿವರೋ, ಸಬ್ಬಪರಿಯನ್ತಗತತ್ತಭಾವತ್ತಾ ವಾ ನತ್ಥಿ ಏತಸ್ಸ ಇತೋ ಅಞ್ಞೋ ಅಧಿಕೋ ಪತ್ಥೇತಬ್ಬೋ ಅತ್ತಭಾವೋತಿ ಅನಧಿವರೋ. ಮಹನ್ತಾನಂ ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧಾದೀನಂ ಏಸನತೋ ಗವೇಸನತೋ ಮಹೇಸಿ, ಮಹನ್ತೋ ವಾ ಈಸೋ ವಿಭೂತಿ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಮಹೇಸಿ. ಹಿತಂ ವಿನಯತಿ ಅನುಸಾಸತೀತಿ ವಿನಾಯಕೋ, ವಿಸಿಟ್ಠಂ ವಾ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಸತ್ತೇ ನೇತೀತಿ ವಿನಾಯಕೋ. ಸಬ್ಬಧಮ್ಮದಸ್ಸನಸೀಲತಾಯ ¶ ‘‘ಸಮನ್ತಚಕ್ಖೂ’ತಿ ಲದ್ಧನಾಮೇನ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣೇನ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ಸಮನ್ತಚಕ್ಖು. ಸೋಭನಂ ಗತಂ ಞಾಣಮಸ್ಸ, ಸಂಸಾರಾ ವಾ ಸುಟ್ಠು ಅಪುನರಾವತ್ತಿಯಾ ಗತವಾತಿ ಸುಗತೋ, ಸಪರಸುಖಸಿದ್ಧತ್ಥಂ ವಾ ಸಮ್ಮಾ ಗತವಾತಿ ಸುಗತೋ. ಭೂರಿ ಬಹುಕಾ ಪಞ್ಞಾ ಯಸ್ಸ, ಅನನ್ತತ್ತಾ ವಾ ಭೂರಿಸಮಾ ಪಞ್ಞಾ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಭೂರಿಪಞ್ಞೋ, ಅನನ್ತಾಯ ಮಹಾಪಥವಿಯಾ ಸದಿಸಪಞ್ಞೋತ್ಯತ್ಥೋ. ಕಿಲೇಸಾದಿಪಞ್ಚವಿಧಂ ಮಾರಂ ಜಿತವಾತಿ ಮಾರಜಿ.

೩. ನರಾನಂ ಸೀಹೋ ಸೇಟ್ಠೋ, ಪರಪ್ಪವಾದಮದ್ದನಸಹನತೋ ವಾ ನರೋ ಚ ಸೋ ಸೀಹೋ ಚಾತಿ ನರಸೀಹೋ, ಸಹತೀತಿ ಸೀಹೋ, ನಿರುತ್ತಿನಯೇನ ಪುಬ್ಬವಣ್ಣಾಕಾರಸ್ಸೀಕಾರೋ, ಸೀಹಸದಿಸತ್ತಾ ವಾ ನರೋ ಚ ಸೋ ಸೀಹೋ ಚಾತಿ ನರಸೀಹೋ. ಯಥಾ ಹಿ ಸೀಹೋ ಮಿಗರಾಜಾ ಚತೂಹಿ ದಾಠಾಹಿ ಸಬ್ಬಸತ್ತೇ ಹಿಂಸತಿ ಅಭಿಭವತಿ, ತಥಾ ಭಗವಾಪಿ ಸೀಲಪಞ್ಞಾಪುಞ್ಞಿದ್ಧಿಸಙ್ಖಾತೇಹಿ ಚತೂಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಸಬ್ಬಂ ಲೋಕಂ ಹಿಂಸತಿ ಅಭಿಭವತೀತಿ ಓಪಮ್ಮಸಂಸನ್ದನಂ. ಸಬ್ಬಪುರಿಸಾನಂ ಸೇಟ್ಠತ್ತಾ ನರವರೋ, ನರಾನಂ ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ ಸೇಟ್ಠತ್ತಾ ನರವರೋ, ‘‘ಸೀಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ನರೋ ಸಪಞ್ಞೋ’’ತಿ [ಸಂ. ನಿ. ೧.೨೩] ಏತ್ಥ ವಿಯ ನರಸದ್ದೇನ ಸಬ್ಬೇ ದೇವಮನುಸ್ಸಾ ಸಙ್ಗಹಿತಾ. ಧಮ್ಮಸ್ಸ ರಾಜಪವತ್ತಕತ್ತಾ ಧಮ್ಮರಾಜಾ, ಧಮ್ಮತೋ ವಾ ಸದೇವಕಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ ರಾಜಾ ಜಾತೋ, ನಾಧಮ್ಮತೋತಿ ಧಮ್ಮರಾಜಾ, ಧಮ್ಮೇನ ರಾಜತೀತಿ ವಾ ಧಮ್ಮರಾಜಾ, ಧಮ್ಮಪಾಲಕೋ ವಾ ರಾಜಾ ಧಮ್ಮರಾಜಾ. ಮುನೀನಂ ಸೇಟ್ಠತ್ತಾ ಮಹಾಮುನಿ. ದೇವಾನಂ ಅತಿದೇವೋತಿ ದೇವದೇವೋ, ದೇವಾನಂ ಅಧಿಕೋ ವಾ ದೇವೋ ದೇವದೇವೋ. ಲೋಕಾನಂ ಗರು ಆಚರಿಯೋ ಲೋಕಗರು, ಲೋಕಾನಂ ಗರುಭಾಜನತ್ತಾ ವಾ ಲೋಕಗರು. ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಸಾಮಿ ಯಥಾವುತ್ತನಯೇನ ಧಮ್ಮಸ್ಸಾಮೀ. ಯಥಾ ಪುರಿಮಕಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾ ¶ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಭಾವಂ ಗತಾ, ತಥಾ ಅಯಮ್ಪಿ ಗತೋತಿ ತಥಾಗತೋ, ತಥಾ ವಾ ಸಮ್ಮಾ ಗತಂ ಞಾಣಮಸ್ಸಾತಿ ತಥಾಗತೋತ್ಯಾದಿನಾ ತಥಾಗತಸದ್ದಸ್ಸ ಅತ್ಥಪಪಞ್ಚೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ [ದೀ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧.೭; ಮ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೨; ಸಂ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩.೭೮; ಅ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧.೭೦; ಉದಾ. ಅಟ್ಠ. ೧೮; ಇತಿವು. ಅಟ್ಠ. ೩೮; ಥೇರಗಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೩; ಬು. ವಂ. ಅಟ್ಠ. ೨ ನಿದಾನ ಕಥಾ; ಮಹಾನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೪; ಪಟಿ. ಸ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧.೩೭; ದೀ. ನಿ. ಟೀ. ೧.೭; ದೀ. ನಿ. ಅಭಿ. ಟೀ. ೧.೭; ಮ. ನಿ. ಟೀ. ೧.೧೨; ಅ. ನಿ. ಟೀ. ೧.೧.೧೭೦] ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೪. ಸಯಮೇವ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಭವತಿ, ಅನಞ್ಞಬೋಧಿತೋತಿ ಸಯಮ್ಭೂ. ಸಮ್ಮಾ ಅವಿಪರೀತೇನ ಸ’ಮತ್ತನಾಯೇವ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮೇ ಬುಜ್ಝತಿ ಅಬುಜ್ಝಿ ಬುಜ್ಝಿಸ್ಸತೀತಿ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ. ಸೇಟ್ಠಪಞ್ಞಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ವರಪಞ್ಞೋ. ಸತ್ತೇ ಸಂಸಾರಣ್ಣವತೋ ನಿಬ್ಬಾನಪಾರಂ ನೇತೀತಿ ನಾಯಕೋ. ಜಿತಪಞ್ಚಮಾರತ್ತಾ ಜಿನೋ. ಏತ್ಥ ಚ ಸಮನ್ತಭದ್ರ, ಲೋಕಜಿ, ಛಳಭಿಞ್ಞ, ಅದ್ವಯವಾದೀ, ಸಿರೀಘನ, ಅಕನಿಟ್ಠಗ [ಅಕನಿಟ್ಠಕ (ಕ.)], ಧಮ್ಮಚಕ್ಕ, ರಾಗಾಸನಿ [ರಾಗಾರಿ (ಕ.)], ತಿಸರಣ, ಖಸಮ [ಖಣಸಮ (ಕ.) ಖೇನ ಆಕಾಸೇನ ಸಮಾ ತುಲ್ಯಾ ಗುಣಾ ಯಸ್ಸ ಸೋ (ತಿಕಣ್ಡಸೇಸಟೀಕಾ ೧.೧.೮)], ಗುಣಾಕರ, ಮಹಾಸುಖ, ವಜಿರ, ಮೇತ್ತಾಬಲ, ಅಸಮ, ಜಿತಾರಿ, ಮಹಾಬೋಧಿ, ಧಮ್ಮಧಾತು, ಸೇತಕೇತು, ಖಜಿ, ತಿಮುತ್ತಿ [ಖಜಿರವಿಮುತ್ತಿ (ಕ.) ಖೇನ ಆಕಾಸಜ್ಝಾನೇನ – ಸುಞ್ಞಭಾವನಾಯಾತಿ ಭಾವೋ – ಜಯತಿ ಸಂಸಾರಭಾವಂ ಯೋ, ಜಿ+ ಕ್ವಿಪ ಸುಞ್ಞವಾದೀನಂ ಬೋದ್ಧಾನಂ ‘‘ಸುಞ್ಞಂ ಸಬ್ಬಮೇವ’’ ಇತ್ಯಾಕಾರಭಾವನಾಯ ಸಂಸಾರಭಾವಜಯನತೋ ತಥಾಭಾವೋ (ಸದ್ದಕಪ್ಪದ್ದುಮ)], ದಸಭೂಮಿಸ್ಸರ, ಪಞ್ಚಞಾಣ, ಬಹುಕ್ಖಮ, ಸಮ್ಬುದ್ಧ, ಸಬ್ಬದಸ್ಸೀ, ಮಹಾಬಲ, ಸಬ್ಬಬೋಧ ¶ [ಸಮ್ಬೋಧಧಮ್ಮ (ಕ.)], ಧಮ್ಮಕಾಯ, ಸಂಗುತ್ತ, ಅರಹ, ದ್ವಾದಸಕ್ಖ, ವೀತರಾಗಾದೀನಿಪಿ ಅನೇಕಾನಿ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ [ಇಮಾನಿ ಪರಿಯಾಯವಚನಾನಿ ಪಾಯಸೋ ಅಮರಕೋಸತೋ, ತಿಕಣ್ಡಸೇಸಾಭಿಧಾನತೋ ಚ ಗಹಿತಾನಿ]. ಸಮನ್ತತೋ ಪುಞ್ಞಸಮ್ಭಾರತೋ ಚ ಞಾಣಸಮ್ಭಾರತೋ ಚ ಭದ್ರೋ ಸೇಟ್ಠೋತಿ ಸಮನ್ತಭದ್ರೋತ್ಯಾದೀನಿ ಚ ನಿಬ್ಬಚನಾನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ. ವುತ್ತಞ್ಚ –

‘‘ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಿ ನಾಮಾನಿ, ಸಗುಣೇನ ಮಹೇಸಿನೋ;

ಗುಣೇನ ನಾಮಮುದ್ಧೇಯ್ಯಂ, ಅಪಿ ನಾಮಸಹಸ್ಸತೋ’’ತಿ [ಧ. ಸ. ಅಟ್ಠ. ೧೩೧೩; ಉದಾ. ಅಟ್ಠ. ೫೩; ಪಟಿ. ಮ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧.೭೬; ನೇತ್ತಿ. ಅಟ್ಠ. ೩೮].

ತತ್ಥ ಉದ್ಧೇಯ್ಯನ್ತಿ ಉದ್ಧರಿತಬ್ಬಂ. ಅಪಿ ನಾಮಸಹಸ್ಸತೋತಿ ಅನೇಕೇಹಿ ನಾಮಸಹಸ್ಸೇಹೀತ್ಯತ್ಥೋ. ಸಬ್ಬಬುದ್ಧನಾಮಕಥಾ.

ಸಕ್ಕಾದಿಸತ್ತಕಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ನಾಮಂ. ಪಞ್ಚಮಾರೇ ಜೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತೀತಿ ಸಕ್ಕೋ, ಭಗಿನೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂವಾಸಕರಣತೋ ವಾ ಲೋಕಮರಿಯಾದಂ ಛಿನ್ದಿತುಂ ಸಕ್ಕುಣನ್ತೀತಿ ಸಕ್ಕಾ, ಸಾಕಿಯರಾಜೂನಂ ಪುಬ್ಬರಾಜಾನೋ, ತೇಸಂ ವಂಸಭೂತತ್ತಾ ಭಗವಾ ‘‘ಸಕ್ಕೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಅಸ್ಸ ಚ ಜಾತಿಸಮನನ್ತರಂ ನಿಧಯೋ ರತನಾನಿ ಚ ಉಪ್ಪನ್ನಾನೀತಿ ಸಿದ್ಧತ್ಥೋತಿ ನಾಮಂ ಕತಂ, ಸಬ್ಬೇಸಂ ವಾ ಲೋಕಾನಂ ಸಿದ್ಧಾ ಅತ್ಥಾ ಏತೇನ ಹೇತುಭೂತೇನಾತಿ ಸಿದ್ಧತ್ಥೋ. ಸುದ್ಧಂ ಓದನಂ ಅಸ್ಸಾತಿ ಸುದ್ಧೋದನೋ, ತಸ್ಸ ಅಪಚ್ಚಂ ಸುದ್ಧೋದನಿ. ಗೋತಮವಂಸಸ್ಸ ಕಪಿಲಸ್ಸ ಮುನಿನೋ ಸಿಸ್ಸತಾಯ ಸಕ್ಯಾ ಗೋತಮಾ, ಭಗವಾ ಪನ ಗೋತಮವಂಸೇ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ ಗೋತಮಸ್ಸ ಮುನಿನೋ ಅಪಚ್ಚಂ ಗೋತಮೋ.

೫. ಸಕ್ಯವಂಸಾವತಿಣ್ಣೋ [ಸಕ್ಯವಂಸಾ ಪಿತ್ಥಿಣ್ಣೋ (ಕ.)] ಸಕ್ಯಮುನಿ ಯೋ ಬುದ್ಧೋ ಸೋ ಸಕ್ಯಸೀಹೋ, ಸಕ್ಯಾನಂ ವಾ ಸೇಟ್ಠತ್ತಾ ಸಕ್ಯಸೀಹೋ. ಸಕ್ಯಕುಲತೋ ¶ ಜಾತೋ ಮುನಿ ಸಕ್ಯಮುನಿ. ಸೂರಿಯದೇವಪುತ್ತಸ್ಸ ಸೋತಾಪನ್ನತ್ತಾ ಭಗವಾ ಆದಿಚ್ಚಬನ್ಧೂತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಆದಿಚ್ಚಸ್ಸ ಬನ್ಧು ಞಾತೀತಿ ನಿಬ್ಬಚನಂ ಕತ್ವಾ. ಏತ್ಥಪಿ ಮಾಯಾದೇವೀಸುತ, ಮಹಾಸಮಣ, ಕಲಿಸಾಸನಾದೀನಿ [ಕುಲಿಸಾಸನಾದೀನಿ (ಕ.) ಕಲಿಮ್ಹಿ ಯುಗೇ ಸಾಸನಂ ಅನುಸಾಸನಂ ಯಸ್ಸ ಸೋ, ಅಥವಾ ಕಲಿಮ್ಹಿ ಪಾಪೇ ವಿವಾದೇ ವಾ ಸಾಸನಂ ಹಿತಸಾಧನಂ ಯಸ್ಸ ಸೋ (ತಿಕಣ್ಡಸೇಸಟೀಕಾ ೧.೧.೧೧)] ಗೋತಮಪರಿಯಾಯಾನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ.

೬. ಮೋಕ್ಖಾದೀನಿ ನಿಬ್ಬುತಿಪರಿಯನ್ತಾನಿ ಛಚತ್ತಾಲೀಸ ನಾಮಾನಿ ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ. ಮುಚ್ಚನ್ತಿ ಏತ್ಥ, ಏತೇನ ವಾ ರಾಗಾದೀಹೀತಿ ಮೋಕ್ಖೋ. ನಿರುಜ್ಝನ್ತಿ ಏತ್ಥ ರಾಗಾದಯೋತಿ ನಿರೋಧೋ, ರುನ್ಧತಿ ವಾ ನಿಬ್ಬಾನನ್ತಿ ರೋಧೋ, ಕಿಲೇಸೋ, ಸೋ ಏತ್ಥ ನತ್ಥೀತಿ ನಿರೋಧೋ. ವಾನಸಙ್ಖಾತಾಯ ತಣ್ಹಾಯ ನಿಕ್ಖನ್ತತ್ತಾ, ನಿಬ್ಬಾತಿ ವಾ ಏತೇನ ರಾಗಗ್ಗಿಆದಿಕೋತಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ. ಯಥಾ ಪಕತಿದೀಪೋ ನದೀಸೋತೇನ ವುಯ್ಹಮಾನಾನಂ ಪತಿಟ್ಠಾ ಹೋತಿ, ಏವಮಿದಮ್ಪಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಸಂಸಾರಮಹೋಘೇನ ವುಯ್ಹಮಾನಾನಂ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ ದೀಪೋ ವಿಯಾತಿ ದೀಪೋ, ನಿಕ್ಕಿಲೇಸಾನಂ ವಾ ಪದೀಪಸದಿಸಭಾವಕರಣತೋ ದೀಪೋ ವಿಯಾತಿ ದೀಪೋ, ‘‘ನಿಬ್ಬನ್ತಿ ಧೀರಾ ಯಥಯಂ ಪದೀಪೋ’’ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ, ದಿಪ್ಪತಿ ವಾ ಅರಿಯಾನಂ ಞಾಣಚಕ್ಖುಸ್ಸೇವ ಪಕಾಸತೀತಿ ದೀಪೋ. ತಣ್ಹಾನಂ ಖಯಹೇತುತ್ತಾ ತಣ್ಹಕ್ಖಯೋ. ರಾಗಾದೀನಂ ಪಟಿಪಕ್ಖತ್ತಾ, ಉತ್ತಮಟ್ಠೇನ ವಾ ಪರಂ. ತಾಯತಿ ರಕ್ಖತಿ ಅಪಾಯಾದಿತೋತಿ ತಾಣಂ. ನಿಲೀಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸಂಸಾರಭಯಭೀರುಕಾತಿ ಲೇಣಂ. ನತ್ಥಿ ದೀಘರಸ್ಸಾದಿಕಂ ರೂಪಂ ಸಣ್ಠಾನಮೇತಸ್ಸಾತಿ ಅರೂಪಂ, ಅಪ್ಪಚ್ಚಯತ್ತಾ ವಾ ಅರೂಪಂ. ರಾಗಾದೀನಂ ಸನ್ತಕರಣತ್ತಾ ಸನ್ತಂ. ರಾಗಕ್ಖಯಹೇತುಭಾವೇನ ಅವಿಪರೀತತ್ತಾ, ಚತುಸಚ್ಚಪರಿಯಾಪನ್ನತ್ತಾ ¶ ವಾ ಸಚ್ಚಂ. ನತ್ಥಿ ಆಲಯೋ ತಣ್ಹಾ ಏತ್ಥಾತಿ ಅನಾಲಯಂ.

೭. ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ನ ಸಙ್ಕರೀಯತೇತಿ ಅಸಙ್ಖತಂ. ಸಿವಂ ಖೇಮಭಾವಂ ಕರೋತೀತಿ ಸಿವಂ, ಸಂಸಾರಭೀರುಕೇಹಿ ಸೇವಿತಬ್ಬತ್ತಾ ವಾ ಸಿವಂ, ಯದಾದಿನಾ ವಪಚ್ಚಯೋ. ನತ್ಥಿ ಏತ್ಥ ಮತಂ ಮರಣಂ, ಏತಸ್ಮಿಂ ವಾ ಅಧಿಗತೇ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಮತನ್ತಿ ಅಮತಂ. ಪಸ್ಸಿತುಂ ಸುದುಕ್ಕರತಾಯ ಸುದುದ್ದಸಂ. ಪರೇಹಿ ಉತ್ತಮೇಹಿ ಅರಿಯಪುಗ್ಗಲೇಹಿ ಅಯಿತಬ್ಬಂ ಗನ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಪರಾಯಣಂ, ಪರತೋ ವಾ ಅಯಿತಬ್ಬಂ ಗನ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಪರಾಯಣಂ, ಸಂಸಾರಸಭಾವತೋ ಅಞ್ಞಸಭಾವವಸೇನ ಬುಜ್ಝಿತಬ್ಬನ್ತ್ಯತ್ಥೋ, ಪರೇಸಂ ವಾ ಅರಿಯಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಪತಿಟ್ಠಾನತ್ತಾ ಪರಾಯಣಂ. ಯೇನ ಚತ್ತಾರೋ ಮಗ್ಗಾ ಓಧಿಸೋ ಕಿಲೇಸೇ ಸರನ್ತಿ ಹಿಂಸನ್ತಿ ತಂ ಧಮ್ಮಂ ಸರಣಂ, ಅರಿಯಾನಂ ವಸಿತಗೇಹತ್ತಾ ವಾ ಸರಣಂ. ಈತಿ ಉಪದ್ದವೋ ಪವಾಸೋ ಚ ತೇ ಯತ್ಥ ನ ಸನ್ತಿ, ತಂ ಅನೀತಿಕಂ, ಸತ್ತೇ ಸಂಸಾರಂ ನೇತೀತಿ ‘‘ನೀತೀ’’ತಿ ಲದ್ಧನಾಮಾಯ ತಣ್ಹಾಯ ಅಭಾವತೋ ವಾ ಅನೀತಿಕಂ. ಆಸವಾನಂ ಅನಾರಮ್ಮಣತಾಯ ಅನಾಸವಂ. ನಿಚ್ಚಟ್ಠೇನ ಧುವಂ, ಧವತಿ ವಾ ಮಗ್ಗಾನಮಾರಮ್ಮಣಭಾವಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಧುವಂ, ‘‘ಧು ಗತಿಥೇರಿಯೇಸೂ’’ತಿ ಹಿ ಕಾತನ್ತಧಾತು. ದಟ್ಠಬ್ಬಸಭಾವಸ್ಸ ನತ್ಥಿತಾಯ ಅನಿದಸ್ಸನಂ. ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಅಕತತ್ತಾ ಅಕತಂ. ಸದಾ ವಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಾ ಅಪಲುಜ್ಜನಸಭಾವಂ ಗಚ್ಛತಿ, ತೇನ ವಾ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಅಪಲೋಕಿತಂ. ‘‘ಇತಂ ಗತೇ ಚ ವಿಞ್ಞಾತೇ’’ತಿ ಹಿ ನಾನತ್ಥಸಙ್ಗಹೇ ವುತ್ತಂ. ಲೋಕಸಭಾವೇನ ವಾ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಲೋಕಿತಂ, ತಬ್ಭಾವಾಪಗಮನತೋ ಅಪಲೋಕಿತಂ. ಸಣ್ಹಟ್ಠೇನ ನಿಪುಣಂ, ಯೇನ ವಾ ಚತ್ತಾರೋ ಮಗ್ಗಾ ಓಧಿಸೋ ಕಿಲೇಸೇ ನಿಸ್ಸೇಸತೋ ಪುನನ್ತಿ ಸೋಧೇನ್ತಿ, ತಂ ನಿಪುಣಂ. ನ ಕದಾಚಿಪಿ ಯಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ವಿನಾಸೋ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ಅನನ್ತಂ. ಖರನ್ತಿ ¶ ವಿನಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಖರಾ, ಸಙ್ಖತಾ, ತೇ ಯತ್ಥ ನ ಸನ್ತಿ, ತಂ ಅಕ್ಖರಂ, ಖರಸಙ್ಖಾತಾನಂ ವಾ ಸಙ್ಖತಾನಂ ಪಟಿಪಕ್ಖತ್ತಾ ಅಕ್ಖರಂ. ಏತ್ಥ ಚ ಅಸಙ್ಖತನ್ತ್ಯಾದಿಕಾ ಗಾಥಾ ರುಚಿರಾ ನಾಮ.

೮. ಸಬ್ಬದುಕ್ಖಾನಂ ಖಯಕಾರಣತ್ತಾ ದುಕ್ಖಕ್ಖಯೋ. ಬ್ಯಾಬಾಧತೀತಿ ಬ್ಯಾಬಾಧೋ, ಸೋ ಏವ ಬ್ಯಾಬಾದೋ, ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಂ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಬ್ಯಾಬಜ್ಜಂ, ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಪೀಳನಾದ್ಯತ್ಥೋ, ತಂ ಯತ್ಥ ನತ್ಥಿ, ತಂ ಅಬ್ಯಾಬಜ್ಜಂ, ಅಬ್ಯಾಪಜ್ಝನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ತತ್ಥ ಬ್ಯಾಪಜ್ಜನ್ತಿ ವಿನಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಬ್ಯಾಪಾದಾ, ಸಙ್ಖತಾ, ತೇಸಂ ಭಾವೋ ಬ್ಯಾಪಜ್ಝಂ, ಸಙ್ಖತಾನಂ ವಿನಸ್ಸನಭಾವೋ, ತಂ ಯತ್ಥ ನತ್ಥಿ, ತಂ ಅಬ್ಯಾಪಜ್ಝನ್ತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ನಿರುತ್ತಿನಯೇನ ಚ ದ್ಯಸ್ಸ ಜ್ಝಕಾರೋ. ಕಿಲೇಸಕಮ್ಮವಿಪಾಕವಟ್ಟಾನಮಭಾವತೋ ವಿವಟ್ಟಂ. ನಿಬ್ಭಯಟ್ಠೇನ ಖೇಮಂ, ಖಯನ್ತಿ ವಾ ಏತೇನ ರಾಗಗ್ಗಿಆದಯೋತಿ ಖೇಮಂ. ಸಙ್ಖಾರೇಹಿ ಅಸಮ್ಮಿಸ್ಸತಾಯ, ವಿಸಂಯೋಗತಾಯ ಚ ಕೇವಲಂ. ಅಪವಜ್ಜನ್ತಿ ಸಙ್ಖಾರಾ ಏತಸ್ಮಾತಿ ಅಪವಗ್ಗೋ. ಯಸ್ಮಾ ರಾಗೋ ವಿಗತೋ, ಸೋ ವಿರಾಗೋ. ಪಧಾನಭಾವಂ ನೀತಂ ಪಣೀತಂ. ನತ್ಥಿ ಏತಸ್ಮಿಂ ಅಧಿಗತೇ ಅರಿಯಾನಂ ಚುತಂ ಚವನನ್ತಿ ಅಚ್ಚುತಂ. ಅರಿಯೇಹಿ ಪಜ್ಜಿತಬ್ಬತ್ತಾ ಗನ್ತಬ್ಬತ್ತಾ ಪದಂ.

೯. ಚತ್ತಾರೋ ಯೋಗಾ ಖಯನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ಯೋಗಕ್ಖೇಮೋ. ಪಾರೇತಿ ಸಕ್ಕೋತಿ ಸಂಸಾರದುಕ್ಖಸನ್ತಾಪಂ ಸಮೇತುನ್ತಿ ಪಾರಂ, ‘‘ಸಂಸಾರದುಕ್ಖಸನ್ತಾಪತತ್ತಸ್ಸಾ’ಲಂ ಸಮೇತವೇ’’ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ. ಪಗತಾ ಸಂಸಾರಚಕ್ಕಸ್ಸ ಅರಾ ಏತಸ್ಮಾತಿ ವಾ ಪಾರಂ. ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಮುಚ್ಚನತೋ ಮುತ್ತಿ, ನಿಕಾಯನ್ತರಿಯಾ ಪನ ‘‘ಸರೀರೇನ್ದ್ರಿಯೇಹಿ ಅತ್ತನೋ ಮುತ್ತತ್ತಾ ಮುತ್ತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಕಿಲೇಸಸಮನತೋ ಸನ್ತಿ. ವಿಸುಜ್ಝನ್ತಿ ಸತ್ತಾ ಏತಾಯ ರಾಗಾದಿಮಲೇಹೀತಿ ವಿಸುದ್ಧಿ ¶ . ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರಾ ವಿಮುಚ್ಚನತೋ ವಿಮುತ್ತಿ. ಅಸಙ್ಖತಮೇವ ನಿಸ್ಸತ್ತನಿಜ್ಜೀವಟ್ಠೇನ, ಸನ್ತಿಲಕ್ಖಣಧಾರಣತೋ ವಾ ಧಾತೂತಿ ಅಸಙ್ಖತಧಾತು. ಸುಜ್ಝನ್ತಿ ಸತ್ತಾ ಏತಾಯ ರಾಗಾದಿಮಲೇಹೀತಿ ಸುದ್ಧಿ. ಆವುಣೋತಿ ಸಂಸಾರತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತುಮಪ್ಪದಾನವಸೇನಾತಿ ವುತಿ, ತಣ್ಹಾ, ತತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತತ್ತಾ ನಿಬ್ಬುತಿ.

೧೦. ಖೀಣಾಸವಾದಿಚತುಕ್ಕಂ ಅರಹನ್ತೇ. ಖೀಣಾ ಆಸವಾ ಯಸ್ಸ ಸೋ ಖೀಣಾಸವೋ. ತತೋ ಉತ್ತರಿ ಕರಣೀಯಾಭಾವತೋ ನತ್ಥಿ ಸಿಕ್ಖಾ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಅಸೇಕ್ಖೋ. ವಿಗತೋ ರಾಗೋ ಯಸ್ಮಾತಿ ವೀತರಾಗೋ. ಸಂಸಾರಚಕ್ಕಸ್ಸ ಅರೇ ಹತವಾತಿ ಅರಹಾ, ‘‘ಅರಹ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ.

ದೇವಲೋಕಾದಿಪಞ್ಚಕಂ ಸಗ್ಗಸ್ಸ ನಾಮಂ. ದೇವಾನಂ ಲೋಕೋ ಭವನಂ ದೇವಲೋಕೋ. ದಿಬ್ಬನ್ತ್ಯತ್ರ ದಿವೋ. ಅಜ ಗತಿಯಂ, ಅನೇಕತ್ಥತ್ತಾ ಠಿತಿಯಂ, ಚಿರಂ ಠಿಯತೇ ಅಸ್ಮಿನ್ತಿ ಅಗ್ಗೋ, ಠಾನಂ, ಸೋಭನೋ ಅಗ್ಗೋ ಸಗ್ಗೋ, ಪುಞ್ಞೇನ ವಾ ಸುಟ್ಠು ಅಜೀಯತೇತಿ ಸಗ್ಗೋ. ತಯೋ ದೇವಾ ದಿಬ್ಬನ್ತ್ಯತ್ರೇತಿ ತಿದಿವೋ. ಪಧಾನತೋ ಹಿ ತೀಹಿ ಹರಿಹರಬ್ರಹ್ಮೇಹಿ ಬ್ಯಪದೇಸೋ. ತಿದಸಾನಂ ದೇವಾನಂ ಆಲಯೋ ಠಾನನ್ತಿ ತಿದಸಾಲಯೋ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ದೇವಲೋಕಾದಿತ್ತಯಂ ಸಗ್ಗಸಾಮಞ್ಞಸ್ಸ ನಾಮಂ, ತಿದಿವಾದಿದ್ವಯಂ ತಾವತಿಂಸಸ್ಸಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ಅಮರಕೋಸಾದೀಸು ಸಾಮಞ್ಞಸ್ಮಿಂಯೇವ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಗಹಣತೋ ನ ಸಾರತೋ ಪಚ್ಚೇತಬ್ಬಂ. ಏತ್ಥಾಪಿ ನಾಕ, ಸುರಲೋಕ, ತಿಪಿಟ್ಠಪ [ವಿಸನ್ತಿ ಸುಕತಿನೋ ಅಸ್ಮಿಂ ಇತಿ ಪಿಟ್ಠಪಂ ಪಿಸೋದರಾದಿ ತಿದಸಾನಂ ಪಿಟ್ಠಪಧಿತಿ ದಸಸದ್ದಲೋಪೋ (ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ)], ಅವರೋಹ, ಫಲೋದಯ ¶ [ಫಲಸ್ಸ ಕಮ್ಮಫಲಸ್ಸ ಉದಯೋ ದಿಟ್ಠಿಯೋಗ್ಯಟ್ಠಾನಂ (ತಿಕಣ್ಡಟೀಕಾ)], ಮನ್ದರ, ಸೇರಿಕ, ಸಕ್ಕಭವನ, ಖಂ, ನಭಾದೀನಿ ದೇವಲೋಕಸಾಮಞ್ಞಾನಿ ಇಧಾನಾಗತಾನಿಪಿ ಗಹೇತಬ್ಬಾನಿ.

೧೧-೧೨. ತಿದಸಾದಿಚತುದ್ದಸಕಂ ದೇವತಾಸಾಮಞ್ಞಸ್ಸ ನಾಮಂ. ಜಾತೀಸು [ಜಾತಿಜಾತೀಸು (ಕ.)] ವುತ್ತಾಸು ಬ್ಯತ್ತಿಪಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಬ್ಯತ್ತೀನಂ ಬಹುತ್ತಾ ಬಹುವಚನನಿದ್ದೇಸೋ. ಜಾತಿಸತ್ತಾವಿನಾಸಸಙ್ಖಾತಾ ತಿಸ್ಸೋ ದಸಾ ಪರಿಮಾಣಾ ಏತೇಸನ್ತಿ ತಿದಸಾ. ಏತೇ ಹಿ ಮನುಸ್ಸಾದಯೋ ವಿಯ ಬುದ್ಧಿವಿಪರಿಣಾಮಖಯೇಹಿ ನ ಯುಜ್ಜನ್ತಿ, ಪಞ್ಚವೀಸತಿವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಯಾ ಏವ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಸನ್ತಿ ವಿನಸ್ಸನ್ತಿ ಚ. ಮರಣಂ ಮರೋ, ಸೋ ಯೇಸಂ ನತ್ಥಿ, ತೇ ಅಮರಾ. ದಿಬ್ಬನ್ತಿ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಾದೀಹಿ ಕೀಳನ್ತೀತಿ ದೇವಾ. ವಿಬುಜ್ಝನ್ತಿ ನ ಸುಪನ್ತೀತಿ ವಿಬುಧಾ, ಅತೀತಾನಾಗತಜಾತಿಂ ವಿಬುಜ್ಝನ್ತೀತಿ ವಾ ವಿಬುಧಾ. ಸುಧಾಭೋಜನಭುಞ್ಜನಸೀಲತಾಯ ಸುಧಾಸಿನೋ. ಸಮುದ್ದುಟ್ಠಾ [ಅಮತಮಥನೋಟ್ಠಾ (ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ)] ಸುರಾ ಅತ್ಥಿ ಯೇಸಂ, ತೇ ಸುರಾ, ಸುರನ್ತಿ ವಾ ಕೀಳನ್ತೀತಿ ಸುರಾ, ಸುಖೇನ ರಮನ್ತೀತಿ ವಾ ಸುರಾ. ದೀಘಾಯುಕಾಪಿ ಸಮಾನಾ ಯಥಾಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಸಮ್ಪತ್ತಕಾಲೇ ಮರನ್ತಿ ಸೀಲೇನಾತಿ ಮರೂ. ದಿವೋ ದೇವಲೋಕೋ ಓಕೋ ಆಸಯೋ ಯೇಸಂ ತೇ ದಿವೋಕಾ. ಸುಧಾಹಾರಸ್ಸ ಪಾತಬ್ಬಸ್ಸಪಿ ಸಮ್ಭವತೋ ಅಮತಂ ಪಿವನ್ತೀತಿ ಅಮತಪಾ, ಅಮತೋಸಧಂ ವಾ ಪಿವನ್ತೀತಿ ಅಮತಪಾ. ಸಗ್ಗೇ ವಸನಸೀಲತ್ತಾ ಸಗ್ಗವಾಸಿನೋ. ಸದಾ ಪಞ್ಚವೀಸತಿವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಯತ್ತಾ ನಿರಾಕತಾ ಜರಾ ಏತೇಸನ್ತಿ ನಿಜ್ಜರಾ. ನ ನಿಮಿಸನ್ತೀತಿ ಅನಿಮಿಸಾ, ಭಮುಕಾ ನಿಚ್ಚಲಂ ಕರೋನ್ತೀತ್ಯತ್ಥೋ. ದಿವೇ ವಸನ್ತೀತಿ ದಿಬ್ಬಾ. ದೇವಾ ಏವ ದೇವತಾ, ಸಕತ್ಥೇ ದೇವಸದ್ದತೋ ತಾಪಚ್ಚಯೋ, ದೇವತಾ ಏವ ದೇವತಾನಿ, ಸಕತ್ಥೇ ನಿಪಚ್ಚಯೋ. ‘‘ಅಪುಮೇ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಪಠಮಸಕತ್ಥಿಕವಸೇನ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗತ್ತಂ, ದುತಿಯಸಕತ್ಥಿಕವಸೇನ ¶ ನಪುಂಸಕಲಿಙ್ಗತ್ತಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ, ದುತಿಯಸಕತ್ಥಿಕವಸೇನೇವ ವಾ ದ್ವಿಲಿಙ್ಗತ್ತಂ, ತತ್ಥ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಪಕ್ಖೇ ಯದಾದಿನಾ ನಿಕಾರಾದೇಸೋ. ಅಮರಕೋಸೇ ಪನ ‘‘ದೇವತಾನಿ ಪುಮೇ ವಾ’’ತಿ [ಅಮರ ೧.೯] ವುತ್ತಂ. ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ದೇವತಾನಿಸದ್ದೋ ವಿಕಪ್ಪೇನ ಪುಲ್ಲಿಙ್ಗೇ, ನಿಚ್ಚಂ ನಪುಂಸಕೇತಿ. ಟೀಕಾಯಞ್ಚ ‘‘ಸಕತ್ಥಿಕಾ ಪಕತಿತೋ ಲಿಙ್ಗವಚನಾನಿ ಅತಿವತ್ತನ್ತೀತಿ ಪುನ್ನಪುಂಸಕತ್ತ’’ನ್ತಿ [ದೇವೋ ಏವ ದೇವತಾ, ಸಕತ್ಥೇ ತಾ, ಸಕತ್ಥಿಕಾ ಅಪಿ ಪಚ್ಚಯಾ ಪಕತಿತೋ ಲಿಙ್ಗವಚನಾದ್ಯತಿವತ್ತನ್ತೇ, ಅಪೀತಿ ಇತ್ಥಿತ್ತಂ ದೇವತಾ ಏವ ದೇವತಂ ಪಞ್ಞಾದಿತ್ತಾ ಅಣ (ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ)] ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಸಕತ್ಥಿಕಾತಿ ದುತಿಯಸಕತ್ಥಿಕಂ ವುತ್ತಂ, ಪಕತಿತೋತಿ ಪಠಮಸಕತ್ಥಿಕಂ. ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪುನ್ನಪುಂಸಕತ್ತ’’ನ್ತಿ, ಇತರಥಾ ತಾಪಚ್ಚಯನ್ತಸ್ಸ ನಿಚ್ಚಂ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗತಾಯ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗತ್ತಮೇವ ವದೇಯ್ಯ. ಸುಪಬ್ಬಾ, ಸುಮನಾ, ತಿದಿವೇಸಾ, ಆದಿತೇಯ್ಯಾ, ದಿವಿಸದಾ, ಲೇಖಾ, ಅದಿತಿನನ್ದನಾ, ಆದಿಚ್ಚಾ, ರಿಭವೋ [ವಿಭವಾ (ಕ.), ರಿಕಾರೋ ದೇವಮಾತಾ ಸಿಯಾ ಇತಿ ತಿಕಣ್ಡೇ, ತತೋ ಭವನ್ತೀತಿ (ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ)] ಅಸೋಪ್ಪಾ, ಅಮಚ್ಚಾ [ಮರಣಂ ಮತಿ ಇತಿ ತಿ, ಮತಿಯಂ ಭವಾ ಮಚ್ಚಾ… ನ ಮಚ್ಚಾ ಅಮಚ್ಚಾ (ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ)], ಅಮತಾಸನಾ, ಅಗ್ಗಿಮುಖಾ, ಹವಿಭೋಜನಾ, ಗಿರಬ್ಬಾಣಾ, ದಾನವಾರಯೋ, ಬಿನ್ದಾರಕಾ, ಪೂಜಿಯಾ, ಚಿರಾಯುಕಾ, ಸಗ್ಗಿನೋ, ನಭೋಸದಾಇಚ್ಚಾದೀನಿಪಿ ದೇವತಾನಂ ಸಾಮಞ್ಞನಾಮಾನೇವ.

೧೩. ಸಿದ್ಧಾದಯೋ ಇಮೇ ದೇವಯೋನಿಯೋ ದೇವಪ್ಪಭವಾ ದೇವವಂಸಾ ಏತೇಸಮುಪ್ಪತ್ತಿಯಂ ದೇವಾನಮೇವ ಆದಿಕಾರಣತ್ತಾ. ಅಣಿಮಾದಿಗುಣೋಪೇತತ್ತಾ ಸಿಜ್ಝನ್ತಿ ಏತಸ್ಸ ಯಥಿಚ್ಛಿತಾ ಅತ್ಥಾತಿ ಸಿದ್ಧೋ. ಯಸ್ಸ ಭಾಸಾಯ ಬ್ರೂಹತಿ ಕಥಾ, ಸೋ ಭೂತೋ ¶ , ಪಿಸಾಚಪ್ಪಭೇದೋ ಅಧೋಮುಖಾದಿ. ವಚನತ್ಥೋ ಪನ ಭವನ್ತಿ ಬ್ರೂಹನ್ತಿ ಕಥಾ ಏತಸ್ಮಾತಿ ಭೂತೋತಿ. ಗನ್ಧಂ ಅಬ್ಬತಿ ಪರಿಭುಞ್ಜತೀತಿ ಗನ್ಧಬ್ಬೋ, ದೇವಗಾಯನಾ ‘‘ಹಾಹಾ ಹೂಹೂ’’ ಪಭುತಯೋ [ಅಮರ ೧.೫೫]. ನಿಧಯೋ ಗುಯ್ಹತೀತಿ ಗುಯ್ಹಕೋ, ಸಞ್ಞಾಯಂ ಕೋ, ಮಣಿಭದ್ರಾದಿಕೋ ಕುವೇರಾನುಚರೋ. ಯಕ್ಖ ಪೂಜಾಯಂ, ಯಕ್ಖೀಯತೇ ಪೂಜೀಯತೇತಿ ಯಕ್ಖೋ, ಕುವೇರಾದಿಕೋ. ರಕ್ಖನ್ತಿ ಅತ್ತಾನಂ ಏತಸ್ಮಾತಿ ರಕ್ಖಸೋ, ವಿಭೀಸಣಾದಿ. ಕುಮ್ಭಪ್ಪಮಾಣಣ್ಡತಾಯ ಕುಮ್ಭಣ್ಡೋ. ಪಿಸಿತಂ ಮಂಸಂ ಅಸತಿ ಭಕ್ಖತೀತಿ ಪಿಸಾಚೋ, ಸಕುನಿ ಸಕುನ್ತಿಆದಿಕೋ ಕುವೇರಾನುಚರೋ, ಯದಾದಿನಾ ಪಿಸಿತಸ್ಸ ಪಿಭಾವೋ, ಅಸಸ್ಸ ಚ ಸಾಚಾದೇಸಭಾವೋ [ಪಾಣಿನಿ ೬.೩.೧೦೯; ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಪಞ್ಚಿಕಾ ೧.೪೭]. ಆದಿಸದ್ದೇನ ವಿಜ್ಜಾಧರ, ಅಪಸರ, ಕಿನ್ನರೇ ಚ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ವಿಜ್ಜಂ ಗುಳಿಕಾಞ್ಜನಮನ್ತಾದಿಕಂ ಧರತೀತಿ ವಿಜ್ಜಾಧರೋ. ಅಪಸಾರಯನ್ತಿ ಖಲಯನ್ತೀತಿ ಅಪಸರಾ, ಉಬ್ಬಸ್ಯಾದಿಕಾ ಸುರವೇಸಿಯೋ [ಅಮರ ೧.೫೫], ಅಪಸರಸದ್ದಸ್ಸ ಜಾತಿಯಂ ಸಯಂ ಬಹುತ್ತಂ, ಬ್ಯತ್ತಿಯನ್ತು ತದವಯವಂ ವಾ ಸಯಂ, ತಥಾ ಚ ಬಹುತ್ತಂವ. ವನಾದಿಸದ್ದೋ ಕದಾಚಿ ಜಾತಿಯಂ ಪಯುಜ್ಜತೇ, ಕದಾಚಿ ಬ್ಯತ್ತಿಯಂ. ತತ್ರ ಯದಾ ಜಾತಿಯಂ, ತದಾ ಬ್ಯತ್ತಿಗತಂ ಸಙ್ಖ್ಯಮಾದಾಯ ಪವತ್ತತಿ. ಯದಾ ಬ್ಯತ್ತಿಯಂ ಪಯುಜ್ಜತೇ, ತದಾ ತಂಬ್ಯತ್ತಾವಯವಾನಂ ಪಾಣಿಪಾದಾದೀನಂ ಬಹುತ್ತಸಙ್ಖ್ಯಮಾದಾಯ ಪವತ್ತತಿ. ವನಸದ್ದೋ ತು ಜಾತಿಗತೇಕಸಙ್ಖ್ಯಾವಿಸಿಟ್ಠದಬ್ಬಾಭಿಧಾನತೋ ಧವಾದಿಬ್ಯತ್ತಿಗತಜಾತ್ಯಾಭಿಧಾನತೋ ವಾ ಏಕವಚನನ್ತಿ ಅಪಸರಸದ್ದೋ ವಾಮನಾದಿಮತೇನ ಇತ್ಥಿಯಂ ಬಹುವಚನೇ ಚ, ತದಞ್ಞೇಸಂ ಪನ ಮತೇನ ಪುಮಿತ್ಥಿಯಂ ವಚನದ್ವಯೇ ಚ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ಅಸ್ಸಮುಖನರಸರೀರತ್ತಾ ಕುಚ್ಛಿತೋ ನರೋ, ಕಿಞ್ಚಿ ವಾ ನರೋ, ನರಸದಿಸತ್ತಾ ವಾ ಕಿನ್ನರೋ. ಏತಾ ದೇವಯೋನಿಯೋ. ಗಣದೇವತಾ ಪನ –

‘‘ಆದಿಚ್ಚಾ ವಿಸು ವಸವೋ, ತುಸಿತಾ’ಭಸ್ಸರಾ’ನಿಲಾ;

ಮಹಾರಾಜಿಕಾ ಸಾಧ್ಯಾ ಚ, ರುದ್ದಾ ಚ ಗಣದೇವತಾ’’ತಿ [ಅಮರ ೧.೧೦].

ಅಮರಕೋಸೇ ¶ ಕಥಿತಾ.

ತತ್ರಾದಿಚ್ಚಾ ದ್ವಾದಸಕಾ, ವಿಸುದೇವಾ ದಸ ಠಿತಾ;

ವಸವೋ ಅಟ್ಠಸಙ್ಖ್ಯಾತಾ, ಛತ್ತಿಂಸ ತುಸಿತಾ ಮತಾ.

ಆಭಸ್ಸರಾ ಚತುಸಟ್ಠಿ, ವಾತಾ ಪಣ್ಣಾಸೇಕೂನಕಾ;

ಮಹಾರಾಜಿಕನಾಮಾಯೋ, ದ್ವಿಸತಂ ವೀಸತಾಧಿಕಾ.

ಸಾಧ್ಯಾ ದ್ವಾದಸ ವಿಖ್ಯಾತಾ, ರುದ್ದಾ ಚೇಕಾದಸ ಠಿತಾ;

ಸಮಯನ್ತರತೋ ಏತಾ, ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ ಗಣದೇವತಾ.

೧೪. ಪುಬ್ಬದೇವಾದಿಚತುಕ್ಕಂ ಅಸುರೇ. ಪುಬ್ಬಂ ದೇವಾ ಪುಬ್ಬದೇವಾ, ದುತಿಯಾಸಮಾಸೋ, ಪುಬ್ಬೇ ವಾ ದೇವಾ ಪುಬ್ಬದೇವಾ, ಪುಬ್ಬೇ ಹ್ಯೇತೇ ದೇವಪುರೇ ಠಿತಾ, ಅನನ್ತರಂ ಸಕ್ಕಾದೀಹಿ ತತೋ ಚಾಲಿತಾ. ಸುರಾನಂ ರಿಪೂ ಸತ್ತವೋ ಸುರರಿಪೂ. ಸುರಾನಂ ಪಟಿಪಕ್ಖಭಾವತೋ ಅಸುರಾ, ದೇವಾ ವಿಯ ನ ಸುರನ್ತಿ ನ ಕೀಳನ್ತೀತಿ ವಾ ಅಸುರಾ, ಸಮುದ್ದುಟ್ಠಾ ವಾ ಸುರಾ ದೇವೇಹಿ ಅಭ್ಯುಪಗತಾ, ನಾಸುರೇಹೀತಿ ನತ್ಥಿ ಸುರಾ ಏತೇಸನ್ತಿ ಅಸುರಾತಿ ನಿಕಾಯನ್ತರಿಯಾ. ದನುನಾಮಾಯ ಮಾತುಯಾ ಅಪಚ್ಚಂ ದಾನವಾ. ದನು ನಾಮ ತೇರಸಸು ರಕ್ಖಸದುಹಿತೀಸು ಏಕಿಸ್ಸಾ ದುಹಿತು ನಾಮಂ. ಏತೇ ಪುಬ್ಬದೇವಾದಯೋ ಸದಾ ಪುಮೇ ಪುಲ್ಲಿಙ್ಗೇ ವತ್ತನ್ತಿ. ದೇಚ್ಚಾ, ದೇತೇಯ್ಯಾ, ದನುಜಾ, ಇನ್ದಾರೀ, ಸುರದಿಸಾ, ಸುಕ್ಕಸಿಸ್ಸಾ, ದಿತಿಸುತಾ, ಪುಬ್ಬಜಾಇಚ್ಚಾದೀನಿಪಿ ಅಸುರಸ್ಸ ಸಾಮಞ್ಞನಾಮಾನಿ.

ತಬ್ಬಿಸೇಸಾ ಅಸುರಪ್ಪಭೇದಾ. ಸುರೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಙ್ಗಾಮತ್ಥಂ ಅತ್ತನೋ ಬಲಕಾಯಾನಂ ಪಹಾರಂ ಆಯುಧಂ ದದಾತೀತಿ ಪಹಾರದೋ, ಸೋ ಏವ ಪಹಾರಾದೋ. ಸಂ ಪಸತ್ಥೋ ವರೋ ಜಾಮಾತಾ ಯಸ್ಸ ¶ ಸೋ ಸಮ್ಬರೋ, ತಸ್ಸ ಹಿ ಸಕ್ಕೋ ಜಾಮಾತಾ [ಸಂ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧.೨೫೬], ಪುಞ್ಞಾಹರೀಸು ವಾ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಸಂವುಣೋತೀತಿ ಸಮ್ಬರೋ. ಬಲಮೇತಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ಬಲೀ, ಅತಿಸಯಬಲಕಾಯತ್ತಾ ವಾ ಬಲೀ, ಸೋ ಏವ ಬಲಿ, ‘‘ಬಲಿಆದಯೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮಾಸೇಪಿ ಸನ್ಧಿ ನತ್ಥೀತಿ ದೀಪೇತಿ. ಆದಿನಾ ಮಚ್ಛಸಕುಣಾದಿಕೇಪಿ ಕುಞ್ಚಾದಿಕೇಪಿ ಅಸುರಭೇದೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ.

೧೫. ಪಿತಾಮಹಾದ್ಯಟ್ಠಕಂ ಬ್ರಹ್ಮನಿ. ಪಿತೂನಂ ಪಜಾಪತೀನಂ ಲೋಕಪಿತೂನಮ್ಪಿ ಪಿತಾ ಪಿತಾಮಹೋ, ಆಮಹಪಚ್ಚಯೋ [ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನ ೪.೩೮]. ಸಬ್ಬಲೋಕಾನಂ ಪಿತುಟ್ಠಾನಿಯತ್ತಾ ಪಿತಾ, ಸಬ್ಬಲೋಕಂ ವಾ ಪಾತಿ ರಕ್ಖತೀತಿ ಪಿತಾ, ರಿತುಪಚ್ಚಯೋ. ಮಹನ್ತಸರೀರತಾಯ ಬ್ರಹ್ಮಾ, ಬ್ರಹ ವುಡ್ಢಿಯಂ ಮಪಚ್ಚಯೋ. ಲೋಕಾನಂ ಈಸೋ ಇನ್ದೋ ಲೋಕೇಸೋ. ಕಮಲಸಮ್ಭವತ್ತಾ ಕಮಲಂ, ಪದ್ಮಂ. ತಂ ಆಸನಮುಪ್ಪತ್ತಿಟ್ಠಾನಮಸ್ಸ ಕಮಲಾಸನೋ. ಹಿರಞ್ಞಂ ಸುವಣ್ಣಮಯಂ ಅಣ್ಡಂ ಹಿರಞ್ಞಂ, ತಸ್ಸ ಗಬ್ಭೋ ಭೂಣೋ [ಗುಣೋ (ಕ.)] ಹಿರಞ್ಞಗಬ್ಭೋ. ಝಾನಾದಿಗುಣೇಹಿ ಸುರಾನಂ ಜೇಟ್ಠತ್ತಾ ಸುರಜೇಟ್ಠೋ. ಪಜಾನಂ ಸತ್ತಾನಂ ಪತಿ ಸಾಮಿಭೂತೋ ಪಜಾಪತಿ, ಪಜಂ ಪಾಲೇತೀತಿ ವಾ ಪಜಾಪತಿ. ಅತ್ತಭೂ, ಪರಮೇಟ್ಠಿ, ಸಯಮ್ಭೂ, ಚತುರಾನನೋ, ಧಾತಾ, ಕಮಲಯೋನಿ, ದುಹಿಣೋ, ವಿರಿಞ್ಚಿ, ಸಜಿತಾ, ವೇಧಾ, ವಿಧಾತಾ, ವಿಧಿ, ಹಂಸರಥೋ, ವಿರಿಞ್ಚೋ, ಪಪಿತಾಮಹೋ ಇಚ್ಚಾದಯೋಪಿ ಬ್ರಹ್ಮನಾಮಾನಿ.

೧೬-೧೭. ವಾಸುದೇವಾದಿಪಞ್ಚಕಂ ¶ ಕಣ್ಹೇ. ವಸುದೇವಸ್ಸ ಅಪಚ್ಚಂ ವಾಸುದೇವೋ. ಮಚ್ಚಾನಂ ಜೀವಿತಂ ಹರತಿ ಸೀಲೇನಾತಿ ಹರಿ. ಕಣ್ಹಗುಣಯೋಗತೋ ಕಣ್ಹೋ. ಕೇಸಿಂ ನಾಮ ಅಸುರಂ ಹತವಾತಿ ಕೇಸವೋ, ಈಕಾರಸ್ಸ ಅಕಾರೋ, ಹನಸ್ಸ ಚ ವೋ. ವುತ್ತಞ್ಚ –

‘‘ಯಸ್ಮಾ ತಯಾ ಹತೋ ಕೇಸೀ,

ತಸ್ಮಾ ಮೇ ಸಾಸನಂ ಸುಣ;

ಕೇಸವೋ ನಾಮ ನಾಮೇನ,

ಸೇಯ್ಯೋ ಲೋಕೇ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ [ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾಯಮ್ಪಿ].

ಚಕ್ಕಂ ಪಾಣಿಮ್ಹಿ ಅಸ್ಸ ಚಕ್ಕಪಾಣಿ. ವಿಸಣು [ಪಿಣ್ಹು (ಕ.)], ನಾರಾಯನೋ, ವೇಕುಣ್ಠೋ, ದಾಮೋದರೋ, ಮಾಧವೋ, ಸಮ್ಭೂ, ದೇಚ್ಚಾರಿ, ಪುಣ್ಡರೀಕಕ್ಖೋ, ಗೋವಿನ್ದೋ, ಗರುಳದ್ಧಜೋ, ಪೀತಮ್ಬರೋ, ಅಚ್ಚುತೋ, ಮಙ್ಗಲೋ, ಸಿಙ್ಗೀ, ಜನಾದ್ದನೋ, ಉಪೇನ್ದೋ, ಇನ್ದಾವರಜೋ, ಚತುಭುಜೋ, ಪದ್ಮನಾಭೋ, ಮಧುರಿಪು, ತಿವಿಕ್ಕಮೋ, ದೇವಕೀನನ್ದನೋ, ಸೋರೀ, ಸಿರೀಪತಿ, ಪುರಿಸೋತ್ತಮೋ, ವನಮಾಲೀ, ಬಲಿಧಂಸೀ, ಕಂಸಾರಾತಿ, ಅಧೋಕ್ಖಜೋ, ಸಬ್ಬಮ್ಭರೋ, ಕೇಟಭಜಿ [ಕೇಟಭಂ ಜಿತವಾ (ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ)], ವಿಧು, ಸಸಬಿನ್ದು, ಸಿರೀಕರೋ, ಸಿರೀವರಾಹೋ, ಅಜಿತೋ, ಪರಪುರಿಸೋ, ಸಿರೀಗಬ್ಭೋ, ಛಬಿನ್ದು, ಅನನ್ತೋ, ನರಕಜಿ, ಕೇಸರೋ, ಜಾತಿಕೀಲೋ, ನರಸೀಹೋ, ಪುರಾಣಪುರಿಸೋ, ನಲಿನೇಸಯೋ, ವಾಸು, ನರಾಯನೋ, ಪುನಬ್ಬಸು, ಸಬ್ಬರೂಪೋ, ಧರಣೀಧರೋ, ವಾಮನೋ, ಏಕಸಿಙ್ಗೋ, ಸೋಮಗಬ್ಭೋ, ಆದಿದೇವೋ, ಆದಿವರಾಹೋ, ಸುವಣ್ಣಬಿನ್ದು, ಸದಾಯೋಗೀ, ಸನಾತನೋ, ರಾಹುಮುದ್ಧಭಿದೋ ¶ , ಕಾಳನೇಮಿ, ಪಣ್ಡವೋ, ವಡ್ಢಮಾನೋ, ಸತಾನನ್ದೋ, ಪಜಾನಾಥೋ, ಸುಯಾಮುನೋಇಚ್ಚಾದೀನಿ ವಿಸಣುನಾಮಾನಿ. ಅಸ್ಸ ಪನ ಪಿತು ನಾಮಾನಿ ವಸುದೇವೋ, ಆನಕದುನ್ದುಭಿ [ಅಮರ ೧.೨೩] ಇಚ್ಚಾದೀನಿ. ರಥವಾಹೋ ಪನಸ್ಸ ದಾರುಕೋ ನಾಮ [ತಿಕಣ್ಡಸೇಸ ೧.೧.೩೪]. ಮನ್ತೀ ಪನ ಪವನಬ್ಯಾಧಿ ನಾಮ [ಮನ್ತೀ ಪವನಬ್ಯಾಮಿ ಉದ್ಧವೋ (ತಿತಣ್ಡಸೇಸ ೧.೧.೩೫) ಪವನಬ್ಯಾಧಿ… ಉದ್ಧವೋ ಇತಿ ದ್ವೇ ಪಿಣ್ಹುಸ್ಸ ಮನ್ತಿನೋ (ಕಟ್ಟೀಕಾ)].

ಮಹಿಸ್ಸರಾದಿಛಕ್ಕಂ ಹರೇ. ಮಹನ್ತೋ ಇಸ್ಸರೋ ವಿಭೂತಿ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಮಹಿಸ್ಸರೋ. ಗುಣಾವತ್ಥಾರಹಿತೋ ಸಮ್ಪತಿ ಪರಮಾನನ್ದರೂಪತ್ತಾ ನಿಬ್ಬಿಕಾರೋ ಸಮತಿ ಭವತೀತಿ ಸಿವೋ, ನಿರುತ್ತಿನಯೇನ ಅಕಾರಸ್ಸ ಇತ್ತಂ, ಮಸ್ಸ ವೋ ಚ. ಏವಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಯದಾದಿನಾ ವಾ ನಿರುತ್ತಿನಯೇನ ವಾ ಸದ್ದಸಿದ್ಧಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾತಿ. ಸೂಲಪಾಣಿತ್ತಾ ಸೂಲೀ. ಇಟ್ಠೇ ಪಭವತೀತಿ ಇಸ್ಸರೋ, ಇಸ್ಸತಿ ಅಭಿಭವತೀತಿ ವಾ ಇಸ್ಸರೋ. ಪಸೂನಂ ಪಮಥಾನಂ ಪತಿ ಪಸುಪತಿ. ‘‘ಪಸು ಮಿಗಾದೋ ಛಗಲೇ, ಪಮಥೇಪಿ ಪಸು ಪುಮೇ’’ತಿ ರುದ್ದೋ [ರಭಸೋ (ಕ.)]. ( ) [(ಗುಣೇ) (ಕ.)] ವಿಸಿಟ್ಠತಮೋಗುಣತ್ತಾ ಸಬ್ಬಂ ಹರತೀತಿ ಹರೋ. ವುತ್ತೋತಿ ಕ್ರಿಯಾಪದಂ. ಸಮ್ಭು, ಈಸೋ, ಸಬ್ಬೋ, ಈಸಾನೋ, ಸಙ್ಕರೋ, ಚನ್ದಸೇಖರೋ, ಭೂತೇಸೋ, ಖಣ್ಡಪರಸು, ಗಿರೀಸೋ, ಮಚ್ಚುಞ್ಜಯೋ, ಪಿನಾಕೀ, ಪಮಥಾಧಿಪೋ, ಉಗ್ಗೋ, ಕಪದ್ದಿ, ಸಿರೀಕಣ್ಠೋ, ಕಾಳಕಣ್ಠೋ, ಕಪಾಲಭರೋ, ವಾಮದೇವೋ, ಮಹಾದೇವೋ, ವಿರೂಪಕ್ಖೋ, ತಿಲೋಚನೋ, ಸಬ್ಬಞ್ಞೂ, ನೀಲಲೋಹಿತೋ, ಮಾರಹರೋ, ಭಗ್ಗೋ, ತ್ಯಮ್ಬಕೋ, ತಿಪುರನ್ತಕೋ, ಗಙ್ಗಾಧರೋ, ಅನ್ಧಕರಿಪು, ಬ್ಯೋಮಕೇಸೋ, ಭವೋ, ಭೀಮೋ, ರುದ್ದೋ, ಉಮಾಪತಿ, ಭಗಾಲೀ, ಕಪಿಸಞ್ಜನೋ, ಹೀರೋ, ಪಞ್ಚಾನನೋ, ಖಕುನ್ತಲೋ, ಗೋಪಾಲಕೋ, ಪಿಙ್ಗಕ್ಖೋ [ವಿಭಙ್ಗೋ (ಕ.)], ಕೂಟಕರೋ, ಚನ್ದಾಪೀಳೋ, ಮಹಾನಟೋ, ಸಮೀರೋ, ಹೋ, ನನ್ದಿವಡ್ಢನೋ, ಗುಳಾಕೇಸೋ [ಮಿಗೂಹೋ (ಕ.)], ಮಿಹಿರಾಣೋ, ಮೇಘವಾಹನೋ, ಸುಪ್ಪತಾಪೋ [ಸುಪ್ಪಸಾದೋ (ಕ.)], ಉ, ಥಾಣು [ಉಪಾಣ್ಡೋ (ಕ.)], ಸಿಪಿವಿಟ್ಠೋ, ಕೀಲೋ, ಧಮ್ಮವಾಹನೋಇಚ್ಚಾದೀನಿಪಿ ಹರನಾಮಾನಿ.

ಕುಮಾರಾದಿತ್ತಯಂ ¶ ಹರಸ್ಸ ಪುತ್ತೇ. ಕುಮಾರ ಕೀಳಾಯಂ, ಕುಮಾರೇತಿ ಕೀಳತೀತಿ ಕುಮಾರೋ, ಸೋಳಸವಸ್ಸಿಕೋ, ಅಯಞ್ಚ ಸೋಳಸವಸ್ಸಿಕೋ. ‘‘ಬಾಲೋ ಚ ಸೋಳಸ ಭವೇ’’ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ. ಖಣ್ಡತಿ ದಾನವಬಲನ್ತಿ ಖನ್ದೋ, ಣ್ಡಸ್ಸ ನ್ದೋ. ಸತ್ತಿಂಪಹರಣವಿಸೇಸಂ ಧರತೀತಿ ಸತ್ತಿಧರೋ, ಪಭಾವುಸ್ಸಾಹಮನ್ತಸಙ್ಖಾತಂ ವಾ ಸತ್ತಿತ್ತಯಂ ಧರತೀತಿ ಸತ್ತಿಧರೋ. ಅಮರಕೋಸೇ ಪನ –

‘‘ಕತ್ತಿಕೇಯ್ಯೋ ಮಹಾಸೇನೋ,

ಸರಜಾತೋ ಛಳಾನನೋ;

ಪಬ್ಬತೀನನ್ದನೋ ಖನ್ದೋ,

ಸೇನಾನೀ ಅಗ್ಗಿಭೂ ಗುಹೋ.

ಬಾಹುಲೇಯ್ಯೋ ತಾರಕಜಿ,

ವಿಸಾಖೋ ಸಿಖಿವಾಹನೋ;

ಛಮಾತುರೋ ಸತ್ತಿಧರೋ,

ಕುಮಾರೋ ಕೋಞ್ಚದಾರಣೋ’’ತಿ [ಅಮರ ೧.೪೧-೨] ವುತ್ತಂ.

೧೮-೨೧. ಸಕ್ಕಾದೀನಿ ವೀಸತಿ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ. ಅಸುರೇ ಜೇತುಂ ಸಕ್ಕುಣಾತೀತಿ ಸಕ್ಕೋ. ಪುರೇ, ಪುರಂ ವಾ ದದಾತೀತಿ ಪುರಿನ್ದದೋ ¶ . ದೇವಾನಂ ರಾಜಾ ದೇವರಾಜಾ. ವಜಿರಂ ಪಾಣಿಮ್ಹಿ ಅಸ್ಸ ವಜಿರಪಾಣಿ. ಸುಜಾಯ ಅಸುರಕಞ್ಞಾಯ ಪತಿ ಸುಜಮ್ಪತಿ. ಬಹೂನಂ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ ಚಿನ್ತಿತತ್ಥಸ್ಸ ದಸ್ಸನಸಮತ್ಥತಾಯ ಸಹಸ್ಸಕ್ಖೋ. ಮಹತಂ ದೇವಾನಂ ಇನ್ದೋ ರಾಜಾ ಮಹಿನ್ದೋ, ದೇವೇಹಿ ಮಹಿತಬ್ಬೋ ವಾ ಇನ್ದೋ ರಾಜಾ ಮಹಿನ್ದೋ, ಮಹನ್ತೋ ಚ ಸೋ ಇನ್ದೋ ಚಾತಿ ವಾ ಮಹಿನ್ದೋ. ವಜಿರಂ ಆವುಧಂ ಯಸ್ಸ ವಜಿರಾವುಧೋ, ‘‘ವಜಿರಾಯುಧೋ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ. ವಸೂನಿ ರತನಾನಿ ಸನ್ತ್ಯಸ್ಸೇತಿ ವಾಸವೋ. ದಸಸತಾನಿ ನಯನಾನಿ ಯಸ್ಸ ಸೋ ದಸಸತನಯನೋ. ದ್ವಿನ್ನಂ ದೇವಲೋಕಾನಂ ಅಧಿಪತಿಭೂತತ್ತಾ ತಿದಿವಾಧಿಭೂ. ಸುರಾನಂ ನಾಥೋ ಸುರನಾಥೋ. ವಜಿರಂ ಹತ್ಥೇ ಯಸ್ಸ ಸೋ ವಜಿರಹತ್ಥೋ. ಭೂತಾನಂ ಸತ್ತಾನಂ ಪತಿ ಭೂತಪತಿ. ಮಹಿತಬ್ಬತ್ತಾ ಮಘವಾ. ಮಹ ಪೂಜಾಯಂ, ಹಸ್ಸ ಘವೋ. ಕೋಸಸಙ್ಖಾತಾನಿ ಧನಾನಿ ಸನ್ತಿ ಯಸ್ಸ, ಸೋ ಕೋಸಿಯೋ, ‘‘ಕೋಸಿಯಗೋತ್ತತಾಯ ಕೋಸಿಯೋ’’ತಿ ಚ ವದನ್ತಿ. ಇನ್ದತಿ ಪರಮಿಸ್ಸರಿಯೇನ ಯುಜ್ಜತೇತಿ ಇನ್ದೋ. ವತ್ರಂ ನಾಮ ಅಸುರಂ ಅಭಿಭವತೀತಿ ವತ್ರಭೂ. ಪಾಕೋ ನಾಮವತ್ರಾಸುರಸ್ಸ ಭಾತಾ, ತಸ್ಸ ಸಾಸನತೋ ನಿಗ್ಗಹತೋ ಪಾಕಸಾಸನೋ. ವಿಡಂ ಬ್ಯಾಪಕಂ ಓಜೋ ಏತಸ್ಸ ವಿಡೋಜೋ. ಸುನಾಸೀರೋ, ಪುರನ್ದರೋ, ಲೇಖಾಸಭೋ [ಲೇಖನಂ ದೇವಾನಂ ಉಸತೋ ಉತ್ತಮೋ (ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ)], ದಿವಪತಿ, ಸುರಪತಿ, ಬಲಾರಾತಿ, ಸಚೀಪತಿ, ಜಮ್ಭಭೇದೀ, ಹರಿಹಯೋ, ನಮುಚಿಸೂದನೋ, ಸಂಕನ್ದನೋ, ಮೇಘವಾಹನೋ, ಆಖಣ್ಡಲೋ [ಆಖಣ್ಡಯತಿ ಪರಬಲಂ ಉಸಾದಿತ್ತಾ ಕಲಚ (ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ)], ಕೋಸಿಕೋ, ಸುರಗಾಮಣೀ, ನಾಕನಾಥೋ, ಹರೀ ಇಚ್ಚಾದೀನಿಪಿ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ.

ಅಸ್ಸ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಸುಜಾತಾ ನಾಮ. ಸುಖೇನ ಜಾತಾ, ಸುನ್ದರಾ ವಾ ಜಾತಿ ಯಸ್ಸಾ ಸಾ ಸುಜಾತಾ. ಪುಲೋಮಜಾ, ಸಚೀ, ಇನ್ದಾನೀ ಇಚ್ಚಾದೀನಿಪಿ ಸಕ್ಕಭರಿಯಾಯ ನಾಮಾನಿ.

ಅಸ್ಸ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಪುರಂ ಮಸಕ್ಕಸಾರಾದಯೋ ತಯೋ ಭವೇ. ಮೋ ಚ ಸಕ್ಕೋ ಚ ಮಸಕ್ಕಾ, ತೇ ಸರನ್ತಿ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಕೀಳಾವಸೇನಾತಿ ಮಸಕ್ಕಸಾರಾ, ಮಹಿಸ್ಸರಾದೀನಂ ಪರಿಸಾನಂ, ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಚ ಕೀಳಾನುಭವನಟ್ಠಾನನ್ತ್ಯತ್ಥೋತಿ ¶ ಚಿನ್ತಾಮಣಿಥುತಿಟೀಕಾಯಂ ವುತ್ತಂ. ಸಙ್ಗಹಟೀಕಾಯಂ ಪನ ‘‘ಮಸಕ್ಕನ್ತಿ ವಾ ವಸೋಕನ್ತಿ ವಾ ಅಸುರಪುರಸ್ಸ ನಾಮಂ, ಇದಂ ಪನ ತೇಸಂ ಉತ್ತಮತ್ತಾ ಮಸಕ್ಕಸಾರೋ, ವಸೋಕಸಾರೋತಿ ಚ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಅಮರಾ ಏತಿಸ್ಸಂ ಸನ್ತಿ ಅಮರವತೀ, ಸಾ ಏವ ಅಮರಾವತೀ, ರಸ್ಸಸ್ಸ ದೀಘತಾ [ಪಾಣಿನೀ ೬.೩.೧೧೯].

ಅಸ್ಸ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಪಾಸಾದೋ ವೇಜಯನ್ತೋ ನಾಮ. ವೇಜಯನ್ತೀ ಪಟಾಕಾ ಪಸತ್ಥಾ, ಭೂತಾ ವಾ ಅಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ವೇಜಯನ್ತೋ.

ಅಸ್ಸ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಸಭಾ ಸುಧಮ್ಮಾ ಮತಾ. ಸೋಭನೋ ಧಮ್ಮೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಸುಧಮ್ಮಾ, ದೇವಮಣ್ಡಪೋ.

೨೨. ತಸ್ಸ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ರಥೋ ವೇಜಯನ್ತೋ ನಾಮ. ವೇಜಯನ್ತೀನಾಮಾಯ ಪಟಾಕಾಯ ಯೋಗತೋ ವೇಜಯನ್ತೋ. ತಸ್ಸ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಸಾರಥಿ ಸೂತೋ ಮಾತಲಿನಾಮ. ಮತಲಸ್ಸ [ಮಾತಲಾಯ (ಕ.)] ಅಪಚ್ಚಂ ಮಾತಲಿ, ತಸ್ಸ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಗಜೋ ಏರಾವಣೋ ನಾಮ, ಇರಾವಣೋ ಸಮುದ್ದೋ, ತತ್ರಜಾತೋ ಏರಾವಣೋ [ಇರಾವತಿ ಸಮುದ್ದೇ ಜಾತೋ (ಏರಾವತೋ), ಸೇಸೇ ಅಣ… ಪಿಸೋದರಾದಿತ್ತಾ ಣತ್ತೇ ಏರಾವಣೋ (ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ)]. ತಸ್ಸ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಸಿಲಾಸನಂ ಪಣ್ಡುಕಮ್ಬಲೋ ನಾಮ. ಪಣ್ಡುವಣ್ಣಕಮ್ಬಲಸದಿಸತ್ತಾ ಪಣ್ಡುಕಮ್ಬಲೋ. ಸಿಲಾ ಪಾಸಾಣೋ ಏವ ಆಸನಂ ಸಿಲಾಸನಂ.

೨೩. ತಸ್ಸ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಪುತ್ತಾ ಸುವೀರ, ಜಯನ್ತಇಚ್ಚಾದಯೋ. ಅತಿಸಯೇನ ಸೂರತ್ತಾ ಸುವೀರೋ. ಅಸುರೇ ಜಯತೀತಿ ಜಯನ್ತೋ. ತಸ್ಸ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಪೋಕ್ಖರಣೀ ನನ್ದಾ ನಾಮ ಭವೇ. ನನ್ದೀಯತೀತಿ ನನ್ದಾ. ಪೋಕ್ಖರಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪದುಮಂ, ಸಲಿಲಞ್ಚ, ತೇಹಿ ಸತ್ತಾನಂ ¶ ಮನಂ ಅತ್ತಾನಂ ನಯತೀತಿ ಪೋಕ್ಖರಣೀ, ಪೋಕ್ಖರೇನ ವಾ ಸುನ್ದರೇನ ಅಣ್ಣೇನ ಜಲೇನ ಸಹಿತತ್ತಾ ಪೋಕ್ಖರಣ್ಣೀ, ಸಾ ಏವ ಪೋಕ್ಖರಣೀ. ತಸ್ಸ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ವನಾನಿ ಉಯ್ಯಾನಾನಿ ನನ್ದನಾದೀನಿ ಚತ್ತಾರಿ. ನನ್ದಯತೀತಿ ನನ್ದನಂ. ನಾನಾದಿಬ್ಬರುಕ್ಖೇಹಿ ಮಿಸ್ಸಕತ್ತಾ ಮಿಸ್ಸಕಂ. ನಾನಾಲತಾಹಿ ವಲ್ಲೀಹಿ ಚಿತ್ತತ್ತಾ ಚಿತ್ತಲತಾ, ನಾನಾವಿರಾಗವಣ್ಣವಿಚಿತ್ತಾಯ ವಾ ಲತಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ಚಿತ್ತಲತಾ, ದೇವತಾನಂ ವಾ ಚಿತ್ತಾಸಾ ಏತ್ಥ ಅತ್ಥೀತಿ ಚಿತ್ತಾ, ಆಸಾವತೀ ನಾಮ ಲತಾ, ಸಾ ಯಸ್ಸ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ಚಿತ್ತಲತಾ. ದೇವತಾನಂ ವಾ ಚಿತ್ತಂ ಲನ್ತಿ ಗಣ್ಹನ್ತೀತಿ ಚಿತ್ತಲಾ, ದಿಬ್ಬರುಕ್ಖಾ, ತೇಸಂ ಸಮೂಹೋ ಚಿತ್ತಲತಾ, ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗೇನ ತಸ್ಸ ವನಸ್ಸ ನಾಮಂ, ಯಥಾ ‘‘ಖುದ್ದಸಿಕ್ಖಾ’’ತಿ. ಫಾರುಸಕಾನಿ ಯತ್ಥ ಸನ್ತಿ, ತಂ ಫಾರುಸಕಂ.

೨೪. ಅಸನ್ಯಾದಿತ್ತಯಂ ತಸ್ಸ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಆಯುಧಂ. ಅಸ್ಸತೇ ಭುಜ್ಜತೇ ಲೋಕಧಾತುಕಮನೇನಾಯುಧೇನಾತಿ ಅಸನಿ, ಅಯಂ ಅಸನಿಸದ್ದೋ ದ್ವೀಸು ಪುಮಿತ್ಥಿಲಿಙ್ಗೇಸು ವತ್ತತಿ. ಕುಲಿಮ್ಹಿ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಸೇತಿ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಕುಲಿಸಂ, ಕುಲಿ ಹತ್ಥೋ ಭುಜಾದಲೋತಿ ಹಿ ತಿಕಣ್ಡಸೇಸೋ [ತಿಕಣ್ಡಸೇಸ ೨.೬.೨೬]. ಕುಯಂ ವಾ ಪಥವಿಯಂ ಲಿಸತಿ ತನು ಭವತೀತಿ ಕುಲಿಸಂ. ವಜ ಗತಿಯಂ, ವಜತೇವ ನ ಪಟಿಹಞ್ಞತೇ ಯಸ್ಸ ಗಮನಂ ಕೇನಚೀತಿ ವಜಿರಂ, ಇರಪಚ್ಚಯೋ. ವಜಿರಸಹಚರಣತೋ ಕುಲಿಸಸದ್ದೋಪಿ ಪುನ್ನಪುಂಸಕೇ. ಭಿದುರಂ, ಪವಿ, ಸತಕೋಟಿ, ಸುರು, ಸಮ್ಬೋ, ದಮ್ಭೋಲಿಇಚ್ಚಾದೀನಿಪಿ ವಜಿರಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ. ತತ್ರ ಭಿದುರಂ ಪುನ್ನಪುಂಸಕೇ, ಪವಿಆದಯೋ ಪುಮೇ.

ರಮ್ಭಾ ¶ ಚ ಅಲಮ್ಬುಸಾ ಚ ಇಚ್ಚಾದಿಕಾ ದೇವಿತ್ಥಿಯೋ ಅಚ್ಛರಾಯೋ ನಾಮಾತಿ ವುತ್ತಾ. ಅಚ್ಛರಾವಿಸೇಸಾ ಹಿ ಏತಾ. ಅಚ್ಛೋ ನಿಮ್ಮಲವಣ್ಣೋ ಏತಾಸಮತ್ಥೀತಿ ಅಚ್ಛರಾಯೋ. ‘‘ಅಪಸರಾ’’ತಿಪಿ ಏತಾಸಮೇವ ಸಾಮಞ್ಞಸಞ್ಞಾ. ದೇವಪುತ್ತಾನಂ ರತಿಂ ಭಾವೇನ್ತಿ ವಡ್ಢೇನ್ತೀತಿ ರಮ್ಭಾ, ರಂ ಕಾಮಗ್ಗಿಂ ಭನ್ತಿ ದೀಪಯನ್ತಿ ಜಾಲೇನ್ತೀತಿ ವಾ ರಮ್ಭಾ, ನಿಗ್ಗಹೀತಾಗಮೋ. ಕಾಮರತಿವಸೇನ ದೇವಪುತ್ತೇ ಅತ್ತನಿ ವಸಾಪೇತುಂ ಅಲಂ ಸಮತ್ಥಾತಿ ಅಲಮ್ಬುಸಾ, ಅಸ್ಸುಕಾರೋ. ದೇವಾನಂ ದೇವಪುತ್ತಾನಂ, ದೇವೀಭೂತಾ ವಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ದೇವಿತ್ಥಿಯೋ.

‘‘ಪಞ್ಚಸಿಖೋ, ಹಾಹಾ, ಹೂಹೂ’’ಇಚ್ಚಾದಯೋ ಗನ್ಧಬ್ಬಾ ನಾಮ. ಪಞ್ಚ ಸಿಖಾ ಚೂಳಾ ಯಸ್ಸ ಸೋ ಪಞ್ಚಸಿಖೋ. ‘‘ಹಾ’’ತಿ ಅನನ್ದಿತಂ ಧನಿಂ [ನಿನ್ದಿಭದ್ಧನಿಂ (ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ)] ಜಹತೀತಿ ಹಾಹಾ. ‘‘ಹೂ’’ತಿ ಗೀತವಿಸೇಸಸದ್ದಂ ಹೂಯತೇತಿ ಹೂಹೂ. ಗನ್ಧಂ ಅಬ್ಬನ್ತಿ ಭುಞ್ಜನ್ತೀತಿ ಗನ್ಧಬ್ಬಾ, ಗಾಯನಂ ವಾ ಧಮ್ಮೋ ಏತೇಸಂ ಗನ್ಧಬ್ಬಾ, ಮ್ಮಸ್ಸ ಬ್ಬೋ.

೨೫. ವಿಮಾನಾದಿದ್ವಯಂ ವಿಮಾನೇ. ದೇವಾನಮಾಕಾಸೇ ಗಮನಂ ಯೇನ ತಂ ವಿಮಾನಂ, ವಿಗತಂ [ವಿನಾ (ಕ.)] ಮಾನಂ ಉಪಮಾನಮಸ್ಸ ವಿಮಾನಂ. ವಿಹೇ ಆಕಾಸೇ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಬ್ಯಮ್ಹಂ, ಹಕಾರತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಅಮಪಚ್ಚಯೋ. ಏತ್ಥ ಚ ವಿಮಾನಬ್ಯಮ್ಹಸದ್ದಾ ದ್ವೇಪಿ ಅನಿತ್ಥಿಯಂ ಪುನ್ನಪುಂಸಕೇ ವತ್ತನ್ತಿ.

ಪೀಯುಸಾದಿತ್ತಯಂ ಅಮತೇ. ಪೀಯತೇತಿ ಪೀಯುಸಂ, ‘‘ಅಮತಪಾ’’ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ, ಉಸಪಚ್ಚಯೋ [ಉಣಾದಿ ೪.೭೬ ಣ್ವಾದಿ ೨೧೫ ಸುತ್ತೇಸು ಪನ ‘‘ಪೀಯೂಸ’’ಮಿತಿ ದಿಸ್ಸತಿ]. ‘‘ಪೇಯುಸೋ’’ತಿಪಿ ನಾಮಮಸ್ಸ. ನ ಮತಂ ಮರಣಮನೇನ ಅಮತಂ. ಸುಖೇನ ಧಯನ್ತಿ ಪಿವನ್ತಿ ತಂ ಇತಿ ಸುಧಾ. ಏತ್ಥ ಚ ಅಮತಸದ್ದೋ ಯಞ್ಞಸೇಸಪೀಯುಸಸಲಿಲಘತಾದೀಸು ನಪುಂಸಕೇ ¶ , ಧನ್ವನ್ತರಿದೇವಾದೀಸು ಪುಲ್ಲಿಙ್ಗೇ, ಗಳೋಝಾಭಯಾಮಲಕ್ಯಾದೀಸು ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗೇತಿ ತೀಸು ವತ್ತತಿ [ಅಮತಂ ಯಞ್ಞಸೇಸೇ ಚ, ಪೀಯೂಸೇ ಸಲಿಲೇ ಘತೇ ಅಯಾಚಿತೇ ಚ ಮೋಕ್ಖೇ ಚ, ನಾ ಧನ್ವನ್ತರಿದೇವಸು ಅಮತಾ ಮಾಗಧೀಪಥ್ಯಾ ಗುಳುಚ್ಯಾಮಲಕೀಸು ಚ (ಮೇದಿನೀಕೋಸ ೧೬ ೭೭-೮)], ತಂಸಹಚರಣತೋ ಪೀಯುಸಸದ್ದೋಪಿ ತೀಸು ಲಿಙ್ಗೇಸು. ಸುಧಾಸದ್ದೋ ಪನ ಅಮತನುಹೀಲೇಪಾದೀಸುಪಿ ನಿಚ್ಚಮಿತ್ಥಿಲಿಙ್ಗೋವ [ಸುಧಾ ಲೇಪೋ’ಮತಂ ನುಹೀ (ಅಮರ ೨೩.೧೦೧)].

ಸಿನೇರುಆದಿಪಞ್ಚಕಂ ಪಬ್ಬತರಾಜೇ. ಸಿನಾ ಸೋಚೇಯ್ಯೇ, ಸಿನಾತಿ ಸೋಚೇತಿ ದೇವೇತಿ ಸಿನೇರು, ಏರುಪಚ್ಚಯೋ. ಮೀ ಹಿಂಸಾಯಂ, ಮಿನಾತಿ ಹಿಂಸತಿ ಸಬ್ಬೇ ಪಬ್ಬತೇ ಅತ್ತನೋ ಉಚ್ಚತರಟ್ಠೇನಾತಿ ಮೇರು, ರುಪಚ್ಚಯೋ. ತಿದಿವಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ದೇವಲೋಕಾನಂ ಆಧಾರೋ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ ತಿದಿವಾಧಾರೋ. ದೇವೇ ನಯತೀತಿ ನೇರು. ಸುಮೇರೂತಿ ಉಪಸಗ್ಗೇನ ನಾಮಂ ವಡ್ಢಿತಂ. ಹೇಮದ್ದಿ, ರತನಸಾನು, ಸುರಾಲಯಾದೀನಿಪಿ ಪಬ್ಬತರಾಜಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ.

೨೬. ಯುಗನ್ಧರಾದೀನಿ ಸಿನೇರುಸ್ಸ ಪರಿವಾರಭೂತಾನಂ ಸತ್ತನ್ನಂ ಪರಿಭಣ್ಡಪಬ್ಬತಾನಂ ನಾಮಾನಿ. ಚನ್ದಸೂರಿಯಸಙ್ಖಾತಂ ಯುಗಂ ಧಾರೇತಿ ತದುಬ್ಬೇಧಮಗ್ಗಚಾರಿತ್ತಾತಿ ಯುಗನ್ಧರೋ. ಈಸಂ ಮಹಿಸ್ಸರಂ ಧಾರೇತಿ ತಸ್ಸ ನಿವಾಸಟ್ಠಾನತ್ತಾತಿ ಈಸಧರೋ. ಕರವೀರಾ ಅಸ್ಸಮಾರಕಾ ಬಹವೋ ಏತ್ಥ ಸನ್ತೀತಿ ಕರವೀರೋ, ಕೇ ವಾ ಮಯೂರಾ ರವನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಕರವೀರೋ, ‘‘ಕರವೀಕೋ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಇಧಾಪಿ ಪಚ್ಛಿಮೋಯೇವತ್ಥೋ, ಕರವೀಕಸಕುಣಾ ವಾ ಬಹವೋ ಏತ್ಥ ಸನ್ತೀತಿ ಕರವೀಕೋ. ಸುದಸ್ಸನಾ ಓಸಧಿವಿಸೇಸಾ ಬಹುಕಾ ಏತ್ಥ ಸನ್ತೀತಿ ಸುದಸ್ಸನೋ, ಸುಖೇನ ಪಸ್ಸಿತಬ್ಬತ್ತಾ ವಾ ಸುದಸ್ಸನೋ ¶ , ಸುನ್ದರಂ ವಾ ದಸ್ಸನಂ ಏತ್ಥಾತಿ ಸುದಸ್ಸನೋ. ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಪಬ್ಬತಚಕ್ಕಾನಂ ನೇಮಿಸದಿಸಂ ಕತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ಧಾರೇತೀತಿ ನೇಮಿನ್ಧರೋ, ನೇಮಿಭಾವೇನ ವಾ ಧಾರೇತಬ್ಬೋ ಉಪಲಕ್ಖೇತಬ್ಬೋತಿ ನೇಮಿನ್ಧರೋ, ನೇಮಿಂವಾ ರಥದ್ದುಮಂ ಧಾರೇತಿ ಯೇಭುಯ್ಯೇನಾತಿ ನೇಮಿನ್ಧರೋ. ವಿನತಾ ನಾಮ ಸುಪಣ್ಣಮಾತಾ, ತಸ್ಸಾ ನಿವಾಸಟ್ಠಾನತ್ತಾ ವಿನತಕೋತಿ ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ. ವಿತ್ಥಿಣ್ಣಾ ವಾ ನತಾ ನದಿಯೋ ಏತ್ಥಾತಿ ವಿನತಕೋ. ಅಸ್ಸಕಣ್ಣಾ ಸಜ್ಜದುಮಾ ಬಹವೋ ಏತ್ಥ ಸನ್ತೀತಿ ಅಸ್ಸಕಣ್ಣೋ, ಅಸ್ಸಕಣ್ಣಸದಿಸಕೂಟತ್ತಾ ವಾ ಅಸ್ಸಕಣ್ಣೋ. ಕುಲಾಚಲಾತಿ ಏತೇ ಸಿನೇರುಆದಯೋ ಅಟ್ಠ ಪಬ್ಬತಾ ಅಚಲಸಙ್ಖಾತಾನಂ ಪಬ್ಬತಾನಂ ಕುಲಾನಿ ಯೋನಿಯೋ ಪಭವಾ, ಏತೇ ಚ ಸಿನೇರುಆದಯೋ ಅನುಪುಬ್ಬಸಮುಗ್ಗತಾ, ಸಬ್ಬಬಾಹಿರೋ ಚೇತ್ಥ ಅಸ್ಸಕಣ್ಣೋ. ನಿಮಿಜಾತಕೇ ಪನ –

‘‘ಸುದಸ್ಸನೋ ಕರವೀಕೋ, ಈಸಧರೋ ಯುಗನ್ಧರೋ;

ನೇಮಿನ್ಧರೋ ವಿನತಕೋ, ಅಸ್ಸಕಣ್ಣೋ ಗಿರಿ ಬ್ರಹಾ’’ತಿ [ಜಾ. ೨.೨೨.೫೬೮].

ವತ್ವಾ ಸಿನೇರುಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅಸ್ಸಕಣ್ಣೋ ನಾಮ ಪಬ್ಬತೋ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ, ತಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ವಿನತಕೋ ನಾಮ ಪಬ್ಬತೋತಿ ಏವಮಞ್ಞೋಯೇವಾನುಕ್ಕಮೋ ಕಥಿತೋ. ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಕಥಿತೋ, ನಾಮಭೇದಮತ್ತಕತೋಯೇವ ಪನೇತ್ಥ ಭೇದೋ, ನಾತ್ಥಭೇದಕತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

೨೭. ಆಕಾಸವಾಹೀಗಙ್ಗಾಯಂ ಮೇರುಸಿಙ್ಗೋಬ್ಭವಾಯಂ ಮನ್ದಾಕಿನ್ಯಾದಿನಾಮತ್ತಯಂ. ಮನ್ದಂ ಅಕಿತುಂ ಸೀಲಮಸ್ಸಾತಿ ಮನ್ದಾಕಿನೀ. ಆಕಾಸೇ ಸನ್ದಮಾನಾ ಗಙ್ಗಾ ಆಕಾಸಗಙ್ಗಾ. ಸುರಾನಂ ದೇವಾನಂ ನದೀ ಸುರನದೀ. ಸುರದೀಘಿಕಾತಿಪಿ ಏತಿಸ್ಸಾ ನಾಮಂ.

೨೮. ಕೋವಿಳಾರಾದಿತ್ತಯಂ ¶ ‘‘ಫಲಹರೋ’’ತಿಖ್ಯಾತೇ ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕೇ. ಕುಂ ಪಥವಿಂ ವಿದಾರಯತಿ ಮೂಲೇನಾತಿ ಕೋವಿಳಾರೋ, ದಸ್ಸ ಳೋ. ಪರಿ ಸಮನ್ತತೋ ಛತ್ತಂ ವಿಯ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕೋ. ಪಾರಿನೋ ಸಮುದ್ದಸ್ಸ ಜಾತೋ ಅಪಚ್ಚಂ ಪಾರಿಜಾತಕೋ, ಸಕತ್ಥೇ ಕೋ. ಪಾರಿಭದ್ದೋ, ನಿಮ್ಬತರು, ಮನ್ದಾರೋಇಚ್ಚಾದೀನಿಪಿ ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ.

ಕಪ್ಪರುಕ್ಖೋ ಚ ಸನ್ತಾನೋ ಚ ಆದಿನಾ ಮನ್ದಾರೋ ಪಾರಿಜಾತಕೋ ಚ ಹರಿಚನ್ದನಞ್ಚ ಏತೇ ಪಞ್ಚ ದೇವದ್ದುಮಾ [ಅಮರ ೧.೫೩] ದೇವತರವೋ ದೇವಭೂಮೀಸ್ವೇವ ಸಮ್ಭವತೋ. ಕಪ್ಪೋ ಸಙ್ಕಪ್ಪಿತೋ ಅತ್ಥೋ, ತಸ್ಸ ರುಕ್ಖೋ ಜಞ್ಞಜನಕಭಾವೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ, ಕಪ್ಪಂ ವಾ ಠಿತೋ ರುಕ್ಖೋ ಕಪ್ಪರುಕ್ಖೋ. ತನನಂ ತಾನೋ, ಭಾವೇ ಣೋ. ಗನ್ಧಸ್ಸ ಸಮ್ಮಾ ತಾನೋ ಅಸ್ಸೇತಿ ಸನ್ತಾನೋ, ಸಿರೀಸರುಕ್ಖೋ. ಮನ್ದನ್ತೇ ಮೋದನ್ತೇ ದೇವಾ ಅನೇನಾತಿ ಮನ್ದಾರೋ, ಆರಪಚ್ಚಯೋ. ಹರಿಮಿನ್ದಂ ಚದಯತಿ ಸುಖಯತೀತಿ ಹರಿಚನ್ದನಂ. ಏತೇ ಪಞ್ಚ ದೇವತರವೋ ಅಮರಕೋಸನಯೇನ ವುತ್ತಾ, ಸೋಗತನಯೇನ ಪನ ಸತ್ತ ದೇವತರವೋ. ವುತ್ತಞ್ಚ –

‘‘ಪಾಟಲೀ ಸಿಮ್ಬಲೀ ಜಮ್ಬೂ, ದೇವಾನಂ ಪಾರಿಛತ್ತಕೋ;

ಕದಮ್ಬೋ ಕಪ್ಪರುಕ್ಖೋ ಚ, ಸಿರೀಸೇನ ಭವತಿ ಸತ್ತಮ’’ನ್ತಿ [ಧ. ಸ. ಅಟ್ಠ. ೫೮೪; ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೧.೧ವೇರಞ್ಜಕಣ್ಡವಣ್ಣನಾ].

ತತ್ಥ ಪಾಟಲೀತಿ ಚಿತ್ರಪಾಟಲೀ, ಸಾ ಅಸುರಲೋಕೇ ತಿಟ್ಠತಿ. ತಥಾ ಸಿಮ್ಬಲೀ ಗರುಳೇಸು, ಜಮ್ಬೂ ಜಮ್ಬುದೀಪೇ, ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕೋ ತಾವತಿಂಸೇ, ಕದಮ್ಬೋ ಅಪರಗೋಯಾನೇ. ಕಪ್ಪರುಕ್ಖೋ ಉತ್ತರಕುರೂಸು ¶ , ಸಿರೀಸೋ ಪುಬ್ಬವಿದೇಹೇತಿ. ಏತೇ ಸತ್ತ ದೇವಾನಮೇವ ಪತಿಟ್ಠಾನಭೂಮೀಸು ಸಮ್ಭವತೋ ದೇವತರವೋತ್ವೇವ ವುಚ್ಚನ್ತಿ.

ಸಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ಸಮತ್ತಾ.

೨೯. ಪುಬ್ಬಪಚ್ಛಿಮಉತ್ತರಾ ದಿಸಾ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಪಾಚೀ ಪತೀಚೀ ಉದೀಚೀ ನಾಮ ಭವನ್ತಿ. ಪಠಮಂ ಪಾತೋ ಅನ್ಚತಿ ರವಿ ಯಸ್ಸಂ ಸಾ ಪಾಚೀ, ನಕಾರಲೋಪೋ. ಪಚ್ಛಾ ದಿವಾವಸಾನೇ ಅನ್ಚತಿ ರವಿ ಯಸ್ಸಂ ಸಾ ಪತೀಚೀ. ಉದ್ಧಂ ಅನ್ಚತಿ ರವಿ ಯಸ್ಸಂ ಸಾ ಉದೀಚೀ, ಯಸ್ಸಂ ವಾ ಸೀತವಿಯೋಗಂ ದತ್ವಾ ಅನ್ಚತಿ ಸಾ ಉದೀಚೀ, ವಿಯೋಗತ್ಥವಾಚಕೋ ಹೇತ್ಥ ಉಕಾರೋ, ದಸದ್ದೋ ದಾನತ್ಥೋ. ಅಥ ವಾ ಪನ್ಚತಿ ಪುಬ್ಬಭಾವಮಾಪಜ್ಜತೇತಿ ಪಾಚೀ. ಪತಿನ್ಚತಿ ಪಚ್ಛಾಭಾವಮಾಪಜ್ಜತೇತಿ ಪತೀಚೀ. ಉದಞ್ಚತಿ ಸೀತವಿಯೋಗದಾನತ್ತಮಾಪಜ್ಜತೇತಿ ಉದೀಚೀ. ಏತ್ಥ ಚ ಉದೀಚೀಸಹಚರಣತೋ ಪತೀಚೀ ಇತ್ಥಿಯಂ, ಪತೀಚೀಸಹಚರಣತೋ ಪಾಚೀ ಇತ್ಥಿಯಂ ವತ್ತತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಏವಂ ತಂತಂಸಹಚರಣಭಾವೇನ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ತಂತಂಲಿಙ್ಗತ್ತಮುಪನೇಯ್ಯುಂ. ಪುಬ್ಬಪಚ್ಛಿಮಉತ್ತರಾತಿ ಸಬ್ಬನಾಮಸ್ಸ ವುತ್ತಮತ್ತೇ ಪುಮ್ಭಾವೋ.

ದಕ್ಖಿಣಾದಿದ್ವಯಂ ದಕ್ಖಿಣದಿಸಾಯಂ. ಮಜ್ಝೇ ಅಪಾಯಂ ಅಞ್ಚತಿ ಯಸ್ಸಂ ರವಿ, ಸಾ ಅಪಾಚೀ. ಮಜ್ಝತ್ಥೋಯಂ ಅಪಸದ್ದೋ, ಯಥಾ ‘‘ಅಪದಿಸ’’ನ್ತಿ, ‘‘ಅವಾಚೀ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಅವಪುಬ್ಬೋ ಅಞ್ಚ ಅಧೋಮುಖೀಭಾವೇ. ಅವಞ್ಚತಿ ಅಧೋಮುಖೀ ಭವತಿ ಯಸ್ಸಂ ರವಿ, ಸಾ ಅವಾಚೀ. ಉಣ್ಹಾದಿಕೇ ವಾ ತಬ್ಬಿಯೋಗೇ ಕರೋನ್ತೋ ಯಸ್ಸಂ ರವಿ ಅಞ್ಚತಿ, ಸಾ ಅವಾಚೀ. ವಿದಿಸಾದಿದ್ವಯಂ ದಿಸಾಮಜ್ಝೇ. ದಿಸಾಹಿ ವಿನಿಗ್ಗತಾ ವಿದಿಸಾ. ದಿಸಾನಮನುರೂಪಾ, ಅನುವತ್ತಕಾ ವಾ ದಿಸಾ ಅನುದಿಸಾ. ಅಪದಿಸನ್ತಿಪಿ ವಿದಿಸಾಯ ನಾಮಂ [ನಪುಂಸಕಾಬ್ಯಯಂ ತ್ವ’ಪದಿಸಂ (ಅಮರ ೩.೬)].

೩೦. ಏರಾವತಾದಯೋ ¶ ಅಟ್ಠ ಗಜಾ ಪುಬ್ಬಾದೀನಂ ದಿಸಾನಂ ರಕ್ಖಣತೋ ದಿಸಾಗಜಾ ನಾಮ, ಪುಣ್ಡರೀಕಂ ನಾಮ ಸಿತಮ್ಬೋಜಂ, ತಂಸದಿಸವಣ್ಣತಾಯ ಪುಣ್ಡರೀಕೋ. ರಸ್ಸಸರೀರತಾಯ ವಾಮನೋ. ಕುಯಂ ಪಥವಿಯಂ ಮೋದತೇ ಕುಮುದೋ. ಅಞ್ಜನವಣ್ಣತಾಯ ಅಞ್ಜನೋ. ಪುಪ್ಫಾ ಪಕಾಸಮಾನಾ ದನ್ತಾ ಅಸ್ಸ ಪುಪ್ಫದನ್ತೋ. ಸಬ್ಬಭೂಮಿಯಂ ಚರತೀತಿ ಸಬ್ಬಭುಮ್ಮೋ, ಸಬ್ಬಭುಮ್ಮೋ ವಾ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ತಸ್ಸಾನುರೂಪತ್ತಾ ಸಬ್ಬಭುಮ್ಮೋ. ಸೋಭನದನ್ತಾವಯವತ್ತಾ ಸುಪ್ಪತೀಕೋ [ಸೋಭನಾ ಪತೀಕಾ ಅವಯವಾ’ಸ್ಸ ಸುಪ್ಪತೀಕೋ (ಕ.)]. ‘‘ಸುಪ್ಪತೀಕೋ ಸೋಭನಙ್ಗೇ, ಭವೇ ಈಸಾನದಿಸಾಗಜೇ’’ತಿ ಹಿ ನಾನತ್ಥಸಙ್ಗಹೇ ವುತ್ತಂ. ಏರಾವತಾದೀನಂ ದಿಸಾನಂ ಸಮ್ಬನ್ಧಕಥನಂ ಪಾಚೀವಾರಣಾದಿನಾಮಸೂಚನತ್ಥಂ, ಏಸಂ ಕರೇಣುಯೋ ಪನ –

ಅಬ್ಭಮು ಕಪಿಲಾ ಚೇವ, ಪಿಙ್ಗಲಾ ನುಪಮಾ ಮತಾ;

ತಮ್ಬಕಣ್ಣೀ ಸುಭದನ್ತೀ, ಅಙ್ಗನಾ ಅಞ್ಜನಾವತೀ [ಅಮರ ೩.೫].

೩೧. ಧತರಟ್ಠಾದಿದ್ವಯಂ ಪುಬ್ಬದಿಸಾಧಿಪತಿದೇವೇ. ಧಾರಿತಂ ರಟ್ಠಮನೇನಾತಿ ಧತರಟ್ಠೋ, ರಸ್ಸ ತೋ. ಪಞ್ಚಸಿಖಾದೀನಂ ಗನ್ಧಬ್ಬಾನಂ ಅಧಿಪೋ ನಾಯಕೋ ಗನ್ಧಬ್ಬಾಧಿಪೋ. ಕುಮ್ಭಣ್ಡಸಾಮ್ಯಾದಿದ್ವಯಂ ದಕ್ಖಿಣದಿಸಾಧಿಪತಿದೇವೇ. ಕುಮ್ಭಣ್ಡಾನಂ ಸಾಮಿ ನಾಯಕೋ ಕುಮ್ಭಣ್ಡಸಾಮಿ. ವಿರುಹನ್ತಿ ವುಡ್ಢಿಂ ವಿರೂಳ್ಹಿಮಾಪಜ್ಜನ್ತಿ ಏತಸ್ಮಿಂ ಕುಮ್ಭಣ್ಡಾತಿ ವಿರೂಳ್ಹಕೋ. ವಿರೂಳ್ಹಂ ವುಡ್ಢಿಪ್ಪತ್ತಂ ವಾ ಕಂ ಸುಖಮೇತಸ್ಸಾತಿ ವಿರೂಳ್ಹಕೋ. ವಿರೂಪಕ್ಖಾದಿದ್ವಯಂ ಪಚ್ಛಿಮದಿಸಾಧಿಪತಿದೇವೇ. ವಿರೂಪಾನಿ ಅಕ್ಖೀನಿ ಯಸ್ಸ ವಿರೂಪಕ್ಖೋ, ವಿವಿಧಸಣ್ಠಾನಾನಿ ಅಕ್ಖೀನಿ ಯಸ್ಸ ವಾ ವಿರೂಪಕ್ಖೋ. ನಾಗಾನಂ ಅಧಿಪತಿ ನಾಗಾಧಿಪತಿ.

೩೨. ಯಕ್ಖಾಧಿಪಾದಿಚತುಕ್ಕಂ ¶ ಕುವೇರೇ. ಆಳವಕಾದಿಯಕ್ಖಾನಂ ಅಧಿಪೋ ಯಕ್ಖಾಧಿಪೋ. ವಿಸ್ಸವಣಸ್ಸ ಅಪಚ್ಚಂ ವೇಸ್ಸವಣೋ. ತಿಚರಣಾಟ್ಠದಾಠಾಭಯಾನಕಮತ್ಥಿತಾಯ ಕುಚ್ಛಿತಂ ವೇರೋ ಸರೀರಮಸ್ಸ ಕುವೇರೋ. ಖುದ್ದೇನಾಸ್ಸ ನರಯುತ್ತಾ ಸಿವಿಕಾರಥೇತಿ ನರೋ ವಾಹನಮಸ್ಸ ನರವಾಹನೋ. ತ್ಯಮ್ಬಕಸಖೋ, ಯಕ್ಖರಾಜೋ, ಗುಯ್ಹಕೇಸರೋ, ಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಾ, ಧನದೋ, ರಾಜರಾಜೋ, ಧನಾಧಿಪೋ, ಕಿನ್ನರೇಸೋ, ಯಕ್ಖೋ, ಏಕಪಿಙ್ಗಲೋ, ಸಿರಿದೋ, ಪುಞ್ಞಜನೇಸ್ಸರೋಇಚ್ಚಾದೀನಿಪಿ ಕುವೇರಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ.

ಅಸ್ಸ ಕುವೇರಸ್ಸ ಪುರೀ ‘‘ಅಳಕಾ, ಅಳಕಮನ್ದಾ’’ತಿ ಚ ವುಚ್ಚತಿ. ಅಲಂ ವಿಭೂಸನೇ, ಅಲಂ ವಿಭೂಸನಂ ಕರೋತೀತಿ ಅಲಕಾ, ಸಾ ಏವ ಅಳಕಾ. ಅಳಕಾ ಏವ ಮೋದಕರಣತೋ ಅಳಕಮನ್ದಾ, ಉಕಾರಸ್ಸ ಅಕಾರೋ, ನಾಗಮೋ ಚ. ಕೇಲಾಸೋತಿಪಿ ತಸ್ಸ ನಾಮಂ, ಕೇಲಿ ಪಯೋಜನಂ ಅಸ್ಸ ಕೇಲೋ, ಆಸತೇ ಅಸ್ಮಿನ್ತಿ ಆಸೋ, ಕೇಲೋ ಚ ಸೋ ಆಸೋ ಚೇತಿ ಕೇಲಾಸೋ, ಕಣ್ಹಸಪ್ಪಾದಿ ವಿಯ ನಿಚ್ಚಂ ಕಮ್ಮಧಾರಯೋ. ಅಸ್ಸ ಕುವೇರಸ್ಸ ಪಹರಣಂ ಆಯುಧಂ ಗದಾ, ಗಂ ವುಚ್ಚತಿ ವಜಿರಂ, ತಂ ವಿಯ ದುಕ್ಖಂ ದದಾತೀತಿ ಗದಾ. ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಯಥಾವುತ್ತಾ ಧತರಟ್ಠಾದಯೋ ದೇವಾ ಕಮತೋ ಪುಬ್ಬಾದೀನಂ ಚತುದ್ದಿಸಾನಂ ಅಧಿಪಾ ಅಧಿಪತಯೋ ನಾಮ. ಅಮರಕೋಸೇ ಪನ –

‘‘ಇನ್ದೋ ಅಗ್ಗಿ ಪಿತುಪತಿ, ನೇರಿತೋ ವರುಣೋ’ನಿಲೋ;

ಕುವೇರೋ ಈಸೋ ಪತಯೋ, ಪುಬ್ಬಾದೀನಂ ಇಮೇ ಕಮಾ.

ರವಿ ¶ ಸುಕ್ಕೋ ಮಹೀಸೂನು, ತಮೋ ಚ ಭಾನುಜೋ ವಿಧು;

ಬುಧೋ ಸುರಗುರು ಚೇತಿ, ದಿಸಾಧಿಪಾ ತಥಾ ಗಹಾ’’ತಿ [ಅಮರ ೩.೩-೪].

ಅಞ್ಞೇಯೇವ ದಿಸಾಧಿಪತಯೋ ಕಥಿತಾ, ಇನ್ದರವಿಮಾದೀನಞ್ಚ ದಿಸಾಧಿಪಚ್ಚಕಥನಂ ಪಾಝಾದೀನಂ ಇನ್ದದಿಸಾರವಿದಿಸಾದಿನಾಮಸೂಚನಫಲಂ.

೩೩-೩೪. ಜಾತವೇದಾದ್ಯಟ್ಠಾರಸಕಂ ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ. ಜಾತೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ವಿನ್ದತಿ ಘಾತಯತೀತಿ ಜಾತವೇದೋ. ಅನ್ಧಕಾರೇ ಜಾತಂ ವಿಜ್ಜಮಾನಂ ವಿನ್ದತಿ ಲಭತಿ, ವಿದತಿ ಜಾನಾತಿ ಏತೇನಾತಿ ವಾ ಜಾತವೇದೋ, ಜನನಂ ಜಾತಂ ವೇದೋ ಪಾಕಟೋ ಯಸ್ಸ ವಾ ಸೋ ಜಾತವೇದೋ. ಸಿಖಾ ವುಚ್ಚತಿ ಜಾಲಾ, ತಾಯ ಯೋಗತೋ ಸಿಖೀ. ಜೋತತಿ ದಿಪ್ಪತೀತಿ ಜೋತಿ. ಪುನಾತೀತಿ ಪಾವಕೋ, ಣ್ವು. ದಹತೀತಿ ದಹನೋ. ಅನನ್ತಿ ಪಾಲೇನ್ತ್ಯನೇನೇತಿ ಅನಲೋ, ಅಲಪಚ್ಚಯೋ. ವೇದೇ ಹುತಂ ವಹತಿ ಪಾಪಯತಿ, ಸಯಂ ವಾ ಲಭತೇತಿ ಹುತಾವಹೋ. ಅಚ್ಚಿ ವುಚ್ಚತಿ ಜಾಲಾ, ತಾಯ ಯೋಗತೋ ಅಚ್ಚಿಮಾ. ಧೂಮೋ ಕೇತು ಧಜೋ ಯಸ್ಸಾತಿ ಧೂಮಕೇತು. ಅಜತಿ ಜಲಮಾನೋ ಕುಟಿಲಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಅಗ್ಗಿ, ಇ. ಗೋ ರಂಸಿ ಏತಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ಗಿನಿ, ಅಸ್ಸತ್ಥ್ಯತ್ಥೇ ಇನಿ, ಅಗ್ಗಿನೀತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಸೋ ಅಗ್ಗಿಸದಿಸೋ. ಭಾನು ಪಭಾ ಯಸ್ಸತ್ಥಿ, ಸೋ ಭಾನುಮಾ. ತೇಜೇತಿ ಸೇಸಭೂತೋಪಾದಾರೂಪಾನೀತಿ ತೇಜೋ. ಧೂಮೋ ಸಿಖಾ ಚೂಳಾ ಯಸ್ಸ ಧೂಮಸಿಖೋ. ವಾಯು ಸಖಾ ಅಸ್ಸ ವಾಯುಸಖೋ. ದಹಿತ್ವಾ [ದಹತೋ (ಕ.)] ಗಚ್ಛತೋ ಕಣ್ಹಾ ವತ್ತನೀ ಮಗ್ಗೋ ಯಸ್ಸ ಕಣ್ಹವತ್ತನೀ. ವಿಸ್ಸಾನರಸ್ಸ ಇಸಿನೋ ಅಪಚ್ಚಂ ವೇಸ್ಸಾನರೋ. ಹುತಂ ¶ ಹವಿಂ ಅಸತಿ ಭುಞ್ಜತೀತಿ ಹುತಾಸೋ. ಧನಞ್ಜಯೋ, ಜಲನೋ, ಆಸಯಾಸೋ, ರೋಹಿತಸ್ಸೋ, ಸತ್ತಾಚ್ಚಿ, ಸುಕ್ಕೋ, ಚಿತ್ರಭಾನು, ವಿಭಾವಸು, ಸುಚಿಇಚ್ಚಾದೀನಿಪಿ ಅಗ್ಗಿಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ.

ಸಿಖಾದಿತ್ತಯಂ ಅಗ್ಗಿಜಾಲಾಯಂ. ಸಿನೋತಿ ನಿಸಾನೀ ಭವತೀತಿ ಸಿಖಾ, ‘‘ಸಿ ನಿಸಾನೇ’’ತಿ ಕಾತನ್ತ ಧಾತು, ಖಪಚ್ಚಯೋ. ಜಲತೀತಿ ಜಾಲಾ. ಅಚ್ಚತೇ ಪುಜ್ಜತೇ ಅನೇನೇತಿ ಅಚ್ಚಿ. ಸಿಖಾ ಜಾಲಾ ಭಿಯ್ಯೋ ರೂಪನ್ತರಾ ಇತ್ಥಿಯಂ, ಅಚ್ಚಿ ಪನ ಅಪುಮೇ.

೩೫. ದ್ವಯಂ ಅಗ್ಗಿಕಣೇ [ತೀಸು ಫುಲಿಙ್ಗೋ’ಗ್ಗಿಕಣೋ (ಅಮರ ೧.೬೦) ಫುಲಿಙ್ಗಾನೀತಿ ಅಗ್ಗಿಕಣಾನಿ (ಮ. ನಿ. ಟೀ. ೩.೬೫)]. ವಿವಿಧಾಸು ದಿಸಾಸು ಫುಲ್ಲಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ವಿಪ್ಫುಲಿಙ್ಗಂ. ತಥಾ ಫುಲಿಙ್ಗಂ. ಸಬ್ಬಧರಕತೇ ಪನ ‘‘ಫುಲಿಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಫುಲಿಙ್ಗೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ತಿಕಂ ಛಾರಿಕಾಯಂ. ಮಲೀನಕಂಸವತ್ಥಾದೀನಂ ತಂ ದಿತ್ತಿಂ ಸೇತಿ ಪವತ್ತೇತೀತಿ ಭಸ್ಮಂ, ಮಪಚ್ಚಯೋ, ಭಸತಿ ವಾ ಅಧೋ ಪತತಿ ವತ್ಥಾದೀನಂ ಮಲಮೇತೇನಾತಿ ಭಸ್ಮಂ. ಕಂಸಾದೀನಂ ಸುಕ್ಕಭಾವತ್ಥಂ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬತ್ತಾ ಇಟ್ಠಿ ಅಭಿಲಾಸೋ ಸೋಭನಂ ಏತಸ್ಸಾ ಅತ್ಥೀತಿ ಸೇಟ್ಠಿ, ‘‘ಸಪಕ್ಖಕೋ ಸಲೋಮಕೋ’’ತ್ಯಾದೀಸು ವಿಯ ಸಸದ್ದಸ್ಸ ವಿಜ್ಜಮಾನತ್ಥತ್ತಾ. ಮಲಸ್ಸ ಸರಣಂ ಕರೋತೀತಿ ಸಾರಿಕಾ, ಸಾ ಏವ ಛಾರಿಕಾ, ಯಥಾ ‘‘ಸಳಾಯತನ’’ನ್ತ್ಯಾದೀಸು.

೩೬. ದ್ವಯಂ ಉಣ್ಹಛಾರಿಕಾಯಂ. ಉಣ್ಹತ್ತಾ ಕುಕ್ಕುಂ ಕುಚ್ಛಿತಂ ಲಾತೀತಿ ಕುಕ್ಕುಲೋ, ‘‘ಕುಕ್ಕು ವಿದತ್ಥಿಯಂ ಹತ್ಥೇ, ಪಕೋಟ್ಠೇ ಕುಚ್ಛಿತೇಪಿ ಚೇ’’ತಿ ಹಿ ನಾನತ್ಥಸಙ್ಗಹೇ ವುತ್ತಂ. ಕುಕ್ಕುಂ ವಾ ಹತ್ಥಂ ಲುನಾತಿ ಛಿನ್ದತಿ ದಹತೀತಿ ಕುಕ್ಕುಲೋ, ಸೋ ಏವ ಕುಕ್ಕುಳೋ ¶ . ಉಣ್ಹಮೇವ ಭಸ್ಮಂ ಉಣ್ಹಭಸ್ಮಂ, ತಸ್ಮಿಂ. ತಿಕಂ ದಿತ್ತಕಟ್ಠಾದಿನ್ಧನೇ. ಅಙ್ಗತಿ ಹಾನಿಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಅಙ್ಗಾರೋ, ಆರಪಚ್ಚಯೋ, ಪುನ್ನಪುಂಸಕೋಯಂ. ‘‘ಅಲಾತೇ’ನಿತ್ಥಿ ಕುಜೇ’ಙ್ಗಾರೋ’’ತಿ ಹಿ ತಿಕಣ್ಡಸೇಸೇ [ತಿಕಣ್ಡಸೇಸ ೩.೩೨೯] ವುತ್ತಂ. ಹಾನಿಮೇವ ಲಾತಿ, ನ ಠಿತಿಂ ವಿಸೇಸಞ್ಚಾತಿ ಅಲಾತಂ. ಉದ್ಧಂ ಧೂಮಂ ಮುಞ್ಚತೀತಿ ಉಮ್ಮುತಂ, ತದೇವ ಉಮ್ಮುಕಂ. ಪಞ್ಚಕಂ ಕಟ್ಠಾದಿನ್ಧನೇ. ಸನ್ತಮಗ್ಗಿಂ ಏಧಯತಿ ವಡ್ಢಯತೀತಿ ಸಮಿಧಾ. ಏಧಯತೀತಿ ಇಧುಮಂ, ಉಮೋ. ಏಧಯತೀತಿ ಇಧೋ. ಉಪಾದಿಯತೇ ಅಗ್ಗಿನೇತಿ ಉಪಾದಾನಂ. ಏಧಯತೀತಿ ಇನ್ಧನಂ.

೩೭. ಪಞ್ಚಕಂ ಆಲೋಕೇ. ಓಭಾಸತಿ ದಿಪ್ಪತೀತಿ ಓಭಾಸೋ. ಪಕಾಸತಿ ದಿಪ್ಪತೀತಿ ಪಕಾಸೋ. ಆಲೋಚಯತಿ ಪಸ್ಸತಿ ಏತೇನಾತಿ ಆಲೋಕೋ, ಆಲೋಕೇತಿ ವಾ ಏತೇನಾತಿ ಆಲೋಕೋ, ‘‘ಲೋಕ, ಲೋಚ ದಸ್ಸನೇ’’ತಿ ಧಾತುದ್ವಯಪಾಠತೋ. ಉಜ್ಜೋತತೀತಿ ಉಜ್ಜೋತೋ, ಅನ್ಧಕಾರಂ ವಿದ್ಧಂಸೇನ್ತೋ ಜೋತತೀತಿ ವಾ ಉಜ್ಜೋತೋ. ಆ ಸಮನ್ತತೋ ತಪತಿ ದಿಪ್ಪತೀತಿ ಆತಪೋ. ಸಮಾತಿ ಏತೇ ಪಞ್ಚ ತುಲ್ಯತ್ಥಾತಿ ಭಾವೋ.

ದಸಕಂ ವಾತೇ. ಆಹಾರೋ ವಿಯ ಪಾಣಭೂತೋಪಿ ಕದಾಚಿ ಸತ್ತೇ ಮಾರೇತೀತಿ ಮಾರುತೋ, ಸೋವ ಮಾಲುತೋ. ಪುನಾತಿ ಸಙ್ಕಾರಾದಿಕನ್ತಿ ಪವನೋ. ವಾಯತಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ವಾಯು, ವಾಯತಿ ವಾ ಪುಪ್ಫಾದೀನಂ ಗನ್ಧೋ ಯೇನ ಸೋ ವಾಯು. ತಥಾ ವಾತೋ. ಅನನ್ತಿ ಪಾಣನ್ತ್ಯನೇನೇತಿ ಅನಿಲೋ, ಇಲೋ. ಸನ್ತಂ ನಿಚ್ಚಲಂ ¶ ಈರಯತಿ ಕಮ್ಪೇತೀತಿ ಸಮೀರಣೋ, ಸಮೀರಿತುಂ ಕಮ್ಪಿತುಂ ಸೀಲಮಸ್ಸಾತಿ ವಾ ಸಮೀರಣೋ. ಗನ್ಧಂ ವಹತೀತಿ ಗನ್ಧವಾಹೋ, ಣೋ. ವಾಯೋ ವಾಯುಸದಿಸೋ, ಉಭಯತ್ರಾಪಿ ಯಾಗಮೋ. ಸಮನ್ತತೋ ಈರತಿ ಖಿಪತಿ ರುಕ್ಖಾದಯೋತಿ ಸಮೀರೋ. ಸದಾ ಸಬ್ಬದಾ ಗತಿ ಯಸ್ಸ ಸದಾಗತಿ. ಸಸನೋ, ಗನ್ಧವಹೋ, ಆಸುಗೋ, ಮರುತೋ, ಜಗತಿಪಾಣೋ, ಪವಮಾನೋ, ಪಭಞ್ಜನೋ ಇಚ್ಚಾದೀನಿಪಿ ವಾತನಾಮಾನಿ.

೩೮. ಇಮೇ ಛ ವಕ್ಖಮಾನಾ ವಾಯುಭೇದಾ ವಾಯುವಿಸೇಸಾ, ಉದ್ಧಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಉದ್ಧಙ್ಗಮೋ, ಉಚ್ಚಾರಪಸ್ಸಾವಾದೀನಂ ನೀಹರಣವಸೇನ ಅಧೋಭಾಗಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಅಧೋಗಮೋ. ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ಉದರೇ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಕುಚ್ಛಿಟ್ಠೋ. ಕೋಟ್ಠೇ ಅನ್ತೇ ಸೇತಿ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಕೋಟ್ಠಾಸಯೋ. ಪುನಪ್ಪುನಂ ಸಸನ್ತಿ ಯೇನ ಅಸ್ಸಾಸೋ, ಬಹಿನಿಕ್ಖನ್ತವಾತೋ. ಪಸ್ಸಾಸೋತಿ ಅನ್ತೋಪವಿಸನಕವಾತೋಪಿ ‘‘ಅಸ್ಸಾಸೋ’’ತಿ ಏತೇನ ಸಙ್ಗಯ್ಹತೇ ಸಹಚಾರಿತತ್ತಾ. ಸಬ್ಬಙ್ಗೇಸು ಅನುಸರತಿ ಸೀಲೇನ ಸೇದಲೋಹಿತಾದಿಸಮ್ಪಾದನತೋತಿ ಅಙ್ಗಾನುಸಾರೀ. ಅಮರಕೋಸೇ ಪನಾಯಂ ವಾತೋ ಠಾನಬ್ಯಾಪಾರಭೇದೇನ ಪಞ್ಚಧಾ ಕಥಿತೋ [ಪಾಣೋ’ಪಾನೋ ಸಮಾನೋಚೋದಾನಬ್ಯಾನಾ ಚ ವಾಯವೋ ಸರೀರಟ್ಠಾ ಇಮೇ (ಅಮರ ೧.೬೭)], ಟೀಕಾಯಞ್ಚಸ್ಸ –

‘‘ಹದಯೇ ಪಾಣೋ ಗುದೇ’ಪಾನೋ, ಸಮಾನೋ ನಾಭಿಮಜ್ಝಟ್ಠೋ;

ಉದಾನೋ ಕಣ್ಠದೇಸೇ ತು, ಬ್ಯಾನೋ ಸಬ್ಬಙ್ಗಸನ್ಧಿಸು [ಹದಯೇ ಪಾಣೋ ಗುದೇ’ಪಾನೋ, ಸಮಾನೋ ನಾಭಿಸಣ್ಠಿತೋ; ಉದಾನೋ ಕಣ್ಠದೇಸಟ್ಠೋ, ಬ್ಯಾನೋ ಸಬ್ಬಸರೀರಗೋ ಇತಿ ಠಾನನಿಣ್ಣಯೋ (ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ)].

ತತ್ರಪಾಣೋಅನ್ನಪ್ಪವೇಸಾದಿಕರೋ ¶ . ಅಪಾನೋ ಮುತ್ತಕರೀಸಸುಕ್ಕವಿಸಟ್ಠಿಕರೋ. ಸಮಾನೋ ಮಜ್ಝೇ ಅನ್ನಪಚನಾದಿಕರೋ. ಉದಾನೋ ಭಾಸಿತಗೀತಾದಿಕರೋ. ಬ್ಯಾನೋ ಸೇದರತ್ತಸವನುಮ್ಮೇಸನಿಮೇಸಗತ್ಯಾದಿಕರೋ [ಖೇದಚೇಟ್ಠಾಉಮ್ಮೇಸನಿಮ್ಮೇಸಗತ್ಯಾದಿಕರೋ (ಕ.)]. ಪಕಟ್ಠೇನ ಅನನ್ತ್ಯನೇನ ಭತ್ತಾದಿಪ್ಪವೇಸನತೋತಿ ಪಾಣೋ. ಮುತ್ತಾದಿಕಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ಅನನ್ತ್ಯನೇನಾತಿ ಅಪಾನೋ. ಸಮ್ಮಾ ಅನನ್ತಿ ಅನೇನ ಭುತ್ತಪರಿಪಾಚನತೋತಿ ಸಮಾನೋ. ಉದ್ಧಮನನ್ತ್ಯನೇನ ಭಾಸಿತಾದೋ ಸಾಮತ್ಥಿಯಜನನತೋತಿ ಉದಾನೋ. ವಿಸೇಸೇನ ಅನನ್ತ್ಯನೇನ ಸೇದರತ್ತಸೇಮ್ಹಾದಿ [ಖೇದಚೇಟ್ಠಾದಿ (ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ)] ಸಮ್ಪಾದನತೋತಿ ಬ್ಯಾನೋ’’ತಿ [ತಂಬ್ಯಾಪಾರಾ ಚ ಯಥಾ – ಅನ್ನಪ್ಪವೇಸನಂ ಮುತ್ತಾ-ದ್ಯುಸ್ಸಗ್ಗೋ’ನ್ನವಿಪಾಚನಂ ಭಾಸಣಾದಿ ನಿಮೇಸಾದಿ, ತಂಬ್ಯಾಪಾರಾ ಕಮಾ ಇಮೇ (ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ)] ವುತ್ತಂ.

೩೯. ದ್ವಯಂ ಅನ್ತೋಪವಿಸನಕವಾತೇ. ಆನಂ ವುಚ್ಚತಿ ಬಹಿನಿಕ್ಖಮನವಾತೋ, ತತೋ ಅಪಗತಂ ಅಪಾನಂ. ಅಸ್ಸಾಸತೋ ಅಪಗತೋ ಪಸ್ಸಾಸೋ. ದ್ವಯಂ ಬಹಿನಿಕ್ಖಮನವಾತೇ. ಆದಿಮ್ಹಿ ಪವತ್ತೋ ಸಾಸೋ ಅಸ್ಸಾಸೋ. ಅನನ್ತಿ ಪಾಣನ್ತ್ಯನೇನೇತಿ ಆನಂ, ಆದಿಮ್ಹಿ ಪವತ್ತಂ ಆನಂ ಆನಂ, ಏಕಸ್ಸಾಕಾರಸ್ಸ ಲೋಪೋ.

೪೦. ವೇಗಖಿಪ್ಪಾದಯೋ ವಾತಧಮ್ಮತ್ತೇನ ನಿಚ್ಚಪ್ಪವತ್ತಿಕಾ ಇತಿ ತಪ್ಪಕ್ಕಮೇ [ತಪ್ಪಕ್ಕಮೇನ ತಕ್ಕಮೇನ (ಕ.)] ಉಚ್ಚನ್ತೇ. ತತ್ರ ರಯನ್ತಂ ವೇಗೇ. ಸಬ್ಬತ್ರ ಕರಣಸಾಧನಂ. ಇಚ್ಛಿತಟ್ಠಾನಂ ವಜನ್ತಿ ಪಾಪುಣನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ವೇಗೋ.

