ಅಟ್ಠಕಥಾ > ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) > ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ)

೧. ಪಞ್ಚಕನಿಪಾತಸ್ಸ ¶ ¶ ¶ ಪಠಮೇ ಸತ್ತನ್ನಂ ಸೇಖಾನಂ ಬಲಾನೀತಿ ಸೇಖಬಲಾನಿ. ಸದ್ಧಾಬಲಾದೀಸು ಅಸ್ಸದ್ಧಿಯೇ ನ ಕಮ್ಪತೀತಿ ಸದ್ಧಾಬಲಂ. ಅಹಿರಿಕೇ ನ ಕಮ್ಪತೀತಿ ಹಿರೀಬಲಂ. ಅನೋತ್ತಪ್ಪೇ ನ ಕಮ್ಪತೀತಿ ಓತ್ತಪ್ಪಬಲಂ. ಕೋಸಜ್ಜೇ ನ ಕಮ್ಪತೀತಿ ವೀರಿಯಬಲಂ. ಅವಿಜ್ಜಾಯ ನ ಕಮ್ಪತೀತಿ ಪಞ್ಞಾಬಲಂ. ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಇಮಾನಿ ಸತ್ತನ್ನಂ ಸೇಖಾನಂ ಬಲಾನಿ, ತಸ್ಮಾ.

೨. ದುತಿಯೇ ¶ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತೇನಾತಿಆದೀಸು ಉಪಯೋಗತ್ಥೇ ಕರಣವಚನಂ, ಹಿರೀಯಿತಬ್ಬಾನಿ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಾದೀನಿ ಹಿರೀಯತಿ ಜಿಗುಚ್ಛತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಓತ್ತಪ್ಪನಿದ್ದೇಸೇ ಹೇತ್ವತ್ಥೇ ಕರಣವಚನಂ, ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಾದೀಹಿ ಓತ್ತಪ್ಪಸ್ಸ ಹೇತುಭೂತೇಹಿ ಓತ್ತಪ್ಪತಿ ಭಾಯತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋತಿ ¶ ಪಗ್ಗಹಿತವೀರಿಯೋ ಅನೋಸಕ್ಕಿತಮಾನಸೋ. ಪಹಾನಾಯಾತಿ ಪಹಾನತ್ಥಾಯ. ಉಪಸಮ್ಪದಾಯಾತಿ ಪಟಿಲಾಭತ್ಥಾಯ. ಥಾಮವಾತಿ ವೀರಿಯಥಾಮೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ. ದಳ್ಹಪರಕ್ಕಮೋತಿ ಥಿರಪರಕ್ಕಮೋ. ಅನಿಕ್ಖಿತ್ತಧುರೋ ಕುಸಲೇಸು ಧಮ್ಮೇಸೂತಿ ಕುಸಲೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಅನೋರೋಪಿತಧುರೋ ಅನೋಸಕ್ಕಿತವೀರಿಯೋ.

ಉದಯತ್ಥಗಾಮಿನಿಯಾತಿ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಖನ್ಧಾನಂ ಉದಯವಯಗಾಮಿನಿಯಾ ಉದಯಞ್ಚ ವಯಞ್ಚ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತುಂ ಸಮತ್ಥಾಯ. ಪಞ್ಞಾಯ ¶ ಸಮನ್ನಾಗತೋತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಞ್ಞಾಯ ಚೇವ ಮಗ್ಗಪಞ್ಞಾಯ ಚ ಸಮಙ್ಗಿಭೂತೋ. ಅರಿಯಾಯಾತಿ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನವಸೇನ ಚ ಸಮುಚ್ಛೇದವಸೇನ ಚ ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಆರಕಾ ಠಿತಾಯ ಪರಿಸುದ್ಧಾಯ. ನಿಬ್ಬೇಧಿಕಾಯಾತಿ ಸಾ ಚ ಅಭಿನಿವಿಜ್ಝನತೋ ನಿಬ್ಬೇಧಿಕಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ತತ್ಥ ಮಗ್ಗಪಞ್ಞಾ ಸಮುಚ್ಛೇದವಸೇನ ಅನಿಬ್ಬಿದ್ಧಪುಬ್ಬಂ ಅಪ್ಪದಾಲಿತಪುಬ್ಬಂ ಲೋಭಕ್ಖನ್ಧಂ ದೋಸಕ್ಖನ್ಧಂ ಮೋಹಕ್ಖನ್ಧಂ ನಿಬ್ಬಿಜ್ಝತಿ ಪದಾಲೇತೀತಿ ನಿಬ್ಬೇಧಿಕಾ, ವಿಪಸ್ಸನಾಪಞ್ಞಾ ತದಙ್ಗವಸೇನ ನಿಬ್ಬೇಧಿಕಾ, ಮಗ್ಗಪಞ್ಞಾಯ ಪಟಿಲಾಭಸಂವತ್ತನತೋ ತಬ್ಬಿಪಸ್ಸನಾ ನಿಬ್ಬೇಧಿಕಾತಿ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಸಮ್ಮಾ ದುಕ್ಖಕ್ಖಯಗಾಮಿನಿಯಾತಿ ಇಧಾಪಿ ಮಗ್ಗಪಞ್ಞಾ ಸಮ್ಮಾ ಹೇತುನಾ ನಯೇನ ವಟ್ಟದುಕ್ಖಞ್ಚ ಕಿಲೇಸದುಕ್ಖಞ್ಚ ಖೇಪಯಮಾನಾ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಸಮ್ಮಾ ದುಕ್ಖಕ್ಖಯಗಾಮಿನೀ ನಾಮ, ವಿಪಸ್ಸನಾಪಞ್ಞಾ ತದಙ್ಗವಸೇನ ವಟ್ಟದುಕ್ಖಞ್ಚ ಕಿಲೇಸದುಕ್ಖಞ್ಚ ಖೇಪಯಮಾನಾ ಗಚ್ಛತೀತಿ ದುಕ್ಖಕ್ಖಯಗಾಮಿನೀ. ದುಕ್ಖಕ್ಖಯಗಾಮಿನಿಯಾ ವಾ ಮಗ್ಗಪಞ್ಞಾಯ ಪಟಿಲಾಭಾಯ ಸಂವತ್ತನತೋಪೇಸಾ ದುಕ್ಖಕ್ಖಯಗಾಮಿನೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಇತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ಪಞ್ಚ ಬಲಾನಿ ಮಿಸ್ಸಕಾನೇವ ಕಥಿತಾನಿ, ತಥಾ ಪಞ್ಚಮೇ.

೬. ಛಟ್ಠೇ ಅಕುಸಲಸ್ಸ ಸಮಾಪತ್ತೀತಿ ಅಕುಸಲಧಮ್ಮಸ್ಸ ಸಮಾಪಜ್ಜನಾ, ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮಙ್ಗಿಭಾವೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪರಿಯುಟ್ಠಾಯ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಪರಿಯೋನನ್ಧಿತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ.

೭. ಸತ್ತಮೇ ¶ ಕಾಮೇಸು ಲಳಿತಾತಿ ವತ್ಥುಕಾಮಕಿಲೇಸಕಾಮೇಸು ಲಳಿತಾ ಅಭಿರತಾ. ಅಸಿತಬ್ಯಾಭಙ್ಗಿನ್ತಿ ¶ ತಿಣಲಾಯನಅಸಿತಞ್ಚೇವ ತಿಣವಹನಕಾಜಞ್ಚ. ಕುಲಪುತ್ತೋತಿ ಆಚಾರಕುಲಪುತ್ತೋ. ಓಹಾಯಾತಿ ಪಹಾಯ. ಅಲಂ ¶ ವಚನಾಯಾತಿ ಯುತ್ತಂ ವಚನಾಯ. ಲಬ್ಭಾತಿ ಸುಲಭಾ ಸಕ್ಕಾ ಲಭಿತುಂ. ಹೀನಾ ಕಾಮಾತಿ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ನೀಚಕುಲಾನಂ ಕಾಮಾ. ಮಜ್ಝಿಮಾ ಕಾಮಾತಿ ಮಜ್ಝಿಮಸತ್ತಾನಂ ಕಾಮಾ. ಪಣೀತಾ ಕಾಮಾತಿ ರಾಜರಾಜಮಹಾಮತ್ತಾನಂ ಕಾಮಾ. ಕಾಮಾತ್ವೇವ ಸಙ್ಖಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಕಾಮನವಸೇನ ಕಾಮೇತಬ್ಬವಸೇನ ಚ ಕಾಮಾಇಚ್ಚೇವ ಸಙ್ಖಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ. ವುದ್ಧೋ ಹೋತೀತಿ ಮಹಲ್ಲಕೋ ಹೋತಿ. ಅಲಂಪಞ್ಞೋತಿ ಯುತ್ತಪಞ್ಞೋ. ಅತ್ತಗುತ್ತೋತಿ ಅತ್ತನಾವ ಗುತ್ತೋ ರಕ್ಖಿತೋ, ಅತ್ತಾನಂ ವಾ ಗೋಪೇತುಂ ರಕ್ಖಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋ. ನಾಲಂ ಪಮಾದಾಯಾತಿ ನ ಯುತ್ತೋ ಪಮಜ್ಜಿತುಂ. ಸದ್ಧಾಯ ಅಕತಂ ಹೋತೀತಿ ಯಂ ಸದ್ಧಾಯ ಕುಸಲೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಕಾತುಂ ಯುತ್ತಂ, ತಂ ನ ಕತಂ ಹೋತಿ. ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಅನಪೇಕ್ಖೋ ದಾನಾಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಸ್ಮಿಂ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಮಿಂ ಹೋಮೀತಿ ಏವಂ ಸದ್ಧಾದೀಹಿ ಕಾತಬ್ಬಂ ಕತ್ವಾವ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೇ ತಸ್ಮಿಂ ಪುಗ್ಗಲೇ ಅನಪೇಕ್ಖೋ ಹೋಮೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೋ ಕಥಿತೋ.

೮. ಅಟ್ಠಮೇ ಸದ್ಧಮ್ಮೇತಿ ಸಾಸನಸದ್ಧಮ್ಮೇ. ಅಸ್ಸದ್ಧೋತಿ ಓಕಪ್ಪನಸದ್ಧಾಯ ಚ ಪಕ್ಖನ್ದನಸದ್ಧಾಯ ಚಾತಿ ದ್ವೀಹಿಪಿ ಸದ್ಧಾಹಿ ವಿರಹಿತೋ. ಚವತಿ ನಪ್ಪತಿಟ್ಠಾತೀತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಗುಣೇಹಿ ಚವತಿ, ಪತಿಟ್ಠಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ. ಇತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ಅಪ್ಪತಿಟ್ಠಾನಞ್ಚ ಪತಿಟ್ಠಾನಞ್ಚ ಕಥಿತಂ.

೯. ನವಮೇ ¶ ನಾಸ್ಸ ಗಾರವೋತಿ ಅಗಾರವೋ. ನಾಸ್ಸ ಪತಿಸ್ಸೋತಿ ಅಪ್ಪತಿಸ್ಸೋ, ಅಜೇಟ್ಠಕೋ ಅನೀಚವುತ್ತಿ. ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಪುರಿಮಸದಿಸಮೇವ.

೧೦. ದಸಮೇ ¶ ಅಭಬ್ಬೋತಿ ಅಭಾಜನಂ. ವುದ್ಧಿನ್ತಿ ವಡ್ಢಿಂ. ವಿರೂಳ್ಹಿನ್ತಿ ವಿರೂಳ್ಹಮೂಲತಾಯ ನಿಚ್ಚಲಭಾವಂ. ವೇಪುಲ್ಲನ್ತಿ ಮಹನ್ತಭಾವಂ. ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವಾತಿ.

೧೧. ದುತಿಯಸ್ಸ ¶ ಪಠಮೇ ಪುಬ್ಬಾಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅನನುಸ್ಸುತೇಸು ಧಮ್ಮೇಸೂತಿ ಅಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪುಬ್ಬೇ ಅನನುಸ್ಸುತೇಸು ಚತೂಸು ಸಚ್ಚಧಮ್ಮೇಸು. ಅಭಿಞ್ಞಾವೋಸಾನಪಾರಮಿಪ್ಪತ್ತೋ ಪಟಿಜಾನಾಮೀತಿ ಚತೂಸು ಸಚ್ಚೇಸು ಚತೂಹಿ ಮಗ್ಗೇಹಿ ಸೋಳಸವಿಧಸ್ಸ ಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಕರಣೇನ ಅಭಿಜಾನಿತ್ವಾ ವೋಸಾನಪಾರಮಿಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಕಿಚ್ಚಾನಂ ನಿಟ್ಠಿತತ್ತಾ ಕತಕಿಚ್ಚಭಾವಂ ಪಾರಂ ಪತ್ತೋ ಪಟಿಜಾನಾಮೀತಿ ಮಹಾಬೋಧಿಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ಅತ್ತನೋ ಆಗಮನೀಯಗುಣಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ತಥಾಗತಸ್ಸಾತಿ ಅಟ್ಠಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ. ತಥಾಗತಬಲಾನೀತಿ ಯಥಾ ತೇಹಿ ಗನ್ತಬ್ಬಂ, ತಥೇವ ಗತಾನಿ ಪವತ್ತಾನಿ ಞಾಣಬಲಾನಿ. ಆಸಭಂ ಠಾನನ್ತಿ ಸೇಟ್ಠಟ್ಠಾನಂ. ಸೀಹನಾದನ್ತಿ ಅಭೀತನಾದಂ. ಬ್ರಹ್ಮಚಕ್ಕನ್ತಿ ಸೇಟ್ಠಚಕ್ಕಂ. ಪವತ್ತೇತೀತಿ ಕಥೇತಿ.

೧೨. ದುತಿಯೇ ¶ ಸೇಖಬಲಾನೀತಿ ಸೇಖಾನಂ ಞಾಣಬಲಾನಿ. ಅಗ್ಗನ್ತಿ ಉತ್ತಮಂ. ಸೇಸಬಲಾನಿ ಗೋಪಾನಸಿಯೋ ಕೂಟಂ ವಿಯ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಸಙ್ಗಾಹಿಕಂ. ತಾನೇವ ಬಲಾನಿ ಸಂಹತಾನಿ ಕರೋತೀತಿ ಸಙ್ಘಾತನಿಯಂ.

೧೩. ತತಿಯೇ ¶ ತತ್ಥ ಮುಟ್ಠಸ್ಸಚ್ಚೇ ನ ಕಮ್ಪತೀತಿ ಸತಿಬಲಂ. ಉದ್ಧಚ್ಚೇ ನ ಕಮ್ಪತೀತಿ ಸಮಾಧಿಬಲಂ.

೧೪. ಚತುತ್ಥೇ ಸತಿನೇಪಕ್ಕೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ನೇಪಕ್ಕಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪಞ್ಞಾ, ಸಾ ಸತಿಯಾ ಉಪಕಾರಕಭಾವೇನ ಗಹಿತಾ.

೧೫. ಪಞ್ಚಮೇ ಸವಿಸಯಸ್ಮಿಂಯೇವ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮೇ ಕಥೇತುಂ ಕತ್ಥ ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸದ್ಧಾಬಲಂ ದಟ್ಠಬ್ಬನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ಯಥಾ ಹಿ ಚತ್ತಾರೋ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಾ, ರಾಜಾತಿ ರಾಜಪಞ್ಚಮೇಸು ಸಹಾಯೇಸು ‘‘ನಕ್ಖತ್ತಂ ಕೀಳಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವೀಥಿಂ ಓತಿಣ್ಣೇಸು ಏಕಸ್ಸ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಗೇಹಂ ಗತಕಾಲೇ ಇತರೇ ಚತ್ತಾರೋ ¶ ತುಣ್ಹೀ ನಿಸೀದನ್ತಿ, ಗೇಹಸಾಮಿಕೋವ ‘‘ಇಮೇಸಂ ಖಾದನೀಯಂ ಭೋಜನೀಯಂ ದೇಥ, ಗನ್ಧಮಾಲಾಲಙ್ಕಾರಾದೀನಿ ದೇಥಾ’’ತಿ ಗೇಹೇ ವಿಚಾರೇತಿ. ದುತಿಯತತಿಯಚತುತ್ಥಸ್ಸ ಗೇಹಂ ಗತಕಾಲೇ ಇತರೇ ಚತ್ತಾರೋ ತುಣ್ಹೀ ನಿಸೀದನ್ತಿ, ಗೇಹಸಾಮಿಕೋವ ‘‘ಇಮೇಸಂ ಖಾದನೀಯಂ ಭೋಜನೀಯಂ ದೇಥ, ಗನ್ಧಮಾಲಾಲಙ್ಕಾರಾದೀನಿ ದೇಥಾ’’ತಿ ಗೇಹೇ ವಿಚಾರೇತಿ. ಅಥ ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಾ ರಞ್ಞೋ ಗೇಹಂ ಗತಕಾಲೇ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ರಾಜಾ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಇಸ್ಸರೋ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಕಾಲೇ ಅತ್ತನೋ ಗೇಹೇಯೇವ ‘‘ಇಮೇಸಂ ಖಾದನೀಯಂ ಭೋಜನೀಯಂ ದೇಥ, ಗನ್ಧಮಾಲಾಲಙ್ಕಾರಾದೀನಿ ದೇಥಾ’’ತಿ ವಿಚಾರೇತಿ, ಏವಮೇವಂ ಸದ್ಧಾಪಞ್ಚಮೇಸು ಬಲೇಸು ತೇಸು ಸಹಾಯೇಸು ಏಕತೋ ವೀಥಿಂ ಓತರನ್ತೇಸು ವಿಯ ಏಕಾರಮ್ಮಣೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೇಸುಪಿ ಯಥಾ ಪಠಮಸ್ಸ ಗೇಹೇ ಇತರೇ ಚತ್ತಾರೋ ತುಣ್ಹೀ ನಿಸೀದನ್ತಿ, ಗೇಹಸಾಮಿಕೋವ ವಿಚಾರೇತಿ, ಏವಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಯಙ್ಗಾನಿ ಪತ್ವಾ ಅಧಿಮೋಕ್ಖಲಕ್ಖಣಂ ಸದ್ಧಾಬಲಮೇವ ಜೇಟ್ಠಕಂ ಹೋತಿ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ, ಸೇಸಾನಿ ತದನ್ವಯಾನಿ ಹೋನ್ತಿ. ಯಥಾ ದುತಿಯಸ್ಸ ಗೇಹೇ ಇತರೇ ಚತ್ತಾರೋ ತುಣ್ಹೀ ನಿಸೀದನ್ತಿ, ಗೇಹಸಾಮಿಕೋವ ವಿಚಾರೇತಿ, ಏವಂ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಾನಿ ಪತ್ವಾ ಪಗ್ಗಹಲಕ್ಖಣಂ ವೀರಿಯಬಲಮೇವ ಜೇಟ್ಠಕಂ ಹೋತಿ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ ¶ , ಸೇಸಾನಿ ತದನ್ವಯಾನಿ ಹೋನ್ತಿ. ಯಥಾ ತತಿಯಸ್ಸ ಗೇಹೇ ಇತರೇ ಚತ್ತಾರೋ ತುಣ್ಹೀ ನಿಸೀದನ್ತಿ, ಗೇಹಸಾಮಿಕೋವ ವಿಚಾರೇತಿ, ಏವಂ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾನಿ ಪತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಾನಲಕ್ಖಣಂ ಸತಿಬಲಮೇವ ಜೇಟ್ಠಕಂ ಹೋತಿ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ, ಸೇಸಾನಿ ತದನ್ವಯಾನಿ ಹೋನ್ತಿ. ಯಥಾ ಚತುತ್ಥಸ್ಸ ಗೇಹೇ ಇತರೇ ಚತ್ತಾರೋ ¶ ತುಣ್ಹೀ ನಿಸೀದನ್ತಿ, ಗೇಹಸಾಮಿಕೋವ ವಿಚಾರೇತಿ, ಏವಂ ಝಾನವಿಮೋಕ್ಖೇ ಪತ್ವಾ ಅವಿಕ್ಖೇಪಲಕ್ಖಣಂ ಸಮಾಧಿಬಲಮೇವ ಜೇಟ್ಠಕಂ ಹೋತಿ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ, ಸೇಸಾನಿ ತದನ್ವಯಾನಿ ಹೋನ್ತಿ. ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಾ ರಞ್ಞೋ ಗೇಹಂ ಗತಕಾಲೇ ಪನ ಯಥಾ ಇತರೇ ಚತ್ತಾರೋ ತುಣ್ಹೀ ನಿಸೀದನ್ತಿ, ರಾಜಾವ ಗೇಹೇ ವಿಚಾರೇತಿ, ಏವಮೇವ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಿ ಪತ್ವಾ ಪಜಾನನಲಕ್ಖಣಂ ಪಞ್ಞಾಬಲಮೇವ ಜೇಟ್ಠಕಂ ಹೋತಿ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ, ಸೇಸಾನಿ ತದನ್ವಯಾನಿ ಹೋನ್ತೀತಿ ಏವಮಿಧ ಪಞ್ಚ ಬಲಾನಿ ಮಿಸ್ಸಕಾನಿ ಕಥಿತಾನಿ. ಛಟ್ಠಂ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ. ಏವಂ ಪುರಿಮವಗ್ಗೇ ಚ ಇಧ ಚ ಅಟ್ಠಸು ಸುತ್ತೇಸು ಸೇಖಬಲಾನೇವ ಕಥಿತಾನಿ. ಕರಣ್ಡಕೋಲವಾಸೀ ಮಹಾದತ್ತತ್ಥೇರೋ ಪನಾಹ – ‘‘ಹೇಟ್ಠಾ ಚತೂಸು ಸುತ್ತೇಸು ಸೇಖಬಲಾನಿ ಕಥಿತಾನಿ, ಉಪರಿ ಚತೂಸು ಅಸೇಖಬಲಾನೀ’’ತಿ.

೧೭. ಸತ್ತಮೇ ಸೀಲಾದಯೋ ಮಿಸ್ಸಕಾವ ಕಥಿತಾ. ವಿಮುತ್ತೀತಿ ಅರಹತ್ತಫಲವಿಮುತ್ತಿಯೇವ. ವಿಮುತ್ತಿಞಾಣದಸ್ಸನಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣಂ, ತಂ ಲೋಕಿಯಮೇವ.

೧೮-೨೦. ಅಟ್ಠಮೇ ¶ ದುಸ್ಸೀಲೋ ಬಹುಸ್ಸುತೋ ಕಥಿತೋ, ನವಮೇ ಅಪ್ಪಸ್ಸುತೋ ದುಸ್ಸೀಲೋ, ದಸಮೇ ಬಹುಸ್ಸುತೋ ಖೀಣಾಸವೋತಿ.

೨೧. ತತಿಯಸ್ಸ ¶ ಪಠಮೇ ಅಸಭಾಗವುತ್ತಿಕೋತಿ ಅಸಭಾಗಾಯ ವಿಸದಿಸಾಯ ಜೀವಿತವುತ್ತಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ¶ . ಆಭಿಸಮಾಚಾರಿಕಂ ಧಮ್ಮನ್ತಿ ಉತ್ತಮಸಮಾಚಾರಭೂತಂ ವತ್ತವಸೇನ ಪಞ್ಞತ್ತಸೀಲಂ. ಸೇಖಂ ಧಮ್ಮನ್ತಿ ಸೇಖಪಣ್ಣತ್ತಿಸೀಲಂ. ಸೀಲಾನೀತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಮಹಾಸೀಲಾನಿ. ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿನ್ತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಂ. ಸಮ್ಮಾಸಮಾಧಿನ್ತಿ ಮಗ್ಗಸಮಾಧಿಞ್ಚೇವ ಫಲಸಮಾಧಿಞ್ಚ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ಸೀಲಾದೀನಿ ಮಿಸ್ಸಕಾನಿ ಕಥಿತಾನಿ.

೨೨. ದುತಿಯೇ ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧನ್ತಿ ಸೀಲರಾಸಿಂ. ಸೇಸದ್ವಯೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಇಮೇ ಪನ ತಯೋಪಿ ಖನ್ಧಾ ಮಿಸ್ಸಕಾವ ಕಥಿತಾತಿ.

೨೩. ತತಿಯೇ ನ ಚ ಪಭಸ್ಸರನ್ತಿ ನ ಚ ಪಭಾವನ್ತಂ. ಪಭಙ್ಗು ಚಾತಿ ಪಭಿಜ್ಜನಸಭಾವಂ. ಅಯೋತಿ ಕಾಳಲೋಹಂ. ಲೋಹನ್ತಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಇಧ ವುತ್ತಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅವಸೇಸಂ ಲೋಹಂ. ಸಜ್ಝನ್ತಿ ರಜತಂ. ಚಿತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಚಾತುಭೂಮಕಕುಸಲಚಿತ್ತಸ್ಸ. ತೇಭೂಮಕಸ್ಸ ತಾವ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸಾ ಹೋನ್ತು, ಲೋಕುತ್ತರಸ್ಸ ಕಥಂ ಹೋನ್ತೀತಿ? ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತುಂ ಅಪ್ಪದಾನೇನ. ಯದಗ್ಗೇನ ಹಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತುಂ ನ ದೇನ್ತಿ, ತದಗ್ಗೇನೇವ ತೇ ಲೋಕಿಯಸ್ಸಪಿ ಲೋಕುತ್ತರಸ್ಸಪಿ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ. ಪಭಙ್ಗು ಚಾತಿ ಆರಮ್ಮಣೇ ಚುಣ್ಣವಿಚುಣ್ಣಭಾವೂಪಗಮನೇನ ಭಿಜ್ಜನಸಭಾವಂ. ಸಮ್ಮಾ ¶ ಸಮಾಧಿಯತಿ ಆಸವಾನಂ ಖಯಾಯಾತಿ ಆಸವಾನಂ ಖಯಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಅರಹತ್ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ ಹೇತುನಾ ಕಾರಣೇನ ಸಮಾಧಿಯತಿ. ಏತ್ತಾವತಾ ¶ ಚಿತ್ತಂ ವಿಸೋಧೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಂ ಖೀಣಾಸವಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಇದಾನಿಸ್ಸ ಅಭಿಞ್ಞಾಪಟಿವೇಧಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಯಸ್ಸ ಯಸ್ಸ ಚಾತಿಆದಿಮಾಹ. ತಂ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವಾತಿ.

೨೪. ಚತುತ್ಥೇ ಹತೂಪನಿಸೋತಿ ಹತಉಪನಿಸ್ಸಯೋ ಹತಕಾರಣೋ. ಯಥಾಭೂತಞಾಣದಸ್ಸನನ್ತಿ ನಾಮರೂಪಪರಿಚ್ಛೇದಞಾಣಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ತರುಣವಿಪಸ್ಸನಾ. ನಿಬ್ಬಿದಾವಿರಾಗೋತಿ ನಿಬ್ಬಿದಾ ಚ ವಿರಾಗೋ ಚ ¶ . ತತ್ಥ ನಿಬ್ಬಿದಾ ಬಲವವಿಪಸ್ಸನಾ, ವಿರಾಗೋ ಮಗ್ಗೋ. ವಿಮುತ್ತಿಞಾಣದಸ್ಸನನ್ತಿ ಫಲವಿಮುತ್ತಿ ಚ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣಞ್ಚ.

೨೫. ಪಞ್ಚಮೇ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠೀತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ. ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿಫಲಾತಿಆದೀಸು ಚೇತೋವಿಮುತ್ತೀತಿ ಮಗ್ಗಫಲಸಮಾಧಿ. ಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತೀತಿ ಫಲಞಾಣಂ. ಸೀಲಾನುಗ್ಗಹಿತಾತಿ ಸೀಲೇನ ಅನುಗ್ಗಹಿತಾ ಅನುರಕ್ಖಿತಾ. ಸುತಾನುಗ್ಗಹಿತಾತಿ ಬಾಹುಸಚ್ಚೇನ ಅನುಗ್ಗಹಿತಾ. ಸಾಕಚ್ಛಾನುಗ್ಗಹಿತಾತಿ ಧಮ್ಮಸಾಕಚ್ಛಾಯ ಅನುಗ್ಗಹಿತಾ. ಸಮಥಾನುಗ್ಗಹಿತಾತಿ ಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾಯ ಅನುಗ್ಗಹಿತಾ.

ಇಮಸ್ಸ ಪನತ್ಥಸ್ಸ ಆವಿಭಾವತ್ಥಂ ಮಧುರಮ್ಬಬೀಜಂ ರೋಪೇತ್ವಾ ಸಮನ್ತಾ ಮರಿಯಾದಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಕಾಲಾನುಕಾಲಂ ಉದಕಂ ಆಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ ಕಾಲಾನುಕಾಲಂ ಮೂಲಾನಿ ಸೋಧೇತ್ವಾ ಕಾಲಾನುಕಾಲಂ ಪತಿತಪಾಣಕೇ ಹಾರೇತ್ವಾ ಕಾಲಾನುಕಾಲಂ ಮಕ್ಕಟಜಾಲಂ ಲುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಅಮ್ಬಂ ಪಟಿಜಗ್ಗನ್ತೋ ಪುರಿಸೋ ದಸ್ಸೇತಬ್ಬೋ. ತಸ್ಸ ಹಿ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಮಧುರಮ್ಬಬೀಜರೋಪನಂ ವಿಯ ವಿಪಸ್ಸನಾಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ, ಮರಿಯಾದಬನ್ಧನಂ ವಿಯ ಸೀಲೇನ ಅನುಗ್ಗಣ್ಹನಂ, ಉದಕಾಸೇಚನಂ ¶ ವಿಯ ಸುತೇನ ಅನುಗ್ಗಣ್ಹನಂ, ಮೂಲಪರಿಸೋಧನಂ ವಿಯ ಸಾಕಚ್ಛಾಯ ಅನುಗ್ಗಣ್ಹನಂ, ಪಾಣಕಹರಣಂ ವಿಯ ಝಾನವಿಪಸ್ಸನಾಪಾರಿಪನ್ಥಿಕಸೋಧನವಸೇನ ಸಮಥಾನುಗ್ಗಣ್ಹನಂ, ಮಕ್ಕಟಜಾಲಲುಞ್ಚನಂ ವಿಯ ಬಲವವಿಪಸ್ಸನಾನುಗ್ಗಣ್ಹನಂ, ಏವಂ ಅನುಗ್ಗಹಿತಸ್ಸ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಖಿಪ್ಪಮೇವ ವಡ್ಢಿತ್ವಾ ಫಲಪ್ಪದಾನಂ ವಿಯ ಇಮೇಹಿ ಸೀಲಾದೀಹಿ ಅನುಗ್ಗಹಿತಾಯ ಮೂಲಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ಖಿಪ್ಪಮೇವ ಮಗ್ಗವಸೇನ ವಡ್ಢಿತ್ವಾ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತಿಫಲಪ್ಪದಾನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೨೬. ಛಟ್ಠೇ ¶ ವಿಮುತ್ತಾಯತನಾನೀತಿ ವಿಮುಚ್ಚನಕಾರಣಾನಿ. ಯತ್ಥಾತಿ ಯೇಸು ವಿಮುತ್ತಾಯತನೇಸು. ಸತ್ಥಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತೀತಿ ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ. ಅತ್ಥಪಟಿಸಂವೇದಿನೋತಿ ಪಾಳಿಅತ್ಥಂ ಜಾನನ್ತಸ್ಸ. ಧಮ್ಮಪಟಿಸಂವೇದಿನೋತಿ ಪಾಳಿಂ ಜಾನನ್ತಸ್ಸ. ಪಾಮೋಜ್ಜನ್ತಿ ತರುಣಪೀತಿ. ಪೀತೀತಿ ತುಟ್ಠಾಕಾರಭೂತಾ ಬಲವಪೀತಿ. ಕಾಯೋತಿ ನಾಮಕಾಯೋ. ಪಸ್ಸಮ್ಭತೀತಿ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ. ಸುಖಂ ವೇದೇತೀತಿ ಸುಖಂ ಪಟಿಲಭತಿ. ಚಿತ್ತಂ ಸಮಾಧಿಯತೀತಿ ಅರಹತ್ತಫಲಸಮಾಧಿನಾ ಸಮಾಧಿಯತಿ. ಅಯಞ್ಹಿ ತಂ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತೋ ಆಗತಾಗತಟ್ಠಾನೇ ಝಾನವಿಪಸ್ಸನಾಮಗ್ಗಫಲಾನಿ ಜಾನಾತಿ, ತಸ್ಸ ಏವಂ ಜಾನತೋ ಪೀತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಸೋ ¶ ತಸ್ಸಾ ಪೀತಿಯಾ ಅನ್ತರಾ ಓಸಕ್ಕಿತುಂ ನ ದೇನ್ತೋ ಉಪಚಾರಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ. ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಚಿತ್ತಂ ಸಮಾಧಿಯತೀ’’ತಿ. ಸೇಸೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ – ಸಮಾಧಿನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ ಅಟ್ಠತಿಂಸಾಯ ಆರಮ್ಮಣೇಸು ಅಞ್ಞತರೋ ಸಮಾಧಿಯೇವ ಸಮಾಧಿನಿಮಿತ್ತಂ. ಸುಗ್ಗಹಿತಂ ¶ ಹೋತೀತಿಆದಿಸು ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೇನ ಸುಟ್ಠು ಗಹಿತಂ ಹೋತಿ ಸುಟ್ಠು ಮನಸಿಕತಂ ಸುಟ್ಠು ಉಪಧಾರಿತಂ. ಸುಪ್ಪಟಿವಿದ್ಧಂ ಪಞ್ಞಾಯಾತಿ ಪಞ್ಞಾಯ ಸುಟ್ಠು ಪಚ್ಚಕ್ಖಂ ಕತಂ. ತಸ್ಮಿಂ ಧಮ್ಮೇತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಪಾಳಿಧಮ್ಮೇ. ಇತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ಪಞ್ಚಪಿ ವಿಮುತ್ತಾಯತನಾನಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಕಥಿತಾನೀತಿ.

೨೭. ಸತ್ತಮೇ ಅಪ್ಪಮಾಣನ್ತಿ ಪಮಾಣಕರಧಮ್ಮರಹಿತಂ ಲೋಕುತ್ತರಂ. ನಿಪಕಾ ಪತಿಸ್ಸತಾತಿ ನೇಪಕ್ಕೇನ ಚ ಸತಿಯಾ ಚ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ಹುತ್ವಾ. ಪಞ್ಚ ಞಾಣಾನೀತಿ ಪಞ್ಚ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣಾನಿ. ಪಚ್ಚತ್ತಞ್ಞೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಅತ್ತನಿಯೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ. ಅಯಂ ಸಮಾಧಿ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಸುಖೋ ಚೇವಾತಿಆದೀಸು ಅರಹತ್ತಫಲಸಮಾಧಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ. ಮಗ್ಗಸಮಾಧೀತಿಪಿ ವದನ್ತಿಯೇವ. ಸೋ ಹಿ ಅಪ್ಪಿತಪ್ಪಿತಕ್ಖಣೇ ಸುಖತ್ತಾ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಸುಖೋ, ಪುರಿಮೋ ಪುರಿಮೋ ಪಚ್ಛಿಮಸ್ಸ ಪಚ್ಛಿಮಸ್ಸ ಸಮಾಧಿಸುಖಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯತ್ತಾ ಆಯತಿಂ ಸುಖವಿಪಾಕೋ, ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಆರಕತ್ತಾ ಅರಿಯೋ, ಕಾಮಾಮಿಸವಟ್ಟಾಮಿಸಲೋಕಾಮಿಸಾನಂ ಅಭಾವಾ ನಿರಾಮಿಸೋ. ಬುದ್ಧಾದೀಹಿ ಮಹಾಪುರಿಸೇಹಿ ಸೇವಿತತ್ತಾ ಅಕಾಪುರಿಸಸೇವಿತೋ. ಅಙ್ಗಸನ್ತತಾಯ ಆರಮ್ಮಣಸನ್ತತಾಯ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸದರಥಸನ್ತತಾಯ ಚ ಸನ್ತೋ, ಅತಪ್ಪನಿಯಟ್ಠೇನ ಪಣೀತೋ. ಕಿಲೇಸಪ್ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಯಾ ಲದ್ಧತ್ತಾ ಕಿಲೇಸಪ್ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಭಾವಂ ವಾ ಲದ್ಧತ್ತಾ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಲದ್ಧೋ. ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಂ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧೀತಿ ಹಿ ಇದಂ ಅತ್ಥತೋ ಏಕಂ. ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಕಿಲೇಸೇನ ¶ ವಾ ಅರಹತಾ ಲದ್ಧತ್ತಾಪಿ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಲದ್ಧೋ, ಏಕೋದಿಭಾವೇನ ಅಧಿಗತತ್ತಾ ಏಕೋದಿಭಾವಮೇವ ವಾ ಅಧಿಗತತ್ತಾ ಏಕೋದಿಭಾವಾಧಿಗತೋ. ಅಪ್ಪಗುಣಸಾಸವಸಮಾಧಿ ವಿಯ ಸಸಙ್ಖಾರೇನ ಸಪ್ಪಯೋಗೇನ ¶ ಚಿತ್ತೇನ ಪಚ್ಚನೀಕಧಮ್ಮೇ ನಿಗ್ಗಯ್ಹ ಕಿಲೇಸೇ ವಾರೇತ್ವಾ ಅನಧಿಗತತ್ತಾ ನ ಸಸಙ್ಖಾರನಿಗ್ಗಯ್ಹವಾರಿತಗತೋ. ತಂ ಸಮಾಧಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತೋ ತತೋ ವಾ ವುಟ್ಠಹನ್ತೋ ಸತಿವೇಪುಲ್ಲಪ್ಪತ್ತತ್ತಾ ಸತೋವ ಸಮಾಪಜ್ಜತಿ, ಸತೋವ ವುಟ್ಠಹತಿ. ಯಥಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಕಾಲವಸೇನ ವಾ ಸತೋ ಸಮಾಪಜ್ಜತಿ, ಸತೋ ವುಟ್ಠಹತಿ. ತಸ್ಮಾ ಯದೇತ್ಥ ‘‘ಅಯಂ ಸಮಾಧಿ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಸುಖೋ ಚೇವ ಆಯತಿಞ್ಚ ಸುಖವಿಪಾಕೋ ಚಾ’’ತಿ ಏವಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಮಾನಸ್ಸ ಪಚ್ಚತ್ತಂಯೇವ ಅಪರಪ್ಪಚ್ಚಯಞಾಣಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಂ ಏಕಂ ಞಾಣಂ. ಏಸೇವ ನಯೋ ಸೇಸೇಸು. ಏವಂ ಇಮಾನಿ ಪಞ್ಚ ಞಾಣಾನಿ ಪಚ್ಚತ್ತಞ್ಞೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ.

೨೮. ಅಟ್ಠಮೇ ¶ ಅರಿಯಸ್ಸಾತಿ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನವಸೇನ ಪಹೀನಕಿಲೇಸೇಹಿ ಆರಕಾ ಠಿತಸ್ಸ. ಭಾವನಂ ದೇಸೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಬ್ರೂಹನಂ ವಡ್ಢನಂ ಪಕಾಸಯಿಸ್ಸಾಮಿ. ಇಮಮೇವ ಕಾಯನ್ತಿ ಇಮಂ ಕರಜಕಾಯಂ. ಅಭಿಸನ್ದೇತೀತಿ ತೇಮೇತಿ ಸ್ನೇಹೇತಿ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪವತ್ತಪೀತಿಸುಖಂ ಕರೋತಿ. ಪರಿಸನ್ದೇತೀತಿ ಸಮನ್ತತೋ ಸನ್ದೇತಿ. ಪರಿಪೂರೇತೀತಿ ವಾಯುನಾ ಭಸ್ತಂ ವಿಯ ಪೂರೇತಿ. ಪರಿಪ್ಫರತೀತಿ ಸಮನ್ತತೋ ಫುಸತಿ. ಸಬ್ಬಾವತೋ ಕಾಯಸ್ಸಾತಿ ಅಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸಬ್ಬಕೋಟ್ಠಾಸವತೋ ಕಾಯಸ್ಸ ಕಿಞ್ಚಿ ಉಪಾದಿನ್ನಕಸನ್ತತಿಪವತ್ತಿಟ್ಠಾನೇ ಛವಿಮಂಸಲೋಹಿತಾನುಗತಂ ಅಣುಮತ್ತಮ್ಪಿ ಠಾನಂ ಪಠಮಜ್ಝಾನಸುಖೇನ ಅಫುಟಂ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ.

ದಕ್ಖೋತಿ ಛೇಕೋ ಪಟಿಬಲೋ ನ್ಹಾನೀಯಚುಣ್ಣಾನಿ ಕಾತುಞ್ಚೇವ ಯೋಜೇತುಞ್ಚ ಸನ್ನೇತುಞ್ಚ. ಕಂಸಥಾಲೇತಿ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಲೋಹೇನ ಕತಭಾಜನೇ. ಮತ್ತಿಕಾಭಾಜನಂ ಪನ ಥಿರಂ ನ ಹೋತಿ, ಸನ್ನೇನ್ತಸ್ಸ ಭಿಜ್ಜತಿ. ತಸ್ಮಾ ತಂ ನ ದಸ್ಸೇಸಿ. ಪರಿಪ್ಫೋಸಕಂ ¶ ಪರಿಪ್ಫೋಸಕನ್ತಿ ಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ ಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ. ಸನ್ನೇಯ್ಯಾತಿ ವಾಮಹತ್ಥೇನ ಕಂಸಥಾಲಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣಹತ್ಥೇನ ಪಮಾಣಯುತ್ತಂ ಉದಕಂ ಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ ಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ ಪರಿಮದ್ದನ್ತೋ ಪಿಣ್ಡಂ ಕರೇಯ್ಯ. ಸ್ನೇಹಾನುಗತಾತಿ ಉದಕಸಿನೇಹೇನ ಅನುಗತಾ. ಸ್ನೇಹಪರೇತಾತಿ ಉದಕಸಿನೇಹೇನ ಪರಿಗ್ಗಹಿತಾ. ಸನ್ತರಬಾಹಿರಾತಿ ¶ ಸದ್ಧಿಂ ಅನ್ತೋಪದೇಸೇನ ಚೇವ ಬಹಿಪದೇಸೇನ ಚ, ಸಬ್ಬತ್ಥಕಮೇವ ಉದಕಸಿನೇಹೇನ ಫುಟಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ನ ಚ ಪಗ್ಘರಿಣೀತಿ ನ ಬಿನ್ದು ಬಿನ್ದು ಉದಕಂ ಪಗ್ಘರತಿ, ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ ಹತ್ಥೇನಪಿ ದ್ವೀಹಿಪಿ ಅಙ್ಗುಲೀಹಿ ಗಹೇತುಂ ಓವಟ್ಟಿಕಾಯಪಿ ಕಾತುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದುತಿಯಜ್ಝಾನಸುಖಉಪಮಾಯಂ ಉಬ್ಭಿದೋದಕೋತಿ ಉಬ್ಭಿನ್ನಉದಕೋ, ನ ಹೇಟ್ಠಾ ಉಬ್ಭಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಉಗ್ಗಚ್ಛನಉದಕೋ, ಅನ್ತೋಯೇವ ಪನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಉದಕೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಆಯಮುಖನ್ತಿ ಆಗಮನಮಗ್ಗೋ. ದೇವೋತಿ ಮೇಘೋ. ಕಾಲೇನ ಕಾಲನ್ತಿ ಕಾಲೇ ಕಾಲೇ, ಅನ್ವಡ್ಢಮಾಸಂ ವಾ ಅನುದಸಾಹಂ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಧಾರನ್ತಿ ವುಟ್ಠಿಂ. ನಾನುಪ್ಪವೇಚ್ಛೇಯ್ಯಾತಿ ನಪ್ಪವೇಸೇಯ್ಯ, ನ ವಸ್ಸೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೀತಾ ವಾರಿಧಾರಾ ಉಬ್ಭಿಜ್ಜಿತ್ವಾತಿ ಸೀತಾ ವಾರಿಧಾರಾ ತಂ ರಹದಂ ಪೂರಯಮಾನಾ ¶ ಉಬ್ಭಿಜ್ಜಿತ್ವಾ. ಹೇಟ್ಠಾ ಉಗ್ಗಚ್ಛನಉದಕಞ್ಹಿ ಉಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಭಿಜ್ಜನ್ತಂ ಉದಕಂ ಖೋಭೇತಿ, ಚತೂಹಿ ದಿಸಾಹಿ ಪವಿಸನಉದಕಂ ಪುರಾಣಪಣ್ಣತಿಣಕಟ್ಠದಣ್ಡಕಾದೀಹಿ ಉದಕಂ ಖೋಭೇತಿ. ವುಟ್ಠಿಉದಕಂ ಧಾರಾನಿಪಾತಬುಬ್ಬುಳಕೇಹಿ ಉದಕಂ ಖೋಭೇತಿ, ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಮೇವ ಪನ ಹುತ್ವಾ ಇದ್ಧಿನಿಮ್ಮಿತಮಿವ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ ಉದಕಂ ಇಮಂ ಪದೇಸಂ ಫರತಿ, ಇಮಂ ನ ಫರತೀತಿ ನತ್ಥಿ. ತೇನ ಅಫುಟೋಕಾಸೋ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ. ತತ್ಥ ರಹದೋ ವಿಯ ಕರಜಕಾಯೋ, ಉದಕಂ ವಿಯ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಸುಖಂ, ಸೇಸಂ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ತತಿಯಜ್ಝಾನಸುಖಉಪಮಾಯಂ ¶ ಉಪ್ಪಲಾನಿ ಏತ್ಥ ಸನ್ತೀತಿ ಉಪ್ಪಲಿನೀ. ಸೇಸಪದದ್ವಯೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಏತ್ಥ ಚ ಸೇತರತ್ತನೀಲೇಸು ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಉಪ್ಪಲಮೇವ, ಊನಕಸತಪತ್ತಂ ಪುಣ್ಡರೀಕಂ, ಸತಪತ್ತಂ ಪದುಮಂ. ಪತ್ತನಿಯಮಂ ವಾ ವಿನಾಪಿ ಸೇತಂ ಪದುಮಂ, ರತ್ತಂ ಪುಣ್ಡರೀಕನ್ತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ. ಉದಕಾನುಗ್ಗತಾನೀತಿ ಉದಕತೋ ನ ಉಗ್ಗತಾನಿ. ಅನ್ತೋನಿಮುಗ್ಗಪೋಸೀನೀತಿ ಉದಕತಲಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ನಿಮುಗ್ಗಾನಿಯೇವ ಹುತ್ವಾ ಪೋಸನ್ತಿ ವಡ್ಢನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೇಸಂ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಉಪಮಾಯಂ ಪರಿಸುದ್ಧೇನ ಚೇತಸಾ ಪರಿಯೋದಾತೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ನಿರುಪಕ್ಕಿಲೇಸಟ್ಠೇನ ಪರಿಸುದ್ಧಂ, ಪಭಸ್ಸರಟ್ಠೇನ ಪರಿಯೋದಾತಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಓದಾತೇನ ವತ್ಥೇನಾತಿ ಇದಂ ಉತುಫರಣತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ. ಕಿಲಿಟ್ಠವತ್ಥೇನ ಹಿ ಉತುಫರಣಂ ನ ಹೋತಿ, ತಙ್ಖಣಧೋತಪರಿಸುದ್ಧೇನ ¶ ಉತುಫರಣಂ ಬಲವಂ ಹೋತಿ. ಇಮಿಸ್ಸಾ ಹಿ ಉಪಮಾಯ ವತ್ಥಂ ವಿಯ ಕರಜಕಾಯೋ, ಉತುಫರಣಂ ವಿಯ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಸುಖಂ. ತಸ್ಮಾ ಯಥಾ ಸುನ್ಹಾತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಪರಿಸುದ್ಧಂ ವತ್ಥಂ ಸಸೀಸಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ¶ ಸರೀರತೋ ಉತು ಸಬ್ಬಮೇವ ವತ್ಥಂ ಫರತಿ, ನ ಕೋಚಿ ವತ್ಥಸ್ಸ ಅಫುಟೋಕಾಸೋ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಸುಖೇನ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಕರಜಕಾಯಸ್ಸ ನ ಕೋಚಿ ಓಕಾಸೋ ಅಫುಟೋ ಹೋತೀತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಚಿತ್ತಮೇವ ವಾ ವತ್ಥಂ ವಿಯ, ತಂಸಮುಟ್ಠಾನರೂಪಂ ಉತುಫರಣಂ ವಿಯ. ಯಥಾ ಹಿ ಕತ್ಥಚಿ ಕತ್ಥಚಿ ಓದಾತವತ್ಥೇ ಕಾಯಂ ಅಫುಸನ್ತೇಪಿ ತಂಸಮುಟ್ಠಾನೇನ ಉತುನಾ ಸಬ್ಬತ್ಥಕಮೇವ ಕಾಯೋ ಫುಟೋ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಸಮುಟ್ಠಾಪಿತೇನ ಸುಖುಮರೂಪೇನ ಸಬ್ಬತ್ಥಕಮೇವ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಕಾಯೋ ಫುಟೋ ಹೋತೀತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ.

ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣಮೇವ. ಸುಗ್ಗಹಿತಂ ಹೋತೀತಿ ಯಥಾ ತೇನ ಝಾನವಿಪಸ್ಸನಾಮಗ್ಗಾ ಸುಟ್ಠು ಗಹಿತಾ ಹೋನ್ತಿ, ಏವಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣನಿಮಿತ್ತಂ ಅಪರಾಪರೇನ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣನಿಮಿತ್ತೇನ ಸುಟ್ಠು ಗಹಿತಂ ಹೋತಿ. ಅಞ್ಞೋ ವಾ ಅಞ್ಞನ್ತಿ ಅಞ್ಞೋ ಏಕೋ ಅಞ್ಞಂ ಏಕಂ, ಅತ್ತನೋಯೇವ ಹಿ ಅತ್ತಾ ನ ಪಾಕಟೋ ಹೋತಿ. ಠಿತೋ ವಾ ನಿಸಿನ್ನನ್ತಿ ಠಿತಕಸ್ಸಾಪಿ ನಿಸಿನ್ನೋ ಪಾಕಟೋ ಹೋತಿ, ತೇನೇವಂ ವುತ್ತಂ. ಸೇಸೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಉದಕಮಣಿಕೋತಿ ಸಮೇಖಲಾ ಉದಕಚಾಟಿ. ಸಮತಿತ್ತಿಕೋತಿ ಸಮಭರಿತೋ. ಕಾಕಪೇಯ್ಯಾತಿ ಮುಖವಟ್ಟಿಯಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಕಾಕೇನ ಗೀವಂ ಅನಾಮೇತ್ವಾವ ಪಾತಬ್ಬೋ.

ಸುಭೂಮಿಯನ್ತಿ ಸಮಭೂಮಿಯಂ. ‘‘ಸುಭೂಮೇ ಸುಖೇತ್ತೇ ವಿಹತಖಾಣುಕೇ ಬೀಜಾನಿ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಯ್ಯಾ’’ತಿ (ದೀ. ನಿ. ೨.೪೩೮) ಏತ್ಥ ಪನ ಮಣ್ಡಭೂಮಿ ಸುಭೂಮೀತಿ ಆಗತಾ. ಚತುಮಹಾಪಥೇತಿ ¶ ದ್ವಿನ್ನಂ ಮಹಾಮಗ್ಗಾನಂ ವಿನಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಗತಟ್ಠಾನೇ. ಆಜಞ್ಞರಥೋತಿ ವಿನೀತಅಸ್ಸರಥೋ. ಓಧಸ್ತಪತೋದೋತಿ ಯಥಾ ರಥಂ ¶ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಠಿತೇನ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ ಗಣ್ಹಿತುಂ, ಏವಂ ಆಲಮ್ಬನಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ತಿರಿಯತೋ ಠಪಿತಪತೋದೋ. ಯೋಗ್ಗಾಚರಿಯೋತಿ ಅಸ್ಸಾಚರಿಯೋ. ಸ್ವೇವ ಅಸ್ಸದಮ್ಮೇ ಸಾರೇತೀತಿ ಅಸ್ಸದಮ್ಮಸಾರಥಿ. ಯೇನಿಚ್ಛಕನ್ತಿ ಯೇನ ಯೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಇಚ್ಛತಿ. ಯದಿಚ್ಛಕನ್ತಿ ಯಂ ಯಂ ಗತಿಂ ಇಚ್ಛತಿ. ಸಾರೇಯ್ಯಾತಿ ಉಜುಕಂ ಪುರತೋ ಪೇಸೇಯ್ಯ. ಪಚ್ಚಾಸಾರೇಯ್ಯಾತಿ ಪಟಿನಿವತ್ತೇಯ್ಯ.

ಏವಂ ಹೇಟ್ಠಾ ಪಞ್ಚಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಸಮಾಪತ್ತಿಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಇಮಾಹಿ ತೀಹಿ ಉಪಮಾಹಿ ಪಗುಣಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ಆನಿಸಂಸಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಅಭಿಞ್ಞಾಪಟಿಪಾಟಿಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಸೋ ಸಚೇ ಆಕಙ್ಖತೀತಿಆದಿಮಾಹ. ತಂ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವಾತಿ.

೨೯. ನವಮೇ ¶ ಅದ್ಧಾನಕ್ಖಮೋ ಹೋತೀತಿ ದೂರಂ ಅದ್ಧಾನಮಗ್ಗಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಖಮತಿ, ಅಧಿವಾಸೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ. ಪಧಾನಕ್ಖಮೋತಿ ವೀರಿಯಕ್ಖಮೋ. ಚಙ್ಕಮಾಧಿಗತೋ ಸಮಾಧೀತಿ ಚಙ್ಕಮಂ ಅಧಿಟ್ಠಹನ್ತೇನ ಅಧಿಗತೋ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ಸಮಾಪತ್ತೀನಂ ಅಞ್ಞತರಸಮಾಧಿ. ಚಿರಟ್ಠಿತಿಕೋ ಹೋತೀತಿ ಚಿರಂ ತಿಟ್ಠತಿ. ಠಿತಕೇನ ಗಹಿತನಿಮಿತ್ತಞ್ಹಿ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ನಸ್ಸತಿ, ನಿಸಿನ್ನೇನ ಗಹಿತನಿಮಿತ್ತಂ ನಿಪನ್ನಸ್ಸ. ಚಙ್ಕಮಂ ಅಧಿಟ್ಠಹನ್ತೇನ ಚಲಿತಾರಮ್ಮಣೇ ಗಹಿತನಿಮಿತ್ತಂ ಪನ ಠಿತಸ್ಸಪಿ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸಪಿ ನಿಪನ್ನಸ್ಸಪಿ ನ ನಸ್ಸತೀತಿ.

೩೦. ದಸಮೇ ಉದ್ಧಂ ಉಗ್ಗತತ್ತಾ ಉಚ್ಚೋ, ರಾಸಿಭಾವೇನ ಚ ಮಹಾ ಸದ್ದೋ ಏತೇಸನ್ತಿ ಉಚ್ಚಾಸದ್ದಮಹಾಸದ್ದಾ. ತೇಸು ಹಿ ಉಗ್ಗತುಗ್ಗತೇಸು ಖತ್ತಿಯಮಹಾಸಾಲ-ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಹಾಸಾಲಾದೀಸು ಮಹಾಸಕ್ಕಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ¶ ಆಗತೇಸು ‘‘ಅಸುಕಸ್ಸ ಓಕಾಸಂ ದೇಥ, ಅಸುಕಸ್ಸ ಓಕಾಸಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಮಯಂ ಪಠಮತರಂ ಆಗತಾ, ಮಯ್ಹಂ ಪಠಮತರಂ ಆಗತಾ, ನತ್ಥಿ ಓಕಾಸೋ’’ತಿ ಏವಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಕಥೇನ್ತಾನಂ ಸದ್ದೋ ಉಚ್ಚೋ ಚೇವ ಮಹಾ ಚ ಅಹೋಸಿ. ಕೇವಟ್ಟಾ ಮಞ್ಞೇ ಮಚ್ಛವಿಲೋಪೇತಿ ಕೇವಟ್ಟಾ ವಿಯ ಮಚ್ಛವಿಲೋಪೇ. ತೇಸಞ್ಹಿ ಮಚ್ಛಪಚ್ಛಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತಾನಂ ವಿಕ್ಕಿಣನಟ್ಠಾನೇ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ದೇಥ ಮಯ್ಹಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ವದತೋ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಏವರೂಪೋ ಸದ್ದೋ ಹೋತಿ. ಮೀಳ್ಹಸುಖನ್ತಿ ಅಸುಚಿಸುಖಂ. ಮಿದ್ಧಸುಖನ್ತಿ ನಿದ್ದಾಸುಖಂ. ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಸಿಲೋಕಸುಖನ್ತಿ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಞ್ಚೇವ ವಣ್ಣಭಣನಞ್ಚ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಸುಖಂ.

ತಂನಿನ್ನಾವ ¶ ಗಮಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ತಂ ತದೇವ ಭಗವತೋ ಗತಟ್ಠಾನಂ ಗಮಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಅನುಬನ್ಧಿಸ್ಸನ್ತಿಯೇವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತಥಾ ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವತೋ ಸೀಲಪಞ್ಞಾಣನ್ತಿ ಯಸ್ಮಾ ತಥಾವಿಧಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸೀಲಞ್ಚ ಞಾಣಞ್ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮಾ ಚ ಮಯಾ ಯಸೋತಿ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಯಸೋಪಿ ಮಾ ಸಮಾಗಚ್ಛತು. ಪಿಯಾನನ್ತಿ ಪಿಯಜನಾನಂ. ಏಸೋ ತಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೋತಿ ಏಸಾ ಪಿಯಭಾವಸ್ಸ ನಿಪ್ಫತ್ತಿ. ಅಸುಭನಿಮಿತ್ತಾನುಯೋಗನ್ತಿ ಅಸುಭಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಾನುಯೋಗಂ. ಸುಭನಿಮಿತ್ತೇತಿ ¶ ರಾಗಟ್ಠಾನಿಯೇ ಇಟ್ಠಾರಮ್ಮಣೇ. ಏಸೋ ತಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೋತಿ ಏಸಾ ತಸ್ಸ ಅಸುಭನಿಮಿತ್ತಾನುಯೋಗಸ್ಸ ನಿಪ್ಫತ್ತಿ. ಏವಮಿಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ಇಮೇಸು ಪಞ್ಚಸು ಠಾನೇಸು ವಿಪಸ್ಸನಾವ ಕಥಿತಾತಿ.

೩೧. ಚತುತ್ಥಸ್ಸ ¶ ಪಠಮೇ ಸುಮನಾ ರಾಜಕುಮಾರೀತಿ ಮಹಾಸಕ್ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಪತ್ಥನಂ ಪತ್ಥೇತ್ವಾ ಏವಂ ಲದ್ಧನಾಮಾ ರಾಜಕಞ್ಞಾ. ವಿಪಸ್ಸಿಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಕಾಲಸ್ಮಿಂ ಹಿ ನಾಗರೇಸು ‘‘ಯುದ್ಧಮ್ಪಿ ಕತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸೇನಾಪತಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಸಙ್ಘಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕಾತುಂ ಆರದ್ಧೇಸು ಸಬ್ಬಪಠಮದಿವಸೋ ಸೇನಾಪತಿಸ್ಸ ವಾರೋ ಅಹೋಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ದಿವಸೇ ಸೇನಾಪತಿ ಮಹಾದಾನಂ ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ಯಥಾ ಅಞ್ಞೋ ಕೋಚಿ ಏಕಭಿಕ್ಖಮ್ಪಿ ನ ದೇತಿ, ಏವಂ ರಕ್ಖಥಾ’’ತಿ ಸಮನ್ತಾ ಪುರಿಸೇ ಠಪೇಸಿ. ತಂದಿವಸಂ ಸೇಟ್ಠಿಭರಿಯಾ ರೋದಮಾನಾ ಪಞ್ಚಹಿ ಕುಮಾರಿಕಾಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕೀಳಿತ್ವಾ ಆಗತಂ ಧೀತರಂ ಆಹ – ‘‘ಸಚೇ, ಅಮ್ಮ, ತವ ಪಿತಾ ಜೀವೇಯ್ಯ, ಅಜ್ಜಾಹಂ ಪಠಮಂ ದಸಬಲಂ ಭೋಜೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ. ಸಾ ತಂ ಆಹ – ‘‘ಅಮ್ಮ, ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿ, ಅಹಂ ತಥಾ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಯಥಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖೋ ಸಙ್ಘೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಠಮಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಭುಞ್ಜಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ತತೋ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಿಕಾಯ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಯಾ ನಿರುದಕಪಾಯಾಸಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಸಪ್ಪಿಮಧುಸಕ್ಖರಾದೀಹಿ ¶ ಅಭಿಸಙ್ಖರಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಿಸ್ಸಾ ಪಾತಿಯಾ ಪಟಿಕುಜ್ಜಿತ್ವಾ ತಂ ಸುಮನಮಾಲಾಗುಳೇಹಿ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಮಾಲಾಗುಳಸದಿಸಂ ಕತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಗಾಮಂ ಪವಿಸನವೇಲಾಯ ಸಯಮೇವ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಧಾತಿಗಣಪರಿವುತಾ ಘರಾ ನಿಕ್ಖಮಿ.

ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ¶ ಸೇನಾಪತಿನೋ ಉಪಟ್ಠಾಕಾ, ‘‘ಅಮ್ಮ, ಮಾ ಇತೋ ಆಗಮಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಮಹಾಪುಞ್ಞಾ ನಾಮ ಮನಾಪಕಥಾ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಚ ತೇಸಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಭಣನ್ತಾನಂ ಕಥಾ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತುಂ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ. ಸಾ ‘‘ಚೂಳಪಿತ, ಮಹಾಪಿತ, ಮಾತುಲ, ಕಿಸ್ಸ ತುಮ್ಹೇ ಗನ್ತುಂ ನ ದೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸೇನಾಪತಿನಾ ‘‘ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಖಾದನೀಯಂ ಭೋಜನೀಯಂ ಮಾ ದೇಥಾ’’ತಿ ಠಪಿತಮ್ಹ, ಅಮ್ಮಾತಿ. ಕಿಂ ಪನ ಮಮ ಹತ್ಥೇ ಖಾದನೀಯಂ ಭೋಜನೀಯಂ ಪಸ್ಸಥಾತಿ? ಮಾಲಾಗುಳಂ ಪಸ್ಸಾಮಾತಿ. ಕಿಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸೇನಾಪತಿ ಮಾಲಾಪೂಜಮ್ಪಿ ಕಾತುಂ ನ ದೇತೀತಿ? ದೇತಿ, ಅಮ್ಮಾತಿ. ತೇನ ಹಿ ಅಪೇಥಾತಿ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಮಾಲಾಗುಳಂ ಗಣ್ಹಥ ಭಗವಾ’’ತಿ ಆಹ. ಭಗವಾ ಏಕಂ ಸೇನಾಪತಿಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾಕಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಮಾಲಾಗುಳಂ ಗಣ್ಹಾಪೇಸಿ. ಸಾ ಭಗವನ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಭವಾಭವಾಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಿಯಂ ಮೇ ಸತಿ ಪರಿತಸ್ಸನಜೀವಿತಂ ನಾಮ ಮಾ ಹೋತು, ಅಯಂ ಸುಮನಮಾಲಾ ವಿಯ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಪಿಯಾವ ¶ ಹೋಮಿ, ನಾಮೇನ ಚ ಸುಮನಾಯೇವಾ’’ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಕತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಾ ‘‘ಸುಖಿನೀ ಹೋಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ.

ಭಗವಾಪಿ ಸೇನಾಪತಿಸ್ಸ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇ ನಿಸೀದಿ. ಸೇನಾಪತಿ ಯಾಗುಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಪಗಞ್ಛಿ, ಸತ್ಥಾ ಹತ್ಥೇನ ಪತ್ತಂ ಪಿದಹಿ. ನಿಸಿನ್ನೋ, ಭನ್ತೇ, ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋತಿ ¶ . ಅತ್ಥಿ ನೋ ಏಕೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ಲದ್ಧೋತಿ? ಮಾಲಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಅದ್ದಸ. ಚೂಳುಪಟ್ಠಾಕೋ ಆಹ – ‘‘ಸಾಮಿ ಮಾಲಾತಿ ಮಂ ವತ್ವಾ ಮಾತುಗಾಮೋ ವಞ್ಚೇಸೀ’’ತಿ. ಪಾಯಾಸೋ ಭಗವನ್ತಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಸಬ್ಬಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಹೋಸಿ. ಸೇನಾಪತಿ ಅತ್ತನೋ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಂ ಅದಾಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಮಙ್ಗಲಂ ವತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ಸೇನಾಪತಿ ‘‘ಕಾ ನಾಮ ಸಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತಮದಾಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ಸಾಮೀತಿ. ಸಪ್ಪಞ್ಞಾ ಇತ್ಥೀ, ಏವರೂಪಾಯ ಘರೇ ವಸನ್ತಿಯಾ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಸಗ್ಗಸಮ್ಪತ್ತಿ ನಾಮ ನ ದುಲ್ಲಭಾತಿ ಕಂ ಆನೇತ್ವಾ ಜೇಟ್ಠಕಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ?

ಸಾ ಪಿತುಗೇಹೇ ಚ ಸೇನಾಪತಿಗೇಹೇ ಚ ಧನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಯಾವತಾಯುಕಂ ತಥಾಗತಸ್ಸ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರಿತ್ವಾ ತತೋ ಚುತಾ ಕಾಮಾವಚರದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ನಿಬ್ಬತ್ತಕ್ಖಣೇಯೇವ ಜಾಣುಪ್ಪಮಾಣೇನ ಓಧಿನಾ ಸಕಲಂ ದೇವಲೋಕಂ ಪರಿಪೂರಯಮಾನಂ ಸುಮನವಸ್ಸಂ ವಸ್ಸಿ. ದೇವತಾ ‘‘ಅಯಂ ಅತ್ತನಾವ ಅತ್ತನೋ ನಾಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತಾ’’ತಿ ‘‘ಸುಮನಾ ದೇವಧೀತಾ’’ತ್ವೇವಸ್ಸಾ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು. ಸಾ ಏಕನವುತಿಕಪ್ಪೇ ದೇವೇಸು ಚ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಚ ಸಂಸರನ್ತೀ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಅವಿಜಹಿತಸುಮನವಸ್ಸಾ ‘‘ಸುಮನಾ ಸುಮನಾ’’ತ್ವೇವ ನಾಮಾ ಅಹೋಸಿ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಕಾಲೇ ಕೋಸಲರಞ್ಞೋ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ. ತಾಪಿ ಪಞ್ಚಸತಾ ಕುಮಾರಿಕಾ ತಂದಿವಸಞ್ಞೇವ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಕುಲೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ¶ ಏಕದಿವಸೇಯೇವ ಸಬ್ಬಾ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ನಿಕ್ಖಮಿಂಸು. ತಂಖಣಂಯೇವ ಜಾಣುಪ್ಪಮಾಣೇನ ಓಧಿನಾ ಸುಮನವಸ್ಸಂ ವಸ್ಸಿ. ತಂ ದಿಸ್ವಾ ರಾಜಾ ‘‘ಪುಬ್ಬೇ ಕತಾಭಿನೀಹಾರಾ ಏಸಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ¶ ತುಟ್ಠಮಾನಸೋ ‘‘ಧೀತಾ ಮೇ ಅತ್ತನಾವ ಅತ್ತನೋ ನಾಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತಾ’’ತಿ ಸುಮನಾತ್ವೇವಸ್ಸಾ ನಾಮಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಧೀತಾ ನ ಏಕಿಕಾವ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ನಗರಂ ವಿಚಿನಾಪೇನ್ತೋ ‘ಪಞ್ಚ ದಾರಿಕಾಸತಾನಿ ಜಾತಾನೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾ ಅತ್ತನಾವ ಪೋಸಾಪೇಸಿ. ಮಾಸೇ ಮಾಸೇ ಸಮ್ಪತೇ ‘‘ಆನೇತ್ವಾ ಮಮ ಧೀತು ದಸ್ಸೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಏವಮೇಸಾ ಮಹಾಸಕ್ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಪತ್ಥನಂ ಪತ್ಥೇತ್ವಾ ಏವಂಲದ್ಧನಾಮಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

ತಸ್ಸಾ ¶ ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕಕಾಲೇ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೇನ ವಿಹಾರಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ದೂತೇ ಪೇಸಿತೇ ಸತ್ಥಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವಾರೋ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋ ಗನ್ತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಸತ್ಥು ಇಧಾಗಮನಂ ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ಮಙ್ಗಲಂ ತುಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ಮಙ್ಗಲಮೇವ, ಸುಮನಂ ರಾಜಕುಮಾರಿಂ ಪಞ್ಚಹಿ ದಾರಿಕಾಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪುಣ್ಣಘಟೇ ಚ ಗನ್ಧಮಾಲಾದೀನಿ ಚ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ದಸಬಲಸ್ಸ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಪೇಸೇಥಾ’’ತಿ. ರಾಜಾ ‘‘ಸಾಧು ಮಹಾಸೇಟ್ಠೀ’’ತಿ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ. ಸಾಪಿ ರಞ್ಞಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಗನ್ಧಮಾಲಾದೀಹಿ ಪೂಜೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ. ಸಾ ಪಞ್ಚಹಿ ಕುಮಾರಿಕಾಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ. ಅಞ್ಞಾನಿಪಿ ಪಞ್ಚ ದಾರಿಕಾಸತಾನಿ ಪಞ್ಚ ಮಾತುಗಾಮಸತಾನಿ ಪಞ್ಚ ಉಪಾಸಕಸತಾನಿ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಖಣೇ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು. ಏವಂ ತಸ್ಮಿಂ ದಿವಸೇ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇಯೇವ ದ್ವೇ ಸೋತಾಪನ್ನಸಹಸ್ಸಾನಿ ಜಾತಾನಿ.

ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮೀತಿ ಕಸ್ಮಾ ಉಪಸಙ್ಕಮೀತಿ? ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿತುಕಾಮತಾಯ. ಕಸ್ಸಪಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಕಿರ ಸಹಾಯಕಾ ದ್ವೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಅಹೇಸುಂ. ತೇಸು ಏಕೋ ಸಾರಣೀಯಧಮ್ಮಂ ಪೂರೇತಿ, ಏಕೋ ಭತ್ತಗ್ಗವತ್ತಂ. ಸಾರಣೀಯಧಮ್ಮಪೂರಕೋ ಇತರಂ ಆಹ – ‘‘ಆವುಸೋ, ಅದಿನ್ನಸ್ಸ ಫಲಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಅತ್ತನಾ ಲದ್ಧಂ ಪರೇಸಂ ದತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಇತರೋ ಪನ ಆಹ – ‘‘ಆವುಸೋ, ತ್ವಂ ನ ಜಾನಾಸಿ, ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಂ ನಾಮ ವಿನಿಪಾತೇತುಂ ನ ¶ ವಟ್ಟತಿ, ಅತ್ತನೋ ಯಾಪನಮತ್ತಮೇವ ಗಣ್ಹನ್ತೇನ ಭತ್ತಗ್ಗವತ್ತಂ ಪೂರೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ತೇಸು ಏಕೋಪಿ ಏಕಂ ಅತ್ತನೋ ಓವಾದೇ ಓತಾರೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ದ್ವೇಪಿ ಅತ್ತನೋ ಪಟಿಪತ್ತಿಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ತತೋ ಚುತಾ ಕಾಮಾವಚರದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಂಸು. ತತ್ಥ ಸಾರಣೀಯಧಮ್ಮಪೂರಕೋ ಇತರಂ ಪಞ್ಚಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಅಧಿಗಣ್ಹಿ.

ಏವಂ ತೇ ದೇವೇಸು ಚ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಚ ಸಂಸರನ್ತಾ ಏಕಂ ಬುದ್ಧನ್ತರಂ ಖೇಪೇತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಂಸು. ಸಾರಣೀಯಧಮ್ಮಪೂರಕೋ ಕೋಸಲರಞ್ಞೋ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ ¶ , ಇತರೋ ತಸ್ಸಾಯೇವ ಉಪಟ್ಠಾಕಇತ್ಥಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ. ತೇ ದ್ವೇಪಿ ಜನಾ ಏಕದಿವಸೇನೇವ ಜಾಯಿಂಸು. ತೇ ನಾಮಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ನ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ಸಿರಿಗಬ್ಭೇ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಮಾತರೋ ಬಹಿ ಸಕ್ಕಾರಂ ಸಂವಿದಹಿಂಸು. ತೇಸು ಸಾರಣೀಯಧಮ್ಮಪೂರಕೋ ಅಕ್ಖೀನಿ ಉಮ್ಮೀಲೇತ್ವಾ ಮಹನ್ತಂ ಸೇತಚ್ಛತ್ತಂ ಸುಪಞ್ಞತ್ತಂ ಸಿರಿಸಯನಂ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತಞ್ಚ ನಿವೇಸನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಏಕಸ್ಮಿಂ ರಾಜಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋಸ್ಮೀ’’ತಿ ಅಞ್ಞಾಸಿ. ಸೋ ‘‘ಕಿಂ ¶ ನು ಖೋ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಇಧ ನಿಬ್ಬತ್ತೋಸ್ಮೀ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ‘‘ಸಾರಣೀಯಧಮ್ಮನಿಸ್ಸನ್ದೇನಾ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ‘‘ಸಹಾಯೋ ಮೇ ಕುಹಿಂ ನು ಖೋ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ನೀಚಸಯನೇ ನಿಪನ್ನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಭತ್ತಗ್ಗವತ್ತಂ ಪೂರೇಮೀತಿ ಮಮ ವಚನಂ ನ ಗಣ್ಹಿ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಇದಾನಿ ತಂ ಠಾನೇ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ‘‘ಸಮ್ಮ ಮಮ ವಚನಂ ನಾಕಾಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥ ಕಿಂ ಜಾತನ್ತಿ. ಪಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ, ಸೇತಚ್ಛತ್ತಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಸಿರಿಸಯನೇ ನಿಪನ್ನೋಸ್ಮಿ, ತ್ವಂ ನೀಚಮಞ್ಚೇ ಥದ್ಧಅತ್ಥರಣಮತ್ತೇ ನಿಪನ್ನೋಸೀತಿ. ಕಿಂ ಪನ ತ್ವಂ ಏತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಾನಂ ಕರೋಸಿ, ನನು ವೇಳುಸಲಾಕಾಹಿ ಕತ್ವಾ ಪಿಲೋತಿಕಾಯ ಪಲಿವೇಠಿತಂ ಸಬ್ಬಮೇತಂ ಪಥವೀಧಾತುಮತ್ತಮೇವಾತಿ?

ಸುಮನಾ ತೇಸಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಮಮ ಭಾತಿಕಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಕೋಚಿ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ತೇಸಂ ಸಮೀಪಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀ ದ್ವಾರಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಠಿತಾ ‘‘ಧಾತೂ’’ತಿ ವಚನಂ ¶ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ಧಾತೂತಿ ವಚನಂ ಬಹಿದ್ಧಾ ನತ್ಥಿ. ಮಮ ಭಾತಿಕಾ ಸಮಣದೇವಪುತ್ತಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ – ‘‘ಸಚಾಹಂ ‘ಇಮೇ ಏವಂ ಕಥೇನ್ತೀ’ತಿ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಕಥೇಸ್ಸಾಮಿ, ‘ಅಮನುಸ್ಸಾ ಏತೇ’ತಿ ನೀಹರಾಪೇಸ್ಸನ್ತಿ. ಇದಂ ಕಾರಣಂ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಅಕಥೇತ್ವಾ ಕಙ್ಖಚ್ಛೇದಕಂ ಪುರಿಸಹೇರಞ್ಞಿಕಂ ಮಮ ಪಿತರಂ ಮಹಾಗೋತಮದಸಬಲಂಯೇವ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಭುತ್ತಪಾತರಾಸಾ ರಾಜಾನಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ದಸಬಲಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ರಾಜಾ ಪಞ್ಚ ರಥಸತಾನಿ ಯೋಜಾಪೇಸಿ. ಜಮ್ಬುದೀಪತಲಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ತಿಸ್ಸೋವ ಕುಮಾರಿಯೋ ಪಿತೂನಂ ಸನ್ತಿಕಾ ಪಞ್ಚ ರಥಸತಾನಿ ಲಭಿಂಸು – ಬಿಮ್ಬಿಸಾರರಞ್ಞೋ ಧೀತಾ ಚುನ್ದೀ ರಾಜಕಞ್ಞಾ, ಧನಞ್ಚಯಸ್ಸ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಧೀತಾ ವಿಸಾಖಾ, ಅಯಂ ಸುಮನಾ ರಾಜಕಞ್ಞಾತಿ. ಸಾ ಗನ್ಧಮಾಲಂ ಆದಾಯ ರಥೇ ಠಿತಾ ಪಞ್ಚರಥಸತಪರಿವಾರಾ ‘‘ಇಮಂ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ.

ಇಧಸ್ಸೂತಿ ಇಧ ಭವೇಯ್ಯುಂ. ಏಕೋ ದಾಯಕೋತಿ ಏಕೋ ಅತ್ತನಾ ಲದ್ಧಲಾಭತೋ ಪರಸ್ಸ ದತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜನಕೋ ಸಾರಣೀಯಧಮ್ಮಪೂರಕೋ. ಏಕೋ ಅದಾಯಕೋತಿ ಏಕೋ ಅತ್ತನಾ ಲದ್ಧಂ ಪರಸ್ಸ ಅದತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜನಕೋ ಭತ್ತಗ್ಗವತ್ತಪೂರಕೋ. ದೇವಭೂತಾನಂ ಪನ ನೇಸನ್ತಿ ದೇವಭೂತಾನಂ ಏತೇಸಂ. ಅಧಿಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಅಧಿಭವಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾತಿ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರತಿ ಅತಿಸೇತಿ. ಆಧಿಪತೇಯ್ಯೇನಾತಿ ಜೇಟ್ಠಕಕಾರಣೇನ. ಇಮೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಠಾನೇಹೀತಿ ಸೇಸದೇವೇ ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ವಿಯ ಇಮೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಅಧಿಗಣ್ಹಾತಿ. ಮಾನುಸಕೇನಾತಿಆದೀಸು ¶ ¶ ಆಯುನಾ ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರೋ ವಿಯ ಬಾಕುಲತ್ಥೇರೋ ¶ ವಿಯ ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ ವಿಯ ಚ, ವಣ್ಣೇನ ಮಹಾಗತಿಮ್ಬಅಭಯತ್ಥೇರೋ ವಿಯ ಭಣ್ಡಾಗಾರಅಮಚ್ಚೋ ವಿಯ ಚ, ಸುಖೇನ ರಟ್ಠಪಾಲಕುಲಪುತ್ತೋ ವಿಯ ಸೋಣಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ವಿಯ ಯಸದಾರಕೋ ವಿಯ ಚ, ಯಸೇನ ಧಮ್ಮಾಸೋಕೋ ವಿಯ, ತಥಾ ಆಧಿಪಚ್ಚೇನಾತಿ ಇಮೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಅತಿರೇಕೋ ಜೇಟ್ಠಕೋ ಹೋತಿ.

ಯಾಚಿತೋವ ಬಹುಲನ್ತಿ ಬಾಕುಲತ್ಥೇರ-ಸೀವಲಿತ್ಥೇರ-ಆನನ್ದತ್ಥೇರಾದಯೋ ವಿಯ ಯಾಚಿತೋವ ಬಹುಲಂ ಚೀವರಾದೀನಿ ಪರಿಭುಞ್ಜತೀತಿ ಇಮೇಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಅತಿರೇಕೋ ಹೋತಿ ಜೇಟ್ಠಕೋ. ಯದಿದಂ ವಿಮುತ್ತಿಯಾ ವಿಮುತ್ತಿನ್ತಿ ಯಂ ಏಕಸ್ಸ ವಿಮುತ್ತಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಇತರಸ್ಸ ವಿಮುತ್ತಿಂ ಆರಬ್ಭ ನಾನಾಕರಣಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಭವೇಯ್ಯ, ತಂ ನ ವದಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕದಾರಕೋ ವಾ ಹಿ ವಿಮುತ್ತಿಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝತು ವಸ್ಸಸತಿಕತ್ಥೇರೋ ವಾ ಭಿಕ್ಖು ವಾ ಭಿಕ್ಖುನೀ ವಾ ಉಪಾಸಕೋ ವಾ ಉಪಾಸಿಕಾ ವಾ ದೇವೋ ವಾ ಮಾರೋ ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಾ ವಾ, ಪಟಿವಿದ್ಧಲೋಕುತ್ತರಮಗ್ಗೇ ನಾನತ್ತಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಅಲಮೇವಾತಿ ಯುತ್ತಮೇವ. ಯತ್ರ ಹಿ ನಾಮಾತಿ ಯಾನಿ ನಾಮ.

ಗಚ್ಛಂ ಆಕಾಸಧಾತುಯಾತಿ ಆಕಾಸೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೋ. ಸದ್ಧೋತಿ ರತನತ್ತಯಗುಣಾನಂ ಸದ್ಧಾತಾ. ಥನಯನ್ತಿ ಗಜ್ಜನ್ತೋ. ವಿಜ್ಜುಮಾಲೀತಿ ಮಾಲಾಸದಿಸಾಯ ಮೇಘಮುಖೇ ಚರನ್ತಿಯಾ ವಿಜ್ಜುಲತಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ. ಸತಕ್ಕಕೂತಿ ಸತಕೂಟೋ, ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಉಟ್ಠಿತೇನ ವಲಾಹಕಕೂಟಸತೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ದಸ್ಸನಸಮ್ಪನ್ನೋತಿ ಸೋತಾಪನ್ನೋ. ಭೋಗಪರಿಬ್ಯೂಳ್ಹೋತಿ ಉದಕೋಘೇನ ವಿಯ ದಾನವಸೇನ ದೀಯಮಾನೇಹಿ ಭೋಗೇಹಿ ಪರಿಬ್ಯೂಳ್ಹೋ, ದೇವಲೋಕಂ ಸಮ್ಪಾಪಿತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪೇಚ್ಚಾತಿ ¶ ಪರಲೋಕೇ. ಸಗ್ಗೇ ಪಮೋದತೀತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಸಗ್ಗೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತತ್ಥೇವ ಮೋದತೀತಿ.

೩೨. ದುತಿಯೇ ಪಞ್ಚಹಿ ರಥಸತೇಹೀತಿ ಭುತ್ತಪಾತರಾಸಾ ಪಿತು ಸನ್ತಿಕಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ರಥಸತಾನಿ ಯೋಜಾಪೇತ್ವಾ ತೇಹಿ ಪರಿವುತಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಉಪಸಙ್ಕಮೀತಿ ಭಾತರಾ ಸದ್ಧಿಂ ಪವತ್ತಿತಂ ಪಞ್ಹಸಾಕಚ್ಛಂ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಗನ್ಧಮಾಲಚುಣ್ಣಾದೀನಿ ಆದಾಯ ಉಪಸಙ್ಕಮಿ. ಯದೇವ ಸೋ ಹೋತೀತಿ ಯದಾ ಏವ ಸೋ ಹೋತಿ. ಅಥ ವಾ ಯೋ ಏವ ಸೋ ಹೋತಿ. ಅರಿಯಕನ್ತಾನಿ ಸೀಲಾನೀತಿ ಮಗ್ಗಫಲಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಿ ¶ ಸೀಲಾನಿ. ತಾನಿ ಹಿ ಅರಿಯಾನಂ ಕನ್ತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಭವನ್ತರೇಪಿ ನ ಪರಿಚ್ಚಜನ್ತಿ. ಸೇಸಂ ಚತುಕ್ಕನಿಪಾತೇ ಅಗ್ಗಪ್ಪಸಾದಸುತ್ತೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೩೩. ತತಿಯೇ ¶ ಭದ್ದಿಯೇತಿ ಭದ್ದಿಯನಗರೇ. ಜಾತಿಯಾವನೇತಿ ಸಯಂಜಾತೇ ಅರೋಪಿತೇ ಹಿಮವನ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಾಬದ್ಧೇ ವನಸಣ್ಡೇ, ತಂ ನಗರಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ತಸ್ಮಿಂ ವನೇ ವಿಹರತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅತ್ತಚತುತ್ಥೋತಿ ಅತ್ತನಾ ಚತುತ್ಥೋ. ಕಸ್ಮಾ ಪನೇಸ ಭಗವನ್ತಂ ಅತ್ತಚತುತ್ಥಂಯೇವ ನಿಮನ್ತೇಸಿ? ಗೇಹೇ ಕಿರಸ್ಸ ಮಙ್ಗಲಂ ಮಹನ್ತಂ, ತತ್ಥ ಮಹನ್ತೇನ ಸಂವಿಧಾನೇನ ಬಹೂ ¶ ಮನುಸ್ಸಾ ಸನ್ನಿಪತಿಸ್ಸನ್ತಿ. ತೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಪರಿವಿಸನ್ತೇನ ದುಸ್ಸಙ್ಗಹಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಅತ್ತಚತುತ್ಥಂಯೇವ ನಿಮನ್ತೇಸಿ. ಅಪಿ ಚಸ್ಸ ಏವಮ್ಪಿ ಅಹೋಸಿ – ‘‘ದಹರಕುಮಾರಿಕಾಯೋ ಮಹಾಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಸತ್ಥರಿ ಓವದನ್ತೇ ಓಲೀನಮನಾ ಓವಾದಂ ಗಹೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ. ಇಮಿನಾಪಿ ಕಾರಣೇನ ಅತ್ತಚತುತ್ಥಮೇವ ನಿಮನ್ತೇಸಿ. ಓವದತು ತಾಸಂ, ಭನ್ತೇತಿ, ಭನ್ತೇ ಭಗವಾ, ಏತಾಸಂ ಓವದತು, ಏತಾ ಓವದತೂತಿ ಅತ್ಥೋ. ಉಪಯೋಗತ್ಥಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಏತಂ ಸಾಮಿವಚನಂ. ಯಂ ತಾಸನ್ತಿ ಯಂ ಓವಾದಾನುಸಾಸನಂ ಏತಾಸಂ. ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ಸೋ ಸೇಟ್ಠಿ ‘‘ಇಮಾ ಮಮ ಸನ್ತಿಕೇ ಓವಾದಂ ಗಣ್ಹಮಾನಾ ಹರಾಯೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ ಭಗವನ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ.

ಭತ್ತೂತಿ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ. ಅನುಕಮ್ಪಂ ಉಪಾದಾಯಾತಿ ಅನುದ್ದಯಂ ಪಟಿಚ್ಚ. ಪುಬ್ಬುಟ್ಠಾಯಿನಿಯೋತಿ ಸಬ್ಬಪಠಮಂ ಉಟ್ಠಾನಸೀಲಾ. ಪಚ್ಛಾನಿಪಾತಿನಿಯೋತಿ ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಾ ನಿಪಜ್ಜನಸೀಲಾ. ಇತ್ಥಿಯಾ ಹಿ ಪಠಮತರಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಸಯನಂ ಆರುಯ್ಹ ನಿಪಜ್ಜಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಸಬ್ಬೇ ಪನ ಗೇಹಪರಿಜನೇ ಭೋಜೇತ್ವಾ ಉಪಕರಣಭಣ್ಡಂ ಸಂವಿಧಾಯ ಗೋರೂಪಾದೀನಿ ಆಗತಾನಾಗತಾನಿ ಞತ್ವಾ ಸ್ವೇ ಕತ್ತಬ್ಬಕಮ್ಮಂ ವಿಚಾರೇತ್ವಾ ಕುಞ್ಚಿಕಾಮುದ್ದಿಕಂ ಹತ್ಥೇ ಕತ್ವಾ ಸಚೇ ಭೋಜನಂ ಅತ್ಥಿ, ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ, ನೋ ಚೇ ಅತ್ಥಿ, ಅಞ್ಞಂ ಪಚಾಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇ ಸನ್ತಪ್ಪೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ನಿಪಜ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ನಿಪನ್ನಾಯಪಿ ಯಾವ ಸೂರಿಯುಗ್ಗಮನಾ ನಿದ್ದಾಯಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಸಬ್ಬಪಠಮಂ ಪನ ಉಟ್ಠಾಯ ದಾಸಕಮ್ಮಕರೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಕಮ್ಮನ್ತಂ ವಿಚಾರೇತ್ವಾ ಧೇನುಯೋ ದುಹಾಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ಗೇಹೇ ಕತ್ತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ಅತ್ತನೋ ಪಚ್ಚಕ್ಖಂಯೇವ ¶ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ ¶ . ಏತಮತ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಪುಬ್ಬುಟ್ಠಾಯಿನಿಯೋ ಪಚ್ಛಾನಿಪಾತಿನಿಯೋ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕಿಂಕಾರಪಟಿಸ್ಸಾವಿನಿಯೋತಿ ಕಿಂ ಕರೋಮ ಕಿಂ ಕರೋಮಾ’’ತಿ ಮುಖಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ವಿಚರಣಸೀಲಾ. ಮನಾಪಚಾರಿನಿಯೋತಿ ಮನಾಪಂಯೇವ ಕಿರಿಯಂ ಕರಣಸೀಲಾ. ಪಿಯವಾದಿನಿಯೋತಿ ಪಿಯಮೇವ ವಚನಂ ವಾದನಸೀಲಾ. ಪೂಜೇಸ್ಸಾಮಾತಿ ಚತುಪಚ್ಚಯಪೂಜಾಯ ಪೂಜಯಿಸ್ಸಾಮ.

ಅಬ್ಭಾಗತೇತಿ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗತೇ. ಆಸನೋದಕೇನ ಪಟಿಪೂಜೇಸ್ಸಾಮಾತಿ ಆಸನೇನ ಚ ಪಾದಧೋವನಉದಕೇನ ಚ ಪೂಜಯಿಸ್ಸಾಮ. ಏತ್ಥ ಚ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ದೇವಸಿಕಂ ಸಕ್ಕಾರೋ ಕಾತಬ್ಬೋ. ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ¶ ಪನ ಅಬ್ಭಾಗತಾನಂ ಆಸನಂ ದತ್ವಾ ಪಾದಧೋವನಞ್ಚ ದಾತಬ್ಬಂ, ಸಕ್ಕಾರೋ ಚ ಕಾತಬ್ಬೋ.

ಉಣ್ಣಾತಿ ಏಳಕಲೋಮಂ. ತತ್ಥ ದಕ್ಖಾ ಭವಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ಏಳಕಲೋಮಾನಂ ವಿಜಟನಧೋವನರಜನವೇಣಿಕರಣಾದೀಸು ಕಪ್ಪಾಸಸ್ಸ ಚ ವಟ್ಟನಪಿಸನಫೋಟನಕನ್ತನಾದೀಸು ಛೇಕಾ ಭವಿಸ್ಸಾಮ. ತತ್ರುಪಾಯಾಯಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಉಣ್ಣಾಕಪ್ಪಾಸಸಂವಿಧಾನೇ ಉಪಾಯಭೂತಾಯ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಇದಂ ನಾಮ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಪವತ್ತಾಯ ವೀಮಂಸಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತಾ. ಅಲಂ ಕಾತುಂ ಅಲಂ ಸಂವಿಧಾತುನ್ತಿ ಅತ್ತನಾ ಕಾತುಮ್ಪಿ ಪರೇಹಿ ಕಾರಾಪೇತುಮ್ಪಿ ಯುತ್ತಾ ಚೇವ ಸಮತ್ಥಾ ಚ ಭವಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಕತಞ್ಚ ಕತತೋ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮ, ಅಕತಞ್ಚ ಅಕತತೋತಿ ಸಕಲದಿವಸಂ ಇದಂ ನಾಮ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಆಗತಾನಂ, ಉಪಡ್ಢದಿವಸಂ ಇದಂ ¶ ನಾಮ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಆಗತಾನಂ, ನಿಕ್ಕಮ್ಮಾನಂ ಗೇಹೇ ನಿಸಿನ್ನಾನಂ ಇದಂ ನಾಮ ದಾತುಞ್ಚ ಏವಞ್ಚ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಏವಂ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮ. ಗಿಲಾನಕಾನಞ್ಚ ಬಲಾಬಲನ್ತಿ ಸಚೇ ಹಿ ಗಿಲಾನಕಾಲೇ ತೇಸಂ ಭೇಸಜ್ಜಭೋಜನಾದೀನಿ ದತ್ವಾ ರೋಗಂ ಫಾಸುಂ ನ ಕರೋನ್ತಿ, ‘‘ಇಮೇ ಅರೋಗಕಾಲೇ ಅಮ್ಹೇ ಯಂ ಇಚ್ಛನ್ತಿ, ತಂ ಕಾರೇನ್ತಿ. ಗಿಲಾನಕಾಲೇ ಅತ್ಥಿ ಭಾವಮ್ಪಿ ನೋ ನ ಜಾನನ್ತೀ’’ತಿ ವಿರತ್ತರೂಪಾ ಪಚ್ಛಾ ಕಿಚ್ಚಾನಿ ನ ಕರೋನ್ತಿ, ದುಕ್ಕಟಾನಿ ವಾ ಕರೋನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ನೇಸಂ ಬಲಾಬಲಂ ಞತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಞ್ಚ ಕಾತಬ್ಬಞ್ಚ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ಏವಂ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಖಾದನೀಯಂ ಭೋಜನೀಯಞ್ಚಸ್ಸಾತಿ ಖಾದನೀಯಞ್ಚ ಭೋಜನೀಯಞ್ಚ ಅಸ್ಸ ಅನ್ತೋಜನಸ್ಸ. ಪಚ್ಚಂಸೇನಾತಿ ಪಟಿಲಭಿತಬ್ಬೇನ ಅಂಸೇನ, ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಲದ್ಧಬ್ಬಕೋಟ್ಠಾಸಾನುರೂಪೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಂವಿಭಜಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ದಸ್ಸಾಮ. ಸಮ್ಪಾದೇಸ್ಸಾಮಾತಿ ಸಮ್ಪಾದಯಿಸ್ಸಾಮ.

ಅಧುತ್ತೀತಿ ¶ ಪುರಿಸಧುತ್ತಸುರಾಧುತ್ತತಾವಸೇನ ಅಧುತ್ತಿಯೋ. ಅಥೇನೀತಿ ಅಥೇನಿಯೋ ಅಚೋರಿಯೋ. ಅಸೋಣ್ಡೀತಿ ಸುರಾಸೋಣ್ಡತಾದಿವಸೇನ ಅಸೋಣ್ಡಿಯೋ.

ಏವಂ ಸುತ್ತನ್ತಂ ನಿಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಗಾಥಾಹಿ ಕೂಟಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಯೋ ನಂ ಭರತಿ ಸಬ್ಬದಾತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಭರತೀತಿ ಪೋಸತಿ ಪಟಿಜಗ್ಗತಿ. ಸಬ್ಬಕಾಮಹರನ್ತಿ ಸಬ್ಬಕಾಮದದಂ. ಸೋತ್ಥೀತಿ ಸುಇತ್ಥೀ. ಏವಂ ವತ್ತತೀತಿ ಏತ್ತಕಂ ವತ್ತಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ವತ್ತತಿ. ಮನಾಪಾ ನಾಮ ತೇ ದೇವಾತಿ ನಿಮ್ಮಾನರತೀ ದೇವಾ. ತೇ ಹಿ ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛಿತಂ ¶ ರೂಪಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ಅಭಿರಮಣತೋ ನಿಮ್ಮಾನರತೀತಿ ಚ ಮನಾಪಾತಿ ಚ ವುಚ್ಚನ್ತೀತಿ.

೩೪. ಚತುತ್ಥೇ ¶ ಸನ್ದಿಟ್ಠಿಕನ್ತಿ ಸಾಮಂ ಪಸ್ಸಿತಬ್ಬಕಂ. ದಾಯಕೋತಿ ದಾನಸೂರೋ. ನ ಸೋ ಸದ್ಧಾಮತ್ತಕೇನೇವ ತಿಟ್ಠತಿ, ಪರಿಚ್ಚಜಿತುಮ್ಪಿ ಸಕ್ಕೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ದಾನಪತೀತಿ ಯಂ ದಾನಂ ದೇತಿ, ತಸ್ಸ ಪತಿ ಹುತ್ವಾ ದೇತಿ, ನ ದಾಸೋ, ನ ಸಹಾಯೋ. ಯೋ ಹಿ ಅತ್ತನಾ ಮಧುರಂ ಭುಞ್ಜತಿ, ಪರೇಸಂ ಅಮಧುರಂ ದೇತಿ, ಸೋ ದಾನಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಸ್ಸ ದಾಸೋ ಹುತ್ವಾ ದೇತಿ. ಯೋ ಯಂ ಅತ್ತನಾ ಭುಞ್ಜತಿ, ತದೇವ ದೇತಿ, ಸೋ ಸಹಾಯೋ ಹುತ್ವಾ ದೇತಿ. ಯೋ ಪನ ಅತ್ತನಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಯಾಪೇತಿ, ಪರೇಸಂ ಮಧುರಂ ದೇತಿ, ಸೋ ಪತಿ ಜೇಟ್ಠಕೋ ಸಾಮೀ ಹುತ್ವಾ ದೇತಿ. ತಾದಿಸಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ – ‘‘ದಾನಪತೀ’’ತಿ.

ಅಮಙ್ಕುಭೂತೋತಿ ನ ನಿತ್ತೇಜಭೂತೋ. ವಿಸಾರದೋತಿ ಞಾಣಸೋಮನಸ್ಸಪ್ಪತ್ತೋ. ಸಹಬ್ಯತಂ ಗತಾತಿ ಸಹಭಾವಂ ಏಕೀಭಾವಂ ಗತಾ. ಕತಾವಕಾಸಾತಿ ಯೇನ ಕಮ್ಮೇನ ತತ್ಥ ಅವಕಾಸೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ಕತತ್ತಾ ಕತಾವಕಾಸಾ. ತಂ ಪನ ಯಸ್ಮಾ ಕುಸಲಮೇವ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಕತಕುಸಲಾತಿ ವುತ್ತಂ. ಮೋದರೇತಿ ಮೋದನ್ತಿ ಪಮೋದನ್ತಿ. ಅಸಿತಸ್ಸಾತಿ ಅನಿಸ್ಸಿತಸ್ಸ ತಥಾಗತಸ್ಸ. ತಾದಿನೋತಿ ತಾದಿಲಕ್ಖಣಂ ಪತ್ತಸ್ಸ.

೩೫. ಪಞ್ಚಮೇ ಗಿಹಿಧಮ್ಮಾ ಅನಪಗತೋ ಹೋತೀತಿ ಅಖಣ್ಡಪಞ್ಚಸೀಲೋ ಹೋತಿ. ಸತಂ ಧಮ್ಮಂ ಅನುಕ್ಕಮನ್ತಿ ಸಪ್ಪುರಿಸಾನಂ ಮಹಾಪುರಿಸಾನಂ ಧಮ್ಮಂ ಅನುಕ್ಕಮನ್ತೋ ¶ . ಸನ್ತೋ ¶ ನಂ ಭಜನ್ತೀತಿ ಸಪ್ಪುರಿಸಾ ಬುದ್ಧಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧತಥಾಗತಸಾವಕಾ ಏತಂ ಭಜನ್ತಿ.

೩೬. ಛಟ್ಠೇ ಕಾಲದಾನಾನೀತಿ ಯುತ್ತದಾನಾನಿ, ಪತ್ತದಾನಾನಿ ಅನುಚ್ಛವಿಕದಾನಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ನವಸಸ್ಸಾನೀತಿ ಅಗ್ಗಸಸ್ಸಾನಿ. ನವಫಲಾನೀತಿ ಆರಾಮತೋ ಪಠಮುಪ್ಪನ್ನಾನಿ ಅಗ್ಗಫಲಾನಿ. ಪಠಮಂ ಸೀಲವನ್ತೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತೀತಿ ಪಠಮಂ ಸೀಲವನ್ತಾನಂ ದತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಅತ್ತನಾ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ. ವದಞ್ಞೂತಿ ಭಾಸಿತಞ್ಞೂ. ಕಾಲೇನ ದಿನ್ನನ್ತಿ ಯುತ್ತಪ್ಪತ್ತಕಾಲೇನ ದಿನ್ನಂ. ಅನುಮೋದನ್ತೀತಿ ಏಕಮನ್ತೇ ಠಿತಾ ಅನುಮೋದನ್ತಿ. ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚನ್ತಿ ಕಾಯೇನ ವೇಯ್ಯಾವಟಿಕಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಿ. ಅಪ್ಪಟಿವಾನಚಿತ್ತೋತಿ ಅನುಕ್ಕಣ್ಠಿತಚಿತ್ತೋ. ಯತ್ಥ ದಿನ್ನಂ ಮಹಪ್ಫಲನ್ತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ದಿನ್ನಂ ಮಹಪ್ಫಲಂ ಹೋತಿ, ತತ್ಥ ದದೇಯ್ಯ.

೩೭. ಸತ್ತಮೇ ¶ ಆಯುಂ ದೇತೀತಿ ಆಯುದಾನಂ ದೇತಿ. ವಣ್ಣನ್ತಿ ಸರೀರವಣ್ಣಂ. ಸುಖನ್ತಿ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕಸುಖಂ. ಬಲನ್ತಿ ಸರೀರಥಾಮಂ. ಪಟಿಭಾನನ್ತಿ ಯುತ್ತಮುತ್ತಪ್ಪಟಿಭಾನಂ.

೩೮. ಅಟ್ಠಮೇ ಅನುಕಮ್ಪನ್ತೀತಿ ಅನುಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಿ. ಖನ್ಧಿಮಾವ ಮಹಾದುಮೋತಿ ಖನ್ಧಸಮ್ಪನ್ನೋ ಮಹಾರುಕ್ಖೋ ವಿಯ. ಮನೋರಮೇ ಆಯತನೇತಿ ರಮಣೀಯೇ ಸಮೋಸರಣಟ್ಠಾನೇ. ಛಾಯಂ ಛಾಯತ್ಥಿಕಾ ಯನ್ತೀತಿ ಛಾಯಾಯ ಅತ್ಥಿಕಾವ ಛಾಯಂ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತಿ. ನಿವಾತವುತ್ತಿನ್ತಿ ನೀಚವುತ್ತಿಂ. ಅತ್ಥದ್ಧನ್ತಿ ಕೋಧಮಾನಥದ್ಧತಾಯ ರಹಿತಂ. ಸೋರತನ್ತಿ ಸೋರಚ್ಚೇನ ಸುಚಿಸೀಲೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಂ. ಸಖಿಲನ್ತಿ ಸಮ್ಮೋದಕಂ.

೩೯. ನವಮೇ ಭತೋ ವಾ ನೋ ಭರಿಸ್ಸತೀತಿ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಥಞ್ಞಪಾಯನಹತ್ಥಪಾದವಡ್ಢನಾದೀಹಿ ಭತೋ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತೋ ಅಮ್ಹೇ ಮಹಲ್ಲಕಕಾಲೇ ¶ ಹತ್ಥಪಾದಧೋವನ-ನ್ಹಾಪನಯಾಗುಭತ್ತದಾನಾದೀಹಿ ಭರಿಸ್ಸತಿ. ಕಿಚ್ಚಂ ವಾ ನೋ ಕರಿಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ತನೋ ಕಮ್ಮಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ರಾಜಕುಲಾದೀಸು ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಕಿಚ್ಚಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕರಿಸ್ಸತಿ ¶ . ಕುಲವಂಸೋ ಚಿರಂ ಠಸ್ಸತೀತಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಕಂ ಖೇತ್ತವತ್ಥುಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣಾದಿಂ ಅವಿನಾಸೇತ್ವಾ ರಕ್ಖನ್ತೇ ಪುತ್ತೇ ಕುಲವಂಸೋ ಚಿರಂ ಠಸ್ಸತಿ, ಅಮ್ಹೇಹಿ ವಾ ಪವತ್ತಿತಾನಿ ಸಲಾಕಭತ್ತಾದೀನಿ ಅನುಪಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪವತ್ತೇಸ್ಸತಿ, ಏವಮ್ಪಿ ನೋ ಕುಲವಂಸೋ ಚಿರಂ ಠಸ್ಸತಿ. ದಾಯಜ್ಜಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀತಿ ಕುಲವಂಸಾನುರೂಪಾಯ ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಅತ್ತಾನಂ ದಾಯಜ್ಜಾರಹಂ ಕರೋನ್ತೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಕಂ ದಾಯಜ್ಜಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ. ದಕ್ಖಿಣಂ ಅನುಪ್ಪದಸ್ಸತೀತಿ ಪತ್ತಿದಾನಂ ಕತ್ವಾ ತತಿಯದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದಾನಂ ಅನುಪ್ಪದಸ್ಸತಿ.

ಸನ್ತೋ ಸಪ್ಪುರಿಸಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಮಾತಾಪಿತೂಸು ಸಮ್ಮಾ ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಸನ್ತೋ ಸಪ್ಪುರಿಸಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಪುಬ್ಬೇ ಕತಮನುಸ್ಸರನ್ತಿ ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ಪಠಮತರಂ ಕತಗುಣಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತಾ. ಓವಾದಕಾರೀತಿ ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ದಿನ್ನಸ್ಸ ಓವಾದಸ್ಸ ಕತ್ತಾ. ಭತಪೋಸೀತಿ ಯೇಹಿ ಭತೋ, ತೇಸಂ ಪೋಸಕೋ. ಪಸಂಸಿಯೋತಿ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಮಹಾಜನೇನ ಪಸಂಸಿತಬ್ಬೋ ಹೋತಿ.

೪೦. ದಸಮೇ ¶ ಮಹಾಸಾಲಾತಿ ಮಹಾರುಕ್ಖಾ. ಸಾಖಾಪತ್ತಪಲಾಸೇನ ವಡ್ಢನ್ತೀತಿ ಖುದ್ದಕಸಾಖಾಹಿ ಚ ಪತ್ತಸಙ್ಖಾತೇನ ಚ ಪಲಾಸೇನ ವಡ್ಢನ್ತಿ. ಅರಞ್ಞಸ್ಮಿನ್ತಿ ಅಗಾಮಕೇ ಪದೇಸೇ. ಬ್ರಹಾವನೇತಿ ಮಹಾವನೇ ಅಟವಿಯಂ. ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವಾತಿ.

೪೧. ಪಞ್ಚಮಸ್ಸ ¶ ಪಠಮೇ ಭೋಗಾನಂ ಆದಿಯಾತಿ ಭೋಗಾನಂ ಆದಾತಬ್ಬಕಾರಣಾನಿ. ಉಟ್ಠಾನವೀರಿಯಾಧಿಗತೇಹೀತಿ ಉಟ್ಠಾನಸಙ್ಖಾತೇನ ವೀರಿಯೇನ ಅಧಿಗತೇಹಿ. ಬಾಹಾಬಲಪರಿಚಿತೇಹೀತಿ ಬಾಹುಬಲೇನ ಸಞ್ಚಿತೇಹಿ. ಸೇದಾವಕ್ಖಿತ್ತೇಹೀತಿ ಸೇದಂ ಅವಕ್ಖಿಪೇತ್ವಾ ಉಪ್ಪಾದಿತೇಹಿ. ಧಮ್ಮಿಕೇಹೀತಿ ಧಮ್ಮಯುತ್ತೇಹಿ. ಧಮ್ಮಲದ್ಧೇಹೀತಿ ದಸಕುಸಲಕಮ್ಮಂ ಅಕೋಪೇತ್ವಾ ಲದ್ಧೇಹಿ. ಪೀಣೇತೀತಿ ಪೀಣಿತಂ ¶ ಥೂಲಂ ಕರೋತಿ. ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಚತುಕ್ಕನಿಪಾತೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ದುತಿಯಂ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ.

೪೩. ತತಿಯೇ ಆಯುಸಂವತ್ತನಿಕಾ ಪಟಿಪದಾತಿ ದಾನಸೀಲಾದಿಕಾ ಪುಞ್ಞಪಟಿಪದಾ. ಸೇಸೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಅತ್ಥಾಭಿಸಮಯಾತಿ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಅಭಿಸಮಾಗಮೇನ, ಅತ್ಥಪ್ಪಟಿಲಾಭೇನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೪೪. ಚತುತ್ಥೇ ¶ ಉಗ್ಗೋತಿ ಗುಣೇಹಿ ಉಗ್ಗತತ್ತಾ ಏವಂಲದ್ಧನಾಮೋ. ಸಾಲಪುಪ್ಫಕಂ ಖಾದನೀಯನ್ತಿ ಚತುಮಧುರಯೋಜಿತೇನ ಸಾಲಿಪಿಟ್ಠೇನ ಕತಂ ಸಾಲಪುಪ್ಫಸದಿಸಂ ಖಾದನೀಯಂ. ತಞ್ಹಿ ಪಞ್ಞಾಯಮಾನವಣ್ಟಪತ್ತಕೇಸರಂ ಕತ್ವಾ ಜೀರಕಾದಿಸಮ್ಭಾರಯುತ್ತೇ ಸಪ್ಪಿಮ್ಹಿ ಪಚಿತ್ವಾ ಸಪ್ಪಿಂ ವಿನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಕೋಲುಮ್ಬೇ ಪೂರೇತ್ವಾ ಗನ್ಧವಾಸಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಪಿದಹಿತ್ವಾ ಲಞ್ಛೇತ್ವಾ ಠಪಿತಂ ¶ ಹೋತಿ. ತಂ ಸೋ ಯಾಗುಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅನ್ತರಭತ್ತೇ ದಾತುಕಾಮೋ ಏವಮಾಹ. ಪಟಿಗ್ಗಹೇಸಿ ಭಗವಾತಿ ದೇಸನಾಮತ್ತಮೇತಂ, ಉಪಾಸಕೋ ಪನ ತಂ ಭಗವತೋ ಚ ಪಞ್ಚನ್ನಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಂ ಅದಾಸಿ. ಯಥಾ ಚ ತಂ, ಏವಂ ಸೂಕರಮಂಸಾದೀನಿಪಿ. ತತ್ಥ ಸಮ್ಪನ್ನಕೋಲಕನ್ತಿ ಸಮ್ಪನ್ನಬದರಂ. ಸೂಕರಮಂಸನ್ತಿ ಮಧುರರಸೇಹಿ ಬದರೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಜೀರಕಾದಿಸಮ್ಭಾರೇಹಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಂ ಏಕಸಂವಚ್ಛರಿಕಸೂಕರಮಂಸಂ. ನಿಬ್ಬತ್ತತೇಲಕನ್ತಿ ವಿನಿವತ್ತಿತತೇಲಂ. ನಾಲಿಯಸಾಕನ್ತಿ ಸಾಲಿಪಿಟ್ಠೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಜೀರಕಾದಿಸಂಯುತ್ತೇ ಸಪ್ಪಿಮ್ಹಿ ಪಚಿತ್ವಾ ಚತುಮಧುರೇನ ಯೋಜೇತ್ವಾ ವಾಸಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಠಪಿತಂ ನಾಲಿಯಸಾಕಂ. ನೇತಂ ಭಗವತೋ ಕಪ್ಪತೀತಿ ಏತ್ಥ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ಉಪಾದಾಯ ಕಪ್ಪಿಯಮ್ಪಿ ನ ಕಪ್ಪತೀತಿ ವುತ್ತಂ, ಸೇಟ್ಠಿ ಪನ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ತಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ರಾಸಿಂ ಕತ್ವಾ ಯಂ ಯಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ, ತಂ ತಂ ಅನ್ತರಾಪಣಂ ಪಹಿಣಿತ್ವಾ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಉಪಭೋಗಪರಿಭೋಗಭಣ್ಡಂ ಅದಾಸಿ. ಚನ್ದನಫಲಕಂ ನಾತಿಮಹನ್ತಂ ದೀಘತೋ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯರತನಂ, ತಿರಿಯಂ ದಿಯಡ್ಢರತನಂ, ಸಾರವರಭಣ್ಡತ್ತಾ ಪನ ಮಹಗ್ಘಂ ಅಹೋಸಿ. ಭಗವಾ ತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಖಣ್ಡಾಖಣ್ಡಿಕಂ ಛೇದಾಪೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಞ್ಜನಪಿಸನತ್ಥಾಯ ದಾಪೇಸಿ.

ಉಜ್ಜುಭೂತೇಸೂತಿ ¶ ಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತೇಹಿ ಉಜುಕೇಸು. ಛನ್ದಸಾತಿ ಪೇಮೇನ. ಚತ್ತನ್ತಿಆದೀಸು ಪರಿಚ್ಚಾಗವಸೇನ ಚತ್ತಂ. ಮುತ್ತಚಾಗತಾಯ ಮುತ್ತಂ. ಅನಪೇಕ್ಖಚಿತ್ತತಾಯ ಚಿತ್ತೇನ ನ ಉಗ್ಗಹಿತನ್ತಿ ಅನುಗ್ಗಹೀತಂ. ಖೇತ್ತೂಪಮೇತಿ ¶ ವಿರುಹನಟ್ಠೇನ ಖೇತ್ತಸದಿಸೇ.

ಅಞ್ಞತರಂ ಮನೋಮಯನ್ತಿ ಸುದ್ಧಾವಾಸೇಸು ಏಕಂ ಝಾನಮನೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ದೇವಕಾಯಂ. ಯಥಾಧಿಪ್ಪಾಯೋತಿ ಯಥಾಜ್ಝಾಸಯೋ. ಇಮಿನಾ ಕಿಂ ಪುಚ್ಛತಿ? ತಸ್ಸ ಕಿರ ಮನುಸ್ಸಕಾಲೇ ಅರಹತ್ತತ್ಥಾಯ ಅಜ್ಝಾಸಯೋ ಅಹೋಸಿ, ತಂ ಪುಚ್ಛಾಮೀತಿ ಪುಚ್ಛತಿ. ದೇವಪುತ್ತೋಪಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತತಾಯ ತಗ್ಘ ಮೇ ಭಗವಾ ಯಥಾಧಿಪ್ಪಾಯೋತಿ ಆಹ. ಯತ್ಥ ಯತ್ಥೂಪಪಜ್ಜತೀತಿ ತೀಸು ವಾ ಕುಲಸಮ್ಪತ್ತೀಸು ಛಸು ವಾ ಕಾಮಸಗ್ಗೇಸು ಯತ್ಥ ಯತ್ಥ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತತ್ಥ ತತ್ಥ ದೀಘಾಯು ಯಸವಾ ಹೋತೀತಿ. ಪಞ್ಚಮಂ ಚತುಕ್ಕನಿಪಾತೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಛಟ್ಠಸತ್ತಮಾನಿ ಉತ್ತಾನತ್ಥಾನೇವ.

೪೮. ಅಟ್ಠಮೇ ¶ ಅಲಬ್ಭನೀಯಾನೀತಿ ಅಲದ್ಧಬ್ಬಾನಿ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಲಭಿತುಂ. ಠಾನಾನೀತಿ ಕಾರಣಾನಿ. ಜರಾಧಮ್ಮಂ ಮಾ ಜೀರೀತಿ ಯಂ ಮಯ್ಹಂ ಜರಾಸಭಾವಂ, ತಂ ಮಾ ಜೀರತು. ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ನಚ್ಛಾದೇಯ್ಯಾತಿ ನ ರುಚ್ಚೇಯ್ಯ. ಅಬ್ಬುಹೀತಿ ನೀಹರಿ.

ಯತೋತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ. ಆಪದಾಸೂತಿ ಉಪದ್ದವೇಸು. ನ ವೇಧತೀತಿ ನ ಕಮ್ಪತಿ ನಾನುಸೋಚತಿ. ಅತ್ಥವಿನಿಚ್ಛಯಞ್ಞೂತಿ ಕಾರಣತ್ಥವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಕುಸಲೋ. ಪುರಾಣನ್ತಿ ನಿಬ್ಬಿಕಾರತಾಯ ಪೋರಾಣಕಮೇವ. ಜಪ್ಪೇನಾತಿ ವಣ್ಣಭಣನೇನ. ಮನ್ತೇನಾತಿ ಮಹಾನುಭಾವಮನ್ತಪರಿವತ್ತನೇನ. ಸುಭಾಸಿತೇನಾತಿ ಸುಭಾಸಿತಕಥನೇನ. ಅನುಪ್ಪದಾನೇನಾತಿ ಸತಸ್ಸ ವಾ ಸಹಸ್ಸಸ್ಸ ವಾ ದಾನೇನ. ಪವೇಣಿಯಾ ¶ ವಾತಿ ಕುಲವಂಸೇನ ವಾ, ‘‘ಇದಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪವೇಣಿಯಾ ಆಚಿಣ್ಣಂ, ಇದಂ ಅನಾಚಿಣ್ಣ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಪವೇಣಿಕಥನೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾ ಯಥಾ ಯತ್ಥ ಲಭೇಥ ಅತ್ಥನ್ತಿ ಏತೇಸು ಜಪ್ಪಾದೀಸು ಯೇನ ಯೇನ ಯತ್ಥ ಯತ್ಥ ಠಾನೇ ಜರಾಧಮ್ಮಾದೀನಂ ಅಜೀರಣತಾದಿಅತ್ಥಂ ಲಭೇಯ್ಯ. ತಥಾ ತಥಾ ತತ್ಥ ಪರಕ್ಕಮೇಯ್ಯಾತಿ ತೇನ ತೇನ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಪರಕ್ಕಮಂ ಕರೇಯ್ಯ. ಕಮ್ಮಂ ದಳ್ಹನ್ತಿ ವಟ್ಟಗಾಮಿಕಮ್ಮಂ ಮಯಾ ಥಿರಂ ಕತ್ವಾ ಆಯೂಹಿತಂ, ಸ್ವಾಹಂ ಇದಾನಿ ಕಿನ್ತಿ ಕರೋಮೀತಿ ಏವಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಅಧಿವಾಸೇಯ್ಯಾತಿ.

೪೯. ನವಮೇ ¶ ಉಪಕಣ್ಣಕೇತಿ ಕಣ್ಣಮೂಲೇ. ದುಮ್ಮನೋತಿ ದುಟ್ಠುಮನೋ. ಪತ್ತಕ್ಖನ್ಧೋತಿ ಪತಿತಕ್ಖನ್ಧೋ. ಪಜ್ಝಾಯನ್ತೋತಿ ಚಿನ್ತಯನ್ತೋ. ಅಪ್ಪಟಿಭಾನೋತಿ ನಿಪ್ಪಟಿಭಾನೋ ಹುತ್ವಾ. ಸೇಸಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯಮೇವ.

೫೦. ದಸಮೇ ಅಜ್ಝೋಮುಚ್ಛಿತೋತಿ ಅಧಿಓಮುಚ್ಛಿತೋ ಗಿಲಿತ್ವಾ ಪರಿನಿಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಗಹಣಸಭಾವಾಯ ಅತಿರೇಕಮುಚ್ಛಾಯ ತಣ್ಹಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ. ಮಹಚ್ಚಾ ರಾಜಾನುಭಾವೇನಾತಿ ಮಹತಾ ರಾಜಾನುಭಾವೇನ, ಅಟ್ಠಾರಸಹಿ ಸೇನೀಹಿ ಪರಿವಾರಿತೋ ಮಹತಿಯಾ ರಾಜಿದ್ಧಿಯಾ ಪಾಯಾಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಗ್ಘಾತಿ ಏಕಂಸತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ ¶ , ಏಕಂಸೇನೇವ ಸೋಕಸಲ್ಲಹರಣೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇತಿ ರಾಜಾ ಇಮಂ ಓವಾದಂ ಸುತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಠಿತೋ ಧಮ್ಮೇನ ಸಮೇನ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಸಗ್ಗಪರಾಯಣೋ ಅಹೋಸಿ.

೫೧. ದುತಿಯಸ್ಸ ¶ ¶ ¶ ಪಠಮೇ ಆವರಣವಸೇನ ಆವರಣಾ. ನೀವರಣವಸೇನ ನೀವರಣಾ. ಚೇತೋ ಅಜ್ಝಾರುಹನ್ತೀತಿ ಚೇತಸೋ ಅಜ್ಝಾರುಹಾ. ವಿಪಸ್ಸನಾಪಞ್ಞಞ್ಚ ಮಗ್ಗಪಞ್ಞಞ್ಚ ಉಪ್ಪತ್ತಿನಿವಾರಣಟ್ಠೇನ ದುಬ್ಬಲಂ ಕರೋನ್ತೀತಿ ಪಞ್ಞಾಯ ದುಬ್ಬಲೀಕರಣಾ. ಯಾ ವಾ ಏತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ವೋಕಿಣ್ಣಾ ಪಞ್ಞಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಂ ದುಬ್ಬಲಂ ಕರೋನ್ತೀತಿಪಿ ಪಞ್ಞಾಯ ದುಬ್ಬಲೀಕರಣಾ. ಅಬಲಾಯಾತಿ ಪಞ್ಚನೀವರಣಪರಿಯೋನದ್ಧತ್ತಾ ಅಪಗತಬಲಾಯ. ಉತ್ತರಿ ವಾ ಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಾ ಅಲಮರಿಯಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸೇಸನ್ತಿ ದಸಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಸಙ್ಖಾತಾ ಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಾ ಉತ್ತರಿ ಅರಿಯಭಾವಂ ಕಾತುಂ ಸಮತ್ಥಂ ಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸೇಸಂ. ಹಾರಹಾರಿನೀತಿ ಹರಿತಬ್ಬಂ ಹರಿತುಂ ಸಮತ್ಥಾ. ನಙ್ಗಲಮುಖಾನೀತಿ ಮಾತಿಕಾಮುಖಾನಿ. ತಾನಿ ಹಿ ನಙ್ಗಲಸರಿಕ್ಖಕತ್ತಾ ನಙ್ಗಲೇಹಿ ಚ ಖತತ್ತಾ ನಙ್ಗಲಮುಖಾನೀತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ.

ಏವಮೇವ ಖೋತಿ ಏತ್ಥ ಸೋತಂ ವಿಯ ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ, ಉಭತೋ ನಙ್ಗಲಮುಖಾನಂ ವಿವರಣಕಾಲೋ ವಿಯ ಛಸು ದ್ವಾರೇಸು ಸಂವರಸ್ಸ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಕಾಲೋ, ಮಜ್ಝೇನದಿಯಾ ರುಕ್ಖಪಾದೇ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ಪಲಾಲತಿಣಮತ್ತಿಕಾಹಿ ಆವರಣೇ ಕತೇ ಉದಕಸ್ಸ ವಿಕ್ಖಿತ್ತವಿಸಟಬ್ಯಾದಿಣ್ಣಕಾಲೋ ವಿಯ ಪಞ್ಚಹಿ ನೀವರಣೇಹಿ ಪರಿಯೋನದ್ಧಕಾಲೋ, ಏವಂ ಆವರಣೇ ಕತೇ ವಿಹತವೇಗಸ್ಸ ಉದಕಸ್ಸ ತಿಣಪಲಾಲಾದೀನಿ ¶ ಪರಿಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಸಮುದ್ದಂ ಪಾಪುಣಿತುಂ ಅಸಮತ್ಥಕಾಲೋ ವಿಯ ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣೇನ ಸಬ್ಬಾಕುಸಲೇ ವಿದ್ಧಂಸೇತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಾನಸಾಗರಂ ಪಾಪುಣಿತುಂ ಅಸಮತ್ಥಕಾಲೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಸುಕ್ಕಪಕ್ಖೇ ವುತ್ತವಿಪಲ್ಲಾಸೇನ ಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ವಟ್ಟವಿವಟ್ಟಂ ಕಥಿತಂ. ದುತಿಯಂ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ.

೫೩. ತತಿಯೇ ¶ ಪಧಾನಿಯಙ್ಗಾನೀತಿ ಪಧಾನಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪದಹನಭಾವೋ, ಪಧಾನಮಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಪಧಾನಿಯೋ, ಪಧಾನಿಯಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅಙ್ಗಾನೀತಿ ಪಧಾನಿಯಙ್ಗಾನಿ. ಸದ್ಧೋತಿ ಸದ್ಧಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ. ಸದ್ಧಾ ಪನೇಸಾ ಆಗಮಸದ್ಧಾ ಅಧಿಗಮಸದ್ಧಾ ಓಕಪ್ಪನಸದ್ಧಾ ಪಸಾದಸದ್ಧಾತಿ ಚತುಬ್ಬಿಧಾ. ತತ್ಥ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ ಸದ್ಧಾ, ಅಭಿನೀಹಾರತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಆಗತತ್ತಾ ಆಗಮಸದ್ಧಾ ನಾಮ. ಅರಿಯಸಾವಕಾನಂ ¶ ಪಟಿವೇಧೇನ ಅಧಿಗತತ್ತಾ ಅಧಿಗಮಸದ್ಧಾ ನಾಮ. ಬುದ್ಧೋ ಧಮ್ಮೋ ಸಙ್ಘೋತಿ ವುತ್ತೇ ಅಚಲಭಾವೇನ ಓಕಪ್ಪನಂ ಓಕಪ್ಪನಸದ್ಧಾ ನಾಮ. ಪಸಾದುಪ್ಪತ್ತಿ ಪಸಾದಸದ್ಧಾ ನಾಮ. ಇಧ ಓಕಪ್ಪನಸದ್ಧಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ. ಬೋಧಿನ್ತಿ ಚತುಮಗ್ಗಞಾಣಂ. ತಂ ಸುಪ್ಪಟಿವಿದ್ಧಂ ತಥಾಗತೇನಾತಿ ಸದ್ದಹತಿ. ದೇಸನಾಸೀಸಮೇವ ಚೇತಂ, ಇಮಿನಾ ಪನ ಅಙ್ಗೇನ ತೀಸುಪಿ ರತನೇಸು ಸದ್ಧಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ. ಯಸ್ಸ ಹಿ ಬುದ್ಧಾದೀಸು ಪಸಾದೋ ಬಲವಾ, ತಸ್ಸ ಪಧಾನವೀರಿಯಂ ಇಜ್ಝತಿ.

ಅಪ್ಪಾಬಾಧೋತಿ ಅರೋಗೋ. ಅಪ್ಪಾತಙ್ಕೋತಿ ನಿದ್ದುಕ್ಖೋ. ಸಮವೇಪಾಕಿನಿಯಾತಿ ಸಮವಿಪಾಕಿನಿಯಾ. ಗಹಣಿಯಾತಿ ಕಮ್ಮಜತೇಜೋಧಾತುಯಾ. ನಾತಿಸೀತಾಯ ನಾಚ್ಚುಣ್ಹಾಯಾತಿ ಅತಿಸೀತಲಗ್ಗಹಣಿಕೋ ಹಿ ಸೀತಭೀರುಕೋ ಹೋತಿ, ಅಚ್ಚುಣ್ಹಗ್ಗಹಣಿಕೋ ಉಣ್ಹಭೀರುಕೋ, ತೇಸಂ ಪಧಾನಂ ನ ಇಜ್ಝತಿ, ಮಜ್ಝಿಮಗ್ಗಹಣಿಕಸ್ಸ ಇಜ್ಝತಿ. ತೇನಾಹ – ಮಜ್ಝಿಮಾಯ ಪಧಾನಕ್ಖಮಾಯಾತಿ. ಯಥಾಭೂತಂ ¶ ಅತ್ತಾನಂ ಆವಿಕತ್ತಾತಿ ಯಥಾಭೂತಂ ಅತ್ತನೋ ಅಗುಣಂ ಪಕಾಸೇತಾ. ಉದಯತ್ಥಗಾಮಿನಿಯಾತಿ ಉದಯಞ್ಚ ಅತ್ಥಞ್ಚ ಗನ್ತುಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತುಂ ಸಮತ್ಥಾಯ. ಏತೇನ ಪಞ್ಞಾಸಲಕ್ಖಣಪರಿಗ್ಗಾಹಕಂ ಉದಯಬ್ಬಯಞಾಣಂ ವುತ್ತಂ. ಅರಿಯಾಯಾತಿ ಪರಿಸುದ್ಧಾಯ. ನಿಬ್ಬೇಧಿಕಾಯಾತಿ ಅನಿಬ್ಬಿದ್ಧಪುಬ್ಬೇ ಲೋಭಕ್ಖನ್ಧಾದಯೋ ನಿಬ್ಬಿಜ್ಝಿತುಂ ಸಮತ್ಥಾಯ. ಸಮ್ಮಾ ದುಕ್ಖಕ್ಖಯಗಾಮಿನಿಯಾತಿ ತದಙ್ಗವಸೇನ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಪಹೀನತ್ತಾ ಯಂ ದುಕ್ಖಂ ಖೀಯತಿ, ತಸ್ಸ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಖಯಗಾಮಿನಿಯಾ. ಇತಿ ಸಬ್ಬೇಹಿಪಿ ಇಮೇಹಿ ಪದೇಹಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಞ್ಞಾವ ಕಥಿತಾ. ದುಪ್ಪಞ್ಞಸ್ಸ ಹಿ ಪಧಾನಂ ನ ಇಜ್ಝತಿ.

೫೪. ಚತುತ್ಥೇ ಪಧಾನಾಯಾತಿ ವೀರಿಯಕರಣತ್ಥಾಯ. ನ ಸುಕರಂ ಉಞ್ಛೇನ ಪಗ್ಗಹೇನ ಯಾಪೇತುನ್ತಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಞ್ಛಾಚರಿಯಾಯ ಯಾಪೇತುಂ. ಇಮಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಸುತ್ತೇ ವಟ್ಟವಿವಟ್ಟಮೇವ ಕಥಿತಂ.

೫೫. ಪಞ್ಚಮೇ ¶ ಪರಿಯಾದಾಯ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಪರಿಯಾದಿಯಿತ್ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಖೇಪೇತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ. ಉಗ್ಘಾತಿತಾತಿ ಉದ್ಧುಮಾತಾ.

ಅಸಿಹತ್ಥೇನಾತಿ ಸೀಸಚ್ಛೇದನತ್ಥಾಯ ಅಸಿಂ ಆದಾಯ ಆಗತೇನಾಪಿ. ಪಿಸಾಚೇನಾತಿ ಖಾದಿತುಂ ಆಗತಯಕ್ಖೇನಾಪಿ. ಆಸೀದೇತಿ ಘಟ್ಟೇಯ್ಯ. ಮಞ್ಜುನಾತಿ ಮುದುಕೇನ. ಕಾಮೋಘವುಳ್ಹಾನನ್ತಿ ಕಾಮೋಘೇನ ವುಳ್ಹಾನಂ ಕಡ್ಢಿತಾನಂ. ಕಾಲಂ ¶ ಗತಿ ಭವಾಭವನ್ತಿ ¶ ವಟ್ಟಕಾಲಂ ಗತಿಞ್ಚ ಪುನಪ್ಪುನಬ್ಭವೇ ಚ. ಪುರಕ್ಖತಾತಿ ಪುರೇಚಾರಿಕಾ ಪುರತೋ ಗತಾಯೇವ. ಯೇ ಚ ಕಾಮೇ ಪರಿಞ್ಞಾಯಾತಿ ಯೇ ಪಣ್ಡಿತಾ ದುವಿಧೇಪಿ ಕಾಮೇ ತೀಹಿ ಪರಿಞ್ಞಾಹಿ ಪರಿಜಾನಿತ್ವಾ. ಚರನ್ತಿ ಅಕುತೋಭಯಾತಿ ಖೀಣಾಸವಾನಂ ಕುತೋಚಿ ಭಯಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ತೇ ಅಕುತೋಭಯಾ ಹುತ್ವಾ ಚರನ್ತಿ. ಪಾರಙ್ಗತಾತಿ ಪಾರಂ ವುಚ್ಚತಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ, ತಂ ಉಪಗತಾ, ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಠಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಆಸವಕ್ಖಯನ್ತಿ ಅರಹತ್ತಂ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ವಟ್ಟಮೇವ ಕಥೇತ್ವಾ ಗಾಥಾಸು ವಟ್ಟವಿವಟ್ಟಂ ಕಥಿತಂ.

೫೬. ಛಟ್ಠೇ ಮಧುರಕಜಾತೋತಿ ಸಞ್ಜಾತಗರುಭಾವೋ. ದಿಸಾ ಚ ಮೇ ನ ಪಕ್ಖಾಯನ್ತೀತಿ ಚತಸ್ಸೋ ದಿಸಾ ಚ ಅನುದಿಸಾ ಚ ಮಯ್ಹಂ ನ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತೀತಿ ವದತಿ. ಧಮ್ಮಾ ಚ ಮಂ ನಪ್ಪಟಿಭನ್ತೀತಿ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಧಮ್ಮಾಪಿ ಮೇ ನ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ. ಅನಭಿರತೋ ಚ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರಾಮೀತಿ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋ ಹುತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವಾಸಂ ವಸಾಮಿ. ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮೀತಿ ತಸ್ಸ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಬುದ್ಧವೇನೇಯ್ಯಪುಗ್ಗಲೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ ತಂ ಕಾರಣಂ ಭಗವತೋ ಆರೋಚೇತುಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿ. ಅವಿಪಸ್ಸಕಸ್ಸ ಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನನ್ತಿ ಕುಸಲಧಮ್ಮೇ ಅವಿಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ, ಅನೇಸನ್ತಸ್ಸ ಅಗವೇಸನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಾನಂ ಧಮ್ಮಾನನ್ತಿ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾದೀನಂ ಸತ್ತತಿಂಸಧಮ್ಮಾನಂ.

೭. ಅಭಿಣ್ಹಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತಬ್ಬಠಾನಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ

೫೭. ಸತ್ತಮೇ ಜರಾಧಮ್ಮೋಮ್ಹೀತಿ ಜರಾಸಭಾವೋ ಅಮ್ಹಿ. ಜರಂ ಅನತೀತೋತಿ ಜರಂ ಅನತಿಕ್ಕನ್ತೋ, ಅನ್ತೋಜರಾಯ ಏವ ಚರಾಮಿ. ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಕಮ್ಮಸ್ಸಕೋತಿಆದೀಸು ¶ ಕಮ್ಮಂ ಮಯ್ಹಂ ಸಕಂ ¶ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕನ್ತಿ ಕಮ್ಮಸ್ಸಕೋ ಅಮ್ಹಿ. ಕಮ್ಮಸ್ಸ ದಾಯಾದೋತಿ ಕಮ್ಮದಾಯಾದೋ, ಕಮ್ಮಂ ಮಯ್ಹಂ ದಾಯಜ್ಜಂ ಸನ್ತಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಮ್ಮಂ ಮಯ್ಹಂ ಯೋನಿ ಕಾರಣನ್ತಿ ಕಮ್ಮಯೋನಿ. ಕಮ್ಮಂ ಮಯ್ಹಂ ಬನ್ಧೂತಿ ಕಮ್ಮಬನ್ಧು, ಕಮ್ಮಞಾತಕೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಮ್ಮಂ ಮಯ್ಹಂ ಪಟಿಸರಣಂ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ ಕಮ್ಮಪಟಿಸರಣೋ. ತಸ್ಸ ದಾಯಾದೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ದಾಯಾದೋ ತೇನ ದಿನ್ನಫಲಪಟಿಗ್ಗಾಹಕೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯೋಬ್ಬನಮದೋತಿ ಯೋಬ್ಬನಂ ಆರಬ್ಭ ಉಪ್ಪನ್ನಮದೋ. ಸೇಸೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಮಗ್ಗೋ ಸಞ್ಜಾಯತೀತಿ ಲೋಕುತ್ತರಮಗ್ಗೋ ಸಞ್ಜಾಯತಿ. ಸಂಯೋಜನಾನಿ ಸಬ್ಬಸೋ ಪಹೀಯನ್ತೀತಿ ದಸ ಸಂಯೋಜನಾನಿ ಸಬ್ಬಸೋ ಪಹೀಯನ್ತಿ. ಅನುಸಯಾ ಬ್ಯನ್ತೀಹೋನ್ತೀತಿ ಸತ್ತ ಅನುಸಯಾ ವಿಗತನ್ತಾ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾ ಪರಿವಟುಮಾ ¶ ಹೋನ್ತಿ. ಏವಮೇತ್ಥ ಹೇಟ್ಠಾ ಪಞ್ಚಸು ಠಾನೇಸು ವಿಪಸ್ಸನಾ ಕಥಿತಾ, ಇಮೇಸು ಪಞ್ಚಸು ಲೋಕುತ್ತರಮಗ್ಗೋ.

ಇದಾನಿ ಗಾಥಾಹಿ ಕೂಟಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಬ್ಯಾಧಿಧಮ್ಮಾತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಞತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ನಿರೂಪಧಿನ್ತಿ ಉಪಧಿರಹಿತಂ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಂ ಞತ್ವಾ. ಸಬ್ಬೇ ಮದೇ ಅಭಿಭೋಸ್ಮೀತಿ ಸಬ್ಬೇ ಇಮೇ ತಯೋಪಿ ಮದೇ ಅಧಿಭವಿಂ, ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಠಿತೋಸ್ಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ನೇಕ್ಖಮ್ಮಂ ದಟ್ಠು ಖೇಮತೋತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಖೇಮತೋ ದಿಸ್ವಾ. ತಸ್ಸ ಮೇ ಅಹು ಉಸ್ಸಾಹೋ, ನಿಬ್ಬಾನಂ ಅಭಿಪಸ್ಸತೋತಿ ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಅಭಿಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ ವಾಯಾಮೋ ಅಹೋಸಿ. ಅನಿವತ್ತಿ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜತೋ ಅನಿವತ್ತಿಕೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ, ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವಾಸತೋ ¶ ಅನಿವತ್ತಿಕೋ, ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣತೋ ಅನಿವತ್ತಿಕೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ. ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಪರಾಯಣೋತಿ ಮಗ್ಗಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಪರಾಯಣೋ. ಇಮಿನಾ ಲೋಕುತ್ತರೋ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೋ ಮಗ್ಗೋ ಕಥಿತೋತಿ.

೫೮. ಅಟ್ಠಮೇ ಸಜ್ಜಾನಿ ಧನೂನೀತಿ ಸಜಿಯಾನಿ ಆರೋಪಿತಧನೂನಿ. ಅದ್ದಸೂತಿ ಅದ್ದಸಂಸು. ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ ವಜ್ಜೀತಿ ವಡ್ಢಿಸ್ಸನ್ತಿ ವಜ್ಜಿರಾಜಾನೋ. ಅಪಾನುಭಾತಿ ಅವಡ್ಢಿನಿಸ್ಸಿತಾ ಮಾನಥದ್ಧಾ. ಪಚ್ಛಾಲಿಯಂ ಖಿಪನ್ತೀತಿ ಪಚ್ಛತೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಿಟ್ಠಿಂ ಪಾದೇನ ಪಹರನ್ತಿ. ರಟ್ಠಿಕಸ್ಸಾತಿಆದೀಸು ರಟ್ಠಂ ಭುಞ್ಜತೀತಿ ರಟ್ಠಿಕೋ. ಪಿತರಾ ದತ್ತಂ ಸಾಪತೇಯ್ಯಂ ಭುಞ್ಜತೀತಿ ಪೇತ್ತನಿಕೋ. ಸೇನಾಯ ಪತಿ ಜೇಟ್ಠಕೋತಿ ಸೇನಾಪತಿಕೋ. ಗಾಮಗಾಮಣಿಕಸ್ಸಾತಿ ಗಾಮಾನಂ ಗಾಮಣಿಕಸ್ಸ, ಗಾಮಸಾಮಿಕಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪೂಗಗಾಮಣಿಕಸ್ಸಾತಿ ಗಣಜೇಟ್ಠಕಸ್ಸ. ಕುಲೇಸೂತಿ ತೇಸು ತೇಸು ಕುಲೇಸು. ಪಚ್ಚೇಕಾಧಿಪಚ್ಚಂ ಕಾರೇನ್ತೀತಿ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಜೇಟ್ಠಕಟ್ಠಾನಂ ಕಾರೇನ್ತಿ. ಕಲ್ಯಾಣೇನ ಮನಸಾ ಅನುಕಮ್ಪನ್ತೀತಿ ಸುನ್ದರೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಅನುಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಿ. ಖೇತ್ತಕಮ್ಮನ್ತಸಾಮನ್ತಸಬ್ಯೋಹಾರೇತಿ ಯೇ ಚ ಅತ್ತನೋ ಖೇತ್ತಕಮ್ಮನ್ತಾನಂ ಸಾಮನ್ತಾ ಅನನ್ತರಕ್ಖೇತ್ತಸಾಮಿನೋ, ತೇ ಚ ರಜ್ಜುದಣ್ಡೇಹಿ ಭೂಮಿಪ್ಪಮಾಣಗ್ಗಾಹಕೇ ಸಬ್ಬೋಹಾರೇ ಚ. ಬಲಿಪಟಿಗ್ಗಾಹಿಕಾ ¶ ¶ ದೇವತಾತಿ ಕುಲಪ್ಪವೇಣಿಯಾ ಆಗತಾ ಆರಕ್ಖದೇವತಾ. ಸಕ್ಕರೋತೀತಿ ತಾ ದೇವತಾ ಅಗ್ಗಯಾಗುಭತ್ತಾದೀಹಿ ಸಕ್ಕರೋತಿ.

ಕಿಚ್ಚಕರೋತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಕಿಚ್ಚಾನಂ ಕಾರಕೋ. ಯೇ ಚಸ್ಸ ಅನುಜೀವಿನೋತಿ ಯೇ ಚ ಏತಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಜೀವನ್ತಿ. ಉಭಿನ್ನಞ್ಚೇವ ಅತ್ಥಾಯಾತಿ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಹಿತತ್ಥಾಯ ಪಟಿಪನ್ನೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪುಬ್ಬಪೇತಾನನ್ತಿ ಪರಲೋಕಗತಾನಂ. ದಿಟ್ಠೇ ಧಮ್ಮೇ ಚ ಜೀವತನ್ತಿ ಯೇ ಚ ದಿಟ್ಠೇ ಧಮ್ಮೇ ¶ ಜೀವನ್ತಿ. ಇತಿ ಪದದ್ವಯೇನಾಪಿ ಅತೀತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇ ಞಾತಯೋ ದಸ್ಸೇತಿ. ವಿತ್ತಿಸಞ್ಜನನೋತಿ ತುಟ್ಠಿಜನನೋ. ಘರಮಾವಸನ್ತಿ ಘರಾವಾಸಂ ವಸನ್ತೋ. ಪುಜ್ಜೋ ಹೋತಿ ಪಸಂಸಿಯೋತಿ ಪೂಜೇತಬ್ಬೋ ಚ ಪಸಂಸಿತಬ್ಬೋ ಚ ಹೋತೀತಿ.

೯-೧೦. ವುಡ್ಢಪಬ್ಬಜಿತಸುತ್ತದ್ವಯವಣ್ಣನಾ

೫೯-೬೦. ನವಮೇ ನಿಪುಣೋತಿ ಸಣ್ಹೋ ಸುಖುಮಕಾರಣಞ್ಞೂ. ಆಕಪ್ಪಸಮ್ಪನ್ನೋತಿ ಸಮಣಾಕಪ್ಪೇನ ಸಮ್ಪನ್ನೋ. ದಸಮೇ ಪದಕ್ಖಿಣಗ್ಗಾಹೀತಿ ದಿನ್ನೋವಾದಂ ಪದಕ್ಖಿಣತೋ ಗಣ್ಹನ್ತೋ. ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವಾತಿ.

೬೧-೬೨. ದುತಿಯಸ್ಸ ಪಠಮೇ ಮಹಪ್ಫಲಾತಿ ವಿಪಾಕಫಲೇನ ಮಹಪ್ಫಲಾ. ವಿಪಾಕಾನಿಸಂಸೇನೇವ ಮಹಾನಿಸಂಸಾ. ಅಮತೋಗಧಾತಿ ನಿಬ್ಬಾನಪತಿಟ್ಠಾ. ಸಬ್ಬಲೋಕೇ ¶ ಅನಭಿರತಿಸಞ್ಞಾತಿ ಸಬ್ಬಸ್ಮಿಂ ತೇಧಾತುಸನ್ನಿವೇಸೇ ಲೋಕೇ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಸ್ಸ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಸಞ್ಞಾ. ದುತಿಯಂ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ.

೬೩-೬೪. ತತಿಯೇ ¶ ವರಾದಾಯೀತಿ ಉತ್ತಮಸ್ಸ ವರಸ್ಸ ಆದಾಯಕೋ. ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಚತುತ್ಥೇ ಚ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವಾತಿ.

೬೫. ಪಞ್ಚಮೇ ಅಲಂಸಾಕಚ್ಛೋತಿ ಸಾಕಚ್ಛಾಯ ಯುತ್ತೋ. ಆಗತಂ ಪಞ್ಹನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತಂ ಪಞ್ಹಂ. ಬ್ಯಾಕತ್ತಾ ಹೋತೀತಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಾ ಹೋತಿ.

೬೬. ಛಟ್ಠೇ ¶ ಅಲಂಸಾಜೀವೋತಿ ಸಾಜೀವಾಯ ಯುತ್ತೋ. ಸಾಜೀವೋತಿ ಪಞ್ಹಪುಚ್ಛನಞ್ಚೇವ ಪಞ್ಹವಿಸ್ಸಜ್ಜನಞ್ಚ. ಸಬ್ಬೇಪಿ ಹಿ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿನೋ ಪಞ್ಹಂ ಉಪಜೀವನ್ತಿ, ತೇನೇತಂ ಪಞ್ಹಪುಚ್ಛನವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ಸಮಾನಾಜೀವತಾಯ ಸಾಜೀವೋತಿ ವುತ್ತಂ. ಕತಂ ಪಞ್ಹನ್ತಿ ಅಭಿಸಙ್ಖತಂ ಪಞ್ಹಂ.

೭-೧೦. ಪಠಮಇದ್ಧಿಪಾದಸುತ್ತಾದಿವಣ್ಣನಾ

೬೭-೭೦. ಸತ್ತಮೇ ಉಸ್ಸೋಳ್ಹೀತಿ ಅಧಿಮತ್ತವೀರಿಯಂ. ಅಟ್ಠಮೇ ಅತ್ತನೋ ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ಪಟಿವಿದ್ಧೇ ಆಗಮನಇದ್ಧಿಪಾದೇ ಕಥೇತ್ವಾ ಉಪರಿ ಅತ್ತನೋವ ಛ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಕಥೇಸೀತಿ. ನವಮದಸಮೇಸು ವಿಪಸ್ಸನಾ ಕಥಿತಾ. ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವಾತಿ.

೧. ಪಠಮಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿಫಲಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ

೭೧. ತತಿಯಸ್ಸ ¶ ಪಠಮೇ ಯತೋ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಇದಾನಿ ವಣ್ಣಭಣನತ್ಥಂ ಇದಂ ಆರದ್ಧಂ. ತತ್ಥ ¶ ಯತೋ ಖೋತಿ ಯದಾ ಖೋ. ಉಕ್ಖಿತ್ತಪಲಿಘೋತಿ ಅವಿಜ್ಜಾಪಲಿಘಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅಪನೇತ್ವಾ ಠಿತೋ. ಸಂಕಿಣ್ಣಪರಿಖೋತಿ ಸಂಸಾರಪರಿಖಂ ಸಂಕಿರಿತ್ವಾ ವಿನಾಸೇತ್ವಾ ಠಿತೋ. ಅಬ್ಬೂಳ್ಹೇಸಿಕೋತಿ ತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಾತಂ ಏಸಿಕಾಥಮ್ಭಂ ಅಬ್ಬುಯ್ಹ ಲುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಠಿತೋ. ನಿರಗ್ಗಳೋತಿ ನೀವರಣಕವಾಟಂ ಉಗ್ಘಾಟೇತ್ವಾ ಠಿತೋ. ಪನ್ನದ್ಧಜೋ ಪನ್ನಭಾರೋತಿ ಮಾನದ್ಧಜಞ್ಚ ಖನ್ಧಾಭಿಸಙ್ಖಾರಕಿಲೇಸಭಾರಞ್ಚ ಪಾತೇತ್ವಾ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಠಿತೋ. ವಿಸಂಯುತ್ತೋತಿ ವಟ್ಟೇನ ವಿಸಂಯುತ್ತೋ. ಸೇಸಂ ಪಾಳಿನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಏತ್ತಾವತಾ ಭಗವತಾ ಮಗ್ಗೇನ ಕಿಲೇಸೇ ಖೇಪೇತ್ವಾ ನಿರೋಧಸಯನವರಗತಸ್ಸ ನಿಬ್ಬಾನಾರಮ್ಮಣಂ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಅಪ್ಪೇತ್ವಾ ವಿಹರತೋ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಕಾಲೋ ದಸ್ಸಿತೋ.

ಯಥಾ ಹಿ ದ್ವೇ ನಗರಾನಿ ಏಕಂ ಚೋರನಗರಂ ಏಕಂ ಖೇಮನಗರಂ. ಅಥ ಏಕಸ್ಸ ಮಹಾಯೋಧಸ್ಸ ಏವಂ ಭವೇಯ್ಯ – ‘‘ಯಾವಿಮಂ ಚೋರನಗರಂ ತಿಟ್ಠತಿ, ತಾವ ಖೇಮನಗರಂ ಭಯತೋ ¶ ನ ಮುಚ್ಚತಿ, ಚೋರನಗರಂ ಅನಗರಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸನ್ನಾಹಂ ಕತ್ವಾ ಖಗ್ಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಚೋರನಗರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ನಗರದ್ವಾರೇ ಉಸ್ಸಾಪಿತೇ ಏಸಿಕಾಥಮ್ಭೇ ಖಗ್ಗೇನ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಸದ್ಧಿಂ ದ್ವಾರಬಾಹಾಹಿ ಕವಾಟಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪಲಿಘಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಾಕಾರಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪರಿಖಂ ವಿಕಿರಿತ್ವಾ ನಗರಸೋಭತ್ಥಾಯ ಉಸ್ಸಿತೇ ಧಜೇ ಪಾತೇತ್ವಾ ನಗರಂ ಅಗ್ಗಿನಾ ಝಾಪೇತ್ವಾ ಖೇಮನಗರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪಾಸಾದಂ ಆರುಯ್ಹ ಞಾತಿಗಣಪರಿವುತೋ ಸುರಸಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜೇಯ್ಯ. ಏವಂ ಚೋರನಗರಂ ವಿಯ ಸಕ್ಕಾಯೋ, ಖೇಮನಗರಂ ವಿಯ ನಿಬ್ಬಾನಂ, ಮಹಾಯೋಧೋ ವಿಯ ಯೋಗಾವಚರೋ. ತಸ್ಸೇವಂ ಹೋತಿ – ‘‘ಯಾವ ಸಕ್ಕಾಯವಟ್ಟಂ ವಟ್ಟತಿ, ತಾವ ದ್ವತ್ತಿಂಸಕಮ್ಮಕಾರಣಾಅಟ್ಠನವುತಿರೋಗಪಞ್ಚವೀಸತಿಮಹಾಭಯೇಹಿ ¶ ಪರಿಮುಚ್ಚನಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ. ಸೋ ಮಹಾಯೋಧೋ ಸನ್ನಾಹಂ ವಿಯ ಸೀಲಸನ್ನಾಹಂ ಕತ್ವಾ ಪಞ್ಞಾಖಗ್ಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಖಗ್ಗೇನ ಏಸಿಕಾಥಮ್ಭೇ ವಿಯ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ತಣ್ಹೇಸಿಕಂ ಲುಞ್ಚಿತ್ವಾ, ಸೋ ಯೋಧೋ ಸದ್ವಾರಬಾಹಕಂ ನಗರಕವಾಟಂ ವಿಯ ಪಞ್ಚೋರಮ್ಭಾಗಿಯಸಂಯೋಜನಅಗ್ಗಳಂ ಉಗ್ಘಾಟೇತ್ವಾ, ಸೋ ಯೋಧೋ ಪಲಿಘಂ ವಿಯ ಅವಿಜ್ಜಾಪಲಿಘಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ, ಸೋ ಯೋಧೋ ಪಾಕಾರಂ ಭಿನ್ದನ್ತೋ ಪರಿಖಂ ವಿಯ ಕಮ್ಮಾಭಿಸಙ್ಖಾರಂ ಭಿನ್ದನ್ತೋ ಜಾತಿಸಂಸಾರಪರಿಖಂ ವಿಕಿರಿತ್ವಾ, ಸೋ ಯೋಧೋ ನಗರಂ ಸೋಭತ್ಥಾಯ ¶ ಉಸ್ಸಾಪಿತದ್ಧಜೇ ವಿಯ ಮಾನದ್ಧಜೇ ಪಾತೇತ್ವಾ ಸಕ್ಕಾಯನಗರಂ ಝಾಪೇತ್ವಾ, ಸೋ ಯೋಧೋ ಖೇಮನಗರೇ ಉಪರಿಪಾಸಾದೇ ಸುಭೋಜನಂ ವಿಯ ಕಿಲೇಸಪರಿನಿಬ್ಬಾನನಗರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಅಮತಂ ನಿರೋಧಾರಮ್ಮಣಂ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಸುಖಂ ಅನುಭವಮಾನೋ ಕಾಲಂ ವೀತಿನಾಮೇತಿ.

೨. ದುತಿಯಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿಫಲಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ

೭೨. ದುತಿಯೇ ಅನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಾತಿ ಖನ್ಧಪಞ್ಚಕಂ ಹುತ್ವಾ ಅಭಾವಾಕಾರೇನ ಅನಿಚ್ಚನ್ತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಸಞ್ಞಾ. ಅನಿಚ್ಚೇ ದುಕ್ಖಸಞ್ಞಾತಿ ಯದನಿಚ್ಚಂ, ತಂ ಪಟಿಪೀಳನಾಕಾರೇನ ದುಕ್ಖನ್ತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಸಞ್ಞಾ. ದುಕ್ಖೇ ಅನತ್ತಸಞ್ಞಾತಿ ಯಂ ದುಕ್ಖಂ, ತಂ ಅವಸವತ್ತನಾಕಾರೇನ ಅನತ್ತಾತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಸಞ್ಞಾ. ಸೇಸಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯಮೇವ. ಇಮೇಸು ಪನ ದ್ವೀಸುಪಿ ಸುತ್ತೇಸು ವಿಪಸ್ಸನಾಫಲಂ ನಾಮ ಕಥಿತನ್ತಿ.

೭೩. ತತಿಯೇ ದಿವಸಂ ಅತಿನಾಮೇತೀತಿ ದಿವಸಂ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇತಿ. ರಿಞ್ಚತಿ ಪಟಿಸಲ್ಲಾನನ್ತಿ ಏಕೀಭಾವಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಿ. ದೇಸೇತೀತಿ ಕಥೇತಿ ಪಕಾಸೇತಿ. ಧಮ್ಮಪಞ್ಞತ್ತಿಯಾತಿ ¶ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾಪನಾಯ. ಧಮ್ಮಂ ¶ ಪರಿಯಾಪುಣಾತೀತಿ ನವಙ್ಗವಸೇನ ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮಂ ಪರಿಯಾಪುಣಾತಿ ವಳಞ್ಜೇತಿ ಕಥೇತಿ. ನ ರಿಞ್ಚತಿ ಪಟಿಸಲ್ಲಾನನ್ತಿ ಏಕೀಭಾವಂ ನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಿ. ಅನುಯುಞ್ಜತಿ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಚೇತೋಸಮಥನ್ತಿ ನಿಯಕಜ್ಝತ್ತೇ ಚಿತ್ತಸಮಾಧಿಂ ಆಸೇವತಿ ಭಾವೇತಿ, ಸಮಥಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇ ಯುತ್ತಪ್ಪಯುತ್ತೋ ಹೋತಿ.

ಹಿತೇಸಿನಾತಿ ಹಿತಂ ಏಸನ್ತೇನ. ಅನುಕಮ್ಪಕೇನಾತಿ ಅನುಕಮ್ಪಮಾನೇನ. ಅನುಕಮ್ಪಂ ಉಪಾದಾಯಾತಿ ಅನುಕಮ್ಪಂ ಚಿತ್ತೇನ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ, ಪಟಿಚ್ಚಾತಿಪಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಕತಂ ವೋ ತಂ ಮಯಾತಿ ತಂ ಮಯಾ ಇಮೇ ಪಞ್ಚ ಪುಗ್ಗಲೇ ದೇಸೇನ್ತೇನ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಕತಂ. ಏತ್ತಕಮೇವ ಹಿ ಅನುಕಮ್ಪಕಸ್ಸ ಸತ್ಥು ಕಿಚ್ಚಂ ಯದಿದಂ ಅವಿಪರೀತಧಮ್ಮದೇಸನಾ, ಇತೋ ಪರಂ ಪನ ಪಟಿಪತ್ತಿ ನಾಮ ಸಾವಕಾನಂ ಕಿಚ್ಚಂ. ತೇನಾಹ – ಏತಾನಿ ಭಿಕ್ಖು ರುಕ್ಖಮೂಲಾನಿ…ಪೇ… ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅನುಸಾಸನೀತಿ. ತತ್ಥ ಚ ರುಕ್ಖಮೂಲಾನೀತಿ ಇಮಿನಾ ರುಕ್ಖಮೂಲಸೇನಾಸನಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸುಞ್ಞಾಗಾರಾನೀತಿ ಇಮಿನಾ ಜನವಿವಿತ್ತಟ್ಠಾನಂ. ಉಭಯೇನಾಪಿ ಚ ಯೋಗಾನುರೂಪಂ ಸೇನಾಸನಮಾಚಿಕ್ಖತಿ, ದಾಯಜ್ಜಂ ನಿಯ್ಯಾತೇತಿ. ಝಾಯಥಾತಿ ಆರಮ್ಮಣೂಪನಿಜ್ಝಾನೇನ ಅಟ್ಠತಿಂಸಾರಮ್ಮಣಾನಿ, ಲಕ್ಖಣೂಪನಿಜ್ಝಾನೇನ ಚ ಅನಿಚ್ಚಾದಿತೋ ಖನ್ಧಾಯತನಾದೀನಿ ಉಪನಿಜ್ಝಾಯಥ, ಸಮಥಞ್ಚ ¶ ವಿಪಸ್ಸನಞ್ಚ ವಡ್ಢೇಥಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಮಾ ಪಮಾದತ್ಥಾತಿ ಮಾ ಪಮಜ್ಜಿತ್ಥ. ಮಾ ಪಚ್ಛಾ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಿನೋ ಅಹುವತ್ಥಾತಿ ಯೇ ಹಿ ಪುಬ್ಬೇ ದಹರಕಾಲೇ ಆರೋಗ್ಯಕಾಲೇ ಸತ್ತಸಪ್ಪಾಯಾದಿಸಮ್ಪತ್ತಿಕಾಲೇ ಸತ್ಥು ಸಮ್ಮುಖೀಭಾವಕಾಲೇ ಚ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರವಿರಹಿತಾ ರತ್ತಿನ್ದಿವಂ ಮಙ್ಕುಲಭತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ಸೇಯ್ಯಸುಖಮಿದ್ಧಸುಖಮನುಯುತ್ತಾ ಪಮಜ್ಜನ್ತಿ, ತೇ ಪಚ್ಛಾ ಜರಾಕಾಲೇ ರೋಗಕಾಲೇ ಮರಣಕಾಲೇ ವಿಪತ್ತಿಕಾಲೇ ¶ ಸತ್ಥು ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಕಾಲೇ ಚ ತಂ ಪುಬ್ಬೇ ಪಮಾದವಿಹಾರಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತಾ ಸಪ್ಪಟಿಸನ್ಧಿಕಾಲಕಿರಿಯಞ್ಚ ಭಾರಿಯಂ ಸಮ್ಪಸ್ಸಮಾನಾ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಿನೋ ಹೋನ್ತಿ. ತುಮ್ಹೇ ಪನ ತಾದಿಸಾ ಮಾ ಅಹುವತ್ಥಾತಿ ಏತಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ – ‘‘ಮಾ ಪಚ್ಛಾ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಿನೋ ಅಹುವತ್ಥಾ’’ತಿ. ಅಯಂ ವೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅನುಸಾಸನೀತಿ ಅಯಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕಾ ‘‘ಝಾಯಥ ಮಾ ಪಮಾದತ್ಥಾ’’ತಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಅನುಸಾಸನೀ, ಓವಾದೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೪. ದುತಿಯಧಮ್ಮವಿಹಾರೀಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ

೭೪. ಚತುತ್ಥೇ ಉತ್ತರಿ ಚಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾಯ ಅತ್ಥಂ ನಪ್ಪಜಾನಾತೀತಿ ತತೋ ಪರಿಯತ್ತಿತೋ ಉತ್ತರಿ ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಸಹವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಮಗ್ಗಪಞ್ಞಾಯ ಅತ್ಥಂ ನಪ್ಪಜಾನಾತಿ ¶ , ಚತ್ತಾರಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ನ ಪಸ್ಸತಿ ನಪ್ಪಟಿವಿಜ್ಝತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೇಸವಾರೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಏವಮೇತೇಸು ದ್ವೀಸುಪಿ ಸುತ್ತೇಸು ಬಹುಸ್ಸುತಭಿಕ್ಖು ವಿಪಸ್ಸನಾಕಮ್ಮಿಕೋ ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಸಕದಾಗಾಮೀ ಅನಾಗಾಮೀ ಖೀಣಾಸವೋತಿ ಛ ಜನಾ ಧಮ್ಮವಿಹಾರಿನೋ ನಾಮಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

೭೫. ಪಞ್ಚಮೇ ಯೋಧಾಜೀವಾತಿ ಯುದ್ಧೂಪಜೀವಿನೋ. ರಜಗ್ಗನ್ತಿ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಾದೀನಂ ಪಾದಪ್ಪಹಾರಭಿನ್ನಾಯ ಭೂಮಿಯಾ ಉಗ್ಗತಂ ರಜಕ್ಖನ್ಧಂ. ನ ಸನ್ಥಮ್ಭತೀತಿ ಸನ್ಥಮ್ಭಿತ್ವಾ ಠಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ. ಸಹತಿ ರಜಗ್ಗನ್ತಿ ರಜಕ್ಖನ್ಧಂ ದಿಸ್ವಾಪಿ ಅಧಿವಾಸೇತಿ. ಧಜಗ್ಗನ್ತಿ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸದೀನಂ ಪಿಟ್ಠೇಸು ವಾ ರಥೇಸು ವಾ ಉಸ್ಸಾಪಿತಾನಂ ಧಜಾನಂ ಅಗ್ಗಂ. ಉಸ್ಸಾರಣನ್ತಿ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸರಥಾನಞ್ಚೇವ ಬಲಕಾಯಸ್ಸ ಚ ಉಚ್ಚಾಸದ್ದಮಹಾಸದ್ದಂ. ಸಮ್ಪಹಾರೇತಿ ಸಮಾಗತೇ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೇಪಿ ಪಹಾರೇ. ಹಞ್ಞತೀತಿ ವಿಹಞ್ಞತಿ ವಿಘಾತಂ ಆಪಜ್ಜತಿ. ಬ್ಯಾಪಜ್ಜತೀತಿ ವಿಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಪಕತಿಭಾವಂ ಜಹತಿ. ಸಹತಿ ಸಮ್ಪಹಾರನ್ತಿ ದ್ವೇ ತಯೋ ಪಹಾರೇ ಪತ್ವಾಪಿ ಸಹತಿ ಅಧಿವಾಸೇತಿ. ತಮೇವ ¶ ಸಙ್ಗಾಮಸೀಸನ್ತಿ ತಂಯೇವ ಜಯಕ್ಖನ್ಧಾವಾರಟ್ಠಾನಂ. ಅಜ್ಝಾವಸತೀತಿ ಸತ್ತಾಹಮತ್ತಂ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಆವಸತಿ. ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ¶ ? ಲದ್ಧಪಹಾರಾನಂ ಪಹಾರಜಗ್ಗನತ್ಥಞ್ಚೇವ ಕತಕಮ್ಮಾನಂ ವಿಸೇಸಂ ಞತ್ವಾ ಠಾನನ್ತರದಾನತ್ಥಞ್ಚ ಇಸ್ಸರಿಯಸುಖಾನುಭವನತ್ಥಞ್ಚ.

ಇದಾನಿ ಯಸ್ಮಾ ಸತ್ಥು ಯೋಧಾಜೀವೇಹಿ ಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಸಾಸನೇ ತಥಾರೂಪೇ ಪಞ್ಚ ಪುಗ್ಗಲೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ಇದಂ ಓಪಮ್ಮಂ ಆಭತಂ. ತಸ್ಮಾ ತೇ ಪುಗ್ಗಲೇ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಏವಮೇವ ಖೋತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಸಂಸೀದತೀತಿ ಮಿಚ್ಛಾವಿತಕ್ಕಸ್ಮಿಂ ಸಂಸೀದತಿ ಅನುಪ್ಪವಿಸತಿ. ನ ಸಕ್ಕೋತಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಸನ್ಧಾರೇತುನ್ತಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವಾಸಂ ಅನುಪಚ್ಛಿಜ್ಜಮಾನಂ ಗೋಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ. ಸಿಕ್ಖಾದುಬ್ಬಲ್ಯಂ ಆವಿಕತ್ವಾತಿ ಸಿಕ್ಖಾಯ ದುಬ್ಬಲಭಾವಂ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ. ಕಿಮಸ್ಸ ರಜಗ್ಗಸ್ಮಿನ್ತಿ ಕಿಂ ತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ರಜಗ್ಗಂ ನಾಮಾತಿ ವದತಿ. ಅಭಿರೂಪಾತಿ ಅಭಿರೂಪವತೀ. ದಸ್ಸನೀಯಾತಿ ದಸ್ಸನಯೋಗ್ಗಾ. ಪಾಸಾದಿಕಾತಿ ದಸ್ಸನೇನೇವ ಚಿತ್ತಪ್ಪಸಾದಾವಹಾ. ಪರಮಾಯಾತಿ ಉತ್ತಮಾಯ. ವಣ್ಣಪೋಕ್ಖರತಾಯಾತಿ ಸರೀರವಣ್ಣೇನ ಚೇವ ಅಙ್ಗಸಣ್ಠಾನೇನ ಚ. ಊಹಸತೀತಿ ಅವಹಸತಿ. ಉಲ್ಲಪತೀತಿ ಕಥೇತಿ. ಉಜ್ಝಗ್ಘತೀತಿ ¶ ಪಾಣಿಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಮಹಾಹಸಿತಂ ಹಸತಿ. ಉಪ್ಪಣ್ಡೇತೀತಿ ಉಪ್ಪಣ್ಡನಕಥಂ ಕಥೇತಿ. ಅಭಿನಿಸೀದತೀತಿ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಸನ್ತಿಕೇ ವಾ ಏಕಾಸನೇ ವಾ ನಿಸೀದತಿ. ದುತಿಯಪದೇಪಿ ¶ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಅಜ್ಝೋತ್ಥರತೀತಿ ಅವತ್ಥರತಿ. ವಿನಿವೇಠೇತ್ವಾ ವಿನಿಮೋಚೇತ್ವಾತಿ ಗಹಿತಟ್ಠಾನತೋ ತಸ್ಸಾ ಹತ್ಥಂ ವಿನಿಬ್ಬೇಠೇತ್ವಾ ಚೇವ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಚ. ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವಾತಿ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ವಟ್ಟವಿವಟ್ಟಂ ಕಥಿತಂ.

೭೬. ಛಟ್ಠೇ ಅಸಿಚಮ್ಮಂ ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಅಸಿಞ್ಚ ಚಮ್ಮಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ. ಧನುಕಲಾಪಂ ಸನ್ನಯ್ಹಿತ್ವಾತಿ ಧನುಞ್ಚ ಸರಕಲಾಪಞ್ಚ ಸನ್ನಯ್ಹಿತ್ವಾ. ವಿಯೂಳ್ಹನ್ತಿ ಯುದ್ಧಸನ್ನಿವೇಸವೇಸೇನ ಠಿತಂ. ಸಙ್ಗಾಮಂ ಓತರತೀತಿ ಮಹಾಯುದ್ಧಂ ಓತರತಿ. ಉಸ್ಸಹತಿ ವಾಯಮತೀತಿ ಉಸ್ಸಾಹಞ್ಚ ವಾಯಾಮಞ್ಚ ಕರೋತಿ. ಹನನ್ತೀತಿ ಘಾತೇನ್ತಿ. ಪರಿಯಾಪಾದೇನ್ತೀತಿ ಪರಿಯಾಪಾದಯನ್ತಿ. ಉಪಲಿಕ್ಖನ್ತೀತಿ ವಿಜ್ಝನ್ತಿ. ಅಪನೇನ್ತೀತಿ ಸಕಸೇನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ. ಅಪನೇತ್ವಾ ಞಾತಕಾನಂ ನೇನ್ತೀತಿ ಸಕಸೇನಂ ನೇತ್ವಾ ತತೋ ಞಾತಕಾನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ನೇನ್ತಿ. ನೀಯಮಾನೋತಿ ಅತ್ತನೋ ಗೇಹಂ ವಾ ಸೇಸಞಾತಿಸನ್ತಿಕಂ ವಾ ನಿಯ್ಯಮಾನೋ. ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ ಪರಿಚರನ್ತೀತಿ ಪಹಾರಸೋಧನವಣಕಪ್ಪನಾದೀನಿ ಕರೋನ್ತಾ ಜಗ್ಗನ್ತಿ ಗೋಪಯನ್ತಿ.

ಅರಕ್ಖಿತೇನೇವ ಕಾಯೇನಾತಿ ಅರಕ್ಖಿತೇನ ಕಾಯದ್ವಾರೇನ. ಅರಕ್ಖಿತಾಯ ವಾಚಾಯಾತಿ ಅರಕ್ಖಿತೇನ ವಚೀದ್ವಾರೇನ. ಅರಕ್ಖಿತೇನ ಚಿತ್ತೇನಾತಿ ಅರಕ್ಖಿತೇನ ಮನೋದ್ವಾರೇನ. ಅನುಪಟ್ಠಿತಾಯ ಸತಿಯಾತಿ ಸತಿಂ ಸುಪಟ್ಠಿತಂ ¶ ಅಕತ್ವಾ. ಅಸಂವುತೇಹಿ ¶ ಇನ್ದ್ರಿಯೇಹೀತಿ ಮನಚ್ಛಟ್ಠೇಹಿ ಇನ್ದ್ರಿಯೇಹಿ ಅಪಿಹಿತೇಹಿ ಅಗೋಪಿತೇಹಿ. ರಾಗೋ ಚಿತ್ತಂ ಅನುದ್ಧಂಸೇತೀತಿ ರಾಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೋವ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಚಿತ್ತಂ ಧಂಸೇತಿ, ದೂರೇ ಖಿಪತಿ. ರಾಗಪರಿಯುಟ್ಠಿತೋಮ್ಹಿ, ಆವುಸೋ, ರಾಗಪರೇತೋತಿ ಅಹಂ, ಆವುಸೋ, ರಾಗೇನ ರತ್ತೋ, ರಾಗೇನ ಅನುಗತೋ.

ಅಟ್ಠಿಕಙ್ಕಲೂಪಮಾತಿಆದೀಸು ಅಟ್ಠಿಕಙ್ಕಲೂಪಮಾ ಅಪ್ಪಸ್ಸಾದಟ್ಠೇನ. ಮಂಸಪೇಸೂಪಮಾ ಬಹುಸಾಧಾರಣಟ್ಠೇನ. ತಿಣುಕ್ಕೂಪಮಾ ಅನುದಹನಟ್ಠೇನ. ಅಙ್ಗಾರಕಾಸೂಪಮಾ ಮಹಾಭಿತಾಪಟ್ಠೇನ. ಸುಪಿನಕೂಪಮಾ ಇತ್ತರಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಟ್ಠೇನ. ಯಾಚಿತಕೂಪಮಾ ತಾವಕಾಲಿಕಟ್ಠೇನ. ರುಕ್ಖಫಲೂಪಮಾ ಸಬ್ಬಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಪಲಿಭಞ್ಜನಟ್ಠೇನ. ಅಸಿಸೂನೂಪಮಾ ಅಧಿಕುಟ್ಟನಟ್ಠೇನ. ಸತ್ತಿಸೂಲೂಪಮಾ ವಿನಿವಿಜ್ಝನಟ್ಠೇನ. ಸಪ್ಪಸಿರೂಪಮಾ ಸಾಸಙ್ಕಸಪ್ಪಟಿಭಯಟ್ಠೇನ ¶ . ಉಸ್ಸಹಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಉಸ್ಸಾಹಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ. ಧಾರಯಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಮಣಭಾವಂ ಧಾರಯಿಸ್ಸಾಮಿ. ಅಭಿರಮಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಅಭಿರತಿಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸ್ಸಾಮಿ ನ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿಸ್ಸಾಮಿ. ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ವಟ್ಟವಿವಟ್ಟಂ ಕಥಿತನ್ತಿ.

೭೭. ಸತ್ತಮೇ ಆರಞ್ಞಕೇನಾತಿ ಅರಞ್ಞವಾಸಿನಾ. ಅಪ್ಪತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅಸಮ್ಪತ್ತಸ್ಸ ಝಾನವಿಪಸ್ಸನಾಮಗ್ಗಫಲಪ್ಪಭೇದಸ್ಸ ವಿಸೇಸಸ್ಸ ಪತ್ತಿಯಾ. ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಸೋ ಮಮಸ್ಸ ಅನ್ತರಾಯೋತಿ ಸೋ ಮಮ ಜೀವಿತನ್ತರಾಯೋ ಚ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತರಾಯೋ ಚ, ಪುಥುಜ್ಜನಕಾಲಕಿರಿಯಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಸಗ್ಗನ್ತರಾಯೋ ಚ ಮಗ್ಗನ್ತರಾಯೋ ಚ ಭವೇಯ್ಯ. ಹನ್ದಾತಿ ವವಸ್ಸಗ್ಗತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ. ವೀರಿಯಂ ಆರಭಾಮೀತಿ ದುವಿಧಮ್ಪಿ ವೀರಿಯಂ ಕರೋಮಿ. ಸತ್ಥಕಾತಿ ¶ ಸತ್ಥಂ ವಿಯ ಸನ್ಧಿಬನ್ಧನಚ್ಛೇದಕವಾತಾ. ವಾಳೇಹೀತಿ ಕಕ್ಖಳೇಹಿ. ಮಾಣವೇಹೀತಿ ಚೋರೇಹಿ. ಕತಕಮ್ಮೇಹಿ ವಾ ಅಕತಕಮ್ಮೇಹಿ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಚೋರಿಕಂ ಕತ್ವಾ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ ಕತಕಮ್ಮಾ ನಾಮ, ಚೋರಿಕಂ ಕಾತುಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಅಕತಕಮ್ಮಾ ನಾಮ. ತತ್ಥ ಕತಕಮ್ಮಾ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ನಿಪ್ಫನ್ನತ್ತಾ ಸತ್ತಾನಂ ಗಲಲೋಹಿತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದೇವತಾನಂ ಬಲಿಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಅಕತಕಮ್ಮಾ ‘‘ಏವಂ ನೋ ಕಮ್ಮಂ ನಿಪ್ಫಜ್ಜಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪಠಮತರಂ ಕರೋನ್ತಿ. ಇದಂ ಸನ್ಧಾಯ ತೇ ಮಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಯ್ಯುನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ವಾಳಾ ಅಮನುಸ್ಸಾತಿ ಕಕ್ಖಳಾ ದುಟ್ಠಾ ಯಕ್ಖಾದಯೋ ಅಮನುಸ್ಸಾ.

೭೮. ಅಟ್ಠಮೇ ಪುರಾ ಮಂ ಸೋ ಧಮ್ಮೋ ಆಗಚ್ಛತೀತಿ ಯಾವ ಸೋ ಧಮ್ಮೋ ಮಂ ನ ಉಪಗಚ್ಛತಿ, ತಾವ ¶ ಅಹಂ ಪುರೇತರಮೇವ ವೀರಿಯಂ ಆರಭಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಖೀರೋದಕೀಭೂತಾತಿ ಖೀರೋದಕಂ ವಿಯ ಭೂತಾ ಏಕೀಭಾವಂ ಉಪಗತಾ. ಪಿಯಚಕ್ಖೂಹೀತಿ ಮೇತ್ತಚಕ್ಖೂಹಿ.

೭೯. ನವಮೇ ಧಮ್ಮಸನ್ದೋಸಾ ವಿನಯಸನ್ದೋಸೋತಿ ಧಮ್ಮಸನ್ದೋಸೇನ ವಿನಯಸನ್ದೋಸೋ ಹೋತಿ. ಕಥಂ ಪನ ಧಮ್ಮಸ್ಮಿಂ ದುಸ್ಸನ್ತೇ ವಿನಯೋ ದುಸ್ಸತಿ ನಾಮ? ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಧಮ್ಮೇಸು ಗಬ್ಭಂ ಅಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೇಸು ಪಞ್ಚವಿಧೋ ವಿನಯೋ ನ ಹೋತಿ ¶ , ಏವಂ ಧಮ್ಮೇ ದುಸ್ಸನ್ತೇ ವಿನಯೋ ದುಸ್ಸತಿ. ದುಸ್ಸೀಲಸ್ಸ ಪನ ಸಂವರವಿನಯೋ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಅಸತಿ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾ ಗಬ್ಭಂ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ. ಏವಂ ವಿನಯಸನ್ದೋಸೇನಪಿ ಧಮ್ಮಸನ್ದೋಸೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಅಭಿಧಮ್ಮಕಥನ್ತಿ ಸೀಲಾದಿಉತ್ತಮಧಮ್ಮಕಥಂ. ವೇದಲ್ಲಕಥನ್ತಿ ವೇದಪಟಿಸಂಯುತ್ತಂ ಞಾಣಮಿಸ್ಸಕಕಥಂ. ಕಣ್ಹಧಮ್ಮಂ ಓಕ್ಕಮಮಾನಾತಿ ರನ್ಧಗವೇಸಿತಾಯ ಉಪಾರಮ್ಭಪರಿಯೇಸನವಸೇನ ¶ ಕಾಳಕಧಮ್ಮಂ ಓಕ್ಕಮಮಾನಾ. ಅಪಿಚ ದುಟ್ಠಚಿತ್ತೇನ ಪುಗ್ಗಲಂ ಘಟ್ಟೇನ್ತಾಪಿ ತಂ ಕಣ್ಹಧಮ್ಮಂ ಅತ್ತನೋ ದಹನ್ತಾಪಿ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರತ್ಥಂ ಕಥೇನ್ತಾಪಿ ಕಣ್ಹಧಮ್ಮಂ ಓಕ್ಕಮನ್ತಿಯೇವ.

ಗಮ್ಭೀರಾತಿ ಪಾಳಿಗಮ್ಭೀರಾ. ಗಮ್ಭೀರತ್ಥಾತಿ ಅತ್ಥಗಮ್ಭೀರಾ. ಲೋಕುತ್ತರಾತಿ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮದೀಪಕಾ. ಸುಞ್ಞತಾಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾತಿ ಖನ್ಧಧಾತುಆಯತನಪಚ್ಚಯಾಕಾರಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾ. ನ ಅಞ್ಞಾ ಚಿತ್ತಂ ಉಪಟ್ಠಪೇಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಜಾನನತ್ಥಾಯ ಚಿತ್ತಂ ನ ಠಪೇಸ್ಸನ್ತಿ. ಉಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ ಪರಿಯಾಪುಣಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಉಗ್ಗಹೇತಬ್ಬೇ ಚ ವಳಞ್ಜೇತಬ್ಬೇ ಚ. ಕವಿತಾತಿ ಸಿಲೋಕಾದಿಬನ್ಧನವಸೇನ ಕವೀಹಿ ಕತಾ. ಕಾವೇಯ್ಯಾತಿ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ. ಬಾಹಿರಕಾತಿ ಸಾಸನತೋ ಬಹಿದ್ಧಾ ಠಿತಾ. ಸಾವಕಭಾಸಿತಾತಿ ಬಾಹಿರಸಾವಕೇಹಿ ಭಾಸಿತಾ. ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯತ್ತಾ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯತ್ತಾ ಚ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ.

೧೦. ಚತುತ್ಥಅನಾಗತಭಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ

೮೦. ದಸಮೇ ಕಲ್ಯಾಣಕಾಮಾತಿ ಸುನ್ದರಕಾಮಾ. ರಸಗ್ಗಾನೀತಿ ಉತ್ತಮರಸಾನಿ. ಸಂಸಟ್ಠಾ ವಿಹರಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಪಞ್ಚವಿಧೇನ ಸಂಸಗ್ಗೇನ ಸಂಸಟ್ಠಾ ವಿಹರಿಸ್ಸನ್ತಿ. ಸನ್ನಿಧಿಕಾರಪರಿಭೋಗನ್ತಿ ಸನ್ನಿಧಿಕತಸ್ಸ ಪರಿಭೋಗಂ. ಓಳಾರಿಕಮ್ಪಿ ನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪಥವಿಂ ಖಣನ್ತೋಪಿ ಖಣಾಹೀತಿ ಆಣಾಪೇನ್ತೋಪಿ ಪಥವಿಯಂ ಓಳಾರಿಕಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಕರೋತಿ ನಾಮ. ತಿಣಕಟ್ಠಸಾಖಾಪಲಾಸಂ ಛಿನ್ದನ್ತೋಪಿ ಛಿನ್ದಾತಿ ಆಣಾಪೇನ್ತೋಪಿ ಹರಿತಗ್ಗೇ ¶ ಓಳಾರಿಕಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಕರೋತಿ ನಾಮ. ಆಜೀವತ್ಥಾಯ ಪಣ್ಣನಿವಾಪಆದೀನಿ ¶ ಗಾಹಾಪೇನ್ತೋ ಫಲಾನಿ ಓಚಿನನ್ತೇ ವಾ ಓಚಿನಾಪೇನ್ತೇನ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ ನತ್ಥಿ. ಇಮೇಸು ಚತೂಸು ಸುತ್ತೇಸು ಸತ್ಥಾರಾ ಸಾಸನೇ ವುದ್ಧಿಪರಿಹಾನಿ ಕಥಿತಾತಿ.

೮೧. ಚತುತ್ಥಸ್ಸ ¶ ಪಠಮೇ ರಜನೀಯೇಸೂತಿ ರಾಗಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೇಸು ಆರಮ್ಮಣೇಸು. ಸೇಸೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ.

೮೨. ದುತಿಯೇ ಮಕ್ಖೀತಿ ಗುಣಮಕ್ಖಕೋ. ಪಳಾಸೀತಿ ಯುಗಗ್ಗಾಹಲಕ್ಖಣೇನ ಪಳಾಸೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ.

೮೩. ತತಿಯೇ ಕುಹಕೋತಿ ತೀಹಿ ಕುಹನವತ್ಥೂಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ. ಲಪಕೋತಿ ಲಾಭಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಾಯ ಲಪನಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ. ನೇಮಿತ್ತಿಕೋತಿ ನಿಮಿತ್ತಕಿರಿಯಕಾರಕೋ. ನಿಪ್ಪೇಸಿಕೋತಿ ನಿಪ್ಪೇಸನಕತಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ. ಲಾಭೇನ ಚ ಲಾಭಂ ನಿಜಿಗೀಸಿತಾತಿ ಲಾಭೇನ ಲಾಭಗವೇಸಕೋ. ಸುಕ್ಕಪಕ್ಖೋ ವುತ್ತವಿಪಲ್ಲಾಸವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಚತುತ್ಥಂ ಉತ್ತಾನಮೇವ.

೮೫. ಪಞ್ಚಮೇ ¶ ಅಕ್ಖಮೋ ಹೋತಿ ರೂಪಾನನ್ತಿ ರೂಪಾರಮ್ಮಣಾನಂ ಅನಧಿವಾಸಕೋ ಹೋತಿ, ತದಾರಮ್ಮಣೇಹಿ ರಾಗಾದೀಹಿ ಅಭಿಭುಯ್ಯತಿ. ಏಸೇವ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ.

೬. ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಪ್ಪತ್ತಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ

೮೬. ಛಟ್ಠೇ ¶ ಅತ್ಥಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಪ್ಪತ್ತೋತಿ ಪಞ್ಚಸು ಅತ್ಥೇಸು ಪಭೇದಗತಂ ಞಾಣಂ ಪತ್ತೋ. ಧಮ್ಮಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಪ್ಪತ್ತೋತಿ ಚತುಬ್ಬಿಧೇ ಧಮ್ಮೇ ಪಭೇದಗತಂ ಞಾಣಂ ಪತ್ತೋ. ನಿರುತ್ತಿಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಪ್ಪತ್ತೋತಿ ಧಮ್ಮನಿರುತ್ತೀಸು ಪಭೇದಗತಂ ಞಾಣಂ ಪತ್ತೋ. ಪಟಿಭಾನಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಪ್ಪತ್ತೋತಿ ತೇಸು ತೀಸು ಞಾಣೇಸು ಪಭೇದಗತಂ ಞಾಣಂ ಪತ್ತೋ. ಸೋ ಪನ ತಾನಿ ತೀಣಿ ಞಾಣಾನೇವ ಜಾನಾತಿ, ನ ತೇಸಂ ಕಿಚ್ಚಂ ಕರೋತಿ. ಉಚ್ಚಾವಚಾನೀತಿ ಮಹನ್ತಖುದ್ದಕಾನಿ. ಕಿಂಕರಣೀಯಾನೀತಿ ಇತಿ ಕತ್ತಬ್ಬಾನಿ.

೮೭. ಸತ್ತಮಂ ¶ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ. ಸೀಲಂ ಪನೇತ್ಥ ಖೀಣಾಸವಸೀಲಮೇವ, ಬಾಹುಸಚ್ಚಮ್ಪಿ ಖೀಣಾಸವಬಾಹುಸಚ್ಚಮೇವ, ವಾಚಾಪಿ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಕಲ್ಯಾಣವಾಚಾವ, ಝಾನಾನಿಪಿ ಕಿರಿಯಜ್ಝಾನಾನೇವ ಕಥಿತಾನೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ.

೮೮. ಅಟ್ಠಮೇ ಥೇರೋತಿ ಥಿರಭಾವಪ್ಪತ್ತೋ. ರತ್ತಞ್ಞೂತಿ ಪಬ್ಬಜಿತದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಾನಂ ಬಹೂನಂ ರತ್ತೀನಂ ಞಾತಾ. ಞಾತೋತಿ ಪಞ್ಞಾತೋ ಪಾಕಟೋ. ಯಸಸ್ಸೀತಿ ಯಸನಿಸ್ಸಿತೋ. ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕೋತಿ ಅಯಾಥಾವದಿಟ್ಠಿಕೋ. ಸದ್ಧಮ್ಮಾ ವುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾತಿ ದಸಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಧಮ್ಮತೋ ವುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ. ಅಸದ್ಧಮ್ಮೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತೀತಿ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತಿ.

೮೯. ನವಮೇ ¶ ಸೇಖಸ್ಸಾತಿ ಸಿಕ್ಖಕಸ್ಸ ಸಕರಣೀಯಸ್ಸ. ಪರಿಹಾನಾಯಾತಿ ಉಪರಿಗುಣೇಹಿ ಪರಿಹಾನತ್ಥಾಯ. ಕಮ್ಮಾರಾಮತಾತಿ ನವಕಮ್ಮೇ ರಮನಕಭಾವೋ. ಭಸ್ಸಾರಾಮತಾತಿ ¶ ಆಲಾಪಸಲ್ಲಾಪೇ ರಮನಕಭಾವೋ. ನಿದ್ದಾರಾಮತಾತಿ ನಿದ್ದಾಯನೇ ರಮನಕಭಾವೋ. ಸಙ್ಗಣಿಕಾರಾಮತಾತಿ ಗಣಸಙ್ಗಣಿಕಾಯ ರಮನಕಭಾವೋ. ಯಥಾವಿಮುತ್ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖತೀತಿ ಯಥಾ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ವಿಮುತ್ತಂ, ಯೇ ಚ ದೋಸಾ ಪಹೀನಾ, ಗುಣಾ ಚ ಪಟಿಲದ್ಧಾ, ತೇ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಉಪರಿಗುಣಪಟಿಲಾಭಾಯ ವಾಯಾಮಂ ನ ಕರೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ಸತ್ತನ್ನಂ ಸೇಖಾನಂ ಉಪರಿಗುಣೇಹಿ ಪರಿಹಾನಿಕಾರಣಞ್ಚ ವುದ್ಧಿಕಾರಣಞ್ಚ ಕಥಿತಂ. ಯಞ್ಚ ನಾಮ ಸೇಖಸ್ಸ ಪರಿಹಾನಕಾರಣಂ, ತಂ ಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸ ಪಠಮಮೇವ ಹೋತೀತಿ.

೯೦. ದಸಮೇ ವಿಯತ್ತೋತಿ ಬ್ಯತ್ತೋ ಛೇಕೋ. ಕಿಂಕರಣೀಯೇಸೂತಿ ಇತಿ ಕತ್ತಬ್ಬೇಸು. ಚೇತೋಸಮಥನ್ತಿ ಸಮಾಧಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ. ಅನನುಲೋಮಿಕೇನಾತಿ ಸಾಸನಸ್ಸ ಅನನುಚ್ಛವಿಕೇನ. ಅತಿಕಾಲೇನಾತಿ ಅತಿಪಾತೋವ. ಅತಿದಿವಾತಿ ದಿವಾ ವುಚ್ಚತಿ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೋ, ತಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ. ಆಭಿಸಲ್ಲೇಖಿಕಾತಿ ಅತಿವಿಯ ಕಿಲೇಸಸಲ್ಲೇಖಿಕಾ. ಚೇತೋವಿವರಣಸಪ್ಪಾಯಾತಿ ಚಿತ್ತವಿವರಣಸಙ್ಖಾತಾನಂ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾನಂ ಸಪ್ಪಾಯಾ. ಅಪ್ಪಿಚ್ಛಕಥಾತಿ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛಾ ಹೋಥಾತಿ ¶ ಕಥನಕಥಾ. ಸನ್ತುಟ್ಠಿಕಥಾತಿ ಚತೂಹಿ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಸನ್ತುಟ್ಠಾ ಹೋಥಾತಿ ಕಥನಕಥಾ. ಪವಿವೇಕಕಥಾತಿ ತೀಹಿ ವಿವೇಕೇಹಿ ವಿವಿತ್ತಾ ಹೋಥಾತಿ ಕಥನಕಥಾ. ಅಸಂಸಗ್ಗಕಥಾತಿ ಪಞ್ಚವಿಧೇನ ಸಂಸಗ್ಗೇನ ಅಸಂಸಟ್ಠಾ ಹೋಥಾತಿ ಕಥನಕಥಾ. ವೀರಿಯಾರಮ್ಭಕಥಾತಿ ದುವಿಧಂ ವೀರಿಯಂ ಆರಭಥಾತಿ ಕಥನಕಥಾ. ಸೀಲಕಥಾದೀಸು ಸೀಲಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥಾ ಸೀಲಕಥಾ. ಸಮಾಧಿಂ ಆರಬ್ಭ, ಪಞ್ಞಂ ಆರಬ್ಭ, ಪಞ್ಚವಿಧಂ ¶ ವಿಮುತ್ತಿಂ ಆರಬ್ಭ, ಏಕೂನವೀಸತಿಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಸಙ್ಖಾತಂ ವಿಮುತ್ತಿಞಾಣದಸ್ಸನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥಾ ವಿಮುತ್ತಿಞಾಣದಸ್ಸನಕಥಾ. ನ ನಿಕಾಮಲಾಭೀತಿಆದೀಸು ನ ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛಿತಲಾಭೀ, ದುಕ್ಖಲಾಭೀ ನ ವಿಪುಲಲಾಭೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೇಸಂ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವಾತಿ.

೯೧-೯೨. ಪಞ್ಚಮಸ್ಸ ¶ ಪಠಮೇ ಪಞ್ಚ ಸಮ್ಪದಾ ಮಿಸ್ಸಿಕಾ ಕಥಿತಾ. ದುತಿಯೇ ಪುರಿಮಾ ಚತಸ್ಸೋ ಮಿಸ್ಸಿಕಾ, ಪಞ್ಚಮೀ ಲೋಕಿಕಾವ.

೯೩. ತತಿಯೇ ಅಞ್ಞಾಬ್ಯಾಕರಣಾನೀತಿ ಅರಹತ್ತಬ್ಯಾಕರಣಾನಿ. ಮನ್ದತ್ತಾತಿ ಮನ್ದಭಾವೇನ ಅಞ್ಞಾಣೇನ. ಮೋಮೂಹತ್ತಾತಿ ಅತಿಮೂಳ್ಹಭಾವೇನ. ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕರೋತೀತಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋಸ್ಮೀತಿ ಕಥೇತಿ. ಇಚ್ಛಾಪಕತೋತಿ ಇಚ್ಛಾಯ ಅಭಿಭೂತೋ. ಅಧಿಮಾನೇನಾತಿ ಅಧಿಗತಮಾನೇನ. ಸಮ್ಮದೇವಾತಿ ಹೇತುನಾ ನಯೇನ ಕಾರಣೇನೇವ.

೯೪-೯೫. ಚತುತ್ಥೇ ಫಾಸುವಿಹಾರಾತಿ ಸುಖವಿಹಾರಾ. ಪಞ್ಚಮೇ ಅಕುಪ್ಪನ್ತಿ ಅರಹತ್ತಂ.

೯೬. ಛಟ್ಠೇ ¶ ಅಪ್ಪಟ್ಠೋತಿ ಅಪ್ಪಸಮಾರಮ್ಭೋ. ಅಪ್ಪಕಿಚ್ಚೋತಿ ಅಪ್ಪಕರಣೀಯೋ. ಸುಭರೋತಿ ಸುಖೇನ ಭರಿತಬ್ಬೋ ಸುಪೋಸೋ. ಸುಸನ್ತೋಸೋತಿ ತೀಹಿ ಸನ್ತೋಸೇಹಿ ಸುಟ್ಠು ಸನ್ತೋಸೋ. ಜೀವಿತಪರಿಕ್ಖಾರೇಸೂತಿ ಜೀವಿತಸಮ್ಭಾರೇಸು. ಅಪ್ಪಾಹಾರೋತಿ ಮನ್ದಾಹಾರೋ. ಅನೋದರಿಕತ್ತನ್ತಿ ನ ಓದರಿಕಭಾವಂ ಅಮಹಗ್ಘಸಭಾವಂ ಅನುಯುತ್ತೋ. ಅಪ್ಪಮಿದ್ಧೋತಿ ¶ ನ ಬಹುನಿದ್ದೋ. ಸತ್ತಮಟ್ಠಮಾನಿ ಉತ್ತಾನತ್ಥಾನಿ.

೯೯. ನವಮೇ ¶ ಸಕ್ಕಚ್ಚಞ್ಞೇವ ದೇತಿ ನೋ ಅಸಕ್ಕಚ್ಚನ್ತಿ ಅನವಞ್ಞಾಯ ಅವಿರಜ್ಝಿತ್ವಾವ ದೇತಿ, ನೋ ಅವಞ್ಞಾಯ ವಿರಜ್ಝಿತ್ವಾ. ಮಾ ಮೇ ಯೋಗ್ಗಪಥೋ ನಸ್ಸಾತಿ ಮಯಾ ಕತಯೋಗ್ಗಪಥೋ ಮಯ್ಹಂ ಮಾ ನಸ್ಸತು, ‘‘ಏಕೋ ಸೀಹೋ ಉಟ್ಠಾಯ ಬಿಳಾರಂ ಪಹರನ್ತೋ ವಿರಜ್ಝಿತ್ವಾ ಪಹರೀ’’ತಿ ಏವಂ ವತ್ತಾರೋ ಮಾ ಹೋನ್ತೂತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅನ್ನಭಾರನೇಸಾದಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅನ್ನಂ ವುಚ್ಚತಿ ಯವಭತ್ತಂ, ತಂ ಭಾರೋ ಏತೇಸನ್ತಿ ಅನ್ನಭಾರಾ. ಯಾಚಕಾನಂ ಏತಂ ನಾಮಂ. ನೇಸಾದಾ ವುಚ್ಚನ್ತಿ ಸಾಕುಣಿಕಾ. ಇತಿ ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಿಮಾಯ ಕೋಟಿಯಾ ಏತೇಸಂ ಯಾಚಕನೇಸಾದಾನಮ್ಪಿ ಸಕ್ಕಚ್ಚಮೇವ ದೇಸೇತಿ.

೧೦೦. ದಸಮೇ ಅತ್ತಭಾವಪಟಿಲಾಭೋತಿ ಸರೀರಪಟಿಲಾಭೋ. ದ್ವೇ ವಾ ತೀಣಿ ವಾ ಮಾಗಧಕಾನಿ ಗಾಮಕ್ಖೇತ್ತಾನೀತಿ ಏತ್ಥ ಮಾಗಧಿಕಂ ಗಾಮಕ್ಖೇತ್ತಂ ಅತ್ಥಿ ಖುದ್ದಕಂ, ಅತ್ಥಿ ಮಜ್ಝಿಮಂ, ಅತ್ಥಿ ಮಹನ್ತಂ. ಖುದ್ದಕಂ ಗಾಮಕ್ಖೇತ್ತಂ ಇತೋ ಚತ್ತಾಲೀಸಂ ಉಸಭಾನಿ, ಇತೋ ಚತ್ತಾಲೀಸನ್ತಿ ಗಾವುತಂ ಹೋತಿ, ಮಜ್ಝಿಮಂ ಇತೋ ಗಾವುತಂ, ಇತೋ ಗಾವುತನ್ತಿ ಅಡ್ಢಯೋಜನಂ ಹೋತಿ, ಮಹನ್ತಂ ಇತೋ ದಿಯಡ್ಢಗಾವುತಂ, ಇತೋ ದಿಯಡ್ಢಗಾವುತನ್ತಿ ತಿಗಾವುತಂ ಹೋತಿ. ತೇಸು ಖುದ್ದಕೇನ ಗಾಮಕ್ಖೇತ್ತೇನ ತೀಣಿ, ಖುದ್ದಕೇನ ಚ ಮಜ್ಝಿಮೇನ ಚ ದ್ವೇ ಗಾಮಕ್ಖೇತ್ತಾನಿ ತಸ್ಸ ಅತ್ತಭಾವೋ. ತಿಗಾವುತಞ್ಹಿಸ್ಸ ಸರೀರಂ. ಪರಿಹರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಪಟಿಜಗ್ಗಿಸ್ಸಾಮಿ ಗೋಪಯಿಸ್ಸಾಮಿ. ರಕ್ಖಸ್ಸೇತನ್ತಿ ರಕ್ಖಸ್ಸು ಏತಂ. ಮೋಘಪುರಿಸೋತಿ ತುಚ್ಛಪುರಿಸೋ. ನಾಸ್ಸಸ್ಸಾತಿ ನ ¶ ಏತಸ್ಸ ಭವೇಯ್ಯ. ಸಮುದಾಚರೇಯ್ಯಾಮಾತಿ ¶ ಕಥೇಯ್ಯಾಮ. ಸಮ್ಮನ್ನತೀತಿ ಸಮ್ಮಾನಂ ಕರೋತಿ. ಯಂ ತುಮೋ ಕರಿಸ್ಸತಿ ತುಮೋವ ತೇನ ಪಞ್ಞಾಯಿಸ್ಸತೀತಿ ಯಂ ಏಸ ಕರಿಸ್ಸತಿ, ಏಸೋವ ತೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಪಾಕಟೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವಾತಿ.

೧೦೧. ತತಿಯಸ್ಸ ¶ ¶ ಪಠಮೇ ವೇಸಾರಜ್ಜಕರಣಾತಿ ವಿಸಾರದಭಾವಾವಹಾ. ಸಾರಜ್ಜಂ ಹೋತೀತಿ ದೋಮನಸ್ಸಂ ಹೋತಿ.

೧೦೨. ದುತಿಯೇ ಉಸ್ಸಙ್ಕಿತಪರಿಸಙ್ಕಿತೋತಿ ಉಸ್ಸಙ್ಕಿತೋ ಚ ಪರಿಸಙ್ಕಿತೋ ಚ. ಅಪಿ ಅಕುಪ್ಪಧಮ್ಮೋಪೀತಿ ಅಪಿ ಅಕುಪ್ಪಧಮ್ಮೋ ಖೀಣಾಸವೋ ಸಮಾನೋಪಿ ಪರೇಹಿ ಪಾಪಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಉಸ್ಸಙ್ಕಿತಪರಿಸಙ್ಕಿತೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ವೇಸಿಯಾಗೋಚರೋತಿಆದೀಸು ವೇಸಿಯಾ ವುಚ್ಚನ್ತಿ ರೂಪೂಪಜೀವಿನಿಯೋ, ತಾ ಗೋಚರೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ವೇಸಿಯಾಗೋಚರೋ, ತಾಸಂ ಗೇಹಂ ಅಭಿಣ್ಹಗಮನೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ತತ್ಥ ಪನ ವಿಧವಾತಿ ಮತಪತಿಕಾ. ಥುಲ್ಲಕುಮಾರಿಕಾತಿ ಮಹಲ್ಲಿಕಕುಮಾರಿಕಾಯೋ.

೧೦೩. ತತಿಯೇ ಇತೋ ಭೋಗೇನ ಪಟಿಸನ್ಥರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಇತೋ ಮಮ ಸಾಪತೇಯ್ಯತೋ ಭೋಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತೇನ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಸ್ಸ ಚ ಮಮ ಚ ಅನ್ತರಂ ಪಿದಹಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಗಹಣಾನೀತಿ ¶ ಪರಸನ್ತಕಾನಂ ಭಣ್ಡಾನಂ ಗಹಣಾನಿ. ಗುಯ್ಹಮನ್ತಾತಿ ಗುಹಿತಬ್ಬಮನ್ತಾ. ಅನ್ತಗ್ಗಾಹಿಕಾಯಾತಿ ಸಸ್ಸತಂ ವಾ ಉಚ್ಛೇದಂ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಿತಾಯ. ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ. ಚತುತ್ಥೇ ಸಬ್ಬಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯಮೇವ.

೧೦೫. ಪಞ್ಚಮೇ ಮೇತ್ತಂ ಕಾಯಕಮ್ಮನ್ತಿ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತೇನ ಪವತ್ತಿತಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ. ಆವಿ ಚೇವ ರಹೋ ಚಾತಿ ¶ ಸಮ್ಮುಖೇ ಚೇವ ಪರಮ್ಮುಖೇ ಚ. ಇತರೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಯಾನಿ ತಾನಿ ಸೀಲಾನೀತಿಆದಿ ಚತುಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸೀಲವಸೇನ ವುತ್ತಂ. ಸಮಾಧಿಸಂವತ್ತನಿಕಾನೀತಿ ¶ ಮಗ್ಗಸಮಾಧಿಫಲಸಮಾಧಿನಿಬ್ಬತ್ತಕಾನಿ. ಸೀಲಸಾಮಞ್ಞಗತೋತಿ ಸಮಾನಸೀಲತಂ ಗತೋ, ಏಕಸದಿಸಸೀಲೋ ಹುತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಕ್ಕರಸ್ಸಾತಿ ಯೋ ನಂ ಕರೋತಿ, ತಸ್ಸ. ಇತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ಸೀಲಂ ಮಿಸ್ಸಕಂ ಕಥಿತಂ, ದಿಟ್ಠಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠೀತಿ.

೧೦೬. ಛಟ್ಠೇ ನೋ ಚ ಪರಂ ಅಧಿಸೀಲೇ ಸಮ್ಪವತ್ತಾ ಹೋತೀತಿ ಪರಂ ಸೀಲಭಾವೇನ ನ ಗರಹತಿ ನ ಉಪವದತಿ. ಅತ್ತಾನುಪೇಕ್ಖೀತಿ ಅತ್ತನೋವ ಕತಾಕತಂ ಜಾನನವಸೇನ ಅತ್ತಾನಂ ಅನುಪೇಕ್ಖಿತಾ. ನೋ ಪರಾನುಪೇಕ್ಖೀತಿ ಪರಸ್ಸ ಕತಾಕತೇಸು ಅಬ್ಯಾವಟೋ. ಅಪಞ್ಞಾತೋತಿ ಅಪಾಕಟೋ ಅಪ್ಪಪುಞ್ಞೋ. ಅಪಞ್ಞಾತಕೇನಾತಿ ಅಪಞ್ಞಾತಭಾವೇನ ಅಪಾಕಟತಾಯ ಮನ್ದಪುಞ್ಞತಾಯ. ನೋ ಪರಿತಸ್ಸತೀತಿ ಪರಿತಾಸಂ ನಾಪಜ್ಜತಿ. ಇತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ಖೀಣಾಸವೋವ ಕಥಿತೋ.

೧೦೭-೧೦೮. ಸತ್ತಮೇ ಸೀಲಸಮಾಧಿಪಞ್ಞಾ ಮಿಸ್ಸಿಕಾ ಕಥಿತಾ, ವಿಮುತ್ತಿ ಅರಹತ್ತಫಲಂ ¶ , ವಿಮುತ್ತಿಞಾಣದಸ್ಸನಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣಂ ಲೋಕಿಯಮೇವ. ಅಟ್ಠಮೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣಂ ಪನೇತ್ಥ ಅಸೇಖಸ್ಸ ಪವತ್ತತ್ತಾ ಅಸೇಖನ್ತಿ ವುತ್ತಂ.

೯-೧೦. ಚಾತುದ್ದಿಸಸುತ್ತಾದಿವಣ್ಣನಾ

೧೦೯-೧೧೦. ನವಮೇ ಚಾತುದ್ದಿಸೋತಿ ಚತೂಸು ದಿಸಾಸು ಅಪ್ಪಟಿಹತಚಾರೋ. ಇಮಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಸುತ್ತೇ ಖೀಣಾಸವೋವ ಕಥಿತೋ. ದಸಮೇ ಅಲನ್ತಿ ಯುತ್ತೋ. ಇಧಾಪಿ ಖೀಣಾಸವೋವ ಕಥಿತೋ.

೧೧೧. ದುತಿಯಸ್ಸ ¶ ಪಠಮೇ ಅಸನ್ಥವವಿಸ್ಸಾಸೀತಿ ಅತ್ತನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸನ್ಥವಂ ಅಕರೋನ್ತೇಸು ವಿಸ್ಸಾಸಂ ಅನಾಪಜ್ಜನ್ತೇಸುಯೇವ ವಿಸ್ಸಾಸಂ ಕರೋತಿ. ಅನಿಸ್ಸರವಿಕಪ್ಪೀತಿ ¶ ಅನಿಸ್ಸರೋವ ಸಮಾನೋ ‘‘ಇಮಂ ದೇಥ, ಇಮಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಇಸ್ಸರೋ ವಿಯ ವಿಕಪ್ಪೇತಿ. ವಿಸ್ಸಟ್ಠುಪಸೇವೀತಿ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಾನಿ ಭಿನ್ನಕುಲಾನಿ ಘಟನತ್ಥಾಯ ಉಪಸೇವತಿ. ಉಪಕಣ್ಣಕಜಪ್ಪೀತಿ ಕಣ್ಣಮೂಲೇ ಮನ್ತಂ ಗಣ್ಹಾತಿ. ಸುಕ್ಕಪಕ್ಖೋ ವುತ್ತವಿಪರಿಯಾಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೧೧೨. ದುತಿಯೇ ಪತ್ತಪರಿಯಾಪನ್ನಂ ನ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯೇ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಠಿತೇ ಅತ್ತನೋ ತುಚ್ಛಪತ್ತಂ ದತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪತ್ತಂ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ, ತತೋ ವಾ ದೀಯಮಾನಂ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ. ನ ನಿವಾರೇತೀತಿ ಇದಂ ವಚನಂ ಆಪತ್ತಿವೀತಿಕ್ಕಮವಚನಂ ನಾಮಾತಿ ¶ ನ ಜಾನಾತಿ. ಞತ್ವಾ ವಾಪಿ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಏವರೂಪಂ ನಾಮ ವತ್ತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ನ ನಿವಾರೇತಿ. ಕಥಂ ಓಪಾತೇತೀತಿ ತಸ್ಸ ಕಥಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಕಥಂ ಪವೇಸೇತಿ. ಜಳೋತಿ ಜಡೋ. ಏಳಮೂಗೋತಿ ಪಗ್ಘರಿತಖೇಳಮುಖೋ. ತತಿಯಂ ಉತ್ತಾನಮೇವ.

೧೧೪. ಚತುತ್ಥೇ ಸೀಲವಾ ಹೋಥಾತಿ ಸೀಲವನ್ತಾ ಹೋಥ. ಆರಕ್ಖಸತಿನೋತಿ ದ್ವಾರರಕ್ಖಿಕಾಯ ಸತಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತಾ. ನಿಪಕ್ಕಸತಿನೋತಿ ದ್ವಾರರಕ್ಖನಕೇನೇವ ಞಾಣೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸತಿನೋ. ಸತಾರಕ್ಖೇನ ಚೇತಸಾ ಸಮನ್ನಾಗತಾತಿ ಸತಾರಕ್ಖೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾ. ಅಪ್ಪಭಸ್ಸಾತಿ ಅಪ್ಪಕಥಾ. ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಕಾತಿ ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಜ್ಝಾನ-ವಿಪಸ್ಸನಾಮಗ್ಗ-ಫಲವಸೇನ ಪಞ್ಚವಿಧಾಯ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತಾ. ಅಪಿಚ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣಮ್ಪಿ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯೇವಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

೧೧೫. ಪಞ್ಚಮೇ ¶ ಆವಾಸಮಚ್ಛರಿನೀತಿ ಆವಾಸಂ ಮಚ್ಛರಾಯತಿ, ತತ್ಥ ಅಞ್ಞೇಸಂ ವಾಸಂ ನ ಸಹತಿ. ಕುಲಮಚ್ಛರಿನೀತಿ ಉಪಟ್ಠಾಕಕುಲಂ ಮಚ್ಛರಾಯತಿ, ಅಞ್ಞೇಸಂ ತತ್ಥ ಉಪಸಙ್ಕಮನಂ ನ ಸಹತಿ. ಲಾಭಮಚ್ಛರಿನೀತಿ ಲಾಭಂ ಮಚ್ಛರಾಯತಿ, ಅಞ್ಞೇಸಂ ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಂ ನ ಸಹತಿ. ವಣ್ಣಮಚ್ಛರಿನೀತಿ ಗುಣಂ ಮಚ್ಛರಾಯತಿ, ಅಞ್ಞೇಸಂ ಗುಣಕಥಂ ನ ಸಹತಿ. ಧಮ್ಮಮಚ್ಛರಿನೀತಿ ¶ ಪರಿಯತ್ತಿಧಮ್ಮಂ ಮಚ್ಛರಾಯತಿ, ಅಞ್ಞೇಸಂ ದಾತುಂ ನ ಇಚ್ಛತಿ.

೧೧೬-೧೧೭. ಛಟ್ಠೇ ¶ ಸದ್ಧಾದೇಯ್ಯಂ ವಿನಿಪಾತೇತೀತಿ ಪರೇಹಿ ಸದ್ಧಾಯ ದಿನ್ನಪಿಣ್ಡಪಾತತೋ ಅಗ್ಗಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಸ್ಸ ದೇತಿ. ಸತ್ತಮೇ ಇಸ್ಸುಕಿನೀತಿ ಇಸ್ಸಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತಾ. ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವಾತಿ.

೧೨೪. ತತಿಯಸ್ಸ ಚತುತ್ಥೇ ನಪ್ಪಟಿಬಲೋತಿ ಕಾಯಬಲೇನ ಚ ಞಾಣಬಲೇನ ಚ ಅಸಮನ್ನಾಗತೋ. ಆಮಿಸನ್ತರೋತಿ ಆಮಿಸಹೇತುಕೋ ಚೀವರಾದೀನಿ ಪಚ್ಚಾಸೀಸಮಾನೋ.

೫-೬. ಅನಾಯುಸ್ಸಾಸುತ್ತದ್ವಯವಣ್ಣನಾ

೧೨೫-೧೨೬. ಪಞ್ಚಮೇ ¶ ಅನಾಯುಸ್ಸಾತಿ ಆಯುಪಚ್ಛೇದನಾ, ನ ಆಯುವಡ್ಢನಾ. ಛಟ್ಠೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ.

೧೨೭. ಸತ್ತಮೇ ನಾಲಂ ಸಙ್ಘಮ್ಹಾ ವಪಕಾಸಿತುನ್ತಿ ಸಙ್ಘತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಏಕಕೋ ವಸಿತುಂ ನ ಯುತ್ತೋ. ಕಾಮಞ್ಚೇಸ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇಪಿ ವಸಿತುಂ ಅಯುತ್ತೋವ ಅಸಙ್ಘಸೋಭನತಾಯ, ಓವಾದಾನುಸಾಸನಿಪ್ಪಟಿಬದ್ಧತ್ತಾ ಪನ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯೇನೇವ ಸಙ್ಘಮ್ಹಾ ವಪಕಾಸಿತುಂ ನ ಯುತ್ತೋ. ಅಲಂ ಸಙ್ಘಮ್ಹಾ ವಪಕಾಸಿತುನ್ತಿ ಚಾತುದ್ದಿಸತ್ತಾ ಸಙ್ಘಮ್ಹಾ ನಿಕ್ಖಮ್ಮ ಏಕಕೋ ವಸಿತುಂ ಯುತ್ತೋ, ಸಙ್ಘಸೋಭನತಾಯ ಪನ ಸಙ್ಘೇಪಿ ವಸಿತುಂ ಯುತ್ತೋಯೇವ. ಅಟ್ಠಮಂ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ.

೧೨೯. ನವಮೇ ಆಪಾಯಿಕಾತಿ ಅಪಾಯಗಾಮಿನೋ. ನೇರಯಿಕಾತಿ ನಿರಯಗಾಮಿನೋ. ಪರಿಕುಪ್ಪಾತಿ ¶ ಪರಿಕುಪ್ಪನಸಭಾವಾ ಪುರಾಣವಣಸದಿಸಾ. ಅತೇಕಿಚ್ಛಾತಿ ಅಕತ್ತಬ್ಬಪರಿಕಮ್ಮಾ. ದಸಮಂ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವಾತಿ.

೧. ಪಠಮಚಕ್ಕಾನುವತ್ತನಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ

೧೩೧. ಚತುತ್ಥಸ್ಸ ¶ ಪಠಮೇ ಧಮ್ಮೇನಾತಿ ದಸಕುಸಲಧಮ್ಮೇನ. ಚಕ್ಕನ್ತಿ ಆಣಾಚಕ್ಕಂ. ಅತ್ಥಞ್ಞೂತಿ ರಜ್ಜತ್ಥಂ ಜಾನಾತಿ. ಧಮ್ಮಞ್ಞೂತಿ ಪವೇಣಿಧಮ್ಮಂ ಜಾನಾತಿ. ಮತ್ತಞ್ಞೂತಿ ದಣ್ಡೇ ವಾ ಬಲಮ್ಹಿ ವಾ ಪಮಾಣಂ ಜಾನಾತಿ. ಕಾಲಞ್ಞೂತಿ ರಜ್ಜಸುಖಾನುಭವನಕಾಲಂ, ವಿನಿಚ್ಛಯಕರಣಕಾಲಂ, ಜನಪದಚಾರಿಕಾಕಾಲಞ್ಚ ¶ ಜಾನಾತಿ. ಪರಿಸಞ್ಞೂತಿ ಅಯಂ ಪರಿಸಾ ಖತ್ತಿಯಪರಿಸಾ, ಅಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣವೇಸ್ಸಸುದ್ದಸಮಣಪರಿಸಾತಿ ಜಾನಾತಿ.

ತಥಾಗತವಾರೇ ಅತ್ಥಞ್ಞೂತಿ ಪಞ್ಚ ಅತ್ಥೇ ಜಾನಾತಿ. ಧಮ್ಮಞ್ಞೂತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಧಮ್ಮೇ ಜಾನಾತಿ. ಮತ್ತಞ್ಞೂತಿ ಚತೂಸು ಪಚ್ಚಯೇಸು ಪಟಿಗ್ಗಹಣಪರಿಭೋಗಮತ್ತಂ ಜಾನಾತಿ. ಕಾಲಞ್ಞೂತಿ ಅಯಂ ಕಾಲೋ ಪಟಿಸಲ್ಲೀನಸ್ಸ, ಅಯಂ ಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ, ಅಯಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯ, ಅಯಂ ಜನಪದಚಾರಿಕಾಯಾತಿ ಏವಂ ಕಾಲಂ ಜಾನಾತಿ. ಪರಿಸಞ್ಞೂತಿ ಅಯಂ ಪರಿಸಾ ಖತ್ತಿಯಪರಿಸಾ…ಪೇ… ಅಯಂ ಸಮಣಪರಿಸಾತಿ ಜಾನಾತಿ. ಅನುತ್ತರನ್ತಿ ನವಹಿ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮೇಹಿ ಅನುತ್ತರಂ. ಧಮ್ಮಚಕ್ಕನ್ತಿ ಸೇಟ್ಠಚಕ್ಕಂ.

೨. ದುತಿಯಚಕ್ಕಾನುವತ್ತನಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ

೧೩೨. ದುತಿಯೇ ಪಿತರಾ ಪವತ್ತಿತಂ ಚಕ್ಕನ್ತಿ ಚಕ್ಕವತ್ತಿಮ್ಹಿ ಪಬ್ಬಜಿತೇ ವಾ ಕಾಲಕತೇ ವಾ ಚಕ್ಕರತನಂ ಸತ್ತಾಹಮತ್ತಂ ಠತ್ವಾ ಅನ್ತರಧಾಯತಿ, ಕಥಮೇಸ ತಂ ಅನುಪ್ಪವತ್ತೇತಿ ನಾಮ? ಪಿತು ಪವೇಣಿಯಂ ¶ ಠತ್ವಾ ಚಕ್ಕವತ್ತಿವತ್ತಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೋಪಿ ಪಿತರಾ ಪವತ್ತಿತಮೇವ ಅನುಪ್ಪವತ್ತೇತಿ ನಾಮ.

೧೩೩. ತತಿಯಂ ತಿಕನಿಪಾತೇ ವುತ್ತನಯಮೇವ. ಸೇವಿತಬ್ಬಾಸೇವಿತಬ್ಬೇ ಪನೇತ್ಥ ಪಚ್ಛಿಮಪದದ್ವಯಮೇವ ವಿಸೇಸೋ. ತತ್ಥ ಸಮ್ಮಾಆಜೀವೋ ಸೇವಿತಬ್ಬೋ, ಮಿಚ್ಛಾಆಜೀವೋ ನ ಸೇವಿತಬ್ಬೋ. ಸಪ್ಪಾಯೋ ಗಾಮನಿಗಮೋ ಸೇವಿತಬ್ಬೋ, ಅಸಪ್ಪಾಯೋ ನ ಸೇವಿತಬ್ಬೋ.

೧೩೪. ಚತುತ್ಥೇ ¶ ಉಭತೋತಿ ದ್ವೀಹಿಪಿ ಪಕ್ಖೇಹಿ. ಮಾತಿತೋ ಚ ಪಿತಿತೋ ಚಾತಿ ಯಸ್ಸ ಹಿ ಮಾತಾ ಖತ್ತಿಯಾ, ಮಾತುಮಾತಾ ಖತ್ತಿಯಾ, ತಸ್ಸಾಪಿ ಮಾತಾ ಖತ್ತಿಯಾ. ಪಿತಾ ಖತ್ತಿಯೋ, ಪಿತುಪಿತಾ ಖತ್ತಿಯೋ, ತಸ್ಸಪಿ ಪಿತಾ ಖತ್ತಿಯೋ. ಸೋ ಉಭತೋ ಸುಜಾತೋ ಮಾತಿತೋ ಚ ಪಿತಿತೋ ಚ. ಸಂಸುದ್ಧಗಹಣಿಕೋತಿ ಸಂಸುದ್ಧಾಯ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತೋ. ‘‘ಸಮವೇಪಾಕಿನಿಯಾ ಗಹಣಿಯಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ¶ ಕಮ್ಮಜತೇಜೋಧಾತು ಗಹಣೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಯಾವ ಸತ್ತಮಾ ಪಿತಾಮಹಯುಗಾತಿ ಏತ್ಥ ಪಿತುಪಿತಾ ಪಿತಾಮಹೋ, ಪಿತಾಮಹಸ್ಸ ಯುಗಂ ಪಿತಾಮಹಯುಗಂ. ಯುಗನ್ತಿ ಆಯುಪ್ಪಮಾಣಂ ವುಚ್ಚತಿ. ಅಭಿಲಾಪಮತ್ತಮೇವ ಚೇತಂ, ಅತ್ಥತೋ ಪನ ಪಿತಾಮಹೋಯೇವ ಪಿತಾಮಹಯುಗಂ. ತತೋ ಉದ್ಧಂ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಪುಬ್ಬಪುರಿಸಾ ಪಿತಾಮಹಗ್ಗಹಣೇನೇವ ಗಹಿತಾ. ಏವಂ ಯಾವ ಸತ್ತಮೋ ಪುರಿಸೋ, ತಾವ ಸಂಸುದ್ಧಗಹಣಿಕೋ, ಅಥ ವಾ ಅಕ್ಖಿತ್ತೋ ಅನುಪಕ್ಕುಟ್ಠೋ ಜಾತಿವಾದೇನಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಅಕ್ಖಿತ್ತೋತಿ ‘‘ಅಪನೇಥ ಏತಂ, ಕಿಂ ಇಮಿನಾ’’ತಿ ಏವಂ ಅಕ್ಖಿತ್ತೋ ಅನವಕ್ಖಿತ್ತೋ. ಅನುಪಕ್ಕುಟ್ಠೋತಿ ನ ಉಪಕ್ಕುಟ್ಠೋ ನ ಅಕ್ಕೋಸಂ ವಾ ನಿನ್ದಂ ವಾ ಪತ್ತಪುಬ್ಬೋ. ಕೇನ ¶ ಕಾರಣೇನಾತಿ? ಜಾತಿವಾದೇನ, ‘‘ಇತಿಪಿ ಹೀನಜಾತಿಕೋ ಏಸೋ’’ತಿ ಏವರೂಪೇನ ವಚನೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಅಡ್ಢೋತಿಆದೀಸು ಯೋ ಕೋಚಿ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕೇನ ವಿಭವೇನ ಅಡ್ಢೋ ಹೋತಿ. ಇಧ ಪನ ನ ಕೇವಲಂ ಅಡ್ಢೋಯೇವ, ಮಹದ್ಧನೋ ಮಹತಾ ಅಪರಿಮಾಣಸಙ್ಖೇನ ಧನೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣವಸೇನ ಮಹನ್ತಾ ಉಳಾರಾ ಭೋಗಾ ಅಸ್ಸಾತಿ ಮಹಾಭೋಗೋ. ಪರಿಪುಣ್ಣಕೋಸಕೋಟ್ಠಾಗಾರೋತಿ ಕೋಸೋ ವುಚ್ಚತಿ ಭಣ್ಡಾಗಾರಂ, ನಿದಹಿತ್ವಾ ಠಪಿತೇನ ಧನೇನ ಪರಿಪುಣ್ಣಕೋಸೋ, ಧಞ್ಞೇನ ಚ ಪರಿಪುಣ್ಣಕೋಟ್ಠಾಗಾರೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಥ ವಾ ಚತುಬ್ಬಿಧೋ ಕೋಸೋ ಹತ್ಥೀ ಅಸ್ಸಾ ರಥಾ ರಟ್ಠನ್ತಿ, ತಿವಿಧಂ ಕೋಟ್ಠಾಗಾರಂ ಧನಕೋಟ್ಠಾಗಾರಂ ಧಞ್ಞಕೋಟ್ಠಾಗಾರಂ ವತ್ಥಕೋಟ್ಠಾಗಾರನ್ತಿ. ತಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಪರಿಪುಣ್ಣಮಸ್ಸಾತಿ ಪರಿಪುಣ್ಣಕೋಸಕೋಟ್ಠಾಗಾರೋ. ಅಸ್ಸವಾಯಾತಿ ಕಸ್ಸಚಿ ಬಹುಮ್ಪಿ ಧನಂ ದೇನ್ತಸ್ಸ ಸೇನಾ ನ ಸುಣಾತಿ, ಸಾ ಅನಸ್ಸವಾ ನಾಮ ಹೋತಿ. ಕಸ್ಸಚಿ ಅದೇನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಸುಣಾತಿಯೇವ, ಅಯಂ ಅಸ್ಸವಾ ನಾಮ. ಓವಾದಪಟಿಕರಾಯಾತಿ ‘‘ಇದಂ ವೋ ಕತ್ತಬ್ಬ, ಇದಂ ನ ಕತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ದಿನ್ನಓವಾದಕರಾಯ. ಪಣ್ಡಿತೋತಿ ಪಣ್ಡಿಚ್ಚೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ. ಬ್ಯತ್ತೋತಿ ಪಞ್ಞಾವೇಯ್ಯತ್ತಿಯೇನ ಯುತ್ತೋ. ಮೇಧಾವೀತಿ ಠಾನುಪ್ಪತ್ತಿಕಪಞ್ಞಾಯ ¶ ಸಮನ್ನಾಗತೋ. ಪಟಿಬಲೋತಿ ಸಮತ್ಥೋ. ಅತ್ಥೇ ಚಿನ್ತೇತುನ್ತಿ ವಡ್ಢಿಅತ್ಥೇ ಚಿನ್ತೇತುಂ. ಸೋ ಹಿ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಅತ್ಥವಸೇನೇವ ‘‘ಅತೀತೇಪಿ ಏವಂ ಅಹೇಸುಂ, ಅನಾಗತೇಪಿ ಏವಂ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತಿ. ವಿಜಿತಾವೀನನ್ತಿ ವಿಜಿತವಿಜಯಾನಂ, ಮಹನ್ತೇನ ವಾ ವಿಜಯೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾನಂ. ವಿಮುತ್ತಚಿತ್ತಾನನ್ತಿ ಪಞ್ಚಹಿ ವಿಮುತ್ತೀಹಿ ವಿಮುತ್ತಮಾನಸಾನಂ.

೧೩೫-೧೩೬. ಪಞ್ಚಮೇ ¶ ನೇಗಮಜಾನಪದಸ್ಸಾತಿ ನಿಗಮವಾಸಿನೋ ಚ ರಟ್ಠವಾಸಿನೋ ಚ ಜನಸ್ಸ. ಹತ್ಥಿಸ್ಮಿನ್ತಿಆದೀಹಿ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸರಥಥರುಧನುಲೇಖಮುದ್ದಾಗಣನಾದೀನಿ ಸೋಳಸ ಮಹಾಸಿಪ್ಪಾನಿ ದಸ್ಸಿತಾನಿ. ಅನವಯೋತಿ ¶ ಸಮತ್ಥೋ ಪರಿಪುಣ್ಣೋ. ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಛಟ್ಠೇ ಓಪರಜ್ಜನ್ತಿ ಉಪರಾಜಭಾವಂ.

೧೩೭. ಸತ್ತಮೇ ಪುರಿಸಾಧಿಪ್ಪಾಯಾತಿ ಅಸ್ಸದ್ಧಮ್ಮವಸೇನ ಪುರಿಸೇ ಉಪ್ಪನ್ನಾಧಿಪ್ಪಾಯಾ ಪುರಿಸಜ್ಝಾಸಯಾ. ಆದಾನಾಧಿಪ್ಪಾಯೋತಿ ಇದಾನಿ ಗಹೇತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ಇದಾನಿ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಏವಂ ಗಹಣಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ವಿಸಂಯೋಗಾಧಿಪ್ಪಾಯೋತಿ ಇದಾನಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಾಮಿ, ಇದಾನಿ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಏವಂ ನಿಬ್ಬಾನಜ್ಝಾಸಯೋ.

೧೩೮. ಅಟ್ಠಮೇ ಭತ್ತಾದಕೋತಿ ಭತ್ತಕ್ಖಾದಕೋ, ಬಹುಭತ್ತಭುಞ್ಜೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಓಕಾಸಫರಣೋತಿ ಓಕಾಸಂ ಫರಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಸಮ್ಬಾಧಂ ಕತ್ವಾ ಠಾನೇನ ಓಕಾಸಫರಣೋ. ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಲಣ್ಡಂ ಸಾರೇತಿ ಪಾತೇತೀತಿ ಲಣ್ಡಸಾರಣೋ. ಏತ್ತಕಾ ಹತ್ಥೀತಿ ಗಣನಕಾಲೇ ಸಲಾಕಂ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಸಲಾಕಗ್ಗಾಹೀ. ನಿಸೀದನಸಯನವಸೇನ ಮಞ್ಚಪೀಠಂ ಮದ್ದತೀತಿ ಮಞ್ಚಪೀಠಮದ್ದನೋ. ಭಿಕ್ಖುಗಣನಕಾಲೇ ಸಲಾಕಂ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಸಲಾಕಗ್ಗಾಹೀ.

೧೩೯. ನವಮೇ ಹತ್ಥಿಕಾಯನ್ತಿ ಹತ್ಥಿಘಟಂ. ಸೇಸೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಸಙ್ಗಾಮೇ ಅವಚರನ್ತೀತಿ ಸಙ್ಗಾಮಾವಚರಾ. ಏಕಿಸ್ಸಾ ¶ ವಾ ತಿಣೋದಕದತ್ತಿಯಾ ವಿಮಾನಿತೋತಿ ¶ ಏಕದಿವಸಂ ಏಕೇನ ತಿಣೋದಕದಾನೇನ ವಿಮಾನಿತೋ, ಏಕದಿವಸಮತ್ತಂ ಅಲದ್ಧತಿಣೋದಕೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇತೋ ಪರಮ್ಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ನ ಸಕ್ಕೋತಿ ಚಿತ್ತಂ ಸಮಾದಹಿತುನ್ತಿ ಆರಮ್ಮಣೇ ಚಿತ್ತಂ ಸಮ್ಮಾ ಠಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ. ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಸುತ್ತೇ ವಟ್ಟವಿವಟ್ಟಂ ಕಥಿತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೧೪೦. ದಸಮೇ ¶ ದುರುತ್ತಾನನ್ತಿ ನ ಸುಟ್ಠು ವುತ್ತಾನಂ ದೋಸವಸೇನ ಪವತ್ತಿತಾನಂ ಫರುಸವಚನಾನಂ. ದುರಾಗತಾನನ್ತಿ ದುಕ್ಖುಪ್ಪಾದನಾಕಾರೇನ ಸೋತದ್ವಾರಂ ಆಗತಾನಂ. ವಚನಪಥಾನನ್ತಿ ವಚನಾನಂ. ದುಕ್ಖಾನನ್ತಿ ದುಕ್ಖಮಾನಂ. ತಿಬ್ಬಾನನ್ತಿ ಬಹಲಾನಂ ತಾಪನಸಭಾವಾನಂ ವಾ. ಖರಾನನ್ತಿ ಫರುಸಾನಂ. ಕಟುಕಾನನ್ತಿ ತಿಖಿಣಾನಂ. ಅಸಾತಾನನ್ತಿ ಅಮಧುರಾನಂ. ಅಮನಾಪಾನನ್ತಿ ಮನಂ ಅಪ್ಪಾಯಿತುಂ ವಡ್ಢೇತುಂ ಅಸಮತ್ಥಾನಂ. ಪಾಣಹರಾನನ್ತಿ ಜೀವಿತಹರಾನಂ. ಯಾ ಸಾ ದಿಸಾತಿ ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರಸಮಥಾದಿವಸೇನ ದಿಸ್ಸತಿ ಅಪದಿಸ್ಸತೀತಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ ದಿಸಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ತಂ ಆಗಮ್ಮ ಸಬ್ಬೇ ಸಙ್ಖಾರಾ ಸಮಥಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರಸಮಥೋತಿ ವುತ್ತಂ. ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಸುತ್ತೇ ಸೀಲಸಮಾಧಿಪಞ್ಞಾ ಮಿಸ್ಸಿಕಾ ಕಥಿತಾತಿ.

