📜

ನಮೋ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ

ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯೇ

ಧಮ್ಮಪದ-ಅಟ್ಠಕಥಾ

(ಪಠಮೋ ಭಾಗೋ)

ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾ

೧.

ಮಹಾಮೋಹತಮೋನದ್ಧೇ, ಲೋಕೇ ಲೋಕನ್ತದಸ್ಸಿನಾ;

ಯೇನ ಸದ್ಧಮ್ಮಪಜ್ಜೋತೋ, ಜಾಲಿತೋ ಜಲಿತಿದ್ಧಿನಾ.

೨.

ತಸ್ಸ ಪಾದೇ ನಮಸ್ಸಿತ್ವಾ, ಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಿರೀಮತೋ;

ಸದ್ಧಮ್ಮಞ್ಚಸ್ಸ ಪೂಜೇತ್ವಾ, ಕತ್ವಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚಞ್ಜಲಿಂ.

೩.

ತಂ ತಂ ಕಾರಣಮಾಗಮ್ಮ, ಧಮ್ಮಾಧಮ್ಮೇಸು ಕೋವಿದೋ;

ಸಮ್ಪತ್ತಸದ್ಧಮ್ಮಪದೋ, ಸತ್ಥಾ ಧಮ್ಮಪದಂ ಸುಭಂ.

೪.

ದೇಸೇಸಿ ಕರುಣಾವೇಗ-ಸಮುಸ್ಸಾಹಿತಮಾನಸೋ;

ಯಂ ವೇ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ, ಪೀತಿಪಾಮೋಜ್ಜವಡ್ಢನಂ.

೫.

ಪರಮ್ಪರಾಭತಾ ತಸ್ಸ, ನಿಪುಣಾ ಅತ್ಥವಣ್ಣನಾ;

ಯಾ ತಮ್ಬಪಣ್ಣಿದೀಪಮ್ಹಿ, ದೀಪಭಾಸಾಯ ಸಣ್ಠಿತಾ.

೬.

ನ ಸಾಧಯತಿ ಸೇಸಾನಂ, ಸತ್ತಾನಂ ಹಿತಸಮ್ಪದಂ;

ಅಪ್ಪೇವ ನಾಮ ಸಾಧೇಯ್ಯ, ಸಬ್ಬಲೋಕಸ್ಸ ಸಾ ಹಿತಂ.

೭.

ಇತಿ ಆಸೀಸಮಾನೇನ, ದನ್ತೇನ ಸಮಚಾರಿನಾ;

ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪೇನಾಹಂ, ಥೇರೇನ ಥಿರಚೇತಸಾ.

೮ .

ಸದ್ಧಮ್ಮಟ್ಠಿತಿಕಾಮೇನ, ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಅಭಿಯಾಚಿತೋ;

ತಂ ಭಾಸಂ ಅತಿವಿತ್ಥಾರ-ಗತಞ್ಚ ವಚನಕ್ಕಮಂ.

೯ .

ಪಹಾಯಾರೋಪಯಿತ್ವಾನ, ತನ್ತಿಭಾಸಂ ಮನೋರಮಂ;

ಗಾಥಾನಂ ಬ್ಯಞ್ಜನಪದಂ, ಯಂ ತತ್ಥ ನ ವಿಭಾವಿತಂ.

೧೦.

ಕೇವಲಂ ತಂ ವಿಭಾವೇತ್ವಾ, ಸೇಸಂ ತಮೇವ ಅತ್ಥತೋ;

ಭಾಸನ್ತರೇನ ಭಾಸಿಸ್ಸಂ, ಆವಹನ್ತೋ ವಿಭಾವಿನಂ;

ಮನಸೋ ಪೀತಿಪಾಮೋಜ್ಜಂ, ಅತ್ಥಧಮ್ಮೂಪನಿಸ್ಸಿತನ್ತಿ.

೧. ಯಮಕವಗ್ಗೋ

೧. ಚಕ್ಖುಪಾಲತ್ಥೇರವತ್ಥು

೧.

‘‘ಮನೋಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾ ಧಮ್ಮಾ, ಮನೋಸೇಟ್ಠಾ ಮನೋಮಯಾ;

ಮನಸಾ ಚೇ ಪದುಟ್ಠೇನ, ಭಾಸತಿ ವಾ ಕರೋತಿ ವಾ;

ತತೋ ನಂ ದುಕ್ಖಮನ್ವೇತಿ, ಚಕ್ಕಂವ ವಹತೋ ಪದ’’ನ್ತಿ. –

ಅಯಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಕತ್ಥ ಭಾಸಿತಾತಿ? ಸಾವತ್ಥಿಯಂ. ಕಂ ಆರಬ್ಭಾತಿ? ಚಕ್ಖುಪಾಲತ್ಥೇರಂ.

ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕಿರ ಮಹಾಸುವಣ್ಣೋ ನಾಮ ಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ಅಹೋಸಿ ಅಡ್ಢೋ ಮಹದ್ಧನೋ ಮಹಾಭೋಗೋ ಅಪುತ್ತಕೋ. ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ನ್ಹಾನತಿತ್ಥಂ ನ್ಹತ್ವಾ ನತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಸಮ್ಪನ್ನಪತ್ತಸಾಖಂ ಏಕಂ ವನಪ್ಪತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಮಹೇಸಕ್ಖಾಯ ದೇವತಾಯ ಪರಿಗ್ಗಹಿತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾಭಾಗಂ ಸೋಧಾಪೇತ್ವಾ ಪಾಕಾರಪರಿಕ್ಖೇಪಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ವಾಲುಕಂ ಓಕಿರಾಪೇತ್ವಾ ಧಜಪಟಾಕಂ ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ವನಪ್ಪತಿಂ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಕರಿತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ಪುತ್ತಂ ವಾ ಧೀತರಂ ವಾ ಲಭೇಯ್ಯಂ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಮಹಾಸಕ್ಕಾರಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ.

ಅಥಸ್ಸ ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ಭರಿಯಾಯ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ಗಬ್ಭೋ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ. ಸಾ ಗಬ್ಭಸ್ಸ ಪತಿಟ್ಠಿತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸಿ. ಸೋ ತಸ್ಸಾ ಗಬ್ಭಸ್ಸ ಪರಿಹಾರಮದಾಸಿ. ಸಾ ದಸಮಾಸಚ್ಚಯೇನ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿ. ತಂ ನಾಮಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ಸೇಟ್ಠಿ ಅತ್ತನಾ ಪಾಲಿತಂ ವನಪ್ಪತಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಲದ್ಧತ್ತಾ ತಸ್ಸ ಪಾಲೋತಿ ನಾಮಂ ಅಕಾಸಿ. ಸಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಪುತ್ತಂ ಲಭಿ. ತಸ್ಸ ಚೂಳಪಾಲೋತಿ ನಾಮಂ ಕತ್ವಾ ಇತರಸ್ಸ ಮಹಾಪಾಲೋತಿ ನಾಮಂ ಅಕಾಸಿ. ತೇ ವಯಪ್ಪತ್ತೇ ಘರಬನ್ಧನೇನ ಬನ್ಧಿಂಸು. ಅಪರಭಾಗೇ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಕಾಲಮಕಂಸು. ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ವಿಭವಂ ಇತರೇಯೇವ ವಿಚಾರಿಂಸು.

ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸತ್ಥಾ ಪವತ್ತಿತವರಧಮ್ಮಚಕ್ಕೋ ಅನುಪುಬ್ಬೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೇನ ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿನಾ ಚತುಪಣ್ಣಾಸಕೋಟಿಧನಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಕಾರಿತೇ ಜೇತವನಮಹಾವಿಹಾರೇ ವಿಹರತಿ ಮಹಾಜನಂ ಸಗ್ಗಮಗ್ಗೇ ಚ ಮೋಕ್ಖಮಗ್ಗೇ ಚ ಪತಿಟ್ಠಾಪಯಮಾನೋ. ತಥಾಗತೋ ಹಿ ಮಾತಿಪಕ್ಖತೋ ಅಸೀತಿಯಾ, ಪಿತಿಪಕ್ಖತೋ ಅಸೀತಿಯಾತಿ ದ್ವೇಅಸೀತಿಞಾತಿಕುಲಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಕಾರಿತೇ ನಿಗ್ರೋಧಮಹಾವಿಹಾರೇ ಏಕಮೇವ ವಸ್ಸಾವಾಸಂ ವಸಿ, ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೇನ ಕಾರಿತೇ ಜೇತವನಮಹಾವಿಹಾರೇ ಏಕೂನವೀಸತಿವಸ್ಸಾನಿ, ವಿಸಾಖಾಯ ಸತ್ತವೀಸತಿಕೋಟಿಧನಪರಿಚ್ಚಾಗೇನ ಕಾರಿತೇ ಪುಬ್ಬಾರಾಮೇ ಛಬ್ಬಸ್ಸಾನೀತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಕುಲಾನಂ ಗುಣಮಹತ್ತತಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಸಾವತ್ಥಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪಞ್ಚವೀಸತಿವಸ್ಸಾನಿ ವಸ್ಸಾವಾಸಂ ವಸಿ. ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋಪಿ ವಿಸಾಖಾಪಿ ಮಹಾಉಪಾಸಿಕಾ ನಿಬದ್ಧಂ ದಿವಸಸ್ಸ ದ್ವೇ ವಾರೇ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಚ ‘‘ದಹರಸಾಮಣೇರಾ ನೋ ಹತ್ಥೇ ಓಲೋಕೇಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ತುಚ್ಛಹತ್ಥಾ ನ ಗತಪುಬ್ಬಾ. ಪುರೇಭತ್ತಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಾದೀನಿ ಗಹೇತ್ವಾವ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಪಞ್ಚ ಭೇಸಜ್ಜಾನಿ ಅಟ್ಠ ಚ ಪಾನಾನಿ. ನಿವೇಸನೇಸು ಪನ ತೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಾನಂ ನಿಚ್ಚಂ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನಾನೇವ ಹೋನ್ತಿ. ಅನ್ನಪಾನಭೇಸಜ್ಜೇಸು ಯೋ ಯಂ ಇಚ್ಛತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಯಥಿಚ್ಛಿತಮೇವ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ. ತೇಸು ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೇನ ಏಕದಿವಸಮ್ಪಿ ಸತ್ಥಾ ಪಞ್ಹಂ ನ ಪುಚ್ಛಿತಪುಬ್ಬೋ. ಸೋ ಕಿರ ‘‘ತಥಾಗತೋ ಬುದ್ಧಸುಖುಮಾಲೋ ಖತ್ತಿಯಸುಖುಮಾಲೋ, ‘ಬಹೂಪಕಾರೋ ಮೇ, ಗಹಪತೀ’ತಿ ಮಯ್ಹಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಕಿಲಮೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಸತ್ಥರಿ ಅಧಿಮತ್ತಸಿನೇಹೇನ ಪಞ್ಹಂ ನ ಪುಚ್ಛತಿ. ಸತ್ಥಾ ಪನ ತಸ್ಮಿಂ ನಿಸಿನ್ನಮತ್ತೇಯೇವ ‘‘ಅಯಂ ಸೇಟ್ಠಿ ಮಂ ಅರಕ್ಖಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನೇ ರಕ್ಖತಿ. ಅಹಞ್ಹಿ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಿ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತಂ ಅತ್ತನೋ ಸೀಸಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅಕ್ಖೀನಿ ಉಪ್ಪಾಟೇತ್ವಾ ಹದಯಮಂಸಂ ಉಪ್ಪಾಟೇತ್ವಾ ಪಾಣಸಮಂ ಪುತ್ತದಾರಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇನ್ತೋ ಪರೇಸಂ ಧಮ್ಮದೇಸನತ್ಥಮೇವ ಪೂರೇಸಿಂ. ಏಸ ಮಂ ಅರಕ್ಖಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನೇ ರಕ್ಖತೀ’’ತಿ ಏಕಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಕಥೇತಿಯೇವ.

ತದಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಸತ್ತ ಮನುಸ್ಸಕೋಟಿಯೋ ವಸನ್ತಿ. ತೇಸು ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಪಞ್ಚಕೋಟಿಮತ್ತಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಅರಿಯಸಾವಕಾ ಜಾತಾ, ದ್ವೇಕೋಟಿಮತ್ತಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಪುಥುಜ್ಜನಾ. ತೇಸು ಅರಿಯಸಾವಕಾನಂ ದ್ವೇಯೇವ ಕಿಚ್ಚಾನಿ ಅಹೇಸುಂ – ಪುರೇಭತ್ತಂ ದಾನಂ ದೇನ್ತಿ, ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಗನ್ಧಮಾಲಾದಿಹತ್ಥಾ ವತ್ಥಭೇಸಜ್ಜಪಾನಕಾದೀನಿ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನತ್ಥಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತಿ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಮಹಾಪಾಲೋ ಅರಿಯಸಾವಕೇ ಗನ್ಧಮಾಲಾದಿಹತ್ಥೇ ವಿಹಾರಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಮಹಾಜನೋ ಕುಹಿಂ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಾಯಾ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪರಿಸಪರಿಯನ್ತೇ ನಿಸೀದಿ.

ಬುದ್ಧಾ ಚ ನಾಮ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತಾ ಸರಣಸೀಲಪಬ್ಬಜ್ಜಾದೀನಂ ಉಪನಿಸ್ಸಯಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಅಜ್ಝಾಸಯವಸೇನ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ದಿವಸಂ ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಅನುಪುಬ್ಬಿಕಥಂ ಕಥೇಸಿ. ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ದಾನಕಥಂ, ಸೀಲಕಥಂ, ಸಗ್ಗಕಥಂ, ಕಾಮಾನಂ ಆದೀನವಂ, ಓಕಾರಂ ಸಂಕಿಲೇಸಂ, ನೇಕ್ಖಮ್ಮೇ ಆನಿಸಂಸಂ ಪಕಾಸೇಸಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಮಹಾಪಾಲೋ ಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಪರಲೋಕಂ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಪುತ್ತಧೀತರೋ ವಾ ಭಾತರೋ ವಾ ಭೋಗಾ ವಾ ನಾನುಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಸರೀರಮ್ಪಿ ಅತ್ತನಾ ಸದ್ಧಿಂ ನ ಗಚ್ಛತಿ, ಕಿಂ ಮೇ ಘರಾವಾಸೇನ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ – ‘‘ಅತ್ಥಿ ತೇ ಕೋಚಿ ಆಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬಯುತ್ತಕೋ ಞಾತೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕನಿಟ್ಠಭಾತಾ ಮೇ ಅತ್ಥಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ತಂ ಆಪುಚ್ಛಾಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕನಿಟ್ಠಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ – ‘‘ತಾತ, ಯಂ ಮಯ್ಹಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಗೇಹೇ ಸವಿಞ್ಞಾಣಕಮ್ಪಿ ಅವಿಞ್ಞಾಣಕಮ್ಪಿ ಧನಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅತ್ಥಿ, ಸಬ್ಬಂ ತಂ ತವ ಭಾರೋ, ಪಟಿಪಜ್ಜಾಹಿ ನ’’ನ್ತಿ. ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಪನ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಅಹಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕಥೇಸಿ ಭಾತಿಕ, ತ್ವಂ ಮೇ ಮಾತರಿ ಮತಾಯ ಮಾತಾ ವಿಯ, ಪಿತರಿ ಮತೇ ಪಿತಾ ವಿಯ ಲದ್ಧೋ, ಗೇಹೇ ತೇ ಮಹಾವಿಭವೋ, ಸಕ್ಕಾ ಗೇಹಂ ಅಜ್ಝಾವಸನ್ತೇಹೇವ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕಾತುಂ, ಮಾ ಏವಂ ಕರಿತ್ಥಾ’’ತಿ. ‘‘ತಾತ, ಅಹಂ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಘರಾವಾಸೇ ವಸಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ. ಸತ್ಥಾರಾ ಹಿ ಅತಿಸಣ್ಹಸುಖುಮಂ ತಿಲಕ್ಖಣಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಆದಿಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನಕಲ್ಯಾಣೋ ಧಮ್ಮೋ ದೇಸಿತೋ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಸೋ ಅಗಾರಮಜ್ಝೇ ವಸನ್ತೇನ ಪೂರೇತುಂ, ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಾತಾ’’ತಿ. ‘‘ಭಾತಿಕ, ತರುಣಾಯೇವ ತಾವತ್ಥ, ಮಹಲ್ಲಕಕಾಲೇ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ. ‘‘ತಾತ, ಮಹಲ್ಲಕಸ್ಸ ಹಿ ಅತ್ತನೋ ಹತ್ಥಪಾದಾಪಿ ಅನಸ್ಸವಾ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಅತ್ತನೋ ವಸೇ ವತ್ತನ್ತಿ, ಕಿಮಙ್ಗಂ ಪನ ಞಾತಕಾ, ಸ್ವಾಹಂ ತವ ಕಥಂ ನ ಕರೋಮಿ, ಸಮಣಪಟಿಪತ್ತಿಂಯೇವ ಪೂರೇಸ್ಸಾಮಿ’’.

‘‘ಜರಾಜಜ್ಜರಿತಾ ಹೋನ್ತಿ, ಹತ್ಥಪಾದಾ ಅನಸ್ಸವಾ;

ಯಸ್ಸ ಸೋ ವಿಹತತ್ಥಾಮೋ, ಕಥಂ ಧಮ್ಮಂ ಚರಿಸ್ಸತಿ’’. –

ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೇವಾಹಂ, ತಾತಾತಿ ತಸ್ಸ ವಿರವನ್ತಸ್ಸೇವ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಲದ್ಧಪಬ್ಬಜ್ಜೂಪಸಮ್ಪದೋ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಞ್ಚ ವಸ್ಸಾನಿ ವಸಿತ್ವಾ ವುಟ್ಠವಸ್ಸೋ ಪವಾರೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಮುಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಕತಿ ಧುರಾನೀ’’ತಿ? ‘‘ಗನ್ಥಧುರಂ, ವಿಪಸ್ಸನಾಧುರನ್ತಿ ದ್ವೇಯೇವ ಧುರಾನಿ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ. ‘‘ಕತಮಂ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಗನ್ಥಧುರಂ, ಕತಮಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಧುರ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಅತ್ತನೋ ಪಞ್ಞಾನುರೂಪೇನ ಏಕಂ ವಾ ದ್ವೇ ವಾ ನಿಕಾಯೇ ಸಕಲಂ ವಾ ಪನ ತೇಪಿಟಕಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಧಾರಣಂ, ಕಥನಂ, ವಾಚನನ್ತಿ ಇದಂ ಗನ್ಥಧುರಂ ನಾಮ, ಸಲ್ಲಹುಕವುತ್ತಿನೋ ಪನ ಪನ್ತಸೇನಾಸನಾಭಿರತಸ್ಸ ಅತ್ತಭಾವೇ ಖಯವಯಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಸಾತಚ್ಚಕಿರಿಯವಸೇನ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಗ್ಗಹಣನ್ತಿ ಇದಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಧುರಂ ನಾಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಹಂ ಮಹಲ್ಲಕಕಾಲೇ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಗನ್ಥಧುರಂ ಪೂರೇತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ವಿಪಸ್ಸನಾಧುರಂ ಪನ ಪೂರೇಸ್ಸಾಮಿ, ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಮೇ ಕಥೇಥಾ’’ತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಸತ್ಥಾ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥೇಸಿ.

ಸೋ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಸಹಗಾಮಿನೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಪರಿಯೇಸನ್ತೋ ಸಟ್ಠಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಲಭಿತ್ವಾ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ವೀಸಯೋಜನಸತಮಗ್ಗಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಂ ಮಹನ್ತಂ ಪಚ್ಚನ್ತಗಾಮಂ ಪತ್ವಾ ತತ್ಥ ಸಪರಿವಾರೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ವತ್ತಸಮ್ಪನ್ನೇ ಭಿಕ್ಖೂ ದಿಸ್ವಾವ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತಾ ಆಸನಾನಿ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಪಣೀತೇನಾಹಾರೇನ ಪರಿವಿಸಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕುಹಿಂ ಅಯ್ಯಾ ಗಚ್ಛನ್ತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಯಥಾಫಾಸುಕಟ್ಠಾನಂ ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪಣ್ಡಿತಾ ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ವಸ್ಸಾವಾಸಂ ಸೇನಾಸನಂ ಪರಿಯೇಸನ್ತಿ ಭದನ್ತಾ’’ತಿ ಞತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸಚೇ ಅಯ್ಯಾ ಇಮಂ ತೇಮಾಸಂ ಇಧ ವಸೇಯ್ಯುಂ, ಮಯಂ ಸರಣೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಸೀಲಾನಿ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಾಮಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ತೇಪಿ ‘‘ಮಯಂ ಇಮಾನಿ ಕುಲಾನಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ಭವನಿಸ್ಸರಣಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಅಧಿವಾಸೇಸುಂ.

ಮನುಸ್ಸಾ ತೇಸಂ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತ್ವಾ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನದಿವಾಟ್ಠಾನಾನಿ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಅದಂಸು. ತೇ ನಿಬದ್ಧಂ ತಮೇವ ಗಾಮಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸನ್ತಿ. ಅಥ ನೇ ಏಕೋ ವೇಜ್ಜೋ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಬಹೂನಂ ವಸನಟ್ಠಾನೇ ಅಫಾಸುಕಮ್ಪಿ ನಾಮ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಮಯ್ಹಂ ಕಥೇಯ್ಯಾಥ, ಭೇಸಜ್ಜಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪವಾರೇಸಿ. ಥೇರೋ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕದಿವಸೇ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ, ‘‘ಆವುಸೋ, ಇಮಂ ತೇಮಾಸಂ ಕತಿಹಿ ಇರಿಯಾಪಥೇಹಿ ವೀತಿನಾಮೇಸ್ಸಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಚತೂಹಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನೇತಂ, ಆವುಸೋ, ಪತಿರೂಪಂ, ನನು ಅಪ್ಪಮತ್ತೇಹಿ ಭವಿತಬ್ಬಂ’’? ‘‘ಮಯಞ್ಹಿ ಧರಮಾನಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತಾ, ಬುದ್ಧಾ ಚ ನಾಮ ನ ಸಕ್ಕಾ ಪಮಾದೇನ ಆರಾಧೇತುಂ, ಕಲ್ಯಾಣಜ್ಝಾಸಯೇನ ತೇ ವೋ ಆರಾಧೇತಬ್ಬಾ. ಪಮತ್ತಸ್ಸ ಚ ನಾಮ ಚತ್ತಾರೋ ಅಪಾಯಾ ಸಕಗೇಹಸದಿಸಾ, ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಹೋಥಾವುಸೋ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ತುಮ್ಹೇ ಪನ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಅಹಂ ತೀಹಿ ಇರಿಯಾಪಥೇಹಿ ವೀತಿನಾಮೇಸ್ಸಾಮಿ, ಪಿಟ್ಠಿಂ ನ ಪಸಾರೇಸ್ಸಾಮಿ, ಆವುಸೋ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ, ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಹೋಥಾ’’ತಿ.

ಅಥ ಥೇರಸ್ಸ ನಿದ್ದಂ ಅನೋಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ಪಠಮಮಾಸೇ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇ ಮಜ್ಝಿಮಮಾಸೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಅಕ್ಖಿರೋಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ. ಛಿದ್ದಘಟತೋ ಉದಕಧಾರಾ ವಿಯ ಅಕ್ಖೀಹಿ ಅಸ್ಸುಧಾರಾ ಪಗ್ಘರನ್ತಿ. ಸೋ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಅರುಣುಗ್ಗಮನೇ ಗಬ್ಭಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರವೇಲಾಯ ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖಾಚಾರವೇಲಾ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಆವುಸೋ, ಗಣ್ಹಥ ಪತ್ತಚೀವರ’’ನ್ತಿ. ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ತಸ್ಸ ಅಕ್ಖೀಹಿ ಅಸ್ಸೂನಿ ಪಗ್ಘರನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಕಿಮೇತಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ‘‘ಅಕ್ಖೀನಿ ಮೇ, ಆವುಸೋ, ವಾತಾ ವಿಜ್ಝನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ನನು, ಭನ್ತೇ, ವೇಜ್ಜೇನ ಪವಾರಿತಮ್ಹಾ, ತಸ್ಸ ಕಥೇಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧಾವುಸೋ’’ತಿ ತೇ ವೇಜ್ಜಸ್ಸ ಕಥಯಿಂಸು. ಸೋ ತೇಲಂ ಪಚಿತ್ವಾ ಪೇಸೇಸಿ. ಥೇರೋ ನಾಸಾಯ ತೇಲಂ ಆಸಿಞ್ಚನ್ತೋ ನಿಸಿನ್ನಕೋವ ಆಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋಗಾಮಂ ಪಾವಿಸಿ. ವೇಜ್ಜೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಕಿರ ಅಕ್ಖೀನಿ ವಾತೋ ವಿಜ್ಝತೀ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಯಾ ತೇಲಂ ಪಚಿತ್ವಾ ಪೇಸಿತಂ, ನಾಸಾಯ ವೋ ತೇಲಂ ಆಸಿತ್ತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿ. ‘‘ಇದಾನಿ ಕೀದಿಸ’’ನ್ತಿ? ‘‘ರುಜ್ಜತೇವ ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿ. ವೇಜ್ಜೋ ‘‘ಮಯಾ ಏಕವಾರೇನೇವ ವೂಪಸಮನಸಮತ್ಥಂ ತೇಲಂ ಪಹಿತಂ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ರೋಗೋ ನ ವೂಪಸನ್ತೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ವೋ ತೇಲಂ ಆಸಿತ್ತಂ, ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಥೇರೋ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ಪುಚ್ಛಿಯಮಾನೋಪಿ ನ ಕಥೇಸಿ. ಸೋ ‘‘ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಓಲೋಕೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ – ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ಥೇರಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಚಙ್ಕಮನನಿಸೀದನಟ್ಠಾನಮೇವ ದಿಸ್ವಾ ಸಯನಟ್ಠಾನಂ ಅದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ನಿಸಿನ್ನೇಹಿ ವೋ ಆಸಿತ್ತಂ, ನಿಪನ್ನೇಹೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಥೇರೋ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ. ‘‘ಮಾ, ಭನ್ತೇ, ಏವಂ ಕರಿತ್ಥ, ಸಮಣಧಮ್ಮೋ ನಾಮ ಸರೀರಂ ಯಾಪೇನ್ತೇನ ಸಕ್ಕಾ ಕಾತುಂ, ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಆಸಿಞ್ಚಥಾ’’ತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಯಾಚಿ. ‘‘ಗಚ್ಛ ತ್ವಂ ತಾವಾವುಸೋ, ಮನ್ತೇತ್ವಾ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವೇಜ್ಜಂ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ. ಥೇರಸ್ಸ ಚ ತತ್ಥ ನೇವ ಞಾತೀ, ನ ಸಾಲೋಹಿತಾ ಅತ್ಥಿ, ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮನ್ತೇಯ್ಯ? ಕರಜಕಾಯೇನ ಪನ ಸದ್ಧಿಂ ಮನ್ತೇನ್ತೋ ‘‘ವದೇಹಿ ತಾವ, ಆವುಸೋ ಪಾಲಿತ, ತ್ವಂ ಕಿಂ ಅಕ್ಖೀನಿ ಓಲೋಕೇಸ್ಸಸಿ, ಉದಾಹು ಬುದ್ಧಸಾಸನಂ? ಅನಮತಗ್ಗಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಂಸಾರವಟ್ಟೇ ತವ ಅಕ್ಖಿಕಾಣಸ್ಸ ಗಣನಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಅನೇಕಾನಿ ಪನ ಬುದ್ಧಸತಾನಿ ಬುದ್ಧಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅತೀತಾನಿ. ತೇಸು ತೇ ಏಕಬುದ್ಧೋಪಿ ನ ಪರಿಚಿಣ್ಣೋ, ಇದಾನಿ ಇಮಂ ಅನ್ತೋವಸ್ಸಂ ತಯೋ ಮಾಸೇ ನ ನಿಪಜ್ಜಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ತೇಮಾಸಂ ನಿಬದ್ಧವೀರಿಯಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ. ತಸ್ಮಾ ತೇ ಚಕ್ಖೂನಿ ನಸ್ಸನ್ತು ವಾ ಭಿಜ್ಜನ್ತು ವಾ, ಬುದ್ಧಸಾಸನಮೇವ ಧಾರೇಹಿ, ಮಾ ಚಕ್ಖೂನೀ’’ತಿ ಭೂತಕಾಯಂ ಓವದನ್ತೋ ಇಮಾ ಗಾಥಾಯೋ ಅಭಾಸಿ –

‘‘ಚಕ್ಖೂನಿ ಹಾಯನ್ತು ಮಮಾಯಿತಾನಿ,

ಸೋತಾನಿ ಹಾಯನ್ತು ತಥೇವ ಕಾಯೋ;

ಸಬ್ಬಮ್ಪಿದಂ ಹಾಯತು ದೇಹನಿಸ್ಸಿತಂ,

ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಪಾಲಿತ ತ್ವಂ ಪಮಜ್ಜಸಿ.

‘‘ಚಕ್ಖೂನಿ ಜೀರನ್ತು ಮಮಾಯಿತಾನಿ,

ಸೋತಾನಿ ಜೀರನ್ತು ತಥೇವ ಕಾಯೋ;

ಸಬ್ಬಮ್ಪಿದಂ ಜೀರತು ದೇಹನಿಸ್ಸಿತಂ,

ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಪಾಲಿತ ತ್ವಂ ಪಮಜ್ಜಸಿ.

‘‘ಚಕ್ಖೂನಿ ಭಿಜ್ಜನ್ತು ಮಮಾಯಿತಾನಿ,

ಸೋತಾನಿ ಭಿಜ್ಜನ್ತು ತಥೇವ ಕಾಯೋ;

ಸಬ್ಬಮ್ಪಿದಂ ಭಿಜ್ಜತು ದೇಹನಿಸ್ಸಿತಂ,

ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಪಾಲಿತ ತ್ವಂ ಪಮಜ್ಜಸೀ’’ತಿ.

ಏವಂ ತೀಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ಅತ್ತನೋ ಓವಾದಂ ದತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಕೋವ ನತ್ಥುಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಗಾಮಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿ. ವೇಜ್ಜೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ, ನತ್ಥುಕಮ್ಮಂ ಕತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಆಮ, ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿ. ‘‘ಕೀದಿಸಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ರುಜ್ಜತೇವ ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿ. ‘‘ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ವೋ, ಭನ್ತೇ, ನತ್ಥುಕಮ್ಮಂ ಕತಂ, ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ’’ತಿ. ಥೇರೋ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ಪುಚ್ಛಿಯಮಾನೋಪಿ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಥೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ವೇಜ್ಜೋ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇ ಸಪ್ಪಾಯಂ ನ ಕರೋಥ, ಅಜ್ಜತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ‘ಅಸುಕೇನ ಮೇ ತೇಲಂ ಪಕ್ಕ’ನ್ತಿ ಮಾ ವದಿತ್ಥ, ಅಹಮ್ಪಿ ‘ಮಯಾ ವೋ ತೇಲಂ ಪಕ್ಕ’ನ್ತಿ ನ ವಕ್ಖಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ವೇಜ್ಜೇನ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತೋ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತ್ವಂ ವೇಜ್ಜೇನಾಪಿ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತೋಸಿ, ಇರಿಯಾಪಥಂ ಮಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿ ಸಮಣಾತಿ.

‘‘ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ತಿಕಿಚ್ಛಾಯ, ವೇಜ್ಜೇನಾಪಿ ವಿವಜ್ಜಿತೋ;

ನಿಯತೋ ಮಚ್ಚುರಾಜಸ್ಸ, ಕಿಂ ಪಾಲಿತ ಪಮಜ್ಜಸೀ’’ತಿ. –

ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ಅತ್ತಾನಂ ಓವದಿತ್ವಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಅಕಾಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೇ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇ ಅಪುಬ್ಬಂ ಅಚರಿಮಂ ಅಕ್ಖೀನಿ ಚೇವ ಕಿಲೇಸಾ ಚ ಭಿಜ್ಜಿಂಸು. ಸೋ ಸುಕ್ಖವಿಪಸ್ಸಕೋ ಅರಹಾ ಹುತ್ವಾ ಗಬ್ಭಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ.

ಭಿಕ್ಖೂ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರವೇಲಾಯ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಕಾಲೋ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ‘‘ಕಾಲೋ, ಆವುಸೋ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ತುಮ್ಹೇ ಪನ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಅಕ್ಖೀನಿ ಮೇ, ಆವುಸೋ, ಪರಿಹೀನಾನೀ’’ತಿ. ತೇ ತಸ್ಸ ಅಕ್ಖೀನಿ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಅಸ್ಸುಪುಣ್ಣನೇತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿತ್ಥ, ಮಯಂ ವೋ ಪಟಿಜಗ್ಗಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಥೇರಂ ಸಮಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ ಕತ್ತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ವತ್ತಪಟಿವತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಗಾಮಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸಿಂಸು. ಮನುಸ್ಸಾ ಥೇರಂ ಅದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಯ್ಯೋ ಕುಹಿ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ಯಾಗುಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಸಯಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಮಾದಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಥೇರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಾದಮೂಲೇ ಪರಿವತ್ತಮಾನಾ ರೋದಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಯಂ ವೋ ಪಟಿಜಗ್ಗಿಸ್ಸಾಮ, ತುಮ್ಹೇ ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿತ್ಥಾ’’ತಿ ಸಮಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು.

ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನಿಬದ್ಧಂ ಯಾಗುಭತ್ತಂ ವಿಹಾರಮೇವ ಪೇಸೇನ್ತಿ. ಥೇರೋಪಿ ಇತರೇ ಸಟ್ಠಿ ಭಿಕ್ಖೂ ನಿರನ್ತರಂ ಓವದತಿ. ತೇ ತಸ್ಸೋವಾದೇ ಠತ್ವಾ ಉಪಕಟ್ಠಾಯ ಪವಾರಣಾಯ ಸಬ್ಬೇವ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು. ತೇ ವುಟ್ಠವಸ್ಸಾ ಚ ಪನ ಸತ್ಥಾರಂ ದಟ್ಠುಕಾಮಾ ಹುತ್ವಾ ಥೇರಮಾಹಂಸು, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸತ್ಥಾರಂ ದಟ್ಠುಕಾಮಮ್ಹಾ’’ತಿ. ಥೇರೋ ತೇಸಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ದುಬ್ಬಲೋ, ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಚ ಅಮನುಸ್ಸಪರಿಗ್ಗಹಿತಾ ಅಟವೀ ಅತ್ಥಿ, ಮಯಿ ಏತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಸಬ್ಬೇ ಕಿಲಮಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಭಿಕ್ಖಮ್ಪಿ ಲಭಿತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಇಮೇ ಪುರೇತರಮೇವ ಪೇಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಅಥ ನೇ ಆಹ – ‘‘ಆವುಸೋ, ತುಮ್ಹೇ ಪುರತೋ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ. ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಪನ ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಅಹಂ ದುಬ್ಬಲೋ, ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಚ ಅಮನುಸ್ಸಪರಿಗ್ಗಹಿತಾ ಅಟವೀ ಅತ್ಥಿ, ಮಯಿ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಸಬ್ಬೇ ಕಿಲಮಿಸ್ಸಥ, ತುಮ್ಹೇ ಪುರತೋ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ. ‘‘ಮಾ, ಭನ್ತೇ, ಏವಂ ಕರಿತ್ಥ, ಮಯಂ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಮಾ ವೋ, ಆವುಸೋ, ಏವಂ ರುಚ್ಚಿತ್ಥ, ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಮಯ್ಹಂ ಅಫಾಸುಕಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಮಯ್ಹಂ ಕನಿಟ್ಠೋ ಪನ ತುಮ್ಹೇ ದಿಸ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸತಿ, ಅಥಸ್ಸ ಮಮ ಚಕ್ಖೂನಂ ಪರಿಹೀನಭಾವಂ ಆರೋಚೇಯ್ಯಾಥ, ಸೋ ಮಯ್ಹಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಕಞ್ಚಿದೇವ ಪಹಿಣಿಸ್ಸತಿ, ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಿ, ತುಮ್ಹೇ ಮಮ ವಚನೇನ ದಸಬಲಞ್ಚ ಅಸೀತಿಮಹಾಥೇರೇ ಚ ವನ್ದಥಾ’’ತಿ ತೇ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ.

ತೇ ಥೇರಂ ಖಮಾಪೇತ್ವಾ ಅನ್ತೋಗಾಮಂ ಪವಿಸಿಂಸು. ಮನುಸ್ಸಾ ತೇ ದಿಸ್ವಾ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ, ಅಯ್ಯಾನಂ ಗಮನಾಕಾರೋ ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಉಪಾಸಕಾ, ಸತ್ಥಾರಂ ದಟ್ಠುಕಾಮಮ್ಹಾ’’ತಿ. ತೇ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ತೇಸಂ ಗಮನಛನ್ದಮೇವ ಞತ್ವಾ ಅನುಗನ್ತ್ವಾ ಪರಿದೇವಿತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿಂಸು. ತೇಪಿ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಜೇತವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಞ್ಚ ಅಸೀತಿಮಹಾಥೇರೇ ಚ ಥೇರಸ್ಸ ವಚನೇನ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಯತ್ಥ ಥೇರಸ್ಸ ಕನಿಟ್ಠೋ ವಸತಿ, ತಂ ವೀಥಿಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸಿಂಸು. ಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ತೇ ಸಞ್ಜಾನಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಕತಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ ‘‘ಭಾತಿಕತ್ಥೇರೋ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಕುಹಿ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಅಥಸ್ಸ ತೇ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಸೋ ತಂ ಸುತ್ವಾವ ತೇಸಂ ಪಾದಮೂಲೇ ಪರಿವತ್ತೇನ್ತೋ ರೋದಿತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಇದಾನಿ, ಭನ್ತೇ, ಕಿಂ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಥೇರೋ ಇತೋ ಕಸ್ಸಚಿ ಆಗಮನಂ ಪಚ್ಚಾಸೀಸತಿ, ತಸ್ಸ ಗತಕಾಲೇ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಯಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಭಾಗಿನೇಯ್ಯೋ ಪಾಲಿತೋ ನಾಮ, ಏತಂ ಪೇಸೇಥಾ’’ತಿ. ‘‘ಏವಂ ಪೇಸೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಮಗ್ಗೇ ಪರಿಪನ್ಥೋ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ಪೇಸೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ‘‘ಏವಂ ಕತ್ವಾ ಪೇಸೇಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ಅಡ್ಢಮಾಸಮತ್ತಂ ಪತ್ತಚೀವರಗ್ಗಹಣಾದೀನಿ ಸಿಕ್ಖಾಪೇತ್ವಾ ಮಗ್ಗಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪಹಿಣಿಂಸು.

ಸೋ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ತಂ ಗಾಮಂ ಪತ್ವಾ ಗಾಮದ್ವಾರೇ ಏಕಂ ಮಹಲ್ಲಕಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಇಮಂ ಗಾಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಕೋಚಿ ಆರಞ್ಞಕೋ ವಿಹಾರೋ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಅತ್ಥಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಕೋ ನಾಮ ತತ್ಥ ವಸತೀ’’ತಿ? ‘‘ಪಾಲಿತತ್ಥೇರೋ ನಾಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಮಗ್ಗಂ ಮೇ ಆಚಿಕ್ಖಥಾ’’ತಿ. ‘‘ಕೋಸಿ ತ್ವಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಥೇರಸ್ಸ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯೋಮ್ಹೀ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ನೇಸಿ. ಸೋ ಥೇರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅಡ್ಢಮಾಸಮತ್ತಂ ವತ್ತಪಟಿವತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಥೇರಂ ಸಮ್ಮಾ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಾತುಲಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ಮೇ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಆಗಮನಂ ಪಚ್ಚಾಸೀಸತಿ, ಏಥ, ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಇಮಂ ಮೇ ಯಟ್ಠಿಕೋಟಿಂ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ಯಟ್ಠಿಕೋಟಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಥೇರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅನ್ತೋಗಾಮಂ ಪಾವಿಸಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ಥೇರಂ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ, ಗಮನಾಕಾರೋ ವೋ ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ‘‘ಆಮ, ಉಪಾಸಕಾ, ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ತೇ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇನ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಅಲಭನ್ತಾ ಥೇರಂ ಉಯ್ಯೋಜೇತ್ವಾ ಉಪಡ್ಢಪಥಂ ಗನ್ತ್ವಾ ರೋದಿತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿಂಸು. ಸಾಮಣೇರೋ ಥೇರಂ ಯಟ್ಠಿಕೋಟಿಯಾ ಆದಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಅಟವಿಯಂ ಕಟ್ಠನಗರಂ ನಾಮ ಥೇರೇನ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವುಟ್ಠಪುಬ್ಬಂ ಗಾಮಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿ, ಸೋ ಗಾಮತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅರಞ್ಞೇ ಗೀತಂ ಗಾಯಿತ್ವಾ ದಾರೂನಿ ಉದ್ಧರನ್ತಿಯಾ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ಗೀತಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಸರೇ ನಿಮಿತ್ತಂ ಗಣ್ಹಿ. ಇತ್ಥಿಸದ್ದೋ ವಿಯ ಹಿ ಅಞ್ಞೋ ಸದ್ದೋ ಪುರಿಸಾನಂ ಸಕಲಸರೀರಂ ಫರಿತ್ವಾ ಠಾತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ತೇನಾಹ ಭಗವಾ –

‘‘ನಾಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಞ್ಞಂ ಏಕಸದ್ದಮ್ಪಿ ಸಮನುಪಸ್ಸಾಮಿ, ಯಂ ಏವಂ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಯಾದಾಯ ತಿಟ್ಠತಿ, ಯಥಯಿದಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇತ್ಥಿಸದ್ದೋ’’ತಿ (ಅ. ನಿ. ೧.೨).

ಸಾಮಣೇರೋ ತತ್ಥ ನಿಮಿತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಯಟ್ಠಿಕೋಟಿಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ‘‘ತಿಟ್ಠಥ ತಾವ, ಭನ್ತೇ, ಕಿಚ್ಚಂ ಮೇ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ತಸ್ಸಾ ಸನ್ತಿಕಂ ಗತೋ. ಸಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ತಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಸೀಲವಿಪತ್ತಿಂ ಪಾಪುಣಿ. ಥೇರೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇದಾನೇವ ಏಕೋ ಗೀತಸದ್ದೋ ಸುಯ್ಯಿತ್ಥ. ಸೋ ಚ ಖೋ ಇತ್ಥಿಯಾ ಸದ್ದೋ ಛಿಜ್ಜಿ, ಸಾಮಣೇರೋಪಿ ಚಿರಾಯತಿ, ಸೋ ತಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಸೀಲವಿಪತ್ತಿಂ ಪತ್ತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಸೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಕಿಚ್ಚಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛಾಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥ ನಂ ಥೇರೋ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಪಾಪೋಜಾತೋಸಿ ಸಾಮಣೇರಾ’’ತಿ. ಸೋ ತುಣ್ಹೀ ಹುತ್ವಾ ಥೇರೇನ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಪುಟ್ಠೋಪಿ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಥೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ಥೇರೋ ಆಹ – ‘‘ತಾದಿಸೇನ ಪಾಪೇನ ಮಮ ಯಟ್ಠಿಕೋಟಿಗ್ಗಹಣಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ. ಸೋ ಸಂವೇಗಪ್ಪತ್ತೋ ಕಾಸಾಯಾನಿ ಅಪನೇತ್ವಾ ಗಿಹಿನಿಯಾಮೇನ ಪರಿದಹಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಹಂ ಪುಬ್ಬೇ ಸಾಮಣೇರೋ, ಇದಾನಿ ಪನಮ್ಹಿ ಗಿಹೀ ಜಾತೋ, ಪಬ್ಬಜನ್ತೋಪಿ ಚ ಸ್ವಾಹಂ ನ ಸದ್ಧಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಮಗ್ಗಪರಿಪನ್ಥಭಯೇನ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಏಥ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಆವುಸೋ, ಗಿಹಿಪಾಪೋಪಿ ಸಮಣಪಾಪೋಪಿ ಪಾಪೋಯೇವ, ತ್ವಂ ಸಮಣಭಾವೇ ಠತ್ವಾಪಿ ಸೀಲಮತ್ತಂ ಪೂರೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ, ಗಿಹೀ ಹುತ್ವಾ ಕಿಂ ನಾಮ ಕಲ್ಯಾಣಂ ಕರಿಸ್ಸಸಿ, ತಾದಿಸೇನ ಪಾಪೇನ ಮಮ ಯಟ್ಠಿಕೋಟಿಗ್ಗಹಣಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಮನುಸ್ಸುಪದ್ದವೋ ಮಗ್ಗೋ, ತುಮ್ಹೇ ಚ ಅನ್ಧಾ ಅಪರಿಣಾಯಕಾ, ಕಥಂ ಇಧ ವಸಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ? ಅಥ ನಂ ಥೇರೋ, ‘‘ಆವುಸೋ, ತ್ವಂ ಮಾ ಏವಂ ಚಿನ್ತಯಿ, ಇಧೇವ ಮೇ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಮರನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಅಪರಾಪರಂ ಪರಿವತ್ತನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ತಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಗಮನಂ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

‘‘ಹನ್ದಾಹಂ ಹತಚಕ್ಖುಸ್ಮಿ, ಕನ್ತಾರದ್ಧಾನಮಾಗತೋ;

ಸೇಯ್ಯಮಾನೋ ನ ಗಚ್ಛಾಮಿ, ನತ್ಥಿ ಬಾಲೇ ಸಹಾಯತಾ.

‘‘ಹನ್ದಾಹಂ ಹತಚಕ್ಖುಸ್ಮಿ, ಕನ್ತಾರದ್ಧಾನಮಾಗತೋ;

ಮರಿಸ್ಸಾಮಿ ನೋ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ನತ್ಥಿ ಬಾಲೇ ಸಹಾಯತಾ’’ತಿ.

ತಂ ಸುತ್ವಾ ಇತರೋ ಸಂವೇಗಜಾತೋ ‘‘ಭಾರಿಯಂ ವತ ಮೇ ಸಾಹಸಿಕಂ ಅನನುಚ್ಛವಿಕಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತ’’ನ್ತಿ ಬಾಹಾ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಕನ್ದನ್ತೋ ವನಸಣ್ಡಂ ಪಕ್ಖನ್ದಿತ್ವಾ ತಥಾ ಪಕ್ಕನ್ತೋವ ಅಹೋಸಿ. ಥೇರಸ್ಸಾಪಿ ಸೀಲತೇಜೇನ ಸಟ್ಠಿಯೋಜನಾಯಾಮಂ ಪಞ್ಞಾಸಯೋಜನವಿತ್ಥತಂ ಪನ್ನರಸಯೋಜನಬಹಲಂ ಜಯಸುಮನಪುಪ್ಫವಣ್ಣಂ ನಿಸೀದನುಟ್ಠಹನಕಾಲೇಸು ಓನಮನುನ್ನಮನಪಕತಿಕಂ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ದೇವರಞ್ಞೋ ಪಣ್ಡುಕಮ್ಬಲಸಿಲಾಸನಂ ಉಣ್ಹಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇಸಿ. ಸಕ್ಕೋ ‘‘ಕೋ ನು ಖೋ ಮಂ ಠಾನಾ ಚಾವೇತುಕಾಮೋ’’ತಿ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ದಿಬ್ಬೇನ ಚಕ್ಖುನಾ ಥೇರಂ ಅದ್ದಸ. ತೇನಾಹು ಪೋರಾಣಾ –

‘‘ಸಹಸ್ಸನೇತ್ತೋ ದೇವಿನ್ದೋ, ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಂ ವಿಸೋಧಯಿ;

ಪಾಪಗರಹೀ ಅಯಂ ಪಾಲೋ, ಆಜೀವಂ ಪರಿಸೋಧಯಿ.

‘‘ಸಹಸ್ಸನೇತ್ತೋ ದೇವಿನ್ದೋ, ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಂ ವಿಸೋಧಯಿ;

ಧಮ್ಮಗರುಕೋ ಅಯಂ ಪಾಲೋ, ನಿಸಿನ್ನೋ ಸಾಸನೇ ರತೋ’’ತಿ.

ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಸಚಾಹಂ ಏವರೂಪಸ್ಸ ಪಾಪಗರಹಿನೋ ಧಮ್ಮಗರುಕಸ್ಸ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ನ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ಮುದ್ಧಾ ಮೇ ಸತ್ತಧಾ ಫಲೇಯ್ಯ, ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕ’’ನ್ತಿ. ತತೋ –

‘‘ಸಹಸ್ಸನೇತ್ತೋ ದೇವಿನ್ದೋ, ದೇವರಜ್ಜಸಿರಿನ್ಧರೋ;

ತಙ್ಖಣೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾನ, ಚಕ್ಖುಪಾಲಮುಪಾಗಮಿ’’. –

ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಚ ಪನ ಥೇರಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ ಪದಸದ್ದಮಕಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಥೇರೋ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕೋ ಏಸೋ’’ತಿ? ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಅದ್ಧಿಕೋ’’ತಿ. ‘‘ಕುಹಿಂ ಯಾಸಿ ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿ? ‘‘ಸಾವತ್ಥಿಯಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಯಾಹಿ, ಆವುಸೋ’’ತಿ. ‘‘ಅಯ್ಯೋ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಕುಹಿಂ ಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ? ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ತತ್ಥೇವ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಏಕತೋವ ಗಚ್ಛಾಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಅಹಂ, ಆವುಸೋ, ದುಬ್ಬಲೋ, ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ತವ ಪಪಞ್ಚೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಅಚ್ಚಾಯಿಕಂ ನತ್ಥಿ, ಅಹಮ್ಪಿ ಅಯ್ಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ದಸಸು ಪುಞ್ಞಕಿರಿಯವತ್ಥೂಸು ಏಕಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಿ, ಏಕತೋವ ಗಚ್ಛಾಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ಥೇರೋ ‘‘ಏಸೋ ಸಪ್ಪುರಿಸೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ – ‘‘ತೇನ ಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ಯಟ್ಠಿಕೋಟಿಂ ಗಣ್ಹ ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸಕ್ಕೋ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ಪಥವಿಂ ಸಙ್ಖಿಪನ್ತೋ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಜೇತವನಂ ಸಮ್ಪಾಪೇಸಿ. ಥೇರೋ ಸಙ್ಖಪಣವಾದಿಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಕತ್ಥೇಸೋ ಸದ್ದೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಸಾವತ್ಥಿಯಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಪುಬ್ಬೇ ಮಯಂ ಗಮನಕಾಲೇ ಚಿರೇನ ಗಮಿಮ್ಹಾ’’ತಿ. ‘‘ಅಹಂ ಉಜುಮಗ್ಗಂ ಜಾನಾಮಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಥೇರೋ ‘‘ನಾಯಂ ಮನುಸ್ಸೋ, ದೇವತಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಸಿ.

‘‘ಸಹಸ್ಸನೇತ್ತೋ ದೇವಿನ್ದೋ, ದೇವರಜ್ಜಸಿರಿನ್ಧರೋ;

ಸಙ್ಖಿಪಿತ್ವಾನ ತಂ ಮಗ್ಗಂ, ಖಿಪ್ಪಂ ಸಾವತ್ಥಿಮಾಗಮೀ’’ತಿ.

ಸೋ ಥೇರಂ ನೇತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸೇವತ್ಥಾಯ ಕನಿಟ್ಠಕುಟುಮ್ಬಿಕೇನ ಕಾರಿತಂ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ನೇತ್ವಾ ಫಲಕೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಪಿಯಸಹಾಯಕವಣ್ಣೇನ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಸಮ್ಮ, ಚೂಳಪಾಲಾ’’ತಿ ಪಕ್ಕೋಸಿ. ‘‘ಕಿಂ, ಸಮ್ಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಥೇರಸ್ಸಾಗತಭಾವಂ ಜಾನಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ನ ಜಾನಾಮಿ, ಕಿಂ ಪನ ಥೇರೋ ಆಗತೋ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಸಮ್ಮ, ಇದಾನಿ ಅಹಂ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಥೇರಂ ತಯಾ ಕಾರಿತಪಣ್ಣಸಾಲಾಯ ನಿಸಿನ್ನಕಂ ದಿಸ್ವಾ ಆಗತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ಕುಟುಮ್ಬಿಕೋಪಿ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಾದಮೂಲೇ ಪರಿವತ್ತನ್ತೋ ರೋದಿತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಬ್ಬಜಿತುಂ ನಾದಾಸಿ’’ನ್ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ದ್ವೇ ದಾಸದಾರಕೇ ಭುಜಿಸ್ಸೇ ಕತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ‘‘ಅನ್ತೋಗಾಮತೋ ಯಾಗುಭತ್ತಾದೀನಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ಥೇರಂ ಉಪಟ್ಠಹಥಾ’’ತಿ ಪಟಿಯಾದೇಸಿ. ಸಾಮಣೇರಾ ವತ್ತಪಟಿವತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಥೇರಂ ಉಪಟ್ಠಹಿಂಸು.

ಅಥೇಕದಿವಸಂ ದಿಸಾವಾಸಿನೋ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಸತ್ಥಾರಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಜೇತವನಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಥಾಗತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅಸೀತಿಮಹಾಥೇರೇ ಚ, ವನ್ದಿತ್ವಾ ವಿಹಾರಚಾರಿಕಂ ಚರನ್ತಾ ಚಕ್ಖುಪಾಲತ್ಥೇರಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ವಾ ‘‘ಇದಮ್ಪಿ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸಾಯಂ ತದಭಿಮುಖಾ ಅಹೇಸುಂ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಮಹಾಮೇಘೋ ಉಟ್ಠಹಿ. ತೇ ‘‘ಇದಾನಿ ಅತಿಸಾಯನ್ಹೋ, ಮೇಘೋ ಚ ಉಟ್ಠಿತೋ, ಪಾತೋವ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ನಿವತ್ತಿಂಸು. ದೇವೋ ಪಠಮಯಾಮಂ ವಸ್ಸಿತ್ವಾ ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೇ ವಿಗತೋ. ಥೇರೋ ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋ ಆಚಿಣ್ಣಚಙ್ಕಮನೋ, ತಸ್ಮಾ ಪಚ್ಛಿಮಯಾಮೇ ಚಙ್ಕಮನಂ ಓತರಿ. ತದಾ ಚ ಪನ ನವವುಟ್ಠಾಯ ಭೂಮಿಯಾ ಬಹೂ ಇನ್ದಗೋಪಕಾ ಉಟ್ಠಹಿಂಸು. ತೇ ಥೇರೇ ಚಙ್ಕಮನ್ತೇ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ವಿಪಜ್ಜಿಂಸು. ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾ ಥೇರಸ್ಸ ಚಙ್ಕಮನಟ್ಠಾನಂ ಕಾಲಸ್ಸೇವ ನ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿಂಸು. ಇತರೇ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಥೇರಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಚಙ್ಕಮನೇ ಮತಪಾಣಕೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಚಙ್ಕಮತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ತೇ ಉಜ್ಝಾಯಿಂಸು ‘‘ಪಸ್ಸಥಾವುಸೋ, ಸಮಣಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ, ಸಚಕ್ಖುಕಕಾಲೇ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿದ್ದಾಯನ್ತೋ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಕತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಚಕ್ಖುವಿಕಲಕಾಲೇ ‘ಚಙ್ಕಮಾಮೀ’ತಿ ಏತ್ತಕೇ ಪಾಣಕೇ ಮಾರೇಸಿ ‘ಅತ್ಥಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಅನತ್ಥಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ.

ಅಥ ಖೋ ತೇ ಗನ್ತ್ವಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸುಂ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಚಕ್ಖುಪಾಲತ್ಥೇರೋ ‘ಚಙ್ಕಮಾಮೀ’ತಿ ಬಹೂ ಪಾಣಕೇ ಮಾರೇಸೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ ಸೋ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಮಾರೇನ್ತೋ ದಿಟ್ಠೋ’’ತಿ? ‘‘ನ ದಿಟ್ಠೋ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಯಥೇವ ತುಮ್ಹೇ ತಂ ನ ಪಸ್ಸಥ, ತಥೇವ ಸೋಪಿ ತೇ ಪಾಣೇ ನ ಪಸ್ಸತಿ. ಖೀಣಾಸವಾನಂ ಮರಣಚೇತನಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅರಹತ್ತಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯೇ ಸತಿ ಕಸ್ಮಾ ಅನ್ಧೋ ಜಾತೋ’’ತಿ? ‘‘ಅತ್ತನೋ ಕತಕಮ್ಮವಸೇನ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ತೇನ ಕತ’’ನ್ತಿ? ತೇನ ಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸುಣಾಥ –

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಕಾಸಿರಞ್ಞೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಏಕೋ ವೇಜ್ಜೋ ಗಾಮನಿಗಮೇಸು ಚರಿತ್ವಾ ವೇಜ್ಜಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಏಕಂ ಚಕ್ಖುದುಬ್ಬಲಂ ಇತ್ಥಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕಿಂ ತೇ ಅಫಾಸುಕ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಅಕ್ಖೀಹಿ ನ ಪಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಭೇಸಜ್ಜಂ ತೇ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ? ‘‘ಕರೋಹಿ, ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಮೇ ದಸ್ಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಸಚೇ ಮೇ ಅಕ್ಖೀನಿ ಪಾಕತಿಕಾನಿ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸಿ, ಅಹಂ ತೇ ಸದ್ಧಿಂ ಪುತ್ತಧೀತಾಹಿ ದಾಸೀ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಸಂವಿದಹಿ, ಏಕಭೇಸಜ್ಜೇನೇವ ಅಕ್ಖೀನಿ ಪಾಕತಿಕಾನಿ ಅಹೇಸುಂ. ಸಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಮೇತಸ್ಸ ಸಪುತ್ತಧೀತಾ ದಾಸೀ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಟಿಜಾನಿಂ, ‘‘ನ ಖೋ ಪನ ಮಂ ಸಣ್ಹೇನ ಸಮ್ಮಾಚಾರೇನ ಸಮುದಾಚರಿಸ್ಸತಿ, ವಞ್ಚೇಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ. ಸಾ ವೇಜ್ಜೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕೀದಿಸಂ, ಭದ್ದೇ’’ತಿ ಪುಟ್ಠಾ ‘‘ಪುಬ್ಬೇ ಮೇ ಅಕ್ಖೀನಿ ಥೋಕಂ ರುಜ್ಜಿಂಸು, ಇದಾನಿ ಪನ ಅತಿರೇಕತರಂ ರುಜ್ಜನ್ತೀ’’ತಿ ಆಹ. ವೇಜ್ಜೋ ‘‘ಅಯಂ ಮಂ ವಞ್ಚೇತ್ವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಅದಾತುಕಾಮಾ, ನ ಮೇ ಏತಾಯ ದಿನ್ನಾಯ ಭತಿಯಾ ಅತ್ಥೋ, ಇದಾನೇವ ನಂ ಅನ್ಧಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭರಿಯಾಯ ಏತಮತ್ಥಂ ಆಚಿಕ್ಖಿ. ಸಾ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ಏಕಂ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಭದ್ದೇ, ಇಮಂ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಅಞ್ಜೇಹೀ’’ತಿ ಅಞ್ಜಾಪೇಸಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ದ್ವೇ ಅಕ್ಖೀನಿ ದೀಪಸಿಖಾ ವಿಯ ವಿಜ್ಝಾಯಿಂಸು. ಸೋ ವೇಜ್ಜೋ ಚಕ್ಖುಪಾಲೋ ಅಹೋಸಿ.

ಭಿಕ್ಖವೇ, ತದಾ ಮಮ ಪುತ್ತೇನ ಕತಕಮ್ಮಂ ಪಚ್ಛತೋ ಪಚ್ಛತೋ ಅನುಬನ್ಧಿ. ಪಾಪಕಮ್ಮಞ್ಹಿ ನಾಮೇತಂ ಧುರಂ ವಹತೋ ಬಲಿಬದ್ದಸ್ಸ ಪದಂ ಚಕ್ಕಂ ವಿಯ ಅನುಗಚ್ಛತೀತಿ ಇದಂ ವತ್ಥುಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಪತಿಟ್ಠಾಪಿತಮತ್ತಿಕಂ ಸಾಸನಂ ರಾಜಮುದ್ದಾಯ ಲಞ್ಛನ್ತೋ ವಿಯ ಧಮ್ಮರಾಜಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧.

‘‘ಮನೋಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾ ಧಮ್ಮಾ, ಮನೋಸೇಟ್ಠಾ ಮನೋಮಯಾ;

ಮನಸಾ ಚೇ ಪದುಟ್ಠೇನ, ಭಾಸತಿ ವಾ ಕರೋತಿ ವಾ;

ತತೋ ನಂ ದುಕ್ಖಮನ್ವೇತಿ, ಚಕ್ಕಂವ ವಹತೋ ಪದ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಮನೋತಿ ಕಾಮಾವಚರಕುಸಲಾದಿಭೇದಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಚತುಭೂಮಿಕಚಿತ್ತಂ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಪದೇ ತದಾ ತಸ್ಸ ವೇಜ್ಜಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನಚಿತ್ತವಸೇನ ನಿಯಮಿಯಮಾನಂ ವವತ್ಥಾಪಿಯಮಾನಂ ಪರಿಚ್ಛಿಜ್ಜಿಯಮಾನಂ ದೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಂ ಪಟಿಘಸಮ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತಮೇವ ಲಬ್ಭತಿ. ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾತಿ ತೇನ ಪಠಮಗಾಮಿನಾ ಹುತ್ವಾ ಸಮನ್ನಾಗತಾ. ಧಮ್ಮಾತಿ ಗುಣದೇಸನಾಪರಿಯತ್ತಿನಿಸ್ಸತ್ತನಿಜ್ಜೀವವಸೇನ ಚತ್ತಾರೋ ಧಮ್ಮಾ ನಾಮ. ತೇಸು –

‘‘ನ ಹಿ ಧಮ್ಮೋ ಅಧಮ್ಮೋ ಚ, ಉಭೋ ಸಮವಿಪಾಕಿನೋ;

ಅಧಮ್ಮೋ ನಿರಯಂ ನೇತಿ, ಧಮ್ಮೋ ಪಾಪೇತಿ ಸುಗ್ಗತಿ’’ನ್ತಿ. (ಥೇರಗಾ. ೩೦೪; ಜಾ. ೧.೧೫.೩೮೬) –

ಅಯಂ ಗುಣಧಮ್ಮೋ ನಾಮ. ‘‘ಧಮ್ಮಂ ವೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದೇಸೇಸ್ಸಾಮಿ ಆದಿಕಲ್ಯಾಣ’’ನ್ತಿ (ಮ. ನಿ. ೩.೪೨೦) ಅಯಂ ದೇಸನಾಧಮ್ಮೋ ನಾಮ. ‘‘ಇಧ ಪನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏಕಚ್ಚೇ ಕುಲಪುತ್ತಾ ಧಮ್ಮಂ ಪರಿಯಾಪುಣನ್ತಿ ಸುತ್ತಂ ಗೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ (ಮ. ನಿ. ೧.೨೩೯) ಅಯಂ ಪರಿಯತ್ತಿಧಮ್ಮೋ ನಾಮ. ‘‘ತಸ್ಮಿಂ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಹೋನ್ತಿ, ಖನ್ಧಾ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ (ಧ. ಸ. ೧೨೧) ಅಯಂ ನಿಸ್ಸತ್ತಧಮ್ಮೋ ನಾಮ, ನಿಜ್ಜೀವಧಮ್ಮೋತಿಪಿ ಏಸೋ ಏವ. ತೇಸು ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ನಿಸ್ಸತ್ತನಿಜ್ಜೀವಧಮ್ಮೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ. ಸೋ ಅತ್ಥತೋ ತಯೋ ಅರೂಪಿನೋ ಖನ್ಧಾ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋತಿ. ಏತೇ ಹಿ ಮನೋ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮೋ ಏತೇಸನ್ತಿ ಮನೋಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾ ನಾಮ.

ಕಥಂ ಪನೇತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕವತ್ಥುಕೋ ಏಕಾರಮ್ಮಣೋ ಅಪುಬ್ಬಂ ಅಚರಿಮಂ ಏಕಕ್ಖಣೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೋ ಮನೋ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮೋ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ? ಉಪ್ಪಾದಪಚ್ಚಯಟ್ಠೇನ. ಯಥಾ ಹಿ ಬಹೂಸು ಏಕತೋ ಗಾಮಘಾತಾದೀನಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ಕರೋನ್ತೇಸು ‘‘ಕೋ ಏತೇಸಂ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಯೋ ನೇಸಂ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ತೇ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಸೋ ದತ್ತೋ ವಾ ಮಿತ್ತೋ ವಾ ತೇಸಂ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಏವಂಸಮ್ಪದಮಿದಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಇತಿ ಉಪ್ಪಾದಪಚ್ಚಯಟ್ಠೇನ ಮನೋ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮೋ ಏತೇಸನ್ತಿ ಮನೋಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾ. ನ ಹಿ ತೇ ಮನೇ ಅನುಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ಮನೋ ಪನ ಏಕಚ್ಚೇಸು ಚೇತಸಿಕೇಸು ಅನುಪಜ್ಜನ್ತೇಸುಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿಯೇವ. ಅಧಿಪತಿವಸೇನ ಪನ ಮನೋ ಸೇಟ್ಠೋ ಏತೇಸನ್ತಿ ಮನೋಸೇಟ್ಠೋ. ಯಥಾ ಹಿ ಚೋರಾದೀನಂ ಚೋರಜೇಟ್ಠಕಾದಯೋ ಅಧಿಪತಿನೋ ಸೇಟ್ಠಾ. ತಥಾ ತೇಸಮ್ಪಿ ಮನೋ ಅಧಿಪತಿ ಮನೋವ ಸೇಟ್ಠಾ. ಯಥಾ ಪನ ದಾರುಆದೀಹಿ ನಿಪ್ಫನ್ನಾನಿ ತಾನಿ ತಾನಿ ಭಣ್ಡಾನಿ ದಾರುಮಯಾದೀನಿ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ, ತಥಾ ತೇಪಿ ಮನತೋ ನಿಪ್ಫನ್ನತ್ತಾ ಮನೋಮಯಾ ನಾಮ.

