📜

ನಮೋ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ

ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯೇ

ಧಮ್ಮಪದ-ಅಟ್ಠಕಥಾ

(ಪಠಮೋ ಭಾಗೋ)

ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾ

೧.

ಮಹಾಮೋಹತಮೋನದ್ಧೇ, ಲೋಕೇ ಲೋಕನ್ತದಸ್ಸಿನಾ;

ಯೇನ ಸದ್ಧಮ್ಮಪಜ್ಜೋತೋ, ಜಾಲಿತೋ ಜಲಿತಿದ್ಧಿನಾ.

೨.

ತಸ್ಸ ಪಾದೇ ನಮಸ್ಸಿತ್ವಾ, ಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಿರೀಮತೋ;

ಸದ್ಧಮ್ಮಞ್ಚಸ್ಸ ಪೂಜೇತ್ವಾ, ಕತ್ವಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚಞ್ಜಲಿಂ.

೩.

ತಂ ತಂ ಕಾರಣಮಾಗಮ್ಮ, ಧಮ್ಮಾಧಮ್ಮೇಸು ಕೋವಿದೋ;

ಸಮ್ಪತ್ತಸದ್ಧಮ್ಮಪದೋ, ಸತ್ಥಾ ಧಮ್ಮಪದಂ ಸುಭಂ.

೪.

ದೇಸೇಸಿ ಕರುಣಾವೇಗ-ಸಮುಸ್ಸಾಹಿತಮಾನಸೋ;

ಯಂ ವೇ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ, ಪೀತಿಪಾಮೋಜ್ಜವಡ್ಢನಂ.

೫.

ಪರಮ್ಪರಾಭತಾ ತಸ್ಸ, ನಿಪುಣಾ ಅತ್ಥವಣ್ಣನಾ;

ಯಾ ತಮ್ಬಪಣ್ಣಿದೀಪಮ್ಹಿ, ದೀಪಭಾಸಾಯ ಸಣ್ಠಿತಾ.

೬.

ನ ಸಾಧಯತಿ ಸೇಸಾನಂ, ಸತ್ತಾನಂ ಹಿತಸಮ್ಪದಂ;

ಅಪ್ಪೇವ ನಾಮ ಸಾಧೇಯ್ಯ, ಸಬ್ಬಲೋಕಸ್ಸ ಸಾ ಹಿತಂ.

೭.

ಇತಿ ಆಸೀಸಮಾನೇನ, ದನ್ತೇನ ಸಮಚಾರಿನಾ;

ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪೇನಾಹಂ, ಥೇರೇನ ಥಿರಚೇತಸಾ.

೮ .

ಸದ್ಧಮ್ಮಟ್ಠಿತಿಕಾಮೇನ, ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಅಭಿಯಾಚಿತೋ;

ತಂ ಭಾಸಂ ಅತಿವಿತ್ಥಾರ-ಗತಞ್ಚ ವಚನಕ್ಕಮಂ.

೯ .

ಪಹಾಯಾರೋಪಯಿತ್ವಾನ, ತನ್ತಿಭಾಸಂ ಮನೋರಮಂ;

ಗಾಥಾನಂ ಬ್ಯಞ್ಜನಪದಂ, ಯಂ ತತ್ಥ ನ ವಿಭಾವಿತಂ.

೧೦.

ಕೇವಲಂ ತಂ ವಿಭಾವೇತ್ವಾ, ಸೇಸಂ ತಮೇವ ಅತ್ಥತೋ;

ಭಾಸನ್ತರೇನ ಭಾಸಿಸ್ಸಂ, ಆವಹನ್ತೋ ವಿಭಾವಿನಂ;

ಮನಸೋ ಪೀತಿಪಾಮೋಜ್ಜಂ, ಅತ್ಥಧಮ್ಮೂಪನಿಸ್ಸಿತನ್ತಿ.

೧. ಯಮಕವಗ್ಗೋ

೧. ಚಕ್ಖುಪಾಲತ್ಥೇರವತ್ಥು

೧.

‘‘ಮನೋಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾ ಧಮ್ಮಾ, ಮನೋಸೇಟ್ಠಾ ಮನೋಮಯಾ;

ಮನಸಾ ಚೇ ಪದುಟ್ಠೇನ, ಭಾಸತಿ ವಾ ಕರೋತಿ ವಾ;

ತತೋ ನಂ ದುಕ್ಖಮನ್ವೇತಿ, ಚಕ್ಕಂವ ವಹತೋ ಪದ’’ನ್ತಿ. –

ಅಯಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಕತ್ಥ ಭಾಸಿತಾತಿ? ಸಾವತ್ಥಿಯಂ. ಕಂ ಆರಬ್ಭಾತಿ? ಚಕ್ಖುಪಾಲತ್ಥೇರಂ.

ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕಿರ ಮಹಾಸುವಣ್ಣೋ ನಾಮ ಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ಅಹೋಸಿ ಅಡ್ಢೋ ಮಹದ್ಧನೋ ಮಹಾಭೋಗೋ ಅಪುತ್ತಕೋ. ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ನ್ಹಾನತಿತ್ಥಂ ನ್ಹತ್ವಾ ನತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಸಮ್ಪನ್ನಪತ್ತಸಾಖಂ ಏಕಂ ವನಪ್ಪತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಮಹೇಸಕ್ಖಾಯ ದೇವತಾಯ ಪರಿಗ್ಗಹಿತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾಭಾಗಂ ಸೋಧಾಪೇತ್ವಾ ಪಾಕಾರಪರಿಕ್ಖೇಪಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ವಾಲುಕಂ ಓಕಿರಾಪೇತ್ವಾ ಧಜಪಟಾಕಂ ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ವನಪ್ಪತಿಂ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಕರಿತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ಪುತ್ತಂ ವಾ ಧೀತರಂ ವಾ ಲಭೇಯ್ಯಂ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಮಹಾಸಕ್ಕಾರಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ.

ಅಥಸ್ಸ ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ಭರಿಯಾಯ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ಗಬ್ಭೋ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ. ಸಾ ಗಬ್ಭಸ್ಸ ಪತಿಟ್ಠಿತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸಿ. ಸೋ ತಸ್ಸಾ ಗಬ್ಭಸ್ಸ ಪರಿಹಾರಮದಾಸಿ. ಸಾ ದಸಮಾಸಚ್ಚಯೇನ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿ. ತಂ ನಾಮಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ಸೇಟ್ಠಿ ಅತ್ತನಾ ಪಾಲಿತಂ ವನಪ್ಪತಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಲದ್ಧತ್ತಾ ತಸ್ಸ ಪಾಲೋತಿ ನಾಮಂ ಅಕಾಸಿ. ಸಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಪುತ್ತಂ ಲಭಿ. ತಸ್ಸ ಚೂಳಪಾಲೋತಿ ನಾಮಂ ಕತ್ವಾ ಇತರಸ್ಸ ಮಹಾಪಾಲೋತಿ ನಾಮಂ ಅಕಾಸಿ. ತೇ ವಯಪ್ಪತ್ತೇ ಘರಬನ್ಧನೇನ ಬನ್ಧಿಂಸು. ಅಪರಭಾಗೇ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಕಾಲಮಕಂಸು. ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ವಿಭವಂ ಇತರೇಯೇವ ವಿಚಾರಿಂಸು.

ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸತ್ಥಾ ಪವತ್ತಿತವರಧಮ್ಮಚಕ್ಕೋ ಅನುಪುಬ್ಬೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೇನ ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿನಾ ಚತುಪಣ್ಣಾಸಕೋಟಿಧನಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಕಾರಿತೇ ಜೇತವನಮಹಾವಿಹಾರೇ ವಿಹರತಿ ಮಹಾಜನಂ ಸಗ್ಗಮಗ್ಗೇ ಚ ಮೋಕ್ಖಮಗ್ಗೇ ಚ ಪತಿಟ್ಠಾಪಯಮಾನೋ. ತಥಾಗತೋ ಹಿ ಮಾತಿಪಕ್ಖತೋ ಅಸೀತಿಯಾ, ಪಿತಿಪಕ್ಖತೋ ಅಸೀತಿಯಾತಿ ದ್ವೇಅಸೀತಿಞಾತಿಕುಲಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಕಾರಿತೇ ನಿಗ್ರೋಧಮಹಾವಿಹಾರೇ ಏಕಮೇವ ವಸ್ಸಾವಾಸಂ ವಸಿ, ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೇನ ಕಾರಿತೇ ಜೇತವನಮಹಾವಿಹಾರೇ ಏಕೂನವೀಸತಿವಸ್ಸಾನಿ, ವಿಸಾಖಾಯ ಸತ್ತವೀಸತಿಕೋಟಿಧನಪರಿಚ್ಚಾಗೇನ ಕಾರಿತೇ ಪುಬ್ಬಾರಾಮೇ ಛಬ್ಬಸ್ಸಾನೀತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಕುಲಾನಂ ಗುಣಮಹತ್ತತಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಸಾವತ್ಥಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪಞ್ಚವೀಸತಿವಸ್ಸಾನಿ ವಸ್ಸಾವಾಸಂ ವಸಿ. ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋಪಿ ವಿಸಾಖಾಪಿ ಮಹಾಉಪಾಸಿಕಾ ನಿಬದ್ಧಂ ದಿವಸಸ್ಸ ದ್ವೇ ವಾರೇ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಚ ‘‘ದಹರಸಾಮಣೇರಾ ನೋ ಹತ್ಥೇ ಓಲೋಕೇಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ತುಚ್ಛಹತ್ಥಾ ನ ಗತಪುಬ್ಬಾ. ಪುರೇಭತ್ತಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಾದೀನಿ ಗಹೇತ್ವಾವ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಪಞ್ಚ ಭೇಸಜ್ಜಾನಿ ಅಟ್ಠ ಚ ಪಾನಾನಿ. ನಿವೇಸನೇಸು ಪನ ತೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಾನಂ ನಿಚ್ಚಂ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನಾನೇವ ಹೋನ್ತಿ. ಅನ್ನಪಾನಭೇಸಜ್ಜೇಸು ಯೋ ಯಂ ಇಚ್ಛತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಯಥಿಚ್ಛಿತಮೇವ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ. ತೇಸು ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೇನ ಏಕದಿವಸಮ್ಪಿ ಸತ್ಥಾ ಪಞ್ಹಂ ನ ಪುಚ್ಛಿತಪುಬ್ಬೋ. ಸೋ ಕಿರ ‘‘ತಥಾಗತೋ ಬುದ್ಧಸುಖುಮಾಲೋ ಖತ್ತಿಯಸುಖುಮಾಲೋ, ‘ಬಹೂಪಕಾರೋ ಮೇ, ಗಹಪತೀ’ತಿ ಮಯ್ಹಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಕಿಲಮೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಸತ್ಥರಿ ಅಧಿಮತ್ತಸಿನೇಹೇನ ಪಞ್ಹಂ ನ ಪುಚ್ಛತಿ. ಸತ್ಥಾ ಪನ ತಸ್ಮಿಂ ನಿಸಿನ್ನಮತ್ತೇಯೇವ ‘‘ಅಯಂ ಸೇಟ್ಠಿ ಮಂ ಅರಕ್ಖಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನೇ ರಕ್ಖತಿ. ಅಹಞ್ಹಿ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಿ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತಂ ಅತ್ತನೋ ಸೀಸಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅಕ್ಖೀನಿ ಉಪ್ಪಾಟೇತ್ವಾ ಹದಯಮಂಸಂ ಉಪ್ಪಾಟೇತ್ವಾ ಪಾಣಸಮಂ ಪುತ್ತದಾರಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇನ್ತೋ ಪರೇಸಂ ಧಮ್ಮದೇಸನತ್ಥಮೇವ ಪೂರೇಸಿಂ. ಏಸ ಮಂ ಅರಕ್ಖಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನೇ ರಕ್ಖತೀ’’ತಿ ಏಕಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಕಥೇತಿಯೇವ.

ತದಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಸತ್ತ ಮನುಸ್ಸಕೋಟಿಯೋ ವಸನ್ತಿ. ತೇಸು ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಪಞ್ಚಕೋಟಿಮತ್ತಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಅರಿಯಸಾವಕಾ ಜಾತಾ, ದ್ವೇಕೋಟಿಮತ್ತಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಪುಥುಜ್ಜನಾ. ತೇಸು ಅರಿಯಸಾವಕಾನಂ ದ್ವೇಯೇವ ಕಿಚ್ಚಾನಿ ಅಹೇಸುಂ – ಪುರೇಭತ್ತಂ ದಾನಂ ದೇನ್ತಿ, ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಗನ್ಧಮಾಲಾದಿಹತ್ಥಾ ವತ್ಥಭೇಸಜ್ಜಪಾನಕಾದೀನಿ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನತ್ಥಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತಿ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಮಹಾಪಾಲೋ ಅರಿಯಸಾವಕೇ ಗನ್ಧಮಾಲಾದಿಹತ್ಥೇ ವಿಹಾರಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಮಹಾಜನೋ ಕುಹಿಂ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಾಯಾ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪರಿಸಪರಿಯನ್ತೇ ನಿಸೀದಿ.

ಬುದ್ಧಾ ಚ ನಾಮ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತಾ ಸರಣಸೀಲಪಬ್ಬಜ್ಜಾದೀನಂ ಉಪನಿಸ್ಸಯಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಅಜ್ಝಾಸಯವಸೇನ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ದಿವಸಂ ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಅನುಪುಬ್ಬಿಕಥಂ ಕಥೇಸಿ. ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ದಾನಕಥಂ, ಸೀಲಕಥಂ, ಸಗ್ಗಕಥಂ, ಕಾಮಾನಂ ಆದೀನವಂ, ಓಕಾರಂ ಸಂಕಿಲೇಸಂ, ನೇಕ್ಖಮ್ಮೇ ಆನಿಸಂಸಂ ಪಕಾಸೇಸಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಮಹಾಪಾಲೋ ಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಪರಲೋಕಂ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಪುತ್ತಧೀತರೋ ವಾ ಭಾತರೋ ವಾ ಭೋಗಾ ವಾ ನಾನುಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಸರೀರಮ್ಪಿ ಅತ್ತನಾ ಸದ್ಧಿಂ ನ ಗಚ್ಛತಿ, ಕಿಂ ಮೇ ಘರಾವಾಸೇನ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ – ‘‘ಅತ್ಥಿ ತೇ ಕೋಚಿ ಆಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬಯುತ್ತಕೋ ಞಾತೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕನಿಟ್ಠಭಾತಾ ಮೇ ಅತ್ಥಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ತಂ ಆಪುಚ್ಛಾಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕನಿಟ್ಠಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ – ‘‘ತಾತ, ಯಂ ಮಯ್ಹಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಗೇಹೇ ಸವಿಞ್ಞಾಣಕಮ್ಪಿ ಅವಿಞ್ಞಾಣಕಮ್ಪಿ ಧನಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅತ್ಥಿ, ಸಬ್ಬಂ ತಂ ತವ ಭಾರೋ, ಪಟಿಪಜ್ಜಾಹಿ ನ’’ನ್ತಿ. ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಪನ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಅಹಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕಥೇಸಿ ಭಾತಿಕ, ತ್ವಂ ಮೇ ಮಾತರಿ ಮತಾಯ ಮಾತಾ ವಿಯ, ಪಿತರಿ ಮತೇ ಪಿತಾ ವಿಯ ಲದ್ಧೋ, ಗೇಹೇ ತೇ ಮಹಾವಿಭವೋ, ಸಕ್ಕಾ ಗೇಹಂ ಅಜ್ಝಾವಸನ್ತೇಹೇವ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕಾತುಂ, ಮಾ ಏವಂ ಕರಿತ್ಥಾ’’ತಿ. ‘‘ತಾತ, ಅಹಂ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಘರಾವಾಸೇ ವಸಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ. ಸತ್ಥಾರಾ ಹಿ ಅತಿಸಣ್ಹಸುಖುಮಂ ತಿಲಕ್ಖಣಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಆದಿಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನಕಲ್ಯಾಣೋ ಧಮ್ಮೋ ದೇಸಿತೋ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಸೋ ಅಗಾರಮಜ್ಝೇ ವಸನ್ತೇನ ಪೂರೇತುಂ, ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಾತಾ’’ತಿ. ‘‘ಭಾತಿಕ, ತರುಣಾಯೇವ ತಾವತ್ಥ, ಮಹಲ್ಲಕಕಾಲೇ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ. ‘‘ತಾತ, ಮಹಲ್ಲಕಸ್ಸ ಹಿ ಅತ್ತನೋ ಹತ್ಥಪಾದಾಪಿ ಅನಸ್ಸವಾ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಅತ್ತನೋ ವಸೇ ವತ್ತನ್ತಿ, ಕಿಮಙ್ಗಂ ಪನ ಞಾತಕಾ, ಸ್ವಾಹಂ ತವ ಕಥಂ ನ ಕರೋಮಿ, ಸಮಣಪಟಿಪತ್ತಿಂಯೇವ ಪೂರೇಸ್ಸಾಮಿ’’.

‘‘ಜರಾಜಜ್ಜರಿತಾ ಹೋನ್ತಿ, ಹತ್ಥಪಾದಾ ಅನಸ್ಸವಾ;

ಯಸ್ಸ ಸೋ ವಿಹತತ್ಥಾಮೋ, ಕಥಂ ಧಮ್ಮಂ ಚರಿಸ್ಸತಿ’’. –

ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೇವಾಹಂ, ತಾತಾತಿ ತಸ್ಸ ವಿರವನ್ತಸ್ಸೇವ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಲದ್ಧಪಬ್ಬಜ್ಜೂಪಸಮ್ಪದೋ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಞ್ಚ ವಸ್ಸಾನಿ ವಸಿತ್ವಾ ವುಟ್ಠವಸ್ಸೋ ಪವಾರೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಮುಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಕತಿ ಧುರಾನೀ’’ತಿ? ‘‘ಗನ್ಥಧುರಂ, ವಿಪಸ್ಸನಾಧುರನ್ತಿ ದ್ವೇಯೇವ ಧುರಾನಿ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ. ‘‘ಕತಮಂ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಗನ್ಥಧುರಂ, ಕತಮಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಧುರ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಅತ್ತನೋ ಪಞ್ಞಾನುರೂಪೇನ ಏಕಂ ವಾ ದ್ವೇ ವಾ ನಿಕಾಯೇ ಸಕಲಂ ವಾ ಪನ ತೇಪಿಟಕಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಧಾರಣಂ, ಕಥನಂ, ವಾಚನನ್ತಿ ಇದಂ ಗನ್ಥಧುರಂ ನಾಮ, ಸಲ್ಲಹುಕವುತ್ತಿನೋ ಪನ ಪನ್ತಸೇನಾಸನಾಭಿರತಸ್ಸ ಅತ್ತಭಾವೇ ಖಯವಯಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಸಾತಚ್ಚಕಿರಿಯವಸೇನ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಗ್ಗಹಣನ್ತಿ ಇದಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಧುರಂ ನಾಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಹಂ ಮಹಲ್ಲಕಕಾಲೇ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಗನ್ಥಧುರಂ ಪೂರೇತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ವಿಪಸ್ಸನಾಧುರಂ ಪನ ಪೂರೇಸ್ಸಾಮಿ, ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಮೇ ಕಥೇಥಾ’’ತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಸತ್ಥಾ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥೇಸಿ.

ಸೋ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಸಹಗಾಮಿನೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಪರಿಯೇಸನ್ತೋ ಸಟ್ಠಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಲಭಿತ್ವಾ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ವೀಸಯೋಜನಸತಮಗ್ಗಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಂ ಮಹನ್ತಂ ಪಚ್ಚನ್ತಗಾಮಂ ಪತ್ವಾ ತತ್ಥ ಸಪರಿವಾರೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ವತ್ತಸಮ್ಪನ್ನೇ ಭಿಕ್ಖೂ ದಿಸ್ವಾವ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತಾ ಆಸನಾನಿ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಪಣೀತೇನಾಹಾರೇನ ಪರಿವಿಸಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕುಹಿಂ ಅಯ್ಯಾ ಗಚ್ಛನ್ತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಯಥಾಫಾಸುಕಟ್ಠಾನಂ ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪಣ್ಡಿತಾ ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ವಸ್ಸಾವಾಸಂ ಸೇನಾಸನಂ ಪರಿಯೇಸನ್ತಿ ಭದನ್ತಾ’’ತಿ ಞತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸಚೇ ಅಯ್ಯಾ ಇಮಂ ತೇಮಾಸಂ ಇಧ ವಸೇಯ್ಯುಂ, ಮಯಂ ಸರಣೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಸೀಲಾನಿ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಾಮಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ತೇಪಿ ‘‘ಮಯಂ ಇಮಾನಿ ಕುಲಾನಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ಭವನಿಸ್ಸರಣಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಅಧಿವಾಸೇಸುಂ.

ಮನುಸ್ಸಾ ತೇಸಂ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತ್ವಾ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನದಿವಾಟ್ಠಾನಾನಿ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಅದಂಸು. ತೇ ನಿಬದ್ಧಂ ತಮೇವ ಗಾಮಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸನ್ತಿ. ಅಥ ನೇ ಏಕೋ ವೇಜ್ಜೋ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಬಹೂನಂ ವಸನಟ್ಠಾನೇ ಅಫಾಸುಕಮ್ಪಿ ನಾಮ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಮಯ್ಹಂ ಕಥೇಯ್ಯಾಥ, ಭೇಸಜ್ಜಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪವಾರೇಸಿ. ಥೇರೋ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕದಿವಸೇ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ, ‘‘ಆವುಸೋ, ಇಮಂ ತೇಮಾಸಂ ಕತಿಹಿ ಇರಿಯಾಪಥೇಹಿ ವೀತಿನಾಮೇಸ್ಸಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಚತೂಹಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನೇತಂ, ಆವುಸೋ, ಪತಿರೂಪಂ, ನನು ಅಪ್ಪಮತ್ತೇಹಿ ಭವಿತಬ್ಬಂ’’? ‘‘ಮಯಞ್ಹಿ ಧರಮಾನಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತಾ, ಬುದ್ಧಾ ಚ ನಾಮ ನ ಸಕ್ಕಾ ಪಮಾದೇನ ಆರಾಧೇತುಂ, ಕಲ್ಯಾಣಜ್ಝಾಸಯೇನ ತೇ ವೋ ಆರಾಧೇತಬ್ಬಾ. ಪಮತ್ತಸ್ಸ ಚ ನಾಮ ಚತ್ತಾರೋ ಅಪಾಯಾ ಸಕಗೇಹಸದಿಸಾ, ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಹೋಥಾವುಸೋ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ತುಮ್ಹೇ ಪನ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಅಹಂ ತೀಹಿ ಇರಿಯಾಪಥೇಹಿ ವೀತಿನಾಮೇಸ್ಸಾಮಿ, ಪಿಟ್ಠಿಂ ನ ಪಸಾರೇಸ್ಸಾಮಿ, ಆವುಸೋ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ, ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಹೋಥಾ’’ತಿ.

ಅಥ ಥೇರಸ್ಸ ನಿದ್ದಂ ಅನೋಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ಪಠಮಮಾಸೇ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇ ಮಜ್ಝಿಮಮಾಸೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಅಕ್ಖಿರೋಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ. ಛಿದ್ದಘಟತೋ ಉದಕಧಾರಾ ವಿಯ ಅಕ್ಖೀಹಿ ಅಸ್ಸುಧಾರಾ ಪಗ್ಘರನ್ತಿ. ಸೋ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಅರುಣುಗ್ಗಮನೇ ಗಬ್ಭಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರವೇಲಾಯ ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖಾಚಾರವೇಲಾ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಆವುಸೋ, ಗಣ್ಹಥ ಪತ್ತಚೀವರ’’ನ್ತಿ. ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ತಸ್ಸ ಅಕ್ಖೀಹಿ ಅಸ್ಸೂನಿ ಪಗ್ಘರನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಕಿಮೇತಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ‘‘ಅಕ್ಖೀನಿ ಮೇ, ಆವುಸೋ, ವಾತಾ ವಿಜ್ಝನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ನನು, ಭನ್ತೇ, ವೇಜ್ಜೇನ ಪವಾರಿತಮ್ಹಾ, ತಸ್ಸ ಕಥೇಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧಾವುಸೋ’’ತಿ ತೇ ವೇಜ್ಜಸ್ಸ ಕಥಯಿಂಸು. ಸೋ ತೇಲಂ ಪಚಿತ್ವಾ ಪೇಸೇಸಿ. ಥೇರೋ ನಾಸಾಯ ತೇಲಂ ಆಸಿಞ್ಚನ್ತೋ ನಿಸಿನ್ನಕೋವ ಆಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋಗಾಮಂ ಪಾವಿಸಿ. ವೇಜ್ಜೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಕಿರ ಅಕ್ಖೀನಿ ವಾತೋ ವಿಜ್ಝತೀ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಯಾ ತೇಲಂ ಪಚಿತ್ವಾ ಪೇಸಿತಂ, ನಾಸಾಯ ವೋ ತೇಲಂ ಆಸಿತ್ತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿ. ‘‘ಇದಾನಿ ಕೀದಿಸ’’ನ್ತಿ? ‘‘ರುಜ್ಜತೇವ ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿ. ವೇಜ್ಜೋ ‘‘ಮಯಾ ಏಕವಾರೇನೇವ ವೂಪಸಮನಸಮತ್ಥಂ ತೇಲಂ ಪಹಿತಂ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ರೋಗೋ ನ ವೂಪಸನ್ತೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ವೋ ತೇಲಂ ಆಸಿತ್ತಂ, ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಥೇರೋ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ಪುಚ್ಛಿಯಮಾನೋಪಿ ನ ಕಥೇಸಿ. ಸೋ ‘‘ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಓಲೋಕೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ – ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ಥೇರಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಚಙ್ಕಮನನಿಸೀದನಟ್ಠಾನಮೇವ ದಿಸ್ವಾ ಸಯನಟ್ಠಾನಂ ಅದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ನಿಸಿನ್ನೇಹಿ ವೋ ಆಸಿತ್ತಂ, ನಿಪನ್ನೇಹೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಥೇರೋ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ. ‘‘ಮಾ, ಭನ್ತೇ, ಏವಂ ಕರಿತ್ಥ, ಸಮಣಧಮ್ಮೋ ನಾಮ ಸರೀರಂ ಯಾಪೇನ್ತೇನ ಸಕ್ಕಾ ಕಾತುಂ, ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಆಸಿಞ್ಚಥಾ’’ತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಯಾಚಿ. ‘‘ಗಚ್ಛ ತ್ವಂ ತಾವಾವುಸೋ, ಮನ್ತೇತ್ವಾ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವೇಜ್ಜಂ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ. ಥೇರಸ್ಸ ಚ ತತ್ಥ ನೇವ ಞಾತೀ, ನ ಸಾಲೋಹಿತಾ ಅತ್ಥಿ, ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮನ್ತೇಯ್ಯ? ಕರಜಕಾಯೇನ ಪನ ಸದ್ಧಿಂ ಮನ್ತೇನ್ತೋ ‘‘ವದೇಹಿ ತಾವ, ಆವುಸೋ ಪಾಲಿತ, ತ್ವಂ ಕಿಂ ಅಕ್ಖೀನಿ ಓಲೋಕೇಸ್ಸಸಿ, ಉದಾಹು ಬುದ್ಧಸಾಸನಂ? ಅನಮತಗ್ಗಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಂಸಾರವಟ್ಟೇ ತವ ಅಕ್ಖಿಕಾಣಸ್ಸ ಗಣನಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಅನೇಕಾನಿ ಪನ ಬುದ್ಧಸತಾನಿ ಬುದ್ಧಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅತೀತಾನಿ. ತೇಸು ತೇ ಏಕಬುದ್ಧೋಪಿ ನ ಪರಿಚಿಣ್ಣೋ, ಇದಾನಿ ಇಮಂ ಅನ್ತೋವಸ್ಸಂ ತಯೋ ಮಾಸೇ ನ ನಿಪಜ್ಜಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ತೇಮಾಸಂ ನಿಬದ್ಧವೀರಿಯಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ. ತಸ್ಮಾ ತೇ ಚಕ್ಖೂನಿ ನಸ್ಸನ್ತು ವಾ ಭಿಜ್ಜನ್ತು ವಾ, ಬುದ್ಧಸಾಸನಮೇವ ಧಾರೇಹಿ, ಮಾ ಚಕ್ಖೂನೀ’’ತಿ ಭೂತಕಾಯಂ ಓವದನ್ತೋ ಇಮಾ ಗಾಥಾಯೋ ಅಭಾಸಿ –

‘‘ಚಕ್ಖೂನಿ ಹಾಯನ್ತು ಮಮಾಯಿತಾನಿ,

ಸೋತಾನಿ ಹಾಯನ್ತು ತಥೇವ ಕಾಯೋ;

ಸಬ್ಬಮ್ಪಿದಂ ಹಾಯತು ದೇಹನಿಸ್ಸಿತಂ,

ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಪಾಲಿತ ತ್ವಂ ಪಮಜ್ಜಸಿ.

‘‘ಚಕ್ಖೂನಿ ಜೀರನ್ತು ಮಮಾಯಿತಾನಿ,

ಸೋತಾನಿ ಜೀರನ್ತು ತಥೇವ ಕಾಯೋ;

ಸಬ್ಬಮ್ಪಿದಂ ಜೀರತು ದೇಹನಿಸ್ಸಿತಂ,

ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಪಾಲಿತ ತ್ವಂ ಪಮಜ್ಜಸಿ.

‘‘ಚಕ್ಖೂನಿ ಭಿಜ್ಜನ್ತು ಮಮಾಯಿತಾನಿ,

ಸೋತಾನಿ ಭಿಜ್ಜನ್ತು ತಥೇವ ಕಾಯೋ;

ಸಬ್ಬಮ್ಪಿದಂ ಭಿಜ್ಜತು ದೇಹನಿಸ್ಸಿತಂ,

ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಪಾಲಿತ ತ್ವಂ ಪಮಜ್ಜಸೀ’’ತಿ.

ಏವಂ ತೀಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ಅತ್ತನೋ ಓವಾದಂ ದತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಕೋವ ನತ್ಥುಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಗಾಮಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿ. ವೇಜ್ಜೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ, ನತ್ಥುಕಮ್ಮಂ ಕತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಆಮ, ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿ. ‘‘ಕೀದಿಸಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ರುಜ್ಜತೇವ ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿ. ‘‘ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ವೋ, ಭನ್ತೇ, ನತ್ಥುಕಮ್ಮಂ ಕತಂ, ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ’’ತಿ. ಥೇರೋ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ಪುಚ್ಛಿಯಮಾನೋಪಿ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಥೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ವೇಜ್ಜೋ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇ ಸಪ್ಪಾಯಂ ನ ಕರೋಥ, ಅಜ್ಜತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ‘ಅಸುಕೇನ ಮೇ ತೇಲಂ ಪಕ್ಕ’ನ್ತಿ ಮಾ ವದಿತ್ಥ, ಅಹಮ್ಪಿ ‘ಮಯಾ ವೋ ತೇಲಂ ಪಕ್ಕ’ನ್ತಿ ನ ವಕ್ಖಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ವೇಜ್ಜೇನ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತೋ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತ್ವಂ ವೇಜ್ಜೇನಾಪಿ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತೋಸಿ, ಇರಿಯಾಪಥಂ ಮಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿ ಸಮಣಾತಿ.

‘‘ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ತಿಕಿಚ್ಛಾಯ, ವೇಜ್ಜೇನಾಪಿ ವಿವಜ್ಜಿತೋ;

ನಿಯತೋ ಮಚ್ಚುರಾಜಸ್ಸ, ಕಿಂ ಪಾಲಿತ ಪಮಜ್ಜಸೀ’’ತಿ. –

ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ಅತ್ತಾನಂ ಓವದಿತ್ವಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಅಕಾಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೇ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇ ಅಪುಬ್ಬಂ ಅಚರಿಮಂ ಅಕ್ಖೀನಿ ಚೇವ ಕಿಲೇಸಾ ಚ ಭಿಜ್ಜಿಂಸು. ಸೋ ಸುಕ್ಖವಿಪಸ್ಸಕೋ ಅರಹಾ ಹುತ್ವಾ ಗಬ್ಭಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ.

ಭಿಕ್ಖೂ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರವೇಲಾಯ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಕಾಲೋ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ‘‘ಕಾಲೋ, ಆವುಸೋ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ತುಮ್ಹೇ ಪನ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಅಕ್ಖೀನಿ ಮೇ, ಆವುಸೋ, ಪರಿಹೀನಾನೀ’’ತಿ. ತೇ ತಸ್ಸ ಅಕ್ಖೀನಿ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಅಸ್ಸುಪುಣ್ಣನೇತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿತ್ಥ, ಮಯಂ ವೋ ಪಟಿಜಗ್ಗಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಥೇರಂ ಸಮಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ ಕತ್ತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ವತ್ತಪಟಿವತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಗಾಮಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸಿಂಸು. ಮನುಸ್ಸಾ ಥೇರಂ ಅದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಯ್ಯೋ ಕುಹಿ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ಯಾಗುಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಸಯಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಮಾದಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಥೇರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಾದಮೂಲೇ ಪರಿವತ್ತಮಾನಾ ರೋದಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಯಂ ವೋ ಪಟಿಜಗ್ಗಿಸ್ಸಾಮ, ತುಮ್ಹೇ ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿತ್ಥಾ’’ತಿ ಸಮಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು.

ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನಿಬದ್ಧಂ ಯಾಗುಭತ್ತಂ ವಿಹಾರಮೇವ ಪೇಸೇನ್ತಿ. ಥೇರೋಪಿ ಇತರೇ ಸಟ್ಠಿ ಭಿಕ್ಖೂ ನಿರನ್ತರಂ ಓವದತಿ. ತೇ ತಸ್ಸೋವಾದೇ ಠತ್ವಾ ಉಪಕಟ್ಠಾಯ ಪವಾರಣಾಯ ಸಬ್ಬೇವ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು. ತೇ ವುಟ್ಠವಸ್ಸಾ ಚ ಪನ ಸತ್ಥಾರಂ ದಟ್ಠುಕಾಮಾ ಹುತ್ವಾ ಥೇರಮಾಹಂಸು, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸತ್ಥಾರಂ ದಟ್ಠುಕಾಮಮ್ಹಾ’’ತಿ. ಥೇರೋ ತೇಸಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ದುಬ್ಬಲೋ, ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಚ ಅಮನುಸ್ಸಪರಿಗ್ಗಹಿತಾ ಅಟವೀ ಅತ್ಥಿ, ಮಯಿ ಏತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಸಬ್ಬೇ ಕಿಲಮಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಭಿಕ್ಖಮ್ಪಿ ಲಭಿತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಇಮೇ ಪುರೇತರಮೇವ ಪೇಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಅಥ ನೇ ಆಹ – ‘‘ಆವುಸೋ, ತುಮ್ಹೇ ಪುರತೋ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ. ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಪನ ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಅಹಂ ದುಬ್ಬಲೋ, ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಚ ಅಮನುಸ್ಸಪರಿಗ್ಗಹಿತಾ ಅಟವೀ ಅತ್ಥಿ, ಮಯಿ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಸಬ್ಬೇ ಕಿಲಮಿಸ್ಸಥ, ತುಮ್ಹೇ ಪುರತೋ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ. ‘‘ಮಾ, ಭನ್ತೇ, ಏವಂ ಕರಿತ್ಥ, ಮಯಂ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಮಾ ವೋ, ಆವುಸೋ, ಏವಂ ರುಚ್ಚಿತ್ಥ, ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಮಯ್ಹಂ ಅಫಾಸುಕಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಮಯ್ಹಂ ಕನಿಟ್ಠೋ ಪನ ತುಮ್ಹೇ ದಿಸ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸತಿ, ಅಥಸ್ಸ ಮಮ ಚಕ್ಖೂನಂ ಪರಿಹೀನಭಾವಂ ಆರೋಚೇಯ್ಯಾಥ, ಸೋ ಮಯ್ಹಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಕಞ್ಚಿದೇವ ಪಹಿಣಿಸ್ಸತಿ, ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಿ, ತುಮ್ಹೇ ಮಮ ವಚನೇನ ದಸಬಲಞ್ಚ ಅಸೀತಿಮಹಾಥೇರೇ ಚ ವನ್ದಥಾ’’ತಿ ತೇ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ.

ತೇ ಥೇರಂ ಖಮಾಪೇತ್ವಾ ಅನ್ತೋಗಾಮಂ ಪವಿಸಿಂಸು. ಮನುಸ್ಸಾ ತೇ ದಿಸ್ವಾ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ, ಅಯ್ಯಾನಂ ಗಮನಾಕಾರೋ ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಉಪಾಸಕಾ, ಸತ್ಥಾರಂ ದಟ್ಠುಕಾಮಮ್ಹಾ’’ತಿ. ತೇ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ತೇಸಂ ಗಮನಛನ್ದಮೇವ ಞತ್ವಾ ಅನುಗನ್ತ್ವಾ ಪರಿದೇವಿತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿಂಸು. ತೇಪಿ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಜೇತವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಞ್ಚ ಅಸೀತಿಮಹಾಥೇರೇ ಚ ಥೇರಸ್ಸ ವಚನೇನ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಯತ್ಥ ಥೇರಸ್ಸ ಕನಿಟ್ಠೋ ವಸತಿ, ತಂ ವೀಥಿಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸಿಂಸು. ಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ತೇ ಸಞ್ಜಾನಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಕತಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ ‘‘ಭಾತಿಕತ್ಥೇರೋ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಕುಹಿ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಅಥಸ್ಸ ತೇ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಸೋ ತಂ ಸುತ್ವಾವ ತೇಸಂ ಪಾದಮೂಲೇ ಪರಿವತ್ತೇನ್ತೋ ರೋದಿತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಇದಾನಿ, ಭನ್ತೇ, ಕಿಂ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಥೇರೋ ಇತೋ ಕಸ್ಸಚಿ ಆಗಮನಂ ಪಚ್ಚಾಸೀಸತಿ, ತಸ್ಸ ಗತಕಾಲೇ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಯಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಭಾಗಿನೇಯ್ಯೋ ಪಾಲಿತೋ ನಾಮ, ಏತಂ ಪೇಸೇಥಾ’’ತಿ. ‘‘ಏವಂ ಪೇಸೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಮಗ್ಗೇ ಪರಿಪನ್ಥೋ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ಪೇಸೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ‘‘ಏವಂ ಕತ್ವಾ ಪೇಸೇಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ಅಡ್ಢಮಾಸಮತ್ತಂ ಪತ್ತಚೀವರಗ್ಗಹಣಾದೀನಿ ಸಿಕ್ಖಾಪೇತ್ವಾ ಮಗ್ಗಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪಹಿಣಿಂಸು.

ಸೋ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ತಂ ಗಾಮಂ ಪತ್ವಾ ಗಾಮದ್ವಾರೇ ಏಕಂ ಮಹಲ್ಲಕಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಇಮಂ ಗಾಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಕೋಚಿ ಆರಞ್ಞಕೋ ವಿಹಾರೋ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಅತ್ಥಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಕೋ ನಾಮ ತತ್ಥ ವಸತೀ’’ತಿ? ‘‘ಪಾಲಿತತ್ಥೇರೋ ನಾಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಮಗ್ಗಂ ಮೇ ಆಚಿಕ್ಖಥಾ’’ತಿ. ‘‘ಕೋಸಿ ತ್ವಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಥೇರಸ್ಸ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯೋಮ್ಹೀ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ನೇಸಿ. ಸೋ ಥೇರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅಡ್ಢಮಾಸಮತ್ತಂ ವತ್ತಪಟಿವತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಥೇರಂ ಸಮ್ಮಾ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಾತುಲಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ಮೇ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಆಗಮನಂ ಪಚ್ಚಾಸೀಸತಿ, ಏಥ, ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಇಮಂ ಮೇ ಯಟ್ಠಿಕೋಟಿಂ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ಯಟ್ಠಿಕೋಟಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಥೇರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅನ್ತೋಗಾಮಂ ಪಾವಿಸಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ಥೇರಂ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ, ಗಮನಾಕಾರೋ ವೋ ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ‘‘ಆಮ, ಉಪಾಸಕಾ, ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ತೇ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇನ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಅಲಭನ್ತಾ ಥೇರಂ ಉಯ್ಯೋಜೇತ್ವಾ ಉಪಡ್ಢಪಥಂ ಗನ್ತ್ವಾ ರೋದಿತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿಂಸು. ಸಾಮಣೇರೋ ಥೇರಂ ಯಟ್ಠಿಕೋಟಿಯಾ ಆದಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಅಟವಿಯಂ ಕಟ್ಠನಗರಂ ನಾಮ ಥೇರೇನ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವುಟ್ಠಪುಬ್ಬಂ ಗಾಮಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿ, ಸೋ ಗಾಮತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅರಞ್ಞೇ ಗೀತಂ ಗಾಯಿತ್ವಾ ದಾರೂನಿ ಉದ್ಧರನ್ತಿಯಾ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ಗೀತಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಸರೇ ನಿಮಿತ್ತಂ ಗಣ್ಹಿ. ಇತ್ಥಿಸದ್ದೋ ವಿಯ ಹಿ ಅಞ್ಞೋ ಸದ್ದೋ ಪುರಿಸಾನಂ ಸಕಲಸರೀರಂ ಫರಿತ್ವಾ ಠಾತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ತೇನಾಹ ಭಗವಾ –

‘‘ನಾಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಞ್ಞಂ ಏಕಸದ್ದಮ್ಪಿ ಸಮನುಪಸ್ಸಾಮಿ, ಯಂ ಏವಂ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಯಾದಾಯ ತಿಟ್ಠತಿ, ಯಥಯಿದಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇತ್ಥಿಸದ್ದೋ’’ತಿ (ಅ. ನಿ. ೧.೨).

ಸಾಮಣೇರೋ ತತ್ಥ ನಿಮಿತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಯಟ್ಠಿಕೋಟಿಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ‘‘ತಿಟ್ಠಥ ತಾವ, ಭನ್ತೇ, ಕಿಚ್ಚಂ ಮೇ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ತಸ್ಸಾ ಸನ್ತಿಕಂ ಗತೋ. ಸಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ತಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಸೀಲವಿಪತ್ತಿಂ ಪಾಪುಣಿ. ಥೇರೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇದಾನೇವ ಏಕೋ ಗೀತಸದ್ದೋ ಸುಯ್ಯಿತ್ಥ. ಸೋ ಚ ಖೋ ಇತ್ಥಿಯಾ ಸದ್ದೋ ಛಿಜ್ಜಿ, ಸಾಮಣೇರೋಪಿ ಚಿರಾಯತಿ, ಸೋ ತಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಸೀಲವಿಪತ್ತಿಂ ಪತ್ತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಸೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಕಿಚ್ಚಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛಾಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥ ನಂ ಥೇರೋ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಪಾಪೋಜಾತೋಸಿ ಸಾಮಣೇರಾ’’ತಿ. ಸೋ ತುಣ್ಹೀ ಹುತ್ವಾ ಥೇರೇನ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಪುಟ್ಠೋಪಿ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಥೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ಥೇರೋ ಆಹ – ‘‘ತಾದಿಸೇನ ಪಾಪೇನ ಮಮ ಯಟ್ಠಿಕೋಟಿಗ್ಗಹಣಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ. ಸೋ ಸಂವೇಗಪ್ಪತ್ತೋ ಕಾಸಾಯಾನಿ ಅಪನೇತ್ವಾ ಗಿಹಿನಿಯಾಮೇನ ಪರಿದಹಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಹಂ ಪುಬ್ಬೇ ಸಾಮಣೇರೋ, ಇದಾನಿ ಪನಮ್ಹಿ ಗಿಹೀ ಜಾತೋ, ಪಬ್ಬಜನ್ತೋಪಿ ಚ ಸ್ವಾಹಂ ನ ಸದ್ಧಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಮಗ್ಗಪರಿಪನ್ಥಭಯೇನ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಏಥ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಆವುಸೋ, ಗಿಹಿಪಾಪೋಪಿ ಸಮಣಪಾಪೋಪಿ ಪಾಪೋಯೇವ, ತ್ವಂ ಸಮಣಭಾವೇ ಠತ್ವಾಪಿ ಸೀಲಮತ್ತಂ ಪೂರೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ, ಗಿಹೀ ಹುತ್ವಾ ಕಿಂ ನಾಮ ಕಲ್ಯಾಣಂ ಕರಿಸ್ಸಸಿ, ತಾದಿಸೇನ ಪಾಪೇನ ಮಮ ಯಟ್ಠಿಕೋಟಿಗ್ಗಹಣಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಮನುಸ್ಸುಪದ್ದವೋ ಮಗ್ಗೋ, ತುಮ್ಹೇ ಚ ಅನ್ಧಾ ಅಪರಿಣಾಯಕಾ, ಕಥಂ ಇಧ ವಸಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ? ಅಥ ನಂ ಥೇರೋ, ‘‘ಆವುಸೋ, ತ್ವಂ ಮಾ ಏವಂ ಚಿನ್ತಯಿ, ಇಧೇವ ಮೇ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಮರನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಅಪರಾಪರಂ ಪರಿವತ್ತನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ತಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಗಮನಂ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

‘‘ಹನ್ದಾಹಂ ಹತಚಕ್ಖುಸ್ಮಿ, ಕನ್ತಾರದ್ಧಾನಮಾಗತೋ;

ಸೇಯ್ಯಮಾನೋ ನ ಗಚ್ಛಾಮಿ, ನತ್ಥಿ ಬಾಲೇ ಸಹಾಯತಾ.

‘‘ಹನ್ದಾಹಂ ಹತಚಕ್ಖುಸ್ಮಿ, ಕನ್ತಾರದ್ಧಾನಮಾಗತೋ;

ಮರಿಸ್ಸಾಮಿ ನೋ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ನತ್ಥಿ ಬಾಲೇ ಸಹಾಯತಾ’’ತಿ.

ತಂ ಸುತ್ವಾ ಇತರೋ ಸಂವೇಗಜಾತೋ ‘‘ಭಾರಿಯಂ ವತ ಮೇ ಸಾಹಸಿಕಂ ಅನನುಚ್ಛವಿಕಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತ’’ನ್ತಿ ಬಾಹಾ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಕನ್ದನ್ತೋ ವನಸಣ್ಡಂ ಪಕ್ಖನ್ದಿತ್ವಾ ತಥಾ ಪಕ್ಕನ್ತೋವ ಅಹೋಸಿ. ಥೇರಸ್ಸಾಪಿ ಸೀಲತೇಜೇನ ಸಟ್ಠಿಯೋಜನಾಯಾಮಂ ಪಞ್ಞಾಸಯೋಜನವಿತ್ಥತಂ ಪನ್ನರಸಯೋಜನಬಹಲಂ ಜಯಸುಮನಪುಪ್ಫವಣ್ಣಂ ನಿಸೀದನುಟ್ಠಹನಕಾಲೇಸು ಓನಮನುನ್ನಮನಪಕತಿಕಂ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ದೇವರಞ್ಞೋ ಪಣ್ಡುಕಮ್ಬಲಸಿಲಾಸನಂ ಉಣ್ಹಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇಸಿ. ಸಕ್ಕೋ ‘‘ಕೋ ನು ಖೋ ಮಂ ಠಾನಾ ಚಾವೇತುಕಾಮೋ’’ತಿ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ದಿಬ್ಬೇನ ಚಕ್ಖುನಾ ಥೇರಂ ಅದ್ದಸ. ತೇನಾಹು ಪೋರಾಣಾ –

‘‘ಸಹಸ್ಸನೇತ್ತೋ ದೇವಿನ್ದೋ, ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಂ ವಿಸೋಧಯಿ;

ಪಾಪಗರಹೀ ಅಯಂ ಪಾಲೋ, ಆಜೀವಂ ಪರಿಸೋಧಯಿ.

‘‘ಸಹಸ್ಸನೇತ್ತೋ ದೇವಿನ್ದೋ, ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಂ ವಿಸೋಧಯಿ;

ಧಮ್ಮಗರುಕೋ ಅಯಂ ಪಾಲೋ, ನಿಸಿನ್ನೋ ಸಾಸನೇ ರತೋ’’ತಿ.

ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಸಚಾಹಂ ಏವರೂಪಸ್ಸ ಪಾಪಗರಹಿನೋ ಧಮ್ಮಗರುಕಸ್ಸ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ನ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ಮುದ್ಧಾ ಮೇ ಸತ್ತಧಾ ಫಲೇಯ್ಯ, ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕ’’ನ್ತಿ. ತತೋ –

‘‘ಸಹಸ್ಸನೇತ್ತೋ ದೇವಿನ್ದೋ, ದೇವರಜ್ಜಸಿರಿನ್ಧರೋ;

ತಙ್ಖಣೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾನ, ಚಕ್ಖುಪಾಲಮುಪಾಗಮಿ’’. –

ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಚ ಪನ ಥೇರಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ ಪದಸದ್ದಮಕಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಥೇರೋ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕೋ ಏಸೋ’’ತಿ? ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಅದ್ಧಿಕೋ’’ತಿ. ‘‘ಕುಹಿಂ ಯಾಸಿ ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿ? ‘‘ಸಾವತ್ಥಿಯಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಯಾಹಿ, ಆವುಸೋ’’ತಿ. ‘‘ಅಯ್ಯೋ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಕುಹಿಂ ಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ? ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ತತ್ಥೇವ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಏಕತೋವ ಗಚ್ಛಾಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಅಹಂ, ಆವುಸೋ, ದುಬ್ಬಲೋ, ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ತವ ಪಪಞ್ಚೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಅಚ್ಚಾಯಿಕಂ ನತ್ಥಿ, ಅಹಮ್ಪಿ ಅಯ್ಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ದಸಸು ಪುಞ್ಞಕಿರಿಯವತ್ಥೂಸು ಏಕಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಿ, ಏಕತೋವ ಗಚ್ಛಾಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ಥೇರೋ ‘‘ಏಸೋ ಸಪ್ಪುರಿಸೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ – ‘‘ತೇನ ಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ಯಟ್ಠಿಕೋಟಿಂ ಗಣ್ಹ ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸಕ್ಕೋ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ಪಥವಿಂ ಸಙ್ಖಿಪನ್ತೋ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಜೇತವನಂ ಸಮ್ಪಾಪೇಸಿ. ಥೇರೋ ಸಙ್ಖಪಣವಾದಿಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಕತ್ಥೇಸೋ ಸದ್ದೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಸಾವತ್ಥಿಯಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಪುಬ್ಬೇ ಮಯಂ ಗಮನಕಾಲೇ ಚಿರೇನ ಗಮಿಮ್ಹಾ’’ತಿ. ‘‘ಅಹಂ ಉಜುಮಗ್ಗಂ ಜಾನಾಮಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಥೇರೋ ‘‘ನಾಯಂ ಮನುಸ್ಸೋ, ದೇವತಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಸಿ.

‘‘ಸಹಸ್ಸನೇತ್ತೋ ದೇವಿನ್ದೋ, ದೇವರಜ್ಜಸಿರಿನ್ಧರೋ;

ಸಙ್ಖಿಪಿತ್ವಾನ ತಂ ಮಗ್ಗಂ, ಖಿಪ್ಪಂ ಸಾವತ್ಥಿಮಾಗಮೀ’’ತಿ.

ಸೋ ಥೇರಂ ನೇತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸೇವತ್ಥಾಯ ಕನಿಟ್ಠಕುಟುಮ್ಬಿಕೇನ ಕಾರಿತಂ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ನೇತ್ವಾ ಫಲಕೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಪಿಯಸಹಾಯಕವಣ್ಣೇನ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಸಮ್ಮ, ಚೂಳಪಾಲಾ’’ತಿ ಪಕ್ಕೋಸಿ. ‘‘ಕಿಂ, ಸಮ್ಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಥೇರಸ್ಸಾಗತಭಾವಂ ಜಾನಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ನ ಜಾನಾಮಿ, ಕಿಂ ಪನ ಥೇರೋ ಆಗತೋ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಸಮ್ಮ, ಇದಾನಿ ಅಹಂ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಥೇರಂ ತಯಾ ಕಾರಿತಪಣ್ಣಸಾಲಾಯ ನಿಸಿನ್ನಕಂ ದಿಸ್ವಾ ಆಗತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ಕುಟುಮ್ಬಿಕೋಪಿ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಾದಮೂಲೇ ಪರಿವತ್ತನ್ತೋ ರೋದಿತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಬ್ಬಜಿತುಂ ನಾದಾಸಿ’’ನ್ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ದ್ವೇ ದಾಸದಾರಕೇ ಭುಜಿಸ್ಸೇ ಕತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ‘‘ಅನ್ತೋಗಾಮತೋ ಯಾಗುಭತ್ತಾದೀನಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ಥೇರಂ ಉಪಟ್ಠಹಥಾ’’ತಿ ಪಟಿಯಾದೇಸಿ. ಸಾಮಣೇರಾ ವತ್ತಪಟಿವತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಥೇರಂ ಉಪಟ್ಠಹಿಂಸು.

ಅಥೇಕದಿವಸಂ ದಿಸಾವಾಸಿನೋ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಸತ್ಥಾರಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಜೇತವನಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಥಾಗತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅಸೀತಿಮಹಾಥೇರೇ ಚ, ವನ್ದಿತ್ವಾ ವಿಹಾರಚಾರಿಕಂ ಚರನ್ತಾ ಚಕ್ಖುಪಾಲತ್ಥೇರಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ವಾ ‘‘ಇದಮ್ಪಿ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸಾಯಂ ತದಭಿಮುಖಾ ಅಹೇಸುಂ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಮಹಾಮೇಘೋ ಉಟ್ಠಹಿ. ತೇ ‘‘ಇದಾನಿ ಅತಿಸಾಯನ್ಹೋ, ಮೇಘೋ ಚ ಉಟ್ಠಿತೋ, ಪಾತೋವ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ನಿವತ್ತಿಂಸು. ದೇವೋ ಪಠಮಯಾಮಂ ವಸ್ಸಿತ್ವಾ ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೇ ವಿಗತೋ. ಥೇರೋ ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋ ಆಚಿಣ್ಣಚಙ್ಕಮನೋ, ತಸ್ಮಾ ಪಚ್ಛಿಮಯಾಮೇ ಚಙ್ಕಮನಂ ಓತರಿ. ತದಾ ಚ ಪನ ನವವುಟ್ಠಾಯ ಭೂಮಿಯಾ ಬಹೂ ಇನ್ದಗೋಪಕಾ ಉಟ್ಠಹಿಂಸು. ತೇ ಥೇರೇ ಚಙ್ಕಮನ್ತೇ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ವಿಪಜ್ಜಿಂಸು. ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾ ಥೇರಸ್ಸ ಚಙ್ಕಮನಟ್ಠಾನಂ ಕಾಲಸ್ಸೇವ ನ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿಂಸು. ಇತರೇ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಥೇರಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಚಙ್ಕಮನೇ ಮತಪಾಣಕೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಚಙ್ಕಮತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ತೇ ಉಜ್ಝಾಯಿಂಸು ‘‘ಪಸ್ಸಥಾವುಸೋ, ಸಮಣಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ, ಸಚಕ್ಖುಕಕಾಲೇ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿದ್ದಾಯನ್ತೋ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಕತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಚಕ್ಖುವಿಕಲಕಾಲೇ ‘ಚಙ್ಕಮಾಮೀ’ತಿ ಏತ್ತಕೇ ಪಾಣಕೇ ಮಾರೇಸಿ ‘ಅತ್ಥಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಅನತ್ಥಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ.

ಅಥ ಖೋ ತೇ ಗನ್ತ್ವಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸುಂ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಚಕ್ಖುಪಾಲತ್ಥೇರೋ ‘ಚಙ್ಕಮಾಮೀ’ತಿ ಬಹೂ ಪಾಣಕೇ ಮಾರೇಸೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ ಸೋ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಮಾರೇನ್ತೋ ದಿಟ್ಠೋ’’ತಿ? ‘‘ನ ದಿಟ್ಠೋ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಯಥೇವ ತುಮ್ಹೇ ತಂ ನ ಪಸ್ಸಥ, ತಥೇವ ಸೋಪಿ ತೇ ಪಾಣೇ ನ ಪಸ್ಸತಿ. ಖೀಣಾಸವಾನಂ ಮರಣಚೇತನಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅರಹತ್ತಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯೇ ಸತಿ ಕಸ್ಮಾ ಅನ್ಧೋ ಜಾತೋ’’ತಿ? ‘‘ಅತ್ತನೋ ಕತಕಮ್ಮವಸೇನ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ತೇನ ಕತ’’ನ್ತಿ? ತೇನ ಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸುಣಾಥ –

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಕಾಸಿರಞ್ಞೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಏಕೋ ವೇಜ್ಜೋ ಗಾಮನಿಗಮೇಸು ಚರಿತ್ವಾ ವೇಜ್ಜಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಏಕಂ ಚಕ್ಖುದುಬ್ಬಲಂ ಇತ್ಥಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕಿಂ ತೇ ಅಫಾಸುಕ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಅಕ್ಖೀಹಿ ನ ಪಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಭೇಸಜ್ಜಂ ತೇ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ? ‘‘ಕರೋಹಿ, ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಮೇ ದಸ್ಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಸಚೇ ಮೇ ಅಕ್ಖೀನಿ ಪಾಕತಿಕಾನಿ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸಿ, ಅಹಂ ತೇ ಸದ್ಧಿಂ ಪುತ್ತಧೀತಾಹಿ ದಾಸೀ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಸಂವಿದಹಿ, ಏಕಭೇಸಜ್ಜೇನೇವ ಅಕ್ಖೀನಿ ಪಾಕತಿಕಾನಿ ಅಹೇಸುಂ. ಸಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಮೇತಸ್ಸ ಸಪುತ್ತಧೀತಾ ದಾಸೀ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಟಿಜಾನಿಂ, ‘‘ನ ಖೋ ಪನ ಮಂ ಸಣ್ಹೇನ ಸಮ್ಮಾಚಾರೇನ ಸಮುದಾಚರಿಸ್ಸತಿ, ವಞ್ಚೇಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ. ಸಾ ವೇಜ್ಜೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕೀದಿಸಂ, ಭದ್ದೇ’’ತಿ ಪುಟ್ಠಾ ‘‘ಪುಬ್ಬೇ ಮೇ ಅಕ್ಖೀನಿ ಥೋಕಂ ರುಜ್ಜಿಂಸು, ಇದಾನಿ ಪನ ಅತಿರೇಕತರಂ ರುಜ್ಜನ್ತೀ’’ತಿ ಆಹ. ವೇಜ್ಜೋ ‘‘ಅಯಂ ಮಂ ವಞ್ಚೇತ್ವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಅದಾತುಕಾಮಾ, ನ ಮೇ ಏತಾಯ ದಿನ್ನಾಯ ಭತಿಯಾ ಅತ್ಥೋ, ಇದಾನೇವ ನಂ ಅನ್ಧಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭರಿಯಾಯ ಏತಮತ್ಥಂ ಆಚಿಕ್ಖಿ. ಸಾ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ಏಕಂ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಭದ್ದೇ, ಇಮಂ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಅಞ್ಜೇಹೀ’’ತಿ ಅಞ್ಜಾಪೇಸಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ದ್ವೇ ಅಕ್ಖೀನಿ ದೀಪಸಿಖಾ ವಿಯ ವಿಜ್ಝಾಯಿಂಸು. ಸೋ ವೇಜ್ಜೋ ಚಕ್ಖುಪಾಲೋ ಅಹೋಸಿ.

ಭಿಕ್ಖವೇ, ತದಾ ಮಮ ಪುತ್ತೇನ ಕತಕಮ್ಮಂ ಪಚ್ಛತೋ ಪಚ್ಛತೋ ಅನುಬನ್ಧಿ. ಪಾಪಕಮ್ಮಞ್ಹಿ ನಾಮೇತಂ ಧುರಂ ವಹತೋ ಬಲಿಬದ್ದಸ್ಸ ಪದಂ ಚಕ್ಕಂ ವಿಯ ಅನುಗಚ್ಛತೀತಿ ಇದಂ ವತ್ಥುಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಪತಿಟ್ಠಾಪಿತಮತ್ತಿಕಂ ಸಾಸನಂ ರಾಜಮುದ್ದಾಯ ಲಞ್ಛನ್ತೋ ವಿಯ ಧಮ್ಮರಾಜಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧.

‘‘ಮನೋಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾ ಧಮ್ಮಾ, ಮನೋಸೇಟ್ಠಾ ಮನೋಮಯಾ;

ಮನಸಾ ಚೇ ಪದುಟ್ಠೇನ, ಭಾಸತಿ ವಾ ಕರೋತಿ ವಾ;

ತತೋ ನಂ ದುಕ್ಖಮನ್ವೇತಿ, ಚಕ್ಕಂವ ವಹತೋ ಪದ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಮನೋತಿ ಕಾಮಾವಚರಕುಸಲಾದಿಭೇದಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಚತುಭೂಮಿಕಚಿತ್ತಂ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಪದೇ ತದಾ ತಸ್ಸ ವೇಜ್ಜಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನಚಿತ್ತವಸೇನ ನಿಯಮಿಯಮಾನಂ ವವತ್ಥಾಪಿಯಮಾನಂ ಪರಿಚ್ಛಿಜ್ಜಿಯಮಾನಂ ದೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಂ ಪಟಿಘಸಮ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತಮೇವ ಲಬ್ಭತಿ. ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾತಿ ತೇನ ಪಠಮಗಾಮಿನಾ ಹುತ್ವಾ ಸಮನ್ನಾಗತಾ. ಧಮ್ಮಾತಿ ಗುಣದೇಸನಾಪರಿಯತ್ತಿನಿಸ್ಸತ್ತನಿಜ್ಜೀವವಸೇನ ಚತ್ತಾರೋ ಧಮ್ಮಾ ನಾಮ. ತೇಸು –

‘‘ನ ಹಿ ಧಮ್ಮೋ ಅಧಮ್ಮೋ ಚ, ಉಭೋ ಸಮವಿಪಾಕಿನೋ;

ಅಧಮ್ಮೋ ನಿರಯಂ ನೇತಿ, ಧಮ್ಮೋ ಪಾಪೇತಿ ಸುಗ್ಗತಿ’’ನ್ತಿ. (ಥೇರಗಾ. ೩೦೪; ಜಾ. ೧.೧೫.೩೮೬) –

ಅಯಂ ಗುಣಧಮ್ಮೋ ನಾಮ. ‘‘ಧಮ್ಮಂ ವೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದೇಸೇಸ್ಸಾಮಿ ಆದಿಕಲ್ಯಾಣ’’ನ್ತಿ (ಮ. ನಿ. ೩.೪೨೦) ಅಯಂ ದೇಸನಾಧಮ್ಮೋ ನಾಮ. ‘‘ಇಧ ಪನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏಕಚ್ಚೇ ಕುಲಪುತ್ತಾ ಧಮ್ಮಂ ಪರಿಯಾಪುಣನ್ತಿ ಸುತ್ತಂ ಗೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ (ಮ. ನಿ. ೧.೨೩೯) ಅಯಂ ಪರಿಯತ್ತಿಧಮ್ಮೋ ನಾಮ. ‘‘ತಸ್ಮಿಂ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಹೋನ್ತಿ, ಖನ್ಧಾ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ (ಧ. ಸ. ೧೨೧) ಅಯಂ ನಿಸ್ಸತ್ತಧಮ್ಮೋ ನಾಮ, ನಿಜ್ಜೀವಧಮ್ಮೋತಿಪಿ ಏಸೋ ಏವ. ತೇಸು ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ನಿಸ್ಸತ್ತನಿಜ್ಜೀವಧಮ್ಮೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ. ಸೋ ಅತ್ಥತೋ ತಯೋ ಅರೂಪಿನೋ ಖನ್ಧಾ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋತಿ. ಏತೇ ಹಿ ಮನೋ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮೋ ಏತೇಸನ್ತಿ ಮನೋಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾ ನಾಮ.

ಕಥಂ ಪನೇತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕವತ್ಥುಕೋ ಏಕಾರಮ್ಮಣೋ ಅಪುಬ್ಬಂ ಅಚರಿಮಂ ಏಕಕ್ಖಣೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೋ ಮನೋ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮೋ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ? ಉಪ್ಪಾದಪಚ್ಚಯಟ್ಠೇನ. ಯಥಾ ಹಿ ಬಹೂಸು ಏಕತೋ ಗಾಮಘಾತಾದೀನಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ಕರೋನ್ತೇಸು ‘‘ಕೋ ಏತೇಸಂ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಯೋ ನೇಸಂ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ತೇ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಸೋ ದತ್ತೋ ವಾ ಮಿತ್ತೋ ವಾ ತೇಸಂ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಏವಂಸಮ್ಪದಮಿದಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಇತಿ ಉಪ್ಪಾದಪಚ್ಚಯಟ್ಠೇನ ಮನೋ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮೋ ಏತೇಸನ್ತಿ ಮನೋಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾ. ನ ಹಿ ತೇ ಮನೇ ಅನುಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ಮನೋ ಪನ ಏಕಚ್ಚೇಸು ಚೇತಸಿಕೇಸು ಅನುಪಜ್ಜನ್ತೇಸುಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿಯೇವ. ಅಧಿಪತಿವಸೇನ ಪನ ಮನೋ ಸೇಟ್ಠೋ ಏತೇಸನ್ತಿ ಮನೋಸೇಟ್ಠೋ. ಯಥಾ ಹಿ ಚೋರಾದೀನಂ ಚೋರಜೇಟ್ಠಕಾದಯೋ ಅಧಿಪತಿನೋ ಸೇಟ್ಠಾ. ತಥಾ ತೇಸಮ್ಪಿ ಮನೋ ಅಧಿಪತಿ ಮನೋವ ಸೇಟ್ಠಾ. ಯಥಾ ಪನ ದಾರುಆದೀಹಿ ನಿಪ್ಫನ್ನಾನಿ ತಾನಿ ತಾನಿ ಭಣ್ಡಾನಿ ದಾರುಮಯಾದೀನಿ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ, ತಥಾ ತೇಪಿ ಮನತೋ ನಿಪ್ಫನ್ನತ್ತಾ ಮನೋಮಯಾ ನಾಮ.

ಪದುಟ್ಠೇನಾತಿ ಆಗನ್ತುಕೇಹಿ ಅಭಿಜ್ಝಾದೀಹಿ ದೋಸೇಹಿ ಪದುಟ್ಠೇನ. ಪಕತಿಮನೋ ಹಿ ಭವಙ್ಗಚಿತ್ತಂ, ತಂ ಅಪದುಟ್ಠಂ. ಯಥಾ ಹಿ ಪಸನ್ನಂ ಉದಕಂ ಆಗನ್ತುಕೇಹಿ ನೀಲಾದೀಹಿ ಉಪಕ್ಕಿಲಿಟ್ಠಂ ನೀಲೋದಕಾದಿಭೇದಂ ಹೋತಿ, ನ ಚ ನವಂ ಉದಕಂ, ನಾಪಿ ಪುರಿಮಂ ಪಸನ್ನಉದಕಮೇವ, ತಥಾ ತಮ್ಪಿ ಆಗನ್ತುಕೇಹಿ ಅಭಿಜ್ಝಾದೀಹಿ ದೋಸೇಹಿ ಪದುಟ್ಠಂ ಹೋತಿ, ನ ಚ ನವಂ ಚಿತ್ತಂ, ನಾಪಿ ಪುರಿಮಂ ಭವಙ್ಗಚಿತ್ತಮೇವ, ತೇನಾಹ ಭಗವಾ – ‘‘ಪಭಸ್ಸರಮಿದಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚಿತ್ತಂ, ತಞ್ಚ ಖೋ ಆಗನ್ತುಕೇಹಿ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಉಪಕ್ಕಿಲಿಟ್ಠ’’ನ್ತಿ (ಅ. ನಿ. ೧.೪೯). ಏವಂ ಮನಸಾ ಚೇ ಪದುಟ್ಠೇನ, ಭಾಸತಿ ವಾ ಕರೋತಿ ವಾ ಸೋ ಭಾಸಮಾನೋ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ವಚೀದುಚ್ಚರಿತಮೇವ ಭಾಸತಿ, ಕರೋನ್ತೋ ತಿವಿಧಂ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಮೇವ ಕರೋತಿ, ಅಭಾಸನ್ತೋ ಅಕರೋನ್ತೋ ತಾಯ ಅಭಿಜ್ಝಾದೀಹಿ ಪದುಟ್ಠಮಾನಸತಾಯ ತಿವಿಧಂ ಮನೋದುಚ್ಚರಿತಂ ಪೂರೇತಿ. ಏವಮಸ್ಸ ದಸ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಾ ಪಾರಿಪೂರಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ.

ತತೋ ನಂ ದುಕ್ಖಮನ್ವೇತೀತಿ ತತೋ ತಿವಿಧದುಚ್ಚರಿತತೋ ತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ದುಕ್ಖಂ ಅನ್ವೇತಿ, ದುಚ್ಚರಿತಾನುಭಾವೇನ ಚತೂಸು ಅಪಾಯೇಸು, ಮನುಸ್ಸೇಸು ವಾ ತಮತ್ತಭಾವಂ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಕಾಯವತ್ಥುಕಮ್ಪಿ ಇತರಮ್ಪೀತಿ ಇಮಿನಾ ಪರಿಯಾಯೇನ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕಂ ವಿಪಾಕದುಕ್ಖಂ ಅನುಗಚ್ಛತಿ. ಯಥಾ ಕಿಂ? ಚಕ್ಕಂವ ವಹತೋ ಪದನ್ತಿ ಧುರೇ ಯುತ್ತಸ್ಸ ಧುರಂ ವಹತೋ ಬಲಿಬದ್ದಸ್ಸ ಪದಂ ಚಕ್ಕಂ ವಿಯ. ಯಥಾ ಹಿ ಸೋ ಏಕಮ್ಪಿ ದಿವಸಂ ದ್ವೇಪಿ ಪಞ್ಚಪಿ ದಸಪಿ ಅಡ್ಢಮಾಸಮ್ಪಿ ಮಾಸಮ್ಪಿ ವಹನ್ತೋ ಚಕ್ಕಂ ನಿವತ್ತೇತುಂ ಜಹಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಅಥ ಖ್ವಸ್ಸ ಪುರತೋ ಅಭಿಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ಯುಗಂ ಗೀವಂ ಬಾಧತಿ, ಪಚ್ಛತೋ ಪಟಿಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ಚಕ್ಕಂ ಊರುಮಂಸಂ ಪಟಿಹನತಿ. ಇಮೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ ಬಾಧನ್ತಂ ಚಕ್ಕಂ ತಸ್ಸ ಪದಾನುಪದಿಕಂ ಹೋತಿ; ತಥೇವ ಮನಸಾ ಪದುಟ್ಠೇನ ತೀಣಿ ದುಚ್ಚರಿತಾನಿ ಪೂರೇತ್ವಾ ಠಿತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ನಿರಯಾದೀಸು ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಗತಗತಟ್ಠಾನೇ ದುಚ್ಚರಿತಮೂಲಕಂ ಕಾಯಿಕಮ್ಪಿ ಚೇತಸಿಕಮ್ಪಿ ದುಕ್ಖಮನುಬನ್ಧತೀತಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ತಿಂಸಸಹಸ್ಸಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು. ಸಮ್ಪತ್ತಪರಿಭಾಯಪಿ ದೇಸನಾ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಸಫಲಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

ಚಕ್ಖುಪಾಲತ್ಥೇರವತ್ಥು ಪಠಮಂ

೨. ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲೀವತ್ಥು

೨. ಮನೋಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾ ಧಮ್ಮಾತಿ ದುತಿಯಗಾಥಾಪಿ ಸಾವತ್ಥಿಯಂಯೇವ ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲಿಂ ಆರಬ್ಭ ಭಾಸಿತಾ.

ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕಿರ ಅದಿನ್ನಪುಬ್ಬಕೋ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಅಹೋಸಿ. ತೇನ ಕಸ್ಸಚಿ ಕಿಞ್ಚಿ ನ ದಿನ್ನಪುಬ್ಬಂ, ತೇನ ತಂ ‘‘ಅದಿನ್ನಪುಬ್ಬಕೋ’’ತ್ವೇವ ಸಞ್ಜಾನಿಂಸು. ತಸ್ಸ ಏಕಪುತ್ತಕೋ ಅಹೋಸಿ ಪಿಯೋ ಮನಾಪೋ. ಅಥಸ್ಸ ಪಿಲನ್ಧನಂ ಕಾರೇತುಕಾಮೋ ‘‘ಸಚೇ ಸುವಣ್ಣಕಾರೇ ಕಾರೇಸ್ಸಾಮಿ, ಭತ್ತವೇತನಂ ದಾತಬ್ಬಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಯಮೇವ ಸುವಣ್ಣಂ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ಮಟ್ಠಾನಿ ಕುಣ್ಡಲಾನಿ ಕತ್ವಾ ಅದಾಸಿ. ತೇನಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲೀತ್ವೇವ ಪಞ್ಞಾಯಿತ್ಥ. ತಸ್ಸ ಸೋಳಸವಸ್ಸಿಕಕಾಲೇ ಪಣ್ಡುರೋಗೋ ಉದಪಾದಿ. ತಸ್ಸ ಮಾತಾ ಪುತ್ತಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ, ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಪುತ್ತಸ್ಸ ತೇ ರೋಗೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ತಿಕಿಚ್ಛಾಪೇಹಿ ನ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ‘‘ಭೋತಿ ಸಚೇ ವೇಜ್ಜಂ ಆನೇಸ್ಸಾಮಿ, ಭತ್ತವೇತನಂ ದಾತಬ್ಬಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ; ಕಿಂ ತ್ವಂ ಮಮ ಧನಚ್ಛೇದಂ ನ ಓಲೋಕೇಸ್ಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಅಥ ನಂ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಸಿ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ’’ತಿ? ‘‘ಯಥಾ ಮೇ ಧನಚ್ಛೇದೋ ನ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ವೇಜ್ಜಾನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಅಸುಕರೋಗಸ್ಸ ನಾಮ ತುಮ್ಹೇ ಕಿಂ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಅಥಸ್ಸ ತೇ ಯಂ ವಾ ತಂ ವಾ ರುಕ್ಖತಚಾದಿಂ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತಿ. ಸೋ ತಮಾಹರಿತ್ವಾ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಕರೋತಿ. ತಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸೇವಸ್ಸ ರೋಗೋ ಬಲವಾ ಅಹೋಸಿ, ಅತೇಕಿಚ್ಛಭಾವಂ ಉಪಾಗಮಿ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ತಸ್ಸ ದುಬ್ಬಲಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಏಕಂ ವೇಜ್ಜಂ ಪಕ್ಕೋಸಿ. ಸೋ ತಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾವ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಏಕಂ ಕಿಚ್ಚಂ ಅತ್ಥಿ, ಅಞ್ಞಂ ವೇಜ್ಜಂ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ತಿಕಿಚ್ಛಾಪೇಹೀ’’ತಿ ತಂ ಪಹಾಯ ನಿಕ್ಖಮಿ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ತಸ್ಸ ಮರಣಸಮಯಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಇಮಸ್ಸ ದಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ಆಗತಾ ಅನ್ತೋಗೇಹೇ ಸಾಪತೇಯ್ಯಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಬಹಿ ನಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪುತ್ತಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಬಹಿಆಳಿನ್ದೇ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇಸಿ.

ತಂ ದಿವಸಂ ಭಗವಾ ಬಲವಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಮಹಾಕರುಣಾಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಪುಬ್ಬಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರಾನಂ ಉಸ್ಸನ್ನಕುಸಲಮೂಲಾನಂ ವೇನೇಯ್ಯಬನ್ಧವಾನಂ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಬುದ್ಧಚಕ್ಖುನಾ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತೋ ದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳೇಸು ಞಾಣಜಾಲಂ ಪತ್ಥರಿ. ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲೀ ಬಹಿಆಳಿನ್ದೇ ನಿಪನ್ನಾಕಾರೇನೇವ ತಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಪಞ್ಞಾಯಿ. ಸತ್ಥಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಸ ಅನ್ತೋಗೇಹಾ ನೀಹರಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ನಿಪಜ್ಜಾಪಿತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ಮಯ್ಹಂ ಏತ್ಥ ಗತಪಚ್ಚಯೇನ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ಇದಂ ಅದ್ದಸ – ಅಯಂ ಮಾಣವೋ ಮಯಿ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇತ್ವಾ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ತಾವತಿಂಸದೇವಲೋಕೇ ತಿಂಸಯೋಜನಿಕೇ ಕನಕವಿಮಾನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸತಿ, ಅಚ್ಛರಾಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋಪಿ ತಂ ಝಾಪೇತ್ವಾ ರೋದನ್ತೋ ಆಳಾಹನೇ ವಿಚರಿಸ್ಸತಿ. ದೇವಪುತ್ತೋ ತಿಗಾವುತಪ್ಪಮಾಣಂ ಸಟ್ಠಿಸಕಟಭಾರಾಲಙ್ಕಾರಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ ಅಚ್ಛರಾಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರಂ ಅತ್ತಭಾವಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಕೇನ ನು ಖೋ ಕಮ್ಮೇನ ಮಯಾ ಅಯಂ ಸಿರಿಸಮ್ಪತ್ತಿ ಲದ್ಧಾ’’ತಿ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಮಯಿ ಚಿತ್ತಪ್ಪಸಾದೇನ ಲದ್ಧಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಧನಚ್ಛೇದಭಯೇನ ಮಮ ಭೇಸಜ್ಜಮಕತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಆಳಾಹನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ರೋದತಿ, ವಿಪ್ಪಕಾರಪ್ಪತ್ತಂ ನಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಿತರಿ ರೋದನ್ತೇ ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲಿವಣ್ಣೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಆಳಾಹನಸ್ಸಾವಿದೂರೇ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ರೋದಿಸ್ಸತಿ. ಅಥ ನಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ‘‘ಕೋಸಿ ತ್ವ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸತಿ. ‘‘ಅಹಂ ತೇ ಪುತ್ತೋ ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲೀ’’ತಿ ಆಚಿಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ. ‘‘ಕುಹಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೋಸೀ’’ತಿ? ‘‘ತಾವಸಿಂಸಭವನೇ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಮಯಿ ಚಿತ್ತಪ್ಪಸಾದೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಭಾವಂ ಆಚಿಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ‘‘ತುಮ್ಹೇಸು ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇತ್ವಾ ಸಗ್ಗೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ನಾಮ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಮಂ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸತಿ. ಅಥಸ್ಸಾಹಂ ‘‘ಏತ್ತಕಾನಿ ಸತಾನಿ ವಾ ಸಹಸ್ಸಾನಿ ವಾ ಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ವಾತಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ಗಣನಾ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತು’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಧಮ್ಮಪದೇ ಗಾಥಂ ಭಾಸಿಸ್ಸಾಮಿ. ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಚತುರಾಸೀತಿಯಾ ಪಾಣಸಹಸ್ಸಾನಂ ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಮಟ್ಠ ಕುಣ್ಡಲೀ ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ತಥಾ ಅದಿನ್ನಪುಬ್ಬಕೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ. ಇತಿ ಇಮಂ ಕುಲಪುತ್ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಹಾಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ದಿಸ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಕತಸರೀರಪಟಿಜಗ್ಗನೋ ಮಹಾಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಗೇಹದ್ವಾರಂ ಗತೋ.

ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲೀ ಅನ್ತೋಗೇಹಾಭಿಮುಖೋ ನಿಪನ್ನೋ ಹೋತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಸತ್ಥಾ ಅತ್ತನೋ ಅಪಸ್ಸನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಏಕಂ ರಸ್ಮಿಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ. ಮಾಣವೋ ‘‘ಕಿಂ ಓಭಾಸೋ ನಾಮೇಸೋ’’ತಿ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ನಿಪನ್ನೋವ ಸತ್ಥಾರಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಅನ್ಧಬಾಲಪಿತರಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಏವರೂಪಂ ಬುದ್ಧಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಕಾಯವೇಯ್ಯಾವಟಿಕಂ ವಾ ಕಾತುಂ ದಾನಂ ವಾ ದಾತುಂ ಧಮ್ಮಂ ವಾ ಸೋತುಂ ನಾಲತ್ಥಂ, ಇದಾನಿ ಮೇ ಹತ್ಥಾಪಿ ಅನಧಿಪತೇಯ್ಯಾ, ಅಞ್ಞಂ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಮನಮೇವ ಪಸಾದೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಅಲಂ ಏತ್ತಕೇನ ಚಿತ್ತಪ್ಪಸಾದೇನ ಇಮಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ಸೋ ತಥಾಗತೇ ಚಕ್ಖುಪಥಂ ವಿಜಹನ್ತೇಯೇವ ಪಸನ್ನಮನೋ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಸುತ್ತಪ್ಪಬುದ್ಧೋ ವಿಯ ದೇವಲೋಕೇ ತಿಂಸಯೋಜನಿಕೇ ಕನಕವಿಮಾನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ.

ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋಪಿಸ್ಸ ಸರೀರಂ ಝಾಪೇತ್ವಾ ಆಳಾಹನೇ ರೋದನಪರಾಯಣೋ ಅಹೋಸಿ, ದೇವಸಿಕಂ ಆಳಾಹನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ರೋದತಿ – ‘‘ಕಹಂ ಏಕಪುತ್ತಕ, ಕಹಂ ಏಕಪುತ್ತಕಾ’’ತಿ. ದೇವಪುತ್ತೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ, ‘‘ಕೇನ ಮೇ ಕಮ್ಮೇನ ಲದ್ಧಾ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ‘‘ಸತ್ಥರಿ ಮನೋಪಸಾದೇನಾ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಮಮ ಅಫಾಸುಕಕಾಲೇ ಭೇಸಜ್ಜಮಕಾರೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಆಳಾಹನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ರೋದತಿ, ವಿಪ್ಪಕಾರಪ್ಪತ್ತಮೇವ ನಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲಿವಣ್ಣೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಆಳಾಹನಸ್ಸಾವಿದೂರೇ ಬಾಹಾ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ರೋದನ್ತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ತಾವ ಪುತ್ತಸೋಕೇನ ರೋದಾಮಿ, ಏಸ ಕಿಮತ್ಥಂ ರೋದತಿ, ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಅಲಙ್ಕತೋ ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲೀ,

ಮಾಲಧಾರೀ ಹರಿಚನ್ದನುಸ್ಸದೋ;

ಬಾಹಾ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಕನ್ದಸಿ,

ವನಮಜ್ಝೇ ಕಿಂ ದುಕ್ಖಿತೋ ತುವ’’ನ್ತಿ. (ವಿ. ವ. ೧೨೦೭; ಪೇ. ವ. ೧೮೬);

ಸೋ ಮಾಣವೋ ಆಹ –

‘‘ಸೋವಣ್ಣಮಯೋ ಪಭಸ್ಸರೋ,

ಉಪ್ಪನ್ನೋ ರಥಪಞ್ಜರೋ ಮಮ;

ತಸ್ಸ ಚಕ್ಕಯುಗಂ ನ ವಿನ್ದಾಮಿ,

ತೇನ ದುಕ್ಖೇನ ಜಹಾಮಿ ಜೀವಿತ’’ನ್ತಿ. (ವ. ೧೨೦೮; ಪೇ. ವ. ೧೮೭);

ಅಥ ನಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಆಹ –

‘‘ಸೋವಣ್ಣಮಯಂ ಮಣಿಮಯಂ,

ಲೋಹಿತಕಮಯಂ ಅಥ ರೂಪಿಯಮಯಂ;

ಆಚಿಕ್ಖ ಮೇ ಭದ್ದ ಮಾಣವ,

ಚಕ್ಕಯುಗಂ ಪಟಿಪಾದಯಾಮಿ ತೇ’’ತಿ. (ವಿ. ವ. ೧೨೦೯; ಪೇ. ವ. ೧೮೮);

ತಂ ಸುತ್ವಾ ಮಾಣವೋ ‘‘ಅಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಭೇಸಜ್ಜಮಕತ್ವಾ ಪುತ್ತಪತಿರೂಪಕಂ ಮಂ ದಿಸ್ವಾ ರೋದನ್ತೋ ‘ಸುವಣ್ಣಾದಿಮಯಂ ರಥಚಕ್ಕಂ ಕರೋಮೀ’ತಿ ವದತಿ, ಹೋತು ನಿಗ್ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಕೀವ ಮಹನ್ತಂ ಮೇ ಚಕ್ಕಯುಗಂ ಕರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಯಾವ ಮಹನ್ತಂ ಆಕಙ್ಖಸಿ, ತಾವ ಮಹನ್ತಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯೇಹಿ ಮೇ ಅತ್ಥೋ, ತೇ ಮೇ ದೇಹೀ’’ತಿ ಯಾಚನ್ತೋ ಆಹ –

‘‘ಸೋ ಮಾಣವೋ ತಸ್ಸ ಪಾವದಿ,

ಚನ್ದಸೂರಿಯಾ ಉಭಯೇತ್ಥ ದಿಸ್ಸರೇ;

ಸೋವಣ್ಣಮಯೋ ರಥೋ ಮಮ,

ತೇನ ಚಕ್ಕಯುಗೇನ ಸೋಭತೀ’’ತಿ. (ವಿ. ವ. ೧೨೧೦; ಪೇ. ವ. ೧೮೯);

ಅಥ ನಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಆಹ –

‘‘ಬಾಲೋ ಖೋ ತ್ವಂ ಅಸಿ ಮಾಣವ,

ಯೋ ತ್ವಂ ಪತ್ಥಯಸೇ ಅಪತ್ಥಿಯಂ;

ಮಞ್ಞಾಮಿ ತುವಂ ಮರಿಸ್ಸಸಿ,

ನ ಹಿ ತ್ವಂ ಲಚ್ಛಸಿ ಚನ್ದಸೂರಿಯೇ’’ತಿ. (ವಿ. ವ. ೧೨೧೧; ಪೇ. ವ. ೧೯೦);

ಅಥ ನಂ ಮಾಣವೋ ಆಹ –

‘‘ಕಿಂ ಪನ ಪಞ್ಞಾಯಮಾನಸ್ಸತ್ಥಾಯ ರೋದನ್ತೋ ಬಾಲೋ ಹೋತಿ, ಉದಾಹು ಅಪಞ್ಞಾಯಮಾನಸ್ಸತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ –

‘‘ಗಮನಾಗಮನಮ್ಪಿ ದಿಸ್ಸತಿ,

ವಣ್ಣಧಾತು ಉಭಯತ್ಥ ವೀಥಿಯಾ;

ಪೇತೋ ಕಾಲಕತೋ ನ ದಿಸ್ಸತಿ,

ಕೋ ನಿಧ ಕನ್ದತಂ ಬಾಲ್ಯತರೋ’’ತಿ. (ವಿ. ವ. ೧೨೧೨; ಪೇ. ವ. ೧೯೧);

ತಂ ಸುತ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ‘‘ಯುತ್ತಂ ಏಸ ವದತೀ’’ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ –

‘‘ಸಚ್ಚಂ ಖೋ ವದೇಸಿ ಮಾಣವ,

ಅಹಮೇವ ಕನ್ದತಂ ಬಾಲ್ಯತರೋ;

ಚನ್ದಂ ವಿಯ ದಾರಕೋ ರುದಂ,

ಪೇತಂ ಕಾಲಕತಾಭಿಪತ್ಥಯಿ’’ನ್ತಿ. (ವಿ. ವ. ೧೨೧೩; ಪೇ. ವ. ೧೯೨) –

ವತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಕಥಾಯ ನಿಸ್ಸೋಕೋ ಹುತ್ವಾ ಮಾಣವಸ್ಸ ಥುತಿಂ ಕರೋನ್ತೋ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

‘‘ಆದಿತ್ತಂ ವತ ಮಂ ಸನ್ತಂ, ಘತಸಿತ್ತಂವ ಪಾವಕಂ;

ವಾರಿನಾ ವಿಯ ಓಸಿಞ್ಚಂ, ಸಬ್ಬಂ ನಿಬ್ಬಾಪಯೇ ದರಂ.

‘‘ಅಬ್ಬಹೀ ವತ ಮೇ ಸಲ್ಲಂ, ಸೋಕಂ ಹದಯನಿಸ್ಸಿತಂ;

ಯೋ ಮೇ ಸೋಕಪರೇತಸ್ಸ, ಪುತ್ತಸೋಕಂ ಅಪಾನುದಿ.

‘‘ಸ್ವಾಹಂ ಅಬ್ಬೂಳ್ಹಸಲ್ಲೋಸ್ಮಿ, ಸೀತಿಭೂತೋಸ್ಮಿ ನಿಬ್ಬುತೋ;

ನ ಸೋಚಾಮಿ ನ ರೋದಾಮಿ, ತವ ಸುತ್ವಾನ ಮಾಣವಾ’’ತಿ. (ವಿ. ವ. ೧೨೧೪-೧೨೧೬; ಪೇ. ವ. ೧೯೩-೧೯೫);

ಅಥ ನಂ ‘‘ಕೋ ನಾಮ ತ್ವ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ –

‘‘ದೇವತಾನುಸಿ ಗನ್ಧಬ್ಬೋ, ಅದು ಸಕ್ಕೋ ಪುರಿನ್ದದೋ;

ಕೋ ವಾ ತ್ವಂ ಕಸ್ಸ ವಾ ಪುತ್ತೋ, ಕಥಂ ಜಾನೇಮು ತಂ ಮಯ’’ನ್ತಿ. (ವಿ. ವ. ೧೨೧೭; ಪೇ. ವ. ೧೯೬) –

ಆಹ. ಅಥಸ್ಸ ಮಾಣವೋ –

‘‘ಯಞ್ಚ ಕನ್ದಸಿ ಯಞ್ಚ ರೋದಸಿ,

ಪುತ್ತಂ ಆಳಾಹನೇ ಸಯಂ ದಹಿತ್ವಾ;

ಸ್ವಾಹಂ ಕುಸಲಂ ಕರಿತ್ವಾ ಕಮ್ಮಂ,

ತಿದಸಾನಂ ಸಹಬ್ಯತಂ ಗತೋ’’ತಿ. (ವಿ. ವ. ೧೨೧೮; ಪೇ. ವ. ೧೯೭) –

ಆಚಿಕ್ಖಿ. ಅಥ ನಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಆಹ –

‘‘ಅಪ್ಪಂ ವಾ ಬಹುಂ ವಾ ನಾದ್ದಸಾಮ,

ದಾನಂ ದದನ್ತಸ್ಸ ಸಕೇ ಅಗಾರೇ;

ಉಪೋಸಥಕಮ್ಮಂ ವಾ ತಾದಿಸಂ,

ಕೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಗತೋಸಿ ದೇವಲೋಕ’’ನ್ತಿ. (ವಿ. ವ. ೧೨೧೯; ಪೇ. ವ. ೧೯೮);

ಮಾಣವೋ ಆಹ –

‘‘ಆಬಾಧಿಕೋಹಂ ದುಕ್ಖಿತೋ ಗಿಲಾನೋ,

ಆತೂರರೂಪೋಮ್ಹಿ ಸಕೇ ನಿವೇಸನೇ;

ಬುದ್ಧಂ ವಿಗತರಜಂ ವಿತಿಣ್ಣಕಙ್ಖಂ,

ಅದ್ದಕ್ಖಿಂ ಸುಗತಂ ಅನೋಮಪಞ್ಞಂ.

‘‘ಸ್ವಾಹಂ ಮುದಿತಧನೋ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ,

ಅಞ್ಜಲಿಂ ಅಕರಿಂ ತಥಾಗತಸ್ಸ;

ತಾಹಂ ಕುಸಲಂ ಕರಿತ್ವಾನ ಕಮ್ಮಂ,

ತಿದಸಾನಂ ಸಹಬ್ಯತಂ ಗತೋ’’ತಿ. (ವಿ. ವ. ೧೨೨೦-೧೨೨೧; ಪೇ. ವ. ೧೯೯-೨೦೦);

ತಸ್ಮಿಂ ಕಥೇನ್ತೇಯೇವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಸಕಲಸರೀರಂ ಪೀತಿಯಾ ಪರಿಪೂರಿ. ಸೋ ತಂ ಪೀತಿಂ ಪವೇದೇನ್ತೋ –

‘‘ಅಚ್ಛರಿಯಂ ವತ ಅಬ್ಭುತಂ ವತ,

ಅಞ್ಜಲಿಕಮ್ಮಸ್ಸ ಅಯಮೀದಿಸೋ ವಿಪಾಕೋ;

ಅಹಮ್ಪಿ ಪಮುದಿತಮನೋ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ,

ಅಜ್ಜೇವ ಬುದ್ಧಂ ಸರಣಂ ವಜಾಮೀ’’ತಿ. (ವಿ. ವ. ೧೨೨೨; ಪೇ. ವ. ೨೦೧) –

ಆಹ. ಅಥ ನಂ ಮಾಣವೋ –

‘‘ಅಜ್ಜೇವ ಬುದ್ಧಂ ಸರಣಂ ವಜಾಹಿ,

ಧಮ್ಮಞ್ಚ ಸಙ್ಘಞ್ಚ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ;

ತಥೇವ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ಪಞ್ಚ,

ಅಖಣ್ಡಫುಲ್ಲಾನಿ ಸಮಾದಿಯಸ್ಸು.

ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ವಿರಮಸ್ಸು ಖಿಪ್ಪಂ,

ಲೋಕೇ ಅದಿನ್ನಂ ಪರಿವಜ್ಜಯಸ್ಸು;

ಅಮಜ್ಜಪೋ ಮಾ ಚ ಮುಸಾ ಭಣಾಹಿ,

ಸಕೇನ ದಾರೇನ ಚ ಹೋಹಿ ತುಟ್ಠೋ’’ತಿ. (ವಿ. ವ. ೧೨೨೩-೧೨೨೪; ಪೇ. ವ. ೨೦೨-೨೦೩) –

ಆಹ. ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

‘‘ಅತ್ಥಕಾಮೋಸಿ ಮೇ ಯಕ್ಖ, ಹಿತಕಾಮೋಸಿ ದೇವತೇ;

ಕರೋಮಿ ತುಯ್ಹಂ ವಚನಂ, ತ್ವಂಸಿ ಆಚರಿಯೋ ಮಮ.

‘‘ಉಪೇಮಿ ಸರಣಂ ಬುದ್ಧಂ, ಧಮ್ಮಞ್ಚಾಪಿ ಅನುತ್ತರಂ;

ಸಙ್ಘಞ್ಚ ನರದೇವಸ್ಸ, ಗಚ್ಛಾಮಿ ಸರಣಂ ಅಹಂ.

‘‘ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ವಿರಮಾಮಿ ಖಿಪ್ಪಂ,

ಲೋಕೇ ಅದಿನ್ನಂ ಪರಿವಜ್ಜಯಾಮಿ;

ಅಮಜ್ಜಪೋ ನೋ ಚ ಮುಸಾ ಭಣಾಮಿ,

ಸಕೇನ ದಾರೇನ ಚ ಹೋಮಿ ತುಟ್ಠೋ’’ತಿ. (ವಿ. ವ. ೧೨೨೫-೧೨೨೭; ಪೇ. ವ. ೨೦೪-೨೦೬);

ಅಥ ನಂ ದೇವಪುತ್ತೋ, ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ತೇ ಗೇಹೇ ಬಹುಂ ಧನಂ ಅತ್ಥಿ, ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ದಾನಂ ದೇಹಿ, ಧಮ್ಮಂ ಸುಣಾಹಿ, ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಾಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಅನ್ತರಧಾಯಿ.

ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋಪಿ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಭದ್ದೇ, ಅಹಂ ಅಜ್ಜ ಸಮಣಂ ಗೋತಮಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಿ, ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ನೇವ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ನ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಠಿತೋ, ‘‘ಭೋ ಗೋತಮ, ಅಧಿವಾಸೇಹಿ ಅಜ್ಜತನಾಯ ಭತ್ತಂ ಸದ್ಧಿಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸತ್ಥಾ ಅಧಿವಾಸೇಸಿ. ಸೋ ಸತ್ಥು ಅಧಿವಾಸನಂ ವಿದಿತ್ವಾ ವೇಗೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ಸಕೇ ನಿವೇಸನೇ ಪಣೀತಂ ಖಾದನೀಯಂ ಭೋಜನೀಯಞ್ಚ ಪಟಿಯಾದಾಪೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ತಸ್ಸ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇ ನಿಸೀದಿ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಪರಿವಿಸಿ, ಮಹಾಜನೋ ಸನ್ನಿಪತಿ. ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕೇನ ಕಿರ ತಥಾಗತೇ ನಿಮನ್ತಿತೇ ದ್ವೇ ಜನಕಾಯಾ ಸನ್ನಿಪತನ್ತಿ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ಸಮಣಂ ಗೋತಮಂ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛನಾಯ ವಿಹೇಠಿಯಮಾನಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸನ್ನಿಪತನ್ತಿ, ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಕಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ಬುದ್ಧವಿಸಯಂ ಬುದ್ಧಲೀಳಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸನ್ನಿಪತನ್ತಿ. ಅಥ ಖೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ತಥಾಗತಮುಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ನೀಚಾಸನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಭೋ ಗೋತಮ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ದಾನಂ ಅದತ್ವಾ ಪೂಜಂ ಅಕತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಅಸುತ್ವಾ ಉಪೋಸಥವಾಸಂ ಅವಸಿತ್ವಾ ಕೇವಲಂ ಮನೋಪಸಾದಮತ್ತೇನೇವ ಸಗ್ಗೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಕಸ್ಮಾ ಮಂ ಪುಚ್ಛಸಿ, ನನು ತೇ ಪುತ್ತೇನ ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲಿನಾ ಮಯಿ ಮನಂ ಪಸಾದೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸಗ್ಗೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಭಾವೋ ಕಥಿತೋ’’ತಿ? ‘‘ಕದಾ, ಭೋ ಗೋತಮಾ’’ತಿ? ನನು ತ್ವಂ ಅಜ್ಜ ಸುಸಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕನ್ದನ್ತೋ ಅವಿದೂರೇ ಬಾಹಾ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಕನ್ದನ್ತಂ ಏಕಂ ಮಾಣವಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಲಙ್ಕತೋ ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲೀ, ಮಾಲಧಾರೀ ಹರಿಚನ್ದನುಸ್ಸದೋ’’ತಿ ದ್ವೀಹಿ ಜನೇಹಿ ಕಥಿತಕಥಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಸಬ್ಬಂ ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲಿವತ್ಥುಂ ಕಥೇಸಿ. ತೇನೇವೇತಂ ಬುದ್ಧಭಾಸಿತಂ ನಾಮ ಜಾತಂ.

ತಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಚ ಪನ ‘‘ನ ಖೋ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಏಕಸತಂ ವಾ ನ ದ್ವೇಸತಂ, ಅಥ ಖೋ ಮಯಿ ಮನಂ ಪಸಾದೇತ್ವಾ ಸಗ್ಗೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾನಂ ಗಣನಾ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥ ಮಹಾಜನೋ ನ ನಿಬ್ಬೇಮತಿಕೋ ಹೋತಿ, ಅಥಸ್ಸ ಅನಿಬ್ಬೇಮತಿಕಭಾವಂ ವಿದಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲಿದೇವಪುತ್ತೋ ವಿಮಾನೇನೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗಚ್ಛತೂ’’ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾಸಿ. ಸೋ ತಿಗಾವುತಪ್ಪಮಾಣೇನೇವ ದಿಬ್ಬಾಭರಣಪಟಿಮಣ್ಡಿತೇನ ಅತ್ತಭಾವೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ವಿಮಾನತೋ ಓರುಯ್ಹ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ತ್ವಂ ಇಮಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಕಿಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಪಟಿಲಭೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ –

‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇನ ವಣ್ಣೇನ, ಯಾ ತ್ವಂ ತಿಟ್ಠಸಿ ದೇವತೇ;

ಓಭಾಸೇನ್ತೀ ದಿಸಾ ಸಬ್ಬಾ, ಓಸಧೀ ವಿಯ ತಾರಕಾ;

ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ದೇವ ಮಹಾನುಭಾವ, ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ ಕಿಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞ’’ನ್ತಿ. –

ಗಾಥಮಾಹ. ‘‘ದೇವಪುತ್ತೋ ಅಯಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಸಮ್ಪತ್ತಿ ತುಮ್ಹೇಸು ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇತ್ವಾ ಲದ್ಧಾ’’ತಿ. ‘‘ಮಯಿ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇತ್ವಾ ಲದ್ಧಾ ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ಮಹಾಜನೋ ದೇವಪುತ್ತಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಅಚ್ಛರಿಯಾ ವತ, ಭೋ, ಬುದ್ಧಗುಣಾ, ಅದಿನ್ನಪುಬ್ಬಕಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ನಾಮ ಪುತ್ತೋ ಅಞ್ಞಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಪುಞ್ಞಂ ಅಕತ್ವಾ ಸತ್ಥರಿ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇತ್ವಾ ಏವರೂಪಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪಟಿಲಭೀ’’ತಿ ತುಟ್ಠಿಂ ಪವೇದೇಸಿ.

ಅಥ ನೇಸಂ ಕುಸಲಾಕುಸಲಕಮ್ಮಕರಣೇ ಮನೋವ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮೋ, ಮನೋವ ಸೇಟ್ಠೋ. ಪಸನ್ನೇನ ಹಿ ಮನೇನ ಕತಂ ಕಮ್ಮಂ ದೇವಲೋಕಂ ಮನುಸ್ಸಲೋಕಂ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಛಾಯಾವ ನ ವಿಜಹತೀತಿ ಇದಂ ವತ್ಥುಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಪತಿಟ್ಠಾಪಿತಮತ್ತಿಕಂ ಸಾಸನಂ ರಾಜಮುದ್ದಾಯ ಲಞ್ಛನ್ತೋ ವಿಯ ಧಮ್ಮರಾಜಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೨. ‘‘ಮನೋಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾ ಧಮ್ಮಾ, ಮನೋಸೇಟ್ಠಾ ಮನೋಮಯಾ.

ಮನಸಾ ಚೇ ಪಸನ್ನೇನ, ಭಾಸತಿ ವಾ ಕರೋತಿ ವಾ;

ತತೋ ನಂ ಸುಖಮನ್ವೇತಿ, ಛಾಯಾವ ಅನಪಾಯಿನೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಮನೋತಿ ಅವಿಸೇಸೇನ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಚತುಭೂಮಿಕಚಿತ್ತಂ ವುಚ್ಚತಿ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಪದೇ ನಿಯಮಿಯಮಾನಂ ವವತ್ಥಾಪಿಯಮಾನಂ ಪರಿಚ್ಛಿಜ್ಜಿಯಮಾನಂ ಅಟ್ಠವಿಧಂ ಕಾಮಾವಚರಕುಸಲಚಿತ್ತಂ ಲಬ್ಭತಿ. ವತ್ಥುವಸೇನ ಪನಾಹರಿಯಮಾನಂ ತತೋಪಿ ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಂ ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತಮೇವ ಲಬ್ಭತಿ. ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾತಿ ತೇನ ಪಠಮಗಾಮಿನಾ ಹುತ್ವಾ ಸಮನ್ನಾಗತಾ. ಧಮ್ಮಾತಿ ವೇದನಾದಯೋ ತಯೋ ಖನ್ಧಾ. ಏತೇ ಹಿ ಉಪ್ಪಾದಪಚ್ಚಯಟ್ಠೇನ ಸೋಮನಸ್ಸಸಮ್ಪಯುತ್ತಮನೋ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮೋ ಏತೇಸನ್ತಿ ಮನೋಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾ ನಾಮ. ಯಥಾ ಹಿ ಬಹೂಸು ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ಮಹಾಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚೀವರದಾನಾದೀನಿ ವಾ ಉಳಾರಪೂಜಾಧಮ್ಮಸ್ಸವನಾದೀನಿ ವಾ ಮಾಲಾಗನ್ಧಸಕ್ಕಾರಕರಣಾದೀನಿ ವಾ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರೋನ್ತೇಸು ‘‘ಕೋ ಏತೇಸಂ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಯೋ ತೇಸಂ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ತೇ ತಾನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರೋನ್ತಿ, ಸೋ ತಿಸ್ಸೋ ವಾ ಫುಸ್ಸೋ ವಾ ತೇಸಂ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಏವಂಸಮ್ಪದಮಿದಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಇತಿ ಉಪ್ಪಾದಪಚ್ಚಯಟ್ಠೇನ ಮನೋ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮೋ ಏತೇಸನ್ತಿ ಮನೋಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾ. ನ ಹಿ ತೇ ಮನೇ ಅನುಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ಮನೋ ಪನ ಏಕಚ್ಚೇಸು ಚೇತಸಿಕೇಸು ಅನುಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೇಸುಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿಯೇವ. ಏವಂ ಅಧಿಪತಿವಸೇನ ಪನ ಮನೋ ಸೇಟ್ಠೋ ಏತೇಸನ್ತಿ ಮನೋಸೇಟ್ಠಾ. ಯಥಾ ಹಿ ಗಣಾದೀನಂ ಅಧಿಪತಿ ಪುರಿಸೋ ಗಣಸೇಟ್ಠೋ ಸೇಣಿಸೇಟ್ಠೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಥಾ ತೇಸಮ್ಪಿ ಮನೋವ ಸೇಟ್ಠೋ. ಯಥಾ ಪನ ಸುವಣ್ಣಾದೀಹಿ ನಿಪ್ಫಾದಿತಾನಿ ಭಣ್ಡಾನಿ ಸುವಣ್ಣಮಯಾದೀನಿ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ, ತಥಾ ಏತೇಪಿ ಮನತೋ ನಿಪ್ಫನ್ನತ್ತಾ ಮನೋಮಯಾ ನಾಮ.

ಪಸನ್ನೇನಾತಿ ಅನಭಿಜ್ಝಾದೀಹಿ ಗುಣೇಹಿ ಪಸನ್ನೇನ. ಭಾಸತಿ ವಾ ಕರೋತಿ ವಾತಿ ಏವರೂಪೇನ ಮನೇನ ಭಾಸನ್ತೋ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ವಚೀಸುಚರಿತಮೇವ ಭಾಸತಿ, ಕರೋನ್ತೋ ತಿವಿಧಂ ಕಾಯಸುಚರಿತಮೇವ ಕರೋತಿ, ಅಭಾಸನ್ತೋ ಅಕರೋನ್ತೋ ತಾಯ ಅನಭಿಜ್ಝಾದೀಹಿ ಪಸನ್ನಮಾನಸತಾಯ ತಿವಿಧಂ ಮನೋಸುಚರಿತಂ ಪೂರೇತಿ. ಏವಮಸ್ಸ ದಸ ಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಾ ಪಾರಿಪೂರಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ.

ತತೋ ನಂ ಸುಖಮನ್ವೇತೀತಿ ತತೋ ತಿವಿಧಸುಚರಿತತೋ ನಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಸುಖ ಮನ್ವೇತಿ. ಇಧ ತೇಭೂಮಿಕಮ್ಪಿ ಕುಸಲಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ, ತಸ್ಮಾ ತೇಭೂಮಿಕಸುಚರಿತಾನುಭಾವೇನ ಸುಗತಿಭವೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ, ದುಗ್ಗತಿಯಂ ವಾ ಸುಖಾನುಭವನಟ್ಠಾನೇ ಠಿತಂ ಕಾಯವತ್ಥುಕಮ್ಪಿ ಇತರವತ್ಥುಕಮ್ಪಿ ಅವತ್ಥುಕಮ್ಪೀತಿ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕಂ ವಿಪಾಕಸುಖಂ ಅನುಗಚ್ಛತಿ, ನ ವಿಜಹತೀತಿ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಯಥಾ ಕಿಂ? ಛಾಯಾವ ಅನಪಾಯಿನೀತಿ ಯಥಾ ಹಿ ಛಾಯಾ ನಾಮ ಸರೀರಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಾ ಸರೀರೇ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಗಚ್ಛತಿ, ತಿಟ್ಠನ್ತೇ ತಿಟ್ಠತಿ, ನಿಸೀದನ್ತೇ ನಿಸೀದತಿ, ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ‘‘ಸಣ್ಹೇನ ವಾ ಫರುಸೇನ ವಾ ನಿವತ್ತಾಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ವಾ ಪೋಥೇತ್ವಾ ವಾ ನಿವತ್ತಾಪೇತುಂ. ಕಸ್ಮಾ? ಸರೀರಪ್ಪಟಿಬದ್ಧತ್ತಾ. ಏವಮೇವ ಇಮೇಸಂ ದಸನ್ನಂ ಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಾನಂ ಆಚಿಣ್ಣಸಮಾಚಿಣ್ಣಕುಸಲಮೂಲಿಕಂ ಕಾಮಾವಚರಾದಿಭೇದಂ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕಸುಖಂ ಗತಗತಟ್ಠಾನೇ ಅನಪಾಯಿನೀ ಛಾಯಾ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ನ ವಿಜಹತೀತಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಚತುರಾಸೀತಿಯಾ ಪಾಣಸಹಸ್ಸಾನಂ ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ಅಹೋಸಿ, ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲಿದೇವಪುತ್ತೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ, ತಥಾ ಅದಿನ್ನಪುಬ್ಬಕೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ. ಸೋ ತಾವಮಹನ್ತಂ ವಿಭವಂ ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ವಿಪ್ಪಕಿರೀತಿ.

ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲೀವತ್ಥು ದುತಿಯಂ.

೩. ತಿಸ್ಸತ್ಥೇರವತ್ಥು

ಅಕ್ಕೋಚ್ಛಿ ಮನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ತಿಸ್ಸತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸೋ ಕಿರಾಯಸ್ಮಾ ತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ ಭಗವತೋ ಪಿತುಚ್ಛಾಪುತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ಮಹಲ್ಲಕಕಾಲೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ಉಪ್ಪನ್ನಲಾಭಸಕ್ಕಾರಂ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತೋ ಥೂಲಸರೀರೋ ಆಕೋಟಿತಪಚ್ಚಾಕೋಟಿತೇಹಿ ಚೀವರೇಹಿ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ವಿಹಾರಮಜ್ಝೇ ಉಪಟ್ಠಾನಸಾಲಾಯಂ ನಿಸೀದತಿ. ತಥಾಗತಂ ದಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ಆಗತಾ ಆಗನ್ತುಕಭಿಕ್ಖೂ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಏಕೋ ಮಹಾಥೇರೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವತ್ತಂ ಆಪುಚ್ಛನ್ತಿ, ಪಾದಸಮ್ಬಾಹನಾದೀನಿ ಆಪುಚ್ಛನ್ತಿ. ಸೋ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ. ಅಥ ನಂ ಏಕೋ ದಹರಭಿಕ್ಖು ‘‘ಕತಿವಸ್ಸಾ ತುಮ್ಹೇ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ವಸ್ಸಂ ನತ್ಥಿ, ಮಹಲ್ಲಕಕಾಲೇ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ಮಯ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಆವುಸೋ, ದುಬ್ಬಿನೀತ, ಮಹಲ್ಲಕ, ಅತ್ತನೋ ಪಮಾಣಂ ನ ಜಾನಾಸಿ, ಏತ್ತಕೇ ಮಹಾಥೇರೇ ದಿಸ್ವಾ ಸಾಮೀಚಿಕಮ್ಮಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಕರೋಸಿ, ವತ್ತೇ ಆಪುಚ್ಛಿಯಮಾನೇ ತುಣ್ಹೀ ಹೋಸಿ, ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಮತ್ತಮ್ಪಿ ತೇ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಅಚ್ಛರಂ ಪಹರಿ. ಸೋ ಖತ್ತಿಯಮಾನಂ ಜನೇತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಮಂ ಪನ ‘ಕೋ ಏಸೋ’ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಥ, ಮೂಲಮೇವ ವೋ ಛಿನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ರುದನ್ತೋ ದುಕ್ಖೀ ದುಮ್ಮನೋ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ತ್ವಂ ತಿಸ್ಸ ದುಕ್ಖೀ ದುಮ್ಮನೋ ಅಸ್ಸುಮುಖೋ ರೋದಮಾನೋ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ತೇಪಿ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಏಸ ಗನ್ತ್ವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಆಲೋಳಂ ಕರೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ತೇನೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿಂಸು. ಸೋ ಸತ್ಥಾರಾ ಪುಚ್ಛಿತೋ ‘‘ಇಮೇ ಮಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಿಕ್ಖೂ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕಹಂ ಪನ ತ್ವಂ ನಿಸಿನ್ನೋಸೀ’’ತಿ? ‘‘ವಿಹಾರಮಜ್ಝೇ ಉಪಟ್ಠಾನಸಾಲಾಯಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಇಮೇ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಾ ದಿಟ್ಠಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ದಿಟ್ಠಾ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಉಟ್ಠಾಯ ತೇ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಕತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ನ ಕತಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಪರಿಕ್ಖಾರಗ್ಗಹಣಂ ಆಪುಚ್ಛಿತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ನಾಪುಚ್ಛಿತಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ವತ್ತಂ ವಾ ಪಾನೀಯಂ ವಾ ಆಪುಚ್ಛಿತ’’ನ್ತಿ. ‘‘ನಾಪುಚ್ಛಿತಂ ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಆಸನಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಪಾದಸಮ್ಬಾಹನಂ ಕತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ನ ಕತಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ತಿಸ್ಸ ಮಹಲ್ಲಕಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಬ್ಬಂ ಏತಂ ವತ್ತಂ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಏತಂ ವತ್ತಂ ಅಕರೋನ್ತೇನ ವಿಹಾರಮಜ್ಝೇ ನಿಸೀದಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ತವೇವ ದೋಸೋ, ಏತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಖಮಾಪೇಹೀ’’ತಿ? ‘‘ಏತೇ ಮಂ, ಭನ್ತೇ, ಅಕ್ಕೋಸಿಂಸು, ನಾಹಂ ಏತೇ ಖಮಾಪೇಮೀ’’ತಿ. ‘‘ತಿಸ್ಸ ಮಾ ಏವಂ ಕರಿ, ತವೇವ ದೋಸೋ, ಖಮಾಪೇಹಿ ನೇ’’ತಿ? ‘‘ನ ಖಮಾಪೇಮಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ಅಥ ಸತ್ಥಾ ‘‘ದುಬ್ಬಚೋ ಏಸ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ ದುಬ್ಬಚೋ ಏಸ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಏಸ ದುಬ್ಬಚೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಇದಾನಿ ತಾವಸ್ಸ, ಭನ್ತೇ, ದುಬ್ಬಚಭಾವೋ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಞಾತೋ, ಅತೀತೇ ಏಸ ಕಿಂ ಅಕಾಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸುಣಾಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಮಾಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬಾರಾಣಸಿರಞ್ಞೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ದೇವಿಲೋ ನಾಮ ತಾಪಸೋ ಅಟ್ಠ ಮಾಸೇ ಹಿಮವನ್ತೇ ವಸಿತ್ವಾ ಲೋಣಮ್ಬಿಲಸೇವನತ್ಥಾಯ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ ನಗರಮುಪನಿಸ್ಸಾಯ ವಸಿತುಕಾಮೋ ಹಿಮವನ್ತತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ನಗರದ್ವಾರೇ ದಾರಕೇ ದಿಸ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಇಮಂ ನಗರಂ ಸಮ್ಪತ್ತಪಬ್ಬಜಿತಾ ಕತ್ಥ ವಸನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಕುಮ್ಭಕಾರಸಾಲಾಯಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ತಾಪಸೋ ಕುಮ್ಭಕಾರಸಾಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದ್ವಾರೇ ಠತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ತೇ ಭಗ್ಗವ ಅಗರು, ವಸೇಯ್ಯಾಮ ಏಕರತ್ತಿಂ ಸಾಲಾಯ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ರತ್ತಿಂ ಸಾಲಾಯಂ ಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ಮಹತೀ ಸಾಲಾ, ಯಥಾಸುಖಂ ವಸಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಸಾಲಂ ನಿಯ್ಯಾದೇಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೇ ಅಪರೋಪಿ ನಾರದೋ ನಾಮ ತಾಪಸೋ ಹಿಮವನ್ತತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಕುಮ್ಭಕಾರಂ ಏಕರತ್ತಿವಾಸಂ ಯಾಚಿ. ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ‘‘ಪಠಮಂ ಆಗತೋ ಇಮಿನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕತೋ ವಸಿತುಕಾಮೋ ಭವೇಯ್ಯ ವಾ ನೋ ವಾ, ಅತ್ತಾನಂ ಪರಿಮೋಚೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ, ಭನ್ತೇ, ಪಠಮಂ ಉಪಗತೋ ರೋಚೇಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ರುಚಿಯಾ ವಸಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ತಮುಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ತೇ, ಆಚರಿಯ ಅಗರು, ಮಯಞ್ಚೇತ್ಥ ಏಕರತ್ತಿಂ ವಸೇಯ್ಯಾಮಾ’’ತಿ ಯಾಚಿ. ‘‘ಮಹತೀ ಸಾಲಾ, ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತೇ ವಸಾಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪುರೇತರಂ ಪವಿಟ್ಠಸ್ಸ ದೇವಿಲಸ್ಸ ಅಪರಭಾಗೇ ನಿಸೀದಿ. ಉಭೋಪಿ ಸಾರಣೀಯಕಥಂ ಕಥೇತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿಂಸು.

ಸಯನಕಾಲೇ ನಾರದೋ ದೇವಿಲಸ್ಸ ನಿಪಜ್ಜನಟ್ಠಾನಞ್ಚ ದ್ವಾರಞ್ಚ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿ. ಸೋ ಪನ ದೇವಿಲೋ ನಿಪಜ್ಜಮಾನೋ ಅತ್ತನೋ ನಿಪಜ್ಜನಟ್ಠಾನೇ ಅನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ದ್ವಾರಮಜ್ಝೇ ತಿರಿಯಂ ನಿಪಜ್ಜಿ. ನಾರದೋ ರತ್ತಿಂ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೋ ತಸ್ಸ ಜಟಾಸು ಅಕ್ಕಮಿ. ‘‘ಕೋ ಮಂ ಅಕ್ಕಮೀ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಆಚರಿಯ, ಅಹ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕೂಟಜಟಿಲ, ಅರಞ್ಞತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮಮ ಜಟಾಸು ಅಕ್ಕಮಸೀ’’ತಿ. ‘‘ಆಚರಿಯ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಇಧ ನಿಪನ್ನಭಾವಂ ನ ಜಾನಾಮಿ, ಖಮಥ ಮೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಕನ್ದನ್ತಸ್ಸೇವ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖಮಿ. ಇತರೋ ‘‘ಅಯಂ ಪವಿಸನ್ತೋಪಿ ಮಂ ಅಕ್ಕಮೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಪಾದಟ್ಠಾನೇ ಸೀಸಂ ಕತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿ. ನಾರದೋಪಿ ಪವಿಸನ್ತೋ ‘‘ಪಠಮಂಪಾಹಂ ಆಚರಿಯೇ ಅಪರಜ್ಝಿಂ, ಇದಾನಿಸ್ಸ ಪಾದಪಸ್ಸೇನ ಪವಿಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಗೀವಾಯ ಅಕ್ಕಮಿ. ‘‘ಕೋ ಏಸೋ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತೇ ‘‘ಅಹಂ, ಆಚರಿಯಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಕೂಟಜಟಿಲ, ಪಠಮಂ ಮಮ ಜಟಾಸು ಅಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಗೀವಾಯ ಅಕ್ಕಮಸಿ, ಅಭಿಸಪಿಸ್ಸಾಮಿ ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಆಚರಿಯ, ಮಯ್ಹಂ ದೋಸೋ ನತ್ಥಿ, ಅಹಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಏವಂ ನಿಪನ್ನಭಾವಂ ನ ಜಾನಾಮಿ, ‘ಪಠಮಮ್ಪಿ ಮೇ ಅಪರದ್ಧಂ, ಇದಾನಿ ಪಾದಪಸ್ಸೇನ ಪವಿಸಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಪವಿಟ್ಠೋಮ್ಹಿ, ಖಮಥ ಮೇ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕೂಟಜಟಿಲ, ಅಭಿಸಪಿಸ್ಸಾಮಿ ತ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಮಾ ಏವಂ ಕರಿತ್ಥ ಆಚರಿಯಾ’’ತಿ. ಸೋ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಅನಾದಿಯಿತ್ವಾ –

‘‘ಸಹಸ್ಸರಂಸೀ ಸತತೇಜೋ, ಸೂರಿಯೋ ತಮವಿನೋದನೋ;

ಪಾತೋದಯನ್ತೇ ಸೂರಿಯೇ, ಮುದ್ಧಾ ತೇ ಫಲತು ಸತ್ತಧಾ’’ತಿ. –

ತಂ ಅಭಿಸಪಿ ಏವ. ನಾರದೋ, ‘‘ಆಚರಿಯ, ಮಯ್ಹಂ ದೋಸೋ ನತ್ಥೀತಿ ಮಮ ವದನ್ತಸ್ಸೇವ ತುಮ್ಹೇ ಅಭಿಸಪಥ, ಯಸ್ಸ ದೋಸೋ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಸ ಮುದ್ಧಾ ಫಲತು, ಮಾ ನಿದ್ದೋಸಸ್ಸಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ –

‘‘ಸಹಸ್ಸರಂಸೀ ಸತತೇಜೋ, ಸೂರಿಯೋ ತಮವಿನೋದನೋ;

ಪಾತೋದಯನ್ತೇ ಸೂರಿಯೇ, ಮುದ್ಧಾ ತೇ ಫಲತು ಸತ್ತಧಾ’’ತಿ. –

ಅಭಿಸಪಿ. ಸೋ ಪನ ಮಹಾನುಭಾವೋ ಅತೀತೇ ಚತ್ತಾಲೀಸ, ಅನಾಗತೇ ಚತ್ತಾಲೀಸಾತಿ ಅಸೀತಿಕಪ್ಪೇ ಅನುಸ್ಸರತಿ. ತಸ್ಮಾ ‘‘ಕಸ್ಸ ನು ಖೋ ಉಪರಿ ಅಭಿಸಪೋ ಪತಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ‘‘ಆಚರಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಅನುಕಮ್ಪಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಇದ್ಧಿಬಲೇನ ಅರುಣುಗ್ಗಮನಂ ನಿವಾರೇತಿ.

ನಾಗರಾ ಅರುಣೇ ಅನುಗ್ಗಚ್ಛನ್ತೇ ರಾಜದ್ವಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ದೇವ, ತಯಿ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಅರುಣೋ ನ ಉಟ್ಠಹತಿ, ಅರುಣಂ ನೋ ಉಟ್ಠಾಪೇಹೀ’’ತಿ ಕನ್ದಿಂಸು. ರಾಜಾ ಅತ್ತನೋ ಕಾಯಕಮ್ಮಾದೀನಿ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಯುತ್ತಂ ಅದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ವಿವಾದೇನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಪರಿಸಙ್ಕಮಾನೋ ‘‘ಕಚ್ಚಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಹಿಯ್ಯೋ ಸಾಯಂ ಕುಮ್ಭಕಾರಸಾಲಾಯಂ ಆಗತಾ ಅತ್ಥಿ ದೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತಂಖಣಞ್ಞೇವ ರಾಜಾ ಉಕ್ಕಾಹಿ ಧಾರಿಯಮಾನಾಹಿ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ನಾರದಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಆಹ –

‘‘ಕಮ್ಮನ್ತಾ ನಪ್ಪವತ್ತನ್ತಿ, ಜಮ್ಬುದೀಪಸ್ಸ ನಾರದ;

ಕೇನ ಲೋಕೋ ತಮೋಭೂತೋ, ತಂ ಮೇ ಅಕ್ಖಾಹಿ ಪುಚ್ಛಿತೋ’’ತಿ.

ನಾರದೋ ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ಅಹಂ ಇಮಿನಾ ಅಭಿಸಪಿತೋ, ಅಥಾಹಂ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ದೋಸೋ ನತ್ಥಿ, ಯಸ್ಸ ದೋಸೋ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಸೇವ ಉಪರಿ ಅಭಿಸಪೋ ಪತತೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅಭಿಸಪಿಂ. ಅಭಿಸಪಿತ್ವಾ ಚ ಪನ ‘‘ಕಸ್ಸ ನು ಖೋ ಉಪರಿ ಅಭಿಸಪೋ ಪತಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ‘‘ಸೂರಿಯುಗ್ಗಮನವೇಲಾಯ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಮುದ್ಧಾ ಸತ್ತಧಾ ಫಲಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ದಿಸ್ವಾ ಏತಸ್ಮಿಂ ಅನುಕಮ್ಪಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಅರುಣಸ್ಸ ಉಗ್ಗಮನಂ ನ ದೇಮೀತಿ. ‘‘ಕಥಂ ಪನ ಅಸ್ಸ, ಭನ್ತೇ, ಅನ್ತರಾಯೋ ನ ಭವೇಯ್ಯಾ’’ತಿ. ‘‘ಸಚೇ ಮಂ ಖಮಾಪೇಯ್ಯ, ನ ಭವೇಯ್ಯಾ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಖಮಾಪೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಏಸೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಮಂ ಜಟಾಸು ಚ ಗೀವಾಯ ಚ ಅಕ್ಕಮಿ, ನಾಹಂ ಏತಂ ಕೂಟಜಟಿಲಂ ಖಮಾಪೇಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಖಮಾಪೇಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಮಾ ಏವಂ ಕರಿತ್ಥಾ’’ತಿ. ‘‘ನ ಖಮಾಪೇಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಮುದ್ಧಾ ತೇ ಸತ್ತಧಾ ಫಲಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ನ ಖಮಾಪೇತಿಯೇವ. ಅಥ ನಂ ರಾಜಾ ‘‘ನ ತ್ವಂ ಅತ್ತನೋ ರುಚಿಯಾ ಖಮಾಪೇಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಹತ್ಥಪಾದಕುಚ್ಛಿಗೀವಾಸು ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ನಾರದಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ಓನಮಾಪೇಸಿ. ನಾರದೋಪಿ ‘‘ಉಟ್ಠೇಹಿ, ಆಚರಿಯ, ಖಮಾಮಿ ತೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ನಾಯಂ ಯಥಾಮನೇನ ಖಮಾಪೇತಿ, ನಗರಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ ಏಕೋ ಸರೋ ಅತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ನಂ ಸೀಸೇ ಮತ್ತಿಕಾಪಿಣ್ಡಂ ಕತ್ವಾ ಗಲಪ್ಪಮಾಣೇ ಉದಕೇ ಠಪಾಪೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ರಾಜಾ ತಥಾ ಕಾರೇಸಿ. ನಾರದೋ ದೇವಿಲಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಆಚರಿಯ, ಮಯಾ ಇದ್ಧಿಯಾ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಾಯ ಸೂರಿಯಸನ್ತಾಪೇ ಉಟ್ಠಹನ್ತೇ ಉದಕೇ ನಿಮುಜ್ಜಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇನ ಠಾನೇನ ಉತ್ತರಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ತಸ್ಸ ಸೂರಿಯರಂಸೀಹಿ ಸಂಫುಟ್ಠಮತ್ತೋವ ಮತ್ತಿಕಾಪಿಣ್ಡೋ ಸತ್ತಧಾ ಫಲಿ, ಸೋ ನಿಮುಜ್ಜಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇನ ಠಾನೇನ ಪಲಾಯೀ’’ತಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ‘‘ತದಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ರಾಜಾ ಆನನ್ದೋ ಅಹೋಸಿ, ದೇವಿಲೋ ತಿಸ್ಸೋ, ನಾರದೋ ಅಹಮೇವಾತಿ ಏವಂ ತದಾಪೇಸ ದುಬ್ಬಚೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಿಸ್ಸತ್ಥೇರಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ತಿಸ್ಸ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ನಾಮ ‘ಅಸುಕೇನಾಹಂ ಅಕ್ಕುಟ್ಠೋ, ಅಸುಕೇನ ಪಹಟೋ, ಅಸುಕೇನ ಜಿತೋ, ಅಸುಕೋ ಖೋ ಮೇ ಭಣ್ಡಂ ಅಹಾಸೀ’ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತಸ್ಸ ವೇರಂ ನಾಮ ನ ವೂಪಸಮ್ಮತಿ, ಏವಂ ಪನ ಅನುಪನಯ್ಹನ್ತಸ್ಸೇವ ಉಪಸಮ್ಮತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

೩.

‘‘ಅಕ್ಕೋಚ್ಛಿ ಮಂ ಅವಧಿ ಮಂ, ಅಜಿನಿ ಮಂ ಅಹಾಸಿ ಮೇ;

ಯೇ ಚ ತಂ ಉಪನಯ್ಹನ್ತಿ, ವೇರಂ ತೇಸಂ ನ ಸಮ್ಮತಿ.

೪.

‘‘ಅಕ್ಕೋಚ್ಛಿ ಮಂ ಅವಧಿ ಮಂ, ಅಜಿನಿ ಮಂ ಅಹಾಸಿ ಮೇ;

ಯೇ ಚ ತಂ ನುಪನಯ್ಹನ್ತಿ, ವೇರಂ ತೇಸೂಪಸಮ್ಮತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಕ್ಕೋಚ್ಛೀತಿ ಅಕ್ಕೋಸಿ. ಅವಧೀತಿ ಪಹರಿ. ಅಜಿನೀತಿ ಕೂಟಸಕ್ಖಿಓತಾರಣೇನ ವಾ ವಾದಪಟಿವಾದೇನ ವಾ ಕರಣುತ್ತರಿಯಕರಣೇನ ವಾ ಅಜೇಸಿ. ಅಹಾಸಿ ಮೇತಿ ಮಮ ಸನ್ತಕಂ ಪತ್ತಾದೀಸು ಕಿಞ್ಚಿದೇವ ಅವಹರಿ. ಯೇ ಚ ತನ್ತಿ ಯೇ ಕೇಚಿ ದೇವತಾ ವಾ ಮನುಸ್ಸಾ ವಾ ಗಹಟ್ಠಾ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ವಾ ತಂ ‘‘ಅಕ್ಕೋಚ್ಛಿ ಮ’’ನ್ತಿಆದಿವತ್ಥುಕಂ ಕೋಧಂ ಸಕಟಧುರಂ ವಿಯ ನದ್ಧಿನಾ ಪೂತಿಮಚ್ಛಾದೀನಿ ವಿಯ ಚ ಕುಸಾದೀಹಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ವೇಠೇತ್ವಾ ಉಪನಯ್ಹನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಸಕಿಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ವೇರಂ ನ ಸಮ್ಮತೀತಿ ವೂಪಸಮ್ಮತಿ. ಯೇ ಚ ತಂ ನುಪನಯ್ಹನ್ತೀತಿ ಅಸತಿಯಾ ಅಮನಸಿಕಾರವಸೇನ ವಾ ಕಮ್ಮಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾದಿವಸೇನ ವಾ ಯೇ ತಂ ಅಕ್ಕೋಸಾದಿವತ್ಥುಕಂ ಕೋಧಂ ತಯಾಪಿ ಕೋಚಿ ನಿದ್ದೋಸೋ ಪುರಿಮಭವೇ ಅಕ್ಕುಟ್ಠೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಪಹಟೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಕೂಟಸಕ್ಖಿಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಜಿತೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಕಸ್ಸಚಿ ತೇ ಪಸಯ್ಹ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಚ್ಛಿನ್ನಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ನಿದ್ದೋಸೋ ಹುತ್ವಾಪಿ ಅಕ್ಕೋಸಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಾಸೀತಿ ಏವಂ ನ ಉಪನಯ್ಹನ್ತಿ. ತೇಸು ಪಮಾದೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಮ್ಪಿ ವೇರಂ ಇಮಿನಾ ಅನುಪನಯ್ಹನೇನ ನಿರಿನ್ಧನೋ ವಿಯ ಜಾತವೇದೋ ವೂಪಸಮ್ಮತೀತಿ.

ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸತಸಹಸ್ಸಭಿಕ್ಖೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸು. ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಅಹೋಸಿ. ದುಬ್ಬಚೋಪಿ ಸುಬ್ಬಚೋಯೇವ ಜಾತೋತಿ.

ತಿಸ್ಸತ್ಥೇರವತ್ಥು ತತಿಯಂ.

೪. ಕಾಳಯಕ್ಖಿನೀವತ್ಥು

ನ ಹಿ ವೇರೇನಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಂ ವಞ್ಝಿತ್ಥಿಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕೋ ಕಿರ ಕುಟುಮ್ಬಿಕಪುತ್ತೋ ಪಿತರಿ ಕಾಲಕತೇ ಖೇತ್ತೇ ಚ ಘರೇ ಚ ಸಬ್ಬಕಮ್ಮಾನಿ ಅತ್ತನಾವ ಕರೋನ್ತೋ ಮಾತರಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಿ. ಅಥಸ್ಸ ಮಾತಾ ‘‘ಕುಮಾರಿಕಂ ತೇ, ತಾತ, ಆನೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಅಮ್ಮ, ಮಾ ಏವಂ ವದೇಥ, ಅಹಂ ಯಾವಜೀವಂ ತುಮ್ಹೇ ಪಟಿಜಗ್ಗಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ತಾತ, ಖೇತ್ತೇ ಚ ಘರೇ ಚ ಕಿಚ್ಚಂ ತ್ವಮೇವ ಕರೋಸಿ, ತೇನ ಮಯ್ಹಂ ಚಿತ್ತಸುಖಂ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ, ಆನೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ. ಸಾ ಏಕಂ ಕುಲಂ ಗನ್ತುಕಾಮಾ ಗೇಹಾ ನಿಕ್ಖಮಿ. ಅಥ ನಂ ಪುತ್ತೋ ‘‘ಕತರಂ ಕುಲಂ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಅಸುಕಕುಲಂ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತತ್ಥ ಗಮನಂ ಪಟಿಸೇಧೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅಭಿರುಚಿತಂ ಕುಲಂ ಆಚಿಕ್ಖಿ. ಸಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಕುಮಾರಿಕಂ ವಾರೇತ್ವಾ ದಿವಸಂ ವವತ್ಥಪೇತ್ವಾ ತಂ ಆನೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಘರೇ ಅಕಾಸಿ. ಸಾ ವಞ್ಝಾ ಅಹೋಸಿ. ಅಥ ನಂ ಮಾತಾ, ಪುತ್ತ, ತ್ವಂ ಅತ್ತನೋ ರುಚಿಯಾ ಕುಮಾರಿಕಂ ಆಣಾಪೇಸಿ, ಸಾ ಇದಾನಿ ವಞ್ಝಾ ಜಾತಾ, ಅಪುತ್ತಕಞ್ಚ ನಾಮ ಕುಲಂ ವಿನಸ್ಸತಿ, ಪವೇಣೀ ನ ಘಟೀಯತಿ, ತೇನ ಅಞ್ಞಂ ತೇ ಕುಮಾರಿಕಂ ಆನೇಮೀತಿ. ತೇನ ‘‘ಅಲಂ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚಮಾನಾಪಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಕಥೇಸಿ. ವಞ್ಝಿತ್ಥೀ ತಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಪುತ್ತಾ ನಾಮ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ವಚನಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ಇದಾನಿ ಅಞ್ಞಂ ವಿಜಾಯಿನಿಂ ಇತ್ಥಿಂ ಆನೇತ್ವಾ ಮಂ ದಾಸಿಭೋಗೇನ ಭುಞ್ಜಿಸ್ಸತಿ. ಯಂನೂನಾಹಂ ಸಯಮೇವ ಏಕಂ ಕುಮಾರಿಕಂ ಆನೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಕುಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಕುಮಾರಿಕಂ ವಾರೇತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನಾಮೇತಂ, ಅಮ್ಮ, ವದೇಸೀ’’ತಿ ತೇಹಿ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾ ‘‘ಅಹಂ ವಞ್ಝಾ, ಅಪುತ್ತಕಂ ನಾಮ ಕುಲಂ ವಿನಸ್ಸತಿ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪನ ಧೀತಾ ಪುತ್ತಂ ವಾ ಧೀತರಂ ವಾ ಲಭಿತ್ವಾ ಕುಟುಮ್ಬಿಕಸ್ಸ ಸಾಮಿನೀ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಮಯ್ಹಂ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ನಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇತ್ವಾ ಆನೇತ್ವಾ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಘರೇ ಅಕಾಸಿ.

ಅಥಸ್ಸಾ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಸಚಾಯಂ ಪುತ್ತಂ ವಾ ಧೀತರಂ ವಾ ಲಭಿಸ್ಸತಿ, ಅಯಮೇವ ಕುಟುಮ್ಬಸ್ಸ ಸಾಮಿನೀ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ಯಥಾ ದಾರಕಂ ನ ಲಭತಿ, ತಥೇವ ನಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಸಾ ಆಹ – ‘‘ಅಮ್ಮ, ಯದಾ ತೇ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ಗಬ್ಭೋ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ, ಅಥ ಮೇ ಆರೋಚೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ. ಸಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಪಟಿಸ್ಸುಣಿತ್ವಾ ಗಬ್ಭೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೇ ತಸ್ಸಾ ಆರೋಚೇಸಿ. ಇತರಿಸ್ಸಾ ಪನ ಸಾ ಸಯಮೇವ ನಿಚ್ಚಂ ಯಾಗುಭತ್ತಂ ದೇತಿ, ಅಥಸ್ಸಾ ಆಹಾರೇನೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಗಬ್ಭಪಾತನಭೇಸಜ್ಜಮದಾಸಿ, ಗಬ್ಭೋ ಪತಿ. ದುತಿಯಮ್ಪಿ ಗಬ್ಭೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೇ ಆರೋಚೇಸಿ, ಇತರಾ ದುತಿಯಮ್ಪಿ ತಥೇವ ಪಾತೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ಪಟಿವಿಸ್ಸಕಿತ್ಥಿಯೋ ಪುಚ್ಛಿಂಸು – ‘‘ಕಚ್ಚಿ ತೇ ಸಪತ್ತಿ ಅನ್ತರಾಯಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ? ಸಾ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ‘‘ಅನ್ಧಬಾಲೇ, ಕಸ್ಮಾ ಏವಮಕಾಸಿ, ಅಯಂ ತವ ಇಸ್ಸರಿಯಭಯೇನ ಗಬ್ಭಸ್ಸ ಪಾತನಭೇಸಜ್ಜಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ದೇತಿ, ತೇನ ತೇ ಗಬ್ಭೋ ಪತತಿ, ಮಾ ಪುನ ಏವಮಕತ್ಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ ತತಿಯವಾರೇ ನ ಕಥೇಸಿ. ಅಥ ಸಾ ಇತರಿಸ್ಸಾ ಉದರಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಮಯ್ಹಂ ಗಬ್ಭಸ್ಸ ಪತಿಟ್ಠಿತಭಾವಂ ನ ಕಥೇಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ಮಂ ಆನೇತ್ವಾ ವಞ್ಚೇತ್ವಾ ದ್ವೇ ವಾರೇ ಗಬ್ಭಂ ಪಾತೇಸಿ, ಕಿಮತ್ಥಂ ತುಯ್ಹಂ ಕಥೇಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನಟ್ಠಾ ದಾನಿಮ್ಹೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಪಮಾದಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೀ ಪರಿಣತೇ ಗಬ್ಭೇ ಓಕಾಸಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ. ಗಬ್ಭೋ ಪರಿಣತತ್ತಾ ಪತಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ತಿರಿಯಂ ನಿಪತಿ, ಖರಾ ವೇದನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ, ಜೀವಿತಸಂಸಯಂ ಪಾಪುಣಿ. ಸಾ ‘‘ನಾಸಿತಮ್ಹಿ ತಯಾ, ತ್ವಮೇವ ಮಂ ಆನೇತ್ವಾ ತ್ವಮೇವ ತಯೋಪಿ ವಾರೇ ದಾರಕೇ ನಾಸೇಸಿ, ಇದಾನಿ ಅಹಮ್ಪಿ ನಸ್ಸಾಮಿ, ಇತೋ ದಾನಿ ಚುತಾ ಯಕ್ಖಿನೀ ಹುತ್ವಾ ತವ ದಾರಕೇ ಖಾದಿತುಂ ಸಮತ್ಥಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಗೇಹೇ ಮಜ್ಜಾರೀ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಇತರಮ್ಪಿ ಸಾಮಿಕೋ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ತಯಾ ಮೇ ಕುಲೂಪಚ್ಛೇದೋ ಕತೋ’’ತಿ ಕಪ್ಪರಜಣ್ಣುಕಾದೀಹಿ ಸುಪೋಥಿತಂ ಪೋಥೇಸಿ. ಸಾ ತೇನೇವಾಬಾಧೇನ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಕುಕ್ಕುಟೀ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ.

ಕುಕ್ಕುಟೀ ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ಅಣ್ಡಾನಿ ವಿಜಾಯಿ, ಮಜ್ಜಾರೀ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಾನಿ ಅಣ್ಡಾನಿ ಖಾದಿ. ದುತಿಯಮ್ಪಿ ತತಿಯಮ್ಪಿ ಖಾದಿಯೇವ. ಕುಕ್ಕುಟೀ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ತಯೋ ವಾರೇ ಮಮ ಅಣ್ಡಾನಿ ಖಾದಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಮಮ್ಪಿ ಖಾದಿತುಕಾಮಾಸೀ’’ತಿ. ‘‘ಇತೋ ಚುತಾ ಸಪುತ್ತಕಂ ತಂ ಖಾದಿತುಂ ಲಭೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಕತ್ವಾ ತತೋ ಚುತಾ ಅರಞ್ಞೇ ದೀಪಿನೀ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಇತರಾ ಮಿಗೀ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ತಸ್ಸಾ ವಿಜಾತಕಾಲೇ ದೀಪಿನೀ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಯೋ ವಾರೇ ಪುತ್ತಕೇ ಖಾದಿ. ಮಿಗೀ ಮರಣಕಾಲೇ ‘‘ಅಯಂ ಮೇ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪುತ್ತಕೇ ಖಾದಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಮಮ್ಪಿ ಖಾದಿಸ್ಸತಿ, ಇತೋ ದಾನಿ ಚುತಾ ಏತಂ ಸಪುತ್ತಕಂ ಖಾದಿತುಂ ಲಭೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಕತ್ವಾ ಇತೋ ಚುತಾ ಯಕ್ಖಿನೀ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ದೀಪಿನೀಪಿ ತಥೇವ ತತೋ ಚುತಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕುಲಧೀತಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಸಾ ವುದ್ಧಿಪ್ಪತ್ತಾ ದ್ವಾರಗಾಮಕೇ ಪತಿಕುಲಂ ಅಗಮಾಸಿ, ಅಪರಭಾಗೇ ಚ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿ. ಯಕ್ಖಿನೀಪಿ ತಸ್ಸಾ ಪಿಯಸಹಾಯಿಕಾವಣ್ಣೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕುಹಿಂ ಮೇ ಸಹಾಯಿಕಾ’’ತಿ ‘‘ಅನ್ತೋಗಬ್ಭೇ ವಿಜಾತಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಪುತ್ತಂ ನು ಖೋ ವಿಜಾತಾ, ಉದಾಹು ಧೀತರನ್ತಿ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ಗಬ್ಭಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪಸ್ಸನ್ತೀ ವಿಯ ದಾರಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಖಾದಿತ್ವಾ ಗತಾ. ಪುನ ದುತಿಯವಾರೇಪಿ ತಥೇವ ಖಾದಿ. ತತಿಯವಾರೇ ಇತರಾ ಗರುಭಾರಾ ಹುತ್ವಾ ಸಾಮಿಕಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಸಾಮಿ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಏಕಾ ಯಕ್ಖಿನೀ ಮಮ ದ್ವೇ ಪುತ್ತೇ ಖಾದಿತ್ವಾ ಗತಾ, ಇದಾನಿ ಮಮ ಕುಲಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಿಜಾಯಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಕುಲಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಿಜಾಯಿ.

ತದಾ ಸಾ ಯಕ್ಖಿನೀ ಉದಕವಾರಂ ಗತಾ ಹೋತಿ. ವೇಸ್ಸವಣಸ್ಸ ಹಿ ಯಕ್ಖಿನಿಯೋ ವಾರೇನ ಅನೋತತ್ತದಹತೋ ಸೀಸಪರಮ್ಪರಾಯ ಉದಕಮಾಹರನ್ತಿ. ತಾ ಚತುಮಾಸಚ್ಚಯೇನಪಿ ಪಞ್ಚಮಾಸಚ್ಚಯೇನಪಿ ಮುಚ್ಚನ್ತಿ. ಅಪರಾ ಯಕ್ಖಿನಿಯೋ ಕಿಲನ್ತಕಾಯಾ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಮ್ಪಿ ಪಾಪುಣನ್ತಿ. ಸಾ ಪನ ಉದಕವಾರತೋ ಮುತ್ತಮತ್ತಾವ ವೇಗೇನ ತಂ ಘರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕುಹಿಂ ಮೇ ಸಹಾಯಿಕಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಕುಹಿಂ ನಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಸಿ, ತಸ್ಸಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಜಾತಜಾತದಾರಕೇ ಯಕ್ಖಿನೀ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಖಾದತಿ, ತಸ್ಮಾ ಕುಲಗೇಹಂ ಗತಾ’’ತಿ. ಸಾ ‘‘ಯತ್ಥ ವಾ ತತ್ಥ ವಾ ಗಚ್ಛತು, ನ ಮೇ ಮುಚ್ಚಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವೇರವೇಗಸಮುಸ್ಸಾಹಿತಮಾನಸಾ ನಗರಾಭಿಮುಖೀ ಪಕ್ಖನ್ದಿ. ಇತರಾಪಿ ನಾಮಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ನಂ ದಾರಕಂ ನ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ನಾಮಂ ಕತ್ವಾ, ‘‘ಸಾಮಿ, ಇದಾನಿ ಸಕಘರಂ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ ಪುತ್ತಮಾದಾಯ ಸಾಮಿಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಹಾರಮಜ್ಝೇ ಗತಮಗ್ಗೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೀ ಪುತ್ತಂ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ದತ್ವಾ ವಿಹಾರಪೋಕ್ಖರಣಿಯಾ ನ್ಹಾತ್ವಾ ಸಾಮಿಕೇ ನ್ಹಾಯನ್ತೇ ಉತ್ತರಿತ್ವಾ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಥಞ್ಞಂ ಪಾಯಮಾನಾ ಠಿತಾ ಯಕ್ಖಿನಿಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಞ್ಜಾನಿತ್ವಾ, ‘‘ಸಾಮಿ, ವೇಗೇನ ಏಹಿ, ಅಯಂ ಸಾ ಯಕ್ಖಿನೀ, ವೇಗೇನ ಏಹಿ, ಅಯಂ ಸಾ ಯಕ್ಖಿನೀ’’ತಿ ಉಚ್ಚಾಸದ್ದಂ ಕತ್ವಾ ಯಾವ ತಸ್ಸ ಆಗಮನಂ ಸಣ್ಠಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀ ನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಅನ್ತೋವಿಹಾರಾಭಿಮುಖೀ ಪಕ್ಖನ್ದಿ.

ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸತ್ಥಾ ಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ. ಸಾ ಪುತ್ತಂ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪಾದಪಿಟ್ಠೇ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಮಯಾ ಏಸ ದಿನ್ನೋ, ಪುತ್ತಸ್ಸ ಮೇ ಜೀವಿತಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ಅಧಿವತ್ಥೋ ಸುಮನದೇವೋ ನಾಮ ಯಕ್ಖಿನಿಯಾ ಅನ್ತೋ ಪವಿಸಿತುಂ ನಾದಾಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛ, ಆನನ್ದ, ತಂ ಯಕ್ಖಿನಿಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಥೇರೋ ಪಕ್ಕೋಸಿ. ಇತರಾ ‘‘ಅಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಆಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಏತು, ಮಾ ಸದ್ದಮಕಾಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಠಿತಂ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಏವಂ ಕರೋಸಿ, ಸಚೇ ತುಮ್ಹೇ ಮಾದಿಸಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಮ್ಮುಖೀಭಾವಂ ನಾಗಮಿಸ್ಸಥ, ಅಹಿನಕುಲಾನಂ ವಿಯ ಅಚ್ಛಫನ್ದನಾನಂ ವಿಯ ಕಾಕೋಲೂಕಾನಂ ವಿಯ ಚ ಕಪ್ಪಟ್ಠಿತಿಕಂ ವೋ ವೇರಂ ಅಭವಿಸ್ಸ, ಕಸ್ಮಾ ವೇರಂ ಪಟಿವೇರಂ ಕರೋಥ. ವೇರಞ್ಹಿ ಅವೇರೇನ ಉಪಸಮ್ಮತಿ, ನೋ ವೇರೇನಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೫.

‘‘ನ ಹಿ ವೇರೇನ ವೇರಾನಿ, ಸಮ್ಮನ್ತೀಧ ಕುದಾಚನಂ;

ಅವೇರೇನ ಚ ಸಮ್ಮನ್ತಿ, ಏಸ ಧಮ್ಮೋ ಸನನ್ತನೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ನ ಹಿ ವೇರೇನಾತಿ ಯಥಾ ಹಿ ಖೇಳಸಿಙ್ಘಾಣಿಕಾದೀಹಿ ಅಸುಚೀಹಿ ಮಕ್ಖಿತಂ ಠಾನಂ ತೇಹೇವ ಅಸುಚೀಹಿ ಧೋವನ್ತಾ ಸುದ್ಧಂ ನಿಗ್ಗನ್ಧಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ಅಥ ಖೋ ತಂ ಠಾನಂ ಭಿಯ್ಯೋಸೋಮತ್ತಾಯ ಅಸುದ್ಧತರಞ್ಚೇವ ದುಗ್ಗನ್ಧತರಞ್ಚ ಹೋತಿ; ಏವಮೇವ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತಂ ಪಚ್ಚಕ್ಕೋಸನ್ತೋ ಪಹರನ್ತಂ ಪಟಿಪಹರನ್ತೋ ವೇರೇನ ವೇರಂ ವೂಪಸಮೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಅಥ ಖೋ ಭಿಯ್ಯೋ ಭಿಯ್ಯೋ ವೇರಮೇವ ಕರೋತಿ. ಇತಿ ವೇರಾನಿ ನಾಮ ವೇರೇನ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ಕಾಲೇ ನ ಸಮ್ಮನ್ತಿ, ಅಥ ಖೋ ವಡ್ಢನ್ತಿಯೇವ. ಅವೇರೇನ ಚ ಸಮ್ಮನ್ತೀತಿ ಯಥಾ ಪನ ತಾನಿ ಖೇಳಾದೀನಿ ಅಸುಚೀನಿ ವಿಪ್ಪಸನ್ನೇನ ಉದಕೇನ ಧೋವಿಯಮಾನಾನಿ ನಸ್ಸನ್ತಿ, ತಂ ಠಾನಂ ಸುದ್ಧಂ ಹೋತಿ ಸುಗನ್ಧಂ; ಏವಮೇವ ಅವೇರೇನ ಖನ್ತಿಮೇತ್ತೋದಕೇನ ಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕಾರೇನ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣೇನ ವೇರಾನಿ ವೂಪಸಮ್ಮನ್ತಿ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭನ್ತಿ ಅಭಾವಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ. ಏಸ ಧಮ್ಮೋ ಸನನ್ತನೋತಿ ಏಸ ಅವೇರೇನ ವೇರೂಪಸಮನಸಙ್ಖಾತೋ ಪೋರಾಣಕೋ ಧಮ್ಮೋ; ಸಬ್ಬೇಸಂ ಬುದ್ಧಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಖೀಣಾಸವಾನಂ ಗತಮಗ್ಗೋತಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಯಕ್ಖಿನೀ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ. ಸಮ್ಪತ್ತಪರಿಸಾಯಪಿ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಅಹೋಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ತಂ ಇತ್ಥಿಂ ಆಹ – ‘‘ಏತಿಸ್ಸಾ ತವ ಪುತ್ತಂ ದೇಹೀ’’ತಿ. ‘‘ಭಾಯಾಮಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಮಾ ಭಾಯಿ, ನತ್ಥಿ ತೇ ಏತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪರಿಪನ್ಥೋ’’ತಿ ಆಹ. ಸಾ ತಸ್ಸಾ ಪುತ್ತಮದಾಸಿ. ಸಾ ತಂ ಚುಮ್ಬಿತ್ವಾ ಆಲಿಙ್ಗೇತ್ವಾ ಪುನ ಮಾತುಯೇವ ದತ್ವಾ ರೋದಿತುಂ ಆರಭಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಕಿಮೇತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಹಂ ಪುಬ್ಬೇ ಯಥಾ ವಾ ತಥಾ ವಾ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇನ್ತೀಪಿ ಕುಚ್ಛಿಪೂರಂ ನಾಲತ್ಥಂ, ಇದಾನಿ ಕಥಂ ಜೀವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಮಾ ಚಿನ್ತಯೀ’’ತಿ ಸಮಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ ತಂ ಇತ್ಥಿಮಾಹ – ‘‘ಇಮಂ ನೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಗೇಹೇ ನಿವಾಸಾಪೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಯಾಗುಭತ್ತೇಹಿ ಪಟಿಜಗ್ಗಾಹೀ’’ತಿ. ಸಾ ತಂ ನೇತ್ವಾ ಪಿಟ್ಠಿವಂಸೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಯಾಗುಭತ್ತೇಹಿ ಪಟಿಜಗ್ಗಿ, ತಸ್ಸಾ ವೀಹಿಪಹರಣಕಾಲೇ ಮುಸಲಗ್ಗೇನ ಮುದ್ಧಂ ಪಹರನ್ತಂ ವಿಯ ಉಪಟ್ಠಾಸಿ. ಸಾ ಸಹಾಯಿಕಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ವಸಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ, ಅಞ್ಞತ್ಥ ಮಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಮುಸಲಸಾಲಾಯ ಉದಕಚಾಟಿಯಂ ಉದ್ಧನೇ ನಿಬ್ಬಕೋಸೇ ಸಙ್ಕಾರಕೂಟೇ ಗಾಮದ್ವಾರೇ ಚಾತಿ ಏತೇಸು ಠಾನೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಪಿತಾಪಿ ಇಧ ಮೇ ಮುಸಲೇನ ಸೀಸಂ ಭಿನ್ದನ್ತಂ ವಿಯ ಉಪಟ್ಠಾತಿ, ಇಧ ದಾರಕಾ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠೋದಕಂ ಓತಾರೇನ್ತಿ, ಇಧ ಸುನಖಾ ನಿಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಇಧ ದಾರಕಾ ಅಸುಚಿಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಇಧ ಕಚವರಂ ಛಡ್ಡೇನ್ತಿ, ಇಧ ಗಾಮದಾರಕಾ ಲಕ್ಖಯೋಗ್ಗಂ ಕರೋನ್ತೀತಿ ಸಬ್ಬಾನಿ ತಾನಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿ. ಅಥ ನಂ ಬಹಿಗಾಮೇ ವಿವಿತ್ತೋಕಾಸೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ತಸ್ಸಾ ಅಗ್ಗಯಾಗುಭತ್ತಾದೀನಿ ಹರಿತ್ವಾ ಪಟಿಜಗ್ಗಿ. ಸಾ ಯಕ್ಖಿನೀ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಮೇ ಸಹಾಯಿಕಾ ಇದಾನಿ ಬಹೂಪಕಾರಾ, ಹನ್ದಾಹಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಪಟಿಗುಣಂ ಕರೋಮೀ’’ತಿ. ಸಾ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಂವಚ್ಛರೇ ಸುಬ್ಬುಟ್ಠಿಕಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಥಲಟ್ಠಾನೇ ಸಸ್ಸಂ ಕರೋಹಿ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಂವಚ್ಛರೇ ದುಬ್ಬುಟ್ಠಿಕಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ನಿನ್ನಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಸಸ್ಸಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ಸಹಾಯಿಕಾಯ ಆರೋಚೇತಿ. ಸೇಸಜನೇಹಿ ಕತಸಸ್ಸಂ ಅತಿಉದಕೇನ ವಾ ಅನೋದಕೇನ ವಾ ನಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸಾ ಅತಿವಿಯ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ. ಅಥ ನಂ ಸೇಸಜನಾ, ‘‘ಅಮ್ಮ, ತಯಾ ಕತಸಸ್ಸಂ ನೇವ ಅಚ್ಚೋದಕೇನ, ನ ಅನುದಕೇನ ನಸ್ಸತಿ, ಸುಬ್ಬುಟ್ಠಿದುಬ್ಬುಟ್ಠಿಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋಸಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಏತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸಹಾಯಿಕಾ ಯಕ್ಖಿನೀ ಸುಬ್ಬುಟ್ಠಿದುಬ್ಬುಟ್ಠಿಭಾವಂ ಆಚಿಕ್ಖತಿ, ಮಯಂ ತಸ್ಸಾ ವಚನೇನ ಥಲೇಸು ನಿನ್ನೇಸು ಸಸ್ಸಾನಿ ಕರೋಮ, ತೇನ ನೋ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ. ಕಿಂ ನ ಪಸ್ಸಥ? ನಿಬದ್ಧಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಗೇಹತೋ ಯಾಗುಭತ್ತಾದೀನಿ ಹರಿಯಮಾನಾನಿ, ತಾನಿ ಏತಿಸ್ಸಾ ಹರೀಯನ್ತಿ, ತುಮ್ಹೇಪಿ ಏತಿಸ್ಸಾ ಅಗ್ಗಯಾಗುಭತ್ತಾದೀನಿ ಹರಥ, ತುಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ಕಮ್ಮನ್ತೇ ಓಲೋಕೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ಸಕಲನಗರವಾಸಿನೋ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರಿಂಸು. ಸಾಪಿ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಕಮ್ಮನ್ತೇ ಓಲೋಕೇನ್ತೀ ಲಾಭಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಾ ಅಹೋಸಿ ಮಹಾಪರಿವಾರಾ. ಸಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಅಟ್ಠ ಸಲಾಕಭತ್ತಾನಿ ಪಟ್ಠಪೇಸಿ. ತಾನಿ ಯಾವಜ್ಜಕಾಲಾ ದೀಯನ್ತಿಯೇವಾತಿ.

ಕಾಳಯಕ್ಖಿನೀವತ್ಥು ಚತುತ್ಥಂ.

೫. ಕೋಸಮ್ಬಕವತ್ಥು

ಪರೇ ಚ ನ ವಿಜಾನನ್ತೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಕೋಸಮ್ಬಕೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಕೋಸಮ್ಬಿಯಞ್ಹಿ ಘೋಸಿತಾರಾಮೇ ಪಞ್ಚಸತಪಞ್ಚಸತಪರಿವಾರಾ ದ್ವೇ ಭಿಕ್ಖೂ ವಿಹರಿಂಸು ವಿನಯಧರೋ ಚ ಧಮ್ಮಕಥಿಕೋ ಚ. ತೇಸು ಧಮ್ಮಕಥಿಕೋ ಏಕದಿವಸಂ ಸರೀರವಲಞ್ಜಂ ಕತ್ವಾ ಉದಕಕೋಟ್ಠಕೇ ಆಚಮನಉದಕಾವಸೇಸಂ ಭಾಜನೇ ಠಪೇತ್ವಾವ ನಿಕ್ಖಮಿ. ಪಚ್ಛಾ ವಿನಯಧರೋ ತತ್ಥ ಪವಿಟ್ಠೋ ತಂ ಉದಕಂ ದಿಸ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಇತರಂ ಪುಚ್ಛಿ, ‘‘ಆವುಸೋ, ತಯಾ ಉದಕಂ ಠಪಿತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಆವುಸೋ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನೇತ್ಥ ಆಪತ್ತಿಭಾವಂ ನ ಜಾನಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ನ ಜಾನಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಹೋತಿ, ಆವುಸೋ, ಏತ್ಥ ಆಪತ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಪಟಿಕರಿಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಸಚೇ ಪನ ತೇ, ಆವುಸೋ, ಅಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಅಸ್ಸತಿಯಾ ಕತಂ, ನತ್ಥಿ ಆಪತ್ತೀ’’ತಿ. ಸೋ ತಸ್ಸಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅನಾಪತ್ತಿದಿಟ್ಠಿ ಅಹೋಸಿ. ವಿನಯಧರೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ನಿಸ್ಸಿತಕಾನಂ ‘‘ಅಯಂ ಧಮ್ಮಕಥಿಕೋ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಮಾನೋಪಿ ನ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ ಆರೋಚೇಸಿ. ತೇ ತಸ್ಸ ನಿಸ್ಸಿತಕೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾಪಿ ಆಪತ್ತಿಭಾವಂ ನ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ತೇ ಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಸೋ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಅಯಂ ವಿನಯಧರೋ ಪುಬ್ಬೇ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ವತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಆಪತ್ತೀತಿ ವದತಿ, ಮುಸಾವಾದೀ ಏಸೋ’’ತಿ. ತೇ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಮುಸಾವಾದೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ತೇ ಏವಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಕಲಹಂ ವಡ್ಢಯಿಂಸು. ಕತೋ ವಿನಯಧರೋ ಓಕಾಸಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಕಥಿಕಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅದಸ್ಸನೇ ಉಕ್ಖೇಪನೀಯಕಮ್ಮಮಕಾಸಿ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತೇಸಂ ಪಚ್ಚಯದಾಯಕಾ ಉಪಟ್ಠಾಕಾಪಿ ದ್ವೇ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ಅಹೇಸುಂ, ಓವಾದಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋಪಿ ಆರಕ್ಖದೇವತಾಪಿ ತಾಸಂ ಸನ್ದಿಟ್ಠಸಮ್ಭತ್ತಾ ಆಕಾಸಟ್ಠದೇವತಾಪೀತಿ ಯಾವ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಪುಥುಜ್ಜನಾ ದ್ವೇ ಪಕ್ಖಾ ಅಹೇಸುಂ. ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಯಾವ ಅಕನಿಟ್ಠಭಾವನಾ ಪನ ಏಕನಿನ್ನಾದಂ ಕೋಲಾಹಲಂ ಅಗಮಾಸಿ.

ಅಥೇಕೋ ಅಞ್ಞತರೋ ಭಿಕ್ಖು ತಥಾಗತಮುಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಉಕ್ಖೇಪಕಾನಂ ವಿನಯಧರಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾನಂ ‘‘ಧಮ್ಮಿಕೇನೇವಾಯಂ ವಿನಯಕಮ್ಮೇನ ಉಕ್ಖಿತ್ತೋ’’ತಿ ಲದ್ಧಿಞ್ಚ, ಉಕ್ಖಿತ್ತಾನುವತ್ತಕಾನಂ ಧಮ್ಮಕಥಿಕಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾನಂ ಪನ ‘‘ಅಧಮ್ಮಿಕೇನೇವ ಕಮ್ಮೇನ ಉಕ್ಖಿತ್ತೋ’’ತಿ ಲದ್ಧಿಞ್ಚ, ಉಕ್ಖೇಪಕೇಹಿ ವಾರಿಯಮಾನಾನಮ್ಪಿ ಚ ತೇಸಂ ತಂ ಅನುಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ವಿಚರಣಭಾವಞ್ಚ ಆರೋಚೇಸಿ ಭಗವಾ ‘‘ಸಮಗ್ಗಾ ಕಿರ ಹೋನ್ತೂ’’ತಿ ದ್ವೇ ವಾರೇ ಪೇಸೇತ್ವಾ ‘‘ನ ಇಚ್ಛನ್ತಿ, ಭನ್ತೇ, ಸಮಗ್ಗಾ ಭವಿತು’’ನ್ತಿ ಸುತ್ವಾ ತತಿಯವಾರೇ ‘‘ಭಿನ್ನೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ, ಭಿನ್ನೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ’’ತಿ ತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಉಕ್ಖೇಪಕಾನಂ ಉಕ್ಖೇಪನೇ, ಇತರೇಸಞ್ಚ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅದಸ್ಸನೇ ಆದೀನವಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಪುನ ತೇಸಂ ತತ್ಥೇವ ಏಕಸೀಮಾಯಂ ಉಪೋಸಥಾದೀನಿ ಅನುಜಾನಿತ್ವಾ ಭತ್ತಗ್ಗಾದೀಸು ಭಣ್ಡನಜಾತಾನಂ ‘‘ಆಸನನ್ತರಿಕಾಯ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೪೫೬) ಭತ್ತಗ್ಗೇ ವತ್ತಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಇದಾನಿಪಿ ಭಣ್ಡನಜಾತಾವ ವಿಹರನ್ತೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಅಲಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಾ ಭಣ್ಡನ’’ನ್ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಣ್ಡನಕಲಹವಿಗ್ಗಹವಿವಾದಾ ನಾಮೇತೇ ಅನತ್ಥಕಾರಕಾ. ಕಲಹಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಹಿ ಲಟುಕಿಕಾಪಿ ಸಕುಣಿಕಾ ಹತ್ಥಿನಾಗಂ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪೇಸೀ’’ತಿ ಲಟುಕಿಕಜಾತಕಂ (ಜಾ. ೧.೫.೩೯ ಆದಯೋ) ಕಥೇತ್ವಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಮಗ್ಗಾ ಹೋಥ, ಮಾ ವಿವದಥ. ವಿವಾದಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಹಿ ಅನೇಕಸತಸಹಸ್ಸಾ ವಟ್ಟಕಾಪಿ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪತ್ತಾ’’ತಿ ವಟ್ಟಕಜಾತಕಂ (ಜಾ. ೧.೧.೧೧೮) ಕಥೇಸಿ. ಏವಮ್ಪಿ ತೇಸು ಭಗವತೋ ವಚನಂ ಅನಾದಿಯನ್ತೇಸು ಅಞ್ಞತರೇನ ಧಮ್ಮವಾದಿನಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ವಿಹೇಸಂ ಅನಿಚ್ಛನ್ತೇನ ‘‘ಆಗಮೇತು, ಭನ್ತೇ ಭಗವಾ, ಧಮ್ಮಸಾಮಿ, ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕೋ, ಭನ್ತೇ ಭಗವಾ, ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸುಖವಿಹಾರಮನುಯುತ್ತೋ ವಿಹರತು, ಮಯಮೇವ ತೇನ ಭಣ್ಡನೇನ ಕಲಹೇನ ವಿಗ್ಗಹೇನ ವಿವಾದೇನ ಪಞ್ಞಾಯಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೪೫೭; ಮ. ನಿ. ೩.೨೩೬) ವುತ್ತೇ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ –

ಭೂತಪುಬ್ಬಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋ ನಾಮ ಕಾಸಿರಾಜಾ ಅಹೋಸಿ. ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇನ ದೀಘೀತಿಸ್ಸ ಕೋಸಲರಞ್ಞೋ ರಜ್ಜಂ ಅಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಾತಕವೇಸೇನ ವಸನ್ತಸ್ಸ ಪಿತುನೋ ಮಾರಿತಭಾವಞ್ಚೇವ ದೀಘಾವುಕುಮಾರೇನ ಅತ್ತನೋ ಜೀವಿತೇ ದಿನ್ನೇ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತೇಸಂ ಸಮಗ್ಗಭಾವಞ್ಚ ಕಥೇತ್ವಾ ‘‘ತೇಸಞ್ಹಿ ನಾಮ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ರಾಜೂನಂ ಆದಿನ್ನದಣ್ಡಾನಂ ಆದಿನ್ನಸತ್ಥಾನಂ ಏವರೂಪಂ ಖನ್ತಿಸೋರಚ್ಚಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ಇಧ ಖೋ ತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೋಭೇಥ, ಯಂ ತುಮ್ಹೇ ಏವಂ ಸ್ವಾಖಾತೇ ಧಮ್ಮವಿನಯೇ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ಸಮಾನಾ ಖಮಾ ಚ ಭವೇಯ್ಯಾಥ ಸೋರತಾ ಚಾ’’ತಿ ಓವದಿತ್ವಾಪಿ ನೇವ ತೇ ಸಮಗ್ಗೇ ಕಾತುಂ ಅಸಕ್ಖಿ. ಸೋ ತಾಯ ಆಕಿಣ್ಣವಿಹಾರತಾಯ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋ ‘‘ಅಹಂ ಖೋ ಇದಾನಿ ಆಕಿಣ್ಣೋ ದುಕ್ಖಂ ವಿಹರಾಮಿ, ಇಮೇ ಚ ಭಿಕ್ಖೂ ಮಮ ವಚನಂ ನ ಕರೋನ್ತಿ. ಯಂನೂನಾಹಂ ಏಕಕೋವ ಗಣಮ್ಹಾ ವೂಪಕಟ್ಠೋ ವಿಹರೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಕೋಸಮ್ಬಿಯಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಅನಪಲೋಕೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಏಕಕೋವ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಬಾಲಕಲೋಣಕಗಾಮಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥ ಭಗುತ್ಥೇರಸ್ಸ ಏಕಚಾರಿಕವತ್ತಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಪಾಚಿನವಂಸಮಿಗದಾಯೇ ತಿಣ್ಣಂ ಕುಲಪುತ್ತಾನಂ ಸಾಮಗ್ಗಿಯಾನಿಸಂಸಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಯೇನ ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕಂ ಅತ್ಥಿ, ತದವಸರಿ. ತತ್ರ ಸುದಂ ಭಗವಾ ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ರಕ್ಖಿತವನಸಣ್ಡೇ ಭದ್ದಸಾಲಮೂಲೇ ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕೇನ ಹತ್ಥಿನಾ ಉಪಟ್ಠಿಯಮಾನೋ ಫಾಸುಕಂ ವಸ್ಸಾವಾಸಂ ವಸಿ.

ಕೋಸಮ್ಬಿವಾಸಿನೋಪಿ ಖೋ ಉಪಾಸಕಾ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತಾ ‘‘ಕುಹಿಂ, ಭನ್ತೇ, ಸತ್ಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕವನಸಣ್ಡಂ ಗತೋ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ’’ತಿ? ‘‘ಅಮ್ಹೇ ಸಮಗ್ಗೇ ಕಾತುಂ ವಾಯಮಿ, ಮಯಂ ಪನ ನ ಸಮಗ್ಗಾ ಅಹುಮ್ಹಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಸಾಮಗ್ಗಿಂ ಕರೋನ್ತೇ ಸಮಗ್ಗಾ ನಾಹುವತ್ಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಏವಮಾವುಸೋ’’ತಿ. ‘‘ಮನುಸ್ಸಾ ಇಮೇ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಸಾಮಗ್ಗಿಂ ಕರೋನ್ತೇಪಿ ಸಮಗ್ಗಾ ನ ಜಾತಾ, ಮಯಂ ಇಮೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸತ್ಥಾರಂ ದಟ್ಠುಂ ನ ಲಭಿಮ್ಹಾ, ಇಮೇಸಂ ನೇವ ಆಸನಂ ದಸ್ಸಾಮ, ನ ಅಭಿವಾದನಾದೀನಿ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತೇಸಂ ಸಾಮೀಚಿಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಕರಿಂಸು. ತೇ ಅಪ್ಪಾಹಾರತಾಯ ಸುಸ್ಸಮಾನಾ ಕತಿಪಾಹೇನೇವ ಉಜುಕಾ ಹುತ್ವಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಅಚ್ಚಯಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ಖಮಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಉಪಾಸಕಾ ಮಯಂ ಸಮಗ್ಗಾ ಜಾತಾ, ತುಮ್ಹೇಪಿ ನೋ ಪುರಿಮಸದಿಸಾ ಹೋಥಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ‘‘ಖಮಾಪಿತೋ ಪನ ವೋ, ಭನ್ತೇ, ಸತ್ಥಾ’’ತಿ. ‘‘ನ ಖಮಾಪಿತೋ, ಆವುಸೋ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಸತ್ಥಾರಂ ಖಮಾಪೇಥ, ಸತ್ಥು ಖಮಾಪಿತಕಾಲೇ ಮಯಮ್ಪಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪುರಿಮಸದಿಸಾ ಭವಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ತೇ ಅನ್ತೋವಸ್ಸಭಾವೇನ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತುಂ ಅವಿಸಹನ್ತಾ ದುಕ್ಖೇನ ತಂ ಅನ್ತೋವಸ್ಸಂ ವೀತಿನಾಮೇಸುಂ. ಸತ್ಥಾ ಪನ ತೇನ ಹತ್ಥಿನಾ ಉಪಟ್ಠಿಯಮಾನೋ ಸುಖಂ ವಸಿ. ಸೋಪಿ ಹಿ ಹತ್ಥಿನಾಗೋ ಗಣಂ ಪಹಾಯ ಫಾಸುವಿಹಾರತ್ಥಾಯೇವ ತಂ ವನಸಣ್ಡಂ ಪಾವಿಸಿ.

ಯಥಾಹ – ‘‘ಅಹಂ ಖೋ ಆಕಿಣ್ಣೋ ವಿಹರಾಮಿ ಹತ್ಥೀಹಿ ಹತ್ಥೀನೀಹಿ ಹತ್ಥಿಕಲಭೇಹಿ ಹತ್ಥಿಚ್ಛಾಪೇಹಿ, ಛಿನ್ನಗ್ಗಾನಿ ಚೇವ ತಿಣಾನಿ ಖಾದಾಮಿ, ಓಭಗ್ಗೋಭಗ್ಗಞ್ಚ ಮೇ ಸಾಖಾಭಙ್ಗಂ ಖಾದನ್ತಿ, ಆವಿಲಾನಿ ಚ ಪಾನೀಯಾನಿ ಪಿವಾಮಿ, ಓಗಾಹಾ ಚಸ್ಸ ಮೇ ಉತ್ತಿಣ್ಣಸ್ಸ ಹತ್ಥಿನಿಯೋ ಕಾಯಂ ಉಪನಿಘಂಸನ್ತಿಯೋ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಯಂನೂನಾಹಂ ಏಕೋವ ಗಣಮ್ಹಾ ವೂಪಕಟ್ಠೋ ವಿಹರೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೪೬೭; ಉದಾ. ೩೫). ಅಥ ಖೋ ಸೋ ಹತ್ಥಿನಾಗೋ ಯೂಥಾ ಅಪಕ್ಕಮ್ಮ ಯೇನ ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕಂ ರಕ್ಖಿತವನಸಣ್ಡಂ ಭದ್ದಸಾಲಮೂಲಂ, ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ, ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪನ ಭಗವನ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಅಞ್ಞಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅದಿಸ್ವಾ ಭದ್ದಸಾಲಮೂಲಂ ಪಾದೇನೇವ ಪಹರನ್ತೋ ತಚ್ಛೇತ್ವಾ ಸೋಣ್ಡಾಯ ಸಾಖಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸೋಣ್ಡಾಯ ಘಟಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಾನೀಯಂ ಪರಿಭೋಜನೀಯಂ ಉಪಟ್ಠಾಪೇತಿ, ಉಣ್ಹೋದಕೇನ ಅತ್ಥೇ ಸತಿ ಉಣ್ಹೋದಕಂ ಪಟಿಯಾದೇತಿ. ಕಥಂ? ಹತ್ಥೇನ ಕಟ್ಠಾನಿ ಘಂಸಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ಸಮ್ಪಾದೇತಿ, ತತ್ಥ ದಾರೂನಿ ಪಕ್ಖಿಪನ್ತೋ ಅಗ್ಗಿಂ ಜಾಲೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಪಾಸಾಣೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಚಿತ್ವಾ ದಾರುದಣ್ಡಕೇನ ಪವಟ್ಟೇತ್ವಾ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾಯ ಖುದ್ದಕಸೋಣ್ಡಿಕಾಯ ಖಿಪತಿ, ತತೋ ಹತ್ಥಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಉದಕಸ್ಸ ತತ್ತಭಾವಂ ಜಾನಿತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದತಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಉದಕಂ ತೇ ತಾಪಿತಂ ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ನ್ಹಾಯತಿ. ಅಥಸ್ಸ ನಾನಾವಿಧಾನಿ ಫಲಾನಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ದೇತಿ. ಯದಾ ಪನ ಸತ್ಥಾ ಗಾಮಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸತಿ, ತದಾ ಸತ್ಥು ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಕುಮ್ಭೇ ಪತಿಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಾ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಗಚ್ಛತಿ. ಸತ್ಥಾ ಗಾಮೂಪಚಾರಂ ಪತ್ವಾ ‘‘ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಯಾ ಗನ್ತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಆಹಾರ ಮೇ ಪತ್ತಚೀವರ’’ನ್ತಿ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಗಾಮಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿ. ಸೋಪಿ ಯಾವ ಸತ್ಥು ನಿಕ್ಖಮನಾ ತತ್ಥೇವ ಠತ್ವಾ ಆಗಮನಕಾಲೇ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಕತ್ವಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಸನಟ್ಠಾನೇ ಓತಾರೇತ್ವಾ ವತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಸಾಖಾಯ ಬೀಜತಿ, ರತ್ತಿಂ ವಾಳಮಿಗಪರಿಪನ್ಥನಿವಾರಣತ್ಥಂ ಮಹನ್ತಂ ದಣ್ಡಂ ಸೋಣ್ಡಾಯ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಸತ್ಥಾರಂ ರಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಯಾವ ಅರುಣುಗ್ಗಮನಾ ವನಸಣ್ಡಸ್ಸ ಅನ್ತರನ್ತರೇನ ವಿಚರತಿ, ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯಯೇವ ಕಿರ ಸೋ ವನಸಣ್ಡೋ ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕರಕ್ಖಿತವನಸಣ್ಡೋ ನಾಮ ಜಾತೋ. ಅರುಣೇ ಉಗ್ಗತೇ ಮುಖೋದಕದಾನಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ತೇನೇವೂಪಾಯೇನ ಸಬ್ಬವತ್ತಾನಿ ಕರೋತಿ.

ಅಥೇಕೋ ಮಕ್ಕಟೋ ತಂ ಹತ್ಥಿಂ ಉಟ್ಠಾಯ ಸಮುಟ್ಠಾಯ ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಆಭಿಸಮಾಚಾರಿಕಂ ಕರೋನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ಕಿಞ್ಚಿದೇವ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಿಚರನ್ತೋ ಏಕದಿವಸಂ ನಿಮ್ಮಕ್ಖಿಕಂ ದಣ್ಡಕಮಧುಂ ದಿಸ್ವಾ ದಣ್ಡಕಂ ಭಞ್ಜಿತ್ವಾ ದಣ್ಡಕೇನೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಮಧುಪಟಲಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಕದಲಿಪತ್ತಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಠಪೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಗಣ್ಹಿ. ಮಕ್ಕಟೋ ‘‘ಕರಿಸ್ಸತಿ ನು ಖೋ ಪರಿಭೋಗಂ ನ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ದಣ್ಡಕೋಟಿಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ಅಣ್ಡಕಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ತಾನಿ ಸಣಿಕಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ಪುನ ಅದಾಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಪರಿಭೋಗಮಕಾಸಿ. ಸೋ ತುಟ್ಠಮಾನಸೋ ತಂ ತಂ ಸಾಖಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಚ್ಚನ್ತೋವ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಗಹಿತಸಾಖಾಪಿ ಅಕ್ಕನ್ತಸಾಖಾಪಿ ಭಿಜ್ಜಿಂಸು. ಸೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಖಾಣುಮತ್ಥಕೇ ಪತಿತ್ವಾ ನಿವಿಟ್ಠಗತ್ತೋ ಸತ್ಥರಿ ಪಸನ್ನೇನೇವ ಚಿತ್ತೇನ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ತಿಂಸಯೋಜನಿಕೇ ಕನಕವಿಮಾನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಅಚ್ಛರಾಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರೋ ಮಕ್ಕಟದೇವಪುತ್ತೋ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ.

ತಥಾಗತಸ್ಸ ತತ್ಥ ಹತ್ಥಿನಾಗೇನ ಉಪಟ್ಠಿಯಮಾನಸ್ಸ ವಸನಭಾವೋ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಪಾಕಟೋ ಅಹೋಸಿ. ಸಾವತ್ಥಿನಗರತೋ ‘‘ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋ ವಿಸಾಖಾ ಚ ಮಹಾಉಪಾಸಿಕಾ’’ತಿಏವಮಾದೀನಿ ಮಹಾಕುಲಾನಿ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿಂಸು ‘‘ಸತ್ಥಾರಂ ನೋ, ಭನ್ತೇ, ದಸ್ಸೇಥಾ’’ತಿ. ದಿಸಾವಾಸಿನೋಪಿ ಪಞ್ಚಸತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ವುಟ್ಠವಸ್ಸಾ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಚಿರಸ್ಸುತಾ ನೋ, ಆವುಸೋ ಆನನ್ದ, ಭಗವತೋ ಸಮ್ಮುಖಾ ಧಮ್ಮೀ ಕಥಾ, ಸಾಧು ಮಯಂ, ಆವುಸೋ ಆನನ್ದ, ಲಭೇಯ್ಯಾಮ ಭಗವತೋ ಸಮ್ಮುಖಾ ಧಮ್ಮಿಂ ಕಥಂ ಸವನಾಯಾ’’ತಿ ಯಾಚಿಂಸು. ಥೇರೋ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆದಾಯ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ತೇಮಾಸಂ ಏಕವಿಹಾರಿನೋ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಏತ್ತಕೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತುಂ ಅಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಬಹಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಏಕಕೋವ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿ. ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ದಣ್ಡಮಾದಾಯ ಪಕ್ಖನ್ದಿ. ಸತ್ಥಾ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಅಪೇಹಿ ‘‘ಅಪೇಹಿ ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕ, ಮಾ ನಿವಾರಯಿ, ಬುದ್ಧುಪಟ್ಠಾಕೋ ಏಸೋ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ತತ್ಥೇವ ದಣ್ಡಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ಆಪುಚ್ಛಿ. ಥೇರೋ ನಾದಾಸಿ. ನಾಗೋ ‘‘ಸಚೇ ಉಗ್ಗಹಿತವತ್ತೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸತ್ಥು ನಿಸೀದನಪಾಸಾಣಫಲಕೇ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಕ್ಖಾರಂ ನ ಠಪೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ. ಥೇರೋ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಭೂಮಿಯಂ ಠಪೇಸಿ. ವತ್ತಸಮ್ಪನ್ನಾ ಹಿ ಗರೂನಂ ಆಸನೇ ವಾ ಸಯನೇ ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಕ್ಖಾರಂ ನ ಠಪೇನ್ತಿ.

ಥೇರೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಆನನ್ದ, ಏಕೋವ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚಸತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗತಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಕಹಂ ಪನೇತೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಚಿತ್ತಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ಬಹಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಆಗತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಪಕ್ಕೋಸಾಹಿ ನೇ’’ತಿ ಆಹ. ಥೇರೋ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ. ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ ತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ, ‘‘ಭನ್ತೇ ಭಗವಾ, ಹಿ ಬುದ್ಧಸುಖುಮಾಲೋ ಚೇವ ಖತ್ತಿಯಸುಖುಮಾಲೋ ಚ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ತೇಮಾಸಂ ಏಕಕೇಹಿ ತಿಟ್ಠನ್ತೇಹಿ ನಿಸೀದನ್ತೇಹಿ ಚ ದುಕ್ಕರಂ ಕತಂ, ವತ್ತಪಟಿವತ್ತಕಾರಕೋಪಿ ಮುಖೋದಕಾದಿದಾಯಕೋಪಿ ನಾಹೋಸಿ ಮಞ್ಞೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕಹತ್ಥಿನಾ ಮಮ ಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚಾನಿ ಕತಾನಿ. ಏವರೂಪಞ್ಹಿ ಸಹಾಯಂ ಲಭನ್ತೇನ ಏಕತೋವ ವಸಿತುಂ ಯುತ್ತಂ, ಅಲಭನ್ತಸ್ಸ ಏಕಚಾರಿಕಭಾವೋವ ಸೇಯ್ಯೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ನಾಗವಗ್ಗೇ ತಿಸ್ಸೋ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

‘‘ಸಚೇ ಲಭೇಥ ನಿಪಕಂ ಸಹಾಯಂ,

ಸದ್ಧಿಂಚರಂ ಸಾಧುವಿಹಾರಿ ಧೀರಂ;

ಅಭಿಭುಯ್ಯ ಸಬ್ಬಾನಿ ಪರಿಸ್ಸಯಾನಿ,

ಚರೇಯ್ಯ ತೇನತ್ತಮನೋ ಸತೀಮಾ.

‘‘ನೋ ಚೇ ಲಭೇಥ ನಿಪಕಂ ಸಹಾಯಂ,

ಸದ್ಧಿಂಚರಂ ಸಾಧುವಿಹಾರಿ ಧೀರಂ;

ರಾಜಾವ ರಟ್ಠಂ ವಿಜಿತಂ ಪಹಾಯ,

ಏಕೋ ಚರೇ ಮಾತಙ್ಗರಞ್ಞೇವ ನಾಗೋ.

‘‘ಏಕಸ್ಸ ಚರಿತಂ ಸೇಯ್ಯೋ,

ನತ್ಥಿ ಬಾಲೇ ಸಹಾಯತಾ;

ಏಕೋ ಚರೇ ನ ಚ ಪಾಪಾನಿ ಕಯಿರಾ,

ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕೋ ಮಾತಙ್ಗರಞ್ಞೇವ ನಾಗೋ’’ತಿ. (ಮಹಾವ. ೪೬೪; ಮ. ನಿ. ೩.೨೩೭; ಧ. ಪ. ೩೨೮-೩೩೦; ಸು. ನಿ. ೪೫-೪೬);

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಪಞ್ಚಸತಾಪಿ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸು. ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋಪಿ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಾದೀಹಿ ಪೇಸಿತಸಾಸನಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಪ್ಪಮುಖಾ ತೇ ಪಞ್ಚ ಅರಿಯಸಾವಕಕೋಟಿಯೋ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಆಗಮನಂ ಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಗಣ್ಹಾಹಿ ಪತ್ತಚೀವರ’’ನ್ತಿ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿ. ನಾಗೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಗತಮಗ್ಗೇ ತಿರಿಯಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕರೋತಿ, ಭನ್ತೇ, ನಾಗೋ’’ತಿ? ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖಂ ದಾತುಂ ಪಚ್ಚಾಸೀಸತಿ, ದೀಘರತ್ತಂ ಖೋ ಪನಾಯಂ ಮಯ್ಹಂ ಉಪಕಾರಕೋ, ನಾಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಕೋಪೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ನಿವತ್ತಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ ಸತ್ಥಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿ. ಹತ್ಥೀಪಿ ವನಸಣ್ಡಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪನಸಕದಲಿಫಲಾದೀನಿ ನಾನಾಫಲಾನಿ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ರಾಸಿಂ ಕತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅದಾಸಿ. ಪಞ್ಚಸತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಬ್ಬಾನಿ ಖೇಪೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು. ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸತ್ಥಾ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಗಾಹೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿ. ನಾಗೋ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅನ್ತರನ್ತರೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಪುರತೋ ತಿರಿಯಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕರೋತಿ, ಭನ್ತೇ, ನಾಗೋ’’ತಿ? ‘‘ಅಯಞ್ಹಿ ಭಿಕ್ಖವೇ, ತುಮ್ಹೇ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಮಂ ನಿವತ್ತೇತುಕಾಮೋ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕ, ಇದಂ ಪನ ಮಮ ಅನಿವತ್ತಗಮನಂ, ತವ ಇಮಿನಾ ಅತ್ತಭಾವೇನ ಝಾನಂ ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಾ ಮಗ್ಗಫಲಂ ವಾ ನತ್ಥಿ, ತಿಟ್ಠ ತ್ವ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ನಾಗೋ ಮುಖೇ ಸೋಣ್ಡಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ರೋದನ್ತೋ ಪಚ್ಛತೋ ಪಚ್ಛತೋ ಅಗಮಾಸಿ. ಸೋ ಹಿ ಸತ್ಥಾರಂ ನಿವತ್ತೇತುಂ ಲಭನ್ತೋ ತೇನೇವ ನಿಯಾಮೇನ ಯಾವಜೀವಂ ಪಟಿಜಗ್ಗೇಯ್ಯ, ಸತ್ಥಾ ಪನ ತಂ ಗಾಮೂಪಚಾರಂ ಪತ್ವಾ ‘‘ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತವ ಅಭೂಮಿ, ಮನುಸ್ಸಾವಾಸೋ ಸಪರಿಪನ್ಥೋ, ತಿಟ್ಠ ತ್ವ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ಸೋ ರೋದಮಾನೋ ತತ್ಥೇವ ಠತ್ವಾ ಸತ್ಥರಿ ಚಕ್ಖುಪಥಂ ವಿಜಹನ್ತೇ ಹದಯೇನ ಫಲಿತೇನ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಸತ್ಥರಿ ಪಸಾದೇನ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ತಿಂಸಯೋಜನಿಕೇ ಕನಕವಿಮಾನೇ ಅಚ್ಛರಾಸಹಸ್ಸಮಜ್ಝೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕದೇವಪುತ್ತೋಯೇವಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಹೋಸಿ.

ಸತ್ಥಾಪಿ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಜೇತವನಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಕೋಸಮ್ಬಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಸತ್ಥಾ ಕಿರ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಆಗತೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಖಮಾಪೇತುಂ ತತ್ಥ ಅಗಮಂಸು. ಕೋಸಲರಾಜಾ ‘‘ತೇ ಕಿರ ಕೋಸಮ್ಬಕಾ ಭಣ್ಡನಕಾರಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ತೇಸಂ ಮಮ ವಿಜಿತಂ ಪವಿಸಿತುಂ ನ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಸೀಲವನ್ತಾ ಏತೇ ಭಿಕ್ಖೂ, ಕೇವಲಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ವಿವಾದೇನ ಮಮ ವಚನಂ ನ ಗಣ್ಹಿಂಸು, ಇದಾನಿ ಮಂ ಖಮಾಪೇತುಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಆಗಚ್ಛನ್ತು ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋಪಿ ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ತೇಸಂ ವಿಹಾರಂ ಪವಿಸಿತುಂ ನ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಥೇವ ಭಗವತಾ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ. ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಅನುಪ್ಪತ್ತಾನಂ ಪನ ತೇಸಂ ಭಗವಾ ಏಕಮನ್ತೇ ವಿವಿತ್ತಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಸೇನಾಸನಂ ದಾಪೇಸಿ. ಅಞ್ಞೇ ಭಿಕ್ಖೂ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ನೇವ ಏಕತೋ ನಿಸೀದನ್ತಿ, ನ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ, ಆಗತಾಗತಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಪುಚ್ಛನ್ತಿ – ‘‘ಕತಮೇತೇ, ಭನ್ತೇ, ಭಣ್ಡನಕಾರಕಾ ಕೋಸಮ್ಬಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ? ಸತ್ಥಾ ‘‘ಏತೇ’’ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಏತೇ ಕಿರ ತೇ, ಏತೇ ಕಿರ ತೇ’’ತಿ ಆಗತಾಗತೇಹಿ ಅಙ್ಗುಲಿಕಾ ದಸ್ಸಿಯಮಾನಾ ಲಜ್ಜಾಯ ಸೀಸಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಭಗವತೋ ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಖಮಾಪೇಸುಂ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಭಾರಿಯಂ ವೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕತಂ, ತುಮ್ಹೇ ಹಿ ನಾಮ ಮಾದಿಸಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಮಯಿ ಸಾಮಗ್ಗಿಂ ಕರೋನ್ತೇ ಮಮ ವಚನಂ ನ ಕರಿತ್ಥ, ಪೋರಾಣಕಪಣ್ಡಿತಾಪಿ ವಜ್ಝಪ್ಪತ್ತಾನಂ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಓವಾದಂ ಸುತ್ವಾ ತೇಸು ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪಿಯಮಾನೇಸುಪಿ ತಂ ಅನತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ದ್ವೀಸು ರಟ್ಠೇಸು ರಜ್ಜಂ ಕಾರಯಿಂಸೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುನದೇವ ಕೋಸಮ್ಬಿಕಜಾತಕಂ (ಜಾ. ೧.೯.೧೦ ಆದಯೋ) ಕಥೇತ್ವಾ ‘‘ಏವಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದೀಘಾವುಕುಮಾರೋ ಮಾತಾಪಿತೂಸು ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪಿಯಮಾನೇಸುಪಿ ತೇಸಂ ಓವಾದಂ ಅನತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತಸ್ಸ ಧೀತರಂ ಲಭಿತ್ವಾ ದ್ವೀಸು ಕಾಸಿಕೋಸಲರಟ್ಠೇಸು ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಪನ ಮಮ ವಚನಂ ಅಕರೋನ್ತೇಹಿ ಭಾರಿಯಂ ಕತ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೬.

‘‘ಪರೇ ಚ ನ ವಿಜಾನನ್ತಿ, ಮಯಮೇತ್ಥ ಯಮಾಮಸೇ;

ಯೇ ಚ ತತ್ಥ ವಿಜಾನನ್ತಿ, ತತೋ ಸಮ್ಮನ್ತಿ ಮೇಧಗಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಪರೇತಿ ಪಣ್ಡಿತೇ ಠಪೇತ್ವಾ ತತೋ ಅಞ್ಞೇ ಭಣ್ಡನಕಾರಕಾ ಪರೇ ನಾಮ. ತೇ ತತ್ಥ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಕೋಲಾಹಲಂ ಕರೋನ್ತಾ ‘‘ಮಯಂ ಯಮಾಮಸೇ ಉಪರಮಾಮ ವಿನಸ್ಸಾಮ ಸತತಂ ಸಮಿತಂ ಮಚ್ಚುಸನ್ತಿಕಂ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ ನ ವಿಜಾನನ್ತಿ. ಯೇ ಚ ತತ್ಥ ವಿಜಾನನ್ತೀತಿ ಯೇ ತತ್ಥ ಪಣ್ಡಿತಾ ‘‘ಮಯಂ ಮಚ್ಚುಸನ್ತಿಕಂ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ ವಿಜಾನನ್ತಿ. ತತೋ ಸಮ್ಮನ್ತಿ ಮೇಧಗಾತಿ ಏವಞ್ಹಿ ತೇ ಜಾನನ್ತಾ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಮೇಧಗಾನಂ ಕಲಹಾನಂ ವೂಪಸಮಾಯ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತಿ. ಅಥ ನೇಸಂ ತಾಯ ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ತೇ ಮೇಧಗಾ ಸಮ್ಮನ್ತೀತಿ. ಅಥ ವಾ ಪರೇ ಚಾತಿ ಪುಬ್ಬೇ ಮಯಾ ‘‘ಮಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಣ್ಡನ’’ನ್ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ಓವದಿಯಮಾನಾಪಿ ಮಮ ಓವಾದಸ್ಸ ಅಪಟಿಗ್ಗಹಣೇನ ಅತಿಕ್ಕಮನೇನ ಅಮಾಮಕಾ ಪರೇ ನಾಮ. ‘‘ಮಯಂ ಛನ್ದಾದಿವಸೇನ ಮಿಚ್ಛಾಗಾಹಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಏತ್ಥ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಯಮಾಮಸೇ ಭಣ್ಡನಾದೀನಂ ವುದ್ಧಿಯಾ ವಾಯಮಾಮಾ’’ತಿ ನ ವಿಜಾನನ್ತಿ. ಇದಾನಿ ಪನ ಯೋನಿಸೋ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಮಾನಾ ತತ್ಥ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಅನ್ತರೇ ಯೇ ಚ ಪಣ್ಡಿತಪುರಿಸಾ ‘‘ಪುಬ್ಬೇ ಮಯಂ ಛನ್ದಾದಿವಸೇನ ವಾಯಮನ್ತಾ ಅಯೋನಿಸೋ ಪಟಿಪನ್ನಾ’’ತಿ ವಿಜಾನನ್ತಿ, ತತೋ ತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕಾ ತೇ ಪಣ್ಡಿತಪುರಿಸೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ಇಮೇ ದಾನಿ ಕಲಹಸಙ್ಖಾತಾ ಮೇಧಗಾ ಸಮ್ಮನ್ತೀತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋತಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸಮ್ಪತ್ತಭಿಕ್ಖೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀಸು ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸೂತಿ.

ಕೋಸಮ್ಬಕವತ್ಥು ಪಞ್ಚಮಂ.

೬. ಮಹಾಕಾಳತ್ಥೇರವತ್ಥು

ಸುಭಾನುಪಸ್ಸಿನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಸೇತಬ್ಯನಗರಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಸಿಂಸಪಾವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಚೂಳಕಾಳಮಹಾಕಾಳೇ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸೇತಬ್ಯನಗರವಾಸಿನೋ ಹಿ ಚೂಳಕಾಳೋ, ಮಜ್ಝಿಮಕಾಳೋ, ಮಹಾಕಾಳೋತಿ ತಯೋ ಭಾತರೋ ಕುಟುಮ್ಬಿಕಾ. ತೇಸು ಜೇಟ್ಠಕನಿಟ್ಠಾ ದಿಸಾಸು ವಿಚರಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚಹಿ ಸಕಟಸತೇಹಿ ಭಣ್ಡಂ ಆಹರನ್ತಿ, ಮಜ್ಝಿಮಕಾಳೋ ಆಭತಂ ವಿಕ್ಕಿಣಾತಿ. ಅಥೇಕಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ತೇ ಉಭೋಪಿ ಭಾತರೋ ಪಞ್ಚಹಿ ಸಕಟಸತೇಹಿ ನಾನಾಭಣ್ಡಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಾ ಚ ಜೇತವನಸ್ಸ ಚ ಅನ್ತರೇ ಸಕಟಾನಿ ಮೋಚಯಿಂಸು. ತೇಸು ಮಹಾಕಾಳೋ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಮಾಲಾಗನ್ಧಾದಿಹತ್ಥೇ ಸಾವತ್ಥಿವಾಸಿನೋ ಅರಿಯಸಾವಕೇ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕುಹಿಂ ಇಮೇ ಗಚ್ಛನ್ತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಕನಿಟ್ಠಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ತಾತ, ತೇಸು ಸಕಟೇಸು ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಹೋಹಿ, ಅಹಂ ಧಮ್ಮಂ ಸೋತುಂ ಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ತಥಾಗತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪರಿಸಪರಿಯನ್ತೇ ನಿಸೀದಿ. ಸತ್ಥಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಸ ಅಜ್ಝಾಸಯವಸೇನ ಅನುಪುಬ್ಬಿಂ ಕಥಂ ಕಥೇನ್ತೋ ದುಕ್ಖಕ್ಖನ್ಧಸುತ್ತಾದಿವಸೇನ (ಮ. ನಿ. ೧.೧೬೩ ಆದಯೋ) ಅನೇಕಪರಿಯಾಯೇನ ಕಾಮಾನಂ ಆದೀನವಂ ಓಕಾರಂ ಸಂಕಿಲೇಸಞ್ಚ ಕಥೇಸಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಮಹಾಕಾಳೋ ‘‘ಸಬ್ಬಂ ಕಿರ ಪಹಾಯ ಗನ್ತಬ್ಬಂ, ಪರಲೋಕಂ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ನೇವ ಭೋಗಾ, ನ ಞಾತಕಾ ಚ ಅನುಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಕಿಂ ಮೇ ಘರಾವಾಸೇನ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಮಹಾಜನೇ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕನ್ತೇ ಸತ್ಥಾರಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಾ ‘‘ನತ್ಥಿ ತೇ ಕೋಚಿ ಅಪಲೋಕೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಕನಿಟ್ಠೋ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇನ ಹಿ ‘‘ಅಪಲೋಕೇಹಿ ನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಕನಿಟ್ಠಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ತಾತ, ಇಮಂ ಸಬ್ಬಂ ಸಾಪತೇಯ್ಯಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಪನ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಥ ಭಾತಿಕಾ’’ತಿ? ‘‘ಅಹಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ತಂ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇಹಿ ಯಾಚಿತ್ವಾ ನಿವತ್ತೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ‘‘ಸಾಧು, ಸಾಮಿ, ಯಥಾ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಮಹಾಕಾಳೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿ. ‘‘ಅಹಂ ಭಾತಿಕಂ ಗಹೇತ್ವಾವ ಉಪ್ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚೂಳಕಾಳೋಪಿ ಪಬ್ಬಜಿ. ಅಪರಭಾಗೇ ಮಹಾಕಾಳೋ ಉಪಸಮ್ಪದಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸಾಸನೇ ಧುರಾನಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಾ ದ್ವೀಸು ಧುರೇಸು ಕಥಿತೇಸು ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಮಹಲ್ಲಕಕಾಲೇ ಪಬ್ಬಜಿತತ್ತಾ ಗನ್ಥಧುರಂ ಪೂರೇತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ವಿಪಸ್ಸನಾಧುರಂ ಪನ ಪೂರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥಾಪೇತ್ವಾ ಸೋಸಾನಿಕಧುತಙ್ಗಂ ಸಮಾದಾಯ ಪಠಮಯಾಮಾತಿಕ್ಕನ್ತೇ ಸಬ್ಬೇಸು ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕನ್ತೇಸು ಸುಸಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲೇ ಸಬ್ಬೇಸು ಅನುಟ್ಠಿತೇಸುಯೇವ ವಿಹಾರಂ ಆಗಚ್ಛತಿ.

ಅಥೇಕಾ ಸುಸಾನಗೋಪಿಕಾ ಕಾಲೀ ನಾಮ ಛವಡಾಹಿಕಾ ಥೇರಸ್ಸ ಠಿತಟ್ಠಾನಂ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ ಚಙ್ಕಮಿತಟ್ಠಾನಞ್ಚ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕೋ ನು ಖೋ ಇಧಾಗಚ್ಛತಿ, ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀ ಏಕದಿವಸಂ ಸುಸಾನಕುಟಿಕಾಯಮೇವ ದೀಪಂ ಜಾಲೇತ್ವಾ ಪುತ್ತಧೀತರೋ ಆದಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತೇ ನಿಲೀಯಮಾನಾ ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೇ ಥೇರಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಅಯ್ಯೋ, ನೋ, ಭನ್ತೇ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ವಿಹರತೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಆಮ, ಉಪಾಸಿಕೇ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸುಸಾನೇ ವಿಹರನ್ತೇಹಿ ನಾಮ ವತ್ತಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಥೇರೋ ‘‘ಕಿಂ ಪನ ಮಯಂ ತಯಾ ಕಥಿತವತ್ತೇ ವತ್ತಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ ಉಪಾಸಿಕೇ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸೋಸಾನಿಕೇಹಿ ನಾಮ ಸುಸಾನೇ ವಸನಭಾವೋ ಸುಸಾನಗೋಪಕಾನಞ್ಚ ವಿಹಾರೇ ಮಹಾಥೇರಸ್ಸ ಚ ಗಾಮಭೋಜಕಸ್ಸ ಚ ಕಥೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ‘‘ಥೇರೋ ಕಿಂ ಕಾರಣಾ’’ತಿ? ‘‘ಕತಕಮ್ಮಾ ಚೋರಾ ಧನಸಾಮಿಕೇಹಿ ಪದಾನುಪದಂ ಅನುಬದ್ಧಾ ಸುಸಾನೇ ಭಣ್ಡಕಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಪಲಾಯನ್ತಿ, ಅಥ ಮನುಸ್ಸಾ ಸೋಸಾನಿಕಾನಂ ಪರಿಪನ್ಥಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಏತೇಸಂ ಪನ ಕಥಿತೇ ‘ಮಯಂ ಇಮಸ್ಸ ಭದ್ದನ್ತಸ್ಸ ಏತ್ತಕಂ ನಾಮ ಕಾಲಂ ಏತ್ಥ ವಸನಭಾವಂ ಜಾನಾಮ, ಅಚೋರೋ ಏಸೋ’ತಿ ಉಪದ್ದವಂ ನಿವಾರೇನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ಏತೇಸಂ ಕಥೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ.

‘‘ಥೇರೋ ಅಞ್ಞಂ ಕಿಂ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸುಸಾನೇ ವಸನ್ತೇನ ನಾಮ ಅಯ್ಯೇನ ಮಚ್ಛಮಂಸತಿಲಪಿಟ್ಠತೇಲಗುಳಾದೀನಿ ವಜ್ಜೇತಬ್ಬಾನಿ, ದಿವಾ ನ ನಿದ್ದಾಯಿತಬ್ಬಂ, ಕುಸೀತೇನ ನ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ಆರದ್ಧವೀರಿಯೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ಅಸಠೇನ ಅಮಾಯಾವಿನಾ ಹುತ್ವಾ ಕಲ್ಯಾಣಜ್ಝಾಸಯೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ಸಾಯಂ ಸಬ್ಬೇಸು ಸುತ್ತೇಸು ವಿಹಾರತೋ ಆಗನ್ತಬ್ಬಂ, ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲೇ ಸಬ್ಬೇಸು ಅನುಟ್ಠಿತೇಸುಯೇವ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ, ಭನ್ತೇ, ಅಯ್ಯೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಏವಂ ವಿಹರನ್ತೋ ಪಬ್ಬಜಿತಕಿಚ್ಚಂ ಮತ್ಥಕಂ ಪಾಪೇತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ, ಸಚೇ ಮತಸರೀರಂ ಆನೇತ್ವಾ ಛಡ್ಡೇನ್ತಿ, ಅಹಂ ಕಮ್ಬಲಕೂಟಾಗಾರಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಗನ್ಧಮಾಲಾದೀಹಿ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಸರೀರಕಿಚ್ಚಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ. ನೋ ಚೇ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ, ಚಿತಕಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ಜಾಲೇತ್ವಾ ಸಙ್ಕುನಾ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಬಹಿ ಖಿಪಿತ್ವಾ ಫರಸುನಾ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ಖಣ್ಡಾಖಣ್ಡಿಕಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಝಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥ ನಂ ಥೇರೋ ‘‘ಸಾಧು ಭದ್ದೇ, ಏಕಂ ಪನ ರೂಪಾರಮ್ಮಣಂ ದಿಸ್ವಾ ಮಯ್ಹಂ ಕಥೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಪಚ್ಚಸ್ಸೋಸಿ. ಥೇರೋ ಯಥಾಜ್ಝಾಸಯೇನ ಸುಸಾನೇ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ. ಚೂಳಕಾಳತ್ಥೇರೋ ಪನ ಉಟ್ಠಾಯ ಸಮುಟ್ಠಾಯ ಘರಾವಾಸಂ ಚಿನ್ತೇತಿ, ಪುತ್ತದಾರಂ ಅನುಸ್ಸರತಿ. ‘‘ಭಾತಿಕೋ ಮೇ ಅತಿಭಾರಿಯಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತಿ.

ಅಥೇಕಾ ಕುಲಧೀತಾ ತಂಮುಹುತ್ತಸಮುಟ್ಠಿತೇನ ಬ್ಯಾಧಿನಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಅಮಿಲಾತಾ ಅಕಿಲನ್ತಾ ಕಾಲಮಕಾಸಿ. ತಮೇನಂ ಞಾತಕಾದಯೋ ದಾರುತೇಲಾದೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಾಯಂ ಸುಸಾನಂ ನೇತ್ವಾ ಸುಸಾನಗೋಪಿಕಾಯ ‘‘ಇಮಂ ಝಾಪೇಹೀ’’ತಿ ಭತಿಂ ದತ್ವಾ ನಿಯ್ಯಾದೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು. ಸಾ ತಸ್ಸಾ ಪಾರುತವತ್ಥಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ತಂಮುಹುತ್ತಮತಂ ಪೀಣಿತಪೀಣಿತಂ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ಸರೀರಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಇಮಂ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ದಸ್ಸೇತುಂ ಪತಿರೂಪಂ ಆರಮ್ಮಣ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಥೇರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಏವರೂಪಂ ನಾಮ ಆರಮ್ಮಣಂ ಅತ್ಥಿ, ಓಲೋಕೇಥ ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ ಆಹ. ಥೇರೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಾರುಪನಂ ನೀಹರಾಪೇತ್ವಾ ಪಾದತಲತೋ ಯಾವ ಕೇಸಗ್ಗಾ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಅತಿಪೀಣಿತಮೇತಂ ರೂಪಂ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ನಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಮಹಾಜಾಲಾಹಿ ಗಹಿತಮತ್ತಕಾಲೇ ಮಯ್ಹಂ ಆರೋಚೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸಕಟ್ಠಾನಮೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ. ಸಾ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸಿ. ಥೇರೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಓಲೋಕೇಸಿ. ಜಾಲಾಯ ಪಹಟಪಹಟಟ್ಠಾನಂ ಕಬರಗಾವಿಯಾ ವಿಯ ಸರೀರವಣ್ಣಂ ಅಹೋಸಿ, ಪಾದಾ ನಮಿತ್ವಾ ಓಲಮ್ಬಿಂಸು, ಹತ್ಥಾ ಪಟಿಕುಟಿಂಸು, ಊರುನಲಾಟಂ ನಿಚ್ಚಮ್ಮಂ ಅಹೋಸಿ. ಥೇರೋ ‘‘ಇದಂ ಸರೀರಂ ಇದಾನೇವ ಓಲೋಕೇನ್ತಾನಂ ಅಪರಿಯನ್ತಕರಂ ಹುತ್ವಾ ಇದಾನೇವ ಖಯಂ ಪತ್ತಂ ವಯಂ ಪತ್ತ’’ನ್ತಿ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಖಯವಯಂ ಸಮ್ಪಸ್ಸಮಾನೋ –

‘‘ಅನಿಚ್ಚಾ ವತ ಸಙ್ಖಾರಾ, ಉಪ್ಪಾದವಯಧಮ್ಮಿನೋ;

ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿರುಜ್ಝನ್ತಿ, ತೇಸಂ ವೂಪಸಮೋ ಸುಖೋ’’ತಿ. (ದೀ. ನಿ. ೨.೨೨೧, ೨೭೨; ಸಂ. ನಿ. ೧.೧೮೬; ೨.೧೪೩; ಜಾ. ೧.೧.೯೫) –

ಗಾಥಂ ವತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ.

ತಸ್ಮಿಂ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೇ ಸತ್ಥಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ಸೇತಬ್ಯಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಿಂಸಪಾವನಂ ಪಾವಿಸಿ. ಚೂಳಕಾಳಸ್ಸ ಭರಿಯಾಯೋ ‘‘ಸತ್ಥಾ ಕಿರ ಅನುಪ್ಪತ್ತೋ ಸಿಂಸಪಾವನ’’ನ್ತಿ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸಾಮಿಕಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ನಿಮನ್ತಾಪೇಸುಂ. ಬುದ್ಧಾನಂ ಪನ ಅಪರಿಚಿಣ್ಣಟ್ಠಾನೇ ಆಸನಪಞ್ಞತ್ತಿಂ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತೇನ ಏಕೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಠಮತರಂ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಬುದ್ಧಾನಞ್ಹಿ ಮಜ್ಝಿಮಟ್ಠಾನೇ ಆಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ದಕ್ಖಿಣತೋ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ, ವಾಮತೋ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರಸ್ಸ, ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಆಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ. ತಸ್ಮಾ ಮಹಾಕಾಳತ್ಥೇರೋ ಚೀವರಪಾರುಪನಟ್ಠಾನೇ ಠತ್ವಾ, ‘‘ಚೂಳಕಾಳ, ತ್ವಂ ಪುರತೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಆಸನಪಞ್ಞತ್ತಿಂ ಆಚಿಕ್ಖಾ’’ತಿ ಚೂಳಕಾಳಂ ಪೇಸೇಸಿ. ತಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಗೇಹಜನಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪರಿಹಾಸಂ ಕರೋನ್ತಾ ನೀಚಾಸನಾನಿ ಸಙ್ಘತ್ಥೇರಸ್ಸ ಕೋಟಿಯಂ ಅತ್ಥರನ್ತಿ, ಉಚ್ಚಾಸನಾನಿ ಸಙ್ಘನವಕಸ್ಸ ಕೋಟಿಯಂ. ಇತರೋ ‘‘ಮಾ ಏವಂ ಕರೋಥ, ನೀಚಾಸನಾನಿ ಉಪರಿ ಮಾ ಪಞ್ಞಾಪೇಥ, ಉಚ್ಚಾಸನಾನಿ ಉಪರಿ ಪಞ್ಞಾಪೇಥ, ನೀಚಾಸನಾನಿ ಹೇಟ್ಠಾ’’ತಿ ಆಹ. ಇತ್ಥಿಯೋ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಅಸುಣನ್ತಿಯೋ ವಿಯ ‘‘ತ್ವಂ ಕಿಂ ಕರೋನ್ತೋ ವಿಚರಸಿ, ಕಿಂ ತವ ಆಸನಾನಿ ಪಞ್ಞಾಪೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ತ್ವಂ ಕಂ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಕೇನ ಪಬ್ಬಜಿತೋಸಿ, ಕಸ್ಮಾ ಇಧಾಗತೋಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ನಿವಾಸನಪಾರುಪನಂ ಅಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಸೇತಕಾನಿ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಸೀಸೇ ಚ ಮಾಲಾಚುಮ್ಬುಟಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಗಚ್ಛ ಸತ್ಥಾರಂ ಆನೇಹಿ, ಮಯಂ ಆಸನಾನಿ ಪಞ್ಞಾಪೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಪಹಿಣಿಂಸು. ನ ಚಿರಂ ಭಿಕ್ಖುಭಾವೇ ಠತ್ವಾ ಅವಸ್ಸಿಕೋವ ಉಪ್ಪಬ್ಬಜಿತತ್ತಾ ಲಜ್ಜಿತುಂ ನ ಜಾನಾತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸೋ ತೇನ ಆಕಪ್ಪೇನ ನಿರಾಸಙ್ಕೋವ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಆದಾಯ ಆಗತೋ. ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪನ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಾವಸಾನೇ ಮಹಾಕಾಳಸ್ಸ ಭರಿಯಾಯೋ ‘‘ಇಮಾಹಿ ಅತ್ತನೋ ಸಾಮಿಕೋ ಗಹಿತೋ, ಮಯಮ್ಪಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸಾಮಿಕಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಸತ್ಥಾರಂ ನಿಮನ್ತಯಿಂಸು. ತದಾ ಪನ ಆಸನಪಞ್ಞಾಪನತ್ಥಂ ಅಞ್ಞೋ ಭಿಕ್ಖು ಅಗಮಾಸಿ. ತಾ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಓಕಾಸಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖಂ ಅದಂಸು. ಚೂಳಕಾಳಸ್ಸ ಪನ ದ್ವೇ ಭರಿಯಾಯೋ, ಮಜ್ಝಿಮಕಾಳಸ್ಸ ಚತಸ್ಸೋ, ಮಹಾಕಾಳಸ್ಸ ಪನ ಅಟ್ಠ. ಭಿಕ್ಖೂಪಿ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕಾತುಕಾಮಾ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಮಕಂಸು, ಬಹಿ ಗನ್ತುಕಾಮಾ ಉಟ್ಠಾಯ ಅಗಮಂಸು. ಸತ್ಥಾ ಪನ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕರಿ. ತಸ್ಸ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಹಾಕಾಳೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅನುಮೋದನಂ ಕತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛಿಸ್ಸತಿ, ತುಮ್ಹೇ ಪುರತೋ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ವದಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುರತೋ ಅಗಮಾಸಿ. ಗಾಮದ್ವಾರಂ ಪತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಉಜ್ಝಾಯಿಂಸು ‘‘ಕಿಂ ನಾಮೇತಂ ಸತ್ಥಾರಾ ಕತಂ, ಞತ್ವಾ ನು ಖೋ ಕತಂ, ಉದಾಹು ಅಜಾನಿತ್ವಾ. ಹಿಯ್ಯೋ ಚೂಳಕಾಳಸ್ಸ ಪುರತೋ ಗತತ್ತಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜನ್ತರಾಯೋ ಜಾತೋ, ಅಜ್ಜ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಪುರತೋ ಗತತ್ತಾ ಅನ್ತರಾಯೋ ನಾಹೋಸಿ. ಇದಾನಿ ಮಹಾಕಾಳಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಆಗತೋ, ಸೀಲವಾ ಖೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಆಚಾರಸಮ್ಪನ್ನೋ, ಕರಿಸ್ಸತಿ ನು ಖೋ ತಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜ್ಜನ್ತರಾಯ’’ನ್ತಿ. ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಠಿತೋ ‘‘ಕಿಂ ಕಥೇಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ತೇ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸುಂ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತುಮ್ಹೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚೂಳಕಾಳಂ ವಿಯ ಮಹಾಕಾಳಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’. ತಸ್ಸ ಹಿ ದ್ವೇ ಪಜಾಪತಿಯೋ, ಇಮಸ್ಸ ಅಟ್ಠ. ‘‘ಅಟ್ಠಹಿ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗಹಿತೋ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸತಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ಸತ್ಥಾ ‘‘ಮಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏವಂ ಅವಚುತ್ಥ, ಚೂಳಕಾಳೋ ಉಟ್ಠಾಯ ಸಮುಟ್ಠಾಯ ಸುಭಾರಮ್ಮಣಬಹುಲೋ ವಿಹರತಿ, ಪಪಾತೇ ಠಿತೋ ದುಬ್ಬಲರುಕ್ಖಸದಿಸೋ. ಮಯ್ಹಂ ಪನ ಪುತ್ತೋ ಮಹಾಕಾಳೋ ಅಸುಭಾನುಪಸ್ಸೀ ವಿಹರತಿ, ಘನಸೇಲಪಬ್ಬತೋ ವಿಯ ಅಚಲೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

೭.

‘‘ಸುಭಾನುಪಸ್ಸಿಂ ವಿಹರನ್ತಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಅಸಂವುತಂ;

ಭೋಜನಮ್ಹಿ ಚಾಮತ್ತಞ್ಞುಂ, ಕುಸೀತಂ ಹೀನವೀರಿಯಂ;

ತಂ ವೇ ಪಸಹತಿ ಮಾರೋ, ವಾತೋ ರುಕ್ಖಂವ ದುಬ್ಬಲಂ.

೮.

‘‘ಅಸುಭಾನುಪಸ್ಸಿಂ ವಿಹರನ್ತಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಸುಸಂವುತಂ;

ಭೋಜನಮ್ಹಿ ಚ ಮತ್ತಞ್ಞುಂ, ಸದ್ಧಂ ಆರದ್ಧವೀರಿಯಂ;

ತಂ ವೇ ನಪ್ಪಸಹತೀ ಮಾರೋ, ವಾತೋ ಸೇಲಂವ ಪಬ್ಬತ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಸುಭಾನುಪಸ್ಸಿಂ ವಿಹರನ್ತನ್ತಿ ಸುತಂ ಅನುಪಸ್ಸನ್ತಂ, ಇಟ್ಠಾರಮ್ಮಣೇ ಮಾನಸಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ವಿಹರನ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯೋ ಹಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ನಿಮಿತ್ತಗ್ಗಾಹಂ ಅನುಬ್ಯಞ್ಜನಗ್ಗಾಹಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ‘‘ನಖಾ ಸೋಭನಾ’’ತಿ ಗಣ್ಹಾತಿ, ‘‘ಅಙ್ಗುಲಿಯೋ ಸೋಭನಾ’’ತಿ ಗಣ್ಹಾತಿ, ‘‘ಹತ್ಥಪಾದಾ, ಜಙ್ಘಾ, ಊರು, ಕಟಿ, ಉದರಂ, ಥನಾ, ಗೀವಾ, ಓಟ್ಠಾ, ದನ್ತಾ, ಮುಖಂ, ನಾಸಾ, ಅಕ್ಖೀನಿ, ಕಣ್ಣಾ, ಭಮುಕಾ, ನಲಾಟಂ, ಕೇಸಾ, ಸೋಭನಾ’’ತಿ ಗಣ್ಹಾತಿ, ‘‘ಕೇಸಾ, ಲೋಮಾ, ನಖಾ, ದನ್ತಾ, ತಚೋ, ಸೋಭನಾ’’ತಿ ಗಣ್ಹಾತಿ, ವಣ್ಣೋ ಸುಭೋ, ಸಣ್ಠಾನಂ ಸುಭನ್ತಿ, ಅಯಂ ಸುಭಾನುಪಸ್ಸೀ ನಾಮ. ಏವಂ ತಂ ಸುಭಾನುಪಸ್ಸಿಂ ವಿಹರನ್ತಂ. ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸೂತಿ ಚಕ್ಖಾದೀಸು ಛಸು ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು. ಅಸಂವುತನ್ತಿ ಚಕ್ಖುದ್ವಾರಾದೀನಿ ಅರಕ್ಖನ್ತಂ. ಪರಿಯೇಸನಮತ್ತಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಮತ್ತಾ ಪರಿಭೋಗಮತ್ತಾತಿ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಮತ್ತಾಯ ಅಜಾನನತೋ ಭೋಜನಮ್ಹಿ ಚಾಮತ್ತಞ್ಞುಂ. ಅಪಿಚ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಮತ್ತಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಮತ್ತಾತಿ ಇಮಿಸ್ಸಾಪಿ ಮತ್ತಾಯ ಅಜಾನನತೋ ಅಮತ್ತಞ್ಞುಂ, ಇದಂ ಭೋಜನಂ ಧಮ್ಮಿಕಂ, ಇದಂ ಅಧಮ್ಮಿಕನ್ತಿಪಿ ಅಜಾನನ್ತಂ. ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಬ್ಯಾಪಾದವಿಹಿಂಸಾವಿತಕ್ಕವಸಿತಾಯ ಕುಸೀತಂ. ಹೀನವೀರಿಯನ್ತಿ ನಿಬ್ಬೀರಿಯಂ ಚತೂಸು ಇರಿಯಾಪಥೇಸು ವೀರಿಯಕರಣರಹಿತಂ. ಪಸಹತೀತಿ ಅಭಿಭವತಿ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರತಿ. ವಾತೋ ರುಕ್ಖಂವ ದುಬ್ಬಲನ್ತಿ ಬಲವವಾತೋ ಛಿನ್ನಪಪಾತೇ ಜಾತಂ ದುಬ್ಬಲರುಕ್ಖಂ ವಿಯ. ಯಥಾ ಹಿ ಸೋ ವಾತೋ ತಸ್ಸ ದುಬ್ಬಲರುಕ್ಖಸ್ಸ ಪುಪ್ಫಫಲಪಲ್ಲವಾದೀನಿಪಿ ಪಾತೇತಿ, ಖುದ್ದಕಸಾಖಾಪಿ ಭಞ್ಜತಿ, ಮಹಾಸಾಖಾಪಿ ಭಞ್ಜತಿ, ಸಮೂಲಕಮ್ಪಿ ತಂ ರುಕ್ಖಂ ಉಪ್ಪಾಟೇತ್ವಾ ಉದ್ಧಂಮೂಲಂ ಅಧೋಸಾಖಂ ಕತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ, ಏವಮೇವ ಏವರೂಪಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಅನ್ತೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಕಿಲೇಸಮಾರೋ ಪಸಹತಿ, ಬಲವವಾತೋ ದುಬ್ಬಲರುಕ್ಖಸ್ಸ ಪುಪ್ಫಫಲಪಲ್ಲವಾದಿಪಾತನಂ ವಿಯ ಖುದ್ದಾನುಖುದ್ದಕಾಪತ್ತಿಆಪಜ್ಜನಮ್ಪಿ ಕರೋತಿ, ಖುದ್ದಕಸಾಖಾಭಞ್ಜನಂ ವಿಯ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಾದಿಆಪತ್ತಿಆಪಜ್ಜನಮ್ಪಿ ಕರೋತಿ, ಮಹಾಸಾಖಾಭಞ್ಜನಂ ವಿಯ ತೇರಸಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾಪತ್ತಿಆಪಜ್ಜನಮ್ಪಿ ಕರೋತಿ, ಉಪ್ಪಾಟೇತ್ವಾ ಉದ್ಧಂ, ಮೂಲಕಂ ಹೇಟ್ಠಾಸಾಖಂ ಕತ್ವಾ ಪಾತನಂ ವಿಯ ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿಆಪಜ್ಜನಮ್ಪಿ ಕರೋತಿ, ಸ್ವಾಕ್ಖಾತಸಾಸನಾ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಕತಿಪಾಹೇನೇವ ಗಿಹಿಭಾವಂ ಪಾಪೇತೀತಿ ಏವಂ ಏವರೂಪಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಕಿಲೇಸಮಾರೋ ಅತ್ತನೋ ವಸೇ ವತ್ತೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಅಸುಭಾನುಪಸ್ಸಿನ್ತಿ ದಸಸು ಅಸುಭೇಸು ಅಞ್ಞತರಂ ಅಸುಭಂ ಪಸ್ಸನ್ತಂ ಪಟಿಕೂಲಮನಸಿಕಾರೇ ಯುತ್ತಂ ಕೇಸೇ ಅಸುಭತೋ ಪಸ್ಸನ್ತಂ ಲೋಮೇ ನಖೇ ದನ್ತೇ ತಚಂ ವಣ್ಣಂ ಸಣ್ಠಾನಂ ಅಸುಭತೋ ಪಸ್ಸನ್ತಂ. ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸೂತಿ ಛಸು ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು. ಸುಸಂವುತನ್ತಿ ನಿಮಿತ್ತಾದಿಗ್ಗಾಹರಹಿತಂ ಪಿಹಿತದ್ವಾರಂ. ಅಮತ್ತಞ್ಞುತಾಪಟಿಕ್ಖೇಪೇನ ಭೋಜನಮ್ಹಿ ಚ ಮತ್ತಞ್ಞುಂ. ಸದ್ಧನ್ತಿ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಚೇವ ಫಲಸ್ಸ ಚ ಸದ್ದಹನಲಕ್ಖಣಾಯ ಲೋಕಿಕಾಯ ಸದ್ಧಾಯ ಚೇವ ತೀಸು ವತ್ಥೂಸು ಅವೇಚ್ಚಪ್ಪಸಾದಸಙ್ಖಾತಾಯ ಲೋಕುತ್ತರಸದ್ಧಾಯ ಚ ಸಮನ್ನಾಗತಂ. ಆರದ್ಧವೀರಿಯನ್ತಿ ಪಗ್ಗಹಿತವೀರಿಯಂ ಪರಿಪುಣ್ಣವೀರಿಯಂ. ತಂ ವೇತಿ ಏವರೂಪಂ ತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಯಥಾ ದುಬ್ಬಲವಾತೋ ಸಣಿಕಂ ಪಹರನ್ತೋ ಏಕಗ್ಘನಂ ಸೇಲಂ ಚಾಲೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತಥಾ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೋಪಿ ದುಬ್ಬಲಕಿಲೇಸಮಾರೋ ನಪ್ಪಸಹತಿ, ಖೋಭೇತುಂ ವಾ ಚಾಲೇತುಂ ವಾ ನ ಸಕ್ಕೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ತಾಪಿ ಖೋ ತಸ್ಸ ಪುರಾಣದುತಿಯಿಕಾಯೋ ಥೇರಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ಕಂ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಇದಾನಿ ಗಿಹೀ ಭವಿಸ್ಸಸಿ ನ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ಕಾಸಾವಂ ನೀಹರಿತುಕಾಮಾ ಅಹೇಸುಂ. ಥೇರೋ ತಾಸಂ ಆಕಾರಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಾಸನಾ ವುಟ್ಠಾಯ ಇದ್ಧಿಯಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿತ್ವಾ ಕೂಟಾಗಾರಕಣ್ಣಿಕಂ ದ್ವಿಧಾ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಆಕಾಸೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥರಿ ಗಾಥಾ ಪರಿಯೋಸಾಪೇನ್ತೇಯೇವ ಸತ್ಥು ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ಸರೀರಂ ಅಭಿತ್ಥವನ್ತೋ ಆಕಾಸತೋ ಓತರಿತ್ವಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪಾದೇ ವನ್ದಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸಮ್ಪತ್ತಭಿಕ್ಖೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀಸು ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸೂತಿ.

ಮಹಾಕಾಳತ್ಥೇರವತ್ಥು ಛಟ್ಠಂ.

೭. ದೇವದತ್ತವತ್ಥು

ಅನಿಕ್ಕಸಾವೋತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ರಾಜಗಹೇ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ಕಾಸಾವಲಾಭಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ ಪಞ್ಚಸತೇ ಪಞ್ಚಸತೇ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಪರಿವಾರೇ ಆದಾಯ ಸತ್ಥಾರಂ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಜೇತವನತೋ ರಾಜಗಹಂ ಅಗಮಂಸು. ರಾಜಗಹವಾಸಿನೋ ದ್ವೇಪಿ ತಯೋಪಿ ಬಹೂಪಿ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ಆಗನ್ತುಕದಾನಂ ಅದಂಸು. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಆಯಸ್ಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಅನುಮೋದನಂ ಕರೋನ್ತೋ ‘‘ಉಪಾಸಕಾ ಏಕೋ ಸಯಂ ದಾನಂ ದೇತಿ, ಪರಂ ನ ಸಮಾದಪೇತಿ, ಸೋ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಭೋಗಸಮ್ಪದಂ ಲಭತಿ, ನೋ ಪರಿವಾರಸಮ್ಪದಂ. ಏಕೋ ಸಯಂ ನ ದೇತಿ, ಪರಂ ಸಮಾದಪೇತಿ, ಸೋ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಪರಿವಾರಸಮ್ಪದಂ ಲಭತಿ, ನೋ ಭೋಗಸಮ್ಪದಂ. ಏಕೋ ಸಯಮ್ಪಿ ನ ದೇತಿ, ಪರಮ್ಪಿ ನ ಸಮಾದಪೇತಿ, ಸೋ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಕಞ್ಜಿಕಮತ್ತಮ್ಪಿ ಕುಚ್ಛಿಪೂರಂ ನ ಲಭತಿ, ಅನಾಥೋ ಹೋತಿ ನಿಪ್ಪಚ್ಚಯೋ. ಏಕೋ ಸಯಮ್ಪಿ ದೇತಿ, ಪರಮ್ಪಿ ಸಮಾದಪೇತಿ, ಸೋ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಅತ್ತಭಾವಸತೇಪಿ ಅತ್ತಭಾವಸಹಸ್ಸೇಪಿ ಅತ್ತಭಾವಸತಸಹಸ್ಸೇಪಿ ಭೋಗಸಮ್ಪದಞ್ಚೇವ ಪರಿವಾರಸಮ್ಪದಞ್ಚ ಲಭತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ.

ತಮೇಕೋ ಪಣ್ಡಿತಪುರಿಸೋ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಅಚ್ಛರಿಯಾ ವತ ಭೋ, ಅಬ್ಭುತಾ ವತ ಭೋ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ, ಸುಕಾರಣಂ ಕಥಿತಂ, ಮಯಾ ಇಮಾಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಸಮ್ಪತ್ತೀನಂ ನಿಪ್ಫಾದಕಂ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸ್ವೇ ಮಯ್ಹಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಥೇರಂ ನಿಮನ್ತೇಸಿ. ‘‘ಕಿತ್ತಕೇಹಿ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಅತ್ಥೋ ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿತ್ತಕಾ ಪನ ವೋ, ಭನ್ತೇ, ಪರಿವಾರಾ’’ತಿ? ‘‘ಸಹಸ್ಸಮತ್ತಾ ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿ. ‘‘ಸಬ್ಬೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಸ್ವೇ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಥೇರೋ ಅಧಿವಾಸೇಸಿ’’. ಉಪಾಸಕೋ ನಗರವೀಥಿಯಂ ಚರನ್ತೋ – ‘‘ಅಮ್ಮಾ, ತಾತಾ, ಮಯಾ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಂ ನಿಮನ್ತಿತಂ, ತುಮ್ಹೇ ಕಿತ್ತಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಭಿಕ್ಖಂ ದಾತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಥ, ತುಮ್ಹೇ ಕಿತ್ತಕಾನ’’ನ್ತಿ ಸಮಾದಪೇಸಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಪಹೋನಕನಿಯಾಮೇನ – ‘‘ಮಯಂ ದಸನ್ನಂ ದಸ್ಸಾಮ, ಮಯಂ ವೀಸತಿಯಾ, ಮಯಂ ಸತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ಉಪಾಸಕೋ – ‘‘ತೇನ ಹಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಸಮಾಗಮಂ ಕತ್ವಾ ಏಕತೋವ ಪರಿವಿಸಿಸ್ಸಾಮ, ಸಬ್ಬೇ ತಿಲತಣ್ಡುಲಸಪ್ಪಿಮಧುಫಾಣಿತಾದೀನಿ ಸಮಾಹರಥಾ’’ತಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಸಮಾಹರಾಪೇಸಿ.

ಅಥಸ್ಸ ಏಕೋ ಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಿಕಂ ಗನ್ಧಕಾಸಾವವತ್ಥಂ ದತ್ವಾ – ‘‘ಸಚೇ ತೇ ದಾನವತ್ತಂ ನಪ್ಪಹೋತಿ, ಇದಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಯಂ ಊನಂ, ತಂ ಪೂರೇಯ್ಯಾಸಿ. ಸಚೇ ಪಹೋತಿ, ಯಸ್ಸಿಚ್ಛಸಿ, ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದದೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ತದಾ ತಸ್ಸ ಸಬ್ಬಂ ದಾನವತ್ತಂ ಪಹೋಸಿ, ಕಿಞ್ಚಿ ಊನಂ ನಾಮ ನಾಹೋಸಿ. ಸೋ ಮನುಸ್ಸೇ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಇದಂ, ಅಯ್ಯಾ, ಕಾಸಾವಂ ಏಕೇನ ಕುಟುಮ್ಬಿಕೇನ ಏವಂ ನಾಮ ವತ್ವಾ ದಿನ್ನಂ ಅತಿರೇಕಂ ಜಾತಂ, ಕಸ್ಸ ನಂ ದೇಮಾ’’ತಿ. ಏಕಚ್ಚೇ ‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ಏಕಚ್ಚೇ ‘‘ಥೇರೋ ಸಸ್ಸಪಾಕಸಮಯೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಗಮನಸೀಲೋ, ದೇವದತ್ತೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಮಙ್ಗಲಾಮಙ್ಗಲೇಸು ಸಹಾಯೋ ಉದಕಮಣಿಕೋ ವಿಯ ನಿಚ್ಚಂ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ, ತಸ್ಸ ತಂ ದೇಮಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ಸಮ್ಬಹುಲಿಕಾಯ ಕಥಾಯಪಿ ‘‘ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಾರೋ ಬಹುತರಾ ಅಹೇಸುಂ, ಅಥ ನಂ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ಅದಂಸು. ಸೋ ತಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಸಿಬ್ಬಿತ್ವಾ ರಜಿತ್ವಾ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ವಿಚರತಿ. ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ನಯಿದಂ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ, ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ. ದೇವದತ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಅನನುಚ್ಛವಿಕಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ವಿಚರತೀ’’ತಿ ವದಿಂಸು. ಅಥೇಕೋ ದಿಸಾವಾಸಿಕೋ ಭಿಕ್ಖು ರಾಜಗಹಾ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಕತಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ ಸತ್ಥಾರಾ ದ್ವಿನ್ನಂ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾನಂ ಫಾಸುವಿಹಾರಂ ಪುಚ್ಛಿತೋ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ ಖೋ ಭಿಕ್ಖು ಇದಾನೇವೇಸೋ ಅತ್ತನೋ ಅನನುಚ್ಛವಿಕಂ ವತ್ಥಂ ಧಾರೇತಿ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಧಾರೇಸಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ –

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬಾರಾಣಸಿವಾಸೀ ಏಕೋ ಹತ್ಥಿಮಾರಕೋ ಹತ್ಥಿಂ ಮಾರೇತ್ವಾ ಮಾರೇತ್ವಾ ದನ್ತೇ ಚ ನಖೇ ಚ ಅನ್ತಾನಿ ಚ ಘನಮಂಸಞ್ಚ ಆಹರಿತ್ವಾ ವಿಕ್ಕಿಣನ್ತೋ ಜೀವಿತಂ ಕಪ್ಪೇತಿ. ಅಥೇಕಸ್ಮಿಂ ಅರಞ್ಞೇ ಅನೇಕಸಹಸ್ಸಾ ಹತ್ಥಿನೋ ಗೋಚರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ದಿಸ್ವಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಗಚ್ಛಮಾನಾ ಗಮನಾಗಮನಕಾಲೇ ಜಣ್ಣುಕೇಹಿ ನಿಪತಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮನ್ತಿ. ಏಕದಿವಸಞ್ಹಿ ಹತ್ಥಿಮಾರಕೋ ತಂ ಕಿರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ – ‘‘ಅಹಂ ಇಮೇ ಕಿಚ್ಛೇನ ಮಾರೇಮಿ, ಇಮೇ ಚ ಗಮನಾಗಮನಕಾಲೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ವನ್ದನ್ತಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ದಿಸ್ವಾ ವನ್ದನ್ತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ – ‘‘ಕಾಸಾವ’’ನ್ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ, ‘‘ಮಯಾಪಿ ಇದಾನಿ ಕಾಸಾವಂ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಏಕಸ್ಸ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಜಾತಸ್ಸರಂ ಓರುಯ್ಹ ನ್ಹಾಯನ್ತಸ್ಸ ತೀರೇ ಠಪಿತೇಸು ಕಾಸಾವೇಸು ಚೀವರಂ ಥೇನೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ಹತ್ಥೀನಂ ಗಮನಾಗಮನಮಗ್ಗೇ ಸತ್ತಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಸೀಸಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ನಿಸೀದತಿ. ಹತ್ಥಿನೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ – ‘‘ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮನ್ತಿ. ಸೋ ತೇಸಂ ಸಬ್ಬಪಚ್ಛತೋ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಸತ್ತಿಯಾ ಪಹರಿತ್ವಾ ಮಾರೇತ್ವಾ ದನ್ತಾದೀನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಸೇಸಂ ಭೂಮಿಯಂ ನಿಖಣಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ. ಅಪರಭಾಗೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಹತ್ಥಿಯೋನಿಯಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಹತ್ಥಿಜೇಟ್ಠಕೋ ಯೂಥಪತಿ ಅಹೋಸಿ. ತದಾಪಿ ಸೋ ತಥೇವ ಕರೋತಿ. ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಸಾಯ ಪರಿಹಾನಿಂ ಞತ್ವಾ, ‘‘ಕುಹಿಂ ಇಮೇ ಹತ್ಥೀ ಗತಾ, ಮನ್ದಾ ಜಾತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ನ ಜಾನಾಮ, ಸಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಕುಹಿಞ್ಚಿ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಮಂ ಅನಾಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ನ ಗಮಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಪರಿಪನ್ಥೇನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಕಾಸಾವಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಾ ಪರಿಪನ್ಥೇನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಪರಿಸಙ್ಕಿತ್ವಾ, ‘‘ತಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಸಬ್ಬೇ ಹತ್ಥೀ ಪುರತೋ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಸಯಂ ಪಚ್ಛತೋ ವಿಲಮ್ಬಮಾನೋ ಆಗಚ್ಛತಿ. ಸೋ ಸೇಸಹತ್ಥೀಸು ವನ್ದಿತ್ವಾ ಗತೇಸು ಮಹಾಪುರಿಸಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಚೀವರಂ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ಸತ್ತಿಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿ. ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಸತಿಂ ಉಪ್ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಪಚ್ಛತೋ ಪಟಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸತ್ತಿಂ ವಿವಜ್ಜೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ‘‘ಇಮಿನಾ ಇಮೇ ಹತ್ಥೀ ನಾಸಿತಾ’’ತಿ ಗಣ್ಹಿತುಂ ಪಕ್ಖನ್ದಿ. ಇತರೋ ಏಕಂ ರುಕ್ಖಂ ಪುರತೋ ಕತ್ವಾ ನಿಲೀಯಿ. ಅಥ ‘‘ನಂ ರುಕ್ಖೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸೋಣ್ಡಾಯ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ಪೋಥೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತೇನ ನೀಹರಿತ್ವಾ ದಸ್ಸಿತಂ ಕಾಸಾವಂ ದಿಸ್ವಾ – ‘‘ಸಚಾಹಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ದುಬ್ಭಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅನೇಕಸಹಸ್ಸೇಸು ಮೇ ಬುದ್ಧಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಖೀಣಾಸವೇಸು ಲಜ್ಜಾ ನಾಮ ಭಿನ್ನಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅಧಿವಾಸೇತ್ವಾ – ‘‘ತಯಾ ಮೇ ಏತ್ತಕಾ ಞಾತಕಾ ನಾಸಿತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಆಮ, ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಏವಂ ಭಾರಿಯಕಮ್ಮಮಕಾಸಿ, ಅತ್ತನೋ ಅನನುಚ್ಛವಿಕಂ ವೀತರಾಗಾನಂ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ವತ್ಥಂ ಪರಿದಹಿತ್ವಾ ಏವರೂಪಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೇನ ಭಾರಿಯಂ ತಯಾ ಕತ’’ನ್ತಿ. ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ಉತ್ತರಿಪಿ ನಂ ನಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ‘‘ಅನಿಕ್ಕಸಾವೋ ಕಾಸಾವಂ…ಪೇ… ಸ ವೇ ಕಾಸಾವಮರಹತೀ’’ತಿ ಗಾಥಂ ವತ್ವಾ – ‘‘ಅಯುತ್ತಂ ತೇ ಕತ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ತಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ, ‘‘ತದಾ ಹತ್ಥಿಮಾರಕೋ ದೇವದತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ತಸ್ಸ ನಿಗ್ಗಾಹಕೋ ಹತ್ಥಿನಾಗೋ ಅಹಮೇವಾ’’ತಿ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ, ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ದೇವದತ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಅನನುಚ್ಛವಿಕಂ ವತ್ಥಂ ಧಾರೇಸಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

೯.

‘‘ಅನಿಕ್ಕಸಾವೋ ಕಾಸಾವಂ, ಯೋ ವತ್ಥಂ ಪರಿದಹಿಸ್ಸತಿ;

ಅಪೇತೋ ದಮಸಚ್ಚೇನ, ನ ಸೋ ಕಾಸಾವಮರಹತಿ.

೧೦.

‘‘ಯೋ ಚ ವನ್ತಕಸಾವಸ್ಸ, ಸೀಲೇಸು ಸುಸಮಾಹಿತೋ;

ಉಪೇತೋ ದಮಸಚ್ಚೇನ, ಸ ವೇ ಕಾಸಾವಮರಹತೀ’’ತಿ.

ಛದ್ದನ್ತಜಾತಕೇನಾಪಿ (ಜಾ. ೧.೧೬.೧೨೨-೧೨೩) ಚ ಅಯಮತ್ಥೋ ದೀಪೇತಬ್ಬೋ.

ತತ್ಥ ಅನಿಕ್ಕಸಾವೋತಿ ರಾಗಾದೀಹಿ ಕಸಾವೇಹಿ ಸಕಸಾವೋ. ಪರಿದಹಿಸ್ಸತೀತಿ ನಿವಾಸನಪಾರುಪನಅತ್ಥರಣವಸೇನ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಸ್ಸತಿ. ಪರಿಧಸ್ಸತೀತಿಪಿ ಪಾಠೋ. ಅಪೇತೋ ದಮಸಚ್ಚೇನಾತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯದಮೇನ ಚೇವ ಪರಮತ್ಥಸಚ್ಚಪಕ್ಖಿಕೇನ ವಚೀಸಚ್ಚೇನ ಚ ಅಪೇತೋ, ವಿಯುತ್ತೋ ಪರಿಚ್ಚತ್ಥೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ನ ಸೋತಿ ಸೋ ಏವರೂಪೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಕಾಸಾವಂ ಪರಿದಹಿತುಂ ನಾರಹತಿ. ವನ್ತಕಸಾವಸ್ಸಾತಿ ಚತೂಹಿ ಮಗ್ಗೇಹಿ ವನ್ತಕಸಾವೋ ಛಡ್ಡಿತಕಸಾವೋ ಪಹೀನಕಸಾವೋ ಅಸ್ಸ. ಸೀಲೇಸೂತಿ ಚತುಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸೀಲೇಸು. ಸುಸಮಾಹಿತೋತಿ ಸುಟ್ಠು ಸಮಾಹಿತೋ ಸುಟ್ಠಿತೋ. ಉಪೇತೋತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯದಮೇನ ಚೇವ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇನ ಚ ಸಚ್ಚೇನ ಉಪಗತೋ. ಸ ವೇತಿ ಸೋ ಏವರೂಪೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ತಂ ಗನ್ಧಕಾಸಾವವತ್ಥಂ ಅರಹತೀತಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸೋ ದಿಸಾವಾಸಿಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಅಹೋಸಿ, ಅಞ್ಞೇಪಿ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸು. ದೇಸನಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

ದೇವದತ್ತವತ್ಥು ಸತ್ತಮಂ.

೮. ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರವತ್ಥು

ಅಸಾರೇ ಸಾರಮತಿನೋತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಗ್ಗಸಾವಕೇಹಿ ನಿವೇದಿತಂ ಸಞ್ಚಯಸ್ಸ ಅನಾಗಮನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ತತ್ರಾಯಂ ಅನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಅಮ್ಹಾಕಞ್ಹಿ ಸತ್ಥಾ ಇತೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾನಂ ಚತುನ್ನಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಂ ಮತ್ಥಕೇ ಅಮರವತಿಯಾ ನಾಮ ನಗರೇ ಸುಮೇಧೋ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಮಾರೋ ಹುತ್ವಾ ಸಬ್ಬಸಿಪ್ಪೇಸು ನಿಪ್ಫತ್ತಿಂ ಪತ್ವಾ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಅಚ್ಚಯೇನ ಅನೇಕಕೋಟಿಸಙ್ಖ್ಯಂ ಧನಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತೇ ವಸನ್ತೋ ಝಾನಾಭಿಞ್ಞಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಆಕಾಸೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ದೀಪಙ್ಕರದಸಬಲಸ್ಸ ಸುದಸ್ಸನವಿಹಾರತೋ ರಮ್ಮವತೀನಗರಂ ಪವಿಸನತ್ಥಾಯ ಮಗ್ಗಂ ಸೋಧಯಮಾನಂ ಜನಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಯಮ್ಪಿ ಏಕಂ ಪದೇಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಗ್ಗಂ ಸೋಧೇತಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಅಸೋಧಿತೇಯೇವ ಆಗತಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋ ಅತ್ತಾನಂ ಸೇತುಂ ಕತ್ವಾ ಕಲಲೇ ಅಜಿನಚಮ್ಮಂ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ‘‘ಸತ್ಥಾ ಸಸಾವಕಸಙ್ಘೋ ಕಲಲಂ ಅನಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮಂ ಅಕ್ಕಮನ್ತೋ ಗಚ್ಛತೂ’’ತಿ ನಿಪನ್ನೋ. ಸತ್ಥಾರಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾವ ‘‘ಬುದ್ಧಙ್ಕುರೋ ಏಸ, ಅನಾಗತೇ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾನಂ ಚತುನ್ನಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಂ ಪರಿಯೋಸಾನೇ ಗೋತಮೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕತೋ. ತಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋ ಅಪರಭಾಗೇ ‘‘ಕೋಣ್ಡಞ್ಞೋ ಮಙ್ಗಲೋ ಸುಮನೋ ರೇವತೋ ಸೋಭಿತೋ ಅನೋಮದಸ್ಸೀ ಪದುಮೋ ನಾರದೋ ಪದುಮುತ್ತರೋ ಸುಮೇಧೋ ಸುಜಾತೋ ಪಿಯದಸ್ಸೀ ಅತ್ಥದಸ್ಸೀ ಧಮ್ಮದಸ್ಸೀ ಸಿದ್ಧತ್ಥೋ ತಿಸ್ಸೋ ಫುಸ್ಸೋ ವಿಪಸ್ಸೀ ಸಿಖೀ ವೇಸ್ಸಭೂ ಕಕುಸನ್ಧೋ ಕೋಣಾಗಮನೋ ಕಸ್ಸಪೋ’’ತಿ ಲೋಕಂ ಓಭಾಸೇತ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಇಮೇಸಮ್ಪಿ ತೇವೀಸತಿಯಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಲದ್ಧಬ್ಯಾಕರಣೋ, ‘‘ದಸ ಪಾರಮಿಯೋ, ದಸ ಉಪಪಾರಮಿಯೋ, ದಸ ಪರಮತ್ಥಪಾರಮಿಯೋ’’ತಿ ಸಮತ್ತಿಂಸ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇತ್ವಾ ವೇಸ್ಸನ್ತರತ್ತಭಾವೇ ಠಿತೋ ಪಥವಿಕಮ್ಪನಾನಿ ಮಹಾದಾನಾನಿ ದತ್ವಾ ಪುತ್ತದಾರಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ಆಯುಪರಿಯೋಸಾನೇ ತುಸಿತಪುರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಠತ್ವಾ ದಸ ಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳದೇವತಾಹಿ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ –

‘‘ಕಾಲೋ ದೇವ ಮಹಾವೀರ, ಉಪ್ಪಜ್ಜ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಯಂ;

ಸದೇವಕಂ ತಾರಯನ್ತೋ, ಬುಜ್ಝಸ್ಸು ಅಮತಂ ಪದ’’ನ್ತಿ. (ಬು. ವಂ. ೧.೬೭) –

ವುತ್ತೇ –

‘‘ಕಾಲಂ ದೇಸಞ್ಚ ದೀಪಞ್ಚ, ಕುಲಂ ಮಾತರಮೇವ ಚ;

ಇಮೇ ಪಞ್ಚ ವಿಲೋಕೇತ್ವಾ, ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಮಹಾಯಸೋ’’ತಿ. –

ಪಞ್ಚ ಮಹಾವಿಲೋಕನಾನಿ ವಿಲೋಕೇತ್ವಾ ತತೋ ಚುತೋ ಸಕ್ಯರಾಜಕುಲೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದಸಮಾಸಚ್ಚಯೇನ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ವಿಜಾಯಿ. ಸೋಳಸವಸ್ಸಕಾಲೇ ತತ್ಥ ಮಹಾಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಪರಿಹರಿಯಮಾನೋ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಭದ್ರಯೋಬ್ಬನಂ ಪತ್ವಾ ತಿಣ್ಣಂ ಉತೂನಂ ಅನುಚ್ಛವಿಕೇಸು ತೀಸು ಪಾಸಾದೇಸು ದೇವಲೋಕಸಿರಿಂ ವಿಯ ರಜ್ಜಸಿರಿಂ ಅನುಭವನ್ತೋ ಉಯ್ಯಾನಕೀಳಾಯ ಗಮನಸಮಯೇ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಜಿಣ್ಣಬ್ಯಾಧಿಮತಸಙ್ಖಾತೇ ತಯೋ ದೇವದೂತೇ ದಿಸ್ವಾ ಸಞ್ಜಾತಸಂವೇಗೋ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಚತುತ್ಥವಾರೇ ಪಬ್ಬಜಿತಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಸಾಧು ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ’’ತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ರುಚಿಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥ ದಿವಸಂ ಖೇಪೇತ್ವಾ ಮಙ್ಗಲಪೋಕ್ಖರಣೀತೀರೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಕಪ್ಪಕವೇಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತೇನ ವಿಸ್ಸಕಮ್ಮೇನ ದೇವಪುತ್ತೇನ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತೋ ರಾಹುಲಕುಮಾರಸ್ಸ ಜಾತಸಾಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಪುತ್ತಸಿನೇಹಸ್ಸ ಬಲವಭಾವಂ ಞತ್ವಾ, ‘‘ಯಾವ ಇದಂ ಬನ್ಧನಂ ನ ವಡ್ಢತಿ, ತಾವದೇವ ನಂ ಛಿನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಸಾಯಂ ನಗರಂ ಪವಿಸನ್ತೋ –

‘‘ನಿಬ್ಬುತಾ ನೂನ ಸಾ ಮಾತಾ, ನಿಬ್ಬುತೋ ನೂನ ಸೋ ಪಿತಾ;

ನಿಬ್ಬುತಾ ನೂನ ಸಾ ನಾರೀ, ಯಸ್ಸಾಯಂ ಈದಿಸೋ ಪತೀ’’ತಿ. –

ಕಿಸಾಗೋತಮಿಯಾ ನಾಮ ಪಿತುಚ್ಛಾಧೀತಾಯ ಭಾಸಿತಂ ಇಮಂ ಗಾಥಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಅಹಂ ಇಮಾಯ ನಿಬ್ಬುತಪದಂ ಸಾವಿತೋ’’ತಿ ಮುತ್ತಾಹಾರಂ ಓಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಭವನಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಸಿರಿಸಯನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ನಿದ್ದೋಪಗತಾನಂ ನಾಟಕಿತ್ಥೀನಂ ವಿಪ್ಪಕಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ನಿಬ್ಬಿನ್ನಹದಯೋ ಛನ್ನಂ ಉಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಕಣ್ಡಕಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ತಂ ಆರುಯ್ಹ ಛನ್ನಸಹಾಯೋ ದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳದೇವತಾಹಿ ಪರಿವುತೋ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅನೋಮಾನದೀತೀರೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ರಾಜಗಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಪಣ್ಡವಪಬ್ಬತಪಬ್ಭಾರೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಮಗಧರಞ್ಞಾ ರಜ್ಜೇನ ನಿಮನ್ತಿಯಮಾನೋ ತಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಿಜಿತಂ ಆಗಮನತ್ಥಾಯ ತೇನ ಗಹಿತಪಟಿಞ್ಞೋ ಆಳಾರಞ್ಚ ಉದಕಞ್ಚ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಅಧಿಗತವಿಸೇಸಂ ಅನಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಛಬ್ಬಸ್ಸಾನಿ ಮಹಾಪಧಾನಂ ಪದಹಿತ್ವಾ ವಿಸಾಖಪುಣ್ಣಮದಿವಸೇ ಪಾತೋವ ಸುಜಾತಾಯ ದಿನ್ನಪಾಯಸಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ನೇರಞ್ಜರಾಯ ನದಿಯಾ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಂ ಪವಾಹೇತ್ವಾ ನೇರಞ್ಜರಾಯ ನದಿಯಾ ತೀರೇ ಮಹಾವನಸಣ್ಡೇ ನಾನಾಸಮಾಪತ್ತೀಹಿ ದಿವಸಭಾಗಂ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಸೋತ್ತಿಯೇನ ದಿನ್ನಂ ತಿಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಾಳೇನ ನಾಗರಾಜೇನ ಅಭಿತ್ಥುತಗುಣೋ ಬೋಧಿಮಣ್ಡಂ ಆರುಯ್ಹ ತಿಣಾನಿ ಸನ್ಥರಿತ್ವಾ ‘‘ನ ತಾವಿಮಂ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಭಿನ್ದಿಸ್ಸಾಮಿ, ಯಾವ ಮೇ ಅನುಪಾದಾಯ ಆಸವೇಹಿ ಚಿತ್ತಂ ನ ಮುಚ್ಚಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಕತ್ವಾ ಪುರತ್ಥಾಭಿಮುಖೋ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸೂರಿಯೇ ಅನತ್ಥಙ್ಗಮಿತೇಯೇವ ಮಾರಬಲಂ ವಿಧಮಿತ್ವಾ ಪಠಮಯಾಮೇ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಞಾಣಂ, ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೇ ಚುತೂಪಪಾತಞಾಣಂ ಪತ್ವಾ ಪಚ್ಛಿಮಯಾಮಾವಸಾನೇ ಪಚ್ಚಯಾಕಾರೇ ಞಾಣಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಅರುಣುಗ್ಗಮನೇ ದಸಬಲಚತುವೇಸಾರಜ್ಜಾದಿಸಬ್ಬಗುಣಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಸತ್ತಸತ್ತಾಹಂ ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಮೇ ಸತ್ತಾಹೇ ಅಜಪಾಲನಿಗ್ರೋಧಮೂಲೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಧಮ್ಮಗಮ್ಭೀರತಾಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣೇನ ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕತಂ ಆಪಜ್ಜಮಾನೋ ದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಪರಿವಾರೇನ ಸಹಮ್ಪತಿಬ್ರಹ್ಮುನಾ ಆಯಾಚಿತಧಮ್ಮದೇಸನೋ ಬುದ್ಧಚಕ್ಖುನಾ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಅಜ್ಝೇಸನಂ ಅಧಿವಾಸೇತ್ವಾ, ‘‘ಕಸ್ಸ ನು ಖೋ ಅಹಂ ಪಠಮಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಆಳಾರುದಕಾನಂ ಕಾಲಕತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಬಹೂಪಕಾರತಂ ಅನುಸ್ಸರಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಕಾಸಿಪುರಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಉಪಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮನ್ತೇತ್ವಾ ಆಸಾಳ್ಹಿಪುಣ್ಣಮದಿವಸೇ ಇಸಿಪತನೇ ಮಿಗದಾಯೇ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯಾನಂ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ವಾ ತೇ ಅನನುಚ್ಛವಿಕೇನ ಸಮುದಾಚಾರೇನ ಸಮುದಾಚರನ್ತೇ ಸಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಾತಕೋಣ್ಡಞ್ಞಪ್ಪಮುಖೇ ಅಟ್ಠಾರಸ ಬ್ರಹ್ಮಕೋಟಿಯೋ ಅಮತಪಾನಂ ಪಾಯೇನ್ತೋ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತೇತ್ವಾ ಪವತ್ತಿತವರಧಮ್ಮಚಕ್ಕೋ ಪಞ್ಚಮಿಯಂ ಪಕ್ಖಸ್ಸ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ತಂ ದಿವಸಮೇವ ಯಸಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ತಂ ರತ್ತಿಭಾಗೇ ನಿಬ್ಬಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಪಹಾಯ ನಿಕ್ಖನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಏಹಿ ಯಸಾ’’ತಿ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ರತ್ತಿಭಾಗೇ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಅಪರೇಪಿ ತಸ್ಸ ಸಹಾಯಕೇ ಚತುಪಣ್ಣಾಸ ಜನೇ ಏಹಿಭಿಕ್ಖುಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪೇಸಿ.

ಏವಂ ಲೋಕೇ ಏಕಸಟ್ಠಿಯಾ ಅರಹನ್ತೇಸು ಜಾತೇಸು ವುಟ್ಠವಸ್ಸೋ ಪವಾರೇತ್ವಾ, ‘‘ಚರಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚಾರಿಕ’’ನ್ತಿ ಸಟ್ಠಿ ಭಿಕ್ಖೂ ದಿಸಾಸು ಪೇಸೇತ್ವಾ ಸಯಂ ಉರುವೇಲಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಕಪ್ಪಾಸಿಕವನಸಣ್ಡೇ ತಿಂಸ ಜನೇ ಭದ್ದವಗ್ಗಿಯಕುಮಾರೇ ವಿನೇಸಿ. ತೇಸು ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಿಮಕೋ ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಸಬ್ಬುತ್ತಮೋ ಅನಾಗಾಮೀ ಅಹೋಸಿ. ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಏಹಿಭಿಕ್ಖುಭಾವೇನೇವ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ದಿಸಾಸು ಪೇಸೇತ್ವಾ ಸಯಂ ಉರುವೇಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಡ್ಢುಡ್ಢಾನಿ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಸಹಸ್ಸಾನಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಉರುವೇಲಕಸ್ಸಪಾದಯೋ ಸಹಸ್ಸಜಟಿಲಪರಿವಾರೇ ತೇಭಾತಿಕಜಟಿಲೇ ವಿನೇತ್ವಾ ಏಹಿಭಿಕ್ಖುಭಾವೇನೇವ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ಗಯಾಸೀಸೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಆದಿತ್ತಪರಿಯಾಯದೇಸನಾಯ (ಮಹಾವ. ೫೪; ಸಂ. ನಿ. ೪.೨೮) ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ತೇನ ಅರಹನ್ತಸಹಸ್ಸೇನ ಪರಿವುತೋ ‘‘ಬಿಮ್ಬಿಸಾರರಞ್ಞೋ ದಿನ್ನಂ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಮೋಚೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ರಾಜಗಹನಗರೂಪಚಾರೇ ಲಟ್ಠಿವನುಯ್ಯಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಸತ್ಥಾ ಕಿರ ಆಗತೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ದ್ವಾದಸನಹುತೇಹಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗತಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಮಧುರಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇನ್ತೋ ರಾಜಾನಂ ಏಕಾದಸಹಿ ನಹುತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಏಕನಹುತಂ ಸರಣೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಸಕ್ಕೇನ ದೇವರಾಜೇನ ಮಾಣವಕವಣ್ಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಭಿತ್ಥುತಗುಣೋ ರಾಜಗಹನಗರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ರಾಜನಿವೇಸನೇ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚೋ ವೇಳುವನಾರಾಮಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ತತ್ಥ ನಂ ಸಾರಿಪುತ್ತಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿಂಸು.