೧೪೧. ಪಞ್ಚಮಸ್ಸ ¶ ಪಠಮೇ ಸಂವಾಸೇನಾತಿ ಏಕತೋವಾಸೇನ. ಆದೇಯ್ಯಮುಖೋತಿ ಆದಿಯನಮುಖೋ, ಗಹಣಮುಖೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಮೇನಂ ದತ್ವಾ ಅವಜಾನಾತೀತಿ ‘‘ಅಯಂ ದಿನ್ನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತುಮೇವ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಅವಮಞ್ಞತಿ. ತಮೇನಂ ಸಂವಾಸೇನ ಅವಜಾನಾತೀತಿ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೇ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿದೇವ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ‘‘ಜಾನಾಮಹಂ ತಯಾ ಕತಕಮ್ಮಂ, ಏತ್ತಕಂ ಅದ್ಧಾನಂ ಅಹಂ ಕಿಂ ಕರೋನ್ತೋ ವಸಿಂ, ನನು ತುಯ್ಹಮೇವ ಕತಾಕತಂ ವೀಮಂಸನ್ತೋ’’ತಿಆದೀನಿ ವತ್ತಾ ಹೋತಿ. ಅಥ ಇತರೋ ‘‘ಅದ್ಧಾ ಕೋಚಿ ಮಯ್ಹಂ ದೋಸೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಪಟಿಪ್ಫರಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ. ತಂ ಖಿಪ್ಪಞ್ಞೇವ ಅಧಿಮುಚ್ಚಿತಾ ಹೋತೀತಿ ತಂ ವಣ್ಣಂ ವಾ ಅವಣ್ಣಂ ವಾ ಸೀಘಮೇವ ¶ ಸದ್ದಹತಿ. ಸದ್ದಹನಟ್ಠೇನ ಹಿ ಆದಾನೇನ ಏಸ ಆದಿಯನಮುಖೋತಿ ವುತ್ತೋ. ಆಧೇಯ್ಯಮುಖೋತಿ ಪಾಳಿಯಾ ¶ ಪನ ಠಪಿತಮುಖೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮಗ್ಗೇ ಖಟಆವಾಟೋ ವಿಯ ಆಗತಾಗತಂ ಉದಕಂ ವಣ್ಣಂ ವಾ ಅವಣ್ಣಂ ವಾ ಸದ್ದಹನವಸೇನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಂ ಠಪಿತಮುಖೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಇತ್ತರಸದ್ಧೋತಿ ಪರಿತ್ತಕಸದ್ಧೋ. ಕುಸಲಾಕುಸಲೇ ಧಮ್ಮೇ ನ ಜಾನಾತೀತಿಆದೀಸು ಕುಸಲೇ ಧಮ್ಮೇ ‘‘ಇಮೇ ಕುಸಲಾ’’ತಿ ನ ಜಾನಾತಿ, ಅಕುಸಲೇ ಧಮ್ಮೇ ‘‘ಇಮೇ ಅಕುಸಲಾ’’ತಿ ನ ಜಾನಾತಿ. ತಥಾ ಸಾವಜ್ಜೇ ಸದೋಸಧಮ್ಮೇ ‘‘ಇಮೇ ಸಾವಜ್ಜಾ’’ತಿ, ಅನವಜ್ಜೇ ಚ ನಿದ್ದೋಸಧಮ್ಮೇ ‘‘ಇಮೇ ಅನವಜ್ಜಾ’’ತಿ, ಹೀನೇ ಹೀನಾತಿ, ಪಣೀತೇ ಪಣೀತಾತಿ. ಕಣ್ಹಸುಕ್ಕಸಪ್ಪಟಿಭಾಗೇತಿ ‘‘ಇಮೇ ಕಣ್ಹಾ ಸುಕ್ಕೇ ಪಟಿಬಾಹೇತ್ವಾ ಠಿತತ್ತಾ ಸಪ್ಪಟಿಭಾಗಾ ನಾಮ, ಇಮೇ ಚ ಸುಕ್ಕಾ ಕಣ್ಹೇ ಪಟಿಬಾಹಿತ್ವಾ ಠಿತತ್ತಾ ಸಪ್ಪಟಿಭಾಗಾ’’ತಿ ನ ಜಾನಾತಿ.

೧೪೨. ದುತಿಯೇ ¶ ಆರಭತಿ ಚ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೀ ಚ ಹೋತೀತಿ ಆಪತ್ತಿವೀತಿಕ್ಕಮನವಸೇನ ಆರಭತಿ ಚೇವ, ತಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಚ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೀ ಹೋತಿ. ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿಂ ಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತಿನ್ತಿ ಅರಹತ್ತಸಮಾಧಿಞ್ಚೇವ ಅರಹತ್ತಫಲಞಾಣಞ್ಚ. ನಪ್ಪಜಾನಾತೀತಿ ಅನಧಿಗತತ್ತಾ ನ ಜಾನಾತಿ. ಆರಭತಿ ನ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೀ ಹೋತೀತಿ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ವುಟ್ಠಿತತ್ತಾ ಪನ ನ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೀ ಹೋತಿ. ನಾರಭತಿ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೀ ಹೋತೀತಿ ಸಕಿಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ತತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಪಚ್ಛಾ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ನಾಪಜ್ಜತಿ, ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಂ ಪನ ವಿನೋದೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ. ನಾರಭತಿ ನ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೀ ಹೋತೀತಿ ನ ಚೇವ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ನ ಚ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೀ ಹೋತಿ. ತಞ್ಚ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿಂ…ಪೇ… ನಿರುಜ್ಝನ್ತೀತಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪನ ಅಪ್ಪತ್ತೋ ಹೋತಿ. ಪಞ್ಚಮನಯೇನ ಖೀಣಾಸವೋ ಕಥಿತೋ.

ಆರಮ್ಭಜಾತಿ ಆಪತ್ತಿವೀತಿಕ್ಕಮಸಮ್ಭವಾ. ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಜಾತಿ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರತೋ ಜಾತಾ. ಪವಡ್ಢನ್ತೀತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜನೇನ ವಡ್ಢನ್ತಿ. ಆರಮ್ಭಜೇ ಆಸವೇ ಪಹಾಯಾತಿ ವೀತಿಕ್ಕಮಸಮ್ಭವೇ ಆಸವೇ ಆಪತ್ತಿದೇಸನಾಯ ವಾ ಆಪತ್ತಿವುಟ್ಠಾನೇನ ವಾ ಪಜಹಿತ್ವಾ. ಪಟಿವಿನೋದೇತ್ವಾತಿ ಸುದ್ಧನ್ತೇ ಠಿತಭಾವಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣೇನ ನೀಹರಿತ್ವಾ. ಚಿತ್ತಂ ಪಞ್ಞಞ್ಚ ಭಾವೇತೂತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಚಿತ್ತಞ್ಚ ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಪಞ್ಞಞ್ಚ ಭಾವೇತು. ಸೇಸಂ ಇಮಿನಾ ಉಪಾಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬನ್ತಿ.

೧೪೩. ತತಿಯೇ ¶ ¶ ಕಾಮಾಧಿಮುತ್ತಾನನ್ತಿ ವತ್ಥುಕಾಮಕಿಲೇಸಕಾಮೇಸು ಅಧಿಮುತ್ತಾನಂ. ಧಮ್ಮಾನುಧಮ್ಮಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋತಿ ನವಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮತ್ಥಾಯ ¶ ಸಹಸೀಲಕಂ ಪುಬ್ಬಭಾಗಪ್ಪಟಿಪದಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ ಪಟಿಪತ್ತಿಪೂರಕೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ದುಲ್ಲಭೋ ಲೋಕಸ್ಮಿಂ.

೧೪೪. ಚತುತ್ಥೇ ಅಪ್ಪಟಿಕೂಲೇತಿ ಅಪ್ಪಟಿಕೂಲಾರಮ್ಮಣೇ. ಪಟಿಕೂಲಸಞ್ಞೀತಿ ಪಟಿಕೂಲನ್ತಿ ಏವಂಸಞ್ಞೀ. ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ. ಕಥಂ ಪನಾಯಂ ಏವಂ ವಿಹರತೀತಿ? ಇಟ್ಠಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಪನ ಅಸುಭಾಯ ವಾ ಫರತಿ, ಅನಿಚ್ಚತೋ ವಾ ಉಪಸಂಹರತಿ. ಏವಂ ತಾವ ಅಪ್ಪಟಿಕೂಲೇ ಪಟಿಕೂಲಸಞ್ಞೀ ವಿಹರತಿ. ಅನಿಟ್ಠಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಮೇತ್ತಾಯ ವಾ ಫರತಿ, ಧಾತುತೋ ವಾ ಉಪಸಂಹರತಿ. ಏವಂ ಪಟಿಕೂಲೇ ಅಪ್ಪಟಿಕೂಲಸಞ್ಞೀ ವಿಹರತಿ. ಉಭಯಸ್ಮಿಂ ಪನ ಪುರಿಮನಯಸ್ಸ ಚ ಪಚ್ಛಿಮನಯಸ್ಸ ಚ ವಸೇನ ತತಿಯಚತುತ್ಥವಾರಾ ವುತ್ತಾ, ಛಳಙ್ಗುಪೇಕ್ಖಾವಸೇನ ಪಞ್ಚಮೋ. ಛಳಙ್ಗುಪೇಕ್ಖಾ ಚೇಸಾ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಉಪೇಕ್ಖಾಸದಿಸಾ, ನ ಪನ ಖೀಣಾಸವುಪೇಕ್ಖಾ. ತತ್ಥ ಉಪೇಕ್ಖಕೋ ವಿಹರೇಯ್ಯಾತಿ ಮಜ್ಝತ್ತಭಾವೇ ಠಿತೋ ವಿಹರೇಯ್ಯ. ಕ್ವಚನೀತಿ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ಆರಮ್ಮಣೇ. ಕತ್ಥಚೀತಿ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ಪದೇಸೇ. ಕಿಞ್ಚನತಿ ಕೋಚಿ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೋಪಿ. ಇತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ಪಞ್ಚಸು ಠಾನೇಸು ವಿಪಸ್ಸನಾವ ಕಥಿತಾ. ತಂ ಆರದ್ಧವಿಪಸ್ಸಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಞಾಣವಾ ಪಞ್ಞುತ್ತರೋ ಬಹುಸ್ಸುತಸಮಣೋಪಿ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ. ಸೋತಾಪನ್ನಸಕದಾಗಾಮಿಅನಾಗಾಮಿನೋ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿಯೇವ, ಖೀಣಾಸವೇ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ ನತ್ಥೀತಿ. ಪಞ್ಚಮಂ ಉತ್ತಾನಮೇವ.

೧೪೬. ಛಟ್ಠೇ ಕಮ್ಮನ್ತಂ ಕಾರೇತೀತಿ ಖೇತ್ತಾದಿಕಮ್ಮನ್ತಂ ಕಾರೇತಿ. ಅಧಿಕರಣಂ ಆದಿಯತೀತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅಧಿಕರಣಾನಿ ಆದಿಯತಿ. ಪಾಮೋಕ್ಖೇಸು ಭಿಕ್ಖೂಸೂತಿ ದಿಸಾಪಾಮೋಕ್ಖೇಸು ಭಿಕ್ಖೂಸು. ಪಟಿವಿರುದ್ಧೋ ¶ ಹೋತೀತಿ ಪಚ್ಚನೀಕಗ್ಗಾಹಿತಾಯ ವಿರುದ್ಧೋ ಹೋತಿ. ಅನವತ್ಥಚಾರಿಕನ್ತಿ ಅನವತ್ಥಾನಚಾರಿಕಂ.

೧೪೭. ಸತ್ತಮೇ ¶ ¶ ಅಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ದೇತೀತಿ ನ ಸಕ್ಕರಿತ್ವಾ ಸುಚಿಂ ಕತ್ವಾ ದೇತಿ. ಅಚಿತ್ತೀಕತ್ವಾ ದೇತೀತಿ ಅಚಿತ್ತೀಕಾರೇನ ಅಗಾರವವಸೇನ ದೇತಿ. ಅಪವಿದ್ಧಂ ದೇತೀತಿ ನ ನಿರನ್ತರಂ ದೇತಿ, ಅಥ ವಾ ಛಡ್ಡೇತುಕಾಮೋ ವಿಯ ದೇತಿ. ಅನಾಗಮನದಿಟ್ಠಿಕೋ ದೇತೀತಿ ಕತಸ್ಸ ನಾಮ ಫಲಂ ಆಗಮಿಸ್ಸತೀತಿ ನ ಏವಂ ಆಗಮನದಿಟ್ಠಿಂ ನ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ದೇತಿ.

ಸುಕ್ಕಪಕ್ಖೇ ಚಿತ್ತೀಕತ್ವಾ ದೇತೀತಿ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೇ ಚ ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯೇಸು ಚ ಚಿತ್ತೀಕಾರಂ ಉಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ದೇತಿ. ತತ್ಥ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಂ ಪಣೀತಂ ಓಜವನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ದೇನ್ತೋ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೇ ಚಿತ್ತೀಕಾರಂ ಉಪಟ್ಠಪೇತಿ ನಾಮ. ಪುಗ್ಗಲಂ ವಿಚಿನಿತ್ವಾ ದೇನ್ತೋ ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯೇಸು ಚಿತ್ತೀಕಾರಂ ಉಪಟ್ಠಪೇತಿ ನಾಮ. ಸಹತ್ಥಾ ದೇತೀತಿ ಆಣತ್ತಿಯಾ ಪರಹತ್ಥೇನ ಅದತ್ವಾ ‘‘ಅನಮತಗ್ಗೇ ಸಂಸಾರೇ ವಿಚರನ್ತೇನ ಮೇ ಹತ್ಥಪಾದಾನಂ ಅಲದ್ಧಕಾಲಸ್ಸ ಪಮಾಣಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ವಟ್ಟಮೋಕ್ಖಂ ಭವನಿಸ್ಸರಣಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಹತ್ಥೇನೇವ ದೇತಿ. ಆಗಮನದಿಟ್ಠಿಕೋತಿ ‘‘ಅನಾಗತಭವಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಕಮ್ಮಞ್ಚ ವಿಪಾಕಞ್ಚ ಸದ್ದಹಿತ್ವಾ ದೇತೀತಿ.

೧೪೮. ಅಟ್ಠಮೇ ಸದ್ಧಾಯಾತಿ ದಾನಞ್ಚ ದಾನಫಲಞ್ಚ ಸದ್ದಹಿತ್ವಾ. ಕಾಲೇನಾತಿ ಯುತ್ತಪ್ಪತ್ತಕಾಲೇನ. ಅನಗ್ಗಹಿತಚಿತ್ತೋತಿ ಅಗ್ಗಹಿತಚಿತ್ತೋ ಮುತ್ತಚಾಗೋ ಹುತ್ವಾ. ಅನುಪಹಚ್ಚಾತಿ ಅನುಪಘಾತೇತ್ವಾ ಗುಣೇ ಅಮಕ್ಖೇತ್ವಾ. ಕಾಲಾಗತಾ ಚಸ್ಸ ಅತ್ಥಾ ಪಚುರಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥಾ ಆಗಚ್ಛಮಾನಾ ವಯೋವುಡ್ಢಕಾಲೇ ¶ ಅನಾಗನ್ತ್ವಾ ಯುತ್ತಪ್ಪತ್ತಕಾಲೇ ಪಠಮವಯಸ್ಮಿಂಯೇವ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ ಚೇವ ಬಹೂ ಚ ಹೋನ್ತಿ.

೧೪೯. ನವಮೇ ಸಮಯವಿಮುತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅಪ್ಪಿತಪ್ಪಿತಕ್ಖಣೇಯೇವ ವಿಕ್ಖಮ್ಭಿತೇಹಿ ಕಿಲೇಸೇಹಿ ವಿಮುತ್ತತ್ತಾ ಸಮಯವಿಮುತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಾಯ ಲೋಕಿಯವಿಮುತ್ತಿಯಾ ವಿಮುತ್ತಚಿತ್ತಸ್ಸ. ದಸಮಂ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ.

೧. ಪಠಮಸಮ್ಮತ್ತನಿಯಾಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ

೧೫೧. ಚತುತ್ಥಸ್ಸ ¶ ¶ ಪಠಮೇ ಅಭಬ್ಬೋ ನಿಯಾಮಂ ಓಕ್ಕಮಿತುಂ ಕುಸಲೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಸಮ್ಮತ್ತನ್ತಿ ಕುಸಲೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಸಮ್ಮತ್ತಭೂತಂ ಮಗ್ಗನಿಯಾಮಂ ಓಕ್ಕಮಿತುಂ ಅಭಬ್ಬೋ ಅಭಾಜನಂ. ಕಥಂ ಪರಿಭೋತೀತಿಆದೀಸು ‘‘ಕಿಂ ಕಥಾ ನಾಮ ಏಸಾ’’ತಿ ವದನ್ತೋ ಕಥಂ ಪರಿಭೋತಿ ನಾಮ. ‘‘ಕಿಂ ನಾಮೇಸ ಕಥೇತಿ, ಕಿಂ ಅಯಂ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ ವದನ್ತೋ ಕಥಿಕಂ ಪರಿಭೋತಿ ನಾಮ. ‘‘ಮಯಂ ಕಿಂ ಜಾನಾಮ, ಕುತೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಏತಂ ಸೋತುಂ ಬಲ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತೋ ಅತ್ತಾನಂ ಪರಿಭೋತಿ ನಾಮ. ವಿಪರಿಯಾಯೇನ ಸುಕ್ಕಪಕ್ಖೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೨. ದುತಿಯಸಮ್ಮತ್ತನಿಯಾಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ

೧೫೨. ದುತಿಯೇ ಅನಞ್ಞಾತೇ ಅಞ್ಞಾತಮಾನೀತಿ ಅವಿಞ್ಞಾತಸ್ಮಿಂಯೇವ ‘‘ವಿಞ್ಞಾತಮಿದಂ ಮಯಾ’’ತಿ ಏವಂಮಾನೀ.

೩. ತತಿಯಸಮ್ಮತ್ತನಿಯಾಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ

೧೫೩. ತತಿಯೇ ಮಕ್ಖೀ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣಾತೀತಿ ಮಕ್ಖೀ ಹುತ್ವಾ ಗುಣಮಕ್ಖನಚಿತ್ತೇನ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣಾತಿ. ಉಪಾರಮ್ಭಚಿತ್ತೋತಿ ನಿಗ್ಗಹಾರೋಪನಚಿತ್ತೋ. ರನ್ಧಗವೇಸೀತಿ ಗುಣರನ್ಧಂ ಗುಣಚ್ಛಿದ್ದಂ ಗವೇಸನ್ತೋ.

೪. ಪಠಮಸದ್ಧಮ್ಮಸಮ್ಮೋಸಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ

೧೫೪. ಚತುತ್ಥೇ ¶ ನ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತೀತಿ ಓಹಿತಸೋತಾ ಸುಕತಕಾರಿನೋ ಹುತ್ವಾ ನ ಸುಣನ್ತಿ ¶ . ನ ಪರಿಯಾಪುಣನ್ತೀತಿ ಯಥಾಸುತಂ ಧಮ್ಮಂ ವಳಞ್ಜನ್ತಾಪಿ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ನ ವಳಞ್ಜೇನ್ತಿ. ಪಞ್ಚಮಂ ಉತ್ತಾನಮೇವ.

೬. ತತಿಯಸದ್ಧಮ್ಮಸಮ್ಮೋಸಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ

೧೫೬. ಛಟ್ಠೇ ಅಪ್ಪಟಿಸರಣೋತಿ ಅಪ್ಪತಿಟ್ಠೋ. ಆಚರಿಯಾ ಹಿ ಸುತ್ತನ್ತಸ್ಸ ಪಟಿಸರಣಂ ನಾಮ, ತೇಸಂ ಅಭಾವಾ ಅಪ್ಪಟಿಸರಣೋ ಹೋತಿ. ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯಮೇವ.

೧೫೭. ಸತ್ತಮೇ ¶ ಪುಗ್ಗಲಂ ಉಪನಿಧಾಯಾತಿ ತಂ ತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಉಪನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ, ಸಕ್ಖಿಂ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಚ್ಛಮಾನಾಯಾತಿ ಕಥಿಯಮಾನಾಯ. ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಅಟ್ಠಮಞ್ಚ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವಾತಿ.

೧೫೯. ನವಮೇ ಅನುಪುಬ್ಬಿಂ ಕಥಂ ಕಥೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ದಾನಾನನ್ತರಂ ಸೀಲಂ, ಸೀಲಾನನ್ತರಂ ಸಗ್ಗನ್ತಿ ಏವಂ ದೇಸನಾನುಪುಬ್ಬಿಂ ಕಥಂ ವಾ, ಯಂ ಯಂ ಸುತ್ತಪದಂ ವಾ ಗಾಥಾಪದಂ ವಾ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಅನುರೂಪಕಥಂ ಕಥೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಚಿತ್ತಂ ಉಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಪರೇಸಂ ಧಮ್ಮೋ ದೇಸೇತಬ್ಬೋ. ಪರಿಯಾಯದಸ್ಸಾವೀತಿ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ತಂ ತಂ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ. ಕಾರಣಞ್ಹಿ ಇಧ ಪರಿಯಾಯೋತಿ ವುತ್ತಂ. ಅನುದ್ದಯತಂ ಪಟಿಚ್ಚಾತಿ ‘‘ಮಹಾಸಮ್ಬಾಧಪ್ಪತ್ತೇ ಸತ್ತೇ ಸಮ್ಬಾಧತೋ ಮೋಚೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅನುಕಮ್ಪಂ ಆಗಮ್ಮ. ನ ಆಮಿಸನ್ತರೋತಿ ನ ಆಮಿಸಹೇತುಕೋ, ಅತ್ತನೋ ಚತುಪಚ್ಚಯಲಾಭಂ ಅನಾಸೀಸನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅತ್ತಾನಞ್ಚ ಪರಞ್ಚ ಅನುಪಹಚ್ಚಾತಿ ಅತ್ತುಕ್ಕಂಸನಪರವಮ್ಭನಾದಿವಸೇನ ಅತ್ತಾನಞ್ಚ ಪರಞ್ಚ ಗುಣುಪಘಾತೇನ ಅನುಪಹನ್ತ್ವಾ.

೧೦. ದುಪ್ಪಟಿವಿನೋದಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ

೧೬೦. ದಸಮೇ ದುಪ್ಪಟಿವಿನೋದಯಾತಿ ಯಾನಿ ಹಸ್ಸಾದೀನಿ ಕಿಚ್ಚಾನಿ ನಿಪ್ಫಾದೇತುಂ ¶ ಠಾನಾನಿ ಉಪ್ಪನ್ನಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ತೇಸು ಮತ್ಥಕಂ ಅಸಮ್ಪತ್ತೇಸು ಅನ್ತರಾಯೇವ ದುನ್ನೀಹಾರಾ ದುವಿಕ್ಖಮ್ಭಯಾ ಹೋನ್ತಿ. ಪಟಿಭಾನನ್ತಿ ¶ ಕಥೇತುಕಾಮತಾ ವುಚ್ಚತಿ. ಇಮಾನಿ ಪಞ್ಚ ದುಪ್ಪಟಿವಿನೋದಯಾನಿ, ನ ಸುಪ್ಪಟಿವಿನೋದಯಾನಿ. ಉಪಾಯೇನ ಪನ ಕಾರಣೇನ ಅನುರೂಪಾಹಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಅನುಸಾಸನಾದೀಹಿ ಸಕ್ಕಾ ಪಟಿವಿನೋದೇತುನ್ತಿ.

೧. ಪಠಮಆಘಾತಪಟಿವಿನಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ

೧೬೧. ದುತಿಯಸ್ಸ ¶ ಪಠಮೇ ಆಘಾತಂ ಪಟಿವಿನೇನ್ತಿ ವೂಪಸಮೇನ್ತೀತಿ ಆಘಾತಪಟಿವಿನಯಾ. ಯತ್ಥ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಆಘಾತೋ ಸಬ್ಬಸೋ ಪಟಿವಿನೇತಬ್ಬೋತಿ ಯತ್ಥ ಆರಮ್ಮಣೇ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಆಘಾತೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಹೋತಿ, ತತ್ಥ ಸೋ ಸಬ್ಬೋ ಇಮೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಪಟಿವಿನೋದೇತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮೇತ್ತಾ ತಸ್ಮಿಂ ಪುಗ್ಗಲೇ ಭಾವೇತಬ್ಬಾತಿ ತಿಕಚತುಕ್ಕಜ್ಝಾನವಸೇನ ಮೇತ್ತಾ ಭಾವೇತಬ್ಬಾ. ಕರುಣಾಯಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಉಪೇಕ್ಖಾ ಪನ ಚತುಕ್ಕಪಞ್ಚಕಜ್ಝಾನವಸೇನ ಭಾವೇತಬ್ಬಾ. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಯಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಪಸ್ಸತೋ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿಬ್ಬಾತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಮುದಿತಾ ನ ಸಣ್ಠಹತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಾ ನ ವುತ್ತಾ. ಅಸತಿಅಮನಸಿಕಾರೋತಿ ಯಥಾ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ನ ಉಪಟ್ಠಾತಿ, ಕುಟ್ಟಾದೀಹಿ ಅನ್ತರಿತೋ ವಿಯ ಹೋತಿ, ಏವಂ ತಸ್ಮಿಂ ಅಸತಿಅಮನಸಿಕಾರೋ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬೋ. ಸೇಸಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯತ್ತಾ ಉತ್ತಾನಮೇವ.

೨. ದುತಿಯಆಘಾತಪಟಿವಿನಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ

೧೬೨. ದುತಿಯೇ ಆಘಾತೋ ಏತೇಸು ಪಟಿವಿನೇತಬ್ಬೋತಿ ಆಘಾತಪಟಿವಿನಯಾ ¶ . ಆಘಾತೋ ಏತೇಹಿ ಪಟಿವಿನೇತಬ್ಬೋತಿಪಿ ಆಘಾತಪಟಿವಿನಯಾ. ಪಟಿವಿನಯೋತಿ ಹಿ ಪಟಿವಿನಯವತ್ಥೂನಮ್ಪಿ ಪಟಿವಿನಯಕಾರಣಾನಮ್ಪಿ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ, ತದುಭಯಮ್ಪಿ ಇಧ ವಟ್ಟತಿ. ಪಞ್ಚ ಹಿ ಪುಗ್ಗಲಾ ಪಟಿವಿನಯವತ್ಥೂ ಹೋನ್ತಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಉಪಮಾಹಿ ಪಞ್ಚ ಪಟಿಪತ್ತಿಯೋ ಪಟಿವಿನಯಕಾರಣಾನಿ. ಲಭತಿ ಚ ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ಚೇತಸೋ ¶ ವಿವರಂ ಚೇತಸೋ ಪಸಾದನ್ತಿ ಕಾಲೇ ಕಾಲೇ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಚಿತ್ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನೋಕಾಸಸಙ್ಖಾತಂ ವಿವರಞ್ಚೇವ ಸದ್ಧಾಸಮ್ಪನ್ನಭಾವಸಙ್ಖಾತಂ ಪಸಾದಞ್ಚ ಲಭತಿ.

ರಥಿಯಾಯಾತಿ ಅನ್ತರವೀಥಿಯಂ. ನನ್ತಕನ್ತಿ ಪಿಲೋತಿಕಖಣ್ಡಂ. ನಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಅಕ್ಕಮಿತ್ವಾ. ಯೋ ತತ್ಥ ಸಾರೋತಿ ಯಂ ತತ್ಥ ಥಿರಟ್ಠಾನಂ. ತಂ ಪರಿಪಾತೇತ್ವಾತಿ ತಂ ಲುಞ್ಚಿತ್ವಾ. ಏವಮೇವ ಖೋತಿ ಏತ್ಥ ಪಂಸುಕೂಲಿಕೋ ವಿಯ ಮೇತ್ತಾವಿಹಾರೀ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ, ರಥಿಯಾಯ ನನ್ತಕಂ ವಿಯ ವೇರಿಪುಗ್ಗಲೋ, ದುಬ್ಬಲಟ್ಠಾನಂ ವಿಯ ಅಪರಿಸುದ್ಧಕಾಯಸಮಾಚಾರತಾ, ಥಿರಟ್ಠಾನಂ ವಿಯ ಪರಿಸುದ್ಧವಚೀಸಮಾಚಾರತಾ, ದುಬ್ಬಲಟ್ಠಾನಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಥಿರಟ್ಠಾನಂ ಆದಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಿಬ್ಬಿತ್ವಾ ರಜಿತ್ವಾ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ¶ ವಿಚರಣಕಾಲೋ ವಿಯ ಅಪರಿಸುದ್ಧಕಾಯಸಮಾಚಾರತಂ ಅಮನಸಿಕತ್ವಾ ಪರಿಸುದ್ಧವಚೀಸಮಾಚಾರತಂ ಮನಸಿಕತ್ವಾ ವೇರಿಮ್ಹಿ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಂ ನಿಬ್ಬಾಪೇತ್ವಾ ಫಾಸುವಿಹಾರಕಾಲೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ.

ಸೇವಾಲಪಣಕಪರಿಯೋನದ್ಧಾತಿ ಸೇವಾಲೇನ ಚ ಉದಕಪಪ್ಪಟಕೇನ ಚ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ. ಘಮ್ಮಪರೇತೋತಿ ಘಮ್ಮೇನ ಅನುಗತೋ. ಕಿಲನ್ತೋತಿ ¶ ಮಗ್ಗಕಿಲನ್ತೋ. ತಸಿತೋತಿ ತಣ್ಹಾಭಿಭೂತೋ. ಪಿಪಾಸಿತೋತಿ ಪಾನೀಯಂ ಪಾತುಕಾಮೋ. ಅಪವಿಯೂಹಿತ್ವಾತಿ ಅಪನೇತ್ವಾ. ಪಿವಿತ್ವಾತಿ ಪಸನ್ನಉದಕಂ ಪಿವಿತ್ವಾ. ಏವಮೇವ ಖೋತಿ ಏತ್ಥ ಘಮ್ಮಾಭಿತತ್ತೋ ಪುರಿಸೋ ವಿಯ ಮೇತ್ತಾವಿಹಾರೀ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ, ಸೇವಾಲಪಣಕಂ ವಿಯ ಅಪರಿಸುದ್ಧವಚೀಸಮಾಚಾರತಾ, ಪಸನ್ನಉದಕಂ ವಿಯ ಪರಿಸುದ್ಧಕಾಯಸಮಾಚಾರತಾ, ಸೇವಾಲಪಣಕಂ ಅಪಬ್ಯೂಹಿತ್ವಾ ಪಸನ್ನೋದಕಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಗಮನಂ ವಿಯ ಅಪರಿಸುದ್ಧವಚೀಸಮಾಚಾರತಂ ಅಮನಸಿಕತ್ವಾ ಪರಿಸುದ್ಧಕಾಯಸಮಾಚಾರತಂ ಮನಸಿಕತ್ವಾ ವೇರಿಮ್ಹಿ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಂ ನಿಬ್ಬಾಪೇತ್ವಾ ಫಾಸುವಿಹಾರಕಾಲೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ.

ಖೋಭೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಚಾಲೇಸ್ಸಾಮಿ. ಲೋಳೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಆಕುಲಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ. ಅಪೇಯ್ಯಮ್ಪಿ ತಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಪಿವಿತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ. ಚತುಕ್ಕುಣ್ಡಿಕೋತಿ ಜಾಣೂಹಿ ಚ ಹತ್ಥೇಹಿ ಚ ಭೂಮಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಾನೇನ ಚತುಕ್ಕುಣ್ಡಿಕೋ ಹುತ್ವಾ. ಗೋಪೀತಕಂ ಪಿವಿತ್ವಾತಿ ಗಾವಿಯೋ ವಿಯ ಮುಖೇನ ಆಕಡ್ಢೇನ್ತೋ ಪಿವಿತ್ವಾ. ಏವಮೇವ ಖೋತಿ ಏತ್ಥ ಘಮ್ಮಾಭಿತತ್ತೋ ಪುರಿಸೋ ವಿಯ ಮೇತ್ತಾವಿಹಾರೀ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ, ಗೋಪದಂ ವಿಯ ವೇರಿಪುಗ್ಗಲೋ, ಗೋಪದೇ ಪರಿತ್ತಉದಕಂ ವಿಯ ತಸ್ಸಬ್ಭನ್ತರೇ ಪರಿತ್ತಗುಣೋ, ಚತುಕ್ಕುಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಗೋಪೀತಕಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮನಂ ವಿಯ ತಸ್ಸ ಅಪರಿಸುದ್ಧಕಾಯವಚೀಸಮಾಚಾರತಂ ಅಮನಸಿಕತ್ವಾ ಯಂ ಸೋ ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ¶ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಚೇತಸೋ ವಿವರಪ್ಪಸಾದಸಙ್ಖಾತಂ ಪೀತಿಪಾಮೋಜ್ಜಂ ಲಭತಿ, ತಂ ಮನಸಿಕತ್ವಾ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದನಿಬ್ಬಾಪನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಆಬಾಧಿಕೋತಿ ¶ ಇರಿಯಾಪಥಭಞ್ಜನಕೇನ ವಿಸಭಾಗಾಬಾಧೇನ ಆಬಾಧಿಕೋ. ಪುರತೋಪಿಸ್ಸಾತಿ ಪುರತೋಪಿ ಭವೇಯ್ಯ. ಅನಯಬ್ಯಸನನ್ತಿ ಅವಡ್ಢಿವಿನಾಸಂ. ಏವಮೇವ ಖೋತಿ ಏತ್ಥ ಸೋ ಅನಾಥಗಿಲಾನೋ ವಿಯ ಸಬ್ಬಕಣ್ಹಧಮ್ಮಸಮನ್ನಾಗತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ, ಅದ್ಧಾನಮಗ್ಗೋ ವಿಯ ಅನಮತಗ್ಗಸಂಸಾರೋ, ಪುರತೋ ಚ ಪಚ್ಛತೋ ಚ ಗಾಮಾನಂ ದೂರಭಾವೋ ವಿಯ ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ದೂರಭಾವೋ, ಸಪ್ಪಾಯಭೋಜನಾನಂ ಅಲಾಭೋ ವಿಯ ಸಾಮಞ್ಞಫಲಭೋಜನಾನಂ ಅಲಾಭೋ, ಸಪ್ಪಾಯಭೇಸಜ್ಜಾನಂ ಅಲಾಭೋ ¶ ವಿಯ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾನಂ ಅಭಾವೋ, ಪತಿರೂಪಉಪಟ್ಠಾಕಾನಂ ಅಲಾಭೋ ವಿಯ ಓವಾದಾನುಸಾಸನೀಹಿ ಕಿಲೇಸತಿಕಿಚ್ಛಕಾನಂ ಅಭಾವೋ, ಗಾಮನ್ತನಾಯಕಸ್ಸ ಅಲಾಭೋ ವಿಯ ನಿಬ್ಬಾನಸಮ್ಪಾಪಕಸ್ಸ ತಥಾಗತಸ್ಸ ವಾ ತಥಾಗತಸಾವಕಸ್ಸ ವಾ ಅಲದ್ಧಭಾವೋ, ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ದಿಸ್ವಾ ಕಾರುಞ್ಞುಪಟ್ಠಾನಂ ವಿಯ ತಸ್ಮಿಂ ಪುಗ್ಗಲೇ ಮೇತ್ತಾವಿಹಾರಿಕಸ್ಸ ಕಾರುಞ್ಞಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಚಿತ್ತನಿಬ್ಬಾಪನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಅಚ್ಛೋದಕಾತಿ ಪಸನ್ನೋದಕಾ. ಸಾತೋದಕಾತಿ ಮಧುರೋದಕಾ. ಸೀತೋದಕಾತಿ ತನುಸೀತಸಲಿಲಾ. ಸೇತಕಾತಿ ಊಮಿಭಿಜ್ಜನಟ್ಠಾನೇಸು ಸೇತವಣ್ಣಾ. ಸುಪತಿತ್ಥಾತಿ ಸಮತಿತ್ಥಾ. ಏವಮೇವ ಖೋತಿ ಏತ್ಥ ಘಮ್ಮಾಭಿತತ್ತೋ ಪುರಿಸೋ ವಿಯ ಮೇತ್ತಾವಿಹಾರೀ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ, ಸಾ ಪೋಕ್ಖರಣೀ ವಿಯ ಪರಿಸುದ್ಧಸಬ್ಬದ್ವಾರೋ ಪುರಿಸೋ, ನ್ಹತ್ವಾ ಪಿವಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚುತ್ತರಿತ್ವಾ ರುಕ್ಖಚ್ಛಾಯಾಯ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಯಥಾಕಾಮಂ ಗಮನಂ ವಿಯ ತೇಸು ದ್ವಾರೇಸು ¶ ಯಂ ಇಚ್ಛತಿ, ತಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಚಿತ್ತನಿಬ್ಬಾಪನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ತತಿಯಚತುತ್ಥಾನಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯಾನೇವ.

೧೬೫. ಪಞ್ಚಮೇ ಪರಿಭವನ್ತಿ ಪರಿಭವನ್ತೋ, ಏವಂ ಪರಿಭವಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಪರಿಭವನತ್ಥಾಯ ಪುಚ್ಛತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಞ್ಞಾತುಕಾಮೋತಿ ಜಾನಿತುಕಾಮೋ ಹುತ್ವಾ.

೧೬೬. ಛಟ್ಠೇ ಅತ್ಥೇತಂ ಠಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥಿ ಏತಂ ಕಾರಣಂ. ನೋ ಚೇ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಅಞ್ಞಂ ಆರಾಧೇಯ್ಯಾತಿ ನೋ ಚೇ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಅತ್ತಭಾವೇ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣೇಯ್ಯ. ಕಬಳೀಕಾರಾಹಾರಭಕ್ಖಾನಂ ದೇವಾನನ್ತಿ ಕಾಮಾವಚರದೇವಾನಂ. ಅಞ್ಞತರಂ ಮನೋಮಯಂ ಕಾಯನ್ತಿ ಝಾನಮನೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ಅಞ್ಞತರಂ ಸುದ್ಧಾವಾಸಬ್ರಹ್ಮಕಾಯಂ. ಉದಾಯೀತಿ ಲಾಳುದಾಯೀ. ಸೋ ಹಿ ‘‘ಮನೋಮಯ’’ನ್ತಿ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಆರುಪ್ಪೇ ನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ¶ ಪಟಿಬಾಹಿ. ಥೇರೋ ‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಕಿಂ ಜಾನಾತಿ, ಯಸ್ಸ ಸಮ್ಮುಖಾ ಏವಂ ಭಿಕ್ಖೂ ವಚನಂ ಪಟಿಕ್ಕೋಸನ್ತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಬಾಲಾನಂ ಲದ್ಧಿಉಪ್ಪತ್ತಿಪಟಿಬಾಹನತ್ಥಂ ತಂ ವಚನಂ ಅನಧಿವಾಸೇತ್ವಾ ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ.

ಅತ್ಥಿ ನಾಮಾತಿ ಅಮರಿಸನತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ. ತೇನೇವ ಚೇತ್ಥ ‘‘ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ ಅನಾಗತವಚನಂ ಕತಂ. ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥತ್ಥೋ – ಆನನ್ದ, ತುಮ್ಹೇ ಥೇರಂ ¶ ಭಿಕ್ಖುಂ ವಿಹೇಠಿಯಮಾನಂ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖಥ, ನ ವೋ ಏತಂ ಮರಿಸಯಾಮಿ ನ ಸಹಾಮಿ ನಾಧಿವಾಸೇಮೀತಿ. ಕಸ್ಮಾ ಪನ ಭಗವಾ ಆನನ್ದಥೇರಂಯೇವ ಏವಮಾಹಾತಿ? ಧಮ್ಮಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕತ್ತಾ. ಧಮ್ಮಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಸ್ಸ ಹಿ ಏವಂ ವದನ್ತೋ ಪಟಿಬಾಹಿತುಂ ಭಾರೋ. ಅಪಿಚೇಸ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಪಿಯಸಹಾಯೋ, ತೇನಾಪಿಸ್ಸ ಏಸ ಭಾರೋ. ತತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಭಗವಾ ¶ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಂ ಗರಹನ್ತೋ ಏವಮಾಹ, ನ ಪನೇಸಾ ತಸ್ಸೇವ ಗರಹಾ, ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸಂಯೇವ ಗರಹಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ವಿಹಾರನ್ತಿ ಗನ್ಧಕುಟಿಂ.

ಅನಚ್ಛರಿಯನ್ತಿ ನ ಅಚ್ಛರಿಯಂ. ಯಥಾತಿ ಕಾರಣವಚನಂ. ಆಯಸ್ಮನ್ತಂಯೇವೇತ್ಥ ಉಪವಾನಂ ಪಟಿಭಾಸೇಯ್ಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಭಗವತಾ ಚ ಏವಂ ಏತದೇವ ಕಾರಣಂ ಆರಬ್ಭ ಉದಾಹಟೇ ಆಯಸ್ಮತೋಯೇವ ಉಪವಾನಸ್ಸ ಪಟಿವಚನಂ ಪಟಿಭಾತು ಉಪಟ್ಠಾತೂತಿ ದೀಪೇತಿ. ಸಾರಜ್ಜಂ ಓಕ್ಕನ್ತನ್ತಿ ದೋಮನಸ್ಸಂ ಅನುಪವಿಟ್ಠಂ. ಸೀಲವಾತಿಆದೀಹಿ ಖೀಣಾಸವಸೀಲಾದೀನಿಯೇವ ಕಥಿತಾನಿ. ಖಣ್ಡಿಚ್ಚೇನಾತಿಆದೀನಿ ಸಕ್ಕಾರಾದೀನಂ ಕಾರಣಪುಚ್ಛಾವಸೇನ ವುತ್ತಾನಿ. ಕಿಂ ಖಣ್ಡಿಚ್ಚಾದೀಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ತಂ ತಂ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಂ ಸಕ್ಕರೇಯ್ಯುನ್ತಿ ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೧೬೭. ಸತ್ತಮೇ ಚೋದಕೇನಾತಿ ವತ್ಥುಸನ್ದಸ್ಸನಾ ಆಪತ್ತಿಸನ್ದಸ್ಸನಾ ಸಂವಾಸಪ್ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ ಸಾಮೀಚಿಪ್ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋತಿ ಚತೂಹಿ ಚೋದನಾವತ್ಥೂಹಿ ಚೋದಯಮಾನೇನ. ಕಾಲೇನ ವಕ್ಖಾಮಿ ನೋ ಅಕಾಲೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ಚುದಿತಕಸ್ಸ ಕಾಲೋ ಕಥಿತೋ, ನ ಚೋದಕಸ್ಸ. ಪರಂ ಚೋದೇನ್ತೇನ ಹಿ ಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ವಾ ಉಪೋಸಥಪವಾರಣಗ್ಗೇ ವಾ ಆಸನಸಾಲಾಭೋಜನಸಾಲಾದೀಸು ವಾ ನ ಚೋದೇತಬ್ಬೋ, ದಿವಾಟ್ಠಾನೇ ನಿಸಿನ್ನಕಾಲೇ ‘‘ಕರೋತಾಯಸ್ಮಾ ಓಕಾಸಂ, ಅಹಂ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ವತ್ತುಕಾಮೋ’’ತಿ ಏವಂ ಓಕಾಸಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಚೋದೇತಬ್ಬೋ. ಪುಗ್ಗಲಂ ಪನ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಯೋ ಲೋಲಪುಗ್ಗಲೋ ಅಭೂತಂ ವತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಯಸಂ ಆರೋಪೇತಿ, ಸೋ ಓಕಾಸಕಮ್ಮಂ ವಿನಾಪಿ ಚೋದೇತಬ್ಬೋ. ಭೂತೇನಾತಿ ¶ ತಚ್ಛೇನ ಸಭಾವೇನ. ಸಣ್ಹೇನಾತಿ ಮಟ್ಠೇನ ಮುದುಕೇನ. ಅತ್ಥಸಂಹಿತೇನಾತಿ ¶ ಅತ್ಥಕಾಮತಾಯ ಹಿತಕಾಮತಾಯ ಉಪೇತೇನ. ಅವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೋ ಉಪದಹಾತಬ್ಬೋತಿ ಅಮಙ್ಕುಭಾವೋ ಉಪನೇತಬ್ಬೋ. ಅಲಂ ¶ ತೇ ಅವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಾಯಾತಿ ಯುತ್ತಂ ತೇ ಅಮಙ್ಕುಭಾವಾಯ. ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವಾತಿ. ಅಟ್ಠಮಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯತ್ತಾ ಪಾಕಟಮೇವ.

೧೬೯. ನವಮೇ ಖಿಪ್ಪಂ ನಿಸಾಮಯತಿ ಉಪಧಾರೇತೀತಿ ಖಿಪ್ಪನಿಸನ್ತಿ. ಸುಗ್ಗಹಿತಂ ಕತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಸುಗ್ಗಹಿತಗ್ಗಾಹೀ. ಅತ್ಥಕುಸಲೋತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ಛೇಕೋ. ಧಮ್ಮಕುಸಲೋತಿ ಪಾಳಿಯಂ ಛೇಕೋ. ನಿರುತ್ತಿಕುಸಲೋತಿ ನಿರುತ್ತಿವಚನೇಸು ಛೇಕೋ. ಬ್ಯಞ್ಜನಕುಸಲೋತಿ ಅಕ್ಖರಪ್ಪಭೇದೇ ಛೇಕೋ. ಪುಬ್ಬಾಪರಕುಸಲೋತಿ ಅತ್ಥಪುಬ್ಬಾಪರಂ, ಧಮ್ಮಪುಬ್ಬಾಪರಂ, ಅಕ್ಖರಪುಬ್ಬಾಪರಂ, ಬ್ಯಞ್ಜನಪುಬ್ಬಾಪರಂ, ಅನುಸನ್ಧಿಪುಬ್ಬಾಪರನ್ತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಞ್ಚವಿಧೇ ಪುಬ್ಬಾಪರೇ ಛೇಕೋ. ತತ್ಥ ಅತ್ಥಪುಬ್ಬಾಪರಕುಸಲೋತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಅತ್ಥೇನ ಉಪರಿ ಅತ್ಥಂ ಜಾನಾತಿ, ಉಪರಿ ಅತ್ಥೇನ ಹೇಟ್ಠಾ ಅತ್ಥಂ ಜಾನಾತಿ. ಕಥಂ? ಸೋ ಹಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಅತ್ಥಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಉಪರಿ ಅತ್ಥೇ ವುತ್ತೇ ‘‘ಹೇಟ್ಠಾ ಅತ್ಥೋ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಜಾನಾತಿ. ಉಪರಿ ಅತ್ಥಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಅತ್ಥೇ ವುತ್ತೇಪಿ ‘‘ಉಪರಿ ಅತ್ಥೋ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಜಾನಾತಿ. ಉಭತೋ ಠಪೇತ್ವಾ ಮಜ್ಝೇ ಅತ್ಥೇ ವುತ್ತೇ ‘‘ಉಭತೋ ಅತ್ಥೋ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಜಾನಾತಿ. ಮಜ್ಝೇ ಅತ್ಥಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಉಭತೋಭಾಗೇಸು ಅತ್ಥೇ ವುತ್ತೇ ‘‘ಮಜ್ಝೇ ಅತ್ಥೋ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಜಾನಾತಿ. ಧಮ್ಮಪುಬ್ಬಾಪರಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಅನುಸನ್ಧಿಪುಬ್ಬಾಪರೇ ಪನ ಸೀಲಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಆರದ್ಧೇ ಸುತ್ತನ್ತೇ ಮತ್ಥಕೇ ಛಸು ಅಭಿಞ್ಞಾಸು ¶ ಆಗತಾಸು ‘‘ಯಥಾನುಸನ್ಧಿಂ ಯಥಾನುಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಸುತ್ತನ್ತೋ ಗತೋ’’ತಿ ಜಾನಾತಿ. ದಿಟ್ಠಿವಸೇನ ಆರದ್ಧೇ ಉಪರಿ ಸಚ್ಚೇಸು ಆಗತೇಸುಪಿ ‘‘ಯಥಾನುಸನ್ಧಿನಾ ಗತೋ’’ತಿ ಜಾನಾತಿ. ಕಲಹಭಣ್ಡನವಸೇನ ಆರದ್ಧೇ ಉಪರಿ ಸಾರಣೀಯಧಮ್ಮೇಸು ಆಗತೇಸುಪಿ, ದ್ವತ್ತಿಂಸತಿರಚ್ಛಾನಕಥಾವಸೇನ ಆರದ್ಧೇ ಉಪರಿ ದಸಕಥಾವತ್ಥೂಸು (ಅ. ನಿ. ೧೦.೬೯; ಉದಾ.೩೧) ಆಗತೇಸುಪಿ ‘‘ಯಥಾನುಸನ್ಧಿನಾ ಗತೋ’’ತಿ ಜಾನಾತೀತಿ.

೧೭೦. ದಸಮೇ ಅಭಿಭೂತಿ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಠಿತೋ ಜೇಟ್ಠಕೋ. ಅನಭಿಭೂತೋತಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಅನಭಿಭೂತೋ. ಅಞ್ಞದತ್ಥೂತಿ ಏಕಂಸವಚನೇ ನಿಪಾತೋ. ದಸ್ಸನವಸೇನ ದಸೋ, ಸಬ್ಬಂ ಪಸ್ಸತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ವಸವತ್ತೀತಿ ಸಬ್ಬಂ ಜನಂ ವಸೇ ವತ್ತೇತಿ. ಯಥಾ ಪಸ್ಸತೋತಿ ಇಟ್ಠಾರಮ್ಮಣಂ ವಾ ಹೋತು ಅನಿಟ್ಠಾರಮ್ಮಣಂ ವಾ ¶ , ಯೇನಾಕಾರೇನ ತಂ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ. ಅನನ್ತರಾ ಆಸವಾನಂ ಖಯೋ ಹೋತೀತಿ ಅನನ್ತರಾಯೇವ ಅರಹತ್ತಂ ¶ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಯಥಾ ಸುಣತೋತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಅಥ ವಾ ಯಂ ಚಕ್ಖುನಾ ರೂಪಂ ದಿಸ್ವಾ ನಿರನ್ತರಮೇವ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ತಂ ತಸ್ಸ ಅರಹತ್ತಂ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಾನನ್ತರಂ ನಾಮ ಹೋತಿ. ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ – ಇದಂ ದಸ್ಸನಾನಂ ಅಗ್ಗನ್ತಿ. ದುತಿಯಪದೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ.

ಯಥಾ ಸುಖಿತಸ್ಸಾತಿ ಯೇನ ಮಗ್ಗಸುಖೇನ ಸುಖಿತಸ್ಸ. ಅನನ್ತರಾ ಆಸವಾನಂ ಖಯೋ ಹೋತೀತಿ ಸಮನನ್ತರಮೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಇದಂ ಸುಖಾನಂ ಅಗ್ಗನ್ತಿ ಇದಂ ಮಗ್ಗಸುಖಂ ಸುಖಾನಂ ಉತ್ತಮಂ. ಯಥಾ ಸಞ್ಞಿಸ್ಸಾತಿ ಇಧಾಪಿ ಮಗ್ಗಸಞ್ಞಾವ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ. ಯಥಾ ಭೂತಸ್ಸಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಭವೇ ಯಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ಠಿತಸ್ಸ. ಅನನ್ತರಾತಿ ¶ ಅನನ್ತರಾಯೇನ ಅರಹತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಇದಂ ಭವಾನಂ ಅಗ್ಗನ್ತಿ ಅಯಂ ಪಚ್ಛಿಮೋ ಅತ್ತಭಾವೋ ಭವಾನಂ ಅಗ್ಗಂ ನಾಮ. ಅಥ ವಾ ಯಥಾ ಭೂತಸ್ಸಾತಿ ಯೇಹಿ ಖನ್ಧೇಹಿ ಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ಭೂತಸ್ಸ ವಿಜ್ಜಮಾನಸ್ಸ. ಅನನ್ತರಾ ಆಸವಾನಂ ಖಯೋ ಹೋತೀತಿ ಮಗ್ಗಾನನ್ತರಮೇವ ಫಲಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಇದಂ ಭವಾನಂ ಅಗ್ಗನ್ತಿ ಇದಂ ಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ಖನ್ಧಪಞ್ಚಕಂ ಭವಾನಂ ಅಗ್ಗಂ ನಾಮಾತಿ.

೧೭೧-೧೭೩. ತತಿಯಸ್ಸ ಪಠಮದುತಿಯತತಿಯೇಸು ಅಗಾರಿಯಪ್ಪಟಿಪತ್ತಿ ಕಥಿತಾ. ಸೋತಾಪನ್ನಸಕದಾಗಾಮಿನೋಪಿ ಹೋನ್ತು, ವಟ್ಟನ್ತಿಯೇವ.

೧೭೪. ಚತುತ್ಥೇ ಭಯಾನೀತಿ ಚಿತ್ತುತ್ರಾಸಭಯಾನಿ. ವೇರಾನೀತಿ ಅಕುಸಲವೇರಾನಿಪಿ ಪುಗ್ಗಲವೇರಾನಿಪಿ ¶ . ಚೇತಸಿಕನ್ತಿ ಚಿತ್ತನಿಸ್ಸಿತಂ. ದುಕ್ಖನ್ತಿ ಕಾಯಪಸಾದವತ್ಥುಕಂ ದುಕ್ಖಂ. ದೋಮನಸ್ಸನ್ತಿ ದೋಮನಸ್ಸವೇದನಂ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ವಿರತಿಪಹಾನಂ ಕಥಿತಂ.

೧೭೫. ಪಞ್ಚಮೇ ¶ ಉಪಾಸಕಪತಿಕುಟ್ಠೋತಿ ಉಪಾಸಕಪಚ್ಛಿಮಕೋ. ಕೋತೂಹಲಮಙ್ಗಲಿಕೋತಿ ‘‘ಇಮಿನಾ ಇದಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಪವತ್ತತ್ತಾ ಕೋತೂಹಲಸಙ್ಖಾತೇನ ದಿಟ್ಠಸುತಮುತಮಙ್ಗಲೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ. ಮಙ್ಗಲಂ ಪಚ್ಚೇತಿ ನೋ ಕಮ್ಮನ್ತಿ ಮಙ್ಗಲಂ ಓಲೋಕೇತಿ, ಕಮ್ಮಂ ನ ಓಲೋಕೇತಿ. ಇತೋ ಚ ಬಹಿದ್ಧಾತಿ ಇಮಮ್ಹಾ ಸಾಸನಾ ಬಹಿದ್ಧಾ. ಪುಬ್ಬಕಾರಂ ಕರೋತೀತಿ ದಾನಾದಿಕಂ ಕುಸಲಕಿಚ್ಚಂ ಪಠಮತರಂ ಕರೋತಿ.

೧೭೬. ಛಟ್ಠೇ ¶ ಕಿನ್ತಿ ಮಯನ್ತಿ ಕೇನ ನಾಮ ಉಪಾಯೇನ ಮಯಂ. ಪವಿವೇಕಂ ಪೀತಿನ್ತಿ ಪಠಮದುತಿಯಜ್ಝಾನಾನಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಪೀತಿಂ. ಕಾಮೂಪಸಂಹಿತನ್ತಿ ಕಾಮನಿಸ್ಸಿತಂ ದುವಿಧೇ ಕಾಮೇ ಆರಬ್ಭ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಂ. ಅಕುಸಲೂಪಸಂಹಿತನ್ತಿ ‘‘ಮಿಗಸೂಕರಾದಯೋ ವಿಜ್ಝಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸರಂ ಖಿಪಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ವಿರದ್ಧೇ ‘‘ವಿರದ್ಧಂ ಮಯಾ’’ತಿ ಏವಂ ಅಕುಸಲೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಂ. ತಾದಿಸೇಸು ಪನ ಠಾನೇಸು ಅವಿರಜ್ಝನ್ತಸ್ಸ ‘‘ಸುಟ್ಠು ಮೇ ವಿದ್ಧಂ, ಸುಟ್ಠು ಮೇ ಪಹಟ’’ನ್ತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಂ ಅಕುಸಲೂಪಸಂಹಿತಂ ಸುಖಂ ಸೋಮನಸ್ಸಂ ನಾಮ. ದಾನಾದಿಉಪಕರಣಾನಂ ಅಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ ಪನ ಕುಸಲೂಪಸಂಹಿತಂ ದುಕ್ಖಂ ದೋಮನಸ್ಸನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೧೭೭. ಸತ್ತಮೇ ವಣಿಜ್ಜಾತಿ ವಾಣಿಜಕಮ್ಮಾನಿ. ಉಪಾಸಕೇನಾತಿ ತಿಸರಣಗತೇನ. ಸತ್ಥವಣಿಜ್ಜಾತಿ ಆವುಧಭಣ್ಡಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ವಿಕ್ಕಯೋ. ಸತ್ತವಣಿಜ್ಜಾತಿ ಮನುಸ್ಸವಿಕ್ಕಯೋ. ಮಂಸವಣಿಜ್ಜಾತಿ ಸೂಕರಮಿಗಾದಯೋ ಪೋಸೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ವಿಕ್ಕಯೋ. ಮಜ್ಜವಣಿಜ್ಜಾತಿ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಮಜ್ಜಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ವಿಕ್ಕಯೋ. ವಿಸವಣಿಜ್ಜಾತಿ ವಿಸಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ವಿಕ್ಕಯೋ. ಇತಿ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಇಮಂ ವಣಿಜ್ಜಂ ನೇವ ಅತ್ತನಾ ಕಾತುಂ, ನ ಪರೇ ಸಮಾದಪೇತ್ವಾ ಕಾರೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

೧೭೮. ಅಟ್ಠಮೇ ¶ ಪಬ್ಬಾಜೇನ್ತೀತಿ ರಟ್ಠಮ್ಹಾ ಪಬ್ಬಾಜೇನ್ತಿ. ಯಥಾಪಚ್ಚಯಂ ವಾ ಕರೋನ್ತೀತಿ ಯಥಾಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಯಥಾಜ್ಝಾಸಯಂ ಕರೋನ್ತಿ. ತಥೇವ ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ಪವೇದೇನ್ತೀತಿ ಯಥಾ ತೇನ ಕತಂ, ತಂ ತಥೇವ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಆರೋಚೇನ್ತಿ ಕಥೇನ್ತಿ.

೧೭೯. ನವಮೇ ¶ ¶ ಸಂವುತಕಮ್ಮನ್ತನ್ತಿ ಪಿಹಿತಕಮ್ಮನ್ತಂ. ಆಭಿಚೇತಸಿಕಾನನ್ತಿ ಉತ್ತಮಚಿತ್ತನಿಸ್ಸಿತಾನಂ. ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸುಖವಿಹಾರಾನನ್ತಿ ಪಚ್ಚಕ್ಖೇಯೇವ ಧಮ್ಮೇ ಪವತ್ತಿಕ್ಖಣೇ ಸುಖವಿಹಾರಾನಂ. ಅರಿಯಕನ್ತೇಹೀತಿ ಅರಿಯಾನಂ ಕನ್ತೇಹಿ ಮಗ್ಗಫಲಸೀಲೇಹಿ.

ಅರಿಯಧಮ್ಮಂ ಸಮಾದಾಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಅರಿಯಧಮ್ಮೋತಿ ಪಞ್ಚ ಸೀಲಾನಿ ಕಥಿತಾನಿ. ಮೇರಯಂ ವಾರುಣಿನ್ತಿ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಮೇರಯಂ ಪಞ್ಚವಿಧಞ್ಚ ಸುರಂ. ಧಮ್ಮಞ್ಚಾನುವಿತಕ್ಕಯೇತಿ ನವವಿಧಂ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಂ ಅನುಸ್ಸತಿವಸೇನೇವ ವಿತಕ್ಕೇಯ್ಯ. ಅಬ್ಯಾಪಜ್ಝಂ ಹಿತಂ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ನಿದ್ದುಕ್ಖಂ ಮೇತ್ತಾದಿಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರಚಿತ್ತಂ. ದೇವಲೋಕಾಯ ಭಾವಯೇತಿ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕತ್ಥಾಯ ಭಾವೇಯ್ಯ. ಪುಞ್ಞತ್ಥಸ್ಸ ಜಿಗೀಸತೋತಿ ಪುಞ್ಞೇನ ಅತ್ಥಿಕಸ್ಸ ಪುಞ್ಞಂ ಗವೇಸನ್ತಸ್ಸ. ಸನ್ತೇಸೂತಿ ಬುದ್ಧಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧತಥಾಗತಸಾವಕೇಸು. ವಿಪುಲಾ ಹೋತಿ ದಕ್ಖಿಣಾತಿ ಏವಂ ದಿನ್ನದಾನಂ ಮಹಪ್ಫಲಂ ಹೋತಿ. ಅನುಪುಬ್ಬೇನಾತಿ ಸೀಲಪೂರಣಾದಿನಾ ಅನುಕ್ಕಮೇನ. ಸೇಸಂ ತಿಕನಿಪಾತೇ ವುತ್ತತ್ಥಮೇವ.

೧೮೦. ದಸಮೇ ಸಿತಂ ಪಾತ್ವಾಕಾಸೀತಿ ಮಹಾಮಗ್ಗೇನೇವ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ತಂ ಸಾಲವನಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಕಿಞ್ಚಿ ಸುಕಾರಣಂ ಉಪ್ಪನ್ನಪುಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಅದ್ದಸ ಕಸ್ಸಪಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಗವೇಸಿನಾ ಉಪಾಸಕೇನ ಕತಂ ಸುಕಾರಣಂ. ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಇದಂ ಸುಕಾರಣಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅಪಾಕಟಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ, ಹನ್ದ ನಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪಾಕಟಂ ಕರೋಮೀ’’ತಿ ಮಗ್ಗಾ ಓಕ್ಕಮ್ಮ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ಠಿತೋವ ಸಿತಪಾತುಕಮ್ಮಂ ¶ ಅಕಾಸಿ, ಅಗ್ಗಗ್ಗದನ್ತೇ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಮನ್ದಹಸಿತಂ ಹಸಿ ¶ . ಯಥಾ ಹಿ ಲೋಕಿಯಮನುಸ್ಸಾ ಉದರಂ ಪಹರನ್ತಾ ‘‘ಕಹಂ ಕಹ’’ನ್ತಿ ಹಸನ್ತಿ, ನ ಏವಂ ಬುದ್ಧಾ. ಬುದ್ಧಾನಂ ಪನ ಹಸಿತಂ ಹಟ್ಠಪಹಟ್ಠಾಕಾರಮತ್ತಮೇವ ಹೋತಿ.

ಹಸಿತಞ್ಚ ನಾಮೇತಂ ತೇರಸಹಿ ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಚಿತ್ತೇಹಿ ಹೋತಿ. ತತ್ಥ ಲೋಕಿಯಮಹಾಜನೋ ಅಕುಸಲತೋ ಚತೂಹಿ, ಕಾಮಾವಚರಕುಸಲತೋ ಚತೂಹೀತಿ ಅಟ್ಠಹಿ ಚಿತ್ತೇಹಿ ಹಸತಿ, ಸೇಖಾ ಅಕುಸಲತೋ ದಿಟ್ಠಿಗತಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಿ ದ್ವೇ ಅಪನೇತ್ವಾ ಛಹಿ ಚಿತ್ತೇಹಿ ಹಸನ್ತಿ, ಖೀಣಾಸವಾ ಚತೂಹಿ ಸಹೇತುಕಕಿರಿಯಚಿತ್ತೇಹಿ, ಏಕೇನ ಅಹೇತುಕಕಿರಿಯಚಿತ್ತೇನಾತಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಚಿತ್ತೇಹಿ ¶ ಹಸನ್ತಿ. ತೇಸುಪಿ ಬಲವಾರಮ್ಮಣೇ ಆಪಾಥಮಾಗತೇ ದ್ವೀಹಿ ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತೇಹಿ ಹಸನ್ತಿ, ದುಬ್ಬಲಾರಮ್ಮಣೇ ದುಹೇತುಕಚಿತ್ತದ್ವಯೇನ ಚ ಅಹೇತುಕಚಿತ್ತೇನ ಚಾತಿ ತೀಹಿ ಚಿತ್ತೇಹಿ ಹಸನ್ತಿ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಠಾನೇ ಕಿರಿಯಾಹೇತುಕಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಚಿತ್ತಂ ಭಗವತೋ ಪಹಟ್ಠಾಕಾರಮತ್ತಹಸಿತಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ.

ತಂ ಪನೇತಂ ಹಸಿತಂ ಏವಂ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಮ್ಪಿ ಥೇರಸ್ಸ ಪಾಕಟಂ ಅಹೋಸಿ. ಕಥಂ? ತಥಾರೂಪೇ ಹಿ ಕಾಲೇ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಚತೂಹಿ ದಾಠಾಹಿ ಚಾತುದ್ದೀಪಿಕಮಹಾಮೇಘಮುಖತೋ ಸಮೋಸರಿತಾ ವಿಜ್ಜುಲತಾ ವಿಯ ವಿರೋಚಮಾನಾ ಮಹಾತಾಲಕ್ಖನ್ಧಪ್ಪಮಾಣಾ ರಸ್ಮಿವಟ್ಟಿಯೋ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಸಿರವರಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ದಾಠಗ್ಗೇಸುಯೇವ ಅನ್ತರಧಾಯನ್ತಿ. ತೇನ ಸಞ್ಞಾಣೇನ ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಭಗವತೋ ಪಚ್ಛತೋ ಗಚ್ಛಮಾನೋಪಿ ಸಿತಪಾತುಭಾವಂ ಜಾನಾತಿ.

ಇದ್ಧನ್ತಿ ಸಮಿದ್ಧಂ. ಫೀತನ್ತಿ ಅತಿಸಮಿದ್ಧಂ ಸಬ್ಬಪಾಲಿಫುಲ್ಲಂ ವಿಯ. ಆಕಿಣ್ಣಮನುಸ್ಸನ್ತಿ ಜನಸಮಾಕುಲಂ. ಸೀಲೇಸು ಅಪರಿಪೂರಕಾರೀತಿ ಪಞ್ಚಸು ಸೀಲೇಸು ಅಸಮತ್ತಕಾರೀ. ಪಟಿದೇಸಿತಾನೀತಿ ¶ ಉಪಾಸಕಭಾವಂ ಪಟಿದೇಸಿತಾನಿ. ಸಮಾದಪಿತಾನೀತಿ ಸರಣೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಪಿತಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇಚ್ಚೇತಂ ಸಮಸಮನ್ತಿ ಇತಿ ಏತಂ ಕಾರಣಂ ಸಬ್ಬಾಕಾರತೋ ಸಮಭಾವೇನೇವ ಸಮಂ, ನ ಏಕದೇಸೇನ. ನತ್ಥಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಅತಿರೇಕನ್ತಿ ಮಯ್ಹಂ ಇಮೇಹಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಅತಿರೇಕಂ ನತ್ಥಿ. ಹನ್ದಾತಿ ವವಸ್ಸಗ್ಗತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ. ಅತಿರೇಕಾಯಾತಿ ವಿಸೇಸಕಾರಣತ್ಥಾಯ ಪಟಿಪಜ್ಜಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೀಲೇಸು ಪರಿಪೂರಕಾರಿಂ ಧಾರೇಥಾತಿ ಪಞ್ಚಸು ಸೀಲೇಸು ಸಮತ್ತಕಾರೀತಿ ಜಾನಾಥ. ಏತ್ತಾವತಾ ತೇನ ಪಞ್ಚ ಸೀಲಾನಿ ಸಮಾದಿನ್ನಾನಿ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ. ಕಿಮಙ್ಗ ಪನ ನ ಮಯನ್ತಿ ಮಯಂ ಪನ ಕೇನೇವ ಕಾರಣೇನ ಪರಿಪೂರಕಾರಿನೋ ನ ಭವಿಸ್ಸಾಮ. ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವಾತಿ.

೧೮೧. ಚತುತ್ಥಸ್ಸ ¶ ಪಠಮೇ ಮನ್ದತ್ತಾ ಮೋಮೂಹತ್ತಾತಿ ನೇವ ಸಮಾದಾನಂ ಜಾನಾತಿ, ನ ಆನಿಸಂಸಂ. ಅತ್ತನೋ ಪನ ಮನ್ದತ್ತಾ ಮೋಮೂಹತ್ತಾ ಅಞ್ಞಾಣೇನೇವ ಆರಞ್ಞಕೋ ¶ ಹೋತಿ. ಪಾಪಿಚ್ಛೋ ಇಚ್ಛಾಪಕತೋತಿ ‘‘ಅರಞ್ಞೇ ಮೇ ವಿಹರನ್ತಸ್ಸ ‘ಅಯಂ ಆರಞ್ಞಕೋ’ತಿ ಚತುಪಚ್ಚಯಸಕ್ಕಾರಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತಿ, ‘ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಲಜ್ಜೀ ಪವಿವಿತ್ತೋ’ತಿಆದೀಹಿ ಚ ಗುಣೇಹಿ ಸಮ್ಭಾವೇಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಪಾಪಿಕಾಯ ಇಚ್ಛಾಯ ಠತ್ವಾ ತಾಯ ಏವ ಇಚ್ಛಾಯ ಅಭಿಭೂತೋ ಹುತ್ವಾ ಆರಞ್ಞಕೋ ಹೋತಿ. ಉಮ್ಮಾದವಸೇನ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ವಿಹರನ್ತೋ ಪನ ಉಮ್ಮಾದಾ ಚಿತ್ತಕ್ಖೇಪಾ ಆರಞ್ಞಕೋ ನಾಮ ಹೋತಿ. ವಣ್ಣಿತನ್ತಿ ¶ ಇದಂ ಆರಞ್ಞಕಙ್ಗಂ ನಾಮ ಬುದ್ಧೇಹಿ ಚ ಬುದ್ಧಸಾವಕೇಹಿ ಚ ವಣ್ಣಿತಂ ಪಸತ್ಥನ್ತಿ ಆರಞ್ಞಕೋ ಹೋತಿ. ಇದಮತ್ಥಿತನ್ತಿ ಇಮಾಯ ಕಲ್ಯಾಣಾಯ ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಅತ್ಥೋ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಇದಮತ್ಥೀ, ಇದಮತ್ಥಿನೋ ಭಾವೋ ಇದಮತ್ಥಿತಾ. ತಂ ಇದಮತ್ಥಿತಂಯೇವ ನಿಸ್ಸಾಯ, ನ ಅಞ್ಞಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಲೋಕಾಮಿಸನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಇತೋ ಪರೇಸು ಚ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ.

೧೯೧. ಪಞ್ಚಮಸ್ಸ ಪಠಮೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಧಮ್ಮಾತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸಭಾವಾ. ಸುನಖೇಸೂತಿ ಕುಕ್ಕುರೇಸು. ನೇವ ಕಿಣನ್ತಿ ನ ವಿಕ್ಕಿಣನ್ತೀತಿ ನ ಗಣ್ಹನ್ತಾ ಕಿಣನ್ತಿ, ನ ದದನ್ತಾ ವಿಕ್ಕಿಣನ್ತಿ. ಸಮ್ಪಿಯೇನೇವ ಸಂವಾಸಂ ಸಂಬನ್ಧಾಯ ಸಮ್ಪವತ್ತೇನ್ತೀತಿ ಪಿಯೋ ಪಿಯಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪವೇಣಿಯಾ ಬನ್ಧನತ್ಥಂ ಸಂವಾಸಂ ಪವತ್ತಯನ್ತಿ ¶ . ಉದರಾವದೇಹಕನ್ತಿ ಉದರಂ ಅವದಿಹಿತ್ವಾ ಉಪಚಿನಿತ್ವಾ ಪೂರೇತ್ವಾ. ಅವಸೇಸಂ ಆದಾಯ ಪಕ್ಕಮನ್ತೀತಿ ಯಂ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ತಂ ಭಣ್ಡಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ವಟ್ಟಮೇವ ಕಥಿತಂ.

೧೯೨. ದುತಿಯೇ ತ್ವಮ್ಪಿ ನೋತಿ ತ್ವಮ್ಪಿ ನು. ಪವತ್ತಾರೋತಿ ಪವತ್ತಯಿತಾರೋ. ಯೇಸನ್ತಿ ಯೇಸಂ ಸನ್ತಕಂ. ಮನ್ತಪದನ್ತಿ ¶ ವೇದಸಙ್ಖಾತಂ ಮನ್ತಮೇವ. ಗೀತನ್ತಿ ಅಟ್ಠಕಾದೀಹಿ ದಸಹಿ ಪೋರಾಣಕಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಹಿ ಸರಸಮ್ಪತ್ತಿವಸೇನ ಸಜ್ಝಾಯಿತಂ. ಪವುತ್ತನ್ತಿ ಅಞ್ಞೇಸಂ ವುತ್ತಂ, ವಾಚಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಮೀಹಿತನ್ತಿ ಸಮುಪಬ್ಯೂಳ್ಹಂ ರಾಸಿಕತಂ, ಪಿಣ್ಡಂ ¶ ಕತ್ವಾ ಠಪಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ತದನುಗಾಯನ್ತೀತಿ ಏತರಹಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ತಂ ತೇಹಿ ಪುಬ್ಬೇಹಿ ಗೀತಂ ಅನುಗಾಯನ್ತಿ ಅನುಸಜ್ಝಾಯನ್ತಿ. ತದನುಭಾಸನ್ತೀತಿ ತಂ ಅನುಭಾಸನ್ತಿ. ಇದಂ ಪುರಿಮಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ. ಭಾಸಿತಮನುಭಾಸನ್ತೀತಿ ತೇಹಿ ಭಾಸಿತಂ ಅನುಭಾಸನ್ತಿ. ಸಜ್ಝಾಯಿತಮನುಸಜ್ಝಾಯನ್ತೀತಿ ತೇಹಿ ಸಜ್ಝಾಯಿತಂ ಅನುಸಜ್ಝಾಯನ್ತಿ. ವಾಚಿತಮನುವಾಚೇನ್ತೀತಿ ತೇಹಿ ಅಞ್ಞೇಸಂ ವಾಚಿತಂ ಅನುವಾಚೇನ್ತಿ. ಸೇಯ್ಯಥಿದನ್ತಿ ತೇ ಕತಮೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಟ್ಠಕೋತಿಆದೀನಿ ತೇಸಂ ನಾಮಾನಿ. ತೇ ಕಿರ ದಿಬ್ಬೇನ ಚಕ್ಖುನಾ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಪರೂಪಘಾತಂ ಅಕತ್ವಾ ಕಸ್ಸಪಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಪಾವಚನೇನ ಸಹ ಸಂಸನ್ದೇತ್ವಾ ಮನ್ತೇ ಗನ್ಥೇಸುಂ. ಅಪರಾಪರೇ ಪನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದೀನಿ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ತಯೋ ವೇದೇ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧವಚನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ವಿರುದ್ಧೇ ಅಕಂಸು. ತ್ಯಾಸ್ಸು’ಮೇತಿ ಏತ್ಥ ಅಸ್ಸೂತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ, ತೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಇಮೇ ಪಞ್ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ಪಞ್ಞಾಪೇನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಮನ್ತೇ ಅಧೀಯಮಾನೋತಿ ವೇದೇ ಸಜ್ಝಾಯನ್ತೋ ಗಣ್ಹನ್ತೋ. ಆಚರಿಯಧನನ್ತಿ ಆಚರಿಯದಕ್ಖಿಣಂ ಆಚರಿಯಭಾಗಂ. ನ ಇಸ್ಸತ್ಥೇನಾತಿ ನ ಯೋಧಾಜೀವಕಮ್ಮೇನ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ. ನ ರಾಜಪೋರಿಸೇನಾತಿ ನ ರಾಜುಪಟ್ಠಾಕಭಾವೇನ. ಕೇವಲಂ ಭಿಕ್ಖಾಚರಿಯಾಯಾತಿ ಸುದ್ಧಾಯ ಭಿಕ್ಖಾಚರಿಯಾಯ ಏವ. ಕಪಾಲಂ ¶ ಅನತಿಮಞ್ಞಮಾನೋತಿ ತಂ ಭಿಕ್ಖಾಭಾಜನಂ ಅನತಿಮಞ್ಞಮಾನೋ. ಸೋ ಹಿ ಪುಣ್ಣಪತ್ತಂ ಆದಾಯ ಸೀಸಂ ನ್ಹಾತೋ ಕುಲದ್ವಾರೇಸು ಠತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಅಟ್ಠಚತ್ತಾಲೀಸ ವಸ್ಸಾನಿ ಕೋಮಾರಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರಿಂ, ಮನ್ತಾಪಿ ಮೇ ಗಹಿತಾ, ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಆಚರಿಯಧನಂ ದಸ್ಸಾಮಿ, ಧನಂ ಮೇ ದೇಥಾ’’ತಿ ಯಾಚತಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಯಥಾಸತ್ತಿ ಯಥಾಬಲಂ ಅಟ್ಠಪಿ ಸೋಳಸಪಿ ಸತಮ್ಪಿ ಸಹಸ್ಸಮ್ಪಿ ದೇನ್ತಿ. ಏವಂ ಸಕಲಗಾಮಂ ಚರಿತ್ವಾ ಲದ್ಧಧನಂ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ನಿಯ್ಯಾದೇತಿ. ತಂ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ. ಏವಂ ಖೋ ದೋಣ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಬ್ರಹ್ಮಸಮೋ ಹೋತೀತಿ ಏವಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಬ್ರಹ್ಮಸಮೋ ನಾಮ ಹೋತಿ.

ನೇವ ¶ ಕಯೇನ ನ ವಿಕ್ಕಯೇನಾತಿ ನೇವ ಅತ್ತನಾ ಕಯಂ ಕತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾತಿ, ನ ಪರೇನ ವಿಕ್ಕಯಂ ಕತ್ವಾ ದಿನ್ನಂ. ಉದಕೂಪಸ್ಸಟ್ಠನ್ತಿ ಉದಕೇನ ಉಪಸ್ಸಟ್ಠಂ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಂ. ಸೋ ಹಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಕುಲೇ ವಯಪ್ಪತ್ತಾ ದಾರಿಕಾ ಅತ್ಥಿ, ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ದ್ವಾರೇ ತಿಟ್ಠತಿ. ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಠಿತೋಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಅಹಂ ಅಟ್ಠಚತ್ತಾಲೀಸ ವಸ್ಸಾನಿ ಕೋಮಾರಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರಿಂ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ದೇಮಿ, ತುಮ್ಹೇ ಮಯ್ಹಂ ದಾರಿಕಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ವದತಿ. ತೇ ದಾರಿಕಂ ಆನೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಉದಕಂ ಪಾತೇತ್ವಾ ದೇನ್ತಿ. ಸೋ ತಂ ಉದಕೂಪಸ್ಸಟ್ಠಂ ಭರಿಯಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ. ಅತಿಮೀಳ್ಹಜೋತಿ ಅತಿಮೀಳ್ಹೇ ¶ ಮಹಾಗೂಥರಾಸಿಮ್ಹಿ ಜಾತೋ. ತಸ್ಸ ಸಾತಿ ತಸ್ಸ ಏಸಾ. ನ ದವತ್ಥಾತಿ ನ ಕೀಳನತ್ಥಾ. ನ ರತತ್ಥಾತಿ ನ ಕಾಮರತಿಅತ್ಥಾ. ಮೇಥುನಂ ¶ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾತಿ ಧೀತರಂ ವಾ ಪುತ್ತಂ ವಾ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ‘‘ಇದಾನಿ ಪವೇಣಿ ಘಟೀಯಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜತಿ. ಸುಗತಿಂ ಸಗ್ಗಂ ಲೋಕನ್ತಿ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಮೇವ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ. ದೇವಸಮೋ ಹೋತೀತಿ ದಿಬ್ಬವಿಹಾರೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ದೇವಸಮೋ ನಾಮ ಹೋತಿ.

ತಮೇವ ಪುತ್ತಸ್ಸಾದಂ ನಿಕಾಮಯಮಾನೋತಿ ಯ್ವಾಸ್ಸ ಧೀತರಂ ವಾ ಪುತ್ತಂ ವಾ ಜಾತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪುತ್ತಪೇಮಂ ಪುತ್ತಸ್ಸಾದೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಂ ಪತ್ಥಯಮಾನೋ ಇಚ್ಛಮಾನೋ. ಕುಟುಮ್ಬಂ ಅಜ್ಝಾವಸತೀತಿ ಕುಟುಮ್ಬಂ ಸಣ್ಠಪೇತ್ವಾ ಕುಟುಮ್ಬಮಜ್ಝೇ ವಸತಿ. ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವಾತಿ.

೧೯೩. ತತಿಯೇ ಪಗೇವಾತಿ ಪಠಮಞ್ಞೇವ. ಕಾಮರಾಗಪರಿಯುಟ್ಠಿತೇನಾತಿ ಕಾಮರಾಗಗ್ಗಹಿತೇನ. ಕಾಮರಾಗಪರೇತೇನಾತಿ ಕಾಮರಾಗಾನುಗತೇನ. ನಿಸ್ಸರಣನ್ತಿ ತಿವಿಧಂ ಕಾಮರಾಗಸ್ಸ ನಿಸ್ಸರಣಂ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನನಿಸ್ಸರಣಂ, ತದಙ್ಗನಿಸ್ಸರಣಂ, ಸಮುಚ್ಛೇದನಿಸ್ಸರಣನ್ತಿ. ತತ್ಥ ಅಸುಭೇ ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನನಿಸ್ಸರಣಂ ನಾಮ, ವಿಪಸ್ಸನಾ ತದಙ್ಗನಿಸ್ಸರಣಂ ನಾಮ, ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೋ ಸಮುಚ್ಛೇದನಿಸ್ಸರಣಂ ನಾಮ. ತಂ ತಿವಿಧಮ್ಪಿ ನಪ್ಪಜಾನಾತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅತ್ತತ್ಥಮ್ಪೀತಿಆದೀಸು ಅರಹತ್ತಸಙ್ಖಾತೋ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥೋ ಅತ್ತತ್ಥೋ ನಾಮ, ಪಚ್ಚಯದಾಯಕಾನಂ ಅತ್ಥೋ ಪರತ್ಥೋ ನಾಮ, ಸ್ವೇವ ದುವಿಧೋ ಉಭಯತ್ಥೋ ನಾಮ. ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಸಬ್ಬವಾರೇಸು ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ – ಬ್ಯಾಪಾದಸ್ಸ ನಿಸ್ಸರಣನ್ತಿಆದೀಸು ಹಿ ದ್ವೇವ ನಿಸ್ಸರಣಾನಿ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನನಿಸ್ಸರಣಞ್ಚ ಸಮುಚ್ಛೇದನಿಸ್ಸರಣಞ್ಚ. ತತ್ಥ ಬ್ಯಾಪಾದಸ್ಸ ತಾವ ಮೇತ್ತಾಯ ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನನಿಸ್ಸರಣಂ ನಾಮ, ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೋ ಸಮುಚ್ಛೇದನಿಸ್ಸರಣಂ, ಥಿನಮಿದ್ಧಸ್ಸ ಆಲೋಕಸಞ್ಞಾ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನನಿಸ್ಸರಣಂ ¶ , ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೋ ¶ ಸಮುಚ್ಛೇದನಿಸ್ಸರಣಂ. ಉದ್ಧಚ್ಚಕುಕ್ಕುಚ್ಚಸ್ಸ ಯೋ ಕೋಚಿ ಸಮಥೋ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನನಿಸ್ಸರಣಂ, ಉದ್ಧಚ್ಚಸ್ಸ ಪನೇತ್ಥ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೋ, ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಸ್ಸ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೋ ಸಮುಚ್ಛೇದನಿಸ್ಸರಣಂ. ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಯ ಧಮ್ಮವವತ್ಥಾನಂ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನನಿಸ್ಸರಣಂ, ಪಠಮಮಗ್ಗೋ ಸಮುಚ್ಛೇದನಿಸ್ಸರಣಂ.

ಯಾ ಪನೇತ್ಥ ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಉದಪತ್ತೋ ಸಂಸಟ್ಠೋ ಲಾಖಾಯ ವಾತಿಆದಿಕಾ ಉಪಮಾ ವುತ್ತಾ, ತಾಸು ಉದಪತ್ತೋತಿ ಉದಕಭರಿತಾ ಪಾತಿ. ಸಂಸಟ್ಠೋತಿ ¶ ವಣ್ಣಭೇದಕರಣವಸೇನ ಸಂಸಟ್ಠೋ. ಉಕ್ಕುಧಿತೋತಿ ಕುಧಿತೋ. ಉಸ್ಸದಕಜಾತೋತಿ ಉಸುಮಕಜಾತೋ. ಸೇವಾಲಪಣಕಪರಿಯೋನದ್ಧೋತಿ ತಿಲಬೀಜಕಾದಿಭೇದೇನ ಸೇವಾಲೇನ ವಾ ನೀಲಮಣ್ಡೂಕಪಿಟ್ಠಿವಣ್ಣೇನ ವಾ ಉದಕಪಿಟ್ಠಿಂ ಛಾದೇತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೇನ ಪಣಕೇನ ಪರಿಯೋನದ್ಧೋ. ವಾತೇರಿತೋತಿ ವಾತೇನ ಏರಿತೋ ಕಮ್ಪಿತೋ. ಆವಿಲೋತಿ ಅಪ್ಪಸನ್ನೋ. ಲುಳಿತೋತಿ ಅಸನ್ನಿಸಿನ್ನೋ. ಕಲಲೀಭೂತೋತಿ ಕದ್ದಮೀಭೂತೋ. ಅನ್ಧಕಾರೇ ನಿಕ್ಖಿತ್ತೋತಿ ಕೋಟ್ಠಕನ್ತರಾದಿಭೇದೇ ಅನಾಲೋಕಟ್ಠಾನೇ ಠಪಿತೋ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ಭಗವಾ ತೀಹಿ ಭವೇಹಿ ದೇಸನಂ ನಿವಟ್ಟೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತನಿಕೂಟೇನ ನಿಟ್ಠಪೇಸಿ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಪನ ಸರಣಮತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋತಿ.

೧೯೪. ಚತುತ್ಥೇ ಕಾರಣಪಾಲೀತಿ ಪಾಲೋತಿ ತಸ್ಸ ನಾಮಂ, ರಾಜಕುಲಾನಂ ಪನ ಕಮ್ಮನ್ತೇ ಕಾರೇತೀತಿ ಕಾರಣಪಾಲೀ ನಾಮ ಜಾತೋ. ಕಮ್ಮನ್ತಂ ¶ ಕಾರೇತೀತಿ ಪಾತೋವ ಉಟ್ಠಾಯ ದ್ವಾರಟ್ಟಾಲಕಪಾಕಾರೇ ಅಕತೇ ಕಾರೇತಿ, ಜಿಣ್ಣೇ ಪಟಿಜಗ್ಗಾಪೇತಿ. ಪಿಙ್ಗಿಯಾನಿಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣನ್ತಿ ಏವಂನಾಮಕಂ ಅನಾಗಾಮಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಂ ಅರಿಯಸಾವಕಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ. ಸೋ ಕಿರ ಪಾತೋವ ಉಟ್ಠಾಯ ಗನ್ಧಮಾಲಾದೀನಿ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಗನ್ಧಮಾಲಾದೀಹಿ ಪೂಜೇತ್ವಾ ನಗರಂ ಆಗಚ್ಛತಿ, ಇದಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ದೇವಸಿಕಂ ವತ್ತನ್ತಿ. ತಂ ಸೋ ಏವಂ ವತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ಅದ್ದಸ. ಏತದವೋಚಾತಿ ‘‘ಅಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಪಞ್ಞವಾ ಞಾಣುತ್ತರೋ, ಕಹಂ ನು ಖೋ ಪಾತೋವ ಗನ್ತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗತಂ ಸಞ್ಜಾನಿತ್ವಾ ‘‘ಹನ್ದ ಕುತೋ ನೂ’’ತಿಆದಿವಚನಂ ಅವೋಚ.

ತತ್ಥ ದಿವಾ ದಿವಸ್ಸಾತಿ ದಿವಸಸ್ಸಾಪಿ ದಿವಾ, ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕಕಾಲೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಣ್ಡಿತೋ ಮಞ್ಞೇತಿ ಭವಂ ಪಿಙ್ಗಿಯಾನೀ ಸಮಣಂ ಗೋತಮಂ ಪಣ್ಡಿತೋತಿ ಮಞ್ಞತಿ, ಉದಾಹು ನೋತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ. ಕೋ ಚಾಹಂ, ಭೋತಿ, ಭೋ, ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾವೇಯ್ಯತ್ತಿಯಜಾನನೇ ಅಹಂ ಕೋ ನಾಮ? ಕೋ ಚ ಸಮಣಸ್ಸ ¶ ಗೋತಮಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾವೇಯ್ಯತ್ತಿಯಂ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಕುತೋ ಚಾಹಂ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾವೇಯ್ಯತ್ತಿಯಂ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮಿ, ಕೇನ ನಾಮ ಕಾರಣೇನ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಏವಂ ಸಬ್ಬಥಾಪಿ ಅತ್ತನೋ ಅಜಾನನಭಾವಂ ದೀಪೇತಿ. ಸೋಪಿ ನೂನಸ್ಸ ತಾದಿಸೋವಾತಿ ಯೋ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾವೇಯ್ಯತ್ತಿಯಂ ಜಾನೇಯ್ಯ, ಸೋಪಿ ನೂನ ದಸ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ತಾದಿಸೋ ¶ ಬುದ್ಧೋಯೇವ ಭವೇಯ್ಯ. ಸಿನೇರುಂ ವಾ ಹಿ ಪಥವಿಂ ವಾ ಆಕಾಸಂ ವಾ ಪಮೇತುಕಾಮೇನ ತಪ್ಪಮಾಣೋ ದಣ್ಡೋ ¶ ವಾ ರಜ್ಜು ವಾ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಪಞ್ಞಂ ಜಾನನ್ತೇನಪಿ ತಸ್ಸ ಞಾಣಸದಿಸಮೇವ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ದೀಪೇತಿ. ಆದರವಸೇನ ಪನೇತ್ಥ ಆಮೇಡಿತಂ ಕತಂ. ಉಳಾರಾಯಾತಿ ಉತ್ತಮಾಯ ಸೇಟ್ಠಾಯ. ಕೋ ಚಾಹಂ, ಭೋತಿ, ಭೋ, ಅಹಂ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಪಸಂಸನೇ ಕೋ ನಾಮ. ಕೋ ಚ ಸಮಣಂ ಗೋತಮಂ ಪಸಂಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ಪಸಂಸಿಸ್ಸಾಮಿ.

ಪಸತ್ಥಪ್ಪಸತ್ಥೋತಿ ಸಬ್ಬಗುಣಾನಂ ಉಪರಿ ಚರೇಹಿ ಸಬ್ಬಲೋಕಪಸತ್ಥೇಹಿ ಅತ್ತನೋ ಗುಣೇಹೇವ ಪಸತ್ಥೋ, ನ ತಸ್ಸ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಪಸಂಸನಕಿಚ್ಚಂ ಅತ್ಥಿ. ಯಥಾ ಹಿ ಚಮ್ಪಕಪುಪ್ಫಂ ವಾ ನೀಲುಪ್ಪಲಂ ವಾ ಪದುಮಂ ವಾ ಲೋಹಿತಚನ್ದನಂ ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಣ್ಣಗನ್ಧಸಿರಿಯಾವ ಪಾಸಾದಿಕಞ್ಚೇವ ಸುಗನ್ಧಞ್ಚ, ನ ತಸ್ಸ ಆಗನ್ತುಕೇಹಿ ವಣ್ಣಗನ್ಧೇಹಿ ಥೋಮನಕಿಚ್ಚಂ ಅತ್ಥಿ. ಯಥಾ ಚ ಮಣಿರತನಂ ವಾ ಚನ್ದಮಣ್ಡಲಂ ವಾ ಅತ್ತನೋ ಆಲೋಕೇನೇವ ಓಭಾಸತಿ, ನ ತಸ್ಸ ಅಞ್ಞೇನ ಓಭಾಸನಕಿಚ್ಚಂ ಅತ್ಥಿ, ಏವಂ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಸಬ್ಬಲೋಕಪಸತ್ಥೇಹಿ ಅತ್ತನೋ ಗುಣೇಹೇವ ಪಸತ್ಥೋ ಥೋಮಿತೋ, ಸಬ್ಬಲೋಕಸ್ಸ ಸೇಟ್ಠತಂ ಪಾಪಿತೋ. ನ ತಸ್ಸ ಅಞ್ಞೇನ ಪಸಂಸನಕಿಚ್ಚಂ ಅತ್ಥಿ.

ಪಸತ್ಥೇಹಿ ವಾ ಪಸತ್ಥೋತಿಪಿ ಪಸತ್ಥಪ್ಪಸತ್ಥೋ. ಕೇ ಪನ ಪಸತ್ಥಾ ನಾಮ? ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಕಾಸಿಕೋಸಲವಾಸಿಕೇಹಿ ಪಸತ್ಥೋ, ಬಿಮ್ಬಿಸಾರೋ ಅಙ್ಗಮಗಧವಾಸೀಹಿ, ವೇಸಾಲಿಕಾ ಲಿಚ್ಛವೀ ವಜ್ಜಿತಟ್ಠವಾಸೀಹಿ ಪಸತ್ಥಾ, ಪಾವೇಯ್ಯಕಾ ಮಲ್ಲಾ ಕೋಸಿನಾರಕಾ ಮಲ್ಲಾ ಅಞ್ಞೇಪಿ ತೇ ತೇ ಖತ್ತಿಯಾ ತೇಹಿ ತೇಹಿ ಜಾನಪದೇಹಿ ಪಸತ್ಥಾ, ಚಙ್ಕಿಆದಯೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಣೇಹಿ, ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಾದಯೋ ಉಪಾಸಕಾ ಉಪಾಸಕಗಣೇಹಿ, ವಿಸಾಖಾಆದಿಕಾ ಉಪಾಸಿಕಾ ಅನೇಕಸತಾಹಿ ಉಪಾಸಿಕಾಹಿ, ಸಕುಲುದಾಯಿಆದಯೋ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾ ಅನೇಕೇಹಿ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಸತೇಹಿ, ಉಪ್ಪಲವಣ್ಣತ್ಥೇರಿಆದಿಕಾ ಮಹಾಸಾವಿಕಾ ಅನೇಕೇಹಿ ಭಿಕ್ಖುನಿಸತೇಹಿ, ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಾದಯೋ ಮಹಾಥೇರಾ ¶ ಅನೇಕಸತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ, ಸಕ್ಕಾದಯೋ ದೇವಾ ಅನೇಕಸಹಸ್ಸೇಹಿ ದೇವೇಹಿ, ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾದಯೋ ಬ್ರಹ್ಮಾನೋ ಅನೇಕಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಬ್ರಹ್ಮೇಹಿ ಪಸತ್ಥಾ. ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ದಸಬಲಂ ಥೋಮೇನ್ತಿ ವಣ್ಣೇನ್ತಿ ಪಸಂಸನ್ತೀತಿ ಭಗವಾ ‘‘ಪಸತ್ಥಪ್ಪಸತ್ಥೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಅತ್ಥವಸನ್ತಿ ಅತ್ಥಾನಿಸಂಸಂ.

ಅಥಸ್ಸ ¶ ¶ ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಪಸಾದಕಾರಣಂ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತೋ ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಭೋ, ಪುರಿಸೋತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಅಗ್ಗರಸಪರಿತಿತ್ತೋತಿ ಭೋಜನರಸೇಸು ಪಾಯಾಸೋ ಸ್ನೇಹರಸೇಸು ಗೋಸಪ್ಪಿ, ಕಸಾವರಸೇಸು ಖುದ್ದಕಮಧು ಅನೇಳಕಂ, ಮಧುರರಸೇಸು ಸಕ್ಕರಾತಿ ಏವಮಾದಯೋ ಅಗ್ಗರಸಾ ನಾಮ. ತೇಸು ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಪರಿತಿತ್ತೋ ಆಕಣ್ಠಪ್ಪಮಾಣಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಠಿತೋ. ಅಞ್ಞೇಸಂ ಹೀನಾನನ್ತಿ ಅಗ್ಗರಸೇಹಿ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಹೀನರಸಾನಂ. ಸುತ್ತಸೋತಿ ಸುತ್ತತೋ, ಸುತ್ತಭಾವೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ತತೋ ತತೋತಿ ಸುತ್ತಾದೀಸು ತತೋ ತತೋ. ಅಞ್ಞೇಸಂ ಪುಥುಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಪ್ಪವಾದಾನನ್ತಿ ಯೇ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಪುಥೂನಂ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಲದ್ಧಿಸಙ್ಖಾತಪ್ಪವಾದಾ, ತೇಸಂ. ನ ಪಿಹೇತೀತಿ ನ ಪತ್ಥೇತಿ, ತೇ ಕಥಿಯಮಾನೇ ಸೋತುಮ್ಪಿ ನ ಇಚ್ಛತಿ. ಜಿಘಚ್ಛಾದುಬ್ಬಲ್ಯಪರೇತೋತಿ ಜಿಘಚ್ಛಾಯ ಚೇವ ದುಬ್ಬಲಭಾವೇನ ಚ ಅನುಗತೋ. ಮಧುಪಿಣ್ಡಿಕನ್ತಿ ಸಾಲಿಪಿಟ್ಠಂ ಭಜ್ಜಿತ್ವಾ ಚತುಮಧುರೇನ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಕತಂ ಬದ್ಧಸತ್ತುಪಿಣ್ಡಿಕಂ, ಮಧುರಪೂವಮೇವ ವಾ. ಅಧಿಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾತಿ ¶ ಲಭೇಯ್ಯ. ಅಸೇಚನಕನ್ತಿ ಮಧುರಭಾವಕರಣತ್ಥಾಯ ಅಞ್ಞೇನ ರಸೇನ ಅನಾಸಿತ್ತಕಂ ಓಜವನ್ತಂ ಪಣೀತರಸಂ.

ಹರಿಚನ್ದನಸ್ಸಾತಿ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಚನ್ದನಸ್ಸ. ಲೋಹಿತಚನ್ದನಸ್ಸಾತಿ ರತ್ತವಣ್ಣಚನ್ದನಸ್ಸ. ಸುರಭಿಗನ್ಧನ್ತಿ ಸುಗನ್ಧಂ. ದರಥಾದಯೋ ವಟ್ಟದರಥಾ, ವಟ್ಟಕಿಲಮಥಾ, ವಟ್ಟಪರಿಳಾಹಾ ಏವ. ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸೀತಿ ಉದಾಹಾರಂ ಉದಾಹರಿ. ಯಥಾ ಹಿ ಯಂ ತೇಲಂ ಮಾನಂ ಗಹೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ವಿಸ್ಸನ್ದಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ, ತಂ ಅವಸೇಕೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಯಞ್ಚ ಜಲಂ ತಳಾಕಂ ಗಹೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ, ತಂ ಓಘೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಏವಮೇವಂ ಯಂ ಪೀತಿವಚನಂ ಹದಯಂ ಗಹೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಅಧಿಕಂ ಹುತ್ವಾ ಅನ್ತೋ ಅಸಣ್ಠಹಿತ್ವಾ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖಮತಿ, ತಂ ಉದಾನನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಏವರೂಪಂ ಪೀತಿಮಯವಚನಂ ನಿಚ್ಛಾರೇಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೯೫. ಪಞ್ಚಮೇ ನೀಲಾತಿ ಇದಂ ಸಬ್ಬಸಙ್ಗಾಹಿಕಂ. ನೀಲವಣ್ಣಾತಿಆದಿ ತಸ್ಸೇವ ವಿಭಾಗದಸ್ಸನಂ. ತತ್ಥ ನ ತೇಸಂ ಪಕತಿವಣ್ಣೋ ನೀಲೋ, ನೀಲವಿಲೇಪನವಿಲಿತ್ತತ್ತಾ ಪನೇತಂ ವುತ್ತಂ. ನೀಲವತ್ಥಾತಿ ಪಟದುಕೂಲಕೋಸೇಯ್ಯಾದೀನಿಪಿ ತೇಸಂ ನೀಲಾನೇವ ಹೋನ್ತಿ. ನೀಲಾಲಙ್ಕಾರಾತಿ ನೀಲಮಣೀಹಿ ನೀಲಪುಪ್ಫೇಹಿ ಅಲಙ್ಕತಾ, ತೇಸಂ ಹತ್ಥಾಲಙ್ಕಾರ-ಅಸ್ಸಾಲಙ್ಕಾರ-ರಥಾಲಙ್ಕಾರ-ಸಾಣಿವಿತಾನಕಞ್ಚುಕಾಪಿ ಸಬ್ಬೇ ನೀಲಾಯೇವ ಹೋನ್ತಿ. ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಸಬ್ಬಪದೇಸು ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಪದುಮಂ ¶ ಯಥಾತಿ ಯಥಾ ಸತಪತ್ತಂ ರತ್ತಪದುಮಂ. ಕೋಕನದನ್ತಿ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ. ಪಾತೋತಿ ಪಗೇವ ಸುರಿಯುಗ್ಗಮನಕಾಲೇ ¶ . ಸಿಯಾತಿ ಭವೇಯ್ಯ. ಅವೀತಗನ್ಧನ್ತಿ ¶ ಅವಿಗತಗನ್ಧಂ. ಅಙ್ಗೀರಸನ್ತಿ ಭಗವತೋ ಅಙ್ಗಮಙ್ಗೇಹಿ ರಸ್ಮಿಯೋ ನಿಚ್ಛರನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅಙ್ಗೀರಸೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ತಪನ್ತಮಾದಿಚ್ಚಮಿವನ್ತಲಿಕ್ಖೇತಿ ದ್ವಿಸಹಸ್ಸದೀಪಪರಿವಾರೇಸು ಚತೂಸು ಮಹಾದೀಪೇಸು ಆಲೋಕಕರಣವಸೇನ ಅನ್ತಲಿಕ್ಖೇ ತಪನ್ತಂ ಆದಿಚ್ಚಂ ವಿಯ ವಿರೋಚಮಾನಂ. ಅಙ್ಗೀರಸಂ ಪಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ತಾನಮೇವ ವಾ ಮಹಾಜನಂ ವಾ ಸನ್ಧಾಯ ಏವಂ ವದತಿ.

೧೯೬. ಛಟ್ಠೇ ಮಹಾಸುಪಿನಾತಿ ಮಹನ್ತೇಹಿ ಪುರಿಸೇಹಿ ಪಸ್ಸಿತಬ್ಬತೋ ಮಹನ್ತಾನಞ್ಚ ಅತ್ಥಾನಂ ನಿಮಿತ್ತಭಾವತೋ ಮಹಾಸುಪಿನಾ. ಪಾತುರಹೇಸುನ್ತಿ ಪಾಕಟಾ ಅಹೇಸುಂ. ತತ್ಥ ಸುಪಿನಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಚತೂಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಪಸ್ಸತಿ ಧಾತುಕ್ಖೋಭತೋ ವಾ ಅನುಭೂತಪುಬ್ಬತೋ ವಾ ದೇವತೋಪಸಂಹಾರತೋ ವಾ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತತೋ ವಾತಿ.

ತತ್ಥ ಪಿತ್ತಾದೀನಂ ಖೋಭಕರಣಪಚ್ಚಯಪ್ಪಯೋಗೇನ ಖುಭಿತಧಾತುಕೋ ಧಾತುಕ್ಖೋಭತೋ ಸುಪಿನಂ ಪಸ್ಸತಿ. ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಚ ನಾನಾವಿಧಂ ಸುಪಿನಂ ಪಸ್ಸತಿ ಪಬ್ಬತಾ ಪತನ್ತೋ ವಿಯ, ಆಕಾಸೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ವಿಯ, ವಾಳಮಿಗಹತ್ಥಿಚೋರಾದೀಹಿ ಅನುಬದ್ಧೋ ವಿಯ ಚ. ಅನುಭೂತಪುಬ್ಬತೋ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಅನುಭೂತಪುಬ್ಬಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಪಸ್ಸತಿ. ದೇವತೋಪಸಂಹಾರತೋ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ ದೇವತಾ ಅತ್ಥಕಾಮತಾಯ ವಾ ಅನತ್ಥಕಾಮತಾಯ ವಾ ಅತ್ಥಾಯ ವಾ ಅನತ್ಥಾಯ ವಾ ನಾನಾವಿಧಾನಿ ಆರಮ್ಮಣಾನಿ ಉಪಸಂಹರನ್ತಿ. ಸೋ ತಾಸಂ ದೇವತಾನಂ ಆನುಭಾವೇನ ತಾನಿ ಆರಮ್ಮಣಾನಿ ಪಸ್ಸತಿ. ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತತೋ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪುಞ್ಞಾಪುಞ್ಞವಸೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತುಕಾಮಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ವಾ ಅನತ್ಥಸ್ಸ ವಾ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಭೂತಂ ಸುಪಿನಂ ಪಸ್ಸತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಮಾತಾ ವಿಯ ಪುತ್ತಪಟಿಲಾಭನಿಮಿತ್ತಂ, ಕೋಸಲರಾಜಾ ವಿಯ ಸೋಳಸ ಸುಪಿನೇ, ಅಯಮೇವ ಭಗವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಭೂತೋ ಇಮೇ ಪಞ್ಚ ಮಹಾಸುಪಿನೇ ವಿಯ ಚಾತಿ.

ತತ್ಥ ಯಂ ಧಾತುಕ್ಖೋಭತೋ ಅನುಭೂತಪುಬ್ಬತೋ ಚ ಸುಪಿನೇ ಪಸ್ಸತಿ, ನ ತಂ ಸಚ್ಚಂ ಹೋತಿ. ಯಂ ದೇವತೋಪಸಂಹಾರತೋ ಪಸ್ಸತಿ, ತಂ ಸಚ್ಚಂ ವಾ ಹೋತಿ ಅಲಿಕಂ ವಾ. ಕುದ್ಧಾ ಹಿ ದೇವತಾ ಉಪಾಯೇನ ¶ ವಿನಾಸೇತುಕಾಮಾ ವಿಪರೀತಮ್ಪಿ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತಿ. ಯಂ ಪನ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತತೋ ಪಸ್ಸತಿ, ತಂ ಏಕನ್ತಂ ಸಚ್ಚಮೇವ ¶ ಹೋತಿ. ಏತೇಸಂ ಚತುನ್ನಂ ಮೂಲಕಾರಣಾನಂ ಸಂಸಗ್ಗಭೇದತೋಪಿ ಸುಪಿನಭೇದೋ ಹೋತಿಯೇವ.

ತಂ ಪನೇತಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಮ್ಪಿ ಸುಪಿನಂ ಸೇಖಪುಥುಜ್ಜನಾವ ಪಸ್ಸನ್ತಿ ಅಪ್ಪಹೀನವಿಪಲ್ಲಾಸತ್ತಾ, ಅಸೇಖಾ ನ ¶ ಪಸ್ಸನ್ತಿ ಪಹೀನವಿಪಲ್ಲಾಸತ್ತಾ. ಕಿಂ ಪನೇತಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಸುತ್ತೋ ಪಸ್ಸತಿ ಪಟಿಬುದ್ಧೋ, ಉದಾಹು ನೇವ ಸುತ್ತೋ ನ ಪಟಿಬುದ್ಧೋತಿ? ಕಿಞ್ಚೇತ್ಥ ಯದಿ ತಾವ ಸುತ್ತೋ ಪಸ್ಸತಿ, ಅಭಿಧಮ್ಮವಿರೋಧೋ ಆಪಜ್ಜತಿ. ಭವಙ್ಗಚಿತ್ತೇನ ಹಿ ಸುಪತಿ, ತಂ ರೂಪನಿಮಿತ್ತಾದಿಆರಮ್ಮಣಂ ರಾಗಾದಿಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ವಾ ನ ಹೋತಿ. ಸುಪಿನಂ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ ಚ ಈದಿಸಾನಿ ಚಿತ್ತಾನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ. ಅಥ ಪಟಿಬುದ್ಧೋ ಪಸ್ಸತಿ, ವಿನಯವಿರೋಧೋ ಆಪಜ್ಜತಿ. ಯಞ್ಹಿ ಪಟಿಬುದ್ಧೋ ಪಸ್ಸತಿ, ತಂ ಸಬ್ಬೋಹಾರಿಕಚಿತ್ತೇನ ಪಸ್ಸತಿ. ಸಬ್ಬೋಹಾರಿಕಚಿತ್ತೇನ ಚ ಕತೇ ವೀತಿಕ್ಕಮೇ ಅನಾಪತ್ತಿ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಸುಪಿನಂ ಪಸ್ಸನ್ತೇನ ಪನ ಕತೇಪಿ ವೀತಿಕ್ಕಮೇ ಏಕನ್ತಂ ಅನಾಪತ್ತಿ ಏವ. ಅಥ ನೇವ ಸುತ್ತೋ ನ ಪಟಿಬುದ್ಧೋ ಪಸ್ಸತಿ, ನ ನಾಮ ಪಸ್ಸತಿ. ಏವಞ್ಚ ಸತಿ ಸುಪಿನಸ್ಸ ಅಭಾವೋ ಚ ಆಪಜ್ಜತಿ? ನ ಅಭಾವೋ. ಕಸ್ಮಾ? ಯಸ್ಮಾ ಕಪಿಮಿದ್ಧಪರೇತೋ ಪಸ್ಸತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ – ‘‘ಕಪಿಮಿದ್ಧಪರೇತೋ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಸುಪಿನಂ ಪಸ್ಸತೀ’’ತಿ.

ಕಪಿಮಿದ್ಧಪರೇತೋತಿ ಮಕ್ಕಟನಿದ್ದಾಯ ಯುತ್ತೋ. ಯಥಾ ಹಿ ಮಕ್ಕಟಸ್ಸ ನಿದ್ದಾ ಲಹುಪರಿವತ್ತಾ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಯಾ ನಿದ್ದಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಕುಸಲಾದಿಚಿತ್ತವೋಕಿಣ್ಣತ್ತಾ ಲಹುಪರಿವತ್ತಾ, ಯಸ್ಸಾ ಪವತ್ತಿಯಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಭವಙ್ಗತೋ ಉತ್ತರಣಂ ಹೋತಿ, ತಾಯ ಯುತ್ತೋ ಸುಪಿನಂ ಪಸ್ಸತಿ. ತೇನಾಯಂ ಸುಪಿನೋ ಕುಸಲೋಪಿ ಹೋತಿ ಅಕುಸಲೋಪಿ ಅಬ್ಯಾಕತೋಪಿ. ತತ್ಥ ಸುಪಿನನ್ತೇ ಚೇತಿಯವನ್ದನಧಮ್ಮಸ್ಸವನಧಮ್ಮದೇಸನಾದೀನಿ ¶ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಕುಸಲೋ, ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದೀನಿ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಅಕುಸಲೋ, ದ್ವೀಹಿ ಅನ್ತೇಹಿ ಮುತ್ತೋ ಆವಜ್ಜನತದಾರಮ್ಮಣಕ್ಖಣೇ ಅಬ್ಯಾಕತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಸ್ವಾಯಂ ದುಬ್ಬಲವತ್ಥುಕತ್ತಾ ಚೇತನಾಯ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಆಕಡ್ಢಿತುಂ ಅಸಮತ್ಥೋ. ಪವತ್ತೇ ಪನ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಕುಸಲಾಕುಸಲೇಹಿ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಿತೋ ವಿಪಾಕಂ ದೇತಿ. ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ವಿಪಾಕಂ ದೇತಿ, ಅಥ ಖೋ ಅವಿಸಯೇ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕಾವ ಸುಪಿನನ್ತಚೇತನಾ. ಸೋ ಪನೇಸ ಸುಪಿನೋ ಕಾಲವಸೇನಪಿ ದಿವಾ ತಾವ ದಿಟ್ಠೋ ನ ಸಮೇತಿ, ತಥಾ ಪಠಮಯಾಮೇ ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೇ ಪಚ್ಛಿಮಯಾಮೇ ಚ. ಬಲವಪಚ್ಚೂಸೇ ಪನ ಅಸಿತಪೀತಖಾಯಿತೇ ಸಮ್ಮಾ ಪರಿಣಾಮಂ ಗತೇ ಕಾಯಸ್ಮಿಂ ಓಜಾಯ ಪತಿಟ್ಠಿತಾಯ ಅರುಣೇ ಉಗ್ಗಚ್ಛಮಾನೇವ ದಿಟ್ಠೋ ¶ ಸುಪಿನೋ ಸಮೇತಿ. ಇಟ್ಠನಿಮಿತ್ತಂ ಸುಪಿನಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಇಟ್ಠಂ ಪಟಿಲಭತಿ, ಅನಿಟ್ಠನಿಮಿತ್ತಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಅನಿಟ್ಠಂ.

ಇಮೇ ಪನ ಪಞ್ಚ ಮಹಾಸುಪಿನೇ ನೇವ ಲೋಕಿಯಮಹಾಜನೋ ಪಸ್ಸತಿ, ನ ಮಹಾರಾಜಾನೋ, ನ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಾಜಾನೋ, ನ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ, ನ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ, ನ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾ, ಏಕೋ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬೋಧಿಸತ್ತೋಯೇವ ಪಸ್ಸತಿ. ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪನ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಕದಾ ಇಮೇ ಸುಪಿನೇ ಪಸ್ಸೀತಿ? ‘‘ಸ್ವೇ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಾತುದ್ದಸಿಯಂ ಪಕ್ಖಸ್ಸ ರತ್ತಿವಿಭಾಯನಕಾಲೇ ಪಸ್ಸಿ. ತೇರಸಿಯನ್ತಿಪಿ ವದನ್ತಿಯೇವ. ಸೋ ಇಮೇ ಸುಪಿನೇ ದಿಸ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಚೇ ಮಯಾ ¶ ಕಪಿಲವತ್ಥುನಗರೇ ಇಮೇ ಸುಪಿನಾ ದಿಟ್ಠಾ ಅಸ್ಸು, ಪಿತು ಮಹಾರಾಜಸ್ಸ ಕಥೇಯ್ಯಂ. ಸಚೇ ಪನ ಮೇ ಮಾತಾ ಜೀವೇಯ್ಯ, ತಸ್ಸಾ ಕಥೇಯ್ಯಂ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಖೋ ಪನ ಠಾನೇ ಇಮೇಸಂ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಅಹಮೇವ ಪಟಿಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ತತೋ ‘‘ಇದಂ ಇಮಸ್ಸ ¶ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ ಇದಂ ಇಮಸ್ಸಾ’’ತಿ ಸಯಮೇವ ಸುಪಿನೇ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಉರುವೇಲಗಾಮೇ ಸುಜಾತಾಯ ದಿನ್ನಂ ಪಾಯಾಸಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಬೋಧಿಮಣ್ಡಂ ಆರುಯ್ಹ ಬೋಧಿಂ ಪತ್ವಾ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಮಕುಲಬುದ್ಧಕಾಲೇ ದಿಟ್ಠೇ ಪಞ್ಚ ಮಹಾಸುಪಿನೇ ವಿತ್ಥಾರೇತುಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ಇಮಂ ದೇಸನಂ ಆರಭಿ.

ತತ್ಥ ಮಹಾಪಥವೀತಿ ಚಕ್ಕವಾಳಗಬ್ಭಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಠಿತಾ ಮಹಾಪಥವೀ. ಮಹಾಸಯನಂ ಅಹೋಸೀತಿ ಸಿರಿಸಯನಂ ಅಹೋಸಿ. ಓಹಿತೋತಿ ಠಪಿತೋ. ಸೋ ಪನ ನ ಉದಕಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಪಿತೋ ಅಹೋಸಿ, ಅಥ ಖೋ ಪಾಚೀನಸಮುದ್ದಸ್ಸ ಉಪರೂಪರಿಭಾಗೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಾಚೀನಚಕ್ಕವಾಳಮತ್ಥಕೇ ಠಪಿತೋ ಅಹೋಸೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಪಚ್ಛಿಮೇ ಸಮುದ್ದೇ ದಕ್ಖಿಣೇ ಸಮುದ್ದೇತಿ ಏತೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ತಿರಿಯಾ ನಾಮ ತಿಣಜಾತೀತಿ ದಬ್ಬತಿಣಂ ವುಚ್ಚತಿ. ನಾಭಿಯಾ ಉಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ನಭಂ ಆಹಚ್ಚ ಠಿತಾ ಅಹೋಸೀತಿ ನಙ್ಗಲಮತ್ತೇನ ರತ್ತದಣ್ಡೇನ ನಾಭಿತೋ ಉಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸೇವ ವಿದತ್ಥಿಮತ್ತಂ ರತನಮತ್ತಂ ಬ್ಯಾಮಮತ್ತಂ ಯಟ್ಠಿಮತ್ತಂ ಗಾವುತಮತ್ತಂ ಅಡ್ಢಯೋಜನಮತ್ತಂ ಯೋಜನಮತ್ತನ್ತಿ ಏವಂ ಉಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಉಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಅನೇಕಯೋಜನಸಹಸ್ಸಂ ನಭಂ ಆಹಚ್ಚ ಠಿತಾ ಅಹೋಸಿ. ಪಾದೇಹಿ ಉಸ್ಸಕ್ಕಿತ್ವಾತಿ ಅಗ್ಗನಖತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಾದೇಹಿ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ. ನಾನಾವಣ್ಣಾತಿ ಏಕೋ ನೀಲವಣ್ಣೋ, ಏಕೋ ಪೀತವಣ್ಣೋ, ಏಕೋ ಲೋಹಿತವಣ್ಣೋ, ಏಕೋ ಪಣ್ಡುಪಲಾಸವಣ್ಣೋತಿ ಏವಂ ನಾನಾವಣ್ಣಾ. ಸೇತಾತಿ ಪಣ್ಡರಾ ಪರಿಸುದ್ಧಾ. ಮಹತೋ ಮೀಳ್ಹಪಬ್ಬತಸ್ಸಾತಿ ತಿಯೋಜನುಬ್ಬೇಧಸ್ಸ ಗೂಥಪಬ್ಬತಸ್ಸ. ಉಪರೂಪರಿ ¶ ಚಙ್ಕಮತೀತಿ ಮತ್ಥಕಮತ್ಥಕೇ ಚಙ್ಕಮತಿ ¶ . ದೀಘಾಯುಕಬುದ್ಧಾ ಪನ ತಿಯೋಜನಿಕೇ ಮೀಳ್ಹಪಬ್ಬತೇ ಅನುಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಾ ವಿಯ ಹೋನ್ತಿ.