ಪದುಟ್ಠೇನಾತಿ ಆಗನ್ತುಕೇಹಿ ಅಭಿಜ್ಝಾದೀಹಿ ದೋಸೇಹಿ ಪದುಟ್ಠೇನ. ಪಕತಿಮನೋ ಹಿ ಭವಙ್ಗಚಿತ್ತಂ, ತಂ ಅಪದುಟ್ಠಂ. ಯಥಾ ಹಿ ಪಸನ್ನಂ ಉದಕಂ ಆಗನ್ತುಕೇಹಿ ನೀಲಾದೀಹಿ ಉಪಕ್ಕಿಲಿಟ್ಠಂ ನೀಲೋದಕಾದಿಭೇದಂ ಹೋತಿ, ನ ಚ ನವಂ ಉದಕಂ, ನಾಪಿ ಪುರಿಮಂ ಪಸನ್ನಉದಕಮೇವ, ತಥಾ ತಮ್ಪಿ ಆಗನ್ತುಕೇಹಿ ಅಭಿಜ್ಝಾದೀಹಿ ದೋಸೇಹಿ ಪದುಟ್ಠಂ ಹೋತಿ, ನ ಚ ನವಂ ಚಿತ್ತಂ, ನಾಪಿ ಪುರಿಮಂ ಭವಙ್ಗಚಿತ್ತಮೇವ, ತೇನಾಹ ಭಗವಾ – ‘‘ಪಭಸ್ಸರಮಿದಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚಿತ್ತಂ, ತಞ್ಚ ಖೋ ಆಗನ್ತುಕೇಹಿ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಉಪಕ್ಕಿಲಿಟ್ಠ’’ನ್ತಿ (ಅ. ನಿ. ೧.೪೯). ಏವಂ ಮನಸಾ ಚೇ ಪದುಟ್ಠೇನ, ಭಾಸತಿ ವಾ ಕರೋತಿ ವಾ ಸೋ ಭಾಸಮಾನೋ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ವಚೀದುಚ್ಚರಿತಮೇವ ಭಾಸತಿ, ಕರೋನ್ತೋ ತಿವಿಧಂ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಮೇವ ಕರೋತಿ, ಅಭಾಸನ್ತೋ ಅಕರೋನ್ತೋ ತಾಯ ಅಭಿಜ್ಝಾದೀಹಿ ಪದುಟ್ಠಮಾನಸತಾಯ ತಿವಿಧಂ ಮನೋದುಚ್ಚರಿತಂ ಪೂರೇತಿ. ಏವಮಸ್ಸ ದಸ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಾ ಪಾರಿಪೂರಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ.

ತತೋ ನಂ ದುಕ್ಖಮನ್ವೇತೀತಿ ತತೋ ತಿವಿಧದುಚ್ಚರಿತತೋ ತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ದುಕ್ಖಂ ಅನ್ವೇತಿ, ದುಚ್ಚರಿತಾನುಭಾವೇನ ಚತೂಸು ಅಪಾಯೇಸು, ಮನುಸ್ಸೇಸು ವಾ ತಮತ್ತಭಾವಂ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಕಾಯವತ್ಥುಕಮ್ಪಿ ಇತರಮ್ಪೀತಿ ಇಮಿನಾ ಪರಿಯಾಯೇನ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕಂ ವಿಪಾಕದುಕ್ಖಂ ಅನುಗಚ್ಛತಿ. ಯಥಾ ಕಿಂ? ಚಕ್ಕಂವ ವಹತೋ ಪದನ್ತಿ ಧುರೇ ಯುತ್ತಸ್ಸ ಧುರಂ ವಹತೋ ಬಲಿಬದ್ದಸ್ಸ ಪದಂ ಚಕ್ಕಂ ವಿಯ. ಯಥಾ ಹಿ ಸೋ ಏಕಮ್ಪಿ ದಿವಸಂ ದ್ವೇಪಿ ಪಞ್ಚಪಿ ದಸಪಿ ಅಡ್ಢಮಾಸಮ್ಪಿ ಮಾಸಮ್ಪಿ ವಹನ್ತೋ ಚಕ್ಕಂ ನಿವತ್ತೇತುಂ ಜಹಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಅಥ ಖ್ವಸ್ಸ ಪುರತೋ ಅಭಿಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ಯುಗಂ ಗೀವಂ ಬಾಧತಿ, ಪಚ್ಛತೋ ಪಟಿಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ಚಕ್ಕಂ ಊರುಮಂಸಂ ಪಟಿಹನತಿ. ಇಮೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ ಬಾಧನ್ತಂ ಚಕ್ಕಂ ತಸ್ಸ ಪದಾನುಪದಿಕಂ ಹೋತಿ; ತಥೇವ ಮನಸಾ ಪದುಟ್ಠೇನ ತೀಣಿ ದುಚ್ಚರಿತಾನಿ ಪೂರೇತ್ವಾ ಠಿತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ನಿರಯಾದೀಸು ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಗತಗತಟ್ಠಾನೇ ದುಚ್ಚರಿತಮೂಲಕಂ ಕಾಯಿಕಮ್ಪಿ ಚೇತಸಿಕಮ್ಪಿ ದುಕ್ಖಮನುಬನ್ಧತೀತಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ತಿಂಸಸಹಸ್ಸಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು. ಸಮ್ಪತ್ತಪರಿಭಾಯಪಿ ದೇಸನಾ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಸಫಲಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

ಚಕ್ಖುಪಾಲತ್ಥೇರವತ್ಥು ಪಠಮಂ

೨. ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲೀವತ್ಥು

೨. ಮನೋಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾ ಧಮ್ಮಾತಿ ದುತಿಯಗಾಥಾಪಿ ಸಾವತ್ಥಿಯಂಯೇವ ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲಿಂ ಆರಬ್ಭ ಭಾಸಿತಾ.

ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕಿರ ಅದಿನ್ನಪುಬ್ಬಕೋ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಅಹೋಸಿ. ತೇನ ಕಸ್ಸಚಿ ಕಿಞ್ಚಿ ನ ದಿನ್ನಪುಬ್ಬಂ, ತೇನ ತಂ ‘‘ಅದಿನ್ನಪುಬ್ಬಕೋ’’ತ್ವೇವ ಸಞ್ಜಾನಿಂಸು. ತಸ್ಸ ಏಕಪುತ್ತಕೋ ಅಹೋಸಿ ಪಿಯೋ ಮನಾಪೋ. ಅಥಸ್ಸ ಪಿಲನ್ಧನಂ ಕಾರೇತುಕಾಮೋ ‘‘ಸಚೇ ಸುವಣ್ಣಕಾರೇ ಕಾರೇಸ್ಸಾಮಿ, ಭತ್ತವೇತನಂ ದಾತಬ್ಬಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಯಮೇವ ಸುವಣ್ಣಂ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ಮಟ್ಠಾನಿ ಕುಣ್ಡಲಾನಿ ಕತ್ವಾ ಅದಾಸಿ. ತೇನಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲೀತ್ವೇವ ಪಞ್ಞಾಯಿತ್ಥ. ತಸ್ಸ ಸೋಳಸವಸ್ಸಿಕಕಾಲೇ ಪಣ್ಡುರೋಗೋ ಉದಪಾದಿ. ತಸ್ಸ ಮಾತಾ ಪುತ್ತಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ, ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಪುತ್ತಸ್ಸ ತೇ ರೋಗೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ತಿಕಿಚ್ಛಾಪೇಹಿ ನ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ‘‘ಭೋತಿ ಸಚೇ ವೇಜ್ಜಂ ಆನೇಸ್ಸಾಮಿ, ಭತ್ತವೇತನಂ ದಾತಬ್ಬಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ; ಕಿಂ ತ್ವಂ ಮಮ ಧನಚ್ಛೇದಂ ನ ಓಲೋಕೇಸ್ಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಅಥ ನಂ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಸಿ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ’’ತಿ? ‘‘ಯಥಾ ಮೇ ಧನಚ್ಛೇದೋ ನ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ವೇಜ್ಜಾನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಅಸುಕರೋಗಸ್ಸ ನಾಮ ತುಮ್ಹೇ ಕಿಂ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಅಥಸ್ಸ ತೇ ಯಂ ವಾ ತಂ ವಾ ರುಕ್ಖತಚಾದಿಂ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತಿ. ಸೋ ತಮಾಹರಿತ್ವಾ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಕರೋತಿ. ತಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸೇವಸ್ಸ ರೋಗೋ ಬಲವಾ ಅಹೋಸಿ, ಅತೇಕಿಚ್ಛಭಾವಂ ಉಪಾಗಮಿ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ತಸ್ಸ ದುಬ್ಬಲಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಏಕಂ ವೇಜ್ಜಂ ಪಕ್ಕೋಸಿ. ಸೋ ತಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾವ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಏಕಂ ಕಿಚ್ಚಂ ಅತ್ಥಿ, ಅಞ್ಞಂ ವೇಜ್ಜಂ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ತಿಕಿಚ್ಛಾಪೇಹೀ’’ತಿ ತಂ ಪಹಾಯ ನಿಕ್ಖಮಿ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ತಸ್ಸ ಮರಣಸಮಯಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಇಮಸ್ಸ ದಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ಆಗತಾ ಅನ್ತೋಗೇಹೇ ಸಾಪತೇಯ್ಯಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಬಹಿ ನಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪುತ್ತಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಬಹಿಆಳಿನ್ದೇ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇಸಿ.

ತಂ ದಿವಸಂ ಭಗವಾ ಬಲವಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಮಹಾಕರುಣಾಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಪುಬ್ಬಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರಾನಂ ಉಸ್ಸನ್ನಕುಸಲಮೂಲಾನಂ ವೇನೇಯ್ಯಬನ್ಧವಾನಂ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಬುದ್ಧಚಕ್ಖುನಾ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತೋ ದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳೇಸು ಞಾಣಜಾಲಂ ಪತ್ಥರಿ. ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲೀ ಬಹಿಆಳಿನ್ದೇ ನಿಪನ್ನಾಕಾರೇನೇವ ತಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಪಞ್ಞಾಯಿ. ಸತ್ಥಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಸ ಅನ್ತೋಗೇಹಾ ನೀಹರಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ನಿಪಜ್ಜಾಪಿತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ಮಯ್ಹಂ ಏತ್ಥ ಗತಪಚ್ಚಯೇನ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ಇದಂ ಅದ್ದಸ – ಅಯಂ ಮಾಣವೋ ಮಯಿ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇತ್ವಾ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ತಾವತಿಂಸದೇವಲೋಕೇ ತಿಂಸಯೋಜನಿಕೇ ಕನಕವಿಮಾನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸತಿ, ಅಚ್ಛರಾಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋಪಿ ತಂ ಝಾಪೇತ್ವಾ ರೋದನ್ತೋ ಆಳಾಹನೇ ವಿಚರಿಸ್ಸತಿ. ದೇವಪುತ್ತೋ ತಿಗಾವುತಪ್ಪಮಾಣಂ ಸಟ್ಠಿಸಕಟಭಾರಾಲಙ್ಕಾರಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ ಅಚ್ಛರಾಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರಂ ಅತ್ತಭಾವಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಕೇನ ನು ಖೋ ಕಮ್ಮೇನ ಮಯಾ ಅಯಂ ಸಿರಿಸಮ್ಪತ್ತಿ ಲದ್ಧಾ’’ತಿ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಮಯಿ ಚಿತ್ತಪ್ಪಸಾದೇನ ಲದ್ಧಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಧನಚ್ಛೇದಭಯೇನ ಮಮ ಭೇಸಜ್ಜಮಕತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಆಳಾಹನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ರೋದತಿ, ವಿಪ್ಪಕಾರಪ್ಪತ್ತಂ ನಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಿತರಿ ರೋದನ್ತೇ ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲಿವಣ್ಣೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಆಳಾಹನಸ್ಸಾವಿದೂರೇ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ರೋದಿಸ್ಸತಿ. ಅಥ ನಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ‘‘ಕೋಸಿ ತ್ವ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸತಿ. ‘‘ಅಹಂ ತೇ ಪುತ್ತೋ ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲೀ’’ತಿ ಆಚಿಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ. ‘‘ಕುಹಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೋಸೀ’’ತಿ? ‘‘ತಾವಸಿಂಸಭವನೇ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಮಯಿ ಚಿತ್ತಪ್ಪಸಾದೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಭಾವಂ ಆಚಿಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ‘‘ತುಮ್ಹೇಸು ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇತ್ವಾ ಸಗ್ಗೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ನಾಮ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಮಂ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸತಿ. ಅಥಸ್ಸಾಹಂ ‘‘ಏತ್ತಕಾನಿ ಸತಾನಿ ವಾ ಸಹಸ್ಸಾನಿ ವಾ ಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ವಾತಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ಗಣನಾ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತು’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಧಮ್ಮಪದೇ ಗಾಥಂ ಭಾಸಿಸ್ಸಾಮಿ. ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಚತುರಾಸೀತಿಯಾ ಪಾಣಸಹಸ್ಸಾನಂ ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಮಟ್ಠ ಕುಣ್ಡಲೀ ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ತಥಾ ಅದಿನ್ನಪುಬ್ಬಕೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ. ಇತಿ ಇಮಂ ಕುಲಪುತ್ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಹಾಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ದಿಸ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಕತಸರೀರಪಟಿಜಗ್ಗನೋ ಮಹಾಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಗೇಹದ್ವಾರಂ ಗತೋ.

ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲೀ ಅನ್ತೋಗೇಹಾಭಿಮುಖೋ ನಿಪನ್ನೋ ಹೋತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಸತ್ಥಾ ಅತ್ತನೋ ಅಪಸ್ಸನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಏಕಂ ರಸ್ಮಿಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ. ಮಾಣವೋ ‘‘ಕಿಂ ಓಭಾಸೋ ನಾಮೇಸೋ’’ತಿ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ನಿಪನ್ನೋವ ಸತ್ಥಾರಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಅನ್ಧಬಾಲಪಿತರಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಏವರೂಪಂ ಬುದ್ಧಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಕಾಯವೇಯ್ಯಾವಟಿಕಂ ವಾ ಕಾತುಂ ದಾನಂ ವಾ ದಾತುಂ ಧಮ್ಮಂ ವಾ ಸೋತುಂ ನಾಲತ್ಥಂ, ಇದಾನಿ ಮೇ ಹತ್ಥಾಪಿ ಅನಧಿಪತೇಯ್ಯಾ, ಅಞ್ಞಂ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಮನಮೇವ ಪಸಾದೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಅಲಂ ಏತ್ತಕೇನ ಚಿತ್ತಪ್ಪಸಾದೇನ ಇಮಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ಸೋ ತಥಾಗತೇ ಚಕ್ಖುಪಥಂ ವಿಜಹನ್ತೇಯೇವ ಪಸನ್ನಮನೋ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಸುತ್ತಪ್ಪಬುದ್ಧೋ ವಿಯ ದೇವಲೋಕೇ ತಿಂಸಯೋಜನಿಕೇ ಕನಕವಿಮಾನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ.

ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋಪಿಸ್ಸ ಸರೀರಂ ಝಾಪೇತ್ವಾ ಆಳಾಹನೇ ರೋದನಪರಾಯಣೋ ಅಹೋಸಿ, ದೇವಸಿಕಂ ಆಳಾಹನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ರೋದತಿ – ‘‘ಕಹಂ ಏಕಪುತ್ತಕ, ಕಹಂ ಏಕಪುತ್ತಕಾ’’ತಿ. ದೇವಪುತ್ತೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ, ‘‘ಕೇನ ಮೇ ಕಮ್ಮೇನ ಲದ್ಧಾ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ‘‘ಸತ್ಥರಿ ಮನೋಪಸಾದೇನಾ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಮಮ ಅಫಾಸುಕಕಾಲೇ ಭೇಸಜ್ಜಮಕಾರೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಆಳಾಹನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ರೋದತಿ, ವಿಪ್ಪಕಾರಪ್ಪತ್ತಮೇವ ನಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲಿವಣ್ಣೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಆಳಾಹನಸ್ಸಾವಿದೂರೇ ಬಾಹಾ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ರೋದನ್ತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ತಾವ ಪುತ್ತಸೋಕೇನ ರೋದಾಮಿ, ಏಸ ಕಿಮತ್ಥಂ ರೋದತಿ, ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಅಲಙ್ಕತೋ ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲೀ,

ಮಾಲಧಾರೀ ಹರಿಚನ್ದನುಸ್ಸದೋ;

ಬಾಹಾ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಕನ್ದಸಿ,

ವನಮಜ್ಝೇ ಕಿಂ ದುಕ್ಖಿತೋ ತುವ’’ನ್ತಿ. (ವಿ. ವ. ೧೨೦೭; ಪೇ. ವ. ೧೮೬);

ಸೋ ಮಾಣವೋ ಆಹ –

‘‘ಸೋವಣ್ಣಮಯೋ ಪಭಸ್ಸರೋ,

ಉಪ್ಪನ್ನೋ ರಥಪಞ್ಜರೋ ಮಮ;

ತಸ್ಸ ಚಕ್ಕಯುಗಂ ನ ವಿನ್ದಾಮಿ,

ತೇನ ದುಕ್ಖೇನ ಜಹಾಮಿ ಜೀವಿತ’’ನ್ತಿ. (ವ. ೧೨೦೮; ಪೇ. ವ. ೧೮೭);

ಅಥ ನಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಆಹ –

‘‘ಸೋವಣ್ಣಮಯಂ ಮಣಿಮಯಂ,

ಲೋಹಿತಕಮಯಂ ಅಥ ರೂಪಿಯಮಯಂ;

ಆಚಿಕ್ಖ ಮೇ ಭದ್ದ ಮಾಣವ,

ಚಕ್ಕಯುಗಂ ಪಟಿಪಾದಯಾಮಿ ತೇ’’ತಿ. (ವಿ. ವ. ೧೨೦೯; ಪೇ. ವ. ೧೮೮);

ತಂ ಸುತ್ವಾ ಮಾಣವೋ ‘‘ಅಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಭೇಸಜ್ಜಮಕತ್ವಾ ಪುತ್ತಪತಿರೂಪಕಂ ಮಂ ದಿಸ್ವಾ ರೋದನ್ತೋ ‘ಸುವಣ್ಣಾದಿಮಯಂ ರಥಚಕ್ಕಂ ಕರೋಮೀ’ತಿ ವದತಿ, ಹೋತು ನಿಗ್ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಕೀವ ಮಹನ್ತಂ ಮೇ ಚಕ್ಕಯುಗಂ ಕರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಯಾವ ಮಹನ್ತಂ ಆಕಙ್ಖಸಿ, ತಾವ ಮಹನ್ತಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯೇಹಿ ಮೇ ಅತ್ಥೋ, ತೇ ಮೇ ದೇಹೀ’’ತಿ ಯಾಚನ್ತೋ ಆಹ –

‘‘ಸೋ ಮಾಣವೋ ತಸ್ಸ ಪಾವದಿ,

ಚನ್ದಸೂರಿಯಾ ಉಭಯೇತ್ಥ ದಿಸ್ಸರೇ;

ಸೋವಣ್ಣಮಯೋ ರಥೋ ಮಮ,

ತೇನ ಚಕ್ಕಯುಗೇನ ಸೋಭತೀ’’ತಿ. (ವಿ. ವ. ೧೨೧೦; ಪೇ. ವ. ೧೮೯);

ಅಥ ನಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಆಹ –

‘‘ಬಾಲೋ ಖೋ ತ್ವಂ ಅಸಿ ಮಾಣವ,

ಯೋ ತ್ವಂ ಪತ್ಥಯಸೇ ಅಪತ್ಥಿಯಂ;

ಮಞ್ಞಾಮಿ ತುವಂ ಮರಿಸ್ಸಸಿ,

ನ ಹಿ ತ್ವಂ ಲಚ್ಛಸಿ ಚನ್ದಸೂರಿಯೇ’’ತಿ. (ವಿ. ವ. ೧೨೧೧; ಪೇ. ವ. ೧೯೦);

ಅಥ ನಂ ಮಾಣವೋ ಆಹ –

‘‘ಕಿಂ ಪನ ಪಞ್ಞಾಯಮಾನಸ್ಸತ್ಥಾಯ ರೋದನ್ತೋ ಬಾಲೋ ಹೋತಿ, ಉದಾಹು ಅಪಞ್ಞಾಯಮಾನಸ್ಸತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ –

‘‘ಗಮನಾಗಮನಮ್ಪಿ ದಿಸ್ಸತಿ,

ವಣ್ಣಧಾತು ಉಭಯತ್ಥ ವೀಥಿಯಾ;

ಪೇತೋ ಕಾಲಕತೋ ನ ದಿಸ್ಸತಿ,

ಕೋ ನಿಧ ಕನ್ದತಂ ಬಾಲ್ಯತರೋ’’ತಿ. (ವಿ. ವ. ೧೨೧೨; ಪೇ. ವ. ೧೯೧);

ತಂ ಸುತ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ‘‘ಯುತ್ತಂ ಏಸ ವದತೀ’’ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ –

‘‘ಸಚ್ಚಂ ಖೋ ವದೇಸಿ ಮಾಣವ,

ಅಹಮೇವ ಕನ್ದತಂ ಬಾಲ್ಯತರೋ;

ಚನ್ದಂ ವಿಯ ದಾರಕೋ ರುದಂ,

ಪೇತಂ ಕಾಲಕತಾಭಿಪತ್ಥಯಿ’’ನ್ತಿ. (ವಿ. ವ. ೧೨೧೩; ಪೇ. ವ. ೧೯೨) –

ವತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಕಥಾಯ ನಿಸ್ಸೋಕೋ ಹುತ್ವಾ ಮಾಣವಸ್ಸ ಥುತಿಂ ಕರೋನ್ತೋ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

‘‘ಆದಿತ್ತಂ ವತ ಮಂ ಸನ್ತಂ, ಘತಸಿತ್ತಂವ ಪಾವಕಂ;

ವಾರಿನಾ ವಿಯ ಓಸಿಞ್ಚಂ, ಸಬ್ಬಂ ನಿಬ್ಬಾಪಯೇ ದರಂ.

‘‘ಅಬ್ಬಹೀ ವತ ಮೇ ಸಲ್ಲಂ, ಸೋಕಂ ಹದಯನಿಸ್ಸಿತಂ;

ಯೋ ಮೇ ಸೋಕಪರೇತಸ್ಸ, ಪುತ್ತಸೋಕಂ ಅಪಾನುದಿ.

‘‘ಸ್ವಾಹಂ ಅಬ್ಬೂಳ್ಹಸಲ್ಲೋಸ್ಮಿ, ಸೀತಿಭೂತೋಸ್ಮಿ ನಿಬ್ಬುತೋ;

ನ ಸೋಚಾಮಿ ನ ರೋದಾಮಿ, ತವ ಸುತ್ವಾನ ಮಾಣವಾ’’ತಿ. (ವಿ. ವ. ೧೨೧೪-೧೨೧೬; ಪೇ. ವ. ೧೯೩-೧೯೫);

ಅಥ ನಂ ‘‘ಕೋ ನಾಮ ತ್ವ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ –

‘‘ದೇವತಾನುಸಿ ಗನ್ಧಬ್ಬೋ, ಅದು ಸಕ್ಕೋ ಪುರಿನ್ದದೋ;

ಕೋ ವಾ ತ್ವಂ ಕಸ್ಸ ವಾ ಪುತ್ತೋ, ಕಥಂ ಜಾನೇಮು ತಂ ಮಯ’’ನ್ತಿ. (ವಿ. ವ. ೧೨೧೭; ಪೇ. ವ. ೧೯೬) –

ಆಹ. ಅಥಸ್ಸ ಮಾಣವೋ –

‘‘ಯಞ್ಚ ಕನ್ದಸಿ ಯಞ್ಚ ರೋದಸಿ,

ಪುತ್ತಂ ಆಳಾಹನೇ ಸಯಂ ದಹಿತ್ವಾ;

ಸ್ವಾಹಂ ಕುಸಲಂ ಕರಿತ್ವಾ ಕಮ್ಮಂ,

ತಿದಸಾನಂ ಸಹಬ್ಯತಂ ಗತೋ’’ತಿ. (ವಿ. ವ. ೧೨೧೮; ಪೇ. ವ. ೧೯೭) –

ಆಚಿಕ್ಖಿ. ಅಥ ನಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಆಹ –

‘‘ಅಪ್ಪಂ ವಾ ಬಹುಂ ವಾ ನಾದ್ದಸಾಮ,

ದಾನಂ ದದನ್ತಸ್ಸ ಸಕೇ ಅಗಾರೇ;

ಉಪೋಸಥಕಮ್ಮಂ ವಾ ತಾದಿಸಂ,

ಕೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಗತೋಸಿ ದೇವಲೋಕ’’ನ್ತಿ. (ವಿ. ವ. ೧೨೧೯; ಪೇ. ವ. ೧೯೮);

ಮಾಣವೋ ಆಹ –

‘‘ಆಬಾಧಿಕೋಹಂ ದುಕ್ಖಿತೋ ಗಿಲಾನೋ,

ಆತೂರರೂಪೋಮ್ಹಿ ಸಕೇ ನಿವೇಸನೇ;

ಬುದ್ಧಂ ವಿಗತರಜಂ ವಿತಿಣ್ಣಕಙ್ಖಂ,

ಅದ್ದಕ್ಖಿಂ ಸುಗತಂ ಅನೋಮಪಞ್ಞಂ.

‘‘ಸ್ವಾಹಂ ಮುದಿತಧನೋ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ,

ಅಞ್ಜಲಿಂ ಅಕರಿಂ ತಥಾಗತಸ್ಸ;

ತಾಹಂ ಕುಸಲಂ ಕರಿತ್ವಾನ ಕಮ್ಮಂ,

ತಿದಸಾನಂ ಸಹಬ್ಯತಂ ಗತೋ’’ತಿ. (ವಿ. ವ. ೧೨೨೦-೧೨೨೧; ಪೇ. ವ. ೧೯೯-೨೦೦);

ತಸ್ಮಿಂ ಕಥೇನ್ತೇಯೇವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಸಕಲಸರೀರಂ ಪೀತಿಯಾ ಪರಿಪೂರಿ. ಸೋ ತಂ ಪೀತಿಂ ಪವೇದೇನ್ತೋ –

‘‘ಅಚ್ಛರಿಯಂ ವತ ಅಬ್ಭುತಂ ವತ,

ಅಞ್ಜಲಿಕಮ್ಮಸ್ಸ ಅಯಮೀದಿಸೋ ವಿಪಾಕೋ;

ಅಹಮ್ಪಿ ಪಮುದಿತಮನೋ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ,

ಅಜ್ಜೇವ ಬುದ್ಧಂ ಸರಣಂ ವಜಾಮೀ’’ತಿ. (ವಿ. ವ. ೧೨೨೨; ಪೇ. ವ. ೨೦೧) –

ಆಹ. ಅಥ ನಂ ಮಾಣವೋ –

‘‘ಅಜ್ಜೇವ ಬುದ್ಧಂ ಸರಣಂ ವಜಾಹಿ,

ಧಮ್ಮಞ್ಚ ಸಙ್ಘಞ್ಚ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ;

ತಥೇವ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ಪಞ್ಚ,

ಅಖಣ್ಡಫುಲ್ಲಾನಿ ಸಮಾದಿಯಸ್ಸು.

ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ವಿರಮಸ್ಸು ಖಿಪ್ಪಂ,

ಲೋಕೇ ಅದಿನ್ನಂ ಪರಿವಜ್ಜಯಸ್ಸು;

ಅಮಜ್ಜಪೋ ಮಾ ಚ ಮುಸಾ ಭಣಾಹಿ,

ಸಕೇನ ದಾರೇನ ಚ ಹೋಹಿ ತುಟ್ಠೋ’’ತಿ. (ವಿ. ವ. ೧೨೨೩-೧೨೨೪; ಪೇ. ವ. ೨೦೨-೨೦೩) –

ಆಹ. ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

‘‘ಅತ್ಥಕಾಮೋಸಿ ಮೇ ಯಕ್ಖ, ಹಿತಕಾಮೋಸಿ ದೇವತೇ;

ಕರೋಮಿ ತುಯ್ಹಂ ವಚನಂ, ತ್ವಂಸಿ ಆಚರಿಯೋ ಮಮ.

‘‘ಉಪೇಮಿ ಸರಣಂ ಬುದ್ಧಂ, ಧಮ್ಮಞ್ಚಾಪಿ ಅನುತ್ತರಂ;

ಸಙ್ಘಞ್ಚ ನರದೇವಸ್ಸ, ಗಚ್ಛಾಮಿ ಸರಣಂ ಅಹಂ.

‘‘ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ವಿರಮಾಮಿ ಖಿಪ್ಪಂ,

ಲೋಕೇ ಅದಿನ್ನಂ ಪರಿವಜ್ಜಯಾಮಿ;

ಅಮಜ್ಜಪೋ ನೋ ಚ ಮುಸಾ ಭಣಾಮಿ,

ಸಕೇನ ದಾರೇನ ಚ ಹೋಮಿ ತುಟ್ಠೋ’’ತಿ. (ವಿ. ವ. ೧೨೨೫-೧೨೨೭; ಪೇ. ವ. ೨೦೪-೨೦೬);

ಅಥ ನಂ ದೇವಪುತ್ತೋ, ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ತೇ ಗೇಹೇ ಬಹುಂ ಧನಂ ಅತ್ಥಿ, ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ದಾನಂ ದೇಹಿ, ಧಮ್ಮಂ ಸುಣಾಹಿ, ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಾಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಅನ್ತರಧಾಯಿ.

ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋಪಿ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಭದ್ದೇ, ಅಹಂ ಅಜ್ಜ ಸಮಣಂ ಗೋತಮಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಿ, ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ನೇವ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ನ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಠಿತೋ, ‘‘ಭೋ ಗೋತಮ, ಅಧಿವಾಸೇಹಿ ಅಜ್ಜತನಾಯ ಭತ್ತಂ ಸದ್ಧಿಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸತ್ಥಾ ಅಧಿವಾಸೇಸಿ. ಸೋ ಸತ್ಥು ಅಧಿವಾಸನಂ ವಿದಿತ್ವಾ ವೇಗೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ಸಕೇ ನಿವೇಸನೇ ಪಣೀತಂ ಖಾದನೀಯಂ ಭೋಜನೀಯಞ್ಚ ಪಟಿಯಾದಾಪೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ತಸ್ಸ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇ ನಿಸೀದಿ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಪರಿವಿಸಿ, ಮಹಾಜನೋ ಸನ್ನಿಪತಿ. ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕೇನ ಕಿರ ತಥಾಗತೇ ನಿಮನ್ತಿತೇ ದ್ವೇ ಜನಕಾಯಾ ಸನ್ನಿಪತನ್ತಿ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ಸಮಣಂ ಗೋತಮಂ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛನಾಯ ವಿಹೇಠಿಯಮಾನಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸನ್ನಿಪತನ್ತಿ, ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಕಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ಬುದ್ಧವಿಸಯಂ ಬುದ್ಧಲೀಳಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸನ್ನಿಪತನ್ತಿ. ಅಥ ಖೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ತಥಾಗತಮುಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ನೀಚಾಸನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಭೋ ಗೋತಮ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ದಾನಂ ಅದತ್ವಾ ಪೂಜಂ ಅಕತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಅಸುತ್ವಾ ಉಪೋಸಥವಾಸಂ ಅವಸಿತ್ವಾ ಕೇವಲಂ ಮನೋಪಸಾದಮತ್ತೇನೇವ ಸಗ್ಗೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಕಸ್ಮಾ ಮಂ ಪುಚ್ಛಸಿ, ನನು ತೇ ಪುತ್ತೇನ ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲಿನಾ ಮಯಿ ಮನಂ ಪಸಾದೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸಗ್ಗೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಭಾವೋ ಕಥಿತೋ’’ತಿ? ‘‘ಕದಾ, ಭೋ ಗೋತಮಾ’’ತಿ? ನನು ತ್ವಂ ಅಜ್ಜ ಸುಸಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕನ್ದನ್ತೋ ಅವಿದೂರೇ ಬಾಹಾ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಕನ್ದನ್ತಂ ಏಕಂ ಮಾಣವಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಲಙ್ಕತೋ ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲೀ, ಮಾಲಧಾರೀ ಹರಿಚನ್ದನುಸ್ಸದೋ’’ತಿ ದ್ವೀಹಿ ಜನೇಹಿ ಕಥಿತಕಥಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಸಬ್ಬಂ ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲಿವತ್ಥುಂ ಕಥೇಸಿ. ತೇನೇವೇತಂ ಬುದ್ಧಭಾಸಿತಂ ನಾಮ ಜಾತಂ.

ತಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಚ ಪನ ‘‘ನ ಖೋ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಏಕಸತಂ ವಾ ನ ದ್ವೇಸತಂ, ಅಥ ಖೋ ಮಯಿ ಮನಂ ಪಸಾದೇತ್ವಾ ಸಗ್ಗೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾನಂ ಗಣನಾ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥ ಮಹಾಜನೋ ನ ನಿಬ್ಬೇಮತಿಕೋ ಹೋತಿ, ಅಥಸ್ಸ ಅನಿಬ್ಬೇಮತಿಕಭಾವಂ ವಿದಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲಿದೇವಪುತ್ತೋ ವಿಮಾನೇನೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗಚ್ಛತೂ’’ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾಸಿ. ಸೋ ತಿಗಾವುತಪ್ಪಮಾಣೇನೇವ ದಿಬ್ಬಾಭರಣಪಟಿಮಣ್ಡಿತೇನ ಅತ್ತಭಾವೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ವಿಮಾನತೋ ಓರುಯ್ಹ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ತ್ವಂ ಇಮಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಕಿಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಪಟಿಲಭೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ –

‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇನ ವಣ್ಣೇನ, ಯಾ ತ್ವಂ ತಿಟ್ಠಸಿ ದೇವತೇ;

ಓಭಾಸೇನ್ತೀ ದಿಸಾ ಸಬ್ಬಾ, ಓಸಧೀ ವಿಯ ತಾರಕಾ;

ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ದೇವ ಮಹಾನುಭಾವ, ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ ಕಿಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞ’’ನ್ತಿ. –

ಗಾಥಮಾಹ. ‘‘ದೇವಪುತ್ತೋ ಅಯಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಸಮ್ಪತ್ತಿ ತುಮ್ಹೇಸು ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇತ್ವಾ ಲದ್ಧಾ’’ತಿ. ‘‘ಮಯಿ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇತ್ವಾ ಲದ್ಧಾ ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ಮಹಾಜನೋ ದೇವಪುತ್ತಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಅಚ್ಛರಿಯಾ ವತ, ಭೋ, ಬುದ್ಧಗುಣಾ, ಅದಿನ್ನಪುಬ್ಬಕಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ನಾಮ ಪುತ್ತೋ ಅಞ್ಞಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಪುಞ್ಞಂ ಅಕತ್ವಾ ಸತ್ಥರಿ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇತ್ವಾ ಏವರೂಪಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪಟಿಲಭೀ’’ತಿ ತುಟ್ಠಿಂ ಪವೇದೇಸಿ.

ಅಥ ನೇಸಂ ಕುಸಲಾಕುಸಲಕಮ್ಮಕರಣೇ ಮನೋವ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮೋ, ಮನೋವ ಸೇಟ್ಠೋ. ಪಸನ್ನೇನ ಹಿ ಮನೇನ ಕತಂ ಕಮ್ಮಂ ದೇವಲೋಕಂ ಮನುಸ್ಸಲೋಕಂ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಛಾಯಾವ ನ ವಿಜಹತೀತಿ ಇದಂ ವತ್ಥುಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಪತಿಟ್ಠಾಪಿತಮತ್ತಿಕಂ ಸಾಸನಂ ರಾಜಮುದ್ದಾಯ ಲಞ್ಛನ್ತೋ ವಿಯ ಧಮ್ಮರಾಜಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೨. ‘‘ಮನೋಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾ ಧಮ್ಮಾ, ಮನೋಸೇಟ್ಠಾ ಮನೋಮಯಾ.

ಮನಸಾ ಚೇ ಪಸನ್ನೇನ, ಭಾಸತಿ ವಾ ಕರೋತಿ ವಾ;

ತತೋ ನಂ ಸುಖಮನ್ವೇತಿ, ಛಾಯಾವ ಅನಪಾಯಿನೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಮನೋತಿ ಅವಿಸೇಸೇನ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಚತುಭೂಮಿಕಚಿತ್ತಂ ವುಚ್ಚತಿ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಪದೇ ನಿಯಮಿಯಮಾನಂ ವವತ್ಥಾಪಿಯಮಾನಂ ಪರಿಚ್ಛಿಜ್ಜಿಯಮಾನಂ ಅಟ್ಠವಿಧಂ ಕಾಮಾವಚರಕುಸಲಚಿತ್ತಂ ಲಬ್ಭತಿ. ವತ್ಥುವಸೇನ ಪನಾಹರಿಯಮಾನಂ ತತೋಪಿ ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಂ ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತಮೇವ ಲಬ್ಭತಿ. ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾತಿ ತೇನ ಪಠಮಗಾಮಿನಾ ಹುತ್ವಾ ಸಮನ್ನಾಗತಾ. ಧಮ್ಮಾತಿ ವೇದನಾದಯೋ ತಯೋ ಖನ್ಧಾ. ಏತೇ ಹಿ ಉಪ್ಪಾದಪಚ್ಚಯಟ್ಠೇನ ಸೋಮನಸ್ಸಸಮ್ಪಯುತ್ತಮನೋ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮೋ ಏತೇಸನ್ತಿ ಮನೋಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾ ನಾಮ. ಯಥಾ ಹಿ ಬಹೂಸು ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ಮಹಾಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚೀವರದಾನಾದೀನಿ ವಾ ಉಳಾರಪೂಜಾಧಮ್ಮಸ್ಸವನಾದೀನಿ ವಾ ಮಾಲಾಗನ್ಧಸಕ್ಕಾರಕರಣಾದೀನಿ ವಾ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರೋನ್ತೇಸು ‘‘ಕೋ ಏತೇಸಂ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಯೋ ತೇಸಂ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ತೇ ತಾನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರೋನ್ತಿ, ಸೋ ತಿಸ್ಸೋ ವಾ ಫುಸ್ಸೋ ವಾ ತೇಸಂ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಏವಂಸಮ್ಪದಮಿದಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಇತಿ ಉಪ್ಪಾದಪಚ್ಚಯಟ್ಠೇನ ಮನೋ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮೋ ಏತೇಸನ್ತಿ ಮನೋಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾ. ನ ಹಿ ತೇ ಮನೇ ಅನುಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ಮನೋ ಪನ ಏಕಚ್ಚೇಸು ಚೇತಸಿಕೇಸು ಅನುಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೇಸುಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿಯೇವ. ಏವಂ ಅಧಿಪತಿವಸೇನ ಪನ ಮನೋ ಸೇಟ್ಠೋ ಏತೇಸನ್ತಿ ಮನೋಸೇಟ್ಠಾ. ಯಥಾ ಹಿ ಗಣಾದೀನಂ ಅಧಿಪತಿ ಪುರಿಸೋ ಗಣಸೇಟ್ಠೋ ಸೇಣಿಸೇಟ್ಠೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಥಾ ತೇಸಮ್ಪಿ ಮನೋವ ಸೇಟ್ಠೋ. ಯಥಾ ಪನ ಸುವಣ್ಣಾದೀಹಿ ನಿಪ್ಫಾದಿತಾನಿ ಭಣ್ಡಾನಿ ಸುವಣ್ಣಮಯಾದೀನಿ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ, ತಥಾ ಏತೇಪಿ ಮನತೋ ನಿಪ್ಫನ್ನತ್ತಾ ಮನೋಮಯಾ ನಾಮ.

ಪಸನ್ನೇನಾತಿ ಅನಭಿಜ್ಝಾದೀಹಿ ಗುಣೇಹಿ ಪಸನ್ನೇನ. ಭಾಸತಿ ವಾ ಕರೋತಿ ವಾತಿ ಏವರೂಪೇನ ಮನೇನ ಭಾಸನ್ತೋ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ವಚೀಸುಚರಿತಮೇವ ಭಾಸತಿ, ಕರೋನ್ತೋ ತಿವಿಧಂ ಕಾಯಸುಚರಿತಮೇವ ಕರೋತಿ, ಅಭಾಸನ್ತೋ ಅಕರೋನ್ತೋ ತಾಯ ಅನಭಿಜ್ಝಾದೀಹಿ ಪಸನ್ನಮಾನಸತಾಯ ತಿವಿಧಂ ಮನೋಸುಚರಿತಂ ಪೂರೇತಿ. ಏವಮಸ್ಸ ದಸ ಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಾ ಪಾರಿಪೂರಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ.

ತತೋ ನಂ ಸುಖಮನ್ವೇತೀತಿ ತತೋ ತಿವಿಧಸುಚರಿತತೋ ನಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಸುಖ ಮನ್ವೇತಿ. ಇಧ ತೇಭೂಮಿಕಮ್ಪಿ ಕುಸಲಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ, ತಸ್ಮಾ ತೇಭೂಮಿಕಸುಚರಿತಾನುಭಾವೇನ ಸುಗತಿಭವೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ, ದುಗ್ಗತಿಯಂ ವಾ ಸುಖಾನುಭವನಟ್ಠಾನೇ ಠಿತಂ ಕಾಯವತ್ಥುಕಮ್ಪಿ ಇತರವತ್ಥುಕಮ್ಪಿ ಅವತ್ಥುಕಮ್ಪೀತಿ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕಂ ವಿಪಾಕಸುಖಂ ಅನುಗಚ್ಛತಿ, ನ ವಿಜಹತೀತಿ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಯಥಾ ಕಿಂ? ಛಾಯಾವ ಅನಪಾಯಿನೀತಿ ಯಥಾ ಹಿ ಛಾಯಾ ನಾಮ ಸರೀರಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಾ ಸರೀರೇ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಗಚ್ಛತಿ, ತಿಟ್ಠನ್ತೇ ತಿಟ್ಠತಿ, ನಿಸೀದನ್ತೇ ನಿಸೀದತಿ, ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ‘‘ಸಣ್ಹೇನ ವಾ ಫರುಸೇನ ವಾ ನಿವತ್ತಾಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ವಾ ಪೋಥೇತ್ವಾ ವಾ ನಿವತ್ತಾಪೇತುಂ. ಕಸ್ಮಾ? ಸರೀರಪ್ಪಟಿಬದ್ಧತ್ತಾ. ಏವಮೇವ ಇಮೇಸಂ ದಸನ್ನಂ ಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಾನಂ ಆಚಿಣ್ಣಸಮಾಚಿಣ್ಣಕುಸಲಮೂಲಿಕಂ ಕಾಮಾವಚರಾದಿಭೇದಂ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕಸುಖಂ ಗತಗತಟ್ಠಾನೇ ಅನಪಾಯಿನೀ ಛಾಯಾ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ನ ವಿಜಹತೀತಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಚತುರಾಸೀತಿಯಾ ಪಾಣಸಹಸ್ಸಾನಂ ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ಅಹೋಸಿ, ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲಿದೇವಪುತ್ತೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ, ತಥಾ ಅದಿನ್ನಪುಬ್ಬಕೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ. ಸೋ ತಾವಮಹನ್ತಂ ವಿಭವಂ ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ವಿಪ್ಪಕಿರೀತಿ.

ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲೀವತ್ಥು ದುತಿಯಂ.

೩. ತಿಸ್ಸತ್ಥೇರವತ್ಥು

ಅಕ್ಕೋಚ್ಛಿ ಮನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ತಿಸ್ಸತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸೋ ಕಿರಾಯಸ್ಮಾ ತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ ಭಗವತೋ ಪಿತುಚ್ಛಾಪುತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ಮಹಲ್ಲಕಕಾಲೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ಉಪ್ಪನ್ನಲಾಭಸಕ್ಕಾರಂ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತೋ ಥೂಲಸರೀರೋ ಆಕೋಟಿತಪಚ್ಚಾಕೋಟಿತೇಹಿ ಚೀವರೇಹಿ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ವಿಹಾರಮಜ್ಝೇ ಉಪಟ್ಠಾನಸಾಲಾಯಂ ನಿಸೀದತಿ. ತಥಾಗತಂ ದಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ಆಗತಾ ಆಗನ್ತುಕಭಿಕ್ಖೂ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಏಕೋ ಮಹಾಥೇರೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವತ್ತಂ ಆಪುಚ್ಛನ್ತಿ, ಪಾದಸಮ್ಬಾಹನಾದೀನಿ ಆಪುಚ್ಛನ್ತಿ. ಸೋ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ. ಅಥ ನಂ ಏಕೋ ದಹರಭಿಕ್ಖು ‘‘ಕತಿವಸ್ಸಾ ತುಮ್ಹೇ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ವಸ್ಸಂ ನತ್ಥಿ, ಮಹಲ್ಲಕಕಾಲೇ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ಮಯ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಆವುಸೋ, ದುಬ್ಬಿನೀತ, ಮಹಲ್ಲಕ, ಅತ್ತನೋ ಪಮಾಣಂ ನ ಜಾನಾಸಿ, ಏತ್ತಕೇ ಮಹಾಥೇರೇ ದಿಸ್ವಾ ಸಾಮೀಚಿಕಮ್ಮಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಕರೋಸಿ, ವತ್ತೇ ಆಪುಚ್ಛಿಯಮಾನೇ ತುಣ್ಹೀ ಹೋಸಿ, ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಮತ್ತಮ್ಪಿ ತೇ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಅಚ್ಛರಂ ಪಹರಿ. ಸೋ ಖತ್ತಿಯಮಾನಂ ಜನೇತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಮಂ ಪನ ‘ಕೋ ಏಸೋ’ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಥ, ಮೂಲಮೇವ ವೋ ಛಿನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ರುದನ್ತೋ ದುಕ್ಖೀ ದುಮ್ಮನೋ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ತ್ವಂ ತಿಸ್ಸ ದುಕ್ಖೀ ದುಮ್ಮನೋ ಅಸ್ಸುಮುಖೋ ರೋದಮಾನೋ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ತೇಪಿ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಏಸ ಗನ್ತ್ವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಆಲೋಳಂ ಕರೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ತೇನೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿಂಸು. ಸೋ ಸತ್ಥಾರಾ ಪುಚ್ಛಿತೋ ‘‘ಇಮೇ ಮಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಿಕ್ಖೂ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕಹಂ ಪನ ತ್ವಂ ನಿಸಿನ್ನೋಸೀ’’ತಿ? ‘‘ವಿಹಾರಮಜ್ಝೇ ಉಪಟ್ಠಾನಸಾಲಾಯಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಇಮೇ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಾ ದಿಟ್ಠಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ದಿಟ್ಠಾ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಉಟ್ಠಾಯ ತೇ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಕತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ನ ಕತಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಪರಿಕ್ಖಾರಗ್ಗಹಣಂ ಆಪುಚ್ಛಿತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ನಾಪುಚ್ಛಿತಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ವತ್ತಂ ವಾ ಪಾನೀಯಂ ವಾ ಆಪುಚ್ಛಿತ’’ನ್ತಿ. ‘‘ನಾಪುಚ್ಛಿತಂ ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಆಸನಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಪಾದಸಮ್ಬಾಹನಂ ಕತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ನ ಕತಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ತಿಸ್ಸ ಮಹಲ್ಲಕಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಬ್ಬಂ ಏತಂ ವತ್ತಂ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಏತಂ ವತ್ತಂ ಅಕರೋನ್ತೇನ ವಿಹಾರಮಜ್ಝೇ ನಿಸೀದಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ತವೇವ ದೋಸೋ, ಏತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಖಮಾಪೇಹೀ’’ತಿ? ‘‘ಏತೇ ಮಂ, ಭನ್ತೇ, ಅಕ್ಕೋಸಿಂಸು, ನಾಹಂ ಏತೇ ಖಮಾಪೇಮೀ’’ತಿ. ‘‘ತಿಸ್ಸ ಮಾ ಏವಂ ಕರಿ, ತವೇವ ದೋಸೋ, ಖಮಾಪೇಹಿ ನೇ’’ತಿ? ‘‘ನ ಖಮಾಪೇಮಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ಅಥ ಸತ್ಥಾ ‘‘ದುಬ್ಬಚೋ ಏಸ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ ದುಬ್ಬಚೋ ಏಸ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಏಸ ದುಬ್ಬಚೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಇದಾನಿ ತಾವಸ್ಸ, ಭನ್ತೇ, ದುಬ್ಬಚಭಾವೋ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಞಾತೋ, ಅತೀತೇ ಏಸ ಕಿಂ ಅಕಾಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸುಣಾಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಮಾಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬಾರಾಣಸಿರಞ್ಞೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ದೇವಿಲೋ ನಾಮ ತಾಪಸೋ ಅಟ್ಠ ಮಾಸೇ ಹಿಮವನ್ತೇ ವಸಿತ್ವಾ ಲೋಣಮ್ಬಿಲಸೇವನತ್ಥಾಯ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ ನಗರಮುಪನಿಸ್ಸಾಯ ವಸಿತುಕಾಮೋ ಹಿಮವನ್ತತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ನಗರದ್ವಾರೇ ದಾರಕೇ ದಿಸ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಇಮಂ ನಗರಂ ಸಮ್ಪತ್ತಪಬ್ಬಜಿತಾ ಕತ್ಥ ವಸನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಕುಮ್ಭಕಾರಸಾಲಾಯಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ತಾಪಸೋ ಕುಮ್ಭಕಾರಸಾಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದ್ವಾರೇ ಠತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ತೇ ಭಗ್ಗವ ಅಗರು, ವಸೇಯ್ಯಾಮ ಏಕರತ್ತಿಂ ಸಾಲಾಯ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ರತ್ತಿಂ ಸಾಲಾಯಂ ಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ಮಹತೀ ಸಾಲಾ, ಯಥಾಸುಖಂ ವಸಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಸಾಲಂ ನಿಯ್ಯಾದೇಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೇ ಅಪರೋಪಿ ನಾರದೋ ನಾಮ ತಾಪಸೋ ಹಿಮವನ್ತತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಕುಮ್ಭಕಾರಂ ಏಕರತ್ತಿವಾಸಂ ಯಾಚಿ. ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ‘‘ಪಠಮಂ ಆಗತೋ ಇಮಿನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕತೋ ವಸಿತುಕಾಮೋ ಭವೇಯ್ಯ ವಾ ನೋ ವಾ, ಅತ್ತಾನಂ ಪರಿಮೋಚೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ, ಭನ್ತೇ, ಪಠಮಂ ಉಪಗತೋ ರೋಚೇಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ರುಚಿಯಾ ವಸಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ತಮುಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ತೇ, ಆಚರಿಯ ಅಗರು, ಮಯಞ್ಚೇತ್ಥ ಏಕರತ್ತಿಂ ವಸೇಯ್ಯಾಮಾ’’ತಿ ಯಾಚಿ. ‘‘ಮಹತೀ ಸಾಲಾ, ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತೇ ವಸಾಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪುರೇತರಂ ಪವಿಟ್ಠಸ್ಸ ದೇವಿಲಸ್ಸ ಅಪರಭಾಗೇ ನಿಸೀದಿ. ಉಭೋಪಿ ಸಾರಣೀಯಕಥಂ ಕಥೇತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿಂಸು.

ಸಯನಕಾಲೇ ನಾರದೋ ದೇವಿಲಸ್ಸ ನಿಪಜ್ಜನಟ್ಠಾನಞ್ಚ ದ್ವಾರಞ್ಚ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿ. ಸೋ ಪನ ದೇವಿಲೋ ನಿಪಜ್ಜಮಾನೋ ಅತ್ತನೋ ನಿಪಜ್ಜನಟ್ಠಾನೇ ಅನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ದ್ವಾರಮಜ್ಝೇ ತಿರಿಯಂ ನಿಪಜ್ಜಿ. ನಾರದೋ ರತ್ತಿಂ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೋ ತಸ್ಸ ಜಟಾಸು ಅಕ್ಕಮಿ. ‘‘ಕೋ ಮಂ ಅಕ್ಕಮೀ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಆಚರಿಯ, ಅಹ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕೂಟಜಟಿಲ, ಅರಞ್ಞತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮಮ ಜಟಾಸು ಅಕ್ಕಮಸೀ’’ತಿ. ‘‘ಆಚರಿಯ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಇಧ ನಿಪನ್ನಭಾವಂ ನ ಜಾನಾಮಿ, ಖಮಥ ಮೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಕನ್ದನ್ತಸ್ಸೇವ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖಮಿ. ಇತರೋ ‘‘ಅಯಂ ಪವಿಸನ್ತೋಪಿ ಮಂ ಅಕ್ಕಮೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಪಾದಟ್ಠಾನೇ ಸೀಸಂ ಕತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿ. ನಾರದೋಪಿ ಪವಿಸನ್ತೋ ‘‘ಪಠಮಂಪಾಹಂ ಆಚರಿಯೇ ಅಪರಜ್ಝಿಂ, ಇದಾನಿಸ್ಸ ಪಾದಪಸ್ಸೇನ ಪವಿಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಗೀವಾಯ ಅಕ್ಕಮಿ. ‘‘ಕೋ ಏಸೋ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತೇ ‘‘ಅಹಂ, ಆಚರಿಯಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಕೂಟಜಟಿಲ, ಪಠಮಂ ಮಮ ಜಟಾಸು ಅಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಗೀವಾಯ ಅಕ್ಕಮಸಿ, ಅಭಿಸಪಿಸ್ಸಾಮಿ ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಆಚರಿಯ, ಮಯ್ಹಂ ದೋಸೋ ನತ್ಥಿ, ಅಹಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಏವಂ ನಿಪನ್ನಭಾವಂ ನ ಜಾನಾಮಿ, ‘ಪಠಮಮ್ಪಿ ಮೇ ಅಪರದ್ಧಂ, ಇದಾನಿ ಪಾದಪಸ್ಸೇನ ಪವಿಸಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಪವಿಟ್ಠೋಮ್ಹಿ, ಖಮಥ ಮೇ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕೂಟಜಟಿಲ, ಅಭಿಸಪಿಸ್ಸಾಮಿ ತ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಮಾ ಏವಂ ಕರಿತ್ಥ ಆಚರಿಯಾ’’ತಿ. ಸೋ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಅನಾದಿಯಿತ್ವಾ –

‘‘ಸಹಸ್ಸರಂಸೀ ಸತತೇಜೋ, ಸೂರಿಯೋ ತಮವಿನೋದನೋ;

ಪಾತೋದಯನ್ತೇ ಸೂರಿಯೇ, ಮುದ್ಧಾ ತೇ ಫಲತು ಸತ್ತಧಾ’’ತಿ. –

ತಂ ಅಭಿಸಪಿ ಏವ. ನಾರದೋ, ‘‘ಆಚರಿಯ, ಮಯ್ಹಂ ದೋಸೋ ನತ್ಥೀತಿ ಮಮ ವದನ್ತಸ್ಸೇವ ತುಮ್ಹೇ ಅಭಿಸಪಥ, ಯಸ್ಸ ದೋಸೋ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಸ ಮುದ್ಧಾ ಫಲತು, ಮಾ ನಿದ್ದೋಸಸ್ಸಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ –

‘‘ಸಹಸ್ಸರಂಸೀ ಸತತೇಜೋ, ಸೂರಿಯೋ ತಮವಿನೋದನೋ;

ಪಾತೋದಯನ್ತೇ ಸೂರಿಯೇ, ಮುದ್ಧಾ ತೇ ಫಲತು ಸತ್ತಧಾ’’ತಿ. –

ಅಭಿಸಪಿ. ಸೋ ಪನ ಮಹಾನುಭಾವೋ ಅತೀತೇ ಚತ್ತಾಲೀಸ, ಅನಾಗತೇ ಚತ್ತಾಲೀಸಾತಿ ಅಸೀತಿಕಪ್ಪೇ ಅನುಸ್ಸರತಿ. ತಸ್ಮಾ ‘‘ಕಸ್ಸ ನು ಖೋ ಉಪರಿ ಅಭಿಸಪೋ ಪತಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ‘‘ಆಚರಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಅನುಕಮ್ಪಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಇದ್ಧಿಬಲೇನ ಅರುಣುಗ್ಗಮನಂ ನಿವಾರೇತಿ.

ನಾಗರಾ ಅರುಣೇ ಅನುಗ್ಗಚ್ಛನ್ತೇ ರಾಜದ್ವಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ದೇವ, ತಯಿ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಅರುಣೋ ನ ಉಟ್ಠಹತಿ, ಅರುಣಂ ನೋ ಉಟ್ಠಾಪೇಹೀ’’ತಿ ಕನ್ದಿಂಸು. ರಾಜಾ ಅತ್ತನೋ ಕಾಯಕಮ್ಮಾದೀನಿ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಯುತ್ತಂ ಅದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ವಿವಾದೇನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಪರಿಸಙ್ಕಮಾನೋ ‘‘ಕಚ್ಚಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಹಿಯ್ಯೋ ಸಾಯಂ ಕುಮ್ಭಕಾರಸಾಲಾಯಂ ಆಗತಾ ಅತ್ಥಿ ದೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತಂಖಣಞ್ಞೇವ ರಾಜಾ ಉಕ್ಕಾಹಿ ಧಾರಿಯಮಾನಾಹಿ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ನಾರದಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಆಹ –

‘‘ಕಮ್ಮನ್ತಾ ನಪ್ಪವತ್ತನ್ತಿ, ಜಮ್ಬುದೀಪಸ್ಸ ನಾರದ;

ಕೇನ ಲೋಕೋ ತಮೋಭೂತೋ, ತಂ ಮೇ ಅಕ್ಖಾಹಿ ಪುಚ್ಛಿತೋ’’ತಿ.

ನಾರದೋ ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ಅಹಂ ಇಮಿನಾ ಅಭಿಸಪಿತೋ, ಅಥಾಹಂ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ದೋಸೋ ನತ್ಥಿ, ಯಸ್ಸ ದೋಸೋ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಸೇವ ಉಪರಿ ಅಭಿಸಪೋ ಪತತೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅಭಿಸಪಿಂ. ಅಭಿಸಪಿತ್ವಾ ಚ ಪನ ‘‘ಕಸ್ಸ ನು ಖೋ ಉಪರಿ ಅಭಿಸಪೋ ಪತಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ‘‘ಸೂರಿಯುಗ್ಗಮನವೇಲಾಯ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಮುದ್ಧಾ ಸತ್ತಧಾ ಫಲಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ದಿಸ್ವಾ ಏತಸ್ಮಿಂ ಅನುಕಮ್ಪಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಅರುಣಸ್ಸ ಉಗ್ಗಮನಂ ನ ದೇಮೀತಿ. ‘‘ಕಥಂ ಪನ ಅಸ್ಸ, ಭನ್ತೇ, ಅನ್ತರಾಯೋ ನ ಭವೇಯ್ಯಾ’’ತಿ. ‘‘ಸಚೇ ಮಂ ಖಮಾಪೇಯ್ಯ, ನ ಭವೇಯ್ಯಾ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಖಮಾಪೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಏಸೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಮಂ ಜಟಾಸು ಚ ಗೀವಾಯ ಚ ಅಕ್ಕಮಿ, ನಾಹಂ ಏತಂ ಕೂಟಜಟಿಲಂ ಖಮಾಪೇಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಖಮಾಪೇಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಮಾ ಏವಂ ಕರಿತ್ಥಾ’’ತಿ. ‘‘ನ ಖಮಾಪೇಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಮುದ್ಧಾ ತೇ ಸತ್ತಧಾ ಫಲಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ನ ಖಮಾಪೇತಿಯೇವ. ಅಥ ನಂ ರಾಜಾ ‘‘ನ ತ್ವಂ ಅತ್ತನೋ ರುಚಿಯಾ ಖಮಾಪೇಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಹತ್ಥಪಾದಕುಚ್ಛಿಗೀವಾಸು ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ನಾರದಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ಓನಮಾಪೇಸಿ. ನಾರದೋಪಿ ‘‘ಉಟ್ಠೇಹಿ, ಆಚರಿಯ, ಖಮಾಮಿ ತೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ನಾಯಂ ಯಥಾಮನೇನ ಖಮಾಪೇತಿ, ನಗರಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ ಏಕೋ ಸರೋ ಅತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ನಂ ಸೀಸೇ ಮತ್ತಿಕಾಪಿಣ್ಡಂ ಕತ್ವಾ ಗಲಪ್ಪಮಾಣೇ ಉದಕೇ ಠಪಾಪೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ರಾಜಾ ತಥಾ ಕಾರೇಸಿ. ನಾರದೋ ದೇವಿಲಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಆಚರಿಯ, ಮಯಾ ಇದ್ಧಿಯಾ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಾಯ ಸೂರಿಯಸನ್ತಾಪೇ ಉಟ್ಠಹನ್ತೇ ಉದಕೇ ನಿಮುಜ್ಜಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇನ ಠಾನೇನ ಉತ್ತರಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ತಸ್ಸ ಸೂರಿಯರಂಸೀಹಿ ಸಂಫುಟ್ಠಮತ್ತೋವ ಮತ್ತಿಕಾಪಿಣ್ಡೋ ಸತ್ತಧಾ ಫಲಿ, ಸೋ ನಿಮುಜ್ಜಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇನ ಠಾನೇನ ಪಲಾಯೀ’’ತಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ‘‘ತದಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ರಾಜಾ ಆನನ್ದೋ ಅಹೋಸಿ, ದೇವಿಲೋ ತಿಸ್ಸೋ, ನಾರದೋ ಅಹಮೇವಾತಿ ಏವಂ ತದಾಪೇಸ ದುಬ್ಬಚೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಿಸ್ಸತ್ಥೇರಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ತಿಸ್ಸ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ನಾಮ ‘ಅಸುಕೇನಾಹಂ ಅಕ್ಕುಟ್ಠೋ, ಅಸುಕೇನ ಪಹಟೋ, ಅಸುಕೇನ ಜಿತೋ, ಅಸುಕೋ ಖೋ ಮೇ ಭಣ್ಡಂ ಅಹಾಸೀ’ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತಸ್ಸ ವೇರಂ ನಾಮ ನ ವೂಪಸಮ್ಮತಿ, ಏವಂ ಪನ ಅನುಪನಯ್ಹನ್ತಸ್ಸೇವ ಉಪಸಮ್ಮತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

೩.

‘‘ಅಕ್ಕೋಚ್ಛಿ ಮಂ ಅವಧಿ ಮಂ, ಅಜಿನಿ ಮಂ ಅಹಾಸಿ ಮೇ;

ಯೇ ಚ ತಂ ಉಪನಯ್ಹನ್ತಿ, ವೇರಂ ತೇಸಂ ನ ಸಮ್ಮತಿ.

೪.

‘‘ಅಕ್ಕೋಚ್ಛಿ ಮಂ ಅವಧಿ ಮಂ, ಅಜಿನಿ ಮಂ ಅಹಾಸಿ ಮೇ;

ಯೇ ಚ ತಂ ನುಪನಯ್ಹನ್ತಿ, ವೇರಂ ತೇಸೂಪಸಮ್ಮತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಕ್ಕೋಚ್ಛೀತಿ ಅಕ್ಕೋಸಿ. ಅವಧೀತಿ ಪಹರಿ. ಅಜಿನೀತಿ ಕೂಟಸಕ್ಖಿಓತಾರಣೇನ ವಾ ವಾದಪಟಿವಾದೇನ ವಾ ಕರಣುತ್ತರಿಯಕರಣೇನ ವಾ ಅಜೇಸಿ. ಅಹಾಸಿ ಮೇತಿ ಮಮ ಸನ್ತಕಂ ಪತ್ತಾದೀಸು ಕಿಞ್ಚಿದೇವ ಅವಹರಿ. ಯೇ ಚ ತನ್ತಿ ಯೇ ಕೇಚಿ ದೇವತಾ ವಾ ಮನುಸ್ಸಾ ವಾ ಗಹಟ್ಠಾ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ವಾ ತಂ ‘‘ಅಕ್ಕೋಚ್ಛಿ ಮ’’ನ್ತಿಆದಿವತ್ಥುಕಂ ಕೋಧಂ ಸಕಟಧುರಂ ವಿಯ ನದ್ಧಿನಾ ಪೂತಿಮಚ್ಛಾದೀನಿ ವಿಯ ಚ ಕುಸಾದೀಹಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ವೇಠೇತ್ವಾ ಉಪನಯ್ಹನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಸಕಿಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ವೇರಂ ನ ಸಮ್ಮತೀತಿ ವೂಪಸಮ್ಮತಿ. ಯೇ ಚ ತಂ ನುಪನಯ್ಹನ್ತೀತಿ ಅಸತಿಯಾ ಅಮನಸಿಕಾರವಸೇನ ವಾ ಕಮ್ಮಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾದಿವಸೇನ ವಾ ಯೇ ತಂ ಅಕ್ಕೋಸಾದಿವತ್ಥುಕಂ ಕೋಧಂ ತಯಾಪಿ ಕೋಚಿ ನಿದ್ದೋಸೋ ಪುರಿಮಭವೇ ಅಕ್ಕುಟ್ಠೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಪಹಟೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಕೂಟಸಕ್ಖಿಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಜಿತೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಕಸ್ಸಚಿ ತೇ ಪಸಯ್ಹ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಚ್ಛಿನ್ನಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ನಿದ್ದೋಸೋ ಹುತ್ವಾಪಿ ಅಕ್ಕೋಸಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಾಸೀತಿ ಏವಂ ನ ಉಪನಯ್ಹನ್ತಿ. ತೇಸು ಪಮಾದೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಮ್ಪಿ ವೇರಂ ಇಮಿನಾ ಅನುಪನಯ್ಹನೇನ ನಿರಿನ್ಧನೋ ವಿಯ ಜಾತವೇದೋ ವೂಪಸಮ್ಮತೀತಿ.

ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸತಸಹಸ್ಸಭಿಕ್ಖೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸು. ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಅಹೋಸಿ. ದುಬ್ಬಚೋಪಿ ಸುಬ್ಬಚೋಯೇವ ಜಾತೋತಿ.