ತತ್ರಾಯಂ ಅನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಅನುಪ್ಪನ್ನೇಯೇವ ಹಿ ಬುದ್ಧೇ ರಾಜಗಹತೋ ಅವಿದೂರೇ ಉಪತಿಸ್ಸಗಾಮೋ ಕೋಲಿತಗಾಮೋತಿ ದ್ವೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಾಮಾ ಅಹೇಸುಂ. ತೇಸು ಉಪತಿಸ್ಸಗಾಮೇ ಸಾರಿಯಾ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯಾ ಗಬ್ಭಸ್ಸ ಪತಿಟ್ಠಿತದಿವಸೇಯೇವ ಕೋಲಿತಗಾಮೇ ಮೋಗ್ಗಲಿಯಾ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯಾಪಿ ಗಬ್ಭೋ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ. ತಾನಿ ಕಿರ ದ್ವೇಪಿ ಕುಲಾನಿ ಯಾವ ಸತ್ತಮಾ ಕುಲಪರಿವಟ್ಟಾ ಆಬದ್ಧಪಟಿಬದ್ಧಸಹಾಯಕಾನೇವ ಅಹೇಸುಂ, ತಾಸಂ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಏಕದಿವಸಮೇವ ಗಬ್ಭಪರಿಹಾರಂ ಅದಂಸು. ತಾ ಉಭೋಪಿ ದಸಮಾಸಚ್ಚೇಯೇನ ಪುತ್ತೇ ವಿಜಾಯಿಂಸು. ನಾಮಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ಸಾರಿಯಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯಾ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಉಪತಿಸ್ಸಗಾಮಕೇ ಜೇಟ್ಠಕುಲಸ್ಸ ಪುತ್ತತ್ತಾ ಉಪತಿಸ್ಸೋತಿ ನಾಮಂ ಕರಿಂಸು, ಇತರಸ್ಸ ಕೋಲಿತಗಾಮೇ ಜೇಟ್ಠಕುಲಸ್ಸ ಪುತ್ತತ್ತಾ ಕೋಲಿತೋತಿ ನಾಮಂ ಕರಿಂಸು. ತೇ ಉಭೋಪಿ ವುಡ್ಢಿಮನ್ವಾಯ ಸಬ್ಬಸಿಪ್ಪಾನಂ ಪಾರಂ ಅಗಮಂಸು. ಉಪತಿಸ್ಸಮಾಣವಸ್ಸ ಕೀಳನತ್ಥಾಯ ನದಿಂ ವಾ ಉಯ್ಯಾನಂ ವಾ ಗಮನಕಾಲೇ ಪಞ್ಚ ಸುವಣ್ಣಸಿವಿಕಸತಾನಿ ಪರಿವಾರಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಕೋಲಿತಮಾಣವಸ್ಸ ಪಞ್ಚ ಆಜಞ್ಞಯುತ್ತರಥಸತಾನಿ. ದ್ವೇಪಿ ಜನಾ ಪಞ್ಚಪಞ್ಚಮಾಣವಕಸತಪರಿವಾರಾ ಹೋನ್ತಿ. ರಾಜಗಹೇ ಚ ಅನುಸಂವಚ್ಛರಂ ಗಿರಗ್ಗಸಮಜ್ಜೋ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ. ತೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಏಕಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಮಞ್ಚಂ ಬನ್ಧನ್ತಿ. ದ್ವೇಪಿ ಏಕತೋ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸಮಜ್ಜಂ ಪಸ್ಸನ್ತಾ ಹಸಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನೇ ಹಸನ್ತಿ, ಸಂವೇಗಟ್ಠಾನೇ ಸಂವೇಜೇನ್ತಿ, ದಾಯಂ ದಾತುಂ ಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ದಾಯಂ ದೇನ್ತಿ. ತೇಸಂ ಇಮಿನಾವ ನಿಯಾಮೇನ ಏಕದಿವಸಂ ಸಮಜ್ಜಂ ಪಸ್ಸನ್ತಾನಂ ಪರಿಪಾಕಗತತ್ತಾ ಞಾಣಸ್ಸ ಪುರಿಮದಿವಸೇಸು ವಿಯ ಹಸಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನೇ ಹಾಸೋ ವಾ ಸಂವೇಗಟ್ಠಾನೇ ಸಂವೇಗೋ ವಾ ದಾತುಂ ಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ದಾನಂ ವಾ ನಾಹೋಸಿ. ದ್ವೇಪಿ ಪನ ಜನಾ ಏವಂ ಚಿನ್ತಯಿಂಸು – ‘‘ಕಿಮೇತ್ಥ ಓಲೋಕೇತಬ್ಬಂ ಅತ್ಥಿ, ಸಬ್ಬೇಪಿಮೇ ಅಪ್ಪತ್ತೇ ವಸ್ಸಸತೇ ಅಪ್ಪಣ್ಣತ್ತಿಕಭಾವಂ ಗಮಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಅಮ್ಹೇಹಿ ಪನ ಏಕಂ ಮೋಕ್ಖಧಮ್ಮಂ ಪರಿಯೇಸಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಆರಮ್ಮಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿಂಸು. ತತೋ ಕೋಲಿತೋ ಉಪತಿಸ್ಸಂ ಆಹ – ‘‘ಸಮ್ಮ ಉಪತಿಸ್ಸ, ನ ತ್ವಂ ಅಞ್ಞೇಸು ದಿವಸೇಸು ವಿಯ ಹಟ್ಠಪಹಟ್ಠೋ, ಇದಾನಿ ಅನತ್ತಮನಧಾತುಕೋಸಿ, ಕಿಂ ತೇ ಸಲ್ಲಕ್ಖಿತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಸಮ್ಮ ಕೋಲಿತ, ಏತೇಸಂ ವೋಲೋಕನೇ ಸಾರೋ ನತ್ಥಿ, ನಿರತ್ಥಕಮೇತಂ, ಅತ್ತನೋ ಮೋಕ್ಖಧಮ್ಮಂ ಗವೇಸಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಚಿನ್ತಯನ್ತೋ ನಿಸಿನ್ನೋಮ್ಹಿ. ತ್ವಂ ಪನ ಕಸ್ಮಾ ಅನತ್ತಮನೋಸೀತಿ? ಸೋಪಿ ತಥೇವ ಆಹ. ಅಥಸ್ಸ ಅತ್ತನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಜ್ಝಾಸಯತಂ ಞತ್ವಾ ಉಪತಿಸ್ಸೋ ಆಹ – ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಸುಚಿನ್ತಿಕಂ, ಮೋಕ್ಖಧಮ್ಮಂ ಪನ ಗವೇಸನ್ತೇಹಿ ಏಕಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಾಮಾ’’ತಿ?

ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಸಞ್ಚಯೋ ನಾಮ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ರಾಜಗಹೇ ಪಟಿವಸತಿ ಮಹತಿಯಾ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಪರಿಸಾಯ ಸದ್ಧಿಂ. ತೇ ‘‘ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಪಞ್ಚಮಾಣವಕಸತಾನಿ ‘‘ಸಿವಿಕಾಯೋ ಚ ರಥೇ ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ಉಯ್ಯೋಜೇತ್ವಾ ಏಕಾಯ ಸಿವಿಕಾಯ ಏಕೇನ ರಥೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಞ್ಚಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿಂಸು. ತೇಸಂ ಪಬ್ಬಜಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಞ್ಚಯೋ ಅತಿರೇಕಲಾಭಗ್ಗಯಸಗ್ಗಪ್ಪತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ. ತೇ ಕತಿಪಾಹೇನೇವ ಸಬ್ಬಂ ಸಞ್ಚಯಸ್ಸ ಸಮಯಂ ಪರಿಮದ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಆಚರಿಯ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಜಾನನಸಮಯೋ ಏತ್ತಕೋವ, ಉದಾಹು ಉತ್ತರಿಮ್ಪಿ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ‘‘ಏತ್ತಕೋವ ಸಬ್ಬಂ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಞಾತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಚಿನ್ತಯಿಂಸು – ‘‘ಏವಂ ಸತಿ ಇಮಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವಾಸೋ ನಿರತ್ಥಕೋ, ಮಯಂ ಯಂ ಮೋಕ್ಖಧಮ್ಮಂ ಗವೇಸಿತುಂ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ, ಸೋ ಇಮಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಉಪ್ಪಾದೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಮಹಾ ಖೋ ಪನ ಜಮ್ಬುದೀಪೋ, ಗಾಮನಿಗಮರಾಜಧಾನಿಯೋ ಚರನ್ತಾ ಅದ್ಧಾ ಮೋಕ್ಖಧಮ್ಮದೇಸಕಂ ಕಞ್ಚಿ ಆಚರಿಯಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ, ‘‘ಯತ್ಥ ಯತ್ಥ ಪಣ್ಡಿತಾ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಾಕಚ್ಛಂ ಕರೋನ್ತಿ. ತೇಹಿ ಪುಟ್ಠಂ ಪಞ್ಹಂ ಅಞ್ಞೇ ಕಥೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ತೇ ಪನ ತೇಸಂ ಪಞ್ಹಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತಿ. ಏವಂ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಸಕಟ್ಠಾನಮೇವ ಆಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಸಮ್ಮ ಕೋಲಿತ, ಅಮ್ಹೇಸು ಯೋ ಪಠಮಂ ಅಮತಂ ಅಧಿಗಚ್ಛತಿ, ಸೋ ಇತರಸ್ಸ ಆರೋಚೇತೂ’’ತಿ ಕತಿಕಂ ಅಕಂಸುಂ.

ಏವಂ ತೇಸು ಕತಿಕಂ ಕತ್ವಾ ವಿಹರನ್ತೇಸು ಸತ್ಥಾ ವುತ್ತಾನುಕ್ಕಮೇನ ರಾಜಗಹಂ ಪತ್ವಾ ವೇಳುವನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರತಿ. ತದಾ ‘‘ಚರಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚಾರಿಕಂ ಬಹುಜನಹಿತಾಯಾ’’ತಿ ರತನತ್ತಯಗುಣಪಕಾಸನತ್ಥಂ ಉಯ್ಯೋಜಿತಾನಂ ಏಕಸಟ್ಠಿಯಾ ಅರಹನ್ತಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯಾನಂ ಅಬ್ಭನ್ತರೋ ಅಸ್ಸಜಿತ್ಥೇರೋ ಪಟಿನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ರಾಜಗಹಂ ಆಗತೋ, ಪುನದಿವಸೇ ಪಾತೋವ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ರಾಜಗಹಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಉಪತಿಸ್ಸಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋಪಿ ಪಾತೋವ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾರಾಮಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಯಾ ಏವರೂಪೋ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ನಾಮ ನ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬೋಯೇವ, ಯೇ ಲೋಕೇ ಅರಹನ್ತೋ ವಾ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಂ ವಾ ಸಮಾಪನ್ನಾ, ಅಯಂ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಞ್ಞತರೋ, ಯಂನೂನಾಹಂ ಇಮಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪುಚ್ಛೇಯ್ಯಂ – ‘ಕಂಸಿ ತ್ವಂ, ಆವುಸೋ, ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಕೋ ವಾ ತೇ ಸತ್ಥಾ, ಕಸ್ಸ ವಾ ತ್ವಂ ಧಮ್ಮಂ ರೋಚೇಸೀ’’’ತಿ? ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಅಕಾಲೋ ಖೋ ಇಮಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿತುಂ, ಅನ್ತರಘರಂ ಪವಿಟ್ಠೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರತಿ, ಯಂನೂನಾಹಂ ಇಮಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ಅನುಬನ್ಧೇಯ್ಯಂ, ಅತ್ಥಿಕೇಹಿ ಉಪಞ್ಞಾತಂ ಮಗ್ಗ’’ನ್ತಿ. ಸೋ ಥೇರಂ ಲದ್ಧಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಅಞ್ಞತರಂ ಓಕಾಸಂ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ನಿಸೀದಿತುಕಾಮತಞ್ಚಸ್ಸ ಞತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಪೀಠಕಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ, ಸೋ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇಪಿಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಕುಣ್ಡಿಕಾಯ ಉದಕಂ ಅದಾಸಿ.

ಏವಂ ಆಚರಿಯವತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚೇನ ಥೇರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮಧುರಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ವಿಪ್ಪಸನ್ನಾನಿ ಖೋ ಪನ ತೇ, ಆವುಸೋ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ, ಪರಿಸುದ್ಧೋ ಛವಿವಣ್ಣೋ ಪರಿಯೋದಾತೋ, ಕಂಸಿ ತ್ವಂ, ಆವುಸೋ, ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಕೋ ವಾ ತೇ ಸತ್ಥಾ, ಕಸ್ಸ ವಾ ತ್ವಂ ಧಮ್ಮಂ ರೋಚೇಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಥೇರೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇಮೇ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾ ನಾಮ ಸಾಸನಸ್ಸ ಪಟಿಪಕ್ಖಭೂತಾ, ಇಮಸ್ಸ ಸಾಸನಸ್ಸ ಗಮ್ಭೀರತಂ ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಅತ್ತನೋ ನವಕಭಾವಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ – ‘‘ಅಹಂ ಖೋ, ಆವುಸೋ, ನವೋ ಅಚಿರಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಅಧುನಾಗತೋ ಇಮಂ ಧಮ್ಮವಿನಯಂ, ನ ತಾವಾಹಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತು’’ನ್ತಿ. ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ – ‘‘ಅಹಂ ಉಪತಿಸ್ಸೋ ನಾಮ, ತ್ವಂ ಯಥಾಸತ್ತಿಯಾ ಅಪ್ಪಂ ವಾ ಬಹುಂ ವಾ ವದ, ಏತಂ ನಯಸತೇನ ನಯಸಹಸ್ಸೇನ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತುಂ ಮಯ್ಹಂ ಭಾರೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಆಹ –

‘‘ಅಪ್ಪಂ ವಾ ಬಹುಂ ವಾ ಭಾಸಸ್ಸು, ಅತ್ಥಂಯೇವ ಮೇ ಬ್ರೂಹಿ;

ಅತ್ಥೇನೇವ ಮೇ ಅತ್ಥೋ, ಕಿಂ ಕಾಹಸಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಬಹು’’ನ್ತಿ. (ಮಹಾವ. ೬೦);

ಏವಂ ವುತ್ತೇ ಥೇರೋ – ‘‘ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಹೇತುಪ್ಪಭವಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೬೦; ಅಪ. ಥೇರ ೧.೧.೨೮೬) ಗಾಥಮಾಹ. ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ಪಠಮಪದದ್ವಯಮೇವ ಸುತ್ವಾ ಸಹಸ್ಸನಯಪಟಿಮಣ್ಡಿತೇ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ, ಇತರಂ ಪದದ್ವಯಂ ಸೋತಾಪನ್ನಕಾಲೇ ನಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ. ಸೋ ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಹುತ್ವಾ ಉಪರಿವಿಸೇಸೇ ಅಪ್ಪವತ್ತನ್ತೇ ‘‘ಭವಿಸ್ಸತಿ ಏತ್ಥ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಥೇರಂ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಾ ಉಪರಿ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ವಡ್ಢಯಿತ್ಥ, ಏತ್ತಕಮೇವ ಹೋತು, ಕುಹಿಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸತ್ಥಾ ವಸತೀ’’ತಿ? ‘‘ವೇಳುವನೇ, ಆವುಸೋ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇ ಪುರತೋ ಯಾಥ, ಮಯ್ಹಂ ಏಕೋ ಸಹಾಯಕೋ ಅತ್ಥಿ, ಅಮ್ಹೇಹಿ ಚ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಕತಿಕಾ ಕತಾ ‘ಅಮ್ಹೇಸು ಯೋ ಅಮತಂ ಪಠಮಂ ಅಧಿಗಚ್ಛತಿ, ಸೋ ಇತರಸ್ಸ ಆರೋಚೇತೂ’ತಿ. ಅಹಂ ತಂ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಸಹಾಯಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಗತಮಗ್ಗೇನೇವ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಮಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ಥೇರಸ್ಸ ಪಾದೇಸು ನಿಪತಿತ್ವಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಥೇರಂ ಉಯ್ಯೋಜೇತ್ವಾ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾರಾಮಾಭಿಮುಖೋ ಅಗಮಾಸಿ’’.

ಅಥ ಖೋ ಕೋಲಿತಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ತಂ ದೂರತೋವ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಅಜ್ಜ ಮಯ್ಹಂ ಸಹಾಯಕಸ್ಸ ಮುಖವಣ್ಣೋ ನ ಅಞ್ಞದಿವಸೇಸು ವಿಯ, ಅದ್ಧಾ ತೇನ ಅಮತಂ ಅಧಿಗತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅಮತಾಧಿಗಮಂ ಪುಚ್ಛಿ. ಸೋಪಿಸ್ಸ ‘‘ಆಮಾವುಸೋ, ಅಮತಂ ಅಧಿಗತ’’ನ್ತಿ ಪಟಿಜಾನಿತ್ವಾ ತಮೇವ ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ. ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಕೋಲಿತೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಕುಹಿಂ ಕಿರ, ಸಮ್ಮ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸತ್ಥಾ ವಸತೀ’’ತಿ? ‘‘ವೇಳುವನೇ ಕಿರ, ಸಮ್ಮ, ಏವಂ ನೋ ಆಚರಿಯೇನ ಅಸ್ಸಜಿತ್ಥೇರೇನ ಕಥಿತ’’ನ್ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಸಮ್ಮ, ಆಯಾಮ, ಸತ್ಥಾರಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋ ಚ ನಾಮೇಸ ಸದಾಪಿ ಆಚರಿಯಪೂಜಕೋವ, ತಸ್ಮಾ ಸಹಾಯಂ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಸಮ್ಮ, ಅಮ್ಹೇಹಿ ಅಧಿಗತಂ ಅಮತಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಸಞ್ಚಯಪರಿಬ್ಬಾಜಕಸ್ಸಾಪಿ ಕಥೇಸ್ಸಾಮ, ಬುಜ್ಝಮಾನೋ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ, ಅಪ್ಪಟಿವಿಜ್ಝನ್ತೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸದ್ದಹಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು, ಸನ್ತಿಕಂ ಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಬುದ್ಧಾನಂ ದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಮಗ್ಗಫಲಪಟಿವೇಧಂ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ತತೋ ದ್ವೇಪಿ ಜನಾ ಸಞ್ಚಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಂಸು.

ಸಞ್ಚಯೋ ತೇ ದಿಸ್ವಾವ – ‘‘ಕಿಂ, ತಾತಾ, ಕೋಚಿ ವೋ ಅಮತಮಗ್ಗದೇಸಕೋ ಲದ್ಧೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಆಮ, ಆಚರಿಯ, ಲದ್ಧೋ, ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ಧಮ್ಮೋ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ಸಙ್ಘೋ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ತುಮ್ಹೇ ತುಚ್ಛೇ ಅಸಾರೇ ವಿಚರಥ, ತಸ್ಮಾ ಏಥ, ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಗಚ್ಛಥ ತುಮ್ಹೇ, ನಾಹಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾಹಿ’’? ‘‘ಅಹಂ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಆಚರಿಯೋ ಹುತ್ವಾ ವಿಚರಿಂ, ವಿಚರನ್ತಸ್ಸ ಮೇ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕವಾಸೋ ಚಾಟಿಯಾ ಉದಞ್ಚನಭಾವಪ್ಪತ್ತಿ ವಿಯ ಹೋತಿ, ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಹಂ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕವಾಸಂ ವಸಿತು’’ನ್ತಿ. ‘‘ಮಾ ಏವಂ ಕರಿತ್ಥ, ಆಚರಿಯಾ’’ತಿ. ‘‘ಹೋತು, ತಾತಾ, ಗಚ್ಛಥ ತುಮ್ಹೇ, ನಾಹಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಆಚರಿಯ, ಲೋಕೇ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಹಾಜನೋ ಗನ್ಧಮಾಲಾದಿಹತ್ಥೋ ಗನ್ತ್ವಾ ತಮೇವ ಪೂಜೇಸ್ಸತಿ, ಮಯಮ್ಪಿ ತತ್ಥೇವ ಗಮಿಸ್ಸಾಮ. ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ? ‘‘ತಾತಾ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ದನ್ಧಾ ಬಹೂ, ಉದಾಹು ಪಣ್ಡಿತಾ’’ತಿ. ‘‘ದನ್ಧಾ, ಆಚರಿಯ, ಬಹೂ, ಪಣ್ಡಿತಾ ಚ ನಾಮ ಕತಿಪಯಾ ಏವ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ, ತಾತಾ, ಪಣ್ಡಿತಾ ಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗಮಿಸ್ಸನ್ತಿ, ದನ್ಧಾ ದನ್ಧಸ್ಸ ಮಮ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಮಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಗಚ್ಛಥ ತುಮ್ಹೇ, ನಾಹಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ತೇ ‘‘ಪಞ್ಞಾಯಿಸ್ಸಥ ತುಮ್ಹೇ, ಆಚರಿಯಾ’’ತಿ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು. ತೇಸು ಗಚ್ಛನ್ತೇಸು ಸಞ್ಚಯಸ್ಸ ಪರಿಸಾ ಭಿಜ್ಜಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಆರಾಮೋ ತುಚ್ಛೋ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ತುಚ್ಛಂ ಆರಾಮಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಣ್ಹಂ ಲೋಹಿತಂ ಛಡ್ಡೇಸಿ. ತೇಹಿಪಿ ಸದ್ಧಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇಸು ಪಞ್ಚಸು ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಸತೇಸು ಸಞ್ಚಯಸ್ಸ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಸತಾನಿ ನಿವತ್ತಿಂಸು, ಅಥ ಖೋ ತೇ ಅತ್ತನೋ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇಹಿ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯೇಹಿ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ವೇಳುವನಂ ಅಗಮಂಸು.

ಸತ್ಥಾ ಚತುಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ತೇ ದೂರತೋವ ದಿಸ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಏತೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದ್ವೇ ಸಹಾಯಕಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ ಕೋಲಿತೋ ಚ ಉಪತಿಸ್ಸೋ ಚ, ಏತಂ ಮೇ ಸಾವಕಯುಗಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಅಗ್ಗಂ ಭದ್ದಯುಗ’’ನ್ತಿ. ತೇ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿಂಸು, ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಚ ಪನ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚುಂ – ‘‘ಲಭೇಯ್ಯಾಮ ಮಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ, ಲಭೇಯ್ಯಾಮ ಉಪಸಮ್ಪದ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಏಥ, ಭಿಕ್ಖವೋ’’ತಿ ಭಗವಾ ಅವೋಚ – ‘‘ಸ್ವಾಕ್ಖಾತೋ ಧಮ್ಮೋ, ಚರಥ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಸಮ್ಮಾ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಅನ್ತಕಿರಿಯಾಯಾ’’ತಿ. ಸಬ್ಬೇಪಿ ಇದ್ಧಿಮಯಪತ್ತಚೀವರಧರಾ ಸಟ್ಠಿವಸ್ಸಿಕತ್ಥೇರಾ ವಿಯ ಅಹೇಸುಂ.

ಅಥ ನೇಸಂ ಪರಿಸಾಯ ಚರಿತವಸೇನ ಸತ್ಥಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ವಡ್ಢೇಸಿ. ಠಪೇತ್ವಾ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕೇ ಅವಸೇಸಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು, ಅಗ್ಗಸಾವಕಾನಂ ಪನ ಉಪರಿಮಗ್ಗತ್ತಯಕಿಚ್ಚಂ ನ ನಿಟ್ಠಾಸಿ. ಕಿಂ ಕಾರಣಾ? ಸಾವಕಪಾರಮಿಞಾಣಸ್ಸ ಮಹನ್ತತಾಯ. ಅಥಾಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ಪಬ್ಬಜಿತದಿವಸತೋ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಮಗಧರಟ್ಠೇ ಕಲ್ಲವಾಲಗಾಮಕಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಹರನ್ತೋ ಥಿನಮಿದ್ಧೇ ಓಕ್ಕಮನ್ತೇ ಸತ್ಥಾರಾ ಸಂವೇಜಿತೋ ಥಿನಮಿದ್ಧಂ ವಿನೋದೇತ್ವಾ ತಥಾಗತೇನ ದಿನ್ನಂ ಧಾತುಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಸುಣನ್ತೋವ ಉಪರಿಮಗ್ಗತ್ತಯಕಿಚ್ಚಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಸಾವಕಪಾರಮಿಞಾಣಸ್ಸ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತೋ. ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋಪಿ ಪಬ್ಬಜಿತದಿವಸತೋ ಅಡ್ಢಮಾಸಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಾ ಸದ್ಧಿಂ ತಮೇವ ರಾಜಗಹಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಸೂಕರಖತಲೇಣೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯಸ್ಸ ದೀಘನಖಪರಿಬ್ಬಾಜಕಸ್ಸ ವೇದನಾಪರಿಗ್ಗಹಸುತ್ತನ್ತೇ ದೇಸಿಯಮಾನೇ ಸುತ್ತಾನುಸಾರೇನ ಞಾಣಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಪರಸ್ಸ ವಡ್ಢಿತಭತ್ತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತೋ ವಿಯ ಸಾವಕಪಾರಮಿಞಾಣಸ್ಸ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತೋ. ನನು ಚಾಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಪಞ್ಞೋ, ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತೋ ಚಿರತರೇನ ಸಾವಕಪಾರಮಿಞಾಣಂ ಪಾಪುಣೀತಿ? ಪರಿಕಮ್ಮಮಹನ್ತತಾಯ. ಯಥಾ ಹಿ ದುಗ್ಗತಮನುಸ್ಸಾ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಗನ್ತುಕಾಮಾ ಖಿಪ್ಪಮೇವ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಿ, ರಾಜೂನಂ ಪನ ಹತ್ಥಿವಾಹನಕಪ್ಪನಾದಿಂ ಮಹನ್ತಂ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಏವಂಸಮ್ಪದಮಿದಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ತಂ ದಿವಸಞ್ಞೇವ ಪನ ಸತ್ಥಾ ವಡ್ಢಮಾನಕಚ್ಛಾಯಾಯ ವೇಳುವನೇ ಸಾವಕಸನ್ನಿಪಾತಂ ಕತ್ವಾ ದ್ವಿನ್ನಂ ಥೇರಾನಂ ಅಗ್ಗಸಾವಕಟ್ಠಾನಂ ದತ್ವಾ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಂ ಉದ್ದಿಸಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ಉಜ್ಝಾಯಿಂಸು – ‘‘ಸತ್ಥಾ ಮುಖೋಲೋಕನೇನ ಭಿಕ್ಖಂ ದೇತಿ, ಅಗ್ಗಸಾವಕಟ್ಠಾನಂ ದದನ್ತೇನ ನಾಮ ಪಠಮಂ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯಾನಂ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಏತೇ ಅನೋಲೋಕೇನ್ತೇನ ಯಸಥೇರಪ್ಪಮುಖಾನಂ ಪಞ್ಚಪಣ್ಣಾಸಭಿಕ್ಖೂನಂ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಏತೇ ಅನೋಲೋಕೇನ್ತೇನ ಭದ್ದವಗ್ಗಿಯಾನಂ ತಿಂಸಜನಾನಂ, ಏತೇ ಅನೋಲೋಕೇನ್ತೇನ ಉರುವೇಲಕಸ್ಸಪಾದೀನಂ ತೇಭಾತಿಕಾನಂ, ಏತೇ ಪನ ಏತ್ತಕೇ ಮಹಾಥೇರೇ ಪಹಾಯ ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಅಗ್ಗಸಾವಕಟ್ಠಾನಂ ದದನ್ತೇನ ಮುಖಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿ. ಸತ್ಥಾ, ‘‘ಕಿಂ ಕಥೇಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಇದಂ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನಾಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮುಖಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖಂ ದೇಮಿ, ಏತೇಸಂ ಪನ ಅತ್ತನಾ ಅತ್ತನಾ ಪತ್ಥಿತಪತ್ಥಿತಮೇವ ದೇಮಿ. ಅಞ್ಞಾತಕೋಣ್ಡಞ್ಞೋ ಹಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸಸ್ಸೇ ನವ ವಾರೇ ಅಗ್ಗಸಸ್ಸದಾನಂ ದದನ್ತೋ ಅಗ್ಗಸಾವಕಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ಥೇತ್ವಾ ನಾದಾಸಿ, ಅಗ್ಗಧಮ್ಮಂ ಪನ ಅರಹತ್ತಂ ಸಬ್ಬಪಠಮಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತುಂ ಪತ್ಥೇತ್ವಾ ಅದಾಸೀ’’ತಿ. ‘‘ಕದಾ ಪನ ಭಗವಾ’’ತಿ? ‘‘ಸುಣಿಸ್ಸಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ. ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ, ಭಗವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ –

ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇತೋ ಏಕನವುತಿಕಪ್ಪೇ ವಿಪಸ್ಸೀ ನಾಮ ಭಗವಾ ಲೋಕೇ ಉದಪಾದಿ. ತದಾ ಮಹಾಕಾಳೋ ಚೂಳಕಾಳೋತಿ ದ್ವೇಭಾತಿಕಾ ಕುಟುಮ್ಬಿಕಾ ಮಹನ್ತಂ ಸಾಲಿಕ್ಖೇತ್ತಂ ವಪಾಪೇಸುಂ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಚೂಳಕಾಳೋ ಸಾಲಿಕ್ಖೇತ್ತಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಂ ಸಾಲಿಗಬ್ಭಂ ಫಾಲೇತ್ವಾ ಖಾದಿ, ತಂ ಅತಿಮಧುರಂ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸಾಲಿಗಬ್ಭದಾನಂ ದಾತುಕಾಮೋ ಹುತ್ವಾ ಜೇಟ್ಠಭಾತಿಕಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ, ‘‘ಭಾತಿಕ, ಸಾಲಿಗಬ್ಭಂ ಫಾಲೇತ್ವಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಪಚಾಪೇತ್ವಾ ದಾನಂ ದೇಮಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕಿಂ ವದೇಸಿ, ತಾತ, ಸಾಲಿಗಬ್ಭಂ ಫಾಲೇತ್ವಾ ದಾನಂ ನಾಮ ನೇವ ಅತೀತೇ ಭೂತಪುಬ್ಬಂ, ನ ಅನಾಗತೇಪಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಮಾ ಸಸ್ಸಂ ನಾಸಯೀ’’ತಿ; ವುತ್ತೋಪಿ ಸೋ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಯಾಚಿಯೇವ. ಅಥ ನಂ ಭಾತಾ, ‘‘ತೇನ ಹಿ ಸಾಲಿಕ್ಖೇತ್ತಂ ದ್ವೇ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಕತ್ವಾ ಮಮ ಕೋಟ್ಠಾಸಂ ಅನಾಮಸಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಖೇತ್ತೇ ಯಂ ಇಚ್ಛಸಿ, ತಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಖೇತ್ತಂ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ಬಹೂ ಮನುಸ್ಸೇ ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಸಾಲಿಗಬ್ಭಂ ಫಾಲೇತ್ವಾ ನಿರುದಕೇನ ಖೀರೇನ ಪಚಾಪೇತ್ವಾ ಸಪ್ಪಿಮಧುಸಕ್ಖರಾದೀಹಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ – ‘‘ಇದಂ, ಭನ್ತೇ, ಮಮ ಅಗ್ಗದಾನಂ ಅಗ್ಗಧಮ್ಮಸ್ಸ ಸಬ್ಬಪಠಮಂ ಪಟಿವೇಧಾಯ ಸಂವತ್ತತೂ’’ತಿ ಆಹ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಏವಂ ಹೋತೂ’’ತಿ ಅನುಮೋದನಮಕಾಸಿ.

ಸೋ ಖೇತ್ತಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಸಕಲಕ್ಖೇತ್ತಂ ಕಣ್ಣಿಕಬದ್ಧೇಹಿ ವಿಯ ಸಾಲಿಸೀಸೇಹಿ ಸಞ್ಛನ್ನಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಞ್ಚವಿಧಪೀತಿಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ, ‘‘ಲಾಭಾ ವತ ಮೇ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಪುಥುಕಕಾಲೇ ಪುಥುಕಗ್ಗಂ ನಾಮ ಅದಾಸಿ, ಗಾಮವಾಸೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅಗ್ಗಸಸ್ಸದಾನಂ ನಾಮ ಅದಾಸಿ, ಲಾಯನೇ ಲಾಯನಗ್ಗಂ, ವೇಣಿಕರಣೇ ವೇಣಗ್ಗಂ, ಕಲಾಪಾದೀಸು ಕಲಾಪಗ್ಗಂ, ಖಲಗ್ಗಂ, ಖಲಭಣ್ಡಗ್ಗಂ, ಕೋಟ್ಠಗ್ಗನ್ತಿ. ಏವಂ ಏಕಸಸ್ಸೇ ನವ ವಾರೇ ಅಗ್ಗದಾನಂ ಅದಾಸಿ. ತಸ್ಸ ಸಬ್ಬವಾರೇಸು ಗಹಿತಗಹಿತಟ್ಠಾನಂ ಪರಿಪೂರಿ, ಸಸ್ಸಂ ಅತಿರೇಕಂ ಉಟ್ಠಾನಸಮ್ಪನ್ನಂ ಅಹೋಸಿ. ಧಮ್ಮೋ ಹಿ ನಾಮೇಸ ಅತ್ತಾನಂ ರಕ್ಖನ್ತಂ ರಕ್ಖತಿ. ತೇನಾಹ ಭಗವಾ –

‘‘ಧಮ್ಮೋ ಹವೇ ರಕ್ಖತಿ ಧಮ್ಮಚಾರಿಂ,

ಧಮ್ಮೋ ಸುಚಿಣ್ಣೋ ಸುಖಮಾವಹಾತಿ;

ಏಸಾನಿಸಂಸೋ ಧಮ್ಮೇ ಸುಚಿಣ್ಣೇ,

ನ ದುಗ್ಗತಿಂ ಗಚ್ಛತಿ ಧಮ್ಮಚಾರೀ’’ತಿ. (ಥೇರಗಾ. ೩೦೩; ಜಾ. ೧.೧೦.೧೦೨) –

‘‘ಏವಮೇಸ ವಿಪಸ್ಸೀಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಅಗ್ಗಧಮ್ಮಂ ಪಠಮಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತುಂ ಪತ್ಥೇನ್ತೋ ನವ ವಾರೇ ಅಗ್ಗದಾನಾನಿ ಅದಾಸಿ. ಇತೋ ಸತಸಹಸ್ಸಕಪ್ಪಮತ್ಥಕೇ ಪನ ಹಂಸವತೀನಗರೇ ಪದುಮುತ್ತರಸಮ್ಬುದ್ಧಕಾಲೇಪಿ ಸತ್ತಾಹಂ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗಧಮ್ಮಸ್ಸ ಪಠಮಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝನತ್ಥಮೇವ ಪತ್ಥನಂ ಠಪೇಸಿ. ಇತಿ ಇಮಿನಾ ಪತ್ಥಿತಮೇವ ಮಯಾ ದಿನ್ನಂ, ನಾಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮುಖಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ದೇಮೀ’’ತಿ.

‘‘ಯಸಕುಲಪುತ್ತಪ್ಪಮುಖಾ ಪಞ್ಚಪಞ್ಞಾಸ ಜನಾ ಕಿಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರಿಂಸು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಏತೇಪಿ ಏಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ಥೇನ್ತಾ ಬಹುಂ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಅನುಪ್ಪನ್ನೇ ಬುದ್ಧೇ ಸಹಾಯಕಾ ಹುತ್ವಾ ವಗ್ಗಬನ್ಧನೇನ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರೋನ್ತಾ ಅನಾಥಮತಸರೀರಾನಿ ಪಟಿಜಗ್ಗನ್ತಾ ವಿಚರಿಂಸು. ತೇ ಏಕದಿವಸಂ ಸಗಬ್ಭಂ ಇತ್ಥಿಂ ಕಾಲಕತಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘ಝಾಪೇಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ಸುಸಾನಂ ಹರಿಂಸು. ತೇಸು ಪಞ್ಚ ಜನೇ ‘ತುಮ್ಹೇ ಝಾಪೇಥಾ’ತಿ ಸುಸಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಾ ಗಾಮಂ ಪವಿಟ್ಠಾ. ಯಸದಾರಕೋ ತಂ ಮತಸರೀರಂ ಸೂಲೇಹಿ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಝಾಪೇನ್ತೋ ಅಸುಭಸಞ್ಞಂ ಪಟಿಲಭಿ, ಇತರೇಸಮ್ಪಿ ಚತುನ್ನಂ ಜನಾನಂ – ‘ಪಸ್ಸಥ, ಭೋ, ಇಮಂ ಸರೀರಂ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ವಿದ್ಧಂಸಿತಚಮ್ಮಂ, ಕಬರಗೋರೂಪಂ ವಿಯ ಅಸುಚಿಂ ದುಗ್ಗನ್ಧಂ ಪಟಿಕೂಲ’ನ್ತಿ ದಸ್ಸೇಸಿ. ತೇಪಿ ತತ್ಥ ಅಸುಭಸಞ್ಞಂ ಪಟಿಲಭಿಂಸು. ತೇ ಪಞ್ಚಪಿ ಜನಾ ಗಾಮಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೇಸಸಹಾಯಕಾನಂ ಕಥಯಿಂಸು. ಯಸೋ ಪನ ದಾರಕೋ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಾತಾಪಿತೂನಞ್ಚ ಭರಿಯಾಯ ಚ ಕಥೇಸಿ. ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಅಸುಭಂ ಭಾವಯಿಂಸು. ಇದಮೇತೇಸಂ ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮಂ. ತೇನೇವ ಯಸಸ್ಸ ಇತ್ಥಾಗಾರೇ ಸುಸಾನಸಞ್ಞಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ, ತಾಯ ಚ ಉಪನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ವಿಸೇಸಾಧಿಗಮೋ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಏವಂ ಇಮೇಪಿ ಅತ್ತನಾ ಪತ್ಥಿತಮೇವ ಲಭಿಂಸು. ನಾಹಂ ಮುಖಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ.

‘‘ಭದ್ದವಗ್ಗಿಯಸಹಾಯಕಾ ಪನ ಕಿಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರಿಂಸು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಏತೇಪಿ ಪುಬ್ಬಬುದ್ಧಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ಥೇತ್ವಾ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಅನುಪ್ಪನ್ನೇ ಬುದ್ಧೇ ತಿಂಸ ಧುತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ತುಣ್ಡಿಲೋವಾದಂ ಸುತ್ವಾ ಸಟ್ಠಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಪಞ್ಚ ಸೀಲಾನಿ ರಕ್ಖಿಂಸು. ಏವಂ ಇಮೇಪಿ ಅತ್ತನಾ ಪತ್ಥಿತಮೇವ ಲಭಿಂಸು. ನಾಹಂ ಮುಖಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ.

‘‘ಉರುವೇಲಕಸ್ಸಪಾದಯೋ ಪನ ಕಿಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರಿಂಸು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ತೇಪಿ ಅರಹತ್ತಮೇವ ಪತ್ಥೇತ್ವಾ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರಿಂಸು. ಇತೋ ಹಿ ದ್ವೇನವುತಿಕಪ್ಪೇ ತಿಸ್ಸೋ ಫುಸ್ಸೋತಿ ದ್ವೇ ಬುದ್ಧಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಂಸು. ಫುಸ್ಸಬುದ್ಧಸ್ಸ ಮಹಿನ್ದೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಪಿತಾ ಅಹೋಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪತ್ತೇ ರಞ್ಞೋ ಕನಿಟ್ಠಪುತ್ತೋ ಪಠಮಅಗ್ಗಸಾವಕೋ ಪುರೋಹಿತಪುತ್ತೋ ದುತಿಯಅಗ್ಗಸಾವಕೋ ಅಹೋಸಿ. ರಾಜಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ – ‘ಜೇಟ್ಠಪುತ್ತೋ ಮೇ ಬುದ್ಧೋ, ಕನಿಟ್ಠಪುತ್ತೋ ಪಠಮಅಗ್ಗಸಾವಕೋ, ಪುರೋಹಿತಪುತ್ತೋ ದುತಿಯಅಗ್ಗಸಾವಕೋ’ತಿ ತೇ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ, ‘ಮಮೇವ ಬುದ್ಧೋ, ಮಮೇವ ಧಮ್ಮೋ, ಮಮೇವ ಸಙ್ಘೋ, ನಮೋ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸಾ’ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ, ‘ಭನ್ತೇ, ಇದಾನಿ ಮೇ ನವುತಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಪರಿಮಾಣಸ್ಸ ಆಯುನೋ ಕೋಟಿಯಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ನಿದ್ದಾಯನಕಾಲೋ ವಿಯ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಗೇಹದ್ವಾರಂ ಅಗನ್ತ್ವಾ ಯಾವಾಹಂ ಜೀವಾಮಿ, ತಾವ ಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯೇ ಅಧಿವಾಸೇಥಾ’ತಿ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಬದ್ಧಂ ಬುದ್ಧುಪಟ್ಠಾನಂ ಕರೋತಿ. ರಞ್ಞೋ ಪನ ಅಪರೇಪಿ ತತೋ ಪುತ್ತಾ ಅಹೇಸುಂ. ತೇಸು ಜೇಟ್ಠಸ್ಸ ಪಞ್ಚ ಯೋಧಸತಾನಿ ಪರಿವಾರಾನಿ, ಮಜ್ಝಿಮಸ್ಸ ತೀಣಿ, ಕನಿಟ್ಠಸ್ಸ ದ್ವೇ. ತೇ ‘ಮಯಮ್ಪಿ ಭಾತಿಕಂ ಭೋಜೇಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ಪಿತರಂ ಓಕಾಸಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಅಲಭಮಾನಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಯಾಚನ್ತಾಪಿ ಅಲಭಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚನ್ತೇ ಕುಪಿತೇ ತಸ್ಸ ವೂಪಸಮನತ್ಥಾಯ ಪೇಸಿತಾ ಪಚ್ಚನ್ತಂ ವೂಪಸಮೇತ್ವಾ ಪಿತು ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಮಿಂಸು. ಅಥ ನೇ ಪಿತಾ ಆಲಿಙ್ಗಿತ್ವಾ ಸೀಸೇ ಚುಮ್ಬಿತ್ವಾ, ‘ವರಂ ವೋ, ತಾತಾ, ದಮ್ಮೀ’ತಿ ಆಹ.

‘‘ತೇ ‘ಸಾಧು ದೇವಾ’ತಿ ವರಂ ಗಹಿತಕಂ ಕತ್ವಾ ಪುನ ಕತಿಪಾಹಚ್ಚಯೇನ ಪಿತರಾ ‘ಗಣ್ಹಥ, ತಾತಾ, ವರ’ನ್ತಿ ವುತ್ತಾ, ‘‘ದೇವ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಞ್ಞೇನ ಕೇನಚಿ ಅತ್ಥೋ ನತ್ಥಿ, ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಯಂ ಭಾತಿಕಂ ಭೋಜೇಸ್ಸಾಮ, ಇಮಂ ನೋ ವರಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ‘ನ ದೇಮಿ, ತಾತಾ’ತಿ. ‘ನಿಚ್ಚಕಾಲಂ ಅದೇನ್ತೋ ಸತ್ತ ಸಂವಚ್ಛರಾನಿ ದೇಥ, ದೇವಾ’ತಿ. ‘ನ ದೇಮಿ, ತಾತಾ’ತಿ. ‘ತೇನ ಹಿ ಛ ಪಞ್ಚ ಚತ್ತಾರಿ ತೀಣಿ ದ್ವೇ ಏಕಂ ಸಂವಚ್ಛರಂ ದೇಥ, ದೇವಾ’ತಿ. ‘ನ ದೇಮಿ, ತಾತಾ’ತಿ. ‘ತೇನ ಹಿ, ದೇವ, ಸತ್ತ ಮಾಸೇ ದೇಥಾ’ತಿ. ‘ಛ ಮಾಸೇ ಪಞ್ಚ ಮಾಸೇ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ ತಯೋ ಮಾಸೇ ದೇಥ, ದೇವಾ’ತಿ. ‘ನ ದೇಮಿ, ತಾತಾ’ತಿ. ‘ಹೋತು, ದೇವ, ಏಕೇಕಸ್ಸ ನೋ ಏಕೇಕಂ ಮಾಸಂ ಕತ್ವಾ ತಯೋ ಮಾಸೇ ದೇಥಾ’ತಿ. ‘ಸಾಧು, ತಾತಾ, ತೇನ ಹಿ ತಯೋ ಮಾಸೇ ಭೋಜೇಥಾ’ತಿ ಆಹ. ತೇ ತುಟ್ಠಾ ರಾಜಾನಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಸಕಟ್ಠಾನಮೇವ ಗತಾ. ತೇಸಂ ಪನ ತಿಣ್ಣಮ್ಪಿ ಏಕೋವ ಕೋಟ್ಠಾಗಾರಿಕೋ, ಏಕೋವ ಆಯುತ್ತಕೋ, ತಸ್ಸ ದ್ವಾದಸನಹುತಾ ಪುರಿಸಪರಿವಾರಾ. ತೇ ತೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ, ‘ಮಯಂ ಇಮಂ ತೇಮಾಸಂ ದಸ ಸೀಲಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ದ್ವೇ ಕಾಸಾವಾನಿ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಾ ಸಹವಾಸಂ ವಸಿಸ್ಸಾಮ, ತುಮ್ಹೇ ಏತ್ತಕಂ ನಾಮ ದಾನವತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದೇವಸಿಕಂ ನವುತಿಸಹಸ್ಸಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಯೋಧಸಹಸ್ಸಸ್ಸ ಚ ಸಬ್ಬಂ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಂ ಪವತ್ತೇಯ್ಯಾಥ. ಮಯಞ್ಹಿ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ವಕ್ಖಾಮಾ’ತಿ ವದಿಂಸು.

‘‘ತೇ ತಯೋಪಿ ಜನಾ ಪರಿವಾರಸಹಸ್ಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದಸ ಸೀಲಾನಿ ಸಮಾದಾಯ ಕಾಸಾಯವತ್ಥಾನಿ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ವಿಹಾರೇಯೇವ ವಸಿಂಸು. ಕೋಟ್ಠಾಗಾರಿಕೋ ಚ ಆಯುತ್ತಕೋ ಚ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ತಿಣ್ಣಂ ಭಾತಿಕಾನಂ ಕೋಟ್ಠಾಗಾರೇಹಿ ವಾರೇನ ವಾರೇನ ದಾನವತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದಾನಂ ದೇನ್ತಿ, ಕಮ್ಮಕಾರಾನಂ ಪನ ಪುತ್ತಾ ಯಾಗುಭತ್ತಾದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ರೋದನ್ತಿ. ತೇ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ ಅನಾಗತೇಯೇವ ಯಾಗುಭತ್ತಾದೀನಿ ದೇನ್ತಿ. ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಾವಸಾನೇ ಕಿಞ್ಚಿ ಅತಿರೇಕಂ ನ ಭೂತಪುಬ್ಬಂ. ತೇ ‘ಅಪರಭಾಗೇ ದಾರಕಾನಂ ದೇಮಾ’ತಿ ಅತ್ತನಾಪಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಖಾದಿಂಸು. ಮನುಞ್ಞಂ ಆಹಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿವಾಸೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು. ತೇ ಪನ ಚತುರಾಸೀತಿಸಹಸ್ಸಾ ಅಹೇಸುಂ. ತೇ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಿನ್ನದಾನವತ್ತಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಪರಂ ಮರಣಾ ಪೇತ್ತಿವಿಸಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಂಸು. ತೇಭಾತಿಕಾ ಪನ ಪುರಿಸಸಹಸ್ಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ದೇವಲೋಕಾ ಮನುಸ್ಸಲೋಕಂ, ಮನುಸ್ಸಲೋಕಾ ದೇವಲೋಕಂ ಸಂಸರನ್ತಾ ದ್ವೇನವುತಿಕಪ್ಪೇ ಖೇಪೇಸುಂ. ‘ಏವಂ ತೇ ತಯೋ ಭಾತರೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ಥೇನ್ತಾ ತದಾ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಂ ಕರಿಂಸು. ತೇ ಅತ್ತನಾ ಪತ್ಥಿತಮೇವ ಲಭಿಂಸು. ನಾಹಂ ಮುಖಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ದಮ್ಮೀ’’’ತಿ.

ತದಾ ಪನ ತೇಸಂ ಆಯುತ್ತಕೋ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರೋ ರಾಜಾ ಅಹೋಸಿ, ಕೋಟ್ಠಾಗಾರಿಕೋ ವಿಸಾಖೋ ಉಪಾಸಕೋ. ತಯೋ ರಾಜಕುಮಾರಾ ತಯೋ ಜಟಿಲಾ ಅಹೇಸುಂ. ತೇಸಂ ಕಮ್ಮಕಾರಾ ತದಾ ಪೇತೇಸು ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಸುಗತಿದುಗ್ಗತಿವಸೇನ ಸಂಸರನ್ತಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಪ್ಪೇ ಚತ್ತಾರಿ ಬುದ್ಧನ್ತರಾನಿ ಪೇತಲೋಕೇಯೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಂಸು. ತೇ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಪ್ಪೇ ಸಬ್ಬಪಠಮಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಚತ್ತಾಲೀಸವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾಯುಕಂ ಕಕುಸನ್ಧಂ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಹಾರಂ ಲಭನಕಾಲಂ ಆಚಿಕ್ಖಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ಸೋ ‘‘ಮಮ ತಾವ ಕಾಲೇ ನ ಲಭಿಸ್ಸಥ, ಮಮ ಪಚ್ಛತೋ ಮಹಾಪಥವಿಯಾ ಯೋಜನಮತ್ತಂ ಅಭಿರುಳ್ಹಾಯ ಕೋಣಾಗಮನೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತಂ ಪುಚ್ಛೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ತೇ ತತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಖೇಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ತಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ಸೋಪಿ ‘‘ಮಮ ಕಾಲೇ ನ ಲಭಿಸ್ಸಥ, ಮಮ ಪಚ್ಛತೋ ಮಹಾಪಥವಿಯಾ ಯೋಜನಮತ್ತಂ ಅಭಿರುಳ್ಹಾಯ ಕಸ್ಸಪೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತಂ ಪುಚ್ಛೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ತೇ ತತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಖೇಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ತಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ಸೋಪಿ ‘‘ಮಮ ಕಾಲೇ ನ ಲಭಿಸ್ಸಥ, ಮಮ ಪನ ಪಚ್ಛತೋ ಮಹಾಪಥವಿಯಾ ಯೋಜನಮತ್ತಂ ಅಭಿರುಳ್ಹಾಯ ಗೋತಮೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತದಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಞಾತಕೋ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸೋ ಸತ್ಥು ದಾನಂ ದತ್ವಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪತ್ತಿಂ ಪಾಪೇಸ್ಸತಿ, ತದಾ ಲಭಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ತೇಸಂ ಏಕಂ ಬುದ್ಧನ್ತರಂ ಸ್ವೇದಿವಸಸದಿಸಂ ಅಹೋಸಿ. ತೇ ತಥಾಗತೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರರಞ್ಞಾ ಪಠಮದಿವಸಂ ದಾನೇ ದಿನ್ನೇ ಪತ್ತಿಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ ರತ್ತಿಭಾಗೇ ಭೇರವಸದ್ದಂ ಕತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸಯಿಂಸು. ಸೋ ಪುನದಿವಸೇ ವೇಳುವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇಸಿ.

ಸತ್ಥಾ, ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಇತೋ ದ್ವೇನವುತಿಕಪ್ಪಮತ್ಥಕೇ ಫುಸ್ಸಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಏತೇ ತವ ಞಾತಕಾ, ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಿನ್ನದಾನವತ್ತಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಪೇತಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಸಂಸರನ್ತಾ ಕಕುಸನ್ಧಾದಯೋ ಬುದ್ಧೇ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತೇಹಿ ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ವುತ್ತಾ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ತವ ದಾನಂ ಪಚ್ಚಾಸೀಸಮಾನಾ ಹಿಯ್ಯೋ ತಯಾ ದಾನೇ ದಿನ್ನೇ ಪತ್ತಿಂ ಅಲಭಮಾನಾ ಏವಮಕಂಸೂ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಇದಾನಿಪಿ ದಿನ್ನೇ ಲಭಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ರಾಜಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇತೋ ತೇಸಂ ಪೇತಾನಂ ದಿಬ್ಬಅನ್ನಪಾನಂ ಸಮ್ಪಜ್ಜತೂ’’ತಿ ಪತ್ತಿಂ ಅದಾಸಿ, ತೇಸಂ ತಥೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಪುನದಿವಸೇ ನಗ್ಗಾ ಹುತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇಸುಂ. ರಾಜಾ ‘‘ಅಜ್ಜ, ಭನ್ತೇ, ನಗ್ಗಾ ಹುತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇಸು’’ನ್ತಿ ಆರೋಚೇಸಿ. ‘‘ವತ್ಥಾನಿ ತೇ ನ ದಿನ್ನಾನಿ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ರಾಜಾಪಿ ಪುನದಿವಸೇ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚೀವರದಾನಂ ದತ್ವಾ, ‘‘ಇತೋ ತೇಸಂ ಪೇತಾನಂ ದಿಬ್ಬವತ್ಥಾನಿ ಹೋನ್ತೂ’’ತಿ ಪಾಪೇಸಿ. ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ತೇಸಂ ದಿಬ್ಬವತ್ಥಾನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಂಸು. ತೇ ಪೇತತ್ತಭಾವಂ ವಿಜಹಿತ್ವಾ ದಿಬ್ಬತ್ತಭಾವೇ ಸಣ್ಠಹಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ಅನುಮೋದನಂ ಕರೋನ್ತೋ ‘‘ತಿರೋಕುಟ್ಟೇಸು ತಿಟ್ಠನ್ತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಖು. ಪಾ. ೭.೧; ಪೇ. ವ. ೧೪) ತಿರೋಕುಟ್ಟಾನುಮೋದನಂ ಅಕಾಸಿ. ಅನುಮೋದನಾವಸಾನೇ ಚತುರಾಸೀತಿಯಾ ಪಾಣಸಹಸ್ಸಾನಂ ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ಅಹೋಸಿ. ಇತಿ ಸತ್ಥಾ ತೇಭಾತಿಕಜಟಿಲಾನಂ ವತ್ಥುಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಇಮಮ್ಪಿ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿ.

ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ ಪನ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕಿಂ ಕರಿಂಸೂ’’ತಿ? ‘‘ಅಗ್ಗಸಾವಕಭಾವಾಯ ಪತ್ಥನಂ ಕರಿಂಸು’’. ಇತೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಸ್ಸ ಹಿ ಕಪ್ಪಾನಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಸ್ಸ ಮತ್ಥಕೇ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಹಾಸಾಲಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ನಾಮೇನ ಸರದಮಾಣವೋ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ. ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ಗಹಪತಿಮಹಾಸಾಲಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ನಾಮೇನ ಸಿರಿವಡ್ಢನಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ. ತೇ ಉಭೋಪಿ ಸಹಪಂಸುಕೀಳಕಾ ಸಹಾಯಕಾ ಅಹೇಸುಂ. ತೇಸು ಸರದಮಾಣವೋ ಪಿತು ಅಚ್ಚಯೇನ ಕುಸಲನ್ತಕಂ ಮಹಾಧನಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಏಕದಿವಸಂ ರಹೋಗತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಇಧಲೋಕತ್ತಭಾವಮೇವ ಜಾನಾಮಿ, ನೋ ಪರಲೋಕತ್ತಭಾವಂ. ಜಾತಸತ್ತಾನಞ್ಚ ಮರಣಂ ನಾಮ ಧುವಂ, ಮಯಾ ಏಕಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಮೋಕ್ಖಧಮ್ಮಗವೇಸನಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಸೋ ಸಹಾಯಕಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಸಮ್ಮ ಸಿರಿವಡ್ಢನ, ಅಹಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಮೋಕ್ಖಧಮ್ಮಂ ಗವೇಸಿಸ್ಸಾಮಿ, ತ್ವಂ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಪಬ್ಬಜಿತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸಿ, ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ಸಮ್ಮ, ತ್ವಂಯೇವ ಪಬ್ಬಜಾಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಪರಲೋಕಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸಹಾಯೇ ವಾ ಞಾತಿಮಿತ್ತೇ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಗತೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಅತ್ತನಾ ಕತಂ ಅತ್ತನೋವ ಹೋತೀ’’ತಿ. ತತೋ ರತನಕೋಟ್ಠಾಗಾರಂ ವಿವರಾಪೇತ್ವಾ ಕಪಣದ್ಧಿಕವಣಿಬ್ಬಕಯಾಚಕಾನಂ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ಪಬ್ಬತಪಾದಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿ. ತಸ್ಸ ಏಕೋ ದ್ವೇ ತಯೋತಿ ಏವಂ ಅನುಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ಚತುಸತ್ತತಿಸಹಸ್ಸಮತ್ತಾ ಜಟಿಲಾ ಅಹೇಸುಂ. ಸೋ ಪಞ್ಚ ಅಭಿಞ್ಞಾ, ಅಟ್ಠ ಚ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ಜಟಿಲಾನಂ ಕಸಿಣಪರಿಕಮ್ಮಂ ಆಚಿಕ್ಖಿ. ತೇಪಿ ಸಬ್ಬೇ ಪಞ್ಚ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಅಟ್ಠ ಚ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಸುಂ.

ತೇನ ಸಮಯೇನ ಅನೋಮದಸ್ಸೀ ನಾಮ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ಉದಪಾದಿ. ನಗರಂ ಚನ್ದವತೀ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ, ಪಿತಾ ಯಸವಾ ನಾಮ ಖತ್ತಿಯೋ, ಮಾತಾ ಯಸೋಧರಾ ನಾಮ ದೇವೀ, ಬೋಧಿ ಅಜ್ಜುನರುಕ್ಖೋ, ನಿಸಭೋ ಚ ಅನೋಮೋ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ, ವರುಣೋ ನಾಮ ಉಪಟ್ಠಾಕೋ, ಸುನ್ದರಾ ಚ ಸುಮನಾ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಿಕಾ ಅಹೇಸುಂ. ಆಯು ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಂ ಅಹೋಸಿ, ಸರೀರಂ ಅಟ್ಠಪಞ್ಞಾಸಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧಂ, ಸರೀರಪ್ಪಭಾ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಂ ಫರಿ, ಭಿಕ್ಖುಸತಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರೋ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲೇ ಮಹಾಕರುಣಾಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತೋ ಸರದತಾಪಸಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಅಜ್ಜ ಮಯ್ಹಂ ಸರದತಾಪಸಸ್ಸಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗತಪಚ್ಚಯೇನ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಚ ಮಹತೀ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸೋ ಚ ಅಗ್ಗಸಾವಕಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ಥೇಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಸಹಾಯಕೋ ಸಿರಿವಡ್ಢನಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ದುತಿಯಸಾವಕಟ್ಠಾನಂ, ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಚಸ್ಸ ಪರಿವಾರಾ ಚತುಸತ್ತತಿಸಹಸ್ಸಮತ್ತಾ ಜಟಿಲಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಮಯಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಅಞ್ಞಂ ಕಞ್ಚಿ ಅನಾಮನ್ತೇತ್ವಾ ಸೀಹೋ ವಿಯ ಏಕಚರೋ ಹುತ್ವಾ ಸರದತಾಪಸಸ್ಸ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇಸು ಫಲಾಫಲತ್ಥಾಯ ಗತೇಸು ‘‘ಬುದ್ಧಭಾವಂ ಮೇ ಜಾನಾತೂ’’ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸೇವ ಸರದತಾಪಸಸ್ಸ ಆಕಾಸತೋ ಓತರಿತ್ವಾ ಪಥವಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ. ಸರದತಾಪಸೋ ಬುದ್ಧಾನುಭಾವಞ್ಚೇವ ಸರೀರನಿಪ್ಫತ್ತಿಞ್ಚಸ್ಸ ದಿಸ್ವಾ ಲಕ್ಖಣಮನ್ತೇ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮೇಹಿ ಲಕ್ಖಣೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ನಾಮ ಅಗಾರಮಜ್ಝೇ ವಸನ್ತೋ ರಾಜಾ ಹೋತಿ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ, ಪಬ್ಬಜನ್ತೋ ಲೋಕೇ ವಿವಟ್ಟಚ್ಛದೋ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬುದ್ಧೋ ಹೋತಿ. ಅಯಂ ಪುರಿಸೋ ನಿಸ್ಸಂಸಯಂ ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ ಜಾನಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಕತ್ವಾ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗಾಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ. ನಿಸೀದಿ ಭಗವಾ ಪಞ್ಞತ್ತೇ ಅಗ್ಗಾಸನೇ. ಸರದತಾಪಸೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ಆಸನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ.

ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಚತುಸತ್ತತಿಸಹಸ್ಸಜಟಿಲಾ ಪಣೀತಪಣೀತಾನಿ ಓಜವನ್ತಾನಿ ಫಲಾಫಲಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಸಮ್ಪತ್ತಾ ಬುದ್ಧಾನಞ್ಚೇವ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಚ ನಿಸಿನ್ನಾಸನಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಆಹಂಸು – ‘‘ಆಚರಿಯ, ಮಯಂ ‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಮಹನ್ತತರೋ ನತ್ಥೀ’ತಿ ವಿಚರಾಮ, ಅಯಂ ಪನ ಪುರಿಸೋ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಮಹನ್ತತರೋ ಮಞ್ಞೇ’’ತಿ? ‘‘ತಾತಾ, ಕಿಂ ವದೇಥ, ಸಾಸಪೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅಟ್ಠಸಟ್ಠಿಯೋಜನಸತಸಹಸ್ಸುಬ್ಬೇಧಂ ಸಿನೇರುಂ ಸಮಂ ಕಾತುಂ ಇಚ್ಛಥ, ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬುದ್ಧೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮಮಂ ಉಪಮಂ ಮಾ ಕರಿತ್ಥ ಪುತ್ತಕಾ’’ತಿ. ಅಥ ತೇ ತಾಪಸಾ, ‘‘ಸಚಾಯಂ ಇತ್ತರಸತ್ತೋ ಅಭವಿಸ್ಸ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯೋ ನ ಏವರೂಪಂ ಉಪಮಂ ಆಹರಿಸ್ಸ, ಯಾವ ಮಹಾ ವತಾಯಂ ಪುರಿಸೋ’’ತಿ ಸಬ್ಬೇವ ಪಾದೇಸು ನಿಪತಿತ್ವಾ ಸಿರಸಾ ವನ್ದಿಂಸು. ಅಥ ನೇ ಆಚರಿಯೋ ಆಹ – ‘‘ತಾತಾ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಅನುಚ್ಛವಿಕೋ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೋ ನತ್ಥಿ, ಸತ್ಥಾ ಚ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರವೇಲಾಯಂ ಇಧಾಗತೋ, ಮಯಂ ಯಥಾಸತ್ತಿ ಯಥಾಬಲಂ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಂ ದಸ್ಸಾಮ, ತುಮ್ಹೇ ಯಂ ಯಂ ಪಣೀತಂ ಫಲಾಫಲಂ, ತಂ ತಂ ಆಹರಥಾ’’ತಿ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಹತ್ಥೇ ಧೋವಿತ್ವಾ ಸಯಂ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ. ಸತ್ಥಾರಾ ಫಲಾಫಲೇ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಮತ್ತೇ ದೇವತಾ ದಿಬ್ಬೋಜಂ ಪಕ್ಖಿಪಿಂಸು. ಸೋ ತಾಪಸೋ ಉದಕಮ್ಪಿ ಸಯಮೇವ ಪರಿಸ್ಸಾವೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ. ತತೋ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೇ ಸತ್ಥರಿ ಸಬ್ಬೇ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಸಾರಣೀಯಕಥಂ ಕಥೇನ್ತೋ ನಿಸೀದಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೂ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ. ತೇ ಸತ್ಥು ಚಿತ್ತಂ ಞತ್ವಾ ಸತಸಹಸ್ಸಖೀಣಾಸವಪರಿವಾರಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಂಸು.

ತತೋ ಸರದತಾಪಸೋ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ತಾತಾ, ಬುದ್ಧಾನಂ ನಿಸಿನ್ನಾಸನಮ್ಪಿ ನೀಚಂ, ಸಮಣಸತಸಹಸ್ಸಾನಮ್ಪಿ ಆಸನಂ ನತ್ಥಿ, ಅಜ್ಜ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಉಳಾರಂ ಬುದ್ಧಸಕ್ಕಾರಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಪಬ್ಬತಪಾದತೋ ವಣ್ಣಗನ್ಧಸಮ್ಪನ್ನಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಆಹರಥಾ’’ತಿ. ಕಥನಕಾಲೋ ಪಪಞ್ಚೋ ವಿಯ ಹೋತಿ, ಇದ್ಧಿಮತೋ ಪನ ಇದ್ಧಿವಿಸಯೋ ಅಚಿನ್ತೇಯ್ಯೋತಿ ಮುಹುತ್ತಮತ್ತೇನೇವ ತೇ ತಾಪಸಾ ವಣ್ಣಗನ್ಧಸಮ್ಪನ್ನಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣಂ ಪುಪ್ಫಾಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇಸುಂ. ಉಭಿನ್ನಂ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾನಂ ತಿಗಾವುತಂ, ಸೇಸಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಡ್ಢಯೋಜನಿಕಾದಿಭೇದಂ, ಸಙ್ಘನವಕಸ್ಸ ಉಸಭಮತ್ತಂ ಅಹೋಸಿ. ‘‘ಕಥಂ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಅಸ್ಸಮಪದೇ ತಾವ ಮಹನ್ತಾನಿ ಆಸನಾನಿ ಪಞ್ಞತ್ತಾನೀ’’ತಿ ನ ಚಿನ್ತೇತಬ್ಬಂ. ಇದ್ಧಿವಿಸಯೋ ಹೇಸ. ಏವಂ ಪಞ್ಞತ್ತೇಸು ಆಸನೇಸು ಸರದತಾಪಸೋ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪುರತೋ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಠಿತೋ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಯ್ಹಂ ದೀಘರತ್ತಂ ಹಿತಾಯ ಸುಖಾಯ ಇಮಂ ಪುಪ್ಫಾಸನಂ ಅಭಿರುಹಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ನಾನಾಪುಪ್ಫಞ್ಚ ಗನ್ಧಞ್ಚ, ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾನ ಏಕತೋ;

ಪುಪ್ಫಾಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ, ಇದಂ ವಚನಮಬ್ರವಿ.

‘‘ಇದಂ ಮೇ ಆಸನಂ ವೀರ, ಪಞ್ಞತ್ತಂ ತವನುಚ್ಛವಿಂ;

ಮಮ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇನ್ತೋ, ನಿಸೀದ ಪುಪ್ಫಮಾಸನೇ.

‘‘ಸತ್ತರತ್ತಿನ್ದಿವಂ ಬುದ್ಧೋ, ನಿಸೀದಿ ಪುಪ್ಫಮಾಸನೇ;

ಮಮ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇತ್ವಾ, ಹಾಸಯಿತ್ವಾ ಸದೇವಕೇ’’ತಿ.

ಏವಂ ನಿಸಿನ್ನೇ ಸತ್ಥರಿ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ ಸೇಸಭಿಕ್ಖೂ ಚ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಾಸನೇ ನಿಸೀದಿಂಸು. ಸರದತಾಪಸೋ ಮಹನ್ತಂ ಪುಪ್ಫಚ್ಛತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಮತ್ಥಕೇ ಧಾರೇನ್ತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಜಟಿಲಾನಂ ಅಯಂ ಸಕ್ಕಾರೋ ಮಹಪ್ಫಲೋ ಹೋತೂ’’ತಿ ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿ. ಸತ್ಥು ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪನ್ನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾಪಿ ಸೇಸಭಿಕ್ಖೂಪಿ ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿಂಸು. ತಥಾಗತೇ ಸತ್ತಾಹಂ ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೇ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಕಾಲೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ವನಮೂಲಫಲಾಫಲಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಸೇಸಕಾಲೇ ಬುದ್ಧಾನಂ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ. ಸರದತಾಪಸೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಮ್ಪಿ ಅಗನ್ತ್ವಾ ಪುಪ್ಫಚ್ಛತ್ತಂ ಧಾರಯಮಾನೋವ ಸತ್ತಾಹಂ ಪೀತಿಸುಖೇನ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ನಿರೋಧತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ದಕ್ಖಿಣಪಸ್ಸೇ ನಿಸಿನ್ನಂ ಪಠಮಅಗ್ಗಸಾವಕಂ ನಿಸಭತ್ಥೇರಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ನಿಸಭ, ಸಕ್ಕಾರಕಾರಕಾನಂ ತಾಪಸಾನಂ ಪುಪ್ಫಾಸನಾನುಮೋದನಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ. ಥೇರೋ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಾ ಪಟಿಲದ್ಧಮಹಾಲಾಭೋ ಮಹಾಯೋಧೋ ವಿಯ ತುಟ್ಠಮಾನಸೋ ಸಾವಕಪಾರಮಿಞಾಣೇ ಠತ್ವಾ ಪುಪ್ಫಾಸನಾನುಮೋದನಂ ಆರಭಿ. ತಸ್ಸ ದೇಸನಾವಸಾನೇ ದುತಿಯಸಾವಕಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ತ್ವಮ್ಪಿ ಭಿಕ್ಖು ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಹೀ’’ತಿ. ಅನೋಮತ್ಥೇರೋ ತೇಪಿಟಕಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇಸಿ. ದ್ವಿನ್ನಂ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾನಂ ದೇಸನಾಯ ಏಕಸ್ಸಾಪಿ ಅಭಿಸಮಯೋ ನಾಹೋಸಿ. ಅಥ ಸತ್ಥಾ ಅಪರಿಮಾಣೇ ಬುದ್ಧವಿಸಯೇ ಠತ್ವಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆರಭಿ. ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಸರದತಾಪಸಂ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಚತುಸತ್ತತಿಸಹಸ್ಸಜಟಿಲಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು, ಸತ್ಥಾ ‘‘ಏಥ, ಭಿಕ್ಖವೋ’’ತಿ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇಸಿ. ತೇಸಂ ತಾವದೇವ ಕೇಸಮಸ್ಸೂನಿ ಅನ್ತರಧಾಯಿಂಸು, ಅಟ್ಠಪರಿಕ್ಖಾರಾ ಕಾಯೇ ಪಟಿಮುಕ್ಕಾವ ಅಹೇಸುಂ.

ಸರದತಾಪಸೋ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಅರಹತ್ತಂ ನ ಪತ್ತೋ’’ತಿ? ವಿಕ್ಖಿತ್ತಚಿತ್ತತ್ತಾ. ಸೋ ಕಿರ ಬುದ್ಧಾನಂ ದುತಿಯಾಸನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸಾವಕಪಾರಮಿಞಾಣೇ ಠತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸಯತೋ ಅಗ್ಗಸಾವಕಸ್ಸ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸೋತುಂ ಆರದ್ಧಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ, ‘‘ಅಹೋ ವತಾಹಮ್ಪಿ ಅನಾಗತೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಇಮಿನಾ ಸಾವಕೇನ ಪಟಿಲದ್ಧಧುರಂ ಲಭೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿ. ಸೋ ತೇನ ಪರಿವಿತಕ್ಕೇನ ಮಗ್ಗಫಲಪಟಿವೇಧಂ ಕಾತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ತಥಾಗತಂ ಪನ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಸಮ್ಮುಖೇ ಠತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಅನನ್ತರಾಸನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಭಿಕ್ಖು ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಾಸನೇ ಕೋ ನಾಮ ಹೋತೀ’’ತಿ? ‘‘ಮಯಾ ಪವತ್ತಿತಂ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ಅನುಪವತ್ತೇನ್ತೋ ಸಾವಕಪಾರಮಿಞಾಣಸ್ಸ ಕೋಟಿಪ್ಪತ್ತೋ ಸೋಳಸ ಪಞ್ಞಾ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಠಿತೋ ಮಯ್ಹಂ ಸಾಸನೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕೋ ನಿಸಭೋ ನಾಮ ಏಸೋ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಯ್ವಾಯಂ ಮಯಾ ಸತ್ತಾಹಂ ಪುಪ್ಫಚ್ಛತ್ತಂ ಧಾರೇನ್ತೇನ ಸಕ್ಕಾರೋ ಕತೋ, ಅಹಂ ಇಮಸ್ಸ ಫಲೇನ ಅಞ್ಞಂ ಸಕ್ಕತ್ತಂ ವಾ ಬ್ರಹ್ಮತ್ತಂ ವಾ ನ ಪತ್ಥೇಮಿ, ಅನಾಗತೇ ಪನ ಅಯಂ ನಿಸಭತ್ಥೇರೋ ವಿಯ ಏಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಅಗ್ಗಸಾವಕೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಅಕಾಸಿನ್ತಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಸಮಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ ನು ಖೋ ಇಮಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಪತ್ಥನಾ’’ತಿ ಅನಾಗತಂಸಞಾಣಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಂ ಏಕಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸಮಿಜ್ಝನಭಾವಂ ಅದ್ದಸ. ದಿಸ್ವಾನ ಸರದತಾಪಸಂ ಆಹ – ‘‘ನ ತೇ ಅಯಂ ಪತ್ಥನಾ ಮೋಘಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಅನಾಗತೇ ಪನ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಂ ಏಕಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಗೋತಮೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಮಾತಾ ಮಹಾಮಾಯಾ ನಾಮ ದೇವೀ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಪಿತಾ ಸುದ್ಧೋದನೋ ನಾಮ ಮಹಾರಾಜಾ, ಪುತ್ತೋ ರಾಹುಲೋ ನಾಮ, ಉಪಟ್ಠಾಕೋ ಆನನ್ದೋ ನಾಮ, ದುತಿಯಅಗ್ಗಸಾವಕೋ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ನಾಮ, ತ್ವಂ ಪನಸ್ಸ ಪಠಮಅಗ್ಗಸಾವಕೋ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ನಾಮ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ. ಏವಂ ತಾಪಸಂ ಬ್ಯಾಕರಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ಆಕಾಸಂ ಪಕ್ಖನ್ದಿ.

ಸರದತಾಪಸೋಪಿ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕತ್ಥೇರಾನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಹಾಯಕಸ್ಸ ಸಿರಿವಡ್ಢನಕುಟುಮ್ಬಿಕಸ್ಸ ಸಾಸನಂ ಪೇಸೇಸಿ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಮ ಸಹಾಯಕಸ್ಸ ವದೇಥ, ಸಹಾಯಕೇನ ತೇ ಸರದತಾಪಸೇನ ಅನೋಮದಸ್ಸೀಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ಅನಾಗತೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಸ್ಸ ಗೋತಮಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಪಠಮಅಗ್ಗಸಾವಕಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ಥಿತಂ, ತ್ವಂ ದುತಿಯಅಗ್ಗಸಾವಕಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ಥೇಹೀ’’ತಿ. ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ಥೇರೇಹಿ ಪುರೇತರಮೇವ ಏಕಪಸ್ಸೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಿರಿವಡ್ಢನಸ್ಸ ನಿವೇಸನದ್ವಾರೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಸಿರಿವಡ್ಢನೋ ‘‘ಚಿರಸ್ಸಂ ವತ ಮೇ ಅಯ್ಯೋ ಆಗತೋ’’ತಿ ಆಸನೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ನೀಚಾಸನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ, ‘‘ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಪರಿಸಾ ಪನ ವೋ, ಭನ್ತೇ, ನ ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಆಮ, ಸಮ್ಮ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಸ್ಸಮಂ ಅನೋಮದಸ್ಸೀ ಬುದ್ಧೋ ಆಗತೋ, ಮಯಂ ತಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಬಲೇನ ಸಕ್ಕಾರಂ ಅಕರಿಮ್ಹಾ, ಸತ್ಥಾ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ, ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಮಂ ಸೇಸಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿಂಸು. ಅಹಂ ಸತ್ಥು ಪಠಮಅಗ್ಗಸಾವಕಂ ನಿಸಭತ್ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ಅನಾಗತೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಸ್ಸ ಗೋತಮಬುದ್ಧಸ್ಸ ನಾಮ ಸಾಸನೇ ಪಠಮಅಗ್ಗಸಾವಕಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ಥೇಸಿಂ, ತ್ವಮ್ಪಿ ತಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ದುತಿಯಅಗ್ಗಸಾವಕಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ಥೇಹೀ’’ತಿ. ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಬುದ್ಧೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪರಿಚಯೋ ನತ್ಥಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಬುದ್ಧೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥನಂ ಮಯ್ಹಂ ಭಾರೋ ಹೋತು, ತ್ವಂ ಮಹನ್ತಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಸಜ್ಜೇಹೀ’’ತಿ.

ಸಿರಿವಡ್ಢನೋ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ನಿವೇಸನದ್ವಾರೇ ರಾಜಮಾನೇನ ಅಟ್ಠಕರೀಸಮತ್ತಂ ಠಾನಂ ಸಮತಲಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ವಾಲುಕಂ ಓಕಿರಾಪೇತ್ವಾ ಲಾಜಪಞ್ಚಮಾನಿಪುಪ್ಫಾನಿ ವಿಕಿರಾಪೇತ್ವಾ ನೀಲುಪ್ಪಲಚ್ಛದನಂ ಮಣ್ಡಪಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಬುದ್ಧಾಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಭಿಕ್ಖೂನಮ್ಪಿ ಆಸನಾನಿ ಪಟಿಯಾದೇತ್ವಾ ಮಹನ್ತಂ ಸಕ್ಕಾರಸಮ್ಮಾನಂ ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ನಿಮನ್ತನತ್ಥಾಯ ಸರದತಾಪಸಸ್ಸ ಸಞ್ಞಂ ಅದಾಸಿ. ತಾಪಸೋ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ನಿವೇಸನಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಸಿರಿವಡ್ಢನೋಪಿ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಕತ್ವಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಹತ್ಥತೋ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಣ್ಡಪಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇಸು ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಕ್ಖಿಣೋದಕಂ ದತ್ವಾ ಪಣೀತೇನ ಭೋಜನೇನ ಪರಿವಿಸಿತ್ವಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಮಹಾರಹೇಹಿ ವತ್ಥೇಹಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ನಾಯಂ ಆರಬ್ಭೋ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಟ್ಠಾನತ್ಥಾಯ, ಇಮಿನಾವ ನಿಯಾಮೇನ ಸತ್ತಾಹಂ ಅನುಕಮ್ಪಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸತ್ಥಾ ಅಧಿವಾಸೇಸಿ. ಸೋ ತೇನೇವ ನಿಯಾಮೇನ ಸತ್ತಾಹಂ ಮಹಾದಾನಂ ಪವತ್ತೇತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಠಿತೋ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಮ ಸಹಾಯೋ ಸರದತಾಪಸೋ ಯಸ್ಸ ಸತ್ಥುಸ್ಸ ಪಠಮಅಗ್ಗಸಾವಕೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥೇಸಿ, ಅಹಮ್ಪಿ ‘‘ತಸ್ಸೇವ ದುತಿಯಅಗ್ಗಸಾವಕೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥೇಮೀತಿ.

ಸತ್ಥಾ ಅನಾಗತಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪತ್ಥನಾಯ ಸಮಿಜ್ಝನಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ – ‘‘ತ್ವಂ ಇತೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಗೋತಮಬುದ್ಧಸ್ಸ ದುತಿಯಅಗ್ಗಸಾವಕೋ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ. ಬುದ್ಧಾನಂ ಬ್ಯಾಕರಣಂ ಸುತ್ವಾ ಸಿರಿವಡ್ಢನೋ ಹಟ್ಠಪಹಟ್ಠೋ ಅಹೋಸಿ. ಸತ್ಥಾಪಿ ಭತ್ತಾನುಮೋದನಂ ಕತ್ವಾ ಸಪರಿವಾರೋ ವಿಹಾರಮೇವ ಗತೋ. ‘‘ಅಯಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಮ ಪುತ್ತೇಹಿ ತದಾ ಪತ್ಥಿತಪತ್ಥನಾ. ತೇ ಯಥಾಪತ್ಥಿತಮೇವ ಲಭಿಂಸು. ನಾಹಂ ಮುಖಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ದೇಮೀ’’ತಿ.

ಏವಂ ವುತ್ತೇ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ ಭಗವನ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಯಂ ಅಗಾರಿಯಭೂತಾ ಸಮಾನಾ ಗಿರಗ್ಗಸಮಜ್ಜಂ ದಸ್ಸನಾಯ ಗತಾ’’ತಿ ಯಾವ ಅಸ್ಸಜಿತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಪಟಿವೇಧಾ ಸಬ್ಬಂ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನವತ್ಥುಂ ಕಥೇತ್ವಾ, ‘‘ತೇ ಮಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಸಞ್ಚಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಾದಮೂಲೇ ಆನೇತುಕಾಮಾ ತಸ್ಸ ಲದ್ಧಿಯಾ ನಿಸ್ಸಾರಭಾವಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಇಧಾಗಮನೇ ಆನಿಸಂಸಂ ಕಥಯಿಮ್ಹಾ. ಸೋ ಇದಾನಿ ಮಯ್ಹಂ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕವಾಸೋ ನಾಮ ಚಾಟಿಯಾ ಉದಞ್ಚನಭಾವಪ್ಪತ್ತಿಸದಿಸೋ, ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ ಅನ್ತೇವಾಸಿವಾಸಂ ವಸಿತು’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಆಚರಿಯ, ಇದಾನಿ ಮಹಾಜನೋ ಗನ್ಧಮಾಲಾದಿಹತ್ಥೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಮೇವ ಪೂಜೇಸ್ಸತಿ, ತುಮ್ಹೇ ಕಥಂ ಭವಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಕಿಂ ಪನ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಪಣ್ಡಿತಾ ಬಹೂ, ಉದಾಹು ದನ್ಧಾ’’ತಿ? ‘‘ದನ್ಧಾ’’ತಿ ಕಥಿತೇ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಪಣ್ಡಿತಾ ಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗಮಿಸ್ಸನ್ತಿ, ದನ್ಧಾ ದನ್ಧಸ್ಸ ಮಮ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಮಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಗಚ್ಛಥ ತುಮ್ಹೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಆಗನ್ತುಂ ನ ಇಚ್ಛಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಞ್ಚಯೋ ಅತ್ತನೋ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿತಾಯ ಅಸಾರಂ ಸಾರೋತಿ, ಸಾರಞ್ಚ ಅಸಾರೋತಿ ಗಣ್ಹಿ. ತುಮ್ಹೇ ಪನ ಅತ್ತನೋ ಪಣ್ಡಿತತಾಯ ಸಾರಞ್ಚ ಸಾರತೋ, ಅಸಾರಞ್ಚ ಅಸಾರತೋ ಞತ್ವಾ ಅಸಾರಂ ಪಹಾಯ ಸಾರಮೇವ ಗಣ್ಹಿತ್ಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

೧೧.

‘‘ಅಸಾರೇ ಸಾರಮತಿನೋ, ಸಾರೇ ಚಾಸಾರದಸ್ಸಿನೋ;

ತೇ ಸಾರಂ ನಾಧಿಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಮಿಚ್ಛಾಸಙ್ಕಪ್ಪಗೋಚರಾ.

೧೨.

‘‘ಸಾರಞ್ಚ ಸಾರತೋ ಞತ್ವಾ, ಅಸಾರಞ್ಚ ಅಸಾರತೋ;

ತೇ ಸಾರಂ ಅಧಿಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪಗೋಚರಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಸಾರೇ ಸಾರಮತಿನೋತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯಾ, ದಸವತ್ಥುಕಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ, ತಸ್ಸಾ ಉಪನಿಸ್ಸಯಭೂತಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾತಿ ಅಯಂ ಅಸಾರೋ ನಾಮ, ತಸ್ಮಿಂ ಸಾರದಿಟ್ಠಿನೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಾರೇ ಚಾಸಾರದಸ್ಸಿನೋತಿ ದಸವತ್ಥುಕಾ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ, ತಸ್ಸಾ ಉಪನಿಸ್ಸಯಭೂತಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾತಿ ಅಯಂ ಸಾರೋ ನಾಮ, ತಸ್ಮಿಂ ‘‘ನಾಯಂ ಸಾರೋ’’ತಿ ಅಸಾರದಸ್ಸಿನೋ. ತೇ ಸಾರನ್ತಿ ತೇ ಪನ ತಂ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಗ್ಗಹಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಿತಾ ಕಾಮವಿತಕ್ಕಾದೀನಂ ವಸೇನ ಮಿಚ್ಛಾಸಙ್ಕಪ್ಪಗೋಚರಾ ಹುತ್ವಾ ಸೀಲಸಾರಂ, ಸಮಾಧಿಸಾರಂ, ಪಞ್ಞಾಸಾರಂ, ವಿಮುತ್ತಿಸಾರಂ, ವಿಮುತ್ತಿಞಾಣದಸ್ಸನಸಾರಂ, ‘‘ಪರಮತ್ಥಸಾರಂ, ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚ ನಾಧಿಗಚ್ಛ’’ನ್ತಿ. ಸಾರಞ್ಚಾತಿ ತಮೇವ ಸೀಲಸಾರಾದಿಸಾರಂ ‘‘ಸಾರೋ ನಾಮಾಯ’’ನ್ತಿ, ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಞ್ಚ ಅಸಾರಂ ‘‘ಅಸಾರೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಞತ್ವಾ. ತೇ ಸಾರನ್ತಿ ತೇ ಪಣ್ಡಿತಾ ಏವಂ ಸಮ್ಮಾದಸ್ಸನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಿತಾ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಸಙ್ಕಪ್ಪಾದೀನಂ ವಸೇನ ಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪಗೋಚರಾ ಹುತ್ವಾ ತಂ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಸಾರಂ ಅಧಿಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸು. ಸನ್ನಿಪತಿತಾನಂ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರವತ್ಥು ಅಟ್ಠಮಂ.

೯. ನನ್ದತ್ಥೇರವತ್ಥು

ಯಥಾ ಅಗಾರನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ನನ್ದಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ಹಿ ಪವತ್ತಿತವರಧಮ್ಮಚಕ್ಕೋ ರಾಜಗಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ – ‘‘ಪುತ್ತಂ ಮೇ ಆನೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇಥಾ’’ತಿ ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜೇನ ಪೇಸಿತಾನಂ ಸಹಸ್ಸಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರಾನಂ ದಸನ್ನಂ ದೂತಾನಂ ಸಬ್ಬಪಚ್ಛತೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಪ್ಪತ್ತೇನ ಕಾಳುದಾಯಿತ್ಥೇರೇನ ಗಮನಕಾಲಂ ಞತ್ವಾ ಮಗ್ಗವಣ್ಣಂ ವಣ್ಣೇತ್ವಾ ವೀಸತಿಸಹಸ್ಸಖೀಣಾಸವಪರಿವುತೋ ಕಪಿಲಪುರಂ ನೀತೋ ಞಾತಿಸಮಾಗಮೇ ಪೋಕ್ಖರವಸ್ಸಂ ಅತ್ಥುಪ್ಪತ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ ವೇಸ್ಸನ್ತರಜಾತಕಂ (ಜಾ. ೨.೨೨.೧೬೫೫ ಆದಯೋ) ಕಥೇತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಟ್ಠೋ, ‘‘ಉತ್ತಿಟ್ಠೇ ನಪ್ಪಮಜ್ಜೇಯ್ಯಾ’’ತಿ (ಧ. ಪ. ೧೬೮) ಗಾಥಾಯ ಪಿತರಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಧಮ್ಮಞ್ಚರೇ’’ತಿ (ಧ. ಪ. ೧೬೯) ಗಾಥಾಯ ಮಹಾಪಜಾಪತಿಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ, ರಾಜಾನಞ್ಚ ಸಕದಾಗಾಮಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ. ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಾವಸಾನೇ ಪನ ರಾಹುಲಮಾತುಗುಣಕಥಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಚನ್ದಕಿನ್ನರೀಜಾತಕಂ (ಜಾ. ೧.೧೪.೧೮ ಆದಯೋ) ಕಥೇತ್ವಾ ತತೋ ತತಿಯದಿವಸೇ ನನ್ದಕುಮಾರಸ್ಸ ಅಭಿಸೇಕಗೇಹಪ್ಪವೇಸನವಿವಾಹಮಙ್ಗಲೇಸು ಪವತ್ತಮಾನೇಸು ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನನ್ದಕುಮಾರಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಪತ್ತಂ ದತ್ವಾ ಮಙ್ಗಲಂ ವತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಪಕ್ಕಮನ್ತೋ ನನ್ದಕುಮಾರಸ್ಸ ಹತ್ಥತೋ ಪತ್ತಂ ನ ಗಣ್ಹಿ. ಸೋಪಿ ತಥಾಗತಗಾರವೇನ ‘‘ಪತ್ತಂ ವೋ, ಭನ್ತೇ, ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವತ್ತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ಏವಂ ಪನ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸೋಪಾನಸೀಸೇ ಪತ್ತಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಠಾನೇ ನ ಗಣ್ಹಿ. ಇತರೋ ‘‘ಸೋಪಾನಪಾದಮೂಲೇ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ತತ್ಥಾಪಿ ನ ಗಣ್ಹಿ. ಇತರೋ ‘‘ರಾಜಙ್ಗಣೇ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ತತ್ಥಾಪಿ ನ ಗಣ್ಹಿ. ಕುಮಾರೋ ನಿವತ್ತಿತುಕಾಮೋ ಅರುಚಿಯಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸತ್ಥುಗಾರವೇನ ‘‘ಪತ್ತಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವತ್ತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ. ‘‘ಇಧ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸತಿ, ಏತ್ಥ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ಗಚ್ಛತಿ.

ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಅಞ್ಞಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣಿಯಾ ಆಚಿಕ್ಖಿಂಸು – ‘‘ಅಯ್ಯೇ, ಭಗವಾ ನನ್ದಕುಮಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗತೋ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ತಂ ವಿನಾ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಸಾ ಉದಕಬಿನ್ದೂಹಿ ಪಗ್ಘರನ್ತೇಹೇವ ಅಡ್ಢುಲ್ಲಿಖಿತೇಹಿ ಕೇಸೇಹಿ ವೇಗೇನ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ತುವಟಂ ಖೋ, ಅಯ್ಯಪುತ್ತ, ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ತಂ ತಸ್ಸಾ ವಚನಂ ತಸ್ಸ ಹದಯೇ ತಿರಿಯಂ ಪತಿತ್ವಾ ವಿಯ ಠಿತಂ. ಸತ್ಥಾಪಿಸ್ಸ ಹತ್ಥತೋ ಪತ್ತಂ ಅಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾವ ತಂ ವಿಹಾರಂ ನೇತ್ವಾ, ‘‘ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಸಿ ನನ್ದಾ’’ತಿಆಹ. ಸೋ ಬುದ್ಧಗಾರವೇನ ‘‘ನ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ, ‘‘ಆಮ, ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ತೇನ ಹಿ ನನ್ದಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸತ್ಥಾ ಕಪಿಲಪುರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತತಿಯದಿವಸೇ ನನ್ದಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ.

ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ರಾಹುಲಮಾತಾ ಕುಮಾರಂ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಪೇಸೇಸಿ – ‘‘ಪಸ್ಸ, ತಾತ, ಏತಂ ವೀಸತಿಸಹಸ್ಸಸಮಣಪರಿವುತಂ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ಬ್ರಹ್ಮರೂಪಿವಣ್ಣಂ ಸಮಣಂ, ಅಯಂ ತೇ ಪಿತಾ, ಏತಸ್ಸ ಮಹನ್ತಾ ನಿಧಿಕುಮ್ಭಿಯೋ ಅಹೇಸುಂ. ತ್ಯಾಸ್ಸ ನಿಕ್ಖಮನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನ ಪಸ್ಸಾಮ, ಗಚ್ಛ ನಂ ದಾಯಜ್ಜಂ ಯಾಚಸ್ಸು – ‘ಅಹಂ, ತಾತ, ಕುಮಾರೋ, ಅಭಿಸೇಕಂ ಪತ್ವಾ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ, ಧನೇನ ಮೇ ಅತ್ಥೋ, ಧನಂ ಮೇ ದೇಹಿ. ಸಾಮಿಕೋ ಹಿ ಪುತ್ತೋ ಪಿತುಸನ್ತಕಸ್ಸಾ’’’ತಿ. ಕುಮಾರೋ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾವ ಪಿತುಸಿನೇಹಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ಹಟ್ಠಚಿತ್ತೋ ‘‘ಸುಖಾ ತೇ, ಸಮಣ, ಛಾಯಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಬಹುಂ ಅತ್ತನೋ ಅನುರೂಪಂ ವದನ್ತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಭಗವಾ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚೋ ಅನುಮೋದನಂ ಕತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ಕುಮಾರೋಪಿ ‘‘ದಾಯಜ್ಜಂ ಮೇ, ಸಮಣ, ದೇಹಿ, ದಾಯಜ್ಜಂ ಮೇ, ಸಮಣ, ದೇಹೀ’’ತಿ ಭಗವನ್ತಂ ಅನುಬನ್ಧಿ. ಭಗವಾಪಿ ಕುಮಾರಂ ನ ನಿವತ್ತಾಪೇಸಿ. ಪರಿಜನೋಪಿ ಭಗವತಾ ಸದ್ಧಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ನಿವತ್ತೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ಇತಿ ಸೋ ಭಗವತಾ ಸದ್ಧಿಂ ಆರಾಮಮೇವ ಅಗಮಾಸಿ.

ತತೋ ಭಗವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಯಂ ಅಯಂ ಪಿತುಸನ್ತಕಂ ಧನಂ ಇಚ್ಛತಿ, ತಂ ವಟ್ಟಾನುಗತಂ ಸವಿಘಾತಂ, ಹನ್ದಸ್ಸ ಬೋಧಿತಲೇ ಪಟಿಲದ್ಧಂ ಸತ್ತವಿಧಂ ಅರಿಯಧನಂ ದೇಮಿ, ಲೋಕುತ್ತರದಾಯಜ್ಜಸ್ಸ ನಂ ಸಾಮಿಕಂ ಕರೋಮೀ’’ತಿ. ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಸಾರಿಪುತ್ತಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ತೇನ ಹಿ ತ್ವಂ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ರಾಹುಲಕುಮಾರಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಹೀ’’ತಿ. ಥೇರೋ ಕುಮಾರಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ. ಪಬ್ಬಜಿತೇ ಚ ಪನ ಕುಮಾರೇ ರಞ್ಞೋ ಅಧಿಮತ್ತಂ ದುಕ್ಖಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ. ತಂ ಅಧಿವಾಸೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಭಗವತೋ ನಿವೇದೇತ್ವಾ, ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ, ಅಯ್ಯಾ, ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ಅನನುಞ್ಞಾತಂ ಪುತ್ತಂ ನ ಪಬ್ಬಾಜೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ ವರಂ ಯಾಚಿ. ಭಗವಾ ತಸ್ಸ ತಂ ವರಂ ದತ್ವಾ ಪುನೇಕದಿವಸಂ ರಾಜನಿವೇಸನೇ ಕತಪಾತರಾಸೋ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೇನ ರಞ್ಞಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಕಾಲೇ ಏಕಾ ದೇವತಾ ಮಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ, ‘ಪುತ್ತೋ ತೇ ಕಾಲಕತೋ’ತಿ ಆಹ. ಅಹಂ ತಸ್ಸಾ ವಚನಂ ಅಸದ್ದಹನ್ತೋ ‘ನ ಮಯ್ಹಂ ಪುತ್ತೋ ಬೋಧಿಂ ಅಪ್ಪತ್ವಾ ಕಾಲಂ ಕರೋತೀ’ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ – ‘‘ಇದಾನಿ ಕಿಂ ಸದ್ದಹಿಸ್ಸಥ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಅಟ್ಠಿಕಾನಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ, ‘ಪುತ್ತೋ ತೇ ಮತೋ’ತಿ ವುತ್ತೇ ನ ಸದ್ದಹಿತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಅತ್ಥುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಮಹಾಧಮ್ಮಪಾಲಜಾತಕಂ (ಜಾ. ೧.೧೦.೯೨ ಆದಯೋ) ಕಥೇಸಿ. ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ರಾಜಾ ಅನಾಗಾಮಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ. ಇತಿ ಭಗವಾ ಪಿತರಂ ತೀಸು ಫಲೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ಪುನದೇವ ರಾಜಗಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತತೋ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೇನ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಆಗಮನತ್ಥಾಯ ಗಹಿತಪಟಿಞ್ಞೋ ನಿಟ್ಠಿತೇ ಜೇತವನೇ ವಿಹಾರೇ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ.

ಏವಂ ಸತ್ಥರಿ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೇ ಆಯಸ್ಮಾ ನನ್ದೋ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಏತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸಿ – ‘‘ಅನಭಿರತೋ ಅಹಂ, ಆವುಸೋ, ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರಾಮಿ, ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ, ಸಿಕ್ಖಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ ಹೀನಾಯಾವತ್ತಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಭಗವಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ನನ್ದಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ, ನನ್ದ, ಸಮ್ಬಹುಲಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಏವಂ ಆರೋಚೇಸಿ – ‘ಅನಭಿರತೋ, ಆವುಸೋ, ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರಾಮಿ, ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ, ಸಿಕ್ಖಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ ಹೀನಾಯಾವತ್ತಿಸ್ಸಾಮೀ’’’ತಿ? ‘‘ಏವಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಸ್ಸ ಪನ ತ್ವಂ, ನನ್ದ, ಅನಭಿರತೋ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರಸಿ, ನ ಸಕ್ಕೋಸಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ, ಸಿಕ್ಖಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ ಹೀನಾಯಾವತ್ತಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಸಾಕಿಯಾನೀ ಮಂ, ಭನ್ತೇ, ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣೀ ಘರಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಸ್ಸ ಅಡ್ಢುಲ್ಲಿಖಿತೇಹಿ ಕೇಸೇಹಿ ಅಪಲೋಕೇತ್ವಾ ಮಂ ಏತದವೋಚ – ‘ತುವಟಂ ಖೋ, ಅಯ್ಯಪುತ್ತ, ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸೀ’ತಿ, ಸೋ ಖೋ ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ತಂ ಅನುಸ್ಸರಮಾನೋ ಅನಭಿರತೋ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರಾಮಿ, ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ, ಸಿಕ್ಖಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ ಹೀನಾಯಾವತ್ತಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ.

ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ನನ್ದಂ ಬಾಹಾಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಇದ್ಧಿಬಲೇನ ತಾವತಿಂಸದೇವಲೋಕಂ ಆನೇನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಝಾಮಕ್ಖೇತ್ತೇ ಝಾಮಖಾಣುಕೇ ನಿಸಿನ್ನಂ ಛಿನ್ನಕಣ್ಣನಾಸನಙ್ಗುಟ್ಠಂ ಏಕಂ ಪಲುಟ್ಠಮಕ್ಕಟಿಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ದೇವರಞ್ಞೋ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಆಗತಾನಿ ಕಕುಟಪಾದಾನಿ ಪಞ್ಚ ಅಚ್ಛರಾಸತಾನಿ ದಸ್ಸೇಸಿ. ಕಕುಟಪಾದಾನೀತಿ ರತ್ತವಣ್ಣತಾಯ ಪಾರೇವತಪಾದಸದಿಸಪಾದಾನಿ. ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಚ ಪನಾಹ – ‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ನನ್ದ, ಕತಮಾ ನು ಖೋ ಅಭಿರೂಪತರಾ ವಾ ದಸ್ಸನೀಯತರಾ ವಾ ಪಾಸಾದಿಕತರಾ ವಾ ಸಾಕಿಯಾನೀ ವಾ ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣೀ, ಇಮಾನಿ ವಾ ಪಞ್ಚ ಅಚ್ಛರಾಸತಾನಿ ಕಕುಟಪಾದಾನೀ’’ತಿ? ತಂ ಸುತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ಸಾ, ಭನ್ತೇ, ಛಿನ್ನಕಣ್ಣನಾಸನಙ್ಗುಟ್ಠಾ ಪಲುಟ್ಠಮಕ್ಕಟೀ, ಏವಮೇವ ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಸಾಕಿಯಾನೀ ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣೀ, ಇಮೇಸಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಅಚ್ಛರಾಸತಾನಂ ಉಪನಿಧಾಯ ಸಙ್ಖ್ಯಮ್ಪಿ ನ ಉಪೇತಿ, ಕಲಮ್ಪಿ ನ ಉಪೇತಿ, ಕಲಭಾಗಮ್ಪಿ ನ ಉಪೇತಿ. ಅಥ ಖೋ ಇಮಾನೇವ ಪಞ್ಚ ಅಚ್ಛರಾಸತಾನಿ ಅಭಿರೂಪತರಾನಿ ಚೇವ ದಸ್ಸನೀಯತರಾನಿ ಚ ಪಾಸಾದಿಕತರಾನಿ ಚಾ’’ತಿ. ‘‘ಅಭಿರಮ, ನನ್ದ, ಅಭಿರಮ, ನನ್ದ, ಅಹಂ ತೇ ಪಾಟಿಭೋಗೋ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಅಚ್ಛರಾಸತಾನಂ ಪಟಿಲಾಭಾಯ ಕಕುಟಪಾದಾನ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಸಚೇ ಮೇ, ಭನ್ತೇ ಭಗವಾ, ಪಾಟಿಭೋಗೋ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಅಚ್ಛರಾಸತಾನಂ ಪಟಿಲಾಭಾಯ ಕಕುಟಪಾದಾನಂ, ಅಭಿರಮಿಸ್ಸಾಮಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವತಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೇ’’ತಿ.

ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ನನ್ದಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಅನ್ತರಹಿತೋ ಜೇತವನೇಯೇವ ಪಾತುರಹೋಸಿ. ಅಸ್ಸೋಸುಂ ಖೋ ಭಿಕ್ಖೂ, ‘‘ಆಯಸ್ಮಾ ಕಿರ ನನ್ದೋ ಭಗವತೋ ಭಾತಾ ಮಾತುಚ್ಛಾಪುತ್ತೋ ಅಚ್ಛರಾನಂ ಹೇತು ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರತಿ. ಭಗವಾ ಕಿರಸ್ಸ ಪಾಟಿಭೋಗೋ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಅಚ್ಛರಾಸತಾನಂ ಪಟಿಲಾಭಾಯ ಕಕುಟಪಾದಾನ’’ನ್ತಿ. ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ನನ್ದಸ್ಸ ಸಹಾಯಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ನನ್ದಂ ಭತಕವಾದೇನ ಚ ಉಪಕ್ಕಿತಕವಾದೇನ ಚ ಸಮುದಾಚರನ್ತಿ, ‘‘ಭತಕೋ ಕಿರಾಯಸ್ಮಾ ನನ್ದೋ, ಉಪಕ್ಕಿತಕೋ ಕಿರಾಯಸ್ಮಾ ನನ್ದೋ, ಅಚ್ಛರಾನಂ ಹೇತು ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರತಿ. ಭಗವಾ ಕಿರಸ್ಸ ಪಾಟಿಭೋಗೋ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಅಚ್ಛರಾಸತಾನಂ ಪಟಿಲಾಭಾಯ ಕಕುಟಪಾದಾನ’’ನ್ತಿ. ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ನನ್ದೋ ಸಹಾಯಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಭತಕವಾದೇನ ಚ ಉಪಕ್ಕಿತಕವಾದೇನ ಚ ಅಟ್ಟಿಯಮಾನೋ ಹರಾಯಮಾನೋ ಜಿಗುಚ್ಛಮಾನೋ ಏಕೋ ವೂಪಕಟ್ಠೋ ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಆತಾಪೀ ಪಹಿತತ್ತೋ ವಿಹರನ್ತೋ ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ಯಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಕುಲಪುತ್ತಾ ಸಮ್ಮದೇವ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜನ್ತಿ, ತದನುತ್ತರಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಪರಿಯೋಸಾನಂ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹಾಸಿ, ‘‘ಖೀಣಾ ಜಾತಿ, ವುಸಿತಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ, ಕತಂ ಕರಣೀಯಂ, ನಾಪರಂ ಇತ್ಥತ್ತಾಯಾ’’ತಿ ಅಬ್ಭಞ್ಞಾಸಿ. ಅಞ್ಞತರೋ ಚ ಖೋ ಪನಾಯಸ್ಮಾ ನನ್ದೋ ಅರಹತಂ ಅಹೋಸಿ.

ಅಥೇಕಾ ದೇವತಾ ರತ್ತಿಭಾಗೇ ಸಕಲಂ ಜೇತವನಂ ಓಭಾಸೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಆರೋಚೇಸಿ – ‘‘ಆಯಸ್ಮಾ, ಭನ್ತೇ, ನನ್ದೋ ಭಗವತೋ ಭಾತಾ ಮಾತುಚ್ಛಾಪುತ್ತೋ ಆಸವಾನಂ ಖಯಾ ಅನಾಸವಂ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿಂ ಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತಿಂ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತೀ’’ತಿ. ಭಗವತೋಪಿ ಖೋ ಞಾಣಂ ಉದಪಾದಿ ‘‘ನನ್ದೋ ಆಸವಾನಂ ಖಯಾ ಅನಾಸವಂ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿಂ ಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತಿಂ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತೀ’’ತಿ. ಸೋಪಾಯಸ್ಮಾ ನನ್ದೋ ತಸ್ಸಾ ರತ್ತಿಯಾ ಅಚ್ಚಯೇನ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಯಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಪಾಟಿಭೋಗೋ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಅಚ್ಛರಾಸತಾನಂ ಪಟಿಲಾಭಾಯ ಕಕುಟಪಾದಾನಂ, ಮುಞ್ಚಾಮಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವನ್ತಂ ಏತಸ್ಮಾ ಪಟಿಸ್ಸವಾ’’ತಿ. ‘‘ಮಯಾಪಿ ಖೋ ತೇ, ನನ್ದ, ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ವಿದಿತೋ ‘ನನ್ದೋ ಆಸವಾನಂ ಖಯಾ ಅನಾಸವಂ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿಂ ಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತಿಂ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತೀ’ತಿ. ದೇವತಾಪಿ ಮೇ ಏತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸಿ – ‘ಆಯಸ್ಮಾ, ಭನ್ತೇ, ನನ್ದೋ ಆಸವಾನಂ ಖಯಾ ಅನಾಸವಂ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿಂ ಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತಿಂ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತೀ’ತಿ. ಯದೇವ ಖೋ ತೇ, ನನ್ದ, ಅನುಪಾದಾಯ ಆಸವೇಹಿ ಚಿತ್ತಂ ವಿಮುತ್ತಂ, ಅಥಾಹಂ ಮುತ್ತೋ ಏತಸ್ಮಾ ಪಟಿಸ್ಸವಾ’’ತಿ. ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಏತಮತ್ಥಂ ವಿದಿತ್ವಾ ತಾಯಂ ವೇಲಾಯಂ ಇಮಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸಿ –

‘‘ಯಸ್ಸ ನಿತ್ತಿಣ್ಣೋ ಪಙ್ಕೋ, ಮದ್ದಿತೋ ಕಾಮಕಣ್ಟಕೋ;

ಮೋಹಕ್ಖಯಂ ಅನುಪ್ಪತ್ತೋ, ಸುಖದುಕ್ಖೇಸು ನ ವೇಧತೀ ಸ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ. (ಉದಾ. ೨೨);

ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಭಿಕ್ಖೂ ತಂ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ನನ್ದಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು – ‘‘ಆವುಸೋ ನನ್ದ, ಪುಬ್ಬೇ ತ್ವಂ ‘ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋಮೀ’ತಿ ವದೇಸಿ, ಇದಾನಿ ತೇ ಕಥ’’ನ್ತಿ? ‘‘ನತ್ಥಿ ಮೇ, ಆವುಸೋ, ಗಿಹಿಭಾವಾಯ ಆಲಯೋ’’ತಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ – ‘‘ಅಭೂತಂ ಆಯಸ್ಮಾ ನನ್ದೋ ಕಥೇತಿ, ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕರೋತಿ, ಅತೀತದಿವಸೇಸು ‘ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋಮ್ಹೀ’ತಿ ವತ್ವಾ ಇದಾನಿ ‘ನತ್ಥಿ ಮೇ ಗಿಹಿಭಾವಾಯ ಆಲಯೋ’ತಿ ಕಥೇತೀ’’ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಏತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಭಗವಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅತೀತದಿವಸೇಸು ನನ್ದಸ್ಸ ಅತ್ತಭಾವೋ ದುಚ್ಛನ್ನಗೇಹಸದಿಸೋ ಅಹೋಸಿ, ಇದಾನಿ ಸುಚ್ಛನ್ನಗೇಹಸದಿಸೋ ಜಾತೋ. ಅಯಞ್ಹಿ ದಿಬ್ಬಚ್ಛರಾನಂ ದಿಟ್ಠಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಮತ್ಥಕಂ ಪಾಪೇತುಂ ವಾಯಮನ್ತೋ ತಂ ಕಿಚ್ಚಂ ಪತ್ತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

೧೩.

‘‘ಯಥಾ ಅಗಾರಂ ದುಚ್ಛನ್ನಂ, ವುಟ್ಠೀ ಸಮತಿವಿಜ್ಝತಿ;

ಏವಂ ಅಭಾವಿತಂ ಚಿತ್ತಂ, ರಾಗೋ ಸಮತಿವಿಜ್ಝತಿ.

೧೪.

‘‘ಯಥಾ ಅಗಾರಂ ಸುಚ್ಛನ್ನಂ, ವುಟ್ಠೀ ನ ಸಮತಿವಿಜ್ಝತಿ;

ಏವಂ ಸುಭಾವಿತಂ ಚಿತ್ತಂ, ರಾಗೋ ನ ಸಮತಿವಿಜ್ಝತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಗಾರನ್ತಿ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಗೇಹಂ. ದುಚ್ಛನ್ನನ್ತಿ ವಿರಳಚ್ಛನ್ನಂ ಛಿದ್ದಾವಛಿದ್ದಂ. ಸಮತಿವಿಜ್ಝತೀತಿ ವಸ್ಸವುಟ್ಠಿ ವಿನಿವಿಜ್ಝತಿ. ಅಭಾವಿತನ್ತಿ ತಂ ಅಗಾರಂ ವುಟ್ಠಿ ವಿಯ ಭಾವನಾಯ ರಹಿತತ್ತಾ ಅಭಾವಿತಂ ಚಿತ್ತಂ ರಾಗೋ ಸಮತಿ ವಿಜ್ಝತಿ. ನ ಕೇವಲಂ ರಾಗೋವ, ದೋಸಮೋಹಮಾನಾದಯೋ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸಾ ತಥಾರೂಪಂ ಚಿತ್ತಂ ಅತಿವಿಯ ವಿಜ್ಝನ್ತಿಯೇವ. ಸುಭಾವಿತನ್ತಿ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಭಾವನಾಹಿ ಸುಭಾವಿತಂ. ಏವರೂಪಂ ಚಿತ್ತಂ ಸುಚ್ಛನ್ನಂ ಗೇಹಂ ವುಟ್ಠಿ ವಿಯ ರಾಗಾದಯೋ ಕಿಲೇಸಾ ಅತಿವಿಜ್ಝಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತೀತಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸು. ಮಹಾಜನಸ್ಸ ದೇಸನಾ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಅಹೋಸಿ.

ಅಥ ಖೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ, ‘‘ಆವುಸೋ, ಬುದ್ಧಾ ನಾಮ ಅಚ್ಛರಿಯಾ, ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋ ನಾಮಾಯಸ್ಮಾ ನನ್ದೋ ಸತ್ಥಾರಾ ದೇವಚ್ಛರಾ ಆಮಿಸಂ ಕತ್ವಾ ವಿನೀತೋ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ – ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ, ಪುಬ್ಬೇಪೇಸ ಮಯಾ ಮಾತುಗಾಮೇನ ಪಲೋಭೇತ್ವಾ ವಿನೀತೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ –

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬಾರಾಣಸಿವಾಸೀ ಕಪ್ಪಟೋ ನಾಮ ವಾಣಿಜೋ ಅಹೋಸಿ. ತಸ್ಸೇಕೋ ಗದ್ರಭೋ ಕುಮ್ಭಭಾರಂ ವಹತಿ, ಏಕದಿವಸೇನ ಸತ್ತ ಯೋಜನಾನಿ ಗಚ್ಛತಿ. ಸೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಗದ್ರಭಭಾರಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ತಕ್ಕಸಿಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಯಾವ ಭಣ್ಡಸ್ಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ, ತಾವ ಗದ್ರಭಂ ಚರಿತುಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಸೋ ಗದ್ರಭೋ ಪರಿಖಾಪಿಟ್ಠೇ ಚರಮಾನೋ ಏಕಂ ಗದ್ರಭಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿ. ಸಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕರೋನ್ತೀ ಆಹ – ‘‘ಕುತೋ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಬಾರಾಣಸಿತೋ’’ತಿ. ‘‘ಕೇನ ಕಮ್ಮೇನಾ’’ತಿ? ‘‘ವಾಣಿಜ್ಜಕಮ್ಮೇನಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿತ್ತಕಂ ಭಾರಂ ವಹಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಕುಮ್ಭಭಾರ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಏತ್ತಕಂ ಭಾರಂ ವಹನ್ತೋ ಕತಿ ಯೋಜನಾನಿ ಗಚ್ಛಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಸತ್ತ ಯೋಜನಾನೀ’’ತಿ. ‘‘ಗತಗತಟ್ಠಾನೇ ತೇ ಕಾಚಿ ಪಾದಪರಿಕಮ್ಮಪಿಟ್ಠಿಪರಿಕಮ್ಮಕರಾ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ? ‘‘ನತ್ಥೀ’’ತಿ. ‘‘ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಮಹಾದುಕ್ಖಂ ನಾಮ ಅನುಭೋಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಹಿ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾನಂ ಪಾದಪರಿಕಮ್ಮಾದಿಕಾರಕಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಕಾಮಸಂಯೋಜನಘಟ್ಟನತ್ಥಾಯ ಪನ ಏವರೂಪಂ ಕಥಂ ಕಥೇಸಿ’’? ಸೋ ತಸ್ಸಾ ಕಥಾಯ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿ. ಕಪ್ಪಟೋಪಿ ಭಣ್ಡಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ – ‘‘ಏಹಿ, ತಾತ, ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಗಚ್ಛಥ ತುಮ್ಹೇ, ನಾಹಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ, ‘‘ಅನಿಚ್ಛನ್ತಂ ಪರಿಭಾಸೇತ್ವಾ ನಂ ನೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಪತೋದಂ ತೇ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಸಾಳಸಙ್ಗುಲಿಕಣ್ಟಕಂ;

ಸಞ್ಛಿನ್ದಿಸ್ಸಾಮಿ ತೇ ಕಾಯಂ, ಏವಂ ಜಾನಾಹಿ ಗದ್ರಭಾ’’ತಿ.

ತಂ ಸುತ್ವಾ ಗದ್ರಭೋ ‘‘ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಅಹಮ್ಪಿ ತೇ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಪತೋದಂ ಮೇ ಕರಿಸ್ಸಸಿ, ಸೋಳಸಙ್ಗುಲಿಕಣ್ಟಕಂ;

ಪುರತೋ ಪತಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾನ, ಉದ್ಧರಿತ್ವಾನ ಪಚ್ಛತೋ;

ದನ್ತಂ ತೇ ಪಾತಯಿಸ್ಸಾಮಿ, ಏವಂ ಜಾನಾಹಿ ಕಪ್ಪಟಾ’’ತಿ.

ತಂ ಸುತ್ವಾ ವಾಣಿಜೋ – ‘‘ಕೇನ ನು ಖೋ ಕಾರಣೇನ ಏಸ ಏವಂ ವದತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ, ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ತಂ ಗದ್ರಭಿಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಇಮಾಯೇಸ ಏವಂ ಸಿಕ್ಖಾಪಿತೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ‘ಏವರೂಪಿಂ ನಾಮ ತೇ ಗದ್ರಭಿಂ ಆನೇಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಮಾತುಗಾಮೇನ ನಂ ಪಲೋಭೇತ್ವಾ ನೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಚತುಪ್ಪದಿಂ ಸಙ್ಖಮುಖಿಂ, ನಾರಿಂ ಸಬ್ಬಙ್ಗಸೋಭಿನಿಂ;

ಭರಿಯಂ ತೇ ಆನಯಿಸ್ಸಾಮಿ, ಏವಂ ಜಾನಾಹಿ ಗದ್ರಭಾ’’ತಿ.

ತಂ ಸುತ್ವಾ ತುಟ್ಠಚಿತ್ತೋ ಗದ್ರಭೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಚತುಪ್ಪದಿಂ ಸಙ್ಖಮುಖಿಂ, ನಾರಿಂ ಸಬ್ಬಙ್ಗಸೋಭಿನಿಂ;

ಭರಿಯಂ ಮೇ ಆನಯಿಸ್ಸಸಿ, ಏವಂ ಜಾನಾಹಿ ಕಪ್ಪಟ;

ಕಪ್ಪಟ ಭಿಯ್ಯೋ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ಯೋಜನಾನಿ ಚತುದ್ದಸಾ’’ತಿ.

ಅಥ ನಂ ಕಪ್ಪಟೋ, ‘‘ತೇನ ಹಿ ಏಹೀ’’ತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಕಟ್ಠಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಸೋ ಕತಿಪಾಹಚ್ಚಯೇನ ನಂ ಆಹ – ‘‘ನನು ಮಂ ತುಮ್ಹೇ ‘ಭರಿಯಂ ತೇ ಆನಯಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಅವೋಚುತ್ಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ವುತ್ತಂ, ನಾಹಂ ಅತ್ತನೋ ಕಥಂ ಭಿನ್ದಿಸ್ಸಾಮಿ, ಭರಿಯಂ ತೇ ಆನೇಸ್ಸಾಮಿ, ವೇತನಂ ಪನ ತುಯ್ಹಂ ಏಕಕಸ್ಸೇವ ದಸ್ಸಾಮಿ, ತುಯ್ಹಂ ವೇತನಂ ದುತಿಯಸ್ಸ ಪಹೋತು ವಾ ಮಾ ವಾ, ತ್ವಮೇವ ಜಾನೇಯ್ಯಾಸಿ. ಉಭಿನ್ನಂ ಪನ ವೋ ಸಂವಾಸಮನ್ವಾಯ ಪುತ್ತಾ ವಿಜಾಯಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತೇಹಿಪಿ ಬಹೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ತುಯ್ಹಂ ತಂ ಪಹೋತು ವಾ ಮಾ ವಾ, ತ್ವಮೇವ ಜಾನೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ. ಗದ್ರಭೋ ತಸ್ಮಿಂ ಕಥೇನ್ತೇಯೇವ ಅನಪೇಕ್ಖೋ ಅಹೋಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ, ‘‘ತದಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಗದ್ರಭೀ ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣೀ ಅಹೋಸಿ, ಗದ್ರಭೋ ನನ್ದೋ, ವಾಣಿಜೋ ಅಹಮೇವ. ಏವಂ ಪುಬ್ಬೇಪೇಸ ಮಯಾ ಮಾತುಗಾಮೇನ ಪಲೋಭೇತ್ವಾ ವಿನೀತೋ’’ತಿ ಜಾತಕಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇಸೀತಿ.

ನನ್ದತ್ಥೇರವತ್ಥು ನವಮಂ.

೧೦. ಚುನ್ದಸೂಕರಿಕವತ್ಥು

ಇಧ ಸೋಚೇತೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಚುನ್ದಸೂಕರಿಕಂ ನಾಮ ಪುರಿಸಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸೋ ಕಿರ ಪಞ್ಚಪಣ್ಣಾಸ ವಸ್ಸಾನಿ ಸೂಕರೇ ವಧಿತ್ವಾ ಖಾದನ್ತೋ ಚ ವಿಕ್ಕಿಣನ್ತೋ ಚ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ಛಾತಕಾಲೇ ಸಕಟೇನ ವೀಹಿಂ ಆದಾಯ ಜನಪದಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕನಾಳಿದ್ವೇನಾಳಿಮತ್ತೇನ ಗಾಮಸೂಕರಪೋತಕೇ ಕಿಣಿತ್ವಾ ಸಕಟಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾನಿವೇಸನೇ ವಜಂ ವಿಯ ಏಕಂ ಠಾನಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ತೇಸಂ ನಿವಾಪಂ ರೋಪೇತ್ವಾ, ತೇಸು ನಾನಾಗಚ್ಛೇ ಚ ಸರೀರಮಲಞ್ಚ ಖಾದಿತ್ವಾ ವಡ್ಢಿತೇಸು ಯಂ ಯಂ ಮಾರೇತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ತಂ ತಂ ಆಳಾನೇ ನಿಚ್ಚಲಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಸರೀರಮಂಸಸ್ಸ ಉದ್ಧುಮಾಯಿತ್ವಾ ಬಹಲಭಾವತ್ಥಂ ಚತುರಸ್ಸಮುಗ್ಗರೇನ ಪೋಥೇತ್ವಾ, ‘‘ಬಹಲಮಂಸೋ ಜಾತೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಮುಖಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಅನ್ತರೇ ದಣ್ಡಕಂ ದತ್ವಾ ಲೋಹಥಾಲಿಯಾ ಪಕ್ಕುಥಿತಂ ಉಣ್ಹೋದಕಂ ಮುಖೇ ಆಸಿಞ್ಚತಿ. ತಂ ಕುಚ್ಛಿಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕುಥಿತಂ ಕರೀಸಂ ಆದಾಯ ಅಧೋಭಾಗೇನ ನಿಕ್ಖಮತಿ, ಯಾವ ಥೋಕಮ್ಪಿ ಕರೀಸಂ ಅತ್ಥಿ, ತಾವ ಆವಿಲಂ ಹುತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮತಿ, ಸುದ್ಧೇ ಉದರೇ ಅಚ್ಛಂ ಅನಾವಿಲಂ ಹುತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಅವಸೇಸಂ ಉದಕಂ ಪಿಟ್ಠಿಯಂ ಆಸಿಞ್ಚತಿ. ತಂ ಕಾಳಚಮ್ಮಂ ಉಪ್ಪಾಟೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ. ತತೋ ತಿಣುಕ್ಕಾಯ ಲೋಮಾನಿ ಝಾಪೇತ್ವಾ ತಿಖಿಣೇನ ಅಸಿನಾ ಸೀಸಂ ಛಿನ್ದತಿ. ಪಗ್ಘರಣತಂ ಲೋಹಿತಂ ಭಾಜನೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಮಂಸಂ ಲೋಹಿತೇನ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಪಚಿತ್ವಾ ಪುತ್ತದಾರಮಜ್ಝೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಖಾದಿತ್ವಾ ಸೇಸಂ ವಿಕ್ಕಿಣಾತಿ. ತಸ್ಸ ಇಮಿನಾವ ನಿಯಾಮೇನ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇನ್ತಸ್ಸ ಪಞ್ಚಪಣ್ಣಾಸ ವಸ್ಸಾನಿ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಾನಿ. ತಥಾಗತೇ ಧುರವಿಹಾರೇ ವಸನ್ತೇ ಏಕದಿವಸಮ್ಪಿ ಪುಪ್ಫಮುಟ್ಠಿಮತ್ತೇನ ಪೂಜಾ ವಾ ಕಟಚ್ಛುಮತ್ತಂ ಭಿಕ್ಖದಾನಂ ವಾ ಅಞ್ಞಂ ವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಪುಞ್ಞಂ ನಾಮ ನಾಹೋಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಸರೀರೇ ರೋಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ, ಜೀವನ್ತಸ್ಸೇವ ಅವೀಚಿಮಹಾನಿರಯಸನ್ತಾಪೋ ಉಪಟ್ಠಹಿ. ಅವೀಚಿಸನ್ತಾಪೋ ನಾಮ ಯೋಜನಸತೇ ಠತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತಸ್ಸ ಅಕ್ಖೀನಂ ಭಿಜ್ಜನಸಮತ್ಥೋ ಪರಿಳಾಹೋ ಹೋತಿ. ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ –

‘‘ತಸ್ಸ ಅಯೋಮಯಾ ಭೂಮಿ, ಜಲಿತಾ ತೇಜಸಾಯುತಾ;

ಸಮನ್ತಾ ಯೋಜನಸತಂ, ಫರಿತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ ಸಬ್ಬದಾ’’ತಿ. (ಮ. ನಿ. ೩.೨೬೭; ಅ. ನಿ. ೩.೩೬);

ನಾಗಸೇನತ್ಥೇರೇನ ಪನಸ್ಸ ಪಾಕತಿಕಗ್ಗಿಸನ್ತಾಪತೋ ಅಧಿಮತ್ತತಾಯ ಅಯಂ ಉಪಮಾ ವುತ್ತಾ – ‘‘ಯಥಾ, ಮಹಾರಾಜ, ಕೂಟಾಗಾರಮತ್ತೋ ಪಾಸಾಣೋಪಿ ನೇರಯಿಕಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ಪಕ್ಖಿತ್ತೋ ಖಣೇನ ವಿಲಯಂ ಗಚ್ಛತಿ, ನಿಬ್ಬತ್ತಸತ್ತಾ ಪನೇತ್ಥ ಕಮ್ಮಬಲೇನ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಗತಾ ವಿಯ ನ ವಿಲೀಯನ್ತೀ’’ತಿ (ಮಿ. ಪ. ೨.೪.೬). ತಸ್ಸ ತಸ್ಮಿಂ ಸನ್ತಾಪೇ ಉಪಟ್ಠಿತೇ ಕಮ್ಮಸರಿಕ್ಖಕೋ ಆಕಾರೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ. ಗೇಹಮಜ್ಝೇಯೇವ ಸೂಕರರವಂ ರವಿತ್ವಾ ಜಣ್ಣುಕೇಹಿ ವಿಚರನ್ತೋ ಪುರತ್ಥಿಮವತ್ಥುಮ್ಪಿ ಪಚ್ಛಿಮವತ್ಥುಮ್ಪಿ ಗಚ್ಛತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಗೇಹಮಾನುಸಕಾ ತಂ ದಳ್ಹಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮುಖಂ ಪಿದಹನ್ತಿ. ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೋ ನಾಮ ನ ಸಕ್ಕಾ ಕೇನಚಿ ಪಟಿಬಾಹಿತುಂ. ಸೋ ವಿರವನ್ತೋವ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ವಿಚರತಿ. ಸಮನ್ತಾ ಸತ್ತಸು ಘರೇಸು ಮನುಸ್ಸಾ ನಿದ್ದಂ ನ ಲಭನ್ತಿ. ಮರಣಭಯೇನ ತಜ್ಜಿತಸ್ಸ ಪನ ಬಹಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿವಾರೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಸಬ್ಬೋ ಗೇಹಜನೋ ಯಥಾ ಅನ್ತೋಠಿತೋ ಬಹಿ ವಿಚರಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತಥಾ ಗೇಹದ್ವಾರಾನಿ ಥಕೇತ್ವಾ ಬಹಿಗೇಹಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ರಕ್ಖನ್ತೋ ಅಚ್ಛತಿ. ಇತರೋ ಅನ್ತೋಗೇಹೇಯೇವ ನಿರಯಸನ್ತಾಪೇನ ವಿರವನ್ತೋ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ವಿಚರತಿ. ಏವಂ ಸತ್ತದಿವಸಾನಿ ವಿಚರಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಮೇ ದಿವಸೇ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಅವೀಚಿಮಹಾನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಅವೀಚಿಮಹಾನಿರಯೋ ದೇವದೂತಸುತ್ತೇನ (ಮ. ನಿ. ೩.೨೬೧ ಆದಯೋ; ಅ. ನಿ. ೩.೩೬) ವಣ್ಣೇತಬ್ಬೋತಿ.

ಭಿಕ್ಖೂ ತಸ್ಸ ಘರದ್ವಾರೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ತಂ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಸೂಕರಸದ್ದೋ’’ತಿ ಸಞ್ಞಿನೋ ಹುತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ನಿಸಿನ್ನಾ ಏವಮಾಹಂಸು – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಚುನ್ದಸೂಕರಿತಸ್ಸ ಗೇಹದ್ವಾರಂ ಪಿದಹಿತ್ವಾ ಸೂಕರಾನಂ ಮಾರಿಯಮಾನಾನಂ ಅಜ್ಜ ಸತ್ತಮೋ ದಿವಸೋ, ಗೇಹೇ ಕಾಚಿ ಮಙ್ಗಲಕಿರಿಯಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಮಞ್ಞೇ. ಏತ್ತಕೇ ನಾಮ, ಭನ್ತೇ, ಸೂಕರೇ ಮಾರೇನ್ತಸ್ಸ ಏಕಮ್ಪಿ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತಂ ವಾ ಕಾರುಞ್ಞಂ ವಾ ನತ್ಥಿ, ನ ವತ ನೋ ಏವರೂಪೋ ಕಕ್ಖಳೋ ಫರುಸೋ ಸತ್ತೋ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬೋ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ – ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೋ ಇಮೇ ಸತ್ತದಿವಸೇ ಸೂಕರೇ ಮಾರೇತಿ, ಕಮ್ಮಸರಿಕ್ಖಕಂ ಪನಸ್ಸ ವಿಪಾಕಂ ಉದಪಾದಿ, ಜೀವನ್ತಸ್ಸೇವ ಅವೀಚಿಮಹಾನಿರಯಸನ್ತಾಪೋ ಉಪಟ್ಠಾಸಿ. ಸೋ ತೇನ ಸನ್ತಾಪೇನ ಸತ್ತ ದಿವಸಾನಿ ಸೂಕರರವಂ ರವನ್ತೋ ಅನ್ತೋನಿವೇಸನೇ ವಿಚರಿತ್ವಾ ಅಜ್ಜ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಅವೀಚಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಧ ಲೋಕೇ ಏವಂ ಸೋಚಿತ್ವಾ ಪುನ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೋಚನಟ್ಠಾನೇಯೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಆಮ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಮತ್ತಾ ನಾಮ ಗಹಟ್ಠಾ ವಾ ಹೋನ್ತು ಪಬ್ಬಜಿತಾ ವಾ, ಉಭಯತ್ಥ ಸೋಚನ್ತಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೫.

‘‘ಇಧ ಸೋಚತಿ ಪೇಚ್ಚ ಸೋಚತಿ,

ಪಾಪಕಾರೀ ಉಭಯತ್ಥ ಸೋಚತಿ;

ಸೋ ಸೋಚತಿ ಸೋ ವಿಹಞ್ಞತಿ;

ದಿಸ್ವಾ ಕಮ್ಮಕಿಲಿಟ್ಠಮತ್ತನೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಪಾಪಕಾರೀತಿ ನಾನಪ್ಪಕಾರಸ್ಸ ಪಾಪಕಮ್ಮಸ್ಸ ಕಾರಕೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ‘‘ಅಕತಂ ವತ ಮೇ ಕಲ್ಯಾಣಂ, ಕತಂ ಪಾಪ’’ನ್ತಿ ಏಕಂಸೇನೇವ ಮರಣಸಮಯೇ ಇಧ ಸೋಚತಿ, ಇದಮಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸೋಚನಂ. ವಿಪಾಕಂ ಅನುಭವನ್ತೋ ಪನ ಪೇಚ್ಚ ಸೋಚತಿ. ಇದಮಸ್ಸ ಪರಲೋಕೇ ವಿಪಾಕಸೋಚನಂ. ಏವಂ ಸೋ ಉಭಯತ್ಥ ಸೋಚತಿಯೇವ. ತೇನೇವ ಕಾರಣೇನ ಜೀವಮಾನೋಯೇವ ಸೋ ಚುನ್ದಸೂಕರಿಕೋಪಿ ಸೋಚತಿ. ದಿಸ್ವಾ ಕಮ್ಮಕಿಲಿಟ್ಠನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಕಿಲಿಟ್ಠಕಮ್ಮಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ನಾನಪ್ಪಕಾರಕಂ ವಿಲಪನ್ತೋ ವಿಹಞ್ಞತೀತಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪನ್ನಾದಯೋ ಅಹೇಸುಂ. ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಜಾತಾತಿ.

ಚುನ್ದಸೂಕರಿಕವತ್ಥು ದಸಮಂ.