ಏವಂ ಏತ್ತಕೇನ ಠಾನೇನ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಾನಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಸಹ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತೇಹಿ ಪಟಿಲಾಭಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಯಮ್ಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಸಬ್ಬಗುಣದಾಯಕತ್ತಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೋ ಅನುತ್ತರಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬೋಧಿ ನಾಮ. ತಸ್ಮಾ ಯಂ ಸೋ ಚಕ್ಕವಾಳಮಹಾಪಥವಿಂ ಸಿರಿಸಯನಭೂತಂ ಅದ್ದಸ, ತಂ ಬುದ್ಧಭಾವಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ. ಯಂ ಹಿಮವನ್ತಪಬ್ಬತರಾಜಾನಂ ಬಿಮ್ಬೋಹನಂ ಅದ್ದಸ, ತಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಬಿಮ್ಬೋಹನಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ. ಯಂ ಚತ್ತಾರೋ ಹತ್ಥಪಾದೇ ಚಕ್ಕವಾಳಮತ್ಥಕೇ ಠಿತೇ ಅದ್ದಸ, ತಂ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಸ್ಸ ಅಪ್ಪಟಿವತ್ತಿಯಭಾವೇ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ. ಯಂ ಅತ್ತಾನಂ ಉತ್ತಾನಕಂ ನಿಪನ್ನಂ ಅದ್ದಸ, ತಂ ತೀಸು ಭವೇಸು ಅವಕುಜ್ಜಾನಂ ಸತ್ತಾನಂ ಉತ್ತಾನಮುಖಭಾವಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ. ಯಂ ಅಕ್ಖೀನಿ ಉಮ್ಮೀಲೇತ್ವಾ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ¶ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ, ತಂ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಪಟಿಲಾಭಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ. ಯಂ ಯಾವ ಭವಗ್ಗಾ ಏಕಾಲೋಕಂ ಅಹೋಸಿ, ತಂ ಅನಾವರಣಞಾಣಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ. ಸೇಸಂ ಪಾಳಿವಸೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬನ್ತಿ.

೧೯೭. ಸತ್ತಮೇ ನೇಮಿತ್ತಾತಿ ನಿಮಿತ್ತಪಾಠಕಾ. ತೇಜೋಧಾತು ಪಕುಪ್ಪತೀತಿ ಮಹಾಅಗ್ಗಿಕ್ಖನ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಪಾಣಿನಾ ಉದಕಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಉತುಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಉದಕಂ ತಿಯೋಜನಸತೇನ ಹತ್ಥೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ. ಪಮತ್ತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ತನೋ ಕೀಳಾಯ ಪಮತ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ ವಿಪ್ಪವುಟ್ಠಸತಿನೋ. ತೇಸಞ್ಹಿ ಸಕಾಯ ರತಿಯಾ ‘‘ರಮಾಮಾ’’ತಿ ಚಿತ್ತೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಅಕಾಲೇಪಿ ¶ ದೇವೋ ವಸ್ಸತಿ, ತದಭಾವೇ ನ ವಸ್ಸತಿ. ತಂ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ – ‘‘ನ ಕಾಲವಸ್ಸ’’ನ್ತಿ. ಅಟ್ಠಮನವಮಾನಿ ಉತ್ತಾನತ್ಥಾನೇವ.

೨೦೦. ದಸಮೇ ನಿಸ್ಸಾರಣೀಯಾತಿ ನಿಸ್ಸಟಾ ವಿಸಞ್ಞುತ್ತಾ. ಧಾತುಯೋತಿ ಅತ್ತಸುಞ್ಞಸಭಾವಾ. ಕಾಮಂ ಮನಸಿಕರೋತೋತಿ ಕಾಮಂ ಮನಸಿಕರೋನ್ತಸ್ಸ, ಅಸುಭಜ್ಝಾನತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಅಗದಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಸಂ ವೀಮಂಸನ್ತೋ ವಿಯ ವೀಮಂಸನತ್ಥಂ ಕಾಮಾಭಿಮುಖಂ ಚಿತ್ತಂ ಪೇಸೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ನ ಪಕ್ಖನ್ದತೀತಿ ನಪ್ಪವಿಸತಿ. ನಪ್ಪಸೀದತೀತಿ ಪಸಾದಂ ನಾಪಜ್ಜತಿ. ನ ಸನ್ತಿಟ್ಠತೀತಿ ನಪ್ಪತಿಟ್ಠಹತಿ. ನ ವಿಮುಚ್ಚತೀತಿ ನ ಅಧಿಮುಚ್ಚತಿ. ಯಥಾ ಪನ ಕುಕ್ಕುಟಪತ್ತಂ ವಾ ನ್ಹಾರುದದ್ದುಲಂ ವಾ ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ಪಕ್ಖಿತ್ತಂ ಪಟಿಲೀಯತಿ ಪತಿಕುಟತಿ ಪತಿವಟ್ಟತಿ ನ ಸಂಪಸಾರೀಯತಿ, ಏವಂ ಪಟಿಲೀಯತಿ ¶ ನ ಸಂಪಸಾರೀಯತಿ. ನೇಕ್ಖಮ್ಮಂ ಖೋ ಪನಾತಿ ಇಧ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಂ ನಾಮ ಅಸುಭೇಸು ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ, ತದಸ್ಸ ಮನಸಿಕರೋತೋ ಚಿತ್ತಂ ಪಕ್ಖನ್ದತಿ. ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ತಸ್ಸ ತಂ ಅಸುಭಜ್ಝಾನಚಿತ್ತಂ. ಸುಗತನ್ತಿ ಗೋಚರೇ ಗತತ್ತಾ ಸುಟ್ಠು ಗತಂ. ಸುಭಾವಿತನ್ತಿ ಅಹಾನಭಾಗಿಯತ್ತಾ ಸುಟ್ಠು ಭಾವಿತಂ. ಸುವುಟ್ಠಿತನ್ತಿ ಕಾಮತೋ ವುಟ್ಠಿತಂ. ಸುವಿಮುತ್ತನ್ತಿ ಕಾಮೇಹಿ ಸುಟ್ಠು ವಿಮುತ್ತಂ. ಕಾಮಪಚ್ಚಯಾ ಆಸವಾ ನಾಮ ಕಾಮಹೇತುಕಾ ಚತ್ತಾರೋ ಆಸವಾ. ವಿಘಾತಾತಿ ದುಕ್ಖಾ. ಪರಿಳಾಹಾತಿ ¶ ಕಾಮರಾಗಪರಿಳಾಹಾ. ನ ಸೋ ತಂ ವೇದನಂ ವೇದಿಯತೀತಿ ಸೋ ತಂ ಕಾಮವೇದನಂ ವಿಘಾತಪರಿಳಾಹವೇದನಞ್ಚ ನ ವೇದಿಯತಿ. ಇದಮಕ್ಖಾತಂ ಕಾಮಾನಂ ನಿಸ್ಸರಣನ್ತಿ ಇದಂ ಅಸುಭಜ್ಝಾನಂ ಕಾಮೇಹಿ ನಿಸ್ಸಟತ್ತಾ ಕಾಮಾನಂ ನಿಸ್ಸರಣನ್ತಿ ಅಕ್ಖಾತಂ. ಯೋ ಪನ ತಂ ಝಾನಂ ಪಾದಕಂ ಕತ್ವಾ ಸಙ್ಖಾರೇ ಸಮ್ಮಸನ್ತೋ ತತಿಯಮಗ್ಗಂ ಪತ್ವಾ ಅನಾಗಾಮಿಫಲೇನ ನಿಬ್ಬಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಪುನ ಕಾಮಾ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಜಾನಾತಿ. ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಅಚ್ಚನ್ತನಿಸ್ಸರಣಮೇವ. ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ.

ಅಯಂ ¶ ಪನ ವಿಸೇಸೋ – ದುತಿಯವಾರೇ ಮೇತ್ತಾಝಾನಾನಿ ಬ್ಯಾಪಾದಸ್ಸ ನಿಸ್ಸರಣಂ ನಾಮ. ತತಿಯವಾರೇ ಕರುಣಾಝಾನಾನಿ ವಿಹಿಂಸಾಯ ನಿಸ್ಸರಣಂ ನಾಮ. ಚತುತ್ಥವಾರೇ ಅರೂಪಜ್ಝಾನಾನಿ ರೂಪಾನಂ ನಿಸ್ಸರಣಂ ನಾಮ. ಅಚ್ಚನ್ತನಿಸ್ಸರಣಞ್ಚೇತ್ಥ ಅರಹತ್ತಫಲಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಪಞ್ಚಮವಾರೇ ಸಕ್ಕಾಯಂ ಮನಸಿಕರೋತೋತಿ ಸುದ್ಧಸಙ್ಖಾರೇ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತಸ್ಸ ಸುಕ್ಖವಿಪಸ್ಸಕಸ್ಸ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ವೀಮಂಸನತ್ಥಂ ಪಞ್ಚುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಾಭಿಮುಖಂ ಚಿತ್ತಂ ಪೇಸೇನ್ತಸ್ಸ. ಇದಮಕ್ಖಾತಂ ಸಕ್ಕಾಯಸ್ಸ ನಿಸ್ಸರಣನ್ತಿ ಇದಂ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ಚ ಫಲೇನ ಚ ನಿಬ್ಬಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ಠಿತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ‘‘ಪುನ ಸಕ್ಕಾಯೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಅರಹತ್ತಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಚಿತ್ತಂ ಸಕ್ಕಾಯಸ್ಸ ನಿಸ್ಸರಣನ್ತಿ ಅಕ್ಖಾತಂ. ಇದಾನಿ ಏವಂ ಸಕ್ಕಾಯನಿಸ್ಸರಣಂ ನಿರೋಧಂ ಪತ್ವಾ ಠಿತಸ್ಸ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ಕಥೇನ್ತೋ ತಸ್ಸ ಕಾಮನನ್ದೀಪಿ ನಾನುಸೇತೀತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ನಾನುಸೇತೀತಿ ನ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ. ಅನನುಸಯಾತಿ ಅನಿಬ್ಬತ್ತಿಯಾ. ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವಾತಿ.

೨೦೧. ಪಞ್ಚಮಸ್ಸ ¶ ¶ ¶ ಪಠಮೇ ಕಿಮಿಲಾಯನ್ತಿ ಏವಂನಾಮಕೇ ನಗರೇ. ನಿಚುಲವನೇತಿ ಮುಚಲಿನ್ದವನೇ. ಏತದವೋಚಾತಿ ಅಯಂ ಕಿರ ಥೇರೋ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ನಗರೇ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಞಾಣಂ ಪಟಿಲಭಿ. ಸೋ ಅತ್ತನಾ ನಿವುತ್ಥಂ ಖನ್ಧಸನ್ತಾನಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತೋ ಕಸ್ಸಪದಸಬಲಸ್ಸ ಸಾಸನೋಸಕ್ಕನಕಾಲೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಚತೂಸು ಪರಿಸಾಸು ಸಾಸನೇ ಅಗಾರವಂ ಕರೋನ್ತೀಸು ನಿಸ್ಸೇಣಿಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬತಂ ಆರುಯ್ಹ ತತ್ಥ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ನಿವುತ್ಥಭಾವಂ ಅದ್ದಸ. ಸೋ ‘‘ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ತಂ ಕಾರಣಂ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏತಂ ‘‘ಕೋ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ’’ತಿಆದಿವಚನಂ ಅವೋಚ.

ಸತ್ಥರಿ ಅಗಾರವಾ ವಿಹರನ್ತಿ ಅಪ್ಪತಿಸ್ಸಾತಿ ಸತ್ಥರಿ ಗಾರವಞ್ಚೇವ ಜೇಟ್ಠಕಭಾವಞ್ಚ ಅನುಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ವಿಹರನ್ತಿ. ಸೇಸೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ತತ್ಥ ಚೇತಿಯಙ್ಗಣಾದೀಸು ಛತ್ತಂ ಧಾರೇತ್ವಾ ಉಪಾಹನಾ ಆರುಯ್ಹ ವಿಚರನ್ತೋ ನಾನಪ್ಪಕಾರಞ್ಚ ನಿರತ್ಥಕಕಥಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಸತ್ಥರಿ ಅಗಾರವೋ ವಿಹರತಿ ನಾಮ. ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಗ್ಗೇ ಪನ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ನಿದ್ದಾಯನ್ತೋ ಚೇವ ನಾನಪ್ಪಕಾರಞ್ಚ ನಿರತ್ಥಕಕಥಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಧಮ್ಮೇ ಅಗಾರವೋ ವಿಹರತಿ ನಾಮ. ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಬಾಹಾವಿಕ್ಖೇಪಕಂ ನಾನತ್ತಕಥಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಥೇರನವಮಜ್ಝಿಮೇಸು ಚ ಚಿತ್ತೀಕಾರಂ ಅಕರೋನ್ತೋ ಸಙ್ಘೇ ಅಗಾರವೋ ವಿಹರತಿ ನಾಮ. ಸಿಕ್ಖಂ ಅಪರಿಪೂರೇನ್ತೋ ಸಿಕ್ಖಾಯ ಅಗಾರವೋ ವಿಹರತಿ ನಾಮ. ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಕಲಹಭಣ್ಡನಾದೀನಿ ಕರೋನ್ತೋ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಅಗಾರವೋ ವಿಹರತಿ ನಾಮ. ದುತಿಯಂ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ.

೨೦೩-೨೦೪. ತತಿಯೇ ¶ ಅಜ್ಜವೇನಾತಿ ಉಜುಭಾವೇನ ಅವಙ್ಕಗಮನೇನ. ಜವೇನಾತಿ ¶ ಪದಜವೇನ. ಮದ್ದವೇನಾತಿ ಸರೀರಮುದುತಾಯ. ಖನ್ತಿಯಾತಿ ಅಧಿವಾಸನಕ್ಖನ್ತಿಯಾ. ಸೋರಚ್ಚೇನಾತಿ ಸುಚಿಸೀಲತಾಯ. ಭಿಕ್ಖುವಾರೇ ಅಜ್ಜವನ್ತಿ ಞಾಣಸ್ಸ ಉಜುಕಗಮನಂ. ಜವೋತಿ ಸೂರಂ ಹುತ್ವಾ ಞಾಣಸ್ಸ ಗಮನಭಾವೋ. ಮದ್ದವನ್ತಿ ¶ ಸೀಲಮದ್ದವಂ. ಖನ್ತೀತಿ ಅಧಿವಾಸನಕ್ಖನ್ತಿಯೇವ. ಸೋರಚ್ಚಂ ಸುಚಿಸೀಲತಾಯೇವ. ಚತುತ್ಥೇ ಪಞ್ಚ ಬಲಾನಿ ಮಿಸ್ಸಕಾನಿ ಕಥಿತಾನಿ.

೨೦೫. ಪಞ್ಚಮೇ ಚೇತೋಖಿಲಾತಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಥದ್ಧಭಾವಾ, ಕಚವರಭಾವಾ, ಖಾಣುಕಭಾವಾ. ಸತ್ಥರಿ ಕಙ್ಖತೀತಿ ಸತ್ಥು ಸರೀರೇ ವಾ ಗುಣೇ ವಾ ಕಙ್ಖತಿ. ಸರೀರೇ ಕಙ್ಖಮಾನೋ ‘‘ದ್ವತ್ತಿಂಸವರಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ ನಾಮ ಸರೀರಂ ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಕಙ್ಖತಿ, ಗುಣೇ ಕಙ್ಖಮಾನೋ ‘‘ಅತೀತಾನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಜಾನನಸಮತ್ಥಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಕಙ್ಖತಿ. ವಿಚಿಕಿಚ್ಛತೀತಿ ವಿಚಿನನ್ತೋ ಕಿಚ್ಛತಿ, ದುಕ್ಖಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ವಿನಿಚ್ಛೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ. ನಾಧಿಮುಚ್ಚತೀತಿ ಏವಮೇತನ್ತಿ ಅಧಿಮೋಕ್ಖಂ ನ ಪಟಿಲಭತಿ. ನ ಸಮ್ಪಸೀದತೀತಿ ಗುಣೇಸು ಓತರಿತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಿಚಿಕಿಚ್ಛಭಾವೇನ ಪಸೀದಿತುಂ ಅನಾವಿಲೋ ಭವಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ. ಆತಪ್ಪಾಯಾತಿ ಕಿಲೇಸಸನ್ತಾಪಕವೀರಿಯಕರಣತ್ಥಾಯ. ಅನುಯೋಗಾಯಾತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಯೋಗಾಯ. ಸಾತಚ್ಚಾಯಾತಿ ಸತತಕಿರಿಯಾಯ. ಪಧಾನಾಯಾತಿ ಪದಹನತ್ಥಾಯ. ಅಯಂ ಪಠಮೋ ಚೇತೋಖಿಲೋತಿ ಅಯಂ ಸತ್ಥರಿ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಸಙ್ಖಾತೋ ¶ ಪಠಮೋ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಥದ್ಧಭಾವೋ ಏವಮೇತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅಪ್ಪಹೀನೋ ಹೋತಿ.

ಧಮ್ಮೇತಿ ಪರಿಯತ್ತಿಧಮ್ಮೇ ಚ ಪಟಿವೇಧಧಮ್ಮೇ ಚ. ಪರಿಯತ್ತಿಧಮ್ಮೇ ಕಙ್ಖಮಾನೋ ‘‘ತೇಪಿಟಕಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಚತುರಾಸೀತಿಧಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧಸಹಸ್ಸಾನೀತಿ ವದನ್ತಿ, ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ಏತಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಕಙ್ಖತಿ. ಪಟಿವೇಧಧಮ್ಮೇ ಕಙ್ಖಮಾನೋ ‘‘ವಿಪಸ್ಸನಾನಿಸ್ಸನ್ದೋ ಮಗ್ಗೋ ನಾಮ, ಮಗ್ಗನಿಸ್ಸನ್ದಂ ಫಲಂ ನಾಮ, ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೋ ನಿಬ್ಬಾನಂ ನಾಮಾತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಕಙ್ಖತಿ. ಸಙ್ಘೇ ಕಙ್ಖತೀತಿ ‘‘ಉಜುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ’’ತಿಆದೀನಂ ಪದಾನಂ ವಸೇನ ‘‘ಏವರೂಪಂ ಪಟಿಪದಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ ಚತ್ತಾರೋ ಮಗ್ಗಟ್ಠಾ ಚತ್ತಾರೋ ಫಲಟ್ಠಾತಿ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಸಮೂಹಭೂತೋ ಸಙ್ಘೋ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಕಙ್ಖತಿ. ಸಿಕ್ಖಾಯ ಕಙ್ಖಮಾನೋ ‘‘ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾ ನಾಮ ಅಧಿಚಿತ್ತಅಧಿಪಞ್ಞಾಸಿಕ್ಖಾ ನಾಮಾತಿ ವದನ್ತಿ, ಸಾ ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ¶ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಕಙ್ಖತಿ. ಅಯಂ ಪಞ್ಚಮೋತಿ ಅಯಂ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀಸು ಕೋಪಸಙ್ಖಾತೋ ಪಞ್ಚಮೋ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಥದ್ಧಭಾವೋ ಕಚವರಭಾವೋ ಖಾಣುಕಭಾವೋ.

೨೦೬. ಛಟ್ಠೇ ಚೇತಸೋವಿನಿಬನ್ಧಾತಿ ಚಿತ್ತಂ ವಿನಿಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಮುಟ್ಠಿಯಂ ಕತ್ವಾ ವಿಯ ಗಣ್ಹನ್ತೀತಿ ಚೇತಸೋವಿನಿಬನ್ಧಾ. ಕಾಮೇತಿ ವತ್ಥುಕಾಮೇಪಿ ಕಿಲೇಸಕಾಮೇಪಿ. ಕಾಯೇತಿ ¶ ಅತ್ತನೋ ಕಾಯೇ. ರೂಪೇತಿ ಬಹಿದ್ಧಾರೂಪೇ. ಯಾವದತ್ಥನ್ತಿ ಯತ್ತಕಂ ಇಚ್ಛತಿ, ತತ್ತಕಂ. ಉದರಾವದೇಹಕನ್ತಿ ಉದರಪೂರಂ. ತಞ್ಹಿ ಉದರಂ ಅವದೇಹನತೋ ಉದರಾವದೇಹಕನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಸೇಯ್ಯಸುಖನ್ತಿ ಮಞ್ಚಪೀಠಸುಖಂ, ಉತುಸುಖಂ ವಾ. ಪಸ್ಸಸುಖನ್ತಿ ¶ ಯಥಾ ಸಮ್ಪರಿವತ್ತಕಂ ಸಯನ್ತಸ್ಸ ದಕ್ಖಿಣಪಸ್ಸ ವಾಮಪಸ್ಸಾನಂ ಸುಖಂ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಉಪ್ಪನ್ನಸುಖಂ. ಮಿದ್ಧಸುಖನ್ತಿ ನಿದ್ದಾಸುಖಂ. ಅನುಯುತ್ತೋತಿ ಯುತ್ತಪ್ಪಯುತ್ತೋ ವಿಹರತಿ. ಪಣಿಧಾಯಾತಿ ಪತ್ಥಯಿತ್ವಾ. ಸೀಲೇನಾತಿಆದೀಸು ಸೀಲನ್ತಿ ಚತುಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸೀಲಂ. ವತನ್ತಿ ವತಸಮಾದಾನಂ. ತಪೋತಿ ತಪಚರಣಂ. ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತಿ ಮೇಥುನವಿರತಿ. ದೇವೋ ವಾ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಮಹೇಸಕ್ಖದೇವೋ ವಾ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ. ದೇವಞ್ಞತರೋ ವಾತಿ ಅಪ್ಪೇಸಕ್ಖದೇವೇಸು ವಾ ಅಞ್ಞತರೋತಿ.

೨೦೭-೨೦೮. ಸತ್ತಮೇ ವಾತಂ ಅನುಲೋಮೇತೀತಿ ವಾತಂ ಅನುಲೋಮೇತ್ವಾ ಹರತಿ. ವತ್ಥಿಂ ಸೋಧೇತೀತಿ ಧಮನಿಯೋ ಸುದ್ಧಾ ಕರೋತಿ. ಆಮಾವಸೇಸಂ ಪಾಚೇತೀತಿ ಸಚೇ ಆಮಾವಸೇಸಕಂ ಹೋತಿ, ತಂ ಪಾಚೇತಿ. ಅಟ್ಠಮೇ ಅಚಕ್ಖುಸ್ಸನ್ತಿ ನ ಚಕ್ಖೂನಂ ಹಿತಂ, ಚಕ್ಖುಂ ವಿಸುದ್ಧಂ ನ ಕರೋತಿ.

೨೦೯. ನವಮೇ ಆಯತಕೇನಾತಿ ದೀಘೇನ, ಪರಿಪುಣ್ಣಪದಬ್ಯಞ್ಜನಕಂ ಗಾಥಾವತ್ತಞ್ಚ ವಿನಾಸೇತ್ವಾ ಪವತ್ತೇನ. ಸರಕುತ್ತಿಮ್ಪಿ ನಿಕಾಮಯಮಾನಸ್ಸಾತಿ ಏವಂ ಗೀತಸ್ಸರೋ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ ಸರಕಿರಿಯಂ ಪತ್ಥಯಮಾನಸ್ಸ. ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಭಙ್ಗೋ ಹೋತೀತಿ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಚಿತ್ತಸ್ಸ ವಿನಾಸೋ ಹೋತಿ.

೨೧೦. ದಸಮೇ ¶ ದುಕ್ಖಂ ಸುಪತೀತಿ ನಾನಾವಿಧಂ ಸುಪಿನಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ದುಕ್ಖಂ ಸುಪತಿ. ದುಕ್ಖಂ ಪಟಿಬುಜ್ಝತೀತಿ ಪಟಿಬುಜ್ಝನ್ತೋಪಿ ಉತ್ತಸಿತ್ವಾ ಸಲೋಮಹಂಸೋ ಪಟಿಬುಜ್ಝತಿ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ಸತಿಸಮ್ಪಜಞ್ಞಂ ಮಿಸ್ಸಕಂ ಕಥಿತಂ.

೨೧೧. ದುತಿಯಸ್ಸ ¶ ¶ ಪಠಮೇ ಅಕ್ಕೋಸಕಪರಿಭಾಸಕೋತಿ ದಸಹಿ ಅಕ್ಕೋಸವತ್ಥೂಹಿ ಅಕ್ಕೋಸಕೋ, ಭಯದಸ್ಸನೇನ ಪರಿಭಾಸಕೋ. ಛಿನ್ನಪರಿಪನ್ಥೋತಿ ಲೋಕುತ್ತರಪರಿಪನ್ಥಸ್ಸ ಛಿನ್ನತ್ತಾ ಛಿನ್ನಪರಿಪನ್ಥೋ. ರೋಗಾತಙ್ಕನ್ತಿ ರೋಗೋಯೇವ ಕಿಚ್ಛಜೀವಿಕಾಯಾವಹನತೋ ರೋಗಾತಙ್ಕೋ ನಾಮ.

೨೧೨. ದುತಿಯೇ ಅಧಿಕರಣಕಾರಕೋತಿ ಚತುನ್ನಂ ಅಧಿಕರಣಾನಂ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ಕಾರಕೋ. ಅನಧಿಗತನ್ತಿ ಪುಬ್ಬೇ ಅಪ್ಪತ್ತವಿಸೇಸಂ.

೨೧೩. ತತಿಯೇ ದುಸ್ಸೀಲೋತಿ ಅಸೀಲೋ ನಿಸ್ಸೀಲೋ. ಸೀಲವಿಪನ್ನೋತಿ ವಿಪನ್ನಸೀಲೋ ಭಿನ್ನಸಂವರೋ. ಪಮಾದಾಧಿಕರಣನ್ತಿ ಪಮಾದಕಾರಣಾ. ಇದಞ್ಚ ಸುತ್ತಂ ಗಹಟ್ಠಾನಂ ವಸೇನ ಆಗತಂ, ಪಬ್ಬಜಿತಾನಮ್ಪಿ ಪನ ಲಬ್ಭತೇವ ¶ . ಗಹಟ್ಠೋ ಹಿ ಯೇನ ಯೇನ ಸಿಪ್ಪಟ್ಠಾನೇನ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇತಿ, ಯದಿ ಕಸಿಯಾ, ಯದಿ ವಣಿಜ್ಜಾಯ, ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದಿವಸೇನ ಪಮತ್ತೋ ತಂ ತಂ ಯಥಾಕಾಲಂ ಸಮ್ಪಾದೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಅಥಸ್ಸ ಮೂಲಂ ವಿನಸ್ಸತಿ. ಮಾಘಾತಕಾಲೇಪಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತಂ ಅದಿನ್ನಾದಾನಾದೀನಿ ಚ ಕರೋನ್ತೋ ದಣ್ಡವಸೇನ ಮಹತಿಂ ಭೋಗಜಾನಿಂ ನಿಗಚ್ಛತಿ. ಪಬ್ಬಜಿತೋ ದುಸ್ಸೀಲೋ ಪಮಾದಕಾರಣಾ ಸೀಲತೋ ಬುದ್ಧವಚನತೋ ಝಾನತೋ ಸತ್ತಅರಿಯಧನತೋ ಚ ಜಾನಿಂ ನಿಗಚ್ಛತಿ. ಗಹಟ್ಠಸ್ಸ ‘‘ಅಸುಕೋ ಅಸುಕಕುಲೇ ಜಾತೋ ದುಸ್ಸೀಲೋ ಪಾಪಧಮ್ಮೋ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಇಧಲೋಕಪರಲೋಕೋ ಸಲಾಕಭತ್ತಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ದೇತೀ’’ತಿ ಚತುಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ಪಾಪಕೋ ಕಿತ್ತಿಸದ್ದೋ ಅಬ್ಭುಗ್ಗಚ್ಛತಿ. ಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸ ‘‘ಅಸುಕೋ ನಾಸಕ್ಖಿ ಸೀಲಂ ರಕ್ಖಿತುಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ ¶ ಗಹೇತುಂ, ವೇಜ್ಜಕಮ್ಮಾದೀಹಿ ಜೀವತಿ, ಛಹಿ ಅಗಾರವೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ’’ತಿ ಏವಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗಚ್ಛತಿ.

ಅವಿಸಾರದೋತಿ ಗಹಟ್ಠೋ ತಾವ ‘‘ಅವಸ್ಸಂ ಬಹೂನಂ ಸನ್ನಿಪಾತಟ್ಠಾನೇ ಕೋಚಿ ಮಮ ಕಮ್ಮಂ ಜಾನಿಸ್ಸತಿ, ಅಥ ಮಂ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಿಸ್ಸನ್ತಿ ವಾ, ರಾಜಕುಲಸ್ಸ ವಾ ದಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಸಭಯೋ ಉಪಸಙ್ಕಮತಿ. ಮಙ್ಕುಭೂತೋ ಚ ಪತಿತಕ್ಖನ್ಧೋ ಅಧೋಮುಖೋ ¶ ಅಙ್ಗುಟ್ಠಕೇನ ಭೂಮಿಂ ಕಸನ್ತೋ ನಿಸೀದತಿ, ವಿಸಾರದೋ ಹುತ್ವಾ ಕಥೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ. ಪಬ್ಬಜಿತೋಪಿ ‘‘ಬಹೂ ಭಿಕ್ಖೂ ಸನ್ನಿಪತಿತಾ, ಅವಸ್ಸಂ ಕೋಚಿ ಮಮ ಕಮ್ಮಂ ಜಾನಿಸ್ಸತಿ, ಅಥ ಮೇ ಉಪೋಸಥಮ್ಪಿ ಪವಾರಣಮ್ಪಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಾಮಞ್ಞಾ ಚಾವೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಸಭಯೋ ಉಪಸಙ್ಕಮತಿ, ವಿಸಾರದೋ ಹುತ್ವಾ ಕಥೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ. ಏಕಚ್ಚೋ ಪನ ದುಸ್ಸೀಲೋಪಿ ದಪ್ಪಿತೋ ವಿಯ ಚರತಿ, ಸೋಪಿ ಅಜ್ಝಾಸಯೇನ ಮಙ್ಕು ಹೋತಿಯೇವ.

ಸಮ್ಮೂಳ್ಹೋ ಕಾಲಂ ಕರೋತೀತಿ ತಸ್ಸ ಹಿ ಮರಣಮಞ್ಚೇ ನಿಪನ್ನಸ್ಸ ದುಸ್ಸೀಲಕಮ್ಮಂ ಸಮಾದಾಯ ವತ್ತಿತಟ್ಠಾನಂ ಆಪಾಥಂ ಆಗಚ್ಛತಿ. ಸೋ ಉಮ್ಮೀಲೇತ್ವಾ ಇಧಲೋಕಂ ಪಸ್ಸತಿ, ನಿಮ್ಮೀಲೇತ್ವಾ ಪರಲೋಕಂ. ತಸ್ಸ ಚತ್ತಾರೋ ಅಪಾಯಾ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ, ಸತ್ತಿಸತೇನ ಸೀಸೇ ಪಹರಿಯಮಾನೋ ವಿಯ ಹೋತಿ. ಸೋ ‘‘ವಾರೇಥ ವಾರೇಥಾ’’ತಿ ವಿರವನ್ತೋ ಮರತಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಸಮ್ಮೂಳ್ಹೋ ಕಾಲಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ. ಪಞ್ಚಮಪದಂ ಉತ್ತಾನಮೇವ. ಆನಿಸಂಸಕಥಾ ವುತ್ತವಿಪರಿಯಾಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

೨೧೪. ಚತುತ್ಥೇ ಬಹುಭಾಣಿಸ್ಮಿನ್ತಿ ಪಞ್ಞಾಯ ಅಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಬಹುಂ ಭಣನ್ತೇ. ಮನ್ತಭಾಣಿಸ್ಮಿನ್ತಿ ¶ ಮನ್ತಾ ವುಚ್ಚತಿ ಪಞ್ಞಾ, ತಾಯ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಭಣನ್ತೇ.

೨೧೫. ಪಞ್ಚಮೇ ¶ ವೇರಬಹುಲೋತಿ ಪುಗ್ಗಲವೇರೇನಪಿ ಅಕುಸಲವೇರೇನಪಿ ಬಹುವೇರೋ. ವಜ್ಜಬಹುಲೋತಿ ದೋಸಬಹುಲೋ.

೨೧೬. ಛಟ್ಠೇ ಲುದ್ದೋತಿ ದಾರುಣೋ ಕಕ್ಖಳೋ. ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೀತಿ ಮಙ್ಕುಭಾವೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ.

೨೧೭. ಸತ್ತಮೇ ಅಪಾಸಾದಿಕೇತಿ ಅಪಾಸಾದಿಕೇಹಿ ಕಾಯಕಮ್ಮಾದೀಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೇ. ಪಾಸಾದಿಕೇತಿ ಪಸಾದಾವಹೇ ಪರಿಸುದ್ಧಸಮಾಚಾರೇ. ಅಟ್ಠಮನವಮಾನಿ ಉತ್ತಾನತ್ಥಾನೇವ.

೨೨೦. ದಸಮೇ ¶ ಪಞ್ಚಿಮೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆದೀನವಾ ಮಧುರಾಯನ್ತಿ ಏಕಂ ಸಮಯಂ ಭಗವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ಮಧುರಾನಗರಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋನಗರಂ ಪವಿಸಿತುಂ ಆರಭಿ. ಅಥೇಕಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕಾ ಯಕ್ಖಿನೀ ಅಚೇಲಾ ಹುತ್ವಾ ದ್ವೇ ಹತ್ಥೇ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ಜಿವ್ಹಂ ನಿಲ್ಲಾಲೇತ್ವಾ ದಸಬಲಸ್ಸ ಪುರತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಅನ್ತೋನಗರಂ ಅಪ್ಪವಿಸಿತ್ವಾ ತತೋವ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಮಹಾಜನೋ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಞ್ಚೇವ ಸಕ್ಕಾರಸಮ್ಮಾನಞ್ಚ ಆದಾಯ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಾನಂ ಅದಾಸಿ. ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ನಗರಸ್ಸ ನಿಗ್ಗಣ್ಹನತ್ಥಾಯ ಇಮಂ ಸುತ್ತಂ ಆರಭಿ. ತತ್ಥ ವಿಸಮಾತಿ ನ ಸಮತಲಾ. ಬಹುರಜಾತಿ ವಾತಪಹರಣಕಾಲೇ ಉದ್ಧತೇನ ರಜಕ್ಖನ್ಧೇನ ಪರಿಯೋನದ್ಧಾ ವಿಯ ಹೋತಿ. ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವಾತಿ.

೨೨೧. ತತಿಯಸ್ಸ ¶ ¶ ಪಠಮೇ ಅನವತ್ಥಚಾರಿಕನ್ತಿ ಅವವತ್ಥಿತಚಾರಿಕಂ. ಸುತಂ ನ ಪರಿಯೋದಪೇತೀತಿ ಯಮ್ಪಿಸ್ಸ ಸುತಂ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ಪರಿಯೋದಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ. ಸುತೇನೇಕಚ್ಚೇನ ಅವಿಸಾರದೋ ಹೋತೀತಿ ಥೋಕಥೋಕೇನ ಸುತೇನ ವಿಜ್ಜಮಾನೇನಾಪಿ ಞಾಣೇನ ಸೋಮನಸ್ಸಪ್ಪತ್ತೋ ನ ಹೋತಿ. ಸಮವತ್ಥಚಾರೇತಿ ಸಮವತ್ಥಿತಚಾರೇ. ದುತಿಯಂ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ.

೨೨೩-೨೨೪. ತತಿಯೇ ಬಹುಭಣ್ಡೋತಿ ಬಹುಪರಿಕ್ಖಾರೋ. ಬಹುಭೇಸಜ್ಜೋತಿ ಸಪ್ಪಿನವನೀತಾದೀನಂ ಬಹುತಾಯ ಬಹುಭೇಸಜ್ಜೋ. ಬ್ಯತ್ತೋತಿ ಬ್ಯಾಸತ್ತೋ. ಸಂಸಟ್ಠೋತಿ ಪಞ್ಚವಿಧೇನ ಸಂಸಗ್ಗೇನ ಸಂಸಟ್ಠೋ ಹುತ್ವಾ. ಅನನುಲೋಮಿಕೇನಾತಿ ಸಾಸನಸ್ಸ ಅನನುಚ್ಛವಿಕೇನ. ಚತುತ್ಥೇ ವಣ್ಣಮಚ್ಛರೀತಿ ಗುಣಮಚ್ಛರೀ. ಧಮ್ಮಮಚ್ಛರೀತಿ ಪರಿಯತ್ತಿಮಚ್ಛರೀ.

೨೨೫-೨೨೬. ಪಞ್ಚಮೇ ¶ ಅನಾಮನ್ತಚಾರೇ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ‘‘ನಿಮನ್ತಿತೋ ಸಭತ್ತೋ ಸಮಾನೋ ಸನ್ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಅನಾಪುಚ್ಛಾ ಪುರೇಭತ್ತಂ ವಾ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ವಾ ಕುಲೇಸು ಚಾರಿತ್ತಂ ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ (ಪಾರಾ. ೨೯೪) ವುತ್ತಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತಿ. ರಹೋ ನಿಸಜ್ಜಾಯಾತಿಆದೀನಿಪಿ ತೇಸಂ ತೇಸಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಂ ವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ. ಛಟ್ಠೇ ಅತಿವೇಲನ್ತಿ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಪಮಾಣಕಾಲಂ. ಸತ್ತಮಂ ಉತ್ತಾನಮೇವ.

೨೨೮. ಅಟ್ಠಮೇ ¶ ಉಸ್ಸೂರಭತ್ತೇತಿ ಅತಿದಿವಾಪಚನಭತ್ತೇ. ನ ಕಾಲೇನ ಪಟಿಪೂಜೇನ್ತೀತಿ ಯಾಗುಕಾಲೇ ಯಾಗುಂ, ಖಜ್ಜಕಕಾಲೇ ಖಜ್ಜಕಂ ¶ , ಭೋಜನಕಾಲೇ ಭೋಜನಂ ಅಪಚನ್ತಾ ಯುತ್ತಪ್ಪಯುತ್ತಕಾಲಸ್ಸ ಅತಿನಾಮಿತತ್ತಾ ನ ಕಾಲೇನ ಪಟಿಪೂಜೇನ್ತಿ, ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತೇನೇವ ದೇನ್ತಿ ನಾಮ. ತತೋ ತೇಪಿ ತೇಸು ಅತ್ತನೋ ಗೇಹಂ ಆಗತೇಸು ತಥೇವ ಕರೋನ್ತಿ. ಕುಲಪವೇಣಿಯಾ ಆಗತಾ ಬಲಿಪಟಿಗ್ಗಾಹಿಕಾ ದೇವತಾಪಿ ಯುತ್ತಪ್ಪಯುತ್ತಕಾಲೇನ ಲಾಭಂ ಲಭಮಾನಾಯೇವ ರಕ್ಖನ್ತಿ ಗೋಪಯನ್ತಿ ಪೀಳಂ ಅಕತ್ವಾ. ಅಕಾಲೇ ಲಭಮಾನಾ ಪನ ‘‘ಇಮೇ ಅಮ್ಹೇಸು ಅನಾದರಾ’’ತಿ ಆರಕ್ಖಂ ನ ಕರೋನ್ತಿ.

ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಪಿ ‘‘ಏತೇಸಂ ಗೇಹೇ ಭೋಜನವೇಲಾಯ ಭೋಜನಂ ನ ಹೋತಿ, ಠಿತಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೇ ದೇನ್ತೀ’’ತಿ ಮಙ್ಗಲಾಮಙ್ಗಲೇಸು ಕಾತಬ್ಬಂ ನ ಕರೋನ್ತಿ. ವಿಮುಖಾ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೀತಿ ‘‘ಪಾತೋ ಕಿಞ್ಚಿ ನ ಲಭಾಮ, ಖುದಾಯ ಪಟಿಪೀಳಿತಾ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಾ’’ತಿ ಕಮ್ಮಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ನಿಸೀದನ್ತಿ. ಅನೋಜವನ್ತಂ ಹೋತೀತಿ ಅಕಾಲೇ ಭುತ್ತಂ ಓಜಂ ಹರಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ. ಸುಕ್ಕಪಕ್ಖೋ ವುತ್ತವಿಪಲ್ಲಾಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೨೨೯. ನವಮೇ ಸಭೀರೂತಿ ಸನಿದ್ದೋ ಮಹಾನಿದ್ದಂ ನಿದ್ದಾಯತಿ. ಸಪ್ಪಟಿಭಯೋತಿ ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಭಯಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಪ್ಪಟಿಭಯೋ. ಮಿತ್ತದುಬ್ಭೀತಿ ಪಾನಭೋಜನದಾಯಕಮ್ಪಿ ಮಿತ್ತಂ ದುಬ್ಭತಿ ಹಿಂಸತಿ. ಮಾತುಗಾಮೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ.

೧೦. ದುತಿಯಕಣ್ಹಸಪ್ಪಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ

೨೩೦. ದಸಮೇ ¶ ಘೋರವಿಸೋತಿ ಕಕ್ಖಳವಿಸೋ. ದುಜ್ಜಿವ್ಹೋತಿ ದ್ವಿಧಾ ಭಿನ್ನಜಿವ್ಹೋ. ಘೋರವಿಸತಾತಿ ಘೋರವಿಸತಾಯ. ಸೇಸದ್ವಯೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ.

೨೩೧. ಚತುತ್ಥಸ್ಸ ¶ ¶ ಪಠಮೇ ನ ಆಕಪ್ಪಸಮ್ಪನ್ನೋತಿ ಸಮಣಾಕಪ್ಪೇನ ಸಮ್ಪನ್ನೋ. ಅಭಾವನೀಯೋ ಹೋತೀತಿ ವಡ್ಢನೀಯೋ ನ ಹೋತಿ. ದುತಿಯಂ ಉತ್ತಾನಮೇವ.

೨೩೩. ತತಿಯೇ ಪಟಿಬಲೋತಿ ಕಾಯಬಲೇನ ಚ ಞಾಣಬಲೇನ ಚ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ಪಟಿಬಲೋ.

೨೩೪. ಚತುತ್ಥೇ ಖಣ್ಡಫುಲ್ಲನ್ತಿ ಪತಿತಟ್ಠಾನಞ್ಚ ಭಿನ್ನಟ್ಠಾನಞ್ಚ. ಪಟಿಸಙ್ಖರೋತೀತಿ ಪಟಿಪಾಕತಿಕಂ ಕರೋತಿ. ಆರೋಚೇತೀತಿ ಇದಂ ಪವಾರಿತಕುಲಾನಂ ವಸೇನ ವುತ್ತಂ.

೨೩೫. ಪಞ್ಚಮೇ ಅಧಿಸೀಲೇಸೂತಿ ಪಞ್ಚಸು ಸೀಲೇಸು. ಧಮ್ಮದಸ್ಸನೇ ನಿವೇಸೇತೀತಿ ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮದಸ್ಸನೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತಿ. ಅರಹಗ್ಗತನ್ತಿ ಸಬ್ಬಸಕ್ಕಾರಾನಂ ಅರಹೇ ರತನತ್ತಯೇವ ಗತಂ, ತೀಸು ವತ್ಥೂಸು ಗರುಚಿತ್ತೀಕಾರಂ ಉಪಟ್ಠಪೇಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಛಟ್ಠಂ ಉತ್ತಾನಮೇವ.

೨೩೭. ಸತ್ತಮೇ ¶ ಆವಾಸಪಲಿಗೇಧೀತಿ ಆವಾಸಂ ಬಲವಗಿದ್ಧಿವಸೇನ ಗಿಲಿತ್ವಾ ವಿಯ ಠಿತೋ. ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬಂ ಉತ್ತಾನಮೇವಾತಿ.

೨೪೧. ಪಞ್ಚಮಸ್ಸ ¶ ¶ ಪಠಮೇ ದುಚ್ಚರಿತೇ ಸುಚರಿತೇತಿ ಇದಂ ಅಭೇದತೋ ವುತ್ತಂ, ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತೇತಿಆದಿ ಕಾಯದ್ವಾರಾದೀನಂ ವಸೇನ ಭೇದತೋ. ಸದ್ಧಮ್ಮಾತಿ ದಸಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಧಮ್ಮತೋ. ಅಸದ್ಧಮ್ಮೇತಿ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಸಙ್ಖಾತೇ ಅಸ್ಸದ್ಧಮ್ಮೇ.

೨೪೯. ನವಮೇ ಸಿವಥಿಕಾಯಾತಿ ಸುಸಾನೇ. ಆರೋದನಾತಿ ಆರೋದನಟ್ಠಾನಂ. ಅಸುಚಿನಾತಿ ಜಿಗುಚ್ಛನೀಯೇನ.

೨೫೦. ದಸಮೇ ಪುಗ್ಗಲಪ್ಪಸಾದೇತಿ ಏಕಪುಗ್ಗಲಸ್ಮಿಂ ಉಪ್ಪನ್ನಪ್ಪಸಾದೇ. ಅನ್ತೇ ನಿಸೀದಾಪೇತೀತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಆಸನಪರಿಯನ್ತೇ ನಿಸೀದಾಪೇತಿ. ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವಾತಿ.

೧-೩. ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಬ್ಬಸುತ್ತಾದಿವಣ್ಣನಾ

೨೫೧-೨೫೩. ಛಟ್ಠಸ್ಸ ¶ ¶ ಪಠಮೇ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯೇನ ಹುತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಬ್ಬಂ. ದುತಿಯೇ ನಿಸ್ಸಯೋ ದಾತಬ್ಬೋತಿ ಆಚರಿಯೇನ ಹುತ್ವಾ ನಿಸ್ಸಯೋ ದಾತಬ್ಬೋ. ತತಿಯೇ ಸಾಮಣೇರೋ ಉಪಟ್ಠಾಪೇತಬ್ಬೋತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯೇನ ಹುತ್ವಾ ಸಾಮಣೇರೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಇತಿ ಇಮಾನಿ ತೀಣಿಪಿ ಸುತ್ತಾನಿ ಪಠಮಬೋಧಿಯಂ ಖೀಣಾಸವವಸೇನ ವುತ್ತಾನಿ. ಚತುತ್ಥಾದೀನಿ ಅನುಪದವಣ್ಣನಾತೋ ಉತ್ತಾನತ್ಥಾನೇವ.

೨೭೨. ಭತ್ತುದ್ದೇಸಕಾದೀನಂ ¶ ವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯ ವಿನಯಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೩೨೫) ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾತಿ. ಸಮ್ಮತೋ ನ ಪೇಸೇತಬ್ಬೋತಿ ಪಕತಿಯಾ ಸಮ್ಮತೋ ‘‘ಗಚ್ಛ ಭತ್ತಾನಿ ಉದ್ದಿಸಾಹೀ’’ತಿ ನ ಪೇಸೇತಬ್ಬೋ.

೨೭೩-೨೮೫. ಸಾಟಿಯಗ್ಗಾಹಾಪಕೋತಿ ವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕಾಯ ಗಾಹಾಪಕೋ. ಪತ್ತಗ್ಗಾಹಾಪಕೋತಿ ‘‘ಯೋ ಚ ತಸ್ಸಾ ಭಿಕ್ಖುಪರಿಸಾಯ ಪತ್ತಪರಿಯನ್ತೋ, ಸೋ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪದಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಏತ್ಥ ವುತ್ತಪತ್ತಗ್ಗಾಹಾಪಕೋ.

೨೯೩-೩೦೨. ಆಜೀವಕೋತಿ ನಗ್ಗಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ. ನಿಗಣ್ಠೋತಿ ಪುರಿಮಭಾಗಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೋ. ಮುಣ್ಡಸಾವಕೋತಿ ನಿಗಣ್ಠಸಾವಕೋ. ಜಟಿಲಕೋತಿ ತಾಪಸೋ. ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋತಿ ಛನ್ನಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ. ಮಾಗಣ್ಡಿಕಾದಯೋಪಿ ತಿತ್ಥಿಯಾ ಏವ. ಏತೇಸಂ ಪನ ಸೀಲೇಸು ಪರಿಪೂರಕಾರಿತಾಯ ಅಭಾವೇನ ಸುಕ್ಕಪಕ್ಖೋ ನ ಗಹಿತೋ. ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವಾತಿ.

ಮನೋರಥಪೂರಣಿಯಾ ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ-ಅಟ್ಠಕಥಾಯ

ಪಞ್ಚಕನಿಪಾತಸ್ಸ ಸಂವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ನಮೋ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ.

೧. ಛಕ್ಕನಿಪಾತಸ್ಸ ¶ ¶ ¶ ಪಠಮೇ ಇಧ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖೂತಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಭಿಕ್ಖು. ನೇವ ಸುಮನೋ ಹೋತಿ ನ ದುಮ್ಮನೋತಿ ಇಟ್ಠಾರಮ್ಮಣೇ ರಾಗಸಹಗತೇನ ಸೋಮನಸ್ಸೇನ ಸುಮನೋ ವಾ ಅನಿಟ್ಠಾರಮ್ಮಣೇ ದೋಸಸಹಗತೇನ ದೋಮನಸ್ಸೇನ ದುಮ್ಮನೋ ವಾ ನ ಹೋತಿ. ಉಪೇಕ್ಖಕೋ ವಿಹರತಿ ಸತೋ ಸಮ್ಪಜಾನೋತಿ ಮಜ್ಝತ್ತಾರಮ್ಮಣೇ ಅಸಮಪೇಕ್ಖನೇನ ಅಞ್ಞಾಣುಪೇಕ್ಖಾಯ ಉಪೇಕ್ಖಕಭಾವಂ ಅನಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಸತೋ ¶ ಸಮ್ಪಜಾನೋ ಹುತ್ವಾ ಆರಮ್ಮಣೇ ಮಜ್ಝತ್ತೋ ವಿಹರತಿ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಸತತವಿಹಾರೋ ಕಥಿತೋ.

೨-೪. ದುತಿಯೇ ಅನೇಕವಿಹಿತಂ ಇದ್ಧಿವಿಧನ್ತಿಆದೀನಿ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವುತ್ತಾನೇವ. ಆಸವಾನಂ ಖಯಾ ಅನಾಸವನ್ತಿ ಆಸವಾನಂ ಖಯೇನ ಅನಾಸವಂ, ನ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಾದೀನಂ ವಿಯ ಅಭಾವೇನಾತಿ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಕಥಿತಾ. ತತಿಯಚತುತ್ಥೇಸು ಖೀಣಾಸವೋ ಕಥಿತೋ.

೫-೭. ಪಞ್ಚಮೇ ಅಙ್ಗೇಹೀತಿ ಗುಣಙ್ಗೇಹಿ. ಖಮೋತಿ ಅಧಿವಾಸಕೋ. ರೂಪಾನನ್ತಿ ರೂಪಾರಮ್ಮಣಾನಂ. ವಣ್ಣಸಮ್ಪನ್ನೋತಿ ¶ ಸರೀರವಣ್ಣೇನ ಸಮ್ಪನ್ನೋ. ಛಟ್ಠೇ ಬಲಸಮ್ಪನ್ನೋತಿ ಕಾಯಬಲೇನ ಸಮ್ಪನ್ನೋ. ಸತ್ತಮೇ ಜವಸಮ್ಪನ್ನೋತಿ ಪದಜವೇನ ಸಮ್ಪನ್ನೋ.

೮-೯. ಅಟ್ಠಮೇ ಅನುತ್ತರಿಯಾನೀತಿ ಅಞ್ಞೇನ ಉತ್ತರಿತರೇನ ರಹಿತಾನಿ ನಿರುತ್ತರಾನಿ. ದಸ್ಸನಾನುತ್ತರಿಯನ್ತಿ ರೂಪದಸ್ಸನೇಸು ಅನುತ್ತರಂ. ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬಪದೇಸು ¶ . ಹತ್ಥಿರತನಾದೀನಞ್ಹಿ ದಸ್ಸನಂ ನ ದಸ್ಸನಾನುತ್ತರಿಯಂ, ನಿವಿಟ್ಠಸದ್ಧಸ್ಸ ಪನ ನಿವಿಟ್ಠಪೇಮವಸೇನ ದಸಬಲಸ್ಸ ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಕಸಿಣಅಸುಭನಿಮಿತ್ತಾದೀನಂ ವಾ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ದಸ್ಸನಂ ದಸ್ಸನಾನುತ್ತರಿಯಂ ನಾಮ. ಖತ್ತಿಯಾದೀನಂ ಗುಣಕಥಾಸವನಂ ನ ಸವನಾನುತ್ತರಿಯಂ, ನಿವಿಟ್ಠಸದ್ಧಸ್ಸ ಪನ ನಿವಿಟ್ಠಪೇಮವಸೇನ ತಿಣ್ಣಂ ವಾ ರತನಾನಂ ಗುಣಕಥಾಸವನಂ ತೇಪಿಟಕಬುದ್ಧವಚನಸವನಂ ವಾ ಸವನಾನುತ್ತರಿಯಂ ನಾಮ. ಮಣಿರತನಾದೀನಂ ಲಾಭೋ ನ ಲಾಭಾನುತ್ತರಿಯಂ, ಸತ್ತವಿಧಅರಿಯಧನಲಾಭೋ ಪನ ಲಾಭಾನುತ್ತರಿಯಂ ನಾಮ. ಹತ್ಥಿಸಿಪ್ಪಾದಿಸಿಕ್ಖನಂ ನ ಸಿಕ್ಖಾನುತ್ತರಿಯಂ, ಸಿಕ್ಖಾತ್ತಯಸ್ಸ ಪೂರಣಂ ಪನ ಸಿಕ್ಖಾನುತ್ತರಿಯಂ ನಾಮ. ಖತ್ತಿಯಾದೀನಂ ಪಾರಿಚರಿಯಾ ನ ಪಾರಿಚರಿಯಾನುತ್ತರಿಯಂ, ತಿಣ್ಣಂ ಪನ ರತನಾನಂ ಪಾರಿಚರಿಯಾ ಪಾರಿಚರಿಯಾನುತ್ತರಿಯಂ ನಾಮ. ಖತ್ತಿಯಾದೀನಂ ಗುಣಾನುಸ್ಸರಣಂ ನ ಅನುಸ್ಸತಾನುತ್ತರಿಯಂ, ತಿಣ್ಣಂ ಪನ ರತನಾನಂ ಗುಣಾನುಸ್ಸರಣಂ ಅನುಸ್ಸತಾನುತ್ತರಿಯಂ ¶ ನಾಮ. ಇತಿ ಇಮಾನಿ ಛ ಅನುತ್ತರಿಯಾನಿ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಾನಿ ಕಥಿತಾನಿ. ನವಮೇ ಬುದ್ಧಾನುಸ್ಸತೀತಿ ಬುದ್ಧಗುಣಾರಮ್ಮಣಾ ಸತಿ. ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ.

೧೦. ದಸಮೇ ಮಹಾನಾಮೋತಿ ದಸಬಲಸ್ಸ ಚೂಳಪಿತು ಪುತ್ತೋ ಏಕೋ ಸಕ್ಯರಾಜಾ. ಯೇನ ¶ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮೀತಿ ಭುತ್ತಪಾತರಾಸೋ ಹುತ್ವಾ ದಾಸಪರಿಜನಪರಿವುತೋ ಗನ್ಧಮಾಲಾದೀನಿ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಯತ್ಥ ಸತ್ಥಾ, ತತ್ಥ ಅಗಮಾಸಿ. ಅರಿಯಫಲಂ ಅಸ್ಸ ಆಗತನ್ತಿ ಆಗತಫಲೋ. ಸಿಕ್ಖಾತ್ತಯಸಾಸನಂ ಏತೇನ ವಿಞ್ಞಾತನ್ತಿ ವಿಞ್ಞಾತಸಾಸನೋ. ಇತಿ ಅಯಂ ರಾಜಾ ‘‘ಸೋತಾಪನ್ನಸ್ಸ ನಿಸ್ಸಯವಿಹಾರಂ ಪುಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಏವಮಾಹ.

ನೇವಸ್ಸ ರಾಗಪರಿಯುಟ್ಠಿತನ್ತಿ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೇನ ರಾಗೇನ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಗಹಿತಂ. ಉಜುಗತನ್ತಿ ಬುದ್ಧಾನುಸ್ಸತಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇ ಉಜುಕಮೇವ ಗತಂ. ತಥಾಗತಂ ಆರಬ್ಭಾತಿ ತಥಾಗತಗುಣೇ ಆರಬ್ಭ. ಅತ್ಥವೇದನ್ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಪೀತಿಪಾಮೋಜ್ಜಂ. ಧಮ್ಮವೇದನ್ತಿ ಪಾಳಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಪೀತಿಪಾಮೋಜ್ಜಂ. ಧಮ್ಮೂಪಸಞ್ಹಿತನ್ತಿ ಪಾಳಿಞ್ಚ ಅಟ್ಠಕಥಞ್ಚ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಂ. ಪಮುದಿತಸ್ಸಾತಿ ದುವಿಧೇನ ಪಾಮೋಜ್ಜೇನ ಪಮುದಿತಸ್ಸ. ಪೀತಿ ಜಾಯತೀತಿ ಪಞ್ಚವಿಧಾ ಪೀತಿ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ. ಕಾಯೋ ಪಸ್ಸಮ್ಭತೀತಿ ನಾಮಕಾಯೋ ಚ ಕರಜಕಾಯೋ ಚ ದರಥಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಯಾ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ. ಸುಖನ್ತಿ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕಸುಖಂ. ಸಮಾಧಿಯತೀತಿ ಆರಮ್ಮಣೇ ಸಮ್ಮಾ ಠಪಿತಂ ಹೋತಿ. ವಿಸಮಗತಾಯ ಪಜಾಯಾತಿ ರಾಗದೋಸಮೋಹವಿಸಮಗತೇಸು ಸತ್ತೇಸು. ಸಮಪ್ಪತ್ತೋತಿ ಸಮಂ ಉಪಸಮಂ ಪತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ. ಸಬ್ಯಾಪಜ್ಝಾಯಾತಿ ಸದುಕ್ಖಾಯ. ಧಮ್ಮಸೋತಂ ¶ ಸಮಾಪನ್ನೋತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಸಙ್ಖಾತಂ ಧಮ್ಮಸೋತಂ ಸಮಾಪನ್ನೋ. ಬುದ್ಧಾನುಸ್ಸತಿಂ ಭಾವೇತೀತಿ ಬುದ್ಧಾನುಸ್ಸತಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಬ್ರೂಹೇತಿ ವಡ್ಢೇತಿ. ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಇತಿ ¶ ಮಹಾನಾಮೋ ಸೋತಾಪನ್ನಸ್ಸ ನಿಸ್ಸಯವಿಹಾರಂ ಪುಚ್ಛಿ. ಸತ್ಥಾಪಿಸ್ಸ ತಮೇವ ಕಥೇಸಿ. ಏವಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ಸೋತಾಪನ್ನೋವ ಕಥಿತೋತಿ.

೧೧. ದುತಿಯಸ್ಸ ¶ ಪಠಮೇ ಸಾರಣೀಯಾತಿ ಸರಿತಬ್ಬಯುತ್ತಕಾ. ಮೇತ್ತಂ ಕಾಯಕಮ್ಮನ್ತಿ ಮೇತ್ತೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಕಾತಬ್ಬಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ. ವಚೀಕಮ್ಮಮನೋಕಮ್ಮೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಇಮಾನಿ ಚ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಸೇನ ಆಗತಾನಿ, ಗಿಹೀಸುಪಿ ಲಬ್ಭನ್ತಿ. ಭಿಕ್ಖೂನಞ್ಹಿ ಮೇತ್ತೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಆಭಿಸಮಾಚಾರಿಕಧಮ್ಮಪೂರಣಂ ಮೇತ್ತಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ ನಾಮ. ಗಿಹೀನಂ ಚೇತಿಯವನ್ದನತ್ಥಾಯ ಬೋಧಿವನ್ದನತ್ಥಾಯ ಸಙ್ಘನಿಮನ್ತನತ್ಥಾಯ ಗಮನಂ, ಗಾಮಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಟ್ಠೇ ಭಿಕ್ಖೂ ದಿಸ್ವಾ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ, ಪತ್ತಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ, ಆಸನಪಞ್ಞಾಪನಂ, ಅನುಗಮನನ್ತಿ ಏವಮಾದಿಕಂ ಮೇತ್ತಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ ನಾಮ.

ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಮೇತ್ತೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಆಚಾರಪಣ್ಣತ್ತಿಸಿಕ್ಖಾಪನಂ, ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಕಥನಂ, ಧಮ್ಮದೇಸನಾ, ತೇಪಿಟಕಮ್ಪಿ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಮೇತ್ತಂ ವಚೀಕಮ್ಮಂ ನಾಮ. ಗಿಹೀನಂ ‘‘ಚೇತಿಯವನ್ದನಾಯ ಗಚ್ಛಾಮ, ಬೋಧಿವನ್ದನಾಯ ಗಚ್ಛಾಮ, ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮ, ದೀಪಮಾಲಾಪುಪ್ಫಪೂಜಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮ, ತೀಣಿ ಸುಚರಿತಾನಿ ಸಮಾದಾಯ ವತ್ತಿಸ್ಸಾಮ, ಸಲಾಕಭತ್ತಾದೀನಿ ದಸ್ಸಾಮ, ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಂ ದಸ್ಸಾಮ, ಅಜ್ಜ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯೇ ದಸ್ಸಾಮ, ಸಙ್ಘಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಖಾದನೀಯಾದೀನಿ ಸಂವಿದಹಥ, ಆಸನಾನಿ ಪಞ್ಞಾಪೇಥ, ಪಾನೀಯಂ ಉಪಟ್ಠಾಪೇಥ, ಸಙ್ಘಂ ಪಚ್ಚುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ¶ ಆನೇಥ, ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಉಸ್ಸಾಹಜಾತಾ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿಆದಿವಚನಕಾಲೇ ಮೇತ್ತಂ ವಚೀಕಮ್ಮಂ ನಾಮ.

ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಾತೋವ ಉಟ್ಠಾಯ ಸರೀರಪಟಿಜಗ್ಗನಂ ಚೇತಿಯಙ್ಗಣವತ್ತಾದೀನಿ ಚ ಕತ್ವಾ ವಿವಿತ್ತಾಸನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಸುಖೀ ಹೋನ್ತು ಅವೇರಾ ಅಬ್ಯಾಪಜ್ಝಾ’’ತಿ ¶ ಚಿನ್ತನಂ ಮೇತ್ತಂ ಮನೋಕಮ್ಮಂ ನಾಮ. ಗಿಹೀನಂ ‘‘ಅಯ್ಯಾ ಸುಖೀ ಹೋನ್ತು ಅವೇರಾ ಅಬ್ಯಾಪಜ್ಝಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತನಂ ಮೇತ್ತಂ ಮನೋಕಮ್ಮಂ ನಾಮ.

ಆವಿ ಚೇವ ರಹೋ ಚಾತಿ ಸಮ್ಮುಖಾ ಚ ಪರಮ್ಮುಖಾ ಚ. ತತ್ಥ ನವಕಾನಂ ಚೀವರಕಮ್ಮಾದೀಸು ಸಹಾಯಭಾವಗಮನಂ ಸಮ್ಮುಖಾ ಮೇತ್ತಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ ನಾಮ, ಥೇರಾನಂ ಪನ ಪಾದಧೋವನದಾನಾದಿಭೇದಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಸಾಮೀಚಿಕಮ್ಮಂ ಸಮ್ಮುಖಾ ಮೇತ್ತಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ ನಾಮ. ಉಭಯೇಹಿಪಿ ದುನ್ನಿಕ್ಖಿತ್ತಾನಂ ದಾರುಭಣ್ಡಾದೀನಂ ತೇಸು ಅವಞ್ಞಂ ¶ ಅಕತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ದುನ್ನಿಕ್ಖಿತ್ತಾನಂ ವಿಯ ಪಟಿಸಾಮನಂ ಪರಮ್ಮುಖಾ ಮೇತ್ತಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ ನಾಮ. ‘‘ದೇವತ್ಥೇರೋ ತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ’’ತಿ ಏವಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ವಚನಂ ಸಮ್ಮುಖಾ ಮೇತ್ತಂ ವಚೀಕಮ್ಮಂ ನಾಮ. ವಿಹಾರೇ ಅಸನ್ತಂ ಪನ ಪಟಿಪುಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ‘‘ಕಹಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದೇವತ್ಥೇರೋ, ಕಹಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ, ಕದಾ ನು ಖೋ ಆಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಮಮಾಯನವಚನಂ ಪರಮ್ಮುಖಾ ಮೇತ್ತಂ ವಚೀಕಮ್ಮಂ ನಾಮ. ಮೇತ್ತಾಸಿನೇಹಸಿನಿದ್ಧಾನಿ ಪನ ನಯನಾನಿ ಉಮ್ಮೀಲೇತ್ವಾ ಪಸನ್ನೇನ ಮುಖೇನ ಓಲೋಕನಂ ಸಮ್ಮುಖಾ ಮೇತ್ತಂ ಮನೋಕಮ್ಮಂ ನಾಮ. ‘‘ದೇವತ್ಥೇರೋ ತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ ಅರೋಗೋ ಹೋತು ಅಪ್ಪಾಬಾಧೋ’’ತಿ ಸಮನ್ನಾಹರಣಂ ಪರಮ್ಮುಖಾ ಮೇತ್ತಂ ಮನೋಕಮ್ಮಂ ನಾಮ.

ಲಾಭಾತಿ ಚೀವರಾದಯೋ ಲದ್ಧಪಚ್ಚಯಾ. ಧಮ್ಮಿಕಾತಿ ¶ ಕುಹನಾದಿಭೇದಂ ಮಿಚ್ಛಾಜೀವಂ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮೇನ ಸಮೇನ ಭಿಕ್ಖಾಚರಿಯವತ್ತೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಾ. ಅನ್ತಮಸೋ ಪತ್ತಪರಿಯಾಪನ್ನಮತ್ತಮ್ಪೀತಿ ಪಚ್ಛಿಮಕೋಟಿಯಾ ಪತ್ತಪರಿಯಾಪನ್ನಂ ಪತ್ತಸ್ಸ ಅನ್ತೋಗತಂ ದ್ವತ್ತಿಕಟಚ್ಛುಭಿಕ್ಖಾಮತ್ತಮ್ಪಿ. ಅಪ್ಪಟಿವಿಭತ್ತಭೋಗೀತಿ ಏತ್ಥ ದ್ವೇ ಪಟಿವಿಭತ್ತಾನಿ ನಾಮ ಆಮಿಸಪಟಿವಿಭತ್ತಂ ಪನ ಪುಗ್ಗಲಪಟಿವಿಭತ್ತಞ್ಚ. ತತ್ಥ ‘‘ಏತ್ತಕಂ ದಸ್ಸಾಮಿ, ಏತ್ತಕಂ ನ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ಚಿತ್ತೇನ ಪಟಿವಿಭಜನಂ ಆಮಿಸಪಟಿವಿಭತ್ತಂ ನಾಮ. ‘‘ಅಸುಕಸ್ಸ ದಸ್ಸಾಮಿ, ಅಸುಕಸ್ಸ ನ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ಚಿತ್ತೇನ ವಿಭಜನಂ ಪನ ಪುಗ್ಗಲಪಟಿವಿಭತ್ತಂ ನಾಮ. ತದುಭಯಮ್ಪಿ ಅಕತ್ವಾ ಯೋ ಅಪ್ಪಟಿವಿಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜತಿ, ಅಯಂ ಅಪ್ಪಟಿವಿಭತ್ತಭೋಗೀ ನಾಮ. ಸೀಲವನ್ತೇಹಿ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀಹಿ ಸಾಧಾರಣಭೋಗೀತಿ ಏತ್ಥ ಸಾಧಾರಣಭೋಗಿನೋ ಇದಂ ಲಕ್ಖಣಂ – ಯಂ ಯಂ ಪಣೀತಂ ಲಭತಿ, ತಂ ತಂ ನೇವ ಲಾಭೇನಲಾಭಂ-ನಿಜಿಗೀಸನತಾಮುಖೇನ ಗಿಹೀನಂ ದೇತಿ, ನ ಅತ್ತನಾ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ, ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಚ ‘‘ಸಙ್ಘೇನ ಸಾಧಾರಣಂ ಹೋತೂ’’ತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಘಣ್ಟಿಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ ಸಙ್ಘಸನ್ತಕಂ ವಿಯ ಪಸ್ಸತಿ.

ಇಮಂ ಪನ ಸಾರಣೀಯಧಮ್ಮಂ ಕೋ ಪೂರೇತಿ, ಕೋ ನ ಪೂರೇತಿ? ದುಸ್ಸೀಲೋ ತಾವ ನ ಪೂರೇತಿ. ನ ಹಿ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಕಂ ಸೀಲವನ್ತಾ ಗಣ್ಹನ್ತಿ. ಪರಿಸುದ್ಧಸೀಲೋ ಪನ ¶ ವತ್ತಂ ಅಖಣ್ಡೇನ್ತೋ ಪೂರೇತಿ. ತತ್ರಿದಂ ವತ್ತಂ – ಯೋ ಹಿ ಓದಿಸ್ಸಕಂ ಕತ್ವಾ ಮಾತು ವಾ ಪಿತು ವಾ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾದೀನಂ ವಾ ದೇತಿ, ಸೋ ದಾತಬ್ಬಂ ದೇತಿ. ಸಾರಣೀಯಧಮ್ಮೋ ಪನಸ್ಸ ನ ಹೋತಿ, ಪಲಿಬೋಧಜಗ್ಗನಂ ನಾಮ ಹೋತಿ. ಸಾರಣೀಯಧಮ್ಮೋ ಹಿ ಮುತ್ತಪಲಿಬೋಧಸ್ಸ ವಟ್ಟತಿ. ತೇನ ಪನ ಓದಿಸ್ಸಕಂ ¶ ದೇನ್ತೇನ ಗಿಲಾನಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಾಕಆಗನ್ತುಕಗಮಿಕಾನಞ್ಚೇವ ನವಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸ ಚ ಸಙ್ಘಾಟಿಪತ್ತಗ್ಗಹಣಂ ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬಂ. ಏತೇಸಂ ದತ್ವಾ ಅವಸೇಸಂ ಥೇರಾಸನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಥೋಕಂ ಥೋಕಂ ಅದತ್ವಾ ಯೋ ಯತ್ತಕಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ತಸ್ಸ ತತ್ತಕಂ ದಾತಬ್ಬಂ. ಅವಸಿಟ್ಠೇ ¶ ಅಸತಿ ಪುನ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಥೇರಾಸನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಂ ಯಂ ಪಣೀತಂ, ತಂ ತಂ ದತ್ವಾ ಸೇಸಂ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ. ‘‘ಸೀಲವನ್ತೇಹೀ’’ತಿ ವಚನತೋ ದುಸ್ಸೀಲಸ್ಸ ಅದಾತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ.

ಅಯಂ ಪನ ಸಾರಣೀಯಧಮ್ಮೋ ಸುಸಿಕ್ಖಿತಾಯ ಪರಿಸಾಯ ಸುಪೂರೋ ಹೋತಿ, ಸುಸಿಕ್ಖಿತಾಯ ಹಿ ಪರಿಸಾಯ ಯೋ ಅಞ್ಞತೋ ಲಭತಿ, ಸೋ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ. ಅಞ್ಞತೋ ಅಲಭನ್ತೋಪಿ ಪಮಾಣಯುತ್ತಮೇವ ಗಣ್ಹತಿ, ನ ಅತಿರೇಕಂ. ಅಯಂ ಪನ ಸಾರಣೀಯಧಮ್ಮೋ ಏವಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಲದ್ಧಂ ಲದ್ಧಂ ದೇನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ದ್ವಾದಸಹಿ ವಸ್ಸೇಹಿ ಪೂರೇತಿ, ನ ತತೋ ಓರಂ. ಸಚೇ ಹಿ ದ್ವಾದಸಮೇ ವಸ್ಸೇ ಸಾರಣೀಯಧಮ್ಮಪೂರಕೋ ಪಿಣ್ಡಪಾತಪೂರಂ ಪತ್ತಂ ಆಸನಸಾಲಾಯಂ ಠಪೇತ್ವಾ ನ್ಹಾಯಿತುಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಸಙ್ಘತ್ಥೇರೋ ಚ ‘‘ಕಸ್ಸೇಸೋ ಪತ್ತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಸಾರಣೀಯಧಮ್ಮಪೂರಕಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಆಹರಥ ನ’’ನ್ತಿ ಸಬ್ಬಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ವಿಚಾರೇತ್ವಾವ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ರಿತ್ತಪತ್ತಂ ಠಪೇತಿ. ಅಥ ಖೋ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ರಿತ್ತಪತ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಅಸೇಸೇತ್ವಾವ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಂಸೂ’’ತಿ ದೋಮನಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ, ಸಾರಣೀಯಧಮ್ಮೋ ಭಿಜ್ಜತಿ, ಪುನ ದ್ವಾದಸ ವಸ್ಸಾನಿ ಪೂರೇತಬ್ಬೋ ಹೋತಿ. ತಿತ್ಥಿಯಪರಿವಾಸಸದಿಸೋ ಹೇಸ, ಸಕಿಂ ಖಣ್ಡೇ ಜಾತೇ ಪುನ ಪೂರೇತಬ್ಬೋವ. ಯೋ ಪನ ‘‘ಲಾಭಾ ವತ ಮೇ, ಸುಲದ್ಧಂ ವತ ಮೇ, ಯಸ್ಸ ಮೇ ಪತ್ತಗತಂ ಅನಾಪುಚ್ಛಾವ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತೀ’’ತಿ ಸೋಮನಸ್ಸಂ ಜನೇತಿ, ತಸ್ಸ ಪುಣ್ಣೋ ನಾಮ ಹೋತಿ.

ಏವಂ ಪೂರಿತಸಾರಣೀಯಧಮ್ಮಸ್ಸ ಪನ ನೇವ ಇಸ್ಸಾ ನ ಮಚ್ಛರಿಯಂ ಹೋತಿ, ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪಿಯೋ ಹೋತಿ, ಅಮನುಸ್ಸಾನಂ ¶ ಪಿಯೋ ಹೋತಿ, ಸುಲಭಪಚ್ಚಯೋ. ಪತ್ತಗತಮಸ್ಸ ದಿಯ್ಯಮಾನಮ್ಪಿ ನ ಖೀಯತಿ, ಭಾಜನೀಯಭಣ್ಡಟ್ಠಾನೇ ಅಗ್ಗಭಣ್ಡಂ ಲಭತಿ, ಭಯೇ ವಾ ಛಾತಕೇ ವಾ ಪತ್ತೇ ದೇವತಾ ಉಸ್ಸುಕ್ಕಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತಿ.

ತತ್ರಿಮಾನಿ ¶ ವತ್ಥೂನಿ – ಸೇನಗಿರಿವಾಸೀ ತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ ಕಿರ ಮಹಾಗಿರಿಗಾಮಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವಸತಿ, ಪಞ್ಞಾಸ ಮಹಾಥೇರಾ ನಾಗದೀಪಂ ಚೇತಿಯವನ್ದನತ್ಥಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಗಿರಿಗಾಮೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಲದ್ಧಾ ನಿಕ್ಖಮಿಂಸು. ಥೇರೋ ಪವಿಸನ್ತೋ ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಲದ್ಧಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ವಿಚರಿಮ್ಹಾ, ಆವುಸೋತಿ. ಸೋ ಅಲದ್ಧಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಯಾವಾಹಂ ಆಗಚ್ಛಾಮಿ, ತಾವ ಇಧೇವ ಹೋಥಾ’’ತಿ. ಮಯಂ, ಆವುಸೋ, ಪಞ್ಞಾಸ ಜನಾ ಪತ್ತತೇಮನಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಲಭಿಮ್ಹಾತಿ. ಭನ್ತೇ, ನೇವಾಸಿಕಾ ನಾಮ ಪಟಿಬಲಾ ಹೋನ್ತಿ, ಅಲಭನ್ತಾಪಿ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಮಗ್ಗಸಭಾಗಂ ಜಾನನ್ತೀತಿ. ಥೇರಾ ಆಗಮೇಸುಂ. ಥೇರೋ ಗಾಮಂ ಪಾವಿಸಿ. ಧುರಗೇಹೇಯೇವ ಮಹಾಉಪಾಸಿಕಾ ಖೀರಭತ್ತಂ ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಥೇರಂ ಓಲೋಕಯಮಾನಾ ಠಿತಾ ಥೇರಸ್ಸ ದ್ವಾರಂ ಸಮ್ಪತ್ತಸ್ಸೇವ ಪತ್ತಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ. ಸೋ ತಂ ಆದಾಯ ಥೇರಾನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಗಣ್ಹಥ ¶ , ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಸಙ್ಘತ್ಥೇರಂ ಆಹ. ಥೇರೋ ‘‘ಅಮ್ಹೇಹಿ ಏತ್ತಕೇಹಿ ಕಿಞ್ಚಿ ನ ಲದ್ಧಂ, ಅಯಂ ಸೀಘಮೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತೋ, ಕಿಂ ನು ಖೋ’’ತಿ ಸೇಸಾನಂ ಮುಖಂ ಓಲೋಕೇಸಿ. ಥೇರೋ ಓಲೋಕನಾಕಾರೇನೇವ ಞತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಧಮ್ಮೇನ ಸಮೇನ ಲದ್ಧೋ, ನಿಕ್ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಯಾವದತ್ಥಂ ದತ್ವಾ ಅತ್ತನಾಪಿ ಯಾವದತ್ಥಂ ಭುಞ್ಜಿ.

ಅಥ ನಂ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಾವಸಾನೇ ಥೇರಾ ಪುಚ್ಛಿಂಸು – ‘‘ಕದಾ, ಆವುಸೋ, ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝೀ’’ತಿ? ನತ್ಥಿ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮೋತಿ. ಝಾನಲಾಭೀಸಿ, ಆವುಸೋತಿ. ಏತಮ್ಪಿ, ಭನ್ತೇ, ನತ್ಥೀತಿ? ನನು, ಆವುಸೋ, ಪಾಟಿಹಾರಿಯನ್ತಿ. ಸಾರಣೀಯಧಮ್ಮೋ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಪೂರಿತೋ, ತಸ್ಸ ¶ ಮೇ ಪೂರಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಚೇಪಿ ಭಿಕ್ಖುಸತಸಹಸ್ಸಂ ಹೋತಿ, ಪತ್ತಗತಂ ನ ಖೀಯತೀತಿ. ಸಾಧು ಸಾಧು, ಸಪ್ಪುರಿಸ, ಅನುಚ್ಛವಿಕಮಿದಂ ತುಯ್ಹನ್ತಿ. ಇದಂ ತಾವ ಪತ್ತಗತಂ ನ ಖೀಯತೀತಿ ಏತ್ಥ ವತ್ಥು.

ಅಯಮೇವ ಪನ ಥೇರೋ ಚೇತಿಯಪಬ್ಬತೇ ಗಿರಿಭಣ್ಡಮಹಾಪೂಜಾಯ ದಾನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ದಾನೇ ಕಿಂ ವರಭಣ್ಡ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ದ್ವೇ ಸಾಟಕಾ, ಭನ್ತೇತಿ. ಏತೇ ಮಯ್ಹಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ? ತಂ ಸುತ್ವಾ ಅಮಚ್ಚೋ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸಿ – ‘‘ಏಕೋ ದಹರೋ ಏವಂ ವದತೀ’’ತಿ. ‘‘ದಹರಸ್ಸ ಏವಂ ಚಿತ್ತಂ, ಮಹಾಥೇರಾನಂ ಪನ ಸುಖುಮಸಾಟಕಾ ¶ ವಟ್ಟನ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಮಹಾಥೇರಾನಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಠಪೇಸಿ. ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಠಿತೇ ದೇನ್ತಸ್ಸ ಮತ್ಥಕೇ ಠಪಿತಾಪಿ ತೇ ಸಾಟಕಾ ಹತ್ಥಂ ನಾರೋಹನ್ತಿ, ಅಞ್ಞೇವ ಆರೋಹನ್ತಿ. ದಹರಸ್ಸ ದಾನಕಾಲೇ ಪನ ಹತ್ಥಂ ಆರುಳ್ಹಾ. ಸೋ ತಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಮಚ್ಚಸ್ಸ ಮುಖಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ದಹರಂ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಸಙ್ಘಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ದಹರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ‘‘ಕದಾ, ಭನ್ತೇ, ಇಮಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತ್ಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ಪರಿಯಾಯೇನಪಿ ಅಸನ್ತಂ ಅವದನ್ತೋ ‘‘ನತ್ಥಿ ಮಯ್ಹಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ಆಹ. ನನು, ಭನ್ತೇ, ಪುಬ್ಬೇವ ಅವಚುತ್ಥಾತಿ. ಆಮ, ಮಹಾರಾಜ, ಸಾರಣೀಯಧಮ್ಮಪೂರಕೋ ಅಹಂ, ತಸ್ಸ ಮೇ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಪೂರಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಭಾಜನೀಯಭಣ್ಡಟ್ಠಾನೇ ಅಗ್ಗಭಣ್ಡಂ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ. ‘‘ಸಾಧು ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ, ಅನುಚ್ಛವಿಕಮಿದಂ ತುಮ್ಹಾಕ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ಇದಂ ಭಾಜನೀಯಭಣ್ಡಟ್ಠಾನೇ ಅಗ್ಗಭಣ್ಡಂ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ ಏತ್ಥ ವತ್ಥು.

ಬ್ರಾಹ್ಮಣತಿಸ್ಸಭಯೇ ಪನ ಭಾತರಗಾಮವಾಸಿನೋ ನಾಗತ್ಥೇರಿಯಾ ಅನಾರೋಚೇತ್ವಾವ ಪಲಾಯಿಂಸು. ಥೇರೀ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ‘‘ಅತಿವಿಯ ¶ ಅಪ್ಪನಿಗ್ಘೋಸೋ ಗಾಮೋ, ಉಪಧಾರೇಥ ತಾವಾ’’ತಿ ದಹರಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಆಹ. ತಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಗತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಆಗಮ್ಮ ಥೇರಿಯಾ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಸಾ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಮಾ ತುಮ್ಹೇ ತೇಸಂ ಗತಭಾವಂ ಚಿನ್ತಯಿತ್ಥ, ಅತ್ತನೋ ಉದ್ದೇಸಪರಿಪುಚ್ಛಾಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೇಸುಯೇವ ಯೋಗಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರವೇಲಾಯಂ ¶ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಅತ್ತದ್ವಾದಸಮಾ ಗಾಮದ್ವಾರೇ ನಿಗ್ರೋಧರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ರುಕ್ಖೇ ಅಧಿವತ್ಥಾ ದೇವತಾ ದ್ವಾದಸನ್ನಮ್ಪಿ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ದತ್ವಾ, ‘‘ಅಯ್ಯೇ, ಅಞ್ಞತ್ಥ ಮಾ ಗಚ್ಛಥ, ನಿಚ್ಚಂ ಇಧೇವ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಥೇರಿಯಾ ಪನ ಕನಿಟ್ಠಭಾತಾ ನಾಗತ್ಥೇರೋ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ. ಸೋ ‘‘ಮಹನ್ತಂ ಭಯಂ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಯಾಪೇತುಂ, ಪರತೀರಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅತ್ತದ್ವಾದಸಮೋವ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಾ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ‘‘ಥೇರಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಭಾತರಗಾಮಂ ಆಗತೋ. ಥೇರೀ ‘‘ಥೇರಾ ಆಗತಾ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಸೋ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ಸಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ಏಕದಿವಸಂ ವಿಹಾರೇವ ವಸಿತ್ವಾ ಸ್ವೇ ಗಮಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಥೇರಾ ವಿಹಾರಂ ಅಗಮಿಂಸು.

ಥೇರೀ ಪುನದಿವಸೇ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಥೇರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಥೇರೋ ‘‘ವಟ್ಟಿಸ್ಸತಿ ಥೇರೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತುಣ್ಹೀ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಧಮ್ಮಿಕೋ, ತಾತ, ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ, ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಅಕತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಥಾತಿ ¶ . ವಟ್ಟಿಸ್ಸತಿ ಥೇರೀತಿ? ಸಾ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ಖಿಪಿ, ಪತ್ತೋ ಆಕಾಸೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಥೇರೋ ‘‘ಸತ್ತತಾಲಮತ್ತೇ ಠಿತಮ್ಪಿ ಭಿಕ್ಖುನೀಭತ್ತಮೇವ ಥೇರೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಭಯಂ ನಾಮ ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ನ ಹೋತಿ, ಭಯೇ ವೂಪಸನ್ತೇ ಅರಿಯವಂಸಂ ಕಥಯಮಾನೋ, ‘ಭೋ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕ, ಭಿಕ್ಖುನೀಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ವೀತಿನಾಮಯಿತ್ಥಾ’ತಿ ಚಿತ್ತೇನ ಅನುವದಿಯಮಾನೋ ಸನ್ಥಮ್ಭಿತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಹೋಥ ¶ ಥೇರಿಯೋ’’ತಿ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ.

ರುಕ್ಖದೇವತಾಪಿ ‘‘ಸಚೇ ಥೇರೋ ಥೇರಿಯಾ ಹತ್ಥತೋ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ನ ತಂ ನಿವತ್ತೇಸ್ಸಾಮಿ. ಸಚೇ ನ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ನಿವತ್ತೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತಯಮಾನಾ ಠತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಗಮನಂ ದಿಸ್ವಾ ರುಕ್ಖಾ ಓರುಯ್ಹ ‘‘ಪತ್ತಂ, ಭನ್ತೇ, ದೇಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಥೇರಂ ರುಕ್ಖಮೂಲಂಯೇವ ಆನೇತ್ವಾ ಆಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ದತ್ವಾ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ದ್ವಾದಸ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ದ್ವಾದಸ ಚ ಭಿಕ್ಖೂ ಸತ್ತ ವಸ್ಸಾನಿ ಉಪಟ್ಠಹಿ. ಇದಂ ದೇವತಾ ಉಸ್ಸುಕ್ಕಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ವತ್ಥು. ತತ್ರ ಹಿ ಥೇರೀ ಸಾರಣೀಯಧಮ್ಮಪೂರಿಕಾ ಅಹೋಸಿ.

ಅಖಣ್ಡಾನೀತಿಆದೀಸು ಯಸ್ಸ ಸತ್ತಸು ಆಪತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧೇಸು ಆದಿಮ್ಹಿ ವಾ ಅನ್ತೇ ವಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಭಿನ್ನಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ಸೀಲಂ ಪರಿಯನ್ತೇ ಛಿನ್ನಸಾಟಕೋ ವಿಯ ಖಣ್ಡಂ ನಾಮ. ಯಸ್ಸ ಪನ ವೇಮಜ್ಝೇ ಭಿನ್ನಂ, ತಸ್ಸ ಛಿದ್ದಸಾಟಕೋ ವಿಯ ಛಿದ್ದಂ ನಾಮ ಹೋತಿ. ಯಸ್ಸ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ದ್ವೇ ತೀಣಿ ಭಿನ್ನಾನಿ, ತಸ್ಸ ಪಿಟ್ಠಿಯಂ ವಾ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ವಾ ಉಟ್ಠಿತೇನ ವಿಸಭಾಗವಣ್ಣೇನ ಕಾಳರತ್ತಾದೀನಂ ಅಞ್ಞತರವಣ್ಣಾ ಗಾವೀ ವಿಯ ಸಬಲಂ ¶ ನಾಮ ಹೋತಿ. ಯಸ್ಸ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಭಿನ್ನಾನಿ, ತಸ್ಸ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ವಿಸಭಾಗಬಿನ್ದುವಿಚಿತ್ರಾ ಗಾವೀ ವಿಯ ಕಮ್ಮಾಸಂ ನಾಮ ಹೋತಿ. ಯಸ್ಸ ಪನ ಸಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬಂ ಅಭಿನ್ನಾನಿ, ತಸ್ಸ ತಾನಿ ಸೀಲಾನಿ ಅಖಣ್ಡಾನಿ ಅಚ್ಛಿದ್ದಾನಿ ಅಸಬಲಾನಿ ಅಕಮ್ಮಾಸಾನಿ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ. ತಾನಿ ಪನೇತಾನಿ ತಣ್ಹಾದಾಸಬ್ಯತೋ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಭುಜಿಸ್ಸಭಾವಕರಣತೋ ಭುಜಿಸ್ಸಾನಿ, ಬುದ್ಧಾದೀಹಿ ವಿಞ್ಞೂಹಿ ಪಸತ್ಥತ್ತಾ ವಿಞ್ಞುಪ್ಪಸತ್ಥಾನಿ, ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠೀಹಿ ಅಪರಾಮಟ್ಠತ್ತಾ ‘‘ಇದಂ ನಾಮ ತ್ವಂ ಆಪನ್ನಪುಬ್ಬೋ’’ತಿ ಕೇನಚಿ ಪರಾಮಟ್ಠುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತ್ತಾ ಚ ಅಪರಾಮಟ್ಠಾನಿ, ಉಪಚಾರಸಮಾಧಿಂ ಅಪ್ಪನಾಸಮಾಧಿಂ ವಾ ಸಂವತ್ತಯನ್ತೀತಿ ಸಮಾಧಿಸಂವತ್ತನಿಕಾನೀತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ.

ಸೀಲಸಾಮಞ್ಞಗತೋ ¶ ¶ ವಿಹರತೀತಿ ತೇಸು ತೇಸು ದಿಸಾಭಾಗೇಸು ವಿಹರನ್ತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮಾನಭಾವೂಪಗತಸೀಲೋ ವಿಹರತಿ. ಸೋತಾಪನ್ನಾದೀನಞ್ಹಿ ಸೀಲಂ ಸಮುದ್ದನ್ತರೇಪಿ ದೇವಲೋಕೇಪಿ ವಸನ್ತಾನಂ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಸೋತಾಪನ್ನಾದೀನಂ ಸೀಲೇನ ಸಮಾನಮೇವ ಹೋತಿ, ನತ್ಥಿ ಮಗ್ಗಸೀಲೇ ನಾನತ್ತಂ. ತಂ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ.

ಯಾಯಂ ದಿಟ್ಠೀತಿ ಮಗ್ಗಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ. ಅರಿಯಾತಿ ನಿದ್ದೋಸಾ. ನಿಯ್ಯಾತೀತಿ ನಿಯ್ಯಾನಿಕಾ. ತಕ್ಕರಸ್ಸಾತಿ ಯೋ ತಥಾಕಾರೀ ಹೋತಿ. ದುಕ್ಖಕ್ಖಯಾಯಾತಿ ಸಬ್ಬದುಕ್ಖಕ್ಖಯತ್ಥಂ. ದಿಟ್ಠಿಸಾಮಞ್ಞಗತೋತಿ ಸಮಾನದಿಟ್ಠಿಭಾವಂ ಉಪಗತೋ ಹುತ್ವಾ ವಿಹರತೀತಿ.

೧೨. ದುತಿಯೇ ಯೋ ತೇ ಧಮ್ಮೇ ಪೂರೇತಿ, ತಂ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀನಂ ಪಿಯಂ ಕರೋನ್ತೀತಿ ಪಿಯಕರಣಾ. ಗರುಂ ಕರೋನ್ತೀತಿ ಗರುಕರಣಾ. ಸಙ್ಗಹಾಯಾತಿ ಸಙ್ಗಣ್ಹನತ್ಥಾಯ. ಅವಿವಾದಾಯಾತಿ ಅವಿವದನತ್ಥಾಯ. ಸಾಮಗ್ಗಿಯಾತಿ ಸಮಗ್ಗಭಾವತ್ಥಾಯ. ಏಕೀಭಾವಾಯಾತಿ ಏಕಭಾವತ್ಥಾಯ ನಿನ್ನಾನಾಕರಣಾಯ. ಸಂವತ್ತನ್ತೀತಿ ವತ್ತನ್ತಿ ಪವತ್ತನ್ತಿ.

೧೩. ತತಿಯೇ ನಿಸ್ಸಾರಣೀಯಾ ಧಾತುಯೋತಿ ನಿಸ್ಸರಣಧಾತುಯೋವ. ಮೇತ್ತಾ ಹಿ ಖೋ ಮೇ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ಪಚ್ಚನೀಕಧಮ್ಮೇಹಿ ವಿಮುತ್ತತ್ತಾ ತಿಕಚತುಕ್ಕಜ್ಝಾನಿಕಾ ಮೇತ್ತಾವ ಮೇತ್ತಾಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿ ನಾಮ ¶ . ಭಾವಿತಾತಿ ವಡ್ಢಿತಾ. ಬಹುಲೀಕತಾತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಕತಾ. ಯಾನೀಕತಾತಿ ಯುತ್ತಯಾನಸದಿಸಾ ಕತಾ. ವತ್ಥುಕತಾತಿ ¶ ಪತಿಟ್ಠಾ ಕತಾ. ಅನುಟ್ಠಿತಾತಿ ಅಧಿಟ್ಠಿತಾ. ಪರಿಚಿತಾತಿ ಸಮನ್ತತೋ ಚಿತಾ ಆಚಿತಾ ಉಪಚಿತಾ. ಸುಸಮಾರದ್ಧಾತಿ ಸುಪ್ಪಗುಣಕರಣೇನ ಸುಟ್ಠು ಸಮಾರದ್ಧಾ. ಪರಿಯಾದಾಯ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಪರಿಯಾದಿಯಿತ್ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ. ಮಾ ಹೇವನ್ತಿಸ್ಸ ವಚನೀಯೋತಿ ಯಸ್ಮಾ ಅಭೂತಬ್ಯಾಕರಣಂ ಬ್ಯಾಕರೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಮಾ ಏವಂ ಭಣೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ. ಯದಿದಂ ಮೇತ್ತಾಚೇತೋವಿಮುತ್ತೀತಿ ಯಾ ಅಯಂ ಮೇತ್ತಾಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿ, ಇದಂ ನಿಸ್ಸರಣಂ ಬ್ಯಾಪಾದಸ್ಸ, ಬ್ಯಾಪಾದತೋ ನಿಸ್ಸಟಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯೋ ಪನ ಮೇತ್ತಾಯ ತಿಕಚತುಕ್ಕಜ್ಝಾನತೋ ವುಟ್ಠಿತೋ ಸಙ್ಖಾರೇ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ತತಿಯಮಗ್ಗಂ ಪತ್ವಾ ‘‘ಪುನ ¶ ಬ್ಯಾಪಾದೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ತತಿಯಫಲೇನ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಅಚ್ಚನ್ತನಿಸ್ಸರಣಂ ಬ್ಯಾಪಾದಸ್ಸ. ಏತೇನುಪಾಯೇನ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಅನಿಮಿತ್ತಾಚೇತೋವಿಮುತ್ತೀತಿ ಬಲವವಿಪಸ್ಸನಾ. ದೀಘಭಾಣಕಾ ಪನ ಅರಹತ್ತಫಲಸಮಾಪತ್ತೀತಿ ವದನ್ತಿ. ಸಾ ಹಿ ರಾಗನಿಮಿತ್ತಾದೀನಞ್ಚೇವ ರೂಪನಿಮಿತ್ತಾದೀನಞ್ಚ ನಿಚ್ಚನಿಮಿತ್ತಾದೀನಞ್ಚ ಅಭಾವಾ ಅನಿಮಿತ್ತಾತಿ ವುತ್ತಾ. ನಿಮಿತ್ತಾನುಸಾರೀತಿ ವುತ್ತಪ್ಪಭೇದಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಅನುಸರಣಸಭಾವಂ.

ಅಸ್ಮೀತಿ ಅಸ್ಮಿಮಾನೋ. ಅಯಮಹಮಸ್ಮೀತಿ ಪಞ್ಚಸು ಖನ್ಧೇಸು ಅಯಂ ನಾಮ ಅಹಂ ಅಸ್ಮೀತಿ. ಏತ್ತಾವತಾ ಅರಹತ್ತಂ ಬ್ಯಾಕತಂ ಹೋತಿ. ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಕಥಂಕಥಾಸಲ್ಲನ್ತಿ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಭೂತಂ ಕಥಂಕಥಾಸಲ್ಲಂ. ಮಾ ಹೇವನ್ತಿಸ್ಸ ವಚನೀಯೋತಿ ಸಚೇ ತೇ ಪಠಮಮಗ್ಗವಜ್ಝಾ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಅರಹತ್ತಬ್ಯಾಕರಣಂ ಮಿಚ್ಛಾ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಮಾ ಅಭೂತಂ ಗಣ್ಹೀ’’ತಿ ವಾರೇತಬ್ಬೋ. ಅಸ್ಮೀತಿ ¶ ಮಾನಸಮುಗ್ಘಾತೋತಿ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೋ. ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಫಲವಸೇನ ಹಿ ನಿಬ್ಬಾನೇ ದಿಟ್ಠೇ ಪುನ ಅಸ್ಮಿಮಾನೋ ನತ್ಥೀತಿ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೋ ‘‘ಅಸ್ಮೀತಿ ಮಾನಸಮುಗ್ಘಾತೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ. ಇತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ಅಭೂತಬ್ಯಾಕರಣಂ ನಾಮ ಕಥಿತಂ.

೧೪. ಚತುತ್ಥೇ ನ ಭದ್ದಕನ್ತಿ ನ ಲದ್ಧಕಂ. ತತ್ಥ ಯೋ ಹಿ ಭೀತಭೀತೋ ಮರತಿ, ತಸ್ಸ ನ ಭದ್ದಕಂ ಮರಣಂ ಹೋತಿ. ಯೋ ಅಪಾಯೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ತಸ್ಸ ನ ಭದ್ದಿಕಾ ಕಾಲಕಿರಿಯಾ ಹೋತಿ. ಕಮ್ಮಾರಾಮೋತಿಆದೀಸು ಆರಮಣಂ ಆರಾಮೋ, ಅಭಿರತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಿಹಾರಕರಣಾದಿಮ್ಹಿ ನವಕಮ್ಮೇ ಆರಾಮೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಕಮ್ಮಾರಾಮೋ. ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಕಮ್ಮೇ ರತೋತಿ ಕಮ್ಮರತೋ. ತದೇವ ಕಮ್ಮಾರಾಮತಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಯುತ್ತೋತಿ ¶ ಅನುಯುತ್ತೋ. ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ. ಏತ್ಥ ಚ ಭಸ್ಸನ್ತಿ ಆಲಾಪಸಲ್ಲಾಪೋ. ನಿದ್ದಾತಿ ಸೋಪ್ಪಂ. ಸಙ್ಗಣಿಕಾತಿ ಗಣಸಙ್ಗಣಿಕಾ. ಸಾ ‘‘ಏಕಸ್ಸ ದುತಿಯೋ ಹೋತಿ, ದ್ವಿನ್ನಂ ಹೋತಿ ತತಿಯಕೋ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಸಂಸಗ್ಗೋತಿ ದಸ್ಸನಸವನಸಮುಲ್ಲಾಪಸಮ್ಭೋಗಕಾಯಸಂಸಗ್ಗವಸೇನ ಪವತ್ತೋ ಸಂಸಟ್ಠಭಾವೋ. ಪಪಞ್ಚೋತಿ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠಿಮಾನವಸೇನ ಪವತ್ತೋ ಮದನಾಕಾರಸಣ್ಠಿತೋ ಕಿಲೇಸಪಪಞ್ಚೋ. ಸಕ್ಕಾಯನ್ತಿ ತೇಭೂಮಕವಟ್ಟಂ. ಸಮ್ಮಾ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಅನ್ತಕಿರಿಯಾಯಾತಿ ಹೇತುನಾ ನಯೇನ ಸಕಲವಟ್ಟದುಕ್ಖಸ್ಸ ಪರಿವಟುಮಪರಿಚ್ಛೇದಕರಣತ್ಥಂ. ಮಗೋತಿ ಮಗಸದಿಸೋ. ನಿಪ್ಪಪಞ್ಚಪದೇತಿ ನಿಬ್ಬಾನಪದೇ. ಆರಾಧಯೀತಿ ಪರಿಪೂರಯಿ ತಂ ಸಮ್ಪಾದೇಸೀತಿ.

೧೫. ಪಞ್ಚಮೇ ¶ ¶ ಅನುತಪ್ಪಾತಿ ಅನುಸೋಚಿತಬ್ಬಾ ಅನುತಾಪಕಾರೀ. ಇಮೇಸು ದ್ವೀಸುಪಿ ಸುತ್ತೇಸು ಗಾಥಾಸು ಚ ವಟ್ಟವಿವಟ್ಟಂ ಕಥಿತಂ.

೧೬. ಛಟ್ಠೇ ಬಾಳ್ಹಗಿಲಾನೋತಿ ಅಧಿಮತ್ತಗಿಲಾನೋ. ಏತದವೋಚಾತಿ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಕತ್ವಾ ಬ್ಯಾಧಿಂ ವೂಪಸಮೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀ ಇದಾನಿ ಸೀಹನಾದಂ ನದಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಕಿರಿಯಾಯ ಬ್ಯಾಧಿಂ ವೂಪಸಮೇತುಂ ಸನ್ತಿಕೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಏತಂ ‘‘ಮಾ ಖೋ ತ್ವ’’ನ್ತಿಆದಿವಚನಂ ಅವೋಚ. ಸಾಪೇಕ್ಖೋತಿ ಸತಣ್ಹೋ. ನ ನಕುಲಮಾತಾತಿ ಏತ್ಥ ನ-ಕಾರೋ ನ ಸಕ್ಖತೀತಿ ಏವಂ ಪರಪದೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ. ಸನ್ಥರಿತುನ್ತಿ ನಿಚ್ಛಿದ್ದಂ ಕಾತುಂ, ಸಣ್ಠಪೇತುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ವೇಣಿಂ ಓಲಿಖಿತುನ್ತಿ ಏಳಕಲೋಮಾನಿ ಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ವಿಜಟೇತ್ವಾ ವೇಣಿಂ ಕಾತುಂ.

ಅಞ್ಞಂ ಘರಂ ಗಮಿಸ್ಸತೀತಿ ಅಞ್ಞಂ ಸಾಮಿಕಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸತಿ. ಸೋಳಸ ವಸ್ಸಾನಿ ಗಹಟ್ಠಕಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಸಮಾಚಿಣ್ಣನ್ತಿ ಇತೋ ಸೋಳಸವಸ್ಸಮತ್ಥಕೇ ಗಹಟ್ಠಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವಾಸೋ ಸಮಾಚಿಣ್ಣೋ. ದಸ್ಸನಕಾಮತರಾತಿ ಅತಿರೇಕೇನ ದಸ್ಸನಕಾಮಾ. ಇಮೇಹಿ ತೀಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಸೀಹನಾದಂ ನದಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಿನಾ ಸಚ್ಚೇನ ತವ ಸರೀರೇ ಬ್ಯಾಧಿ ಫಾಸು ಹೋತೂ’’ತಿ ಸಚ್ಚಕಿರಿಯಂ ಅಕಾಸಿ.

ಇದಾನಿ ಭಗವನ್ತಂ ಸಕ್ಖಿಂ ಕತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸೀಲಾದಿಗುಣೇಹಿಪಿ ಸಚ್ಚಕಿರಿಯಂ ಕಾತುಂ ಸಿಯಾ ಖೋ ¶ ಪನ ತೇತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಪರಿಪೂರಕಾರಿನೀತಿ ಸಮತ್ತಕಾರಿನೀ. ಚೇತೋಸಮಥಸ್ಸಾತಿ ಸಮಾಧಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸ್ಸ. ಓಗಾಧಪ್ಪತ್ತಾತಿ ಓಗಾಧಂ ಅನುಪ್ಪವೇಸಂ ಪತ್ತಾ. ಪತಿಗಾಧಪ್ಪತ್ತಾತಿ ¶ ಪತಿಗಾಧಂ ಪತಿಟ್ಠಂ ಪತ್ತಾ. ಅಸ್ಸಾಸಪ್ಪತ್ತಾತಿ ಅಸ್ಸಾಸಂ ಅವಸ್ಸಯಂ ಪತ್ತಾ. ವೇಸಾರಜ್ಜಪ್ಪತ್ತಾತಿ ಸೋಮನಸ್ಸಞಾಣಂ ಪತ್ತಾ. ಅಪರಪ್ಪಚ್ಚಯಾತಿ ಪರಪ್ಪಚ್ಚಯೋ ವುಚ್ಚತಿ ಪರಸದ್ಧಾ ಪರಪತ್ತಿಯಾಯನಾ, ತಾಯ ವಿರಹಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇಮೇಹಿ ತೀಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಅತ್ತನೋ ಗುಣೇ ಆರಬ್ಭ ಸಚ್ಚಕಿರಿಯಂ ಅಕಾಸಿ. ಗಿಲಾನಾ ವುಟ್ಠಿತೋತಿ ಗಿಲಾನೋ ಹುತ್ವಾ ವುಟ್ಠಿತೋ. ಯಾವತಾತಿ ಯತ್ತಿಕಾಯೋ. ತಾಸಂ ಅಞ್ಞತರಾತಿ ತಾಸಂ ಅನ್ತರೇ ಏಕಾ. ಅನುಕಮ್ಪಿಕಾತಿ ಹಿತಾನುಕಮ್ಪಿಕಾ. ಓವಾದಿಕಾತಿ ಓವಾದದಾಯಿಕಾ. ಅನುಸಾಸಿಕಾತಿ ಅನುಸಿಟ್ಠಿದಾಯಿಕಾ.

೧೭. ಸತ್ತಮೇ ¶ ಪಟಿಸಲ್ಲಾನಾ ವುಟ್ಠಿತೋತಿ ಏಕೀಭಾವಾಯ ಧಮ್ಮನಿಜ್ಝಾನಕ್ಖನ್ತಿತೋ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿವಿಹಾರತೋ ವುಟ್ಠಿತೋ. ಯಥಾವಿಹಾರನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ವಸನವಿಹಾರಂ. ನವಾತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ನವಕಾ. ತೇ ಪಞ್ಚಸತಮತ್ತಾ ಅಹೇಸುಂ. ಕಾಕಚ್ಛಮಾನಾತಿ ಕಾಕಸದ್ದಂ ಕರೋನ್ತಾ ದನ್ತೇ ಖಾದನ್ತಾ. ಥೇರಾತಿ ಥಿರಭಾವಂ ಪತ್ತಾ. ತೇನ ನೋತಿ ತೇನ ನು. ಸೇಯ್ಯಸುಖಾದೀನಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತತ್ಥಾನೇವ. ರಟ್ಠಿಕೋತಿ ಯೋ ರಟ್ಠಂ ಭುಞ್ಜತಿ. ಪೇತ್ತಣಿಕೋತಿ ಯೋ ಪಿತರಾ ಭುತ್ತಾನುಭುತ್ತಂ ಭುಞ್ಜತಿ. ಸೇನಾಪತಿಕೋತಿ ಸೇನಾಯ ಜೇಟ್ಠಕೋ. ಗಾಮಗಾಮಣಿಕೋತಿ ಗಾಮಭೋಜಕೋ. ಪೂಗಗಾಮಣಿಕೋತಿ ಗಣಜೇಟ್ಠಕೋ. ಅವಿಪಸ್ಸಕೋ ¶ ಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನನ್ತಿ ಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅನೇಸಕೋ ಅಗವೇಸಕೋ ಹುತ್ವಾ. ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಾನಂ ಧಮ್ಮಾನನ್ತಿ ಸತ್ತತಿಂಸಾಯ ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಧಮ್ಮಾನಂ.

೧೮. ಅಟ್ಠಮೇ ಮಚ್ಛಿಕನ್ತಿ ಮಚ್ಛಘಾತಕಂ. ಹತ್ಥಿನಾ ಯಾತೀತಿ ಹತ್ಥಿಯಾಯೀ. ಪರತೋಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ವಜ್ಝೇತಿ ವಧಿತಬ್ಬೇ. ವಧಾಯನೀತೇತಿ ವಧಾಯ ಉಪನೀತೇ. ಪಾಪಕೇನ ಮನಸಾತಿ ಲಾಮಕೇನ ವಧಕಚಿತ್ತೇನ. ಪಾಳಿಯಂ ಪನ ವಧಾಯುಪನೀತೇತಿ ಲಿಖನ್ತಿ. ಮಾಗವಿಕೋತಿ ಮಿಗಘಾತಕೋ. ಕೋ ಪನ ವಾದೋ ಮನುಸ್ಸಭೂತನ್ತಿ ಯೋ ಮನುಸ್ಸಭೂತಂ ಪಾಪಕೇನ ಮನಸಾ ಅನುಪೇಕ್ಖತಿ, ತಸ್ಸ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಅಭಾವೇ ಕಿಮೇವ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ಇದಂ ಪಾಪಕಸ್ಸ ಕಮ್ಮುನೋ ಅನಿಟ್ಠಫಲಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ. ಯೇಸಂ ಪನ ತಾದಿಸಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಾನಮ್ಪಿ ಯಸಪಟಿಲಾಭೋ ಹೋತಿ, ತೇಸಂ ತಂ ಅಕುಸಲಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಕುಸಲಂ ವಿಪಚ್ಚತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ ¶ . ತೇನ ಪನಸ್ಸ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮೇನ ಉಪಹತತ್ತಾ ವಿಪಾಕೋ ನ ಚಿರಟ್ಠಿತಿಕೋ ಹೋತಿ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ಅಕುಸಲಪಕ್ಖೋವ ಕಥಿತೋ.

೧೯. ನವಮೇ ನಾತಿಕೇತಿ ಏವಂನಾಮಕೇ ಗಾಮೇ. ಗಿಞ್ಜಕಾವಸಥೇತಿ ಇಟ್ಠಕಾಮಯೇ ಪಾಸಾದೇ. ಅಮತೋಗಧಾತಿ ನಿಬ್ಬಾನೋಗಧಾ, ನಿಬ್ಬಾನಪತಿಟ್ಠಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಭಾವೇಥ ನೋತಿ ಭಾವೇಥ ನು. ಮರಣಸ್ಸತಿನ್ತಿ ಮರಣಸ್ಸತಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ. ಅಹೋ ವತಾತಿ ಪತ್ಥನತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ. ಬಹುಂ ¶ ವತ ಮೇ ಕತಂ ಅಸ್ಸಾತಿ ¶ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಾಸನೇ ಮಮ ಕಿಚ್ಚಂ ಬಹು ಕತಂ ಅಸ್ಸ. ತದನ್ತರನ್ತಿ ತಂ ಅನ್ತರಂ ಖಣಂ ಓಕಾಸಂ. ಅಸ್ಸಸಿತ್ವಾ ವಾ ಪಸ್ಸಸಾಮೀತಿ ಏತ್ಥ ಅಸ್ಸಾಸೋ ವುಚ್ಚತಿ ಅನ್ತೋ ಪವಿಸನವಾತೋ, ಪಸ್ಸಾಸೋ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖಮನವಾತೋ. ಇತಿ ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಯಾವ ಅನ್ತೋ ಪವಿಟ್ಠವಾತೋ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖಮತಿ, ಬಹಿ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ವಾತೋ ಅನ್ತೋ ಪವಿಸತಿ, ತಾವ ಜೀವಿತಂ ಪತ್ಥೇನ್ತೋ ಏವಮಾಹ. ದನ್ಧನ್ತಿ ಮನ್ದಂ ಗರುಕಂ ಅಸೀಘಪ್ಪವತ್ತಂ. ಆಸವಾನಂ ಖಯಾಯಾತಿ ಅರಹತ್ತಫಲತ್ಥಾಯ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ಮರಣಸ್ಸತಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಕಥಿತಾತಿ.

೧೦. ದುತಿಯಮರಣಸ್ಸತಿಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ

೨೦. ದಸಮೇ ಪತಿಗತಾಯಾತಿ ಪಟಿಪನ್ನಾಯ. ಇತಿ ಪಟಿಸಞ್ಚಿಕ್ಖತೀತಿ ಏವಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖತಿ. ಸೋ ಮಮಸ್ಸ ಅನ್ತರಾಯೋತಿ ಏತ್ಥ ತಿವಿಧೋ ಅನ್ತರಾಯೋ ಜೀವಿತನ್ತರಾಯೋ, ಸಮಣಧಮ್ಮನ್ತರಾಯೋ, ಪುಥುಜ್ಜನಕಾಲಕಿರಿಯಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಸಗ್ಗನ್ತರಾಯೋ ಚೇವ ಮಗ್ಗನ್ತರಾಯೋ ಚಾತಿ. ತಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಸನ್ಧಾಯೇವಮಾಹ. ಬ್ಯಾಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾತಿ ಅಜಿಣ್ಣಕಾದಿವಸೇನ ವಿಪಜ್ಜೇಯ್ಯ. ಅಧಿಮತ್ತೋತಿ ಬಲವಾ. ಛನ್ದೋತಿ ಕತ್ತುಕಮ್ಯತಾಛನ್ದೋ. ವಾಯಾಮೋತಿ ಪಯೋಗವೀರಿಯಂ. ಉಸ್ಸಾಹೋತಿ ಉಸ್ಸಾಪನವೀರಿಯಂ. ಉಸ್ಸೋಳ್ಹೀತಿ ಸಮ್ಪಾದನವೀರಿಯಂ. ಅಪ್ಪಟಿವಾನೀತಿ ಅನುಕ್ಕಣ್ಠನಾ ಅಪ್ಪಟಿಸಙ್ಘರಣಾ. ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವಾತಿ.

೨೧-೨೨. ತತಿಯಸ್ಸ ¶ ¶ ಪಠಮೇ ಸಾಮಗಾಮಕೇತಿ ಸಾಮಕಾನಂ ಉಸ್ಸನ್ನತ್ತಾ ಏವಂಲದ್ಧನಾಮೇ ಗಾಮಕೇ. ಪೋಕ್ಖರಣಿಯಾಯನ್ತಿ ಪೋಕ್ಖರಣಿಯಾನಾಮಕೇ ವಿಹಾರೇ. ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಾಯ ರತ್ತಿಯಾತಿ ರತ್ತಿಯಾ ಪಠಮಯಾಮಂ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ. ಅಭಿಕ್ಕನ್ತವಣ್ಣಾತಿ ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಅತಿಮನಾಪವಣ್ಣಾ. ಕೇವಲಕಪ್ಪನ್ತಿ ಸಕಲಕಪ್ಪಂ. ಪೋಕ್ಖರಣಿಯಂ ಓಭಾಸೇತ್ವಾತಿ ಪೋಕ್ಖರಣಿಯಾನಾಮಕಂ ಮಹಾವಿಹಾರಂ ಅತ್ತನೋ ಓಭಾಸೇನ ಫರಿತ್ವಾ. ಸಮನುಞ್ಞೋತಿ ಸಮಾನಅನುಞ್ಞೋ ಸಮಾನಚಿತ್ತೋ. ದೋವಚಸ್ಸತಾತಿ ದುಬ್ಬಚಭಾವೋ. ಪಾಪಮಿತ್ತತಾತಿ ಲಾಮಕಮಿತ್ತತಾ ¶ . ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ಪರಿಹಾನಿಯಧಮ್ಮಾವ ಕಥಿತಾ. ದುತಿಯೇ ಅಪರಿಹಾನಿಯಧಮ್ಮಾ ಲೋಕುತ್ತರಮಿಸ್ಸಕಾ ಕಥಿತಾ.