ತಿಸ್ಸತ್ಥೇರವತ್ಥು ತತಿಯಂ.

೪. ಕಾಳಯಕ್ಖಿನೀವತ್ಥು

ನ ಹಿ ವೇರೇನಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಂ ವಞ್ಝಿತ್ಥಿಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕೋ ಕಿರ ಕುಟುಮ್ಬಿಕಪುತ್ತೋ ಪಿತರಿ ಕಾಲಕತೇ ಖೇತ್ತೇ ಚ ಘರೇ ಚ ಸಬ್ಬಕಮ್ಮಾನಿ ಅತ್ತನಾವ ಕರೋನ್ತೋ ಮಾತರಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಿ. ಅಥಸ್ಸ ಮಾತಾ ‘‘ಕುಮಾರಿಕಂ ತೇ, ತಾತ, ಆನೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಅಮ್ಮ, ಮಾ ಏವಂ ವದೇಥ, ಅಹಂ ಯಾವಜೀವಂ ತುಮ್ಹೇ ಪಟಿಜಗ್ಗಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ತಾತ, ಖೇತ್ತೇ ಚ ಘರೇ ಚ ಕಿಚ್ಚಂ ತ್ವಮೇವ ಕರೋಸಿ, ತೇನ ಮಯ್ಹಂ ಚಿತ್ತಸುಖಂ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ, ಆನೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ. ಸಾ ಏಕಂ ಕುಲಂ ಗನ್ತುಕಾಮಾ ಗೇಹಾ ನಿಕ್ಖಮಿ. ಅಥ ನಂ ಪುತ್ತೋ ‘‘ಕತರಂ ಕುಲಂ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಅಸುಕಕುಲಂ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತತ್ಥ ಗಮನಂ ಪಟಿಸೇಧೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅಭಿರುಚಿತಂ ಕುಲಂ ಆಚಿಕ್ಖಿ. ಸಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಕುಮಾರಿಕಂ ವಾರೇತ್ವಾ ದಿವಸಂ ವವತ್ಥಪೇತ್ವಾ ತಂ ಆನೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಘರೇ ಅಕಾಸಿ. ಸಾ ವಞ್ಝಾ ಅಹೋಸಿ. ಅಥ ನಂ ಮಾತಾ, ಪುತ್ತ, ತ್ವಂ ಅತ್ತನೋ ರುಚಿಯಾ ಕುಮಾರಿಕಂ ಆಣಾಪೇಸಿ, ಸಾ ಇದಾನಿ ವಞ್ಝಾ ಜಾತಾ, ಅಪುತ್ತಕಞ್ಚ ನಾಮ ಕುಲಂ ವಿನಸ್ಸತಿ, ಪವೇಣೀ ನ ಘಟೀಯತಿ, ತೇನ ಅಞ್ಞಂ ತೇ ಕುಮಾರಿಕಂ ಆನೇಮೀತಿ. ತೇನ ‘‘ಅಲಂ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚಮಾನಾಪಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಕಥೇಸಿ. ವಞ್ಝಿತ್ಥೀ ತಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಪುತ್ತಾ ನಾಮ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ವಚನಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ಇದಾನಿ ಅಞ್ಞಂ ವಿಜಾಯಿನಿಂ ಇತ್ಥಿಂ ಆನೇತ್ವಾ ಮಂ ದಾಸಿಭೋಗೇನ ಭುಞ್ಜಿಸ್ಸತಿ. ಯಂನೂನಾಹಂ ಸಯಮೇವ ಏಕಂ ಕುಮಾರಿಕಂ ಆನೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಕುಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಕುಮಾರಿಕಂ ವಾರೇತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನಾಮೇತಂ, ಅಮ್ಮ, ವದೇಸೀ’’ತಿ ತೇಹಿ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾ ‘‘ಅಹಂ ವಞ್ಝಾ, ಅಪುತ್ತಕಂ ನಾಮ ಕುಲಂ ವಿನಸ್ಸತಿ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪನ ಧೀತಾ ಪುತ್ತಂ ವಾ ಧೀತರಂ ವಾ ಲಭಿತ್ವಾ ಕುಟುಮ್ಬಿಕಸ್ಸ ಸಾಮಿನೀ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಮಯ್ಹಂ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ನಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇತ್ವಾ ಆನೇತ್ವಾ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಘರೇ ಅಕಾಸಿ.

ಅಥಸ್ಸಾ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಸಚಾಯಂ ಪುತ್ತಂ ವಾ ಧೀತರಂ ವಾ ಲಭಿಸ್ಸತಿ, ಅಯಮೇವ ಕುಟುಮ್ಬಸ್ಸ ಸಾಮಿನೀ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ಯಥಾ ದಾರಕಂ ನ ಲಭತಿ, ತಥೇವ ನಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಸಾ ಆಹ – ‘‘ಅಮ್ಮ, ಯದಾ ತೇ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ಗಬ್ಭೋ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ, ಅಥ ಮೇ ಆರೋಚೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ. ಸಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಪಟಿಸ್ಸುಣಿತ್ವಾ ಗಬ್ಭೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೇ ತಸ್ಸಾ ಆರೋಚೇಸಿ. ಇತರಿಸ್ಸಾ ಪನ ಸಾ ಸಯಮೇವ ನಿಚ್ಚಂ ಯಾಗುಭತ್ತಂ ದೇತಿ, ಅಥಸ್ಸಾ ಆಹಾರೇನೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಗಬ್ಭಪಾತನಭೇಸಜ್ಜಮದಾಸಿ, ಗಬ್ಭೋ ಪತಿ. ದುತಿಯಮ್ಪಿ ಗಬ್ಭೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೇ ಆರೋಚೇಸಿ, ಇತರಾ ದುತಿಯಮ್ಪಿ ತಥೇವ ಪಾತೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ಪಟಿವಿಸ್ಸಕಿತ್ಥಿಯೋ ಪುಚ್ಛಿಂಸು – ‘‘ಕಚ್ಚಿ ತೇ ಸಪತ್ತಿ ಅನ್ತರಾಯಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ? ಸಾ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ‘‘ಅನ್ಧಬಾಲೇ, ಕಸ್ಮಾ ಏವಮಕಾಸಿ, ಅಯಂ ತವ ಇಸ್ಸರಿಯಭಯೇನ ಗಬ್ಭಸ್ಸ ಪಾತನಭೇಸಜ್ಜಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ದೇತಿ, ತೇನ ತೇ ಗಬ್ಭೋ ಪತತಿ, ಮಾ ಪುನ ಏವಮಕತ್ಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ ತತಿಯವಾರೇ ನ ಕಥೇಸಿ. ಅಥ ಸಾ ಇತರಿಸ್ಸಾ ಉದರಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಮಯ್ಹಂ ಗಬ್ಭಸ್ಸ ಪತಿಟ್ಠಿತಭಾವಂ ನ ಕಥೇಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ಮಂ ಆನೇತ್ವಾ ವಞ್ಚೇತ್ವಾ ದ್ವೇ ವಾರೇ ಗಬ್ಭಂ ಪಾತೇಸಿ, ಕಿಮತ್ಥಂ ತುಯ್ಹಂ ಕಥೇಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನಟ್ಠಾ ದಾನಿಮ್ಹೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಪಮಾದಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೀ ಪರಿಣತೇ ಗಬ್ಭೇ ಓಕಾಸಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ. ಗಬ್ಭೋ ಪರಿಣತತ್ತಾ ಪತಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ತಿರಿಯಂ ನಿಪತಿ, ಖರಾ ವೇದನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ, ಜೀವಿತಸಂಸಯಂ ಪಾಪುಣಿ. ಸಾ ‘‘ನಾಸಿತಮ್ಹಿ ತಯಾ, ತ್ವಮೇವ ಮಂ ಆನೇತ್ವಾ ತ್ವಮೇವ ತಯೋಪಿ ವಾರೇ ದಾರಕೇ ನಾಸೇಸಿ, ಇದಾನಿ ಅಹಮ್ಪಿ ನಸ್ಸಾಮಿ, ಇತೋ ದಾನಿ ಚುತಾ ಯಕ್ಖಿನೀ ಹುತ್ವಾ ತವ ದಾರಕೇ ಖಾದಿತುಂ ಸಮತ್ಥಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಗೇಹೇ ಮಜ್ಜಾರೀ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಇತರಮ್ಪಿ ಸಾಮಿಕೋ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ತಯಾ ಮೇ ಕುಲೂಪಚ್ಛೇದೋ ಕತೋ’’ತಿ ಕಪ್ಪರಜಣ್ಣುಕಾದೀಹಿ ಸುಪೋಥಿತಂ ಪೋಥೇಸಿ. ಸಾ ತೇನೇವಾಬಾಧೇನ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಕುಕ್ಕುಟೀ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ.

ಕುಕ್ಕುಟೀ ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ಅಣ್ಡಾನಿ ವಿಜಾಯಿ, ಮಜ್ಜಾರೀ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಾನಿ ಅಣ್ಡಾನಿ ಖಾದಿ. ದುತಿಯಮ್ಪಿ ತತಿಯಮ್ಪಿ ಖಾದಿಯೇವ. ಕುಕ್ಕುಟೀ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ತಯೋ ವಾರೇ ಮಮ ಅಣ್ಡಾನಿ ಖಾದಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಮಮ್ಪಿ ಖಾದಿತುಕಾಮಾಸೀ’’ತಿ. ‘‘ಇತೋ ಚುತಾ ಸಪುತ್ತಕಂ ತಂ ಖಾದಿತುಂ ಲಭೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಕತ್ವಾ ತತೋ ಚುತಾ ಅರಞ್ಞೇ ದೀಪಿನೀ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಇತರಾ ಮಿಗೀ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ತಸ್ಸಾ ವಿಜಾತಕಾಲೇ ದೀಪಿನೀ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಯೋ ವಾರೇ ಪುತ್ತಕೇ ಖಾದಿ. ಮಿಗೀ ಮರಣಕಾಲೇ ‘‘ಅಯಂ ಮೇ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪುತ್ತಕೇ ಖಾದಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಮಮ್ಪಿ ಖಾದಿಸ್ಸತಿ, ಇತೋ ದಾನಿ ಚುತಾ ಏತಂ ಸಪುತ್ತಕಂ ಖಾದಿತುಂ ಲಭೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಕತ್ವಾ ಇತೋ ಚುತಾ ಯಕ್ಖಿನೀ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ದೀಪಿನೀಪಿ ತಥೇವ ತತೋ ಚುತಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕುಲಧೀತಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಸಾ ವುದ್ಧಿಪ್ಪತ್ತಾ ದ್ವಾರಗಾಮಕೇ ಪತಿಕುಲಂ ಅಗಮಾಸಿ, ಅಪರಭಾಗೇ ಚ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿ. ಯಕ್ಖಿನೀಪಿ ತಸ್ಸಾ ಪಿಯಸಹಾಯಿಕಾವಣ್ಣೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕುಹಿಂ ಮೇ ಸಹಾಯಿಕಾ’’ತಿ ‘‘ಅನ್ತೋಗಬ್ಭೇ ವಿಜಾತಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಪುತ್ತಂ ನು ಖೋ ವಿಜಾತಾ, ಉದಾಹು ಧೀತರನ್ತಿ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ಗಬ್ಭಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪಸ್ಸನ್ತೀ ವಿಯ ದಾರಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಖಾದಿತ್ವಾ ಗತಾ. ಪುನ ದುತಿಯವಾರೇಪಿ ತಥೇವ ಖಾದಿ. ತತಿಯವಾರೇ ಇತರಾ ಗರುಭಾರಾ ಹುತ್ವಾ ಸಾಮಿಕಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಸಾಮಿ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಏಕಾ ಯಕ್ಖಿನೀ ಮಮ ದ್ವೇ ಪುತ್ತೇ ಖಾದಿತ್ವಾ ಗತಾ, ಇದಾನಿ ಮಮ ಕುಲಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಿಜಾಯಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಕುಲಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಿಜಾಯಿ.

ತದಾ ಸಾ ಯಕ್ಖಿನೀ ಉದಕವಾರಂ ಗತಾ ಹೋತಿ. ವೇಸ್ಸವಣಸ್ಸ ಹಿ ಯಕ್ಖಿನಿಯೋ ವಾರೇನ ಅನೋತತ್ತದಹತೋ ಸೀಸಪರಮ್ಪರಾಯ ಉದಕಮಾಹರನ್ತಿ. ತಾ ಚತುಮಾಸಚ್ಚಯೇನಪಿ ಪಞ್ಚಮಾಸಚ್ಚಯೇನಪಿ ಮುಚ್ಚನ್ತಿ. ಅಪರಾ ಯಕ್ಖಿನಿಯೋ ಕಿಲನ್ತಕಾಯಾ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಮ್ಪಿ ಪಾಪುಣನ್ತಿ. ಸಾ ಪನ ಉದಕವಾರತೋ ಮುತ್ತಮತ್ತಾವ ವೇಗೇನ ತಂ ಘರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕುಹಿಂ ಮೇ ಸಹಾಯಿಕಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಕುಹಿಂ ನಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಸಿ, ತಸ್ಸಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಜಾತಜಾತದಾರಕೇ ಯಕ್ಖಿನೀ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಖಾದತಿ, ತಸ್ಮಾ ಕುಲಗೇಹಂ ಗತಾ’’ತಿ. ಸಾ ‘‘ಯತ್ಥ ವಾ ತತ್ಥ ವಾ ಗಚ್ಛತು, ನ ಮೇ ಮುಚ್ಚಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವೇರವೇಗಸಮುಸ್ಸಾಹಿತಮಾನಸಾ ನಗರಾಭಿಮುಖೀ ಪಕ್ಖನ್ದಿ. ಇತರಾಪಿ ನಾಮಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ನಂ ದಾರಕಂ ನ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ನಾಮಂ ಕತ್ವಾ, ‘‘ಸಾಮಿ, ಇದಾನಿ ಸಕಘರಂ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ ಪುತ್ತಮಾದಾಯ ಸಾಮಿಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಹಾರಮಜ್ಝೇ ಗತಮಗ್ಗೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೀ ಪುತ್ತಂ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ದತ್ವಾ ವಿಹಾರಪೋಕ್ಖರಣಿಯಾ ನ್ಹಾತ್ವಾ ಸಾಮಿಕೇ ನ್ಹಾಯನ್ತೇ ಉತ್ತರಿತ್ವಾ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಥಞ್ಞಂ ಪಾಯಮಾನಾ ಠಿತಾ ಯಕ್ಖಿನಿಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಞ್ಜಾನಿತ್ವಾ, ‘‘ಸಾಮಿ, ವೇಗೇನ ಏಹಿ, ಅಯಂ ಸಾ ಯಕ್ಖಿನೀ, ವೇಗೇನ ಏಹಿ, ಅಯಂ ಸಾ ಯಕ್ಖಿನೀ’’ತಿ ಉಚ್ಚಾಸದ್ದಂ ಕತ್ವಾ ಯಾವ ತಸ್ಸ ಆಗಮನಂ ಸಣ್ಠಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀ ನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಅನ್ತೋವಿಹಾರಾಭಿಮುಖೀ ಪಕ್ಖನ್ದಿ.

ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸತ್ಥಾ ಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ. ಸಾ ಪುತ್ತಂ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪಾದಪಿಟ್ಠೇ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಮಯಾ ಏಸ ದಿನ್ನೋ, ಪುತ್ತಸ್ಸ ಮೇ ಜೀವಿತಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ಅಧಿವತ್ಥೋ ಸುಮನದೇವೋ ನಾಮ ಯಕ್ಖಿನಿಯಾ ಅನ್ತೋ ಪವಿಸಿತುಂ ನಾದಾಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛ, ಆನನ್ದ, ತಂ ಯಕ್ಖಿನಿಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಥೇರೋ ಪಕ್ಕೋಸಿ. ಇತರಾ ‘‘ಅಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಆಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಏತು, ಮಾ ಸದ್ದಮಕಾಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಠಿತಂ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಏವಂ ಕರೋಸಿ, ಸಚೇ ತುಮ್ಹೇ ಮಾದಿಸಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಮ್ಮುಖೀಭಾವಂ ನಾಗಮಿಸ್ಸಥ, ಅಹಿನಕುಲಾನಂ ವಿಯ ಅಚ್ಛಫನ್ದನಾನಂ ವಿಯ ಕಾಕೋಲೂಕಾನಂ ವಿಯ ಚ ಕಪ್ಪಟ್ಠಿತಿಕಂ ವೋ ವೇರಂ ಅಭವಿಸ್ಸ, ಕಸ್ಮಾ ವೇರಂ ಪಟಿವೇರಂ ಕರೋಥ. ವೇರಞ್ಹಿ ಅವೇರೇನ ಉಪಸಮ್ಮತಿ, ನೋ ವೇರೇನಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೫.

‘‘ನ ಹಿ ವೇರೇನ ವೇರಾನಿ, ಸಮ್ಮನ್ತೀಧ ಕುದಾಚನಂ;

ಅವೇರೇನ ಚ ಸಮ್ಮನ್ತಿ, ಏಸ ಧಮ್ಮೋ ಸನನ್ತನೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ನ ಹಿ ವೇರೇನಾತಿ ಯಥಾ ಹಿ ಖೇಳಸಿಙ್ಘಾಣಿಕಾದೀಹಿ ಅಸುಚೀಹಿ ಮಕ್ಖಿತಂ ಠಾನಂ ತೇಹೇವ ಅಸುಚೀಹಿ ಧೋವನ್ತಾ ಸುದ್ಧಂ ನಿಗ್ಗನ್ಧಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ಅಥ ಖೋ ತಂ ಠಾನಂ ಭಿಯ್ಯೋಸೋಮತ್ತಾಯ ಅಸುದ್ಧತರಞ್ಚೇವ ದುಗ್ಗನ್ಧತರಞ್ಚ ಹೋತಿ; ಏವಮೇವ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತಂ ಪಚ್ಚಕ್ಕೋಸನ್ತೋ ಪಹರನ್ತಂ ಪಟಿಪಹರನ್ತೋ ವೇರೇನ ವೇರಂ ವೂಪಸಮೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಅಥ ಖೋ ಭಿಯ್ಯೋ ಭಿಯ್ಯೋ ವೇರಮೇವ ಕರೋತಿ. ಇತಿ ವೇರಾನಿ ನಾಮ ವೇರೇನ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ಕಾಲೇ ನ ಸಮ್ಮನ್ತಿ, ಅಥ ಖೋ ವಡ್ಢನ್ತಿಯೇವ. ಅವೇರೇನ ಚ ಸಮ್ಮನ್ತೀತಿ ಯಥಾ ಪನ ತಾನಿ ಖೇಳಾದೀನಿ ಅಸುಚೀನಿ ವಿಪ್ಪಸನ್ನೇನ ಉದಕೇನ ಧೋವಿಯಮಾನಾನಿ ನಸ್ಸನ್ತಿ, ತಂ ಠಾನಂ ಸುದ್ಧಂ ಹೋತಿ ಸುಗನ್ಧಂ; ಏವಮೇವ ಅವೇರೇನ ಖನ್ತಿಮೇತ್ತೋದಕೇನ ಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕಾರೇನ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣೇನ ವೇರಾನಿ ವೂಪಸಮ್ಮನ್ತಿ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭನ್ತಿ ಅಭಾವಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ. ಏಸ ಧಮ್ಮೋ ಸನನ್ತನೋತಿ ಏಸ ಅವೇರೇನ ವೇರೂಪಸಮನಸಙ್ಖಾತೋ ಪೋರಾಣಕೋ ಧಮ್ಮೋ; ಸಬ್ಬೇಸಂ ಬುದ್ಧಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಖೀಣಾಸವಾನಂ ಗತಮಗ್ಗೋತಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಯಕ್ಖಿನೀ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ. ಸಮ್ಪತ್ತಪರಿಸಾಯಪಿ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಅಹೋಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ತಂ ಇತ್ಥಿಂ ಆಹ – ‘‘ಏತಿಸ್ಸಾ ತವ ಪುತ್ತಂ ದೇಹೀ’’ತಿ. ‘‘ಭಾಯಾಮಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಮಾ ಭಾಯಿ, ನತ್ಥಿ ತೇ ಏತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪರಿಪನ್ಥೋ’’ತಿ ಆಹ. ಸಾ ತಸ್ಸಾ ಪುತ್ತಮದಾಸಿ. ಸಾ ತಂ ಚುಮ್ಬಿತ್ವಾ ಆಲಿಙ್ಗೇತ್ವಾ ಪುನ ಮಾತುಯೇವ ದತ್ವಾ ರೋದಿತುಂ ಆರಭಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಕಿಮೇತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಹಂ ಪುಬ್ಬೇ ಯಥಾ ವಾ ತಥಾ ವಾ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇನ್ತೀಪಿ ಕುಚ್ಛಿಪೂರಂ ನಾಲತ್ಥಂ, ಇದಾನಿ ಕಥಂ ಜೀವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಮಾ ಚಿನ್ತಯೀ’’ತಿ ಸಮಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ ತಂ ಇತ್ಥಿಮಾಹ – ‘‘ಇಮಂ ನೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಗೇಹೇ ನಿವಾಸಾಪೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಯಾಗುಭತ್ತೇಹಿ ಪಟಿಜಗ್ಗಾಹೀ’’ತಿ. ಸಾ ತಂ ನೇತ್ವಾ ಪಿಟ್ಠಿವಂಸೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಯಾಗುಭತ್ತೇಹಿ ಪಟಿಜಗ್ಗಿ, ತಸ್ಸಾ ವೀಹಿಪಹರಣಕಾಲೇ ಮುಸಲಗ್ಗೇನ ಮುದ್ಧಂ ಪಹರನ್ತಂ ವಿಯ ಉಪಟ್ಠಾಸಿ. ಸಾ ಸಹಾಯಿಕಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ವಸಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ, ಅಞ್ಞತ್ಥ ಮಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಮುಸಲಸಾಲಾಯ ಉದಕಚಾಟಿಯಂ ಉದ್ಧನೇ ನಿಬ್ಬಕೋಸೇ ಸಙ್ಕಾರಕೂಟೇ ಗಾಮದ್ವಾರೇ ಚಾತಿ ಏತೇಸು ಠಾನೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಪಿತಾಪಿ ಇಧ ಮೇ ಮುಸಲೇನ ಸೀಸಂ ಭಿನ್ದನ್ತಂ ವಿಯ ಉಪಟ್ಠಾತಿ, ಇಧ ದಾರಕಾ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠೋದಕಂ ಓತಾರೇನ್ತಿ, ಇಧ ಸುನಖಾ ನಿಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಇಧ ದಾರಕಾ ಅಸುಚಿಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಇಧ ಕಚವರಂ ಛಡ್ಡೇನ್ತಿ, ಇಧ ಗಾಮದಾರಕಾ ಲಕ್ಖಯೋಗ್ಗಂ ಕರೋನ್ತೀತಿ ಸಬ್ಬಾನಿ ತಾನಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿ. ಅಥ ನಂ ಬಹಿಗಾಮೇ ವಿವಿತ್ತೋಕಾಸೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ತಸ್ಸಾ ಅಗ್ಗಯಾಗುಭತ್ತಾದೀನಿ ಹರಿತ್ವಾ ಪಟಿಜಗ್ಗಿ. ಸಾ ಯಕ್ಖಿನೀ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಮೇ ಸಹಾಯಿಕಾ ಇದಾನಿ ಬಹೂಪಕಾರಾ, ಹನ್ದಾಹಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಪಟಿಗುಣಂ ಕರೋಮೀ’’ತಿ. ಸಾ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಂವಚ್ಛರೇ ಸುಬ್ಬುಟ್ಠಿಕಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಥಲಟ್ಠಾನೇ ಸಸ್ಸಂ ಕರೋಹಿ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಂವಚ್ಛರೇ ದುಬ್ಬುಟ್ಠಿಕಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ನಿನ್ನಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಸಸ್ಸಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ಸಹಾಯಿಕಾಯ ಆರೋಚೇತಿ. ಸೇಸಜನೇಹಿ ಕತಸಸ್ಸಂ ಅತಿಉದಕೇನ ವಾ ಅನೋದಕೇನ ವಾ ನಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸಾ ಅತಿವಿಯ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ. ಅಥ ನಂ ಸೇಸಜನಾ, ‘‘ಅಮ್ಮ, ತಯಾ ಕತಸಸ್ಸಂ ನೇವ ಅಚ್ಚೋದಕೇನ, ನ ಅನುದಕೇನ ನಸ್ಸತಿ, ಸುಬ್ಬುಟ್ಠಿದುಬ್ಬುಟ್ಠಿಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋಸಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಏತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸಹಾಯಿಕಾ ಯಕ್ಖಿನೀ ಸುಬ್ಬುಟ್ಠಿದುಬ್ಬುಟ್ಠಿಭಾವಂ ಆಚಿಕ್ಖತಿ, ಮಯಂ ತಸ್ಸಾ ವಚನೇನ ಥಲೇಸು ನಿನ್ನೇಸು ಸಸ್ಸಾನಿ ಕರೋಮ, ತೇನ ನೋ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ. ಕಿಂ ನ ಪಸ್ಸಥ? ನಿಬದ್ಧಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಗೇಹತೋ ಯಾಗುಭತ್ತಾದೀನಿ ಹರಿಯಮಾನಾನಿ, ತಾನಿ ಏತಿಸ್ಸಾ ಹರೀಯನ್ತಿ, ತುಮ್ಹೇಪಿ ಏತಿಸ್ಸಾ ಅಗ್ಗಯಾಗುಭತ್ತಾದೀನಿ ಹರಥ, ತುಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ಕಮ್ಮನ್ತೇ ಓಲೋಕೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ಸಕಲನಗರವಾಸಿನೋ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರಿಂಸು. ಸಾಪಿ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಕಮ್ಮನ್ತೇ ಓಲೋಕೇನ್ತೀ ಲಾಭಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಾ ಅಹೋಸಿ ಮಹಾಪರಿವಾರಾ. ಸಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಅಟ್ಠ ಸಲಾಕಭತ್ತಾನಿ ಪಟ್ಠಪೇಸಿ. ತಾನಿ ಯಾವಜ್ಜಕಾಲಾ ದೀಯನ್ತಿಯೇವಾತಿ.

ಕಾಳಯಕ್ಖಿನೀವತ್ಥು ಚತುತ್ಥಂ.

೫. ಕೋಸಮ್ಬಕವತ್ಥು

ಪರೇ ಚ ನ ವಿಜಾನನ್ತೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಕೋಸಮ್ಬಕೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಕೋಸಮ್ಬಿಯಞ್ಹಿ ಘೋಸಿತಾರಾಮೇ ಪಞ್ಚಸತಪಞ್ಚಸತಪರಿವಾರಾ ದ್ವೇ ಭಿಕ್ಖೂ ವಿಹರಿಂಸು ವಿನಯಧರೋ ಚ ಧಮ್ಮಕಥಿಕೋ ಚ. ತೇಸು ಧಮ್ಮಕಥಿಕೋ ಏಕದಿವಸಂ ಸರೀರವಲಞ್ಜಂ ಕತ್ವಾ ಉದಕಕೋಟ್ಠಕೇ ಆಚಮನಉದಕಾವಸೇಸಂ ಭಾಜನೇ ಠಪೇತ್ವಾವ ನಿಕ್ಖಮಿ. ಪಚ್ಛಾ ವಿನಯಧರೋ ತತ್ಥ ಪವಿಟ್ಠೋ ತಂ ಉದಕಂ ದಿಸ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಇತರಂ ಪುಚ್ಛಿ, ‘‘ಆವುಸೋ, ತಯಾ ಉದಕಂ ಠಪಿತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಆವುಸೋ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನೇತ್ಥ ಆಪತ್ತಿಭಾವಂ ನ ಜಾನಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ನ ಜಾನಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಹೋತಿ, ಆವುಸೋ, ಏತ್ಥ ಆಪತ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಪಟಿಕರಿಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಸಚೇ ಪನ ತೇ, ಆವುಸೋ, ಅಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಅಸ್ಸತಿಯಾ ಕತಂ, ನತ್ಥಿ ಆಪತ್ತೀ’’ತಿ. ಸೋ ತಸ್ಸಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅನಾಪತ್ತಿದಿಟ್ಠಿ ಅಹೋಸಿ. ವಿನಯಧರೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ನಿಸ್ಸಿತಕಾನಂ ‘‘ಅಯಂ ಧಮ್ಮಕಥಿಕೋ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಮಾನೋಪಿ ನ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ ಆರೋಚೇಸಿ. ತೇ ತಸ್ಸ ನಿಸ್ಸಿತಕೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾಪಿ ಆಪತ್ತಿಭಾವಂ ನ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ತೇ ಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಸೋ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಅಯಂ ವಿನಯಧರೋ ಪುಬ್ಬೇ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ವತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಆಪತ್ತೀತಿ ವದತಿ, ಮುಸಾವಾದೀ ಏಸೋ’’ತಿ. ತೇ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಮುಸಾವಾದೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ತೇ ಏವಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಕಲಹಂ ವಡ್ಢಯಿಂಸು. ಕತೋ ವಿನಯಧರೋ ಓಕಾಸಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಕಥಿಕಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅದಸ್ಸನೇ ಉಕ್ಖೇಪನೀಯಕಮ್ಮಮಕಾಸಿ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತೇಸಂ ಪಚ್ಚಯದಾಯಕಾ ಉಪಟ್ಠಾಕಾಪಿ ದ್ವೇ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ಅಹೇಸುಂ, ಓವಾದಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋಪಿ ಆರಕ್ಖದೇವತಾಪಿ ತಾಸಂ ಸನ್ದಿಟ್ಠಸಮ್ಭತ್ತಾ ಆಕಾಸಟ್ಠದೇವತಾಪೀತಿ ಯಾವ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಪುಥುಜ್ಜನಾ ದ್ವೇ ಪಕ್ಖಾ ಅಹೇಸುಂ. ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಯಾವ ಅಕನಿಟ್ಠಭಾವನಾ ಪನ ಏಕನಿನ್ನಾದಂ ಕೋಲಾಹಲಂ ಅಗಮಾಸಿ.