‘‘ಕ್ರಿಯಾವಾಚಿತ್ತಮಾಖ್ಯಾತುಂ ¶ , ಏಕೇಕತ್ಥೋ ನಿದಸ್ಸಿತೋ;

ಪಯೋಗತೋನುಗನ್ತಬ್ಬಾ, ಅನೇಕತ್ಥಾ ಹಿ ಧಾತವೋ’’ತಿ [ಚನ್ದ್ರಧಾತುಪಾಠೇ].

ವುತ್ತತ್ತಾ ವಜಧಾತು ಪಾಪುಣನೇಪಿ ಪವತ್ತತಿ, ಏವಂ ಸಬ್ಬತ್ರ, ಅಕಾರಸ್ಸ ಏ. ಜವನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ಜವೋ, ರಯನ್ತಿ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ರಯೋ.

ಖಿಪ್ಪಾದಿನವಕಂ ಸೀಘೇ. ಅಥ ಜವಸೀಘಾನಂ ಕೋ ಭೇದೋ? ಸವೇಗಗತಿವಚನಾ ಜವಾದಯೋ, ಸೀಘಾದಯೋ ತು ಧಮ್ಮವಚನಾ, ತಥಾ ಚ ‘‘ಸೀಘಂ ಪಚತಿ [ಪಸ್ಸತಿ (ಕ.)], ಸೀಘಂ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಪಯೋಗೋ, ನ ತು ‘‘ಜವಂ ಪಚತಿ, ಜವಂಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಪನ ಪಯೋಗೋ. ‘‘ವೇಗೇನ ಗಚ್ಛತಿ, ಜವೇನ ಗಚ್ಛತೀ’’ತ್ಯಾದೀಸು ಕಥಂ? ತತ್ರ ಭೇದಸ್ಸ ವತ್ತುಮಿಚ್ಛಿತತ್ತಾ ನ ದೋಸೋ. ಖಿಪ್ಪತಿ ಪೇರತೀತಿ ಖಿಪ್ಪಂ, ಖಿಪ ಪೇರಣೇ. ಸಯತೀತಿ ಸೀಘಂ, ಸೀ ಸಯೇ, ಘಪಚ್ಚಯೋ. ಬ್ಯುಪ್ಪತ್ತಿ ಹಿ ಯಥಾ ಕಥಞ್ಚಿಪಿ ಭವತಿ, ಸಞ್ಞಾ ತು ಲೋಕತೋವಾವಗನ್ತಬ್ಬಾ, ಸಬ್ಬತ್ರೇವಂ. ತರತೀತಿ ತುರಿತಂ. ಲಙ್ಘತೀತಿ ಲಹು, ಲಙ್ಘ ಗತಿಸೋಸನೇಸು, ಘಸ್ಸ ಹೋ, ನಿಗ್ಗಹೀತಲೋಪೋ, ಉಪಚ್ಚಯೋ ಚ, ಲಹುಪರಿಯಾಯೋ ಲಘುಸದ್ದೋಪ್ಯತ್ಥಿ. ಅಸತಿ ಖೇಪತೀತಿ ಆಸು, ಉ. ತರತೀತಿ ತುಣ್ಣಂ, ರಸ್ಸ ಣೋ. ಅರತಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಅರಂ. ನ ವಿಲಮ್ಬೀಯತಿ ನ ಓಹೀಯತೀತಿ ಅವಿಲಮ್ಬಿತಂ, ಲಬಿ ಅವಸಂಸನೇ. ತುವಟ್ಟತಿ ಸಯತೀತಿ ತುವಟ್ಟಂ, ತುರಿತಭಾವೇನ ವತ್ತತೀತಿ ವಾ ತುವಟ್ಟಂ, ರಿತಲೋಪೋ.

೪೧. ಅರಿಯಾಸಾಮಞ್ಞಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಡ್ಢಂ ಸನ್ತತೇ. ಏತ್ಥ ಚ ಅಟ್ಠಸು ಗಣೇಸು ಛಟ್ಠೋ ಸಬ್ಬಲಹುಕೋ, ತತೋಪರೇ ಛಗ್ಗಣಾ ಸ ¶ , ಭ, ಸ, ಭ, ಭ, ಭಾ, ಅಟ್ಠಮೋ ಗೋ. ಸಮನ್ತತೋ ತನೋತೀತಿ ಸತತಂ. ನಾಸಭಾವೇನ ನ ಇಚ್ಚಂ ನ ಗನ್ತಬ್ಬಂ ನಿಚ್ಚಂ, ನಾಸಂ ವಾ ನ ಗಚ್ಛತೀತಿ ನಿಚ್ಚಂ. ‘‘ನಾಗೋ’’ತ್ಯಾದೀಸು ವಿಯಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ನ ದೋಸೋ, ತಸ್ಸ ಚೋ. ನ ವಿರಮತೀತಿ ಅವಿರತಂ. ನ ಆರಮತೀತಿ ಅನಾರತಂ. ಸಮನ್ತತೋ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ವಾ ತನೋತೀತಿ ಸನ್ತತಂ. ನ ಅವರಮತೀತಿ ಅನವರತಂ. ಸದಾ ಧವತಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಧುವಂ. ‘‘ಧು ಗತಿಥೇರಿಯೇಸೂ’’ತಿ ಕಾತನ್ತಧಾತು.

ವಿಪುಲಾಡ್ಢಂ ಅತಿಸಯೇ. ಏತ್ಥ ಹಿ ಅಯುಗಪಾದೇ ದ್ವಾದಸಮತ್ತಾ, ಯುಗೇ ಅಟ್ಠಾರಸಮತ್ತಾ, ಸಬ್ಬಾಸು ಅರಿಯಾಸು ಪಠಮೇ ಪಾದೇ ದ್ವಾದಸಮತ್ತಾ, ದುತಿಯೇ ಅಟ್ಠಾರಸ, ತತಿಯೇ ದ್ವಾದಸ, ಚತುತ್ಥೇ ಪಞ್ಚದಸ. ಯದಾ ಪನ ಪಠಮತತಿಯೇಸು ಪರಿಹಾಯನ್ತಿ, ತದಾ ಯುಗೇ ಅಧಿಕಾ ಹೋನ್ತಿ, ಇದಂ ವಿಪುಲಾಲಕ್ಖಣಂ. ಅಥ ಸತತಾತಿಸಯಾನಂ ಕೋ ಭೇದೋ? ಸತತಂ ಸನ್ತತಿ ಅವಿಚ್ಛೇದೋಕ್ರಿಯನ್ತರೇಹಿ ಅಬ್ಯವಧಾನಂ, ಅತಿಸಯೋ ತು ಪೋನೋಪುಞ್ಞಂ, ಪಕಟ್ಠೋ ಚ. ತೇಸು ಪೋನೋಪುಞ್ಞಂ ಕ್ರಿಯಾಬ್ಯಾವುತ್ತಿ, ಪಕಟ್ಠೋ ತು ಕ್ರಿಯಾವಯವಾನಂ ಉಕ್ಕಂಸತಾ. ಭಾಸತಿ ಸಬ್ಬೇಸನ್ತಿ ಭುಸಂ, ಆಸ್ಸ ಉ. ಭಸ್ಸತಿ ಅಧೋ ಪತತೀತಿ ವಾ ಭುಸಂ. ಭಸ ಅಧೋಪತನೇ, ಅಸ್ಸ ಉ. ಅತಿಸಯನಂ ಅತಿಸಯೋ, ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ವಾಸಯನಂ ಪವತ್ತನಂ ಅತಿಸಯೋ. ದಹತಿ ಸಬ್ಬನ್ತಿ ದಳ್ಹಂ, ಹತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಳೋ, ದಲತಿ ವಿದಾರಯತೀತಿ ವಾ ದಳ್ಹಂ, ಹಪಚ್ಚಯೋ, ದಹನ್ತೋ ಲಾತೀತಿ ವಾ ದಳ್ಹಂ, ವಣ್ಣವಿಪರಿಯಯೋ, ಅಭಿಸಯೋ ಚ ದಳ್ಹಞ್ಚ ಅತಿಸಯದಳ್ಹಾ. ತರತಿ ಅತಿಕ್ಕಮತೀತಿ ತಿಬ್ಬಂ, ರಸ್ಸ ವೋ, ಅಸ್ಸ ಇ. ಏತಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಏಕೋ, ಸೋ ಏವ ಏಕನ್ತಂ, ಏಕಂ ತರತಿ ಅತಿಕ್ಕಮತೀತಿ ವಾ ಏಕನ್ತಂ. ಮತ್ತತೋ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಅತಿಮತ್ತಂ. ಬಹುಂ ಲಾತೀತಿ ಬಾಳ್ಹಂ, ಉಲೋಪೋ, ವಣ್ಣವಿಪರಿಯಯೋ ಚ ಹಸದ್ದೋ. ಅತಿವೇಲಂ, ಅಚ್ಚತ್ಥಂ, ನಿಬ್ಭರಂ, ನಿತನ್ತಂ, ಗಾಳ್ಹಂಇಚ್ಚಾದೀನಿಪಿ ಅತಿಸಯೇ.

ದಬ್ಬಂ ಸತ್ವಂ, ತಂವಿಪರೀತೇ ಧಮ್ಮಮತ್ತೇ ವತ್ತಮಾನಾ ಬಾಳ್ಹಪರಿಯನ್ತಾ ಖಿಪ್ಪಾದಯೋ ಅತಿಸಯಂ ವಿನಾ ಪಣ್ಡಕೇ ನಪುಂಸಕೇ ವತ್ತನ್ತಿ ¶ . ಖಿಪ್ಪಂ ಭವತಿ [‘‘ಖಿಪ್ಪ ಭವಭೀ’’ತಿ ಪದದ್ವಯಂ ಅಧಿಕಂ ವಿಯ ದಿಸ್ಸತಿ], ಅತಿಸಯೋ ಪುಲ್ಲಿಙ್ಗೋ, ಅಸ್ಸ ಗುಣಸ್ಸಾತಿಸಯೋ, ಅಸ್ಸ ದಬ್ಬಸ್ಸಾತಿಸಯೋ ಇತಿ. ‘‘ಖಿಪ್ಪಂ ಭುಞ್ಜತಿ, ಸತತಂ ಜುಹೋತಿ, ಸತತಂ ರಮಣೀಯೋ’’ಇಚ್ಚತ್ರ ತು ಕ್ರಿಯಾವಿಸೇಸನತ್ತಾಯೇವ ಪಣ್ಡಕತ್ತಂ. ತೇಸು ಖಿಪ್ಪಾದೀಸು ಯೇ ದಬ್ಬಗಾ ದಬ್ಬಾಭಿಧಾಯಿನೋ, ತೇ ತೀಸು ಲಿಙ್ಗೇಸು. ‘‘ದಬ್ಬಧಮ್ಮೋ ಲಿಙ್ಗ’’ನ್ತಿ ದಸ್ಸನನ್ತರಂ. ಯಥಾ ಖಿಪ್ಪಾ ಜರಾ, ಖಿಪ್ಪೋ ಮಚ್ಚು, ಖಿಪ್ಪಂ ಗಮನಂ. ಸನ್ತತಾ ತಣ್ಹಾ, ಸನ್ತತಂ ದುಕ್ಖಂ, ಸನ್ತತೋ ಆಕಾಸೋ. ಅತಿಮತ್ತಾ ಕ್ರಿಯಾ, ಅತಿಮತ್ತೋ ನರೋ, ಅತಿಮತ್ತಂ ಪದಂ ಇಚ್ಚಾದಿ.

೪೨-೪೩. ದ್ವಾದಸಕಂ ಮಾರೇ. ಹರನಯನಗ್ಗಿದಡ್ಢತ್ತಾ [ತಿನಯನಗ್ಗಿದಡ್ಢತ್ತಾ (ಕ.)] ನತ್ಥಿ ವಿಗ್ಗಹೋ ಸರೀರಮೇತಸ್ಸ ಅವಿಗ್ಗಹೋ. ಕಾಮಯತಿ ರತಿಚ್ಛಂ ಉಪ್ಪಾದಯತೀತಿ ಕಾಮೋ, ಕಾರಿತನ್ತಾ ಅಪಚ್ಚಯೋ. ಸಿಙ್ಗಾರರೂಪೇನ ಪಾಣೀನಂ ಮನಸಿ ಭವತೀತಿ ಮನೋಭೂ. ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣೇಸು ಮದಯತೀತಿ ಮದನೋ. ಲೋಕಾನಂ ಅನ್ತಂ ವಿನಾಸಂ ಕರೋತೀತಿ ಅನ್ತಕೋ. ವಸೇ ವತ್ತೇತಿ ಸೀಲೇನಾತಿ ವಸವತ್ತೀ. ಪಾಪಂ ಇಚ್ಛತಿ ಕರೋತಿ, ತೇನ ಯುತ್ತೋತಿ ವಾ ಪಾಪಿಮಾ. ಪರತೋ ಜಾಯತೀತಿ ಪಜಾ, ಅಚ್ಛನ್ದಿಕಾ, ತಾಸಂ ಪತಿ ಪಜಾಪತಿ. ಯೇ ಕುಸಲಧಮ್ಮೇಸು ಪಮತ್ತಾ, ತೇಸಮೇವ ಬನ್ಧು ಪಮತ್ತಬನ್ಧು. ಕಣ್ಹಧಮ್ಮಯುತ್ತತಾಯ ಕಣ್ಹೋ. ಕುಸಲಧಮ್ಮೇ ಮಾರೇತೀತಿ ಮಾರೋ. ಅಕುಸಲಧಮ್ಮೇ ನ ಮುಞ್ಚತೀತಿ ನಮುಚಿ. ಮೀನಕೇತನೋ, ಕನ್ದಪ್ಪೋ, ದಪ್ಪಕೋ, ಅನಙ್ಗೋ, ಪಞ್ಚಸರೋ, ಸಮ್ಬರಾರಿ, ಮನಸಿಜೋ, ಕುಸುಮೇಸು ¶ , ಅನಞ್ಞಜೋ, ಪುಪ್ಫಧನ್ವಾ, ರತಿಪತಿ, ಮಕರದ್ಧಜೋಇಚ್ಚಾದೀನಿಪಿ ವಿಣ್ಹುಸುತಸ್ಸ ಕಾಮಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ.

ತಣ್ಹಾ ಅರತೀ ರಗಾ ಚೇತಿ ಏತಾ ತಿಸ್ಸೋ ತಸ್ಸ ಮಾರಸ್ಸ ಧೀತರೋ. ಯೋ ತಂ ಪಸ್ಸತಿ, ತಂ ತಸಿತಂ ಕರೋತೀತಿ ತಣ್ಹಾ, ಸಲೋಪೋ, ಣ್ಹಾ ಚ. ಪರೇಸಂ ಕುಸಲಧಮ್ಮೇಸು ಅರತಿಂ ಕರೋತೀತಿ ಅರತೀ. ರಜ್ಜನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ರಗಾ. ತಸ್ಸ ಮಾರಸ್ಸ ಹತ್ಥೀ ಗಿರಿಮೇಖಲೋ ನಾಮ. ಸರೀರಮಹನ್ತಭಾವೇನ ಗಿರಿಸದಿಸತ್ತಾ ಗಿರಿ ವಿಯಾತಿ ಗಿರಿ. ಮಾರೇನ ಮಮಾಯನವಸೇನ ‘‘ಅಯಂ ಮೇ ಹತ್ಥೀ ಮೇಖಲೋ ನಾಮ ಹೋತೂ’’ತಿ ಕತನಾಮತ್ತಾ ಮೇಖಲಾ ವಿಯಾತಿ ಮೇಖಲೋತಿ ಸಮುದಿತನಾಮದ್ವಯೇನ ಏಕಮೇವ ಹತ್ಥಿಂ ವದತಿ, ಯಥಾ ‘‘ವಜಿರಾಸನಿ, ಸೀತುಣ್ಹ’’ನ್ತಿ.

೪೪. ತಿಕಂ ಯಮೇ. ಪಜಾಸಂಯಮನತೋ ಯಮಾ, ಮಚ್ಚುಪ್ಪಭುತಯೋ ಅಸ್ಸ ಕಿಙ್ಕಾರಾ, ತೇಸು ರಾಜತೇತಿ ಯಮರಾಜಾ. ತೇಧಾತುಕೇಸುಪಿ ಆಣಾಪವತ್ತಕತ್ತಾ ಮಹನ್ತೋ ವಿಸಯೋ ಏತಸ್ಸ ವಿಸಯೀ, ಣೀ, ಸೋ ಏವ ವೇಸಾಯೀ. ಯತ್ಥ ಲಕ್ಖಣೇನ ನ ಸಿಜ್ಝತಿ, ತತ್ಥ ಸಬ್ಬತ್ರ ‘‘ಯದಾದಿನಾ ವಾ ನಿರುತ್ತಿನಯೇನ ವಾ ಸದ್ದಸಿದ್ಧಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಹಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಂ, ದುಕ್ಖಜನಕತ್ತಾ ವಾ ವಿಸದಿಸಟ್ಠಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ವೇಸಾ, ನೇರಯಿಕಾ, ತೇಸಂ ಅಧಿಪತಿಭಾವೇನ ಅಯತಿ ಪವತ್ತತೀತಿ ವೇಸಾಯೀ, ಈ. ಯಮಾನಂ ರಾಜಾ ಯಮೋ. ಧಮ್ಮರಾಜೋ, ಕತನ್ತೋ, ಸಮವತ್ತೀ, ಕಾಲೋ, ದಣ್ಡಧರೋ, ಅನ್ತಕೋಇಚ್ಚಾದೀನಿಪಿ ಯಮಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ. ಅಸ್ಸ ಯಮಸ್ಸ ಆವುಧಂ ನಯನಮೇವ. ತೇನ ಕಿರ ಕೋಧಚಿತ್ತೇನ ಓಲೋಕಿತಮತ್ತೇನ ಸತ್ತಾನಂ ಸರೀರಾನಿ ಆತಪೇ ಖಿತ್ತಘತಪಿಣ್ಡಾನಿ ವಿಯ ವಿಲೀಯನ್ತೀತಿ.

ದ್ವಯಂ ¶ ಅಸುರಭೇದೇ. ಏತೇಸಞ್ಹಿ ಸತಿಪಿ ದೇವಭಾವೇ ಹೇಟ್ಠಾ ನಿವಾಸಿತಭಾವಸಾಮಞ್ಞತೋ ಏತ್ಥ ವಚನಂ, ಮಾರಸ್ಸ ಪನ ಸತ್ತಾನಮನತ್ಥಕಾರಕತಾಸಾಮಞ್ಞೇನ ಯಮೇನ ಸದ್ಧಿಂ ವಚನಂ ತಕ್ಕರತ್ತಾ. ಯುದ್ಧಾದೀಸು ವೇಪಿತಂ ಕಮ್ಪಿತಂ ಚಿತ್ತಮೇತಸ್ಸ ವೇಪಚಿತ್ತಿ [ಸಂ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧.೨೫೬]. ಪುಣ್ಣಂ ಲೋಮಂ ಯಸ್ಸ ಸೋ ಪುಲೋಮೋ, ಪುಲಾಮಹತೀ ಉಮಾ ಕಿತ್ತಿ, ಕನ್ತಿ ವಾ ಯಸ್ಸಾತಿ ಪುಲೋಮೋ. ‘‘ಉಮಾತಸೀಹೇಮವತಿ-ಹಲಿದ್ದಾಕಿತ್ತಿಕನ್ತಿಸೂ’’ತಿ ಹಿ ನಾನತ್ಥಸಙ್ಗಹೇ ವುತ್ತಂ. ಅಯಂ ಪನ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಭರಿಯಾಯ ಸುಜಾತಾಯ ಪಿತಾ. ದ್ವಯಂ ಕಿನ್ನರೇ. ಅಸ್ಸಮುಖನರಸರೀರತಾಯ ಕುಚ್ಛಿತೋ ಪುರಿಸೋ, ಕಿಞ್ಚಿ ವಾ ಪುರಿಸೋ, ಪುರಿಸಸದಿಸೋತಿ ವಾ ಕಿಮ್ಪುರಿಸೋ. ಏವಂ ಕಿನ್ನರೋ. ತುರಙ್ಗವದನ, ಅಸ್ಸಮುಖಾದೀನಿಪಿ ಕಿನ್ನರಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ.

೪೫-೪೬. ಅದ್ಧಪಜ್ಜೇನ ಆಕಾಸಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ. ತೇಸಂ ತೇಸಂ ವತ್ಥೂನಂ ಅನ್ತರಂ ನಾನತ್ತಂ ಇಕ್ಖತೇ ಲೋಕೋ ಏತ್ಥ, ಅನೇನಾತಿ ವಾ ಅನ್ತಲಿಕ್ಖಂ, ರಸ್ಸ ಲೋ. ಇಕ್ಖನಂ ವಾ ದಸ್ಸನಂ ಇಕ್ಖಾ, ತಸ್ಸ ಅನ್ತರಂ ಕಾರಣಂ ಅನ್ತಲಿಕ್ಖಂ. ಖನತಿ ಬ್ಯವಧಾನನ್ತಿ ಖಂ, ಕ್ವಿ. ಸಬ್ಬಗಹಗಾಮಣಿನೋ ಆದಿಚ್ಚಸ್ಸ ಪಥೋ ಮಗ್ಗೋ ಆದಿಚ್ಚಪಥೋ. ನ ಭವತೀತಿ ಅಬ್ಭಂ. ಗಚ್ಛನ್ತ್ಯನೇನ ದೇವಾತಿ ಗಗನಂ, ಯು, ಮಸ್ಸ ಗೋ. ಅಮ್ಬತೇ ಸದ್ದಾಯತೇ ಅತ್ರಾತಿ ಅಮ್ಬರಂ, ರೋ. ಹಯ ಗತಿಮ್ಹಿ, ವಿಸೇಸೇನ ಹಯತಿ ಗಚ್ಛತಿ ಸಬ್ಬತ್ರಾತಿ ವೇಹಾಸೋ, ಯಸ್ಸ ಸೋ, ವಿಗತೋ ವಾ ಹಾಸೋ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಏತ್ಥಾರಮ್ಮಣಾಲಾಭತೋತಿ ವೇಹಾಸೋ. ಅನಿಲಸ್ಸ ವಾತಸ್ಸ ಪಥೋ ಅನಿಲಪಥೋ. ಭುಸಂ ಕಾಸನ್ತೇ ದಿಪ್ಪನ್ತೇ ಪದತ್ಥಾ ಏತೇನಾತಿ ಆಕಾಸೋ, ನ ಕಸ್ಸತಿ ನ ವಿಲೇಖೀಯತೀತಿ ವಾ ಆಕಾಸೋ. ನ ಭವತಿ ¶ ಏತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಿಪಿ ವತ್ಥೂತಿ ನಭಂ, ನತ್ಥಿ ಭೂಮಿ ಏತ್ಥಾತಿ ವಾ ನಭಂ, ನ ಭಾಯನ್ತಿ ಪಕ್ಖಿನೋ ಅನೇನ, ಏತ್ಥಾತಿ ವಾ ನಭಂ. ವಿನೋ ಪಕ್ಖಿನೋ ಹಯನ್ತಿ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ವೇಹಾಯಸಂ, ಅಸೋ. ತಾರಾ ವುಚ್ಚನ್ತಿ ನಕ್ಖತ್ತಾದಯೋ, ತೇಸಂ ಪಥೋ ತಾರಾಪಥೋ. ಸುರಾನಂ ದೇವಾನಂ ಪಥೋ ಸುರಪಥೋ. ನ ಹಞ್ಞತೇತಿ ಅಘಂ, ಹನಸ್ಸ ಘೋ. ಅನನ್ತಂ, ವಿಸಣುಪದಂಇಚ್ಚಾದೀನಿಪಿ ಆಕಾಸಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ.

೪೭-೪೮. ಮೇಘಾದ್ಯೇಕಾದಸಕಂ ಮೇಘೇ. ಮೇಹತಿ ಘರತಿ ಸೇಚತೀತಿ ಮೇಘೋ. ವಾರಿಂ ವಹತೀತಿ ವಲಾಹಕೋ, ವಾರಿಸದ್ದಸ್ಸ ವೋ, ವಸ್ಸ ಲೋ [ಪಾಣಿನಿ ೬.೩.೧೦೯; ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಪಞ್ಚಿಕಾ ೧.೪೭; ನೀತಿ-ಸುತ್ತ ೧೩೪೦, ೧೩೪೩]. ದಿಬ್ಬನ್ತಿ ವುಡ್ಢಿಂ ವಿರೂಳ್ಹಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ಲೋಕಾ ಅನೇನಾತಿ ದೇವೋ. ಪಜಾನಂ ಲೋಕಾನಂ ಅನ್ನಂ ಭೋಜನಂ ಭವತಿ ಏತೇನಾತಿ ಪಜ್ಜುನ್ನೋ, ಅಕಾರಸ್ಸುಕಾರೋ. ಅಮ್ಬುಂ ಉದಕಂ ಧಾರೇತೀತಿ ಅಮ್ಬುಧರೋ. ಲೋಕಾನಂ ಸನ್ತಾಪಂ ಹನ್ತೀತಿ ಘನೋ, ಹಸ್ಸ ಘೋ. ಜಲಧಾರಂ ಧಾರೇತೀತಿ ಧಾರಾಧರೋ. ಜೀವನಂ ಜಲಂ ಮೂತಂ ಬನ್ಧಮನೇನೇತಿ ಜೀಮೂತೋ, ವನಸದ್ದಲೋಪೋ, ಲೋಕಾನಂ ವಾ ಜೀವಿತಂ ಮುನಾತಿ ಬನ್ಧತೀತಿ ಜೀಮೂತೋ, ವಿತಲೋಪೋ, ಜೀವಿತಸ್ಸ ಜೀ ಆದೇಸೋ ವಾ [ಪಾಣಿನಿ ೬.೩.೧೦೯; ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಪಞ್ಚಿಕಾ ೧.೪೭; ನೀತಿ-ಸುತ್ತ ೧೩೪೦, ೧೩೪೩]. ಏವಂ ಅಞ್ಞತ್ರ. ವಾರಿಂ ವಹತೀತಿ ವಾರಿವಾಹೋ. ಅಮ್ಬುಂ ದದಾತೀತಿ ಅಮ್ಬುದೋ. ಆಪಂ ಭರತೀತಿ ಅಬ್ಭಂ, ಕ್ವಿ, ಪಸ್ಸ ಬೋ.

ತಿಕಂ ವುಟ್ಠಿಯಂ. ವಸ್ಸತಿ ಸಿಞ್ಚತೀತಿ ವಸ್ಸಂ, ವಸ್ಸ ಸೇಚನೇ. ಏವಂ ವಸ್ಸನವುಟ್ಠಿಯೋ.

ಪಞ್ಚಕಂ ¶ ವಿಜ್ಜುಯಂ. ಸತತಂ ಈರತಿ ಕಮ್ಪತೀತಿ ಸತೇರೋ, ತಲೋಪೋ, ಸೋ ಏವ ಸತೇರಿತಾ. ಖಣಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಅಕ್ಖಣಾ. ಕುಟಿಲಂ ಅಚಿರಟ್ಠಾಯಿತತ್ತಾ ವಿರೂಪಂ ಹುತ್ವಾ ಜವತೀತಿ ವಿಜ್ಜು. ವಿಜ್ಜೋತತೀತಿ ವಿಜ್ಜುತಾ. ಅಚಿರಂ ಪಭಾ ಯಸ್ಸ ಅಚಿರಪ್ಪಭಾ.

೪೯. ಚತುಕ್ಕಂ ಮೇಘನಾದೇ. ಮೇಘಾನಂ ನಾದೋ ಮೇಘನಾದೋ. ಧನೀಯತೇ ಧನಿತಂ[ಥನಿತಂ (ಸೀ.)], ಧನ ಸದ್ದೇ. ಗಜ್ಜನಂ ಗಜ್ಜಿತಂ, ಗಜ್ಜ ಸದ್ದೇ. ರಸೀಯತೇ ರಸಿತಂ. ಆದಿನಾ ಹರಾದಾದಿ [ಸಬ್ಬತ್ರ ನಪುಂಸಕೇಭಾವೇ ತೋ, ಆದಿನಾ ಸ್ವನಿತಧನಿತಾದಯೋ (ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ), ಆದಿನಾ ಧನಿತಹರಾದರಾಸಾದಯೋ (ಬ್ಯಾಖ್ಯಾಸುಧಾಟೀಕಾ)]. ದ್ವಯಂ ಸಕ್ಕಧನುಮ್ಹಿ. ಇನ್ದಸ್ಸ ಆವುಧಂ ಧನು ಚ ಇನ್ದಾವುಧಂ, ಇನ್ದಧನು ಚ. ವಾತೇನ ಖಿತ್ತಮಮ್ಬು ವಾತಕ್ಖಿತ್ತಮ್ಬು, ಬಿನ್ದು. ಸೀತಂ ಕರೋತೀತಿ ಸೀಕರೋ, ಸಿಞ್ಚತೀತಿ ವಾ ಸೀಕರೋ, ಚಸ್ಸ ಕೋ, ಅರೋ ಚ, ವಾತವಸೇನ ವಾ ತತೋ ತತೋ ಸರತೀತಿ ಸೀಕರೋ, ಅಸ್ಸ ಈ, ಮಜ್ಝೇ ಕಾಗಮೋ ಚ.

೫೦. ತಿಕಂ ಜಲಧಾರಾಯಂ. ವೇಗತೋ ಜಲಧಾರಾನಂ ಸಂ ಭುಸಂ ಪತನಂ ಆಸಾರೋ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ಸರತೀತಿ ಆಸಾರೋ. ವೇಗಂ ಧಾರೇತೀತಿ ಧಾರಾ. ಅಧೋ ಪತತೀತಿ ಸಮ್ಪಾತೋ, ಸಂಸದ್ದೋ ಅಧೋಭಾಗೇ [ವೇಗತೋ ಜಲಧಾರಾನಂ ಸಮ್ಭೂಯ ಪತನಂ ಧಾರಾಸಮ್ಪಾತೋ, ಸರ ಗತಿಯಂ ಘಉ ಇತಿ ಆಸಾರೋ (ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ)]. ದ್ವಯಂ ವಸ್ಸೋಪಲೇ. ಕರೇನ ಹತ್ಥೇನ ಗಯ್ಹುಪಗತ್ತಾ ಕರಕಾ, ಜಲಂ ಪಿಣ್ಡಂ ಕರೋತೀತಿ ವಾ ಕರಕಾ, ‘‘ವಸ್ಸೋಪಲೇ ¶ ತು ಕರಕಾ, ಕರಕೋಪಿ ಚ ದಿಸ್ಸತೇ’’ತಿ ರುದ್ದೋ, ಕರಸದ್ದೋತ್ರ. ‘‘ಕರೋ ವಸ್ಸೋಪಲೇ ಪಾಣಿ-ಸೋಣ್ಡಾಪಚ್ಚಾಯರಂಸಿಸೂ’’ತಿ ನಾನತ್ಥಸಙ್ಗಹೇ ವುತ್ತಂ. ಘನತೋ, ಘನಕಾಲೇ ವಾ ಸಞ್ಜಾತಂ ಉಪಲಂ ಸಿಲಾ ಘನೋಪಲಂ. ದುಟ್ಠು ದಿನಂ ದುದ್ದಿನಂ, ಅಯಂ ದುದ್ದಿನಸದ್ದೋ ಮೇಘಚ್ಛನ್ನಾಹೇ ವತ್ತತಿ, ಅಸೋಭನತ್ಥೋಪ್ಯತ್ಥಿ ದುದ್ದಿನಸದ್ದೋ, ಅಗುಣವಚನತಾಯಂ ವಾಚ್ಚಲಿಙ್ಗೋ.

೫೧-೫೨. ಛಕ್ಕಂ ತಿರೋಧಾನೇ. ಧರ ಆವರಣೇ, ಅಪಾದಿಪುಬ್ಬೋ. ಅಪಿಧರತಿ ಆವುಣೋತೀತಿ ಪಿಧಾನಂ, ಅಲೋಪೋ. ಅಪಧರತೀತಿ ಅಪಧಾರಣಂ. ತಿರೋ ಧರತಿ ಪಿದಹತೀತಿ ತಿರೋಧಾನಂ. ಅನ್ತರಂ ಧರತೀತಿ ಅನ್ತರಧಾನಂ, ನಿಗ್ಗಹೀತಲೋಪೋ. ಅಪಿಧರತೀತಿ ಅಪಿಧಾನಂ. ಏತ್ಥ ಚ ಅಪಾದಿಉಪಸಗ್ಗಾ ಧಾತುನೋ ಆವರಣತ್ಥಜೋತಕಾ. ಛಾದಯತೀತಿ ಛಾದನಂ. ಬ್ಯವಧಾ, ಅನ್ತರಧಿಇಚ್ಚಾದಯೋಪಿ ತಿರೋಧಾನೇ.

ಸಾದ್ಧಪಜ್ಜೇನ ಚನ್ದಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ. ಇನ್ದತಿ ನಕ್ಖತ್ತಾನಂ ಪರಮಿಸ್ಸರಿಯಂ ಕರೋತೀತಿ ಇನ್ದು. ಚನ್ದತಿ ಹಿಲಾದಯತಿ ಸುಖಯತಿ ಪಜನ್ತಿ ಚನ್ದೋ. ನಕ್ಖತ್ತಾನಂ ರಾಜಾ ನಕ್ಖತ್ತರಾಜಾ. ಉಮಾ ಕನ್ತಿ, ತಾಯ ಸಹ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ಸೋಮೋ, ಸುಖಂ ಅಭಿಸ್ಸವತೀತಿ ವಾ ಸೋಮೋ, ಮಪಚ್ಚಯೋ. ನಿಸಂ ರತ್ತಿಂ ಕರೋತಿ, ತತ್ಥ ವಾ ಕರೋ ರಂಸಿ ಏತಸ್ಸ ನಿಸಾಕರೋ. ಅನ್ಧಕಾರಂ ಉಸೇನ್ತಿ ದಹನ್ತಿ ವಿನಾಸೇನ್ತೀತಿ ಓಸಾ, ರಂಸಯೋ, ತೇ ಏತ್ಥ ಧಿಯನ್ತಿ ಪತಿಟ್ಠಹನ್ತೀತಿ ಓಸಧಿ, ತಾರಾವಿಸೇಸೋ, ತಸ್ಸ ಈಸೋ ಪತಿ ಓಸಧೀಸೋ. ಹಿಮೋ ಸೀತಲೋ ರಂಸಿ ಯಸ್ಸ ಹಿಮರಂಸಿ. ಸಸೋ ಅಙ್ಕೋ ಲಕ್ಖಣಂ ಯಸ್ಸ ಸಸಙ್ಕೋ. ಚನ್ದಂ ಕಪ್ಪೂರಂ ಮಾತಿ ಸದಿಸಂ ನಯತೀತಿ ಚನ್ದಿಮಾ. ಇಕಾರಾದೇಸೋ. ಸಸಲಕ್ಖಣಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥಿ ಸಸೀ ¶ . ಸಸತಿ ವಾ ಹಿಂಸತಿ ಉಣ್ಹಗುಣನ್ತಿ ಸಸೀ, ಈಪಚ್ಚಯೋ ತದುಪಲಕ್ಖಿತೇ ತದುಪಚಾರಂ. ಸೀತಾ ರಂಸಯೋ ಯಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ಸೀತರಂಸಿ. ನಿಸಾಯ ರತ್ತಿಯಾ ನಾಥೋ ತದಾಲಙ್ಕಾರಭಾವತೋತಿ ನಿಸಾನಾಥೋ. ಉಳೂನಂ ತಾರಾನಂ ರಾಜಾ ಉಳುರಾಜಾ. ಮಾತಿ ಅತ್ತಾನಂ ಕಪ್ಪೂರೇನ ಸದಿಸಂ ಕರೋತೀತಿ ಮಾ, ಮಾಸದ್ದೋಯಂ ಪುಮೇ, ತಂಸಹಚರಣತೋ ಉಳುರಾಜಾದಯೋಪಿ. ಹಿಮಂಸು, ಕುಮುದಬನ್ಧು, ವಿಧು, ಸುಧಂಸು, ಸುಬ್ಭಂಸು, ನಿಸಾಪತಿ, ಮಿಗಙ್ಕೋ, ಕಲಾನಿಧಿ, ದ್ವಿಜರಾಜೋ, ಸಸಧರೋ, ನಕ್ಖತ್ತೇಸೋಇಚ್ಚಾದೀನಿಪಿ ಚನ್ದಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ.

೫೩-೫೪. ಸೋಳಸನ್ನಂ ಭಾಗಾನಂ ಪೂರಣೋ ಸೋಳಸಮೋ ಭಾಗೋ ಚನ್ದಸ್ಸ ಕಲಾ, ಕಲ ಸಙ್ಖ್ಯಾನೇ, ಕಲೀಯತೇ ಏಕಾದಿನಾ ಸಙ್ಖ್ಯಾಯತೇತಿ ಕಲಾ. ದ್ವಯಂ ಚನ್ದಸ್ಸ ಸರೀರೇ. ಮಞ್ಞತೇ ಞಾಯತೇ ಅನೇನೇತಿ ಬಿಮ್ಬಂ. ಮನತೋ ವಪಚ್ಚಯೋ, ನಿಪಾತನಾ ಮಸ್ಸ ಬೋ, ಅಸ್ಸಿ, ನಸ್ಸ ಮೋ, ವಸ್ಸ ಬೋ, ಬಿಮ್ಬಸದ್ದೋ ಅನಿತ್ಥಿಯಂ. ಮಣ್ಡಯತೇತಿ ಮಣ್ಡಲಂ, ಅಲೋ, ಇತ್ಥಿಯಂ ಮಣ್ಡಲೀ, ಅಯಂ ತೀಸ್ವಪಿ [ಬಿಮ್ಬೋ ಅನಿತ್ಥೀ, ಮಣ್ಡಲಂ ತೀಸು (ಅಮರ ೩.೧೫)].

ಪಾದಹೀನಪಜ್ಜೇನ ಅದ್ಧಭಾಗೋ. ಅಸತಿ ಖೇಪೇತಿ ಸಮುದಾಯನ್ತಿ ಅಡ್ಢೋ, ತೋ. ತಥಾ ಅದ್ಧೋ. ಉಪಡ್ಢೋತಿ ಉಪಸಗ್ಗೇನ ಪದಂ ವಡ್ಢಿತಂ, ಏತೇ ತಯೋ ಪುಮೇ. ಖಣ್ಡಯತಿ ಸಮುದಾಯನ್ತಿ ಖಣ್ಡಂ. ಸಕ್ಯತೇ ¶ ಉಬ್ಬಾಹನಾದೀಸು ಥೋಕತ್ತಾತಿ ಸಕಲಂ, ಅಲೋ, ಖಣ್ಡಸಕಲಾ ವಾ ಪುಮೇ, ಸತ್ಥೇ ರೂಪಭೇದತೋ ನಪುಂಸಕೇ. ಏತೇ ಚ ಅಡ್ಢಾದಯೋ ತಯೋ ಅಸಮೇ ಭಾಗೇ ಪುಮೇ, ಸಮೇ ತು ನಪುಂಸಕೇತಿ ರೂಪಭೇದೇನಾಹ ‘‘ಅದ್ಧಂ ವುತ್ತಂ ಸಮೇ ಭಾಗೇ’’ತಿ. ಖಣ್ಡಾದಿದ್ವಯಂ ಪನ ಅಸಮೇಪಿ ವತ್ತಮಾನಂ ಪುನ್ನಪುಂಸಕೇ ವತ್ತತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅದ್ಧಂ ವುತ್ತಂ ಸಮೇ ಭಾಗೇ’’ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅಡ್ಢಂ, ಉಪಡ್ಢ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ದ್ವಯಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಹಿತಂ [ಅಸಮಭಾಗೇ ಪುಮಾನಿ, ಸಮೇ ಅಂಸೇ ನಪುಂಸಕತ್ತಂ ರೂಪಭೇದತೋ, ಉಪಚಾರತೋ ತಬ್ಭಾಗವತಿ ವಾಚ್ಚಲಿಙ್ಗೋ – ಅದ್ಧಾ ಸಾಟೀ, ಅದ್ಧಂ ವತ್ಥಂ ಅದ್ಧೋ ಕಮ್ಬಲೋ (ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ)].

ಪಸಾದಾದಯೋ ಚನ್ದೇ ಅವಸ್ಸಮ್ಭಾವಿನೋ, ಅಞ್ಞತ್ರ ತು ಪಾಸಙ್ಗಿಕಾ ಇತಿ ಚನ್ದಪಕ್ಕಮೇ ಉಚ್ಚನ್ತೇ. ವಿಸೇಸೇನ ಸಾದಯತಿ ಪಸಾದಯತೀತಿ ಪಸಾದೋ. ಏವಂ ಪಸನ್ನೋ, ಸೋ ಏವ ಪಸನ್ನತಾ.

ತಿಕಂ ಚನ್ದಪ್ಪಭಾಯಂ. ಕುಮುದಸ್ಸಾಯಂ ವಿಕಾಸೋ [ವಿಕಾರೋ (ಕ.)] ಕೋಮುದೀ. ಚನ್ದಂ ಆಚಿಕ್ಖತಿ ಪಟಿಪಾದಯತೀತಿ ಚನ್ದಿಕಾ. ಜುತಿ ಅಸ್ಸಾತ್ಥೀತಿ ಜುಣ್ಹಾ. ತಸ್ಸ ಣೋ, ಹಪಚ್ಚಯೋ ಚ, ಚನ್ದಸ್ಸ ವಾ ಜುತಿಂ ಸೋಭಂ ನಯ್ಹತಿ ಬನ್ಧತೀತಿ ಜುಣ್ಹಾ.

ಚತುಕ್ಕಂ ಸೋಭನಮತ್ತೇ. ಕನತಿ ದಿಪ್ಪತೀತಿ ಕನ್ತಿ, ಕನ ದಿತ್ತಿಯಂ, ಕಾಮೀಯತೀತಿ ವಾ ಕನ್ತಿ. ಸುನ್ದರಂ ಭಾತಿ ದಿಪ್ಪತೀತಿ ಸೋಭಾ. ಜೋತಯತೀತಿ ಜುತಿ. ಛಾದಯತೀತಿ ಛವಿ. ಛದ ಸಂವರಣೇ, ವಿಪಚ್ಚಯೋ, ದಲೋಪೋ.

೫೫. ಸತ್ತಕಂ ಲಕ್ಖಣೇ. ಕಂ ಅತ್ತಾನಂ ಲಙ್ಕಯತಿ ಹೀನಂ ಕರೋತೀತಿ ಕಲಙ್ಕೋ. ಲಞ್ಛತೇ ಲಕ್ಖತೇ ಅನೇನೇತಿ ಲಞ್ಛನಂ ¶ . ಲಕ್ಖ್ಯತೇ ಅನೇನೇತಿ ಲಕ್ಖಂ. ತಥಾ ಲಕ್ಖಣಂ. ಅಙ್ಕೀಯತೇ ಲಕ್ಖ್ಯತೇ ಅನೇನೇತಿ ಅಙ್ಕೋ. ಅಭಿ ವಿಸೇಸಂ ಜಾನಾತಿ ಏತೇನಾತಿ ಅಭಿಞ್ಞಾಣಂ. ಚಿಹೀಯತಿ ಲಕ್ಖೀಯತಿ ಅನೇನೇತಿ ಚಿಹನಂ. ಚಿಹ ಲಕ್ಖಣೇ.

ಸಬ್ಬಾಸಂ ಸೋಭಾನಂ ಮಜ್ಝೇ ಪರಮಾ ಸೋಭಾ ಸುಸಮಾ ನಾಮ, ಸೋಭನಂ ಸಮಂ ಸಬ್ಬಂ ಅಸ್ಸಂ ಸುಸಮಾ, ಸೇಟ್ಠಾ ಸೋಭಾ.

೫೬. ಗುಣೇ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬವಿಸೇಸೇ ಸೀತನ್ತಿ ನಪುಂಸಕಂ ಭವತಿ. ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ಸೀತಂ ವತ್ತತಿ. ಸೀತಾದಯೋ ತಯೋ ಗುಣೀಲಿಙ್ಗಾ ಗುಣಿನೋ ಲಿಙ್ಗಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ತಂ ಯಥಾ – ಸೀತಲಾ ಭೂಮಿ, ಸೀತಲಂ ಜಲಂ, ಸೀತಲೋ ವಾತೋ. ಉಣ್ಹಾಭಿತತ್ತೇಹಿ ಸೇವೀಯತೀತಿ ಸೀತಂ, ತೇನ ಯುತ್ತೋ ಸೀತೋ. ಸಸ ಗತಿಯಂ, ಇರೋ, ಇತ್ತಞ್ಚ, ಸೀತತ್ಥಿಕೇನ ಸರೀಯತೀತಿ ವಾ ಸಿಸಿರಂ. ಸೀತಂ ಗುಣಂ ಲಾತೀತಿ ಸೀತಲೋ.

ಮಹಿಕಾನ್ತಂ ಹಿಮೇ. ಹಿಂಸತೀತಿ ಹಿಮಂ, ಸಸ್ಸ ಮೋ,ನಿಗ್ಗಹೀತಲೋಪೋ ಚ. ತುಹ ಅದನೇ, ತೋಹತಿ ಹಿಂಸತೀತಿ ತುಹಿನಂ, ಇನೋ. ಉಪರಿತೋ ಸವತೀತಿ ಉಸ್ಸಾವೋ. ನೀಹರನ್ತಿ ನಿಸ್ಸಸನ್ತ್ಯನೇನೇತಿ ನೀಹಾರೋ, ನತ್ಥಿ ಈಹಾ ವಾ ಏತಸ್ಮಾ ಹೇತುಭೂತಾತಿ ನೀಹಾರೋ, ಆರೋ. ಮಹೀಯತೇ ರಾಗೀಹೀತಿ [ವಾಚಾಭಿ (ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ)] ಮಹಿಕಾ, ಣ್ವು.

೫೭. ಛಕ್ಕಂ ನಕ್ಖತ್ತೇ. ಪುನಪ್ಪುನಂ ಉದಯತ್ತಾ ನ ಖೀಯತೇ ನಕ್ಖತ್ತಂ, ಅತ್ತನೋ ಗಮನಟ್ಠಾನಂ ನ ಖರತಿ ನ ವಿನಾಸೇತೀತಿ ವಾ ನಕ್ಖತ್ತಂ, ಅಥ ¶ ವಾ ನಕ್ಖ ಗತಿಯಂ, ನಕ್ಖತೀತಿ ನಕ್ಖತ್ತಂ. ಜೋತತಿ ಸುಭಾಸುಭನಿಮಿತ್ತಂ ಪಕಾಸೇತೀತಿ ಜೋತಿ, ನಕ್ಖತ್ತ ಭಂಸದ್ದೇಹಿ ಸಹಚರಣತೋ ನಪುಂಸಕೇ. ಯಥಾವುತ್ತಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಭಾತಿ ಪಕಾಸೇತೀತಿ ಭಂ. ಕತ್ತಬ್ಬಂ ತರನ್ತಿ ಲೋಕಾ ಏತಾಯಾತಿ ತಾರಾ, ಅತ್ತನೋ ವೀಥಿಂ ತಾಯತಿ ಅರತಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ವಾ ತಾರಾ, ತಾರೇತಿ ವಾ ಲೋಕೇ ಅಹಿತತೋತಿ ತಾರಾ, ಅಯಞ್ಚ ತಾರಕಾ, ಉಳು ಚ ಏತೇ ತಯೋ ಅಪುಮೇ. ತರಾ ಏವ ಣ್ವು, ತಾರಕಾ [ತಾರಾ ಏವ ತಾರಕಾ ಣ್ವು (ಕ.)]. ಉಚ್ಚಂ ಲವತಿ [ಉಲಯತಿ (ಕ.)] ಗಚ್ಛತೀತಿ ಉಲು. ಸೋ ಏವ ಉಳು. ನ ಕೇವಲಂ ತಾರಕಾ ಏವ ಅಪುಮೇ, ಅಥ ಖೋ ಉಳು ಚಾತಿ ಚಸದ್ದತ್ಥೋ. ಉಳುಸಹಚರಿಯತೋ ಪಕ್ಖೇ ನಪುಂಸಕೇ ಚ.

೫೮-೬೦. ಅಸ್ಸಯುಜಾದಯೋ ರೇವತ್ಯನ್ತಾ ಸತ್ತಾಧಿಕವೀಸತಾರಕಾ ನಕ್ಖತ್ತಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ. ತಾನಿ ಚ ನಕ್ಖತ್ತಾನಿ ಆಕಾಸೇ ಯಥಾಠಿತಾನಿ ಕಮತೋಯೇವ ಏತ್ಥ ಕಥಿತಾನಿ, ನ ಉಪ್ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ. ವಕ್ಖತಿ ಚ ‘‘ಕಮತೋ ಸತ್ತಾಧಿಕವೀಸತಿ ನಕ್ಖತ್ತಾ’’ತಿ. ಅಸ್ಸರೂಪಯೋಗತೋ ಅಸ್ಸಯುಜೋ. ಯಮಸದಿಸತ್ತಾಸಬ್ಬತ್ರ ಭರತೀತಿ ಭರಣೀ. ಯು, ಈ. ಅಗ್ಗಿಸದಿಸತ್ತಾ ಕನ್ತತಿ ಛಿನ್ದತೀತಿ ಕತ್ತಿಕಾ, ಕರೋತಿ ತಸ್ಮಾ ವಾ ಕತ್ಥಿಕಾ, ಕತ್ತಿಕಾಯ ಸಹಿತಾ ಸಕತ್ತಿಕಾ. ಭರಣೀ, ರೋಹಿಣೀ ವಾ. ಕಮಲಸಮ್ಭವತ್ತಾ ಕಮಲೇ ರುಹತಿ ವಡ್ಢತೀತಿ ರೋಹಿಣೀ. ಮಿಗಸೀಸಣ್ಠಾನತ್ತಾ ¶ ತಾರಾಪುಞ್ಜೋ ಮಿಗಸಿರಂ, ಛಟ್ಠೀಸಮಾಸೋ ಉತ್ತರಪ್ಪಧಾನತ್ತಾ ನಪುಂಸಕತ್ತಂ. ರುದ್ದರಸಾವಟ್ಠಿತಕೋಧರುದ್ದಸದಿಸತ್ತಾ ಕದಾಚಿ ಅದತಿ ಘಸತೀತಿ ಅದ್ದಾ. ಪುನಪ್ಪುನಂ ಸತ್ತೇಸು ಹಿತಂ ವಸ್ಸತೀತಿ ಪುನಬ್ಬಸು, ವಸ್ಸ ಸೇಚನೇ. ಪೋಸೇತಿ ಕ್ರಿಯಾನಿ, ಪೋಸೇನ್ತ್ಯಸ್ಮಿನ್ತಿ ವಾ ಪುಸ್ಸೋ. ಭುಜಗಸದಿಸತ್ತಾ ನ ಸಿಲಿಸ್ಯತೇ ನಾಲಿಙ್ಗ್ಯತೇತಿ ಅಸಿಲೇಸೋ.

ಮಹೀಯತೇ ಕಾರಿಯತ್ಥಿಕೇಹೀತಿ ಮಘಾ [ಮಾಘಾ (ಕ.)], ಹಸ್ಸ ಘೋ. ಫಲಂ ಗಣ್ಹಾಪೇತೀತಿ ಫಗ್ಗುನೀ, ಯು, ಈ. ದ್ವೇತಿ ಪುಬ್ಬಫಗ್ಗುನೀ, ಉತ್ತರಫಗ್ಗುನೀ ಚೇತಿ ದ್ವೇ. ಹತ್ಥಸಣ್ಠಾನತಾಯ ಹತ್ಥೋ. ತಚ್ಛಕಸದಿಸತ್ತಾ ವಿಚಿತ್ತಂ ಫಲಂ ದದಾತೀತಿ ಚಿತ್ತಾ. ಸೋಭನಾ ಆತಿ, ಸಾತಿ ವಾ ತನುಂ ಕರೋತಿ ಸುಭಾಸುಭನ್ತಿ ಸಾತಿ [ಸ್ವಾತಿ (ಕ.)], ಸುಭಾಸುಭಫಲದಾನತೋ ವಾ ಸಾತಿ, ‘‘ಸಾತಿ ದಾನಾವಸಾನೇಸೂ’’ತಿ ಹಿ ನಾನತ್ಥಸಙ್ಗಹೇ ವುತ್ತಂ, ಅಯಂ ದ್ವೀಸು. ವಿಸದಿಸಂ ಫಲಂ ಖಣತೀತಿ ವಿಸಾಖಾ, ವಿವಿಧಾ ವಾ ಸಖಾ ಮಿತ್ತಾ ಯಸ್ಸಾ ಸಾ ವಿಸಾಖಾ. ಅನುರಾಧಯತಿ ಸಂಸಿಜ್ಝತಿ ಸುಭಾಸುಭಫಲಮೇತಾಯಾತಿ ಅನುರಾಧಾ. ಗುಣೇಹಿ ಸಬ್ಬಾಸಂ ವುಡ್ಢತ್ತಾ ಜೇಟ್ಠಾ. ಮೂಲತಿ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ ಸುಭಾಸುಭಫಲಮೇತ್ಥಾತಿ ಮೂಲಂ. ಆಸಾಳ್ಹೋ ನಾಮ ಭತೀನಂ ದಣ್ಡೋ, ತಂಸಣ್ಠಾನತ್ತಾ ಆಸಾಳ್ಹಾ ನಾಮ ದ್ವೇ ನಕ್ಖತ್ತಾ ಪುಬ್ಬಾಸಾಳ್ಹಉತ್ತರಾಸಾಳ್ಹವಸೇನ.

ಸವತಿ ಸುಭಾಸುಭಫಲಮೇತೇನಾತಿ ಸವಣೋ, ಸವಣಂ ವಾ. ಧನಮೇಸನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಧನಿಟ್ಠಾ, ಧನತಿ ವಾ ವಿಭೂತಿ ನಿಧಾನಂ ಧನಿಟ್ಠಾ. ಸತಂ ಭಿಸಜಾ ಏತ್ಥ, ಸತಭಿಸಜಾನಂ ವಾ ಅಧಿಪತಿ ಸತಭಿಸಜೋ. ಭದ್ದೋ ಗೋ, ತಸ್ಸೇವ ಪದಾನಿ ಪಾದಾ ಅಸ್ಸಂ ಭದ್ದಪದಾ, ಪುಬ್ಬಭದ್ದಪದಾ ದ್ವೇ, ಉತ್ತರಭದ್ದಪದಾ ದ್ವೇ, ಸಮೂಹೋ ಚೇಸಂ ಚತುಸಙ್ಖ್ಯಾತಿ ಬಹುವಚನಂ. ರಾ ವುಚ್ಚತಿ ಧನಂ, ತಬ್ಬನ್ತತಾಯ ರೇವತೀ, ಆಕಾರಸ್ಸೇ, ರೇವತೋ ವಾ ಇಸಿಭೇದೋ, ತಸ್ಸ ಅಪಚ್ಚಂ ರೇವತೀ.

೬೧. ದ್ವಯಂ ¶ ರಾಹುಗ್ಗಹೇ. ಸೋ ವುಚ್ಚತಿ ಸಗ್ಗೋ, ತತ್ಥ ಭಾತೀತಿ ಸೋಬ್ಭಾನು. ರಹತಿ ಚನ್ದಾದೀನಂ ಸೋಭಂ ಜಹಾಪೇತೀತಿ ರಾಹು. ತಮೋ, ವಿಧುನ್ತುದೋ, ಚನ್ದಾದೋ, ಸೇಹಿಕೇಯೋತಿಪಿ ರಾಹುಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ.

ಸೂರ, ಚನ್ದ, ಅಙ್ಗಾರಕ, ಬುಧ, ಜೀವ, ಸುಕ್ಕ, ಅಸಿತ, ರಾಹು, ಕೇತೂತಿ ಏತೇ ಸೂರಾದಯೋ ನವಗ್ಗಹಾ ನಾಮ.

ಮೇಸಾದಿಕೋ ದ್ವಾದಸಕೋಟ್ಠಾಸೋ ರಾಸಿ ನಾಮ. ಆದಿನಾ ಉಸಭ, ಮೇಥುನ, ಕಕ್ಕಟ, ಸೀಹ, ಕಞ್ಞಾ, ತುಲಾ, ವಿಚ್ಛಿಕ, ಧನು, ಮಕರ, ಕುಮ್ಭ, ಮೀನೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ.

ದ್ವಯಂ ಭದ್ದಪದನಕ್ಖತ್ತಾನಂ ನಾಮಂ. ಪೋಟ್ಠೋ ಗೋ [ಪಾಠೋ ಭದ್ದೋ ಗೋ (ಕ.)], ತಸ್ಸೇವ ಪದಾನಿ ಪಾದಾ ಅಸ್ಸಂ ಪೋಟ್ಠಪದಾ.

೬೨-೬೩. ಪಜ್ಜದ್ವಯೇನ ಸೂರಿಯಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ. ಆ ಭುಸೋ ದಿಪ್ಪತೀತಿ ಆದಿಚ್ಚೋ, ಪ್ಪಸ್ಸ ಚ್ಚೋ. ಲೋಕಾನಂ ಸೂರಭಾವಂ ಜನೇತೀತಿ ಸೂರಿಯೋ. ತಥಾ ಸೂರೋ. ಸತಂ ಬಹವೋ ರಂಸಯೋ ಯಸ್ಸ ಸತರಂಸಿ. ದಿವಾ ದಿವಸಂ ಕರೋತೀತಿ ದಿವಾಕರೋ, ದಿವಸೇ ವಾ ಕರೋ ¶ ಆಭಾ ಯಸ್ಸ ದಿವಾಕರೋ, ದಿವಾಸದ್ದೋಯಂ ಸಬ್ಬಕಾರಕವಚನೋ, ನ ತು ಆಧಾರವಚನೋ ಏವ. ವಿಸೇಸೇನ ರೋಚತೇ ದಿಪ್ಪತೇತಿ ವೇರೋಚನೋ. ದಿನಂ ಕರೋತಿ, ಕುಮುದಾನಂ ವಾ ದಿನಂ ಮಾಕುಲ್ಯಂ ಕರೋತೀತಿ ದಿನಕರೋ, ಉಣ್ಹೋ ರಂಸಿ ಯಸ್ಸ ಉಣ್ಹರಂಸಿ. ಪಭಂ ಕರೋತೀತಿ ಪಭಙ್ಕರೋ.

ಅಂಸುನೋ ಮಾಲಾ, ಸಾ ಯತ್ಥ ಅತ್ಥಿ ಅಂಸುಮಾಲೀ. ದಿನಾನಂ ಪತಿ ದಿನಪತಿ. ತಪತೀತಿ ತಪನೋ. ರವನ್ತಿ ಏತೇನ ಸತ್ತಾ ಪಭಾವಿತ್ತಾತಿ ರವಿ. ಭಾನು ಯಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಭಾನುಮಾ. ರಂಸಿ ಯಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ರಂಸಿಮಾ. ಭಂ ಆಭಂ ಕರೋತಿ, ತಾಸಂ ವಾ ಆಕರೋ ಉಪ್ಪತ್ತಿಟ್ಠಾನಂ ಭಾಕರೋ. ಭಾತಿ ದಿಪ್ಪತೀತಿ ಭಾನು. ದೇವೇಹಿಪಿ ಅಚ್ಚತೇ ಪೂಜೀಯತೇತಿ ಅಕ್ಕೋ. ಸಹಸ್ಸಂ ಬಹವೋ ರಂಸಯೋ ಯಸ್ಸ ಸಹಸ್ಸರಂಸಿ. ದ್ವಾದಸತ್ತಾ, ಪಭಾಕರೋ, ವಿಭಾಕರೋ, ವಿಕತ್ತನೋ [ವಿಸ್ಸಕಮ್ಮುನಾ ವಿಕತ್ತಿತೋ, ಕಮ್ಮನಿ ಯು (ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ)], ಮತ್ತಣ್ಡೋ, ದಿವಮಣಿ, ತರಣಿ, ಮಿತ್ತೋ, ಚಿತ್ರಭಾನು, ವಿಭಾವಸು, ಗಹಪ್ಪತಿ, ಹಂಸೋ, ಸವಿತಾಇಚ್ಚಾದೀನಿಪಿ ಸೂರಿಯಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ.

೬೪. ಪಜ್ಜೇನ ಸೂರಿಯಾದೀನಂ ರಂಸಿಪ್ಪಭಾನಂ ನಾಮಾನಿ. ರಸನ್ತಿ ತಂ ಸತ್ತಾತಿ ರಂಸಿ. ಆ ಭುಸೋ ಭಾತೀತಿ ಆಭಾ. ಪಕಾರೇನ ಭಾತೀತಿ ಪಭಾ. ದಿಪ್ಪತೀತಿ ದಿತ್ತಿ. ರೋಚತೇ ದಿಪ್ಪತೇತಿ ರುಚಿ. ದೀಧ್ಯತಿ ದಿಪ್ಪತೀತಿ ದೀಧಿತಿ. ದಿಪ್ಪತೀತಿ ವಾ ದೀಧಿತಿ, ಪಸ್ಸ ಧೋ, ಇಕಾರಾಗಮೋ. ಮಿಯ್ಯನ್ತೇ ಖುದ್ದಜನ್ತವೋ ಅನೇನೇತಿ ಮರೀಚಿ, ಈಚಿ. ಅಸತಿ ಗಚ್ಛತಿ ದಿಸನ್ತನ್ತಿ ಅಂಸು, ಉಸ್ಸಾಗಮೋ. ಮರೀಚಿಸಹಚರಣತೋ ದೀಧಿತ್ಯಾದಯೋ [ಖಲಿತಪಾಠೋ (?), ಸವರಸಾಮೀ ತು ಅಙ್ಗುಲಿ ಕಾಕಲಿಸಾರಿ ಸರಾರಿ ತುಮ್ಬಿಅರಿ ಸುಸಿ ದೀಮಿತ್ಯತ್ತಯೋ ಥೀಪುಮೇಸು ಇಚ್ಚಾಹ (ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ)] ಭಾನು ಅಂಸು ಚ ದ್ವೀಸು. ಮಯ ಗಮನತ್ಥೋ ¶ ದಣ್ಡಕೋ ಧಾತು [ದಣ್ಡಕಪ್ಪಕರಣೇ ಆಗತಧಾತೂತಿ ಅತ್ಥೋ, ನಿರುತ್ತಿಸಾರಮಞ್ಜುಸಾಟೀಕಾಯಂ ೨೫೩.೪೧೩ ಪಿಟ್ಠೇಸು ಪಸ್ಸಿತಬ್ಬಂ], ಖಪಚ್ಚಯೋ ಊಕಾರಾಗಮೋ, ಅಥ ವಾ ಮಾ ಮಾನೇ, ಉಖ ಗತ್ಯತ್ಥೋ ದಣ್ಡಕೋ ಧಾತು [ದಣ್ಡಕಪ್ಪಕರಣೇ ಆಗತಧಾತೂತಿ ಅತ್ಥೋ, ನಿರುತ್ತಿಸಾರಮಞ್ಜುಸಾಟೀಕಾಯಂ ೨೫೩.೪೧೩ ಪಿಟ್ಠೇಸು ಪಸ್ಸಿತಬ್ಬಂ], ಮಾಯ ಮಾನಾಯ ಉಖತೀತಿ ಮಯೂಖೋ [ಮಾಪಸಂ ಗಗನಂ ಪಮಾಣಯಂ ಉಖತಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಪಿಸೋದರಾದಿ (ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ)]. ಕಿರತಿ ತಿಮಿರಂ ಕಿರಣೋ. ಕಿರತಿ ತಿಮಿರಂ ಕರೋ.

೬೫. ದ್ವಯಂ ಆದಿಚ್ಚಮಣ್ಡಲೋತಿಖ್ಯಾತೇ ಉಪ್ಪಾತಾದಿಜಾತೇ ರಂಸಿಮಣ್ಡಲೇ. ಸೂರಿಯಸ್ಸ ಪರಿ ಸಮನ್ತತೋ ಧೀಯತೇ ಪರಿಧೀ, ಪರಿ ಸಮನ್ತತೋ ವಿಸತೀತಿ ಪರಿವೇಸೋ, ಸೂರಿಯಂ ವಾ ಪರಿವೇಠಯತೀತಿ ಪರಿವೇಸೋ. ಠಸ್ಸ ಸೋ. ಉಪಸೂರಿಯಕಂ, ಮಣ್ಡಲನ್ತಿ ದ್ವೇಪಿ ಪರಿಧಿನೋ ನಾಮಾನಿ.

ದ್ವಯಂ ಮರೀಚಿಕಾಯಂ. ಮರೀಚಿಸದಿಸತಾಯ ಮರೀಚಿ. ಮಿಗಾನಂ ತಣ್ಹಾ ಪಿಪಾಸಾ ಯಸ್ಸಂ ಜಲಾಭಾಸತ್ತಾ ಸಾ ಮಿಗತಣ್ಹಿಕಾ.

ಸೂರಿಯಸ್ಸ ಉದಯತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಉಟ್ಠಿತರಂಸಿ ಉಗ್ಗತರಂಸಿ ಅರುಣೋ ನಾಮ ಸಿಯಾ. ಅರುಣವಣ್ಣತಾಯ ಅರತಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಅರುಣೋ. ಸೂರಸೂತೋ, ಅನೂರು, ಕಸ್ಸಪೇಯ್ಯೋ, ಕಸ್ಸಪಿ, ಗರುಡಾಗ್ಗಜೋತಿಪಿ ಅರುಣಸ್ಸ ನಾಮಾನೀತಿ. ಆಕಾಸವಣ್ಣನಾ.

೬೬-೬೭. ಚತುಕ್ಕಂ ¶ ಕಾಲೇ. ಕಲ್ಯನ್ತೇ ಸಙ್ಖ್ಯಾಯನ್ತೇ ಆಯುಪ್ಪಮಾಣಾದಯೋ ಅನೇನಾತಿ ಕಾಲೋ, ಕರಣಂ ವಾ ಕಾರೋ, ಭಾವೇ ಣೋ, ಸೋ ಏವ ಕಾಲೋ, ನ ಹಿ ಕ್ರಿಯಾವಿನಿಮುತ್ತೋ ಕಾಲೋ ನಾಮ ಕೋಚಿ ಅತ್ಥಿ, ಮಹಾಕಾಲಸ್ಸ ಪನ ಸಸ್ಸತಭಾವತೋ ಅತೀತಾದಿವೋಹಾರೋ ನತ್ಥೇವಾತಿ ಅವಯವಕಾಲಾನಂ ಸಮೂಹಭಾವತೋ ಸೋಪಿ ‘‘ಕಾಲೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ. ಸತ್ತಾನಂ ಜೀವಿತಂ ಅಸತಿ ಖೇಪೇತೀತಿ ಅದ್ಧಾ, ತಸ್ಸ ಧೋ, ಆಕಾರನ್ತೋಯಂ ಅದ್ಧಾಸದ್ದೋ ಪುಮೇ. ಪುನಪ್ಪುನಂ ಏತೀತಿ ಸಮಯೋ. ವಿನಾಸಂ ಲಾತೀತಿ ವೇಲಾ, ವಣ್ಣಲೋಪೋ. ದಿಟ್ಠೋ, ಅನೇಹೋತಿಪಿ ಕಾಲಸ್ಸೇವನಾಮಾನಿ.

ಖಣಾದಯೋ ಪನ ತಬ್ಬಿಸೇಸಾ ತಸ್ಸ ಕಾಲಸ್ಸ ವಿಸೇಸಾ ಭೇದಾ. ಕೇ ತೇ, ಕಿತ್ತಕಪ್ಪಮಾಣಾ ಚೇತ್ಯಾಹ ‘‘ಖಣೋ’’ಇಚ್ಚಾದಿ. ದಸಹಿ ಅಚ್ಛರಾಹಿ ಅಙ್ಗುಲಿಫೋಟನೇಹಿ ಲಕ್ಖಿತೋ ಕಾಲೋ ಖಣೋ ನಾಮ, ಖಣು ಹಿಂಸಾಯಂ, ಖಣೋತೀತಿ ಖಣೋ, ಅ. ದಸ ಖಣಾ ಲಯೋ ನಾಮ ಭವೇ ಭವನ್ತಿ, ಏತೇನ ವಾ ವಚನೇನ ವಿಕಭಿಸಙ್ಖ್ಯಾಪೇಕ್ಖಿನೋಪಿ ವಾಚಕಾ ಸನ್ತೀತಿ ಗಮ್ಯತೇ. ಲಯತಿ ಗಚ್ಛತಿ, ಸತ್ತಾನಂ ಜೀವಿತಂ ಲುನನ್ತೋ ವಾ ಅಯತಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಲಯೋ. ದಸ ಲಯಾ ಖಣಲಯೋ ನಾಮ, ಖಣಲಯಾನಂ ಸಮೂಹಭಾವತೋ. ತೇ ದಸ ಖಣಲಯಾ ಮುಹುತ್ತೋ ನಾಮ ಸಿಯಾ ಸಿಯುಂ ವಾ, ಅಯಮನಿತ್ಥೀ. ಹುಚ್ಛ ಕೋಟಿಲ್ಯೇ ¶ , ಕುಟಿಲಯತಿ ರತ್ತಿದಿವಸೇ ಸುಭಾಸುಭದಸ್ಸನತೋತಿ ಮುಹುತ್ತೋ, ತೋ, ಧಾತುಯಾದಿಮ್ಹಿ ಮುಕಾರಾಗಮೋ, ಚ್ಛಲೋಪೋ ಚ. ತೇ ದಸ ಮುಹುತ್ತಾ ಖಣಮುಹುತ್ತೋ ನಾಮ.

ತಿಕಂ ದಿನೇ. ದಿಬ್ಬನ್ತಿ ಕೀಳನ್ತ್ಯಸ್ಮಿಂ ದಿವಸೋ, ಸೋ. ನ ಜಹಾತಿ ಪಚ್ಚಾಗಮನಂ ಅಹಂ. ಆದದಾತಿ ನಿಬ್ಯಾಪಾರನ್ತಿ ದಿನಂ, ಇನೋ, ಆಲೋಪೋ ಚ, ದಿಬ್ಬತಿ ವಾ ಏತ್ಥಾತಿ ದಿನಂ, ವಸ್ಸ ನೋ. ಘಸರೋ [ಘಸತಿ ಅನ್ಧಕಾರಂ ರೋ (ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ)], ವಾಸರೋತಿಪಿ ದಿನಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ.

೬೮. ಕಲ್ಲನ್ತಂ ಪಚ್ಚೂಸೇ. ಪಭಾತ್ಯಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೋತಿ ಪಭಾತಂ. ತಥಾ ವಿಭಾತಂ. ಉಸ ರುಜಾಯಂ, ಪಚ್ಚೂಸತಿ ವಿನಾಸೇತಿ ತಿಮಿರನ್ತಿ ಪಚ್ಚೂಸೋ. ಕಲ್ಯನ್ತೇ ಸಙ್ಖ್ಯಾಯನ್ತೇ ಅನೇನ ಸಙ್ಖ್ಯಾದಯೋತಿ ಕಲ್ಲಂ. ಅಹೋಮುಖಂ, ಊಸೋತಿಪಿ ಪಚ್ಚೂಸಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ.

ದ್ವಯಂ ಪದೋಸೇ. ದೋಸಾಯ ರತ್ತಿಯಾ ಆರಮ್ಭೋ ಅಭಿದೋಸೋ. ದೋಸಾಯ ರತ್ತಿಯಾ ಪಾರಮ್ಭೋ ಪದೋಸೋ. ಅಭಿಧಾನತೋ ಪಾಸದ್ದಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಪಾತೋ, ಅಪ್ಪಧಾನರಸ್ಸೋ ಚ, ಅಥ ವಾ ಅಭಿದುಸ್ಸನ್ತಿ ಪದುಸ್ಸನ್ತಿ ಚ ಯತ್ಥ ಸಬ್ಬಕಮ್ಮಾನಿ ಅಭಿದೋಸೋ ಪದೋಸೋ ಚ.

ತಿಕಂ ಸಾಯನ್ಹೇ. ಸಾಯತಿ ದಿನಂ ಅವಸಾಯತೀತಿ ಸಾಯೋ, ಸಾಯನ್ತೋ ವಾ ದಿನನ್ತಂ ಕರೋನ್ತೋ ಅಯತೀತಿ ಸಾಯೋ, ಪುನ್ನಪುಂಸಕೇ. ಸಮ್ಮಾಝಾಯನ್ತಿ ತಂ ಸಞ್ಝಾ, (‘‘ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ತನು ಪಿತಾ ಲೋಕಸ್ಸ ಜನೇತ್ತೀ’’ತಿ ಹಿ ಆಗಮೋ ನಿಕಾಯನ್ತರಿಕಾನಂ.) ¶ [( ) ಏತ್ಥನ್ತರೇ ಪಾಠೋ ಅಧಿಕೋ ವಿಯ ದಿಸ್ಸತಿ] ದಿನಾನಂ ಅಚ್ಚಯೋ ಅತಿಕ್ಕಮೋ, ಅವಸಾನಂ ವಾ ದಿನಚ್ಚಯೋ. ದಿನನ್ತೋತಿಪಿ ತಸ್ಸೇವ ನಾಮಂ.

ಪುಬ್ಬಣ್ಹಾಪರಣ್ಹಮಜ್ಝನ್ಹವಸೇನ ತಿವಿಧಾ ಸಞ್ಝಾ [ಅಮರ ೪.೩]. ಪುಬ್ಬಞ್ಚ ತಂ ಅಹಞ್ಚಾತಿ ಪುಬ್ಬಣ್ಹಂ. ಅಪರಞ್ಚ ತಂ ಮಜ್ಝಞ್ಚ ತಂ ಅಹಞ್ಚೇತಿ ಅಪರಣ್ಹಂ ಮಜ್ಝನ್ಹಂ. ಸಬ್ಬತ್ರಾವಯವೇ ಸಮುದಾಯೋಪಚಾರತೋ ಅಹಸ್ಸೇಕದೇಸೇ ಅಹಸದ್ದೋತಿ ಕಮ್ಮಧಾರಯೋ, ತಾಸಂ ತಿಸ್ಸನ್ನಂ ಸಞ್ಝಾನಂ ಸಮಾಹಾರೋತಿ ಸಞ್ಝಮಿತ್ಯುಚ್ಚತೇ. ಸಮಾಹರಣಂ ಸಮಾಹಾರೋ, ಏಕೀಭಾವೋ, ಸೋ ಚ ಭಿನ್ನಕಾಲಾನಂ ನ ಭವತೀತಿ ಬುದ್ಧಿಯಾ ಸಮಕಾಲಗ್ಗಹಣತೋ ಏಕಕಾಲತ್ತಾ ತಸ್ಮಿಂ ಅಭಿಧೇಯ್ಯೇ ದಿಗುಸಮಾಸೋ, ತಥಾ ಹಿ ಸಮಾಹಾರೋ ಸಮೂಹೋ ತಂಸಮ್ಬನ್ಧೇ ಛಟ್ಠಿಯಾಯೇವ ಭವಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ಆಚರಿಯೋ ನ ಅಞ್ಞಪದತ್ಥಸಮಾಸೋ ಅಯನ್ತಿ ಆಕಾರಸ್ಸಾಪ್ಪಧಾನೇ ರಸ್ಸತ್ತನ್ತಿ ಸಞ್ಝಂ. ಸಮಾಹಾರೋ ಭಾವೋ ತಸ್ಸೇಕತ್ತಾ ಏಕವಚನಂ, ಕಮ್ಮವಚನೇ ತು ಸಮಾಹಾರೇ ತಿಸ್ಸೋ ಸಞ್ಝಾ ಸಮಾಹಟಾತಿ ಪಠಮನ್ತಾನಂ ಸಮಾಸೇ ಸಪದತ್ಥಪಾಧಾನ್ಯಾ ಬಹುವಚನಂ, ರಸ್ಸಾಭಾವೋ ಚ.

೬೯. ಪಞ್ಚಕಂ ರತ್ತಿಯಂ. ನಿಸತಿ ತನುಂ ಕರೋತಿ ಸಬ್ಬಬ್ಯಾಪಾರಂ ನಿಸಾ. ರಜ್ಜನ್ತಿ ರಾಗಿನೋ ಅತ್ರ ರಜನೀ, ಯು, ಈ. ರಾತಿ ಗಣ್ಹಾತಿ ಅಬ್ಯಾಪಾರನ್ತಿ ರತ್ತಿ,ತಿ, ರಜ್ಜನ್ತಿ ವಾ ಏತ್ಥ ರತ್ತಿ. ಪಠಮಮಜ್ಝಿಮಪಚ್ಛಿಮಯಾಮವಸೇನ ತಯೋ ಯಾಮಾ ಪಹಾರಾ ಯಸ್ಸಾ ತಿಯಾಮಾ. ಸಂವುಣೋತಿ ದಿನಂ ಸಂವರೀ. ನಿಸೀಥಿನೀ, ಖಣದಾ, ಖಪಾ, ವಿಭಾವರೀ, ತಮಸ್ಸಿನೀ, ಯಾಮಿನೀ, ತಮೀಇಚ್ಚಾದೀನಿಪಿ ರತ್ತಿಯಾ ನಾಮಾನಿ.

ಚನ್ದಿಕಾಯುತ್ತಾ ¶ ಚನ್ದಪ್ಪಭಾಯ ಯುತ್ತಾ ರತ್ತಿ ಜುಣ್ಹಾ ನಾಮ, ಜುಣ್ಹಾಯೋಗತೋ ಜುಣ್ಹಾ. ತಮೋ ಉಸ್ಸನ್ನೋ ಯಸ್ಸಂ ಸಾ ತಮುಸ್ಸನ್ನಾ ರತ್ತಿ ತಿಮಿಸಿಕಾ ನಾಮ, ತಿಮಿಸಂ ಉಸ್ಸನ್ನಂ ಏತ್ಥಾತಿ ತಿಮಿಸಿಕಾ, ಉಪಧಾಯ ಇತ್ತಞ್ಚ.

೭೦. ತಿಕಂ ಅಡ್ಢರತ್ತಿಯಂ. ಮಜ್ಝಿಮಾರತ್ತಿ ಕಮ್ಮಭೂತಾ ‘‘ನಿಸೀಥೋ, ಅಡ್ಢರತ್ತೋ, ಮಹಾನಿಸಾ’’ತಿ ಚ ವುಚ್ಚತಿ. ನಿಸ್ಸತೇ ಸಯತೇ ಅಸ್ಮಿಂ ನಿಸೀಥೋ. ಅಡ್ಢಞ್ಚ ತಂ ರತ್ತಿ ಚಾತಿ ಅಡ್ಢರತ್ತೋ, ರತ್ತೇಕದೇಸೇ ರತ್ತಿಸದ್ದೋ, ರತ್ತಿಯಾ ಅಡ್ಢನ್ತಿ ವಾ ಅಡ್ಢರತ್ತೋ. ಮಹತೀ ಚ ಸಾ ನಿಸಾ ಚಾತಿ ಮಹಾನಿಸಾ.

ಚತುಕ್ಕಂ ಅನ್ಧಕಾರೇ. ಅನ್ಧಂ ಹತಂ ದಿಟ್ಠಸತ್ತಿಕಂ ಲೋಕಂ ಕರೋತೀತಿ ಅನ್ಧಕಾರೋ. ತಮತೀತಿ ತಮೋ, ಅಥ ವಾ ತಮನ್ತಿ ಆಕಙ್ಖನ್ತಿ ರತಿಂ ಲೋಕಾ ಏತ್ಥ ತಮೋ, ತಮು ಆಕಙ್ಖಾಯಂ, ತಮಸದ್ದೋ ಅನಿತ್ಥೀ, ತಂಸಹಚರಣತೋ ಅನ್ಧಕಾರೋಪಿ. ತಿಮಿಸಂ ಇಸೋ, ಅಥ ವಾ ತಿಮು ತೇಮನೇ, ತಿಮನ್ತಿ ಏತ್ಥ ರಾಗೇನಾತಿ ತಿಮಿಸಂ. ತಿಮಿರಂ, ಪುಬ್ಬೇವ ಇರಪಚ್ಚಯೋ.

೭೧. ಚತುದ್ದಸನ್ನಂ ರತ್ತೀನಂ ಪೂರಣೀ ಚತುದ್ದಸೀಸಙ್ಖಾತೋ ಕಾಳಪಕ್ಖೋ ಚ ಏಕಗ್ಘನೋ ವನಸಣ್ಡೋ ಚ ಮೇಘಪಟಲಞ್ಚ ಅಡ್ಢರತ್ತಿ ಚ ಏತೇಹಿ ಚತೂಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ತಮೋ ಚತುರಙ್ಗತಮಂ ನಾಮ.

೭೨. ಅನ್ಧಞ್ಚ ತಂ ತಮಞ್ಚಾತಿ ಅನ್ಧತಮಂ, ಯಂ ಲೋಕಂ ಅನ್ಧಕಾರಂ ಕರೋತಿ. ಅಯಂ ಅನ್ಧತಮಸದ್ದೋ ಘನತಮೇ ಬಾಳ್ಹತಮೇ ವತ್ತತಿ.

ದ್ವಯಂ ¶ ಪಹಾರೇ. ಪಹರೀಯತೇ ಭೇರಿಯಾದಿ ಅತ್ರಾತಿ ಪಹಾರೋ, ಪುಮೇ ಸಞ್ಞಾಯಂ ಅಪಚ್ಚಯೋ. ಯಾ ಪಾಪುಣೇ ಮೋ, ಉಪಯಮೇತಿ ವಾ ಅಹೋ ರತ್ತಿ ಚಾನೇನ ಯಾಮೋ, ಯಮಿತೋ ಣೋ. ಪಹಾರೋ ಏವ ಯಾಮೋ ಇತಿ ಸಞ್ಞಿತೋ ಯಾಮಸಞ್ಞಿತೋ.

ದುತಿಯಾ ತಿಥಿ ಪಾಟಿಪದೋ ನಾಮ. ಪಟಿಪಜ್ಜತೇ ಚನ್ದೋ ಖಯಂ, ಉದಯಂ ವಾ ಯಸ್ಸಂ ಪಾಟಿಪದೋ. ತತಿಯಾದೀ ತಿಥಿಯೇವ, ನ ಪಾಟಿಪದೋ. ತನೋತೀತಿ ತಿಥಿ, ಅಥ ವಾ ತಾ ಪಾಲನೇ ಇಥಿ. ತಿಥಿಸದ್ದೋ ದ್ವೀಸು.

೭೩. ದ್ವಯಂ ಪನ್ನರಸಿಯಂ, ಪನ್ನರಸನ್ನಂ ತಿಥೀನಂ ಪೂರಣೀ ಪನ್ನರಸೀ, ಪಣ್ಣರಸೀತಿಪಿ ಪಾಠೋ ಅತ್ಥಿ. ದ್ವಯಂ ಪುಣ್ಣಮಾಯಂ ತಿಥಿಯಂ. ಮಿಯ್ಯತೇ ತಿಥೀನಂ ಖಯೋ ವುಡ್ಢಿ ಚಾನೇನ ಮಾಸೋ, ಚನ್ದೋ, ಪುಣ್ಣೋ ಚ ಸೋ ಮಾಸೋ ಚಾತಿ ಪುಣ್ಣಮಾಸೋ, ತಸ್ಸಾಯಂ ತಿಥಿ, ಪುಣ್ಣಮಾಸೋ ಯಸ್ಸಮತ್ಥೀತಿ ವಾ ಪುಣ್ಣಮಾಸೀ. ಪುಣ್ಣೋ ಮಾ ಚನ್ದೋ ಯತ್ಥ, ಪುಣ್ಣಮಸ್ಸಾಯಂ ವಾ ತಿಥಿ ಪುಣ್ಣಮಾ, ‘‘ಪುಣ್ಣಿಮಾ’’ತಿ ಪಾಠೇ ಪನ ಸತಿ ಚನ್ದಸ್ಸ ಪುಣ್ಣಭಾವೋ ಪುಣ್ಣೋ, ತೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ಭಾವಪಚ್ಚಯನ್ತಾ ತೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತೇ ಇಮೋ ದಿಸ್ಸತಿ, ಲೋಕಾಸಯತ್ತಾ ಲಿಙ್ಗಸ್ಸ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗತ್ತಂ, ಸಾ ಪುಣ್ಣಮಾ ಏಕಕಲಾಹೀನೇ ಚನ್ದೇ ಸತಿ ಅನುಮತಿ ನಾಮ, ಅನುಮಞ್ಞನ್ತೇ ಅನುಗಚ್ಛನ್ತೇ ದೇವತಾಪಿತೂಹಿ ಸಹ ಯಸ್ಸಂ ಸಾ ಅನುಮತಿ. ಪುಣ್ಣೇ ಪನ ಚನ್ದೇ ಸಾ ಪುಣ್ಣಮಾ ರಾಕಾ ನಾಮ, ರಾತಿ ದಸ್ಸನಾವಕಾಸಂ ರಾಕಾ, ಕೋ [ಕಲಾಹೀನೇ ಸಾ’ನುಮತಿ ಪುಣ್ಣೇ ರಾಕಾ ನಿಸಾಕರೇ (ಅಮರ ೪.೮)].

ಅಪರಾ ಕಾಳಪಕ್ಖಸಮ್ಭೂತಾಪನ್ನರಸೀ ಪನ ಅಮಾವಸೀ, ಅಮಾವಾಸೀತಿಪಿ ಉಚ್ಚತೇ. ಅಮಾ ಸಹ ವಸನ್ತಿ ರವಿಚನ್ದಾ ಯಸ್ಸಂ ಅಮಾವಸೀ, ಅಮಾವಾಸೀ ಚ ದೀಘಂ ಕತ್ವಾ, ಅಮಾಸದ್ದೋ ಸಹತ್ಥೋ ಅಬ್ಯಯಂ. ದಸ್ಸೋ [ದಸ್ಸಲಾ (ಕ.), ದಿಸ್ಸನ್ತೇ ರವಿಚನ್ದಾ ಅತ್ರ, ‘‘ಗಣಕೇಹೀ’’ತಿ ಘ (ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ)], ಸೂರಿಯಿನ್ದುಸಙ್ಗಮೋತಿ ತಸ್ಸಾಯೇವ ನಾಮಾನಿ.

೭೪. ಸಟ್ಠಿಘಟಿಕಾಹಿ ¶ ಲಕ್ಖಿತೋ ಕಾಲೋ ಅಹೋರತ್ತೋ ನಾಮ. ಘಟೇನ್ತಿ ಅಹೋರತ್ತಿಯೋತಿ ಘಟಿಕಾ. ಅಹೋ ಚ ರತ್ತಿ ಚ ಅಹೋರತ್ತೋ, ಪುಮೇ. ಅದಿಗುತ್ತೇಪಿ ಅಹೋರತ್ತನ್ತಿ ನಪುಂಸಕೇಪಿ. ತೇ ಪಞ್ಚದಸ ಅಹೋರತ್ತಾ ಪಕ್ಖೋ ನಾಮ. ಪಚನ್ತಿ ಪರಿಣಮನ್ತಿ ಭೂತಾನ್ಯನೇನೇತಿ ಪಕ್ಖೋ. ಪುಬ್ಬಾಪರಭೂತಾ ತೇ ಚ ಪಕ್ಖಾ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಸುಕ್ಕಕಾಳಾ ಸುಕ್ಕಪಕ್ಖಕಾಳಪಕ್ಖಾ ನಾಮ. ಜೋತಿಸತ್ಥಕ್ಕಮೇನ ಸುಕ್ಕಪಕ್ಖೋ ಪುಬ್ಬಸಞ್ಞಿತೋ, ಕಣ್ಹಪಕ್ಖೋ ಅಪರಸಞ್ಞಿತೋ. ತತೋ ಏವ ಮಾಸವಿಸೇಸೇ ಲೋಕೇ ಸಕಪರಪಕ್ಖೋತಿ [ಲೋಕೇಪ್ಯಪರಪಕ್ಖೋತಿ (ಕ.)] ರೂಳ್ಹೀ. ಸುಚ ಸೋಕೇ, ಸುಕ್ಕೋ, ಸೋಚನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅನ್ಧಕಾರಾಭಿಲಾಸಿನೋತಿ ಕತ್ವಾ, ಸೂಚೇತಿ ಪಕಾಸೇತೀತಿ ವಾ ಸುಕ್ಕೋ. ಕಿರತಿ ಸುಕ್ಕನ್ತಿ ಕಾರೋ, ಣೋ, ಸೋವ ಕಾಳೋ, ಕೇನ ವಾ ಜೋತಿನಾ ಅರತಿ ಏತ್ಥ ಕಾರೋ, ಸೋವ ಕಾಳೋ. ತೇ ದುವೇ ಸುಕ್ಕಕಾಳಪಕ್ಖಾ ಸಮುದಿತಾ ಮಾಸೋ ನಾಮ. ಮಸಿ ಪರಿಮಾಣೇ, ಕಮ್ಮನಿಣೋ.

೭೫-೭೬. ಸಾದ್ಧಪಜ್ಜೇನ ದ್ವಾದಸಮಾಸಾನಂ ನಾಮಾನಿ. ಚಿತ್ತಾಯ ಪರಿಪುಣ್ಣೇನ್ದುಯುತ್ತಾಯ ಯುತ್ತೋ, ಉಪಲಕ್ಖಿತೋ ವಾ ಮಾಸೋ ಚಿತ್ತೋ ¶ , ಸಂಯೋಗನ್ತತ್ತಾ ನ ವುದ್ಧಿ, ಏವಂ ಸಬ್ಬತ್ರ. ಪರಿಪುಣ್ಣೇನ್ದುಯುತ್ತತಂತಂನಕ್ಖತ್ತನಾಮವಸೇನ ದ್ವಾದಸನ್ನಂ ಮಾಸಾನಂ ನಾಮಾನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ. ಚಿತ್ತಮಾಸಾದಯೋ ಫಗ್ಗುನಮಾಸಪರಿಯನ್ತಾ ದ್ವಾದಸ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ಕಮೇನ ಮಾಸಾತಿ ಞೇಯ್ಯಾ. ಪಸತ್ಥತಮತ್ತಾ ಜೇಟ್ಠಾ, ತಂಯೋಗಾ ಜೇಟ್ಠೋ. ಅಸಯ್ಹೋ ರವಿ ಅತ್ರೇತಿ ಆಸಾಳ್ಹೋ. ಯಸ್ಸ ಳೋ, ಸವನ್ತ್ಯಸ್ಮಿಂ ಸಾವಣೋ, ಯು. ಫಲನ್ತ್ಯತ್ರ ಫಗ್ಗುನೋ, ಯು, ಲಸ್ಸ ಗೋ, ಅಸ್ಸ ಉ. ಕತ್ತಿಕಮಾಸೋ ಪಚ್ಛಿಮಕತ್ತಿಕೋ ನಾಮ. ಅಸ್ಸಯುಜಮಾಸೋ ಪುಬ್ಬಕತ್ತಿಕೋ ನಾಮ.

೭೭. ದ್ವಯಂ ಸಾವಣಮಾಸೇ. ಅನ್ತೋವೀಥಿತೋ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖಮತಿ ಸೂರಿಯೋ ಏತ್ಥ, ಅಧಿಕರಣೇ ಅನೀಯೋ. ದ್ವಯಂ ಚಿತ್ತಮಾಸೇ. ನಾನಾಪುಪ್ಫಫಲವಿಚಿತ್ತತಾಯ ಲೋಕಾನಂ ರಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ, ರಮನ್ತಿ ವಾ ಏತ್ಥಾತಿ ರಮ್ಮಕೋ.

೭೮. ಕತ್ತಿಕಕಾಳಪಕ್ಖತೋ ಪಚ್ಛಿಮಕತ್ತಿಕತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಚತುರೋ ಚತುರೋ ಮಾಸಾ ಕಮಾ ಕಮತೋ ಹೇಮನ್ತಗಿಮ್ಹಾನವಸ್ಸಾನಸಞ್ಞಿತಾ ಉತುಯೋ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ. ಹಿಮಾನಿ ಏತ್ಥ ಸನ್ತಿ ಹೇಮೋ, ಸೋ ಏವ ಹೇಮನ್ತೋ, ‘‘ಸುತ್ತನ್ತೋ ವನನ್ತೋ’’ತಿ ಯಥಾ, ಹಿನೋತಿ ವಾ ಹಾನಿಂ ಗಚ್ಛತಿ ಸಬ್ಬಮೇತ್ಥಾತಿ ಹೇಮನ್ತೋ, ಅನ್ತಪಚ್ಚಯೋ, ಮಾಗಮೋ ಚ. ಗಿರತಿ ಪೀಳಯತೀತಿ ಗಿಮ್ಹಾನೋ, ಮಾನೋ, ರಸ್ಸ ಹೋ, ವಣ್ಣವಿಪರಿಯಯೋ ಚ. ವಸ್ಸತಿ ಏತ್ಥ ವಸ್ಸಾನೋಯು. ಉತುಯೋ ದ್ವೀಸೂತಿ ಪಚ್ಚಾಸತ್ಯಾ ಉತುಸದ್ದೋ ಏವ ದ್ವೀಸು, ನ ಹೇಮನ್ತಾದಯೋ, ಅಮರಕೋಸೇ ಪನ ಉತುಸದ್ದೋ ಪುಮೇ ವುತ್ತೋ [ಅಮರ ೪.೨೦].

೭೯. ಅಞ್ಞಥಾಪಿ ¶ ಉತುಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಅರಿಯಸಾಮಞ್ಞಮಾಹ ‘‘ಹೇಮನ್ತೋ’’ಇಚ್ಚಾದಿ. ವಾ ಅಥ ವಾ ವುತ್ತಾನುಸಾರೇನ ಉತುತ್ತಯಪಭೇದೇ ವುತ್ತವಚನಸ್ಸಾನುಸಾರೇನ. ಇದಂ ಪನ ‘‘ಕತ್ತಿಕಕಾಳಪಕ್ಖತೋ’’ತಿ ವಚನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಕತ್ತಿಕಕಾಳಪಕ್ಖತೋ ಪಭುತಿ ದ್ವೇ ದ್ವೇ ಮಾಸಾ ಕಮಾ ಕಮತೋ ಹೇಮನ್ತೋ, ಸಿಸಿರೋ, ವಸನ್ತೋ, ಗಿಮ್ಹೋ, ವಸ್ಸಾನೋ, ಸರದೋ ಉತೂತಿ ಛ ಉತೂ ಭವನ್ತಿ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ಏತೀತಿ ಕತ್ವಾ, ತು, ಇಸ್ಸ ಉ. ಸಿಸಿರಂ ಸೀತಲಂ, ತಂಯೋಗಾ ಸಿಸಿರಂ, ವಾವಿಧಾನತೋ ನ ವುದ್ಧಿ, ಮಕಾರೋ ಪದಸನ್ಧಿಕರೋ. ವಸ ಕನ್ತಿಯಂ. ವಸೀಯತೇತಿ ವಸನ್ತೋ. ಪುಪ್ಫಧನುತ್ತಾ [ಪುಪ್ಫವನ್ತತ್ತಾ (ಕ.)] ವಾ ವಸತಿ ಕಾಮೋ ಏತ್ಥ ವಸನ್ತೋ. ಸರತಿ ಪೀಳಯತಿ ಅಸ್ಮಿನ್ತಿ ಸರದೋ, ತಸ್ಸ ದೋ. ಸಾ ಸುನಖಾ ರಮನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ವಾ ಸರದೋ, ಮಸ್ಸ ದೋ.

೮೦-೮೧. ತಿಕಂ ಗಿಮ್ಹೇ. ಉಸತಿ ದಹತೀತಿ ಉಣ್ಹೋ, ಣ್ಹೋ, ಸಲೋಪೋ ಚ. ನಿದಹನ್ತೇ ಯಸ್ಮಿನ್ತಿ ನಿದಾಘೋ, ಹಸ್ಸ ಘೋ. ಗಿರತಿ ¶ ಪೀಳಯತೀತಿ ಗಿಮ್ಹೋ, ಮೋ, ರಸ್ಸ ಹೋ, ವಣ್ಣವಿಪರಿಯಯೋ ಚ. ತಿಕಂ ವಸ್ಸಾನೋತುಮ್ಹಿ. ವಸ್ಸತಿ ಪವಸ್ಸತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ವಸ್ಸೋ, ವಸ್ಸಾನೋ, ಪಾವುಸೋ ಚ. ಅಸ್ಸ ಉ, ಸಂಯೋಗಲೋಪೋ ಚ.

ವಸ್ಸಾನಾದಿಕೇಹಿ ತೀಹಿ ಉತೂಹಿ ದಕ್ಖಿಣಾಯನಂ ಸೂರಿಯಸ್ಸ ದಕ್ಖಿಣದಿಸಾಗಮನಂ ಭವತಿ, ಅಞ್ಞೇಹಿ ತೀಹಿ ಸಿಸಿರವಸನ್ತಗಿಮ್ಹೇಹಿ ಉತ್ತರಾಯನಂ ಉತ್ತರದಿಸಾಗಮನಂ ಭವತಿ. ಇ ಗತಿಯಂ, ಭಾವೇ ಯು, ಅಯನಂ. ಪುಸ್ಸಸಙ್ಕನ್ತಿಮಾರಬ್ಭ ಆಸಾಳ್ಹಂ ಯಾವ ಆದಿಚ್ಚಸ್ಸ ಉತ್ತರಾ ಗತಿ ಉತ್ತರಾಯನಂ. ಆಸಾಳ್ಹಸಙ್ಕನ್ತಿಮಾರಬ್ಭ ಪುಸ್ಸಂ ಯಾವ ದಕ್ಖಿಣಾ ಗತಿ ದಕ್ಖಿಣಾಯನಂ. ವಸ್ಸೋಯನದ್ವಯನ್ತಿ ಇದಂ ಅಯನದ್ವಯಂ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡಿತಂ ವಸ್ಸೋ ನಾಮ. ವಸ್ಸನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ವಸ್ಸೋ, ವಸ್ಸಕಾಲೇನ ವಾ ಉಪಲಕ್ಖಿತೋ ವಸ್ಸೋ, ‘‘ಚಿತ್ತೋ, ಚಕ್ಖುದಸಕ’’ನ್ತಿ ಯಥಾ.

ಪಜ್ಜದ್ಧಂ ವಸ್ಸೇ. ಸಂವಸತಿ ಏತ್ಥ ಸಂವಚ್ಛರೋ, ಛರೋ, ಸಸ್ಸ ಚೋ, ‘‘ವಚ್ಛರೋ’’ತಿಪಿ ತಸ್ಸೇವ ನಾಮಂ. ನತ್ಥಿ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗತ್ತಮೇತೇಸು ಅನಿತ್ಥೀ. ಪಚ್ಚಾಸತ್ಯಾ ಸರದೋಪಿ ತಂಪಚ್ಚಾಸತ್ಯಾ ಹಾಯನೋಪಿ. ಸರದಕಾಲೇನ ಲಕ್ಖಿತೋ ಸರದೋ, ಯಥಾ ‘‘ಸೋತದಸಕಂ, ವೇಸಾಖೋ’’ತಿ. ಜಹಾತಿ ಭಾವೇತಿ ಹಾಯನೋ, ಪದತ್ಥೇ ವಾ ಜಹನ್ತೋ ಅಯತೀತಿ ಹಾಯನೋ. ಸಮಯತಿ ವಿಕಲಯತಿ ಭಾವೇತಿ ಸಮಾ, ಸಮ ವೇಕಲ್ಯೇ. ‘‘ಸಮಾ ವಸ್ಸೇ ಥೀಲಿಙ್ಗೋ ತು, ಸಮಂ ಸಬ್ಬಸಮಾನೇಸೂ’’ತಿ ರುದ್ದೋ.

ಸಬ್ಬಸತ್ತಾನಂ ಸಬ್ಬಪಾರಿಸದತ್ತಾ [ಸಬ್ಬಪಟಿಪದತ್ತಾ (ಕ.)] ಸಬ್ಬವೋಹಾರಕುಸಲತ್ಥಂ ಕಾಲಾಧಿಕಾರತ್ತಾ ಪರಸಮಯೇ ಕಥಿತಂ ದೇವಾನಂ ವಸ್ಸಪ್ಪಮಾಣಮ್ಪಿ ಇಧಾಹರಿತ್ವಾ ದೀಪೇತಬ್ಬಂ. ತಥಾ ಹಿ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಮಾಸೇನ ಪಿತೂನಂ ಅಹೋರತ್ತೋ, ಏವಂ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ವಸ್ಸೇನ ದೇವಾನಂ ಅಹೋರತ್ತೋ, ತತ್ರೋತ್ತರಾಯನಂ ದೇವಾನಂ ದಿನಂ, ರತ್ತಿ ಪನ ದಕ್ಖಿಣಾಯನಂ, ದೇವತಾನಂ ಸಟ್ಠ್ಯಾಧಿಕಾಹೋರತ್ತಿಸತತ್ತಯೇನ ವಸ್ಸೇನ ದ್ವಾದಸವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ದೇವಾನಂ ಯುಗಂ. ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ಏಸಾ ¶ ದ್ವಾದಸಸಹಸ್ಸೀ, ಯುಗಾಖ್ಯಾ ಪರಿಕಿತ್ತಿತಾ;

ಏತಂ ಸಹಸ್ಸಗುಣಿತಂ, ಅಹೋ ಬ್ರಹ್ಮಮುದಾಹಟ’’ನ್ತಿ [‘‘ವೇದದೀಪಕಗನ್ಥೇ’’ತಿ ನಿಸ್ಸಯೇ].

ತಞ್ಚ ನರಾನಂ ಚತುಯುಗಂ ದಿಬ್ಬಸಹಸ್ಸದ್ವಯೇನ ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ದ್ವೇ ದಿವೇತಿ. ಕತ, ತೇತಾ, ದ್ವಾಪರ, ಕಲಿವಸೇನ ಚತುಯುಗಂ. ತತ್ರ ಕತಯುಗಸ್ಸ ಮನುಸ್ಸಸಙ್ಖ್ಯಾಯ ಪಮಾಣಂ ಅಟ್ಠವೀಸತಿಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾನಿ ಸತ್ತರಸವಸ್ಸಲಕ್ಖಾನಿ, ತೇತಾಯ ಛನ್ನವುತಿಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾನಿ ದ್ವಾದಸವಸ್ಸಲಕ್ಖಾನಿ, ದ್ವಾಪರಸ್ಸ ಚತುಸಟ್ಠಿಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾನಿ ಅಟ್ಠವಸ್ಸಲಕ್ಖಾನಿ, ಕಲಿಸ್ಸ ಬಾತ್ತಿಂಸಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ವಸ್ಸಲಕ್ಖಾನಿ. ವುತ್ತಞ್ಚ –

‘‘ಸುಞ್ಞಂ ಸುಞ್ಞಂ ಖಂ ನಾಗಾ, ಕರಮುನಿಸಸಿನೋ;

ಮಾನ’ಮಾದೋ ಯುಗಸ್ಸ, ತೇತಾಯ ಖಂಖಂಸುಞ್ಞಂ.

ರಸನವಸೂರಿಯಾ, ವಸ್ಸಸಙ್ಖ್ಯಾ ಪಸಿದ್ಧಾ;

ಸುಞ್ಞಂ ಸುಞ್ಞಂ ಖಂ ವೇದಾ, ರಸಭುಜಗಮಿತಿ.

ದ್ವಾಪರೇ ವಸ್ಸಸಙ್ಖ್ಯಾ, ಸುಞ್ಞಾಕಾಸಂಖಂನೇತ್ತ-;

ಗುಣಜಲನಿಧಯೋ, ವಸ್ಸಸಙ್ಖ್ಯಾ ಕಲಿಸ್ಸೇ’’ತಿ.

ಪಿಣ್ಡೋ ಚೇಸ ವೀಸತಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾನಿ ತೇಚತ್ತಾಲೀಸವಸ್ಸಲಕ್ಖಾನಿ. ವುತ್ತಞ್ಚ ‘‘ಖಾಕಾಸಸುಞ್ಞಮ್ಬರದನ್ತಸಾಗರಾ ಚತುಯುಗಾನಂ ಪರಿಮಾಣಸಙ್ಗಹೋ’’ತಿ. ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಅಹೋರತ್ತೇನ ನರಾನಂ ದ್ವೇ ಕಪ್ಪಾ.

ತತ್ರ ಅಟ್ಠ ನಾಗಾ, ದ್ವೇ ಕರಾ, ಸತ್ತ ಮುನಯೋ, ಏಕೋ ಸಸೀ, ಛ ರಸಾ, ದ್ವಾದಸ ಸೂರಿಯಾ, ಚತ್ತಾರೋ ವೇದಾ ಜಲನಿಧಯೋ ಚ. ದ್ವೇ ನೇತ್ತಾನಿ, ತಯೋ ಗುಣಾ, ಬಾತ್ತಿಂಸ ದನ್ತಾ, ಸಙ್ಖ್ಯಾಯ ಪಸಿದ್ಧೇಹೇತೇಹಿ ಸಙ್ಖ್ಯಾ ಗಹೇತಬ್ಬಾ. ಖಾಕಾಸಮ್ಬರಸದ್ದಾ ಸುಞ್ಞಪರಿಯಾಯಾ. ಸುಞ್ಞಞ್ಚ ಗಣಿತೇ ಬಿನ್ದುನಾ ಸಙ್ಗಹಿತಂ. ಸಬ್ಬಞ್ಚೇತಂ ಪಟಿಯುಗಂ ಪಟಿಲೋಮೇನ ಪತ್ಥಾರಯೇ. ತತ್ರ ಕತಯುಗಸ್ಸ ಪತ್ಥಾರೋ ಯಥಾ – ೧೭೨೮೦೦೦. ತೇತಾಯ ಯಥಾ – ೧೨೯೬೦೦೦ ¶ . ದ್ವಾಪರಸ್ಸ ಯಥಾ – ೮೬೪೦೦೦. ಕಲಿಸ್ಸ ಯಥಾ – ೪೩೨೦೦೦. ಚತುಯುಗಪಿಣ್ಡಸ್ಸ ಚ ಯಥಾ – ೪೩೨೦೦೦೦. ಯುಗಾನಂ ಪಟಿಪತ್ಥಾರಞ್ಚ ಪಿಣ್ಡಸ್ಸ ಚ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಅನ್ತಿಮಂ ಬಿನ್ದುಮಾದಾಯ ಪಟಿಲೋಮೇನ ಗಣಯೇ. ತಂ ಯಥಾ –

‘‘ಏಕಂ ದಸ ಸತಞ್ಚೇವ, ಸಹಸ್ಸ’ಮಯುತಂ ತಥಾ;

ಲಕ್ಖಞ್ಚ ನಿಯುತಞ್ಚೇವ, ಕಮಾ ದಸಗುಣೋತ್ತರ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ರ ದಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅಯುತಂ. ದಸಲಕ್ಖಾನಿ ನಿಯುತಂ. ತಞ್ಚ ಕಲಿದ್ವಾಪರೇಸು ನತ್ಥೀತಿ ಲಕ್ಖಪರಿಯನ್ತಮೇವ ತತ್ರ ಗಣಯೇ, ತದೇವಂ ಯುಗಾನಂ, ತಂಪಿಣ್ಡಸ್ಸ ಚ ಅಙ್ಕತೋ ಪುಬ್ಬವುತ್ತಾ ವಸ್ಸಸಙ್ಖ್ಯಾ ಸಞ್ಞಾತಾ ಭವತೀತಿ.

ತತ್ರ ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ದಿನಂ ನರಾನಂ ಉದಯಕಪ್ಪೋ, ರತ್ತಿ ಪನ ಖಯಕಪ್ಪೋ. ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಚ ಬ್ರಹ್ಮದಿನೇ ಮನುಸಞ್ಞಿತಾ ಚತುದ್ದಸ ಬ್ರಹ್ಮಸುತಾ ಭವನ್ತಿ. ತತ್ರೇಕಸ್ಸ ಮನ್ವನ್ತರಸ್ಸ ಏಕಸತ್ತತಿದಿಬ್ಬಯುಗಾನಿ ಪಮಾಣಂ, ತಞ್ಚ ಮಾನುಸಂ ಚತುದ್ದಸಭಿ ಉತ್ತರಂ [ಚತುರಾಸೀತಿಉತ್ತರಂ (?)] ಯುಗಸತದ್ವಯಂ. ತದೇವಂ ಚತುದ್ದಸಭಿ ಮನ್ವನ್ತರೇಹಿ ಚತುನವುತ್ಯುತ್ತರಾನಿ ನವದಿಬ್ಬಯುಗಸತಾನಿ ಭವನ್ತಿ. ಮಾನುಸಂ ತು ಚತುವೀಸತಿಯುಗಸಹಸ್ಸಚತುಕ್ಕಂ. ಏಸಞ್ಚ [ಛಸತ್ತತ್ಯಾಧಿಕನವತಿಂಸಯುಗಸತಂ (?)] ಮನ್ವನ್ತರಾನಂ ಅಟ್ಠವೀಸಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಸತ್ತರಸಮಾನುಸವಸ್ಸಲಕ್ಖಸಙ್ಖ್ಯಾ ವಾ ಕತಯುಗಪ್ಪಮಾಣಕಾ ಪಞ್ಚ ಸನ್ಧಯೋ ಭವನ್ತಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ ಸೂರಿಯಸಿದ್ಧನ್ತೇ [೧.೧೮-೧೯] –

‘‘ಯುಗಾನಂ ಸತ್ತತಿ ಸೇಕಾ, ಮನ್ವನ್ತರ’ಮಿಹೋ’ಚ್ಚತೇ;

ಕತಸ್ಸ ಸಙ್ಖ್ಯಾ ತಸ್ಸನ್ತೇ, ಸನ್ಧಿ ವುತ್ತೋ ಜಲಪ್ಲವೋ.

ಸಸನ್ಧಯೋ ತೇ ಮನವೋ, ಕಪ್ಪೇ ಞೇಯ್ಯಾ ಚತುದ್ದಸ;

ಕತಪ್ಪಮಾಣಾ ಕಪ್ಪಾದೋ, ಸನ್ಧೀ ಪಞ್ಚದಸಟ್ಠಿತಾ’’ತಿ.

ಕತಯುಗಸ್ಸ ಚ ಪಾದೇನ ಕಲಿನೋ ಪಮಾಣಂ, ಪಾದದ್ವಯೇನ ದ್ವಾಪರಸ್ಸ, ಪಾದತ್ತಯೇನ ತೇತಾಯ. ಚತುಯುಗಞ್ಚೇತಂ ಚಕ್ಕಮಿವ ಭಮತೀತಿ ಪಞ್ಚದಸಹಿ ಸನ್ಧೀಹಿ ನರಾನಂ ಯುಗಾನಿ ಚತುವೀಸತಿ ಭವನ್ತಿ. ದೇವಾನಂ ¶ ತು ಯುಗಚಕ್ಕಂ. ಏತಾನಿ ಚ ಸಸನ್ಧಿಚತುದ್ದಸಮನ್ವನ್ತರಾನ್ಯೇಕತೋಪಿ ಪಿಣ್ಡಿತಾನಿ ದೇವಾನಂ ಯುಗಸಹಸ್ಸಂ ಭವತಿ, ನರಾನಂ ಚತುಯುಗಸಹಸ್ಸಂ, ತಞ್ಚ ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ದಿನಮೇಕಂ. ಅಞ್ಞೋ ಮನು ಅಸ್ಮಿಂ ಮನ್ವನ್ತರಂ, ಬ್ರಹ್ಮಸುತಾ ಏವ ಮನವೋ.

೮೨. ಪಞ್ಚಕಂ ಖಯಕಪ್ಪೇ. ಕಪ್ಪತೇ ಜಗತೀ ವಿನಸ್ಸತೇತಿ ಕಪ್ಪೋ. ಖಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಖಯೋ. ಕಪ್ಪೋ ಚ ಖಯೋ ಚಾತಿ ಕಪ್ಪಕ್ಖಯಾ. ಸಂವತ್ತತೇ ಉಪರಮತೇ, ವಿನಸ್ಸತೇ ವಾ ಜಗತೀ ಅಸ್ಮಿನ್ತಿ ಸಂವಟ್ಟೋ. ಚತುಯುಗಾನಮನ್ತೇ ಜಾತೋ ಯುಗನ್ತೋ. ಪಲೀಯತೇ ಖೀಯತೇ ಯತ್ಥ ಲೋಕೋತಿ ಪಲಯೋ, ಪುಮೇ, ಸಞ್ಞಾಯಂ ಣೋ. ಕೇಚಿ ಪನೇತ್ಥ ‘‘ಕಪ್ಪಕ್ಖಯೋ ತೂ’’ತಿ ಪಾಠಂ ವತ್ವಾ ದ್ವಿನ್ನಮೇಕಾಭಿಧಾನತ್ತಂ ಕಪ್ಪೇನ್ತಿ, ತಂ ಅಮರಕೋಸೇನ ಚ ತಟ್ಟೀಕಾಯ ಚ ನ ಸಮೇತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ತತ್ಥ ‘‘ಸಂವಟ್ಟೋ, ಪಲಯೋ, ಕಪ್ಪೋ, ಖಯೋ, ಕಪ್ಪನ್ತಮಿಚ್ಚಪೀ’’ತಿ [ಅಮರ ೪.೨೨] ಚ ‘‘ಪಞ್ಚಕಂ ಖಯಕಪ್ಪೇ’’ತಿ ಚ.

ದ್ವಯಂ ಕಾಳಕಣ್ಣಿಯಂ. ನಿನ್ದಿತಬ್ಬತ್ತಾ ನ ಲಕ್ಖೀಯತೇತಿ ಅಲಕ್ಖೀ. ಅತ್ತನೋ ನಿಸ್ಸಯಂ ಕಾಳವಣ್ಣಸದಿಸಂ ಕರೋತಿ ಅಪ್ಪಕಾಸಕತ್ತಾತಿ ಕಾಳಕಣ್ಣೀ, ಕರತೋ ಣೋ, ರಸ್ಸ ಣೋ, ಈ ಚ. ದ್ವಯಂ ಸಿರಿಯಂ. ಪಸಂಸಿತಬ್ಬತ್ತಾ ಲಕ್ಖೀಯತೇತಿ ಲಕ್ಖೀ. ಕತಪುಞ್ಞೇಹಿ ಸೇವೀಯತೇ, ತೇ ವಾ ಸೇವತೀತಿ ಸಿರೀ, ರೋ, ಈ ಚ.

೮೩. ದ್ವಯಂ ದಾನವಾನಂ ಮಾತರಿ. ದಾ ಅವಖಣ್ಡನೇ, ದಾಯತೀತಿ ದನು. ದ್ವಯಂ ದೇವಾನಂ ಮಾತರಿ. ದಿತೀತಿ ಅಸುರಾನಮೇವ ವೇಮಾತಿಕಾ ಮಾತಾ, ತಸ್ಸಾ ಪಟಿಪಕ್ಖಭಾವೇನ ಅದಿತಿ.

೮೪. ಆಗುನ್ತಂ ¶ ಪಾಪೇ. ಪಾನ್ತಿ ರಕ್ಖನ್ತಿ ಅತ್ತಾನಮಸ್ಮಾತಿ ಪಾಪಂ, ಪಕಾರವಣ್ಣಾಗಮೋ, ದುಗ್ಗತಿಂ ಪಾಪನತೋ ವಾ ಪಾಪಂ. ಕಿಲ್ಯತೇ ಸಿಥಿಲೀ ಕರಿಯ್ಯತೇ ಯೇನೇತಿ ಕಿಬ್ಬಿಸಂ, ಲಸ್ಸ ವೋ, ಇಸೋ ಚ, ಕರೋತಿ ಅನಿಟ್ಠಫಲನ್ತಿ ವಾ ಕಿಬ್ಬಿಸಂ, ಇಬ್ಬಿಸೋ. ವಿರೂಪೇನ ಗಚ್ಛತೀತಿ ವೇರಂ. ನ ಹನ್ತಿ ಧಞ್ಞನ್ತಿ ಅಘಂ, ಹನಸ್ಸ ಘೋ, ಸಾಧೂಹಿ ಅಗನ್ತಬ್ಬತ್ತಾ ವಾ ಅಘಂ, ಹನ ಗತಿಯಂ. ಕುಚ್ಛಿತಂ ಚರಿತಂ ದುಚ್ಚರಿತಂ. ದು ನಿನ್ದಿತಂ ಕರಣಮಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ. ನ ಪುನಾತೀತಿ ಅಪುಞ್ಞಂ. ಕುಸಲಾನಂ ಪಟಿಪಕ್ಖಂ ಅಕುಸಲಂ. ಕಂ ಸುಖಂ ಹನತೀತಿ ಕಣ್ಹಂ, ವಣ್ಣವಿಪರಿಯಯೋ. ಕಲ್ಯತೇ ಅನೇನ ಕಲುಸಂ, ಉಸೋ, ಕಂ ವಾ ಸುಖಂ ಲುನನ್ತೋ ಸೇತೀತಿ ಕಲುಸಂ. ದು ನಿನ್ದಿತಂ ಇತಂ ಗಮನಮಸ್ಸ ದುರಿತಂ. ಅಗನ್ತಬ್ಬಂ ಗಚ್ಛತಿ ಏತೇನಾತಿ ಆಗು, ಆ ಪೀಳಯಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ವಾ ಆಗು, ‘‘ಆ ತು ಕೋಧಮುದಾಟ್ಟೀಸೂ’’ತಿ ಹಿ ಏಕಕ್ಖರಕೋಸೇ ವುತ್ತಂ.

೮೫-೮೬. ಛಕ್ಕಂ ಧಮ್ಮೇ. ಕುಚ್ಛಿತೇನಾಕಾರೇನ ಸನ್ತಾನೇ ಸೇನ್ತೀತಿ ಕುಸಾ, ರಾಗಾದಯೋ, ತೇ ಲುನಾತಿ ಛಿನ್ದತೀತಿ ಕುಸಲಂ. ಸುಖಂ ಕರೋತಿ, ಸೋಭನಂ ವಾ ಕರಣಮಸ್ಸ ಸುಕತಂ. ಸುಖಂ ಕರೋತೀತಿ ಸುಕ್ಕಂ. ಪುನಾತೀತಿ ಪುಞ್ಞಂ. ಧರತಿ ಸಬ್ಬನ್ತಿ ಧಮ್ಮಂ. ಅಪರೇ ಪನಿದಂ ‘‘ಪುಞ್ಞಧಮ್ಮ’’ಮಿತ್ಯೇಕಪದಂ ವದನ್ತಿ, ತಂ ಅಮರಕೋಸೇನ [ಅಮರ ೪.೨೪] ವಿರುಜ್ಝನತೋ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಸುನ್ದರಂ ಚರಣಮಸ್ಸ ಸುಚರಿತಂ.

ತಿಕಂ ¶ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕೇ. ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮೋ ನಾಮ ಪಚ್ಚಕ್ಖೋ ಅತ್ತಭಾವೋ, ತತ್ಥ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಂ. ಇಹಲೋಕೇ ಜಾತಂ ಇಹಲೋಕಿಕಂ. ಸನ್ದಿಟ್ಠೇ ಪಚ್ಚಕ್ಖೇ ಅತ್ತಭಾವೇ ಜಾತಂ ಸನ್ದಿಟ್ಠಿಕಂ. ದ್ವಯಂ ಸಮ್ಪರಾಯಿಕೇ. ತಂ ವಚನತ್ಥತೋ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ.

ದ್ವಯಂ ತಕ್ಕಾಲೇ. ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಕಾಲೇ ಜಾತಂ, ನಾಸನ್ನಕಾಲಾದೀಸೂತಿ ತಕ್ಕಾಲಂ. ತದಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಕಾಲೇ ಜಾತಂ ತದಾತ್ವಂ, ತ್ವಂ, ತದಾತ್ತನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ. ದ್ವಯಂ ಆಯತಿಕಾಲೇ. ಉತ್ತರಕಾಲೋ ಪಚ್ಛಿಮೋ ಕಾಲೋ. ಆಗಮಿಸ್ಸತೀತಿ ಆಯತಿ, ಆಪುಬ್ಬೋ ಇ ಗತಿಮ್ಹಿ. ಏತ್ಥ ಚ ಯಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ದೂರಮಾಸನ್ನಂ ವಾ, ತಂ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಂ. ಯಂ ಪನ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ವಾ ಸಮ್ಪರಾಯೇ ವಾ ದೂರತರಂ, ತಂ ಆಯತಿ.

೮೭-೮೮. ಪಮೋದನ್ತಂ ಪಾಮೋಜ್ಜೇ. ಹಸತಿ ಯೇನಾತಿ ಹಾಸೋ. ಅತ್ತಾ ಮನೋ ಯಸ್ಸ ಅತ್ತಮನೋ. ದುಟ್ಠಸ್ಸ ಹಿ ಮನೋ ಅತ್ತಾ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಅತ್ತಮನತಾ, ಪಾಮೋಜ್ಜಂ. ಪೀಣೇತಿ ತಪ್ಪೇತೀತಿ ಪೀತಿ. ವಿನ್ದತಿ ಸುಖಂ ಏತಾಯಾತಿ ವಿತ್ತಿ. ತುಸ್ಸನ್ತಿ ಏತಾಯಾತಿ ತುಟ್ಠಿ, ತಂಸಹಚರಣತೋ ವಿತ್ತಿ, ತಂಸಹಚರಣತೋ ಪೀತಿ ಚ ನಾರಿಯಂ, ಅತ್ತಮನತಾ ಪನ ನಿದ್ದೇಸತೋ ರೂಪಭೇದೋ. ಆ ಭುಸೋ ನನ್ದಯತೀತಿ ಆನನ್ದೋ. ಮುದ ಹಾಸೇ, ಪಮುದೋ, ಆಮೋದೋಪಿ. ಸನ್ತುಸ್ಸನಂ ಸನ್ತೋಸೋ ¶ . ನನ್ದನಂ ನನ್ದಿ. ಸಮ್ಮದೋ ಸಮ್ಮದಾಪಿ [ಸಮ್ಮುದೋ, ಸಮ್ಮದೋಪಿ (?)], ಉಕಾರಸ್ಸ ಅ. ಪಮೋದಿತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ, ಚಿತ್ತಸ್ಸ ವಾ ಭಾವೋ ಪಾಮೋಜ್ಜಂ.

ತಿಕಂ ಸುಖೇ. ಸುಟ್ಠು ಖಣತೀತಿ ಸುಖಂ, ಕ್ವಿ. ಸಾದೀಯತಿ ಅಸ್ಸಾದೀಯತೀತಿ ಸಾತಂ. ಫಸ್ಸತಿ ಸಿನೇಹತೀತಿ ಫಾಸು, ಫುಸತಿ ವಾ ಬಾಧತಿ ದುಕ್ಖನ್ತಿ ಫಾಸು. ಸತ್ತಕಂ ಕಲ್ಯಾಣೇ. ಭದಿ ಕಲ್ಯಾಣೇ, ಭದ್ದತೀತಿ ಭದ್ದಂ. ಪಸತ್ಥತರತ್ತಾ ಸೇಯ್ಯೋ. ಸೋಭತೀತಿ ಸೋಭಂ. ಖೀ ಖಯೇ, ಖೇಪೇತಿ ಅಸುಖಂ ಖೇಮಂ, ಮೋ. ಕಲ್ಯಂ ನಿರೋಗಂ ಅಣತಿ ಗಚ್ಛತಿ, ಕಲ್ಯಂ ವಾ ಹಿತಂ ಅಣಯತಿ ಪಾಪಯತೀತಿ ಕಲ್ಯಾಣಂ, ಕಮ್ಮನಿ ಣೋ [ಕಮ್ಮನಿ ಉಪಪದೇ ಣಪಚ್ಚಯೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ]. ಮಙ್ಗ ಗತ್ಯತ್ಥೋ, ಮಙ್ಗತಿ ಧಞ್ಞಂ ಮಙ್ಗಲಂ, ಅಲೋ. ಸಮೇತಿ ದುಕ್ಖನ್ತಿ ಸಿವಂ, ವೋ.

೮೯. ಛಕ್ಕಂ ದುಕ್ಖೇ. ದುಕ್ಕರಂ ಖಮನಮೇತ್ಥ ದುಕ್ಖಂ. ಕಸ ಗಮನೇ, ಕಸತಿ ಅಪುಞ್ಞನ್ತಿ ಕಸಿರಂ, ಇರೋ, ಕುಚ್ಛಿತೇನಾಕಾರೇನ ಸೇತೀತಿ ವಾ ಕಸಿರಂ. ಕಿರ ವಿಕ್ಖಿಪನೇ, ಕಿರತಿ ಸುಖನ್ತಿ ಕಿಚ್ಛಂ, ಕತಾ ವಾ ಪುಞ್ಞಕರಣಿಚ್ಛಾ ಯೇನಾತಿ ಕಿಚ್ಛಂ, ‘‘ದುಕ್ಖೂಪನಿಸಾ ಸದ್ಧಾ’’ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ. ನತ್ಥಿ ಅಧಿಗಮನತ್ಥಂ ಈಹಾ ಏತ್ಥಾತಿ ನೀಘೋ, ಹಸ್ಸ ಘೋ, ಅಥ ವಾ ನಿಹನ್ತ್ಯಪುಞ್ಞಂ ಹಿಂಸತಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ವಾ ನೀಘೋ, ಪುಞ್ಞಂ ವಾ ನ ಹನ್ತಿ ನ ಗಚ್ಛತೀತಿ ನೀಘೋ. ವಿರೂಪಮಸತಿ ಯೇನಾತಿ ಬ್ಯಸನಂ, ವಿಸಿಟ್ಠಂ ವಾ ಅಸತಿ ಖೇಪೇತೀತಿ ಬ್ಯಸನಂ. ನ ಹನ್ತಿ ಧಞ್ಞನ್ತಿ ಅಘಂ. ಏತೇ ಪಾಪಾದಯೋ ಗುಣೇ ಯಥಾವುತ್ತಲಿಙ್ಗಾ. ಪಾಪಪುಞ್ಞಾನಿ ಸುಖಾದಿ ಚ ಆಕಿಚ್ಛಂ ಕಿಚ್ಛನ್ತಂ ಗುಣಯೋಗತೋ ದಬ್ಬೇ ವಿಸೇಸ್ಯೇ ವತ್ತಮಾನಾನಿ ತೀಸು. ಯಥಾ –

ಪಾಪಾ ಉತುಮತೀ ಕಞ್ಞಾ, ಪಾಪೋ ರಾಜಾಪ್ಯರಕ್ಖಕೋ;

ಪಾಪಂ ಬ್ಯಾಧಕುಲಂ ಹಿಂಸಂ, ಪಾಪೋ ವಿಪ್ಪೋ ಚ ಸೇವಕೋ;

ಪುಞ್ಞಂ ತಿತ್ಥಮಿದಂ ಪುಞ್ಞಾ, ನದೀ ಪುಞ್ಞೋ’ಯ’ಮಸ್ಸಮೋ.

ಸುಖಂ ¶ ಕಾಮಿಕುಲಂ ದಬ್ಬಂ [ಸಬ್ಬಂ (?)], ಸುಖೋ ವಾಸೋ ಸಹಾ’ಮ್ಬಯಾ [ಸಹಾನ್ವಯೋ (ಕ.)];

ಸುಖಾ ಯುವತಿ’ರಿಚ್ಛನ್ತೀ, ಸುಖಾ ವೇ ಮಘವಗ್ಗಹಾ [ಸುಖಾ ಯುವತಿಕಾ ಗಹಾ (ಕ.)].

ಯದಾ ತು ಸಕತ್ಥಪ್ಪಧಾನಂ ಸುಖಾದಿಕಮೇವ ವಿಸೇಸ್ಯತ್ತೇನ ವತ್ತುಮಿಚ್ಛತೇ, ನ ತು ದಬ್ಬಂ (ಪುಬ್ಬಮಿವ ವಿಸೇಸನಂ,) [( ) ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾಯಂ ನ ದಿಸ್ಸತಿ] ತದಾ ರೂಪಭೇದೋತ್ತಮೇವ ಲಿಙ್ಗಂ. ಯಥಾ –

‘‘ದಾಲಿದ್ದೇಪಿ [ವಲಿತ್ತೇಪಿ (ಕ.)] ಧನಿತ್ತೇಪಿ, ವಸೋ ಪರಿಜನೋ ಸುಖಂ;

ಸುಖಂ ಸಜ್ಜನವಾಸೋ ಚ, ಸುಖಂ ಸನ್ತಿ ಅನುತ್ತರಾ’’ತಿ.

ನನು ‘‘ದುಕ್ಕಟೋಯಂ ಬ್ಯಾಪಾರೋ, ಸುಕತಂ ಕಮ್ಮಂ, ಕಲುಸೋಯಂ ಮೇ ಬ್ಯಾಪಾರೋ’’ತಿ ಅಞ್ಞೇಸಮ್ಪಿ ತೀಸು ವುತ್ತಿ ಅತ್ಥೇವೇತಿ ಕಿಂ ಪಾಪಪುಞ್ಞಾನಮೇವ ಗಹಣಂ ಭವತೀತಿ? ವುಚ್ಚತೇ – ‘‘ದುಟ್ಠು ಕತೋ ದುಕ್ಕಟೋ, ಸುಟ್ಠು ಕತಂ ಸುಕತ’’ಮಿಚ್ಚೇವಂ ಕ್ರಿಯಾನಿಬನ್ಧನಾಪಿ ತೀಸು ವುತ್ತಿ ಸಮ್ಭವತಿ, ನಾವಸ್ಸಂ ಗುಣನಿಬನ್ಧನಾ ಏವ. ಕಲುಸಸ್ಸಪಿ ಯದಾ ಸಿಟ್ಠಪಯೋಗೇಸು ವಿಸೇಸ್ಯವುತ್ತಿ ತಿಲಿಙ್ಗತಾ ಉಪಲಬ್ಭತೇ, ತದಾ ಪಾಪಗ್ಗಹಣ’ಮತ್ಥಪ್ಪಧಾನಂ ಬ್ಯಾಖ್ಯಾತಬ್ಬಂ.