೨೩. ತತಿಯೇ ಕಾಮರಾಗರತ್ತಾಯನ್ತಿ ಕಾಮರಾಗರತ್ತೋ ಅಯಂ. ಛನ್ದರಾಗವಿನಿಬದ್ಧೋತಿ ಛನ್ದರಾಗೇನ ವಿನಿಬದ್ಧೋ. ಭಯಾತಿ ಚಿತ್ತುತ್ರಾಸಭಯಾ. ಪಙ್ಕಾತಿ ಕಿಲೇಸಪಙ್ಕತೋ. ಸಙ್ಗೋ ಪಙ್ಕೋ ಚ ಉಭಯನ್ತಿ ಸಙ್ಗೋ ಚ ಪಙ್ಕೋ ಚ ಇದಮ್ಪಿ ಉಭಯಂ. ಏತೇ ಕಾಮಾ ಪವುಚ್ಚನ್ತಿ, ಯತ್ಥ ಸತ್ತೋ ಪುಥುಜ್ಜನೋತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಸಙ್ಗೇ ಚ ಪಙ್ಕೇ ಚ ಪುಥುಜ್ಜನೋ ಸತ್ತೋ ಲಗ್ಗೋ ಲಗ್ಗಿತೋ ಪಲಿಬುದ್ಧೋ. ಉಪಾದಾನೇತಿ ಚತುಬ್ಬಿಧೇ ಉಪಾದಾನೇ. ಜಾತಿಮರಣಸಮ್ಭವೇತಿ ಜಾತಿಯಾ ಚ ಮರಣಸ್ಸ ಚ ಸಮ್ಭವೇ ಪಚ್ಚಯಭೂತೇ. ಅನುಪಾದಾ ¶ ವಿಮುಚ್ಚನ್ತೀತಿ ಅನುಪಾದಿಯಿತ್ವಾ ವಿಮುಚ್ಚನ್ತಿ. ಜಾತಿಮರಣಸಙ್ಖಯೇತಿ ಜಾತಿಮರಣಾನಂ ಸಙ್ಖಯಸಙ್ಖಾತೇ ನಿಬ್ಬಾನೇ, ನಿಬ್ಬಾನಾರಮ್ಮಣಾಯ ವಿಮುತ್ತಿಯಾ ವಿಮುಚ್ಚನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ವಿವಟ್ಟೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಮೇವ ಪತ್ತೋ ಏಸ ಭಿಕ್ಖು. ಇದಾನಿ ತಂ ಖೀಣಾಸವಂ ಥೋಮೇನ್ತೋ ತೇ ಖೇಮಪ್ಪತ್ತಾತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಖೇಮಪ್ಪತ್ತಾತಿ ಖೇಮಭಾವಂ ಪತ್ತಾ. ಸುಖಿನೋತಿ ಲೋಕುತ್ತರಸುಖೇನ ಸುಖಿತಾ. ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಾಭಿನಿಬ್ಬುತಾತಿ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಕಿಲೇಸಾಭಾವೇನ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮೇಯೇವ ಅಭಿನಿಬ್ಬುತಾ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ವಟ್ಟಮೇವ ಕಥೇತ್ವಾ ಗಾಥಾಸು ವಟ್ಟವಿವಟಂ ಕಥಿತಂ.

೨೪. ಚತುತ್ಥೇ ¶ ಪದಾಲೇಯ್ಯಾತಿ ಭಿನ್ದೇಯ್ಯ. ಛವಾಯಾತಿ ಲಾಮಿಕಾಯ. ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಸಮಾಪತ್ತಿಕುಸಲೋ ಹೋತೀತಿ ಆಹಾರಸಪ್ಪಾಯಉತುಸಪ್ಪಾಯಾನಿ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಸಮಾಧಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತುಂ ಕುಸಲೋ ಹೋತಿ ಛೇಕೋ ಸಮತ್ಥೋ ಪಟಿಬಲೋ. ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಠಿತಿಕುಸಲೋತಿ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಠಿತಿಯಂ ಕುಸಲೋ, ಸಮಾಧಿಂ ಠಪೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ವುಟ್ಠಾನಕುಸಲೋತಿ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ವುಟ್ಠಾನೇ ಕುಸಲೋ, ಯಥಾಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ವುಟ್ಠಾತುಂ ಸಕ್ಕೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಕಲ್ಲಿತಕುಸಲೋತಿ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಕಲ್ಲತಾಯ ಕುಸಲೋ, ಸಮಾಧಿಚಿತ್ತಂ ಹಾಸೇತುಂ ಕಲ್ಲಂ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಗೋಚರಕುಸಲೋತಿ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಅಸಪ್ಪಾಯೇ ಅನುಪಕಾರಕೇ ಧಮ್ಮೇ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಸಪ್ಪಾಯೇ ಉಪಕಾರಕೇ ಸೇವನ್ತೋಪಿ, ‘‘ಅಯಂ ಸಮಾಧಿನಿಮಿತ್ತಾರಮ್ಮಣೋ ¶ ಅಯಂ ಲಕ್ಖಣಾರಮ್ಮಣೋ’’ತಿ ಜಾನನ್ತೋಪಿ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಗೋಚರಕುಸಲೋ ನಾಮ ಹೋತಿ. ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಅಭಿನೀಹಾರಕುಸಲೋತಿ ಉಪರಿಉಪರಿಸಮಾಪತ್ತಿಸಮಾಪಜ್ಜನತ್ಥಾಯ ¶ ಪಠಮಜ್ಝಾನಾದಿಸಮಾಧಿಂ ಅಭಿನೀಹರಿತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಅಭಿನೀಹಾರಕುಸಲೋ ನಾಮ ಹೋತಿ. ಸೋ ಪಠಮಜ್ಝಾನಾ ವುಟ್ಠಾಯ ದುತಿಯಂ ಸಮಾಪಜ್ಜತಿ, ದುತಿಯಜ್ಝಾನಾ…ಪೇ… ತತಿಯಜ್ಝಾನಾ ವುಟ್ಠಾಯ ಚತುತ್ಥಂ ಸಮಾಪಜ್ಜತೀತಿ.

೨೫. ಪಞ್ಚಮೇ ಅನುಸ್ಸತಿಟ್ಠಾನಾನೀತಿ ಅನುಸ್ಸತಿಕಾರಣಾನಿ. ಇತಿಪಿ ಸೋ ಭಗವಾತಿಆದೀನಿ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ (ವಿಸುದ್ಧಿ. ೧.೧೨೩ ಆದಯೋ) ವಿತ್ಥಾರಿತಾನೇವ. ಇದಮ್ಪಿ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆರಮ್ಮಣಂ ಕರಿತ್ವಾತಿ ಇದಂ ಬುದ್ಧಾನುಸ್ಸತಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕರಿತ್ವಾ. ವಿಸುಜ್ಝನ್ತೀತಿ ಪರಮವಿಸುದ್ಧಿಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪಾಪುಣನ್ತಿ. ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಸುತ್ತೇ ಛ ಅನುಸ್ಸತಿಟ್ಠಾನಾನಿ ಮಿಸ್ಸಕಾನಿ ಕಥಿತಾನೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ.

೨೬. ಛಟ್ಠೇ ಸಮ್ಬಾಧೇತಿ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಸಮ್ಬಾಧೇ. ಓಕಾಸಾಧಿಗಮೋತಿ ಏತ್ಥ ಓಕಾಸಾ ವುಚ್ಚನ್ತಿ ಛ ಅನುಸ್ಸತಿಟ್ಠಾನಾನಿ, ತೇಸಂ ಅಧಿಗಮೋ. ವಿಸುದ್ಧಿಯಾತಿ ವಿಸುಜ್ಝನತ್ಥಾಯ. ಸೋಕಪರಿದೇವಾನಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮಾಯಾತಿ ಸೋಕಾನಞ್ಚ ಪರಿದೇವಾನಞ್ಚ ಸಮತಿಕ್ಕಮತ್ಥಾಯ. ಅತ್ಥಙ್ಗಮಾಯಾತಿ ಅತ್ಥಂ ಗಮನತ್ಥಾಯ ¶ . ಞಾಯಸ್ಸ ಅಧಿಗಮಾಯಾತಿ ಸಹವಿಪಸ್ಸನಕಸ್ಸ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಅಧಿಗಮನತ್ಥಾಯ. ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಯಾತಿ ಅಪಚ್ಚಯಪರಿನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ಪಚ್ಚಕ್ಖಕಿರಿಯತ್ಥಾಯ.

ಸಬ್ಬಸೋತಿ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ. ಆಕಾಸಸಮೇನಾತಿ ಅಲಗ್ಗನಟ್ಠೇನ ಚೇವ ಅಪಲಿಬುದ್ಧಟ್ಠೇನ ಚ ಆಕಾಸಸದಿಸೇನ. ವಿಪುಲೇನಾತಿ ನ ಪರಿತ್ತಕೇನ. ಮಹಗ್ಗತೇನಾತಿ ಮಹನ್ತಭಾವಂ ಗತೇನ, ಮಹನ್ತೇಹಿ ವಾ ಅರಿಯಸಾವಕೇಹಿ ಗತೇನ, ಪಟಿಪನ್ನೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಪ್ಪಮಾಣೇನಾತಿ ¶ ಫರಣಅಪ್ಪಮಾಣತಾಯ ಅಪ್ಪಮಾಣೇನ. ಅವೇರೇನಾತಿ ಅಕುಸಲವೇರಪುಗ್ಗಲವೇರರಹಿತೇನ. ಅಬ್ಯಾಪಜ್ಝೇನಾತಿ ಕೋಧದುಕ್ಖವಜ್ಜಿತೇನ. ಸಬ್ಬಮೇತಂ ಬುದ್ಧಾನುಸ್ಸತಿಚಿತ್ತಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಪರತೋಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ವಿಸುದ್ಧಿಧಮ್ಮಾತಿ ವಿಸುಜ್ಝನಸಭಾವಾ. ಇಮಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಸುತ್ತೇ ಛ ಅನುಸ್ಸತಿಟ್ಠಾನಾನಿ ಮಿಸ್ಸಕಾನೇವ ಕಥಿತಾನೀತಿ.

೨೭. ಸತ್ತಮೇ ¶ ಮನೋಭಾವನೀಯಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ಮನಂ ಭಾವೇತಿ ವಡ್ಢೇತೀತಿ ಮನೋಭಾವನೀಯೋ. ದಸ್ಸನಾಯಾತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ. ನಿಸ್ಸರಣನ್ತಿ ನಿಗ್ಗಮನಂ ವೂಪಸಮನಂ. ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತೀತಿ ಕಾಮರಾಗಪ್ಪಜಹನತ್ಥಾಯ ಅಸುಭಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥೇತಿ. ದುತಿಯವಾರಾದೀಸು ಬ್ಯಾಪಾದಪ್ಪಹಾನಾಯ ಮೇತ್ತಾಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ, ಥಿನಮಿದ್ಧಪ್ಪಹಾನಾಯ ಥಿನಮಿದ್ಧವಿನೋದನಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ, ಆಲೋಕಸಞ್ಞಂ ವಾ ವೀರಿಯಾರಮ್ಭವತ್ಥುಆದೀನಂ ವಾ ಅಞ್ಞತರಂ, ಉದ್ಧಚ್ಚಕುಕ್ಕುಚ್ಚಪ್ಪಹಾನಾಯ ಸಮಥಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ, ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಪಹಾನಾಯ ತಿಣ್ಣಂ ರತನಾನಂ ಗುಣಕಥಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಆಗಮ್ಮಾತಿ ಆರಬ್ಭ. ಮನಸಿಕರೋತೋತಿ ಆರಮ್ಮಣವಸೇನ ಚಿತ್ತೇ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ. ಅನನ್ತರಾ ಆಸವಾನಂ ಖಯೋ ಹೋತೀತಿ ಅನನ್ತರಾಯೇನ ಆಸವಾನಂ ಖಯೋ ಹೋತಿ.

೨೮. ಅಟ್ಠಮೇ ಮಣ್ಡಲಮಾಳೇತಿ ಭೋಜನಸಾಲಾಯ. ಚಾರಿತ್ತಕಿಲಮಥೋತಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತಚರಿಯಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಕಿಲಮಥೋ. ಭತ್ತಕಿಲಮಥೋತಿ ಭತ್ತದರಥೋ. ವಿಹಾರಪಚ್ಛಾಯಾಯನ್ತಿ ವಿಹಾರಪಚ್ಚನ್ತೇ ಛಾಯಾಯ. ಯದೇವಸ್ಸ ¶ ದಿವಾ ಸಮಾಧಿನಿಮಿತ್ತಂ ಮನಸಿಕತಂ ಹೋತೀತಿ ಯಂ ಏವ ತಸ್ಸ ತತೋ ಪುರಿಮದಿವಸಭಾಗೇ ಸಮಥನಿಮಿತ್ತಂ ಚಿತ್ತೇ ಕತಂ ಹೋತಿ. ತದೇವಸ್ಸ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸಮುದಾಚರತೀತಿ ತಂಯೇವ ಏತಸ್ಸ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ದಿವಾವಿಹಾರೇ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಮನೋದ್ವಾರೇ ಸಞ್ಚರತಿ. ಓಜಟ್ಠಾಯೀತಿ ಓಜಾಯ ಠಿತೋ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ. ಫಾಸುಕಸ್ಸ ¶ ಹೋತೀತಿ ಫಾಸುಕಂ ಅಸ್ಸ ಹೋತಿ. ಸಮ್ಮುಖಾತಿ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸ ಸಮ್ಮುಖಟ್ಠಾನೇ. ಸುತನ್ತಿ ಸೋತೇನ ಸುತಂ. ಪಟಿಗ್ಗಹಿತನ್ತಿ ಚಿತ್ತೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ.

೨೯. ನವಮೇ ಉದಾಯಿನ್ತಿ ಲಾಳುದಾಯಿತ್ಥೇರಂ. ಸುಣೋಮಹಂ, ಆವುಸೋತಿ, ಆವುಸೋ, ನಾಹಂ ಬಧಿರೋ, ಸುಣಾಮಿ ಭಗವತೋ ವಚನಂ, ಪಞ್ಹಂ ಪನ ಉಪಪರಿಕ್ಖಾಮೀತಿ. ಅಧಿಚಿತ್ತನ್ತಿ ಸಮಾಧಿವಿಪಸ್ಸನಾಚಿತ್ತಂ. ಇದಂ, ಭನ್ತೇ, ಅನುಸ್ಸತಿಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಇದಂ ಝಾನತ್ತಯಸಙ್ಖಾತಂ ಅನುಸ್ಸತಿಕಾರಣಂ. ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸುಖವಿಹಾರಾಯ ಸಂವತ್ತತೀತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಅತ್ತಭಾವೇ ಸುಖವಿಹಾರತ್ಥಾಯ ಪವತ್ತತಿ. ಆಲೋಕಸಞ್ಞನ್ತಿ ಆಲೋಕನಿಮಿತ್ತೇ ಉಪ್ಪನ್ನಸಞ್ಞಂ. ದಿವಾ ಸಞ್ಞಂ ಅಧಿಟ್ಠಾತೀತಿ ದಿವಾತಿ ಸಞ್ಞಂ ಠಪೇತಿ ¶ . ಯಥಾ ದಿವಾ ತಥಾ ರತ್ತಿನ್ತಿ ಯಥಾನೇನ ದಿವಾ ಆಲೋಕಸಞ್ಞಾ ಮನಸಿಕತಾ, ರತ್ತಿಮ್ಪಿ ತಥೇವ ತಂ ಮನಸಿ ಕರೋತಿ. ಯಥಾ ರತ್ತಿಂ ತಥಾ ದಿವಾತಿ ಯಥಾ ವಾನೇನ ರತ್ತಿಂ ಆಲೋಕಸಞ್ಞಾ ಮನಸಿಕತಾ, ದಿವಾಪಿ ತಂ ತಥೇವ ಮನಸಿ ಕರೋತಿ. ವಿವಟೇನಾತಿ ಪಾಕಟೇನ. ಅಪರಿಯೋನದ್ಧೇನಾತಿ ನೀವರಣೇಹಿ ಅನೋನದ್ಧೇನ. ಸಪ್ಪಭಾಸಂ ಚಿತ್ತಂ ಭಾವೇತೀತಿ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಞಾಣತ್ಥಾಯ ಸಹೋಭಾಸಕಂ ಚಿತ್ತಂ ಬ್ರೂಹೇತಿ ವಡ್ಢೇತಿ. ಯಂ ಪನ ‘‘ಆಲೋಕಸಞ್ಞಂ ¶ ಮನಸಿ ಕರೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಥಿನಮಿದ್ಧವಿನೋದನಾಲೋಕಸಞ್ಞಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ನ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಞಾಣಾಲೋಕನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಞಾಣದಸ್ಸನಪ್ಪಟಿಲಾಭಾಯಾತಿ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಞಾಣದಸ್ಸನಸ್ಸ ಪಟಿಲಾಭಾಯ.

ಇಮಮೇವ ಕಾಯನ್ತಿಆದೀಸು ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ವಿತ್ಥಾರತೋ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ಕಾಯಗತಾಸತಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇ ವುತ್ತಂ. ಕಾಮರಾಗಪ್ಪಹಾನಾಯಾತಿ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಿಕಸ್ಸ ರಾಗಸ್ಸ ಪಹಾನತ್ಥಾಯ. ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯಾತಿ ಯಥಾ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯ. ಸರೀರನ್ತಿ ಮತಸರೀರಂ. ಸಿವಥಿಕಾಯ ಛಡ್ಡಿತನ್ತಿ ಸುಸಾನೇ ಅಪವಿದ್ಧಂ. ಏಕಾಹಂ ಮತಸ್ಸ ಅಸ್ಸಾತಿ ಏಕಾಹಮತಂ. ದ್ವೀಹಂ ಮತಸ್ಸ ಅಸ್ಸಾತಿ ದ್ವೀಹಮತಂ. ತೀಹಂ ಮತಸ್ಸ ಅಸ್ಸಾತಿ ತೀಹಮತಂ. ಭಸ್ತಾ ವಿಯ ವಾಯುನಾ ಉದ್ಧಂ ಜೀವಿತಪರಿಯಾದಾನಾ ಯಥಾನುಕ್ಕಮಂ ಸಮುಗ್ಗತೇನ ಸೂನಭಾವೇನ ಧುಮಾತತ್ತಾ ಉದ್ಧುಮಾತಂ, ಉದ್ಧುಮಾತಮೇವ ಉದ್ಧುಮಾತಕಂ. ಪಟಿಕೂಲತ್ತಾ ವಾ ಕುಚ್ಛಿತಂ ಉದ್ಧುಮಾತನ್ತಿ ಉದ್ಧುಮಾತಕಂ. ವಿನೀಲಂ ವುಚ್ಚತಿ ವಿಪರಿಭಿನ್ನವಣ್ಣಂ, ವಿನೀಲಮೇವ ವಿನೀಲಕಂ. ಪಟಿಕೂಲತ್ತಾ ವಾ ಕುಚ್ಛಿತಂ ವಿನೀಲನ್ತಿ ವಿನೀಲಕಂ. ಮಂಸುಸ್ಸದಟ್ಠಾನೇಸು ರತ್ತವಣ್ಣಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಸನ್ನಿಚಯಟ್ಠಾನೇಸು ಸೇತವಣ್ಣಸ್ಸ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಚ ನೀಲವಣ್ಣಸ್ಸ ನೀಲಟ್ಠಾನೇ ನೀಲಸಾಟಕಪಾರುತಸ್ಸೇವ ಛವಸರೀರಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ. ಪರಿಭಿನ್ನಟ್ಠಾನೇಹಿ ನವಹಿ ವಾ ವಣಮುಖೇಹಿ ವಿಸ್ಸನ್ದಮಾನಂ ಪುಬ್ಬಂ ವಿಪುಬ್ಬಂ, ವಿಪುಬ್ಬಮೇವ ¶ ವಿಪುಬ್ಬಕಂ. ಪಟಿಕೂಲತ್ತಾ ವಾ ಕುಚ್ಛಿತಂ ವಿಪುಬ್ಬನ್ತಿ ವಿಪುಬ್ಬಕಂ. ವಿಪುಬ್ಬಕಂ ಜಾತಂ ತಥಾಭಾವಂ ಗತನ್ತಿ ವಿಪುಬ್ಬಕಜಾತಂ.

ಸೋ ¶ ಇಮಮೇವ ಕಾಯನ್ತಿ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಇಮಂ ಅತ್ತನೋ ಕಾಯಂ ತೇನ ಕಾಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಞಾಣೇನ ಉಪಸಂಹರತಿ ಉಪನೇತಿ. ಕಥಂ? ಅಯಮ್ಪಿ ಖೋ ಕಾಯೋ ಏವಂಧಮ್ಮೋ ಏವಂಭಾವೀ ಏವಂಅನತೀತೋತಿ. ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಆಯು ಉಸ್ಮಾ ವಿಞ್ಞಾಣನ್ತಿ ಇಮೇಸಂ ತಿಣ್ಣಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅತ್ಥಿತಾಯ ಅಯಂ ಕಾಯೋ ಠಾನಗಮನಾದಿಖಮೋ ಹೋತಿ, ಇಮೇಸಂ ಪನ ವಿಗಮಾ ಅಯಮ್ಪಿ ಏವಂಧಮ್ಮೋ ಏವಂಪೂತಿಕಸಭಾವೋಯೇವಾತಿ. ಏವಂಭಾವೀತಿ ಏವಮೇವಂ ಉದ್ಧುಮಾತಾದಿಭೇದೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ಏವಂ ಅನತೀತೋತಿ ಏವಂ ಉದ್ಧುಮಾತಾದಿಭಾವಂ ಅನತಿಕ್ಕನ್ತೋ.

ಖಜ್ಜಮಾನನ್ತಿ ¶ ಉದರಾದೀಸು ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಉದರಮಂಸಓಟ್ಠಮಂಸಅಕ್ಖಿಕಮಂಸಾದೀನಿ ಲುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಲುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಖಾದಿಯಮಾನಂ. ಸಮಂಸಲೋಹಿತನ್ತಿ ಸೇಸಾವಸೇಸಮಂಸಲೋಹಿತಯುತ್ತಂ. ನಿಮ್ಮಂಸಲೋಹಿತಮಕ್ಖಿತನ್ತಿ ಮಂಸೇ ಖೀಣೇಪಿ ಲೋಹಿತಂ ನ ಸುಸ್ಸತಿ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ – ‘‘ನಿಮ್ಮಂಸಲೋಹಿತಮಕ್ಖಿತ’’ನ್ತಿ. ಅಞ್ಞೇನಾತಿ ಅಞ್ಞೇನ ದಿಸಾಭಾಗೇನ. ಹತ್ಥಟ್ಠಿಕನ್ತಿ ಚತುಸಟ್ಠಿಭೇದಮ್ಪಿ ಹತ್ಥಟ್ಠಿಕಂ ಪಾಟಿಯೇಕ್ಕಂ ಪಾಟಿಯೇಕ್ಕಂ ವಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣಂ. ಪಾದಟ್ಠಿಕಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ತೇರೋವಸ್ಸಿಕಾನೀತಿ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಸಂವಚ್ಛರಾನಿ. ಪೂತೀನೀತಿ ಅಬ್ಭೋಕಾಸೇ ಠಿತಾನಿ ವಾತಾತಪವುಟ್ಠಿಸಮ್ಫಸ್ಸೇನ ತೇರೋವಸ್ಸಿಕಾನೇವ ಪೂತೀನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಅನ್ತೋಭೂಮಿಗತಾನಿ ಪನ ಚಿರತರಂ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ. ಚುಣ್ಣಕಜಾತಾನೀತಿ ಚುಣ್ಣವಿಚುಣ್ಣಂ ಹುತ್ವಾ ವಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣಾನಿ. ಸಬ್ಬತ್ಥ ¶ ಸೋ ಇಮಮೇವಾತಿ ವುತ್ತನಯೇನ ಖಜ್ಜಮಾನಾದೀನಂ ವಸೇನ ಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ. ಅಸ್ಮಿಮಾನಸಮುಗ್ಘಾತಾಯಾತಿ ಅಸ್ಮೀತಿ ಪವತ್ತಸ್ಸ ನವವಿಧಸ್ಸ ಮಾನಸ್ಸ ಸಮುಗ್ಘಾತತ್ಥಾಯ. ಅನೇಕಧಾತುಪಟಿವೇಧಾಯಾತಿ ಅನೇಕಧಾತೂನಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝನತ್ಥಾಯ. ಸತೋವ ಅಭಿಕ್ಕಮತೀತಿ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸತಿಪಞ್ಞಾಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋವ ಗಚ್ಛತಿ. ಸತೋವ ಪಟಿಕ್ಕಮತೀತಿ ಪಟಿನಿವತ್ತನ್ತೋಪಿ ಸತಿಪಞ್ಞಾಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋವ ನಿವತ್ತತಿ. ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಸತಿಸಮ್ಪಜಞ್ಞಾಯಾತಿ ಸತಿಯಾ ಚ ಞಾಣಸ್ಸ ಚ ಅತ್ಥಾಯ. ಇತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ಸತಿಞಾಣಾನಿ ಮಿಸ್ಸಕಾನಿ ಕಥಿತಾನೀತಿ.

೩೦. ದಸಮೇ ¶ ಉಚ್ಚಾವಚನ್ತಿ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಮಹನ್ತಖುದ್ದಕಂ, ಉಚ್ಚನೀಚಂ ವಾ. ಹೀನನ್ತಿ ನಿಹೀನಂ. ಗಮ್ಮನ್ತಿ ಗಾಮವಾಸಿಕಾನಂ ದಸ್ಸನಂ. ಪೋಥುಜ್ಜನಿಕನ್ತಿ ಪುಥುಜ್ಜನಾನಂ ಸನ್ತಕಂ. ಅನರಿಯನ್ತಿ ನ ಅರಿಯಂ ನ ಉತ್ತಮಂ ನ ಪರಿಸುದ್ಧಂ. ಅನತ್ಥಸಂಹಿತನ್ತಿ ನ ಅತ್ಥಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಂ. ನ ನಿಬ್ಬಿದಾಯಾತಿ ನ ವಟ್ಟೇ ನಿಬ್ಬಿನ್ದನತ್ಥಾಯ. ನ ವಿರಾಗಾಯಾತಿ ನ ರಾಗಾದೀನಂ ವಿರಜ್ಜನತ್ಥಾಯ. ನ ನಿರೋಧಾಯಾತಿ ನ ರಾಗಾದೀನಂ ಅಪ್ಪವತ್ತಿನಿರೋಧಾಯ. ನ ಉಪಸಮಾಯಾತಿ ನ ರಾಗಾದೀನಂ ವೂಪಸಮನತ್ಥಾಯ. ನ ಅಭಿಞ್ಞಾಯಾತಿ ನ ಅಭಿಜಾನನತ್ಥಾಯ. ನ ಸಮ್ಬೋಧಾಯಾತಿ ನ ಸಮ್ಬೋಧಿಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಚತುಮಗ್ಗಞಾಣಸ್ಸ ಪಟಿವಿಜ್ಝನತ್ಥಾಯ. ನ ನಿಬ್ಬಾನಾಯಾತಿ ನ ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಯ.

ನಿವಿಟ್ಠಸದ್ಧೋತಿ ಪತಿಟ್ಠಿತಸದ್ಧೋ. ನಿವಿಟ್ಠಪೇಮೋತಿ ¶ ಪತಿಟ್ಠಿತಪೇಮೋ. ಏಕನ್ತಗತೋತಿ ಏಕನ್ತಂ ಗತೋ, ಅಚಲಪ್ಪತ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಭಿಪ್ಪಸನ್ನೋತಿ ಅತಿವಿಯ ಪಸನ್ನೋ. ಏತದಾನುತ್ತರಿಯನ್ತಿ ಏತಂ ಅನುತ್ತರಂ. ಹತ್ಥಿಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಸಿಕ್ಖತೀತಿ ಹತ್ಥಿನಿಮಿತ್ತಂ ¶ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ ಹತ್ಥಿಸಿಪ್ಪಂ ಸಿಕ್ಖತಿ. ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಉಚ್ಚಾವಚನ್ತಿ ಮಹನ್ತಖುದ್ದಕಂ ಸಿಪ್ಪಂ ಸಿಕ್ಖತಿ.

ಉಪಟ್ಠಿತಾ ಪಾರಿಚರಿಯೇತಿ ಪಾರಿಚರಿಯಾಯ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತಾ. ಭಾವಯನ್ತಿ ಅನುಸ್ಸತಿನ್ತಿ ಅನುತ್ತರಂ ಅನುಸ್ಸತಿಂ ಭಾವೇನ್ತಿ. ವಿವೇಕಪ್ಪಟಿಸಂಯುತ್ತನ್ತಿ ನಿಬ್ಬಾನನಿಸ್ಸಿತಂ ಕತ್ವಾ. ಖೇಮನ್ತಿ ನಿರುಪದ್ದವಂ. ಅಮತಗಾಮಿನನ್ತಿ ನಿಬ್ಬಾನಗಾಮಿನಂ, ಅರಿಯಮಗ್ಗಂ ಭಾವೇನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಪ್ಪಮಾದೇ ಪಮೋದಿತಾತಿ ಸತಿಯಾ ಅವಿಪ್ಪವಾಸಸಙ್ಖಾತೇ ಅಪ್ಪಮಾದೇ ಆಮೋದಿತಾ ಪಮೋದಿತಾ. ನಿಪಕಾತಿ ನೇಪಕ್ಕೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾ. ಸೀಲಸಂವುತಾತಿ ಸೀಲೇನ ಸಂವುತಾ ಪಿಹಿತಾ. ತೇ ವೇ ಕಾಲೇನ ಪಚ್ಚೇನ್ತೀತಿ ತೇ ವೇ ಯುತ್ತಪ್ಪಯುತ್ತಕಾಲೇ ಜಾನನ್ತಿ. ಯತ್ಥ ದುಕ್ಖಂ ನಿರುಜ್ಝತೀತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಸಕಲಂ ವಟ್ಟದುಕ್ಖಂ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ತಂ ಅಮತಂ ಮಹಾನಿಬ್ಬಾನಂ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಜಾನನ್ತೀತಿ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ಛ ಅನುತ್ತರಿಯಾನಿ ಮಿಸ್ಸಕಾನಿ ಕಥಿತಾನೀತಿ.

೩೧. ಚತುತ್ಥಸ್ಸ ¶ ¶ ಪಠಮೇ ಸೇಖಸ್ಸಾತಿ ಸತ್ತವಿಧಸ್ಸ ಸೇಖಸ್ಸ. ಪುಥುಜ್ಜನೇ ಪನ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ ನತ್ಥಿ. ಪರಿಹಾನಾಯಾತಿ ಉಪರೂಪರಿಗುಣಪರಿಹಾನಾಯ.

೩೨-೩೩. ದುತಿಯೇ ಸತ್ಥುಗಾರವತಾತಿ ಸತ್ಥರಿ ಗರುಭಾವೋ. ಧಮ್ಮಗಾರವತಾತಿ ನವವಿಧೇ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮೇ ಗರುಭಾವೋ. ಸಙ್ಘಗಾರವತಾತಿ ಸಙ್ಘೇ ಗರುಭಾವೋ. ಸಿಕ್ಖಾಗಾರವತಾತಿ ತೀಸು ಸಿಕ್ಖಾಸು ಗರುಭಾವೋ. ಅಪ್ಪಮಾದಗಾರವತಾತಿ ಅಪ್ಪಮಾದೇ ಗರುಭಾವೋ. ಪಟಿಸನ್ಥಾರಗಾರವತಾತಿ ಧಮ್ಮಾಮಿಸವಸೇನ ದುವಿಧೇ ಪಟಿಸನ್ಥಾರೇ ಗರುಭಾವೋ. ಸತ್ಥಾ ಗರು ಅಸ್ಸಾತಿ ಸತ್ಥುಗರು. ಧಮ್ಮೋ ಗರು ಅಸ್ಸಾತಿ ಧಮ್ಮಗರು. ತಿಬ್ಬಗಾರವೋತಿ ಬಹಲಗಾರವೋ. ಪಟಿಸನ್ಥಾರೇ ¶ ಗಾರವೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಗಾರವೋ. ತತಿಯೇ ಸಪ್ಪತಿಸ್ಸೋತಿ ಸಜೇಟ್ಠಕೋ ಸಗಾರವೋ. ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಂ ಪನೇತ್ಥ ಮಿಸ್ಸಕಂ ಕಥಿತಂ.

೩೪. ಚತುತ್ಥೇ ತಿಸ್ಸೋ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಥೇರಸ್ಸೇವ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕೋ. ಮಹಿದ್ಧಿಕೋ ಮಹಾನುಭಾವೋತಿ ಇಜ್ಝನಟ್ಠೇನ ಮಹತೀ ಇದ್ಧಿ ಅಸ್ಸಾತಿ ಮಹಿದ್ಧಿಕೋ. ಅನುಫರಣಟ್ಠೇನ ಮಹಾ ಆನುಭಾವೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಮಹಾನುಭಾವೋ. ಚಿರಸ್ಸಂ ಖೋ, ಮಾರಿಸ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನ, ಇಮಂ ಪರಿಯಾಯಮಕಾಸೀತಿ ಏವರೂಪಂ ಲೋಕೇ ಪಕತಿಯಾ ಪಿಯಸಮುದಾಹಾರವಚನಂ ಹೋತಿ. ಲೋಕಿಯಾ ¶ ಹಿ ಚಿರಸ್ಸಂ ಆಗತಮ್ಪಿ ಅನಾಗತಪುಬ್ಬಮ್ಪಿ ಮನಾಪಜಾತಿಯಂ ಆಗತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕುತೋ ಭವಂ ಆಗತೋ, ಚಿರಸ್ಸಂ ಭವಂ ಆಗತೋ, ಕಥಂ ತೇ ಇಧಾಗಮನಮಗ್ಗೋ ಞಾತೋ, ಕಿಂ ಮಗ್ಗಮೂಳ್ಹೋಸೀ’’ತಿಆದೀನಿ ವದನ್ತಿ. ಅಯಂ ಪನ ಆಗತಪುಬ್ಬತ್ತಾಯೇವ ಏವಮಾಹ. ಥೇರೋ ಹಿ ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಂ ಗಚ್ಛತಿಯೇವ. ತತ್ಥ ಪರಿಯಾಯಮಕಾಸೀತಿ ವಾರಂ ಅಕಾಸಿ. ಯದಿದಂ ಇಧಾಗಮನಾಯಾತಿ ಯೋ ಅಯಂ ಇಧಾಗಮನಾಯ ವಾರೋ, ತಂ ಚಿರಸ್ಸಂ ಅಕಾಸೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಇದಮಾಸನಂ ಪಞ್ಞತ್ತನ್ತಿ ¶ ಮಹಾರಹಂ ಬ್ರಹ್ಮಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಏವಮಾಹ. ಅವೇಚ್ಚಪ್ಪಸಾದೇನಾತಿ ಅಧಿಗತೇನ ಅಚಲೇನ ಮಗ್ಗಪ್ಪಸಾದೇನ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಞಾಣಂ ಕಥಿತಂ.

೩೫. ಪಞ್ಚಮೇ ವಿಜ್ಜಾಭಾಗಿಯಾತಿ ವಿಜ್ಜಾಕೋಟ್ಠಾಸಿಕಾ. ಅನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಾತಿ ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾಞಾಣೇ ಉಪ್ಪನ್ನಸಞ್ಞಾ. ಅನಿಚ್ಚೇ ದುಕ್ಖಸಞ್ಞಾತಿ ದುಕ್ಖಾನುಪಸ್ಸನಾಞಾಣೇ ಉಪ್ಪನ್ನಸಞ್ಞಾ. ದುಕ್ಖೇ ಅನತ್ತಸಞ್ಞಾತಿ ಅನತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾಞಾಣೇ ಉಪ್ಪನ್ನಸಞ್ಞಾ. ಪಹಾನಸಞ್ಞಾತಿ ಪಹಾನಾನುಪಸ್ಸನಾಞಾಣೇ ಉಪ್ಪನ್ನಸಞ್ಞಾ. ವಿರಾಗಸಞ್ಞಾತಿ ವಿರಾಗಾನುಪಸ್ಸನಾಞಾಣೇ ಉಪ್ಪನ್ನಸಞ್ಞಾ. ನಿರೋಧಸಞ್ಞಾತಿ ನಿರೋಧಾನುಪಸ್ಸನಾಞಾಣೇ ಉಪ್ಪನ್ನಸಞ್ಞಾ.

೩೬. ಛಟ್ಠೇ ¶ ವಿವಾದಮೂಲಾನೀತಿ ವಿವಾದಸ್ಸ ಮೂಲಾನಿ. ಕೋಧನೋತಿ ಕುಜ್ಝನಲಕ್ಖಣೇನ ಕೋಧೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ. ಉಪನಾಹೀತಿ ವೇರಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಲಕ್ಖಣೇನ ಉಪನಾಹೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ. ಅಹಿತಾಯ ದುಕ್ಖಾಯ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನನ್ತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಿವಾದೋ ಕಥಂ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ ಅಹಿತಾಯ ದುಕ್ಖಾಯ ಸಂವತ್ತತಿ? ಕೋಸಮ್ಬಕಕ್ಖನ್ಧಕೇ ವಿಯ ದ್ವೀಸು ಭಿಕ್ಖೂಸು ವಿವಾದಂ ಆಪನ್ನೇಸು ತಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ತೇಸಂ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾ ವಿವದನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಓವಾದಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘೋ ವಿವದತಿ. ತತೋ ತೇಸಂ ಉಪಟ್ಠಾಕಾ ವಿವದನ್ತಿ, ಅಥ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಆರಕ್ಖದೇವತಾ ¶ ದ್ವೇ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ಹೋನ್ತಿ. ತಥಾ ಧಮ್ಮವಾದೀನಂ ಆರಕ್ಖದೇವತಾ ಧಮ್ಮವಾದಿನಿಯೋ ಹೋನ್ತಿ, ಅಧಮ್ಮವಾದೀನಂ ಅಧಮ್ಮವಾದಿನಿಯೋ. ತತೋ ಆರಕ್ಖದೇವತಾನಂ ಮಿತ್ತಾ ಭುಮ್ಮದೇವತಾ ಭಿಜ್ಜನ್ತಿ. ಏವಂ ಪರಮ್ಪರಾಯ ಯಾವ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಾ ಠಪೇತ್ವಾ ಅರಿಯಸಾವಕೇ ಸಬ್ಬೇ ದೇವಮನುಸ್ಸಾ ದ್ವೇ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ಹೋನ್ತಿ. ಧಮ್ಮವಾದೀಹಿ ಪನ ಅಧಮ್ಮವಾದಿನೋವ ಬಹುತರಾ ಹೋನ್ತಿ. ತತೋ ಯಂ ಬಹುಕೇಹಿ ಗಹಿತಂ, ತಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ. ಧಮ್ಮಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಬಹುತರಾವ ಅಧಮ್ಮಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿ. ತೇ ಅಧಮ್ಮಂ ಪುರಕ್ಖತ್ವಾ ವಿಹರನ್ತಾ ಅಪಾಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ. ಏವಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಿವಾದೋ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ ಅಹಿತಾಯ ದುಕ್ಖಾಯ ಹೋತಿ. ಅಜ್ಝತ್ತಂ ವಾತಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಅಬ್ಭನ್ತರಪರಿಸಾಯ. ಬಹಿದ್ಧಾತಿ ಪರೇಸಂ ಪರಿಸಾಯ.

ಮಕ್ಖೀತಿ ಪರೇಸಂ ಗುಣಮಕ್ಖನಲಕ್ಖಣೇನ ಮಕ್ಖೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ. ಪಳಾಸೀತಿ ಯುಗಗ್ಗಾಹಲಕ್ಖಣೇನ ¶ ಪಳಾಸೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ. ಇಸ್ಸುಕೀತಿ ಪರಸ್ಸ ಸಕ್ಕಾರಾದೀನಿ ಇಸ್ಸಾಯನಲಕ್ಖಣಾಯ ಇಸ್ಸಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ. ಮಚ್ಛರೀತಿ ಆವಾಸಮಚ್ಛರಿಯಾದೀಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ. ಸಠೋತಿ ಕೇರಾಟಿಕೋ. ಮಾಯಾವೀತಿ ಕತಪಟಿಚ್ಛಾದಕೋ. ಪಾಪಿಚ್ಛೋತಿ ಅಸನ್ತಸಮ್ಭಾವನಿಚ್ಛಕೋ ದುಸ್ಸೀಲೋ. ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠೀತಿ ನತ್ಥಿಕವಾದೀ, ಅಹೇತುವಾದೀ, ಅಕಿರಿಯವಾದೀ. ಸನ್ದಿಟ್ಠಿಪರಾಮಾಸೀತಿ ಸಯಂ ದಿಟ್ಠಮೇವ ಪರಾಮಸತಿ. ಆಧಾನಗ್ಗಾಹೀತಿ ದಳ್ಹಗ್ಗಾಹೀ. ದುಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೀತಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ ಗಹಿತಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಾಪೇತುಂ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ವಟ್ಟಮೇವ ಕಥಿತಂ.

೩೭. ಸತ್ತಮೇ ¶ ವೇಳುಕಣ್ಡಕೀತಿ ವೇಳುಕಣ್ಡಕನಗರವಾಸಿನೀ. ಛಳಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತನ್ತಿ ಛಹಿ ಗುಣಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಂ. ದಕ್ಖಿಣಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತೀತಿ ದಾನಂ ದೇತಿ. ಪುಬ್ಬೇವ ದಾನಾ ಸುಮನೋತಿ ದಾನಂ ದಸ್ಸಾಮೀತಿ ಮಾಸಡ್ಢಮಾಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ¶ ಸೋಮನಸ್ಸಪ್ಪತ್ತೋ ಹೋತಿ. ಏತ್ಥ ಹಿ ಪುಬ್ಬೇಚೇತನಾ ದಸ್ಸಾಮೀತಿ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ‘‘ಇತೋ ಉಟ್ಠಿತೇನ ದಾನಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಖೇತ್ತಗ್ಗಹಣಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇನ್ತಸ್ಸ ಲಬ್ಭತಿ. ದದಂ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇತೀತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಾ ಮುಞ್ಚಚೇತನಾ ಪನ ದಾನಕಾಲೇಯೇವ ಲಬ್ಭತಿ. ದತ್ವಾ ಅತ್ತಮನೋ ಹೋತೀತಿ ಅಯಂ ಪನ ಅಪರಚೇತನಾ ಅಪರಾಪರಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತಸ್ಸ ಲಬ್ಭತಿ. ವೀತರಾಗಾತಿ ವಿಗತರಾಗಾ ಖೀಣಾಸವಾ. ರಾಗವಿನಯಾಯ ವಾ ಪಟಿಪನ್ನಾತಿ ರಾಗವಿನಯಪಟಿಪದಂ ಪಟಿಪನ್ನಾ. ಉಕ್ಕಟ್ಠದೇಸನಾ ಚೇಸಾ, ನ ಕೇವಲಂ ಪನ ಖೀಣಾಸವಾನಂ, ಅನಾಗಾಮಿ-ಸಕದಾಗಾಮಿ-ಸೋತಾಪನ್ನಾನಮ್ಪಿ ಅನ್ತಮಸೋ ತದಹುಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸ ಭಣ್ಡಗಾಹಕಸಾಮಣೇರಸ್ಸಾಪಿ ದಿನ್ನಾ ದಕ್ಖಿಣಾ ಛಳಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಾವ ಹೋತಿ. ಸೋಪಿ ಹಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗತ್ಥಮೇವ ಪಬ್ಬಜಿತೋ.

ಯಞ್ಞಸ್ಸ ಸಮ್ಪದಾತಿ ದಾನಸ್ಸ ಪರಿಪುಣ್ಣತಾ. ಸಞ್ಞತಾತಿ ಸೀಲಸಞ್ಞಮೇನ ಸಞ್ಞತಾ. ಸಯಂ ಆಚಮಯಿತ್ವಾನಾತಿ ಅತ್ತನಾವ ಹತ್ಥಪಾದೇ ಧೋವಿತ್ವಾ ಮುಖಂ ವಿಕ್ಖಾಲೇತ್ವಾ. ಸಕೇಹಿ ಪಾಣಿಭೀತಿ ಅತ್ತನೋ ಹತ್ಥೇಹಿ. ಸಯೇಹೀತಿಪಿ ಪಾಠೋ. ಸದ್ಧೋತಿ ರತನತ್ತಯಗುಣೇ ಸದ್ದಹನ್ತೋ. ಮುತ್ತೇನ ಚೇತಸಾತಿ ಲಾಭಮಚ್ಛರಿಯಾದೀಹಿ ವಿಮುತ್ತೇನ ಚಿತ್ತೇನ. ಅಬ್ಯಾಪಜ್ಝಂ ¶ ಸುಖಂ ಲೋಕನ್ತಿ ನಿದ್ದುಕ್ಖಂ ಉಳಾರಸುಖಸೋಮನಸ್ಸಂ ದೇವಲೋಕಂ.

೩೮. ಅಟ್ಠಮೇ ¶ ಅದ್ದಸಂ ವಾ ಅಸ್ಸೋಸಿಂ ವಾತಿ ಅಕ್ಖೀನಿ ಉಮ್ಮೀಲೇತ್ವಾ ಮಾ ಅದ್ದಸಂ, ಅಸುಕಸ್ಮಿಂ ನಾಮ ಠಾನೇ ವಸತೀತಿ ಮಾ ಅಸ್ಸೋಸಿಂ, ಕಥೇನ್ತಸ್ಸ ವಾ ವಚನಂ ಮಾ ಅಸ್ಸೋಸಿಂ. ಕಥಞ್ಹಿ ನಾಮಾತಿ ಕೇನ ನಾಮ ಕಾರಣೇನ. ಆರಮ್ಭಧಾತೂತಿ ಆರಭನವಸೇನ ಪವತ್ತವೀರಿಯಂ. ನಿಕ್ಕಮಧಾತೂತಿ ಕೋಸಜ್ಜತೋ ನಿಕ್ಖಮನಸಭಾವಂ ವೀರಿಯಂ. ಪರಕ್ಕಮಧಾತೂತಿ ಪರಕ್ಕಮಸಭಾವೋ. ಥಾಮಧಾತೂತಿ ಥಾಮಸಭಾವೋ. ಠಿತಿಧಾತೂತಿ ಠಿತಿಸಭಾವೋ. ಉಪಕ್ಕಮಧಾತೂತಿ ಉಪಕ್ಕಮಸಭಾವೋ. ಸಬ್ಬಂ ಚೇತಂ ತೇನ ತೇನಾಕಾರೇನ ಪವತ್ತಸ್ಸ ವೀರಿಯಸ್ಸೇವ ನಾಮಂ.

೩೯-೪೦. ನವಮೇ ಕಮ್ಮಾನನ್ತಿ ವಟ್ಟಗಾಮಿಕಮ್ಮಾನಂ. ಸಮುದಯಾಯಾತಿ ಪಿಣ್ಡಕರಣತ್ಥಾಯ. ನಿದಾನನ್ತಿ ಪಚ್ಚಯೋ. ಲೋಭಜೇನಾತಿ ಲೋಭತೋ ಜಾತೇನ. ನ ¶ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತೀತಿ ‘‘ಏವರೂಪೇನ ಕಮ್ಮೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ’’ತಿ ನ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ. ಸುಕ್ಕಪಕ್ಖೇ ಕಮ್ಮಾನನ್ತಿ ವಿವಟ್ಟಗಾಮಿಕಮ್ಮಾನಂ. ಇತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ವಟ್ಟವಿವಟ್ಟಂ ಕಥಿತಂ. ದಸಮೇ ನಿಚುಲವನೇತಿ ಮಹಾಮುಚಲಿನ್ದವನೇ. ಸದ್ಧಮ್ಮೋತಿ ಸಾಸನಸದ್ಧಮ್ಮೋ.

೪೧. ಏಕಾದಸಮೇ ಚೇತೋವಸಿಪ್ಪತ್ತೋತಿ ಚಿತ್ತವಸಿಭಾವಂ ಪತ್ತೋ. ಪಥವೀತ್ವೇವ ಅಧಿಮುಚ್ಚೇಯ್ಯಾತಿ ಥದ್ಧಾಕಾರಂ ಪಥವೀಧಾತೂತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಯ್ಯ. ಯಂ ¶ ನಿಸ್ಸಾಯಾತಿ ಯಂ ವಿಜ್ಜಮಾನಂ ಥದ್ಧಾಕಾರಂ ಪಥವೀಧಾತುಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅಮುಂ ದಾರುಕ್ಖನ್ಧಂ ಪಥವೀತ್ವೇವ ಅಧಿಮುಚ್ಚೇಯ್ಯ, ಸಾ ಏತ್ಥ ಪಥವೀಧಾತು ಅತ್ಥೀತಿ. ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಸೇಸಪದಾನಿಪಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ. ಯಥೇವ ಹಿ ತಸ್ಮಿಂ ಥದ್ಧಾಕಾರಾ ಪಥವೀಧಾತು ಅತ್ಥಿ, ಏವಂ ಯೂಸಾಕಾರಾ ಆಪೋಧಾತು, ಉಣ್ಹಾಕಾರಾ ತೇಜೋಧಾತು, ವಿತ್ಥಮ್ಭನಾಕಾರಾ ವಾಯೋಧಾತು, ರತ್ತವಣ್ಣಮ್ಹಿ ಸಾರೇ ಪದುಮಪುಪ್ಫವಣ್ಣಾ ಸುಭಧಾತು, ಪೂತಿಭೂತೇ ಚುಣ್ಣೇ ಚೇವ ಫೇಗ್ಗುಪಪಟಿಕಾಸು ಚ ಅಮನುಞ್ಞವಣ್ಣಾ ಅಸುಭಧಾತು, ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅಮುಂ ದಾರುಕ್ಖನ್ಧಂ ಅಸುಭನ್ತ್ವೇವ ಅಧಿಮುಚ್ಚೇಯ್ಯ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಯ್ಯಾತಿ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ಮಿಸ್ಸಕವಿಹಾರೋ ನಾಮ ಕಥಿತೋ.

೪೨. ದ್ವಾದಸಮೇ ¶ ಗಾಮನ್ತವಿಹಾರಿನ್ತಿ ಗಾಮನ್ತಸೇನಾಸನವಾಸಿಂ. ಸಮಾಹಿತಂ ನಿಸಿನ್ನನ್ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಗಾಮನ್ತಸೇನಾಸನೇ ಸಮಾಧಿಂ ಅಪ್ಪೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಂ. ಇದಾನಿಮನ್ತಿ ಇದಾನಿ ಇಮಂ. ಸಮಾಧಿಮ್ಹಾ ಚಾವೇಸ್ಸತೀತಿ ಸಮಾಧಿತೋ ಉಟ್ಠಾಪೇಸ್ಸತಿ. ನ ಅತ್ತಮನೋ ಹೋಮೀತಿ ನ ಸಕಮನೋ ಹೋಮಿ. ಪಚಲಾಯಮಾನನ್ತಿ ನಿದ್ದಾಯಮಾನಂ. ಏಕತ್ತನ್ತಿ ಏಕಸಭಾವಂ, ಏಕಗ್ಗತಾಭೂತಂ ಅರಞ್ಞಸಞ್ಞಂಯೇವ ಚಿತ್ತೇ ಕರಿಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅನುರಕ್ಖಿಸ್ಸತೀತಿ ಅನುಗ್ಗಣ್ಹಿಸ್ಸತಿ. ಅವಿಮುತ್ತಂ ವಾ ಚಿತ್ತಂ ವಿಮೋಚೇಸ್ಸತೀತಿ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಅವಿಮುತ್ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಇದಾನಿ ಪಞ್ಚಹಿ ವಿಮುತ್ತೀಹಿ ವಿಮೋಚಯಿಸ್ಸತಿ. ರಿಞ್ಚತೀತಿ ವಜ್ಜೇತಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಿ. ಪಟಿಪಣಾಮೇತ್ವಾತಿ ¶ ಪನುದಿತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ. ಉಚ್ಚಾರಪಸ್ಸಾವಕಮ್ಮಾಯಾತಿ ಉಚ್ಚಾರಪಸ್ಸಾವಕರಣತ್ಥಾಯ. ಇಮಿನಾ ಏತ್ತಕೇನ ಠಾನೇನ ಸತ್ಥಾರಾ ಅರಞ್ಞಸೇನಾಸನಸ್ಸ ವಣ್ಣೋ ಕಥಿತೋ. ಸುತ್ತಸ್ಸ ಪನ ಪಠಮಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಮೇವಾತಿ.

೪೩. ಪಞ್ಚಮಸ್ಸ ¶ ಪಠಮೇ ಆಯಸ್ಮತಾ ಆನನ್ದೇನ ಸದ್ಧಿನ್ತಿ ಇದಂ ‘‘ಆಯಾಮಾನನ್ದಾ’’ತಿ ಥೇರಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ಗತತ್ತಾ ವುತ್ತಂ, ಸತ್ಥಾ ಪನ ಅನೂನೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹಿ ಪರಿವುತೋ ತತ್ಥ ಅಗಮಾಸೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ತೇನುಪಸಙ್ಕಮೀತಿ ತೇಹೇವ ಪಞ್ಚಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹಿ ಪರಿವುತೋ ಉಪಸಙ್ಕಮಿ. ಪರಿಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾತಿ ವೋಹಾರವಚನಮೇತಂ, ನ್ಹಾಯಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪುಬ್ಬಾಪಯಮಾನೋತಿ ರತ್ತದುಪಟ್ಟಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಚೀವರಂ ದ್ವೀಹಿ ಹತ್ಥೇಹಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಿಮಲೋಕಧಾತುಂ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ಕತ್ವಾ ಪುರತ್ಥಿಮಲೋಕಧಾತುಂ ಅಭಿಮುಖೋ ವೋದಕಭಾವೇನ ಗತ್ತಾನಿ ಪುಬ್ಬಸದಿಸಾನಿ ಕುರುಮಾನೋ ಅಟ್ಠಾಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋಪಿ ತೇನ ತೇನ ಠಾನೇನ ಓತರಿತ್ವಾ ನ್ಹತ್ವಾ ಪಚ್ಚುತ್ತರಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂಯೇವ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಇತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ¶ ಆಕಾಸತೋ ಪತಮಾನಂ ರತ್ತಸುವಣ್ಣಕುಣ್ಡಲಂ ವಿಯ ಸೂರಿಯೋ ಪಚ್ಛಿಮಲೋಕಧಾತುಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ, ಪರಿಸುದ್ಧರಜತಮಣ್ಡಲೋ ವಿಯ ಪಾಚೀನಲೋಕಧಾತುತೋ ಚನ್ದೋ ಅಬ್ಭುಗ್ಗಞ್ಛಿ, ಮಜ್ಝಟ್ಠಾನೇಪಿ ಪಞ್ಚಭಿಕ್ಖುಸತಪರಿವಾರೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಛಬ್ಬಣ್ಣಬುದ್ಧರಸ್ಮಿಯೋ ¶ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಪುಬ್ಬಕೋಟ್ಠಕನದೀತೀರೇ ಲೋಕಂ ಅಲಙ್ಕುರುಮಾನೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ.

ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ…ಪೇ… ಸೇತೋ ನಾಮ ನಾಗೋತಿ ಸೇತವಣ್ಣತಾಯ ಏವಂ ಲದ್ಧನಾಮೋ ಹತ್ಥಿನಾಗೋ. ಮಹಾತೂರಿಯತಾಳಿತವಾದಿತೇನಾತಿ ಮಹನ್ತೇನ ತೂರಿಯತಾಳಿತವಾದಿತೇನ. ತತ್ಥ ಪಠಮಂ ಸಙ್ಘಟ್ಟನಂ ತಾಳಿತಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ತತೋ ಪರಂ ವಾದಿತಂ. ಜನೋತಿ ಹತ್ಥಿದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಸನ್ನಿಪತಿತಮಹಾಜನೋ. ದಿಸ್ವಾ ಏವಮಾಹಾತಿ ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಾನಿ ಘಂಸಿತ್ವಾ ನ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ಉತ್ತಾರೇತ್ವಾ ಬಹಿತೀರೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಗತ್ತಾನಿ ವೋದಕಾನಿ ಕತ್ವಾ ಹತ್ಥಾಲಙ್ಕಾರೇನ ಅಲಙ್ಕತಂ ತಂ ಮಹಾನಾಗಂ ದಿಸ್ವಾ ಇದಂ ‘‘ಅಭಿರೂಪೋ ವತ, ಭೋ’’ತಿ ಪಸಂಸಾವಚನಮಾಹ. ಕಾಯುಪಪನ್ನೋತಿ ಸರೀರಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಉಪಪನ್ನೋ, ಪರಿಪುಣ್ಣಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಆಯಸ್ಮಾ ಉದಾಯೀತಿ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಪ್ಪತ್ತೋ ಕಾಳುದಾಯಿತ್ಥೇರೋ. ಏತದವೋಚಾತಿ ತಂ ಮಹಾಜನಂ ಹತ್ಥಿಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ಭಣನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಜನೋ ಅಹೇತುಕಪಟಿಸನ್ಧಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಹತ್ಥಿನೋ ವಣ್ಣಂ ಕಥೇತಿ, ನ ಬುದ್ಧಹತ್ಥಿಸ್ಸ. ಅಹಂ ದಾನಿ ಇಮಿನಾ ಹತ್ಥಿನಾಗೇನ ಉಪಮಂ ಕತ್ವಾ ಬುದ್ಧನಾಗಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ¶ ಕಥೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಏತಂ ‘‘ಹತ್ಥಿಮೇವ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ’’ತಿಆದಿವಚನಂ ಅವೋಚ. ತತ್ಥ ಮಹನ್ತನ್ತಿ ಆರೋಹಸಮ್ಪನ್ನಂ. ಬ್ರಹನ್ತನ್ತಿ ಪರಿಣಾಹಸಮ್ಪನ್ನಂ. ಏವಮಾಹಾತಿ ಏವಂ ವದತಿ. ಅಥ ಭಗವಾ ಯಸ್ಮಾ ಅಯಂ ನಾಗಸದ್ದೋ ಹತ್ಥಿಮ್ಹಿಚೇವ ಅಸ್ಸಗೋಣಉರಗರುಕ್ಖಮನುಸ್ಸೇಸು ಚಾಪಿ ಪವತ್ತತಿ, ತಸ್ಮಾ ಹತ್ಥಿಮ್ಪಿ ಖೋತಿಆದಿಮಾಹ.

ಆಗುನ್ತಿ ¶ ಪಾಪಕಂ ಲಾಮಕಂ ಅಕುಸಲಧಮ್ಮಂ. ತಮಹಂ ನಾಗೋತಿ ಬ್ರೂಮೀತಿ ತಂ ಅಹಂ ಇಮೇಹಿ ತೀಹಿ ದ್ವಾರೇಹಿ ದಸನ್ನಂ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಾನಂ ದ್ವಾದಸನ್ನಞ್ಚ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತಾನಂ ಅಕರಣತೋ ನಾಗೋತಿ ವದಾಮಿ. ಅಯಞ್ಹಿ ನ ಆಗುಂ ಕರೋತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಅತ್ಥೇನ ನಾಗೋ. ಇಮಾಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ಅನುಮೋದಾಮೀತಿ ಇಮಾಹಿ ಚತುಸಟ್ಠಿಪದಾಹಿ ಸೋಳಸಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ಅನುಮೋದಾಮಿ ಅಭಿನನ್ದಾಮಿ.

ಮನುಸ್ಸಭೂತನ್ತಿ ದೇವಾದಿಭಾವಂ ಅನುಪಗನ್ತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸಮೇವ ಭೂತಂ. ಅತ್ತದನ್ತನ್ತಿ ಅತ್ತನಾಯೇವ ದನ್ತಂ, ನ ಅಞ್ಞೇಹಿ ದಮಥಂ ಉಪನೀತಂ. ಭಗವಾ ಹಿ ಅತ್ತನಾ ಉಪ್ಪಾದಿತೇನೇವ ಮಗ್ಗದಮಥೇನ ಚಕ್ಖುತೋಪಿ ದನ್ತೋ, ಸೋತತೋಪಿ, ಘಾನತೋಪಿ, ಜಿವ್ಹಾತೋಪಿ, ಕಾಯತೋಪಿ, ಮನತೋಪೀತಿ ಇಮೇಸು ಛಸು ಠಾನೇಸು ದನ್ತೋ ಸನ್ತೋ ನಿಬ್ಬುತೋ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋ. ತೇನಾಹ – ‘‘ಅತ್ತದನ್ತ’’ನ್ತಿ. ಸಮಾಹಿತನ್ತಿ ದುವಿಧೇನಾಪಿ ಸಮಾಧಿನಾ ಸಮಾಹಿತಂ. ¶ ಇರಿಯಮಾನನ್ತಿ ವಿಹರಮಾನಂ. ಬ್ರಹ್ಮಪಥೇತಿ ಸೇಟ್ಠಪಥೇ, ಅಮತಪಥೇ, ನಿಬ್ಬಾನಪಥೇ. ಚಿತ್ತಸ್ಸೂಪಸಮೇ ರತನ್ತಿ ಪಠಮಜ್ಝಾನೇನ ಪಞ್ಚ ನೀವರಣಾನಿ ವೂಪಸಮೇತ್ವಾ, ದುತಿಯಜ್ಝಾನೇನ ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರೇ, ತತಿಯಜ್ಝಾನೇನ ಪೀತಿಂ, ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನೇನ ಸುಖದುಕ್ಖಂ ವೂಪಸಮೇತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಚಿತ್ತಸ್ಸೂಪಸಮೇ ರತಂ ಅಭಿರತಂ.

ನಮಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಕಾಯೇನ ನಮಸ್ಸನ್ತಿ, ವಾಚಾಯ ನಮಸ್ಸನ್ತಿ, ಮನಸಾ ನಮಸ್ಸನ್ತಿ, ಧಮ್ಮಾನುಧಮ್ಮಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ನಮಸ್ಸನ್ತಿ, ಸಕ್ಕರೋನ್ತಿ ಗರುಂ ಕರೋನ್ತಿ. ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಾನಪಾರಗುನ್ತಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಖನ್ಧಾಯತನಧಾತುಧಮ್ಮಾನಂ ಅಭಿಞ್ಞಾಪಾರಗೂ, ಪರಿಞ್ಞಾಪಾರಗೂ, ಪಹಾನಪಾರಗೂ, ಭಾವನಾಪಾರಗೂ, ಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಪಾರಗೂ, ಸಮಾಪತ್ತಿಪಾರಗೂತಿ ಛಬ್ಬಿಧೇನ ಪಾರಗಮನೇನ ಪಾರಗತಂ ಪಾರಪ್ಪತ್ತಂ ಮತ್ಥಕಪ್ಪತ್ತಂ. ದೇವಾಪಿ ತಂ ನಮಸ್ಸನ್ತೀತಿ ದುಕ್ಖಪ್ಪತ್ತಾ ಸುಬ್ರಹ್ಮದೇವಪುತ್ತಾದಯೋ ¶ ಸುಖಪ್ಪತ್ತಾ ಚ ಸಬ್ಬೇವ ದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳವಾಸಿನೋ ದೇವಾಪಿ ತುಮ್ಹೇ ನಮಸ್ಸನ್ತಿ. ಇತಿ ಮೇ ಅರಹತೋ ಸುತನ್ತಿ ಇತಿ ಮಯಾ ಚತೂಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಅರಹಾತಿ ಲದ್ಧವೋಹಾರಾನಂ ತುಮ್ಹಾಕಂಯೇವ ಸನ್ತಿಕೇ ಸುತನ್ತಿ ದೀಪೇತಿ.

ಸಬ್ಬಸಂಯೋಜನಾತೀತನ್ತಿ ¶ ಸಬ್ಬಾನಿ ದಸವಿಧಸಂಯೋಜನಾನಿ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಂ. ವನಾ ನಿಬ್ಬನಮಾಗತನ್ತಿ ಕಿಲೇಸವನತೋ ನಿಬ್ಬನಂ ಕಿಲೇಸವನರಹಿತಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಆಗತಂ ಸಮ್ಪತ್ತಂ. ಕಾಮೇಹಿ ನೇಕ್ಖಮ್ಮರತನ್ತಿ ದುವಿಧೇಹಿ ಕಾಮೇಹಿ ನಿಕ್ಖನ್ತತ್ತಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಚತ್ತಾರೋ ಚ ಅರಿಯಮಗ್ಗಾ ಕಾಮೇಹಿ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಂ ನಾಮ, ತತ್ಥ ರತಂ ಅಭಿರತಂ. ಮುತ್ತಂ ಸೇಲಾವ ಕಞ್ಚನನ್ತಿ ಸೇಲಧಾತುತೋ ಮುತ್ತಂ ಕಞ್ಚನಸದಿಸಂ.

ಸಬ್ಬೇ ಅಚ್ಚರುಚೀತಿ ಸಬ್ಬಸತ್ತೇ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪವತ್ತರುಚಿ. ಅಟ್ಠಮಕಞ್ಹಿ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪವತ್ತರುಚಿತಾಯ ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಅಚ್ಚರುಚಿ ನಾಮ, ಸೋತಾಪನ್ನಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪವತ್ತರುಚಿತಾಯ ಸಕದಾಗಾಮೀ…ಪೇ… ಖೀಣಾಸವಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪವತ್ತರುಚಿತಾಯ ಪಚ್ಚೇಕಸಮ್ಬುದ್ಧೋ, ಪಚ್ಚೇಕಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪವತ್ತರುಚಿತಾಯ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಅಚ್ಚರುಚಿ ನಾಮ. ಹಿಮವಾವಞ್ಞೇ ಸಿಲುಚ್ಚಯೇತಿ ಯಥಾ ಹಿಮವಾ ಪಬ್ಬತರಾಜಾ ಅಞ್ಞೇ ಪಬ್ಬತೇ ಅತಿರೋಚತಿ, ಏವಂ ಅತಿರೋಚತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಚ್ಚನಾಮೋತಿ ತಚ್ಛನಾಮೋ ಭೂತನಾಮೋ ಆಗುಂ ಅಕರಣೇನೇವ ನಾಗೋತಿ ಏವಂ ಅವಿತಥನಾಮೋ.

ಸೋರಚ್ಚನ್ತಿ ಸುಚಿಸೀಲಂ. ಅವಿಹಿಂಸಾತಿ ಕರುಣಾ ಚ ಕರುಣಾಪುಬ್ಬಭಾಗೋ ಚ. ಪಾದಾ ನಾಗಸ್ಸ ತೇ ದುವೇತಿ ತೇ ಬುದ್ಧನಾಗಸ್ಸ ದುವೇ ಪುರಿಮಪಾದಾ.

ತಪೋತಿ ¶ ¶ ಧುತಸಮಾದಾನಂ. ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗಸೀಲಂ. ಚರಣಾ ನಾಗಸ್ಸ ತ್ಯಾಪರೇತಿ ತೇ ಬುದ್ಧನಾಗಸ್ಸ ಅಪರೇ ದ್ವೇ ಪಚ್ಛಿಮಪಾದಾ. ಸದ್ಧಾಹತ್ಥೋತಿ ಸದ್ಧಾಮಯಾಯ ಸೋಣ್ಡಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ. ಉಪೇಕ್ಖಾಸೇತದನ್ತವಾತಿ ಛಳಙ್ಗುಪೇಕ್ಖಾಮಯೇಹಿ ಸೇತದನ್ತೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ.

ಸತಿ ಗೀವಾತಿ ಯಥಾ ನಾಗಸ್ಸ ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಸ್ಮಿಂ ಸಿರಾಜಾಲಾನಂ ಗೀವಾ ಪತಿಟ್ಠಾ, ಏವಂ ಬುದ್ಧನಾಗಸ್ಸ ಸೋರಚ್ಚಾದೀನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಸತಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಸತಿ ಗೀವಾ’’ತಿ. ಸಿರೋ ಪಞ್ಞಾತಿ ಯಥಾ ಹತ್ಥಿನಾಗಸ್ಸ ಸಿರೋ ಉತ್ತಮಙ್ಗೋ, ಏವಂ ಬುದ್ಧನಾಗಸ್ಸ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞಾಣಂ. ತೇನ ಹಿ ಸೋ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮೇ ಜಾನಾತಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಸಿರೋ ಪಞ್ಞಾ’’ತಿ. ವೀಮಂಸಾ ಧಮ್ಮಚಿನ್ತನಾತಿ ಯಥಾ ಹತ್ಥಿನಾಗಸ್ಸ ಅಗ್ಗಸೋಣ್ಡೋ ವೀಮಂಸಾ ನಾಮ ಹೋತಿ. ಸೋ ತಾಯ ಥದ್ಧಮುದುಕಂ ಖಾದಿತಬ್ಬಾಖಾದಿತಬ್ಬಞ್ಚ ವೀಮಂಸತಿ, ತತೋ ಪಹಾತಬ್ಬಂ ಪಜಹತಿ, ಆದಾತಬ್ಬಂ ಆದಿಯತಿ, ಏವಮೇವ ಬುದ್ಧನಾಗಸ್ಸ ಧಮ್ಮಕೋಟ್ಠಾಸಪರಿಚ್ಛೇದಕಞಾಣಸಙ್ಖಾತಾ ಧಮ್ಮಚಿನ್ತನಾ ವೀಮಂಸಾ. ತೇನ ಹಿ ಞಾಣೇನ ಸೋ ಭಬ್ಬಾಭಬ್ಬೇ ಜಾನಾತಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ವೀಮಂಸಾ ಧಮ್ಮಚಿನ್ತನಾ’’ತಿ ¶ . ಧಮ್ಮಕುಚ್ಛಿಸಮಾತಪೋತಿ ಧಮ್ಮೋ ವುಚ್ಚತಿ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಸಮಾಧಿ, ಕುಚ್ಛಿಯೇವ ಸಮಾತಪೋ ಕುಚ್ಛಿಸಮಾತಪೋ. ಸಮಾತಪೋ ನಾಮ ಸಮಾತಪನಟ್ಠಾನಂ. ಧಮ್ಮೋ ಕುಚ್ಛಿಸಮಾತಪೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಧಮ್ಮಕುಚ್ಛಿಸಮಾತಪೋ. ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಸಮಾಧಿಸ್ಮಿಂ ಠಿತಸ್ಸ ಹಿ ತೇ ತೇ ಇದ್ಧಿವಿಧಾದಿಧಮ್ಮಾ ಇಜ್ಝನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಕುಚ್ಛಿಸಮಾತಪೋತಿ ವುತ್ತೋ. ವಿವೇಕೋತಿ ¶ ಕಾಯಚಿತ್ತಉಪಧಿವಿವೇಕೋ. ಯಥಾ ನಾಗಸ್ಸ ವಾಲಧಿ ಮಕ್ಖಿಕಾ ವಾರೇತಿ, ಏವಂ ತಥಾಗತಸ್ಸ ವಿವೇಕೋ ಗಹಟ್ಠಪಬ್ಬಜಿತೇ ವಾರೇತಿ. ತಸ್ಮಾ ಸೋ ವಾಲಧೀತಿ ವುತ್ತೋ.

ಝಾಯೀತಿ ದುವಿಧೇನ ಝಾನೇನ ಝಾಯೀ. ಅಸ್ಸಾಸರತೋತಿ ನಾಗಸ್ಸ ಹಿ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ ವಿಯ ಬುದ್ಧನಾಗಸ್ಸ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿ, ತತ್ಥ ರತೋ, ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೇಹಿ ವಿಯ ತಾಯ ವಿನಾ ನ ವತ್ತತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಬ್ಬತ್ಥ ಸಂವುತೋತಿ ಸಬ್ಬದ್ವಾರೇಸು ಸಂವುತೋ. ಅನವಜ್ಜಾನೀತಿ ಸಮ್ಮಾಆಜೀವೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಭೋಜನಾನಿ. ಸಾವಜ್ಜಾನೀತಿ ಪಞ್ಚವಿಧಮಿಚ್ಛಾಜೀವವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಭೋಜನಾನಿ.

ಅಣುಂಥೂಲನ್ತಿ ಖುದ್ದಕಞ್ಚ ಮಹನ್ತಞ್ಚ. ಸಬ್ಬಂ ಛೇತ್ವಾನ ಬನ್ಧನನ್ತಿ ಸಬ್ಬಂ ದಸವಿಧಮ್ಪಿ ಸಂಯೋಜನಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾನ. ನುಪಲಿಪ್ಪತಿ ಲೋಕೇನಾತಿ ಲೋಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ತಣ್ಹಾಮಾನದಿಟ್ಠಿಲೇಪೇಹಿ ನ ಲಿಪ್ಪತಿ. ಮಹಾಗಿನೀತಿ ಮಹಾಅಗ್ಗಿ. ವಿಞ್ಞೂಹಿ ದೇಸಿತಾತಿ ಇಧ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಪ್ಪತ್ತೋ ಕಾಳುದಾಯಿತ್ಥೇರೋವ ವಿಞ್ಞೂ ಪಣ್ಡಿತೋ, ತೇನ ದೇಸಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಿಞ್ಞಸ್ಸನ್ತಿ ಮಹಾನಾಗಾ, ನಾಗಂ ನಾಗೇನ ದೇಸಿತನ್ತಿ ಉದಾಯಿತ್ಥೇರನಾಗೇನ ದೇಸಿತಂ ಬುದ್ಧನಾಗಂ ಇತರೇ ಖೀಣಾಸವಾ ನಾಗಾ ವಿಜಾನಿಸ್ಸನ್ತಿ.

ಸರೀರಂ ¶ ವಿಜಹಂ ನಾಗೋ, ಪರಿನಿಬ್ಬಿಸ್ಸತೀತಿ ಬೋಧಿಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ಕಿಲೇಸಪರಿನಿಬ್ಬಾನೇನ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋ, ಯಮಕಸಾಲನ್ತರೇ ಅನುಪಾದಿಸೇಸಾಯ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಯಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿಸ್ಸತಿ. ಏವಂ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಪ್ಪತ್ತೋ ಉದಾಯಿತ್ಥೇರೋ ಸೋಳಸಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ಚತುಸಟ್ಠಿಯಾ ಪದೇಹಿ ದಸಬಲಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ಕಥೇನ್ತೋ ದೇಸನಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ ¶ . ಭಗವಾ ಅನುಮೋದಿ. ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಚತುರಾಸೀತಿಪಾಣಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅಮತಪಾನಂ ಪಿವಿಂಸೂತಿ.

೪೪. ದುತಿಯೇ ಕಥಂ ಕಥಂ ನಾಮಾತಿ ಕೇನ ಕೇನ ಕಾರಣೇನ. ಅಞ್ಞೇಯ್ಯೋತಿ ಆಜಾನಿತಬ್ಬೋ. ಯತ್ರ ಹಿ ನಾಮಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ನಾಮ ಧಮ್ಮೇ. ಸಮಸಮಗತಿಕಾತಿ ¶ ಸಮಭಾವೇನೇವ ಸಮಗತಿಕಾ. ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಜಾತಾ. ಸಕದಾಗಾಮಿಪತ್ತೋ ತುಸಿತಂ ಕಾಯಂ ಉಪಪನ್ನೋತಿ ಸಕದಾಗಾಮಿಪುಗ್ಗಲೋ ಹುತ್ವಾ ತುಸಿತಭವನೇಯೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ. ಕಥಂ ಕಥಂ ನಾಮಾತಿ ಕೇನ ಕೇನ ನು ಖೋ ಕಾರಣೇನ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಜಾನಿತ್ವಾ ದೇಸಿತೋ, ಉದಾಹು ಅಜಾನಿತ್ವಾತಿ. ಥೇರೋ ಕಾರಣಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ಏವಂ ಖೋ ಪನೇತಂ ಭಗಿನಿ ಭಗವತಾ ಬ್ಯಾಕತನ್ತಿ ಆಹ.

ಅಮ್ಮಕಾ ಅಮ್ಮಕಪಞ್ಞಾತಿ ಇತ್ಥೀ ಹುತ್ವಾ ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞಾಯ ಏವ ಸಮನ್ನಾಗತಾ. ಕೇ ಚ ಪುರಿಸಪುಗ್ಗಲಪರೋಪರಿಯಞಾಣೇತಿ ಏತ್ಥ ಪುರಿಸಪುಗ್ಗಲಪರೋಪರಿಯಞಾಣಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪುರಿಸಪುಗ್ಗಲಾನಂ ತಿಕ್ಖಮುದುವಸೇನ ಇನ್ದ್ರಿಯಪರೋಪರಿಯಞಾಣಂ. ತಸ್ಮಾ ಕಾ ಚ ಬಾಲಾ ಮಿಗಸಾಲಾ, ಕೇ ಚ ಪುರಿಸಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಪರೋಪರಿಯಞಾಣೇ ಅಪ್ಪಟಿಹತವಿಸಯಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾ, ಉಭಯಮೇತಂ ದೂರೇ ಸುವಿದೂರೇತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ.

ಇದಾನಿ ಮಿಗಸಾಲಾಯ ಅತ್ತನೋ ದೂರಭಾವಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಛಯಿಮೇ, ಆನನ್ದಾತಿಆದಿಮಾಹ. ಸೋರತೋ ಹೋತೀತಿ ಪಾಪತೋ ಸುಟ್ಠು ಓರತೋ ವಿರತೋ ಹೋತಿ. ಸುರತೋತಿಪಿ ಪಾಠೋ. ಅಭಿನನ್ದನ್ತಿ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ಏಕತ್ತವಾಸೇನಾತಿ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕತೋವಾಸೇನ ¶ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ಅಭಿನನ್ದನ್ತಿ ತುಸ್ಸನ್ತಿ. ಏಕನ್ತವಾಸೇನಾತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಸತತವಾಸೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸವನೇನಪಿ ಅಕತಂ ಹೋತೀತಿ ಸೋತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ಅಸುತಂ ಹೋತಿ. ಬಾಹುಸಚ್ಚೇನಪಿ ಅಕತಂ ಹೋತೀತಿ ಏತ್ಥ ಬಾಹುಸಚ್ಚಂ ವುಚ್ಚತಿ ವೀರಿಯಂ, ವೀರಿಯೇನ ಕತ್ತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ಅಕತಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ದಿಟ್ಠಿಯಾಪಿ ಅಪ್ಪಟಿವಿದ್ಧಂ ಹೋತೀತಿ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತಬ್ಬಂ ಅಪ್ಪಟಿವಿದ್ಧಂ ¶ ಹೋತಿ. ಸಾಮಾಯಿಕಮ್ಪಿ ವಿಮುತ್ತಿಂ ನ ಲಭತೀತಿ ಕಾಲಾನುಕಾಲಂ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪೀತಿಪಾಮೋಜ್ಜಂ ನ ಲಭತಿ. ಹಾನಗಾಮೀಯೇವ ಹೋತೀತಿ ಪರಿಹಾನಿಮೇವ ಗಚ್ಛತಿ.

ಪಮಾಣಿಕಾತಿ ಪುಗ್ಗಲೇಸು ಪಮಾಣಗ್ಗಾಹಕಾ. ಪಮಿನನ್ತೀತಿ ಪಮೇತುಂ ತುಲೇತುಂ ಆರಭನ್ತಿ. ಏಕೋ ಹೀನೋತಿ ಏಕೋ ಗುಣೇಹಿ ಹೀನೋ. ಏಕೋ ಪಣೀತೋತಿ ಏಕೋ ಗುಣೇಹಿ ಪಣೀತೋ. ತಂ ಹೀತಿ ತಂ ಪಮಾಣಕರಣಂ.

ಅಭಿಕ್ಕನ್ತತರೋತಿ ಸುನ್ದರತರೋ. ಪಣೀತತರೋತಿ ಉತ್ತಮತರೋ. ಧಮ್ಮಸೋತೋ ನಿಬ್ಬಹತೀತಿ ಸೂರಂ ಹುತ್ವಾ ಪವತ್ತಮಾನವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ ನಿಬ್ಬಹತಿ, ಅರಿಯಭೂಮಿಂ ¶ ಸಮ್ಪಾಪೇತಿ. ತದನ್ತರಂ ಕೋ ಜಾನೇಯ್ಯಾತಿ ತಂ ಅನ್ತರಂ ತಂ ಕಾರಣಂ ಅಞ್ಞತ್ರ ತಥಾಗತೇನ ಕೋ ಜಾನೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಕೋಧಮಾನೋತಿ ಕೋಧೋ ಚ ಮಾನೋ ಚ. ಲೋಭಧಮ್ಮಾತಿ ಲೋಭೋಯೇವ. ವಚೀಸಙ್ಖಾರಾತಿ ಆಲಾಪಸಲ್ಲಾಪವಸೇನ ವಚನಾನೇವ. ಯೋ ವಾ ಪನಸ್ಸ ಮಾದಿಸೋತಿ ಯೋ ವಾ ಪನ ಅಞ್ಞೋಪಿ ಮಯಾ ಸದಿಸೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋಯೇವ ¶ ಅಸ್ಸ, ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೇಸು ಪಮಾಣಂ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಖಞ್ಞತೀತಿ ಗುಣಖಣನಂ ಪಾಪುಣಾತಿ. ಇಮೇ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಛ ಪುಗ್ಗಲಾತಿ ದ್ವೇ ಸೋರತಾ, ದ್ವೇ ಅಧಿಗತಕೋಧಮಾನಲೋಭಧಮ್ಮಾ, ದ್ವೇ ಅಧಿಗತಕೋಧಮಾನವಚೀಸಙ್ಖಾರಾತಿ ಇಮೇ ಛ ಪುಗ್ಗಲಾ. ಗತಿನ್ತಿ ಞಾಣಗತಿಂ. ಏಕಙ್ಗಹೀನಾತಿ ಏಕೇಕೇನ ಗುಣಙ್ಗೇನ ಹೀನಾ. ಪೂರಣೋ ಸೀಲೇನ ವಿಸೇಸೀ ಅಹೋಸಿ, ಇಸಿದತ್ತೋ ಪಞ್ಞಾಯ. ಪೂರಣಸ್ಸ ಸೀಲಂ ಇಸಿದತ್ತಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾಠಾನೇ ಠಿತಂ, ಇಸಿದತ್ತಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾ ಪೂರಣಸ್ಸ ಸೀಲಟ್ಠಾನೇ ಠಿತಾತಿ.

೪೫. ತತಿಯೇ ದಾಲಿದ್ದಿಯನ್ತಿ ದಲಿದ್ದಭಾವೋ. ಕಾಮಭೋಗಿನೋತಿ ಕಾಮೇ ಭುಞ್ಜನಕಸತ್ತಸ್ಸ. ಅಸ್ಸಕೋತಿ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕೇನ ರಹಿತೋ. ಅನಾಳ್ಹಿಕೋತಿ ನ ಅಡ್ಢೋ. ಇಣಂ ಆದಿಯತೀತಿ ಜೀವಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಇಣಂ ಆದಿಯತಿ. ವಡ್ಢಿಂ ಪಟಿಸ್ಸುಣಾತೀತಿ ದಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ವಡ್ಢಿಂ ದಸ್ಸಾಮೀತಿ ಪಟಿಜಾನಾತಿ. ಅನುಚರನ್ತಿಪಿ ನನ್ತಿ ಪರಿಸಮಜ್ಝಗಣಮಜ್ಝಾದೀಸು ಆತಪಠಪನಪಂಸುಓಕಿರಣಾದೀಹಿ ವಿಪ್ಪಕಾರಂ ಪಾಪೇನ್ತೋ ಪಚ್ಛತೋ ಪಚ್ಛತೋ ಅನುಬನ್ಧನ್ತಿ. ಸದ್ಧಾ ನತ್ಥೀತಿ ಓಕಪ್ಪನಕಸದ್ಧಾಮತ್ತಕಮ್ಪಿ ನತ್ಥಿ. ಹಿರೀ ನತ್ಥೀತಿ ಹಿರೀಯನಾಕಾರಮತ್ತಕಮ್ಪಿ ನತ್ಥಿ. ಓತ್ತಪ್ಪಂ ¶ ನತ್ಥೀತಿ ಭಾಯನಾಕಾರಮತ್ತಕಮ್ಪಿ ನತ್ಥಿ. ವೀರಿಯಂ ನತ್ಥೀತಿ ಕಾಯಿಕವೀರಿಯಮತ್ತಕಮ್ಪಿ ನತ್ಥಿ. ಪಞ್ಞಾ ನತ್ಥೀತಿ ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಪಞ್ಞಾಮತ್ತಕಮ್ಪಿ ¶ ನತ್ಥಿ. ಇಣಾದಾನಸ್ಮಿಂ ವದಾಮೀತಿ ಇಣಗ್ಗಹಣಂ ವದಾಮಿ. ಮಾ ಮಂ ಜಞ್ಞೂತಿ ಮಾ ಮಂ ಜಾನಾತು.

ದಾಲಿದ್ದಿಯಂ ದುಕ್ಖನ್ತಿ ಧನದಲಿದ್ದಭಾವೋ ದುಕ್ಖಂ. ಕಾಮಲಾಭಾಭಿಜಪ್ಪಿನನ್ತಿ ಕಾಮಲಾಭಂ ಪತ್ಥೇನ್ತಾನಂ. ಪಾಪಕಮ್ಮವಿನಿಬ್ಬಯೋತಿ ಪಾಪಕಮ್ಮವಡ್ಢಕೋ. ಸಂಸಪ್ಪತೀತಿ ಪರಿಪ್ಫನ್ದತಿ. ಜಾನನ್ತಿ ಜಾನನ್ತೋ. ಯಸ್ಸ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಜಾತಿ ಯೇ ಅಸ್ಸ ¶ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರತೋ ಜಾತಾ. ಯೋನಿಮಞ್ಞತರನ್ತಿ ಏಕಂ ತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿಂ. ದದಂ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದಯನ್ತಿ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇನ್ತೋ ದದಮಾನೋ.

ಕಟಗ್ಗಾಹೋತಿ ಜಯಗ್ಗಾಹೋ, ಅನಪರಾಧಗ್ಗಾಹೋ ಹೋತಿ. ಘರಮೇಸಿನೋತಿ ಘರಾವಾಸಂ ಪರಿಯೇಸನ್ತಸ್ಸ ವಸಮಾನಸ್ಸ ವಾ. ಚಾಗೋ ಪುಞ್ಞಂ ಪವಡ್ಢತೀತಿ ಚಾಗೋತಿ ಸಙ್ಖಂ ಗತಂ ಪುಞ್ಞಂ ವಡ್ಢತಿ. ಚಾಗಾ ಪುಞ್ಞನ್ತಿ ವಾ ಪಾಠೋ. ಪತಿಟ್ಠಿತಾತಿ ಪತಿಟ್ಠಿತಸದ್ಧಾ ನಾಮ ಸೋತಾಪನ್ನಸ್ಸ ಸದ್ಧಾ. ಹಿರಿಮನೋತಿ ಹಿರಿಸಮ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತೋ. ನಿರಾಮಿಸಂ ಸುಖನ್ತಿ ತೀಣಿ ಝಾನಾನಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಸುಖಂ. ಉಪೇಕ್ಖನ್ತಿ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನುಪೇಕ್ಖಂ. ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋತಿ ಪರಿಪುಣ್ಣಪಗ್ಗಹಿತವೀರಿಯೋ. ಝಾನಾನಿ ¶ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜಾತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಝಾನಾನಿ ಪತ್ವಾ. ಏಕೋದಿ ನಿಪಕೋ ಸತೋತಿ ಏಕಗ್ಗಚಿತ್ತೋ ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಞಾಣಸತೀಹಿ ಚ ಸಮನ್ನಾಗತೋ.

ಏವಂ ಞತ್ವಾ ಯಥಾಭೂತನ್ತಿ ಏವಂ ಏತ್ತಕಂ ಕಾರಣಂ ಯಥಾಸಭಾವಂ ಜಾನಿತ್ವಾ. ಸಬ್ಬಸಂಯೋಜನಕ್ಖಯೇತಿ ನಿಬ್ಬಾನೇ. ಸಬ್ಬಸೋತಿ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ. ಅನುಪಾದಾಯಾತಿ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ. ಸಮ್ಮಾ ಚಿತ್ತಂ ವಿಮುಚ್ಚತೀತಿ ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಸಬ್ಬಸಂಯೋಜನಕ್ಖಯಸಙ್ಖಾತೇ ನಿಬ್ಬಾನೇ ಸಬ್ಬಸೋ ಅನುಪಾದಿಯಿತ್ವಾ ಸಮ್ಮಾ ಹೇತುನಾ ನಯೇನ ಮಗ್ಗಚಿತ್ತಂ ವಿಮುಚ್ಚತಿ. ‘‘ಏತಂ ಞತ್ವಾ ಯಥಾಭೂತಂ, ಸಬ್ಬಸಂಯೋಜನಕ್ಖಯ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಳಿಯಂ ಲಿಖಿತಂ, ತಸ್ಸ ಏತಂ ಸಬ್ಬಸಂಯೋಜನಕ್ಖಯಸಙ್ಖಾತಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಞತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪುರಿಮಪಚ್ಛಿಮೇಹಿ ಪನ ಸದ್ಧಿಂ ನ ಘಟೀಯತಿ.

ತಸ್ಸ ಸಮ್ಮಾ ವಿಮುತ್ತಸ್ಸಾತಿ ತಸ್ಸ ಸಮ್ಮಾ ವಿಮುತ್ತಸ್ಸ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ. ಞಾಣಂ ಹೋತೀತಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣಂ ಹೋತಿ. ತಾದಿನೋತಿ ತಂಸಣ್ಠಿತಸ್ಸ. ಅಕುಪ್ಪಾತಿ ಅಕುಪ್ಪಾರಮ್ಮಣತ್ತಾ ಕುಪ್ಪಕಾರಣಾನಂ ಕಿಲೇಸಾನಞ್ಚ ಅಭಾವೇನ ಅಕುಪ್ಪಾ. ವಿಮುತ್ತೀತಿ ಮಗ್ಗವಿಮುತ್ತಿಪಿ ಫಲವಿಮುತ್ತಿಪಿ. ಭವಸಂಯೋಜನಕ್ಖಯೇತಿ ಭವಸಂಯೋಜನಕ್ಖಯಸಙ್ಖಾತೇ ನಿಬ್ಬಾನೇ ಭವಸಂಯೋಜನಾನಞ್ಚ ಖಯನ್ತೇ ಉಪ್ಪನ್ನಾ. ಏತಂ ಖೋ ಪರಮಂ ಞಾಣನ್ತಿ ಏತಂ ಮಗ್ಗಫಲಞಾಣಂ ಪರಮಞಾಣಂ ನಾಮ. ಸುಖಮನುತ್ತರನ್ತಿ ಏತದೇವ ಮಗ್ಗಫಲಸುಖಂ ಅನುತ್ತರಂ ¶ ಸುಖಂ ನಾಮ. ಆಣಣ್ಯಮುತ್ತಮನ್ತಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಅಣಣಾನಂ ಖೀಣಾಸವೋ ಉತ್ತಮಅಣಣೋ ¶ , ತಸ್ಮಾ ಅರಹತ್ತಫಲಂ ಆಣಣ್ಯಮುತ್ತಮನ್ತಿ ಅರಹತ್ತಫಲೇನ ದೇಸನಾಯ ಕೂಟಂ ಗಣ್ಹಿ. ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಚ ಸುತ್ತೇ ವಟ್ಟಮೇವ ಕಥೇತ್ವಾ ಗಾಥಾಸು ವಟ್ಟವಿವಟ್ಟಂ ಕಥಿತನ್ತಿ.

೪೬. ಚತುತ್ಥೇ ¶ ಚೇತೀಸೂತಿ ಚೇತಿರಟ್ಠೇ. ಸಯಂಜಾತಿಯನ್ತಿ ಏವಂನಾಮಕೇ ನಿಗಮೇ. ಮಹಾಚುನ್ದೋತಿ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿಸ್ಸ ಕನಿಟ್ಠಭಾತಿಕೋ. ಧಮ್ಮೇ ಯೋಗೋ ಅನುಯೋಗೋ ಏತೇಸನ್ತಿ ಧಮ್ಮಯೋಗಾ. ಧಮ್ಮಕಥಿಕಾನಂ ಏತಂ ನಾಮಂ. ಝಾಯನ್ತೀತಿ ಝಾಯೀ. ಅಪಸಾದೇನ್ತೀತಿ ಘಟ್ಟೇನ್ತಿ ಹಿಂಸನ್ತಿ. ಝಾಯನ್ತೀತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತಿ. ಪಜ್ಝಾಯನ್ತೀತಿಆದೀನಿ ಉಪಸಗ್ಗವಸೇನ ವಡ್ಢಿತಾನಿ. ಕಿಮಿಮೇ ಝಾಯನ್ತೀತಿ ಕಿಂ ನಾಮ ಇಮೇ ಝಾಯನ್ತಿ. ಕಿನ್ತಿಮೇ ಝಾಯನ್ತೀತಿ ಕಿಮತ್ಥಂ ಇಮೇ ಝಾಯನ್ತಿ. ಕಥಂ ಇಮೇ ಝಾಯನ್ತೀತಿ ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ಇಮೇ ಝಾಯನ್ತಿ. ಅಮತಂ ಧಾತುಂ ಕಾಯೇನ ಫುಸಿತ್ವಾ ವಿಹರನ್ತೀತಿ ಮರಣವಿರಹಿತಂ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಂ ಸನ್ಧಾಯ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಹರನ್ತಾ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ತಂ ನಾಮಕಾಯೇನ ಫುಸಿತ್ವಾ ವಿಹರನ್ತಿ. ಗಮ್ಭೀರಂ ಅತ್ಥಪದನ್ತಿ ಗುಳ್ಹಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ಖನ್ಧಧಾತುಆಯತನಾದಿಅತ್ಥಂ. ಪಞ್ಞಾಯ ¶ ಅತಿವಿಜ್ಝ ಪಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಸಹವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಮಗ್ಗಪಞ್ಞಾಯ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಪಸ್ಸನ್ತಿ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನತ್ಥೇ ಸಮ್ಮಸನಪಟಿವೇಧಪಞ್ಞಾಪಿ ಉಗ್ಗಹಪರಿಪುಚ್ಛಾಪಞ್ಞಾಪಿ ವಟ್ಟತಿಯೇವಾತಿ.

೫-೬. ಸನ್ದಿಟ್ಠಿಕಸುತ್ತದ್ವಯವಣ್ಣನಾ

೪೭-೪೮. ಪಞ್ಚಮೇ ಸನ್ತಂ ವಾ ಅಜ್ಝತ್ತನ್ತಿ ನಿಯಕಜ್ಝತ್ತೇ ವಿಜ್ಜಮಾನಂ. ಲೋಭೋತಿಆದೀಹಿ ತೀಣಿ ಅಕುಸಲಮೂಲಾನಿ ದಸ್ಸಿತಾನಿ. ಲೋಭಧಮ್ಮಾತಿಆದೀಹಿ ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಕಾ ಧಮ್ಮಾ. ಛಟ್ಠೇ ಕಾಯಸನ್ದೋಸನ್ತಿ ಕಾಯದ್ವಾರಸ್ಸ ದುಸ್ಸನಾಕಾರಂ. ಸೇಸದ್ವಯೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಇಮೇಸು ದ್ವೀಸು ಸುತ್ತೇಸು ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾವ ಕಥಿತಾ.

೪೯. ಸತ್ತಮೇ ವುಸಿತವಾತಿ ವುತ್ಥಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವಾಸೋ. ಕತಕರಣೀಯೋತಿ ಚತೂಹಿ ಮಗ್ಗೇಹಿ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಕತ್ವಾ ಠಿತೋ. ಓಹಿತಭಾರೋತಿ ಖನ್ಧಭಾರಂ ಕಿಲೇಸಭಾರಂ ಅಭಿಸಙ್ಖಾರಭಾರಞ್ಚ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಠಿತೋ. ಅನುಪ್ಪತ್ತಸದತ್ಥೋತಿ ¶ ಸದತ್ಥೋ ವುಚ್ಚತಿ ಅರಹತ್ತಂ, ತಂ ಪತ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪರಿಕ್ಖೀಣಭವಸಂಯೋಜನೋತಿ ಖೀಣಭವಬನ್ಧನೋ. ಸಮ್ಮದಞ್ಞಾ ವಿಮುತ್ತೋತಿ ಸಮ್ಮಾ ಹೇತುನಾ ಕಾರಣೇನ ಜಾನಿತ್ವಾ ವಿಮುತ್ತೋ. ತಸ್ಸ ನ ಏವಂ ಹೋತಿ ಅತ್ಥಿ ಮೇ ಸೇಯ್ಯೋತಿ ವಾತಿಆದೀಹಿ ಸೇಯ್ಯಸ್ಸ ಸೇಯ್ಯೋಹಮಸ್ಮೀತಿ ಮಾನಾದಯೋ ತಯೋ ಮಾನಾ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾ. ನ ಹಿ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ‘‘ಅತ್ಥಿ ಮಯ್ಹಂ ಸೇಯ್ಯೋ, ಅತ್ಥಿ ಸದಿಸೋ, ಅತ್ಥಿ ಹೀನೋ’’ತಿ ಮಾನೋ ಹೋತಿ. ನತ್ಥಿ ಮೇ ಸೇಯ್ಯೋತಿಆದೀಹಿಪಿ ತೇಯೇವ ¶ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾ. ನ ಹಿ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ‘‘ಅಹಮೇವ ಸೇಯ್ಯೋ, ಅಹಂ ಸದಿಸೋ, ಅಹಂ ಹೀನೋ, ಅಞ್ಞೇ ಸೇಯ್ಯಾದಯೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಏವಂ ಮಾನೋ ಹೋತಿ.

ಅಚಿರಪಕ್ಕನ್ತೇಸೂತಿ ¶ ಅರಹತ್ತಂ ಬ್ಯಾಕರಿತ್ವಾ ಅಚಿರಂಯೇವ ಪಕ್ಕನ್ತೇಸು. ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕರೋನ್ತೀತಿ ಅರಹತ್ತಂ ಕಥೇನ್ತಿ. ಹಸಮಾನಕಾ ಮಞ್ಞೇ ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕರೋನ್ತೀತಿ ಹಸಮಾನಾ ವಿಯ ಕಥೇನ್ತಿ. ವಿಘಾತಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ದುಕ್ಖಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತಿ.

ನ ಉಸ್ಸೇಸು ನ ಓಮೇಸು, ಸಮತ್ತೇ ನೋಪನೀಯರೇತಿ ಏತ್ಥ ಉಸ್ಸಾತಿ ಉಸ್ಸಿತತಾ ಸೇಯ್ಯಪುಗ್ಗಲಾ. ಓಮಾತಿ ಹೀನಾ. ಸಮತ್ತೋತಿ ಸದಿಸೋ. ಇತಿ ಇಮೇಸು ತೀಸುಪಿ ಸೇಯ್ಯಹೀನಸದಿಸೇಸು ಖೀಣಾಸವಾ ಮಾನೇನ ನ ಉಪನೀಯರೇ, ನ ಉಪನೇನ್ತಿ, ನ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಖೀಣಾ ಜಾತೀತಿ ಖೀಣಾ ತೇಸಂ ಜಾತಿ. ವುಸಿತಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತಿ ವುತ್ಥಂ ಮಗ್ಗಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ. ಚರನ್ತಿ ಸಂಯೋಜನವಿಪ್ಪಮುತ್ತಾತಿ ಸಬ್ಬಸಂಯೋಜನೇಹಿ ವಿಮುತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ಚರನ್ತಿ. ಸುತ್ತೇಪಿ ಗಾಥಾಯಮ್ಪಿ ಖೀಣಾಸವೋ ಕಥಿತೋ.

೫೦. ಅಟ್ಠಮೇ ಹತೂಪನಿಸಂ ಹೋತೀತಿ ಹತೂಪನಿಸ್ಸಯಂ ಹೋತಿ. ಸೀಲವಿಪನ್ನಸ್ಸಾತಿ ವಿಪನ್ನಸೀಲಸ್ಸ. ಯಥಾಭೂತಞಾಣದಸ್ಸನನ್ತಿ ತರುಣವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ. ನಿಬ್ಬಿದಾವಿರಾಗೋತಿ ಏತ್ಥ ನಿಬ್ಬಿದಾ ಬಲವವಿಪಸ್ಸನಾ, ವಿರಾಗೋ ಅರಿಯಮಗ್ಗೋ. ವಿಮುತ್ತಿಞಾಣದಸ್ಸನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ವಿಮುತ್ತೀತಿ ಅರಹತ್ತಫಲಂ, ಞಾಣದಸ್ಸನನ್ತಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣಂ. ಉಪನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪನ್ನಂ ಹೋತೀತಿ ಸಮ್ಪನ್ನಉಪನಿಸ್ಸಯಂ ಹೋತಿ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ಸೀಲಾನುರಕ್ಖಣಇನ್ದ್ರಿಯಸಂವರೋ ಕಥಿತೋ.

೫೧. ನವಮೇ ¶ ಕಿತ್ತಾವತಾತಿ ಕಿತ್ತಕೇನ. ಅಸ್ಸುತಞ್ಚೇವಾತಿ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಅಸ್ಸುತಪುಬ್ಬಂ. ನ ಸಮ್ಮೋಸಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ವಿನಾಸಂ ನ ಗಚ್ಛನ್ತಿ. ಚೇತಸೋ ಸಮ್ಫುಟ್ಠಪುಬ್ಬಾತಿ ಚಿತ್ತೇನ ಫುಸಿತಪುಬ್ಬಾ. ಸಮುದಾಚರನ್ತೀತಿ ¶ ಮನೋದ್ವಾರೇ ಚರನ್ತಿ. ಅವಿಞ್ಞಾತಞ್ಚ ವಿಜಾನಾತೀತಿ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಅವಿಞ್ಞಾತಕಾರಣಂ ಜಾನಾತಿ. ಪರಿಯಾಪುಣಾತೀತಿ ವಳಞ್ಜೇತಿ ಕಥೇತಿ. ದೇಸೇತೀತಿ ಪಕಾಸೇತಿ. ಪರಂ ವಾಚೇತೀತಿ ಪರಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇತಿ.

ಆಗತಾಗಮಾತಿ ¶ ದೀಘಾದೀಸು ಯೋ ಕೋಚಿ ಆಗಮೋ ಆಗತೋ ಏತೇಸನ್ತಿ ಆಗತಾಗಮಾ. ಧಮ್ಮಧರಾತಿ ಸುತ್ತನ್ತಪಿಟಕಧರಾ. ವಿನಯಧರಾತಿ ವಿನಯಪಿಟಕಧರಾ. ಮಾತಿಕಾಧರಾತಿ ದ್ವೇಪಾತಿಮೋಕ್ಖಧರಾ. ಪರಿಪುಚ್ಛತೀತಿ ಅನುಸನ್ಧಿಪುಬ್ಬಾಪರಂ ಪುಚ್ಛತಿ. ಪರಿಪಞ್ಹತೀತಿ ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಪರಿತುಲತಿ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದತಿ. ಇದಂ, ಭನ್ತೇ, ಕಥನ್ತಿ, ಭನ್ತೇ, ಇದಂ ಅನುಸನ್ಧಿಪುಬ್ಬಾಪರಂ ಕಥಂ ಹೋತೀತಿ ಪುಚ್ಛತಿ. ಇಮಸ್ಸ ಕ್ವತ್ಥೋತಿ ಇಮಸ್ಸ ಭಾಸಿತಸ್ಸ ಕೋ ಅತ್ಥೋತಿ ಪುಚ್ಛತಿ. ಅವಿವಟನ್ತಿ ಅವಿವರಿತಂ. ವಿವರನ್ತೀತಿ ಪಾಕಟಂ ಕರೋನ್ತಿ. ಕಙ್ಖಾಠಾನಿಯೇಸೂತಿ ಕಙ್ಖಾಯ ಕಾರಣಭೂತೇಸು. ತತ್ಥ ಯಸ್ಮಿಂ ಧಮ್ಮೇ ಕಙ್ಖಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಸ್ವೇವ ಕಙ್ಖಾಠಾನಿಯೋ ನಾಮಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೫೨. ದಸಮೇ ಭೋಗಾಧಿಪ್ಪಾಯಾತಿ ಭೋಗಸಂಹರಣತ್ಥಂ ಠಪಿತಾಧಿಪ್ಪಾಯಾ ಪವತ್ತಅಜ್ಝಾಸಯಾ. ಪಞ್ಞೂಪವಿಚಾರಾತಿ ಪಞ್ಞವನ್ತೋ ಭವೇಯ್ಯಾಮಾತಿ ಏವಂ ಪಞ್ಞತ್ಥಾಯ ಪವತ್ತೂಪವಿಚಾರಾ. ಅಯಮೇವ ನೇಸಂ ವಿಚಾರೋ ಚಿತ್ತೇ ಉಪವಿಚರತಿ. ಬಲಾಧಿಟ್ಠಾನಾತಿ ¶ ಬಲಕಾಯಾಧಿಟ್ಠಾನಾ. ಬಲಕಾಯಞ್ಹಿ ಲದ್ಧಾ ತೇ ಲದ್ಧಪತಿಟ್ಠಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ. ಪಥವಿಭಿನಿವೇಸಾತಿ ಪಥವಿಸಾಮಿನೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ಏವಂ ಪಥವಿಅತ್ಥಾಯ ಕತಚಿತ್ತಾಭಿನಿವೇಸಾ. ಇಸ್ಸರಿಯಪರಿಯೋಸಾನಾತಿ ರಜ್ಜಾಭಿಸೇಕಪರಿಯೋಸಾನಾ. ಅಭಿಸೇಕಞ್ಹಿ ಪತ್ವಾ ತೇ ಪರಿಯೋಸಾನಪ್ಪತ್ತಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ. ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಸೇಸಪದೇಸು ಪನೇತ್ಥ ಅಯಮಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ತಾವ ಮನ್ತೇ ಲಭಿತ್ವಾ ಲದ್ಧಪತಿಟ್ಠಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ, ಗಹಪತಿಕಾ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಸಿಪ್ಪಂ, ಇತ್ಥೀ ಕುಲದಾಯಜ್ಜಸಾಮಿಕಂ ಪುತ್ತಂ, ಚೋರಾ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಆವುಧಸತ್ಥಂ ¶ , ಸಮಣಾ ಸೀಲಪರಿಪುಣ್ಣಾ ಲದ್ಧಪತಿಟ್ಠಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ಮನ್ತಾಧಿಟ್ಠಾನಾತಿಆದೀನಿ ವುತ್ತಾನಿ.

ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಞ್ಚ ‘‘ಯಞ್ಞಂ ಯಜಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಚಿತ್ತಂ ಅಭಿನಿವಿಸತಿ, ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ಪತ್ತೇ ಪರಿಯೋಸಾನಪ್ಪತ್ತಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ತೇ ಯಞ್ಞಾಭಿನಿವೇಸಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಪರಿಯೋಸಾನಾತಿ ವುತ್ತಾ. ಕಮ್ಮನ್ತಕರಣತ್ಥಾಯ ಮನೋ ಏತೇಸಂ ಅಭಿನಿವಿಸತೀತಿ ಕಮ್ಮನ್ತಾಭಿನಿವೇಸಾ. ಕಮ್ಮೇ ನಿಟ್ಠಿತೇ ಪರಿಯೋಸಾನಪ್ಪತ್ತಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತೀತಿ ನಿಟ್ಠಿತಕಮ್ಮನ್ತಪರಿಯೋಸಾನಾ.

ಪುರಿಸಾಧಿಪ್ಪಾಯಾತಿ ಪುರಿಸೇಸು ಪವತ್ತಅಜ್ಝಾಸಯಾ. ಅಲಙ್ಕಾರತ್ಥಾಯ ಮನೋ ಉಪವಿಚರತಿ ಏತಿಸ್ಸಾತಿ ಅಲಙ್ಕಾರೂಪವಿಚಾರಾ. ಅಸಪತ್ತೀ ಹುತ್ವಾ ಏಕಿಕಾವ ¶ ಘರೇ ವಸೇಯ್ಯನ್ತಿ ಏವಮಸ್ಸಾ ಚಿತ್ತಂ ಅಭಿನಿವಿಸತೀತಿ ಅಸಪತ್ತೀಭಿನಿವೇಸಾ. ಘರಾವಾಸಿಸ್ಸರಿಯೇ ಲದ್ಧೇ ಪರಿಯೋಸಾನಪ್ಪತ್ತಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತೀತಿ ಇಸ್ಸರಿಯಪರಿಯೋಸಾನಾ.

ಪರಭಣ್ಡಸ್ಸ ¶ ಆದಾನೇ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಏತೇಸನ್ತಿ ಆದಾನಾಧಿಪ್ಪಾಯಾ. ಗಹನೇ ನಿಲೀಯನಟ್ಠಾನೇ ಏತೇಸಂ ಮನೋ ಉಪವಿಚರತೀತಿ ಗಹನೂಪವಿಚಾರಾ. ಅನ್ಧಕಾರತ್ಥಾಯ ಏತೇಸಂ ಚಿತ್ತಂ ಅಭಿನಿವಿಸತೀತಿ ಅನ್ಧಕಾರಾಭಿನಿವೇಸಾ. ಅದಸ್ಸನಪ್ಪತ್ತಾ ಪರಿಯೋಸಾನಪ್ಪತ್ತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅದಸ್ಸನಪರಿಯೋಸಾನಾ.

ಅಧಿವಾಸನಕ್ಖನ್ತಿಯಞ್ಚ ಸುಚಿಭಾವಸೀಲೇ ಚ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಏತೇಸನ್ತಿ ಖನ್ತಿಸೋರಚ್ಚಾಧಿಪ್ಪಾಯಾ. ಅಕಿಞ್ಚನಭಾವೇ ನಿಗ್ಗಹಣಭಾವೇ ಚಿತ್ತಂ ಏತೇಸಂ ಅಭಿನಿವಿಸತೀತಿ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಭಿನಿವೇಸಾ. ನಿಬ್ಬಾನಪ್ಪತ್ತಾ ಪರಿಯೋಸಾನಪ್ಪತ್ತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ನಿಬ್ಬಾನಪರಿಯೋಸಾನಾ.

೫೩. ಏಕಾದಸಮೇ ಸಮಧಿಗ್ಗಯ್ಹಾತಿ ಸುಟ್ಠು ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ. ಜಙ್ಗಲಾನಂ ಪಾಣಾನನ್ತಿ ಪಥವೀತಲಚಾರೀನಂ ಸಪಾದಕಪಾಣಾನಂ. ಪದಜಾತಾನೀತಿ ಪದಾನಿ. ಸಮೋಧಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಓಧಾನಂ ಉಪನಿಕ್ಖೇಪಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ. ಅಗ್ಗಮಕ್ಖಾಯತೀತಿ ಸೇಟ್ಠಂ ಅಕ್ಖಾಯತಿ. ಪಬ್ಬಜಲಾಯಕೋತಿ ಪಬ್ಬಜತಿಣಚ್ಛೇದಕೋ. ಓಧುನಾತೀತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಮುಖಂ ಧುನಾತಿ. ನಿಧುನಾತೀತಿ ಉಭೋಹಿ ಪಸ್ಸೇಹಿ ಧುನಾತಿ. ನಿಚ್ಛಾದೇತೀತಿ ಬಾಹಾಯ ವಾ ಪಹರತಿ, ರುಕ್ಖೇ ವಾ ಪಹರತಿ. ಅಮ್ಬಪಿಣ್ಡಿಯಾತಿ ಅಮ್ಬಫಲಪಿಣ್ಡಿಯಾ. ವಣ್ಟೂಪನಿಬನ್ಧನಾನೀತಿ ¶ ವಣ್ಟೇ ಉಪನಿಬನ್ಧನಾನಿ ¶ , ವಣ್ಟೇ ವಾ ಪತಿಟ್ಠಿತಾನಿ. ತದನ್ವಯಾನಿ ಭವನ್ತೀತಿ ವಣ್ಟಾನುವತ್ತಕಾನಿ ಭವನ್ತಿ, ಅಮ್ಬಪಿಣ್ಡಿದಣ್ಡಕಾನುವತ್ತಕಾನಿ ಭವನ್ತೀತಿಪಿ ಅತ್ಥೋ. ಖುದ್ದರಾಜಾನೋತಿ ಖುದ್ದಕರಾಜಾನೋ, ಪಕತಿರಾಜಾನೋ ವಾ.

೫೪. ದ್ವಾದಸಮೇ ಸಬ್ಬಸೋತಿ ಸಬ್ಬೇಸು. ಸತ್ತಸು ವಿಹಾರೇಸೂತಿ ಸತ್ತಸು ಪರಿವೇಣೇಸು. ಪರಿಭಾಸತೀತಿ ಪರಿಭವತಿ ಭಯಂ ಉಪದಂಸೇತಿ. ವಿಹಿಂಸತೀತಿ ವಿಹೇಠೇತಿ. ವಿತುದತೀತಿ ವಿಜ್ಝತಿ. ರೋಸೇತಿ ವಾಚಾಯಾತಿ ವಾಚಾಯ ಘಟ್ಟೇತಿ. ಪಕ್ಕಮನ್ತೀತಿ ದಿಸಾ ಪಕ್ಕಮನ್ತಿ. ನ ಸಣ್ಠಹನ್ತೀತಿ ನಪ್ಪತಿಟ್ಠಹನ್ತಿ. ರಿಞ್ಚನ್ತೀತಿ ¶ ಛಡ್ಡೇನ್ತಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತಿ. ಪಬ್ಬಾಜೇಯ್ಯಾಮಾತಿ ನೀಹರೇಯ್ಯಾಮ. ಹನ್ದಾತಿ ವವಸ್ಸಗ್ಗತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ. ಅಲನ್ತಿ ಯುತ್ತಮೇತಂ, ಯಂ ತಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಯ್ಯುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಿಂ ತೇ ಇಮಿನಾತಿ ಕಿಂ ತವ ಇಮಿನಾ ಜಾತಿಭೂಮಿಯಂ ವಾಸೇನ. ತೀರದಸ್ಸಿಂ ಸಕುಣನ್ತಿ ದಿಸಾಕಾಕಂ. ಮುಞ್ಚನ್ತೀತಿ ದಿಸಾದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತಿ. ಸಾಮನ್ತಾತಿ ಅವಿದೂರೇ. ಸಮನ್ತಾತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಸಮನ್ತತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಭಿನಿವೇಸೋತಿ ಪತ್ಥರಿತ್ವಾ ಠಿತಸಾಖಾನಂ ನಿವೇಸೋ. ಮೂಲಸನ್ತಾನಕಾನನ್ತಿ ಮೂಲಾನಂ ನಿವೇಸೋ.

ಆಳ್ಹಕಥಾಲಿಕಾತಿ ತಣ್ಡುಲಾಳ್ಹಕಸ್ಸ ಭತ್ತಪಚನಥಾಲಿಕಾ. ಖುದ್ದಂ ಮಧುನ್ತಿ ಖುದ್ದಮಕ್ಖಿಕಾಹಿ ಕತಂ ದಣ್ಡಕಮಧುಂ. ಅನೇಲಕನ್ತಿ ¶ ನಿದ್ದೋಸಂ. ನ ಚ ಸುದಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ಫಲಾನಿ ಹಿಂಸನ್ತೀತಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಫಲಾನಿ ನ ಹಿಂಸನ್ತಿ. ಅತ್ತನೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೇಹಿ ಮೂಲಂ ವಾ ತಚಂ ವಾ ಪತ್ತಂ ವಾ ಛಿನ್ದನ್ತೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಸಾಖಾಯ ಹೇಟ್ಠಾ ಪತಿತಾನೇವ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಿ. ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಕೋಟ್ಠಾಸತೋ ಅಞ್ಞಸ ಕೋಟ್ಠಾಸಂ ಪರಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಗತಮ್ಪಿ ‘‘ನ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸಾಖಾಯ ಫಲ’’ನ್ತಿ ಞತ್ವಾ ನೋ ಖಾದನ್ತಿ. ಯಾವದತ್ಥಂ ಭಕ್ಖಿತ್ವಾತಿ ಕಣ್ಠಪ್ಪಮಾಣೇನ ಖಾದಿತ್ವಾ. ಸಾಖಂ ಭಞ್ಜಿತ್ವಾತಿ ಛತ್ತಪ್ಪಮಾಣಮತ್ತಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಛಾಯಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ಯತ್ರ ಹಿ ನಾಮಾತಿ ಯೋ ಹಿ ನಾಮ. ಪಕ್ಕಮಿಸ್ಸತೀತಿ ಪಕ್ಕನ್ತೋ. ನಾದಾಸೀತಿ ದೇವತಾಯ ಆನುಭಾವೇನ ಫಲಮೇವ ನ ಗಣ್ಹಿ. ಏವಞ್ಹಿ ಸಾ ಅಧಿಟ್ಠಾಸಿ.

ತೇನುಪಸಙ್ಕಮೀತಿ ಜನಪದವಾಸೀಹಿ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ರುಕ್ಖೋ ಫಲಂ ನ ಗಣ್ಹಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ನು ಖೋ ದೋಸೋ ತುಮ್ಹಾಕ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನೇವ ಮಯ್ಹಂ ದೋಸೋ ಅತ್ಥಿ, ನ ಜಾನಪದಾನಂ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ವಿಜಿತೇ ಅಧಮ್ಮೋ ನಾಮ ನ ವತ್ತತಿ, ಕೇನ ನು ಖೋ ಕಾರಣೇನ ರುಕ್ಖೋ ನ ಫಲಿತೋ, ಸಕ್ಕಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ¶ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಯೇನ ಸಕ್ಕೋ ದೇವಾನಮಿನ್ದೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ. ಪವತ್ತೇಸೀತಿ ಪರಿವತ್ತೇಸಿ. ಉಮ್ಮೂಲಮಕಾಸೀತಿ ಉದ್ಧಂಮೂಲಂ ಅಕಾಸಿ. ಅಪಿ ನು ತ್ವನ್ತಿ ಅಪಿ ನು ತವ. ಅಟ್ಠಿತಾಯೇವಾತಿ ಅಟ್ಠಿತಾಯ ಏವ. ಸಚ್ಛವೀನೀತಿ ಸಮಾನಚ್ಛವೀನಿ ಪಕತಿಟ್ಠಾನೇ ಠಿತಾನಿ. ನ ಪಚ್ಚಕ್ಕೋಸತೀತಿ ನಪ್ಪಟಿಕ್ಕೋಸತಿ. ರೋಸನ್ತನ್ತಿ ಘಟ್ಟೇನ್ತಂ. ಭಣ್ಡನ್ತನ್ತಿ ಪಹರನ್ತಂ.