ಅಥೇಕೋ ಅಞ್ಞತರೋ ಭಿಕ್ಖು ತಥಾಗತಮುಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಉಕ್ಖೇಪಕಾನಂ ವಿನಯಧರಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾನಂ ‘‘ಧಮ್ಮಿಕೇನೇವಾಯಂ ವಿನಯಕಮ್ಮೇನ ಉಕ್ಖಿತ್ತೋ’’ತಿ ಲದ್ಧಿಞ್ಚ, ಉಕ್ಖಿತ್ತಾನುವತ್ತಕಾನಂ ಧಮ್ಮಕಥಿಕಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾನಂ ಪನ ‘‘ಅಧಮ್ಮಿಕೇನೇವ ಕಮ್ಮೇನ ಉಕ್ಖಿತ್ತೋ’’ತಿ ಲದ್ಧಿಞ್ಚ, ಉಕ್ಖೇಪಕೇಹಿ ವಾರಿಯಮಾನಾನಮ್ಪಿ ಚ ತೇಸಂ ತಂ ಅನುಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ವಿಚರಣಭಾವಞ್ಚ ಆರೋಚೇಸಿ ಭಗವಾ ‘‘ಸಮಗ್ಗಾ ಕಿರ ಹೋನ್ತೂ’’ತಿ ದ್ವೇ ವಾರೇ ಪೇಸೇತ್ವಾ ‘‘ನ ಇಚ್ಛನ್ತಿ, ಭನ್ತೇ, ಸಮಗ್ಗಾ ಭವಿತು’’ನ್ತಿ ಸುತ್ವಾ ತತಿಯವಾರೇ ‘‘ಭಿನ್ನೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ, ಭಿನ್ನೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ’’ತಿ ತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಉಕ್ಖೇಪಕಾನಂ ಉಕ್ಖೇಪನೇ, ಇತರೇಸಞ್ಚ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅದಸ್ಸನೇ ಆದೀನವಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಪುನ ತೇಸಂ ತತ್ಥೇವ ಏಕಸೀಮಾಯಂ ಉಪೋಸಥಾದೀನಿ ಅನುಜಾನಿತ್ವಾ ಭತ್ತಗ್ಗಾದೀಸು ಭಣ್ಡನಜಾತಾನಂ ‘‘ಆಸನನ್ತರಿಕಾಯ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೪೫೬) ಭತ್ತಗ್ಗೇ ವತ್ತಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಇದಾನಿಪಿ ಭಣ್ಡನಜಾತಾವ ವಿಹರನ್ತೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಅಲಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಾ ಭಣ್ಡನ’’ನ್ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಣ್ಡನಕಲಹವಿಗ್ಗಹವಿವಾದಾ ನಾಮೇತೇ ಅನತ್ಥಕಾರಕಾ. ಕಲಹಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಹಿ ಲಟುಕಿಕಾಪಿ ಸಕುಣಿಕಾ ಹತ್ಥಿನಾಗಂ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪೇಸೀ’’ತಿ ಲಟುಕಿಕಜಾತಕಂ (ಜಾ. ೧.೫.೩೯ ಆದಯೋ) ಕಥೇತ್ವಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಮಗ್ಗಾ ಹೋಥ, ಮಾ ವಿವದಥ. ವಿವಾದಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಹಿ ಅನೇಕಸತಸಹಸ್ಸಾ ವಟ್ಟಕಾಪಿ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪತ್ತಾ’’ತಿ ವಟ್ಟಕಜಾತಕಂ (ಜಾ. ೧.೧.೧೧೮) ಕಥೇಸಿ. ಏವಮ್ಪಿ ತೇಸು ಭಗವತೋ ವಚನಂ ಅನಾದಿಯನ್ತೇಸು ಅಞ್ಞತರೇನ ಧಮ್ಮವಾದಿನಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ವಿಹೇಸಂ ಅನಿಚ್ಛನ್ತೇನ ‘‘ಆಗಮೇತು, ಭನ್ತೇ ಭಗವಾ, ಧಮ್ಮಸಾಮಿ, ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕೋ, ಭನ್ತೇ ಭಗವಾ, ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸುಖವಿಹಾರಮನುಯುತ್ತೋ ವಿಹರತು, ಮಯಮೇವ ತೇನ ಭಣ್ಡನೇನ ಕಲಹೇನ ವಿಗ್ಗಹೇನ ವಿವಾದೇನ ಪಞ್ಞಾಯಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೪೫೭; ಮ. ನಿ. ೩.೨೩೬) ವುತ್ತೇ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ –

ಭೂತಪುಬ್ಬಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋ ನಾಮ ಕಾಸಿರಾಜಾ ಅಹೋಸಿ. ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇನ ದೀಘೀತಿಸ್ಸ ಕೋಸಲರಞ್ಞೋ ರಜ್ಜಂ ಅಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಾತಕವೇಸೇನ ವಸನ್ತಸ್ಸ ಪಿತುನೋ ಮಾರಿತಭಾವಞ್ಚೇವ ದೀಘಾವುಕುಮಾರೇನ ಅತ್ತನೋ ಜೀವಿತೇ ದಿನ್ನೇ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತೇಸಂ ಸಮಗ್ಗಭಾವಞ್ಚ ಕಥೇತ್ವಾ ‘‘ತೇಸಞ್ಹಿ ನಾಮ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ರಾಜೂನಂ ಆದಿನ್ನದಣ್ಡಾನಂ ಆದಿನ್ನಸತ್ಥಾನಂ ಏವರೂಪಂ ಖನ್ತಿಸೋರಚ್ಚಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ಇಧ ಖೋ ತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೋಭೇಥ, ಯಂ ತುಮ್ಹೇ ಏವಂ ಸ್ವಾಖಾತೇ ಧಮ್ಮವಿನಯೇ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ಸಮಾನಾ ಖಮಾ ಚ ಭವೇಯ್ಯಾಥ ಸೋರತಾ ಚಾ’’ತಿ ಓವದಿತ್ವಾಪಿ ನೇವ ತೇ ಸಮಗ್ಗೇ ಕಾತುಂ ಅಸಕ್ಖಿ. ಸೋ ತಾಯ ಆಕಿಣ್ಣವಿಹಾರತಾಯ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋ ‘‘ಅಹಂ ಖೋ ಇದಾನಿ ಆಕಿಣ್ಣೋ ದುಕ್ಖಂ ವಿಹರಾಮಿ, ಇಮೇ ಚ ಭಿಕ್ಖೂ ಮಮ ವಚನಂ ನ ಕರೋನ್ತಿ. ಯಂನೂನಾಹಂ ಏಕಕೋವ ಗಣಮ್ಹಾ ವೂಪಕಟ್ಠೋ ವಿಹರೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಕೋಸಮ್ಬಿಯಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಅನಪಲೋಕೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಏಕಕೋವ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಬಾಲಕಲೋಣಕಗಾಮಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥ ಭಗುತ್ಥೇರಸ್ಸ ಏಕಚಾರಿಕವತ್ತಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಪಾಚಿನವಂಸಮಿಗದಾಯೇ ತಿಣ್ಣಂ ಕುಲಪುತ್ತಾನಂ ಸಾಮಗ್ಗಿಯಾನಿಸಂಸಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಯೇನ ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕಂ ಅತ್ಥಿ, ತದವಸರಿ. ತತ್ರ ಸುದಂ ಭಗವಾ ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ರಕ್ಖಿತವನಸಣ್ಡೇ ಭದ್ದಸಾಲಮೂಲೇ ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕೇನ ಹತ್ಥಿನಾ ಉಪಟ್ಠಿಯಮಾನೋ ಫಾಸುಕಂ ವಸ್ಸಾವಾಸಂ ವಸಿ.

ಕೋಸಮ್ಬಿವಾಸಿನೋಪಿ ಖೋ ಉಪಾಸಕಾ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತಾ ‘‘ಕುಹಿಂ, ಭನ್ತೇ, ಸತ್ಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕವನಸಣ್ಡಂ ಗತೋ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ’’ತಿ? ‘‘ಅಮ್ಹೇ ಸಮಗ್ಗೇ ಕಾತುಂ ವಾಯಮಿ, ಮಯಂ ಪನ ನ ಸಮಗ್ಗಾ ಅಹುಮ್ಹಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಸಾಮಗ್ಗಿಂ ಕರೋನ್ತೇ ಸಮಗ್ಗಾ ನಾಹುವತ್ಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಏವಮಾವುಸೋ’’ತಿ. ‘‘ಮನುಸ್ಸಾ ಇಮೇ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಸಾಮಗ್ಗಿಂ ಕರೋನ್ತೇಪಿ ಸಮಗ್ಗಾ ನ ಜಾತಾ, ಮಯಂ ಇಮೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸತ್ಥಾರಂ ದಟ್ಠುಂ ನ ಲಭಿಮ್ಹಾ, ಇಮೇಸಂ ನೇವ ಆಸನಂ ದಸ್ಸಾಮ, ನ ಅಭಿವಾದನಾದೀನಿ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತೇಸಂ ಸಾಮೀಚಿಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಕರಿಂಸು. ತೇ ಅಪ್ಪಾಹಾರತಾಯ ಸುಸ್ಸಮಾನಾ ಕತಿಪಾಹೇನೇವ ಉಜುಕಾ ಹುತ್ವಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಅಚ್ಚಯಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ಖಮಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಉಪಾಸಕಾ ಮಯಂ ಸಮಗ್ಗಾ ಜಾತಾ, ತುಮ್ಹೇಪಿ ನೋ ಪುರಿಮಸದಿಸಾ ಹೋಥಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ‘‘ಖಮಾಪಿತೋ ಪನ ವೋ, ಭನ್ತೇ, ಸತ್ಥಾ’’ತಿ. ‘‘ನ ಖಮಾಪಿತೋ, ಆವುಸೋ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಸತ್ಥಾರಂ ಖಮಾಪೇಥ, ಸತ್ಥು ಖಮಾಪಿತಕಾಲೇ ಮಯಮ್ಪಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪುರಿಮಸದಿಸಾ ಭವಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ತೇ ಅನ್ತೋವಸ್ಸಭಾವೇನ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತುಂ ಅವಿಸಹನ್ತಾ ದುಕ್ಖೇನ ತಂ ಅನ್ತೋವಸ್ಸಂ ವೀತಿನಾಮೇಸುಂ. ಸತ್ಥಾ ಪನ ತೇನ ಹತ್ಥಿನಾ ಉಪಟ್ಠಿಯಮಾನೋ ಸುಖಂ ವಸಿ. ಸೋಪಿ ಹಿ ಹತ್ಥಿನಾಗೋ ಗಣಂ ಪಹಾಯ ಫಾಸುವಿಹಾರತ್ಥಾಯೇವ ತಂ ವನಸಣ್ಡಂ ಪಾವಿಸಿ.

ಯಥಾಹ – ‘‘ಅಹಂ ಖೋ ಆಕಿಣ್ಣೋ ವಿಹರಾಮಿ ಹತ್ಥೀಹಿ ಹತ್ಥೀನೀಹಿ ಹತ್ಥಿಕಲಭೇಹಿ ಹತ್ಥಿಚ್ಛಾಪೇಹಿ, ಛಿನ್ನಗ್ಗಾನಿ ಚೇವ ತಿಣಾನಿ ಖಾದಾಮಿ, ಓಭಗ್ಗೋಭಗ್ಗಞ್ಚ ಮೇ ಸಾಖಾಭಙ್ಗಂ ಖಾದನ್ತಿ, ಆವಿಲಾನಿ ಚ ಪಾನೀಯಾನಿ ಪಿವಾಮಿ, ಓಗಾಹಾ ಚಸ್ಸ ಮೇ ಉತ್ತಿಣ್ಣಸ್ಸ ಹತ್ಥಿನಿಯೋ ಕಾಯಂ ಉಪನಿಘಂಸನ್ತಿಯೋ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಯಂನೂನಾಹಂ ಏಕೋವ ಗಣಮ್ಹಾ ವೂಪಕಟ್ಠೋ ವಿಹರೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೪೬೭; ಉದಾ. ೩೫). ಅಥ ಖೋ ಸೋ ಹತ್ಥಿನಾಗೋ ಯೂಥಾ ಅಪಕ್ಕಮ್ಮ ಯೇನ ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕಂ ರಕ್ಖಿತವನಸಣ್ಡಂ ಭದ್ದಸಾಲಮೂಲಂ, ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ, ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪನ ಭಗವನ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಅಞ್ಞಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅದಿಸ್ವಾ ಭದ್ದಸಾಲಮೂಲಂ ಪಾದೇನೇವ ಪಹರನ್ತೋ ತಚ್ಛೇತ್ವಾ ಸೋಣ್ಡಾಯ ಸಾಖಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸೋಣ್ಡಾಯ ಘಟಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಾನೀಯಂ ಪರಿಭೋಜನೀಯಂ ಉಪಟ್ಠಾಪೇತಿ, ಉಣ್ಹೋದಕೇನ ಅತ್ಥೇ ಸತಿ ಉಣ್ಹೋದಕಂ ಪಟಿಯಾದೇತಿ. ಕಥಂ? ಹತ್ಥೇನ ಕಟ್ಠಾನಿ ಘಂಸಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ಸಮ್ಪಾದೇತಿ, ತತ್ಥ ದಾರೂನಿ ಪಕ್ಖಿಪನ್ತೋ ಅಗ್ಗಿಂ ಜಾಲೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಪಾಸಾಣೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಚಿತ್ವಾ ದಾರುದಣ್ಡಕೇನ ಪವಟ್ಟೇತ್ವಾ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾಯ ಖುದ್ದಕಸೋಣ್ಡಿಕಾಯ ಖಿಪತಿ, ತತೋ ಹತ್ಥಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಉದಕಸ್ಸ ತತ್ತಭಾವಂ ಜಾನಿತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದತಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಉದಕಂ ತೇ ತಾಪಿತಂ ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ನ್ಹಾಯತಿ. ಅಥಸ್ಸ ನಾನಾವಿಧಾನಿ ಫಲಾನಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ದೇತಿ. ಯದಾ ಪನ ಸತ್ಥಾ ಗಾಮಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸತಿ, ತದಾ ಸತ್ಥು ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಕುಮ್ಭೇ ಪತಿಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಾ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಗಚ್ಛತಿ. ಸತ್ಥಾ ಗಾಮೂಪಚಾರಂ ಪತ್ವಾ ‘‘ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಯಾ ಗನ್ತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಆಹಾರ ಮೇ ಪತ್ತಚೀವರ’’ನ್ತಿ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಗಾಮಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿ. ಸೋಪಿ ಯಾವ ಸತ್ಥು ನಿಕ್ಖಮನಾ ತತ್ಥೇವ ಠತ್ವಾ ಆಗಮನಕಾಲೇ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಕತ್ವಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಸನಟ್ಠಾನೇ ಓತಾರೇತ್ವಾ ವತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಸಾಖಾಯ ಬೀಜತಿ, ರತ್ತಿಂ ವಾಳಮಿಗಪರಿಪನ್ಥನಿವಾರಣತ್ಥಂ ಮಹನ್ತಂ ದಣ್ಡಂ ಸೋಣ್ಡಾಯ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಸತ್ಥಾರಂ ರಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಯಾವ ಅರುಣುಗ್ಗಮನಾ ವನಸಣ್ಡಸ್ಸ ಅನ್ತರನ್ತರೇನ ವಿಚರತಿ, ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯಯೇವ ಕಿರ ಸೋ ವನಸಣ್ಡೋ ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕರಕ್ಖಿತವನಸಣ್ಡೋ ನಾಮ ಜಾತೋ. ಅರುಣೇ ಉಗ್ಗತೇ ಮುಖೋದಕದಾನಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ತೇನೇವೂಪಾಯೇನ ಸಬ್ಬವತ್ತಾನಿ ಕರೋತಿ.

ಅಥೇಕೋ ಮಕ್ಕಟೋ ತಂ ಹತ್ಥಿಂ ಉಟ್ಠಾಯ ಸಮುಟ್ಠಾಯ ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಆಭಿಸಮಾಚಾರಿಕಂ ಕರೋನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ಕಿಞ್ಚಿದೇವ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಿಚರನ್ತೋ ಏಕದಿವಸಂ ನಿಮ್ಮಕ್ಖಿಕಂ ದಣ್ಡಕಮಧುಂ ದಿಸ್ವಾ ದಣ್ಡಕಂ ಭಞ್ಜಿತ್ವಾ ದಣ್ಡಕೇನೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಮಧುಪಟಲಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಕದಲಿಪತ್ತಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಠಪೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಗಣ್ಹಿ. ಮಕ್ಕಟೋ ‘‘ಕರಿಸ್ಸತಿ ನು ಖೋ ಪರಿಭೋಗಂ ನ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ದಣ್ಡಕೋಟಿಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ಅಣ್ಡಕಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ತಾನಿ ಸಣಿಕಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ಪುನ ಅದಾಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಪರಿಭೋಗಮಕಾಸಿ. ಸೋ ತುಟ್ಠಮಾನಸೋ ತಂ ತಂ ಸಾಖಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಚ್ಚನ್ತೋವ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಗಹಿತಸಾಖಾಪಿ ಅಕ್ಕನ್ತಸಾಖಾಪಿ ಭಿಜ್ಜಿಂಸು. ಸೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಖಾಣುಮತ್ಥಕೇ ಪತಿತ್ವಾ ನಿವಿಟ್ಠಗತ್ತೋ ಸತ್ಥರಿ ಪಸನ್ನೇನೇವ ಚಿತ್ತೇನ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ತಿಂಸಯೋಜನಿಕೇ ಕನಕವಿಮಾನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಅಚ್ಛರಾಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರೋ ಮಕ್ಕಟದೇವಪುತ್ತೋ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ.

ತಥಾಗತಸ್ಸ ತತ್ಥ ಹತ್ಥಿನಾಗೇನ ಉಪಟ್ಠಿಯಮಾನಸ್ಸ ವಸನಭಾವೋ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಪಾಕಟೋ ಅಹೋಸಿ. ಸಾವತ್ಥಿನಗರತೋ ‘‘ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋ ವಿಸಾಖಾ ಚ ಮಹಾಉಪಾಸಿಕಾ’’ತಿಏವಮಾದೀನಿ ಮಹಾಕುಲಾನಿ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿಂಸು ‘‘ಸತ್ಥಾರಂ ನೋ, ಭನ್ತೇ, ದಸ್ಸೇಥಾ’’ತಿ. ದಿಸಾವಾಸಿನೋಪಿ ಪಞ್ಚಸತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ವುಟ್ಠವಸ್ಸಾ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಚಿರಸ್ಸುತಾ ನೋ, ಆವುಸೋ ಆನನ್ದ, ಭಗವತೋ ಸಮ್ಮುಖಾ ಧಮ್ಮೀ ಕಥಾ, ಸಾಧು ಮಯಂ, ಆವುಸೋ ಆನನ್ದ, ಲಭೇಯ್ಯಾಮ ಭಗವತೋ ಸಮ್ಮುಖಾ ಧಮ್ಮಿಂ ಕಥಂ ಸವನಾಯಾ’’ತಿ ಯಾಚಿಂಸು. ಥೇರೋ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆದಾಯ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ತೇಮಾಸಂ ಏಕವಿಹಾರಿನೋ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಏತ್ತಕೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತುಂ ಅಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಬಹಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಏಕಕೋವ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿ. ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ದಣ್ಡಮಾದಾಯ ಪಕ್ಖನ್ದಿ. ಸತ್ಥಾ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಅಪೇಹಿ ‘‘ಅಪೇಹಿ ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕ, ಮಾ ನಿವಾರಯಿ, ಬುದ್ಧುಪಟ್ಠಾಕೋ ಏಸೋ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ತತ್ಥೇವ ದಣ್ಡಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ಆಪುಚ್ಛಿ. ಥೇರೋ ನಾದಾಸಿ. ನಾಗೋ ‘‘ಸಚೇ ಉಗ್ಗಹಿತವತ್ತೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸತ್ಥು ನಿಸೀದನಪಾಸಾಣಫಲಕೇ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಕ್ಖಾರಂ ನ ಠಪೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ. ಥೇರೋ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಭೂಮಿಯಂ ಠಪೇಸಿ. ವತ್ತಸಮ್ಪನ್ನಾ ಹಿ ಗರೂನಂ ಆಸನೇ ವಾ ಸಯನೇ ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಕ್ಖಾರಂ ನ ಠಪೇನ್ತಿ.

ಥೇರೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಆನನ್ದ, ಏಕೋವ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚಸತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗತಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಕಹಂ ಪನೇತೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಚಿತ್ತಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ಬಹಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಆಗತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಪಕ್ಕೋಸಾಹಿ ನೇ’’ತಿ ಆಹ. ಥೇರೋ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ. ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ ತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ, ‘‘ಭನ್ತೇ ಭಗವಾ, ಹಿ ಬುದ್ಧಸುಖುಮಾಲೋ ಚೇವ ಖತ್ತಿಯಸುಖುಮಾಲೋ ಚ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ತೇಮಾಸಂ ಏಕಕೇಹಿ ತಿಟ್ಠನ್ತೇಹಿ ನಿಸೀದನ್ತೇಹಿ ಚ ದುಕ್ಕರಂ ಕತಂ, ವತ್ತಪಟಿವತ್ತಕಾರಕೋಪಿ ಮುಖೋದಕಾದಿದಾಯಕೋಪಿ ನಾಹೋಸಿ ಮಞ್ಞೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕಹತ್ಥಿನಾ ಮಮ ಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚಾನಿ ಕತಾನಿ. ಏವರೂಪಞ್ಹಿ ಸಹಾಯಂ ಲಭನ್ತೇನ ಏಕತೋವ ವಸಿತುಂ ಯುತ್ತಂ, ಅಲಭನ್ತಸ್ಸ ಏಕಚಾರಿಕಭಾವೋವ ಸೇಯ್ಯೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ನಾಗವಗ್ಗೇ ತಿಸ್ಸೋ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

‘‘ಸಚೇ ಲಭೇಥ ನಿಪಕಂ ಸಹಾಯಂ,

ಸದ್ಧಿಂಚರಂ ಸಾಧುವಿಹಾರಿ ಧೀರಂ;

ಅಭಿಭುಯ್ಯ ಸಬ್ಬಾನಿ ಪರಿಸ್ಸಯಾನಿ,

ಚರೇಯ್ಯ ತೇನತ್ತಮನೋ ಸತೀಮಾ.

‘‘ನೋ ಚೇ ಲಭೇಥ ನಿಪಕಂ ಸಹಾಯಂ,

ಸದ್ಧಿಂಚರಂ ಸಾಧುವಿಹಾರಿ ಧೀರಂ;

ರಾಜಾವ ರಟ್ಠಂ ವಿಜಿತಂ ಪಹಾಯ,

ಏಕೋ ಚರೇ ಮಾತಙ್ಗರಞ್ಞೇವ ನಾಗೋ.

‘‘ಏಕಸ್ಸ ಚರಿತಂ ಸೇಯ್ಯೋ,

ನತ್ಥಿ ಬಾಲೇ ಸಹಾಯತಾ;

ಏಕೋ ಚರೇ ನ ಚ ಪಾಪಾನಿ ಕಯಿರಾ,

ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕೋ ಮಾತಙ್ಗರಞ್ಞೇವ ನಾಗೋ’’ತಿ. (ಮಹಾವ. ೪೬೪; ಮ. ನಿ. ೩.೨೩೭; ಧ. ಪ. ೩೨೮-೩೩೦; ಸು. ನಿ. ೪೫-೪೬);

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಪಞ್ಚಸತಾಪಿ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸು. ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋಪಿ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಾದೀಹಿ ಪೇಸಿತಸಾಸನಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಪ್ಪಮುಖಾ ತೇ ಪಞ್ಚ ಅರಿಯಸಾವಕಕೋಟಿಯೋ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಆಗಮನಂ ಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಗಣ್ಹಾಹಿ ಪತ್ತಚೀವರ’’ನ್ತಿ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿ. ನಾಗೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಗತಮಗ್ಗೇ ತಿರಿಯಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕರೋತಿ, ಭನ್ತೇ, ನಾಗೋ’’ತಿ? ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖಂ ದಾತುಂ ಪಚ್ಚಾಸೀಸತಿ, ದೀಘರತ್ತಂ ಖೋ ಪನಾಯಂ ಮಯ್ಹಂ ಉಪಕಾರಕೋ, ನಾಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಕೋಪೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ನಿವತ್ತಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ ಸತ್ಥಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿ. ಹತ್ಥೀಪಿ ವನಸಣ್ಡಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪನಸಕದಲಿಫಲಾದೀನಿ ನಾನಾಫಲಾನಿ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ರಾಸಿಂ ಕತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅದಾಸಿ. ಪಞ್ಚಸತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಬ್ಬಾನಿ ಖೇಪೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು. ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸತ್ಥಾ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಗಾಹೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿ. ನಾಗೋ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅನ್ತರನ್ತರೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಪುರತೋ ತಿರಿಯಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕರೋತಿ, ಭನ್ತೇ, ನಾಗೋ’’ತಿ? ‘‘ಅಯಞ್ಹಿ ಭಿಕ್ಖವೇ, ತುಮ್ಹೇ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಮಂ ನಿವತ್ತೇತುಕಾಮೋ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕ, ಇದಂ ಪನ ಮಮ ಅನಿವತ್ತಗಮನಂ, ತವ ಇಮಿನಾ ಅತ್ತಭಾವೇನ ಝಾನಂ ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಾ ಮಗ್ಗಫಲಂ ವಾ ನತ್ಥಿ, ತಿಟ್ಠ ತ್ವ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ನಾಗೋ ಮುಖೇ ಸೋಣ್ಡಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ರೋದನ್ತೋ ಪಚ್ಛತೋ ಪಚ್ಛತೋ ಅಗಮಾಸಿ. ಸೋ ಹಿ ಸತ್ಥಾರಂ ನಿವತ್ತೇತುಂ ಲಭನ್ತೋ ತೇನೇವ ನಿಯಾಮೇನ ಯಾವಜೀವಂ ಪಟಿಜಗ್ಗೇಯ್ಯ, ಸತ್ಥಾ ಪನ ತಂ ಗಾಮೂಪಚಾರಂ ಪತ್ವಾ ‘‘ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತವ ಅಭೂಮಿ, ಮನುಸ್ಸಾವಾಸೋ ಸಪರಿಪನ್ಥೋ, ತಿಟ್ಠ ತ್ವ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ಸೋ ರೋದಮಾನೋ ತತ್ಥೇವ ಠತ್ವಾ ಸತ್ಥರಿ ಚಕ್ಖುಪಥಂ ವಿಜಹನ್ತೇ ಹದಯೇನ ಫಲಿತೇನ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಸತ್ಥರಿ ಪಸಾದೇನ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ತಿಂಸಯೋಜನಿಕೇ ಕನಕವಿಮಾನೇ ಅಚ್ಛರಾಸಹಸ್ಸಮಜ್ಝೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕದೇವಪುತ್ತೋಯೇವಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಹೋಸಿ.

ಸತ್ಥಾಪಿ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಜೇತವನಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಕೋಸಮ್ಬಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಸತ್ಥಾ ಕಿರ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಆಗತೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಖಮಾಪೇತುಂ ತತ್ಥ ಅಗಮಂಸು. ಕೋಸಲರಾಜಾ ‘‘ತೇ ಕಿರ ಕೋಸಮ್ಬಕಾ ಭಣ್ಡನಕಾರಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ತೇಸಂ ಮಮ ವಿಜಿತಂ ಪವಿಸಿತುಂ ನ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಸೀಲವನ್ತಾ ಏತೇ ಭಿಕ್ಖೂ, ಕೇವಲಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ವಿವಾದೇನ ಮಮ ವಚನಂ ನ ಗಣ್ಹಿಂಸು, ಇದಾನಿ ಮಂ ಖಮಾಪೇತುಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಆಗಚ್ಛನ್ತು ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋಪಿ ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ತೇಸಂ ವಿಹಾರಂ ಪವಿಸಿತುಂ ನ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಥೇವ ಭಗವತಾ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ. ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಅನುಪ್ಪತ್ತಾನಂ ಪನ ತೇಸಂ ಭಗವಾ ಏಕಮನ್ತೇ ವಿವಿತ್ತಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಸೇನಾಸನಂ ದಾಪೇಸಿ. ಅಞ್ಞೇ ಭಿಕ್ಖೂ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ನೇವ ಏಕತೋ ನಿಸೀದನ್ತಿ, ನ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ, ಆಗತಾಗತಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಪುಚ್ಛನ್ತಿ – ‘‘ಕತಮೇತೇ, ಭನ್ತೇ, ಭಣ್ಡನಕಾರಕಾ ಕೋಸಮ್ಬಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ? ಸತ್ಥಾ ‘‘ಏತೇ’’ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಏತೇ ಕಿರ ತೇ, ಏತೇ ಕಿರ ತೇ’’ತಿ ಆಗತಾಗತೇಹಿ ಅಙ್ಗುಲಿಕಾ ದಸ್ಸಿಯಮಾನಾ ಲಜ್ಜಾಯ ಸೀಸಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಭಗವತೋ ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಖಮಾಪೇಸುಂ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಭಾರಿಯಂ ವೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕತಂ, ತುಮ್ಹೇ ಹಿ ನಾಮ ಮಾದಿಸಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಮಯಿ ಸಾಮಗ್ಗಿಂ ಕರೋನ್ತೇ ಮಮ ವಚನಂ ನ ಕರಿತ್ಥ, ಪೋರಾಣಕಪಣ್ಡಿತಾಪಿ ವಜ್ಝಪ್ಪತ್ತಾನಂ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಓವಾದಂ ಸುತ್ವಾ ತೇಸು ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪಿಯಮಾನೇಸುಪಿ ತಂ ಅನತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ದ್ವೀಸು ರಟ್ಠೇಸು ರಜ್ಜಂ ಕಾರಯಿಂಸೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುನದೇವ ಕೋಸಮ್ಬಿಕಜಾತಕಂ (ಜಾ. ೧.೯.೧೦ ಆದಯೋ) ಕಥೇತ್ವಾ ‘‘ಏವಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದೀಘಾವುಕುಮಾರೋ ಮಾತಾಪಿತೂಸು ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪಿಯಮಾನೇಸುಪಿ ತೇಸಂ ಓವಾದಂ ಅನತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತಸ್ಸ ಧೀತರಂ ಲಭಿತ್ವಾ ದ್ವೀಸು ಕಾಸಿಕೋಸಲರಟ್ಠೇಸು ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಪನ ಮಮ ವಚನಂ ಅಕರೋನ್ತೇಹಿ ಭಾರಿಯಂ ಕತ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೬.

‘‘ಪರೇ ಚ ನ ವಿಜಾನನ್ತಿ, ಮಯಮೇತ್ಥ ಯಮಾಮಸೇ;

ಯೇ ಚ ತತ್ಥ ವಿಜಾನನ್ತಿ, ತತೋ ಸಮ್ಮನ್ತಿ ಮೇಧಗಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಪರೇತಿ ಪಣ್ಡಿತೇ ಠಪೇತ್ವಾ ತತೋ ಅಞ್ಞೇ ಭಣ್ಡನಕಾರಕಾ ಪರೇ ನಾಮ. ತೇ ತತ್ಥ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಕೋಲಾಹಲಂ ಕರೋನ್ತಾ ‘‘ಮಯಂ ಯಮಾಮಸೇ ಉಪರಮಾಮ ವಿನಸ್ಸಾಮ ಸತತಂ ಸಮಿತಂ ಮಚ್ಚುಸನ್ತಿಕಂ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ ನ ವಿಜಾನನ್ತಿ. ಯೇ ಚ ತತ್ಥ ವಿಜಾನನ್ತೀತಿ ಯೇ ತತ್ಥ ಪಣ್ಡಿತಾ ‘‘ಮಯಂ ಮಚ್ಚುಸನ್ತಿಕಂ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ ವಿಜಾನನ್ತಿ. ತತೋ ಸಮ್ಮನ್ತಿ ಮೇಧಗಾತಿ ಏವಞ್ಹಿ ತೇ ಜಾನನ್ತಾ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಮೇಧಗಾನಂ ಕಲಹಾನಂ ವೂಪಸಮಾಯ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತಿ. ಅಥ ನೇಸಂ ತಾಯ ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ತೇ ಮೇಧಗಾ ಸಮ್ಮನ್ತೀತಿ. ಅಥ ವಾ ಪರೇ ಚಾತಿ ಪುಬ್ಬೇ ಮಯಾ ‘‘ಮಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಣ್ಡನ’’ನ್ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ಓವದಿಯಮಾನಾಪಿ ಮಮ ಓವಾದಸ್ಸ ಅಪಟಿಗ್ಗಹಣೇನ ಅತಿಕ್ಕಮನೇನ ಅಮಾಮಕಾ ಪರೇ ನಾಮ. ‘‘ಮಯಂ ಛನ್ದಾದಿವಸೇನ ಮಿಚ್ಛಾಗಾಹಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಏತ್ಥ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಯಮಾಮಸೇ ಭಣ್ಡನಾದೀನಂ ವುದ್ಧಿಯಾ ವಾಯಮಾಮಾ’’ತಿ ನ ವಿಜಾನನ್ತಿ. ಇದಾನಿ ಪನ ಯೋನಿಸೋ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಮಾನಾ ತತ್ಥ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಅನ್ತರೇ ಯೇ ಚ ಪಣ್ಡಿತಪುರಿಸಾ ‘‘ಪುಬ್ಬೇ ಮಯಂ ಛನ್ದಾದಿವಸೇನ ವಾಯಮನ್ತಾ ಅಯೋನಿಸೋ ಪಟಿಪನ್ನಾ’’ತಿ ವಿಜಾನನ್ತಿ, ತತೋ ತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕಾ ತೇ ಪಣ್ಡಿತಪುರಿಸೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ಇಮೇ ದಾನಿ ಕಲಹಸಙ್ಖಾತಾ ಮೇಧಗಾ ಸಮ್ಮನ್ತೀತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋತಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸಮ್ಪತ್ತಭಿಕ್ಖೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀಸು ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸೂತಿ.

ಕೋಸಮ್ಬಕವತ್ಥು ಪಞ್ಚಮಂ.