೯೦. ಪಞ್ಚಕಂ ಸುಭಾಸುಭಕಮ್ಮಮತ್ತೇ. ಇಟ್ಠಾನಿಟ್ಠವಿಪಾಕಭಾಗೋ ಯತ್ಥ ಅತ್ಥೀತಿ ಭಾಗ್ಯಂ. ಸುಭಾಸುಭಫಲಂ ನೇತೀತಿ ನಿಯತಿ,ತಿ. ಸುಭಾಸುಭಫಲಂ ಭಾಜೇತೀತಿ ಭಾಗೋ. ಇಟ್ಠಾನಿಟ್ಠವಿಭಾಗಭಾಗೋಧೀಯತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಭಾಗಧೇಯ್ಯಂ. ಸುಭಾಸುಭಫಲಂ ವಿದಧಾತೀತಿ ವಿಧಿ. ಅಯೋ, ಸುಭಾವಹೋ, ದೇವಂ, ದಿಟ್ಠಂಇಚ್ಚಾದೀನಿಪಿ ಸುಭಾಸುಭಕಮ್ಮಮತ್ತಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ. ಪಞ್ಚಕಂ ಜಾತಿಯಂ. ಉಪ್ಪಜ್ಜನಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿ, ನಿಪ್ಪಜ್ಜನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಪದ ಗತಿಯಂ, ನಿಪುಬ್ಬೋ,ತಿ, ಪಸ್ಸ ಬೋ. ಜನನಂ ಜಾತಿ. ಜನೀಯತೇ ಜನನಂ. ಉದ್ಧಂ ಭವನಂ ಉಬ್ಭವೋ.

೯೧. ಪಜ್ಜಂ ¶ ಹೇತುಮ್ಹಿ. ಅತ್ತನೋ ಫಲಂ ನಿಮಿನಾತೀತಿ ನಿಮಿತ್ತಂ, ಮಾ ಪರಿಮಾಣೇ, ನಿಪುಬ್ಬೋ. ಕರೋತಿ ಫಲನ್ತಿ ಕಾರಣಂ. ತಿಟ್ಠತಿ ಫಲಮೇತ್ಥಾತಿ ಠಾನಂ. ಪಜ್ಜತಿ ನಿಪಜ್ಜತಿ ಫಲಮೇತೇನಾತಿ ಪದಂ, ವಿಸೇಸೇನ ಜಾಯತೇತಿ ಬೀಜಂ, ರಸ್ಸಸ್ಸ ದೀಘತಾ. ನಿಸ್ಸೇಸೇನ ಅತ್ತನೋ ಫಲಂ ಬನ್ಧತಿ ಪವತ್ತೇತೀತಿ ನಿಬನ್ಧನಂ. ನಿದೀಯತೇ ನಿಚ್ಛೀಯತೇ ಅನೇನೇತಿ ನಿದಾನಂ, ಯು, ನಿದದಾತಿ ಫಲನ್ತಿ ವಾ ನಿದಾನಂ. ಪಭವತಿ ಫಲಮೇತಸ್ಮಾತಿ ಪಭವೋ, ಹಿನೋತಿ ಗಚ್ಛತಿ ಪರಿಣಮತಿ ಕಾರಿಯರೂಪತನ್ತಿ ಹೇತು, ತು, ಹಿನೋತಿ ವಾ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ ಫಲಮೇತ್ಥಾತಿ ಹೇತು, ಹಿ ಪತಿಟ್ಠಾಯಂ. ಸಮ್ಭವತಿ ಯೇನ ಫಲನ್ತಿ ಸಮ್ಭವೋ. ಸಿನೋತಿ ಫಲಂ ಬನ್ಧತೀತಿ ಸೇತು. ಪಟಿಚ್ಚ ಫಲಮೇತಸ್ಮಾ ಏತೀತಿ ಪಚ್ಚಯೋ.

೯೨. ಯಂ ಕಾರಣಂ ಸಮಾಸನ್ನಂ ಆಸನ್ನತರಂ ಫಲೇನ, ತಂ ಪದಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಮತಂ. ಪದಾನಂ ಹೇತೂನಂ ಠಾನಂ ಪದಟ್ಠಾನಂ, ಯಥಾ ‘‘ರಾಜರಾಜಾ’’ತಿ. ತಿವಿಧಂ ಕಾರಣಂ ಉಪಾದಾನಕಾರಣಂ ಸಹಕಾರೀಕಾರಣಂ ಕಾರಣಕಾರಣನ್ತಿ. ಯಥಾ ಬೀಜಂ ಅಙ್ಕುರಸ್ಸ ಉಪಾದಾನಕಾರಣಸಙ್ಖಾತಂ ಪದಟ್ಠಾನಂ, ಭೂಮಿಜಲಾದಿ ಸಹಕಾರೀಕಾರಣಂ, ‘‘ಕಮ್ಮಸ್ಸ [ಕಮ್ಪಸ್ಸ (?)] ಕಾರಣಂ ಜರೋ, ತಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ಕಫೋ’’ತಿ ಕಫೋ ಕಾರಣಕಾರಣಂ ಕಮ್ಮಸ್ಸ [ಕಮ್ಪಸ್ಸ (?)].

ತಿಕಂ ¶ ಸರೀರಾಧಿಪತಿದೇವೇ. ಜೀವನ್ತಿ ಸತ್ತಾ ಯೇನಾತಿ ಜೀವೋ. ಪೂರೇತಿ ನಿಸ್ಸಯಸ್ಸಾಭಿಲಾಸನ್ತಿ ಪುರಿಸೋ, ಇಸೋ. ಅತನ್ತಿ ಸತತಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ಸತ್ತಾ ಯೇನಾತಿ ಅತ್ತಾ. ದ್ವಯಂ ಸತ್ತರಜೋತಮೋಸಾಮ್ಯಾವತ್ಥಾಯಂ. ಪಧೀಯನ್ತೇ ಪಲೀಯನ್ತೇ ಅತ್ರ ಗುಣಾ ಸತ್ತರಜೋತಮೋ ರೂಪಾತಿ ಪಧಾನಂ, ಯು. ಪಕರೋತಿ ಪುರಿಸೋಪಭೋಗತ್ಥಂ ಸದ್ದಾದಿಕಾರಿಯನ್ತಿ ಪಕತಿ,ತಿ. ಮೋಹರಾಗದೋಸಾನಂ ಯಥಾಸಙ್ಖ್ಯಂ ಸತ್ತರಜೋತಮಾನೀತಿ ಸಞ್ಞಾ. ಸತೋ ಭಾವೋ ಸತ್ತಂ, ಠಿತಿಪರತಾ. ರಜ್ಜನ್ತ್ಯತ್ರಾತಿ ರಜೋ, ಸಟ್ಠಿಪರತಾ. ತಮನ್ತ್ಯತ್ರಾತಿ ತಮೋ, ಪಲಯಪರತಾ.

೯೩. ಪಜ್ಜೇನ ಪಾಣಿನೋ ನಾಮಾನಿ. ಪಣನ್ತಿ ಜೀವನ್ತಿ ಸತ್ತಾ ಯೇನಾತಿ ಪಾಣೋ, ಸೋ ಯಸ್ಸತ್ಥಿ, ಸೋ ಪಾಣೋ. ಸರೀರಸಙ್ಖಾತೋ ಕಾಯೋ ಯಸ್ಸತ್ಥಿ, ಸೋ ಸರೀರೀ. ಕಮ್ಮೇನ ಭವತೀತಿ ಭೂತಂ, ನಪುಂಸಕೇ, ಪುಮೇವಾತಿ ವಾಸದ್ದತ್ಥೋ. ರೂಪಾದೀಸು ಸಞ್ಜತೀತಿ ಸತ್ತೋ, ನಿಚ್ಛನ್ದರಾಗಾಪಿ ರೂಳ್ಹಿಯಾ ಸತ್ತಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ದೇಹೋ ಕಾಯೋ ಯಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ದೇಹೀ. ಪೂರೇತೀತಿ ಪೂತಿ, ಪೂತಿಸಙ್ಖಾತಂ ಆಹಾರಂ ಗಿಲತಿ ಅದತೀತಿ ಪುಗ್ಗಲೋ, ತಿಸ್ಸ ಲೋಪೋ, ಸತ್ತಾನಂ ಆಯುಂ ಪೂರೇನ್ತೋ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಪುಗ್ಗೋ, ತಂ ಲಾತಿ ಭಕ್ಖತೀತಿ ಪುಗ್ಗಲೋ. ಜೀವನ್ತಿ ಯೇನಾತಿ ಜೀವಂ, ತಮಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ಜೀವೋ. ಯಥಾವುತ್ತತ್ಥೋ ಪಾಣೋ ಯಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ಪಾಣೀ. ಪಕಾರೇನ ಜಾತತ್ತಾ ಪಜಾ. ಜಾಯತೀತಿ ಜನ್ತು, ತು. ಕುಸಲಾಕುಸಲಂ ಜನೇತೀತಿ ಜನೋ. ಲುಜ್ಜತೀತಿ ಲೋಕೋ, ಲುಜ ವಿನಾಸೇ, ಜಸ್ಸ ಕೋ. ಯಥಾ ಪುರಿಮಕಾ ಸತ್ತಾ ಜಾತಿಜರಾಮರಣಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತಥಾ ಅಯಮ್ಪಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ತಥಾಗತೋ.

೯೪. ರೂಪಾದಯೋ ¶ ಛ ಚಕ್ಖಾದಿಗಯ್ಹಾ ಧಮ್ಮಾ ‘‘ಗೋಚರಾ’’ತಿ ‘‘ಆಲಮ್ಬಾ’’ತಿ ‘‘ವಿಸಯಾ’’ತಿ ‘‘ಆರಮ್ಮಣಾನೀ’’ತಿ ‘‘ಆಲಮ್ಬಣಾನೀ’’ತಿ ಚ ವುಚ್ಚನ್ತೇ. ರೂಪಯತಿ ಪಕಾಸೇತಿ ಅತ್ತನೋ ಸಭಾವನ್ತಿ ರೂಪಂ. ಸಪ್ಪತಿ ಉಚ್ಚಾರೀಯತೀತಿ ಸದ್ದೋ, ಸಪ್ಪ ಗತಿಯಂ ವಾ, ಸಪ್ಪತೇ ಞಾಯತೇ ಯೇನೇತಿ ಸದ್ದೋ. ಗನ್ಧ ಅದ್ದನೇ, ಅದ್ದನಂ ಹಿಂಸನಂ, ಯಾಚನಞ್ಚ, ಹಿಂಸತೇ ಅಭಿಲಸೀಯತೇ ವಾ ಗನ್ಧೋ, ಗನ್ಧೇತಿ ವಾ ಅತ್ತನೋ ವತ್ಥುಂ ಸೂಚೇತಿ ಪಕಾಸೇತಿ ‘‘ಇದಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಪೇಸುಞ್ಞಂ ಕರೋನ್ತೋ ವಿಯ ಹೋತೀತಿ ಗನ್ಧೋ. ರಸನ್ತಿ ತಂ ಸತ್ತಾ ಅಸ್ಸಾದೇನ್ತೀತಿ ರಸೋ. ಫುಸೀಯತೀತಿ ಫಸ್ಸೋ. ಗಾವೋ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಚರನ್ತ್ಯೇತೇಸು ಗೋಚರಾ. ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕೇಹಿ ಆಲಮ್ಬೀಯನ್ತೇತಿ ಆಲಮ್ಬಾ. ಸಿ ಬನ್ಧನೇ ವಿಪುಬ್ಬೋ, ವಿಸಿನೋನ್ತಿ ವಿಬನ್ಧನ್ತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನೀತಿ ವಿಸಯಾ. ಆಗನ್ತ್ವಾ ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾ ರಮನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಆರಮ್ಮಣಾನಿ, ಯು. ಏತೇ ಇನ್ದ್ರಿಯತ್ಥಾತಿಪ್ಯುಚ್ಚನ್ತೇ, ಇನ್ದ್ರಿಯೇಹಿ ಅತ್ಥ್ಯನ್ತೇ ಅಭಿಲಸೀಯನ್ತೇತಿ ಕತ್ವಾ.

೯೫. ಪಜ್ಜದ್ಧಂ ಸುಕ್ಕೇ. ಸುಚ ಸೋಕೇ, ಸೋಚನ್ತಿ ಏತೇನ ತದತ್ಥಿಕಾತಿ ಸುಕ್ಕೋ, ಅ. ಗು ಸದ್ದೇ, ಗುಯತೇ ಕಿತ್ತೀಯತೇತಿ ಗೋರೋ, ರೋ. ಸಿ ಸೇವಾಯಂ, ಸೇವೀಯತೇತಿ ಸಿತೋ, ಸಿನೋತಿ ವಾ ಬನ್ಧತಿ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಸಿತೋ. ಅವದಾಯತಿ ಸಬ್ಬವಣ್ಣೇತಿ ಓದಾತೋ. ದಾ ಅವಖಣ್ಡನೇ ಅವಪುಬ್ಬೋ. ಧಾವತಿ ಸುಜ್ಝತ್ಯನೇನೇತಿ ಧವಲೋ, ಅಲೋ. ಸಿತ ವಣ್ಣೇ, ಣೋ, ಸೇತೋ ¶ . ಪಡಿ ಗತಿಯಂ, ಪಣ್ಡತಿ ಪಕಾಸೇತೀತಿ ಪಣ್ಡರೋ, ಅರೋ. ಸುಚಿ, ವಿಸದೋ, ಅಜ್ಜುನೋತಿಪಿ ಸುಕ್ಕನಾಮಾನಿ.

ಛಕ್ಕಂ ರತ್ತೇ. ಸೋಣ ವಣ್ಣೇ, ಣೋ, ರತ್ತುಪ್ಪಲವಣ್ಣೋ, ರುಹ ಜನನೇ, ಇತೋ, ಲತ್ತೇ ಲೋಹಿತೋ. ರಞ್ಜನ್ತ್ಯನೇನೇತಿ ರತ್ತೋ, ರನ್ಜ ರಙ್ಗೇ. ತಮ್ಬೋ ಉದುಮ್ಬರಸಙ್ಖಾತೋ ಲೋಹವಿಸೇಸೋ, ತಬ್ಬಣ್ಣತಾಯ ತಮ್ಬೋ. ಮಞ್ಜೇಟ್ಠಾ ನಾಮ ರತ್ತವಲ್ಲಿ, ಯಾಯ ಹತ್ಥಿದನ್ತಾದಿವಿಕತಿಯೋ ರತ್ತಾ ಭವನ್ತಿ, ತಬ್ಬಣ್ಣತಾಯ ಮಞ್ಜೇಟ್ಠೋ. ರೋಹಿತೋ ಲೋಹಿತಸಮೋ, ಅಲತ್ತಮೇವ ವಿಸೇಸೋ.

೯೬. ಸಾಮಲನ್ತಂ ಕಣ್ಹೇ. ನೀಲ ವಣ್ಣೇ, ಅ. ಕಸ್ಸತೇತಿ ಕಣ್ಹೋ, ಕಸ ವಿಲೇಖನೇ, ಣ್ಹೋ. ನ ಸಿತೋ ಅಸಿತೋ. ವಣ್ಣೇಸು ಏಕಕೋಟ್ಠಾಸಭಾವೇನ ಕಲ್ಯತೇತಿ ಕಾಲೋ, ಸೋ ಏವ ಕಾಳೋ. ಮಚ, ಮಚಿ ಕಕ್ಕನೇ, ಕಕ್ಕನಂ ಪಿಸನಂ, ಸೇತಾದಿಕಂ ಮಚತೀತಿ ಮೇಚಕೋ, ಣ್ವು, ಅಸ್ಸೇತ್ತಂ. ಸಾ ತನುಕರಣೇ, ಸಾಯತಿ ತನುಕರೀಯತಿ ಪಟಿಪಕ್ಖವಣ್ಣೇಹೀತಿ ಸಾಮೋ. ಸಾಮಲೋ ಸಾಮಸದಿಸೋ, ಮಲಪಚ್ಚಯೋವ ವಿಸೇಸೋ.

ಪಣ್ಡುಸದ್ದೋ ಸಿತಪೀತೇ ಉತ್ತೋ, ಸಿತಪೀತಸಮ್ಮಿಸ್ಸಿತವಣ್ಣೇ ಪಣ್ಡುಸದ್ದೋ ವುತ್ತೋತ್ಯತ್ಥೋ. ವುತ್ತಞ್ಚ ‘‘ಸಿತಪೀತಸಮಾಯುತ್ತೋ, ಪಣ್ಡುವಣ್ಣೋ ಪಕಿತ್ತಿತೋ’’ತಿ [ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ ೫.೧೩]. ಪಣ್ಡತಿ ಏಕಗಣನಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಪಣ್ಡು, ಪಡಿ ಗತಿಯಂ, ಉ. ಹರಿಣೋ, ಪಣ್ಡುರೋತಿಪಿ ಪಣ್ಡುವಣ್ಣನಾಮಾನಿ. ಈಸಂಪಣ್ಡು ಅಬ್ಯತ್ತಪಣ್ಡುವಣ್ಣೋ ಧೂಸರೋ ನಾಮ, ಯಥಾ ಧೂಲಿವಣ್ಣೋ. ಧೂಸ ಕನ್ತಿಕರಣೇ, ಚುರಾದಿ, ಅರೋ.

೯೭. ಕಿಞ್ಚಿರತ್ತೋ ¶ ಅಬ್ಯತ್ತರತ್ತವಣ್ಣೋ ಅರುಣೋ ನಾಮ, ಯಥಾ ಮಚ್ಛಸ್ಸ ಚಕ್ಖು [ಯಥಾ ಮದಮತ್ತಸ್ಸ ಚಕ್ಖುರಾಗೋ (ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ ೫.೧೫)], ಸೂರಿಯಾದೋ ತರುಣೋ ವುತ್ತೋ.

ಸೇತಲೋಹಿತೋ ಸೇತರತ್ತಮಿಸ್ಸೋ ವಣ್ಣೋ ಪಾಟಲೋ ನಾಮ, ಯಥಾ ಪಾಟಲಕುಸುಮಂ. ಪಾಟಯತೇತಿ ಪಾಟಲೋ, ಅಲೋ, ಪಟ ವಿಭಾಜನೇ.

ದ್ವಿಕಂ ಪೀತೇ. ಪಾ ಪಾನೇ, ಕಮ್ಮನಿ ತೋ, ಈತ್ತಞ್ಚ. ಹಲಿದ್ದಿಯಾ ಇವ ಆಭಾ ಯಸ್ಸ ಹಲಿದ್ಯಾಭೋ.

ತಿಕಂ ತಿಣಪತ್ತಾದಿಗತೇ ವಣ್ಣೇ. ಲಸ ಕನ್ತಿಯಂ, ಅತಿಸಯೇನ ಲಸ್ಯತೇತಿ ಪಲಾಸೋ. ‘‘ಪಾಲಾಸೋ’’ತಿ ಪಾಠೇ ತು ರಸ್ಸಸ್ಸ ದೀಘತಾ. ಹರ ಹರಣೇ, ಮನಂ ಹರತೀತಿ ಹರಿತೋ, ಇತೋ. ಇ, ಹರಿ.

೯೮. ನೀಲಪೀತಸಮ್ಮಿಸ್ಸವಣ್ಣೇ ಕಳಾರೋ, ಕಪಿಲೋ ಚ ವತ್ತನ್ತಿ. ಕಲ ಸಙ್ಖ್ಯಾನೇ. ಅರೋ, ಲಸ್ಸ ಳೋ, ಕಳಾರೋ. ಕಬ ವಣ್ಣೇ, ಇಲೋ, ಬಸ್ಸ ಪೋ, ಕಪಿಲೋ.

ರೋಚನಪ್ಪಭೇ ಗೋರೋಚನಸದಿಸಪ್ಪಭಾಯಂ ಪಿಙ್ಗೋ, ಪಿಸಙ್ಗೋ ಚ ವತ್ತನ್ತಿ. ಪಭಾಸದ್ದಸ್ಸ ದ್ವಿಲಿಙ್ಗತ್ತಮೇವ. ಪಿಜಿ ಭಾಸತ್ಥೋ, ಪಿಙ್ಗೋ. ಪರತ್ರ ಸಕಾರವಣ್ಣಾಗಮೋ, ಪಿಸಙ್ಗೋ.

ಕಳಾರಾದೀನಂ ¶ ಚತುನ್ನಂ ಪಿಙ್ಗಲವಿಸೇಸತ್ಥವಾಚಕತಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಪಿಙ್ಗಲಸಾಮಞ್ಞತ್ಥವಾಚಕತ್ತಮ್ಪಿ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಕಳಾರಾದಿ’’ಚ್ಚಾದಿ. ತಸ್ಸಾಯಮತ್ಥೋ – ನ ಕೇವಲಂ ಕಳಾರಾದಯೋ ಪಿಙ್ಗಲವಿಸೇಸತ್ಥೇಯೇವ ಪವತ್ತನ್ತಿ, ಅಥ ಖೋ ಪಿಙ್ಗಲಸಾಮಞ್ಞತ್ಥೇಪಿ ವತ್ತನ್ತೀತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಮರಕೋಸೇ ‘‘ಕಳಾರೋ ಕಪಿಲೋ ಪಿಙ್ಗೋ, ಪಿಸಙ್ಗೋ ಕದ್ದು ಪಿಙ್ಗಲೋ’’ತಿ [ಅಮರ ೫.೧೬]. ಕೇಚಿ ಪನ ಕಳಾರಾದಯೋ ಪಿಸಙ್ಗಪರಿಯನ್ತಾ ಚತ್ತಾರೋ ಸದ್ದಾ ಪಿಙ್ಗಲಗುಣೇ ವತ್ತಮಾನಾ ಪುಮೇ ವತ್ತನ್ತಿ, ಗುಣಿನಿ ಪನ ವಾಚ್ಚಲಿಙ್ಗಾತಿ ಏವಂ ಪಚ್ಛಿಮೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧಂ ಕತ್ವಾ ವದನ್ತಿ, ತಂ ಅಮರಕೋಸೇನ ವಿರುಜ್ಝನತೋ ಇಧ ಚ ‘‘ಸುಕ್ಕಾದಯೋ’’ತಿ ಸಬ್ಬೇಸಂಯೇವ ಗಹಣತೋ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

೯೯. ತಿಕಂ ಸಬಲೇ ಕೋಕಿಲಕಣ್ಠಸದಿಸೇ. ಕಲ್ಯತೇತಿ ಕಲೋ, ಮಸಿ ಪರಿಮಾಣೇ, ಕಮ್ಮನಿ ಣೋ, ಕಲೋ ಏವ ಮಾಸೋ ಕಮ್ಮಾಸೋ, ಲಸ್ಸ ಮೋ, ಕಲನಂ ವಾ ಕಲೋ, ತಂ ಮಸತೀತಿ ಕಮ್ಮಾಸೋ, ಯಥಾ ‘‘ಕುಮ್ಭಕಾರೋ’’ತಿ. ಸಬ ಗತಿಯಂ, ಸಬತೀತಿ ಸಬಲೋ, ಅಲೋ. ಚಿಯ್ಯತೇತಿ ಚಿತ್ತೋ, ತ. ತ್ರಣಪಚ್ಚಯೇ ಚಿತ್ರೋ. ಕಮ್ಮೀರೋ, ಕಬ್ಬುರೋತಿಪಿ ಸಬಲಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ.

ಕಣ್ಹಪೀತಮಿಸ್ಸೇ ಸಾವೋ ವುತ್ತೋ. ಸೇ ಗತಿಮ್ಹಿ, ಸಯತೀತಿ ಸಾವೋ, ಅವೋ. ಕಪಿಸೋತಿಪಿ ಸಾವಸ್ಸ ನಾಮಂ. ಕಣ್ಹಲೋಹಿತಮಿಸ್ಸೇ ಧೂಮಾಭೇ ಪನ ಧೂಮ, ಧೂಮಲಾ ವತ್ತನ್ತಿ. ಧೂಮೋ ವಿಯಾತಿ ಧೂಮೋ. ಧೂಮಂ ಲಾತೀತಿ ಧೂಮಲೋ. ಏತೇ ಸುಕ್ಕಾದಯೋ ಸಾವನ್ತಾ ಯದಾ ಅಭೇದೋಪಚಾರಾ ಗುಣಿನಿ ಗುಣಿಮ್ಹಿ ವತ್ತನ್ತಿ, ತದಾ ವಾಚ್ಚಲಿಙ್ಗಾ, ಯಥಾ ಸುಕ್ಕೋ ಹಂಸೋ, ಸುಕ್ಕಾ ಹಂಸೀ ¶ , ಸುಕ್ಕಂ ಹಂಸಕುಲಂಇಚ್ಚಾದಿ ಯೋಜ್ಜಂ. ಯದಾ ಗುಣೇ ಗುಣಮತ್ತೇ ವತ್ತನ್ತಿ, ತದಾ ಪುಮೇ, ಯಥಾ ಹಂಸಸ್ಸ ಸುಕ್ಕೋ, ಮಯೂರಸ್ಸ ಚಿತ್ತೋ ಇಚ್ಚಾದಿ ಯೋಜ್ಜಂ.

೧೦೦. ಲಾಸನನ್ತಂ ನಚ್ಚೇ. ನತ ಗತ್ತವಿನಾಮೇ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾದಿತ್ತಾ ನಚ್ಚಾದೇಸೋ. ನತನಂ ನಚ್ಚಂ, ನಟನಂ ವಾ ನಚ್ಚಂ, ಸಬ್ಬತ್ರ ಭಾವಸಾಧನಂ. ನತೀಯತೇ ನತ್ತನಂ. ಲಸ್ಯತೇ ಲಾಸನಂ, ಲಸ ಕನ್ತಿಯಂ, ಲಸಿತಬ್ಬನ್ತಿ ವಾ ಲಾಸನಂ.

ನಚ್ಚಂ, ವಾದಿತಂ, ಗೀತಂ ಇತಿ ಇದಂ ಭೋರಿಯತ್ತಿಕಂ ನಾಟ್ಯಂ ನಾಮೇತ್ಯುಚ್ಚತೇ [ಅಮರ ೭.೧೦]. ತುರ ತುರಣಹಿಂಸಾಸು. ತುರೀಯನ್ತೇನೇನೇತಿ ತೂರಿಯಂ, ಮುರಜಾದಿ. ತಬ್ಭವೋ ಸದ್ದೋ ತೋರಿಯೋ, ಣೋ. ತೇನ ಲಕ್ಖಿತಂ ತಿಕಂ ತೋರಿಯತ್ತಿಕಂ. ನಟಸ್ಸೇದಂ ನಾಟ್ಯಂ. ತತಿಯಸ್ಸ ತೋರಿಯಸಾಮಞ್ಞಸ್ಸ ತು ಪಾಸಙ್ಗಾ ನಾಟಕಾ.

೧೦೧. ನಚ್ಚಟ್ಠಾನಂ ರಾಜಙ್ಗಣಾದಿ ರಙ್ಗೋ ನಾಮ ಸಿಯಾ ‘‘ರಮನ್ತಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ಏತ್ಥ, ರಜ್ಜನ್ತಿ ಏತ್ಥಾ’’ತಿ ವಾ ಕತ್ವಾ. ಸೂಝಸೂಚನಂ ಹತ್ಥಾದೀಹಿ ಸೂಚಿತಬ್ಬಸ್ಸ ಪಕಾಸೇತಬ್ಬಸ್ಸ ಸತ್ಥಪ್ಪಹಾರಾದಿನೋ ಸೂಚನಂ ಪಕಾಸನಂ ಅಭಿನಯೋ ನಾಮ ‘‘ನಯನಂ ನಯೋ, ಪಸ್ಸನ್ತಾನಂ ಅಭಿಮುಖಂ ನಯೋ’’ತಿ ಕತ್ವಾ. ಬ್ಯಞ್ಜಕೋತಿಪಿ ತಸ್ಸೇವ ನಾಮಂ.

ಭರತಸತ್ಥವುತ್ತಅಟ್ಠುತ್ತರಸತಕರಣನಿಪ್ಫನ್ನಥಿರಹತ್ಥಪರಿಯತ್ಥಕಾದಿನಾಮಕೋ ದ್ವತ್ತಿಂ ಸಪ್ಪಕಾರೋ [ವಿತ್ಥಾರೋ ಭರತಮುನಿಕತೇ ನಾಟ್ಯಸತ್ಥೇ ಚತುತ್ಥ ಅಜ್ಝಾಯೇ ಪಸ್ಸಿತಬ್ಬೋ] ನಚ್ಚವಿಸೇಸೋ ಅಙ್ಗವಿಕ್ಖೇಪೋ, ಅಙ್ಗಹಾರೋ ನಾಮ ‘‘ಅಙ್ಗಸ್ಸ ಹಾರೋ, ವಿಕ್ಖೇಪೋ’’ತಿ ಕತ್ವಾ ¶ . ತಿಕಂ ನಟೇ. ಸಬ್ಬತ್ರ ಕತ್ತುಸಾಧನಂ, ‘‘ನಚ್ಚತೀತಿ ನಟ್ಟಕೋ’’ತ್ಯಾದಿನಾ.

೧೦೨. ಸಿಙ್ಗಾರಾದಯೋ ನವ ರಸಾ ನಾಟ್ಯರಸಾ ಅಸ್ಸಾದನೀಯತ್ತಾ. ಯಥಾ ಹಿ ನಾನಾಬ್ಯಞ್ಜನಸಙ್ಖತಮನ್ನಂ ಭುಞ್ಜನ್ತಾ ರಸೇ ಅಸ್ಸಾದಯನ್ತಿ ಸುಮನಾ ಪುರಿಸಾ ಹಾಸಂವ ಅಧಿಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತಥಾ ನಾನಾಭಿನಯಬ್ಯಞ್ಜಿತೇ ಅಙ್ಗಸತ್ತೋಪೇತೇ ಠಾಯೀಭಾವೇ ಅಸ್ಸಾದಯನ್ತಿ ಸುಮನಾತಿ [ಸುಬೋಧಾಲಙ್ಕಾರಸ್ಸ ಮಹಾಸಾಮಿಟೀಕಾಯ ೩೫೨ ಗಾಥಾವಣ್ಣನಾಯಮ್ಪಿ].

೧೦೩. ತೇಸು ಸಿಙ್ಗಾರಸ್ಸೇವ ಸರೂಪಂ, ಪಭೇದಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಪೋಸಸ್ಸೇ’’ಚ್ಚಾದಿ. ನಾರಿಯಂ ಸಙ್ಗಮಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಕಾರಣಂ ಕತ್ವಾ ಪೋಸಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಯಾ ಪಿಹಾ ಇಚ್ಛಾ ಮನೋವಿಕಾರವಿಸೇಸೋ ಪೋಸೇ ಚ ಪುರಿಸೇ ಸಙ್ಗಮಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಕಾರಣಂ ಕತ್ವಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ಯಾ ಪಿಹಾ ಇಚ್ಛಾ ಮನೋವಿಕಾರವಿಸೇಸೋ, ಏಸೋ ರತಿಕೀಳಾದೀನಂ ಕಾರಣಭೂತೋ, ರತಿಕೀಳಾದಿಕಾರಣಸಹಿತೋ ವಾ ರಸೋ ಸಿಙ್ಗಾರೋ ನಾಮ. ಏತ್ಥ ಚ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಾನಂ ದಸ್ಸನಸವನಫುಸನವಸೇನ ವಾ ವಿಪ್ಪಯೋಗವಸೇನ ವಾ ಯಾ ಪಿಹಾ ಸಞ್ಜಾತಾ, ಸೋ ರಸೋ ನಾಮ. ಯಂ ಪನ ತಂ ಕಾರಣಂ ಕತ್ವಾ ಪವತ್ತಂ ಗೀತಂ, ತಮೇವ ಲೋಕಾನಂ ಅಸ್ಸಾದಜನಕತ್ತಾ ರಸೋ ನಾಮ. ಫಲೂಪಚಾರವಸೇನ ಪನ ಪಿಹಾ ರಸೋತಿ ವುತ್ತಾ, ಸಬ್ಬತ್ರೇವಂ.

೧೦೪. ಉತ್ತಮಾನಂ ¶ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಾನಂ ಪಕತಿ ಸಂಯೋಗವಿಯೋಗಸಭಾವೋ ಸಾ ಏತ್ಥ ಸಿಙ್ಗಾರೇ ಪಾಯೋ ಬಹುಲನ್ತಿ ಉತ್ತಮಪಕತಿಪ್ಪಾಯೋ, ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಉತ್ತಮಾನಂ ಸಂಯೋಗವಿಯೋಗಪ್ಪವತ್ತಂ ಗೀತಮೇವ ಸಿಙ್ಗಾರೋ ನಾಮಾತ್ಯತ್ಥೋ. ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಾನಂ ಪಿಹಾ ಹೇತು ಏತಸ್ಸಾತಿ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಹೇತುಕೋ. ಸೋ ಸಿಙ್ಗಾರೋ ಸಮ್ಭೋಗೋ, ವಿಯೋಗೋತಿ ಇಮಿನಾ ಪಭೇದೇನ ದುವಿಧೋ ಮತೋ. ತತ್ರ ಚ –

ವಾಪಿವನಗೇಹುಯ್ಯಾನ-ಮಾಲಾಚನ್ದನಾದಯೋ;

ಸಮ್ಭೋಗಸ್ಸ ವಿಭಾವಾ ತೇ, ಯೇ ಚಞ್ಞೇ ಲಲಿತಙ್ಕರಾ.

ವಿಯೋಗಸ್ಸ ತು ಪಿಯಾದಸ್ಸನಂ ವಿಭಾವೋ, ರಸಜನಕೋ ಚ ವಿಭಾವೋ. ವುತ್ತಞ್ಚ –

‘‘ಜಯನ್ತೇ ಚ ರಸಾ ಯೇನ,

ಸ ವಿಭಾವೋ ಪಕಿತ್ತಿತೋ;

ತೇಸಮೇವಾ’ನುಭಾವೋ’ಯಂ,

ಖ್ಯಾತೋ ಕವೀಹಿ ಬ್ಯಞ್ಜಕೋ’’ತಿ.

ಸಹ ಭುಞ್ಜನಮನುಭವನಂ ಸಮ್ಭೋಗೋ. ವಿಯುಜ್ಜನಂ ನಾನಾಭವನಂ ವಿಯೋಗೋ. ಸಿಙ್ಗಂ ನಾಮಧಾತು, ವಿಜ್ಝನಟ್ಠೇನ ಸಿಙ್ಗಂ, ನಾಗರಿಕಭಾವಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಕಿಲೇಸಸಿಙ್ಗಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ, ತಂ ಕರೋತಿ, ಸಿಙ್ಗಂ ವಾ ಪಭುತ್ತಂ, ತಂ ಕರೋತಿ ರಾಗೀಸೂತಿ ಸಿಙ್ಗಾರೋ, ಆರೋ, ಕಿಲೇಸಸಿಙ್ಗಕರಣಂ ವಿಲಾಸೋತಿ ವುತ್ತಂ. ಸುಚಿ, ಉಜ್ಜಲೋತಿಪಿ ಸಿಙ್ಗಾರಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ.

ಸೋಕೋಪಚಯಸಭಾವೋ ¶ ಕರುಣೋ.

ಇಟ್ಠನಾಸಙ್ಗನಾಸಾಯ [ಇಟ್ಠನಾಸಧನಾಪಾಯ (ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ)],

ವಧಬನ್ಧನತಾಳನಾ;

ಸಾಪಕ್ಲೇಸೋಪತಾಪೇಹಿ,

ಜಾಯತೇ ಕರುಣೋ ರಸೋ.

ಉಸ್ಸಾಹವದ್ಧನೋ ವೀರೋ. ವಿಭಾವಾ ತಸ್ಸ ವಿನಯುಪತಾಪಬಲವಿಕ್ಕಮಾ. ಸ ಚಾಯಂ ದಾನವೀರೋ ಧಮ್ಮವೀರೋ ಯುದ್ಧವೀರೋತಿ ತಿವಿಧೋ.

ವಿಮ್ಹಯೋಪಚಯಸಭಾವೋ ಅಬ್ಭುತೋ.

ಪಾಸಾದುಯ್ಯಾನಸೇಲಾದಿ-ಗಮನಾ ದಿಬ್ಬದಸ್ಸನಾ;

ಸಭಾವಿಮಾನಮಾಯೇನ್ದ-ಜಾಲಸಿಪ್ಪಾದಿದಸ್ಸನಾ [ಜಾಲವಿಜ್ಜಾದಿದಸ್ಸನಾ (ಕ.)];

ಹದಯೇಚ್ಛಿತಲಾಭೇಹಿ, ವಿಭಾವೇಹಿಸ್ಸ ಸಮ್ಭವೋ.

ಹಾಸೋಪಚಯಸಭಾವೋ ಹಾಸೋ.

ಸಾಬಹಿತ್ಥಾ ಸವಿಕತಾ, ನೇಪಥ್ಯಾ ಬ್ಯಙ್ಗದಸ್ಸನಾ;

ಅಸಮ್ಬನ್ಧಕಥಾಲಾಪಾ, ಹಾಸೋ ಸೋ ಕುಹಕಾದಿಭಿ.

ಭಯೋಪಚಯಸಭಾವೋ ಭಯಾನಕೋ.

ಉಚ್ಚಭೇರವಸಂರಾವ-ಯಕ್ಖಪೇತಾದಿದಸ್ಸನಾ;

ಸುಞ್ಞಾಗಾರಮಹಾರಞ್ಞ-ವಧಬನ್ಧನದಸ್ಸನಾ.

ತಾಸಾಯಾಸಙ್ಕತೋಬ್ಬೇಗೋ, ಸಿವೋಲೂಕರುಣಾದಿಭಿ;

ವಿಭಾವೇಹಿ ಚ ಇತ್ಥೀನಂ, ನೀಚಾನಞ್ಚ ಭಯಾನಕೋ.

ಸಮಣೋಪಚಯಸಭಾವೋ ಸನ್ತೋ.

ದಸ್ಸನಾ ಸನ್ತವೇಸಾನಂ, ಸನ್ತಚಿತ್ತಾನ ತಾದಿನಂ;

ಸನ್ತಕಾರಣಧಮ್ಮಾನಂ, ಸನ್ತೋ ನಾಮ ರಸೋ ಭವೇ.

ಜಿಗುಚ್ಛೋಪಚಯಸಭಾವೋ ¶ ಬೀಭಚ್ಛೋ.

ಪೂತಿಮಂಸಾದಿಕಾನಂ ತು, ದಸ್ಸನಸುತಿಕಿತ್ತನಾ;

ವಿಗತೇಹಿ ವಿಭಾವೇಹಿ, ಬೀಭಚ್ಚೋ ಜಾಯತೇ ರಸೋ.

ಕೋಧೋಪಚಯಸಭಾವೋ ರುದ್ದಂ.

ತಞ್ಚ ಸಙ್ಗಾಮಹೇತುಕಂ, ಉಗ್ಗಕಮ್ಮಉಪಘಾತ-;

ಮುಸಾವಾದಾದಿಫರುಸಾ, ವಚನಾದೀಹಿ ಭವತಿ.

ಏತೇಸು ಚ ಬೀಭಚ್ಛರುದ್ದಾನಿ ನಪುಂಸಕೇ, ಅಞ್ಞೇ ತು ಪುಮೇ ರೂಪಭೇದಾ. ಏತೇ ಚ ನವ ನಾಟ್ಯರಸಾ ರತನಕೋಸನಯೇನ ವುತ್ತಾ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ತತ್ಥ –

‘‘ಸಿಙ್ಗಾರವೀರ ಬೀಭಚ್ಛ-ರುದ್ದ ಹಾಸ ಭಯಾನಕಾ;

ಕರುಣಾ’ಬ್ಭುತ ಸನ್ತಾಚ, ನವ ನಾಟ್ಯರಸಾ ಇಮೇ’’ತಿ.

ಅಮರಕೋಸೇ ಪನ –

‘‘ಸಿಙ್ಗಾರವೀರ ಕರುಣಾ-ಬ್ಭುತ ಹಾಸ ಭಯಾನಕಾ;

ಬೀಭಚ್ಛ ರುದ್ದಾತಿ ರಸಾ’’ತಿ [ಅಮರ ೭.೧೭].

ಅಟ್ಠೇವ ರಸಾ ವುತ್ತಾ. ಅಥೇಹ ನವಮೋ ಸನ್ತೋ ರಸೋ ಕಸ್ಮಾ ನ ವುತ್ತೋತಿ? ವುಚ್ಚತೇ –

ಹಾಸೋ ರತಿ ಚ ಕಾರುಞ್ಞಂ,

ಕೋಧುಸ್ಸಾಹಭಯಂ ತಥಾ;

ಜಿಗುಚ್ಛಾ ವಿಮ್ಹಯೋ ಚೇತಿ,

ಠಾಯೀಭಾವಾ ಪಕಿತ್ತಿತಾ.

ಠಾಯೀ ಏವ ತು ರಸೀಭವತಿಪ್ಯಾಗಮೋ, ತಸ್ಮಾ ಪಕತಿಯಾ ಅಟ್ಠಸಙ್ಖ್ಯತ್ತಾ ಅಟ್ಠೇವ ತು ತೇ ವುತ್ತಾತಿ ನ ವುತ್ತೋ. ಸನ್ತರಸೋ ಚಾಯಂ ಧಮ್ಮಸಿಙ್ಗಾರತ್ತಾ ಸಿಙ್ಗಾರರಸೇ ಏವಾನುಪವಿಟ್ಠೋ. ಧಮ್ಮಯುದ್ಧಕಾಮತ್ತೇನ ತಿವಿಧೋ ಹಿ ಸಿಙ್ಗಾರೋ. ಕೇಚಿ ಪನ ಪಿಯಸಮಾಗಮಾದಿವಿಭಾವಜಪರಮಂ ವಸ್ಸಲ್ಯಾಖ್ಯಂ ರಸಮಾಹು.

ರಭಸೋಪ್ಯಾಹ ¶ –

‘‘ಸಿಙ್ಗಾರ ವೀರ ಬೀಭಚ್ಛ-ರುದ್ದ ಹಾಸ ಭಯಾನಕಾ;

ಕರುಣಾ’ಬ್ಭುತಸನ್ತಾ ಚ, ವಸ್ಸಲ್ಯಞ್ಚ ರಸಾ ದಸೇ’’ತಿ.

ಅಞ್ಞೇ ತು –

‘‘ಸಿಙ್ಗಾರಾನುಗತೋ ಹಾಸೋ,

ಕರುಣೋ ರುದ್ದಕಮ್ಮಜೋ;

ವೀರತೋ ಅಬ್ಭುತೋ ಜಾತೋ,

ಬೀಭಚ್ಛಾ ಚ ಭಯಾನಕೋ’’ತಿ –

ಚತ್ತಾರೋ ರಸಾ ಇಚ್ಚಾಹು.

ಬೀಭಚ್ಛನ್ತಿ ವಧ ಬನ್ಧನೇ, ಛೋ, ಅಬ್ಭಾಸಿಕಾರಸ್ಸ ದೀಘೋ. ವಸ್ಸ ಭೋ, ಧಸ್ಸ ಚೋ ಬೀಭಚ್ಛೋ. ರುದ್ದೋ ದೇವತಾ ಅಸ್ಸೇತಿ ರುದ್ದಂ. ವುತ್ತಞ್ಚ –

‘‘ಸಿಙ್ಗಾರೋ ಹರಿದೇವೋಹಿ, ಹಾಸೋ ಪಮಥದೇವತೋ;

ಕರುಣೋ ಯಮದೇವೋ ತು, ರುದ್ದೋ ರುದ್ದಾಧಿದೇವತೋ’’ತಿ [ಸದ್ದಕಪ್ಪದ್ದುಮೇ ರೋದ್ರಪದೇಪಿ].

ಏತ್ಥ ಚ ಕಾಮಕೋಧಹಾಸಾದಿಕತೋ ಚಿತ್ತವಿಕಾರೋ ಭಾವೋ ‘‘ಭಾವಯತಿ ಪಕಾಸಯತಿ ಕವಿನೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯ’’ನ್ತಿ ಕತ್ವಾ. ಸೋ ಚ ಠಾಯೀ ಬ್ಯಭಿಚಾರೀ ಸಾತ್ತಿಕೋ ಚೇತಿ ತಿವಿಧೋ. ತತ್ರ –

ಹಾಸೋ ರತಿ ಚ ಕಾರುಞ್ಞಂ,

ಕೋಧು’ಸ್ಸಾಹ ಭಯಂ ತಥಾ;

ಜಿಗುಚ್ಛಾ ವಿಮ್ಹಯೋ ಚೇತಿ,

ಠಾಯೀಭಾವಾ ಪಕಿತ್ತಿತಾ.

ಬ್ಯಭಿಚಾರೀ ತು ತೇತ್ತಿಂಸಪ್ಪಭೇದಾ. ಯಥಾ –

ಸಙ್ಕಾ ಗಿಲಾನಿ ನಿಬ್ಬೇದೋ,

ತಥಾ ಇಸ್ಸಾ ಮದೋ ಸಮೋ;

ಆಲಸ್ಯಂ ದೀನತಾ ಚಿನ್ತಾ,

ಮೋಹೋ ಸತಿ ಮತೀ ಧಿತಿ.

ಚಾಪಲ್ಯಂ ¶ ಹರಿಸೋ ಪೀಳಾ,

ಆವೇಗೋ ಜಳತು’ಗ್ಗತಾ;

ಸುತ್ತಂ ವಿತಕ್ಕೋ ತಾಸೋ ಚ,

ಗಬ್ಭು’ಸ್ಸುಕ್ಕೋ ವಿಸಾದತಾ.

ನಿದ್ದಾ’ಬಹಿತ್ಥಾ’ಮರಿಸಾ,

ಮರಣಂ ಬ್ಯಾಧಿರೇವ ಚ;

ಅಪಮಾರೋ ಚ ಉಮ್ಮಾದೋ,

ವಿಬೋಧೋ ತಿಂಸ ತುತ್ತರಾ.

ಸಾತ್ತಿಕೋ ಅಟ್ಠವಿಧೋ. ಯಥಾ –

ಥಮ್ಭೋ ಸೇದೋ ಚ ರೋಮಞ್ಚೋ,

ಸರಭೇದೋ ತು ವೇಪಥು;

ವೇವಣ್ಣ’ಮಸ್ಸುಪಲಯಾ,

ಇಚ್ಚೇತೇ ಅಟ್ಠ ಸಾತ್ತಿಕಾತಿ.

ಥಿರತ್ತಾ ಏಕನ್ತಿಕತ್ತಾ ಠಾಯೀ. ಬ್ಯಭಿಚಾರೀ ಅನೇಕನ್ತಿಕತ್ತಾ. ಯಥಾ ನಾಟಿಕಾಯ ಸಿಙ್ಗಾರೋ ಠಾಯೀ, ತದುಪಕಾರಾ ಹಾಸಾದಯೋ ಬ್ಯಭಿಚಾರಿನೋ, ಮೋಹರಾಗದೋಸಾ ಏವ ಸಙ್ಖ್ಯಭಾಸಾಯ ಸತ್ತರಜೋತಮಾನೀತ್ಯುಚ್ಚನ್ತೇ. ತತ್ರ ಸತ್ತೇನ ಆಸಯೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಸಾತ್ತಿಕೋ. ಭಾವಸ್ಸ ಬೋಧಕೋ ಅಭಿನಯೋ ಅನುಭಾವೋ ‘‘ಅನು ಪಚ್ಛಾ ಭಾವಯತಿ ಪಕಾಸಯತೀ’’ತಿ ಕತ್ವಾ.

ತತ್ರ ಸಮ್ಭೋಗಸಭಾವೋ ಯೋ ರತ್ಯಾಖ್ಯೋ ಭಾವೋ, ತಸ್ಸ ಲೋಚನಚಾತುರಿಯಭಮುಕ್ಖೇಪಮಿಹಿತವಿಬ್ಭಮಚಿತ್ತಙ್ಗಹಾರಿವಾಕ್ಯಾದಿ ಅನುಭಾವೋ. ವುತ್ತಞ್ಚ –

‘‘ತಸ್ಸ ಲೋಚನಚಾತುರ-ಭಮುಕ್ಖೇಪಸಿತವಿಬ್ಭಮೋ;

ಚಿತ್ತಙ್ಗಹಾರಿವಾಕ್ಯಾದಿ, ಅನುಭಾವೋ ಪಕಿತ್ತಿತೋ’’ತಿ.

ವಿಯೋಗಸ್ಸ ¶ ತು ಅನುಭಾವೋ –

ಅಭಿಲಾಪೋ ತಥಾ ಚಿನ್ತಾ,

ತಸ್ಸ ಸರಣಕಿತ್ತನಾ;

ಉಬ್ಬೇಗೋ ಚ ವಿಲಾಪೋ ಚ,

ಉಮ್ಮಾದೋ ಬ್ಯಾಧಿರೇವ ಚ;

ಜಳತಾ ಮರಣಞ್ಚೇವ,

ದಸೇವೇತ್ಥ ಪಕಿತ್ತಿತಾ.

ಹಾಸಸ್ಸ ತು ವಿಕಾರಕಾಲಾದಿ ಅನುಭಾವೋ, ಯೋ ತು ಕರುಣೋ.

ಅಸ್ಸುಸಾಸೇಹಿ ವೇವಣ್ಣ-

ಥಮ್ಭಗತ್ತಸತಿಕ್ಖಯಾ;

ಪರಿದೇವಿತಸೋಕೇಹಿ,

ಅಭಿನಯೋ ಸಸೂರಿಭಿ.

ಕರಚರಣವದನವೇಪಥುಗತ್ತಥಮ್ಭಹದಯಕಮ್ಪನಸುಕ್ಖೋಟ್ಠತಾಲುಕಣ್ಠೇಹಿ ಭಯಾನಕೋ ನಿಚ್ಚಮಭಿನಯೋ.

ರುದ್ದಸ್ಸ ತು ಭೂಕುಟ್ಯಾದಿ ಅನುಭಾವೋ.

ವೀರೋ’ಭಿನೀಯತೇ ಚಾಗ-

ವೇಸಾರಜ್ಜಾದಿತೋ ತಥಾ;

ಅಕ್ಖೇಪಸೂಚತಾದೀಹಿ,

ಥೇರಸೋರಾದಿತೋ ಭವೇ.

ಬೀಭಚ್ಛಸ್ಸ ತು –

ಅಯಂ ಪಚ್ಛಾದನಾ ಬ್ಯತ್ತ-

ಪಾದಬಾಹಚ್ಛಿಕೂಲನಾ;

ಉಬ್ಬೇಜನಾದೀಹಿ ಮತೋ,

ತಜ್ಜೇಹಿ’ಭಿನಯೋ ಸದಾ.

ಅಬ್ಭುತಂ ¶ ಪನ –

ದನ್ತಲೋಚನವಿತ್ಥಾರಾ,

ಪಸಾದೋಪಸಮಾದಿಹಿ;

ರೋಮಞ್ಚಸೇದತಾಸಸ್ಸು,

ಸಾಧುವಾದೇಹಿ ದಸ್ಸಯೇ.

ಸಾತ್ತಿಕಾನಂ ತ್ವಟ್ಠನ್ನಂ ಥಮ್ಭಸೇದರೋಮಞ್ಚಸರಭೇದವೇಪಥುವೇವಣ್ಣಮಸ್ಸುಪಲಯಾನಂ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ನಿಕ್ರಿಯತಾ, ವಾತ, ಚ್ಚಾಸೀತ, ದೋಭಗ್ಗಳಾ’ಪಾಙ್ಗಪೂರಣ, ಮುಖಚ್ಛಾಯಾವಿಪಲ್ಲಾಸ, ಲೋಚನಮಜ್ಜನ, ಮಹಿಪಾತಾದಯೋ ಅಭಿನಯಾ.

ಏವಂ ಬ್ಯಭಿಚಾರೀನಮ್ಪಿ ನಿಬ್ಬೇದ, ಗಿಲಾನಿ, ಸಙ್ಕಿ’ಸ್ಸಾ, ಮದ, ಸಮಾ’ಲಸ್ಯಾದೀನಂ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಸಾಸ, ಸನ್ತಾಪ, ದಿಸಾವಲೋಕನ, ಗುಣಮಚ್ಛೇರ, ಭೀತ, ಙ್ಗಮದ್ದನ, ಸಮಾದಯೋ ಅಭಿನಯಾತಿ.

ಬ್ಯಭಿಚಾರೀಸು ಸಙ್ಕಾ ನಾಮ ಆಸಙ್ಕಚಿತ್ತತಾ. ಗಿಲಾನಿ ಗೇಲಞ್ಞತಾ. ನಿಬ್ಬೇದೋ ಅತ್ತಾವಮಾನನಂ. ಮದೋ ಪಮಾದುಕ್ಕಂಸೋ. ಸಮೋ ಖೇದೋ. ದೀನತಾ ಚೇತಸೋ ದುಕ್ಖತಾ. ಧಿತಿ ಸನ್ತೋಸೋ. ಹರಿಸೋ ಚೇತೋಪಸಾದೋ. ಪೀಳಾ ರುದ್ದಾಚಾರಾದೀಹಿ ಮುಖವಿಕಾರೋ. ಆವೇಗೋ ಸಮ್ಭಮೋ. ಜಳತಾ ಅಪ್ಪಟಿಪತ್ತಿ, ಉಗ್ಗತಾ ದಾರುಣತ್ತಂ. ಸುತ್ತಂ ಸುಪನಂ. ತಾಸೋ ಚಿತ್ತಕ್ಖೋಭೋ. ಉಸ್ಸಾಹೋ ಉಸ್ಸುಕ್ಕಂ. ವಿಸಾದೋ ಖೇದೋ. ಅಬಹಿತ್ಥಾ ಆಕಾರಗುತ್ತತಾ. ಅಮರಿಸೋ ಅಕ್ಖಮತಾ. ವಿಬೋಧೋ ವಿನಿದ್ದತಾ. ಸೇಸಾ ಪಪಞ್ಚಭಯಾ ನ ವಿತ್ಥಾರಿತಾತಿ. ರಸವಣ್ಣನಾ.

೧೦೫. ಸಿಲೋಕೇನ ವಚಸೋ ನಾಮಾನಿ. ಭಾಸಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಭಾಸಿತಂ. ಲಪ ವಚನೇ, ಲಪಿತಂ. ಭಾಸೀಯತೇತಿ ಭಾಸಾ. ವೋಹರೀಯತೇತಿ ¶ ವೋಹಾರೋ, ಹರ ಹರಣೇ ವಿಪುಬ್ಬೋ, ‘‘ವೋಹಾರ ವಚನೇ’’ತಿ ವಾ ಧಾತು. ವುಚ್ಚತೇತಿ ವಚನಂ. ವಚೋಪಿ, ಮನೋಗಣೋಯಂ. ಉಚ್ಚತೇತಿ ಉತ್ತಿ,ತಿ. ವುಚ್ಚತೇತಿ ವಾಚಾ, ಅ. ಗಿಣನ್ತಿ ಸದ್ದಾಯನ್ತಿ ತನ್ತಿ ಗಿರಾ, ಗೇ ಸದ್ದೇ, ಇರೋ, ಗಾಯಿತಬ್ಬಾತಿ ವಾ ಗಿರಾ. ವಾಯತೇ ಸದ್ದಾಯತೇತಿ ವಾಣೀ, ಯು, ಈ ಚ, ಪರೇಸಂ ಮಮ್ಮವಿಜ್ಝನಟ್ಠೇನ ವಾಣೋ ವಿಯಾತಿ ವಾ ವಾಣೀ, ಈ. ಭರತೋ ನಾಮ ಸತ್ಥಕಾರೋ ಇಸಿ, ತಸ್ಸೇಸಾ ಭಾರತೀ. ಕಥೀಯತೇತಿ ಕಥಿತಾ. ವುಚ್ಚತೇತಿ ವಚೀ, ಈ. ಬ್ರಹ್ಮೀ, ಸರೋವತೀತಿಪಿ ವಚಸೋ ನಾಮಾನಿ.

೧೦೬. ಏಕಮೇವಾಖ್ಯಾತಪದಂ ಯತ್ಥ ಏಕಾಖ್ಯಾತೋ ಸವಿಸೇಸನೇನ ಕಾರಕಪದೇನ ಸಹಿತತ್ತಾ ಸಕಾರಕೋ ಪದಚಯೋ ಸಮ್ಬನ್ಧತ್ಥೋ ಪದಸಮುದಾಯೋ ವಾಕ್ಯಂ ನಾಮ ಸಿಯಾ, ಯಥಾ – ವೇಸ್ಸನ್ತರೋ ರಾಜಾ ಸುಖವಿಪಾಕಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ, ಪುರಿಸೋ ಗಚ್ಛತಿ. ಆಖ್ಯಾತಗ್ಗಹಣಞ್ಚೇತ್ಥ ಕ್ರಿಯಾಸದ್ದೋಪಲಕ್ಖಣಂ, ತೇನ ದೇವದತ್ತೋ ಕಟಂ ಕತವಾ ಇಚ್ಚಾದೀನಿಪಿ ವಾಕ್ಯಂ ನಾಮ ಸಿಯಾ. ಅಮರಕೋಸೇ ಪನ – ‘‘ತಿಸ್ಯಾದ್ಯನ್ತಚಯೋ ವಾಕ್ಯಂ, ಕ್ರಿಯಾ ವಾ ಕಾರಕಾನ್ವಿತಾ’’ತಿ [ಅಮರ ೬.೨] ದ್ವೀಹಿ ಲಕ್ಖಣೇಹಿ ವಾಕ್ಯಮಾಹ. ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ತಿಸ್ಯಾದ್ಯನ್ತಚಯೋ ತ್ಯಾದಿಸ್ಯಾದ್ಯನ್ತಪದಾನಂ ಚಯೋ ಸಮೂಹೋ ಸಮ್ಬನ್ಧತ್ಥೋ ವಾಕ್ಯಂ, ತಂ ಯಥಾ – ಉಚ್ಚಂ ಪಠತಿ, ಓದನಂ ಪಚತಿ. ತಥಾ ಚ ಭಾವಾಖ್ಯಂ ಆಖ್ಯಾತಂ ಸಾಬ್ಯಯಕಾರಕವಿಸೇಸನಂ ವಾಕ್ಯಂ, ಆಖ್ಯಾತಂ ತ್ಯಾದ್ಯನ್ತಂ ಸಾಬ್ಯಯಂ ವಾ ಸಕಾರಕಂ ವಾ ಸವಿಸೇಸನಂ ವಾ ವಾಕ್ಯಮುಚ್ಚತೇ. ತ್ಯಾದಿಗ್ಗಹಣಂ ಕ್ರಿಯಾಸದ್ದೋಪಲಕ್ಖಣಂ, ತೇನ ದೇವದತ್ತೋ ¶ ಕಟಂ ಕತವಾ ಇಚ್ಚಾದೀನಿಪಿ ವಾಕ್ಯಂ. ಉಪಲಕ್ಖಣನಿರಪೇಕ್ಖಂ ಅಪರಂ ವಾಕ್ಯಲಕ್ಖಣಮಾಹ ‘‘ಕ್ರಿಯಾ ವಾ ಕಾರಕಾನ್ವಿತಾ’’ತಿ. ಕ್ರಿಯಾಪದಂ ವಾ ಕಾರಕಸಮ್ಬನ್ಧಂ ವಾಕ್ಯಂ, ಯಥಾ – ರಾಜಾ ಗಚ್ಛತಿ, ರಾಜಾ ಗತೋ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಕ್ಖೇ ಸಾಬ್ಯಯಸ್ಸಪಿ ಅನಬ್ಯಯಸ್ಸಪಿ ಸಬ್ಬಸ್ಸ ಕ್ರಿಯಾಕಾರಕಪದಸಮೂಹಸ್ಸ ವಾಕ್ಯತ್ತಮಾಹ.

ಭಯಾದೀಹಿ ಯಂ ದ್ವಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವಾ ಉದೀರಣಂ ಕಥನಂ ‘‘ಸಪ್ಪೋ ಸಪ್ಪೋ, ವಿಜ್ಝ ವಿಜ್ಝಾ’’ತ್ಯಾದಿಕಂ, ತಂ ಆಮೇಡಿತಂ ಞೇಯ್ಯಂ. ಮೇಡಿ ಉಮ್ಮಾದನೇ, ಆಪುಬ್ಬೋ ದ್ವತ್ತಿಕ್ಖತ್ತುಮುಚ್ಚಾರಣೇ ವತ್ತತಿ. ಯಥಾ ‘‘ಏತದೇವ ಯದಾ ವಾಕ್ಯಂ, ಆಮೇಡಯತಿ ವಾಸವೋ’’ [‘‘ಹರಿವಂಸೇ’’ತಿ ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾಯಂ ವುತ್ತಂ]. ‘‘ದೇವದತ್ತೇನಾಮೇಡೋ ಕತೋ’’ ಇಚ್ಚತ್ರಾಪ್ಯಯಮೇವತ್ಥೋ, ಸೋಕಾದಿನಾ ಹಿ ‘‘ಭಾತಾ ಭಾತಾ’’ಇತ್ಯುಚ್ಚಾರೀಯತೇ, ಭಾವೇ ಕಮ್ಮನಿ ಚ ತೋ. ಕಮ್ಮಞ್ಚ ಪದಂ ವಾಕ್ಯಮ್ಹಾ.

೧೦೭. ಆಮೇಡಿತಸ್ಸ ವಿಸಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಭಯೇ’’ಚ್ಚಾದಿ. ‘‘ಸಪ್ಪೋ ಸಪ್ಪೋ, ಚೋರೋ ಚೋರೋ’’ತ್ಯಾದೀಸು ಭಯೇ. ‘‘ವಿಜ್ಝ ವಿಜ್ಝ, ಪಹರ ಪಹರಾ’’ತ್ಯಾದೀಸು ಕೋಧೇ. ‘‘ಸಾಧು ಸಾಧೂ’’ತ್ಯಾದೀಸು ಪಸಂಸಾಯಂ. ‘‘ಗಚ್ಛ ಗಚ್ಛ, ಲುನಾಹಿ ಲುನಾಹೀ’’ತ್ಯಾದೀಸು ತುರಿತೇ. ‘‘ಆಗಚ್ಛ ಆಗಚ್ಛಾ’’ತ್ಯಾದೀಸು ಕೋತೂಹಲೇ. ‘‘ಬುದ್ಧೋ ಬುದ್ಧೋತಿ ಚಿನ್ತಯನ್ತೋ’’ತ್ಯಾದೀಸು ಅಚ್ಛರೇ. ‘‘ಅಭಿಕ್ಕಮಥಾಯಸ್ಮನ್ತೋ ಅಭಿಕ್ಕಮಥಾಯಸ್ಮನ್ತೋ’’ತ್ಯಾದೀಸು ಹಾಸೇ. ‘‘ಕಹಂ ಏಕಪುತ್ತಕ, ಕಹಂ ಏಕಪುತ್ತಕಾ’’ತ್ಯಾದೀಸು ಸೋಕೇ. ‘‘ಅಹೋ ಸುಖಂ ಅಹೋ ಸುಖ’’ನ್ತ್ಯಾದೀಸು ಪಸಾದೇ. ಚಸದ್ದೋ ಅವುತ್ತಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೋ, ತೇನ ಗರಹಾ’ಸಮ್ಮಾನಾದೀನಂ ಸಙ್ಗಹೋ ¶ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ತತ್ಥ ‘‘ಪಾಪೋ ಪಾಪೋ’’ತ್ಯಾದೀಸು ಗರಹಾಯಂ. ‘‘ಅಭಿರೂಪಕ, ಅಭಿರೂಪಕಾ’’ತ್ಯಾದೀಸು ಅಸಮ್ಮಾನೇ. ಏವಮೇತೇಸು ನವಸು, ಅಞ್ಞೇಸು ಚ ಆಮೇಡಿತವಚನಂ ಬುಧೋ ಪಣ್ಡಿತೋ ಕರೇ ಕರೇಯ್ಯ ಯೋಜೇಯ್ಯ ಆಮೇಡನಂ ಪುನಪ್ಪುನುಚ್ಚಾರಣಂ ಆಮೇಡಿಯತಿ ವಾ ಪುನಪ್ಪುನುಚ್ಚಾರೀಯತೀತಿ ಆಮೇಡಿತನ್ತಿ ಕತ್ವಾ.

೧೦೮. ಇರು, ಯಜು, ಸಾಮನ್ತಿ ತಯೋ ವೇದಾ ಸಿಯುಂ, ತತ್ರ ಇರುಸದ್ದೋ ನಾರೀ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗೋ. ಇಚ ಥುತಿಯಂ, ಇಚ್ಚನ್ತೇ ದೇವಾ ಏತಾಯಾತಿ ಇರು, ಉ, ಚಸ್ಸ ರೋ. ಯಜನ್ತೇ ಅನೇನೇತಿ ಯಜು, ಉ. ಸೋ ಅನ್ತಕಮ್ಮನಿ, ಕರಣೇ ಮೋ, ಸೋಯನ್ತಿ ಪಾಪಮನೇನೇತಿ ಸಾಮಂ, ಓಸ್ಸಾ, ‘‘ಸಾ ತನುಕರಣಾವಸಾನೇಸೂ’’ತಿ ವಾ ಧಾತ್ವತ್ಥೋ. ವಿದನ್ತಿ ಧಮ್ಮಮೇತೇಹೀತಿ ವೇದಾ.

ಏತೇ ಏವ ತಯೋ ವೇದಾ ತಯೀ ನಾಮ, ತಯೋ ಅವಯವಾ ಅಸ್ಸಾತಿ ತಯೀ. ಅಯಂ ತಯೀಸದ್ದೋ ನಾರೀ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗೋ. ತಿಕಂ ವೇದೇ. ಮುನಾತಿ ಜಾನಾತಿ ಧಮ್ಮಂ ಅನೇನಾತಿ ಮನ್ತೋ, ತೋ, ಉಸ್ಸ ಅ. ಸುಯ್ಯತೇ ಧಮ್ಮಂ ಏತಾಯಾತಿ ಸುತಿ. ಇತ್ಥಿಯಂ ಸುತಿಸದ್ದೋ.

೧೦೯. ವೇದಸತ್ಥಕಾರಕೇ ದಸ ಇಸಯೋದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಅಟ್ಠಕೋ’’ಚ್ಚಾದಿ. ಅತ್ಥಂ ಹಿತಂ, ಅತ್ಥೇ ವಾ ಸತ್ಥೇ ಕರೋತೀತಿ ಅಟ್ಠಕೋ. ವಾಮಂ ಕಲ್ಯಾಣವಚನಂ ಕರೋತೀತಿ ವಾಮಕೋ, ರಸ್ಸಸರೀರತ್ತಾ ¶ ವಾ ವಾಮನೋ, ಸೋ ಏವ ವಾಮಕೋ, ನಸ್ಸ ಕಕಾರತ್ತಂ ಕತ್ವಾ. ವಾಮೋ ನಾಮ ಹರೋ, ಸೋ ದೇವೋ ಅಸ್ಸ ವಾಮದೇವೋ.

‘‘ವಾಮಂ ಸಬ್ಯೇ ಪತೀಪೇ [ಪತೀಪೇತಿ ಪಟಿಕೂಲೇ] ಚ, ದವಿಣೇ [ದವಿಣೇತಿ ಧನೇ] ಚಾತಿಸುನ್ದರೇ;

ಪಯೋಧರೇ ಹರೇ ಕಾಮೇ, ಜಞ್ಞಾ ವಾಮ’ಮಪಿತ್ಥಿಯ’’ನ್ತಿ.

ಹಿ ನಾನತ್ಥಸಙ್ಗಹೇ.

ಅಙ್ಗಿರಸಸ್ಸ ಇಸಿನೋ ಅಪಚ್ಚಂ ಅಙ್ಗಿರಸೋ, ಚಿತ್ರಸಿಖಣ್ಡಿನೋ ಅಪಚ್ಚಂ ಪುತ್ತೋ. ಅಥ ವಾ ಅಙ್ಗಿಮ್ಹಿ ಕಾಯೇ ರಸೋ ಸಿದ್ಧಿಪ್ಪತ್ತೋ ಪಾರದೋ ಯಸ್ಸಾತಿ ಅಙ್ಗಿರಸೋ. ತೇನೇವ ತಸ್ಸ ಪುತ್ತಂ ಸುರಾಚರಿಯಂ ‘‘ಜೀವೋ’’ತಿ ವದತಿ. ಜೀವಯತಿ ರಣೇ ಅಸುರನಿಹತೇ ದೇವೇತಿ ಜೀವೋ [ಅಮರ ೩.೨೪ ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ ಓಲೋಕೇತಬ್ಬಾ]. ಭರತೀತಿ ಭಗು, ಭಂ ವಾನಕ್ಖತ್ತಂ ಗಚ್ಛತಿ ಜಾನಾತೀತಿ ಭಗು, ಉ. ಯಮಂ ಸಂಯಮಂ ದದಾತಿ ಪರೇಸನ್ತಿ ಯಮದೋ ಚ ಸೋ ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಗ್ಗಿತ್ತಾ ಅಗ್ಗಿ ಚೇತಿ ಯಮದಗ್ಗಿ, ರಾಮಸ್ಸ ಪಿತಾ [ಪರಸುರಾಮಸ್ಸ ಪಿತಾ (ಸದ್ದಕಪ್ಪದ್ದುಮೇ)]. ವಸಿಟ್ಠಸ್ಸ ಅಪಚ್ಚಂ ವಾಸಿಟ್ಠೋ. ಭಾರದ್ವಾಜಸ್ಸ ಅಪಚ್ಚಂ ಭಾರದ್ವಾಜೋ. ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಅಪಚ್ಚಂ ಕಸ್ಸಪೋ. ವೇಸ್ಸಾಮಿತ್ತಸ್ಸ ಅಪಚ್ಚಂ ವೇಸ್ಸಾಮಿತ್ತೋ. ಇತಿ ಇಮೇ ದಸ ಇಸಯೋ ಮನ್ತಾನಂ ವೇದಾನಂ ಕತ್ತಾರೋ ಕಾರಕಾ.

೧೧೦. ವೇದೇ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಛಳಙ್ಗಾನಿ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಕಪ್ಪೋ’’ಚ್ಚಾದಿ. ಯಞ್ಞಕಮ್ಮಾನಮುಪದೇಸಕೋ ಕಪ್ಪೋ ‘‘ಕಪ್ಪತೇ ಪಭವತೀ’’ತಿ ಕತ್ವಾ. ಸಾಧುಸದ್ದಾನಮನ್ವಾಖ್ಯಾಯಕಂ ಬ್ಯಾಕರಣಂ ವಿಸೇಸೇನ ಆಕರೀಯನ್ತೇ ಪಕತಿಚ್ಚಾದಿನಾ ಆಬ್ಯಾಪಾದ್ಯನ್ತೇ ಅನೇನ ¶ ಸದ್ದಾತಿ, ಯು. ಜೋತಿಸತ್ಥಂ ಗಣನಸತ್ಥಂ ಸುಭಾಸುಭಕಮ್ಮಫಲಜೋತನಕಂ. ಸಿಕ್ಖ್ಯನ್ತೇ ಅಬ್ಭಸ್ಯನ್ತೇ [ಅಜ್ಝಯನ್ತೇ (ಕ.)] ಏತಾಯಾತಿ ಸಿಕ್ಖಾ, ಅಕಾರಾದಿವಣ್ಣಾನಂ ಠಾನಕರಣಪಯತನಾನಂ ಪಟಿಪಾದಿಕಾ. ನಿಚ್ಛಯೇನ, ನಿಸ್ಸೇಸತೋ ವಾ ಉತ್ತಿ ನಿರುತ್ತಿ, ವಣ್ಣಾಗಮೋ ವಣ್ಣವಿಪರಿಯಯೋಚ್ಚಾದಿಕಾ. ಛನ್ದಸಿ ಅನುಟ್ಠುಭಾದಿವುತ್ತಾನಂ ಪಟಿಪಾದಿಕಾ ಛನ್ದೋವಿಚಿತಿ, ಏತಾನಿ ಛ ವೇದಾನಂ ಅಙ್ಗಾನೀತಿ ವದನ್ತಿ.

೧೧೧. ಪುರಾವುತ್ತನಿಬನ್ಧನಪಾಯತ್ತಾ ಪುರಾವುತ್ತಂ, ತಸ್ಸ ಪಬನ್ಧೋ ವಿತ್ಥಾರೋ, ಸನ್ತಾನೋ ವಾ ಭಾರತಾದಿಕೋ ಭಾರತಯುದ್ಧಕಥಾದಿಕೋ ಬ್ಯಾಸಾದಿಪಕತೋ ಗನ್ಥೋ ಇತಿಹಾಸೋ ನಾಮ, ಇತಿಹಸದ್ದೋ ಪಾರಮ್ಪರಿಯೋಪದೇಸೇ ನಿಪಾತೋ, ಇತಿಹಾ’ತ್ಥಿ ಅಸ್ಮಿನ್ತಿ ಇತಿಹಾಸೋ.

ರುಕ್ಖಾದೀನಂ ನಾಮಪರಿಯಾಯೇಹಿ ನಾಮಪ್ಪಕಾಸಕಂ ರತನಮಾಲಾದಿಕಂ ಸತ್ಥಂ ನಿಘಣ್ಟು ನಾಮ, ಸೋತಿಮಿನಾ ನಿಘಣ್ಟುಸದ್ದಸ್ಸ ಪುಲ್ಲಿಙ್ಗತ್ತಂ ದೀಪೇತಿ, ಸಬ್ಬತ್ರೇವಂ. ತತ್ಥ ತತ್ಥಾಗತಾನಿ ನಾಮಾನಿ ನಿಸ್ಸೇಸತೋ ಘಟೇನ್ತಿ ರಾಸೀಕರೋನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ನಿಘಣ್ಟು, ಬಿನ್ದಾಗಮೋ, ವಚನೀಯವಾಚಕಭಾವೇನ ಅತ್ಥಂ ಸದ್ದಞ್ಚ ನಿಖಣ್ಡತಿ ಭಿನ್ದತಿ ವಿಭಜ್ಜ ದಸ್ಸೇತೀತಿ ವಾ ನಿಖಣ್ಟು, ಸೋ ಏವ ಖಸ್ಸ ಘಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ನಿಘಣ್ಟೂತಿ ವುತ್ತೋ. ರುಕ್ಖಾದೀನಂ ನಾಮಪ್ಪಕಾಸಕನ್ತಿಮಿನಾ ಏಕೇಕಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಅನೇಕಪರಿಯಾಯನಾಮಪ್ಪಕಾಸಕತ್ತಂ ವುತ್ತಂ, ನಿದಸ್ಸನಮತ್ತಞ್ಚೇತಂ, ಅನೇಕೇಸಂ ಅತ್ಥಾನಂ ಏಕಸದ್ದವಚನೀಯತಾಪಕಾಸಕವಸೇನಪಿ ¶ ತಸ್ಸ ಗನ್ಥಸ್ಸ ಪವತ್ತತ್ತಾ [ದೀ. ನಿ. ಟೀ. ೧.೨೫೬; ಮ. ನಿ. ಟೀ. ೧.೨೨; ಅ. ನಿ. ಟೀ. ೨.೩.೫೯; ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೧.ತತಿಯಸಙ್ಗೀತಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ].

೧೧೨. ಲೋಕೇ ಯಂ ವಿತಣ್ಡವಾದೀನಂ ಸತ್ಥಂ, ತಂ ಲೋಕಾಯತನ್ತಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ. ತನು ವಿತ್ಥಾರೇ, ಅಞ್ಞಮಞ್ಞವಿರುದ್ಧಂ, ಸಗ್ಗಮೋಕ್ಖವಿರುದ್ಧಂ ವಾ ತನೋನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ವಿತಣ್ಡೋ, ಡೋ, ಣತ್ತಂ, ವಿರುದ್ಧೇನ ವಾ ವಾದದಣ್ಡೇನ ತಾಳೇನ್ತಿ ಏತ್ಥ ವಾದಿನೋತಿ ವಿತಣ್ಡೋ, ತಡಿ ತಾಳನೇ, ಅದೇಸಮ್ಪಿ ಹಿ ಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಾದೀನಂ ವಾದೋ ಪವತ್ತೋ, ತಂ ತೇಸಂ ದೇಸತೋಪಿ ಉಪಚಾರವಸೇನ ವುಚ್ಚತಿ, ಯಥಾ ‘‘ಚಕ್ಖುಂ ಲೋಕೇ ಪಿಯರೂಪಂ ಸಾತರೂಪಂ, ಏತ್ಥೇಸಾ ತಣ್ಹಾ ಪಹೀಯಮಾನಾ ಪಹೀಯತಿ, ಏತ್ಥ ನಿರುಜ್ಝಮಾನಾ ನಿರುಜ್ಝತೀ’’ತಿ [ದೀ. ನಿ. ೨.೪೦೧; ಮ. ನಿ. ೧.೧೩೪; ವಿಭ. ೨೦೪]. ಲೋಕಾತಿ ಬಾಲಲೋಕಾ, ತೇ ಏತ್ಥ ಆಯತನ್ತಿ ಉಸ್ಸಹನ್ತಿ ವಾಯಮನ್ತಿ ವಾದಸ್ಸಾದೇನಾತಿ ಲೋಕಾಯತಂ, ಆಯತಿಂ ಹಿತಂ ತೇನ ಲೋಕೋ ನ ಯತತಿ ನ ಈಹತೀತಿ ವಾ ಲೋಕಾಯತಂ, ತಞ್ಹಿ ಗನ್ಥಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸತ್ತಾ ಪುಞ್ಞಕ್ರಿಯಾಯ ಚಿತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಿ.

ಯೋ ಕವೀನಂ ಪಣ್ಡಿತಾನಂ ಹಿತೋ ಕವಿತ್ತಭೋಗಸಮ್ಪತ್ತಾದಿಪಯೋಜನಕರೋ ಕ್ರಿಯಾಕಪ್ಪವಿಕಪ್ಪೋ ಕವೀನಂ ಕ್ರಿಯಾಸಙ್ಖಾತಕಪ್ಪಬನ್ಧನವಿಧಿವಿಧಾಯಕೋ ಸುಬೋಧಾಲಙ್ಕಾರಾದಿಕೋ ಗನ್ಥೋ, ಸೋ ಕೇಟುಭಂ ನಾಮ, ಕಿಟನ್ತಿ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ಕೋಸಲ್ಲಂ ಕವಯೋ ಬನ್ಧನೇಸು ಏತೇನಾತಿ ಕೇಟುಭಂ, ಕಿಟ ಗತಿಯಂ, ಅಭೋ, ಅಸ್ಸುಕಾರೋ, ಅಥ ವಾ ಕಿಟತಿ ಗಮೇತಿ ಕ್ರಿಯಾದಿವಿಭಾಗಂ, ತಂ ವಾ ಅನವಸೇಸೇನ ಪರಿಯಾದಾನತೋ ಗಮೇನ್ತೋ ಪೂರೇತೀತಿ ಕೇಟುಭಂ, ಉಭ, ಉಮ್ಭ ಪೂರಣೇ.

ವಚೀಭೇದಾದಿಲಕ್ಖಣಾ ¶ ಕ್ರಿಯಾ ಕಪ್ಪೀಯತಿ ವಿಕಪ್ಪೀಯತಿ ಏತೇನಾತಿ ಕ್ರಿಯಾಕಪ್ಪೋ. ಸೋ ಪನ ವಣ್ಣಪದಸಮ್ಬನ್ಧಪದತ್ಥಾದಿವಿಭಾಗತೋ ಅತಿಬಹು ವಿಕಪ್ಪೋತಿ ಆಹ ‘‘ಕ್ರಿಯಾಕಪ್ಪವಿಕಪ್ಪೋ’’ತಿ, ಇದಞ್ಚ ಮೂಲಕ್ರಿಯಾಕಪ್ಪಗನ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಸೋ ಹಿ ಮಹಾವಿಸಯೋ ಸತಸಹಸ್ಸಪರಿಮಾಣೋ ನಯಚರಿತಾದಿಪಕರಣಂ [ನಲಚರಿತಾದಿಪಕರಣಂ (?)].

೧೧೩. ಉಪಲದ್ಧೋ ಕೇನಪ್ಯತ್ಥೋ ಯಸ್ಸಂ ಸಾ ಉಪಲದ್ಧತ್ಥಾ, ಇತಿ ಆಖ್ಯಾಯಿಕಾತ್ಯುಚ್ಚತೇ ಆಖ್ಯಾಯತೇ ನಾಯಕಾನುಸಾಸಕಚರಿತಮಸ್ಸನ್ತಿ, ಸಞ್ಞಾಯಂ ಣ್ವು.

ಪಬನ್ಧೇನೇವ ಚ ಸವಿತ್ಥಾರೇನ ಕಪ್ಪನಂ ಯಸ್ಸಂ ಸಾ ಪಬನ್ಧಕಪ್ಪನಾ, ಕಾದಮ್ಬರೀಪಭುತಿ. ಕಥೀಯತೀತಿ ಕಥಾ.

ಅತ್ಥಾ ಭೂಮಿಹಿರಞ್ಞಾದಯೋ, ತತ್ರ ಪಧಾನಂ ಭೂಮಿ ಇತರೇಸಂ ತಪ್ಪಭವತ್ತಾ, ತೇಸಂ ಅಜ್ಜನೇ ಪಾಲನೇ ಚ ಉಪಾಯಭೂತಂ ಸತ್ಥಂ ಅತ್ಥಸತ್ಥಂ, ಪಯಾನಕ್ಯಾದಿಪಣೀತಂ [ಬಹಸ್ವತಿಚಾಬ್ಬೀಕ್ಯಾದಿಪ್ರಣೀತಂ (ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ ೬.೫)], ತಸ್ಮಿಂ ದಣ್ಡನೀತಿಸದ್ದೋ ಪವತ್ತೋ. ಸಾಮಾದೀನಂ ಚತುತ್ಥೋಪಾಯೋ ವಧಬನ್ಧನಾದಿಲಕ್ಖಣೋ ದಣ್ಡೋ, ತಸ್ಸ ನೀತಿ ಪಣಯನಂ ದಣ್ಡನೀತಿ, ಪಾಯೇನ ನೀತಿಸ್ಸ ದಣ್ಡೇನ ಬ್ಯಪ್ಪದೇಸೋ, ವಧದೋಸಬಾಹುಲ್ಯೇನ ಪಾಯಸೋ ದಣ್ಡಸ್ಸ ಪಣಯನತೋ, ದಣ್ಡನೀತ್ಯತ್ಥತ್ತಾ ಸತ್ಥಞ್ಚ ದಣ್ಡನೀತಿ.

ದ್ವಯಂ ಕಥಾಯಂ. ವುತ್ತೋ ಅನುವತ್ತನೀಯೋ ಅನ್ತೋ ಪರಿಸಮತ್ತಿ ಯಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಕಾರಿಯಭಾಗಸ್ಸ ಪಾಪನತೋತಿ ವುತ್ತನ್ತೋ. ಪವತ್ತನ್ತೇ ಕಾರಿಯಾ ಯಸ್ಸಂ ಪವತ್ತಿ,ತಿ. ಚಕಾರೇನ ವುತ್ತಉದನ್ತಾದಯೋ ಗಹಿತಾ. ಕಾರಿಯಸ್ಸ ವುತ್ತಿ ಅತ್ರತ್ಥೀತಿ ಅಸ್ಸತ್ಥ್ಯತ್ಥೇ ¶ ಣೋ. ಉಗ್ಗತೋ ಅನ್ತೋ ಪರಿಸಮತ್ತಿ ಯಸ್ಸ ಉದನ್ತೋ.

೧೧೪. ಅಧಿವಚನನ್ತಂ ನಾಮೇ. ಸಞ್ಜಾನನ್ತಿ ಏತಾಯಾತಿ ಸಞ್ಞಾ, ಅ. ಆಖ್ಯಾಯತೇ ಏತಾಯಾತಿ ಆಖ್ಯಾ. ಅಹ್ವಯತೇ ಏತಾಯಾತಿ ಅವ್ಹಾ, ಹು ಸದ್ದೇ, ವ್ಹೇ ಅವ್ಹಾನೇತಿ ವಾ ಧಾತು, ಅ. ಸಮ್ಮಾ ಆಜಾನಾತಿ, ಸಮಂ ವಾ ಜಾನಾತಿ ಏತಾಯಾತಿ ಸಮಞ್ಞಾ. ಅಭಿಧೀಯತೇ ಯೇನ, ಯು. ನಮ್ಯತೇ ಅಬ್ಭಸ್ಸತೇ ಅಸ್ಮಿನ್ತಿ ನಾಮಂ, ನಮತಿ ನಾಮಯತೀತಿ ವಾ ನಾಮಂ. ಅಹ್ವಾಯತೇತಿ ಅವ್ಹಯೋ, ಕಮ್ಮೇ ಯೋ. ನಾಮಮೇವ ನಾಮಧೇಯ್ಯಂ. ನಾಮರೂಪೇಹಿ [ನಾಮಸದ್ದೇಹಿ (ಕ.) ಭಾಗರೂಪನಾಮೇಹಿ ಧೇಯ್ಯೋ (ಪಾಣಿನಿ ೫.೪.೩೬ ವಾ)] ಸಕತ್ಥೇ ಧೇಯ್ಯೋ ಯದಾದಿನಾ, ತಿಟ್ಠತಿ ವಾ ಏತ್ಥ ಅತ್ಥೋತಿ ಧೇಯ್ಯಂ, ಧರೀಯತೇ ಉಚ್ಚಾರಿಯತೇತಿ ವಾ ಧೇಯ್ಯಂ, ನಾಮಮೇವ ಧೇಯ್ಯಂ ನಾಮಧೇಯ್ಯಂ. ಅಧೀನಂ ವಚನಂ ಅಧಿವಚನಂ, ಕೇನ ಅಧೀನಂ? ಅತ್ಥೇನ. ಪುಟ್ಠಸ್ಸ ಪಟಿವಚನಂ ಪಟಿವಾಕ್ಯಂ. ಪಟಿಗತಂ ಪಚ್ಛಾಗತಂ ವಾಕ್ಯಂ ಪಟಿವಾಕ್ಯಂ. ಉತ್ತರೀಯತೇ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಯತೇ ಯೇನಾತಿ ಉತ್ತರಂ.

೧೧೫. ತಿಕಂ ಪುಚ್ಛಾಯಂ. ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋತಿ ಪಞ್ಹೋ, ಞಾತುಮಿಚ್ಛಿತೋ ಹಿ ಅತ್ಥೋ ಪಞ್ಹೋ ನಾಮ. ಪುಚ್ಛ ಪುಚ್ಛನೇ, ಚಸ್ಸ ಞೋ, ಛಸ್ಸ ಹೋ, ಉಸ್ಸ ಅ, ಪಞ್ಹ ಪುಚ್ಛನೇತಿಪಿ ಧಾತು. ಯುಜ ಯೋಗೇ, ಅನುಯುಞ್ಜಿತಬ್ಬೋ ¶ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋತಿ ಅನುಯೋಗೋ. ಪುಚ್ಛನಂ, ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬಾತಿ ವಾ ಪುಚ್ಛಾ. ಏತೇನೇವ ನಯೇನ ದ್ವೀಸುಪಿ ಭಾವಸಾಧನಮ್ಪಿ ಕತ್ತಬ್ಬಮೇವ.

ಚತುಕ್ಕಂ ನಿದಸ್ಸನೇ. ಪಕತೇನ ಸದಿಸಂ ನಿದಸ್ಸೇತಿ ಏತೇನಾತಿ ನಿದಸ್ಸನಂ, ಪಕತಸ್ಸೋಪಪಾದನಂ ವಾಕ್ಯಂ. ಉಪೋಗ್ಘಞ್ಞತೇ [ಉಪೋಹಞ್ಞತೇ (?)] ಪಟಿಪಾದೀಯತೇ ಅನೇನಾತಿ ಉಪೋಗ್ಘಾತೋ. ಉಪ ಉಪುಬ್ಬೋ ಹನಧಾತು ಪಟಿಪಾದನತ್ಥೋ. ದಸ್ಸೀಯತೇ ಅನೇನಾತಿ ದಿಟ್ಠನ್ತೋ, ಅನ್ತೋ, ದಿಟ್ಠೋ ವಾ ಪಕತಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಪರಿಸಮತ್ತಿ ಯೇನಾತಿ ದಿಟ್ಠನ್ತೋ. ಸಬ್ಬತ್ರಾಪಿ ವಾ ಕಮ್ಮಸಾಧನಮ್ಪಿ ಕತ್ತಬ್ಬಂ. ಉದಾಹರೀಯತಿ ಪಕತಸ್ಸೋಪಪಾದನಾಯಾತಿ ಉದಾಹರಣಂ.

೧೧೬. ಚತುಕ್ಕಂ ಸಙ್ಖೇಪೇ. ಸಮಾತಿ ತುಲ್ಯತ್ಥಾ. ಸಙ್ಖಿಪೀಯತೇ ಏಕದೇಸತೋ ಕಥೀಯತೀತಿ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ಖಿಪ ಪೇರಣೇ. ಸಂಹರೀಯತೇ ಸಙ್ಖೇಪೇನ ಪಚ್ಚಾಖ್ಯಾಯತೇ ಏತೇನಾತಿ ಸಂಹಾರೋ. ಸಮಸ್ಯತೇ ಸಙ್ಖಿಪೀಯತೇತಿ ಸಮಾಸೋ, ಅಸು ಖೇಪನೇ. ಸಙ್ಖೇಪೇನ ಗಯ್ಹತೇ ಅನೇನಾತಿ ಸಙ್ಗಹೋ.

‘‘ತ್ವಂ ಸತಂ ಸುವಣ್ಣಂ ಧಾರಯಸಿ’’ಇತ್ಯಾದಿಕಂ ತುಚ್ಛಭಾಸನಂ ಅಭೂತಭಾಸನಂ ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನಂ ನಾಮ. ಅಸಚ್ಚೇನ ಅಕ್ಖಾನಂ ಭಾಸನಂ ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನಂ.

೧೧೭. ದ್ವಯಂ ¶ ವಿವಾದಾಯ ವಿಭಾಗವಿಸಯೇ [ಇಣವಾದಾದಿವಿಸಯೇ (ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ ೬.೯)]. ವಿರುದ್ಧಂ ಕತ್ವಾ ಅವಹರತಿ ವದತಿ ಯನ್ತಿ ವೋಹಾರೋ. ವಿರುದ್ಧಂ ಕತ್ವಾ ವದತಿ ಯನ್ತಿ ವಿವಾದೋ. ಸಬ್ಬತ್ರ ಭಾವಸಾಧನಂ ವಾ ಯುಜ್ಜತಿ. ‘‘ಮುಸಾವಾದಂ ವದನ್ತೋ ಘೋರಾನಿ ತ್ವಂ ನರಕಾನಿ ಯಸ್ಸಸೀ’’ತ್ಯಾದಿಸರೂಪಂ ಸಪನಂ. ಸಪ ಅಕ್ಕೋಸೇ, ಥೋ, ಸಪಥೋ.

ತಿಕಂ ಖ್ಯಾತೇ. ಯಜತಿ ಏತೇನಾಥಿ ಯಸೋ, ಜಸ್ಸ ಸೋ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ಯಾತೀತಿ ವಾ ಯಸೋ, ಸೋ, ಯಸತಿ ಪಯಸತೀತಿ ವಾ ಯಸೋ. ಸಿಲೋಕತಿ ಪತ್ಥರತೀತಿ ಸಿಲೋಕೋ, ಸಿಲೋಕ ಸಙ್ಘಾತೇ. ಕಿತ್ತ ಸದ್ದನೇ, ಕಿತ್ತೀಯತೇ ಕಥೀಯತೇತಿ ಕಿತ್ತಿ, ಇ. ಸಮಞ್ಞಾ ಚ ಖ್ಯಾತೇ, ಸಂ ಆಪುಬ್ಬೋ ಜಾನಾತಿ ಖ್ಯಾತೇ. ತಥಾ ಹಿ ‘‘ಞಾತೋ, ಅಭಿಞ್ಞಾತೋ, ಸಙ್ಖ್ಯಾತೋ, ವಿಸ್ಸುತೋ, ಸಮಞ್ಞಾತೋ’’ತಿ ರತನಕೋಸೇ ವುತ್ತಂ. ಉಚ್ಚಧನಿನಾ ಸದ್ದನಂ ಘೋಸನಾ ನಾಮ, ಘುಸ ಸದ್ದೇ, ಘುಸನಂ ಸದ್ದನಂ ಘೋಸನಾ.

೧೧೮-೧೧೯. ದ್ವಯಂ ಪಟಿಸದ್ದೇ. ಘುಸನಂ ಘೋಸೋ, ತಂ ಪಟಿಗತೋ, ದುತಿಯಾಸಮಾಸೋ. ಏವಂ ರವಂ ಪಟಿಗತೋ ಪಟಿರವೋ. ಅಥ ¶ ವಾ ಘೋಸಸ್ಸ ಪತಿರೂಪೋ ಪಟಿಘೋಸೋ. ರವಸ್ಸ ಪತಿರೂಪೋ ಪಟಿರವೋ. ಪಟಿಸುತಿ, ಪಟಿದ್ಧನೀತಿಪಿ ಪಟಿಸದ್ದಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ, ವಚೀಮುಖಂ ವಚನೋಪಕ್ಕಮೋ ಉಪಞ್ಞಾಸೋ ನಾಮ, ಉಪನಿಪುಬ್ಬೋ ಆಸ ಉಪವೇಸನೇ, ಉಪ ಪಠಮಂ ಪುರಿಮವಚನಸ್ಸ ಸಮೀಪಂ ವಾ ನ್ಯಾಸೋ ಠಪನಂ ಉಪಞ್ಞಾಸೋ, ನ್ಯಸ್ಸ ಞೋ.

ಸತ್ತಕಂ ಥುತಿಯಂ. ಕತ್ಥ ಸಿಲಾಘಾಯಂ, ಯು, ಕಥನಂ ವಾಅಸರೂಪದ್ವಿಭಾವವಸೇನ ಕತ್ಥನಾ. ಸಿಲಾಘ ಕತ್ಥನೇ, ಸಿಲಾಘಾ. ಸೀಲಸ್ಸ ವಾ ಸಭಾಗಗುಣಸ್ಸ ಆಹನನಂ ಸೀಲಾಘಾ, ಸಾ ಏವ ರಸ್ಸಂ ಕತ್ವಾ ಸಿಲಾಘಾ. ವಣ್ಣ ಪಸಂಸಾಯಂ, ವಣ್ಣೀಯತೇತಿ ವಣ್ಣನಾ. ನು ಥುತಿಯಂ,ತಿ, ನುತಿ. ಥು ಅಭಿತ್ಥವೇ,ತಿ, ಥುತಿ. ಥೋಮ ಸಿಲಾಘಾಯಂ, ಥೋಮನಂ. ಪಪುಬ್ಬೋ ಸಂಸ ಪಸಂಸನೇ, ಅ.

ಸಿಖಣ್ಡೀನಂ ಮಯೂರಾನಂ ನಾದೋ ನದರವೋ ಕೇಕಾ ನಾಮ, ಕಾ ಸದ್ದೇ, ಕೇಇತಿ ಕಾಯತೀತಿ ಕೇಕಾ, ಕಮ್ಮನಿ ಅ, ಅಥ ವಾ ಕಾಯತಿ, ಕಾಯನಂ ವಾ ಕಾ, ಕೇ ಮಯೂರೇ ಪವತ್ತಾ ಕಾ ಕೇಕಾ, ಅಲುತ್ತಸಮಾಸೋ. ಗಜಾನಂ ನಾದೋ ಕೋಞ್ಚನಾದೋ ನಾಮ, ಕೋಞ್ಚಸಕುಣನಾದಸದಿಸೋ ನಾದೋ ಕೋಞ್ಚನಾದೋ. ಹಯಾನಂ ಅಸ್ಸಾನಂ ಧನಿ ಸದ್ದೋ ಹೇಸಾ ನಾಮ, ಹೇಸ ಅಬ್ರತ್ತಸದ್ದೇ, ಹೇಸನಂ ಹೇಸಾ, ಹೇ ಇತಿ ಪವತ್ತತೀತಿ ವಾ ಹೇಸಾ.

೧೨೦-೧೨೧. ದ್ವಯಂ ಪರಿಯಾಯೇ. ಪರಿಬ್ಯತ್ತಮತ್ಥಂ ಅಯನ್ತಿ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ಬುಜ್ಝನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ಪರಿಯಾಯೋ. ಏಕೋ ಅತ್ಥೋ ಪುನಪ್ಪುನಂ ವುಚ್ಚತಿ ¶ ಯೇನಾತಿ ವೇವಚನಂ. ದ್ವಯಂ ಸಾಕಚ್ಛಾಯಂ. ಸಹ, ಸಮ್ಮಾ ವಾ ಅವಿರೋಧೇನ ಕಥಾ ಸಾಕಚ್ಛಾ, ಸಂಕಥಾ ಚ. ತೋ, ಥಸ್ಸ ಚೋ, ತಸ್ಸ ಛೋ.

ಸಾದ್ಧಪಜ್ಜೇನ ಗರಹಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ. ದೋಸಕ್ಖಾನೇನ ವದನಂ ಉಪವಾದೋ. ಕುಸ ಅವ್ಹಾನೇ ಭೇದನೇ ಚ, ಕ್ವಚಿ ‘‘ಅಪಕ್ಕೋಸೋ’’ತಿ ಪಾಠೋ, ಣೋ. ವಣ್ಣೋ ಥುತಿ, ತಸ್ಸ ಅವದನಂ ಅವಣ್ಣವಾದೋ. ಹೀಳನೇನ ವದನಂ ಅನುವಾದೋ. ಜನಾನಂ ವಾದೋ ಗರಹಣಂ ಜನವಾದೋ. ಗರಹಣೇನ ವಾದೋ ಅಪವಾದೋ. ಪರಿವದನಂ ಪರಿವಾದೋ, ರಸ್ಸಸ್ಸ ದೀಘತಾ. ಏತೇ ಉಪವಾದಾದಯೋ ತುಲ್ಯತ್ಥಾ ಸಮಾನತ್ಥಾ. ವಿಸಮವುತ್ತಪ್ಪಭೇದೇಸು ವತ್ತಮಿದಂ. ಖಿಪ ಪೇರಣೇ, ಖಿಪನಂ ಬಹಿಕರಣಂ ಖೇಪೋ. ನಿದಿ ಕುಚ್ಛಾಯಂ, ಅ, ನಿನ್ದಾ. ಯಥಾ ಉಪವಾದಾದಯೋ ಗರಹತ್ಥಾ, ಕುಚ್ಛಾದಯೋಪಿ ತಥಾತಿ ತಥಾತ್ಥೋ. ಕುಚ್ಛ ಅವಕ್ಖೇಪನೇ, ಚುರಾದಿ, ಕುಸ ಅಕ್ಕೋಸೇತಿಮಸ್ಸ ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾದಿತ್ತಾ ‘‘ಕುಚ್ಛಾ’’ತಿ ರೂಪಂ ನಿಪ್ಫಜ್ಜತಿ. ಗುಪ, ಗೋಪ ಕುಚ್ಛನೇಸು, ‘‘ತಿಜಗುಪಕಿತಮಾನೇಹಿ ಖಛಸಾ ವಾ’’ತಿ ಛೋ. ಗರಹ ಕುಚ್ಛನೇ. ತತ್ಥ ಕೇಚಿ ‘‘ಉಪವಾದಾದಯೋ ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನತ್ಥಾ, ಖೇಪಾದಯೋ ನಿನ್ದತ್ಥಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ಅಮರಕೋಸೇನ ವಿರುಜ್ಝನತೋ ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನತ್ಥಸ್ಸ ಚ ವುತ್ತತ್ತಾ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಏತೇ ಉಪವಾದಾದಯೋ ಸತ್ತ ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನೇಪಿ ವತ್ತನ್ತಿ.

ವಿವಾದಕಾಮಸ್ಸ ದುಬ್ಬಾದೋ ಉಪಾರಮ್ಭೋ, ಸೋ ಚ ಈದಿಸೇ ಸಬ್ಬಲೋಕಚೂಳಾಮಣಿಭೂತೇ ಸಕ್ಯಕುಲೇ ಸಮ್ಭೂತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಿಮಿದಂ ಕಮ್ಮಮುಚಿತನ್ತಿ ಗುಣಾವಿಕರಣಪುಬ್ಬಕೋಪ್ಯತ್ಥಿ, ಬನ್ಧಕೀಸುತಸ್ಸ ತವೇದಮುಚಿತಮೇವಾತಿ ನಿನ್ದಾಪುಬ್ಬಕೋಪಿ ಉಪಾರಮ್ಭೋ. ತತ್ರ ಯೋ ನಿನ್ದಾಪುಬ್ಬೋ ಸನಿನ್ದೋ ಉಪಾರಮ್ಭೋ, ಸೋ ಪರಿಭಾಸನಮುಚ್ಚತೇ. ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಪರೇಸಂ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಆರಮ್ಭನಂ ವಿಕೋಪನಂ ಉಪಾರಮ್ಭೋ. ದೋಸಕ್ಖಾನೇನ ಭಾಸನಂ ಪರಿಭಾಸನಂ.

೧೨೨. ಅನರಿಯಾನಂ ¶ ಲಾಮಕಾನಂ ವೋಹಾರತೋ, ಅರಿಯಾನಂ ಉತ್ತಮಜನಾನಂ ವಾ ಅವೋಹಾರತೋ ಅನರಿಯವೋಹಾರೋತಿ ಸಙ್ಖಾತಾನಂ ಅದಿಟ್ಠೇ ದಿಟ್ಠವಾದಾದೀನಂ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ವೋಹಾರಾನಂ ವಸೇನ ಯಾ ವಾಚಾ ಲಾಮಕಜನೇಹಿ ಪವತ್ತಿತಾ ವುತ್ತಾ, ವೀತಿಕ್ಕಮದೀಪನೀ ಅಜ್ಝಾಚಾರವೀತಿಕ್ಕಮಸಾಧನೀ ಸಾ ವಾಚಾ ಅರಿಯಜನೇಹಿ ವತ್ತಬ್ಬಮರಿಯಾದಾತಿಕ್ಕಮತ್ತಾ ಅಭಿವಾಕ್ಯಂ ನಾಮ ಸಿಯಾ.

೧೨೩. ಮುಹುಂಭಾಸಾ ಬಹುಸೋ ಅಭಿಧಾನಂ ಅನುಲಾಪೋ ನಾಮ, ಅನು ಪುನಪ್ಪುನಂ ಲಾಪೋ ಅನುಲಾಪೋ. ಅನತ್ಥಿಕಾ ಗಿರಾ ನಿಪ್ಪಯೋಜನಂ ಉಮ್ಮತ್ತಾದಿವಚನಂ ಪಲಾಪೋ, ಪಯೋಜನರಹಿತೋ ಲಾಪೋ ಪಲಾಪೋ, ಪಸದ್ದೋ ವಿಯೋಗತ್ಥಜೋತಕೋ.

ಗಮನಾಗಮನಾದಿಸಮಯೇ ಆದಿಮ್ಹಿ ಭಾಸನಂ ಪಿಯವಚನಂ ಆಲಾಪೋ, ಆದಿಮ್ಹಿ ಲಾಪೋ ಆಲಾಪೋ, ಆಪುಚ್ಛಾಸದ್ದೋಪ್ಯತ್ರ. ದೋಸೇನ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ ಪರಿದ್ದವೋ ಪರಿದೇವನಂ ಅನುಸೋಚನಂ ಅತಿಕ್ಕಮಲಾಪೋ ವಿಲಾಪೋ ನಾಮ, ವಿವಿಧೇನ, ವಿವಿಧಂ ವಾ ಲಾಪೋ ವಿಲಾಪೋ. ಪರಿದೇವನಂ ಪರಿದೇವೋ, ಸೋ ಏವ ಪರಿದ್ದವೋ, ದೇವ ಪರಿದೇವನೇ.

೧೨೪. ವಿರುದ್ಧಂ ¶ ವಚನಂ ವಿರೋಧೋತ್ತಿ. ವಿರುದ್ಧಂ ಪಲಾಪೋ ವಿಪ್ಪಲಾಪೋ. ಸನ್ದಿಸ್ಸತೇತಿ ಸನ್ದೇಸೋ, ಸನ್ದಿಸ್ಸಮಾನೋ ಅತ್ಥೋ, ತಸ್ಸೋತ್ತಿ. ಯಾಯ ಸನ್ದಿಟ್ಠೋ ಅತ್ಥೋ ಅಭಿಧೀಯತೇ, ಸಾ ಸನ್ದೇಸೋತ್ತಿ ವಾಚಿಕಮುಚ್ಚತೇ. ವಚ ಸನ್ದೇಸೇ, ಸಕತ್ಥೇ ಣಿಕೋ, ಸನ್ದಿಟ್ಠತ್ಥಾ ವಾಚಾ ಏವ ವಾಚಿಕಮಿಚ್ಚತ್ಥೋ.

ಮಿಥು ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ವಿರೋಧರಹಿತಂ ವಚನಂ ‘‘ಸಮ್ಭಾಸನಂ, ಸಲ್ಲಾಪೋ’’ತಿ ಚ ವುಚ್ಚತಿ. ಯಥಾ ಏಕೋ ಬ್ರೂತೇ ‘‘ಅಜ್ಜ ಸೋಭನಂ ನಕ್ಖತ್ತ’’ನ್ತಿ, ಇತರೋಪ್ಯಾಹ ‘‘ತಥೇವಾ’’ತಿ.

೧೨೫. ನಿಟ್ಠುರಂ ವಾಕ್ಯಂ ಕಕ್ಕಸವಚನಂ ಫರುಸಂ ನಾಮ, ಪರೇ ಜನೇ ಉಸ್ಸಾಪೇತಿ ದಾಹೇತೀತಿ ಪರುಸಂ, ತದೇವ ಪಸ್ಸ ಫಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಫರುಸಂ. ಅಸವನೀಯತ್ತಾ ನ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬನ್ತಿ ನಿಟ್ಠುರಂ, ಉರೋ, ಯಥಾ ‘‘ನಾಗೋ’’ತಿ. ದ್ವಯಂ ಕಣ್ಣಸುಖವಚನೇ. ಮನಂ ಆ ಭುಸಂ ಞಾಪೇತಿ ತೋಸೇತೀತಿ ಮನುಞ್ಞಂ, ಞಾ ಪರಿಮಾಣತೋಸನನಿಸಾನೇಸು, ಅಸ್ಸುಕಾರೋ. ಹದಯಂ ಮನಂ ಗಚ್ಛತಿ ಪವಿಸತೀತಿ ಹದಯಙ್ಗಮಂ.

ಸಂಕುಲಾದಿದ್ವಯಂ ಪುಬ್ಬಾಪರವಿರೋಧಿನಿ ಪುಬ್ಬಾಪರವಿರುದ್ಧೇ ವಾಕ್ಯೇ, ಯಥಾ –

ಯಾವಜೀವಮಹಂ ಮೋನೀ, ಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ಚ ಮೇ ಪಿತಾ;

ಮಾತಾ ಚ ಮಮ ವಞ್ಝಾಸಿ, ಅಪುತ್ತೋ ಚ ಪಿತಾಮಹೋ.

ಸಂಕುಲನ್ತಿ ಜಳೀಭವನ್ತ್ಯನೇನಾತಿ ಸಂಕುಲಂ. ಕಿಲಿಸ್ಸನ್ತೇ ಏತ್ಥಾತಿ ಕಿಲಿಟ್ಠಂ.

೧೨೬. ಸಮುದಾಯತ್ಥರಹಿತಂ ¶ ದಸದಾಳಿಮಾದಿವಾಕ್ಯಂ [ದಸ ದಾಠಿಮಾನಿ ಠಳಪೂಪಾ ಕುಣ್ಡ’ ಮಜಾಜಿನಂ ಪಲಾಲಪಿಣ್ಡಾ (ನ್ಯಾಯಭಾಸ್ಸ ೫.೨.೧೦ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಪಞ್ಚಿಕಾಟೀಕಾ ೧.೧)] ಅಸಮ್ಬದ್ಧತ್ತಾ ಅಬದ್ಧಮಿತಿ ಕಿತ್ತಿತಂ ಕಥಿತಂ, ನ ಬಜ್ಝತೇ ಹದಯಮತ್ರಾತಿ ಅಬದ್ಧಂ, ತೋ.

ನತ್ಥಿ ತಥಂ ಸಚ್ಚಮತ್ರಾತಿ ವಿತಥಂ. ಫರುಸಾದಯೋ ವಿತಥಸದ್ದಂ ಯಾವ ತಿಲಿಙ್ಗಿಕಾ.

೧೨೭. ಪಜ್ಜದ್ಧಂ ಸಚ್ಚವಚನೇ. ಸಮ್ಮಾಸದ್ದೋಯಂ ಅಬ್ಯಯಂ, ಸಬ್ಬಲಿಙ್ಗವಿಭತ್ತಿವಚನೇಸು ಚ ಸಮಾನೋ. ನ ವಿತಥಂ ಅವಿತಥಂ. ಸನ್ತೇಸು ಸಾಧೂಸು ಭವಂ ಸಚ್ಚಂ. ಸತ ಸಾತಚ್ಛೇ ವಾ, ವಜಾದಿನಾ ಯೋ, ಸಚ್ಚಂ. ತಥಸದ್ದೋ ಭೂತಪರಿಯಾಯೋ, ‘‘ತಥೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಯಥಾತ್ಥಭಾಜಿನಾ’’ತಿ [ತಥಾಗತಾ ಜಿನಾತಿ (ಕ.)] ಪಯೋಗೋ. ತಥೇ ಸಾಧು ತಚ್ಛಂ, ಸಾಧ್ವತ್ಥೇ ಯೋ. ಯಥಾತಥಸದ್ದಾಪಿ ಚ ಸಚ್ಚತ್ಥಾ ಅಲಿಙ್ಗಾ. ತಬ್ಬನ್ತಾ ಸಚ್ಚವಚನವನ್ತವಾಚಕಾ ಸಮ್ಮಾ ಸಚ್ಚಂ ಯಥಾತಥಂಸದ್ದವಜ್ಜಿತಾ ಸೇಸಾ ಅವಿತಥಾದಯೋ ತೀಸು ಲಿಙ್ಗೇಸು ವತ್ತನ್ತಿ. ಸಚ್ಚಂಸದ್ದೋ ತು ಅಲಿಙ್ಗೋ. ಅಮರಕೋಸೇ ಪನ ಸಮ್ಮಾ ಸಚ್ಚಸದ್ದಾನಮ್ಪಿ ತಬ್ಬತಿ ತಿಲಿಙ್ಗತ್ತಂ ವುತ್ತಂ, ಯಥಾ – ಸಚ್ಚಂ ತಚ್ಛಂ ರಿತಂ ಸಮ್ಮಾ, ಅಮೂನಿ ತೀಸು ತಬ್ಬತಿ [ಅಮರ ೬.೨೨]. ಯಥಾ – ಸಚ್ಚೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ, ಸಚ್ಚಾ ನಾರೀ, ಸಚ್ಚಂ ವಿಪ್ಪಕುಲಂ. ಇಧ ಪನ ಸಬ್ಬಲಿಙ್ಗವಚನವಿಭತ್ತೀಸು ರೂಪಭೇದಾಭಾವಾ ಸಮ್ಮಾಸದ್ದಸ್ಸ ಅಬ್ಯಯತ್ತಂ, ತಿಲಿಙ್ಗೇಸ್ವಪಿ ರೂಪಭೇದಾಭಾವಾ ಸಚ್ಚಂಸದ್ದಸ್ಸ ಅಲಿಙ್ಗತ್ತಞ್ಚ ವುತ್ತಂ. ಯಥಾ – ಸಮ್ಮಾ ವಾಚಾ, ಸಮ್ಮಾ ವೋಹಾರೋ, ಸಮ್ಮಾ ವಚನಂ. ಸಚ್ಚಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ, ಸಚ್ಚಂ ನಾರೀ, ಸಚ್ಚಂ ವಿಪ್ಪಕುಲಂ. ಮಿಚ್ಛಾಮುಸಾಸದ್ದಾ ಪನ ಸಬ್ಬತ್ರಾಪಿ ಅಬ್ಯಯಮೇವ ಭವನ್ತಿ. ಯಥಾ ¶ – ಮಿಚ್ಛಾ ವಾಚಾ, ಮಿಚ್ಛಾ ವೋಹಾರೋ, ಮಿಚ್ಛಾ ವಚನಂ. ಮುಸಾ ವಾಚಾ, ಮುಸಾ ವೋಹಾರೋ, ಮುಸಾ ವಚನಂ.

೧೨೮. ಸೋಳಸ ಸದ್ದಮತ್ತಪರಿಯಾಯೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ಉಪಜಾತಿಂ ‘‘ರವೋ’’ಇಚ್ಚಾದಿಮಾಹ. ರುಯತೇ ಸದ್ದಾಯತೇತಿ ರವೋ, ರು ಸದ್ದೇ. ನದನಂ ನಾದೋ, ನಿರತ್ಥೋ ನಾದೋ ನಿನಾದೋ, ನದ ಅಬ್ಯತ್ತಸದ್ದೇ. ಏವಂ ನಿನದೋ, ರಸ್ಸತ್ತಮೇವ ವಿಸೇಸೋ. ಸಪ್ಪತಿ ಉಚ್ಚಾರೀಯತೀತಿ ಸದ್ದೋ. ಘುಸ ಸದ್ದೇ, ಪಾತುಭಾವೋ ಘೋಸೋ ನಿಗ್ಘೋಸೋ. ನದನಂ ನಾದೋ. ಧನ ಸದ್ದೇ, ಧನೀಯತೀತಿ ಧನಿ. ನಿಗ್ಘೋಸೋ ಚ ನಾದೋ ಚ ಧನಿ ಚ ನಿಗ್ಘೋಸನಾದಧನಯೋ. ರವೋ ಏವ ರಾವೋ. ಆರಾವೋತಿ ಉಪಸಗ್ಗೇನ ಪದಂ ವಡ್ಢಿತಂ. ತಥಾ ಸಂರಾವವಿರಾವಆರವಾ. ಘುಸನಂ ಘೋಸೋ. ಆರಾವೋ ಚ ಸಂರಾವೋ ಚ ವಿರಾವೋ ಚ ಘೋಸೋ ಚ ಆರವೋ ಚಾತಿ ದ್ವನ್ದೋ. ಸು ಸವನೇ, ಸುಯ್ಯತೇತಿ ಸುತಿ. ಸರತಿ ಸುಯ್ಯಮಾನತಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಸರೋ. ನಿಸ್ಸನತಿ ಏತೇನಾತಿ ನಿಸ್ಸನೋ, ಸನ ಸಮ್ಭತ್ತಿಯಂ ನಿಪುಬ್ಬೋ. ಸರೋ ಚ ನಿಸ್ಸನೋ ಚಾತಿ ದ್ವನ್ದೋ.

೧೨೯. ವಿಸಜ್ಜೀಯತೇ ನ ಲಗ್ಗೀಯತೇ ಸೇಮ್ಹಾದೀಹೀತಿ ವಿಸಟ್ಠೋ. ಮನಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಮಞ್ಜು, ಜು, ಮನ ಞಾಣೇ, ಸುಣನ್ತಾನಂ ವಾ ಮನಂ ರಞ್ಜೇತೀತಿ ಮಞ್ಜು, ಉ, ನ ರಲೋಪೋ. ಸುಖೇನೇವ ವಿಜಾನಿತಬ್ಬತ್ತಾ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋ. ಹಿತಸುಖನಿಪ್ಫಾದನತೋ ಸೋತಬ್ಬೋತಿ ಸವನೀಯೋ. ಬಹಿದ್ಧಾಪರಿಸಾ ಅಙ್ಗುಲಿಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ವಿಸರತಿ ನ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಅವಿಸಾರೀ ¶ , ತಸ್ಸೀಲತ್ಥೇ ಣೀ, ವಿವಿಧೇನ ವಾ ನ ಸರತೀತಿ ಅವಿಸಾರೀ, ಛಿನ್ನಸ್ಸರಾನಂ ವಿಯ ದ್ವೇಧಾ ನ ಹೋತೀತ್ಯತ್ಥೋ. ವಿನ್ದ್ಯತೇ ಲಬ್ಭತೇತಿ ಬಿನ್ದು, ವಸ್ಸ ಬೋ, ನಿಗ್ಗಹೀತಾಗಮೋ, ಉ ಚ, ವಟ್ಟತ್ತಾ ವಾ ಬಿನ್ದು, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಕ್ಖೇ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾದಿನಾ ರೂಪಸಿದ್ಧಿ. ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಠಾನಗತೀನಂ ದೂರಟ್ಠಾನತೋ ಜಾತತ್ತಾ ಗಮ್ಭೀರೋ. ಪುನಪ್ಪುನಂ ನಾದೋ ನಿನ್ನಾದೋ, ಕ್ರಿಯಾಭಿಕ್ಖಞ್ಞತ್ತಾ ದ್ವಿತ್ತಂ, ಅಸ್ಸ ಇ, ನಿಗ್ಗಹೀತಾಗಮೋ, ಸೋ ಏತ್ಥ ಅತ್ಥೀತಿ ನಿನ್ನಾದೀ. ಇಚ್ಚೇವಂ ಭಗವತೋ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೋ ಸರೋ ಹೋತಿ.

೧೩೦. ಖಗ್ಗಾದೀನಂ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾನಂ ರುತಂ ವಸ್ಸಿತನ್ತ್ಯುಚ್ಚತೇ. ರು ಸದ್ದೇ, ರುತಂ. ವಸ್ಸ ಸದ್ದೇ, ವಸ್ಸನಂ ರವನಂ ವಸ್ಸಿತಂ.

ಕೋಲಾಹಲಾದಿದ್ವಯಂ ಬಹೂಹಿ ಸಮ್ಭೂಯ ಕತೇ ಅಬ್ಯತ್ತಸದ್ದೇ. ಕುಲ ಸಙ್ಘಾತೇ [ಸಙ್ಖ್ಯಾನೇ (ಕ.)], ಕೋಲನಂ ಕೋಲೋ, ಏಕೀಭಾವೋ, ತಂ ಆಹಲತಿ ವಿನ್ದತೀತಿ ಕೋಲಾಹಲೋ. ಕರೋತಿ ಹಿಂಸತಿ ಮಧುರನ್ತಿ ಕಲೋ, ತಂ ಹಲತೀತಿ ಕಲಹಲೋ. ಹಲ ವಿಲೇಖನೇ.

ತಿಕಂ ಗಾಯನೇ. ಗೇ ಸದ್ದೇ, ಗೇತಬ್ಬಂ ಗೀತಂ ಗಾನಂ ಗೀತಿಕಾ ಚ. ಸಬ್ಬತ್ರ ಭಾವಸಾಧನಂ.

೧೩೧. ತನ್ತಿಕಣ್ಠೋಟ್ಠಿತಾ [ಅಮರ ೭.೧] ಉಸಭಾದಯೋ ಸತ್ತ ಸರಾ. ಛಜ್ಜಾದಯೋ ತಯೋ ಗಾಮಾ ಸಮೂಹಾತ್ಯತ್ಥೋ. ವುತ್ತಞ್ಚ ‘‘ಗಾಮೋ ನಾಮ ಸರಸಮೂಹಸ್ಸ ಸನ್ಧಾನ’’ನ್ತಿ. ಮನುಸ್ಸಲೋಕವಾದನವಿಧಿನಾ ಏಕೇಕಸ್ಸ ¶ ಸರಸ್ಸ ವಸೇನ ತಯೋ ತಯೋ ಮುಚ್ಛನಾ ಕತ್ವಾ ಏಕವೀಸತಿ ಮುಚ್ಛನಾ, ದೇವಲೋಕವಾದನವಿಧಿನಾ ಪನ ಸಮಪಞ್ಞಾಸ ಮುಚ್ಛನಾ ವದನ್ತಿ. ತತ್ಥ ಹಿ ಏಕೇಕಸ್ಸ ಸರಸ್ಸ ವಸೇನ ಸತ್ತ ಸತ್ತ ಮುಚ್ಛನಾ, ಅನ್ತಸರಸ್ಸ ಚ ಏಕಾತಿ ಸಮಪಞ್ಞಾಸ ಮುಚ್ಛನಾ ಆಗತಾ, ತೇನೇವ ಸಕ್ಕಪಞ್ಹಸುತ್ತಸಂವಣ್ಣನಾಯಂ ‘‘ಸಮಪಞ್ಞಾಸ ಮುಚ್ಛನಾ ಮುಚ್ಛಿತ್ವಾ’’ತಿ [ದೀ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩೪೫] ಪಞ್ಚಸಿಖಸ್ಸ ವೀಣಾವಾದನಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೇನ ವುತ್ತಂ. ಮುಚ್ಛ ಮೋಹಸಮುಸ್ಸಯೇಸು, ಯು, ಮುಚ್ಛನಾ. ಯಥಾ ಕಮೇನ ವೀಣಾ ವಾದಿತುಂ ಸಕ್ಕಾ, ಏವಂ ಸಜ್ಜನಾಹಿ ಮುಚ್ಛನಟ್ಠಾನಾನಿ ಏಕೂನಪಞ್ಞಾಸಾತ್ಯತ್ಥೋ. ಏಕೇಕಸ್ಸ ಸರಸ್ಸ ಸತ್ತ ಸತ್ತ ಠಾನಾನಿ. ಯತೋ ಸರಸ್ಸ ಮನ್ದತಾರವವತ್ಥಾನಂ ಹೋತಿ, ತೇನ ಏಕೂನಪಞ್ಞಾಸ ಠಾನಾನಿ. ಇಚ್ಚೇತಂ ಸರಮಣ್ಡಲಂ ಸರಸಮೂಹೋ.

೧೩೨. ಸರಾದೀನಂ ನಾಮಸರೂಪಪ್ಪಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಉಸಭೋ’’ಚ್ಚಾದಿ. ಇಸ ಗತಿಯಂ. ಇಸತಿ ಚಿತ್ತಂ ಪವಿಸತೀತಿ ಉಸಭೋ, ಅಭೋ, ಇಸ್ಸು ಚ. ‘‘ಉಸ ದಾಹೇ’’ತಿ ವಾ ಧಾತ್ವತ್ಥೋ. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಸೋ ಸರೋ ಉಸಭೋ ವಿಯ ನದತಿ, ತಸ್ಮಾ ಉಸಭೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಧೀಮನ್ತೇಹಿ ಗೀಯತೇತಿ ಧೇವತೋ, ವಣ್ಣವಿಕಾರೋ, ವತ್ತಂ.

ನಾಸಂ ಕಣ್ಠಮುರೋ ತಾಲುಂ,

ಜಿವ್ಹಂ ದನ್ತೇ ಚ ನಿಸ್ಸಿತೋ;

ಛಧಾ ಸಞ್ಜಾಯತೇ ಯಸ್ಮಾ,

ತಸ್ಮಾ ಛಜ್ಜೋ ಸ ಉಚ್ಚತೇ [ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ ೭.೧].

ಗನ್ಧಂ ¶ ಲೇಸಂ ಅರತೀತಿ ಗನ್ಧರೋ, ರಸ್ಸಸ್ಸ ದೀಘತ್ತೇ ಗನ್ಧಾರೋ ಚೇತ್ಯಞ್ಞೇ [ಅಞ್ಞೇಸಮಪೀತಿ (ಪಾಣಿನಿ ೩.೧೩೭) ದೀಘೋ (ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ ೭.೧)], ಗನ್ಧಾರಾ ನಾಮ ಜನಪದಾ, ತೇಹ್ಯಯಂ ಗೀಯತೇತಿ ಗನ್ಧಾರೋ, ಣೋ. ಮಜ್ಝೇ ಲಯವಿಸೇಸೇ ಭವೋ ಮಜ್ಝಿಮೋ. ಪಞ್ಚನ್ನಮ್ಪಿ ಧೇವತಾದೀನಂ ಪೂರಣೋ ಪಞ್ಚಮೋ, (ಪಞ್ಚನ್ನಂ ವಾ ಮಹಾಭೂತಾನಂ ಪೂರಣೋ ಪಞ್ಚಮೋ.) [( ) ಏತ್ಥನ್ತರೇ ಪಾಠೋ ಅಧಿಕೋ ವಿಯ ದಿಸ್ಸತಿ] ನಿಸ್ಸೇಸತೋ ಸೀದನ್ತಿ ಸರಾ ಯಸ್ಮಿನ್ತಿ [ಯಸ್ಮಾತಿ (ಕ.) – ಸದತೋ ಅಧಿಕರಣೇ ಘಉ (ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ ೭.೧)], ಣೋ. ‘‘ನಿಸೀದನ್ತಿ ಸರಾ ಯಸ್ಮಿಂ, ನಿಸಾದೋ ತೇನ ಹೇತುನಾ’’ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ. ಏತೇ ಸತ್ತ ಸರಾತಿ ಗದಿತಾ ಕಥಿತಾ.

೧೩೩-೧೩೫. ಉಸಭಾದಯೋ ಯೇ ನದನ್ತಿ, ತೇ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ನದನ್ತಿ’’ಚ್ಚಾದಿ. ಉಸಭಂ ನಾಮ ಸರಂ ಗಾವೋ ನದನ್ತಿ. ತಥಾ ಧೇವತಂ ತುರಙ್ಗಾ ಅಸ್ಸಾ, ಛಜ್ಜಂ ಮಯೂರಾ ಸಿಖಣ್ಡಿನೋ, ಗನ್ಧಾರಂ ಅಜಾ, ಮಜ್ಝಿಮಂ ಕೋಞ್ಚಾ ಸಕುಣವಿಸೇಸಾ, ಪಞ್ಚಮಂ ಪರಪುಟ್ಠಾದೀ ಕೋಕಿಲಾದಯೋ, ನಿಸಾದಂ ವಾರಣಾ ಹತ್ಥಿನೋ ನದನ್ತಿ. ವುತ್ತಞ್ಚ ನಾರದಮುನಿನಾ –

‘‘ಛಜ್ಜಂ ¶ ನದತಿ ಮಯೂರೋ, ಗಾವೋ ನದನ್ತಿ ಉಸಭಂ;

ಅಜೋ ರೋತಿ ಚ [ಅಜಾವಿಕಾ ತು (ಕ.)] ಗನ್ಧಾರಂ, ಕೋಞ್ಚಾ ನದನ್ತಿ ಮಜ್ಝಿಮಂ.

ಪುಪ್ಫಸಾಧಾರನೇ ಕಾಲೇ, ಕೋಕಿಲೋ ರೋತಿ ಪಞ್ಚಮಂ;

ಅಸ್ಸೋ ತು ಧೇವತಂ ರೋತಿ, ನಿಸಾದಂ ರೋತಿ ಕುಞ್ಜರೋ’’ತಿ.

ಮಯೂರಾದಯೋಪಿ ಸಬ್ಬೇ ಇಮೇ ಸತ್ತಾ ಸಮದಾ [ಸನ್ತೋ (ಕ.) ಏತೇ ಚ ಸಮದಾ ಪಞ್ಚಮಂ ಗಾಯನ್ತಿ (ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ ೭.೧)] ಪಞ್ಚಮಂ ನದನ್ತಿ.

ಛಜ್ಜೋ ಗಾಮೋ, ಮಜ್ಝಿಮೋ ಗಾಮೋ, ಸಾಧಾರಣೋ ಗಾಮೋತಿ ತಯೋ ಗಾಮಾ. ತತ್ರ ವೀಣಾದಣ್ಡಂ ವಿಭಾಗಂ ಕತ್ವಾ ಅಧೋಭಾಗಸ್ಸ ‘‘ಛಜ್ಜಗಾಮೋ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾ, ಮಜ್ಝಭಾಗಸ್ಸ ‘‘ಮಜ್ಝಿಮಗಾಮೋ’’ತಿ, ಉಪರಿಭಾಗಸ್ಸ ‘‘ಸಾಧಾರಣಗಾಮೋ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾ. ಕಿಂ ಪನ ಗಾಮಭೇದೇ ಕಾರಣಂ? ಯಸ್ಮಾ ಏಕಸ್ಸೇವ ಸರಸ್ಸ ಗಾಮನ್ತರೇ ಭೇದೋ, ತಂಭೇದೇ ಗಾಮಾನಮ್ಪಿಭೇದೋ. ಮಾಘಟೀಕಾಯಂ ಪನ ಸಾಧಾರಣಗಾಮಟ್ಠಾನೇ ಗನ್ಧಾರಗಾಮೋ ಕಥಿತೋ, ಏಕೇಕಸ್ಮಿಞ್ಚ ಗಾಮೇ ಸತ್ತ ಸತ್ತ ಮುಚ್ಛನಾ. ಇಧ ಪನ ಉಸಭಾದೀಸು ಸತ್ತಸು ಸರೇಸು ಪಚ್ಚೇಕಂ ತಿಸ್ಸೋ ತಿಸ್ಸೋ ಮುಚ್ಛನಾ ಕಥಿತಾ. ಕಿಂಕಾರಣಾ? ಇಧ ಮನುಸ್ಸಲೋಕವಾದನವಿಧಿನಾ, ತತ್ಥ ಚ ದೇವಲೋಕವಾದನವಿಧಿನಾ ಕಥಿತತ್ತಾ ತಥೇವ ಠಾನಾನಿ ಸತ್ತ ಸತ್ತೇವ ಲಬ್ಭರೇತಿ. ಯಥಾ ಉಸಭಾದೀಸು ತೇಸು ಯಥಾವುತ್ತೇಸು ಸರೇಸು ಪಚ್ಚೇಕಂ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಸರೇ ತಿಸ್ಸೋ ತಿಸ್ಸೋ ಮುಚ್ಛನಾ ಸಿಯುಂ, ತಥೇವ ಠಾನಾನಿಪಿ ಸತ್ತ ಸತ್ತೇವ ಲಬ್ಭರೇತ್ಯತ್ಥೋ.