ಸುನೇತ್ತೋತಿ ¶ ನೇತ್ತಾ ವುಚ್ಚನ್ತಿ ಅಕ್ಖೀನಿ, ತೇಸಂ ಸುನ್ದರತಾಯ ಸುನೇತ್ತೋ. ತಿತ್ಥಕರೋತಿ ಸುಗತಿಓಗಾಹನತಿತ್ಥಸ್ಸ ಕಾರಕೋ. ವೀತರಾಗೋತಿ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನವಸೇನ ¶ ವಿಗತರಾಗೋ. ಪಸವತೀತಿ ಪಟಿಲಭತಿ. ದಿಟ್ಠಿಸಮ್ಪನ್ನನ್ತಿ ದಸ್ಸನಸಮ್ಪನ್ನಂ, ಸೋತಾಪನ್ನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಖನ್ತಿನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಗುಣಖಣನಂ. ಯಥಾಮಂ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀಸೂತಿ ಯಥಾ ಇಮಂ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀಸು ಅಕ್ಕೋಸನಪರಿಭಾಸನಂ, ಅಞ್ಞಂ ಏವರೂಪಂ ಗುಣಖನ್ತಿಂ ನ ವದಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ನ ನೋ ಸಮಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀಸೂತಿ ಏತ್ಥ ಸಮಜನೋ ನಾಮ ಸಕಜನೋ ವುಚ್ಚತಿ. ತಸ್ಮಾ ನ ನೋ ಸಕೇಸು ಸಮಾನಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀಸು ಚಿತ್ತಾನಿ ಪದುಟ್ಠಾನಿ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ.

ಜೋತಿಪಾಲೋ ಚ ಗೋವಿನ್ದೋತಿ ನಾಮೇನ ಜೋತಿಪಾಲೋ ಠಾನೇನ ಮಹಾಗೋವಿನ್ದೋ. ಸತ್ತಪುರೋಹಿತೋತಿ ರೇಣುಆದೀನಂ ಸತ್ತನ್ನಂ ರಾಜೂನಂ ಪುರೋಹಿತೋ. ಅಹಿಂಸಕಾ ಅತೀತಂಸೇತಿ ಏತೇ ಛ ಸತ್ಥಾರೋ ಅತೀತಂಸೇ ಅಹಿಂಸಕಾ ಅಹೇಸುಂ. ನಿರಾಮಗನ್ಧಾತಿ ಕೋಧಾಮಗನ್ಧೇನ ನಿರಾಮಗನ್ಧಾ. ಕರುಣೇವಿಮುತ್ತಾತಿ ಕರುಣಜ್ಝಾನೇ ಅಧಿಮುತ್ತಾ, ಕರುಣಾಯ ಚ ಕರುಣಾಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಚ ಠಿತಾ. ಯೇತೇತಿ ಏತೇ, ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ. ನ ಸಾಧುರೂಪಂ ಆಸೀದೇತಿ ಸಾಧುಸಭಾವಂ ನ ಘಟ್ಟೇಯ್ಯ. ದಿಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಪ್ಪಹಾಯಿನನ್ತಿ ¶ ದ್ವಾಸಟ್ಠಿದಿಟ್ಠಿಗತಪ್ಪಹಾಯಿನಂ. ಸತ್ತಮೋತಿ ಅರಹತ್ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸತ್ತಮೋ. ಅವೀತರಾಗೋತಿ ಅವಿಗತರಾಗೋ. ಏತೇನ ಅನಾಗಾಮಿಭಾವಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ. ಪಞ್ಚಿನ್ದ್ರಿಯಾ ಮುದೂತಿ ಪಞ್ಚ ವಿಪಸ್ಸನಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಮುದೂನಿ. ತಸ್ಸ ಹಿ ತಾನಿ ಸಕದಾಗಾಮಿಂ ಉಪಾದಾಯ ಮುದೂನಿ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ. ವಿಪಸ್ಸನಾತಿ ಸಙ್ಖಾರಪರಿಗ್ಗಹಞಾಣಂ. ಪುಬ್ಬೇವ ಉಪಹಞ್ಞತೀತಿ ಪಠಮತರಞ್ಞೇವ ಉಪಹಞ್ಞತಿ. ಅಕ್ಖತೋತಿ ಗುಣಖಣನೇನ ಅಕ್ಖತೋ ಅನುಪಹತೋ ಹುತ್ವಾ. ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವಾತಿ.

೫೫. ಛಟ್ಠಸ್ಸ ¶ ¶ ಪಠಮೇ ಸೋಣೋತಿ ಸುಖುಮಾಲಸೋಣತ್ಥೇರೋ. ಸೀತವನೇತಿ ಏವಂನಾಮಕೇ ಸುಸಾನೇ. ತಸ್ಮಿಂ ಕಿರ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಪಞ್ಚ ಚಙ್ಕಮನಪಣ್ಣಸಾಲಾಸತಾನಿ ಮಾಪಿತಾನಿ, ತೇಸು ಥೇರೋ ಅತ್ತನೋ ಸಪ್ಪಾಯಚಙ್ಕಮನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ. ತಸ್ಸ ಆರದ್ಧವೀರಿಯಸ್ಸ ಹುತ್ವಾ ಚಙ್ಕಮತೋ ಪಾದತಲಾನಿ ಭಿಜ್ಜಿಂಸು, ಜಾಣೂಹಿ ಚಙ್ಕಮತೋ ಜಾಣುಕಾನಿಪಿ ಹತ್ಥತಲಾನಿಪಿ ಭಿಜ್ಜಿಂಸು, ಛಿದ್ದಾನಿ ಅಹೇಸುಂ. ಏವಂ ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋ ವಿಹರನ್ತೋ ಓಭಾಸನಿಮಿತ್ತಮತ್ತಕಮ್ಪಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ತಸ್ಸ ವೀರಿಯೇನ ಕಿಲಮಿತಕಾಯಸ್ಸ ಕೋಟಿಯಂ ಪಾಸಾಣಫಲಕೇ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಯೋ ವಿತಕ್ಕೋ ಉದಪಾದಿ, ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮತೋತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ¶ ಆರದ್ಧವೀರಿಯಾತಿ ಪರಿಪುಣ್ಣಪಗ್ಗಹಿತವೀರಿಯಾ. ನ ಅನುಪಾದಾಯ ಆಸವೇಹಿ ಚಿತ್ತಂ ವಿಮುಚ್ಚತೀತಿ ಸಚೇ ಹಿ ಅಹಂ ಉಗ್ಘಟಿತಞ್ಞೂ ವಾ ಅಸ್ಸಂ ವಿಪಞ್ಚಿತಞ್ಞೂ ವಾ ನೇಯ್ಯೋ ವಾ, ನೂನ ಮೇ ಚಿತ್ತಂ ವಿಮುಚ್ಚೇಯ್ಯ. ಅದ್ಧಾ ಪನಸ್ಮಿ ಪದಪರಮೋ, ಯೇನ ಮೇ ಚಿತ್ತಂ ನ ವಿಮುಚ್ಚತೀತಿ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಂ ಕತ್ವಾ ಸಂವಿಜ್ಜನ್ತಿ ಖೋ ಪನಾತಿಆದೀನಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ. ತತ್ಥ ಭೋಗಾತಿ ಉಪಯೋಗತ್ಥೇ ಪಚ್ಚತ್ತಂ.

ಪಾತುರಹೋಸೀತಿ ಥೇರಸ್ಸ ಚಿತ್ತಾಚಾರಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಸೋಣೋ ಅಜ್ಜ ಸೀತವನೇ ಪಧಾನಭೂಮಿಯಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಇಮಂ ವಿತಕ್ಕಂ ವಿತಕ್ಕೇತಿ, ಗನ್ತ್ವಾಸ್ಸ ವಿತಕ್ಕಂ ಸಹೋತ್ಥಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ವೀಣೋಪಮಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಮುಖೇ ಪಾಕಟೋ ಅಹೋಸಿ. ಪಞ್ಞತ್ತೇ ಆಸನೇತಿ ಪಧಾನಿಕಭಿಕ್ಖೂ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನೇ ಓವದಿತುಂ ಆಗತಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ನಿಸೀದನತ್ಥಂ ಯಥಾಲಾಭೇನ ಆಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾವ ಪಧಾನಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಅಞ್ಞಂ ಅಲಭಮಾನಾ ಪುರಾಣಪಣ್ಣಾನಿಪಿ ಸನ್ಥರಿತ್ವಾ ಉಪರಿ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಪಞ್ಞಪೇನ್ತಿ. ಥೇರೋಪಿ ಆಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಪಧಾನಂ ಅಕಾಸಿ. ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಪಞ್ಞತ್ತೇ ಆಸನೇ’’ತಿ.

ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸೀತಿ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅವಸೇಸಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇಹಿ ಅತ್ಥೋ ನತ್ಥಿ, ಅಯಂ ಗನ್ಧಬ್ಬಸಿಪ್ಪೇ ¶ ಛೇಕೋ ಚಿಣ್ಣವಸೀ, ಅತ್ತನೋ ವಿಸಯೇ ಕಥಿಯಮಾನಂ ¶ ಖಿಪ್ಪಮೇವ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವೀಣೋಪಮಂ ಕಥೇತುಂ ‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ವೀಣಾಯ ತನ್ತಿಸ್ಸರೇ ಕುಸಲತಾ ನಾಮ ವೀಣಾಯ ವಾದನಕುಸಲತಾ, ಸೋ ಚ ತತ್ಥ ಕುಸಲೋ. ಮಾತಾಪಿತರೋ ಹಿಸ್ಸ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪುತ್ತೋ ಅಞ್ಞಂ ಸಿಪ್ಪಂ ಸಿಕ್ಖನ್ತೋ ಕಾಯೇನ ಕಿಲಮಿಸ್ಸತಿ, ಇದಂ ಪನ ಸಯನೇ ¶ ನಿಸಿನ್ನೇನೇವ ಸಕ್ಕಾ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತು’’ನ್ತಿ ಗನ್ಧಬ್ಬಸಿಪ್ಪಮೇವ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇಸುಂ. ತಸ್ಸ –

‘‘ಸತ್ತ ಸರಾ ತಯೋ ಗಾಮಾ, ಮುಚ್ಛನಾ ಏಕವೀಸತಿ;

ಠಾನಾ ಏಕೂನಪಞ್ಞಾಸ, ಇಚ್ಚೇತೇ ಸರಮಣ್ಡಲಾ’’ತಿ. –

ಆದಿಕಂ ಗನ್ಧಬ್ಬಸಿಪ್ಪಂ ಸಬ್ಬಮೇವ ಪಗುಣಂ ಅಹೋಸಿ. ಅಚ್ಚಾಯತಾತಿ ಅತಿಆಯತಾ ಖರಮುಚ್ಛನಾ. ಸರವತೀತಿ ಸರಸಮ್ಪನ್ನಾ. ಕಮ್ಮಞ್ಞಾತಿ ಕಮ್ಮಕ್ಖಮಾ ಕಮ್ಮಯೋಗ್ಗಾ. ಅತಿಸಿಥಿಲಾತಿ ಮನ್ದಮುಚ್ಛನಾ. ಸಮೇ ಗುಣೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಾತಿ ಮಜ್ಝಿಮೇ ಸರೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಮುಚ್ಛಿತಾ.

ಅಚ್ಚಾರದ್ಧನ್ತಿ ಅತಿಗಾಳ್ಹಂ. ಉದ್ಧಚ್ಚಾಯ ಸಂವತ್ತತೀತಿ ಉದ್ಧತಭಾವಾಯ ಸಂವತ್ತತಿ. ಅತಿಲೀನನ್ತಿ ಅತಿಸಿಥಿಲಂ. ಕೋಸಜ್ಜಾಯಾತಿ ಕುಸೀತಭಾವತ್ಥಾಯ. ವೀರಿಯಸಮಥಂ ಅಧಿಟ್ಠಹಾತಿ ವೀರಿಯಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಸಮಥಂ ಅಧಿಟ್ಠಹ, ವೀರಿಯಂ ಸಮಥೇನ ಯೋಜೇಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಞ್ಚ ಸಮತಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಾತಿ ಸದ್ಧಾದೀನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಸಮತಂ ಸಮಭಾವಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಹಿ. ತತ್ಥ ಸದ್ಧಂ ಪಞ್ಞಾಯ, ಪಞ್ಞಞ್ಚ ಸದ್ಧಾಯ, ವೀರಿಯಂ ಸಮಾಧಿನಾ, ಸಮಾಧಿಞ್ಚ ವೀರಿಯೇನ ಯೋಜಯತಾ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಸಮತಾ ಅಧಿಟ್ಠಿತಾ ನಾಮ ಹೋತಿ. ಸತಿ ಪನ ಸಬ್ಬತ್ಥಿಕಾ, ಸಾ ಸದಾ ಬಲವತೀಯೇವ ವಟ್ಟತಿ. ತಞ್ಚ ಪನ ತೇಸಂ ಯೋಜನಾವಿಧಾನಂ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ (ವಿಸುದ್ಧಿ. ೧.೬೦-೬೨) ಪಕಾಸಿತಮೇವ. ತತ್ಥ ಚ ನಿಮಿತ್ತಂ ಗಣ್ಹಾಹೀತಿ ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ಸಮಭಾವೇ ಸತಿ ಯೇನ ಆದಾಸೇ ಮುಖಬಿಮ್ಬೇನೇವ ನಿಮಿತ್ತೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ, ತಂ ಸಮಥನಿಮಿತ್ತಂ ವಿಪಸ್ಸನಾನಿಮಿತ್ತಂ ಮಗ್ಗನಿಮಿತ್ತಂ ಫಲನಿಮಿತ್ತಞ್ಚ ¶ ಗಣ್ಹಾಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಹೀತಿ ಏವಮಸ್ಸ ಸತ್ಥಾ ಅರಹತ್ತೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥೇಸಿ.

ತತ್ಥ ಚ ನಿಮಿತ್ತಂ ಅಗ್ಗಹೇಸೀತಿ ಸಮಥನಿಮಿತ್ತಞ್ಚ ವಿಪಸ್ಸನಾನಿಮಿತ್ತಞ್ಚ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ. ಛ ಠಾನಾನೀತಿ ಛ ಕಾರಣಾನಿ. ಅಧಿಮುತ್ತೋ ಹೋತೀತಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚಕ್ಖಂ ಕತ್ವಾ ಠಿತೋ ಹೋತಿ. ನೇಕ್ಖಮ್ಮಾಧಿಮುತ್ತೋತಿಆದಿ ಸಬ್ಬಂ ಅರಹತ್ತವಸೇನೇವ ವುತ್ತಂ. ಅರಹತ್ತಞ್ಹಿ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸೇಹಿ ನಿಕ್ಖನ್ತತ್ತಾ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಂ, ತೇಹೇವ ಪವಿವಿತ್ತತ್ತಾ ಪವಿವೇಕೋ, ಬ್ಯಾಪಜ್ಝಾಭಾವತೋ ಅಬ್ಯಾಪಜ್ಝಂ, ತಣ್ಹಾಕ್ಖಯನ್ತೇ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ ¶ ತಣ್ಹಾಕ್ಖಯೋ ¶ , ಉಪಾದಾನಕ್ಖಯನ್ತೇ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ ಉಪಾದಾನಕ್ಖಯೋ, ಸಮ್ಮೋಹಾಭಾವತೋ ಅಸಮ್ಮೋಹೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

ಕೇವಲಂ ಸದ್ಧಾಮತ್ತಕನ್ತಿ ಪಟಿವೇಧರಹಿತಂ ಕೇವಲಂ ಪಟಿವೇಧಪಞ್ಞಾಯ ಅಸಮ್ಮಿಸ್ಸಕಂ ಸದ್ಧಾಮತ್ತಕಂ. ಪಟಿಚಯನ್ತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಕರಣೇನ ವಡ್ಢಿಂ. ವೀತರಾಗತ್ತಾತಿ ಮಗ್ಗಪಟಿವೇಧೇನ ರಾಗಸ್ಸ ವಿಗತತ್ತಾಯೇವ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಸಙ್ಖಾತಂ ಅರಹತ್ತಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಠಿತೋ ಹೋತಿ, ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿವಿಹಾರೇನ ವಿಹರತಿ, ತನ್ನಿನ್ನಮಾನಸೋಯೇವ ಚ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ.

ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಸಿಲೋಕನ್ತಿ ಚತುಪಚ್ಚಯಲಾಭಞ್ಚ ತೇಸಞ್ಞೇವ ಸುಕತಭಾವಞ್ಚ ವಣ್ಣಭಣನಞ್ಚ. ನಿಕಾಮಯಮಾನೋತಿ ಇಚ್ಛಮಾನೋ ಪತ್ಥಯಮಾನೋ. ಪವಿವೇಕಾಧಿಮುತ್ತೋತಿ ಪವಿವೇಕೇ ಅಧಿಮುತ್ತೋ ಅರಹನ್ತಿ ಏವಂ ಅರಹತ್ತಂ ಬ್ಯಾಕರೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಸೀಲಬ್ಬತಪರಾಮಾಸನ್ತಿ ಸೀಲಞ್ಚ ವತಞ್ಚ ಪರಾಮಸಿತ್ವಾ ಗಹಿತಂ ಗಹಣಮತ್ತಂ. ಸಾರತೋ ¶ ಪಚ್ಚಾಗಚ್ಛನ್ತೋತಿ ಸಾರಭಾವೇನ ಜಾನನ್ತೋ. ಅಬ್ಯಾಪಜ್ಝಾಧಿಮುತ್ತೋತಿ ಅಬ್ಯಾಪಜ್ಝಂ ಅರಹತ್ತಂ ಬ್ಯಾಕರೋತಿ. ಇಮಿನಾವ ನಯೇನ ಸಬ್ಬಟ್ಠಾನೇಸು ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ಅಪಿಚೇತ್ಥ ‘‘ನೇಕ್ಖಮ್ಮಾಧಿಮುತ್ತೋತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಕಥಿತಂ, ಸೇಸೇಸು ಪಞ್ಚಸು ನಿಬ್ಬಾನ’’ನ್ತಿ ಏಕೇ ವದನ್ತಿ. ಅಪರೇ ‘‘ಅಸಮ್ಮೋಹಾಧಿಮುತ್ತೋತಿ ಏತ್ಥೇವ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಕಥಿತಂ, ಸೇಸೇಸು ಅರಹತ್ತ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ. ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಸಾರೋ – ಸಬ್ಬೇಸ್ವೇವ ತೇಸು ಅರಹತ್ತಮ್ಪಿ ನಿಬ್ಬಾನಮ್ಪಿ ಕಥಿತಮೇವಾತಿ.

ಭುಸಾತಿ ಬಲವನ್ತೋ ದಿಬ್ಬರೂಪಸದಿಸಾ. ನೇವಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಯಾದಿಯನ್ತೀತಿ ಏತಸ್ಸ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ. ಕಿಲೇಸಾ ಹಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾ ಚಿತ್ತಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿ ನಾಮ. ಅಮಿಸ್ಸೀಕತನ್ತಿ ಕಿಲೇಸಾ ಹಿ ಆರಮ್ಮಣೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಚಿತ್ತಂ ಮಿಸ್ಸಂ ಕರೋನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಅಭಾವಾ ಅಮಿಸ್ಸೀಕತಂ. ಠಿತನ್ತಿ ಪತಿಟ್ಠಿತಂ. ಆನೇಞ್ಜಪ್ಪತ್ತನ್ತಿ ಅಚಲಪ್ಪತ್ತಂ. ವಯಞ್ಚಸ್ಸಾನುಪಸ್ಸತೀತಿ ತಸ್ಸ ಚೇಸ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಮ್ಪಿ ವಯಮ್ಪಿ ಪಸ್ಸತಿ. ಭುಸಾ ವಾತವುಟ್ಠೀತಿ ಬಲವಾ ವಾತಕ್ಖನ್ಧೋ. ನೇವ ಸಮ್ಪಕಮ್ಪೇಯ್ಯಾತಿ ಏಕಭಾಗೇನ ಚಾಲೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯ. ನ ಸಮ್ಪಕಮ್ಪೇಯ್ಯಾತಿ ಥೂಣಂ ವಿಯ ಸಬ್ಬಭಾಗತೋ ಕಮ್ಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯ. ನ ಸಮ್ಪವೇಧೇಯ್ಯಾತಿ ವೇಧೇತ್ವಾ ಪವೇಧೇತ್ವಾ ಪಾತೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯ.

ನೇಕ್ಖಮ್ಮಂ ¶ ಅಧಿಮುತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಠಿತಸ್ಸ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ. ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ¶ ಅರಹತ್ತಮೇವ ¶ ಕಥಿತಂ. ಉಪಾದಾನಕ್ಖಯಸ್ಸ ಚಾತಿ ಉಪಯೋಗತ್ಥೇ ಸಾಮಿವಚನಂ. ಅಸಮ್ಮೋಹಞ್ಚ ಚೇತಸೋತಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಚ ಅಸಮ್ಮೋಹಂ ಅಧಿಮುತ್ತಸ್ಸ. ದಿಸ್ವಾ ಆಯತನುಪ್ಪಾದನ್ತಿ ಆಯತನಾನಂ ಉಪ್ಪಾದಞ್ಚ ವಯಞ್ಚ ದಿಸ್ವಾ. ಸಮ್ಮಾ ಚಿತ್ತಂ ವಿಮುಚ್ಚತೀತಿ ಸಮ್ಮಾ ಹೇತುನಾ ನಯೇನ ಇಮಾಯ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿವಸೇನ ಚಿತ್ತಂ ವಿಮುಚ್ಚತಿ, ನಿಬ್ಬಾನಾರಮ್ಮಣೇ ಅಧಿಮುಚ್ಚತಿ. ಅಥ ವಾ ಇಮಿನಾ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಪಟಿಪದಾ ಕಥಿತಾ. ತಸ್ಸ ಹಿ ಆಯತನುಪ್ಪಾದಂ ದಿಸ್ವಾ ಇಮಾಯ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಅಧಿಗತಸ್ಸ ಅರಿಯಮಗ್ಗಸ್ಸಾನುಭಾವೇನ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸೇಹಿ ಸಮ್ಮಾ ಚಿತ್ತಂ ವಿಮುಚ್ಚತಿ. ಏವಂ ತಸ್ಸ ಸಮ್ಮಾ ವಿಮುತ್ತಸ್ಸ…ಪೇ… ನ ವಿಜ್ಜತಿ. ತತ್ಥ ಸನ್ತಚಿತ್ತಸ್ಸಾತಿ ನಿಬ್ಬುತಚಿತ್ತಸ್ಸ. ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವಾತಿ.

೫೬. ದುತಿಯೇ ಸಮಧೋಸೀತಿ ಉಟ್ಠಾನಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇಸಿ. ಪಟಿಕ್ಕಮನ್ತೀತಿ ಪರಿಹಾಯನ್ತಿ. ನೋ ಅಭಿಕ್ಕಮನ್ತೀತಿ ನ ವಡ್ಢನ್ತಿ. ಸೀಸವೇಠನಂ ದದೇಯ್ಯಾತಿ ಸೀಸಂ ವೇಠೇತ್ವಾ ದಣ್ಡಕೇನ ಸಮ್ಪರಿವತ್ತಕಂ ಬನ್ಧೇಯ್ಯ. ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ವಿಪ್ಪಸೀದಿಂಸೂತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಮರಣಸಮಯೇ ಛ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ವಿಪ್ಪಸನ್ನಾನಿ ಅಹೇಸುಂ. ಅತ್ಥುಪಪರಿಕ್ಖಾಯಾತಿ ಅತ್ಥಾನತ್ಥಂ ಕಾರಣಾಕಾರಣಂ ಉಪಪರಿಕ್ಖನೇ. ಅನುತ್ತರೇ ಉಪಧಿಸಙ್ಖಯೇತಿ ನಿಬ್ಬಾನೇ. ಅವಿಮುತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ ಅರಹತ್ತಫಲೇನ ಅಧಿಮುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೫೭. ತತಿಯೇ ಛಳಭಿಜಾತಿಯೋತಿ ಛ ಜಾತಿಯೋ. ತತ್ರಿದನ್ತಿ ತತ್ರಾಯಂ. ಲುದ್ದಾತಿ ದಾರುಣಾ. ಭಿಕ್ಖೂ ¶ ಕಣ್ಟಕವುತ್ತಿಕಾತಿ ಸಮಣಾ ನಾಮೇತೇ. ಏಕಸಾಟಕಾತಿ ಏಕೇನೇವ ಪಿಲೋತಿಕಖಣ್ಡೇನ ಪುರತೋ ಪಟಿಚ್ಛಾದನಕಾ. ಅಕಾಮಕಸ್ಸ ಬಿಲಂ ಓಲಗ್ಗೇಯ್ಯುನ್ತಿ ಸತ್ಥೇ ಗಚ್ಛಮಾನೇ ಗೋಣಮ್ಹಿ ಮತೇ ಗೋಮಂಸಮೂಲಂ ಉಪ್ಪಾದನತ್ಥಾಯ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ಖಾದಮಾನಾ ಏಕಸ್ಸ ಗೋಮಂಸಂ ಅನಿಚ್ಛನ್ತಸ್ಸೇವ ಕೋಟ್ಠಾಸಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಅಯಞ್ಚ ತೇ ಖಾದಿತಬ್ಬೋ, ಮೂಲಞ್ಚ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ತಂ ಕೋಟ್ಠಾಸಸಙ್ಖಾತಂ ಬಿಲಂ ಓಲಗ್ಗೇಯ್ಯುಂ, ಬಲಕ್ಕಾರೇನ ಹತ್ಥೇ ಠಪೇಯ್ಯುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಖೇತ್ತಞ್ಞುನಾತಿ ಅಭಿಜಾತಿಪಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಖೇತ್ತಂ ಅಜಾನನ್ತೇನ. ತಂ ಸುಣಾಹೀತಿ ತಂ ಮಮ ಪಞ್ಞತ್ತಿಂ ಸುಣಾಹಿ. ಕಣ್ಹಾಭಿಜಾತಿಕೋತಿ ಕಾಳಕಜಾತಿಕೋ. ಕಣ್ಹಂ ಧಮ್ಮಂ ಅಭಿಜಾಯತೀತಿ ಕಣ್ಹಸಭಾವೋ ಹುತ್ವಾ ಜಾಯತಿ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ, ಕಣ್ಹಾಭಿಜಾತಿಯಂ ವಾ ಜಾಯತಿ. ನಿಬ್ಬಾನಂ ¶ ¶ ಅಭಿಜಾಯತೀತಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಅರಿಯಭೂಮಿಸಙ್ಖಾತಾಯ ವಾ ನಿಬ್ಬಾನಜಾತಿಯಾ ಜಾಯತಿ.

೫೮. ಚತುತ್ಥೇ ಸಂವರಾ ಪಹಾತಬ್ಬಾತಿ ಸಂವರೇನ ಪಹಾತಬ್ಬಾ. ಸೇಸೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಇಧಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ. ಪಟಿಸಙ್ಖಾತಿ ಪಟಿಸಞ್ಜಾನಿತ್ವಾ, ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯೋನಿಸೋತಿ ಉಪಾಯೇನ ಪಥೇನ. ಏತ್ಥ ಚ ಅಸಂವರೇ ಆದೀನವಪಟಿಸಙ್ಖಾ ಯೋನಿಸೋ ಪಟಿಸಙ್ಖಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಸಾ ಚಾಯಂ ‘‘ವರಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತತ್ತಾಯ ಅಯೋಸಲಾಕಾಯ ಆದಿತ್ತಾಯ ಸಮ್ಪಜ್ಜಲಿತಾಯ ಸಜೋತಿಭೂತಾಯ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ ಸಮ್ಪಲಿಮಟ್ಠಂ, ನ ತ್ವೇವ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೇಸು ರೂಪೇಸು ಅನುಬ್ಯಞ್ಜನಸೋ ನಿಮಿತ್ತಗ್ಗಾಹೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಆದಿತ್ತಪರಿಯಾಯೇನ (ಸಂ. ನಿ. ೪.೨೩೫) ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಸಂವರಸಂವುತೋ ¶ ವಿಹರತೀತಿ ಏತ್ಥ ಚಕ್ಖುಮೇವ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ಸಂವರಣತೋ ಸಂವರೋ, ಪಿದಹನತೋ ಥಕನತೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಸತಿಯಾ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ. ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯೇ ಸಂವರೋ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಸಂವರೋ. ಜವನೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೋಪಿ ಹೇಸ ತಸ್ಮಿಂ ದ್ವಾರೇ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿವಾರಣತೋ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಸಂವರೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಸಂವುತೋತಿ ತೇನ ಸಂವರೇನ ಉಪೇತೋ. ತಥಾ ಹಿ ‘‘ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸಂವುತೋ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ವಿಭಙ್ಗೇ ‘‘ಇಮಿನಾ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರೇನ ಉಪೇತೋ ಹೋತಿ…ಪೇ… ಸಮನ್ನಾಗತೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಅಥ ವಾ ಸಂವರೀತಿ ಸಂವುತೋ, ಥಕೇಸಿ ಪಿದಹೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಸಂವರಸಂವುತೋತಿ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಸಂವರಸಙ್ಖಾತಂ ಸತಿಕವಾಟಂ ಚಕ್ಖುದ್ವಾರೇ ಘರದ್ವಾರೇ ಕವಾಟಂ ವಿಯ ಸಂವರಿ ಥಕೇಸಿ ಪಿದಹೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಅಯಮೇವೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ಸುನ್ದರತರೋ. ತಥಾ ಹಿ ‘‘ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಸಂವರಂ ಅಸಂವುತಸ್ಸ ವಿಹರತೋ, ಸಂವುತಸ್ಸ ವಿಹರತೋ’’ತಿ ಏತೇಸು ಪದೇಸು ಅಯಮೇವತ್ಥೋ ದಿಸ್ಸತೀತಿ.

ಯಂ ಹಿಸ್ಸಾತಿಆದಿಮ್ಹಿ ಯಂ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಸಂವರಂ ಅಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅಸಂವುತಸ್ಸ ಅಥಕೇತ್ವಾ ಅಪಿದಹಿತ್ವಾ ವಿಹರನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯೇಕಾರಸ್ಸ ವಾ ಏಸ ಯನ್ತಿ ಆದೇಸೋ, ಯೇ ಅಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಆಸವಾ ವಿಘಾತಪರಿಳಾಹಾತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಆಸವಾ ಚ ಅಞ್ಞೇ ಚ ವಿಘಾತಕರಾ ಕಿಲೇಸಪರಿಳಾಹಾ ವಿಪಾಕಪರಿಳಾಹಾ ವಾ. ಚಕ್ಖುದ್ವಾರಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಇಟ್ಠಾರಮ್ಮಣಂ ಆಪಾಥಗತಂ ಕಾಮಸ್ಸಾದವಸೇನ ಅಸ್ಸಾದಯತೋ ಅಭಿನನ್ದತೋ ಕಾಮಾಸವೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ‘‘ಈದಿಸಂ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಸುಗತಿಭವೇ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಭವಪತ್ಥನಾಯ ಅಸ್ಸಾದಯತೋ ಭವಾಸವೋ ¶ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಸತ್ತೋತಿ ವಾ ಸತ್ತಸ್ಸಾತಿ ವಾ ಗಣ್ಹತೋ ದಿಟ್ಠಾಸವೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಸಬ್ಬೇಹೇವ ಸಹಜಾತಂ ಅಞ್ಞಾಣಂ ಅವಿಜ್ಜಾಸವೋತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಆಸವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ¶ . ಏತೇಹಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಅಪರೇ ಕಿಲೇಸಾ ವಿಘಾತಪರಿಳಾಹಾ ಆಯತಿಂ ವಾ ತೇಸಂ ವಿಪಾಕಾ ತೇಹಿಪಿ ಅಸಂವುತಸ್ಸೇವ ವಿಹರತೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯುನ್ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ಏವಂಸ ¶ ತೇತಿ ಏವಂ ಅಸ್ಸ ತೇ, ಏತೇನುಪಾಯೇನ ನ ಹೋನ್ತಿ, ನೋ ಅಞ್ಞಥಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಪಟಿಸಙ್ಖಾ ಯೋನಿಸೋ ಸೋತಿನ್ದ್ರಿಯಸಂವರಸಂವುತೋತಿಆದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಇಮೇ ವುಚ್ಚನ್ತಿ ಆಸವಾ ಸಂವರಾ ಪಹಾತಬ್ಬಾತಿ ಇಮೇಸು ಛಸು ದ್ವಾರೇಸು ಚತ್ತಾರೋ ಚತ್ತಾರೋ ಕತ್ವಾ ಚತುವೀಸತಿ ಆಸವಾ ಸಂವರೇನ ಪಹಾತಬ್ಬಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ.

ಪಟಿಸಙ್ಖಾ ಯೋನಿಸೋ ಚೀವರನ್ತಿಆದೀಸು ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ (ವಿಸುದ್ಧಿ. ೧.೧೮) ಸೀಲಕಥಾಯ ವುತ್ತಮೇವ. ಯಂ ಹಿಸ್ಸಾತಿ ಯಞ್ಹಿ ಚೀವರಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಾದೀಸು ವಾ ಅಞ್ಞತರಂ ಅಸ್ಸ. ಅಪ್ಪಟಿಸೇವತೋತಿ ಏವಂ ಯೋನಿಸೋ ಅಪ್ಪಟಿಸೇವನ್ತಸ್ಸ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಾರೇ ಅಲದ್ಧಂ ಚೀವರಾದಿಂ ಪತ್ಥಯತೋ ಲದ್ಧಂ ವಾ ಅಸ್ಸಾದಯತೋ ಕಾಮಾಸವಸ್ಸ ಉಪ್ಪತ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ, ಈದಿಸಂ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಸುಗತಿಭವೇ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಭವಪತ್ಥನಾಯ ಅಸ್ಸಾದಯತೋ ಭವಾಸವಸ್ಸ, ಅಹಂ ಲಭಾಮಿ ನ ಲಭಾಮೀತಿ ವಾ ಮಯ್ಹಂ ವಾ ಇದನ್ತಿ ಅತ್ತಸಞ್ಞಂ ಅಧಿಟ್ಠಹತೋ ದಿಟ್ಠಾಸವಸ್ಸ, ಸಬ್ಬೇಹೇವ ಪನ ಸಹಜಾತೋ ಅವಿಜ್ಜಾಸವೋತಿ ಏವಂ ಚತುನ್ನಂ ಆಸವಾನಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿ ವಿಘಾತಪರಿಳಾಹಾವ ನವವೇದನುಪ್ಪಾದನತೋಪಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಇಮೇ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆಸವಾ ಪಟಿಸೇವನಾ ಪಹಾತಬ್ಬಾತಿ ಇಮೇ ಏಕಮೇಕಸ್ಮಿಂ ಪಚ್ಚಯೇ ಚತ್ತಾರೋ ಚತ್ತಾರೋ ಕತ್ವಾ ಸೋಳಸ ಆಸವಾ ಇಮಿನಾ ಞಾಣಸಂವರಸಙ್ಖಾತೇನ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಪಟಿಸೇವನೇನ ಪಹಾತಬ್ಬಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ.

ಪಟಿಸಙ್ಖಾ ಯೋನಿಸೋ ಖಮೋ ಹೋತಿ ಸೀತಸ್ಸಾತಿ ಉಪಾಯೇನ ಪಥೇನ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಖನ್ತಾ ಹೋತಿ ಸೀತಸ್ಸ, ಸೀತಂ ಖಮತಿ ಸಹತಿ, ನ ಅವೀರಪುರಿಸೋ ವಿಯ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೇನಪಿ ಸೀತೇನ ಚಲತಿ ಕಮ್ಪತಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ವಿಜಹತಿ. ಉಣ್ಹಾದೀಸುಪಿ ¶ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಏತ್ಥ ಚ ವಚನಮೇವ ವಚನಪಥೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ದುಕ್ಖಾನನ್ತಿಆದೀಸು ದುಕ್ಖಮನಟ್ಠೇನ ದುಕ್ಖಾ, ಬಹಲಟ್ಠೇನ ತಿಬ್ಬಾ, ಫರುಸಟ್ಠೇನ ಖರಾ, ತಿಖಿಣಟ್ಠೇನ ಕಟುಕಾ, ಅಸ್ಸಾದವಿರಹತೋ ಅಸಾತಾ, ಮನಂ ಅವಡ್ಢನತೋ ಅಮನಾಪಾ, ಪಾಣಹರಣಸಮತ್ಥತಾಯ ಪಾಣಹರಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಯಂ ಹಿಸ್ಸಾತಿ ಸೀತಾದೀಸು ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಏಕಧಮ್ಮಮ್ಪಿ ಅಸ್ಸ. ಅನಧಿವಾಸತೋತಿ ಅನಧಿವಾಸೇನ್ತಸ್ಸ ಅಕ್ಖಮನ್ತಸ್ಸ ¶ . ಆಸವುಪ್ಪತ್ತಿ ಪನೇತ್ಥ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬಾ – ಸೀತೇನ ಫುಟ್ಠಸ್ಸ ಉಣ್ಹಂ ಪತ್ಥಯತೋ ಕಾಮಾಸವೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಏವಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ. ‘‘ನತ್ಥಿ ಸುಗತಿಭವೇ ಸೀತಂ ವಾ ಉಣ್ಹಂ ವಾ’’ತಿ ಭವಂ ಪತ್ಥೇನ್ತಸ್ಸ ಭವಾಸವೋ, ಮಯ್ಹಂ ಸೀತಂ ಉಣ್ಹನ್ತಿ ಗಾಹೋ ದಿಟ್ಠಾಸವೋ, ಸಬ್ಬೇಹೇವ ಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ ಅವಿಜ್ಜಾಸವೋತಿ. ಇಮೇ ವುಚ್ಚನ್ತೀತಿ ಇಮೇ ಸೀತಾದೀಸು ಏಕಮೇಕಸ್ಸ ವಸೇನ ಚತ್ತಾರೋ ಚತ್ತಾರೋ ¶ ಕತ್ವಾ ಅನೇಕೇ ಆಸವಾ ಇಮಾಯ ಖನ್ತಿಸಂವರಸಙ್ಖಾತಾಯ ಅಧಿವಾಸನಾಯ ಪಹಾತಬ್ಬಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಪಟಿಸಙ್ಖಾ ಯೋನಿಸೋ ಚಣ್ಡಂ ಹತ್ಥಿಂ ಪರಿವಜ್ಜೇತೀತಿ ಅಹಂ ಸಮಣೋತಿ ನ ಚಣ್ಡಸ್ಸ ಹತ್ಥಿಸ್ಸ ಆಸನ್ನೇ ಠಾತಬ್ಬಂ. ತತೋನಿದಾನಞ್ಹಿ ಮರಣಮ್ಪಿ ಮರಣಮತ್ತಮ್ಪಿ ದುಕ್ಖಂ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಏವಂ ಉಪಾಯೇನ ಪಥೇನ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಚಣ್ಡಂ ಹತ್ಥಿಂ ಪರಿವಜ್ಜೇತಿ ಪಟಿಕ್ಕಮತಿ. ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ. ಚಣ್ಡನ್ತಿ ದುಟ್ಠಂ ವಾಳಂ. ಖಾಣುನ್ತಿ ಖದಿರಖಾಣುಕಾದಿಂ. ಕಣ್ಟಕಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಯತ್ಥ ಕಣ್ಟಕಾ ವಿಜ್ಝನ್ತಿ, ತಂ ಓಕಾಸಂ. ಸೋಬ್ಭನ್ತಿ ¶ ಸಬ್ಬತೋ ಛಿನ್ನತಟಂ. ಪಪಾತನ್ತಿ ಏಕತೋ ಛಿನ್ನತಟಂ. ಚನ್ದನಿಕನ್ತಿ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠೋದಕಗಬ್ಭಮಲಾದೀನಂ ಛಡ್ಡನಟ್ಠಾನಂ. ಓಳಿಗಲ್ಲನ್ತಿ ತೇಸಂಯೇವ ಕದ್ದಮಾದೀನಂ ಸನ್ದನೋಕಾಸಂ. ತಂ ಜಣ್ಣುಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅಸುಚಿಭರಿತಂ ಹೋತಿ. ದ್ವೇಪಿ ಚೇತಾನಿ ಠಾನಾನಿ ಅಮನುಸ್ಸುಸ್ಸದಟ್ಠಾನಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ವಜ್ಜೇತಬ್ಬಾನಿ. ಅನಾಸನೇತಿ ಏತ್ಥ ಅಯುತ್ತಂ ಆಸನಂ ಅನಾಸನಂ, ತಂ ಅತ್ಥತೋ ಅನಿಯತವತ್ಥುಭೂತಂ ರಹೋಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಸನನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಅಗೋಚರೇತಿ ಏತ್ಥಪಿ ಅಯುತ್ತೋ ಗೋಚರೋ ಅಗೋಚರೋ. ಸೋ ವೇಸಿಯಾದಿಭೇದತೋ ಪಞ್ಚವಿಧೋ. ಪಾಪಕೇ ಮಿತ್ತೇತಿ ಲಾಮಕೇ ದುಸ್ಸೀಲೇ ಮಿತ್ತಪತಿರೂಪಕೇ ಅಮಿತ್ತೇ. ಪಾಪಕೇಸೂತಿ ಲಾಮಕೇಸು. ಓಕಪ್ಪೇಯ್ಯುನ್ತಿ ಸದ್ದಹೇಯ್ಯುಂ ಅಧಿಮುಚ್ಚೇಯ್ಯುಂ ‘‘ಅದ್ಧಾ ಅಯಮಾಯಸ್ಮಾ ಅಕಾಸಿ ವಾ ಕರಿಸ್ಸತಿ ವಾ’’ತಿ. ಯಂ ಹಿಸ್ಸಾತಿ ಹತ್ಥಿಆದೀಸು ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಏಕಮ್ಪಿ ಅಸ್ಸ. ಆಸವುಪ್ಪತ್ತಿ ಪನೇತ್ಥ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬಾ – ಹತ್ಥಿಆದಿನಿದಾನೇನ ದುಕ್ಖೇನ ಫುಟ್ಠಸ್ಸ ಸುಖಂ ಪತ್ಥಯತೋ ಕಾಮಾಸವೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ‘‘ನತ್ಥಿ ಸುಗತಿಭವೇ ಈದಿಸಂ ದುಕ್ಖ’’ನ್ತಿ ಭವಂ ಪತ್ಥೇನ್ತಸ್ಸ ಭವಾಸವೋ, ಮಂ ಹತ್ಥೀ ಮದ್ದತಿ ಮಂ ಅಸ್ಸೋತಿ ಗಾಹೋ ದಿಟ್ಠಾಸವೋ, ಸಬ್ಬೇಹೇವ ಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ ಅವಿಜ್ಜಾಸವೋತಿ. ಇಮೇ ವುಚ್ಚನ್ತೀತಿ ಇಮೇ ಹತ್ಥಿಆದೀಸು ಏಕೇಕಸ್ಸ ವಸೇನ ಚತ್ತಾರೋ ಚತ್ತಾರೋ ಕತ್ವಾ ಅನೇಕೇ ಆಸವಾ ಇಮಿನಾ ಸೀಲಸಂವರಸಙ್ಖಾತೇನ ಪರಿವಜ್ಜನೇನ ಪಹಾತಬ್ಬಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ.

ಪಟಿಸಙ್ಖಾ ¶ ಯೋನಿಸೋ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಕಾಮವಿತಕ್ಕಂ ನಾಧಿವಾಸೇತೀತಿ ‘‘ಇತಿಪಾಯಂ ವಿತಕ್ಕೋ ಅಕುಸಲೋ, ಇತಿಪಿ ಸಾವಜ್ಜೋ, ಇತಿಪಿ ದುಕ್ಖವಿಪಾಕೋ, ಸೋ ಚ ಖೋ ¶ ಅತ್ತಬ್ಯಾಬಾಧಾಯ ಸಂವತ್ತತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಮ. ನಿ. ೧.೨೦೭-೨೦೮) ನಯೇನ ಯೋನಿಸೋ ಕಾಮವಿತಕ್ಕೇ ಆದೀನವಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಆರಮ್ಮಣೇ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಕಾಮವಿತಕ್ಕಂ ನಾಧಿವಾಸೇತಿ, ಚಿತ್ತಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ನ ವಾಸೇತಿ, ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ವಾ ನ ವಾಸೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅನಧಿವಾಸೇನ್ತೋ ಕಿಂ ಕರೋತೀತಿ? ಪಜಹತಿ. ಕಿಂ ಕಚವರಂ ವಿಯ ಪಿಟಕೇನಾತಿ? ನ ಹಿ, ಅಪಿ ಚ ಖೋ ನಂ ವಿನೋದೇತಿ ತುದತಿ ವಿಜ್ಝತಿ ನೀಹರತಿ. ಕಿಂ ಬಲಿಬದ್ದಂ ವಿಯ ಪತೋದೇನಾತಿ? ನ ಹಿ, ಅಥ ಖೋ ನಂ ಬ್ಯನ್ತೀಕರೋತಿ ವಿಗತನ್ತಂ ಕರೋತಿ, ಯಥಾಸ್ಸ ಅನ್ತೋಪಿ ನಾವಸಿಸ್ಸತಿ ¶ ಅನ್ತಮಸೋ ಭಙ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ, ತಥಾ ನಂ ಕರೋತಿ. ಕಥಂ ಪನ ನಂ ತಥಾ ಕರೋತೀತಿ? ಅನಭಾವಂ ಗಮೇತಿ ಅನು ಅನು ಅಭಾವಂ ಗಮೇತಿ, ವಿಕ್ಖಮ್ಭನಪ್ಪಹಾನೇನ ಯಥಾ ಸುವಿಕ್ಖಮ್ಭಿತೋ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಕರೋತಿ. ಸೇಸವಿತಕ್ಕದ್ವಯೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಉಪ್ಪನ್ನುಪ್ಪನ್ನೇತಿ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ, ಉಪ್ಪನ್ನಮತ್ತೇಯೇವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಸಕಿಂ ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ವಿನೋದೇತ್ವಾ ದುತಿಯೇ ವಾರೇ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖಿತಾ ನ ಹೋತಿ, ಸತಕ್ಖತ್ತುಮ್ಪಿ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ವಿನೋದೇತಿಯೇವ. ಪಾಪಕೇ ಅಕುಸಲೇ ಧಮ್ಮೇತಿ ತೇಯೇವ ಕಾಮವಿತಕ್ಕಾದಯೋ, ಸಬ್ಬೇಪಿ ವಾ ನವ ಮಹಾವಿತಕ್ಕೇ. ತತ್ಥ ತಯೋ ವುತ್ತಾ, ಅವಸೇಸಾ ‘‘ಞಾತಿವಿತಕ್ಕೋ, ಜನಪದವಿತಕ್ಕೋ, ಅಮರಾವಿತಕ್ಕೋ, ಪರಾನುದ್ದಯತಾಪಟಿಸಂಯುತ್ತೋ ವಿತಕ್ಕೋ, ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಸಿಲೋಕಪ್ಪಟಿಸಂಯುತ್ತೋ ವಿತಕ್ಕೋ, ಅನವಞ್ಞತ್ತಿಪ್ಪಟಿಸಂಯುತ್ತೋ ವಿತಕ್ಕೋ’’ತಿ (ಮಹಾನಿ. ೨೦೭) ಇಮೇ ಛ. ಯಂ ಹಿಸ್ಸಾತಿ ಏತೇಸು ವಿತಕ್ಕೇಸು ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಅಸ್ಸ. ಕಾಮವಿತಕ್ಕೋ ಪನೇತ್ಥ ಕಾಮಾಸವೋ ಏವ, ತಬ್ಬಿಸೇಸೋ ಭವಾಸವೋ, ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ ದಿಟ್ಠಾಸವೋ, ಸಬ್ಬವಿತಕ್ಕೇಸು ಅವಿಜ್ಜಾ ಅವಿಜ್ಜಾಸವೋತಿ ಏವಂ ಆಸವುಪ್ಪತ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಇಮೇ ¶ ವುಚ್ಚನ್ತೀತಿ ಇಮೇ ಕಾಮವಿತಕ್ಕಾದಿವಸೇನ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾ ಆಸವಾ ಇಮಿನಾ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ವಿತಕ್ಕೇ ಆದೀನವಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಸಹಿತೇನ ವೀರಿಯಸಂವರಸಙ್ಖಾತೇನ ವಿನೋದನೇನ ಪಹಾತಬ್ಬಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ.

ಪಟಿಸಙ್ಖಾ ಯೋನಿಸೋ ಸತಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಂ ಭಾವೇತೀತಿ ಅಭಾವನಾಯ ಆದೀನವಂ ಭಾವನಾಯ ಚ ಆನಿಸಂಸಂ ಉಪಾಯೇನ ಪಥೇನ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಸತಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಂ ಭಾವೇತಿ. ಏಸೇವ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ. ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾನಂ ಭಾವನಾ ಹೇಟ್ಠಾ ವಿತ್ಥಾರಿತಾವ. ಯಂ ಹಿಸ್ಸಾತಿ ಏತೇಸು ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೇಸು ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಅಸ್ಸ. ಆಸವುಪ್ಪತ್ತಿಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಇಮೇಸಂ ಅರಿಯಮಗ್ಗಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಂ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾನಂ ಅಭಾವಿತತ್ತಾ ಯೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯುಂ ಕಾಮಾಸವಾದಯೋ ಆಸವಾ, ಭಾವಯತೋ ಏವಂಸ ತೇ ¶ ನ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅಯಂ ನಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಇಮೇ ವುಚ್ಚನ್ತೀತಿ ಇಮೇ ಕಾಮಾಸವಾದಯೋ ಆಸವಾ ಇಮಾಯ ಲೋಕುತ್ತರಾಯ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಭಾವನಾಯ ಪಹಾತಬ್ಬಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ಇಮೇಹಿ ಛಹಾಕಾರೇಹಿ ಪಹೀನಾಸವಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಥೋಮೇನ್ತೋ ಯತೋ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಯತೋತಿ ಸಾಮಿವಚನೇ ತೋ-ಕಾರೋ, ಯಸ್ಸಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಪೋರಾಣಾ ಪನ ಯಮ್ಹಿ ಕಾಲೇತಿ ವಣ್ಣಯನ್ತಿ. ಯೇ ಆಸವಾ ಸಂವರಾ ಪಹಾತಬ್ಬಾ, ತೇ ಸಂವರಾ ಪಹೀನಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಯೇ ಆಸವಾ ಸಂವರೇನ ಪಹಾತಬ್ಬಾ, ತೇ ಸಂವರೇನೇವ ಪಹೀನಾ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಅಪ್ಪಹೀನೇಸುಯೇವ ಪಹೀನಸಞ್ಞೀ ಹೋತೀತಿ.

೫೯. ಪಞ್ಚಮೇ ದಾರುಕಮ್ಮಿಕೋತಿ ದಾರುವಿಕ್ಕಯೇನ ಪವತ್ತಿತಾಜೀವೋ ಏಕೋ ಉಪಾಸಕೋ. ಕಾಸಿಕಚನ್ದನನ್ತಿ ¶ ಸಣ್ಹಚನ್ದನಂ. ಅಙ್ಗೇನಾತಿ ಅಗುಣಙ್ಗೇನ, ಸುಕ್ಕಪಕ್ಖೇ ಗುಣಙ್ಗೇನ. ನೇಮನ್ತನಿಕೋತಿ ನಿಮನ್ತನಂ ಗಣ್ಹನಕೋ. ಸಙ್ಘೇ ದಾನಂ ದಸ್ಸಾಮೀತಿ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಸ್ಸಾಮಿ. ಸೋ ಏವಂ ವತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ಅಥಸ್ಸ ¶ ಅಪರಭಾಗೇ ಪಞ್ಚಸತಾ ಕುಲೂಪಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಗಿಹಿಭಾವಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು. ಸೋ ‘‘ಕುಲೂಪಕಭಿಕ್ಖೂ ತೇ ವಿಬ್ಭನ್ತಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಕಿಂ ಏತ್ಥ ಮಯ್ಹ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದವೇಮತ್ತಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಅಕಾಸಿ. ಇದಂ ಸನ್ಧಾಯ ಸತ್ಥಾ ಸಙ್ಘೇ ತೇ ದಾನಂ ದದತೋ ಚಿತ್ತಂ ಪಸೀದಿಸ್ಸತೀತಿ ಆಹ.

೬. ಹತ್ಥಿಸಾರಿಪುತ್ತಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ

೬೦. ಛಟ್ಠೇ ಅಭಿಧಮ್ಮಕಥನ್ತಿ ಅಭಿಧಮ್ಮಮಿಸ್ಸಕಂ ಕಥಂ. ಕಥಂ ಓಪಾತೇತೀತಿ ತೇಸಂ ಕಥಂ ವಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಕಥಂ ಕಥೇತಿ. ಥೇರಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನನ್ತಿ ಕರಣತ್ಥೇ ಸಾಮಿವಚನಂ, ಥೇರೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಾ ಚ ಥೇರಾನಂ ಅಭಿಧಮ್ಮಕಥಾ, ತಂ ಅಯಮ್ಪಿ ಕಥೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಚೇತೋಪರಿಯಾಯನ್ತಿ ಚಿತ್ತವಾರಂ. ಇಧಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ. ಸೋರತಸೋರತೋತಿ ಸೂರತೋ ವಿಯ ಸೂರತೋ, ಸೋರಚ್ಚಸಮನ್ನಾಗತೋ ವಿಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ನಿವಾತನಿವಾತೋತಿ ನಿವಾತೋ ವಿಯ ನಿವಾತೋ, ನಿವಾತವುತ್ತಿ ವಿಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಉಪಸನ್ತುಪಸನ್ತೋತಿ ಉಪಸನ್ತೋ ವಿಯ ಉಪಸನ್ತೋ ¶ . ವಪಕಸ್ಸತೇವ ಸತ್ಥಾರಾತಿ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಾ ಅಪಗಚ್ಛತಿ. ಸಂಸಟ್ಠಸ್ಸಾತಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಸಂಸಗ್ಗೇಹಿ ಸಂಸಟ್ಠಸ್ಸ. ವಿಸ್ಸಟ್ಠಸ್ಸಾತಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಸ್ಸ. ಪಾಕತಸ್ಸಾತಿ ಪಾಕತಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ.

ಕಿಟ್ಠಾದೋತಿ ಕಿಟ್ಠಖಾದಕೋ. ಅನ್ತರಧಾಪೇಯ್ಯಾತಿ ನಾಸೇಯ್ಯ. ಗೋಪಸೂತಿ ಗಾವೋ ಚ ಅಜಿಕಾ ಚ. ಸಿಪ್ಪಿಸಮ್ಬುಕನ್ತಿ ¶ ಸಿಪ್ಪಿಯೋ ಚ ಸಮ್ಬುಕಾ ಚ. ಸಕ್ಖರಕಠಲನ್ತಿ ಸಕ್ಖರಾ ಚ ಕಠಲಾನಿ ಚ. ಆಭಿದೋಸಿಕನ್ತಿ ಅಭಿಞ್ಞಾತದೋಸಂ ಕುದ್ರೂಸಕಭೋಜನಂ. ನಚ್ಛಾದೇಯ್ಯಾತಿ ನ ರುಚ್ಚೇಯ್ಯ. ತತ್ಥ ಯದೇತಂ ಪುರಿಸಂ ಭುತ್ತಾವಿನ್ತಿ ಉಪಯೋಗವಚನಂ, ತಂ ಸಾಮಿಅತ್ಥೇ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಅಮುಂ ಹಾವುಸೋ, ಪುರಿಸನ್ತಿ, ಆವುಸೋ, ಅಮುಂ ಪುರಿಸಂ.

ಸಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಾನನ್ತಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ನಿಚ್ಚನಿಮಿತ್ತಾದೀನಂ ನಿಮಿತ್ತಾನಂ. ಅನಿಮಿತ್ತಂ ಚೇತೋಸಮಾಧಿನ್ತಿ ಬಲವವಿಪಸ್ಸನಾಸಮಾಧಿಂ. ಚೀರಿಕಸದ್ದೋತಿ ಝಲ್ಲಿಕಸದ್ದೋ. ಸರಿಸ್ಸತಿ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಸ್ಸಾತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಗುಣಂ ಸರಿಸ್ಸತಿ. ಅರಹತಂ ಅಹೋಸೀತಿ ಭಗವತೋ ಸಾವಕಾನಂ ಅರಹನ್ತಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಏಕೋ ಅರಹಾ ಅಹೋಸಿ. ಅಯಞ್ಹಿ ಥೇರೋ ಸತ್ತ ವಾರೇ ಗಿಹೀ ಹುತ್ವಾ ಸತ್ತ ವಾರೇ ಪಬ್ಬಜಿ. ಕಿಂ ಕಾರಣಾ? ಕಸ್ಸಪಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಕಾಲೇ ¶ ಕಿರೇಸ ಏಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಗಿಹಿಭಾವೇ ವಣ್ಣಂ ಕಥೇಸಿ. ಸೋ ತೇನೇವ ಕಮ್ಮೇನ ಅರಹತ್ತಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯೇ ವಿಜ್ಜಮಾನೇಯೇವ ಸತ್ತ ವಾರೇ ಗಿಹಿಭಾವೇ ಚ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಚ ಸಞ್ಚರನ್ತೋ ಸತ್ತಮೇ ವಾರೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣೀತಿ.

೬೧. ಸತ್ತಮೇ ಪಾರಾಯನೇ ಮೇತ್ತೇಯ್ಯಪಞ್ಹೇತಿ ಪಾರಾಯನಸಮಾಗಮಮ್ಹಿ ಮೇತ್ತೇಯ್ಯಮಾಣವಸ್ಸ ಪಞ್ಹೇ. ಉಭೋನ್ತೇ ವಿದಿತ್ವಾನಾತಿ ದ್ವೇ ಅನ್ತೇ ದ್ವೇ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಜಾನಿತ್ವಾ. ಮಜ್ಝೇ ಮನ್ತಾ ನ ಲಿಪ್ಪತೀತಿ ಮನ್ತಾ ವುಚ್ಚತಿ ಪಞ್ಞಾ, ತಾಯ ಉಭೋ ಅನ್ತೇ ವಿದಿತ್ವಾ ಮಜ್ಝೇ ನ ಲಿಪ್ಪತಿ, ವೇಮಜ್ಝೇಟ್ಠಾನೇ ನ ಲಿಪ್ಪತಿ. ಸಿಬ್ಬನಿಮಚ್ಚಗಾತಿ ¶ ಸಿಬ್ಬನಿಸಙ್ಖಾತಂ ತಣ್ಹಂ ಅತೀತೋ. ಫಸ್ಸೋತಿ ಫಸ್ಸವಸೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತತ್ತಾ ಅಯಂ ಅತ್ತಭಾವೋ. ಏಕೋ ಅನ್ತೋತಿ ಅಯಮೇಕೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೋ. ಫಸ್ಸಸಮುದಯೋತಿ ಫಸ್ಸೋ ಸಮುದಯೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಫಸ್ಸಸಮುದಯೋ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ಕತಕಮ್ಮಫಸ್ಸಪಚ್ಚಯಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಅನಾಗತತ್ತಭಾವೋ. ದುತಿಯೋ ಅನ್ತೋತಿ ದುತಿಯೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೋ. ಫಸ್ಸನಿರೋಧೋತಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ. ಮಜ್ಝೇತಿ ಸಿಬ್ಬಿನಿತಣ್ಹಂ ಛೇತ್ವಾ ದ್ವಿಧಾಕರಣಟ್ಠೇನ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಮಜ್ಝೇ ನಾಮ ಹೋತಿ. ತಣ್ಹಾ ಹಿ ¶ ನಂ ಸಿಬ್ಬತೀತಿ ತಣ್ಹಾ ನಂ ಅತ್ತಭಾವದ್ವಯಸಙ್ಖಾತಂ ಫಸ್ಸಞ್ಚ ಫಸ್ಸಸಮುದಯಞ್ಚ ಸಿಬ್ಬತಿ ಘಟ್ಟೇತಿ. ಕಿಂ ಕಾರಣಾ? ತಸ್ಸ ತಸ್ಸೇವ ಭವಸ್ಸ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಿಯಾ. ಯದಿ ಹಿ ತಣ್ಹಾ ನ ಸಿಬ್ಬೇಯ್ಯ, ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಭವಸ್ಸ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ ನ ಭವೇಯ್ಯ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಕೋಟಿಮಜ್ಝಿಕೂಪಮಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿ. ದ್ವಿನ್ನಞ್ಹಿ ಕಣ್ಡಾನಂ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ಮಜ್ಝೇ ಸುತ್ತೇನ ಸಂಸಿಬ್ಬಿತಾನಂ ಕೋಟಿ ಮಜ್ಝನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಸುತ್ತೇ ಛಿನ್ನೇ ಉಭೋ ಕಣ್ಡಾನಿ ಉಭತೋ ಪತನ್ತಿ. ಏವಮೇತ್ಥ ಕಣ್ಡದ್ವಯಂ ವಿಯ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾ ದ್ವೇ ಅನ್ತಾ, ಸಿಬ್ಬಿತ್ವಾ ಠಿತಸುತ್ತಂ ವಿಯ ತಣ್ಹಾ, ಸುತ್ತೇ ಛಿನ್ನೇ ಕಣ್ಡದ್ವಯಸ್ಸ ಉಭತೋಪತನಂ ವಿಯ ತಣ್ಹಾಯ ನಿರುದ್ಧಾಯ ಅನ್ತದ್ವಯಂ ನಿರುದ್ಧಮೇವ ಹೋತಿ. ಏತ್ತಾವತಾತಿ ಏತ್ತಕೇನ ಇಮಿನಾ ಉಭೋ ಅನ್ತೇ ವಿದಿತ್ವಾ ತಣ್ಹಾಯ ಮಜ್ಝೇ ಅನುಪಲಿತ್ತಭಾವೇನ ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮಂ ಅಭಿಜಾನಾತಿ ನಾಮ, ತೀರಣಪರಿಞ್ಞಾಯ ಚ ಪಹಾನಪರಿಞ್ಞಾಯ ಚ ಪರಿಜಾನಿತಬ್ಬಂ ಲೋಕಿಯಸಚ್ಚದ್ವಯಂ ಪರಿಜಾನಾತಿ ನಾಮ. ದಿಟ್ಠೇವ ¶ ಧಮ್ಮೇತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಅತ್ತಭಾವೇ. ದುಕ್ಖಸ್ಸನ್ತಕರೋ ಹೋತೀತಿ ವಟ್ಟದುಕ್ಖಸ್ಸ ಕೋಟಿಕರೋ ಪರಿಚ್ಛೇದಪರಿವಟುಮಕರೋ ಹೋತಿ ನಾಮ.

ದುತಿಯವಾರೇ ತಿಣ್ಣಂ ಕಣ್ಡಾನಂ ವಸೇನ ಉಪಮಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ತಿಣ್ಣಞ್ಹಿ ಕಣ್ಡಾನಂ ಸುತ್ತೇನ ಸಂಸಿಬ್ಬಿತಾನಂ ಸುತ್ತೇ ಛಿನ್ನೇ ತೀಣಿ ಕಣ್ಡಾನಿ ತೀಸು ಠಾನೇಸು ಪತನ್ತಿ, ಏವಮೇತ್ಥ ಕಣ್ಡತ್ತಯಂ ವಿಯ ಅತೀತಾನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾ ಖನ್ಧಾ, ಸುತ್ತಂ ವಿಯ ತಣ್ಹಾ. ಸಾ ಹಿ ಅತೀತಂ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇನ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಞ್ಚ ಅನಾಗತೇನ ¶ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂಸಿಬ್ಬತಿ. ಸುತ್ತೇ ಛಿನ್ನೇ ಕಣ್ಡತ್ತಯಸ್ಸ ತೀಸು ಠಾನೇಸು ಪತನಂ ವಿಯ ತಣ್ಹಾಯ ನಿರುದ್ಧಾಯ ಅತೀತಾನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾ ಖನ್ಧಾ ನಿರುದ್ಧಾವ ಹೋನ್ತಿ.

ತತಿಯವಾರೇ ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಾ ಮಜ್ಝೇತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ವೇದನಾನಂ ಅನ್ತರಟ್ಠಕಭಾವೇನ ಮಜ್ಝೇ. ಸುಖಞ್ಹಿ ದುಕ್ಖಸ್ಸ, ದುಕ್ಖಂ ವಾ ಸುಖಸ್ಸ ಅನ್ತರಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ತಣ್ಹಾ ಸಿಬ್ಬಿನೀತಿ ವೇದನಾಸು ನನ್ದಿರಾಗೋ ವೇದನಾನಂ ಉಪಚ್ಛೇದಂ ನಿವಾರೇತೀತಿ ತಾ ಸಿಬ್ಬತಿ ನಾಮ.

ಚತುತ್ಥವಾರೇ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಮಜ್ಝೇತಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿವಿಞ್ಞಾಣಮ್ಪಿ ಸೇಸವಿಞ್ಞಾಣಮ್ಪಿ ನಾಮರೂಪಪಚ್ಚಯಸಮುದಾಗತತ್ತಾ ನಾಮರೂಪಾನಂ ಮಜ್ಝೇ ನಾಮ.

ಪಞ್ಚಮವಾರೇ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಮಜ್ಝೇತಿ ಕಮ್ಮವಿಞ್ಞಾಣಂ ಮಜ್ಝೇ, ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾಯತನೇಸು ವಾ ಮನಾಯತನೇನ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಗಹಿತತ್ತಾ ಇಧ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಮಜ್ಝೇ ನಾಮ, ಮನೋದ್ವಾರೇ ವಾ ಆವಜ್ಜನಸ್ಸ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾಯತನನಿಸ್ಸಿತತ್ತಾ ಜವನವಿಞ್ಞಾಣಂ ಮಜ್ಝೇ ನಾಮ.

ಛಟ್ಠವಾರೇ ¶ ಸಕ್ಕಾಯೋತಿ ತೇಭೂಮಕವಟ್ಟಂ. ಸಕ್ಕಾಯಸಮುದಯೋತಿ ಸಮುದಯಸಚ್ಚಂ. ಸಕ್ಕಾಯನಿರೋಧೋತಿ ನಿರೋಧಸಚ್ಚಂ. ಪರಿಯಾಯೇನಾತಿ ¶ ತೇನ ತೇನ ಕಾರಣೇನೇವ. ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೮. ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಞಾಣಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ

೬೨. ಅಟ್ಠಮೇ ಅಞ್ಞತರೋತಿ ದೇವದತ್ತಪಕ್ಖಿಕೋ ಏಕೋ. ಸಮನ್ನಾಹರಿತ್ವಾತಿ ಆವಜ್ಜಿತ್ವಾ. ಇದಂ ಸೋ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಭಗವತಾ ಜಾನಿತ್ವಾ ಕಥಿತಂ, ಉದಾಹು ಅಜಾನಿತ್ವಾ, ಏಕಂಸಿಕಂ ವಾ ಕಥಿತಂ ಉದಾಹು ವಿಭಜ್ಜಕಥಿತ’’ನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಪುಚ್ಛತಿ. ಆಪಾಯಿಕೋತಿ ಅಪಾಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನಕೋ. ನೇರಯಿಕೋತಿ ನಿರಯಗಾಮೀ. ಕಪ್ಪಟ್ಠೋತಿ ಕಪ್ಪಟ್ಠಿಯಕಮ್ಮಸ್ಸ ಕತತ್ತಾ ಕಪ್ಪಂ ಠಸ್ಸತಿ. ಅತೇಕಿಚ್ಛೋತಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ತಿಕಿಚ್ಛಿತುಂ. ದ್ವೇಜ್ಝನ್ತಿ ದ್ವಿಧಾಭಾವಂ. ವಾಲಗ್ಗಕೋಟಿನಿತ್ತುದನಮತ್ತನ್ತಿ ವಾಲಸ್ಸ ಅಗ್ಗಕೋಟಿಯಾ ದಸ್ಸೇತಬ್ಬಮತ್ತಕಂ, ವಾಲಗ್ಗಕೋಟಿನಿಪಾತಮತ್ತಕಂ ವಾ. ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಞಾಣಾನೀತಿ ಪುರಿಸಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಪರೋಪರಿಯತ್ತಞಾಣಾನಿ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ತಿಕ್ಖಮುದುಭಾವಜಾನನಞಾಣಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ವಿಜ್ಜಮಾನಾ ಕುಸಲಾಪಿ ಧಮ್ಮಾ ಅಕುಸಲಾಪಿ ಧಮ್ಮಾತಿ ಏತ್ತಕಾ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ವಿಜ್ಜನ್ತಿ, ಏತ್ತಕಾ ¶ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾತಿ ಜಾನಾಮಿ. ಅನ್ತರಹಿತಾತಿ ಅದಸ್ಸನಂ ಗತಾ. ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತಾತಿ ಸಮುದಾಚಾರವಸೇನ ಪಾಕಟಾ ಜಾತಾ. ಕುಸಲಮೂಲನ್ತಿ ಕುಸಲಜ್ಝಾಸಯೋ. ಕುಸಲಾ ಕುಸಲನ್ತಿ ತಮ್ಹಾ ಕುಸಲಜ್ಝಾಸಯಾ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಕುಸಲಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸತಿ. ಸಾರದಾನೀತಿ ಸಾರಾದಾನಿ ಗಹಿತಸಾರಾನಿ, ಸರದಮಾಸೇ ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಾನಿ. ಸುಖಸಯಿತಾನೀತಿ ¶ ಸುಖಸನ್ನಿಚಿತಾನಿ. ಸುಖೇತ್ತೇತಿ ಮಣ್ಡಖೇತ್ತೇ. ನಿಕ್ಖಿತ್ತಾನೀತಿ ವುತ್ತಾನಿ. ಸಪ್ಪಟಿಭಾಗಾತಿ ಸರಿಕ್ಖಕಾ. ಅಭಿದೋ ಅದ್ಧರತ್ತನ್ತಿ ಅಭಿಅದ್ಧರತ್ತಂ ಅದ್ಧರತ್ತೇ ಅಭಿಮುಖೀಭೂತೇ. ಭತ್ತಕಾಲಸಮಯೇತಿ ರಾಜಕುಲಾನಂ ಭತ್ತಕಾಲಸಙ್ಖಾತೇ ಸಮಯೇ. ಪರಿಹಾನಧಮ್ಮೋತಿ ಕೋ ಏವಂ ಭಗವತಾ ಞಾತೋತಿ? ಅಜಾತಸತ್ತುರಾಜಾ. ಸೋ ಹಿ ಪಾಪಮಿತ್ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಗ್ಗಫಲೇಹಿ ಪರಿಹೀನೋ. ಅಪರೇಪಿ ಸುಪ್ಪಬುದ್ಧಸುನಕ್ಖತ್ತಾದಯೋ ಭಗವತಾ ಞಾತಾವ. ಅಪರಿಹಾನಧಮ್ಮೋತಿ ಏವಂ ಭಗವತಾ ಕೋ ಞಾತೋ? ಸುಸೀಮೋ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ಅಞ್ಞೇ ಚ ಏವರೂಪಾ. ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿಸ್ಸತೀತಿ ಏವಂ ಕೋ ಞಾತೋ ಭಗವತಾತಿ? ಸನ್ತತಿಮಹಾಮತ್ತೋ ಅಞ್ಞೇ ಚ ಏವರೂಪಾ.

೬೩. ನವಮೇ ¶ ಅನಿಬ್ಬಿದ್ಧಪುಬ್ಬೇ ಅಪ್ಪದಾಲಿತಪುಬ್ಬೇ ಲೋಭಕ್ಖನ್ಧಾದಯೋ ನಿಬ್ಬಿಜ್ಝತಿ ಪದಾಲೇತೀತಿ ನಿಬ್ಬೇಧಿಕಪರಿಯಾಯೋ, ನಿಬ್ಬಿಜ್ಝನಕಾರಣನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ನಿದಾನಸಮ್ಭವೋತಿ ಕಾಮೇ ನಿದೇತಿ ಉಪ್ಪಾದನಸಮತ್ಥತಾಯ ನಿಯ್ಯಾದೇತೀತಿ ನಿದಾನಂ. ಸಮ್ಭವತಿ ತತೋತಿ ಸಮ್ಭವೋ, ನಿದಾನಮೇವ ಸಮ್ಭವೋ ನಿದಾನಸಮ್ಭವೋ. ವೇಮತ್ತತಾತಿ ನಾನಾಕರಣಂ.

ಕಾಮಗುಣಾತಿ ಕಾಮಯಿತಬ್ಬಟ್ಠೇನ ಕಾಮಾ, ಬನ್ಧನಟ್ಠೇನ ಗುಣಾ ‘‘ಅನ್ತಗುಣ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ವಿಯ. ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾತಿ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣೇನ ಪಸ್ಸಿತಬ್ಬಾ. ಇಟ್ಠಾತಿ ಪರಿಯಿಟ್ಠಾ ವಾ ಹೋನ್ತು ಮಾ ವಾ, ಇಟ್ಠಾರಮ್ಮಣಭೂತಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕನ್ತಾತಿ ಕಮನೀಯಾ. ಮನಾಪಾತಿ ಮನವಡ್ಢನಕಾ. ಪಿಯರೂಪಾತಿ ಪಿಯಜಾತಿಕಾ. ಕಾಮೂಪಸಞ್ಹಿತಾತಿ ¶ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೇನ ಕಾಮೇನ ಉಪಸಞ್ಹಿತಾ. ರಜನೀಯಾತಿ ರಾಗುಪ್ಪತ್ತಿಕಾರಣಭೂತಾ. ನೇತೇ ಕಾಮಾತಿ ನ ಏತೇ ಕಮನಟ್ಠೇನ ಕಾಮಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ. ಸಙ್ಕಪ್ಪರಾಗೋತಿ ಸಙ್ಕಪ್ಪವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನರಾಗೋ. ಕಾಮೋತಿ ಅಯಂ ಕಾಮಪ್ಪಹಾನಾಯ ಪಟಿಪನ್ನೇಹಿ ಪಹಾತಬ್ಬೋ. ಕಮನಟ್ಠೇನ ಕಾಮಾ ನಾಮ. ಚಿತ್ರಾನೀತಿ ಚಿತ್ರವಿಚಿತ್ರಾರಮ್ಮಣಾನಿ.

ಫಸ್ಸೋತಿ ಸಹಜಾತಫಸ್ಸೋ. ಕಾಮಯಮಾನೋತಿ ಕಾಮಂ ಕಾಮಯಮಾನೋ. ತಜ್ಜಂ ತಜ್ಜನ್ತಿ ತಜ್ಜಾತಿಕಂ ತಜ್ಜಾತಿಕಂ. ಪುಞ್ಞಭಾಗಿಯನ್ತಿ ದಿಬ್ಬೇ ಕಾಮೇ ಪತ್ಥೇತ್ವಾ ಸುಚರಿತಪಾರಿಪೂರಿಯಾ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಸ್ಸ ¶ ಅತ್ತಭಾವೋ ಪುಞ್ಞಭಾಗಿಯೋ ನಾಮ, ದುಚ್ಚರಿತಪಾರಿಪೂರಿಯಾ ಅಪಾಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಸ್ಸ ಅತ್ತಭಾವೋ ಅಪುಞ್ಞಭಾಗಿಯೋ ನಾಮ. ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕಾಮಾನಂ ವಿಪಾಕೋತಿ ಅಯಂ ದುವಿಧೋಪಿ ಕಾಮಪತ್ಥನಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ ಕಾಮಾನಂ ವಿಪಾಕೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಸೋ ಇಮಂ ನಿಬ್ಬೇಧಿಕನ್ತಿ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಇಮಂ ಛತ್ತಿಂಸಟ್ಠಾನೇಸು ನಿಬ್ಬಿಜ್ಝನಕಂ ಸೇಟ್ಠಚರಿಯಂ ಜಾನಾತಿ. ಕಾಮನಿರೋಧನ್ತಿ ಕಾಮಾನಂ ನಿರೋಧನೇ ಏವಂ ಲದ್ಧನಾಮಂ. ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಠಾನೇ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಸಙ್ಖಾತೋ ಮಗ್ಗೋವ ಕಾಮನಿರೋಧೋತಿ ವುತ್ತೋ.

ಸಾಮಿಸಾತಿ ಕಿಲೇಸಾಮಿಸಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ. ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಸಬ್ಬಠಾನೇಸು ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಅಪಿಚೇತ್ಥ ವೋಹಾರವೇಪಕ್ಕನ್ತಿ ವೋಹಾರವಿಪಾಕಂ. ಕಥಾಸಙ್ಖಾತೋ ಹಿ ವೋಹಾರೋ ಸಞ್ಞಾಯ ವಿಪಾಕೋ ನಾಮ. ಯಥಾ ¶ ಯಥಾ ನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ನಂ-ಇತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಮೇವ. ಇತಿ ಯಸ್ಮಾ ಯಥಾ ಯಥಾ ಸಞ್ಜಾನಾತಿ, ತಥಾ ¶ ತಥಾ ಏವಂಸಞ್ಞೀ ಅಹೋಸಿನ್ತಿ ಕಥೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ವೋಹಾರವೇಪಕ್ಕಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಅವಿಜ್ಜಾತಿ ಅಟ್ಠಸು ಠಾನೇಸು ಅಞ್ಞಾಣಭೂತಾ ಬಹಲಅವಿಜ್ಜಾ. ನಿರಯಂ ಗಮೇನ್ತೀತಿ ನಿರಯಗಮನೀಯಾ, ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಪಚ್ಚಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೇಸೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಚೇತನಾಹನ್ತಿ ಚೇತನಂ ಅಹಂ. ಇಧ ಸಬ್ಬಸಙ್ಗಾಹಿಕಾ ಸಂವಿದಹನಚೇತನಾ ಗಹಿತಾ. ಚೇತಯಿತ್ವಾತಿ ದ್ವಾರಪ್ಪವತ್ತಚೇತನಾ. ಮನಸಾತಿ ಚೇತನಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತೇನ. ನಿರಯವೇದನೀಯನ್ತಿ ನಿರಯೇ ವಿಪಾಕದಾಯಕಂ. ಸೇಸೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಅಧಿಮತ್ತನ್ತಿ ಬಲವದುಕ್ಖಂ. ದನ್ಧವಿರಾಗೀತಿ ಗರುಕಂ ನ ಖಿಪ್ಪಂ ಸಣಿಕಂ ವಿಗಚ್ಛನಕದುಕ್ಖಂ. ಉರತ್ತಾಳಿಂ ಕನ್ದತೀತಿ ಉರಂ ತಾಳೇತ್ವಾ ರೋದತಿ. ಪರಿಯೇಟ್ಠಿನ್ತಿ ಪರಿಯೇಸನಂ. ಏಕಪದಂ ದ್ವಿಪದನ್ತಿ ಏಕಪದಮನ್ತಂ ವಾ ದ್ವಿಪದಮನ್ತಂ ವಾ, ಕೋ ಮನ್ತಂ ಜಾನಾತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಮ್ಮೋಹವೇಪಕ್ಕನ್ತಿ ಸಮ್ಮೋಹವಿಪಾಕಂ. ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಹಿ ಸಮ್ಮೋಹೋ ನಿಸ್ಸನ್ದವಿಪಾಕೋ ನಾಮ. ದುತಿಯಪದೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಪರಿಯೇಸನಾಪಿ ಹಿ ತಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದವಿಪಾಕೋತಿ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ವಟ್ಟವಿವಟ್ಟಂ ಕಥಿತಂ.

೬೪. ದಸಮೇ ಆಸಭಂ ಠಾನನ್ತಿ ಸೇಟ್ಠಂ ನಿಚ್ಚಲಟ್ಠಾನಂ. ಸೀಹನಾದನ್ತಿ ¶ ಅಭೀತನಾದಂ ಪಮುಖನಾದಂ. ಬ್ರಹ್ಮಚಕ್ಕನ್ತಿ ಸೇಟ್ಠಞಾಣಚಕ್ಕಂ ಪಟಿವೇಧಞಾಣಞ್ಚೇವ ದೇಸನಾಞಾಣಞ್ಚ. ಠಾನಞ್ಚ ಠಾನತೋತಿ ಕಾರಣಞ್ಚ ಕಾರಣತೋ. ಯಮ್ಪೀತಿ ಯೇನ ಞಾಣೇನ. ಇದಮ್ಪಿ ತಥಾಗತಸ್ಸಾತಿ ಇದಮ್ಪಿ ಠಾನಾಟ್ಠಾನಞಾಣಂ ತಥಾಗತಸ್ಸ ತಥಾಗತಬಲಂ ನಾಮ ಹೋತಿ. ಏವಂ ಸಬ್ಬಪದೇಸು ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಕಮ್ಮಸಮಾದಾನಾನನ್ತಿ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ ಕತಾನಂ ಕುಸಲಾಕುಸಲಕಮ್ಮಾನಂ, ಕಮ್ಮಮೇವ ವಾ ಕಮ್ಮಸಮಾದಾನಂ. ಠಾನಸೋ ಹೇತುಸೋತಿ ಪಚ್ಚಯತೋ ಚೇವ ಹೇತುತೋ ¶ ಚ. ತತ್ಥ ಗತಿಉಪಧಿಕಾಲಪಯೋಗಾ ವಿಪಾಕಸ್ಸ ಠಾನಂ, ಕಮ್ಮಂ ಹೇತು. ಝಾನವಿಮೋಕ್ಖಸಮಾಧಿಸಮಾಪತ್ತೀನನ್ತಿ ಚತುನ್ನಂ ಝಾನಾನಂ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ವಿಮೋಕ್ಖಾನಂ ತಿಣ್ಣಂ ಸಮಾಧೀನಂ ನವನ್ನಂ ಅನುಪುಬ್ಬಸಮಾಪತ್ತೀನಞ್ಚ. ಸಂಕಿಲೇಸನ್ತಿ ಹಾನಭಾಗಿಯಂ ಧಮ್ಮಂ. ವೋದಾನನ್ತಿ ವಿಸೇಸಭಾಗಿಯಂ ಧಮ್ಮಂ. ವುಟ್ಠಾನನ್ತಿ ‘‘ವೋದಾನಮ್ಪಿ ವುಟ್ಠಾನಂ, ತಮ್ಹಾ ತಮ್ಹಾ ಸಮಾಧಿಮ್ಹಾ ವುಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ವುಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ (ವಿಭ. ೮೨೮) ಏವಂ ವುತ್ತಂ ಪಗುಣಜ್ಝಾನಞ್ಚೇವ ಭವಙ್ಗನಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಚ. ಹೇಟ್ಠಿಮಂ ಹೇಟ್ಠಿಮಞ್ಹಿ ಪಗುಣಜ್ಝಾನಂ ಉಪರಿಮಸ್ಸ ಉಪರಿಮಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ವೋದಾನಮ್ಪಿ ವುಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಭವಙ್ಗೇನ ಪನ ¶ ಸಬ್ಬಜ್ಝಾನೇಹಿ ವುಟ್ಠಾನಂ ಹೋತಿ, ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾನಂ ಹೋತಿ. ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ತಮ್ಹಾ ತಮ್ಹಾ ಸಮಾಧಿಮ್ಹಾ ವುಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ವುಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಅನೇಕವಿಹಿತನ್ತಿಆದೀನಿ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ (ವಿಸುದ್ಧಿ. ೨.೪೦೨) ವಣ್ಣಿತಾನಿ. ಆಸವಕ್ಖಯಞಾಣಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತತ್ಥಮೇವ. ಪುರಿಮಸ್ಸಾಪಿ ಞಾಣತ್ತಯಸ್ಸ ವಿತ್ಥಾರಕಥಂ ಇಚ್ಛನ್ತೇನ ಮಜ್ಝಿಮಟ್ಠಕಥಾಯ ಮಹಾಸೀಹನಾದವಣ್ಣನಾ (ಮ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೪೬ ಆದಯೋ) ಓಲೋಕೇತಬ್ಬಾ. ಸಮಾಹಿತಸ್ಸಾತಿ ¶ ಏಕಗ್ಗಚಿತ್ತಸ್ಸ. ಸಮಾಧಿ ಮಗ್ಗೋತಿ ಸಮಾಧಿ ಏತೇಸಂ ಞಾಣಾನಂ ಅಧಿಗಮಾಯ ಉಪಾಯೋ. ಅಸಮಾಧೀತಿ ಅನೇಕಗ್ಗಭಾವೋ. ಕುಮ್ಮಗ್ಗೋತಿ ಮಿಚ್ಛಾಮಗ್ಗೋ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಞಾಣಬಲಂ ಕಥಿತನ್ತಿ.

೬೫-೬೭. ಸತ್ತಮಸ್ಸ ಪಠಮೇ ಅಸ್ಸದ್ಧಿಯನ್ತಿ ಅಸ್ಸದ್ಧಭಾವಂ. ದುಪ್ಪಞ್ಞತನ್ತಿ ನಿಪ್ಪಞ್ಞಭಾವಂ. ದುತಿಯೇ ಪಮಾದನ್ತಿ ಸತಿವಿಪ್ಪವಾಸಂ. ತತಿಯೇ ಆಭಿಸಮಾಚಾರಿಕನ್ತಿ ಉತ್ತಮಸಮಾಚಾರಭೂತಂ ವತ್ತವಸೇನ ಪಣ್ಣತ್ತಿಸೀಲಂ. ಸೇಖಧಮ್ಮನ್ತಿ ಸೇಖಪಣ್ಣತ್ತಿಸೀಲಂ. ಸೀಲಾನೀತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಮಹಾಸೀಲಾನಿ.

೬೮. ಚತುತ್ಥೇ ¶ ಸಙ್ಗಣಿಕಾರಾಮೋತಿ ಗಣಸಙ್ಗಣಿಕಾರಾಮೋ. ಸುತ್ತನ್ತಿಕಗಣಾದೀಸು ಪನ ಗಣೇಸು ಅತ್ತನೋ ವಾ ಪರಿಸಾಸಙ್ಖಾತೇ ಗಣೇ ರಮತೀತಿ ಗಣಾರಾಮೋ. ಪವಿವೇಕೇತಿ ಕಾಯವಿವೇಕೇ. ಚಿತ್ತಸ್ಸ ನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ ಸಮಾಧಿವಿಪಸ್ಸನಾಚಿತ್ತಸ್ಸ ನಿಮಿತ್ತಂ ಸಮಾಧಿವಿಪಸ್ಸನಾಕಾರಂ. ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿನ್ತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಂ. ಸಮಾಧಿನ್ತಿ ಮಗ್ಗಸಮಾಧಿಞ್ಚೇವ ಫಲಸಮಾಧಿಞ್ಚ. ಸಂಯೋಜನಾನೀತಿ ದಸ ಸಂಯೋಜನಾನಿ. ನಿಬ್ಬಾನನ್ತಿ ಅಪಚ್ಚಯಪರಿನಿಬ್ಬಾನಂ.

೬೯. ಪಞ್ಚಮೇ ಸೋವಚಸ್ಸತಾತಿ ಸುಬ್ಬಚಭಾವೋ. ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತತಾತಿ ಸುಚಿಮಿತ್ತತಾ. ಸತ್ಥುಗಾರವೋತಿ ಸತ್ಥರಿ ಗಾರವಯುತ್ತೋ. ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ.

೭೦. ಛಟ್ಠೇ ¶ ¶ ನ ಸನ್ತೇನಾತಿ ಪಚ್ಚನೀಕಕಿಲೇಸೇಹಿ ಅವೂಪಸನ್ತೇನ. ನ ಪಣೀತೇನಾತಿ ನ ಅತಪ್ಪಕೇನ. ನ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಲದ್ಧೇನಾತಿ ಕಿಲೇಸಪ್ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಯಾ ಅಲದ್ಧೇನ ಅಪ್ಪತ್ತೇನ. ನ ಏಕೋದಿಭಾವಾಧಿಗತೇನಾತಿ ನ ಏಕಗ್ಗಭಾವಂ ಉಪಗತೇನ.

೭೧. ಸತ್ತಮೇ ತತ್ರ ತತ್ರಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ವಿಸೇಸೇ. ಸಕ್ಖಿಭಬ್ಬತನ್ತಿ ಪಚ್ಚಕ್ಖಭಾವಂ. ಆಯತನೇತಿ ಕಾರಣೇ. ಹಾನಭಾಗಿಯಾದಯೋ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ (ವಿಸುದ್ಧಿ. ೧.೩೯) ಸಂವಣ್ಣಿತಾ. ಅಸಕ್ಕಚ್ಚಕಾರೀತಿ ನ ಸುಕತಕಾರೀ, ನ ಆದರಕಾರೀ. ಅಸಪ್ಪಾಯಕಾರೀತಿ ನ ಸಪ್ಪಾಯಕಾರೀ, ನ ಉಪಕಾರಭೂತಧಮ್ಮಕಾರೀ.

೭೨. ಅಟ್ಠಮೇ ¶ ಬಲತನ್ತಿ ಬಲಭಾವಂ ಥಾಮಭಾವಂ. ಅಸಾತಚ್ಚಕಾರೀತಿ ನ ಸತತಕಾರೀ. ಸೇಸಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯಮೇವ.

೭೩-೭೪. ನವಮೇ ನ ಯಥಾಭೂತಂ ಸಮ್ಮಪ್ಪಞ್ಞಾಯ ಸುದಿಟ್ಠೋ ಹೋತೀತಿ ವತ್ಥುಕಾಮಕಿಲೇಸಕಾಮೇಸು ಆದೀನವೋ ನ ಯಥಾಸಭಾವತೋ ಝಾನಪಞ್ಞಾಯ ಸುದಿಟ್ಠೋ ಹೋತಿ. ದಸಮಂ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವಾತಿ.

೭೫. ಅಟ್ಠಮಸ್ಸ ಪಠಮೇ ಸವಿಘಾತನ್ತಿ ಸಉಪಘಾತಂ ಸೋಪದ್ದವಂ. ಸಪರಿಳಾಹನ್ತಿ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕೇನ ಪರಿಳಾಹೇನ ಸಪರಿಳಾಹಂ. ಪಾಟಿಕಙ್ಖಾತಿ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಾ ಅವಸ್ಸಂಭಾವಿನೀ.

೭೬. ದುತಿಯೇ ¶ ¶ ಮಾನನ್ತಿ ಜಾತಿಆದೀಹಿ ಮಞ್ಞನಂ. ಓಮಾನನ್ತಿ ಹೀನೋಹಮಸ್ಮೀತಿ ಮಾನಂ. ಅತಿಮಾನನ್ತಿ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪವತ್ತಂ ಅಚ್ಚುಣ್ಣತಿಮಾನಂ. ಅಧಿಮಾನನ್ತಿ ಅಧಿಗತಮಾನಂ. ಥಮ್ಭನ್ತಿ ಕೋಧಮಾನೇಹಿ ಥದ್ಧಭಾವಂ. ಅತಿನಿಪಾತನ್ತಿ ಹೀನಸ್ಸ ಹೀನೋಹಮಸ್ಮೀತಿ ಮಾನಂ.

೩. ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ

೭೭. ತತಿಯೇ ¶ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಾತಿ ಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮತೋ ಉತ್ತರಿ. ಅಲಮರಿಯಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸೇಸನ್ತಿ ಅರಿಯಭಾವಂ ಕಾತುಂ ಸಮತ್ಥಂ ಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸೇಸಂ, ಚತ್ತಾರೋ ಮಗ್ಗೇ ಚತ್ತಾರಿ ಚ ಫಲಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕುಹನನ್ತಿ ತಿವಿಧಂ ಕುಹನವತ್ಥುಂ. ಲಪನನ್ತಿ ಲಾಭತ್ಥಿಕತಾಯ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅವಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ವಾ ಲಪನಂ.

೭೮. ಚತುತ್ಥೇ ಯೋನಿ ಚಸ್ಸ ಆರದ್ಧಾ ಹೋತೀತಿ ಕಾರಣಞ್ಚಸ್ಸ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಪಗ್ಗಹಿತಂ ಹೋತಿ. ಧಮ್ಮಾರಾಮೋತಿ ಧಮ್ಮೇ ರತಿಂ ವಿನ್ದತಿ. ಭಾವನಾಯ ರಮತಿ, ಭಾವೇನ್ತೋ ವಾ ರಮತೀತಿ ಭಾವನಾರಾಮೋ. ಪಹಾನೇ ರಮತಿ, ಪಜಹನ್ತೋ ವಾ ರಮತೀತಿ ಪಹಾನಾರಾಮೋ. ತಿವಿಧೇ ಪವಿವೇಕೇ ರಮತೀತಿ ಪವಿವೇಕಾರಾಮೋ. ಅಬ್ಯಾಪಜ್ಝೇ ನಿದ್ದುಕ್ಖಭಾವೇ ರಮತೀತಿ ಅಬ್ಯಾಪಜ್ಝಾರಾಮೋ. ನಿಪ್ಪಪಞ್ಚಸಙ್ಖಾತೇ ನಿಬ್ಬಾನೇ ರಮತೀತಿ ನಿಪ್ಪಪಞ್ಚಾರಾಮೋ.

೭೯. ಪಞ್ಚಮೇ ನ ಆಯಕುಸಲೋತಿ ನ ಆಗಮನಕುಸಲೋ. ನ ಅಪಾಯಕುಸಲೋತಿ ನ ಅಪಗಮನಕುಸಲೋ. ಛನ್ದನ್ತಿ ಕತ್ತುಕಮ್ಯತಾಛನ್ದಂ. ನ ಆರಕ್ಖತೀತಿ ನ ರಕ್ಖತಿ.

೮೦. ಛಟ್ಠೇ ಆಲೋಕಬಹುಲೋತಿ ಞಾಣಾಲೋಕಬಹುಲೋ. ಯೋಗಬಹುಲೋತಿ ಯೋಗೇ ಬಹುಲಂ ಕರೋತಿ. ವೇದಬಹುಲೋತಿ ಪೀತಿಪಾಮೋಜ್ಜಬಹುಲೋ. ಅಸನ್ತುಟ್ಠಿಬಹುಲೋತಿ ¶ ಕುಸಲಧಮ್ಮೇಸು ಅಸನ್ತುಟ್ಠೋ. ಅನಿಕ್ಖಿತ್ತಧುರೋತಿ ಅಟ್ಠಪಿತಧುರೋ ಪಗ್ಗಹಿತವೀರಿಯೋ. ಉತ್ತರಿ ಚ ಪತಾರೇತೀತಿ ಸಮ್ಪತಿ ಚ ಉತ್ತರಿಞ್ಚ ವೀರಿಯಂ ಕರೋತೇವ. ಸತ್ತಮಂ ಉತ್ತಾನಮೇವ.

೮-೧೦. ದುತಿಯನಿರಯಸುತ್ತಾದಿವಣ್ಣನಾ

೮೨-೮೪. ಅಟ್ಠಮೇ ¶ ¶ ಪಗಬ್ಭೋತಿ ಕಾಯಪಾಗಬ್ಭಿಯಾದೀಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ. ನವಮಂ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ. ದಸಮೇ ವಿಘಾತವಾತಿ ಮಹಿಚ್ಛತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನೇನ ಲೋಭದುಕ್ಖೇನ ದುಕ್ಖಿತೋ. ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವಾತಿ.

೮೫. ನವಮಸ್ಸ ಪಠಮೇ ಸೀತಿಭಾವನ್ತಿ ಸೀತಲಭಾವಂ. ಯಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಚಿತ್ತಂ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಿತಬ್ಬನ್ತಿಆದೀಸು ಉದ್ಧಚ್ಚಸಮಯೇ ಚಿತ್ತಂ ಸಮಾಧಿನಾ ನಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ ನಾಮ, ಕೋಸಜ್ಜಾನುಪತಿತಕಾಲೇ ವೀರಿಯೇನ ಪಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ ನಾಮ, ನಿರಸ್ಸಾದಗತಕಾಲೇ ಸಮಾಧಿನಾ ಸಮ್ಪಹಂಸಿತಬ್ಬಂ ನಾಮ, ಸಮಪ್ಪವತ್ತಕಾಲೇ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗುಪೇಕ್ಖಾಯ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ ನಾಮ.

೮೬. ದುತಿಯೇ ಕಮ್ಮಾವರಣತಾಯಾತಿ ಪಞ್ಚಾನನ್ತರಿಯಕಮ್ಮೇಹಿ. ಕಿಲೇಸಾವರಣತಾಯಾತಿ ನಿಯತಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಯಾ. ವಿಪಾಕಾವರಣತಾಯಾತಿ ಅಕುಸಲವಿಪಾಕಪಟಿಸನ್ಧಿಯಾ ವಾ ಕುಸಲವಿಪಾಕೇಹಿ ಅಹೇತುಕಪಟಿಸನ್ಧಿಯಾ ವಾತಿ.

೮೮-೮೯. ಚತುತ್ಥೇ ¶ ಅನತ್ಥನ್ತಿ ಅವಡ್ಢಿಂ. ಅತ್ಥಂ ರಿಞ್ಚತೀತಿ ವಡ್ಢಿಅತ್ಥಂ ಛಡ್ಡೇತಿ. ಅನನುಲೋಮಿಕಾಯಾತಿ ¶ ಸಾಸನಸ್ಸ ಅನನುಲೋಮಿಕಾಯ. ಪಞ್ಚಮೇ ದಿಟ್ಠಿಸಮ್ಪದನ್ತಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಂ.

೮-೧೧. ಅಭಬ್ಬಟ್ಠಾನಸುತ್ತಚತುಕ್ಕವಣ್ಣನಾ

೯೨-೯೫. ಅಟ್ಠಮೇ ಅನಾಗಮನೀಯಂ ವತ್ಥುನ್ತಿ ಅನುಪಗನ್ತಬ್ಬಂ ಕಾರಣಂ, ಪಞ್ಚನ್ನಂ ವೇರಾನಂ ದ್ವಾಸಟ್ಠಿಯಾ ಚ ದಿಟ್ಠಿಗತಾನಮೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ. ಅಟ್ಠಮಂ ಭವನ್ತಿ ಕಾಮಾವಚರೇ ಅಟ್ಠಮಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ. ನವಮೇ ಕೋತೂಹಲಮಙ್ಗಲೇನಾತಿ ದಿಟ್ಠಸುತಮುತಮಙ್ಗಲೇನ ¶ . ದಸಮೇ ಸಯಂಕತನ್ತಿಆದೀನಿ ಅತ್ತದಿಟ್ಠಿವಸೇನ ವುತ್ತಾನಿ. ಅಧಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ ಅಹೇತುನಿಬ್ಬತ್ತಂ. ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವಾತಿ.

೯೬-೯೭. ದಸಮಸ್ಸ ಪಠಮೇ ಅರಿಯಾಯತನೇತಿ ಮಜ್ಝಿಮದೇಸೇ. ಇನ್ದ್ರಿಯಾನನ್ತಿ ಮನಚ್ಛಟ್ಠಾನಂ. ದುತಿಯೇ ಸದ್ಧಮ್ಮನಿಯತೋತಿ ಸಾಸನಸದ್ಧಮ್ಮೇ ನಿಯತೋ. ಅಸಾಧಾರಣೇನಾತಿ ಪುಥುಜ್ಜನೇಹಿ ಅಸಾಧಾರಣೇನ.

೧೦೨. ಸತ್ತಮೇ ಅನೋಧಿಂ ಕರಿತ್ವಾತಿ ‘‘ಏತ್ತಕಾವ ಸಙ್ಖಾರಾ ಅನಿಚ್ಚಾ, ನ ಇತೋ ಪರೇ’’ತಿ ಏವಂ ಸೀಮಂ ಮರಿಯಾದಂ ಅಕತ್ವಾ. ಅನವತ್ಥಿತಾತಿ ಅವತ್ಥಿತಾಯ ರಹಿತಾ, ಭಿಜ್ಜಮಾನಾವ ಹುತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಹಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ¶ ಅತ್ಥೋ. ಸಬ್ಬಲೋಕೇತಿ ಸಕಲೇ ತೇಧಾತುಕೇ. ಸಾಮಞ್ಞೇನಾತಿ ¶ ಸಮಣಭಾವೇನ, ಅರಿಯಮಗ್ಗೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೦೩. ಅಟ್ಠಮೇ ಮೇತ್ತಾವತಾಯಾತಿ ಮೇತ್ತಾಯುತ್ತಾಯ ಪಾರಿಚರಿಯಾಯ. ಸತ್ತ ಹಿ ಸೇಖಾ ತಥಾಗತಂ ಮೇತ್ತಾವತಾಯ ಪರಿಚರನ್ತಿ, ಖೀಣಾಸವೋ ಪರಿಚಿಣ್ಣಸತ್ಥುಕೋ.

೧೦೪. ನವಮೇ ಅತಮ್ಮಯೋತಿ ತಮ್ಮಯಾ ವುಚ್ಚನ್ತಿ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠಿಯೋ, ತಾಹಿ ರಹಿತೋ. ಅಹಂಕಾರಾತಿ ಅಹಂಕಾರದಿಟ್ಠಿ. ಮಮಂಕಾರಾತಿ ಮಮಂಕಾರತಣ್ಹಾ. ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವಾತಿ.

೧೦೭. ಏಕಾದಸಮಸ್ಸ ¶ ಪಠಮೇ ಅಸುಭಾತಿ ಅಸುಭಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ. ಮೇತ್ತಾತಿ ಮೇತ್ತಾಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ. ಪಞ್ಞಾತಿ ಸಹವಿಪಸ್ಸನಾ ಮಗ್ಗಪಞ್ಞಾ.

೧೧೨. ಛಟ್ಠೇ ¶ ಅಸ್ಸಾದದಿಟ್ಠೀತಿ ಸಸ್ಸತದಿಟ್ಠಿ. ಅತ್ತಾನುದಿಟ್ಠೀತಿ ಅತ್ತಾನಂ ಅನುಗತಾ ವೀಸತಿವತ್ಥುಕಾ ಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠಿ. ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠೀತಿ ದ್ವಾಸಟ್ಠಿವಿಧಾಪಿ ದಿಟ್ಠಿ. ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠೀತಿ ಮಗ್ಗಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ, ನತ್ಥಿ ದಿನ್ನನ್ತಿಆದಿಕಾ ವಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ, ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಞಾಣಂ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ.

೧೧೩. ಸತ್ತಮೇ ಅಧಮ್ಮಚರಿಯಾತಿ ದಸ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಾ.

೧೧೬. ದಸಮೇ ಅಸಂವರೋತಿ ಅನಧಿವಾಸಕಭಾವೋ. ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವಾತಿ.

೧೧೯-೧೨೧. ಇತೋ ¶ ಪರೇಸು ತಪುಸ್ಸೋತಿ ದ್ವೇವಾಚಿಕುಪಾಸಕೋ. ತಥಾಗತೇ ನಿಟ್ಠಙ್ಗತೋತಿ ಬುದ್ಧಗುಣೇಸು ಪತಿಟ್ಠಿತಚಿತ್ತೋ ಪಹೀನಕಙ್ಖೋ. ಅಮತಂ ಅದ್ದಸಾತಿ ಅಮತದ್ದಸೋ. ಅರಿಯೇನಾತಿ ನಿದ್ದೋಸೇನ ಲೋಕುತ್ತರಸೀಲೇನ. ಞಾಣೇನಾತಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣೇನ. ವಿಮುತ್ತಿಯಾತಿ ಸೇಖಫಲವಿಮುತ್ತಿಯಾ ¶ . ತವಕಣ್ಣಿಕೋತಿ ಏವಂನಾಮಕೋ ಗಹಪತಿ. ತಪಕಣ್ಣಿಕೋತಿಪಿ ಪಾಳಿ.

೧೪೦. ರಾಗಸ್ಸಾತಿ ¶ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಿಕರಾಗಸ್ಸ. ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವಾತಿ.

ಮನೋರಥಪೂರಣಿಯಾ ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ-ಅಟ್ಠಕಥಾಯ

ಛಕ್ಕನಿಪಾತಸ್ಸ ಸಂವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ನಮೋ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ.

೧-೫. ಸತ್ತಕನಿಪಾತಸ್ಸ ¶ ¶ ¶ ಪಠಮೇ ಅನವಞ್ಞತ್ತಿಕಾಮೋತಿ ಅಭಿಞ್ಞಾತಭಾವಕಾಮೋ. ತತಿಯೇ ಯೋನಿಸೋ ವಿಚಿನೇ ಧಮ್ಮನ್ತಿ ಉಪಾಯೇನ ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮಂ ವಿಚಿನಾತಿ. ಪಞ್ಞಾಯತ್ಥಂ ವಿಪಸ್ಸತೀತಿ ಸಹವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಮಗ್ಗಪಞ್ಞಾಯ ಸಚ್ಚಧಮ್ಮಂ ವಿಪಸ್ಸತಿ. ಪಜ್ಜೋತಸ್ಸೇವಾತಿ ದೀಪಸ್ಸೇವ. ವಿಮೋಕ್ಖೋ ಹೋತಿ ಚೇತಸೋತಿ ತಸ್ಸ ಇಮೇಹಿ ಬಲೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ದೀಪನಿಬ್ಬಾನಂ ವಿಯ ಚರಿಮಕಚಿತ್ತಸ್ಸ ವತ್ಥಾರಮ್ಮಣೇಹಿ ವಿಮೋಕ್ಖೋ ಹೋತಿ, ಗತಟ್ಠಾನಂ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ. ಚತುತ್ಥೇ ಸದ್ಧೋ ಹೋತೀತಿಆದೀನಿ ಪಞ್ಚಕನಿಪಾತೇ ವಣ್ಣಿತಾನೇವ. ಪಞ್ಚಮೇ ಧನಾನೀತಿ ಅದಾಲಿದ್ದಿಯಕರಣಟ್ಠೇನ ಧನಾನಿ.

೭. ಸತ್ತಮೇ ¶ ಉಗ್ಗೋ ರಾಜಮಹಾಮತ್ತೋತಿ ಪಸೇನದಿಕೋಸಲಸ್ಸ ಮಹಾಅಮಚ್ಚೋ. ಉಪಸಙ್ಕಮೀತಿ ಭುತ್ತಪಾತರಾಸೋ ಉಪಸಙ್ಕಮಿ. ಅಡ್ಢೋತಿ ನಿಧಾನಗತೇನ ಧನೇನ ಅಡ್ಢೋ. ಮಿಗಾರೋ ¶ ರೋಹಣೇಯ್ಯೋತಿ ರೋಹಣಸೇಟ್ಠಿನೋ ನತ್ತಾರಂ ಮಿಗಾರಸೇಟ್ಠಿಂ ಸನ್ಧಾಯೇವಮಾಹ. ಮಹದ್ಧನೋತಿ ವಳಞ್ಜನಧನೇನ ಮಹದ್ಧನೋ. ಮಹಾಭೋಗೋತಿ ಉಪಭೋಗಪರಿಭೋಗಭಣ್ಡಸ್ಸ ಮಹನ್ತತಾಯ ಮಹಾಭೋಗೋ. ಹಿರಞ್ಞಸ್ಸಾತಿ ಸುವಣ್ಣಸ್ಸೇವ. ಸುವಣ್ಣಾಮೇವ ಹಿಸ್ಸ ಕೋಟಿಸಙ್ಖ್ಯಂ ಅಹೋಸಿ. ರೂಪಿಯಸ್ಸಾತಿ ಸೇಸಸ್ಸ ತಟ್ಟಕಸರಕಅತ್ಥರಣಪಾವುರಣಾದಿನೋ ಪರಿಭೋಗಪರಿಕ್ಖಾರಸ್ಸ ಪಮಾಣಸಙ್ಖಾನೇ ವಾದೋಯೇವ ನತ್ಥಿ.

೮. ಅಟ್ಠಮೇ ¶ ಅನುನಯಸಂಯೋಜನನ್ತಿ ಕಾಮರಾಗಸಂಯೋಜನಂ. ಸಬ್ಬಾನೇವ ಚೇತಾನಿ ಬನ್ಧನಟ್ಠೇನ ಸಂಯೋಜನಾನೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ವಟ್ಟಮೇವ ಕಥಿತಂ. ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವಾತಿ.

೧೩. ದುತಿಯಸ್ಸ ತತಿಯೇ ನಾಲನ್ತಿ ನ ಯುತ್ತಂ ನಾನುಚ್ಛವಿಕಂ. ನ ಮನಾಪೇನಾತಿ ನ ಮನಮ್ಹಿ ಅಪ್ಪನಕೇನ ಆಕಾರೇನ ನಿಸಿನ್ನಾಸನತೋ ಪಚ್ಚುಟ್ಠೇನ್ತಿ, ಅನಾದರಮೇವ ದಸ್ಸೇನ್ತಿ. ಸನ್ತಮಸ್ಸ ಪರಿಗುಹನ್ತೀತಿ ವಿಜ್ಜಮಾನಮ್ಪಿ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಂ ಏತಸ್ಸ ನಿಗುಹನ್ತಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇನ್ತಿ. ಅಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ದೇನ್ತಿ ನೋ ಸಕ್ಕಚ್ಚನ್ತಿ ಲೂಖಂ ವಾ ಹೋತು ಪಣೀತಂ ವಾ, ಅಸಹತ್ಥಾ ಅಚಿತ್ತೀಕಾರೇನ ದೇನ್ತಿ, ನೋ ಚಿತ್ತೀಕಾರೇನ.

೧೪. ಚತುತ್ಥೇ ¶ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತೋತಿ ದ್ವೀಹಿ ಭಾಗೇಹಿ ವಿಮುತ್ತೋ, ಅರೂಪಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ರೂಪಕಾಯತೋ ವಿಮುತ್ತೋ, ಮಗ್ಗೇನ ನಾಮಕಾಯತೋ. ಸೋ ಚತುನ್ನಂ ಅರೂಪಸಮಾಪತ್ತೀನಂ ಏಕೇಕತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಸಙ್ಖಾರೇ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ¶ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತಾನಂ ಚತುನ್ನಂ, ನಿರೋಧಾ ವುಟ್ಠಾಯ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತಅನಾಗಾಮಿನೋ ಚ ವಸೇನ ಪಞ್ಚವಿಧೋ ಹೋತಿ. ಪಾಳಿ ಪನೇತ್ಥ ‘‘ಕತಮೋ ಚ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತೋ? ಇಧೇಕಚ್ಚೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಅಟ್ಠ ವಿಮೋಕ್ಖೇ ಕಾಯೇನ ಫುಸಿತ್ವಾ ವಿಹರತಿ, ಪಞ್ಞಾಯ ಚಸ್ಸ ದಿಸ್ವಾ ಆಸವಾ ಪರಿಕ್ಖೀಣಾ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ (ಪು. ಪ. ೨೦೮) ಏವಂ ಅಟ್ಠವಿಮೋಕ್ಖಲಾಭಿನೋ ವಸೇನ ಆಗತಾ.

ಪಞ್ಞಾಯ ವಿಮುತ್ತೋತಿ ಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತೋ. ಸೋ ಸುಕ್ಖವಿಪಸ್ಸಕೋ, ಚತೂಹಿ ಝಾನೇಹಿ ವುಟ್ಠಾಯ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತಾ ಚತ್ತಾರೋ ಚಾತಿ ಇಮೇಸಂ ವಸೇನ ಪಞ್ಚವಿಧೋ ಹೋತಿ. ಪಾಳಿ ಪನೇತ್ಥ ಅಟ್ಠವಿಮೋಕ್ಖಪಟಿಕ್ಖೇಪವಸೇನೇವ ಆಗತಾ. ಯಥಾಹ – ‘‘ನ ಹೇವ ಖೋ ಅಟ್ಠ ವಿಮೋಕ್ಖೇ ಕಾಯೇನ ಫುಸಿತ್ವಾ ವಿಹರತಿ, ಪಞ್ಞಾಯ ¶ ಚಸ್ಸ ದಿಸ್ವಾ ಆಸವಾ ಪರಿಕ್ಖೀಣಾ ಹೋನ್ತಿ. ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತೋ’’ತಿ.

ಫುಟ್ಠನ್ತಂ ಸಚ್ಛಿಕತೋತಿ ಕಾಯಸಕ್ಖೀ. ಸೋ ಝಾನಫಸ್ಸಂ ಪಠಮಂ ಫುಸತಿ, ಪಚ್ಛಾ ನಿರೋಧಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಸಚ್ಛಿಕರೋತಿ. ಸೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಟ್ಠಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಟ್ಠಾ ಛಬ್ಬಿಧೋ ಹೋತಿ. ತೇನಾಹ – ‘‘ಇಧೇಕಚ್ಚೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಅಟ್ಠ ವಿಮೋಕ್ಖೇ ಕಾಯೇನ ಫುಸಿತ್ವಾ ವಿಹರತಿ, ಪಞ್ಞಾಯ ಚಸ್ಸ ದಿಸ್ವಾ ಏಕಚ್ಚೇ ಆಸವಾ ಪರಿಕ್ಖೀಣಾ ಹೋನ್ತಿ. ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಕಾಯಸಕ್ಖೀ’’ತಿ (ಪು. ಪ. ೨೦೮).

ದಿಟ್ಠನ್ತಂ ಪತ್ತೋತಿ ದಿಟ್ಠಿಪ್ಪತ್ತೋ. ತತ್ರಿದಂ ಸಙ್ಖೇಪಲಕ್ಖಣಂ – ದುಕ್ಖಾ ಸಙ್ಖಾರಾ, ಸುಖೋ ನಿರೋಧೋತಿ ಞಾತಂ ಹೋತಿ ದಿಟ್ಠಂ ವಿದಿತಂ ಸಚ್ಛಿಕತಂ ಫುಸಿತಂ ಪಞ್ಞಾಯಾತಿ ದಿಟ್ಠಿಪ್ಪತ್ತೋ. ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪನ ಸೋಪಿ ಕಾಯಸಕ್ಖೀ ವಿಯ ಛಬ್ಬಿಧೋ ಹೋತಿ. ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ಇಧೇಕಚ್ಚೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ‘ಇದಂ ದುಕ್ಖ’ನ್ತಿ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತಿ…ಪೇ… ‘ಅಯಂ ದುಕ್ಖನಿರೋಧಗಾಮಿನೀ ಪಟಿಪದಾ’ತಿ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತಿ, ತಥಾಗತಪ್ಪವೇದಿತಾ ಚಸ್ಸ ಧಮ್ಮಾ ಪಞ್ಞಾಯ ವೋದಿಟ್ಠಾ ಹೋನ್ತಿ ವೋಚರಿತಾ ಪಞ್ಞಾಯ…ಪೇ… ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ದಿಟ್ಠಿಪ್ಪತ್ತೋ’’ತಿ.