೧೧. ಧಮ್ಮಿಕಉಪಾಸಕವತ್ಥು

ಇಧ ಮೋದತೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಧಮ್ಮಿಕಉಪಾಸಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕಿರ ಪಞ್ಚಸತಾ ಧಮ್ಮಿಕಉಪಾಸಕಾ ನಾಮ ಅಹೇಸುಂ. ತೇಸು ಏಕೇಕಸ್ಸ ಪಞ್ಚ ಪಞ್ಚ ಉಪಾಸಕಸತಾನಿ ಪರಿವಾರಾ. ಯೋ ತೇಸಂ ಜೇಟ್ಠಕೋ, ತಸ್ಸ ಸತ್ತ ಪುತ್ತಾ ಸತ್ತ ಧೀತರೋ. ತೇಸು ಏಕೇಕಸ್ಸ ಏಕೇಕಾ ಸಲಾಕಯಾಗು ಸಲಾಕಭತ್ತಂ ಪಕ್ಖಿಕಭತ್ತಂ ನಿಮನ್ತನಭತ್ತಂ ಉಪೋಸಥಿಕಭತ್ತಂ ಆಗನ್ತುಕಭತ್ತಂ ಸಙ್ಘಭತ್ತಂ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಂ ಅಹೋಸಿ. ತೇಪಿ ಸಬ್ಬೇವ ಅನುಜಾತಪುತ್ತಾ ನಾಮ ಅಹೇಸುಂ. ಇತಿ ಚುದ್ದಸನ್ನಂ ಪುತ್ತಾನಂ ಭರಿಯಾಯ ಉಪಾಸಕಸ್ಸಾತಿ ಸೋಳಸ ಸಲಾಕಯಾಗುಆದೀನಿ ಪವತ್ತನ್ತಿ. ಇತಿ ಸೋ ಸಪುತ್ತದಾರೋ ಸೀಲವಾ ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮೋ ದಾನಸಂವಿಭಾಗರತೋ ಅಹೋಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಅಪರಭಾಗೇ ರೋಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ, ಆಯುಸಙ್ಖಾರೋ ಪರಿಹಾಯಿ. ಸೋ ಧಮ್ಮಂ ಸೋತುಕಾಮೋ ‘‘ಅಟ್ಠ ವಾ ಮೇ ಸೋಳಸ ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಪೇಸೇಥಾ’’ತಿ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಪಹಿಣಿ. ಸತ್ಥಾ ಪೇಸೇಸಿ. ತೇ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಮಞ್ಚಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತೇಸು ಆಸನೇಸು ನಿಸಿನ್ನಾ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಯ್ಯಾನಂ ಮೇ ದಸ್ಸನಂ ದುಲ್ಲಭಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ದುಬ್ಬಲೋಮ್ಹಿ, ಏಕಂ ಮೇ ಸುತ್ತಂ ಸಜ್ಝಾಯಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಕತರಂ ಸುತ್ತಂ ಸೋತುಕಾಮೋ ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿ? ‘‘ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾನಂ ಅವಿಜಹಿತಂ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಸುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ – ‘‘ಏಕಾಯನೋ ಅಯಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಗ್ಗೋ ಸತ್ತಾನಂ ವಿಸುದ್ಧಿಯಾ’’ತಿ (ದೀ. ನಿ. ೨.೩೭೩; ಮ. ನಿ. ೧.೧೦೬) ಸುತ್ತನ್ತಂ ಪಟ್ಠಪೇಸುಂ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಛಹಿ ದೇವಲೋಕೇಹಿ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಪಟಿಮಣ್ಡಿತಾ ಸಹಸ್ಸಸಿನ್ಧವಯುತ್ತಾ ದಿಯಡ್ಢಯೋಜನಸತಿಕಾ ಛ ರಥಾ ಆಗಮಿಂಸು. ತೇಸು ಠಿತಾ ದೇವತಾ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ದೇವಲೋಕಂ ನೇಸ್ಸಾಮ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ದೇವಲೋಕಂ ನೇಸ್ಸಾಮ, ಅಮ್ಭೋ ಮತ್ತಿಕಭಾಜನಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಭಾಜನಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ವಿಯ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದೇವಲೋಕೇ ಅಭಿರಮಿತುಂ ಇಧ ನಿಬ್ಬತ್ತಾಹಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ದೇವಲೋಕೇ ಅಭಿರಮಿತುಂ ಇಧ ನಿಬ್ಬತ್ತಾಹೀ’’ತಿ ವದಿಂಸು. ಉಪಾಸಕೋ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನನ್ತರಾಯಂ ಅನಿಚ್ಛನ್ತೋ – ‘‘ಆಗಮೇಥ ಆಗಮೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಅಮ್ಹೇ ವಾರೇತೀ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೇಸುಂ.

ಅಥಸ್ಸ ಪುತ್ತಧೀತರೋ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಿತಾ ಪುಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನೇನ ಅತಿತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ಇದಾನಿ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಸಜ್ಝಾಯಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಸಯಮೇವ ವಾರೇತಿ, ಮರಣಸ್ಸ ಅಭಾಯನಕಸತ್ತೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವಿರವಿಂಸು. ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಇದಾನಿ ಅನೋಕಾಸೋ’’ತಿ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು. ಉಪಾಸಕೋ ಥೋಕಂ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಸತಿಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ಪುತ್ತೇ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಕನ್ದಥಾ’’ತಿ? ‘‘ತಾತ, ತುಮ್ಹೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತಾ ಸಯಮೇವ ವಾರಯಿತ್ಥ, ಅಥ ಮಯಂ ‘ಮರಣಸ್ಸ ಅಭಾಯನಕಸತ್ತೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’ತಿ ಕನ್ದಿಮ್ಹಾ’’ತಿ. ‘‘ಅಯ್ಯಾ ಪನ ಕುಹಿ’’ನ್ತಿ? ‘‘‘ಅನೋಕಾಸೋ’ತಿ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಪಕ್ಕನ್ತಾ, ತಾತಾ’’ತಿ. ‘‘ನಾಹಂ, ಅಯ್ಯೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಅಥ ಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇಥಾ’’ತಿ. ‘‘ಛಹಿ ದೇವಲೋಕೇಹಿ ದೇವತಾ ಛ ರಥೇ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಆದಾಯ ಆಕಾಸೇ ಠತ್ವಾ ‘ಅಮ್ಹಾಹಿ ದೇವಲೋಕೇ ಅಭಿರಮ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ದೇವಲೋಕೇ ಅಭಿರಮಾ’ತಿ ಸದ್ದಂ ಕರೋನ್ತಿ, ತಾಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಕುಹಿಂ, ತಾತ, ರಥಾ, ನ ಮಯಂ ಪಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಅತ್ಥಿ ಪನ ಮಯ್ಹಂ ಗನ್ಥಿತಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನೀ’’ತಿ? ‘‘ಅತ್ಥಿ, ತಾತಾ’’ತಿ. ‘‘ಕತರೋ ದೇವಲೋಕೋ ರಮಣೀಯೋ’’ತಿ? ‘‘ಸಬ್ಬಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ ಬುದ್ಧಮಾತಾಪಿತೂನಞ್ಚ ವಸಿತಟ್ಠಾನಂ ತುಸಿತಭವನಂ ರಮಣೀಯಂ, ತಾತಾ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ‘ತುಸಿತಭವನತೋ ಆಗತರಥೇ ಲಗ್ಗತೂ’ತಿ ಪುಪ್ಫದಾಮಂ ಖಿಪಥಾ’’ತಿ. ತೇ ಖಿಪಿಂಸು. ತಂ ರಥಧುರೇ ಲಗ್ಗಿತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ಓಲಮ್ಬಿ. ಮಹಾಜನೋ ತದೇವ ಪಸ್ಸತಿ, ರಥಂ ನ ಪಸ್ಸತಿ. ಉಪಾಸಕೋ ‘‘ಪಸ್ಸಥೇತಂ ಪುಪ್ಫದಾಮ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಆಮ, ಪಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ – ‘‘ಏತಂ ತುಸಿತಭವನತೋ ಆಗತರಥೇ ಓಲಮ್ಬತಿ, ಅಹಂ ತುಸಿತಭವನಂ ಗಚ್ಛಾಮಿ, ತುಮ್ಹೇ ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿತ್ಥ, ಮಮ ಸನ್ತಿಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತುಕಾಮಾ ಹುತ್ವಾ ಮಯಾ ಕತನಿಯಾಮೇನೇವ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ರಥೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ.

ತಾವದೇವಸ್ಸ ತಿಗಾವುತಪ್ಪಮಾಣೋ ಸಟ್ಠಿಸಕಟಭಾರಾಲಙ್ಕಾರಪಟಿಮಣ್ಡಿತೋ ಅತ್ತಭಾವೋ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಅಚ್ಛರಾಸಹಸ್ಸಂ ಪರಿವಾರೇಸಿ, ಪಞ್ಚವೀಸತಿಯೋಜನಿಕಂ ಕನಕವಿಮಾನಂ ಪಾತುರಹೋಸಿ. ತೇಪಿ ಭಿಕ್ಖೂ ವಿಹಾರಂ ಅನುಪ್ಪತ್ತೇ ಸತ್ಥಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಸುತಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಉಪಾಸಕೇನ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ, ಅನ್ತರಾಯೇವ ಪನ ‘ಆಗಮೇಥಾ’ತಿ ವಾರೇಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಪುತ್ತಧೀತರೋ ಕನ್ದಿಂಸು. ಮಯಂ ‘ಇದಾನಿ ಅನೋಕಾಸೋ’ತಿ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ’’ತಿ. ‘‘ನ ಸೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇಸಿ, ಛಹಿ ದೇವಲೋಕೇಹಿ ದೇವತಾ ಛ ರಥೇ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಆಹರಿತ್ವಾ ತಂ ಉಪಾಸಕಂ ಪಕ್ಕೋಸಿಂಸು. ಸೋ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯ ಅನ್ತರಾಯಂ ಅನಿಚ್ಛನ್ತೋ ತಾಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇಸೀ’’ತಿ. ‘‘ಏವಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಏವಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ. ‘‘ಇದಾನಿ ಕುಹಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’’ತಿ? ‘‘ತುಸಿತಭವನೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇದಾನಿ ಇಧ ಞಾತಿಮಜ್ಝೇ ಮೋದಮಾನೋ ವಿಚರಿತ್ವಾ ಇದಾನೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುನ ಮೋದನಟ್ಠಾನೇಯೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’’ತಿ. ‘‘ಆಮ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಹಿ ಗಹಟ್ಠಾ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ವಾ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಮೋದನ್ತಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೬.

‘‘ಇಧ ಮೋದತಿ ಪೇಚ್ಚ ಮೋದತಿ,

ಕತಪುಞ್ಞೋ ಉಭಯತ್ಥ ಮೋದತಿ;

ಸೋ ಮೋದತಿ ಸೋ ಪಮೋದತಿ,

ದಿಸ್ವಾ ಕಮ್ಮವಿಸುದ್ಧಿಮತ್ತನೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಕತಪುಞ್ಞೋತಿ ನಾನಪ್ಪಕಾರಸ್ಸ ಕುಸಲಸ್ಸ ಕಾರಕೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ‘‘ಅಕತಂ ವತ ಮೇ ಪಾಪಂ, ಕತಂ ಮೇ ಕಲ್ಯಾಣ’’ನ್ತಿ ಇಧ ಕಮ್ಮಮೋದನೇನ, ಪೇಚ್ಚ ವಿಪಾಕಮೋದನೇನ ಮೋದತಿ. ಏವಂ ಉಭಯತ್ಥ ಮೋದತಿ ನಾಮ. ಕಮ್ಮವಿಸುದ್ಧಿನ್ತಿ ಧಮ್ಮಿಕಉಪಾಸಕೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಕಮ್ಮವಿಸುದ್ಧಿಂ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಕಾಲಕಿರಿಯತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಇಧಲೋಕೇಪಿ ಮೋದತಿ, ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಪರಲೋಕೇಪಿ ಅತಿಮೋದತಿಯೇವಾತಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪನ್ನಾದಯೋ ಅಹೇಸುಂ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಜಾತಾತಿ.

ಧಮ್ಮಿಕಉಪಾಸಕವತ್ಥು ಏಕಾದಸಮಂ.

೧೨. ದೇವದತ್ತವತ್ಥು

ಇಧ ತಪ್ಪತೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ದೇವದತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ವತ್ಥು ಪಬ್ಬಜಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಪಥವಿಪ್ಪವೇಸನಾ ದೇವದತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಭಾಸಿತಾನಿ ಸಬ್ಬಾನಿ ಜಾತಕಾನಿ ವಿತ್ಥಾರೇತ್ವಾ ಕಥಿತಂ. ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ – ಸತ್ಥರಿ ಅನುಪಿಯಂ ನಾಮ ಮಲ್ಲಾನಂ ನಿಗಮೋ ಅತ್ಥಿ. ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅನುಪಿಯಮ್ಬವನೇ ವಿಹರನ್ತೇಯೇವ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಲಕ್ಖಣಪಟಿಗ್ಗಹಣದಿವಸೇಯೇವ ಅಸೀತಿಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಞಾತಿಕುಲೇಹಿ ‘‘ರಾಜಾ ವಾ ಹೋತು, ಬುದ್ಧೋ ವಾ, ಖತ್ತಿಯಪರಿವಾರೋವ ವಿಚರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅಸೀತಿಸಹಸ್ಸಪುತ್ತಾ ಪಟಿಞ್ಞಾತಾ. ತೇಸು ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಪಬ್ಬಜಿತೇಸು ಭದ್ದಿಯಂ ನಾಮ ರಾಜಾನಂ, ಅನುರುದ್ಧಂ, ಆನನ್ದಂ, ಭಗುಂ, ಕಿಮಿಲಂ, ದೇವದತ್ತನ್ತಿ ಇಮೇ ಛ ಸಕ್ಯೇ ಅಪಬ್ಬಜನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಮಯಂ ಅತ್ತನೋ ಪುತ್ತೇ ಪಬ್ಬಾಜೇಮ, ಇಮೇ ಛ ಸಕ್ಯಾ ನ ಞಾತಕಾ ಮಞ್ಞೇ, ಕಸ್ಮಾ ನ ಪಬ್ಬಜನ್ತೀ’’ತಿ? ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ. ಅಥ ಖೋ ಮಹಾನಾಮೋ ಸಕ್ಯೋ ಅನುರುದ್ಧಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ, ‘‘ತಾತ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕುಲಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ನತ್ಥಿ, ತ್ವಂ ವಾ ಪಬ್ಬಜ, ಅಹಂ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ಪನ ಸುಖುಮಾಲೋ ಹೋತಿ ಸಮ್ಪನ್ನಭೋಗೋ, ‘‘ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವಚನಮ್ಪಿ ತೇನ ನ ಸುತಪುಬ್ಬಂ. ಏಕದಿವಸಞ್ಹಿ ತೇಸು ಛಸು ಖತ್ತಿಯೇಸು ಗುಳಕೀಳಂ ಕೀಳನ್ತೇಸು ಅನುರುದ್ಧೋ ಪೂವೇನ ಪರಾಜಿತೋ ಪೂವತ್ಥಾಯ ಪಹಿಣಿ, ಅಥಸ್ಸ ಮಾತಾ ಪೂವೇ ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಪಹಿಣಿ. ತೇ ಖಾದಿತ್ವಾ ಪುನ ಕೀಳಿಂಸು. ಪುನಪ್ಪುನಂ ತಸ್ಸೇವ ಪರಾಜಯೋ ಹೋತಿ. ಮಾತಾ ಪನಸ್ಸ ಪಹಿತೇ ಪಹಿತೇ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪೂವೇ ಪಹಿಣಿತ್ವಾ ಚತುತ್ಥವಾರೇ ‘‘ಪೂವಾ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಪಹಿಣಿ. ಸೋ ‘‘ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವಚನಸ್ಸ ಅಸುಕಪುಬ್ಬತ್ತಾ ‘‘ಏಸಾಪೇಕಾ ಪೂವವಿಕತಿ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ‘‘ನತ್ಥಿಪೂವಂ ಮೇ ಆಹರಥಾ’’ತಿ ಪೇಸೇಸಿ. ಮಾತಾ ಪನಸ್ಸ ‘‘ನತ್ಥಿಪೂವಂ ಕಿರ, ಅಯ್ಯೇ, ದೇಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಮಮ ಪುತ್ತೇನ ‘ನತ್ಥೀ’ತಿ ಪದಂ ನ ಸುತಪುಬ್ಬಂ, ಇಮಿನಾ ಪನ ಉಪಾಯೇನ ನಂ ಏತಮತ್ಥಂ ಜಾನಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತುಚ್ಛಂ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಂ ಅಞ್ಞಾಯ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಯಾ ಪಟಿಕುಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪೇಸೇಸಿ. ನಗರಪರಿಗ್ಗಾಹಿಕಾ ದೇವತಾ ಚಿನ್ತೇಸುಂ – ‘‘ಅನುರುದ್ಧಸಕ್ಯೇನ ಅನ್ನಭಾರಕಾಲೇ ಅತ್ತನೋ ಭಾಗಭತ್ತಂ ಉಪರಿಟ್ಠಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ದತ್ವಾ ‘‘‘ನತ್ಥೀ’ತಿ ಮೇ ವಚನಸ್ಸ ಸವನಂ ಮಾ ಹೋತು, ಭೋಜನುಪ್ಪತ್ತಿಟ್ಠಾನಜಾನನಂ ಮಾ ‘ಹೋತೂ’ತಿ ಪತ್ಥನಾ ಕತಾ, ಸಚಾಯಂ ತುಚ್ಛಪಾತಿಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸತಿ, ದೇವಸಮಾಗಮಂ ಪವಿಸಿತುಂ ನ ಲಭಿಸ್ಸಾಮ, ಸೀಸಮ್ಪಿ ನೋ ಸತ್ತಧಾ ಫಲೇಯ್ಯಾ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಪಾತಿಂ ದಿಬ್ಬಪೂವೇಹಿ ಪುಣ್ಣಂ ಅಕಂಸು. ಕಸ್ಸಾ ಗುಳಮಣ್ಡಲೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಉಗ್ಘಾಟಿತಮತ್ತಾಯ ಪೂವಗನ್ಧೋ ಸಕಲನಗರೇ ಛಾದೇತ್ವಾ ಠಿತೋ. ಪೂವಖಣ್ಡಂ ಮುಖೇ ಠಪಿತಮತ್ತಮೇವ ಸತ್ತರಸಹರಣೀಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅನುಫರಿ.

ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ನಾಹಂ ಮಾತು ಪಿಯೋ, ಏತ್ತಕಂ ಮೇ ಕಾಲಂ ಇಮಂ ನತ್ಥಿಪೂವಂ ನಾಮ ನ ಪಚಿ, ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಞ್ಞಂ ಪೂವಂ ನಾಮ ನ ಖಾದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ, ಸೋ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾವ ಮಾತರಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಅಮ್ಮ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಅಹಂ ಪಿಯೋ, ಅಪ್ಪಿಯೋ’’ತಿ? ‘‘ತಾತ, ಏಕಕ್ಖಿನೋ ಅಕ್ಖಿ ವಿಯ ಚ ಹದಯಂ ವಿಯ ಚ ಅತಿವಿಯ ಪಿಯೋ ಮೇ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಮಯ್ಹಂ ನತ್ಥಿ ಪೂವಂ ನ ಪಚಿತ್ಥ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ? ಸಾ ಚೂಳೂಪಟ್ಠಾಕಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಅತ್ಥಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಪಾತಿಯಂ, ತಾತಾ’’ತಿ? ‘‘ಪರಿಪುಣ್ಣಾ, ಅಯ್ಯೇ, ಪಾತಿ ಪೂವೇಹಿ, ಏವರೂಪಾ ಪೂವಾ ನಾಮ ಮೇ ನ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಾ’’ತಿ ಆರೋಚೇಸಿ. ಸಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಪುತ್ತೋ ಪುಞ್ಞವಾ ಕತಾಭಿನೀಹಾರೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ದೇವತಾಹಿ ಪಾತಿಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಪೂವಾ ಪಹಿತಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಥ ನಂ ಪುತ್ತೋ, ಅಮ್ಮ, ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾಹಂ ಅಞ್ಞಂ ಪೂವಂ ನಾಮ ನ ಖಾದಿಸ್ಸಾಮಿ, ನತ್ಥಿಪೂವಮೇವ ಪಚೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ. ಸಾಪಿಸ್ಸ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ‘‘ಪೂವಂ ಖಾದಿತುಕಾಮೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತುಚ್ಛಪಾತಿಮೇವ ಅಞ್ಞಾಯ ಪಾತಿಯಾ ಪಟಿಕುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪೇಸೇಸಿ. ಯಾವ ಅಗಾರಮಜ್ಝೇ ವಸಿ, ತಾವಸ್ಸ ದೇವತಾವ ಪೂವೇ ಪಹಿಣಿಂಸು.

ಸೋ ಏತ್ತಕಮ್ಪಿ ಅಜಾನನ್ತೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ನಾಮ ಕಿಂ ಜಾನಿಸ್ಸತಿ? ತಸ್ಮಾ ‘‘ಕಾ ಏಸಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ನಾಮಾ’’ತಿ ಭಾತರಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಓಹಾರಿತಕೇಸಮಸ್ಸುನಾ ಕಾಸಾಯನಿವತ್ಥೇನ ಕಟ್ಠತ್ಥರಕೇ ವಾ ಬಿದಲಮಞ್ಚಕೇ ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತೇನ ವಿಹರಿತಬ್ಬಂ. ಏಸಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಭಾತಿಕ, ಅಹಂ ಸುಖುಮಾಲೋ. ನಾಹಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ ಪಬ್ಬಜಿತು’’ನ್ತಿ ಆಹ. ‘‘ತೇನ ಹಿ, ತಾತ, ಕಮ್ಮನ್ತಂ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಘರಾವಾಸಂ ವಸ. ನ ಹಿ ಸಕ್ಕಾ ಅಮ್ಹೇಸು ಏಕೇನ ಅಪಬ್ಬಜಿತು’’ನ್ತಿ. ಅಥ ನಂ ‘‘ಕೋ ಏಸ ಕಮ್ಮನ್ತೋ ನಾಮಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಭತ್ತುಟ್ಠಾನಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ಅಜಾನನ್ತೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಕಮ್ಮನ್ತಂ ನಾಮ ಕಿಂ ಜಾನಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ? ಏಕದಿವಸಞ್ಹಿ ತಿಣ್ಣಂ ಖತ್ತಿಯಾನಂ ಕಥಾ ಉದಪಾದಿ – ‘‘ಭತ್ತಂ ನಾಮ ಕುಹಿಂ ಉಟ್ಠಹತೀ’’ತಿ? ಕಿಮಿಲೋ ಆಹ – ‘‘ಕೋಟ್ಠೇ ಉಟ್ಠಹತೀ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಭದ್ದಿಯೋ ‘‘ತ್ವಂ ಭತ್ತಸ್ಸ ಉಟ್ಠಾನಟ್ಠಾನಂ ನ ಜಾನಾಸಿ, ಭತ್ತಂ ನಾಮ ಉಕ್ಖಲಿಯಂ ಉಟ್ಠಹತೀ’’ತಿ ಆಹ. ಅನುರುದ್ಧೋ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ದ್ವೇಪಿ ನ ಜಾನಾಥ, ಭತ್ತಂ ನಾಮ ರತನಮಕುಳಾಯ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಯಂ ಉಟ್ಠಹತೀ’’ತಿ ಆಹ.

ತೇಸು ಕಿರ ಏಕದಿವಸಂ ಕಿಮಿಲೋ ಕೋಟ್ಠತೋ ವೀಹೀ ಓತಾರಿಯಮಾನೇ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಏತೇ ಕೋಟ್ಠೇಯೇವ ಜಾತಾ’’ತಿ ಸಞ್ಞೀ ಅಹೋಸಿ. ಭದ್ದಿಯೋ ಏಕದಿವಸಂ ಉಕ್ಖಲಿತೋ ಭತ್ತಂ ವಡ್ಢಿಯಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಉಕ್ಖಲಿಯಞ್ಞೇವ ಉಪ್ಪನ್ನ’’ನ್ತಿ ಸಞ್ಞೀ ಅಹೋಸಿ. ಅನುರುದ್ಧೇನ ಪನ ನೇವ ವೀಹೀ ಕೋಟ್ಟೇನ್ತಾ, ನ ಭತ್ತಂ ಪಚನ್ತಾ, ನ ವಡ್ಢೇನ್ತಾ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಾ, ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಪನ ಪುರತೋ ಠಪಿತಮೇವ ಪಸ್ಸತಿ. ಸೋ ಭುಞ್ಜಿತುಕಾಮಕಾಲೇ ‘‘ಭತ್ತಂ ಪಾತಿಯಂ ಉಟ್ಠಹತೀ’’ತಿ ಸಞ್ಞಮಕಾಸಿ. ಏವಂ ತಯೋಪಿ ತೇ ಭತ್ತುಟ್ಠಾನಟ್ಠಾನಂ ನ ಜಾನನ್ತಿ. ತೇನಾಯಂ ‘‘ಕೋ ಏಸ ಕಮ್ಮನ್ತೋ ನಾಮಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಪಠಮಂ ಖೇತ್ತಂ ಕಸಾಪೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿಕಂ ಸಂವಚ್ಛರೇ ಸಂವಚ್ಛರೇ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಕಿಚ್ಚಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಕದಾ ಕಮ್ಮನ್ತಾನಂ ಅನ್ತೋ ಪಞ್ಞಾಯಿಸ್ಸತಿ, ಕದಾ ಮಯಂ ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕಾ ಭೋಗೇ ಭುಞ್ಜಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಕಮ್ಮನ್ತಾನಂ ಅಪರಿಯನ್ತತಾಯ ಅಕ್ಖಾತಾಯ ‘‘ತೇನ ಹಿ ತ್ವಞ್ಞೇವ ಘರಾವಾಸಂ ವಸ, ನ ಮಯ್ಹಂ ಏತೇನತ್ಥೋ’’ತಿ ಮಾತರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ, ‘‘ಅನುಜಾನಾಹಿ ಮಂ, ಅಮ್ಮ, ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಾಯ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇಹಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ, ‘‘ಸಚೇ ತೇ ಸಹಾಯಕೋ ಭದ್ದಿಯರಾಜಾ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸತಿ, ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಬ್ಬಜಾಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ, ‘‘ಮಮ ಖೋ, ಸಮ್ಮ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ತವ ಪಟಿಬದ್ಧಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಂ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇಹಿ ಸಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಅತ್ತನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಪಬ್ಬಜನತ್ಥಾಯ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಣ್ಹಿ.

ತತೋ ಭದ್ದಿಯೋ ಸಕ್ಯರಾಜಾ ಅನುರುದ್ಧೋ ಆನನ್ದೋ ಭಗು ಕಿಮಿಲೋ ದೇವದತ್ತೋತಿ ಇಮೇ ಛ ಖತ್ತಿಯಾ ಉಪಾಲಿಕಪ್ಪಕಸತ್ತಮಾ ದೇವಾ ವಿಯ ದಿಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಸತ್ತಾಹಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಿತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ವಿಯ ಚತುರಙ್ಗಿನಿಯಾ ಸೇನಾಯ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪರವಿಸಯಂ ಪತ್ವಾ ರಾಜಾಣಾಯ ಸೇನಂ ನಿವತ್ತಾಪೇತ್ವಾ ಪರವಿಸಯಂ ಓಕ್ಕಮಿಂಸು. ತತ್ಥ ಛ ಖತ್ತಿಯಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಆಭರಣಾನಿ ಓಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಭಣ್ಡಿಕಂ ಕತ್ವಾ, ‘‘ಹನ್ದ ಭಣೇ, ಉಪಾಲಿ, ನಿವತ್ತಸ್ಸು, ಅಲಂ ತೇ ಏತ್ತಕಂ ಜೀವಿಕಾಯಾ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಅದಂಸು. ಸೋ ತೇಸಂ ಪಾದಮೂಲೇ ಪರಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಪರಿದೇವಿತ್ವಾ ತೇಸಂ ಆಣಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಉಟ್ಠಾಯ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿ. ತೇಸಂ ದ್ವಿಧಾ ಜಾತಕಾಲೇ, ವನಂ ಆರೋದನಪ್ಪತ್ತಂ ವಿಯ ಪಥವೀಕಮ್ಪಮಾನಾಕಾರಪ್ಪತ್ತಾ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ. ಉಪಾಲಿ ಕಪ್ಪಕೋಪಿ ಥೋಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ‘‘ಚಣ್ಡಾ ಖೋ ಸಾಕಿಯಾ, ‘ಇಮಿನಾ ಕುಮಾರಾ ನಿಪ್ಪಾತಿತಾ’ತಿ ಘಾತೇಯ್ಯುಮ್ಪಿ ಮಂ. ಇಮೇ ಹಿ ನಾಮ ಸಕ್ಯಕುಮಾರಾ ಏವರೂಪಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪಹಾಯ ಇಮಾನಿ ಅನಗ್ಘಾನಿ ಆಭರಣಾನಿ ಖೇಳಪಿಣ್ಡಂ ವಿಯ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಕಿಮಙ್ಗಂ ಪನಾಹ’’ನ್ತಿ ಭಣ್ಡಿಕಂ ಓಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ತಾನಿ ಆಭರಣಾನಿ ರುಕ್ಖೇ ಲಗ್ಗೇತ್ವಾ ‘‘ಅತ್ಥಿಕಾ ಗಣ್ಹನ್ತೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇಹಿ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ನಿವತ್ತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಟ್ಠೋ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ತೇ ಆದಾಯ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಮಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಸಾಕಿಯಾ ನಾಮ ಮಾನನಿಸ್ಸಿತಾ, ಅಯಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದೀಘರತ್ತಂ ಪರಿಚಾರಕೋ, ಇಮಂ ಪಠಮತರಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಥ, ಮಯಮಸ್ಸ ಅಭಿವಾದನಾದೀನಿ ಕರಿಸ್ಸಾಮ, ಏವಂ ನೋ ಮಾನೋ ನಿಮ್ಮಾನಾಯಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಂ ಪಠಮತರಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಸಯಂ ಪಬ್ಬಜಿಂಸು. ತೇಸು ಆಯಸ್ಮಾ ಭದ್ದಿಯೋ ತೇನೇವ ಅನ್ತರವಸ್ಸೇನ ತೇವಿಜ್ಜೋ ಅಹೋಸಿ. ಆಯಸ್ಮಾ ಅನುರುದ್ಧೋ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಕೋ ಹುತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಮಹಾವಿತಕ್ಕಸುತ್ತಂ (ಅ. ನಿ. ೮.೩೦) ಸುತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ. ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ. ಭಗುತ್ಥೇರೋ ಚ ಕಿಮಿಲತ್ಥೇರೋ ಚ ಅಪರಭಾಗೇ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು. ದೇವದತ್ತೋ ಪೋಥುಜ್ಜನಿಕಂ ಇದ್ಧಿಂ ಪತ್ತೋ.

ಅಪರಭಾಗೇ ಸತ್ಥರಿ ಕೋಸಮ್ಬಿಯಂ ವಿಹರನ್ತೇ ಸಸಾವಕಸಙ್ಘಸ್ಸ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಮಹನ್ತೋ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ವತ್ಥಭೇಸಜ್ಜಾದಿಹತ್ಥಾ ಮನುಸ್ಸಾ ವಿಹಾರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ‘‘ಕುಹಿಂ ಸತ್ಥಾ, ಕುಹಿಂ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋ, ಕುಹಿಂ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರೋ, ಕುಹಿಂ ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರೋ, ಕುಹಿಂ ಭದ್ದಿಯತ್ಥೇರೋ, ಕುಹಿಂ ಅನುರುದ್ಧತ್ಥೇರೋ, ಕುಹಿಂ ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ, ಕುಹಿಂ ಭಗುತ್ಥೇರೋ, ಕುಹಿಂ ಕಿಮಿಲತ್ಥೇರೋ’’ತಿ ಅಸೀತಿಮಹಾಸಾವಕಾನಂ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ ಓಲೋಕೇನ್ತಾ ವಿಚರನ್ತಿ. ‘‘ದೇವದತ್ತತ್ಥೇರೋ ಕುಹಿಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ವಾ, ಠಿತೋ ವಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ಏತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಞ್ಞೇವ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಏತೇಪಿ ಖತ್ತಿಯಪಬ್ಬಜಿತಾ, ಅಹಮ್ಪಿ ಖತ್ತಿಯಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಹತ್ಥಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಏತೇಯೇವ ಪರಿಯೇಸನ್ತಿ, ಮಮ ನಾಮಂ ಗಹೇತಾಪಿ ನತ್ಥಿ. ಕೇನ ನು ಖೋ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ಕಂ ಪಸಾದೇತ್ವಾ ಮಮ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಖೋ ರಾಜಾ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರೋ ಪಠಮದಸ್ಸನೇನೇವ ಏಕಾದಸಹಿ ನಹುತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಏತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕತೋ ಭವಿತುಂ, ಕೋಸಲರಞ್ಞಾಪಿ ಸದ್ಧಿಂ ನ ಸಕ್ಕಾ ಭವಿತುಂ. ಅಯಂ ಖೋ ಪನ ರಞ್ಞೋ ಪುತ್ತೋ ಅಜಾತಸತ್ತು ಕುಮಾರೋ ಕಸ್ಸಚಿ ಗುಣದೋಸೇ ನ ಜಾನಾತಿ, ಏತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕತೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ಕೋಸಮ್ಬಿತೋ ರಾಜಗಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕುಮಾರಕವಣ್ಣಂ ಅಭಿನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾ ಚತ್ತಾರೋ ಆಸೀವಿಸೇ ಚತೂಸು ಹತ್ಥಪಾದೇಸು ಏಕಂ ಗೀವಾಯ ಪಿಲನ್ಧಿತ್ವಾ ಏಕಂ ಸೀಸೇ ಚುಮ್ಬಟಕಂ ಕತ್ವಾ ಏಕಂ ಏಕಂಸಂ ಕರಿತ್ವಾ ಇಮಾಯ ಅಹಿಮೇಖಲಾಯ ಆಕಾಸತೋ ಓರುಯ್ಹ ಅಜಾತಸತ್ತುಸ್ಸ ಉಚ್ಛಙ್ಗೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ತೇನ ಭೀತೇನ ‘‘ಕೋಸಿ ತ್ವ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಅಹಂ ದೇವದತ್ತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಭಯವಿನೋದನತ್ಥಂ ತಂ ಅತ್ತಭಾವಂ ಪಟಿಸಂಹರಿತ್ವಾ ಸಙ್ಘಾಟಿಪತ್ತಚೀವರಧರೋ ಪುರತೋ ಠತ್ವಾ ತಂ ಪಸಾದೇತ್ವಾ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಸಿ. ಸೋ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಾಭಿಭೂತೋ ‘‘ಅಹಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಪರಿಹರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಾಪಕಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಸಹ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೇನ ಇದ್ಧಿತೋ ಪರಿಹಾಯಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವೇಳುವನವಿಹಾರೇ ಸರಾಜಿಕಾಯ ಪರಿಸಾಯ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ – ‘‘ಭಗವಾ, ಭನ್ತೇ, ಏತರಹಿ ಜಿಣ್ಣೋ ವುಡ್ಢೋ ಮಹಲ್ಲಕೋ, ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕೋ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸುಖವಿಹಾರಂ ಅನುಯುಞ್ಜತು, ಅಹಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಪರಿಹರಿಸ್ಸಾಮಿ, ನಿಯ್ಯಾದೇಥ ಮೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಾ ಖೇಳಾಸಕವಾದೇನ ಅಪಸಾದೇತ್ವಾ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಅನತ್ತಮನೋ ಇಮಂ ಪಠಮಂ ತಥಾಗತೇ ಆಘಾತಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ.

ಅಥಸ್ಸ ಭಗವಾ ರಾಜಗಹೇ ಪಕಾಸನೀಯಕಮ್ಮಂ ಕಾರೇಸಿ. ಸೋ ‘‘ಪರಿಚ್ಚತ್ತೋ ದಾನಿ ಅಹಂ ಸಮಣೇನ ಗೋತಮೇನ, ಇದಾನಿಸ್ಸ ಅನತ್ಥಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಜಾತಸತ್ತುಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ, ‘‘ಪುಬ್ಬೇ ಖೋ, ಕುಮಾರ, ಮನುಸ್ಸಾ ದೀಘಾಯುಕಾ, ಏತರಹಿ ಅಪ್ಪಾಯುಕಾ. ಠಾನಂ ಖೋ ಪನೇತಂ ವಿಜ್ಜತಿ, ಯಂ ತ್ವಂ ಕುಮಾರೋವ ಸಮಾನೋ ಕಾಲಂ ಕರೇಯ್ಯಾಸಿ, ತೇನ ಹಿ ತ್ವಂ, ಕುಮಾರ, ಪಿತರಂ ಹನ್ತ್ವಾ ರಾಜಾ ಹೋಹಿ, ಅಹಂ ಭಗವನ್ತಂ ಹನ್ತ್ವಾ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ರಜ್ಜೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೇ ತಥಾಗತಸ್ಸ ವಧಾಯ ಪುರಿಸೇ ಪಯೋಜೇತ್ವಾ ತೇಸು ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪತ್ವಾ ನಿವತ್ತೇಸು ಸಯಂ ಗಿಜ್ಝಕೂಟಪಬ್ಬತಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ, ‘‘ಅಹಮೇವ ಸಮಣಂ ಗೋತಮಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಿಲಂ ಪವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ರುಹಿರುಪ್ಪಾದಕಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಇಮಿನಾಪಿ ಉಪಾಯೇನ ಮಾರೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಪುನ ನಾಳಾಗಿರಿಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಾಪೇಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೇ ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ ಅತ್ತನೋ ಜೀವಿತಂ ಸತ್ಥು ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ಪುರತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಸತ್ಥಾ ನಾಗಂ ದಮೇತ್ವಾ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅನೇಕಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಉಪಾಸಕೇಹಿ ಅಭಿಹಟಂ ಮಹಾದಾನಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ದಿವಸೇ ಸನ್ನಿಪತಿತಾನಂ ಅಟ್ಠಾರಸಕೋಟಿಸಙ್ಖಾತಾನಂ ರಾಜಗಹವಾಸೀನಂ ಅನುಪುಬ್ಬಿಂ ಕಥಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಚತುರಾಸೀತಿಯಾ ಪಾಣಸಹಸ್ಸಾನಂ ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೇ ಜಾತೇ ‘‘ಅಹೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಮಹಾಗುಣೋ, ತಥಾರೂಪೇ ನಾಮ ಹತ್ಥಿನಾಗೇ ಆಗಚ್ಛನ್ತೇ ಅತ್ತನೋ ಜೀವಿತಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಪುರತೋವ ಅಟ್ಠಾಸೀ’’ತಿ ಥೇರಸ್ಸ ಗುಣಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ, ಪುಬ್ಬೇಪೇಸ ಮಮತ್ಥಾಯ ಜೀವಿತಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಯಾಚಿತೋ ಚೂಳಹಂಸ (ಜಾ. ೧.೧೫.೧೩೩ ಆದಯೋ; ೨.೨೧.೧ ಆದಯೋ) – ಮಹಾಹಂಸ (ಜಾ. ೨.೨೧.೮೯ ಆದಯೋ) – ಕಕ್ಕಟಕಜಾತಕಾನಿ (ಜಾ. ೧.೩.೪೯ ಆದಯೋ) ಕಥೇಸಿ. ದೇವದತ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಕಮ್ಮಂ ನೇವ ಪಾಕಟಂ, ತಥಾ ರಞ್ಞೋ ಮಾರಾಪಿತತ್ತಾ, ನ ವಧಕಾನಂ ಪಯೋಜಿತತ್ತಾ ನ ಸಿಲಾಯ ಪವಿದ್ಧತ್ತಾ ಪಾಕಟಂ ಅಹೋಸಿ, ಯಥಾ ನಾಳಾಗಿರಿಹತ್ಥಿನೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತತ್ತಾ. ತದಾ ಹಿ ಮಹಾಜನೋ ‘‘ರಾಜಾಪಿ ದೇವದತ್ತೇನೇವ ಮಾರಾಪಿತೋ, ವಧಕೋಪಿ ಪಯೋಜಿತೋ, ಸಿಲಾಪಿ ಅಪವಿದ್ಧಾ. ಇದಾನಿ ಪನ ತೇನ ನಾಳಾಗಿರಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಾಪಿತೋ, ಏವರೂಪಂ ನಾಮ ಪಾಪಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ರಾಜಾ ವಿಚರತೀ’’ತಿ ಕೋಲಾಹಲಮಕಾಸಿ.

ರಾಜಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ಥಾಲಿಪಾಕಸತಾನಿ ನೀಹರಾಪೇತ್ವಾ ನ ಪುನ ತಸ್ಸೂಪಟ್ಠಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ, ನಾಗರಾಪಿಸ್ಸ ಕುಲಂ ಉಪಗತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖಾಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಅದಂಸು. ಸೋ ಪರಿಹೀನಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ಕೋಹಞ್ಞೇನ ಜೀವಿತುಕಾಮೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ವತ್ಥೂನಿ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಭಗವತೋ ‘‘ಅಲಂ, ದೇವದತ್ತ, ಯೋ ಇಚ್ಛತಿ, ಸೋ ಆರಞ್ಞಕೋ ಹೋತೂ’’ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಕಸ್ಸಾವುಸೋ, ವಚನಂ ಸೋಭನಂ, ಕಿಂ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಉದಾಹು ಮಮ, ಅಹಞ್ಹಿ ಉಕ್ಕಟ್ಠವಸೇನ ಏವಂ ವದಾಮಿ, ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ, ಭಿಕ್ಖೂ ಯಾವಜೀವಂ ಆರಞ್ಞಕಾ ಅಸ್ಸು, ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕಾ, ಪಂಸುಕೂಲಿಕಾ, ರುಕ್ಖಮೂಲಿಕಾ, ಮಚ್ಛಮಂಸಂ ನ ಖಾದೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ. ‘‘ಯೋ ದುಕ್ಖಾ ಮುಚ್ಚಿತುಕಾಮೋ, ಸೋ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗಚ್ಛತೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಏಕಚ್ಚೇ ನವಕಪಬ್ಬಜಿತಾ ಮನ್ದಬುದ್ಧಿನೋ ‘‘ಕಲ್ಯಾಣಂ ದೇವದತ್ತೋ ಆಹ, ಏತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಚರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕತೋ ಅಹೇಸುಂ. ಇತಿ ಸೋ ಪಞ್ಚಸತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ತೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ವತ್ಥೂಹಿ ಲೂಖಪ್ಪಸನ್ನಂ ಜನಂ ಸಞ್ಞಾಪೇನ್ತೋ ಕುಲೇಸು ವಿಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ವಿಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಭುಞ್ಜನ್ತೋ ಸಙ್ಘಭೇದಾಯ ಪರಕ್ಕಮಿ. ಸೋ ಭಗವತಾ, ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ, ದೇವದತ್ತ, ಸಙ್ಘಭೇದಾಯ ಪರಕ್ಕಮಸಿ ಚಕ್ಕಭೇದಾಯಾ’’ತಿ ಪುಟ್ಠೋ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಭಗವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಗರುಕೋ ಖೋ, ದೇವದತ್ತ, ಸಙ್ಘಭೇದೋ’’ತಿಆದೀಹಿ ಓವದಿತೋಪಿ ಸತ್ಥು ವಚನಂ ಅನಾದಿಯಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕನ್ತೋ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಆನನ್ದಂ ರಾಜಗಹೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಅಜ್ಜತಗ್ಗೇ ದಾನಾಹಂ, ಆವುಸೋ ಆನನ್ದ, ಅಞ್ಞತ್ರೇವ ಭಗವತಾ, ಅಞ್ಞತ್ರ, ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಾ ಉಪೋಸಥಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಥೇರೋ ತಮತ್ಥಂ ಭಗವತೋ ಆರೋಚೇಸಿ. ತಂ ವಿದಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾ ಉಪ್ಪನ್ನಧಮ್ಮಸಂವೇಗೋ ಹುತ್ವಾ, ‘‘ದೇವದತ್ತೋ ಸದೇವಕಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ ಅನತ್ಥನಿಸ್ಸಿತಂ ಅತ್ತನೋ ಅವೀಚಿಮ್ಹಿ ಪಚ್ಚನಕಕಮ್ಮಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ ವಿತಕ್ಕೇತ್ವಾ –

‘‘ಸುಕರಾನಿ ಅಸಾಧೂನಿ, ಅತ್ತನೋ ಅಹಿತಾನಿ ಚ;

ಯಂ ವೇ ಹಿತಞ್ಚ ಸಾಧುಞ್ಚ, ತಂ ವೇ ಪರಮದುಕ್ಕರ’’ನ್ತಿ. (ಧ. ಪ. ೧೬೩) –

ಇಮಂ ಗಾಥಂ ವತ್ವಾ ಪುನ ಇಮಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸಿ –

‘‘ಸುಕರಂ ಸಾಧುನಾ ಸಾಧು, ಸಾಧು ಪಾಪೇನ ದುಕ್ಕರಂ;

ಪಾಪಂ ಪಾಪೇನ ಸುಕರಂ, ಪಾಪಮರಿಯೇಹಿ ದುಕ್ಕರ’’ನ್ತಿ. (ಉದಾ. ೪೮; ಚೂಳವ. ೩೪೩);

ಅಥ ಖೋ ದೇವದತ್ತೋ ಉಪೋಸಥದಿವಸೇ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಸಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ, ‘‘ಯಸ್ಸಿಮಾನಿ ಪಞ್ಚ ವತ್ಥೂನಿ ಖಮನ್ತಿ, ಸೋ ಸಲಾಕಂ ಗಣ್ಹತೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಞ್ಚಸತೇಹಿ ವಜ್ಜಿಪುತ್ತಕೇಹಿ ನವಕೇಹಿ ಅಪ್ಪಕತಞ್ಞೂಹಿ ಸಲಾಕಾಯ ಗಹಿತಾಯ ಸಙ್ಘಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆದಾಯ ಗಯಾಸೀಸಂ ಅಗಮಾಸಿ. ತಸ್ಸ ತತ್ಥ ಗತಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಆನಯನತ್ಥಾಯ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕೇ ಪೇಸೇಸಿ. ತೇ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಆದೇಸನಾಪಾಟಿಹಾರಿಯಾನುಸಾಸನಿಯಾ ಚೇವ ಇದ್ಧಿಪಾಟಿಹಾರಿಯಾನುಸಾಸನಿಯಾ ಚ ಅನುಸಾಸನ್ತಾ ತೇ ಅಮತಂ ಪಾಯೇತ್ವಾ ಆದಾಯ ಆಕಾಸೇನ ಆಗಮಿಂಸು. ಕೋಕಾಲಿಕೋಪಿ ಖೋ ‘‘ಉಟ್ಠೇಹಿ, ಆವುಸೋ ದೇವದತ್ತ, ನೀತಾ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಾರಿಪುತ್ತಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೇಹಿ, ನನು ತ್ವಂ ಮಯಾ ವುತ್ತೋ ‘ಮಾ, ಆವುಸೋ, ಸಾರಿಪುತ್ತಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೇ ವಿಸ್ಸಾಸೀ’ತಿ. ಪಾಪಿಚ್ಛಾ ಸಾರಿಪುತ್ತಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಾ, ಪಾಪಿಕಾನಂ ಇಚ್ಛಾನಂ ವಸಂ ಗತಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಜಣ್ಣುಕೇನ ಹದಯಮಜ್ಝೇ ಪಹರಿ, ತಸ್ಸ ತತ್ಥೇವ ಉಣ್ಹಂ ಲೋಹಿತಂ ಮುಖತೋ ಉಗ್ಗಞ್ಛಿ. ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಪನ ಸಾರಿಪುತ್ತಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತಂ ಆಕಾಸೇನ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಹಂಸು – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಆಯಸ್ಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಗಮನಕಾಲೇ ಅತ್ತದುತಿಯೋ ಗತೋ, ಇದಾನಿ ಮಹಾಪರಿವಾರೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸೋಭತೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಸೋಭತಿ, ಪುಬ್ಬೇ ತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಕಾಲೇಪಿ ಮಯ್ಹಂ ಪುತ್ತೋ ಮಮ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸೋಭಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ –

‘‘ಹೋತಿ ಸೀಲವತಂ ಅತ್ಥೋ, ಪಟಿಸನ್ಥಾರವುತ್ತಿನಂ;

ಲಕ್ಖಣಂ ಪಸ್ಸ ಆಯನ್ತಂ, ಞಾತಿಸಙ್ಘಪುರಕ್ಖತಂ;

ಅಥ ಪಸ್ಸಸಿಮಂ ಕಾಳಂ, ಸುವಿಹೀನಂವ ಞಾತಿಭೀ’’ತಿ. (ಜಾ. ೧.೧.೧೧) –

ಇದಂ ಜಾತಕಂ ಕಥೇಸಿ. ಪುನ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ದೇವದತ್ತೋ ಕಿರ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕೇ ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ‘ಬುದ್ಧಲೀಳಾಯ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಅನುಕಿರಿಯಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ, ಪುಬ್ಬೇಪೇಸ ಮಮ ಅನುಕಿರಿಯಂ ಕಾತುಂ ವಾಯಮಿ, ನ ಪನ ಸಕ್ಖೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ –

‘‘ಅಪಿ ವೀರಕ ಪಸ್ಸೇಸಿ, ಸಕುಣಂ ಮಞ್ಜುಭಾಣಕಂ;

ಮಯೂರಗೀವಸಙ್ಕಾಸಂ, ಪತಿಂ ಮಯ್ಹಂ ಸವಿಟ್ಠಕಂ.

‘‘ಉದಕಥಲಚರಸ್ಸ ಪಕ್ಖಿನೋ,

ನಿಚ್ಚಂ ಆಮಕಮಚ್ಛಭೋಜಿನೋ;

ತಸ್ಸಾನುಕರಂ ಸವಿಟ್ಠಕೋ,

ಸೇವಾಲೇ ಪಲಿಗುಣ್ಠಿತೋ ಮತೋ’’ತಿ. (ಜಾ. ೧.೨.೧೦೭-೧೦೮) –

ಆದಿನಾ ಜಾತಕಂ ವತ್ವಾ ಅಪರಾಪರೇಸುಪಿ ದಿವಸೇಸು ತಥಾನುರೂಪಮೇವ ಕಥಂ ಆರಬ್ಭ –

‘‘ಅಚಾರಿ ವತಾಯಂ ವಿತುದಂ ವನಾನಿ,

ಕಟ್ಠಙ್ಗರುಕ್ಖೇಸು ಅಸಾರಕೇಸು;

ಅಥಾಸದಾ ಖದಿರಂ ಜಾತಸಾರಂ,

ಯತ್ಥಬ್ಭಿದಾ ಗರುಳೋ ಉತ್ತಮಙ್ಗ’’ನ್ತಿ. (ಜಾ. ೧.೨.೧೨೦);

‘‘ಲಸೀ ಚ ತೇ ನಿಪ್ಫಲಿಕಾ, ಮತ್ಥಕೋ ಚ ಪದಾಲಿತೋ;

ಸಬ್ಬಾ ತೇ ಫಾಸುಕಾ ಭಗ್ಗಾ, ಅಜ್ಜ ಖೋ ತ್ವಂ ವಿರೋಚಸೀ’’ತಿ. (ಜಾ. ೧.೧.೧೪೩) –

ಏವಮಾದೀನಿ ಜಾತಕಾನಿ ಕಥೇಸಿ. ಪುನ ‘‘ಅಕತಞ್ಞೂ ದೇವದತ್ತೋ’’ತಿ ಕಥಂ ಆರಬ್ಭ –

‘‘ಅಕರಮ್ಹಸ ತೇ ಕಿಚ್ಚಂ, ಯಂ ಬಲಂ ಅಹುವಮ್ಹಸೇ;

ಮಿಗರಾಜ ನಮೋ ತ್ಯತ್ಥು, ಅಪಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಲಭಾಮಸೇ.

‘‘ಮಮ ಲೋಹಿತಭಕ್ಖಸ್ಸ, ನಿಚ್ಚಂ ಲುದ್ದಾನಿ ಕುಬ್ಬತೋ;

ದನ್ತನ್ತರಗತೋ ಸನ್ತೋ, ತಂ ಬಹುಂ ಯಮ್ಪಿ ಜೀವಸೀ’’ತಿ. (ಜಾ. ೧.೪.೨೯-೩೦) –

ಆದೀನಿ ಜಾತಕಾನಿ ಕಥೇಸಿ. ಪುನ ವಧಾಯ ಪರಿಸಕ್ಕನಮಸ್ಸ ಆರಬ್ಭ –

‘‘ಞಾತಮೇತಂ ಕುರುಙ್ಗಸ್ಸ, ಯಂ ತ್ವಂ ಸೇಪಣ್ಣಿ ಸಿಯ್ಯಸಿ;

ಅಞ್ಞಂ ಸೇಪಣ್ಣಿ ಗಚ್ಛಾಮಿ, ನ ಮೇ ತೇ ರುಚ್ಚತೇ ಫಲ’’ನ್ತಿ. (ಜಾ. ೧.೧.೨೧) –

ಆದೀನಿ ಜಾತಕಾನಿ ಕಥೇಸಿ. ಪುನದಿವಸೇ ‘‘ಉಭತೋ ಪರಿಹೀನೋ ದೇವದತ್ತೋ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರತೋ ಚ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ಚಾ’’ತಿ ಕಥಾಸು ಪವತ್ತಮಾನಾಸು ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ ದೇವದತ್ತೋ ಪರಿಹೀನೋ, ಪುಬ್ಬೇಪೇಸ ಪರಿಹೀನೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ –

‘‘ಅಕ್ಖೀ ಭಿನ್ನಾ ಪಟೋ ನಟ್ಠೋ, ಸಖಿಗೇಹೇ ಚ ಭಣ್ಡನಂ;

ಉಭತೋ ಪದುಟ್ಠಾ ಕಮ್ಮನ್ತಾ, ಉದಕಮ್ಹಿ ಥಲಮ್ಹಿ ಚಾ’’ತಿ. (ಜಾ. ೧.೧.೧೩೯) –

ಆದೀನಿ ಜಾತಕಾನಿ ಕಥೇಸಿ. ಏವಂ ರಾಜಗಹೇ ವಿಹರನ್ತೋವ ದೇವದತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಬಹೂನಿ ಜಾತಕಾನಿ ಕಥೇತ್ವಾ ರಾಜಗಹತೋ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹಾರೇ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ದೇವದತ್ತೋಪಿ ಖೋ ನವ ಮಾಸೇ ಗಿಲಾನೋ ಪಚ್ಛಿಮೇ ಕಾಲೇ ಸತ್ಥಾರಂ ದಟ್ಠುಕಾಮೋ ಹುತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸಾವಕೇ ಆಹ – ‘‘ಅಹಂ ಸತ್ಥಾರಂ ದಟ್ಠುಕಾಮೋ, ತಂ ಮೇ ದಸ್ಸೇಥಾ’’ತಿ. ‘‘ತ್ವಂ ಸಮತ್ಥಕಾಲೇ ಸತ್ಥಾರಾ ಸದ್ಧಿಂ ವೇರೀ ಹುತ್ವಾ ಅಚರಿ, ನ ಮಯಂ ತತ್ಥ ನೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಮಾ ಮಂ ನಾಸೇಥ, ಮಯಾ ಸತ್ಥರಿ ಆಘಾತೋ ಕತೋ, ಸತ್ಥು ಪನ ಮಯಿ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತೋಪಿ ಆಘಾತೋ ನತ್ಥಿ’’. ಸೋ ಹಿ ಭಗವಾ –

‘‘ವಧಕೇ ದೇವದತ್ತಮ್ಹಿ, ಚೋರೇ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲಕೇ;

ಧನಪಾಲೇ ರಾಹುಲೇ ಚ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ಸಮಮಾನಸೋ’’ತಿ. (ಅಪ. ಥೇರ ೧.೧.೫೮೫; ಮಿ. ಪ. ೬.೬.೫) –

‘‘ದಸ್ಸೇಥ ಮೇ ಭಗವನ್ತ’’ನ್ತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಯಾಚಿ. ಅಥ ನಂ ತೇ ಮಞ್ಚಕೇನಾದಾಯ ನಿಕ್ಖಮಿಂಸು. ತಸ್ಸ ಆಗಮನಂ ಸುತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಸತ್ಥು ಆರೋಚೇಸುಂ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ದೇವದತ್ತೋ ಕಿರ ತುಮ್ಹಾಕಂ ದಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ಆಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ. ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೋ ತೇನತ್ತಭಾವೇನ ಮಂ ಪಸ್ಸಿತುಂ ಲಭಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ದೇವದತ್ತೋ ಕಿರ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ವತ್ಥೂನಂ ಆಯಾಚಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪುನ ಬುದ್ಧಂ ದಟ್ಠುಂ ನ ಲಭತಿ, ಅಯಂ ಧಮ್ಮತಾ. ‘‘ಅಸುಕಟ್ಠಾನಞ್ಚ ಅಸುಕಟ್ಠಾನಞ್ಚ ಆಗತೋ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಯಂ ಇಚ್ಛತಿ, ತಂ ಕರೋತು, ನ ಸೋ ಮಂ ಪಸ್ಸಿತುಂ ಲಭಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇತೋ ಯೋಜನಮತ್ತಂ ಆಗತೋ, ಅಡ್ಢಯೋಜನಂ, ಗಾವುತಂ, ಜೇತವನಪೋಕ್ಖರಣೀಸಮೀಪಂ ಆಗತೋ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಸಚೇಪಿ ಅನ್ತೋಜೇತವನಂ ಪವಿಸತಿ, ನೇವ ಮಂ ಪಸ್ಸಿತುಂ ಲಭಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ದೇವದತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತಾ ಜೇತವನಪೋಕ್ಖರಣೀತೀರೇ ಮಞ್ಚಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಪೋಕ್ಖರಣಿಂ ನ್ಹಾಯಿತುಂ ಓತರಿಂಸು. ದೇವದತ್ತೋಪಿ ಖೋ ಮಞ್ಚತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಉಭೋ ಪಾದೇ ಭೂಮಿಯಂ ಠಪೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ. ಪಾದಾ ಪಥವಿಂ ಪವಿಸಿಂಸು. ಸೋ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಯಾವ ಗೋಪ್ಫಕಾ, ಯಾವ ಜಣ್ಣುಕಾ, ಯಾವ ಕಟಿತೋ, ಯಾವ ಥನತೋ, ಯಾವ ಗೀವತೋ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಹನುಕಟ್ಠಿಕಸ್ಸ ಭೂಮಿಯಂ ಪವಿಟ್ಠಕಾಲೇ –

‘‘ಇಮೇಹಿ ಅಟ್ಠೀಹಿ ತಮಗ್ಗಪುಗ್ಗಲಂ,

ದೇವಾತಿದೇವಂ ನರದಮ್ಮಸಾರಥಿಂ;

ಸಮನ್ತಚಕ್ಖುಂ ಸತಪುಞ್ಞಲಕ್ಖಣಂ,

ಪಾಣೇಹಿ ಬುದ್ಧಂ ಸರಣಂ ಉಪೇಮೀ’’ತಿ. (ಮಿ. ಪ. ೪.೧.೩) –

ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ. ಇದಂ ಕಿರ ಠಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ತಥಾಗತೋ ದೇವದತ್ತಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ. ಸಚೇ ಹಿ ನ ಸೋ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸ, ಗಿಹೀ ಹುತ್ವಾ ಕಮ್ಮಞ್ಚ ಭಾರಿಯಂ ಅಕರಿಸ್ಸ, ಆಯತಿಂ ಭವನಿಸ್ಸರಣಪಚ್ಚಯಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸ, ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಚ ಪನ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಕಮ್ಮಂ ಭಾರಿಯಂ ಕರಿಸ್ಸತಿ, ಆಯತಿಂ ಭವನಿಸ್ಸರಣಪಚ್ಚಯಂ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತೀತಿ ತಂ ಸತ್ಥಾ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ. ಸೋ ಹಿ ಇತೋ ಸತಸಹಸ್ಸಕಪ್ಪಮತ್ಥಕೇ ಅಟ್ಠಿಸ್ಸರೋ ನಾಮ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸೋ ಪಥವಿಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಅವೀಚಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ನಿಚ್ಚಲೇ ಬುದ್ಧೇ ಅಪರಜ್ಝಭಾವೇನ ಪನ ನಿಚ್ಚಲೋವ ಹುತ್ವಾ ಪಚ್ಚತೂತಿ ಯೋಜನಸತಿಕೇ ಅನ್ತೋ ಅವೀಚಿಮ್ಹಿ ಯೋಜನಸತುಬ್ಬೇಧಮೇವಸ್ಸ ಸರೀರಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಸೀಸಂ ಯಾವ ಕಣ್ಣಸಕ್ಖಲಿತೋ ಉಪರಿ ಅಯಕಪಲ್ಲಂ ಪಾವಿಸಿ, ಪಾದಾ ಯಾವ ಗೋಪ್ಫಕಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಅಯಪಥವಿಯಂ ಪವಿಟ್ಠಾ, ಮಹಾತಾಲಕ್ಖನ್ಧಪರಿಮಾಣಂ ಅಯಸೂಲಂ ಪಚ್ಛಿಮಭಿತ್ತಿತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಿಟ್ಠಿಮಜ್ಝಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಉರೇನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪುರಿಮಭಿತ್ತಿಂ ಪಾವಿಸಿ, ಅಪರಂ ದಕ್ಖಿಣಭಿತ್ತಿತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣಪಸ್ಸಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ವಾಮಪಸ್ಸೇನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಉತ್ತರಭಿತ್ತಿಂ ಪಾವಿಸಿ, ಅಪರಂ ಉಪರಿ ಕಪಲ್ಲತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಮತ್ಥಕಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅಧೋಭಾಗೇನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅಯಪಥವಿಂ ಪಾವಿಸಿ. ಏವಂ ಸೋ ತತ್ಥ ನಿಚ್ಚಲೋವ ಪಚ್ಚಿ.

ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಏತ್ತಕಂ ಠಾನಂ ದೇವದತ್ತೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ದಟ್ಠುಂ ಅಲಭಿತ್ವಾವ ಪಥವಿಂ ಪವಿಟ್ಠೋ’’ತಿ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದೇವದತ್ತೋ ಇದಾನೇವ ಮಯಿ ಅಪರಜ್ಝಿತ್ವಾ ಪಥವಿಂ ಪಾವಿಸಿ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಪವಿಟ್ಠೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಹತ್ಥಿರಾಜಕಾಲೇ ಮಗ್ಗಮೂಳ್ಹಂ ಪುರಿಸಂ ಸಮಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪಿಟ್ಠಿಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಖೇಮನ್ತಂ ಪಾಪಿತಸ್ಸ ಪುನ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಮಜ್ಝಿಮಟ್ಠಾನೇ ಮೂಲೇಹಿ ಏವಂ ದನ್ತೇ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ತತಿಯವಾರೇ ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ಚಕ್ಖುಪಥಂ ಅತಿಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಪಥವಿಂ ಪವಿಟ್ಠಭಾವಂ ದೀಪೇತುಂ –

‘‘ಅಕತಞ್ಞುಸ್ಸ ಪೋಸಸ್ಸ, ನಿಚ್ಚಂ ವಿವರದಸ್ಸಿನೋ;

ಸಬ್ಬಂ ಚೇ ಪಥವಿಂ ದಜ್ಜಾ, ನೇವ ನಂ ಅಭಿರಾಧಯೇ’’ತಿ. (ಜಾ. ೧.೧.೭೨; ೧.೯.೧೦೭) –

ಇದಂ ಜಾತಕಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಪುನಪಿ ತಥೇವ ಕಥಾಯ ಸಮುಟ್ಠಿತಾಯ ಖನ್ತಿವಾದಿಭೂತೇ ಅತ್ತನಿ ಅಪರಜ್ಝಿತ್ವಾ ಕಲಾಬುರಾಜಭೂತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಪಥವಿಂ ಪವಿಟ್ಠಭಾವಂ ದೀಪೇತುಂ ಖನ್ತಿವಾದಿಜಾತಕಞ್ಚ (ಜಾ. ೧.೪.೪೯ ಆದಯೋ), ಚೂಳಧಮ್ಮಪಾಲಭೂತೇ ಅತ್ತನಿ ಅಪರಜ್ಝಿತ್ವಾ ಮಹಾಪತಾಪರಾಜಭೂತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಪಥವಿಂ ಪವಿಟ್ಠಭಾವಂ ದೀಪೇತುಂ ಚೂಳಧಮ್ಮಪಾಲಜಾತಕಞ್ಚ (ಜಾ. ೧.೫.೪೪ ಆದಯೋ) ಕಥೇಸಿ.

ಪಥವಿಂ ಪವಿಟ್ಠೇ ಪನ ದೇವದತ್ತೇ ಮಹಾಜನೋ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠೋ ಧಜಪಟಾಕಕದಲಿಯೋ ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ಪುಣ್ಣಘಟೇ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಲಾಭಾ ವತ ನೋ’’ತಿ ಮಹನ್ತಂ ಛಣಂ ಅನುಭೋತಿ. ತಮತ್ಥಂ ಭಗವತೋ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಭಗವಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ ದೇವದತ್ತೇ ಮತೇ ಮಹಾಜನೋ ತುಸ್ಸತಿ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ತುಸ್ಸಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸಬ್ಬಜನಸ್ಸ ಅಪ್ಪಿಯೇ ಚಣ್ಡೇ ಫರುಸೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಪಿಙ್ಗಲರಞ್ಞೇ ನಾಮ ಮತೇ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ತುಟ್ಠಭಾವಂ ದೀಪೇತುಂ –

‘‘ಸಬ್ಬೋ ಜನೋ ಹಿಂಸಿತೋ ಪಿಙ್ಗಲೇನ,

ತಸ್ಮಿಂ ಮತೇ ಪಚ್ಚಯಾ ವೇದಯನ್ತಿ;

ಪಿಯೋ ನು ತೇ ಆಸಿ ಅಕಣ್ಹನೇತ್ತೋ,

ಕಸ್ಮಾ ತುವಂ ರೋದಸಿ ದ್ವಾರಪಾಲ.

‘‘ನ ಮೇ ಪಿಯೋ ಆಸಿ ಅಕಣ್ಹನೇತ್ತೋ,

ಭಾಯಾಮಿ ಪಚ್ಚಾಗಮನಾಯ ತಸ್ಸ;

ಇತೋ ಗತೋ ಹಿಂಸೇಯ್ಯ ಮಚ್ಚುರಾಜಂ,

ಸೋ ಹಿಂಸಿತೋ ಆನೇಯ್ಯ ಪುನ ಇಧಾ’’ತಿ. (ಜಾ. ೧.೨.೧೭೯-೧೮೦) –

ಇದಂ ಪಿಙ್ಗಲಜಾತಕಂ ಕಥೇಸಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ಸತ್ಥಾರಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು – ‘‘ಇದಾನಿ, ಭನ್ತೇ, ದೇವದತ್ತೋ ಕುಹಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’’ತಿ? ‘‘ಅವೀಚಿಮಹಾನಿರಯೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಧ ತಪ್ಪನ್ತೋ ವಿಚರಿತ್ವಾ ಪುನ ಗನ್ತ್ವಾ ತಪ್ಪನಟ್ಠಾನೇಯೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’’ತಿ. ‘‘ಆಮ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಬ್ಬಜಿತಾ ವಾ ಹೋನ್ತು ಗಹಟ್ಠಾ ವಾ, ಪಮಾದವಿಹಾರಿನೋ ಉಭಯತ್ಥ ತಪ್ಪನ್ತಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೭.

‘‘ಇಧ ತಪ್ಪತಿ ಪೇಚ್ಚ ತಪ್ಪತಿ, ಪಾಪಕಾರೀ ಉಭಯತ್ಥ ತಪ್ಪತಿ;

ಪಾಪಂ ಮೇ ಕತನ್ತಿ ತಪ್ಪತಿ, ಭಿಯ್ಯೋ ತಪ್ಪತಿ ದುಗ್ಗತಿಂ ಗತೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಇಧ ತಪ್ಪತೀತಿ ಇಧ ಕಮ್ಮತಪ್ಪನೇನ ದೋಮನಸ್ಸಮತ್ತೇನ ತಪ್ಪತಿ. ಪೇಚ್ಚಾತಿ ಪರಲೋಕೇ ಪನ ವಿಪಾಕತಪ್ಪನೇನ ಅತಿದಾರುಣೇನ ಅಪಾಯದುಕ್ಖೇನ ತಪ್ಪತಿ. ಪಾಪಕಾರೀತಿ ನಾನಪ್ಪಕಾರಸ್ಸ ಪಾಪಸ್ಸ ಕತ್ತಾ. ಉಭಯತ್ಥಾತಿ ಇಮಿನಾ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇನ ತಪ್ಪನೇನ ಉಭಯತ್ಥ ತಪ್ಪತಿ ನಾಮ. ಪಾಪಂ ಮೇತಿ ಸೋ ಹಿ ಕಮ್ಮತಪ್ಪನೇನ ಕಪ್ಪನ್ತೋ ‘‘ಪಾಪಂ ಮೇ ಕತ’’ನ್ತಿ ತಪ್ಪತಿ. ತಂ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಂ ತಪ್ಪನಂ, ವಿಪಾಕತಪ್ಪನೇನ ಪನ ತಪ್ಪನ್ತೋ ಭಿಯ್ಯೋ ತಪ್ಪತಿ ದುಗ್ಗತಿಂ ಗತೋ ಅತಿಫರುಸೇನ ತಪ್ಪನೇನ ಅತಿವಿಯ ತಪ್ಪತೀತಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪನ್ನಾದಯೋ ಅಹೇಸುಂ. ದೇಸನಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಜಾತಾತಿ.

ದೇವದತ್ತವತ್ಥು ದ್ವಾದಸಮಂ.

೧೩. ಸುಮನಾದೇವೀವತ್ಥು

ಇಧ ನನ್ದತೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸುಮನಾದೇವಿಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸಾವತ್ಥಿಯಞ್ಹಿ ದೇವಸಿಕಂ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಗೇಹೇ ದ್ವೇ ಭಿಕ್ಖೂಸಹಸ್ಸಾನಿ ಭುಞ್ಜನ್ತಿ, ತಥಾ ವಿಸಾಖಾಯ ಮಹಾಉಪಾಸಿಕಾಯ. ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಯೋ ಯೋ ದಾನಂ ದಾತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ಸೋ ಸೋ ತೇಸಂ ಉಭಿನ್ನಂ ಓಕಾಸಂ ಲಭಿತ್ವಾವ ಕರೋತಿ. ಕಿಂ ಕಾರಣಾ? ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ದಾನಗ್ಗಂ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋ ವಾ ವಿಸಾಖಾ ವಾ ಆಗತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ನಾಗತಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಸತಸಹಸ್ಸಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಕತದಾನಮ್ಪಿ ‘‘ಕಿಂ ದಾನಂ ನಾಮೇತ’’ನ್ತಿ ಗರಹನ್ತಿ. ಉಭೋಪಿ ಹಿ ತೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ರುಚಿಞ್ಚ ಅನುಚ್ಛವಿಕಕಿಚ್ಚಾನಿ ಚ ಅತಿವಿಯ ಜಾನನ್ತಿ, ತೇಸು ವಿಚಾರೇನ್ತೇಸು ಭಿಕ್ಖೂ ಚಿತ್ತರೂಪಂ ಭುಞ್ಜನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬೇ ದಾನಂ ದಾತುಕಾಮಾ ತೇ ಗಹೇತ್ವಾವ ಗಚ್ಛನ್ತಿ. ಇತಿ ತೇ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಘರೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಪರಿವಿಸಿತುಂ ನ ಲಭನ್ತಿ. ತತೋ ವಿಸಾಖಾ, ‘‘ಕೋ ನು ಖೋ ಮಮ ಠಾನೇ ಠತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಪರಿವಿಸಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೀ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಧೀತರಂ ದಿಸ್ವಾ ತಂ ಅತ್ತನೋ ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ. ಸಾ ತಸ್ಸಾ ನಿವೇಸನೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಪರಿವಿಸತಿ. ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋಪಿ ಮಹಾಸುಭದ್ದಂ ನಾಮ ಜೇಟ್ಠಧೀತರಂ ಠಪೇಸಿ. ಸಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಂ ಕರೋನ್ತೀ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತೀ ಸೋತಾಪನ್ನಾ ಹುತ್ವಾ ಪತಿಕುಲಂ ಅಗಮಾಸಿ. ತತೋ ಚೂಳಸುಭದ್ದಂ ಠಪೇಸಿ. ಸಾಪಿ ತಥೇವ ಕರೋನ್ತೀ ಸೋತಾಪನ್ನಾ ಹುತ್ವಾ ಪತಿಕುಲಂ ಗತಾ. ಅಥ ಸುಮನದೇವಿಂ ನಾಮ ಕನಿಟ್ಠಧೀತರಂ ಠಪೇಸಿ. ಸಾ ಪನ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಸಕದಾಗಾಮಿಫಲಂ ಪತ್ವಾ ಕುಮಾರಿಕಾವ ಹುತ್ವಾ ತಥಾರೂಪೇನ ಅಫಾಸುಕೇನ ಆತುರಾ ಆಹಾರುಪಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾ ಪಿತರಂ ದಟ್ಠುಕಾಮಾ ಹುತ್ವಾ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇಸಿ. ಸೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ದಾನಗ್ಗೇ ತಸ್ಸಾ ಸಾಸನಂ ಸುತ್ವಾವ ಆಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಕಿಂ, ಅಮ್ಮ ಸುಮನೇ’’ತಿ ಆಹ. ಸಾಪಿ ನಂ ಆಹ – ‘‘ಕಿಂ, ತಾತ ಕನಿಟ್ಠಭಾತಿಕಾ’’ತಿ? ‘‘ವಿಲಪಸಿ ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ? ‘‘ನ ವಿಲಪಾಮಿ, ಕನಿಟ್ಠಭಾತಿಕಾ’’ತಿ. ‘‘ಭಾಯಸಿ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ? ‘‘ನ ಭಾಯಾಮಿ, ಕನಿಟ್ಠಭಾತಿಕಾ’’ತಿ. ಏತ್ತಕಂ ವತ್ವಾಯೇವ ಪನ ಸಾ ಕಾಲಮಕಾಸಿ. ಸೋ ಸೋತಾಪನ್ನೋಪಿ ಸಮಾನೋ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತರಿ ಉಪ್ಪನ್ನಸೋಕಂ ಅಧಿವಾಸೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಧೀತು ಸರೀರಕಿಚ್ಚಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ರೋದನ್ತೋ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಕಿಂ, ಗಹಪತಿ, ದುಕ್ಖೀ ದುಮ್ಮನೋ ಅಸ್ಸುಮುಖೋ ರೋದಮಾನೋ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಧೀತಾ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಸುಮನದೇವೀ ಕಾಲಕತಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಸೋಚಸಿ, ನನು ಸಬ್ಬೇಸಂ ಏಕಂಸಿಕಂ ಮರಣ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಜಾನಾಮೇತಂ, ಭನ್ತೇ, ಏವರೂಪಾ ನಾಮ ಮೇ ಹಿರಿಓತ್ತಪ್ಪಸಮ್ಪನ್ನಾ ಧೀತಾ, ಸಾ ಮರಣಕಾಲೇ ಸತಿಂ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀ ವಿಲಪಮಾನಾ ಮತಾ, ತೇನ ಮೇ ಅನಪ್ಪಕಂ ದೋಮನಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತಾಯ ಕಥಿತಂ ಮಹಾಸೇಟ್ಠೀ’’ತಿ? ‘‘ಅಹಂ ತಂ, ಭನ್ತೇ, ‘ಅಮ್ಮ, ಸುಮನೇ’ತಿ ಆಮನ್ತೇಸಿಂ. ಅಥ ಮಂ ಆಹ – ‘ಕಿಂ, ತಾತ, ಕನಿಟ್ಠಭಾತಿಕಾ’ತಿ? ‘ವಿಲಪಸಿ, ಅಮ್ಮಾ’ತಿ? ‘ನ ವಿಲಪಾಮಿ, ಕನಿಟ್ಠಭಾತಿಕಾ’ತಿ. ‘ಭಾಯಸಿ, ಅಮ್ಮಾ’ತಿ? ‘ನ ಭಾಯಾಮಿ ಕನಿಟ್ಠಭಾತಿಕಾ’ತಿ. ಏತ್ತಕಂ ವತ್ವಾ ಕಾಲಮಕಾಸೀ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಭಗವಾ ಆಹ – ‘‘ನ ತೇ ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ ಧೀತಾ ವಿಲಪತೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಭನ್ತೇ ಏವಮಾಹಾ’’ತಿ? ‘‘ಕನಿಟ್ಠತ್ತಾಯೇವ. ಧೀತಾ ಹಿ ತೇ, ಗಹಪತಿ, ಮಗ್ಗಫಲೇಹಿ ತಯಾ ಮಹಲ್ಲಿಕಾ. ತ್ವಞ್ಹಿ ಸೋತಾಪನ್ನೋ, ಧೀತಾ ಪನ ತೇ ಸಕದಾಗಾಮಿನೀ. ಸಾ ಮಗ್ಗಫಲೇಹಿ ತಯಾ ಮಹಲ್ಲಿಕತ್ತಾ ತಂ ಏವಮಾಹಾ’’ತಿ. ‘‘ಏವಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಏವಂ, ಗಹಪತೀ’’ತಿ. ‘‘ಇದಾನಿ ಕುಹಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ತುಸಿತಭವನೇ, ಗಹಪತೀ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಮ ಧೀತಾ ಇಧ ಞಾತಕಾನಂ ಅನ್ತರೇ ನನ್ದಮಾನಾ ವಿಚರಿತ್ವಾ ಇತೋ ಗನ್ತ್ವಾಪಿ ನನ್ದನಟ್ಠಾನೇಯೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಆಮ, ಗಹಪತಿ, ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ನಾಮ ಗಹಟ್ಠಾ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ವಾ ಇಧ ಲೋಕೇ ಚ ಪರಲೋಕೇ ಚ ನನ್ದನ್ತಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೮.

‘‘ಇಧ ನನ್ದತಿ ಪೇಚ್ಚ ನನ್ದತಿ, ಕತಪುಞ್ಞೋ ಉಭಯತ್ಥ ನನ್ದತಿ;

ಪುಞ್ಞಂ ಮೇ ಕತನ್ತಿ ನನ್ದತಿ, ಭಿಯ್ಯೋ ನನ್ದತಿ ಸುಗ್ಗತಿಂ ಗತೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಇಧಾತಿ ಇಧ ಲೋಕೇ ಕಮ್ಮನನ್ದನೇನ ನನ್ದತಿ. ಪೇಚ್ಚಾತಿ ಪರಲೋಕೇ ವಿಪಾಕನನ್ದನೇನ ನನ್ದತಿ. ಕತಪುಞ್ಞೋತಿ ನಾನಪ್ಪಕಾರಸ್ಸ ಪುಞ್ಞಸ್ಸ ಕತ್ತಾ. ಉಭಯತ್ಥಾತಿ ಇಧ ‘‘ಕತಂ ಮೇ ಕುಸಲಂ, ಅಕತಂ ಮೇ ಪಾಪ’’ನ್ತಿ ನನ್ದತಿ, ಪರತ್ಥ ವಿಪಾಕಂ ಅನುಭವನ್ತೋ ನನ್ದತಿ. ಪುಞ್ಞಂ ಮೇತಿ ಇಧ ನನ್ದನ್ತೋ ಪನ ‘‘ಪುಞ್ಞಂ ಮೇ ಕತ’’ನ್ತಿ ಸೋಮನಸ್ಸಮತ್ತೇನೇವ ಕಮ್ಮನನ್ದನಂ ಉಪಾದಾಯ ನನ್ದತಿ. ಭಿಯ್ಯೋತಿ ವಿಪಾಕನನ್ದನೇನ ಪನ ಸುಗತಿಂ ಗತೋ ಸತ್ತಪಞ್ಞಾಸವಸ್ಸಕೋಟಿಯೋ ಸಟ್ಠಿವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ದಿಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವನ್ತೋ ತುಸಿತಪುರೇ ಅತಿವಿಯ ನನ್ದತೀತಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪನ್ನಾದಯೋ ಅಹೇಸುಂ. ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಜಾತಾತಿ.

ಸುಮನಾದೇವೀವತ್ಥು ತೇರಸಮಂ.

೧೪. ದ್ವೇಸಹಾಯಕಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು

ಬಹುಮ್ಪಿ ಚೇತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ದ್ವೇ ಸಹಾಯಕೇ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸಾವತ್ಥಿವಾಸಿನೋ ಹಿ ದ್ವೇ ಕುಲಪುತ್ತಾ ಸಹಾಯಕಾ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಕಾಮೇ ಪಹಾಯ ಸಾಸನೇ ಉರಂ ದತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ವಸ್ಸಾನಿ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ವಸಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸಾಸನೇ ಧುರಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಧುರಞ್ಚ ಗನ್ಥಧುರಞ್ಚ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಸುತ್ವಾ ಏಕೋ ತಾವ ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಮಹಲ್ಲಕಕಾಲೇ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ ಗನ್ಥಧುರಂ ಪೂರೇತುಂ, ವಿಪಸ್ಸನಾಧುರಂ ಪನ ಪೂರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಧುರಂ ಕಥಾಪೇತ್ವಾ ಘಟೇನ್ತೋ ವಾಯಮನ್ತೋ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ. ಇತರೋ ಪನ ‘‘ಅಹಂ ಗನ್ಥಧುರಂ ಪೂರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ತೇಪಿಟಕಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಗತಗತಟ್ಠಾನೇ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇತಿ, ಸರಭಞ್ಞಂ ಭಣತಿ, ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಂ ಧಮ್ಮಂ ವಾಚೇನ್ತೋ ವಿಚರತಿ. ಅಟ್ಠಾರಸನ್ನಂ ಮಹಾಗಣಾನಂ ಆಚರಿಯೋ ಅಹೋಸಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಇತರಸ್ಸ ಥೇರಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಓವಾದೇ ಠತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಥೇರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಸತ್ಥಾರಂ ದಟ್ಠುಕಾಮಮ್ಹಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಥೇರೋ ‘‘ಗಚ್ಛಥ, ಆವುಸೋ, ಮಮ ವಚನೇನ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅಸೀತಿ ಮಹಾಥೇರೇ ವನ್ದಥ, ಸಹಾಯಕತ್ಥೇರಮ್ಪಿ ಮೇ ‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯೋ ತುಮ್ಹೇ ವನ್ದತೀ’ತಿ ವದಥಾ’’ತಿ ಪೇಸೇತಿ. ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಞ್ಚೇವ ಅಸೀತಿ ಮಹಾಥೇರೇ ಚ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಗನ್ಥಿಕತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯೋ ತುಮ್ಹೇ ವನ್ದತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಇತರೇನ ಚ ‘‘ಕೋ ನಾಮ ಸೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಹಾಯಕಭಿಕ್ಖು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಏವಂ ಥೇರೇ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣನ್ತೇ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಥೋಕಂ ಕಾಲಂ ಸಹಿತ್ವಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಸಹಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯೋ ತುಮ್ಹೇ ವನ್ದತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಕೋ ಏಸೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಹಾಯಕಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತುಮ್ಹೇಹಿ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಉಗ್ಗಹಿತಂ, ಕಿಂ ದೀಘನಿಕಾಯಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರೋ ನಿಕಾಯೋ, ಕಿಂ ತೀಸು ಪಿಟಕೇಸು ಏಕಂ ಪಿಟಕ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಚತುಪ್ಪದಿಕಮ್ಪಿ ಗಾಥಂ ನ ಜಾನಾತಿ, ಪಂಸುಕೂಲಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಕಾಲೇಯೇವ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಟ್ಠೋ, ಬಹೂ ವತ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇ ಲಭಿ, ತಸ್ಸ ಆಗತಕಾಲೇ ಮಯಾ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ.

ಅಥ ಅಪರಭಾಗೇ ಥೇರೋ ಸತ್ಥಾರಂ ದಟ್ಠುಂ ಆಗತೋ. ಸಹಾಯಕಸ್ಸ ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಞ್ಚೇವ ಅಸೀತಿ ಮಹಾಥೇರೇ ಚ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಸಹಾಯಕಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಪಚ್ಚಾಗಮಿ. ಅಥಸ್ಸ ಸೋ ವತ್ತಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಸಮಪ್ಪಮಾಣಂ ಆಸನಂ ಗಹೇತ್ವಾ, ‘‘ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಿಸೀದಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಏಸ ಏವರೂಪಂ ಮಮ ಪುತ್ತಂ ವಿಹೇಠೇತ್ವಾ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಅನುಕಮ್ಪಾಯ ವಿಹಾರಚಾರಿಕಂ ಚರನ್ತೋ ವಿಯ ತೇಸಂ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತವರಬುದ್ಧಾಸನೇ ನಿಸೀದಿ. ತತ್ಥ ತತ್ಥ ನಿಸೀದನ್ತಾ ಹಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಬುದ್ಧಾಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾವ ನಿಸೀದನ್ತಿ. ತೇನ ಸತ್ಥಾ ಪಕತಿಪಞ್ಞತ್ತೇಯೇವ ಆಸನೇ ನಿಸೀದಿ. ನಿಸಜ್ಜ ಖೋ ಪನ ಗನ್ಥಿಕಭಿಕ್ಖುಂ ಪಠಮಜ್ಝಾನೇ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಅಕಥಿತೇ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಅಟ್ಠಸುಪಿ ಸಮಾಪತ್ತೀಸು ರೂಪಾರೂಪೇಸು ಚ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿ. ಗನ್ಥಿಕತ್ಥೇರೋ ಏಕಮ್ಪಿ ಕಥೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ಇತರೋ ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಕಥೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೇ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿ. ಗನ್ಥಿಕತ್ಥೇರೋ ಕಥೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ತತೋ ಖೀಣಾಸವತ್ಥೇರಂ ಪುಚ್ಛಿ. ಥೇರೋ ಕಥೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಸಾಧು ಸಾಧು, ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಅಭಿನನ್ದಿತ್ವಾ ಸೇಸಮಗ್ಗೇಸುಪಿ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿ. ಗನ್ಥಿಕೋ ಏಕಮ್ಪಿ ಕಥೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ, ಖೀಣಾಸವೋ ಪುಚ್ಛಿತಂ ಪುಚ್ಛಿತಂ ಕಥೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಚತೂಸುಪಿ ಠಾನೇಸು ತಸ್ಸ ಸಾಧುಕಾರಂ ಅದಾಸಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಭುಮ್ಮದೇವೇ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಯಾವ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಾ ಸಬ್ಬಾ ದೇವತಾ ಚೇವ ನಾಗಸುಪಣ್ಣಾ ಚ ಸಾಧುಕಾರಂ ಅದಂಸು. ತಂ ಸಾಧುಕಾರಂ ಸುತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾ ಚೇವ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿನೋ ಚ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಜ್ಝಾಯಿಂಸು – ‘‘ಕಿಂ ನಾಮೇತಂ ಸತ್ಥಾರಾ ಕತಂ, ಕಿಞ್ಚಿ ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಮಹಲ್ಲಕತ್ಥೇರಸ್ಸ ಚತೂಸು ಠಾನೇಸು ಸಾಧುಕಾರಂ ಅದಾಸಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪನಾಚರಿಯಸ್ಸ ಸಬ್ಬಪರಿಯತ್ತಿಧರಸ್ಸ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಂ ಪಾಮೋಕ್ಖಸ್ಸ ಪಸಂಸಾಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಕರೀ’’ತಿ. ಅಥ ನೇ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಕಿಂ ನಾಮೇತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕಥೇಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ಆರೋಚಿತೇ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯೋ ಮಮ ಸಾಸನೇ ಭತಿಯಾ ಗಾವೋ ರಕ್ಖಣಸದಿಸೋ, ಮಯ್ಹಂ ಪನ ಪುತ್ತೋ ಯಥಾರುಚಿಯಾ ಪಞ್ಚ ಗೋರಸೇ ಪರಿಭುಞ್ಜನಕಸಾಮಿಸದಿಸೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

೧೯.

‘‘ಬಹುಮ್ಪಿ ಚೇ ಸಂಹಿತ ಭಾಸಮಾನೋ,

ನ ತಕ್ಕರೋ ಹೋತಿ ನರೋ ಪಮತ್ತೋ;

ಗೋಪೋವ ಗಾವೋ ಗಣಯಂ ಪರೇಸಂ,

ನ ಭಾಗವಾ ಸಾಮಞ್ಞಸ್ಸ ಹೋತಿ.

೨೦.

‘‘ಅಪ್ಪಮ್ಪಿ ಚೇ ಸಂಹಿತ ಭಾಸಮಾನೋ,

ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಹೋತಿ ಅನುಧಮ್ಮಚಾರೀ;

ರಾಗಞ್ಚ ದೋಸಞ್ಚ ಪಹಾಯ ಮೋಹಂ,

ಸಮ್ಮಪ್ಪಜಾನೋ ಸುವಿಮುತ್ತಚಿತ್ತೋ.

‘‘ಅನುಪಾದಿಯಾನೋ ಇಧ ವಾ ಹುರಂ ವಾ,

ಸ ಭಾಗವಾ ಸಾಮಞ್ಞಸ್ಸ ಹೋತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಸಂಹಿತನ್ತಿ ತೇಪಿಟಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧವಚನಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ. ತಂ ಆಚರಿಯೇ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಬಹುಮ್ಪಿ ಪರೇಸಂ ಭಾಸಮಾನೋ ವಾಚೇನ್ತೋ ತಂ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಯಂ ಕಾರಕೇನ ಪುಗ್ಗಲೇನ ಕತ್ತಬ್ಬಂ, ತಕ್ಕರೋ ನ ಹೋತಿ. ಕುಕ್ಕುಟಸ್ಸ ಪಕ್ಖಪಹರಣಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅನಿಚ್ಚಾದಿವಸೇನ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಂ ನಪ್ಪವತ್ತೇತಿ. ಏಸೋ ಯಥಾ ನಾಮ ದಿವಸಂ ಭತಿಯಾ ಗಾವೋ ರಕ್ಖನ್ತೋ ಗೋಪೋ ಪಾತೋವ ನಿರವಸೇಸಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸಾಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಾಮಿಕಾನಂ ನಿಯ್ಯಾದೇತ್ವಾ ದಿವಸಭತಿಮತ್ತಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಯಥಾರುಚಿಯಾ ಪನ ಪಞ್ಚ ಗೋರಸೇ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ನ ಲಭತಿ, ಏವಮೇವ ಕೇವಲಂ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾನಂ ಸನ್ತಿಕಾ ವತ್ತಪಟಿವತ್ತಕರಣಮತ್ತಸ್ಸ ಭಾಗೀ ಹೋತಿ, ಸಾಮಞ್ಞಸ್ಸ ಪನ ಭಾಗೀ ನ ಹೋತಿ. ಯಥಾ ಪನ ಗೋಪಾಲಕೇನ ನಿಯ್ಯಾದಿತಾನಂ ಗುನ್ನಂ ಗೋರಸಂ ಸಾಮಿಕಾವ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಿ, ತಥಾ ತೇನ ಕಥಿತಂ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಕಾರಕಪುಗ್ಗಲಾ ಯಥಾನುಸಿಟ್ಠಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಕೇಚಿ ಪಠಮಜ್ಝಾನಾದೀನಿ ಪಾಪುಣನ್ತಿ, ಕೇಚಿ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಮಗ್ಗಫಲಾನಿ ಪಾಪುಣನ್ತಿ, ಗೋಣಸಾಮಿಕಾ ಗೋರಸಸ್ಸೇವ ಸಾಮಞ್ಞಸ್ಸ ಭಾಗಿನೋ ಹೋನ್ತಿ.

ಇತಿ ಸತ್ಥಾ ಸೀಲಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಬಹುಸ್ಸುತಸ್ಸ ಪಮಾದವಿಹಾರಿನೋ ಅನಿಚ್ಚಾದಿವಸೇನ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೇ ಪಮತ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ವಸೇನ ಪಠಮಂ ಗಾಥಂ ಕಥೇಸಿ, ನ ದುಸ್ಸೀಲಸ್ಸ. ದುತಿಯಗಾಥಾ ಪನ ಅಪ್ಪಸ್ಸುತಸ್ಸಪಿ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೇ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಕಾರಕಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಸೇನ ಕಥಿತಾ.

ತತ್ಥ ಅಪ್ಪಮ್ಪೀ ಚೇತಿ ಥೋಕಂ ಏಕವಗ್ಗದ್ವಿವಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ. ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಹೋತಿ ಅನುಧಮ್ಮಚಾರೀತಿ ಅತ್ಥಮಞ್ಞಾಯ ಧಮ್ಮಮಞ್ಞಾಯ ನವಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅನುರೂಪಂ ಧಮ್ಮಂ ಪುಬ್ಬಭಾಗಪಟಿಪದಾಸಙ್ಖಾತಂ ಚತುಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸೀಲಧುತಙ್ಗಅಸುಭಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಾದಿಭೇದಂ ಚರನ್ತೋ ಅನುಧಮ್ಮಚಾರೀ ಹೋತಿ. ಸೋ ‘‘ಅಜ್ಜ ಅಜ್ಜೇವಾ’’ತಿ ಪಟಿವೇಧಂ ಆಕಙ್ಖನ್ತೋ ವಿಚರತಿ. ಸೋ ಇಮಾಯ ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ರಾಗಞ್ಚ ದೋಸಞ್ಚ ಪಹಾಯ ಮೋಹಂ ಸಮ್ಮಾ ಹೇತುನಾ ನಯೇನ ಪರಿಜಾನಿತಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮೇ ಪರಿಜಾನನ್ತೋ ತದಙ್ಗವಿಕ್ಖಮ್ಭನಸಮುಚ್ಛೇದಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿನಿಸ್ಸರಣವಿಮುತ್ತೀನಂ ವಸೇನ ಸುವಿಮುತ್ತಚಿತ್ತೋ, ಅನುಪಾದಿಯಾನೋ ಇಧ ವಾ ಹುರಂ ವಾತಿ ಇಧಲೋಕಪರಲೋಕಪರಿಯಾಪನ್ನಾ ವಾ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಬಾಹಿರಾ ವಾ ಖನ್ಧಾಯತನಧಾತುಯೋ ಚತೂಹಿ ಉಪಾದಾನೇಹಿ ಅನುಪಾದಿಯನ್ತೋ ಮಹಾಖೀಣಾಸವೋ ಮಗ್ಗಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಸಾಮಞ್ಞಸ್ಸ ವಸೇನ ಆಗತಸ್ಸ ಫಲಸಾಮಞ್ಞಸ್ಸ ಚೇವ ಪಞ್ಚಅಸೇಕ್ಖಧಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಚ ಭಾಗವಾ ಹೋತೀತಿ ರತನಕೂಟೇನ ವಿಯ ಅಗಾರಸ್ಸ ಅರಹತ್ತೇನ ದೇಸನಾಯ ಕೂಟಂ ಗಣ್ಹೀತಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪನ್ನಾದಯೋ ಅಹೇಸುಂ. ದೇಸನಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಜಾತಾತಿ.

ದ್ವೇಸಹಾಯಕಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು ಚುದ್ದಸಮಂ.

ಯಮಕವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಪಠಮೋ ವಗ್ಗೋ.

೨. ಅಪ್ಪಮಾದವಗ್ಗೋ

೧. ಸಾಮಾವತೀವತ್ಥು

ಅಪ್ಪಮಾದೋ ಅಮತಪದನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಕೋಸಮ್ಬಿಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಘೋಸಿತಾರಾಮೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸಾಮಾವತಿಪ್ಪಮುಖಾನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಇತ್ಥಿಸತಾನಂ, ಮಾಗಣ್ಡಿಯಪ್ಪಮುಖಾನಞ್ಚ ಏತಿಸ್ಸಾ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಞಾತಿಸತಾನಂ ಮರಣಬ್ಯಸನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ತತ್ರಾಯಂ ಅನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಅತೀತೇ ಅಲ್ಲಕಪ್ಪರಟ್ಠೇ ಅಲ್ಲಕಪ್ಪರಾಜಾ ನಾಮ, ವೇಠದೀಪಕರಟ್ಠೇ ವೇಠದೀಪಕರಾಜಾ ನಾಮಾತಿ ಇಮೇ ದ್ವೇ ದಹರಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಹಾಯಕಾ ಹುತ್ವಾ ಏಕಾಚರಿಯಕುಲೇ ಸಿಪ್ಪಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಪಿತೂನಂ ಅಚ್ಚಯೇನ ಛತ್ತಂ ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ಆಯಾಮೇನ ದಸದಸಯೋಜನಿಕೇ ರಟ್ಠೇ ರಾಜಾನೋ ಅಹೇಸುಂ. ತೇ ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ಸಮಾಗನ್ತ್ವಾ ಏಕತೋ ತಿಟ್ಠನ್ತಾ ನಿಸೀದನ್ತಾ ನಿಪಜ್ಜನ್ತಾ ಮಹಾಜನಂ ಜಾಯಮಾನಞ್ಚ ಜೀಯಮಾನಞ್ಚ ಮೀಯಮಾನಞ್ಚ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಪರಲೋಕಂ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಅನುಗಚ್ಛನ್ತೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಅನ್ತಮಸೋ ಅತ್ತನೋ ಸರೀರಮ್ಪಿ ನಾನುಗಚ್ಛತಿ, ಸಬ್ಬಂ ಪಹಾಯ ಗನ್ತಬ್ಬಂ, ಕಿಂ ನೋ ಘರಾವಾಸೇನ, ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಮನ್ತೇತ್ವಾ ರಜ್ಜಾನಿ ಪುತ್ತದಾರಾನಂ ನಿಯ್ಯಾದೇತ್ವಾ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತಪ್ಪದೇಸೇ ವಸನ್ತಾ ಮನ್ತಯಿಂಸು – ‘‘ಮಯಂ ರಜ್ಜಂ ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತಾ, ನ ಜೀವಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ. ತೇ ಮಯಂ ಏಕಟ್ಠಾನೇ ವಸನ್ತಾ ಅಪಬ್ಬಜಿತಸದಿಸಾಯೇವ ಹೋಮ, ತಸ್ಮಾ ವಿಸುಂ ವಸಿಸ್ಸಾಮ. ತ್ವಂ ಏತಸ್ಮಿಂ ಪಬ್ಬತೇ ವಸ, ಅಹಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಬ್ಬತೇ ವಸಿಸ್ಸಾಮಿ. ಅನ್ವಡ್ಢಮಾಸಂ ಪನ ಉಪೋಸಥದಿವಸೇ ಏಕತೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ಅಥ ಖೋ ನೇಸಂ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಏವಮ್ಪಿ ನೋ ಗಣಸಙ್ಗಣಿಕಾವ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ತ್ವಂ ಪನ ತವ ಪಬ್ಬತೇ ಅಗ್ಗಿಂ ಜಾಲೇಯ್ಯಾಸಿ, ಅಹಂ ಮಮ ಪಬ್ಬತೇ ಅಗ್ಗಿಂ ಜಾಲೇಸ್ಸಾಮಿ, ತಾಯ ಸಞ್ಞಾಯ ಅತ್ಥಿಭಾವಂ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ತೇ ತಥಾ ಕರಿಂಸು.

ಅಥ ಅಪರಭಾಗೇ ವೇಠದೀಪಕತಾಪಸೋ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಮಹೇಸಕ್ಖೋ ದೇವರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ. ತತೋ ಅಡ್ಢಮಾಸೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಅಗ್ಗಿಂ ಅದಿಸ್ವಾವ ಇತರೋ ‘‘ಸಹಾಯಕೋ ಮೇ ಕಾಲಕತೋ’’ತಿ ಅಞ್ಞಾಸಿ. ಇತರೋಪಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಕ್ಖಣೇಯೇವ ಅತ್ತನೋ ದೇವಸಿರಿಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮಂ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ನಿಕ್ಖಮನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅತ್ತನೋ ತಪಚರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಗನ್ತ್ವಾ ಮಮ ಸಹಾಯಕಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಂ ಅತ್ತಭಾವಂ ವಿಜಹಿತ್ವಾ ಮಗ್ಗಿಕಪುರಿಸೋ ವಿಯ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸೋ ಆಹ – ‘‘ಕುತೋ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಮಗ್ಗಿಕಪುರಿಸೋ ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ದೂರತೋವ ಆಗತೋಮ್ಹಿ. ಕಿಂ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಅಯ್ಯೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಏಕಕೋವ ವಸತಿ, ಅಞ್ಞೋಪಿ ಕೋಚಿ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ? ‘‘ಅತ್ಥಿ ಮೇ ಏಕೋ ಸಹಾಯಕೋ’’ತಿ. ‘‘ಕುಹಿಂ ಸೋ’’ತಿ? ‘‘ಏತಸ್ಮಿಂ ಪಬ್ಬತೇ ವಸತಿ, ಉಪೋಸಥದಿವಸೇ ಪನ ಅಗ್ಗಿಂ ನ ಜಾಲೇತಿ, ಮತೋ ನೂನ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ‘‘ಏವಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಏವಮಾವುಸೋ’’ತಿ. ‘‘ಅಹಂ ಸೋ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಕುಹಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೋಸೀ’’ತಿ? ‘‘ದೇವಲೋಕೇ ಮಹೇಸಕ್ಖೋ ದೇವರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೋಸ್ಮಿ, ಭನ್ತೇ, ‘ಅಯ್ಯಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಪುನ ಆಗತೋಮ್ಹಿ. ಅಪಿ ನು ಖೋ ಅಯ್ಯಾನಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ವಸನ್ತಾನಂ ಕೋಚಿ ಉಪದ್ದವೋ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಆವುಸೋ, ಹತ್ಥೀ ನಿಸ್ಸಾಯ ಕಿಲಮಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ವೋ, ಭನ್ತೇ, ಹತ್ಥೀ ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಸಮ್ಮಜ್ಜನಟ್ಠಾನೇ ಲಣ್ಡಂ ಪಾತೇನ್ತಿ, ಪಾದೇಹಿ ಭೂಮಿಯಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಪಂಸುಂ ಉದ್ಧರನ್ತಿ, ಸ್ವಾಹಂ ಲಣ್ಡಂ ಛಡ್ಡೇನ್ತೋ ಪಂಸುಂ ಸಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಕಿಲಮಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತೇಸಂ ಅನಾಗಮನಂ ಇಚ್ಛಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮಾವುಸೋ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ತೇಸಂ ಅನಾಗಮನಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಾಪಸಸ್ಸ ಹತ್ಥಿಕನ್ತವೀಣಞ್ಚೇವ ಹತ್ಥಿಕನ್ತಮನ್ತಞ್ಚ ಅದಾಸಿ. ದದನ್ತೋ ಚ ಪನ ವೀಣಾಯ ತಿಸ್ಸೋ ತನ್ತಿಯೋ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತಯೋ ಮನ್ತೇ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ತನ್ತಿಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಮನ್ತೇ ವುತ್ತೇ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಓಲೋಕೇತುಮ್ಪಿ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಹತ್ಥೀ ಪಲಾಯನ್ತಿ, ಇಮಂ ತನ್ತಿಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಮನ್ತೇ ವುತ್ತೇ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛತೋ ಓಲೋಕೇನ್ತಾ ಓಲೋಕೇನ್ತಾ ಪಲಾಯನ್ತಿ, ಇಮಂ ತನ್ತಿಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಮನ್ತೇ ವುತ್ತೇ ಹತ್ಥಿಯೂಥಪತಿ ಪಿಟ್ಠಿಂ ಉಪನಾಮೇನ್ತೋ ಆಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ, ‘‘ಯಂ ವೋ ರುಚ್ಚತಿ, ತಂ ಕರೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಾಪಸಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ತಾಪಸೋ ಪಲಾಯನಮನ್ತಂ ವತ್ವಾ ಪಲಾಯನತನ್ತಿಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಹತ್ಥೀ ಪಲಾಪೇತ್ವಾ ವಸಿ.

ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಕೋಸಮ್ಬಿಯಂ ಪೂರನ್ತಪ್ಪೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಹೋತಿ. ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಗಬ್ಭಿನಿಯಾ ದೇವಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಬಾಲಸೂರಿಯತಪಂ ತಪ್ಪಮಾನೋ ಅಬ್ಭೋಕಾಸತಲೇ ನಿಸೀದಿ. ದೇವೀ ರಞ್ಞೋ ಪಾರುಪನಂ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಿಕಂ ರತ್ತಕಮ್ಬಲಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಾ ರಞ್ಞಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮುಲ್ಲಪಮಾನಾ ರಞ್ಞೋ ಅಙ್ಗುಲಿತೋ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಿಕಂ ರಾಜಮುದ್ದಿಕಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅಙ್ಗುಲಿಯಂ ಪಿಲನ್ಧಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಹತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಸಕುಣೋ ಆಕಾಸೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ದೂರತೋ ರತ್ತಕಮ್ಬಲಪಾರುಪನಂ ದೇವಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಂಸಪೇಸೀ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಪಕ್ಖೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಓತರಿ. ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ಓತರಣಸದ್ದೇನ ಭೀತೋ ಉಟ್ಠಾಯ ಅನ್ತೋನಿವೇಸನಂ ಪಾವಿಸಿ. ದೇವೀ ಗರುಗಬ್ಭತಾಯ ಚೇವ ಭೀರುಕಜಾತಿಕತಾಯ ಚ ವೇಗೇನ ಗನ್ತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ಅಥ ನಂ ಸೋ ಸಕುಣೋ ಅಜ್ಝಪ್ಪತ್ತೋ ನಖಪಞ್ಜರೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಆಕಾಸಂ ಪಕ್ಖನ್ದಿ. ತೇ ಕಿರ ಸಕುಣಾ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಹತ್ಥೀನಂ ಬಲಂ ಧಾರೇನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ಆಕಾಸೇನ ನೇತ್ವಾ ಯಥಾರುಚಿತಟ್ಠಾನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಮಂಸಂ ಖಾದನ್ತಿ. ಸಾಪಿ ತೇನ ನೀಯಮಾನಾ ಮರಣಭಯಭೀತಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಚಾಹಂ ವಿರವಿಸ್ಸಾಮಿ, ಮನುಸ್ಸಸದ್ದೋ ನಾಮ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾನಂ ಉಬ್ಬೇಜನೀಯೋ, ತಂ ಸುತ್ವಾ ಮಂ ಛಡ್ಡೇಸ್ಸತಿ. ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಸಹ ಗಬ್ಭೇನ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಾಮಿ, ಯಸ್ಮಿಂ ಪನ ಠಾನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಮಂ ಖಾದಿತುಂ ಆರಭಿಸ್ಸತಿ, ತತ್ರ ನಂ ಸದ್ದಂ ಕತ್ವಾ ಪಲಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸಾ ಅತ್ತನೋ ಪಣ್ಡಿತತಾಯ ಅಧಿವಾಸೇಸಿ.

ತದಾ ಚ ಹಿಮವನ್ತಪದೇಸೇ ಥೋಕಂ ವಡ್ಢಿತ್ವಾ ಮಣ್ಡಪಾಕಾರೇನ ಠಿತೋ ಏಕೋ ಮಹಾನಿಗ್ರೋಧೋ ಹೋತಿ. ಸೋ ಸಕುಣೋ ಮಿಗರೂಪಾದೀನಿ ತತ್ಥ ನೇತ್ವಾ ಖಾದತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಮ್ಪಿ ತತ್ಥೇವ ನೇತ್ವಾ ವಿಟಪಬ್ಭನ್ತರೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಆಗತಮಗ್ಗಂ ಓಲೋಕೇಸಿ. ಆಗತಮಗ್ಗೋಲೋಕನಂ ಕಿರ ತೇಸಂ ಧಮ್ಮತಾ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ದೇವೀ, ‘‘ಇದಾನಿ ಇಮಂ ಪಲಾಪೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಉಭೋ ಹತ್ಥೇ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಾಣಿಸದ್ದಞ್ಚೇವ ಮುಖಸದ್ದಞ್ಚ ಕತ್ವಾ ತಂ ಪಲಾಪೇಸಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ಸೂರಿಯತ್ಥಙ್ಗಮನಕಾಲೇ ಗಬ್ಭೇ ಕಮ್ಮಜವಾತಾ ಚಲಿಂಸು. ಸಬ್ಬದಿಸಾಸು ಗಜ್ಜನ್ತೋ ಮಹಾಮೇಘೋ ಉಟ್ಠಹಿ. ಸುಖೇಧಿತಾಯ ರಾಜಮಹೇಸಿಯಾ ‘‘ಮಾ ಭಾಯಿ, ಅಯ್ಯೇ’’ತಿ ವಚನಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅಲಭಮಾನಾಯ ದುಕ್ಖಪರೇತಾಯ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ನಿದ್ದಾ ನಾಮ ನಾಹೋಸಿ. ವಿಭಾತಾಯ ಪನ ರತ್ತಿಯಾ ವಲಾಹಕವಿಗಮೋ ಚ ಅರುಣುಗ್ಗಮನಞ್ಚ ತಸ್ಸಾ ಗಬ್ಭವುಟ್ಠಾನಞ್ಚ ಏಕಕ್ಖಣೇಯೇವ ಅಹೋಸಿ. ಸಾ ಮೇಘಉತುಞ್ಚ ಪಬ್ಬತಉತುಞ್ಚ ಅರುಣಉತುಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಜಾತತ್ತಾ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಉತೇನೋತಿ ನಾಮಂ ಅಕಾಸಿ.

ಅಲ್ಲಕಪ್ಪತಾಪಸಸ್ಸಪಿ ಖೋ ತತೋ ಅವಿದೂರೇ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಹೋತಿ. ಸೋ ಪಕತಿಯಾವ ವಸ್ಸದಿವಸೇ ಸೀತಭಯೇನ ಫಲಾಫಲತ್ಥಾಯ ವನಂ ನ ಪವಿಸತಿ, ತಂ ರುಕ್ಖಮೂಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಕುಣೇಹಿ ಖಾದಿತಮಂಸಾನಂ ಅಟ್ಠಿಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ರಸಂ ಕತ್ವಾ ಪಿವತಿ. ತಸ್ಮಾ ತಂ ದಿವಸಂ ‘‘ಅಟ್ಠಿಂ ಆಹರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಅಟ್ಠಿಂ ಪರಿಯೇಸೇನ್ತೋ ಉಪರಿ ದಾರಕಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಉಲ್ಲೋಕೇನ್ತೋ ದೇವಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಾಸಿ ತ್ವ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಮಾನುಸಿತ್ಥಿಮ್ಹೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಥಂ ಆಗತಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಹತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಸಕುಣೇನಾನೀತಾಮ್ಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಓತರಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಜಾತಿಸಮ್ಭೇದತೋ ಭಾಯಾಮಿ, ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಾಸಿ ತ್ವ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಖತ್ತಿಯಾಮ್ಹೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ಖತ್ತಿಯೋಯೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಖತ್ತಿಯಮಾಯಂ ಕಥೇಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ಖತ್ತಿಯಮಾಯಂ ಕಥೇಸಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಆರುಯ್ಹ ಪುತ್ತಂ ಮೇ ಓತಾರೇಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ಏಕೇನ ಪಸ್ಸೇನ ಅಭಿರುಹನಮಗ್ಗಂ ಕತ್ವಾ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ದಾರಕಂ ಗಣ್ಹಿ. ‘‘ಮಾ ಮಂ ಹತ್ಥೇನ ಛುಪೀ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತೇ ತಂ ಅಛುಪಿತ್ವಾವ ದಾರಕಂ ಓತಾರೇಸಿ. ದೇವೀಪಿ ಓತರಿ. ಅಥ ನಂ ಅಸ್ಸಮಪದಂ ನೇತ್ವಾ ಸೀಲಭೇದಂ ಅಕತ್ವಾವ ಅನುಕಮ್ಪಾಯ ಪಟಿಜಗ್ಗಿ, ನಿಮ್ಮಕ್ಖಿಕಮಧುಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಯಂಜಾತಸಾಲಿಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಯಾಗುಂ ಪಚಿತ್ವಾ ಅದಾಸಿ. ಏವಂ ತಸ್ಮಿಂ ಪಟಿಜಗ್ಗನ್ತೇ ಸಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ನೇವ ಆಗತಮಗ್ಗಂ ಜಾನಾಮಿ, ನ ಗಮನಮಗ್ಗಂ ಜಾನಾಮಿ, ಇಮಿನಾಪಿ ಮೇ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಸ್ಸಾಸಮತ್ತಮ್ಪಿ ನತ್ಥಿ. ಸಚೇ ಪನಾಯಂ ಅಮ್ಹೇ ಪಹಾಯ ಕತ್ಥಚಿ ಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಉಭೋಪಿ ಇಧೇವ ಮರಣಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಾಮ, ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಕತ್ವಾ ಇಮಸ್ಸ ಸೀಲಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಯಥಾ ಮಂ ನ ಮುಞ್ಚತಿ, ತಥಾ ತಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ದುನ್ನಿವತ್ಥದುಪ್ಪಾರುತದಸ್ಸನೇನ ಪಲೋಭೇತ್ವಾ ಸೀಲವಿನಾಸಂ ಪಾಪೇಸಿ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದ್ವೇಪಿ ಸಮಗ್ಗವಾಸಂ ವಸಿಂಸು.

ಅಥೇಕದಿವಸಂ ತಾಪಸೋ ನಕ್ಖತ್ತಯೋಗಂ ಉಲ್ಲೋಕೇನ್ತೋ ಪೂರನ್ತಪ್ಪಸ್ಸ ನಕ್ಖತ್ತಮಿಲಾಯನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಭದ್ದೇ ಕೋಸಮ್ಬಿಯಂ ಪೂರನ್ತಪ್ಪರಾಜಾ ಮತೋ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕಸ್ಮಾ, ಅಯ್ಯ, ಏವಂ ವದೇಸಿ? ಕಿಂ ತೇ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಆಘಾತೋ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ? ‘‘ನತ್ಥಿ, ಭದ್ದೇ, ನಕ್ಖತ್ತಮಿಲಾಯನಮಸ್ಸ ದಿಸ್ವಾ ಏವಂ ವದಾಮೀ’’ತಿ, ಸಾ ಪರೋದಿ. ಅಥ ನಂ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ರೋದಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಾಯ ತಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಸಾಮಿಕಭಾವೇ ಅಕ್ಖಾತೇ ಆಹ – ‘‘ಮಾ, ಭದ್ದೇ, ರೋದಿ, ಜಾತಸ್ಸ ನಾಮ ನಿಯತೋ ಮಚ್ಚೂ’’ತಿ. ‘‘ಜಾನಾಮಿ, ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ರೋದಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಪುತ್ತೋ ಮೇ ಕುಲಸನ್ತಕಸ್ಸ ರಜ್ಜಸ್ಸ ಅನುಚ್ಛವಿಕೋ, ‘ಸಚೇ ತತ್ರ ಅಭವಿಸ್ಸ, ಸೇತಚ್ಛತ್ತಂ ಉಸ್ಸಾಪಯಿಸ್ಸ. ಇದಾನಿ ಮಹಾಜಾನಿಕೋ ವತ ಜಾತೋ’ತಿ ಸೋಕೇನ ರೋದಾಮಿ, ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ. ‘‘ಹೋತು, ಭದ್ದೇ, ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿ, ಸಚಸ್ಸ ರಜ್ಜಂ ಪತ್ಥೇಸಿ, ಅಹಮಸ್ಸ ರಜ್ಜಲಭನಾಕಾರಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಹತ್ಥಿಕನ್ತವೀಣಞ್ಚೇವ ಹತ್ಥಿಕನ್ತಮನ್ತೇ ಚ ಅದಾಸಿ. ತದಾ ಅನೇಕಾನಿ ಹತ್ಥಿಸಹಸ್ಸಾನಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ವಟರುಕ್ಖಮೂಲೇ ನಿಸೀದನ್ತಿ. ಅಥ ನಂ ಆಹ – ‘‘ಹತ್ಥೀಸು ಅನಾಗತೇಸುಯೇವ ರುಕ್ಖಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ತೇಸು ಆಗತೇಸು ಇಮಂ ಮನ್ತಂ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ತನ್ತಿಂ ಪಹರ, ಸಬ್ಬೇ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಓಲೋಕೇತುಮ್ಪಿ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಪಲಾಯಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಅಥ ಓತರಿತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ. ಸೋ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ದುತಿಯದಿವಸೇ ಆಹ – ‘‘ಅಜ್ಜ ಇಮಂ ಮನ್ತಂ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ತನ್ತಿಂ ಪಹರೇಯ್ಯಾಸಿ, ಸಬ್ಬೇ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತಾ ಪಲಾಯಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ. ತದಾಪಿ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಆರೋಚೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ತತಿಯದಿವಸೇ ಆಹ – ‘‘ಅಜ್ಜ ಇಮಂ ಮನ್ತಂ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ತನ್ತಿಂ ಪಹರೇಯ್ಯಾಸಿ, ಯೂಥಪತಿ ಪಿಟ್ಠಿಂ ಉಪನಾಮೇನ್ತೋ ಆಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ತದಾಪಿ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ಆರೋಚೇಸಿ.

ಅಥಸ್ಸ ಮಾತರಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಭದ್ದೇ, ಪುತ್ತಸ್ಸ ತೇ ಸಾಸನಂ ವದೇಹಿ, ಏತ್ತೋವ ಗನ್ತ್ವಾ ರಾಜಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸಾ ಪುತ್ತಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ತಾತ, ತ್ವಂ ಕೋಸಮ್ಬಿಯಂ ಪೂರನ್ತಪ್ಪರಞ್ಞೋ ಪುತ್ತೋ, ಮಂ ಸಗಬ್ಭಂ ಹತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಸಕುಣೋ ಆನೇಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸೇನಾಪತಿಆದೀನಂ ನಾಮಾನಿ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಅಸದ್ದಹನ್ತಾನಂ ಇಮಂ ಪಿತು ಪಾರುಪನಕಮ್ಬಲಞ್ಚೇವ ಪಿಲನ್ಧನಮುದ್ದಿಕಞ್ಚ ದಸ್ಸೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ. ಕುಮಾರೋ ತಾಪಸಂ ‘‘ಇದಾನಿ ಕಿಂ ಕರೋಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಿಮಸಾಖಾಯ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಇಮಂ ಮನ್ತಂ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ತನ್ತಿಂ ಪಹರ, ಜೇಟ್ಠಕಹತ್ಥೀ ತೇ ಪಿಟ್ಠಿಂ ಉಪನಾಪೇತ್ವಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಪಿಟ್ಠಿಯಂ ನಿಸಿನ್ನೋವ ರಟ್ಠಂ ಗನ್ತ್ವಾ ರಜ್ಜಂ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ಮಾತಾಪಿತರೋ ವನ್ದಿತ್ವಾ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ಆಗತಸ್ಸ ಹತ್ಥಿನೋ ಪಿಟ್ಠಿಯಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಕಣ್ಣೇ ಮನ್ತಯಿ – ‘‘ಅಹಂ ಕೋಸಮ್ಬಿಯಂ ಪೂರನ್ತಪ್ಪರಞ್ಞೋ ಪುತ್ತೋ, ಪೇತ್ತಿಕಂ ಮೇ ರಜ್ಜಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ದೇಹಿ ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ತಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಅನೇಕಾನಿ ಹತ್ಥಿಸಹಸ್ಸಾನಿ ಸನ್ನಿಪತನ್ತೂ’’ತಿ ಹತ್ಥಿರವಂ ರವಿ, ಅನೇಕಾನಿ ಹತ್ಥಿಸಹಸ್ಸಾನಿ ಸನ್ನಿಪತಿಂಸು. ಪುನ ‘‘ಜಿಣ್ಣಾ ಹತ್ಥೀ ಪಟಿಕ್ಕಮನ್ತೂ’’ತಿ ಹತ್ಥಿರವಂ ರವಿ, ಜಿಣ್ಣಾ ಹತ್ಥೀ ಪಟಿಕ್ಕಮಿಂಸು. ಪುನ ‘‘ಅತಿತರುಣಾ ಹತ್ಥೀ ನಿವತ್ತನ್ತೂ’’ತಿ ಹತ್ಥಿರವಂ ರವಿ, ತೇಪಿ ನಿವತ್ತಿಂಸು. ಸೋ ಅನೇಕೇಹಿ ಯೂಥಹತ್ಥಿಸಹಸ್ಸೇಹೇವ ಪರಿವುತೋ ಪಚ್ಚನ್ತಗಾಮಂ ಪತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ರಞ್ಞೋ ಪುತ್ತೋ, ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪತ್ಥಯಮಾನಾ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೂ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಸಙ್ಗಹಂ ಕರೋನ್ತೋ ಗನ್ತ್ವಾ ನಗರಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ‘ಯುದ್ಧಂ ವಾ ಮೇ ದೇತು, ರಜ್ಜಂ ವಾ’’’ತಿ ಸಾಸನಂ ಪೇಸೇಸಿ. ನಾಗರಾ ಆಹಂಸು – ‘‘ಮಯಂ ದ್ವೇಪಿ ನ ದಸ್ಸಾಮ. ಅಮ್ಹಾಕಞ್ಹಿ ದೇವೀ ಗರುಗಬ್ಭಾ ಹತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಸಕುಣೇನ ನೀತಾ, ತಸ್ಸಾ ಅತ್ಥಿಭಾವಂ ವಾ ನತ್ಥಿಭಾವಂ ವಾ ಮಯಂ ನ ಜಾನಾಮ. ಯಾವ ತಸ್ಸಾ ಪವತ್ತಿಂ ನ ಸುಣಾಮ. ತಾವ ನೇವ ಯುದ್ಧಂ ದಸ್ಸಾಮ, ನ ರಜ್ಜ’’ನ್ತಿ. ತದಾ ಕಿರ ತಂ ಪವೇಣಿರಜ್ಜಂ ಅಹೋಸಿ. ತತೋ ಕುಮಾರೋ ‘‘ಅಹಂ ತಸ್ಸಾ ಪುತ್ತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸೇನಾಪತಿಆದೀನಂ ನಾಮಾನಿ ಕಥೇತ್ವಾ ತಥಾಪಿ ಅಸದ್ದಹನ್ತಾನಂ ಕಮ್ಬಲಞ್ಚ ಮುದ್ದಿಕಞ್ಚ ದಸ್ಸೇಸಿ. ತೇ ಕಮ್ಬಲಞ್ಚ ಮುದ್ದಿಕಞ್ಚ ಸಞ್ಜಾನಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಕಙ್ಖಾ ಹುತ್ವಾ ದ್ವಾರಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ತಂ ರಜ್ಜೇ ಅಭಿಸಿಞ್ಚಿಂಸು. ಅಯಂ ತಾವ ಉತೇನಸ್ಸ ಉಪ್ಪತ್ತಿ.

ಅಲ್ಲಕಪ್ಪರಟ್ಠೇ ಪನ ದುಬ್ಭಿಕ್ಖೇ ಜೀವಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಏಕೋ ಕೋತುಹಲಿಕೋ ನಾಮ ಮನುಸ್ಸೋ ಕಾಪಿಂ ನಾಮ ತರುಣಪುತ್ತಞ್ಚ ಕಾಳಿಂ ನಾಮ ಭರಿಯಞ್ಚ ಆದಾಯ ‘‘ಕೋಸಮ್ಬಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಜೀವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಾಥೇಯ್ಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿ. ‘‘ಅಹಿವಾತರೋಗೇನ ಮಹಾಜನೇ ಮರನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮೀ’’ತಿಪಿ ವದನ್ತಿಯೇವ. ತೇ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಪಾಥೇಯ್ಯೇ ಪರಿಕ್ಖೀಣೇ ಖುದಾಭಿಭೂತಾ ದಾರಕಂ ವಹಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು. ಅಥ ಸಾಮಿಕೋ ಪಜಾಪತಿಂ ಆಹ – ‘‘ಭದ್ದೇ, ಮಯಂ ಜೀವನ್ತಾ ಪುನ ಪುತ್ತಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮ, ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ನಂ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ. ಮಾತು ಹದಯಂ ನಾಮ ಮುದುಕಂ ಹೋತಿ. ತಸ್ಮಾ ಸಾ ಆಹ – ‘‘ನಾಹಂ ಜೀವನ್ತಮೇವ ಪುತ್ತಂ ಛಡ್ಡೇತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಥ ಕಿಂ ಕರೋಮಾ’’ತಿ? ‘‘ವಾರೇನ ನಂ ವಹಾಮಾ’’ತಿ. ಮಾತಾ ಅತ್ತನೋ ವಾರೇ ಪುಪ್ಫದಾಮಂ ವಿಯ ನಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಉರೇ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಅಙ್ಕೇನ ವಹಿತ್ವಾ ಪಿತುನೋ ದೇತಿ. ತಸ್ಸ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಮನಕಾಲೇ ಛಾತಕತೋಪಿ ಬಲವತರಾ ವೇದನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ. ಸೋ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಆಹ – ‘‘ಭದ್ದೇ, ಮಯಂ ಜೀವನ್ತಾ ಪುತ್ತಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮ, ಛಡ್ಡೇಮ ನ’’ನ್ತಿ. ಸಾಪಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಟಿವಚನಂ ನಾದಾಸಿ. ದಾರಕೋ ವಾರೇನ ಪರಿವತ್ತಿಯಮಾನೋ ಕಿಲನ್ತೋ ಪಿತು ಹತ್ಥೇ ನಿದ್ದಾಯಿ. ಸೋ ತಸ್ಸ ನಿದ್ದಾಯನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಮಾತರಂ ಪುರತೋ ಕತ್ವಾ ಏಕಸ್ಸ ಗಚ್ಛಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಪಣ್ಣಸನ್ಥರೇ ತಂ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಪಾಯಾಸಿ. ಮಾತಾ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೀ ಪುತ್ತಂ ಅದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಸಾಮಿ, ಕುಹಿಂ ಮೇ ಪುತ್ತೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಏಕಸ್ಸ ಮೇ ಗಚ್ಛಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ನಿಪಜ್ಜಾಪಿತೋ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಮಿ, ಮಾ ಮಂ ನಾಸಯಿ, ಪುತ್ತಂ ವಿನಾ ಜೀವಿತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ಆನೇಹಿ ಮೇ ಪುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಉರಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಪರಿದೇವಿ. ಅಥ ನಂ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಆನೇಸಿ. ಪುತ್ತೋಪಿ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಮತೋ ಹೋತಿ. ಇತಿ ಸೋ ಏತ್ತಕೇ ಠಾನೇ ಪುತ್ತಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಭವನ್ತರೇ ಸತ್ತ ವಾರೇ ಛಡ್ಡಿತೋ. ‘‘ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ನಾಮೇತಂ ಅಪ್ಪಕ’’ನ್ತಿ ನ ಅವಮಞ್ಞಿತಬ್ಬಂ.

ತೇ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಏಕಂ ಗೋಪಾಲಕುಲಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು. ತಂ ದಿವಸಞ್ಚ ಗೋಪಾಲಕಸ್ಸ ಧೇನುಮಙ್ಗಲಂ ಹೋತಿ. ಗೋಪಾಲಕಸ್ಸ ಗೇಹೇ ನಿಬದ್ಧಂ ಏಕೋ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಭುಞ್ಜತಿ. ಸೋ ತಂ ಭೋಜೇತ್ವಾ ಮಙ್ಗಲಮಕಾಸಿ. ಬಹು ಪಾಯಾಸೋ ಪಟಿಯತ್ತೋ ಹೋತಿ. ಗೋಪಾಲಕೋ ತೇ ಆಗತೇ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಕುತೋ ಆಗತತ್ಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ಮುದುಜಾತಿಕೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ತೇಸು ಅನುಕಮ್ಪಂ ಕತ್ವಾ ಬಹುಕೇನ ಸಪ್ಪಿನಾ ಪಾಯಾಸಂ ದಾಪೇಸಿ. ಭರಿಯಾ ‘‘ಸಾಮಿ, ತಯಿ ಜೀವನ್ತೇ ಅಹಮ್ಪಿ ಜೀವಾಮಿ ನಾಮ, ದೀಘರತ್ತಂ ಊನೋದರೋಸಿ, ಯಾವದತ್ಥಂ ಭುಞ್ಜಾಹೀ’’ತಿ ಸಪ್ಪಿಞ್ಚ ದಧಿಞ್ಚ ತದಭಿಮುಖಞ್ಞೇವ ಕತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಮನ್ದಸಪ್ಪಿನಾ ಥೋಕಮೇವ ಭುಞ್ಜಿ. ಇತರೋ ಬಹುಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಸತ್ತಟ್ಠದಿವಸೇ ಛಾತತಾಯ ಆಹಾರತಣ್ಹಂ ಛಿನ್ದಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ಗೋಪಾಲಕೋ ತೇಸಂ ಪಾಯಾಸಂ ದಾಪೇತ್ವಾ ಸಯಂ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ಆರಭಿ. ಕೋತುಹಲಿಕೋ ತಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾಪೀಠೇ ನಿಪನ್ನಾಯ ಸುನಖಿಯಾ ಗೋಪಾಲಕೇನ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ದಿಯ್ಯಮಾನಂ ಪಾಯಾಸಪಿಣ್ಡಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಪುಞ್ಞಾ ವತಾಯಂ ಸುನಖೀ, ನಿಬದ್ಧಂ ಏವರೂಪಂ ಭೋಜನಂ ಲಭತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ. ಸೋ ರತ್ತಿಭಾಗೇ ತಂ ಪಾಯಾಸಂ ಜೀರಾಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಸುನಖಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ.

ಅಥಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಸರೀರಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಗೇಹೇ ಭತಿಂ ಕತ್ವಾ ತಣ್ಡುಲನಾಳಿಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಪಚಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ದಾಸಸ್ಸ ವೋ ಪಾಪುಣಾತೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಯಾ ಇಧೇವ ವಸಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ನಿಬದ್ಧಂ, ಅಯ್ಯೋ, ಇಧಾಗಚ್ಛತಿ, ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೋ ಹೋತು ವಾ, ಮಾ ವಾ, ದೇವಸಿಕಂ ವನ್ದನ್ತೀ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಂ ಕರೋನ್ತೀ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇನ್ತೀ ಬಹುಂ ಪುಞ್ಞಂ ಪಸವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸಾ ತತ್ಥೇವ ಭತಿಂ ಕರೋನ್ತೀ ವಸಿ. ಸಾಪಿ ಸುನಖೀ ಛಟ್ಠೇ ವಾ ಸತ್ತಮೇ ವಾ ಮಾಸೇ ಏಕಮೇವ ಕುಕ್ಕುರಂ ವಿಜಾಯಿ. ಗೋಪಾಲಕೋ ತಸ್ಸ ಏಕಧೇನುಯಾ ಖೀರಂ ದಾಪೇಸಿ. ಸೋ ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ವಡ್ಢಿ. ಅಥಸ್ಸ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಭುಞ್ಜನ್ತೋ ನಿಬದ್ಧಂ ಏಕಂ ಭತ್ತಪಿಣ್ಡಂ ದೇತಿ. ಸೋ ಭತ್ತಪಿಣ್ಡಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ಸಿನೇಹಮಕಾಸಿ. ಗೋಪಾಲಕೋಪಿ ನಿಬದ್ಧಂ ದ್ವೇ ವಾರೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸುಪಟ್ಠಾನಂ ಯಾತಿ. ಗಚ್ಛನ್ತೋಪಿ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ವಾಳಮಿಗಟ್ಠಾನೇ ದಣ್ಡೇನ ಗಚ್ಛೇ ಚ ಭೂಮಿಞ್ಚ ಪಹರಿತ್ವಾ ‘‘ಸುಸೂ’’ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಸದ್ದಂ ಕತ್ವಾ ವಾಳಮಿಗೇ ಪಲಾಪೇತಿ. ಸುನಖೋಪಿ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಗಚ್ಛತಿ.

ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಯದಾ ಮೇ ಓಕಾಸೋ ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ತದಾ ಇಮಂ ಸುನಖಂ ಪೇಸೇಸ್ಸಾಮಿ, ತೇನ ಸಞ್ಞಾಣೇನ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅನೋಕಾಸದಿವಸೇ, ‘‘ಗಚ್ಛ, ತಾತ, ಅಯ್ಯಂ ಆನೇಹೀ’’ತಿ ಸುನಖಂ ಪೇಸೇಸಿ. ಸೋ ಏಕವಚನೇನೇವ ಪಕ್ಖನ್ದಿತ್ವಾ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಗಚ್ಛಪೋಥನಭೂಮಿಪೋಥನಟ್ಠಾನೇ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಭುಸ್ಸಿತ್ವಾ ತೇನ ಸದ್ದೇನ ವಾಳಮಿಗಾನಂ ಪಲಾತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಪಾತೋವ ಸರೀರಪಟಿಜಗ್ಗನಂ ಕತ್ವಾ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಣ್ಣಸಾಲದ್ವಾರೇ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಭುಸ್ಸಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಆಗತಭಾವಂ ಜಾನಾಪೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತೇ ನಿಪಜ್ಜತಿ, ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ವೇಲಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖನ್ತೇ ಭುಸ್ಸನ್ತೋ ಪುರತೋ ಗಚ್ಛತಿ. ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ತಂ ವೀಮಂಸನ್ತೋ ಅಞ್ಞಂ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಪುರತೋ ತಿರಿಯಂ ಠತ್ವಾ ಭುಸ್ಸಿತ್ವಾ ಇತರಮಗ್ಗಮೇವ ನಂ ಆರೋಪೇತಿ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಅಞ್ಞಂ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ತೇನ ಪುರತೋ ತಿರಿಯಂ ಠತ್ವಾ ವಾರಿಯಮಾನೋಪಿ ಅನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಸುನಖಂ ಪಾದೇನ ಪಹರಿತ್ವಾ ಪಾಯಾಸಿ. ಸುನಖೋ ತಸ್ಸ ಅನಿವತ್ತನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ನಿವಾಸನಕಣ್ಣೇ ಡಂಸಿತ್ವಾ ಆಕಡ್ಢನ್ತೋ ಇತರಮಗ್ಗಮೇವ ನಂ ಆರೋಪೇಸಿ. ಏವಂ ಸೋ ತಸ್ಮಿಂ ಬಲವಸಿನೇಹಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿ.

ತತೋ ಅಪರಭಾಗೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಚೀವರಂ ಜೀರಿ. ಅಥಸ್ಸ ಗೋಪಾಲಕೋ ಚೀವರವತ್ಥಾನಿ ಅದಾಸಿ. ತಮೇನಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಆಹ – ‘‘ಆವುಸೋ, ಚೀವರಂ ನಾಮ ಏಕಕೇನ ಕಾತುಂ ದುಕ್ಕರಂ, ಫಾಸುಕಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಇಧೇವ, ಭನ್ತೇ, ಕರೋಥಾ’’ತಿ. ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ, ಆವುಸೋ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಮಾ ಚಿರಂ ಬಹಿ ವಸಿತ್ಥಾ’’ತಿ. ಸುನಖೋ ತೇಸಂ ಕಥಂ ಸುಣನ್ತೋವ ಅಟ್ಠಾಸಿ, ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋಪಿ ‘‘ತಿಟ್ಠ, ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿ ಗೋಪಾಲಕಂ ನಿವತ್ತಾಪೇತ್ವಾ ವೇಹಾಸಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಗನ್ಧಮಾದನಾಭಿಮುಖೋ ಪಾಯಾಸಿ. ಸುನಖಸ್ಸ ತಂ ಆಕಾಸೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಭುಕ್ಕರಿತ್ವಾ ಠಿತಸ್ಸ ತಸ್ಮಿಂ ಚಕ್ಖುಪಥಂ ವಿಜಹನ್ತೇ ಹದಯಂ ಫಲಿತ್ವಾ ಮತೋ. ತಿರಚ್ಛಾನಾ ಕಿರ ನಾಮೇತೇ ಉಜುಜಾತಿಕಾ ಹೋನ್ತಿ ಅಕುಟಿಲಾ. ಮನುಸ್ಸಾ ಪನ ಅಞ್ಞಂ ಹದಯೇನ ಚಿನ್ತೇನ್ತಿ, ಅಞ್ಞಂ ಮುಖೇನ ಕಥೇನ್ತಿ. ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ಗಹನಞ್ಹೇತಂ, ಭನ್ತೇ, ಯದಿದಂ ಮನುಸ್ಸಾ, ಉತ್ತಾನಕಞ್ಹೇತಂ, ಭನ್ತೇ, ಯದಿದಂ ಪಸವೋ’’ತಿ (ಮ. ನಿ. ೨.೩).

ಇತಿ ಸೋ ತಾಯ ಉಜುಚಿತ್ತತಾಯ ಅಕುಟಿಲತಾಯ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಅಚ್ಛರಾಸಹಸ್ಸಪರಿವುತೋ ಮಹಾಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭೋಸಿ. ತಸ್ಸ ಕಣ್ಣಮೂಲೇ ಮನ್ತಯನ್ತಸ್ಸ ಸದ್ದೋ ಸೋಳಸಯೋಜನಟ್ಠಾನಂ ಫರತಿ, ಪಕತಿಕಥಾಸದ್ದೋ ಪನ ಸಕಲಂ ದಸಯೋಜನಸಹಸ್ಸಂ ದೇವನಗರಂ ಛಾದೇತಿ. ತೇನೇವಸ್ಸ ‘‘ಘೋಸಕದೇವಪುತ್ತೋ’’ತಿ ನಾಮಂ ಅಹೋಸಿ. ‘‘ಕಿಸ್ಸ ಪನೇಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೋ’’ತಿ. ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ಪೇಮೇನ ಭುಕ್ಕರಣಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೋ. ಸೋ ತತ್ಥ ನ ಚಿರಂ ಠತ್ವಾ ಚವಿ. ದೇವಲೋಕತೋ ಹಿ ದೇವಪುತ್ತಾ ಆಯುಕ್ಖಯೇನ ಪುಞ್ಞಕ್ಖಯೇನ ಆಹಾರಕ್ಖಯೇನ ಕೋಪೇನಾತಿ ಚತೂಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಚವನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಯೇನ ಬಹುಂ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಂ ಕತಂ ಹೋತಿ, ಸೋ ದೇವಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಠತ್ವಾ ಉಪರೂಪರಿ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ. ಏವಂ ಆಯುಕ್ಖಯೇನ ಚವತಿ ನಾಮ. ಯೇನ ಪರಿತ್ತಂ ಪುಞ್ಞಂ ಕತಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ರಾಜಕೋಟ್ಠಾಗಾರೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತಂ ತಿಚತುನಾಳಿಮತ್ತಂ ಧಞ್ಞಂ ವಿಯ ಅನ್ತರಾವ ತಂ ಪುಞ್ಞಂಖೀಯತಿ, ಅನ್ತರಾವ ಕಾಲಂ ಕರೋತಿ. ಏವಂ ಪುಞ್ಞಕ್ಖಯೇನ ಚವತಿ ನಾಮ. ಅಪರೋಪಿ ಕಾಮಗುಣೇ ಪರಿಭುಞ್ಜಮಾನೋ ಸತಿಸಮ್ಮೋಸೇನ ಆಹಾರಂ ಅಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಕಿಲನ್ತಕಾಯೋ ಕಾಲಂ ಕರೋತಿ. ಏವಂ ಆಹಾರಕ್ಖಯೇನ ಚವತಿ ನಾಮ. ಅಪರೋಪಿ ಪರಸ್ಸ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅಸಹನ್ತೋ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಕಾಲಂ ಕರೋತಿ. ಏವಂ ಕೋಪೇನ ಚವತಿ ನಾಮ.

ಅಯಂ ಪನ ಕಾಮಗುಣೇ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತೋ ಮುಟ್ಠಸ್ಸತಿ ಹುತ್ವಾ ಆಹಾರಕ್ಖಯೇನ ಚವಿ, ಚವಿತ್ವಾ ಚ ಪನ ಕೋಸಮ್ಬಿಯಂ ನಗರಸೋಭಿನಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ. ಸಾಪಿ ಜಾತದಿವಸೇ ‘‘ಕಿಂ ಏತ’’ನ್ತಿ ದಾಸಿಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಪುತ್ತೋ, ಅಯ್ಯೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ – ‘‘ಹನ್ದ, ಜೇ, ಇಮಂ ದಾರಕಂ ಕತ್ತರಸುಪ್ಪೇ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಸಙ್ಕಾರಕೂಟೇ ಛಡ್ಡೇಹೀ’’ತಿ ಛಡ್ಡಾಪೇಸಿ. ನಗರಸೋಭಿನಿಯೋ ಹಿ ಧೀತರಂ ಪಟಿಜಗ್ಗನ್ತಿ, ನ ಪುತ್ತಂ. ಧೀತರಾ ಹಿ ತಾಸಂ ಪವೇಣೀ ಘಟೀಯತಿ. ದಾರಕಂ ಕಾಕಾಪಿ ಸುನಖಾಪಿ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿಂಸು. ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ಸಿನೇಹಪ್ಪಭವಸ್ಸ ಭುಕ್ಕರಣಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಏಕೋಪಿ ಉಪಗನ್ತುಂ ನ ವಿಸಹಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಏಕೋ ಮನುಸ್ಸೋ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ತಂ ಕಾಕಸುನಖಸನ್ನಿಪಾತಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಏತ’’ನ್ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ದಾರಕಂ ದಿಸ್ವಾ ಪುತ್ತಸಿನೇಹಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ‘‘ಪುತ್ತೋ ಮೇ ಲದ್ಧೋ’’ತಿ ಗೇಹಂ ನೇಸಿ. ತದಾ ಕೋಸಮ್ಬಕಸೇಟ್ಠಿ ರಾಜಕುಲಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ರಾಜನಿವೇಸನತೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ಪುರೋಹಿತಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಕಿಂ, ಆಚರಿಯ, ಅಜ್ಜ ತೇ ತಿಥಿಕರಣನಕ್ಖತ್ತಯೋಗೋ ಓಲೋಕಿತೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಆಮ, ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕಿಂ ಅಞ್ಞಂ ಕಿಚ್ಚನ್ತಿ? ಜನಪದಸ್ಸ ಕಿಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ? ‘‘ಅಞ್ಞಂ ನತ್ಥಿ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ನಗರೇ ಅಜ್ಜ ಜಾತದಾರಕೋ ಜೇಟ್ಠಕಸೇಟ್ಠಿ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ತದಾ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಭರಿಯಾ ಗರುಗಬ್ಭಾ ಹೋತಿ. ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಸೀಘಂ ಗೇಹಂ ಪುರಿಸಂ ಪೇಸೇಸಿ – ‘‘ಗಚ್ಛ ಭಣೇ, ಜಾನಾಹಿ ನಂ ವಿಜಾತಾ ವಾ, ನೋ ವಾ’’ತಿ. ‘‘ನ ವಿಜಾಯತೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ದಿಸ್ವಾವ ವೇಗೇನ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕಾಳಿಂ ನಾಮ ದಾಸಿಂ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ, ‘‘ಗಚ್ಛ ಜೇ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಉಪಧಾರೇತ್ವಾ ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ಅಜ್ಜ ಜಾತದಾರಕಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಏಹೀ’’ತಿ. ಸಾ ಉಪಧಾರೇನ್ತೀ ತಂ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದಾರಕಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಅಯಂ ದಾರಕೋ ಕದಾ ಜಾತೋ’’ತಿ ಗಹಪತಾನಿಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ಜಾತೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಇಮಂ ಮಯ್ಹಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ಏಕಕಹಾಪಣಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಮೂಲಂ ವಡ್ಢೇನ್ತೀ ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ತಂ ಆನೇತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ದಸ್ಸೇಸಿ. ಸೇಟ್ಠಿ ‘‘ಸಚೇ ಮೇ ಧೀತಾ ವಿಜಾಯಿಸ್ಸತಿ, ತಾಯ ನಂ ಸದ್ಧಿಂ ನಿವೇಸೇತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಸಾಮಿಕಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ. ಸಚೇ ಮೇ ಪುತ್ತೋ ವಿಜಾಯಿಸ್ಸತಿ, ಮಾರೇಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತಂ ಗೇಹೇ ಕಾರೇಸಿ.

ಅಥಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಕತಿಪಾಹಚ್ಚಯೇನ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿ. ಸೇಟ್ಠಿ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅಸತಿ ಮಮ ಪುತ್ತೋವ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಂ ಲಭಿಸ್ಸತಿ, ಇದಾನೇವ ತಂ ಮಾರೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಕಾಳಿಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಗಚ್ಛ, ಜೇ, ವಜತೋ ಗುನ್ನಂ ನಿಕ್ಖಮನವೇಲಾಯ ವಜದ್ವಾರಮಜ್ಝೇ ಇಮಂ ತಿರಿಯಂ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇಹಿ, ಗಾವಿಯೋ ನಂ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಮಾರೇಸ್ಸನ್ತಿ, ಮದ್ದಿತಾಮದ್ದಿತಭಾವಂ ಪನಸ್ಸ ಞತ್ವಾ ಏಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಗೋಪಾಲಕೇನ ವಜದ್ವಾರೇ ವಿವಟಮತ್ತೇಯೇವ ತಂ ತಥಾ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇಸಿ. ಗೋಗಣಜೇಟ್ಠಕೋ ಉಸಭೋ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೋಪಿ ತಂ ದಿವಸಂ ಸಬ್ಬಪಠಮಂ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ದಾರಕಂ ಚತುನ್ನಂ ಪಾದಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಕತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಅನೇಕಸತಗಾವಿಯೋ ಉಸಭಸ್ಸ ದ್ವೇ ಪಸ್ಸಾನಿ ಘಂಸನ್ತಿಯೋ ನಿಕ್ಖಮಿಂಸು. ಗೋಪಾಲಕೋಪಿ ‘‘ಅಯಂ ಉಸಭೋ ಪುಬ್ಬೇ ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಾ ನಿಕ್ಖಮತಿ, ಅಜ್ಜ ಪನ ಸಬ್ಬಪಠಮಂ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ವಜದ್ವಾರಮಜ್ಝೇ ನಿಚ್ಚಲೋವ ಠಿತೋ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಏತ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ನಿಪನ್ನಂ ದಾರಕಂ ದಿಸ್ವಾ ಪುತ್ತಸಿನೇಹಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ, ‘‘ಪುತ್ತೋ ಮೇ ಲದ್ಧೋ’’ತಿ ಗೇಹಂ ನೇಸಿ.

ಕಾಳೀ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿನಾ ಪುಚ್ಛಿತಾ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ, ‘‘ಗಚ್ಛ, ನಂ ಪುನ ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ಆನೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತಾ ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ಪುನ ಆನೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಆಹ – ‘‘ಅಮ್ಮ, ಕಾಳಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಪಞ್ಚ ಸಕಟಸತಾನಿ ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲೇ ಉಟ್ಠಾಯ ವಾಣಿಜ್ಜಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತ್ವಂ ಇಮಂ ನೇತ್ವಾ ಚಕ್ಕಮಗ್ಗೇ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇಹಿ, ಗೋಣಾ ವಾ ನಂ ಮದ್ದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಚಕ್ಕಾ ವಾ ಛಿನ್ದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಪವತ್ತಿಂ ಚಸ್ಸ ಞತ್ವಾವ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ. ಸಾ ತಂ ನೇತ್ವಾ ಚಕ್ಕಮಗ್ಗೇ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇಸಿ. ತದಾ ಸಾಕಟಿಕಜೇಟ್ಠಕೋ ಪುರತೋ ಅಹೋಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಗೋಣಾ ತಂ ಠಾನಂ ಪತ್ವಾ ಧುರಂ ಛಡ್ಡೇಸುಂ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಪಾಜಿಯಮಾನಾಪಿ ಪುರತೋ ನ ಗಚ್ಛಿಂಸು. ಏವಂ ತಸ್ಸ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ವಾಯಮನ್ತಸ್ಸೇವ ಅರುಣಂ ಉಟ್ಠಹಿ. ಸೋ ‘‘ಕಿಂ ನಾಮೇತಂ ಗೋಣಾ ಕರಿಂಸೂ’’ತಿ ಮಗ್ಗಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ದಾರಕಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಭಾರಿಯಂ ವತ ಮೇ ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಪುತ್ತೋ ಮೇ ಲದ್ಧೋ’’ತಿ ತುಟ್ಠಮಾನಸೋ ತಂ ಗೇಹಂ ನೇಸಿ.

ಕಾಳೀ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿನಾ ಪುಚ್ಛಿತಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ, ‘‘ಗಚ್ಛ, ನಂ ಪುನ ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ಆನೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತಾ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸೋ ಆಹ – ‘‘ಇದಾನಿ ನಂ ಆಮಕಸುಸಾನಂ ನೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತರೇ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇಹಿ, ತತ್ಥ ಸುನಖಾದೀಹಿ ವಾ ಖಾದಿತೋ, ಅಮನುಸ್ಸೇಹಿ ವಾ ಪಹಟೋ ಮರಿಸ್ಸತಿ, ಮಾತಾಮತಭಾವಞ್ಚಸ್ಸ ಜಾನಿತ್ವಾವ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ. ಸಾ ತಂ ನೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ತಂ ಸುನಖೋ ವಾ ಕಾಕೋ ವಾ ಅಮನುಸ್ಸೋ ವಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ‘‘ನನು ಚಸ್ಸ ನೇವ ಮಾತಾ ನ ಪಿತಾ ನ ಭಾತಿಕಾದೀಸು ಕೋಚಿ ರಕ್ಖಿತಾ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ಕೋ ತಂ ರಕ್ಖತೀ’’ತಿ? ಸುನಖಕಾಲೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ಸಿನೇಹೇನ ಪವತ್ತಿತಭುಕ್ಕರಣಮತ್ತಮೇವ ತಂ ರಕ್ಖತಿ. ಅಥೇಕೋ ಅಜಪಾಲಕೋ ಅನೇಕಸಹಸ್ಸಾ ಅಜಾ ಗೋಚರಂ ನೇನ್ತೋ ಸುಸಾನಪಸ್ಸೇನ ಗಚ್ಛತಿ. ಏಕಾ ಅಜಾ ಪಣ್ಣಾನಿ ಖಾದಮಾನಾ ಗಚ್ಛನ್ತರಂ ಪವಿಟ್ಠಾ ದಾರಕಂ ದಿಸ್ವಾ ಜಣ್ಣುಕೇಹಿ ಠತ್ವಾ ದಾರಕಸ್ಸ ಥನಂ ಅದಾಸಿ, ಅಜಪಾಲಕೇನ ‘‘ಹೇ ಹೇ’’ತಿ ಸದ್ದೇ ಕತೇಪಿ ನ ನಿಕ್ಖಮಿ. ಸೋ ‘‘ಯಟ್ಠಿಯಾ ನಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ನೀಹರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗಚ್ಛನ್ತರಂ ಪವಿಟ್ಠೋ ಜಣ್ಣುಕೇಹಿ ಠತ್ವಾ ದಾರಕಂ ಖೀರಂ ಪಾಯನ್ತಿಂ ಅಜಿಂ ದಿಸ್ವಾ ದಾರಕೇ ಪುತ್ತಸಿನೇಹಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ, ‘‘ಪುತ್ತೋ ಮೇ ಲದ್ಧೋ’’ತಿ ಆದಾಯ ಪಕ್ಕಾಮಿ.

ಕಾಳೀ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿನಾ ಪುಚ್ಛಿತಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ, ‘‘ಗಚ್ಛ, ತಂ ಪುನ ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ಆನೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತಾ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಆಹ – ‘‘ಅಮ್ಮ ಕಾಳಿ, ಇಮಂ ಆದಾಯ ಚೋರಪಪಾತಪಬ್ಬತಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಪಪಾತೇ ಖಿಪ, ಪಬ್ಬತಕುಚ್ಛಿಯಂ ಪಟಿಹಞ್ಞಮಾನೋ ಖಣ್ಡಾಖಣ್ಡಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ಪತಿಸ್ಸತಿ, ಮತಾಮತಭಾವಞ್ಚಸ್ಸ ಞತ್ವಾವ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ. ಸಾ ತಂ ತತ್ಥ ನೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬತಮತ್ಥಕೇ ಠತ್ವಾ ಖಿಪಿ. ತಂ ಖೋ ಪನ ಪಬ್ಬತಕುಚ್ಛಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಹಾವೇಳುಗುಮ್ಬೋ ಪಬ್ಬತಾನುಸಾರೇನೇವ ವಡ್ಢಿ, ತಸ್ಸ ಮತ್ಥಕಂ ಘನಜಾತೋ ಜಿಞ್ಜುಕಗುಮ್ಬೋ ಅವತ್ಥರಿ. ದಾರಕೋ ಪತನ್ತೋ ಕೋಜವಕೇ ವಿಯ ತಸ್ಮಿಂ ಪತಿ. ತಂ ದಿವಸಞ್ಚ ನಳಕಾರಜೇಟ್ಠಕಸ್ಸ ವೇಳುಬಲಿ ಪತ್ತೋ ಹೋತಿ. ಸೋ ಪುತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ವೇಳುಗುಮ್ಬಂ ಛಿನ್ದಿತುಂ ಆರಭಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಚಲನ್ತೇ ದಾರಕೋ ಸದ್ದಮಕಾಸಿ. ಸೋ ‘‘ದಾರಕಸದ್ದೋ ವಿಯಾ’’ತಿ ಏಕೇನ ಪಸ್ಸೇನ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಪುತ್ತೋ ಮೇ ಲದ್ಧೋ’’ತಿ ತುಟ್ಠಚಿತ್ತೋ ಆದಾಯ ಗತೋ.

ಕಾಳೀ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇನ ಪುಚ್ಛಿತಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ, ‘‘ಗಚ್ಛ, ನಂ ಪುನ ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ಆನೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತಾ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ. ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಕರೋನ್ತಸ್ಸೇವ ದಾರಕೋ ವಡ್ಢಿತೋ ‘‘ಘೋಸಕೋ’’ತ್ವೇವಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಅಕ್ಖಿಮ್ಹಿ ಕಣ್ಟಕೋ ವಿಯ ಖಾಯಿ, ಉಜುಕಂ ತಂ ಓಲೋಕೇತುಮ್ಪಿ ನ ವಿಸತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಮಾರಣೂಪಾಯಂ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಸಹಾಯಕಸ್ಸ ಕುಮ್ಭಕಾರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಕದಾ ತ್ವಂ ಆವಾಪಂ ಆಲಿಮ್ಪೇಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ – ‘‘ಸ್ವೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ತೇನ ಹಿ ಇದಂ ಸಹಸ್ಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಮ ಏಕಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕಿಂ, ಸಾಮೀ’’ತಿ? ‘‘ಏಕೋ ಮೇ ಅವಜಾತಪುತ್ತೋ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ತವ ಸನ್ತಿಕಂ ಪೇಸೇಸ್ಸಾಮಿ, ಅಥ ನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಬ್ಭಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ತಿಖಿಣಾಯ ವಾಸಿಯಾ ಖಣ್ಡಾಖಣ್ಡಿಕಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಚಾಟಿಯಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಆವಾಪೇ ಪಚೇಯ್ಯಾಸಿ, ಇದಂ ತೇ ಸಹಸ್ಸಂ ಸಚ್ಚಕಾರಸದಿಸಂ. ಉತ್ತರಿಂ ಪನ ತೇ ಕತ್ತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ಪಚ್ಛಾ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ. ಸೇಟ್ಠಿ ಪುನದಿವಸೇ ಘೋಸಕಂ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ, ‘‘ಹಿಯ್ಯೋ ಮಯಾ ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ಏಕಂ ಕಮ್ಮಂ ಆಣತ್ತೋ, ಏಹಿ, ತ್ವಂ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏವಂ ವದೇಹಿ – ‘ಹಿಯ್ಯೋ ಕಿರ ಮೇ ಪಿತರಾ ಆಣತ್ತಂ ಕಮ್ಮಂ ನಿಪ್ಫಾದೇಹೀ’’’ತಿ ಪಹಿಣಿ. ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಅಗಮಾಸಿ. ತಂ ತತ್ಥ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಇತರೋ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಪುತ್ತೋ ದಾರಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಗುಳಂ ಕೀಳನ್ತೋ ದಿಸ್ವಾ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ, ‘‘ಕುಹಿಂ ಗಚ್ಛಸಿ ಭಾತಿಕಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಪಿತು ಸಾಸನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕುಮ್ಭಕಾರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಅಹಂ ತತ್ಥ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ. ಇಮೇ ಮಂ ದಾರಕಾ ಬಹುಂ ಲಕ್ಖಂ ಜಿನಿಂಸು, ತಂ ಮೇ ಪಟಿಜಿನಿತ್ವಾ ದೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಅಹಂ ಪಿತು ಭಾಯಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಮಾ ಭಾಯಿ, ಭಾತಿಕ, ಅಹಂ ತಂ ಸಾಸನಂ ಹರಿಸ್ಸಾಮಿ. ಬಹೂಹಿ ಜಿತೋ, ಯಾವಾಹಂ ಆಗಚ್ಛಾಮಿ, ತಾವ ಮೇ ಲಕ್ಖಂ ಪಟಿಜಿನಾ’’ತಿ.

ಘೋಸಕೋ ಕಿರ ಗುಳಕೀಳಾಯ ಛೇಕೋ, ತೇನ ನಂ ಏವಂ ನಿಬನ್ಧಿ. ಸೋಪಿ ತಂ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಕುಮ್ಭಕಾರಂ ವದೇಹಿ – ‘ಪಿತರಾ ಕಿರ ಮೇ ಹಿಯ್ಯೋ ಏಕಂ ಕಮ್ಮಂ ಆಣತ್ತಂ, ತಂ ನಿಪ್ಫಾದೇಹೀ’’’ತಿ ವತ್ವಾ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ. ಸೋ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಥಾ ಅವಚ. ಅಥ ನಂ ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ಸೇಟ್ಠಿನಾ ವುತ್ತನಿಯಾಮೇನೇವ ಮಾರೇತ್ವಾ ಆವಾಪೇ ಖಿಪಿ. ಘೋಸಕೋಪಿ ದಿವಸಭಾಗಂ ಕೀಳಿತ್ವಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ತಾತ, ನ ಗತೋಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಅತ್ತನೋ ಅಗತಕಾರಣಞ್ಚ ಕನಿಟ್ಠಸ್ಸ ಗತಕಾರಣಞ್ಚ ಆರೋಚೇಸಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿ ‘‘ಅಹಂ ಧೀ’’ತಿ ಮಹಾವಿರವಂ ವಿರವಿತ್ವಾ ಸಕಲಸರೀರೇ ಪಕ್ಕುಥಿತಲೋಹಿತೋ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಭೋ, ಕುಮ್ಭಕಾರ, ಮಾ ಮಂ ನಾಸಯಿ, ಮಾ ಮಂ ನಾಸಯೀ’’ತಿ ಬಾಹಾ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಕನ್ದನ್ತೋ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ತಂ ತಥಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಸಾಮಿ, ಮಾ ಸದ್ದಂ ಕರಿ, ಕಮ್ಮಂ ತೇ ನಿಪ್ಫನ್ನ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ಸೋ ಪಬ್ಬತೇನ ವಿಯ ಮಹನ್ತೇನ ಸೋಕೇನ ಅವತ್ಥಟೋ ಹುತ್ವಾ ಅನಪ್ಪಕಂ ದೋಮನಸ್ಸಂ ಪಟಿಸಂವೇದೇಸಿ. ಯಥಾ ತಂ ಅಪ್ಪದುಟ್ಠಸ್ಸ ಪದುಸ್ಸಮಾನೋ. ತೇನಾಹ ಭಗವಾ –

‘‘ಯೋ ದಣ್ಡೇನ ಅದಣ್ಡೇಸು, ಅಪ್ಪದುಟ್ಠೇಸು ದುಸ್ಸತಿ;

ದಸನ್ನಮಞ್ಞತರಂ ಠಾನಂ, ಖಿಪ್ಪಮೇವ ನಿಗಚ್ಛತಿ.

‘‘ವೇದನಂ ಫರುಸಂ ಜಾನಿಂ, ಸರೀರಸ್ಸ ಚ ಭೇದನಂ;

ಗರುಕಂ ವಾಪಿ ಆಬಾಧಂ, ಚಿತ್ತಕ್ಖೇಪಞ್ಚ ಪಾಪುಣೇ.

‘‘ರಾಜತೋ ವಾ ಉಪಸಗ್ಗಂ, ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನಞ್ಚ ದಾರುಣಂ;

ಪರಿಕ್ಖಯಞ್ಚ ಞಾತೀನಂ, ಭೋಗಾನಞ್ಚ ಪಭಙ್ಗುರಂ.

‘‘ಅಥ ವಾಸ್ಸ ಅಗಾರಾನಿ, ಅಗ್ಗಿ ಡಹತಿ ಪಾವಕೋ;

ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ದುಪ್ಪಞ್ಞೋ, ನಿರಯಂ ಸೋಪಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ. (ಧ. ಪ. ೧೩೭-೧೪೦);

ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ಪುನ ನಂ ಸೇಟ್ಠಿ ಉಜುಕಂ ಓಲೋಕೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ. ‘‘ಕಿನ್ತಿ ನಂ ಮಾರೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ, ‘‘ಮಮ ಗಾಮಸತೇ ಆಯುತ್ತಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಮಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಉಪಾಯಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಅಯಂ ಮೇ ಅವಜಾತಪುತ್ತೋ, ಇಮಂ ಮಾರೇತ್ವಾ ವಚ್ಚಕೂಪೇ ಖಿಪತು, ಏವಂ ಕತೇ ಅಹಂ ಮಾತುಲಸ್ಸ ಕತ್ತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ಪಚ್ಛಾ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಪಣ್ಣಂ ಲಿಖಿತ್ವಾ, ‘‘ತಾತ ಘೋಸಕ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಗಾಮಸತೇ ಆಯುತ್ತಕೋ ಅತ್ಥಿ, ಇಮಂ ಪಣ್ಣಂ ಹರಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ದೇಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಣ್ಣಂ ತಸ್ಸ ದುಸ್ಸನ್ತೇ ಬನ್ಧಿ. ಸೋ ಪನ ಅಕ್ಖರಸಮಯಂ ನ ಜಾನಾತಿ. ದಹರಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಹಿ ನಂ ಮಾರಾಪೇನ್ತೋವ ಸೇಟ್ಠಿ ಮಾರೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ, ಕಿಂ ಅಕ್ಖರಸಮಯಂ ಸಿಕ್ಖಾಪೇಸ್ಸತಿ? ಇತಿ ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಮಾರಾಪನಪಣ್ಣಮೇವ ದುಸ್ಸನ್ತೇ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೋ ಆಹ – ‘‘ಪಾಥೇಯ್ಯಂ ಮೇ, ತಾತ, ನತ್ಥೀ’’ತಿ. ‘‘ಪಾಥೇಯ್ಯೇನ ತೇ ಕಮ್ಮಂ ನತ್ಥಿ, ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ‘ಅಸುಕಗಾಮೇ ನಾಮ ಮಮಸಹಾಯಕೋ ಸೇಟ್ಠಿ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಸ ಘರೇ ಪಾತರಾಸಂ ಕತ್ವಾ ಪುರತೋ ಗಚ್ಛಾಹೀ’’’ತಿ. ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಪಿತರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ತಂ ಗಾಮಂ ಪತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಘರಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಜಾಯಂ ಪಸ್ಸಿ. ‘‘ತ್ವಂ ಕುತೋ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಅನ್ತೋನಗರತೋ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕಸ್ಸ ಪುತ್ತೋಸೀ’’ತಿ? ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಹಾಯಕಸೇಟ್ಠಿನೋ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ. ‘‘ತ್ವಂಸಿ ಘೋಸಕೋ ನಾಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ. ತಸ್ಸಾ ಸಹ ದಸ್ಸನೇನೇವ ತಸ್ಮಿಂ ಪುತ್ತಸಿನೇಹೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ. ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಪನೇಕಾ ಧೀತಾ ಅತ್ಥಿ ಪನ್ನರಸಸೋಳಸವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕಾ ಅಭಿರೂಪಾ ಪಾಸಾದಿಕಾ, ತಂ ರಕ್ಖಿತುಂ ಏಕಮೇವ ಪೇಸನಕಾರಿಕಂ ದಾಸಿಂ ದತ್ವಾ ಸತ್ತಭೂಮಿಕಸ್ಸ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಉಪರಿಮತಲೇ ಸಿರಿಗಬ್ಭೇ ವಸಾಪೇನ್ತಿ. ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ತಂ ದಾಸಿಂ ಅನ್ತರಾಪಣಂ ಪೇಸೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸೇಟ್ಠಿಜಾಯಾ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಕುಹಿಂ ಗಚ್ಛಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಅಯ್ಯಧೀತಾಯ ಪೇಸನೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಇತೋ ತಾವ ಏಹಿ, ತಿಟ್ಠತು ಪೇಸನಂ, ಪುತ್ತಸ್ಸ ಮೇ ಪೀಠಕಂ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ಪಾದೇ ಧೋವಿತ್ವಾ ತೇಲಂ ಮಕ್ಖಿತ್ವಾ ಸಯನಂ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ದೇಹಿ, ಪಚ್ಛಾ ಪೇಸನಂ ಕರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸಾ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ.

ಅಥ ನಂ ಚಿರೇನಾಗತಂ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ಸನ್ತಜ್ಜೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸಾ ಆಹ – ‘‘ಮಾ ಮೇ ಕುಜ್ಝಿ, ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ಘೋಸಕೋ ಆಗತೋ, ತಸ್ಸ ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಕತ್ವಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಆಗತಾಮ್ಹೀ’’ತಿ. ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾಯ ‘‘ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ಘೋಸಕೋ’’ತಿ ನಾಮಂ ಸುತ್ವಾವ ಪೇಮಂ ಛವಿಯಾದೀನಿ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಿಮಿಞ್ಜಂ ಆಹಚ್ಚ ಠಿತಂ. ಕೋತುಹಲಕಾಲಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಾ ತಸ್ಸ ಪಜಾಪತೀ ಹುತ್ವಾ ನಾಳಿಕೋದನಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಅದಾಸಿ, ತಸ್ಸಾನುಭಾವೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸೇಟ್ಠಿಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ. ಇತಿ ತಂ ಸೋ ಪುಬ್ಬಸಿನೇಹೋ ಅವತ್ಥರಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿ. ತೇನಾಹ ಭಗವಾ –

‘‘ಪುಬ್ಬೇವ ಸನ್ನಿವಾಸೇನ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಹಿತೇನ ವಾ;

ಏವಂ ತಂ ಜಾಯತೇ ಪೇಮಂ, ಉಪ್ಪಲಂವ ಯಥೋದಕೇ’’ತಿ. (ಜಾ. ೧.೨.೧೭೪);

ಅಥ ನಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕುಹಿಂ ಸೋ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಸಯನೇ ನಿಪನ್ನೋ ನಿದ್ದಾಯತೀ’’ತಿ. ‘‘ಅತ್ಥಿ ಪನಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಕಿಞ್ಚೀ’’ತಿ? ‘‘ದುಸ್ಸನ್ತೇ ಪಣ್ಣಂ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ. ಸಾ ‘‘ಕಿಂ ಪಣ್ಣಂ ನು ಖೋ ಏತ’’ನ್ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ನಿದ್ದಾಯನ್ತೇ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಅಞ್ಞವಿಹಿತತಾಯ ಅಪಸ್ಸನ್ತಾನಂ ಓತರಿತ್ವಾ ಸಮೀಪಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಪಣ್ಣಂ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಆದಾಯ ಅತ್ತನೋ ಗಬ್ಭಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ದ್ವಾರಂ ಪಿಧಾಯ ವಾತಪಾನಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಅಕ್ಖರಸಮಯೇ ಕುಸಲತಾಯ ಪಣ್ಣಂ ವಾಚೇತ್ವಾ, ‘‘ಅಹೋ ವತ ಬಾಲೋ, ಅತ್ತನೋ ಮರಣಪಣ್ಣಂ ದುಸ್ಸನ್ತೇ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ವಿಚರತಿ, ಸಚೇ ಮಯಾ ನ ದಿಟ್ಠಂ ಅಸ್ಸ, ನತ್ಥಿಸ್ಸ ಜೀವಿತ’’ನ್ತಿ ತಂ ಪಣ್ಣಂ ಫಾಲೇತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ವಚನೇನ ಅಪರಂ ಪಣ್ಣಂ ಲಿಖಿ – ‘‘ಅಯಂ ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಘೋಸಕೋ ನಾಮ, ಗಾಮಸತತೋ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಇಮಸ್ಸ ಜನಪದಸೇಟ್ಠಿನೋ ಧೀತರಾ ಸದ್ಧಿಂ ಮಙ್ಗಲಂ ಕತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಸನಗಾಮಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ ದ್ವಿಭೂಮಕಂ ಗೇಹಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಪಾಕಾರಪರಿಕ್ಖೇಪೇನ ಚೇವ ಪುರಿಸಗುತ್ತಿಯಾ ಚ ಸುಸಂವಿಹಿತಾರಕ್ಖಂ ಕರೋತು, ಮಯ್ಹಞ್ಚ ‘ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಮಯಾ ಕತ’ನ್ತಿ ಸಾಸನಂ ಪೇಸೇತು, ಏವಂ ಕತೇ ಅಹಂ ಮಾತುಲಸ್ಸ ಕತ್ತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ಪಚ್ಛಾ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ, ಲಿಖಿತ್ವಾ ಚ ಪನ ಸಙ್ಘರಿತ್ವಾ ಓತರಿತ್ವಾ ದುಸ್ಸನ್ತೇಯೇವಸ್ಸ ಬನ್ಧಿ.

ಸೋ ದಿವಸಭಾಗಂ ನಿದ್ದಾಯಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ಪುನದಿವಸೇ ಪಾತೋವ ತಂ ಗಾಮಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಆಯುತ್ತಕಂ ಗಾಮಕಿಚ್ಚಂ ಕರೋನ್ತಂಯೇವ ಪಸ್ಸಿ. ಸೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಕಿಂ, ತಾತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಪಿತರಾ ಮೇ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಣ್ಣಂ ಪೇಸಿತ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪಣ್ಣಂ, ತಾತ, ಆಹರಾ’’ತಿ ಪಣ್ಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಾಚೇತ್ವಾ ತುಟ್ಠಮಾನಸೋ ‘‘ಪಸ್ಸಥ, ಭೋ, ಮಮ ಸಾಮಿನೋ ಮಯಿ ಸಿನೇಹಂ ಕತ್ವಾ ಜೇಟ್ಠಪುತ್ತಸ್ಸ ಮೇ ಮಙ್ಗಲಂ ಕರೋತೂ’’ತಿ ಮಮ ಸನ್ತಿಕಂ ಪಹಿಣಿ. ‘‘ಸೀಘಂ ದಾರುಆದೀನಿ ಆಹರಥಾ’’ತಿ ಗಹಪತಿಕೇ ವತ್ವಾ ಗಾಮಮಜ್ಝೇ ವುತ್ತಪಕಾರಂ ಗೇಹಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಗಾಮಸತತೋ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಜನಪದಸೇಟ್ಠಿನೋ ಸನ್ತಿಕಾ ಧೀತರಂ ಆನೇತ್ವಾ ಮಙ್ಗಲಂ ಕತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿ ‘‘ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಮಯಾ ಕತ’’ನ್ತಿ.

ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ‘‘ಯಂ ಕಾರೇಮಿ, ತಂ ನ ಹೋತಿ; ಯಂ ನ ಕಾರೇಮಿ, ತದೇವ ಹೋತೀ’’ತಿ ಮಹನ್ತಂ ದೋಮನಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ. ಪುತ್ತಸೋಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸೋ ಸೋಕೋ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ಕುಚ್ಛಿಡಾಹಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಅತಿಸಾರಂ ಜನೇಸಿ. ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾಪಿ ‘‘ಸಚೇ ಕೋಚಿ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಸನ್ತಿಕಾ ಆಗಚ್ಛತಿ, ಮಮ ಅಕಥೇತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಪಠಮತರಂ ಮಾ ಕಥಯಿತ್ಥಾ’’ತಿ ಜನೇ ಆಣಾಪೇಸಿ. ಸೇಟ್ಠಿಪಿ ಖೋ ‘‘ದಾನಿ ತಂ ದುಟ್ಠಪುತ್ತಂ ಮಮ ಸಾಪತೇಯ್ಯಸ್ಸ ಸಾಮಿಕಂ ನ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಆಯುತ್ತಕಂ ಆಹ – ‘‘ಮಾತುಲ, ಪುತ್ತಂ ಮೇ ದಟ್ಠುಕಾಮೋಮ್ಹಿ, ಏಕಂ ಪಾದಮೂಲಿಕಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಮಮ ಪುತ್ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಣ್ಣಂ ದತ್ವಾ ಏಕಂ ಪುರಿಸಂ ಪೇಸೇಸಿ. ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾಪಿ ತಸ್ಸ ಆಗನ್ತ್ವಾ ದ್ವಾರೇ ಠಿತಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಕಿಂ, ತಾತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಸೋ ಆಹ – ‘‘ಸೇಟ್ಠಿ ಗಿಲಾನೋ, ಪುತ್ತಂ ಪಸ್ಸಿತುಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇಸಿ, ಅಯ್ಯೇ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ, ತಾತ, ಬಲವಾ, ದುಬ್ಬಲೋ’’ತಿ? ‘‘ಬಲವಾ ತಾವ, ಆಹಾರಂ ಭುಞ್ಜತಿಯೇವ, ಅಯ್ಯೇ’’ತಿ. ಸಾ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಂ ಅಜಾನಾಪೇತ್ವಾವ ತಸ್ಸ ನಿವೇಸನಞ್ಚ ಪರಿಬ್ಬಯಞ್ಚ ದಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಮಯಾ ಪೇಸಿತಕಾಲೇ ಗಮಿಸ್ಸಸಿ, ಅಚ್ಛಸ್ಸು ತಾವಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸೇಟ್ಠಿ ಪುನ ಆಯುತ್ತಕಂ ಅವಚ, ‘‘ಕಿಂ, ಮಾತುಲ, ನ ತೇ ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಪಹಿತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಪಹಿತಂ, ಸಾಮಿ, ಗತಪುರಿಸೋ ನ ತಾವ ಏತೀ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಪುನ ಅಪರಂ ಪೇಸೇಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ಪೇಸೇಸಿ. ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ತಥೇವ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ. ಅಥ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ರೋಗೋ ಬಲವಾ ಜಾತೋ, ಏಕಂ ಭಾಜನಂ ಪವಿಸತಿ, ಏಕಂ ನಿಕ್ಖಮತಿ. ಪುನ ಸೇಟ್ಠಿ ಆಯುತ್ತಕಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕಿಂ, ಮಾತುಲ, ನ ತೇ ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಪಹಿತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಪಹಿತಂ, ಸಾಮಿ, ಗತಪುರಿಸೋ ನ ತಾವ ಏತೀ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಪುನ ಅಪರಂ ಪೇಸೇಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ಪೇಸೇಸಿ. ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ತತಿಯವಾರೇ ಆಗತಮ್ಪಿ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಪುಚ್ಛಿ. ಸೋ ‘‘ಬಾಳ್ಹಗಿಲಾನೋ, ಅಯ್ಯೇ, ಸೇಟ್ಠಿ ಆಹಾರಂ ಪಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಮಚ್ಚುಪರಾಯಣೋ ಜಾತೋ, ಏಕಂ ಭಾಜನಂ ನಿಕ್ಖಮತಿ, ಏಕಂ ಪವಿಸತೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ‘‘ಇದಾನಿ ಗನ್ತುಂ ಕಾಲೋ’’ತಿ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಸ್ಸ ‘‘ಪಿತಾ ತೇ ಕಿರ ಗಿಲಾನೋ’’ತಿ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ವದೇಸಿ ಭದ್ದೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಅಫಾಸುಕಮಸ್ಸ, ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಇದಾನಿ ಕಿಂ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ಸಾಮಿ? ‘‘ಗಾಮಸತತೋ ವುಟ್ಠಾನಕಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಆದಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮ ನ’’ನ್ತಿ. ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಸಕಟೇಹಿ ಆದಾಯ ಪಕ್ಕಾಮಿ.

ಅಥ ನಂ ಸಾ ‘‘ಪಿತಾ ತೇ ದುಬ್ಬಲೋ, ಏತ್ತಕಂ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಾನಂ ಪಪಞ್ಚೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಏತಂ ನಿವತ್ತಾಪೇಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಅತ್ತನೋ ಕುಲಗೇಹಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಪುನ ತಂ ಆಹ – ‘‘ಸಾಮಿ, ತ್ವಂ ಅತ್ತನೋ ಪಿತು ಪಾದಪಸ್ಸೇ ತಿಟ್ಠೇಯ್ಯಾಸಿ, ಅಹಂ ಉಸ್ಸೀಸಕಪಸ್ಸೇ ಠಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಗೇಹಂ ಪವಿಸಮಾನಾಯೇವ ಚ ‘‘ಗೇಹಸ್ಸ ಪುರತೋ ಚ ಪಚ್ಛತೋ ಚ ಆರಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಪುರಿಸೇ ಆಣಾಪೇಸಿ. ಪವಿಟ್ಠಕಾಲೇ ಪನ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ಪಿತು ಪಾದಪಸ್ಸೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ, ಇತರಾ ಉಸ್ಸೀಸಕಪಸ್ಸೇ.

ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸೇಟ್ಠಿ ಉತ್ತಾನಕೋ ನಿಪನ್ನೋ ಹೋತಿ. ಆಯುತ್ತಕೋ ಪನ ತಸ್ಸ ಪಾದೇ ಪರಿಮಜ್ಜನ್ತೋ ‘‘ಪುತ್ತೋ ತೇ, ಸಾಮಿ, ಆಗತೋ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕುಹಿಂ ಸೋ’’ತಿ? ‘‘ಏಸ ಪಾದಮೂಲೇ ಠಿತೋ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ದಿಸ್ವಾ ಆಯಕಮ್ಮಿಕಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಮಮ ಗೇಹೇ ಕಿತ್ತಕಂ ಧನ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಸಾಮಿ, ಧನಸ್ಸೇವ ಚತ್ತಾಲೀಸಕೋಟಿಯೋ, ಉಪಭೋಗಪರಿಭೋಗಭಣ್ಡಾನಂ ಪನ ವನಗಾಮಕ್ಖೇತ್ತದ್ವಿಪದಚತುಪ್ಪದಯಾನವಾಹನಾನಞ್ಚ ಅಯಞ್ಚ ಅಯಞ್ಚ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಅಹಂ ಏತ್ತಕಂ ಧನಂ ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಘೋಸಕಸ್ಸ ನ ದೇಮೀ’’ತಿ ವತ್ತುಕಾಮೋ ‘‘ದೇಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ‘‘ಅಯಂ ಪುನ ಕಥೇನ್ತೋ ಅಞ್ಞಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಥೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಸೋಕಾತುರಾ ವಿಯ ಕೇಸೇ ವಿಕಿರಿತ್ವಾ ರೋದಮಾನಾ ‘‘ಕಿಂ ನಾಮೇತಂ, ತಾತ, ವದೇಥ, ಇದಮ್ಪಿ ನಾಮ ವೋ ವಚನಂ ಸುಣೋಮ, ಅಲಕ್ಖಿಕಾ ವತಮ್ಹಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಮತ್ಥಕೇನ ನಂ ಉರಮಜ್ಝೇ ಪಹರನ್ತೀ ಪತಿತ್ವಾ ಯಥಾ ಪುನ ವತ್ತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತಥಾಸ್ಸ ಉರಮಜ್ಝೇ ಮತ್ಥಕೇನ ಘಂಸೇನ್ತೀ ಆರೋದನಂ ದಸ್ಸೇಸಿ. ಸೇಟ್ಠಿ ತಂಖಣಞ್ಞೇವ ಕಾಲಮಕಾಸಿ. ‘‘ಸೇಟ್ಠಿ ಮತೋ’’ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಉತೇನಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚಯಿಂಸು. ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ಸರೀರಕಿಚ್ಚಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಅತ್ಥಿ ಪನಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ವಾ ಧೀತಾ ವಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಅತ್ಥಿ, ದೇವ, ಘೋಸಕೋ ನಾಮ ತಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ, ಸಬ್ಬಂ ಸಾಪತೇಯ್ಯಂ ತಸ್ಸ ನಿಯ್ಯಾದೇತ್ವಾವ ಮತೋ, ದೇವಾ’’ತಿ.

ರಾಜಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇಸಿ. ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ದಿವಸೇ ದೇವೋ ವಸ್ಸಿ. ರಾಜಙ್ಗಣೇ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಉದಕಂ ಸಣ್ಠಾತಿ. ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ‘‘ರಾಜಾನಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಾಯಾಸಿ. ರಾಜಾ ವಾತಪಾನಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ತಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ರಾಜಙ್ಗಣೇ ಉದಕಂ ಲಙ್ಘಿತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಠಿತಂ ‘‘ತ್ವಂ ಘೋಸಕೋ ನಾಮ, ತಾತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಆಮ, ದೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಪಿತಾ ಮೇ ಮತೋತಿ ಮಾ ಸೋಚಿ, ತವ ಪೇತ್ತಿಕಂ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಂ ತುಯ್ಹಮೇವ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಂ ಸಮಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛ, ತಾತಾ’’ತಿ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ. ರಾಜಾ ಗಚ್ಛನ್ತಞ್ಚ ನಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋವ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಸೋ ಆಗಮನಕಾಲೇ ಲಙ್ಘಿತಂ ಉದಕಂ ಗಮನಕಾಲೇ ಓತರಿತ್ವಾ ಸಣಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ರಾಜಾ ತತೋವ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ, ತಾತ, ತ್ವಂ ಮಮ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಉದಕಂ ಲಙ್ಘಿತ್ವಾ ಆಗಮ್ಮ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಓತರಿತ್ವಾ ಸಣಿಕಂ ಗಚ್ಛಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಆಮ, ದೇವ, ಅಹಂ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಕುಮಾರಕೋ, ಕೀಳನಕಾಲೋ ನಾಮ, ಸೋ ಇದಾನಿ ಪನ ಮೇ ದೇವೇನ ಠಾನನ್ತರಂ ಪಟಿಸ್ಸುತಂ. ತಸ್ಮಾ ಯಥಾ ಪುರೇ ಅಚರಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನೇನ ಹುತ್ವಾ ಚರಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾ ‘‘ಧಿತಿಮಾಯಂ ಪುರಿಸೋ, ಇದಾನೇವಸ್ಸ ಠಾನನ್ತರಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಿತರಾ ಭುತ್ತಂ ಭೋಗಂ ದತ್ವಾ ಸಬ್ಬಸತೇನ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಂ ಅದಾಸಿ.

ಸೋ ರಥೇ ಠತ್ವಾ ನಗರಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಅಕಾಸಿ. ಓಲೋಕಿತೋಲೋಕಿತಟ್ಠಾನಂ ಕಮ್ಪತಿ. ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ಕಾಳಿದಾಸಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಮನ್ತಯಮಾನಾ ನಿಸಿನ್ನಾ ‘‘ಅಮ್ಮ ಕಾಳಿ, ಪುತ್ತಸ್ಸ ತೇ ಏತ್ತಿಕಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿ ಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಅಯಞ್ಹಿ ಅತ್ತನೋ ಮರಣಪಣ್ಣಂ ದುಸ್ಸನ್ತೇ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಘರಂ ಆಗತೋ, ಅಥಸ್ಸ ಮಯಾ ತಂ ಪಣ್ಣಂ ಫಾಲೇತ್ವಾ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಮಙ್ಗಲಕರಣತ್ಥಾಯ ಅಞ್ಞಂ ಪಣ್ಣಂ ಲಿಖಿತ್ವಾ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ತತ್ಥ ಆರಕ್ಖೋ ಕತೋ’’ತಿ. ‘‘ಅಮ್ಮ, ತ್ವಂ ಏತ್ತಕಂ ಪಸ್ಸಸಿ, ಇಮಂ ಪನ ಸೇಟ್ಠಿ ದಹರಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಾರೇತುಕಾಮೋ ಮಾರೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ, ಕೇವಲಂ ಇಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಬಹುಂ ಧನಂ ಖೀಯೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಮ್ಮ, ಅತಿಭಾರಿಯಂ ವತ ಸೇಟ್ಠಿನಾ ಕತ’’ನ್ತಿ. ನಗರಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಪವಿಸನ್ತಂ ಪನ ನಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಅಯಂ ಏತ್ತಿಕಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿ ಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಾ’’ತಿ ಹಸಿತಂ ಅಕಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಹಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಏಕಂ ಕಾರಣಂ ನಿಸ್ಸಾಯಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಥೇಹಿ ನ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಸಾ ನ ಕಥೇಸಿ’’. ಸೋ ‘‘ಸಚೇ ನ ಕಥೇಸ್ಸಸಿ, ದ್ವಿಧಾ ತಂ ಛಿನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಜ್ಜೇತ್ವಾ ಅಸಿಂ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಿ. ಸಾ ‘‘ಅಯಂ ಏತ್ತಿಕಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿ ತಯಾ ಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಲದ್ಧಾತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಹಸಿತ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ‘‘ಯದಿ ಮಮ ಪಿತರಾ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ಮಯ್ಹಂ ನಿಯ್ಯಾದಿತಂ, ತ್ವಂ ಏತ್ಥ ಕಿಂ ಹೋಸೀ’’ತಿ? ಸೋ ಕಿರ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಕಿಞ್ಚಿ ನ ಜಾನಾತಿ, ತೇನಸ್ಸಾ ವಚನಂ ನ ಸದ್ದಹಿ. ಅಥಸ್ಸ ಸಾ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಿತರಾ ಮರಣಪಣ್ಣಂ ದತ್ವಾ ಪೇಸಿತಾ, ತುಮ್ಹೇ ಮಯಾ ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಕತ್ವಾ ರಕ್ಖಿತಾ’’ತಿ ಸಬ್ಬಂ ಕಥೇಸಿ. ‘‘ತ್ವಂ ಅಭೂತಂ ಕಥೇಸೀ’’ತಿ ಅಸದ್ದಹನ್ತೋ ‘‘ಮಾತರಂ ಕಾಳಿಂ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಏವಂ ಕಿರ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಆಮ, ತಾತ, ದಹರಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಂ ಮಾರೇತುಕಾಮೋ ಮಾರೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಬಹುಂ ಧನಂ ಖೀಯಿ, ಸತ್ತಸು ಠಾನೇಸು ತ್ವಂ ಮರಣತೋ ಮುತ್ತೋ, ಇದಾನಿ ಭೋಗಗಾಮತೋ ಆಗಮ್ಮ ಸಬ್ಬಸತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ತೋ’’ತಿ. ಸೋ ತಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಭಾರಿಯಂ ವತ ಕಮ್ಮಂ, ಏವರೂಪಾ ಖೋ ಪನ ಮರಣಾ ಮುತ್ತಸ್ಸ ಮಮ ಪಮಾದಜೀವಿತಂ ಜೀವಿತುಂ ಅಯುತ್ತಂ, ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ದೇವಸಿಕಂ ಸಹಸ್ಸಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಅದ್ಧಿಕಕಪಣಾದೀನಂ ದಾನಂ ಪಟ್ಠಪೇಸಿ. ಮಿತ್ತೋ ನಾಮಸ್ಸ ಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ದಾನಬ್ಯಾವಟೋ ಅಹೋಸಿ. ಅಯಂ ಘೋಸಕಸೇಟ್ಠಿನೋ ಉಪ್ಪತ್ತಿ.

ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಕಾಲೇ ಭದ್ದವತೀನಗರೇ ಭದ್ದವತಿಯಸೇಟ್ಠಿ ನಾಮ ಘೋಸಕಸೇಟ್ಠಿನೋ ಅದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಸಹಾಯಕೋ ಅಹೋಸಿ. ಭದ್ದವತೀನಗರತೋ ಆಗತಾನಂ ವಾಣಿಜಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಘೋಸಕಸೇಟ್ಠಿ ಭದ್ದವತಿಯಸೇಟ್ಠಿನೋ ಸಮ್ಪತ್ತಿಞ್ಚ ವಯಪ್ಪದೇಸಞ್ಚ ಸುತ್ವಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಹಾಯಕಭಾವಂ ಇಚ್ಛನ್ತೋ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಪೇಸೇಸಿ. ಭದ್ದವತಿಯಸೇಟ್ಠಿಪಿ ಕೋಸಮ್ಬಿತೋ ಆಗತಾನಂ ವಾಣಿಜಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಘೋಸಕಸೇಟ್ಠಿನೋ ಸಮ್ಪತ್ತಿಞ್ಚ ವಯಪ್ಪದೇಸಞ್ಚ ಸುತ್ವಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಹಾಯಕಭಾವಂ ಇಚ್ಛನ್ತೋ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಪೇಸೇಸಿ. ಏವಂ ತೇ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಅದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಸಹಾಯಕಾ ಹುತ್ವಾ ವಸಿಂಸು. ಅಪರಭಾಗೇ ಭದ್ದವತಿಯಸೇಟ್ಠಿನೋ ಗೇಹೇ ಅಹಿವಾತರೋಗೋ ಪತಿತೋ. ತಸ್ಮಿಂ ಪತಿತೇ ಪಠಮಂ ಮಕ್ಖಿಕಾ ಮರನ್ತಿ, ತತೋ ಅನುಕ್ಕಮೇನೇವ ಕೀಟಾ ಮೂಸಿಕಾ ಕುಕ್ಕುಟಾ ಸೂಕರಾ ಗಾವೋ ದಾಸೀ ದಾಸಾ ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಾ ಘರಮಾನುಸಕಾಪಿ ಮರನ್ತಿ. ತೇಸು ಯೇ ಭಿತ್ತಿಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪಲಾಯನ್ತಿ, ತೇ ಜೀವಿತಂ ಲಭನ್ತಿ, ತದಾ ಪನ ಸೇಟ್ಠಿ ಚ ಭರಿಯಾ ಚ ಧೀತಾ ಚಸ್ಸ ತಥಾ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಘೋಸಕಸೇಟ್ಠಿಂ ಪಸ್ಸಿತುಂ ಪತ್ಥೇನ್ತಾ ಕೋಸಮ್ಬಿಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿಂಸು. ತೇ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇಯೇವ ಖೀಣಪಾಥೇಯ್ಯಾ ವಾತಾತಪೇನ ಚೇವ ಖುಪ್ಪಿಪಾಸಾಹಿ ಚ ಕಿಲನ್ತಸರೀರಾ ಕಿಚ್ಛೇನ ಕೋಸಮ್ಬಿಂ ಪತ್ವಾ ಉದಕಫಾಸುಕಟ್ಠಾನೇ ಠತ್ವಾ ನ್ಹತ್ವಾ ನಗರದ್ವಾರೇ ಏಕಂ ಸಾಲಂ ಪವಿಸಿಂಸು.

ತತೋ ಸೇಟ್ಠಿ ಭರಿಯಂ ಆಹ – ‘‘ಭದ್ದೇ, ಇಮಿನಾ ನೀಹಾರೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ವಿಜಾತಮಾತುಯಾಪಿ ಅಮನಾಪಾ ಹೋನ್ತಿ, ಸಹಾಯಕೋ ಕಿರ ಮೇ ಅದ್ಧಿಕಕಪಣಾದೀನಂ ದೇವಸಿಕಂ ಸಹಸ್ಸಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ದಾನಂ ದಾಪೇಸಿ. ತತ್ಥ ಧೀತರಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಆಹಾರಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಏಕಾಹಂ ದ್ವೀಹಂ ಇಧೇವ ಸರೀರಂ ಸನ್ತಪ್ಪೇತ್ವಾ ಸಹಾಯಕಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ಸಾ ‘‘ಸಾಧು, ಸಾಮೀ’’ತಿ. ತೇ ಸಾಲಾಯಮೇವ ವಸಿಂಸು. ಪುನದಿವಸೇ ಕಾಲೇ ಆರೋಚಿತೇ ಕಪಣದ್ಧಿಕಾದೀಸು ಆಹಾರತ್ಥಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತೇಸು ಮಾತಾಪಿತರೋ, ‘‘ಅಮ್ಮ, ಗನ್ತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಹಾರಂ ಆಹರಾ’’ತಿ ಧೀತರಂ ಪೇಸಯಿಂಸು. ಮಹಾಭೋಗಕುಲಸ್ಸ ಧೀತಾ ವಿಪತ್ತಿಯಾ ಅಚ್ಛಿನ್ನಲಜ್ಜಿತಾಯ ಅಲಜ್ಜಮಾನಾ ಪಾತಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಪಣಜನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಆಹಾರತ್ಥಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕತಿ ಪಟಿವೀಸೇ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಸಿ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ ಪುಟ್ಠಾ ಚ ಪನ ‘‘ತಯೋ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥಸ್ಸಾ ತಯೋ ಪಟಿವೀಸೇ ಅದಾಸಿ. ತಾಯ ಭತ್ತೇ ಆಹಟೇ ತಯೋಪಿ ಏಕತೋ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ನಿಸೀದಿಂಸು.

ಅಥ ಮಾತಾಧೀತರೋ ಸೇಟ್ಠಿಂ ಆಹಂಸು – ‘‘ಸಾಮಿ, ವಿಪತ್ತಿ ನಾಮ ಮಹಾಕುಲಾನಮ್ಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಮಾ ಅಮ್ಹೇ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಭುಞ್ಜ, ಮಾ ಚಿನ್ತಯೀ’’ತಿ. ಇತಿ ನಂ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇಹಿ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಭೋಜೇಸುಂ. ಸೋ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಆಹಾರಂ ಜೀರಾಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಅರುಣೇ ಉಗ್ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಕಾಲಮಕಾಸಿ. ಮಾತಾಧೀತರೋ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇಹಿ ಪರಿದೇವಿತ್ವಾ ರೋದಿಂಸು. ಕುಮಾರಿಕಾ ಪುನದಿವಸೇ ರೋದಮಾನಾ ಆಹಾರತ್ಥಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಕತಿ ಪಟಿವೀಸೇ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತಾ, ‘‘ದ್ವೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಆಹಾರಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಮಾತರಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಭೋಜೇಸಿ. ಸಾಪಿ ತಾಯ ಯಾಚಿಯಮಾನಾ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಆಹಾರಂ ಜೀರಾಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀ ತಂ ದಿವಸಮೇವ ಕಾಲಮಕಾಸಿ. ಕುಮಾರಿಕಾ ಏಕಿಕಾವ ರೋದಿತ್ವಾ ಪರಿದೇವಿತ್ವಾ ತಾಯ ದುಕ್ಖುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಅತಿವಿಯ ಸಞ್ಜಾತಛಾತಕದುಕ್ಖಾ ಪುನದಿವಸೇ ಯಾಚಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ರೋದನ್ತೀ ಆಹಾರತ್ಥಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಕತಿ ಪಟಿವೀಸೇ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಸಿ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ ‘‘ಏಕ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ಮಿತ್ತಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ತಂ ತಯೋ ದಿವಸೇ ಭತ್ತಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿಂ ಸಞ್ಜಾನಾತಿ, ತೇನ ತಂ ‘‘ಅಪೇಹಿ ನಸ್ಸ, ವಸಲಿ, ಅಜ್ಜ ತವ ಕುಚ್ಛಿಪ್ಪಮಾಣಂ ಅಞ್ಞಾಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಸಮ್ಪನ್ನಾ ಕುಲಧೀತಾ ಪಚ್ಚೋರಸ್ಮಿಂ ಸತ್ತಿಪಹಾರಂ ವಿಯ ವಣೇ ಖಾರೋದಕಸೇಚನಕಂ ವಿಯ ಚ ಪತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ತಯಾ ಪುರೇ ತಯೋ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ಗಹಿತಾ, ಹಿಯ್ಯೋ ದ್ವೇ, ಅಜ್ಜ ಏಕಂ ಗಣ್ಹಾಸಿ. ಅಜ್ಜ ತೇ ಅತ್ತನೋ ಕುಚ್ಛಿಪ್ಪಮಾಣಂ ಞಾತ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಮಾ ಮಂ, ಸಾಮಿ, ‘ಅತ್ತನೋವ ಅತ್ಥಾಯ ಗಣ್ಹೀ’ತಿ ಮಞ್ಞಿತ್ಥಾ’’ತಿ. ‘‘ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಏವಂ ಗಣ್ಹೀ’’ತಿ? ‘‘ಪುರೇ ತಯೋ ಜನಾ ಅಹುಮ್ಹ, ಸಾಮಿ, ಹಿಯ್ಯೋ ದ್ವೇ, ಅಜ್ಜ ಏಕಿಕಾವ ಜಾತಾಮ್ಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ‘‘ಕೇನ ಕಾರಣೇನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಾಯ ಕಥಿತಂ ಸಬ್ಬಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ಅಸ್ಸೂನಿ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಸಞ್ಜಾತಬಲವದೋಮನಸ್ಸೋ ಹುತ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಮ, ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿ, ತ್ವಂ ಭದ್ದವತಿಯಸೇಟ್ಠಿನೋ ಧೀತಾ ಅಜ್ಜಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಮ ಧೀತಾಯೇವ ನಾಮಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸೀಸೇ ಚುಮ್ಬಿತ್ವಾ ಘರಂ ನೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಜೇಟ್ಠಧೀತುಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ.

ಸಾ ದಾನಗ್ಗೇ ಉಚ್ಚಾಸದ್ದಂ ಮಹಾಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ತಾತ, ಕಸ್ಮಾ ಏತಂ ಜನಂ ನಿಸ್ಸದ್ದಂ ಕತ್ವಾ ದಾನಂ ನ ದೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ ಕಾತುಂ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಸಕ್ಕಾ, ತಾತಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಥಂ ಸಕ್ಕಾ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ? ‘‘ತಾತ ದಾನಗ್ಗಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಏಕೇಕಸ್ಸೇವ ಪವೇಸನಪ್ಪಮಾಣೇನ ದ್ವೇ ದ್ವಾರಾನಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ, ‘ಏಕೇನ ದ್ವಾರೇನ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಏಕೇನ ನಿಕ್ಖಮಥಾ’ತಿ ವದೇಥ, ಏವಂ ನಿಸ್ಸದ್ದಾ ಹುತ್ವಾವ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ. ಸೋ ತಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಭದ್ದಕೋವ, ಅಮ್ಮ, ಉಪಾಯೋ’’ತಿ ತಥಾ ಕಾರೇಸಿ. ಸಾಪಿ ಪುಬ್ಬೇ ಸಾಮಾ ನಾಮ. ವತಿಯಾ ಪನ ಕಾರಿತತ್ತಾ ಸಾಮಾವತೀ ನಾಮ ಜಾತಾ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದಾನಗ್ಗೇ ಕೋಲಾಹಲಂ ಪಚ್ಛಿನ್ದೀ. ಘೋಸಕಸೇಟ್ಠಿ ಪುಬ್ಬೇ ತಂ ಸದ್ದಂ ಸುಣನ್ತೋ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ದಾನಗ್ಗೇ ಸದ್ದೋ’’ತಿ ತುಸ್ಸತಿ. ದ್ವೀಹತೀಹಂ ಪನ ಸದ್ದಂ ಅಸುಣನ್ತೋ ಮಿತ್ತಕುಟುಮ್ಬಿಕಂ ಅತ್ತನೋ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಆಗತಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ದಿಯ್ಯತಿ ಕಪಣದ್ಧಿಕಾದೀನಂ ದಾನ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಥ ಕಿಂ ದ್ವೀಹತೀಹಂ ಸದ್ದೋ ನ ಸುಯ್ಯತೀ’’ತಿ? ‘‘ಯಥಾ ನಿಸ್ಸದ್ದಾ ಹುತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ತಥಾ ಮೇ ಉಪಾಯೋ ಕತೋ’’ತಿ. ‘‘ಅಥ ಪುಬ್ಬೇವ ಕಸ್ಮಾ ನಾಕಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಅಜಾನನತಾಯ, ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಇದಾನಿ ಕಥಂ ತೇ ಞಾತೋ’’ತಿ? ‘‘ಧೀತರಾ ಮೇ ಅಕ್ಖಾತೋ, ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಮಯ್ಹಂ ಅವಿದಿತಾ ‘‘ತವ ಧೀತಾ ನಾಮ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ. ಸೋ ಅಹಿವಾತರೋಗುಪ್ಪತ್ತಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಬ್ಬಂ ಭದ್ದವತಿಯಸೇಟ್ಠಿನೋ ಪವತ್ತಿಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಅತ್ತನೋ ಜೇಟ್ಠಧೀತುಟ್ಠಾನೇ ಠಪಿತಭಾವಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸೇಟ್ಠಿ ‘‘ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಮಮ ಕಸ್ಮಾ ನ ಕಥೇಸಿ, ಮಮ ಸಹಾಯಕಸ್ಸ ಧೀತಾ ಮಮ ಧೀತಾ ನಾಮಾ’’ತಿ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಅಮ್ಮ, ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಧೀತಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ತಾತಾ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿ, ತ್ವಂ ಮಮ ಧೀತಾಸೀ’’ತಿ ತಂ ಸೀಸೇ ಚುಮ್ಬಿತ್ವಾ ಪರಿವಾರತ್ಥಾಯ ತಸ್ಸಾ ಪಞ್ಚ ಇತ್ಥಿಸತಾನಿ ದತ್ವಾ ತಂ ಅತ್ತನೋ ಜೇಟ್ಠಧೀತುಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ.

ಅಥೇಕದಿವಸಂ ತಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ನಕ್ಖತ್ತಂ ಸಙ್ಘುಟ್ಠಂ ಹೋತಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ನಕ್ಖತ್ತೇ ಬಹಿ ಅನಿಕ್ಖಮನಕಾ ಕುಲಧೀತರೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಪರಿವಾರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪದಸಾವ ನದಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನ್ಹಾಯನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ತಂ ದಿವಸಂ ಸಾಮಾವತೀಪಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಇತ್ಥಿಸತೇಹಿ ಪರಿವಾರಿತಾ ರಾಜಙ್ಗಣೇನೇವ ನ್ಹಾಯಿತುಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಉತೇನೋ ಸೀಹಪಞ್ಜರೇ ಠಿತೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಸ್ಸಿಮಾ ನಾಟಕಿತ್ಥಿಯೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ನ ಕಸ್ಸಚಿ ನಾಟಕಿತ್ಥಿಯೋ, ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ಅಥ ಕಸ್ಸ ಧೀತರೋ’’ತಿ? ‘‘ಘೋಸಕಸೇಟ್ಠಿನೋ ಧೀತಾ ದೇವ, ಸಾಮಾವತೀ ನಾಮೇಸಾ’’ತಿ. ಸೋ ದಿಸ್ವಾವ ಉಪ್ಪನ್ನಸಿನೇಹೋ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಸಾಸನಂ ಪಾಹೇಸಿ – ‘‘ಧೀತರಂ ಕಿರ ಮೇ ಪೇಸೇತೂ’’ತಿ. ‘‘ನ ಪೇಸೇಮಿ, ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ಮಾ ಕಿರ ಏವಂ ಕರೋತು, ಪೇಸೇತುಯೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ಮಯಂ ಗಹಪತಿಕಾ ನಾಮ ಕುಮಾರಿಕಾನಂ ಪೋಥೇತ್ವಾ ವಿಹೇಠೇತ್ವಾ ಕಡ್ಢನಭಯೇನ ನ ದೇಮ, ದೇವಾ’’ತಿ. ರಾಜಾ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಲಞ್ಛಾಪೇತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಞ್ಚ ಭರಿಯಞ್ಚ ಹತ್ಥೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಬಹಿ ಕಾರಾಪೇಸಿ. ಸಾಮಾವತೀ, ನ್ಹಾಯಿತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಪವಿಸಿತುಂ ಓಕಾಸಂ ಅಲಭನ್ತೀ, ‘‘ಕಿಂ ಏತಂ, ತಾತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಅಮ್ಮ, ರಾಜಾ ತವ ಕಾರಣಾ ಪಹಿಣಿ. ಅಥ ‘ನ ಮಯಂ ದಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ವುತ್ತೇ ಘರಂ ಲಞ್ಛಾಪೇತ್ವಾ ಅಮ್ಹೇ ಬಹಿ ಕಾರಾಪೇಸೀ’’ತಿ. ‘‘ತಾತ, ಭಾರಿಯಂ ವೋ ಕಮ್ಮಂ ಕತಂ, ರಞ್ಞಾ ನಾಮ ಪಹಿತೇ ‘ನ, ದೇಮಾ’ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘ಸಚೇ ಮೇ ಧೀತರಂ ಸಪರಿವಾರಂ ಗಣ್ಹಥ, ದೇಮಾ’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಭವೇಯ್ಯ, ತಾತಾ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧು, ಅಮ್ಮ, ತವ ರುಚಿಯಾ ಸತಿ ಏವಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ರಞ್ಞೋ ತಥಾ ಸಾಸನಂ ಪಾಹೇಸಿ. ರಾಜಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಂ ಸಪರಿವಾರಂ ಆನೇತ್ವಾ ಅಭಿಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ. ಸೇಸಾ ತಸ್ಸಾಯೇವ ಪರಿವಾರಿತ್ಥಿಯೋ ಅಹೇಸುಂ. ಅಯಂ ಸಾಮಾವತಿಯಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ.

ಉತೇನಸ್ಸ ಪನ ಅಪರಾಪಿ ವಾಸುಲದತ್ತಾ ನಾಮ ದೇವೀ ಅಹೋಸಿ ಚಣ್ಡಪಜ್ಜೋತಸ್ಸ ಧೀತಾ. ಉಜ್ಜೇನಿಯಞ್ಹಿ ಚಣ್ಡಪಜ್ಜೋತೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಉಯ್ಯಾನತೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ, ‘‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ಅಞ್ಞಸ್ಸಪಿ ಕಸ್ಸಚಿ ಏವರೂಪಾ ಸಮ್ಪತ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಂ ಸುತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ‘‘ಕಿಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿ ನಾಮೇಸಾ, ಕೋಸಮ್ಬಿಯಂ ಉತೇನಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಅತಿಮಹತೀ ಸಮ್ಪತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ರಾಜಾ ಆಹ – ‘‘ತೇನ ಹಿ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮ ನ’’ನ್ತಿ? ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ ಸೋ ಗಹೇತು’’ನ್ತಿ. ‘‘ಕಿಞ್ಚಿ ಕತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಯೇವಾ’’ತಿ? ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ’’ತಿ? ‘‘ಸೋ ಹತ್ಥಿಕನ್ತಂ ನಾಮ ಸಿಪ್ಪಂ ಜಾನಾತಿ, ಮನ್ತಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಹತ್ಥಿಕನ್ತವೀಣಂ ವಾದೇನ್ತೋ ನಾಗೇ ಪಲಾಪೇತಿಪಿ ಗಣ್ಹಾತಿಪಿ. ಹತ್ಥಿವಾಹನಸಮ್ಪನ್ನೋ ತೇನ ಸದಿಸೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ. ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ ಮಯಾ ಸೋ ಗಹೇತು’’ನ್ತಿ. ‘‘ಸಚೇ ತೇ, ದೇವ, ಏಕನ್ತೇನ ಅಯಂ ನಿಚ್ಛಯೋ, ತೇನ ಹಿ ದಾರುಹತ್ಥಿಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ತಸ್ಸಾಸನ್ನಟ್ಠಾನಂ ಪೇಸೇಹಿ. ಸೋ ಹತ್ಥಿವಾಹನಂ ವಾ ಅಸ್ಸವಾಹನಂ ವಾ ಸುತ್ವಾ ದೂರಮ್ಪಿ ಗಚ್ಛತಿ. ತತ್ಥ ನಂ ಆಗತಂ ಗಹೇತುಂ ಸಕ್ಕಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ.

ರಾಜಾ ‘‘ಅತ್ಥೇಸೋ ಉಪಾಯೋ’’ತಿ ದಾರುಮಯಂ ಯನ್ತಹತ್ಥಿಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಬಹಿ ಪಿಲೋತಿಕಾಹಿ ವೇಠೇತ್ವಾ ಕತಚಿತ್ತಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಸ ವಿಜಿತೇ ಆಸನ್ನಟ್ಠಾನೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸರತೀರೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಾಪೇಸಿ. ಹತ್ಥಿನೋ ಅನ್ತೋಕುಚ್ಛಿಯಂ ಸಟ್ಠಿ ಪುರಿಸಾ ಅಪರಾಪರಂ ಚಙ್ಕಮನ್ತಿ, ಹತ್ಥಿಲಣ್ಡಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಛಡ್ಡೇಸುಂ. ಏಕೋ ವನಚರಕೋ ಹತ್ಥಿಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ರಞ್ಞೋ ಅನುಚ್ಛವಿಕೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ, ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸಿ – ‘‘ದೇವ, ಮಯಾ ಸಬ್ಬಸೇತೋ ಕೇಲಾಸಕೂಟಪಟಿಭಾಗೋ ತುಮ್ಹಾಕಞ್ಞೇವ ಅನುಚ್ಛವಿಕೋ ವರವಾರಣೋ ದಿಟ್ಠೋ’’ತಿ. ಉತೇನೋ ತಮೇವ ಮಗ್ಗದೇಸಕಂ ಕತ್ವಾ ಹತ್ಥಿಂ ಅಭಿರುಯ್ಹ ಸಪರಿವಾರೋ ನಿಕ್ಖಮಿ. ತಸ್ಸ ಆಗಮನಂ ಞತ್ವಾ ಚರಪುರಿಸಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಚಣ್ಡಪಜ್ಜೋತಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಸೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮಜ್ಝೇ ತುಚ್ಛಂ ಕತ್ವಾ ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಬಲಕಾಯಂ ಪಯೋಜೇಸಿ. ಉತೇನೋ ತಸ್ಸಾಗಮನಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ಹತ್ಥಿಂ ಅನುಬನ್ಧಿ. ಅನ್ತೋ ಠಿತಮನುಸ್ಸಾ ವೇಗೇನ ಪಲಾಪೇಸುಂ. ಕಟ್ಠಹತ್ಥೀ ರಞ್ಞೋ ಮನ್ತಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ವೀಣಂ ವಾದೇನ್ತಸ್ಸ ತನ್ತಿಸದ್ದಂ ಅಸುಣನ್ತೋ ವಿಯ ಪಲಾಯತಿಯೇವ. ರಾಜಾ ಹತ್ಥಿನಾಗಂ ಪಾಪುಣಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಅಸ್ಸಂ ಆರುಯ್ಹ ಅನುಬನ್ಧಿ. ತಸ್ಮಿಂ ವೇಗೇನ ಅನುಬನ್ಧನ್ತೇ ಬಲಕಾಯೋ ಓಹೀಯಿ. ರಾಜಾ ಏಕಕೋವ ಅಹೋಸಿ. ಅಥ ನಂ ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಪಯುತ್ತಾ ಚಣ್ಡಪಜ್ಜೋತಸ್ಸ ಪುರಿಸಾ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ರಞ್ಞೋ ಅದಂಸು. ಅಥಸ್ಸ ಬಲಕಾಯೋ ಅಮಿತ್ತವಸಂ ಗತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಬಹಿನಗರೇವ ಖನ್ಧಾವಾರಂ ನಿವೇಸೇತ್ವಾ ಅಚ್ಛಿ.

ಚಣ್ಡಪಜ್ಜೋತೋಪಿ ಉತೇನಂ ಜೀವಗ್ಗಾಹಮೇವ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಚೋರಗೇಹೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ದ್ವಾರಂ ಪಿದಹಾಪೇತ್ವಾ ತಯೋ ದಿವಸೇ ಜಯಪಾನಂ ಪಿವಿ. ಉತೇನೋ ತತಿಯದಿವಸೇ ಆರಕ್ಖಕೇ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕಹಂ ವೋ, ತಾತ, ರಾಜಾ’’ತಿ? ‘‘‘ಪಚ್ಚಾಮಿತ್ತೋ ಮೇ ಗಹಿತೋ’ತಿ ಜಯಪಾನಂ ಪಿವತೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಾ ನಾಮೇಸಾ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ವಿಯ ತುಮ್ಹಾಕಂ ರಞ್ಞೋ ಕಿರಿಯಾ, ನನು ಪಟಿರಾಜೂನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತುಂ ವಾ ಮಾರೇತುಂ ವಾ ವಟ್ಟತಿ, ಅಮ್ಹೇ ದುಕ್ಖಂ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಜಯಪಾನಂ ಕಿರ ಪಿವತೀ’’ತಿ. ತೇ ಗನ್ತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಸೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ ಏವಂ ವದಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಆಮ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧು ತಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸ್ಸಾಮಿ, ಏವರೂಪೋ ಕಿರ ತೇ ಮನ್ತೋ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ಮಯ್ಹಂ ದಸ್ಸಸೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧು ದಸ್ಸಾಮಿ, ಗಹಣಸಮಯೇ ಮಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ತಂ ಗಣ್ಹಾಹಿ. ಕಿಂ ಪನ ತ್ವಂ ವನ್ದಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಕ್ಯಾಹಂ ತಂ ವನ್ದಿಸ್ಸಾಮಿ, ನ ವನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ? ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ತೇ ನ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಏವಂ ಸನ್ತೇ ರಾಜಾಣಂ ತೇ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಕರೋಹಿ, ಸರೀರಸ್ಸ ಮೇ ಇಸ್ಸರೋ, ನ ಪನ ಚಿತ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ. ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ಸೂರಗಜ್ಜಿತಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಕಥಂ ನು ಖೋ ಇಮಂ ಮನ್ತಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಇಮಂ ಮನ್ತಂ ಅಞ್ಞಂ ಜಾನಾಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಮಮ ಧೀತರಂ ಏತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ಅಹಂ ತಸ್ಸಾ ಸನ್ತಿಕೇ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಆಹ – ‘‘ಅಞ್ಞಸ್ಸ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ದಸ್ಸಸೀ’’ತಿ. ‘‘ಆಮ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಘರೇ ಏಕಾ ಖುಜ್ಜಾ ಅತ್ಥಿ ತಸ್ಸಾ ಅನ್ತೋಸಾಣಿಯಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಾಯ ತ್ವಂ ಬಹಿಸಾಣಿಯಂ ಠಿತೋವ ಮನ್ತಂ ವಾಚೇಹೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧು, ಮಹಾರಾಜ, ಖುಜ್ಜಾ ವಾ ಹೋತು ಪೀಠಸಪ್ಪಿ ವಾ, ವನ್ದನ್ತಿಯಾ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ತತೋ ರಾಜಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಧೀತರಂ ವಾಸುಲದತ್ತಂ ಆಹ – ‘‘ಅಮ್ಮ, ಏಕೋ ಸಙ್ಖಕುಟ್ಠೀ ಅನಗ್ಘಮನ್ತಂ ಜಾನಾತಿ, ತಂ ಅಞ್ಞಂ ಜಾನಾಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ. ತ್ವಂ ಅನ್ತೋಸಾಣಿಯಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಮನ್ತಂ ಗಣ್ಹ, ಸೋ ಬಹಿಸಾಣಿಯಂ ಠತ್ವಾ ತುಯ್ಹಂ ವಾಚೇಸ್ಸತಿ. ತವ ಸನ್ತಿಕಾ ಅಹಂ ತಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ.

ಏವಂ ಸೋ ತೇಸಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸನ್ಥವಕರಣಭಯೇನ ಧೀತರಂ ಖುಜ್ಜಂ, ಇತರಂ ಸಙ್ಖಕುಟ್ಠಿಂ ಕತ್ವಾ ಕಥೇಸಿ. ಸೋ ತಸ್ಸಾ ಅನ್ತೋಸಾಣಿಯಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಾಯ ಬಹಿ ಠಿತೋ ಮನ್ತಂ ವಾಚೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ಏಕದಿವಸಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ವುಚ್ಚಮಾನಮ್ಪಿ ಮನ್ತಪದಂ ವತ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಿಂ ‘‘ಅರೇ ಖುಜ್ಜೇ ಅತಿಬಹಲೋಟ್ಠಕಪೋಲಂ ತೇ ಮುಖಂ, ಏವಂ ನಾಮ ವದೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಸಾ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಅರೇ ದುಟ್ಠಸಙ್ಖಕುಟ್ಠಿ ಕಿಂ ವದೇಸಿ, ಕಿಂ ಮಾದಿಸಾ ಖುಜ್ಜಾ ನಾಮ ಹೋತೀ’’ತಿ? ಸಾಣಿಕಣ್ಣಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ‘‘ಕಾಸಿ ತ್ವ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ರಞ್ಞೋ ಧೀತಾ ವಾಸುಲದತ್ತಾ ನಾಮಾಹ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ‘‘ಪಿತಾ ತೇ ತಂ ಮಯ್ಹಂ ಕಥೇನ್ತೋ ‘ಖುಜ್ಜಾ’ತಿ ಕಥೇಸೀ’’ತಿ. ‘‘ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ಕಥೇನ್ತೋ ತಂ ಸಙ್ಖಕುಟ್ಠಿಂ ಕತ್ವಾ ಕಥೇಸೀ’’ತಿ. ತೇ ಉಭೋಪಿ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ಥವಕರಣಭಯೇನ ಕಥಿತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅನ್ತೋಸಾಣಿಯಞ್ಞೇವ ಸನ್ಥವಂ ಕರಿಂಸು.

ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮನ್ತಗ್ಗಹಣಂ ವಾ ಸಿಪ್ಪಗ್ಗಹಣಂ ವಾ ನತ್ಥಿ. ರಾಜಾಪಿ ಧೀತರಂ ನಿಚ್ಚಂ ಪುಚ್ಛತಿ – ‘‘ಸಿಪ್ಪಂ ಗಣ್ಹಸಿ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಗಣ್ಹಾಮಿ, ತಾತಾ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಏಕದಿವಸಂ ಉತೇನೋ ಆಹ – ‘‘ಭದ್ದೇ, ಸಾಮಿಕೇನ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ನಾಮ ನೇವ ಮಾತಾಪಿತರೋ ನ ಭಾತುಭಗಿನಿಯೋ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ಸಚೇ ಮಯ್ಹಂ ಜೀವಿತಂ ದಸ್ಸಸಿ, ಪಞ್ಚ ತೇ ಇತ್ಥಿಸತಾನಿ ಪರಿವಾರಂ ದತ್ವಾ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಟ್ಠಾನಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಚೇ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಚನೇ ಪತಿಟ್ಠಾತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಥ, ದಸ್ಸಾಮಿ ವೋ ಜೀವಿತ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ಭದ್ದೇ’’ತಿ. ಸಾ ‘‘ಸಾಧು, ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಿತು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸೋ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಅಮ್ಮ, ನಿಟ್ಠಿತಂ ಸಿಪ್ಪ’’ನ್ತಿ? ‘‘ನ ತಾವ ನಿಟ್ಠಿತಂ, ತಾತ, ಸಿಪ್ಪ’’ನ್ತಿ. ಅಥ ನಂ ಸೋ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕಿಂ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಏಕಂ ದ್ವಾರಞ್ಚ ಏಕಂ ವಾಹನಞ್ಚ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತಿ, ತಾತಾ’’ತಿ. ‘‘ಇದಂ ಕಿಂ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ? ‘‘ತಾತ, ರತ್ತಿಂ ಕಿರ ತಾರಕಸಞ್ಞಾಯ ಮನ್ತಸ್ಸ ಉಪಚಾರತ್ಥಾಯ ಏಕಂ ಓಸಧಂ ಗಹೇತಬ್ಬಂ ಅತ್ಥಿ. ತಸ್ಮಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ವೇಲಾಯ ವಾ ಅವೇಲಾಯ ವಾ ನಿಕ್ಖಮನಕಾಲೇ ಏಕಂ ದ್ವಾರಞ್ಚೇವ ಏಕಂ ವಾಹನಞ್ಚ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ರಾಜಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ. ತೇ ಅತ್ತನೋ ಅಭಿರುಚಿತಂ ಏಕಂ ದ್ವಾರಂ ಹತ್ಥಗತಂ ಕರಿಂಸು. ರಞ್ಞೋ ಪನ ಪಞ್ಚ ವಾಹನಾನಿ ಅಹೇಸುಂ. ಭದ್ದವತೀ ನಾಮ ಕರೇಣುಕಾ ಏಕದಿವಸಂ ಪಞ್ಞಾಸ ಯೋಜನಾನಿ ಗಚ್ಛತಿ, ಕಾಕೋ ನಾಮ ದಾಸೋ ಸಟ್ಠಿ ಯೋಜನಾನಿ ಗಚ್ಛತಿ, ಚೇಲಕಟ್ಠಿ ಚ ಮುಞ್ಚಕೇಸೀ ಚಾತಿ ದ್ವೇ ಅಸ್ಸಾ ಯೋಜನಸತಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ನಾಳಾಗಿರಿ ಹತ್ಥೀ ವೀಸತಿ ಯೋಜನಸತನ್ತಿ.

ಸೋ ಕಿರ ರಾಜಾ ಅನುಪ್ಪನ್ನೇ ಬುದ್ಧೇ ಏಕಸ್ಸ ಇಸ್ಸರಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾಕೋ ಅಹೋಸಿ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಇಸ್ಸರೇ ಬಹಿನಗರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನ್ಹತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತೇ ಏಕೋ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ನಗರಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಸಕಲನಗರವಾಸೀನಂ ಮಾರೇನ ಆವಟ್ಟಿತತ್ತಾ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖಾಮ್ಪಿ ಅಲಭಿತ್ವಾ ಯಥಾಧೋತೇನ ಪತ್ತೇನ ನಿಕ್ಖಮಿ. ಅಥ ನಂ ನಗರದ್ವಾರಂ ಪತ್ತಕಾಲೇ ಮಾರೋ ಅಞ್ಞಾತಕವೇಸೇನ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ, ‘‘ಅಪಿ, ಭನ್ತೇ, ವೋ ಕಿಞ್ಚಿ ಲದ್ಧ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ ಮೇ ತ್ವಂ ಅಲಭನಾಕಾರಂ ಕರೀ’’ತಿ? ‘‘ತೇನ ಹಿ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಪುನ ಪವಿಸಥ, ಇದಾನಿ ನ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ನಾಹಂ ಪುನ ನಿವತ್ತಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸಚೇ ಹಿ ನಿವತ್ತೇಯ್ಯ, ಪುನ ಸೋ ಸಕಲನಗರವಾಸೀನಂ ಸರೀರೇ ಅಧಿಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಪಾಣಿಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಹಸನಕೇಳಿಂ ಕರೇಯ್ಯ. ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ಅನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಗತೇ ಮಾರೋ ತತ್ಥೇವ ಅನ್ತರಧಾಯಿ. ಅಥ ಸೋ ಇಸ್ಸರೋ ಯಥಾಧೋತೇನೇವ ಪತ್ತೇನ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ದಿಸ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಅಪಿ, ಭನ್ತೇ, ಕಿಞ್ಚಿ ಲದ್ಧ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಚರಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖನ್ತಮ್ಹಾವುಸೋ’’ತಿ. ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯ್ಯೋ, ಮಯಾ ಪುಚ್ಛಿತಂ ಅಕಥೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ವದತಿ, ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಲದ್ಧಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಪತ್ತಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ತುಚ್ಛಂ ದಿಸ್ವಾ ಗೇಹೇ ಭತ್ತಸ್ಸ ನಿಟ್ಠಿತಾನಿಟ್ಠಿತಭಾವಂ ಅಜಾನನತಾಯ ಸೂರೋ ಹುತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತುಂ ಅವಿಸಹನ್ತೋ ‘‘ಥೋಕಂ, ಭನ್ತೇ, ಅಧಿವಾಸೇಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ವೇಗೇನ ಘರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭತ್ತಂ ನಿಟ್ಠಿತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ನಿಟ್ಠಿತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ತಂ ಉಪಟ್ಠಾಕಂ ಆಹ – ‘‘ತಾತ, ಅಞ್ಞೋ ತಯಾ ಸಮ್ಪನ್ನವೇಗತರೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಸೀಘೇನ ಜವೇನ ಭದನ್ತಂ ಪತ್ವಾ ‘ಪತ್ತಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ದೇಥಾ’ತಿ ವತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವೇಗೇನ ಏಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ಏಕವಚನೇನೇವ ಪಕ್ಖನ್ದಿತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಹರಿ. ಇಸ್ಸರೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಭೋಜನಸ್ಸ ಪತ್ತಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಸೀಘಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಸಮ್ಪಾದೇಹಿ, ಅಹಂ ತೇ ಇತೋ ಪತ್ತಿಂ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ಆಹ.

ಸೋಪಿ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಜವೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪತ್ತಂ ದತ್ವಾ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ‘ವೇಲಾ ಉಪಕಟ್ಠಾ’ತಿ ಅಹಂ ಅತಿಸೀಘೇನ ಜವೇನ ಆಗತೋ ಚ ಗತೋ ಚ, ಏತಸ್ಸ ಮೇ ಜವಸ್ಸ ಫಲೇನ ಯೋಜನಾನಂ ಪಣ್ಣಾಸಸಟ್ಠಿಸತವೀಸಸತಗಮನಸಮತ್ಥಾನಿ ಪಞ್ಚ ವಾಹನಾನಿ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತು, ಆಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಚ ಮೇ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಚ ಸರೀರಂ ಸೂರಿಯತೇಜೇನ ತತ್ಥಂ, ತಸ್ಸ ಮೇ ಫಲೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಆಣಾ ಸೂರಿಯತೇಜಸದಿಸಾ ಹೋತು, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಮೇ ಪಿಣ್ಡಪಾತೇ ಸಾಮಿನಾ ಪತ್ತಿ ದಿನ್ನಾ, ತಸ್ಸಾ ಮೇ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ತುಮ್ಹೇಹಿ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸ್ಸ ಭಾಗೀ ಹೋಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ‘‘ಏವಂ ಹೋತೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ –

‘‘ಇಚ್ಛಿತಂ ಪತ್ಥಿತಂ ತುಯ್ಹಂ, ಸಬ್ಬಮೇವ ಸಮಿಜ್ಝತು;

ಸಬ್ಬೇ ಪೂರೇನ್ತು ಸಙ್ಕಪ್ಪಾ, ಚನ್ದೋ ಪನ್ನರಸೋ ಯಥಾ. (ದೀ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೨.೯೫ ಪುಬ್ಬೂಪನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪತ್ತಿಕಥಾ; ಅ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧. ೧೯೨);

‘‘ಇಚ್ಛಿತಂ ಪತ್ಥಿತಂ ತುಯ್ಹಂ, ಖಿಪ್ಪಮೇವ ಸಮಿಜ್ಝತು;

ಸಬ್ಬೇ ಪೂರೇನ್ತು ಸಙ್ಕಪ್ಪಾ, ಮಣಿಜೋತಿರಸೋ ಯಥಾ’’ತಿ. –

ಅನುಮೋದನಂ ಅಕಾಸಿ. ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂ ಕಿರ ಇಧಾವ ದ್ವೇ ಗಾಥಾ ಅನುಮೋದನಗಾಥಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ. ತತ್ಥ ಜೋತಿರಸೋತಿ ಸಬ್ಬಕಾಮದದಂ ಮಣಿರತನಂ ವುಚ್ಚತಿ. ಇದಂ ತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಚರಿತಂ. ಸೋ ಏತರಹಿ ಚಣ್ಡಪಜ್ಜೋತೋ ಅಹೋಸಿ. ತಸ್ಸ ಚ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಇಮಾನಿ ಪಞ್ಚ ವಾಹನಾನಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಂಸು. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ರಾಜಾ ಉಯ್ಯಾನಕೀಳಾಯ ನಿಕ್ಖಮಿ. ಉತೇನೋ ‘‘ಅಜ್ಜ ಪಲಾಯಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಮಹನ್ತಾಮಹನ್ತೇ ಚಮ್ಮಪಸಿಬ್ಬಕೇ ಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣಸ್ಸ ಪೂರೇತ್ವಾ ಕರೇಣುಕಾಪಿಟ್ಠೇ ಠಪೇತ್ವಾ ವಾಸುಲದತ್ತಂ ಆದಾಯ ಪಲಾಯಿ. ಅನ್ತೇಪುರಪಾಲಕಾ ಪಲಾಯನ್ತಂ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸುಂ. ರಾಜಾ ‘‘ಸೀಘಂ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ಬಲಂ ಪಹಿಣಿ. ಉತೇನೋ ಬಲಸ್ಸ ಪಕ್ಖನ್ದಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಕಹಾಪಣಪಸಿಬ್ಬಕಂ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಪಾತೇಸಿ, ಮನುಸ್ಸಾ ಕಹಾಪಣೇ ಉಚ್ಚಿನಿತ್ವಾ ಪುನ ಪಕ್ಖನ್ದಿಂಸು. ಇತರೋ ಸುವಣ್ಣಪಸಿಬ್ಬಕಂ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಪಾತೇತ್ವಾ ನೇಸಂ ಸುವಣ್ಣಲೋಭೇನ ಪಪಞ್ಚೇನ್ತಾನಞ್ಞೇವ ಬಹಿ ನಿವುಟ್ಠಂ ಅತ್ತನೋ ಖನ್ಧಾವಾರಂ ಪಾಪುಣಿ. ಅಥ ನಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾವ ಅತ್ತನೋ ಬಲಕಾಯೋ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ನಗರಂ ಪವೇಸೇಸಿ. ಸೋ ಪತ್ವಾವ ವಾಸುಲದತ್ತಂ ಅಭಿಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ. ಅಯಂ ವಾಸುಲದತ್ತಾಯ ಉಪ್ಪತ್ತಿ.

ಅಪರಾ ಪನ ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾ ನಾಮ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಾ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಟ್ಠಾನಂ ಲಭಿ. ಸಾ ಕಿರ ಕುರುರಟ್ಠೇ ಮಾಗಣ್ಡಿಯಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಧೀತಾ. ಮಾತಾಪಿಸ್ಸಾ ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾಯೇವ ನಾಮಂ. ಚೂಳಪಿತಾಪಿಸ್ಸಾ ಮಾಗಣ್ಡಿಯೋವ, ಸಾ ಅಭಿರೂಪಾ ಅಹೋಸಿ ದೇವಚ್ಛರಪಟಿಭಾಗಾ. ಪಿತಾ ಪನಸ್ಸಾ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ಸಾಮಿಕಂ ಅಲಭನ್ತೋ ಮಹನ್ತೇಹಿ ಮಹನ್ತೇಹಿ ಕುಲೇಹಿ ಯಾಚಿತೋಪಿ ‘‘ನ ಮಯ್ಹಂ ಧೀತು ತುಮ್ಹೇ ಅನುಚ್ಛವಿಕಾ’’ತಿ ತಜ್ಜೇತ್ವಾ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಸತ್ಥಾ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತೋ ಮಾಗಣ್ಡಿಯಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಸಪಜಾಪತಿಕಸ್ಸ ಅನಾಗಾಮಿಫಲೂಪನಿಸ್ಸಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ತಸ್ಸ ಬಹಿನಿಗಮೇ ಅಗ್ಗಿಪರಿಚರಣಟ್ಠಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಸೋ ತಥಾಗತಸ್ಸ ರೂಪಸೋಭಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಂ ಅತ್ತಭಾವಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ, ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಇಮಿನಾ ಪುರಿಸೇನ ಸದಿಸೋ ಅಞ್ಞೋ ಪುರಿಸೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಅಯಂ ಮಯ್ಹಂ ಧೀತು ಅನುಚ್ಛವಿಕೋ, ಇಮಸ್ಸ ಪೋಸಾಪನತ್ಥಾಯ ಧೀತರಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಸಮಣ, ಏಕಾ ಮೇ ಧೀತಾ ಅತ್ಥಿ, ಅಹಂ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ತಸ್ಸಾ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ಪುರಿಸಂ ನ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ತುಮ್ಹೇ ತಸ್ಸಾ ಅನುಚ್ಛವಿಕಾ, ಸಾ ಚ ತುಮ್ಹಾಕಞ್ಞೇವ ಅನುಚ್ಛವಿಕಾ. ತುಮ್ಹಾಕಞ್ಹಿ ಪಾದಪರಿಚಾರಿಕಾ, ತಸ್ಸಾ ಚ ಭತ್ತಾ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತಿ, ತಂ ವೋ ಅಹಂ ದಸ್ಸಾಮಿ, ಯಾವ ಮಮಾಗಮನಾ ಇಧೇವ ತಿಟ್ಠಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸತ್ಥಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಅವತ್ವಾ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ವೇಗೇನ ಘರಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಭೋತಿ, ಭೋತಿ ಧೀತು ಮೇ ಅನುಚ್ಛವಿಕೋ ಪುರಿಸೋ ದಿಟ್ಠೋ, ಸೀಘಂ ಸೀಘಂ ನಂ ಅಲಙ್ಕರೋಹೀ’’ತಿ ತಂ ಅಲಙ್ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಸದ್ಧಿಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯಾ ಆದಾಯ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಪಾಯಾಸಿ. ಸಕಲನಗರಂ ಸಙ್ಖುಭಿ. ಅಯಂ ‘‘ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಮಯ್ಹಂ ಧೀತು ಅನುಚ್ಛವಿಕೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಕಸ್ಸಚಿ ಅದತ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ಮೇ ಧೀತು ಅನುಚ್ಛವಿಕೋ ದಿಟ್ಠೋ’’ತಿ ಕಿರ ವದೇತಿ, ‘‘ಕೀದಿಸೋ ನು ಖೋ ಸೋ ಪುರಿಸೋ, ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮ ನ’’ನ್ತಿ ಮಹಾಜನೋ ತೇನೇವ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಕ್ಖಮಿ.

ತಸ್ಮಿಂ ಧೀತರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತೇ ಸತ್ಥಾ ತೇನ ವುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಅಟ್ಠತ್ವಾ ತತ್ಥ ಪದಚೇತಿಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಬುದ್ಧಾನಞ್ಹಿ ಪದಚೇತಿಯಂ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಅಕ್ಕನ್ತಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ನ ಅಞ್ಞತ್ಥ. ಯೇಸಞ್ಚತ್ಥಾಯ ಅಧಿಟ್ಠಿತಂ ಹೋತಿ, ತೇಯೇವ ನಂ ಪಸ್ಸನ್ತಿ. ತೇಸಂ ಪನ ಅದಸ್ಸನಕರಣತ್ಥಂ ಹತ್ಥಿಆದಯೋ ವಾ ಅಕ್ಕಮನ್ತು, ಮಹಾಮೇಘೋ ವಾ ಪವಸ್ಸತು, ವೇರಮ್ಭವಾತಾ ವಾ ಪಹರನ್ತು, ನ ತಂ ಕೋಚಿ ಮಕ್ಖೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ. ಅಥ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಆಹ – ‘‘ಕುಹಿಂ ಸೋ ಪುರಿಸೋ’’ತಿ. ‘‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ತಿಟ್ಠಾಹೀ’ತಿ ನಂ ಅವಚಂ, ಕುಹಿಂ ನು ಖೋ ಸೋ ಗತೋ’’ತಿ ಇತೋ ಚಿತೋ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಪದಚೇತಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಮಸ್ಸ ಪದವಲಞ್ಜೋ’’ತಿ ಆಹ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ಸಲಕ್ಖಣಮನ್ತಾನಂ ತಿಣ್ಣಂ ವೇದಾನಂ ಪಗುಣತಾಯ ಲಕ್ಖಣಮನ್ತೇ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಪದಲಕ್ಖಣಂ ಉಪಧಾರೇತ್ವಾ, ‘‘ನಯಿದಂ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಸೇವಿನೋ ಪದ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ರತ್ತಸ್ಸ ಹಿ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ಪದಂ ಭವೇ,

ದುಟ್ಠಸ್ಸ ಹೋತಿ ಸಹಸಾನುಪೀಳಿತಂ;

ಮೂಳ್ಹಸ್ಸ ಹೋತಿ ಅವಕಡ್ಢಿತಂ ಪದಂ,

ವಿವಟ್ಟಚ್ಛದಸ್ಸ ಇದಮೀದಿಸಂ ಪದ’’ನ್ತಿ. (ಅ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧.೨೬೦-೨೬೧; ವಿಸುದ್ಧಿ. ೧.೪೫);

ಅಥ ನಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಭೋತಿ ತ್ವಂ ಉದಕಪಾತಿಯಂ ಕುಮ್ಭೀಲಂ, ಗೇಹಮಜ್ಝೇ ಚ ಪನ ಚೋರಂ ವಿಯ ಮನ್ತೇ ಪಸ್ಸನಸೀಲಾ, ತುಣ್ಹೀ ಹೋಹೀ’’ತಿ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಯಂ ಇಚ್ಛಸಿ, ತಂ ವದೇಹಿ, ನಯಿದಂ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಸೇವಿನೋ ಪದನ್ತಿ. ತತೋ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಅಯಂ ಸೋ ಪುರಿಸೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಸಮಣ, ಧೀತರಂ ಮೇ ತವ ಪೋಸಾಪನತ್ಥಾಯ ದೇಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಧೀತರಾ ತೇ ಮಯ್ಹಂ ಅತ್ಥೋ ಅತ್ಥಿ ವಾ ನತ್ಥಿ ವಾ’’ತಿ ಅವತ್ವಾವ, ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಏಕಂ ತೇ ಕಾರಣಂ ಕಥೇಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಕಥೇಹಿ ಸಮಣಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಅಜಪಾಲನಿಗ್ರೋಧಮೂಲಾ ಮಾರೇನ ಅನುಬದ್ಧಭಾವಂ ಅಜಪಾಲನಿಗ್ರೋಧಮೂಲೇ ಚ ಪನ ‘‘ಅತೀತೋ ದಾನಿ ಮೇ ಏಸ ವಿಸಯ’’ನ್ತಿ ತಸ್ಸ ಸೋಕಾತುರಸ್ಸ ಸೋಕವೂಪಸಮನತ್ಥಂ ಆಗತಾಹಿ ಮಾರಧೀತಾಹಿ ಕುಮಾರಿಕವಣ್ಣಾದಿವಸೇನ ಪಯೋಜಿತಂ ಪಲೋಭನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ, ‘‘ತದಾಪಿ ಮಯ್ಹಂ ಛನ್ದೋ ನಾಹೋಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ –

‘‘ದಿಸ್ವಾನ ತಣ್ಹಂ ಅರತಿಂ ರಗಞ್ಚ,

ನಾಹೋಸಿ ಛನ್ದೋ ಅಪಿ ಮೇಥುನಸ್ಮಿಂ;

ಕಿಮೇವಿದಂ ಮುತ್ತಕರೀಸಪುಣ್ಣಂ,

ಪಾದಾಪಿ ನಂ ಸಮ್ಫುಸಿತುಂ ನ ಇಚ್ಛೇ’’ತಿ. (ಅ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧.೨೬೦-೨೬೧; ಸು. ನಿ. ೮೪೧) –

ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ. ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ಚ ಅನಾಗಾಮಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸು. ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾಪಿ ಖೋ ‘‘ಸಚಸ್ಸ ಮಯಾ ಅತ್ಥೋ ನತ್ಥಿ, ಅನತ್ಥಿಕಭಾವೋವ ವತ್ತಬ್ಬೋ, ಅಯಂ ಪನ ಮಂ ಮುತ್ತಕರೀಸಪುಣ್ಣಂ ಕರೋತಿ, ಪಾದಾಪಿ ನಂ ಸಮ್ಫುಸಿತುಂ ನ ಇಚ್ಛೇತಿ, ಹೋತು, ಅತ್ತನೋ ಜಾತಿಕುಲಪದೇಸಭೋಗಯಸವಯಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಆಗಮ್ಮ ತಥಾರೂಪಂ ಭತ್ತಾರಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಕತ್ತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸತ್ಥರಿ ಆಘಾತಂ ಬನ್ಧಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ ಸತ್ಥಾ ತಾಯ ಅತ್ತನಿ ಆಘಾತುಪ್ಪತ್ತಿಂ ಜಾನಾತಿ, ನೋ’’ತಿ? ‘‘ಜಾನಾತಿಯೇವ. ಜಾನನ್ತೋ ಕಸ್ಮಾ ಗಾಥಮಾಹಾ’’ತಿ? ಇತರೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ವಸೇನ. ಬುದ್ಧಾ ಹಿ ಆಘಾತಂ ಅಗಣೇತ್ವಾ ಮಗ್ಗಫಲಾಧಿಗಮಾರಹಾನಂ ವಸೇನ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತಿಯೇವ. ಮಾತಾಪಿತರೋ ತಂ ನೇತ್ವಾ ಚೂಳಮಾಗಣ್ಡಿಯಂ ಕನಿಟ್ಠಂ ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು. ಚೂಳಮಾಗಣ್ಡಿಯೋಪಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಮ ಧೀತಾ ಓಮಕಸತ್ತಸ್ಸ ನ ಅನುಚ್ಛವಿಕಾ, ಏಕಸ್ಸ ರಞ್ಞೋವ ಅನುಚ್ಛವಿಕಾ’’ತಿ. ತಂ ಆದಾಯ ಕೋಸಮ್ಬಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರೇಹಿ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ, ‘‘ಇಮಂ ಇತ್ಥಿರತನಂ ದೇವಸ್ಸ ಅನುಚ್ಛವಿಕ’’ನ್ತಿ ಉತೇನಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಅದಾಸಿ. ಸೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾವ ಉಪ್ಪನ್ನಬಲವಸಿನೇಹೋ ಅಭಿಸೇಕಂ ಕತ್ವಾ ಪಞ್ಚಸತಮಾತುಗಾಮಪರಿವಾರಂ ದತ್ವಾ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ. ಅಯಂ ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾಯ ಉಪ್ಪತ್ತಿ.

ಏವಮಸ್ಸ ದಿಯಡ್ಢಸಹಸ್ಸನಾಟಕಿತ್ಥಿಪರಿವಾರಾ ತಿಸ್ಸೋ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಯೋ ಅಹೇಸುಂ. ತಸ್ಮಿಂ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇ ಘೋಸಕಸೇಟ್ಠಿ ಕುಕ್ಕುಟಸೇಟ್ಠಿ ಪಾವಾರಿಕಸೇಟ್ಠೀತಿ ಕೋಸಮ್ಬಿಯಂ ತಯೋ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಹೋನ್ತಿ. ತೇ ಉಪಕಟ್ಠಾಯ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕಾಯ ಪಞ್ಚಸತತಾಪಸೇ ಹಿಮವನ್ತತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ನಗರೇ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಚರನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಭೋಜೇತ್ವಾ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕೇ ವಸಾಪೇತ್ವಾ ಪುನ ವಸ್ಸಾರತ್ತೇ ಆಗಮನತ್ಥಾಯ ಪಟಿಜಾನಾಪೇತ್ವಾ ಉಯ್ಯೋಜೇಸುಂ. ತಾಪಸಾಪಿ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಟ್ಠ ಮಾಸೇ ಹಿಮವನ್ತೇ ವಸಿತ್ವಾ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ ತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕೇ ವಸಿಂಸು. ತೇ ಅಪರಭಾಗೇ ಹಿಮವನ್ತತೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತಾ ಅರಞ್ಞಾಯತನೇ ಏಕಂ ಮಹಾನಿಗ್ರೋಧಂ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಸ ಮೂಲೇ ನಿಸೀದಿಂಸು. ತೇಸು ಜೇಟ್ಠಕತಾಪಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖೇ ಅಧಿವತ್ಥಾ ದೇವತಾ ಓರಮತ್ತಿಕಾ ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಮಹೇಸಕ್ಖೇನೇವೇತ್ಥ ದೇವರಾಜೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ಸಾಧು ವತ ಸಚಾಯಂ ಇಸಿಗಣಸ್ಸ ಪಾನೀಯಂ ದದೇಯ್ಯಾ’’ತಿ. ಸೋಪಿ ಪಾನೀಯಂ ಅದಾಸಿ. ತಾಪಸೋ ನ್ಹಾನೋದಕಂ ಚಿನ್ತೇಸಿ, ತಮ್ಪಿ ಅದಾಸಿ. ತತೋ ಭೋಜನಂ ಚಿನ್ತೇಸಿ, ತಮ್ಪಿ ಅದಾಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ದೇವರಾಜಾ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಚಿನ್ತಿತಂ ಚಿನ್ತಿತಂ ಸಬ್ಬಂ ದೇತಿ, ಅಹೋ ವತ ನಂ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯಾಮಾ’’ತಿ. ಸೋ ರುಕ್ಖಕ್ಖನ್ಧಂ ಪದಾಲೇತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ತಾಪಸಾ, ‘‘ದೇವರಾಜ, ಮಹತೀ ತೇ ಸಮ್ಪತ್ತಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕತ್ವಾ ಅಯಂ ತೇ ಲದ್ಧಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ‘‘ಮಾ ಪುಚ್ಛಥ, ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ. ‘‘ಆಚಿಕ್ಖ, ದೇವರಾಜಾ’’ತಿ. ಸೋ ಅತ್ತನಾ ಕತಕಮ್ಮಸ್ಸ ಪರಿತ್ತಕತ್ತಾ ಲಜ್ಜಮಾನೋ ಕಥೇತುಂ ನ ವಿಸಹಿ. ತೇಹಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ನಿಪ್ಪೀಳಿಯಮಾನೋ ಪನ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಸುಣಾಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಕಥೇಸಿ.

ಸೋ ಕಿರೇಕೋ ದುಗ್ಗತಮನುಸ್ಸೋ ಹುತ್ವಾ ಭತಿಂ ಪರಿಯೇಸನ್ತೋ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಭತಿಕಮ್ಮಂ ಲಭಿತ್ವಾ ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ಅಥೇಕಸ್ಮಿಂ ಉಪೋಸಥದಿವಸೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋ ವಿಹಾರತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ತಸ್ಸ ಭತಿಕಸ್ಸ ಅಜ್ಜುಪೋಸಥದಿವಸಭಾವೋ ಕೇನಚಿ ಕಥಿತೋ’’ತಿ? ‘‘ನ ಕಥಿತೋ, ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿಸ್ಸ ಸಾಯಮಾಸಂ ಪಚಥಾ’’ತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಪತ್ಥೋದನಂ ಪಚಿಂಸು. ಸೋ ದಿವಸಂ ಅರಞ್ಞೇ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಸಾಯಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಭತ್ತೇ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ದಿನ್ನೇ ‘‘ಛಾತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ಸಹಸಾ ಅಭುಞ್ಜಿತ್ವಾವ ‘‘ಅಞ್ಞೇಸು ದಿವಸೇಸು ಇಮಸ್ಮಿಂ ಗೇಹೇ ‘ಭತ್ತಂ ದೇಥ, ಸೂಪಂ ದೇಥ, ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ದೇಥಾ’ತಿ ಮಹಾಕೋಲಾಹಲಂ ಅಹೋಸಿ, ಅಜ್ಜ ತೇ ಸಬ್ಬೇ ನಿಸ್ಸದ್ದಾ ನಿಪಜ್ಜಿಂಸು, ಮಯ್ಹಮೇವ ಏಕಸ್ಸಾಹಾರಂ ವಡ್ಢಯಿಂಸು, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಏತ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಅವಸೇಸಾ ಭುಞ್ಜಿಂಸು, ನ ಭುಞ್ಜಿಂಸೂ’’ತಿ? ‘‘ನ ಭುಞ್ಜಿಂಸು, ತಾತಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ’’ತಿ? ಇಮಸ್ಮಿಂ ಗೇಹೇ ಉಪೋಸಥದಿವಸೇಸು ಸಾಯಮಾಸಂ ನ ಭುಞ್ಜನ್ತಿ, ಸಬ್ಬೇವ ಉಪೋಸಥಿಕಾ ಹೋನ್ತಿ. ಅನ್ತಮಸೋ ಥನಪಾಯಿನೋಪಿ ದಾರಕೇ ಮುಖಂ ವಿಕ್ಖಾಲಾಪೇತ್ವಾ ಚತುಮಧುರಂ ಮುಖೇ ಪಕ್ಖಿಪಾಪೇತ್ವಾ ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ ಉಪೋಸಥಿಕೇ ಕಾರೇತಿ. ಗನ್ಧತೇಲಪ್ಪದೀಪೇ ಜಾಲನ್ತೇ ಖುದ್ದಕಮಹಲ್ಲಕದಾರಕಾ ಸಯನಗತಾ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರಂ ಸಜ್ಝಾಯನ್ತಿ. ತುಯ್ಹಂ ಪನ ಉಪೋಸಥದಿವಸಭಾವಂ ಕಥೇತುಂ ಸತಿಂ ನ ಕರಿಮ್ಹಾ. ತಸ್ಮಾ ತವೇವ ಭತ್ತಂ ಪಕ್ಕಂ, ನಂ ಭುಞ್ಜಸ್ಸೂತಿ. ಸಚೇ ಇದಾನಿ ಉಪೋಸಥಿಕೇನ ಭವಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಅಹಮ್ಪಿ ಭವೇಯ್ಯನ್ತಿ. ‘‘ಇದಂ ಸೇಟ್ಠಿ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ನಂ ಪುಚ್ಛಥಾ’’ತಿ. ತೇ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ಸೋ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಇದಾನಿ ಪನ ಅಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಮುಖಂ ವಿಕ್ಖಾಲೇತ್ವಾ ಉಪೋಸಥಙ್ಗಾನಿ ಅಧಿಟ್ಠಹನ್ತೋ ಉಪಡ್ಢಂ ಉಪೋಸಥಕಮ್ಮಂ ಲಭಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಇತರೋ ತಂ ಸುತ್ವಾ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ.

ತಸ್ಸ ಸಕಲದಿವಸಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಛಾತಸ್ಸ ಸರೀರೇ ವಾತಾ ಕುಪ್ಪಿಂಸು. ಸೋ ಯೋತ್ತೇನ ಉರಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಯೋತ್ತಕೋಟಿಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿವತ್ತತಿ. ಸೇಟ್ಠಿ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ಉಕ್ಕಾಹಿ ಧಾರಿಯಮಾನಾಹಿ ಚತುಮಧುರಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಕಿಂ, ತಾತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಸಾಮಿ, ವಾತಾ ಮೇ ಕುಪ್ಪಿತಾ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಉಟ್ಠಾಯ ಇದಂ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಖಾದಾಹೀ’’ತಿ. ‘‘ತುಮ್ಹೇಪಿ ಖಾದಥ, ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಫಾಸುಕಂ ನತ್ಥಿ, ತ್ವಂ ಖಾದಾಹೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಮಿ, ಅಹಂ ಉಪೋಸಥಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಸಕಲಂ ಕಾತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂ, ಉಪಡ್ಢಕಮ್ಮಮ್ಪಿ ಮೇ ವಿಕಲಂ ಮಾ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ ನ ಇಚ್ಛಿ. ‘‘ಮಾ ಏವಂ ಕರಿ, ತಾತಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚಮಾನೋಪಿ ಅನಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಅರುಣೇ ಉಟ್ಠಹನ್ತೇ ಮಿಲಾತಮಾಲಾ ವಿಯ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ನಿಗ್ರೋಧರುಕ್ಖೇ ದೇವತಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ಇಮಮತ್ಥಂ ಕಥೇತ್ವಾ ‘‘ಸೋ ಸೇಟ್ಠಿ ಬುದ್ಧಮಾಮಕೋ, ಧಮ್ಮಮಾಮಕೋ, ಸಙ್ಘಮಾಮಕೋ, ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಕತಸ್ಸ ಉಪಡ್ಢುಪೋಸಥಕಮ್ಮಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನೇಸಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿ ಮಯಾ ಲದ್ಧಾ’’ತಿ ಆಹ.

‘‘ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾವ ಪಞ್ಚಸತಾ ತಾಪಸಾ ಉಟ್ಠಾಯ ದೇವತಾಯ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ‘‘ಬುದ್ಧೋತಿ ವದೇಸಿ, ಬುದ್ಧೋತಿ ವದೇಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಬುದ್ಧೋತಿ ವದಾಮಿ, ಬುದ್ಧೋತಿ ವದಾಮೀ’’ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪಟಿಜಾನಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಘೋಸೋಪಿ ಖೋ ಏಸೋ ದುಲ್ಲಭೋ ಲೋಕಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇತ್ವಾ ‘‘ದೇವತೇ ಅನೇಕೇಸು ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸೇಸು ಅಸುತಪುಬ್ಬಂ ಸದ್ದಂ ತಯಾ ಸುಣಾಪಿತಮ್ಹಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ಅಥ ಅನ್ತೇವಾಸಿನೋ ಆಚರಿಯಂ ಏತದವೋಚುಂ – ‘‘ತೇನ ಹಿ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ. ‘‘ತಾತಾ, ತಯೋ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬಹೂಪಕಾರಾ, ಸ್ವೇ ತೇಸಂ ನಿವೇಸನೇ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ತೇಸಮ್ಪಿ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮ, ಅಧಿವಾಸೇಥ, ತಾತಾ’’ತಿ. ತೇ ಅಧಿವಾಸಯಿಂಸು. ಪುನದಿವಸೇ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಯಾಗುಭತ್ತಂ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಆಸನಾನಿ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ನೋ ಅಯ್ಯಾನಂ ಆಗಮನದಿವಸೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಕತ್ವಾ ತೇ ಆದಾಯ ನಿವೇಸನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖಂ ಅದಂಸು. ತೇ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚಾ ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿನೋ ‘‘ಮಯಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವದಿಂಸು. ‘‘ನನು, ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಚತ್ತಾರೋ ವಸ್ಸಿಕೇ ಮಾಸೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಗಹಿತಾವ ಪಟಿಞ್ಞಾ, ಇದಾನಿ ಕುಹಿಂ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಲೋಕೇ ಕಿರ ಬುದ್ಧೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ಧಮ್ಮೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ಸಙ್ಘೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ತಸ್ಮಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋ ಸನ್ತಿಕಂ ತುಮ್ಹಾಕಞ್ಞೇವ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ? ‘‘ಅಞ್ಞೇಸಮ್ಪಿ ಅವಾರಿತಂ, ಆವುಸೋ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಆಗಮೇಥ, ಮಯಮ್ಪಿ ಗಮನಪರಿವಚ್ಛಂ ಕತ್ವಾ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ. ‘‘ತುಮ್ಹೇಸು ಪರಿವಚ್ಛಂ ಕರೋನ್ತೇಸು ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಪಞ್ಚೋ ಹೋತಿ, ಮಯಂ ಪುರತೋ ಗಚ್ಛಾಮ, ತುಮ್ಹೇ ಪಚ್ಛಾ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇ ಪುರೇತರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಭಿತ್ಥವಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿಂಸು. ಅಥ ನೇಸಂ ಸತ್ಥಾ ಅನುಪುಬ್ಬಿಂ ಕಥಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ. ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ‘‘ಏಥ, ಭಿಕ್ಖವೋ’’ತಿ ವಚನಸಮನನ್ತರಂಯೇವ ಇದ್ಧಿಮಯಪತ್ತಚೀವರಧರಾ ಏಹಿಭಿಕ್ಖೂ ಅಹೇಸುಂ.

ತೇಪಿ ಖೋ ತಯೋ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಪಞ್ಚಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಸಕಟಸತೇಹಿ ಭತ್ತಚ್ಛಾದನಸಪ್ಪಿಮಧುಫಾಣಿತಾದೀನಿ ದಾನೂಪಕರಣಾನಿ ಆದಾಯ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಪತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಕಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಅದ್ಧಮಾಸಮತ್ತಮ್ಪಿ ದಾನಂ ದದಮಾನಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ವಸಿತ್ವಾ ಕೋಸಮ್ಬಿಂ ಆಗಮನತ್ಥಾಯ ಸತ್ಥಾರಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಾ ಪಟಿಞ್ಞಂ ದದನ್ತೇನ ‘‘ಸುಞ್ಞಾಗಾರೇ ಖೋ ಗಹಪತಯೋ ತಥಾಗತಾ ಅಭಿರಮನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಅಞ್ಞಾತಂ, ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹೇಹಿ ಪಹಿತಸಾಸನೇನ ಆಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಕೋಸಮ್ಬಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಘೋಸಕಸೇಟ್ಠಿ ಘೋಸಿತಾರಾಮಂ, ಕುಕ್ಕುಟಸೇಟ್ಠಿ ಕುಕ್ಕುಟಾರಾಮಂ, ಪಾವಾರಿಕಸೇಟ್ಠಿ ಪಾವಾರಿಕಾರಾಮನ್ತಿ ತಯೋ ಮಹಾವಿಹಾರೇ ಕಾರೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಆಗಮನತ್ಥಾಯ ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಸಾಸನಂ ಸುತ್ವಾ ತತ್ಥ ಅಗಮಾಸಿ. ತೇ ಪಚ್ಚುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವಿಹಾರಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ವಾರೇನ ವಾರೇನ ಪಟಿಜಗ್ಗನ್ತಿ. ಸತ್ಥಾ ದೇವಸಿಕಂ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ವಸತಿ. ಯಸ್ಸ ವಿಹಾರೇ ವುಟ್ಠೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸೇವ ಘರದ್ವಾರೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರತಿ. ತೇಸಂ ಪನ ತಿಣ್ಣಂ ಸೇಟ್ಠೀನಂ ಉಪಟ್ಠಾಕೋ ಸುಮನೋ ನಾಮ ಮಾಲಾಕಾರೋ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ತೇ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಅಹಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ದೀಘರತ್ತಂ ಉಪಕಾರಕೋ, ಸತ್ಥಾರಂ ಭೋಜೇತುಕಾಮೋಮ್ಹಿ, ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ಏಕದಿವಸಂ ಸತ್ಥಾರಂ ದೇಥಾ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಭಣೇ ಸ್ವೇ ಭೋಜೇಹೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧು, ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸೋ ಸತ್ಥಾರಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಸಕ್ಕಾರಂ ಪಟಿಯಾದೇಸಿ.

ತದಾ ರಾಜಾ ಸಾಮಾವತಿಯಾ ದೇವಸಿಕಂ ಪುಪ್ಫಮೂಲೇ ಅಟ್ಠ ಕಹಾಪಣೇ ದೇತಿ. ತಸ್ಸಾ ಖುಜ್ಜುತ್ತರಾ ನಾಮ ದಾಸೀ ಸುಮನಮಾಲಾಕಾರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಬದ್ಧಂ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಗಣ್ಹಾತಿ. ಅಥ ನಂ ತಸ್ಮಿಂ ದಿವಸೇ ಆಗತಂ ಮಾಲಾಕಾರೋ ಆಹ – ‘‘ಮಯಾ ಸತ್ಥಾ ನಿಮನ್ತಿತೋ, ಅಜ್ಜ ಪುಪ್ಫೇಹಿ ಸತ್ಥಾರಂ ಪೂಜೇಸ್ಸಾಮಿ, ತಿಟ್ಠ ತಾವ, ತ್ವಂ ಪರಿವೇಸನಾಯ ಸಹಾಯಿಕಾ ಹುತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಅವಸೇಸಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ. ಸಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಅಧಿವಾಸೇಸಿ. ಸುಮನೋ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಪರಿವಿಸಿತ್ವಾ ಅನುಮೋದನಕರಣತ್ಥಾಯ ಪತ್ತಂ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಅನುಮೋದನಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆರಭಿ. ಖುಜ್ಜುತ್ತರಾಪಿ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುಣನ್ತೀಯೇವ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ. ಸಾ ಅಞ್ಞೇಸು ದಿವಸೇಸು ಚತ್ತಾರೋ ಕಹಾಪಣೇ ಅತ್ತನೋ ಗಹೇತ್ವಾ ಚತೂಹಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ, ತಂ ದಿವಸಂ ಅಟ್ಠಹಿಪಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಗತಾ. ಅಥ ನಂ ಸಾಮಾವತೀ ಆಹ – ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ, ಅಮ್ಮ, ಅಜ್ಜ ಅಮ್ಹಾಕಂ ರಞ್ಞಾ ದ್ವಿಗುಣಂ ಪುಪ್ಫಮೂಲಂ ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿ? ‘‘ನೋ, ಅಯ್ಯೇ’’ತಿ. ‘‘ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಬಹೂನಿ ಪುಪ್ಫಾನೀ’’ತಿ? ‘‘ಅಞ್ಞೇಸು ದಿವಸೇಸು ಅಹಂ ಚತ್ತಾರೋ ಕಹಾಪಣೇ ಅತ್ತನೋ ಗಹೇತ್ವಾ ಚತೂಹಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಆಹರಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಜ್ಜ ಕಸ್ಮಾ ನ ಗಣ್ಹೀ’’ತಿ? ‘‘ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅಧಿಗತತ್ತಾ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ‘‘ಅರೇ, ದುಟ್ಠದಾಸಿ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ತಯಾ ಗಹಿತಕಹಾಪಣೇ ಮೇ ದೇಹೀ’’ತಿ ಅತಜ್ಜೇತ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಮ, ತಯಾ ಪಿವಿತಂ ಅಮತಂ ಅಮ್ಹೇಪಿ ಪಾಯೇಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಮಂ ನ್ಹಾಪೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಸೋಳಸಹಿ ಗನ್ಧೋದಕಘಟೇಹಿ ನ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ದ್ವೇ ಮಟ್ಠಸಾಟಕೇ ದಾಪೇಸಿ. ಸಾ ಏಕಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಏಕಂಸಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಆಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಬೀಜನಿಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಆಸನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಚಿತ್ರಬೀಜನಿಂ ಆದಾಯ ಪಞ್ಚ ಮಾತುಗಾಮಸತಾನಿ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ತಾಸಂ ಸತ್ಥಾರಾ ದೇಸಿತನಿಯಾಮೇನೇವ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ. ತಸ್ಸಾ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ತಾ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸು.