೬. ಮಹಾಕಾಳತ್ಥೇರವತ್ಥು

ಸುಭಾನುಪಸ್ಸಿನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಸೇತಬ್ಯನಗರಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಸಿಂಸಪಾವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಚೂಳಕಾಳಮಹಾಕಾಳೇ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸೇತಬ್ಯನಗರವಾಸಿನೋ ಹಿ ಚೂಳಕಾಳೋ, ಮಜ್ಝಿಮಕಾಳೋ, ಮಹಾಕಾಳೋತಿ ತಯೋ ಭಾತರೋ ಕುಟುಮ್ಬಿಕಾ. ತೇಸು ಜೇಟ್ಠಕನಿಟ್ಠಾ ದಿಸಾಸು ವಿಚರಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚಹಿ ಸಕಟಸತೇಹಿ ಭಣ್ಡಂ ಆಹರನ್ತಿ, ಮಜ್ಝಿಮಕಾಳೋ ಆಭತಂ ವಿಕ್ಕಿಣಾತಿ. ಅಥೇಕಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ತೇ ಉಭೋಪಿ ಭಾತರೋ ಪಞ್ಚಹಿ ಸಕಟಸತೇಹಿ ನಾನಾಭಣ್ಡಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಾ ಚ ಜೇತವನಸ್ಸ ಚ ಅನ್ತರೇ ಸಕಟಾನಿ ಮೋಚಯಿಂಸು. ತೇಸು ಮಹಾಕಾಳೋ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಮಾಲಾಗನ್ಧಾದಿಹತ್ಥೇ ಸಾವತ್ಥಿವಾಸಿನೋ ಅರಿಯಸಾವಕೇ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕುಹಿಂ ಇಮೇ ಗಚ್ಛನ್ತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಕನಿಟ್ಠಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ತಾತ, ತೇಸು ಸಕಟೇಸು ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಹೋಹಿ, ಅಹಂ ಧಮ್ಮಂ ಸೋತುಂ ಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ತಥಾಗತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪರಿಸಪರಿಯನ್ತೇ ನಿಸೀದಿ. ಸತ್ಥಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಸ ಅಜ್ಝಾಸಯವಸೇನ ಅನುಪುಬ್ಬಿಂ ಕಥಂ ಕಥೇನ್ತೋ ದುಕ್ಖಕ್ಖನ್ಧಸುತ್ತಾದಿವಸೇನ (ಮ. ನಿ. ೧.೧೬೩ ಆದಯೋ) ಅನೇಕಪರಿಯಾಯೇನ ಕಾಮಾನಂ ಆದೀನವಂ ಓಕಾರಂ ಸಂಕಿಲೇಸಞ್ಚ ಕಥೇಸಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಮಹಾಕಾಳೋ ‘‘ಸಬ್ಬಂ ಕಿರ ಪಹಾಯ ಗನ್ತಬ್ಬಂ, ಪರಲೋಕಂ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ನೇವ ಭೋಗಾ, ನ ಞಾತಕಾ ಚ ಅನುಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಕಿಂ ಮೇ ಘರಾವಾಸೇನ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಮಹಾಜನೇ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕನ್ತೇ ಸತ್ಥಾರಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಾ ‘‘ನತ್ಥಿ ತೇ ಕೋಚಿ ಅಪಲೋಕೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಕನಿಟ್ಠೋ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇನ ಹಿ ‘‘ಅಪಲೋಕೇಹಿ ನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಕನಿಟ್ಠಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ತಾತ, ಇಮಂ ಸಬ್ಬಂ ಸಾಪತೇಯ್ಯಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಪನ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಥ ಭಾತಿಕಾ’’ತಿ? ‘‘ಅಹಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ತಂ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇಹಿ ಯಾಚಿತ್ವಾ ನಿವತ್ತೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ‘‘ಸಾಧು, ಸಾಮಿ, ಯಥಾ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಮಹಾಕಾಳೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿ. ‘‘ಅಹಂ ಭಾತಿಕಂ ಗಹೇತ್ವಾವ ಉಪ್ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚೂಳಕಾಳೋಪಿ ಪಬ್ಬಜಿ. ಅಪರಭಾಗೇ ಮಹಾಕಾಳೋ ಉಪಸಮ್ಪದಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸಾಸನೇ ಧುರಾನಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಾ ದ್ವೀಸು ಧುರೇಸು ಕಥಿತೇಸು ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಮಹಲ್ಲಕಕಾಲೇ ಪಬ್ಬಜಿತತ್ತಾ ಗನ್ಥಧುರಂ ಪೂರೇತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ವಿಪಸ್ಸನಾಧುರಂ ಪನ ಪೂರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥಾಪೇತ್ವಾ ಸೋಸಾನಿಕಧುತಙ್ಗಂ ಸಮಾದಾಯ ಪಠಮಯಾಮಾತಿಕ್ಕನ್ತೇ ಸಬ್ಬೇಸು ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕನ್ತೇಸು ಸುಸಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲೇ ಸಬ್ಬೇಸು ಅನುಟ್ಠಿತೇಸುಯೇವ ವಿಹಾರಂ ಆಗಚ್ಛತಿ.

ಅಥೇಕಾ ಸುಸಾನಗೋಪಿಕಾ ಕಾಲೀ ನಾಮ ಛವಡಾಹಿಕಾ ಥೇರಸ್ಸ ಠಿತಟ್ಠಾನಂ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ ಚಙ್ಕಮಿತಟ್ಠಾನಞ್ಚ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕೋ ನು ಖೋ ಇಧಾಗಚ್ಛತಿ, ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀ ಏಕದಿವಸಂ ಸುಸಾನಕುಟಿಕಾಯಮೇವ ದೀಪಂ ಜಾಲೇತ್ವಾ ಪುತ್ತಧೀತರೋ ಆದಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತೇ ನಿಲೀಯಮಾನಾ ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೇ ಥೇರಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಅಯ್ಯೋ, ನೋ, ಭನ್ತೇ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ವಿಹರತೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಆಮ, ಉಪಾಸಿಕೇ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸುಸಾನೇ ವಿಹರನ್ತೇಹಿ ನಾಮ ವತ್ತಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಥೇರೋ ‘‘ಕಿಂ ಪನ ಮಯಂ ತಯಾ ಕಥಿತವತ್ತೇ ವತ್ತಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ ಉಪಾಸಿಕೇ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸೋಸಾನಿಕೇಹಿ ನಾಮ ಸುಸಾನೇ ವಸನಭಾವೋ ಸುಸಾನಗೋಪಕಾನಞ್ಚ ವಿಹಾರೇ ಮಹಾಥೇರಸ್ಸ ಚ ಗಾಮಭೋಜಕಸ್ಸ ಚ ಕಥೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ‘‘ಥೇರೋ ಕಿಂ ಕಾರಣಾ’’ತಿ? ‘‘ಕತಕಮ್ಮಾ ಚೋರಾ ಧನಸಾಮಿಕೇಹಿ ಪದಾನುಪದಂ ಅನುಬದ್ಧಾ ಸುಸಾನೇ ಭಣ್ಡಕಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಪಲಾಯನ್ತಿ, ಅಥ ಮನುಸ್ಸಾ ಸೋಸಾನಿಕಾನಂ ಪರಿಪನ್ಥಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಏತೇಸಂ ಪನ ಕಥಿತೇ ‘ಮಯಂ ಇಮಸ್ಸ ಭದ್ದನ್ತಸ್ಸ ಏತ್ತಕಂ ನಾಮ ಕಾಲಂ ಏತ್ಥ ವಸನಭಾವಂ ಜಾನಾಮ, ಅಚೋರೋ ಏಸೋ’ತಿ ಉಪದ್ದವಂ ನಿವಾರೇನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ಏತೇಸಂ ಕಥೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ.

‘‘ಥೇರೋ ಅಞ್ಞಂ ಕಿಂ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸುಸಾನೇ ವಸನ್ತೇನ ನಾಮ ಅಯ್ಯೇನ ಮಚ್ಛಮಂಸತಿಲಪಿಟ್ಠತೇಲಗುಳಾದೀನಿ ವಜ್ಜೇತಬ್ಬಾನಿ, ದಿವಾ ನ ನಿದ್ದಾಯಿತಬ್ಬಂ, ಕುಸೀತೇನ ನ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ಆರದ್ಧವೀರಿಯೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ಅಸಠೇನ ಅಮಾಯಾವಿನಾ ಹುತ್ವಾ ಕಲ್ಯಾಣಜ್ಝಾಸಯೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ಸಾಯಂ ಸಬ್ಬೇಸು ಸುತ್ತೇಸು ವಿಹಾರತೋ ಆಗನ್ತಬ್ಬಂ, ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲೇ ಸಬ್ಬೇಸು ಅನುಟ್ಠಿತೇಸುಯೇವ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ, ಭನ್ತೇ, ಅಯ್ಯೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಏವಂ ವಿಹರನ್ತೋ ಪಬ್ಬಜಿತಕಿಚ್ಚಂ ಮತ್ಥಕಂ ಪಾಪೇತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ, ಸಚೇ ಮತಸರೀರಂ ಆನೇತ್ವಾ ಛಡ್ಡೇನ್ತಿ, ಅಹಂ ಕಮ್ಬಲಕೂಟಾಗಾರಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಗನ್ಧಮಾಲಾದೀಹಿ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಸರೀರಕಿಚ್ಚಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ. ನೋ ಚೇ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ, ಚಿತಕಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ಜಾಲೇತ್ವಾ ಸಙ್ಕುನಾ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಬಹಿ ಖಿಪಿತ್ವಾ ಫರಸುನಾ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ಖಣ್ಡಾಖಣ್ಡಿಕಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಝಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥ ನಂ ಥೇರೋ ‘‘ಸಾಧು ಭದ್ದೇ, ಏಕಂ ಪನ ರೂಪಾರಮ್ಮಣಂ ದಿಸ್ವಾ ಮಯ್ಹಂ ಕಥೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಪಚ್ಚಸ್ಸೋಸಿ. ಥೇರೋ ಯಥಾಜ್ಝಾಸಯೇನ ಸುಸಾನೇ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ. ಚೂಳಕಾಳತ್ಥೇರೋ ಪನ ಉಟ್ಠಾಯ ಸಮುಟ್ಠಾಯ ಘರಾವಾಸಂ ಚಿನ್ತೇತಿ, ಪುತ್ತದಾರಂ ಅನುಸ್ಸರತಿ. ‘‘ಭಾತಿಕೋ ಮೇ ಅತಿಭಾರಿಯಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತಿ.

ಅಥೇಕಾ ಕುಲಧೀತಾ ತಂಮುಹುತ್ತಸಮುಟ್ಠಿತೇನ ಬ್ಯಾಧಿನಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಅಮಿಲಾತಾ ಅಕಿಲನ್ತಾ ಕಾಲಮಕಾಸಿ. ತಮೇನಂ ಞಾತಕಾದಯೋ ದಾರುತೇಲಾದೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಾಯಂ ಸುಸಾನಂ ನೇತ್ವಾ ಸುಸಾನಗೋಪಿಕಾಯ ‘‘ಇಮಂ ಝಾಪೇಹೀ’’ತಿ ಭತಿಂ ದತ್ವಾ ನಿಯ್ಯಾದೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು. ಸಾ ತಸ್ಸಾ ಪಾರುತವತ್ಥಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ತಂಮುಹುತ್ತಮತಂ ಪೀಣಿತಪೀಣಿತಂ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ಸರೀರಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಇಮಂ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ದಸ್ಸೇತುಂ ಪತಿರೂಪಂ ಆರಮ್ಮಣ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಥೇರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಏವರೂಪಂ ನಾಮ ಆರಮ್ಮಣಂ ಅತ್ಥಿ, ಓಲೋಕೇಥ ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ ಆಹ. ಥೇರೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಾರುಪನಂ ನೀಹರಾಪೇತ್ವಾ ಪಾದತಲತೋ ಯಾವ ಕೇಸಗ್ಗಾ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಅತಿಪೀಣಿತಮೇತಂ ರೂಪಂ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ನಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಮಹಾಜಾಲಾಹಿ ಗಹಿತಮತ್ತಕಾಲೇ ಮಯ್ಹಂ ಆರೋಚೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸಕಟ್ಠಾನಮೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ. ಸಾ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸಿ. ಥೇರೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಓಲೋಕೇಸಿ. ಜಾಲಾಯ ಪಹಟಪಹಟಟ್ಠಾನಂ ಕಬರಗಾವಿಯಾ ವಿಯ ಸರೀರವಣ್ಣಂ ಅಹೋಸಿ, ಪಾದಾ ನಮಿತ್ವಾ ಓಲಮ್ಬಿಂಸು, ಹತ್ಥಾ ಪಟಿಕುಟಿಂಸು, ಊರುನಲಾಟಂ ನಿಚ್ಚಮ್ಮಂ ಅಹೋಸಿ. ಥೇರೋ ‘‘ಇದಂ ಸರೀರಂ ಇದಾನೇವ ಓಲೋಕೇನ್ತಾನಂ ಅಪರಿಯನ್ತಕರಂ ಹುತ್ವಾ ಇದಾನೇವ ಖಯಂ ಪತ್ತಂ ವಯಂ ಪತ್ತ’’ನ್ತಿ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಖಯವಯಂ ಸಮ್ಪಸ್ಸಮಾನೋ –

‘‘ಅನಿಚ್ಚಾ ವತ ಸಙ್ಖಾರಾ, ಉಪ್ಪಾದವಯಧಮ್ಮಿನೋ;

ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿರುಜ್ಝನ್ತಿ, ತೇಸಂ ವೂಪಸಮೋ ಸುಖೋ’’ತಿ. (ದೀ. ನಿ. ೨.೨೨೧, ೨೭೨; ಸಂ. ನಿ. ೧.೧೮೬; ೨.೧೪೩; ಜಾ. ೧.೧.೯೫) –

ಗಾಥಂ ವತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ.

ತಸ್ಮಿಂ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೇ ಸತ್ಥಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ಸೇತಬ್ಯಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಿಂಸಪಾವನಂ ಪಾವಿಸಿ. ಚೂಳಕಾಳಸ್ಸ ಭರಿಯಾಯೋ ‘‘ಸತ್ಥಾ ಕಿರ ಅನುಪ್ಪತ್ತೋ ಸಿಂಸಪಾವನ’’ನ್ತಿ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸಾಮಿಕಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ನಿಮನ್ತಾಪೇಸುಂ. ಬುದ್ಧಾನಂ ಪನ ಅಪರಿಚಿಣ್ಣಟ್ಠಾನೇ ಆಸನಪಞ್ಞತ್ತಿಂ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತೇನ ಏಕೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಠಮತರಂ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಬುದ್ಧಾನಞ್ಹಿ ಮಜ್ಝಿಮಟ್ಠಾನೇ ಆಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ದಕ್ಖಿಣತೋ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ, ವಾಮತೋ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರಸ್ಸ, ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಆಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ. ತಸ್ಮಾ ಮಹಾಕಾಳತ್ಥೇರೋ ಚೀವರಪಾರುಪನಟ್ಠಾನೇ ಠತ್ವಾ, ‘‘ಚೂಳಕಾಳ, ತ್ವಂ ಪುರತೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಆಸನಪಞ್ಞತ್ತಿಂ ಆಚಿಕ್ಖಾ’’ತಿ ಚೂಳಕಾಳಂ ಪೇಸೇಸಿ. ತಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಗೇಹಜನಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪರಿಹಾಸಂ ಕರೋನ್ತಾ ನೀಚಾಸನಾನಿ ಸಙ್ಘತ್ಥೇರಸ್ಸ ಕೋಟಿಯಂ ಅತ್ಥರನ್ತಿ, ಉಚ್ಚಾಸನಾನಿ ಸಙ್ಘನವಕಸ್ಸ ಕೋಟಿಯಂ. ಇತರೋ ‘‘ಮಾ ಏವಂ ಕರೋಥ, ನೀಚಾಸನಾನಿ ಉಪರಿ ಮಾ ಪಞ್ಞಾಪೇಥ, ಉಚ್ಚಾಸನಾನಿ ಉಪರಿ ಪಞ್ಞಾಪೇಥ, ನೀಚಾಸನಾನಿ ಹೇಟ್ಠಾ’’ತಿ ಆಹ. ಇತ್ಥಿಯೋ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಅಸುಣನ್ತಿಯೋ ವಿಯ ‘‘ತ್ವಂ ಕಿಂ ಕರೋನ್ತೋ ವಿಚರಸಿ, ಕಿಂ ತವ ಆಸನಾನಿ ಪಞ್ಞಾಪೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ತ್ವಂ ಕಂ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಕೇನ ಪಬ್ಬಜಿತೋಸಿ, ಕಸ್ಮಾ ಇಧಾಗತೋಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ನಿವಾಸನಪಾರುಪನಂ ಅಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಸೇತಕಾನಿ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಸೀಸೇ ಚ ಮಾಲಾಚುಮ್ಬುಟಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಗಚ್ಛ ಸತ್ಥಾರಂ ಆನೇಹಿ, ಮಯಂ ಆಸನಾನಿ ಪಞ್ಞಾಪೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಪಹಿಣಿಂಸು. ನ ಚಿರಂ ಭಿಕ್ಖುಭಾವೇ ಠತ್ವಾ ಅವಸ್ಸಿಕೋವ ಉಪ್ಪಬ್ಬಜಿತತ್ತಾ ಲಜ್ಜಿತುಂ ನ ಜಾನಾತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸೋ ತೇನ ಆಕಪ್ಪೇನ ನಿರಾಸಙ್ಕೋವ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಆದಾಯ ಆಗತೋ. ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪನ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಾವಸಾನೇ ಮಹಾಕಾಳಸ್ಸ ಭರಿಯಾಯೋ ‘‘ಇಮಾಹಿ ಅತ್ತನೋ ಸಾಮಿಕೋ ಗಹಿತೋ, ಮಯಮ್ಪಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸಾಮಿಕಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಸತ್ಥಾರಂ ನಿಮನ್ತಯಿಂಸು. ತದಾ ಪನ ಆಸನಪಞ್ಞಾಪನತ್ಥಂ ಅಞ್ಞೋ ಭಿಕ್ಖು ಅಗಮಾಸಿ. ತಾ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಓಕಾಸಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖಂ ಅದಂಸು. ಚೂಳಕಾಳಸ್ಸ ಪನ ದ್ವೇ ಭರಿಯಾಯೋ, ಮಜ್ಝಿಮಕಾಳಸ್ಸ ಚತಸ್ಸೋ, ಮಹಾಕಾಳಸ್ಸ ಪನ ಅಟ್ಠ. ಭಿಕ್ಖೂಪಿ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕಾತುಕಾಮಾ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಮಕಂಸು, ಬಹಿ ಗನ್ತುಕಾಮಾ ಉಟ್ಠಾಯ ಅಗಮಂಸು. ಸತ್ಥಾ ಪನ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕರಿ. ತಸ್ಸ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಹಾಕಾಳೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅನುಮೋದನಂ ಕತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛಿಸ್ಸತಿ, ತುಮ್ಹೇ ಪುರತೋ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ವದಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುರತೋ ಅಗಮಾಸಿ. ಗಾಮದ್ವಾರಂ ಪತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಉಜ್ಝಾಯಿಂಸು ‘‘ಕಿಂ ನಾಮೇತಂ ಸತ್ಥಾರಾ ಕತಂ, ಞತ್ವಾ ನು ಖೋ ಕತಂ, ಉದಾಹು ಅಜಾನಿತ್ವಾ. ಹಿಯ್ಯೋ ಚೂಳಕಾಳಸ್ಸ ಪುರತೋ ಗತತ್ತಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜನ್ತರಾಯೋ ಜಾತೋ, ಅಜ್ಜ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಪುರತೋ ಗತತ್ತಾ ಅನ್ತರಾಯೋ ನಾಹೋಸಿ. ಇದಾನಿ ಮಹಾಕಾಳಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಆಗತೋ, ಸೀಲವಾ ಖೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಆಚಾರಸಮ್ಪನ್ನೋ, ಕರಿಸ್ಸತಿ ನು ಖೋ ತಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜ್ಜನ್ತರಾಯ’’ನ್ತಿ. ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಠಿತೋ ‘‘ಕಿಂ ಕಥೇಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ತೇ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸುಂ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತುಮ್ಹೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚೂಳಕಾಳಂ ವಿಯ ಮಹಾಕಾಳಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’. ತಸ್ಸ ಹಿ ದ್ವೇ ಪಜಾಪತಿಯೋ, ಇಮಸ್ಸ ಅಟ್ಠ. ‘‘ಅಟ್ಠಹಿ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗಹಿತೋ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸತಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ಸತ್ಥಾ ‘‘ಮಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏವಂ ಅವಚುತ್ಥ, ಚೂಳಕಾಳೋ ಉಟ್ಠಾಯ ಸಮುಟ್ಠಾಯ ಸುಭಾರಮ್ಮಣಬಹುಲೋ ವಿಹರತಿ, ಪಪಾತೇ ಠಿತೋ ದುಬ್ಬಲರುಕ್ಖಸದಿಸೋ. ಮಯ್ಹಂ ಪನ ಪುತ್ತೋ ಮಹಾಕಾಳೋ ಅಸುಭಾನುಪಸ್ಸೀ ವಿಹರತಿ, ಘನಸೇಲಪಬ್ಬತೋ ವಿಯ ಅಚಲೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

೭.

‘‘ಸುಭಾನುಪಸ್ಸಿಂ ವಿಹರನ್ತಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಅಸಂವುತಂ;

ಭೋಜನಮ್ಹಿ ಚಾಮತ್ತಞ್ಞುಂ, ಕುಸೀತಂ ಹೀನವೀರಿಯಂ;

ತಂ ವೇ ಪಸಹತಿ ಮಾರೋ, ವಾತೋ ರುಕ್ಖಂವ ದುಬ್ಬಲಂ.

೮.

‘‘ಅಸುಭಾನುಪಸ್ಸಿಂ ವಿಹರನ್ತಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಸುಸಂವುತಂ;

ಭೋಜನಮ್ಹಿ ಚ ಮತ್ತಞ್ಞುಂ, ಸದ್ಧಂ ಆರದ್ಧವೀರಿಯಂ;

ತಂ ವೇ ನಪ್ಪಸಹತೀ ಮಾರೋ, ವಾತೋ ಸೇಲಂವ ಪಬ್ಬತ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಸುಭಾನುಪಸ್ಸಿಂ ವಿಹರನ್ತನ್ತಿ ಸುತಂ ಅನುಪಸ್ಸನ್ತಂ, ಇಟ್ಠಾರಮ್ಮಣೇ ಮಾನಸಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ವಿಹರನ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯೋ ಹಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ನಿಮಿತ್ತಗ್ಗಾಹಂ ಅನುಬ್ಯಞ್ಜನಗ್ಗಾಹಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ‘‘ನಖಾ ಸೋಭನಾ’’ತಿ ಗಣ್ಹಾತಿ, ‘‘ಅಙ್ಗುಲಿಯೋ ಸೋಭನಾ’’ತಿ ಗಣ್ಹಾತಿ, ‘‘ಹತ್ಥಪಾದಾ, ಜಙ್ಘಾ, ಊರು, ಕಟಿ, ಉದರಂ, ಥನಾ, ಗೀವಾ, ಓಟ್ಠಾ, ದನ್ತಾ, ಮುಖಂ, ನಾಸಾ, ಅಕ್ಖೀನಿ, ಕಣ್ಣಾ, ಭಮುಕಾ, ನಲಾಟಂ, ಕೇಸಾ, ಸೋಭನಾ’’ತಿ ಗಣ್ಹಾತಿ, ‘‘ಕೇಸಾ, ಲೋಮಾ, ನಖಾ, ದನ್ತಾ, ತಚೋ, ಸೋಭನಾ’’ತಿ ಗಣ್ಹಾತಿ, ವಣ್ಣೋ ಸುಭೋ, ಸಣ್ಠಾನಂ ಸುಭನ್ತಿ, ಅಯಂ ಸುಭಾನುಪಸ್ಸೀ ನಾಮ. ಏವಂ ತಂ ಸುಭಾನುಪಸ್ಸಿಂ ವಿಹರನ್ತಂ. ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸೂತಿ ಚಕ್ಖಾದೀಸು ಛಸು ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು. ಅಸಂವುತನ್ತಿ ಚಕ್ಖುದ್ವಾರಾದೀನಿ ಅರಕ್ಖನ್ತಂ. ಪರಿಯೇಸನಮತ್ತಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಮತ್ತಾ ಪರಿಭೋಗಮತ್ತಾತಿ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಮತ್ತಾಯ ಅಜಾನನತೋ ಭೋಜನಮ್ಹಿ ಚಾಮತ್ತಞ್ಞುಂ. ಅಪಿಚ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಮತ್ತಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಮತ್ತಾತಿ ಇಮಿಸ್ಸಾಪಿ ಮತ್ತಾಯ ಅಜಾನನತೋ ಅಮತ್ತಞ್ಞುಂ, ಇದಂ ಭೋಜನಂ ಧಮ್ಮಿಕಂ, ಇದಂ ಅಧಮ್ಮಿಕನ್ತಿಪಿ ಅಜಾನನ್ತಂ. ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಬ್ಯಾಪಾದವಿಹಿಂಸಾವಿತಕ್ಕವಸಿತಾಯ ಕುಸೀತಂ. ಹೀನವೀರಿಯನ್ತಿ ನಿಬ್ಬೀರಿಯಂ ಚತೂಸು ಇರಿಯಾಪಥೇಸು ವೀರಿಯಕರಣರಹಿತಂ. ಪಸಹತೀತಿ ಅಭಿಭವತಿ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರತಿ. ವಾತೋ ರುಕ್ಖಂವ ದುಬ್ಬಲನ್ತಿ ಬಲವವಾತೋ ಛಿನ್ನಪಪಾತೇ ಜಾತಂ ದುಬ್ಬಲರುಕ್ಖಂ ವಿಯ. ಯಥಾ ಹಿ ಸೋ ವಾತೋ ತಸ್ಸ ದುಬ್ಬಲರುಕ್ಖಸ್ಸ ಪುಪ್ಫಫಲಪಲ್ಲವಾದೀನಿಪಿ ಪಾತೇತಿ, ಖುದ್ದಕಸಾಖಾಪಿ ಭಞ್ಜತಿ, ಮಹಾಸಾಖಾಪಿ ಭಞ್ಜತಿ, ಸಮೂಲಕಮ್ಪಿ ತಂ ರುಕ್ಖಂ ಉಪ್ಪಾಟೇತ್ವಾ ಉದ್ಧಂಮೂಲಂ ಅಧೋಸಾಖಂ ಕತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ, ಏವಮೇವ ಏವರೂಪಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಅನ್ತೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಕಿಲೇಸಮಾರೋ ಪಸಹತಿ, ಬಲವವಾತೋ ದುಬ್ಬಲರುಕ್ಖಸ್ಸ ಪುಪ್ಫಫಲಪಲ್ಲವಾದಿಪಾತನಂ ವಿಯ ಖುದ್ದಾನುಖುದ್ದಕಾಪತ್ತಿಆಪಜ್ಜನಮ್ಪಿ ಕರೋತಿ, ಖುದ್ದಕಸಾಖಾಭಞ್ಜನಂ ವಿಯ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಾದಿಆಪತ್ತಿಆಪಜ್ಜನಮ್ಪಿ ಕರೋತಿ, ಮಹಾಸಾಖಾಭಞ್ಜನಂ ವಿಯ ತೇರಸಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾಪತ್ತಿಆಪಜ್ಜನಮ್ಪಿ ಕರೋತಿ, ಉಪ್ಪಾಟೇತ್ವಾ ಉದ್ಧಂ, ಮೂಲಕಂ ಹೇಟ್ಠಾಸಾಖಂ ಕತ್ವಾ ಪಾತನಂ ವಿಯ ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿಆಪಜ್ಜನಮ್ಪಿ ಕರೋತಿ, ಸ್ವಾಕ್ಖಾತಸಾಸನಾ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಕತಿಪಾಹೇನೇವ ಗಿಹಿಭಾವಂ ಪಾಪೇತೀತಿ ಏವಂ ಏವರೂಪಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಕಿಲೇಸಮಾರೋ ಅತ್ತನೋ ವಸೇ ವತ್ತೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಅಸುಭಾನುಪಸ್ಸಿನ್ತಿ ದಸಸು ಅಸುಭೇಸು ಅಞ್ಞತರಂ ಅಸುಭಂ ಪಸ್ಸನ್ತಂ ಪಟಿಕೂಲಮನಸಿಕಾರೇ ಯುತ್ತಂ ಕೇಸೇ ಅಸುಭತೋ ಪಸ್ಸನ್ತಂ ಲೋಮೇ ನಖೇ ದನ್ತೇ ತಚಂ ವಣ್ಣಂ ಸಣ್ಠಾನಂ ಅಸುಭತೋ ಪಸ್ಸನ್ತಂ. ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸೂತಿ ಛಸು ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು. ಸುಸಂವುತನ್ತಿ ನಿಮಿತ್ತಾದಿಗ್ಗಾಹರಹಿತಂ ಪಿಹಿತದ್ವಾರಂ. ಅಮತ್ತಞ್ಞುತಾಪಟಿಕ್ಖೇಪೇನ ಭೋಜನಮ್ಹಿ ಚ ಮತ್ತಞ್ಞುಂ. ಸದ್ಧನ್ತಿ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಚೇವ ಫಲಸ್ಸ ಚ ಸದ್ದಹನಲಕ್ಖಣಾಯ ಲೋಕಿಕಾಯ ಸದ್ಧಾಯ ಚೇವ ತೀಸು ವತ್ಥೂಸು ಅವೇಚ್ಚಪ್ಪಸಾದಸಙ್ಖಾತಾಯ ಲೋಕುತ್ತರಸದ್ಧಾಯ ಚ ಸಮನ್ನಾಗತಂ. ಆರದ್ಧವೀರಿಯನ್ತಿ ಪಗ್ಗಹಿತವೀರಿಯಂ ಪರಿಪುಣ್ಣವೀರಿಯಂ. ತಂ ವೇತಿ ಏವರೂಪಂ ತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಯಥಾ ದುಬ್ಬಲವಾತೋ ಸಣಿಕಂ ಪಹರನ್ತೋ ಏಕಗ್ಘನಂ ಸೇಲಂ ಚಾಲೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತಥಾ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೋಪಿ ದುಬ್ಬಲಕಿಲೇಸಮಾರೋ ನಪ್ಪಸಹತಿ, ಖೋಭೇತುಂ ವಾ ಚಾಲೇತುಂ ವಾ ನ ಸಕ್ಕೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ತಾಪಿ ಖೋ ತಸ್ಸ ಪುರಾಣದುತಿಯಿಕಾಯೋ ಥೇರಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ಕಂ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಇದಾನಿ ಗಿಹೀ ಭವಿಸ್ಸಸಿ ನ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ಕಾಸಾವಂ ನೀಹರಿತುಕಾಮಾ ಅಹೇಸುಂ. ಥೇರೋ ತಾಸಂ ಆಕಾರಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಾಸನಾ ವುಟ್ಠಾಯ ಇದ್ಧಿಯಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿತ್ವಾ ಕೂಟಾಗಾರಕಣ್ಣಿಕಂ ದ್ವಿಧಾ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಆಕಾಸೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥರಿ ಗಾಥಾ ಪರಿಯೋಸಾಪೇನ್ತೇಯೇವ ಸತ್ಥು ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ಸರೀರಂ ಅಭಿತ್ಥವನ್ತೋ ಆಕಾಸತೋ ಓತರಿತ್ವಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪಾದೇ ವನ್ದಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸಮ್ಪತ್ತಭಿಕ್ಖೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀಸು ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸೂತಿ.

ಮಹಾಕಾಳತ್ಥೇರವತ್ಥು ಛಟ್ಠಂ.

೭. ದೇವದತ್ತವತ್ಥು

ಅನಿಕ್ಕಸಾವೋತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ರಾಜಗಹೇ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ಕಾಸಾವಲಾಭಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ ಪಞ್ಚಸತೇ ಪಞ್ಚಸತೇ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಪರಿವಾರೇ ಆದಾಯ ಸತ್ಥಾರಂ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಜೇತವನತೋ ರಾಜಗಹಂ ಅಗಮಂಸು. ರಾಜಗಹವಾಸಿನೋ ದ್ವೇಪಿ ತಯೋಪಿ ಬಹೂಪಿ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ಆಗನ್ತುಕದಾನಂ ಅದಂಸು. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಆಯಸ್ಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಅನುಮೋದನಂ ಕರೋನ್ತೋ ‘‘ಉಪಾಸಕಾ ಏಕೋ ಸಯಂ ದಾನಂ ದೇತಿ, ಪರಂ ನ ಸಮಾದಪೇತಿ, ಸೋ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಭೋಗಸಮ್ಪದಂ ಲಭತಿ, ನೋ ಪರಿವಾರಸಮ್ಪದಂ. ಏಕೋ ಸಯಂ ನ ದೇತಿ, ಪರಂ ಸಮಾದಪೇತಿ, ಸೋ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಪರಿವಾರಸಮ್ಪದಂ ಲಭತಿ, ನೋ ಭೋಗಸಮ್ಪದಂ. ಏಕೋ ಸಯಮ್ಪಿ ನ ದೇತಿ, ಪರಮ್ಪಿ ನ ಸಮಾದಪೇತಿ, ಸೋ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಕಞ್ಜಿಕಮತ್ತಮ್ಪಿ ಕುಚ್ಛಿಪೂರಂ ನ ಲಭತಿ, ಅನಾಥೋ ಹೋತಿ ನಿಪ್ಪಚ್ಚಯೋ. ಏಕೋ ಸಯಮ್ಪಿ ದೇತಿ, ಪರಮ್ಪಿ ಸಮಾದಪೇತಿ, ಸೋ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಅತ್ತಭಾವಸತೇಪಿ ಅತ್ತಭಾವಸಹಸ್ಸೇಪಿ ಅತ್ತಭಾವಸತಸಹಸ್ಸೇಪಿ ಭೋಗಸಮ್ಪದಞ್ಚೇವ ಪರಿವಾರಸಮ್ಪದಞ್ಚ ಲಭತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ.