ಸದ್ಧಾಯ ¶ ¶ ವಿಮುತ್ತೋತಿ ಸದ್ಧಾವಿಮುತ್ತೋ. ಸೋಪಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಛಬ್ಬಿಧೋ ಹೋತಿ. ತೇನಾಹ – ‘‘ಇಧೇಕಚ್ಚೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ‘ಇದಂ ದುಕ್ಖ’ನ್ತಿ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತಿ…ಪೇ… ‘ಅಯಂ ದುಕ್ಖನಿರೋಧಗಾಮಿನೀ ಪಟಿಪದಾ’ತಿ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತಿ, ತಥಾಗತಪ್ಪವೇದಿತಾ ಚಸ್ಸ ಧಮ್ಮಾ ಪಞ್ಞಾಯ ವೋದಿಟ್ಠಾ ಹೋನ್ತಿ ವೋಚರಿತಾ ಪಞ್ಞಾಯ…ಪೇ… ನೋ ಚ ಖೋ ಯಥಾದಿಟ್ಠಿಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ. ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸದ್ಧಾವಿಮುತ್ತೋ’’ತಿ. ಏತಸ್ಸ ಹಿ ಸದ್ಧಾವಿಮುತ್ತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ಸದ್ದಹನ್ತಸ್ಸ ವಿಯ ಓಕಪ್ಪೇನ್ತಸ್ಸ ವಿಯ ಅಧಿಮುಚ್ಚನ್ತಸ್ಸ ವಿಯ ಚ ಕಿಲೇಸಕ್ಖಯೋ ಹೋತಿ, ದಿಟ್ಠಿಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ಕಿಲೇಸಚ್ಛೇದಕಞಾಣಂ ಅದನ್ಧಂ ತಿಖಿಣಂ ಸೂರಂ ಹುತ್ವಾ ವಹತಿ. ತಸ್ಮಾ ಯಥಾ ನಾಮ ನಾತಿತಿಖಿಣೇನ ಅಸಿನಾ ಕದಲಿಂ ಛಿನ್ದನ್ತಸ್ಸ ಛಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ ಮಟ್ಠಂ ನ ಹೋತಿ, ಅಸಿ ಸೀಘಂ ನ ವಹತಿ, ಸದ್ದೋ ಸುಯ್ಯತಿ, ಬಲವತರೋ ವಾಯಾಮೋ ಕಾತಬ್ಬೋ ಹೋತಿ, ಏವರೂಪಾ ಸದ್ಧಾವಿಮುತ್ತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗಮಗ್ಗಭಾವನಾ. ಯಥಾ ಪನ ಸುನಿಸಿತೇನ ಅಸಿನಾ ಕದಲಿಂ ಛಿನ್ದನ್ತಸ್ಸ ಛಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ ಮಟ್ಠಂ ಹೋತಿ, ಅಸಿ ಸೀಘಂ ವಹತಿ, ಸದ್ದೋ ನ ಸುಯ್ಯತಿ, ಬಲವವಾಯಾಮಕಿಚ್ಚಂ ¶ ನ ಹೋತಿ, ಏವರೂಪಾ ಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗಮಗ್ಗಭಾವನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

ಧಮ್ಮಂ ಅನುಸ್ಸರತೀತಿ ಧಮ್ಮಾನುಸಾರೀ. ಧಮ್ಮೋತಿ ಪಞ್ಞಾ, ಪಞ್ಞಾಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ ಮಗ್ಗಂ ಭಾವೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸದ್ಧಾನುಸಾರಿಮ್ಹಿಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಉಭೋಪೇತೇ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಟ್ಠಾಯೇವ. ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ – ‘‘ಯಸ್ಸ ¶ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಯ ಪಟಿಪನ್ನಸ್ಸ ಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಅಧಿಮತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಪಞ್ಞಾವಾಹಿಂ ಪಞ್ಞಾಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ ಅರಿಯಮಗ್ಗಂ ಭಾವೇತಿ. ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಧಮ್ಮಾನುಸಾರೀ. ಯಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಯ ಪಟಿಪನ್ನಸ್ಸ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಅಧಿಮತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಸದ್ಧಾವಾಹಿಂ ಸದ್ಧಾಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ ಅರಿಯಮಗ್ಗಂ ಭಾವೇತಿ. ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸದ್ಧಾನುಸಾರೀ’’ತಿ (ಪು. ಪ. ೨೦೮). ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪನೇಸಾ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತಾದಿಕಥಾ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ (ವಿಸುದ್ಧಿ. ೨.೭೭೧, ೮೮೯) ಪಞ್ಞಾಭಾವನಾಧಿಕಾರೇ ವುತ್ತಾ. ತಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾತಿ.

೧೫. ಪಞ್ಚಮೇ ಉದಕೂಪಮಾತಿ ನಿಮುಜ್ಜನಾದಿಆಕಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಉದಕೇನ ಉಪಮಿತಾ. ಸಕಿಂ ನಿಮುಗ್ಗೋತಿ ಏಕವಾರಮೇವ ನಿಮುಗ್ಗೋ. ಏಕನ್ತಕಾಳಕೇಹೀತಿ ನಿಯತಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಉಮ್ಮುಜ್ಜತೀತಿ ಉಟ್ಠಹತಿ. ಸಾಧೂತಿ ಸೋಭನಾ ಭದ್ದಕಾ. ಹಾಯತಿಯೇವಾತಿ ಚಙ್ಕವಾರೇ ಆಸಿತ್ತಉದಕಂ ವಿಯ ಪರಿಹಾಯತೇವ ¶ . ಉಮ್ಮುಜ್ಜಿತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸತಿ ವಿಲೋಕೇತೀತಿ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಗನ್ತಬ್ಬದಿಸಂ ವಿಪಸ್ಸತಿ ವಿಲೋಕೇತಿ. ಪತರತೀತಿ ಗನ್ತಬ್ಬದಿಸಾಭಿಮುಖೋ ತರತಿ ನಾಮ. ಪಟಿಗಾಧಪ್ಪತ್ತೋ ಹೋತೀತಿ ಉಟ್ಠಾಯ ವಿಲೋಕೇತ್ವಾ ಪತರಿತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪತ್ತೋ ನಾಮ ಹೋತಿ, ತಿಟ್ಠತಿ ನ ಪುನಾಗಚ್ಛತಿ. ತಿಣ್ಣೋ ¶ ಪಾರಙ್ಗತೋ ಥಲೇ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸೋಘಂ ತರಿತ್ವಾ ಪರತೀರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಾನಥಲೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ ನಾಮ ಹೋತಿ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ವಟ್ಟವಿವಟ್ಟಂ ಕಥಿತಂ.

೬. ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸೀಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ

೧೬. ಛಟ್ಠೇ ಅನಿಚ್ಚಾತಿ ಏವಂ ಪಞ್ಞಾಯ ಫರನ್ತೋ ಅನುಪಸ್ಸತೀತಿ ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸೀ. ಅನಿಚ್ಚಾತಿ ಏವಂ ಸಞ್ಞಾ ಅಸ್ಸಾತಿ ಅನಿಚ್ಚಸಞ್ಞೀ. ಅನಿಚ್ಚಾತಿ ಏವಂ ಞಾಣೇನ ಪಟಿಸಂವೇದಿತಾ ಅಸ್ಸಾತಿ ಅನಿಚ್ಚಪಟಿಸಂವೇದೀ. ಸತತನ್ತಿ ಸಬ್ಬಕಾಲಂ. ಸಮಿತನ್ತಿ ಯಥಾ ¶ ಪುರಿಮಚಿತ್ತೇನ ಪಚ್ಛಿಮಚಿತ್ತಂ ಸಮಿತಂ ಸಮುಪಗತಂ ಘಟ್ಟಿತಂ ಹೋತಿ, ಏವಂ. ಅಬ್ಬೋಕಿಣ್ಣನ್ತಿ ನಿರನ್ತರಂ ಅಞ್ಞೇನ ಚೇತಸಾ ಅಸಂಮಿಸ್ಸಂ. ಚೇತಸಾ ಅಧಿಮುಚ್ಚಮಾನೋತಿ ಚಿತ್ತೇನ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾಪಯಮಾನೋ. ಪಞ್ಞಾಯ ಪರಿಯೋಗಾಹಮಾನೋತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣೇನ ಅನುಪವಿಸಮಾನೋ.

ಅಪುಬ್ಬಂ ಅಚರಿಮನ್ತಿ ಅಪುರೇ ಅಪಚ್ಛಾ ಏಕಕ್ಖಣೇಯೇವ. ಇಧ ಸಮಸೀಸೀ ಕಥಿತೋ. ಸೋ ಚತುಬ್ಬಿಧೋ ಹೋತಿ ರೋಗಸಮಸೀಸೀ, ವೇದನಾಸಮಸೀಸೀ, ಇರಿಯಾಪಥಸಮಸೀಸೀ, ಜೀವಿತಸಮಸೀಸೀತಿ. ತತ್ಥ ಯಸ್ಸ ಅಞ್ಞತರೇನ ರೋಗೇನ ಫುಟ್ಠಸ್ಸ ಸತೋ ರೋಗವೂಪಸಮೋ ಚ ಆಸವಕ್ಖಯೋ ಚ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಹೋತಿ, ಅಯಂ ರೋಗಸಮಸೀಸೀ ನಾಮ. ಯಸ್ಸ ಪನ ಅಞ್ಞತರಂ ವೇದನಂ ವೇದಯತೋ ವೇದನಾವೂಪಸಮೋ ಚ ಆಸವಕ್ಖಯೋ ಚ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಹೋತಿ, ಅಯಂ ವೇದನಾಸಮಸೀಸೀ ನಾಮ. ಯಸ್ಸ ಪನ ಠಾನಾದೀಸು ಇರಿಯಾಪಥೇಸು ಅಞ್ಞತರಸಮಙ್ಗಿನೋ ವಿಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ ಇರಿಯಾಪಥಸ್ಸ ಪರಿಯೋಸಾನಞ್ಚ ಆಸವಕ್ಖಯೋ ಚ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಹೋತಿ, ಅಯಂ ಇರಿಯಾಪಥಸಮಸೀಸೀ ನಾಮ. ಯಸ್ಸ ಪನ ಉಪಕ್ಕಮತೋ ವಾ ಸರಸತೋ ವಾ ಜೀವಿತಪರಿಯಾದಾನಞ್ಚ ಆಸವಕ್ಖಯೋ ಚ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಹೋತಿ, ಅಯಂ ಜೀವಿತಸಮಸೀಸೀ ನಾಮ. ಅಯಮಿಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ. ತತ್ಥ ¶ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಆಸವಪರಿಯಾದಾನಂ ಮಗ್ಗಚಿತ್ತೇನ, ಜೀವಿತಪರಿಯಾದಾನಂ ಚುತಿಚಿತ್ತೇನ ಹೋತೀತಿ ಉಭಿನ್ನಂ ಏಕಕ್ಖಣೇ ಸಮ್ಭವೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಯಸ್ಮಾ ಪನಸ್ಸ ಆಸವೇಸು ಖೀಣಮತ್ತೇಸು ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣವಾರಾನನ್ತರಮೇವ ಜೀವಿತಪರಿಯಾದಾನಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಅನ್ತರಂ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏವಂ ವುತ್ತಂ.

ಅನ್ತರಾಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀತಿ ¶ ಯೋ ಪಞ್ಚಸು ಸುದ್ಧಾವಾಸೇಸು ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ನಿಬ್ಬತ್ತಕ್ಖಣೇ ವಾ ಥೋಕಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ವಾ ವೇಮಜ್ಝೇ ಠತ್ವಾ ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ತಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ. ಉಪಹಚ್ಚಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀತಿ ಯೋ ತತ್ಥೇವ ಆಯುವೇಮಜ್ಝಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ. ಅಸಙ್ಖಾರಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀತಿ ಯೋ ತೇಸಂಯೇವ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಅಸಙ್ಖಾರೇನೇವ ಅಪ್ಪಯೋಗೇನ ಕಿಲೇಸೇ ಖೇಪೇತಿ. ಸಸಙ್ಖಾರಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀತಿ ಯೋ ಸಸಙ್ಖಾರೇನ ಸಪ್ಪಯೋಗೇನ ಕಿಲೇಸೇ ಖೇಪೇತಿ. ಉದ್ಧಂಸೋತೋ ಅಕನಿಟ್ಠಗಾಮೀತಿ ಯೋ ಹೇಟ್ಠಾ ಚತೂಸು ಸುದ್ಧಾವಾಸೇಸು ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ತತೋ ಚುತೋ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಅಕನಿಟ್ಠೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ.

೭-೯. ದುಕ್ಖಾನುಪಸ್ಸೀಸುತ್ತಾದಿವಣ್ಣನಾ

೧೭-೧೯. ಸತ್ತಮೇ ¶ ದುಕ್ಖಾನುಪಸ್ಸೀತಿ ಪೀಳನಾಕಾರಂ ದುಕ್ಖತೋ ಅನುಪಸ್ಸನ್ತೋ. ಅಟ್ಠಮೇ ಅನತ್ತಾನುಪಸ್ಸೀತಿ ಅವಸವತ್ತನಾಕಾರಂ ಅನತ್ತಾತಿ ಅನುಪಸ್ಸನ್ತೋ. ನವಮೇ ಸುಖಾನುಪಸ್ಸೀತಿ ಸುಖನ್ತಿ ಏವಂ ಞಾಣೇನ ಅನುಪಸ್ಸನ್ತೋ.

೨೦. ದಸಮೇ ನಿದ್ದಸವತ್ಥೂನೀತಿ ನಿದ್ದಸಾದಿವತ್ಥೂನಿ, ‘‘ನಿದ್ದಸೋ ಭಿಕ್ಖು, ನಿಬ್ಬೀಸೋ, ನಿತ್ತಿಂಸೋ, ನಿಚ್ಚತ್ತಾಲೀಸೋ, ನಿಪ್ಪಞ್ಞಾಸೋ’’ತಿ ಏವಂ ವಚನಕಾರಣಾನಿ. ಅಯಂ ಕಿರ ಪಞ್ಹೋ ತಿತ್ಥಿಯಸಮಯೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ. ತಿತ್ಥಿಯಾ ಹಿ ದಸವಸ್ಸಕಾಲೇ ಮತಂ ನಿಗಣ್ಠಂ ನಿದ್ದಸೋತಿ ವದನ್ತಿ. ಸೋ ಕಿರ ¶ ಪುನ ದಸವಸ್ಸೋ ನ ಹೋತಿ. ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ದಸವಸ್ಸೋ, ನವವಸ್ಸೋಪಿ ಏಕವಸ್ಸೋಪಿ ನ ಹೋತಿ. ಏತೇನೇವ ನಯೇನ ವೀಸತಿವಸ್ಸಾದಿಕಾಲೇಪಿ ಮತಂ ನಿಗಣ್ಠಂ ‘‘ನಿಬ್ಬೀಸೋ ನಿತ್ತಿಂಸೋ ನಿಚ್ಚತ್ತಾಲೀಸೋ ನಿಪ್ಪಞ್ಞಾಸೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಗಾಮೇ ವಿಚರನ್ತೋ ತಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಆರೋಚೇಸಿ. ಭಗವಾ ಆಹ – ‘‘ನ ಇದಂ, ಆನನ್ದ, ತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ಅಧಿವಚನಂ, ಮಮ ಸಾಸನೇ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ. ಖೀಣಾಸವೋ ಹಿ ದಸವಸ್ಸಕಾಲೇ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋ ಪುನ ದಸವಸ್ಸೋ ನ ಹೋತಿ. ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ದಸವಸ್ಸೋವ, ನವವಸ್ಸೋಪಿ…ಪೇ… ಏಕವಸ್ಸೋಪಿ. ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಏಕವಸ್ಸೋವ, ಏಕಾದಸಮಾಸಿಕೋಪಿ…ಪೇ… ಏಕಮಾಸಿಕೋಪಿ ಏಕಮುಹುತ್ತಿಕೋಪಿ ನ ಹೋತಿಯೇವ’’. ಕಸ್ಮಾ? ಪುನ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಾ ಅಭಾವಾ. ನಿಬ್ಬೀಸಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಇತಿ ಭಗವಾ ‘‘ಮಮ ಸಾಸನೇ ¶ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಯೇಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ನಿದ್ದಸೋ ಹೋತಿ, ತಾನಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ಇಮಂ ದೇಸನಂ ಆರಭಿ.

ತತ್ಥ ಇಧಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ. ಸಿಕ್ಖಾಸಮಾದಾನೇ ತಿಬ್ಬಚ್ಛನ್ದೋ ಹೋತೀತಿ ಸಿಕ್ಖಾತ್ತಯಪೂರಣೇ ಬಲವಚ್ಛನ್ದೋ ಹೋತಿ. ಆಯತಿಞ್ಚ ಸಿಕ್ಖಾಸಮಾದಾನೇ ಅವಿಗತಪೇಮೋತಿ ಅನಾಗತೇ ಪುನದಿವಸಾದೀಸುಪಿ ಸಿಕ್ಖಾಪೂರಣೇ ಅವಿಗತಪೇಮೇನೇವ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಹೋತಿ. ಧಮ್ಮನಿಸನ್ತಿಯಾತಿ ಧಮ್ಮನಿಸಾಮನಾಯ. ವಿಪಸ್ಸನಾಯೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ. ಇಚ್ಛಾವಿನಯೇತಿ ತಣ್ಹಾವಿನಯೇ. ಪಟಿಸಲ್ಲಾನೇತಿ ಏಕೀಭಾವೇ. ವೀರಿಯಾರಮ್ಭೇತಿ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕಸ್ಸ ವೀರಿಯಸ್ಸ ¶ ಪೂರಣೇ. ಸತಿನೇಪಕ್ಕೇತಿ ¶ ಸತಿಯಞ್ಚೇವ ನಿಪಕಭಾವೇ. ದಿಟ್ಠಿಪಟಿವೇಧೇತಿ ಮಗ್ಗದಸ್ಸನೇ. ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವಾತಿ.

೨೧. ತತಿಯಸ್ಸ ಪಠಮೇ ಸಾರನ್ದದೇ ಚೇತಿಯೇತಿ ಏವಂನಾಮಕೇ ವಿಹಾರೇ. ಅನುಪ್ಪನ್ನೇ ಕಿರ ತಥಾಗತೇ ತತ್ಥ ಸಾರನ್ದದಸ್ಸ ಯಕ್ಖಸ್ಸ ನಿವಾಸನಟ್ಠಾನಂ ಚೇತಿಯಂ ಅಹೋಸಿ, ಅಥೇತ್ಥ ಭಗವತೋ ವಿಹಾರಂ ಕಾರೇಸುಂ. ಸೋ ಸಾರನ್ದದಚೇತಿಯಂತ್ವೇವ ಸಙ್ಖಂ ಗತೋ. ಯಾವಕೀವಞ್ಚಾತಿ ಯತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ. ಅಭಿಣ್ಹಂ ಸನ್ನಿಪಾತಾತಿ ದಿವಸಸ್ಸ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಸನ್ನಿಪತನ್ತಾಪಿ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಸನ್ನಿಪತನ್ತಾಪಿ ಅಭಿಣ್ಹಂ ಸನ್ನಿಪಾತಾವ. ಸನ್ನಿಪಾತಬಹುಲಾತಿ ‘‘ಹಿಯ್ಯೋಪಿ ಪುರಿಮದಿವಸಮ್ಪಿ ಸನ್ನಿಪತಮ್ಹ, ಪುನ ಅಜ್ಜ ಕಿಮತ್ಥಂ ಸನ್ನಿಪತಾಮಾ’’ತಿ ವೋಸಾನಮನಾಪಜ್ಜನೇನ ಸನ್ನಿಪಾತಬಹುಲಾ. ವುದ್ಧಿಯೇವ ಲಿಚ್ಛವೀ ವಜ್ಜೀನಂ ಪಾಟಿಕಙ್ಖಾ ನೋ ಪರಿಹಾನೀತಿ ಅಭಿಣ್ಹಂ ಅಸನ್ನಿಪತನ್ತಾ ಹಿ ದಿಸಾಸು ಆಗತಂ ಸಾಸನಂ ನ ಸುಣನ್ತಿ, ತತೋ ‘‘ಅಸುಕಗಾಮಸೀಮಾ ವಾ ನಿಗಮಸೀಮಾ ವಾ ಆಕುಲಾ, ಅಸುಕಟ್ಠಾನೇ ಚೋರಾ ಪರಿಯುಟ್ಠಿತಾ’’ತಿ ನ ಜಾನನ್ತಿ. ಚೋರಾಪಿ ‘‘ಪಮತ್ತಾ ರಾಜಾನೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಗಾಮನಿಗಮಾದೀನಿ ಪಹರನ್ತಾ ಜನಪದಂ ನಾಸೇನ್ತಿ. ಏವಂ ರಾಜೂನಂ ಪರಿಹಾನಿ ಹೋತಿ ¶ . ಅಭಿಣ್ಹಂ ಸನ್ನಿಪತನ್ತಾ ಪನ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುಣನ್ತಿ, ತತೋ ಬಲಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಅಮಿತ್ತಮದ್ದನಂ ಕರೋನ್ತಿ. ಚೋರಾಪಿ ‘‘ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ¶ ರಾಜಾನೋ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಅಮ್ಹೇಹಿ ವಗ್ಗಬನ್ಧನೇನ ವಿಚರಿತು’’ನ್ತಿ ಭಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪಲಾಯನ್ತಿ. ಏವಂ ರಾಜೂನಂ ವುದ್ಧಿ ಹೋತಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ವುದ್ಧಿಯೇವ ಲಿಚ್ಛವೀ ವಜ್ಜೀನಂ ಪಾಟಿಕಙ್ಖಾ ನೋ ಪರಿಹಾನೀ’’ತಿ.

ಸಮಗ್ಗಾತಿಆದೀಸು ಸನ್ನಿಪಾತಭೇರಿಯಾ ನಿಗ್ಗತಾಯ ‘‘ಅಜ್ಜ ಮೇ ಕಿಚ್ಚಂ ಅತ್ಥಿ ಮಙ್ಗಲಂ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ವಿಕ್ಖೇಪಂ ಕರೋನ್ತಾ ನ ಸಮಗ್ಗಾ ಸನ್ನಿಪತನ್ತಿ ನಾಮ. ಭೇರಿಸದ್ದಂ ಪನ ಸುತ್ವಾವ ಭುಞ್ಜಮಾನಾಪಿ ಅಲಙ್ಕುರುಮಾನಾಪಿ ವತ್ಥಾನಿ ನಿವಾಸಯಮಾನಾಪಿ ಅದ್ಧಭುತ್ತಾ ಅದ್ಧಾಲಙ್ಕತಾ ವತ್ಥಂ ನಿವಾಸೇನ್ತಾವ ಸನ್ನಿಪತನ್ತಾ ಸಮಗ್ಗಾ ಸನ್ನಿಪತನ್ತಿ ನಾಮ. ಸನ್ನಿಪತಿತಾ ಪನ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಮನ್ತೇತ್ವಾ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಕತ್ವಾ ಏಕತೋವ ಅವುಟ್ಠಹನ್ತಾ ನ ಸಮಗ್ಗಾ ವುಟ್ಠಹನ್ತಿ ನಾಮ. ಏವಂ ವುಟ್ಠಿತೇಸು ಹಿ ಯೇ ಪಠಮಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಏವಂ ಹೋತಿ ¶ – ‘‘ಅಮ್ಹೇಹಿ ಬಾಹಿರಕಥಾವ ಸುತಾ, ಇದಾನಿ ವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಏಕತೋ ವುಟ್ಠಹನ್ತಾ ಪನ ಸಮಗ್ಗಾ ವುಟ್ಠಹನ್ತಿ ನಾಮ. ಅಪಿಚ ‘‘ಅಸುಕಟ್ಠಾನೇ ಗಾಮಸೀಮಾ ವಾ ನಿಗಮಸೀಮಾ ವಾ ಆಕುಲಾ, ಚೋರಾ ವಾ ಪರಿಯುಟ್ಠಿತಾ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಕೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಮಿತ್ತಮದ್ದನಂ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಅಹಂ ಪಠಮಂ ಅಹಂ ಪಠಮ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಾಪಿ ಸಮಗ್ಗಾ ವುಟ್ಠಹನ್ತಿ ನಾಮ. ಏಕಸ್ಸ ಪನ ಕಮ್ಮನ್ತೇ ಓಸೀದಮಾನೇ ಸೇಸಾ ಪುತ್ತಭಾತರೋ ಪೇಸೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮನ್ತಂ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಯಮಾನಾಪಿ ಆಗನ್ತುಕರಾಜಾನಂ ‘‘ಅಸುಕಸ್ಸ ಗೇಹಂ ಗಚ್ಛತು, ಅಸುಕಸ್ಸ ಗೇಹಂ ಗಚ್ಛತೂ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇ ಏಕತೋ ಸಙ್ಗಣ್ಹನ್ತಾಪಿ ಏಕಸ್ಸ ಮಙ್ಗಲೇ ವಾ ರೋಗೇ ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ವಾ ಪನ ತಾದಿಸೇ ಸುಖದುಕ್ಖೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಸಬ್ಬೇ ತತ್ಥ ಸಹಾಯಭಾವಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾಪಿ ಸಮಗ್ಗಾ ವಜ್ಜಿಕರಣೀಯಾನಿ ಕರೋನ್ತಿ ನಾಮ.

ಅಪ್ಪಞ್ಞತ್ತನ್ತಿಆದೀಸು ಪುಬ್ಬೇ ಅಕತಂ ಸುಙ್ಕಂ ವಾ ಬಲಿಂ ವಾ ದಣ್ಡಂ ವಾ ಆಹರಾಪೇನ್ತಾ ಅಪ್ಪಞ್ಞತ್ತಂ ಪಞ್ಞಾಪೇನ್ತಿ ನಾಮ. ಪೋರಾಣಪವೇಣಿಯಾ ಆಗತಮೇವ ಪನ ಅನಾಹರಾಪೇನ್ತಾ ಪಞ್ಞತ್ತಂ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ದನ್ತಿ ¶ ನಾಮ. ಚೋರೋತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ದಸ್ಸಿತೇ ಅವಿಚಿನಿತ್ವಾ ಛೇಜ್ಜಭೇಜ್ಜಂ ಅನುಸಾಸನ್ತಾ ಪೋರಾಣಂ ವಜ್ಜಿಧಮ್ಮಂ ಸಮಾದಾಯ ನ ವತ್ತನ್ತಿ ನಾಮ. ತೇಸಂ ಅಪಞ್ಞತ್ತಂ ಪಞ್ಞಾಪೇನ್ತಾನಂ ಅಭಿನವಸುಙ್ಕಾದಿಪೀಳಿತಾ ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ಅತಿಉಪದ್ದುತಮ್ಹ, ಕೇ ಇಮೇಸಂ ವಿಜಿತೇ ವಸಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಪಚ್ಚನ್ತಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಚೋರಾ ವಾ ಚೋರಸಹಾಯಾ ವಾ ಹುತ್ವಾ ಜನಪದಂ ಹನನ್ತಿ. ಪಞ್ಞತ್ತಂ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ದನ್ತಾನಂ ಪವೇಣಿಆಗತಾನಿ ಸುಙ್ಕಾದೀನಿ ಅಗಣ್ಹನ್ತಾನಂ ಕೋಸೋ ಪರಿಹಾಯತಿ, ತತೋ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಬಲಕಾಯಓರೋಧಾದಯೋ ಯಥಾನಿಬದ್ಧಂ ವಟ್ಟಂ ಅಲಭಮಾನಾ ಥಾಮಬಲೇನ ಪರಿಹಾಯನ್ತಿ. ತೇ ನೇವ ಯುದ್ಧಕ್ಖಮಾ ಹೋನ್ತಿ ನ ಪಾರಿಚರಿಯಕ್ಖಮಾ. ಪೋರಾಣಂ ವಜ್ಜಿಧಮ್ಮಂ ಸಮಾದಾಯ ಅವತ್ತನ್ತಾನಂ ವಿಜಿತೇ ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪುತ್ತಂ ಪಿತರಂ ಭಾತರಂ ಅಚೋರಂಯೇವ ಚೋರೋತಿ ¶ ಕತ್ವಾ ಛಿನ್ದಿಂಸು ಭಿನ್ದಿಂಸೂ’’ತಿ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚನ್ತಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಚೋರಾ ವಾ ಚೋರಸಹಾಯಾ ವಾ ಹುತ್ವಾ ಜನಪದಂ ಹನನ್ತಿ. ಏವಂ ರಾಜೂನಂ ಪರಿಹಾನಿ ಹೋತಿ. ಅಪಞ್ಞತ್ತಂ ನ ಪಞ್ಞಾಪೇನ್ತಾನಂ ಪನ ‘‘ಪವೇಣಿಆಗತಂಯೇವ ರಾಜಾನೋ ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ ಮನುಸ್ಸಾ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠಾ ಕಸಿವಾಣಿಜ್ಜಾದಿಕೇ ಕಮ್ಮನ್ತೇ ಸಮ್ಪಾದೇನ್ತಿ. ಪಞ್ಞತ್ತಂ ಅಸಮುಚ್ಛಿನ್ದನ್ತಾನಂ ಪವೇಣಿಆಗತಾನಿ ಸುಙ್ಕಾದೀನಿ ಗಣ್ಹನ್ತಾನಂ ಕೋಸೋ ವಡ್ಢತಿ, ತತೋ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಬಲಕಾಯಓರೋಧಾದಯೋ ಯಥಾನಿಬದ್ಧಂ ವಟ್ಟಂ ಲಭಮಾನಾ ಥಾಮಬಲಸಮ್ಪನ್ನಾ ಯುದ್ಧಕ್ಖಮಾ ಚೇವ ಪಾರಿಚರಿಯಕ್ಖಮಾ ಚ ಹೋನ್ತಿ. ಪೋರಾಣೇ ವಜ್ಜಿಧಮ್ಮೇ ¶ ಸಮಾದಾಯ ವತ್ತನ್ತಾನಂ ಮನುಸ್ಸಾ ನ ಉಜ್ಝಾಯನ್ತಿ. ‘‘ರಾಜಾನೋ ಪೋರಾಣಪವೇಣಿಯಾ ಕರೋನ್ತಿ, ಅಟ್ಟಕುಲಿಕಸೇನಾಪತಿಉಪರಾಜೂಹಿ ಪರಿಕ್ಖಿತಂ ಸಯಮ್ಪಿ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪವೇಣಿಪೋತ್ಥಕಂ ವಾಚಾಪೇತ್ವಾ ಅನುಚ್ಛವಿಕಮೇವ ¶ ದಣ್ಡಂ ಪವತ್ತಯನ್ತಿ, ಏತೇಸಂ ದೋಸೋ ನತ್ಥಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂಯೇವ ದೋಸೋ’’ತಿ ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಕಮ್ಮನ್ತೇ ಕರೋನ್ತಿ. ಏವಂ ರಾಜೂನಂ ವುದ್ಧಿ ಹೋತಿ.

ಸಕ್ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ತೇಸಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರೋನ್ತಾ ಸುನ್ದರಮೇವ ಕರಿಸ್ಸನ್ತಿ. ಗರುಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಗರುಭಾವಂ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಕರಿಸ್ಸನ್ತಿ. ಮಾನೇಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಮನೇನ ಪಿಯಾಯಿಸ್ಸನ್ತಿ. ಪೂಜೇಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಪಚ್ಚಯಪೂಜಾಯ ಪೂಜೇಸ್ಸನ್ತಿ. ಸೋತಬ್ಬಂ ಮಞ್ಞಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ದಿವಸಸ್ಸ ದ್ವೇ ತಯೋ ವಾರೇ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇಸಂ ಕಥಂ ಸೋತಬ್ಬಂ ಸದ್ಧಾತಬ್ಬಂ ಮಞ್ಞಿಸ್ಸನ್ತಿ. ತತ್ಥ ಯೇ ಏವಂ ಮಹಲ್ಲಕಾನಂ ರಾಜೂನಂ ಸಕ್ಕಾರಾದೀನಿ ನ ಕರೋನ್ತಿ, ಓವಾದತ್ಥಾಯ ವಾ ನೇಸಂ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ನ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತೇ ತೇಹಿ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಾ ಅನೋವದಿಯಮಾನಾ ಕೀಳಾಪಸುತಾ ರಜ್ಜತೋ ಪರಿಹಾಯನ್ತಿ. ಯೇ ಪನ ತಥಾ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಮಹಲ್ಲಕರಾಜಾನೋ ‘‘ಇದಂ ಕಾತಬ್ಬಂ ಇದಂ ನ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಪೋರಾಣಪವೇಣಿಂ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತಿ. ಸಙ್ಗಾಮಂ ಪತ್ವಾಪಿ ‘‘ಏವಂ ಪವಿಸಿತಬ್ಬಂ, ಏವಂ ನಿಕ್ಖಮಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಉಪಾಯಂ ದಸ್ಸೇನ್ತಿ. ತೇ ತೇಹಿ ಓವದಿಯಮಾನಾ ಯಥಾಓವಾದಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಮಾನಾ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ ರಜ್ಜಪವೇಣಿಂ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ. ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ವುದ್ಧಿಯೇವ ಲಿಚ್ಛವೀ ವಜ್ಜೀನಂ ಪಾಟಿಕಙ್ಖಾ’’ತಿ.

ಕುಲಿತ್ಥಿಯೋತಿ ಕುಲಘರಣಿಯೋ. ಕುಲಕುಮಾರಿಯೋತಿ ಅನಿವಿದ್ಧಾ ತಾಸಂ ಧೀತರೋ. ಓಕಸ್ಸಾತಿ ವಾ ಪಸಯ್ಹಾತಿ ವಾ ಪಸಯ್ಹಾಕಾರಸ್ಸೇವೇತಂ ನಾಮಂ. ಓಕಾಸಾತಿಪಿ ಪಠನ್ತಿ. ತತ್ಥ ¶ ಓಕಸ್ಸಾತಿ ಅವಕಸಿತ್ವಾ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ. ಪಸಯ್ಹಾತಿ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಿತ್ವಾತಿ ಅಯಂ ವಚನತ್ಥೋ. ಏವಞ್ಹಿ ಕರೋನ್ತಾನಂ ವಿಜಿತೇ ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಗೇಹೇ ಪುತ್ತಭಾತರೋಪಿ, ಖೇಳಸಿಙ್ಘಾನಿಕಾದೀನಿ ಮುಖೇನ ಅಪನೇತ್ವಾ ಸಂವಡ್ಢಿತಾ ಧೀತರೋಪಿ ಇಮೇ ಬಲಕ್ಕಾರೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಘರೇ ವಾಸೇನ್ತೀ’’ತಿ ಕುಪಿತಾ ಪಚ್ಚನ್ತಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಚೋರಾ ವಾ ಚೋರಸಹಾಯಾ ವಾ ಹುತ್ವಾ ಜನಪದಂ ಹನನ್ತಿ. ಏವಂ ಅಕರೋನ್ತಾನಂ ಪನ ವಿಜಿತೇ ¶ ಮನುಸ್ಸಾ ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕಾ ಸಕಾನಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ಕರೋನ್ತಾ ರಾಜಕೋಸಂ ವಡ್ಢೇನ್ತಿ. ಏವಮೇತ್ಥ ವುದ್ಧಿಹಾನಿಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

ವಜ್ಜೀನಂ ¶ ವಜ್ಜಿಚೇತಿಯಾನೀತಿ ವಜ್ಜಿರಾಜೂನಂ ವಜ್ಜಿರಟ್ಠೇ ಚಿತ್ತೀಕತಟ್ಠೇನ ಚೇತಿಯಾನೀತಿ ಲದ್ಧನಾಮಾನಿ ಯಕ್ಖಟ್ಠಾನಾನಿ. ಅಬ್ಭನ್ತರಾನೀತಿ ಅನ್ತೋನಗರೇ ಠಿತಾನಿ. ಬಾಹಿರಾನೀತಿ ಬಹಿನಗರೇ ಠಿತಾನಿ. ದಿನ್ನಪುಬ್ಬಂ ಕತಪುಬ್ಬನ್ತಿ ಪುಬ್ಬೇ ದಿನ್ನಞ್ಚ ಕತಞ್ಚ. ನೋ ಪರಿಹಾಪೇಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಅಹಾಪೇತ್ವಾ ಯಥಾಪವತ್ತಮೇವ ಕರಿಸ್ಸನ್ತಿ. ಧಮ್ಮಿಕಂ ಬಲಿಂ ಪರಿಹಾಪೇನ್ತಾನಞ್ಹಿ ದೇವತಾ ಆರಕ್ಖಂ ಸುಸಂವಿಹಿತಂ ನ ಕರೋನ್ತಿ, ಅನುಪ್ಪನ್ನಂ ದುಕ್ಖಂ ಉಪ್ಪಾದೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಿಯೋಪಿ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಕಾಸಸೀಸರೋಗಾದಿಂ ವಡ್ಢೇನ್ತಿ, ಸಙ್ಗಾಮೇ ಪತ್ತೇ ಸಹಾಯಾ ನ ಹೋನ್ತಿ. ಅಪರಿಹಾಪೇನ್ತಾನಂ ಪನ ಆರಕ್ಖಂ ಸುಸಂವಿಹಿತಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಅನುಪ್ಪನ್ನಂ ಸುಖಂ ಉಪ್ಪಾದೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಿಯೋಪಿ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಕಾಸಸೀಸರೋಗಾದಿಂ ಹರನ್ತಿ, ಸಙ್ಗಾಮಸೀಸೇ ಸಹಾಯಾ ಹೋನ್ತೀತಿ. ಏವಮೇತ್ಥ ವುದ್ಧಿಹಾನಿಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

ಧಮ್ಮಿಕಾ ರಕ್ಖಾವರಣಗುತ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ರಕ್ಖಾ ಏವ ಯಥಾ ಅನಿಚ್ಛಿತಂ ನಾಗಚ್ಛತಿ, ಏವಂ ಆವರಣತೋ ಆವರಣಂ. ಯಥಾ ಇಚ್ಛಿತಂ ನ ನಸ್ಸತಿ, ಏವಂ ಗೋಪಾಯನತೋ ಗುತ್ತಿ. ತತ್ಥ ಬಲಕಾಯೇನ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ರಕ್ಖನಂ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಧಮ್ಮಿಕಾ ರಕ್ಖಾವರಣಗುತ್ತಿ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ. ಯಥಾ ಪನ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಉಪವನೇ ರುಕ್ಖೇ ನ ಛಿನ್ದನ್ತಿ, ವಾಜಿಕಾ ವಾಜಂ ನ ¶ ಕರೋನ್ತಿ, ಪೋಕ್ಖರಣೀಸು ಮಚ್ಛೇ ನ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ಏವಂ ಕರಣಂ ಧಮ್ಮಿಕಾ ರಕ್ಖಾವರಣಗುತ್ತಿ ನಾಮ. ಕಿನ್ತೀತಿ ಕೇನ ನು ಖೋ ಕಾರಣೇನ.

ತತ್ಥ ಯೇ ಅನಾಗತಾನಂ ಅರಹನ್ತಾನಂ ಆಗಮನಂ ನ ಇಚ್ಛನ್ತಿ, ತೇ ಅಸ್ಸದ್ಧಾ ಹೋನ್ತಿ ಅಪ್ಪಸನ್ನಾ. ಪಬ್ಬಜಿತೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ನ ಕರೋನ್ತಿ, ಗನ್ತ್ವಾ ನ ಪಸ್ಸನ್ತಿ, ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ನ ಕರೋನ್ತಿ, ಪಞ್ಹಂ ನ ಪುಚ್ಛನ್ತಿ, ಧಮ್ಮಂ ನ ಸುಣನ್ತಿ, ದಾನಂ ನ ದೇನ್ತಿ, ಅನುಮೋದನಂ ನ ಸುಣನ್ತಿ, ನಿವಾಸನಟ್ಠಾನಂ ನ ಸಂವಿದಹನ್ತಿ. ಅಥ ನೇಸಂ ಅವಣ್ಣೋ ಉಗ್ಗಚ್ಛತಿ ‘‘ಅಸುಕೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಅಸ್ಸದ್ಧೋ ಅಪ್ಪಸನ್ನೋ, ಪಬ್ಬಜಿತೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ನ ಕರೋತಿ…ಪೇ… ನಿವಾಸನಟ್ಠಾನಂ ನ ಸಂವಿದಹತೀ’’ತಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ತಸ್ಸ ನಗರದ್ವಾರೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಾಪಿ ನಗರಂ ನ ಪವಿಸನ್ತಿ. ಏವಂ ಅನಾಗತಾನಂ ಅರಹನ್ತಾನಂ ಅನಾಗಮನಮೇವ ಹೋತಿ. ಆಗತಾನಂ ಪನ ಫಾಸುವಿಹಾರೇ ಅಸತಿ ಯೇಪಿ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಆಗತಾ, ತೇ ‘‘ವಸಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ತಾವ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಆಗತಮ್ಹಾ, ಇಮೇಸಂ ಪನ ರಾಜೂನಂ ಇಮಿನಾ ನೀಹಾರೇನ ಕೇ ವಸಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ. ಏವಂ ಅನಾಗತೇಸು ಅನಾಗಚ್ಛನ್ತೇಸು ಆಗತೇಸು ದುಕ್ಖಂ ವಿಹರನ್ತೇಸು ಸೋ ದೋಸೋ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಅನಾವಾಸೋ ಹೋತಿ. ತತೋ ದೇವತಾರಕ್ಖಾ ನ ಹೋತಿ, ದೇವತಾರಕ್ಖಾಯ ¶ ಅಸತಿ ಅಮನುಸ್ಸಾ ಓಕಾಸಂ ¶ ಲಭನ್ತಿ, ಅಮನುಸ್ಸಾ ಉಸ್ಸನ್ನಾ ಅನುಪ್ಪನ್ನಂ ಬ್ಯಾಧಿಂ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಿ. ಸೀಲವನ್ತಾನಂ ದಸ್ಸನಪಞ್ಹಪುಚ್ಛನಾದಿವತ್ಥುಕಸ್ಸ ಪುಞ್ಞಸ್ಸ ಅನಾಗಮೋ ಹೋತಿ. ವಿಪರಿಯಾಯೇನ ಯಥಾವುತ್ತಕಣ್ಹಪಕ್ಖವಿಪರೀತಸ್ಸ ಸುಕ್ಕಪಕ್ಖಸ್ಸ ಸಮ್ಭವೋ ಹೋತೀತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ವುದ್ಧಿಹಾನಿಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

೨೨. ದುತಿಯೇ ಅಭಿಯಾತುಕಾಮೋತಿ ಅಭಿಭವನತ್ಥಾಯ ಯಾತುಕಾಮೋ. ವಜ್ಜೀತಿ ವಜ್ಜಿರಾಜಾನೋ. ಏವಂಮಹಿದ್ಧಿಕೇತಿ ಏವಂ ಮಹತಿಯಾ ರಾಜಿದ್ಧಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತೇ. ಏತೇನ ನೇಸಂ ಸಮಗ್ಗಭಾವಂ ಕಥೇತಿ. ಏವಂಮಹಾನುಭಾವೇತಿ ಏವಂ ಮಹನ್ತೇನ ರಾಜಾನುಭಾವೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೇ ¶ . ಏತೇನ ನೇಸಂ ಹತ್ಥಿಸಿಪ್ಪಾದೀಸು ಕತಸಿಕ್ಖತಂ ಕಥೇತಿ, ಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಸಿಕ್ಖಿತಾ ವತಿಮೇ ಲಿಚ್ಛವಿಕುಮಾರಕಾ, ಸುಸಿಕ್ಖಿತಾ ವತಿಮೇ ಲಿಚ್ಛವಿಕುಮಾರಕಾ, ಯತ್ರ ಹಿ ನಾಮ ಸುಖುಮೇನ ತಾಳಚ್ಛಿಗ್ಗಳೇನ ಅಸನಂ ಅತಿಪಾತಯಿಸ್ಸನ್ತಿ ಪೋಙ್ಖಾನುಪೋಙ್ಖಂ ಅವಿರಾಧಿತ’’ನ್ತಿ (ಸಂ. ನಿ. ೫.೧೧೧೫). ಉಚ್ಛೇಚ್ಛಾಮೀತಿ ಉಚ್ಛಿನ್ದಿಸ್ಸಾಮಿ. ವಿನಾಸೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಅದಸ್ಸನಂ ನಯಿಸ್ಸಾಮಿ. ಅನಯಬ್ಯಸನನ್ತಿ ಅವಡ್ಢಿಞ್ಚೇವ, ಞಾತಿಬ್ಯಸನಞ್ಚ. ಆಪಾದೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಪಾಪಯಿಸ್ಸಾಮಿ.

ಇತಿ ಕಿರ ಸೋ ಠಾನನಿಸಜ್ಜಾದೀಸು ಇಮಂ ಯುದ್ಧಕಥಮೇವ ಕಥೇತಿ, ‘‘ಗಮನಸಜ್ಜಾ ಹೋಥಾ’’ತಿ ಚ ಬಲಕಾಯಂ ಆಣಾಪೇತಿ. ಕಸ್ಮಾ? ಗಙ್ಗಾಯ ಕಿರ ಏಕಂ ಪಟ್ಟನಗಾಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅದ್ಧಯೋಜನಂ ಅಜಾತಸತ್ತುನೋ ವಿಜಿತಂ, ಅದ್ಧಯೋಜನಂ ಲಿಚ್ಛವೀನಂ. ತತ್ರ ಪಬ್ಬತಪಾದತೋ ಮಹಗ್ಘಭಣ್ಡಂ ಓತರತಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ಯಾಮಿ, ಸ್ವೇ ಯಾಮೀ’’ತಿ ಅಜಾತಸತ್ತುನೋ ಸಂವಿದಹನ್ತಸ್ಸೇವ ಲಿಚ್ಛವಿನೋ ಸಮಗ್ಗಾ ಸಮ್ಮೋದಮಾನಾ ಪುರೇತರಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿ. ಅಜಾತಸತ್ತು ಪಚ್ಛಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಞತ್ವಾ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ. ತೇ ಪುನಸಂವಚ್ಛರೇಪಿ ತಥೇವ ಕರೋನ್ತಿ. ಅಥ ಸೋ ಬಲವಾಘಾತಜಾತೋ, ತದಾ ಏವಮಕಾಸಿ.

ತತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಗಣೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಯುದ್ಧಂ ನಾಮ ಭಾರಿಯಂ, ಏಕೋಪಿ ಮೋಘಪ್ಪಹಾರೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಏಕೇನ ಖೋ ಪನ ಪಣ್ಡಿತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮನ್ತೇತ್ವಾ ಕರೋನ್ತೋ ನಿರಪರಾಧೋ ಹೋತಿ, ಪಣ್ಡಿತೋ ಚ ಸತ್ಥಾರಾ ಸದಿಸೋ ನತ್ಥಿ, ಸತ್ಥಾ ಚ ಅವಿದೂರೇ ಧುರವಿಹಾರೇ ವಸತಿ, ಹನ್ದಾಹಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಾಮಿ. ಸಚೇ ಮೇ ಗತೇನ ¶ ಕೋಚಿ ಅತ್ಥೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸತ್ಥಾ ತುಣ್ಹೀ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ಅನತ್ಥೇ ಪನ ಸತಿ ¶ ‘ಕಿಂ ರಞ್ಞೋ ತತ್ಥ ¶ ಗತೇನಾ’ತಿ ವಕ್ಖತೀ’’ತಿ. ಸೋ ವಸ್ಸಕಾರಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಪೇಸೇಸಿ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಗವತೋ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ – ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾ…ಪೇ… ಆಪಾದೇಸ್ಸಾಮಿ ವಜ್ಜೀತಿ.

ಭಗವನ್ತಂ ಬೀಜಯಮಾನೋತಿ ಥೇರೋ ವತ್ತಸೀಸೇ ಠತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಬೀಜತಿ, ಭಗವತೋ ಪನ ಸೀತಂ ವಾ ಉಣ್ಹಂ ವಾ ನತ್ಥಿ. ಭಗವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅಮನ್ತೇತ್ವಾ ಥೇರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮನ್ತೇತುಕಾಮೋ ಕಿನ್ತಿ ತೇ, ಆನನ್ದ, ಸುತನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ತಂ ವುತ್ತತ್ಥಮೇವ.

ಏಕಮಿದಾಹನ್ತಿ ಇದಂ ಭಗವಾ ಪುಬ್ಬೇ ವಜ್ಜೀನಂ ಇಮಸ್ಸ ವಜ್ಜಿಸತ್ತಕಸ್ಸ ದೇಸಿತಭಾವಪ್ಪಕಾಸನತ್ಥಂ ಆಹ. ಅಕರಣೀಯಾತಿ ಅಕತ್ತಬ್ಬಾ, ಅಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯದಿದನ್ತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ. ಯುದ್ಧಸ್ಸಾತಿ ಕರಣತ್ಥೇ ಸಾಮಿವಚನಂ, ಅಭಿಮುಖಂ ಯುದ್ಧೇನ ಗಹೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಞ್ಞತ್ರ ಉಪಲಾಪನಾಯಾತಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಉಪಲಾಪನಂ. ಉಪಲಾಪನಾ ನಾಮ ‘‘ಅಲಂ ವಿವಾದೇನ, ಇದಾನಿ ಸಮಗ್ಗಾ ಹೋಮಾ’’ತಿ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸರಥಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣಾದೀನಿ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಸಙ್ಗಹಕರಣಂ, ಏವಞ್ಹಿ ಸಙ್ಗಹಂ ಕತ್ವಾ ಕೇವಲಂ ವಿಸ್ಸಾಸೇನ ಸಕ್ಕಾ ಗಣ್ಹಿತುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಞ್ಞತ್ರ ಮಿಥುಭೇದಾತಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಮಿಥುಭೇದಂ. ಇಮಿನಾ ‘‘ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಭೇದಂ ಕತ್ವಾಪಿ ಸಕ್ಕಾ ಏತೇ ಗಹೇತು’’ನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಇದಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಭಗವತೋ ಕಥಾಯ ನಯಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಆಹ. ಕಿಂ ಪನ ಭಗವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಇಮಾಯ ಕಥಾಯ ನಯಲಾಭಂ ಜಾನಾತೀತಿ? ಆಮ ಜಾನಾತಿ. ಜಾನನ್ತೋ ಕಸ್ಮಾ ಕಥೇಸಿ? ಅನುಕಮ್ಪಾಯ. ಏವಂ ಕಿರಸ್ಸ ಅಹೋಸಿ – ‘‘ಮಯಾ ಅಕಥಿತೇಪಿ ಕತಿಪಾಹೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸತಿ, ಕಥಿತೇ ಪನ ಸಮಗ್ಗೇ ಭಿನ್ದನ್ತೋ ತೀಹಿ ಸಂವಚ್ಛರೇಹಿ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸತಿ. ಏತ್ತಕಮ್ಪಿ ಜೀವಿತಮೇವ ವರಂ. ಏತ್ತಕಞ್ಹಿ ಜೀವನ್ತಾ ಅತ್ತನೋ ಪತಿಟ್ಠಾಭೂತಂ ಪುಞ್ಞಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ. ಅಭಿನನ್ದಿತ್ವಾತಿ ¶ ಚಿತ್ತೇನ ನನ್ದಿತ್ವಾ. ಅನುಮೋದಿತ್ವಾತಿ ‘‘ಯಾವ ಸುಭಾಸಿತಮಿದಂ ಭೋತಾ ಗೋತಮೇನಾ’’ತಿ ವಾಚಾಯ ಅನುಮೋದಿತ್ವಾ. ಪಕ್ಕಾಮೀತಿ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಗತೋ. ರಾಜಾಪಿ ತಮೇವ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಅನಯಬ್ಯಸನಂ ಪಾಪೇಸಿ.

೨೩. ತತಿಯೇ ಅಭಿಣ್ಹಂ ಸನ್ನಿಪಾತಾತಿ ಇದಂ ವಜ್ಜಿಸತ್ತಕೇ ವುತ್ತಸದಿಸಮೇವ. ಇಧಾಪಿ ಚ ಅಭಿಣ್ಹಂ ಅಸನ್ನಿಪತನ್ತಾ ದಿಸಾಸು ಆಗತಸಾಸನಂ ನ ಸುಣನ್ತಿ, ತತೋ ¶ ‘‘ಅಸುಕವಿಹಾರಸೀಮಾ ಆಕುಲಾ, ಉಪೋಸಥಪ್ಪವಾರಣಾ ಠಿತಾ, ಅಸುಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಭಿಕ್ಖೂ ವೇಜ್ಜಕಮ್ಮದೂತಕಮ್ಮಾದೀನಿ ಕರೋನ್ತಿ, ವಿಞ್ಞತ್ತಿಬಹುಲಾ ಫಲಪುಪ್ಫದಾನಾದೀಹಿ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇನ್ತೀ’’ತಿಆದೀನಿ ನ ಜಾನನ್ತಿ. ಪಾಪಭಿಕ್ಖೂಪಿ ‘‘ಪಮತ್ತೋ ¶ ಸಙ್ಘೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ರಾಸಿಭೂತಾ ಸಾಸನಂ ಓಸಕ್ಕಾಪೇನ್ತಿ. ಅಭಿಣ್ಹಂ ಸನ್ನಿಪತನ್ತಾ ಪನ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುಣನ್ತಿ, ತತೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಸೀಮಂ ಉಜುಂ ಕಾರೇನ್ತಿ, ಉಪೋಸಥಪ್ಪವಾರಣಾಯೋ ಪವತ್ತಾಪೇನ್ತಿ, ಮಿಚ್ಛಾಜೀವಾನಂ ಉಸ್ಸನ್ನಟ್ಠಾನೇ ಅರಿಯವಂಸಿಕೇ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಅರಿಯವಂಸಂ ಕಥಾಪೇನ್ತಿ, ಪಾಪಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಿನಯಧರೇಹಿ ನಿಗ್ಗಹಂ ಕಾರಾಪೇನ್ತಿ. ಪಾಪಭಿಕ್ಖೂಪಿ ‘‘ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಸಙ್ಘೋ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಅಮ್ಹೇಹಿ ವಗ್ಗಬನ್ಧನೇನ ವಿಚರಿತು’’ನ್ತಿ ಭಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪಲಾಯನ್ತಿ. ಏವಮೇತ್ಥ ವುದ್ಧಿಹಾನಿಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

ಸಮಗ್ಗಾತಿಆದೀಸು ಚೇತಿಯಪಟಿಜಗ್ಗನತ್ಥಂ ವಾ ಬೋಧಿಘರಉಪೋಸಥಾಗಾರಚ್ಛಾದನತ್ಥಂ ವಾ ಕತಿಕವತ್ತಂ ವಾ ಠಪೇತುಕಾಮತಾಯ ‘‘ಸಙ್ಘೋ ಸನ್ನಿಪತತೂ’’ತಿ ಭೇರಿಯಾ ವಾ ಘಣ್ಟಿಯಾ ವಾ ಆಕೋಟಿತಮತ್ತಾಯ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಚೀವರಕಮ್ಮಂ ಅತ್ಥಿ, ಮಯ್ಹಂ ಪತ್ತೋ ಪಚಿತಬ್ಬೋ, ಮಯ್ಹಂ ನವಕಮ್ಮಂ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ವಿಕ್ಖೇಪಂ ಕರೋನ್ತಾ ನ ಸಮಗ್ಗಾ ಸನ್ನಿಪತನ್ತಿ ನಾಮ. ಸಬ್ಬಂ ಪನ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ¶ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಪುರಿಮತರಂ, ಅಹಂ ಪುರಿಮತರ’’ನ್ತಿ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಸನ್ನಿಪತನ್ತಾ ಸಮಗ್ಗಾ ಸನ್ನಿಪತನ್ತಿ ನಾಮ. ಸನ್ನಿಪತಿತಾ ಪನ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಮನ್ತೇತ್ವಾ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಕತ್ವಾ ಏಕತೋವ ಅವುಟ್ಠಹನ್ತಾ ನ ಸಮಗ್ಗಾ ವುಟ್ಠಹನ್ತಿ ನಾಮ. ಏವಂ ವುಟ್ಠಿತೇಸು ಹಿ ಯೇ ಪಠಮಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಏವಂ ಹೋತಿ ‘‘ಅಮ್ಹೇಹಿ ಬಾಹಿರಕಥಾವ ಸುತಾ, ಇದಾನಿ ವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ವುಟ್ಠಹನ್ತಾ ಸಮಗ್ಗಾ ವುಟ್ಠಹನ್ತಿ ನಾಮ. ಅಪಿಚ ‘‘ಅಸುಕಟ್ಠಾನೇ ವಿಹಾರಸೀಮಾ ಆಕುಲಾ, ಉಪೋಸಥಪ್ಪವಾರಣಾ ಠಿತಾ, ಅಸುಕಟ್ಠಾನೇ ವೇಜ್ಜಕಮ್ಮಾದಿಕಾರಕಾ ಪಾಪಭಿಕ್ಖೂ ಉಸ್ಸನ್ನಾ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಕೋ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇಸಂ ನಿಗ್ಗಹಂ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಅಹಂ ಪಠಮಂ, ಅಹಂ ಪಠಮ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಾಪಿ ಸಮಗ್ಗಾ ವುಟ್ಠಹನ್ತಿ ನಾಮ.

ಆಗನ್ತುಕಂ ಪನ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಪರಿವೇಣಂ ಯಾಹಿ, ಏತಂ ಪರಿವೇಣಂ ಯಾಹಿ, ಅಯಂ ಕೋ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇ ವತ್ತಂ ಕರೋನ್ತಾಪಿ, ಜಿಣ್ಣಪತ್ತಚೀವರಕಂ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರವತ್ತೇನ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಪರಿಯೇಸನ್ತಾಪಿ, ಗಿಲಾನಸ್ಸ ಗಿಲಾನಭೇಸಜ್ಜಂ ಪರಿಯೇಸಮಾನಾಪಿ, ಗಿಲಾನಮೇವ ಅನಾಥಂ ‘‘ಅಸುಕಪರಿವೇಣಂ ಯಾಹೀ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಪರಿವೇಣೇ ಪಟಿಜಗ್ಗನ್ತಾಪಿ, ಏಕೋ ಓಲೀಯಮಾನಕೋ ¶ ಗನ್ಥೋ ಹೋತಿ, ಪಞ್ಞವನ್ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ತೇನ ತಂ ಗನ್ಥಂ ಉಕ್ಖಿಪಾಪೇನ್ತಾಪಿ ಸಮಗ್ಗಾ ಸಙ್ಘಕರಣೀಯಾನಿ ಕರೋನ್ತಿ ನಾಮ.

ಅಪ್ಪಞ್ಞತ್ತನ್ತಿಆದೀಸು ನವಂ ಅಧಮ್ಮಿಕಂ ಕತಿಕವತ್ತಂ ವಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತಾ ಅಪ್ಪಞ್ಞತ್ತಂ ಪಞ್ಞಾಪೇನ್ತಿ ನಾಮ ಪುರಾಣಸನ್ಥತವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಭಿಕ್ಖೂ ವಿಯ. ಉದ್ಧಮ್ಮಂ ಉಬ್ಬಿನಯಂ ಸಾಸನಂ ದೀಪೇನ್ತಾ ಪಞ್ಞತ್ತಂ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ದನ್ತಿ ನಾಮ, ವಸ್ಸಸತಪರಿನಿಬ್ಬುತೇ ಭಗವತಿ ವೇಸಾಲಿಕಾ ವಜ್ಜಿಪುತ್ತಕಾ ¶ ವಿಯ. ಖುದ್ದಾನುಖುದ್ದಕಾ ಪನ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತಾ ಯಥಾಪಞ್ಞತ್ತೇಸು ಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸು ಸಮಾದಾಯ ನ ವತ್ತನ್ತಿ ನಾಮ ಅಸ್ಸಜಿಪುನಬ್ಬಸುಕಾ ವಿಯ. ತಥಾ ಅಕರೋನ್ತಾ ಪನ ಅಪಞ್ಞತ್ತಂ ನ ಪಞ್ಞಾಪೇನ್ತಿ, ಪಞ್ಞತ್ತಂ ನ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ದನ್ತಿ ¶ , ಯಥಾಪಞ್ಞತ್ತೇಸು ಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸು ಸಮಾದಾಯ ವತ್ತನ್ತಿ ನಾಮ ಆಯಸ್ಮಾ ಉಪಸೇನೋ ವಿಯ, ಆಯಸ್ಮಾ ಯಸೋ ಕಾಕಣ್ಡಕಪುತ್ತೋ ವಿಯ, ಆಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಕಸ್ಸಪೋ ವಿಯ ಚ. ವುದ್ಧಿಯೇವಾತಿ ಸೀಲಾದಿಗುಣೇಹಿ ವುದ್ಧಿಯೇವ, ನೋ ಪರಿಹಾನಿ.

ಥೇರಾತಿ ಥಿರಭಾವಪ್ಪತ್ತಾ ಥೇರಕಾರಕೇಹಿ ಗುಣೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಾ. ಬಹೂ ರತ್ತಿಯೋ ಜಾನನ್ತೀತಿ ರತ್ತಞ್ಞೂ. ಚಿರಂ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಏತೇಸನ್ತಿ ಚಿರಪಬ್ಬಜಿತಾ. ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪಿತಿಟ್ಠಾನೇ ಠಿತಾತಿ ಸಙ್ಘಪಿತರೋ. ಪಿತಿಟ್ಠಾನೇ ಠಿತತ್ತಾ ಸಙ್ಘಂ ಪರಿಣೇನ್ತಿ, ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾ ಹುತ್ವಾ ತೀಸು ಸಿಕ್ಖಾಸು ಪವತ್ತೇನ್ತೀತಿ ಸಙ್ಘಪರಿಣಾಯಕಾ.

ಯೇ ತೇಸಂ ಸಕ್ಕಾರಾದೀನಿ ನ ಕರೋನ್ತಿ, ಓವಾದತ್ಥಾಯ ದ್ವೇ ತಯೋ ವಾರೇ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ನ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತೇಪಿ ತೇಸಂ ಓವಾದಂ ನ ದೇನ್ತಿ, ಪವೇಣಿಕಥಂ ನ ಕಥೇನ್ತಿ, ಸಾರಭೂತಂ ಧಮ್ಮಪರಿಯಾಯಂ ನ ಸಿಕ್ಖಾಪೇನ್ತಿ. ತೇ ತೇಹಿ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಾ ಸೀಲಾದೀಹಿ ಧಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧೇಹಿ ಸತ್ತಹಿ ಚ ಅರಿಯಧನೇಹೀತಿ ಏವಮಾದೀಹಿ ಗುಣೇಹಿ ಪರಿಹಾಯನ್ತಿ. ಯೇ ಪನ ತೇಸಂ ಸಕ್ಕಾರಾದೀನಿ ಕರೋನ್ತಿ, ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತೇಸಂ ತೇ ‘‘ಏವಂ ತೇ ಅಭಿಕ್ಕಮಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿಕಂ ಓವಾದಂ ದೇನ್ತಿ, ಪವೇಣಿಕಥಂ ಕಥೇನ್ತಿ, ಸಾರಭೂತಂ ಧಮ್ಮಪರಿಯಾಯಂ ಸಿಕ್ಖಾಪೇನ್ತಿ, ತೇರಸಹಿ ಧುತಙ್ಗೇಹಿ ದಸಹಿ ಕಥಾವತ್ಥೂಹಿ ಅನುಸಾಸನ್ತಿ. ತೇ ತೇಸಂ ಓವಾದೇ ಠತ್ವಾ ಸೀಲಾದೀಹಿ ಗುಣೇಹಿ ವಡ್ಢಮಾನಾ ಸಾಮಞ್ಞತ್ಥಂ ಅನುಪಾಪುಣನ್ತಿ. ಏವಮೇತ್ಥ ಹಾನಿವುದ್ಧಿಯೋ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ.

ಪುನಬ್ಭವೋ ಸೀಲಮಸ್ಸಾತಿ ಪೋನೋಬ್ಭವಿಕಾ, ಪುನಬ್ಭವದಾಯಿಕಾತಿ ಅತ್ಥೋ, ತಸ್ಸಾ ಪೋನೋಬ್ಭವಿಕಾಯ. ನ ವಸಂ ಗಚ್ಛಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ಯೇ ಚತುನ್ನಂ ಪಚ್ಚಯಾನಂ ಕಾರಣಾ ಉಪಟ್ಠಾಕಾನಂ ಪದಾನುಪದಿಕಾ ಹುತ್ವಾ ಗಾಮತೋ ಗಾಮಂ ವಿಚರನ್ತಿ ¶ , ತೇ ತಸ್ಸಾ ¶ ವಸಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ನಾಮ. ಇತರೇ ನ ಗಚ್ಛನ್ತಿ. ತತ್ಥ ಹಾನಿವುದ್ಧಿಯೋ ಪಾಕಟಾಯೇವ.

ಆರಞ್ಞಕೇಸೂತಿ ಪಞ್ಚಧನುಸತಿಕಪಚ್ಛಿಮೇಸು. ಸಾಪೇಕ್ಖಾತಿ ಸಾಲಯಾ. ಗಾಮನ್ತಸೇನಾಸನೇಸು ಹಿ ಝಾನಂ ಅಪ್ಪೇತ್ವಾಪಿ ತತೋ ವುಟ್ಠಿತಮತ್ತೋವ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸದಾರಕದಾರಿಕಾದಿಸದ್ದಂ ಸುಣಾತಿ, ಯೇನಸ್ಸ ಅಧಿಗತವಿಸೇಸೋಪಿ ಹಾಯತಿಯೇವ. ಅರಞ್ಞಸೇನಾಸನೇ ನಿದ್ದಾಯಿತ್ವಾಪಿ ಪಬುದ್ಧಮತ್ತೋ ಸೀಹಬ್ಯಗ್ಘಮೋರಾದೀನಂ ಸದ್ದಂ ಸುಣಾತಿ, ಯೇನ ಅರಞ್ಞೇ ಪೀತಿಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ತಮೇವ ಸಮ್ಮಸನ್ತೋ ಅಗ್ಗಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ. ಇತಿ ಭಗವಾ ¶ ಗಾಮನ್ತಸೇನಾಸನೇ ಝಾನಂ ಅಪ್ಪೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಭಿಕ್ಖುತೋ ಅರಞ್ಞೇ ನಿದ್ದಾಯಮಾನಮೇವ ಪಸಂಸತಿ. ತಸ್ಮಾ ತಮೇವ ಅತ್ಥವಸಂ ಪಟಿಚ್ಚ ‘‘ಆರಞ್ಞಕೇಸು ಸೇನಾಸನೇಸು ಸಾಪೇಕ್ಖಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಆಹ.

ಪಚ್ಚತ್ತಞ್ಞೇವ ಸತಿಂ ಉಪಟ್ಠಾಪೇಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಅತ್ತನಾವ ಅತ್ತನೋ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಸತಿಂ ಉಪಟ್ಠಪೇಸ್ಸನ್ತಿ. ಪೇಸಲಾತಿ ಪಿಯಸೀಲಾ. ಇಧಾಪಿ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀನಂ ಆಗಮನಂ ಅನಿಚ್ಛನ್ತಾ ನೇವಾಸಿಕಾ ಅಸ್ಸದ್ಧಾ ಹೋನ್ತಿ ಅಪ್ಪಸನ್ನಾ, ವಿಹಾರಂ ಸಮ್ಪತ್ತಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನ-ಪತ್ತಚೀವರಪಟಿಗ್ಗಹಣ-ಆಸನಪಞ್ಞಾಪನತಾಲವಣ್ಟಗ್ಗಹಣಾದೀನಿ ನ ಕರೋನ್ತಿ. ಅಥ ನೇಸಂ ಅವಣ್ಣೋ ಉಗ್ಗಚ್ಛತಿ ‘‘ಅಸುಕವಿಹಾರವಾಸಿನೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಅಸ್ಸದ್ಧಾ ಅಪ್ಪಸನ್ನಾ ವಿಹಾರಂ ಪವಿಟ್ಠಾನಂ ವತ್ತಪ್ಪಟಿವತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ವಿಹಾರದ್ವಾರೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಾಪಿ ವಿಹಾರಂ ನ ಪವಿಸನ್ತಿ. ಏವಂ ಅನಾಗತಾನಂ ಅನಾಗಮನಮೇವ ಹೋತಿ. ಆಗತಾನಂ ಪನ ಫಾಸುವಿಹಾರೇ ¶ ಅಸತಿ ಯೇಪಿ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಆಗತಾ, ತೇ ‘‘ವಸಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ತಾವಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಆಗತಮ್ಹಾ, ಇಮೇಸಂ ಪನ ನೇವಾಸಿಕಾನಂ ಇಮಿನಾ ನೀಹಾರೇನ ಕೋ ವಸಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ. ಏವಂ ಸೋ ವಿಹಾರೋ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅನಾವಾಸೋವ ಹೋತಿ. ತತೋ ನೇವಾಸಿಕಾ ಸೀಲವನ್ತಾನಂ ದಸ್ಸನಂ ಅಲಭನ್ತಾ ಕಙ್ಖಾವಿನೋದಕಂ ವಾ ಆಚಾರಸಿಕ್ಖಾಪಕಂ ವಾ ಮಧುರಧಮ್ಮಸವನಂ ವಾ ನ ಲಭನ್ತಿ. ತೇಸಂ ನೇವ ಅಗ್ಗಹಿತಧಮ್ಮಗ್ಗಹಣಂ ನ ಗಹಿತಸಜ್ಝಾಯಕರಣಂ ಹೋತಿ. ಇತಿ ನೇಸಂ ಹಾನಿಯೇವ ಹೋತಿ, ನ ವುದ್ಧಿ.

ಯೇ ಪನ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀನಂ ಆಗಮನಂ ಇಚ್ಛನ್ತಿ, ತೇ ಸದ್ಧಾ ಹೋನ್ತಿ ಪಸನ್ನಾ, ಆಗತಾನಂ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀನಂ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಾದೀನಿ ಕತ್ವಾ ಸೇನಾಸನಂ ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾ ದೇನ್ತಿ ¶ , ತೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಂ ಪವಿಸನ್ತಿ, ಕಙ್ಖಂ ವಿನೋದೇನ್ತಿ, ಮಧುರಧಮ್ಮಸ್ಸವನಂ ಲಭನ್ತಿ. ಅಥ ನೇಸಂ ಕಿತ್ತಿಸದ್ದೋ ಉಗ್ಗಚ್ಛತಿ ‘‘ಅಸುಕವಿಹಾರೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಏವಂ ಸದ್ಧಾ ಪಸನ್ನಾ ವತ್ತಸಮ್ಪನ್ನಾ ಸಙ್ಗಾಹಕಾ’’ತಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ದೂರತೋಪಿ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ. ತೇಸಂ ನೇವಾಸಿಕಾ ವತ್ತಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಸಮೀಪಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವುಡ್ಢತರಂ ಆಗನ್ತುಕಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಸೀದನ್ತಿ, ನವಕತರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಆಸನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ವಸಿಸ್ಸಥ, ಗಮಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತಿ. ‘‘ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಸಪ್ಪಾಯಂ ಸೇನಾಸನಂ, ಸುಲಭಾ ಭಿಕ್ಖಾ’’ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ಗನ್ತುಂ ನ ದೇನ್ತಿ. ವಿನಯಧರೋ ಚೇ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ವಿನಯಂ ಸಜ್ಝಾಯನ್ತಿ. ಸುತ್ತನ್ತಾದಿಧರೋ ಚೇ, ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ತಂ ತಂ ಧಮ್ಮಂ ಸಜ್ಝಾಯನ್ತಿ. ತೇ ಆಗನ್ತುಕಥೇರಾನಂ ಓವಾದೇ ಠತ್ವಾ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣನ್ತಿ. ಆಗನ್ತುಕಾ ‘‘ಏಕಂ ದ್ವೇ ದಿವಸಾನಿ ವಸಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ಆಗತಮ್ಹಾ, ಇಮೇಸಂ ಪನ ಸುಖಸಂವಾಸತಾಯ ದಸ ದ್ವಾದಸ ವಸ್ಸಾನಿ ವಸಿಮ್ಹಾ’’ತಿ ವತ್ತಾರೋ ಹೋನ್ತಿ. ಏವಮೇತ್ಥ ಹಾನಿವುದ್ಧಿಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

೨೪. ಚತುತ್ಥೇ ¶ ¶ ನ ಕಮ್ಮಾರಾಮಾತಿ ಯೇ ದಿವಸಂ ಚೀವರಕಮ್ಮ-ಕಾಯಬನ್ಧನಪರಿಸ್ಸಾವನ-ಧಮ್ಮಕರಣ-ಸಮ್ಮಜ್ಜನಿ-ಪಾದಕಠಲಿಕಾದೀನೇವ ಕರೋನ್ತಿ, ತೇ ಸನ್ಧಾಯೇಸ ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ. ಯೋ ಪನ ತೇಸಂ ಕರಣವೇಲಾಯ ಏವಂ ಏತಾನಿ ಕರೋತಿ, ಉದ್ದೇಸವೇಲಾಯ ಉದ್ದೇಸಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಸಜ್ಝಾಯವೇಲಾಯ ಸಜ್ಝಾಯತಿ, ಚೇತಿಯಙ್ಗಣವತ್ತವೇಲಾಯ ಚೇತಿಯಙ್ಗಣವತ್ತಂ ಕರೋತಿ, ಮನಸಿಕಾರವೇಲಾಯ ಮನಸಿಕಾರಂ ಕರೋತಿ, ನ ಸೋ ಕಮ್ಮಾರಾಮೋ ನಾಮ.

ಯೋ ಇತ್ಥಿವಣ್ಣಪುರಿಸವಣ್ಣಾದಿವಸೇನ ಆಲಾಪಸಲ್ಲಾಪಂ ಕರೋನ್ತೋಯೇವ ರತ್ತಿನ್ದಿವಂ ವೀತಿನಾಮೇತಿ, ಏವರೂಪೇ ಭಸ್ಸೇ ಪರಿಯನ್ತಕಾರೀ ನ ಹೋತಿ, ಅಯಂ ಭಸ್ಸಾರಾಮೋ ನಾಮ. ಯೋ ಪನ ರತ್ತಿನ್ದಿವಂ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇತಿ, ಪಞ್ಹಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಿ, ಅಯಂ ಅಪ್ಪಭಸ್ಸೋವ ಭಸ್ಸೇ ಪರಿಯನ್ತಕಾರೀಯೇವ. ಕಸ್ಮಾ? ‘‘ಸನ್ನಿಪತಿತಾನಂ ವೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದ್ವಯಂ ಕರಣೀಯಂ ಧಮ್ಮೀ ವಾ ಕಥಾ ಅರಿಯೋ ವಾ ತುಣ್ಹೀಭಾವೋ’’ತಿ (ಮ. ನಿ. ೧.೨೭೩) ವುತ್ತತ್ತಾ.

ಯೋ ಠಿತೋಪಿ ಗಚ್ಛನ್ತೋಪಿ ನಿಸಿನ್ನೋಪಿ ಥಿನಮಿದ್ಧಾಭಿಭೂತೋ ನಿದ್ದಾಯತಿಯೇವ, ಅಯಂ ನಿದ್ದಾರಾಮೋ ನಾಮ. ಯಸ್ಸ ಪನ ಕರಜಕಾಯಗೇಲಞ್ಞೇನ ಚಿತ್ತಂ ಭವಙ್ಗಂ ¶ ಓತರತಿ, ನಾಯಂ ನಿದ್ದಾರಾಮೋ. ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ಅಭಿಜಾನಾಮಹಂ, ಅಗ್ಗಿವೇಸ್ಸನ ¶ , ಗಿಮ್ಹಾನಂ ಪಚ್ಛಿಮೇ ಮಾಸೇ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಪ್ಪಟಿಕ್ಕನ್ತೋ ಚತುಗ್ಗುಣಂ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣೇನ ಪಸ್ಸೇನ ಸತೋ ಸಮ್ಪಜಾನೋ ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕಮಿತಾ’’ತಿ (ಮ. ನಿ. ೧.೩೮೭).

ಯೋ ‘‘ಏಕಸ್ಸ ದುತಿಯೋ, ದ್ವಿನ್ನಂ ತತಿಯೋ, ತಿಣ್ಣಂ ಚತುತ್ಥೋ’’ತಿ ಏವಂ ಸಂಸಟ್ಠೋವ ವಿಹರತಿ, ಏಕಕೋ ಅಸ್ಸಾದಂ ನ ಲಭತಿ, ಅಯಂ ಸಙ್ಗಣಿಕಾರಾಮೋ. ಯೋ ಪನ ಚತೂಸು ಇರಿಯಾಪಥೇಸು ಏಕಕೋವ ಅಸ್ಸಾದಂ ಲಭತಿ, ನಾಯಂ ಸಙ್ಗಣಿಕಾರಾಮೋ.

ಅಸನ್ತಸಮ್ಭಾವನಿಚ್ಛಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ದುಸ್ಸೀಲಾ ಪಾಪಿಚ್ಛಾ ನಾಮ. ಯೇಸಂ ಪಾಪಕಾ ಮಿತ್ತಾ ಚತೂಸು ಇರಿಯಾಪಥೇಸು ಸಹ ಅಯನತೋ ಪಾಪಸಹಾಯಾ, ಯೇ ಚ ತನ್ನಿನ್ನತಪ್ಪೋಣತಪ್ಪಬ್ಭಾರತಾಯ ಪಾಪೇಸು ಸಮ್ಪವಙ್ಕಾ, ತೇ ಪಾಪಮಿತ್ತಾ ಪಾಪಸಹಾಯಾ ಪಾಪಸಮ್ಪವಙ್ಕಾ ನಾಮ.

ಓರಮತ್ತಕೇನಾತಿ ¶ ಅವರಮತ್ತಕೇನ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೇನ. ಅನ್ತರಾತಿ ಅರಹತ್ತಂ ಅಪ್ಪತ್ವಾವ ಏತ್ಥನ್ತರೇ. ವೋಸಾನನ್ತಿ ಪರಿನಿಟ್ಠಿತಭಾವಂ ‘‘ಅಲಮೇತ್ತಾವತಾ’’ತಿ ಓಸಕ್ಕನಂ. ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯಾವ ಸೀಲಪಾರಿಸುದ್ಧಿಜ್ಝಾನವಿಪಸ್ಸನಾ ಸೋತಾಪನ್ನಭಾವಾದೀನಂ ಅಞ್ಞತರಮತ್ತಕೇನ ವೋಸಾನಂ ನಾಪಜ್ಜಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತಾವ ವುದ್ಧಿಯೇವ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಾಟಿಕಙ್ಖಾ, ನೋ ಪರಿಹಾನೀತಿ.

೨೭. ಸತ್ತಮೇ ಅನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಾದಯೋ ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾದೀಹಿ ಸಹಗತಸಞ್ಞಾ.

೨೮. ಅಟ್ಠಮೇ ಉಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಸಙ್ಘಕಿಚ್ಚಾನಂ ನಿತ್ಥರಣೇನ ಭಾರಂ ವಹನ್ತೀತಿ ಭಾರವಾಹಿನೋ. ತೇ ತೇನ ಪಞ್ಞಾಯಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ತೇ ಥೇರಾ ತೇನ ಅತ್ತನೋ ಥೇರಭಾವಾನುರೂಪೇನ ಕಿಚ್ಚೇನ ಪಞ್ಞಾಯಿಸ್ಸನ್ತಿ. ತೇಸು ಯೋಗಂ ¶ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ಪಯೋಗಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಸಯಂ ತಾನಿ ಕಿಚ್ಚಾನಿ ಕಾತುಂ ಆರಭತೀತಿ.

೨೯. ನವಮೇ ¶ ಭಿಕ್ಖುದಸ್ಸನಂ ಹಾಪೇತೀತಿ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ಗಮನಂ ಹಾಪೇತಿ. ಅಧಿಸೀಲೇತಿ ಪಞ್ಚಸೀಲದಸಸೀಲಸಙ್ಖಾತೇ ಉತ್ತಮಸೀಲೇ. ಇತೋ ಬಹಿದ್ಧಾತಿ ಇಮಮ್ಹಾ ಸಾಸನಾ ಬಹಿದ್ಧಾ. ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಂ ಗವೇಸತೀತಿ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಪಟಿಗ್ಗಾಹಕೇ ಪರಿಯೇಸತಿ. ತತ್ಥ ಚ ಪುಬ್ಬಕಾರಂ ಕರೋತೀತಿ ತೇಸಂ ಬಾಹಿರಾನಂ ತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ದತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ದೇತಿ. ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವಾತಿ.

೩೬. ಚತುತ್ಥಸ್ಸ ¶ ಪಞ್ಚಮೇ ದುದ್ದದನ್ತಿ ದುಪ್ಪರಿಚ್ಚಜಂ ಮಹಾರಹಂ ಭಣ್ಡಕಂ. ದುಕ್ಕರಂ ಕರೋತೀತಿ ಕಾತುಂ ಅಸುಕರಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ. ದುಕ್ಖಮಂ ಖಮತೀತಿ ಸಹಾಯಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ ದುರಧಿವಾಸಂ ಅಧಿವಾಸೇತಿ. ಗುಯ್ಹಮಸ್ಸ ಆವಿಕರೋತೀತಿ ಅತ್ತನೋ ಗುಯ್ಹಂ ತಸ್ಸ ಆವಿಕರೋತಿ. ಗುಯ್ಹಮಸ್ಸ ಪರಿಗುಹತೀತಿ ತಸ್ಸ ಗುಯ್ಹಂ ಅಞ್ಞೇಸಂ ನಾಚಿಕ್ಖತಿ. ಖೀಣೇನ ನಾತಿಮಞ್ಞತೀತಿ ತಸ್ಸ ಭೋಗೇ ಖೀಣೇ ತೇನ ಖಯೇನ ತಂ ನಾತಿಮಞ್ಞತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಓಮಾನಂ ಅತ್ತನಿ ಚ ಅತಿಮಾನಂ ನ ಕರೋತಿ.

೩೭. ಛಟ್ಠೇ ವತ್ತಾತಿ ವಚನಕುಸಲೋ. ವಚನಕ್ಖಮೋತಿ ವಚನಂ ಖಮತಿ, ದಿನ್ನಂ ಓವಾದಂ ಕರೋತಿ. ಗಮ್ಭೀರನ್ತಿ ಗುಯ್ಹಂ ರಹಸ್ಸಂ ಝಾನನಿಸ್ಸಿತಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಮಗ್ಗಫಲನಿಬ್ಬಾನನಿಸ್ಸಿತಂ.

೩೮. ಸತ್ತಮೇ ¶ ಇದಂ ಮೇ ಚೇತಸೋ ಲೀನತ್ತನ್ತಿ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಚೇತಸೋ ಲೀನತ್ತೇ ‘‘ಇದಂ ಮೇ ಚೇತಸೋ ಲೀನತ್ತ’’ನ್ತಿ ಯಥಾಸಭಾವತೋ ಜಾನಾತಿ. ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಸಂಖಿತ್ತಂ ನಾಮ ಥಿನಮಿದ್ಧಾನುಗತಂ. ಬಹಿದ್ಧಾ ವಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ನಾಮ ಪಞ್ಚಸು ಕಾಮಗುಣೇಸು ¶ ವಿಕ್ಖಿತ್ತಂ. ವೇದನಾತಿಆದೀನಿ ಪಪಞ್ಚಮೂಲವಸೇನ ಗಹಿತಾನಿ. ವೇದನಾ ಹಿ ತಣ್ಹಾಯ ಮೂಲಂ ಸುಖವಸೇನ ತಣ್ಹುಪ್ಪತ್ತಿತೋ, ಸಞ್ಞಾ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಮೂಲಂ ಅವಿಭೂತಾರಮ್ಮಣೇ ದಿಟ್ಠಿಉಪ್ಪತ್ತಿತೋ, ವಿತಕ್ಕೋ ಮಾನಸ್ಸ ಮೂಲಂ ವಿತಕ್ಕವಸೇನ ಅಸ್ಮೀತಿ ಮಾನುಪ್ಪತ್ತಿತೋ. ಸಪ್ಪಾಯಾಸಪ್ಪಾಯೇಸೂತಿ ಉಪಕಾರಾನುಪಕಾರೇಸು. ನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ ಕಾರಣಂ. ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವಾತಿ.

೧-೨. ಸತ್ತವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತಿಸುತ್ತಾದಿವಣ್ಣನಾ

೪೪-೪೫. ಪಞ್ಚಮಸ್ಸ ¶ ಪಠಮೇ ವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತಿಯೋತಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಠಾನಾನಿ. ಸೇಯ್ಯಥಾಪೀತಿ ನಿದಸ್ಸನತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ, ಯಥಾ ಮನುಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಪರಿಮಾಣೇಸು ಹಿ ಚಕ್ಕವಾಳೇಸು ಅಪರಿಮಾಣಾನಂ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ವಣ್ಣಸಣ್ಠಾನಾದಿವಸೇನ ದ್ವೇಪಿ ಏಕಸದಿಸಾ ನತ್ಥಿ. ಯೇಪಿ ಹಿ ಕತ್ಥಚಿ ಯಮಕಭಾತರೋ ವಣ್ಣೇನ ವಾ ಸಣ್ಠಾನೇನ ವಾ ಸದಿಸಾ ಹೋನ್ತಿ, ತೇಸಮ್ಪಿ ಆಲೋಕಿತವಿಲೋಕಿತಕಥಿತಹಸಿತಗಮನಟ್ಠಾನಾದೀಹಿ ವಿಸೇಸೋ ಹೋತಿಯೇವ. ತಸ್ಮಾ ನಾನತ್ತಕಾಯಾತಿ ವುತ್ತಾ. ಪಟಿಸನ್ಧಿಸಞ್ಞಾ ಪನ ನೇಸಂ ತಿಹೇತುಕಾಪಿ ದ್ವಿಹೇತುಕಾಪಿ ಅಹೇತುಕಾಪಿ ಹೋತಿ. ತಸ್ಮಾ ನಾನತ್ತಸಞ್ಞಿನೋತಿ ವುತ್ತಾ. ಏಕಚ್ಚೇ ಚ ದೇವಾತಿ ಛ ಕಾಮಾವಚರದೇವಾ. ತೇಸು ಹಿ ಕೇಸಞ್ಚಿ ಕಾಯೋ ನೀಲೋ ಹೋತಿ, ಕೇಸಞ್ಚಿ ಪೀತಕಾದಿವಣ್ಣೋ. ಸಞ್ಞಾ ಪನ ತೇಸಂ ದ್ವಿಹೇತುಕಾಪಿ ತಿಹೇತುಕಾಪಿ ಹೋತಿ, ಅಹೇತುಕಾ ನತ್ಥಿ. ಏಕಚ್ಚೇ ¶ ಚ ವಿನಿಪಾತಿಕಾತಿ ಚತುಅಪಾಯವಿನಿಮುತ್ತಾ ಉತ್ತರಮಾತಾ ಯಕ್ಖಿನೀ, ಪಿಯಙ್ಕರಮಾತಾ, ಫುಸ್ಸಮಿತ್ತಾ, ಧಮ್ಮಗುತ್ತಾತಿ ಏವಮಾದಿಕಾ ಅಞ್ಞೇ ಚ ವೇಮಾನಿಕಾ ಪೇತಾ. ಏತೇಸಞ್ಹಿ ಪೀತಓದಾತಕಾಳಮಙ್ಗುರಚ್ಛವಿಸಾಮವಣ್ಣಾದಿವಸೇನ ಚೇವ ಕಿಸ ಥೂಲರಸ್ಸದೀಘವಸೇನ ಚ ಕಾಯೋ ನಾನಾ ಹೋತಿ, ಮನುಸ್ಸಾನಂ ವಿಯ ದ್ವಿಹೇತುಕತಿಹೇತುಕಅಹೇತುಕವಸೇನ ಸಞ್ಞಾಪಿ. ತೇ ಪನ ದೇವಾ ವಿಯ ನ ಮಹೇಸಕ್ಖಾ, ಕಪಣಮನುಸ್ಸಾ ವಿಯ ಅಪ್ಪೇಸಕ್ಖಾ ದುಲ್ಲಭಘಾಸಚ್ಛಾದನಾ ದುಕ್ಖಪೀಳಿತಾ ವಿಹರನ್ತಿ. ಏಕಚ್ಚೇ ಕಾಳಪಕ್ಖೇ ದುಕ್ಖಿತಾ ಜುಣ್ಹಪಕ್ಖೇ ಸುಖಿತಾ ಹೋನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ಸುಖಸಮುಸ್ಸಯತೋ ವಿನಿಪತಿತತ್ತಾ ವಿನಿಪಾತಿಕಾತಿ ವುತ್ತಾ. ಯೇ ಪನೇತ್ಥ ತಿಹೇತುಕಾ, ತೇಸಂ ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋಪಿ ಹೋತಿ ಪಿಯಙ್ಕರಮಾತಾದೀನಂ ವಿಯ.

ಬ್ರಹ್ಮಕಾಯಿಕಾತಿ ¶ ಬ್ರಹ್ಮಪಾರಿಸಜ್ಜಬ್ರಹ್ಮಪುರೋಹಿತಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾನೋ. ಪಠಮಾಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಾತಿ ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಪಠಮಜ್ಝಾನೇನ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಾ. ಬ್ರಹ್ಮಪಾರಿಸಜ್ಜಾ ಪನ ಪರಿತ್ತೇನ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಾ, ತೇಸಂ ಕಪ್ಪಸ್ಸ ತತಿಯೋ ಭಾಗೋ ಆಯುಪ್ಪಮಾಣಂ. ಬ್ರಹ್ಮಪುರೋಹಿತಾ ಮಜ್ಝಿಮೇನ, ತೇಸಂ ಉಪಡ್ಢಕಪ್ಪೋ ಆಯುಪ್ಪಮಾಣಂ, ಕಾಯೋ ಚ ತೇಸಂ ವಿಪ್ಫಾರಿಕತರೋ ಹೋತಿ. ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾನೋ ಪಣೀತೇನ, ತೇಸಂ ಕಪ್ಪೋ ಆಯುಪ್ಪಮಾಣಂ, ಕಾಯೋ ಚ ಪನ ತೇಸಂ ಅತಿವಿಪ್ಫಾರಿಕೋವ ಹೋತಿ. ಇತಿ ತೇ ಕಾಯಸ್ಸ ನಾನತ್ತಾ ಪಠಮಜ್ಝಾನವಸೇನ ಸಞ್ಞಾಯ ಏಕತ್ತಾ ನಾನತ್ತಕಾಯಾ ಏಕತ್ತಸಞ್ಞಿನೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

ಯಥಾ ¶ ಚ ತೇ, ಏವಂ ಚತೂಸು ಅಪಾಯೇಸು ಸತ್ತಾ. ನಿರಯೇಸು ಹಿ ಕೇಸಞ್ಚಿ ಗಾವುತಂ, ಕೇಸಞ್ಚಿ ಅಡ್ಢಯೋಜನಂ, ಕೇಸಞ್ಚಿ ಯೋಜನಂ ಅತ್ತಭಾವೋ ಹೋತಿ, ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ¶ ಪನ ಯೋಜನಸತಿಕೋ ಜಾತೋ. ತಿರಚ್ಛಾನೇಸುಪಿ ಕೇಚಿ ಖುದ್ದಕಾ, ಕೇಚಿ ಮಹನ್ತಾ. ಪೇತ್ತಿವಿಸಯೇಸುಪಿ ಕೇಚಿ ಸಟ್ಠಿಹತ್ಥಾ, ಕೇಚಿ ಅಸೀತಿಹತ್ಥಾ ಹೋನ್ತಿ, ಕೇಚಿ ಸುವಣ್ಣಾ, ಕೇಚಿ ದುಬ್ಬಣ್ಣಾ. ತಥಾ ಕಾಲಕಞ್ಚಿಕಾ ಅಸುರಾ. ಅಪಿಚೇತ್ಥ ದೀಘಪಿಟ್ಠಿಕಪೇತಾ ನಾಮ ಸಟ್ಠಿಯೋಜನಿಕಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ. ಸಞ್ಞಾ ಪನ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಅಕುಸಲವಿಪಾಕಾಹೇತುಕಾವ ಹೋತಿ. ಇತಿ ಆಪಾಯಿಕಾಪಿ ನಾನತ್ತಕಾಯಾ ಏಕತ್ತಸಞ್ಞಿನೋತ್ವೇವ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ.

ಆಭಸ್ಸರಾತಿ ದಣ್ಡಉಕ್ಕಾಯ ಅಚ್ಚಿ ವಿಯ ಏತೇಸಂ ಸರೀರತೋ ಆಭಾ ಛಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಛಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪತನ್ತೀ ವಿಯ ಸರತಿ ವಿಸ್ಸರತೀತಿ ಆಭಸ್ಸರಾ. ತೇಸು ಪಞ್ಚಕನಯೇ ದುತಿಯತತಿಯಜ್ಝಾನದ್ವಯಂ ಪರಿತ್ತಂ ಭಾವೇತ್ವಾ ಉಪಪನ್ನಾ ಪರಿತ್ತಾಭಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ, ತೇಸಂ ದ್ವೇ ಕಪ್ಪಾ ಆಯುಪ್ಪಮಾಣಂ. ಮಜ್ಝಿಮಂ ಭಾವೇತ್ವಾ ಉಪಪನ್ನಾ ಅಪ್ಪಮಾಣಾಭಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಚತ್ತಾರೋ ಕಪ್ಪಾ ಆಯುಪ್ಪಮಾಣಂ. ಪಣೀತಂ ಭಾವೇತ್ವಾ ಉಪಪನ್ನಾ ಆಭಸ್ಸರಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಅಟ್ಠ ಕಪ್ಪಾ ಆಯುಪ್ಪಮಾಣಂ. ಇಧ ಪನ ಉಕ್ಕಟ್ಠಪರಿಚ್ಛೇದವಸೇನ ಸಬ್ಬೇವ ತೇ ಗಹಿತಾ. ಸಬ್ಬೇಸಞ್ಹಿ ತೇಸಂ ಕಾಯೋ ಏಕವಿಪ್ಫಾರೋವ ಹೋತಿ, ಸಞ್ಞಾ ಪನ ಅವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಮತ್ತಾ ವಾ ಅವಿತಕ್ಕಅವಿಚಾರಾ ವಾತಿ ನಾನಾ.

ಸುಭಕಿಣ್ಹಾತಿ ಸುಭೇನ ವೋಕಿಣ್ಣಾ ವಿಕಿಣ್ಣಾ, ಸುಭೇನ ಸರೀರಪ್ಪಭಾವಣ್ಣೇನ ಏಕಗ್ಘನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತೇಸಞ್ಹಿ ನ ಆಭಸ್ಸರಾನಂ ವಿಯ ಛಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಛಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪಭಾ ಗಚ್ಛತಿ. ಪಞ್ಚಕನಯೇ ಪನ ಪರಿತ್ತಮಜ್ಝಿಮಪಣೀತಸ್ಸ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಸ್ಸ ವಸೇನ ಸೋಳಸಬಾತ್ತಿಂಸಚತುಸ್ಸಟ್ಠಿಕಪ್ಪಾಯುಕಾ ಪರಿತ್ತಅಪ್ಪಮಾಣಸುಭಕಿಣ್ಹಾ ನಾಮ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ. ಇತಿ ಸಬ್ಬೇಪಿ ¶ ತೇ ಏಕತ್ತಕಾಯಾ ಚೇವ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಸಞ್ಞಾಯ ¶ ಏಕತ್ತಸಞ್ಞಿನೋ ಚಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ವೇಹಪ್ಫಲಾಪಿ ಚತುತ್ಥವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತಿಮೇವ ಭಜನ್ತಿ. ಅಸಞ್ಞಸತ್ತಾ ವಿಞ್ಞಾಣಾಭಾವಾ ಏತ್ಥ ಸಙ್ಗಹಂ ನ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಸತ್ತಾವಾಸೇಸು ಗಚ್ಛನ್ತಿ.

ಸುದ್ಧಾವಾಸಾ ವಿವಟ್ಟಪಕ್ಖೇ ಠಿತಾ ನ ಸಬ್ಬಕಾಲಿಕಾ, ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಮ್ಪಿ ಅಸಙ್ಖೇಯ್ಯಮ್ಪಿ ಬುದ್ಧಸುಞ್ಞೇ ಲೋಕೇ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ. ಸೋಳಸಕಪ್ಪಸಹಸ್ಸಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಬುದ್ಧೇಸು ಉಪ್ಪನ್ನೇಸುಯೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ. ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಪ್ಪವತ್ತಿಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಖನ್ಧಾವಾರಟ್ಠಾನಸದಿಸಾ ಹೋನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ನೇವ ವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತಿಂ ನ ಸತ್ತಾವಾಸಂ ಭಜನ್ತಿ. ಮಹಾಸೀವತ್ಥೇರೋ ಪನ ‘‘ನ ಖೋ ಪನ ಸೋ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಆವಾಸೋ ಸುಲಭರೂಪೋ, ಯೋ ಮಯಾ ಅನಾವುತ್ಥಪುಬ್ಬೋ ಇಮಿನಾ ದೀಘೇನ ಅದ್ಧುನಾ ಅಞ್ಞತ್ರ ಸುದ್ಧಾವಾಸೇಹಿ ದೇವೇಹೀ’’ತಿ ¶ (ಮ. ನಿ. ೧.೧೬೦) ಇಮಿನಾ ಸುತ್ತೇನ ಸುದ್ಧಾವಾಸಾಪಿ ಚತುತ್ಥವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತಿಂ ಚತುತ್ಥಸತ್ತಾವಾಸಞ್ಚ ಭಜನ್ತೀತಿ ವದತಿ, ತಂ ಅಪ್ಪತಿಬಾಹಿಯತ್ತಾ ಸುತ್ತಸ್ಸ ಅನುಞ್ಞಾತಂ.

ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಂ ಯಥೇವ ಸಞ್ಞಾಯ, ಏವಂ ವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸಾಪಿ ಸುಖುಮತ್ತಾ ನೇವ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ನಾವಿಞ್ಞಾಣಂ. ತಸ್ಮಾ ವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತೀಸು ನ ವುತ್ತಂ. ದುತಿಯೇ ಸಮಾಧಿಪರಿಕ್ಖಾರಾತಿ ಮಗ್ಗಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಸಮ್ಭಾರಾ.

೪೬. ತತಿಯೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ರಾಗಾದಯೋ ಅನುಡಹನಟ್ಠೇನ ಅಗ್ಗೀ. ಆಹುನೇಯ್ಯಗ್ಗೀತಿಆದೀಸು ಪನೇತ್ಥ ಆಹುನಂ ವುಚ್ಚತಿ ಸಕ್ಕಾರೋ, ಆಹುನಂ ಅರಹನ್ತೀತಿ ಆಹುನೇಯ್ಯಾ. ಮಾತಾಪಿತರೋ ಹಿ ಪುತ್ತಾನಂ ಬಹುಪಕಾರತ್ತಾ ಆಹುನಂ ಅರಹನ್ತಿ, ತೇಸು ವಿಪ್ಪಟಿಪಜ್ಜಮಾನಾ ಪುತ್ತಾ ನಿರಯಾದೀಸು ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಮಾತಾಪಿತರೋ ನ ¶ ಅನುಡಹನ್ತಿ, ಅನುಡಹನಸ್ಸ ಪನ ಪಚ್ಚಯಾ ಹೋನ್ತಿ. ಇತಿ ಅನುಡಹನಟ್ಠೇನೇವ ಆಹುನೇಯ್ಯಗ್ಗೀತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ಗಹಪತೀತಿ ಪನ ಗೇಹಸಾಮಿಕೋ ವುಚ್ಚತಿ, ಸೋ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಸಯನವತ್ಥಾಲಙ್ಕಾರಾದಿಅನುಪ್ಪದಾನೇನ ಬಹುಪಕಾರೋ. ತಂ ಅತಿಚರನ್ತೋ ಮಾತುಗಾಮೋ ನಿರಯಾದೀಸು ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ. ತಸ್ಮಾ ಸೋಪಿ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಅನುಡಹನಟ್ಠೇನ ಗಹಪತಗ್ಗೀತಿ ವುತ್ತೋ. ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಗ್ಗೀತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ದಕ್ಖಿಣಾತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯಾ, ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯೋ. ಸೋ ಹಿ ಗಿಹೀನಂ ತೀಸು ಸರಣೇಸು ಪಞ್ಚಸು ಸೀಲೇಸು ದಸಸು ಸೀಲೇಸು ಮಾತಾಪಿತುಪಟ್ಠಾನೇ ಧಮ್ಮಿಕಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣುಪಟ್ಠಾನೇತಿ ಏವಮಾದೀಸು ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮೇಸು ನಿಯೋಜನೇನ ಬಹುಪಕಾರೋ. ತಸ್ಮಿಂ ಮಿಚ್ಛಾಪಟಿಪನ್ನಾ ಗಿಹೀ ¶ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಅಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ಪರಿಭಾಸಿತ್ವಾ ನಿರಯಾದೀಸು ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ಸೋಪಿ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಅನುಡಹನಟ್ಠೇನ ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಗ್ಗೀತಿ ವುತ್ತೋ. ಕಟ್ಠತೋ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಪಾಕತಿಕೋವ ಅಗ್ಗಿ ಕಟ್ಠಗ್ಗಿ ನಾಮ.

೪೭. ಚತುತ್ಥೇ ಉಗ್ಗತಸರೀರಸ್ಸಾತಿ ಸೋ ಕಿರ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಹಾಸಾಲೋ ಅತ್ತಭಾವೇನಪಿ ಭೋಗೇಹಿಪಿ ಉಗ್ಗತೋ ಸಾರಪ್ಪತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ತಸ್ಮಾ ಉಗ್ಗತಸರೀರೋತ್ವೇವ ಪಞ್ಞಾಯಿತ್ಥ. ಉಪಕ್ಖಟೋತಿ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತೋ. ಥೂಣೂಪನೀತಾನೀತಿ ಯೂಪಸಙ್ಖಾತಂ ಥೂಣಂ ಉಪನೀತಾನಿ. ಯಞ್ಞತ್ಥಾಯಾತಿ ವಧಿತ್ವಾ ಯಜನತ್ಥಾಯ. ಉಪಸಙ್ಕಮೀತಿ ಸೋ ¶ ಕಿರ ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಯಞ್ಞಸಮ್ಭಾರಂ ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಮಣೋ ಕಿರ ಗೋತಮೋ ಮಹಾಪಞ್ಞೋ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಮೇ ಯಞ್ಞಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ಕಥೇಸ್ಸತಿ ಉದಾಹು ಅವಣ್ಣಂ, ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ. ಅಗ್ಗಿಸ್ಸ ¶ ಆದಾನನ್ತಿ ಯಞ್ಞಯಜನತ್ಥಾಯ ನವಸ್ಸ ಮಙ್ಗಲಗ್ಗಿನೋ ಆದಿಯನಂ. ಸಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬನ್ತಿ ಸಬ್ಬೇನ ಸುತೇನ ಸಬ್ಬಂ ಸುತಂ ಸಮೇತಿ ಸಂಸನ್ದತಿ, ಏಕಸದಿಸಂ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸತ್ಥಾನೀತಿ ವಿಹಿಂಸನಟ್ಠೇನ ಸತ್ಥಾನಿ ವಿಯಾತಿ ಸತ್ಥಾನಿ. ಸಯಂ ಪಠಮಂ ಸಮಾರಮ್ಭತೀತಿ ಅತ್ತನಾವ ಪಠಮತರಂ ಆರಭತಿ. ಹನ್ತುನ್ತಿ ಹನಿತುಂ.

ಪಹಾತಬ್ಬಾತಿ ಪರಿಹರಿತಬ್ಬಾ. ಅತೋಹಯನ್ತಿ ಅತೋ ಹಿ ಮಾತಾಪಿತಿತೋ ಅಯಂ. ಆಹುತೋತಿ ಆಗತೋ. ಸಮ್ಭೂತೋತಿ ಉಪ್ಪನ್ನೋ. ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಗಹಪತಗ್ಗೀತಿ ಅಯಂ ಪುತ್ತದಾರಾದಿಗಣೋ ಯಸ್ಮಾ, ಗಹಪತಿ, ವಿಯ ಗೇಹಸಾಮಿಕೋ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಅಗ್ಗತಿ ವಿಚರತಿ, ತಸ್ಮಾ ಗಹಪತಗ್ಗೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಅತ್ತಾನನ್ತಿ ಚಿತ್ತಂ. ದಮೇನ್ತೀತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯದಮನೇನ ದಮೇನ್ತಿ. ಸಮೇನ್ತೀತಿ ರಾಗಾದಿಸಮನೇನ ಸಮೇನ್ತಿ. ತೇಸಞ್ಞೇವ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಪನೇನ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಪೇನ್ತಿ. ನಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬೋತಿ ಯಥಾ ನ ವಿನಸ್ಸತಿ, ಏವಂ ಠಪೇತಬ್ಬೋ. ಉಪವಾಯತನ್ತಿ ಉಪವಾಯತು. ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ತೇಸಂ ಪಾಣಾನಂ ಜೀವಿತಂ ದತ್ವಾ ಯಞ್ಞಸಾಲಂ ವಿದ್ಧಂಸೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸಾಸನೇ ಓಪಾನಭೂತೋ ಅಹೋಸೀತಿ.

೪೮-೪೯. ಪಞ್ಚಮೇ ¶ ಅಮತೋಗಧಾತಿ ನಿಬ್ಬಾನಪತಿಟ್ಠಾ. ಅಮತಪರಿಯೋಸಾನಾತಿ ನಿಬ್ಬಾನಾವಸಾನಾ. ಛಟ್ಠೇ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಸಮಾಪತ್ತಿಯಾತಿ ಮೇಥುನಧಮ್ಮೇನ ಸಮಙ್ಗಿಭಾವತೋ. ನ್ಹಾರುದದ್ದುಲನ್ತಿ ನ್ಹಾರುಖಣ್ಡಂ ನ್ಹಾರುವಿಲೇಖನಂ ವಾ. ಅನುಸನ್ದತೀತಿ ¶ ಪವತ್ತತಿ. ನತ್ಥಿ ಮೇ ಪುಬ್ಬೇನಾಪರಂ ವಿಸೇಸೋತಿ ನತ್ಥಿ ಮಯ್ಹಂ ಪುಬ್ಬೇನ ಅಭಾವಿತಕಾಲೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅಪರಂ ಭಾವಿತಕಾಲೇ ವಿಸೇಸೋ. ಲೋಕಚಿತ್ರೇಸೂತಿ ತಿಧಾತುಕಲೋಕಸನ್ನಿವಾಸಸಙ್ಖಾತೇಸು ಲೋಕಚಿತ್ರೇಸು. ಆಲಸ್ಯೇತಿ ಆಲಸಿಯಭಾವೇ. ವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಯೇತಿ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಭಾವೇ. ಅನನುಯೋಗೇತಿ ಯೋಗಸ್ಸ ಅನನುಯುಞ್ಜನೇ. ಅಹಙ್ಕಾರಮಮಙ್ಕಾರಮಾನಾಪಗತನ್ತಿ ಅಹಙ್ಕಾರದಿಟ್ಠಿತೋ ಚ ಮಮಙ್ಕಾರತಣ್ಹಾತೋ ಚ ನವವಿಧಮಾನತೋ ಚ ಅಪಗತಂ. ವಿಧಾಸಮತಿಕ್ಕನ್ತನ್ತಿ ತಿಸ್ಸೋ ವಿಧಾ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಂ. ಸನ್ತನ್ತಿ ತಪ್ಪಚ್ಚನೀಕಕಿಲೇಸೇಹಿ ಸನ್ತಂ. ಸುವಿಮುತ್ತನ್ತಿ ಪಞ್ಚಹಿ ವಿಮುತ್ತೀಹಿ ಸುಟ್ಠು ವಿಮುತ್ತಂ.

೫೦. ಸತ್ತಮೇ ¶ ಉಪಸಙ್ಕಮೀತಿ ಭುತ್ತಪಾತರಾಸೋ ದಾಸಕಮ್ಮಕರಪರಿವುತೋ ಉಪಸಙ್ಕಮಿ. ಭವಮ್ಪಿನೋತಿ ಭವಮ್ಪಿ ನು. ಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ಪಟಿಜಾನಾತೀತಿ ‘‘ಅಹಂ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ’’ತಿ ಏವಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವಾಸಂ ಪಟಿಜಾನಾತೀತಿ ಪುಚ್ಛತಿ. ಏವಂ ಕಿರಸ್ಸ ಅಹೋಸಿ – ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸಮಯೇ ವೇದಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಾ ಅಟ್ಠಚತ್ತಾಲೀಸ ವಸ್ಸಾನಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರನ್ತಿ. ಸಮಣೋ ಪನ ಗೋತಮೋ ಅಗಾರಂ ಅಜ್ಝಾವಸನ್ತೋ ತೀಸು ಪಾಸಾದೇಸು ತಿವಿಧನಾಟಕರತಿಯಾ ಅಭಿರಮಿ, ಇದಾನಿ ಕಿಂ ನು ಖೋ ವಕ್ಖತೀ’’ತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯೇವಂ ಪುಚ್ಛತಿ. ತತೋ ಭಗವಾ ಮನ್ತೇನ ಕಣ್ಹಸಪ್ಪಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ವಿಯ ಅಮಿತ್ತಂ ಗೀವಾಯ ಪಾದೇನ ಅಕ್ಕಮನ್ತೋ ವಿಯ ಅತ್ತನೋ ಸಂಕಿಲೇಸಕಾಲೇ ಛಬ್ಬಸ್ಸಾನಿ ಪಧಾನಚರಿಯಾಯ ರಜ್ಜಸುಖಂ ವಾ ಪಾಸಾದೇಸು ನಾಟಕಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ವಾ ಆರಬ್ಭ ವಿತಕ್ಕಮತ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಅನುಪ್ಪನ್ನಭಾವಂ ಸನ್ಧಾಯ ಸೀಹನಾದಂ ನದನ್ತೋ ಯಞ್ಹಿ ತಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ¶ ದ್ವಯಂದ್ವಯಸಮಾಪತ್ತಿನ್ತಿ ದ್ವೀಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಭಾವಂ. ದುಕ್ಖಸ್ಮಾತಿ ಸಕಲವಟ್ಟದುಕ್ಖತೋ. ಸಞ್ಜಗ್ಘತೀತಿ ಹಸಿತಕಥಂ ಕಥೇತಿ. ಸಂಕೀಳತೀತಿ ಕೇಳಿಂ ಕರೋತಿ. ಸಂಕೇಳಾಯತೀತಿ ಮಹಾಹಸಿತಂ ಹಸತಿ. ಚಕ್ಖುನಾ ಚಕ್ಖುನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಚಕ್ಖುನಾ ತಸ್ಸಾ ಚಕ್ಖುಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಉಪನಿಜ್ಝಾಯತಿ. ತಿರೋಕುಟ್ಟಂ ವಾ ತಿರೋಪಾಕಾರಂ ವಾತಿ ಪರಕುಟ್ಟೇ ವಾ ಪರಪಾಕಾರೇ ¶ ವಾ. ದೇವೋತಿ ಏಕೋ ದೇವರಾಜಾ. ದೇವಞ್ಞತರೋತಿ ಅಞ್ಞತರೋ ದೇವಪುತ್ತೋ. ಅನುತ್ತರಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬೋಧಿನ್ತಿ ಅರಹತ್ತಞ್ಚೇವ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಞ್ಚ.

೫೧. ಅಟ್ಠಮೇ ಸಂಯೋಗವಿಸಂಯೋಗನ್ತಿ ಸಂಯೋಗವಿಸಂಯೋಗಸಾಧಕಂ. ಧಮ್ಮಪರಿಯಾಯನ್ತಿ ಧಮ್ಮಕಾರಣಂ. ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯನ್ತಿ ನಿಯಕಜ್ಝತ್ತೇ ಇತ್ಥಿಭಾವಂ. ಇತ್ಥಿಕುತ್ತನ್ತಿ ಇತ್ಥಿಕಿರಿಯಂ. ಇತ್ಥಾಕಪ್ಪನ್ತಿ ನಿವಾಸನಪಾರುಪನಾದಿಇತ್ಥಿಆಕಪ್ಪಂ. ಇತ್ಥಿವಿಧನ್ತಿ ಇತ್ಥಿಯಾ ಮಾನವಿಧಂ. ಇತ್ಥಿಛನ್ದನ್ತಿ ಇತ್ಥಿಯಾ ಅಜ್ಝಾಸಯಚ್ಛನ್ದಂ. ಇತ್ಥಿಸ್ಸರನ್ತಿ ಇತ್ಥಿಸದ್ದಂ. ಇತ್ಥಾಲಙ್ಕಾರನ್ತಿ ಇತ್ಥಿಯಾ ಪಸಾಧನಭಣ್ಡಂ. ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಬಹಿದ್ಧಾ ಸಂಯೋಗನ್ತಿ ಪುರಿಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮಾಗಮಂ. ಅತಿವತ್ತತೀತಿ ಅನಭಿರತಾತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಾಯ ಬಲವವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಅರಿಯಮಗ್ಗಂ ಪತ್ವಾ ಅತಿವತ್ತತಿ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ¶ ಸುತ್ತೇ ವಟ್ಟವಿವಟ್ಟಂ ಕಥಿತಂ.

೫೨. ನವಮೇ ¶ ಸಾಪೇಖೋತಿ ಸತಣ್ಹೋ. ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತೋತಿ ವಿಪಾಕೇ ಬದ್ಧಚಿತ್ತೋ. ಸನ್ನಿಧಿಪೇಖೋತಿ ನಿಧಾನಪೇಖೋ ಹುತ್ವಾ. ಪೇಚ್ಚಾತಿ ಪರಲೋಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ. ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಖೇಪೇತ್ವಾತಿ ತಂ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕಂ ಖೇಪೇತ್ವಾ. ಇದ್ಧಿನ್ತಿ ವಿಪಾಕಿದ್ಧಿಂ. ಯಸನ್ತಿ ಪರಿವಾರಸಮ್ಪದಂ. ಆಧಿಪಚ್ಚನ್ತಿ ಜೇಟ್ಠಭಾವಕಾರಣಂ. ಆಗನ್ತಾ ಇತ್ಥತ್ತನ್ತಿ ಇತ್ಥಭಾವಂ ಇಮೇ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧೇ ಪುನ ಆಗನ್ತಾ, ನ ತತ್ರೂಪಪತ್ತಿಕೋ ನ ಉಪರೂಪಪತ್ತಿಕೋ, ಹೇಟ್ಠಾಗಾಮೀಯೇವ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಾಹು ದಾನನ್ತಿ ದಾನಂ ನಾಮೇತಂ ಸಾಧು ಭದ್ದಕಂ ಸುನ್ದರಂ. ತಾನಿ ಮಹಾಯಞ್ಞಾನೀತಿ ತಾನಿ ಸಪ್ಪಿನವನೀತದಧಿಮಧುಫಾಣಿತಾದೀಹಿ ನಿಟ್ಠಾನಂ ಗತಾನಿ ಮಹಾದಾನಾನಿ. ಚಿತ್ತಾಲಙ್ಕಾರಚಿತ್ತಪರಿಕ್ಖಾರನ್ತಿ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಲಙ್ಕಾರಭೂತಞ್ಚೇವ ಪರಿವಾರಭೂತಞ್ಚ. ಬ್ರಹ್ಮಕಾಯಿಕಾನಂ ದೇವಾನಂ ಸಹಬ್ಯತನ್ತಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ತತ್ಥ ದಾನೇನ ಉಪಪಜ್ಜಿತುಂ. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ತಂ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಲಙ್ಕಾರಭೂತಂ, ತಸ್ಮಾ ತೇನ ದಾನಾಲಙ್ಕತೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಝಾನಞ್ಚೇವ ಅರಿಯಮಗ್ಗಞ್ಚ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಝಾನೇನ ತತ್ಥ ಉಪಪಜ್ಜತಿ. ಅನಾಗಾಮೀ ಹೋತೀತಿ ಝಾನಾನಾಗಾಮೀ ನಾಮ ಹೋತಿ. ಅನಾಗನ್ತಾ ಇತ್ಥತ್ತನ್ತಿ ಪುನ ಇತ್ಥಭಾವಂ ನ ಆಗನ್ತಾ, ಉಪರೂಪಪತ್ತಿಕೋ ¶ ವಾ ತತ್ರೂಪಪತ್ತಿಕೋ ವಾ ಹುತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯತಿ. ಇತಿ ಇಮೇಸು ದಾನೇಸು ಪಠಮಂ ತಣ್ಹುತ್ತರಿಯದಾನಂ, ದುತಿಯಂ ಚಿತ್ತೀಕಾರದಾನಂ, ತತಿಯಂ ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪದಾನಂ, ಚತುತ್ಥಂ ನಿರವಸೇಸದಾನಂ ¶ , ಪಞ್ಚಮಂ ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯದಾನಂ, ಛಟ್ಠಂ ಸೋಮನಸ್ಸುಪವಿಚಾರದಾನಂ, ಸತ್ತಮಂ ಅಲಙ್ಕಾರಪರಿವಾರದಾನಂ ನಾಮಾತಿ.