ತಾ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಖುಜ್ಜುತ್ತರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಮ, ಅಜ್ಜತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತ್ವಂ ಕಿಲಿಟ್ಠಕಮ್ಮಂ ಮಾ ಕರಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಮಾತುಟ್ಠಾನೇ ಚ ಆಚರಿಯಟ್ಠಾನೇ ಚ ಠತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಾ ದೇಸಿತಂ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕಥೇಹೀ’’ತಿ ವದಿಂಸು. ಸಾ ತಥಾ ಕರೋನ್ತೀ ಅಪರಭಾಗೇ ತಿಪಿಟಕಧರಾ ಜಾತಾ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಏತದಗ್ಗಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಮ ಸಾವಿಕಾನಂ ಉಪಾಸಿಕಾನಂ ಬಹುಸ್ಸುತಾನಂ ಧಮ್ಮಕಥಿಕಾನಂ ಯದಿದಂ ಖುಜ್ಜುತ್ತರಾ’’ತಿ ಏತದಗ್ಗೇ ಠಪೇಸಿ. ತಾಪಿ ಖೋ ಪಞ್ಚಸತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ತಂ ಏವಮಾಹಂಸು – ‘‘ಅಮ್ಮ, ಸತ್ಥಾರಂ ದಟ್ಠುಕಾಮಾಮ್ಹಾ, ತಂ ನೋ ದಸ್ಸೇಹಿ, ಗನ್ಧಮಾಲಾದೀಹಿ ತಂ ಪೂಜೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಅಯ್ಯೇ, ರಾಜಕುಲಂ ನಾಮ ಭಾರಿಯಂ, ತುಮ್ಹೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಬಹಿ ಗನ್ತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ’’ತಿ. ‘‘ಅಮ್ಮ, ನೋ ಮಾ ನಾಸೇಹಿ, ದಸ್ಸೇಹೇವ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸತ್ಥಾರ’’ನ್ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ವಸನಗಬ್ಭಾನಂ ಭಿತ್ತೀಸು ಯತ್ತಕೇನ ಓಲೋಕೇತುಂ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ, ತತ್ತಕಂ ಛಿದ್ದಂ ಕತ್ವಾ ಗನ್ಧಮಾಲಾದೀನಿ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ತಿಣ್ಣಂ ಸೇಟ್ಠೀನಂ ಘರದ್ವಾರಂ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ತುಮ್ಹೇ ತೇಸು ತೇಸು ಠಾನೇಸು ಠತ್ವಾ ಓಲೋಕೇಥ ಚೇವ, ಹತ್ಥೇ ಚ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ವನ್ದಥ, ಪೂಜೇಥ ಚಾ’’ತಿ. ತಾ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಗಚ್ಛನ್ತಞ್ಚ ಆಗಚ್ಛನ್ತಞ್ಚ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ವನ್ದಿಂಸು ಚೇವ ಪೂಜೇಸುಞ್ಚ.

ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾ ಅತ್ತನೋ ಪಾಸಾದತಲತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಚಙ್ಕಮಮಾನಾ ತಾಸಂ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಗಬ್ಭೇಸು ಛಿದ್ದಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಇದಂ ಕಿ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ತಾಹಿ ತಸ್ಸಾ ಸತ್ಥರಿ ಆಘಾತಬದ್ಧಭಾವಂ ಅಜಾನನ್ತೀಹಿ ‘‘ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ನಗರಂ ಆಗತೋ, ಮಯಂ ಏತ್ಥ ಠತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಾಮ ಚೇವ ಪೂಜೇಮ ಚಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಆಗತೋ ನಾಮ ಇಮಂ ನಗರಂ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ, ಇದಾನಿಸ್ಸ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮಿ, ಇಮಾಪಿ ತಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾಯಿಕಾ, ಇಮಾಸಮ್ಪಿ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸಿ – ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಸಾಮಾವತಿಮಿಸ್ಸಿಕಾನಂ ಬಹಿದ್ಧಾ ಪತ್ಥನಾ ಅತ್ಥಿ, ಕತಿಪಾಹೇನೇವ ತೇ ಜೀವಿತಂ ಮಾರೇಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ. ರಾಜಾ ‘‘ನ ತಾ ಏವರೂಪಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ನ ಸದ್ದಹಿ. ಪುನಪ್ಪುನಂ ವುತ್ತೇಪಿ ನ ಸದ್ದಹಿ ಏವ. ಅಥ ನಂ ಏವಂ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವುತ್ತೇಪಿ ಅಸದ್ದಹನ್ತಂ ‘‘ಸಚೇ ಮೇ ನ ಸದ್ದಹಸಿ, ತಾಸಂ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಉಪಚಾರೇಹಿ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ ಆಹ. ರಾಜಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಗಬ್ಭೇಸು ಛಿದ್ದಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಇದಂ ಕಿ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ಆರೋಚಿತೇ ತಾಸಂ ಅಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ, ಕಿಞ್ಚಿ ಅವತ್ವಾವ ಛಿದ್ದಾನಿ ಪಿದಹಾಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಗಬ್ಭೇಸು ಉದ್ಧಚ್ಛಿದ್ದಕವಾತಪಾನಾನಿ ಕಾರೇಸಿ. ಉದ್ಧಚ್ಛಿದ್ದಕವಾತಪಾನಾನಿ ಕಿರ ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಉಪ್ಪನ್ನಾನಿ. ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾ ತಾಸಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಾತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣಿತ್ವಾ, ‘‘ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸೇವ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಾಗರಾನಂ ಲಞ್ಜಂ ದತ್ವಾ, ‘‘ಸಮಣಂ ಗೋತಮಂ ಅನ್ತೋನಗರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತಂ ದಾಸಕಮ್ಮಕರಪೋರಿಸೇಹಿ ಅಕ್ಕೋಸೇತ್ವಾ ಪರಿಭಾಸೇತ್ವಾ ಪಲಾಪೇಥಾ’’ತಿ ಆಣಾಪೇಸಿ. ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕಾ ತೀಸು ರತನೇಸು ಅಪ್ಪಸನ್ನಾ ಅನ್ತೋನಗರಂ ಪವಿಟ್ಠಂ ಸತ್ಥಾರಂ ಅನುಬನ್ಧಿತ್ವಾ, ‘‘ಚೋರೋಸಿ, ಬಾಲೋಸಿ, ಮೂಳ್ಹೋಸಿ, ಓಟ್ಠೋಸಿ, ಗೋಣೋಸಿ, ಗದ್ರಭೋಸಿ, ನೇರಯಿಕೋಸಿ, ತಿರಚ್ಛಾನಗತೋಸಿ, ನತ್ಥಿ ತುಯ್ಹಂ ಸುಗತಿ, ದುಗ್ಗತಿಯೇವ ತುಯ್ಹಂ ಪಾಟಿಕಙ್ಖಾ’’ತಿ ದಸಹಿ ಅಕ್ಕೋಸವತ್ಥೂಹಿ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತಿ ಪರಿಭಾಸನ್ತಿ.

ತಂ ಸುತ್ವಾ ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಮೇ ನಾಗರಾ ಅಮ್ಹೇ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತಿ ಪರಿಭಾಸನ್ತಿ, ಇತೋ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಕುಹಿಂ, ಆನನ್ದೋತಿ’’? ‘‘ಅಞ್ಞಂ ನಗರಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ತತ್ಥ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಅಕ್ಕೋಸನ್ತೇಸು ಪುನ ಕತ್ಥ ಗಮಿಸ್ಸಾಮ, ಆನನ್ದೋ’’ತಿ? ‘‘ತತೋಪಿ ಅಞ್ಞಂ ನಗರಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ತತ್ಥಾಪಿ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಅಕ್ಕೋಸನ್ತೇಸು ಕುಹಿಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ? ‘‘ತತೋಪಿ ಅಞ್ಞಂ ನಗರಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಆನನ್ದ, ಏವಂ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಯತ್ಥ ಅಧಿಕರಣಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತತ್ಥೇವ ತಸ್ಮಿಂ ವೂಪಸನ್ತೇ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಕೇ ಪನ ತೇ, ಆನನ್ದ, ಅಕ್ಕೋಸನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಭನ್ತೇ, ದಾಸಕಮ್ಮಕರೇ ಉಪಾದಾಯ ಸಬ್ಬೇ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಹಂ, ಆನನ್ದ, ಸಙ್ಗಾಮಂ ಓತಿಣ್ಣಹತ್ಥಿಸದಿಸೋ, ಸಙ್ಗಾಮಂ ಓತಿಣ್ಣಹತ್ಥಿನೋ ಹಿ ಚತೂಹಿ ದಿಸಾಹಿ ಆಗತೇ ಸರೇ ಸಹಿತುಂ ಭಾರೋ, ತಥೇವ ಬಹೂಹಿ ದುಸ್ಸೀಲೇಹಿ ಕಥಿತಕಥಾನಂ ಸಹನಂ ನಾಮ ಮಯ್ಹಂ ಭಾರೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ಆರಬ್ಭ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಾ ನಾಗವಗ್ಗೇ ತಿಸ್ಸೋ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

‘‘ಅಹಂ ನಾಗೋವ ಸಙ್ಗಾಮೇ, ಚಾಪತೋ ಪತಿತಂ ಸರಂ;

ಅತಿವಾಕ್ಯಂ ತಿತಿಕ್ಖಿಸ್ಸಂ, ದುಸ್ಸೀಲೋ ಹಿ ಬಹುಜ್ಜನೋ.

‘‘ದನ್ತಂ ನಯನ್ತಿ ಸಮಿತಿಂ, ದನ್ತಂ ರಾಜಾಭಿರೂಹತಿ;

ದನ್ತೋ ಸೇಟ್ಠೋ ಮನುಸ್ಸೇಸು, ಯೋತಿವಾಕ್ಯಂ ತಿತಿಕ್ಖತಿ.

‘‘ವರಮಸ್ಸತರಾ ದನ್ತಾ, ಆಜಾನೀಯಾ ಚ ಸಿನ್ಧವಾ;

ಕುಞ್ಜರಾ ಚ ಮಹಾನಾಗಾ, ಅತ್ತದನ್ತೋ ತತೋ ವರ’’ನ್ತಿ. (ಧ. ಪ. ೩೨೦-೩೨೨);

ಧಮ್ಮಕಥಾ ಸಮ್ಪತ್ತಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಅಹೋಸಿ. ಏವಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿ, ಆನನ್ದ, ಏತೇ ಸತ್ತಾಹಮತ್ತಮೇವ ಅಕ್ಕೋಸಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಅಟ್ಠಮೇ ದಿವಸೇ ತುಣ್ಹೀ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಬುದ್ಧಾನಞ್ಹಿ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಅಧಿಕರಣಂ ಸತ್ತಾಹತೋ ಉತ್ತರಿ ನ ಗಚ್ಛತಿ. ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಅಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಪಲಾಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀ, ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಇಮಾ ಏತಸ್ಸ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಭೂತಾ, ಏತಾಸಮ್ಪಿ ಬ್ಯಸನಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏಕದಿವಸಂ ರಞ್ಞೋ ಸುರಾಪಾನಟ್ಠಾನೇ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಕರೋನ್ತೀ ಚೂಳಪಿತು ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿ ‘‘ಅತ್ಥೋ ಮೇ ಕಿರ ಕುಕ್ಕುಟೇಹಿ, ಅಟ್ಠ ಮತಕುಕ್ಕುಟೇ, ಅಟ್ಠ ಸಜೀವಕುಕ್ಕುಟೇ ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛತು, ಆಗನ್ತ್ವಾ ಚ ಸೋಪಾನಮತ್ಥಕೇ ಠತ್ವಾ ಆಗತಭಾವಂ ನಿವೇದೇತ್ವಾ ‘ಪವಿಸತೂ’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ಅಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಅಟ್ಠ ಸಜೀವಕುಕ್ಕುಟೇ ಪಹಿಣತು, ‘ಪಚ್ಛಾ ಇತರೇ’’’ತಿ. ಚೂಳಾಪಟ್ಠಾಕಸ್ಸ ಚ ‘‘ಮಮ ವಚನಂ ಕರೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ಲಞ್ಜಂ ಅದಾಸಿ. ಮಾಗಣ್ಡಿಯೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ, ರಞ್ಞೋ ನಿವೇದಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಪವಿಸತೂ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ರಞ್ಞೋ ಆಪಾನಭೂಮಿಂ ನ ಪವಿಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಇತರಾ ಚೂಳುಪಟ್ಠಾಕಂ ಪಹಿಣಿ – ‘‘ಗಚ್ಛ, ತಾತ, ಮಮ ಚೂಳಪಿತು ಸನ್ತಿಕ’’ನ್ತಿ. ಸೋ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇನ ದಿನ್ನೇ ಅಟ್ಠ ಸಜೀವಕುಕ್ಕುಟೇ ಆನೇತ್ವಾ, ‘‘ದೇವ, ಪುರೋಹಿತೇನ ಪಣ್ಣಾಕಾರೋ ಪಹಿತೋ’’ತಿ ಆಹ. ರಾಜಾ ‘‘ಭದ್ದಕೋ ವತ ನೋ ಉತ್ತರಿಭಙ್ಗೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ಕೋ ನು ಖೋ ಪಚೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಆಹ. ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾ, ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಸಾಮಾವತಿಪ್ಪಮುಖಾ ಪಞ್ಚಸತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ನಿಕ್ಕಮ್ಮಿಕಾ ವಿಚರನ್ತಿ, ತಾಸಂ ಪೇಸೇಹಿ, ತಾ ಪಚಿತ್ವಾ ಆಹರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಆಹ. ರಾಜಾ ‘‘ಗಚ್ಛ, ತಾಸಂ ದತ್ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಕಿರ ಹತ್ಥೇ ಅದತ್ವಾ ಸಯಮೇವ ಮಾರೇತ್ವಾ ಪಚನ್ತೂ’’ತಿ ಪೇಸೇಸಿ. ಚೂಳುಪಟ್ಠಾಕೋ ‘‘ಸಾಧು ದೇವಾ’’ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ತಥಾ ವತ್ವಾ ತಾಹಿ ‘‘ಮಯಂ ಪಾಣಾತಿಪಾತಂ ನ ಕರೋಮಾ’’ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸಿ. ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾ ‘‘ದಿಟ್ಠಂ ತೇ, ಮಹಾರಾಜ, ಇದಾನಿ ತಾಸಂ ಪಾಣಾತಿಪಾತಸ್ಸ ಕರಣಂ ವಾ ಅಕರಣಂ ವಾ ಜಾನಿಸ್ಸಸಿ, ‘ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಪಚಿತ್ವಾ ಪೇಸೇನ್ತೂ’ತಿ ವದೇಹಿ ದೇವಾ’’ತಿ ಆಹ. ರಾಜಾ ತಥಾ ವತ್ವಾ ಪೇಸೇಸಿ. ಇತರೋ ತೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇ ಕುಕ್ಕುಟೇ ಪುರೋಹಿತಸ್ಸ ದತ್ವಾ ಮತಕುಕ್ಕುಟೇ ತಾಸಂ ಸನ್ತಿಕಂ ನೇತ್ವಾ, ‘‘ಇಮೇ ಕಿರ ಕುಕ್ಕುಟೇ ಪಚಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಪಹಿಣಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ತಾ, ‘‘ಸಾಮಿ, ಆಹರ, ಇದಂ ನಾಮ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ಪಚ್ಚುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿಂಸು. ಸೋ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಕಿಂ, ತಾತಾ’’ತಿ ಪುಟ್ಠೋ, ‘‘ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಪಚಿತ್ವಾ ಪೇಸೇಥಾತಿ ವುತ್ತಮತ್ತೇಯೇವ ಪಟಿಮಗ್ಗಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿಂಸೂ’’ತಿ ಆಚಿಕ್ಖಿ. ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾ ‘‘ಪಸ್ಸ, ಮಹಾರಾಜ, ನ ತಾ ತುಮ್ಹಾದಿಸಾನಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಬಹಿದ್ಧಾ ಪತ್ಥನಾ ತಾಸಂ ಅತ್ಥೀತಿ ವುತ್ತೇ ನ ಸದ್ದಹಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ರಾಜಾ ತಂ ಸುತ್ವಾಪಿ ಅಧಿವಾಸೇತ್ವಾ ತುಣ್ಹೀಯೇವ ಅಹೋಸಿ. ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ.

ತದಾ ಪನ ರಾಜಾ ‘‘ಸಾಮಾವತಿಯಾ ವಾಸುಲದತ್ತಾಯ ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾಯ ಚಾ’’ತಿ ತಿಸ್ಸನ್ನಮ್ಪಿ ಏತಾಸಂ ಪಾಸಾದತಲೇ ವಾರೇನ ವಾರೇನ ಸತ್ತಾಹಂ ಸತ್ತಾಹಂ ವೀತಿನಾಮೇತಿ. ಅಥ ನಂ ‘‘ಸ್ವೇ ವಾ ಪರಸುವೇ ವಾ ಸಾಮಾವತಿಯಾ ಪಾಸಾದತಲಂ ಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾ ಚೂಳಪಿತು ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿ – ‘‘ಅಗದೇನ ಕಿರ ದಾಠಾ ಧೋವಿತ್ವಾ ಏಕಂ ಸಪ್ಪಂ ಪೇಸೇತೂ’’ತಿ. ಸೋ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ಪೇಸೇಸಿ. ರಾಜಾ ಅತ್ತನೋ ಗಮನಟ್ಠಾನಂ ಹತ್ಥಿಕನ್ತವೀಣಂ ಆದಾಯಯೇವ ಗಚ್ಛತಿ, ತಸ್ಸಾ ಪೋಕ್ಖರೇ ಏಕಂ ಛಿದ್ದಂ ಅತ್ಥಿ. ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾ ತೇನ ಛಿದ್ದೇನ ಸಪ್ಪಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಛಿದ್ದಂ ಮಾಲಾಗುಳೇನ ಥಕೇಸಿ. ಸಪ್ಪೋ ದ್ವೀಹತೀಹಂ ಅನ್ತೋವೀಣಾಯಮೇವ ಅಹೋಸಿ. ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾ ರಞ್ಞೋ ಗಮನದಿವಸೇ ‘‘ಅಜ್ಜ ಕತರಿಸ್ಸಿತ್ಥಿಯಾ ಪಾಸಾದಂ ಗಮಿಸ್ಸಸಿ ದೇವಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಸಾಮಾವತಿಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಅಜ್ಜ ಮಯಾ, ಮಹಾರಾಜ, ಅಮನಾಪೋ ಸುಪಿನೋ ದಿಟ್ಠೋ. ನ ಸಕ್ಕಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತುಂ, ದೇವಾ’’ತಿ? ‘‘ಗಚ್ಛಾಮೇವಾ’’ತಿ. ಸಾ ಯಾವ ತತಿಯಂ ವಾರೇತ್ವಾ, ‘‘ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಅಹಮ್ಪಿ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ದೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿಯಮಾನಾಪಿ ಅನಿವತ್ತಿತ್ವಾ, ‘‘ನ ಜಾನಾಮಿ, ಕಿಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ ದೇವಾ’’ತಿ ರಞ್ಞಾ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಅಗಮಾಸಿ.

ರಾಜಾ ಸಾಮಾವತಿಮಿಸ್ಸಿಕಾಹಿ ದಿನ್ನಾನಿ ವತ್ಥಪುಪ್ಫಗನ್ಧಾಭರಣಾನಿ ಧಾರೇತ್ವಾ ಸುಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ವೀಣಂ ಉಸ್ಸೀಸಕೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಯನೇ ನಿಪಜ್ಜಿ. ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾ ಅಪರಾಪರಂ ವಿಚರನ್ತೀ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ವೀಣಾಛಿದ್ದತೋ ಪುಪ್ಫಗುಳಂ ಅಪನೇಸಿ. ಸಪ್ಪೋ ದ್ವೀಹತೀಹಂ ನಿರಾಹಾರೋ ತೇನ ಛಿದ್ದೇನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಸ್ಸಸನ್ತೋ ಫಣಂ ಕತ್ವಾ ಸಯನಪಿಟ್ಠೇ ನಿಪಜ್ಜಿ. ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಧೀ ಧೀ, ದೇವ, ಸಪ್ಪೋ’’ತಿ ಮಹಾಸದ್ದಂ ಕತ್ವಾ ರಾಜಾನಞ್ಚ ತಾ ಚ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತೀ, ‘‘ಅಯಂ ಅನ್ಧಬಾಲರಾಜಾ ಅಲಕ್ಖಿಕೋ ಮಯ್ಹಂ ವಚನಂ ನ ಸುಣಾತಿ, ಇಮಾಪಿ ನಿಸ್ಸಿರೀಕಾ ದುಬ್ಬಿನೀತಾ, ಕಿಂ ನಾಮ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಾ ನ ಲಭನ್ತಿ, ಕಿಂ ನು ತುಮ್ಹೇ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಮತೇಯೇವ ಸುಖಂ ಜೀವಿಸ್ಸಥ, ಜೀವನ್ತೇ ದುಕ್ಖಂ ಜೀವಥ, ‘ಅಜ್ಜ ಮಯಾ ಪಾಪಸುಪಿನೋ ದಿಟ್ಠೋ, ಸಾಮಾವತಿಯಾ ಪಾಸಾದಂ ಗನ್ತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’ತಿ ವಾರೇನ್ತಿಯಾಪಿ ಮೇ ವಚನಂ ನ ಸುಣಸಿ, ದೇವಾ’’ತಿ ಆಹ. ರಾಜಾ ಸಪ್ಪಂ ದಿಸ್ವಾ ಮರಣಭಯತಜ್ಜಿತೋ ‘‘ಏವರೂಪಮ್ಪಿ ನಾಮ ಇಮಾ ಕರಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಅಹೋ ಪಾಪಾ, ಅಹಂ ಇಮಾಸಂ ಪಾಪಭಾವಂ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತಿಯಾಪಿ ಇಮಿಸ್ಸಾ ವಚನಂ ನ ಸದ್ದಹಿಂ, ಪಠಮಂ ಅತ್ತನೋ ಗಬ್ಭೇಸು ಛಿದ್ದಾನಿ ಕತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಾ, ಪುನ ಮಯಾ ಪೇಸಿತೇ ಕುಕ್ಕುಟೇ ಪಟಿಪಹಿಣಿಂಸು, ಅಜ್ಜ ಸಯನೇ ಸಪ್ಪಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿಂಸೂ’’ತಿ ಕೋಧೇನ ಸಮ್ಪಜ್ಜಲಿತೋ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ.

ಸಾಮಾವತೀಪಿ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಇತ್ಥಿಸತಾನಂ ಓವಾದಂ ಅದಾಸಿ – ‘‘ಅಮ್ಮಾ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಞ್ಞಂ ಪಟಿಸರಣಂ ನತ್ಥಿ, ನರಿನ್ದೇ ಚ ದೇವಿಯಾ ಚ ಅತ್ತನಿ ಚ ಸಮಮೇವ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತಂ ಪವತ್ತೇಥ, ಮಾ ಕಸ್ಸಚಿ ಕೋಪಂ ಕರಿತ್ಥಾ’’ತಿ. ರಾಜಾ ಸಹಸ್ಸಥಾಮಂ ಸಿಙ್ಗಧನುಂ ಆದಾಯ ಜಿಯಂ ಪೋಥೇತ್ವಾ ವಿಸಪೀತಂ ಸರಂ ಸನ್ನಯ್ಹಿತ್ವಾ ಸಾಮಾವತಿಂ ಧುರೇ ಕತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾ ತಾ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಠಪಾಪೇತ್ವಾ ಸಾಮಾವತಿಯಾ ಉರೇ ಸರಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ. ಸೋ ತಸ್ಸಾ ಮೇತ್ತಾನುಭಾವೇನ ಪಟಿನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಆಗತಮಗ್ಗಾಭಿಮುಖೋವ ಹುತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಹದಯಂ ಪವಿಸನ್ತೋ ವಿಯ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ರಾಜಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಯಾ ಖಿತ್ತೋ ಸರೋ ಸಿಲಮ್ಪಿ ವಿನಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ, ಆಕಾಸೇ ಪಟಿಹನನಕಟ್ಠಾನಂ ನತ್ಥಿ, ಅಥ ಚ ಪನೇಸ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಮಮ ಹದಯಾಭಿಮುಖೋ ಜಾತೋ, ಅಯಞ್ಹಿ ನಾಮ ನಿಸ್ಸತ್ತೋ ನಿಜ್ಜೀವೋ ಸರೋಪಿ ಏತಿಸ್ಸಾ ಗುಣಂ ಜಾನಾತಿ, ಅಹಂ ಮನುಸ್ಸಭೂತೋಪಿ ನ ಜಾನಾಮೀ’’ತಿ, ಸೋ ಧನುಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಸಾಮಾವತಿಯಾ ಪಾದಮೂಲೇ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಸಮ್ಮುಯ್ಹಾಮಿ ಪಮುಯ್ಹಾಮಿ, ಸಬ್ಬಾ ಮುಯ್ಹನ್ತಿ ಮೇ ದಿಸಾ;

ಸಾಮಾವತಿ ಮಂ ತಾಯಸ್ಸು, ತ್ವಞ್ಚ ಮೇ ಸರಣಂ ಭವಾ’’ತಿ.

ಸಾ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಸಾಧು, ದೇವ, ಮಂ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛಾ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ, ‘‘ಯಮಹಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಸರಣಂ ಗತಾ, ತಮೇವ ತ್ವಮ್ಪಿ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛಾಹೀ’’ತಿ ಇದಂ ವತ್ವಾ ಸಾಮಾವತೀ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸಾವಿಕಾ –

‘‘ಮಾ ಮಂ ತ್ವಂ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛ, ಯಮಹಂ ಸರಣಂ ಗತಾ;

ಏಸ ಬುದ್ಧೋ ಮಹಾರಾಜ, ಏಸ ಬುದ್ಧೋ ಅನುತ್ತರೋ;

ಸರಣಂ ಗಚ್ಛ ತಂ ಬುದ್ಧಂ, ತ್ವಞ್ಚ ಮೇ ಸರಣಂ ಭವಾ’’ತಿ. –

ಆಹ. ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಇದಾನಾಹಂ ಅತಿರೇಕತರಂ ಭಾಯಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಏಸ ಭಿಯ್ಯೋ ಪಮುಯ್ಹಾಮಿ, ಸಬ್ಬಾ ಮುಯ್ಹನ್ತಿ ಮೇ ದಿಸಾ;

ಸಾಮಾವತಿ ಮಂ ತಾಯಸ್ಸು, ತ್ವಞ್ಚ ಮೇ ಸರಣಂ ಭವಾ’’ತಿ.

ಅಥ ನಂ ಸಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಪುನ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ, ‘‘ತೇನ ಹಿ ತ್ವಞ್ಚ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛಾಮಿ, ಸತ್ಥಾರಞ್ಚ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛಾಮಿ, ವರಞ್ಚ ತೇ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ವರೋ ಗಹಿತೋ ಹೋತು, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸರಣಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸತ್ತಾಹಂ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ಸಾಮಾವತಿಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಉಟ್ಠೇಹಿ, ವರಂ ಗಣ್ಹಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಮಯ್ಹಂ ಹಿರಞ್ಞಾದೀಹಿ ಅತ್ಥೋ ನತ್ಥಿ, ಇಮಂ ಪನ ಮೇ ವರಂ ದೇಹಿ, ತಥಾ ಕರೋಹಿ, ಯಥಾ ಸತ್ಥಾ ನಿಬದ್ಧಂ ಪಞ್ಚಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಇಧಾಗಚ್ಛತಿ, ಧಮ್ಮಂ ಸುಣಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ರಾಜಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಪಞ್ಚಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಬದ್ಧಂ ಇಧಾಗಚ್ಛಥ, ಸಾಮಾವತಿಮಿಸ್ಸಿಕಾ ‘ಧಮ್ಮಂ ಸುಣಿಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ವದನ್ತೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಬುದ್ಧಾನಂ ನಾಮ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ನಿಬದ್ಧಂ ಗನ್ತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಮಹಾಜನೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಆಗಮನತ್ಥಾಯ ಪಚ್ಚಾಸೀಸತೀ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆಣಾಪೇಥಾ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಂ ಆಣಾಪೇಸಿ. ಸೋ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಿ ಆದಾಯ ನಿಬದ್ಧಂ ರಾಜಕುಲಂ ಗಚ್ಛತಿ. ತಾಪಿ ದೇವಿಯೋ ನಿಬದ್ಧಂ ಥೇರಂ ಸಪರಿವಾರಂ ಭೋಜೇನ್ತಿ, ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತಿ. ತಾ ಏಕದಿವಸಂ ಥೇರಸ್ಸ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಪಸೀದಿತ್ವಾ, ಪಞ್ಚಹಿ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಸತೇಹಿ ಧಮ್ಮಪೂಜಂ ಅಕಂಸು. ಏಕೇಕೋ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗೋ ಪಞ್ಚ ಸತಾನಿ ಪಞ್ಚ ಸತಾನಿ ಅಗ್ಘತಿ.

ತಾ ಏಕವತ್ಥಾ ದಿಸ್ವಾ ರಾಜಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕುಹಿಂ ವೋ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗೋ’’ತಿ. ‘‘ಅಯ್ಯಸ್ಸ ನೋ ದಿನ್ನಾ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಸಬ್ಬೇ ಗಹಿತಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಗಹಿತಾ’’ತಿ. ರಾಜಾ ಥೇರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ತಾಹಿ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಾನಂ ದಿನ್ನಭಾವಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಾಹಿ ದಿನ್ನಭಾವಞ್ಚ ಥೇರೇನ ಗಹಿತಭಾವಞ್ಚ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ನನು, ಭನ್ತೇ, ಅತಿಬಹೂನಿ ವತ್ಥಾನಿ, ಏತ್ತಕೇಹಿ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಹೋನಕಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಸೇಸಾನಿ ಜಿಣ್ಣಚೀವರಿಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ದಸ್ಸಾಮಿ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ‘‘ತೇ ಅತ್ತನೋ ಜಿಣ್ಣಚೀವರಾನಿ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಜಿಣ್ಣತರಚೀವರಿಕಾನಂ ದಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ತೇ ಅತ್ತನೋ ಜಿಣ್ಣತರಚೀವರಾನಿ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಾನಿ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ಪುರಾಣಪಚ್ಚತ್ಥರಣಾನಿ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಭೂಮತ್ಥರಣಾನಿ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ಪುರಾಣಭೂಮತ್ಥರಣಾನಿ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಪಾದಪುಞ್ಛನಾನಿ ಕರಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ‘‘ಪುರಾಣಪಾದಪುಞ್ಛನಾನಿ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಖಣ್ಡಾಖಣ್ಡಿಕಂ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ಮತ್ತಿಕಾಯ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಭಿತ್ತಿಂ ಲಿಮ್ಪಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಏತ್ತಕಾನಿ ಕತ್ವಾಪಿ ಅಯ್ಯಾನಂ ದಿನ್ನಾನಿ ನ ನಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ರಾಜಾ ಪಸನ್ನೋ ಅಪರಾನಿಪಿ ಪಞ್ಚ ವತ್ಥಸತಾನಿ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ಠಪಾಪೇಸಿ. ಥೇರೋ ಕಿರ ಪಞ್ಚಸತಗ್ಘನಕಾನೇವ ವತ್ಥಾನಿ ಪಞ್ಚಸತಭಾಗೇನ ಪಾದಮೂಲೇ ಠಪೇತ್ವಾ ದಿನ್ನಾನಿ ಪಞ್ಚಸತಕ್ಖತ್ತುಂ ಲಭಿ, ಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಕಾನಿ ಸಹಸ್ಸಭಾಗೇನ ಪಾದಮೂಲೇ ಠಪೇತ್ವಾ ದಿನ್ನಾನಿ ಸಹಸ್ಸಕ್ಖತ್ತುಂ ಲಭಿ, ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಕಾನಿ ಸತಸಹಸ್ಸಭಾಗೇನ ಪಾದಮೂಲೇ ಠಪೇತ್ವಾ ದಿನ್ನಾನಿ ಸತಸಹಸ್ಸಕ್ಖತ್ತುಂ ಲಭಿ. ಏಕಂ ದ್ವೇ ತೀಣಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪಞ್ಚ ದಸಾತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಲದ್ಧಾನಂ ಪನ ಗಣನಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ತಥಾಗತೇ ಕಿರ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೇ ಥೇರೋ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪಂ ವಿಚರಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬವಿಹಾರೇಸು ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಾನೇವ ಪತ್ತಚೀವರಾನಿ ಅದಾಸಿ.

ತದಾ ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾಪಿ ‘‘ಯಮಹಂ ಕರೋಮಿ. ತಂ ತಥಾ ಅಹುತ್ವಾ ಅಞ್ಞಥಾವ ಹೋತಿ, ಇದಾನಿ ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಅತ್ಥೇಸೋ ಉಪಾಯೋ’’ತಿ ರಞ್ಞೇ ಉಯ್ಯಾನಕೀಳಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಚೂಳಪಿತು ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿ – ‘‘ಸಾಮಾವತಿಯಾ ಪಾಸಾದಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ದುಸ್ಸಕೋಟ್ಠಾಗಾರಾನಿ ಚ ತೇಲಕೋಟ್ಠಾಗಾರಾನಿ ಚ ವಿವರಾಪೇತ್ವಾ, ದುಸ್ಸಾನಿ ತೇಲಚಾಟೀಸು ತೇಮೇತ್ವಾ ತೇಮೇತ್ವಾ ಥಮ್ಭೇ ವೇಠೇತ್ವಾ ತಾ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ದ್ವಾರಂ ಪಿದಹಿತ್ವಾ ಬಹಿ ಯನ್ತಕಂ ದತ್ವಾ ದಣ್ಡದೀಪಿಕಾಹಿ ಗೇಹೇ ಅಗ್ಗಿಂ ದದಮಾನೋ ಓತರಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛತೂ’’ತಿ. ಸೋ ಪಾಸಾದಂ ಅಭಿರುಯ್ಹ ಕೋಟ್ಠಾಗಾರಾನಿ ವಿವರಿತ್ವಾ ವತ್ಥಾನಿ ತೇಲಚಾಟೀಸು ತೇಮೇತ್ವಾ ತೇಮೇತ್ವಾ ಥಮ್ಭೇ ವೇಠೇತುಂ ಆರಭಿ. ಅಥ ನಂ ಸಾಮಾವತಿಪ್ಪಮುಖಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ‘‘ಕಿಂ ಏತಂ ಚೂಳಪಿತಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿಯೋ ಉಪಸಙ್ಕಮಿಂಸು. ‘‘ಅಮ್ಮಾ, ರಾಜಾ ದಳ್ಹಿಕಮ್ಮತ್ಥಾಯ ಇಮೇ ಥಮ್ಭೇ ತೇಲಪಿಲೋತಿಕಾಹಿ ವೇಠಾಪೇತಿ, ರಾಜಗೇಹೇ ನಾಮ ಸುಯುತ್ತಂ ದುಯುತ್ತಂ ದುಜ್ಜಾನಂ, ಮಾ ಮೇ ಸನ್ತಿಕೇ ಹೋಥ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ ಏವಂ ವತ್ವಾ ತಾ ಆಗತಾ ಗಬ್ಭೇ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ದ್ವಾರಾನಿ ಪಿದಹಿತ್ವಾ ಬಹಿ ಯನ್ತಕಂ ದತ್ವಾ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಗ್ಗಿಂ ದೇನ್ತೋ ಓತರಿ. ಸಾಮಾವತೀ ತಾಸಂ ಓವಾದಂ ಅದಾಸಿ – ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅನಮತಗ್ಗೇ ಸಂಸಾರೇ ವಿಚರನ್ತೀನಂ ಏವಮೇವ ಅಗ್ಗಿನಾ ಝಾಯಮಾನಾನಂ ಅತ್ತಭಾವಾನಂ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಬುದ್ಧಞಾಣೇನಪಿ ನ ಸುಕರೋ, ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಹೋಥಾ’’ತಿ. ತಾ ಗೇಹೇ ಝಾಯನ್ತೇ ವೇದನಾಪರಿಗ್ಗಹಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಮನಸಿಕರೋನ್ತಿಯೋ ಕಾಚಿ ದುತಿಯಫಲಂ, ಕಾಚಿ ತತಿಯಫಲಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು. ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಅಥ ಖೋ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಪಟಿಕ್ಕನ್ತಾ ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿಂಸು, ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿಂಸು, ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನಾ ಖೋ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚುಂ – ‘ಇಧ, ಭನ್ತೇ, ರಞ್ಞೋ ಉತೇನಸ್ಸ ಉಯ್ಯಾನಗತಸ್ಸ ಅನ್ತೇಪುರಂ ದಡ್ಢಂ, ಪಞ್ಚ ಚ ಇತ್ಥಿಸತಾನಿ ಕಾಲಕತಾನಿ ಸಾಮಾವತಿಪ್ಪಮುಖಾನಿ. ತಾಸಂ, ಭನ್ತೇ, ಉಪಾಸಿಕಾನಂ ಕಾ ಗತಿ, ಕೋ ಅಭಿಸಮ್ಪರಾಯೋ’ತಿ? ಸನ್ತೇತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಉಪಾಸಿಕಾಯೋ ಸೋತಾಪನ್ನಾ, ಸನ್ತಿ ಸಕದಾಗಾಮಿಯೋ, ಸನ್ತಿ ಅನಾಗಾಮಿಯೋ, ಸಬ್ಬಾ ತಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಉಪಾಸಿಕಾಯೋ ಅನಿಪ್ಫಲಾ ಕಾಲಕತಾ’’ತಿ. ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಏತಮತ್ಥಂ ವಿದಿತ್ವಾ ತಾಯಂ ವೇಲಾಯಂ ಇಮಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸಿ –

‘‘ಮೋಹಸಮ್ಬನ್ಧನೋ ಲೋಕೋ, ಭಬ್ಬರೂಪೋವ ದಿಸ್ಸತಿ;

ಉಪಧೀಬನ್ಧನೋ ಬಾಲೋ, ತಮಸಾ ಪರಿವಾರಿತೋ;

ಸಸ್ಸತೋರಿವ ಖಾಯತಿ, ಪಸ್ಸತೋ ನತ್ಥಿ ಕಿಞ್ಚನ’’ನ್ತಿ. (ಉದಾ. ೭೦);

ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸತ್ತಾ ನಾಮ ವಟ್ಟೇ ವಿಚರನ್ತಾ ನಿಚ್ಚಕಾಲಂ ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಮೇವ ನ ಕರೋನ್ತಿ, ಪಮಾದಿನೋ ಹುತ್ವಾ ಪಾಪಕಮ್ಮಮ್ಪಿ ಕರೋನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ವಟ್ಟೇ ವಿಚರನ್ತಾ ಸುಖಮ್ಪಿ ದುಕ್ಖಮ್ಪಿ ಅನುಭವನ್ತೀ’’ತಿ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ.

ರಾಜಾ ‘‘ಸಾಮಾವತಿಯಾ ಗೇಹಂ ಕಿರ ಝಾಯತೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ವೇಗೇನಾಗಚ್ಛನ್ತೋಪಿ ಅದಡ್ಢೇ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪನ ಗೇಹಂ ನಿಬ್ಬಾಪೇನ್ತೋ ಉಪ್ಪನ್ನಬಲವದೋಮನಸ್ಸೋ ಅಮಚ್ಚಗಣಪರಿವುತೋ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸಾಮಾವತಿಯಾ ಗುಣೇ ಅನುಸ್ಸರನ್ತೋ, ‘‘ಕಸ್ಸ ನು ಖೋ ಇದಂ ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ – ‘‘ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾಯ ಕಾರಿತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ, ‘‘ತಾಸೇತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿಯಮಾನಾ ನ ಕಥೇಸ್ಸತಿ, ಸಣಿಕಂ ಉಪಾಯೇನ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಅಮಚ್ಚೇ ಆಹ – ‘‘ಅಮ್ಭೋ, ಅಹಂ ಇತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಉಟ್ಠಾಯ ಸಮುಟ್ಠಾಯ ಆಸಙ್ಕಿತಪರಿಸಙ್ಕಿತೋವ ಹೋಮಿ, ಸಾಮಾವತೀ ಮೇ ನಿಚ್ಚಂ ಓತಾರಮೇವ ಗವೇಸತಿ, ಇದಾನಿ ಪನ ಮೇ ಚಿತ್ತಂ ನಿಬ್ಬುತಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸುಖೇನ ಚ ವಸಿತುಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ, ತೇ ‘‘ಕೇನ ನು ಖೋ, ದೇವ, ಇದಂ ಕತ’’ನ್ತಿ ಆಹಂಸು. ‘‘ಮಯಿ ಸಿನೇಹೇನ ಕೇನಚಿ ಕತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾಪಿ ಸಮೀಪೇ ಠಿತಾ ತಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ನಾಞ್ಞೋ ಕೋಚಿ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ, ಮಯಾ ಕತಂ, ದೇವ, ಅಹಂ ಚೂಳಪಿತರಂ ಆಣಾಪೇತ್ವಾ ಕಾರೇಸಿ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ‘‘ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞೋ ಮಯಿ ಸಿನೇಹೋ ಸತ್ತೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಪಸನ್ನೋಸ್ಮಿ, ವರಂ ತೇ ದಮ್ಮಿ, ಅತ್ತನೋ ಞಾತಿಗಣಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇಹೀ’’ತಿ. ಸಾ ಞಾತಕಾನಂ ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿ – ‘‘ರಾಜಾ ಮೇ ಪಸನ್ನೋ ವರಂ ದೇತಿ, ಸೀಘಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೂ’’ತಿ. ರಾಜಾ ಆಗತಾಗತಾನಂ ಮಹನ್ತಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕಾರೇಸಿ. ತಂ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಅಞ್ಞಾತಕಾಪಿ ಲಞ್ಜಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಮಯಂ ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾಯ ಞಾತಕಾ’’ತಿ ಆಗಚ್ಛಿಂಸು. ರಾಜಾ ತೇ ಸಬ್ಬೇ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ರಾಜಙ್ಗಣೇ ನಾಭಿಪ್ಪಮಾಣೇ ಆವಾಟೇ ಖಣಾಪೇತ್ವಾ ತೇ ತತ್ಥ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಪಂಸೂಹಿ ಪೂರೇತ್ವಾ ಉಪರಿ ಪಲಾಲೇ ವಿಕಿರಾಪೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ದಾಪೇಸಿ. ಚಮ್ಮಸ್ಸ ದಡ್ಢಕಾಲೇ ಅಯನಙ್ಗಲೇನ ಕಸಾಪೇತ್ವಾ ಖಣ್ಡಾಖಣ್ಡಂ ಹೀರಾಹೀರಂ ಕಾರೇಸಿ. ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾಯ ಸರೀರತೋಪಿ ತಿಖಿಣೇನ ಸತ್ಥೇನ ಘನಘನಟ್ಠಾನೇಸು ಮಂಸಂ ಉಪ್ಪಾಟೇತ್ವಾ ತೇಲಕಪಾಲಂ ಉದ್ಧನಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಪೂವೇ ವಿಯ ಪಚಾಪೇತ್ವಾ ತಮೇವ ಖಾದಾಪೇಸಿ.

ಧಮ್ಮಸಭಾಯಮ್ಪಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ, ‘‘ಅನನುಚ್ಛವಿಕಂ ವತ, ಆವುಸೋ, ಏವರೂಪಾಯ ಸದ್ಧಾಯ ಪಸನ್ನಾಯ ಉಪಾಸಿಕಾಯ ಏವರೂಪಂ ಮರಣ’’ನ್ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ಸಾಮಾವತಿಪ್ಪಮುಖಾನಂ ಇತ್ಥೀನಂ ಏತಂ ಅಯುತ್ತಂ ಸಮ್ಪತ್ತಂ. ಪುಬ್ಬೇ ಕತಕಮ್ಮಸ್ಸ ಪನ ಯುತ್ತಮೇವ ಏತಾಹಿ ಲದ್ಧ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ, ಏತಾಹಿ ಪುಬ್ಬೇ ಕತಂ, ತಂ ಆಚಿಕ್ಖಥಾ’’ತಿ ತೇಹಿ ಯಾಚಿತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ –

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ರಾಜಗೇಹೇ ನಿಬದ್ಧಂ ಅಟ್ಠ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಭುಞ್ಜನ್ತಿ. ಪಞ್ಚಸತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ತೇ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ. ತೇಸು ಸತ್ತ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಹಿಮವನ್ತಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಏಕೋ ನದೀತೀರೇ ಏಕಂ ತಿಣಗಹನಂ ಅತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ರಾಜಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇಸು ಗತೇಸು ತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಆದಾಯ ನದಿಯಂ ಉದಕಕೀಳಂ ಕೀಳಿತುಂ ಗತೋ. ತತ್ಥ ತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ದಿವಸಭಾಗಂ ಉದಕೇ ಕೀಳಿತ್ವಾ ಉತ್ತರಿತ್ವಾ ಸೀತಪೀಳಿತಾ ಅಗ್ಗಿಂ ವಿಸಿಬ್ಬೇತುಕಾಮಾ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಗ್ಗಿಕರಣಟ್ಠಾನಂ ಓಲೋಕೇಥಾ’’ತಿ ಅಪರಾಪರಂ ವಿಚರನ್ತಿಯೋ ತಂ ತಿಣಗಹನಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ತಿಣರಾಸೀ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ತಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಠಿತಾ ಅಗ್ಗಿಂ ಅದಂಸು. ತಿಣೇಸು ಝಾಯಿತ್ವಾ ಪತನ್ತೇಸು ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ನಟ್ಠಾಮ್ಹಾ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ರಞ್ಞೋ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಝಾಯತಿ, ರಾಜಾ ಞತ್ವಾ ಅಮ್ಹೇ ನಾಸೇಸ್ಸತಿ, ಸುದಡ್ಢಂ ನಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸಬ್ಬಾ ತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ದಾರೂನಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಉಪರಿ ದಾರುರಾಸಿಂ ಕರಿಂಸು. ಮಹಾದಾರುರಾಸಿ ಅಹೋಸಿ. ಅಥ ನಂ ಆಲಿಮ್ಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಇದಾನಿ ಝಾಯಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು. ತಾ ಪಠಮಂ ಅಸಞ್ಚೇತನಿಕಾ ಹುತ್ವಾ ಕಮ್ಮುನಾ ನ ಬಜ್ಝಿಂಸು, ಇದಾನಿ ಪಚ್ಛಾ ಸಞ್ಚೇತನಾಯ ಕಮ್ಮುನಾ ಬಜ್ಝಿಂಸು. ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ಪನ ಅನ್ತೋಸಮಾಪತ್ತಿಯಂ ಸಕಟಸಹಸ್ಸೇಹಿ ದಾರೂನಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ಆಲಿಮ್ಪೇನ್ತಾಪಿ ಉಸ್ಮಾಕಾರಮತ್ತಮ್ಪಿ ಗಹೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಉಟ್ಠಾಯ ಯಥಾಸುಖಂ ಅಗಮಾಸಿ. ತಾ ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಕತತ್ತಾ ಬಹೂನಿ ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ನಿರಯೇ ಪಚ್ಚಿತ್ವಾ ತಸ್ಸೇವ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ವಿಪಾಕಾವಸೇಸೇನ ಅತ್ತಭಾವಸತೇ ಇಮಿನಾವ ನಿಯಾಮೇನ ಗೇಹೇ ಝಾಯಮಾನೇ ಝಾಯಿಂಸು. ಇದಂ ಏತಾಸಂ ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮನ್ತಿ.

ಏವಂ ವುತ್ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಸತ್ಥಾರಂ ಪಟಿಪುಚ್ಛಿಂಸು – ‘‘ಖುಜ್ಜುತ್ತರಾ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಕೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಖುಜ್ಜಾ ಜಾತಾ, ಕೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಮಹಾಪಞ್ಞಾ, ಕೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಅಧಿಗತಾ, ಕೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಪರೇಸಂ ಪೇಸನಕಾರಿತಾ ಜಾತಾ’’ತಿ? ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಸ್ಸೇವ ರಞ್ಞೋ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ರಜ್ಜಂ ಕರಣಕಾಲೇ ಸ್ವೇವ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಥೋಕಂ ಖುಜ್ಜಧಾತುಕೋ ಅಹೋಸಿ. ಅಥೇಕಾ ಉಪಟ್ಠಾಯಿಕಾ ಇತ್ಥೀ ಕಮ್ಬಲಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಸರಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಏವಞ್ಚ ಏವಞ್ಚ ವಿಚರತೀ’’ತಿ ಖುಜ್ಜಾ ಹುತ್ವಾ ತಸ್ಸ ವಿಚರಣಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇಸಿ. ತಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಖುಜ್ಜಾ ಜಾತಾ. ತೇ ಪನ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ಪಠಮದಿವಸೇ ರಾಜಗೇಹೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಪತ್ತೇ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಪಾಯಾಸಸ್ಸ ಪೂರೇತ್ವಾ ದಾಪೇಸಿ. ಉಣ್ಹಪಾಯಾಸಸ್ಸ ಪೂರೇ ಪತ್ತೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತಿ. ಸಾ ಇತ್ಥೀ ತೇ ತಥಾ ಕರೋನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಾನಿ ಅಟ್ಠ ದನ್ತವಲಯಾನಿ ದತ್ವಾ, ‘‘ಇಧ ಠಪೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ತೇಸು ತಥಾ ಕತ್ವಾ ತಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಠಿತೇಸು ತೇಸಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಞತ್ವಾ, ‘‘ನತ್ಥಿ, ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಏತೇಹಿ ಅತ್ಥೋ. ತುಮ್ಹಾಕಞ್ಞೇವ ಏತಾನಿ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಾನಿ, ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ತೇ ಗಹೇತ್ವಾ ನನ್ದಮೂಲಕಪಬ್ಭಾರಂ ಅಗಮಂಸು. ಅಜ್ಜತನಾಪಿ ತಾನಿ ವಲಯಾನಿ ಅರೋಗಾನೇವ. ಸಾ ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಇದಾನಿ ತಿಪಿಟಕಧರಾ ಮಹಾಪಞ್ಞಾ ಜಾತಾ. ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂ ಕತಉಪಟ್ಠಾನಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಪನ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪತ್ತಾ. ಇದಮಸ್ಸಾ ಬುದ್ಧನ್ತರೇ ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮಂ.

ಕಸ್ಸಪಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಪನ ಏಕಾ ಬಾರಾಣಸಿಸೇಟ್ಠಿನೋ ಧೀತಾ ವಡ್ಢಮಾನಕಚ್ಛಾಯಾಯ ಆದಾಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ಅಲಙ್ಕರೋನ್ತೀ ನಿಸೀದಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ವಿಸ್ಸಾಸಿಕಾ ಏಕಾ ಖೀಣಾಸವಾ ಭಿಕ್ಖುನೀ ತಂ ದಟ್ಠುಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಹಿ ಖೀಣಾಸವಾಪಿ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಉಪಟ್ಠಾಕಕುಲಾನಿ ದಟ್ಠುಕಾಮಾ ಹೋನ್ತಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಖಣೇ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾಯ ಸನ್ತಿಕೇ ಕಾಚಿ ಪೇಸನಕಾರಿಕಾ ನತ್ಥಿ, ಸಾ ‘‘ವನ್ದಾಮಿ, ಅಯ್ಯೇ, ಏತಂ ತಾವ ಮೇ ಪಸಾಧನಪೇಳಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಥೇರೀ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಚಸ್ಸಾ ಇಮಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ನ ದಸ್ಸಾಮಿ, ಮಯಿ ಆಘಾತಂ ಕತ್ವಾ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸತಿ. ಸಚೇ ಪನ ದಸ್ಸಾಮಿ, ಪರಸ್ಸ ಪೇಸನಕಾರಿಕಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸತಿ. ನಿರಯಸನ್ತಾಪತೋ ಖೋ ಪನ ಪರಸ್ಸ ಪೇಸನಭಾವೋವ ಸೇಯ್ಯೋ’’ತಿ. ‘‘ಸಾ ಅನುದಯಂ ಪಟಿಚ್ಚ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಅದಾಸಿ. ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಪರೇಸಂ ಪೇಸನಕಾರಿಕಾ ಜಾತಾ’’ತಿ.

ಅಥ ಪುನೇಕದಿವಸಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ ‘‘ಸಾಮಾವತಿಪ್ಪಮುಖಾ ಪಞ್ಚಸತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಗೇಹೇ ಅಗ್ಗಿನಾ ಝಾಯಿಂಸು, ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾಯ ಞಾತಕಾ ಉಪರಿ ಪಲಾಲಗ್ಗಿಂ ದತ್ವಾ ಅಯನಙ್ಗಲೇಹಿ ಭಿನ್ನಾ, ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾ ಪಕ್ಕುಥಿತತೇಲೇ ಪಕ್ಕಾ, ಕೇ ನು ಖೋ ಏತ್ಥ ಜೀವನ್ತಿ ನಾಮ, ಕೇ ಮತಾ ನಾಮಾ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಯೇ ಕೇಚಿ ಪಮತ್ತಾ, ತೇ ವಸ್ಸಸತಂ ಜೀವನ್ತಾಪಿ ಮತಾಯೇವ ನಾಮ. ಯೇ ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ, ತೇ ಮತಾಪಿ ಜೀವನ್ತಿಯೇವ. ತಸ್ಮಾ ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾ ಜೀವನ್ತೀಪಿ ಮತಾಯೇವ ನಾಮ, ಸಾಮಾವತಿಪ್ಪಮುಖಾ ಪಞ್ಚಸತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಮತಾಪಿ ಜೀವನ್ತಿಯೇವ ನಾಮ. ನ ಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಮರನ್ತಿ ನಾಮಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

೨೧.

‘‘ಅಪ್ಪಮಾದೋ ಅಮತಪದಂ, ಪಮಾದೋ ಮಚ್ಚುನೋ ಪದಂ;

ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ನ ಮೀಯನ್ತಿ, ಯೇ ಪಮತ್ತಾ ಯಥಾ ಮತಾ.

೨೨.

‘‘ಏವಂ ವಿಸೇಸತೋ ಞತ್ವಾ, ಅಪ್ಪಮಾದಮ್ಹಿ ಪಣ್ಡಿತಾ;

ಅಪ್ಪಮಾದೇ ಪಮೋದನ್ತಿ, ಅರಿಯಾನಂ ಗೋಚರೇ ರತಾ.

೨೩.

‘‘ತೇ ಝಾಯಿನೋ ಸಾತತಿಕಾ, ನಿಚ್ಚಂ ದಳ್ಹಪರಕ್ಕಮಾ;

ಫುಸನ್ತಿ ಧೀರಾ ನಿಬ್ಬಾನಂ, ಯೋಗಕ್ಖೇಮಂ ಅನುತ್ತರ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಪ್ಪಮಾದೋತಿ ಪದಂ ಮಹನ್ತಂ ಅತ್ಥಂ ದೀಪೇತಿ, ಮಹನ್ತಂ ಅತ್ಥಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ. ಸಕಲಮ್ಪಿ ಹಿ ತೇಪಿಟಕಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಕಥಿಯಮಾನಂ ಅಪ್ಪಮಾದಪದಮೇವ ಓತರತಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಯಾನಿ ಕಾನಿಚಿ ಜಙ್ಗಲಾನಂ ಪಾಣಾನಂ ಪದಜಾತಾನಿ, ಸಬ್ಬಾನಿ ತಾನಿ ಹತ್ಥಿಪದೇ ಸಮೋಧಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಹತ್ಥಿಪದಂ ತೇಸಂ ಅಗ್ಗಮಕ್ಖಾಯತಿ ಯದಿದಂ ಮಹನ್ತತ್ತೇನ. ಏವಮೇವ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಯೇ ಕೇಚಿ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇತೇ ಅಪ್ಪಮಾದಮೂಲಕಾ ಅಪ್ಪಮಾದಸಮೋಸರಣಾ, ಅಪ್ಪಮಾದೋ ತೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅಗ್ಗಮಕ್ಖಾಯತೀ’’ತಿ (ಸಂ. ನಿ. ೫.೧೪೦).

ಸೋ ಪನೇಸ ಅತ್ಥತೋ ಸತಿಯಾ ಅವಿಪ್ಪವಾಸೋ ನಾಮ. ನಿಚ್ಚಂ ಉಪಟ್ಠಿತಾಯ ಸತಿಯಾ ಚೇತಂ ನಾಮಂ. ಅಮತಪದನ್ತಿ ಅಮತಂ ವುಚ್ಚತಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ. ತಞ್ಹಿ ಅಜಾತತ್ತಾ ನು ಜೀಯತಿ ನ ಮೀಯತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅಮತನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಇಮಿನಾತಿ ಪದಂ, ಅಮತಂ ಪಾಪುಣನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಮತಸ್ಸ ಪದಂ ಅಮತಪದಂ, ಅಮತಸ್ಸ ಅಧಿಗಮೂಪಾಯೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಪಮಾದೋತಿ ಪಮಜ್ಜನಭಾವೋ, ಮುಟ್ಠಸ್ಸತಿಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಸತಿಯಾ ವೋಸಗ್ಗಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ. ಮಚ್ಚುನೋತಿ ಮರಣಸ್ಸ. ಪದನ್ತಿ ಉಪಾಯೋ ಮಗ್ಗೋ. ಪಮತ್ತೋ ಹಿ ಜಾತಿಂ ನಾತಿವತ್ತತಿ, ಜಾತೋ ಜೀಯತಿ ಚೇವ ಮೀಯತಿ ಚಾತಿ ಪಮಾದೋ ಮಚ್ಚುನೋ ಪದಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಮರಣಂ ಉಪೇತಿ. ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ನ ಮೀಯನ್ತೀತಿ ಸತಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ಹಿ ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ನ ಮರನ್ತಿ. ಅಜರಾ ಅಮರಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ನ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತಬ್ಬಂ. ನ ಹಿ ಕೋಚಿ ಸತ್ತೋ ಅಜರೋ ಅಮರೋ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ಪಮತ್ತಸ್ಸ ಪನ ವಟ್ಟಂ ನಾಮ ಅಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ, ಅಪ್ಪಮತ್ತಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ. ತಸ್ಮಾ ಪಮತ್ತಾ ಜಾತಿಆದೀಹಿ ಅಪರಿಮುತ್ತತ್ತಾ ಜೀವನ್ತಾಪಿ ಮತಾಯೇವ ನಾಮ. ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಪನ ಅಪ್ಪಮಾದಲಕ್ಖಣಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಖಿಪ್ಪಂ ಮಗ್ಗಫಲಾನಿ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ದುತಿಯತತಿಯಅತ್ತಭಾವೇಸು ನ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ತೇ ಜೀವನ್ತಾಪಿ ಮತಾಪಿ ನ ಮೀಯನ್ತಿಯೇವ ನಾಮ. ಯೇ ಪಮತ್ತಾ ಯಥಾ ಮತಾತಿ ಯೇ ಪನ ಸತ್ತಾ ಪಮತ್ತಾ, ತೇ ಪಮಾದಮರಣೇನ ಮತತ್ತಾ, ಯಥಾ ಹಿ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯುಪಚ್ಛೇದೇನ ಮತಾ ದಾರುಕ್ಖನ್ಧಸದಿಸಾ ಅಪಗತವಿಞ್ಞಾಣಾ, ತಥೇವ ಹೋನ್ತಿ. ತೇಸಮ್ಪಿ ಹಿ ಮತಾನಂ ವಿಯ ಗಹಟ್ಠಾನಂ ತಾವ ‘‘ದಾನಂ ದಸ್ಸಾಮ, ಸೀಲಂ ರಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮ, ಉಪೋಸಥಕಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಏಕಚಿತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಪಬ್ಬಜಿತಾನಮ್ಪಿ ‘‘ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯವತ್ತಾದೀನಿ ಪೂರೇಸ್ಸಾಮ, ಧುತಙ್ಗಾನಿ ಸಮಾದಿಯಿಸ್ಸಾಮ, ಭಾವನಂ ವಡ್ಢೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಮತೇನ ತೇ ಕಿಂ ನಾನಾಕರಣಾವ ಹೋನ್ತಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಯೇ ಪಮತ್ತಾ ಯಥಾ ಮತಾ’’ತಿ.

ಏವಂ ವಿಸೇಸತೋ ಞತ್ವಾತಿ ಪಮತ್ತಸ್ಸ ವಟ್ಟತೋ ನಿಸ್ಸರಣಂ ನತ್ಥಿ, ಅಪ್ಪಮತ್ತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಏವಂ ವಿಸೇಸತೋವ ಜಾನಿತ್ವಾ. ಕೇ ಪನೇತಂ ವಿಸೇಸಂ ಜಾನನ್ತೀತಿ? ಅಪ್ಪಮಾದಮ್ಹಿ ಪಣ್ಡಿತಾತಿ ಯೇ ಪಣ್ಡಿತಾ ಮೇಧಾವಿನೋ ಸಪ್ಪಞ್ಞಾ ಅತ್ತನೋ ಅಪ್ಪಮಾದೇ ಠತ್ವಾ ಅಪ್ಪಮಾದಂ ವಡ್ಢೇನ್ತಿ, ತೇ ಏವಂ ವಿಸೇಸಕಾರಣಂ ಜಾನನ್ತಿ. ಅಪ್ಪಮಾದೇ ಪಮೋದನ್ತೀತಿ ತೇ ಏವಂ ಞತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತನೋ ಅಪ್ಪಮಾದೇ ಪಮೋದನ್ತಿ, ಪಹಂಸಿತಮುಖಾ ತುಟ್ಠಪಹಟ್ಠಾ ಹೋನ್ತಿ. ಅರಿಯಾನಂ ಗೋಚರೇ ರತಾತಿ ತೇ ಏವಂ ಅಪ್ಪಮಾದೇ ಪಮೋದನ್ತಾ ತಂ ಅಪ್ಪಮಾದಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಿಯಾನಂ ಬುದ್ಧಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಬುದ್ಧಸಾವಕಾನಂ ಗೋಚರಸಙ್ಖಾತೇ ಚತುಸತಿಪಟ್ಠಾನಾದಿಭೇದೇ ಸತ್ತತಿಂಸ ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಧಮ್ಮೇ ನವವಿಧಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮೇ ಚ ರತಾ ನಿರತಾ, ಅಭಿರತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ತೇ ಝಾಯಿನೋತಿ ತೇ ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಪಣ್ಡಿತಾ ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಸಙ್ಖಾತೇನ ಆರಮ್ಮಣೂಪನಿಜ್ಝಾನೇನ ವಿಪಸ್ಸನಾಮಗ್ಗಫಲಸಙ್ಖಾತೇನ ಲಕ್ಖಣೂಪನಿಜ್ಝಾನೇನ ಚಾತಿ ದುವಿಧೇನಪಿ ಝಾನೇನ ಝಾಯಿನೋ. ಸಾತತಿಕಾತಿ ಅಭಿನಿಕ್ಖಮನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಾ ಸತತಂ ಪವತ್ತಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕವೀರಿಯಾ. ನಿಚ್ಚಂ ದಳ್ಹಪರಕ್ಕಮಾತಿ ಯಂ ತಂ ಪುರಿಸಥಾಮೇನ ಪುರಿಸವೀರಿಯೇನ ಪುರಿಸಪರಕ್ಕಮೇನ ಪತ್ತಬ್ಬಂ, ನ ತಂ ಅಪಾಪುಣಿತ್ವಾ ವೀರಿಯಸ್ಸ ಸಣ್ಠಾನಂ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಏವರೂಪೇನ ವೀರಿಯೇನ ಅನ್ತರಾ ಅನೋಸಕ್ಕಿತ್ವಾ ನಿಚ್ಚಪ್ಪವತ್ತೇನ ದಳ್ಹಪರಕ್ಕಮೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾ. ಫುಸನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ದ್ವೇ ಫುಸನಾ ಞಾಣಫುಸನಾ ಚ, ವಿಪಾಕಫುಸನಾ ಚ. ತತ್ಥ ಚತ್ತಾರೋ ಮಗ್ಗಾ ಞಾಣಫುಸನಾ ನಾಮ, ಚತ್ತಾರಿ ಫಲಾನಿ ವಿಪಾಕಫುಸನಾ ನಾಮ. ತೇಸು ಇಧ ವಿಪಾಕಫುಸನಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ. ಅರಿಯಫಲೇನ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಸಚ್ಛಿಕರೋನ್ತೋ ಧೀರಾ ಪಣ್ಡಿತಾ ತಾಯ ವಿಪಾಕಫುಸನಾಯ ಫುಸನ್ತಿ, ನಿಬ್ಬಾನಂ ಸಚ್ಛಿಕರೋನ್ತಿ. ಯೋಗಕ್ಖೇಮಂ ಅನುತ್ತರನ್ತಿ ಯೇ ಚತ್ತಾರೋ ಯೋಗಾ ಮಹಾಜನಂ ವಟ್ಟೇ ಓಸೀದಾಪೇನ್ತಿ, ತೇಹಿ ಖೇಮಂ ನಿಬ್ಭಯಂ ಸಬ್ಬೇಹಿ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮೇಹಿ ಸೇಟ್ಠತ್ತಾ ಅನುತ್ತರನ್ತಿ.

ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪನ್ನಾದಯೋ ಅಹೇಸುಂ. ದೇಸನಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಜಾತಾತಿ.

ಸಾಮಾವತೀವತ್ಥು ಪಠಮಂ.

೨. ಕುಮ್ಭಘೋಸಕಸೇಟ್ಠಿವತ್ಥು

ಉಟ್ಠಾನವತೋತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಕುಮ್ಭಘೋಸಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ರಾಜಗಹನಗರಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ರಾಜಗಹಸೇಟ್ಠಿನೋ ಗೇಹೇ ಅಹಿವಾತರೋಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಮಕ್ಖಿಕಾ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಯಾವ ಗಾವಾ ಪಠಮಂ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾ ಮರನ್ತಿ, ತತೋ ದಾಸಕಮ್ಮಕರೋ, ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಾ ಗೇಹಸಾಮಿಕಾ, ತಸ್ಮಾ ಸೋ ರೋಗೋ ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಾ ಸೇಟ್ಠಿಞ್ಚ ಜಾಯಞ್ಚ ಗಣ್ಹಿ. ತೇ ರೋಗೇನ ಫುಟ್ಠಾ ಪುತ್ತಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಠಿತಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಅಸ್ಸುಪುಣ್ಣೇಹಿ ನೇತ್ತೇಹಿ ತಂ ಆಹಂಸು – ‘‘ತಾತ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಿರ ರೋಗೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಭಿತ್ತಿಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪಲಾಯನ್ತಾವ ಜೀವಿತಂ ಲಭನ್ತಿ, ತ್ವಂ ಅಮ್ಹೇ ಅನೋಲೋಕೇತ್ವಾ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಜೀವನ್ತೋ ಪುನಾಗನ್ತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಸುಕಟ್ಠಾನೇ ನಾಮ ಚತ್ತಾಲೀಸ ಧನಕೋಟಿಯೋ ನಿದಹಿತ್ವಾ ಠಪಿತಾ, ತಾ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ. ಸೋ ತೇಸಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ರುದಮಾನೋ ಮಾತಾಪಿತರೋ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಮರಣಭಯಭೀತೋ ಭಿತ್ತಿಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬತಗಹನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದ್ವಾದಸ ವಸ್ಸಾನಿ ತತ್ಥ ವಸಿತ್ವಾ ಮಾತಾಪಿತುವಸನಟ್ಠಾನಂ ಪಚ್ಚಾಗಞ್ಛಿ.

ಅಥ ನಂ ದಹರಕಾಲೇ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರೂಳ್ಹಕೇಸಮಸ್ಸುಕಾಲೇ ಆಗತತ್ತಾ ನ ಕೋಚಿ ಸಞ್ಜಾನಿ. ಸೋ ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ದಿನ್ನಸಞ್ಞಾವಸೇನ ಧನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಧನಸ್ಸ ಅರೋಗಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಂ ನ ಕೋಚಿ ಸಞ್ಜಾನಾತಿ, ಸಚಾಹಂ ಧನಂ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ವಲಞ್ಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ‘ಏಕೇನ ದುಗ್ಗತೇನ ನಿಧಿ ಉದ್ಧಟೋ’ತಿ ಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಹೇಠೇಯ್ಯುಂ, ಯಂನೂನಾಹಂ ಭತಿಂ ಕತ್ವಾ ಜೀವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ. ಅಥೇಕಂ ಪಿಲೋತಿಕಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ, ‘‘ಅತ್ಥಿ ಕೋಚಿ ಭತಕೇನ ಅತ್ಥಿಕೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಭತಕವೀಥಿಂ ಪಾಪುಣಿ. ಅಥ ನಂ ಭತಕಾ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಸಚೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಏಕಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಸಿ, ಭತ್ತವೇತನಂ ತೇ ದಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ‘‘ಕಿಂ ಕಮ್ಮಂ ನಾಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಪಬೋಧನಚೋದನಕಮ್ಮಂ. ಸಚೇ ಉಸ್ಸಹಸಿ, ಪಾತೋವ ಉಟ್ಠಾಯ ‘ತಾತಾ, ಉಟ್ಠಹಥ, ಸಕಟಾನಿ ಸನ್ನಯ್ಹಥ, ಗೋಣೇ ಯೋಜೇಥ, ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಾನಂ ತಿಣತ್ಥಾಯ ಗಮನವೇಲಾ; ಅಮ್ಮಾ, ತುಮ್ಹೇಪಿ ಉಟ್ಠಹಥ, ಯಾಗುಂ ಪಚಥ, ಭತ್ತಂ ಪಚಥಾ’ತಿ ವಿಚರಿತ್ವಾ ಆರೋಚೇಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ. ಅಥಸ್ಸ ವಸನತ್ಥಾಯ ಏಕಂ ಘರಂ ಅದಂಸು. ಸೋ ದೇವಸಿಕಂ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಅಕಾಸಿ.

ಅಥಸ್ಸ ಏಕದಿವಸಂ ರಾಜಾ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರೋ ಸದ್ದಮಸ್ಸೋಸಿ. ಸೋ ಪನ ಸಬ್ಬರವಞ್ಞೂ ಅಹೋಸಿ. ತಸ್ಮಾ ‘‘ಮಹಾಧನಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸೇಸ ಸದ್ದೋ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಠಿತಾ ಏಕಾ ಪರಿಚಾರಿಕಾ ‘‘ರಾಜಾ ಯಂ ವಾ ತಂ ವಾ ನ ಕಥೇಸ್ಸತಿ, ಇದಂ ಮಯಾ ಞಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ – ‘‘ಗಚ್ಛ, ತಾತ, ಏತಂ ಜಾನಾಹೀ’’ತಿ ಏಕಂ ಪುರಿಸಂ ಪಹಿಣಿ. ಸೋ ವೇಗೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಏಕೋ ಭತಕಾನಂ ಭತಿಕಾರಕೋ ಕಪಣಮನುಸ್ಸೋ ಏಸೋ’’ತಿ ಆರೋಚೇಸಿ. ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ತುಣ್ಹೀ ಹುತ್ವಾ ದುತಿಯದಿವಸೇಪಿ ತತಿಯದಿವಸೇಪಿ ತಂ ತಸ್ಸ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ತಥೇವ ಆಹ. ಸಾಪಿ ಪರಿಚಾರಿಕಾ ತಥೇವ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ, ‘‘ಕಪಣಮನುಸ್ಸೋ ಏಸೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ರಾಜಾ ‘ಕಪಣಮನುಸ್ಸೋ ಏಸೋ’ತಿ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾಪಿ ನ ಸದ್ದಹತಿ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ‘ಮಹಾಧನಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸೇಸ ಸದ್ದೋ’ತಿ ವದತಿ, ಭವಿತಬ್ಬಮೇತ್ಥ ಕಾರಣೇನ, ಯಥಾಸಭಾವತೋ ಏತಂ ಞಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಸಾ ರಾಜಾನಂ ಆಹ, ‘‘ದೇವ, ಅಹಂ ಸಹಸ್ಸಂ ಲಭಮಾನಾ ಧೀತರಂ ಆದಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಏತಂ ಧನಂ ರಾಜಕುಲಂ ಪವೇಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ರಾಜಾ ತಸ್ಸಾ ಸಹಸ್ಸಂ ದಾಪೇಸಿ.

ಸಾ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಧೀತರಂ ಏಕಂ ಮಲಿನಧಾತುಕಂ ವತ್ಥಂ ನಿವಾಸಾಪೇತ್ವಾ ತಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ರಾಜಗೇಹತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಮಗ್ಗಪಟಿಪನ್ನಾ ವಿಯ ಭತಕವೀಥಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಂ ಘರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಮ, ಮಯಂ ಮಗ್ಗಪಟಿಪನ್ನಾ, ಏಕಾಹದ್ವೀಹಂ ಇಧ ವಿಸ್ಸಮಿತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಅಮ್ಮ, ಬಹೂನಿ ಘರಮಾನುಸಕಾನಿ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಇಧ ವಸಿತುಂ, ಏತಂ ಕುಮ್ಭಘೋಸಕಸ್ಸ ಗೇಹಂ ತುಚ್ಛಂ, ತತ್ಥ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ. ಸಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಸಾಮಿ, ಮಯಂ ಮಗ್ಗಪಟಿಪನ್ನಕಾ, ಏಕಾಹದ್ವೀಹಂ ಇಧ ವಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇನ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾಪಿ, ‘‘ಸಾಮಿ, ಅಜ್ಜೇಕದಿವಸಮತ್ತಂ ವಸಿತ್ವಾ ಪಾತೋವ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ನಿಕ್ಖಮಿತುಂ ನ ಇಚ್ಛಿ. ಸಾ ತತ್ಥೇವ ವಸಿತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ತಸ್ಸ ಅರಞ್ಞಗಮನವೇಲಾಯ, ‘‘ಸಾಮಿ, ತವ ನಿವಾಪಂ ದತ್ವಾ ಯಾಹಿ, ಆಹಾರಂ ತೇ ಪಚಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಅಲಂ, ಅಮ್ಮ, ಅಹಮೇವ ಪಚಿತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪುನಪ್ಪುನಂ ನಿಬನ್ಧಿತ್ವಾ ತೇನ ದಿನ್ನೇ ಗಹಿತಮತ್ತಕೇಯೇವ ಕತ್ವಾ ಅನ್ತರಾಪಣತೋ ಭಾಜನಾನಿ ಚೇವ ಪರಿಸುದ್ಧತಣ್ಡುಲಾದೀನಿ ಚ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ರಾಜಕುಲೇ ಪಚನನಿಯಾಮೇನ ಸುಪರಿಸುದ್ಧಂ ಓದನಂ, ಸಾಧುರಸಾನಿ ಚ ದ್ವೇ ತೀಣಿ ಸೂಪಬ್ಯಞ್ಜನಾನಿ ಪಚಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಅರಞ್ಞತೋ ಆಗತಸ್ಸ ಅದಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಮುದುಚಿತ್ತತಂ ಆಪನ್ನಂ ಞತ್ವಾ, ‘‘ಸಾಮಿ, ಕಿಲನ್ತಮ್ಹ, ಏಕಾಹದ್ವೀಹಂ ಇಧೇವ ಹೋಮಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ.

ಅಥಸ್ಸ ಸಾಯಮ್ಪಿ ಪುನದಿವಸೇಪಿ ಮಧುರಭತ್ತಂ ಪಚಿತ್ವಾ ಅದಾಸಿ. ಅಥ ಮುದುಚಿತ್ತತಂ ತಸ್ಸ ಞತ್ವಾ ‘‘ಸಾಮಿ, ಕತಿಪಾಹಂ ಇಧೇವ ವಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ತತ್ಥ ವಸಮಾನಾ ತಿಖಿಣೇನ ಸತ್ಥೇನ ತಸ್ಸ ಮಞ್ಚವಾಣಂ ಹೇಟ್ಠಾಅಟನಿಯಂ ತಹಂ ತಹಂ ಛಿನ್ದಿ. ಮಞ್ಚೋ ತಸ್ಮಿಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಮತ್ತೇಯೇವ ಹೇಟ್ಠಾ ಓಲಮ್ಬಿ. ಸೋ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಅಯಂ ಮಞ್ಚೋ ಏವಂ ಛಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಗತೋ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಸಾಮಿ, ದಹರದಾರಕೇ ವಾರೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ, ಏತ್ಥೇವ ಸನ್ನಿಪತನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಮ್ಮ, ಇದಂ ಮೇ ದುಕ್ಖಂ ತುಮ್ಹೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ಜಾತಂ. ಅಹಞ್ಹಿ ಪುಬ್ಬೇ ಕತ್ಥಚಿ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ದ್ವಾರಂ ಪಿದಹಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕರೋಮಿ, ತಾತ, ವಾರೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮೀ’’ತಿ. ಸಾ ಇಮಿನಾವ ನಿಯಾಮೇನ ದ್ವೇ ತಯೋ ದಿವಸೇ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ತೇನ ಉಜ್ಝಾಯಿತ್ವಾ ಖೀಯಿತ್ವಾ ವುಚ್ಚಮಾನಾಪಿ ತಥೇವ ವತ್ವಾ ಪುನ ಏಕಂ ದ್ವೇ ರಜ್ಜುಕೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸೇ ಛಿನ್ದಿ. ತಂ ದಿವಸಂ ತಸ್ಮಿಂ ನಿಸಿನ್ನಮತ್ತೇಯೇವ ಸಬ್ಬಂ ವಾಣಂ ಭೂಮಿಯಂ ಪತಿ, ಸೀಸಂ ಜಣ್ಣುಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕತೋ ಅಹೋಸಿ, ಸೋ ಉಟ್ಠಾಯ, ‘‘ಕಿಂ ಕರೋಮಿ, ಇದಾನಿ ಕುಹಿಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ನಿಪಜ್ಜನಮಞ್ಚಸ್ಸಪಿ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಅಸಾಮಿಕೋ ವಿಯ ಕತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ತಾತ, ಕಿಂ ಕರೋಮಿ, ಪಟಿವಿಸ್ಸಕದಾರಕೇ ವಾರೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ, ಹೋತು, ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿ, ಇಮಾಯ ನಾಮ ವೇಲಾಯ ಕುಹಿಂ ಗಮಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಧೀತರಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಮ, ತವ ಭಾತಿಕಸ್ಸ ನಿಪಜ್ಜನೋಕಾಸಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸಾ ಏಕಪಸ್ಸೇ ಸಯಿತ್ವಾ ‘‘ಇಧಾಗಚ್ಛ, ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಇತರೋಪಿ ನಂ ‘‘ಗಚ್ಛ, ತಾತ, ಭಗಿನಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಪಜ್ಜಾ’’ತಿ ವದೇಸಿ. ಸೋ ತಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಮಞ್ಚೇ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ತಂ ದಿವಸಞ್ಞೇವ ಸನ್ಥವಂ ಅಕಾಸಿ, ಕುಮಾರಿಕಾ ಪರೋದಿ. ಅಥ ನಂ ಮಾತಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕಿಂ, ಅಮ್ಮ, ರೋದಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಅಮ್ಮ, ಇದಂ ನಾಮ ಜಾತ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಹೋತು, ಅಮ್ಮ, ಕಿಂ ಸಕ್ಕಾ ಕಾತುಂ, ತಯಾಪಿ ಏಕಂ ಭತ್ತಾರಂ ಇಮಿನಾಪೇಕಂ ಪಾದಪರಿಚಾರಿಕಂ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ತಂ ಜಾಮಾತರಂ ಅಕಾಸಿ. ತೇ ಸಮಗ್ಗವಾಸಂ ವಸಿಂಸು.

ಸಾ ಕತಿಪಾಹಚ್ಚಯೇನ ರಞ್ಞೋ ಸಾಸನಂ ಪೇಸೇಸಿ – ‘‘ಭತಕವೀಥಿಯಂ ಛಣಂ ಕರೋನ್ತು. ಯಸ್ಸ ಪನ ಘರೇ ಛಣೋ ನ ಕರೀಯತಿ, ತಸ್ಸ ಏತ್ತಕೋ ನಾಮ ದಣ್ಡೋತಿ ಘೋಸನಂ ಕಾರೇತೂ’’ತಿ. ರಾಜಾ ತಥಾ ಕಾರೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸಸ್ಸು ಆಹ – ‘‘ತಾತ, ಭತಕವೀಥಿಯಂ ರಾಜಾಣಾಯ ಛಣೋ ಕತ್ತಬ್ಬೋ ಜಾತೋ, ಕಿಂ ಕರೋಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಅಮ್ಮ, ಅಹಂ ಭತಿಂ ಕರೋನ್ತೋಪಿ ಜೀವಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ, ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ? ‘‘ತಾತ, ಘರಾವಾಸಂ ವಸನ್ತಾ ನಾಮ ಇಣಮ್ಪಿ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ರಞ್ಞೋ ಆಣಾ ಅಕಾತುಂ ನ ಲಬ್ಭಾ. ಇಣತೋ ನಾಮ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಉಪಾಯೇನ ಮುಚ್ಚಿತುಂ ಸಕ್ಕಾ, ಗಚ್ಛ, ಕುತೋಚಿ ಏಕಂ ವಾ ದ್ವೇ ವಾ ಕಹಾಪಣೇ ಆಹರಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ಉಜ್ಝಾಯನ್ತೋ ಖೀಯನ್ತೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಚತ್ತಾಲೀಸಕೋಟಿಧನಟ್ಠಾನತೋ ಏಕಮೇವ ಕಹಾಪಣಂ ಆಹರಿ. ಸಾ ತಂ ಕಹಾಪಣಂ ರಞ್ಞೋ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಕಹಾಪಣೇನ ಛಣಂ ಕತ್ವಾ ಪುನ ಕತಿಪಾಹಚ್ಚಯೇನ ತಥೇವ ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿ. ಪುನ ರಾಜಾ ತಥೇವ ‘‘ಛಣಂ ಕರೋನ್ತು, ಅಕರೋನ್ತಾನಂ ಏತ್ತಕೋ ದಣ್ಡೋ’’ತಿ ಆಣಾಪೇಸಿ. ಪುನಪಿ ಸೋ ತಾಯ ತಥೇವ ವತ್ವಾ ನಿಪ್ಪೀಳಿಯಮಾನೋ ಗನ್ತ್ವಾ ತಯೋ ಕಹಾಪಣೇ ಆಹರಿ. ಸಾ ತೇಪಿ ಕಹಾಪಣೇ ರಞ್ಞೋ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಪುನ ಕತಿಪಾಹಚ್ಚಯೇನ ತಥೇವ ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿ – ‘‘ಇದಾನಿ ಪುರಿಸೇ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಇಮಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತೂ’’ತಿ. ರಾಜಾ ಪೇಸೇಸಿ. ಪುರಿಸಾ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಕುಮ್ಭಘೋಸಕೋ ನಾಮ ಕತರೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪರಿಯೇಸನ್ತಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಏಹಿ, ಭೋ ರಾಜಾ, ತಂ ಪಕ್ಕೋಸತೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ಸೋ ಭೀತೋ ‘‘ನ ಮಂ ರಾಜಾ ಜಾನಾತೀ’’ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ಗನ್ತುಂ ನ ಇಚ್ಛಿ. ಅಥ ನಂ ಬಲಕ್ಕಾರೇನ ಹತ್ಥಾದೀಸು ಗಹೇತ್ವಾ ಆಕಡ್ಢಿಂಸು. ಸಾ ಇತ್ಥೀ ತೇ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಅರೇ, ದುಬ್ಬಿನೀತಾ, ತುಮ್ಹೇ ಮಮ ಜಾಮಾತರಂ ಹತ್ಥಾದೀಸು ಗಹೇತುಂ ಅನನುಚ್ಛವಿಕಾ’’ತಿ ತಜ್ಜೇತ್ವಾ, ‘‘ಏಹಿ, ತಾತ, ಮಾ ಭಾಯಿ, ರಾಜಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ತವ ಹತ್ಥಾದಿಗಾಹಕಾನಂ ಹತ್ಥೇಯೇವ ಛಿನ್ದಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಧೀತರಂ ಆದಾಯ ಪುರತೋ ಹುತ್ವಾ ರಾಜಗೇಹಂ ಪತ್ವಾ ವೇಸಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಪಟಿಮಣ್ಡಿತಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಇತರಮ್ಪಿ ಪರಿಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಆನಯಿಂಸುಯೇವ.

ಅಥ ನಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಠಿತಂ ರಾಜಾ ಆಹ – ‘‘ತ್ವಂ ಕುಮ್ಭಘೋಸಕೋ ನಾಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಮಹಾಧನಂ ವಞ್ಚೇತ್ವಾ ಖಾದಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಕುತೋ ಮೇ, ದೇವ, ಧನಂ ಭತಿಂ ಕತ್ವಾ ಜೀವನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ? ‘‘ಮಾ ಏವಂ ಕರಿ, ಕಿಂ ಅಮ್ಹೇ ವಞ್ಚೇಸೀ’’ತಿ? ‘‘ನ ವಞ್ಚೇಮಿ, ದೇವ, ನತ್ಥಿ ಮೇ ಧನ’’ನ್ತಿ. ಅಥಸ್ಸ ರಾಜಾ ತೇ ಕಹಾಪಣೇ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ, ‘‘ಇಮೇ ಕಸ್ಸ ಕಹಾಪಣಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ಸಞ್ಜಾನಿತ್ವಾ, ‘‘ಅಹೋ ಬಾಲೋಮ್ಹಿ, ಕಥಂ ನು ಖೋ ಇಮೇ ರಞ್ಞೋ ಹತ್ಥಂ ಪತ್ತಾ’’ತಿ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ತಾ ದ್ವೇಪಿ ಪಟಿಮಣ್ಡಿತಪಸಾಧನಾ ಗಬ್ಭದ್ವಾರಮೂಲೇ ಠಿತಾ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಭಾರಿಯಂ ವತಿದಂ ಕಮ್ಮಂ, ಇಮಾಹಿ ರಞ್ಞಾ ಪಯೋಜಿತಾಹಿ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ರಾಜಾ ‘‘ವದೇಹಿ, ಭೋ, ಕಸ್ಮಾ ಏವಂ ಕರೋಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ನಿಸ್ಸಯೋ ಮೇ ನತ್ಥಿ, ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ಮಾದಿಸೋ ನಿಸ್ಸಯೋ ಭವಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಲ್ಯಾಣಂ, ದೇವ, ಸಚೇ ಮೇ ದೇವೋ ಅವಸ್ಸಯೋ ಹೋತೀ’’ತಿ. ‘‘ಹೋಮಿ, ಭೋ, ಕಿತ್ತಕಂ ತೇ ಧನ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಚತ್ತಾಲೀಸಕೋಟಿಯೋ, ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ? ‘‘ಸಕಟಾನಿ ದೇವಾ’’ತಿ? ರಾಜಾ ಅನೇಕಸತಾನಿ ಸಕಟಾನಿ ಯೋಜಾಪೇತ್ವಾ ಪಹಿಣಿತ್ವಾ ತಂ ಧನಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ರಾಜಙ್ಗಣೇ ರಾಸಿಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ರಾಜಗಹವಾಸಿನೋ ಸನ್ನಿಪಾತಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಅತ್ಥಿ ಕಸ್ಸಚಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ‘‘ಏತ್ತಕಂ ಧನ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ನತ್ಥಿ, ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನಸ್ಸ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ? ‘‘ಸಕ್ಕಾರಂ, ದೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಮಹನ್ತೇನ ಸಕ್ಕಾರೇನ ತಂ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಧೀತರಂ ತಸ್ಸೇವ ದತ್ವಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಪಸ್ಸಥಿಮಂ ಪುರಿಸಂ, ಏವರೂಪೋ ಧಿತಿಮಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಚತ್ತಾಲೀಸಕೋಟಿವಿಭವೋ ಹೋನ್ತೋಪಿ ಉಪ್ಪಿಲಾವಿತಾಕಾರಂ ವಾ ಅಸ್ಮಿಮಾನಮತ್ತಂ ವಾ ನ ಕರೋತಿ, ಕಪಣೋ ವಿಯ ಪಿಲೋತಿಕಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಭತಕವೀಥಿಯಂ ಭತಿಂ ಕತ್ವಾ ಜೀವನ್ತೋ ಮಯಾ ಇಮಿನಾ ನಾಮ ಉಪಾಯೇನ ಞಾತೋ. ಜಾನಿತ್ವಾ ಚ ಪನ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಸಧನಭಾವಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇತ್ವಾ ತಂ ಧನಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನೇ ಠಪಿತೋ, ಧೀತಾ ಚಸ್ಸ ಮಯಾ ದಿನ್ನಾ. ಭನ್ತೇ, ಮಯಾ ಚ ಏವರೂಪೋ ಧಿತಿಮಾ ನ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬೋ’’ತಿ ಆಹ.

ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಏವಂ ಜೀವನ್ತಸ್ಸ ಜೀವಿಕಂ ಧಮ್ಮಿಕಜೀವಿಕಂ ನಾಮ, ಮಹಾರಾಜ, ಚೋರಿಕಾದಿಕಮ್ಮಂ ಪನ ಇಧಲೋಕೇ ಚೇವ ಪೀಳೇತಿ ಹಿಂಸೇತಿ, ಪರಲೋಕೇ ಚ, ತತೋನಿದಾನಂ ಸುಖಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಪುರಿಸಸ್ಸ ಹಿ ಧನಪಾರಿಜುಞ್ಞಕಾಲೇ ಕಸಿಂ ವಾ ಭತಿಂ ವಾ ಕತ್ವಾ ಜೀವಿಕಮೇವ ಧಮ್ಮಿಕಜೀವಿಕಂ ನಾಮ. ಏವರೂಪಸ್ಸ ಹಿ ವೀರಿಯಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಸತಿಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಕಾಯವಾಚಾಹಿ ಪರಿಸುದ್ಧಕಮ್ಮಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾಯ ನಿಸಮ್ಮಕಾರಿನೋ ಕಾಯಾದೀಹಿ ಸಞ್ಞತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಜೀವಿಕಂ ಜೀವನ್ತಸ್ಸ ಸತಿಅವಿಪ್ಪವಾಸೇ ಠಿತಸ್ಸ ಇಸ್ಸರಿಯಂ ವಡ್ಢತಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೨೪.

‘‘ಉಟ್ಠಾನವತೋ ಸತೀಮತೋ,

ಸುಚಿಕಮ್ಮಸ್ಸ ನಿಸಮ್ಮಕಾರಿನೋ;

ಸಞ್ಞತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಜೀವಿನೋ,

ಅಪ್ಪಮತ್ತಸ್ಸ ಯಸೋಭಿವಡ್ಢತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಉಟ್ಠಾನವತೋತಿ ಉಟ್ಠಾನವೀರಿಯವನ್ತಸ್ಸ. ಸತಿಮತೋತಿ ಸತಿಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ. ಸುಚಿಕಮ್ಮಸ್ಸಾತಿ ನಿದ್ದೋಸೇಹಿ ನಿರಪರಾಧೇಹಿ ಕಾಯಕಮ್ಮಾದೀಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸ. ನಿಸಮ್ಮಕಾರಿನೋತಿ ಏವಞ್ಚೇ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಏವಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ವಾ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಮ್ಮೇ ಏವಂ ಕತೇ ಇದಂ ನಾಮ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ವಾ ಏವಂ ನಿದಾನಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ರೋಗತಿಕಿಚ್ಛನಂ ವಿಯ ಸಬ್ಬಕಮ್ಮಾನಿ ನಿಸಾಮೇತ್ವಾ ಉಪಧಾರೇತ್ವಾ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ. ಸಞ್ಞತಸ್ಸಾತಿ ಕಾಯಾದೀಹಿ ಸಞ್ಞತಸ್ಸ ನಿಚ್ಛಿದ್ದಸ್ಸ. ಧಮ್ಮಜೀವಿನೋತಿ ಅಗಾರಿಕಸ್ಸ ತುಲಾಕೂಟಾದೀನಿ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಕಸಿಗೋರಕ್ಖಾದೀಹಿ, ಅನಗಾರಿಕಸ್ಸ ವೇಜ್ಜಕಮ್ಮದೂತಕಮ್ಮಾದೀನಿ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮೇನ ಸಮೇನ ಭಿಕ್ಖಾಚರಿಯಾಯ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇನ್ತಸ್ಸ. ಅಪ್ಪಮತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅವಿಪ್ಪವುತ್ಥಸತಿನೋ. ಯಸೋಭಿವಡ್ಢತೀತಿ ಇಸ್ಸರಿಯಭೋಗಸಮ್ಪನ್ನಸಙ್ಖಾತೋ ಚೇವ ಕಿತ್ತಿವಣ್ಣಭಣನಸಙ್ಖಾತೋ ಚ ಯಸೋ ಅಭಿವಡ್ಢತೀತಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಕುಮ್ಭಘೋಸಕೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ. ಅಞ್ಞೇಪಿ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸು. ಏವಂ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಜಾತಾತಿ.

ಕುಮ್ಭಘೋಸಕಸೇಟ್ಠಿವತ್ಥು ದುತಿಯಂ.

೩. ಚೂಳಪನ್ಥಕತ್ಥೇರವತ್ಥು

ಉಟ್ಠಾನೇನಪ್ಪಮಾದೇನಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಚೂಳಪನ್ಥಕತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ರಾಜಗಹೇ ಕಿರ ಧನಸೇಟ್ಠಿಕುಲಸ್ಸ ಧೀತಾ ವಯಪ್ಪತ್ತಕಾಲೇ ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ಸತ್ತಭೂಮಿಕಸ್ಸ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಉಪರಿಮತಲೇ ಅತಿವಿಯ ರಕ್ಖಿಯಮಾನಾ ಯೋಬ್ಬನಮದಮತ್ತತಾಯ ಪುರಿಸಲೋಲಾ ಹುತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ದಾಸೇನೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಸನ್ಥವಂ ಕತ್ವಾ, ‘‘ಅಞ್ಞೇಪಿ ಮೇ ಇದಂ ಕಮ್ಮಂ ಜಾನೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ ಭೀತಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಅಮ್ಹೇಹಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ನ ಸಕ್ಕಾ ವಸಿತುಂ. ಸಚೇ ಮೇ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಇಮಂ ದೋಸಂ ಜಾನಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಖಣ್ಡಾಖಣ್ಡಿಕಂ ಮಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತಿ. ವಿದೇಸಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ತೇ ಹತ್ಥಸಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗದ್ವಾರೇನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ, ‘‘ಯತ್ಥ ವಾ ತತ್ಥ ವಾ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಅಜಾನನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಉಭೋಪಿ ಅಗಮಂಸು. ತೇಸಂ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ವಸನ್ತಾನಂ ಸಂವಾಸಮನ್ವಾಯ ತಸ್ಸಾ ಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಗಬ್ಭೋ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ. ಸಾ ಗಬ್ಭಪರಿಪಾಕಂ ಆಗಮ್ಮ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮನ್ತೇಸಿ, ‘‘ಗಬ್ಭೋ ಮೇ ಪರಿಪಾಕಂ ಗತೋ, ಞಾತಿಬನ್ಧುವಿರಹಿತೇ ಠಾನೇ ಗಬ್ಭವುಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದುಕ್ಖಾವಹಂ, ಕುಲಗೇಹಮೇವ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ. ಸೋ ‘‘ಸಚಾಹಂ ತತ್ಥ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ಜೀವಿತಂ ಮೇ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಭಯೇನ ‘‘ಅಜ್ಜ ಗಚ್ಛಾಮ, ಸ್ವೇ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ ದಿವಸೇ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇಸಿ. ಸಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಬಾಲೋ ಅತ್ತನೋ ದೋಸಮಹನ್ತತಾಯ ಗನ್ತುಂ ನ ಉಸ್ಸಹತಿ, ಮಾತಾಪಿತರೋ ನಾಮ ಏಕನ್ತಹಿತಾವ, ಅಯಂ ಗಚ್ಛತು ವಾ, ಮಾ ವಾ, ಅಹಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸಾ ತಸ್ಮಿಂ ಗೇಹಾ ನಿಕ್ಖನ್ತೇ ಗೇಹಪರಿಕ್ಖಾರಂ ಪಟಿಸಾಮೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಕುಲಘರಂ ಗತಭಾವಂ ಅನನ್ತರಗೇಹವಾಸೀನಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ.

ಸೋಪಿ ಘರಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಅದಿಸ್ವಾ ಪಟಿವಿಸ್ಸಕೇ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಸಾ ಕುಲಘರಂ ಗತಾ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ವೇಗೇನ ಅನುಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿ. ತಸ್ಸಾಪಿ ತತ್ಥೇವ ಗಬ್ಭವುಟ್ಠಾನಂ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ‘‘ಕಿಂ ಇದಂ, ಭದ್ದೇ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಸಾಮಿ, ಮೇ ಏಕೋ ಪುತ್ತೋ ಜಾತೋ’’ತಿ. ‘‘ಇದಾನಿ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಯಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಮಯಂ ಕುಲಘರಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಮ, ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇವ ನಿಪ್ಫನ್ನಂ, ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮ, ನಿವತ್ತಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ದ್ವೇಪಿ ಏಕಚಿತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿಂಸು. ತಸ್ಸ ಚ ದಾರಕಸ್ಸ ಪನ್ಥೇ ಜಾತತ್ತಾ ಪನ್ಥಕೋತಿ ನಾಮಂ ಕರಿಂಸು. ತಸ್ಸಾ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಅಪರೋಪಿ ಗಬ್ಭೋ ಪತಿಟ್ಠಹಿ. ಸಬ್ಬಂ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ವಿತ್ಥಾರೇತಬ್ಬಂ. ತಸ್ಸಪಿ ದಾರಕಸ್ಸ ಪನ್ಥೇ ಜಾತತ್ತಾ ಪಠಮಜಾತಸ್ಸ ಮಹಾಪನ್ಥಕೋತಿ ನಾಮಂ ಕತ್ವಾ ಇತರಸ್ಸ ಚೂಳಪನ್ಥಕೋತಿ ನಾಮಂ ಕರಿಂಸು. ತೇ ದ್ವೇಪಿ ದಾರಕೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಮೇವ ಗತಾ. ತೇಸಂ ತತ್ಥ ವಸನ್ತಾನಂ ಮಹಾಪನ್ಥಕದಾರಕೋ ಅಞ್ಞೇ ದಾರಕೇ ‘‘ಚೂಳಪಿತಾ ಮಹಾಪಿತಾತಿ, ಅಯ್ಯಕೋ ಅಯ್ಯಿಕಾ’’ತಿ ಚ ವದನ್ತೇ ಸುತ್ವಾ ಮಾತರಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಅಮ್ಮ, ಅಞ್ಞೇ ದಾರಕಾ ‘ಅಯ್ಯಕೋ ಅಯ್ಯಿಕಾ’ತಿಪಿ, ‘ಮಹಾಪಿತಾ ಚೂಳಪಿತಾ’ತಿಪಿ ವದನ್ತಿ, ಕಚ್ಚಿ ಅಮ್ಹಾಕಞ್ಞೇವ ಞಾತಕಾ ನತ್ಥೀ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ತಾತ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಏತ್ಥ ಞಾತಕಾ ನತ್ಥಿ. ರಾಜಗಹನಗರೇ ಪನ ವೋ ಧನಸೇಟ್ಠಿ ನಾಮ ಅಯ್ಯಕೋ, ತತ್ಥ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬಹೂ ಞಾತಕಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ನ ಗಚ್ಛಥ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ? ಸಾ ಅತ್ತನೋ ಅಗಮನಕಾರಣಂ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಅಕಥೇತ್ವಾ ಪುತ್ತೇಸು ಪುನಪ್ಪುನಂ ಕಥೇನ್ತೇಸು ಸಾಮಿಕಂ ಆಹ – ‘‘ಇಮೇ ದಾರಕಾ ಮಂ ಅತಿವಿಯ ಕಿಲಮೇನ್ತಿ, ಕಿಂ ನೋ ಮಾತಾಪಿತರೋ ದಿಸ್ವಾ ಮಂಸಂ ಖಾದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಏಹಿ, ದಾರಕಾನಂ ಅಯ್ಯಕಕುಲಂ ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಅಹಂ ಸಮ್ಮುಖಾ ಭವಿತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ತೇ ಪನ ನಯಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧು ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಉಪಾಯೇನ ದಾರಕಾನಂ ಅಯ್ಯಕಕುಲಮೇವ ದಟ್ಠುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ದ್ವೇಪಿ ಜನಾ ದಾರಕೇ ಆದಾಯ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ರಾಜಗಹಂ ಪತ್ವಾ ನಗರದ್ವಾರೇ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಸಾಲಾಯ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ದಾರಕಮಾತಾ ದ್ವೇ ದಾರಕೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಆಗತಭಾವಂ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಆರೋಚಾಪೇಸಿ. ತೇ ತಂ ಸಾಸನಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಸಂಸಾರೇ ವಿಚರನ್ತಾನಂ ನ ಪುತ್ತೋ ನ ಧೀತಾ ಭೂತಪುಬ್ಬಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ತೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಮಹಾಪರಾಧಿಕಾ, ನ ಸಕ್ಕಾ ತೇಹಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಚಕ್ಖುಪಥೇ ಠಾತುಂ, ಏತ್ತಕಂ ನಾಮ ಧನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದ್ವೇಪಿ ಜನಾ ಫಾಸುಕಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಜೀವನ್ತು, ದಾರಕೇ ಪನ ಇಧ ಪೇಸೇನ್ತೂ’’ತಿ ಧನಂ ದತ್ವಾ ದೂತಂ ಪಾಹೇಸುಂ.

ತೇಹಿ ಪೇಸಿತಂ ಧನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದಾರಕೇ ಆಗತದೂತಾನಞ್ಞೇವ ಹತ್ಥೇ ದತ್ವಾ ಪಹಿಣಿಂಸು. ದಾರಕಾ ಅಯ್ಯಕಕುಲೇ ವಡ್ಢನ್ತಿ. ತೇಸು ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ಅತಿದಹರೋ, ಮಹಾಪನ್ಥಕೋ ಪನ ಅಯ್ಯಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ದಸಬಲಸ್ಸ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸೋತುಂ ಗಚ್ಛತಿ. ತಸ್ಸ ನಿಚ್ಚಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಚಿತ್ತಂ ನಮಿ. ಸೋ ಅಯ್ಯಕಂ ಆಹ – ‘‘ಸಚೇ ಮಂ ಅನುಜಾನೇಯ್ಯಾಥ, ಅಹಂ ಪಬ್ಬಜೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ವದೇಸಿ, ತಾತ, ಸಕಲಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸಪಿ ಮೇ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾತೋ ತವ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಭದ್ದಿಕಾ. ಸಚೇ ಸಕ್ಕೋಸಿ ಪಬ್ಬಜಾಹೀ’’ತಿ. ತಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ನೇತ್ವಾ, ‘‘ಕಿಂ, ಗಹಪತಿ, ದಾರಕೋ ತೇ ಲದ್ಧೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ, ಅಯಂ ಮೇ ನತ್ತಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತುಕಾಮೋ’’ತಿ ಆಹ. ಸತ್ಥಾ ಅಞ್ಞತರಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಚಾರಿಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ‘‘ಇಮಂ ದಾರಕಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಹೀ’’ತಿ ಆಣಾಪೇಸಿ. ಥೇರೋ ತಸ್ಸ ತಚಪಞ್ಚಕಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ. ಸೋ ಬಹುಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಪರಿಪುಣ್ಣವಸ್ಸೋ ಉಪಸಮ್ಪದಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೇನ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕರೋನ್ತೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ. ಸೋ ಝಾನಸುಖೇನ ಫಲಸುಖೇನ ವೀತಿನಾಮೇನ್ತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಕ್ಕಾ ನು ಖೋ ಇದಂ ಸುಖಂ ಚೂಳಪನ್ಥಕಸ್ಸ ದಾತು’’ನ್ತಿ! ತತೋ ಅಯ್ಯಕಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ, ಸಚೇ ಅನುಜಾನೇಯ್ಯಾಥ, ಅಹಂ ಚೂಳಪನ್ಥಕಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಪಬ್ಬಾಜೇಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ಸೇಟ್ಠಿ ಕಿರ ಸಾಸನೇ ಚ ಸುಪ್ಪಸನ್ನೋ, ‘‘ಕತರಧೀತಾಯ ವೋ ಏತೇ ಪುತ್ತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಯಮಾನೋ ಚ ‘‘ಪಲಾತಧೀತಾಯಾ’’ತಿ ವತ್ತುಂ ಲಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸುಖೇನೇವ ತೇಸಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಅನುಜಾನಿ. ಥೇರೋ ಚೂಳಪನ್ಥಕಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ಸೀಲೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ. ಸೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾವ ದನ್ಧೋ ಅಹೋಸಿ.

‘‘ಪದ್ಮಂ ಯಥಾ ಕೋಕನದಂ ಸುಗನ್ಧಂ,

ಪಾತೋ ಸಿಯಾ ಫುಲ್ಲಮವೀತಗನ್ಧಂ;

ಅಙ್ಗೀರಸಂ ಪಸ್ಸ ವಿರೋಚಮಾನಂ,

ತಪನ್ತಮಾದಿಚ್ಚಮಿವನ್ತಲಿಕ್ಖೇ’’ತಿ. (ಸಂ. ನಿ. ೧.೧೨೩; ಅ. ನಿ. ೫.೧೯೫) –

ಇಮಂ ಏಕಂ ಗಾಥಂ ಚತೂಹಿ ಮಾಸೇಹಿ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ಸೋ ಕಿರ ಕಸ್ಸಪಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಪಞ್ಞವಾ ಹುತ್ವಾ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ದನ್ಧಭಿಕ್ಖುನೋ ಉದ್ದೇಸಗ್ಗಹಣಕಾಲೇ ಪರಿಹಾಸಕೇಳಿಂ ಅಕಾಸಿ. ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ತೇನ ಪರಿಹಾಸೇನ ಲಜ್ಜಿತೋ ನೇವ ಉದ್ದೇಸಂ ಗಣ್ಹಿ, ನ ಸಜ್ಝಾಯಮಕಾಸಿ. ತೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಅಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾವ ದನ್ಧೋ ಜಾತೋ, ಗಹಿತಗಹಿತಂ ಪದಂ ಉಪರೂಪರಿಪದಂ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ನಸ್ಸತಿ. ತಸ್ಸ ಇಮಮೇವ ಗಾಥಂ ಉಗ್ಗಹೇತುಂ ವಾಯಮನ್ತಸ್ಸ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸಾ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಾ. ಅಥ ನಂ ಮಹಾಪನ್ಥಕೋ, ‘‘ಚೂಳಪನ್ಥಕ, ತ್ವಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಅಭಬ್ಬೋ, ಚತೂಹಿ ಮಾಸೇಹಿ ಏಕಂ ಗಾಥಮ್ಪಿ ಗಣ್ಹಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಸಿ, ಪಬ್ಬಜಿತಕಿಚ್ಚಂ ಪನ ಕಥಂ ಮತ್ಥಕಂ ಪಾಪೇಸ್ಸಸಿ, ನಿಕ್ಖಮ ಇತೋ’’ತಿ ವಿಹಾರಾ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಿ. ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ಸಿನೇಹೇನ ಗಿಹಿಭಾವಂ ನ ಪತ್ಥೇತಿ.

ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ಕಾಲೇ ಮಹಾಪನ್ಥಕೋ ಭತ್ತುದ್ದೇಸಕೋ ಅಹೋಸಿ. ಜೀವಕೋ ಕೋಮಾರಭಚ್ಚೋ ಬಹುಂ ಮಾಲಾಗನ್ಧವಿಲೇಪನಂ ಆದಾಯ ಅತ್ತನೋ ಅಮ್ಬವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಪೂಜೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ದಸಬಲಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಮಹಾಪನ್ಥಕಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ, ‘‘ಕಿತ್ತಕಾ, ಭನ್ತೇ, ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಪಞ್ಚಮತ್ತಾನಿ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನೀ’’ತಿ. ‘‘ಸ್ವೇ, ಭನ್ತೇ, ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಾನಿ ಪಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಿ ಆದಾಯ ಅಮ್ಹಾಕಂ ನಿವೇಸನೇ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ. ‘‘ಉಪಾಸಕ, ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖು ದನ್ಧೋ ಅವಿರುಳ್ಹಿಧಮ್ಮೋ, ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಾನಂ ನಿಮನ್ತನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ ಥೇರೋ ಆಹ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಥೇರೋ ಏತ್ತಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ನಿಮನ್ತನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ತೋ ಮಂ ಬಾಹಿರಂ ಕತ್ವಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛತಿ, ನಿಸ್ಸಂಸಯಂ ಮಯ್ಹಂ ಭಾತಿಕಸ್ಸ ಮಯಿ ಚಿತ್ತಂ ಭಿನ್ನಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಕಿಂ ದಾನಿ ಮಯ್ಹಂ ಇಮಿನಾ ಸಾಸನೇನ, ಗಿಹೀ ಹುತ್ವಾ ದಾನಾದೀನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರೋನ್ತೋ ಜೀವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ? ಸೋ ಪುನದಿವಸೇ ಪಾತೋವ ವಿಬ್ಭಮಿತುಂ ಪಾಯಾಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲೇಯೇವ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಕಾರಣಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಠಮತರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಚೂಳಪನ್ಥಕಸ್ಸ ಗಮನಮಗ್ಗೇ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ಚಙ್ಕಮನ್ತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಕುಹಿಂ ಪನ ತ್ವಂ, ಚೂಳಪನ್ಥಕ, ಇಮಾಯ ವೇಲಾಯ ಗಚ್ಛಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಭಾತಾ ಮಂ, ಭನ್ತೇ, ನಿಕ್ಕಡ್ಢತಿ, ತೇನಾಹಂ ವಿಬ್ಭಮಿತುಂ ಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಚೂಳಪನ್ಥಕ, ತವ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ನಾಮ ಮಮ ಸನ್ತಕಾ, ಭಾತರಾ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಿತೋ ಕಸ್ಮಾ ಮಮ ಸನ್ತಿಕಂ ನಾಗಞ್ಛಿ, ಏಹಿ, ಕಿಂ ತೇ ಗಿಹಿಭಾವೇನ, ಮಮ ಸನ್ತಿಕೇ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಚಕ್ಕಙ್ಕಿತತಲೇನ ಪಾಣಿನಾ ತಂ ಸಿರಸಿ ಪರಾಮಸಿತ್ವಾ ಆದಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಪ್ಪಮುಖೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಚೂಳಪನ್ಥಕ, ಪುರತ್ಥಾಭಿಮುಖೋ ಹುತ್ವಾ ಇಮಂ ಪಿಲೋತಿಕಂ ‘ರಜೋಹರಣಂ ರಜೋಹರಣ’ನ್ತಿ ಪರಿಮಜ್ಜನ್ತೋ ಇಧೇವ ಹೋಹೀ’’ತಿ ಇದ್ಧಿಯಾ ಅಭಿಸಙ್ಖತಂ ಪರಿಸುದ್ಧಂ ಪಿಲೋತಿಕಂ ದತ್ವಾ ಕಾಲೇ ಆರೋಚಿತೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ಜೀವಕಸ್ಸ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇ ನಿಸೀದಿ. ಚೂಳಪನ್ಥಕೋಪಿ ಸೂರಿಯಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ತಂ ಪಿಲೋತಿಕಂ ‘‘ರಜೋಹರಣಂ ರಜೋಹರಣ’’ನ್ತಿ ಪರಿಮಜ್ಜನ್ತೋ ನಿಸೀದಿ. ತಸ್ಸ ತಂ ಪಿಲೋತಿಕಖಣ್ಡಂ ಪರಿಮಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಕಿಲಿಟ್ಠಂ ಅಹೋಸಿ. ತತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇದಂ ಪಿಲೋತಿಕಖಣ್ಡಂ ಅತಿವಿಯ ಪರಿಸುದ್ಧಂ, ಇಮಂ ಪನ ಅತ್ತಭಾವಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪುರಿಮಪಕತಿಂ ವಿಜಹಿತ್ವಾ ಏವಂ ಕಿಲಿಟ್ಠಂ ಜಾತಂ, ಅನಿಚ್ಚಾ ವತ ಸಙ್ಖಾರಾ’’ತಿ ಖಯವಯಂ ಪಟ್ಠಪೇನ್ತೋ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಚೂಳಪನ್ಥಕಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಆರುಳ್ಹ’’ನ್ತಿ ಞತ್ವಾ, ‘‘ಚೂಳಪನ್ಥಕ, ತ್ವಂ ಪಿಲೋತಿಕಖಣ್ಡಮೇವ ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಂ ‘ರಜಂ ರಜ’ನ್ತಿ ಮಾ ಸಞ್ಞಂ ಕರಿ, ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಪನ ತೇ ರಾಗರಜಾದಯೋ ಅತ್ಥಿ, ತೇ ಹರಾಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಓಭಾಸಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಪುರತೋ ನಿಸಿನ್ನೋ ವಿಯ ಪಞ್ಞಾಯಮಾನರೂಪೋ ಹುತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

‘‘ರಾಗೋ ರಜೋ ನ ಚ ಪನ ರೇಣು ವುಚ್ಚತಿ,

ರಾಗಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ ರಜೋತಿ;

ಏತಂ ರಜ್ಜಂ ವಿಪ್ಪಜಹಿತ್ವ ಭಿಕ್ಖವೋ,

ವಿಹರನ್ತಿ ತೇ ವಿಗತರಜಸ್ಸ ಸಾಸನೇ.

‘‘ದೋಸೋ ರಜೋ ನ ಚ ಪನ ರೇಣು ವುಚ್ಚತಿ,

ದೋಸಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ ರಜೋತಿ;

ಏತಂ ರಜಂ ವಿಪ್ಪಜಹಿತ್ವ ಭಿಕ್ಖವೋ,

ವಿಹರನ್ತಿ ತೇ ವಿಗತರಜಸ್ಸ ಸಾಸನೇ.

‘‘ಮೋಹೋ ರಜೋ ನ ಚ ಪನ ರೇಣು ವುಚ್ಚತಿ,

ಮೋಹಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ ರಜೋತಿ;

ಏತಂ ರಜಂ ವಿಪ್ಪಜಹಿತ್ವ ಭಿಕ್ಖವೋ,

ವಿಹರನ್ತಿ ತೇ ವಿಗತರಜಸ್ಸ ಸಾಸನೇ’’ತಿ. (ಮಹಾನಿ. ೨೦೯);

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ. ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿಯೇವಸ್ಸ ತೀಣಿ ಪಿಟಕಾನಿ ಆಗಮಿಂಸು.

ಸೋ ಕಿರ ಪುಬ್ಬೇ ರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ನಗರಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕರೋನ್ತೋ ನಲಾಟತೋ ಸೇದೇ ಮುಚ್ಚನ್ತೇ ಪರಿಸುದ್ಧೇನ ಸಾಟಕೇನ ನಲಾಟನ್ತಂ ಪುಞ್ಛಿ, ಸಾಟಕೋ ಕಿಲಿಟ್ಠೋ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ‘‘ಇಮಂ ಸರೀರಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಏವರೂಪೋ ಪರಿಸುದ್ಧೋ ಸಾಟಕೋ ಪಕತಿಂ ಜಹಿತ್ವಾ ಕಿಲಿಟ್ಠೋ ಜಾತೋ, ಅನಿಚ್ಚಾ ವತ ಸಙ್ಖಾರಾ’’ತಿ ಅನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಂ ಪಟಿಲಭಿ. ತೇ ಕಾರಣೇನಸ್ಸ ರಜೋಹರಣಮೇವ ಪಚ್ಚಯೋ ಜಾತೋ.

ಜೀವಕೋಪಿ ಖೋ ಕೋಮಾರಭಚ್ಚೋ ದಸಬಲಸ್ಸ ದಕ್ಖಿಣೋದಕಂ ಉಪನಾಮೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ನನು, ಜೀವಕ, ವಿಹಾರೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಹತ್ಥೇನ ಪತ್ತಂ ಪಿದಹಿ. ಮಹಾಪನ್ಥಕೋ ‘‘ನನು, ಭನ್ತೇ, ವಿಹಾರೇ ಭಿಕ್ಖೂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಅತ್ಥಿ, ಜೀವಕಾ’’ತಿ ಆಹ. ಜೀವಕೋ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಭಣೇ ಗಚ್ಛ, ವಿಹಾರೇ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅತ್ಥಿಭಾವಂ ವಾ ನತ್ಥಿಭಾವಂ ವಾ ತ್ವಞ್ಞೇವ ಜಾನಾಹೀ’’ತಿ ಪುರಿಸಂ ಪೇಸೇಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಭಾತಿಕೋ ‘ವಿಹಾರೇ ಭಿಕ್ಖೂ ನತ್ಥೀ’ತಿ ಭಣತಿ, ವಿಹಾರೇ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅತ್ಥಿಭಾವಮಸ್ಸ ಪಕಾಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಕಲಂ ಅಮ್ಬವನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಞ್ಞೇವ ಪೂರೇಸಿ. ಏಕಚ್ಚೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಚೀವರಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಏಕಚ್ಚೇ ರಜನಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಏಕಚ್ಚೇ ಸಜ್ಝಾಯಂ ಕರೋನ್ತಿ. ಏವಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಅಸದಿಸಂ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಂ ಮಾಪೇಸಿ. ಸೋ ಪುರಿಸೋ ವಿಹಾರೇ ಬಹೂ ಭಿಕ್ಖೂ ದಿಸ್ವಾ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ, ‘‘ಅಯ್ಯ, ಸಕಲಂ ಅಮ್ಬವನಂ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಪರಿಪುಣ್ಣ’’ನ್ತಿ ಜೀವಕಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸಿ. ಥೇರೋಪಿ ಖೋ ತತ್ಥೇವ –

‘‘ಸಹಸ್ಸಕ್ಖತ್ತುಮತ್ತಾನಂ, ನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾನ ಪನ್ಥಕೋ;

ನಿಸೀದಮ್ಬವನೇ ರಮ್ಮೇ, ಯಾವ ಕಾಲಪ್ಪವೇದನಾ’’ತಿ.

ಅಥ ಸತ್ಥಾ ತಂ ಪುರಿಸಂ ಆಹ – ‘‘ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘ಸತ್ಥಾ ಚೂಳಪನ್ಥಕಂ ನಾಮ ಪಕ್ಕೋಸತೀ’ತಿ ವದೇಹೀ’’ತಿ. ತೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ತಥಾ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಅಹಂ ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ, ಅಹಂ ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ’’ತಿ ಮುಖಸಹಸ್ಸಂ ಉಟ್ಠಹಿ. ಸೋ ಪುರಿಸೋ ಪುನ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಸಬ್ಬೇಪಿ ಕಿರ, ಭನ್ತೇ, ಚೂಳಪನ್ಥಕಾಯೇವ ನಾಮಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಯೋ ‘ಅಹಂ ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ’ತಿ ಪಠಮಂ ವದತಿ, ತಂ ಹತ್ಥೇ ಗಣ್ಹ, ಅವಸೇಸಾ ಅನ್ತರಧಾಯಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ. ಸೋ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ. ತಾವದೇವ ಸಹಸ್ಸಮತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಅನ್ತರಧಾಯಿಂಸು. ಥೇರೋಪಿ ತೇನ ಪುರಿಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಜೀವಕಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಜೀವಕ, ಚೂಳಪನ್ಥಕಸ್ಸ ಪತ್ತಂ ಗಣ್ಹಾಹಿ, ಅಯಂ ತೇ ಅನುಮೋದನಂ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಜೀವಕೋ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ. ಥೇರೋ ಸೀಹನಾದಂ ನದನ್ತೋ ತರುಣಸೀಹೋ ವಿಯ ತೀಹಿ ಪಿಟಕೇಹಿ ಸಙ್ಖೋಭೇತ್ವಾ ಅನುಮೋದನಮಕಾಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ವತ್ತೇ ದಸ್ಸಿತೇ ಗನ್ಧಕುಟಿಪ್ಪಮುಖೇ ಠತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸುಗತೋವಾದಂ ದತ್ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಉಯ್ಯೋಜೇತ್ವಾ ಸುರಭಿಗನ್ಧವಾಸಿತಂ ಗನ್ಧಕುಟಿಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣೇನ ಪಸ್ಸೇನ ಸೀಹಸೇಯ್ಯಂ ಉಪಗತೋ. ಅಥ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಸಮೋಸರಿತ್ವಾ ರತ್ತಕಮ್ಬಲಸಾಣಿಯಾ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಾ ವಿಯ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಗುಣಕಥಂ ಆರಭಿಂಸು, ‘‘ಆವುಸೋ, ಮಹಾಪನ್ಥಕೋ ಚೂಳಪನ್ಥಕಸ್ಸ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ಚತೂಹಿ ಮಾಸೇಹಿ ಏಕಂ ಗಾಥಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ‘ದನ್ಧೋ ಅಯ’ನ್ತಿ ವಿಹಾರಾ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಿ, ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಪನ ಅತ್ತನೋ ಅನುತ್ತರಧಮ್ಮರಾಜತಾಯ ಏಕಸ್ಮಿಂಯೇವಸ್ಸ ಅನ್ತರಭತ್ತೇ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಅದಾಸಿ, ತೀಣಿ ಪಿಟಕಾನಿ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿಯೇವ ಆಗತಾನಿ, ಅಹೋ ಬುದ್ಧಾನಂ ಬಲಂ ನಾಮ ಮಹನ್ತ’’ನ್ತಿ.

ಅಥ ಭಗವಾ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಇಮಂ ಕಥಾಪವತ್ತಿಂ ಞತ್ವಾ, ‘‘ಅಜ್ಜ ಮಯಾ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಬುದ್ಧಸೇಯ್ಯಾಯ ಉಟ್ಠಾಯ ಸುರತ್ತದುಪಟ್ಟಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ವಿಜ್ಜುಲತಂ ವಿಯ ಕಾಯಬನ್ಧನಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ರತ್ತಕಮ್ಬಲಸದಿಸಂ ಸುಗತಮಹಾಚೀವರಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಸುರಭಿಗನ್ಧಕುಟಿತೋ ನಿಕ್ಖಮ್ಮ ಮತ್ತವರವಾರಣಸೀಹವಿಜಮ್ಭಿತವಿಲಾಸೇನ ಅನನ್ತಾಯ ಬುದ್ಧಲೀಳಾಯ ಧಮ್ಮಸಭಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಲಙ್ಕತಮಣ್ಡಲಮಾಳಮಜ್ಝೇ ಸುಪಞ್ಞತ್ತವರಬುದ್ಧಾಸನಂ ಅಭಿರುಯ್ಹ ಛಬ್ಬಣ್ಣಬುದ್ಧರಂಸಿಯೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತೋ ಅಣ್ಣವಕುಚ್ಛಿಂ ಖೋಭಯಮಾನೋ ಯುಗನ್ಧರಮತ್ಥಕೇ ಬಾಲಸೂರಿಯೋ ವಿಯ ಆಸನಮಜ್ಝೇ ನಿಸೀದಿ. ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇ ಪನ ಆಗತಮತ್ತೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ಕಥಂ ಪಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಮುದುಕೇನ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತೇನ ಪರಿಸಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ, ‘‘ಅಯಂ ಪರಿಸಾ ಅತಿವಿಯ ಸೋಭತಿ, ಏಕಸ್ಸಪಿ ಹತ್ಥಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ವಾ ಪಾದಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ವಾ ಉಕ್ಕಾಸಿತಸದ್ದೋ ವಾ ಖಿಪಿತಸದ್ದೋ ವಾ ನತ್ಥಿ, ಸಬ್ಬೇಪಿ ಇಮೇ ಬುದ್ಧಗಾರವೇನ ಸಗಾರವಾ, ಬುದ್ಧತೇಜೇನ ತಜ್ಜಿತಾ. ಮಯಿ ಆಯುಕಪ್ಪಮ್ಪಿ ಅಕಥೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೇ ಪಠಮಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ನ ಕಥೇಸ್ಸನ್ತಿ. ಕಥಾಸಮುಟ್ಠಾಪನವತ್ತಂ ನಾಮ ಮಯಾವ ಜಾನಿತಬ್ಬಂ, ಅಹಮೇವ ಪಠಮಂ ಕಥೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಮಧುರೇನ ಬ್ರಹ್ಮಸ್ಸರೇನ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ, ಕಾ ಚ ಪನ ವೋ ಅನ್ತರಾಕಥಾ ವಿಪ್ಪಕತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ಇದಾನೇವ ದನ್ಧೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ದನ್ಧೋಯೇವ. ನ ಕೇವಲಞ್ಚಸ್ಸಾಹಂ ಇದಾನೇವ ಅವಸ್ಸಯೋ ಜಾತೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಅವಸ್ಸಯೋ ಅಹೋಸಿಮೇವ. ಪುಬ್ಬೇ ಪನಾಹಂ ಇಮಂ ಲೋಕಿಯಕುಟುಮ್ಬಸ್ಸ ಸಾಮಿಕಂ ಅಕಾಸಿಂ, ಇದಾನಿ ಲೋಕುತ್ತರಕುಟುಮ್ಬಸ್ಸಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಸೋತುಕಾಮೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಆಯಾಚಿತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ –

‘‘ಅತೀತೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಬಾರಾಣಸಿನಗರವಾಸೀ ಏಕೋ ಮಾಣವೋ ತಕ್ಕಸಿಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಿಪ್ಪುಗ್ಗಹಣತ್ಥಾಯ ದಿಸಾಪಾಮೋಕ್ಖಸ್ಸ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಧಮ್ಮನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಮಾಣವಕಸತಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಅತಿವಿಯ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಉಪಕಾರಕೋ ಅಹೋಸಿ, ಪಾದಪರಿಕಮ್ಮಾದೀನಿ ಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚಾನಿ ಕರೋತಿ. ದನ್ಧತಾಯ ಪನ ಕಿಞ್ಚಿ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋ’’ತಿ. ಆಚರಿಯೋ ‘‘ಅಯಂ ಮಮ ಬಹೂಪಕಾರೋ, ಸಿಕ್ಖಾಪೇಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ವಾಯಮನ್ತೋಪಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಸಿಕ್ಖಾಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ. ಸೋ ಚಿರಂ ವಸಿತ್ವಾ ಏಕಗಾಥಮ್ಪಿ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತ್ವಾ ‘‘ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಚರಿಯಂ ಆಪುಚ್ಛಿ. ಆಚರಿಯೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಮಯ್ಹಂ ಉಪಕಾರಕೋ, ಪಣ್ಡಿತಭಾವಮಸ್ಸ ಪಚ್ಚಾಸೀಸಾಮಿ, ನ ನಂ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕೋಮಿ, ಅವಸ್ಸಂ ಮಯಾ ಇಮಸ್ಸ ಪಚ್ಚುಪಕಾರೋ ಕಾತಬ್ಬೋ, ಏಕಮಸ್ಸ ಮನ್ತಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸೋ ತಂ ಅರಞ್ಞಂ ನೇತ್ವಾ ‘‘ಘಟ್ಟೇಸಿ ಘಟ್ಟೇಸಿ, ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಘಟ್ಟೇಸಿ? ಅಹಮ್ಪಿ ತಂ ಜಾನಾಮಿ ಜಾನಾಮೀ’’ತಿ ಇಮಂ ಮನ್ತಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇನ್ತೋ ಅನೇಕಸತಕ್ಖತ್ತುಂ ಪರಿವತ್ತಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಪಞ್ಞಾಯತಿ ತೇ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಆಮ, ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ದನ್ಧೇನ ನಾಮ ವಾಯಾಮಂ ಕತ್ವಾ ಪಗುಣಂ ಕತಂ ಸಿಪ್ಪಂ ನ ಪಲಾಯತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಮಗ್ಗಪರಿಬ್ಬಯಂ ದತ್ವಾ, ‘‘ಗಚ್ಛ, ಇಮಂ ಮನ್ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಜೀವಿಸ್ಸಸಿ, ಅಪಲಾಯನತ್ಥಾಯ ಪನಸ್ಸ ನಿಚ್ಚಂ ಸಜ್ಝಾಯಂ ಕರೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಂ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಮಾತಾ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಸಮ್ಪತ್ತಕಾಲೇ ‘‘ಪುತ್ತೋ ಮೇ ಸಿಪ್ಪಂ ಸಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಆಗತೋ’’ತಿ ಮಹಾಸಕ್ಕಾರಸಮ್ಮಾನಂ ಅಕಾಸಿ.

ತದಾ ಬಾರಾಣಸಿರಾಜಾ ‘‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ಮೇ ಕಾಯಕಮ್ಮಾದೀಸು ಕೋಚಿ ದೋಸೋ’’ತಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಅರುಚ್ಚನಕಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಮ್ಮಂ ಅದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅತ್ತನೋ ವಜ್ಜಂ ನಾಮ ಅತ್ತನೋ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಪರೇಸಂ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ನಾಗರಾನಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಸಾಯಂ ಅಞ್ಞಾತಕವೇಸೇನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ, ‘‘ಸಾಯಮಾಸಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಮನುಸ್ಸಾನಂ ಕಥಾಸಲ್ಲಾಪೋ ನಾಮ ನಾನಪ್ಪಕಾರಕೋ ಹೋತಿ, ‘ಸಚಾಹಂ ಅಧಮ್ಮೇನ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಮಿ, ಪಾಪೇನ ಅಧಮ್ಮಿಕೇನ ರಞ್ಞಾ ದಣ್ಡಬಲಿಆದೀಹಿ ಹತಮ್ಹಾ’ತಿ ವಕ್ಖನ್ತಿ. ‘ಸಚೇ ಧಮ್ಮೇನ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಮಿ, ದೀಘಾಯುಕೋ ಹೋತು ನೋ ರಾಜಾ’ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ಮಮ ಗುಣಂ ಕಥೇಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ತೇಸಂ ತೇಸಂ ಗೇಹಾನಂ ಭಿತ್ತಿಅನುಸಾರೇನೇವ ವಿಚರತಿ.

ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಉಮಙ್ಗಚೋರಾ ದ್ವಿನ್ನಂ ಗೇಹಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಉಮಙ್ಗಂ ಭಿನ್ದನ್ತಿ ಏಕಉಮಙ್ಗೇನೇವ ದ್ವೇ ಗೇಹಾನಿ ಪವಿಸನತ್ಥಾಯ. ರಾಜಾ ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಗೇಹಚ್ಛಾಯಾಯ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ತೇಸಂ ಉಮಙ್ಗಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಭಣ್ಡಕಂ ಓಲೋಕಿತಕಾಲೇ ಮಾಣವೋ ಪಬುಜ್ಝಿತ್ವಾ ತಂ ಮನ್ತಂ ಸಜ್ಝಾಯನ್ತೋ ‘‘ಘಟ್ಟೇಸಿ ಘಟ್ಟೇಸಿ, ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಘಟ್ಟೇಸಿ? ಅಹಮ್ಪಿ ತಂ ಜಾನಾಮಿ ಜಾನಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ತೇ ತಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಇಮಿನಾ ಕಿರಮ್ಹಾ ಞಾತಾ, ಇದಾನಿ ನೋ ನಾಸೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ನಿವತ್ಥವತ್ಥಾನಿಪಿ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಭೀತಾ ಸಮ್ಮುಖಸಮ್ಮುಖಟ್ಠಾನೇನೇವ ಪಲಾಯಿಂಸು. ರಾಜಾ ತೇ ಪಲಾಯನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಇತರಸ್ಸ ಚ ಮನ್ತಸಜ್ಝಾಯನಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಗೇಹಞ್ಞೇವ ವವತ್ಥಪೇತ್ವಾ ನಾಗರಾನಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ನಿವೇಸನಂ ಪಾವಿಸಿ. ಸೋ ವಿಭಾತಾಯ ಪನ ರತ್ತಿಯಾ ಪಾತೋವೇಕಂ ಪುರಿಸಂ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಗಚ್ಛ ಭಣೇ, ಅಸುಕವೀಥಿಯಂ ನಾಮ ಯಸ್ಮಿಂ ಗೇಹೇ ಉಮಙ್ಗೋ ಭಿನ್ನೋ, ತತ್ಥ ತಕ್ಕಸಿಲತೋ ಸಿಪ್ಪಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಆಗತಮಾಣವೋ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ಆನೇಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ರಾಜಾ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಮಾಣವಂ ಆನೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ರಾಜಾ ಆಹ – ‘‘ತ್ವಂ, ತಾತ, ತಕ್ಕಸಿಲತೋ ಸಿಪ್ಪಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಆಗತಮಾಣವೋ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ತಂ ಸಿಪ್ಪಂ ದೇಹೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧು, ದೇವ, ಸಮಾನಾಸನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ. ರಾಜಾಪಿ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ಮನ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ತೇ ಆಚರಿಯಭಾಗೋ’’ತಿ ಸಹಸ್ಸಂ ಅದಾಸಿ.