೧೩೬. ಸರಾನಂ ಗಾಮೇಸು ಭಿನ್ನಸುತಿತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ತಿಸ್ಸೋ’’ಇಚ್ಚಾದಿ. ಉಸಭಸ್ಸ ಸರಸ್ಸ ತಾರಕಲಮನ್ದವಸೇನ ತಿಸ್ಸೋ ಸುತಿಯೋ. ಧೇವತಸ್ಸ ಸರಸ್ಸ ತಾರ ಮನ್ದವಸೇನ ¶ ದುವೇ. ಛಜ್ಜಸ್ಸ ತಾರಕಲ ಮನ್ದ ಕಾಕಲೀವಸೇನ ಚತಸ್ಸೋ. ಗನ್ಧಾರಸ್ಸ ಚ ತಥಾ. ಮಜ್ಝಿಮಸ್ಸ ತಾರಕಲ ಕಾಕಲೀವಸೇನ ತಿಸ್ಸೋ. ಪಞ್ಚಮಸ್ಸ ಕಲ ಕಾಕಲೀವಸೇನ ದುವೇ. ನಿಸಾದಸ್ಸ ತಾರಾದಿವಸೇನ ಚತಸ್ಸೋ ಸುತಿಯೋ. ಇಚ್ಚೇವಂ ಸತ್ತಸು ಸರೇಸು ಕಮತೋ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡಿತಾ ದ್ವಾವೀಸತಿ ಸುತಿಯೋ ಸಿಯುಂ. ಮಾಘಟೀಕಾಯಂ ಪನ ಅಞ್ಞಥಾ ಸುತಿಭೇದೋ ವುತ್ತೋ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ತತ್ಥ –

‘‘ಚತುಸ್ಸುತಿ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋ, ಮಜ್ಝಿಮೋ ಮಜ್ಜಿಮಟ್ಠಿತೋ;

ದ್ವಿಸ್ಸುತಿ ಚಾಪಿ ಗನ್ಧಾರೋ, ತಿಸ್ಸುತಿ ಉಸಭೋ ತಥಾ.

ಛಜ್ಜೋ ಚತುಸ್ಸುತಿ ಞೇಯ್ಯೋ, ನಿಸಾದೋ ದ್ವಿಸ್ಸುತೀ ತಥಾ;

ಚತುಸ್ಸುತಿ ಧೇವತೋ ತು, ಪಞ್ಚಮೋ ತಿಸ್ಸುತೀ ಮತೋ’’ತಿ.

ಸಬ್ಬಮೇತಂ ನಾಟಕಸತ್ಥತೋ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

೧೩೭. ‘‘ಉಚ್ಚತರೇ’’ತ್ಯಾದಿನಾ ಸುತಿಭೇದೇ ಸರೂಪತೋ ದಸ್ಸೇತಿ. ಉಚ್ಚತರೇ ರವೇ ಅತ್ಯುಚ್ಚಧನಿಮ್ಹಿ ತಾರೋ, ತಾರಯತಿ ಬೋಧಯತೀತಿ ತಾರೋ. ಅಬ್ಯತ್ತೇ ಅಬ್ಯತ್ತಕ್ಖರೇ ಮಧುರೇ ಸುತಿಸುಖೇ ಕಲೋ, ಕಲ ಮದೇ. ಗಮ್ಭೀರೇ ಧನಿಮ್ಹಿ ಮನ್ದೋ. ಮದಿ ಥುತಿಮೋದಮದಮೋಹಸುಪನಗತೀಸು. ಮನ್ದಯತೇ ಬುಜ್ಝತೇನೇನಾತಿ ಮನ್ದೋ.

ತಾರಾದಯೋ ತಯೋ ವಾಚ್ಚಲಿಙ್ಗತ್ತಾ ತೀಸು. ತಾರೋ ಧನಿ, ತಾರಾ ವಾಣೀ, ತಾರಂ ರುತಂ ಇಚ್ಚಾದಿ. ಅಬ್ಯತ್ತಮಧುರಸದ್ದೋ ಕಲೋ. ತತ್ರ ಕಲೇ ಸುಖುಮೇ ಕಾಕಲೀಸದ್ದೋ, ಈಪಚ್ಚಯನ್ತೋ, ಈಸಂ ¶ ಕಲಾ ವಾಣೀ ಕಾಕಲೀ ನಾಮ, ಕಾಸದ್ದೋಯಮೀಸತ್ಥೋ. ಕ್ರಿಯಾದಿಸಮತಾತಿ ಗೀತವಾದಿತಪಾದನ್ಯಾಸಾದಿಕ್ರಿಯಾನಂ, ಕಾಲಸ್ಸ ಚ ಸಮತ್ತಂ ಲಯೋ ನಾಮ, ಲಯ ಸಾಮ್ಯಗತೀಸು, ಆಧಾರೇ ಅಪಚ್ಚಯೋ, ಸಬ್ಬಾಭಿನಯಾನಮ್ಪಿ ಸಾಮ್ಯಂ ಲಯೋತಿ ಕೇಚಿ.

೧೩೮. ದ್ವಯಂ ವೀಣಾಯಂ. ವಿ ಜನನೇ, ತೋ, ಈಣತ್ತಂ, ವೀಣ ವೇಠನೇತಿ ವಾ ಧಾತು, ಆ, ವೀಣಾ. ವಲ್ಲ ಸಂವರಣೇ, ವಲ್ಲತೇ ಧನಿವಿಸೇಸಂ, ಣ್ವು, ವಲ್ಲಕೀ, ನದಾದಿ. ವಿಪಞ್ಚೀತಿಪಿ ವೀಣಾಯ ನಾಮಂ. ವಿಪಞ್ಚಯತೀತಿ ವಿಪಞ್ಚೀ [ವಿಪಞ್ಚಯತಿ ವಿತ್ಥಾರಯತಿಸದ್ದಂ (ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ ೭.೩)], ನದಾದಿ.

ಸಾ ವೀಣಾ ಸತ್ತತನ್ತೀ ಸತ್ತಹಿ ತನ್ತೀಹಿ ವಿಸಿಟ್ಠಾ ಪರಿವಾದಿನೀ ನಾಮ, ಪರಿತೋ ವದತೀತಿ ಪರಿವಾದಿನೀ, ಇನೀ. ವೀಣಾದಯೋ ಚತ್ತಾರೋಪಿ ವೀಣಾಸಾಮಞ್ಞವಾಚಕಾ ಇಚ್ಚೇಕೇ, ತೇಸಂ ಮತೇ ಸಾಸದ್ದಸ್ಸ ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗತ್ಥದೀಪಕತಾ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ, ತಥಾಪಿ ಅಮರಕೋಸೇನ [ಅಮರ ೭.೩] ವಿರುಜ್ಝನತೋ ತೇಸಂ ಮತಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ಕಟ್ಠಾದೀಹಿ ದೋಣಿಸಣ್ಠಾನೇನ ಕತಂ ವಜ್ಜಭಣ್ಡಂ ವೀಣಾಯ ಪೋಕ್ಖರೋ ನಾಮ, ಪೋಸೇತಿ ವಡ್ಢೇತಿ ಸದ್ದೇತಿ ಪೋಕ್ಖರೋ, ಖರೋ, ವುದ್ಧಿ, ವಣ್ಣವಿಕಾರೋ ಚ. ದು ಗಮನೇ, ಣಿ, ದೋಣಿ. ಕಕುಭೋ, ಪಸೇವಕೋತಿಪಿ ಪೋಕ್ಖರಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ. ಕಂ ವಾತಂ ಕುಭತಿ ಬನ್ಧತೀತಿ ಕಕುಭೋ. ಪಸಿಬ್ಬನ್ತಿ ತಮಿತಿ ಪಸೇವಕೋ.

ದ್ವಯಂ ಪೋಕ್ಖರವೇಠಕೇ ಚಮ್ಮನಿ. ವೀಣಾಭಾವಂ ಉಪಗಚ್ಛತಿ ಯೇನಾತಿ ಉಪವೀಣೋ. ವೇಠತಿ ಪೋಕ್ಖರನ್ತಿ ವೇಠಕೋ, ಣ್ವು.

೧೩೯. ಆತತಾದಿಪಞ್ಚಕಂ ¶ ಪಞ್ಚಙ್ಗಿಕತೂರಿಯಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ.

೧೪೦. ಚಮ್ಮಾವನದ್ಧೇಸು ಚಮ್ಮೇನ ಬನ್ಧನೀಯೇಸು ಭೇರಿಯಾದೀಸು ಮಜ್ಝೇ ತಲೇಕೇಕಯುತಂ ಏಕೇಕೇನ ತಲೇನ ಯುತ್ತಂ ಕುಮ್ಭಥುಣದದ್ದರಿಕಾದಿಕಂ ತೂರಿಯಂ ಆತತಂ ನಾಮ, ಆತನೋತೀತಿ ಆತತಂ, ತನು ವಿತ್ಥಾರೇ. ಮಹತೀಆದಿವೀಣಾವಿಸೇಸೋಪಿ [‘‘ಮಹತೀ’’ತಿ ನಾರದಸ್ಸ ವೀಣಾ (ಸದ್ದಕಪ್ಪದ್ದುಮೇ)] ಆತತಮೇವಾತಿ ‘‘ಚಮ್ಮಾವನದ್ಧೇಸೂ’’ತಿ ವಿಸೇಸನಂ ಕತಂ. ಕುಮ್ಭಸಣ್ಠಾನತ್ತಾ ಕುಮ್ಭೋ ಚ ತಂ ಥುನನಗರಸಮ್ಭೂತತ್ತಾ ಥುನಞ್ಚೇತಿ ಕುಮ್ಭಥುನಂ. ತದೇವ ಕುಮ್ಭಥುಣಂ, ಅಥ ವಾ ಥು ಅಭಿತ್ಥವೇ, ಕಮ್ಮನಿ ಣೋ. ಕುಮ್ಭೋ ಚ ಸೋ ಥುಣೋ ಚೇತಿ ಕುಮ್ಭಥುಣೋ, ಥುಣ ಪೂರಣೇತಿ ವಾ ಧಾತ್ವತ್ಥೋ. ದರ ವಿದಾರಣದಾಹೇಸು, ದ್ವೇಭಾವೋ, ಕಾಪುಬ್ಬಸ್ಸಿಕಾರೋ ಚ, ದದ್ದರಸದ್ದಂ ಕರೋತೀತಿ ವಾ ದದ್ದರಿಕಾ.

೧೪೧. ಉಭಯತಲಂ ಮುರಜಾದಿಕಂ ತೂರಿಯಂ ವಿತತಂ ನಾಮ, ವಿಸೇಸೇನ ಸದ್ದಂ ತನೋತೀತಿ ವಿತತಂ, ಸಬ್ಬವಿನದ್ಧಂ ಸಬ್ಬಪಸ್ಸೇಸು, ಪುಬ್ಬಪಚ್ಛಾಭಾಗೇಸು ಚ ಪರಿಯೋನದ್ಧಂ ಪಣವಾದಿಕಂ, ಆದಿನಾ ಚತುರಸ್ಸಆಲಮ್ಬರಗೋಮುಖೀಆದಯೋ ಆತತವಿತತಂ ನಾಮ, ‘‘ಚಮ್ಮಪರಿಯೋನದ್ಧಂ ಹುತ್ವಾ ತನ್ತಿಬದ್ಧಂ ಆತತವಿತತ’’ನ್ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ. ಪಣ ಬ್ಯವಹಾರಥುತೀಸು, ಪಣೀಯತೀತಿ ಪಣವೋ, ಅವೋ.

೧೪೨. ವಂಸಸಙ್ಖಾದಿಕಂ ¶ ಸುಸಿರಂ ನಾಮ, ರನ್ಧಂ ಸುಸಿರಂ, ತಂಯೋಗಾ ಸುಸಿರಂ. ವನ, ಸನ ಸಮ್ಭತ್ತಿಯಂ, ಸೋ, ವಂಸೋ. ಸಮ ಉಪಸಮಖೇದೇಸು, ಖೋ, ಸಙ್ಖೋ. ಸಮ್ಮತಾಳಾದಿಕಂ ಅಚ್ಚನ್ತಂ ಪೀಳನತೋ, ಅನಲಸಂಯೋಗತೋ ವಾ ದ್ರವೀಭೂತಂ ಪುನ ಘನಾಯತೇತಿ ಘನಾಖ್ಯಂ. ಹನ ಹಿಂಸಾಯಂ, ಕಮ್ಮನಿ ಣೋ, ಹಸ್ಸ ಘೋ. ಘನಭಾವೇನ ಸಮಂ ಭವತೀತಿ ಸಮ್ಮಂ, ದಣ್ಡಾದೀಹಿ ತಾಳಿತಬ್ಬತೋ ತಾಳಂ, ತಳ ತಾಳನೇ, ಸಮ್ಮಞ್ಚ ತಂ ತಾಳಞ್ಚೇತಿ ಸಮ್ಮತಾಳಂ. ಆದಿನಾ ಕಂಸತಾಳಸಿಲಾತಾಳಾದೀನಂ ಗಹಣಂ. ತತ್ಥ ಸಮ್ಮತಾಳಂ ನಾಮ ಕಟ್ಠಮಯತಾಳಂ. ಕಂಸತಾಳಂ ನಾಮ ಲೋಹಮಯಂ. ಸಿಲಾಯ ಚ ಅಯೋಪಟ್ಟೇನ ಚ ವಾದನತಾಳಂ ಸಿಲಾತಾಳಂ.

ಚತುಕ್ಕಂ ಆತತಾದೀನಂ ನಾಮಂ. ಆ ಸಮನ್ತತೋ ತುಜ್ಜತೇ ತಾಳೀಯತೇತಿ ಆತೋಜ್ಜಂ. ವಂಸಾದಿಕೇಪಿ ಮುಖವಾಯುನಾ ಆತೋಜ್ಜನಮತ್ಥೇವ. ವಾದಯನ್ತಿ ಧನಯನ್ತಿ ತನ್ತಿ ವಾದಿತ್ತಂ ವಾದಿತಞ್ಚ, ಇತ್ತೋ, ತೋ ಚ. ವಾದಯನ್ತಿ ತನ್ತಿ ವಜ್ಜಂ, ಯೋ.

೧೪೩. ದ್ವಯಂ ಭೇರಿಯಂ. ಭಾಯನ್ತಿ ಸತ್ತುಜನಾ ಏತೇನಾತಿ ಭೇರಿ, ರಿ. ಉಭ ಪೂರಣೇ, ಉಭನಂ ಉಭಿ. ‘‘ದುನ್ದ’’ಇತಿ ಸದ್ದೇನ ಉಭಿ ಯತ್ರ ಸ ದುನ್ದುಭಿ. ಪುಮಿತ್ಥಿಯಮೇತೇ ದ್ವೇ [ಸೇರೀ ಥೀ, ದುನ್ದುಭಿ ಪುಮಾ (ಅಮರ ೭.೬)]. ದ್ವಯಂ ಮುದಿಙ್ಗೇ. ಮುದಂ ಮೋದಂ ಇಙ್ಗತಿ ಗಚ್ಛತಿ ಯೇನಾತಿ ಮುದಿಙ್ಗೋ. ಮುರಾ ಅಸುರಾ ಜಾತೋ ಮುರಜೋ.

ಅಸ್ಸ ¶ ಮುರಜಸ್ಸ ಭೇದಾ ವಿಸೇಸಾ ಆಲಿಙ್ಗಙ್ಕ್ಯೋದ್ಧಕಾ ಭವನ್ತಿ. ವುತ್ತಞ್ಚ –

‘‘ಹರಿತಕ್ಯಾಕತಿ ತ್ವಙ್ಕ್ಯೋ,

ಯವಮಜ್ಝೋ ತಥೋ’ದ್ಧಕೋ;

ಆಲಿಙ್ಗ್ಯೋ ಚೇವ ಗೋಪುಚ್ಛೋ,

ಆಕತ್ಯಾ ಸಮ್ಪಕಿತ್ತಿತೋ’’ತಿ [ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾಯಮ್ಪಿ].

ಆಲಿಙ್ಗ್ಯತೇತಿ ಆಲಿಙ್ಗೋ, ಣೋ. ಉಚ್ಛಙ್ಕೇ ಭವೋ ಅಕ್ಯೋ. ಉದ್ಧಂ ಕತ್ವಾ ಏಕೇನ ಮುಖೇನ ವಾದನತೋ ಉದ್ಧೋ ಸನ್ತೋ ಕಾಯತಿ ಸದ್ದಾಯತೀತಿ ಉದ್ಧಕೋ, ಉದ್ಧಸದ್ದೋಯಂ ತಿಲಿಙ್ಗಿಕೋ. ಉಗ್ಗಚ್ಛತೀತಿ ಉದ್ಧೋ, ತೋ, ಗಮಿಸ್ಸ ದೋ, ನೇರುತ್ತೋ. ಯೋ ತು ಉಪರಿಪರಿಯಾಯೋ ಉದ್ಧಂಸದ್ದೋ, ಸೋ ಅಬ್ಯಯಮೇವ.

ತಿಣವಾದೀನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪಣವಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ. ತನು ವಿತ್ಥಾರೇ, ಅವೋ, ಅಸ್ಸ ಇತ್ತಂ, ಣತ್ತಞ್ಚ, ತಿಣವೋ. ಮಾ ಮಾನೇ ಸದ್ದೇ ಚ, ‘‘ಡಿಣ್ಡಿ’’ಇತಿ ಮಾಯತೇ ಸದ್ದಾಯತೇತಿ ಡಿಣ್ಡಿಮೋ, ಣೋ.

೧೪೪. ‘‘ಆಲಮ್ಬ’’ಇತಿ ಸದ್ದಾಯತೇತಿ ಆಲಮ್ಬರೋ. ‘‘ಆಲಮ್ಬರೋ ತೂರಿಯರವೇ, ಗಜೇನ್ದಾನಞ್ಚ ಗಜ್ಜಿತೇ’’ತಿ [ಅಮರ ೨೩.೧೬೭] ಹಿ ಅಮರಕೋಸ ನಾನತ್ಥಸಙ್ಗಹೇಸು.

ವೀಣಾದೀನಂ ವಾದನಕಟ್ಠಕುಟಿಲಾದಿಕಂ ಕೋಣೋ, ಕುಣ್ಯತೇ ಸದ್ದಾಯತೇನೇನಾತಿ ಕೋಣೋ, ಣೋ. ‘‘ದದ್ದ’’ಇತಿ ಸದ್ದಂ ಕರೋತೀತಿ ದದ್ದರಿ, ದದ್ದತಿ ವಾ ಸದ್ದವಿಸೇಸೇನ ಪರಿಣಮತೀತಿ ದದ್ದರಿ, ರಿ. ‘‘ಪಟ’’ಇತಿ ಸದ್ದಂ ಜಹಾತೀತಿ ಪಟಹೋ, ಪಟಂ ಹನ್ತೀತಿ ವಾ ಪಟಹೋ. ಹನ ಹಿಂಸಾಗತೀಸು, ಕ್ವಿ. ಅಪರೇ ಮದ್ದಲಾದಯೋ ಭೇರಿಪ್ಪಭೇದಾ ¶ . ‘‘ಮದ್ದ’’ಇತಿ ಸದ್ದಂ ಲಾತೀತಿ ಮದ್ದಲಾ, ಲಾ ಆದಾನೇ, ಅ. ‘‘ಮನ್ದಲಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಮನ್ದಂ ಸದ್ದಂ ಲಾತೀತಿ ಮನ್ದಲಾ. ಆದಿನಾ ಡಮರುಆದಯೋಪಿ ಭೇರಿಪ್ಪಭೇದಾ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ.

೧೪೫. ಜನಪ್ಪಿಯೇ ಜನೇಹಿ ಪಿಯಾಯಿತಬ್ಬೇ ವಿಮದ್ದೋಟ್ಠೇ ವಿಲೇಪನಕುಙ್ಕುಮಾದೀನಂ, ನಾನಾಗನ್ಧದಬ್ಬಾನಞ್ಚ ವಿಮದ್ದನೋಬ್ಭೂತೇ ಪರಿಮಲೋ ಭವೇ, ಪರಿಮಜ್ಜತಿ ಪವತ್ತಯತ್ಯಾಸಯನ್ತಿ, ಅ, ನೇರುತ್ತೋ, ಮಲ, ಮಲ್ಲ ಧಾರಣೇ ವಾ. ಪರಿಮಲ್ಯತೇ ಧಾರೀಯತೇತಿ, ಣೋ. ವಿಮದ್ದಗ್ಗಹಣೇನ ವಾಪಿಕೂಪಾದಿನೋ [ವಿಮದ್ದಗನ್ಧಾದಿನೋ (ಕ.)] ನಿರಾಸೋ, ಜನಗ್ಗಹಣೇನ ಮಕ್ಖಿಕಾದಿನೋ. ಸೋ ಪರಿಮಲೋ ಗನ್ಧೋ ದೂರಗಾಮೀ ಅತಿನಿಹಾರೀ ಅತಿದೂರಪಾತೀ ಆಮೋದೋ ವುಚ್ಚತೇ, ಆಮೋದನ್ತೇ ಅನೇನ, ಣೋ. ಇತೋ ಪರಂ ಇಟ್ಠಗನ್ಧಾದಯೋ ವಿಸ್ಸಸದ್ದಪರಿಯನ್ತಾ ತೀಸು ಲಿಙ್ಗೇಸು ವತ್ತನ್ತೇ.

೧೪೬. ಚತುಕ್ಕಂ ಇಟ್ಠಗನ್ಧೇ. ಇಟ್ಠೋ ಗನ್ಧೋ ಇಟ್ಠಗನ್ಧೋ, ಅಥ ವಾ ಇಟ್ಠೋ ಗನ್ಧೋ ಅಸ್ಸ ಇಟ್ಠಗನ್ಧೋ. ಸುಟ್ಠು ರಭನ್ತಿ ತುಸ್ಸನ್ತ್ಯನೇನಾತಿ ಸುರಭಿ, ಇ. ಸುನ್ದರೋ ಗನ್ಧೋ ಅಸ್ಸ ಸುಗನ್ಧೋ, ಸುಗನ್ಧಿ ಚ, ಅನ್ತಸ್ಸಿಕಾರಾದೇಸೋ.

ದ್ವಯಂ ದುಗ್ಗನ್ಧೇ. ಪೂತಿ ಗನ್ಧೋ ಅಸ್ಸ, ಪುಬ್ಬೇ ವಿಯ ಇಕಾರಾದೇಸೋ, ಕಮ್ಮಧಾರಯಸಮಾಸಂ ಅಸ್ಸತ್ಥ್ಯತ್ಥೇಪಿ ಕತ್ತುಮಿಚ್ಛನ್ತಿ, ಪಕ್ರಿಯಾಲಾಘವತ್ಥಂ ಬಹುಬ್ಬೀಹಿಯೇವ ನ್ಯಾಯೋತಿ. ದುಟ್ಠು ಗನ್ಧೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ¶ ದುಗ್ಗನ್ಧೋ, ತೇನ ವುತ್ತಂ ಕಚ್ಚಾಯನೇನ – ‘‘ಕಮ್ಮಧಾರಯಮನ್ತತ್ಥಿಯೇಹಿ ಬಹುಬ್ಬೀಹಿ ಲಘುತರೋ’’ತಿ. ಅಞ್ಞೇ ತು ಲಾಘವ’ಮನಾದರಮಾನಾ ಇಚ್ಛನ್ತೇವ ಮನ್ತತ್ಥಿಯಂ. ದುವಿಧೋ ವಾ ವಾಚ್ಚಧಮ್ಮೋ ಲಹು ಗರು ಚ, ತತ್ರ ಬಹುಬ್ಬೀಹಿನಾ ಲಹು, ಕಮ್ಮಧಾರಯಮನ್ತತ್ಥಿಯೇನಗರು. ಕಿಞ್ಚ ಬಹುಬ್ಬೀಹಿನಾ ಅತಿಸಾಯನಾದ್ಯತ್ಥೋ ನ ಗಮ್ಯತೇತಿ ಅವಸ್ಸಂ ತಪ್ಪಟಿಪಾದನಾಯ ಕಮ್ಮಧಾರಯಪುಬ್ಬಕೋ ಮನ್ತತ್ಥಿಯೇವ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ.

ದ್ವಯಂ ಚಿತಾಧೂಮಾದಿಗನ್ಧೇ. ವಿಸ ವಿಪ್ಪಯೋಗೇ, ಸೋ. ಆಮಸ್ಸ ವಸಾದಿವತ್ಥುನೋ ಗನ್ಧೋ ತಂಯೋಗಾ, ಇ, ಯಂಸದ್ದೋ ತಸ್ಸ ನಪುಂಸಕತ್ತದೀಪಕೋ.

೧೪೭. ಕುಙ್ಕುಮಾದಯೋ ಚತ್ತಾರೋ ಚತುಜ್ಜಾತಿಗನ್ಧೋ ನಾಮ. ಕುಕ, ವಕ ಆದಾನೇ, ಉಮೋ, ನಿಗ್ಗಹೀತಾಗಮೋ ಚ, ಕುಙ್ಕುಮಂ, ಲೋಹಿತಚನ್ದನಂ, ಯಂ ‘‘ಕಸ್ಮೀರಜ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಕಮಿಸ್ಸ ವಾ ಕುಙ್ಕಾದೇಸೋ, ಕುಙ್ಕುಮಂ. ಯು ಮಿಸ್ಸನೇ, ಯು, ಯವನಂ, ತಸ್ಸ ಪುಪ್ಫಂ ಯವನಪುಪ್ಫಂ, ದೇವಕುಸುಮಂ, ಯವನದೇಸೇ ಜಾತಂ ಪುಪ್ಫನ್ತಿ ವಾ ಯವನಪುಪ್ಫಂ. ಯಂ ‘‘ಲವಙ್ಗ’’ನ್ತಿಪಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಯಂ ಪುಪ್ಫಂ ನುಹೀಪುಪ್ಫಸಮಾನಂ. ತಗಿ ಗತ್ಯತ್ಥೋ ದಣ್ಡಕೋ ಧಾತು, ಅರೋ, ತಗರಂ, ಕುಟಿಲಂ. ತರುತೋ ಜಾತೋ ತುರುಕ್ಖೋ, ಖೋ, ಉತ್ತಞ್ಚ, ಸಲ್ಲಕೀದವೋ ಹಿ ‘‘ತುರುಕ್ಖೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ.

೧೪೮. ಪಜ್ಜೇನ ಛರಸಾನಂ ನಾಮಾನಿ. ಕಂ ಪಾನೀಯಂ ಸೇವತೇತಿ ಕಸಾವೋ, ಅವೋ, ಅಥ ವಾ ಕಂ ಸವಾಪೇತೀತಿ ಕಸಾವೋ ಸು ¶ ಸವನೇ. ತುವರೋಪಿ ಕಸಾಯೋಪಿ ಕಸಾವಪರಿಯಾಯೋ. ತಿಜ ನಿಸಾನೇ, ತೋ, ತಿತ್ತೋ, ಕಟು. ಮಧು ಮಾಧುರಿಯಂ, ತಂಯೋಗಾ ಮಧುರೋ. ಲುನಾತಿ ಜಳತ್ತನ್ತಿ ಲವಣೋ, ಯು. ಅಮ್ಬಸದ್ದೇ, ಅರೋ, ಇತ್ತಂ, ಲತ್ತಞ್ಚ. ಕಟ ಗತಿಯಂ, ಣ್ವು, ಉತ್ತಂ. ಇಮೇ ಛ ರಸಾ ನಾಮ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ತಬ್ಬತಿ ದಬ್ಬೇ ಕಸಾವಾದಿಸದ್ದಾ ತೀಸು ಲಿಙ್ಗೇಸು ವತ್ತನ್ತಿ.

೧೪೯. ದ್ವಯಂ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬೇ. ಫುಸಿತಬ್ಬೋ ಫಸ್ಸೋ, ಫೋಟ್ಠಬ್ಬೋ ಚ, ತಬ್ಬೋ, ಸಸ್ಸ ಟೋ, ತಸ್ಸ ಠೋ. ತಿಕಂ ವಿಸಯಿಮ್ಹಿ. ವಿಸಯೋ ಅಸ್ಸ ಗಯ್ಹಟ್ಠೇನಾತ್ಥೀತಿ ವಿಸಯಿ. ಉಖತಿ ಗಚ್ಛತಿ ವಿಸಯೇತಿ ಅಕ್ಖಂ, ಉಸ್ಸತ್ತಂ ದ್ವಿತ್ತಞ್ಚ, ನತ್ಥಿ ಖಂ ವೇದನಾ ಏತ್ಥಾತಿ ವಾ ಅಕ್ಖಂ, ನ ಹಿ ಸುಖವೇದನಾದಯೋ ಸಮ್ಪಯೋಗವಸೇನ ಪಞ್ಚಸು ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಜವನಾದೀಸು ಏವ ಪನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ತಥಾ ವುತ್ತಂ, ಮನಿನ್ದ್ರಿಯೇ ತೂಪಚಾರಾ [ಮನಿನ್ದ್ರಿಯೇಸುಪಚಾರಾ (ಕ.)] ಅಕ್ಖಂ. ಇನ್ದೋ ಅತ್ತಾ, ತಸ್ಸ ಲಿಙ್ಗಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇಯೋ. ನಾ’ನನ್ತರೇನ ಪಯೋಜಕಂ ಚಕ್ಖಾದಯೋ ಬ್ಯಾಪಾರಯನ್ತೇ, ತಸ್ಮಾ ಅತ್ಥಿ ಅತ್ತಾ ಚಕ್ಖಾದೀನಂ ಪಯೋಜಕೋತಿ ಚಕ್ಖಾದಿಕಂ ಲಿಙ್ಗಮತ್ತನೋ ಭವತೀತಿ ನಿಕಾಯನ್ತರಿಕಾ. ಸಯಂ ತಿಕ್ಖಮನ್ದಾದಿಭಾವೇ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಾದೀನಂ ತಿಕ್ಖಮನ್ದಾದಿಭಾವಸಮ್ಭವತೋ ತೇಸು ಇನ್ದತಿ ಪರಮಿಸ್ಸರಿಯಂ ಕರೋತೀತಿ ವಾ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ.

ಛಕ್ಕಂ ನಯನೇ. ನೇತಿ ಅತ್ತನೋ ನಿಸ್ಸಿತಂ ಪುಗ್ಗಲನ್ತಿ ನಯನಂ, ಯು. ಅಸು ಬ್ಯಾಪನೇ, ಅಸತಿ ವಿಸಯೇಸು ಬ್ಯಾಪೀ ವಿಯ ಭವತೀತಿ ಅಕ್ಖಿ, ಸಸ್ಸ ಕೋ, ಅಥ ವಾ ಅಕ್ಖ ಬ್ಯಾಪನದಸ್ಸನೇಸು, ಅಕ್ಖತಿ ವಿಸಯೇಸು ಬ್ಯಾಪೀಭವತಿ, ಅಕ್ಖತಿ ವಾ ಪಸ್ಸತಿ ಏತೇನಾತಿ ¶ ಅಕ್ಖಿ. ನೇತೀತಿ ನೇತ್ತಂ. ಲೋಚತಿ ಪಸ್ಸತಿ ಏತೇನಾತಿ ಲೋಚನಂ. ಅಚ್ಛ ದಸ್ಸನಬ್ಯಾಪನೇಸು, ಇ, ಅಚ್ಛಿ. ಚಕ್ಖತಿ ಅಸ್ಸಾದೇತಿ ರೂಪನ್ತಿ ಚಕ್ಖು, ಉ, ಚಕ್ಖತಿ ಪಸ್ಸತೀತಿ ವಾ ಚಕ್ಖು.

೧೫೦. ಪಞ್ಚಕಂ ಸೋತೇ. ಸುಣಾತಿ ಏತೇನಾತಿ ಸೋತಂ. ಸದ್ದೋ ಗಯ್ಹತೇ ಅನೇನಾತಿ ಸದ್ದಗ್ಗಹೋ. ಕರ ಕರಣೇ, ಣೋ, ಕಣ್ಣೋ, ಕಣ್ಣತಿ ಸುಣಾತಿ ಏತೇನಾತಿ ವಾ ಕಣ್ಣೋ, ಕಣ್ಣ ಸವನೇ. ಸುಣಾತಿ ಯೇನಾತಿ ಸವನಂ, ಸುತಿ ಚ, ಯು,ತಿ ಚ.

ಚತುಕ್ಕಂ ಘಾನೇ. ನಸನ್ತಿ ಏತಾಯಾತಿ ನತ್ಥು, ಥು, ಆ, ನಾಸಾ. ಣ್ವು, ಅಕ ಚ ಇಕಾರೋ ಚ ನಾಸಿಕಾ. ಘಾ ಗನ್ಧೋಪಾದಾನೇ, ಘಾಯತಿ ಗನ್ಧೋಪಾದಾನಂ ಕರೋತೀತಿ ಘಾನಂ, ಯು, ಘಾಯನ್ತ್ಯನೇನಾತಿ ವಾ ಘಾನಂ.

ದ್ವಯಂ ಜಿವ್ಹಾಯಂ. ಜೀವತಿ ಏತಾಯಾತಿ ಜಿವ್ಹಾ, ಹೋ, ಜೀವ ಪಾಣಧಾರಣೇ. ಜೀವಿತನಿಮಿತ್ತಂ ರಸೋ ಜೀವಿತಂ ನಾಮ, ತಂ ಅವ್ಹಾಯತೀತಿ ವಾ ಜಿವ್ಹಾ, ವಣ್ಣಲೋಪೋ. ರಸನ್ತಿ ಏತಾಯಾತಿ ರಸನಾ, ರಸ ಅಸ್ಸಾದನೇ, ರಸಂ ಜಾನಾತೀತಿ ವಾ ರಸನಾ, ಞಾಸ್ಸ ನಾ, ನೀ ನಯೇ ವಾ, ಅ.

೧೫೧. ಪಜ್ಜಂ ಸರೀರೇ. ಸರತಿ ಗಚ್ಛತಿ, ಸರನ್ತಿ ವಾ ತಂ ಹಿಂಸನ್ತೀತಿ ಸರೀರಂ, ಈರೋ. ವಪ ಬೀಜಸನ್ತಾನೇ. ವಪತಿ ಕುಸಲಾಕುಸಲಬೀಜಮೇತ್ಥಾತಿ ವಪು, ಉ. ಗಚ್ಛತಿ, ಗಣ್ಹಾತಿ ವಾ ಕುಸಲಾಕುಸಲಮೇತೇನಾತಿ ¶ ಗತ್ತಂ, ಗಮು ಗತಿಯಂ, ಗಹ ಉಪಾದಾನೇ ವಾ. ‘‘ಅತ್ತಾ’’ತಿ ಅಭಿಧಾನಂ, ಬುದ್ಧಿ ಚ ಭವನ್ತಿ ಏತಸ್ಮಾತಿ ಅತ್ತಭಾವೋ. ವುಣೋತಿ ಸಂವರತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಬೋನ್ದಿ, ವು ಸಂವರಣೇ, ದಿ, ನಿಗ್ಗಹೀತಾಗಮೋ. ವಿವಿಧಂ ಗಣ್ಹಾತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ. ದಿಹ ಉಪಚಯೇ, ದಿಹತಿ ವಡ್ಢತಿ ಏತ್ಥ ಕುಸಲಾಕುಸಲನ್ತಿ ದೇಹಂ. ಅಯಂ ದೇಹಸದ್ದೋ ಪುರಿಸೇ ಪುಲ್ಲಿಙ್ಗೇವತ್ತತಿ. ಕುಚ್ಛಿತಾನಂ ಆಯೋ ಉಪ್ಪತ್ತಿಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಕಾಯೋ. ತನು ವಿತ್ಥಾರೇ, ಉ, ತನು, ತನುಸದ್ದೋಯಂ ಇತ್ಥಿಯಂ. ಏತ್ಥಾಪಿ ವಾಸದ್ದೋ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬೋ. ‘‘ಅಙ್ಗೇನಾಙ್ಗಂ ತನು ಚ ತನುನಾ ಗಾಳ್ಹತತ್ತೇನ ತತ್ತ’’ನ್ತಿ [ಉತ್ತರಮೇಘ ೪೨] ಹಿ ಮೇಘದೂತೇ ವುತ್ತಂ. ಕಳೇ ರೇತಸಿ ವರಂ ಕಳೇವರಂ, ಅಲುತ್ತಸಮಾಸೋಯಂ.

೧೫೨-೧೫೪. ಛಕ್ಕಂ ಚಿತ್ತೇ. ಚಿನ್ತೇತೀತಿ ಚಿತ್ತಂ. ಚೇತೋ ಚ, ನಲೋಪೋ. ಮನತಿ ಜಾನಾತೀತಿ ಮನೋ. ವಿಜಾನಾತೀತಿ ವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಯು. ಹರತಿ ಅತ್ತನೋ ಆಧಾರನ್ತಿ ಹದಯಂ, ಯೋ, ರಸ್ಸ ದೋ ಚ. ಮನೋ ಏವ ಮಾನಸಂ, ಸಕತ್ಥೇ ಸಣ.

ಚುದ್ದಸ ಬುದ್ಧಾಖ್ಯಸ್ಸ ಗುಣಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ. ಝಾಯತೀತಿ ಧೀ, ಝೇ ಚಿನ್ತಾಯಂ, ಝಸ್ಸ ಧೋ, ನದಾದಿ, ಧೀ, ಧಾರೇತೀತಿ ವಾ ಧೀ, ಕ್ವಿ, ನದಾದಿ, ಧೀ ¶ , ಸಙ್ಖಾರೇಸು ಧೀಕಾರೋ ಜಾಯತಿ ಏತಾಯಾತಿ ವಾ ಧೀ, ನದಾದಿ. ಪಞ್ಞಾಯತೇ ಏತಾಯಾತಿ ಪಞ್ಞಾ, ಅ. ಬುಜ್ಝತೇ ತಾಯಾತಿ ಬುದ್ಧಿ,ತಿ. ಮೇಧ ಹಿಂ ಸಾಸಙ್ಗಮೇಸು, ಕರಣೇ ಅ, ಮಿ ಹಿಂಸಾಯಂ ವಾ, ಧೋ, ಮೇಧಾ. ಮನತಿ ಜಾನಾತೀತಿ ಮತಿ, ಮುತಿ ಚ, ಉತ್ತಂ, ಮುನಾತೀತಿ ವಾ ಮುತಿ, ಮುನ ಞಾಣೇ,ತಿ, ಮುತಿ. ಭೂ ಸತ್ತಾಯಂ, ರಿ, ನದಾದಿ, ಭೂರೀ, ಭೂಸಙ್ಖಾತೇ ಅತ್ಥೇ ರಮತೀತಿ ವಾ ಭೂರೀ, ಕ್ವಿ, ನದಾದಿ. ಮನತಿ ಜಾನಾತೀತಿ ಮನ್ತಾ, ಅನ್ತ, ಆ. ವಿದತಿ ಜಾನಾತೀತಿ ವಿಜ್ಜಾ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾದಿನಾ ಸಿದ್ಧಂ. ಯು ಮಿಸ್ಸನೇ. ಯಮತಿ ಮಿಸ್ಸೀಭವತಿ ಞೇಯ್ಯೇಸೂತಿ ಯೋನಿ. ಪಟಿಮುಖಂ ಭನ್ತಿ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ ಞೇಯ್ಯಾ ಏತೇನಾತಿ ಪಟಿಭಾನಂ, ಯು. ನ ಮುಯ್ಹತಿ ಏತೇನಾತಿ ಅಮೋಹೋ. ವೀಮಂಸಾ ವಿಚಯೋ ಸಮುಪೇಕ್ಖಾ ಉಪಲದ್ಧಿ ಪಟಿಪತ್ತಿ ಉತ್ತಿಚೇತನಾದೀನಿಪಿ ಬುದ್ಧಿನಾಮಾನಿ.

ವಿಪಸ್ಸನಾದಯೋ ನೇಪಕ್ಕನ್ತಾ ಪರಿಯಾಯಾ ಪಞ್ಞಾಭೇದಾ ಪಞ್ಞಾವಿಸೇಸಾ. ತತ್ಥ ವಿವಿಧಂ ಅನಿಚ್ಚಾದಿಕಂ ಸಙ್ಖಾರೇಸು ಪಸ್ಸತೀತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾ, ಯು. ಸಮ್ಮಾದಸ್ಸನಲಕ್ಖಣಾ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ, ಸಾ ದುವಿಧಾ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರವಸೇನ. ತತ್ಥ ಪುರಿಮಾ ಛಬ್ಬಿಸುದ್ಧಿಪ್ಪವತ್ತಿಕಾಲೇ, ಇತರಾ ಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸುದ್ಧಿಕಾಲೇ ಲಬ್ಭತಿ. ಆದಿಪರಿಯಾಯೇನ ಪಭುತಿನಾ ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿನ್ದ್ರಿಯಾದಯೋ ಗಹಿತಾ. ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಕಾರಿಯೇಸು ವಿಚಾರಣಾ. ಮಾನ ವೀಮಂಸಾಯಂ, ಸೋ, ಚಿತ್ತಾಭೋಗಾದಿ. ವಿಚಾರಯತೇ ಏತಾಯಾತಿ ವಿಚಾರಣಾ, ಚರ ಸಞ್ಚಯೇ, ಚುರಾದಿಗಣೋ, ಯು. ಸಮ್ಪಜಾನಾತೀತಿ ಸಮ್ಪಜಾನೋ, ಪುಗ್ಗಲೋ, ಧಮ್ಮಸಮೂಹೋ ವಾ, ಞಾಸ್ಸ ಜಾ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಸಮ್ಪಜಞ್ಞಂ, ನ್ಯಸ್ಸ ಞೋ, ದ್ವಿತ್ತಂ, ತಂ ಸಾತ್ಥಕಸಮ್ಪಜಞ್ಞಾದಿವಸೇನ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ. ನಿಸ್ಸೇಸತೋ ಪಾಚೇತಿ ಕುಸಲಧಮ್ಮೇತಿ ನಿಪಕೋ, ಞಾಣೀ ಪುಗ್ಗಲೋ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ನೇಪಕ್ಕಂ. ದ್ವಯಂ ವೇದನಾಯಂ. ವೇದಯತೀತಿ ವೇದಯಿತಂ, ವಿದ ಅನುಭವನೇ, ಚುರಾದಿತ್ತಾ ಣಯೋ, ತೋ, ಇಕಾರಾಗಮೋ ಚ. ವೇದಯತೀತಿ ವೇದನಾ, ಯು.

೧೫೫. ಪಞ್ಚಕಂ ¶ ವಿತಕ್ಕೇ. ತಕ್ಕ ವಿತಕ್ಕೇ. ತಕ್ಕೇತಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮೇ ಆರಮ್ಮಣಂ ಅಭಿನಿರೋಪೇತೀತಿ ತಕ್ಕೋ. ವಿತಕ್ಕೋತಿ ಉಪಸಗ್ಗಮತ್ತಮೇವ ವಿಸೇಸೋ. ಸಙ್ಕಪ್ಪನ್ತಿ ಪಭವನ್ತ್ಯನೇನಾತಿ ಸಙ್ಕಪ್ಪೋ, ಣೋ, ಕಪ್ಪ ವಿತಕ್ಕೇ, ಕಪ್ಪ ಸಾಮತ್ಥಿಯೇ ವಾ, ಭೂವಾದಿ, ಸಙ್ಕಪ್ಪಯನ್ತಿ ಪಭವನ್ತ್ಯನೇನಾತಿ ವಾ ಸಙ್ಕಪ್ಪೋ, ಕಪ್ಪ ವಿತಕ್ಕೇ, ಚುರಾದಿ. ಅಪ ಪಾಪುಣನೇ, ಅಪ್ಪೇತಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮೇ ಪಾಪೇತಿ ಆರಮ್ಮಣನ್ತಿ ಅಪ್ಪನಾ, ಯು, ಆ. ಊಹ ವಿತಕ್ಕೇ. ಊಹನ್ತ್ಯನೇನಾತಿ ಊಹೋ. ತಕ್ಕಊಹಸದ್ದಾ ಚೇತ್ಥ ಅಜ್ಝಾಹಾರವಾಚಕಾಪಿ ಭವನ್ತಿ, ಅಜ್ಝಾಹಾರಂ ನಾಮ ಊನಪೂರಣತ್ಥಮಧಿಕಪ್ಪಭೇದಾಹರಣಂ [ಮಧಿಕೋಪಾದಾನಂ (ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ)]. ‘‘ಅಜ್ಝಾಹಾರೋ ತಕ್ಕ ಊಹಾ’’ತಿ [ಅಮರ ೫.೩] ಹಿ ಅಮರಕೋಸೇ ವುತ್ತಂ. ದ್ವಯಂ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯೇ. ಅಯಇತಿ ಗಮನತ್ಥೋ ದಣ್ಡಕೋ ಧಾತು. ಅಯತಿ ಅದ್ಧಾನಂ ಗಚ್ಛತಿ ಯೇನಾತಿ ಆಯು, ಣು, ಏತಿ ಏತೇನಾತಿ ವಾ ಆಯು, ಇ ಗತಿಮ್ಹಿ, ಣು, ಇಸ್ಸೇ, ಏ ಅಯ. ಜೀವನ್ತಿ ಅನೇನಾತಿ ಜೀವಿತಂ, ಜೀವ ಪಾಣಧಾರಣೇ.

ಚತುಕ್ಕಂ ಸಮಾಧಿಮ್ಹಿ. ನಾನಾಲಮ್ಬಣವಿಸಾರಣಾಭಾವತೋ ಏಕಂ ಅಗ್ಗಂ ಆರಮ್ಮಣಮೇತಸ್ಸಾತಿ ಏಕಗ್ಗಂ, ಚಿತ್ತಂ, ‘‘ಅಗ್ಗಸದ್ದೋ ಚೇತ್ಥ ಆಲಮ್ಬಣವಾಚಕೋ’’ತಿ ಹಿ ಸದ್ಧಮ್ಮಟೀಕಾಯಂ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಏಕಗ್ಗತಾ, ಏಕಂ ವಾ ಆರಮ್ಮಣಂ ಅಜತಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಏಕಗ್ಗಂ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಏಕಗ್ಗತಾ. ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಂ ಸಮೇತೀತಿ ಸಮಥೋ, ಥೋ, ಸಮು ಉಪಸಮೇ, ‘‘ಸಮಾಧಿ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಸ್ಸ ಪಟಿಪಕ್ಖೋ’’ತಿ [ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೧; ಧ. ಸ. ಅಟ್ಠ. ೧೬೦] ಹಿ ವುತ್ತಂ. ವಿಕ್ಖಿಪನಂ ನಾನಾರಮ್ಮಣಪೇರಣಂ ವಿಕ್ಖೇಪೋ, ಸೋ ನತ್ಥಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಅವಿಕ್ಖೇಪೋ. ಏಕಾರಮ್ಮಣೇ ಸುಟ್ಠು ಆಧಾನಂ ¶ ಸಮಾಧಿ, ಸಞ್ಞಾಯಮಿ, ನಾನಾಲಮ್ಬಣವಿಕ್ಖೇಪವಸಪ್ಪವತ್ತಂ ಅಧಿಸಙ್ಖಾತಂ ಚಿತ್ತಬ್ಯಧಂ ಸಮೇತೀತಿ ವಾ ಸಮಾಧಿ, ನೇರುತ್ತೋ.

೧೫೬. ಪಜ್ಜೇನ ವೀರಿಯಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ. ಉ ದುಕ್ಖಲಾಭಂ, ಉದ್ಧಂ ವಾ ಸಹತಿ ಖಮತೀತಿ ಉಸ್ಸಾಹೋ, ಣೋ. ಆ ಭುಸೋ ಕಾಯಂ, ಚಿತ್ತಞ್ಚ ತಾಪೇತೀತಿ ಆತಪ್ಪೋ [ಆತಾಪೋ (?) ಅಭಿಧಾನಪ್ಪದೀಪಿಕಾಟೀಕಾ ೧೧೩೫ ಗಾಥಾಯಂ ಪಸ್ಸಿತಬ್ಬಂ], ತಪ ಸನ್ತಾಪೇ. ಲೀನಂ ಚಿತ್ತಂ ಪಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ ಉಕ್ಖಿಪತೀತಿ ಪಗ್ಗಹೋ. ಅತ್ತನೋ ನಿಸ್ಸಯಂ ಪರಮತ್ಥಂ ಗಣ್ಹಾಪೇತೀತಿ ವಾ ಪಗ್ಗಹೋ. ‘‘ಪಸದ್ದೋ ಪರಮತ್ಥೇಪೀ’’ತಿ ಹಿ ಏಕಕ್ಖರಕೋಸೇ ವುತ್ತಂ. ವಾಯಮನ್ತಿ ಯೇನಾತಿ ವಾಯಾಮೋ, ವಾಯಮ ಉಸ್ಸಾಹನೇ, ಅಥ ವಾ ವಯ ಗಮನತ್ಥೋ ದಣ್ಡಕೋ ಧಾತು, ವಯತಿ ಸಬ್ಬಕಾಲನ್ತಿ ವಾಯಾಮೋ, ಅಮೋ, ವಾಯೋ ವಿಯ ಸದಾ ಅಮತಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ವಾ ವಾಯಾಮೋ. ಪರಂ ಪರಂ ಠಾನಂ ಅಕ್ಕಮತೀತಿ ಪರಕ್ಕಮೋ, ಪರಂ ಪಚ್ಚನೀಕಭೂತಂ ಕೋಸಜ್ಜಂ ಅಕ್ಕಮತೀತಿ ವಾ ಪರಕ್ಕಮೋ. ಪದಹತಿ ಯೇನಾತಿ ಪಧಾನಂ, ಯು. ದಹಸ್ಸ ಧೋ, ದಹ ಭಸ್ಮೀಕರಣೇ [ಪಪುಬ್ಬಧಾಧಾತುನಾ ಸಾಧೇತಬ್ಬಂ ಮಞ್ಞೇ]. ವೀರೇ ಸಾಧು, ವೀರಾನಂ ವಾ ಕಮ್ಮಂ, ವಿಧಿನಾ ವಾ ಈರಯಿತಬ್ಬಂ ಪವತ್ತೇತಬ್ಬನ್ತಿ ವೀರಿಯಂ, ಈರ ಗತಿಯಂ, ಈಹತಿ ಏತಿ ವಾ ಯಾಯ ಸುಭಾಸುಭಫಲನ್ತಿ ಈಹಾ, ಈಹ ಚೇಟ್ಠಾಯಂ, ಇ ವಾ ಗತಿಮ್ಹಿ, ಪಚ್ಛಿಮೇ ಹಪಚ್ಚಯೋ, ಉದ್ಧಂ ಯನ್ತಿ ಯೇನಾತಿ ಉಯ್ಯಾಮೋ, ಅಮೋ. ತಿಟ್ಠತಿ ಏತ್ಥ ಸುಭಾಸುಭಫಲನ್ತಿ ಧಿತಿ,ತಿ, ಠಾ ಗತಿನಿವತ್ತಿಯಂ.

೧೫೭. ಪಜ್ಜೇನ ವುತ್ತಪರಿಯಾಯಸ್ಸ ವೀರಿಯಸ್ಸ ಚತ್ತಾರಿ ಅಙ್ಗಾನಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ತಚಾದೀನಂ ತಿಣ್ಣಂ ಅವಸಿಸ್ಸನಂ ಅವಸೇಸತಾ ಮಂಸಲೋಹಿತೇಹಿ ಅವಧಿಭೂತೇಹಿ, ಮಂಸಲೋಹಿತಾನಂ ಪನ ಸುಸ್ಸನಂ ಸುಕ್ಖತಾ ¶ . ಏತಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅಧಿಟ್ಠಾನವಸಪ್ಪವತ್ತಾನಿ ವೀರಿಯಸ್ಸ ಅಙ್ಗಾನಿ ಕಾರಣಾನಿ ಹೋನ್ತಿ. ಅಙ್ಗ ಗಮನತ್ಥೋ ದಣ್ಡಕೋ ಧಾತು. ಅಙ್ಗತಿ ಸಿದ್ಧಿಂ ಗಚ್ಛತಿ ವೀರಿಯಫಲಮೇತೇಹೀತಿ ಅಙ್ಗಾನಿ. ತಚ ಪಾಲನೇ, ಣೋ, ತಚೋ. ನಹ ಬನ್ಧನೇ ಆರು. ನ್ಹಾರೂತಿಪಿ ಪಾಠೋ. ತತ್ಥ ನನ್ತಸ್ಸ ಲೋಪೋ. ಸಿಸ ಅಸಬ್ಬಪ್ಪಯೋಗೇ, ಯು, ದ್ವಿತ್ತಂ. ಅಸತಿ ಖೇಪೇತಿ ಅದ್ಧಾನನ್ತಿ ಅಟ್ಠಿ,ತಿ, ನಪುಂಸಕೇ, ನೇರುತ್ತೋ, ಆ ಭುಸೋ ತಿಟ್ಠತಿ ಏತೇನಾತಿ ವಾ ಅಟ್ಠಿ, ಇ. ಮನ ಞಾಣೇ, ಸೋ, ನಸ್ಸ ನಿಗ್ಗಹೀತಂ, ಮಂಸಂ. ರುಹ ಜನನೇ, ಇತೋ, ಲತ್ತಂ, ಲೋಹಿತಂ.

೧೫೮. ಅಸಾಝಸಾಧನೇಪಿ ಯಸ್ಸಾ ವಸೇನ ಉಯ್ಯಾಮೋ, ಸಾ ಅಧಿಮತ್ತೇಹಾ ಅಧಿಕಸತ್ತಿಯುತ್ತಾ ಈಹಾ ಉಸ್ಸೋಳ್ಹೀ ನಾಮ, ಉ ಪಬಲಂ ದುಕ್ಕರಕಮ್ಮಂ ಸಹತಿ ಯಾಯಾತಿ ಉಸ್ಸೋಳೀ, ಸಹಸ್ಸ ಸೋಳ್ಹೋ, ನದಾದಿ, ಉಸ್ಸಾಹಾನಂ ಊಹಾತಿ ವಾ ಉಸ್ಸೋಳೀ, ಯಥಾ ‘‘ಪದಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ, ಆಕಾರಸ್ಸೋ, ಹಸ್ಸ ಳೋ, ಊಲೋಪೋ, ನದಾದಿ, ವಾಯಾಮಮತ್ತೇಪಿ. ದ್ವಯಂ ಸತಿಯಂ. ಸರತಿ, ಸರನ್ತಿ ವಾ ತಾಯ, ಸರಣಮತ್ತಮೇವ ವಾ ಏಸಾತಿ ಸತಿ,ತಿ, ಪಮಾದಂ ವಾ ಸರತಿ ಹಿಂಸತೀತಿ ಸತಿ. ಅನು ಪುನಪ್ಪುನಂ ಸತಿ ಅನುಸ್ಸತಿ, ಉಪಸಗ್ಗಮತ್ತಮೇವ ವಾ ವಿಸೇಸೋ, ದ್ವೇಪಿ ಇತ್ಥಿಯಂ.

ದ್ವಯಂ ಲಜ್ಜಾಯಂ. ಲಜಿ ಪೀಳೇ, ಕಾತನ್ತಧಾತು. ಲಜ್ಜ ಲಜ್ಜನೇ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಧಾತು, ಲಜ್ಜತಿ ಪಾಪಾತಿ ಲಜ್ಜಾ, ಅ. ಹಿರೀ ಲಜ್ಜಿಯಂ, ಇ. ಹಿರಿಯತಿ ಪಾಪಾತಿ ಹಿರೀ. ಸಮಾನಾ ತುಲ್ಯತ್ಥಾ ದ್ವೇ. ದ್ವಯಂ ಓತ್ತಪ್ಪೇ. ಓತ್ತಪ್ಪತಿ ಭಾಯತಿ ಪಾಪತೋತಿ ಓತ್ತಪ್ಪಂ, ತಪ ಭಯೇ ಅವಪುಬ್ಬೋ. ಪಾಪತೋ ಭಾಯತಿ ಸೀಲೇನಾತಿ ಪಾಪಭೀರು, ಪುಗ್ಗಲೋ, ಚಿತ್ತಂ ವಾ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ತಥಾ.

೧೫೯. ಪಜ್ಜದ್ಧೇನ ¶ ಉಪೇಕ್ಖಾಯ ವೇದನಾಯ ನಾಮಾನಿ. ಮಜ್ಝತ್ತೇ ಮಜ್ಝತ್ತಸಭಾವೇ ಪವತ್ತಾ ಮಜ್ಝತ್ತಿಕಾ. ದ್ವಿನ್ನಂ ವೇದನಾನಂ ಸಮೀಪೇ ಪವತ್ತಾ ಇಕ್ಖಾ ಅನುಭವನನ್ತಿ ಉಪೇಕ್ಖಾ, ಇಕ್ಖ ದಸ್ಸನೇ. ಅದುಕ್ಖಾ ಚ ಸಾ ಅಸುಖಾ ಚೇತಿ ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಾ, ಮಕಾರೋ ಪದಸನ್ಧಿಕರೋ.

ದ್ವಯಂ ಮನಸಿಕಾರೇ. ಭವಙ್ಗವಸೇನ ಪವತ್ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಆಭುಜನತೋ ಆವಟ್ಟಾಪನತೋ ಚಿತ್ತಾಭೋಗೋ. ಪಾಲನಜ್ಝೋಹಾರತ್ಥೋ ಚೇತ್ಥ ಭುಜಧಾತು ಆವಟ್ಟನತ್ಥೋ ಆಪುಬ್ಬತ್ತಾ, ಇದಂ ಪನ ವೀಥಿಜವನಪಟಿಪಾದಕೇ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ಚಿತ್ತಸ್ಸಾರಮ್ಮಣೇ ಆಭುಜನಂ ಪವತ್ತನಂ ವಾ ಚಿತ್ತಾಭೋಗೋ, ಇದಂ ಪನ ಆರಮ್ಮಣಪಟಿಪಾದಕವಸೇನ ವುತ್ತಂ. ಭವಙ್ಗಮನತೋ ವಿಸದಿಸಂ ಮನಂ ಕರೋತೀತಿ ಮನಕ್ಕಾರೋ, ಕರಣಂ ವಾ ಕಾರೋ, ಮನಸ್ಮಿಂ ಕಾರೋ ಮನಕ್ಕಾರೋ. ಏತ್ಥ ಚ ಪಠಮವಿಕಪ್ಪೇನ ದ್ವೇ ಪಟಿಪಾದಕಾ ವುತ್ತಾ, ಪಚ್ಛಿಮೇನ ತು ಇತರೋ.

ದ್ವಯಂ ಅಧಿಮೋಕ್ಖೇ. ಮುಚ ಮೋಚನೇ, ಅಧಿಮುಚ್ಚನಂ ‘‘ಇದಮೇವಾ’’ತಿ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಕರಣಂ ಅಧಿಮೋಕ್ಖೋ. ನಿಚ್ಛಯನಂ ನಿಣ್ಣಯನಂ ನಿಚ್ಛಯೋ, ಚಯ ಗಮನತ್ಥೋ ದಣ್ಡಕೋ ಧಾತು, ಚಸ್ಸ ದ್ವಿತ್ತಂ, ಛತ್ತಂ, ನಿ ಭುಸಂ ಛೇದನಂ ವಾ ನಿಚ್ಛಯೋ, ಛಿದಿ ದ್ವಿಧಾಕರಣೇ, ಇಸ್ಸತ್ತಂ, ದಸ್ಸ ಯೋ, ಅಸರೂಪದ್ವಿತ್ತಂ.

೧೬೦. ಪಜ್ಜದ್ಧಂ ದಯಾಯಂ. ದಯ ದಾನಗತಿಹಿಂಸಾರಕ್ಖಣೇಸು. ದಯತಿ ಪರದುಕ್ಖಂ, ಅತ್ತಸುಖಞ್ಚ ಹಿಂಸತೀತಿ ದಯಾ, ಅ. ಕಪಿ ¶ ಚಲನೇ, ಅನು ಪುನಪ್ಪುನಂ ಕಮ್ಪೇತಿ ಅತ್ತಾಧಾರಸ್ಸ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಅನುಕಮ್ಪಾ. ಕಂ ಸುಖಂ ರುನ್ಧತೀತಿ ಕರುಣಾ, ರುಧಿ ಆವರಣೇ, ಧಸ್ಸ ಣೋ, ಅಥ ವಾ ಕರೋನ್ತಿ ಅತ್ತಾನಮಧೀನಮೇತಾಯಾತಿ ಕರುಣಾ, ಯು, ಆ, ಕರುಣಾ, ಸಾ ಏವ ಕಾರುಞ್ಞಂ. ಅನುದ್ದಯಾತಿ ಉಪಸಗ್ಗೇನ ಪದಂ ವಡ್ಢಿತಂ.

ಪಜ್ಜದ್ಧಂ ವಿರತಿಯಂ. ರಮು ಉಪರಮೇ ವಿಪುಬ್ಬೋ, ವಿರಮಣಂ ವೇರಮಣೀ, ಯು, ನದಾದಿ, ವೇರಂ ಮಣತಿ ವಿನಾಸೇತೀತಿ ವಾ ವೇರಮಣೀ. ವಿರಮಣಂ ವಿರತಿ,ತಿ. ದೂರತೋ ವಿರಮಣಂ ಆರತಿ.

೧೬೧. ಚತುಕ್ಕಂ ಖನ್ತಿಯಂ. ತಿತಿಕ್ಖನಂ ಖಮನಂ ತಿತಿಕ್ಖಾ, ತಿಜ ಖನ್ತಿಯಂ, ಖೋ, ದ್ವಿತ್ತಂ, ಕತ್ತಾದಿ, ಆ. ಖಮನಂ ಸಹನಂ ಖನ್ತಿ,ತಿ. ಖಮತೇ ಖಮನಂ, ಖಮಾ ಚ, ಖಮು ಸಹನೇ. ದ್ವಯಂ ಮೇತ್ತಿಯಂ. ಮಿದ ಸ್ನೇಹೇ, ಮಿಜ್ಜತಿ ಸಿನೇಹತೀತಿ ಮೇತ್ತಾ, ತ, ಆ. ಮೇತ್ತಿ,ತಿ. ಅಥ ವಾ ಮಿತ್ತೇ ಭವಾ ಮೇತ್ತಾ, ಮೇತ್ತಿ ಚ.

ಪಜ್ಜದ್ಧಂ ದಿಟ್ಠಿಯಂ. ದಸ್ಸೀಯತೇ ದಸ್ಸನಂ, ದಿಸ ಪೇಕ್ಖನೇ, ಯು. ದಸ್ಸನಂ ದಿಟ್ಠಿ. ಲಭ ಲಾಭೇ,ತಿ, ಲದ್ಧಿ, ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಯಮೇವ. ಸೇಸಾ ತು ಉಭಯತ್ರ. ಠಿತಪಕ್ಖೋ ಸಿದ್ಧನ್ತೋ [ಠಿತೋ ಪಕ್ಖೋ ಸಿದ್ಧನ್ತೋ, ಪುಬ್ಬಪಕ್ಖಂ ನಿರಸ್ಯ ಸಿದ್ಧಪಕ್ಖಟ್ಠಾಪನೇ ಇತಿ ಭಾವೋ (ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ)], ಸಿದ್ಧೋ ಅನ್ತೋ ಅನೇನಾತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ. ಸಮನ್ತತೋ ಅಯನಂ ಗತಿ ಸಮಯೋ.

೧೬೨. ದೋಹಳನ್ತಂ ತಣ್ಹಾಯಂ. ತಸ ಪಿಪಾಸಾಯಂ, ಯಾಯ ತಸನ್ತಿ, ಸಾ ತಣ್ಹಾ, ಣ್ಹೋ. ಇಣಮ್ಹಿ ತಸಿಣಾ. ಏಜ ಕಮ್ಪನೇ, ಏಜಾ ¶ . ಸಂಸಾರತೋ ನಿಸ್ಸರಿತುಮಪ್ಪದಾನವಸೇನ ಜಾಲಸದಿಸತ್ತಾ ಜಾಲಿನೀ, ಉಪಮಾನೇ ಇನೀ. ವಿಸ ಪವೇಸನೇ, ಸಬ್ಬತ್ರ ವಿಸತಾ ಪತ್ಥತಾತಿ ವಿಸತ್ತಿಕಾ, ಸಕತ್ಥೇ ಣಿಕೋ. ಛನ್ದ ಇಚ್ಛಾಯಂ, ಛನ್ದನಂ ಛನ್ದೋ, ಕತ್ತುಕಮ್ಯತಾಪಿ. ತೇಸು ತೇಸ್ವಾರಮ್ಮಣೇಸು ಆಕುಲೀಭೂತತ್ತಾ ಜಟಾ ವಿಯಾತಿ ಜಟಾ. ಕಮು ಇಚ್ಛಾಯಂ,ತಿ, ನಿಕನ್ತಿ. ಇಸು ಇಚ್ಛಾಯಂ, ಅ, ಇಸ್ಸ ಆ, ಆಸಾ. ಸಿವು ತನ್ತಸನ್ತಾನೇ, ಭವಾದೀಹಿ ಭವಾದಯೋ ಸಿಬ್ಬತೀತಿ ಸಿಬ್ಬಿನೀ, ಅ, ಇನೀ. ಸತ್ತೇ ಭವಂ ನೇತೀತಿ ಭವನೇತ್ತಿ,ತಿ.

೧೬೩. ಝೇಚಿನ್ತಾಯಂ, ಆರಮ್ಮಣಾಭಿಮುಖಂ ಝಾಯತೀತಿ ಅಭಿಜ್ಝಾ, ಆ. ವನ ಸಮ್ಭತ್ತಿಯಂ, ವನತಿ ಯೇನ ಸೋ ವನಥೋ, ಥೋ. ವಾ ಗತಿಯಂ, ವಾತಿ ಆರಮ್ಮಣನ್ತಿ ವಾನಂ, ಯು. ಲುಭ ಇಚ್ಛಾಯಂ, ಲುಬ್ಭನಂ ಲೋಭೋ, ಣೋ. ರನ್ಜ ರಾಗೇ, ರಜ್ಜನಂ, ರಜ್ಜನ್ತಿ ವಾ ಯೇನ ಸೋ ರಾಗೋ, ಣೋ. ಲಯ ಗತಿಯಂ, ಆ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಲಯತ್ಯಾರಮ್ಮಣೇಸೂತಿ ಆಲಯೋ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ಲಯತಿ ಸಂಸಿಲೇಸತಿ ಯೇನಾತಿ ವಾ ಆಲಯೋ. ‘‘ಲಯೋ ವಿನಾಸೇ ಸಂಸಿಲೇಸೇ, ಸಾಮ್ಯೇ ತೋರಿಯತ್ತಿಕಸ್ಸ ಚೇ’’ತಿ ನಾನತ್ಥಸಙ್ಗಹೇ. ಪಿಹ ಇಚ್ಛಾಯಂ, ಚುರಾದಿ, ಅ, ಪಿಹಯತಿ ಯಾಯಾತಿ ಪಿಹಾ. ಚಿತ್ತಸ್ಸ ನಾನಾರಮ್ಮಣೇಸು ವಿಬ್ಭಮಕರಣತೋ ಮನಸೋ ರಥೋ ಇವ ಮನೋರಥೋ, ಮನೋ ಏವ ರಥೋ ವಿಯಾತಿ ವಾ ಮನೋರಥೋ. ಇಸು ಇಚ್ಛಾಯಂ, ಅ, ಸಸ್ಸ ಚ್ಛಾದೇಸೋ. ಲಸ ಕನ್ತಿಯಂ, ಅಭಿಮುಖಂ ಕತ್ವಾ ಲಸತಿ ಯೇನಾತಿ ಅಭಿಲಾಸೋ, ಣೋ. ಕಮು ಇಚ್ಛಾಯಂ, ಣೋ, ಕಾಮೋ ¶ . ದುಹ ಪಪೂರಣೇ, ದುಹನಂ ದೋಹೋ, ತಂ ಲಾತೀತಿ ದೋಹಳೋ, ದುಟ್ಠಂ ಹದಯಮೇತೇನಾತಿ ವಾ ದೋಹಳೋ, ಹದಯಸ್ಸ ಹಳೋ, ಹಲ ಕಮ್ಪನೇ ದ್ವಿಸದ್ದೂಪಪದೋ, ದ್ವೀಹಿ ಹಲತಿ ಕಮ್ಪತೀತಿ ವಾ ದೋಹಳೋ, ಅ, ದ್ವಿಸ್ಸ ದೋ, ಲಸ್ಸ ಳೋ. ದ್ವೇ ಹದಯಾ ಅಸ್ಸ ಪರಮತ್ಥಸ್ಸಾತಿ ವಾ ದೋಹಳೋ. ಅ, ದ್ವಿಸ್ಸ ದೋ, ಹದಯಸ್ಸ ಹಳೋ, ದಸ್ಸ ಳೋ ವಾ, ಯಲೋಪೋ, ಇಚ್ಛಾವಿಸೇಸತ್ತೇಪಿ ದೋಹಳಸ್ಸ ಸಾಮಞ್ಞವತ್ತಿಚ್ಛಾಯ ನಿದ್ದೇಸೋ.

ಅತಣ್ಹಾಸಭಾವಮ್ಪಿ ರುಚಿಂ ಆಲಮ್ಬಣಿಚ್ಛಾಸಭಾವಸಾಮಞ್ಞೇನ ಇಧೇವ ವತ್ತುಮಾಹ ‘‘ಆಕಙ್ಖಾತು’’ಇಚ್ಚಾದಿ. ಕಙ್ಖ ಇಚ್ಛಾಯಂ, ಅ. ರುಚ ರೋಚನೇ, ರೋಚನಂ ಕತ್ತುಕಾಮತಾ, ಇ, ರುಚ ದಿತ್ತಿಯಂ ವಾ, ರುಚಿ. ಕತ್ತುಕಾಮತೇವ. ಸಾ ರುಚಿ ಅಧಿಕಾ ಲಾಲಸಾ ನಾಮ, ಲಸ ಕನ್ತಿಯಂ, ಪುನಪ್ಪುನಂ, ಅತಿಸಯಂ ವಾ ಲಸತೀತಿ ಲಾಲಸಾ, ದ್ವಿತ್ತಂ, ಅಸ್ಸಾ. ‘‘ಯಾಚನಾಯಂ ಮಹಿಚ್ಛಾಯಂ [ತಣ್ಹಾತಿರೇಕೇ ಯಾಚನಾಯಂ (ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ ೭.೨೮)], ಉಸ್ಸುಕ್ಕೇ ಲಾಲಸಾ ದ್ವಿಸೂ’’ತಿ ರುದ್ದೋ.

೧೬೪. ತಿಕಂ ವಿರೋಧೇ. ಪಾಯೇನ ವೀರೇಸು ಭವಂ ವೇರಂ, ಪಟಿಘಪಾಪೇಸುಪಿ. ರುಧ ಪಟಿಘಾತೇ, ವಿರುಜ್ಝನಂ ವಿರೋಧೋ. ದಿಸ ಅಪ್ಪೀತಿಯಂ, ವಿದ್ದೇಸನಂ ವಿದ್ದೇಸೋ.

ರೋಸನ್ತಂ ಕೋಧೇ. ದುಸ ಅಪ್ಪೀತಿಯಂ, ದುಸ್ಸನಂ ದೋಸೋ. ಆರಮ್ಮಣೇ ಪಟಿಹಞ್ಞತೀತಿ ಪಟಿಘಂ, ಹನ ಹಿಂಸಾಯಂ, ಪಟಿಘಸದ್ದೋಯಂ ಪುಲ್ಲಿಙ್ಗೇ ವಾ ಭವತಿ. ಕುಧ ಕೋಪೇ, ಕುಜ್ಝನಂ ಕೋಧೋ. ಆಗನ್ತ್ವಾ ಹಞ್ಞತೀತಿ ಆಘಾತೋ. ಕುಪ ಕೋಪೇ, ಕುಪ್ಪತೀತಿ ಕೋಪೋ, ಕೋಪಯತಿ ವಾ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಕೋಪೋ. ರುಸ ರೋಸನೇ, ರುಸನಂ ದುಸ್ಸನಂ ರೋಸೋ.

ದ್ವಯಂ ¶ ಪರಾನತ್ಥಚಿನ್ತನೇ. ಬ್ಯಾಪಜ್ಜತಿ ವಿನಸ್ಸತಿ ಚಿತ್ತಮೇತೇನಾತಿ ಬ್ಯಾಪಾದೋ, ಪಟಿಘೇಪಿ. ಪದ ಗತಿಮ್ಹಿ. ಪರಸಮ್ಪತ್ತೀಸು ನಾಭಿರಮತೀತಿ ಅನಭಿರತಿ, ರಮು ರಮಣೇ,ತಿ.

೧೬೫. ದ್ವಯಂ ಉಪನಾಹೇ. ನಹ ಬನ್ಧನೇ, ಪುನಪ್ಪುನಂ, ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ವಾ ನಯ್ಹತಿ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಉಪನಾಹೋ. ಬಜ್ಝತಿ ವೇರಮನೇನಾತಿ ಬದ್ಧವೇರಂ. ದ್ವಯಂ ಸೋಕೇ. ಸುಚ ಸೋಕೇ, ಣೋ, ಸುಚನಂ ಸೋಕೋ. ಸುಚತೇ ಸೋಚನಂ.

ತಿಕಂ ರುದಿತೇ. ರುದಿ ಅಸ್ಸುವಿಮೋಚನೇ, ಸಬ್ಬತ್ರ ಭಾವೇ ತೋ. ಕದಿ ಅವ್ಹಾನೇ, ರೋದನೇ ಚ, ತಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಅಣ್ಣಾದೇಸೇ ರುಣ್ಣಂ. ದ್ವಯಂ ಪರಿದೇವನೇ. ದೇವನಂ ಸೋಕೇನ ವಿಲಾಪೋ, ಪುನಪ್ಪುನಂ, ಸಮನ್ತತೋ ವಾ ದೇವೋ ಪರಿದೇವೋ, ಪರಿದ್ದವೋ ಚ.

೧೬೬. ತಿಕಂ ಭಯೇ ಚಿತ್ತುತ್ರಾಸಸಙ್ಖಾತೇ. ಸಬ್ಬತ್ರ ಭಾವಸಾಧನಂ. ಭೀ ಭಯೇ, ಭಾಯನಂ ಭೀತಿ,ತಿ. ಭಯಂ, ಣೋ. ತಸ ಉಬ್ಬೇಜೇ, ಉತ್ತಸತೇ ಉತ್ತಾಸೋ, ಣೋ. ದ್ವಯಂ ಮಹತಿ ಭಯೇ. ಭೀರುನೋ ಇದಂ ಭೇರವಂ, ಣೋ. ಮಹನ್ತಞ್ಚ ತಂ ಭಯಜನಕತ್ತಾ ಭಯಞ್ಚಾತಿ ಮಹಬ್ಭಯಂ. ಮಹಾಭಯನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ.

೧೬೭. ಪಜ್ಜಂ ಭಾಯಿತಬ್ಬಸಾಮಞ್ಞೇ. ಭೇರವಸದ್ದೋಯಂ ಸಾಮಞ್ಞವಾಚಕೋಪಿ ಅತ್ಥೀತಿ ಇಧ ನಿದ್ದೇಸೋ. ಭಾಯತಿ ಯಸ್ಮಾತಿ ಭಿಂಸನಂ, ಸೋ, ಯು, ಬಿನ್ದಾಗಮೋ. ಭಾಯತಿ ಯಸ್ಮಾತಿ ಭೀಮಂ, ಮೋ. ದರ ವಿದಾರಣೇ, ದರೀಯತೀತಿ ದಾರುಣಂ, ಉಣೋ. ಭಾಯತಿ ಯಸ್ಮಾತಿ ¶ ಭಯಾನಕಂ, ಣ್ವು, ಅನಕಾದೇಸೋ. ಘುರ ಭೀಮೇ, ಘುರತಿ ಭಿಂಸತೀತಿ ಘೋರಂ, ಣೋ. ಪಟಿವತ್ತತಿ ಭಯಂ ಚಿತ್ತುತ್ರಾಸೋ ಯಸ್ಮಾತಿ ಪಟಿಭಯಂ. ಭಾಯತಿ ಯಸ್ಮಾತಿ ಭೇಸ್ಮಂ, ಸ್ಮಪಚ್ಚಯೋ. ಭಯಂ ಕರೋತೀತಿ ಭಯಙ್ಕರಂ, ಅಲುತ್ತಸಮಾಸೋಯಂ. ಇಮೇ ನವ ಭೇರವಾದಯೋ ಭಯಭೇರವಾದಿಹೇತುಮ್ಹಿ ದಬ್ಬೇ ವಿಸೇಸನಭಾವೇನ ವತ್ತನ್ತೇ, ತದಾ ತೀಸು ಲಿಙ್ಗೇಸು, ಸಾಮಞ್ಞೇನ ತು ನಪುಂಸಕೇ.

೧೬೮. ದ್ವಯಂ ಪರಾಭ್ಯುದಯಾಸಹನೇ. ಇಸ್ಸ ಇಸ್ಸತ್ಥೇ, ಇಸ್ಸ ಇಸ್ಸಾಯನ್ತಿ ವಾ ಧಾತ್ವತ್ಥೋ, ಇಸ್ಸತಿ ಸನ್ತೇಸುಪಿ ಗುಣೇಸು ವಚಸಾ, ಮನಸಾ ವಾ ದೋಸಾರೋಪನಂ ಕರೋತೀತಿ ಇಸ್ಸಾ, ಅ. ಉಸ್ಸುಯ [ಉಸೂಯ (?)] ದೋಸಾವಿಕರಣೇ. ತಿಕಂ ಮಚ್ಛೇರೇ. ಮಸು ಆಮಸನೇ, ಚ್ಛೇರಚ್ಛರಪಚ್ಚಯಾ, ಮಚ್ಛರಮೇವ ಮಚ್ಛರಿಯಂ, ಸಕತ್ಥೇ ಇಯೋ, ಅಥ ವಾ ಮಸುಇಚ್ಚೇತಸ್ಸ ಪಾಟಿಪದಿಕಸ್ಸ ಸುಸ್ಸ ಣಮ್ಹಿ ಚ್ಛೇರಚ್ಛರಾ, ಮಸು ಮಚ್ಛೇರೇತಿಪಿ ಧಾತು.

ತಿಕಂ ಅಞ್ಞಾಣೇ. ಮೂಹ ವೇಚಿತ್ತೇ, ಮುಯ್ಹನ್ತಿ ತೇನ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮಾ, ಸಯಂ ವಾ ಮುಯ್ಹತಿ, ಮುಯ್ಹನಮತ್ತಮೇವ ವಾ ತನ್ತಿ ಮೋಹೋ. ವಿದ ಞಾಣೇ, ನ ವಿದತೀತಿ ಅವಿಜ್ಜಾ. ನ ವಿಜಾನಾತೀತಿ ಅಞ್ಞಾಣಂ. ತಿಕಂ ಮಾನೇ. ಭೂತೇನಾಭೂತೇನ ವಾ ಪರತೋ ಉಕ್ಕಂಸಕಪ್ಪನೇನ ಚೇತಸೋ ಉನ್ನತಿ ಮಾನೋ, ಯಥಾ ‘‘ಸೂರೋ ಅತ್ಥವಾಹ’ಮಸ್ಮಿ ಸೀಲವಾ ಬುದ್ಧಿಸಮ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ [ಅವೇಹಿ ಭಲವಾ ಅಸ್ಮಿ, ಸೀಲವಾ ಬುದ್ಧಿಸಂಯುತೋ (ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ ೭.೨೨)]. ಮಾನ ಪೂಜಾಯಂ, ಚುರಾದಿ, ಅ. ಧಾರಣತ್ಥೋ ಧಾಧಾತು, ಕರೋತ್ಯತ್ಥೇ ವಿಪುಬ್ಬೋ, ಸೇಯ್ಯಾದಿಭಾವೇ ಅತ್ತಾನಂ ವಿದಧಾತಿ ಯಾಯ ಸಾ ವಿಧಾ, ತೀಸು. ಉದ್ಧಂ ನಮತಿ ಯಾಯ ಸಾ ಉನ್ನತಿ, ಇತ್ಥಿಯನ್ತಿ.

೧೬೯. ದ್ವಯಂ ¶ ಉದ್ಧಚ್ಚೇ. ಹನ ಗತಿಯಂ, ಉದ್ಧಂ ಉದ್ಧಂ ಹನತಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಉದ್ಧತೋ, ತೋ, ಹನಸ್ಸ ಧೋ, ಅಸರೂಪದ್ವಿತ್ತಂ, ಚಿತ್ತಂ, ಉದ್ಧತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಉದ್ಧಚ್ಚಂ. ಧಾವ ಗತಿಯಂ, ಉದ್ಧಂ ಧಾವತಿ ಚಿತ್ತಮೇತೇನಾತಿ ಉದ್ಧವಂ, ಅ, ರಸ್ಸೋ.

ತಾಪಾದಿಪಞ್ಚಕಂ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚೇ. ತಪ, ಧುಪ ಸನ್ತಾಪೇ, ತಪತಿ ಚಿತ್ತಮೇತೇನಾತಿ ತಾಪೋ, ಣೋ. ಕುಚ್ಛಿತಂ ಕರೋತೀತಿ ಕುಕ್ಕುತಂ, ಚಿತ್ತಂ, ತಂಸಮಙ್ಗೀ ವಾ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ. ಪಚ್ಛಾ ತಪತಿ ಏತೇನಾತಿ ಪಚ್ಛಾತಾಪೋ. ಅನು ಪಚ್ಛಾ ತಪತಿ ಯೇನ ಸೋ ಅನುತಾಪೋ. ಸರ ಗತಿಯಂ, ವಿರೂಪೇನ ಪತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಸರತಿ ಚಿತ್ತಮೇತೇನಾತಿ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೋ, ತಸ್ಸ ಟೋ.

೧೭೦. ಪಜ್ಜಂ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಯಂ. ಲಿಖ ಲೇಖನೇ, ಮನಂ ವಿಲೇಖತಿ ದ್ವಿಧಾಕರಣವಸೇನಾತಿ ಮನೋವಿಲೇಖೋ. ದಿಹ ಉಪಚಯೇ. ಇಧ ಪನ ಸಂಪುಬ್ಬತ್ತಾ ಸಂಸಯೇ, ಕರಣೇ ಣೋ. ಸೀ ಸಯೇ, ಇಧ ಸಂಪುಬ್ಬತ್ತಾ ಕಙ್ಖಾಯಂ, ಸಬ್ಬತ್ರೇವಂ. ‘‘ಕಥಮಿದ’’ಮಿತಿ ಕಥಯತಿ ಯಾಯ ಸಾ ಕಥಂಕಥಾ. ಕಿತ ರೋಗಾಪನಯನೇ, ಛಪಚ್ಚಯೋ, ದ್ವಿತ್ತಾದಿ, ವಿಗತಾ ಚಿಕಿಚ್ಛಾ ಞಾಣಪ್ಪಟಿಕಾರೋ ಏತಾಯಾತಿ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ. ಇಲ ಗತಿಕಮ್ಪನೇಸು, ದ್ವಿಧಾ ಇಲತಿ ಚಿತ್ತಮೇತೇನಾತಿ ದ್ವೇಳ್ಹಕಂ, ಹಪಚ್ಚಯೋ, ಸಕತ್ಥೇ ಕೋ ಚ. ಕಙ್ಖ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಯಂ, ಅ, ಇತ್ಥಿಯಂ. ಸಙ್ಕ ಸಙ್ಕಾಯಂ. ವಿವಿಧೇನಾಕಾರೇನ ಮಞ್ಞತಿ ಯಸ್ಮಾ, ಸಾ ವಿಮತಿ. ಮನ ಞಾಣೇ, ಇತ್ಥಿಯನ್ತಿ.

೧೭೧. ತಿಕಂ ¶ ನೀಚಪಕತಿದೋಸಸಮ್ಭೂತರೂಪಿಸ್ಸರಿಯಾದಿನಿಮಿತ್ತಿಕೇ ಮದೇ, ಯಸ್ಮಿಂ ಸತಿ ಉತ್ತರದಾನಸಾದರೋಲೋಕನಾದಿವಿಮುಖೋ ಪುರಿಸೋ ಜಾಯತೇ. ಮದೋಪ್ಯತ್ರ ‘‘ಕತ್ಥೂರೀಗಬ್ಬರೇತೇಸು, ಮದೋಹಸ್ಸೇಭದಾನೇಸೂ’’ತಿ [ಕತ್ತರಿ ಗಬ್ಭರೇತೇಸು, ಮದೋ ಪುರಿಸಮಾನೇಸೂತಿ (ನಿಸ್ಸಯ)] ರಭಸೋ. ಗಬ್ಬ ಮಾನೇ, ಚುರಾದಿ, ಅ, ಅಥ ವಾ ಗರ ಸೇಚನೇ, ಬೋ. ಮಾನ ಪೂಜಾಯಂ, ವಿಸೇಸತೋ ಮಾನೇತೀತಿ ಅಭಿಮಾನೋ. ಅಹಂಕಾರೇ ಅಹಂಸದ್ದೋ ನಿಪಾತೋ, ಅಮ್ಹಸದ್ದೋಪ್ಯತ್ರ, ‘‘ಅಹ’’ಮಿತಿ ಅತ್ತಾನಂ ಕರೋತಿ ಯೇನಾತಿ ಅಹಂಕಾರೋ. ದ್ವಯಂ ಚಿನ್ತಾಯಂ. ಚಿನ್ತ ಚಿನ್ತಾಯಂ, ಅ. ಝೇ ಚಿನ್ತಾಯಂ, ಝಾಯತೇ ಝಾನಂ, ದ್ವೀಸುಪಿ ಭಾವಸಾಧನಂ, ಅ. ವಿತಕ್ಕಚಿನ್ತಾನಂ ಕೋ ಭೇದೋ? ವಿತಕ್ಕೋ ತಾವ ವಾಚಾಯ ಪುಬ್ಬಭಾಗಪ್ಪವತ್ತೋ, ‘‘ಪುಬ್ಬೇವ ಖೋ, ಗಹಪತಿ, ವಿತಕ್ಕೇತ್ವಾ ವಿಚಾರೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ವಾಚಂ ಭಿನ್ದತೀ’’ತಿ [ಸಂ. ನಿ. ೪.೩೪೮] ಹಿ ವುತ್ತಂ. ಇತರಾ ಪನ ತಸ್ಸಾ ಅಪುಬ್ಬಭಾಗಪ್ಪವತ್ತಾಪೀತಿ ಅಯಮೇತಾಸಂ ವಿಸೇಸೋ. ಅಥ ವಾ ವಿತಕ್ಕೋ ಪಕಿಣ್ಣಕಪರಿಯಾಪನ್ನೋ ಏಕೋ ಚೇತಸಿಕಧಮ್ಮೋ, ಇತರಾ ಪನ ಸಬ್ಬಸಾಧಾರಣಪರಿಯಾಪನ್ನೋ ಮನಸಿಕಾರನಾಮಕೋ ಏಕೋ ಚೇತಸಿಕಧಮ್ಮೋತಿ ಅಯಮೇತಾಸಂ ವಿಸೇಸೋ.

ದ್ವಯಂ ನಿಚ್ಛಯೇ. ನಯ ಗಮನತ್ಥೋ ದಣ್ಡಕೋ ಧಾತು, ಆರಮ್ಮಣಂ ನಿಚ್ಛಿನನ್ತೋ ನಯತೀತಿ ನಿಣ್ಣಯೋ, ನಸ್ಸ ಣತ್ತಂ. ಅಥ ಅಧಿಮೋಕ್ಖನಿಣ್ಣಯಾನಂ ಕೋ ಭೇದೋ? ಅಧಿಮೋಕ್ಖೋ ಆರಮ್ಮಣಂ ಅಜ್ಝೋಗಾಹೇತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ, ನಿಣ್ಣಯೋ ವಿನಿಚ್ಛಯಮತ್ತಮೇವಾತಿ ಅಯಮೇತೇಸಂ ವಿಸೇಸೋ. ಅಥ ವಾ ಅಧಿಮೋಕ್ಖೋ ಪಸಾದೇಪಿ ಸಮ್ಭವತಿ, ಇತರೋ ಪನ ನ ತಥಾತಿ ಅಯಂಪ್ಯೇತೇಸಂ ಭೇದೋ ¶ . ತತ್ರ ನಿಚ್ಛಯಸದ್ದೋ ಇಧಾಪಿ ಪವತ್ತತೀತಿ ದ್ವೀಸುಪಿ ವುತ್ತೋ.

ಪಾದೇನ ಅಭ್ಯುಪಗಮಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ. ಪತಿಪುಬ್ಬೋ ಜಾನಾತಿ ಅಭ್ಯುಪಗಮೇ, ಇತ್ಥಿಯಂ ಅ, ಪಟಿಞ್ಞಾ. ತಥಾ ಸುಣೋತಿ ಚ, ಅ, ಪಟಿಸ್ಸವೋ, ದ್ವೀಸುಪಿ ಭಾವಸಾಧನಂ. ಸಂವಿದಾ’ಗೂ, ಪಟಿಞ್ಞಾನಂ, ನಿಯಮೋ, ಅಸ್ಸವೋ, ಸಂಸವೋ, ಅಙ್ಗೀಕಾರೋ, ಅಭ್ಯುಪಗಮೋ, ಸಮಾಧಿಇಚ್ಚಾದೀನಿಪಿ ಅಭ್ಯುಪಗಮಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ [ಅಮರ ೫.೫].

೧೭೨. ಛಹಿ ಪದೇಹಿ ಅನಾದರಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ. ಮಾನ ಪೂಜಾಯಂ, ಚುರಾದಿ, ಮನ ಞಾಣೇ ವಾ, ಹೇಟ್ಠಾ ಕತ್ವಾ ಜಾನನಂ ಅವಮಾನಂ, ಭಾವೇ ಯು. ಯೋ ಯೇನಾನಾದರಿತೋ, ಸ ತತೋ ಅವಸ್ಸಮೇವ ಕಾಯವಚೀಮನಾನಂ ಅಞ್ಞತರೇನಾವಧೀಯತೇತಿ ಅನಾದರೇಪಿ ಬ್ಯವಧಾನಾಭಿಚಾರತೋ ತಿರಸದ್ದೋ ಅನ್ತರಧಾನೇ ವತ್ತಮಾನೋ ಸಮ್ಬಜ್ಝತೇತಿ ತಿರೋಧಾನಕರಣಂ ತಿರಕ್ಕಾರೋ. ಪರಿ ಪರಾಪುಬ್ಬೋ ಭೂಧಾತು ಅವಞ್ಞಾಣೇ, ಅವಪುಬ್ಬೋ ಜಾನಾತಿ ಚ, ಸಬ್ಬತ್ರ ಭಾವೇ ಣೋ, ಅ ಚ. ದರ ಆದರೇ, ಆದರೋ ಸಕ್ಕಾರೋ, ತಬ್ಬಿಪರೀತೋ ಅನಾದರೋ. ಪರಾಭವನಂ ಪರಾಭವೋ. ಅವಜಾನನಂ ಅವಞ್ಞಾ.

ದ್ವಯಂ ಉಮ್ಮಾದೇ. ಚಿತ್ತಸ್ಸ ವಿಬ್ಭಮೋ ಭನ್ತಿ ಉಮ್ಮಾದೋ. ಮದ ಉಮ್ಮಾದೇ, ಉಗ್ಗತೇಹಿ, ಉಮ್ಮಗ್ಗಸಣ್ಠಿತೇಹಿ ವಾ ದೋಸೇಹಿ ಮದನಂ ಉಮ್ಮಾದೋ.

೧೭೩. ಸ್ನೇಹನ್ತಂ ¶ ಸ್ನೇಹೇ. ಪಿಯಸ್ಸ ಭಾವೋ ಪೇಮಂ, ಇಮೋ, ಪಿಯಸ್ಸ ಪತ್ತಂ, ಪೀನಯತೀತಿ ವಾಪೀ, ಪಿನೋ ಭಾವೋ ಪೇಮಂ, ಇಮೋ. ಸಿನಿಹ, ಸ್ನಿಹ ಪೀತಿಯಂ, ಭಾವೇ ಣೋ. ದ್ವಯಂ ಮುಚ್ಛಾಯಂ. ಪೀಳ ವಿಬಾಧಾಯಂ, ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಪೀಳಾ ಚಿತ್ತಪೀಳಾ, ವಿಗತಾ ನೀಲಾದಿಸಞ್ಜಾನನಲಕ್ಖಣಾ ಸಞ್ಞಾ ಏತಸ್ಮಾತಿ ವಿಸಞ್ಞೀ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ವಿಸಞ್ಞಿತಾ.

ದ್ವಯಂ ಪಮಾದೇ. ಯೇನ ಸಕ್ಕೋ ಸಮಾನೋ ಸಯಂ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ನ ಕರೋತಿ, ಸೋ ಪಮಾದೋ, ಮದ ಪಮಾದೇ ಪಪುಬ್ಬೋ, ಪಮಜ್ಜನಂ ಪಮಾದೋ, ಣೋ. ಸಜ ವಿಸಜ್ಜನಾಲಿಙ್ಗನನಿಮ್ಮಾನೇಸು. ಸತಿಯಾ ವಿಸಜ್ಜನಂ ಸತಿವೋಸಗ್ಗೋ, ಇಸ್ಸ ಓ. ಅಪುಬ್ಬವತ್ಥುಪರಿಕ್ಖಾತಿಸಯೇ ಕೋತೂಹಲಾದಿದ್ವಯಂ. ತುಜ ಹಿಂಸಾಯಂ, ಕುಂ ಪಾಪಂ ತೋಜತೀತಿ ಕೋತೂಹಲಂ, ಅಲೋ, ವಣ್ಣವಿಕಾರೋ ಚ. ತುಲ ನಿಕ್ಕಸೇ, ಕುಂ ಪಾಪಂ ತುಲಯತೀತಿ ಕುತೂಹಲಂ, ಅ, ಹಕಾರವಣ್ಣಾಗಮೋ. ಕೋತುಕಂ, ಕುತುಕಞ್ಚ ಏತೇಸಂ ಪರಿಯಾಯಾನಿ.

೧೭೪. ವಿಲಾಸಾದಯೋ ಕ್ರಿಯಾ ಚೇಟ್ಠಾ, ಕಿಂವಿಸಿಟ್ಠಾ? ಸಾ ಕ್ರಿಯಾ ನಾರಿಸಿಙ್ಗಾರಭಾವಜಾ ಇತ್ಥೀನಂ ರತಿಭಾವಜಾ, ಯಾ ಹಾವಸದ್ದೇನೋಚ್ಚನ್ತೇ. ಹುಯನ್ತೇ ರಾಗಿನೋ ಅತ್ರಾತಿ ಹಾವೋ, ಹು ಹವನೇ, ಣೋ. ಆದಿನಾ ವಿಚ್ಛಿತ್ತಿಪಭುತೀನಂ ಗಹಣಂ, ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ನಾಟಕರತನಕೋಸೇ –

‘‘ಲೀಲಾ ¶ ವಿಲಾಸೋ ವಿಚ್ಛಿತ್ತಿ, ವಿಬ್ಭಮೋ ಕಿಲಕಿಞ್ಚಿತಂ;

ಮೋಟ್ಟಾಯಿತಂ ಕುಟ್ಟಮಿತಂ, ವಿಬ್ಬೋಕೋ ಲಲಿತಂ ತಥಾ.

ವಿಕತಞ್ಚೇತಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ, ದಸ ಥೀನಂ [ಥೀನಂ ಚೇಟ್ಠಾ (ಕ.)] ಸಭಾವಜಾ;

ಹಾವೋ ಚ ಹೇಲಾ ವಿಕ್ಖೇಪ-ಸಮ್ಮೂಳ್ಹಮದಕಪಣ್ಯ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ರ ಪಿಯಸಮೀಪಗಮನೇ ಯೋ ಠಾನಾಸನಗಮನವಿಲೋಕಿತೇಸು ವಿಕಾರೋ, ಅಕಸ್ಮಾ ಚ ಕೋಧಮಿಹಿತಚಮಕ್ಕಾರಮುಖವಿಕೂಣನಂ, ಸೋ ವಿಲಾಸೋ, ವಿಪುಬ್ಬಾ ಲಸಧಾತುಮ್ಹಾ ಣೋ. ಸುಕುಮಾರವಿಧಾನೇನ ಭಮುಕನೇತ್ತಾದಿಕ್ರಿಯಾಸಚಿವಕರಚರಣಙ್ಗವಿನ್ಯಾಸೋ ಲಲಿತಂ, ಲಲ ವಿಲಾಸೇ, ತೋ. ಅಲದ್ಧಪಿಯಸಮಾಗಮೇನ ಕುಚಿತ್ತವಿನೋದನತ್ಥಂ ಪಿಯಸ್ಸ ಯಾ ವೇಸಗತಿದಿಟ್ಠಿಹಸಿತಭಣಿತೇಹಾನುಕತಿ ಕರೀಯತೇ, ಸಾ ಲೀಲಾ, ಲಲ ವಿಲಾಸೇ, ಲಲ ಉಪಸೇವಾಯನ್ತಿ ವಾ ಧಾತ್ವತ್ಥೋ, ಅ. ಸುರತೇ ಪವಡ್ಢೇಚ್ಛಾ ಹೇಳಾ, ಹೇಲಾ ವಾ, ಹಿಲ ಹಾವಕರಣೇ, ಅ. ಮದರಾಗಹಸ್ಸಜನಿತೋ ವಿಪರಿಯಾಸೋ ವಿಬ್ಭಮೋ. ಆಭರಣವಿಲೇಪನಾದೀನಂ ಕುತೋಚಿ ಪಿಯಾಪರಾಧತೋ ಇಸ್ಸಾಯಾನಾದರೇನ ಚತ್ತಾನಂ ಸಖೀನಂ ಪಯತನೇನ ವಾರಣಂ ವಿಚ್ಛಿತ್ತಿ, ಛಿದಿ ದ್ವೇಧಾಕರಣೇ,ತಿ. ಪಿಯೇನ ದತ್ತಂ ಪೀತಿನಿಬನ್ಧನಂ ಸ್ವಪ್ಪಮಪಿ ಭೂಸನಂ ವಿಚ್ಛಿತ್ತೀತ್ಯಞ್ಞೇ. ಕಿಲಕಿಞ್ಚಿತಾದಯೋ ನಾಟಕಸತ್ಥಾನುಸಾರತೋ [ಬ್ಯಾಖ್ಯಾಸುಧಾಟೀಕಾಟೀಪ್ಪಣೇ] ಞೇಯ್ಯಾ.

೧೭೫. ತಿಕಂ ಹಸಿತೇ. ಹಸ ಹಸನೇ, ಸಬ್ಬತ್ರ ಭಾವಸಾಧನಂ. ಸೋ ಹಾಸೋ ಮನ್ದೋ ಸಮಾನೋ ಮಿಹಿತಂ, ಸಿತಞ್ಚುಚ್ಚತೇ. ಮಿಹ ಈಸಂಹಸನೇ. ಮನ್ದಸ್ಸಿತಂ ಮ್ಹಿತನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಮ್ಹಿ ¶ ಈಸಂಹಸನೇತಿಪಿ ಧಾತು, ಮ್ಹಿಸ್ಸ, ಮಿಹಿಸ್ಸ ವಾ ಸ್ಯಾದೇಸೋ, ಸಿತಂ. ಸಬ್ಬತ್ರ ಭಾವೇ ತೋ.

ಈಸಂಫುಲ್ಲಿತದನ್ತೇಹಿ, ಕಟಾಕ್ಖೇಹಿ ಸೋಟ್ಠವೇಹಿ ಚ;

ಅಲಕ್ಖಿತದ್ವಿಜದ್ವಾರಂ, ಸಿತಮಿಚ್ಛನ್ತಿ ಸೂರಯೋ [ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ ೭.೩೪].

ದ್ವಯಂ ಮಹಾಹಸಿತೇ. ಅಟ ಗತಿಯಂ, ದೂರಗಾಮಿಹಾಸೋ ಅಟಹಾಸೋ, ಅತಿಕ್ಕನ್ತೋ ವಾ ಹಾಸೋ ಅಟಹಾಸೋ, ತಸ್ಸ ಟೋ, ಇಕಾರಸ್ಸತ್ತಞ್ಚ. ಸಿತಾತಿಹಸಿತಾನಂ ಅನ್ತರಾಳಿಕಂ ವಿಹಸಿತಂ.

ಆಕುಞ್ಚಿತಕಪೋಲ’ಕ್ಖಂ, ಸಸ್ಸನಂ ನಿಸ್ಸನಂ ತಥಾ;

ಪತ್ಥಾವೋತ್ಥಂ ಸಾನುರಾಗಂ, ಆಹು ವಿಹಸಿತಂ ಬುಧಾ [ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ ೭.೩೫].

ದ್ವಯಂ ಲೋಮುಗ್ಗಮೇ. ರೋಮಾನಂ ಅಞ್ಚನಂ ರೋಮಞ್ಚೋ, ಅಞ್ಚ ಗಮನೇ, ಣೋ. ಲೋಮಾನಂ ಹಂಸನಂ ಉದ್ಧಗ್ಗಭಾವೋ ಲೋಮಹಂಸನೋ.

೧೭೬. ಪರಿಹಾಸಾದಿಛಕ್ಕಂ ವಲ್ಲಭಾದೀನಂ ಪರಿಹಾಸೇ. ಪರಿಹಸನ್ತ್ಯತ್ರಾತಿ ಪರಿಹಾಸೋ, ಣೋ, ಪರಿಭವಿತುಕಾಮೇನ ಹಾಸೋತಿ ವಾ ಪರಿಹಾಸೋ. ದು ಪರಿಹಾಸೇ, ದು ಅನಾದರೇತಿ ವಾ ಧಾತು, ಅ, ದವ ದಾಹೇತಿ ವಾ ಧಾತು. ಖಿಡ ಕೀಳಾಯಂ, ಖಿಡ್ಡಾ, ಖಿದ್ದಾತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಅಥ ವಾ ಖಂ ತುಚ್ಛಂ ಇಡ್ಡಾ ವಾಚಾ, ಸಾ ಏತ್ಥಾತಿ ಖಿಡ್ಡಾ. ಕೀಳ ಪೀತಿಯಕೀಳನೇಸು, ಕೀಳ ವಿಹಾರೇತಿ ವಾ, ಕೀಳನಂ ಕೇಳಿ ಕೀಳಾ ಚ ಕೀಳಿತಞ್ಚ. ಪರಿಹಾಸಾದಿಛಕ್ಕೇಸುಪಿ ಅಧಿಕರಣಸಾಧನಮ್ಪಿ ಆಚರಿಯಾ ವದನ್ತಿ.

ತಿಕಂ ¶ ನಿದ್ದಾಯಂ. ನಿಪುಬ್ಬೋ ದಾ ಸುಪನೇ, ಅ. ಸುಪ ಸಯೇ, ಇನೋ, ಸುಪಿನಂ. ಅ, ಸೋಪ್ಪಂ. ಅಚ್ಚನ್ತಪರಿಸ್ಸಮಾದಿಕಾರಣಾ ಸಬ್ಬಙ್ಗನಿಮೀಲನಂ ಮಿದ್ಧಂ. ಮುಚ್ಛಾಪಾಯಂ ಮಿದ್ಧಂ. ಮಿದ ಕಾರಿಯಕ್ಖಮನೇ, ತೋ. ಮೇಧಯತಿ ವಾ ಮಿದ್ಧಂ, ಅಕಮ್ಮಞ್ಞಭಾವೇನ ವಿಹಿಂ ಸತೀತ್ಯತ್ಥೋ, ಕಮ್ಪನತ್ಥೋ ಚಲಧಾತು ಮುಚ್ಛಾಪಾಯೇ ಪಪುಬ್ಬೋ. ಅಕ್ಖಿದಲಾನಂ ಪಚಲಭಾವೇನ ಅಯತಿ ಪವತ್ತತೀತಿ ಪಚಲಾಯಿಕಾ, ಣ್ವು, ಅಸ್ಸಿತ್ತಂ.

೧೭೭-೧೭೮. ಕೇತವನ್ತಂ ಕೂಟೇ. ಕರಣಂ ಕತಿ, ನಿನ್ದಿತಾ ಕತಿ ನಿಕತಿ. ಅಟ ಗಮನೇ, ಕುಚ್ಛಿತೇನಾಕಾರೇನ ಅಟತೀತಿ ಕೂಟಂ. ಕುಟ ಛೇದನೇತಿ ವಾ ಧಾತು [ಸದ್ದನೀತಿಧಾತುಮಾಲಾಯಂ ಪನ ‘‘ಕೂಟ ಅಪ್ಪಸಾದೇ’’ತಿ ಧಾತುನಾ ಸಾಧಿತಂ]. ರಭಿ ಬ್ಯಾಜೇ, ಬ್ಯಾಜೋ ನಾಮ ಕೇತವಂ. ಸಠ ಕೇತವೇ, ಸಠಂ, ಸಠಯತಿ ನ ಸಮ್ಮಾ ಭಾಸತಿ ಯೇನಾತಿ ವಾ ಸಠಂ. ಕಿತವಸ್ಸ ಧಮ್ಮೋ ಕೇತವಂ, ಕಿತವೋ ನಾಮ ಜೂತಕಾರೋ, ಚೋರೋ ವಾ, ಕಿತ ನಿವಾಸೇ, ಅವೋ. ಕಪಟೋ, ಬ್ಯಾಜೋ, ಉಪಧಿ, ಕುಸತಿ ಇಚ್ಚಾದೀನಿಪಿ ಕೇತವಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ.

ಸತ್ತಕಂ ಸಭಾವೇ. ಭವನಂ ಭಾವೋ, ಸಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ, ಸನ್ತೋ ವಾ ಸಂವಿಜ್ಜಮಾನೋ ಭಾವೋ ಸಭಾವೋ. ಸಜ ವಿಸಜ್ಜನಾಲಿಙ್ಗನನಿಮ್ಮಾನೇಸು, ನತ್ಥಿ ವಿಸಜ್ಜನಮೇತಸ್ಸಾತಿ ನಿಸ್ಸಗ್ಗೋ. ರೂಪ ಪಕಾಸನೇ, ಸಂವಿಜ್ಜಮಾನಂ ರೂಪಂ ಸರೂಪಂ. ಕರಣಂ ಭವನಂ ಕತಿ, ಪಠಮಂ ಕತಿ ಪಕತಿ. ಯಥಾ ಪಠಮಕಾಲೇ ಸಮ್ಭೂತಾ, ತಥೇವ ಸಬ್ಬದಾಪೀತ್ಯತ್ಥೋ. ಸೀಲ ಸಮಾಧಿಮ್ಹಿ, ಸಮಾಧಿ ನಿಯಮೋ. ಲಕ್ಖ ದಸ್ಸನಙ್ಕೇಸು, ತಥೇವ ಲಕ್ಖಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಲಕ್ಖಣಂ, ಯು. ತಥೇವ ಭವತೀತಿ ಭಾವೋ.

ದ್ವಯಂ ¶ ಉಸ್ಸವೇ. ಉಸ ದಾಹೇ. ಕಂ ಉಸವನ್ತಿ ಉಗ್ಗಿರಯನ್ತ್ಯತ್ರಾತಿ ಉಸ್ಸವೋ, ನಾನಾಸಮಿದ್ಧೀಹಿ ಸವನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ವಾ ಉಸ್ಸವೋ. ಛಿ ಛೇದನೇ, ಛಿನ್ದತಿ ಸೋಕಮೇತ್ಥಾತಿ ಛಣೋ. ಯು. ಇಸ್ಸ ಲೋಪೋ. ಸೋಕಂ, ಪಾಪಞ್ಚ ಛಿನ್ದನ್ತಾ ಅಣನ್ತಿ ಸದ್ದಾಯನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ವಾ ಛಣೋ. ಛಿ ಛೇದನೇ. ಅಣ ಸದ್ದತ್ಥೋ ದಣ್ಡಕೋ ಧಾತು.

೧೭೯. ಯಥಾ ಸಸ್ನೇಹಂ ಪಕತಿತಿಲತೇಲಾದಿಸ್ನೇಹಸಹಿತಂ ದೀಪಕಂ ಪಜ್ಜೋತಂ ಧಾರೇನ್ತೋ ಜನ್ತು ನರೋ ಅತ್ಯನ್ಧಕಾರಗಬ್ಭಾದೀಸ್ವಪಿ ಠಿತಾನಿ ಖುದ್ದಕಾನ್ಯತ್ಥಜಾತಾನಿ ಅತಿಸುಖುಮಾನಿಪಿ ನಾನಾದಬ್ಬಸಮೂಹಾನಿ ಸುಖಂವ ಸಮ್ಪಸ್ಸತಿ, ತಥಾ ಸಸ್ನೇಹಂ ಬುದ್ಧಪರಿಯಾಯಾದಿಅನೇಕಪರಿಯಾಯಸ್ನೇಹಸಹಿತಂ ಇಮಂ ಅಭಿಧಾನಪ್ಪದೀಪಿಕಂ ಗನ್ಥಂ ಉಗ್ಗಹಣಧಾರಣಾದಿನಾ ಧಾರೇನ್ತೋ ಜನ್ತು ಸೋತುಜನೋ ಖುದ್ದಕಾನಿ ಅತ್ಥಜಾತಾನಿ ನಾನಾಸತ್ಥೇಸು ಆಗತಾನಿ ಅತಿಗಮ್ಭೀರಾನಿ ಅತ್ಥಜಾತಾನಿ ಸುಖಂ ಸಮ್ಪಸ್ಸತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

ಇತಿ ಸಕಲಬ್ಯಾಕರಣಮಹಾವನಾಸಙ್ಗಞಾಣಚಾರಿನಾ ಕವಿಕುಞ್ಜರಕೇಸರಿನಾ ಸಿರಿಮಹಾಚತುರಙ್ಗಬಲೇನ ಮಹಾಮಚ್ಚೇನ ವಿರಚಿತಾಯಂ ಅಭಿಧಾನಪ್ಪದೀಪಿಕಾವಣ್ಣನಾಯಂ ಸಗ್ಗಕಣ್ಡವಣ್ಣನಾ ಸಮತ್ತಾ.

ಸಗ್ಗಕಣ್ಡವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೨. ಭೂಕಣ್ಡ

೧. ಭೂಮಿವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ

೧೮೦. ಇಧ ¶ ಭೂಕಣ್ಡೇ ಸಾಙ್ಗೋಪಾಙ್ಗೇಹಿ ಭೂಮ್ಯಾದೀಹಿ ದಸಹಿ, ಪಾತಾಲೇನ ಚಾತಿ ಏಕಾದಸಹಿ ಕೋಟ್ಠಾಸೇಹಿ ಕಮತೋ ವಗ್ಗಾ ಭೂಮಿವಗ್ಗಾದಿನಾಮಕಾ ವಗ್ಗಾ ವುಚ್ಚನ್ತೇ. ಸಪ್ಪಧಾನೋಪಕಾರಕಾನಿ ಅಙ್ಗಾನಿ ಖಾರಾದೀನಿ, ಅಙ್ಗಾನಂ ಉಪಕಾರಕಾನಿ ಚ ಉಪಙ್ಗಾನಿ ಅದ್ಧಾದೀನಿ.

೧೮೧. ಸಾದ್ಧಪಜ್ಜೇನ ಭೂಮಿಯಾ ನಾಮಾನಿ. ವಸೂನಿ ರತನಾನಿ ಧಾರಯತೀತಿ ವಸುನ್ಧರಾ. ಖಮು ಸಹನೇ, ಖಸ್ಸ ಛೋ, ಛಮಾ, ಅಥ ವಾ ಛಿ ಛೇದನೇ, ಸತ್ತಾನಮಧೋಪತನಂ ಛಿನ್ದತೀತಿ ಛಮಾ, ಮೋ, ಇತ್ಥಿಯಮಾ ಚ. ಭವನ್ತ್ಯಸ್ಸಂ ಭೂತಾನೀತಿ ಭೂಮಿ. ಭೂ ಸತ್ತಾಯಂ, ಮಿ. ಪುಥಇತಿ ಪಾಟಿಪದಿಕೇ ಠಿತೇ ನದಾದಿ, ಈ, ಪುಥಸ್ಸ ಪುಥುಆದೇಸೇ, ವುದ್ಧಿಮ್ಹಿ ಚ ಕತೇ ಪುಥವೀ. ಉಸ್ಸುವಾದೇಸೇ ಪುಥುವೀ. ಪಥಾದೇಸೇ ತು ಪಥವೀ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಕ್ಖೇ ಅವಾಗಮೋ, ಅಥ ವಾ ಥವ ಗತಿಯಂ, ಪಥವತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಪಥವೀ, ನದಾದಿ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪತ್ಥರತೀತಿ ವಾ ಪಥವೀ, ಥರ ಸನ್ಥರಣೇ ಪಪುಬ್ಬೋ, ರಸ್ಸ ವೋ, ನದಾದಿ, ಪುಥವೀ, ಅಸ್ಸು.

‘‘ಮಧುನೋ ಕೇಟಭಸ್ಸಾಪಿ, ಮೇದಮಂಸಪರಿಪ್ಲುತಾ;

ತೇನಾಯಂ ಮೇದಿನೀ ದೇವೀ, ವುಚ್ಚತೇ ಬ್ರಹ್ಮವಾದಿಭೀ’’ತಿ [ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ ೧೧.೩]. –

ವಚನತೋ ಮೇದಯೋಗಾ ಮೇದಿನೀ, ಈ, ಇನೀ ಚ. ಮಿದ ಸ್ನೇಹನೇ ವಾ, ಯು, ನದಾದಿ, ಇಸ್ಸೇತ್ತಞ್ಚ. ಮಹ ಪೂಜಾಯಂ, ನದಾದಿ. ವಿತ್ಥಿಣ್ಣತ್ತಾ ¶ ಉಬ್ಬೀ, ನದಾದಿ, ಅವತಿ ಭೂತಾನೀತಿ ವಾ ಉಬ್ಬೀ, ಅಸ್ಸು. ವಸೂನಿ ಸನ್ತ್ಯಸ್ಸಂ ವಸುಮತೀ. ಗಚ್ಛನ್ತಿ ಯಸ್ಸಂ ಲೋಕಾ, ಸಾ ಗೋ, ಪುಮಿತ್ಥಿಯಂ. ಕಾ ಸದ್ದೇ, ಕಾಯತಿ ಏತ್ಥ, ಕಾಯತಿ ಮಾರವಿಜಯಕಾಲೇತಿ ವಾ ಕು, ಉ. ವಸೂನಿ ಧಾರಯತೀತಿ ವಸುಧಾ. ಸಬ್ಬಂ ಲೋಕಂ ಧರಯತೀತಿ ಧರಣೀ, ಯು, ನದಾದಿ. ಧರತೀತಿ ಧರಾ, ಇತ್ಥಿಯಂ ಆ. ಗಮು ಗಮನೇ, ಗಚ್ಛನ್ತ್ಯಸ್ಸಂ ಜಗತೀ, ಅನ್ತಪಚ್ಚಯೋ, ಗಸ್ಸ ದ್ವಿತ್ತಂ, ಜತ್ತಞ್ಚ, ನಲೋಪೋ, ನದಾದಿ. ಭೂ ಸತ್ತಾಯಂ, ರಿ, ನದಾದಿ, ಕ್ವಿಮ್ಹಿ ಭೂ. ಭೂತೇ ಸತ್ತೇ ಧರತೀತಿ ಭೂತರೋ. ಅವ ರಕ್ಖಣೇ, ಯು, ನದಾದಿ, ಅವನೀ.

೧೮೨. ಖಾರಾ ಲವಣರಸಾ ಮತ್ತಿಕಾ ಊಸೋತ್ಯುಚ್ಚತೇ. ಖಾದತೀತಿ ಖಾರಾ, ದಸ್ಸ ರೋ. ಪದೇಸಕತ್ತಾ ಮತ್ತೇನ ಪಮಾಣೇನ ಯುತ್ತಾ ಮತ್ತಿಕಾ. ಊಸ ರುಜಾಯಂ, ಊಸೋ. ಊಸಯೋಗಾ ಊಸವಾ, ವನ್ತು. ರಪಚ್ಚಯೇ ಊಸರೋ. ದ್ವೇಪಿ ತೀಸು ವತ್ತನ್ತೇ.

ಥಲ ಠಾನೇ, ಅಧಿಕರಣೇ ಅ. ಕಿತ್ತಿಮಂ ಥಲಂ, ಅಕಿತ್ತಿಮಾ ಥಲೀ, ನದಾದಿ. ಥದ್ಧಲೂಖಮ್ಹಿ ಭೂಭಾಗೇ ಭೂಮಿಪ್ಪದೇಸೇ ಜಙ್ಗಲಸದ್ದೋ ವತ್ತತಿ. ತತ್ಥ ನಿಜ್ಜಲತ್ತಾ ಕಕ್ಖಳತ್ತಾ ಥದ್ಧೋ. ತಿಕ್ಖಸಕ್ಖರಾದಿವಿದಾರಗವಾದಿಖುರಗಣ್ಡುಪ್ಪಾದವಚ್ಚಾದಿಸಹಿತತ್ತಾ ಲೂಖೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಗಲ ಚವನಾಧೋಪತನಾದನೇಸು. ಜಲಂ ಗಲತಿ ಏತ್ಥ, ಜಲೇನ ವಾ ಗಲನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಜಙ್ಗಲೋ, ನಿಜ್ಜಲೋ ದೇಸೋ, ‘‘ಜಙ್ಗಲೋ ನಿಜ್ಜಲೇ ದೇಸೇ, ತಿಲಿಙ್ಗೋ ಪಿಸಿತೇ ಥಿಯ’’ನ್ತಿ [ತಿಕಣ್ಡಸೇಸ ೩.೩.೩೯೩] ಹಿ ತಿಕಣ್ಡಸೇಸೋ, ಲಸ್ಸ ಲೋಪೋ, ನಿಗ್ಗಹೀತಾಗಮೋ ಚ.

೧೮೩. ವೇದೇನ ¶ ಪಞ್ಞಾಯ ಈಹನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ವೇದೇಹೋ. ಸೋ ಏವ ವಿದೇಹೋ, ಇಮಂ ದೀಪಮುಪಾದಾಯ ಸಿನೇರುನೋ ಪುಬ್ಬದಿಸಾಭಾಗತ್ತಾ ಪುಬ್ಬೋ ಚ ಸೋ ವಿದೇಹೋ ಚೇತಿ ಪುಬ್ಬವಿದೇಹೋ. ಏವಮಪರುತ್ತರೇಸು. ಗವೇನ ಯನ್ತ್ಯೇತ್ಥಾತಿ ಗೋಯಾನೋ. ಅಪರೋ ಚ ಸೋ ಗೋಯಾನೋ ಚೇತಿ ಅಪರಗೋಯಾನೋ. ಜಮ್ಬುಯಾ ಲಕ್ಖಿತೋ, ಕಪ್ಪಟ್ಠಾಯಿತಾದಿಪ್ಪಭಾವೇನ ವಾ ತಪ್ಪಧಾನೋದೀಪೋತಿ ಜಮ್ಬುದೀಪೋ. ಧಮ್ಮತಾಸಿದ್ಧಸ್ಸ ಪಞ್ಚಸೀಲಸ್ಸ ಆನುಭಾವೇನ ಕಂ ಸುಖಂ ಉರು ಮಹನ್ತಮೇತ್ಥಾತಿ ಕುರು, ಕುಂ ಪಾಪಂ ರುನ್ಧನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ವಾ ಕುರು, ಕ್ವಿ. ದೀಪ ದಿತ್ತಿಪ್ಪಕಾಸನೇಸು, ಜಲಮಜ್ಝೇ ದಿಪ್ಪನ್ತೀತಿ ದೀಪಾ, ದಿಪ್ಪನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸದ್ಧಮ್ಮಾತಿ ವಾ ದೀಪಾ, ಪಮಾಣತೋ ಮಹನ್ತಾ ದೀಪಾ ಮಹಾದೀಪಾ.

೧೮೪. ಕುರುಆದಯೋ ಏಕವೀಸತಿ ಜನಪದನ್ತರಾ ಜನಪದವಿಸೇಸಾ, ಆದಿನಾ ಸುರಮಹಪಚ್ಚುಗ್ಗತಾ ತಲಕುಟಾ ಅಸ್ಮಾಕಾದಯೋ ಚ ಪುಮ್ಬಹುತ್ತೇ ಪುಲ್ಲಿಙ್ಗೇ ಬಹುತ್ತೇ ಚ ಸಿಯುಂ. ಕುರು ನಾಮ ಜಾನಪದಿನೋ ರಾಜಕುಮಾರಾ, ತೇಸಂ ನಿವಾಸೋ ಏಕೋಪಿ ಜನಪದೋ ರೂಳ್ಹೀಸದ್ದೇನ ‘‘ಕುರೂ’’ತಿ ಬಹುವಚನೇನ ವುಚ್ಚತಿ, ಏವಂ ಸಬ್ಬತ್ರ. ಕುಂ ಪಾಪಂ ರುನ್ಧತೀತಿ ಕುರು, ಖತ್ತಿಯಕುಮಾರಾ, ತೇಸಂ ನಿವಾಸೋ ಕುರೂ, ಪಚ್ಚಯಲೋಪತೋ ನ ವುದ್ಧಿ, ಸಬ್ಬತ್ರೇವಂ [ಪಾಣಿನಿ ೧.೨.೫೨ ೪.೨.೮೧ ಸುತ್ತೇಸು ಪಸ್ಸಿತಬ್ಬಂ]. ಅರಿವಿಜಯಲೋಕಮರಿಯಾದಾತಿಕ್ಕಮಾದೀಸು ಸಕ್ಕೋನ್ತೀತಿ ಸಕ್ಕಾ. ಕೋಸಂ ಲನ್ತಿ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ಕುಸಲಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೀತಿ ವಾ ಕೋಸಲಾ. ಮಗೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಧಾವನ್ತೀತಿ ಮಗಧಾ, ಕ್ವಿ, ಮಂಸೇಸು ಗಿಜ್ಝನ್ತೀತಿ ವಾ ಮಗಧಾ. ಗಿಧ ಅಭಿಕಙ್ಖಾಯಂ. ಸೇವನ್ತಿ ಯೇನಾತಿ ಸಿವಿ, ಸಿ ಸೇವಾಯಂ, ವಿ. ಸಿವಂ ಕರೋನ್ತೀತಿ ವಾ ಸಿವೀ, ಅಞ್ಞತ್ಥೇ ಇ. ಕಲ ಸದ್ದೇ, ಇಙ್ಗಪಚ್ಚಯೋ, ಕಲಿಙ್ಗಾ ¶ , ತೇಸಂ ನಿವಾಸೋ ಕಲಿಙ್ಗಾ, ಉತ್ತರಾಪಥೋ [‘‘ಜಗನ್ನಾಥಾ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಕಣ್ಹಾತೀರನ್ತರಂ ಸಿವೇ ಕಲಿಙ್ಗದೇಸೋ ಸಂವುತ್ತೋ’’ ಇತ್ಯುತ್ತದೇಸೇ (ಥೋಮನಿಧಿ)], ಕಲಿಂ ಗಣ್ಹನ್ತೀತಿ ವಾ ಕಲಿಙ್ಗಾ, ಕ್ವಿ, ಕಲಂ ಮಧುರಸದ್ದಂ ಗಾಯನ್ತೀತಿವಾ ಕಲಿಙ್ಗಾ, ಅಸ್ಸಿತ್ತಂ, ಕೇನ ಸುಖೇನ ಲಿಙ್ಗನ್ತೀತಿ ವಾ ಕಲಿಙ್ಗಾ, ಲಿಙ್ಗ ಗಮನತ್ಥೋ ದಣ್ಡಕೋ ಧಾತು. ಅತ್ತನಾ ಖಾದಿತಂ ಲಞ್ಜಂ ಪರಾಜಿತೇಹಿ ಯಾಚಿತೇಪಿ ಪುನ ನ ವಮನ್ತೀತಿ ಅವನ್ತೀ. ಪಞ್ಚಾಲಸ್ಸ ಪುತ್ತಾ ಪಞ್ಚಾಲಾ. ವಜ್ಜೇತಬ್ಬಾತಿ ವಜ್ಜೀ, ‘‘ವಜ್ಜೇತಬ್ಬಾ ಇಮೇ’’ತ್ಯಾದಿನಾ ಪವತ್ತವಚನಮುಪಾದಾಯ ವಜ್ಜೀತಿ ಲದ್ಧನಾಮಾ ರಾಜಾನೋ. ವಜ್ಜೀರಟ್ಠಸ್ಸ ವಾ ರಾಜಾನೋ ವಜ್ಜೀ. ರಟ್ಠಸ್ಸ ವಾ ಪನ ತಂಸಮಞ್ಞಾ ತಂನಿವಾಸಿರಾಜಕುಮಾರವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಗಂ ಪಥವಿಂ ಧಾರೇನ್ತೀತಿ ಗನ್ಧಾರಾ, ಕಿತ್ತಿಗನ್ಧೇನ ಅರನ್ತೀತಿ ವಾ ಗನ್ಧಾರಾ. ಚಿತ ಉಸ್ಸಾಹನೇ, ಚೇತನ್ತಿ ಉಸ್ಸಹನ್ತಿ ಯುದ್ಧಕಮ್ಮಾದೀಸೂತಿ ಚೇತಯೋ.

೧೮೫. ವಙ್ಗ ಗಮನತ್ಥೋ ದಣ್ಡಕೋ ಧಾತು. ವಿಸಿಟ್ಠಾನಿ ದೇಹಾನಿ ಯೇಸಂ ವಿದೇಹಾ, ಪುಬ್ಬವಿದೇಹದೀಪತೋ ಆಗತತ್ತಾ ವಾ ವಿದೇಹಾ. ಓಜ ದಿತ್ತಿಯಂ, ಕಮ್ಬುನಾ ಸಮ್ಬುಕೇನ ಓಜನ್ತಿ ತಸ್ಸಂ ವೋಹಾರಕರಣತೋತಿ ಕಮ್ಬೋಜಾ, ಕಮ್ಬುಕಜೋ ಓಜೋ ಬಲಮೇತೇಸನ್ತಿ ವಾ ಕಮ್ಬೋಜಾ. ಮದ ಮದ್ದನೇ, ಮದ್ದನ್ತೀತಿ ವಾ ಮದ್ದಾ, ಮಂ ಸಿವಂ ದದನ್ತೀತಿ ವಾ ಮದ್ದಾ, ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಾದೀಹಿ ಮೋದನ್ತೀತಿ ವಾ ಮದ್ದಾ, ಮದ ಹಾಸೇ. ಭಞ್ಜ ಅವಮದ್ದನೇ, ಭಗ್ಗಾ. ಅಙ್ಗ ಗಮನತ್ಥೋ ದಣ್ಡಕೋ ಧಾತು. ಸೀಹಂ ಲನ್ತೀತಿ ಸೀಹಳಾ. ಕಾಸ ದಿತ್ತಿಯಂ, ಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಕಾಸನ್ತೀತಿ ಕಸ್ಮೀರಾ, ಮೀರೋ. ಕಾಸ ದಿತ್ತಿಯಂ, ಇ, ಕಾಸೀ. ಪಡಿ ಗತಿಯಂ, ಪಣ್ಡು, ಉ. ಅಥ ವಾ ಕುಂ ಪಾಪಂ ರುನ್ಧತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಕುರು, ಇತಿ ಏಕೋಪಿ ಜನಪದೋ ನಿಸ್ಸಿತಾನಂ ಬಹುತ್ತಾ ಬಹುವಚನೇನ ವುಚ್ಚತಿ. ಏವಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ.

೧೮೬. ದ್ವಯಂ ¶ ಭುವನೇ. ಲುಜ ಅದಸ್ಸನೇ, ಲುಜ್ಜತೀತಿ ಲೋಕೋ, ಗಸ್ಸ ಕೋ, ಜಸ್ಸ ವೋ. ಭವನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಭುವನಂ, ಯು. ಜಗತಿ, ವಿಟ್ಠಪಾದೀನಿಪಿ ಭುವನಪರಿಯಾಯಾನಿ. ದ್ವಯಂ ದೇಸಸಾಮಞ್ಞೇ. ದಿಸ ಅತಿಸಜ್ಜನೇ, ಅತಿಸಜ್ಜನಂ ಪಬೋಧನಂ, ‘‘ಅಯಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ’’ತಿ ದಿಸತಿ ಅಪದಿಸತೀತಿ ದೇಸೋ. ಸಿ ಸೇವಾಯಂ, ಸಞ್ಞಾಯಂ ಅ, ವಿಸಯೋ.