೫೩. ದಸಮಂ ಅತ್ಥುಪ್ಪತ್ತಿವಸೇನ ದೇಸಿತಂ. ಸತ್ಥಾ ಕಿರ ವುತ್ಥವಸ್ಸೋ ಪವಾರೇತ್ವಾ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕೇ ಓಹಾಯ ‘‘ದಕ್ಖಿಣಾಗಿರಿಂ ಚಾರಿಕಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಿಕ್ಖಮಿ, ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ, ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋ ಗಹಪತಿ, ವಿಸಾಖಾ ಮಹಾಉಪಾಸಿಕಾ, ಅಞ್ಞೇ ಚ ಬಹುಜನಾ ದಸಬಲಂ ನಿವತ್ತೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು. ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋ ಗಹಪತಿ ‘‘ಸತ್ಥಾರಂ ನಿವತ್ತೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ’’ನ್ತಿ ರಹೋ ಚಿನ್ತಯಮಾನೋ ನಿಸೀದಿ. ಅಥ ನಂ ಪುಣ್ಣಾ ನಾಮ ದಾಸೀ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ತೇ, ಸಾಮಿ, ನ ಪುಬ್ಬೇ ವಿಯ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ವಿಪ್ಪಸನ್ನಾನೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಆಮ, ಪುಣ್ಣೇ, ಸತ್ಥಾ ಚಾರಿಕಂ ಪಕ್ಕನ್ತೋ, ತಮಹಂ ನಿವತ್ತೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂ. ನ ಖೋ ಪನ ಸಕ್ಕಾ ಜಾನಿತುಂ ಪುನ ಸೀಘಂ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯ ವಾ ನ ವಾ, ತೇನಾಹಂ ಚಿನ್ತಯಮಾನೋ ನಿಸಿನ್ನೋತಿ. ಸಚಾಹಂ ದಸಬಲಂ ನಿವತ್ತೇಯ್ಯಂ, ಕಿಂ ಮೇ ಕರೇಯ್ಯಾಸೀತಿ? ಭುಜಿಸ್ಸಂ ತಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ. ಸಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ನಿವತ್ತಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಆಹ. ಮಮ ನಿವತ್ತನಪಚ್ಚಯಾ ¶ ತ್ವಂ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಸೀತಿ? ತುಮ್ಹೇ, ಭನ್ತೇ, ಮಮ ಪರಾಧೀನಭಾವಂ ಜಾನಾಥ, ಅಞ್ಞಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ, ಸರಣೇಸು ಪನ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಪಞ್ಚ ಸೀಲಾನಿ ರಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮೀತಿ. ಸಾಧು ಸಾಧು ಪುಣ್ಣೇತಿ, ಸತ್ಥಾ ಧಮ್ಮಗಾರವೇನ ಏಕಪದಸ್ಮಿಞ್ಞೇವ ನಿವತ್ತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ – ‘‘ಧಮ್ಮಗರು, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತೋ ಧಮ್ಮಗಾರವೋ’’ತಿ (ಅ. ನಿ. ೫.೯೯).

ಸತ್ಥಾ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಜೇತವನಮಹಾವಿಹಾರಂ ಪಾವಿಸಿ. ಮಹಾಜನೋ ಪುಣ್ಣಾಯ ಸಾಧುಕಾರಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅದಾಸಿ. ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಾಗಮೇ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ, ಚತುರಾಸೀತಿಪಾಣಸಹಸ್ಸಾನಿ ¶ ಅಮತಪಾನಂ ಪಿವಿಂಸು. ಪುಣ್ಣಾಪಿ ಸೇಟ್ಠಿನಾ ಅನುಞ್ಞಾತಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಉಪಸ್ಸಯಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿ. ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಸಾರಿಪುತ್ತಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೇ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಯಂ ದಿಸಂ ಚಾರಿಕಾಯ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ, ತತ್ಥ ನ ಗಚ್ಛಾಮಿ. ತುಮ್ಹೇ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪರಿಸಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ತಂ ದಿಸಂ ಚಾರಿಕಂ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ. ಇಮಿಸ್ಸಂ ಅತ್ಥುಪ್ಪತ್ತಿಯಂ ಏಕಂ ಸಮಯಂ ಆಯಸ್ಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ.

ತತ್ಥ ವೇಳುಕಣ್ಡಕೀತಿ ವೇಳುಕಣ್ಟಕನಗರವಾಸಿನೀ. ತಸ್ಸ ಕಿರ ನಗರಸ್ಸ ಪಾಕಾರಗುತ್ತತ್ಥಾಯ ಪಾಕಾರಪರಿಯನ್ತೇನ ವೇಳೂ ರೋಪಿತಾ, ತೇನಸ್ಸ ವೇಳುಕಣ್ಟಕನ್ತೇವ ¶ ನಾಮಂ ಜಾತಂ. ಪಾರಾಯನನ್ತಿ ನಿಬ್ಬಾನಸಙ್ಖಾತಪಾರಂ ಅಯನತೋ ಪಾರಾಯನನ್ತಿ ಲದ್ಧವೋಹಾರಂ ಧಮ್ಮಂ. ಸರೇನ ಭಾಸತೀತಿ ಸತ್ತಭೂಮಿಕಸ್ಸ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಉಪರಿಮತಲೇ ಸುಸಂವಿಹಿತಾರಕ್ಖಟ್ಠಾನೇ ನಿಸಿನ್ನಾ ಸಮಾಪತ್ತಿಬಲೇನ ರತ್ತಿಭಾಗಂ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ‘‘ಇಮಂ ರತ್ತಾವಸೇಸಂ ಕತರಾಯ ರತಿಯಾ ವೀತಿನಾಮೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಧಮ್ಮರತಿಯಾ’’ತಿ ಕತಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಾ ತೀಣಿ ಫಲಾನಿ ಪತ್ತಾ ಅರಿಯಸಾವಿಕಾ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಗಾಥಾಸತಪರಿಮಾಣಂ ಪಾರಾಯನಸುತ್ತಂ ಮಧುರೇನ ಸರಭಞ್ಞೇನ ಭಾಸತಿ. ಅಸ್ಸೋಸಿ ಖೋತಿ ಆಕಾಸಟ್ಠಕವಿಮಾನಾನಿ ಪರಿಹರಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಉಪರಿಭಾಗಂ ಗತೇನ ಮಗ್ಗೇನ ನರವಾಹನಯಾನಂ ಆರುಯ್ಹ ಗಚ್ಛಮಾನೋ ಅಸ್ಸೋಸಿ. ಕಥಾಪರಿಯೋಸಾನಂ ಆಗಮಯಮಾನೋ ಅಟ್ಠಾಸೀತಿ ‘‘ಕಿಂ ಸದ್ದೋ ಏಸ ಭಣೇ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ನನ್ದಮಾತಾಯ ಉಪಾಸಿಕಾಯ ಸರಭಞ್ಞಸದ್ದೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಓತರಿತ್ವಾ ‘‘ಇದಮವೋಚಾ’’ತಿ ಇದಂ ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಅವಿದೂರಟ್ಠಾನೇ ಆಕಾಸೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ.

ಸಾಧು ಭಗಿನಿ, ಸಾಧು ಭಗಿನೀತಿ ‘‘ಸುಗ್ಗಹಿತಾ ತೇ ಭಗಿನಿ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ¶ ಸುಕಥಿತಾ, ಪಾಸಾಣಕಚೇತಿಯೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸೋಳಸನ್ನಂ ಪಾರಾಯನಿಕಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಕಥಿತದಿವಸೇ ಚ ಅಜ್ಜ ಚ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಅನ್ತರಂ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ಮಜ್ಝೇ ಭಿನ್ನಸುವಣ್ಣಂ ವಿಯ ತೇ ಸತ್ಥು ಕಥಿತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸದಿಸಮೇವ ಕಥಿತ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಸಾಧುಕಾರಂ ದದನ್ತೋ ಏವಮಾಹ. ಕೋ ಪನೇಸೋ ಭದ್ರಮುಖಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುಸಂವಿಹಿತಾರಕ್ಖಟ್ಠಾನೇ ¶ ಏವಂ ಮಹನ್ತೇನ ಸದ್ದೇನ ಕೋ ನಾಮೇಸ, ಭದ್ರಮುಖ, ಲದ್ಧಮುಖ, ಕಿಂ ನಾಗೋ ಸುಪಣ್ಣೋ ದೇವೋ ಮಾರೋ ಬ್ರಹ್ಮಾತಿ ಸುವಣ್ಣಪಟ್ಟವಣ್ಣಂ ವಾತಪಾನಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ವಿಗತಸಾರಜ್ಜಾ ತೀಣಿ ಫಲಾನಿ ಪತ್ತಾ ಅರಿಯಸಾವಿಕಾ ವೇಸ್ಸವಣೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥಯಮಾನಾ ಏವಮಾಹ. ಅಹಂ ತೇ ಭಗಿನಿ ಭಾತಾತಿ ಸಯಂ ಸೋತಾಪನ್ನತ್ತಾ ಅನಾಗಾಮಿಅರಿಯಸಾವಿಕಂ ಜೇಟ್ಠಿಕಂ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ‘‘ಭಗಿನೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುನ ತಂ ಪಠಮವಯೇ ಠಿತತ್ತಾ ಅತ್ತನೋ ಕನಿಟ್ಠಂ, ಅತ್ತಾನಂ ಪನ ನವುತಿವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಾಯುಕತ್ತಾ ಮಹಲ್ಲಕತರಂ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ‘‘ಭಾತಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸಾಧು ಭದ್ರಮುಖಾತಿ, ಭದ್ರಮುಖ, ಸಾಧು ಸುನ್ದರಂ, ಸ್ವಾಗಮನಂ ತೇ ಆಗಮನಂ, ಆಗನ್ತುಂ ಯುತ್ತಟ್ಠಾನಮೇವಸಿ ಆಗತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇದಂ ತೇ ಹೋತು ಆತಿಥೇಯ್ಯನ್ತಿ ಇದಮೇವ ಧಮ್ಮಭಣನಂ ತವ ಅತಿಥಿಪಣ್ಣಾಕಾರೋ ಹೋತು, ನ ಹಿ ತೇ ಅಞ್ಞಂ ಇತೋ ಉತ್ತರಿತರಂ ದಾತಬ್ಬಂ ಪಸ್ಸಾಮೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ¶ . ಏವಞ್ಚೇವ ಮೇ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಆತಿಥೇಯ್ಯನ್ತಿ ಏವಂ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಿದಾನಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ತೇ ಧಮ್ಮಕಥಿಕಸಕ್ಕಾರೋ’’ತಿ ಅಡ್ಢತೇಳಸಾನಿ ಕೋಟ್ಠಸತಾನಿ ರತ್ತಸಾಲೀನಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ‘‘ಯಾವಾಯಂ ಉಪಾಸಿಕಾ ಚರತಿ, ತಾವ ಮಾ ಖಯಂ ಗಮಿಂಸೂ’’ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ಯಾವ ಉಪಾಸಿಕಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ, ತಾವ ಕೋಟ್ಠಾನಂ ಹೇಟ್ಠಿಮತಲಂ ¶ ನಾಮ ದಟ್ಠುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ‘‘ನನ್ದಮಾತಾಯ ಕೋಟ್ಠಾಗಾರಂ ವಿಯಾ’’ತಿ ವೋಹಾರೋ ಉದಪಾದಿ.

ಅಕತಪಾತರಾಸೋತಿ ಅಭುತ್ತಪಾತರಾಸೋ. ಪುಞ್ಞನ್ತಿ ಪುಬ್ಬಚೇತನಾ ಚ ಮುಞ್ಚನಚೇತನಾ ಚ. ಪುಞ್ಞಮಹೀತಿ ಅಪರಚೇತನಾ. ಸುಖಾಯ ಹೋತೂತಿ ಸುಖತ್ಥಾಯ ಹಿತತ್ಥಾಯ ಹೋತು. ಏವಂ ಅತ್ತನೋ ದಾನೇ ವೇಸ್ಸವಣಸ್ಸ ಪತ್ತಿಂ ಅದಾಸಿ.

ಪಕರಣೇತಿ ಕಾರಣೇ. ಓಕ್ಕಸ್ಸ ಪಸಯ್ಹಾತಿ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ. ಯಕ್ಖಯೋನಿನ್ತಿ ಭುಮ್ಮದೇವತಾಭಾವಂ. ತೇನೇವ ಪುರಿಮೇನ ಅತ್ತಭಾವೇನ ಉದ್ದಸ್ಸೇತೀತಿ ಪುರಿಮಸರೀರಸದಿಸಮೇವ ಸರೀರಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತೋ ಸಿರಿಗಬ್ಭಸಯನತಲೇ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಉಪಾಸಿಕಾ ಪಟಿದೇಸಿತಾತಿ ಉಪಾಸಿಕಾ ಅಹನ್ತಿ ಏವಂ ಉಪಾಸಿಕಾಭಾವಂ ದೇಸೇಸಿಂ. ಯಾವದೇತಿ ಯಾವದೇವ. ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವಾತಿ.

೫೪. ಛಟ್ಠವಗ್ಗಸ್ಸ ¶ ¶ ಪಠಮೇ ಅಬ್ಯಾಕತವತ್ಥೂಸೂತಿ ಏಕಂಸಾದಿವಸೇನ ಅಕಥಿತವತ್ಥೂಸು. ತಥಾಗತೋತಿ ಸತ್ತೋ. ದಿಟ್ಠಿಗತಮೇತನ್ತಿ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಮತ್ತಕಮೇತಂ, ನ ತಾಯ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಗಹಿತಸತ್ತೋ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ. ಪಟಿಪದನ್ತಿ ¶ ಅರಿಯಮಗ್ಗಂ. ನ ಛಮ್ಭತೀತಿ ದಿಟ್ಠಿವಸೇನ ನ ಕಮ್ಪತಿ. ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ತಣ್ಹಾಗತನ್ತಿ ದಿಟ್ಠಿತಣ್ಹಾ. ಸಞ್ಞಾಗತಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ದಿಟ್ಠಿಸಞ್ಞಾ ಏವ ಹೇತ್ಥ ಸಞ್ಞಾಗತಂ, ದಿಟ್ಠಿನಿಸ್ಸಿತಮಾನೋಯೇವ ದಿಟ್ಠಿಮಞ್ಞಿತಮೇವ ವಾ ಮಞ್ಞಿತಂ, ದಿಟ್ಠಿಪಪಞ್ಚೋವ ಪಪಞ್ಚಿತಂ, ದಿಟ್ಠುಪಾದಾನಮೇವ ಉಪಾದಾನಂ, ದಿಟ್ಠಿಯಾ ವಿರೂಪಂ ಪಟಿಸರಣಭಾವೋಯೇವ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೋ ನಾಮಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಏತ್ಥ ಚ ದಿಟ್ಠಿಗ್ಗಹಣೇನ ದ್ವಾಸಟ್ಠಿ ದಿಟ್ಠಿಯೋ, ದಿಟ್ಠಿನಿರೋಧಗಾಮಿನಿಪಟಿಪದಾಗಹಣೇನ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೋ ಗಹಿತೋತಿ.

೫೫. ದುತಿಯೇ ಪುರಿಸಗತಿಯೋತಿ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಞಾಣಗತಿಯೋ. ಅನುಪಾದಾಪರಿನಿಬ್ಬಾನನ್ತಿ ಅಪಚ್ಚಯನಿಬ್ಬಾನಂ. ನೋ ಚಸ್ಸಾತಿ ಅತೀತೇ ಅತ್ತಭಾವನಿಬ್ಬತ್ತಕಂ ಕಮ್ಮಂ ನೋ ಚೇ ಅಭವಿಸ್ಸ. ನೋ ಚ ಮೇ ಸಿಯಾತಿ ಏತರಹಿ ಮೇ ಅಯಂ ಅತ್ತಭಾವೋ ನ ಸಿಯಾ. ನ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಏತರಹಿ ಮೇ ಅನಾಗತತ್ತಭಾವನಿಬ್ಬತ್ತಕಂ ಕಮ್ಮಂ ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ನ ಚ ಮೇ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಅನಾಗತೇ ಮೇ ಅತ್ತಭಾವೋ ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ಯದತ್ಥಿ ಯಂ ಭೂತನ್ತಿ ಯಂ ಅತ್ಥಿ ಯಂ ಭೂತಂ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಕ್ಖನ್ಧಪಞ್ಚಕಂ. ತಂ ಪಜಹಾಮೀತಿ ಉಪೇಕ್ಖಂ ಪಟಿಲಭತೀತಿ ತಂ ತತ್ಥ ಛನ್ದರಾಗಪ್ಪಹಾನೇನ ಪಜಹಾಮೀತಿ ವಿಪಸ್ಸನುಪೇಕ್ಖಂ ಪಟಿಲಭತಿ. ಭವೇ ನ ರಜ್ಜತೀತಿ ಅತೀತೇ ಖನ್ಧಪಞ್ಚಕೇ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠೀಹಿ ನ ರಜ್ಜತಿ. ಸಮ್ಭವೇ ನ ರಜ್ಜತೀತಿ ಅನಾಗತೇಪಿ ತಥೇವ ನ ರಜ್ಜತಿ. ಅತ್ಥುತ್ತರಿ ¶ ಪದಂ ಸನ್ತನ್ತಿ ಉತ್ತರಿ ಸನ್ತಂ ನಿಬ್ಬಾನಪದಂ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ. ಸಮ್ಮಪ್ಪಞ್ಞಾಯ ಪಸ್ಸತೀತಿ ತಂ ಸಹವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಮಗ್ಗಪಞ್ಞಾಯ ಸಮ್ಮಾ ಪಸ್ಸತಿ. ನ ಸಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬನ್ತಿ ಏಕಚ್ಚಾನಂ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಅಪ್ಪಹೀನತ್ತಾ ಸಚ್ಚಪಟಿಚ್ಛಾದಕಸ್ಸ ತಮಸ್ಸ ಸಬ್ಬಸೋ ಅವಿದ್ಧಂಸಿತತ್ತಾ ನ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ಸಬ್ಬಂ. ಹಞ್ಞಮಾನೇತಿ ಸಣ್ಡಾಸೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ಮುಟ್ಠಿಕಾಯ ಕೋಟ್ಟಿಯಮಾನೇ. ಅನ್ತರಾಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀತಿ ಉಪಪತ್ತಿಸಮನನ್ತರತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಆಯುನೋ ವೇಮಜ್ಝಂ ಅನತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏತ್ಥನ್ತರೇ ಕಿಲೇಸಪರಿನಿಬ್ಬಾನೇನ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋ ಹೋತಿ. ಅನುಪಹಚ್ಚ ತಲನ್ತಿ ಆಕಾಸತಲಂ ಅನುಪಹಚ್ಚ ಅನತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ¶ , ಭೂಮಿಂ ಅಪ್ಪತ್ವಾ ಆಕಾಸೇಯೇವ ನಿಬ್ಬಾಯೇಯ್ಯಾತಿ ¶ ಇಮಾಹಿ ತೀಹಿ ಉಪಮಾಹಿ ತಯೋ ಅನ್ತರಾಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀ ದಸ್ಸಿತಾ.

ಉಪಹಚ್ಚಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀತಿ ಆಯುವೇಮಜ್ಝಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಿಮಕೋಟಿಂ ಅಪ್ಪತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋ ಹೋತಿ. ಉಪಹಚ್ಚ ತಲನ್ತಿ ಜಲಮಾನಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಆಕಾಸತಲಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಥವೀತಲಂ ವಾ ಉಪಹನಿತ್ವಾ ಪಥವಿಯಂ ಪತಿತಮತ್ತಾವ ನಿಬ್ಬಾಯೇಯ್ಯ. ಅಸಙ್ಖಾರೇನ ಅಪ್ಪಯೋಗೇನ ಕಿಲೇಸೇ ಖೇಪೇತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀತಿ ಅಸಙ್ಖಾರಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀ. ಸಸಙ್ಖಾರೇನ ಸಪ್ಪಯೋಗೇನ ಕಿಲೇಸೇ ಖೇಪೇತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀತಿ ಸಸಙ್ಖಾರಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀ. ಗಚ್ಛನ್ತಿ ನಿರಾರಕ್ಖಂ ಅರಞ್ಞಂ. ದಾಯನ್ತಿ ಸಾರಕ್ಖಂ ಅಭಯತ್ಥಾಯ ದಿನ್ನಂ ಅರಞ್ಞಂ. ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ಅರಿಯಪುಗ್ಗಲಾವ ಕಥಿತಾತಿ.

೫೬. ತತಿಯೇ ¶ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋತಿ ಮಹಾಪಜಾಪತಿಯಾ ಪರಿವಾರಾ ಪಞ್ಚಸತಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ. ವಿಮುತ್ತಾತಿ ಪಞ್ಚಹಿ ವಿಮುತ್ತೀಹಿ ವಿಮುತ್ತಾ. ಅನುಪಾದಿಸೇಸಾತಿ ಉಪಾದಾನಸೇಸಂ ಅಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚಹಿ ವಿಮುತ್ತೀಹಿ ಅನವಸೇಸಾಹಿಪಿ ವಿಮುತ್ತಾ. ಸಉಪಾದಿಸೇಸೇ ವಾ ಸಉಪಾದಿಸೇಸೋತಿ ಸಉಪಾದಾನಸೇಸೇ ಪುಗ್ಗಲೇ ‘‘ಸಉಪಾದಾನಸೇಸೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ. ಇತರಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ತಿಸ್ಸೋತಿ ಥೇರಸ್ಸ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಬ್ರಹ್ಮಾ. ಅನುಲೋಮಿಕಾನೀತಿ ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಅನುಲೋಮಾನಿ ವಿವಿತ್ತಾನಿ ಅನ್ತಿಮಪರಿಯನ್ತಿಮಾನಿ. ಇನ್ದ್ರಿಯಾನೀತಿ ಸದ್ಧಾದೀನಿ ವಿಪಸ್ಸನಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ. ಸಮನ್ನಾನಯಮಾನೋತಿ ಸಮನ್ನಾಹಾರೇ ಠಪಯಮಾನೋ. ನ ಹಿ ಪನ ತೇತಿ ಇದಂ ಕಸ್ಮಾ ಆರಭಿ? ಸತ್ತಮಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ. ಸತ್ತಮೋ ಹಿ ಸದ್ಧಾನುಸಾರಿಪುಗ್ಗಲೋ ನ ದಸ್ಸಿತೋ. ಅಥ ಭಗವಾ ಬಲವವಿಪಸ್ಸಕವಸೇನ ತಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಏವಮಾಹ. ತತ್ಥ ಸಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಾನನ್ತಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ನಿಚ್ಚನಿಮಿತ್ತಾದೀನಂ. ಅನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ ಬಲವವಿಪಸ್ಸನಾಸಮಾಧಿಂ.

೫೭. ಚತುತ್ಥೇ ಮಚ್ಛರೀತಿ ಪಞ್ಚಮಚ್ಛೇರಯುತ್ತೋ. ಕದರಿಯೋತಿ ಥದ್ಧಮಚ್ಛರಿಯೋ, ಪರೇಸಂ ದಿಯ್ಯಮಾನಮ್ಪಿ ವಾರೇತಿ. ಅನುಪ್ಪದಾನರತೋತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ದಾನಂ ದದಮಾನೋವ ರಮತಿ. ಅನುಕಮ್ಪನ್ತಾತಿ ‘‘ಕೋ ಅಜ್ಜ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಅನುಗ್ಗಹೇತಬ್ಬೋ, ಕಸ್ಸ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಂ ವಾ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಾಮ, ಧಮ್ಮಂ ವಾ ದೇಸೇಯ್ಯಾಮಾ’’ತಿ ಏವಂ ಚಿತ್ತೇನ ಅನುಕಮ್ಪಮಾನಾ.

೫೮. ಪಞ್ಚಮೇ ¶ ¶ ¶ ನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ ಧಮ್ಮನಿಮಿತ್ತಮ್ಪಿ ಪುಗ್ಗಲನಿಮಿತ್ತಮ್ಪಿ. ಅಯಞ್ಹಿ ಅತ್ತನಾ ದೇಸಿತಧಮ್ಮೇ ಏಕಪದಮ್ಪಿ ದುರಕ್ಖಾತಂ ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ಧಮ್ಮನಿಮಿತ್ತಂ ನ ಸಮನುಪಸ್ಸತಿ, ‘‘ದುರಕ್ಖಾತೋ ತಯಾ ಧಮ್ಮೋ ನ ಸ್ವಾಕ್ಖಾತೋ’’ತಿ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಪಟಿಪ್ಫರನ್ತಂ ಏಕಂ ಪುಗ್ಗಲಮ್ಪಿ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪುಗ್ಗಲನಿಮಿತ್ತಂ ನ ಸಮನುಪಸ್ಸತಿ ನಾಮ. ಸೇಸದ್ವಯೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಛಟ್ಠಸತ್ತಮಾನಿ ಉತ್ತಾನಾನೇವ.

೬೧. ಅಟ್ಠಮೇ ಪಚಲಾಯಮಾನೋತಿ ತಂ ಗಾಮಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಏಕಸ್ಮಿಂ ವನಸಣ್ಡೇ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಸತ್ತಾಹಂ ಚಙ್ಕಮನವೀರಿಯೇನ ನಿಮ್ಮಥಿತತ್ತಾ ಕಿಲನ್ತಗತ್ತೋ ಚಙ್ಕಮನಕೋಟಿಯಂ ಪಚಲಾಯಮಾನೋ ನಿಸಿನ್ನೋ ಹೋತಿ. ಪಚಲಾಯಸಿ ನೋತಿ ನಿದ್ದಾಯಸಿ ನು. ಅನುಮಜ್ಜಿತ್ವಾತಿ ಪರಿಮಜ್ಜಿತ್ವಾ. ಆಲೋಕಸಞ್ಞನ್ತಿ ಮಿದ್ಧವಿನೋದನಆಲೋಕಸಞ್ಞಂ. ದಿವಾಸಞ್ಞನ್ತಿ ದಿವಾತಿಸಞ್ಞಂ. ಯಥಾ ದಿವಾ ತಥಾ ರತ್ತಿನ್ತಿ ಯಥಾ ದಿವಾ ಆಲೋಕಸಞ್ಞಾ ಅಧಿಟ್ಠಿತಾ, ತಥಾ ನಂ ರತ್ತಿಮ್ಪಿ ಅಧಿಟ್ಠಹೇಯ್ಯಾಸಿ. ಯಥಾ ರತ್ತಿಂ ತಥಾ ದಿವಾತಿ ಯಥಾ ಚ ತೇ ರತ್ತಿಂ ಆಲೋಕಸಞ್ಞಾ ಅಧಿಟ್ಠಿತಾ, ತಥಾ ನಂ ದಿವಾಪಿ ಅಧಿಟ್ಠಹೇಯ್ಯಾಸಿ. ಸಪ್ಪಭಾಸನ್ತಿ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಞಾಣತ್ಥಾಯ ಸಹೋಭಾಸಂ. ಪಚ್ಛಾಪುರೇಸಞ್ಞೀತಿ ಪುರತೋ ಚ ಪಚ್ಛತೋ ಚ ಅಭಿಹರಣಸಞ್ಞಾಯ ಸಞ್ಞಾವಾ. ಅನ್ತೋಗತೇಹಿ ಇನ್ದ್ರಿಯೇಹೀತಿ ಬಹಿ ಅವಿಕ್ಖಿತ್ತೇಹಿ ಅನ್ತೋ ಅನುಪವಿಟ್ಠೇಹೇವ ಪಞ್ಚಹಿ ಇನ್ದ್ರಿಯೇಹಿ. ಮಿದ್ಧಸುಖನ್ತಿ ನಿದ್ದಾಸುಖಂ. ಏತ್ತಕೇನ ¶ ಠಾನೇನ ಭಗವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಮಿದ್ಧವಿನೋದನಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥೇಸಿ. ಸೋಣ್ಡನ್ತಿ ಮಾನಸೋಣ್ಡಂ. ಕಿಚ್ಚಕರಣೀಯಾನೀತಿ ಏತ್ಥ ಅವಸ್ಸಂ ಕತ್ತಬ್ಬಾನಿ ಕಿಚ್ಚಾನಿ, ಇತರಾನಿ ಕರಣೀಯಾನಿ. ಮಙ್ಕುಭಾವೋತಿ ನಿತ್ತೇಜತಾ ದೋಮನಸ್ಸತಾ. ಏತ್ತಕೇನ ಠಾನೇನ ಸತ್ಥಾರಾ ಥೇರಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರವತ್ತಂ ಕಥಿತಂ.

ಇದಾನಿ ಭಸ್ಸೇ ಪರಿಯನ್ತಕಾರಿತಾಯ ಸಮಾದಪೇತುಂ ತಸ್ಮಾತಿಹಾತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ವಿಗ್ಗಾಹಿಕಕಥನ್ತಿ ‘‘ನ ತ್ವಂ ಇಮಂ ಧಮ್ಮವಿನಯಂ ಆಜಾನಾಸೀ’’ತಿಆದಿನಯಪ್ಪವತ್ತಾ ವಿಗ್ಗಾಹಿಕಕಥಾ. ನಾಹಂ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಾತಿಆದಿ ಪಾಪಮಿತ್ತಸಂಸಗ್ಗವಿವಜ್ಜನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ. ಕಿತ್ತಾವತಾ ನು ಖೋತಿ ಕಿತ್ತಕೇನ ನು ಖೋ. ತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯವಿಮುತ್ತೋ ಹೋತೀತಿ ತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯೇ ನಿಬ್ಬಾನೇ ತಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ವಿಮುತ್ತಚಿತ್ತತಾಯ ¶ ತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯವಿಮುತ್ತೋ ನಾಮ ಸಂಖಿತ್ತೇನ ಕಿತ್ತಾವತಾ ಹೋತಿ. ಯಾಯ ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯವಿಮುತ್ತೋ ಹೋತಿ, ತಮೇವ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪುಬ್ಬಭಾಗಪಟಿಪದಂ ಸಂಖಿತ್ತೇನ ದೇಸೇಥಾತಿ ಪುಚ್ಛತಿ. ಅಚ್ಚನ್ತನಿಟ್ಠೋತಿ ¶ ಖಯವಯಸಙ್ಖಾತಂ ಅನ್ತಂ ಅತೀತಾತಿ ಅಚ್ಚನ್ತಾ, ಅಚ್ಚನ್ತಾ ನಿಟ್ಠಾ ಅಸ್ಸಾತಿ ಅಚ್ಚನ್ತನಿಟ್ಠೋ, ಏಕನ್ತನಿಟ್ಠೋ ಸತತನಿಟ್ಠೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಚ್ಚನ್ತಯೋಗಕ್ಖೇಮೀತಿ ಅಚ್ಚನ್ತಂ ಯೋಗಕ್ಖೇಮೀ, ನಿಚ್ಚಯೋಗಕ್ಖೇಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಚ್ಚನ್ತಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀತಿ ಅಚ್ಚನ್ತಂ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ, ನಿಚ್ಚಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಚ್ಚನ್ತಂ ¶ ಪರಿಯೋಸಾನಮಸ್ಸಾತಿ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಅಚ್ಚನ್ತಪರಿಯೋಸಾನೋ. ಸೇಟ್ಠೋ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನನ್ತಿ ದೇವಾನಞ್ಚ ಮನುಸ್ಸಾನಞ್ಚ ಸೇಟ್ಠೋ ಉತ್ತಮೋ. ಏವರೂಪೋ ಭಿಕ್ಖು ಕಿತ್ತಾವತಾ ಹೋತಿ, ಸಙ್ಖೇಪೇನೇವ ತಸ್ಸ ಪಟಿಪತ್ತಿಂ ಕಥೇಥಾತಿ ಯಾಚತಿ.

ಸಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮಾ ನಾಲಂ ಅಭಿನಿವೇಸಾಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಸಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮಾ ನಾಮ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ ದ್ವಾದಸಾಯತನಾನಿ ಅಟ್ಠಾರಸ ಧಾತುಯೋ, ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠಿವಸೇನ ಅಭಿನಿವೇಸಾಯ ನಾಲಂ ನ ಪರಿಯತ್ತಾ ನ ಸಮತ್ತಾ ನ ಯುತ್ತಾ. ಕಸ್ಮಾ? ಗಹಿತಾಕಾರೇನ ಅತಿಟ್ಠನತೋ. ತೇ ಹಿ ನಿಚ್ಚಾ ಸುಖಾ ಅತ್ತಾತಿ ಗಹಿತಾಪಿ ಅನಿಚ್ಚಾ ದುಕ್ಖಾ ಅನತ್ತಾವ ಸಮ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ನಾಲಂ ಅಭಿನಿವೇಸಾಯ. ಅಭಿಜಾನಾತೀತಿ ಅನಿಚ್ಚಂ ದುಕ್ಖಂ ಅನತ್ತಾತಿ ಞಾತಪರಿಞ್ಞಾಯ ಅಭಿಜಾನಾತಿ. ಪರಿಜಾನಾತೀತಿ ತಥೇವ ತೀರಣಪರಿಞ್ಞಾಯ ಪರಿಜಾನಾತಿ. ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ವೇದನನ್ತಿ ಅನ್ತಮಸೋ ಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಮ್ಪಿ ವೇದನಂ ಅನುಭವತಿ. ಇಮಿನಾ ಭಗವಾ ಥೇರಸ್ಸ ವೇದನಾವಸೇನ ಚ ವಿನಿವಟ್ಟೇತ್ವಾ ಅರೂಪಪರಿಗ್ಗಹಂ ದಸ್ಸೇಸಿ.

ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸೀತಿ ಅನಿಚ್ಚತೋ ಅನುಪಸ್ಸನ್ತೋ. ವಿರಾಗಾನುಪಸ್ಸೀತಿ ಏತ್ಥ ದ್ವೇ ವಿರಾಗಾ ಖಯವಿರಾಗೋ ಚ ಅಚ್ಚನ್ತವಿರಾಗೋ ಚ. ತತ್ಥ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಖಯಂ ಖಯತೋ ಪಸ್ಸನಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಿ, ಅಚ್ಚನ್ತವಿರಾಗಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ವಿರಾಗತೋ ದಸ್ಸನಮಗ್ಗಞಾಣಮ್ಪಿ ವಿರಾಗಾನುಪಸ್ಸನಾ. ತದುಭಯಸಮಙ್ಗಿಪುಗ್ಗಲೋ ವಿರಾಗಾನುಪಸ್ಸೀ ನಾಮ. ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ – ‘‘ವಿರಾಗಾನುಪಸ್ಸೀ’’ತಿ, ವಿರಾಗತೋ ಅನುಪಸ್ಸನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ನಿರೋಧಾನುಪಸ್ಸಿಮ್ಹಿಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ನಿರೋಧೋಪಿ ಹಿ ಖಯನಿರೋಧೋ ಅಚ್ಚನ್ತನಿರೋಧೋತಿ ದುವಿಧೋಯೇವ. ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾನುಪಸ್ಸೀತಿ ಏತ್ಥ ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೋ ವುಚ್ಚತಿ ವೋಸ್ಸಗ್ಗೋ. ಸೋ ¶ ಚ ಪರಿಚ್ಚಾಗವೋಸ್ಸಗ್ಗೋ ಪಕ್ಖನ್ದನವೋಸ್ಸಗ್ಗೋತಿ ದುವಿಧೋ ಹೋತಿ. ತತ್ಥ ಪರಿಚ್ಚಾಗವೋಸ್ಸಗ್ಗೋತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾ. ಸಾ ಹಿ ತದಙ್ಗವಸೇನ ಕಿಲೇಸೇ ಚ ಖನ್ಧೇ ಚ ವೋಸ್ಸಜತಿ. ಪಕ್ಖನ್ದನವೋಸ್ಸಗ್ಗೋತಿ ಮಗ್ಗೋ. ಸೋ ಹಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಆರಮ್ಮಣತೋ ಪಕ್ಖನ್ದತಿ. ದ್ವೀಹಿಪಿ ವಾ ಕಾರಣೇಹಿ ಸೋ ವೋಸ್ಸಗ್ಗೋಯೇವ, ಸಮುಚ್ಛೇದವಸೇನ ಖನ್ಧಾನಂ ಕಿಲೇಸಾನಞ್ಚ ವೋಸ್ಸಜನತೋ ನಿಬ್ಬಾನೇ ಚ ಪಕ್ಖನ್ದನತೋ. ತಸ್ಮಾ ¶ ಕಿಲೇಸೇ ಚ ಖನ್ಧೇ ಚ ಪರಿಚ್ಚಜತೀತಿ ಪರಿಚ್ಚಾಗವೋಸ್ಸಗ್ಗೋ. ನಿರೋಧಾಯ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಯಾ ಚಿತ್ತಂ ಪಕ್ಖನ್ದತೀತಿ ಪಕ್ಖನ್ದನವೋಸ್ಸಗ್ಗೋತಿ ಉಭಯಮ್ಪೇತಂ ಮಗ್ಗೇ ಸಮೇತಿ. ತದುಭಯಸಮಙ್ಗೀ ಪುಗ್ಗಲೋ ಇಮಾಯ ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ¶ ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾನುಪಸ್ಸೀ ನಾಮ ಹೋತಿ. ತಂ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ. ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಲೋಕೇ ಉಪಾದಿಯತೀತಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಏಕಮ್ಪಿ ಸಙ್ಖಾರಗತಂ ತಣ್ಹಾವಸೇನ ನ ಉಪಾದಿಯತಿ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ ನ ಪರಾಮಸತಿ. ಅನುಪಾದಿಯಂ ನ ಪರಿತಸ್ಸತೀತಿ ಅಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ತಣ್ಹಾಪರಿತಸ್ಸನಾಯ ನ ಪರಿತಸ್ಸತಿ. ಪಚ್ಚತ್ತಂಯೇವ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯತೀತಿ ಸಯಮೇವ ಕಿಲೇಸಪರಿನಿಬ್ಬಾನೇನ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯತಿ. ಖೀಣಾ ಜಾತೀತಿಆದಿನಾ ಪನಸ್ಸ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾ ದಸ್ಸಿತಾ. ಇತಿ ಭಗವಾ ಸಂಖಿತ್ತೇನ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗಪ್ಪಟಿಪದಂ ಪುಚ್ಛಿತೋ ಸಂಖಿತ್ತೇನೇವ ಕಥೇಸಿ. ಇದಂ ಪನ ಸುತ್ತಂ ಥೇರಸ್ಸ ಓವಾದೋಪಿ ಅಹೋಸಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಿ. ಸೋ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಸುತ್ತೇ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋತಿ.

೬೨. ನವಮೇ ಮಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪುಞ್ಞಾನಂ ಭಾಯಿತ್ಥಾತಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರೋನ್ತಾ ತೇಸಂ ಮಾ ಭಾಯಿತ್ಥ. ಮೇತ್ತಚಿತ್ತಂ ಭಾವೇಸಿನ್ತಿ ತಿಕಚತುಕ್ಕಜ್ಝಾನಿಕಾಯ ಮೇತ್ತಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಪಣೀತಂ ಕತ್ವಾ ಚಿತ್ತಂ ಭಾವೇಸಿನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸಂವಟ್ಟಮಾನೇ ಸುದಾಹನ್ತಿ ಸಂವಟ್ಟಮಾನೇ ಸುದಂ ಅಹಂ. ಸಂವಟ್ಟಮಾನೇತಿ ¶ ಝಾಯಮಾನೇ ವಿಪಜ್ಜಮಾನೇ. ಧಮ್ಮಿಕೋತಿ ದಸಕುಸಲಧಮ್ಮಸಮನ್ನಾಗತೋ. ಧಮ್ಮರಾಜಾತಿ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ. ಧಮ್ಮೇನ ವಾ ಲದ್ಧರಜ್ಜತ್ತಾ ಧಮ್ಮರಾಜಾ. ಚಾತುರನ್ತೋತಿ ಪುರತ್ಥಿಮಸಮುದ್ದಾದೀನಂ ಚತುನ್ನಂ ಸಮುದ್ದಾನಂ ವಸೇನ ಚಾತುರನ್ತಾಯ ಪಥವಿಯಾ ಇಸ್ಸರೋ. ವಿಜಿತಾವೀತಿ ವಿಜಿತಸಙ್ಗಾಮೋ. ಜನಪದೋ ತಸ್ಮಿಂ ಥಾವರಿಯಂ ಥಿರಭಾವಂ ಪತ್ತೋತಿ ಜನಪದತ್ಥಾವರಿಯಪ್ಪತ್ತೋ. ಪರೋಸಹಸ್ಸನ್ತಿ ಅತಿರೇಕಸಹಸ್ಸಂ. ಸೂರಾತಿ ಅಭೀರುನೋ. ವೀರಙ್ಗರೂಪಾತಿ ವೀರಾನಂ ಅಙ್ಗಂ ವೀರಙ್ಗಂ, ವೀರಿಯಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ. ವೀರಙ್ಗರೂಪಮೇತೇಸನ್ತಿ ವೀರಙ್ಗರೂಪಾ. ವೀರಿಯಜಾತಿಕಾ ವೀರಿಯಸಭಾವಾ ವೀರಿಯಮಯಾ ವಿಯ ಅಕಿಲಾಸುನೋ ದಿವಸಮ್ಪಿ ಯುಜ್ಝನ್ತಾ ನ ಕಿಲಮನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಸಾಗರಪರಿಯನ್ತನ್ತಿ ಚಕ್ಕವಾಳಪಬ್ಬತಂ ಸೀಮಂ ಕತ್ವಾ ಠಿತಸಮುದ್ದಪರಿಯನ್ತಂ. ಅದಣ್ಡೇನಾತಿ ಧನದಣ್ಡೇನಪಿ ಛೇಜ್ಜಭೇಜ್ಜಾನುಸಾಸನೇನ ಸತ್ಥದಣ್ಡೇನಪಿ ವಿನಾಯೇವ. ಅಸತ್ಥೇನಾತಿ ಏಕತೋಧಾರಾದಿನಾ ಪರವಿಹೇಠನಸತ್ಥೇನಪಿ ವಿನಾಯೇವ. ಧಮ್ಮೇನ ಅಭಿವಿಜಿಯಾತಿ ಏಹಿ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜಾತಿ ಏವಂ ಪಟಿರಾಜೂಹಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಾಗಮನೋ ‘‘ಪಾಣೋ ನ ಹನ್ತಬ್ಬೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಧಮ್ಮೇನೇವ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಪಥವಿಂ ಅಭಿವಿಜಿನಿತ್ವಾ.

ಸುಖೇಸಿನೋತಿ ¶ ಸುಖಪರಿಯೇಸಕೇ ಸತ್ತೇ ಆಮನ್ತೇತಿ. ಸುಞ್ಞಬ್ರಹ್ಮೂಪಗೋತಿ ಸುಞ್ಞಬ್ರಹ್ಮವಿಮಾನೂಪಗೋ. ಪಥವಿಂ ಇಮನ್ತಿ ಇಮಂ ಸಾಗರಪರಿಯನ್ತಂ ಮಹಾಪಥವಿಂ. ಅಸಾಹಸೇನಾತಿ ¶ ನ ಸಾಹಸಿಕಕಮ್ಮೇನ. ಸಮೇನ ಮನುಸಾಸಿತನ್ತಿ ಸಮೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಅನುಸಾಸಿಂ. ತೇಹಿ ಏತಂ ಸುದೇಸಿತನ್ತಿ ತೇಹಿ ಸಙ್ಗಾಹಕೇಹಿ ಮಹಾಕಾರುಣಿಕೇಹಿ ಬುದ್ಧೇಹಿ ಏತಂ ಏತ್ತಕಂ ಠಾನಂ ಸುದೇಸಿತಂ ಸುಕಥಿತಂ. ಪಥಬ್ಯೋತಿ ಪುಥವಿಸಾಮಿಕೋ.

೬೩. ದಸಮೇ ¶ ಕೇವಟ್ಟಾ ಮಞ್ಞೇ ಮಚ್ಛವಿಲೋಪೇತಿ ಕೇವಟ್ಟಾನಂ ಮಚ್ಛಪಚ್ಛಿಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಠಿತಟ್ಠಾನೇ ಜಾಲೇ ವಾ ಉದಕತೋ ಉಕ್ಖಿತ್ತಮತ್ತೇ ಮಚ್ಛಗ್ಗಾಹಕಾನಂ ಮಹಾಸದ್ದೋ ಹೋತಿ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ. ಸುಜಾತಾತಿ ವಿಸಾಖಾಯ ಕನಿಟ್ಠಾ. ಸಾ ನೇವ ಸಸ್ಸುಂ ಆದಿಯತೀತಿ ಸಸ್ಸುಯಾ ಕತ್ತಬ್ಬವತ್ತಂ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ನ ಕರೋತಿ, ಸಸ್ಸೂತಿಪಿ ನಂ ನ ಗಣೇತಿ. ನ ಸಸುರಂ ಆದಿಯತೀತಿ ವಚನಂ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ. ಏವಂ ಅನಾದರತಾಯಪಿ ಅಗ್ಗಹಣೇನಪಿ ನ ಆದಿಯತಿ ನಾಮ. ಸೇಸೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಏವಂ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋ ಸುಣಿಸಾಯ ಆಚಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಪುರತೋ ನಿಸೀದಿ. ಸಾಪಿ ಸುಜಾತಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಅಯಂ ಸೇಟ್ಠಿ ದಸಬಲಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಮಯ್ಹಂ ಗುಣಂ ಕಥೇಸ್ಸತಿ ಉದಾಹು ಅಗುಣ’’ನ್ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಅವಿದೂರೇ ಸದ್ದಂ ಸುಣನ್ತೀ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ಏಹಿ ಸುಜಾತೇತಿ ಆಮನ್ತೇಸಿ.

ಅಹಿತಾನುಕಮ್ಪಿನೀತಿ ನ ಹಿತಾನುಕಮ್ಪಿನೀ. ಅಞ್ಞೇಸೂತಿ ¶ ಪರಪುರಿಸೇಸು. ಅತಿಮಞ್ಞತೇತಿ ಓಮಾನಾತಿ ಮಾನವಸೇನ ಅತಿಮಞ್ಞತಿ. ಧನೇನ ಕೀತಸ್ಸಾತಿ ಧನೇನ ಕೀತಾ ಅಸ್ಸ. ವಧಾಯ ಉಸ್ಸುಕಾ ವಧಿತುಂ ಉಸ್ಸುಕ್ಕಮಾಪನ್ನಾ. ಯಂ ಇತ್ಥಿಯಾ ವಿನ್ದತಿ ಸಾಮಿಕೋ ಧನನ್ತಿ ಇತ್ಥಿಯಾ ಸಾಮಿಕೋ ಯಂ ಧನಂ ಲಭತಿ. ಅಪ್ಪಮ್ಪಿ ತಸ್ಸ ಅಪಹಾತುಮಿಚ್ಛತೀತಿ ಥೋಕತೋಪಿ ಅಸ್ಸ ಹರಿತುಂ ಇಚ್ಛತಿ, ಉದ್ಧನೇ ಆರೋಪಿತಉಕ್ಖಲಿಯಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬತಣ್ಡುಲತೋಪಿ ಥೋಕಂ ಹರಿತುಮೇವ ವಾಯಮತಿ. ಅಲಸಾತಿ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನೇ ನಿಸಿನ್ನಾವ ಠಿತಟ್ಠಾನೇ ಠಿತಾವ ಹೋತಿ. ಫರುಸಾತಿ ಖರಾ. ದುರುತ್ತವಾದಿನೀತಿ ದುಬ್ಭಾಸಿತಭಾಸಿನೀ, ಕಕ್ಖಳಂ ವಾಳಕಥಮೇವ ಕಥೇತಿ. ಉಟ್ಠಾಯಕಾನಂ ಅಭಿಭುಯ್ಯ ವತ್ತತೀತಿ ಏತ್ಥ ಉಟ್ಠಾಯಕಾನನ್ತಿ ಬಹುವಚನವಸೇನ ವಿರಿಯುಟ್ಠಾನಸಮ್ಪನ್ನೋ ಸಾಮಿಕೋ ವುತ್ತೋ, ತಸ್ಸ ತಂ ಉಟ್ಠಾನಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಕತ್ವಾ ವತ್ತತಿ. ಪಮೋದತೀತಿ ಆಮೋದಿತಪಮೋದಿತಾ ಹೋತಿ ¶ . ಕೋಲೇಯ್ಯಕಾತಿ ಕುಲಸಮ್ಪನ್ನಾ. ಪತಿಬ್ಬತಾತಿ ಪತಿದೇವತಾ. ವಧದಣ್ಡತಜ್ಜಿತಾತಿ ದಣ್ಡಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಧೇನ ತಜ್ಜಿತಾ, ‘‘ಘಾತೇಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಾ. ದಾಸೀಸಮನ್ತಿ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ವತ್ತಪೂರಿಕಾ ದಾಸೀತಿ ಮಂ ಭಗವಾ ಧಾರೇತೂತಿ ವತ್ವಾ ಸರಣೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ.

೬೪. ಏಕಾದಸಮೇ ಸಪತ್ತಕನ್ತಾತಿ ಸಪತ್ತಾನಂ ವೇರೀನಂ ಕನ್ತಾ ಪಿಯಾ ತೇಹಿ ಇಚ್ಛಿತಪತ್ಥಿತಾ. ಸಪತ್ತಕರಣಾತಿ ¶ ¶ ಸಪತ್ತಾನಂ ವೇರೀನಂ ಅತ್ಥಕರಣಾ. ಕೋಧಪರೇತೋತಿ ಕೋಧಾನುಗತೋ. ಪಚುರತ್ಥತಾಯಾತಿ ಬಹುಅತ್ಥತಾಯ ಬಹುಹಿತತಾಯ. ಅನತ್ಥಮ್ಪೀತಿ ಅವುದ್ಧಿಮ್ಪಿ. ಅತ್ಥೋ ಮೇ ಗಹಿತೋತಿ ವುಡ್ಢಿ ಮೇ ಗಹಿತಾ.

ಅಥೋ ಅತ್ಥಂ ಗಹೇತ್ವಾನಾತಿ ಅಥೋ ವುದ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ. ಅನತ್ಥಂ ಅಧಿಪಜ್ಜತೀತಿ ಅನತ್ಥೋ ಮೇ ಗಹಿತೋತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತಿ. ವಧಂ ಕತ್ವಾನಾತಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ. ಕೋಧಸಮ್ಮದಸಮ್ಮತ್ತೋತಿ ಕೋಧಮದೇನ ಮತ್ತೋ, ಆದಿನ್ನಗಹಿತಪರಾಮಟ್ಠೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಆಯಸಕ್ಯನ್ತಿ ಅಯಸಭಾವಂ, ಅಯಸೋ ನಿಯಸೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅನ್ತರತೋ ಜಾತನ್ತಿ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಉಪ್ಪನ್ನಂ. ಅತ್ಥಂ ನ ಜಾನಾತೀತಿ ವುದ್ಧಿಅತ್ಥಂ ನ ಜಾನಾತಿ. ಧಮ್ಮಂ ನ ಪಸ್ಸತೀತಿ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಧಮ್ಮಂ ನ ಪಸ್ಸತಿ. ಅನ್ಧತಮನ್ತಿ ಅನ್ಧಭಾವಕರಂ ತಮಂ ಬಹಲತಮಂ. ಸಹತೇತಿ ಅಭಿಭವತಿ.

ದುಮ್ಮಙ್ಕುಯನ್ತಿ ದುಮ್ಮಙ್ಕುಭಾವಂ ನಿತ್ತೇಜತಂ ದುಬ್ಬಣ್ಣಮುಖತಂ. ಯತೋ ಪತಾಯತೀತಿ ಯದಾ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ. ನ ವಾಚೋ ಹೋತಿ ಗಾರವೋತಿ ವಚನಸ್ಸಪಿ ಗರುಭಾವೋ ನ ಹೋತಿ. ನ ದೀಪಂ ಹೋತಿ ಕಿಞ್ಚನನ್ತಿ ಕಾಚಿ ಪತಿಟ್ಠಾ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ. ತಪನೀಯಾನೀತಿ ತಾಪಜನಕಾನಿ. ಧಮ್ಮೇಹೀತಿ ¶ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಧಮ್ಮೇಹಿ. ಆರಕಾತಿ ದೂರೇ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣನ್ತಿ ಖೀಣಾಸವಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ. ಯಾಯ ಮಾತು ಭತೋತಿ ಯಾಯ ಮಾತರಾ ಭತೋ ಪೋಸಿತೋ. ಪಾಣದದಿಂ ಸನ್ತಿನ್ತಿ ಜೀವಿತದಾಯಿಕಂ ಸಮಾನಂ. ಹನ್ತಿ ಕುದ್ಧೋ ಪುಥುತ್ತಾನನ್ತಿ ಕುದ್ಧೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಪುಥು ನಾನಾಕಾರಣೇಹಿ ಅತ್ತಾನಂ ಹನ್ತಿ. ನಾನಾರೂಪೇಸು ಮುಚ್ಛಿತೋತಿ ನಾನಾರಮ್ಮಣೇಸು ಅಧಿಮುಚ್ಛಿತೋ ಹುತ್ವಾ. ರಜ್ಜುಯಾ ಬಜ್ಝ ಮೀಯನ್ತೀತಿ ರಜ್ಜುಯಾ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಮರನ್ತಿ. ಪಬ್ಬತಾಮಪಿ ಕನ್ದರೇತಿ ಪಬ್ಬತಕನ್ದರೇಪಿ ಪತಿತ್ವಾ ಮರನ್ತಿ.

ಭೂನಹಚ್ಚಾನೀತಿ ¶ ಹತವುದ್ಧೀನಿ. ಇತಾಯನ್ತಿ ಇತಿ ಅಯಂ. ತಂ ದಮೇನ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ದೇತಿ ತಂ ಕೋಧಂ ದಮೇನ ಛಿನ್ದೇಯ್ಯ. ಕತರೇನ ದಮೇನಾತಿ? ಪಞ್ಞಾವೀರಿಯೇನ ದಿಟ್ಠಿಯಾತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಞ್ಞಾಯ ಚೇವ ವಿಪಸ್ಸನಾಸಮ್ಪಯುತ್ತೇನ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕವೀರಿಯೇನ ಚ ಮಗ್ಗಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ಚ. ತಥೇವ ಧಮ್ಮೇ ಸಿಕ್ಖೇಥಾತಿ ಯಥಾ ಅಕುಸಲಂ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ದೇಯ್ಯ, ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಧಮ್ಮೇಪಿ ತಥೇವ ಸಿಕ್ಖೇಯ್ಯ. ಮಾ ನೋ ದುಮ್ಮಙ್ಕುಯಂ ಅಹೂತಿ ಮಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದುಮ್ಮಙ್ಕುಭಾವೋ ಅಹೋಸೀತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ಪತ್ಥಯಮಾನಾ. ಅನಾಯಾಸಾತಿ ಅನುಪಾಯಾಸಾ. ಅನುಸ್ಸುಕಾತಿ ಕತ್ಥಚಿ ಉಸ್ಸುಕ್ಕಂ ಅನಾಪನ್ನಾ. ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವಾತಿ.

೬೫. ಸತ್ತಮಸ್ಸ ¶ ¶ ಪಠಮೇ ಹತೂಪನಿಸೋತಿ ಹತಉಪನಿಸೋ ಛಿನ್ನಪಚ್ಚಯೋ. ಯಥಾಭೂತಞಾಣದಸ್ಸನನ್ತಿ ತರುಣವಿಪಸ್ಸನಾ. ನಿಬ್ಬಿದಾವಿರಾಗೋತಿ ಬಲವವಿಪಸ್ಸನಾ ಚೇವ ಮಗ್ಗೋ ಚ. ವಿಮುತ್ತಿಞಾಣದಸ್ಸನನ್ತಿ ಅರಹತ್ತವಿಮುತ್ತಿ ಚ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾ ಚ.

೬೬. ದುತಿಯೇ ಯಸ್ಮಾ ಅಯಂ ಸತ್ತಸೂರಿಯದೇಸನಾ ತೇಜೋಸಂವಟ್ಟದಸ್ಸನವಸೇನ ಪವತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾ ತಯೋ ಸಂವಟ್ಟಾ, ತಿಸ್ಸೋ ಸಂವಟ್ಟಸೀಮಾ, ತೀಣಿ ಸಂವಟ್ಟಮೂಲಾನೀ, ತೀಣಿ ಕೋಲಾಹಲಾನೀತಿ ಅಯಂ ತಾವ ಆದಿತೋವ ಇಮಸ್ಸ ಸುತ್ತಸ್ಸ ಪುರೇಚಾರಿಕಕಥಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಸಾ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ (ವಿಸುದ್ಧಿ. ೨.೪೦೩) ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಾನುಸ್ಸತಿನಿದ್ದೇಸೇ ವಿತ್ಥಾರಿತಾವ. ಏತದವೋಚಾತಿ ಅನಿಚ್ಚಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಿಕಾನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಂ ಅಜ್ಝಾಸಯೇನ ಉಪಾದಿನ್ನಕಾನಂ ಅನುಪಾದಿನ್ನಕಾನಂ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ವಿಪತ್ತಿದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಏತಂ ‘‘ಅನಿಚ್ಚಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಙ್ಖಾರಾ’’ತಿಆದಿಸತ್ತಸೂರಿಯೋಪಮಸುತ್ತನ್ತಂ ಅವೋಚ. ತತ್ಥ ಅನಿಚ್ಚಾತಿ ಹುತ್ವಾ ಅಭಾವಟ್ಠೇನ ಅನಿಚ್ಚಾ. ಸಙ್ಖಾರಾತಿ ಉಪಾದಿನ್ನಕಅನುಪಾದಿನ್ನಕಾ ಸಙ್ಖಾರಧಮ್ಮಾ. ಅದ್ಧುವಾತಿ ಏವಂ ಅಚಿರಟ್ಠೇನ ನ ಧುವಾ. ಅನಸ್ಸಾಸಿಕಾತಿ ¶ ಅಸಸ್ಸತಭಾವೇನ ಅಸ್ಸಾಸರಹಿತಾ. ಅಲಮೇವಾತಿ ಯುತ್ತಮೇವ.

ಅಜ್ಝೋಗಾಳ್ಹೋತಿ ಉದಕೇ ಅನುಪವಿಟ್ಠೋ. ಅಚ್ಚುಗ್ಗತೋತಿ ಉದಕಪಿಟ್ಠಿತೋ ಉಗ್ಗತೋ. ದೇವೋ ನ ವಸ್ಸತೀತಿ ಪಠಮಂ ತಾವ ಉಪಕಪ್ಪನಮೇಘೋ ನಾಮ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳೇ ಏಕಮೇಘೋ ಹುತ್ವಾ ವಸ್ಸತಿ, ತದಾ ¶ ನಿಕ್ಖನ್ತಬೀಜಂ ನ ಪುನ ಗೇಹಂ ಪವಿಸತಿ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಧಮಕರಣೇ ನಿರುದ್ಧಂ ವಿಯ ಉದಕಂ ಹೋತಿ, ಪುನ ಏಕಬಿನ್ದುಮ್ಪಿ ದೇವೋ ನ ವಸ್ಸತೀತಿ ಉಪಮಾನಧಮ್ಮಕಥಾವ ಪಮಾಣಂ. ವಿನಸ್ಸನ್ತೇ ಪನ ಲೋಕೇ ಪಠಮಂ ಅವೀಚಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತುಚ್ಛೋ ಹೋತಿ, ತತೋ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಸತ್ತಾ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ ಚ ತಿರಚ್ಛಾನೇಸು ಚ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ. ತಿರಚ್ಛಾನೇಸು ನಿಬ್ಬತ್ತಾಪಿ ಪುತ್ತಭಾತಿಕೇಸು ಮೇತ್ತಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ಕಾಲಕತಾ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ. ದೇವತಾ ಆಕಾಸೇನ ಚರನ್ತಿಯೋ ಆರೋಚೇನ್ತಿ – ‘‘ನ ಇದಂ ಠಾನಂ ¶ ಸಸ್ಸತಂ ನ ನಿಬದ್ಧಂ, ಮೇತ್ತಂ ಭಾವೇಥ, ಕರುಣಂ, ಮುದಿತಂ, ಉಪೇಕ್ಖಂ ಭಾವೇಥಾ’’ತಿ. ತೇ ಮೇತ್ತಾದಯೋ ಭಾವೇತ್ವಾ ತತೋ ಚುತಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ.

ಬೀಜಗಾಮಾತಿ ಏತ್ಥ ಬೀಜಗಾಮೋ ನಾಮ ಪಞ್ಚ ಬೀಜಜಾತಾನಿ. ಭೂತಗಾಮೋ ನಾಮ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ನಿಕ್ಖನ್ತಮೂಲಪಣ್ಣಂ ಹರಿತಕಂ. ಓಸಧಿತಿಣವನಪ್ಪತಯೋತಿ ಏತ್ಥ ಓಸಧೀತಿ ಓಸಧರುಕ್ಖಾ. ತಿಣಾತಿ ಬಹಿಸಾರಾ ತಾಲನಾಳಿಕೇರಾದಯೋ. ವನಪ್ಪತಯೋತಿ ವನಜೇಟ್ಠಕರುಕ್ಖಾ. ಕುನ್ನದಿಯೋತಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ಮಹಾನದಿಯೋ ಅವಸೇಸಾ ನಿನ್ನಗಾ. ಕುಸೋಬ್ಭಾತಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಸತ್ತ ಮಹಾಸರೇ ಅವಸೇಸಾ ರಹದಾದಯೋ. ದುತಿಯೋ ಸೂರಿಯೋತಿಆದೀಸು ದುತಿಯಸೂರಿಯಕಾಲೇ ಏಕೋ ಉದೇತಿ, ಏಕೋ ಅತ್ಥಙ್ಗಮೇತಿ. ತತಿಯಕಾಲೇ ಏಕೋ ಉದೇತಿ, ಏಕೋ ಅತ್ಥಙ್ಗಮೇತಿ, ಏಕೋ ಮಜ್ಝೇ ಹೋತಿ. ಚತುತ್ಥಕಾಲೇ ಚತುಕುಲಿಕೇ ಗಾಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಪಿಣ್ಡಚಾರಿಕಾ ದ್ವಾರಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಠಿತಾ ವಿಯ ಹೋನ್ತಿ. ಪಞ್ಚಮಾದಿಕಾಲೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಪಲುಜ್ಜನ್ತೀತಿ ¶ ಛಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಛಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪತನ್ತಿ. ನೇವ ಛಾರಿಕಾ ಪಞ್ಞಾಯತಿ ನ ಮಸೀತಿ ಚಕ್ಕವಾಳಮಹಾಪಥವೀ ಸಿನೇರುಪಬ್ಬತರಾಜಾ ಹಿಮವಾ ಚಕ್ಕವಾಳಪಬ್ಬತೋ ಛ ಕಾಮಸಗ್ಗಾ ಪಠಮಜ್ಝಾನಿಕಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಾತಿ ಏತ್ತಕೇ ಠಾನೇ ದಡ್ಢೇ ಅಚ್ಛರಾಯ ಗಹೇತಬ್ಬಮತ್ತಾಪಿ ಛಾರಿಕಾ ವಾ ಅಙ್ಗಾರೋ ವಾ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ. ಕೋ ಮನ್ತಾ ಕೋ ಸದ್ಧಾತಾತಿ ಕೋ ತಸ್ಸ ಸದ್ಧಾಪನತ್ಥಾಯ ಸಮತ್ಥೋ, ಕೋ ವಾ ತಸ್ಸ ಸದ್ಧಾತಾ. ಅಞ್ಞತ್ರ ದಿಟ್ಠಪದೇಹೀತಿ ದಿಟ್ಠಪದೇ ¶ ಸೋತಾಪನ್ನೇ ಅರಿಯಸಾವಕೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಕೋ ಅಞ್ಞೋ ಸದ್ದಹಿಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ವೀತರಾಗೋತಿ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನವಸೇನ ವೀತರಾಗೋ. ಸಾಸನಂ ಆಜಾನಿಂಸೂತಿ ಅನುಸಿಟ್ಠಿಂ ಜಾನಿಂಸು, ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಸಹಬ್ಯತಾಯ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿಂಸು. ಸಮಸಮಗತಿಯೋತಿ ದುತಿಯತ್ತಭಾವೇ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ಸಮಗತಿಕೋ ಏಕಗತಿಕೋ. ಉತ್ತರಿ ಮೇತ್ತಂ ಭಾವೇಯ್ಯನ್ತಿ ಪಠಮಜ್ಝಾನತೋ ಉತ್ತರಿ ಯಾವ ತಿಕಚತುಕ್ಕಜ್ಝಾನಾ ಪಣೀತಂ ಕತ್ವಾ ಮೇತ್ತಂ ಭಾವೇಯ್ಯಂ. ಚಕ್ಖುಮಾತಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಚಕ್ಖೂಹಿ ಚಕ್ಖುಮಾ. ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋತಿ ಬೋಧಿಪಲ್ಲಙ್ಕೇಯೇವ ಕಿಲೇಸಪರಿನಿಬ್ಬಾನೇನ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋ. ಏವಂ ಅನಿಚ್ಚಲಕ್ಖಣಂ ದೀಪೇತ್ವಾ ಸತ್ಥರಿ ದೇಸನಂ ವಿನಿವಟ್ಟೇನ್ತೇ ಪಞ್ಚಸತಾಪಿ ತೇ ಅನಿಚ್ಚಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಿಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ ದೇಸನಾನುಸಾರೇನ ಞಾಣಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಾಸನೇಸುಯೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

೬೭. ತತಿಯೇ ಯತೋತಿ ಯದಾ. ಪಚ್ಚನ್ತಿಮನ್ತಿ ರಟ್ಠಪರಿಯನ್ತೇ ರಟ್ಠಾವಸಾನೇ ನಿವಿಟ್ಠಂ. ಮಜ್ಝಿಮದೇಸನಗರಸ್ಸ ¶ ¶ ಪನ ರಕ್ಖಾಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ತೇನ ತಂ ನ ಗಹಿತಂ. ನಗರಪರಿಕ್ಖಾರೇಹಿ ಸುಪರಿಕ್ಖತನ್ತಿ ನಗರಾಲಙ್ಕಾರೇಹಿ ಅಲಙ್ಕತಂ. ಅಕರಣೀಯನ್ತಿ ಅಕತ್ತಬ್ಬಂ ಅಜಿನಿಯಂ. ಗಮ್ಭೀರನೇಮಾತಿ ಗಮ್ಭೀರಆವಾಟಾ. ಸುನಿಖಾತಾತಿ ಸುಟ್ಠು ಸನ್ನಿಸೀದಾಪಿತಾ. ತಂ ಪನೇತಂ ಏಸಿಕಾಥಮ್ಭಂ ಇಟ್ಠಕಾಹಿ ವಾ ಕರೋನ್ತಿ ಸಿಲಾಹಿ ವಾ ಖದಿರಾದೀಹಿ ವಾ ಸಾರರುಕ್ಖೇಹಿ. ತಂ ನಗರಗುತ್ತತ್ಥಾಯ ಕರೋನ್ತಾ ಬಹಿನಗರೇ ಕರೋನ್ತಿ, ಅಲಙ್ಕಾರತ್ಥಾಯ ಕರೋನ್ತಾ ಅನ್ತೋನಗರೇ. ತಂ ಇಟ್ಠಕಾಮಯಂ ಕರೋನ್ತಾ ಮಹನ್ತಂ ಆವಾಟಂ ಕತ್ವಾ ಚಯಂ ಚಿನಿತ್ವಾ ಉಪರಿ ಅಟ್ಠಂಸಂ ಕತ್ವಾ ಸುಧಾಯ ಲಿಮ್ಪನ್ತಿ. ಯದಾ ಹತ್ಥಿನಾ ದನ್ತೇಹಿ ಅಭಿಹತೋ ನ ಚಲತಿ, ತದಾ ಸುಲಿತ್ತೋ ನಾಮ ಹೋತಿ. ಸಿಲಾಥಮ್ಭಾದಯೋಪಿ ಅಟ್ಠಂಸಾ ಏವ ಹೋನ್ತಿ. ತೇ ಸಚೇ ಅಟ್ಠ ರತನಾ ಹೋನ್ತಿ, ಚತುರತನಮತ್ತಂ ಆವಾಟೇ ಪವಿಸತಿ, ಚತುರತನಮತ್ತಂ ಉಪರಿ ಹೋತಿ. ಸೋಳಸರತನವೀಸತಿರತನೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಸಬ್ಬೇಸಞ್ಹಿ ಉಪಡ್ಢಂ ಹೇಟ್ಠಾ ಹೋತಿ, ಉಪಡ್ಢಂ ಉಪರಿ. ತೇ ಗೋಮುತ್ತವಙ್ಕಾ ಹೋನ್ತಿ, ತೇನ ತೇಸಂ ಅನ್ತರೇ ಪದರಮಯಂ ಕತ್ವಾ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ, ತೇ ಪನ ಕತಚಿತ್ತಕಮ್ಮಾ ಪಗ್ಗಹಿತದ್ಧಜಾವ ಹೋನ್ತಿ.

ಪರಿಖಾತಿ ¶ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಠಿತಮಾತಿಕಾ. ಅನುಪರಿಯಾಯಪಥೋತಿ ಅನ್ತೋ ಪಾಕಾರಸ್ಸ ಪಾಕಾರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಗತೋ ಮಹಾಪಥೋ, ಯತ್ಥ ಠಿತಾ ಬಹಿಪಾಕಾರೇ ಠಿತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಯುಜ್ಝನ್ತಿ. ಸಲಾಕನ್ತಿ ¶ ಸರತೋಮರಾದಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಾವುಧಂ. ಜೇವನಿಕನ್ತಿ ಏಕತೋಧಾರಾದಿಸೇಸಾವುಧಂ.

ಹತ್ಥಾರೋಹಾತಿ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಹತ್ಥಿಆಚರಿಯಹತ್ಥಿವೇಜ್ಜಹತ್ಥಿಬನ್ಧಾದಯೋ. ಅಸ್ಸಾರೋಹಾತಿ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಅಸ್ಸಾಚರಿಯಅಸ್ಸವೇಜ್ಜಅಸ್ಸಬನ್ಧಾದಯೋ. ರಥಿಕಾತಿ ಸಬ್ಬೇಪಿ ರಥಾಚರಿಯರಥಯೋಧರಥರಕ್ಖಾದಯೋ. ಧನುಗ್ಗಹಾತಿ ಇಸ್ಸಾಸಾ. ಚೇಲಕಾತಿ ಯೇ ಯುದ್ಧೇ ಜಯದ್ಧಜಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪುರತೋ ಗಚ್ಛನ್ತಿ. ಚಲಕಾತಿ ‘‘ಇಧ ರಞ್ಞೋ ಠಾನಂ ಹೋತು, ಇಧ ಅಸುಕಮಹಾಮತ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಏವಂ ಸೇನಾಬ್ಯೂಹಕಾರಕಾ. ಪಿಣ್ಡದಾಯಿಕಾತಿ ಸಾಹಸಿಕಮಹಾಯೋಧಾ. ತೇ ಕಿರ ಪರಸೇನಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಪಿಣ್ಡಮಿವ ಛೇತ್ವಾ ಛೇತ್ವಾ ದಯನ್ತಿ, ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ನಿಗ್ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯೇ ವಾ ಸಙ್ಗಾಮಮಜ್ಝೇ ಯೋಧಾನಂ ಭತ್ತಪಾನೀಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪವಿಸನ್ತಿ, ತೇಸಮ್ಪೇತಂ ನಾಮಂ. ಉಗ್ಗಾ ರಾಜಪುತ್ತಾತಿ ಉಗ್ಗತುಗ್ಗತಾ ಸಙ್ಗಾಮಾವಚರಾ ರಾಜಪುತ್ತಾ. ಪಕ್ಖನ್ದಿನೋತಿ ಯೇ ‘‘ಕಸ್ಸ ಸೀಸಂ ವಾ ಆವುಧಂ ವಾ ಆಹರಾಮಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಅಸುಕಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ ಸಙ್ಗಾಮಂ ಪಕ್ಖನ್ದಿತ್ವಾ ತದೇವ ಆಹರನ್ತಿ, ಇಮೇ ಪಕ್ಖನ್ದನ್ತೀತಿ ಪಕ್ಖನ್ದಿನೋ. ಮಹಾನಾಗಾ ವಿಯ ಮಹಾನಾಗಾ, ಹತ್ಥಿಆದೀಸುಪಿ ಅಭಿಮುಖಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೇಸು ಅನಿವತ್ತಿಯಯೋಧಾನಂ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ. ಸೂರಾತಿ ಏಕಸೂರಾ, ಯೇ ಸಜಾಲಿಕಾಪಿ ಸವಮ್ಮಿಕಾಪಿ ಸಮುದ್ದಂ ತರಿತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ. ಚಮ್ಮಯೋಧಿನೋತಿ ¶ ಯೇ ಚಮ್ಮಕಞ್ಚುಕಂ ವಾ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಸರಪರಿತ್ತಾಣಚಮ್ಮಂ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಯುಜ್ಝನ್ತಿ. ದಾಸಕಪುತ್ತಾತಿ ಬಲವಸಿನೇಹಾ ಘರದಾಸಯೋಧಾ ¶ . ದೋವಾರಿಕೋತಿ ದ್ವಾರಪಾಲಕೋ. ವಾಸನಲೇಪನಸಮ್ಪನ್ನೋತಿ ವಾಸನೇನ ಸಬ್ಬವಿವರಪಟಿಚ್ಛಾದನೇನ ಸುಧಾಲೇಪೇನ ಸಮ್ಪನ್ನೋ. ಬಹಿ ವಾ ಖಾಣುಪಾಕಾರಸಙ್ಖಾತೇನ ವಾಸನೇನ ಘನಮಟ್ಠೇನ ಚ ಸುಧಾಲೇಪೇನ ಸಮ್ಪನ್ನೋ ಪುಣ್ಣಘಟಪನ್ತಿಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕತಚಿತ್ತಕಮ್ಮಪಗ್ಗಹಿತದ್ಧಜೋ. ತಿಣಕಟ್ಠೋದಕನ್ತಿ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಾದೀನಂ ಘಾಸತ್ಥಾಯ ಗೇಹಾನಞ್ಚ ಛಾದನತ್ಥಾಯ ಆಹರಿತ್ವಾ ಬಹೂಸು ಠಾನೇಸು ಠಪಿತತಿಣಞ್ಚ, ಗೇಹಕರಣಪಚನಾದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಆಹರಿತ್ವಾ ಠಪಿತಕಟ್ಠಞ್ಚ, ಯನ್ತೇಹಿ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಪೋಕ್ಖರಣೀಸು ಠಪಿತಉದಕಞ್ಚ. ಸನ್ನಿಚಿತಂ ಹೋತೀತಿ ಪಟಿಕಚ್ಚೇವ ಅನೇಕೇಸು ಠಾನೇಸು ಸುಟ್ಠು ನಿಚಿತಂ ಹೋತಿ. ಅಬ್ಭನ್ತರಾನಂ ರತಿಯಾತಿ ಅನ್ತೋನಗರವಾಸೀನಂ ರತಿಅತ್ಥಾಯ. ಅಪರಿತಸ್ಸಾಯಾತಿ ¶ ತಾಸಂ ಅನಾಪಜ್ಜನತ್ಥಾಯ. ಸಾಲಿಯವಕನ್ತಿ ನಾನಪ್ಪಕಾರಾ ಸಾಲಿಯೋ ಚೇವ ಯವಾ ಚ. ತಿಲಮುಗ್ಗಮಾಸಾಪರಣ್ಣನ್ತಿ ತಿಲಮುಗ್ಗಮಾಸಾ ಚ ಸೇಸಾಪರಣ್ಣಞ್ಚ.

ಇದಾನಿ ಯಸ್ಮಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ನಗರೇ ಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ ¶ , ನಗರಸದಿಸಂ ಪನ ಅರಿಯಸಾವಕಂ, ನಗರಪರಿಕ್ಖಾರಸದಿಸೇ ಚ ಸತ್ತ ಧಮ್ಮೇ, ಚತುಆಹಾರಸದಿಸಾನಿ ಚ ಚತ್ತಾರಿ ಝಾನಾನಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಏಕಾದಸಸು ಠಾನೇಸು ಅರಹತ್ತಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ದೇಸನಂ ವಿನಿವಟ್ಟೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಅಯಂ ಉಪಮಾ ಆಭತಾ. ತಸ್ಮಾ ತಂ ದೇಸನಂ ಪಕಾಸೇತುಂ ಇದಂ ಏವಮೇವ ಖೋತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ. ತತ್ಥ ಸದ್ಧಮ್ಮೇಹೀತಿ ಸುಧಮ್ಮೇಹಿ. ಸದ್ಧೋತಿ ಓಕಪ್ಪನಸದ್ಧಾಯ ಚೇವ ಪಚ್ಚಕ್ಖಸದ್ಧಾಯ ಚ ಸಮನ್ನಾಗತೋ. ತತ್ಥ ದಾನಸೀಲಾದೀನಂ ಫಲಂ ಸದ್ದಹಿತ್ವಾ ದಾನಾದಿಪುಞ್ಞಕರಣೇ ಸದ್ಧಾ ಓಕಪ್ಪನಸದ್ಧಾ ನಾಮ. ಮಗ್ಗೇನ ಆಗತಸದ್ಧಾ ಪಚ್ಚಕ್ಖಸದ್ಧಾ ನಾಮ. ಪಸಾದಸದ್ಧಾತಿಪಿ ಏಸಾ ಏವ. ತಸ್ಸಾ ಲಕ್ಖಣಾದೀಹಿ ವಿಭಾಗೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

‘‘ಸಮ್ಪಕ್ಖನ್ದನಲಕ್ಖಣಾ ಚ, ಮಹಾರಾಜ, ಸದ್ಧಾ ಸಮ್ಪಸಾದನಲಕ್ಖಣಾ ಚಾ’’ತಿ (ಮಿ. ಪ. ೨.೧.೧೦) ಹಿ ವಚನತೋ ಇದಂ ಸದ್ಧಾಯ ಲಕ್ಖಣಂ ನಾಮ. ‘‘ತೀಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಠಾನೇಹಿ ಸದ್ಧೋ ಪಸನ್ನೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಕತಮೇಹಿ ತೀಹಿ? ಸೀಲವನ್ತಾನಂ ದಸ್ಸನಕಾಮೋ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಅ. ನಿ. ೩.೪೨) ನಯೇನ ವುತ್ತಂ ಪನ ಸದ್ಧಾಯ ನಿಮಿತ್ತಂ ನಾಮ. ‘‘ಕೋ ಚಾಹಾರೋ ಸದ್ಧಾಯ, ಸದ್ಧಮ್ಮಸ್ಸವನನ್ತಿಸ್ಸ ವಚನೀಯ’’ನ್ತಿ (ಅ. ನಿ. ೧೦.೬೧) ಅಯಂ ಪನಸ್ಸಾ ಆಹಾರೋ ನಾಮ. ‘‘ಸದ್ಧಾಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅಯಂ ಅನುಧಮ್ಮೋ ಹೋತಿ, ಯಂ ರೂಪೇ ನಿಬ್ಬಿದಾಬಹುಲೋ ವಿಹರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅಯಮಸ್ಸ ¶ ಅನುಧಮ್ಮೋ ನಾಮ. ‘‘ಸದ್ಧಾ ಬನ್ಧತಿ ಪಾಥೇಯ್ಯಂ, ಸಿರೀ ಭೋಗಾನಮಾಸಯೋ’’ (ಸಂ. ನಿ. ೧.೭೯). ‘‘ಸದ್ಧಾ ದುತಿಯಾ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಹೋತಿ’’ (ಸಂ. ನಿ. ೧.೩೬). ‘‘ಸದ್ಧಾಯ ತರತಿ ಓಘಂ’’ (ಸಂ. ನಿ. ೧.೨೪೬). ‘‘ಸದ್ಧಾ ಬೀಜಂ ತಪೋ ವುಟ್ಠಿ’’ (ಸು. ನಿ. ೭೭; ಸಂ. ನಿ. ೧.೧೯೭). ‘‘ಸದ್ಧಾಹತ್ಥೋ ಮಹಾನಾಗೋ. ಉಪೇಖಾಸೇತದನ್ತವಾ’’ತಿಆದೀಸು ಪನ ಸುತ್ತೇಸು ¶ ಏತಿಸ್ಸಾ ಬದ್ಧಭತ್ತಪುಟಾದಿಸರಿಕ್ಖತಾಯ ಅನೇಕಸರಸತಾ ಭಗವತಾ ಪಕಾಸಿತಾ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ನಗರೋಪಮಸುತ್ತನ್ತೇ ಏಸಾ ಅಚಲಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತತಾಯ ಏಸಿಕಾಥಮ್ಭಸದಿಸಾ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸಿತಾ.

ಸದ್ಧೇಸಿಕೋತಿ ಸದ್ಧಂ ಏಸಿಕಾಥಮ್ಭಂ ಕತ್ವಾ ಅರಿಯಸಾವಕೋ ಅಕುಸಲಂ ಪಜಹತೀತಿ ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಸಬ್ಬಪದೇಸು ಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ. ಅಪಿಚೇತ್ಥ ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪೇಹಿ ತೀಸು ದ್ವಾರೇಸು ಸಂವರೋ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ, ಸೋ ಚತುಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸೀಲಂ ಹೋತಿ ¶ . ಇತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ಏಕಾದಸಸು ಠಾನೇಸು ಅರಹತ್ತಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ದೇಸನಾಯ ಕೂಟಂ ಗಹಿತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೬೮. ಚತುತ್ಥೇ ಕಾಲಂ ಜಾನಾತೀತಿ ಯುತ್ತಪ್ಪತ್ತಕಾಲಂ ಜಾನಾತಿ. ಅಯಂ ಕಾಲೋ ಉದ್ದೇಸಸ್ಸಾತಿ ಅಯಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹನಕಾಲೋ. ಪರಿಪುಚ್ಛಾಯಾತಿ ಅತ್ಥಾನತ್ಥಂ ಕಾರಣಾಕಾರಣಂ ಪರಿಪುಚ್ಛಾಯ. ಯೋಗಸ್ಸಾತಿ ಯೋಗೇ ಕಮ್ಮಂ ಪಕ್ಖಿಪನಸ್ಸ. ಪಟಿಸಲ್ಲಾನಸ್ಸಾತಿ ನಿಲೀಯನಸ್ಸ ಏಕೀಭಾವಸ್ಸ. ಧಮ್ಮಾನುಧಮ್ಮಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋತಿ ನವನ್ನಂ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಾನಂ ಅನುರೂಪಧಮ್ಮಂ ಪುಬ್ಬಭಾಗಪಟಿಪದಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ. ಏವಂ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಪುಗ್ಗಲಪರೋಪರಞ್ಞೂ ಹೋತೀತಿ ಏವಂ ¶ ಭಿಕ್ಖು ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಪರೋಪರಂ ತಿಕ್ಖಮುದುಭಾವಂ ಜಾನನಸಮತ್ಥೋ ನಾಮ ಹೋತಿ.

೬೯. ಪಞ್ಚಮೇ ಪನ್ನಪಲಾಸೋತಿ ಪತಿತಪಲಾಸೋ. ಜಾಲಕಜಾತೋತಿ ಸಞ್ಜಾತಪತ್ತಪುಪ್ಫಜಾಲೋ. ತಸ್ಸ ಹಿ ಪತ್ತಜಾಲಞ್ಚ ಪುಪ್ಫಜಾಲಞ್ಚ ಸಹೇವ ನಿಕ್ಖಮತಿ. ಖಾರಕಜಾತೋತಿ ಪಾಟಿಯೇಕ್ಕಂ ಸಞ್ಜಾತೇನ ಸುವಿಭತ್ತೇನ ಪತ್ತಜಾಲಕೇನ ಚ ಪುಪ್ಫಜಾಲಕೇನ ಚ ಸಮನ್ನಾಗತೋ. ಕುಟುಮಲಕಜಾತೋತಿ ಸಞ್ಜಾತಮಕುಳೋ. ಕೋರಕಜಾತೋತಿ ಅವಿಕಸಿತೇಹಿ ಮಹಾಕುಚ್ಛೀಹಿ ಸಮ್ಭಿನ್ನಮುಖೇಹಿ ಪುಪ್ಫೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ. ಸಬ್ಬಪಾಲಿಫುಲ್ಲೋತಿ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ಸುಪುಪ್ಫಿತೋ. ದಿಬ್ಬೇ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇತಿ ದಿಬ್ಬೇನ ಆಯುನಾ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ. ಮನುಸ್ಸಗಣನಾಯ ಪನ ತಾನಿ ದ್ವಾದಸ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಹೋನ್ತಿ. ಪರಿಚಾರೇನ್ತೀತಿ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಚಾರೇನ್ತಿ, ಕೀಳನ್ತಿ ರಮನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಆಭಾಯ ಫುಟಂ ಹೋತೀತಿ ತತ್ತಕಂ ಠಾನಂ ಓಭಾಸೇನ ಫುಟಂ ಹೋತಿ. ತೇಸಞ್ಹಿ ಪುಪ್ಫಾನಂ ಬಾಲಸೂರಿಯಸ್ಸ ¶ ವಿಯ ಆಭಾ ಹೋತಿ, ಪತ್ತಾನಿ ಪಣ್ಣಚ್ಛತ್ತಪ್ಪಮಾಣಾನಿ, ಅನ್ತೋ ಮಹಾತುಮ್ಬಮತ್ತಾ ರೇಣು ಹೋತಿ. ಪುಪ್ಫಿತೇ ಪನ ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕೇ ಆರೋಹನಕಿಚ್ಚಂ ವಾ ಅಙ್ಕುಸಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಮನಕಿಚ್ಚಂ ವಾ ಪುಪ್ಫಾಹರಣತ್ಥಂ ಚಙ್ಗೋಟಕಕಿಚ್ಚಂ ವಾ ನತ್ಥಿ, ಕನ್ತನಕವಾತೋ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಪುಪ್ಫಾನಿ ವಣ್ಟತೋ ಕನ್ತತಿ, ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಕವಾತೋ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛತಿ, ಪವೇಸನಕವಾತೋ ಸುಧಮ್ಮಂ ದೇವಸಭಂ ಪವೇಸೇತಿ, ಸಮ್ಮಜ್ಜನಕವಾತೋ ಪುರಾಣಪುಪ್ಫಾನಿ ನೀಹರತಿ, ಸನ್ಥರಣಕವಾತೋ ¶ ಪತ್ತಕಣ್ಣಿಕಕೇಸರಾನಿ ರಞ್ಜೇನ್ತೋ ಸನ್ಥರತಿ. ಮಜ್ಝಟ್ಠಾನೇ ಧಮ್ಮಾಸನಂ ¶ ಹೋತಿ ಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣೋ ರತನಪಲ್ಲಙ್ಕೋ ಉಪರಿ ತಿಯೋಜನೇನ ಸೇತಚ್ಛತ್ತೇನ ಧಾರಿಯಮಾನೇನ, ತದನನ್ತರಂ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ದೇವರಞ್ಞೋ ಆಸನಂ ಅತ್ಥರಿಯತಿ, ತತೋ ತೇತ್ತಿಂಸಾಯ ದೇವಪುತ್ತಾನಂ, ತತೋ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಮಹೇಸಕ್ಖಾನಂ ದೇವಾನಂ, ಅಞ್ಞತರದೇವತಾನಂ ಪುಪ್ಫಕಣ್ಣಿಕಾವ ಆಸನಂ ಹೋತಿ. ದೇವಾ ದೇವಸಭಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಸೀದನ್ತಿ. ತತೋ ಪುಪ್ಫೇಹಿ ರೇಣುವಟ್ಟಿ ಉಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಉಪರಿಕಣ್ಣಿಕಂ ಆಹಚ್ಚ ನಿಪತಮಾನಾ ದೇವತಾನಂ ತಿಗಾವುತಪ್ಪಮಾಣಂ ಅತ್ತಭಾವಂ ಲಾಖಾರಸಪರಿಕಮ್ಮಸಜ್ಜಿತಂ ವಿಯ ಸುವಣ್ಣಚುಣ್ಣಪಿಞ್ಜರಂ ವಿಯ ಕರೋತಿ. ಏಕಚ್ಚೇ ದೇವಾ ಏಕೇಕಂ ಪುಪ್ಫಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪಹರನ್ತಾಪಿ ಕೀಳನ್ತಿಯೇವ. ಪಹರಣಕಾಲೇಪಿ ಮಹಾತುಮ್ಬಪ್ಪಮಾಣಾ ರೇಣು ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಸರೀರಂ ಪಭಾಸಮ್ಪನ್ನೇಹಿ ಗನ್ಧಚುಣ್ಣೇಹಿ ಸಞ್ಜತಮನೋಸಿಲಾರಾಗಂ ವಿಯ ಕರೋತಿ. ಏವಂ ಸಾ ಕೀಳಾ ಚತೂಹಿ ಮಾಸೇಹಿ ಪರಿಯೋಸಾನಂ ಗಚ್ಛತಿ. ಅಯಮಾನುಭಾವೋತಿ ಅಯಂ ಅನುಫರಿತುಂ ಆನುಭಾವೋ.

ಇದಾನಿ ಯಸ್ಮಾ ನ ಸತ್ಥಾ ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕೇನ ಅತ್ಥಿಕೋ, ತೇನ ಪನ ಸದ್ಧಿಂ ಉಪಮೇತ್ವಾ ಸತ್ತ ಅರಿಯಸಾವಕೇ ದಸ್ಸೇತುಕಾಮೋ, ತಸ್ಮಾ ತೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ಏವಮೇವ ಖೋತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಚೇತೇತೀತಿ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಚಿನ್ತೇತಿ. ದೇವಾನಂವಾತಿ ದೇವಾನಂ ವಿಯ. ಯಾವ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಾ ಸದ್ದೋ ಅಬ್ಭುಗ್ಗಚ್ಛತೀತಿ ಪಥವಿತಲತೋ ಯಾವ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಾ ಸಾಧುಕಾರಸದ್ದೇನ ಸಬ್ಬಂ ಏಕಸದ್ದಮೇವ ಹೋತಿ. ಅಯಮಾನುಭಾವೋತಿ ¶ ಅಯಂ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅನುಫರಣಾನುಭಾವೋ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ಚತುಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸೀಲಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾನಿಸ್ಸಿತಂ ಹೋತಿ, ಕಸಿಣಪರಿಕಮ್ಮಂ ಪಠಮಜ್ಝಾನಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಂ, ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ತಯೋ ಮಗ್ಗಾ ತೀಣಿ ಚ ಫಲಾನಿ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ. ದೇಸನಾಯ ಹೇಟ್ಠತೋ ವಾ ಉಪರಿತೋ ವಾ ಉಭಯತೋ ವಾ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಹೋತಿ, ಇಧ ಪನ ಉಭಯತೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ. ತೇನೇತಂ ವುತ್ತಂ. ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಪನೇತ್ಥ ವಟ್ಟವಿವಟ್ಟಂ ಕಥಿತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೭೦. ಛಟ್ಠೇ ಪರಿಸುದ್ಧಾ ಚ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಭಿಯ್ಯೋಸೋಮತ್ತಾಯ ಪರಿಸುದ್ಧಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ ನಿಮ್ಮಲಾ. ಸಕಮ್ಮಾರಗತೋತಿ ಏತ್ಥ ಸ-ಕಾರೋ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ, ಕಮ್ಮಾರಗತೋ ಕಮ್ಮಾರುದ್ಧನಗತೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

೭೧. ಸತ್ತಮೇ ¶ ¶ ಅನನುಯುತ್ತಸ್ಸಾತಿ ನ ಯುತ್ತಪ್ಪಯುತ್ತಸ್ಸ ಹುತ್ವಾ ವಿಹರತೋ. ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕುಕ್ಕುಟಿಯಾ ಅಣ್ಡಾನೀತಿ ಇಮಾ ಕಣ್ಹಪಕ್ಖಸುಕ್ಕಪಕ್ಖವಸೇನ ದ್ವೇ ಉಪಮಾ ವುತ್ತಾ. ತಾಸು ಕಣ್ಹಪಕ್ಖೂಪಮಾ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಅಸಾಧಿಕಾ, ಇತರಾ ಸಾಧಿಕಾತಿ ಸುಕ್ಕಪಕ್ಖೂಪಮಾಯ ಏವ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಸೇಯ್ಯಥಾತಿ ಓಪಮ್ಮತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ. ಅಪೀತಿ ಸಮ್ಭಾವನತ್ಥೇ. ಉಭಯೇನಾಪಿ ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ನಾಮ, ಭಿಕ್ಖವೇತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಕುಕ್ಕುಟಿಯಾ ಅಣ್ಡಾನಿ ಅಟ್ಠ ವಾ ದಸ ವಾ ದ್ವಾದಸ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಕುಕ್ಕುಟಿಯಾ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರತೋ ಊನಾಧಿಕಾನಿಪಿ ಅಣ್ಡಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ವಚನಸಿಲಿಟ್ಠತಾಯ ಪನೇತಂ ವುತ್ತಂ. ಏವಞ್ಹಿ ಲೋಕೇ ಸಿಲಿಟ್ಠಂ ವಚನಂ ಹೋತಿ. ತಾನಸ್ಸೂತಿ ತಾನಿ ಅಸ್ಸು, ಭವೇಯ್ಯುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕುಕ್ಕುಟಿಯಾ ಸಮ್ಮಾ ಅಧಿಸಯಿತಾನೀತಿ ತಾಯ ಜನೇತ್ತಿಯಾ ಕುಕ್ಕುಟಿಯಾ ಪಕ್ಖೇ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ಉಪರಿ ಸಯನ್ತಿಯಾ ಸಮ್ಮಾ ಅಧಿಸಯಿತಾನಿ. ಸಮ್ಮಾ ಪರಿಸೇದಿತಾನೀತಿ ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ಉತುಂ ಗಣ್ಹಾಪೇನ್ತಿಯಾ ಸುಟ್ಠು ಸಮನ್ತತೋ ಸೇದಿತಾನಿ, ಉಸ್ಮೀಕತಾನೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಸಮ್ಮಾ ¶ ಪರಿಭಾವಿತಾನೀತಿ ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ಸುಟ್ಠು ಸಮನ್ತತೋ ಭಾವಿತಾನಿ, ಕುಕ್ಕುಟಗನ್ಧಂ ಗಾಹಾಪಿತಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ತಸ್ಸಾ ಕುಕ್ಕುಟಿಯಾತಿ ತಸ್ಸಾ ಕುಕ್ಕುಟಿಯಾ ಇಮಂ ತಿವಿಧಕಿರಿಯಾಕರಣೇನ ಅಪ್ಪಮಾದಂ ಕತ್ವಾ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ನ ಏವಂ ಇಚ್ಛಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯ. ಅಥ ಖೋ ಭಬ್ಬಾವ ತೇತಿ ಅಥ ಖೋ ತೇ ಕುಕ್ಕುಟಪೋತಕಾ ವುತ್ತನಯೇನ ಸೋತ್ಥಿನಾ ಅಭಿನಿಬ್ಭಿಜ್ಜಿತುಂ ಭಬ್ಬಾವ. ತೇ ಹಿ ಯಸ್ಮಾ ತಾಯ ಕುಕ್ಕುಟಿಯಾ ಏವಂ ತೀಹಾಕಾರೇಹಿ ತಾನಿ ಅಣ್ಡಾನಿ ಪರಿಪಾಲಿಯಮಾನಾನಿ ನ ಪೂತೀನಿ ಹೋನ್ತಿ. ಯೋಪಿ ನೇಸಂ ಅಲ್ಲಸಿನೇಹೋ, ಸೋ ಪರಿಯಾದಾನಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಕಪಾಲಂ ತನುಕಂ ಹೋತಿ, ಪಾದನಖಸಿಖಾ ಚ ಮುಖತುಣ್ಡಕಞ್ಚ ಖರಂ ಹೋತಿ, ಸಯಮ್ಪಿ ಪರಿಣಾಮಂ ಗಚ್ಛತಿ. ಕಪಾಲಸ್ಸ ತನುತ್ತಾ ಬಹಿದ್ಧಾ ಆಲೋಕೋ ಅನ್ತೋ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಚಿರಂ ವತ ಮಯಂ ಸಂಕುಟಿತಹತ್ಥಪಾದಾ ಸಮ್ಬಾಧೇ ಸಯಿಮ್ಹ, ಅಯಞ್ಚ ಬಹಿ ಆಲೋಕೋ ದಿಸ್ಸತಿ, ಏತ್ಥ ದಾನಿ ನೋ ಸುಖವಿಹಾರೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ನಿಕ್ಖಮಿತುಕಾಮಾ ಹುತ್ವಾ ಕಪಾಲಂ ಪಾದೇನ ಪಹರನ್ತಿ, ಗೀವಂ ಪಸಾರೇನ್ತಿ, ತತೋ ತಂ ಕಪಾಲಂ ದ್ವೇಧಾ ಭಿಜ್ಜತಿ. ಅಥ ತೇ ಪಕ್ಖೇ ವಿಧುನನ್ತಾ ತಂಖಣಾನುರೂಪಂ ವಿರವನ್ತಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಿಯೇವ. ನಿಕ್ಖಮನ್ತಾ ಚ ಗಾಮಕ್ಖೇತ್ತಂ ಉಪಸೋಭಯಮಾನಾ ವಿಚರನ್ತಿ.

ಏವಮೇವ ¶ ಖೋತಿ ಇದಂ ಓಪಮ್ಮಸಮ್ಪಟಿಪಾದನಂ. ತಂ ಏವಂ ಅತ್ಥೇನ ಸಂಸನ್ದೇತ್ವಾ ವೇದಿತಬ್ಬಂ – ತಸ್ಸಾ ಕುಕ್ಕುಟಿಯಾ ಅಣ್ಡೇಸು ಅಧಿಸಯನಾದಿತಿವಿಧಕಿರಿಯಾಕರಣಂ ವಿಯ ಹಿ ಇಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಭಾವನಂ ಅನುಯುತ್ತಕಾಲೋ ¶ , ಕುಕ್ಕುಟಿಯಾ ತಿವಿಧಕಿರಿಯಾಸಮ್ಪಾದನೇನ ¶ ಅಣ್ಡಾನಂ ಅಪೂತಿಭಾವೋ ವಿಯ ಭಾವನಂ ಅನುಯುತ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ತಿವಿಧಾನುಪಸ್ಸನಾಸಮ್ಪಾದನೇನ ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಸ್ಸ ಅಪರಿಹಾನಿ. ತಸ್ಸಾ ತಿವಿಧಕಿರಿಯಾಕರಣೇನ ಅಣ್ಡಾನಂ ಅಲ್ಲಸಿನೇಹಪರಿಯಾದಾನಂ ವಿಯ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ತಿವಿಧಾನುಪಸ್ಸನಾಸಮ್ಪಾದನೇನ ಭವತ್ತಯಾನುಗತನಿಕನ್ತಿಸಿನೇಹಪರಿಯಾದಾನಂ, ಅಣ್ಡಕಪಾಲಾನಂ ತನುಭಾವೋ ವಿಯ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅವಿಜ್ಜಣ್ಡಕೋಸಸ್ಸ ತನುಭಾವೋ, ಕುಕ್ಕುಟಪೋತಕಾನಂ ನಖತುಣ್ಡಕಾನಂ ಥದ್ಧಭಾವೋ ವಿಯ ಭಿಕ್ಖುನೋ ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಸ್ಸ ತಿಕ್ಖಖರವಿಪ್ಪಸನ್ನಸೂರಭಾವೋ, ಕುಕ್ಕುಟಪೋತಕಾನಂ ಪರಿಣಾಮಕಾಲೋ ವಿಯ ಭಿಕ್ಖುನೋ ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಸ್ಸ ಪರಿಣಾಮಕಾಲೋ ವಡ್ಢಿಕಾಲೋ ಗಬ್ಭಗ್ಗಹಣಕಾಲೋ, ಕುಕ್ಕುಟಪೋತಕಾನಂ ಪಾದನಖಸಿಖಾಯ ವಾ ಮುಖತುಣ್ಡಕೇನ ವಾ ಅಣ್ಡಕೋಸಂ ಪದಾಲೇತ್ವಾ ಪಕ್ಖೇ ಪಪ್ಫೋಟೇತ್ವಾ ಸೋತ್ಥಿನಾ ಅಭಿನಿಬ್ಭಿದಾಕಾಲೋ ವಿಯ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಗಬ್ಭಂ ಗಣ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತಸ್ಸ ತಜ್ಜಾತಿಕಂ ಉತುಸಪ್ಪಾಯಂ ವಾ ಭೋಜನಸಪ್ಪಾಯಂ ವಾ ಪುಗ್ಗಲಸಪ್ಪಾಯಂ ವಾ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಸಪ್ಪಾಯಂ ವಾ ಲಭಿತ್ವಾ ಏಕಾಸನೇ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸೇವ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇನ್ತಸ್ಸ ಅನುಪುಬ್ಬಾಧಿಗತೇನ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ಅವಿಜ್ಜಣ್ಡಕೋಸಂ ಪದಾಲೇತ್ವಾ ಅಭಿಞ್ಞಾಪಕ್ಖೇ ಪಪ್ಫೋಟೇತ್ವಾ ಸೋತ್ಥಿನಾ ಅರಹತ್ತಪ್ಪತ್ತಕಾಲೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಯಥಾ ಪನ ಕುಕ್ಕುಟಪೋತಕಾನಂ ಪರಿಣತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಮಾತಾಪಿ ಅಣ್ಡಕೋಸಂ ಭಿನ್ದತಿ, ಏವಂ ತಥಾರೂಪಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಞಾಣಪರಿಪಾಕಂ ಞತ್ವಾ ಸತ್ಥಾಪಿ –

‘‘ಉಚ್ಛಿನ್ದ ¶ ಸಿನೇಹಮತ್ತನೋ, ಕುಮುದಂ ಸಾರದಿಕಂವ ಪಾಣಿನಾ;

ಸನ್ತಿಮಗ್ಗಮೇವ ಬ್ರೂಹಯ, ನಿಬ್ಬಾನಂ ಸುಗತೇನ ದೇಸಿತ’’ನ್ತಿ. (ಧ. ಪ. ೨೮೫) –

ಆದಿನಾ ನಯೇನ ಓಭಾಸಂ ಫರಿತ್ವಾ ಗಾಥಾಯ ಅವಿಜ್ಜಣ್ಡಕೋಸಂ ಪಹರತಿ. ಸೋ ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಅವಿಜ್ಜಣ್ಡಕೋಸಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಥಾ ತೇ ಕುಕ್ಕುಟಪೋತಕಾ ಗಾಮಕ್ಖೇತ್ತಂ ಉಪಸೋಭಯಮಾನಾ ತತ್ಥ ವಿಚರನ್ತಿ, ಏವಂ ಅಯಮ್ಪಿ ಮಹಾಖೀಣಾಸವೋ ನಿಬ್ಬಾನಾರಮ್ಮಣಂ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಅಪ್ಪೇತ್ವಾ ಸಙ್ಘಾರಾಮಂ ಉಪಸೋಭಯಮಾನೋ ವಿಚರತಿ.

ಫಲಗಣ್ಡಸ್ಸಾತಿ ¶ ವಡ್ಢಕಿಸ್ಸ. ಸೋ ಹಿ ಓಲಮ್ಬಕಸಙ್ಖಾತಂ ಫಲಂ ಚಾರೇತ್ವಾ ದಾರೂನಂ ಗಣ್ಡಂ ಹರತೀತಿ ಫಲಗಣ್ಡೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ವಾಸಿಜಟೇತಿ ವಾಸಿದಣ್ಡಕಸ್ಸ ಗಹಣಟ್ಠಾನೇ. ಏತ್ತಕಂ ಮೇ ಅಜ್ಜ ಆಸವಾನಂ ಖೀಣನ್ತಿ ಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸ ಹಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಸಙ್ಖೇಪೇನ ಉದ್ದೇಸೇನ ಪರಿಪುಚ್ಛಾಯ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೇನ ವತ್ತಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಚ ನಿಚ್ಚಕಾಲಂ ಆಸವಾ ಖೀಯನ್ತಿ. ಏವಂ ಖೀಯಮಾನಾನಂ ಪನ ನೇಸಂ ‘‘ಏತ್ತಕಂ ಅಜ್ಜ ¶ ಖೀಣಂ ಏತ್ತಕಂ ಹಿಯ್ಯೋ’’ತಿ ಏವಮಸ್ಸ ಞಾಣಂ ನ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇಮಾಯ ಉಪಮಾಯ ವಿಪಸ್ಸನಾನಿಸಂಸೋ ದೀಪಿತೋ.

ಹೇಮನ್ತಿಕೇನಾತಿ ಹೇಮನ್ತಸಮಯೇನ. ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭನ್ತೀತಿ ಥಿರಭಾವೇನ ಪರಿಹಾಯನ್ತಿ. ಏವಮೇವ ಖೋತಿ ಏತ್ಥ ಮಹಾಸಮುದ್ದೋ ವಿಯ ಸಾಸನಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ, ನಾವಾ ವಿಯ ಯೋಗಾವಚರೋ, ನಾವಾಯ ಮಹಾಸಮುದ್ದೇ ಪರಿಯಾಯನಂ ವಿಯ ಇಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಊನಪಞ್ಚವಸ್ಸಕಾಲೇ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ವಿಚರಣಂ, ನಾವಾಯ ಮಹಾಸಮುದ್ದಉದಕೇನ ¶ ಖಜ್ಜಮಾನಾನಂ ಬನ್ಧನಾನಂ ತನುಭಾವೋ ವಿಯ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಸಙ್ಖೇಪೇನ ಉದ್ದೇಸಪರಿಪುಚ್ಛಾದೀಹಿಯೇವ ಸಂಯೋಜನಾನಂ ತನುಭಾವೋ, ನಾವಾಯ ಥಲೇ ಉಕ್ಖಿತ್ತಕಾಲೋ ವಿಯ ಭಿಕ್ಖುನೋ ನಿಸ್ಸಯಮುತ್ತಕಸ್ಸ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅರಞ್ಞೇ ವಸನಕಾಲೋ, ದಿವಾ ವಾತಾತಪೇನ ಸಂಸುಸ್ಸನಂ ವಿಯ ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣೇನ ತಣ್ಹಾಸಿನೇಹಸ್ಸ ಸಂಸುಸ್ಸನಂ, ರತ್ತಿಂ ಹಿಮೋದಕೇನ ತೇಮನಂ ವಿಯ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನೇನ ಪೀತಿಪಾಮೋಜ್ಜೇನ ಚಿತ್ತತೇಮನಂ, ರತ್ತಿನ್ದಿವಂ ವಾತಾತಪೇಹಿ ಚೇವ ಹಿಮೋದಕೇನ ಚ ಪರಿಸುಕ್ಖಪರಿತಿನ್ತಾನಂ ಬನ್ಧನಾನಂ ದುಬ್ಬಲಭಾವೋ ವಿಯ ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಪೀತಿಪಾಮೋಜ್ಜೇಹಿ ಸಂಯೋಜನಾನಂ ಭಿಯ್ಯೋಸೋಮತ್ತಾಯ ದುಬ್ಬಲಭಾವೋ, ಪಾವುಸ್ಸಕಮೇಘೋ ವಿಯ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಞಾಣಂ, ಮೇಘವುಟ್ಠಿಉದಕೇನ ನಾವಾಯ ಅನ್ತೋಪೂತಿಭಾವೋ ವಿಯ ಆರದ್ಧವಿಪಸ್ಸಕಸ್ಸ ರೂಪಸತ್ತಕಾದಿವಸೇನ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇನ್ತಸ್ಸ ಓಕ್ಖಾಯಮಾನೇ ಪಕ್ಖಾಯಮಾನೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇ ಏಕದಿವಸಂ ಉತುಸಪ್ಪಾಯಾದೀನಿ ಲದ್ಧಾ ಏಕಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಅರಹತ್ತಫಲಾಧಿಗಮೋ. ಪೂತಿಬನ್ಧನಾಯ ನಾವಾಯ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಾಲಂ ಠಾನಂ ವಿಯ ಖೀಣಸಂಯೋಜನಸ್ಸ ಅರಹತೋ ಮಹಾಜನಂ ಅನುಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಠಾನಂ, ಪೂತಿಬನ್ಧನಾಯ ನಾವಾಯ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಭಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಅಪಣ್ಣತ್ತಿಕಭಾವೂಪಗಮೋ ವಿಯ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಉಪಾದಿನ್ನಕ್ಖನ್ಧಭೇದೇನ ಅನುಪಾದಿಸೇಸಾಯ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಯಾ ಪರಿನಿಬ್ಬುತಸ್ಸ ಅಪಣ್ಣತ್ತಿಕಭಾವೂಪಗಮೋತಿ ಇಮಾಯ ಉಪಮಾಯ ಸಂಯೋಜನಾನಂ ದುಬ್ಬಲತಾ ದೀಪಿತಾ.

೮. ಅಗ್ಗಿಕ್ಖನ್ಧೋಪಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ

೭೨. ಅಟ್ಠಮಂ ¶ ¶ ಅತ್ಥುಪ್ಪತ್ತಿಯಂ ಕಥಿತಂ. ಅತ್ಥುಪ್ಪತ್ತಿ ಪನಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಚೂಳಚ್ಛರಾಸಙ್ಘಾತಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯ (ಅ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧.೫೧ ಆದಯೋ) ವಿತ್ಥಾರಿತಾ ಏವ. ಪಸ್ಸಥ ನೋತಿ ಪಸ್ಸಥ ನು. ಆಲಿಙ್ಗಿತ್ವಾತಿ ಉಪಗೂಹಿತ್ವಾ. ಉಪನಿಸೀದೇಯ್ಯಾತಿ ಸಮೀಪೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ನಿಸೀದೇಯ್ಯ. ಉಪನಿಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾತಿ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜೇಯ್ಯ. ಆರೋಚಯಾಮೀತಿ ಆಚಿಕ್ಖಾಮಿ. ಪಟಿವೇದಯಾಮೀತಿ ಪಟಿವೇದೇತ್ವಾ ಜಾನಾಪೇತ್ವಾ ಕಥೇಮಿ. ವಾಲರಜ್ಜುಯಾತಿ ಅಸ್ಸವಾಲಗೋವಾಲೇಹಿ ವಟ್ಟಿತರಜ್ಜುಯಾ. ಪಚ್ಚೋರಸ್ಮಿನ್ತಿ ¶ ಉರಮಜ್ಝೇ. ಫೇಣುದ್ದೇಹಕನ್ತಿ ಫೇಣಂ ಉದ್ದೇಹಿತ್ವಾ, ಉಸ್ಸಾದೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅತ್ತತ್ಥನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಸಮ್ಪರಾಯಿಕಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಂ ಅತ್ಥಂ. ಪರತ್ಥೋಭಯತ್ಥೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಚೂಳಚ್ಛರಾಸಙ್ಘಾತಸುತ್ತಸ್ಸ (ಅ. ನಿ. ೧.೫೧ ಆದಯೋ) ಅತ್ಥುಪ್ಪತ್ತಿಯಂ ಕಥಿತಮೇವ. ಇದಞ್ಚ ಪನ ಸುತ್ತಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾ ಚೂಳಚ್ಛರಾಸಙ್ಘಾತಸುತ್ತಂ ಕಥೇಸಿ. ನವಮಂ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ.

೭೪. ದಸಮೇ ಪರಿತ್ತನ್ತಿ ಅಪ್ಪಂ ಥೋಕಂ. ತಞ್ಹಿ ಸರಸಪರಿತ್ತತಾಯಪಿ ಖಣಪರಿತ್ತತಾಯಪಿ ಠಿತಿಪರಿತ್ತತಾಯಪಿ ಪರಿತ್ತಮೇವ. ಲಹುಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿರುಜ್ಝನತೋ ಲಹುಕಂ. ಮನ್ತಾಯಂ ¶ ಬೋದ್ಧಬ್ಬನ್ತಿ ಮನ್ತಾಯ ಬೋದ್ಧಬ್ಬಂ, ಪಞ್ಞಾಯ ಜಾನಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಬ್ಬತೇಯ್ಯಾತಿ ಪಬ್ಬತಸಮ್ಭವಾ. ಹಾರಹಾರಿನೀತಿ ರುಕ್ಖನಳವೇಳುಆದೀನಿ ಹರಿತಬ್ಬಾನಿ ಹರಿತುಂ ಸಮತ್ಥಾ. ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವಾತಿ.

೭೫. ಅಟ್ಠಮಸ್ಸ ಪಠಮೇ ಆಪತ್ತಿಂ ಜಾನಾತೀತಿ ಆಪತ್ತಿಂಯೇವ ಆಪತ್ತೀತಿ ಜಾನಾತಿ. ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ.

೭೬. ದುತಿಯೇ ¶ ಸ್ವಾಗತಾನೀತಿ ಸುಆಗತಾನಿ ಸುಪ್ಪಗುಣಾನಿ. ಸುವಿಭತ್ತಾನೀತಿ ಕೋಟ್ಠಾಸತೋ ಸುಟ್ಠು ವಿಭತ್ತಾನಿ ¶ . ಸುಪ್ಪವತ್ತೀನೀತಿ ಆವಜ್ಜಿತಾವಜ್ಜಿತಟ್ಠಾನೇ ಸುಟ್ಠು ಪವತ್ತಾನಿ ದಳ್ಹಪ್ಪಗುಣಾನಿ. ಸುವಿನಿಚ್ಛಿತಾನೀತಿ ಸುಟ್ಠು ವಿನಿಚ್ಛಿತಾನಿ. ಸುತ್ತಸೋತಿ ವಿಭಙ್ಗತೋ. ಅನುಬ್ಯಞ್ಜನಸೋತಿ ಖನ್ಧಕಪರಿವಾರತೋ.

೭೭. ತತಿಯೇ ವಿನಯೇ ಖೋ ಪನ ಠಿತೋ ಹೋತೀತಿ ವಿನಯಲಕ್ಖಣೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ ಹೋತಿ. ಅಸಂಹೀರೋತಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ ಗಹಿತಗ್ಗಹಣಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಾಪೇತುಂ.

೮೩. ನವಮೇ ಏಕೋತಿ ಅದುತಿಯೋ. ವೂಪಕಟ್ಠೋತಿ ಕಾಯೇನ ಗಣತೋ, ಚಿತ್ತೇನ ಕಿಲೇಸೇಹಿ ವೂಪಕಟ್ಠೋ ವಿವೇಕಟ್ಠೋ ದೂರೀಭೂತೋ. ಅಪ್ಪಮತ್ತೋತಿ ¶ ಸತಿಅವಿಪ್ಪವಾಸೇ ಠಿತೋ. ಪಹಿತತ್ತೋತಿ ಪೇಸಿತತ್ತೋ. ನಿಬ್ಬಿದಾಯಾತಿ ವಟ್ಟೇ ಉಕ್ಕಣ್ಠನತ್ಥಾಯ. ವಿರಾಗಾಯಾತಿ ರಾಗಾದೀನಂ ವಿರಜ್ಜನತ್ಥಾಯ. ನಿರೋಧಾಯಾತಿ ಅಪ್ಪವತ್ತಿಕರಣತ್ಥಾಯ. ವೂಪಸಮಾಯಾತಿ ಕಿಲೇಸವೂಪಸಮಾಯ ಅಪ್ಪವತ್ತಿಯಾ. ಅಭಿಞ್ಞಾಯಾತಿ ತಿಲಕ್ಖಣಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಅಭಿಜಾನನತ್ಥಾಯ. ಸಮ್ಬೋಧಾಯಾತಿ ಮಗ್ಗಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಸಮ್ಬೋಧಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ. ನಿಬ್ಬಾನಾಯಾತಿ ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ಸಚ್ಛಿಕರಣತ್ಥಾಯ.

೮೪. ದಸಮೇ ಅಧಿಕರಣಾನಿ ಸಮೇನ್ತಿ ವೂಪಸಮೇನ್ತೀತಿ ಅಧಿಕರಣಸಮಥಾ. ಉಪ್ಪನ್ನುಪ್ಪನ್ನಾನನ್ತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಉಪ್ಪನ್ನಾನಂ. ಅಧಿಕರಣಾನನ್ತಿ ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಂ ಅನುವಾದಾಧಿಕರಣಂ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ಕಿಚ್ಚಾಧಿಕರಣನ್ತಿ ಇಮೇಸಂ ಚತುನ್ನಂ. ಸಮಥಾಯ ವೂಪಸಮಾಯಾತಿ ಸಮಥತ್ಥಞ್ಚೇವ ವೂಪಸಮನತ್ಥಞ್ಚ. ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯೋ ದಾತಬ್ಬೋ…ಪೇ… ತಿಣವತ್ಥಾರಕೋತಿ ಇಮೇ ಸತ್ತ ಸಮಥಾ ದಾತಬ್ಬಾ. ತೇಸಂ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವಿನಯಸಂವಣ್ಣನತೋ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೮೬-೧೮೭ ಆದಯೋ) ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಅಪಿಚ ದೀಘನಿಕಾಯೇ ಸಙ್ಗೀತಿಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯಮ್ಪಿ ¶ (ದೀ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೩.೩೩೧ ಅಧಿಕರಣಸಮಥಸತ್ತಕವಣ್ಣನಾ) ವಿತ್ಥಾರಿತೋಯೇವ, ತಥಾ ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯೇ ಸಾಮಗಾಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯಾತಿ (ಮ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೩.೪೬).

ಇತೋ ¶ ಪರಾನಿ ಸತ್ತ ಸುತ್ತಾನಿ ಉತ್ತಾನತ್ಥಾನೇವ. ನ ಹೇತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಅವುತ್ತನಯಂ ನಾಮ ಅತ್ಥೀತಿ.

ಮನೋರಥಪೂರಣಿಯಾ ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ-ಅಟ್ಠಕಥಾಯ

ಸತ್ತಕನಿಪಾತಸ್ಸ ಸಂವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.