ತದಾ ಸೇನಾಪತಿ ರಞ್ಞೋ ಕಪ್ಪಕಂ ಆಹ – ‘‘ಕದಾ ರಞ್ಞೋ ಮಸ್ಸುಂ ಕರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಸ್ವೇ ವಾ ಪರಸುವೇ ವಾ’’ತಿ. ಸೋ ತಸ್ಸ ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಕಿಚ್ಚಂ ಮೇ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಕಿಂ, ಸಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ರಞ್ಞೋ ಮಸ್ಸುಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಖುರಂ ಅತಿವಿಯ ಪಹಂಸಿತ್ವಾ ಗಲನಾಳಿಂ ಛಿನ್ದ, ತ್ವಂ ಸೇನಾಪತಿ ಭವಿಸ್ಸಸಿ, ಅಹಂ ರಾಜಾ’’ತಿ. ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಮಸ್ಸುಕಮ್ಮಕರಣದಿವಸೇ ಗನ್ಧೋದಕೇನ ಮಸ್ಸುಂ ತೇಮೇತ್ವಾ ಖುರಂ ಪಹಂಸಿತ್ವಾ ನಲಾಟನ್ತೇ ಗಹೇತ್ವಾ, ‘‘ಖುರೋ ಥೋಕಂ ಕುಣ್ಠಧಾರೋ, ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಗಲನಾಳಿಂ ಛಿನ್ದಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಪುನ ಏಕಮನ್ತಂ ಠತ್ವಾ ಖುರಂ ಪಹಂಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ರಾಜಾ ಅತ್ತನೋ ಮನ್ತಂ ಸರಿತ್ವಾ ಸಜ್ಝಾಯಂ ಕರೋನ್ತೋ ‘‘ಘಟ್ಟೇಸಿ ಘಟ್ಟೇಸಿ, ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಘಟ್ಟೇಸಿ? ಅಹಮ್ಪಿ ತಂ ಜಾನಾಮಿ ಜಾನಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ನ್ಹಾಪಿತಸ್ಸ ನಲಾಟತೋ ಸೇದಾ ಮುಚ್ಚಿಂಸು. ಸೋ ‘‘ಜಾನಾತಿ ಮಮ ಕಾರಣಂ ರಾಜಾ’’ತಿ ಭೀತೋ ಖುರಂ ಭೂಮಿಯಂ ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಾದಮೂಲೇ ಉರೇನ ನಿಪಜ್ಜಿ. ರಾಜಾನೋ ನಾಮ ಛೇಕಾ ಹೋನ್ತಿ, ತೇನ ತಂ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಅರೇ, ದುಟ್ಠ, ನ್ಹಾಪಿತ, ‘ನ ಮಂ ರಾಜಾ ಜಾನಾತೀ’ತಿ ಸಞ್ಞಂ ಕರೋಸೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಭಯಂ ಮೇ ದೇಹಿ, ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ಹೋತು, ಮಾ ಭಾಯಿ, ಕಥೇಹೀ’’ತಿ. ಸೇನಾಪತಿ ಮೇ, ದೇವ, ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ, ‘‘ರಞ್ಞೋ ಮಸ್ಸುಂ ಕರೋನ್ತೋ ವಿಯ ಗಲನಾಳಿಂ ಛಿನ್ದ, ಅಹಂ ರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ತಂ ಸೇನಾಪತಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹಾತಿ. ರಾಜಾ ತಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಆಚರಿಯಂ ಮೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ಜೀವಿತಂ ಲದ್ಧ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಸೇನಾಪತಿಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಭೋ, ಸೇನಾಪತಿ, ಕಿಂ ನಾಮ ತಯಾ ಮಮ ಸನ್ತಿಕಾ ನ ಲದ್ಧಂ, ಇದಾನಿ ತಂ ದಟ್ಠುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ, ಮಮ ರಟ್ಠಾ ನಿಕ್ಖಮಾಹೀ’’ತಿ ತಂ ರಟ್ಠಾ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ಆಚರಿಯಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಆಚರಿಯ, ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಯಾ ಜೀವಿತಂ ಲದ್ಧ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಮಹನ್ತಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸೇನಾಪತಿಟ್ಠಾನಂ ಅದಾಸಿ. ‘‘ಸೋ ತದಾ ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ಅಹೋಸಿ, ಸತ್ಥಾ ದಿಸಾಪಾಮೋಕ್ಖೋ ಆಚರಿಯೋ’’ತಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಅತೀತಂ ಆಹರಿತ್ವಾ, ‘‘ಏವಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ದನ್ಧೋಯೇವ ಅಹೋಸಿ, ತದಾಪಿಸ್ಸಾಹಂ ಅವಸ್ಸಯೋ ಹುತ್ವಾ ತಂ ಲೋಕಿಯಕುಟುಮ್ಬೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಪುನ ಏಕದಿವಸಂ ‘‘ಅಹೋ ಸತ್ಥಾ ಚೂಳಪನ್ಥಕಸ್ಸ ಅವಸ್ಸಯೋ ಜಾತೋ’’ತಿ ಕಥಾಯ ಸಮುಟ್ಠಿತಾಯ ಚೂಳಸೇಟ್ಠಿಜಾತಕೇ ಅತೀತವತ್ಥುಂ ಕಥೇತ್ವಾ –

‘‘ಅಪ್ಪಕೇನಾಪಿ ಮೇಧಾವೀ, ಪಾಭತೇನ ವಿಚಕ್ಖಣೋ;

ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತಿ ಅತ್ತಾನಂ, ಅಣುಂ ಅಗ್ಗಿಂವ ಸನ್ಧಮ’’ನ್ತಿ. (ಜಾ. ೧.೧.೪) –

ಗಾಥಂ ವತ್ವಾ, ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವಾಹಂ ಇಮಸ್ಸ ಅವಸ್ಸಯೋ ಜಾತೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಅವಸ್ಸಯೋ ಅಹೋಸಿಮೇವ. ಪುಬ್ಬೇ ಪನಾಹಂ ಇಮಂ ಲೋಕಿಯಕುಟುಮ್ಬಸ್ಸ ಸಾಮಿಕಂ ಅಕಾಸಿಂ, ಇದಾನಿ ಲೋಕುತ್ತರಕುಟುಮ್ಬಸ್ಸ. ತದಾ ಹಿ ಚೂಳನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ಅಹೋಸಿ, ಚೂಳಸೇಟ್ಠಿ ಪನ ಪಣ್ಡಿತೋ ಬ್ಯತ್ತೋ ನಕ್ಖತ್ತಕೋವಿದೋ ಅಹಮೇವಾ’’ತಿ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ.

ಪುನೇಕದಿವಸಂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ, ‘‘ಆವುಸೋ, ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ಚತೂಹಿ ಮಾಸೇಹಿ ಚತುಪ್ಪದಂ ಗಾಥಂ ಗಹೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋಪಿ ವೀರಿಯಂ ಅನೋಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾವ ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ, ಇದಾನಿ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಕುಟುಮ್ಬಸ್ಸ ಸಾಮಿಕೋ ಜಾತೋ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಮ ಸಾಸನೇ ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಸ್ಸ ಸಾಮಿಕೋ ಹೋತಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೨೫.

‘‘ಉಟ್ಠಾನೇನಪ್ಪಮಾದೇನ, ಸಂಯಮೇನ ದಮೇನ ಚ;

ದೀಪಂ ಕಯಿರಾಥ ಮೇಧಾವೀ, ಯಂ ಓಘೋ ನಾಭಿಕೀರತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ದೀಪಂ ಕಯಿರಾಥಾತಿ ವೀರಿಯಸಙ್ಖಾತೇನ ಉಟ್ಠಾನೇನ, ಸತಿಯಾ ಅವಿಪ್ಪವಾಸಾಕಾರಸಙ್ಖಾತೇನ ಅಪ್ಪಮಾದೇನ, ಚತುಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸೀಲಸಙ್ಖಾತೇನ ಸಂಯಮೇನ, ಇನ್ದ್ರಿಯದಮೇನ ಚಾತಿ ಇಮೇಹಿ ಕಾರಣಭೂತೇಹಿ ಚತೂಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಧಮ್ಮೋಜಪಞ್ಞಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಮೇಧಾವೀ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತಿವಿಯ ದುಲ್ಲಭಪತಿಟ್ಠತಾಯ ಅತಿಗಮ್ಭೀರೇ ಸಂಸಾರಸಾಗರೇ ಅತ್ತನೋ ಪತಿಟ್ಠಾನಭೂತಂ ಅರಹತ್ತಫಲಂ ದೀಪಂ ಕಯಿರಾಥ ಕರೇಯ್ಯ, ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕೀದಿಸಂ? ಯಂ ಓಘೋ ನಾಭಿಕೀರತೀತಿ ಯಂ ಚತುಬ್ಬಿಧೋಪಿ ಕಿಲೇಸೋಘೋ ಅಭಿಕಿರಿತುಂ ವಿದ್ಧಂಸೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ. ನ ಹಿ ಸಕ್ಕಾ ಅರಹತ್ತಂ ಓಘೇನ ಅಭಿಕಿರಿತುನ್ತಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪನ್ನಾದಯೋ ಅಹೇಸುಂ. ಏವಂ ದೇಸನಾ ಸಮ್ಪತ್ತಪರಿಸಾಯ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಜಾತಾತಿ.

ಚೂಳಪನ್ಥಕತ್ಥೇರವತ್ಥು ತತಿಯಂ.

೪. ಬಾಲನಕ್ಖತ್ತಸಙ್ಘುಟ್ಠವತ್ಥು

ಪಮಾದಮನುಯುಞ್ಜನ್ತೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಬಾಲನಕ್ಖತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಬಾಲನಕ್ಖತ್ತಂ ನಾಮ ಸಙ್ಘುಟ್ಠಂ. ತಸ್ಮಿಂ ನಕ್ಖತ್ತೇ ಬಾಲಾ ದುಮ್ಮೇಧಿನೋ ಜನಾ ಛಾರಿಕಾಯ ಚೇವ ಗೋಮಯೇನ ಚ ಸರೀರಂ ಮಕ್ಖೇತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ಅಸಬ್ಭಂ ಭಣನ್ತಾ ವಿಚರನ್ತಿ. ಕಿಞ್ಚಿ ಞಾತಿ ಸುಹಜ್ಜಂ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಂ ವಾ ದಿಸ್ವಾ ಲಜ್ಜನ್ತಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ದ್ವಾರೇ ದ್ವಾರೇ ಠತ್ವಾ ಅಸಬ್ಭಂ ಭಣನ್ತಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ತೇಸಂ ಅಸಬ್ಭಂ ಸೋತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಯಥಾಬಲಂ ಅಡ್ಢಂ ವಾ ಪಾದಂ ವಾ ಕಹಾಪಣಂ ವಾ ಪೇಸೇನ್ತಿ. ತೇ ತೇಸಂ ದ್ವಾರೇ ಲದ್ಧಂ ಲದ್ಧಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮನ್ತಿ. ತದಾ ಪನ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಪಞ್ಚ ಕೋಟಿಮತ್ತಾ ಅರಿಯಸಾವಕಾ ವಸನ್ತಿ, ತೇ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಸಾಸನಂ ಪೇಸಯಿಂಸು – ‘‘ಭಗವಾ, ಭನ್ತೇ, ಸತ್ತಾಹಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ ಸದ್ಧಿಂ ನಗರಂ ಅಪ್ಪವಿಸಿತ್ವಾ ವಿಹಾರೇಯೇವ ಹೋತೂ’’ತಿ. ತಞ್ಚ ಪನ ಸತ್ತಾಹಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಿಹಾರೇಯೇವ ಯಾಗುಭತ್ತಾದೀನಿ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಪಹಿಣಿಂಸು, ಸಯಮ್ಪಿ ಗೇಹಾ ನ ನಿಕ್ಖಮಿಂಸು. ತೇ ನಕ್ಖತ್ತೇ ಪನ ಪರಿಯೋಸಿತೇ ಅಟ್ಠಮೇ ದಿವಸೇ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ನಗರಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅತಿದುಕ್ಖೇನ ನೋ ಸತ್ತ ದಿವಸಾನಿ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಾನಿ, ಬಾಲಾನಂ ಅಸಬ್ಭಾನಿ ಸುಣನ್ತಾನಂ ಕಣ್ಣಾ ಭಿಜ್ಜನಾಕಾರಪ್ಪತ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ, ಕೋಚಿ ಕಸ್ಸಚಿ ನ ಲಜ್ಜತಿ, ತೇನ ಮಯಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಅನ್ತೋನಗರಂ ಪವಿಸಿತುಂ ನಾದಮ್ಹ, ಮಯಮ್ಪಿ ಗೇಹತೋ ನ ನಿಕ್ಖಮಿಮ್ಹಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಬಾಲಾನಂ ದುಮ್ಮೇಧಾನಂ ಕಿರಿಯಾ ನಾಮ ಏವರೂಪಾ ಹೋತಿ, ಮೇಧಾವಿನೋ ಪನ ಧನಸಾರಂ ವಿಯ ಅಪ್ಪಮಾದಂ ರಕ್ಖಿತ್ವಾ ಅಮತಮಹಾನಿಬ್ಬಾನಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪಾಪುಣನ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

೨೬.

‘‘ಪಮಾದಮನುಯುಞ್ಜನ್ತಿ, ಬಾಲಾ ದುಮ್ಮೇಧಿನೋ ಜನಾ;

ಅಪ್ಪಮಾದಞ್ಚ ಮೇಧಾವೀ, ಧನಂ ಸೇಟ್ಠಂವ ರಕ್ಖತಿ.

೨೭.

‘‘ಮಾ ಪಮಾದಮನುಯುಞ್ಜೇಥ, ಮಾ ಕಾಮರತಿಸನ್ಥವಂ;

ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಹಿ ಝಾಯನ್ತೋ, ಪಪ್ಪೋತಿ ವಿಪುಲಂ ಸುಖ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಬಾಲಾತಿ ಬಾಲ್ಯೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ಇಧಲೋಕಪರಲೋಕತ್ಥಂ ಅಜಾನನ್ತಾ. ದುಮ್ಮೇಧಿನೋತಿ ನಿಪ್ಪಞ್ಞಾ. ತೇ ಪಮಾದೇ ಆದೀನವಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತಾ ಪಮಾದಂ ಅನುಯುಞ್ಜನ್ತಿ ಪವತ್ತೇನ್ತಿ, ಪಮಾದೇನ ಕಾಲಂ ವೀತಿನಾಮೇನ್ತಿ. ಮೇಧಾವೀತಿ ಧಮ್ಮೋಜಪಞ್ಞಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಪನ ಪಣ್ಡಿತೋ ಕುಲವಂಸಾಗತಂ ಸೇಟ್ಠಂ ಉತ್ತಮಂ ಸತ್ತರತನಧನಂ ವಿಯ ಅಪ್ಪಮಾದಂ ರಕ್ಖತಿ. ಯಥಾ ಹಿ ಉತ್ತಮಂ ಧನಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ‘‘ಕಾಮಗುಣಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಾಮ, ಪುತ್ತದಾರಂ ಪೋಸೇಸ್ಸಾಮ, ಪರಲೋಕಗಮನಮಗ್ಗಂ ಸೋಧೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಧನೇ ಆನಿಸಂಸಂ ಪಸ್ಸನ್ತಾ ತಂ ರಕ್ಖನ್ತಿ, ಏವಂ ಪಣ್ಡಿತೋಪಿ ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ‘‘ಪಠಮಜ್ಝಾನಾದೀನಿ ಪಟಿಲಭಿಸ್ಸಾಮಿ, ಮಗ್ಗಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಿಸ್ಸೋ ವಿಜ್ಜಾ, ಛ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಮ್ಪಾದೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಪ್ಪಮಾದೇ ಆನಿಸಂಸಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಧನಂ ಸೇಟ್ಠಂವ ಅಪ್ಪಮಾದಂ ರಕ್ಖತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮಾ ಪಮಾದನ್ತಿ ತಸ್ಮಾ ತುಮ್ಹೇ ಮಾ ಪಮಾದಮನುಯುಞ್ಜೇಥ ಮಾ ಪಮಾದೇನ ಕಾಲಂ ವೀತಿನಾಮಯಿತ್ಥ. ಮಾ ಕಾಮರತಿಸನ್ಥವನ್ತಿ ವತ್ಥುಕಾಮಕಿಲೇಸಕಾಮೇಸು ರತಿಸಙ್ಖಾತಂ ತಣ್ಹಾಸನ್ಥವಮ್ಪಿ ಮಾ ಅನುಯುಞ್ಜೇಥ ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿತ್ಥ ಮಾ ಪಟಿಲಭಿತ್ಥ. ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಹೀತಿ ಉಪಟ್ಠಿತಸ್ಸತಿತಾಯ ಹಿ ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಝಾಯನ್ತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ವಿಪುಲಂ ಉಳಾರಂ ನಿಬ್ಬಾನಸುಖಂ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪನ್ನಾದಯೋ ಅಹೇಸುಂ. ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಜಾತಾತಿ.

ಬಾಲನಕ್ಖತ್ತಸಙ್ಘುಟ್ಠವತ್ಥು ಚತುತ್ಥಂ.

೫. ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರವತ್ಥು

ಪಮಾದಂ ಅಪ್ಪಮಾದೇನಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ದಿವಸೇ ಥೇರೋ ಪಿಪ್ಫಲಿಗುಹಾಯಂ ವಿಹರನ್ತೋ ರಾಜಗಹೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಪಟಿಕ್ಕನ್ತೋ ಆಲೋಕಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಪಮತ್ತೇ ಚ ಅಪ್ಪಮತ್ತೇ ಚ ಉದಕಪಥವೀಪಬ್ಬತಾದೀಸು ಚವನಕೇ ಉಪಪಜ್ಜನಕೇ ಚ ಸತ್ತೇ ದಿಬ್ಬೇನ ಚಕ್ಖುನಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ನಿಸೀದಿ. ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ನಿಸಿನ್ನಕೋವ ‘‘ಕೇನ ನು ಖೋ ವಿಹಾರೇನ ಅಜ್ಜ ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಕಸ್ಸಪೋ ವಿಹರತೀ’’ತಿ ದಿಬ್ಬೇನ ಚಕ್ಖುನಾ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ‘‘ಸತ್ತಾನಂ ಚುತೂಪಪಾತಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ವಿಹರತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ‘‘ಸತ್ತಾನಂ ಚುತೂಪಪಾತೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧಞಾಣೇನಪಿ ಅಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೋ, ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಯಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಅಜಾನಾಪೇತ್ವಾ ಚವನಸತ್ತಾನಂ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ತೇ ಜಾನಿತುಂ ತವ ಅವಿಸಯೋ, ಕಸ್ಸಪ, ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೋ ತವ ವಿಸಯೋ, ಸಬ್ಬಸೋ ಪನ ಚವನ್ತೇ ಚ ಉಪಪಜ್ಜನ್ತೇ ಚ ಜಾನಿತುಂ ಪಸ್ಸಿತುಂ ಬುದ್ಧಾನಮೇವ ವಿಸಯೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಓಭಾಸಂ ಫರಿತ್ವಾ ಸಮ್ಮುಖೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೨೮.

‘‘ಪಮಾದಂ ಅಪ್ಪಮಾದೇನ, ಯದಾ ನುದತಿ ಪಣ್ಡಿತೋ;

ಪಞ್ಞಾಪಾಸಾದಮಾರುಯ್ಹ, ಅಸೋಕೋ ಸೋಕಿನಿಂ ಪಜಂ;

ಪಬ್ಬತಟ್ಠೋವ ಭೂಮಟ್ಠೇ, ಧೀರೋ ಬಾಲೇ ಅವೇಕ್ಖತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ನುದತೀತಿ ಯಥಾ ನಾಮ ಪೋಕ್ಖರಣಿಂ ಪವಿಸನ್ತಂ ನವೋದಕಂ ಪುರಾಣೋದಕಂ ಖೋಭೇತ್ವಾ ತಸ್ಸೋಕಾಸಂ ಅದತ್ವಾ ತಂ ಅತ್ತನೋ ಮತ್ಥಕಮತ್ಥಕೇನ ಪಲಾಯನ್ತಂ ನುದತಿ ನೀಹರತಿ, ಏವಮೇವ ಪಣ್ಡಿತೋ ಅಪ್ಪಮಾದಲಕ್ಖಣಂ ಬ್ರೂಹೇನ್ತೋ ಪಮಾದಸ್ಸೋಕಾಸಂ ಅದತ್ವಾ ಯದಾ ಅಪ್ಪಮಾದವೇಗೇನ ತಂ ನುದತಿ ನೀಹರತಿ, ಅಥ ಸೋ ಪನುನ್ನಪಮಾದೋ ಅಚ್ಚುಗ್ಗತತ್ಥೇನ ಪರಿಸುದ್ಧಂ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಸಙ್ಖಾತಂ ಪಞ್ಞಾಪಾಸಾದಂ ತಸ್ಸ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ಪಟಿಪದಂ ಪೂರೇನ್ತೋ ತಾಯ ಪಟಿಪದಾಯ ನಿಸ್ಸೇಣಿಯಾ ಪಾಸಾದಂ ವಿಯ ಆರುಯ್ಹ ಪಹೀನಸೋಕಸಲ್ಲತಾಯ ಅಸೋಕೋ, ಅಪ್ಪಹೀನಸೋಕಸಲ್ಲತಾಯ ಸೋಕಿನಿಂ ಪಜಂ ಸತ್ತನಿಕಾಯಂ ಚವಮಾನಞ್ಚೇವ ಉಪಪಜ್ಜಮಾನಞ್ಚ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುನಾ ಅವೇಕ್ಖತಿ ಪಸ್ಸತಿ. ಯಥಾ ಕಿಂ? ಪಬ್ಬತಟ್ಠೋವ ಭೂಮಟ್ಠೇತಿ ಪಬ್ಬತಮುದ್ಧನಿ ಠಿತೋ ಭೂಮಿಯಂ ಠಿತೇ, ಉಪರಿಪಾಸಾದೇ ವಾ ಪನ ಠಿತೋ ಪಾಸಾದಪರಿವೇಣೇ ಠಿತೇ ಅಕಿಚ್ಛೇನ ಅವೇಕ್ಖತಿ, ತಥಾ ಸೋಪಿ ಧೀರೋ ಪಣ್ಡಿತೋ ಮಹಾಖೀಣಾಸವೋ ಅಸಮುಚ್ಛಿನ್ನವಟ್ಟಬೀಜೇ ಬಾಲೇ ಚವನ್ತೇ ಚ ಉಪಪಜ್ಜನ್ತೇ ಚ ಅಕಿಚ್ಛೇನ ಅವೇಕ್ಖತೀತಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಸಚ್ಛಿಕರಿಂಸೂತಿ.

ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರವತ್ಥು ಪಞ್ಚಮಂ.

೬. ಪಮತ್ತಾಪಮತ್ತದ್ವೇಸಹಾಯಕವತ್ಥು

ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಪಮತ್ತೇಸೂತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ದ್ವೇ ಸಹಾಯಕೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ತೇ ಕಿರ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆರಞ್ಞಕವಿಹಾರಂ ಪವಿಸಿಂಸು. ತೇಸು ಏಕೋ ಕಿರ ಕಾಲಸ್ಸೇವ ದಾರೂನಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅಙ್ಗಾರಕಪಲ್ಲಂ ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ದಹರಸಾಮಣೇರೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಲ್ಲಪನ್ತೋ ಪಠಮಯಾಮಂ ವಿಸಿಬ್ಬಮಾನೋ ನಿಸೀದತಿ. ಏಕೋ ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಇತರಂ ಓವದತಿ, ‘‘ಆವುಸೋ, ಮಾ ಏವಂ ಕರಿ, ಪಮತ್ತಸ್ಸ ಹಿ ಚತ್ತಾರೋ ಅಪಾಯಾ ಸಕಘರಸದಿಸಾ. ಬುದ್ಧಾ ನಾಮ ಸಾಠೇಯ್ಯೇನ ಆರಾಧೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ’’ತಿ ಸೋ ತಸ್ಸೋವಾದಂ ನ ಸುಣಾತಿ. ಇತರೋ ‘‘ನಾಯಂ ವಚನಕ್ಖಮೋ’’ತಿ ತಂ ಅವತ್ವಾ ಅಪ್ಪಮತ್ತೋವ ಸಮಣಧಮ್ಮಮಕಾಸಿ. ಅಲಸತ್ಥೇರೋಪಿ ಪಠಮಯಾಮೇ ವಿಸಿಬ್ಬೇತ್ವಾ ಇತರಸ್ಸ ಚಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಗಬ್ಭಂ ಪವಿಟ್ಠಕಾಲೇ ಪವಿಸಿತ್ವಾ, ‘‘ಮಹಾಕುಸೀತ, ತ್ವಂ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಸಯನತ್ಥಾಯ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಟ್ಠೋಸಿ, ಕಿಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಸುಪತಿ. ಇತರೋಪಿ ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೇ ವಿಸ್ಸಮಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಿಮಯಾಮೇ ಪಚ್ಚುಟ್ಠಾಯ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ. ಸೋ ಏವಂ ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ವಿಹರನ್ತೋ ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ. ಇತರೋ ಪಮಾದೇನೇವ ಕಾಲಂ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ. ತೇ ವುಟ್ಠವಸ್ಸಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ, ‘‘ಕಚ್ಚಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರಿತ್ಥ, ಕಚ್ಚಿ ವೋ ಪಬ್ಬಜಿತಕಿಚ್ಚಂ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಪಠಮಂ ಪಮತ್ತೋ ಭಿಕ್ಖು ಆಹ – ‘‘ಕುತೋ, ಭನ್ತೇ, ಏತಸ್ಸ ಅಪ್ಪಮಾದೋ, ಗತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿದ್ದಾಯನ್ತೋ ಕಾಲಂ ವೀತಿನಾಮೇಸೀ’’ತಿ. ‘‘ತ್ವಂ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ. ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಕಾಲಸ್ಸೇವ ದಾರೂನಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅಙ್ಗಾರಕಪಲ್ಲಂ ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಪಠಮಯಾಮೇ ವಿಸಿಬ್ಬೇನ್ತೋ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅನಿದ್ದಾಯನ್ತೋವ ಕಾಲಂ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ’’ನ್ತಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ತ್ವಂ ಪಮತ್ತೋ ಕಾಲಂ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ‘ಅಪ್ಪಮತ್ತೋಮ್ಹೀ’ತಿ ವದಸಿ, ಅಪ್ಪಮತ್ತಂ ಪನ ಪಮತ್ತಂ ಕರೋಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ಪುನ ಪಮಾದೇ ದೋಸೇ, ಅಪ್ಪಮಾದೇ ಆನಿಸಂಸೇ ಪಕಾಸೇತುಂ, ‘‘ತ್ವಂ ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಜವಚ್ಛಿನ್ನೋ ದುಬ್ಬಲಸ್ಸೋ ವಿಯ, ಏಸ ಪನ ತವ ಸನ್ತಿಕೇ ಸೀಘಜವಸ್ಸೋ ವಿಯಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೨೯.

‘‘ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಪಮತ್ತೇಸು, ಸುತ್ತೇಸು ಬಹುಜಾಗರೋ;

ಅಬಲಸ್ಸಂವ ಸೀಘಸ್ಸೋ, ಹಿತ್ವಾ ಯಾತಿ ಸುಮೇಧಸೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಪ್ಪಮತ್ತೋತಿ ಸತಿವೇಪುಲ್ಲಪ್ಪತ್ತತಾಯ ಅಪ್ಪಮಾದಸಮ್ಪನ್ನೇ ಖೀಣಾಸವೋ. ಪಮತ್ತೇಸೂತಿ ಸತಿವೋಸಗ್ಗೇ ಠಿತೇಸು ಸತ್ತೇಸು. ಸುತ್ತೇಸೂತಿ ಸತಿಜಾಗರಿಯಾಭಾವೇನ ಸಬ್ಬಿರಿಯಾಪಥೇಸು ನಿದ್ದಾಯನ್ತೇಸು. ಬಹುಜಾಗರೋತಿ ಮಹನ್ತೇ ಸತಿವೇಪುಲ್ಲೇ ಜಾಗರಿಯೇ ಠಿತೋ. ಅಬಲಸ್ಸಂವಾತಿ ಕುಣ್ಠಪಾದಂ ಛಿನ್ನಜವಂ ದುಬ್ಬಲಸ್ಸಂ ಸೀಘಜವೋ ಸಿನ್ಧವಾಜಾನೀಯೋ ವಿಯ. ಸುಮೇಧಸೋತಿ ಉತ್ತಮಪಞ್ಞೋ. ತಥಾರೂಪಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಆಗಮೇನಪಿ ಅಧಿಗಮೇನಪಿ ಹಿತ್ವಾ ಯಾತಿ. ಮನ್ದಪಞ್ಞಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಏಕಂ ಸುತ್ತಂ ಗಹೇತುಂ ವಾಯಮನ್ತೇಯೇವ ಸುಮೇಧಸೋ ಏಕಂ ವಗ್ಗಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಏವಂ ತಾವ ಆಗಮೇನ ಹಿತ್ವಾ ಯಾತಿ. ಮನ್ದಪಞ್ಞೇ ಪನ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನದಿವಾಟ್ಠಾನಾನಿ ಕಾತುಂ ವಾಯಮನ್ತೇಯೇವ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಸಜ್ಝಾಯನ್ತೇಯೇವ ಚ ಸುಮೇಧಸೋ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇಪಿ ಪರೇನ ಕತಂ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನಂ ವಾ ದಿವಾಟ್ಠಾನಂ ವಾ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಸಮ್ಮಸನ್ತೋ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸೇ ಖೇಪೇತ್ವಾ ನೇವ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮೇ ಹತ್ಥಗತೇ ಕರೋತಿ, ಏವಂ ಅಧಿಗಮೇನಪಿ ಹಿತ್ವಾ ಯಾತಿ. ವಟ್ಟೇ ಪನ ನಂ ಹಿತ್ವಾ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ವಟ್ಟತೋ ನಿಸ್ಸರನ್ತೋ ಯಾತಿಯೇವಾತಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಪಮತ್ತಾಪಮತ್ತದ್ವೇಸಹಾಯಕವತ್ಥು ಛಟ್ಠಂ.

೭. ಮಘವತ್ಥು

ಅಪ್ಪಮಾದೇನ ಮಘವಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಸಾಲಿಯಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಕೂಟಾಗಾರಸಾಲಾಯಂ ವಿಹರನ್ತೋ ಸಕ್ಕಂ ದೇವರಾಜಾನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ವೇಸಾಲಿಯಞ್ಹಿ ಮಹಾಲಿ ನಾಮ ಲಿಚ್ಛವೀ ವಸತಿ, ಸೋ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಸಕ್ಕಪಞ್ಹಸುತ್ತನ್ತದೇಸನಂ (ದೀ. ನಿ. ೨.೩೪೪ ಆದಯೋ) ಸುತ್ವಾ ‘‘ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಸಕ್ಕಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಮಹತಿಂ ಕತ್ವಾ ಕಥೇಸಿ, ‘ದಿಸ್ವಾ ನು ಖೋ ಕಥೇಸಿ, ಉದಾಹು ಅದಿಸ್ವಾ. ಜಾನಾತಿ ನು ಖೋ ಸಕ್ಕಂ, ಉದಾಹು ನೋ’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ. ಅಥ ಖೋ, ಮಹಾಲಿ, ಲಿಚ್ಛವೀ ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ, ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ, ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಖೋ, ಮಹಾಲಿ, ಲಿಚ್ಛವೀ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ದಿಟ್ಠೋ ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವತಾ ಸಕ್ಕೋ ದೇವಾನಮಿನ್ದೋ’’ತಿ? ‘‘ದಿಟ್ಠೋ ಖೋ ಮೇ, ಮಹಾಲಿ, ಸಕ್ಕೋ ದೇವಾನಮಿನ್ದೋ’’ತಿ. ‘‘ಸೋ ಹಿ ನುನ, ಭನ್ತೇ, ಸಕ್ಕಪತಿರೂಪಕೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ದುದ್ದಸೋ ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಸಕ್ಕೋ ದೇವಾನಮಿನ್ದೋ’’ತಿ. ‘‘ಸಕ್ಕಞ್ಚ ಖ್ವಾಹಂ, ಮಹಾಲಿ, ಪಜಾನಾಮಿ ಸಕ್ಕಕರಣೇ ಚ ಧಮ್ಮೇ, ಯೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಸಮಾದಿನ್ನತ್ತಾ ಸಕ್ಕೋ ಸಕ್ಕತ್ತಂ ಅಜ್ಝಗಾ, ತಞ್ಚ ಪಜಾನಾಮಿ’’.

ಸಕ್ಕೋ, ಮಹಾಲಿ, ದೇವಾನಮಿನ್ದೋ ಪುಬ್ಬೇ ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ ಸಮಾನೋ ಮಘೋ ನಾಮ ಮಾಣವೋ ಅಹೋಸಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಮಘವಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

ಸಕ್ಕೋ, ಮಹಾಲಿ, ದೇವಾನಮಿನ್ದೋ ಪುಬ್ಬೇ ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ ಸಮಾನೋ ಪುರೇ ದಾನಂ ಅದಾಸಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಪುರಿನ್ದದೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

ಸಕ್ಕೋ, ಮಹಾಲಿ, ದೇವಾನಮಿನ್ದೋ ಪುಬ್ಬೇ ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ ಸಮಾನೋ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ದಾನಂ ಅದಾಸಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಸಕ್ಕೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

ಸಕ್ಕೋ, ಮಹಾಲಿ, ದೇವಾನಮಿನ್ದೋ ಪುಬ್ಬೇ ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ ಸಮಾನೋ ಆವಸಥಂ ಅದಾಸಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ವಾಸವೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

ಸಕ್ಕೋ, ಮಹಾಲಿ, ದೇವಾನಮಿನ್ದೋ ಸಹಸ್ಸಮ್ಪಿ ಅತ್ಥಂ ಮುಹುತ್ತೇನ ಚಿನ್ತೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಸಹಸ್ಸಕ್ಖೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

ಸಕ್ಕಸ್ಸ, ಮಹಾಲಿ, ದೇವಾನಮಿನ್ದಸ್ಸ ಸುಜಾ ನಾಮ ಅಸುರಕಞ್ಞಾ, ಪಜಾಪತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಸುಜಮ್ಪತೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

ಸಕ್ಕೋ, ಮಹಾಲಿ, ದೇವಾನಮಿನ್ದೋ ದೇವಾನಂ ತಾವತಿಂಸಾನಂ ಇಸ್ಸರಿಯಾಧಿಪಚ್ಚಂ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ದೇವಾನಮಿನ್ದೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

ಸಕ್ಕಸ್ಸ, ಮಹಾಲಿ, ದೇವಾನಮಿನ್ದಸ್ಸ ಪುಬ್ಬೇ ಮನುಸ್ಸಭೂತಸ್ಸ ಸತ್ತ ವತಪದಾನಿ ಸಮತ್ತಾನಿ ಸಮಾದಿನ್ನಾನಿ ಅಹೇಸುಂ, ಯೇಸಂ ಸಮಾದಿನ್ನತ್ತಾ ಸಕ್ಕೋ ಸಕ್ಕತ್ತಂ ಅಜ್ಝಗಾ. ಕತಮಾನಿ ಸತ್ತ ವತಪದಾನಿ? ಯಾವಜೀವಂ ಮಾತಾಪೇತ್ತಿಭರೋ ಅಸ್ಸಂ, ಯಾವಜೀವಂ ಕುಲೇ ಜೇಟ್ಠಾಪಚಾಯೀ ಅಸ್ಸಂ, ಯಾವಜೀವಂ ಸಣ್ಹವಾಚೋ ಅಸ್ಸಂ, ಯಾವಜೀವಂ ಅಪಿಸುಣವಾಚೋ ಅಸ್ಸಂ, ಯಾವಜೀವಂ ವಿಗತಮಲಮಚ್ಛೇರೇನ ಚೇತಸಾ ಅಗಾರಂ ಅಜ್ಝಾವಸೇಯ್ಯಂ, ಮುತ್ತಚಾಗೋ ಪಯತಪಾಣಿ ವೋಸಗ್ಗರತೋ ಯಾಚಯೋಗೋ ದಾನಸಂವಿಭಾಗರತೋ ಅಸ್ಸಂ. ಯಾವಜೀವಂ ಸಚ್ಚವಾಚೋ ಅಸ್ಸಂ, ಯಾವಜೀವಂ ಅಕ್ಕೋಧನೋ ಅಸ್ಸಂ, ‘‘ಸಚೇಪಿ ಮೇ ಕೋಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯ, ಖಿಪ್ಪಮೇವ ನ ಪಟಿವಿನೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ. ಸಕ್ಕಸ್ಸ, ಮಹಾಲಿ, ದೇವಾನಮಿನ್ದಸ್ಸ ಪುಬ್ಬೇ ಮನುಸ್ಸಭೂತಸ್ಸ ಇಮಾನಿ ಸತ್ತ ವತಪದಾನಿ ಸಮತ್ತಾನಿ ಸಮಾದಿನ್ನಾನಿ ಅಹೇಸುಂ, ಯೇಸಂ ಸಮಾದಿನ್ನತ್ತಾ ಸಕ್ಕೋ ಸಕ್ಕತ್ತಂ ಅಜ್ಝಗಾತಿ.

‘‘ಮಾತಾಪೇತ್ತಿಭರಂ ಜನ್ತುಂ, ಕುಲೇ ಜೇಟ್ಠಾಪಚಾಯಿನಂ;

ಸಣ್ಹಂ ಸಖಿಲಸಮ್ಭಾಸಂ, ಪೇಸುಣೇಯ್ಯಪ್ಪಹಾಯಿನಂ.

‘‘ಮಚ್ಛೇರವಿನಯೇ ಯುತ್ತಂ, ಸಚ್ಚಂ ಕೋಧಾಭಿಭುಂ ನರಂ;

ತಂ ವೇ ದೇವಾ ತಾವತಿಂಸಾ, ಆಹು ಸಪ್ಪುರಿಸೋ ಇತೀ’’ತಿ. (ಸಂ. ನಿ. ೧.೨೫೭) –

ಇದಂ, ಮಹಾಲಿ, ಸಕ್ಕೇನ ಮಘಮಾಣವಕಾಲೇ ಕತಕಮ್ಮನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಪುನ ತೇನ ‘‘ಕಥಂ, ಭನ್ತೇ, ಮಘಮಾಣವೋ ಪಟಿಪಜ್ಜೀ’’ತಿ? ತಸ್ಸ ಪಟಿಪತ್ತಿಂ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಸೋತುಕಾಮೇನ ಪುಟ್ಠೋ ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಮಹಾಲಿ, ಸುಣಾಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ –

ಅತೀತೇ ಮಗಧರಟ್ಠೇ ಮಚಲಗಾಮೇ ಮಘೋ ನಾಮ ಮಾಣವೋ ಗಾಮಕಮ್ಮಕರಣಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಠಿತಟ್ಠಾನಂ ಪಾದನ್ತೇನ ಪಂಸುಂ ವಿಯೂಹಿತ್ವಾ ರಮಣೀಯಂ ಕತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಅಪರೋ ತಂ ಬಾಹುನಾ ಪಹರಿತ್ವಾ ತತೋ ಅಪನೇತ್ವಾ ಸಯಂ ತತ್ಥ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಸೋ ತಸ್ಸ ಅಕುಜ್ಝಿತ್ವಾವ ಅಞ್ಞಂ ಠಾನಂ ರಮಣೀಯಂ ಕತ್ವಾ ಠಿತೋ. ತತೋಪಿ ನಂ ಅಞ್ಞೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಬಾಹುನಾ ಪಹರಿತ್ವಾ ಅಪನೇತ್ವಾ ಸಯಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಸೋ ತಸ್ಸಪಿ ಅಕುಜ್ಝಿತ್ವಾವ ಅಞ್ಞಂ ಠಾನಂ ರಮಣೀಯಂ ಕತ್ವಾ ಠಿತೋ, ಇತಿ ತಂ ಗೇಹತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ ಪುರಿಸಾ ಬಾಹುನಾ ಪಹರಿತ್ವಾ ಠಿತಠಿತಟ್ಠಾನತೋ ಅಪನೇಸುಂ. ಸೋ ‘‘ಸಬ್ಬೇಪೇತೇ ಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸುಖಿತಾ ಜಾತಾ, ಇಮಿನಾ ಕಮ್ಮೇನ ಮಯ್ಹಂ ಸುಖದಾಯಕೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ, ಪುನದಿವಸೇ ಕುದಾಲಂ ಆದಾಯ ಖಲಮಣ್ಡಲಮತ್ತಂ ಠಾನಂ ರಮಣೀಯಂ ಅಕಾಸಿ. ಸಬ್ಬೇ ಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಅಟ್ಠಂಸು. ಅಥ ನೇಸಂ ಸೀತಸಮಯೇ ಅಗ್ಗಿಂ ಕತ್ವಾ ಅದಾಸಿ, ಗಿಮ್ಹಕಾಲೇ ಉದಕಂ. ತತೋ ‘‘ರಮಣೀಯಂ ಠಾನಂ ನಾಮ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಿಯಂ, ಕಸ್ಸಚಿ ಅಪ್ಪಿಯಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಯಾ ಮಗ್ಗಂ ಸಮಂ ಕರೋನ್ತೇನ ವಿಚರಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ, ಪಾತೋವ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ, ಮಗ್ಗಂ ಸಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ, ಹರಿತಬ್ಬಯುತ್ತಕಾ ರುಕ್ಖಸಾಖಾ ಹರನ್ತೋ ವಿಚರತಿ. ಅಥ ನಂ ಅಪರೋ ದಿಸ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಸಮ್ಮ, ಕಿಂ ಕರೋಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಸಗ್ಗಗಾಮಿನಂ ಮಗ್ಗಂ ಕರೋಮಿ, ಸಮ್ಮಾ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಅಹಮ್ಪಿ ತೇ ಸಹಾಯೋ ಹೋಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಹೋಹಿ, ಸಮ್ಮ, ಸಗ್ಗೋ ನಾಮ ಬಹೂನಮ್ಪಿ ಮನಾಪೋ ಸುಖಬಹುಲೋ’’ತಿ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದ್ವೇ ಜನಾ ಅಹೇಸುಂ. ತೇ ದಿಸ್ವಾ ತಥೇವ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಚ ಸುತ್ವಾ ಚ ಅಪರೋಪಿ ತೇಸಂ ಸಹಾಯೋ ಜಾತೋ, ಏವಂ ಅಪರೋಪಿ ಅಪರೋಪೀತಿ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತೇತ್ತಿಂಸ ಜನಾ ಜಾತಾ. ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಕುದಾಲಾದಿಹತ್ಥಾ ಮಗ್ಗಂ ಸಮಂ ಕರೋನ್ತಾ ಏಕಯೋಜನದ್ವಿಯೋಜನಮತ್ತಟ್ಠಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ.

ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಗಾಮಭೋಜಕೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇಮೇ ಮನುಸ್ಸಾ ಅಯೋಗೇ ಯುತ್ತಾ, ಸಚೇ ಇಮೇ ಅರಞ್ಞತೋ ಮಚ್ಛಮಂಸಾದೀನಿ ವಾ ಆಹರೇಯ್ಯುಂ. ಸುರಂ ವಾ ಕತ್ವಾ ಪಿವೇಯ್ಯುಂ, ಅಞ್ಞಂ ವಾ ತಾದಿಸಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರೇಯ್ಯುಂ, ಅಹಮ್ಪಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಲಭೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ. ಅಥ ನೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕಿಂ ಕರೋನ್ತಾ ವಿಚರಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಸಗ್ಗಮಗ್ಗಂ, ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಘರಾವಾಸಂ ವಸನ್ತೇಹಿ ನಾಮ ಏವಂ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಅರಞ್ಞತೋ ಮಚ್ಛಮಂಸಾದೀನಿ ಆಹರಿತುಂ, ಸುರಂ ಕತ್ವಾ ಪಾತುಂ, ನಾನಪ್ಪಕಾರೇ ಚ ಕಮ್ಮನ್ತೇ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ತೇ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿಂಸು, ಏವಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ವುಚ್ಚಮಾನಾಪಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿಂಸುಯೇವ. ಸೋ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ‘‘ನಾಸೇಸ್ಸಾಮಿ ನೇ’’ತಿ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಚೋರೇ ತೇ, ದೇವ, ವಗ್ಗಬನ್ಧನೇನ ವಿಚರನ್ತೇ ಪಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಗಚ್ಛ, ತೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಆನೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಆನೇತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ದಸ್ಸೇಸಿ. ರಾಜಾ ಅವೀಮಂಸಿತ್ವಾವ ‘‘ಹತ್ಥಿನಾ ಮದ್ದಾಪೇಥಾ’’ತಿ ಆಣಾಪೇಸಿ. ಮಘೋ ಸೇಸಾನಂ ಓವಾದಮದಾಸಿ – ‘‘ಸಮ್ಮಾ, ಠಪೇತ್ವಾ ಮೇತ್ತಂ ಅಞ್ಞೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅವಸ್ಸಯೋ ನತ್ಥಿ, ತುಮ್ಹೇ ಕತ್ಥಚಿ ಕೋಪಂ ಅಕತ್ವಾ ರಞ್ಞೇ ಚ ಗಾಮಭೋಜಕೇ ಚ ಮದ್ದನಹತ್ಥಿಮ್ಹಿ ಚ ಅತ್ತನಿ ಚ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತೇನ ಸಮಚಿತ್ತಾವ ಹೋಥಾ’’ತಿ. ತೇ ತಥಾ ಕರಿಂಸು. ಅಥ ನೇಸಂ ಮೇತ್ತಾನುಭಾವೇನ ಹತ್ಥೀ ಉಪ್ಪಸಙ್ಕಮಿತುಮ್ಪಿ ನ ವಿಸಹಿ. ರಾಜಾ ತಮತ್ಥಂ ಸುತ್ವಾ ಬಹೂ ಮನುಸ್ಸೇ ದಿಸ್ವಾ ಮದ್ದಿತುಂ ನ ವಿಸಹಿಸ್ಸತಿ? ‘‘ಗಚ್ಛಥ, ನೇ ಕಿಲಞ್ಜೇನ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಮದ್ದಾಪೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ತೇ ಕಿಲಞ್ಜೇನ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಮದ್ದಿತುಂ ಪೇಸಿಯಮಾನೋಪಿ ಹತ್ಥೀ ದೂರತೋವ ಪಟಿಕ್ಕಮಿ.

ರಾಜಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಕಾರಣೇನೇತ್ಥ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ತೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ತಾತಾ, ಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ತುಮ್ಹೇ ಕಿಂ ನ ಲಭಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಕಿಂ ನಾಮೇತಂ, ದೇವಾ’’ತಿ? ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಕಿರ ವಗ್ಗಬನ್ಧನೇನ ಚೋರಾ ಹುತ್ವಾ ಅರಞ್ಞೇ ವಿಚರಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಕೋ ಏವಮಾಹ, ದೇವಾ’’ತಿ? ‘‘ಗಾಮಭೋಜಕೋ, ತಾತಾ’’ತಿ. ‘‘ನ ಮಯಂ, ದೇವ, ಚೋರಾ, ಮಯಂ ಪನ ಅತ್ತನೋ ಸಗ್ಗಮಗ್ಗಂ ಸೋಧೇನ್ತಾ ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಕರೋಮ, ಗಾಮಭೋಜಕೋ ಅಮ್ಹೇ ಅಕುಸಲಕಿರಿಯಾಯ ನಿಯೋಜೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಚನಂ ಅಕರೋನ್ತೇ ನಾಸೇತುಕಾಮೋ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಏವಮಾಹಾ’’ತಿ. ಅಥ ರಾಜಾ ತೇಸಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಸೋಮನಸ್ಸಪ್ಪತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ, ‘‘ತಾತಾ, ಅಯಂ ತಿರಚ್ಛಾನೋ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಗುಣೇ ಜಾನಾತಿ, ಅಹಂ ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ ಜಾನಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂ, ಖಮಥ ಮೇ’’ತಿ. ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ಸಪುತ್ತದಾರಂ ಗಾಮಭೋಜಕಂ ತೇಸಂ ದಾಸಂ, ಹತ್ಥಿಂ ಆರೋಹನಿಯಂ, ತಞ್ಚ ಗಾಮಂ ಯಥಾಸುಖಂ ಪರಿಭೋಗಂ ಕತ್ವಾ ಅದಾಸಿ. ತೇ ‘‘ಇಧೇವ ನೋ ಕತಪುಞ್ಞಸ್ಸಾನಿಸಂಸೋ ದಿಟ್ಠೋ’’ತಿ ಭಿಯ್ಯೋಸೋಮತ್ತಾಯ ಪಸನ್ನಮಾನಸಾ ಹುತ್ವಾ ತಂ ಹತ್ಥಿಂ ವಾರೇನ ವಾರೇನ ಅಭಿರುಯ್ಹ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಮನ್ತಯಿಂಸು ‘‘ಇದಾನಿ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಅತಿರೇಕತರಂ ಪುಞ್ಞಂ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಕಿಂ ಕರೋಮ? ಚತುಮಹಾಪಥೇ ಥಾವರಂ ಕತ್ವಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ವಿಸ್ಸಮನಸಾಲಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ತೇ ವಡ್ಢಕಿಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಸಾಲಂ ಪಟ್ಠಪೇಸುಂ. ಮಾತುಗಾಮೇಸು ಪನ ವಿಗತಚ್ಛನ್ದತಾಯ ತಸ್ಸಾ ಸಾಲಾಯ ಮಾತುಗಾಮಾನಂ ಪತ್ತಿಂ ನಾದಂಸು.

ಮಘಸ್ಸ ಪನ ಗೇಹೇ ನನ್ದಾ, ಚಿತ್ತಾ, ಸುಧಮ್ಮಾ, ಸುಜಾತಿ ಚತಸ್ಸೋ ಇತ್ಥಿಯೋ ಹೋನ್ತಿ. ತಾಸು ಸುಧಮ್ಮಾ ವಡ್ಢಕಿನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ, ‘‘ಭಾತಿಕ, ಇಮಿಸ್ಸಾ ಸಾಲಾಯ ಮಂ ಜೇಟ್ಠಿಕಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಲಞ್ಜಂ ಅದಾಸಿ. ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪಠಮಮೇವ ಕಣ್ಣಿಕತ್ಥಾಯ ರುಕ್ಖಂ ಸುಕ್ಖಾಪೇತ್ವಾ ತಚ್ಛೇತ್ವಾ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಕಣ್ಣಿಕಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಸುಧಮ್ಮಾ ನಾಮ ಅಯಂ ಸಾಲಾ’’ತಿ ಅಕ್ಖರಾನಿ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ವತ್ಥೇನ ಪಲಿವೇಠೇತ್ವಾ ಠಪೇಸಿ. ಅಥ ನೇ ವಡ್ಢಕೀ ಸಾಲಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಕಣ್ಣಿಕಾರೋಪನದಿವಸೇ ‘‘ಅಹೋ, ಅಯ್ಯಾ, ಏಕಂ ಕರಣೀಯಂ ನ ಸರಿಮ್ಹಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕಿಂ ನಾಮ, ಭೋ’’ತಿ? ‘‘ಕಣ್ಣಿಕ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಹೋತು ತಂ ಆಹರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಇದಾನಿ ಛಿನ್ನರುಕ್ಖೇನ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಪುಬ್ಬೇಯೇವ ತಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ತಚ್ಛೇತ್ವಾ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಠಪಿತಕಣ್ಣಿಕಾ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ‘‘ಇದಾನಿ ಕಿಂ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಸಚೇ ಕಸ್ಸಚಿ ಗೇಹೇ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಠಪಿತಾ ವಿಕ್ಕಾಯಿಕಕಣ್ಣಿಕಾ ಅತ್ಥಿ, ಸಾ ಪರಿಯೇಸಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ. ತೇ ಪರಿಯೇಸನ್ತಾ ಸುಧಮ್ಮಾಯ ಗೇಹೇ ದಿಸ್ವಾ ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾಪಿ ಮೂಲೇನ ನ ಲಭಿಂಸು. ‘‘ಸಚೇ ಮಂ ಸಾಲಾಯ ಪತ್ತಿಂ ಕರೋಥ, ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪನ ‘‘ಮಯಂ ಮಾತುಗಾಮಾನಂ ಪತ್ತಿಂ ನ ದಮ್ಮಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು.

ಅಥ ನೇ ವಡ್ಢಕೀ ಆಹ – ‘‘ಅಯ್ಯಾ, ತುಮ್ಹೇ ಕಿಂ ಕಥೇಥ, ಠಪೇತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಂ ಅಞ್ಞಂ ಮಾತುಗಾಮರಹಿತಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಗಣ್ಹಥ ಕಣ್ಣಿಕಂ. ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕಮ್ಮಂ ನಿಟ್ಠಂ ಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ತೇ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಕಣ್ಣಿಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಾಲಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ತಿಧಾ ವಿಭಜಿಂಸು. ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಇಸ್ಸರಾನಂ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಕರಿಂಸು, ಏಕಸ್ಮಿಂ ದುಗ್ಗತಾನಂ, ಏಕಸ್ಮಿಂ ಗಿಲಾನಾನಂ. ತೇತ್ತಿಂಸ ಜನಾ ತೇತ್ತಿಂಸ ಫಲಕಾನಿ ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾ ಹತ್ಥಿಸ್ಸ ಸಞ್ಞಂ ಅದಂಸು – ‘‘ಆಗನ್ತುಕೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಯಸ್ಸ ಅತ್ಥತಫಲಕೇ ನಿಸೀದತಿ, ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಫಲಕಸಾಮಿಕಸ್ಸೇವ ಗೇಹೇ ಪತಿಟ್ಠಪೇಹಿ, ತಸ್ಸ ಪಾದಪರಿಕಮ್ಮಪಿಟ್ಠಿಪರಿಕಮ್ಮಪಾನೀಯಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಸಯನಾನಿ ಸಬ್ಬಾನಿ ಫಲಕಸಾಮಿಕಸ್ಸೇವ ಭಾರೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಹತ್ಥೀ ಆಗತಾಗತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಫಲಕಸಾಮಿಕಸ್ಸೇವ ಘರಂ ನೇತಿ. ಸೋ ತಸ್ಸ ತಂ ದಿವಸಂ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಕರೋತಿ. ಮಘೋ ಸಾಲಾಯ ಅವಿದೂರೇ ಕೋವಿಳಾರರುಕ್ಖಂ ರೋಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಮೂಲೇ ಪಾಸಾಣಫಲಕಂ ಅತ್ಥರಿ. ಸಾಲಂ ಪವಿಟ್ಠಪವಿಟ್ಠಾ ಜನಾ ಕಣ್ಣಿಕಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಅಕ್ಖರಾನಿ ವಾಚೇತ್ವಾ, ‘‘ಸುಧಮ್ಮಾ ನಾಮೇಸಾ ಸಾಲಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ತೇತ್ತಿಂಸಜನಾನಂ ನಾಮಂ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ. ನನ್ದಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇಮೇ ಸಾಲಂ ಕರೋನ್ತಾ ಅಮ್ಹೇ ಅಪತ್ತಿಕಾ ಕರಿಂಸು, ಸುಧಮ್ಮಾ ಪನ ಅತ್ತನೋ ಬ್ಯತ್ತತಾಯ ಕಣ್ಣಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಪತ್ತಿಕಾ ಜಾತಾ, ಮಯಾಪಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ? ಅಥಸ್ಸಾ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಸಾಲಂ ಆಗತಾಗತಾನಂ ಪಾನೀಯಞ್ಚೇವ ನ್ಹಾನೋದಕಞ್ಚ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಪೋಕ್ಖರಣಿಂ ಖಣಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸಾ ಪೋಕ್ಖರಣಿಂ ಕಾರೇಸಿ. ಚಿತ್ತಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸುಧಮ್ಮಾಯ ಕಣ್ಣಿಕಾ ದಿನ್ನಾ, ನನ್ದಾಯ ಪೋಕ್ಖರಣೀ ಕಾರಿತಾ, ಮಯಾಪಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ? ಅಥಸ್ಸಾ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಸಾಲಂ ಆಗತಾಗತೇಹಿ ಪಾನೀಯಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ನ್ಹತ್ವಾ ಗಮನಕಾಲೇಪಿ ಮಾಲಂ ಪಿಲನ್ಧಿತ್ವಾ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಪುಪ್ಫಾರಾಮಂ ಕಾರಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸಾ ರಮಣೀಯಂ ಪುಪ್ಫಾರಾಮಂ ಕಾರೇಸಿ. ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ತಸ್ಮಿಂ ಆರಾಮೇ ‘‘ಅಸುಕೋ ನಾಮ ಪುಪ್ಫೂಪಗಫಲೂಪಗರುಕ್ಖೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ನಾಹೋಸಿ.

ಸುಜಾ ಪನ ‘‘ಅಹಂ ಮಘಸ್ಸ ಮಾತುಲಧೀತಾ ಚೇವ ಪಾದಪರಿಚಾರಿಕಾ ಚ, ಏತೇನ ಕತಂ ಕಮ್ಮಂ ಮಯ್ಹಮೇವ, ಮಯಾ ಕತಂ ಏತಸ್ಸೇವಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ, ಕಿಞ್ಚಿ ಅಕತ್ವಾ ಅತ್ತಭಾವಮೇವ ಮಣ್ಡಯಮಾನಾ ಕಾಲಂ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ. ಮಘೋಪಿ ಮಾತಾಪಿತುಉಪಟ್ಠಾನಂ ಕುಲೇ ಜೇಟ್ಠಾಪಚಾಯನಕಮ್ಮಂ ಸಚ್ಚವಾಚಂ ಅಫರುಸವಾಚಂ ಅಪಿ, ಸುಣವಾಚಂ ಮಚ್ಛೇರವಿನಯಂ ಅಕ್ಕೋಧನನ್ತಿ ಇಮಾನಿ ಸತ್ತ ವತಪದಾನಿ ಪೂರೇತ್ವಾ –

‘‘ಮಾತಾಪೇತ್ತಿಭರಂ ಜನ್ತುಂ, ಕುಲೇ ಜೇಟ್ಠಾಪಚಾಯಿನಂ;

ಸಣ್ಹಂ ಸಖಿಲಸಮ್ಭಾಸಂ, ಪೇಸುಣೇಯ್ಯಪ್ಪಹಾಯಿನಂ.

‘‘ಮಚ್ಛೇರವಿನಯೇ ಯುತ್ತಂ, ಸಚ್ಚಂ ಕೋಧಾಭಿಭುಂ ನರಂ;

ತಂ ವೇ ದೇವಾ ತಾವತಿಂಸಾ, ಆಹು ‘ಸಪ್ಪುರಿಸೋ’ಇತೀ’’ತಿ. (ಸಂ. ನಿ. ೧.೨೫೭) –

ಏವಂ ಪಸಂಸಿಯಭಾವಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಜೀವಿತಪರಿಯೋಸಾನೇ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ತೇಪಿಸ್ಸ ಸಹಾಯಕಾ ತತ್ಥೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಂಸು, ವಡ್ಢಕೀ ವಿಸ್ಸಕಮ್ಮದೇವಪುತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ತದಾ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ಅಸುರಾ ವಸನ್ತಿ. ತೇ ‘‘ಅಭಿನವಾ ದೇವಪುತ್ತಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ’’ತಿ ದಿಬ್ಬಪಾನಂ ಸಜ್ಜಯಿಂಸು. ಸಕ್ಕೋ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಸಾಯ ಕಸ್ಸಚಿ ಅಪಿವನತ್ಥಾಯ ಸಞ್ಞಮದಾಸಿ. ಅಸುರಾ ದಿಬ್ಬಪಾನಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಮಜ್ಜಿಂಸು. ಸಕ್ಕೋ ‘‘ಕಿಂ ಮೇ ಇಮೇಹಿ ಸಾಧಾರಣೇನ ರಜ್ಜೇನಾ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಸಾಯ ಸಞ್ಞಂ ದತ್ವಾ ತೇ ಪಾದೇಸು ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಮಹಾಸಮುದ್ದೇ ಖಿಪಾಪೇಸಿ. ತೇ ಅವಂಸಿರಾ ಸಮುದ್ದೇ ಪತಿಂಸು. ಅಥ ನೇಸಂ ಪುಞ್ಞಾನುಭಾವೇನ ಸಿನೇರುನೋ ಹೇಟ್ಠಿಮತಲೇ ಅಸುರವಿಮಾನಂ ನಾಮ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಚಿತ್ತಪಾಟಲಿ ನಾಮ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ.

ದೇವಾಸುರಸಙ್ಗಾಮೇ ಪನ ಅಸುರೇಸು ಪರಾಜಿತೇಸು ದಸಯೋಜನಸಹಸ್ಸಂ ತಾವತಿಂಸದೇವನಗರಂ ನಾಮ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ತಸ್ಸ ಪನ ನಗರಸ್ಸ ಪಾಚೀನಪಚ್ಛಿಮದ್ವಾರಾನಂ ಅನ್ತರಾ ದಸಯೋಜನಸಹಸ್ಸಂ ಹೋತಿ, ತಥಾ ದಕ್ಖಿಣುತ್ತರದ್ವಾರಾನಂ. ತಂ ಖೋ ಪನ ನಗರಂ ದ್ವಾರಸಹಸ್ಸಯುತ್ತಂ ಅಹೋಸಿ ಆರಾಮಪೋಕ್ಖರಣಿಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ. ತಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ ಸಾಲಾಯ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ತಿಯೋಜನಸತುಬ್ಬೇಧೇಹಿ ಧಜೇಹಿ ಪಟಿಮಣ್ಡಿತೋ ಸತ್ತರತನಮಯೋ ಸತ್ತಯೋಜನಸತುಬ್ಬೇಧೋ ವೇಜಯನ್ತೋ ನಾಮ ಪಾಸಾದೋ ಉಗ್ಗಞ್ಛಿ. ಸುವಣ್ಣಯಟ್ಠೀಸು ಮಣಿಧಜಾ ಅಹೇಸುಂ, ಮಣಿಯಟ್ಠೀಸು ಸುವಣ್ಣಧಜಾ; ಪವಾಳಯಟ್ಠೀಸು ಮುತ್ತಧಜಾ, ಮುತ್ತಯಟ್ಠೀಸು ಪವಾಳಧಜಾ; ಸತ್ತರತನಮಯಾಸು ಯಟ್ಠೀಸು ಸತ್ತರತನಧಜಾ, ಮಜ್ಝೇ ಠಿತೋ ಧಜೋ ತಿಯೋಜನಸತುಬ್ಬೇಧೋ ಅಹೋಸಿ. ಇತಿ ಸಾಲಾಯ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಯೋಜನಸಹಸ್ಸುಬ್ಬೇಧೋ ಪಾಸಾದೋ ಸತ್ತರತನಮಯೋವ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಕೋವಿಳಾರರುಕ್ಖಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಸಮನ್ತಾ ತಿಯೋಜನಸತಪರಿಮಣ್ಡಲೋ ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕೋ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಪಾಸಾಣಫಲಕಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕಮೂಲೇ ದೀಘತೋ ಸಟ್ಠಿಯೋಜನಾ ಪುಥುಲತೋ ಪಣ್ಣಾಸಯೋಜನಾ ಬಹಲತೋ ಪಞ್ಚದಸಯೋಜನಾ ಜಯಸುಮನರತ್ತಕಮ್ಬಲವಣ್ಣಾ ಪಣ್ಡುಕಮ್ಬಲಸಿಲಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ತತ್ಥ ನಿಸಿನ್ನಕಾಲೇ ಉಪಡ್ಢಕಾಯೋ ಪವಿಸತಿ, ಉಟ್ಠಿತಕಾಲೇ ಊನಂ ಪರಿಪೂರತಿ.

ಹತ್ಥೀ ಪನ ಏರಾವಣೋ ನಾಮ ದೇವಪುತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ದೇವಲೋಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾ ನ ಹೋನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಉಯ್ಯಾನಕೀಳಾಯ ನಿಕ್ಖಮನಕಾಲೇ ಅತ್ತಭಾವಂ ವಿಜಹಿತ್ವಾ ದಿಯಡ್ಢಯೋಜನಸತಿಕೋ ಏರಾವಣೋ ನಾಮ ಹತ್ಥೀ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ತೇತ್ತಿಂಸಜನಾನಂ ಅತ್ಥಾಯ ತೇತ್ತಿಂಸ ಕುಮ್ಭೇ ಮಾಪೇಸಿ ಆವಟ್ಟೇನ ತಿಗಾವುತಅಡ್ಢಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣೇ, ಸಬ್ಬೇಸಂ ಮಜ್ಝೇ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ ಸುದಸ್ಸನಂ ನಾಮ ತಿಂಸಯೋಜನಿಕಂ ಕುಮ್ಭಂ ಮಾಪೇಸಿ. ತಸ್ಸ ಉಪರಿ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಿಕೋ ರತನಮಣ್ಡಪೋ ಹೋತಿ. ತತ್ಥ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಸತ್ತರತನಮಯಾ ಯೋಜನುಬ್ಬೇಧಾ ಧಜಾ ಉಟ್ಠಹನ್ತಿ. ಪರಿಯನ್ತೇ ಕಿಙ್ಕಿಣಿಕಜಾಲಂ ಓಲಮ್ಬತಿ. ಯಸ್ಸ ಮನ್ದವಾತೇರಿತಸ್ಸ ಪಞ್ಚಙ್ಗಿಕತೂರಿಯಸದ್ದಸಂಮಿಸ್ಸೋ ದಿಬ್ಬಗೀತಸದ್ದೋ ವಿಯ ರವೋ ನಿಚ್ಛರತಿ. ಮಣ್ಡಪಮಜ್ಝೇ ಸಕ್ಕಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಯೋಜನಿಕೋ ಮಣಿಪಲ್ಲಙ್ಕೋ ಪಞ್ಞತ್ತೋ ಹೋತಿ, ತತ್ಥ ಸಕ್ಕೋ ನಿಸೀದಿ. ತೇತ್ತಿಂಸ ದೇವಪುತ್ತಾ ಅತ್ತನೋ ಕುಮ್ಭೇ ರತನಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ನಿಸೀದಿಂಸು. ತೇತ್ತಿಂಸಾಯ ಕುಮ್ಭಾನಂ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಕುಮ್ಭೇ ಸತ್ತ ಸತ್ತ ದನ್ತೇ ಮಾಪೇಸಿ. ತೇಸು ಏಕೇಕೋ ಪಣ್ಣಾಸಯೋಜನಾಯಾಮೋ, ಏಕೇಕಸ್ಮಿಞ್ಚೇತ್ಥ ದನ್ತೇ ಸತ್ತ ಸತ್ತ ಪೋಕ್ಖರಣಿಯೋ ಹೋನ್ತಿ, ಏಕೇಕಾಯ ಪೋಕ್ಖರಣಿಯಾ ಸತ್ತ ಸತ್ತ ಪದುಮಿನೀಗಚ್ಛಾನಿ, ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಗಚ್ಛೇ ಸತ್ತ ಸತ್ತ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಪುಪ್ಫೇ ಸತ್ತ ಸತ್ತ ಪತ್ತಾನಿ, ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಪತ್ತೇ ಸತ್ತ ಸತ್ತ ದೇವಧೀತರೋ ನಚ್ಚನ್ತಿ. ಏವಂ ಸಮನ್ತಾ ಪಣ್ಣಾಸಯೋಜನಠಾನೇಸು ಹತ್ಥಿದನ್ತೇಸುಯೇವ ನಟಸಮಜ್ಜಾ ಹೋನ್ತಿ. ಏವಂ ಮಹನ್ತಂ ಯಸಂ ಅನುಭವನ್ತೋ ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ವಿಚರತಿ.

ಸುಧಮ್ಮಾಪಿ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ತಸ್ಸಾ ಸುಧಮ್ಮಾ ನಾಮ ನವ ಯೋಜನಸತಿಕಾ ದೇವಸಭಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ತತೋ ರಮಣೀಯತರಂ ಕಿರ ಅಞ್ಞಂ ಠಾನಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಮಾಸಸ್ಸ ಅಟ್ಠ ದಿವಸೇ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಂ ತತ್ಥೇವ ಹೋತಿ. ಯಾವಜ್ಜತನಾ ಅಞ್ಞತರಂ ರಮಣೀಯಂ ಠಾನಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಸುಧಮ್ಮಾ ದೇವಸಭಾ ವಿಯಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ನನ್ದಾಪಿ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ತಸ್ಸಾ ಪಞ್ಚಯೋಜನಸತಿಕಾ ನನ್ದಾ ನಾಮ ಪೋಕ್ಖರಣೀ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಚಿತ್ತಾಪಿ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ತಸ್ಸಾಪಿ ಪಞ್ಚಯೋಜನಸತಿಕಂ ಚಿತ್ತಲತಾವನಂ ನಾಮ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ತತ್ಥ ಉಪ್ಪನ್ನಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತೇ ದೇವಪುತ್ತೇ ನೇತ್ವಾ ಮೋಹಯಮಾನಾ ವಿಚರನ್ತಿ. ಸುಜಾ ಪನ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಗಿರಿಕನ್ದರಾಯ ಏಕಾ ಬಕಸಕುಣಿಕಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಸಕ್ಕೋ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಚಾರಿಕಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ‘‘ಸುಧಮ್ಮಾ ಇಧೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ, ತಥಾ ನನ್ದಾ ಚ ಚಿತ್ತಾ ಚ, ಸುಜಾ ನು ಖೋ ಕುಹಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ತಂ ತತ್ಥ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಬಾಲಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಪುಞ್ಞಂ ಅಕತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ, ಇದಾನಿ ಪನ ತಂ ಪುಞ್ಞಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಇಧಾನೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಅತ್ತಭಾವಂ ವಿಜಹಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಾತಕವೇಸೇನ ತಸ್ಸಾ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಕಿಂ ಕರೋನ್ತೀ ಇಧ ವಿಚರಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಕೋ ಪನ ತ್ವಂ, ಸಾಮೀ’’ತಿ? ‘‘ಅಹಂ ತೇ ಸಾಮಿಕೋ ಮಘೋ’’ತಿ. ‘‘ಕುಹಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೋಸಿ, ಸಾಮೀ’’ತಿ? ‘‘ಅಹಂ ತಾವತಿಂಸದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’’. ‘‘ತವ ಸಹಾಯಿಕಾನಂ ಪನ ನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನಂ ಜಾನಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ನ ಜಾನಾಮಿ, ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ತಾಪಿ ಮಮೇವ ಸನ್ತಿಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ, ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಸಿ ತಾ ಸಹಾಯಿಕಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಥಾಹಂ ತತ್ಥ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ? ಸಕ್ಕೋ ‘‘ಅಹಂ ತಂ ತತ್ಥ ನೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಹತ್ಥತಲೇ ಠಪೇತ್ವಾ ದೇವಲೋಕಂ ನೇತ್ವಾ ನನ್ದಾಯ ಪೋಕ್ಖರಣಿಯಾ ತೀರೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಇತರಾಸಂ ತಿಸ್ಸನ್ನಂ ಆರೋಚೇಸಿ – ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಹಾಯಿಕಂ ಸುಜಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ. ‘‘ಕುಹಿಂ ಸಾ, ದೇವಾ’’ತಿ? ‘‘ನನ್ದಾಯ ಪೋಕ್ಖರಣಿಯಾ ತೀರೇ ಠಿತಾ’’ತಿ ಆಹ. ತಾ ತಿಸ್ಸೋಪಿ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಅಹೋ ಅಯ್ಯಾಯ ಏವರೂಪಂ ಅತ್ತಭಾವಮಣ್ಡನಸ್ಸ ಫಲಂ, ಇದಾನಿಸ್ಸಾ ತುಣ್ಡಂ ಪಸ್ಸಥ, ಪಾದೇ ಪಸ್ಸಥ, ಜಙ್ಘಾ ಪಸ್ಸಥ, ಸೋಭತಿ ವತಸ್ಸಾ ಅತ್ತಭಾವೋ’’ತಿ ಕೇಳಿಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು.

ಪುನ ಸಕ್ಕೋ ತಸ್ಸಾ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ದಿಟ್ಠಾ ತೇ ಸಹಾಯಿಕಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ದಿಟ್ಠಾ ಮಂ ಉಪ್ಪಣ್ಡೇತ್ವಾ ಗತಾ, ತತ್ಥೇವ ಮಂ ನೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತಂ ತತ್ಥೇವ ನೇತ್ವಾ ಉದಕೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ, ‘‘ದಿಟ್ಠಾ ತೇ ತಾಸಂ ಸಮ್ಪತ್ತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ದಿಟ್ಠಾ, ದೇವಾ’’ತಿ? ‘‘ತಯಾಪಿ ತತ್ಥ ನಿಬ್ಬತ್ತನೂಪಾಯಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕರೋಮಿ, ದೇವಾ’’ತಿ? ‘‘ಮಯಾ ದಿನ್ನಂ ಓವಾದಂ ರಕ್ಖಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ. ‘‘ರಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ದೇವಾ’’ತಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ಪಞ್ಚ ಸೀಲಾನಿ ದತ್ವಾ, ‘‘ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ರಕ್ಖಾಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ಸಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಯಂಮತಮಚ್ಛಕೇಯೇವ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ಖಾದತಿ. ಸಕ್ಕೋ ಕತಿಪಾಹಚ್ಚಯೇನ ತಸ್ಸಾ ವೀಮಂಸನತ್ಥಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ, ವಾಲುಕಾಪಿಟ್ಠೇ ಮತಮಚ್ಛಕೋ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಉತ್ತಾನೋ ನಿಪಜ್ಜಿ. ಸಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮತಮಚ್ಛಕೋ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ. ಮಚ್ಛೋ ಗಿಲನಕಾಲೇ ನಙ್ಗುಟ್ಠಂ ಚಾಲೇಸಿ. ಸಾ ‘‘ಸಜೀವಮಚ್ಛಕೋ’’ತಿ ಉದಕೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ. ಸೋ ಥೋಕಂ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಪುನ ತಸ್ಸಾ ಪುರತೋ ಉತ್ತಾನೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿ. ಪುನ ಸಾ ‘‘ಮತಮಚ್ಛಕೋ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಿಲನಕಾಲೇ ಅಗ್ಗನಙ್ಗುಟ್ಠಂ ಚಾಲೇಸಿ. ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸಜೀವಮಚ್ಛೋ’’ತಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ. ಏವಂ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ‘‘ಸಾಧುಕಂ ಸೀಲಂ ರಕ್ಖತೀ’’ತಿ ಅತ್ತಾನಂ ಜಾನಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ತವ ವೀಮಂಸನತ್ಥಾಯ ಆಗತೋ, ಸಾಧುಕಂ ಸೀಲಂ ರಕ್ಖಸಿ, ಏವಂ ರಕ್ಖಮಾನಾ ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ಮಮ ಸನ್ತಿಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸಸಿ, ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಹೋಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ.

ಸಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪನ ಸಯಂಮತಮಚ್ಛಂ ಲಭತಿ ವಾ, ನ ವಾ. ಅಲಭಮಾನಾ ಕತಿಪಾಹಚ್ಚಯೇನೇವ ಸುಸ್ಸಿತ್ವಾ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸೀಲಸ್ಸ ಫಲೇನ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಕುಮ್ಭಕಾರಸ್ಸ ಧೀತಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ಪನ್ನರಸಸೋಳಸವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕಕಾಲೇ ಸಕ್ಕೋ ‘‘ಕುಹಿಂ ನು ಖೋ ಸಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಇದಾನಿ ಮಯಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಏಳಾಲುಕವಣ್ಣೇನ ಪಞ್ಞಾಯಮಾನೇಹಿ ಸತ್ತಹಿ ರತನೇಹಿ ಯಾನಕಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ತಂ ಪಾಜೇನ್ತೋ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಮತಾತಾ, ಏಳಾಲುಕಾನಿ ಗಣ್ಹಥ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಉಗ್ಘೋಸೇನ್ತೋ ವೀಥಿಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ. ಮುಗ್ಗಮಾಸಾದೀನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತೇ ಪನ ‘‘ಮೂಲೇನ ನ ದೇಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಕಥಂ ದೇಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಸೀಲರಕ್ಖಿಕಾಯ ಇತ್ಥಿಯಾ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಸೀಲಂ ನಾಮ, ಸಾಮಿ, ಕೀದಿಸಂ, ಕಿಂ ಕಾಳಂ, ಉದಾಹು ನೀಲಾದಿವಣ್ಣ’’ನ್ತಿ? ‘‘ತುಮ್ಹೇ ‘ಸೀಲಂ ಕೀದಿಸ’ನ್ತಿಪಿ ನ ಜಾನಾಥ, ಕಿಮೇವ ನಂ ರಕ್ಖಿಸ್ಸಥ, ಸೀಲರಕ್ಖಿಕಾಯ ಪನ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಮಿ, ಏಸಾ ಕುಮ್ಭಕಾರಸ್ಸ ಧೀತಾ ‘ಸೀಲಂ ರಕ್ಖಾಮೀ’ತಿ ವಿಚರತಿ, ಏತಿಸ್ಸಾ ದೇಹೀ’’ತಿ. ಸಾಪಿ ನಂ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಮಯ್ಹಂ ದೇಹಿ, ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕಾಸಿ ತ್ವ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಅಹಂ ಅವಿಜಹಿತಪಞ್ಚಸೀಲಾ’’ತಿ. ‘‘ತುಯ್ಹಮೇವೇತಾನಿ ಮಯಾ ಆನೀತಾನೀ’’ತಿ ಯಾನಕಂ ಪಾಜೇನ್ತೋ ತಸ್ಸಾ ಘರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಅನಾಹರಿಯಂ ಕತ್ವಾ ಏಳಾಲುಕವಣ್ಣೇನ ದೇವದತ್ತಿಯಂ ಧನಂ ದತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ಜಾನಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಇದಂ ತೇ ಜೀವಿತವುತ್ತಿಯಾ ಧನಂ, ಪಞ್ಚಸೀಲಾನಿ ಅಖಣ್ಡಾದೀನಿ ಕತ್ವಾ ರಕ್ಖಾಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ.

ಸಾಪಿ ತತೋ ಚವಿತ್ವಾ ಅಸುರಭವನೇ ಅಸುರಜೇಟ್ಠಕಸ್ಸ ಧೀತಾ ಹುತ್ವಾ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ವೇರಿಘರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ದ್ವೀಸು ಪನ ಅತ್ತಭಾವೇಸು ಸೀಲಸ್ಸ ಸುರಕ್ಖಿತತ್ತಾ ಅಭಿರೂಪಾ ಅಹೋಸಿ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಾ ಅಸಾಧಾರಣಾಯ ರೂಪಸಿರಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತಾ. ವೇಪಚಿತ್ತಿಅಸುರಿನ್ದೋ ಆಗತಾಗತಾನಂ ಅಸುರಾನಂ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಮಮ ಧೀತು ಅನುಚ್ಛವಿಕಾ ನ ಹೋಥಾ’’ತಿ ತಂ ಕಸ್ಸಚಿ ಅದತ್ವಾ, ‘‘ಮಮ ಧೀತಾ ಅತ್ತನಾವ ಅತ್ತನೋ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ಸಾಮಿಕಂ ಗಹೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅಸುರಬಲಂ ಸನ್ನಿಪಾತಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ತುಯ್ಹಂ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ಸಾಮಿಕಂ ಗಣ್ಹಾ’’ತಿ ತಸ್ಸಾ, ಹತ್ಥೇ ಪುಪ್ಫದಾಮಂ ಅದಾಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸಕ್ಕೋ ತಸ್ಸಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಞತ್ವಾ, ‘‘ಇದಾನಿ ಮಯಾ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಆನೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಮಹಲ್ಲಕಅಸುರವಣ್ಣಂ ನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರಿಸಪರಿಯನ್ತೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಸಾಪಿ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಓಲೋಕೇನ್ತೀ ತಂ ದಿಟ್ಠಮತ್ತಾವ ಪುಬ್ಬಸನ್ನಿವಾಸವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನೇನ ಪೇಮೇನ ಮಹೋಘೇನೇವ ಅಜ್ಝೋತ್ಥಟಹದಯಾ ಹುತ್ವಾ, ‘‘ಏಸೋ ಮೇ ಸಾಮಿಕೋ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಉಪರಿ ಪುಪ್ಫದಾಮಂ ಖಿಪಿ. ಅಸುರಾ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ರಾಜಾ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಧೀತು ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಲಭಿ, ಅಯಮೇವಸ್ಸ ಧೀತು ಪಿತಾಮಹತೋ ಮಹಲ್ಲಕೋ ಅನುಚ್ಛವಿಕೋ’’ತಿ ಲಜ್ಜಮಾನಾ ಅಪಕ್ಕಮಿಂಸು. ಸಕ್ಕೋಪಿ ತಂ ಹತ್ಥೇ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಸಕ್ಕೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ನದಿತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ಪಕ್ಖನ್ದಿ. ಅಸುರಾ ‘‘ವಞ್ಚಿತಮ್ಹಾ ಜರಸಕ್ಕೇನಾ’’ತಿ ತಂ ಅನುಬನ್ಧಿಂಸು. ಮಾತಲಿ, ಸಙ್ಗಾಹಕೋ ವೇಜಯನ್ತರಥಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಸಕ್ಕೋ ತಂ ತತ್ಥ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ದೇವನಗರಾಭಿಮುಖೋ ಪಾಯಾಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಸಿಪ್ಪಲಿವನಂ ಸಮ್ಪತ್ತಕಾಲೇ ರಥಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಭೀತಾ ಗರುಳಪೋತಕಾ ವಿರವಿಂಸು. ತೇಸಂ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಸಕ್ಕೋ ಮಾತಲಿಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕೇ ಏತೇ ವಿರವನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಗರುಳಪೋತಕಾ, ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ’’ತಿ? ‘‘ರಥಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಮರಣಭಯೇನಾ’’ತಿ. ‘‘ಮಂ ಏಕಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಏತ್ತಕೋ ದಿಜೋ ರಥವೇಗೇನ ವಿಚುಣ್ಣಿತೋ ಮಾ ನಸ್ಸಿ, ನಿವತ್ತೇಹಿ ರಥ’’ನ್ತಿ. ಸೋಪಿ ಸಿನ್ಧವಸಹಸ್ಸಸ್ಸ ದಣ್ಡಕಸಞ್ಞಂ ದತ್ವಾ ರಥಂ ನಿವತ್ತೇಸಿ. ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಸುರಾ ‘‘ಜರಸಕ್ಕೋ ಅಸುರಪುರತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಲಾಯನ್ತೋ ಇದಾನಿ ರಥಂ ನಿವತ್ತೇಸಿ, ಅದ್ಧಾ ತೇನ ಉಪತ್ಥಮ್ಭೋ ಲದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಆಗಮನಮಗ್ಗೇನೇವ ಅಸುರಪುರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪುನ ಸೀಸಂ ನ ಉಕ್ಖಿಪಿಂಸು.

ಸಕ್ಕೋಪಿ ಸುಜಂ ಅಸುರಕಞ್ಞಂ ದೇವನಗರಂ ನೇತ್ವಾ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಾನಂ ಅಚ್ಛರಾಕೋಟೀನಂ ಜೇಟ್ಠಿಕಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ. ಸಾ ಸಕ್ಕಂ ವರಂ ಯಾಚಿ – ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಮಮ ಇಮಸ್ಮಿಂ ದೇವಲೋಕೇ ಮಾತಾಪಿತರೋ ವಾ ಭಾತಿಕಭಗಿನಿಯೋ ವಾ ನತ್ಥಿ, ಯತ್ಥ ಯತ್ಥ ಗಚ್ಛಸಿ, ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಮಂ ಗಹೇತ್ವಾವ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ. ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ತಸ್ಸಾ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಅದಾಸಿ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಚಿತ್ತಪಾಟಲಿಯಾ ಪುಪ್ಫಿತಾಯ ಅಸುರಾ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ದಿಬ್ಬಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕಸ್ಸ ಪುಪ್ಫನಕಾಲೋ’’ತಿ ಯುದ್ಧತ್ಥಾಯ ಸಗ್ಗಂ ಅಭಿರುಹನ್ತಿ. ಸಕ್ಕೋ ಹೇಟ್ಠಾಸಮುದ್ದೇ ನಾಗಾನಂ ಆರಕ್ಖಂ ಅದಾಸಿ, ತತೋ ಸುಪಣ್ಣಾನಂ, ತತೋ ಕುಮ್ಭಣ್ಡಾನಂ, ತತೋ ಯಕ್ಖಾನಂ. ತತೋ ಚತುನ್ನಂ ಮಹಾರಾಜಾನಂ. ಸಬ್ಬೂಪರಿ ಪನ ಉಪದ್ದವನಿವತ್ತನತ್ಥಾಯ ದೇವನಗರದ್ವಾರೇಸು ವಜಿರಹತ್ಥಾ ಇನ್ದಪಟಿಮಾ ಠಪೇಸಿ. ಅಸುರಾ ನಾಗಾದಯೋ ಜಿನಿತ್ವಾ ಆಗತಾಪಿ ಇನ್ದಪಟಿಮಾ ದೂರತೋ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸಕ್ಕೋ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ’’ತಿ ಪಲಾಯನ್ತಿ. ಏವಂ, ಮಹಾಲಿ, ಮಘೋ ಮಾಣವೋ ಅಪ್ಪಮಾದಪಟಿಪದಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ. ಏವಂ ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಪನೇಸ ಏವರೂಪಂ ಇಸ್ಸರಿಯಂ ಪತ್ವಾ ದ್ವೀಸು ದೇವಲೋಕೇಸು ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ. ಅಪ್ಪಮಾದೋ ನಾಮೇಸ ಬುದ್ಧಾದೀಹಿ ಪಸತ್ಥೋ. ಅಪ್ಪಮಾದಞ್ಹಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಾನಂ ವಿಸೇಸಾನಂ ಅಧಿಗಮೋ ಹೋತೀತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೩೦.

‘‘ಅಪ್ಪಮಾದೇನ ಮಘವಾ, ದೇವಾನಂ ಸೇಟ್ಠತಂ ಗತೋ;

ಅಪ್ಪಮಾದಂ ಪಸಂಸನ್ತಿ, ಪಮಾದೋ ಗರಹಿತೋ ಸದಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಪ್ಪಮಾದೇನಾತಿ ಮಚಲಗಾಮೇ ಭೂಮಿಪ್ಪದೇಸಸೋಧನಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಕತೇನ ಅಪ್ಪಮಾದೇನ. ಮಘವಾತಿ ಇದಾನಿ ‘‘ಮಘವಾ’’ತಿಪಞ್ಞಾತೋ ಮಘೋ ಮಾಣವೋ ದ್ವಿನ್ನಂ ದೇವಲೋಕಾನಂ ರಾಜಭಾವೇನ ದೇವಾನಂ ಸೇಟ್ಠತಂ ಗತೋ. ಪಸಂಸನ್ತೀತಿ ಬುದ್ಧಾದಯೋ ಪಣ್ಡಿತಾ ಅಪ್ಪಮಾದಮೇವ ಥೋಮೇನ್ತಿ ವಣ್ಣಯನ್ತಿ. ಕಿಂ ಕಾರಣಾ? ಸಬ್ಬೇಸಂ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಾನಂ ವಿಸೇಸಾನಂ ಪಟಿಲಾಭಕಾರಣತ್ತಾ. ಪಮಾದೋ ಗರಹಿತೋ ಸದಾತಿ ಪಮಾದೋ ಪನ ತೇಹಿ ಅರಿಯೇಹಿ ನಿಚ್ಚಂ ಗರಹಿತೋ ನಿನ್ದಿತೋ. ಕಿಂ ಕಾರಣಾ? ಸಬ್ಬವಿಪತ್ತೀನಂ ಮೂಲಭಾವತೋ. ಮನುಸ್ಸದೋಭಗ್ಗಂ ವಾ ಹಿ ಅಪಾಯುಪ್ಪತ್ತಿ ವಾ ಸಬ್ಬಾ ಪಮಾದಮೂಲಿಕಾಯೇವಾತಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಮಹಾಲಿ ಲಿಚ್ಛವೀ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ, ಸಮ್ಪತ್ತಪರಿಸಾಯಪಿ ಬಹೂ ಸೋತಾಪನ್ನಾದಯೋ ಜಾತಾತಿ.

ಮಘವತ್ಥು ಸತ್ತಮಂ.

೮. ಅಞ್ಞತರಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು

ಅಪ್ಪಮಾದರತೋ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸೋ ಕಿರ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥಾಪೇತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಘಟೇನ್ತೋ ವಾಯಮನ್ತೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ಸೋ ‘‘ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಮಹನ್ತಂ ದಾವಗ್ಗಿಂ ಉಟ್ಠಿತಂ ದಿಸ್ವಾ ವೇಗೇನ ಏಕಂ ಮುಣ್ಡಪಬ್ಬತಮತ್ಥಕಂ ಅಭಿರುಯ್ಹ ನಿಸಿನ್ನೋ ಅರಞ್ಞಂ ಡಯ್ಹಮಾನಂ ಅಗ್ಗಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಆರಮ್ಮಣಂ ಗಣ್ಹಿ – ‘‘ಯಥಾ ಅಯಂ ಅಗ್ಗಿ ಮಹನ್ತಾನಿ ಚ ಖುದ್ದಕಾನಿ ಚ ಉಪಾದಾನಾನಿ ಡಹನ್ತೋ ಗಚ್ಛತಿ, ಏವಂ ಅರಿಯಮಗ್ಗಞಾಣಗ್ಗಿನಾಪಿ ಮಹನ್ತಾನಿ ಚ ಖುದ್ದಕಾನಿ ಚ ಸಂಯೋಜನಾನಿ ಡಹನ್ತೇನ ಗನ್ತಬ್ಬಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಯಂ ನಿಸಿನ್ನೋವ ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಾಚಾರಂ ಞತ್ವಾ, ‘‘ಏವಮೇವ, ಭಿಕ್ಖು, ಮಹನ್ತಾನಿಪಿ ಖುದ್ದಕಾನಿಪಿ ಉಪಾದಾನಾನಿ ವಿಯ ಇಮೇಸಂ ಸತ್ತಾನಂ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾನಿ ಅಣುಂಥೂಲಾನಿ ಸಂಯೋಜನಾನಿ, ತಾನಿ ಞಾಣಗ್ಗಿನಾ ಝಾಪೇತ್ವಾ ಅಭಬ್ಬುಪ್ಪತ್ತಿಕಾನಿ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಓಭಾಸಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅಭಿಮುಖೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ವಿಯ ಪಞ್ಞಾಯಮಾನೋ ಇಮಂ ಓಭಾಸಗಾಥಮಾಹ –

೩೧.

‘‘ಅಪ್ಪಮಾದರತೋ ಭಿಕ್ಖು, ಪಮಾದೇ ಭಯದಸ್ಸಿ ವಾ;

ಸಂಯೋಜನಂ ಅಣುಂ ಥೂಲಂ, ಡಹಂ ಅಗ್ಗೀವ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಪ್ಪಮಾದರತೋತಿ ಅಪ್ಪಮಾದೇ ರತೋ ಅಭಿರತೋ, ಅಪ್ಪಮಾದೇನ ವೀತಿನಾಮೇನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಮಾದೇ ಭಯದಸ್ಸಿ ವಾತಿ ನಿರಯುಪ್ಪತ್ತಿಆದಿಕಂ ಪಮಾದೇ ಭಯಂ ಭಯತೋ ಪಸ್ಸನ್ತೋ, ತಾಸಂ ವಾ ಉಪ್ಪತ್ತೀನಂ ಮೂಲತ್ತಾ ಪಮಾದಂ ಭಯತೋ ಪಸ್ಸನ್ತೋ. ಸಂಯೋಜನನ್ತಿ ವಟ್ಟದುಕ್ಖೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಯೋಜನಂ ಬನ್ಧನಂ ಪಜಾನಂ ವಟ್ಟೇ ಓಸೀದಾಪನಸಮತ್ಥಂ ದಸವಿಧಂ ಸಂಯೋಜನಂ. ಅಣುಂ ಥೂಲನ್ತಿ ಮಹನ್ತಞ್ಚ ಖುದ್ದಕಞ್ಚ. ಡಹಂ ಅಗ್ಗೀವ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಯಥಾ ಅಯಂ ಅಗ್ಗೀ ಏತಂ ಮಹನ್ತಞ್ಚ ಖುದ್ದಕಞ್ಚ ಉಪಾದಾನಂ ಡಹನ್ತೋವ ಗಚ್ಛತಿ. ಏವಮೇಸೋ ಅಪ್ಪಮಾದರತೋ ಭಿಕ್ಖು ಅಪ್ಪಮಾದಾಧಿಗತೇನ ಞಾಣಗ್ಗಿನಾ ಏತಂ ಸಂಯೋಜನಂ ಡಹನ್ತೋ ಅಭಬ್ಬುಪ್ಪತ್ತಿಕಂ ಕರೋನ್ತೋ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಯಥಾನಿಸಿನ್ನೋವ ಸಬ್ಬಸಂಯೋಜನಾನಿ ಝಾಪೇತ್ವಾ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಆಕಾಸೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ಸರೀರಂ ಥೋಮೇತ್ವಾ ವಣ್ಣೇತ್ವಾ ವನ್ದಮಾನೋವ ಪಕ್ಕಾಮೀತಿ.

ಅಞ್ಞತರಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು ಅಟ್ಠಮಂ.

೯. ನಿಗಮವಾಸಿತಿಸ್ಸತ್ಥೇರವತ್ಥು

ಅಪ್ಪಮಾದರತೋತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ನಿಗಮವಾಸಿತಿಸ್ಸತ್ಥೇರಂ ನಾಮ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಾವತ್ಥಿತೋ ಅವಿದೂರೇ ನಿಗಮಗಾಮೇ ಜಾತಸಂವಡ್ಢೋ ಏಕೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಸತ್ಥು ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಲದ್ಧೂಪಸಮ್ಪದೋ ‘‘ನಿಗಮವಾಸಿತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ ನಾಮ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋ ಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಪವಿವಿತ್ತೋ ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋ’’ತಿ ಪಞ್ಞಾಯಿ. ಸೋ ನಿಬದ್ಧಂ ಞಾತಿಗಾಮೇಯೇವ ಪಿಣ್ಡಾಯ ವಿಚರತಿ. ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಾದೀಸು ಮಹಾದಾನಾನಿ ಕರೋನ್ತೇಸು, ಪಸೇನದಿಕೋಸಲೇ ಅಸದಿಸದಾನಂ ಕರೋನ್ತೇಪಿ ಸಾವತ್ಥಿಂ ನಾಗಚ್ಛತಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಅಯಂ ನಿಗಮವಾಸಿತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ ಉಟ್ಠಾಯ ಸಮುಟ್ಠಾಯ ಞಾತಿಸಂಸಟ್ಠೋ ವಿಹರತಿ, ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಾದೀಸು ಮಹಾದಾನಾದೀನಿ ಕರೋನ್ತೇಸು, ಪಸೇನದಿಕೋಸಲೇ ಅಸದಿಸದಾನಂ ಕರೋನ್ತೇಪಿ ನೇವ ಆಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಆರೋಚಯಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ, ಭಿಕ್ಖು, ಏವಂ ಕರೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ನತ್ಥಿ, ಭನ್ತೇ, ಮಯ್ಹಂ ಞಾತಿಸಂಸಗ್ಗೋ, ಅಹಂ ಏತೇ ಮನುಸ್ಸೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅಜ್ಝೋಹರಣೀಯಮತ್ತಂ ಆಹಾರಂ ಲಭಾಮಿ ಲೂಖೇ ವಾ ಪಣೀತೇ ವಾ. ಯಾಪನಮತ್ತೇ ಲದ್ಧೇ ಪುನ ಕಿಂ ಆಹಾರಪರಿಯೇಸನೇನಾತಿ ನ ಗಚ್ಛಾಮಿ, ಞಾತೀಹಿ ಪನ ಮೇ ಸಂಸಗ್ಗೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಸತ್ಥಾ ಪಕತಿಯಾಪಿ ತಸ್ಸ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ವಿಜಾನನ್ತೋ – ‘‘ಸಾಧು ಸಾಧು, ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಸಾಧುಕಾರಂ ದತ್ವಾ, ‘‘ಅನಚ್ಛರಿಯಂ ಖೋ ಪನೇತಂ ಭಿಕ್ಖು, ಯಂ ತ್ವಂ ಮಾದಿಸಂ ಆಚರಿಯಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋ ಅಹೋಸಿ. ಅಯಞ್ಹಿ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾ ನಾಮ ಮಮ ತನ್ತಿ, ಮಮ ಪವೇಣೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಯಾಚಿತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ –

ಅತೀತೇ ಹಿಮವನ್ತೇ ಗಙ್ಗಾತೀರೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಉದುಮ್ಬರವನೇ ಅನೇಕಸಹಸ್ಸಾ ಸುವಾ ವಸಿಂಸು. ತತ್ರೇಕೋ ಸುವರಾಜಾ ಅತ್ತನೋ ನಿವಾಸರುಕ್ಖಸ್ಸ ಫಲೇಸು ಖೀಣೇಸು ಯಂ ಯದೇವ ಅವಸಿಟ್ಠಂ ಹೋತಿ ಅಙ್ಕುರೋ ವಾ ಪತ್ತಂ ವಾ ತಚೋ ವಾ, ತಂ ತಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಗಙ್ಗಾಯಂ ಪಾನೀಯಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಪರಮಪ್ಪಿಚ್ಛೋ ಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಹುತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ನ ಗಚ್ಛತಿ. ತಸ್ಸ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛಸನ್ತುಟ್ಠಭಾವಗುಣೇನ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಭವನಂ ಕಮ್ಪಿ. ಸಕ್ಕೋ ಆವಜ್ಜಮಾನೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಸ ವೀಮಂಸನತ್ಥಂ ಅತ್ತನೋ ಆನುಭಾವೇನ ತಂ ರುಕ್ಖಂ ಸುಕ್ಖಾಪೇಸಿ. ರುಕ್ಖೋ ಓಭಗ್ಗೋ ಖಾಣುಮತ್ತೋ ಛಿದ್ದಾವಛಿದ್ದೋವ ಹುತ್ವಾ ವಾತೇ ಪಹರನ್ತೇ ಆಕೋಟಿತೋ ವಿಯ ಸದ್ದಂ ನಿಚ್ಛಾರೇನ್ತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ತಸ್ಸ ಛಿದ್ದೇಹಿ ಚುಣ್ಣಾನಿ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಿ. ಸುವರಾಜಾ ತಾನಿ ಖಾದಿತ್ವಾ ಗಙ್ಗಾಯಂ ಪಾನೀಯಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಅಗನ್ತ್ವಾ ವಾತಾತಪಂ ಅಗಣೇತ್ವಾ ಉದುಮ್ಬರಖಾಣುಮತ್ಥಕೇ ನಿಸೀದತಿ. ಸಕ್ಕೋ ತಸ್ಸ ಪರಮಪ್ಪಿಚ್ಛಭಾವಂ ಞತ್ವಾ, ‘‘ಮಿತ್ತಧಮ್ಮಗುಣಂ ಕಥಾಪೇತ್ವಾ ವರಮಸ್ಸ ದತ್ವಾ ಉದುಮ್ಬರಂ ಅಮತಫಲಂ ಕತ್ವಾ ಆಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏಕೋ ಹಂಸರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ಸುಜಂ ಅಸುರಕಞ್ಞಂ ಪುರತೋ ಕತ್ವಾ ಉದುಮ್ಬರವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅವಿದೂರೇ ಏಕಸ್ಸ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಸಾಖಾಯ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಸನ್ತಿ ರುಕ್ಖಾ ಹರಿಪತ್ತಾ, ದುಮಾನೇಕಫಲಾ ಬಹೂ;

ಕಸ್ಮಾ ನು ಸುಕ್ಖೇ ಕೋಳಾಪೇ, ಸುವಸ್ಸ ನಿರತೋ ಮನೋ’’ತಿ. (ಜಾ. ೧.೯.೩೦);

ಸಬ್ಬಂ ಸುವಜಾತಕಂ ನವಕನಿಪಾತೇ ಆಗತನಯೇನೇವ ವಿತ್ಥಾರೇತಬ್ಬಂ. ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಯೇವ ಹಿ ತತ್ಥ ಚ ಇಧ ಚ ನಾನಾ, ಸೇಸಂ ತಾದಿಸಮೇವ. ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ, ‘‘ತದಾ ಸಕ್ಕೋ ಆನನ್ದೋ ಅಹೋಸಿ, ಸುವರಾಜಾ ಅಹಮೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಏವಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾ ನಾಮೇಸಾ ಮಮ ತನ್ತಿ, ಮಮ ಪವೇಣೀ, ಅನಚ್ಛರಿಯಾ ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ನಿಗಮವಾಸಿತಿಸ್ಸಸ್ಸ ಮಾದಿಸಂ ಆಚರಿಯಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾ, ಭಿಕ್ಖುನಾ ನಾಮ ನಿಗಮವಾಸಿತಿಸ್ಸೇನ ವಿಯ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛೇನೇವ ಭವಿತಬ್ಬಂ. ಏವರೂಪೋ ಹಿ ಭಿಕ್ಖು ಅಭಬ್ಬೋ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಧಮ್ಮೇಹಿ ವಾ ಮಗ್ಗಫಲೇಹಿ ವಾ ಪರಿಹಾನಾಯ, ಅಞ್ಞದತ್ಥು ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸೇವ ಸನ್ತಿಕೇ ಹೋತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೩೨.

‘‘ಅಪ್ಪಮಾದರತೋ ಭಿಕ್ಖು, ಪಮಾದೇ ಭಯದಸ್ಸಿ ವಾ;

ಅಭಬ್ಬೋ ಪರಿಹಾನಾಯ, ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸೇವ ಸನ್ತಿಕೇ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಭಬ್ಬೋ ಪರಿಹಾನಾಯಾತಿ ಸೋ ಏವರೂಪೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಧಮ್ಮೇಹಿ ವಾ ಮಗ್ಗಫಲೇಹಿ ವಾ ಪರಿಹಾನಾಯ ಅಭಬ್ಬೋ, ನಾಪಿ ಪತ್ತೇಹಿ ಪರಿಹಾಯತಿ, ನ ಅಪ್ಪತ್ತಾನಿ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ. ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸೇವ ಸನ್ತಿಕೇತಿ ಕಿಲೇಸಪರಿನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸಪಿ ಅನುಪಾದಾಪರಿನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸಾಪಿ ಸನ್ತಿಕೇಯೇವಾತಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ನಿಗಮವಾಸಿತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ. ಅಞ್ಞೇಪಿ ಬಹೂ ಸೋತಾಪನ್ನಾದಯೋ ಅಹೇಸುಂ. ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಜಾತಾತಿ.

ನಿಗಮವಾಸಿತಿಸ್ಸತ್ಥೇರವತ್ಥು ನವಮಂ.

ಅಪ್ಪಮಾದವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ. ದುತಿಯೋ ವಗ್ಗೋ.

೩. ಚಿತ್ತವಗ್ಗೋ

೧. ಮೇಘಿಯತ್ಥೇರವತ್ಥು

ಫನ್ದನಂ ಚಪಲಂ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಚಾಲಿಕಾಯ ಪಬ್ಬತೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಮೇಘಿಯಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ತಸ್ಸ ವತ್ಥುಂ ವಿಭಾವನತ್ಥಂ ಸಬ್ಬಂ ಮೇಘಿಯಸುತ್ತನ್ತಂ (ಉದಾ. ೩೧) ವಿತ್ಥಾರೇತಬ್ಬಂ. ಸತ್ಥಾ ಪನ ತೀಹಿ ವಿತಕ್ಕೇಹಿ ಅನ್ವಾಸತ್ತತಾಯ ತಸ್ಮಿಂ ಅಮ್ಬವನೇ ಪಧಾನಂ ಅನುಯುಞ್ಜಿತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣಿತ್ವಾ ಆಗತಂ ಮೇಘಿಯತ್ಥೇರಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಅತಿಭಾರಿಯಂ ತೇ, ಮೇಘಿಯ, ಕತಂ ‘ಆಗಮೇಹಿ ತಾವ, ಮೇಘಿಯ, ಏಕಕೋಮ್ಹಿ ಯಾವ ಅಞ್ಞೋಪಿ ಕೋಚಿ ಭಿಕ್ಖು ಆಗಚ್ಛತೀ’ತಿ ಮಂ ಯಾಚನ್ತಂ ಏಕಕಂ ಪಹಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ನಾಮ ಏವಂ ಚಿತ್ತವಸಿಕೇನ ಭವಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಚಿತ್ತಂ ನಾಮೇತಂ ಲಹುಕಂ, ತಂ ಅತ್ತನೋ ವಸೇ ವತ್ತೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ದ್ವೇ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

೩೩.

‘‘ಫನ್ದನಂ ಚಪಲಂ ಚಿತ್ತಂ, ದೂರಕ್ಖಂ ದುನ್ನಿವಾರಯಂ;

ಉಜುಂ ಕರೋತಿ ಮೇಧಾವೀ, ಉಸುಕಾರೋವ ತೇಜನಂ.

೩೪.

‘‘ವಾರಿಜೋವ ಥಲೇ ಖಿತ್ತೋ, ಓಕಮೋಕತಉಬ್ಭತೋ;

ಪರಿಪ್ಫನ್ದತಿದಂ ಚಿತ್ತಂ, ಮಾರಧೇಯ್ಯಂ ಪಹಾತವೇ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಫನ್ದನನ್ತಿ ರೂಪಾದೀಸು ಆರಮ್ಮಣೇಸು ವಿಪ್ಫನ್ದಮಾನಂ. ಚಪಲನ್ತಿ ಏಕಇರಿಯಾಪಥೇನ ಅಸಣ್ಠಹನ್ತೋ ಗಾಮದಾರಕೋ ವಿಯ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಆರಮ್ಮಣೇ ಅಸಣ್ಠಹನತೋ ಚಪಲಂ. ಚಿತ್ತನ್ತಿ ವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಭೂಮಿವತ್ಥುಆರಮ್ಮಣಕಿರಿಯಾದಿವಿಚಿತ್ತತಾಯ ಪನೇತಂ ‘‘ಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ದೂರಕ್ಖನ್ತಿ ಕಿಟ್ಠಸಮ್ಬಾಧೇ ಠಾನೇ ಕಿಟ್ಠಖಾದಕಗೋಣಂ ವಿಯ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಸಪ್ಪಾಯಾರಮ್ಮಣೇಯೇವ ದುಟ್ಠಪನತೋ ದೂರಕ್ಖಂ. ದುನ್ನಿವಾರಯನ್ತಿ ವಿಸಭಾಗಾರಮ್ಮಣಂ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಪಟಿಸೇಧೇತುಂ ದುಕ್ಖತ್ತಾ ದುನ್ನಿವಾರಯಂ. ಉಸುಕಾರೋವ ತೇಜನನ್ತಿ ಯಥಾ ನಾಮ ಉಸುಕಾರೋ ಅರಞ್ಞತೋ ಏಕಂ ವಙ್ಕದಣ್ಡಕಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ನಿತ್ತಚಂ ಕತ್ವಾ ಕಞ್ಜಿಯತೇಲೇನ ಮಕ್ಖೇತ್ವಾ ಅಙ್ಗಾರಕಪಲ್ಲೇ ತಾಪೇತ್ವಾ ರುಕ್ಖಾಲಕೇ ಉಪ್ಪೀಳೇತ್ವಾ ನಿವಙ್ಕಂ ಉಜುಂ ವಾಲವಿಜ್ಝನಯೋಗ್ಗಂ ಕರೋತಿ, ಕತ್ವಾ ಚ ಪನ ರಾಜರಾಜಮಹಾಮತ್ತಾನಂ ಸಿಪ್ಪಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಮಹನ್ತಂ ಸಕ್ಕಾರಸಮ್ಮಾನಂ ಲಭತಿ, ಏವಮೇವ ಮೇಧಾವೀ ಪಣ್ಡಿತೋ ವಿಞ್ಞೂ ಪುರಿಸೋ ಫನ್ದನಾದಿಸಭಾವಮೇತಂ ಚಿತ್ತಂ ಧುತಙ್ಗಾರಞ್ಞಾವಾಸವಸೇನ, ನಿತ್ತಚಂ ಅಪಗತಓಳಾರಿಕಕಿಲೇಸಂ ಕತ್ವಾ ಸದ್ಧಾಸಿನೇಹೇನ ತೇಮೇತ್ವಾ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕವೀರಿಯೇನ ತಾಪೇತ್ವಾ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಲಕೇ ಉಪ್ಪೀಳೇತ್ವಾ ಉಜುಂ ಅಕುಟಿಲಂ ನಿಬ್ಬಿಸೇವನಂ ಕರೋತಿ, ಕತ್ವಾ ಚ ಪನ ಸಙ್ಖಾರೇ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ಮಹನ್ತಂ ಅವಿಜ್ಜಕ್ಖನ್ಧಂ ಪದಾಲೇತ್ವಾ, ‘‘ತಿಸ್ಸೋ ವಿಜ್ಜಾ, ಛ ಅಭಿಞ್ಞಾ, ನವ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮೇ’’ತಿ ಇಮಂ ವಿಸೇಸಂ ಹತ್ಥಗತಮೇವ ಕತ್ವಾ ಅಗ್ಗದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಭಾವಂ ಲಭತಿ.

ವಾರಿಜೋವಾತಿ ಮಚ್ಛೋ ವಿಯ, ಥಲೇ ಖಿತ್ತೋತಿ ಹತ್ಥೇನ ವಾ ಪಾದೇನ ವಾ ಜಾಲಾದೀನಂ ವಾ ಅಞ್ಞತರೇನ ಥಲೇ ಛಡ್ಡಿತೋ. ಓಕಮೋಕತಉಬ್ಭತೋತಿ ‘‘ಓಕಪುಣ್ಣೇಹಿ ಚೀವರೇಹೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ (ಮಹಾವ. ೩೦೬) ಉದಕಂ ಓಕಂ, ‘‘ಓಕಂ ಪಹಾಯ ಅನಿಕೇತಸಾರೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ (ಸು. ನಿ. ೮೫೦) ಆಲಯೋ, ಏತ್ಥ ಉಭಯಮ್ಪಿ ಲಬ್ಭತಿ. ‘‘ಓಕಮೋಕತಉಬ್ಭತೋ’’ತಿ ಹಿ ಏತ್ಥ ಓಕಮೋಕತೋತಿ ಉದಕಸಙ್ಖಾತಾ ಆಲಯಾತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ. ಉಬ್ಭತೋತಿ ಉದ್ಧಟೋ. ಪರಿಪ್ಫನ್ದತಿದಂ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಯಥಾ ಸೋ ಉದಕಾಲಯತೋ ಉಬ್ಭತೋ ಥಲೇ ಖಿತ್ತೋ ಮಚ್ಛೋ ಉದಕಂ ಅಲಭನ್ತೋ ಪರಿಪ್ಫನ್ದತಿ, ಏವಮಿದಂ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಾಲಯಾಭಿರತಂ ಚಿತ್ತಂ ತತೋ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಮಾರಧೇಯ್ಯಸಙ್ಖಾತಂ ವಟ್ಟಂ ಪಹಾತುಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇ ಖಿತ್ತಂ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕವೀರಿಯೇನ ಸನ್ತಾಪಿಯಮಾನಂ ಪರಿಪ್ಫನ್ದತಿ, ಸಣ್ಠಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ. ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ಧುರಂ ಅನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಮೇಧಾವೀ ಪುಗ್ಗಲೋ ತಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಉಜುಂ ಕಮ್ಮನಿಯಂ ಕರೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಪರೋ ನಯೋ – ಇದಂ ಮಾರಧೇಯ್ಯಂ ಕಿಲೇಸವಟ್ಟಂ ಅವಿಜಹಿತ್ವಾ ಠಿತಂ ಚಿತ್ತಂ ಸೋ ವಾರಿಜೋ ವಿಯ ಪರಿಪ್ಫನ್ದತಿ, ತಸ್ಮಾ ಮಾರಧೇಯ್ಯಂ ಪಹಾತವೇ, ಯೇನ ಕಿಲೇಸವಟ್ಟಸಙ್ಖಾತೇನ ಮಾರಧೇಯ್ಯೇನೇವ ಪರಿಪ್ಫನ್ದತಿ, ತಂ ಪಹಾತಬ್ಬನ್ತಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಮೇಘಿಯತ್ಥೇರೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ, ಅಞ್ಞೇಪಿ ಬಹೂ ಸೋತಾಪನ್ನಾದಯೋ ಜಾತಾತಿ.

ಮೇಘಿಯತ್ಥೇರವತ್ಥು ಪಠಮಂ.

೨. ಅಞ್ಞತರಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು

ದುನ್ನಿಗ್ಗಹಸ್ಸ ಲಹುನೋತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಕೋಸಲರಞ್ಞೋ ಕಿರ ವಿಜಿತೇ ಪಬ್ಬತಪಾದೇ ಮಾತಿಕಗಾಮೋ ನಾಮ ಏಕೋ ಘನವಾಸೋ ಗಾಮೋ ಅಹೋಸಿ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಸಟ್ಠಿಮತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥಾಪೇತ್ವಾ ತಂ ಗಾಮಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸಿಂಸು. ಅಥ ನೇ ಯೋ ತಸ್ಸ ಗಾಮಸ್ಸ ಸಾಮಿಕೋ ಮಾತಿಕೋ ನಾಮ, ತಸ್ಸ ಮಾತಾ ದಿಸ್ವಾ ಗೇಹೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ನಾನಗ್ಗರಸೇನ ಯಾಗುಭತ್ತೇನ ಪರಿವಿಸಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕತ್ಥ ಗನ್ತುಕಾಮಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಯಥಾ ಫಾಸುಕಟ್ಠಾನಂ ಮಹಾಉಪಾಸಿಕೇ’’ತಿ. ಸಾ ‘‘ವಸ್ಸಾವಾಸಟ್ಠಾನಂ, ಅಯ್ಯಾ, ಪರಿಯೇಸನ್ತಿ ಮಞ್ಞೇ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ, ‘‘ಸಚೇ, ಅಯ್ಯಾ, ಇಮಂ ತೇಮಾಸಂ ಇಧ ವಸಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಅಹಂ ತೀಣಿ ಸರಣಾನಿ, ಪಞ್ಚ ಸೀಲಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಪೋಸಥಕಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಮಯಂ ಇಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಅಕಿಲಮನ್ತಾ ಭವನಿಸ್ಸರಣಂ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಅಧಿವಾಸಯಿಂಸು. ಸಾ ತೇಸಂ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ವಿಹಾರಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತ್ವಾ ಅದಾಸಿ.

ತೇ ತತ್ಥೇವ ವಸನ್ತಾ ಏಕದಿವಸಂ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಓವದಿಂಸು, ‘‘ಆವುಸೋ, ಅಮ್ಹೇಹಿ ಪಮಾದಚಾರಂ ಚರಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಅಮ್ಹಾಕಞ್ಹಿ ಸಕಗೇಹಂ ವಿಯ ಅಟ್ಠ ಮಹಾನಿರಯಾ ವಿವಟದ್ವಾರಾಯೇವ, ಧರಮಾನಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಖೋ ಪನ ಸನ್ತಿಕೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಯಂ ಆಗತಾ, ಬುದ್ಧಾ ಚ ನಾಮ ಪದಾನುಪದಿಕಂ ವಿಚರನ್ತೇನಾಪಿ ಸಠೇನ ಆರಾಧೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಯಥಾಜ್ಝಾಸಯೇನೇವ ಆರಾಧೇತುಂ ಸಕ್ಕಾ, ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಹೋಥ, ದ್ವೀಹಿ ಏಕಟ್ಠಾನೇ ನ ಠಾತಬ್ಬಂ, ನ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬಂ, ಸಾಯಂ ಖೋ ಪನ ಥೇರೂಪಟ್ಠಾನಕಾಲೇ ಪಾತೋವ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಕಾಲೇ ಏಕತೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮ, ಸೇಸಕಾಲೇ ದ್ವೇ ಏಕತೋ ನ ಭವಿಸ್ಸಾಮ, ಅಪಿಚ ಖೋ ಪನ ಅಫಾಸುಕೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ವಿಹಾರಮಜ್ಝೇ ಘಣ್ಡಿಯಾ ಪಹತಾಯ ಘಣ್ಡಿಸಞ್ಞಾಯ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ.

ತೇಸು ಏವಂ ಕತಿಕಂ ಕತ್ವಾ ವಿಹರನ್ತೇಸು ಏಕದಿವಸಂ ಸಾ ಉಪಾಸಿಕಾ ಸಪ್ಪಿತೇಲಫಾಣಿತಾದೀನಿ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ದಾಸದಾಸಿಕಮ್ಮಕರಾದೀಹಿ ಪರಿವುತಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ತಂ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಿಹಾರಮಜ್ಝೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಅದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಕಹಂ ನು ಖೋ, ಅಯ್ಯಾ, ಗತಾ’’ತಿ ಪುರಿಸೇ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನದಿವಾಟ್ಠಾನೇಸು ನಿಸಿನ್ನಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಅಯ್ಯೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕತ್ವಾ ದಟ್ಠುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥ ನಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಕತಿಕವತ್ತಂ ಜಾನನಮನುಸ್ಸಾ ಆಹಂಸು – ‘‘ಘಣ್ಡಿಯಾ ಪಹತಾಯ ಸನ್ನಿಪತಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಅಯ್ಯೇ’’ತಿ. ಸಾ ಚ ಘಣ್ಡಿಂ ಪಹರಾಪೇಸಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ಘಣ್ಡಿಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಕಸ್ಸಚಿ ಅಫಾಸುಕಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಕಸಕಟ್ಠಾನೇಹಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ವಿಹಾರಮಜ್ಝೇ ಸನ್ನಿಪತಿಂಸು. ದ್ವೇಪಿ ಜನಾ ಏಕಮಗ್ಗೇನಾಗತಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಉಪಾಸಿಕಾ ಏಕೇಕಟ್ಠಾನತೋ ಏಕೇಕಮೇವ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಮಮ ಪುತ್ತೇಹಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಕಲಹೋ ಕತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕಲಹಂ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಕರಿತ್ಥಾ’’ತಿ? ‘‘ನ ಕರೋಮ, ಮಹಾಉಪಾಸಿಕೇ’’ತಿ. ‘‘ಸಚೇ ವೋ, ಭನ್ತೇ, ಕಲಹೋ ನತ್ಥಿ, ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಯಥಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಗೇಹಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಾ ಸಬ್ಬೇ ಏಕತೋವ ಆಗಚ್ಛಥ, ಏವಂ ಅನಾಗನ್ತ್ವಾ ಏಕೇಕಟ್ಠಾನತೋ ಏಕೇಕಾವ ಆಗತಾ’’ತಿ? ‘‘ಮಹಾಉಪಾಸಿಕೇ, ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರಿಮ್ಹಾ’’ತಿ. ‘‘ಕೋ ಏಸ, ಭನ್ತೇ, ಸಮಣಧಮ್ಮೋ ನಾಮಾ’’ತಿ? ‘‘ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರೇ ಸಜ್ಝಾಯಂ ಕರೋಮ, ಅತ್ತಭಾವೇ ಚ ಖಯವಯಂ ಪಟ್ಠಪೇಮ, ಮಹಾಉಪಾಸಿಕೇ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರೇ ಸಜ್ಝಾಯಂ ಕಾತುಂ, ಅತ್ತಭಾವೇ ಚ ಖಯವಯಂ ಪಟ್ಠಪೇತುಂ ತುಮ್ಹಾಕಮೇವ ವಟ್ಟತಿ, ಉದಾಹು ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪೀತಿ, ಕಸ್ಸಚಿಪಿ ಅವಾರಿತೋ ಏಸ ಧಮ್ಮೋ, ಮಹಾಉಪಾಸಿಕೇ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರಂ ದೇಥ, ಅತ್ತಭಾವೇ ಚ ಖಯವಯಪಟ್ಠಪನಂ ಆಚಿಕ್ಖಥಾ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಉಗ್ಗಣ್ಹ, ಮಹಾಉಪಾಸಿಕೇ’’ತಿ ಸಬ್ಬಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇಸುಂ.

ಸಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರೇ ಸಜ್ಝಾಯಂ ಕತ್ವಾ ಅತ್ತನಿ ಖಯವಯಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಪುರೇತರಮೇವ ತಯೋ ಮಗ್ಗೇ, ತೀಣಿ ಚ ಫಲಾನಿ ಪಾಪುಣಿ. ಮಗ್ಗೇನೇವ ಚಸ್ಸಾ ಚತಸ್ಸೋ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ ಲೋಕಿಯಅಭಿಞ್ಞಾ ಚ ಆಗಮಿಂಸು. ಸಾ ಮಗ್ಗಫಲಸುಖತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುನಾ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ, ‘‘ಕದಾ ನು ಖೋ ಮಮ ಪುತ್ತೇಹಿ ಅಯಂ ಧಮ್ಮೋ ಅಧಿಗತೋ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೀ ಸಬ್ಬೇಪಿಮೇ ಸರಾಗಾ ಸದೋಸಾ ಸಮೋಹಾ ಝಾನವಿಪಸ್ಸನಾಮತ್ತಮ್ಪಿ ತೇಸಂ ನತ್ಥಿ, ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಮಯ್ಹಂ ಪುತ್ತಾನಂ ಅರಹತ್ತಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯೋ ಅತ್ಥಿ, ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇತ್ವಾ, ‘‘ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಸೇನಾಸನಸಪ್ಪಾಯಂ ನು ಖೋ ಅತ್ಥಿ, ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇತ್ವಾ ತಮ್ಪಿ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಪುಗ್ಗಲಸಪ್ಪಾಯಂ ನು ಖೋ ಲಭನ್ತಿ, ನ ಲಭನ್ತೀ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇಸಿ, ಪುಗ್ಗಲಸಪ್ಪಾಯಮ್ಪಿ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಆಹಾರಸಪ್ಪಾಯಂ ನು ಖೋ ಲಭನ್ತಿ, ನ ಲಭನ್ತೀ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೀ ‘‘ಆಹಾರಸಪ್ಪಾಯಂ ನೇಸಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ದಿಸ್ವಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನಾನಾವಿಧಂ ಯಾಗುಂ, ಅನೇಕಪ್ಪಕಾರಂ ಖಜ್ಜಕಂ, ನಾನಗ್ಗರಸಞ್ಚ ಭೋಜನಂ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಗೇಹೇ ಭಿಕ್ಖೂ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣೋದಕಂ ದತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಯಂ ಯಂ ರುಚ್ಚತಿ, ತಂ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಥಾ’’ತಿ ನಿಯ್ಯಾದೇಸಿ. ತೇ ಯಥಾರುಚಿ ಯಾಗುಆದೀನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಿ. ತೇಸಂ ಸಪ್ಪಾಯಾಹಾರಂ ಲಭನ್ತಾನಂ ಚಿತ್ತಂ ಏಕಗ್ಗಂ ಅಹೋಸಿ.

ತೇ ಏಕಗ್ಗೇನ ಚಿತ್ತೇನ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಚಿನ್ತಯಿಂಸು – ‘‘ಅಹೋ ಮಹಾಉಪಾಸಿಕಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪತಿಟ್ಠಾ ಜಾತಾ, ಸಚೇ ಮಯಂ ಸಪ್ಪಾಯಾಹಾರಂ ನ ಲಭಿಮ್ಹ, ನ ನೋ ಮಗ್ಗಫಲಪಟಿವೇಧೋ ಅಭವಿಸ್ಸ, ಇದಾನಿ ವುಟ್ಠವಸ್ಸಾ ಪವಾರೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ತೇ ‘‘ಸತ್ಥಾರಂ ದಟ್ಠುಕಾಮಮ್ಹಾ’’ತಿ ಮಹಾಉಪಾಸಿಕಂ ಆಪುಚ್ಛಿಂಸು. ‘‘ಮಹಾಉಪಾಸಿಕಾ ಸಾಧು, ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ. ತೇ ಅನುಗನ್ತ್ವಾ ಪುನಪಿ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹೇ ಓಲೋಕೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ಬಹೂನಿ ಪಿಯವಚನಾನಿ ವತ್ವಾ ಪಟಿನಿವತ್ತಿ. ತೇಪಿ ಖೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನಾ ‘‘ಕಚ್ಚಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಖಮನೀಯಂ, ಕಚ್ಚಿ ಯಾಪನೀಯಂ, ನ ಚ ಪಿಣ್ಡಕೇನ ಕಿಲಮಿತ್ಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಖಮನೀಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಯಾಪನೀಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಪಿಣ್ಡಕೇನ ಪನ ನೇವ ಕಿಲಮಿಮ್ಹ. ಅಮ್ಹಾಕಞ್ಹಿ ಮಾತಿಕಮಾತಾ ನಾಮೇಕಾ ಉಪಾಸಿಕಾ ಚಿತ್ತಾಚಾರಂ ಞತ್ವಾ, ‘ಅಹೋ ವತ ನೋ ಏವರೂಪಂ ನಾಮ ಆಹಾರಂ ಪಟಿಯಾದೇಯ್ಯಾ’ತಿ ಚಿನ್ತಿತೇ ಯಥಾಚಿನ್ತಿತಂ ಆಹಾರಂ ಪಟಿಯಾದೇತ್ವಾ ಅದಾಸೀ’’ತಿ ತಸ್ಸಾ ಗುಣಕಥಂ ಕಥಯಿಂಸು.

ಅಞ್ಞತರೋ ಭಿಕ್ಖು ತಸ್ಸಾ ಗುಣಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತುಕಾಮೋ ಹುತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ತಂ ಗಾಮಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸತ್ಥಾರಂ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಜೇತವನತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ತಂ ಗಾಮಂ ಪತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಪವಿಸನದಿವಸೇಯೇವ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಕಿರ ಉಪಾಸಿಕಾ ಚಿನ್ತಿತಚಿನ್ತಿತಂ ಜಾನಾತಿ, ಅಹಞ್ಚ ಮಗ್ಗಕಿಲನ್ತೋ ವಿಹಾರಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅಹೋ ವತ ಮೇ ವಿಹಾರಪಟಿಜಗ್ಗಕಂ ಮನುಸ್ಸಂ ಪೇಸೇಯ್ಯಾ’’ತಿ. ಉಪಾಸಿಕಾ ಗೇಹೇ ನಿಸಿನ್ನಾವ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೀ ತಮತ್ಥಂ ಞತ್ವಾ, ‘‘ಗಚ್ಛ, ವಿಹಾರಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತ್ವಾ ಏಹೀ’’ತಿ ಮನುಸ್ಸಂ ಪೇಸೇಸಿ. ಇತರೋಪಿ ಪಾನೀಯಂ ಪಿವಿತುಕಾಮೋ ‘‘ಅಹೋ ವತ ಮೇ ಸಕ್ಖರಪಾನಕಂ ಕತ್ವಾ ಪೇಸೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ. ಉಪಾಸಿಕಾ ತಮ್ಪಿ ಪೇಸೇಸಿ. ಸೋ ಪುನದಿವಸೇ ‘‘ಪಾತೋವ ಸಿನಿದ್ಧಯಾಗುಂ ಮೇ ಸಉತ್ತರಿಭಙ್ಗಂ ಪೇಸೇತೂ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ. ಉಪಾಸಿಕಾ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ. ಸೋ ಯಾಗುಂ ಪಿವಿತ್ವಾ, ‘‘ಅಹೋ ವತ ಮೇ ಏವರೂಪಂ ಖಜ್ಜಕಂ ಪೇಸೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ. ಉಪಾಸಿಕಾ ತಮ್ಪಿ ಪೇಸೇಸಿ. ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಉಪಾಸಿಕಾ ಮಯಾ ಸಬ್ಬಂ ಚಿನ್ತಿತಚಿನ್ತಿತಂ ಪೇಸೇಸಿ, ಅಹಂ ಏತಂ ದಟ್ಠುಕಾಮೋ, ಅಹೋ ವತ ಮೇ ನಾನಗ್ಗರಸಭೋಜನಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಸಯಮೇವ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾ’’ತಿ. ಉಪಾಸಿಕಾ ‘‘ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಮಂ ದಟ್ಠುಕಾಮೋ, ಆಗಮನಂ ಮೇ ಪಚ್ಚಾಸೀಸತೀ’’ತಿ ಭೋಜನಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಅದಾಸಿ. ಸೋ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚೋ ‘‘ಮಾತಿಕಮಾತಾ ನಾಮ ತ್ವಂ, ಮಹಾಉಪಾಸಿಕೇ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಆಮ, ತಾತಾ’’ತಿ. ‘‘ತ್ವಂ ಪರಚಿತ್ತಂ ಜಾನಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಕಿಂ ಮಂ ಪುಚ್ಛಸಿ, ತಾತಾ’’ತಿ? ‘‘ಮಯಾ ಚಿನ್ತಿತಚಿನ್ತಿತಂ ಸಬ್ಬಮಕಾಸಿ, ತೇನ ತಂ ಪುಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಪರಚಿತ್ತಜಾನನಕಭಿಕ್ಖೂ ಬಹೂ, ತಾತಾ’’ತಿ? ‘‘ನಾಹಂ ಅಞ್ಞೇ ಪುಚ್ಛಾಮಿ, ತುವಂ ಪುಚ್ಛಾಮಿ, ಉಪಾಸಿಕೇ’’ತಿ. ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ಉಪಾಸಿಕಾ ‘‘ಪರಚಿತ್ತಂ ಜಾನಾಮೀ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಪರಚಿತ್ತಂ ಜಾನನ್ತಾ ನಾಮ ಏವಂ ಕರೋನ್ತಿ ಪುತ್ತಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ‘‘ಭಾರಿಯಂ ವತಿದಂ ಕಮ್ಮಂ, ಪುಥುಜ್ಜನಾ ನಾಮ ಸೋಭನಮ್ಪಿ ಅಸೋಭನಮ್ಪಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತಿ, ಸಚಾಹಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಯುತ್ತಂ ಚಿನ್ತಯಿಸ್ಸಾಮಿ, ಸಹ ಭಣ್ಡಕೇನ ಚೋರಂ ಚೂಳಾಯ ಗಣ್ಹನ್ತೀ ವಿಯ ಮಂ ವಿಪ್ಪಕಾರಂ ಪಾಪೇಯ್ಯ, ಮಯಾ ಇತೋ ಪಲಾಯಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಉಪಾಸಿಕೇ, ಅಹಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕಹಂ, ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ? ‘‘ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ, ಉಪಾಸಿಕೇ’’ತಿ. ‘‘ವಸಥ ತಾವ, ಭನ್ತೇ, ಇಧಾ’’ತಿ. ‘‘ನ ವಸಿಸ್ಸಾಮಿ, ಉಪಾಸಿಕೇ, ಗಮಿಸ್ಸಾಮೇವಾ’’ತಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಕಿಂ ಭಿಕ್ಖು ನ ತ್ವಂ ತತ್ಥ ವಸಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ, ನ ಸಕ್ಕಾ ತತ್ಥ ವಸಿತು’’ನ್ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ? ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸಾ ಉಪಾಸಿಕಾ ಚಿನ್ತಿತಚಿನ್ತಿತಂ ಸಬ್ಬಂ ಜಾನಾತಿ, ಪುಥುಜ್ಜನಾ ಚ ನಾಮ ಸೋಭನಮ್ಪಿ ಅಸೋಭನಮ್ಪಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತಿ, ಸಚಾಹಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಯುತ್ತಂ ಚಿನ್ತೇಸ್ಸಾಮಿ, ಸಹ ಭಣ್ಡಕೇನ ಚೋರಂ ಚೂಳಾಯ ಗಣ್ಹನ್ತೀ ವಿಯ ಮಂ ವಿಪ್ಪಕಾರಂ ಪಾಪೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಆಗತೋಮ್ಹೀತಿ. ‘‘ಭಿಕ್ಖು, ತತ್ಥೇವ ತಯಾ ವಸಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ, ‘‘ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ, ಭನ್ತೇ, ನಾಹಂ ತತ್ಥ ವಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ತ್ವಂ, ಭಿಕ್ಖು, ಏಕಮೇವ ರಕ್ಖಿತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ತವ ಚಿತ್ತಮೇವ ರಕ್ಖ, ಚಿತ್ತಂ ನಾಮೇತಂ ದುರಕ್ಖಂ, ತ್ವಂ ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತಮೇವ ನಿಗ್ಗಣ್ಹ, ಮಾ ಅಞ್ಞಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಚಿನ್ತಯಿ, ಚಿತ್ತಂ ನಾಮೇತಂ ದುನ್ನಿಗ್ಗಹ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೩೫.