ಸಿಟ್ಠಾಚಾರರಹಿತೋ ಮಿಲಕ್ಖದೇಸೋ ಕಾಮರೂಪಾದಿ ಪಚ್ಚನ್ತೋ ನಾಮ. ಮಿಲಕ್ಖ ಅಬ್ಯತ್ತಿಯಂ ವಾಚಾಯಂ, ಮಿಲಕ್ಖನ್ತಿ ಅಬ್ಯತ್ತವಾಚಂ ಭಾಸನ್ತೀತಿ ಮಿಲಕ್ಖಾ. ಸಿಟ್ಠಾಚಾರಮಗ್ಗದಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ಪಞ್ಞಾಚಕ್ಖುನೋ ಅಭಾವಾ ರಾಗಾದಿಮಲಂ ಅಕ್ಖಿಮ್ಹಿ ಯೇಸನ್ತಿ ವಾ ಮಿಲಕ್ಖಾ, ಅಸ್ಸಿತ್ತಂ, ತೇಸಂ ನಿವಾಸಟ್ಠಾನಂ ಮಿಲಕ್ಖದೇಸೋ. ಪಚ್ಚನ್ತೇ ಮಜ್ಝಿಮದೇಸಸ್ಸ ಬಹಿದ್ಧಾಭಾಗೇ ಜಾತೋ ಪಚ್ಚನ್ತೋ.

ಬ್ಯವತ್ಥಾ ಚತುವಣ್ಣಾನಂ, ಯಸ್ಮಿಂ ದೇಸೇ ನ ವಿಜ್ಜತೇ;

ಮಿಲಕ್ಖದೇಸೋ ಸೋ ವುತ್ತೋ, ಮಜ್ಝಭೂಮಿ ತತೋ ಪರಂ [ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ ೧೧.೭].

ಅರಿಯಾಚಾರಭೂಮಿತ್ತಾ ಮಜ್ಝೋ ಚ ಸೋ ದೇಸೋ ಚೇತಿ ಮಜ್ಝದೇಸೋ, ನವಯೋಜನಸತಪರಿಕ್ಖೇಪೋ ಮಜ್ಝಿಮದೇಸೋ.

೧೮೭. ಸಲಿಲಪ್ಪಾಯೋ ಬಹೂದಕೋ ದೇಸೋ ಅನೂಪೋ ನಾಮ, ಅನುಗತಾ ಆಪಾ ಅತ್ರಾತಿ ಅನೂಪೋ, ಆಪಸ್ಸ ಆದಿನೋ ¶ ಉತ್ತಂ, ಪರಲೋಪೋ ವಾ. ಕಚ ಬನ್ಧನೇ, ಛೋ, ಕಚ್ಛಂ. ಅನೂಪದೇಸೋ ಚ. ಅಭಿನವೋಗ್ಗಮನೇನ ತಿಣೇನ ಲಕ್ಖಿತೇ ಹರಿತೇ ದೇಸೇ ಸದ್ದಲೋ, ದಲ ದಿತ್ತಿಯಂ, ಭಾವೇ ಅ. ವಿಜ್ಜತಿ ದಲೋ ಯತ್ಥ ಸದ್ದಲೋ.

೧೮೮. ನದಿಯಾ ಆಭತೇನ ಅಮ್ಬುನಾ ಉದಕೇನ ಜೀವನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ನದ್ಯಮ್ಬುಜೀವನೋ ದೇಸೋ ನದೀ ಮಾತಾ ಅಸ್ಸಾತಿ ನದೀಮಾತಿಕೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಬಹುಬ್ಬೀಹಿಮ್ಹಿ ಕೋ. ವುಟ್ಠಿಯಾ ವಸ್ಸೇನ ನಿಪ್ಫಜ್ಜತಿ ಸಸ್ಸಮೇತ್ಥಾತಿ ವುಟ್ಠಿನಿಪ್ಫಜ್ಜಸಸ್ಸಕೋ ದೇಸೋ ದೇವೋ ಮಾತಾ ಅಸ್ಸಾತಿ ದೇವಮಾತಿಕೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಬಹುಬ್ಬೀಹಿಮ್ಹಿಯೇವ ಕೋ, ದೇವಸದ್ದೋ ಚೇತ್ಥ ವುಟ್ಠಿಮಾಹ.

೧೮೯. ಅನೂಪಾದಯೋ ದೇವಮಾತಿಕಾನ್ತಾ ತೀಸು ಲಿಙ್ಗೇಸು. ಚನ್ದಸೂರಾದೋ ಚನ್ದಸೂರಿಯಸಿನೇರುಪಬ್ಬತಾದಿಮ್ಹಿ ಸಸ್ಸತಿಸದ್ದೋ ಈರಿತೋ ಕಥಿತೋ. ಸಬ್ಬದಾ ಸರನ್ತಿ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಸಸ್ಸತಿಯೋ, ಸರ ಗತಿಯಂ, ಸರಸದ್ದಸ್ಸ ಸೋ,ತಿ.

ರಠ ಗತಿಯಂ, ರಠನ್ತಿ ಏತ್ಥ ನಗರಾದಯೋತಿ ರಟ್ಠಂ, ತೋ. ನಾಗರೇಹಿ ವಿಜಿನಿತಬ್ಬನ್ತಿ ವಿಜಿತಂ. ಆಳಿಯಂ ಪವತ್ತಮಾನೋ ಯೋ ಸೇತು, ಸೋ ಪುರಿಸೇ ಪುಲ್ಲಿಙ್ಗೇ ವತ್ತತಿ. ಸಿ ಬನ್ಧನೇ, ತು. ಅಲ ಭೂಸನೇ, ಇ, ಆಳಿ, ತಸ್ಸಂ ಆಳಿಯಂ.

ನಗರಪಬ್ಬತಾದಿನೋ ¶ ಉಪಾನ್ತಭೂ ಸಮೀಪಭೂಮಿ ಪರಿಸರೋ ಪರಿತೋ ಸರನ್ತ್ಯತ್ರಾತಿ, ಣೋ.

ತಿಕಂ ವಜೇ. ಗಾವೋ ತಿಟ್ಠನ್ತ್ಯತ್ರಾತಿ ಗೋಟ್ಠಂ. ಕುಲ ಸಙ್ಖ್ಯಾನೇ, ಗಾವೋ ಕುಲನ್ತ್ಯೇತ್ಥಾತಿ ಗೋಕುಲಂ, ಗುನ್ನಂ ಕುಲಂ ಘರನ್ತಿ ವಾ ಗೋಕುಲಂ. ವಜ ಗತಿಯಂ, ವಜನ್ತಿ ಯಂ ಗಾವೋ ನಿವಾಸನತ್ಥಾಯಾತಿ ವಜೋ. ಗೋಟ್ಠಾನಕಂ, ಗೋಟ್ಠಾನನ್ತಿಪಿ ವಜಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ.

೧೯೦. ಸಿಲೋಕೇನ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ. ಪಥಿಕೇಹಿ ಮಜ್ಜತೇ ನಿತ್ತಿಣಂ ಕರೀಯತೇತಿ ಮಗ್ಗೋ, ಮಜ್ಜ ಸುದ್ಧಿಯಂ, ಣೋ, ಜಸ್ಸ ಗತ್ತಂ, ಪಥಿಕೇಹಿ ಮಗ್ಗೀಯತೇತಿ ವಾ ಮಗ್ಗೋ, ಮಗ್ಗ ಅನ್ವೇಸನೇ, ಮಂ ಸಿವಂ ಗಚ್ಛತಿ ಏತ್ಥ, ಏತೇನಾತಿ ವಾ ಮಗ್ಗೋ, ‘‘ಮೋ ಸಿವೇ ಪರಿಸಾಯಞ್ಚೇ’’ತಿ ಹಿ ನಾನತ್ಥಸಙ್ಗಹೇ, ಸಿವಂ ಗಮನಂ ಕರೋತೀತ್ಯತ್ಥೋ, ಕ್ರಿಯಾವಿಸೇಸನಮೇತಂ. ಪಥಿ ಗತಿಯಂ, ಚುರಾದಿ, ನಾಗಮೋ. ಪನ್ಥಯನ್ತಿ ಯನ್ತ್ಯನೇನಾತಿ ಪನ್ಥೋ, ಅ, ಕಾರಿತಲೋಪೋ. ಪಥತಿ ಯಾತ್ಯನೇನಾತಿ ಪಥೋ. ಅದ ಗಮನೇ, ಅದತಿ ಯತ್ಥ ಸಾ ಅದ್ಧಾ, ಧೋ, ಅದ್ಧಾ ಮಗ್ಗೋ, ಅದ್ಧಾಸದ್ದೋಯಂ ಕಾಲೇಪಿ, ಸಮಭಾಗತ್ಥವಚನೇ ತು ಅದ್ಧಂ, ತಸ್ಮಾ ಅದ್ಧಸದ್ದೋ ಪುಮನಪುಂಸಕವಸೇನ ದ್ವಿಲಿಙ್ಗೋ, ರಾಜಾದಿತ್ತೇ ಅದ್ಧಾ, ಅರಾಜಾದಿತ್ತೇ ಅದ್ಧಂ. ಅಞ್ಜ ಗತಿಯಂ, ಅಸೋ. ವಜ ಗತಿಯಂ, ಉಮೋ, ಜಸ್ಸ ಟೋ. ಪದ ಗತಿಯಂ, ಅ, ದಸ್ಸ ಜೋ, ದ್ವಿತ್ತಂ, ಪಜ್ಜೋ. ಅಯ ಗತಿಯಂ, ಯು, ಪದ ಗತಿಯಂ, ಅವೋ, ನದಾದಿ. ವತ್ತ ವತ್ತನೇ, ವತ್ತನಂ ಗಮನಾದಿ, ಅನಿ, ನದಾದಿ, ವತ್ತನೀ. ಕನ್ತನದಣ್ಡೇ ಪುನ್ನಪುಂಸಕಂ. ಪಥಿಕೇಹಿ ಪಾದೇಹಿ ಹಞ್ಞತೇತಿ ಪದ್ಧತಿ. ಪಾದಸದ್ದಸಮಾನತ್ಥೇನ ಪದಸದ್ದೇನ ನಿಯತಪ್ಪಯೋಗತೋ ವುತ್ತಿನಾ ಸಿದ್ಧೋ, ಪದಸದ್ದೂಪಪದೋ ಹನಧಾತು,ತಿ, ಹನಸ್ಸ ಧೋ, ಅಲೋಪೋ. ಪದ್ಧತಿಸಹಚರಣತೋ ವತ್ತನೀ, ತಂಸಹಚರಣತೋ ಪದವೀ ಚ ಇತ್ಥಿಯಂ.

೧೯೧-೧೯೨. ತಬ್ಭೇದಾ ¶ ತಸ್ಸ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ವಿಸೇಸಾ ಜಙ್ಘಮಗ್ಗಾದಯೋ ಅಪಥನ್ತಾ. ಜಙ್ಘಾಹಿ ಗತೋ ಮಗ್ಗೋ ಜಙ್ಘಮಗ್ಗೋ. ಸಕಟೇಹಿ ಗತೋ ಮಗ್ಗೋ ಸಕಟಮಗ್ಗೋ. ತೇ ಜಙ್ಘಮಗ್ಗಸಕಟಮಗ್ಗಾ ಮಹಾಮಗ್ಗೇ ವತ್ತನ್ತಿ.

ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ತೇಥಾ’’ತಿ ಅಥಸದ್ದೋ ನ ವತ್ತಬ್ಬೋ, ‘‘ತೇ ಚಾ’’ತಿ ಪನ ವತ್ತಬ್ಬೋ. ‘‘ಮತಾದ್ಧನೀ’’ತಿ ಪಾಠೇ ಪನ ಸತಿ ‘‘ತೇಥಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೋಯೇವ, ತದಾ ಏಕಪದಿಕೇ ಅದ್ಧನಿ ಮಗ್ಗೇ ಏಕಪದೀ ಮತಾತಿ ಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ. ಗಚ್ಛತಂ ಏಕೋ ಅಸಹಾಯೋ ಪಾದೋ ಯಸ್ಸಂ, ನ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸೇವ ಯಮಕೋತಿ ಏಕಪದೀ, ಸಮಾಸನ್ತೇ ನಿಚ್ಚಮೀಪಚ್ಚಯೋ, ಕಪಚ್ಚಯೇ ಏಕಪದಿಕೋ, ಈಸ್ಸ ರಸ್ಸತ್ತಂ.

ಚೋರಕಣ್ಟಕಾದಿದೋಸೇ ದುಗ್ಗಮೇ ಪಥೇ ಕನ್ತಾರೋ, ಪುನ್ನಪುಂಸಕೇ, ಕೇನ ಪಾನೀಯೇನ ತರನ್ತಿ ಅತಿಕ್ಕಮನ್ತಿ ಯನ್ತಿ ಕನ್ತಾರೋ, ತರ ತರಣೇ, ಚೋರಕನ್ತಾರಾದೀಸು ಪನಾಯಂ ರೂಳ್ಹಿವಸೇನ ವುತ್ತೋ, ಅಥ ವಾ ಕತಿ ಛೇದನೇ, ಸಪ್ಪಟಿಭಯತ್ತಾ ಕನ್ತತಿ ನಿಚ್ಚಗಮನಾಗಮನಮೇತ್ಥಾತಿ ಕನ್ತಾರೋ, ಆರೋ, ನಾಗಮೋ ಚ. ದುಕ್ಖೇನ ಗಚ್ಛನ್ತ್ಯೇತ್ಥಾತಿ ದುಗ್ಗಮೋ.

೧೯೩. ದ್ವಯಂ ಪಟಿಮಗ್ಗೇ. ಪಟಿ ಅಭಿಮುಖೇನ ಗನ್ತಬ್ಬೋ ಮಗ್ಗೋ, ಪಥೋ ಚ ಪಟಿಮಗ್ಗೋ, ಪಟಿಪಥೋ ಚ. ದೀಘಮಞ್ಜಸಂ ಅತಿದೂರೋ ಮಗ್ಗೋ ¶ ಅದ್ಧಾನನ್ತಿ ವುಚ್ಚತೇ. ಅದ್ಧಾನಂ ಅಯನಂ ಅದ್ಧಾನಂ, ಅಚ್ಚಾಯತೋ ಮಗ್ಗೋ, ಯಥಾ ‘‘ಪದಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ, ಯಲೋಪೋ.

ದ್ವಯಂ ಪಸತ್ಥೇದ್ಧನಿ. ಸೋಭನೋ ಪಥೋ, ಪನ್ಥೋ ಚಾತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ. ಗನ್ತಬ್ಬಪಥಭಾವತೋ ಅಪೇತಂ ಉಪ್ಪಥಂ, ಅಪಥಞ್ಚ, ಅಬ್ಯಯೀಭಾವಸಮಾಸೋ, ಅಸದ್ದೋ ಅತ್ರ ನಿಪಾತೋ.

೧೯೪-೧೯೬. ಪರಮಾಣೂನಂ ಛತ್ತಿಂಸ ಏಕೋ ಅಣು ನಾಮ, ಅಣುತೋಪಿ ಅಣುತರತ್ತಾ ಪರಮೋ ಅಣು, ಅಣುತೋ ವಾ ಪರಮೋತಿ ಪರಮಾಣು, ಅಣ ಸದ್ದತ್ಥೋ ದಣ್ಡಕೋ ಧಾತು, ಉ. ತೇ ಅಣವೋ ಛತ್ತಿಂಸ ತಜ್ಜಾರೀ ನಾಮ, ತಂ ತಂ ಅತ್ತನೋ ನಿಸ್ಸಯಂ ಮಲೀನಕರಣವಸೇನ ಜರಾಪೇತೀತಿ ತಜ್ಜಾರೀ, ಜರ ಜೀರಣೇ, ಜರ ವಯೋಹಾನಿಮ್ಹಿ ವಾ, ಅ, ನದಾದಿ. ತಾಪಿ ತಜ್ಜಾರಿಯೋ ಛತ್ತಿಂಸ ರಥರೇಣು ನಾಮ, ರಥಾನಂ ಸಞ್ಚರಣವಸೇನ ಪವತ್ತೋ ರೇಣು ರಥರೇಣು. ತೇ ರಥರೇಣವೋ ಛತ್ತಿಂಸ ಲಿಕ್ಖಾ ನಾಮ. ಲಕ್ಖ ದಸ್ಸನೇ, ಪಕತಿಚಕ್ಖುನಾಪಿ ಲಕ್ಖ್ಯತೇತಿ ಲಿಕ್ಖಾ, ಅಸ್ಸಿತ್ತಂ.

ತಾ ¶ ಲಿಕ್ಖಾ ಸತ್ತ ಊಕಾ ನಾಮ, ಊಕಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ ಸಿರೋವತ್ತಕಿಮಿ, ತಪ್ಪಮಾಣತ್ತಾ ಊಕಾ. ತಾ ಸತ್ತ ಊಕಾ ಧಞ್ಞಮಾಸೋ ನಾಮ, ಧಞ್ಞೋ ವೀಹಿಯೇವ ಪರಿಮಾಣಿತಬ್ಬತ್ತಾ ಮಾಸೋ ಚಾತಿ ಧಞ್ಞಮಾಸೋ, ಮಸಿ ಪರಿಮಾಣೇ. ತೇ ಸತ್ತ ಧಞ್ಞಮಾಸಾ ಅಙ್ಗುಲಂ ನಾಮ, ಅಙ್ಗ ಗಮನತ್ಥೋ, ಉಲೋ, ಅಙ್ಗುಲಂ, ಪಮಾಣಂ, ಉಲಿಪಚ್ಚಯೇ ಅಙ್ಗುಲಿ, ಕರಸಾಖಾ. ಅಮುದ್ವಿಚ್ಛೇತಿ ಅದುಂ ದ್ವಾದಸಙ್ಗುಲಂ ವಿದತ್ಥಿ ನಾಮ, ಕಣಿಟ್ಠಸಹಿತೇನಙ್ಗುಟ್ಠೇನ ವಿತ್ಥಾರೀಯತೇ, ವಿಧೀಯತೇತಿ ವಾ ವಿದತ್ಥಿ, ವಿಪುಬ್ಬೋ ತನು ವಿತ್ಥಾರೇ. ಧಾ ಧಾರಣೇ, ಉಭಯತ್ರಾಪಿತಿ, ಪುಬ್ಬಪಕ್ಖೇ ತಸ್ಸ ಥೋ, ನಸ್ಸ ತೋ, ತಸ್ಸ ದೋ. ಪಚ್ಛಿಮೇ ಧಸ್ಸ ದೋ, ತಸ್ಸ ಥೋ, ಅಸರೂಪದ್ವಿಭಾವೋ ಚ. ತಾ ದುವೇ ವಿದತ್ಥೀ ರತನಂ ಸಿಯುಂ, ರಮು ಕೀಳಾಯಂ, ತನೋ, ಮಲೋಪೋ. ತಾನಿ ಸತ್ತೇವ ರತನಾನಿ ಯಟ್ಠಿ ನಾಮ, ಯತ ಪಯತನೇ,ತಿ, ತಸ್ಸ ಠೋ, ತಸ್ಸ ಟೋ. ತಾ ವೀಸತಿ ಯಟ್ಠಿಯೋ ಉಸಭಂ ನಾಮ, ಉಸ ದಾಹೇ, ಅಭೋ. ಏತ್ಥ ಪನ ಉಸಭನದನ್ತರಂ ಉಸಭಂ. ಉಸಭಾನಂ ಅಸೀತಿಪ್ಪಮಾಣಂ ಗಾವುತಂ ನಾಮ, ಗವಂ, ಗವೇಹಿ ವಾ ಯುತಂ ಗಾವುತಂ. ಯುಜ ಸಮಾಧಿಮ್ಹಿ, ಗೋನದನ್ತರೇಹಿ ಗಹಿತಪ್ಪಮಾಣಸಮಾಧಾನನ್ತ್ಯತ್ಥೋ, ತಂ ಚತುಗಾವುತಂ ಯೋಜನಂ ನಾಮ, ಯುಜ ಸಮಾಧಿಮ್ಹಿ, ಯು, ‘‘ಏತ್ತಕಂ ಯೋಜನಂ ನಾಮ ಹೋತೂ’’ತಿ ಚತುಗಾವುತೇಹಿ ಸಮಾಧಾನನ್ತ್ಯತ್ಥೋ.

೧೯೭. ಆರೋಪಿತಾನಂ ಆಚರಿಯಧನೂನಂ ಪಞ್ಚಸತಂ ಕೋಸೋ ನಾಮ, ಅನಾರೋಪಿತಾನನ್ತ್ಯಪರೇ. ಕುಸ ಅವ್ಹಾನೇ, ಣೋ, ಕುಸನಂ ಅವ್ಹಾನಂ ಕೋಸೋ, ಇಧ ಪನ ಕೋಸಪ್ಪಮಾಣತ್ತಾ ಕೋಸೋ, ದ್ವಿಸಹಸ್ಸಕರಪ್ಪಮಾಣೋ. ಅಞ್ಞತ್ಥ ಪನ –

‘‘ಚತುಕ್ಕಾಧಿವೀಸತಿಯಾ ¶ , ಅಙ್ಗುಲೇಹಿ ಕರೋ ಭವೇ;

ಖ್ಯಾತಮಟ್ಠಸಹಸ್ಸೇಹಿ, ಕೋಸಮಾನಂ ವಿಭಾವಿನಾ’’ತ್ಯುತ್ತಂ.

ಚತುರಮ್ಬಣನ್ತಿ ಚತುರಮ್ಬಣವೀಹಿಬೀಜಜಾತರೋಪನಯೋಗ್ಯೋ ಭೂಮಿಪ್ಪದೇಸೋ ಕರೀಸಂ ನಾಮ, ಕರೋನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಕಸನರೋಪನಾದಿಕನ್ತಿ ಕರೀಸಂ, ಈಸೋ. ಚತುರಮ್ಬಣಬೀಜಜಾತಾನಿ ರೋಪೇನ್ತ್ಯೇತ್ಥಾತಿ ಚತುರಮ್ಬಣಂ, ಅಮ್ಬಣಂ ಏಕಾದಸದೋಣಮತ್ತಂ, ಅಞ್ಞೇ ಪನ ‘‘ಚತುರಮ್ಬಣಂ ಚತುಯಟ್ಠಿಕಂ ಠಾನಂ ಕರೀಸಂ ನಾಮಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ಕರೀಸಬ್ಭನ್ತರಾನಂ ಪರಿಯಾಯಭಾವಪ್ಪಸಙ್ಗಾ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ಪಮಾಣತೋ ಹತ್ಥಾನಮಟ್ಠವೀಸಪ್ಪಮಾಣಂ ಠಾನಂ ಅಬ್ಭನ್ತರಂ ನಾಮ, ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಅನ್ತೋಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಜಾತಂ, ನ ಬಹಿಕೋಟ್ಠಾಸೇತಿ ಅಬ್ಭನ್ತರಂ. ಯತ್ಥ ಯತ್ಥ ಹಿ ಯೋ ಯೋ ಠಿತೋ, ನಿಸಿನ್ನೋ ವಾ, ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಸಮನ್ತಾ ಅಟ್ಠವೀಸತಿಹತ್ಥಪ್ಪಮಾಣಂ ಠಾನಂ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಅಬ್ಭನ್ತರಂ ಠಾನಂ ನಾಮ. ಭೂಮ್ಯಾದಿತ್ತಾ ಭೂಮಿವಗ್ಗೋ, ಅಥ ವಾ ಅಙ್ಗಾಪೇಕ್ಖಾಯ ಭೂಮಿಯೇವ ಪಧಾನಂ, ಪಧಾನೇನ ಚ ಬ್ಯಪ್ಪದೇಸೋ ಭವತೀತಿ ಭೂಮಿವಗ್ಗಬ್ಯಪ್ಪದೇಸೋ.

ಭೂಮಿವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೨. ಪುರವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ

೧೯೮. ಛಕ್ಕಂ ನಗರೇ.

‘‘ಪಟ್ಟನಞ್ಚ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ, ನಗರಂ ಪುಟಭೇದನಂ;

ಥಿಯೋ ಪೂ ನಗರೀ ಪೂರಿಯೋ, ಠಾನೀಯಂ ಕಬ್ಬಟಂ ಪುಟ’’ನ್ತಿ.

ಹಿ ಸಿಲೋಕಪರಿಯಾಯೇಸು ವೋಪಾಲಿತೋ.

‘‘ವಿಚಿತ್ತದೇವಾಯತನಂ ¶ , ಪಾಸಾದಾಪಣಮನ್ದಿರಂ;

ನಗರಂ ದಸ್ಸಯೇ ವಿದ್ವಾ, ರಾಜಮಗ್ಗೋಪಸೋಭಿತ’’ನ್ತಿ [ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ ೧.೨.೧]. –

ನಗರಲಕ್ಖಣಂ. ಪು ಪಾಲನೇ, ಪುರ ಪಾಲನೇತಿ ಚ, ಪುನಾತಿ ಪುರೇತಿ ಚ ರಕ್ಖತಿ ಪರಚಕ್ಕಾ ದುಗ್ಗತಾಯಾತಿ ಪುರಂ, ರೋ, ಅ ಚ, ಪುರ ಅಗ್ಗಗಮನೇತಿಪಿ ಧಾತ್ವತ್ಥೋ. ನಗಾ ಪಾಸಾದಾದಯೋ ಅಸ್ಸ ಸನ್ತಿ ನಗರಂ, ರೋ. ವಾಕಾರೇನ ನಗರಸದ್ದಸ್ಸ ಪುಲ್ಲಿಙ್ಗತ್ತಂ ಸಮುಚ್ಚಿನೋತಿ [ನಗರಿಯೋ ವಾ ಪತ್ತನಂ (ಅಮರ ೧.೨.೧) ಪಕ್ಖೇ ಪತ್ತನಸಾಹಚರಿಯಾ ನಪುಂಸಕತ್ತಂ. (ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ ೧.೨.೧)], ಪುರಸದ್ದಸ್ಸಾಪೀತ್ಯಾಚರಿಯಾ. ಅಕುತೋಭಯತ್ತಾ ಠಾನಾಯ ಹಿತಂ ಠಾನೀಯಂ, ಈಯೋ. ಪಣಿಕಾನಂ ಪುಟಾ ಭಿಜ್ಜನ್ತೇ ಅತ್ರಾತಿ ಪುಟಭೇದನಂ.

ನಿಚ್ಚನಿವಾಸನಟ್ಠಾನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇತರಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಥಿಯ’’ಮಿಚ್ಚಾದಿ. ರಾಜಾ ತಿಟ್ಠತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ರಾಜಠಾನೀ, ಯು, ನದಾದಿ, ನಿಚ್ಚನಿವಾಸನಟ್ಠಾನೇಪಿ ‘‘ಚತುರಾಸೀತಿನಗರಸಹಸ್ಸಾನಿ ಕುಸವತೀರಾಜಠಾನೀಪಮುಖಾನೀ’’ತ್ಯಾದೀಸು [ದೀ. ನಿ. ೨.೨೬೩]. ದಾರುಕ್ಖನ್ಧಾದೀಹಿ ಆ ಸಮನ್ತತೋ ವರನ್ತಿ ಪರಿಕ್ಖಿಪೀಯನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಖನ್ಧಾವಾರೋ, ಪತ್ಥನತ್ಥೋ ವರಧಾತು ಆಪುಬ್ಬತ್ತಾ ಪರಿಕ್ಖಿಪನತ್ಥೋ ಹೋತಿ. ಪಞ್ಚಕಂ ನಗರೇ, ‘‘ಖನ್ಧಾವಾರೋ’’ತಿ ಪನ ಏಕಮೇವ ಅಚಿರನಿವಾಸನಟ್ಠಾನಸ್ಸ ನಾಮಂ.

೧೯೯. ಮೂಲಪುರಾ ಅಞ್ಞತ್ರ ಮೂಲಪುರಂ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಯಂ ಪುರಮತ್ಥಿ ಯೋಜನವಿತ್ಥಿಣ್ಣಪಾಕಾರಾದಿಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಂ, ತಂ ಮೂಲಪುರಸ್ಸ ತರುಟ್ಠಾನಿಯಸ್ಸ ಸಾಖಾಸದಿಸತ್ತಾ ಸಾಖಾನಗರಂ ನಾಮ.

೨೦೦-೨೦೧. ಸಾದ್ಧಪಜ್ಜದ್ವಯೇನ ¶ ಮೂಲಪುರಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ. ವಾನರಸೀಸಂ, ತಂಸಣ್ಠಾನೋ ವಾ ಪಾಸಾಣೋ ಏತ್ಥ ಅತ್ಥೀತಿ ‘‘ವಾನರಸೀಸ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ವಸ್ಸ ಬತ್ತಂ, ವಣ್ಣವಿಪರಿಯಯಂ, ದೀಘಂ, ಣತ್ತಂ, ಸಸ್ಸ ಲೋಪಞ್ಚ ಕತ್ವಾ ‘‘ಬಾರಾಣಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಸವತ್ಥಸ್ಸ ಇಸಿನೋ ನಿವಾಸನಟ್ಠಾನತ್ತಾ ಸಾವತ್ಥಿ, ಸಬ್ಬಂ ಧನಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೀತಿ ವಾ ಸಾವತ್ಥಿ [ಮ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೪], ಸಬ್ಬಸ್ಸ ಸಾವೋ, ಧನವಾಚಕೋ ಅತ್ಥಸದ್ದೋ, ಇ. ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವಿಸಾಲೀಭೂತತ್ತಾ ವೇಸಾಲೀ, ಅಸ್ಸತ್ಥುತ್ಥೇ ಈ. ಮಥಿ ಹಿಂಸಾಯಂ, ಇಲೋ, ಅಸ್ಸಿತ್ತಂ, ಮಿಥಿಲಾ. ಅಲಂ ಭೂಸನಮೇತ್ಥಾತಿ ಆಳವೀ, ವೀ, ಳತ್ತಞ್ಚ. ಕುಸ ಅವ್ಹಾನೇ, ‘‘ಖಾದಥ ಪಿವಥಾ’’ತ್ಯಾದೀಹಿ ದಸಹಿ ಸದ್ದೇಹಿ ಕೋಸನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಕೋಸಮ್ಬೀ, ಬೋ, ನದಾದಿ, ಕುಸಮ್ಬರುಕ್ಖವನ್ತತಾಯ ವಾ ಕೋಸಮ್ಬೀ, ಕುಸಮ್ಬಸ್ಸ ಇಸಿನೋ ಅಸ್ಸಮತೋ ಅವಿದೂರೇ ಮಾಪಿತತ್ತಾತಿ ಏಕೇ [ಉದಾ. ಅಟ್ಠ. ೩೫; ಮ. ನಿ. ಟೀ. ೧.೧೪; ೨.೨೮೪]. ಉಗ್ಗಂ ರಿಪುಂ ಜಯತಿ ಯತ್ಥ, ಸಾ ಉಜ್ಜೇನೀ, ಯು, ನದಾದಿ. ತಕ್ಕ ಊಹೇ, ಊಹೋ ಊನಪೂರಣಂ, ತಕ್ಕನಂ ತಕ್ಕೋ, ಸೋ ಸೀಲಂ ಸಭಾವೋ ಯತ್ಥ ಸಾ ತಕ್ಕಸೀಲಾ, ಯೋ ಹಿ ಪುರಿಸಕಾರೇನ ಊನೋ, ಸೋ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ತಮೂನಂ ಪೂರೇತೀತಿ. ಚಮ ಅದನೇ, ಪೋ, ಚಮ್ಪಾ. ಸಾನಂ ಧನಾನಂ ಆಕರಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿಟ್ಠಾನಂ ಸಾಕರೋ, ಸೋ ಏವ ಸಾಗಲಂ. ಸಂಸುಮಾರಸಣ್ಠಾನೋ ಗಿರಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಸಂಸುಮಾರಗಿರಂ, ಸಂಸುಮಾರೋ ಗಾಯತಿ ಏತಸ್ಸ ಮಾಪಿತಕಾಲೇತಿ ವಾ ಸಂಸುಮಾರಗಿರಂ, ಗೇ ಸದ್ದೇ, ಇರೋ. ರಾಜೂನಮೇವ ಆಧಿಪಚ್ಚವಸೇನ ಪರಿಗ್ಗಹಿತಬ್ಬತ್ತಾ ರಾಜಗಹಂ. ಆದಿಕಾಲೇ ಕಪಿಲನಾಮಸ್ಸ ಇಸಿನೋ ನಿವಾಸನಟ್ಠಾನತ್ತಾ ಕಪಿಲವತ್ಥು, ಪುಮನಪುಂಸಕೇ.

ಸಾಕೋ ರಾಜೂನಂ ಯುದ್ಧಾದೀಸು ಸತ್ತಿ ಸಞ್ಜಾತಾ ಏತ್ಥಾತಿ ಸಾಕೇತಂ, ‘‘ಸಾಕೋ ಸತ್ತಿಮ್ಹಿ ಭೂಪಾಲೇ, ದುಮದೀಪನ್ತರೇಸು ಚೇ’’ತಿ ನಾನತ್ಥಸಙ್ಗಹೇ. ಸಞ್ಜಾತತ್ಥೇ ಇತೋ, ಸಾಕೋ ನಾಮ ರಾಜಾ, ದುಮೋ ವಾ ಏತ್ಥ ಆದಿಕಾಲೇ ಸಞ್ಜಾತೋತಿ ವಾ ಸಾಕೇತಂ. ಇನ್ದಂ ಪರಮಿಸ್ಸರಿಯಭಾವಂ ಪಾಪುಣನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಇನ್ದಪತ್ತಂ, ಇನ್ದೋ ವಾ ¶ ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ, ಸೋ ಪತ್ತೋ ಏತ್ಥಾತಿ ಇನ್ದಪತ್ತಂ. ಉಕ್ಕಂ ಧಾರಯತಿ ಏತಸ್ಸ ಮಾಪಿತಕಾಲೇತಿ ಉಕ್ಕಟ್ಠಾ, ವಣ್ಣವಿಕಾರೋ. ಯಸ್ಸ ಮಾಪಿತಟ್ಠಾನೇ ಪಾಟಲೀನಾಮಕೋ ಏಕೋ ತರುಣರುಕ್ಖೋ ಅತ್ಥೀತಿ ತಂ ಪಾಟಲಿಪುತ್ತಕಂ, ಅಥ ವಾ ಪಟಲಿ ನಾಮ ಏಕೋ ಗಾಮಣೀ, ತಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಏತ್ಥ ವಸತಿಆದಿಕಾಲೇತಿ ಪಾಟಲಿಪುತ್ತಕಂ. ಚೇತಿಯರಟ್ಠೇ ಉತ್ತಮತ್ತಾ ಚೇತುತ್ತರಂ, ‘‘ಜೇತುತ್ತರ’’ನ್ತಿ ಪಾಠೇ ಪನ ವಣ್ಣವಿಕಾರೋ, ವೇರಿಜಯಟ್ಠಾನತ್ತಾ ಜೇತಞ್ಚ ತಂ ಉತ್ತಮತ್ತಾ ಉತ್ತರಞ್ಚೇತಿ ವಾ ಜೇತುತ್ತರಂ. ಯಸ್ಸ ಮಾಪಿತಕಾಲೇ ದೀಪೋ ದಿಪ್ಪತಿ, ತಂ ಸಙ್ಕಸ್ಸಂ, ಕಾಸ ದಿತ್ತಿಯಂ, ದ್ವಿತ್ತಂ, ಸಮ್ಮಾ ಕಸನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ವಾ ಸಙ್ಕಸ್ಸಂ, ಕಸ ವಿಲೇಖನೇ, ಯಸ್ಸ ಮಾಪಿತಕಾಲೇ ನಿಮಿತ್ತಮೋಲೋಕೇನ್ತಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಕುಸಹತ್ಥಂ ನರಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಮಾಪೇನ್ತಿ, ತಂ ಕುಸಿನಾರಂ. ಆದಿನಾ ಮಥುರ [ಮಧುರ, ಮಾಧುರ (ಕ.)] ಪಾಸಾಣಪುರಸೋಣಿಕಾದಯೋಪ್ಯನೇಕಪುರವಿಸೇಸಾ ಸಙ್ಗಹಿತಾ.

೨೦೨. ಚತುಕ್ಕಂ ಅಬ್ಭನ್ತರಗಾಮಮಗ್ಗೇ. ರಥಸ್ಸ ಹಿತಾ ರಚ್ಛಾ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾದಿ. ವಿಸಯನ್ತೇ ಪಕಾಸಯನ್ತೇ ವಿಕ್ಕಯೇನ ದಬ್ಬಾನಿ ಯಸ್ಸಂ, ಸಾ ವಿಸಿಖಾ, ವಿಪುಬ್ಬೋ ಸಿ ಸೇವಾಯಂ, ಖೋ, ವಿಸನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ವಾ ವಿಸಿಖಾ, ವಿಸ ಪವೇಸನೇ, ಖೋ. ರಥಸ್ಸ ಹಿತಾ ರಥಿಕಾ, ಇಕೋ. ವೀ ಗಮನೇ, ಥಿ, ವೀಥಿ.

ಅನಿಬ್ಬಿದ್ಧಾ ರಚ್ಛನ್ತರೇನ ಮಜ್ಝೇ ಅನಿಬ್ಬಿದ್ಧಾ ರಚ್ಛಾ ಬ್ಯೂಹೋ ನಾಮ. ಬ್ಯೂಹೇತಿ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇತಿ ಜನೇ ಅಞ್ಞತ್ರ ಗನ್ತುಮಪ್ಪದಾನವಸೇನಾತಿ ಬ್ಯೂಹೋ, ಊಹ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡನೇ ವಿಪುಬ್ಬತ್ತಾ. ನ ನಿಬ್ಬಿಜ್ಝತೇ ರಚ್ಛನ್ತರೇನಾತಿ ಅನಿಬ್ಬಿದ್ಧೋ, ವಿಧ ಸಮ್ಪಹಾರೇ, ಅ. ನಿಬ್ಬಿದ್ಧಾ ರಚ್ಛನ್ತರೇನ ರಚ್ಛಾ ಪಥೋ, ಅದ್ಧೀತಿ ಚ ವುಚ್ಚತಿ. ಪಥ ಗಮನೇ, ಪಥೋ. ಅದ ಗಮನೇ,ತಿ, ಅದ್ಧಿ.

೨೦೩. ಚತುಕ್ಕಂ ¶ ಚಚ್ಚರೇ. ಚತುನ್ನಂ ಪಥಾನಂ ಸಮಾಹಾರೋ ಚತುಕ್ಕಂ, ಚರ ಗತಿಭಕ್ಖನೇಸು, ಚರೋ, ರಸ್ಸ ಚೋ, ಚಚ್ಚರಂ, ಅಙ್ಗಣವಾಚಕೋ ಚಾಯಂ. ದ್ವಿನ್ನಂ, ಚತುನ್ನಂ ವಾ ಮಗ್ಗಾನಂ ಸನ್ಧಿ ಮಗ್ಗಸನ್ಧಿ. ಸಿಙ್ಘ ಘಾಯನೇ, ಆಟಕೋ.

ದ್ವಯಂ ವಪ್ಪಸ್ಸೋಪರಿ ಇಟ್ಠಕಾದಿರಚಿತೇ ವೇಠನೇ. ವಪ್ಪಂ ನಾಮ ದುಗ್ಗನಗರೇ ಪರಿಖಾಮತ್ತಿಕಂ ಕೂಟಂ [ಕುಟಿಂ (ಕ.)] ಕತ್ವಾ ಗೋಹಿ, ಹತ್ಥೀಹಿ ಚ ವಿಮದ್ದಾಪೇತ್ವಾ ತಿಂಸಹತ್ಥಪ್ಪಮಾಣಂ ಪಾಕಾರಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಿಮತಲಂ, ತಥಾ ಹತ್ಥಸತಂ ತತೋ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಪಂಸುನಾ ವಪ್ಪಂ ಕಾರಯೇ, ತಸ್ಸೋಪರಿ ಪಾಕಾರನ್ತಿ, ಪಕುಬ್ಬನ್ತಿ ತನ್ತಿ ಪಾಕಾರೋ, ಸಮನ್ತತೋ ಕರೀಯತೇತಿ ವಾ ಪಾಕಾರೋ, ಅಕತ್ತರಿ ಚ ಕಾರಕೇ ಸಞ್ಞಾಯಂ ಣೋ, ರಸ್ಸಸ್ಸ ದೀಘತಾ. ವು ಸಂವರಣೇ, ವುಣೋತೀತಿ ವರಣೋ, ಯು, ರಾಗಮೋ ಚ. ‘‘ಸಾಲೋ’’ತಿಪಿ ಪಾಕಾರಸ್ಸ ನಾಮಂ.

ದ್ವಯಂ ರಾಜಭವನಸಾಮಞ್ಞೇ. ಸಬ್ಬಗೇಹಾನಂ ವಿಸೇಸೇನ ಪಕಾಸನತೋ ಉದ್ದಾಪೋ, ದೀಪ ಪಕಾಸನೇ, ಈಸ್ಸಾಕಾರೋ. ಸಙ್ಗಮ್ಮ ಕರೋನ್ತಿ ತನ್ತಿ ಉಪಕಾರಿಕಾ, ಣ್ವು. ಕೇ ಪಚ್ಚಯೇ ಥೀಕತಾಕಾರಪರೇ ಪುಬ್ಬೋ ಅಕಾರೋ ದೀಘಂ [ಕಾತನ್ತ ೨.೨.೬೫], ಅಕಾದೇಸೋಪಿ ಹಿ ‘‘ಕೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಯಥಾ ದೇವದತ್ತೋ ‘‘ದತ್ತೋ’’ತಿ. ಕಪಚ್ಚಯೋ ವಾ.

೨೦೪. ದ್ವಯಂ ಗೇಹಾದಿನೋ ಮತ್ತಿಕೇಟ್ಠಕಾದಿಮಯಭಿತ್ತಿಯಂ. ಕುಟ ಛೇದನೇ, ಕುಟತಿ ಛಿನ್ದತಿ ಮಗ್ಗನ್ತಿ ಕುಟ್ಟಂ. ಭಿದಿ ದ್ವಿಧಾಕರಣೇ,ತಿ, ¶ ಭಿತ್ತಿ. ಗುನ್ನಂ ವಾಚಾನಂ ಪುರಂ ಗೋಪುರಂ. ದ್ವಾರಸಮೀಪೇ ಕತೋ ಕೋಟ್ಠಕೋ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೋ, ಕುಸ ಅಕ್ಕೋಸೇ, ಠಕೋ, ಕೋಟ್ಠಕೋತಿ ಗೇಹವಿಸೇಸೋ.

ದ್ವಯಂ ಇನ್ದಖೀಲೇ. ಇಸ ಇಚ್ಛಾಯಂ, ಏಸ ಗವೇಸನೇ ವಾ, ಇಕೋ. ಇನ್ದಸ್ಸ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಖೀಲೋ ಕಣ್ಟಕೋ ಇನ್ದಖೀಲೋ. ದ್ವಯಂ ದ್ವಾರಪಸ್ಸೋಪಸಾಲಾಯಂ’ಹಮ್ಯಾದಿಪಿಟ್ಠೇ ಚ ವಾತಕುಟಿಕಾಯಂ. ಅಡ್ಡ ಅತಿಕ್ಕಮಹಿಂಸಾಸು, ಅ. ಆಲಕಪಚ್ಚಯೇ ಅಟ್ಟಾಲಕೋ.

೨೦೫. ಉಪರಿ ಮಾಲಾದಿಯುತ್ತಂ ಸೋಭನಥಮ್ಭದ್ವಯಮುಭಯತೋ ನಿಖನಿತ್ವಾ ಯಂ ಬಹಿದ್ವಾರಂ ಕಪ್ಪೀಯತೇ, ತಂ ತೋರಣಂ. ತುರ ವಾರಣೇ, ಯು, ಥವನ್ತಾ ವಾ ರಣನ್ತ್ಯತ್ರಾತಿ ತೋರಣಂ, ತು ಅಭಿತ್ಥವೇ. ರಣ ಸದ್ದತ್ಥೋ, ವಣ್ಣವಿಕಾರೋ. ದ್ವಾರಸ್ಸ ಬಹಿ ಬಹಿದ್ವಾರಂ. ಪರಿ ಸಮನ್ತತೋ ಖಞ್ಞತೇತಿ ಪರಿಖಾ. ದೀಘಭಾವೇನ ಯುತ್ತಾ ದೀಘಿಕಾ.

೨೦೬-೨೦೭. ಸದುಮನ್ತಂ ಗೇಹೇ. ಮನ್ದ ಮೋದನಥುತಿಜಳತ್ತೇಸು, ಮನ್ದನ್ತೇ ಯತ್ಥಾತಿ ಮನ್ದಿರಂ, ಇರೋ. ಸೀದನ್ತಿ ತತ್ಥಾತಿ ಸದನಂ, ಯು. ಸದ ¶ ವಿಸರಣಗತ್ಯಾವಸಾನೇಸು. ನ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಅಗಾ, ಥಮ್ಭಾದಯೋ, ತೇ ರಾತಿ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಅಗಾರಂ. ರಸ್ಸಸ್ಸ ದೀಘತ್ತೇ ಆಗಾರಂ. ಚಿ ಚಯೇ, ನಿಚೀಯತೇ ಛಾದೀಯತೇತಿ ನಿಕಾಯೋ, ಯಮ್ಹಿ ಚಿಸ್ಸ ಕಾದೇಸೋ ನಿಪಾತನಾ. ಲೀ ಸಿಲೇಸನೇ, ಣೋ, ನಿಲಯೋ, ಆಲಯೋ ಚ. ವಸ ನಿವಾಸೇ, ಆವಸನ್ತ್ಯತ್ರಾತಿ ಆವಾಸೋ, ಣೋ. ಭೂ ಸತ್ತಾಯಂ, ಭವನ್ತ್ಯತ್ರಾತಿ ಭವನಂ. ವಿಸನ್ತಿ ತನ್ತಿ ವೇಸ್ಮಂ, ಮೋ. ಕಿತ ನಿವಾಸೇ, ಅಧಿಕರಣೇ ಯು, ನಿಕೇತನಂ. ನಿವಿಸನ್ತಿ, ನಿವಸನ್ತಿ ವಾ ಯತ್ರ, ತಂ ನಿವೇಸನಂ. ಘರ ಸೇಚನೇ, ಘರತಿ ಕಿಲೇಸಮೇತ್ಥಾತಿ ಘರಂ, ಗಯ್ಹತೀತಿ ವಾ ಘರಂ, ಣೋ. ಗಹಸ್ಸ ಘರಾದೇಸೋ. ಗಣ್ಹಾತಿ ಪುರಿಸೇನ ಆನೀತಂ ಧನನ್ತಿ ಗಹಂ. ಅಧಿಕರಣೇ ಥೋ, ಆವಸಥೋ. ಸರ ಗತಿಚಿನ್ತಾಹಿಂಸಾಸು, ಸರನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸುಭಾಸುಭಕಮ್ಮಾನಿ, ಸರತಿ ವಾ ಸೂರಿಯಸನ್ತಾಪಾದಿಕನ್ತಿ ಸರಣಂ. ಸಿ ಸೇವಾಯಂ, ಣೋ, ಪತಿಸ್ಸಯೋ. ಉಚ ಸಮವಾಯೇ, ಓಕಂ. ಸಲ ಗಮನೇ, ‘‘ಇತ್ಥಿಯಮತಿಯವೋ ವಾ’’ತಿ ಅ, ಸಾಲಾ, ಸರಧಾತುಮ್ಹಿ ಸತಿ ಲತ್ತಮೇವ ವಿಸೇಸೋ. ಚಿ ಚಯೇ, ಕಮ್ಮನಿ ಣೋ, ಚಯೋ. ಕುಟ ಛೇದನೇ, ಇ. ವಸ ನಿವಾಸೇ,ತಿ. ಉಪಧಸ್ಸ ಏತ್ತೇ ಗೇಹಂ. ಸದಧಾತುಮ್ಹಾ ಉಮೋ, ಸದುಮಂ.

ದ್ವಯಂ ಮುಖರಹಿತದೇವಕುಲಸದಿಸೇ ಯಞ್ಞಾಯತನೇ. ಚಿತ ಪೂಜಾಯಂ, ಕಮ್ಮನಿ ಇಯೋ. ಯತ ಯತನೇ, ಆಯತನ್ತಿ ವಾಯಮನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಫಲಕಾಮಾತಿ ಆಯತನಂ, ಅಥ ವಾ ಆಯನ್ತೀತಿ ಆಯಾನಿ, ತಾನಿ ತನೋತೀತಿ ಆಯತನಂ, ಫಲಕಾರಕನ್ತ್ಯತ್ಥೋ. ಏತ್ಥ ತುಸದ್ದೋ ಸಮಾಗತಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಪುಬ್ಬಾಪರಗಮನತ್ಥೋ. ‘‘ಚೇತಿಯಾಯತನಾನಿ ಚಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ.

೨೦೮. ದ್ವಯಂ ದೇವಾನಂ, ನರಪತೀನಞ್ಚ ಇಟ್ಠಕಾದಿಮಯೇ ಭವನೇ. ಅಞ್ಞಸ್ಸಾಪಿ ಸಾದಿಸ್ಯಾ. ಪಸೀದನ್ತಿ ನಯನಮನಾನ್ಯತ್ರಾತಿ ಪಾಸಾದೋ. ಯು ¶ ಮಿಸ್ಸನೇ, ಪೋ, ದೀಘೋ ಚ, ದೀಘವಿಧಾನಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಓತ್ತಾಭಾವೋ.

ದ್ವಯಂ ರಾಜತೋ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಧನೀನಂ ಬ್ಯವಹಾರಕಾದೀನಂ ಭವನೇ. ಮುಣ್ಡೋ ಛದನಮೇತಸ್ಸ, ನ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ವಿಯಾತಿ ಮುಣ್ಡಚ್ಛದೋ, ದ್ವಿತ್ತಂ. ಹರ ಹರಣೇ, ಯೋ, ಯಮ್ಹಿ ಮಿಆಗಮೋ ಚ.

ದುಗ್ಗಪುರದ್ವಾರೇ ವಾ, ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ವಾ ಮತ್ತಿಕಾದಿಮಯೇ ಗಜಕುಮ್ಭಮ್ಹಿ ಯೋ ಯೂಪೋ ಪಾಸಾದೋ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ, ಸೋ ಹತ್ಥಿನಖೋ ನಾಮ, ಹತ್ಥಿಸ್ಸೇವ ನಖೋ ಯಸ್ಸಾತಿ ಹತ್ಥಿನಖೋ, ನಖಸದ್ದೇನ ವಾ ನಖಸಹಿತೋ ಪಾಸಾದೋ ಗಯ್ಹತೇ.

೨೦೯. ಸುಪಣ್ಣಸ್ಸ ಗರುಳಸ್ಸ ವಙ್ಕೇನ ಪಕ್ಖೇನ ಸದಿಸಛದನಂ ಗೇಹಂ ಸುವಣ್ಣವಙ್ಕಚ್ಛದನಂ. ವಙ್ಕ ಗಮನೇ. ಏಕಪಸ್ಸೇಯೇವ ಛದನತೋ ಅಡ್ಢಯೋಗೋ.

ಏಕೇನೇವ ಕೂಟೇನ ಯುತ್ತೋ ಅನೇಕಕೋಣೋ ಪತಿಸ್ಸಯವಿಸೇಸೋ ಮಾಳೋ ನಾಮ, ವಟ್ಟಾಕಾರೇನ ಕತಸೇನಾಸನನ್ತಿ ಕೇಚಿ. ಮಾ ಮಾನೇ, ಳೋ, ಮಾಳೋ.

ಚತುರಸ್ಸೋ ಪತಿಸ್ಸಯವಿಸೇಸೋ ಪಾಸಾದೋ ನಾಮ, ಆಯತಚತುರಸ್ಸಪಾಸಾದೋತಿ ಕೇಚಿ.

೨೧೦. ಸನ್ತೇಹಿ ಭಾತಿ ದಿಬ್ಬತೀತಿ ಸಭಾಯಂ, ಸಭಾ ಚ, ಪುರಿಮೇ ಯಪಚ್ಚಯೋ, ಸನ್ತಸ್ಸ ಸಾದೇಸೋ ತೂಭಯತ್ರ. ಮಣ್ಡಾ ರವಿರಂಸಯೋ, ತೇ ಪಿವತಿ ನಾಸಯತೀತಿ ಮಣ್ಡಪೋ, ವಾಸದ್ದೇನ ಮಣ್ಡಪಪದಸ್ಸ ¶ ಪುಲ್ಲಿಙ್ಗತ್ತಂ ಸಮುಚ್ಚಿನೋತಿ, ಜನಾನಂ ಆಲಯೋ ಸನ್ನಿಪಾತಟ್ಠಾನಂ ಜನಾಲಯೋ. ಆಸನತ್ಥಾಯ ಕತಾ ಸಾಲಾ ಆಸನಸಾಲಾ. ಪಟಿಕ್ಕಮನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಪಟಿಕ್ಕಮನಂ, ಕಮು ಪದವಿಕ್ಖೇಪೇ, ಅಧಿಕರಣೇ ಯು.

೨೧೧. ಜಿನಸ್ಸ ವಾಸಭೂತಂ ಭವನಂ ಗನ್ಧಕುಟಿ ನಾಮ, ದಿಬ್ಬಗನ್ಧೇಹಿ ಪರಿಭಾವಿತಾ ಕುಟಿ ಗನ್ಧಕುಟಿ.

ತಿಕಂ ಪಾಕಟ್ಠಾನೇ. ರಸಾನಿ ಸನ್ತ್ಯಸ್ಸಂ ರಸವತೀ, ಪಚನಂ ಪಾಕೋ, ತಸ್ಸ ಠಾನಂ ಪಾಕಟ್ಠಾನಂ. ಮಹನ್ತಾನಿ ಬಹೂನಿ ಅಸಿತಬ್ಬಾನಿ ಸನ್ತೇತ್ಥ ಮಹಾನಸಂ, ಅಸ ಭಕ್ಖನೇ, ಯು, ವಣ್ಣವಿಪರಿಯಯೋ.

೨೧೨. ಸುವಣ್ಣಕಾರಾದಿಸಿಪ್ಪೀನಂ ಕಮ್ಮಸಾಲಾ ಆವೇಸನಂ. ಆವಿಸನ್ತ್ಯಸ್ಮಿಂ ಆವೇಸನಂ, ಯು. ಪಾನಮನ್ದಿರಂ ಸುರಾಪಾನತ್ಥಂ ಕತಮನ್ದಿರಂ ಸೋಣ್ಡಾ ನಾಮ, ಕತ್ತಬ್ಬಾಕತ್ತಬ್ಬಂ ವಿಚಾರೇತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಇಚ್ಛಿತವತ್ಥುಕಾರಣಾ ಸಬ್ಬಂ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಂ ಸನೋನ್ತೀತಿ ಸೋಣ್ಡಾ, ಸನ ದಾನೇ, ತನಾದಿ. ಡೋ, ಅಸ್ಸೋತ್ತಂ, ವಣ್ಣವಿಕಾರೋ ಚ, ತೇಸಂ ಏಸಾ ವಸತಿ ಸೋಣ್ಡಾ. ಪಾನಸದ್ದಸನ್ನಿಧಾನಾ ಸುರಾಸೋಣ್ಡಾಯೇವಿಧ ಗಹಿತಾ. ವಚ್ಚಸ್ಸ ಗೂಥಸ್ಸ ವಿಸಜ್ಜನಟ್ಠಾನಂ ವಚ್ಚಟ್ಠಾನಂ. ವಚ್ಚಸ್ಸ ವಿಸಜ್ಜನಟ್ಠಾನಾ ಕುಟಿ ವಚ್ಚಕುಟಿ. ಮುನೀನಂ ಇಸೀನಂ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಅಸ್ಸಮೋ ನಾಮ, ಆ ಕೋಧಂ ಸಮೇನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಅಸ್ಸಮೋ, ಆ ಭುಸೋ ಸಮೇನ್ತಿ ಏತ್ಥ ರಾಗಾದಯೋತಿ ವಾ ಅಸ್ಸಮೋ.

೨೧೩. ತಿಕಂ ¶ ಪಣ್ಯವಿಕ್ಕಯಸಾಲಾಯಂ. ಪಣ ಬ್ಯವಹಾರೇ, ಪಣಿತಬ್ಬಾತಿ ಪಣ್ಯಾ, ವತ್ಥಾದಯೋ, ತೇ ಏತ್ಥ ವಿಕ್ಕಿಣನ್ತೀತಿ ಪಣ್ಯವಿಕ್ಕಯೋ, ಕೀ ದಬ್ಬವಿನಿಮಯೇ, ಸೋ ಏವ ಸಾಲಾ ಗೇಹನ್ತಿ ಪಣ್ಯವಿಕ್ಕಯಸಾಲಾ. ಆಪಣಯನ್ತೇ ಬ್ಯವಹರನ್ತೇ ಅಸ್ಮಿನ್ತಿ ಆಪಣೋ, ಣೋ. ಪಣ್ಯಾನಂ ವಿಕ್ಕಯಾಯ ನೀಯಮಾನಾನಂ ವೀಥಿ ಪನ್ಥೋ ಪಣ್ಯವೀಥಿಕಾ. ವಸ ಅಚ್ಛಾದನೇ, ತೋ, ಉದಕಂ ವಸಿತಂ ಅಚ್ಛಾದನಂ ಕತಮನೇನಾತಿ ಉದೋಸಿತೋ, ವಸ್ಸೋತ್ತಂ, ಭಣ್ಡಟ್ಠಪನಸ್ಸ ಸಾಲಾ ಭಣ್ಡಸಾಲಾ. ಕಮು ಪದವಿಕ್ಖೇಪೇ, ಚಙ್ಕಮತ್ಯತ್ರಾತಿ ಚಙ್ಕಮನಂ, ಚಙ್ಕಮೋ ಚ, ದ್ವಿತ್ತಾದಿ.

೨೧೪. ಜಲನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಜನ್ತಾ, ಜಲ ದಿತ್ತಿಯಂ, ಅನ್ತೋ, ‘‘ಇತ್ಥಿಯಮತಿಯವೋ ವಾ’’ತಿ ಅ, ಆ, ಲಲೋಪೋ, ಜನೇತ್ಯತ್ರ ಅಗ್ಗಿನ್ತಿ ವಾ ಜನ್ತಾ, ಜನ ಜನನೇ, ಅನ್ತೋ, ಸಾ ಏವ ಘರಂ ಜನ್ತಾಘರಂ. ಅಗ್ಗಿನೋ ಸಾಲಾ ಅಗ್ಗಿಸಾಲಾ. ಪಾ ಪಿವನೇ, ಪಪಿವನ್ತ್ಯಸ್ಸನ್ತಿ ಪಪಾ, ಅ. ಪಾನೀಯಟ್ಠಾ ಸಾಲಾ ಪಾನೀಯಸಾಲಾ, ಸಾ ಏವ ಪಾನೀಯಸಾಲಿಕಾ.

ಗಸ ಗಮನೇ, ಭೋ, ಸಸ್ಸ ಬೋ. ಅವತಿ ರಕ್ಖತೀತಿ ಓವರಕೋ, ಅರೋ, ಸಕತ್ಥೇ ಕೋ, ಅಸ್ಸೋತ್ತಞ್ಚ. ವಸನಂ ವಾಸೋ, ತದತ್ಥಂ ಅಗಾರಂ ವಾಸಾಗಾರಂ. ಸಯತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಸಯನೀ, ಯು, ನದಾದಿ, ಸಾ ಏವ ಗಹಂ ಸಯನಿಗ್ಗಹಂ.

೨೧೫. ಚತುಕ್ಕಂ ¶ ರಾಜಿತ್ಥಾಗಾರೇ, ತದತ್ಥಿಯತೋ [ತದಟ್ಠಿಯತೋ (ಕ.)] ಉಪಚಾರೇನ ರಾಜಿತ್ಥೀಸುಪಿ. ರಾಜಿತ್ಥೀನಮಗಾರಂ ಇತ್ಥಾಗಾರಂ. ಅವರುನ್ಧೀಯನ್ತೇ ರಾಜಿತ್ಥಿಯೋ ಅನೇನಾತಿ ಓರೋಧೋ, ರುಧ ಆವರಣೇ. ಸುದ್ಧಾ ಕಾಮಾಪಗಮತ್ತಾ ಪರಿಸುದ್ಧಾ ರಕ್ಖಕಾ ಅನ್ತೇ ಸಮೀಪೇ ಯಸ್ಸಾತಿ ಸುದ್ಧನ್ತೋ. ಅನ್ತೇ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಪುರಂ ಗೇಹಂ ಅನ್ತೇಪುರಂ, ಪುರಸ್ಸ ಅನ್ತೇತಿ ವಾ ಅನ್ತೇಪುರಂ. ‘‘ಅನ್ತೋಪುರ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ.

ರಞ್ಞಂ ರಾಜೂನಂ ಅಸಬ್ಬವಿಸಯಟ್ಠಾನಂ ಸಬ್ಬೇಹ್ಯಸಾಧಾರಣಟ್ಠಾನಂ ‘‘ಕಚ್ಛನ್ತರ’’ನ್ತಿ ಮತಂ ಕಥಿತಂ, ಯಂ ‘‘ಪಮದವನ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಪಮದವನಂ ನಾಮ ಉಪಕಾರಿಕಾಸನ್ನಿಹಿತಂ ವಾ ಪುರಸನ್ನಿಹಿತಂ ವಾ ಅನ್ತೇಪುರೋಚಿತಂ, ಯತ್ರ ಅನ್ತೇಪುರಸಹಿತೋ ಏವ ರಾಜಾ ವಿಹರತಿ, ನಾಞ್ಞಜನಪ್ಪವೇಸೋ [ಅಮರ ೧೪.೩]. ಪಮದಾನಂ ವನಂ ಪಮದವನಂ. ನಿಪಾತನಾ ಯಾಕಾರಾನಂ [ಈಕಾರ ಆಕಾರಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ] ಇತ್ಥಿಗತಾನಂ ರಸ್ಸೋ ಕ್ವಚೀತಿರಸ್ಸೋ. ಕಚ್ಛಸ್ಸ ಪಕೋಟ್ಠಸ್ಸ ಅನ್ತರಂ ಅಬ್ಭನ್ತರಂ ಕಚ್ಛನ್ತರಂ. ಪಕೋಟ್ಠಂ ನಾಮ ಅಬ್ಭನ್ತರದ್ವಾರಂ.

೨೧೬. ದ್ವಯಂ ಇಟ್ಠಕಾದಿರಚಿತೇ ಆರೋಹನೇ. ಉಪಾನೇನ ಸಹ ವತ್ತತೇತಿ ಸೋಪಾನೋ, ಸೋಪಾನಂ ವಾ ನಪುಂಸಕೇಪಿ. ಆರೂಯ್ಹತೇ ಯೇನ ತಂ ಆರೋಹನಂ, ಯು, ರುಹ ಜನನೇ.

ದ್ವಯಂ ಕಟ್ಠಾದಿರಚಿತಾಯಂ. ನಿಚ್ಛಯೇನ ಸಯನ್ತಿ ಪಾಕಾರಾದಿಕಮೇತಾಯಾತಿ ನಿಸ್ಸೇಣೀ, ಸಿ ಸೇವಾಯಂ, ಣೀ, ನದಾದಿ. ಉದ್ಧಮಾರೋಹತೇ ಏತಾಯಾತಿ ಅಧಿರೋಹಿಣೀ, ಸಾಸದ್ದೋ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗತ್ತಂ ಜೋತೇತಿ.

೨೧೭. ಪಞ್ಚಕಂ ¶ ಜಾಲಕೇ. ವಾತಂ ಪಿವತೀತಿ ವಾತಪಾನಂ. ಗವಂ ಅಕ್ಖಿ ಗವಕ್ಖೋ, ಸಮಾಸನ್ತತ್ತಾ ಅ, ಸಞ್ಞಾಸದ್ದತೋ ಪುಲ್ಲಿಙ್ಗತ್ತಂ, ಅಕ್ಖಿ ಸದ್ದೇ ವಾ, ಗವಂ ಅಕ್ಖಿ ಗವಕ್ಖೀತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ. ಜಲ ದಿತ್ತಿಯಂ, ಜಾಲಂ. ಸೀಹರೂಪಯುತ್ತಂ ಪಞ್ಜರಂ ಸೀಹಪಞ್ಜರಂ. ಆಲೋಕಾನಂ ಆತಪಾನಂ ಪವಿಸನಟ್ಠಾನಂ ಸನ್ಧಿ ಛಿದ್ದನ್ತಿ ಆಲೋಕಸನ್ಧಿ, ಆಲೋಕೀಯನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ಆಲೋಕೋ, ಸೋ ಏವ ಸನ್ಧೀತಿ ವಾ ಆಲೋಕಸನ್ಧಿ.

ದ್ವಯಂ ಲಙ್ಗಿಯಂ. ಲಗಿ ಗತ್ಯತ್ಥೋ, ಅ, ನದಾದಿ. ಪರಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಗಮನಾಗಮನವಸೇನ ಹನ್ತೀತಿ ಪಲಿಘೋ, ಣೋ. ಕಪಿರೂಪಮತ್ಥಕತ್ತಾ ಕಪಿಸೀಸೋ. ಅಗ್ಗಳಂ ನಾಮ ಕವಾಟಕೋ [ಕವಾಟಫಲವಿಧಾರಣೋ (ಕ.)], ತಸ್ಸ ಥಮ್ಭೋ ಅಗ್ಗಳತ್ಥಮ್ಭೋ, ‘‘ಅಗ್ಗಳಂ ತೀಸು ಕಲ್ಲೋಲೇ, ದಣ್ಡೇ ಚಾನ್ತಕವಾಟೇಸೂ’’ತಿ ರಭಸೋ, ಇತ್ಥಿಯಮತೋ ಆಪಚ್ಚಯೋ, ಅಗ್ಗಳಾ. ನಿಸ್ಸೇಸತೋ ಅಬ್ಬತಿ ವಸ್ಸೋದಕಮನೇನಾತಿ ನಿಬ್ಬಂ, ಅಬ್ಬ ಗತಿಹಿಂಸಾಸು. ಛದ್ದಸ್ಸ ಛದನಸ್ಸ ಕೋಟಿ ಹೇಟ್ಠಿಮಾವಸಾನಂ ಛದ್ದಕೋಟಿ, ತಸ್ಸಂ.

೨೧೮. ತಿಕಂ ಗೇಹಚ್ಛದನೇ. ಛಾದೇತಿ ಏತೇನಾತಿ ಛದನಂ, ಛದ ಸಂವರಣೇ, ಚುರಾದಿ. ಪಟಗಮನೇ, ‘‘ಪಟ್ಯಾದೀಹ್ಯಲ’’ನ್ತಿ ಅಲೋ. ಛಾದೇತಿ ಏತೇನಾತಿ ಛದ್ದಂ, ದ್ವಿತ್ತಾದಿ.

ತಿಕಂ ¶ ಗೇಹಙ್ಗಣೇ. ಅಜ ಗತಿಮ್ಹಿ, ಇರೋ, ಅಜಿರಂ. ಚರ ಗತಿಭಕ್ಖನೇಸು, ಚರೋ. ಅಙ್ಗ ಗಮನೇ, ಕರಣಾಧಿಕರಣೇಸು ಯು, ವಣ್ಣವಿಕಾರೋ, ಣತ್ತಂ.

ಪಞ್ಚಕಂ ಗೇಹದ್ವಾರತೋ ಬಹಿಪಕೋಟ್ಠಕೇ, ವೀಥಿಯಂ ದ್ವಾರಪಿಣ್ಡಕೇ ಚ. ಅಲಿನ್ದೋ ತ್ವಞ್ಞಪಿಣ್ಡಕೇಪಿಚ್ಛತೇ. ಪಠಮಂ ಹನನ್ತಿ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಪಘಾಣೋ, ಪಘಣೋ ಚ, ಹನಸ್ಸ ಘಣಾದೇಸೋ. ಅಲಿ ಸಖಾ ಇನ್ದೋ ಏತ್ಥಾತಿ ಅಲಿನ್ದೋ, ‘‘ಗೇಹೇಕದೇಸೇ ಅಲಿನ್ದೋ, ಪಘಾಣೋ ಪಘಣೋಭವೇ’’ತಿ [ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ ೧೨.೧೨] ಅಮರಮಾಲಾಯಂ. ಆಲಿನ್ದೋ, ದೀಘಾದಿ. ಪಧಾನಂ ಮುಖಂ ಪಮುಖಂ, ಗೇಹಸ್ಸ ಹಿ ಚತೂಸು ಮುಖೇಸು ತದೇವ ಪಧಾನಂ, ಯತ್ಥ ಸಾಧುಜನಾಪಿ ಆಗನ್ತುಕಾಪಿ ನಿಸೀದನ್ತಿ. ದ್ವಾರಂ ಬನ್ಧತಿ ಪಿದಹತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ದ್ವಾರಬನ್ಧನಂ.

೨೧೯. ದ್ವಯಂ ದ್ವಾರಬಾಹಾಯಂ. ಪೀಠಾನಿ ಲೋಹವಿಕತಿಆದೀಹಿ ಸಙ್ಘಟೀಯನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಪೀಠಸಙ್ಘಾಟಕಂ, ಪೀಠೇಹಿ ಸಙ್ಘಟೀಯತೀತಿ ವಾ ಪೀಠಸಙ್ಘಾಟಕಂ, ಘಟ ಘಟನೇ. ದ್ವಿಭಾಗೇನ ಬಾಹಾಸದಿಸತ್ತಾ ಬಾಹಾ, ದ್ವಾರಸ್ಸ ಬಾಹಾ ದ್ವಾರಬಾಹಾ. ‘‘ಕಪಾಟಂ, ಕವಾಟ’’ನ್ತಿಪಿ ದ್ವಾರಬಾಹಾಯ ನಾಮಾನಿ, ಕಂ ವಾತಂ ಪಾಟಯತಿ, ವಾಟಯತಿ ಚೇತಿ ಕಮ್ಮನಿ ಣೋ, ಇತ್ಥಿಯಂ ಕಪಾಟೀ.

ದ್ವಯಂ ಗೇಹಾದೀನಂ ಕೂಟೇ. ಕುಟ ಛೇದನೇ, ಕಮ್ಮನಿ ಣೋ. ನಯ ಗಮನತ್ಥೋ, ಕೇ ಸೀಸೇ ನಯತೀತಿ ಕಣ್ಣೀಕಾ, ಣ್ವು, ಇತ್ತಂ, ಣತ್ತಞ್ಚ.

೨೨೦. ದ್ವಯಂ ¶ ದ್ವಾರೇ. ದ್ವೇ ಅರನ್ತ್ಯತ್ರಾತಿ ದ್ವಾರಂ, ದುಜ್ಜನೇ ವಾರಯನ್ತ್ಯಸ್ಮಾ ರಕ್ಖಕಾತಿ ವಾ ದ್ವಾರಂ, ಉಲೋಪೋ. ಪಟಿಹರನ್ತಿ ಅಪನೇನ್ತಿ ಏತಸ್ಮಾ ರಕ್ಖಕಾ ಅಞ್ಞಾತನ್ತಿ ಪಟಿಹರೋ, ಪಟಿಪಕ್ಖೇ ಹರತಿ ಏತಸ್ಮಾತಿ ವಾ ಪಟಿಹರೋ, ರಸ್ಸಸ್ಸ ದೀಘತ್ತೇ ಪಟಿಹಾರೋ.

ಚತುಕ್ಕಂ ಉಮ್ಮಾರೇ, ಯಂ ‘‘ದ್ವಾರಪಿಣ್ಡಿಕಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಉರ ಗತಿಮ್ಹಿ, ಮಾರೋ ಕರಣೇ. ದೇಹಂ ನೇತಿ ಪವೇಸೇನಾತಿ ದೇಹನೀ, ‘‘ದೇಹಲೀ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ದೇಹಂ ಲಾತಿ ಪವೇಸೇನಾತಿ ದೇಹಲೀ. ಇಲ ಗತಿಮ್ಹಿ, ಣ್ವು. ಇನ್ದೋ ಏವ ಪಾದಂ ಖಿಪತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಇನ್ದಖೀಲೋ, ಖಿಪ ಪೇರಣೇ. ಪಸ್ಸ ಲೋಪೋ, ಅಥ ವಾ ಇಂ ಗಮನಂ ದದಾತೀತಿ ಇನ್ದೋ, ದ್ವಾರಂ, ತತ್ಥ ಠಪಿತೋ ಖೀಲೋ ಕಣ್ಟಕೋತಿ ಇನ್ದಖೀಲೋ, ವೇಗಗಭಿಘಾತನತೋ ಹಿ ಸೋ ಖೀಲೋ ವಿಯ ಹೋತಿ.

ಥಮ್ಭ ಪಟಿಬನ್ಧನೇ, ಥಮ್ಭೋ, ಧಾರೇತೀತಿ ವಾ ಥಮ್ಭೋ, ಧರ ಧರಣೇ, ರಮ್ಭಪಚ್ಚಯೋ, ವಣ್ಣವಿಕಾರೋ ಚ. ಥು ಅಭಿತ್ಥವೇ, ಉಣೋ, ಯು ವಾ, ಧಾರೇತೀತಿ ವಾ ಥೂಣೋ, ಯು, ರಲೋಪೋ, ಅಸ್ಸೂ.

ಅಡ್ಢೇನ್ದುಪಾಸಾಣೇ ಅದ್ಧಚನ್ದಾಕಾರೇ ಪಾಸಾಣೇ ಪಟಿಕಾಸದ್ದೋ ವತ್ತತಿ. ಪಟ ಗತಿಯಂ, ಣ್ವು. ಇತ್ಥಿಕತಾಕಾರಪರೇ ಕೇ ಅಸ್ಸಿತ್ತಂ. ಗಜಿ ಸದ್ದೇ, ಣ್ವು, ಅಸ್ಸಿತ್ತಂ, ಬಿನ್ದಾಗಮೋ ಚ. ಇಸ ಇಚ್ಛಾಯಂ, ಠಕೋ.

೨೨೧. ವಲಭೀತಿ ¶ ಚೂಳಾ, ‘‘ಸಿಖಾಯಂ ವಲಭೀ ಚೂಳೇ’’ತಿ ರುದ್ದೋ [ರಸ್ಸನ್ತಾ ಚ, ಸಿಖಾಯಂ ವಳಭಿಯಂ ಚೂಳೇತಿ ರುದ್ದೋ (ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ ೧೨.೧೫)]. ತಚ್ಛಾದನೇ ದಾರುಮ್ಹಿ ಕಟ್ಠೇ ಗೋಪಾನಸೀ ಮತಾ. ವಙ್ಕೇತಿ ದಾರುವಿಸೇಸನಂ. ಗಂ ವಸ್ಸೋದಕಂ, ಸೂರಿಯಾದಿಕಿರಣಞ್ಚ ಪಿವನ್ತಿ ವಿನಾಸಯನ್ತಿ ಅಬ್ಭನ್ತರಮಪ್ಪವೇಸನವಸೇನಾತಿ ಗೋಪಾನಾ, ಇಟ್ಠಕಾದಯೋ, ತಾನಿ ಸಿನೋನ್ತಿ ಬನ್ಧನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಗೋಪಾನಸೀ.

ಸೋಧಾದಿಗೇಹೇಸು ಛೇಕಪಕ್ಖಾವಾಸತ್ಥಂ ಯೋ ಬಹಿ ಕರಿಯ ಕಟ್ಠೇಕದೇಸೋ ಠಪೀಯತೇ, ಸೋ ವಿಟಙ್ಕೋ. ಕಪೋತೇ ಪಾಲಯತೀತಿ ಕಪೋತಪಾಲಿಕಾ, ಕಮ್ಮನಿ ಣ್ವು. ಟಕಿ ನಿವಾಸಗತೀಸು. ವಿನೋ ಪಕ್ಖಿನೋ ಟಙ್ಕನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ವಿಟಙ್ಕೋ. ಣೋ.

೨೨೨. ದ್ವಯಂ ಕುಞ್ಚಿಕಾಛಿದ್ದೇ. ಕುಞ್ಚಿಕಾಯ ವಿವರಂ ಛಿದ್ದಂ ಕುಞ್ಚಿಕಾವಿವರಂ. ತಾಳಸ್ಸ ಪವೇಸನಟ್ಠಾನಭೂತೋ ಛಿಗ್ಗಳೋ ಛಿದ್ದಂ ತಾಳಚ್ಛಿಗ್ಗಳೋ.

ತಿಕಂ ಕುಞ್ಚಿಕಾಯಂ. ಕುಞ್ಚ ಕೋಟಿಲ್ಯೇ, ಣ್ವು. ತಾಯತಿ ರಕ್ಖತೀತಿ ತಾಲೋ. ಅಲೋ, ತಲತಿ ತಿಟ್ಠತಿ ಏತೇನಾತಿ ವಾ ತಾಲೋ, ತಲ ಪತಿಟ್ಠಾಯಂ. ಅವಾಪುರತಿ ವಿವರತಿ ಯೇನಾತಿ ಅವಾಪುರಣಂ, ವರ ಸಂವರಣೇ, ಯು, ವಸ್ಸ ಪೋ, ಉತ್ತಂ, ಉಪಸಗ್ಗಸ್ಸ ದೀಘತಾ ಚ, ‘‘ಅಪಾರುತಾ ತೇಸಂ ಅಮತಸ್ಸ ¶ ದ್ವಾರಾ’’ತಿ [ದೀ. ನಿ. ೨.೭೧; ಮ. ನಿ. ೧.೨೮೩] ವಚನತೋ ಪುರ, ಪಾರ ಸಂವರಣೇತಿಪಿ ಧಾತ್ವತ್ಥಂ ಪಠನ್ತಿ. ಅವಪುಬ್ಬೋ ವು ಸಂವರಣೇತಿಪಿ ಧಾತ್ವತ್ಥೇ ಪನ ಸತಿ ವಸ್ಸ ರತ್ತಂ, ಉಪಸಗ್ಗಸ್ಸ ದೀಘತಾ ಚ, ‘‘ಅಪಾರುತಾ, ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ’’ತ್ಯಾದೀಸು ಪನ ಪಕಾರವಣ್ಣಾಗಮೇನ ಸಿದ್ಧೋ. ವಿದ ಲಾಭೇ, ಇಮ್ಹಿ ವೇದಿಕಾ, ಸಕತ್ಥೇ ಕೋ. ಇತರತ್ಥ ಇಯೇವ.

೨೨೩. ಸಙ್ಘಾಟಾದಯೋ ಮನ್ದಿರಙ್ಗಾ ಗೇಹಙ್ಗವಿಸೇಸಾ. ಸಮ್ಮಾ ಘಟೇನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಗೋಪಾನಸ್ಯಾದಯೋತಿ ಸಙ್ಘಾಟೋ, ಪುಬ್ಬಪಚ್ಛಿಮದಕ್ಖಿಣುತ್ತರಾಯಾಮವಸೇನ ಥಮ್ಭಾನಮುಪರಿ ಠಿತೋ ಕಟ್ಠವಿಸೇಸೋ, ತೇ ಪನ ಪುಬ್ಬಪಚ್ಛಿಮಯಾಮಾ ತಯೋ ಕಟ್ಠಾ, ದಕ್ಖಿಣುತ್ತರಯಾಮಾ ಪನ ಹೇಟ್ಠಿಮಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ತಯೋ ಕಟ್ಠಾ, ಉಕ್ಕಟ್ಠಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಪನ ಪಞ್ಚಸತ್ತನವಾದಯೋಪಿ. ದ್ವಿನ್ನಂ ಪಕ್ಖಾನಂ ಅಪತನತ್ಥಂ ಬನ್ಧನತೋ ಪಾಸೋ ವಿಯಾತಿ ಪಕ್ಖಪಾಸೋ. ತುಲತಿ ಸಙ್ಘಾಟೇಸು ಪತಿಟ್ಠತೀತಿ ತುಲಾ, ತಲ ಪತಿಟ್ಠಾಯಂ, ಅಸ್ಸುತ್ತಂ, ಪಕ್ಖಾನಂ ವಾ ಸಮವಾಹಿತಭಾವಕರಣತೋ ತುಲಯತಿ ಮಿನಾತಿ ಏತಾಯಾತಿ ತುಲಾ, ತುಲ ಉಮ್ಮಾನೇ.

ತಿಕಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜನಿಯಂ. ಮುಜಿ ಸೋಧನೇ, ಯು. ಮಜ್ಜ ಸಂಸುದ್ಧಿಯಂ, ಯು. ಸುಧ ಸುದ್ಧಿಯಂ, ಸಬ್ಬತ್ರ ಕರಣೇ ಯು.

೨೨೪. ತಿಕಂ ಸಙ್ಕಾರಛಡ್ಡನಪ್ಪದೇಸೇ. ಕಟ ಛಡ್ಡನಮದ್ದನೇಸು, ಸಙ್ಕಟನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಸಙ್ಕಟೀರಂ, ಈರೋ, ‘‘ಸಙ್ಕಟೋ’’ತಿ ವಾ ಸಙ್ಕಾರೋ ವುಚ್ಚತಿ, ತಂ ಈರಯನ್ತಿ ಖಿಪನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಸಙ್ಕಟೀರಂ, ಈರ ಖೇಪೇ. ಸಙ್ಕಾರಸ್ಸ ಠಾನಂ ಸಙ್ಕಾರಟ್ಠಾನಂ. ಸಙ್ಕಾರಂ ಕಟತಿ ¶ ಛಡ್ಡೇತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಸಙ್ಕಾರಕೂಟಂ, ಅಸ್ಸೂ, ಸಕತ್ಥೇ ಕೋ.

ಚತುಕ್ಕಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜನಿಯಾ ನಿರಾಕತೇ [ನಿರಸ್ಸತೇ (ಕ.)] ಥುಸಾದಿಮ್ಹಿ. ನಾನಾವಿಧೇ ಸಙ್ಕಾರೇ ರಾಸೀಕರಣವಸೇನ ಕಚತಿ ಬನ್ಧತಿ ಏತೇನಾತಿ ಕಚೋ, ಸೋ ಏತ್ಥ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬೋತಿ ಕಚವರೋ, ವರ ಇಚ್ಛಾಯಂ. ಉಚ್ಛಿಟ್ಠೋ ಕಲಾಪೋ ಸಮೂಹೋ ಉಕ್ಲಾಪೋ, ಕಸ್ಸಾಕಾರಲೋಪೋ. ನಾನಾವಿಧೇಹಿ ತಿಣಾದೀಹಿ ಸಙ್ಕರೀಯತೇ ಮಿಸ್ಸೀಕರೀಯತೇತಿ ಸಙ್ಕಾರೋ, ಣೋ. ಅವಕರೋತಿಪ್ಯತ್ರ. ಅವಕರೀಯತೇ ನಿರಸ್ಸತೇತಿ, ಅ. ‘‘ಸಮ್ಮಜ್ಜೋ ಮಜ್ಜನೀ ಚೇವ, ಸಙ್ಕಾರೋ’ವಕರೋ ಮತೋ’’ತಿ ಹಲಾಯುಧೋ. ಕಸ ವಿಲೇಖನೇ, ಅಮ್ಬು.

೨೨೫. ಘರಾದಿಭೂಮಿ ಘರಖೇತ್ತವಿಹಾರಾದೀನಂ ಯೋ ಭೂಮಿಪ್ಪದೇಸೋ ವತ್ಥು ನಾಮ, ತಂ ನಪುಂಸಕೇ, ವಸನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ವತ್ಥು, ರತ್ಥು. ಗಸ ಮದನೇ, ಗಸನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಗಾಮೋ, ಮೋ. ಸಂವಸನ್ತ್ಯತ್ರಾತಿ ಸಂವಸಥೋ, ಅಥೋ.

ಪಾಕಟೋ ಖ್ಯಾತೋ ಗಾಮೋ, ಸೋ ನಿಗಮೋ ನಾಮ, ಅತಿರೇಕೋ ಗಾಮೋ ನಿಗಮೋ, ಭುಸತ್ಥೋ ನಿ, ಸಞ್ಞಾಸದ್ದತ್ತಾ ರಸ್ಸೋ.

ಉಪಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಭೋಗಮನುಸ್ಸಾದೀಹಿ ( ) [(ಇಭ್ಯೋ) (?)] ವಡ್ಢಿತೋ ಅಧಿಕೋ ಗಾಮೋ ನಿಗಮತೋಪಿ ಅಧಿಕತರತ್ತಾ ‘‘ಅಧಿಭೂ’’ತಿ ಈರಿತೋ ಕಥಿತೋ, ಅಧಿಕೋ ಭವತೀತಿ ಅಧಿಭೂ.

೨೨೬. ದ್ವಯಂ ¶ ಗಾಮಾದಿಪರಿಯನ್ತಭಾಗೇ. ಸಿ ಬನ್ಧನೇ, ಮೋ. ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಆದೀಯತೇತಿ ಮರಿಯಾದಾ, ಪಸ್ಸ ಮೋ.

ದ್ವಯಂ ಆಭೀರಕುಟಿಯಂ [ಘೋಸೋ ಆಭೀರಪಲ್ಲೀ ಸಿಯಾ (ಅಮರ ೧೨.೨೦)]. ಘು ಸದ್ದೇ, ಘೋಸನ್ತ್ಯತ್ರಾತಿ ಘೋಸೋ. ಗೋಪಾಲಾನಂ ಗಾಮೋ ಗೋಪಾಲಗಾಮಕೋ, ಸಕತ್ಥೇ ಕೋ.

ಪುರವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೩. ನರವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ

೨೨೭-೨೨೮. ಪೋರಿಸನ್ತಾನಿ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಯಾ ನಾಮಾನಿ. ಮನೋ ಉಸ್ಸನ್ನಮಸ್ಸಾತಿ ಮನುಸ್ಸೋ, ಸತಿಸೂರಭಾವಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಯೋಗ್ಯತಾದಿಗುಣವಸೇನ ಉಪಚಿತಮಾನಸಾ ಉಕ್ಕಟ್ಠಗುಣಚಿತ್ತಾ, ಕೇ ಪನ ತೇ? ಜಮ್ಬುದೀಪವಾಸಿನೋ ಸತ್ತವಿಸೇಸಾ. ತೇನಾಹ ಭಗವಾ – ¶ ‘‘ತೀಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಠಾನೇಹಿ ಜಮ್ಬುದೀಪಕಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಉತ್ತರಕುರುಕೇ ಮನುಸ್ಸೇ ಅಧಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಿ ದೇವೇ ಚ ತಾವತಿಂಸೇ. ಕತಮೇಹಿ ತೀಹಿ, ಸೂರಾ ಸತಿಮನ್ತೋ ಇಧ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವಾಸೋ’’ತಿ [ಅ. ನಿ. ೯.೨೧]. ತಥಾ ಹಿ ಬುದ್ಧಾ ಭಗವನ್ತೋ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಅಗ್ಗಸಾವಕಮಹಾಸಾವಕಚಕ್ಕವತ್ತಿನೋ ಚ ಅಞ್ಞೇ ಚ ಮಹಾನುಭಾವಾ ಸತ್ತಾ ತತ್ಥೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ. ಸಮಾನರೂಪಾದಿತಾಯ ಪನ ಸದ್ಧಿಂ ಪರಿತ್ತದೀಪವಾಸೀಹಿ ಇತರಮಹಾದೀಪವಾಸಿನೋಪಿ ಮನುಸ್ಸಾತ್ವೇವ ಪಞ್ಞಾಯಿಂಸೂತಿ ಏಕೇ, ಅಪರೇ ಪನ ಭಣನ್ತಿ ‘‘ಲೋಭಾದೀಹಿ, ಅಲೋಭಾದೀಹಿ ಚ ಸಹಿತಸ್ಸ ಮನಸ್ಸ ಉಸ್ಸದತಾಯ ಮನುಸ್ಸಾ, ಯೇ ಹಿ ಸತ್ತಾ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕಾ, ತೇಸು ವಿಸೇಸತೋ ಲೋಭಾದಯೋ, ಅಲೋಭಾದಯೋ ಚ ಉಸ್ಸದಾ, ತೇ ಲೋಭಾದೀಹಿ ಉಸ್ಸದತಾಯ ಅಪಾಯಮಗ್ಗಂ, ಅಲೋಭಾದೀಹಿ ಉಸ್ಸದತಾಯ ಸುಗತಿಮಗ್ಗಂ, ನಿಬ್ಬಾನಗಾಮಿಮಗ್ಗಞ್ಚ ಪೂರೇನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಲೋಭಾದೀಹಿ, ಅಲೋಭಾದೀಹಿ ಚ ಸಹಿತಸ್ಸ ಮನಸ್ಸ ಉಸ್ಸದತಾಯ ಪರಿತ್ತದೀಪವಾಸೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಚತುಮಹಾದೀಪವಾಸಿನೋ ಸತ್ತವಿಸೇಸಾ ಮನುಸ್ಸಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತೀ’’ತಿ. ಲೋಕಿಯಾ ಪನ ಮನುನೋ ಅಪಚ್ಚಭಾವೇನ ಮನುಸ್ಸಾತಿ ವದನ್ತಿ, ಮನು ನಾಮ ಪಠಮಕಪ್ಪಿಕೋ ಲೋಕಮರಿಯಾದಾಯ ಆದಿಭೂತೋ ಹಿತಾಹಿತವಿಧಾಯಕೋ ಸತ್ತಾನಂ ಪಿತುಟ್ಠಾನಿಯೋ, ಯೋ ಸಾಸನೇ ‘‘ಮಹಾಸಮ್ಮತೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಪಚ್ಚಕ್ಖತೋ, ಪರಮ್ಪರತಾಯ ಚ ತಸ್ಸ ಓವಾದಾನುಸಾಸನಿಯಂ ಠಿತಾ ತಸ್ಸ ಪುತ್ತಸದಿಸತಾಯ ಮನುಸ್ಸಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ತತೋ ಏವ ಹಿ ತೇ ‘‘ಮಾನವಾ, ಮನುಜಾ’’ತಿ ಚ ವೋಹರೀಯನ್ತಿ, ಉಸ್ಸಪಚ್ಚಯೋ. ಮನುನೋ ಅಪಚ್ಚಂ ಮಾನುಸೋ, ಉಸೋ. ಮರ ಪಾಣಚಾಗೇ, ಚೋ, ಮಚ್ಚೋ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾದಿನಾ ವಾ ತ್ಯಪಚ್ಚಯೋ, ಧಾತ್ವನ್ತಸ್ಸ ಲೋಪೋ ಚ. ತತೋ ‘‘ಯವತ’’ಮಿಚ್ಚಾದಿನಾ ಚೋ, ದ್ವಿತ್ತಂ. ಮನುನೋ ಅಪಚ್ಚಂ ಮಾನವೋ. ಮಾಣವೋಪ್ಯತ್ರ, ಣವೋ. ಮನುಮ್ಹಾ ಜಾತೋ ಮನುಜೋ. ನೀ ನಯೇ, ನೇತೀತಿ ನರೋ, ಅರೋ. ಪುಸ ಪೋಸನೇ, ಣೋ, ಪುರೇತೀತಿ ವಾ ಪೋಸೋ. ಪುರ ಪೂರಣೇ, ಸೋ, ಉಸ್ಸೋತ್ತಂ, ರಲೋಪೋ. ಪುನಾತೀತಿ ಪುಮಾ, ಪು ¶ ಪವನೇ, ಮೋ, ಸಿಸ್ಸಾ. ಪುರೇತೀತಿ ಪುರಿಸೋ, ಪೋರಿಸೋ ಚ, ಇಸೋ, ರಸ್ಸಸ್ಸ ದೀಘತಾಯ ಪೂರಿಸೋ ಚ. ಏತ್ಥ ಚ ಮನುಸ್ಸಾದಿಪಞ್ಚಕಂ ಇತ್ಥಿಯಮ್ಪಿ ವತ್ತತೇ, ನರಾದಯೋ ತು ಪುಮೇಯೇವ ವಿಸಿಟ್ಠಲಿಙ್ಗತ್ತಾ. ತತ್ರ ಮನುಸ್ಸ ಮಾನುಸ ಮನುಜ ಮಾಣವೇಹಿ ನದಾದಿತ್ತಾ ಈಪಚ್ಚಯೋ, ಏಕಸಕಾರಲೋಪೋ, ಮನುಸೀ, ಮಾನುಸೀ, ಮನುಜೀ, ಮಾಣವೀ. ಮಚ್ಚಾ, ಇತ್ಥಿಯಮತೋ ಆಪಚ್ಚಯೋ.

ವಿದ್ದಸುಪರಿಯನ್ತಂ ಪಣ್ಡಿತೇ. ಪಣ್ಡಾ ಬುದ್ಧಿ ಸಞ್ಜಾತಾ ಅಸ್ಸಾತಿ ಪಣ್ಡಿತೋ, ತರತ್ಯಾದಿ. ಪಡಿ ಗತಿಯಂ ವಾ, ತೋ. ಬುಜ್ಝತೀತಿ ಬುಧೋ. ವಿದತಿ ಜಾನಾತೀತಿ ವಿದ್ವಾ, ವಿದ ಞಾಣೇ, ವೋ, ಸಿಸ್ಸಾ. ಭೂ ಸತ್ತಾಯಂ, ಅತ್ಥೇ ವಿಭಾವೇತಿ ಪಕಾಸೇತಿ ಸೀಲೇನಾತಿ ವಿಭಾವೀ, ಣೀ. ರಾಗಾದಯೋ ಸಮೇತೀತಿ ಸನ್ತೋ, ತೋ, ಸುನ್ದರೋ ಅನ್ತೋ ಅವಸಾನಮೇತಸ್ಸಾತಿ ವಾ ಸನ್ತೋ. ಸುನ್ದರಾ ಪಞ್ಞಾ ಯಸ್ಸ ಸಪ್ಪಞ್ಞೋ. ಕಿನ್ನಾಮ ನ ವಿನ್ದತೀತಿ ಕೋವಿದೋ, ನೇರುತ್ತೋ, ಕುಂ ಪಾಪಂ ವಿನ್ದತೀತಿ ವಾ ಕೋವಿದೋ. ಧೀ ಪಞ್ಞಾ ಯಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ಸೋ ಧೀಮಾ, ಸೋಭನಂ ಝಾಯತೀತಿ ಸುಧೀ, ಝೇ ಚಿನ್ತಾಯಂ. ಝಸ್ಸ ಧೋ, ಈ, ಸುನ್ದರಾ ಧೀ ಯಸ್ಸಾತಿ ವಾ ಸುಧೀ. ಕವಿ ವಣ್ಣೇ, ಇ, ಇತ್ಥಿಯಂ ಕವೀ ಚ, ಕು ಸದ್ದೇ ವಾ, ಇ, ಕವಿ. ಬ್ಯಞ್ಜಯತೀತಿ ಬ್ಯತ್ತೋ, ಅಞ್ಜ ಗತಿಯಂ, ತೋ. ಭುಜಾದೀನಮನ್ತೋ ನೋ ದ್ವಿ ಚ. ವಿಸಿಟ್ಠೋ ಅತ್ತಾ ಯಸ್ಸಾತಿ ವಾ ಬ್ಯತ್ತೋ. ಚಕ್ಖ ದಸ್ಸನೇ, ಯು, ವಿಚಕ್ಖಣೋ, ವಿಚಾರೇತೀತಿ ವಾ ವಿಚಕ್ಖಣೋ, ನೇರುತ್ತೋ. ವಿಗತೋ ಸಾರದೋ ಏತಸ್ಮಾತಿ ವಿಸಾರದೋ.

೨೨೯. ಮೇಧಾ ಧಾರಣಾ ಮತಿ ಪಞ್ಞಾ ಯಸ್ಸಾತಿ ಮೇಧಾವೀ, ವೀ. ಅತಿಸಯಮತಿಯುತ್ತತಾಯ ಮತಿಮಾ. ಪಞ್ಞಾಯ ಯೋಗತೋ ಪಞ್ಞೋ. ವಿಸೇಸಂ ಜಾನಾತಿ ಸೀಲೇನಾತಿ ವಿಞ್ಞೂ, ರೂ. ವಿದ ಞಾಣೇ, ಉರೋ, ವಿದುರೋ [ವಿದೂರೋ (ಕ.)]. ರೂಪಚ್ಚಯೇ ವಿದೂ. ಧೀಯೋಗಾ ಧೀರೋ, ರೋ. ವಿಸಿಟ್ಠದಸ್ಸನಸೀಲತಾಯ ¶ ವಿಪಸ್ಸೀ, ಣೀ. ದೋಸಂ ಜಾನಾತೀತಿ ದೋಸಞ್ಞೂ, ರೂ. ಬುಜ್ಝತೀತಿ ಬುದ್ಧೋ, ತೋ. ದು ಗತಿಯಂ, ಅ, ಉಸ್ಸಾವೋ [ದು ಗತಿಯಂ ಅಬ್ಬೋ (ಸೂಚಿ)], ದಬ್ಬೋ. ವಿದ ಞಾಣೇ, ದಸು.

೨೩೦-೨೩೧. ಮಹಿಲಾನ್ತಂ ಇತ್ಥಿಸಾಮಞ್ಞೇ. ಇಸು ಇಚ್ಛಾಯಂ, ತೋ, ನದಾದಿ. ಸೀಮಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಸೀಮನ್ತೋ, ಕೇಸವೇಸೋ, ತಂಯೋಗಾ ಸೀಮನ್ತಿನೀ, ಇನೀ. ನರಸ್ಸಾಯಂ ನಾರೀ, ಇದಮತ್ಥೇ ಣೋ. ತಿಟ್ಠತಿ ಗಬ್ಭೋ ಯಸ್ಸಂ, ಸಾ ಥೀ. ಧಾ ಧಾರಣೇ ವಾ, ವಣ್ಣವಿಕಾರೋ, ಈ. ಬನ್ಧ ಬನ್ಧನೇ, ಊ, ಬನ್ಧಸ್ಸ ವಧಾದೇಸೋ ಚ [ಣ್ವಾದಿ ೩], ವಧೂಸದ್ದೋ ಸುಣಿಸಾಭರಿಯಾನಮ್ಪಿ ವಾಚಕೋ. ವನ ಸಮ್ಭತ್ತಿಯಂ, ತೋ, ಇಕಾರಾಗಮೋ ಚ. ಅಙ್ಗ ಗಮನತ್ಥೋ, ಯು, ಅಙ್ಗನಾ, ವಿಸಿಟ್ಠನಾರಿಯಮ್ಪಿ ಅಙ್ಗನಾ, ತದಾ ಕಲ್ಯಾಣಙ್ಗನಾರೀಲಕ್ಖಣೋಪೇತಂ ಪಸತ್ಥಂ ಹತ್ಥಪಾದಾದಿಕಮಙ್ಗಮಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ಅಸ್ಸತ್ಥ್ಯತ್ಥೇ ಅಙ್ಗಾ ಕಲ್ಯಾಣೇ ನಪಚ್ಚಯೋ [ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನ ೪.೯೨]. ವಿರೂಪೇಸುಪಿ ಮದೋ ರಾಗಮದೋ ಯಸ್ಸಾ ಸಾ ಪಮದಾ, ವಿಸಿಟ್ಠನಾರಿಯಂಪ್ಯತ್ರ ಪಮದಾ, ತದಾ ಪಕಟ್ಠೋ ಮದೋ ರೂಪಸೋಭಗ್ಗಜನಿತೋ ಚೇತೋವಿಕಾರೋ ಯಸ್ಸಾ ಸಾ ಪಮದಾ. ರೂಪಲಾವಣ್ಯಸಮ್ಪನ್ನತಾಯ ಸುನ್ದರೀ, ವಿಸಿಟ್ಠಾಯಮ್ಪಿ. ಕಮನೀಯವುತ್ತಿತಾಯ ಕನ್ತಾ, ಕಮು ಕನ್ತಿಯಂ, ತೋ. ಕನ್ತಿಯೋಗಾ ವಾ ಕನ್ತಾ, ವಿಸಿಟ್ಠಾಯಮ್ಪಿ. ರಮಯತಿ ವಿನೋದಯತಿ ನಾಯಕಂ, ಸಾ ರಮಣೀ, ನನ್ದಾದೀಹಿ ಯು, ನದಾದಿ, ವಿಸಿಟ್ಠಾಯಮ್ಪಿ. ದಯ ರಕ್ಖಣೇ, ಕಮ್ಮನಿ ತೋ. ಅಪ್ಪಂ ಬಲಂ ಯಸ್ಸಾ ಸಾ ಅಬಲಾ, ಅಪ್ಪತ್ಥೋಯಂ ಅಕಾರೋ. ಮಾತುಯಾ ಗಾಮೋ ವಿಯ ಗಾಮೋ ಯಸ್ಸಾ ¶ ಸಾ ಮಾತುಗಾಮೋ, ಮಾತಾ ವಿಯ ಗಚ್ಛತೀತಿ ವಾ ಮಾತುಗಾಮೋ, ಗಮು ಗಮನೇ, ಣೋ, ಮಾತಾ ವಿಯ ಗಸತೀತಿ ವಾ ಮಾತುಗಾಮೋ, ಗಸ ಅದನೇ, ಮೋ, ಮಾತಾ ವಿಯ ಗಾಯತೀತಿ ವಾ ಮಾತುಗಾಮೋ, ಗಾ ಸದ್ದೇ, ಮೋ. ಮಹೀ ವಿಯ ಸುಚಿಂ ಅಸುಚಿಮ್ಪಿ ಲಾತೀತಿ ಮಹಿಲಾ, ಮಹನ್ತೇಸು ಬಹೂಸುಪಿ ರತ್ತಚಿತ್ತೇಸು ಇಲತಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ವಾ ಮಹಿಲಾ, ಇಲ ಗಮನೇ, ಮಹ ಪೂಜಾಯಂ ವಾ, ಇರೋ, ಲತ್ತಂ, ಆ, ಮಹಿಲಾ. ಮಹೇಲಾಪ್ಯತ್ರ.

ತಿಕಂ ವಿಸಿಟ್ಠನಾರಿಯಮೇವ. ಲಲ ವಿಲಾಸೇ, ನನ್ದಾದೀಹಿ ಯು. ಲಲ ಇಚ್ಛಾಯನ್ತಿ ಚುರಾದಿಗಣತೋ ವಾ ಯು. ಭಯಪಕತಿ ಭೀರು, ಭೀ ಭಯೇ, ರು, ‘‘ಭೀರು ಅತ್ತೇ ಜನೇ’ತ್ಥಿಯ’’ನ್ತಿ ರಭಸೋ. ಅತಿಸಯಿತಕಾಮಾ ಕಾಮಿನೀ, ಕಾಮೋ ಸಿಙ್ಗಾರರೂಪೋ ಮದೋ ಯಸ್ಸಾತ್ಥೀತಿ ಇನೀ, ಸಬ್ಬತ್ರೇವಂ. ವಾಮಲೋಚನಾ, ಭಾವಿನೀ, ನಿತಮ್ಬಿನೀ, ರಾಮಾಇಚ್ಚಾದೀನಿಪಿ ವಿಸಿಟ್ಠನಾರೀನಾಮಾನಿ.

ದ್ವಯಂ ಪಠಮವಯಸಿ ವತ್ತಮಾನಾಯಂ.

ಅಟ್ಠವಸ್ಸಾ ಭವೇ ಗೋರೀ, ದಸವಸ್ಸಾ ತು ಕಞ್ಞಕಾ;

ಸಮ್ಪತ್ತೇ ದ್ವಾದಸೇ ವಸ್ಸೇ, ಕುಮಾರೀತ್ಯ’ಭಿಧೀಯತೇ [ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ ೧೬.೮].

ಇಹ ತ್ವಭೇದೋಪಚಾರೇನೇಕತ್ತಂ. ಅಞ್ಞೇ ಪನಾಹು ‘‘ಕಞ್ಞಾಸದ್ದೋಯಂ ಪುಮುನಾಭಿಸಮ್ಬನ್ಧಪುಬ್ಬಕೇ ಸಮ್ಪಯೋಗೇ ನಿವತ್ತೇತೀ’’ತಿ. ಕುಮಾರ ಕೀಳಾಯಂ, ಚುರಾದಿ, ಕುಮಾರಯತೀತಿ ಕುಮಾರೀ, ಅ, ನದಾದಿ, ಸಕತ್ಥೇ ಕೋ, ಣ್ವುನಾ ವಾ ಸಿದ್ಧೋ. ಕಮನೀಯತೇತಿ ಕಞ್ಞಾ, ಕನ ದಿತ್ತಿಕನ್ತಿಗತೀಸು, ಯೋ, ನ್ಯಸ್ಸ ಞತ್ತಂ, ಅ, ಆ.

ಯುವಸದ್ದತೋ ¶ ಪಾಟಿಪದಿಕತೋತಿ, ಯುವತಿ. ವರಿತ್ಥಿಪರಿಯಾಯಸಾಮಞ್ಞೇಪಿ ಯುವತಿಸದ್ದೋ ಪಕತ್ಯನ್ತರಮತ್ಥೀತಿ. ತರ ತರಣೇ, ಯು, ಉತ್ತಂ, ಈ ಚ.

೨೩೨. ಸಾಭಿಸೇಕಾ ಲದ್ಧಾಭಿಸೇಕಾ ರಾಜಿತ್ಥೀ ಮಹೇಸೀ ನಾಮ, ಮಹ ಪೂಜಾಯಂ, ಕಮ್ಮನಿ ಇಸೋ, ಇಸ್ಸೇ, ತತೋ ಈ, ಮಹತಿಯೋ ರಾಜಿತ್ಥಿಯೋ ಈಸತಿ ಅಭಿಭವತೀತಿ ವಾ ಮಹೇಸೀ, ಈಸ ಇಸ್ಸರಿಯೇ, ಈ. ಮಹೇಸಿತೋ ಅಞ್ಞಾ ರಾಜನಾರಿಯೋ ಭೋಗಿನಿಯೋ ಭೋಗಯೋಗಾ, ಈ, ಇನೀ ಚ. ಯಾನಾರೀ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಸಙ್ಕೇತಂ ಯಾತಿ, ಸಾ ‘‘ಧವತ್ಥಿನೀ, ಅಭಿಸಾರಿಕಾ’’ತಿ ಚೋಚ್ಚತೇ. ಧವಂ ಪತಿಂ ಅತ್ಥಯತಿ ಇಚ್ಛತೀತಿ ಧವತ್ಥಿನೀ, ಅತ್ಥ ಯಾಚನಿಚ್ಛಾಸು, ಇನೀ, ಅಸತೀವಿಸೇಸೋ. ಸರ ಗತಿಯಂ, ಅಭಿಸರತಿ ಸಙ್ಕೇತನ್ತಿ, ಣ್ವು.

೨೩೩. ಛಕ್ಕಂ ವೇಸಿಯಂ. ಚತುಸಟ್ಠಿಕಲಾಕುಸಲತಾಯ, ಸೀಲರೂಪಾದಿಮತ್ತಾಯ ಚ ಗಣ್ಯತೇ ಆದೀಯತೇ ಗಣಿಕಾ, ಗಣ ಸಙ್ಖ್ಯಾನೇ, ಣ್ವು. ವೇಸೋ ಆಕಪ್ಪೋ, ತೇನಾತಿಸೋಭತೇ, ಕಮ್ಮವೇಸೇಹಿ ವಾ ಇಚ್ಛೀಯತೇತಿ. ಅತಿಸೋಭನೇ, ಇಚ್ಛತ್ಥೇ ವಾ ಯಪಚ್ಚಯೋ. ವಣ್ಣಸಮ್ಪನ್ನಾ ದಾಸೀ ವಣ್ಣದಾಸೀ, ದಾಸಿಮ್ಪಿ ಹಿ ವಣ್ಣಸಮ್ಪನ್ನಂ ಕೇಚಿ ಸಾಮಿಕಾ ಧನಲೋಭೇನ ಗಣಿಕಂ ಕರೋನ್ತಿ. ನಗರಂ ಸೋಭೇತೀತಿ ನಗರಸೋಭಿನೀ. ರೂಪೇನ ಉಪಜೀವತೀತಿ ರೂಪೂಪಜೀವಿನೀ. ಅತಿಸಯವೇಸಯುತ್ತತಾಯ ವೇಸೀ.

ದ್ವಯಂ ಅಸತೀಸಾಮಞ್ಞೇ. ಕುಲಾನಿ ಅಟತಿ ನಾಸಯತೀತಿ ಕುಲಟಾ. ಬನ್ಧಮನುಬನ್ಧಂ ಕಾಯತೀತಿ ಬನ್ಧಕೀ, ನದಾದಿ.

೨೩೪. ಚತುಕ್ಕಂ ಉತ್ತಮನಾರಿಯಂ. ವರೋ ಆರೋಹೋ ಸೋಣಿ ಯಸ್ಸಾ ಸಾ ವರಾರೋಹಾ. ಉತ್ತಮಗುಣಯೋಗಾ ಉತ್ತಮಾ. ಸೋಣಿಗಾರವೇನ ¶ ಮತ್ತಗಜೋ ವಿಯ ಬನ್ಧನಗಾಮಿನೀ ಮತ್ತಕಾಸಿನೀ, ಕಸ ಗತಿಯಂ. ವರವಣ್ಣಯೋಗಾ ವರವಣ್ಣಿನೀ, ಇನೀ.

‘‘ಸೀತೇ ಸುಖೋಣ್ಹಸಬ್ಬಙ್ಗೀ, ಗಿಮ್ಹೇ ಯಾ ಸುಖಸೀತಲಾ;

ಭತ್ತು ಭತ್ತಾ ಚ ಯಾ ನಾರೀ, ಸಾ ಭವೇ ವರವಣ್ಣಿನೀ’’ತಿ. ರುದ್ದೋ;

ದ್ವಯಂ ಅಖಣ್ಡಿತಚರಿತ್ರಾಯಂ. ಪತಿ ಸಾಮಿಕೋವ ಕಮನೀಯೋ ಯಸ್ಸಾ ಪತಿಬ್ಬತಾ, ಪತಿಮ್ಹಿ ವತಮಸ್ಸಾತಿ ವಾ ಪತಿಬ್ಬತಾ. ಅಸ ಭುವಿ, ಅನ್ತೋ, ಈ, ಆದಿಲೋಪೋ. ಸಮೇತೀತಿ ವಾ ಸತೀ, ಸಮು ಉಪಸಮೇ, ಅನ್ತೋ, ಈ.

ದ್ವಯಂ ಕಾಮರತ್ತರಾಜಪುತ್ತಾದಿನೋ ಕುಲಸ್ಸ ನಿಯತಪತಿಯಂ. ಕುಲಾನುರೂಪಾ ಇತ್ಥೀ ಕುಲಿತ್ಥೀ, ಕುಲಂ ಪಾಲೇತಿ ರಕ್ಖತೀತಿ ಕುಲಪಾಲಿಕಾ, ಣ್ವು.

೨೩೫. ದ್ವಯಂ ಮತಭತ್ತಿಕಾಯಂ. ವಿಗತೋ ಧವೋ ಭತ್ತಾ ಯಸ್ಸಾ ವಿಧವಾ. ಪತಿ ಸುಞ್ಞೋ ನಟ್ಠೋ ಯಸ್ಸಾತಿ ಪತಿಸುಞ್ಞಾ.

ದ್ವಯಂ ಅತ್ತಿಚ್ಛಾಯ ಪತ್ಯನ್ವೇಸಿನಿಯಂ ಕಞ್ಞಾಯಂ. ಪತಿಂ ವರತಿ ಗವೇಸತೀತಿ ಪತಿಮ್ಬರಾ, ದುತಿಯಾಯಾಲೋಪೋ. ಸಯಮೇವ ಪತಿಂ ವರತೀತಿ ಸಯಮ್ಬರಾ, ಪಠಮಾಯಾಲೋಪೋ, ವರ ಪತ್ಥನಾಯಂ.

ಚತುಕ್ಕಂ ವಿಜಾತಾಯಂ. ವಿಜನೀ ಗಬ್ಭವಿಮೋಕ್ಖನೇ, ತೋ, ವಿಜಾಯಿತ್ಥಾತಿ ವಿಜಾತಾ. ಸೂ ಅಭಿಸವೇ, ತೋ. ಜಾತಂ ಅಪಚ್ಚಂ ಪುತ್ತೋ ಏತಿಸ್ಸಾತಿ ಜಾತಾಪಚ್ಚಾ. ಪಸೂತಾವ ಪಸೂತಿಕಾ, ಕಪಚ್ಚಯೋ, ಇತ್ತಞ್ಚ.

೨೩೬. ದ್ವಯಂ ¶ ದೂತಿಯಂ. ಯಾ ಪೇಸೀಯತೇ, ಸಾ ದೂತೀ, ದು ಗಮನೇ,ತಿ, ಈಮ್ಹಿ ದೂತೀ. ಸಞ್ಚಾರಯತಿ ಯಥಾಭಿಮತನ್ತಿ, ಣ್ವು.

ತಿಕಂ ದಾಸಿಯಂ. ದು ಕುಚ್ಛಿತಂ ಅಸತಿ ಭಕ್ಖತೀತಿ ದಾಸೀ, ಈ, ದೀಯನ್ತೇ ತಾಯಾತಿ ವಾ ದಾಸೀ, ದಾ ದಾನೇ, ಸೋ, ಈ ಚ. ಚಿಟ ಪೇಸನೇ, ಕಮ್ಮನಿ ಣೋ, ಈ. ಕುಟಂ ಉದಕಕುಮ್ಭಂ ಧಾರೇತೀತಿ ಕುಟಧಾರಿಕಾ, ಣ್ವು.

ದ್ವಯಂ ಸುಭಾಸುಭನಿರೂಪಿನಿಯಂ ಸಂವರಿಕಾದಿಮ್ಹಿ. ವರ ಗತಿಯಂ, ಕತ್ತರಿ ಇನೀ. ಸುಭಾಸುಭಸ್ಸ ಇಕ್ಖಣಂ ನಿರೂಪನಂ ಯಸ್ಸಾತ್ಥೀತಿ, ಇ, ಸಕತ್ಥೇ ಕೋ. ಇಮೇ ದ್ವೇ ಸದ್ದಾ ತುಲ್ಯತ್ಥಾ.

ಯಾ ಸಯಂ ಖತ್ತಿಯಜಾತಿ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಭರಿಯಾ, ಸಾ ಖತ್ತಿಯಾನೀ, ಖತ್ತಿಯಾ ಚ. ಖತ್ತಿಯಸ್ಸಾಪಚ್ಚಂ ಖತ್ತಿಯಾನೀ, ಆನೋ, ಈ. ಣಮ್ಹಿ ಖತ್ತಿಯಾ.

೨೩೭. ಪಜ್ಜಂ ಅಗ್ಗಿಸಕ್ಖಿಪುಬ್ಬಕತಪಾಣಿಗಹಿತಾಯಂ ಭರಿಯಾಯಂ, ಅಞ್ಞತ್ರ ತೂಪಚಾರಾ. ದಾರಯನ್ತೇ ಯೇನಾತಿ ದಾರೋ, ದರ ವಿದಾರಣೇ, ಅಕತ್ತರಿ ಚ ಕಾರಕೇ ಸಞ್ಞಾಯಂ ಣೋ. ಜಾಯತಿ ಪುತ್ತೋ ಯಾಯಾತಿ ಜಾಯಾ, ಜನ ಜನನೇ, ಯೋ, ಜನಿಸ್ಸ ಜಾ ಚ, ಆ, ಜಯತೀತಿ ವಾ ಜಾಯಾ, ಜಿ ಜಯೇ, ಯೋ, ಜಿಸ್ಸ ಜಾ, ಆ, ಜಾಯಾ. ಕಲ ಸಙ್ಖ್ಯಾನೇ, ಅತ್ತೋ. ಘರಂ ನೇತೀತಿ ಘರಣೀ, ಣತ್ತಂ. ಭರಿತಬ್ಬತೋ ಭರಿಯಾ, ಭರ ಭರಣೇ, ಯೋ. ಪಿಯಾಯಿತಬ್ಬತೋ ಪಿಯಾ,ಪೀ ತಪ್ಪನಕನ್ತೀಸು, ಯೋ. ಪಜಂ ಪುತ್ತಂ ಪಾಲೇತೀತಿ ಪಜಾಪತಿ, ಪಾ ಪಾಲನೇ,ತಿ, ಆತ್ತಂ, ರಸ್ಸತ್ತಞ್ಚ ¶ . ದ್ವಿನ್ನಂ ಪೂರಣೀ ದುತಿಯಾ. ಪಠಮೋ ಭತ್ತಾ, ಭರಿಯಾ ದುತಿಯಾ. ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಪಾದೇ ಪರಿಚರತೀತಿ ಪಾದಪರಿಚಾರಿಕಾ, ಣ್ವು. ಪತಿನೀ, ಪಾಣಿಗಹಿತಾ, ಸಹಧಮ್ಮಿನೀತಿಪಿ ತಸ್ಸಾಯೇವ ನಾಮಾನಿ.

೨೩೮. ತಿಕಂ ಸಖಿಯಂ. ತೇಸು ತೇಸು ಕಿಚ್ಚೇಸು ಸಹ ಖಾಯತಿ ಪಕಾಸತೀತಿ ಸಖೀ, ಸಹಪುಬ್ಬೋ ಖಾ ಪಕಾಸನಕಥನೇಸು, ಈ. ಅಲ ಭೂಸನೇ ಆಪುಬ್ಬೋ, ಇ. ವಯಸಾ ತುಲ್ಯಾ ವಯಸಾ, ತುಲ್ಯೇ ಸಞ್ಞಾಯಂ ಸೋ [ಪಾಣಿನಿ ೪.೪.೯೧ ಸುತ್ತೇ ಯಪಚ್ಚಯೋ ದಿಸ್ಸತಿ].

ಜರೋವುಚ್ಚತಿ ಚೋರಸ್ಸಾಮಿಕೋ, ತಸ್ಸಾಯಂ ಜಾರೀ, ಣೋ, ಈ. ಸಾಮಿಕಂ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಅಞ್ಞತ್ರ ಚರತೀತಿ, ಇನೀ.

೨೩೯. ಪುಮೇ ತೂತಿ ಲಿಙ್ಗನ್ತೋ ತುಸದ್ದೋ ನ ಪುಬ್ಬಂ ಭಜತೇ. ಅರ ಗಮನೇ, ತು, ಅರಸ್ಸುತ್ತಂ. ರತಿಯಾ ಜಾಯತೀತಿ ರಜೋ, ತಿಲೋಪೋ. ಪುಪ್ಫ ವಿಕಸನೇ, ಪುಪ್ಫಂ.

ತಿಕಂ ರಜಸ್ಸಲಾಯಂ. ಉತುಯೋಗಾಉತುನೀ, ಇನೀ. ರಜಯೋಗಾ ರಜಸ್ಸಲಾ, ಸಲೋ. ಪುಪ್ಫವನ್ತತಾಯ ಪುಪ್ಫವತೀ. ಥೀಧಮ್ಮಿನೀ, ಅವೀ, ಅತ್ತೇಯೀ, ಮಲಿನೀ, ಉತುಮತೀ, ಉದಕೀಇಚ್ಚಾದೀನಿಪಿ ತಸ್ಸಾ ನಾಮಾನಿ.

ತಿಕಂ ಗಬ್ಭಿನಿಯಂ. ಗರು ಅಲಹುಕೋ ಗಬ್ಭೋ ಕುಚ್ಛಿ ಏತಿಸ್ಸಾತಿ ಗರುಗಬ್ಭಾ. ಆಪನ್ನೋ ಪತ್ತೋ ಗಬ್ಭಟ್ಠೋ ಸತ್ತೋ ಏತಾಯಾತಿ ಆಪನ್ನಸತ್ತಾ. ಗಬ್ಭಯೋಗಾ ಗಬ್ಭಿನೀ.

ತಿಕಂ ¶ ಯೇನ ವೇಠಿತೋ ಗಬ್ಭೋ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ತಿಟ್ಠತಿ, ತತ್ರಾಸಯೇತಿ ಖ್ಯಾತೇ. ಗಬ್ಭೋ ಆಸಯತೇ ತಿಟ್ಠತ್ಯತ್ರಾತಿ, ಣೋ. ಜರಂ ಏತೀತಿ ಜಲಾಬು. ಉ, ರಸ್ಸ ಲೋ, ಯಸ್ಸ ಬೋ, ಜರಾಪುಬ್ಬೋ ಇ ಗತಿಯಂ. ಕಲಂ ಜರತಂ ಲಾತೀತಿ ಕಲಲೋ, ಕಲ ಸಙ್ಖ್ಯಾನೇ ವಾ, ಅಲೋ.

೨೪೦-೨೪೧. ಸತ್ತಕಂ ಭತ್ತರಿ. ಧೂ ಕಮ್ಪನೇ, ಸನ್ತಾಸಂ ಧುನೋತೀತಿ ಧವೋ, ಅ. ಸಂ ಏತಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ಸಾಮಿಕೋ, ಆಮಿಪಚ್ಚಯೋ, ಸಕತ್ಥೇ ಕೋ, ಇಪಚ್ಚಯೋ ವಾ, ನಿಗ್ಗಹೀತಸ್ಸ ಮೋ, ಅಸ್ಸ ಚ ದೀಘೋ, ಸಾಮಿಕೋ. ಭರ ಭರಣೇ, ಭರತೀತಿ ಭತ್ತಾ, ರಿತು. ಕಮು ಇಚ್ಛಾಯಂ, ತೋ, ‘‘ಪಕ್ಕಮಾದೀಹಿ ನ್ತೋ ಚಾ’’ತಿ ನ್ತತ್ತಂ. ಪಾ ರಕ್ಖಣೇ, ಅತಿ, ಪತಿ. ವರ ಇಚ್ಛಾಯಂ, ಅ, ವರೋ. ಪೀ ತಪ್ಪನಕನ್ತೀಸು, ಯೋ.

ರತಿಕಾರಣತ್ತಾ ಪತಿನೋ ಉಪ ಉಪಪತಿ, ಸಮಾಸೇ ಕತೇ ಅಭಿಧಾನತೋ ಪುಬ್ಬನಿಪಾತೋ, ಅಪ್ಪಧಾನಭೂತೋ ವಾ ಪತಿ ಉಪಪತಿ. ಜರ ವಯೋಹಾನಿಮ್ಹಿ, ಜೀಯನ್ತೇ ಅನೇನಾತಿ ಜಾರೋ, ದಾರೋ ಚ.

ಸತ್ತಕಂ ಪುತ್ತೇ. ನರಕೇ ನ ಪತನ್ತ್ಯನೇನ ಜಾತೇನಾತಿ ಅಪಚ್ಚಂ, ಪತ ಗತಿಯಂ, ಯೋ, ತ್ಯಸ್ಸ ಚೋ, ನ ಪತತಿ ನ ವಿಚ್ಛಿನ್ದತಿ ವಂಸೋ ¶ ಏತೇನಾತಿ ವಾ ಅಪಚ್ಚಂ, ಪುತ್ತೇ, ಧೀತರಿ ಚ ನಿಚ್ಚನಪುಂಸಕೋಯಂ. ಪೂ ಪವನೇ. ಪುನಾತಿ ಪಿತರೋ ತೇನಾತಿ ಪುತ್ತೋ. ‘‘ಛದಾದೀಹಿ ತತ್ರಣ’’ತಿ ತೋ. ಪೂರೇತೀತಿ ವಾ ಪುತ್ತೋ. ಅತ್ತತೋ ಜಾತೋ ಅತ್ರಜೋ, ‘‘ಅತ್ತಜೋ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ. ಸುಯತೇತಿ ಸುತೋ. ಸು ಅಭಿಸವೇ, ಸುಣಾತೀತಿ ವಾ ಸುತೋ, ತೋ, ಸು ಸವನೇ. ತನುಮ್ಹಾ ಜಾತೋ ತನುಜೋ, ತನಯೋ ಚ, ಯೋ, ತನೋತಿ ಮುದನ್ತಿ ವಾ ತನಯೋ, ಅಯೋ. ಸೂಯತೇತಿ ಸೂನು, ಕಮ್ಮನಿ ನು, ಸೂ ಪಸವೇ.

ಪುತ್ತಾದಯೋ ಸೂನುಪರಿಯನ್ತಾ ಧೀತರಿ ವತ್ತಮಾನಾ ಇತ್ಥಿಯಂ ವತ್ತನ್ತಿ. ದುಹಿತಾ, ಧೀತಾ ಚ ಸದಾ ನಾರಿಯಮೇವ. ದುಹ ಪಪೂರಣೇ, ರಾತು, ಓತ್ತಾಭಾವೋ, ಇಕಾರಾಗಮೋ ಚ. ಧಾ ಧಾರಣೇ, ರಾತು, ಆಸ್ಸೀ. ಪುತ್ತಾದಯೋ ಚ ತೇ ಸಾಮಞ್ಞೇನೇವ ಕುಣ್ಡಗೋಲಕಾದೀನಂ ವಾಚಕಾ. ಸವಣ್ಣಾಯಂ ತು ಊಢಾಯಂ ಸಜಾತೋ ಸಯಂ ಜನಿತೋ ಸುತೋ ಓರಸೋ ನಾಮ. ಸಜಾತಸದ್ದೇನ ಕುಣ್ಡಕಗೋಲಕಖತ್ತಾದಿಬ್ಯವಚ್ಛೇದೋ. ಜೀವತಿ ಭತ್ತರಿ ಜಾರಜೋ ಸುತೋ ಕುಣ್ಡಾಖ್ಯೋ. ಮತೇ ಭತ್ತರಿ ಜಾರಜೋ ಗೋಲಕಾಖ್ಯೋ. ಅರಿಯಾಸುದ್ದಜೋ ಸುತೋ ಖತ್ತಾ ನಾಮ [ಖತ್ತಾ ಅರಿಯಾಸುದ್ದಾನಂ (ಅಮರ ೨೦.೩)]. ಆದಿನಾ ಮಾಗಧಾದೀನಂ ಗಹಣಂ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ –

‘‘ಅಮತೇ ಜಾರಜೋ ಕುಣ್ಡೋ,

ಮತೇ ಭತ್ತರಿ ಗೋಲಕೋ’’ತಿ [ಅಮರ ೧೬.೩೬].

‘‘ಮಾಗಧೋ ಸುದ್ದಖತ್ತಾಜೋ’’ತಿ [ಅಭಿಧಾನು ೫೦೩ ಗಾಥಾ] ಚ.

ಉರಸಾ ಮನಸಾ ನಿಮ್ಮಿತೋ, ಉರಸದ್ದಾ ತತಿಯನ್ತಾ ನಿಮ್ಮಿತತ್ಥೇ ಣೋ, ನಿವಿಟ್ಠತ್ತಾ ತೇನ ನಿಮ್ಮಿತೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಉರಸಿ ಭವೋತಿ ವಾ ಓರಸೋ.

೨೪೨. ಚತುಕ್ಕಂಪತಿಪತಿನೀನಂ ¶ ಯುಗೇ, ‘‘ದಾರಾ ಪುಮೇ ಬಹುತ್ತೇ ಚ, ದಂ ಕಲತ್ರೇ ನಪುಂಸಕೇ’’ತಿ [ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ ೧೬.೩೮] ಅಮರಮಾಲಾ, ಜಂಸದ್ದೋ ತ್ವಬ್ಯಯೋ ದಾರವಚನೋ. ತಸ್ಮಾ ‘‘ಜಮ್ಪತಿ, ದಮ್ಪತೀ’’ತಿಪಿ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ಇಧ ಪನ ಕಚ್ಚಾಯನಮತೇನೋದಾಹಟಾ. ಜಾಯಾ ಚ ಪತಿ ಚ ಜಾಯಾಪತಿ. ಇತರೀತರಯೋಗದ್ವನ್ದೋ. ಜಾಯಾ ಚ ಪತಿ ಚ ಜಾನಿಪತಿ, ತಥಾ ಜಾಯಮ್ಪತಿಆದಯೋ, ಜಾಯಾಸದ್ದಸ್ಸ ಪತಿಮ್ಹಿ ಪರೇ ಜಾನಿ, ತುದಞ್ಚ, ಜಾಯಞ್ಚ ಯದಾದಿನಾ.

ತಿಕಂ ನಪುಂಸಕೇ. ವಿಗತೋ ರಾಗಸ್ಸವೋ ಯಸ್ಮಾ ವಸ್ಸವರೋ. ಸು ಸವನೇ, ಅರೋ. ಪಣ ಬ್ಯವಹಾರೇ, ಡೋ, ಪಡಿ ಲಿಙ್ಗವೇಕಲ್ಯೇ ವಾ, ಭೂವಾದಿ. ನ ಇತ್ಥೀ ನ ಪುಮಾ ನಪುಂಸಕಂ, ನಿರುತ್ತಿನಯೇನ ಇತ್ಥಿಪುಮಾನಂ ಪುಂಸಕಭಾವೋ, ನಸ್ಸ ಚ ಪಕತಿ. ತತಿಯಾಪಕತಿ, ಸಣ್ಡೋ, ಕಲೀಬನ್ತಿಪಿ ತಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ. ತತಿಯಾ ಪಕತಿ ತತಿಯಪ್ಪಕಾರೋ, ಸಮಜಾತಿಕೇ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸೇ ಅಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ತತಿಯತ್ತಂ ಪಕಾರಸ್ಸ. ಪಠಮಾ ಹಿ ಪಕತಿ ಇತ್ಥೀ, ದುತಿಯಾ ಪಕತಿ ಪುರಿಸೋ, ಇತರಪಕತಿ ತತಿಯಾ ಪಕತಿ.