‘‘ದುನ್ನಿಗ್ಗಹಸ್ಸ ಲಹುನೋ, ಯತ್ಥಕಾಮನಿಪಾತಿನೋ;

ಚಿತ್ತಸ್ಸ ದಮಥೋ ಸಾಧು, ಚಿತ್ತಂ ದನ್ತಂ ಸುಖಾವಹ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಚಿತ್ತಂ ನಾಮೇತಂ ದುಕ್ಖೇನ ನಿಗ್ಗಯ್ಹತೀತಿ ದುನ್ನಿಗ್ಗಹಂ. ಲಹುಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಚ ನಿರುಜ್ಝತಿ ಚಾತಿ ಲಹು. ತಸ್ಸ ದುನ್ನಿಗ್ಗಹಸ್ಸ ಲಹುನೋ. ಯತ್ಥಕಾಮನಿಪಾತಿನೋತಿ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿದೇವ ನಿಪತನಸೀಲಸ್ಸ. ಏತಞ್ಹಿ ಲಭಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನಂ ವಾ ಅಲಭಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನಂ ವಾ ಯುತ್ತಟ್ಠಾನಂ ವಾ ಅಯುತ್ತಟ್ಠಾನಂ ವಾ ನ ಜಾನಾತಿ, ನೇವ ಜಾತಿಂ ಓಲೋಕೇತಿ, ನ ಗೋತ್ತಂ, ನ ವಯಂ. ಯತ್ಥ ಯತ್ಥ ಇಚ್ಛತಿ, ತತ್ಥ ತತ್ಥೇವ ನಿಪತತೀತಿ ‘‘ಯತ್ಥಕಾಮನಿಪಾತೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ತಸ್ಸ ಏವರೂಪಸ್ಸ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ದಮಥೋ ಸಾಧು ಚತೂಹಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇಹಿ ದನ್ತಭಾವೋ ಯಥಾ ನಿಬ್ಬಿಸೇವನಂ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಕತಭಾವೋ ಸಾಧು. ಕಿಂ ಕಾರಣಾ? ಇದಞ್ಹಿ ಚಿತ್ತಂ ದನ್ತಂ ಸುಖಾವಹಂ ನಿಬ್ಬಿಸೇವನಂ ಕತಂ ಮಗ್ಗಫಲಸುಖಂ ಪರಮತ್ಥನಿಬ್ಬಾನಸುಖಞ್ಚ ಆವಹತೀತಿ.

ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸಮ್ಪತ್ತಪರಿಸಾಯ ಬಹೂ ಸೋತಾಪನ್ನಾದಯೋ ಅಹೇಸುಂ, ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಜಾತಾತಿ.

ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಇಮಂ ಓವಾದಂ ದತ್ವಾ, ‘‘ಗಚ್ಛ, ಭಿಕ್ಖು, ಅಞ್ಞಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಚಿನ್ತಯಿತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ವಸಾಹೀ’’ತಿ ಪಹಿಣಿ. ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಾ ಓವಾದಂ ಲಭಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಅಗಮಾಸಿ. ಕಿಞ್ಚಿ ಬಹಿದ್ಧಾ ಚಿನ್ತನಂ ನಾಮ ನ ಚಿನ್ತೇಸಿ. ಮಹಾಉಪಾಸಿಕಾಪಿ ದಿಬ್ಬೇನ ಚಕ್ಖುನಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೀ ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಇದಾನಿ ಓವಾದದಾಯಕಂ ಆಚರಿಯಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಪುನಾಗತೋ ಮಮ ಪುತ್ತೋ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಞಾಣೇನೇವ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸಪ್ಪಾಯಾಹಾರಂ ಪಟಿಯಾದೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ. ಸೋ ಸಪ್ಪಾಯಭೋಜನಂ ಸೇವಿತ್ವಾ ಕತಿಪಾಹೇನೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಮಗ್ಗಫಲಸುಖೇನ ವೀತಿನಾಮೇನ್ತೋ ‘‘ಅಹೋ ಮಹಾಉಪಾಸಿಕಾ ಮಯ್ಹಂ ಪತಿಟ್ಠಾ ಜಾತಾ, ಅಹಂ ಇಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಭವನಿಸ್ಸರಣಂ ಪತ್ತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ತಾವ ಮೇ ಅತ್ತಭಾವೇ ಪತಿಟ್ಠಾ ಜಾತಾ, ಸಂಸಾರೇ ಪನ ಮೇ ಸಂಸರನ್ತಸ್ಸ ಅಞ್ಞೇಸುಪಿ ಅತ್ತಭಾವೇಸು ಅಯಂ ಪತಿಟ್ಠಾ ಭೂತಪುಬ್ಬಾ, ನೋ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ಏಕೂನಅತ್ತಭಾವಸತಂ ಅನುಸ್ಸರಿ. ಸಾಪಿ ಏಕೂನಅತ್ತಭಾವಸತೇ ತಸ್ಸ ಪಾದಪರಿಚಾರಿಕಾ ಅಞ್ಞೇಸು ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ತಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಸಿ. ಥೇರೋ ತಸ್ಸಾ ಏತ್ತಕಂ ಅಗುಣಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಅಹೋ ಮಯಂ ಮಹಾಉಪಾಸಿಕಾ ಭಾರಿಯಂ ಕಮ್ಮಂ ಅಕಾಸೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ.

ಮಹಾಉಪಾಸಿಕಾಪಿ ಗೇಹೇ ನಿಸಿನ್ನಾವ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಮಯ್ಹಂ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜಿತಕಿಚ್ಚಂ ಮತ್ತಕಂ ಪತ್ತಂ, ನೋ’’ತಿ ಉಪಧಾರಯಮಾನಾ ತಸ್ಸ ಅರಹತ್ತಪತ್ತಿಂ ಞತ್ವಾ ಉತ್ತರಿ ಉಪಧಾರಿಯಮಾನಾ, ‘‘ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಅಹೋ ವತ ಮೇ ಅಯಂ ಉಪಾಸಿಕಾ ಮಹತೀ ಪತಿಟ್ಠಾ ಜಾತಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಅತೀತೇಪಿ ನು ಖೋ ಮೇ ಅಯಂ ಪತಿಟ್ಠಾ ಭೂತಪುಬ್ಬಾ, ನೋ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ಏಕೂನಅತ್ತಭಾವಸತಂ ಅನುಸ್ಸರಿ, ‘‘ಅಹಂ ಖೋ ಪನ ಏಕೂನಅತ್ತಭಾವಸತೇ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ಏತಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಸಿಂ, ಅಯಂ ಮೇ ಏತ್ತಕಂ ಅಗುಣಂ ದಿಸ್ವಾ ‘ಅಹೋ ಭಾರಿಯಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತಂ ಉಪಾಸಿಕಾಯಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ. ‘‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ಏವಂ ಸಂಸಾರೇ ಸಂಸರನ್ತಿಯಾ ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಉಪಕಾರೋ ಕತಪುಬ್ಬೋ’’ತಿ ಉಪಧಾರಯಮಾನಾ ತತೋ ಉತ್ತರಿಂ ಸತಮಂ ಅತ್ತಭಾವಂ ಅನುಸ್ಸರಿತ್ವಾ ಸತಮೇ ಅತ್ತಭಾವೇ ಮಯಾ ಏತಸ್ಸ ಪಾದಪರಿಚಾರಿಕಾಯ ಹುತ್ವಾ ಏತಸ್ಮಿಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪನಟ್ಠಾನೇ ಜೀವಿತದಾನಂ ದಿನ್ನಂ, ಅಹೋ ಮಯಾ ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಮಹಾಉಪಕಾರೋ ಕತಪುಬ್ಬೋ’’ತಿ ಗೇಹೇ ನಿಸಿನ್ನಾವ ಉತ್ತರಿಂ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ‘‘ಉಪಧಾರೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ದಿಬ್ಬಾಯ ಸೋತಧಾತುಯಾ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ಸತಮಂ ಅತ್ತಭಾವಂ ಅನುಸ್ಸರಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ತಾಯ ಅತ್ತನೋ ಜೀವಿತಸ್ಸ ದಿನ್ನಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಅಹೋ ಮಮ ಇಮಾಯ ಮಹಾಉಪಾಸಿಕಾಯ ಉಪಕಾರೋ ಕತಪುಬ್ಬೋ’’ತಿ ಅತ್ತಮನೋ ಹುತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ತತ್ಥೇವ ಚತೂಸು ಮಗ್ಗಫಲೇಸು ಪಞ್ಹಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಅನುಪಾದಿಸೇಸಾಯ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಯಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀತಿ.

ಅಞ್ಞತರಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು ದುತಿಯಂ.

೩. ಅಞ್ಞತರಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು

ಸುದುದ್ದಸನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸತ್ಥರಿ ಕಿರ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರನ್ತೇ ಏಕೋ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಕುಲೂಪಗತ್ಥೇರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಹಂ ದುಕ್ಖಾ ಮುಚ್ಚಿತುಕಾಮೋ, ಏಕಂ ಮೇ ದುಕ್ಖತೋ ಮುಚ್ಚನಕಾರಣಂ ಕಥೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಸಾಧಾವುಸೋ, ಸಚೇಸಿ ದುಕ್ಖಾ ಮುಚ್ಚಿತುಕಾಮೋ, ಸಲಾಕಭತ್ತಂ ದೇಹಿ, ಪಕ್ಖಿಕಭತ್ತಂ ದೇಹಿ, ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಂ ದೇಹಿ, ಚೀವರಾದಯೋ ಪಚ್ಚಯೇ ದೇಹಿ, ಅತ್ತನೋ ಸಾಪತೇಯ್ಯಂ ತಯೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಕತ್ವಾ ಏಕೇನ ಕಮ್ಮನ್ತಂ ಪಯೋಜೇಹಿ, ಏಕೇನ ಪುತ್ತದಾರಂ ಪೋಸೇಹಿ, ಏಕಂ ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ದೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಸಬ್ಬಂ ಕತ್ವಾ ಪುನ ಥೇರಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ತತೋ ಉತ್ತರಿಂ ಅಞ್ಞಂ ಕಿಂ ಕರೋಮಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಆವುಸೋ, ತೀಣಿ ಸರಣಾನಿ ಗಣ್ಹ, ಪಞ್ಚ ಸೀಲಾನಿ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ. ತಾನಿಪಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ತತೋ ಉತ್ತರಿಂ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ದಸ ಸೀಲಾನಿ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಗಣ್ಹಿ. ಸೋ ಏವಂ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಸ್ಸ ಕತತ್ತಾ ಅನುಪುಬ್ಬಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ನಾಮ ಜಾತೋ. ತತೋ ‘‘ಉತ್ತರಿಮ್ಪಿ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಅತ್ಥಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಪುನ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ತೇನ ಹಿ ಪಬ್ಬಜಾಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿ. ತಸ್ಸೇಕೋ ಆಭಿಧಮ್ಮಿಕಭಿಕ್ಖು ಆಚರಿಯೋ ಅಹೋಸಿ. ಏಕೋ ವಿನಯಧರೋ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ. ತಸ್ಸ ಲದ್ಧೂಪಸಮ್ಪದಸ್ಸ ಆಚರಿಯೋ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗತಕಾಲೇ ಅಭಿಧಮ್ಮೇ ಪಞ್ಹಂ ಕಥೇಸಿ – ‘‘ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ನಾಮ ಇದಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಇದಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಉಪಜ್ಝಾಯೋಪಿಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗತಕಾಲೇ ವಿನಯೇ ಪಞ್ಹಂ ಕಥೇಸಿ – ‘‘ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ನಾಮ ಇದಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಇದಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಇದಂ ಕಪ್ಪತಿ, ಇದಂ ನ ಕಪ್ಪತೀ’’ತಿ. ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹೋ ಭಾರಿಯಂ ಇದಂ ಕಮ್ಮಂ, ಅಹಂ ದುಕ್ಖಾ ಮುಚ್ಚಿತುಕಾಮೋ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಇಧ ಚ ಮಮ ಹತ್ಥಪಸಾರಣಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಗೇಹೇ ಠತ್ವಾವ ದುಕ್ಖಾ ಮುಚ್ಚಿತುಂ ಸಕ್ಕಾ, ಮಯಾ ಗಿಹಿನಾ ಭವಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಸೋ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋ ಅನಭಿರತೋ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರೇ ಸಜ್ಝಾಯಂ ನ ಕರೋತಿ, ಉದ್ದೇಸಂ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಕಿಸೋ ಲೂಖೋ ಧಮನಿಸನ್ಥತಗತ್ತೋ ಆಲಸ್ಸಿಯಾಭಿಭೂತೋ ಕಚ್ಛುಪರಿಕಿಣ್ಣೋ ಅಹೋಸಿ.

ಅಥ ನಂ ದಹರಸಾಮಣೇರಾ, ‘‘ಆವುಸೋ, ಕಿಂ ತ್ವಂ ಠಿತಟ್ಠಾನೇ ಠಿತೋವ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನೇ ನಿಸಿನ್ನೋವ ಅಹೋಸಿ, ಪಣ್ಡುರೋಗಾಭಿಭೂತೋ ಕಿಸೋ ಲೂಖೋ ಧಮನಿಸನ್ಥತಗತ್ತೋ ಆಲಸ್ಸಿಯಾಭಿಭೂತೋ ಕಚ್ಛುಪರಿಕಿಣ್ಣೋ, ಕಿಂ ತೇ ಕತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ‘‘ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋಮ್ಹಿ, ಆವುಸೋ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ’’ತಿ? ಸೋ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ತೇ ತಸ್ಸ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿಂಸು. ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾ ತಂ ಆದಾಯ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಂಸು. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಕಿಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆಗತತ್ಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಾಸನೇ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋ’’ತಿ. ‘‘ಏವಂ ಕಿರ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ. ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ’’ತಿ? ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ದುಕ್ಖಾ ಮುಚ್ಚಿತುಕಾಮೋವ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ತಸ್ಸ ಮೇ ಆಚರಿಯೋ ಅಭಿಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇಸಿ, ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ವಿನಯಕಥಂ ಕಥೇಸಿ, ಸ್ವಾಹಂ ‘ಇಧ ಮೇ ಹತ್ಥಪಸಾರಣಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ನತ್ಥಿ, ಗಿಹಿನಾ ಹುತ್ವಾ ಸಕ್ಕಾ ದುಕ್ಖಾ ಮುಚ್ಚಿತುಂ, ಗಿಹಿ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಮಕಾಸಿಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಸಚೇ ತ್ವಂ, ಭಿಕ್ಖು, ಏಕಮೇವ ರಕ್ಖಿತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸಿ, ಅವಸೇಸಾನಂ ರಕ್ಖನಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ತವ ಚಿತ್ತಮೇವ ರಕ್ಖಿತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತಮೇವ ರಕ್ಖಾಹಿ, ಸಕ್ಕಾ ದುಕ್ಖಾ ಮುಚ್ಚಿತು’’ನ್ತಿ ಇಮಂ ಓವಾದಂ ದತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೩೬.

‘‘ಸುದುದ್ದಸಂ ಸುನಿಪುಣಂ, ಯತ್ಥಕಾಮನಿಪಾತಿನಂ;

ಚಿತ್ತಂ ರಕ್ಖೇಥ ಮೇಧಾವೀ, ಚಿತ್ತಂ ಗುತ್ತಂ ಸುಖಾವಹ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಸುದುದ್ದಸನ್ತಿ ಸುಟ್ಠು ದುದ್ದಸಂ. ಸುನಿಪುಣನ್ತಿ ಸುಟ್ಠು ನಿಪುಣಂ ಪರಮಸಣ್ಹಂ. ಯತ್ಥಕಾಮನಿಪಾತಿನನ್ತಿ ಜಾತಿಆದೀನಿ ಅನೋಲೋಕೇತ್ವಾ ಲಭಿತಬ್ಬಾಲಭಿತಬ್ಬಯುತ್ತಾಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇಸು ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ನಿಪತನಸೀಲಂ. ಚಿತ್ತಂ ರಕ್ಖೇಥ ಮೇಧಾವೀತಿ ಅನ್ಧಬಾಲೋ ದುಮ್ಮೇಧೋ ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತಂ ರಕ್ಖಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಚಿತ್ತವಸಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ಅನಯಬ್ಯಸನಂ ಪಾಪುಣಾತಿ. ಮೇಧಾವೀ ಪನ ಪಣ್ಡಿತೋವ ಚಿತ್ತಂ ರಕ್ಖಿತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ತ್ವಮ್ಪಿ ಚಿತ್ತಮೇವ ಗೋಪೇಹಿ. ಇದಞ್ಹಿ ಚಿತ್ತಂ ಗುತ್ತಂ ಸುಖಾವಹಂ ಮಗ್ಗಫಲನಿಬ್ಬಾನಸುಖಾನಿ ಆವಹತೀತಿ.

ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪಾಪುಣಿ, ಅಞ್ಞೇಪಿ ಬಹೂ ಸೋತಾಪನ್ನಾದಯೋ ಅಹೇಸುಂ, ದೇಸನಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

ಅಞ್ಞತರಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು ತತಿಯಂ.

೪. ಸಙ್ಘರಕ್ಖಿತಭಾಗಿನೇಯ್ಯತ್ಥೇರವತ್ಥು

ದೂರಙ್ಗಮನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರನ್ತೋ ಸಙ್ಘರಕ್ಖಿತಂ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕಿರೇಕೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಲದ್ಧೂಪಸಮ್ಪದೋ ಸಙ್ಘರಕ್ಖಿತತ್ಥೇರೋ ನಾಮ ಹುತ್ವಾ ಕತಿಪಾಹೇನೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ. ತಸ್ಸ ಕನಿಟ್ಠಭಗಿನೀ ಪುತ್ತಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಕಾಸಿ. ಸೋ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯಸಙ್ಘರಕ್ಖಿತೋ ನಾಮ ಹುತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಥೇರಸ್ಸೇವ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಲದ್ಧೂಪಸಮ್ಪದೋ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಗಾಮಕಾರಾಮೇ ವಸ್ಸಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಏಕಂ ಸತ್ತಹತ್ಥಂ, ಏಕಂ ಅಟ್ಠಹತ್ಥ’’ನ್ತಿ ದ್ವೇ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಸಾಟಕೇ ಲಭಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಹತ್ಥಂ ‘‘ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಮೇ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ‘‘ಸತ್ತಹತ್ಥಂ ಮಯ್ಹಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ವುಟ್ಠವಸ್ಸೋ ‘‘ಉಪಜ್ಝಾಯಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಥೇರೇ ವಿಹಾರಂ ಅನಾಗತೇಯೇವ ವಿಹಾರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ದಿವಾಟ್ಠಾನಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪಾದೋದಕಂ ಉಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಆಸನಂ ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾ ಆಗಮನಮಗ್ಗಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ನಿಸೀದಿ. ಅಥಸ್ಸಾಗಮನಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಕತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ, ‘‘ನಿಸೀದಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಥೇರಂ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ತಾಲವಣ್ಟಂ ಆದಾಯ ಬೀಜಿತ್ವಾ ಪಾನೀಯಂ ದತ್ವಾ ಪಾದೇ ಧೋವಿತ್ವಾ ತಂ ಸಾಟಕಂ ಆನೇತ್ವಾ ಪಾದಮೂಲೇ ಠಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಮಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಬೀಜಯಮಾನೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ.

ಅಥ ನಂ ಥೇರೋ ಆಹ – ‘‘ಸಙ್ಘರಕ್ಖಿತ, ಮಯ್ಹಂ ಚೀವರಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ, ತ್ವಮೇವ ಪರಿಭುಞ್ಜಾ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಯಾ ಲದ್ಧಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಯಂ ತುಮ್ಹಾಕಮೇವ ಸಲ್ಲಕ್ಖಿತೋ, ಪರಿಭೋಗಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ. ‘‘ಹೋತು, ಸಙ್ಘರಕ್ಖಿತ, ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಮೇ ಚೀವರಂ, ತ್ವಮೇವ ಪರಿಭುಞ್ಜಾ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಾ ಏವಂ ಕರೋಥ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಪರಿಭುತ್ತೇ ಮಯ್ಹಂ ಮಹಪ್ಫಲಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ತಸ್ಸ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸಪಿ ಥೇರೋ ನ ಇಚ್ಛಿಯೇವ.

ಏವಂ ಸೋ ಬೀಜಯಮಾನೋ ಠಿತೋವ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಥೇರಸ್ಸ ಗಿಹಿಕಾಲೇ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯೋ, ಪಬ್ಬಜಿತಕಾಲೇ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕೋ, ಏವಮ್ಪಿ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಪರಿಭೋಗಂ ನ ಕತ್ತುಕಾಮೋ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಪರಿಭೋಗಂ ಅಕರೋನ್ತೇ ಕಿಂ ಮೇ ಸಮಣಭಾವೇನ, ಗಿಹಿ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ದುಸ್ಸಣ್ಠಾಪಿತೋ ಘರಾವಾಸೋ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕತ್ವಾ ಗಿಹಿಭೂತೋ ಜೀವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ತತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಟ್ಠಹತ್ಥಸಾಟಕಂ ವಿಕ್ಕಿಣಿತ್ವಾ ಏಕಂ ಏಳಿಕಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಿ, ಏಳಿಕಾ ನಾಮ ಖಿಪ್ಪಂ ವಿಜಾಯತಿ, ಸ್ವಾಹಂ ವಿಜಾತಂ ವಿಜಾತಂ ವಿಕ್ಕಿಣಿತ್ವಾ ಮೂಲಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಮೂಲೇ ಬಹೂ ಕತ್ವಾ ಏಕಂ ಪಜಾಪತಿಂ ಆನೇಸ್ಸಾಮಿ, ಸಾ ಏಕಂ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿಸ್ಸತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಮಮ ಮಾತುಲಸ್ಸ ನಾಮಂ ಕತ್ವಾ ಚೂಳಯಾನಕೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಮಮ ಪುತ್ತಞ್ಚ ಭರಿಯಞ್ಚ ಆದಾಯ ಮಾತುಲಂ ವನ್ದಿತುಂ ಆಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ಆಗಚ್ಛನ್ತೇ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಮಮ ಭರಿಯಂ ಏವಂ ವಕ್ಖಾಮಿ – ‘ಆನೇಹಿ ತಾವ ಮೇ ಪುತ್ತಂ ವಹಿಸ್ಸಾಮಿನ’ನ್ತಿ. ಸಾ ‘ಕಿಂ ತೇ ಪುತ್ತೇನ, ಏಹಿ, ಇಮಂ ಯಾನಕಂ ಪಾಜೇಹೀ’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ, ‘ಅಹಂ ನೇಸ್ಸಾಮಿ ನ’ನ್ತಿ ನೇತ್ವಾ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀ ಚಕ್ಕಪಥೇ ಛಡ್ಡೇಸ್ಸತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಸರೀರಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಚಕ್ಕಂ ಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಅಥ ನಂ ‘ತ್ವಂ ಮಮ ಪುತ್ತಂ ನೇವ ಮಯ್ಹಂ ಅದಾಸಿ, ನಂ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ ನಾಸಿತೋಸ್ಮಿ ತಯಾ’ತಿ ವತ್ವಾ ಪತೋದಯಟ್ಠಿಯಾ ಪಿಟ್ಠಿಯಂ ಪಹರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ.

ಸೋ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋವ ಠತ್ವಾ ಬೀಜಯಮಾನೋ ಥೇರಸ್ಸ ಸೀಸೇ ತಾಲವಣ್ಟೇನ ಪಹರಿ. ಥೇರೋ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಅಹಂ ಸಙ್ಘರಕ್ಖಿತೇನ ಸೀಸೇ ಪಹತೋ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ತೇನ ಚಿನ್ತಿತಚಿನ್ತಿತಂ ಸಬ್ಬಂ ಞತ್ವಾ, ‘‘ಸಙ್ಘರಕ್ಖಿತ, ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಪಹಾರಂ ದಾತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ, ಕೋ ಏತ್ಥ ಮಹಲ್ಲಕತ್ಥೇರಸ್ಸ ದೋಸೋ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ‘‘ಅಹೋ ನಟ್ಠೋಮ್ಹಿ, ಞಾತಂ ಕಿರ ಮೇ ಉಪಜ್ಝಾಯೇನ ಚಿನ್ತಿತಚಿನ್ತಿತಂ, ಕಿಂ ಮೇ ಸಮಣಭಾವೇನಾ’’ತಿ ತಾಲವಣ್ಟಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಪಲಾಯಿತುಂ ಆರದ್ಧೋ.

ಅಥ ನಂ ದಹರಾ ಚ ಸಾಮಣೇರಾ ಚ ಅನುಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಆದಾಯ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಂಸು. ಸತ್ಥಾ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ದಿಸ್ವಾವ ‘‘ಕಿಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆಗತತ್ಥ, ಏಕೋ ವೋ ಭಿಕ್ಖು ಲದ್ಧೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ, ಇಮಂ ದಹರಂ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತ್ವಾ ಪಲಾಯನ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗತಮ್ಹಾ’’ತಿ. ‘‘ಏವಂ ಕಿರ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಮತ್ಥಂ ತೇ ಭಿಕ್ಖು ಏವಂ ಭಾರಿಯಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತಂ, ನನು ತ್ವಂ ಆರದ್ಧವೀರಿಯಸ್ಸ ಏಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ, ಮಾದಿಸಸ್ಸ ನಾಮ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ದಮೇತ್ವಾ ಸೋತಾಪನ್ನೋತಿ ವಾ ಸಕದಾಗಾಮೀತಿ ವಾ ಅನಾಗಾಮೀತಿ ವಾ ಅರಹಾತಿ ವಾ ವದಾಪೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ, ಕಿಮತ್ಥಂ ಏವಂ ಭಾರಿಯಂ ಕಮ್ಮಮಕಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋಸ್ಮಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋಸೀ’’ತಿ? ಸೋ ಏವಂ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಸಾಟಕಾನಂ ಲದ್ಧದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಥೇರಸ್ಸ ತಾಲವಣ್ಟೇನ ಪಹಾರಾ ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ, ‘‘ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ಪಲಾತೋಸ್ಮಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಏಹಿ ಭಿಕ್ಖು, ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿ ಚಿತ್ತಂ ನಾಮೇತಂ ದೂರೇ ಹೋನ್ತಮ್ಪಿ ಆರಮ್ಮಣಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಕಜಾತಿಕಂ, ರಾಗದೋಸಮೋಹಬನ್ಧನಾ ಮುಚ್ಚನತ್ಥಾಯ ವಾಯಮಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೩೭.

‘‘ದೂರಙ್ಗಮಂ ಏಕಚರಂ, ಅಸರೀರಂ ಗುಹಾಸಯಂ;

ಯೇ ಚಿತ್ತಂ ಸಂಯಮೇಸ್ಸನ್ತಿ, ಮೋಕ್ಖನ್ತಿ ಮಾರಬನ್ಧನಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ದೂರಙ್ಗಮನ್ತಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಹಿ ಮಕ್ಕಟಸುತ್ತಮತ್ತಕಮ್ಪಿ ಪುರತ್ಥಿಮಾದಿದಿಸಾಭಾಗೇನ ಗಮನಾಗಮನಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ದೂರೇ ಸನ್ತಮ್ಪಿ ಪನ ಆರಮ್ಮಣಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛತೀತಿ ದೂರಙ್ಗಮಂ ನಾಮ ಜಾತಂ. ಸತ್ತಟ್ಠಚಿತ್ತಾನಿ ಪನ ಏಕತೋ ಕಣ್ಣಿಕಬದ್ಧಾನಿ ಏಕಕ್ಖಣೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತುಂ ಸಮತ್ಥಾನಿ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಉಪ್ಪತ್ತಿಕಾಲೇ ಏಕೇಕಮೇವ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ನಿರುದ್ಧೇ ಪುನ ಏಕೇಕಮೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಏಕಚರಂ ನಾಮ ಜಾತಂ. ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಸರೀರಸಣ್ಠಾನಂ ವಾ ನೀಲಾದಿಪ್ಪಕಾರೋ ವಣ್ಣಭೇದೋ ವಾ ನತ್ಥೀತಿ ಅಸರೀರಂ ನಾಮ ಜಾತಂ. ಗುಹಾ ನಾಮ ಚತುಮಹಾಭೂತಗುಹಾ, ಇದಞ್ಚ ಹದಯರೂಪಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪವತ್ತತೀತಿ ಗುಹಾಸಯಂ ನಾಮ ಜಾತಂ. ಯೇ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಯೇ ಕೇಚಿ ಪುರಿಸಾ ವಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ವಾ ಗಹಟ್ಠಾ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ವಾ ಅನುಪ್ಪಜ್ಜನಕಕಿಲೇಸಸ್ಸ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತುಂ ಅದೇನ್ತಾ ಸತಿಸಮ್ಮೋಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಕಿಲೇಸಂ ಪಜಹನ್ತಾ ಚಿತ್ತಂ ಸಂಯಮೇಸ್ಸನ್ತಿ ಸಂಯತಂ ಅವಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತಿ. ಮೋಕ್ಖನ್ತಿ ಮಾರಬನ್ಧನಾತಿ ಸಬ್ಬೇತೇ ಕಿಲೇಸಬನ್ಧನಾಭಾವೇನ ಮಾರಬನ್ಧನಸಙ್ಖಾತಾ ತೇಭೂಮಕವಟ್ಟಾ ಮುಚ್ಚಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ.

ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯಸಙ್ಘರಕ್ಖಿತತ್ಥೇರೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪಾಪುಣಿ, ಅಞ್ಞೇಪಿ ಬಹೂ ಸೋತಾಪನ್ನಾದಯೋ ಜಾತಾ, ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

ಸಙ್ಘರಕ್ಖಿತಭಾಗಿನೇಯ್ಯತ್ಥೇರವತ್ಥು ಚತುತ್ಥಂ.

೫. ಚಿತ್ತಹತ್ಥತ್ಥೇರವತ್ಥು

ಅನವಟ್ಠಿತಚಿತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರನ್ತೋ ಚಿತ್ತಹತ್ಥತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕೋ ಕಿರ ಸಾವತ್ಥಿವಾಸೀ ಕುಲಪುತ್ತೋ ನಟ್ಠಗೋಣಂ ಪರಿಯೇಸನ್ತೋ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೇ ಕಾಲೇ ಗೋಣಂ ದಿಸ್ವಾ ಗೋಯೂಥೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ, ‘‘ಅವಸ್ಸಂ ಅಯ್ಯಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಆಹಾರಮತ್ತಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಖುಪ್ಪಿಪಾಸಾಪೀಳಿತೋ ವಿಹಾರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅವಕ್ಕಾರಪಾತಿಯಂ ಭುತ್ತಾವಸೇಸಕಂ ಭತ್ತಂ ಹೋತಿ, ತೇ ತಂ ಛಾತಕಪೀಳಿತಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಇತೋ ಭತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಾಹೀ’’ತಿ ವದಿಂಸು. ಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಚ ಪನ ಅನೇಕಸೂಪಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಭತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಸೋ ತತೋ ಯಾಪನಮತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಪಾನೀಯಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಹತ್ಥೇ ಧೋವಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ, ಅಜ್ಜ, ಅಯ್ಯಾ, ನಿಮನ್ತನಟ್ಠಾನಂ ಅಗಮಂಸೂ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ನತ್ಥಿ, ಉಪಾಸಕ, ಭಿಕ್ಖೂ ಇಮಿನಾವ ನೀಹಾರೇನ ನಿಬದ್ಧಂ ಲಭನ್ತೀ’’ತಿ. ಸೋ ‘‘ಮಯಂ ಉಟ್ಠಾಯ ಸಮುಟ್ಠಾಯ ರತ್ತಿನ್ದಿವಂ ನಿಬದ್ಧಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಾಪಿ ಏವಂ ಮಧುರಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಭತ್ತಂ ನ ಲಭಾಮ, ಇಮೇ ಕಿರ ನಿಬದ್ಧಂ ಭುಞ್ಜನ್ತಿ, ಕಿಂ ಮೇ ಗಿಹಿಭಾವೇನ, ಭಿಕ್ಖು ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿ. ಅಥ ನಂ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಸಾಧು ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿ ಪಬ್ಬಾಜೇಸುಂ.

ಸೋ ಲದ್ಧೂಪಸಮ್ಪದೋ ಸಬ್ಬಪ್ಪಕಾರಂ ವತ್ತಪಟಿವತ್ತಂ ಅಕಾಸಿ. ಸೋ ಬುದ್ಧಾನಂ ಉಪ್ಪನ್ನೇನ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರೇನ ಕತಿಪಾಹಚ್ಚಯೇನ ಥೂಲಸರೀರೋ ಅಹೋಸಿ. ತತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಕಿಂ ಮೇ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಜೀವಿತೇನ, ಗಿಹೀ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ವಿಬ್ಭಮಿತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಪಾವಿಸಿ. ತಸ್ಸ ಗೇಹೇ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಕತಿಪಾಹೇನೇವ ಸರೀರಂ ಮಿಲಾಯಿ. ತತೋ ‘‘ಕಿಂ ಮೇ ಇಮಿನಾ ದುಕ್ಖೇನ, ಸಮಣೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಪುನ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿ. ಸೋ ಕತಿಪಾಹಂ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಪುನ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತ್ವಾ ವಿಬ್ಭಮಿ, ಪಬ್ಬಜಿತಕಾಲೇ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಉಪಕಾರಕೋ ಹೋತಿ. ಸೋ ಕತಿಪಾಹೇನೇವ ಪುನಪಿ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತ್ವಾ, ‘‘ಕಿಂ ಮೇ ಗಿಹಿಭಾವೇನ, ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿ. ಅಥ ನಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಉಪಕಾರವಸೇನ ಪುನ ಪಬ್ಬಾಜಯಿಂಸು. ಏವಂ ಸೋ ಇಮಿನಾ ನಿಯಾಮೇನೇವ ಛಕ್ಖತ್ತುಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಉಪ್ಪಬ್ಬಜಿತೋ. ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಏಸ ಚಿತ್ತವಸಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ವಿಚರತೀ’’ತಿ ಚಿತ್ತಹತ್ಥತ್ಥೇರೋತಿ ನಾಮಂ ಕರಿಂಸು.

ತಸ್ಸೇವಂ ಅಪರಾಪರಂ ವಿಚರನ್ತಸ್ಸೇವ ಭರಿಯಾ ಗಬ್ಭಿನೀ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ಸತ್ತಮೇ ವಾರೇ ಅರಞ್ಞತೋ ಕಸಿಭಣ್ಡಮಾದಾಯ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಣ್ಡಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಕಾಸಾವಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗಬ್ಭಂ ಪಾವಿಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ತಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿದ್ದಾಯತಿ. ತಸ್ಸಾ ನಿವತ್ಥಸಾಟಕೋ ಅಪಗತೋ ಹೋತಿ, ಮುಖತೋ ಚ ಲಾಲಾ ಪಗ್ಘರತಿ, ನಾಸಾ ಘುರಘುರಾಯತಿ, ಮುಖಂ ವಿವಟ್ಟಂ, ದನ್ತಂ ಘಂಸತಿ, ಸಾ ತಸ್ಸ ಉದ್ಧುಮಾತಕಸರೀರಂ ವಿಯ ಉಪಟ್ಠಾಸಿ. ಸೋ ‘‘ಅನಿಚ್ಚಂ ದುಕ್ಖಂ ಇದ’’ನ್ತಿ ಸಞ್ಞಂ ಲಭಿತ್ವಾ, ‘‘ಅಹಂ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಇಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಭಿಕ್ಖುಭಾವೇ ಸಣ್ಠಾತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ’’ನ್ತಿ ಕಾಸಾಯಕೋಟಿಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಉದರೇ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಗೇಹಾ ನಿಕ್ಖಮಿ.

ಅಥಸ್ಸ ಅನನ್ತರಗೇಹೇ ಠಿತಾ ಸಸ್ಸು ತಂ ತಥಾ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಅಯಂ ಪಟಿಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಇದಾನೇವ ಅರಞ್ಞತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಕಾಸಾವಂ ಉದರೇ ಬನ್ಧಿತ್ವಾವ ಗೇಹಾ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ವಿಹಾರಾಭಿಮುಖೋ ಗಚ್ಛತಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ’’ತಿ ಗೇಹಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿದ್ದಾಯಮಾನಂ ಧೀತರಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ದಿಸ್ವಾ ಸೋ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೀ ಹುತ್ವಾ ಗತೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಧೀತರಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ‘‘ಉಟ್ಠೇಹಿ ಕಾಳಕಣ್ಣಿ, ಸಾಮಿಕೋ ತೇ ತಂ ನಿದ್ದಾಯಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೀ ಹುತ್ವಾ ಗತೋ, ನತ್ಥಿ ಸೋ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತುಯ್ಹ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ‘‘ಅಪೇಹಿ ಅಪೇಹಿ, ಅಮ್ಮ, ಕುತೋ ತಸ್ಸ ಗಮನಂ ಅತ್ಥಿ, ಕತಿಪಾಹೇನೇವ ಪುನಾಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋಪಿ ‘‘ಅನಿಚ್ಚಂ ದುಕ್ಖ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಗಚ್ಛನ್ತೋವ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪಾಪುಣಿ. ಸೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿ. ‘‘ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮ ಮಂಯಂ ತಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ, ಕುತೋ ತುಯ್ಹಂ ಸಮಣಭಾವೋ, ಸತ್ಥಕನಿಸಾನಪಾಸಾಣಸದಿಸಂ ತವ ಸೀಸ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇದಾನಿ ಮಂ ಅನುಕಮ್ಪಾಯ ಏಕವಾರಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಥಾ’’ತಿ. ತೇ ತಂ ಉಪಕಾರವಸೇನ ಪಬ್ಬಾಜಯಿಂಸು. ಸೋ ಕತಿಪಾಹೇನೇವ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ.

ತೇಪಿ ನಂ ಆಹಂಸು – ‘‘ಆವುಸೋ ಚಿತ್ತಹತ್ಥ, ತವ ಗಮನಸಮಯಂ ತ್ವಮೇವ ಜಾನೇಯ್ಯಾಸಿ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಾರೇ ತೇ ಚಿರಾಯಿತ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸಂಸಗ್ಗಸ್ಸ ಅತ್ಥಿಭಾವಕಾಲೇ ಗತಮ್ಹಾ, ಸೋ ನೋ ಸಂಸಗ್ಗೋ ಛಿನ್ನೋ, ಇದಾನಿ ಅಗಮನಧಮ್ಮಾ ಜಾತಮ್ಹಾ’’ತಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಅಮ್ಹೇಹಿ ಏವಂ ವುತ್ತೋ ಏವಂ ನಾಮ ಕಥೇಸಿ, ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕರೋತಿ, ಅಭೂತಂ ವದತೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಆಮ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಅನವಟ್ಠಿತಚಿತ್ತಕಾಲೇ ಸದ್ಧಮ್ಮಂ ಅಜಾನನಕಾಲೇ ಗಮನಾಗಮನಂ ಅಕಾಸಿ, ಇದಾನಿಸ್ಸ ಪುಞ್ಞಞ್ಚ ಪಾಪಞ್ಚ ಪಹೀನ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ದ್ವೇ ಗಾಥಾ ಆಹ –

೩೮.

‘‘ಅನವಟ್ಠಿತಚಿತ್ತಸ್ಸ, ಸದ್ಧಮ್ಮಂ ಅವಿಜಾನತೋ;

ಪರಿಪ್ಲವಪಸಾದಸ್ಸ, ಪಞ್ಞಾ ನ ಪರಿಪೂರತಿ.

೩೯.

‘‘ಅನವಸ್ಸುತಚಿತ್ತಸ್ಸ, ಅನನ್ವಾಹತಚೇತಸೋ;

ಪುಞ್ಞಪಾಪಪಹೀನಸ್ಸ, ನತ್ಥಿ ಜಾಗರತೋ ಭಯ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಅನವಟ್ಠಿತಚಿತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಚಿತ್ತಂ ನಾಮೇತಂ ಕಸ್ಸಚಿ ನಿಬದ್ಧಂ ವಾ ಥಾವರಂ ವಾ ನತ್ಥಿ. ಯೋ ಪನ ಪುಗ್ಗಲೋ ಅಸ್ಸಪಿಟ್ಠೇ ಠಪಿತಕುಮ್ಭಣ್ಡಂ ವಿಯ ಚ ಥುಸರಾಸಿಮ್ಹಿ ಕೋಟ್ಟಿತಖಾಣುಕೋ ವಿಯ ಚ ಖಲ್ಲಾಟಸೀಸೇ ಠಪಿತಕದಮ್ಬಪುಪ್ಫಂ ವಿಯ ಚ ನ ಕತ್ಥಚಿ ಸಣ್ಠಾತಿ, ಕದಾಚಿ ಬುದ್ಧಸಾವಕೋ ಹೋತಿ, ಕದಾಚಿ ಆಜೀವಕೋ, ಕದಾಚಿ ನಿಗಣ್ಠೋ, ಕದಾಚಿ ತಾಪಸೋ. ಏವರೂಪೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಅನವಟ್ಠಿತಚಿತ್ತೋ ನಾಮ. ತಸ್ಸ ಅನವಟ್ಠಿತಚಿತ್ತಸ್ಸ. ಸದ್ಧಮ್ಮಂ ಅವಿಜಾನತೋತಿ ಸತ್ತತಿಂಸಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಧಮ್ಮಭೇದಂ ಇಮಂ ಸದ್ಧಮ್ಮಂ ಅವಿಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಪರಿತ್ತಸದ್ಧತಾಯ ವಾ ಉಪ್ಲವಸದ್ಧತಾಯ ವಾ ಪರಿಪ್ಲವಪಸಾದಸ್ಸ ಕಾಮಾವಚರರೂಪಾವಚರಾದಿಭೇದಾ ಪಞ್ಞಾ ನ ಪರಿಪೂರತಿ. ಕಾಮಾವಚರಾಯಪಿ ಅಪರಿಪೂರಯಮಾನಾಯ ಕುತೋವ ರೂಪಾವಚರಾರೂಪಾವಚರಲೋಕುತ್ತರಪಞ್ಞಾ ಪರಿಪೂರಿಸ್ಸತೀತಿ ದೀಪೇತಿ. ಅನವಸ್ಸುತಚಿತ್ತಸ್ಸಾತಿ ರಾಗೇನ ಅತಿನ್ತಚಿತ್ತಸ್ಸ. ಅನನ್ವಾಹತಚೇತಸೋತಿ ‘‘ಆಹತಚಿತ್ತೋ ಖಿಲಜಾತೋ’’ತಿ (ದೀ. ನಿ. ೩.೩೧೯; ವಿಭ. ೯೪೧; ಮ. ನಿ. ೧.೧೮೫) ಆಗತಟ್ಠಾನೇ ದೋಸೇನ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಪಹತಭಾವೋ ವುತ್ತೋ, ಇಧ ಪನ ದೋಸೇನ ಅಪ್ಪಟಿಹತಚಿತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪುಞ್ಞಪಾಪಪಹೀನಸ್ಸಾತಿ ಚತುತ್ಥಮಗ್ಗೇನ ಪಹೀನಪುಞ್ಞಸ್ಸ ಚೇವ ಪಹೀನಪಾಪಸ್ಸ ಚ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ. ನತ್ಥಿ ಜಾಗರತೋ ಭಯನ್ತಿ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಜಾಗರನ್ತಸ್ಸೇವ ಅಭಯಭಾವೋ ಕಥಿತೋ ವಿಯ. ಸೋ ಪನ ಸದ್ಧಾದೀಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಜಾಗರಧಮ್ಮೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ಜಾಗರೋ ನಾಮ. ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಸ ಜಾಗರನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಅಜಾಗರನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಕಿಲೇಸಭಯಂ ನತ್ಥಿ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಅಪಚ್ಛಾವತ್ತನತೋ. ನ ಹಿ ತಂ ಕಿಲೇಸಾ ಅನುಬನ್ಧನ್ತಿ ತೇನ ತೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಪಹೀನಾನಂ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಪುನ ಅನುಪಗಮನತೋ. ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೇನ ಯೇ ಕಿಲೇಸಾ ಪಹೀನಾ, ತೇ ಕಿಲೇಸೇ ನ ಪುನೇತಿ ನ ಪಚ್ಚೇತಿ ನ ಪಚ್ಚಾಗಚ್ಛತಿ, ಸಕದಾಗಾಮಿಅನಾಗಾಮಿಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ಯೇ ಕಿಲೇಸಾ ಪಹೀನಾ, ತೇ ಕಿಲೇಸೇ ನ ಪುನೇತಿ ನ ಪಚ್ಚೇತಿ ನ ಪಚ್ಚಾಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ (ಚೂಳನಿ. ಮೇತ್ತಗೂಮಾಣವಪುಚ್ಛಾನಿದ್ದೇಸ ೨೭).

ದೇಸನಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಸಫಲಾ ಅಹೋಸಿ.

ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ ‘‘ಭಾರಿಯಾ ವತಿಮೇ, ಆವುಸೋ, ಕಿಲೇಸಾ ನಾಮ, ಏವರೂಪಸ್ಸ ಅರಹತ್ತಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯಸಮ್ಪನ್ನೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಆಲೋಳಿತೋ ಸತ್ತವಾರೇ ಗಿಹೀ ಹುತ್ವಾ ಸತ್ತವಾರೇ ಪಬ್ಬಜಿತೋ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ತಂ ಕಥಾಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ತಙ್ಖಣಾನುರೂಪೇನ ಗಮನೇನ ಧಮ್ಮಸಭಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಬುದ್ಧಾಸನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಏವಮೇವ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕಿಲೇಸಾ ನಾಮ ಭಾರಿಯಾ, ಸಚೇ ಏತೇ ರೂಪಿನೋ ಹುತ್ವಾ ಕತ್ಥಚಿ ಪಕ್ಖಿಪಿತುಂ ಸಕ್ಕಾ ಭವೇಯ್ಯುಂ, ಚಕ್ಕವಾಳಂ ಅತಿಸಮ್ಬಾಧಂ, ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೋ ಅತಿನೀಚಕೋತಿ ಓಕಾಸೋ ನೇಸಂ ನ ಭವೇಯ್ಯ, ಮಾದಿಸಮ್ಪಿ ನಾಮೇತೇ ಪಞ್ಞಾಸಮ್ಪನ್ನಂ ಪುರಿಸಾಜಾನೇಯ್ಯಂ ಆಲೋಳೇನ್ತಿ, ಅವಸೇಸೇಸು ಕಾ ಕಥಾ? ‘‘ಅಹಞ್ಹಿ ಅಡ್ಢನಾಳಿಮತ್ತಂ ವರಕಚೋರಕಂ ಕುಣ್ಠಕುದಾಲಞ್ಚ ನಿಸ್ಸಾಯ ಛ ವಾರೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಉಪ್ಪಬ್ಬಜಿತಪುಬ್ಬೋ’’ತಿ. ‘‘ಕದಾ, ಭನ್ತೇ, ಕದಾ ಸುಗತಾ’’ತಿ? ‘‘ಸುಣಿಸ್ಸಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ. ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಸುಣಾಥಾ’’ತಿ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ –

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಕುದಾಲಪಣ್ಡಿತೋ ನಾಮ ಬಾಹಿರಕಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠ ಮಾಸೇ ಹಿಮವನ್ತೇ ವಸಿತ್ವಾ ವಸ್ಸಾರತ್ತಸಮಯೇ ಭೂಮಿಯಾ ತಿನ್ತಾಯ ‘‘ಗೇಹೇ ಮೇ ಅಡ್ಢನಾಳಿಮತ್ತೋ ವರಕಚೋರಕೋ ಚ ಕುಣ್ಠಕುದಾಲಕೋ ಚ ಅತ್ಥಿ, ವರಕಚೋರಕಬೀಜಂ ಮಾ ನಸ್ಸೀ’’ತಿ ಉಪ್ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಏಕಂ ಠಾನಂ ಕುದಾಲೇನ ಕಸಿತ್ವಾ ತಂ ಬೀಜಂ ವಪಿತ್ವಾ ವತಿಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಕಾಲೇ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ನಾಳಿಮತ್ತಬೀಜಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಂ ಖಾದಿ. ಸೋ ‘‘ಕಿಂ ಮೇ ದಾನಿ ಗೇಹೇನ, ಪುನ ಅಟ್ಠ ಮಾಸೇ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿ. ಇಮಿನಾವ ನೀಹಾರೇನ ನಾಳಿಮತ್ತಂ ವರಕಚೋರಕಞ್ಚ ಕುಣ್ಠಕುದಾಲಞ್ಚ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸತ್ತವಾರೇ ಗಿಹೀ ಹುತ್ವಾ ಸತ್ತವಾರೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಸತ್ತಮೇ ಪನ ವಾರೇ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಛ ವಾರೇ ಇಮಂ ಕುಣ್ಠಕುದಾಲಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಗಿಹೀ ಹುತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಕತ್ಥಚಿದೇವ ನಂ ಛಡ್ಡೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ಗಙ್ಗಾಯ ತೀರಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಪತಿತಟ್ಠಾನಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಓತರಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಂ, ಯಥಾಸ್ಸ ಪತಿತಟ್ಠಾನಂ ನ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ತಥಾ ನಂ ಛಡ್ಡೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ನಾಳಿಮತ್ತಂ ಬೀಜಂ ಪಿಲೋತಿಕಾಯ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಪಿಲೋತಿಕಂ ಕುದಾಲಫಲಕೇ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಕುದಾಲಂ ಅಗ್ಗದಣ್ಡಕೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಙ್ಗಾಯ ತೀರೇ ಠಿತೋ ಅಕ್ಖೀನಿ ನಿಮೀಲೇತ್ವಾ ಉಪರಿಸೀಸೇ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಆವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಗಙ್ಗಾಯಂ ಖಿಪಿತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಪತಿತಟ್ಠಾನಂ ಅದಿಸ್ವಾ ‘‘ಜಿತಂ ಮೇ, ಜಿತಂ ಮೇ’’ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಸದ್ದಮಕಾಸಿ.

ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಬಾರಾಣಸಿರಾಜಾ ಪಚ್ಚನ್ತಂ ವೂಪಸಮೇತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ನದೀತೀರೇ ಖನ್ಧಾವಾರಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ನ್ಹಾನತ್ಥಾಯ ನದಿಂ ಓತಿಣ್ಣೋ ತಂ ಸದ್ದಂ ಅಸ್ಸೋಸಿ. ರಾಜೂನಞ್ಚ ನಾಮ ‘‘ಜಿತಂ ಮೇ’’ತಿ ಸದ್ದೋ ಅಮನಾಪೋ ಹೋತಿ, ಸೋ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಅಹಂ ಇದಾನಿ ಅಮಿತ್ತಮದ್ದನಂ ಕತ್ವಾ ‘ಜಿತಂ ಮೇ’ತಿ ಆಗತೋ, ತ್ವಂ ಪನ ‘ಜಿತಂ ಮೇ, ಜಿತಂ ಮೇ’ತಿ ವಿರವಸಿ, ಕಿಂ ನಾಮೇತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಕುದಾಲಪಣ್ಡಿತೋ ‘‘ತ್ವಂ ಬಾಹಿರಕಚೋರೇ ಜಿನಿ, ತಯಾ ಜಿತಂ ಪುನ ಅವಜಿತಮೇವ ಹೋತಿ, ಮಯಾ ಪನ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕೋ ಲೋಭಚೋರೋ ಜಿತೋ, ಸೋ ಪುನ ಮಂ ನ ಜಿನಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸೇವ ಜಯೋ ಸಾಧೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ನ ತಂ ಜಿತಂ ಸಾಧು ಜಿತಂ, ಯಂ ಜಿತಂ ಅವಜೀಯತಿ;

ತಂ ಖೋ ಜಿತಂ ಸಾಧು ಜಿತಂ, ಯಂ ಜಿತಂ ನಾವಜೀಯತೀ’’ತಿ. (ಜಾ. ೧.೧.೭೦);

ತಂ ಖಣಂಯೇವ ಚ ಗಙ್ಗಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಆಪೋಕಸಿಣಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಅಧಿಗತವಿಸೇಸೋ ಆಕಾಸೇ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸೀದಿ. ರಾಜಾ ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಸದ್ಧಿಂ ಬಲಕಾಯೇನ ಪಬ್ಬಜಿ. ಯೋಜನಮತ್ತಾ ಪರಿಸಾ ಅಹೋಸಿ. ಅಪರೋಪಿ ಸಾಮನ್ತರಾಜಾ ತಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜಿತಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ತಸ್ಸ ರಜ್ಜಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಥಾ ಸಮಿದ್ಧಂ ನಗರಂ ಸುಞ್ಞಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಏವರೂಪಂ ನಗರಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ರಾಜಾ ಓರಕೇ ಠಾನೇ ನ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸತಿ, ಮಯಾಪಿ ಪಬ್ಬಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಹಾಪುರಿಸಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಸಪರಿವಾರೋ ಪಬ್ಬಜಿ. ಏತೇನೇವ ನೀಹಾರೇನ ಸತ್ತ ರಾಜಾನೋ ಪಬ್ಬಜಿಂಸು. ಸತ್ತಯೋಜನಿಕೋ ಅಸ್ಸಮೋ ಅಹೋಸಿ. ಸತ್ತ ರಾಜಾನೋ ಭೋಗೇ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಏತ್ತಕಂ ಜನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿಂಸು. ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವಾಸಂ ವಸಿತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೂಪಗೋ ಅಹೋಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ, ‘‘ಅಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತದಾ ಕುದಾಲಪಣ್ಡಿತೋ ಅಹೋಸಿಂ, ಕಿಲೇಸಾ ನಾಮೇತೇ ಏವಂ ಭಾರಿಯಾ’’ತಿ ಆಹ.

ಚಿತ್ತಹತ್ಥತ್ಥೇರವತ್ಥು ಪಞ್ಚಮಂ.

೬. ಪಞ್ಚಸತಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು

ಕುಮ್ಭೂಪಮನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರನ್ತೋ ಆರದ್ಧವಿಪಸ್ಸಕೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕಿರ ಪಞ್ಚಸತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ, ‘‘ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಯೋಜನಸತಮಗ್ಗಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಂ ಮಹಾವಾಸಗಾಮಂ ಅಗಮಂಸು. ಅಥ ತೇ ಮನುಸ್ಸಾ ದಿಸ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಪಣೀತೇಹಿ ಯಾಗುಭತ್ತಾದೀಹಿ ಪರಿವಿಸಿತ್ವಾ, ‘‘ಕಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಯಥಾಫಾಸುಕಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಮಂ ತೇಮಾಸಂ ಇಧೇವ ವಸಥ, ಮಯಮ್ಪಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಸರಣೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಪಞ್ಚ ಸೀಲಾನಿ ರಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಯಾಚಿತ್ವಾ ತೇಸಂ ಅಧಿವಾಸನಂ ವಿದಿತ್ವಾ, ‘‘ಅವಿದೂರೇ ಠಾನೇ ಮಹನ್ತೋ ವನಸಣ್ಡೋ ಅತ್ಥಿ, ಏತ್ಥ ವಸಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಉಯ್ಯೋಜೇಸುಂ. ಭಿಕ್ಖೂ ತಂ ವನಸಣ್ಡಂ ಪವಿಸಿಂಸು. ತಸ್ಮಿಂ ವನಸಣ್ಡೇ ಅಧಿವತ್ಥಾ ದೇವತಾ ‘‘ಸೀಲವನ್ತೋ, ಅಯ್ಯಾ, ಇಮಂ ವನಸಣ್ಡಂ ಅನುಪ್ಪತ್ತಾ, ಅಯುತ್ತಂ ಖೋ ಪನ ಅಸ್ಮಾಕಂ ಅಯ್ಯೇಸು ಇಧ ವಸನ್ತೇಸು ಪುತ್ತದಾರೇ ಗಹೇತ್ವಾ ರುಕ್ಖೇ ಅಭಿರುಯ್ಹ ವಸಿತು’’ನ್ತಿ ರುಕ್ಖತೋ ಓತರಿತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಚಿನ್ತಯಿಂಸು, ‘‘ಅಯ್ಯಾ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಅಜ್ಜೇಕರತ್ತಿಂ ವಸಿತ್ವಾ ಅದ್ಧಾ ಸ್ವೇ ಗಮಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ. ಭಿಕ್ಖೂಪಿ ಪುನದಿವಸೇ ಅನ್ತೋಗಾಮೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಪುನ ತಮೇವ ವನಸಣ್ಡಂ ಆಗಮಿಂಸು. ದೇವತಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ಸ್ವಾತನಾಯ ಕೇನಚಿ ನಿಮನ್ತಿತೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪುನಾಗಚ್ಛತಿ, ಅಜ್ಜ ಗಮನಂ ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸ್ವೇ ಗಮಿಸ್ಸತಿ ಮಞ್ಞೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಉಪಾಯೇನ ಅಡ್ಢಮಾಸಮತ್ತಂ ಭೂಮಿಯಮೇವ ಅಚ್ಛಿಂಸು.

ತತೋ ಚಿನ್ತಯಿಂಸು – ‘‘ಭದನ್ತಾ ಇಮಂ ತೇಮಾಸಂ ಇಧೇವ ಮಞ್ಞೇ ವಸಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಇಧೇವ ಖೋ ಪನ ಇಮೇಸು ವಸನ್ತೇಸು ಅಮ್ಹಾಕಂ ರುಕ್ಖೇ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿತುಮ್ಪಿ ನ ಯುತ್ತಂ, ತೇಮಾಸಂ ಪುತ್ತದಾರೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ನಿಸೀದನಟ್ಠಾನಾನಿಪಿ ದುಕ್ಖಾನಿ, ಕಿಞ್ಚಿ ಕತ್ವಾ ಇಮೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಲಾಪೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ತಾ ತೇಸು ತೇಸು ರತ್ತಿಟ್ಠಾನದಿವಾಟ್ಠಾನೇಸು ಚೇವ ಚಙ್ಕಮನಕೋಟೀಸು ಚ ಛಿನ್ನಸೀಸಾನಿ ಕಬನ್ಧಾನಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ಅಮನುಸ್ಸಸದ್ದಞ್ಚ ಭಾವೇತುಂ ಆರಭಿಂಸು. ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಖಿಪಿತಕಾಸಾದಯೋ ರೋಗಾ ಪವತ್ತಿಂಸು. ತೇ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ‘‘ತುಯ್ಹಂ, ಆವುಸೋ, ಕಿಂ ರುಜ್ಜತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತಾ, ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಖಿಪಿತರೋಗೋ, ಮಯ್ಹಂ ಕಾಸೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಆವುಸೋ, ಅಹಂ ಅಜ್ಜ ಚಙ್ಕಮನಕೋಟಿಯಂ ಛಿನ್ನಸೀಸಂ ಅದ್ದಸಂ, ಅಹಂ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನೇ ಕಬನ್ಧಂ ಅದ್ದಸಂ, ಅಹಂ ದಿವಾಟ್ಠಾನೇ ಅಮನುಸ್ಸಸದ್ದಂ ಅಸ್ಸೋಸಿಂ, ಪರಿವಜ್ಜೇತಬ್ಬಯುತ್ತಕಮಿದಂ ಠಾನಂ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಇಧ ಅಫಾಸುಕಂ ಅಹೋಸಿ, ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿಂಸು.

ಅಥ ನೇ ಸತ್ಥಾ ಆಹ – ‘‘ಕಿಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ವಸಿತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ವಸನ್ತಾನಂ ಏವರೂಪಾನಿ ಭೇರವಾರಮ್ಮಣಾನಿ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ, ಏವರೂಪಂ ಅಫಾಸುಕಂ ಹೋತಿ, ತೇನ ಮಯಂ ‘ವಜ್ಜೇತಬ್ಬಯುತ್ತಕಮಿದಂ ಠಾನ’ನ್ತಿ ತಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗತಾ’’ತಿ. ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ತತ್ಥೇವ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ತುಮ್ಹೇ ಆವುಧಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಗತಾ, ಇದಾನಿ ಆವುಧಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ. ‘‘ಕತರಾವುಧಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ಸತ್ಥಾ ‘‘ಅಹಂ ಆವುಧಂ ವೋ ದಸ್ಸಾಮಿ, ಮಯಾ ದಿನ್ನಂ ಆವುಧಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ –

‘‘ಕರಣೀಯಮತ್ಥಕುಸಲೇನ, ಯನ್ತ ಸನ್ತಂ ಪದಂ ಅಭಿಸಮೇಚ್ಚ;

ಸಕ್ಕೋ ಉಜೂ ಚ ಸುಹುಜೂ ಚ, ಸುವಚೋ ಚಸ್ಸ ಮುದು ಅನತಿಮಾನೀ’’ತಿ. (ಖು. ಪಾ. ೯.೧; ಸು. ನಿ. ೧೪೩) –

ಸಕಲಂ ಮೇತ್ತಸುತ್ತಂ ಕಥೇತ್ವಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇಮಂ ತುಮ್ಹೇ ಬಹಿ ವಿಹಾರಸ್ಸ ವನಸಣ್ಡತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಜ್ಝಾಯನ್ತಾ ಅನ್ತೋವಿಹಾರಂ ಪವಿಸೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ. ತೇ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ತಂ ಠಾನಂ ಪತ್ವಾ ಬಹಿವಿಹಾರೇ ಗಣಸಜ್ಝಾಯಂ ಕತ್ವಾ ಸಜ್ಝಾಯಮಾನಾ ವನಸಣ್ಡಂ ಪವಿಸಿಂಸು. ಸಕಲವನಸಣ್ಡೇ ದೇವತಾ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ತೇಸಂ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಕತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ಆಪುಚ್ಛಿಂಸು, ಹತ್ಥಪಾದಸಮ್ಬಾಹನಂ ಆಪುಚ್ಛಿಂಸು, ತೇಸಂ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಆರಕ್ಖಂ ಸಂವಿದಹಿಂಸು, ಪಕ್ಕಧೂಪನತೇಲಂ ವಿಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ ಅಹೇಸುಂ. ಕತ್ಥಚಿ ಅಮನುಸ್ಸಸದ್ದೋ ನಾಮ ನಾಹೋಸಿ. ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಚಿತ್ತಂ ಏಕಗ್ಗಂ ಅಹೋಸಿ. ತೇ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನದಿವಾಟ್ಠಾನೇಸು ನಿಸಿನ್ನಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಚಿತ್ತಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಅತ್ತನಿ ಖಯವಯಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಅಯಂ ಅತ್ತಭಾವೋ ನಾಮ ಭಿಜ್ಜನಕಟ್ಠೇನ ಅಥಾವರಟ್ಠೇನ ಕುಲಾಲಭಾಜನಸದಿಸೋ’’ತಿ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢಯಿಂಸು. ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಗನ್ಧಕುಟಿಯಾ ನಿಸಿನ್ನೋವ ತೇಸಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಆರದ್ಧಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಏವಮೇವ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಯಂ ಅತ್ತಭಾವೋ ನಾಮ ಭಿಜ್ಜನಕಟ್ಠೇನ ಅಥಾವರಟ್ಠೇನ ಕುಲಾಲಭಾಜನಸದಿಸೋ ಏವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಓಭಾಸಂ ಫರಿತ್ವಾ ಯೋಜನಸತೇ ಠಿತೋಪಿ ಅಭಿಮುಖೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ವಿಯ ಛಬ್ಬಣ್ಣರಂಸಿಯೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ದಿಸ್ಸಮಾನೇನ ರೂಪೇನ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೪೦.

‘‘ಕುಮ್ಭೂಪಮಂ ಕಾಯಮಿಂಮ ವಿದಿತ್ವಾ, ನಗರೂಪಮಂ ಚಿತ್ತಮಿದಂ ಠಪೇತ್ವಾ;

ಯೋಧೇಥ ಮಾರಂ ಪಞ್ಞಾವುಧೇನ, ಜಿತಞ್ಚ ರಕ್ಖೇ ಅನಿವೇಸನೋ ಸಿಯಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಕುಮ್ಭೂಪಮನ್ತಿ ಅಬಲದುಬ್ಬಲಟ್ಠೇನ ಅನದ್ಧನಿಯತಾವಕಾಲಿಕಟ್ಠೇನ ಇಮಂ ಕೇಸಾದಿಸಮೂಹಸಙ್ಖಾತಂ ಕಾಯಂ ಕುಮ್ಭೂಪಮಂ ಕುಲಾಲಭಾಜನಸದಿಸಂ ವಿದಿತ್ವಾ. ನಗರೂಪಮಂ ಚಿತ್ತಮಿದಂ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ನಗರಂ ನಾಮ ಬಹಿದ್ಧಾ ಥಿರಂ ಹೋತಿ, ಗಮ್ಭೀರಪರಿಖಂ ಪಾಕಾರಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ದ್ವಾರಟ್ಟಾಲಕಯುತ್ತಂ, ಅನ್ತೋಸುವಿಭತ್ತವೀಥಿಚತುಕ್ಕಸಿಙ್ಘಾಟಕಸಮ್ಪನ್ನಂ ಅನ್ತರಾಪಣಂ, ತಂ ‘‘ವಿಲುಮ್ಪಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಬಹಿದ್ಧಾ ಚೋರಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪವಿಸಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಪಬ್ಬತಂ ಆಸಜ್ಜ ಪಟಿಹತಾ ವಿಯ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಏವಮೇವ ಪಣ್ಡಿತೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ವಿಪಸ್ಸನಾಚಿತ್ತಂ ಥಿರಂ ನಗರಸದಿಸಂ ಕತ್ವಾ ಠಪೇತ್ವಾ ನಗರೇ ಠಿತೋ ಏಕತೋಧಾರಾದಿನಾನಪ್ಪಕಾರಾವುಧೇನ ಚೋರಗಣಂ ವಿಯ ವಿಪಸ್ಸನಾಮಯೇನ ಚ ಅರಿಯಮಗ್ಗಮಯೇನ ಚ ಪಞ್ಞಾವುಧೇನ ತಂತಂಮಗ್ಗವಜ್ಝಂ ಕಿಲೇಸಮಾರಂ ಪಟಿಬಾಹನ್ತೋ ತಂ ತಂ ಕಿಲೇಸಮಾರಂ ಯೋಧೇಥ, ಪಹರೇಯ್ಯಾಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಜಿತಞ್ಚ ರಕ್ಖೇತಿ ಜಿತಞ್ಚ ಉಪ್ಪಾದಿತಂ ತರುಣವಿಪಸ್ಸನಂ ಆವಾಸಸಪ್ಪಾಯಉತುಸಪ್ಪಾಯಭೋಜನಸಪ್ಪಾಯಪುಗ್ಗಲಸಪ್ಪಾಯಧಮ್ಮಸ್ಸವನಸಪ್ಪಾಯಾದೀನಿ ಆಸೇವನ್ತೋ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ತತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ಸಙ್ಖಾರೇ ಸಮ್ಮಸನ್ತೋ ರಕ್ಖೇಯ್ಯ.

ಅನಿವೇಸನೋ ಸಿಯಾತಿ ಅನಾಲಯೋ ಭವೇಯ್ಯ. ಯಥಾ ನಾಮ ಯೋಧೋ ಸಙ್ಗಾಮಸೀಸೇ ಬಲಕೋಟ್ಠಕಂ ಕತ್ವಾ ಅಮಿತ್ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಯುಜ್ಝನ್ತೋ ಛಾತೋ ವಾ ಪಿಪಾಸಿತೋ ವಾ ಹುತ್ವಾ ಸನ್ನಾಹೇ ವಾ ಸಿಥಿಲೇ ಆವುಧೇ ವಾ ಪತಿತೇ ಬಲಕೋಟ್ಠಕಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಮಿತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಪಿವಿತ್ವಾ ಸನ್ನಹಿತ್ವಾ ಆವುಧಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪುನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಯುಜ್ಝನ್ತೋ ಪರಸೇನಂ ಮದ್ದತಿ, ಅಜಿತಂ ಜಿನಾತಿ, ಜಿತಂ ರಕ್ಖತಿ. ಸೋ ಹಿ ಸಚೇ ಬಲಕೋಟ್ಠಕೇ ಠಿತೋ ಏವಂ ವಿಸ್ಸಮನ್ತೋ ತಂ ಅಸ್ಸಾದೇನ್ತೋ ಅಚ್ಛೇಯ್ಯ, ರಜ್ಜಂ ಪರಹತ್ಥಗತಂ ಕರೇಯ್ಯ, ಏವಮೇವ, ಭಿಕ್ಖು, ಪಟಿಲದ್ಧಂ ತರುಣವಿಪಸ್ಸನಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ತತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ಸಙ್ಖಾರೇ ಸಮ್ಮಸನ್ತೋ ರಕ್ಖಿತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಉತ್ತರಿಮಗ್ಗಫಲಪಟಿಲಾಭೇನ ಕಿಲೇಸಮಾರಂ ಜಿನಾತಿ. ಸಚೇ ಪನ ಸೋ ಸಮಾಪತ್ತಿಮೇವ ಅಸ್ಸಾದೇತಿ, ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಸಙ್ಖಾರೇ ನ ಸಮ್ಮಸತಿ, ಮಗ್ಗಫಲಪಟಿವೇಧಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ. ತಸ್ಮಾ ರಕ್ಖಿತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ರಕ್ಖನ್ತೋ ಅನಿವೇಸನೋ ಸಿಯಾ, ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ನಿವೇಸನಂ ಕತ್ವಾ ತತ್ಥ ನ ನಿವೇಸೇಯ್ಯ, ಆಲಯಂ ನ ಕರೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಅದ್ಧಾ ತುಮ್ಹೇಪಿ ಏವಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಏವಂ ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಪಞ್ಚಸತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನೇ ನಿಸಿನ್ನಾಯೇವ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ಸರೀರಂ ವಣ್ಣಯನ್ತಾ ಥೋಮೇನ್ತಾ ವನ್ದನ್ತಾವ ಆಗಚ್ಛಿಂಸೂತಿ.

ಪಞ್ಚಸತಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು ಛಟ್ಠಂ.

೭. ಪೂತಿಗತ್ತತಿಸ್ಸತ್ಥೇರವತ್ಥು

ಅಚಿರಂ ವತಯಂ ಕಾಯೋತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರನ್ತೋ ಪೂತಿಗತ್ತತಿಸ್ಸತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕೋ ಕಿರ ಸಾವತ್ಥಿವಾಸೀ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಸಾಸನೇ ಉರಂ ದತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಸೋ ಲದ್ಧೂಪಸಮ್ಪದೋ ತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ. ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಕಾಲೇ ತಸ್ಸ ಸರೀರೇ ರೋಗೋ ಉದಪಾದಿ. ಸಾಸಪಮತ್ತಿಯೋ ಪಿಳಕಾ ಉಟ್ಠಹಿಂಸು. ತಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಮುಗ್ಗಮತ್ತಾ ಕಲಾಯಮತ್ತಾ ಕೋಲಟ್ಠಿಮತ್ತಾ ಆಮಲಕಮತ್ತಾ ಬೇಳುವಸಲಾಟುಮತ್ತಾ ಬೇಳುವಮತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ಪಭಿಜ್ಜಿಂಸು, ಸಕಲಸರೀರಂ ಛಿದ್ದಾವಛಿದ್ದಂ ಅಹೋಸಿ. ಪೂತಿಗತ್ತತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋತ್ವೇವಸ್ಸ ನಾಮಂ ಉದಪಾದಿ. ಅಥಸ್ಸ ಅಪರಭಾಗೇ ಅಟ್ಠೀನಿ ಭಿಜ್ಜಿಂಸು. ಸೋ ಅಪ್ಪಟಿಜಗ್ಗಿಯೋ ಅಹೋಸಿ. ನಿವಾಸನಪಾರುಪನಂ ಪುಬ್ಬಲೋಹಿತಮಕ್ಖಿತಂ ಜಾಲಪೂವಸದಿಸಂ ಅಹೋಸಿ. ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾದಯೋ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಛಡ್ಡಯಿಂಸು. ಸೋ ಅನಾಥೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿ.

ಬುದ್ಧಾನಞ್ಚ ನಾಮ ದ್ವೇ ವಾರೇ ಲೋಕವೋಲೋಕನಂ ಅವಿಜಹಿತಂ ಹೋತಿ. ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲೇ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತಾ ಚಕ್ಕವಾಳಮುಖವಟ್ಟಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಗನ್ಧಕುಟಿಅಭಿಮುಖಂ ಞಾಣಂ ಕತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತಿ, ಸಾಯಂ ಓಲೋಕೇನ್ತಾ ಗನ್ಧಕುಟಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಬಾಹಿರಾಭಿಮುಖಂ ಞಾಣಂ ಕತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಸಮಯೇ ಭಗವತೋ ಞಾಣಜಾಲಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಪೂತಿಗತ್ತತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ ಪಞ್ಞಾಯಿ. ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅರಹತ್ತಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಅಯಂ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾದೀಹಿ ಛಡ್ಡಿತೋ, ಇದಾನಿಸ್ಸ ಮಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಪಟಿಸರಣಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಗನ್ಧಕುಟಿತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ವಿಹಾರಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ವಿಯ ಅಗ್ಗಿಸಾಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಉಕ್ಖಲಿಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ಉದಕಂ ದತ್ವಾ ಉದ್ಧನಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಉದಕಸ್ಸ ತತ್ತಭಾವಂ ಆಗಮಯಮಾನೋ ಅಗ್ಗಿಸಾಲಾಯಮೇವ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ತತ್ತಭಾವಂ ಜಾನಿತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ನಿಪನ್ನಮಞ್ಚಕೋಟಿಯಂ ಗಣ್ಹಿ, ತದಾ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಅಪೇಥ, ಭನ್ತೇ, ಮಯಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಮಞ್ಚಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಸಾಲಂ ಆನಯಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ಅಮ್ಬಣಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಉಣ್ಹೋದಕಂ ಆಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ ತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ತಸ್ಸ ಪಾರುಪನಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಉಣ್ಹೋದಕೇ ಮದ್ದಾಪೇತ್ವಾ ಮನ್ದಾತಪೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಾಪೇಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಠತ್ವಾ ಸರೀರಂ ಉಣ್ಹೋದಕೇನ ತೇಮೇತ್ವಾ ಘಂಸಿತ್ವಾ ನ್ಹಾಪೇಸಿ, ತಸ್ಸ ನಹಾನಪರಿಯೋಸಾನೇ ಪಾರುಪನಂ ಸುಕ್ಖಿ. ಅಥ ನಂ ತಂ ನಿವಾಸಾಪೇತ್ವಾ ನಿವತ್ಥಕಾಸಾವಂ ಉದಕೇ ಮದ್ದಾಪೇತ್ವಾ ಆತಪೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಾಪೇಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಗತ್ತೇ ಉದಕೇ ಛಿನ್ನಮತ್ತೇ ತಮ್ಪಿ ಸುಕ್ಖಿ. ಸೋ ಏಕಂ ಕಾಸಾವಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಸಲ್ಲಹುಕಸರೀರೋ ಏಕಗ್ಗಚಿತ್ತೋ ಮಞ್ಚಕೇ ನಿಪಜ್ಜಿ. ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಉಸ್ಸೀಸಕೇ ಠತ್ವಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖು ಅಯಂ ತವ ಕಾಯೋ ಅಪೇತವಿಞ್ಞಾಣೋ ನಿರುಪಕಾರೋ ಹುತ್ವಾ ಕಲಿಙ್ಗರಂ ವಿಯ ಪಥವಿಯಂ ಸೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೪೧.

‘‘ಅಚಿರಂ ವತಯಂ ಕಾಯೋ, ಪಥವಿಂ ಅಧಿಸೇಸ್ಸತಿ;

ಛುದ್ಧೋ ಅಪೇತವಿಞ್ಞಾಣೋ, ನಿರತ್ಥಂವ ಕಲಿಙ್ಗರ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಚಿರಂ ವತಾತಿ ಭಿಕ್ಖು ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ಅಯಂ ಕಾಯೋ ಪಥವಿಂ ಅಧಿಸೇಸ್ಸತಿ, ಇಮಿಸ್ಸಾ ಪಕತಿಸಯನೇನ ಸಯಿತಾಯ ಪಥವಿಯಾ ಉಪರಿ ಸಯಿಸ್ಸತಿ. ಛುದ್ಧೋತಿ ಅಪವಿದ್ಧೋ, ಅಪಗತವಿಞ್ಞಾಣತಾಯ ತುಚ್ಛೋ ಹುತ್ವಾ ಸೇಸ್ಸತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಯಥಾ ಕಿಂ? ನಿರತ್ಥಂವ ಕಲಿಙ್ಗರಂ ನಿರುಪಕಾರಂ ನಿರತ್ಥಕಂ ಕಟ್ಠಖಣ್ಡಂ ವಿಯ. ದಬ್ಬಸಮ್ಭಾರತ್ಥಿಕಾ ಹಿ ಮನುಸ್ಸಾ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಉಜುಕಂ ಉಜುಕಸಣ್ಠಾನೇನ ವಙ್ಕಂ ವಙ್ಕಸಣ್ಠಾನೇನ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ದಬ್ಬಸಮ್ಭಾರಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ಅವಸೇಸಂ ಪನ ಸುಸಿರಞ್ಚ ಪೂತಿಕಞ್ಚ ಅಸಾರಕಞ್ಚ ಗಣ್ಠಿಜಾತಞ್ಚ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಛಡ್ಡೇನ್ತಿ. ಅಞ್ಞೇ ದಬ್ಬಸಮ್ಭಾರತ್ಥಿಕಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಗಹೇತಾರೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಉಪಕಾರಕಮೇವ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ಇತರಂ ಪಥವೀಗತಮೇವ ಹೋತಿ. ತಂ ಪನ ತೇನ ತೇನ ಉಪಾಯೇನ ಮಞ್ಚಪಟಿಪಾದಕಂ ವಾ ಪಾದಕಥಲಿಕಂ ವಾ ಫಲಕಪೀಠಂ ವಾ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕಾಪಿ ಭವೇಯ್ಯ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಅತ್ತಭಾವೇ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಯ ಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ಏಕಕೋಟ್ಠಾಸೋಪಿ ಮಞ್ಚಪಟಿಪಾದಕಾದಿವಸೇನ ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ಉಪಕಾರಮುಖೇನ ಗಯ್ಹೂಪಗೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಕೇವಲಂ ನಿರತ್ಥಂವ ಕಲಿಙ್ಗರಂ ಅಯಂ ಕಾಯೋ ಅಪಗತವಿಞ್ಞಾಣೋ ಕತಿಪಾಹೇನೇವ ಪಥವಿಯಂ ಸೇಸ್ಸತೀತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಪೂತಿಗತ್ತತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ, ಅಞ್ಞೇಪಿ ಬಹೂ ಸೋತಾಪನ್ನಾದಯೋ ಅಹೇಸುಂ. ಥೇರೋಪಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾವ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿ. ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಸರೀರಕಿಚ್ಚಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಧಾತುಯೋ ಗಹೇತ್ವಾ ಚೇತಿಯಂ ಕಾರಾಪೇಸಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ಸತ್ಥಾರಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಪೂತಿಗತ್ತತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ ಕುಹಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’’ತಿ. ‘‘ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಏವರೂಪಸ್ಸ ಪನ ಅರಹತ್ತೂಪನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಗತ್ತಂ ಪುತಿಕಂ ಜಾತಂ, ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಅಟ್ಠೀನಿ ಭಿನ್ನಾನಿ, ಕಿಮಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ಅರಹತ್ತಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯಭಾವಂ ಪತ್ತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಬ್ಬಮೇತಂ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ತನಾ ಕತಕಮ್ಮೇನೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತೇನ, ಭನ್ತೇ, ಕತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸುಣಾಥಾ’’ತಿ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ –

ಅಯಂ ಕಸ್ಸಪಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಸಾಕುಣಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ಬಹೂ ಸಕುಣೇ ವಧಿತ್ವಾ ಇಸ್ಸರಜನಂ ಉಪಟ್ಠಹಿ. ತೇಸಂ ದಿನ್ನಾವಸೇಸೇ ವಿಕ್ಕಿಣಾತಿ, ‘‘ವಿಕ್ಕಿತಾವಸೇಸಾ ಮಾರೇತ್ವಾ ಠಪಿತಾ ಪೂತಿಕಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಯಥಾ ಉಪ್ಪತಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ತಥಾ ತೇಸಂ ಜಙ್ಘಟ್ಠೀನಿ ಚ ಪಕ್ಖಟ್ಠೀನಿ ಚ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ರಾಸಿಂ ಕತ್ವಾ ಠಪೇತಿ, ತೇ ಪುನದಿವಸೇ ವಿಕ್ಕಿಣಾತಿ. ಅತಿಬಹೂನಂ ಪನ ಲದ್ಧಕಾಲೇ ಅತ್ತನೋಪಿ ಅತ್ಥಾಯ ಪಚಾಪೇತಿ. ತಸ್ಸೇಕದಿವಸಂ ರಸಭೋಜನೇ ಪಕ್ಕೇ ಏಕೋ ಖೀಣಾಸವೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತೋ ಗೇಹದ್ವಾರೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಸೋ ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇತ್ವಾ, ‘‘ಮಯಾ ಬಹೂ ಪಾಣಾ ಮಾರೇತ್ವಾ ಖಾದಿತಾ, ಅಯ್ಯೋ ಚ ಮೇ ಗೇಹದ್ವಾರೇ ಠಿತೋ, ಅನ್ತೋಗೇಹೇ ಚ ರಸಭೋಜನಂ ಸಂವಿಜ್ಜತಿ, ಪಿಣ್ಡಪಾತಮಸ್ಸ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಪತ್ತಂ ಆದಾಯ ಪೂರೇತ್ವಾ ರಸಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ದತ್ವಾ ಥೇರಂ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸ್ಸ ಮತ್ಥಕಂ ಪಾಪುಣೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ಥೇರೋ ‘‘ಏವಂ ಹೋತೂ’’ತಿ ಅನುಮೋದನಂ ಅಕಾಸಿ. ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ತದಾ ಕತಕಮ್ಮವಸೇನೇತಂ ತಿಸ್ಸಸ್ಸ ನಿಪ್ಫನ್ನಂ, ಸಕುಣಾನಂ ಅಟ್ಠಿಭೇದನನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ತಿಸ್ಸಸ್ಸ ಗತ್ತಞ್ಚ ಪೂತಿಕಂ ಜಾತಂ, ಅಟ್ಠೀನಿ ಚ ಭಿನ್ನಾನಿ, ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ರಸಪಿಣ್ಡಪಾತದಾನನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋ’’ತಿ.

ಪೂತಿಗತ್ತತಿಸ್ಸತ್ಥೇರವತ್ಥು ಸತ್ತಮಂ.

೮. ನನ್ದಗೋಪಾಲಕವತ್ಥು

ದಿಸೋ ದಿಸನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಕೋಸಲಜನಪದೇ ನನ್ದಗೋಪಾಲಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕಿರ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಗಹಪತಿನೋ ನನ್ದೋ ನಾಮ ಗೋಪಾಲಕೋ ಗೋಯೂಥಂ ರಕ್ಖತಿ ಅಡ್ಢೋ ಮಹದ್ಧನೋ ಮಹಾಭೋಗೋ. ಸೋ ಕಿರ ಯಥಾ ಕೇಣಿಯೋ ಜಟಿಲೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾವೇಸೇನ, ಏವಂ ಗೋಪಾಲಕತ್ತೇನ ರಾಜಬಲಿಂ ಪರಿಹರನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಕುಟುಮ್ಬಂ ರಕ್ಖತಿ. ಸೋ ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ಪಞ್ಚ ಗೋರಸೇ ಆದಾಯ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಧಮ್ಮಂ ಸುಣಾತಿ, ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಆಗಮನತ್ಥಾಯ ಸತ್ಥಾರಂ ಯಾಚತಿ. ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಞಾಣಪರಿಪಾಕಂ ಆಗಮಯಮಾನೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪರಿಪಕ್ಕಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಏಕದಿವಸಂ ಮಹಾಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ಚಾರಿಕಂ ಚರನ್ತೋ ಮಗ್ಗಾ ಓಕ್ಕಮ್ಮ ತಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಾಸನ್ನೇ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ನಿಸೀದಿ. ನನ್ದೋ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾಹಂ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪಣೀತಂ ಪಞ್ಚಗೋರಸದಾನಂ ಅದಾಸಿ. ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಸತ್ಥಾ ಅನುಮೋದನಂ ಕತ್ವಾ ದಾನಕಥಾದಿಭೇದಂ ಅನುಪುಬ್ಬಿಂ ಕಥಂ ಕಥೇಸಿ. ಕಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ನನ್ದಗೋಪಾಲಕೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಸತ್ಥು ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಅನುಗಚ್ಛನ್ತೋ ದೂರಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ತಿಟ್ಠ, ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿ ನಿವತ್ತಿಯಮಾನೋ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿ. ಅಥ ನಂ ಏಕೋ ಲುದ್ದಕೋ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಮಾರೇಸಿ. ಪಚ್ಛತೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ನಂ ದಿಸ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಆಹಂಸು – ‘‘ನನ್ದೋ, ಭನ್ತೇ, ಗೋಪಾಲಕೋ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಇಧಾಗತತ್ತಾ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ಅನುಗನ್ತ್ವಾ ನಿವತ್ತೇನ್ತೋ ಮಾರಿತೋ, ಸಚೇ ತುಮ್ಹೇ ನಾಗಚ್ಛಿಸ್ಸಥ, ನಾಸ್ಸ ಮರಣಂ ಅಭವಿಸ್ಸಾ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಯಿ ಆಗತೇಪಿ ಅನಾಗತೇಪಿ ತಸ್ಸ ಚತಸ್ಸೋ ದಿಸಾ ಚತಸ್ಸೋ ಅನುದಿಸಾ ಚ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಮರಣತೋ ಮುಚ್ಚನೂಪಾಯೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಯಞ್ಹಿ ನೇವ ಚೋರಾ, ನ ವೇರಿನೋ ಕರೋನ್ತಿ, ತಂ ಇಮೇಸಂ ಸತ್ತಾನಂ ಅನ್ತೋಪದುಟ್ಠಂ ಮಿಚ್ಛಾಪಣಿಹಿತಂ ಚಿತ್ತಮೇವ ಕರೋತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೪೨.

‘‘ದಿಸೋ ದಿಸಂ ಯಂ ತಂ ಕಯಿರಾ, ವೇರೀ ವಾ ಪನ ವೇರಿನಂ;

ಮಿಚ್ಛಾಪಣಿಹಿತಂ ಚಿತ್ತಂ, ಪಾಪಿಯೋ ನಂ ತತೋ ಕರೇ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ದಿಸೋ ದಿಸನ್ತಿ ಚೋರೋ ಚೋರಂ. ‘‘ದಿಸ್ವಾ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ಯಂ ತಂ ಕಯಿರಾತಿ ಯಂ ತಂ ತಸ್ಸ ಅನಯಬ್ಯಸನಂ ಕರೇಯ್ಯ. ದುತಿಯಪದೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಏಕೋ ಏಕಸ್ಸ ಮಿತ್ತದುಬ್ಭೀ ಚೋರೋ ಪುತ್ತದಾರಖೇತ್ತವತ್ಥು ಗೋಮಹಿಂಸಾದೀಸು ಅಪರಜ್ಝನ್ತೋ ಯಸ್ಸ ಅಪರಜ್ಝತಿ, ತಮ್ಪಿ ತಥೇವ ಅತ್ತನಿ ಅಪರಜ್ಝನ್ತಂ ಚೋರಂ ದಿಸ್ವಾ, ವೇರಿ ವಾ ಪನ ಕೇನಚಿದೇವ ಕಾರಣೇನ ಬದ್ಧವೇರಂ ವೇರಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಕಕ್ಖಳತಾಯ ದಾರುಣತಾಯ ಯಂ ತಂ ತಸ್ಸ ಅನಯಬ್ಯಸನಂ ಕರೇಯ್ಯ, ಪುತ್ತದಾರಂ ವಾ ಪೀಳೇಯ್ಯ, ಖೇತ್ತಾದೀನಿ ವಾ ನಾಸೇಯ್ಯ, ಜೀವಿತಾ ವಾ ಪನ ನಂ ವೋರೋಪೇಯ್ಯ, ದಸಸು ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥೇಸು ಮಿಚ್ಛಾಠಪಿತತ್ತಾ ಮಿಚ್ಛಾಪಹಿಣಿತಂ ಚಿತ್ತಂ ಪಾಪಿಯೋ ನಂ ತತೋ ಕರೇ ತಂ ಪುರಿಸಂ ತತೋ ಪಾಪತರಂ ಕರೇಯ್ಯ. ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇಹಿ, ದಿಸೋ ದಿಸಸ್ಸ ವಾ ವೇರೀ ವೇರಿನೋ ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಅತ್ತಭಾವೇ ದುಕ್ಖಂ ವಾ ಉಪ್ಪಾದೇಯ್ಯ, ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ವಾ ಕರೇಯ್ಯ. ಇದಂ ಪನ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥೇಸು ಮಿಚ್ಛಾಠಪಿತಂ ಚಿತ್ತಂ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಅನಯಬ್ಯಸನಂ ಪಾಪೇತಿ, ಅತ್ತಭಾವಸತಸಹಸ್ಸೇಸುಪಿ ಚತೂಸು ಅಪಾಯೇಸು ಖಿಪಿತ್ವಾ ಸೀಸಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತುಂ ನ ದೇತೀತಿ.

ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪತ್ತಾ. ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ದೇಸನಾ ಜಾತಾ. ಉಪಾಸಕೇನ ಪನ ಭವನ್ತರೇ ಕತಕಮ್ಮಂ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ನ ಪುಚ್ಛಿತಂ, ತಸ್ಮಾ ಸತ್ಥಾರಾ ನ ಕಥಿತನ್ತಿ.

ನನ್ದಗೋಪಾಲಕವತ್ಥು ಅಟ್ಠಮಂ.

೯. ಸೋರೇಯ್ಯತ್ಥೇರವತ್ಥು

ನ ತಂ ಮಾತಾ ಪಿತಾ ಕಯಿರಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸೋರೇಯ್ಯತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ವತ್ಥು ಸೋರೇಯ್ಯನಗರೇ ಸಮುಟ್ಠಿತಂ, ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ. ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರನ್ತೇ ಸೋರೇಯ್ಯನಗರೇ ಸೋರೇಯ್ಯಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ಏಕೇನ ಸಹಾಯಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸುಖಯಾನಕೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಮಹನ್ತೇನ ಪರಿವಾರೇನ ನ್ಹಾನತ್ಥಾಯ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಮಹಾಕಚ್ಚಾಯನತ್ಥೇರೋ ಸೋರೇಯ್ಯನಗರಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸಿತುಕಾಮೋ ಹುತ್ವಾ ಬಹಿನಗರೇ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಪಾರುಪತಿ. ಥೇರಸ್ಸ ಚ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ಸರೀರಂ. ಸೋರೇಯ್ಯಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹೋ ವತ ಅಯಂ ವಾ ಥೇರೋ ಮಮ ಭರಿಯಾ ಭವೇಯ್ಯ, ಮಮ ವಾ ಭರಿಯಾಯ ಸರೀರವಣ್ಣೋ ಏತಸ್ಸ ಸರೀರವಣ್ಣೋ ವಿಯ ಭವೇಯ್ಯಾ’’ತಿ. ತಸ್ಸ ಚಿನ್ತಿತಮತ್ತೇಯೇವ ಪುರಿಸಲಿಙ್ಗಂ ಅನ್ತರಧಾಯಿ, ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಂ ಪಾತುರಹೋಸಿ. ಸೋ ಲಜ್ಜಮಾನೋ ಯಾನಕಾ ಓರುಯ್ಹ ಪಲಾಯಿ. ಪರಿಜನೋ ತಂ ಅಸಞ್ಜಾನನ್ತೋ ‘‘ಕಿಮೇತ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ಸಾಪಿ ತಕ್ಕಸಿಲಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ. ಸಹಾಯಕೋಪಿಸ್ಸಾ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ವಿಚರಿತ್ವಾಪಿ ನಾದ್ದಸ. ಸಬ್ಬೇ ನ್ಹಾಯಿತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಅಗಮಿಂಸು. ‘‘ಕಹಂ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತೇ, ‘‘ನ್ಹತ್ವಾ ಆಗತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಮಞ್ಞಿಮ್ಹಾ’’ತಿ ವದಿಂಸು. ಅಥಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತರೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ಅಪಸ್ಸನ್ತಾ ರೋದಿತ್ವಾ ಪರಿದೇವಿತ್ವಾ, ‘‘ಮತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಮತಕಭತ್ತಂ ಅದಂಸು. ಸಾ ಏಕಂ ತಕ್ಕಸಿಲಗಾಮಿಂ ಸತ್ಥವಾಹಂ ದಿಸ್ವಾ ಯಾನಕಸ್ಸ ಪಚ್ಛತೋ ಪಚ್ಛತೋ ಅನುಬನ್ಧಿ.

ಅಥ ನಂ ಮನುಸ್ಸಾ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಯಾನಕಸ್ಸ ಪಚ್ಛತೋ ಪಚ್ಛತೋ ಅನುಗಚ್ಛತಿ, ಮಯಂ ‘ಕಸ್ಸೇಸಾ ದಾರಿಕಾ’ತಿ ತಂ ನ ಜಾನಾಮಾ’’ತಿ ವದಿಂಸು. ಸಾಪಿ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಅತ್ತನೋ ಯಾನಕಂ ಪಾಜೇಥ, ಅಹಂ ಪದಸಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗಚ್ಛನ್ತೀ ಅಙ್ಗುಲಿಮುದ್ದಿಕಂ ದತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಯಾನಕೇ ಓಕಾಸಂ ಕಾರೇಸಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ಚಿನ್ತಯಿಂಸು – ‘‘ತಕ್ಕಸಿಲನಗರೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಸ ಆಚಿಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮ, ಮಹಾಪಣ್ಣಾಕಾರೋ ನೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ತೇ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಸಾಮಿ, ಅಮ್ಹೇಹಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಏಕಂ ಇತ್ಥಿರತನಂ ಆನೀತ’’ನ್ತಿ ಆಹಂಸು. ಸೋ ತಂ ಸುತ್ವಾ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಯಾನುರೂಪಂ ಅಭಿರೂಪಂ ಪಾಸಾದಿಕಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಸಿನೇಹೋ ಗೇಹೇ ಅಕಾಸಿ. ಪುರಿಸಾ ಹಿ ಇತ್ಥಿಯೋ, ಇತ್ಥಿಯೋ ವಾ ಪುರಿಸಾ ಅಭೂತಪುಬ್ಬಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಪುರಿಸಾ ಹಿ ಪರಸ್ಸ ದಾರೇಸು ಅತಿಚರಿತ್ವಾ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಬಹೂನಿ ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ನಿರಯೇ ಪಚ್ಚಿತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಾ ಅತ್ತಭಾವಸತೇ ಇತ್ಥಿಭಾವಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತಿ.

ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋಪಿ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ಪೂರಿತಪಾರಮೀ ಅರಿಯಸಾವಕೋ ಸಂಸಾರೇ ಸಂಸರನ್ತೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ಕಮ್ಮಾರಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ. ಪರದಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ನಿರಯೇ ಪಚ್ಚಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾವಸೇಸೇನ ಚುದ್ದಸಸು ಅತ್ತಭಾವೇಸು ಪುರಿಸಸ್ಸ ಪಾದಪರಿಚಾರಿಕಾ ಇತ್ಥೀ ಅಹೋಸಿ, ಸತ್ತಸು ಅತ್ತಭಾವೇಸು ಬೀಜುದ್ಧರಣಂ ಪಾಪುಣಿ. ಇತ್ಥಿಯೋ ಪನ ದಾನಾದೀನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ಇತ್ಥಿಭಾವೇ ಛನ್ದಂ ವಿರಾಜೇತ್ವಾ, ‘‘ಇದಂ ನೋ ಪುಞ್ಞಂ ಪುರಿಸತ್ತಭಾವಪಟಿಲಾಭಾಯ ಸಂವತ್ತತೂ’’ತಿ ಚಿತ್ತಂ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಪುರಿಸತ್ತಭಾವಂ ಪಟಿಲಭನ್ತಿ, ಪತಿದೇವತಾ ಹುತ್ವಾ ಸಾಮಿಕೇ ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪತ್ತಿವಸೇನಾಪಿ ಪುರಿಸತ್ತಭಾವಂ ಪಟಿಲಭನ್ತೇವ.

ಅಯಂ ಪನ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ಥೇರೇ ಅಯೋನಿಸೋ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಅತ್ತಭಾವೇ ಇತ್ಥಿಭಾವಂ ಪಟಿಲಭಿ. ತಕ್ಕಸಿಲಾಯಂ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂವಾಸಮನ್ವಾಯ ಪನ ತಸ್ಸಾ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ಗಬ್ಭೋ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ. ಸಾ ದಸಮಾಸಚ್ಚಯೇನ ಪುತ್ತಂ ಲಭಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪದಸಾ ಗಮನಕಾಲೇ ಅಪರಮ್ಪಿ ಪುತ್ತಂ ಪಟಿಲಭಿ. ಏವಮಸ್ಸಾ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ವುತ್ಥಾ ದ್ವೇ, ಸೋರೇಯ್ಯನಗರೇ ತಂ ಪಟಿಚ್ಚ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ದ್ವೇತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಪುತ್ತಾ ಅಹೇಸುಂ. ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಸೋರೇಯ್ಯನಗರತೋ ತಸ್ಸಾ ಸಹಾಯಕೋ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ಪಞ್ಚಹಿ ಸಕಟಸತೇಹಿ ತಕ್ಕಸಿಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸುಖಯಾನಕೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ನಗರಂ ಪಾವಿಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸಾ ಉಪರಿಪಾಸಾದತಲೇ ವಾತಪಾನಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಅನ್ತರವೀಥಿಂ ಓಲೋಕಯಮಾನಾ ಠಿತಾ ದಿಸ್ವಾ ಸಞ್ಜಾನಿತ್ವಾ ದಾಸಿಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಮಹಾತಲೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಮಹನ್ತಂ ಸಕ್ಕಾರಸಮ್ಮಾನಂ ಅಕಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸೋ ಆಹ – ‘‘ಭದ್ದೇ, ತ್ವಂ ಇತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಅಮ್ಹೇಹಿ ನ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಾ, ಅಥ ಚ ಪನ ನೋ ಮಹನ್ತಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರೋಸಿ, ಜಾನಾಸಿ ತ್ವಂ ಅಮ್ಹೇ’’ತಿ. ‘‘ಆಮ, ಸಾಮಿ, ಜಾನಾಮಿ, ನನು ತುಮ್ಹೇ ಸೋರೇಯ್ಯನಗರವಾಸಿನೋ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಭದ್ದೇ’’ತಿ. ಸಾ ಮಾತಾಪಿತೂನಞ್ಚ ಭರಿಯಾಯ ಚ ಪುತ್ತಾನಞ್ಚ ಅರೋಗಭಾವಂ ಪುಚ್ಛಿ. ಇತರೋ ‘‘ಆಮ, ಭದ್ದೇ, ಅರೋಗಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಜಾನಾಸಿ ತ್ವಂ ಏತೇ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಆಮ ಸಾಮಿ, ಜಾನಾಮಿ. ತೇಸಂ ಏಕೋ ಪುತ್ತೋ ಅತ್ಥಿ, ಸೋ ಕಹಂ, ಸಾಮೀ’’ತಿ? ‘‘ಭದ್ದೇ, ಮಾ ಏತಂ ಕಥೇಹಿ, ಮಯಂ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕದಿವಸಂ ಸುಖಯಾನಕೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ನ್ಹಾಯಿತುಂ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ ನೇವಸ್ಸ ಗತಿಂ ಜಾನಾಮ, ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ವಿಚರಿತ್ವಾ ತಂ ಅದಿಸ್ವಾ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಆರೋಚಯಿಮ್ಹಾ, ತೇಪಿಸ್ಸ ರೋದಿತ್ವಾ ಕನ್ದಿತ್ವಾ ಪೇತಕಿಚ್ಚಂ ಕಿರಿಂಸೂ’’ತಿ. ‘‘ಅಹಂ ಸೋ, ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಪೇಹಿ, ಭದ್ದೇ, ಕಿಂ ಕಥೇಸಿ ಮಯ್ಹಂ ಸಹಾಯೋ ದೇವಕುಮಾರೋ ವಿಯ ಏಕೋ ಪುರಿಸೋ’’ತಿ? ‘‘ಹೋತು, ಸಾಮಿ, ಅಹಂ ಸೋ’’ತಿ. ‘‘ಅಥ ಇದಂ ಕಿಂ ನಾಮಾ’’ತಿ? ‘‘ತಂ ದಿವಸಂ ತೇ ಅಯ್ಯೋ ಮಹಾಕಚ್ಚಾಯನತ್ಥೇರೋ ದಿಟ್ಠೋ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ದಿಟ್ಠೋ’’ತಿ. ಅಹಂ ಅಯ್ಯಂ ಮಹಾಕಚ್ಚಾಯನತ್ಥೇರಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ, ‘‘ಅಹೋ ವತ ಅಯಂ ವಾ ಥೇರೋ ಮಮ ಭರಿಯಾ ಭವೇಯ್ಯ, ಏತಸ್ಸ ವಾ ಸರೀರವಣ್ಣೋ ವಿಯ ಮಮ ಭರಿಯಾಯ ಸರೀರವಣ್ಣೋ ಭವೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿಂ. ಚಿನ್ತಿತಕ್ಖಣೇಯೇವ ಮೇ ಪುರಿಸಲಿಙ್ಗಂ ಅನ್ತರಧಾಯಿ, ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಂ ಪಾತುಭವಿ. ಅಥಾಹಂ ಲಜ್ಜಮಾನಾ ಕಸ್ಸಚಿ ಕಿಞ್ಚಿ ವತ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣಿತ್ವಾ ತತೋ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಇಧಾಗತಾ, ಸಾಮೀತಿ.

‘‘ಅಹೋ ವತ ತೇ ಭಾರಿಯಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತಂ, ಕಸ್ಮಾ ಮಯ್ಹಂ ನಾಚಿಕ್ಖಿ, ಅಪಿಚ ಪನ ತೇ ಥೇರೋ ಖಮಾಪಿತೋ’’ತಿ? ‘‘ನ ಖಮಾಪಿತೋ, ಸಾಮಿ. ಜಾನಾಸಿ ಪನ ತ್ವಂ ಕಹಂ ಥೇರೋ’’ತಿ? ‘‘ಇಮಮೇವ ನಗರಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಹರತೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಚೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತೋ ಇಧಾಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ಅಹಂ ಮಮ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖಾಹಾರಂ ದದೇಯ್ಯಂ, ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಸೀಘಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರೋಹಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಯ್ಯಂ ಖಮಾಪೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸೋ ಥೇರಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸ್ವೇ ಮಯ್ಹಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ನನು ತ್ವಂ, ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತ, ಆಗನ್ತುಕೋಸೀ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಗನ್ತುಕಭಾವಂ ಪುಚ್ಛಥ, ಸ್ವೇ ಮೇ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ. ಥೇರೋ ಅಧಿವಾಸೇಸಿ, ಗೇಹೇಪಿ ಥೇರಸ್ಸ ಮಹಾಸಕ್ಕಾರೋ ಪಟಿಯತ್ತೋ. ಥೇರೋ ಪುನದಿವಸೇ ತಂ ಗೇಹದ್ವಾರಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಪಣೀತೇನಾಹಾರೇನ ಪರಿವಿಸಿತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ತಂ ಇತ್ಥಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಯ್ಹಂ ಸಹಾಯಿಕಾಯ ಖಮಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕಿಮೇತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಅಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಪುಬ್ಬೇ ಮಯ್ಹಂ ಪಿಯಸಹಾಯಕೋ ಹುತ್ವಾ ತುಮ್ಹೇ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಏವಂ ನಾಮ ಚಿನ್ತೇಸಿ, ಅಥಸ್ಸ ಪುರಿಸಲಿಙ್ಗಂ ಅನ್ತರಧಾಯಿ, ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಂ ಪಾತುಭವಿ, ಖಮಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಉಟ್ಠಹಥ, ಖಮಾಮಿ ವೋ ಅಹ’’ನ್ತಿ. ಥೇರೇನ ‘‘ಖಮಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತಮತ್ತೇಯೇವ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಂ ಅನ್ತರಧಾಯಿ, ಪುರಿಸಲಿಙ್ಗಂ ಪಾತುಭವಿ.

ಪುರಿಸಲಿಙ್ಗೇ ಪಾತುಭೂತಮತ್ತೇಯೇವ ತಂ ತಕ್ಕಸಿಲಾಯ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ಆಹ – ‘‘ಸಮ್ಮ ಸಹಾಯಕ, ಇಮೇ ದ್ವೇ ದಾರಕಾ ತವ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ವುತ್ಥತ್ತಾ ಮಂ ಪಟಿಚ್ಚ ನಿಬ್ಬತ್ತತ್ತಾ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿನೋ ಪುತ್ತಾ ಏವ, ಇಧೇವ ವಸಿಸ್ಸಾಮ, ಮಾ ಉಕ್ಕಣ್ಠೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಮ್ಮ, ಅಹಂ ಏಕೇನತ್ತಭಾವೇನ ಪಠಮಂ ಪುರಿಸೋ ಹುತ್ವಾ ಇತ್ಥಿಭಾವಂ ಪತ್ವಾ ಪುನ ಪುರಿಸೋ ಜಾತೋತಿ ವಿಪ್ಪಕಾರಪ್ಪತ್ತೋ, ಪಠಮಂ ಮಂ ಪಟಿಚ್ಚ ದ್ವೇ ಪುತ್ತಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ, ಇದಾನಿ ಮೇ ಕುಚ್ಛಿತೋ ದ್ವೇ ಪುತ್ತಾ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ, ಸ್ವಾಹಂ ಏಕೇನತ್ತಭಾವೇನ ವಿಪ್ಪಕಾರಪ್ಪತ್ತೋ, ಪುನ ‘ಗೇಹೇ ವಸಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ಸಞ್ಞಂ ಮಾ ಕರಿ, ಅಹಂ ಮಮ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ. ಇಮೇ ದ್ವೇ ದಾರಕಾ ತವ ಭಾರಾತಿ, ಇಮೇಸು ಮಾ ಪಮಜ್ಜೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುತ್ತೇ ಸೀಸೇ ಪರಿಚುಮ್ಬಿತ್ವಾ ಪರಿಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ಉರೇ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಪಿತು ನಿಯ್ಯಾದೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿ. ಥೇರೋಪಿ ನಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾವ ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಅಗಮಾಸಿ. ತಸ್ಸ ಸೋರೇಯ್ಯತ್ಥೇರೋತಿ ನಾಮಂ ಅಹೋಸಿ. ಜನಪದವಾಸಿನೋ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಞತ್ವಾ ಸಙ್ಖುಭಿತ್ವಾ ಕೋತೂಹಲಜಾತಾ ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿಂಸು – ‘‘ಏವಂ ಕಿರ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಆವುಸೋ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಏವರೂಪಮ್ಪಿ ಕಾರಣಂ ನಾಮ ಹೋತಿ’’? ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ಕಿರ ದ್ವೇ ಪುತ್ತಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ, ತುಮ್ಹೇ ಪಟಿಚ್ಚ ದ್ವೇ ಜಾತಾ, ತೇಸಂ ವೋ ಕತರೇಸು ಬಲವಸಿನೇಹೋ ಹೋತೀ’’ತಿ? ‘‘ಕುಚ್ಛಿಯಂ ವುತ್ಥಕೇಸು, ಆವುಸೋ’’ತಿ. ಆಗತಾಗತಾ ನಿಬದ್ಧಂ ತಥೇವ ಪುಚ್ಛಿಂಸು.

ಥೇರೋ ‘‘ಕುಚ್ಛಿಯಂ ವುತ್ತಕೇಸು ಏವ ಸಿನೇಹೋ ಬಲವಾ’’ತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಹರಾಯಮಾನೋ ಏಕೋವ ನಿಸೀದತಿ, ಏಕೋವ ತಿಟ್ಠತಿ. ಸೋ ಏವಂ ಏಕತ್ತೂಪಗತೋ ಅತ್ತಭಾವೇ ಖಯವಯಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ. ಅಥ ನಂ ಆಗತಾಗತಾ ಪುಚ್ಛನ್ತಿ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಏವಂ ಕಿರ ನಾಮ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಆಮಾವುಸೋ’’ತಿ. ‘‘ಕತರೇಸು ಸಿನೇಹೋ ಬಲವಾ’’ತಿ? ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಕತ್ಥಚಿ ಸಿನೇಹೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಅಯಂ ಅಭೂತಂ ಕಥೇಸಿ, ಪುರಿಮದಿವಸೇಸು ‘ಕುಚ್ಛಿಯಂ ವುತ್ಥಪುತ್ತೇಸು ಸಿನೇಹೋ ಬಲವಾ’ತಿ ವತ್ವಾ ಇದಾನಿ ‘ಮಯ್ಹಂ ಕತ್ಥಚಿ ಸಿನೇಹೋ ನತ್ಥೀ’ತಿ ವದತಿ, ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕರೋತಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕರೋತಿ, ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಸಮ್ಮಾಪಣಿಹಿತೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನ ಕತ್ಥಚಿ ಸಿನೇಹೋ ಜಾತೋ, ಯಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ನೇವ ಮಾತಾ, ನ ಪಿತಾ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತಂ ಇಮೇಸಂ ಸತ್ತಾನಂ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಪವತ್ತಂ ಸಮ್ಮಾಪಣಿಹಿತಂ ಚಿತ್ತಮೇವ ದೇತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೪೩.

‘‘ನ ತಂ ಮಾತಾ ಪಿತಾ ಕಯಿರಾ, ಅಞ್ಞೇ ವಾಪಿ ಚ ಞಾತಕಾ;

ಸಮ್ಮಾಪಣಿಹಿತಂ ಚಿತ್ತಂ, ಸೇಯ್ಯಸೋ ನಂ ತತೋ ಕರೇ’’ತಿ.

ತತ್ಥನ ತನ್ತಿ ತಂ ಕಾರಣಂ ನೇವ ಮಾತಾ ಕರೇಯ್ಯ, ನ ಪಿತಾ, ನ ಅಞ್ಞೇ ಞಾತಕಾ. ಸಮ್ಮಾಪಣಿಹಿತನ್ತಿ ದಸಸು ಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥೇಸು ಸಮ್ಮಾ ಠಪಿತಂ. ಸೇಯ್ಯಸೋ ನಂ ತತೋ ಕರೇತಿ ತತೋ ಕಾರಣತೋ ಸೇಯ್ಯಸೋ ನಂ ವರತರಂ ಉತ್ತರಿತರಂ ಕರೇಯ್ಯ, ಕರೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮಾತಾಪಿತರೋ ಹಿ ಪುತ್ತಾನಂ ಧನಂ ದದಮಾನಾ ಏಕಸ್ಮಿಂಯೇವ ಅತ್ತಭಾವೇ ಕಮ್ಮಂ ಅಕತ್ವಾ ಸುಖೇನ ಜೀವಿಕಕಪ್ಪನಂ ಧನಂ ದಾತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ. ವಿಸಾಖಾಯ ಮಾತಾಪಿತರೋಪಿ ತಾವ ಮಹದ್ಧನಾ ಮಹಾಭೋಗಾ, ತಸ್ಸಾ ಏಕಸ್ಮಿಂಯೇವ ಅತ್ತಭಾವೇ ಸುಖೇನ ಜೀವಿಕಕಪ್ಪನಂ ಧನಂ ಅದಂಸು. ಚತೂಸು ಪನ ದೀಪೇಸು ಚಕ್ಕವತ್ತಿಸಿರಿಂ ದಾತುಂ ಸಮತ್ಥಾ ಮಾತಾಪಿತರೋಪಿ ನಾಮ ಪುತ್ತಾನಂ ನತ್ಥಿ, ಪಗೇವ ದಿಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ವಾ ಪಠಮಜ್ಝಾನಾದಿಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ವಾ, ಲೋಕುತ್ತರಸಮ್ಪತ್ತಿದಾನೇ ಕಥಾವ ನತ್ಥಿ, ಸಮ್ಮಾಪಣಿಹಿತಂ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪೇತಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಾತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸೇಯ್ಯಸೋ ನಂ ತತೋ ಕರೇ’’ತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪತ್ತಾ. ದೇಸನಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಜಾತಾತಿ.

ಸೋರೇಯ್ಯತ್ಥೇರವತ್ಥು ನವಮಂ.

ಚಿತ್ತವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ತತಿಯೋ ವಗ್ಗೋ.

೪. ಪುಪ್ಫವಗ್ಗೋ

೧. ಪಥವಿಕಥಾಪಸುತಪಞ್ಚಸತಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು

ಕೋ ಇಮಂ ಪಥವಿಂ ವಿಚೇಸ್ಸತೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರನ್ತೋ ಪಥವಿಕಥಾಪಸುತೇ ಪಞ್ಚಸತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ತೇ ಕಿರ ಭಗವತಾ ಸದ್ಧಿಂ ಜನಪದಚಾರಿಕಂ ಚರಿತ್ವಾ ಜೇತವನಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಉಪಟ್ಠಾನಸಾಲಾಯಂ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ ಅತ್ತನಾ ಗತಗತಟ್ಠಾನೇಸು ‘‘ಅಸುಕಗಾಮತೋ ಅಸುಕಗಾಮಗಮನಟ್ಠಾನೇ ಸಮಂ ವಿಸಮಂ ಕದ್ದಮಬಹುಲಂ ಸಕ್ಖರಬಹುಲಂ ಕಾಳಮತ್ತಿಕಂ ತಮ್ಬಮತ್ತಿಕ’’ನ್ತಿ ಪಥವಿಕಥಂ ಕಥೇಸುಂ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹೇಹಿ ವಿಚರಿತಟ್ಠಾನೇ ಪಥವಿಕಥಾಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏಸಾ ಬಾಹಿರಪಥವೀ ನಾಮ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಅಜ್ಝುತ್ತಿಕಪಥವಿಯಂ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ದ್ವೇ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

೪೪.

‘‘ಕೋ ಇಮಂ ಪಥವಿಂ ವಿಚೇಸ್ಸತಿ,

ಯಮಲೋಕಞ್ಚ ಇಮಂ ಸದೇವಕಂ;

ಕೋ ಧಮ್ಮಪದಂ ಸುದೇಸಿತಂ,

ಕುಸಲೋ ಪುಪ್ಫಮಿವ ಪಚೇಸ್ಸತಿ.

೪೫.

‘‘ಸೇಖೋ ಪಥವಿಂ ವಿಚೇಸ್ಸತಿ,

ಯಮಲೋಕಞ್ಚ ಇಮಂ ಸದೇವಕಂ;

ಸೇಖೋ ಧಮ್ಮಪದಂ ಸುದೇಸಿತಂ,

ಕುಸಲೋ ಪುಪ್ಫಮಿವ ಪಚೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಕೋ ಇಮನ್ತಿ ಕೋ ಇಮಂ ಅತ್ತಭಾವಸಙ್ಖಾತಂ ಪಥವಿಂ. ವಿಚೇಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ತನೋ ಞಾಣೇನ ವಿಚಿನಿಸ್ಸತಿ ವಿಜಾನಿಸ್ಸತಿ, ಪಟಿವಿಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ, ಸಚ್ಛಿಕರಿಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಮಲೋಕಞ್ಚಾತಿ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಅಪಾಯಲೋಕಞ್ಚ. ಇಮಂ ಸದೇವಕನ್ತಿ ಇಮಂ ಮನುಸ್ಸಲೋಕಞ್ಚ ದೇವಲೋಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕೋ ವಿಚೇಸ್ಸತಿ ವಿಚಿನಿಸ್ಸತಿ ವಿಜಾನಿಸ್ಸತಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ ಸಚ್ಛಿಕರಿಸ್ಸತೀತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಕೋ ಧಮ್ಮಪದಂ ಸುದೇಸಿತನ್ತಿ ಯಥಾಸಭಾವತೋ ಕಥಿತತ್ತಾ ಸುದೇಸಿತಂ ಸತ್ತತಿಂಸಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಧಮ್ಮಸಙ್ಖಾತಂ ಧಮ್ಮಪದಂ ಕುಸಲೋ ಮಾಲಾಕಾರೋ ಪುಪ್ಫಂ ವಿಚಿನನ್ತೋ ವಿಯ ಕೋ ಪಚೇಸ್ಸತಿ ವಿಚಿನಿಸ್ಸತಿ ವಿಜಾನಿಸ್ಸತಿ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ, ಸಚ್ಛಿಕರಿಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೇಖೋತಿ ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾ, ಅಧಿಚಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾ, ಅಧಿಪಞ್ಞಾಸಿಕ್ಖಾತಿ ಇಮಾ ತಿಸ್ಸೋ ಸಿಕ್ಖಾ ಸಿಕ್ಖನತೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಟ್ಠಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಟ್ಠಾ ಸತ್ತವಿಧೋ ಸೇಖೋ ಇಮಂ ಅತ್ತಭಾವಸಙ್ಖಾತಂ ಪಥವಿಂ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ತತೋ ಛನ್ದರಾಗಂ ಅಪಕಡ್ಢನ್ತೋ ವಿಚೇಸ್ಸತಿ ವಿಚಿನಿಸ್ಸತಿ ವಿಜಾನಿಸ್ಸತಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ ಸಚ್ಛಿಕರಿಸ್ಸತಿ. ಯಮಲೋಕಞ್ಚಾತಿ ತಂ ಯಥಾವುತ್ತಪಕಾರಂ ಯಮಲೋಕಞ್ಚ ಇಮಂ ಮನುಸ್ಸಲೋಕಞ್ಚ ಸಹ ದೇವೇಹಿ ಸದೇವಕಂ ಸ್ವೇವ ವಿಚೇಸ್ಸತಿ ವಿಚಿನಿಸ್ಸತಿ ವಿಜಾನಿಸ್ಸತಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ ಸಚ್ಛಿಕರಿಸ್ಸತಿ. ಸೇಖೋತಿ ಸ್ವೇವ ಸತ್ತವಿಧೋ ಸೇಖೋ, ಯಥಾ ನಾಮ ಕುಸಲೋ ಮಾಲಾಕಾರೋ ಪುಪ್ಫಾರಾಮಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ತರುಣಮಕುಳಾನಿ ಚ ಪಾಣಕವಿದ್ಧಾನಿ ಚ ಮಿಲಾತಾನಿ ಚ ಗಣ್ಠಿಕಜಾತಾನಿ ಚ ಪುಪ್ಫಾನಿ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಸೋಭನಾನಿ ಸುಜಾತಸುಜಾತಾನೇವ ಪುಪ್ಫಾನಿ ವಿಚಿನಾತಿ, ಏವಮೇವ ಇಮಂ ಸುಕಥಿತಂ ಸುನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಧಮ್ಮಪದಮ್ಪಿ ಪಞ್ಞಾಯ ಪಚೇಸ್ಸತಿ ವಿಚಿನಿಸ್ಸತಿ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ ಸಚ್ಛಿಕರಿಸ್ಸತೀತಿ ಸತ್ಥಾ ಸಯಮೇವ ಪಞ್ಹಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಪಞ್ಚಸತಾಪಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು. ಸಮ್ಪತ್ತಪರಿಸಾಯಪಿ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

ಪಥವಿಕಥಾಪಸುತಪಞ್ಚಸತಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು ಪಠಮಂ.

೨. ಮರೀಚಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಿಕತ್ಥೇರವತ್ಥು

ಫೇಣೂಪಮನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಮರೀಚಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಿಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸೋ ಕಿರ ಭಿಕ್ಖು ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ, ‘‘ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಘಟೇತ್ವಾ ವಾಯಮಿತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ‘‘ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಮರೀಚಿಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಯಥಾ ಅಯಂ ಗಿಮ್ಹಸಮಯೇ ಉಟ್ಠಿತಾ ಮರೀಚಿ ದೂರೇ ಠಿತಾನಂ ರೂಪಗತಾ ವಿಯ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಾನಂ ನೇವ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಅಯಂ ಅತ್ತಭಾವೋಪಿ ಉಪ್ಪಾದವಯಟ್ಠೇನ ಏವರೂಪೋ’’ತಿ ಮರೀಚಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಭಾವೇನ್ತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮಗ್ಗಕಿಲನ್ತೋ ಅಚಿರವತಿಯಂ ನ್ಹಾಯಿತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಚಣ್ಡಸೋತತೀರೇ ರುಕ್ಖಛಾಯಾಯ ನಿಸಿನ್ನೋ ಉದಕವೇಗಾಭಿಘಾತೇನ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಮಹನ್ತೇ ಮಹನ್ತೇ ಫೇಣಪಿಣ್ಡೇ ಭಿಜ್ಜಮಾನೇ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಅಯಂ ಅತ್ತಭಾವೋಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಭಿಜ್ಜನಟ್ಠೇನ ಏವರೂಪೋಯೇವಾ’’ತಿ ಆರಮ್ಮಣಂ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಯಂ ಠಿತೋವ ತಂ ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಏವಮೇವ, ಭಿಕ್ಖು, ಏವರೂಪೋವಾಯಂ ಅತ್ತಭಾವೋ ಫೇಣಪಿಣ್ಡೋ ವಿಯ ಮರೀಚಿ ವಿಯ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಭಿಜ್ಜನಸಭಾವೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೪೬.

‘‘ಫೇಣೂಪಮಂ ಕಾಯಮಿಮಂ ವಿದಿತ್ವಾ,

ಮರೀಚಿಧಮ್ಮಂ ಅಭಿಸಮ್ಬುಧಾನೋ;

ಛೇತ್ವಾನ ಮಾರಸ್ಸ ಪಪುಪ್ಫಕಾನಿ,

ಅದಸ್ಸನಂ ಮಚ್ಚುರಾಜಸ್ಸ ಗಚ್ಛೇ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಫೇಣೂಪಮನ್ತಿ ಇಮಂ ಕೇಸಾದಿಸಮೂಹಸಙ್ಖಾತಂ ಕಾಯಂ ಅಬಲದುಬ್ಬಲಟ್ಠೇನ ಅನದ್ಧನಿಯತಾವಕಾಲಿಕಟ್ಠೇನ ಫೇಣಪಿಣ್ಡಸರಿಕ್ಖಕೋತಿ ವಿದಿತ್ವಾ. ಮರೀಚಿಧಮ್ಮನ್ತಿ ಯಥಾ ಮರೀಚಿ ದೂರೇ ಠಿತಾನಂ ರೂಪಗತಾ ವಿಯ ಗಯ್ಹೂಪಗಾ ವಿಯ ಹೋತಿ, ಸನ್ತಿಕೇ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತಾನಂ ರಿತ್ತಾ ತುಚ್ಛಾ ಅಗಯ್ಹೂಪಗಾ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ, ಏವಮೇವ ಖಣಿಕಇತ್ತರಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಟ್ಠೇನ ಅಯಂ ಕಾಯೋಪಿ ಮರೀಚಿಧಮ್ಮೋತಿ ಅಭಿಸಮ್ಬುಧಾನೋ ಬುಜ್ಝನ್ತೋ, ಜಾನನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮಾರಸ್ಸ ಪಪುಪ್ಫಕಾನೀತಿ ಮಾರಸ್ಸ ಪಪುಪ್ಫಕಸಙ್ಖಾತಾನಿ ತೇಭೂಮಕಾನಿ ವಟ್ಟಾನಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇನ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಖೀಣಾಸವೋ ಭಿಕ್ಖು ಮಚ್ಚುರಾಜಸ್ಸ ಅದಸ್ಸನಂ ಅವಿಸಯಂ ಅಮತಮಹಾನಿಬ್ಬಾನಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾತಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಥೇರೋ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ಸರೀರಂ ಥೋಮೇನ್ತೋ ವಣ್ಣೇನ್ತೋ ವನ್ದನ್ತೋವ ಆಗತೋತಿ.

ಮರೀಚಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಿಕತ್ಥೇರವತ್ಥು ದುತಿಯಂ.

೩. ವಿಟಟೂಭವತ್ಥು

ಪುಪ್ಫಾನಿಹೇವ ಪಚಿನನ್ತನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರನ್ತೋ ಸಪರಿಸಂ ಮಹೋಘೇನ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಿತ್ವಾ ಮಾರಿತಂ ವಿಟಟೂಭಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ತತ್ರಾಯಂ ಅನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಸಾವತ್ಥಿಯಞ್ಹಿ ಮಹಾಕೋಸಲರಞ್ಞೋ ಪುತ್ತೋ ಪಸೇನದಿಕುಮಾರೋ ನಾಮ. ವೇಸಾಲಿಯಂ ಲಿಚ್ಛವಿರಞ್ಞೋ ಪುತ್ತೋ ಲಿಚ್ಛವಿಕುಮಾರೋ ಮಹಾಲಿ ನಾಮ, ಕುಸಿನಾರಾಯಂ ಮಲ್ಲರಾಜಪುತ್ತೋ ಬನ್ಧುಲೋ ನಾಮಾತಿ ಇಮೇ ತಯೋ ದಿಸಾಪಾಮೋಕ್ಖಸ್ಸಾಚರಿಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಸಿಪ್ಪುಗ್ಗಹಣತ್ಥಂ ತಕ್ಕಸಿಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಬಹಿನಗರೇ ಸಾಲಾಯ ಸಮಾಗತಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ಆಗತಕಾರಣಞ್ಚ ಕುಲಞ್ಚ ನಾಮಞ್ಚ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸಹಾಯಕಾ ಹುತ್ವಾ ಏಕತೋವ ಆಚರಿಯಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸಿಪ್ಪಂ ಸಿಕ್ಖನ್ತಾ ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ಉಗ್ಗಹಿತಸಿಪ್ಪಾ ಆಚರಿಯಂ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಏಕತೋವ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಸಕಸಕಟ್ಠಾನಾನಿ ಅಗಮಂಸು. ತೇಸು ಪಸೇನದಿಕುಮಾರೋ ಪಿತು ಸಿಪ್ಪಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಪಸನ್ನೇನ ಪಿತರಾ ರಜ್ಜೇ ಅಭಿಸಿತ್ತೋ. ಮಹಾಲಿಕುಮಾರೋ ಲಿಚ್ಛವೀನಂ ಸಿಪ್ಪಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಮಹನ್ತೇನ ಉಸ್ಸಾಹೇನ ದಸ್ಸೇಸಿ, ತಸ್ಸ ಅಕ್ಖೀನಿ ಭಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಅಗಮಂಸು. ಲಿಚ್ಛವಿರಾಜಾನೋ ‘‘ಅಹೋ ವತ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯೋ ಅಕ್ಖಿವಿನಾಸಂ ಪತ್ತೋ, ನ ನಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿಸ್ಸಾಮ, ಉಪಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮ ನ’’ನ್ತಿ ತಸ್ಸ ಸತಸಹಸ್ಸುಟ್ಠಾನಕಂ ಏಕಂ ದ್ವಾರಂ ಅದಂಸು. ಸೋ ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪಞ್ಚಸತೇ ಲಿಚ್ಛವಿರಾಜಪುತ್ತೇ ಸಿಪ್ಪಂ ಸಿಕ್ಖಾಪೇನ್ತೋ ವಸಿ. ಬನ್ಧುಲಕುಮಾರೋ ಸಟ್ಠಿಂ ಸಟ್ಠಿಂ ವೇಳೂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಜ್ಝೇ ಅಯಸಲಾಕಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಸಟ್ಠಿಕಲಾಪೇ ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ಠಪಿತೇ ಮಲ್ಲರಾಜಕುಲೇಹಿ ‘‘ಇಮೇ ಕಪ್ಪೇತೂ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ಅಸೀತಿಹತ್ಥಂ ಆಕಾಸಂ ಉಲ್ಲಙ್ಘಿತ್ವಾ ಅಸಿನಾ ಕಪ್ಪೇನ್ತೋ ಅಗಮಾಸಿ. ಸೋ ಓಸಾನಕಲಾಪೇ ಅಯಸಲಾಕಾಯ ‘‘ಕಿರೀ’’ತಿ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಕಿಂ ಏತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಕಲಾಪೇಸು ಅಯಸಲಾಕಾನಂ ಠಪಿತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಅಸಿಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ರೋದಮಾನೋ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಏತ್ತಕೇಸು ಞಾತಿಸುಹಜ್ಜೇಸು ಏಕೋಪಿ ಸಸಿನೇಹೋ ಹುತ್ವಾ ಇಮಂ ಕಾರಣಂ ನಾಚಿಕ್ಖಿ. ಸಚೇ ಹಿ ಅಹಂ ಜಾನೇಯ್ಯಂ, ಅಯಸಲಾಕಾಯ ಸದ್ದಂ ಅನುಟ್ಠಾಪೇನ್ತೋವ ಛಿನ್ದೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಸಬ್ಬೇಪಿಮೇ ಮಾರೇತ್ವಾ ರಜ್ಜಂ ಕರೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಕಥೇಸಿ. ತೇಹಿ ‘‘ಪವೇಣಿರಜ್ಜಂ ನಾಮ, ತಾತ, ಇದಂ ನ ಲಬ್ಭಾ ಏವಂ ಕಾತು’’ನ್ತಿ ನಾನ