೨೪೩. ಛಕ್ಕಂ ಞಾತಿಮತ್ತೇ, ಬನ್ಧುಯೇವ ಬನ್ಧವೋ, ಅ, ಉಸ್ಸಾವೋ. ಬನ್ಧತೀತಿ ಬನ್ಧು, ಉ. ಸಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಜನೋ ಸಜನೋ. ಸಮಾನಂ ಗೋತ್ತಂ ಕುಲಂ ಅಸ್ಸಾತಿ ಸಗೋತ್ತೋ, ಸಮಾನಸ್ಸ ಸಭಾವೋ. ಞಾ ಅವಬೋಧನೇ, ಕಮ್ಮೇತಿ, ಞಾತಿಯೇವ ಞಾತಕೋ, ಅತ್ತಂ, ಸಕತ್ಥೇ ಕೋ ಚ. ಸುಸದ್ದೋಪ್ಯತ್ರ [ಸ್ವ (ಅಮರ ೧೬.೩೬)].

ದ್ವಯಂ ¶ ಸತ್ತಪುರಿಸಾವಧಿಕೇಸು ನಿಕಟಞಾತೀಸು. ಲೋಹಿತೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ಸಾಲೋಹಿತೋ, ಸಮ್ಬನ್ಧಸ್ಸ ಸಾದೇಸೋ, ಪುಬ್ಬನಿಪಾತೋ ಚ, ಸಮಾನಂ ಪಿಣ್ಡದಾನಂ ಯಸ್ಸ ಸಪಿಣ್ಡೋ, ಸನಾಭಯೋಪ್ಯತ್ರ [ನಾಭಿ ಸತ್ತಪುರಿಸಾವಧಿಕಕುಲೇ (ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ ೧೬.೩೩)]. ತಿಕಂ ಪಿತರಿ. ತಾ ಪಾಲನೇ, ತೋ ಕತ್ತರಿ. ಜನಯತೀತಿ ಜನಕೋ, ಣ್ವು. ಪಾ ರಕ್ಖಣೇ, ರಿತು, ಅಸ್ಸಿತ್ತಂ.

೨೪೪. ಛಕ್ಕಂ ಮಾತರಿ. ಅಮ ಪೂಜಾಯಂ, ಕಮ್ಮನಿ ಮೋ, ಬೋ ಚ, ಅಮ್ಮಾ, ಅಮ್ಬಾ. ಜನಯತೀತಿ ಜನನೀ, ಯು, ನದಾದಿ. ಮಾನ ಪೂಜಾಯಂ, ಪುತ್ತಂ ಮಾನೇತೀತಿ ಮಾತಾ, ರಾತು, ಪಾತೀತಿ ವಾ ಮಾತಾ, ಪಾತಿಸ್ಸ ಮೋ. ಜನೇತೀತಿ ಜನೇತ್ತಿ,ತಿ. ಜನೇತೀತಿ ಜನಿಕಾ, ಣ್ವು, ಇತ್ತಂ.

ಅಪ್ಪಧಾನಭೂತಾ ಮಾತಾ ಉಪಮಾತಾ, ಕುಮಾರೇ ಧಾರೇತೀತಿ ಧಾತಿ. ಧಾ ಧಾರಣೇ,ತಿ. ಜಾಯಾಯ ಭರಿಯಾಯ ಭಾತಿಕೋ ಕನಿಟ್ಠೋ ಚ ಜೇಟ್ಠೋ ಚ ಸಾಲೋ ನಾಮ, ಸಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಏಸಾ ಸಾ, ಭರಿಯಾ, ತಸ್ಸಾ ಭಾತಾ ಸಾಲೋ, ಜಾಯಾಯ ಭಾತರಿ ಅಲೋ. ಸರ ಗತಿಚಿನ್ತಾಹಿಂಸಾಸು ವಾ, ಣೋ, ಲತ್ತಂ, ಸಾಲ ವಿತಕ್ಕೇ ವಾ, ಚುರಾದಿ.

೨೪೫. ಸಾಮಿನೋ ಭತ್ತು ಭಗಿನೀ ನನನ್ದಾ ನಾಮ, ನ ನನ್ದತೀತಿ ನನನ್ದಾ, ಅತ್ತಾಭಾವೋ ನಸ್ಸ ವಿಭಾಸಾಧಿಕಾರಾ. ನನ್ದ ಸಮಿದ್ಧಿಯಂ, ಭೂವಾದಿ.

ದ್ವಯಂ ¶ ಅಯ್ಯಿಕಾಯಂ. ಮಾತುಯಾ ಮಾತಾ ಮಾತಾಮಹೀ. ಪಿತೂನಂ ಪಿತರಿ ಚ ಮಾತರಿ ಚ ಆಮಹಂ ಯದಾದಿನಾ, ನದಾದಿ. ಅರಹ ಪೂಜಾಯಂ, ಣ್ವು, ರಹಸ್ಸ ಯೋ, ಅಯ ಗತಿಮ್ಹಿ ವಾ, ಣ್ವು, ಅಯ್ಯಿಕಾ.

ಮಾತುಯಾ ಭಾತಾ ಮಾತುಲೋ ನಾಮ, ಮಾತುಯಾ ಭಾತಾ ಮಾತುಲೋ, ಮಾತು ಭಾತರಿ ಉಲಪಚ್ಚಯೋ. ಅಸ್ಸ ಮಾತುಲಸ್ಸ ಪಜಾಪತಿ ಜಾಯಾ ಮಾತುಲಾನೀ ನಾಮ, ಮಾತುಲಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಮಾತುಲಾನೀ, ಮಾತುಲಭರಿಯಾಯಂ ಆನೋ, ನದಾದಿ, ಅಥ ವಾ ಮಾತುಲಸ್ಸ ಏಸಾ ಮಾತುಲಾನೀ, ಈ, ಅಸ್ಸ ಆನೋ.

೨೪೬. ಜಾಯಾಪತೀನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಜನನೀ ಮಾತಾ ಸಸ್ಸು ವುತ್ತಾ, ಸಸ ಗತಿಹಿಂಸಾಪಾನೇಸು. ತಪ್ಪಿತಾ ತೇಸಂ ಜಾಯಾಪತೀನಂ ಪಿತಾ ಪನ ಸಸುರೋ ನಾಮ, ಸಸಧಾತುಮ್ಹಾ ಉರೋ. ಭಗಿನಿಯಾ ಪುತ್ತೋ ಪನ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯೋ ನಾಮ, ಭಗಿನಿಯಾ ಅಪಚ್ಚಂ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯೋ, ಣೇಯ್ಯೋ.

೨೪೭. ದ್ವಯಂ ಸುತಸ್ಸ, ಸುತಾಯ ಚ ಪುತ್ತೇಸು. ನಹ ಬನ್ಧನೇ, ರಿತು, ನೀ ನಯೇ ವಾ. ಪುತ್ತಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಪಪುತ್ತೋ, ತ್ತಲೋಪೋ, ಉಸ್ಸತ್ತಞ್ಚ. ಸಾಮಿಭಾತಾ ದೇವರೋ ನಾಮ, ಅಥ ವಾ ಸಾಮಿಭಾತಾ ಕನಿಟ್ಠೋ ಸಾಮಿನೋ ಭಾತಾ ದೇವರೋ ನಾಮ. ಜೇಟ್ಠೋ ತು ಸಸುರೋ ಏವೋಚ್ಚತೇ. ದಿವು ಕೀಳಾಯಂ, ಅರೋ.

ದ್ವಯಂ ¶ ಧೀತುಪತಿಮ್ಹಿ. ಜನ ಜನನೇ, ರಿತು, ಅಸ್ಸಾತ್ತಂ, ನಸ್ಸ ಮಾದೇಸೋ ಚ. ದ್ವಯಂ ಪಿತುಪಿತರಿ. ಪಿತುನೋ ಪಿತಾ ಪಿತಾಮಹೋ.

೨೪೮. ಹುಸಾನ್ತಾನಿ ಪದೇನ ಪದೇನ ನಾಮಾನಿ. ಮಾತುಯಾ ಭಗಿನೀ ಮಾತುಚ್ಛಾ, ಚ್ಛೋ. ಪಿತುನೋ ಭಗಿನೀ ಪಿತುಚ್ಛಾ, ಪಿತುಭಗಿನೀ ಪಿತುಚ್ಛಾ ಭವೇತ್ಯತ್ಥೋ.

ಪಿತಾಮಹಸದ್ದೋ ನ ಕೇವಲಂ ಜನಕಪಿತರಮೇವ ವದತಿ, ಅಥ ಖೋ ಜನಕಪಿತುಪಿತಾದಯೋಪೀತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಪಪಿತಾಮಹೋ’’ ಇಚ್ಚುದಾಹಟೋ. ಪಿತುನೋ ಅಯ್ಯಕೋ ಪಯ್ಯಕೋ, ತುಲೋಪೋ. ಸು ಸವನೇ, ಣ್ಹಾ. ಣಿಸಮ್ಹಿ ಸುಣಿಸಾ. ಸಮ್ಹಿ ಹುಸಾ, ಹತ್ತಂ. ಸಬ್ಬತ್ರ ‘‘ಇತ್ಥಿಯಮತೋ ಆಪಚ್ಚಯೋ’’ತಿ ಆ.

೨೪೯. ಚತುಕ್ಕಂ ಏಕೋದರೇ ಭಾತರಿ. ಸಮಾನೋದರೇ ಠಿತೋ ಸೋದರಿಯೋ, ಸಮಾನಸ್ಸ ಸೋ. ಸಮಾನೋ ಗಬ್ಭೋ ಸಗಬ್ಭೋ, ತತ್ರ ಭವೋ ಸಗಬ್ಭೋ, ಣೋ. ಸಮಾನೋದರೇ ಜಾತೋ ಸೋದರೋ. ಸಮಾನೋದರೇ ಜಾತೋ ಸಹಜೋ. ಸಹಸದ್ದೋ ತುಲ್ಯವಚನೋ.

ಮಾತಾಪಿತೂ ತೇ ದ್ವೇ ಜನಾ ಪಿತರೋ ವುಚ್ಚನ್ತೇ. ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಜನಕಬ್ಯಪ್ಪದೇಸನಿಯತತ್ತಾ ಅಭೇದವಚನಿಚ್ಛಾಯಂ ಪಿತುತ್ತಮತ್ಥೇವ. ನನ್ವಭೇದಾ ಜಾತಿ, ತಸ್ಸಾ ಚೋಭಯತ್ರ ಸತ್ತಾದೇಕತ್ತಂ, ನ ಚ ಜಾತಿಯಾ ¶ ಲಿಙ್ಗಸಙ್ಖ್ಯಾ ಭವನ್ತಿ, ಅದಬ್ಬತ್ತಾ ಬಹುವಚನಂ ನ ಸಿಯಾತಿ? ನೇಸ ದೋಸೋ, ನ ಹಿ ಜಾತಿಪದತ್ಥಿಕಸ್ಸ ನ ದಬ್ಬಂ, ದಬ್ಬಪದತ್ಥಿಕಸ್ಸ ವಾ ನ ಜಾತೀತಿ. ಕಿನ್ತುಭಯೇಸಂಪ್ಯುಭಯಪದತ್ಥೋ ಇಹಾತ್ಥವಿಸೇಸೋ. ಜಾತಿಪದತ್ಥಿಕಸ್ಸ ಜಾತಿ ಪಧಾನಭೂತಾ ದಬ್ಬಂ ಗುಣಭೂತಂ, ದಬ್ಬಪದತ್ಥಿಕಸ್ಸ ತು ವಿಪರಿಯಯೋ, ತತ್ರ ಜಾತಿವಚನಿಚ್ಛಾಯಂ ದಬ್ಬೇ ವಿಯ ಲಿಙ್ಗಸಙ್ಖ್ಯಾ ವತ್ತಬ್ಬಾ, ತಸ್ಸ ಚ ಬಹುತ್ತಾ ಬಹುವಚನಂ. ಪುಬ್ಬೇ ವಿಯಾಭೇದವಚನಿಚ್ಛಾಯಂ ಪುತ್ತೋ ಚ ಧೀತಾ ಚ ಪುತ್ತಾ ವುಚ್ಚನ್ತೇ, ಜಞ್ಞತ್ತಞ್ಹಿ ಪುತ್ತಬ್ಯಪದೇಸನಿಯತಂ ಧೀತರಿಪ್ಯತ್ಥಿ, ವಿಪರಿಯಯೇ ತು ನ ಭವತ್ಯನಭಿಧಾನತೋ. ಭೇದವಚನಿಚ್ಛಾಯಂ ಪುತ್ತಧೀತರೋತಿ ಭವತಿ.

೨೫೦. ಸಸ್ಸು ಚ ಸಸುರೋ ಚ ಸಸುರಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತೇ. ತದಪಚ್ಚೋಹನಸಮ್ಬನ್ಧಿನಿಬನ್ಧನಾ ಹಿ ಬ್ಯಪ್ಪದೇಸೋ ಸಸ್ಸುಯಮ್ಪಿ ಠಿತೋ. ಭೇದವಚನಿಚ್ಛಾಯಂ ತು ಪುಬ್ಬೇ ವಿಯ ಪಚ್ಚತ್ಥಂ ಸದ್ದನಿವೇಸೋ. ಭಾತಾ ಚ ಭಗಿನೀ ಚ ಭಾತರೋ ವುಚ್ಚನ್ತೇ. ಏಕಗಬ್ಭೋಸಿತತ್ತಂ ಭಾತುಬ್ಯಪ್ಪದೇಸನಿಯತಂ ಭಗಿನಿಯಂಪ್ಯತ್ಥಿ. ತತೋ ಏಕಗಬ್ಭೋಸಿತತ್ತಸ್ಸಾಭೇದವಚನಿಚ್ಛಾಯಂ ಉಭೋ ಭಾತರೋ ವುಚ್ಚನ್ತೇ. ಏತ್ಥ ಚ ಸಬ್ಬತ್ರಾಪಿ ವಿರೂಪೇಕಸೇಸೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ದುವಿಧೋ ಹಿ ಏಕಸೇಸೋ ಸರೂಪಾಸರೂಪವಸೇನ. ತತ್ರ ಸರೂಪೇಕಸೇಸೇ ಬಹುವಚನಮೇವ, ಇತರತ್ರ ಪನ ದ್ವಿವಚನಂ, ಯಥಾ ಪುರಿಸೋ ಚ ಪುರಿಸೋ ಚ ಪುರಿಸಾ, ನಾಮಞ್ಚ ರೂಪಞ್ಚ ನಾಮರೂಪಞ್ಚ ನಾಮರೂಪಂ, ಮಾತಾ ಚ ಪಿತಾ ಚ ಪಿತರೋತಿ.

ಬಾಲ್ಯಯೋಬ್ಬನವುಡ್ಢತ್ತಾನಿ ತೀಣಿ ವಯಾನಿ. ತತ್ರ ತಿಕಂ ಬಾಲ್ಯೇ. ದ್ವಯಂ ಯೋಬ್ಬನೇ. ಬಾಲಸ್ಸ ಭಾವೋ ಬಾಲತ್ತಂ, ತ್ತಂ. ತಾಪಚ್ಚಯೇ ಬಾಲತಾ. ಣ್ಯಮ್ಹಿ ಬಾಲ್ಯಂ, ಅಥ ವಾ ಬಲ ಪಾಣನೇ, ಬಲನ್ತಿ ಅಸ್ಸಸಿತಪಸ್ಸಸಿತಮತ್ತೇನ ¶ ಪಣನ್ತೀತಿ ಬಾಲಾ, ಬಲ್ಯನ್ತೇ ಸಂವರೀಯನ್ತೇತಿ ವಾ ಬಾಲಾ, ಬಲ ಸಂವರಣೇ. ತೇಸಂ ಭಾವೋ ಬಾಲತ್ತಾದಿ. ಯುವಸ್ಸ ಭಾವೋ ಯೋಬ್ಬಞ್ಞಂ, ಯೋಬ್ಬನಞ್ಚ, ಭಾವೇ ಣ್ಯೋ, ಣೋ ಚ, ಅಥ ವಾ ಯು ಮಿಸ್ಸನೇ, ಯು, ಉಸ್ಸ ಉವಾದೇಸೋ, ವುದ್ಧಿ. ತೇಸಂ ಭಾವೋ ಯೋಬ್ಬಞ್ಞಾದಿ.

೨೫೧. ಯೇ ಜರಾಕತಾ ಸುಕ್ಕಾ ಕೇಸಾದಯೋ, ತೇ ಪಲಿತಂ ನಾಮ ಸಿಯುಂ, ತೇಸಂ ವಾ ಯಂ ಸುಕ್ಕತ್ತಂ, ತಂ ಪಲಿತಂ ನಾಮ. ಪಚ ಪಾಕೇ, ಇತೋ, ಚಸ್ಸ ಲತ್ತಞ್ಚ.

ದ್ವಯಂ ವಲಿಪಲಿತಾದಿಮತಿ ಕಾಯಪರಿಪಾಕೇ. ಜೀಯನ್ತಿ ವುಡ್ಢಾ ಭವನ್ತಿ ಅಸ್ಸಂ ಜರಾ, ಜರ ವಯೋಹಾನಿಮ್ಹಿ, ಜರಾ ಏವ ಜರತಾ, ಸಕತ್ಥೇ ತಾಪಚ್ಚಯೋ. ವಿಸ್ಸಸಾತಿಪಿ ಜರಾಯ ನಾಮಂ. ವಿಸೇಸೇನ ಸಂಸತೇ ಅಧೋ ಪಾತಯತೀತಿ ವಿಸ್ಸಸಾ. ಸಂಸತಿ’ರಯಂ ಪಮಾದತ್ಥೋ, ಅವಸಂಸನತ್ಥೋ ಚ, ಇಹ ಅವಸಂಸನತ್ಥೋ, ನಿಗ್ಗಹೀತಲೋಪೋ, ದ್ವಿತ್ತಞ್ಚ.

ಬಾಲ್ಯಯೋಬ್ಬನವುಡ್ಢತ್ತಾನಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಾನಿ. ಇದಾನಿ ತಬ್ಬತಿನಾಮಾನ್ಯಾಹ. ತತ್ರ ಅದ್ಧಂ ಛಾಪಸಾಮಞ್ಞೇ. ಪುಥ, ಪಥ ವಿತ್ಥಾರೇ, ಉಕೋ, ಪುಥುಕೋ, ಪಲ ಗಮನೇ, ಣ್ವು, ಅಸ್ಸಿತ್ತಂ, ದ್ವಿತ್ತಞ್ಚ, ಪಿಲ್ಲಕೋ. ಛುಪ ಸಮ್ಫಸ್ಸೇ, ಉಸ್ಸಾತ್ತಂ, ಛಾಪೋ. ಕುಮಾರ ಕೀಳಾಯಂ, ಕುಮಾರೋ. ಬಲ ಪಾಣನೇ, ಣೋ, ಬಾಲೋ, ಪೂ ಪವನೇ, ತೋ, ಸಕತ್ಥೇ ಕೋ, ಪೋತಕೋ, ಇತ್ಥಿಯಂ ಪೋತಕೀ. ಪೋತೋ, ಸಾವೋ, ಸಾವಕೋ, ಅಬ್ಭಕೋ, ಡಿಮ್ಭೋ, ಸುಸುಕೋ, ಸುಸುಇಚ್ಚಾದೀನಿಪಿ ಛಾಪಸಾಮಞ್ಞತ್ಥಾನಿ.

೨೫೨. ಬಾಲಸಾಮಞ್ಞವಾಚಕಾನಿ ¶ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ವಿಸೇಸಬಾಲನಾಮಾನಿ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಅಥು’’ಚ್ಚಾದಿ. ಉತ್ತಾನೋ, ಉತ್ತಾನಂ ವಾ ಸಯತೀತಿ ಉತ್ತಾನಸಯೋ. ಕಪಚ್ಚಯೇ ಉತ್ತಾನಸೇಯ್ಯಕೋ. ಥನಂ ಪಿವತೀತಿ ಥನಪೋ, ಡಿಮ್ಭಸದ್ದೋಪ್ಯತ್ರ.

೨೫೩. ಸತ್ತಕಂ ತರುಣೇ.

ಆಸೋಳಸಾ ಭವೇ ಬಾಲೋ,

ತರುಣೋ ತು ತತೋ ಭವೇ;

ವುದ್ಧೋ ತು ಸತ್ತತ್ಯಾಯುಮ್ಹಾ,

ತೀಣಿ ವಯಾನಿ ಲಕ್ಖಯೇ.

ತರ ತರಣೇ, ಉಣೋ. ವಯಸಿ ಯೋಬ್ಬನೇ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ವಯಟ್ಠೋ, ತೋ, ‘‘ವಯೋ ಬಾಲ್ಯಾದಿ ಪಕ್ಖೀ ಚ, ಯೋಬ್ಬನಞ್ಚ ವಯೋ ಕ್ವಚೀ’’ತಿ [ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ ೧೬.೪೨] ರುದ್ದೋ, ದಹ ಭಸ್ಮೀಕರಣೇ, ಅರೋ, ಯು ಮಿಸ್ಸನೇ, ಅ, ಉವಾದೇಸೋ, ಸಿಸ್ಸಾಕಾರೋ. ಸಸ ಪ್ಲುತಗತಿಮ್ಹಿ, ಉ, ಅಸ್ಸುತ್ತಂ, ಸುಸು, ತರುಣಸ್ಸ ವಾ ಪಾಟಿಪದಿಕಸ್ಸ ಸುಸ್ವಾದೇಸೋ. ಮನುನೋ ಅಪಚ್ಚಂ ಮಾನವೋ, ವಣ್ಣವಿಕಾರೋ, ನಸ್ಸ ಣತ್ತಂ, ಮಾಣವೋ. ಕುಚ್ಛಾಯಂ ಕಪಚ್ಚಯೋ, ಮಾಣವಕೋತಿ ಸಿದ್ಧಂ. ವುತ್ತಞ್ಚ –

‘‘ಅಪಚ್ಚೇ ಕುಚ್ಛಿತೇ ಮೂಳ್ಹೇ, ಮನುತೋಸ್ಸಗ್ಗಿಕೋ ಮತೋ’’ತಿ [ಮಹಾಭಾಸ್ಸ ೪.೧.೧೬೧] ದರ ವಿದಾರಣೇ, ಣ್ವು.

ದ್ವಯಂ ಸುಖವಡ್ಢಿತೇ ಕುಮಾರೇ, ಸುಖೋ ಕುಮಾರೋ ಸುಕುಮಾರೋ, ಖಲೋಪೋ, ಸುಖೇನ ಏಧತಿ ವದ್ಧತೀತಿ ಸುಖೇಧಿತೋ. ‘‘ಸುಖೋಚಿತೋ’’ತಿಪಿ ¶ ಪಾಠೋ, ಸುಖಂ ಉಚಿತಂ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡಿತಂ ಏತ್ಥಾತಿ ಸುಖೋಚಿತೋ, ಉಚ ಸಮವಾಯೇ.

೨೫೪-೨೫೫. ದ್ವಿಪಾದೇನ ವುಡ್ಢಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ. ಆಯುಮಹತ್ತಂ ಲಾತೀತಿ ಮಹಲ್ಲಕೋ, ಣ್ವು, ದ್ವಿತ್ತಂ. ವಡ್ಢ ವಡ್ಢನೇ, ಕತ್ತರಿ ತೋ, ತಸ್ಸ ಢೋ, ಡ್ಢಸ್ಸ ಡೋ, ಅಸ್ಸುತ್ತಂ, ಧಾ ಗತಿನಿವತ್ತಿಯಂ, ಇರೋ, ಧಸ್ಸ ಥತ್ತಂ, ಇಸ್ಸ ಏತ್ತಂ. ಜರ ವಯೋಹಾನಿಮ್ಹಿ, ಕತ್ತರಿ ತೋ, ತಸ್ಸ ಇನ್ನಾದೇಸೋ, ಧಾತ್ವನ್ತಲೋಪೋ, ಣತ್ತಞ್ಚ, ಜಿಣ್ಣೋ, ಸಕತ್ಥೇ ಕಮ್ಹಿ ಜಿಣ್ಣಕೋ. ಪಕತಂ ವಯೋ ಯೋಬ್ಬನಮಸ್ಸಾತಿ ಪವಯೋತಿಪಿ ವುಡ್ಢಸ್ಸ ನಾಮಂ.

ವಲಿನನ್ತಾನಿ ಪಾದೇನ ನಾಮಾನಿ. ತತ್ರ ತಿಕಂ ಜೇಟ್ಠಭಾತರಿ. ಅಗ್ಗೇ ಪುರೇ ಕಾಲೇ, ಪುಬ್ಬೇ ಚ ಕಾಲೇ ಜಾಯತೀತಿ ಅಗ್ಗಜೋ, ಪುಬ್ಬಜೋ ಚ. ಅಯಞ್ಚ ವುಡ್ಢೋ ಅಯಞ್ಚ ವುಡ್ಢೋ, ಅಯಮಿಮೇಸಂ ವಿಸೇಸೇನ ವುಡ್ಢೋತಿ ಜೇಟ್ಠೋ, ವುಡ್ಢಸದ್ದಾ ಇಟ್ಠಪಚ್ಚಯೋ, ‘‘ವುಡ್ಢಸ್ಸ ಜೋ ಇಯಿಟ್ಠೇಸೂ’’ತಿ ವುಡ್ಢಸ್ಸ ಜೋ. ಅಲೋಪೇ ಪರಸ್ಸಾಸವಣ್ಣತ್ತಂ.

ತಿಕಂ ಪಚ್ಛಾಜಾತೇ ಭಾತರಿ. ಅಯಞ್ಚ ಯುವಾ ಅಯಞ್ಚ ಯುವಾ, ಅಯಮಿಮೇಸಂ ವಿಸೇಸೇನ ಯುವಾತಿ ಕನಿಟ್ಠೋ, ಕನಿಯೋ [ಕಣಿಟ್ಠೋ ಕಣಿಯೋ (ಕ.)] ಚ. ಇಯಿಟ್ಠೇಸು ಯುವಸದ್ದಸ್ಸ ಕನಾದೇಸೋ [ಕಣಾದೇಸೋ (ಕ.)]. ಅನು ಪಚ್ಛಾಕಾಲೇ ಜಾತೋ ಅನುಜೋ. ಜಘಞ್ಞೇ ಪಚ್ಛಾಕಾಲೇ ಜಾತೋ ಜಘಞ್ಞಜೋ. ಅಪರಸ್ಮಿಂ ಪಚ್ಛಾಕಾಲೇ ಜಾತೋ ಅಪರಜೋತಿ ದ್ವೇಪ್ಯತ್ರ.

ವಲಿ ¶ ಸಿಥಿಲಂ ತಚೋ ಚಮ್ಮಂ ಯಸ್ಸ ವಲಿತ್ತಚೋ, ದ್ವಿತ್ತಂ. ವಲಿ ಚಮ್ಮಮೇತಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ವಲಿನೋ, ಇನೋ. ಉತ್ತಾನಸಯಾದಯೋ ವಲಿನನ್ತಾ ವಾಚ್ಚಲಿಙ್ಗತ್ತಾ ತೀಸು ಲಿಙ್ಗೇಸು ವತ್ತನ್ತಿ, ಯಥಾ – ಉತ್ತಾನಸಯೋ ಬಾಲೋ, ಉತ್ತಾನಸಯಾ ಕುಮಾರೀ, ಉತ್ತಾನಸಯಂ ನಪುಂಸಕಂ.

೨೫೬. ಪಞ್ಚಕಂ ಮತ್ಥಕೇ. ಸಿ ಸಯೇ, ಸೋ, ದೀಘೋ ಚ, ಅಙ್ಗೇಸು ಉತ್ತಮಙ್ಗತ್ತಾ ಉತ್ತಮಙ್ಗಂ, ಉತ್ತಮೋ ಚ ತಂ ಅಙ್ಗಞ್ಚಾತಿಪಿ ಉತ್ತಮಙ್ಗಂ. ಸೀಸಞ್ಚ ಉತ್ತಮಙ್ಗಞ್ಚ ಸೀಸೋತ್ತಮಙ್ಗಾನಿ. ಸಿ ಸೇವಾಯಂ, ರೋ, ಸೇವನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ಸಿರೋ. ಮುದ ತೋಸೇ, ಧೋ. ಸಿಸ್ಸಾಕಾರೋ. ಮಸ ಆಮಸನೇ, ತ್ಥೋ, ಸಕತ್ಥೇ ಕೋ ಚ, ಮಸಿ ಪರಿಮಾಣೇ ವಾ.

ಪಜ್ಜದ್ಧಂ ಕೇಸೇ. ಕೇ ಮತ್ಥಕೇ ಸೇತಿ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಕೇಸೋ. ಸತ್ತಮಿಯಾಲೋಪೋ, ಕತಿ ಛೇದನೇ, ಅಲೋ, ಅಸ್ಸುತ್ತಂ. ವಲ ಸಂವರಣೇ, ಕಮ್ಮನಿ ಣಪಚ್ಚಯೋ, ವಾಲೋ. ಉತ್ತಮಙ್ಗೇ ಸೀಸೇ ರುಹತೀತಿ ಉತ್ತಮಙ್ಗರುಹೋ. ಮುದ್ಧನಿ ಜಾಯತೀತಿ ಮುದ್ಧಜೋ. ವಾಲೋ ಚ ಉತ್ತಮಙ್ಗರುಹೋ ಚ ಮುದ್ಧಜೋ ಚೇತಿ ಇತರೀತರಯೋಗದ್ವನ್ದೋ. ಚಿಕುರೋ, ಕಚೋತಿಪ್ಯತ್ರ. ಚಿ ಚಯನೇ, ಕುರ ಸದ್ದೇ, ಅನೇಕತ್ಥತ್ತಾ ಛೇದನೇ. ವಡ್ಢಮಾನೋ ಚಿಕರೀಯತೇತಿ ಚಿಕುರೋ, ಕಚ ಬನ್ಧನೇ, ಅ.

೨೫೭. ಕುಸುಮಗಬ್ಭಾ ಕೇಸಾ ಕೇಸಚೂಳಾ ಮುತ್ತಿಕಾದಿನಾ ಬಹಿ ಸಂಯತಾ ಸನ್ಥತಾ ಧಮ್ಮಿಲೋ ನಾಮ. ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ಧರೀಯತಿ ¶ ಬನ್ಧೀಯತೀತಿ ಧಮ್ಮಿಲೋ, ಕಮ್ಮನಿ ಇಲೋ. ಧಮ್ಮೇನ ನಾನಾದೇಸಿಯಮನುಸ್ಸಾನಂ ಸಮಾಚಾರೇನ ಇಲತೀತಿ ವಾ ಧಮ್ಮಿಲೋ, ಇಲ ಗಮನೇ.

ದ್ವಯಂ ಕುಮಾರಾನಂ ಸಿಖಾಪಞ್ಚಕೇ, ಚೂಳತ್ತಯೇತಿ ಕೇಚಿ. ಕಾಕಾನಂ ಪಕ್ಖಸಣ್ಠಾನತ್ತಾ ಕಾಕಪಕ್ಖೋ. ಸಿಖಾ ಏವ ಸಿಖಣ್ಡಕೋ, ಸಕತ್ಥೇ ಕೋ. ಸಿಖಾಸಿಖಣ್ಡಸದ್ದಾನಮಭೇದತ್ತಾಯೇವ ಹಿ ‘‘ಸಿಖಣ್ಡೀ, ಸಿಖೀ ಚಾ’’ತಿ ಮೋರೋ ವುತ್ತೋ.

ಪಾಸೋ, ಹತ್ಥೋ ಚ ಇಮೇ ದ್ವೇ ಕೇಸಚಯೇ ಕೇಸಪರಿಯಾಯತೋ ಪರೇ ಹುತ್ವಾ ಕೇಸಾನಂ ಕಲಾಪೇ ವತ್ತನ್ತಿ, ನ ಕೇವಲಾ, ಯಥಾ – ಕೇಸಪಾಸೋ ಕೇಸಹತ್ಥೋ ಇಚ್ಚಾದಿ. ಪಾ ರಕ್ಖಣೇ, ಪಾತಿ ರಕ್ಖತಿ ಅವಯವೇತಿ ಪಾಸೋ, ಸೋ, ಪಸ ಬನ್ಧನೇತಿ ಕೇಚಿ, ಣೋ. ಹನ ಗತಿಯಂ, ಅವಯವಾ ನಿಹನನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಹತ್ಥೋ, ಥೋ, ಪಕ್ಖೋಪ್ಯತ್ರ.

ತಾಪಸಾನಂ ವತೀನಂ ತಹಿಂ ಕೇಸಚಯೇ ಜಟಾಸದ್ದೋ ವುಚ್ಚತಿ, ಜಟ ಜಟನೇ, ಜಟ ಸಙ್ಘಾತೇ ವಾ, ‘‘ಇತ್ಥಿಯಮತಿಯವೋ ವಾ’’ತಿ ಅ.

೨೫೮. ಪೋಸಿತಭತ್ತಾದೀಹಿ ಯಾ ಬನ್ಝತೇ, ತತ್ರ ವೇಣೀ, ಪವೇಣೀ ಚ. ವೀ ಪಜನೇ, ಪಜನಂ ಗಬ್ಭವಿಮೋಕ್ಖೋ, ವೀ ತನ್ತಸನ್ತಾನೇ ವಾ, ಣೀ. ಪಕ್ಖೇ ಪವೇಣೀ.

ದ್ವಯಂ ಸೀಸಮಜ್ಝಟ್ಠಚೂಳಾಯಂ. ಚೂಳ ಸಞ್ಚೋದನೇ, ಚೂಳ ಹಾವಕರಣೇ ವಾ, ಅ. ಸಿಖಾ ವುತ್ತಾ. ಕೇಸಪಾಸೀಪ್ಯತ್ರ, ನದಾದಿ.

ನಾರೀನಂ ¶ ಕೇಸಮಜ್ಝಮ್ಹಿ ಪದ್ಧತಿ ಉಜುಗತಮಗ್ಗೋ ಸೀಮನ್ತೋತಿ ಮತೋ ಕಥಿತೋ. ಸೀಮಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಸೀಮನ್ತೋ, ಸೀ ಸಯೇ ವಾ, ಅನ್ತೋ, ಮಜ್ಝೇ ಮಕಾರವಣ್ಣಾಗಮೋ.

೨೫೯. ತಿಕಂ ಲೋಮೇ. ಲೂ ಛೇದನೇ, ವಡ್ಢಮಾನಂ ಲೂಯತೇತಿ ಲೋಮಂ, ಮೋ. ತನುಮ್ಹಿ ರುಹತೀತಿ ತನುರುಹಂ, ಅ. ರುಹ ಜನನೇ, ರೂಹ ಪಾತುಭಾವೇ ವಾ, ಮೋ, ಹಲೋಪೋ, ಓತ್ತಞ್ಚ, ಲೂ ಛೇದನೇ ವಾ, ಮೋ, ಲಸ್ಸ ರತ್ತಂ, ರೋಮಂ. ಅಕ್ಖಿಮ್ಹಿ ಜಾತಂ ಲೋಮಂ ಪಮ್ಹಂ, ಪಖುಮಞ್ಚೋಚ್ಚತೇ. ಪಮಿನೋತಿ ತೇನಾತಿ ಪಮ್ಹಂ, ಪಪುಬ್ಬೋ ಮಾ ಪರಿಮಾಣೇ, ಹಪಚ್ಚಯೋ. ಅಕ್ಖಿನೋ ಪಕ್ಖದ್ವಯೇ ಜಾತಂ ಪಖುಮಂ, ಉಮೋ, ಕಲೋಪೋ ಚ.

ಪುಮಮುಖೇ ಪುರಿಸಾನಂ ಮುಖೇ ವುತ್ತಂ [ಪವುಟ್ಠಂ (ಕ.)] ಲೋಮಂ ಮಸ್ಸು ನಾಮ, ಮಸ ಆಮಸನೇ, ಸು, ಮಸ್ಸು.

ತಿಕಂ ಭಮುಮ್ಹಿ. ಭಮ ಅನವಟ್ಠಾನೇ, ಊ, ಮಲೋಪೋ, ಭೂ. ಉಮ್ಹಿ ಭಮು, ಕಪಚ್ಚಯೇ ಭಮುಕೋ. ಭಮುಕಸಹಚರಣತೋ ಭಮು ಪುಲ್ಲಿಙ್ಗೋ.

೨೬೦. ತಿಕಂ ನೇತ್ತೋದಕೇ. ಖಿಪ ಪೇರಣೇ, ಪೋ, ಇಸ್ಸತ್ತಂ. ನೇತ್ತೇ ಜಾತಂ ಜಲಂ ನೇತ್ತಜಲಂ. ಅಸ ಅಧೋಪತನೇ, ಸು, ಅಸ್ಸು. ನೇತ್ತಜಲಞ್ಚ ಅಸ್ಸು ಚಾತಿ ದ್ವನ್ದೋ. ಅಸ್ಸು ನಪುಂಸಕೇ.

ದ್ವಯಂ ¶ ಅಕ್ಖಿಪುತ್ತಲಿಕಾಯಂ. ನೇತ್ತೇ ದಿಸ್ಸಮಾನಾ ತಾರಾ ನೇತ್ತತಾರಾ. ಕಞ್ಞಾಸದ್ದತೋ ತದ್ಧಿತೋ ಅಪಚ್ಚಯೋ, ಕಞ್ಞಾಸದ್ದಸ್ಸ ಕನೀನಾದೇಸೋ, ಇತ್ಥಿಕತಾಕಾರಪರೇ ಕೇ ಪುಬ್ಬೋ ಅಕಾರೋ ಇಕಾರಮಾಪಜ್ಜತೇ [ಕಾತನ್ತ ೨.೨.೬೫], ಕನೀನಿಕಾ. ತಾರಕಾಪ್ಯತ್ರ.

ಛಕ್ಕಂ ಮುಖವಿವರೇ, ಕವಯೋ ಪನ ತದುಪಲಕ್ಖಿತೇಪಿ ಸಮುದಾಯೇ ಯುಜ್ಜನ್ತೇ. ವದ ವಿಯತ್ತಿಯಂ ವಾಚಾಯಂ, ಕರಣೇ ಯು. ಮು ಬನ್ಧನೇ, ಖೋ, ಓತ್ತಾಭಾವೋ ನಿಪಾತನಾ, ಮುಖಂ. ಸಬ್ಬಧರಕತೇ ಪನ ಖಞ್ಞತೇತಿ ಧಾತುನಾ ಮುಖನ್ತಿ ನಿಪಾತಿತಂ, ಖನು ಅವದಾರಣೇ. ತುಡಿ ತೋಡನೇ, ಅ. ತನು ವಿತ್ಥಾರೇ ವಾ, ಡೋ, ಅಸ್ಸುತ್ತಂ. ವದತಿ ತೇನಾತಿ ವತ್ತಂ, ತೋ, ವುಚ್ಚತೇ ಅನೇನಾತಿ ವಾ ವತ್ತಂ. ವದ ವಿಯತ್ತಿಯಂ ವಾಚಾಯಂ, ತೋ. ಲಪ ವಚನೇ, ಕರಣೇ ಯು. ಆನನ್ತಿ ಅಸನ್ತಿ ಅನೇನಾತಿ ಆನನಂ, ಅನ ಪಾಣನೇ, ಯು. ಅಸ್ಸಂಪ್ಯತ್ರ. ಅಸ ಭಕ್ಖನೇ. ಕರಣೇ ಸೋ.

೨೬೧. ಅಡ್ಢಂ ದನ್ತೇ. ದ್ವೀಸು ಠಾನೇಸು ದ್ವಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವಾ ಜಾಯತೇತಿ ದ್ವಿಜೋ. ಲಪನೇ ಮುಖೇ ಜಾಯತೀತಿ ಲಪನಜೋ. ದಾ ಅವಖಣ್ಡನೇ, ದಾಯತಿ ಭಕ್ಖಮನೇನಾತಿ ದನ್ತೋ, ಅನ್ತೋ, ದಸ ಅದನೇ ವಾ, ದಸನ್ತಿ ಭೋಜ್ಜಮನೇನಾತಿ ದನ್ತೋ, ಅನ್ತೋ, ಧಾತ್ವನ್ತಲೋಪೋ. ದಮು ದಮನೇ ವಾ, ತೋ. ದಂಸ ದಂಸನೇ, ದಂಸತೇ ವಿಲಿಖ್ಯತೇ ಭಕ್ಖಮನೇನಾತಿ ದಂಸನೋ, ಯು. ರದ ವಿಲೇಖನೇ, ಯು, ರದನೋ. ಅಮ್ಹಿ ರದೋ.

ದನ್ತಭೇದಸ್ಮಿಂ ದನ್ತವಿಸೇಸೇ ದಾಠಾಸದ್ದೋ. ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗೋಯಂ. ದಂಸಧಾತುತೋ ಠೋ, ದಂಸಿಸ್ಸ ಚ ದಾ, ದಾಠಾ, ಮುದ್ಧಜದುತಿಯೋಯಂ. ಅಕ್ಖಿಕೋಟೀಸು ¶ ವಾಮದಕ್ಖಿಣನೇತ್ತಾನಂ ಅನ್ತೇಸು ಅಪಾಙ್ಗೋ ವತ್ತತಿ, ಸರೀರಙ್ಗಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಕಣ್ಣಸ್ಸ ಅಪ ಸಮೀಪಂ ಅಪಾಙ್ಗೋ.

೨೬೨. ಚತುಕ್ಕಂ ಓಟ್ಠೇ. ದನ್ತೇ ಆವರತಿ ಛಾದಯತೀತಿ ದನ್ತಾವರಣಂ. ಉಸ ದಾಹೇ, ತೋ, ‘‘ಸಾದಿಸನ್ತಪುಚ್ಛಭನ್ಜಹಂಸಾದೀಹಿ ಟ್ಠೋ’’ತಿ ಸಹಾದಿಬ್ಯಞ್ಜನೇನ ಟ್ಠೋ, ಓತ್ತದ್ವಿತ್ತಾನಿ, ಓಟ್ಠೋ. ಗದ್ರಭೇಪ್ಯಯಂ. ಅಥ ವಾ ಉಸ ದಾಹೇ, ಟ್ಠೋ, ಓತ್ತದ್ವಿತ್ತಾದಿ, ಉಭಯತ್ರಾಪಿ ಮುದ್ಧಜದುತಿಯೋ, ಈಸಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಾಲಂ ಧಾರೇತಿ ಭಕ್ಖಮೇತ್ಥಾತಿ ಅಧರೋ, ಈಸತ್ಥೋ ಹ್ಯತ್ರ ಅಕಾರೋ.

‘‘ಅ ಪುಮೇ ಮಾಧವೇ ಞೇಯ್ಯೋ,

ಪಟಿಸೇಧೇ ತದಬ್ಯಯಂ;

ಈಸತ್ಥೇ ಚ ವಿರುದ್ಧತ್ಥೇ,

ಸದಿಸತ್ಥೇ ಪಯೋಗತೋ’’ತಿ. –

ಹಿ ಏಕಕ್ಖರಕೋಸೇ ವುತ್ತಂ. ದಸನೇ ದನ್ತೇ ಛಾದಯತೀತಿ ದಸನಚ್ಛದೋ. ಏತ್ಥ ಕೇಚಿ ಅಧರಸದ್ದೇನ ಹೇಟ್ಠಿಮೋಟ್ಠಮೇವಾಹು, ತೇಸಂ ವಚನಂ ‘‘ನೇತ್ತನ್ತಾಧರಪಾಣಿಪಾದಯುಗಲೇಹಿ’’ಚ್ಚಾದೀಹಿ ಮಹಾಕವಿಪಯೋಗೇಹಿ ಅಸಂಸನ್ದನತೋ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ತಿಕಂ ಕಪೋಲೇ. ಗಡಿ ವದನೇಕದೇಸೇ, ಅ, ಧಾತುಪ್ಪಕ್ರಿಯತ್ಥಞ್ಹಿ ಧಾತುಪಾಠವಚನಂ, ಸಬ್ಬತ್ರಾಪ್ಯೇವಂ. ಕೇನ ಜಲೇನ ಪೂರಿಯತೇತಿ ಕಪೋಲೋ, ಅಲೋ, ಕಪ ಅಚ್ಛಾದನೇ ವಾ, ಓಲೋ, ಕಪೋಲೋ, ನದಾದಿ. ಗಣ್ಡೀ. ಅಧರಾ ಅಧೋಭಾಗೋ ಚುಬುಕಂ ನಾಮ, ಚಿಬುಕಂಪ್ಯತ್ರ. ಚಿಬು ಓಲಮ್ಬಕೇ, ಣ್ವು, ಅಸ್ಸುತ್ತಂ.

೨೬೩. ದ್ವಯಂ ¶ ಗೀವಾಯ ಪುರೋಭಾಗೇ. ಗಲ ಅದನೇ, ಕರಣೇ ಅ, ಗಿಲ ಗಿಲನೇ ವಾ, ಗಿಲತಿ ಅನೇನಾತಿ ಗಲೋ, ಇಸ್ಸತ್ತಂ. ಕಣ ಸದ್ದತ್ಥೋ ದಣ್ಡಕೋ ಧಾತು, ಠೋ, ಕಣ್ಠೋ, ಮುದ್ಧಜದುತಿಯೋಯಂ.

ತಿಕಂ ಏಕತ್ಥಂ. ಗಾ ಸದ್ದೇ, ಈವೋ. ಕಂ ಸೀಸಂ ಧರತೀತಿ ಕನ್ಧರಾ. ಸಿರಂ ಧರತೀತಿ ಸಿರೋಧರಾ, ಸಿರೋ ಧಿಯ್ಯತೇ ಅಸ್ಸನ್ತಿ ವಾ ಸಿರೋಧರಾ, ಧಾ ಗತಿನಿವತ್ತಿಯಂ, ಅರೋ.

ಸುವಣ್ಣಮಯೋ ಆಲಿಙ್ಗೋ ಮುರಜಭೇದೋ, ತೇನ ಸನ್ನಿಭಾ ಸದಿಸಾ ಯಾ ಗೀವಾ, ಸಾ ಕಮ್ಬುಗೀವಾ ಮತಾ, ಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಮೇತಂ. ಅಥ ವಾ ಯಾ ಗೀವಾ ತೀಹಿ ಲೇಖಾಹಿ ಅಙ್ಕಿತಾ ಲಕ್ಖಿತಾ, ಸಾ ಕಮ್ಬುಗೀವಾ ಮತಾ, ಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಮೇತಞ್ಚ. ಕಮ್ಬು ವುಚ್ಚತಿ ಸುವಣ್ಣಂ, ಕಮ್ಬುಮಯೇನ ಆಲಿಙ್ಗೇನ ಸನ್ನಿಭಾ ಗೀವಾ ಕಮ್ಬುಗೀವಾ, ಕಮ್ಬ ಸಂವರಣೇ, ಉ, ಕಮ್ಬು.

೨೬೪. ತಿಕಂ ಖನ್ಧೇ. ಅನ ಗತಿಯಂ, ಸೋ. ಭುಜಾನಂ ಸಿರೋ ಮತ್ಥಕಂ ಭುಜಸಿರೋ. ಕಂ ಮತ್ಥಕಂ ದಧಾತೀತಿ ಕನ್ಧೋ, ಸೋ ಏವ ಖನ್ಧೋ ಕಕಾರಸ್ಸ ಖಕಾರಕರಣವಸೇನ, ಖಮತಿ ಭಾರನ್ತಿ ವಾ ಖನ್ಧೋ, ಖಮು ಸಹನೇ, ತೋ, ತಸ್ಸ ಧೋ, ಮಸ್ಸ ನೋ, ನಿಗ್ಗಹೀತಂ ವಾ ¶ . ತಸ್ಸನ್ಧಿ ತಸ್ಸ ಖನ್ಧಸ್ಸ ಮಜ್ಝಂ ಜತ್ತು ನಾಮ, ಯಂ ಖನ್ಧಾನಂ ಮಜ್ಝೇ ತಿಟ್ಠತಿ. ಜನ ಜನನೇ, ಜರ ವಯೋಹಾನಿಮ್ಹಿ ವಾ, ತು, ಜತ್ತು, ತಂ ನಪುಂಸಕಂ.

ದ್ವಯಂ ಬಾಹುಮೂಲೇ. ಬಾಹೂನಂ ಭುಜಾನಂ ಮೂಲಂ ಬಾಹುಮೂಲಂ. ಕಚ ಬನ್ಧನೇ, ಛೋ. ಅಸ್ಸ ಕಚ್ಛಸ್ಸ ಅಧೋಭಾಗಟ್ಠಾನಂ ಪಸ್ಸಂ ವುಚ್ಚತಿ, ದಿಸ ಪೇಕ್ಖನೇ, ಅಪಚ್ಚಯೋ, ದಿಸಸ್ಸ ಪಸ್ಸಾದೇಸೋ.

೨೬೫. ತಿಕಂ ಬಾಹುಮ್ಹಿ. ವಹತಿ ಅನೇನಾತಿ ವಾಹು, ವಾಹು ಏವ ಬಾಹು, ಕು [ಣ್ವಾದಿ ೬]. ಭುಞ್ಜತೇ ಅನೇನಾತಿ ಭುಜೋ. ಭುಜ ಪಾಲನಜ್ಝೋಹಾರೇಸು. ಬಾಹು ಚ ಭುಜೋ ಚೇತಿ ದ್ವನ್ದೋ, ಏತೇ ದ್ವೇ ದ್ವೀಸು, ಇತ್ಥಿಯಂ ಭುಜಾ. ವಹತಿ ಯಾಯಾತಿ ಬಾಹಾ. ಅಪರೋಸದ್ದೋಪ್ಯತ್ರ [ಅ ಪಾರೋಸದ್ದೋಪ್ಯತ್ರ (ಕ.), ಅ ಪವೇಟ್ಠಸದ್ದೋಪ್ಯತ್ರ (?)].

ತಿಕಂ ಹತ್ಥೇ. ಹಸ ಹಸನೇ, ಥೋ. ಹರ ಹರಣೇ ವಾ. ನಕ್ಖತ್ತೇಪ್ಯಯಂ. ಕರ ಕರಣೇ, ಅ. ಪಣ ಬ್ಯವಹಾರಥುತೀಸು, ಇ. ಪಾ ರಕ್ಖನೇ ವಾ, ಣಿ. ಕರೋ ಚ ಪಾಣಿ ಚ ಕರಪಾಣಯೋ. ಪಞ್ಚಸಾಖೋ, ಸಯೋಪ್ಯತ್ರ.

ಪಕೋಟ್ಠನ್ತೋ ಹತ್ಥಗಣ್ಠಿ ಮಣಿಬನ್ಧೋ ನಾಮ. ಪಕೋಟ್ಠೋ ನಾಮ ಆಮಣಿಬನ್ಧಂ ಕಪ್ಪರಸ್ಸ ಅಧೋಭಾಗೋ. ಮಣಿವಿಕತಿಂ ಬನ್ಧತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಮಣಿಬನ್ಧೋ. ಕುಸ ಅಕ್ಕೋಸೇ, ಠೋ, ಪಕೋಟ್ಠೋ.

ದ್ವಯಂ ಭುಜಮಜ್ಝಗಣ್ಠಿಮ್ಹಿ. ಕಪು ಹಿಂಸಾಯಂ, ಅರೋ. ಕುಪ್ಪರೋತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ತದಾ ಅಸ್ಸುತ್ತಂ. ಕಪು ಹಿಂಸಾಯಂ, ಓಣಿ, ಕಪೋಣಿ, ಇತ್ಥಿಯಂ. ಕಫೋಣೀಪ್ಯತ್ರ, ತತ್ಥ ಪಸ್ಸ ಫತ್ತಂ.

೨೬೬. ಪಾಣಿಸ್ಸ ¶ ಪಾಣಿತಲಸ್ಸ ಸಮ್ಬನ್ಧೀನಂ ಮಣಿಬನ್ಧಕನಿಟ್ಠಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಅನ್ತರಂ ಬಹಿಟ್ಠಾನಂ ಕರಭೋ ವುಚ್ಚತಿ, ಯೇನ ಕುಮಾರಕಾ ಸತ್ಥಂ ಕತ್ವಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪಹರನ್ತಿ, ಕರ ಹಿಂಸಾಯಂ, ಅಭೋ, ಕರ ಕರಣೇ ವಾ.

ದ್ವಯಂ ಅಙ್ಗುಲಿಮತ್ತೇ. ಕರಸ್ಸ ಪಾಣಿಸ್ಸ ಸಾಖಾ ಕರಸಾಖಾ. ಅಗಿ ಗತ್ಯತ್ಥೋ, ಅಙ್ಗ ಗಮನತ್ಥೋ ವಾ, ಉಲಿ. ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗೋಯಂ [(ನದಾದಿ) (ಕ.)], ಅಙ್ಗುಲಿ.

ತಾ ಅಙ್ಗುಲಿಯೋ ಪಞ್ಚಪ್ಪಭೇದಾ, ಯಥಾ – ಅಙ್ಗುಟ್ಠೋ ತಜ್ಜನೀ ಮಜ್ಝಿಮಾ ಅನಾಮಿಕಾ ಕನಿಟ್ಠಾ ಚೇತಿ ಕಮಾ ಸಿಯುಂ. ಅಙ್ಗ ಗಮನತ್ಥೋ, ಅಸ್ಸುತ್ತಂ, ಅಗ್ಗೇ ಪುರೇ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ವಾ ಅಙ್ಗುಟ್ಠೋ, ನಿಗ್ಗಹೀತಾಗಮೋ, ಅಸ್ಸುತ್ತಞ್ಚ. ತಜ್ಜ ಹಿಂಸಾಯಂ, ತಜ್ಜೇತಿ ಯಾಯ, ಸಾ ತಜ್ಜನೀ, ಯು, ನದಾದಿ. ಮಜ್ಝೇ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಮಜ್ಝಿಮಾ. ನತ್ಥಿ ನಾಮಮಸ್ಸಾತಿ ಅನಾಮಿಕಾ, ಸಕತ್ಥೇ ಕೋ. ಅತಿಸಯೇನ ಖುದ್ದಕಾತಿ ಕನಿಟ್ಠಾ. ಯುವಪ್ಪಾನಂ ಕನ, ಕಣ ವಾ ಇಯಿಟ್ಠೇಸು.

೨೬೭. ತಜ್ಜನ್ಯಾದೀಹಿ ಯುತೇ ಅಙ್ಗುಟ್ಠೇ ತತೇ ಪಸಾರಿತೇ ಸತಿ ಪದೇಸಾದಿಕಾ ಚತಸ್ಸೋ ಸಞ್ಞಾ ಕಮತೋ ಸಿಯುಂ, ಯಥಾ – ತಜ್ಜನೀಯುತೇ ¶ ಅಙ್ಗುಟ್ಠೇ ತತೇ ಪದೇಸೋ. ದಿಸ ಪೇಕ್ಖನೇ. ಮಜ್ಝಿಮಯುತೇ ಅಙ್ಗುಟ್ಠೇ ತತೇ ತಾಲೋ, ತಲ ಪತಿಟ್ಠಾಯಂ. ಅನಾಮಿಕಾಸಹಿತೇ ಅಙ್ಗುಟ್ಠೇ ತತೇ ಗೋಕಣ್ಣೋ, ಗೋಕಣ್ಣಸದಿಸತ್ತಾ, ತಪ್ಪಮಾಣತ್ತಾ ವಾ ಗೋಕಣ್ಣೋ, ಅಥ ವಾ ಗೋಕಣ್ಣೋ ನಾಮ ಏಕೋ ಮಿಗವಿಸೇಸೋ, ತಕ್ಕಣ್ಣಸದಿಸಪ್ಪಮಾಣತ್ತಾ ಗೋಕಣ್ಣೋ, ತಾಲೋ ಚ ಗೋಕಣ್ಣೋ ಚ ತಾಲಗೋಕಣ್ಣಾ. ಲಿಙ್ಗಭೇದಾ ‘‘ತಾಲಗೋಕಣ್ಣವಿದತ್ಥೀ’’ತಿ ನ ವುತ್ತಂ, ಕನಿಟ್ಠಾಯುತೇ ಅಙ್ಗುಟ್ಠೇ ತತೇ ವಿದತ್ಥಿ, ವಿತನೋತೀತಿ ವಿತತ್ಥಿ, ವಿತತ್ಥಿ ಏವ ವಿದತ್ಥಿ, ತನು ವಿತ್ಥಾರೇ,ತಿ, ತಸ್ಸ ಥೋ. ವಿದತ್ಥಿ. ‘‘ಕಮಾ ತತೋ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ.

ಕುಞ್ಚಿತೋ ಸಙ್ಕೋಚಿತೋ ಪಾಣಿ ಪಸತಾಖ್ಯೋ, ಪಪುಬ್ಬೋ ಸರ ಗತಿಯಂ, ತೋ. ಪಮಾಣಪ್ಪಕರಣತೋ ವಿತತಞ್ಜಲಿಯೇವಾಯಂ ಕವೀಹಿ ಇಚ್ಛಿತೋ. ಸಮ್ಪುಟಞ್ಜಲಿ ಪನಾಯಂ, ಪಸಾರಿತಸಹಿತಾ [ಪಸಾರಿತಸಹಿತತ್ತಾ (ಕ.)] ಯಸ್ಸ ಅಙ್ಗುಲಿಯೋ ಭವನ್ತೀತಿ.

ಕುಞ್ಚಿತೋ ಚ ತತಙ್ಗುಟ್ಠೋ, ಸಪತಾಕೋತಿ ಸಮ್ಮತೋ;

ಪತಾಕೇಹಿ ತು ಹತ್ಥೇಹಿ, ಸಮ್ಪುಟಞ್ಜಲಿ ಇಚ್ಛಿತೋ.

ದೇವತಾನಂ ಗರೂನಞ್ಚ, ಪಿತೂನಞ್ಚೇ’ಚ್ಛಿತೋ ಪುರೇ;

ಅತ್ಥಪ್ಪಕರಣಾದೀಹಿ, ಭೇದೋ ಞೇಯ್ಯೋ ತಹಿಂ ತಹಿಂ.

ಯಥಾ ಜಲಞ್ಜಲಿಂ ದದಾತಿ, ಅಞ್ಜಲಿನಾ ಪಿವತಿ, ದೇವೋಯಂ ಕತಞ್ಜಲಿರಿತಿ. ಪುಟಞ್ಜಲಿಸ್ಸ ವಾ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ಇಧ ವಿತತಞ್ಜಲಿಯೇವ.

೨೬೮. ತಿಕಂ ಸಪ್ಪಕೋಟ್ಠೇ ವಿತತಕರೇ. ರಮು ಕೀಳಾಯಂ, ತನೋ, ಮಲೋಪೋ, ರತನಂ, ಮಣಿಬುದ್ಧಾದೀಸು ಚ. ಕುಕ ಆದಾನೇ, ಉ ¶ , ದ್ವಿತ್ತಂ. ಹಸ ಧಾತುಮ್ಹಾ ಥೋ, ತೋ ವಾ, ಹತ್ಥೋ, ಹತ್ಥಸಹಿತತ್ತಾ ವಾ ಪಕೋಟ್ಠೋ ಹತ್ಥೋ.

ದ್ವಯಂ ಸಮ್ಪುಟಞ್ಜಲಿಮ್ಹಿ. ಕರಮಯೋ ಪುಟೋ ಕರಪುಟೋ, ಅಞ್ಜ ಬ್ಯತ್ತಿಗತಿಕನ್ತೀಸು, ಅಲಿ, ಅಞ್ಜಲಿ. ಕರಪುಟೋ ಚ ಅಞ್ಜಲಿ ಚೇತಿ ಕರಪುಟಞ್ಜಲೀ.

ದ್ವಯಂ ನಖೇ. ಕರೇ ಜಾಯತಿ ರುಹತೀತಿ ಕರಜೋ. ನತ್ಥಿ ಖಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ ಏತ್ಥಾತಿ ನಖೋ, ಸಞ್ಞಾಸದ್ದತ್ತಾ ನ ಅತ್ತಂ, ಅವಿಸಯತ್ತಾ ವಾ. ಪುನಬ್ಭವೋ, ಕರರುಹೋ, ನಖರೋತಿಪಿ ನಖಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ.

ದ್ವಯಂ ಪುಟಙ್ಗುಲಿಕರೇತಿಖ್ಯಾತೇ ಮುಟ್ಠಿಮ್ಹಿ. ಖಟ ಇಚ್ಛಾಯಂ, ಣ್ವು, ಖದ ಹಿಂಸಾಯಂ ವಾ, ದಸ್ಸ ಟೋ. ಮು ಬನ್ಧನೇ,ತಿ, ತಸ್ಸ ಠೋ, ದ್ವಿತ್ತಂ.

೨೬೯. ಪಸ್ಸದ್ವಯವಿತ್ಥತಾ ಪಸ್ಸದ್ವಯೇಪಿ ವಿತತಾ ಪಸಾರಿತಾ ಸಹಕರಾ ಸಪಾಣಯೋ ದ್ವೇ ಬಾಹೂ ಬ್ಯಾಮೋ ನಾಮ, ಬ್ಯಾಮೀಯತೇ ಅನೇನಾತಿ ಬ್ಯಾಮೋ, ವಿಪುಬ್ಬೋ ಯಾಮ ಅಞ್ಛೇ. ಉದ್ಧಂ ಉಪರಿ ತತಾ ವಿತತಾ ಭುಜಾ ಚ ಪೋಸೋ ಚ ತೇಸಂ ಸಮುದಿತಾನಂ ಪಮಾಣಸದಿಸಂ ಪಮಾಣಂ ಯಸ್ಸ ತಸ್ಮಿಂ ಉದ್ಧನ್ತತಭುಜಪೋಸಪ್ಪಮಾಣೇ ಪೋರಿಸಸದ್ದೋ ವತ್ತತಿ. ಭುಜಸದ್ದೇನ ಸಹಕರಾ ಭುಜಾ ಗಯ್ಹತೇ, ಏಕಸ್ಸ ಪಮಾಣಸದ್ದಸ್ಸ ಲೋಪೋ, ಪುರಿಸಸ್ಸ ಪಮಾಣಂ ಪೋರಿಸಂ. ಪುರಿಸಸದ್ದೋ ಚೇತ್ಥ ಸಕರಭುಜಪುರಿಸಂ ವದತಿ, ತೀಸು, ಯಥಾ – ಪೋರಿಸಂ ಜಲಂ, ಪೋರಿಸೋ ಹತ್ಥೀ, ಪೋರಿಸೀ ಯಟ್ಠಿ.

೨೭೦. ದ್ವಯಂ ಉರಸಿ. ಉಸ ದಾಹೇ, ರೋ, ಸಲೋಪೋ, ಅರ ಗತಿಮ್ಹಿ ವಾ, ಅಸ್ಸುಕಾರೋ. ಹರ ಹರಣೇ, ಯೋ, ರಸ್ಸ ದೋ. ಕೋಳಂ [ಕೋಟ್ಠ (ಕ.)] ¶ , ಭುಜನ್ತರಂ, ವಕ್ಖೋತಿಪಿ ಉರೋನಾಮಾನಿ. ತಿಕಂ ಉರೋಜೇ. ತನು ವಿತ್ಥಾರೇ, ತನೋತಿ ಇಚ್ಛನ್ತಿ ಥನೋ, ತಸ್ಸ ಥೋ, ಥನ ದೇವಸದ್ದೇ, ಥನ ಚೋರಿಯೇ ವಾ. ಕುಚ ಸಙ್ಕೋಚನೇ, ಕುಚೋ. ಪಯೋ ಖೀರಂ ಧಾರೇತೀತಿ ಪಯೋಧರೋ. ಕುಚೋ ಚ ಪಯೋಧರೋ ಚಾತಿ ದ್ವನ್ದೋ.

ಥನಗ್ಗಸ್ಮಿಂ ಥನಸ್ಸ ಅಗ್ಗೇ ಚೂಚುಕಂ, ನಪುಂಸಕೇ. ‘‘ಚೂಚುಕೋ ಸೋ ಕುಚಾನನ’’ನ್ತಿ [ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ ೧೬.೭೭] ತು ರತನಕೋಸೋ, ಚು ಚವನೇ, ಉಕೋ, ದ್ವಿತ್ತಂ, ದೀಘೋ ಚ, ಚೂಚುಕಂ, ಚನ್ಚು ಗತಿಯಂ ವಾ, ಉಕೋ, ನಲೋಪೋ, ಅಸ್ಸೂಕಾರೋ, ಚೂಚುಕಂ.

ದ್ವಯಂ ಪಿಟ್ಠೇ ಕಾಯಸ್ಸ ಪಚ್ಛಾಭಾಗೇ. ಪಿಟ ಸದ್ದಸಙ್ಘಾತೇಸು, ತೋ. ಇತರತ್ರ ತಿ, ಪಿಸು ಸೇಚನೇ ವಾ.

೨೭೧. ತಿಕಂ ತನುಮಜ್ಝೇ. ಮಜ್ಝೇ ಭವೋ ಮಜ್ಝೋ. ಲಗ ಸಙ್ಗೇ, ಅ. ಮಜ್ಝೇ ಭವಂ ಮಜ್ಝಿಮಂ. ಚತುಕ್ಕಂ ಉದರೇ. ಕುಸ ಅಕ್ಕೋಸೇ, ಛಿ, ಸಸ್ಸ ಚೋ. ಗಹ ಉಪಾದಾನೇ, ಅನಿ, ಈಮ್ಹಿ ಗಹಣೀ, ಗಬ್ಭಂ ಗಣ್ಹಾತಿ ಧಾರೇತೀತಿ ವಾ ಗಹಣೀ, ಗಬ್ಭಾಸಯಸಞ್ಞಿತೋ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಪ್ಪದೇಸೋ, ತೇಜೋಧಾತುಮ್ಹಿ ಪನ ಯಥಾಭುತ್ತಾಹಾರಸ್ಸ ವಿಪಾಚನವಸೇನ ಗಣ್ಹನತೋ ಅಛಡ್ಡನತೋ ಗಹಣೀ. ಉಪುಬ್ಬೋ ದರ ಗಮನೇ. ಉದರತಿ ಉದ್ಧಂ ಗಚ್ಛತಿ ವಾಯು ಯತ್ರಾತಿ ಉದರಂ. ಗು ಸದ್ದೇ, ಅಭೋ, ದ್ವಿತ್ತಾದಿ, ಗಬ್ಭೋ. ಪಿಚಣ್ಡ ಜಠರ ತುನ್ದಾಪ್ಯತ್ರ.

ಕುಚ್ಛಿಸಮ್ಭವೇ ಕುಚ್ಛಿಟ್ಠೇ ಕೋಟ್ಠೋ, ಅನ್ತೋ ಚಾತಿ ಇಮೇ ದ್ವೇ ವತ್ತನ್ತಿ, ಕುಸ ಅಕ್ಕೋಸೇ, ತೋ, ಠೋ ವಾ. ಅಮ ಗಮನತ್ಥೋ, ತೋ.

೨೭೨. ಚತುಕ್ಕಂ ¶ ಕಟಿಯಂ. ಹನಧಾತುಮ್ಹಾ ಯು, ಹಸ್ಸ ದ್ವಿತ್ತಂ, ಹಸ್ಸ ಜೋ, ಹನಸ್ಸ ಘೋ ಚ, ಜಘನಂ. ನಿಚ್ಛಯೇನ ತಮತೀತಿ ನಿತಮ್ಬೋ, ತಮುಧಾತುಮ್ಹಾ ಬೋ. ಸೂ ಪಸವೇ, ಣಿ. ಕಟ ವಸ್ಸಾವರಣೇಸು, ಕಟ್ಯತೇ ಆವರೀಯತೇ ವತ್ಥಾದೀಹಿ ಕಟಿ, ಇ, ಏತೇ ದ್ವೇ ನಾರಿಯಂ. ಏತ್ಥ ಚ ಜಘನಸದ್ದೇನ ಇತ್ಥಿಕಟಿಯಾ ಅಗ್ಗಭಾಗೋ, ನಿತಮ್ಬಸದ್ದೇನ ಇತ್ಥಿಕಟಿಯಾ ಪಚ್ಛಾಭಾಗೋ, ಸೇಸದ್ವಯೇನ ಕಟಿಸಾಮಞ್ಞಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ, ವುತ್ತಞ್ಚ ‘‘ಪಚ್ಛಾ ನಿತಮ್ಬೋ ಥೀಕಟ್ಯಾ, ಜಘನಂ ತು ಪುರೋ ಭವೇ’’ತಿ [ಅಮರ ೧೬.೭೪].

೨೭೩. ಲಿಙ್ಗನ್ತಂ ಲಿಙ್ಗಸಾಮಞ್ಞೇ. ಅಙ್ಗೇ ಸರೀರೇ ಜಾಯತೀತಿ ಅಙ್ಗಜಾತಂ, ಅಙ್ಗಸದ್ದೋ ಸರೀರವಾಚಕೋ, ಅಙ್ಗಮೇತಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ಕತ್ವಾ. ರಹಸಿ ಠಾನೇ ಜಾತಂ ಅಙ್ಗಂ ರಹಸ್ಸಙ್ಗಂ, ಸತ್ತಮಿಯಾಲೋಪೋ, ಇಸ್ಸತ್ತಂ, ಸಸ್ಸ ದ್ವಿತ್ತಞ್ಚ. ವತ್ಥೇನ ಗುಯ್ಹಿತಬ್ಬನ್ತಿ ವತ್ಥಗುಯ್ಹಂ. ಮಿಹ ಸೇಚನೇ, ಕರಣೇ ಯು, ಮಿಹತಿ ರೇತೋಮುತ್ತಾನಿ ಯೇನಾತಿ ಮೇಹನಂ. ನಿಪುಬ್ಬೋ ಮಿಹ ಸೇಚನೇ, ತೋ, ನಿಮಿತ್ತಂ. ಉತ್ತಮಙ್ಗತ್ತಾ ವರಙ್ಗಂ. ವಜ ಗತಿಯಂ, ಅಸ್ಸೀಕಾರೋ, ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ವಿನಾ ಜಾಯತೀತಿ ವಾ ಬೀಜಂ, ವಿರಹತ್ತಜೋತಕೋ ಹ್ಯೇತ್ಥ ವಿಕಾರೋ. ಫಲ ನಿಪ್ಫತ್ತಿಯಂ, ಫಲತಿ ಏತೇನ ಪುತ್ತನ್ತಿ ಫಲಂ. ಲಿಙ್ಗತಿ ‘‘ಇತ್ಥೀ, ಪುರಿಸೋ’’ತಿ ವಿಭಾಗಂ ಗಚ್ಛತಿ ಯೇನಾತಿ ಲಿಙ್ಗಂ. ಲಿಙ್ಗ ¶ ಗಮನೇ, ಲೀನಂ ಅಪಾಕಟಂ ಅಙ್ಗನ್ತಿ ವಾ ಲಿಙ್ಗಂ. ಏತೇಸು ಬೀಜಫಲಸದ್ದಾ ಅಣ್ಡೇಪಿ ವತ್ತನ್ತಿ.

ದ್ವಯಂ ಪುರಿಸಲಿಙ್ಗಪಸಿಬ್ಬಕೇ. ಅಮ ಗಮನೇ, ಡೋ, ಅಣಸದ್ದತ್ಥೋ ವಾ, ಡೋ, ಅಡಿ ಅಣ್ಡತ್ಥೇ ವಾ, ತೋ. ಕುಸ ಅಕ್ಕೋಸೇ, ಣೋ. ಅಣ್ಡಸದ್ದೋ ಚೇತ್ಥ ಬೀಜೇಪಿ, ಅಣ್ಡಕೋಸೋತಿ ಸಮುದಿತಮ್ಪಿ ಕೋಸಸ್ಸ ನಾಮಂ, ‘‘ಕುಕ್ಕುಟಚ್ಛಾಪಕಸ್ಸೇವ ಅಣ್ಡಕೋಸಮ್ಹಾ’’ತಿ [ಪಾರಾ. ೧೩, ೧೪] ಹಿ ವುತ್ತಂ, ಅಮರಕೋಸೇಪಿ [ಅಮರಕೋಸೇ ೧೬.೭೬] ಅಣ್ಡಕೋಸೋತಿ ಸಮುದಿತೇನೇವ ನಾಮಂ ವುತ್ತಂ. ಏತ್ಥ ಚ ಅಣ್ಡಸ್ಸ ಬೀಜಸ್ಸ ಕೋಸೋ ಅಣ್ಡಕೋಸೋತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ ಕಾತಬ್ಬೋ.

ದ್ವಯಂ ಇತ್ಥಿಯಾ ಅಙ್ಗಜಾತೇ. ಯು ಮಿಸ್ಸನೇ, ಅಧಿಕರಣೇನಿ, ಯೋನಿ, ಇತ್ಥಿಯಂ ಪುಮೇ ಚಾಯಂ, ಇತ್ಥೀ ಚ ಪುಮಾ ಚ ಇತ್ಥಿಪುಮಂ, ತಸ್ಮಿಂ. ಭಜನ್ತಿ ಅಸ್ಮಿನ್ತಿ ಭಗಂ. ಮಾರಮನ್ದಿರ ಮಾರಕೂಪಾ ಚಾತ್ರ.

೨೭೪-೨೭೫. ತಿಕಂ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಾನಂ ಸಮ್ಭವೇ. ಸುಚಿಸ್ಸ ಪಟಿಪಕ್ಖೋ ಅಸುಚಿ, ಇಕಾರನ್ತೋ, ದ್ವೀಸು, ಸಮ್ಭವಲಿಙ್ಗೋ ವಾ. ಸಂಪುಬ್ಬಾ ಭೂಧಾತುಮ್ಹಾ ಅ. ಸಕ ಸಾಮತ್ಥಿಯಂ, ತೋ, ತಸ್ಸ ಕೋ, ಅಸ್ಸುತ್ತಂ, ಸುಚ ಸೋಕೇ ವಾ, ಕೋ.

ದ್ವಯಂ ವಚ್ಚಮಗ್ಗೇ. ಪುನನ್ತಿ ಅನೇನಾತಿ ಪಾಯು. ಪೂ ಪವನೇ, ಉ, ಊಸ್ಸಾಯೋ, ಪಯ ಗಮನತ್ಥೋ ವಾ, ಪಯತಿ ವಚ್ಚಮನೇನಾತಿ ಪಾಯು, ¶ ಕರಣೇ ಉ, ಅಯಂ ಪುರಿಸೇ ಪುಲ್ಲಿಙ್ಗೇ ವತ್ತತಿ. ಗುದ ಕೀಳಾಯಂ, ಅ. ಅಪಾನಂಪ್ಯತ್ರ.

ಅಟ್ಠಕಂ ವಚ್ಚೇ. ಗೂಥ ಕರೀಸೋಸ್ಸಗ್ಗೇ, ಗುಪ ಗೋಪನೇ ವಾ, ಥೋ. ಕಿರ ವಿಕಿರಣೇ, ಈಸೋ, ಕರೀಸಂ. ವರ ವರಣಸಮ್ಭತ್ತೀಸು, ಚೋ, ಗೂಥಞ್ಚ ಕರೀಸಞ್ಚ ವಚ್ಚಞ್ಚೇತಿ ದ್ವನ್ದೋ, ತಾನಿ ವಿಕಪ್ಪೇನ ಪುಮೇ ವತ್ತನ್ತಿ, ನಿಚ್ಚಂ ನಪುಂಸಕೇ, ಪುಲ್ಲಿಙ್ಗತ್ತಂ ತೇಸಂ ಕತ್ಥಚಿಯೇವ, ಸಬ್ಬತ್ರ ನಪುಂಸಕತ್ತಮೇವ ಬಹುಲನ್ತ್ಯತ್ಥೋ. ಮಲ ಚಲನೇ, ಅ, ಮಲ ಧಾರಣೇ ವಾ. ಸಕ ಸತ್ತಿಯಂ, ಸಸ್ಸ ಛೋ. ಉಚ್ಚಾರೀಯತೇ ಜಹ್ಯತೇತಿ ಉಚ್ಚಾರೋ, ಉಪುಬ್ಬೋ ಚರಧಾತು ಚಜನೇ, ಉಕ್ಖಿಪನೇ ಚ ವತ್ತತಿ. ಮಿಹ ಸೇಚನೇ, ಲೋ, ವಣ್ಣವಿಪರಿಯಯೋ, ಳತ್ತಞ್ಚ. ಅವಕರೀಯತೇತಿ ಉಕ್ಕಾರೋ, ಅವಸ್ಸುತ್ತಂ, ಕಿರ ವಿಕ್ಖಿಪನೇ. ಸಮಲಂಪ್ಯತ್ರ. ಸಮು ಉಪಸಮೇ, ಅಲೋ.

ದ್ವಯಂ ಮುತ್ತೇ. ಸು ಸವನೇ, ಸವನಂ ಸನ್ದನಂ, ಚುರಾದಿ, ಣೋ. ಮುಚ ಮೋಚನೇ, ತೋ, ಮುತ್ತ ಪಸ್ಸಾವೇ ವಾ. ಉಚ್ಚತೇ ಕಥೀಯತೇ. ಗೋಮುತ್ತೇ ಗವಂ ಸಮ್ಬನ್ಧಿನಿ ಮುತ್ತೇ ಪೂತಿಮುತ್ತಸದ್ದೋ ವತ್ತತಿ. ಅಜ್ಜ ಪವತ್ತಮ್ಪಿ ಹಿ ತಂ ದುಗ್ಗನ್ಧಭಾವೇನ ಪೂತಿಮುತ್ತನ್ತ್ವೇವ ವುಚ್ಚತಿ, ಯಥಾ ‘‘ಪೂತಿಕಾಯೋ’’ತಿ. ಅಸ್ಸಾದೀನಂ ಮಲೇ ಛಕಣಸದ್ದೋ, ಸಕ ಸತ್ತಿಯಂ, ಯು, ಸಸ್ಸ ಛೋ.

೨೭೬. ನಾಭಿಯಾ ಅಧೋಭಾಗೋ ವತ್ಥಿ ನಾಮ, ಸೋ ದ್ವೀಸು. ವತ್ಥಿ ಮುತ್ತಪುಟಂ. ‘‘ಮುತ್ತಾಸಯಪುಟೋ ವತ್ಥಿ’’ರಿತಿ [ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ ೧೬.೭೩] ರತನಮಾಲಾ. ವಸತಿ ಮುತ್ತಮೇತ್ಥಾತಿ ವತ್ಥಿ, ವಸ ನಿವಾಸೇ,ತಿ, ತಸ್ಸ ಥೋ, ತ್ಥಿಪಚ್ಚಯೇನ ವಾ ಸಿದ್ಧಂ. ಉಚ್ಛಙ್ಗಂ ಅಙ್ಕಞ್ಚ ಇಮೇ ದ್ವೇ ಉಭೋ ಸದ್ದಾ ¶ ಪುಮೇ ವತ್ತನ್ತಿ. ಉಸ್ಸಜ್ಜತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಉಚ್ಛಙ್ಗಂ, ಸಜ ಸಙ್ಗೇ, ಸಸ್ಸ ಛೋ, ದ್ವಿತ್ತಂ. ಅಙ್ಕ ಗಮನತ್ಥೋ, ಅ, ಅಙ್ಕೋ, ಅಥ ವಾ ಅಙ್ಕ ಲಕ್ಖಣೇ, ಅ, ಅಙ್ಕೋ, ‘‘ಉಚ್ಛಙ್ಗಚಿಹನೇಸ್ವ’ಙ್ಕೋ’’ತಿ ಅಮರಕೋಸೇ [ಅಮರ ಕೋಸೇ ೨೩.೪].

ದ್ವಯಂ ಜಾಣೂಪರಿಭಾಗೇ. ಅರ ಗಮನೇ, ಉ, ಅಸ್ಸೂಕಾರೋ. ಸನ್ಜ ಸಙ್ಗೇ, ಆಸಜ್ಜತಿ ವತ್ಥಮತ್ರಾತಿ ಸತ್ಥಿ, ಥಿ. ಊರು ಚ ಸತ್ಥಿ ಚೇತಿ ದ್ವನ್ದೋ, ನಪುಂಸಕೇಪಿ.

ತಿಕಂ ಜಾಣುಮ್ಹಿ, ಊರುನೋ ಪಬ್ಬಂ ಗಣ್ಠಿ ಊರುಪಬ್ಬಂ. ಜನ ಜನನೇ, ಣು. ದ್ವಿತ್ತೇ ಜಣ್ಣು.

೨೭೭. ದ್ವಯಂ ಪಾದಗಣ್ಠಿಮ್ಹಿ. ಗುಪ ರಕ್ಖಣೇ ಫೋ, ಸಕತ್ಥೇ ಕೋ. ಪಾದಸ್ಸ ಗಣ್ಠಿ ಪಾದಗಣ್ಠಿ. ಘುಟಿಕಾಪ್ಯತ್ರ. ಘುಟ ಪರಿವತ್ತನೇ, ಘುಟ್ಯತೇ ಅನೇನೇತಿ ಘುಟಿಕಾ, ಣ್ವು.

ದ್ವಯಂ ಪಾದಸ್ಸ ಪಚ್ಛಾಭಾಗೇ ಗೋಪ್ಫಕಸ್ಸಾಧೋ ಭಾಗೇ. ಪುಮೇ ತೂತಿ ತ್ವನ್ತಂ ಲಿಙ್ಗಪದಂ. ಪಸ ಬಾಧನಫುಸನೇಸು,ತಿ, ತಸ್ಸ ಣೋ, ಸಸ್ಸ ಹೋ, ವಣ್ಣವಿಪರಿಯಯೋ, ಣಿಪಚ್ಚಯೇನ ವಾ ಸಿದ್ಧಂ. ಸಕಾರವಣ್ಣಾಗಮೇ ವುದ್ಧಿಯಞ್ಚ ಪಾಸಣ್ಹಿ. ಏಲಿಪ್ಯತ್ರ, ಇಲ ಗತಿಯಂ,ತಿ, ತಲೋಪೋ.

ದ್ವಯಂ ಪಾದಗ್ಗೇ. ಪಾದಸ್ಸ ಅಗ್ಗಂ ಪಾದಗ್ಗಂ. ಪಕಟ್ಠಂ ಪದಂ ಪಪದನ್ತಿ ಕಮ್ಮಧಾರಯೋ. ‘‘ಪಪದೋ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ. ತಿಕಂ ಪಾದೇ. ಪದ ಗತಿಮ್ಹಿ, ಣೋ, ಪಜ್ಜತೇತಿ ಪಾದೋ. ಪಜ್ಜತೇ ಗಚ್ಛತೀತಿ, ಅ. ಚರಮ್ಹಾ ಕರಣೇ ಯು, ಚರಣಂ, ಇದಂ ಪುಮೇ ವಿಕಪ್ಪೇನ, ನಿಚ್ಚಂ ನಪುಂಸಕೇ. ಅಙ್ಘಿಪ್ಯತ್ರ, ಅಹಿ ಗತಿಯಂ. ಇ, ಹಸ್ಸ ಘೋ.

೨೭೮. ದ್ವಯಂ ¶ ಹತ್ಥಾದ್ಯವಯವೇ. ಅಙ್ಗಿ ಗತ್ಯತ್ಥೋ, ಅ. ಅವಪುಬ್ಬೋ ಯು ಮಿಸ್ಸನೇ, ಅ. ಪತೀಕೋ, ಅಪಘನೋಪ್ಯತ್ರ. ಪತಿಪುಬ್ಬಾ ಇಮ್ಹಾ ಕೋ. ಅಪಪುಬ್ಬಾ ಹನಿಮ್ಹಾ ಅ, ಘನಾದೇಸೋ ಚ.

ದ್ವಯಂ ಪಸ್ಸಟ್ಠಿಮ್ಹಿ. ಪಾ ರಕ್ಖಣೇ, ಸು, ಳಿಕಾರವಣ್ಣಾಗಮೋ, ಸಕತ್ಥೇ ಕೋ, ಪಸ್ಸ ಫೋ. ಅಳಾಗಮೇ ಫಾಸುಕಾ. ‘‘ಪಾಸುಳಿಕಾ, ಪಾಸುಕಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ. ಫುಸ ಸಮ್ಫಸ್ಸೇತಿಪಿ ಧಾತು, ತದಾ ಉಪಚ್ಚಯಾದಿ.

ದ್ವಯಂ ಅಟ್ಠಿಮತ್ತೇ. ಅಸು ಖೇಪನೇ, ಇ, ಸಸ್ಸ ಟ್ಠೋ, ಅಟ್ಠಿ, ಇದಂ ಪಣ್ಡಕೇ ನಪುಂಸಕೇ ವತ್ತತಿ. ಧಾ ಧಾರಣೇ, ತು, ಇತ್ಥೀ. ಕೀಕಸಂ, ಕುಲ್ಲಂಪ್ಯತ್ರ. ಗಲಸ್ಸ ಕಣ್ಠಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಿಮನ್ತೇ ಜಾತಮಟ್ಠಿ ಗಲನ್ತಟ್ಠಿ. ಅಕ ಗಮನೇ, ಖೋ, ಸಕತ್ಥೇ ಕೋ.

೨೭೯-೨೮೦. ದ್ವಯಂ ಸಿರಸೋಟ್ಠಿಖಣ್ಡೇ. ಸಮುದಿತೇ ತು ಕರೋಟಿ, ಇತ್ಥೀ [ಅಮರ ೧೬.೬೯]. ಕಪು ಸಾಮತ್ಥಿಯೇ, ಅರೋ, ಕಂ ಸೀಸಂ ಪಾಲೇತೀತಿ ವಾ ಕಪ್ಪರೋ, ರಸ್ಸೋ, ಲಸ್ಸ ರತ್ತಞ್ಚ. ಕಂ ಪಾಲಯತೀತಿ ¶ , ಕಮ್ಮಾದಿಮ್ಹಿ ಣೋ. ‘‘ಸಿರೋಟ್ಠಿಮ್ಹಿ ಕಪಾಲೋ’ಥೀ, ಘಟಾದಿಸಕಲೇಪಿಚೇ’’ತಿ ರುದ್ದೋ [ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ ೧೬.೬೮]. ಕಪಾಲೋ ಅಥೀತಿ [ಅನಿತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ] ಛೇದೋ. ಕಪಾಲಸದ್ದೋ ವಿಕಪ್ಪೇನ ಪುಲ್ಲಿಙ್ಗೋ. ಕಡಿ ಛೇದೇ, ಅರೋ. ಮಹತೀ ಸಿರಾ ಮಹಾಸಿರಾ, ಸಿರಾತಿ ಚ. ಸಿ ಬನ್ಧನೇ, ರೋ.

ತಿಕಂ ಸುಸಿರವತ್ಯಂ ವಾಯುವಹನ್ತಸಿರಾಯಂ. ತಿವಿಧಾ ಹಿ ಕಾಯಸಿರಾ ಏಕಾ ವಾಯುವಹಾ, ಅಪರಾ ಸುತ್ತಮಿವಾಟ್ಠಿಬನ್ಧಿನೀ, ಅಞ್ಞಾ ಆಹಾರವಾಹಿನೀ ಅನ್ತಖ್ಯಾ. ತತ್ರ ತತಿಯೇನ ಪಠಮಾ, ಪಠಮದುತಿಯೇಹಿ ದುತಿಯಾ ಚ ದೀಪಿತಾ, ತತಿಯಾ ಪನ ಪರತೋ ವಕ್ಖತಿ. ನಹ ಬನ್ಧನೇ, ಅರು. ಸಿ ಬನ್ಧನೇ, ರೋ. ಧಮ ಸದ್ದೇ, ಯು. ನದಾದಿ, ಅನಿ ವಾ, ಧಮನೀ.

ತತಿಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ರಸಗ್ಗಸಾ’’ತ್ಯಾದಿ. ರಸಂ ಗಸತೀತಿ ರಸಗ್ಗಸಾ, ಗಸ ಅದನೇ. ರಸಂ ಹರತಿ ನೇತೀತಿ ರಸಹರಣೀ, ಯು, ನದಾದಿ.

ತಿಕಂ ಮಂಸೇ. ಮನ ಞಾಣೇ, ಸೋ. ಮಿಸ ಸದ್ದೇ, ಆಪುಬ್ಬೋ ಆಮಸನೇ ವಾ. ಪಿಸ ಅವಯವೇ, ತೋ. ಪಲಲಂ, ಕಬ್ಬಂಪ್ಯತ್ರ.

ದ್ವಯಂ ಆತಪಾದಿನಾ ಸುಕ್ಖಮಂಸೇ. ತಿಲಿಙ್ಗಕನ್ತೂತಿ ತ್ವನ್ತಂ ಲಿಙ್ಗಪದಂ. ವಲ, ವಲ್ಲ ಸಂವರಣೇ, ಊರೋ, ಇತ್ಥಿಯಂ ‘‘ಇತ್ಥಿಯಮತೋ ಆಪಚ್ಚಯೋ’’ತಿ ಆ, ವಲ್ಲೂರಾ. ಉದ್ಧಂ ತತ್ತಂ ಉತ್ತತ್ತಂ. ತಪ ಸನ್ತಾಪೇ, ತೋ.

೨೮೧. ಚತುಕ್ಕಂ ಲೋಹಿತೇ. ರುಹ ಜನನೇ, ತೋ, ಇತೋ ವಾ. ರುನ್ಝತೇ ಚಮ್ಮೇನಾತಿ ರುಧಿರಂ, ಇರೋ. ಸೋಣ ವಣ್ಣೇ, ತೋ. ರಞ್ಜ ರಾಗೇ, ತೋ. ಅಸಂ, ಖತಜಂಪ್ಯತ್ರ [ಖತಾ ಜಾಯತೇ (ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ ೧೬.೬೪)].

ತಿಕಂ ¶ ಖೇಳೇ. ಲಾ ಆದಾನೇ, ಅಲೋ, ಇತ್ಥಿಯಮಾ, ಲಲ ಇಚ್ಛಾಯಂ ವಾ, ಇತ್ಥಿಯಮಾ. ಖೇಲ ಗತಿಯಂ, ಅ. ಖಲ ಚಲನೇ, ಸಞ್ಚಯೇ ವಾ, ಣೋ, ಳತ್ತಂ, ಖಂ ವಾ ಆಕಾಸಂ ಇಲತೀತಿ ಖೇಳೋ. ಇಲ ಗತಿಯಂ, ಕಮ್ಮನಿ ಣೋ, ಇಲ ಗತಿಮ್ಹಿ ವಾ, ಅ, ಇಸ್ಸೇ.

ದ್ವಯಂ ಪಿತ್ತೇ. ಮಾ ಪರಿಮಾಣೇ, ಧು. ಮದ ಉಮ್ಮಾದೇ ವಾ, ಣು, ದಸ್ಸ ಧೋ. ಮಾಯೂತಿ ಪಾಠೇ ಮಯ ಗತಿಯಂ, ಣು. ಮಾಧುಮಾಯುಸದ್ದಾ ದ್ವೇ ಪುರಿಸೇ ಪುಲ್ಲಿಙ್ಗೇ. ಅಪಿದಧಾತೀತಿ ಪಿತ್ತಂ. ಅಪಿಪುಬ್ಬೋ ಧಾ ಪಿಧಾನೇ, ತೋ, ಅಲೋಪೋ, ಭುಜಾದಿ, ಪಿತ್ತಂ, ನಪುಂಸಕೇ.

ದ್ವಯಂ ಸೇಮ್ಹೇ. ಸಿಲಿಸ ಸಿಲೇಸನೇ, ಚುರಾದಿ, ಸಿಲಿಸ್ಯತೇ ಅತ್ರೇತಿ ಸೇಮ್ಹೋ, ಮನ, ಲಿಸಸ್ಸ ಹೋ, ವಣ್ಣವಿಪರಿಯಯೋ. ಇತರತ್ರ ಉಮೋ, ಸಿಲೇಸುಮೋ. ಕಫೋಪ್ಯತ್ರ, ಕೇನ ತೋಯೇನ ಫಾತಿ ವುದ್ಧಿ ಯಸ್ಸ ಕಫೋ, ನೇರುತ್ತೋ.

೨೮೨-೨೮೩. ವಿಲೀನೋ ವಿಭೂತೋ ಸ್ನೇಹೋ ವಸಾತ್ಯುಚ್ಚತೇ, ವಸ ನಿವಾಸೇ, ಆ. ದ್ವಯಂ ಅವಿಲೀನಸ್ನೇಹೇ. ಮಿದ ಸ್ನೇಹನೇ, ಣೋ. ವಪ ಬೀಜಸನ್ತಾನೇ, ಅ, ವಪಾ. ‘‘ವಪಾ ವಿವರಮೇದೇಸೂ’’ತಿ ನಾನತ್ಥಸಙ್ಗಹೇ, ಅಮರಕೋಸೇ ಪನ ಮೇದಾದೀನಮೇಕತ್ಥತಾ ದೀಪಿತಾ, ವುತ್ತಞ್ಹಿ ತತ್ಥ ‘‘ಮೇದೋ ತು ವಪಾ ವಸಾ’’ತಿ [ಅಮರ ೧೬.೬೪].

ತಿಕಂ ಚನ್ದನಸುವಣ್ಣಾದ್ಯಲಙ್ಕಾರಕತಸರೀರಸೋಭಾಯಂ. ಕಪು ಸಾಮತ್ಥಿಯೇ, ಆಕಪ್ಪನಂ ಆಕಪ್ಪೋ, ಣೋ. ‘‘ನೇಪಚ್ಛೇ ಗೇಹಮತ್ತೇ ¶ ಚ, ವೇಸೋ ವೇಸ್ಯಾಗಹೇಪಿ [ವೇಸ್ಸಗಹೇಪಿ (ಕ.)] ಚೇ’’ತಿ [ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ ೧೬.೯೯] ರಭಸೋ. ವಸ ಕನ್ತಿಯಂ, ವಿಸಿ ಬ್ಯಾಪನೇ ವಾ, ಣೋ. ನಿಸ್ಸೇಸತೋ ಪಥನಂ ಪಖ್ಯಾನಂ ನೇಪಚ್ಛಂ, ಪಥ ಪಖ್ಯಾನೇ ಘ್ಯಣ. ಪಟಿಕಮ್ಮಂ, ಪಸಾಧನಂಪ್ಯತ್ರ.

ಛಕ್ಕಂ ಹಾರಾದ್ಯಾಭರಣೇ. ಮಡಿ ಭೂಸಾಯಂ, ಕರಣೇ ಯು. ಸಾಧ ಸಂಸಿದ್ಧಿಯಂ, ಯು, ಸಾಠ ಸಙ್ಖಾರಗತೀಸು ವಾ, ಪಸಾಠನಂ, ಮುದ್ಧಜದುತಿಯೋತ್ರ. ಭೂಸ ಅಲಙ್ಕಾರೇ, ಕರಣೇಯೇವ ಯು. ಆಭರಿಯ್ಯತೇ ತನ್ತಿ ಆಭರಣಂ, ಭರ ಭರಣೇ, ಕಮ್ಮನಿ ಯು. ಅಲಂ ವಿಭೂಸನಂ ಕರಿಯ್ಯತೇನೇನೇತಿ ಅಲಙ್ಕಾರೋ, ಣೋ. ಪಿಳನ್ಧ ಭೂಸನೇ, ಕರಣೇ ಯು. ಪರಿಕ್ಖಾರೋಪ್ಯತ್ರ [ಪರಿಕರೋಪ್ಯತ್ರ (ಕ.)].

ದ್ವಯಂ ಮಕುಟೇ. ಕಿರ ವಿಕಿರಣೇ, ಈಟೋ. ಮಕಿ ಮಣ್ಡನೇ, ಉಟೋ. ಮುಕುಟೋತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಏತೇ ದ್ವೇ ಅನಿತ್ಥೀ.

ದ್ವಯಂ ಮಕುಟಗ್ಗಟ್ಠೇ ನಾಯಕಮಣಿಮ್ಹಿ. ಮಕುಟಚೂಳಾಯಂ ಚುಮ್ಬಿತಾ ಮಣಿ ಚೂಳಾಮಣಿ. ಮಕುಟಸಿರಸಿ ಚುಮ್ಬಿತಾ ಮಣಿ ಸಿರೋಮಣಿ.

೨೮೪. ದ್ವಯಂ ಉಣ್ಹೀಸಪಟ್ಟೇ. ಸಿರಸೋ ವೇಠನಂ ಸಿರೋವೇಠನಂ. ಉಪುಬ್ಬೋ ನಹ ಬನ್ಧನೇ, ಈಸೋ, ವಣ್ಣವಿಕಾರೋ. ಯಂ ಬಹುಕಾಲಂ ದೇಬ್ಯಾಮನುಸ್ಸೇಸ್ವಪಿ ಭವತಿ, ತತ್ರ ಕಣ್ಣಾಭರಣೇ ಕುಣ್ಡಲಾದಿದ್ವಯಂ. ಕುಡಿ ದಾಹೇ, ಅಲೋ. ವೇಠ ವೇಠನೇ, ಕಣ್ಣಸ್ಸ ವೇಠನಂ ಕಣ್ಣವೇಠನಂ, ಮುದ್ಧಜದುತಿಯೋಯಂ.

ತಿಕಂ ತಾಳಕಾಖ್ಯೇ ಕಣ್ಣಾಭರಣೇ. ಕಣ್ಣಾನಂ ಭೂಸನಂ ಕಣ್ಣಿಕಾ, ಕಣ್ಣಾ ಭೂಸನೇ ಬಹುಲಲಕ್ಖಣೇ ಣಿಕೋ. ಕಣ್ಣಚ್ಛದನಂ ¶ ಪೂರತಿ ಯೇನ ಸೋ ಕಣ್ಣಪೂರೋ. ಕಣ್ಣಸ್ಸ ವಿಭೂಸನಂ ಕಣ್ಣವಿಭೂಸನಂ, ಕರಣೇ ಯು. ತಾಲಪತ್ತಂಪ್ಯತ್ರ.

೨೮೫. ದ್ವಯಂ ಗೀವಾಭರಣೇ. ಕಣ್ಠಸ್ಸ ಭೂಸಾ ಕಣ್ಠಭೂಸಾ, ಥೀ. ಗೀವಾಯಂ ಭವಂ ಗೀವೇಯ್ಯಂ, ಭವತ್ಥೇ ಏಯ್ಯೋ, ಗೀವಾಯ ಆಭರಣಂ ವಾ ಗೀವೇಯ್ಯಂ, ಗೀವತೋ ಆಭರಣೇ ಏಯ್ಯೋ.

ದ್ವಯಂ ಮುತ್ತಾವಲಿಯಂ. ಹರೀಯತೇ ಮನೋ ಯೇನ ಹಾರೋ. ಮುತ್ತಾನಂ ಆವಲಿ ಪನ್ತಿ ಮುತ್ತಾವಲಿ. ಹಾರಾಸದ್ದೋಪ್ಯತ್ರ.

ಚತುಕ್ಕಂ ಪಕೋಟ್ಠಾಭರಣೇ. ಪಕೋಟ್ಠೋ ನಾಮ ಕಪ್ಪರಸ್ಸಾಧೋಭಾಗೋ. ನೀ ನಯೇ, ಉರೋ, ಇಯಾದೇಸೋ. ವಲ ಸಂವರಣೇ, ಅಯೋ, ಅನಿತ್ಥೀ, ನಿಯುರೋಪಿ. ಕಟ ವಸಾವರಣಗತೀಸು, ಣ್ವು. ಪರಿ ಸಮನ್ತತೋ ಹರತಿ ಚಿತ್ತಂ ಯನ್ತಿ ಪರಿಹಾರಕಂ, ಣ್ವು. ಅವಾಪಕೋಪ್ಯತ್ರ.

೨೮೬-೨೮೭. ದ್ವಯಂ ಮುತ್ತಾದಿಘಟಿತವಲಯವಿಕತ್ಯಾಭರಣೇ. ಕಾ ಸದ್ದೇ, ಕಣಪಚ್ಚಯೋ, ಕಣ ಸದ್ದೇ ವಾ, ದ್ವಿತ್ತಂ, ಕಙ್ಕಣಂ, ಕಕಿ ಗತ್ಯತ್ಥೇ ¶ ವಾ, ಯು, ಕಕಿ ಲೋಲ್ಯೇ ವಾ, ಕಙ್ಕತಿ ಯೇನಾತಿ ಕಙ್ಕಣಂ, ಕರಣೇ ಯು. ಕರಸ್ಸ ಭೂಸಾ ಕರಭೂಸಾ, ಥೀ.

ದ್ವಯಂ ಖುದ್ದಘಣ್ಟಿಕಾಯಂ. ಕಿಂ ಕುಚ್ಛಿತಂ ಕಣತೀತಿ ಕಿಙ್ಕಣೀ, ನದಾದಿ. ಕಿಙ್ಕಿಣೀತಿಪಿ ಪಾಠನ್ತರಂ, ತದಾ ಯದಾದಿ. ಖುದ್ದಾ ಏವ ಘಣ್ಟಾ ಖುದ್ದಘಣ್ಟಿಕಾ, ಸಕತ್ಥೇ ಕೋ, ಘಟ ಚಲನೇ.

ದ್ವಯಂ ಅಙ್ಗುಲ್ಯಾಭರಣೇ. ಅಙ್ಗುಲಿಯಂ ಭವಂ ಅಙ್ಗುಲೀಯಕಂ, ಈಯೋ, ಸಕತ್ಥೇ ಕೋ, ಅಙ್ಗುಲೀನಮಾಭರಣಂ ಅಙ್ಗುಲ್ಯಾಭರಣಂ. ಉಮ್ಮಿಕಾಪ್ಯತ್ರ. ತಮೇವಾಙ್ಗುಲೀಯಕಂ ಸಾಕ್ಖರಮಕ್ಖರವನ್ತಂ ‘‘ಮುದ್ದಿಕಾ, ಅಙ್ಗುಲಿಮುದ್ದಾ’’ತಿ ಚೋಚ್ಚತೇ. ಮುದ ತೋಸೇ, ಣ್ವು, ಆ, ಮುದ್ದಿಕಾ, ಫಲವಿಸೇಸೇಪ್ಯಯಂ. ಅಙ್ಗುಲಿಯಂ ಭವಾ ಮುದ್ದಾ ಅಙ್ಗುಲಿಮುದ್ದಾ.

ದ್ವಯಂ ಇತ್ಥಿಕಟ್ಯಾಭರಣೇ. ರಸ ಸದ್ದೇ, ಕತ್ತರಿ ಯು, ಆ, ರಸನಾ. ಸಾಯೇವ ಇನೀಮ್ಹಿ ರಸನೀ. ‘‘ಸಾರೇ ಧನಿಮ್ಹಿ ರಸನಂ, ಜಿವ್ಹಾಯಂ ರಸನಾ ನ ಸೋ’’ತಿ ರುದ್ದೋ. ಮೇಹನಸ್ಸ ಖಸ್ಸ ಮಾಲಾ ಮೇಖಲಾತಿ ನಿರುತ್ತಿ, ಮೇಹನಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ಮಾಲಾತ್ಯತ್ಥೋ. ಕಾಞ್ಚೀ ಸತ್ತಕೀ, ಸಾರಸನಂಪ್ಯತ್ರ.

ಏಕಯಟ್ಠಿ ಭವೇ ಕಾಞ್ಚೀ, ಮೇಖಲಾ ತ್ವ’ಟ್ಠಯಟ್ಠಿಕಾ;

ರಸನಾ ಸೋಳಸಾ ಞೇಯ್ಯಾ, ಕಲಾಪಾ ಪಞ್ಚವೀಸತಿ [ಕಲಾಪೋ ಪಞ್ಚವೀಸಕೋ (ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ ೧೬.೧೦೮)].

ತಿಕಂ ಸೋವಣ್ಣೇ ಪಗಣ್ಡಭೂಸನೇ. ಪಗಣ್ಡೋ ನಾಮ ಕಪ್ಪರಸ್ಸೋಪರಿಭಾಗೋ. ಕೇ ಸದ್ದೇ, ಉರೋ, ಯಾಗಮೋ. ಅಙ್ಗ ಗಮನೇ. ದೋ. ಬಾಹುಮೂಲಸ್ಸ, ಬಾಹುಮೂಲೇ ವಾ ಭವಂ ವಿಭೂಸನಂ ಬಾಹುಮೂಲವಿಭೂಸನಂ.

೨೮೮. ಚತುಕ್ಕಂ ಇತ್ಥಿಚರಣವಿಭೂಸನೇ. ಅಙ್ಗದಾಕಾರಂ ಪಾದಭೂಸನಂ ಪಾದಙ್ಗದಂ. ಮಜಿ ಸದ್ದತ್ಥೋ, ಈರೋ, ಪಾದೇ ಕಟಕಂ ಪಾದಕಟಕಂ. ಊನಂ ಪಾದಂ ಪೂರೇತೀತಿ ನೂಪುರೋ, ವಣ್ಣವಿಪರಿಯಯೋ. ಪಾದಕಟಕೋ ಚ ನೂಪುರೋ ಚೇತಿ ಕಟಕಸದ್ದಸ್ಸ ಪುಲ್ಲಿಙ್ಗೇಪಿ ಪವತ್ತನತೋ ¶ ದ್ವನ್ದಸಮಾಸೋ. ತುಲಾಕೋಟಿ, ಹಂಸಕೋಪ್ಯತ್ರ. ತುಲ ಗತಿಕೋಟಿಲ್ಯೇ. ಕುಟಿಲಕೋಟಿತ್ತಾ ತುಲಾಕೋಟಿ, ಪುಮೇ. ಹಂಸಗತಿತ್ತಾ ಹಂಸಕೋ.

೨೮೯. ಮುಖಫುಲ್ಲಾದಯೋ ಅಲಙ್ಕಾರಪ್ಪಭೇದಾ ಸಿಯುಂ. ಮುಖಫುಲ್ಲಂ ನಾಮ ಸುವಣ್ಣಮಯೋ ಮುಖಾಲಙ್ಕಾರೋ, ಮುಖೇ ಫುಲ್ಲತೀತಿ ಮುಖಫುಲ್ಲಂ, ಫುಲ್ಲ ವಿಕಸನೇ, ದನ್ತಾದೀಸು ಸುವಣ್ಣಮಯಾಲಙ್ಕಾರೋಪಿ ಮುಖಫುಲ್ಲಮೇವ. ಉಣ್ಣತಂ ಸುವಣ್ಣಾದಿರಚಿತಂ ನಲಾಟಾಭರಣಂ, ಉಪುಬ್ಬೋ ನಮು ನಮನೇ. ಏತ್ಥ ಚ ಮುಖಫುಲ್ಲುಣ್ಣತಾನಂ ವಿಸೇಸಂ ವಿಪರಿಯಯೇನಾಪೀತಿ ವದನ್ತಿ. ಗಾವೀನಂ ಥನಾಕಾರತ್ತಾ ಗತ್ಥನಂ, ಓಸ್ಸತ್ತಂ, ತಮೇವ ಉತ್ತಮತ್ತಾ ಉಗ್ಗತ್ಥನಂ, ಚತುಯಟ್ಠಿಕೋ ಹಾರಭೇದೋ. ಗಮು ಗಮನೇ, ಣ್ವು, ದ್ವಿತ್ತಂ, ಅಸ್ಸಿತ್ತಞ್ಚ, ಗಿಙ್ಗಮಕಂ, ಬಾತ್ತಿಂಸಯಟ್ಠಿಕೋ ಹಾರಭೇದೋವ. ಆದಿನಾ ಅದ್ಧಹಾರೋ, ಮಾಣವಕೋ, ಏಕಾವಲೀ, ನಕ್ಖತ್ತಮಾಲಾದಯೋ ಹಾರಭೇದಾ ಚ ಸಙ್ಗಯ್ಹನ್ತಿ [ಅಮರ ೧೬.೧೦೬].

೨೯೦. ಪಜ್ಜಂ ವತ್ಥಮತ್ತೇ. ಚಿಲ ವಸ್ಸನೇ, ಚಿಲ್ಯತೇ ಅಚ್ಛಾದೀಯತೇತಿ, ಣೋ, ಥಿಯಂ ಚೇಲೀ. ಛದ ಸಂವರಣೇ, ಆಪುಬ್ಬೋ ಕರಣೇ, ಯು. ವಸ ಅಚ್ಛಾದನೇ, ವಸ್ಯತೇ ಅಚ್ಛಾದೀಯತೇತಿ ವತ್ಥಂ, ಥೋ. ಣಮ್ಹಿ ವಾಸೋ. ಯುಮ್ಹಿ ವಸನಂ. ಅಮ ಗಮನೇ, ಕರಣೇ ಯು, ಅಂಸುಕಂ, ರಂಸಿಪರಿಯಾಯೋಪ್ಯಯಂ. ಅಮ್ಬ ಸದ್ದೇ, ಕತ್ತರಿ ಅರೋ. ಪಟ ಗಮನೇ, ಕರಣೇ ಅ, ಸೋಭನಚೇಲೇಪ್ಯಯಂ. ದು ಗಮನೇ, ಕರಣೇ ಸೋ, ದ್ವಿತ್ತಂ, ದುರೂಪಂ ಅಸತಿ ಖೇಪತೀತಿ ವಾ ದುಸ್ಸಂ, ದುರೂಪಂ ಅಸತಿ ದೀಪೇತೀತಿ ವಾ ದುಸ್ಸಂ, ದುಪುಬ್ಬೋ ಅಸ ದಿತ್ತಿಯಂ ¶ . ಚಲ ವಸನೇ, ಅಸ್ಸೋತ್ತಂ, ಳತ್ತಞ್ಚ. ಸಟ ರುಜಾವಿಸರಣಗತ್ಯಾವಸಾನೇಸು, ಣ್ವು.

೨೯೧. ಪಜ್ಜಂ ವತ್ಥಭೇದೇ. ತತ್ರಾದಿದ್ವಯಂ ದುಕೂಲಖ್ಯೇ ವತ್ಥೇ. ಖು ಸದ್ದೇ, ಮೋ, ಖುಮಸದ್ದಾ ವಿಕಾರೇ ಣೋ, ಖುಮಾಯ ವಿಕಾರೋ ಖೋಮಂ, ಖುಮಾ ನಾಮ ಅತಸೀ, ತಬ್ಬಕ್ಕಲಸಮ್ಭವಂ ವತ್ಥಂ, ವಾಚ್ಚಲಿಙ್ಗೋಯಂ. ಕೂಲ ಆವರಣೇ, ದುಕ್ಖೇನ ಕುಲ್ಯತೇತಿ ದುಕೂಲಂ, ದುಮೇಹಿ ಜಾತಂ ಕೂಲನ್ತಿ ವಾ ದುಕೂಲಂ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ದುಕೂಲಮ್ಪಿ ಏಕಂ ವತ್ಥನ್ತರಂ, ನ ಖೋಮನಾಮ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ. ತಂ ‘‘ಖೋಮ’ಮಟ್ಟೇ ದುಕೂಲೇ ಚ, ಅತಸೀವಸನೇಪಿ ಚ’’, ‘‘ಖೋಮ’ಮಟ್ಟೇ ದುಕೂಲೇಚಾ’’ತಿ ನಾನತ್ಥಸಙ್ಗಹತಿಕಣ್ಡಸೇಸೇಸು [ನಾನತ್ಥಸಙ್ಗಹ ೩.೩.೨೯೫] ವುತ್ತತ್ತಾ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಕೋಸೋ ನಾಮ ಕಿಮಿಗಬ್ಭೋ, ತತೋ ಜಾತತ್ತಾ ಕೋಸೇಯ್ಯಂ, ಏಯ್ಯೋ, ‘‘ಕೋಸೇಯ್ಯಂ ಕಿಮಿಕೋಸೋತ್ಥ’’ನ್ತಿ [ಅಮರ ೧೬.೧೧೧] ಹಿ ವುತ್ತಂ. ಕೋಸೇಯ್ಯಮೇವ ಧೋತಂ ಪಟ್ಟುಣ್ಣಂ ನಾಮ, ವುತ್ತಞ್ಚ ‘‘ಪಟ್ಟುಣ್ಣಂ ಧೋತಕೋಸೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ [ಅಮರ ೧೬.೧೧೩]. ಪತ್ತುಣ್ಣನ್ತಿಪಿ ಪಾಠನ್ತರಂ. ಪಟ್ಟುಣ್ಣರಟ್ಠೇ ಜಾತತ್ತಾ ಪಟ್ಟುಣ್ಣನ್ತಿಪಿ ವದನ್ತಿ. ಕಮು ಕನ್ತಿಯಂ, ಕಮನೀಯತ್ತಾ ಕಮ್ಬಲೋ, ರಙ್ಕುನಾಮಕಸ್ಸ ಹರಿಣವಿಸೇಸಸ್ಸ ಲೋಮೇನಸಞ್ಜಾತವತ್ಥಂ [ರಾಙ್ಕವಂ ವಿಗರೋಮಜಂ (ಅಮರ ೧೬.೧೧೧)], ಅಲೋ, ವಾಗಮೋ ಚ ಮಜ್ಝೇ. ವಾಸದ್ದೋ ಕಮ್ಬಲಸದ್ದಸ್ಸ ನಪುಂಸಕತ್ತಂ ಸಮುಚ್ಚಿನೋತಿ. ರಲ್ಲಕೋಪಿ [ಅಮರ ೧೬.೧೧೬] ಕಮ್ಬಲಪರಿಯಾಯೋ. ಸಣ ಸದ್ದೇ, ಕತ್ತರಿ ಅ, ಸಣೋ ನಾಮ ಥಿರತ್ತಚೋ ಏಕೋ ರುಕ್ಖಯೋನಿ, ಯಸ್ಸ ತಚೇನ ಕೇವಟ್ಟಾದಯೋ ಜಾಲಾದೀನಿ ಕರೋನ್ತಿ, ಸಣಸ್ಸ ವಿಕಾರೋ ಸಾಣಂ, ವತ್ಥಂ. ಮಿಗಲೋಮಾನಿ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ಸುಖುಮಾನಿ ಕತ್ವಾ ಕತಮಮ್ಬರಂ ಕೋಟುಮ್ಬರಂ, ಕುಟ ಛೇದನೇ, ಉಸ್ಸೋ, ಅಸ್ಸು, ಕೋಟುಮ್ಬರಟ್ಠೇಜಾತತ್ತಾ ವಾ ಕೋಟುಮ್ಬರಂ. ಭಙ್ಗಂ ನಾಮ ಖೋಮಾದೀನಿ ಸಬ್ಬಾನಿ ¶ ಏಕಜ್ಝಾನಿ ವೋಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕತವತ್ಥಂ, ಭನ್ಜ ಅವಮದ್ದನೇ, ಅಥ ವಾ ಭಙ್ಗಂ ನಾಮ ಸಾಣಫಲಂ, ತಬ್ಬಿಕಾರತ್ತಾ ವತ್ಥಂ ಭಙ್ಗಂ, ವುತ್ತಞ್ಚ ನಾನತ್ಥಸಙ್ಗಹೇ ‘‘ಭಙ್ಗಾ ಸಾಣಾಖ್ಯಸಸ್ಸೇಪೀ’’ತಿ. ಸಸ್ಸಸದ್ದೇನ ಚೇತ್ಥ ಫಲಂ ವುತ್ತಂ, ‘‘ರುಕ್ಖಾದೀನಂ ಫಲಂ ಸಸ್ಸ’’ನ್ತಿ [ಅಮರ ೧೪.೧೫] ವಚನತೋ. ಭಙ್ಗಮ್ಪಿ ವಾಕಮಯಮೇವಾತಿ ಕೇಚಿ. ವತ್ಥನ್ತರಂ ವತ್ಥವಿಸೇಸೋ. ಆದಿನಾ ಕಪ್ಪಾಸಾದಯೋಪಿ ಗಹಿತಾ.

೨೯೨-೨೯೩. ಚತುಕ್ಕಂ ಪರಿಧಾನಭೂತೇ ಅಧೋವತ್ಥೇ. ಅಧೋಭಾಗೇ ವಸೀಯತೇತಿ ನಿವಾಸನಂ, ನಿಸದ್ದೋ ಅಧೋಭಾಗಸ್ಸ ಜೋತಕೋ. ವಸ ಅಚ್ಛಾದನೇ, ಕಮ್ಮನಿ ಯು. ಬಾಹುಲ್ಯೇನ ಅನ್ತರೇ ಮಜ್ಝೇ ಭವಂ ಅನ್ತರೀಯಂ, ಈಯೋ. ಸಮಾನಲಿಙ್ಗತ್ತಾ ದ್ವನ್ದೋ. ಅನ್ತರೇ ಭವಂ ಅನ್ತರಂ, ಣೋ. ಅನ್ತರೇ ಮಜ್ಝೇ ಭವೋ ವಾಸೋ ಅನ್ತರವಾಸಕೋ, ಸಕತ್ಥೇ ಕೋ. ಉಪಸಂಬ್ಯಾನಂಪ್ಯತ್ರ [ಅಮರ ೧೬.೧೧೭].

ಪಞ್ಚಕಂ ಉಪರಿಧಾನೇ. ವರ ಅಚ್ಛಾದನೇ, ಪಪುಬ್ಬೋ, ಕಮ್ಮನಿ ಣೋ, ಉಭಯತ್ರಾಪಿ ವುದ್ಧಿ, ಪಾವಾರೋ. ಉತ್ತರಸ್ಮಿಂ ದೇಹಭಾಗೇ ಆಸಜ್ಜತೇತಿ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗೋ, ಆ ಪುಬ್ಬೋ ಸಞ್ಜ ಸಙ್ಗೇ. ಉಪರಿ ಸಂವೀಯತೇ ಪಿಧೀಯತೇ ಬಾಹುಲ್ಯೇನಾತಿ, ಯು. ಉಪಸಂಪುಬ್ಬೋ ವೀ ತನ್ತಸನ್ತಾನೇ. ಉತ್ತರಸ್ಮಿಂ ದೇಹಭಾಗೇ ಭವಂ ವಿಜ್ಜಮಾನಂ ಉತ್ತರಂ, ಉತ್ತರೀಯಞ್ಚ, ಣೋ, ಈಯೋ ಚ. ಸಂಬ್ಯಾನಂಪ್ಯತ್ರ.

ನವಂ ವತ್ಥಂ ಅಹತನ್ತಿ ಮತಂ ಕಥಿತಂ, ನ ಹಞ್ಞತಿ ಯಂ ಪಾಸಾಣಾದೀಹೀತಿ ಅಹತಂ. ತನ್ತತೋ ಅಚಿರಮಾಹರಿತಂ ವತ್ಥಂ. ಅನಾಹತಂ, ನಿಪ್ಪವಾಣಿ, ತನ್ತಕಂಪ್ಯತ್ರ. ವುತ್ತಞ್ಚ ‘‘ಅನಾಹತಂ ನಿಪ್ಪವಾಣಿ, ತನ್ತಕಞ್ಚ ನವಮ್ಬರೇ’’ತಿ [ಅಮರ ೧೬.೧೧೨].

ದ್ವಯಂ ¶ ಚಿರಕಾಲತ್ತಾ ನಿದ್ದಸೇ ಜಿಣ್ಣವತ್ಥೇ. ನತ್ಥಿ ಅನ್ತೋ ದಸಾ ಯಸ್ಸ ನನ್ತಕಂ, ಸಕತ್ಥೇ ಕೋ. ಕುಚ್ಛಿತೋ ಪಟೋ ಕಪ್ಪಟೋ, ಕಪ್ಪ ವಿತಕ್ಕೇ ವಾ, ಅಟೋ. ದ್ವಯಂ ಅಥಿರವತ್ಥೇ, ಜಿಣ್ಣವಸನಂ ಅಥಿರಂ ವತ್ಥಂ. ‘‘ಪಟ’’ಇತಿ ಚರತಿ ಫೋಟತೀತಿ ಪಟಚ್ಚರಂ, ಪಟಚ್ಚರಮೇವ ಪಳಚ್ಚರಂ, ಳತ್ತಂ.

೨೯೪. ದ್ವಯಂ ಕೋಟಿಕಾದಿಸನ್ನಾಹೇ, ಚೋಳೇ ಚ. ಕಚ ಬನ್ಧನೇ, ಉಕೋ, ನಿಗ್ಗಹೀತಾಗಮೋ ಚ. ವಾಣಂ ಸರಂ ವಾರಯತೀತಿ ವಾರವಾಣೋ, ಕಮ್ಮನಿ ಣೋ, ಅಭಿಧಾನತೋ ವಾರಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಪಾತೋ, ಅನಿತ್ಥಿಯಮೇತೇ. ವತ್ಥಸ್ಸ ಅವಯವೇ ದಸಾಸದ್ದೋ ಇತ್ಥೀ. ‘‘ದಸಾ ವತ್ಯಮವತ್ಥಾಯಂ, ವತ್ಥಂಸೇ ಬಹುಮ್ಹಿ ದ್ವಿಸೂ’’ತಿ [ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ ೧೬.೧೧೪] ರಭಸೋ. ದಾ ಛೇದನೇ, ಕಮ್ಮನಿ ಸೋ, ರಸ್ಸೋ.

ಉತ್ತಮಙ್ಗಮ್ಹಿ ಸೀಸೇ ಯೋ ಕಞ್ಚುಕೋ ಸುವಣ್ಣಾದಿಮಯೋ, ಸೋ ‘‘ನಾಳಿಪತ್ತೋ’’ತಿ ಕಥಿತೋ. ನಾಳಿಪತ್ತೋ ತಂಸಣ್ಠಾನೋ ಸುವಣ್ಣಾದಿಪಟೋ ನಾಳಿಪತ್ತೋ. ಸೀಸಕಂ, ಸಿರಿಯಂ, ಸಿರೋಹನ್ತಿಪಿ ತಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ.

೨೯೫. ತಿಕಂ ದೀಘತ್ತೇ. ಆಪುಬ್ಬೋ ಯಮು ಉಪರಮೇ, ಣೋ. ಆ ಭುಸೋ ಯಾತಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ವಾ ಆಯಾಮೋ, ಯಾ ಗತಿಪಾಪುಣೇಸು, ಮೋ. ದೀಘಸ್ಸ ಭಾವೋ ದೀಘತಾ. ರುಹ ಜನನೇ, ಣೋ.

ದ್ವಯಂ ¶ ವಿತ್ಥಾರೇ. ವತ್ಥವಿಸಯೇ ‘‘ಓಸಾರೋ’’ತಿ ರೂಳ್ಹೇ. ಸಮನ್ತತೋ ನಯ್ಹತೀತಿ ಪರಿಣಾಹೋ, ನಹ ಬನ್ಧನೇ, ಣೋ. ವಿತ್ಥಾರೇನ ಸರಣಂ ವಿಸಾರೋ, ಸೋ ಏವ ವಿಸಾಲತಾ.

೨೯೬. ಚತುಕ್ಕಂ ಚೀವರೇ. ಅರಹತಂ ಧಜೋ ಅರಹದ್ಧಜೋ, ರೂಳ್ಹಿಯಾ ತದಞ್ಞಚೀವರೇಸು. ಕಸಾಯೇನ, ಕಸಾವೇನ ಚ ರತ್ತಂ ಕಾಸಾಯಂ, ಕಾಸಾವಞ್ಚ, ಸಮಾನಲಿಙ್ಗತ್ತಾ ದ್ವನ್ದೋ. ಚಿ ಚಯೇ, ಈವರೋ. ವತ್ಥಖನ್ಧೇಹಿ ಚೀಯತೇತಿ ಚೀವರಂ.

ಮಣ್ಡಲಾದಯೋ ತದಙ್ಗಾನಿ ಸಮೂಹಭೂತಸ್ಸ ಚೀವರಸ್ಸ ಅವಯವಾನಿ. ಮಡಿ ಭೂಸಾಯಂ, ಅಲೋ, ಮಣ್ಡಲಂ. ಚೀವರಪರಿಯನ್ತೋಯಂ ಮಹಾಪಥವಿಯಾ ಚಕ್ಕವಾಳಪಬ್ಬತೋ ವಿಯ ಚೀವರಸ್ಸ ಸಮನ್ತತೋ ತಿಟ್ಠತಿ. ವಿವಟ್ಟೋ ನಾಮ ಚೀವರಮಜ್ಝಗತಮಗ್ಗೋ, ಸೋ ಹಿ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವಿವಟ್ಟೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ವಟ್ಟ ಆವಟ್ಟನೇ. ಕುಸಿ ನಾಮ ಮಗ್ಗಾನಂ ಮಜ್ಝಗತವತ್ಥಖಣ್ಡಂ, ಕುಸ ಛೇದನೇ, ಕಮ್ಮನಿ ಇ, ಕುಸಿ, ಪುಮಿತ್ಥಿಯಂ.

೨೯೭. ಫಲಾದೀನಂ ಯಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಸನ್ತಿ, ಏತಾ ವತ್ಥಸ್ಸ ಯೋನಿಯೋ ಕಾರಣಾನಿ ತತೋ ತದುಪ್ಪತ್ತಿತೋ. ಕಪ್ಪಾಸಿಕಂ ವತ್ಥಂ ಫಾಲಂ ನಾಮ ಫಲವಿಕಾರತ್ತಾ, ವಿಕಾರೇ ಣೋ, ತೀಸು. ಯಥಾ – ಫಾಲೋ ಪಟೋ, ಫಾಲಾ ಚೇಲೀ, ಫಾಲಂ ವತ್ಥಂ. ಖೋಮಾದಯೋ ಪನ ಪಟಾ ತಚಬ್ಭವಾ ತಚತೋ ಸಞ್ಜಾತಾ.

೨೯೮. ಕೋಸೇಯ್ಯಂ ¶ ವತ್ಥಂ ಕಿಮಿಜಂ ನಾಮ. ಮಿಗಲೋಮಮಯನ್ತು ಕಮ್ಬಲಂ. ದ್ವಯಂ ಬ್ಯವಧಾಯಕಪಟೇ, ಕಣ್ಡಪಟೇಪೀತಿ ಕೇಚಿ. ಸಮಾನತ್ಥಾ ಏತೇ ದ್ವೇ ತುಲ್ಯತ್ಥಾತ್ಯತ್ಥೋ. ಜು ಗತಿಯಂ, ಭೂವಾದಿ, ಜು ಬನ್ಧನೇ ವಾ, ಯು, ಅನಕಾದೇಸೋ, ಸಾ ಇತ್ಥೀ. ತಿರೋ ಕರೀಯತಿ ಪಿಧೀಯತಿ ಯಾಯ, ಸಾ ತಿರೋಕರಣೀ, ಯು. ಪತಿಸೀರಾಪ್ಯತ್ರ. ಪತಿಪುಬ್ಬೋ ಸಿ ಬನ್ಧನೇ, ರೋ.

೨೯೯. ದ್ವಯಂ ಉಪರಿಬನ್ಧಪಟೇ, ಅಥಸದ್ದೋತ್ರ ಲಿಙ್ಗಾದಿಜೋತಕೋ. ಉದ್ಧಂ ಲೋಚತೇ ಬನ್ಧೀಯತೇತಿ ಉಲ್ಲೋಚಂ, ಲುಚ ದಸ್ಸನೇ. ಚನ್ದಾತಪೇ ವಿತನ್ಯತೇತಿ ವಿತಾನಂ, ತನು ವಿತ್ಥಾರೇ, ಣೋ, ಚುರಾದಿ. ದ್ವಯಮ್ಪಿ ಪುನ್ನಪುಂಸಕನ್ತಿ ಈರಿತಂ ಕಥಿತಂ.

ದ್ವಯಂ ಸಿನಾನೇ. ನಹ ಸೋಚೇ, ಕರಣೇ ಯು, ಸಿನಾ ಸೋಚೇ, ಕರಣೇ ಯು, ‘‘ಸಿನಾನೇ’’ತಿ ಸತ್ತಮ್ಯನ್ತಂ ಪದಂ. ದ್ವಯಂ ಕುಲ್ಯಾದಿನಾ [ಕುಟ್ಯಾದಿನಾ (ಕ.), ಕುಜ್ಜನಾದಿನಾ (ನಿಸ್ಸಯ), ಕುಙ್ಕುಮಹಲಿದ್ದಾದಿನಾ (ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ ೧೬.೧೨೧)] ಅಙ್ಗನಿಮ್ಮಲೀಕರಣೇ. ಉಬ್ಬತ್ತೀಯತೇ ವಿಸಾರೀಯತೇ ಮಲಮನೇನೇತಿ ಉಬ್ಬತ್ತನಂ, ವತು ವತ್ತನೇ, ಭೂವಾದಿ. ಮಜ್ಜ ಸುದ್ಧಿಯಂ, ಯು. ಸಮನ್ತಿ ದ್ವಯಮಿದಂ ಸಮಾನತ್ಥಂ.

೩೦೦. ತಿಕಂ ನಲಾಟಕತೇ ಚಿತ್ತಕೇ. ತಿಲಕಾಕತಿ ತಿಲಕೋ. ಚಿತ್ತಕಾಕತಿ ಚಿತ್ತಕಂ. ಚಕಾರೇನ ತಮಾಲಪತ್ತಾಕತಿ ತಮಾಲಪತ್ತಂ ¶ . ಸಾಮಞ್ಞೇನ ವಿಸೇಸಕಂ, ಉಭೋ ವಿಸೇಸಕತಿಲಕಾ ಅನಿತ್ಥೀ, ಸೇಸದ್ವಯಂ ನಪುಂಸಕಂ [ಅಮರ ೧೬.೧೨೩].

ತಿಕಂ ಚನ್ದನೇ, ಚದಿ ಹಿಲಾದನೇ, ಹಿಲಾದನಂ ಸುಖಾಪನಂ, ಯು. ಗನ್ಧಾನಂ ಸಾರೋ ಉತ್ತಮೋ ಗನ್ಧಸಾರೋ, ಗನ್ಧಯುತ್ತೋ ಸಾರೋ ಥಿರಂಸೋ ವಾ ಗನ್ಧಸಾರೋ. ಮಲಯದೀಪಗಿರಿಮ್ಹಿ ಜಾಯತೀತಿ ಮಲಯಜೋ. ಭದ್ದಸಿರೀಪ್ಯತ್ರ.

೩೦೧. ತಿಕಂ ಪೀತಚನ್ದನೇ. ‘‘ಗೋಸೀಸ’’ಇತಿ ಪಬ್ಬತೇ ಮಲಯೇ ದೇಸೇ ಜಾತಂ ಗೋಸೀಸಂ, ಗೋ ವಿಯ ಜಲಂ ವಿಯ ಸೀತನ್ತಿ ವಾ ಗೋಸೀತಂ, ತದೇವ ತಸ್ಸ ಸಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಗೋಸೀಸಂ. ತಿಲಪಣ್ಣಪ್ಪಮಾಣಪಣ್ಣಯುತ್ತತಾಯ ತೇಲಪಣ್ಣಿಕಂ. ಮನಂ ಹರತೀತಿ ಹರಿ, ತಮೇವ ಚನ್ದನನ್ತಿ ಹರಿಚನ್ದನಂ. ಪೀತಸಾರು, ಸುಸೀತಂಪ್ಯತ್ರ. ಗೋಸೀಸಾದಯೋ ತಯೋ ಪುಮೇ, ನಪುಂಸಕೇ ಚ ವತ್ತನ್ತಿ.

ಚತುಕ್ಕಂ ರತ್ತಚನ್ದನೇ. ತಿಲಪಣ್ಣಪ್ಪಮಾಣಪಣ್ಣಯುತ್ತತಾಯ ತಿಲಪಣ್ಣೀ. ಪುರಿಮೇನ ಭೇದಕರಣತ್ಥಂ ನ ವುದ್ಧಿ. ಪತ್ತಮಙ್ಗಮಸ್ಸೇತಿ ಪತ್ತಙ್ಗಂ, ಖುದ್ದಪಣ್ಣತಾಯ ಅಪ್ಪಧಾನಪತ್ತಮಿಚ್ಚತ್ಥೋ. ‘‘ಅಙ್ಗಂ ಗತ್ತನ್ತಿ ಕೋಪಾಯ-ಪತೀಕೇಸ್ವಪ್ಪಧಾನಕೇ’’ತಿ ಹಿ ನಾನತ್ಥಸಙ್ಗಹೇ. ರಞ್ಜ ರಾಗೇ, ಹೇತುಕತ್ತರಿ ಯು. ರತ್ತವಣ್ಣತಾಯ ರತ್ತಞ್ಚ ತಂ ಚನ್ದನಞ್ಚೇತಿ ರತ್ತಚನ್ದನಂ, ಅಮರಕೋಸೇ ಪನ ‘‘ಗೋಸೀಸಾದೀನಿ ರತ್ತಚನ್ದನನ್ತಾನಿ ವಿಸೇಸೇ ವತ್ತನ್ತೀ’’ತಿ [ಅಮರ ೧೬.೧೩೧] ವುತ್ತಾನಿ. ತತ್ರ ಗೋಸೀಸಸ್ಸ ಯಥಾವುತ್ತೋಯೇವತ್ಥೋ. ಧವಲಂ, ಸುಸೀತಲಂ, ಚನ್ದನಂ, ತೇಲಪಣ್ಣಿಕಂ ಮಲಯಪಬ್ಬತದೇಸಜಮೇವ. ಹರಿ ಮಣ್ಡೂಕೋ, ತದಾಕಾರೇ ಪಬ್ಬತೇ ಜಾತಂ ಚನ್ದನಂ ಹರಿಚನ್ದನಂ. ಪಕ್ಕಮ್ಬಫಲಗನ್ಧಿ ಪೀತವಣ್ಣಂ. ತಿಲಪಣ್ಣೀಪತ್ತಙ್ಗಾನಿ ರತ್ತಚನ್ದನಸದಿಸಸ್ಸ ರತ್ತಸಾರಸ್ಸ ಏಕಸ್ಸ ಚನ್ದನಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ.

ದ್ವಯಂ ¶ ರತ್ತಚನ್ದನೇ. ಅಥ ವಾ ತಿಲಪಣ್ಯಾದೀನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಲೋಹಿತಚನ್ದನಸದಿಸಸ್ಸ ರತ್ತಸಾರಸ್ಸ ಏಕಸ್ಸ ಚನ್ದನವಿಸೇಸಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ. ಕುಚನ್ದನಂಪ್ಯತ್ರ. ‘‘ಪತ್ತಙ್ಗಂ ರಞ್ಜನಂ ರತ್ತಂ, ಪತ್ರಙ್ಗಞ್ಚ ಕುಚನ್ದನ’’ನ್ತಿ ರತನಮಾಲಾಯಂ.

೩೦೨. ದ್ವಯಂ ವಣಿಜಾದೀನಂ ‘‘ಕಾಳೇಯಾ’’ಇತಿ ರೂಳ್ಹೇಪೀತಕಟ್ಠೇ. ಕಾಳವಣ್ಣಂ ಅನುಸರತಿ ಸೀಲೇನಾತಿ ಕಾಳಾನುಸಾರೀ, ಕಾಳವಣ್ಣಜನಕೋತ್ಯತ್ಥೋ. ಕಾಳಂ ಜನೇತೀತಿ ಕಾಳಿಯಂ, ‘‘ಕಾಳೀಯಕನ್ತು ಕಾಳೇಯಂ, ವಣ್ಣದಂ ಕನ್ತಿಜಾಸಕ’’ನ್ತಿ [ಜಾಸಕಂ ಕನ್ತಿದಾಯಕಂ (ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ ೧೬.೧೨೬)] ಬ್ಯಾಡಿ.

ತಿಕಂ ಅಗರುಸಾಮಞ್ಞೇ. ಲೂ ಛೇದನೇ, ಹೋ. ಲಹುನಾಮತ್ತಾ ಅಗರು. ರಸ್ಸ ಲತ್ತೇ ಅಗಲು, ದ್ವಯಂ ಪುಮೇ. ವಂಸಿಕಂ, ರಾಜಾರಹಂ, ಕಿಮಿಜಂ, ಜೋಙ್ಗಕಂಪ್ಯತ್ರ.

ಅಸ್ಮಿಂ ಅಗರುಮ್ಹಿ ಕಾಳೇ ಸತಿ ‘‘ಕಾಳಾಗರೂ’’ತ್ಯುಚ್ಚತೇ. ಮಲ್ಲಿಕಾಪುಪ್ಫಗನ್ಧಿ ಅಗರು ಪನ ಮಙ್ಗಲ್ಯೋಚ್ಚತೇ.

ದ್ವಯಂ ಸಲ್ಲಕೀದವೇ. ತುರುಕ್ಖೋ ವುತ್ತೋ. ಪಿಡಿ ಸಙ್ಘಾತೇ, ಣ್ವು. ಸಿಹಲೋ, ಯಾವಣೋಪ್ಯತ್ರ.

೩೦೩. ದ್ವಯಂ ಮಿಗನಾಭಿಯಂ. ಕತ್ಥ ಸಿಲಾಘಾಯಂ, ಊರೋ, ನದಾದಿ, ಸಕತ್ಥೇ ಕೋ. ಮಿಗಸ್ಸ ಮದೋ ಮಿಗಮದೋ, ಮಿಗೋ ಮರತಿ ಯೇನಾತಿ ವಾ ಮಿಗಮರೋ, ಸೋ ಏವ ಮಿಗಮದೋ.

ದ್ವಯಂ ¶ ಕುಟ್ಠೇ. ಕುಟ ಛೇದನೇ, ಠೋ, ತೋ ವಾ, ‘‘ಕುಟಾದೀಹಿ ಠೋ’’ತಿ ಠೋ, ಕುಟ್ಠಂ, ರೋಗಭೇದೇಪಿ. ಅತ್ತನೋ ಛಾಯೂಪಗತೇ ಅಜೇ ಪಾಲೇತೀತಿ ಅಜಪಾಲಕಂ, ಣ್ವು. ಪಾರಿಭಾಬ್ಯಂ, ಪಾಕಲಂ [ಫಾಲಕೀ (ಕ.)], ಉಪ್ಪಲಂ, ವಾಪ್ಪಂಪ್ಯತ್ರ.

ದ್ವಯಂ ಪಿಡಙ್ಗೇ. ರೋಗಂ ಲುನನ್ತೋ ಅಙ್ಗತಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಲವಙ್ಗೋ. ದೇವಾನಂ ಕುಸುಮಂ ಪುಪ್ಫಂ ದೇವಕುಸುಮಂ. ಸಿರಿಸಞ್ಞಂಪ್ಯತ್ರ.

ದ್ವಯಂ ಕುಙ್ಕುಮೇ. ಕಸ್ಮೀರರಟ್ಠೇ ಜಾತಂ ಕಸ್ಮೀರಜಂ. ಅಗ್ಗಿಸಿಖಂ, ವರಂ, ವಲ್ಲೀಕಂ, ಪೀತನಂ, ರತ್ತಸಙ್ಕೋಚಂ, ಪಿಸುನಂ, ಧೀರಂ ಲೋಹಿತಚನ್ದನಂಪ್ಯತ್ರ.

೩೦೪. ದ್ವಯಂ ಧುನಕೇ. ಯಕ್ಖೇಹಿ ಕತೋ ಧೂಪೋ ಯಕ್ಖಧೂಪೋ, ಯಕ್ಖೋ ದೇವೋ. ಸಜ್ಜರುಕ್ಖಸ್ಸ ಸಿಲೇಸೋ ಸಜ್ಜುಲಸೋ. ಅಸ್ಸು, ಸಿಲೋಪೋ, ಏಸ್ಸತ್ತಞ್ಚ, ಸಜ್ಜಸ್ಸ ರಸೋ ದವೋ ಸಜ್ಜುಲಸೋ, ಅಸ್ಸು, ಲತ್ತಞ್ಚ. ಸಜ್ಜರಸೋತಿಪಿ ಪಾಠೋ. ರಾಲೋ, ಸಬ್ಬರಸೋ, ಬಹುರೂಪೋಪ್ಯತ್ರ.

ತಿಕಂ ತಕ್ಕೋಲೇ. ತಕ್ಕ ವಿತಕ್ಕೇ, ಓಲೋ. ಕುಲ ಸಙ್ಖ್ಯಾನೇ, ಣ್ವು. ಕೋಸಯುತ್ತಂ ಫಲಮೇತಸ್ಸಾತಿ ಕೋಸಫಲಂ. ದ್ವಯಂ ಜಾತಿಫಲೇ. ಕೋಸಸಹಿತಂ ಜಾತಿಫಲಮೇತಸ್ಸಾತಿ ಜಾತಿಕೋಸಂ. ಜಾತಿಫಲಮೇತಸ್ಸ, ನ ಕಿತ್ತಿಮನ್ತಿ ಜಾತಿಫಲಂ.

೩೦೫. ಪಜ್ಜದ್ಧಂ ಕಪ್ಪೂರೇ, ಘನೋ ಹುತ್ವಾ ಸರತೀತಿ ಘನಸಾರೋ. ಅಬ್ಭಮಿವ ಸಿತಂ ಸಿತಬ್ಭೋ, ಅಭಿಧಾನತೋ ಪುಬ್ಬನಿಪಾತೋ, ಕಪ್ಪ ¶ ಸಾಮತ್ಥಿಯೇ, ಊರೋ. ಚನ್ದಸಞ್ಞೋ, ಹಿಮವಾಲುಕೋ, ಹಿಮಾವ್ಹಯೋಪ್ಯತ್ರ.

ಪಜ್ಜದ್ಧಂ ಲಾಖಾಯಂ, ಆ ಭುಸೋ ರತ್ತಂ ಕರೋತೀತಿ ಅಲತ್ತಕೋ, ಲತ್ತಂ, ಕ್ವಿ. ಯು ಮಿಸ್ಸನೇ, ಣ್ವು. ಲಾಖ ಸೋಸನೇ, ಅ, ಲಾ ಆದಾನೇ ವಾ, ಖೋ. ಜನ ಜನನೇ, ತು, ನಲೋಪೋ. ದುಮಾಮಯೋಪ್ಯತ್ರ.

೩೦೬. ದ್ವಯಂ ಸರಲದ್ದವೇ. ಸಿರಿಯಾ ಲಕ್ಖಿಯಾ ಆವಾಸೋ ಸಿರಿವಾಸೋ. ಸರಲನಾಮಕಸ್ಸ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ದವೋ ರಸೋ ಸರಲದ್ದವೋ. ಪಾಯಸೋ, ವಕಧೂಪೋ, ಸಿರಿವೇಟ್ಠೋಪ್ಯತ್ರ. ‘‘ಸಿರಿವಾಸೇ ಪರಮನ್ನೇ ಚ, ಪಾಯಸೋ ಸಮ್ಮತೋ ಪುಮೇ’’ತಿ [ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ ೧೬.೧೨೯] ರುದ್ದೋ. ದ್ವಯಂ ಅಞ್ಜನೇ. ಅಞ್ಜು ಬ್ಯತ್ತಿಮಕ್ಖನಗತಿಕನ್ತೀಸು, ಯು. ಕಜ್ಜ ಬ್ಯಸನೇ. ಕಜ್ಜತಿ ರೋಗನ್ತಿ ಕಜ್ಜಲಂ, ಅಲೋ.

ದ್ವಯಂ ಗನ್ಧಗಾಹಾಪನಚುಣ್ಣೇ, ವಸ ಹಿಂಸತ್ಥೋ, ವಸತಿ ದುಗ್ಗನ್ಧನ್ತಿ ವಾಸೋ, ಣೋ, ವಾಸ ಉಪಸೇವಾಯಂ ವಾ, ವಸ ನಿವಾಸೇ ವಾ. ಸೋ ಏವ ಚುಣ್ಣಂ. ಯುಜ ಯೋಗೇ, ಕಮ್ಮನಿ ಣೋ, ವಾಸೋ ಏವ ಯೋಗೋ ವಾಸಯೋಗೋ. ದ್ವಯಂ ವಿಲೇಪನಮತ್ತೇ. ವಣ್ಣ ವಣ್ಣಕ್ರಿಯಾವಿತ್ಥಾರಗುಣವಚನೇಸು, ಚುರಾದಿ. ವಣ್ಣಯತೀತಿ ವಣ್ಣಕಂ. ಣ್ವು. ಲಿಪ ಉಪದೇಹೇ. ವಿಲೇಪೀಯತೇತಿ ವಿಲೇಪನಂ, ಕಮ್ಮನಿ ಯು.

೩೦೭. ಯೋ ಗನ್ಧಮಾಲ್ಯಧೂಪಾದೀಹಿ ವತ್ಥತಮ್ಬುಲಾದೀನಂ ಸಙ್ಖಾರೋ, ತಂ ‘‘ವಾಸನ’’ಮಿತ್ಯುಚ್ಚತೇ, ವಾಸ ಉಪಸೇವಾಯಂ, ವಾಸೀಯತೇ ಸಙ್ಖರೀಯತೇತಿ ವಾಸನಂ, ಯು.

ತಿಕಂ ¶ ಪುಪ್ಫದಾಮೇ. ಮಾ ಮಾನೇ, ಲೋ, ಮಲ ಧಾರಣೇ ವಾ, ಅ. ಮಾಲೋವ ಮಾಲ್ಯಂ. ದಮ ಗತಿಯಂ, ಪುಪ್ಫಾನಿ ದಮನ್ತ್ಯತ್ರೇತಿ ಪುಪ್ಫದಾಮಂ, ಪುಪ್ಫಾನಂ ರಾಸಿಕರಣಟ್ಠಾನಮಿಚ್ಚತ್ಥೋ. ದಾ ಲವನೇ ವಾ, ಮೋ. ಅಮರಕೋಸೇ ಪನ ‘‘ಮಾಲಾಮಾಲ್ಯಾನಿ ಮುದ್ಧನಿ ಪವತ್ತಾಯ ಮಾಲಾಯ ನಾಮಾನೀ’’ತಿ [ಅಮರ ೧೬.೧೩೫] ವದತಿ. ಮಾಲಮಾಲ್ಯಸದ್ದಾ ಪುಪ್ಫೇಪಿ, ‘‘ಮಾಲಾ ಮಾಲ್ಯಂ ಪಸುನೇ’’ತಿ ಹಿ ನಾನತ್ಥಸಙ್ಗಹೇ. ದ್ವಯಂ ಗನ್ಧಗ್ಗಾಹಿತೇ ವತ್ಥಾದೋ. ಭೂ ಸತ್ತಾಯಂ, ಕಮ್ಮನಿ ತೋ, ವುದ್ಧಾದಿ. ವಾಸಾಪೇತಿ ಗನ್ಧಂ ಗಾಹಾಪೇತಿ ಯನ್ತಿ ವಾಸಿತಂ, ವಸ ನಿವಾಸೇ, ಕಮ್ಮೇ ತೋ, ತೀಸು, ಯಥಾ – ಭಾವಿತೋ ಪಟೋ, ಭಾವಿತಾ ಚೇಲೀ, ಭಾವಿತಂ ವತ್ಥಂ. ವಾಸಿತೋ, ವಾಸಿತಾ, ವಾಸಿತಂ ವತ್ಥಂ.

೩೦೮. ಪಞ್ಚಕಂ ಮುದ್ಧಮಾಲಾಯಂ. ತಸಿ ಅಲಙ್ಕಾರೇ, ಭೂವಾದಿ. ಉದ್ಧಂ ತಸೀಯತೇತಿ ಉತ್ತಂಸೋ. ಸಿಖಾಯಂ ಜಾತೋ ಸೇಖರೋ, ರೋ. ಮುದ್ಧಂ ಅವತಿ ರಕ್ಖತೀತಿ ಅವೇಳಾ, ಅವ ರಕ್ಖಣೇ, ಏಲೋ, ಳತ್ತಂ. ‘‘ಆವೇಳಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ದೀಘತ್ತಂ. ಸೇಖರೋ ಚ ಆವೇಳಾ ಚಾತಿ ದ್ವನ್ದೋ. ಮುದ್ಧನಿ ಅಲಙ್ಕತಂ ಮಾಲ್ಯಂ ಮುದ್ಧಮಾಲ್ಯಂ, ತಸ್ಮಿಂ. ಅವಪುಬ್ಬೋ ತಸಿ ಅಲಙ್ಕಾರೇ, ಉದ್ಧಂ ತಸೀಯತೇತಿ ಅವತಂಸೋ, ಸೋ ಏವ ವಟಂಸಕೋ, ಸಕತ್ಥೇ ಕೋ, ತಸ್ಸ ಟೋ, ಅನೇಕತ್ಥತ್ತಾ ಉಪಸಗ್ಗನಿಪಾತಾನಂ ಉದ್ಧಂಭಾವಜೋತಕೋ ಚೇತ್ಥ ಅವಸದ್ದೋತಿ ತಥೋತ್ತಂ.

ತಿಕಂ ಸೇಯ್ಯಾಯಂ. ಸಯನ್ತ್ಯಸ್ಸಂ ಸೇಯ್ಯಾ, ಯೋ. ಸಯನ್ತ್ಯತ್ರೇತಿ ಸಯನಂ, ಸೇನಞ್ಚ. ಉಭಯತ್ರಪಿ ಅಧಿಕರಣೇ ಯು, ಇಸ್ಸೇ, ಏ ಅಯ, ಇತರತ್ರ ಏತ್ತಂ, ‘‘ವಾ ಪರೋ ಅಸರೂಪಾ’’ತಿ ಅಲೋಪೋ ಚ, ಸಯನೀಪ್ಯತ್ರ.

ದ್ವಯಂ ¶ ಮಞ್ಚೇ. ಪರಿಪುಬ್ಬೋ ಅಕಿ ಲಕ್ಖಣೇ, ಣೋ, ಇಲೋಪೋ, ರಸ್ಸ ಲತ್ತಂ. ಮಚಿ ಧಾರಣೋಚ್ಛಾಯಪೂಜನೇಸು, ಭೂವಾದಿ ಅ, ಸಕತ್ಥೇ ಕೋ. ಖಟಾಪ್ಯತ್ರ, ಖಟ್ಯತೇ ಆಕಙ್ಖತೇ ಸಯನತ್ಥಿಕೇಹೀತಿ ಖಟಾ, ಖಟ ಆಕಙ್ಖಾಯಂ.

೩೦೯. ದ್ವಯಂ ಮಞ್ಚಾಧಾರೇ. ಮಞ್ಚಸ್ಸ ಆಧಾರೋ ಮಞ್ಚಾಧಾರೋ. ಪಟಿಪಜ್ಜತಿ ಪವತ್ತತಿ ಸೇಯ್ಯಾ ಯೇನ, ಸೋ ಪಟಿಪಾದೋ. ಮಞ್ಚಙ್ಗೇ ಮಞ್ಚಾವಯವೇ ಅಟನಿಸದ್ದೋ ಇತ್ಥಿಯಂ, ಅಟ ಗಮನತ್ಥೋ, ಅನಿ, ಯು ವಾ, ನದಾದಿ, ರಸ್ಸೋ.

೩೧೦. ಕುಳೀರಪಾದಾದಯೋ ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಮಞ್ಚನ್ತರಾ ಮಞ್ಚಭೇದಾ ಸಿಯುಂ. ತತ್ಥ ಕುಳೀರೋ ಕಕ್ಕಟಕೋ ತಸ್ಸ ಸಣ್ಠಾನಪಾದತ್ತಾ ಕುಳೀರಪಾದೋ. ಅಟನಿಯಂ ಆಹಚ್ಚೋ, ಆಹಚ್ಚ ವಾ ಪಾದೋ ತಿಟ್ಠತಿ ಯಸ್ಸಾತಿ ಆಹಚ್ಚಪಾದೋ, ಪುಬ್ಬಪಕ್ಖೇ ‘‘ರಿಚ್ಚಾ’’ತಿ ಯೋಗವಿಭಾಗೇನ ರಿಚ್ಚಪಚ್ಚಯನ್ತೋ ಆಹಚ್ಚಸದ್ದೋ, ಪರಪಕ್ಖೇ ತು ತ್ವಾಪಚ್ಚಯನ್ತೋ, ಯಸ್ಸ ಅಟನಿಛಿದ್ದೇ ಪಾದೋ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ, ಸೋ ಆಹಚ್ಚಪಾದೋ. ಮಸ ಆಮಸನೇ, ಆರೋ, ಸಕತ್ಥೇ ಕೋ. ಯಸ್ಸ ಪಾದಚ್ಛಿದ್ದೇ ಅಟನಿ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ, ಸೋ ಮಸಾರಕೋ. ಬುನ್ದೇನ ಪಾದೇನ ಸಹ ಏಕಾಬದ್ಧಾ ಅಟನಿ ಯಸ್ಸ ಸೋ ಬುನ್ದಿಕಾಬದ್ಧೋ, ಏಕಾರಸ್ಸಿತ್ತಂ. ಏತ್ಥ ಚ ಮಜ್ಝೇ ದ್ವಿನ್ನಂ ಮಞ್ಚಾನಂ ಲಕ್ಖಣಂ ವಿಪರಿಯಯೇನಾಪಿ ವದನ್ತಿ.

೩೧೧. ದ್ವಯಂ ಸೀಸಾಧಾರೇ. ವಿಸೇಸೇನ ಸೀಸಂ ವಹತೀತಿ ಬಿಬ್ಬೋಹನಂ, ಯು, ಬತ್ತಂ, ಅಸ್ಸೋತ್ತಞ್ಚ. ಉಪಧೀಯತೇ ಸೀಸಾಸನಂ ಕರೀಯತೇತಿ ಉಪಧಾನಂ, ಯು, ಧಾ ಧಾರಣೇ.

ತಿಕಂ ¶ ಸಾಮಞ್ಞಪೀಠೇ. ಪೀಠ ಹಿಂಸಾಸಂಕಿಲೇಸೇಸು, ಭೂವಾದಿ, ಣ್ವು, ಆ. ಯದಾದಿನಾ ಕೇ ಪಚ್ಚಯೇ ಇತ್ಥಿಕತಾಕಾರೇ ಪರೇ ಪುಬ್ಬೋ ಅಕಾರೋ ಇಕಾರಮಾಪಜ್ಜತೇ, ‘‘ಕೇ’’ತಿ ಕಿಂ? ಚೇತನಾ. ‘‘ಪಚ್ಚಯೇ’’ತಿ ಕಿಂ? ಬಕಾ. ‘‘ಇತ್ಥೀ’’ತಿ ಕಿಂ? ಪಾಚಕಾ. ‘‘ಕತ’’ಇತಿ ಕಿಂ? ವುತ್ತಕಮ್ಮಾ, ಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯೋಯಂ, ತಪಚ್ಚಯೇ ಪೀಠಂ [ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನ ೪.೧೪೨ ಸುತ್ತಮ್ಪಿ ಪಸ್ಸಿತಬ್ಬಂ]. ಆಸತೇ ಅಸ್ಮಿನ್ತಿ ಆಸನಂ.

ದ್ವಯಂ ಉತ್ತಮಾರಹಪೀಠೇ. ಕುಚ ಸಂಪಚ್ಚನಕೋಟಿಲ್ಯಪತಿಥಮ್ಭವಿಲೇಖನೇಸು, ಛೋ. ಭದ್ದಂ ಕಲ್ಯಾಣಂ ಪೀಠಂ ಭದ್ದಪೀಠಂ. ಗಜದನ್ತಾದಿಮಯಕೇಸಮಜ್ಜನಿಯಮ್ಪಿ ದ್ವಯಮಿದಮಾಹು. ತದಾ ಪಸಾಧನೀ, ಕಙ್ಕತಿಕಾಪ್ಯತ್ರ. ಪೀಠನ್ತರೇ ದೀಘಪೀಠೇ ಆಸನ್ದೀ ಮತಾ. ಸದ ವಿಸರಣಗತ್ಯಾವಸಾನೇಸು, ನದಾದಿ, ಬಿನ್ದಾಗಮೋ ಚ.

೩೧೨. ಆಯಾಮವಿತ್ಥಾರವಸೇನ ಮಹನ್ತೋ ಆಸನಪ್ಪಭೇದೋ ‘‘ಕೋಜವೋ’’ತಿ ಮತೋ, ಕುಜು ಥೇಯ್ಯಕರಣೇ, ಣೋ, ಕುಯಂ ಪಥವಿಯಂ ಜವತೀತಿ ವಾ ಕೋಜವೋ, ಜು ಗತಿಯಂ. ದೀಘೇನ ಲೋಮೇನ ಯುತ್ತೋ ಆಸನಪ್ಪಭೇದೋ ‘‘ಗೋನಕೋ’’ತಿ ಮತೋ, ಗು ಸದ್ದೇ, ಯು, ಸಕತ್ಥೇ ಕೋ, ಉಸ್ಸೋತ್ತಂ.

ದ್ವಯಂ ಅತ್ಥರಣೇ. ಮಿಗಲೋಮಪುಣ್ಣತಾಯ ಜಾತಂ ಉಣ್ಣಾಮಯಂ. ಥರ ಸನ್ಥರಣೇ, ಪಾದಿಪುಬ್ಬೋವ, ನ ಕದಾಚಿಪಿ ಪಾದಿರಹಿತೋ, ಆ ಭುಸೋ ಥರೀಯತೇತಿ ಅತ್ಥರಣಂ, ಯು.

ದ್ವಯಂ ಸಂಸಿಬ್ಬನಚಿತ್ತಕೇ. ಚಿತ್ತರೂಪಮಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ಚಿತ್ತಕಂ. ಬಾಹುಲ್ಯೇನ ನ ಇಕಾರಾಗಮೋ. ವಾನೇನ ಸಂಸಿಬ್ಬನೇನ ಸಞ್ಜಾತಂ ಚಿತ್ತರೂಪಮಸ್ಸಾತಿ ವಾನಚಿತ್ತಕಂ, ಸಕತ್ಥೇ ಕೋ.

೩೧೩. ದ್ವಯಂ ¶ ನಿರನ್ತರಪುಪ್ಫಪಟೇ. ಘನಂ ಸನ್ಧಿಭೂತಂ ಪುಪ್ಫರೂಪಮೇತ್ಥಾತಿ ಘನಪುಪ್ಫಂ. ಪಟಲಮೇತಿಸ್ಸಾತ್ಥೀತಿ ಪಟಲಿಕಾ, ಇಕೋ. ದ್ವಯಂ ಬಹುಮುದುಲೋಮೇ ಸೇತವತ್ಥೇ. ಸಿ ಸೇವಾಯಂ, ಸಿವತ್ಥಿಕೇಹಿ ಸೇವೀಯತೇತಿ ಸೇತೋ, ತೋ. ಪಟ ಗಮನೇ, ಣ್ವು, ಪಟಿಕಾ, ಅದ್ಧೇನ್ದುಪಾಸಾಣೇಪಿ.

ದ್ವೀಸುಪಿ ಪರಿಯನ್ತೇಸು ಯಸ್ಸಾ ದಸಾ ಸನ್ತಿ, ಸಾ ಉದ್ದಲೋಮೀ, ಉದಿತಂ ದ್ವೀಸು ಲೋಮಂ ದಸಾ ಯಸ್ಸಾ ಸಾ ಉದ್ದಲೋಮೀ, ಇಸ್ಸತ್ತಂ, ದ್ವಿತ್ತಞ್ಚ. ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪರಿಯನ್ತೇಯೇವ ದಸಾ ಯಸ್ಸಾ ಏಕನ್ತಲೋಮೀ, ಏಕಸ್ಮಿಂ ಅನ್ತೇ ಪರಿಯನ್ತೇ ಲೋಮಂ ದಸಾ ಯಸ್ಸಾತ್ಥೀತಿ ಏಕನ್ತಲೋಮೀ, ಉದ್ದಲೋಮೀ ಚ ಏಕನ್ತಲೋಮೀ ಚೇತಿ ಉದ್ದಲೋಮಿಏಕನ್ತಲೋಮಿನೋ, ‘‘ಪದಾನಂ ಸನ್ಧಿ ವತ್ತಿಚ್ಛಾತೋ, ನ ಸಮಾಸನ್ತರಗೇಸೂ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ಗಾಥಾಭಾವತೋ ಛನ್ದೋಹಾನಿಭಯಾ ವಿಸನ್ಧಿ. ಯತ್ಥ ಪನ ಗಾಥಾಯಮ್ಪಿ [ಅಗಾಥಾಯಮ್ಪಿ (?)] ವಿಸನ್ಧಿ ‘‘ಧಮ್ಮಸಂವಣ್ಣನಾಯ’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹಾ’’ತ್ಯಾದೀಸು, ತತ್ಥ ಕಥನ್ತಿ? ‘‘ನ ಸಮಾಸನ್ತರಙ್ಗೇಸೂ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸಾನಿಚ್ಚತ್ತಾ ತತ್ಥಾಪಿ ನ ದೋಸೋ, ‘‘ನೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಮನಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ಹಿ ಪರಿಭಾಸಿತಂ [ನಘಟಿತಂ ಅನಿಚ್ಚಂ (ಪರಿಭಾಸೇನ್ದುಸೇಖರ ೯೭)].

೩೧೪. ತದೇವ ಯಥಾವುತ್ತದ್ವಯಮೇವ ಸೋಳಸನ್ನಂ ಇತ್ಥೀನಂ ನಚ್ಚಯೋಗ್ಗಂ ನಚ್ಚಸ್ಸ ಯೋಗ್ಯಟ್ಠಾನಭೂತಂ ‘‘ಕುತ್ತಕ’’ಮಿತ್ಯುಚ್ಚತೇ. ಹಿ ಪದಪೂರಣೇ. ‘‘ನಚ್ಚಯೋಗ್ಯಮ್ಹೀ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ತದಾ ಭಾವಸತ್ತಮೀ. ಕರೋನ್ತಿ ¶ ಏತ್ಥ ನಚ್ಚನ್ತಿ ಕುತ್ತಕಂ, ಕರ ಕರಣೇ, ತೋ, ಅಸ್ಸು, ಭುಜಾದಿ, ಸಕತ್ಥೇ ಕೋ.

ಸೀಹಾದಿರೂಪೇಹಿ ವಿಚಿತ್ತರೂಪಂ ವತ್ಥಂ, ಆಸನಂ ವಾ ವಿಕತಿಕಾ ನಾಮ ಭವೇ, ಏಕಸ್ಸೇವ ಹಿ ಕತ್ತುನೋ ಪಕತಿವಿಕತಿಸಙ್ಖಾತಾವತ್ಥಾವಸೇನ ದ್ವಿತ್ತಂ, ವತ್ತಿಚ್ಛಾವಸೇನ ಲಿಙ್ಗಸಙ್ಖ್ಯಾವಿಭತ್ತಿಭೇದಞ್ಚ ಹೋತಿ, ಯಥಾ – ಮನುಸ್ಸಾ ಯಕ್ಖಭತ್ತಂ ಅಹೇಸುಂ, ಸತ್ತಪ್ಪಕರಣಾನಿ ಅಭಿಧಮ್ಮೋ ನಾಮ ಭವನ್ತಿ, ದೇವದತ್ತೋ ರಜ್ಜಂ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ. ಯತ್ರ ಹಿ ಪಕತಿಯಾ ವಾ ವಿಕತಿಯಾ ವಾತಿ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ವುತ್ತತಾ ಸಿಯಾ, ತತ್ರ ವಾಚಕೋ ಪಕತಿಯಾಯೇವ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ನೇತರಸ್ಸ ತನ್ನಿಸ್ಸಿತಭಾವೇನಾಪ್ಪಧಾನತೋ [ಕಚ್ಚಾಯನಸಾರೇ ೬-೭ ಗಾಥಾಸು ಪಸ್ಸಿತಬ್ಬಂ]. ಯದಾ ಪನ ಪಕತಿಯಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಾದಿಭಾವಂ ವತ್ತುಮಿಚ್ಛತಿ, ತದಾ ಅತ್ತನಾ ವತ್ತಬ್ಬಸ್ಸ ಅಞ್ಞತ್ಥಸ್ಸಾಭಾವಾ ವಿಕತಿಪ್ಯುಚ್ಚತೇ ವಾಚಕೇನ, ಯಥಾ – ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ರಜ್ಜಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಇಧ ಪನ ಲಿಙ್ಗಭೇದೇನೇವ ವುತ್ತಂ ‘‘ಚಿತ್ತಂ ವಿಕತಿಕಾ ಭವೇ’’ತಿ. ವಿಕರೀಯತೇತಿ ವಿಕತಿ.

೩೧೫. ಕಟ್ಟಿಸ್ಸಕೋಸೇಯ್ಯಸಙ್ಖಾತಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಮತ್ಥರಣಾನಂ ಕರಣಪ್ಪಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಅರಿಯಾಸಾಮಞ್ಞಮಾಹ ‘‘ಕಟ್ಟಿಸ್ಸ’’ಮಿಚ್ಚಾದಿ. ಕೋಸಿಯಕಟ್ಟಿಸ್ಸಮಯಂ ಕೋಸಿಯಸುತ್ತಕಟ್ಟಿಸ್ಸವಾಕೇಹಿ ಪಕತಮತ್ಥರಣಂ ಕಟ್ಟಿಸ್ಸಂ ನಾಮ, ವಿರೂಪೇಕಸೇಸವಸೇನ ಕೋಸಿಯಞ್ಚ ಕಟ್ಟಿಸ್ಸಞ್ಚ ಕಟ್ಟಿಸ್ಸಾನಿ, ತೇಹಿ ಪಕತಂ ಅತ್ಥರಣಂ ಕಟ್ಟಿಸ್ಸಂ. ಕೋಸಿಯಸುತ್ತೇನ ಪಕತನ್ತು ಅತ್ಥರಣಂ ಕೋಸೇಯ್ಯಂ ನಾಮ. ರತನಪತಿಸಿಬ್ಬಿತನ್ತಿ ಇದಂ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ವಿಸೇಸನಂ, ಅತ್ಥರಣಞ್ಚ ಇತಿ ಕಮಾ ಕಮತೋ ‘‘ಭವೇ’’ತಿ ಅಜ್ಝಾಹರಿತಬ್ಬಂ. ಅತ್ಥರಣಸದ್ದಸ್ಸಾನುಣ್ಣಾಮಯೇಸ್ವಪಿ ಪವತ್ತನತೋ ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಅತ್ಥರಣ’’ನ್ತಿ ¶ ವುತ್ತಂ, ಯಥಾ – ಸುತ್ತಂ ಕಮ್ಮನ್ತಿ. ಏತ್ಥ ಚ ಚಕಾರೋ ಪಾದನ್ತತ್ತಾ ಗರೂಸು ಗಣ್ಹಿತಬ್ಬೋ, ತೇನೇವ ಹಿ ಸತ್ತಪಞ್ಞಾಸಮತ್ತಾ ಪರಿಪುಣ್ಣಾ ಹೋನ್ತಿ, ಅರಿಯಾಯ ಹಿ ಪಠಮಪಾದೇ ದ್ವಾದಸಮತ್ತಾ, ತಥಾ ತತಿಯೇ, ದುತಿಯೇ ಅಟ್ಠಾರಸ, ಚತುತ್ಥೇ ಪನ್ನರಸಮತ್ತಾತಿ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡಿತಾ ಸತ್ತಪಞ್ಞಾಸಮತ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ.

೩೧೬. ತಿಕಂ ದೀಪೇ. ದೀಪ ದಿತ್ತಿಯಂ, ದಿವಾದಿ. ದಿಪ್ಪತೀತಿ ದೀಪೋ, ಣೋ. ‘‘ಪದೀಪೋ’’ತಿ ಅಞ್ಞಪದನಿವತ್ತನತ್ಥಂ ಉಪಸಗ್ಗೇನ ಪದಂ ವಡ್ಢಿತಂ. ಜುತಿ ದಿತ್ತಿಯಂ, ಭೂವಾದಿ, ಣೋ.

ದ್ವಯಂ ಆದಾಸೇ. ‘‘ಪುಮೇ ತೂ’’ತಿ ತ್ವನ್ತಂ ಲಿಙ್ಗಪದಂ. ಆದಿಸ್ಸತೇ ಅಸ್ಮಿನ್ತಿ ಆದಾಸೋ, ಣೋ, ಆಪುಬ್ಬೋ ದಿಸ ಪೇಕ್ಖನೇ, ಇಸ್ಸಾ. ದಿಪ್ಪತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ದಪ್ಪಣೋ, ಯು, ಇಸ್ಸತ್ತಂ. ಮಕುರೋಪ್ಯತ್ರ.

ದ್ವಯಂ ಚಮ್ಮಮಯಕೀಳಾಗುಳಕೇ. ವಾಸಭವನೇಹಿ ಯುವತೀಹಿ ಸಹ ಕೀಳಾಸಮ್ಭವಾ ಞೇಯ್ಯಾ, ತಪ್ಪಕ್ಕಮೇನಸ್ಸಾಭಿಧಾನಂ. ಗುಡಿ ವೇಧನೇ, ಣುಕೋ, ಉಸ್ಸೇ, ಗುದ್ದ ಕೀಳಾಯಮೇವ ವಾ, ತದಾ ದಸ್ಸ ಣ್ಡೋ. ಕದಿ ಅವ್ಹಾನೇ ರೋದನೇ ಚ, ಣುಕೋ, ಕುದ್ದ ಕೀಳಾಯಮೇವ ವಾ, ಉಸ್ಸತ್ತಂ, ಪುಬ್ಬದಸ್ಸ ನೋ.

ದ್ವಯಂ ಬೀಜನೀಮತ್ತೇ. ವಟಿ ವಿಭಾಜನೇ, ತಾಲವಣ್ಟೇಹಿ ಕತತ್ತಾ ತಾಲವಣ್ಟಂ. ವಣ್ಟಂ ನಾಮ ಬೀಜನಾದಿಕರಣತ್ಥಂ ವಿಸುಂ ಭಾಜಿತೋ ತಾಲಪತ್ತಾವಯವೋ, ತಾಲವಣ್ಟಸದ್ದಸ್ಸ ಯಥಾವುತ್ತವಚನತ್ಥಯೋಗೇಪಿ ಸತಿ ಸಞ್ಞಾಸದ್ದತ್ತಾ ಬೀಜನೀಸಾಮಞ್ಞೇ ಪವತ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಯದಾ ಪನ ತಾಲವಣ್ಟೇಹಿ ಕತಬೀಜನಿಮೇವ ವತ್ತುಮಿಚ್ಛತಿ, ತದಾ ಏಕೇನ ತಾಲಸದ್ದೇನ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ‘‘ತಾಲತಾಲವಣ್ಟ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ಯಥಾ – ತಿಲಸ್ಸ ತೇಲಂ, ಸುಗತಸ್ಸ ಸುಗತಚೀವರನ್ತಿ. ಬಿಜನ್ತಿ ವಾಯುನಾ ಯೋಜಯನ್ತಿ ಯಾಯ ¶ , ಸಾ ಬೀಜನೀ, ಯು, ನದಾದಿ, ಯುಜ ಯೋಗೇ, ಯಸ್ಸ ವೋ, ಉಸ್ಸೀ, ವಜ ಗತಿಯಂ ವಾ ಅಸ್ಸೀ. ಬ್ಯಜನಂಪ್ಯತ್ರ.

೩೧೭. ದ್ವಯಂ ಚಙ್ಕೋಟಕೇ. ಕುಟ ಛೇದನೇ, ಸಕತ್ಥೇ ಕೋ. ಕರಡಿ ಭಾಜನತ್ಥೇ, ಕೋ. ದ್ವಯಂ ಕಪ್ಪೂರಾದಿಸಮ್ಪುಟೇ [ಸರೂಪಕಾದಿಸಮ್ಪುಟೇ (ಕ.)]. ಸಮುಗ್ಗಚ್ಛತೀತಿ ಸಮುಗ್ಗೋ, ಕ್ವಿ. ಪುಟ ಸಂಸಿಲೇಸನೇ, ಭೂವಾದಿ, ಅ.

ಪಜ್ಜದ್ಧಂ ಮೇಥುನೇ. ಗಾಮವಾಸೀನಂ ಧಮ್ಮೋ ಆಚಾರೋ ಗಾಮಧಮ್ಮೋ, ಗಾಮಸದ್ದೇನ ಚೇತ್ಥ ಗಾಮವಾಸಿನೋ ವುತ್ತಾ, ಯಥಾ ‘‘ಗಾಮೋ ಆಗತೋ’’ತಿ. ಅಸತಂ ಅಸಪ್ಪುರಿಸಾನಂ ಧಮ್ಮೋ, ಸದ್ಧಮ್ಮಪಟಿಪಕ್ಖತ್ತಾ ವಾ ಅಸದ್ಧಮ್ಮೋ. ಬ್ಯಯ ಖಯೇ, ಬ್ಯಯತಿ ಬಲಮೇತೇನಾತಿ ಬ್ಯವಾಯೋ, ಮಜ್ಝೇ ವಾಗಮೋ, ಅಥ ವಾ ವಿಗತೋ ಅಯೋ ವುಡ್ಢಿ ತಸ್ಮಾತಿ ಅವಾಯೋ, ಅತಿಸಯೋ ಅವಾಯೋ ಬ್ಯವಾಯೋ. ಮಿಥುನಾನಂ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಾನಂ ಸಮಾನಚ್ಛನ್ದಾನಂ ಆಚಾರೋ ಮೇಥುನಂ, ತದಞ್ಞೇಸು ಉಪಚಾರೋ, ರಮು ರಮನೇ, ಭಾವೇ, ಕರಣೇ ವಾತಿ.

೩೧೮. ಚತುಕ್ಕಂ ವಿವಾಹೇ. ವಹ ಪಾಪುಣೇ, ಣೋ. ಉಪಪುಬ್ಬೋ ಯಮು ಉಪರಮೇ, ಅ. ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ಪಾಣಿನೋ ಗಹಣಂ ಪಾಣಿಗ್ಗಹೋ. ನೀ ನಯೇ, ಅ. ಉಬ್ಬಾಹೋ, ಪಾಣಿಪೀಳನಂಪ್ಯತ್ರ.

ಧಮ್ಮಕಾಮತ್ಥಾ ತಯೋ ವಗ್ಗಾ ವುಚ್ಚನ್ತೇ. ಆಗಮನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ ಸಮಾಚಾರೋ ಧಮ್ಮೋ. ವಿಸಯವಿಸಯಿಸನ್ನಿಪಾತಜಂ ಸುಖಂ ಕಾಮೋ. ಸಬ್ಬೋಪಕರಣಂ ¶ ಅತ್ಥೋ. ಸಮೋಕ್ಖಕಾ ಮೋಕ್ಖಸಹಿತಾ ಧಮ್ಮಕಾಮತ್ಥಾ ಚತುಬ್ಬಗ್ಗೋ ವುಚ್ಚನ್ತೇ. ತಿವಗ್ಗೇನ ವಿಸಂಯುತ್ತೋ ಮೋಕ್ಖೋ ನಿಬ್ಬಾನಂ. ತುಲ್ಯಬಲೇಹಿ ಪನ ಧಮ್ಮಾದೀಹಿ ಚತೂಹಿ ಪಧಾನೇಹಿ ಚತುಭದ್ರ [ಅಮರ ೧೭.೫೭] ಮುಚ್ಚತೇ.

೩೧೯-೩೨೦. ದ್ವಯಂ ಖುಜ್ಜೇ. ಕುಚ್ಛಿತಂ ವಜ್ಜತೀತಿ ಖುಜ್ಜೋ, ಕಸ್ಸ ಖೋ, ವಲೋಪೋ, ಣೋ. ಗಡಿ ನಿನ್ದಾಯಂ, ಉಲೋ.

ತಿಕಂ ರಸ್ಸಸರೀರೇ ಪುಗ್ಗಲೇ. ರಸ ಸದ್ದೇ, ಸೋ. ಬ್ಯಾಮಪ್ಪಮಾಣಂ ನ ಲಾತೀತಿ ವಾಮನೋ, ನೇರುತ್ತೋ. ರಸ್ಸೋ ಚ ವಾಮನೋ ಚೇತಿ ದ್ವನ್ದೋ. ಲಕುಡಿ ವಾಮನತ್ಥೇ, ಅ, ಸಕತ್ಥೇ ಕೋ, ಲಕು ವಿಯ ಘಟಿಕಾ ವಿಯ ಡೇತಿ ಪವತ್ತೇತೀತಿ ವಾ ಲಕುಣ್ಡಕೋ.

ಪಞ್ಚಕಂ ಪಙ್ಗುಳಜನೇ. ಪರೇನ ಅಙ್ಗತೀತಿ ಪಙ್ಗುಳೋ, ಉಲೋ. ಪೀಠೇನ ಸಪ್ಪತಿ ಸೀಲೇನಾತಿ ಪೀಠಸಪ್ಪೀ, ಸಪ್ಪ ಗಮನೇ, ಉಪಚ್ಚಯೇ ಪಙ್ಗು, ದ್ವೀಸು. ಛಿನ್ನೋ ಗಮನಾದಿಇರಿಯಾಪಥೋ ಯಸ್ಸಾತಿ ಸೋ ಛಿನ್ನಿರಿಯಾಪಥೋ. ವಿಗತಾ ಅಕ್ಖಸದಿಸಾ ಜಙ್ಘಾ ಯಸ್ಸಾತಿ ಪಕ್ಖೋ, ಯಥಾ ಹಿ ರಥಸ್ಸ ಅಕ್ಖೇ ಭಿನ್ನೇ ಗಮನಂ ನ ಸಿಜ್ಝತಿ, ತಥೇವ ತಸ್ಸಾಪಿ ಅಕ್ಖಜಙ್ಘಾಯ ಭಿನ್ನಾಯಾತಿ ಓಪಮ್ಮಸಂಸನ್ದನಂ.

ದ್ವಯಂ ಖಞ್ಜೇ. ಖಜಿ ಗತಿವೇಕಲ್ಯೇ, ಭೂವಾದಿ, ಖಞ್ಜತೀತಿ, ಅ. ಖೋಡಿ ಗತಿಪಟಿಘಾತೇ, ಕೋ.

ದ್ವಯಂ ¶ ಅವಾಕ್ಯೇ. ವತ್ತುಮಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತ್ತಾ ಮಿಗಸದಿಸೋತಿ ಮೂಗೋ, ಇಸ್ಸೂ. ಸುಞ್ಞಂ ವಚೋ ಯಸ್ಸಾತಿ ಸೋ ಸುಞ್ಞವಚೋ.

ಹತ್ಥಾದಿವಙ್ಕೋ ಪುರಿಸೋ ‘‘ಕುಣೀ’’ತ್ಯುಚ್ಚತೇ. ಕುಣನಂ ಕುಣೋ ಹತ್ಥಾದಿವೇಕಲ್ಯಂ, ತಮೇತಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ಕುಣೀ, ಅಥ ವಾ ಕುಣ ಸಙ್ಕೋಚನೇ, ಈ, ಕುಚ್ಛಿತಂ ನಯತೀತಿ ವಾ ಕುಣೀ, ಣತ್ತಂ, ‘‘ಹತ್ಥೇನ ಕುಣೀ, ಪಾದೇನ ಕುಣೀ’’ಇಚ್ಚಾದಿಪಯೋಗಾ. ದ್ವಯಂ ಅಪಾಙ್ಗದಸ್ಸನೇ ಜನೇ. ವಲ ಸಂವರಣೇ, ಇರೋ. ಕುಚ್ಛಿತಂ ಕರೋತೀತಿ ಕೇಕರೋ, ಉಸ್ಸೇ.

೩೨೧. ದ್ವಯಂ ನಿಕ್ಕೇಸಸೀಸೇ. ನಿಕ್ಕೇಸಂ ಸೀಸಮೇತಸ್ಸ, ಖಲ ಖಲನೇ, ಸಞ್ಚಯೇ ಚ, ಆಟೋ, ನಿಕ್ಕೇಸತ್ತಾ ಖಂ ತುಚ್ಛಂ ಸೀಸಂ ಲಾತೀತಿ ಖಲ್ಲಾಟೋ, ಟೋ.

ತಿಕಂ ಖುರಮುಣ್ಡಸೀಸೇ. ಮುಣ್ಡ ಖಣ್ಡನೇ, ಭೂವಾದಿ, ಅ. ಭಣ್ಡ ಪರಿಭಾಸನೇ, ಉ, ಸಕತ್ಥೇ ಕೋ, ಮುಣ್ಡಕೋ, ಮುಣ್ಡಿಕೋಪ್ಯತ್ರ.

ಅಕ್ಖೀನಂ ಮಜ್ಝೇ ಏಕೇನಾಕ್ಖಿನಾ ಸುಞ್ಞೋ ಕಾಣೋ ನಾಮ, ಕಣ ಸದ್ದಗತಿನಿಮೀಲನೇಸು, ಣೋ, ಕಣತಿ ನಿಮೀಲತೀತಿ ಕಾಣೋ, ತಂ ಪನಸ್ಸ ನಿಮೀಲನಂ ಏಕೇನೇವಕ್ಖಿನಾ. ಅಟ್ಠಕಥಾದೀಸು ಪನ ‘‘ಕಾಣೋತಿ ಏಕಚ್ಛಿಕಾಣೋ, ಉಭಯಚ್ಛಿಕಾಣೋ ವಾ’’ತಿ [ಸಂ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧.೧೩೨] ವುತ್ತಂ. ದ್ವಯೇನ ಅಕ್ಖಿದ್ವಯೇನ ಸುಞ್ಞೋ ಅನ್ಧೋ ನಾಮ, ಅನ್ಧ ದಸ್ಸನೂಪಸಂಹಾರೇ, ಅ.

೩೨೨. ದ್ವಯಂ ¶ ನಟ್ಠಸೋತಪ್ಪಸಾದೇ. ಬನ್ಧ ಬನ್ಧನೇ, ಇರೋ. ನಲೋಪೋ. ಸುತಿ ಕಣ್ಣೋ ಹೀನೋ ವಿಕಲೋ ಯಸ್ಸಾತಿ ಸುತಿಹೀನೋ. ಏಳೋಪ್ಯತ್ರ.

ತಿಕಂ ಗಿಲಾನಸಾಮಞ್ಞೇ. ಗಿಲ ಹಾಸಕ್ಖಯೇ, ಯು, ಬ್ಯಾಧಿರೋಗೋಸಞ್ಜಾತೋ ಯಸ್ಸ ಬ್ಯಾಧಿತೋ. ಅತ ಸಾತಚ್ಚಗಮನೇ, ಅಧಿಕರಣೇ, ಕತ್ತರಿ ವಾ ಉರೋ, ಆತುರೋ, ದೀಘಾದಿ. ಆಮಯಾವೀ, ವಿಕತೋ, ಅಪಟು, ಅಬ್ಭಮಿತೋ, ಅಬ್ಭಾನ್ತೋಪ್ಯತ್ರ.

ಉಮ್ಮಾದೋ ವಾತಾದಿಪಕೋಪೋ ರೋಗವಿಸೇಸೋ, ತಬ್ಬತಿ ಉಮ್ಮತ್ತೋ, ಮದ ಉಮ್ಮಾದೇ, ಉಗ್ಗತೇಹಿ ವಾತಾದಿದೋಸೇಹಿ ಮದಯತೀತಿ ಉಮ್ಮಾದೋ, ಣೋ. ಖುಜ್ಜಾದಯೋ ಉಮ್ಮತ್ತನ್ತಾ ವಾಚ್ಚಲಿಙ್ಗೇ ಯುತ್ತತಾಯ ವಾಚ್ಚಲಿಙ್ಗಿಕಾ, ಯಥಾ – ಖುಜ್ಜೋ ಪುರಿಸೋ, ಖುಜ್ಜಾ ಇತ್ಥೀ, ಖುಜ್ಜಂ ನಪುಂಸಕಂ. ಉಮ್ಮತ್ತೋ ಪುರಿಸೋ, ಉಮ್ಮತ್ತಾ ಇತ್ಥೀ, ಉಮ್ಮತ್ತಂ ನಪುಂಸಕಂ.

೩೨೩. ನವಕಂ ರೋಗಮತ್ತೇ. ತಕಿ ಕಿಚ್ಛಜೀವನೇ, ಭೂವಾದಿ, ಆ ಭುಸೋ ತಙ್ಕತೀತಿ ಆತಙ್ಕೋ, ಅ. ಅಮ ರೋಗೇ, ಯೋ, ಮಯ ಗತಿಮ್ಹಿ ವಾ, ಅಥ ವಾ ಅಮ ರೋಗೇ, ಚುರಾದಿ, ಆಮಯತಿ ರುಜ್ಜತೀತಿ ಆಮಯೋ, ಅ, ಕಾರಿತಲೋಪಾಭಾವೋ. ವಿಧ ವಿಜ್ಝನೇ, ವಿಜ್ಝತೀತಿ ಬ್ಯಾಧಿ, ಇ, ಅಕಾರವಣ್ಣಾಗಮೋ, ಬಾಧ ವಿಬಾಧಾಯಂ ವಾ, ತದಾ ಯಾಗಮೋ, ವಿವಿಧಾ ವಾ ಆಧಯೋ ಮನೋಪೀಳಾ ಯಸ್ಮಿಂಸ ¶ ಬ್ಯಾಧಿ, ‘‘ಪುಮೇ ಆಧಿ ಮಾನಸೀ ಬ್ಯಥಾ’’ತಿ [ಅಮರ ೮.೨೮] ಹಿ ಅಮರಕೋಸೇ ವುತ್ತಂ. ರೋಗೇಗದೋ, ಕುವೇರಾಯುಧೇ ಗದಾ, ಗದೋ ಭಾಥರಿಕಣ್ಹಸ್ಸ, ‘‘ಆಮಯೇ ಚಾಯುಧೇ ಗದಾ’’ತಿ ಹಿ ನಾನತ್ಥಸಙ್ಗಹೇ. ರುಜ ರೋಗೇ, ಕತ್ತರಿ ಣೋ, ರುಜಾ ಇತ್ಥೀ. ಗಿಲಾನಸ್ಸ ಭಾವೋ ಗೇಲಞ್ಞಂ. ಕಲ ಗತಿಸಙ್ಖ್ಯಾನೇಸು, ನ ಕಲತಿ ಯೇನ ತಂ ಅಕಲಂ, ತಮೇವ ಅಕಲ್ಲಂ, ಲೋ. ಬಾಧ ವಿಬಾಧಾಯಂ, ಭೂವಾದಿ, ಅ. ಉಪತಾಪೋಪ್ಯತ್ರ.

ದ್ವಯಂ ಖಯರೋಗೇ, ರಸಾದಿಸತ್ತಧಾತುಯೋ ಸೋಸಯತೀತಿ ಸೋಸೋ, ಸುಸ ಸೋಸನೇ, ದಿವಾದಿ, ಣೋ. ಖಿ ಖಯೇ, ಖಯತೀತಿ, ಅ. ಯಕ್ಖಾ, ರಾಜಯಕ್ಖಾಪ್ಯತ್ರ. ಯಕ್ಖ ಪೂಜಾಯಂ, ಚುರಾದಿ.

೩೨೪. ದ್ವಯಂ ನಾಸರೋಗೇ. ಅಪಿಹಿತಾ ನಾಸಾ ಅನೇನಾತಿ ಪೀನಾಸೋ, ಪೀನಸೋಪಿ. ಉಪಸಗ್ಗತೋ ನಾಸಾಯ ಬಹುಬ್ಬೀಹಿಮ್ಹಿ ನಸಾದೇಸಂ ಕುಬ್ಬನ್ತಿ [ಪಾಣಿನಿ ೫.೪.೧೧೯], ಅಪಿಸ್ಸಾಕಾರಲೋಪೋ ವಣ್ಣನಾಸೋ, ರಸ್ಸಸ್ಸ ದೀಘತಾ. ‘‘ಸೋಸೋ ಯಕ್ಖಾ ರಾಜಯಕ್ಖಾ, ಪತೀಸ್ಸಾಯೋ ತು ಪೀನಸೋ, ಆಪೀನಸೋ ಪತಿಸ್ಸಾಯೋ’’ತಿ ರಭಸೋ. ಪತಿಸ್ಸಯೋಪ್ಯತ್ರ. ವೇಜ್ಜಗನ್ಥೇ ಇಮೇಸಂ ಪೀನಸಪತಿಸ್ಸಾಯಾನಂ ಭೇದೋ ಅಭಿಹಿತೋ –

ಆನಹ್ಯತೇ ಯಸ್ಸ ವಿಸುಸ್ಸತೇ ಚ,

ಕಿಲಿದ್ಯತೇ ಧೂಪತಿ ಚೇವ ನಾಸಾ;

ನ ಞಾಯತೇ ಗನ್ಧರಸೇ ಚ ಜನ್ತು,

ದುಟ್ಠಂ ವಿಜಞ್ಞಾ ತಮಪೀನಸೇನಾತಿ.

ಆನದ್ಧಾ ¶ ಪಿಹಿತಾ ನಾಸಾ,

ತನುಸಾವಪ್ಪಸೇಕಿನೀ;

ಗಲತಾಲೋಟ್ಠಸೋಸೋ ಚ,

ನಿತ್ತೋದೋ ಸಙ್ಖಕದ್ವಯೇ;

ಭವೇ ಸರೋ ಪಘಾತೋ ಚ,

ಪತಿಸ್ಸಾಯೋತಿ ಲಕ್ಖಿತೋತಿ.

ಇಹ ತ್ವಭೇದೇನೋತ್ತಂ. ಪತಿಪುಬ್ಬೋ ಸಿಧಾತು ರುಜತ್ಯತ್ಥೋ. ನಾಸಿಕಾಯ ಜಾತೋ ರೋಗೋ ನಾಸಿಕಾರೋಗೋ.

ಘಾನೇ ಪವತ್ತೋ ಅಸ್ಸವೋ ಸಿಙ್ಘಾನಿಕಾ ನಾಮ, ಸಿಙ್ಘ ಆಘಾನೇ, ಭೂವಾದಿ, ಸಿಙ್ಘತೀತಿ ಸಿಙ್ಘಾನಂ, ಯು, ತತ್ಥ ಜಾತಾ ಸಿಙ್ಘಾನಿಕಾ. ಆ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಸವತಿ ಸನ್ದತೀತಿ ಅಸ್ಸವೋ, ಸೂ ಅಭಿಸವೇ. ದ್ವಯಂ ವಣಮತ್ತೇ. ಅರ ಗಮನೇ, ಉ, ಅರು, ನಪುಂಸಕೇಯೇವ. ವಣ ಗತ್ತವಿಚುಣ್ಣನೇ, ಚುರಾದಿ, ಅ, ವಣೋ, ಅನಿತ್ಥೀ. ದ್ವಯಂ ಫೋಟೇ. ಫುಟ ಸಂಸಿಲೇಸನೇ, ಭೂವಾದಿ, ಫೋಟೋ, ಣೋ. ಪೀಳ ವಿಬಾಧಾಯಂ, ಚುರಾದಿ, ಣ್ವು, ‘‘ಇತ್ಥಿಯಮತೋ ಆಪಚ್ಚಯೋ’’ತಿ ಆ, ಪೀಳಕೋ, ಪೀಳಕಾ, ಪೀಳಕಂ, ತೀಸ್ವಪಿ, ತಥಾ ಫೋಟೋ.

೩೨೫. ದ್ವಯಂ ಪಕ್ಕವಣಾದೀಸು ಸಞ್ಜಾತದುಗ್ಗನ್ಧವಿಸೇಸೇ. ಪುಬ್ಬ ಪೂರಣೇ, ಭೂವಾದಿ, ಅ. ಪೂಯ ವಿಸರಣೇ, ದುಗ್ಗನ್ಧೇ ಚ, ಭೂವಾದಿ.

ದ್ವಯಂ ಲೋಹಿತನಿಸ್ಸರಣರೋಗೇ. ರತ್ತಸ್ಸ ಲೋಹಿತಸ್ಸ ಸಣ್ಠಾನಮತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸರಣಂ ಗಮನಂ ರತ್ತಾತಿಸಾರೋ. ಪಕ್ಖನ್ದತಿ ನಿಸ್ಸರತೀತಿ ಪಕ್ಖನ್ದಿಕಾ. ಕಮು ಪದವಿಕ್ಖೇಪೇ. ‘‘ಇತ್ಥಿಯಮತಿಯವೋ ವಾ’’ತಿತಿ. ‘‘ಪಕ್ಕಮಾದೀಹಿನ್ತೋ ಚೇ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಚಕಾರೇನ ತಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಧಾತ್ವನ್ತಲೋಪೋ ಚ, ಸಕತ್ಥೇ ಕೋ. ದ್ವಿತ್ತೇ. ಯದಾದಿನಾ ಪರಕಕಾರಸ್ಸ ಖೋ, ಪಕ್ಖನ್ದಿಕಾ.

ದ್ವಯಂ ¶ ಅಪಮಾರೇ. ಸರಣಂ ಸಾರೋ, ಅಪಗತೋ ಸಾರೋ ಯೇನ ಅಪಮಾರೋ, ಸಸ್ಸ ಮೋ. ಇತರತ್ರ ಮಕಾರಾಗಮೋ. ದ್ವಯಂ ಪಾದಭೇದೇ. ಪಾದಸ್ಸ ಫೋಟೋ ಭೇದನಂ ದರಣಂ ಪಾದಫೋಟೋ, ಫುಟ ಭೇದೇ. ವಿರೂಪೋ ಪಾದೋ ಏತಾಯ ಹೇತುಭೂತಾಯಾತಿ ವಿಪಾದಿಕಾ. ಸಮಾಸನ್ತೇ ಕೋ, ಪುಬ್ಬಾಕಾರಸ್ಸಿತ್ತಂ, ವಿದಾರೀಯಮಾನತ್ತಾ ವಿಪಜ್ಜಮಾನೋ ಪಾದೋ ಅಸ್ಸನ್ತಿ ವಾ ವಿಪಾದಿಕಾ.

೩೨೬. ದ್ವಯಂ ವುಡ್ಢಿಪ್ಪತ್ತಣ್ಡಕೋಸರೋಗೇ. ವುಡ್ಢಿಪ್ಪತ್ತೋ ರೋಗೋ ವುಡ್ಢಿರೋಗೋ. ವಾತಪೂರಿತಂ ಅಣ್ಡಂ ಕೋಸೋ ವಾತಣ್ಡಂ. ದ್ವಯಂ ಥೂಲಪಾದರೋಗೇ. ಘನಾಭಾವತೋ ಸಿಥಿಲಂ ಪದಂ ಸೀಪದಂ, ವಣ್ಣನಾಸೋ, ದೀಘಾದಿ. ಭಾರೋ ಪಾದೋ ಯಸ್ಸ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಭಾರಪಾದತಾ.

ಪಞ್ಚಕಂ ಕಣ್ಡುಯಂ. ಕಣ್ಡ ಭೇದನೇ, ಉ, ದೀಘೇ ಕಣ್ಡೂ, ವಧೂಸದ್ದೋವ. ತಿಮ್ಹಿ ಕಣ್ಡೂತಿ, ಅಸ್ಸೂ, ಚುರಾದಿತ್ತಾ ಯಮ್ಹಿ ಕಣ್ಡೂಯಾ, ಯಲೋಪಾಭಾವೋ. ಖಜ್ಜ ಥೇಯ್ಯಕರಣಬ್ಯಥನೇಸು, ಭೂವಾದಿ, ಉ. ಯುಮ್ಹಿ ಕಣ್ಡೂವನಂ, ಅಸ್ಸೂ. ಉವಾದೇಸೋ, ದೀಘೋ ಚ.

೩೨೭. ತಿಕಂ ಕಚ್ಛುಯಂ. ಯಾ ‘‘ಖಸುರೋಗೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಪಾತ್ಯತ್ತಾನನ್ತಿ ಪಾಮಂ, ಮನ, ಪಾಮಾಪ್ಯತ್ಥಿ, ಪುಲ್ಲಿಙ್ಗೋ, ರಾಜಾದಿ, ವಿಸೇಸೇನ ತಚ್ಛತಿ ಕಾಸನ್ತಿ ವಿತಚ್ಛಿಕಾ, ತಚ್ಛ ತನುಕರಣೇ, ಣ್ವು ¶ , ‘‘ವಿವಚ್ಛಿಕಾ’’ [ವಿಚ್ಚಚ್ಚಿಕಾ (ಅಮರ ೧೬.೫೩)] ತಿಪಿ ಪಾಠೋ. ವಚ್ಛ ಪರಿಭಾಸನತಜ್ಜನೇಸು, ಭೂವಾದಿ. ಕಚ ಬನ್ಧನೇ, ಉ, ಚಸ್ಸ ಛತ್ತಂ, ದ್ವಿತ್ತಾದಿ. ತಿಲಕಾಳಕನ್ತಂ ದ್ವಯಂ ದ್ವಯಂ ಸಮತ್ಥಂ. ತತ್ರ ದ್ವಯಂ ಸೋಥೇ. ಸು ಗತಿವುಡ್ಢೀಸು, ಭೂವಾದಿ, ಥೋ. ಥುಪಚ್ಚಯೇ ಸಯಥು, ಉಸ್ಸತ್ತಂ, ಯಾಗಮೋ ಚ. ಸೋಫೋಪ್ಯತ್ರ. ಸೋಕಂ ಫಾಯತಿ ಬಹುಲಂ ಕರೋತೀತಿ ಸೋಫೋ, ಫಾಯ ವುಡ್ಢಿಯಂ, ಫಾಯಸ್ಸ ಫೋ, ನೇರುತ್ತೋ.

ದ್ವಯಂ ಅರಿಸರೋಗೇ. ಅಮಙ್ಗಲತಾಯ ದು ನಿನ್ದಿತಂ ನಾಮಮಸ್ಸ ದುನ್ನಾಮಂ, ಸಕತ್ಥೇ, ಕುಚ್ಛಾಯಂ ವಾ ಕೋ, ದೀಘಕೋಸಿಕಾಯಂ ದುನ್ನಾಮಾ, ಇತ್ಥೀ. ಅರಿ ವಿಯ ಸಸತಿ ಹಿಂ ಸತೀತಿ ಅರಿಸಂ, ಸಸ ಹಿಂಸಾಯಂ, ಕ್ವಿ, ಅರ ಗಮನೇ ವಾ, ಇಸೋ. ದ್ವಯಂ ವಮನರೋಗೇ. ಛದ್ದ ವಮನೇ, ಚುರಾದಿ, ಣ್ವು. ವಮು ಉಗ್ಗಿರಣೇ, ಥು. ವಮಿಧುಪ್ಯತ್ರ. ಛದ್ದಿಕಾ, ವಮಿ ಇತ್ಥಿಯಂ, ವಮಥು ಪುಮೇ.

೩೨೮-೩೨೯. ದ್ವಯಂ ಪರಿತಾಪೇ. ದು ಪರಿತಾಪೇ, ತನಾದಿ, ಥು. ಪರಿತಪನಂ ಸನ್ತಾಪನಂ ಪರಿತಾಪೋ. ದ್ವಯಂ ತಿಲಕಾಳಕೇ. ತಿಲಸಣ್ಠಾನಂ ವಿಯ ಜಾಯತೀತಿ ತಿಲಕೋ. ತಿಲಂ ವಿಯ ಕಾಳೋ ಹುತ್ವಾ ಜಾಯತೀತಿ ತಿಲಕಾಳಕೋ.

ಮಹಾವಿರೇಕೋ ‘‘ವಿಸೂಚಿಕಾ’’ತ್ಯುಚ್ಚತೇ. ನಿಸ್ಸೇಸತೋ ಸುಚತಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಸೂಚಿಕಾ. ಸುಚಿ, ಸುಚ ಗತಿಯಂ, ಭೂವಾದಿ. ಸುಚ ಸೋಚೇಯ್ಯೇ ¶ ವಾ, ನಿಸ್ಸೇಸತೋ ಸೋಚೇತೀತಿ ವಿಸೂಚಿಕಾ, ವಿಸೇಸೇನ ಸೂಚಿ ವಿಯ ವಿಜ್ಝತೀತಿ ವಾ ವಿಸೂಚಿಕಾ. ಬಹುಮೋಸರಣತ್ತಾ ಮಹನ್ತೋ ವಿರೇಕೋ ಮಹಾವಿರೇಕೋ, ರಿಚ ವಿಯೋಜನಸಮ್ಪುಚ್ಛನೇಸು, ಣೋ.

ಭಗನ್ದಲಾದಯೋ ಸತ್ತ ಆಮಯನ್ತರಾ ರೋಗಭೇದಾ ಭವನ್ತಿ. ತತ್ರ ಗುದಸಮೀಪಜೋ ವಣವಿಸೇಸೋ ಭಗನ್ದಲಾ, ಇತ್ಥೀ. ಭಗಂ ಯೋನಿ, ತಂ ದಾರಯತೀತಿ ರೂಳ್ಹೀತೋ ಅಪಚ್ಚಯನ್ತೋ ನಿಪಾತಿತೋ. ದರ ವಿದಾರಣೇ, ಭೂವಾದಿ, ಲತ್ತೇ ಭಗನ್ದಲಾ. ಭಗನ್ದರೋಪ್ಯತ್ರ. ಮೇಹೋ ಮುತ್ತಮೇಹೋ, ಸೋ ಚ ಬಹುಮುತ್ತತಾಯ ಮಧುಮೇಹೋ, ರತ್ತಮೇಹೋ, ಸುಕ್ಕಮೇಹೋತ್ಯನೇಕವಿಧೋ. ಮಿಹ ಸೇಚನೇ, ಭೂವಾದಿ, ಮಿಹತಿ ಮುತ್ತನ್ತಿ ಮೇಹೋ, ಣೋ. ಜರ ರೋಗೇ. ಭೂವಾದಿ, ಜರತೀತಿ, ಅ. ಜರೋ ಪಸಿದ್ಧೋ. ಕಾಸ ಸದ್ದಕುಚ್ಛಾಯಂ, ದಿತ್ತಿಯಞ್ಚ, ಭೂವಾದಿ, ಕಾಸತೀತಿ ಕಾಸೋ, ಣೋ, ಕುಚ್ಛಿತಂ ಅಸತೀತಿ ವಾ ಕಾಸೋ, ಕುಆಪುಬ್ಬೋ. ಸಸ ಪಾಣನೇ, ಸಸನಂ ಸಾಸೋ, ಭುಸಂ ಸಸನಮೇತಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ವಾ ಸಾಸೋ, ಕುಟ ಛೇದನೇ, ಠೋ, ಕುಟ್ಠಂ. ಸಾಮಞ್ಞೇನ ತಚೋವಿಕಾರೇ. ಸುಕ್ಕೇ ತು ಸಿತ್ತಂ. ಸೂಲ ರುಜಾಯಂ, ಭೂವಾದಿ, ಸೂಲಂ. ವಿದ್ದಧಿ, ಅಸ್ಮರೀ, ಮುತ್ತಕಿಚ್ಛಾದಯೋಪ್ಯನೇಕಾ ರೋಗಭೇದಾ.

ಪಜ್ಜದ್ಧಂ ವೇಜ್ಜೇ. ಆಯುಬ್ಬೇದಸಙ್ಖಾತಂ ವಿಜ್ಜಂ ಜಾನಾತೀತಿ ವೇಜ್ಜೋ, ‘‘ಣ ರಾಗಾ ತಸ್ಸೇದಮಞ್ಞತ್ಥೇಸು ಚಾ’’ತಿ ಣೋ, ವಿದ ಞಾಣೇ ವಾ, ವಿನ್ದತೀತಿ ವೇಜ್ಜೋ, ಣ್ಯೋ, ದ್ಯಸ್ಸ ಜೋ. ಭಿಸಜ್ಜತಿ ಚಿಕಿಚ್ಛತೀತಿ ಭಿಸಕ್ಕೋ, ಅ, ಜಸ್ಸ ಕೋ. ರೋಗಂ ಹರತಿ ಸೀಲೇನಾತಿ ರೋಗಹಾರೀ, ಣೀ. ಹರಸದ್ದೋಯಂ ಕೇವಲೋಪಿ ಆನಯನಾಪನಯನೇಸು ವತ್ತತಿ ‘‘ಮನೋಹರೋ, ದುಕ್ಖಹರೋ’’ಇಚ್ಚಾದೀಸು, ಇಧ ಅಪನಯನೇ. ಕಿತ ರೋಗಾಪನಯನೇ, ಭೂವಾದಿ. ತಿಕಿಚ್ಛತೀತಿ ತಿಕಿಚ್ಛಕೋ, ಛಪಚ್ಚಯೋ, ಣ್ವು, ದ್ವಿತ್ತಾದಿ. ಅಗದಕರೋಪ್ಯತ್ರ, ಅಗದಂ ಅರೋಗಂ ಪಾಣೀನಂ ಕರೋತೀತಿ ಅಗದಕರೋ, ಕಮ್ಮಾದಿಮ್ಹಿ ಣೋ.

೩೩೦. ದ್ವಯಂ ¶ ಸಲ್ಲನೀಹರಣೇ ವೇಜ್ಜೇ. ಕಾಯೇ ಪವಿಟ್ಠಸರಾದಿಸಲ್ಲಸ್ಸ ನೀಹರಣೋ ವೇಜ್ಜೋ ಸಲ್ಲವೇಜ್ಜೋ. ಯಥಾವುತ್ತಂ ಸಲ್ಲಂ ನೀಹರಣವಸೇನ ಕನ್ತತಿ ಛಿನ್ದತೀತಿ ಸಲ್ಲಕತ್ತೋ, ಕತಿ ಛೇದನೇ, ತೋ. ದ್ವಯಂ ಪಟಿಕಾರೇ. ತಿಕಿಚ್ಛನಂ ತಿಕಿಚ್ಛಾ, ಭಾವೇ ಅ. ಪತಿಪುಬ್ಬೋ ಕರೋತಿ ತಿಕಿಚ್ಛಾಯಂ, ಕರತೋ ರಿರಿಯಾ.

ಚತುಕ್ಕಂ ಓಸಧೇ. ಭಿಸಜಾನಮಿದಂ ಭೇಸಜ್ಜಂ, ಣ್ಯ. ನ ವಿಜ್ಜತೇ ಗದೋ ಯಸ್ಮಿನ್ತಿ ಅಗದೋ. ಭಿಸಜಾನಮಿದಂ ಭೇಸಜಂ, ಣೋ. ಉಸ ದಾಹೇ. ರೋಗಮೋಸಾಪೇತೀತಿ ಓಸಧಂ, ಧೋ, ಅಥ ವಾ ಓಸಧೀ ನಾಮ ಅಸಂಯೋಗದಬ್ಬಂ, ತೇಹಿ ಸಂಯೋಜಿತಂ ಓಸಧಂ. ಜಾಯುಪ್ಯತ್ರ. ಜಿ ಜಯೇ, ಣು.

೩೩೧. ತಿಕಂ ಆರೋಗ್ಯೇ. ಅನತ್ಥಕಾರಕತ್ತಾ ಕುಚ್ಛಿತಾಕಾರೇನ ಸರೀರೇ ಸೇನ್ತೀತಿ ಕುಸಾ, ರೋಗಾ, ತೇ ಲುನಾತಿ ಛಿನ್ದತೀತಿ ಕುಸಲಂ. ಆಮಯಸ್ಸಾಭಾವೋ ಅನಾಮಯಂ, ಅಬ್ಯಯೀಭಾವೋ. ಅರೋಗಸ್ಸ ಭಾವೋ ಆರೋಗ್ಯಂ. ಕುಸಲಾನಾಮಯಾರೋಗ್ಯನ್ತಿ ಸಮಾಹಾರದ್ವನ್ದೋ. ದ್ವಯಂ ಅನಾಮಯಜನೇ. ಕಲ ಗತಿಸಙ್ಖ್ಯಾನೇಸು. ಕಲತಿ ಯಥಾಸುಖಂ ಸಬ್ಬಿರಿಯಾಪಥೇಸೂತಿ ಕಲ್ಲೋ, ಲೋ. ‘‘ಕಾಲಂ ಖಮತೀತಿ ಕಲ್ಯಂ, ಅರೋಗತಾ, ತಸ್ಸಂ ನಿಯುತ್ತೋ ಕಲ್ಯೋ’’ತಿ ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯಟೀಕಾಯಂ. ನತ್ಥಿ ಆಮಯೋ ಯಸ್ಮಿಂ ನಿರಾಮಯೋ. ವುತ್ತೋಪ್ಯತ್ರ. ವುತ್ತಿ ಜೀವಿತವುತ್ತಿ ಪಸತ್ಥಾ ಅಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ವುತ್ತೋ. ರೋಗತೋ ನಿಗ್ಗತಜನೇ ಪನ ಉಲ್ಲಾಘೋ, ಲಾಘ ಸಾಮತ್ಥಿಯೇ, ಉಸದ್ದೋಯಂ ರೋಗವಿಮುತ್ಯತ್ಥೋ. ನರಾದಿತ್ತಾ, ನರಪ್ಪಧಾನತ್ತಾ ಚ ನರವಗ್ಗೋ.

ನರವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೪. ಚತುಬ್ಬಣ್ಣವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ

೩೩೨. ಸನ್ತತಿಪರಿಯನ್ತಂ ವಂಸೇ. ಕುಲ ಸನ್ತಾನಬನ್ಧೂಸು, ಭೂವಾದಿ, ಣೋ, ಕುಲಂ, ವನ ಸಮ್ಭತ್ತಿಯಂ, ಸೋ. ಸಂತನು ವಿತ್ಥಾರೇ, ಣೋ. ಅಭಿಮುಖಂ ಜನೇತೀತಿ ಅಭಿಜನೋ, ಣೋ. ಗೋ ವುಚ್ಚತಿ ಅಭಿಧಾನಂ, ಬುದ್ಧಿ ಚ, ತೇ ತಾಯತೀತಿ ಗೋತ್ತಂ. ಗೋತ್ರಮ್ಪಿ. ಗವಂ ಸದ್ದಂ ತಾಯತೀತಿ ವಾ ಗೋತ್ತಂ, ತಾ ಪಾಲನೇ. ಅನುಪುಬ್ಬೋ ಇ ಗತಿಯಂ, ಕರಣೇ ಅ. ತನೋತಿಸ್ಮಾತಿ, ಸನ್ತತಿ, ನಲೋಪೋ, ಇತ್ಥಿಯಂ.

ಸನ್ತತಿ ಪನ್ತಿವಿತ್ಥಾರ-ಗೋತ್ತೇಸು ಕವಿಭೀ ಮತಾ;

ಪರಮ್ಪರಾ ಭವೇ ಚಾಪಿ, ಪುತ್ತಕಞ್ಞಾಸು ಸನ್ತತಿ.

ಖತ್ತಿಯಾದಯೋ ಖತ್ತಿಯಬ್ರಾಹ್ಮಣವೇಸ್ಸಸುದ್ದಾ ಚತ್ತಾರೋ ವಣ್ಣಾ ಕುಲಾನಿ ಭವನ್ತಿ, ಏತೇ ಹಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಮಸಙ್ಕರತೋ ವಣ್ಣೇತಬ್ಬತೋ ಠಪೇತಬ್ಬತೋ ವಣ್ಣಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತೇ. ವಣ್ಣ ಠಪನೇ.

೩೩೩-೩೩೪. ಛಕ್ಕಂ ¶ ಕುಲೀನೇ. ಕುಲಸ್ಸಾಪಚ್ಚಂ ಕುಲಿನೋ, ಇನೋ ಅಪಚ್ಚೇ. ಸೋಭನೋ ಜನೋ ಸಜ್ಜನೋ. ಸಪರತ್ಥಂ ಸಾಧೇತೀತಿ ಸಾಧು, ಸಾಧ ಸಂಸಿದ್ಧಿಮ್ಹಿ, ಉ. ಸಭಾಯಂ ಸಾಧು ಸಭ್ಯೋ. ಸಾಧ್ವತ್ಥೇ ಯೋ. ಅಯ ಗತಿಯಂ. ಅಯಿತಬ್ಬೋ ಉಪಗನ್ತಬ್ಬೋತಿ ಅಯ್ಯೋ, ಕಮ್ಮನಿ ಯೋ. ಮಹಾಕುಲಸ್ಸಾಪಚ್ಚಂ ಮಹಾಕುಲೋ, ಣೋ.

ಭೂಭುಜನ್ತಂ ರಾಜಸಾಮಞ್ಞೇ. ಅತಿತೇಜವನ್ತತಾಯ ವಿಸೇಸೇನ ರಾಜತೇ ದಿಬ್ಬತೇತಿ ರಾಜಾ, ರಾಜ ದಿತ್ತಿಯಂ. ಭುಯಾ ಭೂಮಿಯಾ ಪತಿ ಭೂಪತಿ, ಭುಂ ಪಾಲೇತೀತಿ ವಾ ಭೂಪತಿ, ಪಾ ರಕ್ಖಣೇ,ತಿ, ರಸ್ಸೋ. ಪಥವಿಯಾ ಇಸ್ಸರೋ ಪತ್ಥಿವೋ, ಣೋ, ದ್ವಿತ್ತಂ, ಇತ್ತಞ್ಚ. ಜಗತಿಂ ಭೂಮಿಂ ಪಾಲೇತೀತಿ ಜಗತಿಪಾಲೋ, ಕಮ್ಮನಿ ಣೋ. ದಿಸಾನಂ ಪತಿ ದಿಸಮ್ಪತಿ, ದಿಸಾ, ದಿಸಟ್ಠೇ ವಾ ಪಾಲೇತೀತಿ ದಿಸಮ್ಪತಿ, ರಸ್ಸತ್ತಂ, ನಿಗ್ಗಹೀತಾಗಮೋ ಚ. ಭುಂ ಭೂಮಿಂ ಭುಞ್ಜತೀತಿ ಭೂಭುಜೋ, ಭುಜ ಪಾಲನಜ್ಝೋಹರಣೇಸು, ಇಧ ಪಾಲನೇ, ರುಧಾದಿ. ಮಹಿಖಿತೋಪ್ಯತ್ರ. ಖಿ ನಿವಾಸಗತೀಸು, ಮಹಿಂ ಅಖಿ ಗತವಾ ಮಹೀಖಿತೋ.

೩೩೫. ಪಜ್ಜದ್ಧಂ ಮುದ್ಧಾಭಿಸಿತ್ತೇ ಜಾತಿಖತ್ತಿಯೇ, ‘‘ರಾಜಜಚ್ಚೇ ಚ ಖತ್ತಿಯೇ’’ತಿ ವಚನತೋ. ರಞ್ಞೋ ಖತ್ತಿಯಸ್ಸಾಪಚ್ಚಂ ರಾಜಞ್ಞೋ, ಞ್ಞೋ ¶ ಅಪಚ್ಚೇ. ‘‘ಖತ್ತಿಯೋ ತು ವಿರಾ ಖತ್ತಂ, ರಾಜಞ್ಞದ್ವಿಜಲಿಙ್ಗನೋ’’ತಿ ರಭಸ, ರತನಕೋಸೇಸು ಪರಿಯಾಯಾ. ಖತ್ತಸ್ಸಾಪಚ್ಚಂ ಖತ್ತಿಯೋ, ಅಪಚ್ಚೇ ಇಯಪಚ್ಚಯೋ ದಿಸ್ಸತೇ, ಖೇತ್ತಾನಂ ಅಧಿಪತಿಭೂತತ್ತಾ ವಾ ಖತ್ತಿಯೋತಿಆದಿಕಪ್ಪಿಕರಾಜಾ ವುಚ್ಚತಿ, ತಪ್ಪಭವತ್ತಾ ಪನ ಮುದ್ಧಾಭಿಸಿತ್ತೇಸ್ವಪಿ ತಂಸಮಞ್ಞಾ, ಏಸ್ಸತ್ತಂ. ಖತ್ತಸ್ಸಾಪಚ್ಚಂ ಖತ್ತಂ, ಣೋ. ರಜ್ಜಾರೋಪನಸಮಯೇ ದಕ್ಖಿಣಾವಟ್ಟಸಙ್ಖೋದಕೇನ ಗಙ್ಗಾನೀತೇನ ಮುದ್ಧನಿ ಖತ್ತಿಯಕಞ್ಞಾದೀಹಿ ಅಭಿಸಿತ್ತತ್ತಾ ಮುದ್ಧಾಭಿಸಿತ್ತೋ, ಪಠಮಖತ್ತಿಯೋ. ತಪ್ಪಭವತಾಯ ಪನ ಅನಭಿಸಿತ್ತಾ ಚ ಮುದ್ಧಾಭಿಸಿತ್ತಾಖ್ಯಾ, ಯಥಾ – ಬ್ರಹ್ಮಬಾಹುಜಸ್ಸ ವಂಸೇ ಜಾತಸ್ಸಾಪಿ ಬ್ರಹ್ಮಬಾಹುಜೋ. ಬ್ರಹ್ಮಬಾಹುತೋ ಜಾತತ್ತಾ ಬಾಹುಜೋತಿ ಹಿ ನಿಕಾಯನ್ತರಿಕಾನಂ ಲದ್ಧಿ. ಯಸ್ಮಿಂ ಪನ ರಾಜಿನಿ ಅಸೇಸಾ ಸಾಮನ್ತಾ ಪಣಮನ್ತಿ, ಸೋ ಅಧಿಸ್ಸರಾಖ್ಯೋ [ಅಮರ ೧೮.೨]. ಸಂ ಸತ್ತೋ ಲಗ್ಗೋ ಅನ್ತೋ ಯಸ್ಸಾ ಸಾ ಸಮನ್ತಾ, ಸವಿಸಯಾನನ್ತರಾ ಭೂಮಿ, ಸಮನ್ತಾಯ ಇಮೇ ಸಾಮನ್ತಾ, ಅನನ್ತರರಾಜಾನೋ.

ದ್ವಯಂ ಚಕ್ಕವತ್ತಿನಿ. ಸಬ್ಬಭೂಮಿಯಾ ಇಸ್ಸರೋ ಸಬ್ಬಭುಮ್ಮೋ, ಣ್ಯೋ. ಪುಞ್ಞೋಪನೀತೇನ ಚಕ್ಕರತನೇನ ವತ್ತತೇ ಅಸಾಧುದಮನಿಕಾದಿರಾಜವತ್ತಂ ಅನುತಿಟ್ಠತೀತಿ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ, ಣೀ, ಚಕ್ಕರತನಂ ವತ್ತೇತಿ ಆಕಾಸೇ ಅತ್ತನೋ ಪುರತೋ ಗಮಯತೀತಿ ವಾ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ, ಪುಞ್ಞಚಕ್ಕಂ, ಚತುಚಕ್ಕಂ ವಾ ಸತ್ತೇಸು ವತ್ತೇತಿ, ತೇ ವಾ ಅಸ್ಮಿಂ ವತ್ತೇತೀತಿ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ, ಚಕ್ಕರತನುಪ್ಪಾದನತ್ಥಂ ದ್ವಾದಸವಸ್ಸಚರಿತಂ ದಸರಾಜಧಮ್ಮಂ ವತ್ತಮೇತಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ವಾ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ. ತತ್ಥ ಅನ್ತೋಜನಸ್ಮಿಂ ಬಲಕಾಯೇ ಧಮ್ಮಿಕಾರಕ್ಖಾವರಣಗುತ್ತಿಯಾ ಸಂವಿಧಾನಂ, ಖತ್ತಿಯೇಸು, ಅನುಯುತ್ತೇಸು, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕೇಸು, ನೇಗಮಜಾನಪದೇಸು, ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಸು, ಮಿಗಪಕ್ಖೀಸು, ಅಧಮ್ಮಕಾರಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ, ಅಧನಾನಂ ಧನುಪ್ಪಾದನಂ, ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಞ್ಹಪುಚ್ಛನನ್ತಿ ಇದಂ ದಸವಿಧಂ ಚಕ್ಕವತ್ತಿವತ್ತಂ, ಇದಮೇವ ಚ ಗಹಪತಿಕೇ, ಪಕ್ಖಿಜಾತೇ ಚ ವಿಸುಂ ಕತ್ವಾ ಗಹಣವಸೇನ ದ್ವಾದಸವಿಧಮ್ಪಿ ದೀಪೇಸು. ಚತೂಸ್ವಪಿ ದೀಪೇಸು ಆಣಾಧಮ್ಮಚಕ್ಕಾನಿ ಸತ್ತೇಸು ¶ ಪವತ್ತೇತೀತಿ ವಾ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ. ಅಞ್ಞೋ ಅಸಬ್ಬಭುಮ್ಮೋ ಅನವಕಾಸೋ ಸಾಮನ್ತೋ ಭೂಪೋ ಮಣ್ಡಲಿಸ್ಸರೋ ನಾಮ. ಸಯಮಾಣಾಪವತ್ತಿಟ್ಠಾನವಸೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಸ್ಸೇವ ಮಣ್ಡಲಸ್ಸ ಇಸ್ಸರೋ, ನ ಸಬ್ಬಮಣ್ಡಲಸ್ಸಾತಿ ಮಣ್ಡಲಿಸ್ಸರೋತಿಪಿ. ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ಸಬ್ಬಭುಮ್ಮೋ, ಚಕ್ಕವತ್ತೀ’’ತಿ ದ್ವೀಹಿ ನಾಮೇಹಿ ಚತುದೀಪಿಸ್ಸರೋ ರಾಜಾ ದೀಪಿತೋ, ಇಧಾನಾಗತೇಪಿ ಸಙ್ಗಹೇತ್ವಾ ಕಥಿತೇನ ಅಧಿಸ್ಸರಪದೇನ ಏಕದೀಪಿಸ್ಸರೋ ರಾಜಾ, ಮಣ್ಡಲಿಸ್ಸರಪದೇನ ಪದೇಸಿಸ್ಸರೋ ರಾಜಾ ದೀಪಿತೋ. ಅಥ ವಾ ಮಣ್ಡಲಿಸ್ಸರಪದೇನ ಏಕದೀಪಿಸ್ಸರೋ ರಾಜಾ, ಸೇಸೇಹಿ ರಾಜರಾಜಞ್ಞಾದೀಹಿ ಬಾಹುಜಪರಿಯನ್ತೇಹಿ ಪದೇಸಿಸ್ಸರೋ ದೀಪಿತೋ.

೩೩೬. ದ್ವಯಂ ರಾಜಭೇದೇ. ಸುಖುಮತಾಯ ಲೀನಾ ಅಪಾಕಟಾ ಛವಿಯೋ ಯೇಸಂ ತೇ ಲಿಚ್ಛವಿನೋ. ಲಿಚ್ಛವೀ ಚ ವಜ್ಜೀ ಚಾತಿ ದ್ವನ್ದೋ. ದ್ವಯಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಕುಲೇ ರಾಜಿನಿ. ಪುರಿಮತರಸಮ್ಭೂತೇ ಸಕ್ಯಕುಲೇ ಸಞ್ಜಾತತ್ತಾ ಸಕ್ಯೋ, ಣೋ. ಸಕ್ಕೋಪಿ. ಸಕ್ಯೇ ಭವೋ ಸಾಕಿಯೋ, ಇಯೋ, ಯಲೋಪೋ, ದೀಘೋ ಚ.

ಪಞ್ಚಕಂ ಬುದ್ಧಪುತ್ತಸ್ಸಾಯಸ್ಮತೋ ರಾಹುಲಸ್ಸ ಮಾತರಿ. ಭದ್ದ ಕಲ್ಯಾಣೇ, ಸೋಖ್ಯೇ ಚ. ಕುಲಾಚಾರರೂಪಾದಿವಸೇನ ಕಲ್ಯಾಣತ್ತಾ ಭದ್ದಾ. ಕಚ್ಚಸ್ಸಾಪಚ್ಚಂ ಕಚ್ಚಾನಾ, ಅಪಚ್ಚಸದ್ದೋಯಂ ನಿಚ್ಚಂ ನಪುಂಸಕೇ ಪುತ್ತೇ, ಪುತ್ತಿಯಞ್ಚ ಭವತೀತಿ. ‘‘ರಾಹು ವಿಯ ಚನ್ದಂ ಮಮ ನಿಕ್ಖಮನಂ ಲಾತುಕಾಮೋ ಚಾಯಂ ಮೇ ಪುತ್ತೋತಿ ರಾಹುಲೋತಿ ನಾಮೇನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಮನಸಿ ಕತ್ವಾ ‘‘ರಾಹು ಜಾತೋ, ಬನ್ಧನಂ ಜಾತ’’ನ್ತಿ ಪಿತರಾ ವುತ್ತೋ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮೋ ಆಯಸ್ಮಾ ರಾಹುಲೋಯೇವೇತ್ಥ ರಾಹುಲೋ, ತಸ್ಸ ಮಾತಾ ರಾಹುಲಮಾತಾ, ಬಿಮ್ಬಂ ವುಚ್ಚತಿ ಸರೀರಂ, ಅತಿಸಯವಣ್ಣಸರೀರಯುತ್ತತಾಯ ಬಿಮ್ಬಾ, ವಮಿಧಾತುಮ್ಹಾ ವಾ ¶ ಬೋ, ವಸ್ಸ ಬತ್ತಂ. ಯಸೋ ವುಚ್ಚತಿ ಪರಿವಾರೋ, ಕಿತ್ತಿ ಚ, ತೇ ಧಾರೇತೀತಿ ಯಸೋಧರಾ, ಮನಾದಿತ್ತಾ ಅಸ್ಸೋ.

೩೩೭-೩೩೯. ಯೇಸಂ ಖತ್ತಿಯಾನಂ ಧನಂ ಸತಂ ಹೋತಿ, ಕೀದಿಸಂ ತಂ ಧನಂ? ನಿಧಾನಗಂ ಪಥವಾದೀಸು ನಿಧಾನವಸೇನ ಗತಂ ಪವತ್ತಂ, ತೇಸಂ ಧನಾನಂ ಸತಂ ಕಹಾಪಣಾನಂ, ಕಿತ್ತಕಪ್ಪಮಾಣಾನಂ? ಕೋಟೀನಂ ಸತಂ. ಕೇನ ಪರಿಚ್ಛೇದೇನ? ಹೇಟ್ಠಿಮನ್ತೇನ ಹೇಟ್ಠಿಮಕೋಟ್ಠಾಸೇನ, ಹೇಟ್ಠಿಮಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ವಾ ಕೋಟೀನಂ ಸತಂ ಹೋತಿ. ದಿವಸವಳಞ್ಜೋ ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ವಳಞ್ಜಿತಬ್ಬೋ ಪನ ಕಹಾಪಣೋ ವೀಸತಮ್ಬಣಮತ್ತಂ ಹೋತಿ, ತೇ ಖತ್ತಿಯಾ ‘‘ಖತ್ತಿಯಮಹಾಸಾಲಾ’’ತ್ಯುಚ್ಚನ್ತೇ. ಮಹನ್ತೋ ಧನಸಾರೋ ಯೇಸನ್ತೇ ಮಹಾಸಾಲಾ, ಲತ್ತಂ, ಅಮ್ಬಣಮತ್ರ ಏಕಾದಸದೋಣಮತ್ತಂ.

ಯೇಸಂ ದ್ವಿಜಾನಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ನಿಧಾನಗಾನಿ ನಿಧಾನವಸೇನ ಪವತ್ತಾನಿ ಅಸೀತಿಕೋಟಿಧನಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ದಿವಸವಳಞ್ಜೋ ಪನ ಕಹಾಪಣೋ ದಸಮ್ಬಣಮತ್ತಂ ಹೋತಿ, ತೇ ದ್ವಿಜಾ ‘‘ದ್ವಿಜಮಹಾಸಾಲಾ’’ತ್ಯುಚ್ಚನ್ತೇ.

ನಿಧಾನಗೇ, ವಳಞ್ಜೇ ಚ ಧನೇ ತದುಪಡ್ಢೇ ತೇಸಂ ದ್ವಿಜಮಹಾಸಾಲಾನಂ ಧನಸ್ಸ ಉಪಡ್ಢಭಾಗೇ ಸತಿ ಗಹಪತಿಮಹಾಸಾಲಾ ನಾಮ ಸಿಯುಂ, ಉಭಯತ್ರಾಪಿ ಹೇಟ್ಠಿಮನ್ತೇನೇವ ಧನಪರಿಚ್ಛೇದೋ.

೩೪೦. ಯೋ ¶ ನ ಹೀನೋ, ನ ಚುಕ್ಕಟ್ಠೋ, ಮಜ್ಝಿಮಾಧಿಕಾರಬ್ಯವಟ್ಠಿತೋ ರಾಜಪುತ್ತಸೇನಾಪತಿಮಹಾಕಣಿತ್ಥರಾದಿ, ಸೋ ಮಹಾಮತ್ತೋ. ಮಹತೀ ಮತ್ತಾ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಯಸ್ಸ ಮಹಾಮತ್ತೋ, ರೂಪಭೇದೇನ ಪಟ್ಠಾನಂ ಕ್ಲೀವಂ.

‘‘ಪಕತಿಯಂ ಮಹಾಮತ್ತೇ, ಪಞ್ಞಾಯಂ ಪರಮತ್ತನಿ;

ನಪುಂಸಕಂ ಪಧಾನಂ ತಂ, ಏಕತ್ತೇ ತು’ತ್ತಮೇ ಸದಾ’’ತಿ.

ರಭಸೋ ಚ. ‘‘ಮಹಾಮತ್ತೋ, ಪಟ್ಠಾನೋ ಚಾ’’ತಿ ತು ಪುಂಸಕಣ್ಡೇ ವೋಪಾಲಿತೋ. ಪಕಟ್ಠೇ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಪಟ್ಠಾನಂ, ಯು [ಅಭಿಧಾನಪ್ಪದೀಪಿಕಾ ಟೀಕಾ ೯೮೩, ೧೧೨೩ ಗಾಥಾಸುಪಿ ಪಸ್ಸಿತಬ್ಬಂ].

ಪಞ್ಚಕಂ ಮನ್ತಿನಿಮ್ಹಿ. ಮತಿಪ್ಪಧಾನೋ ಸಚಿವೋ ಸಹಾಯೋ. ಇತಿಕತ್ತಬ್ಬತಾವಧಾರಣಂ ಮನ್ತೋ, ತಂಯೋಗಾ ಮನ್ತಿನೀ. ಅಸ್ಸತ್ಥ್ಯತ್ಥೇ ಇನೀ, ಅಥ ವಾ ಮನ್ತೇನ ನಯತೀತಿ ಮನ್ತಿನೀ, ಅಥ ವಾ ಮನ್ತಯೋಗಾ ಮನ್ತಿ, ನೇತೀತಿ ನೀ, ಮನ್ತಿ ಚ ನೀ ಚಾತಿ ಮನ್ತಿನೀ. ‘‘ಮತಿಸಚಿವಮನ್ತಿನೀ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ತದಾ ದ್ವಿನ್ನಂ ತಿಣ್ಣಂ ವಾ ದ್ವನ್ದೋ. ರಞ್ಞಾ ಸಹ ಜೀವತೀತಿ ಸಜೀವೋ. ಸಚತೇ ಸಮವೇತೋ ಭವತೀತಿ ಸಚಿವೋ. ಸಚ ಸಮವಾಯೇ, ವೋ, ಇಕಾರಾಗಮೋ ಚ. ಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚೇಸು ರಞ್ಞಾ ಮನ್ತೇನ ಅಮಾ ಸಹ ಭವತೀತಿ ಅಮಚ್ಚೋ, ಅಮಾಸದ್ದೋಯಂ ನಿಪಾತೋ ಸಹತ್ಥೇ ಚ್ಚಪಚ್ಚಯೋ. ಸಜೀವಮತ್ತೇ ಚಾಮಚ್ಚಸದ್ದೋ ವತ್ತತಿ. ದ್ವಯಂ ಸೇನಾಪತಿಮ್ಹಿ. ಸೇನಂ ನಯತೀತಿ ಸೇನಾನೀ. ಚಮೂನಂ ಸೇನಾನಂ ಪತಿ ಚಮೂಪತಿ.

೩೪೧. ನ್ಯಾಸಾದೀನಂ ¶ ಇಣಾದಾನದಾಯವಿಭಾಗಾದೀನಂ ವಿವಾದಾನಂ ವೋಹಾರಾನಂ ಉಪದಟ್ಠರಿ ಉಪದಸ್ಸಿತೇ ಅಕ್ಖದಸ್ಸೋ, ಅಕ್ಖೇ ವೋಹಾರೇ ಪಸ್ಸತೀತಿ ಅಕ್ಖದಸ್ಸೋ, ಣೋ, ಧಮ್ಮಾಧಿಕರಣಿಯೋ. ಪುಚ್ಛಾವಿವಾಕೋ, ಪಞ್ಹವಿವಾಕೋಪ್ಯತ್ರ.

ಪಜ್ಜಡ್ಢಂ ಪಟಿಹಾರೇ. ದ್ವಾರೇ ನಿಯುತ್ತೋ ದೋವಾರಿಕೋ, ಣಿಕೋ, ಓಕಾರಾಗಮೋ. ಪಟಿಹರತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ ತೇನಾತಿ ಪಟಿಹಾರೋ, ಣೋ. ದ್ವಾರೇ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ದ್ವಾರಟ್ಠೋ, ಸಕತ್ಥೇ ಕೋ. ದ್ವಾರಪಾಲಕೋ. ದ್ವಾರಟ್ಠಿತೋ, ದಸ್ಸಕೋಪ್ಯತ್ರ.

೩೪೨. ರಾಜೂನಂ ಅಙ್ಗರಕ್ಖಗಣೋ ಅನೀಕಟ್ಠೋತಿ ಮತೋ. ‘‘ರಕ್ಖಿವಗ್ಗೋ ತು ಯೋ ರಞ್ಞಂ, ಸೋ’ನೀಕಟ್ಠೋ’ಭಿಧೀಯತೇ’’ತಿ ಅಮರಮಾಲಾಯಞ್ಚ, ಅನೀಕೇನ ಸಮೂಹೇನ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಅನೀಕಟ್ಠೋ, ಣೋ.

ದ್ವಯಂ ಮಹಲ್ಲಕೇ. ಕಞ್ಚುಕಂ ಚೋಳಂ, ತಂಯೋಗಾ ಕಞ್ಚುಕೀ. ಸೋಕಂ ವಿನ್ದತೀತಿ ಸೋವಿದಲ್ಲೋ. ವಿದ ಲೋಭೇ, ಲೋ, ಕಲೋಪೋ. ಥಾಪತಿ, ಸೋವಿದೋಪ್ಯತ್ರ. ದ್ವಯಂ ಸೇವಕೇ. ಪಭುನೋ ಪಚ್ಛಾ ಜೀವತೀತಿ ಅನುಜೀವೀ, ಣೀ. ಸೇವ ಸೇವನೇ, ಭೂ, ಣ್ವು. ಅತ್ಥೀಪ್ಯತ್ರ. ಅತ್ಥ ಯಾಚನಾಯಂ. ಅತ್ಥನಮತ್ಥೋ, ಆಸೀಸೋ, ತಂಯೋಗಾ ಅತ್ಥೀ.

೩೪೩. ದ್ವಯಂ ¶ ಅಧಿಕಮತ್ತೇ. ಗಾಮೇಸು ಅಧಿಕತ್ತಾ ಅಧಿಕಾ ಇಕ್ಖಾ ಅನುಭವನಮೇತಸ್ಸ ಅಜ್ಝಕ್ಖೋ, ಇಸ್ಸತ್ತಂ. ಅಧಿಕಂ ಕರೋತೀತಿ ಅಧಿಕತೋ. ಇದಂ ದ್ವಯಂ ಥಾಯುಕಗೋಪಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ನಾಮಂ. ತತ್ರ ಏಕಗಾಮೇ ಅಧಿಕತೋ ಥಾಯುಕೋ, ಬಹೂಸು ಗಾಮೇಸ್ವಧಿಕತೋ ಗೋಪೋ. ವುತ್ತಞ್ಚಾಮರಕೋಸೇ ‘‘ಥಾಯುಕೋಧಿಕತೋ ಗಾಮೇ, ಗೋಪೋ ಗಾಮೇಸು ಭೂರಿಸೂ’’ತಿ. [ಅಮರ ೧೮.೭] ರುದ್ದೇನಾಪಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಗಾಮೇಸ್ವಧಿಕತೇ ಗೋಪೋ, ಗೋಟ್ಠಜ್ಝಕ್ಖೇಪಿ ವಲ್ಲಭೋ’’ತಿ [ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ ೧೮.೭].

ದ್ವಯಂ ಸುವಣ್ಣರಜತಜ್ಝಕ್ಖಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ನಾಮಂ. ಹಿರಞ್ಞಂ ವುಚ್ಚತಿ ಅಕತಸುವಣ್ಣಾದಿ, ತತ್ರ ನಿಯುತ್ತೋ ಹೇರಞ್ಞಿಕೋ. ಕನ ದಿತ್ತಿಗತಿಕನ್ತೀಸು, ನಿಪುಬ್ಬೋ, ಖೋ, ನಿಕ್ಖೋ, ಸುವಣ್ಣಾದಿವಿಕಾರೋ, ತತ್ರ ನಿಯೋಗೋ ನಿಕ್ಖಿಕೋ. ವಿಸೇಸತೋ ಪನ ಸುವಣ್ಣಜ್ಝಕ್ಖೇ ಭೋರಿಕೋ. ಭೂರಿಸದ್ದೋ ಸುವಣ್ಣೇ, ತಂಯೋಗಾ ಭೋರಿಕೋ. ರೂಪ್ಯಾಜ್ಝಕ್ಖೇನಿಕ್ಖಿಕೋ, ತಸ್ಮಾ’ಯ’ಮುಭಯತ್ರಾಪಿ ಹೇರಞ್ಞಿಕೋತಿ ಸಾಮಞ್ಞಸ್ಮಿಂಯೇವ. ವುತ್ತಞ್ಚ –

‘‘ಭೋರಿಕೋ ಕನಕಾಜ್ಝಕ್ಖೋ,

ರೂಪ್ಯಾ’ಜ್ಝಕ್ಖೋ ತು ನಿಕ್ಖಿಕೋ’’ತಿ [ಅಮರ ೧೮.೭].

ಸಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ವಿಜಿಗೀಸಭೂತಸ್ಸ ದೇಸಾನನ್ತರೋ ಸಮನ್ತತೋ ಮಣ್ಡಲೀಭೂತೋ ರಾಜಾ ಸತ್ತುರುಚ್ಚತೇ ಏಕತ್ಥಾಭಿನಿವೇಸಿತತ್ತಾ. ತತೋ ಪರಂ ವಿಜಿಗೀಸಭೂಮ್ಯೇಕನ್ತರಿಕೋ ಮಿತ್ತೋ ಏಕತ್ಥಕಾರಿತ್ತನೋಪಕಾರತ್ತಾ. ಅರಿವಿಜಿಗೀಸಮಿತ್ತಾನಂ ಪನ ಮಣ್ಡಲಾನಂ ಬಹಿಭೂತೋ ದೂರಮಣ್ಡಲಟ್ಠೋ ವಿಜಿಗೀಸಭೂಮಿಯಾ ಅಚ್ಚನ್ತಬ್ಯವಹಿತೋ ಬಲಾಧಿಕೋಪಿ ಯೋ ನಾಪಕರೋತ್ಯುಪಕಾರೋತಿ ವಾ, ಸ ಉದಾಸೀನೋ ದೂರಮಣ್ಡಲತ್ತೇನೋಪಕಾರತ್ತಾ. ದೂರಮಣ್ಡಲೇ ¶ ಆಸತೀತಿ ಉದಾಸೀನೋ, ಉಪುಬ್ಬೋ ಆಸ ಉಪಸೇವನೇ, ಯು, ಅಸ್ಸಿ, ದಾಗಮೋ ಚ. ಸತ್ತುಮಭಿಯುಞ್ಜಮಾನಸ್ಸ ವಿಜಿಗೀಸಸ್ಸ ಸತ್ತುಹಿತಾಯ ಯೋ ಪಣ್ಹಿಂ ಗಣ್ಹತಿ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ವತ್ತತಿ, ಸೋ ಪಣ್ಹಿಗ್ಗಾಹೋ. ‘‘ಪಣ್ಹಿ ಪಚ್ಛಾ ಪದಂ ವಿಜಿಗೀಸಸ್ಸಾ’’ತಿ ರತನಕೋಸೇ. ‘‘ಪಣ್ಹಿಪಾದೇ ಬ್ಯೂಹಪಿಟ್ಠೇ’’ತಿ [ತಿಕಣ್ಡಸೇಸ ೩.೩.೧೩೪] ತಿಕಣ್ಡಸೇಸೋ. ‘‘ಪಣ್ಹಿ ಪಚ್ಛಿಮಭಾಗೇ ಚ, ಪಾದಮೂಲೋಮದಿಟ್ಠಿಸು. ಸೇನಾಪಿಟ್ಠೇ ಕುಮ್ಭಿಯಞ್ಚೇ’’ತಿ ತು ನಾನತ್ಥಸಙ್ಗಹೇ.

೩೪೪-೩೪೫. ದಿಟ್ಠನ್ತಂ ರಿಪುಮ್ಹಿ. ಮಿತ್ತಪಟಿಪಕ್ಖತ್ತಾ ಅಮಿತ್ತೋ, ರಪತ್ಯವಣ್ಣಂ ರಜತೇತಿ ರಿಪು, ಉ, ಇತ್ತಂ, ರಪ, ಲಪ, ಜಪ, ಜಪ್ಪ ವಚನೇ ವಾ. ವೇರಂ ವಿರೋಧೋ ಯಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ವೇರೀ, ಈ, ದುಕ್ಖಹೇತುತ್ತಾ ಸಪತ್ತಿ ಇವ ಸಪತ್ತೋ, ಇವತ್ಥೇ ಅಕಾರಪಚ್ಚಯೋ. ಅರ ಗಮನೇ,ತಿ, ಭೂವಾದಿತ್ತಾ ಆಗಮೋ. ಸದ ಸಾದನೇ, ತು, ಭೂವಾದಿ, ಸತ್ತು, ಯವಾದಿಚುಣ್ಣೇಪಿ. ಅರ ಗಮನೇ, ವೇರಮರತೀತಿ ಅರಿ, ರಸ್ಸನ್ತೋ ಇ. ಸಪತ್ತಾದೀನಂ ಚತುನ್ನಂ ದ್ವನ್ದೋ, ‘‘ಬ್ಯಞ್ಜನೋ ಚ ವಿಸಂಯೋಗೋ’’ತಿ ಸುತ್ತೇ ಚಗ್ಗಹಣೇನ ಏಕತಕಾರಸ್ಸ ಲೋಪೋ ಚ. ಪತಿಯಮತ್ಥನಂ ಪಚ್ಚತ್ಥೋ, ತಂಯೋಗಾ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕೋ, ಪತಿಯಂ ವಿಪರೀತಗಮನಂ. ಪನ್ಥ ಗತಿಯಂ, ಚುರಾದಿ. ಪರಿಪನ್ಥೋ ಪರಿಸ್ಸವಟ್ಠಾನಂ, ತಂಯೋಗಾ ಪರಿಪನ್ಥೀ. ಪಟಿವಿರುದ್ಧೋ ಪಕ್ಖೋ ಸಹಾಯೋ ಪಟಿಪಕ್ಖೋ, ತಥಾ ವಿಪಕ್ಖೋ. ನ ಹಿತೋ ಅಹಿತೋ. ಹಿಂಸಾಯಂ ರಮತೀತಿ [ಪರತೀತಿ (?)] ಪರೋ, ಕ್ವಿ. ಪಟಿಪಕ್ಖಭಾವೇನ ಅಮತಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಪಚ್ಚಾಮಿತ್ತೋ, ಅಮ ಗಮನೇ, ತೋ, ದ್ವಿತ್ತಂ. ನತ್ಥಿ ಏತಸ್ಮಾ ಈತಿ ಉಪದ್ದವೋತಿ ಅನೀತೋ ¶ , ಮಿತ್ತೋ, ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖೋ ಪಚ್ಚನೀತೋ, ಸೋ ಏವ ಪಚ್ಚನೀಕೋ, ತಸ್ಸ ಕೋ, ಯಥಾ ನಿಯಕೋ. ವಿರೋಧೋಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ವಿರೋಧೀ, ಈ. ದಿಸ, ದುಸ ಅಪ್ಪೀತಿಯಂ, ದಿವಾದಿ. ವಿದುಸ್ಸನಸೀಲತಾಯ ವಿದ್ದೇಸೀ, ದ್ವಿತ್ತಂ, ಇಸ್ಸೇತ್ತಂ. ದುಸ್ಸತೀತಿ ದಿಸೋ, ಅ. ತಪಚ್ಚಯೇ ದಿಟ್ಠೋ, ಧಾತ್ವನ್ತೇನ ಸಹ ಟ್ಠಾದೇಸೋ. ದ್ವೇಸಣೋ, ದುಹದಯೋ, ದಸ್ಸು, ಸಾತ್ತವೋ, ಅಭಿಘಾತೀಪ್ಯತ್ರ.

ದ್ವಯಂ ಅನುಕೂಲನೇ. ಅನುರೋಧನಂ ಅನುರೋಧೋ, ಣೋ. ರುಧ ಆವರಣೇ. ಅನುರೂಪಂ ಪವತ್ತನಂ ಅನುವತ್ತನಂ, ವತು ವತ್ತನೇ, ಭೂ, ಯು.

೩೪೬. ಪಞ್ಚಕಂ ಮಿತ್ತಸಾಮಞ್ಞೇ. ಮಿದ ಸ್ನೇಹೇ, ಭೂವಾದಿ, ತೋ, ವಯಸಾ ತುಲ್ಯೋ ವಯಸೋ, ಮೂಲವಯೋಸದ್ದೇಹಿ ಸಞ್ಞಾಯಂ ಸಪಚ್ಚಯೋ [ಯಪಚ್ಚಯೋ (?) ಪಾಣಿನಿ ೪.೪.೯೧ ಸುತ್ತಂ ಪಸ್ಸಿತಬ್ಬಂ], ಸಬ್ಬಕಾರಿಯೇಸು ಸಹ ವಯತೀತಿ ವಾ ವಯಸೋ, ವಯ ಗಮನೇ, ಸಹಸ್ಸ ಸೋ ವಣ್ಣವಿಪರಿಯಯೋ. ಸಹ ಅಯತಿ ಕಿಚ್ಚೇಸೂತಿ ಸಹಾಯೋ, ಅಯ ಗಮನೇ, ಸಹಸ್ಸ ಸಾಭಾವೋ, ಯಥಾ ಸಹಧಮ್ಮಿಕೋ. ಸಹ ವಾ ಹಾನಿ, ಅಯೋ ವಾ ವುಡ್ಢಿ ಯಸ್ಸ ಸಹಾಯೋ, ತಿಪದಬಹುಬ್ಬೀಹಿ, ಯಥಾ ಪರಕ್ಕಮಾಧಿಗತಸಮ್ಪದಾ. ಅಥ ವಾ ಹಾನಿ ಚ ಆಯೋ ಚ ಹಾಯಾ, ನಿಲೋಪೋ, ತೇ ಯಸ್ಸ ಅತ್ಥಿ, ಸೋ ಸಹಾಯೋ, ‘‘ಸಪಕ್ಖಕೋ, ಸಲೋಮಕೋ’’ತ್ಯಾದೀಸು ವಿಯ ಸಸದ್ದಸ್ಸ ವಿಜ್ಜಮಾನತ್ಥತ್ತಾ. ಸುನ್ದರಂ ಹದಯಮೇತಸ್ಸಾತಿ ಸುಹದಯೋ, ಅಲೋಪೋ, ದ್ಯಸ್ಸ ಜೋ, ಸೋವ ಸುಹಜ್ಜೋ. ಸಹ ಪರಿಸಹನೇ. ಪರಿಸಹನಂ ಅದುಸ್ಸನಂ, ಖೋ, ಹಲೋಪೋ, ಸಖಾ, ರಾಜಾದಿ, ಸಮಾನೋ ಖ್ಯಾತೋ ಪತೀತೋ ವಾ ಸಖಾ, ಯಲೋಪೋ, ಸಮಾನಸ್ಸ ¶ ಚ ಸಭಾವೋ. ಸಿನಿದ್ಧೋ, ಸ್ನಿದ್ಧೋ, ಸವಯೋಪ್ಯತ್ರ. ಸಖ್ಯಸತ್ತಪದಿನಾ ಪನ ಮೇತ್ತಿಯಂ ವತ್ತನ್ತಿ. ಸಖಿಮ್ಹಿ ಭವಂ ಸಖ್ಯಂ. ಸತ್ತಹಿ ಪದೇಹಿ ಅವಗಮ್ಯತೇತಿ ಸತ್ತಪದಿನಂ [ಸತ್ತಪದೀನ (ಅಮರ ೧೮.೧೨)], ಇನೋ.

ದ್ವಯಂ ಅಭೇಜ್ಜಮಿತ್ತೇ. ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ಭಜತೀತಿ ಸಮ್ಭತ್ತೋ, ಭಜ ಸೇವಾಯಂ, ಭೂವಾದಿ. ದಳ್ಹೋ ಥಿರೋ ಮಿತ್ತೋ ದಳ್ಹಮಿತ್ತೋ. ದ್ವಯಂ ದಿಟ್ಠಮತ್ತಮಿತ್ತೇ. ಕಿಞ್ಚಿ ಕಾಲಂ ಪಸ್ಸಿತಬ್ಬೋತಿ ಸನ್ದಿಟ್ಠೋ. ಸಂಸದ್ದೋಯಮಪ್ಪತ್ಥೋ. ದಿಸ ಪೇಕ್ಖನೇ, ದಸ್ಸನಂ ದಿಟ್ಠಂ, ತಂ ಮತ್ತಾ ಪಮಾಣಮೇತಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಮತ್ತಕೋ, ಸಕತ್ಥೇ ಕೋ.

೩೪೭. ದ್ವಯಂ ಚರಪುರಿಸೇ ತಾಪಸಾದಿರೂಪೇನ ಚರಮತ್ತೇ. ಚರತಿ ಜಾನಾತಿ ಪರಚಕ್ಕನ್ತಿ ಚರೋ, ಅ, ಚಾರೋಪಿ, ಣೋ. ಗುಳ್ಹಪುರಿಸೋ ಗುತ್ತಪುರಿಸೋ. ಯಥಾರಹವಣ್ಣೋ, ಪಣಿಧಿ, ಅಪ್ಪಸಪೋ, ಫಸ್ಸೋಪ್ಯತ್ರ. ತತ್ರಾದಿದ್ವಯಂ ವಾಣಿಜಕಸಿಬಲಲಿಙ್ಗಭಿಕ್ಖುಕಚ್ಚಾಯನಾದಿಲೇಸೇನ ಥಾಯಿನಿಚರೇ. ಇತರೇ ಇಧಾಗತಸದಿಸತ್ಥೇ. ವಣ್ಣೋ ಪಕಾರೋ, ಯಥಾರಹವಣ್ಣೋ ಯಥಾರಹಪ್ಪಕಾರೋ. ಯೇನ ಪರಚಕ್ಕಂ ಸಕ್ಕಾ ಞಾತುಂ ತಪ್ಪಕಾರವಾ ಇಚ್ಚತ್ಥೋ. ಪಣಿಧಿಯ್ಯತೇ ಞೇಯ್ಯಮಸ್ಮಿಂ ಪಣಿಧಿ, ಇ. ಅಪಕಟ್ಠಂ ಸಪ್ಪತಿ ಚರತೀತಿ ಅಪಸಪ್ಪೋ, ಅ. ಫುಸ ಬಾಧನಫುಸನೇಸು, ಅ, ಫಸ್ಸೋ.

ತಿಕಂ ಪಥಿಕೇ. ಪಥೇ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಪಥಾವೀ, ವೀ, ದೀಘೋ. ಇಕೋ, ಪಥಿಕೋ. ಅದ್ಧನಿ ಮಗ್ಗೇ ಗಚ್ಛತಿ ಸೀಲೇನಾತಿ ಅದ್ಧಗೂ. ಅದ್ಧಗೋಪ್ಯತ್ರ.

ದ್ವಯಂ ದೂತೇ. ದು ಪರಿತಾಪೇ, ತೋ. ಸನ್ದೇಸಂ ವಾಚಿಕಂ ಹರತ್ಯನೇನೇತಿ [ಹರತೀತಿ (?)].

ದ್ವಯಂ ¶ ಜೋತಿಸಿಕೇ. ಗಣಯತೀತಿ ಗಣಕೋ, ಣ್ವು. ಮುಹುತ್ತಂ ಕಾಲವಿಸೇಸಂ ಜಾನಾತೀತಿ ಮುಹುತ್ತಿಕೋ, ವಾಗ್ಗಹಣೇನ ನ ವುದ್ಧಿ. ಸಂವಚ್ಛರೋ, ಜೋತಿಸಿಕೋ, ದೇವಞ್ಞೂ, ಮೋಹುತ್ತೋ, ಞಾಣಿಕೋ, ಕಾತನ್ತಿಕೋಪ್ಯತ್ರ. ಕತನ್ತೋ ದೇವಮತ್ತಂ, ತಂ ಜಾನಾತೀತಿ ಕಾತನ್ತಿಕೋ.

೩೪೮. ದ್ವಯಂ ಲೇಖಕೇ. ಲಿಖ ಲೇಖನೇ, ಭೂ, ಣ್ವು. ಲಿಪೇನ ಮಸ್ಯೋಪದೇಸೇನ ಭವತೀತಿ ಲಿಪಿ, ಇ, ವಣ್ಣಸಣ್ಠಾನೋ, ತಂ ಕರೋತೀತಿ ಲಿಪಿಕಾರೋ. ಅಕ್ಖರಚಣೋ, ಅಕ್ಖರಚುಞ್ಚುಪ್ಯತ್ರ. ಚನ ದಾನೇ, ಭೂ. ಚಞ್ಚು ಗತಿಯಂ.

ಮೇಲಾನನ್ದಾ ಮಸಿಮಣಿ, ಮೇಲನ್ಧು ವಣ್ಣಕೂಪಿಕಾ;

ಮಸಿಜಲನ್ತು ಮೇಲಾ ಚ, ಪತ್ತಞ್ಜನಂ ಮಸಿ ದ್ವಿಸು.

ಲೇಖನೀ ವಣ್ಣತೂಲೀ ಚ, ವಣ್ಣಕಕ್ಖರತೂಲಿಕಾ;

ವಣ್ಣದೂತೋ ಸೋತ್ಥಿಮುಖೋ, ಲೇಖೋ ವಾಚಿಕಹಾರಕೋ.

ಕಾಚನಕಿತಲಿಕೋ ಚ, ಕಾಚನಂ ತನ್ನಿಬನ್ಧನಂ;

ಲೇಖ್ಯಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ಥಕುಟಿ, ಮುದ್ದಾ ಪಚ್ಚಯಕಾರಿನೀ [ತಿಕಣ್ಡಸೇಸ ೨.೮.೨೭, ೨೮, ೨೯].

ದ್ವಯಂ ವಣ್ಣೇ. ವಣ್ಣೀಯತಿ ಪಕಾಸೀಯತಿ ಅತ್ಥೋ ಯೇನ, ಸೋ ವಣ್ಣೋ, ವಣ್ಣ ಪಕಾಸನೇ. ನ ಖರತಿ ನ ಖೀಯತೀತಿ ಅಕ್ಖರೋ, ಖರ ವಿನಾಸೇ, ಖಿ ಖಯೇ ವಾ, ತದಾ ಅರೋ. ಲಿಖನಂ, ಲಿಪಿ, ಲಿಖಿ ಇಮೇ ವಣ್ಣಸಣ್ಠಾನೇ ವತ್ತನ್ತಿ. ಲಿಪಿಲಿಖಿಯೋ ಇತ್ಥಿಯಂ.

ಭೇದಾದಯೋ ಇಮೇ ಚತುರೋ ಉಪಾಯಾ ಸತ್ತುವಿಜಯಕಾರಣಾನಿ. ಸತ್ತುವಿಜಯಮುಪಗಚ್ಛನ್ತಿ ಏತೇಹೀತಿ ಉಪಾಯಾ. ಪರಸ್ಮಾ ವಿಸಿಲೇಸನಂ ಭೇದೋ.

ಸ್ನೇಹರಾಗಾಪನಯನಂ ¶ , ಸಂಹಾಸೋಪ್ಪಾದನಂ ತಥಾ;

ಸನ್ತಜ್ಜನಞ್ಚ ಭೇದೋಯಂ, ವಿಞ್ಞೂಹಿ ತಿವಿಧೋ ಮತೋ [ಕಾಮನ್ದಕೀಯನೀತಿಸಾರ ೧೭.೮].

ತತ್ರಾಯಂ ತವಾನುಗ್ಗತೇನ ಪವುದ್ಧೋ ಪಾಸಾದತರವೋ ವಿಯ ಅತ್ತಾನಞ್ಚೋಚ್ಛಿನ್ದಿಸ್ಸತೀತಿ ಸಙ್ಕಾಯಂ ಜನಿತಾಯಂ ಸ್ನೇಹಭತ್ತಿಞ್ಚಾಪನಯತಿ. ಅಭಿಭವನಞ್ಚೋಪಾದಯತಿ [ಪದ್ಧಞ್ಚೋಪಾದಯತಿ (ಕ.)]. ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಚ ಪರಿಯಪಚ್ಚಾಮಿತ್ತಾನುಗ್ಗಹಣಸ್ಸ ಮರಣಮೇವನ್ತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀತ್ಯೇವಂಪಕಾರಮಭಿಭಯನಂ ಸನ್ತಜ್ಜನಂ.

ವಧೋತ್ಥಗ್ಗಹಣಞ್ಚೇವ, ಪರಿಕ್ಲೇಸೋ ತಥೇವ ಚ;

ಇತಿ ದಣ್ಡವಿಧಞ್ಞೂಹಿ, ದಣ್ಡೋಪಿ ತಿವಿಧೋ ಮತೋ [ಕಾಮನ್ದಕೀಯನೀತಿಸಾರ ೧೭.೯].

ಪರಿಕ್ಲೇಸೋ ಬನ್ಧನತಾಳನಾದಿ.

ಅಞ್ಞಮಞ್ಞೋಪಕಾರಾನಂ, ದಸ್ಸನಂ ಗುಣಕಿತ್ತನಂ;

ಸಮ್ಬನ್ಧಸ್ಸ ಸಮಕ್ಖಾನಂ, ಆಯತಿಂ ಸಮ್ಪಕಾಸನಂ.

ವಾಚಾ ಪೇಸಲಯಾ ಸಾಧು, ತವಾಹಮಿತಿ ಚಪ್ಪಣಂ;

ಇತಿ ಸಾಮವಿಧಞ್ಞೂಹಿ, ಸಾಮಂ ಪಞ್ಚವಿಧಂ ಮತಂ [ಕಾಮನ್ದಕೀಯನೀತಿಸಾರ ೧೭.೪-೫].

‘‘ಅಸ್ಮಿಂ ಏವಂ ಕತೇ ಇದಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಸಾದಸ್ಸನಂ ಆಯತಿಸಮ್ಪಕಾಸನಂ. ಅಪ್ಪಣಮಿತ್ಯಙ್ಗಸ್ಸ ದಾನಂ.

ದಾನಞ್ಚ ಪಞ್ಚಧಾ ಸಾರಸ್ಸಾಸಾರಸ್ಸ ಚ ದಬ್ಬಸ್ಸ ಗಹಿತಸ್ಸ ಸಮಪ್ಪಣಂ, ತಥಾಗಹಿತಸ್ಸಾನುಮೋದನಂ, ತಥಾ ಅಪುಬ್ಬದಾನಂ, ತಥಾ ‘‘ಅಮುಸ್ಸ ದಬ್ಬಂ ಗಣ್ಹಾಹಿ, ತಥೇವ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪರಸೇಸು ಸಯಂ ಗಾಹಪ್ಪವತ್ತನಂ, ತಥಾ ಇಣಪ್ಪಮೋಚನಞ್ಚೇತಿ. ಯಥಾಹ –

‘‘ಯೋ ಸಮ್ಪತ್ತಧನೋಸ್ಸಗ್ಗೋ, ಉತ್ತಮಮಜ್ಝಿಮಾಧಮೋ;

ಪತಿದಾನಂ ತಥಾ ತಸ್ಸ, ಗಹಿತಸ್ಸಾನುಮೋದನಂ.

ದಬ್ಬದಾನ’ಮಪುಬ್ಬಞ್ಚ ¶ , ಸಯಂ ಗಾಹಪ್ಪವತ್ತನಂ;

ದೇಯ್ಯಸ್ಸ ಪಟಿಮೋಕ್ಖೋ ಚ, ದಾನಂ ಪಞ್ಚವಿಧಂ ಮತ’’ನ್ತಿ [ಕಾಮನ್ದಕೀಯನೀತಿಸಾರ ೧೭.೬-೭].

ಏತೇ ಚತ್ತಾರೋ ಉಪಾಯಾ ಮಾಯಾದೀಸ್ವೇವನ್ತೋಗಧಾ, ತಥಾ ಹಿ ಮಾಯೋಪೇಕ್ಖಾ ಚ ದಣ್ಡನ್ತೋಗಧಾ. ಇನ್ದಜಾಲಞ್ಚ ಭೇದೇ ಅನ್ತೋಗಧಂ. ಕೇಚಿ ಪನಾಹು

‘‘ಸಾಮಂ ದಾನಞ್ಚ ಭೇದೋ ಚ, ದಣ್ಡೋ ಚೇತಿ ಚತುಕ್ಕಕಂ;

ಮಾಯೋಪೇಕ್ಖಿನ್ದಜಾಲಞ್ಚ, ಸತ್ತೋಪಾಯಾ ಪಕಿತ್ತಿತಾ’’ತಿ [ಕಾಮನ್ದಕೀಯನೀತಿಸಾರ ೧೭.೩].

೩೪೯. ನಾಮಮತ್ತೇನ ವುತ್ತಾನಂ ಭೇದಾದೀನಮಿದಾನಿ ಪರಿಯಾಯಾನ್ಯಾಹ. ತತ್ರ ದ್ವಯಂ ಭೇದೇ. ಜಪ ಮಾನಸೇ ಚ [ಜಪೋ ಚಿನ್ತನವಾಚಾಸು (ಧಾತ್ವತ್ಥಸಙ್ಗಹ, ೧೩೫ ಗಾಥಾ)], ಭೂ, ಣೋ. ಭಿದಿ ದ್ವಿಧಾಕರಣೇ, ಣೋ.

ತಿಕಂ ದಣ್ಡೇ. ದಣ್ಡ ನಿಪಾತನೇ, ಚುರಾದಿ. ಸಹೋ ವುಚ್ಚತಿ ಬಲಂ, ತಬ್ಭವಂ ಸಾಹಸಂ. ದಮನಂ ದಮೋ, ದೀಘಪಟಿಸೇಧೋ.

೩೫೦. ಸಾಮಂ ಸುದ್ದವಗ್ಗೇ, ದಾನಞ್ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣವಗ್ಗೇ ಕಥೇಸ್ಸತಿ. ಸಾಮ್ಯಾದಯೋ ಸತ್ತರೇವಾಚರಿಯಮತೇ. ಪರಮ್ಪರೋಪಕಾರಿತ್ತಾ ರಜ್ಜಸ್ಸಙ್ಗಾನಿ. ಪಕಟ್ಠಮುಪಕುಬ್ಬನ್ತಿ ರಜ್ಜನ್ತಿ ಪಕತಿಯೋತಿ ಚೋಚ್ಚನ್ತೇ. ವುತ್ತಞ್ಚ ಕಾಮನ್ದಕೀಯೇ –

‘‘ಸಾಮ್ಯ’ಮಚ್ಚಞ್ಚ ರಟ್ಠಞ್ಚ, ದುಗ್ಗಂ ಕೋಸೋ ಬಲಂ ಸಖಾ;

ಪರಮ್ಪರೋಪಕಾರೀದಂ, ಸತ್ತಙ್ಗಂ ರಜ್ಜಮುಚ್ಚತೇ [ಕಾಮನ್ದಕೀಯನೀತಿಸಾರ ೪.೧].

ಅಮಚ್ಚರಟ್ಠದುಗ್ಗಾನಿ ¶ , ಕೋಸೋ ದಣ್ಡೋ ಚ ಪಞ್ಚಮೋ;

ಏತಾ ಪಕತಿಯೋ ವುತ್ತಾ, ವಿಜಿಗೀಸಸ್ಸ ರಾಜಿನೋ.

ಏತಾ ಪಞ್ಚ ತಥಾ ಮಿತ್ತಂ, ಸತ್ತಮೋ ಪಥವೀಪತಿ;

ಸತ್ತಪ್ಪಕತಿಕಂ ರಜ್ಜಂ, ಇಚ್ಚಾಹ ಸೂರಪೂಜಿತೋ’’ತಿ.

ತತ್ರ ಪೋರಸೇಣೀನಂ ಪಧಾನಭಾವೇಪಿ ಸತಿ ರಟ್ಠಗ್ಗಹಣೇನ, ಬಲಗ್ಗಹಣೇನ ವಾ ಗಹಣಸಿದ್ಧನ್ತಿ ನೇಹ ವಿಸುಂ ಗಹಣಂ ಕತಂ, ಅಮರಕೋಸೇ ಪನ ದ್ವೀಹಿ ಗಹಣೇ ಸಿದ್ಧೇಪಿ ಪಧಾನತ್ತಾಖ್ಯಾಪನತ್ಥಂ ವಿಸುಂ ಗಹಿತಾ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ತತ್ರ –

‘‘ಸಾಮ್ಯ’ಮಚ್ಚೋ ಸಖಾ ಕೋಸೋ, ರಜ್ಜದುಗ್ಗಬಲಾನಿ ಚ;

ರಜ್ಜಙ್ಗಾನಿ ಪಕತಯೋ, ಪೋರಾನಂ ಸೇಣಿಯೋಪಿ ಚೇ’’ತಿ [ಅಮರ ೧೮.೧೭].

ಏಸಞ್ಚ ಸಾಮ್ಯಮಚ್ಚರಟ್ಠದುಗ್ಗಕೋಸಬಲಸಖೀನಂ ಪುಬ್ಬತರಸ್ಸ ಗರುತ್ತಂ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ, ಇಹ ತು ನಾಮಲಿಙ್ಗಾನುಸಾಸನೇ ಅಭಿಧಾನಸತ್ಥೇ ಅನುಪಯೋಗತೋ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಗರುತ್ತಂ ನ ವತ್ತುಮಿಚ್ಛತೀತಿ ಬ್ಯತಿಕ್ಕಮೇನೋಪಞ್ಞಾಸೋ ಕತೋ.

ಸುವಣ್ಣಾದಿಮಯಭಣ್ಡಾಗಾರಂ ಕೋಸೋ, ಪಬ್ಬತೋದಕರುಕ್ಖಾದೀಹಿ ದುಗ್ಗಮಂ ಪುರಂ ದುಗ್ಗಂ, ವಿಜಿತಂ ಜನಪದವತೀ ಭೂಮಿ, ಬಲಂ ಚಕ್ಕಂ, ತಞ್ಚ ಮೋಲಭತಸೇಣಿಸಹಾಯಾಮಿತ್ತಾಟವಿಕಭೇದೇನ ಛಬ್ಬಿಧಂ. ತತ್ರ ಕಮಾಗತಂ ಮೋಲಂ, ವೇತನಸಮ್ಬನ್ಧಂ ಭತಂ, ಪೋರಂ ಬಲಂ ಸೇಣೀ, ಸಹಾಯಭೂತಂ ಸಹಾಯೋ, ಅಮಿತ್ತಭೂತಂ ಅಮಿತ್ತಂ, ಅಟವಿಕಂ ಅಟವಿಸಹಾಯೋ ಮಿತ್ತಂ. ತದಪಿ ಸಹಜ್ಜಂ, ಪಾಕತಂ, ಕಿತ್ತಿಮಞ್ಚೇತಿ ತಿವಿಧಂ. ‘‘ಲಿಙ್ಗೇ ಸಭಾವೇ ಪಕತಿ, ಪೋರಾಮಚ್ಚಾದಿಯೋನಿಸು. ತಿಲಿಙ್ಗಂ ಗುಣಸಾಮ್ಯೇಪೀ’’ತಿ [ಬ್ಯಾಖ್ಯಾಸುಧಾ ೧.೪.೨೯] ರುದ್ದೋ.

೩೫೧. ಪಭಾವಾದೀನಂ ¶ ವಸಾ ಸತ್ತಿಯೋ ನಾಮ ತಿಸ್ಸೋ ಭವನ್ತಿ. ಸಕ ಸತ್ತಿಯಂ,ತಿ. ತತ್ರ ಯಂ ಸನ್ಧಾದೀನಂ, ಭೇದಾದೀನಞ್ಚ ಯಾಥಾವತೋ ಅವಟ್ಠಾಪನಂ, ತಂ ಞಾಣಬಲಂ ಮನ್ತಸತ್ತಿ, ಸಕಸಮ್ಪತ್ತುಪ್ಪತ್ತಿಯಂ ಕೋಸದಣ್ಡಾ ಪಭೂಸತ್ತಿ, ತೇಸಂಯೇವ ಪಭುತ್ತಸಮ್ಪಾದನೇ ಸಾಮತ್ಥಿಯತೋ. ವುತ್ತಞ್ಚ ‘‘ಕೋಸದಣ್ಡಬಲಂ ಪಭೂಸತ್ತಿ’’ರಿತಿ [ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾಯಮ್ಪಿ]. ಬಲವತೀ ಉಸ್ಸಾಹಚೇಟ್ಠಾ ಉಸ್ಸಾಹಸತ್ತಿ. ವುತ್ತಞ್ಚ ‘‘ವಿಕ್ಕಮಬಲಮುಸ್ಸಾಹಸತ್ತಿ’’ರಿತಿ [ಬ್ಯಾಖ್ಯಾಸುಧಾ ೨.೮.೧೯ ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾಯಮ್ಪಿ].

ಪಭಾವಾದೀನಂ ಸಕಾರಣಂ ಸರೂಪಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಪಭಾವೋ’’ಚ್ಚಾದಿ. ದಮನಂ ದಣ್ಡೋ, ತದತ್ಥಿಯಾ ಬಲಮ್ಪಿ ದಣ್ಡೋ. ತತೋ ಜಾತಂ ಯಂ ತೇಜೋ, ತಂ ಪಭಾವೋ. ತತೋ ಜಾತೋ ಯೋ ತೇಜೋ, ಸೋ ‘‘ಪಭಾವೋ’’ತಿಪಿ ಪುಲ್ಲಿಙ್ಗೇನ ಯೋಜನೀಯಂ. ಪಭವನ್ತಿ ತೇಜಸ್ಸಿನೋ ಅನೇನೇತಿ ಪಭಾವೋ, ಣೋ. ಪಕಟ್ಠೋ ವಾ ಭಾವೋ ಪಭಾವೋ. ಕೋಸೋ ಧನಂ, ತತೋ ಜಾತೋ ಯೋ ತೇಜೋ, ಸೋ ಪಭಾವೋ ನಾಮ. ತಥಾ ಕೋಸಜೋ ತೇಜೋ ಧನೇನ ಸತ್ತೂನಮುಪಕರಣಂ. ಪತಪನ್ತಿ ತೇಜಸ್ಸಿನೋ ಭವನ್ತ್ಯನೇನೇತಿ ಪತಾಪೋ, ಣೋ.

೩೫೨. ದ್ವಯಂ ಮನ್ತೇ. ಮನ್ತಾ ವುಚ್ಚತಿ ಪಞ್ಞಾ, ಸಾ ಏತಸ್ಮಿಂ ವಿಜ್ಜತಿ ತಾಯ ನಿಪ್ಫಾದೇತಬ್ಬತ್ತಾತಿ ಮನ್ತೋ, ಅಥ ವಾ ಮನ್ತ ಗುತ್ತಭಾಸನೇ, ಭಾವೇ ಣೋ. ಇತರತ್ರ ಭಾವೇ ಯು.

ಸೋ ¶ ಮನ್ತೋ ದ್ವಿಗೋಚರೋ ದ್ವಿನ್ನಂ ಜನಾನಂ ವಿಸಯಭೂತೋ ಚತುಕ್ಕಣ್ಣೋ ನಾಮ. ಚತ್ತಾರೋ ಕಣ್ಣಾ ಏತ್ಥ ಚತುಕ್ಕಣ್ಣೋ. ಸೋ ಮನ್ತೋ ತಿಗೋಚರೋ ತಿಣ್ಣಂ ಜನಾನಂ ವಿಸಯಭೂತೋ ಛಕ್ಕಣ್ಣೋ ನಾಮ. ಮನ್ತೋ ನಾಮ ಚತುಕ್ಕಣ್ಣೋ ವಾ ಛಕ್ಕಣ್ಣೋ ವಾ ಕತ್ತಬ್ಬೋ, ನ ತತೋ ಪರನ್ತಿ ದ್ವಿನ್ನಮೇವೇತ್ಥ ಗಹಣಂ. ಅಮರಕೋಸೇ ಪನ ಛಕ್ಕಣ್ಣೋಪಿ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೋ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ತತ್ಥ ‘‘ಅಛಕ್ಕಣ್ಣೋ, ಯೋ ತತಿಯಾದ್ಯಗೋಚರೋ’’ತಿ [ಅಮರ ೧೮.೨೨].

ಸಬ್ಬಪಾರಿಸದತ್ತಾ [ಸಬ್ಬಪಾಠಿಪದತ್ತಾ (ಕ.)] ಬ್ಯಾಕರಣಸ್ಸ ಸೋತೂನಂ ಸಮಯನ್ತರೇಸ್ವಪಿ ಪಟುಭಾವಜನನತ್ಥಂ ಇಧಾನಾಗತಾಪಿ ಛಗ್ಗುಣಾದಯೋ ಆನೇತ್ವಾ ಕಥೇತಬ್ಬಾ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ –

‘‘ಸಬ್ಬಪಾರಿಸದಂ [ಸಬ್ಬಪಾಟಿಪದಂ (ಕ.)] ಹಿದಂ, ಸಬ್ಬಸತ್ಥ’ಮತೋ ಮತಂ;

ನಿಸ್ಸೀಯತೇ ಕ್ವಚಿ ಕಿಞ್ಚಿ, ಸಬ್ಬೇಸ’ಮತ್ರ ವಾದಿನ’’ನ್ತಿ.

ಯಥಾ ಛಗ್ಗುಣಾ ಸನ್ಧಿ ವಿಗ್ಗಹಯಾನಾಸನದ್ವೇಧಾಸಯಾ [ಅಮರ ೧೮.೧೮-೯]. ತತ್ರ ಸನ್ಧಿ ಉಪಹಾರಲಕ್ಖಣೋ ತಿವಿಧೋ ಕೋಸದಣ್ಡಭೂಮಿಪ್ಪದಾನಹೇತುಕೋ. ಅಪಹಾರಲಕ್ಖಣೋ ವಿಗ್ಗಹೋ, ಸೋಪಿ ತಿವಿಧೋ ಪಕಾಸಯುದ್ಧಂ ಕೂಟಯುದ್ಧಂ ತುಣ್ಹಿಯುದ್ಧನ್ತಿ.

ಪರಬ್ಯಸನತಾಸಪತ್ತಿದೇಸಕಾಲಾತ್ಯುದಯಾವಾಪಯಾನಮತ್ತೇನ ಸಾದ್ಧೇ ಪರಸ್ಮಿಂ ಕತಾಚರಸ್ಸ ಗುಣಾನುರತ್ತಪಕತಿಸ್ಸ ವಿಜಿಗೀಸಸ್ಸ ಯಾತ್ರಾ ಯಾನಂ [ಕಾಮನ್ದಕೀಯನೀತಿಸಾರೇ ೧೧ ಸಗ್ಗೇ ಪಸ್ಸಿತಬ್ಬಂ], ತಞ್ಚ ವಿಗ್ಗಯ್ಹಯಾನಂ ಸನ್ಧಾಯಯಾನಂ ಸಮ್ಭೂಯಯಾನಂ ಪಸಙ್ಗಯಾನಂ ಉಪೇಕ್ಖಿಯಯಾನಮಿತಿ ಪಞ್ಚವಿಧಂ. ಪತಿಗ್ಗಾಹೀನಂ ನಿಗ್ಗಯ್ಹ, ಸನ್ಧಾಯ, ಉಪೇಕ್ಖಿಯ ವಾ ಯಂ ಯಾನಂ, ತಂ ವಿಗ್ಗಯ್ಹಯಾನಾದಿ. ಯದಾ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತದಾ ಸಾಮನ್ತೇಹಿ ಸಹೇಕೀಭೂಯ ಯಾನಂ ಸಮ್ಭೂಯಯಾನಂ. ಅಞ್ಞತ್ರ ಗನ್ತಬ್ಬೇ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಪಸಙ್ಗತೋ ಗಮನಂ ಪಸಙ್ಗಯಾನಂ.

‘‘ನ ಮಂ ಪರೋ ಹನ್ತುಂ ಸಮತ್ಥೋ, ನಾಹಮ್ಪಿ ಪರ’’ಮಿತಿ ಕಾಲಾದಿಕೇ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ವಿಜಿಗೀಸಸ್ಸ ದುಗ್ಗಾದೀನಿ ವಡ್ಢಯತೋ ಠಿತಿ ಆಸನಂ, ತದಪಿ ವಿಗ್ಗಯ್ಹಾಸನಸನ್ಧಾಯಾಸನಾದಿಭೇದೇನ ಪಞ್ಚವಿಧಂ. ಬಲೀನಂ ¶ ಸತ್ತೂನಂ ಮಜ್ಝೇ ಕಾಕಕ್ಖಿವಾ’ಲಕ್ಖಿತಸ್ಸೋ’ಭಯತ್ರ ವಚನೇನತ್ತನೋ ಸಮಪ್ಪಣಂ ದ್ವೇಧಂ. ಅಞ್ಞತರೇನ ವಾ ಬಲವತರೇನ ಸನ್ಧಿ, ಅಞ್ಞತರೇನ ಅಬಲೇನ ವಿಗ್ಗಹೋ ದ್ವೇಧಂ. ಸತ್ತುನೋ ವಾ ಪಕತೀಹಿ ಸನ್ಧಾಯ ಯೋ ತೇನ ವಿಗ್ಗಹೋ, ಸತ್ತುನೇವ ವಾ ಯೋ ಸನ್ಧಿವಿಗ್ಗಹಸಮುದಾಯಹೇತುಕೋ [ಸತ್ತುನೋವ ವಾ ಸನ್ಧಿವಿಗ್ಗಹಸಮುದಾಯಹೇತುನೋ (ಬ್ಯಾಖ್ಯಾಸುಧಾ ೧.೮.೧೮)] ದುಗ್ಗಾಸಯಸ್ಸ ಬ್ಯಾಪಾರೋ, ಸೋಪಿ ದ್ವೇಧಂ. ಪರಸನ್ತಾನಮಪ್ಯೋಭಯವೇದನಾನಂ ಉಭಯತೋ ವುತ್ತಿ ದ್ವೇಧಮುಚ್ಚತೇ.

‘‘ಉಚ್ಛಿಜ್ಜಮಾನೋ ರಿಪುನಾ ನಿರುಪಾಯ ಪತಿಕ್ರಿಯೋ. ಸತ್ತಿಹೀನೋ ಸಮಾಸಿಯತೇ’’ತಿ [ಬ್ಯಾಖ್ಯಾಸುಧಾ ೧.೮.೧೮] ಹೀನೇನಾಞ್ಞಸ್ಸ ಬಲವತರಸ್ಸ ಧಮ್ಮವಿಜಯಿನೋ ಸಮಾಸಯನಂ [ಬಲವತಾ ಅರಿನಾ ಉಚ್ಛಿಜ್ಜಮಾನಸ್ಸ ಹೀನಸತ್ತಿನೋ ಯಂ ಬಲವಧಮ್ಮವಿಜಯಿಸಮಾಸಯನಂ (ಬ್ಯಾಖ್ಯಾಸುಧಾ ೧.೮.೧೮)], ತಸ್ಸೇವ ವಾ ಬಲಿನೋ ಸತ್ತುನೋ ಕೋಸಾದಿಪ್ಪದಾನೇನ ಆಸಯನಂ ಆಸಯೋ ವುಚ್ಚತೇ. ಏತೇ ಛಗ್ಗುಣಾ.

ಯಸ್ಮಿಞ್ಚ ಗುಣೇ ಠಿತೋ ವಿಜಿಗೀಸೋ ಸಕ್ಕೋತ್ಯತ್ತನೋ ಅಟ್ಠವಗ್ಗಿಯಕಮ್ಮಾನಿ ಪವತ್ತಯಿತುಂ, ಪರಸ್ಸ ಚೇತಾನ್ಯುಪಹನ್ತುಂ, ಗುಣಮಾಧಿಟ್ಠೇಯ್ಯ, ಸಾ ವುಡ್ಢಿ.

ಕಸಿ ವಣಿಜ್ಜಂ ಪಥೋ ದುಗ್ಗಂ, ಸೇತು ಕುಞ್ಜರಬನ್ಧನಂ;

ಖನ್ಯಾಕರಧನಾದಾನಂ, ಸುಞ್ಞಾನಞ್ಚ ನಿವೇಸನಂ [ಕಾಮನ್ದಕೀಯನೀತಿಸಾರ ೫.೭೮].

ಇತ್ಯೇಸೋ ಅಟ್ಠವಗ್ಗೋ.

ಯಸ್ಮಿಂ ವಾ ಗುಣೇ ಠಿತೋ ಸಕಮ್ಮಾನಂ ವುಡ್ಢಿ, ಖಯಂ ವಾ ನಾಭಿಪಸ್ಸತಿ, ತಂ ಠಾನಂ, ಯಸ್ಮಿಂ ವಾ ಗುಣೇ ಠಿತೋ ಸಕಮ್ಮಾನಮುಪಘಾತಂ ಪಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ನ ತಿಟ್ಠೇಯ್ಯ, ಸೋ ಖಯೋ, ಅಯಂ ನೀತಿವೇದೀನಂ ತಿವಗ್ಗೋ [ಅಮರ ೧೮.೧೯]. ಇತರೇಸಂ ಧಮ್ಮತ್ಥಕಾಮಾ ತಿವಗ್ಗೋ.

ದ್ವಯಂ ¶ ಗುಯ್ಹೇ. ರಹಸಿ ಭವಂ ರಹಸ್ಸಂ, ಸೋ, ರಹೇ ವಾ ಭವಂ ರಹಸ್ಸಂ. ಗುಹ ಸಂವರಣೇ, ಕಮ್ಮನಿ ಯೋ. ಇದಂ ದ್ವಯಂ ತೀಸು. ರಹಸ್ಸೋ ಮನ್ತೋ, ರಹಸ್ಸಾ ವಾಚಾ, ರಹಸ್ಸಂ ಮನ್ತನಂ.

೩೫೩. ಪಞ್ಚಕಂ ವಿಜನೇ. ವಿಜಿ ಪುಥಭಾವೇ, ಭೂ, ತೋ ಚ. ವಿಚಿ ವಿವೇಚನೇ, ಪುಥುಭಾವೇ ಚ ವಾ. ‘‘ವಿವಿತ್ತಂ ತೀಸು ವಿಜನೇ, ಅಸಂಪಕ್ಕಪವಿತ್ತೇಸೂ’’ತಿ ರುದ್ದೋ. ವಿಗತೋ ಜನೋ ಅಸ್ಮಾತಿ ವಿಜನೋ. ಛಾದೇತೀತಿ ಛನ್ನೋ. ಛದ ಸಂವರಣೇ. ವಿತ್ತಮರಹತೀತಿ ರಹೋ, ರಹ ಚಾಗೇ, ರಮನ್ತೇ ಅಸ್ಮಿನ್ತಿ ವಾ ರಹೋ, ವಣ್ಣವಿಕಾರೋ. ‘‘ರಹೋ ನಿಧುವನೇ ಚಾಪಿ, ರಹೋ ಗುಯ್ಹೇ ನಪುಂಸಕ’’ನ್ತಿ [ಬ್ಯಾಖ್ಯಾಸುಧಾ ೨.೮.೨೨] ರಭಸೋ. ದುತಿಯೋ ರಹೋಸದ್ದೋ ಅಬ್ಯಯಂ. ನಿಸ್ಸಲಾಕಾ, ಉಪಾಸುಪ್ಯತ್ರ. ನಿಸ್ಸಲಾಕಾ ಥೀ, ಉಪಾಸು ಅಬ್ಯಯಂ.

ದ್ವಯಂ ವಿಸ್ಸಾಸೇ. ಸಸ ಪಾಲನೇ, ಣೋ. ಸಮ್ಭ ವಿಸ್ಸಾಸೇ. ‘‘ವಿಸ್ಸಮ್ಭೋ ಕೇಲಿಕಲಹೇ, ವಿಸ್ಸಾಸೇ’ಪಣಯೇಪಿ ಚೇ’’ತಿ [ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾಯಮ್ಪಿ] ರುದ್ದೋ.

ದ್ವಯಂ ನ್ಯಾಯೇ. ಯುಜ ಸಮಾಧಿಮ್ಹಿ, ಸಮಾಧಿ ಅಭ್ಯುಪಗಮೋ, ತೋ. ಉಪಗನ್ತಬ್ಬತ್ತಾ ಉಪಾಯಿಕಂ. ಉಪಾಯಾ ಸಕತ್ಥೇ ಇಕೋ, ಓಪಾಯಿಕಂ, ಓಪಯಿಕಮ್ಪಿ [ಪಾಣಿನಿ ೫.೪.೩೪ (ಗಣ)], ಲಬ್ಭಂ, ಭಜಮಾನಂ, ಅಭಿನೀತಂ, ನ್ಯಾಯಂ, ಞಾಯಂಪ್ಯತ್ರ.

೩೫೪. ಸಿಲೋಕಂ ಓವಾದೇ. ಅವಪುಬ್ಬೋ ವದ ವಿಯತ್ತಿಯಂ ವಾಚಾಯಂ, ಭಾವೇ ಣೋ. ಸಾಸ ಅನುಸಿಟ್ಠಿಮ್ಹಿ,ತಿ, ಆಸ್ಸಿ, ಅನುಸಿಟ್ಠಿ ¶ . ಅನುಸಾಸತೇ ಅನುಸಾಸನಂ. ಪುಮವಜ್ಜೇ ಇತ್ಥಿಯಂ, ನಪುಂಸಕೇ ಚ. ಏತ್ಥ ಚ ಏಕಸ್ಸೇವತ್ಥಸ್ಸ ಭಿನ್ನಲಿಙ್ಗೇಹಿ ತೀಹಿ ನಾಮೇಹಿ ಕಥನಂ ನ ಕೇವಲಂ ವಾಚ್ಚಲಿಙ್ಗೋಯೇವ ಸದ್ದೋ, ಅಥ ಖೋ ವಾಚಕಲಿಙ್ಗೋಪ್ಯತ್ಥೀತಿ ದೀಪನತ್ಥಂ.

ದ್ವಯಂ ಆಣಾಯಂ. ಆಣ ಪೇಸನೇ, ಭಾವೇ ಅ, ಆಣಾ, ಇತ್ಥೀ. ಅವವಾದೋ, ನಿದ್ದೇಸೋ, ಸಿಟ್ಠಿಪ್ಯತ್ರ. ದ್ವಯಂ ಬನ್ಧನೇ. ದಾ ದಾನೇ, ಭಾವೇ ಯು, ದಾ ಅವಖಣ್ಡನೇ ವಾ, ವಿಯೋಗದಾನತೋ ಉದ್ದಾನಂ.

೩೫೫-೩೫೬. ದ್ವಯಂ ಅಪರಾಧೇ. ಅಪಗಚ್ಛನ್ತ್ಯನೇನಾತಿ ಆಗು, ಣು, ಪಲೋಪೋ, ರಸ್ಸಸ್ಸ ದೀಘತಾ, ನಪುಂಸಕೇ ಆಗು. ಅಪಗತೋ ರಾಧೋ ಯೇನ ಅಪರಾಧೋ, ರಾಧ ಸಂಸಿದ್ಧಿಮ್ಹಿ. ದ್ವಯಂ ರಾಜಗಯ್ಹೇ. ಕಿರ ವಿಕಿರಣೇ, ಕತ್ತರಿ ಅ, ಅತ್ತಂ. ಬಲ ಪಾಣನೇ, ಇ. ಕರಸಾಹಚರಿಯತೋ ಬಲಿ ಪುಲ್ಲಿಙ್ಗೇ. ಭಾಗಧೇಯ್ಯೋಪ್ಯತ್ರ. ಭಾಗಾಸಕತ್ಥೇ ಧೇಯ್ಯೋ [ಪಾಣಿನಿ ೫.೪.೩೬ (ವಾ.)], ಭಾಗತ್ತೇನ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ವಾ ಭಾಗಧೇಯ್ಯೋ, ಇಯೋ.

ದ್ವಯಂ ತುಟ್ಠಿದಾಯೇ. ಮನೋರಥಪುಣ್ಣತ್ತಾ ಪತ್ತಬ್ಬೋ ಭಾಗೋ ಪುಣ್ಣಪತ್ತೋ. ತುಸ್ಸನಂ ತುಟ್ಠೋ, ಸೋಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ತುಟ್ಠೀ, ತೇನ ದಾತಬ್ಬೋ ದಾಯೋ ತುಟ್ಠಿದಾಯೋ, ಆಕಾರನ್ತಾನಮಾಯೋ.

ಛಕ್ಕಂ ¶ ಪಾಭತೇ. ತಥಾ ಹಿ –

‘‘ಹೇಮಂ ಸೀಹಾಸನಂ ವೇಸಂ, ವುತ್ತಂ ಭದ್ದಾಸನಂ ತಥಾ;

ಉಪಾಯನ’ಮುಪಗ್ಗಯ್ಹಂ, ಪಾಭತಞ್ಚೋ’ಪದಾ ಥಿಯ’’ನ್ತಿ.

ಸಿಲೋಕಾದ್ಧಂ ನಾಮ ಅಮರಮಾಲಾ.

ಉಪಗನ್ತ್ವಾದಾತಬ್ಬಾತಿ ಉಪದಾ, ಅ, ಇತ್ಥೀ, ತಂ ತಮತ್ಥಂ ಪತ್ಥೇನ್ತೇಹಿ ಆಭರೀಯತೇ ಆನೀಯತೇತಿ ಪಾಭತಂ, ಪತ್ಥನತ್ಥಜೋತಕೋಯಂ ಪಸದ್ದೋ. ಉಪೇಯ್ಯತೇತಿ ಉಪಾಯನಂ, ಇತೋ ಯು, ಉಪಗಚ್ಛತಿ ಯೇನಾತಿ ವಾ ಉಪಾಯನಂ. ಕುಚ ಸಙ್ಕೋಚನೇ, ಣೋ, ವಿಗತೋ ಕೋಚೋ ಯೇನ ಉಕ್ಕೋಚೋ. ಪಣ್ಣೇನ ಸತ್ಥಪಣ್ಣೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಆಕರೀಯತೇ ಆನೀಯತೇತಿ ಪಣ್ಣಾಕಾರೋ, ಅಞ್ಞತ್ರ ಉಪಚಾರಾ. ಪಹಿಣನ್ತ್ಯನೇನೇತಿ ಪಹೇಣಕಂ, ಹಿ ಗತಿಯಂ, ಯು, ಸಕತ್ಥೇ ಕೋ. ಪದೇಸನಂ, ಉಪಗ್ಗಯ್ಹಂ, ಉಪಹಾರೋಪ್ಯತ್ರ.

ಗುಮ್ಬಾದಿದೇಯ್ಯೋ ಗುಮ್ಬಘಟಾದಿಕೋ [ಗುಮ್ಬಘಟಾದಿತೋ (?)] ದೇಯ್ಯೋಸುಙ್ಕಂ, ಅನಿತ್ಥೀ, ಗುಮ್ಬೋ ನಾಮ ಜಲಥಲಮಗ್ಗಾದೀಸು ಲದ್ಧಬ್ಬಭಾಗೋ, ತಥಾ ಘಟ್ಟೋಪಿ, ಸಮಾನತ್ಥಾ ಹೇತೇ. ಆದಿನಾ ಪಾಭತಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಸುಙ್ಕ ಗಮನೇ, ಸುಙ್ಕತಿ ಯೇನ, ತಂ ಸುಙ್ಕಂ. ಗಮು ಗಮನೇ, ಬೋ, ಅಸ್ಸು, ಗುಮ್ಬೋ. ದ್ವಯಂ ಗಾಮಜನಪದಾದಿತೋ ಲದ್ಧಬ್ಬಭಾಗೇ. ಅಯ ಗಮನೇ, ಣೋ, ಆಯೋ. ಅಪಚ್ಚಯೇ ಅಯೋ. ಧನಾನಂ ಸಮ್ಪತ್ತಕಾಲೇ ಆಗಮೋ ಧನಾಗಮೋ.

೩೫೭. ದ್ವಯಂ ಛತ್ತಸಾಮಞ್ಞೇ. ಆತಪತೋ ಸೂರಿಯಾಲೋಕತೋ ತಾಯತೀತಿ ಆತಪತ್ತಂ, ತೋ. ಛಾದಯತೀತಿ ಛತ್ತಂ, ಛದ ¶ ಅಪವಾರಣೇ, ತೋ, ತ್ರಣಪಚ್ಚಯೇ ಛತ್ರಂ, ಹೇಮಂ ಸುವಣ್ಣಖಚಿತಂ ರಞ್ಞಂ ರಾಜೂನಂ ಆಸನಂ ಸೀಹಾಸನಾಖ್ಯಂ. ಸೀಹಾಕತಿಪ್ಪಧಾನತ್ತಾ ಸೀಹಾಕತಿಪ್ಪಧಾನಂ ಆಸನನ್ತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ.

ದ್ವಯಂ ಚಾಮರೇ. ವಾಲೇನ ಕತಾ ಬೀಜನೀ ವಾಲಬೀಜನೀ. ಚಮರೋ ಮಿಗೋ ತಸ್ಸೇದಂ ಚಾಮರೀ. ‘‘ಚಾಮರಾ ಚಾಮರಂ ರೋಮಂ, ಗುಚ್ಛಕಞ್ಚಾವಚೂಲಕ’’ನ್ತಿ [ತಿಕಣ್ಡಸೇಸ ೨.೮.೪೦೬] ತಿಕಣ್ಡಸೇಸೋ. ಪಕಿಣ್ಣಕಂಪ್ಯತ್ರ. ಪಕರೀಯತೇ ವಿಕ್ಖಿಪತೇ ಪಕಿಣ್ಣಕಂ, ಸಕತ್ಥೇ ಕೋ.

೩೫೮. ಖಗ್ಗಾದಯೋ ಇಮೇ ಪಞ್ಚ ರಾಜೂನಂ ಕಕುಧಭಣ್ಡಾನಿ ಭವನ್ತಿ. ಕುಕ ಆದಾನೇ, ಧೋ, ವಣ್ಣವಿಪರಿಯಯೋ. ರಞ್ಞೋ ಗಮನಕಾಲೇ ಸದಾ ಆದಾತಬ್ಬತೋ ಕಕುಧಾನಿ ಚ ತಾನಿ ರಾಜಧನತ್ತಾ ಭಣ್ಡಾನಿ ಚೇತಿ ಕಕುಧಭಣ್ಡಾನಿ.

೩೫೯. ದ್ವಯಂ ಪುಣ್ಣಘಟೇ. ಜಲಪುಣ್ಣತ್ತಾ ಭದ್ದೋ ಕಲ್ಯಾಣೋ ಕುಮ್ಭೋ ಭದ್ದಕುಮ್ಭೋ. ದ್ವಯಂ ಹೇಮಭಾಜನೇ. ಭರ ಭರಣೇ, ಭರಣಂ ಧಾರಣಂ ಪೋಸನಞ್ಚ, ಧಾರಣತ್ಥಸ್ಸ ಭರತಿಸ್ಸ ಭಿಙ್ಗಾದೇಸೋ, ಭರತಿ ದಧಾತಿ ಉದಕನ್ತಿ ಭಿಙ್ಗಾರೋ, ಆರೋ. ಕರಕೋ, ಕುಣ್ಡಿಕಾಪ್ಯತ್ರ.

ಹತ್ಥೀ ¶ ಚ ಅಸ್ಸೋ ಚ ರಥೋ ಚ ಪತ್ತಿ ಚ, ತೇಸಂ ಸಮೂಹೋ ಹತ್ಥಿಸ್ಸರಥಪತ್ತಿ ಚತುರಙ್ಗಿನೀ ಸೇನಾತ್ಯುಚ್ಚತೇ, ಸೇನಙ್ಗತ್ತಾ ಸಮಾಹಾರದ್ವನ್ದೋಯಂ. ಚತ್ತಾರಿ ಅಙ್ಗಾನಿ ಯಸ್ಸಂ ಸಂವಿಜ್ಜನ್ತಿ, ಸಾ ಚತುರಙ್ಗಿನೀ, ಈ, ಇನೀ.

೩೬೦. ದನ್ತ್ಯನ್ತಂ ಹತ್ಥಿನಿ. ಕುಞ್ಜೋ ಹನು, ದನ್ತೋ ಚ, ತಂಯೋಗಾ ಕುಞ್ಜರೋ, ಅತಿಸಯೇ ರೋ, ಕುಂ ಪಥವಿಂ ಜರಾಪೇತೀತಿ ವಾ ಕುಞ್ಜರೋ, ಅಲುತ್ತಸಮಾಸೋ, ಕುಞ್ಜೇ ವಾ ಗಿರಿಕೂಟೇ ರಮತಿ, ಕೋಞ್ಚನಾದಂ ನದನ್ತೋ ವಾ ಚರತಿ, ಕುಂ ವಾ ಪಥವಿಂ ತದಾಘಾತೇನ ಜರಯತೀತಿ ಕುಞ್ಜರೋ. ವಾರಯತಿ ಪರಬಲಂ ವಾರಣೋ, ನನ್ದಾದೀಹಿ ಯು. ಹತ್ಥಯೋಗಾ ಹತ್ಥೀ. ಮತಙ್ಗಸ್ಸ ಇಸಿನೋ ಅಪಚ್ಚಂ ಮಾತಙ್ಗೋ, ಮಹನ್ತಂ ಅಙ್ಗಂ ಸರೀರಮೇತಸ್ಸಾತಿ ವಾ ಮಾತಙ್ಗೋ, ಹ ನಲೋಪೋ, ಅಸ್ಸಾಕಾರೋ ಚ. ದ್ವೇ ರದಾ ದನ್ತಾ ಯಸ್ಸ ದ್ವಿರದೋ, ‘‘ರದ ವಿಲೇಖನೇ ದನ್ತೇ’’ತಿ ಹಿ ನಾನತ್ಥಸಙ್ಗಹೇ. ಗಜ ಸದ್ದೇ, ಗಜತೀತಿ, ಅ. ನಗೋ ಪಬ್ಬತೋ, ಸೋ ವಿಯ ದಿಸ್ಸತೀತಿ ನಾಗೋ, ಣೋ. ಕರೇನ, ಮುಖೇನ ಚಾತಿ ದ್ವೀಹಿ ಪಿವತೀತಿ ದ್ವಿಪೋ. ಇ ಗಮನೇ, ಭೋ. ದನ್ತಯೋಗಾ ದನ್ತೀ. ಸಟ್ಠಿಹಾಯನೋ, ದನ್ತಾವಲೋ, ಅನೇಕಪೋ, ಮತಙ್ಗಜೋ, ಕರೀ, ಥಮ್ಭೇರಮೋ, ಪದ್ಮೀ, ಮಹಾಮಿಗೋ, ಪೀಲು, ಸಿನ್ಧುರೋ, ದೀಘಮಾರುತೋ, ರಾಜೀವೋ, ಜಲಕಕ್ಖೋ, ನಿಲ್ಲುರೋ, ಕರಟೀ, ವರಙ್ಗೋ, ಸುಪ್ಪಕಣ್ಣೋ ಇಚ್ಚಾದೀನಿಪಿ ಹತ್ಥಿನೋ ನಾಮಾನಿ. ಸಟ್ಠಿವಸ್ಸಿಕತ್ತಾ, ಜಾತಿಯಾ ಸಟ್ಠಿವಸ್ಸಕಾಲೇ ಥಾಮೇನ ಹಾಯನತೋ ವಾ ಸಟ್ಠಿಹಾಯನೋ.

ವನಕರೀನಂ ಯೋ ಯೂಥಜೇಟ್ಠೋ, ಸೋ ಸಯೂಥಾನಂ ಜೇಟ್ಠತ್ತಾ ಯೂಥಜೇಟ್ಠೋ. ಸಯೂಥೇ ಪಾತಿ ರಕ್ಖತೀತಿ ಯೂಥಪೋತಿ ಚೋಚ್ಚತೇ.

೩೬೧. ಕಾಳಾವಕಾದೀನಿ ¶ ಏತಾನಿ ಹತ್ಥಿರಾಜಾನಂ ಕುಲಾನಿ. ಕಲಮ್ಬತೇ ಸದ್ದಾಯತೇತಿ ಕಾಳಾವಕೋ, ಣ್ವು, ಮಲೋಪೋ. ಗಙ್ಗಾಯಂ ಜಾತೋ ಗಙ್ಗೇಯ್ಯೋ, ಠಾನವಸೇನ ಸಾ ಸಞ್ಞಾ. ಪಣ್ಡರವಣ್ಣತಾಯ ಪಣ್ಡರೋ. ವಣ್ಣವಸೇನ ತಮ್ಬವಣ್ಣತಾಯ ತಮ್ಬೋ. ಪಿಙ್ಗಲವಣ್ಣತಾಯ ಪಿಙ್ಗಲೋ. ಗನ್ಧಯುತ್ತತಾಯ ಗನ್ಧೋ. ಮಙ್ಗ ಗಮನತ್ಥೋ, ಸೋಭನಗಮನಯುತ್ತತಾಯ ಮಙ್ಗಲೋ, ಅತಿಸಾಯನೇ, ಪಸಂಸಾಯಂ ವಾ ಲೋ. ಹೇಮವಣ್ಣತಾಯ ಹೇಮೋ. ಉಪೋಸಥಕುಲೇ ಜಾತತ್ತಾ ಉಪೋಸಥೋ, ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಅರಯೋ ಉಸತೀತಿ ವಾ ಉಪೋಸಥೋ, ಥೋ, ಉಸ ದಾಹೇ, ಉಪಪುಬ್ಬೋ ವಸ ನಿವಾಸೇ ವಾ, ವಸ್ಸೋ, ಉಪೋಸಥೋ, ತಿಥೀವಿಸೇಸೋ ಚ. ಛಬ್ಬಣ್ಣದನ್ತತಾಯ ಛದ್ದನ್ತೋ. ಏತೇಸಞ್ಚ ಕಾಳಾವಕೋ ದಸನ್ನಂ ಪುರಿಸಾನಂ ಬಲಂ ಧಾರೇತಿ, ಗಙ್ಗೇಯ್ಯೋ ದಸನ್ನಂ ಕಾಳಾವಕಾನಂ, ಏವಂ ಯಾವಛದ್ದನ್ತಾ ನೇತಬ್ಬೋ, ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಪನ ದಸನ್ನಂ ಛದ್ದನ್ತಾನಂ ಬಲಂ ಧಾರೇತಿ, ತೇನೇವ ಭಗವಾ ಕಾಳಾವಕಹತ್ಥಿಗಣನಾಯ ಕೋಟಿಸಹಸ್ಸಬಲಂ ಧಾರೇತಿ, ಪುರಿಸಗಣನಾಯ ದಸನ್ನಂ ಪುರಿಸಕೋಟಿಸಹಸ್ಸಾನಂ ಬಲಂ.

೩೬೨. ಪಾದೋ ಕರಿಪೋತೇ. ಪಞ್ಚವಸ್ಸಾನಿ ಯಾವ ಕಲಭೋ, ಕಲ ಸಙ್ಖ್ಯಾನೇ, ಅಭೋ, ಕಲಭೋ, ಳತ್ತೇ ಕಳಭೋ, ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ¶ ಭರಿತಬ್ಬತ್ತಾ ಭಿಙ್ಕೋ, ಭರತಿಸ್ಸ ಭಿಙ್ಕೋ. ಕರಿಸಾವಕೋಪ್ಯತ್ರ. ಪಾದೋ ಮತ್ತಮಾತಙ್ಗೇ. ದಾನಂ ಪಭಿನ್ನೋ ಯಸ್ಸ ಪಭಿನ್ನೋ. ಮಜ್ಜತೀತಿ ಮತ್ತೋ, ಮದ ಉಮ್ಮಾದೇ. ಗಜೇ ಜಾಯತೀತಿ ಗಜ್ಜೋ, ಣ್ಯೋ, ಮದೋ. ಸೋ ಸಞ್ಜಾತೋ ಯಸ್ಸ ಗಜ್ಜಿತೋ.

ದ್ವಯಂ ಹತ್ಥಿಸಮೂಹೇ. ಹತ್ಥೀನಂ ಸಮೂಹೋ ಹತ್ಥಿಘಟಾ. ಗಜಾನಂ ಸಮೂಹೋ ಗಜತಾ, ಗಾಮಜನಬನ್ಧುಸಹಾಯಾದೀಹಿ ತಾ. ಪಾದೋ ಹತ್ಥಿನಿಯಂ. ಹತ್ಥಯೋಗಾ ಹತ್ಥಿನೀ, ಈ, ಇನೀ. ಕಣ ಸದ್ದೇ, ಇರು, ಸಕತ್ಥೇ ಕೋ. ಕರೇಣುಕಾತಿಪಿ, ತದಾ ಕರಯೋಗಾ ಕರೇಣುಕಾ, ಇಣು. ಕರಿಣೀ, ಧೇನುಕಾ, ವಸಾ, ಕರೇಣುಪ್ಯತ್ರ.

೩೬೩. ಹತ್ಥಿಸಿರೋಪಿಣ್ಡಾ ಹತ್ಥಿನೋ ಸಿರಸಿ ದ್ವೇ ಪಿಣ್ಡಾ ಕುಮ್ಭಾಖ್ಯಾ. ಕೇ ಸಿರಸಿ ಭವತೀತಿ ಕುಮ್ಭೋ, ಅಸ್ಸು, ನಿಗ್ಗಹೀತಾಗಮೋ ಚ. ದ್ವಿನ್ನಂ ಪನ ಕುಮ್ಭಾನಂ ಮಜ್ಝಿಮಂ ವಿದು ನಾಮ [ಅಮರ ೧೮.೩೭]. ಅಙ್ಕುಸಸಙ್ಘಾತಂ ವಿನ್ದತ್ಯಸ್ಮಿನ್ತಿ ವಿದು, ಪುಮೇ, ಉ. ದ್ವಯಂ ಕಣ್ಣಮೂಲೇ. ಚೂಳ ನಿಮಜ್ಜನೇ, ಣ್ವು, ಚೂಳಿಕಾ, ಚುದ ಸಞ್ಚೋದನೇ ವಾ, ಚೋದೇನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅಙ್ಕುಸಾದೀಹಿ ಅದನ್ತನ್ತಿ ಚೂಳಿಕಾ, ದಸ್ಸ ಳೋ, ಣ್ವು.

ಆಸತೇ ಅಸ್ಮಿನ್ತಿ ಆಸನಂ, ಖನ್ಧದೇಸೋ. ಖನ್ಧೋ ಏವ ದೇಸೋ ಖನ್ಧದೇಸೋ, ತಸ್ಮಿಂ. ದ್ವಯಂ ಪುಚ್ಛಮೂಲೇ. ಪುಚ್ಛಸ್ಸ ಮೂಲಂ ಹೇಟ್ಠಿಮಭಾಗೋ.

೩೬೪. ತಿಕಂ ಗಜಬನ್ಧನಥಮ್ಭೇ. ಆಲನ್ತ್ಯಸ್ಮಿಂ, ಅನೇನ ವಾ ಬನ್ಧನ್ತಿ ಆಲಾನಂ, ಯು. ಆಪುಬ್ಬೋ ಬನ್ಧನತ್ಥೋ ಲಾಧಾತು. ಆಹನನ್ತಿ ¶ ಬನ್ಧನ್ತ್ಯಸ್ಮಿಂ, ಅನೇನ ವಾ ಆಳ್ಹಕೋ, ಹನಧಾತು, ನಸ್ಸ ಳೋ, ವಣ್ಣವಿಪರಿಯಯೋ ಚ, ಣ್ವು. ಥಮ್ಭ ಪಟಿಬನ್ಧನೇ. ಬನ್ಧೋಪ್ಯತ್ರ.

ತಿಕಂ ಸಙ್ಖಲೇ. ಅನಿತ್ಥೀ ತೂತಿ ತ್ವನ್ತಂ ಲಿಙ್ಗಪದಂ. ಗಲ ಸೇಚನೇ. ನಿಗಳತಿ ಬನ್ಧತಿ ಯೇನಾತಿ ನಿಗಳೋ, ಅ, ಕತ್ತುಸಾಧನಂ ವಾ. ಅದಿ ಬನ್ಧನೇ, ಅನ್ದತೀತಿ ಅನ್ದುಕೋ. ಣ್ವು, ಅಸ್ಸು. ಭುಸಂ ಖಲತ್ಯನೇನ ಸಙ್ಖಲಂ, ಕಟಿ ವತ್ಥಬನ್ಧನೇಪಿ, ‘‘ಥೀಕಟೀವತ್ಥಬನ್ಧೇಪಿ, ನಿಗಳೇ ಸಙ್ಖಲಂ ತಿಸೂ’’ತಿ [ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ ೧೮.೪೧] ರಭಸೋ. ಸಙ್ಖಲಿಕಾಪ್ಯತ್ರ.

ದ್ವಯಂ ಗಜಗಣ್ಡೇ. ಗಣ್ಡ ವದನೇಕದೇಸೇ, ಅಧಾತೂನಮ್ಪಿ ಧಾತೂಸು ಪಾಠೋ, ಧಾತು ಹಿ ಕ್ರಿಯತ್ಥೋ. ಗಣ್ಡೋ ಕಪೋಲಸಾಮಞ್ಞೇಪಿ. ಕಟ ವಸ್ಸಾವರಣೇಸು, ಅ. ದ್ವಯಂ ಕರಿಮದಜಲೇ. ದೀಯತೇತಿ ದಾನಂ. ಮದ ಉಮ್ಮಾದೇ, ಕರಣೇ ಅ.

೩೬೫. ದ್ವಯಂ ಹತ್ಥಿಕರೇ. ಸೋಣ ವಣ್ಣಗತೀಸು, ಡೋ, ಸೋಡ ಗಬ್ಬೇ ವಾ, ನಿಗ್ಗಹೀತಾಗಮೋ, ಣೋ ಚ. ದ್ವೀಸು ದ್ವೇಪಿ.

ದ್ವಯಂ ಸೋಣ್ಡಗ್ಗೇ. ಕರಸ್ಸ ಸೋಣ್ಡಸ್ಸ ಅಗ್ಗಂ. ಪುಸ ಪೋಸನೇ. ಖರೋ, ಸಸ್ಸ ಕೋ, ಉಸ್ಸೋತ್ತಂ, ಪುಸ ವುಡ್ಢಿಮ್ಹಿ ವಾ, ಭೂ, ಪುಸ ಸ್ನೇಹಸೇಚನಪೂರಣೇಸು ವಾ, ಕಿಯಾದಿ, ಪುಸ ಧಾರಣೇ ವಾ, ಚುರಾದಿ.

ಹತ್ಥಿಸ್ಸ ಕಾಯಮಜ್ಝಮ್ಹಿ ಬನ್ಧನರಜ್ಜು ಕಚ್ಛಾ ನಾಮ. ಕಚ ಬನ್ಧನೇ, ಛೋ. ದೂಸಾ, ವರತ್ರಾಪ್ಯತ್ರ. ಕುಥೋ ನಾಮ ಹತ್ಥಿಪಿಟ್ಠತ್ಥರಿತಚಿತ್ರಕಮ್ಬಲಂ, ಸೋ ಆದಿ ಯೇಸನ್ತೇ ಕುಥಾದಯೋ. ಕುಥಾದಯೋ ಏವ ಕಪ್ಪನೋ ನಾಮ ಭವನ್ತಿ. ಕಪ್ಪ ಸಾಮತ್ಥಿಯೇ, ಸಜ್ಜನಾಯಞ್ಚ ¶ , ಕರಣೇ ಯು. ಕಪ್ಪನಾಪಿ. ಕಚ ಸಜ್ಜನಾಯಂ, ಥೋ, ಕುಥೋ, ತೀಸು. ‘‘ನಪುಂಸಕಮತ್ಥರಣಂ, ಥೀ ಪವೇಣೀ ಕುಥಂ ತಿಸೂ’’ತಿ [ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ ೧೮.೪೨] ಹಿ ವೋಪಾಲಿತೋ. ಪವೇಣೀ, ಅತ್ಥರಣಂ, ವಣ್ಣೋ, ಪರಿತ್ಥೋಮೋತಿ ಏತೇ ಕುಥಪರಿಯಾಯಾ.

೩೬೬. ದ್ವಯಂ ರಾಜಾರಹೇ ಹತ್ಥಿನಿ. ರಾಜಾನಮುಪಗನ್ತ್ವಾ ವಹಿತುಮರಹತೀತಿ ಓಪವಯ್ಹೋ, ಅರಹತ್ಥೇ ಣ್ಯೋ. ರಾಜಾನಂ ವಹಿತುಂ ಅರಹತೀತಿ ರಾಜವಯ್ಹೋ, ಣ್ಯೋ. ದ್ವಯಂ ಕಪ್ಪಿತಹತ್ಥಿನಿ. ಸಜ್ಜಾ ಸಜ್ಜನಾ ಸಞ್ಜಾತಾ ಯಸ್ಮಿಂ ಸಜ್ಜಿತೋ. ಕಪ್ಪಾ ಕಪ್ಪನಾ ಸಞ್ಜಾತಾ ಯಸ್ಮಿಂ ಕಪ್ಪಿತೋ. ಏತಸ್ಮಾಯೇವ ಪಾಠಾ ಸಜ್ಜಕಪ್ಪಾ ಸಜ್ಜನಾಕಪ್ಪನಾನಂ ಪರಿಯಾಯಾತಿ ಞೇಯ್ಯಾ.

ಹತ್ಥಿನೋ ಪಾದೇ ವಿಜ್ಝನಕಣ್ಟಕೋ ‘‘ತೋಮರೋ’’ತ್ಯುಚ್ಚತೇ. ತುಜ್ಜತೇನೇನೇತಿ ತೋಮರೋ, ತುದ ಬ್ಯಥನೇ, ಅರೋ, ದಸ್ಸ ಮೋ, ಓತ್ತಂ. ವೇಣುಕಂಪ್ಯತ್ರ [ಕೋತ್ರಂ ವೇಣುಕಮಾಲಾನಂ (ಅಮರ ೧೮.೪೧)], ಕ್ವಚಿ ವೇಳುಕನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ.

೩೬೭. ಹತ್ಥಿನೋ ಕಣ್ಣಮೂಲಮ್ಹಿ ವಿಜ್ಝನಕಣ್ಟಕೋ ‘‘ತುತ್ತ’’ಮಿತ್ಯುಚ್ಚತೇ. ತುಜ್ಜತೇನೇನೇತಿ ತುತ್ತಂ, ತೋ. ಹತ್ಥಿನೋ ಮತ್ಥಕಮ್ಹಿ ವಿಜ್ಝನಕಣ್ಟಕೋ ‘‘ಅಙ್ಕುಸೋ’’ತ್ಯುಚ್ಚತೇ. ಅಙ್ಕತೇ ಅನೇನೇತಿ ಅಙ್ಕುಸೋ, ಅಙ್ಕ ಲಕ್ಖಣೇ, ಸೋ, ಅಸ್ಸು.

ಪಜ್ಜದ್ಧಂ ¶ ಹತ್ಥಾರೋಹೇ. ಮಡಿ ಭೂಸಾಯಂ, ಹತ್ಥಿಂ ಮಣ್ಡಯತಿ ರಕ್ಖತೀತಿ ಹತ್ಥಿಮಣ್ಡೋ, ಸೋವ ಹತ್ಥಿಮೇಣ್ಡೋ, ಮಿ ಹಿಂಸಾಯಂ ವಾ, ಡೋ, ನಿಗ್ಗಹೀತಾಗಮೋ. ಹತ್ಥಿಂ ಪಾತಿ ರಕ್ಖತೀತಿ ಹತ್ಥಿಪೋ, ಕಮ್ಮನಿ ಣೋ. ಹತ್ಥಿಂ ಗೋಪಯತಿ ರಕ್ಖತೀತಿ ಹತ್ಥಿಗೋಪಕೋ. ಗುಪ ರಕ್ಖಣೇ, ಸಕತ್ಥೇ ಕೋ. ಆಧೋರಣೋ, ನಿಸಾದಿನೋಪ್ಯತ್ರ.

೩೬೮. ಮಾತಙ್ಗಹಯಾದೀನಂ ಗಮನಾದಿಕ್ರಿಯಾಸಿಕ್ಖಾಪಕೋ ಆಚರಿಯೋ ‘‘ಗಾಮಣೀಯೋ’’ತ್ಯುಚ್ಚತೇ. ಗಮನಂ ಗಾಮೋ, ಭಾವೇ ಣೋ. ಹತ್ಥಾದೀನಂ ಗಮನಕ್ರಿಯಾ ಗಾಮೋ, ತಂ ನೇತಿ ಸಿಕ್ಖಾಪೇತೀತಿ ಗಾಮಣೀಯೋ, ಅಞ್ಞಕ್ರಿಯಾಸಿಕ್ಖಾಪನೇತೂಪಚಾರಾ, ಗಾಮಂ ವಾ ಹತ್ಥಾದಿಸಮೂಹಂ ನೇತೀತಿ ಗಾಮಣೀಯೋ, ಗಮನಂ ವಾ ಸಿಕ್ಖಾಪೇತೀತಿ ಗಾಮಣೀಯೋ, ಸಬ್ಬತ್ರ ನಸ್ಸ ಣತ್ತಂ.

ಪಾದದ್ವಯಂ ಅಸ್ಸೇ. ಹಯ ಗತಿಯಂ, ಅ. ತುರಂ ಸೀಘಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ತುರಙ್ಗೋ, ಕ್ವಿ, ಬಿನ್ದಾಲೋಪೋ, ಲೋಪೇ ಸತಿ ತುರಗೋ. ವಾಹ ಪಯತನೇ, ಅ. ಅಸ ಭಕ್ಖನೇ, ಅ. ಸಿನ್ಧೂನಮದೂರಭವೋ ಜನಪದೋಪಿ ಸಿನ್ಧವೋ, ತತ್ರ ಭವೋ ಸಿನ್ಧವೋ, ಸಂಯೋಗನ್ತತ್ತಾ ನ ವುದ್ಧಿ. ಘೋಟಕೋ, ಪೀತಿ, ತುರಙ್ಗಮೋ, ವಾಜೀ, ಗನ್ಧಬ್ಬೋ, ಸತ್ತಿರಿಚ್ಚಾದೀನಿಪಿ ಅಸ್ಸೇ. ಘುಟ ಪರಿವತ್ತನೇ, ಣ್ವು. ಪಾ ಪಾನೇ,ತಿ. ‘‘ಪಾನೇ ಥೀ ಪೀತಿ ಅಸ್ಸೇ ಸೋ’’ತಿ ರುದ್ದೋ. ವಾಜಯೋಗಾ ವಾಜೀ, ಈ. ‘‘ಏಸಞ್ಚ ಪುಬ್ಬಂ ಪಕ್ಖೋ ಆಸಿ, ಸ ತು ದೇವೇತ್ಯತ್ಯತ್ಥಿತೇನ ಸಾಲೀಭೂತಮುನಿನಾ ಸಕ್ಕಂ ಪಯೋಜೇತ್ವಾ ವಜಿರಛೇದಿತೋ’’ತಿ ನಿಕಾಯನ್ತರಿಯಾ. ಸಪ ಸಮವಾಯೇ,ತಿ, ಸತ್ತಿ, ಸಾಮತ್ಥಿಯೇಪಿ.

೩೬೯. ತಸ್ಸ ¶ ಅಸ್ಸಸ್ಸ ಭೇದೋ ವಿಸೇಸೋ ಅಸ್ಸತರೋ, ಅಸ್ಸಂ ತರತೀತಿ ಅಸ್ಸತರೋ, ತರ ಅತಿಕ್ಕಮನೇ, ತರಪಚ್ಚಯೇನಾಪಿ ಸಿದ್ಧಂ. ಪಧಾನಸ್ಸಭೂಮಿಭವೋ ಸುಜಾತಿಕೋ ಅವಿಕಾರೀ ಕುಲೀನಕೋ ಅಸ್ಸೋ ಆಜಾನೀಯೋ ನಾಮ, ಆ ಭುಸೋ ಕಾರಣಾಕಾರಣಂ ಜಾನಾತೀತಿ ಆಜಾನೀಯೋ, ಅನೀಯೋ, ಣ್ಯಪಚ್ಚಯೇನ ವಾ ಸಿದ್ಧಂ, ತದಾ ‘‘ಕಿಯಾದಿತೋ ನಾ’’ತಿ ನಾಗಮೋ, ಈಕಾರಾಗಮೋ ಚ [ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ ೧೮.೪೪ ಗಾಥಾಯಮ್ಪಿ ಪಸ್ಸಿತಬ್ಬಂ]. ಕುಲೇ ಸಮ್ಭೂತೋ ಕುಲೀನಕೋ, ಈನೋ, ಸಕತ್ಥೇ ಕೋ. ಸಙ್ಗಾಮೇ ಗರುಸತ್ಥಪ್ಪಹಾರೇನ ನಿಹತೋ ಸನ್ತೋ ಪಿಯೋ ಸಾಮಿಕಂ ನ ಜಹತಿ ಸುಖಂ ವಹನಸೀಲೋ ಯೋ ಅಸ್ಸೋ, ಸೋ ವಿನೀತಸದ್ದೇನೋಚ್ಚತೇ. ವಿಸೇಸೇನ ದಮ್ಮತಂ ನೇತಿ ಯನ್ತಿ ವಿನೀತೋ.

ದ್ವಯಂ ಅಸ್ಸಪೋತೇ. ಕಸ ಗಮನೇ, ಓರೋ, ಅಸ್ಸಿ, ಕಿಞ್ಚಿ ಸರತೀತಿ ವಾ ಕಿಸೋರೋ, ಬಿನ್ದುಲೋಪೋ, ಅಸ್ಸೋ ಚ, ಹಯೋ ಏವ ಬಾಲತ್ತಾ ಹಯಪೋತಕೋ, ಅಪ್ಪತ್ಥೇ ಕೋ.

೩೭೦. ದ್ವಯಂ ಅಥಾಮಸ್ಸೇ. ಘುಟ ಪರಿವತ್ತನೇ, ಣ್ವು, ಘೋಟಕೋ, ಅಸ್ಸಸಾಮಞ್ಞೇಪ್ಯಯಂ, ಖರಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಖಲುಙ್ಗೋ, ಸೋ ಏವ ಖಳುಙ್ಕೋ, ಗಕಾರಸ್ಸ ಕಕಾರಂ ಕತ್ವಾ, ರಸ್ಸ ಲೋ, ಳತ್ತಮುತ್ತಞ್ಚ, ಖಳುಕೋತಿಪಿ. ಜವೇನ ಸಬ್ಬೇಸಮಧಿಕೋ ಅಸ್ಸೋ ಜವನೋ, ಯು.

ದ್ವಯಂ ¶ ಕವೀತಿಖ್ಯಾತೇ ಮುಖಬನ್ಧನೇ. ಮುಖಮಾತಿಟ್ಠತೀತಿ ಮುಖಾಠಾನಂ. ಖೇ ಮುಖವಿವರೇ ಲೀನೋ ಖಲೀನೋ. ‘‘ಕವಿಕಾ ತು ಖಲೀನೋತಿ [ಖಲೀನೇ ಥೀ (?)], ಕವಿಯಂ ಕಥನಂತ್ಯಪೀ’’ತಿ ರಭಸೋ. ಕವಿ, ಕವಿಕಾಪ್ಯತ್ರ. ಕು ಸದ್ದೇ. ಇ, ಈ ಚ, ಸಕತ್ಥೇ ಕೋ. ವಾಸದ್ದೇನ ನಪುಂಸಕತ್ತಂ ಸಮುಚ್ಚಿನೋತಿ. ವುತ್ತಞ್ಚ ಅಮರಕೋಸೇ ‘‘ಕವಿಕಾ ತು ಖಲೀನೋ’ನಿತ್ಥೀ’’ತಿ [ಅಮರ ೧೮.೪೯].

ಅಸ್ಸಾಭಿತಾಳಿನೀ ವೇತ್ತವಿಕತಾದಿ ಕಸಾ ನಾಮ. ಕಸ ಗಮನೇ, ಅ, ಕರಣಸಾಧನಂ.

೩೭೧. ಅಸ್ಸಸ್ಸ ನಾಸಾಗತರಜ್ಜುಮ್ಹಿ ಕುಸಾ, ಕುಸ ಸಿಲೇಸನೇ. ದ್ವಯಂ ಅಸ್ಸಾಯಂ. ವಲ ಸಂವರಣೇ, ವೋ, ಳತ್ತಂ, ಆ, ವಳವಾ. ಅಸತೀತಿ ಅಸ್ಸಾ, ‘‘ಇತ್ಥಿಯಮತಿಯವೋ ವಾ’’ತಿ ಅ, ಆ ಚ, ಅಸ್ಸಾ. ವಾಮೀಪ್ಯತ್ರ. ದ್ವಯಂ ಖುರೇ. ಖುರ ಛೇದನೇ. ಸಂ ಸುಖಂ ಫರತ್ಯನೇನ ಸಫಂ, ನೇರುತ್ತೋ. ‘‘ಸಫಂ ಕ್ಲೀವೇ ಖುರೋ ಪುಮಾ’’ತಿ [ಅಮರ ೧೮.೪೯] ಅಮರಕೋಸೋ.

ದ್ವಯಂ ಪುಚ್ಛಮತ್ತೇ. ಪುಚ್ಛ ಪಮಾದೇ. ನ ಗಚ್ಛತೀತಿ ನಙ್ಗುಟ್ಠೋ, ಅಙ್ಗ ಗಮನೇ, ಠೋ, ಅಸ್ಸು, ದ್ವೇಪಿ ಅನಿತ್ಥಿಯಂ. ಲೂಮಂಪ್ಯತ್ರ. ದ್ವಯಂ ಕೇಸವತಿ ನಙ್ಗುಟ್ಠಮತ್ತೇ, ನ ತು ಹತ್ಥಿನೋ ಏವ. ವಾಲಸಮೂಹಯೋಗಾ ವಾಲಹತ್ಥೋ, ಯಥಾ ಕೇಸಹತ್ಥೋ ಚಯೇ, ತಥಾತ್ರಾಪಿ. ವಾಲೋ ಧಿಯ್ಯತೇ ಅಸ್ಮಿನ್ತಿ ವಾಲಧಿ, ಇ.

ಏತ್ಥಾನಾಗತಾಪಿ ಅಸ್ಸಸ್ಸ ಧಾರಾಖ್ಯಾ [ಧಾವಾಖ್ಯಾ (ಕ.)] ಪಞ್ಚ ಗತಿಯೋ ಕಥೇತಬ್ಬಾ. ಯಥಾ –

ಅಕ್ಕನ್ದಿತಂ ¶ ಧೋರಿತಕಂ, ರೇಚಿತಂ ವಗ್ಗಿತಂ ಪ್ಲುತಂ;

ಗತಿಯೋಮೇ ಪಞ್ಚ ಧಾರಾ [ಧಾವಾ (ಕ.)], ಅಸ್ಸಾನಂ ವಿಞ್ಞುನಾ ಮತಾ [ಅಮರ ೧೮.೪೮-೯].

ತತ್ಥ ವಿತ್ಥಮ್ಭಾ ಸಮಾವಗತಿ ಅಕ್ಕನ್ದಿತಂ, ಕನ್ದಿ ಗತಿಸೋಸನೇಸು, ತೋ. ತತೋ ಅಧಿಕಾ ಚತುರಾಗತಿ ಧೋರಿತಕಂ, ಧೋರ ಗತಿಚಾತುರಿಯೇ, ತೋ, ಸಕತ್ಥೇ ಕೋ. ಮಣ್ಡಲಿಕಾಯಾನೇನ ಗಮನಂ ರೇಚಿತಂ, ರಿಚ ವಿಯೋಜನಸಮ್ಬಜ್ಝನೇಸು, ಸಮ್ಬಜ್ಝನಂ ಮಿಸ್ಸನಂ. ವೇಗೇನ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಪರಿಚರಣಂ ವಗ್ಗಿತಂ, ವಗ್ಗ ಗಮನತ್ಥೋ. ತುರಂ ಸಮೇನ ಗಮನಂ ಪ್ಲುತಂ, ಪ್ಲು ಗತಿಯಂ. ತ’ದುತ್ತ’ಮಸ್ಸಸತ್ಥೇ ‘‘ಸಮೋ’ಧಿಕೋ ಲಯೋ ವೇಗೀ, ತುರಿತಸ್ಸೋ ಭವೇ ಕಮಾ’’ತಿ.

೩೭೨. ದ್ವಯಂ ಯುದ್ಧತ್ಥೇ ಚಕ್ಕಯುತ್ತಯಾನೇ. ಸನ್ದ ಗಮನೇ, ಸನ್ದತೇ ಗಮ್ಯತೇನೇನೇತಿ ಸನ್ದನೋ, ಯು. ರಮತೇನೇನೇತಿ ರಥೋ, ಥೋ, ಮಲೋಪೋ. ಸತಙ್ಗೋಪ್ಯತ್ರ. ಸತಮಙ್ಗಾನ್ಯಸ್ಸ.

ಯಂ ನ ರಣಾಯ ಯುದ್ಧತ್ಥಂ ಚಕ್ಕಯುತ್ತಂ ಯಾನಂ, ಅಪಿ ತು ಕೀಳಾಭಮನಾದ್ಯತ್ಥಂ, ಸೋ ಪುಸ್ಸರಥೋ. ವುತ್ತಞ್ಚ ಅಮರಕೋಸೇ ‘‘ಅಯಂ ಪುಸ್ಸರಥೋ ಚಕ್ಕ-ಯಾನಂ ನ ಸಮರಾಯ ಯ’’ನ್ತಿ [ಅಮರ ೧೮.೫೧]. ಪುಸ ಪಾಸನೇ, ಸೋ, ಪುಸನಾಮಕೇನ ಫಲವಿಸೇಸೇನ ಯುತ್ತೋ ರಥೋ ಪುಸ್ಸರಥೋ, ಪುಸ್ಸನಕ್ಖತ್ತೇನ ಕತೋ, ಸಜ್ಜಿತೋ ವಾ ರಥೋತಿ ಪುಸ್ಸರಥೋ.

ಬ್ಯಗ್ಘಸ್ಸ ಚಮ್ಮಾವುತೋ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ರಥೋ ವೇಯ್ಯಗ್ಘೋ ನಾಮ, ಬ್ಯಗ್ಘಸ್ಸ ವಿಕಾರೋ ಚಮ್ಮಂ ವೇಯ್ಯಗ್ಘಂ, ಣೋ, ತೇನ ಪರಿವುತೋ ರಥೋ ವೇಯ್ಯಗ್ಘೋ, ಣೋ, ಉಭಯತ್ರಾಪಿ ವುಡ್ಢಾಗಮೋ. ‘‘ಪಚ್ಚತ್ತಂ [ಪಚ್ಚತ್ಥಂ (ಕ.)] ಅಯನ್ತಿ ¶ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಪಚ್ಚಯಾ’’ತಿ ವಚನತ್ಥತೋ ಪಚ್ಚತ್ತಮೇವ [ಪಚ್ಚತ್ಥಮೇವ (?)] ಪಚ್ಚಯಾ ಭವನ್ತಿ, ಯಥಾ ಕಾರಿತನ್ತಸ್ಮಾಪಿ ಪಯೋಜಕವಸೇನ ಅನೇಕಕಾರಿತಪಚ್ಚಯಾ. ದೀಪಿನೋ ಚಮ್ಮಾವುತೋ ರಥೋ ದೀಪೋ ನಾಮ, ದೀಪಿನೋ ವಿಕಾರೋ ಚಮ್ಮಂ ದೀಪಂ, ಣೋ, ತೇನ ಪರಿವುತೋ ರಥೋ ದೀಪೋ, ಣೋ.

೩೭೩. ದ್ವಯಂ ಪುರಿಸಯುತ್ತಯಾನೇ. ಸಿ ಸೇವಾಯಂ. ಸುಖತ್ಥಿಕೇಹಿ ಸೇವೀಯತೇತಿ ಸಿವಿಕಾ, ಣ್ವು, ವಾಗಮೋ, ಇತ್ತಂ, ಕಿತಪಚ್ಚಯಾ ಹಿ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಕಮ್ಮಾದೀಸುಪಿ ವತ್ತನ್ತಿ, ಕಿಚ್ಚಪಚ್ಚಯಾ ಚ ಕತ್ತರಿಪಿ, ಯಥಾ ‘‘ವಿನಯೋ, ನಿಸ್ಸಯೋ, ತಪನೀಯಾ ಧಮ್ಮಾ’’ತ್ಯಾದೀಸು, ಮಹಾಪದೇಸೇನ ವಾ ಕಿತಕಿಚ್ಚಪಚ್ಚಯಾನಂ ಕತ್ತುಕಮ್ಮಾದೀಸ್ವಪಿ ಪವತ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ, ಸಿವಂ ಕರೋತೀತಿ ವಾ ಸಿವಿಕಾ, ಇಕೋ. ಯಾಪ್ಯೇಹಿ ಅಧಮೇಹಿ ಯಾಯತೇ ನಿಯ್ಯತೇತಿ ಯಾಪ್ಯಯಾನಂ. ‘‘ಯಾಪ್ಯ ಪಾನೀಯಕೇ ನಿನ್ದ್ಯೇ’’ತಿ ಹಿ ನಾನತ್ಥಸಙ್ಗಹೇ.

ದ್ವಯಂ ಸಕಟೇ. ಅನಿತ್ಥೀ ತೂತಿ ತ್ವನ್ತಂ ಲಿಙ್ಗಪದಂ. ಸಕ ಸತ್ತಿಯಂ, ಅಟೋ. ಅನ ಪಾಣನೇ, ಕರಣಸಾಧನಂ, ನತ್ಥಿ ನಾಸಾ ಯಸ್ಸಾತಿ ವಾ ಅನಂ, ಸಾಲೋಪೋ, ರಸ್ಸೋ ಚ. ಕ್ಲೀವೇ’ನಂ, ಸಕಟೋ, ನಿತ್ಥೀತ್ಯಮರಕೋಸೋ [ಅಮರ ೧೮.೫೨].

ದ್ವಯಂ ಚಕ್ಕೇ. ಕರೋತಿ ಗಮನಮನೇನೇತಿ ಚಕ್ಕಂ, ದ್ವಿತ್ತಂ, ಚಕ್ಕಾದಿ. ರಥಸ್ಸ ಅಙ್ಗಂ ರಥಙ್ಗಂ. ತಸ್ಸ ಚಕ್ಕಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಅವಸಾನಂ ನೇಮಿ, ಸಾ ನಾರಿಯಂ ಇತ್ಥಿಯಂ. ನಯತಿ ಚಕ್ಕಂ ನೇಮಿ. ಯಾ ಭೂಮಿಂ ಫುಸತಿ, ನೀ ನಯೇ, ಮಿ, ಈಪಚ್ಚಯೇ ನೇಮೀ ಚ. ಪಧಿಪ್ಯತ್ರ.

೩೭೪. ತಮ್ಮಜ್ಝೇ ¶ ತಸ್ಸ ರಥಸ್ಸ, ಚಕ್ಕಸ್ಸ ವಾ ಮಜ್ಝೇ ಚಕ್ಕಾಕಾರೋ ಪಿಣ್ಡಿಕಾ, ಯಸ್ಸಂ ಸಬ್ಬಾನಿ ಕಟ್ಠಾನಿ ಆಸಜ್ಜನ್ತೇ. ಪಿಣ್ಡಿಕಾಸಾಹಚರಿಯಾ ನಾಭಿ ಇತ್ಥೀ, ಈಪಚ್ಚಯೇ ನಾಭೀ ಚ. ಸಬ್ಬಾನಿ ಕಟ್ಠಾನಿ ಪಿಣ್ಡೇತೀತಿ ಪಿಣ್ಡಿಕಾ, ಪಿಣ್ಡ ಸಙ್ಘಾತೇ, ಅ, ಸಕತ್ಥೇ ಕೋ. ಪಿಣ್ಡೀಪಿ, ನಾಭಿ ವಿಯಾತಿ ನಾಭಿ.

ರಥಸ್ಸ ಯುಗಕಟ್ಠಂ ಯತ್ರ ಆಸಜ್ಜತೇ, ಸ ಯುಗನ್ಧರೋ. ಕುಂ ಪಥವಿಂ ವುಣೋತಿ ಅಚ್ಛಾದಯತೀತಿ ಕುಬ್ಬರೋ, ವು ಸಂವರಣೇ, ರೋ, ಉಸ್ಸತ್ತಂ. ಯುಗಂ ಧಾರೇತೀತಿ ಯುಗನ್ಧರೋ, ಸಞ್ಞಾಯಂ ಅ, ಅಭಿಧಾನಾ ರಸ್ಸೋ.

ಅಕ್ಖೋ ಸಕಟಂ, ತದವಯವೋ ವಾ, ತಥಾ ಚಾಹಾಜಯಾಚರಿಯೋ –

‘‘ಅಕ್ಖೋ ವಿಭೀಟಕೇ ನಿಮ್ಬೇ, ಸಕಟೇ ಚ ಬ್ಯವಹಾರೇ;

ರಥಸ್ಸಾವಯವೇ ಕಸ್ಸೇ, ಪಾಸಕೇಪ್ಯ’ಕ್ಖ’ಮಿನ್ದ್ರಿಯೇ’’ತಿ.

ತಸ್ಸಗ್ಗಗತೇ ಕೀಲೇ ಆಣೀ, ಇತ್ಥೀ. ಅಣಿಪಿ, ‘‘ಸೀಮಾಸ್ಸಿಕ್ಖಗ್ಗಕೀಲೇಸು, ಅಣೀ ಆಣೀ ಇಮೇ ದ್ವಿಸೂ’’ತಿ [ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ ೧೮.೫೬] ಹಿ ರುದ್ದೋ ದ್ವಿಧಾ ಪಠತಿ. ‘‘ಅಣೀ ಆಣೀ ಚ ಅಕ್ಖಗ್ಗಕೀಲೇ ಸೀಮಾಸ್ಸಿಸು ಮತಾ’’ತಿ ಚ ನಾನತ್ಥಸಙ್ಗಹೋಪಿ. ಅಸ್ಸಿ ಕೋಣೋ. ಅಣ ಸದ್ದೇ, ಣಿ. ಪುಬ್ಬಪಕ್ಖೇ ನ ವುಡ್ಢಿ, ಅನ ಪಾಣನೇ ವಾ, ಣತ್ತಂ. ಕಣ್ಡಕಾದಿಸತ್ಥೇಹಿ ಪರಿರಕ್ಖಣತ್ಥಂ ಕತೋ ರಥಾವರಣೋ ವರುಥೋ, ಯೋ ‘‘ರಥಗುತ್ತೀ’’ತಿ ಖ್ಯಾತೋ. ವರ ವರಣೇ, ವರಣಮೇತ್ಥಾವರಣಂ, ಯಥಾ ರಥಂ ಥಿರತ್ಥಂ ತಟ್ಠಞ್ಚ ಗೋಪತೀತಿ ರಥಗುತ್ತಿ, ಇತ್ಥೀ, ‘‘ಗುತ್ತಿ ಕಾರಾಗಾರೇ ವುತ್ತಾ, ಭೂಗತೇ ರಕ್ಖಣೇ ಯಮೇ’’ತಿ ನಾನತ್ಥಸಙ್ಗಹೇ.

೩೭೫. ರಥಾದೀನಂ ¶ ಪುರೋಭಾಗಸಙ್ಖಾತೇ ಮುಖೇ ಧುರೋ. ಧರ ಧಾರಣೇ, ಅಸ್ಸು, ಯಾನಮುಖಂಪ್ಯತ್ರ. ಅಕ್ಖೋಪಕ್ಖರಾದಯೋ ರಥಸ್ಸ ಅಙ್ಗಾ ನಾಮ. ಅಕ ಗಮನೇ, ಖೋ, ಅಕ್ಖೋ, ದ್ವಿನ್ನಂ ರಥಚಕ್ಕಾನಂ ಅನ್ತರಗತೋ ಕಟ್ಠವಿಸೇಸೋ. ಉಪರಿ ಕರೀಯತೇತಿ ಉಪಕ್ಖರೋ, ಅಕ್ಖಸ್ಸೋಪರಿ ಕಟ್ಠವಿಸೇಸೋ. ಅಮರಕೋಸೇ ಪನ ಉಪಕ್ಖರಸದ್ದಸ್ಸ ಸಬ್ಬರಥಾವಯವವಾಚಕತ್ತಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ರಥಙ್ಗನ್ತು ಉಪಕ್ಖರೋ’’ತಿ [ಅಮರ ೧೮.೫೫]. ‘‘ಅಪಕ್ಖರೋ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ.

ಸಬ್ಬಸ್ಮಿಂ ಹತ್ಥಾದಿಕೇ ವಾಹನೇ ಯಾನಾದಿತ್ತಯಂ, ಸಬ್ಬತ್ರ ಕರಣಸಾಧನಂ. ಯೋಜನೀಯಂ ಯುಜ್ಜತೇನೇನಾತಿ ಯೋಗ್ಗಂ, ಣ್ಯೋ. ಪತ್ತಂ ಧೋರಣಞ್ಚಾತ್ರ. ಪತ ಗತಿಯಂ. ಧೋರ ಗತಿಚಾತುರಿಯೇ, ಏತ್ಥಾಪಿ ಕರಣಸಾಧನಂ.

೩೭೬. ಚತುಕ್ಕಂ ಸಾರಥಿಮ್ಹಿ. ರಥೇನ ಚರತಿ ಸೀಲೇನಾತಿ ರಥಚಾರೀ. ಸವತಿ ಪೇರಯತೀತಿ ಸೂತೋ, ಸೂ ಪೇರಣೇ, ತೋ. ಅಜ ಗಮನೇ. ಪಾಜೇತೀತಿ ಪಾಜಿತಾ, ರಿತು, ದೀಘಾದಿ. ಸರ ಗತಿಯಂ, ಥಿ, ರಥೇನ ಸಹ ಗಚ್ಛತೀತಿ ವಾ ಸಾರಥಿ, ಇಣ, ಅಞ್ಞತ್ರೋಪಚಾರಾ. ನಿಯನ್ತಾ, ಯನ್ತಾ, ಖತ್ತಾ, ಸಬ್ಯಟ್ಠೋ, ದಕ್ಖಿಣತ್ಥೋ, ರಥಕುಟುಮ್ಬೀಪ್ಯತ್ರ.

‘‘ನಿಯನ್ತಾ ಪಾಜಿತಾ ಯನ್ತಾ, ಸೂತೋ ಖತ್ತಾ ಚ ಸಾರಥಿ;

ಸಬ್ಯಟ್ಠೋ ದಕ್ಖಿಣತ್ಥೋ ಚ, ಸಞ್ಞಾ ರಥಕುಟುಮ್ಬಿನೋ’’ತಿ [ಅಮರ ೧೮.೫೬-೬೦]. –

ವುತ್ತಂ ¶ . ಅತ್ಥತೋ ಸಾರಥಿನೋ ರಥಕುಟುಮ್ಬೀ ಚ ನಾಮಂ. ರಥನಾಯಕೇ ತು ‘‘ರಥಾರೋಹೋ ಚ ರಥಿಕೋ ರಥೀ’’ತಿ ಪಚ್ಛಾ ವಕ್ಖತಿ. ಖುದಿ ಸಂಪೇಸನೇ, ತು, ದಸ್ಸ ತೋ, ಉಸ್ಸತ್ತಞ್ಚ, ಖತ್ತಾ.

ತಿಕಂ ರಥೇ ಪಾಜಿತತರಾ ಅಞ್ಞೇ ಯೋಧಾ, ಅತ್ರ ಯೇ ‘‘ರಥನಾಯಕಾ’’ತಿಪ್ಯುಚ್ಚನ್ತೇ. ರಥಮಾರೋಹತೀತಿ ರಥಿಕೋ, ರಥೀ ಚ. ರಥೇನ ಯುಜ್ಜತೀತಿ ವಾ ರಥಿಕೋ, ರಥೀ ಚ. ರಥಿನೋ, ಸನ್ದನಾರೋಹೋಪ್ಯತ್ರ. ದ್ವಯಂ ಯೋಧೇ. ಯುಧ ಸಮ್ಪಹಾರೇ, ಣೋ. ಭಟತಿ ಯುಜ್ಜತೀತಿ ಭಟೋ, ಅ. ಕ್ವಚಿ ಯೋದ್ಧೋಪಿ.

೩೭೭-೩೭೯. ಚತುಕ್ಕಂ ಪದಾತಿಕೇ. ಪದೇಹಿ ಅತತಿ ಅಜತೀತಿ ಪದಾತಿ, ಅತ ಸಾತಚ್ಚಗಮನೇ, ಇ. ಪದ ಗಮನೇ. ಪದತೀತಿ ಪತ್ತಿ, ಇ, ದ್ವಿತ್ತಂ. ಪದೇನ ಅದತೀತಿ ವಾ ಪತ್ತಿ, ಅಲೋಪೋ, ದಸ್ಸ ತೋ, ಇಮೇ ದ್ವೇ, ವಕ್ಖಮಾನಾ ದ್ವೇ ಚ ಪುಮೇ. ಪದೇಹಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಪದಗೋ, ಪದಿಕೋ. ಪಾದಾತಿಕೋ, ಪದಾಜಯೋಪ್ಯತ್ರ [ಪಾದೇಹಿ ಅಜತಿ ಈ, ರಸ್ಸೋ ಚ ಪದಾಜಿಂ (ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ ೧೮.೬೬)].

ಛಕ್ಕಂ ¶ ಕವಚೇ. ನಹ ಬನ್ಧನೇ, ಕರಣೇ ಣೋ. ಕಙ್ಕ ಗತ್ಯತ್ಥೋ, ಅಟೋ. ವರೀಯತೇ ತನ್ತಿ ವಮ್ಮಂ, ವರ ವರಣೇ, ವರ ಇಚ್ಛಾಯಂ ವಾ, ಮೋ, ರಸ್ಸ ಮೋ. ಕಚ ಬನ್ಧನೇ, ಅ, ವಕಾರವಣ್ಣಾಗಮೋ. ಉರೋ ಛಾದಯನ್ತ್ಯನೇನಾತಿ ಉರಚ್ಛದೋ. ವಾಸದ್ದೋ ದ್ವಿನ್ನಂ ಪುನ್ನಪುಂಸಕತ್ತಂ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇತಿ. ಜಲ ದಿತ್ತಿಯಂ, ಣ್ವು. ತನುತ್ತಂ, ದಂಸನಂ, ಜಗರೋಪ್ಯತ್ರ. ‘‘ಜಗರೋ ಕಙ್ಕಟೋ ಯೋಗೋ, ಸನ್ನಾಹೋ ಚ ಉರಚ್ಛದೋ’’ತಿ [ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ ೧೮.೬೪ ಬ್ಯಾಖ್ಯಾಸುಧಾ ೨.೮.೬೪] ವೋಪಾಲಿತೋ.

ತಿಕಂ ಕತಸನ್ನಾಹೇ. ಚಮ್ಮೇನ ಸಮ್ಮಾ ನದ್ಧವಾತಿ ಸನ್ನದ್ಧೋ, ಧೋ. ಸಜ್ಜು ಗತಿಯಂ, ಅ. ವಮ್ಮೇನ ನದ್ಧವಾ ವಮ್ಮಿಕೋ. ದಂಸಿತೋ, ಉರಚ್ಛದಿಕೋ, ಬ್ಯೂಳ್ಹಕಙ್ಕಟೋ, ಜಗರಿಕೋಪ್ಯತ್ರ.

ದ್ವಯಂ ಪರಿದಹಿತೇ ವತ್ಥಾದೋ. ಆಪತಿಪುಬ್ಬೋ ಮುಚಧಾತು ಪರಿದಹನೇ, ಉಭಯತ್ಥ ತೋ, ಭೂಜಾದಿ. ಪಕ್ಖೇ ‘‘ಸುಸಪಚಸಕತೋ ಕ್ಖಕ್ಕಾ ಚೇ’’ತಿ ಸುತ್ತೇ ಚಕಾರೇನ ತಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಕ್ಕೋ, ಧಾತ್ವನ್ತಲೋಪೋ ಚ. ಪಿನದ್ಧೋ, ಅಪಿನದ್ಧೋಪ್ಯತ್ರ. ಪುಬ್ಬಪಕ್ಖೇ ಅಪಿಸ್ಸಾಕಾರಲೋಪೋ.

ಚತುಕ್ಕಂ ಅಭಿಚಾರಪದಾತಿಮ್ಹಿ. ಪುರೇ ಚರಣಸೀಲೋ, ಸತ್ತಮಿಯಾ ಅಲೋಪೋ ಉಭಯತ್ರಾಪಿ. ಪುಬ್ಬೇ ಣೀ. ಪರಪಕ್ಖೇ ಅ, ಪುಬ್ಬಂ, ಪುಬ್ಬೇ ವಾ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮೋ, ದುತಿಯಾಯಾಲೋಪೋ. ಪುರೋಗೋ, ಅಗ್ಗೇಸರೋ, ಪಟ್ಠೋ, ಅಗ್ಗತೋಸರೋ, ಪುರಸ್ಸರೋ, ಪುರೋಗಮೋಪ್ಯತ್ರ.

ದ್ವಯಂ ಅಸೀಘಗಾಮಿನಿ. ಮನ್ದಂ ಗಚ್ಛತಿ ಸೀಲೇನಾತಿ ಮನ್ದಗಾಮೀ, ಣೀ. ಮನ್ಥ ವಿಲೋಳನೇ, ಅನೇಕತ್ಥತ್ತಾ ಸಂಕಿಲೇಸೇ ಚ. ಸಂಕಿಲಿಸ್ಸತೇತಿ ಮನ್ಥರೋ, ಅರೋ.

ತಿಕಂ ವೇಗಿನಿ. ತುರಮೇತಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ತುರಿತೋ, ಇ ಗತಿಯಂ, ತೋ. ತುರಸ್ಸಿ, ಪಜವೀ, ಜವೋಪ್ಯತ್ರ. ದ್ವಯಂ ಜೇತುಯೋಗ್ಗತಾಮತ್ತೇ. ಜಿ ಜಯೇ, ತಬ್ಬೋ, ಜೇತಬ್ಬಂ, ಣ್ಯಪಚ್ಚಯೇ ಜೇಯ್ಯಂ.

೩೮೦. ತಿಕಂ ¶ ಸೂರೇ. ಸುರ ವೀರ ವಿಕ್ಕನ್ತೇತಿ ಚುರಾದಿಧಾತು. ಸುರಯತಿ, ವೀರಯತೀತಿ ಸೂರೋ, ವೀರೋ ಚ, ಅ, ದೀಘಾದಿ, ಕನ್ತ ಛೇದನೇ. ವಿಕ್ಕನ್ತೋ. ದ್ವಯಂ ಸಹಾಯಮತ್ತೇ. ಸಹ ಏತಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಸಹಾಯೋ, ಸಬ್ಬತ್ರ ಕತ್ತರಿ ಚ ಅ. ಅನುಸದ್ದೋ ಪಚ್ಛಾತ್ಥೋ. ಸಮಾತಿ ಏತೇ ದ್ವೇ ತುಲ್ಯತ್ಥಾ. ಅನುಪ್ಲಪೋ, ಅಭಿಸರೋಪಿ. ಸನ್ನದ್ಧಪ್ಪಭುತೀ ಸನ್ನದ್ಧಸದ್ದಾದಯೋ ಅನುಚರನ್ತಾ ತೀಸು.

ಪಾಥೇಯ್ಯಂ ನಾಮ ರಾಜಾದೀನಂ ಯಾತ್ರಾಸ್ವೇವ ಬಹುಲಂ ಪವತ್ತತೀತಿ ಇಧ ತಂ ವುತ್ತಂ, ಪಥೇ ಹಿತಂ ಪಾಥೇಯ್ಯಂ, ಏಯ್ಯೋ. ಸಮ್ಬ ಮಣ್ಡಲೇ, ಅಲೋ, ಸಮೇತಿ ಅದ್ಧಾನಪರಿಸ್ಸಮಮೇತೇನಾತಿ ವಾ ಸಮ್ಬಲಂ, ಅಲೋ, ಬಾಗಮೋ ಚ.

೩೮೧. ಚತುಕ್ಕಂ ಸೇನಾಯಂ. ವಾಹಯೋಗಾ ವಾಹಿನೀ. ಧಜಯೋಗಾ ಧಜಿನೀ. ಸಿ ಬನ್ಧನೇ, ನೋ, ಸೇನಾ. ಚಮು ಅದನೇ, ಊ. ಚಮತಿ ಭೀರುನ್ತಿ ಚಮೂ. ಪುತನಾ, ಅನೀಕಿನೀ, ವರೂಥಿನೀಪ್ಯತ್ರ. ಏತ್ಥ ಚ ಪುತನಾ ಅನೀಕಿನೀ ವಾಹಿನೀ ಚಮೂ ಸೇನಾಭೇದೇಪಿ. ‘‘ಪುತನಾ’ನೀಕಿನೀ ಚಮೂ, ಸೇನಾ ಸೇನಾನ್ತರೇಪಿ ಚೇ’’ತಿ ರುದ್ದೋ, ‘‘ಸೇನಾಪಭೇದೇ ಸೇನಾಯಂ, ಸವನ್ತ್ಯಮಪಿ ವಾಹಿನೀ’’ತಿ ರಭಸೋ ಚ. ಚಕ್ಕಾದಿತಿಕಂ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ಸೇನಾಯಂ, ಸೇನಙ್ಗೇ ಚ. ಚಾಣಕ್ಯೇ ತು ಸೇನಾವಿಸೇಸೇ ಅನೀಕೋ ವುತ್ತೋ ‘‘ತೀಣಿ ತಿಕಾನ್ಯನೀಕ’’ನ್ತಿ.

ಅಸ್ಸೇವ ¶ ಕಾಮನ್ದಕೀಯೇ ವಿವರಣಂ, ಯಥಾ –

‘‘ಅಸ್ಸಸ್ಸ ಪತ್ತಿಯೋಧಾ ಯೇ, ಭವೇಯ್ಯುಂ ಪುರಿಸಾ ತಯೋ;

ಇತಿ ಕಪ್ಪಾ ತು ಪಞ್ಚಸ್ಸಾ, ವಿಧೇಯ್ಯಾ ಕುಞ್ಜರಸ್ಸ ತು;

ಪಾದಙ್ಗೋ ಪಾಜಿತಾವನ್ತೋ, ಪುರಿಸಾ ದಸ ಪಞ್ಚ ಚ;

ವಿಧಾನಮಿತಿ ನಾಗಸ್ಸ, ಚತುಕ್ಕಂ ಸನ್ದನಸ್ಸ ಚ;

ಅನೀಕಮಿತಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯ-ಮಿತಿ ಕಪ್ಪಾ ನವ ದ್ವಿಪಾ’’ತಿ.

ಕರೀಯತೇ ವಿಗ್ಗಹೋ ಯೇನೇತಿ ಚಕ್ಕಂ. ಬಲ ಸಂವರಣೇ, ಅ. ಅಣ ಸದ್ದೇ, ಇಕೋ. ವಾಕಾರೋ ನಪುಂಸಕತ್ತಂ ಸಮುಚ್ಚಿನೋತಿ.

ಚತುರಙ್ಗಬಲಾಯ ಸುಸನ್ನದ್ಧಾಯ ಸೇನಾಯ ಯುದ್ಧತ್ಥಂ ದೇಸವಿದೇಸೇ ವಿನ್ಯಾಸೋ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ನ್ಯಸನಂ ಠಪನಂ ಬ್ಯೂಹೋ ಕಥ್ಯತೇ. ವಿಭಜಿತ್ವಾ ಊಹನಂ ಠಪನಂ ಬ್ಯೂಹೋ. ತಬ್ಭೇದಾ ದಣ್ಡಭೋಗಮಣ್ಡಲಾಸಂಹತಾ ಚತ್ತಾರೋ ಪಕತಿಬ್ಯೂಹಾ. ತತ್ರ ಅನೀಕಾನಂ ತಿರಿಯತೋ ವುತ್ತಿ ದಣ್ಡೋ. ಸಮತ್ಥಾನಮನೀಕಾನಮನ್ವಾವುತ್ತಿ ಅಞ್ಞೋಞ್ಞತೋ ವುತ್ತಿ ಭೋಗೋ. ಮಣ್ಡಲರಚನಾಯ ಸರನ್ತಾನಮನೀಕಾನಂ ಸಬ್ಬತೋ ವುತ್ತಿ ಸಪ್ಪಸರೀರಮಿವ ಮಣ್ಡಲೋ. ಠಿತಾನಮಿತರೇತರಾಸಂ ಹತಾನಂ ವಿಸಿಲಿಟ್ಠತರಾನಂ ಅನೀಕಾನಂ ಪುಥುವುತ್ತಿ ಅಸಂಹತೋ. ತದುತ್ತಂ ಕಾಮನ್ದಕೇನ –

‘‘ತಿರಿಯತೋ ವುತ್ತಿ ದಣ್ಡಾಖ್ಯಾ, ಭೋಗೋನ್ವಾವುತ್ತಿರೇವ ಚ;

ಮಣ್ಡಲೋ ಸಬ್ಬತೋವುತ್ತಿ, ಪುಥುವುತ್ತಿ ಅಸಂಹತೋ’’ತಿ.

ಬ್ಯೂಹಸಮವೇತೋ ಏವ ಬ್ಯೂಹಸ್ಸೇಕದೇಸೋ ಪಚ್ಛಾಭಾಗೋ ಬ್ಯೂಹಪಣ್ಹಿ, ಬ್ಯೂಹಸ್ಸ ಪಚ್ಛಾ, ಬ್ಯೂಹನ್ತರಮೇವ ವಾ. ಯತ್ರ ಠಿತೋ ರಾಜಾ ಸಸೇನಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹತಿ, ತಂ ಸೇನಾಯ ಪಚ್ಛಾ ಧನುಸತದ್ವಯನ್ತರೇನ ಠಿತಪರಿಸಸಹಿತಂ ಅನೀಕಂ ‘‘ಪಟಿಗ್ಗಹೋ’’ತ್ಯುಚ್ಚತೇ.

೩೮೨-೩೮೩. ಏಕೋ ¶ ಹತ್ಥೀ ದ್ವಾದಸಪುರಿಸಸಹಿತೋ ‘‘ಏಕೋ ಹತ್ಥೀ’’ತ್ಯುಚ್ಚತೇ, ಏತೇನ ಲಕ್ಖಣೇನ ಅಧಮನ್ತತೋ ಹೇಟ್ಠಿಮಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ತಯೋ ಹತ್ಥಿನೋ ಹತ್ಥಾನೀಕಂ ನಾಮ, ತಥಾ ಏಕೋ ತುರಙ್ಗೋ ತಿಪುರಿಸಸಹಿತೋ, ಏಕೋ ಚ ರಥೋ ಚತುಪುರಿಸಸಹಿತೋ ಏಕೋ ಹಯೋ, ಏಕೋ ರಥೋತಿ ಏತೇನ ಲಕ್ಖಣೇನ ಅಧಮನ್ತತೋ ತಯೋ ಹಯಾ ಚ ತಯೋ ರಥಾ ಚ ಹಯಾನೀಕಂ, ರಥಾನೀಕಂ ನಾಮ, ತೇನಾಹ ‘‘ತಯೋ ತಯೋ ಗಜಾದಯೋ’’ತಿ. ಸಸತ್ಥಾ ಖಗ್ಗಾದಿಸತ್ಥಹತ್ಥಾ ಚತುಜ್ಜನಾ ಚತ್ತಾರೋ ಪುರಿಸಾ ಪತ್ತಾನೀಕಂ ನಾಮ ವುತ್ತಾ. ಹೇಟ್ಠಿಮನ್ತತೋಯೇವೇತ್ಥಾಪಿ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ. ಅಮರಕೋಸೇ ತ್ವಞ್ಞಥಾ ಕಥಿತಾ –

‘‘ಏಕಕೇಭರಥಾ ತ್ಯಸ್ಸಾ, ಪತ್ತಿ ಪಞ್ಚಪದಾತಿಕಾ;

ಪತ್ಯಙ್ಗೇಹಿ ತಿಗುಣೇಹಿ, ಕಮಾ ಸಞ್ಞಾ ಯಥೋತ್ತರಂ.

ಸೇನಾಮುಖಂ ಗುಮ್ಬಗಣಾ, ವಾಹಿನೀ ಪುತನಾ ಚಮೂ;

ಅನೀಕಿನೀ ಚ ತಾಸನ್ತು, ದಸ ಅಕ್ಖೋಭಿನೀ ಮತ’’ನ್ತಿ [ಅಮರ ೧೮.೮೦-೧].

ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ತೀಹಿ ಅಸ್ಸೇಹಿ ಗಜೇನೇಕೇನ ರಥೇನ ಚ ಪದಾತೀಭಿ ಚ ಪಞ್ಚಹಿ ಪತ್ತಿ ನಾಮ ಸೇನನ್ತರಂ. ಪತ್ಯಙ್ಗೇಹಿ ಸಬ್ಬೇಹಿ ಗಜಾದೀಹಿ ¶ ಯಥಾಪುಬ್ಬಂ ಗುಣೇಹಿ ಯಥೋತ್ತರಂ ಕಮೇನ ಸೇನಾಮುಖಾದಿಕಾ ಸಞ್ಞಾ ಭವತಿ. ಯಥೋತ್ತರನ್ತಿ ವಚನೇನ ಯಥಾಪುಬ್ಬಮಿತ್ಯತ್ಥಮಾಹ, ತೇನೇದಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಭವತಿ ತಯೋ ಪತ್ತಿನೋ ಸೇನಾಮುಖಂ. ತೀಹಿ ಸೇನಾಮುಖೇಹಿ ಗುಮ್ಬೋ. ಗುಮ್ಬತ್ತಯೇನ ಗಣೋ. ಗಣತ್ತಯಂ ವಾಹಿನೀ. ವಾಹಿನಿತ್ತಯಂ ಪುತನಾ. ಪುತನತ್ತಯಂ ಚಮೂ. ಚಮುತ್ತಯಂ ಅನೀಕಿನೀ. ತಾಸಂ ಅನೀಕಿನೀನಂ ದಸ ಅಕ್ಖೋಭಿನೀ’’ತಿ.

ತತ್ರ ರಥಾನಂ ಸಙ್ಖ್ಯಾ ಸತ್ತತಿಸಹಿತೇಹಿ ಅಟ್ಠಸತೇಹಾಧಿಕಾನ್ಯೇಕವೀಸತಿಸಹಸ್ಸಾನಿ, ಏವಮೇವ ಗಜಾನಮ್ಪಿ ಸಙ್ಖ್ಯಾ, ತಥಾ ಚ –

ಪಞ್ಚಸಟ್ಠಿಸಹಸ್ಸಾನಿ, ಛಸತಾನಿ ದಸೇವ ತು;

ಸಙ್ಖ್ಯಾ ತಾ ತುರಙ್ಗಾನಞ್ಹಿ, ವಿನಾ ರಥೇ ತುರಙ್ಗಮೇ.

ನರಾನಂ ಸತಸಹಸ್ಸಂ, ಸಹಸ್ಸಾನಿ ನವೇವ ಚ;

ಸತಾನಿ ತೀಣಿ ಚ’ಞ್ಞಾನಿ, ಪಞ್ಞಾಸಞ್ಚ ಪದಾತಯೋತಿ [ಬ್ಯಾಖ್ಯಾಸುಧಾ ೨.೮.೮೦].

೩೮೪. ಹೇಟ್ಠಿಮಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಸೇನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಉಕ್ಕಟ್ಠಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಸಟ್ಠಿ…ಪೇ… ಯನ್ತಿ’’ಚ್ಚಾದಿ. ಯನ್ತಿಯಾ ಯಾನಂ ಕುಬ್ಬನ್ತಿಯಾ ಸೇನಾಯ ಕತ್ತುಭೂತಾಯ ಧೂಲೀಕತೇಸು ಸನ್ತೇಸು. ಕೇಸು? ಸಟ್ಠಿವಂಸಕಲಾಪೇಸು. ಕಿತ್ತಕಪ್ಪಮಾಣೇಸು? ಪಚ್ಚೇಕಂ ಸಟ್ಠಿದಣ್ಡವನ್ತೇಸು, ಏಸಾ ಅಕ್ಖೋಭಿನೀ ನಾಮ ಸೇನಾ ಉಕ್ಕಟ್ಠಪರಿಚ್ಛೇದೇನ. ಕೇನಚಿ ಖೋಭೇತುಮಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತಾಯ ಅಕ್ಖೋಭಿನೀ, ಯು, ನದಾದಿ. ಖುಭ ಚಲನೇ.

೩೮೫. ಚತುಕ್ಕಂ ¶ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯಂ. ಧನುಕ್ಕಂಸೋ ಸಮ್ಪತ್ತಿ. ಪದ ಗಮನೇ, ಭಾವೇತಿ. ಯುಪಕ್ಖೇ ‘‘ಇತ್ಥಿಯಮತಿಯವೋ ವಾ’’ತಿ ಅ. ಲಕ್ಖ ದಸ್ಸನಙ್ಕೇಸು, ಈ, ಲಕ್ಖೀ, ಸಿರೀ ಚ ಪುಬ್ಬೇ ದೇವತಾವಸೇನ ವುತ್ತಾ, ಇಧ ಧನುಕ್ಕಂಸವಸೇನ.

ದ್ವಯಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿವಿಪರೀತಾಯಂ. ವಿರೂಪಂ ಪಜ್ಜತೀತಿ ವಿಪತ್ತಿ, ಪದಿಮ್ಹಾ ಕತ್ತರಿತಿ. ವಿರೂಪಂ ಪಜ್ಜನಂ ವಾ ವಿಪತ್ತಿ, ಭಾವೇತಿ. ಆಪದಾಸಹಚರಣತೋ ವಿಪತ್ತಿ ಥಿಯಂ.

ಚತುಕ್ಕಂ ಸತ್ಥಮತ್ತೇ. ಆದಾಯ ಯುಜ್ಝನ್ತೇ ಯನ್ತಿ ಆವುಧಂ, ಯಸ್ಸ ವೋ. ಆಯುಧಂ ವಾ. ಹರ ಹರಣೇ. ಹರತಿ ಜೀವಿತನ್ತಿ ಹೇತಿ,ತಿ, ಅಸ್ಸೇ, ರಲೋಪೋ, ಹನತಿವಸೇನ ವಾ ಸಿದ್ಧಂ. ಸಸ ಹಿಂಸಾಯಂ, ಥೋ. ಅತ್ಥಂಪ್ಯತ್ರ. ಅಸು ಖೇಪನೇ.

೩೮೬-೩೮೭. ಸಙ್ಖೇಪೇನಾಯುಧಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ. ಮುತ್ತಾಮುತ್ತಞ್ಚ ಅಮುತ್ತಞ್ಚ ಪಾಣಿತೋ ಮುತ್ತಞ್ಚ ಯನ್ತಮುತ್ತಞ್ಚೇತಿ ಸಕಲಂ ತಂ ಆಯುಧಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಬಹೂನಮ್ಪಿ ತಬ್ಭೇದಾನತಿವತ್ತನತೋ.

ಚತುನ್ನಂ ಸರೂಪಮಾಹ ‘‘ಮುತ್ತಾಮುತ್ತಞ್ಚಾ’’ದಿ. ಯಟ್ಠಿ ನಾಮ ಸತ್ಥವಿಸೇಸೋ, ನ ಕತ್ತರದಣ್ಡೋ.

‘‘ಯಟ್ಠಿ ಹಾರಲತಾಸತ್ಥ-ಭೇದೇಸು ಧನುದಣ್ಡಕೇ’’ತಿ ಹಿ ನಾನತ್ಥಸಙ್ಗಹೇ.

ತದಾದಿ ¶ ಆಯುಧಂ ಮುತ್ತಞ್ಚ ತಂ ಅಮುತ್ತಞ್ಚೇತಿ ಮುತ್ತಾಮುತ್ತಂ, ಕಮ್ಮಧಾರಯೋ, ಯಥಾ ಕತಾಕತಂ. ಛುರಿಕಾ ಅಸಿಪುತ್ತಿ, ತದಾದಿಕಂ ಅಮುತ್ತಂ. ಯನ್ತ ಸಙ್ಕೋಚನೇ, ಯನ್ತಂ, ಧನ್ವಾದಿ.

೩೮೮-೩೮೯. ಪಞ್ಚಕಂ ಧನುಮ್ಹಿ. ಉಸುಂ ಅಸತಿ ಖಿಪತೀತಿ, ಕಮ್ಮನಿ ಣೋ, ಉಸ್ಸಿ. ಧನ ಧಞ್ಞೇ, ಉ, ಹನ ಹಿಂಸಾಯಂ ವಾ, ಉ, ಹಸ್ಸ ಧೋ, ಧನು. ‘‘ಧನು ವಂಸವಿಸುದ್ಧೋಪಿ, ನಿಗ್ಗುಣೋ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ [ಹಿತೋಪದೇಸ ಕಥಾಮುಖ ೨೩] ಪುಮೇ ಪಯೋಗೋ. ‘‘ಸರಾ ವಾಪೋ ಧನು ಇತ್ಥೀ, ತುಣತಾ ತಿಣತಾಪಿಚೇ’’ತಿ [ತಿಕಣ್ಡಸೇಸ ೨.೮.೫೧] ತಿಕಣ್ಡಸೇಸೋ. ಕಿಂ ನಾಮೇನ ದಣ್ಡಯತೀತಿ ಕೋದಣ್ಡಂ, ದಣ್ಡ ನಿಪಾತನೇ, ಕಿಂ ನಾಮೇನ ದಮ್ಯತೀತಿ ವಾ ಕೋದಣ್ಡಂ, ದಮುಧಾತುಮ್ಹಾ ಡೋ, ಕಿಂ ನಾಮೇನ ದುನೋತೀತಿ ವಾ ಕೋದಣ್ಡಂ, ದು ಪರಿತಾಪೇ, ಡೋ ನಿಪಾತಿತೋ, ಕುಟಿಲತ್ತಾ ವಾ ಕುಚ್ಛಿತೋ ದಣ್ಡೋ ಯಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ಕೋದಣ್ಡಂ. ಚಪ ಸನ್ತಾಪೇ, ಅ, ಚಪೋ, ವಂಸಭೇದೋ, ತಬ್ಬಿಕಾರೋ ಚಾಪೋ, ಣೋ. ಸರಮಸತಿ ಖಿಪತೀತಿ ಸರಾಸನಂ. ಕಮ್ಮುಕಮ್ಪಿ. ಕಮ್ಮಾಯ ಪಭವತೀತಿ ಕಮ್ಮುಕಂ.

ತಿಕಂ ಗುಣೇ. ಗಚ್ಛತಿ ಸರೋ ಯೇನಾತಿ ಗುಣೋ, ಮಸ್ಸ ಣೋ, ಅಸ್ಸು, ಗು ಸದ್ದೇ ವಾ, ಗವತಿ ಏತೇನಾತಿ ಗುಣೋ, ಯು, ಣತ್ತಂ. ಜರ ವಯೋಹಾನಿಮ್ಹಿ, ಅ, ಜಿಯಾದೇಸೋ. ಪಕ್ಖೇ ಇಕಾರಲೋಪೋ, ಜಯಾ. ‘‘ಜಿಯಾ ಚಾಥಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ತದಾ ದ್ವಯಂ ¶ ಗುಣೇ. ಮುಬ್ಬೀ, ಸಿಞ್ಜಿನೀಪ್ಯತ್ರ. ಮುಬ್ಬವಿಕಾರೋ ಮುಬ್ಬೀ. ಸಿಞ್ಜ ಅಬ್ಯತ್ತಸದ್ದೇ, ಇನೀ.

ತಿಪಾದೋ ಕಣ್ಡೇ. ಸರ ಹಿಂಸಾಯಂ. ಸರನ್ತ್ಯನೇನಾತಿ, ಪುಮೇ, ಸಞ್ಞಾಯಂ ಣೋ. ಪತ್ತಂ ವಾಜೋ, ತಂಯೋಗಾ ಪತ್ತೀ, ಈ. ಸಾ ತನುಕರಣಾವಸಾನೇಸು, ದಿವಾದಿ, ಣ್ವು, ಯಸ್ಸಾಲೋಪೋ. ವಣ್ಯತೇ ಸದ್ದಾಯತೇನೇನೇತಿ ವಾಣೋ, ಣೋ, ವಣ ಸದ್ದೇ. ಕಣ್ಯತೇನೇನೇತಿ ಕಣ್ಡಂ, ಕಣ ಸದ್ದೇ, ಡೋ, ಕಣ್ಡ ಭೇದೇ ವಾ. ಇಸ ಗಮನೇ, ಉ, ಇಸ್ಸು, ಉಸ ದಾಹೇ ವಾ. ಖುರ ಛೇದನೇ, ಅಪೋ, ಅಥ ವಾ ಖೇ ಅರತಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಖುರೋ, ಅಸ್ಸು, ತಂ ಪಾತೀತಿ ಖುರಪ್ಪೋ. ತಿಜ ನಿಸಾನೇ, ಯು. ಅಸ ಖಿಪನೇ, ಕಮ್ಮೇ ಯು. ವಿಸಿಖೋ, ಅಜಿಮ್ಹಗೋ, ಖಗೋ, ಆಸುಗೋ, ಕಲಮ್ಬೋ, ಮಗ್ಗಣೋ, ರೋಪೋಪ್ಯತ್ರ. ವಿಸನ್ತೋ ಖಣತೀತಿ ವಿಸಿಖೋ. ಕಲ ಮದೇ, ಅಮ್ಬೋ. ಮಗ್ಗ ಅನ್ವೇಸನೇ, ಯು. ರುಪ ವಿಮೋಹನೇ, ದಿವಾದಿ, ಅ, ರೋಪೋ. ‘‘ಥೂಲಖೇಡೋ ವಿಪಾಟೋ ಚ, ಚಿತ್ರಪುಙ್ಖೋ ಸರೋಪಿ ಚೇ’’ತಿ [ತಿಕಣ್ಡಸೇಸ ೨.೮.೫೨] ತಿಕಣ್ಡಸೇಸೇ.

ಪಞ್ಚಕಂ ಕಲಾಪೇ. ತೂಣ ಪೂರಣೇ, ಚುರಾದಿ, ನದಾದಿ. ‘‘ತೂಣೋ ನಿಸಙ್ಗೋ ತೂಣಿರೋ, ಉಪಾಸಙ್ಗೋ ಚ ವಾಣಧಿ’’ರಿತಿ [ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ ೧೮.೮೮] ಅಮರಮಾಲಾಯಂ ಪುಂಸಕಣ್ಡೇ. ‘‘ತೂಣಾ’’ತಿಪಿ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಪ್ಪಕರಣೇ ವುತ್ತೋ, ಇಧ ಪನ ‘‘ತುಣೀ, ತೂಣೋ’’ತಿ ದ್ವೀಸು, ಸರಸಮೂಹಾನಂ ಠಾನತ್ತಾ ಕಲಾಪೋ. ಇರಪಚ್ಚಯೇ ತೂಣಿರೋ. ವಾಣಾ ಸರಾ ಧಿಯನ್ತೇತ್ರೇತಿ ವಾಣಧಿ. ‘‘ತೂಣೋ ಪಸಙ್ಗ ತೂಣಿರ-ನಿಸಙ್ಗಾ ವಾಣಧಿ ದ್ವಿಸೂ’’ತ್ಯಮರಸೀಹೇ.

೩೯೦. ದ್ವಯಂ ವಾಜೇ, ಯಂ ‘‘ಕಣ್ಡಪತ್ತ’’ಮಿತ್ಯುಚ್ಚತೇ. ಪತ ಗಮನೇ, ಕರಣೇ ಖೋ, ತಸ್ಸ ಕೋ, ಪಕ್ಖೇನ ಕತತ್ತಾ ವಾ ಪಕ್ಖೋ ¶ . ವಜತ್ಯನೇನಾತಿ ವಾಜೋ, ಣೋ. ವಿಸಮಪಿವಿತ್ಥಾತಿ ವಿಸಪ್ಪೀತೋ ಸರೋ ದಿದ್ಧೋ ನಾಮ. ದಿಸ ಅಪ್ಪೀತಿಯಂ, ತೋ. ಲಿತ್ತೋಪ್ಯತ್ರ.

ತಿಕಂ ವಿಜ್ಝಿತಬ್ಬೇ. ವಿಜ್ಝನತ್ಥಂ ಲಕ್ಖ್ಯತೇತಿ ಲಕ್ಖಂ. ವಿಜ್ಝಿತಬ್ಬನ್ತಿ ವೇಜ್ಝಂ, ಣ್ಯೋ, ಝಸ್ಸ ಜ್ಝೋ, ಇಸ್ಸೇ. ಸರೋ ವಯತಿ ಗಚ್ಛತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಸರಬ್ಯಂ, ವಸ್ಸಾಕಾರಲೋಪೋ. ನಿಚ್ಚಂ ಸರಾನಮಭ್ಯಾಸನಂ ವಸೀಕರಣಂ ಸರಾಭ್ಯಾಸೋ. ‘‘ಬ್ಯಾಧೇಪ್ಯುಪಾಸನಾಯಞ್ಚ, ವಾಣಾಭ್ಯಾಸೇಪ್ಯುಪಾಸನ’’ನ್ತಿ ರುದ್ದೋ. ಲಕ್ಖಮುಪಗನ್ತ್ವಾ ಅಸನಂ ಖಿಪನಂ ಉಪಾಸನಂ.

೩೯೧. ಪಞ್ಚಕಂ ಖಗ್ಗೇ. ಮಣ್ಡಲಂ ಅಗ್ಗಂ ಯಸ್ಸ. ನಿಗ್ಗತೋ ತಿಂಸತೋ’ಙ್ಗುಲಿತೋ ನೇತ್ತಿಂಸೋ. ಅಸ ಖೇಪನೇ, ಅಸತೇ ಖಿಪ್ಪತೇತಿ ಅಸಿ, ಇ. ಖಗ್ಗ ಖಣ್ಡಭೇದೇ. ಸಾಯಕೋ ಸರೇಪಿ. ಚನ್ದಹಾಸೋ, ರಿಟ್ಠಿ, ಕಕ್ಖಲಕೋ, ಕರವಾಲೋಪ್ಯತ್ರ. ತಸ್ಸ ಖಗ್ಗಸ್ಸ ಪಿಧಾನೇ ಕೋಸಿ, ಇತ್ಥೀ. ಕುಸ ಸಿಲೇಸನೇ, ಇ, ಕೋಸಿ, ರಸ್ಸನ್ತೋ. ಖಗ್ಗಛುರಿಕಾದೀನಂ ಮುಟ್ಠಿಯಂ ಥರುಸದ್ದೋ. ಥರ ಸತ್ಥಗತಿಯಂ, ಉ.

೩೯೨. ತಿಕಂ ಖಗ್ಗಾದೀನಂ ಸತ್ಥಾನಂ ವಾರಣಫಲಕೇ. ಖೇಟ ಭಕ್ಖನೇ, ಣ್ವು. ಫಲ ವಿಸಾರಣೇ, ಣ್ವು. ಫಲತೀತಿ ಫಲಕಂ, ಅನಿತ್ಥೀ. ಚರ ಗತಿಭಕ್ಖನೇಸು, ಮೋ, ಚಮು ಅದನೇ ವಾ, ಅ. ಫಲಮ್ಪಿ.

ವಣ್ಟಾನಿಹಾರಸ್ಸಾಖಗ್ಗಾಕತಿ ¶ ಹತ್ಥಕುಣ್ಡಾದಿ ಇಲ್ಲೀ, ಇಲೀಪಿ, ಇಲ ಗತಿಯಂ, ನದಾದಿ. ಕರಂ ಪಾಲಯತೀತಿ ಕರಪಾಲಿಕಾ, ಣ್ವು.

ದ್ವಯಂ ಅಸಿಪುತ್ತಿಯಂ. ಛುರ ಛೇದನೇ, ಣ್ವು. ಸಸು ಹಿಂಸಾಯಂ,ತಿ, ನದಾದಿ. ಅಸಿನೋ ಪುತ್ತೀ, ಅಸಿಧೇನುಕಾಪಿ.

ದ್ವಯಂ ವಡ್ಢಕೀನಂ ಮುಗ್ಗರೇಹಿ ಸಮಾನಾಕಾರಾಯುಧಭೇದೇ. ಲಗ ಸಙ್ಗೇ, ಅಲೋ, ಅಸ್ಸು, ಳತ್ತಞ್ಚ. ಮುರಂ ಗಿರತೀತಿ ಮುಗ್ಗರೋ, ರಸ್ಸ ಗೋ, ಗಿರ ನಿಗ್ಗಿರಣೇ, ಮುಚ್ಚತೀತಿ ವಾ ಮುಗ್ಗರೋ, ಅರೋ. ದುಘಣೋ, ಘನೋಪಿ.

೩೯೩. ದ್ವಯಂ ಸಲ್ಲೇ. ಸಲ ಆಸುಗತಿಯಂ, ಅ, ಸರ ಹಿಂಸಾಯಂ ವಾ, ಲೋ, ರಸ್ಸ ಲೋ. ಸಙ್ಕ ಸಙ್ಕಾಯಂ, ಉ. ಸೂಲಮ್ಪಿ. ಸೂಲ ರುಜಾಯಂ.

ದ್ವಯಂ ವಾಸಿಯಂ. ವಸ ಛೇದನಸ್ನೇಹಾವಹಾರಣೇಸು, ಣೀ. ತಚ್ಛ ತನುಕರಣೇ, ಯು, ನದಾದಿ.

ದ್ವಯಂ ಫರಸುಮ್ಹಿ. ಛೇದಕತ್ತಾ ಕುಚ್ಛಿತಾ ಧಾರಾ ಯಸ್ಸಾತಿ ಕುಧಾರೀ. ಕುಧಾರೋಪಿ. ಪರಂ ಸಸತಿ ಹಿಂಸತೀತಿ ಫರಸು. ಉ, ಪಸ್ಸ ಫೋ, ಸಲೋಪೋ ಚ. ಪರಸುಪಿ, ಸೋ ಪರಸುಸದ್ದೋ ನಪುಂಸಕೋ. ಪರಸುಧೋಪ್ಯತ್ರ.

ದ್ವಯಂ ಪಾಸಾಣವಿದಾರಣೇ. ಟಙ್ಕ ಬನ್ಧನೇ. ದರ ವಿದಾರಣೇ. ಪಾಸಾಣಂ ದಾರಯತೀತಿ ಪಾಸಾಣದಾರಣೋ, ಯು. ಪಾಸಾಣದಾರಕೋಪಿ.

೩೯೪. ದ್ವಯಂ ¶ ಹತ್ಥಪ್ಪಮಾಣೇ ಕಣಯೇ [ಕಣ್ಡೇ (ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ)]. ಚಕ್ಕಪೂರಣಾದಿವಾಯುವಸೇನ ಖಿಪ್ಪತೇ. ಕಣ ಸದ್ದೇ, ಅಯೋ. ಭಿನ್ದನಸೀಲತಾಯ ಭಿನ್ದೀ, ವಾತಿ ಗಚ್ಛತಿ ತೇನಾತಿ ವಾಲೋ, ಅಲೋ, ಭಿನ್ದೀ ಚ ಸೋ ವಾಲೋ ಚಾತಿ ಭಿನ್ದಿವಾಲೋ, ಳತ್ತೇ ಭಿನ್ದಿವಾಳೋ, ರಸ್ಸೋ.

ಚಕ್ಕಾದಯೋ ಸತ್ಥಭೇದಾ. ತತ್ರ ಚಕ್ಕಾಕಾರೋ ಆಯುಧವಿಸೇಸೋ ಚಕ್ಕಂ. ಕನ್ತ ಛೇದನೇ, ಅಸ್ಸು, ಕುನ್ತೋ ದೀಘದಣ್ಡೋ. ಗದಾ, ಸತ್ತಿ ಚ ಪಸಿದ್ಧಾ.

ತಿಕಂ ಕೋಣಭಾಗೇ. ಕುಣ ಸದ್ದೋಪಕರಣೇಸು, ಕುಣ ಸಙ್ಕೋಚನೇ ವಾ, ಣೋ. ಸಿ ಸೇವಾಯಂ, ಅ, ರಸ್ಸೋ, ಅಸ್ಸೋ. ಕುಟ ಕೋಟಿಲ್ಲೇ, ಇಣ.

೩೯೫. ದ್ವಿಪಾದಂ ವಿಜಿಗೀಸಸ್ಸ ಯಾತ್ರಾಯಂ, ಸಬ್ಬತ್ರ ಭಾವಸಾಧನಂ. ಯಾ ಪಾಪುಣೇ, ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಯಾಯತೇ ನಿಯ್ಯಾನಂ, ಯು. ‘‘ಛದಾದೀಹಿ ತತ್ರಣ’’ತಿ ತ್ರಣ. ಯಾತ್ರಾ, ಆ. ನದಾದಿನೋ ಆಕತಿಗಣತ್ತಾ ಈಪಚ್ಚಯಾಭಾವೋ. ಠಾ ಗತಿನಿವತ್ತಿಯಂ, ಪಪುಬ್ಬೋ ಯಾನೇ, ಯು, ಪತಿಟ್ಠೀಯತೇ ಪಟ್ಠಾನಂ, ಪುರೇಚಾರಿಮ್ಹಿ ಪಟ್ಠೋ.

ಪಞ್ಚಕಂ ಧೂಲೀಮತ್ತೇ. ತಥಾ ಚ ‘‘ಪಂಸು ಖೋದೋ ಮತೋ ರೇಣು, ಚುಣ್ಣೋ ಧೂಲಿ’ತ್ಥಿಯಂ ಭವೇ’’ತ್ಯಮರಮಾಲಾ. ಚುಣ್ಣ ಪಿಸನೇ, ಚುಣ್ಣ ಸಞ್ಚುಣ್ಣನೇ ವಾ. ಪಂಸ ನಾಸನೇ, ಉ. ರನ್ಜ ರಾಗೇ, ರಜೋ, ಮನೋಗಣೋಪಿ ನಪುಂಸಕೇ, ತಂಸಹಚರಣತೋ ಪಂಸುಪಿ. ‘‘ಕ್ಲಿವಂ’ಪರಾಧೇ ರೇಣುಮ್ಹೀ’’ತಿ ¶ ರಭಸೋ. ಅಥ ವಾ ಚುಣ್ಣರಜೋಸಹಚರಣತೋ ಪಂಸು ನಪುಂಸಕೇ. ಧೂ ವಿಧುನನೇ, ಧೂ ಕಮ್ಪನೇ ವಾ, ಲಿ, ನದಾದಿ. ರಿ ಗತಿಯಂ, ಣು, ಇಸ್ಸೇ.

೩೯೬. ವಂಸಕ್ಕಮವೇದೀವಂಸಥುತಿಂ ಯೋ ಕುಬ್ಬತಿ, ಸೋ ಮಾಗಧೋ. ತಸ್ಮಿಂ ಮಧುಕೋ ವುತ್ತೋ. ಸೋ ಚ ಖತ್ತಿಯಾವೇಸ್ಸಸಮ್ಭವೋ ಭವತಿ, ವಂಸಮಗ್ಗಂ ಥವತೀತಿ ಮಾಗಧೋ, ಥಸ್ಸ ಧೋ. ಮಗ್ಗಂ ಧವತೀತಿ ಮಧುಕೋ, ಣ್ವು, ಗ್ಗಲೋಪೋ.