ತಮೇಕೋ ಪಣ್ಡಿತಪುರಿಸೋ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಅಚ್ಛರಿಯಾ ವತ ಭೋ, ಅಬ್ಭುತಾ ವತ ಭೋ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ, ಸುಕಾರಣಂ ಕಥಿತಂ, ಮಯಾ ಇಮಾಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಸಮ್ಪತ್ತೀನಂ ನಿಪ್ಫಾದಕಂ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸ್ವೇ ಮಯ್ಹಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಥೇರಂ ನಿಮನ್ತೇಸಿ. ‘‘ಕಿತ್ತಕೇಹಿ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಅತ್ಥೋ ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿತ್ತಕಾ ಪನ ವೋ, ಭನ್ತೇ, ಪರಿವಾರಾ’’ತಿ? ‘‘ಸಹಸ್ಸಮತ್ತಾ ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿ. ‘‘ಸಬ್ಬೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಸ್ವೇ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಥೇರೋ ಅಧಿವಾಸೇಸಿ’’. ಉಪಾಸಕೋ ನಗರವೀಥಿಯಂ ಚರನ್ತೋ – ‘‘ಅಮ್ಮಾ, ತಾತಾ, ಮಯಾ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಂ ನಿಮನ್ತಿತಂ, ತುಮ್ಹೇ ಕಿತ್ತಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಭಿಕ್ಖಂ ದಾತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಥ, ತುಮ್ಹೇ ಕಿತ್ತಕಾನ’’ನ್ತಿ ಸಮಾದಪೇಸಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಪಹೋನಕನಿಯಾಮೇನ – ‘‘ಮಯಂ ದಸನ್ನಂ ದಸ್ಸಾಮ, ಮಯಂ ವೀಸತಿಯಾ, ಮಯಂ ಸತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ಉಪಾಸಕೋ – ‘‘ತೇನ ಹಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಸಮಾಗಮಂ ಕತ್ವಾ ಏಕತೋವ ಪರಿವಿಸಿಸ್ಸಾಮ, ಸಬ್ಬೇ ತಿಲತಣ್ಡುಲಸಪ್ಪಿಮಧುಫಾಣಿತಾದೀನಿ ಸಮಾಹರಥಾ’’ತಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಸಮಾಹರಾಪೇಸಿ.

ಅಥಸ್ಸ ಏಕೋ ಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಿಕಂ ಗನ್ಧಕಾಸಾವವತ್ಥಂ ದತ್ವಾ – ‘‘ಸಚೇ ತೇ ದಾನವತ್ತಂ ನಪ್ಪಹೋತಿ, ಇದಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಯಂ ಊನಂ, ತಂ ಪೂರೇಯ್ಯಾಸಿ. ಸಚೇ ಪಹೋತಿ, ಯಸ್ಸಿಚ್ಛಸಿ, ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದದೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ತದಾ ತಸ್ಸ ಸಬ್ಬಂ ದಾನವತ್ತಂ ಪಹೋಸಿ, ಕಿಞ್ಚಿ ಊನಂ ನಾಮ ನಾಹೋಸಿ. ಸೋ ಮನುಸ್ಸೇ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಇದಂ, ಅಯ್ಯಾ, ಕಾಸಾವಂ ಏಕೇನ ಕುಟುಮ್ಬಿಕೇನ ಏವಂ ನಾಮ ವತ್ವಾ ದಿನ್ನಂ ಅತಿರೇಕಂ ಜಾತಂ, ಕಸ್ಸ ನಂ ದೇಮಾ’’ತಿ. ಏಕಚ್ಚೇ ‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ಏಕಚ್ಚೇ ‘‘ಥೇರೋ ಸಸ್ಸಪಾಕಸಮಯೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಗಮನಸೀಲೋ, ದೇವದತ್ತೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಮಙ್ಗಲಾಮಙ್ಗಲೇಸು ಸಹಾಯೋ ಉದಕಮಣಿಕೋ ವಿಯ ನಿಚ್ಚಂ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ, ತಸ್ಸ ತಂ ದೇಮಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ಸಮ್ಬಹುಲಿಕಾಯ ಕಥಾಯಪಿ ‘‘ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಾರೋ ಬಹುತರಾ ಅಹೇಸುಂ, ಅಥ ನಂ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ಅದಂಸು. ಸೋ ತಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಸಿಬ್ಬಿತ್ವಾ ರಜಿತ್ವಾ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ವಿಚರತಿ. ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ನಯಿದಂ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ, ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ. ದೇವದತ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಅನನುಚ್ಛವಿಕಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ವಿಚರತೀ’’ತಿ ವದಿಂಸು. ಅಥೇಕೋ ದಿಸಾವಾಸಿಕೋ ಭಿಕ್ಖು ರಾಜಗಹಾ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಕತಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ ಸತ್ಥಾರಾ ದ್ವಿನ್ನಂ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾನಂ ಫಾಸುವಿಹಾರಂ ಪುಚ್ಛಿತೋ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ ಖೋ ಭಿಕ್ಖು ಇದಾನೇವೇಸೋ ಅತ್ತನೋ ಅನನುಚ್ಛವಿಕಂ ವತ್ಥಂ ಧಾರೇತಿ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಧಾರೇಸಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ –

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬಾರಾಣಸಿವಾಸೀ ಏಕೋ ಹತ್ಥಿಮಾರಕೋ ಹತ್ಥಿಂ ಮಾರೇತ್ವಾ ಮಾರೇತ್ವಾ ದನ್ತೇ ಚ ನಖೇ ಚ ಅನ್ತಾನಿ ಚ ಘನಮಂಸಞ್ಚ ಆಹರಿತ್ವಾ ವಿಕ್ಕಿಣನ್ತೋ ಜೀವಿತಂ ಕಪ್ಪೇತಿ. ಅಥೇಕಸ್ಮಿಂ ಅರಞ್ಞೇ ಅನೇಕಸಹಸ್ಸಾ ಹತ್ಥಿನೋ ಗೋಚರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ದಿಸ್ವಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಗಚ್ಛಮಾನಾ ಗಮನಾಗಮನಕಾಲೇ ಜಣ್ಣುಕೇಹಿ ನಿಪತಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮನ್ತಿ. ಏಕದಿವಸಞ್ಹಿ ಹತ್ಥಿಮಾರಕೋ ತಂ ಕಿರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ – ‘‘ಅಹಂ ಇಮೇ ಕಿಚ್ಛೇನ ಮಾರೇಮಿ, ಇಮೇ ಚ ಗಮನಾಗಮನಕಾಲೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ವನ್ದನ್ತಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ದಿಸ್ವಾ ವನ್ದನ್ತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ – ‘‘ಕಾಸಾವ’’ನ್ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ, ‘‘ಮಯಾಪಿ ಇದಾನಿ ಕಾಸಾವಂ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಏಕಸ್ಸ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಜಾತಸ್ಸರಂ ಓರುಯ್ಹ ನ್ಹಾಯನ್ತಸ್ಸ ತೀರೇ ಠಪಿತೇಸು ಕಾಸಾವೇಸು ಚೀವರಂ ಥೇನೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ಹತ್ಥೀನಂ ಗಮನಾಗಮನಮಗ್ಗೇ ಸತ್ತಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಸೀಸಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ನಿಸೀದತಿ. ಹತ್ಥಿನೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ – ‘‘ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮನ್ತಿ. ಸೋ ತೇಸಂ ಸಬ್ಬಪಚ್ಛತೋ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಸತ್ತಿಯಾ ಪಹರಿತ್ವಾ ಮಾರೇತ್ವಾ ದನ್ತಾದೀನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಸೇಸಂ ಭೂಮಿಯಂ ನಿಖಣಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ. ಅಪರಭಾಗೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಹತ್ಥಿಯೋನಿಯಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಹತ್ಥಿಜೇಟ್ಠಕೋ ಯೂಥಪತಿ ಅಹೋಸಿ. ತದಾಪಿ ಸೋ ತಥೇವ ಕರೋತಿ. ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಸಾಯ ಪರಿಹಾನಿಂ ಞತ್ವಾ, ‘‘ಕುಹಿಂ ಇಮೇ ಹತ್ಥೀ ಗತಾ, ಮನ್ದಾ ಜಾತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ನ ಜಾನಾಮ, ಸಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಕುಹಿಞ್ಚಿ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಮಂ ಅನಾಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ನ ಗಮಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಪರಿಪನ್ಥೇನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಕಾಸಾವಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಾ ಪರಿಪನ್ಥೇನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಪರಿಸಙ್ಕಿತ್ವಾ, ‘‘ತಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಸಬ್ಬೇ ಹತ್ಥೀ ಪುರತೋ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಸಯಂ ಪಚ್ಛತೋ ವಿಲಮ್ಬಮಾನೋ ಆಗಚ್ಛತಿ. ಸೋ ಸೇಸಹತ್ಥೀಸು ವನ್ದಿತ್ವಾ ಗತೇಸು ಮಹಾಪುರಿಸಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಚೀವರಂ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ಸತ್ತಿಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿ. ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಸತಿಂ ಉಪ್ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಪಚ್ಛತೋ ಪಟಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸತ್ತಿಂ ವಿವಜ್ಜೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ‘‘ಇಮಿನಾ ಇಮೇ ಹತ್ಥೀ ನಾಸಿತಾ’’ತಿ ಗಣ್ಹಿತುಂ ಪಕ್ಖನ್ದಿ. ಇತರೋ ಏಕಂ ರುಕ್ಖಂ ಪುರತೋ ಕತ್ವಾ ನಿಲೀಯಿ. ಅಥ ‘‘ನಂ ರುಕ್ಖೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸೋಣ್ಡಾಯ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ಪೋಥೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತೇನ ನೀಹರಿತ್ವಾ ದಸ್ಸಿತಂ ಕಾಸಾವಂ ದಿಸ್ವಾ – ‘‘ಸಚಾಹಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ದುಬ್ಭಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅನೇಕಸಹಸ್ಸೇಸು ಮೇ ಬುದ್ಧಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಖೀಣಾಸವೇಸು ಲಜ್ಜಾ ನಾಮ ಭಿನ್ನಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅಧಿವಾಸೇತ್ವಾ – ‘‘ತಯಾ ಮೇ ಏತ್ತಕಾ ಞಾತಕಾ ನಾಸಿತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಆಮ, ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಏವಂ ಭಾರಿಯಕಮ್ಮಮಕಾಸಿ, ಅತ್ತನೋ ಅನನುಚ್ಛವಿಕಂ ವೀತರಾಗಾನಂ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ವತ್ಥಂ ಪರಿದಹಿತ್ವಾ ಏವರೂಪಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೇನ ಭಾರಿಯಂ ತಯಾ ಕತ’’ನ್ತಿ. ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ಉತ್ತರಿಪಿ ನಂ ನಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ‘‘ಅನಿಕ್ಕಸಾವೋ ಕಾಸಾವಂ…ಪೇ… ಸ ವೇ ಕಾಸಾವಮರಹತೀ’’ತಿ ಗಾಥಂ ವತ್ವಾ – ‘‘ಅಯುತ್ತಂ ತೇ ಕತ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ತಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ, ‘‘ತದಾ ಹತ್ಥಿಮಾರಕೋ ದೇವದತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ತಸ್ಸ ನಿಗ್ಗಾಹಕೋ ಹತ್ಥಿನಾಗೋ ಅಹಮೇವಾ’’ತಿ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ, ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ದೇವದತ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಅನನುಚ್ಛವಿಕಂ ವತ್ಥಂ ಧಾರೇಸಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

೯.

‘‘ಅನಿಕ್ಕಸಾವೋ ಕಾಸಾವಂ, ಯೋ ವತ್ಥಂ ಪರಿದಹಿಸ್ಸತಿ;

ಅಪೇತೋ ದಮಸಚ್ಚೇನ, ನ ಸೋ ಕಾಸಾವಮರಹತಿ.

೧೦.

‘‘ಯೋ ಚ ವನ್ತಕಸಾವಸ್ಸ, ಸೀಲೇಸು ಸುಸಮಾಹಿತೋ;

ಉಪೇತೋ ದಮಸಚ್ಚೇನ, ಸ ವೇ ಕಾಸಾವಮರಹತೀ’’ತಿ.

ಛದ್ದನ್ತಜಾತಕೇನಾಪಿ (ಜಾ. ೧.೧೬.೧೨೨-೧೨೩) ಚ ಅಯಮತ್ಥೋ ದೀಪೇತಬ್ಬೋ.

ತತ್ಥ ಅನಿಕ್ಕಸಾವೋತಿ ರಾಗಾದೀಹಿ ಕಸಾವೇಹಿ ಸಕಸಾವೋ. ಪರಿದಹಿಸ್ಸತೀತಿ ನಿವಾಸನಪಾರುಪನಅತ್ಥರಣವಸೇನ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಸ್ಸತಿ. ಪರಿಧಸ್ಸತೀತಿಪಿ ಪಾಠೋ. ಅಪೇತೋ ದಮಸಚ್ಚೇನಾತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯದಮೇನ ಚೇವ ಪರಮತ್ಥಸಚ್ಚಪಕ್ಖಿಕೇನ ವಚೀಸಚ್ಚೇನ ಚ ಅಪೇತೋ, ವಿಯುತ್ತೋ ಪರಿಚ್ಚತ್ಥೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ನ ಸೋತಿ ಸೋ ಏವರೂಪೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಕಾಸಾವಂ ಪರಿದಹಿತುಂ ನಾರಹತಿ. ವನ್ತಕಸಾವಸ್ಸಾತಿ ಚತೂಹಿ ಮಗ್ಗೇಹಿ ವನ್ತಕಸಾವೋ ಛಡ್ಡಿತಕಸಾವೋ ಪಹೀನಕಸಾವೋ ಅಸ್ಸ. ಸೀಲೇಸೂತಿ ಚತುಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸೀಲೇಸು. ಸುಸಮಾಹಿತೋತಿ ಸುಟ್ಠು ಸಮಾಹಿತೋ ಸುಟ್ಠಿತೋ. ಉಪೇತೋತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯದಮೇನ ಚೇವ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇನ ಚ ಸಚ್ಚೇನ ಉಪಗತೋ. ಸ ವೇತಿ ಸೋ ಏವರೂಪೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ತಂ ಗನ್ಧಕಾಸಾವವತ್ಥಂ ಅರಹತೀತಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸೋ ದಿಸಾವಾಸಿಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಅಹೋಸಿ, ಅಞ್ಞೇಪಿ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸು. ದೇಸನಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

ದೇವದತ್ತವತ್ಥು ಸತ್ತಮಂ.

೮. ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರವತ್ಥು

ಅಸಾರೇ ಸಾರಮತಿನೋತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಗ್ಗಸಾವಕೇಹಿ ನಿವೇದಿತಂ ಸಞ್ಚಯಸ್ಸ ಅನಾಗಮನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ತತ್ರಾಯಂ ಅನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಅಮ್ಹಾಕಞ್ಹಿ ಸತ್ಥಾ ಇತೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾನಂ ಚತುನ್ನಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಂ ಮತ್ಥಕೇ ಅಮರವತಿಯಾ ನಾಮ ನಗರೇ ಸುಮೇಧೋ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಮಾರೋ ಹುತ್ವಾ ಸಬ್ಬಸಿಪ್ಪೇಸು ನಿಪ್ಫತ್ತಿಂ ಪತ್ವಾ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಅಚ್ಚಯೇನ ಅನೇಕಕೋಟಿಸಙ್ಖ್ಯಂ ಧನಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತೇ ವಸನ್ತೋ ಝಾನಾಭಿಞ್ಞಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಆಕಾಸೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ದೀಪಙ್ಕರದಸಬಲಸ್ಸ ಸುದಸ್ಸನವಿಹಾರತೋ ರಮ್ಮವತೀನಗರಂ ಪವಿಸನತ್ಥಾಯ ಮಗ್ಗಂ ಸೋಧಯಮಾನಂ ಜನಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಯಮ್ಪಿ ಏಕಂ ಪದೇಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಗ್ಗಂ ಸೋಧೇತಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಅಸೋಧಿತೇಯೇವ ಆಗತಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋ ಅತ್ತಾನಂ ಸೇತುಂ ಕತ್ವಾ ಕಲಲೇ ಅಜಿನಚಮ್ಮಂ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ‘‘ಸತ್ಥಾ ಸಸಾವಕಸಙ್ಘೋ ಕಲಲಂ ಅನಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮಂ ಅಕ್ಕಮನ್ತೋ ಗಚ್ಛತೂ’’ತಿ ನಿಪನ್ನೋ. ಸತ್ಥಾರಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾವ ‘‘ಬುದ್ಧಙ್ಕುರೋ ಏಸ, ಅನಾಗತೇ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾನಂ ಚತುನ್ನಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಂ ಪರಿಯೋಸಾನೇ ಗೋತಮೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕತೋ. ತಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋ ಅಪರಭಾಗೇ ‘‘ಕೋಣ್ಡಞ್ಞೋ ಮಙ್ಗಲೋ ಸುಮನೋ ರೇವತೋ ಸೋಭಿತೋ ಅನೋಮದಸ್ಸೀ ಪದುಮೋ ನಾರದೋ ಪದುಮುತ್ತರೋ ಸುಮೇಧೋ ಸುಜಾತೋ ಪಿಯದಸ್ಸೀ ಅತ್ಥದಸ್ಸೀ ಧಮ್ಮದಸ್ಸೀ ಸಿದ್ಧತ್ಥೋ ತಿಸ್ಸೋ ಫುಸ್ಸೋ ವಿಪಸ್ಸೀ ಸಿಖೀ ವೇಸ್ಸಭೂ ಕಕುಸನ್ಧೋ ಕೋಣಾಗಮನೋ ಕಸ್ಸಪೋ’’ತಿ ಲೋಕಂ ಓಭಾಸೇತ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಇಮೇಸಮ್ಪಿ ತೇವೀಸತಿಯಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಲದ್ಧಬ್ಯಾಕರಣೋ, ‘‘ದಸ ಪಾರಮಿಯೋ, ದಸ ಉಪಪಾರಮಿಯೋ, ದಸ ಪರಮತ್ಥಪಾರಮಿಯೋ’’ತಿ ಸಮತ್ತಿಂಸ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇತ್ವಾ ವೇಸ್ಸನ್ತರತ್ತಭಾವೇ ಠಿತೋ ಪಥವಿಕಮ್ಪನಾನಿ ಮಹಾದಾನಾನಿ ದತ್ವಾ ಪುತ್ತದಾರಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ಆಯುಪರಿಯೋಸಾನೇ ತುಸಿತಪುರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಠತ್ವಾ ದಸ ಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳದೇವತಾಹಿ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ –

‘‘ಕಾಲೋ ದೇವ ಮಹಾವೀರ, ಉಪ್ಪಜ್ಜ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಯಂ;

ಸದೇವಕಂ ತಾರಯನ್ತೋ, ಬುಜ್ಝಸ್ಸು ಅಮತಂ ಪದ’’ನ್ತಿ. (ಬು. ವಂ. ೧.೬೭) –

ವುತ್ತೇ –

‘‘ಕಾಲಂ ದೇಸಞ್ಚ ದೀಪಞ್ಚ, ಕುಲಂ ಮಾತರಮೇವ ಚ;

ಇಮೇ ಪಞ್ಚ ವಿಲೋಕೇತ್ವಾ, ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಮಹಾಯಸೋ’’ತಿ. –

ಪಞ್ಚ ಮಹಾವಿಲೋಕನಾನಿ ವಿಲೋಕೇತ್ವಾ ತತೋ ಚುತೋ ಸಕ್ಯರಾಜಕುಲೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದಸಮಾಸಚ್ಚಯೇನ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ವಿಜಾಯಿ. ಸೋಳಸವಸ್ಸಕಾಲೇ ತತ್ಥ ಮಹಾಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಪರಿಹರಿಯಮಾನೋ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಭದ್ರಯೋಬ್ಬನಂ ಪತ್ವಾ ತಿಣ್ಣಂ ಉತೂನಂ ಅನುಚ್ಛವಿಕೇಸು ತೀಸು ಪಾಸಾದೇಸು ದೇವಲೋಕಸಿರಿಂ ವಿಯ ರಜ್ಜಸಿರಿಂ ಅನುಭವನ್ತೋ ಉಯ್ಯಾನಕೀಳಾಯ ಗಮನಸಮಯೇ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಜಿಣ್ಣಬ್ಯಾಧಿಮತಸಙ್ಖಾತೇ ತಯೋ ದೇವದೂತೇ ದಿಸ್ವಾ ಸಞ್ಜಾತಸಂವೇಗೋ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಚತುತ್ಥವಾರೇ ಪಬ್ಬಜಿತಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಸಾಧು ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ’’ತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ರುಚಿಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥ ದಿವಸಂ ಖೇಪೇತ್ವಾ ಮಙ್ಗಲಪೋಕ್ಖರಣೀತೀರೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಕಪ್ಪಕವೇಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತೇನ ವಿಸ್ಸಕಮ್ಮೇನ ದೇವಪುತ್ತೇನ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತೋ ರಾಹುಲಕುಮಾರಸ್ಸ ಜಾತಸಾಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಪುತ್ತಸಿನೇಹಸ್ಸ ಬಲವಭಾವಂ ಞತ್ವಾ, ‘‘ಯಾವ ಇದಂ ಬನ್ಧನಂ ನ ವಡ್ಢತಿ, ತಾವದೇವ ನಂ ಛಿನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಸಾಯಂ ನಗರಂ ಪವಿಸನ್ತೋ –

‘‘ನಿಬ್ಬುತಾ ನೂನ ಸಾ ಮಾತಾ, ನಿಬ್ಬುತೋ ನೂನ ಸೋ ಪಿತಾ;

ನಿಬ್ಬುತಾ ನೂನ ಸಾ ನಾರೀ, ಯಸ್ಸಾಯಂ ಈದಿಸೋ ಪತೀ’’ತಿ. –

ಕಿಸಾಗೋತಮಿಯಾ ನಾಮ ಪಿತುಚ್ಛಾಧೀತಾಯ ಭಾಸಿತಂ ಇಮಂ ಗಾಥಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಅಹಂ ಇಮಾಯ ನಿಬ್ಬುತಪದಂ ಸಾವಿತೋ’’ತಿ ಮುತ್ತಾಹಾರಂ ಓಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಭವನಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಸಿರಿಸಯನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ನಿದ್ದೋಪಗತಾನಂ ನಾಟಕಿತ್ಥೀನಂ ವಿಪ್ಪಕಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ನಿಬ್ಬಿನ್ನಹದಯೋ ಛನ್ನಂ ಉಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಕಣ್ಡಕಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ತಂ ಆರುಯ್ಹ ಛನ್ನಸಹಾಯೋ ದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳದೇವತಾಹಿ ಪರಿವುತೋ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅನೋಮಾನದೀತೀರೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ರಾಜಗಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಪಣ್ಡವಪಬ್ಬತಪಬ್ಭಾರೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಮಗಧರಞ್ಞಾ ರಜ್ಜೇನ ನಿಮನ್ತಿಯಮಾನೋ ತಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಿಜಿತಂ ಆಗಮನತ್ಥಾಯ ತೇನ ಗಹಿತಪಟಿಞ್ಞೋ ಆಳಾರಞ್ಚ ಉದಕಞ್ಚ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಅಧಿಗತವಿಸೇಸಂ ಅನಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಛಬ್ಬಸ್ಸಾನಿ ಮಹಾಪಧಾನಂ ಪದಹಿತ್ವಾ ವಿಸಾಖಪುಣ್ಣಮದಿವಸೇ ಪಾತೋವ ಸುಜಾತಾಯ ದಿನ್ನಪಾಯಸಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ನೇರಞ್ಜರಾಯ ನದಿಯಾ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಂ ಪವಾಹೇತ್ವಾ ನೇರಞ್ಜರಾಯ ನದಿಯಾ ತೀರೇ ಮಹಾವನಸಣ್ಡೇ ನಾನಾಸಮಾಪತ್ತೀಹಿ ದಿವಸಭಾಗಂ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಸೋತ್ತಿಯೇನ ದಿನ್ನಂ ತಿಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಾಳೇನ ನಾಗರಾಜೇನ ಅಭಿತ್ಥುತಗುಣೋ ಬೋಧಿಮಣ್ಡಂ ಆರುಯ್ಹ ತಿಣಾನಿ ಸನ್ಥರಿತ್ವಾ ‘‘ನ ತಾವಿಮಂ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಭಿನ್ದಿಸ್ಸಾಮಿ, ಯಾವ ಮೇ ಅನುಪಾದಾಯ ಆಸವೇಹಿ ಚಿತ್ತಂ ನ ಮುಚ್ಚಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಕತ್ವಾ ಪುರತ್ಥಾಭಿಮುಖೋ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸೂರಿಯೇ ಅನತ್ಥಙ್ಗಮಿತೇಯೇವ ಮಾರಬಲಂ ವಿಧಮಿತ್ವಾ ಪಠಮಯಾಮೇ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಞಾಣಂ, ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೇ ಚುತೂಪಪಾತಞಾಣಂ ಪತ್ವಾ ಪಚ್ಛಿಮಯಾಮಾವಸಾನೇ ಪಚ್ಚಯಾಕಾರೇ ಞಾಣಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಅರುಣುಗ್ಗಮನೇ ದಸಬಲಚತುವೇಸಾರಜ್ಜಾದಿಸಬ್ಬಗುಣಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಸತ್ತಸತ್ತಾಹಂ ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಮೇ ಸತ್ತಾಹೇ ಅಜಪಾಲನಿಗ್ರೋಧಮೂಲೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಧಮ್ಮಗಮ್ಭೀರತಾಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣೇನ ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕತಂ ಆಪಜ್ಜಮಾನೋ ದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಪರಿವಾರೇನ ಸಹಮ್ಪತಿಬ್ರಹ್ಮುನಾ ಆಯಾಚಿತಧಮ್ಮದೇಸನೋ ಬುದ್ಧಚಕ್ಖುನಾ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಅಜ್ಝೇಸನಂ ಅಧಿವಾಸೇತ್ವಾ, ‘‘ಕಸ್ಸ ನು ಖೋ ಅಹಂ ಪಠಮಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಆಳಾರುದಕಾನಂ ಕಾಲಕತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಬಹೂಪಕಾರತಂ ಅನುಸ್ಸರಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಕಾಸಿಪುರಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಉಪಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮನ್ತೇತ್ವಾ ಆಸಾಳ್ಹಿಪುಣ್ಣಮದಿವಸೇ ಇಸಿಪತನೇ ಮಿಗದಾಯೇ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯಾನಂ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ವಾ ತೇ ಅನನುಚ್ಛವಿಕೇನ ಸಮುದಾಚಾರೇನ ಸಮುದಾಚರನ್ತೇ ಸಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಾತಕೋಣ್ಡಞ್ಞಪ್ಪಮುಖೇ ಅಟ್ಠಾರಸ ಬ್ರಹ್ಮಕೋಟಿಯೋ ಅಮತಪಾನಂ ಪಾಯೇನ್ತೋ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತೇತ್ವಾ ಪವತ್ತಿತವರಧಮ್ಮಚಕ್ಕೋ ಪಞ್ಚಮಿಯಂ ಪಕ್ಖಸ್ಸ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ತಂ ದಿವಸಮೇವ ಯಸಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ತಂ ರತ್ತಿಭಾಗೇ ನಿಬ್ಬಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಪಹಾಯ ನಿಕ್ಖನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಏಹಿ ಯಸಾ’’ತಿ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ರತ್ತಿಭಾಗೇ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಅಪರೇಪಿ ತಸ್ಸ ಸಹಾಯಕೇ ಚತುಪಣ್ಣಾಸ ಜನೇ ಏಹಿಭಿಕ್ಖುಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪೇಸಿ.

ಏವಂ ಲೋಕೇ ಏಕಸಟ್ಠಿಯಾ ಅರಹನ್ತೇಸು ಜಾತೇಸು ವುಟ್ಠವಸ್ಸೋ ಪವಾರೇತ್ವಾ, ‘‘ಚರಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚಾರಿಕ’’ನ್ತಿ ಸಟ್ಠಿ ಭಿಕ್ಖೂ ದಿಸಾಸು ಪೇಸೇತ್ವಾ ಸಯಂ ಉರುವೇಲಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಕಪ್ಪಾಸಿಕವನಸಣ್ಡೇ ತಿಂಸ ಜನೇ ಭದ್ದವಗ್ಗಿಯಕುಮಾರೇ ವಿನೇಸಿ. ತೇಸು ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಿಮಕೋ ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಸಬ್ಬುತ್ತಮೋ ಅನಾಗಾಮೀ ಅಹೋಸಿ. ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಏಹಿಭಿಕ್ಖುಭಾವೇನೇವ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ದಿಸಾಸು ಪೇಸೇತ್ವಾ ಸಯಂ ಉರುವೇಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಡ್ಢುಡ್ಢಾನಿ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಸಹಸ್ಸಾನಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಉರುವೇಲಕಸ್ಸಪಾದಯೋ ಸಹಸ್ಸಜಟಿಲಪರಿವಾರೇ ತೇಭಾತಿಕಜಟಿಲೇ ವಿನೇತ್ವಾ ಏಹಿಭಿಕ್ಖುಭಾವೇನೇವ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ಗಯಾಸೀಸೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಆದಿತ್ತಪರಿಯಾಯದೇಸನಾಯ (ಮಹಾವ. ೫೪; ಸಂ. ನಿ. ೪.೨೮) ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ತೇನ ಅರಹನ್ತಸಹಸ್ಸೇನ ಪರಿವುತೋ ‘‘ಬಿಮ್ಬಿಸಾರರಞ್ಞೋ ದಿನ್ನಂ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಮೋಚೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ರಾಜಗಹನಗರೂಪಚಾರೇ ಲಟ್ಠಿವನುಯ್ಯಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಸತ್ಥಾ ಕಿರ ಆಗತೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ದ್ವಾದಸನಹುತೇಹಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗತಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಮಧುರಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇನ್ತೋ ರಾಜಾನಂ ಏಕಾದಸಹಿ ನಹುತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಏಕನಹುತಂ ಸರಣೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಸಕ್ಕೇನ ದೇವರಾಜೇನ ಮಾಣವಕವಣ್ಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಭಿತ್ಥುತಗುಣೋ ರಾಜಗಹನಗರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ರಾಜನಿವೇಸನೇ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚೋ ವೇಳುವನಾರಾಮಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ತತ್ಥ ನಂ ಸಾರಿಪುತ್ತಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿಂಸು.

ತತ್ರಾಯಂ ಅನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಅನುಪ್ಪನ್ನೇಯೇವ ಹಿ ಬುದ್ಧೇ ರಾಜಗಹತೋ ಅವಿದೂರೇ ಉಪತಿಸ್ಸಗಾಮೋ ಕೋಲಿತಗಾಮೋತಿ ದ್ವೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಾಮಾ ಅಹೇಸುಂ. ತೇಸು ಉಪತಿಸ್ಸಗಾಮೇ ಸಾರಿಯಾ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯಾ ಗಬ್ಭಸ್ಸ ಪತಿಟ್ಠಿತದಿವಸೇಯೇವ ಕೋಲಿತಗಾಮೇ ಮೋಗ್ಗಲಿಯಾ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯಾಪಿ ಗಬ್ಭೋ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ. ತಾನಿ ಕಿರ ದ್ವೇಪಿ ಕುಲಾನಿ ಯಾವ ಸತ್ತಮಾ ಕುಲಪರಿವಟ್ಟಾ ಆಬದ್ಧಪಟಿಬದ್ಧಸಹಾಯಕಾನೇವ ಅಹೇಸುಂ, ತಾಸಂ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಏಕದಿವಸಮೇವ ಗಬ್ಭಪರಿಹಾರಂ ಅದಂಸು. ತಾ ಉಭೋಪಿ ದಸಮಾಸಚ್ಚೇಯೇನ ಪುತ್ತೇ ವಿಜಾಯಿಂಸು. ನಾಮಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ಸಾರಿಯಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯಾ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಉಪತಿಸ್ಸಗಾಮಕೇ ಜೇಟ್ಠಕುಲಸ್ಸ ಪುತ್ತತ್ತಾ ಉಪತಿಸ್ಸೋತಿ ನಾಮಂ ಕರಿಂಸು, ಇತರಸ್ಸ ಕೋಲಿತಗಾಮೇ ಜೇಟ್ಠಕುಲಸ್ಸ ಪುತ್ತತ್ತಾ ಕೋಲಿತೋತಿ ನಾಮಂ ಕರಿಂಸು. ತೇ ಉಭೋಪಿ ವುಡ್ಢಿಮನ್ವಾಯ ಸಬ್ಬಸಿಪ್ಪಾನಂ ಪಾರಂ ಅಗಮಂಸು. ಉಪತಿಸ್ಸಮಾಣವಸ್ಸ ಕೀಳನತ್ಥಾಯ ನದಿಂ ವಾ ಉಯ್ಯಾನಂ ವಾ ಗಮನಕಾಲೇ ಪಞ್ಚ ಸುವಣ್ಣಸಿವಿಕಸತಾನಿ ಪರಿವಾರಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಕೋಲಿತಮಾಣವಸ್ಸ ಪಞ್ಚ ಆಜಞ್ಞಯುತ್ತರಥಸತಾನಿ. ದ್ವೇಪಿ ಜನಾ ಪಞ್ಚಪಞ್ಚಮಾಣವಕಸತಪರಿವಾರಾ ಹೋನ್ತಿ. ರಾಜಗಹೇ ಚ ಅನುಸಂವಚ್ಛರಂ ಗಿರಗ್ಗಸಮಜ್ಜೋ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ. ತೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಏಕಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಮಞ್ಚಂ ಬನ್ಧನ್ತಿ. ದ್ವೇಪಿ ಏಕತೋ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸಮಜ್ಜಂ ಪಸ್ಸನ್ತಾ ಹಸಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನೇ ಹಸನ್ತಿ, ಸಂವೇಗಟ್ಠಾನೇ ಸಂವೇಜೇನ್ತಿ, ದಾಯಂ ದಾತುಂ ಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ದಾಯಂ ದೇನ್ತಿ. ತೇಸಂ ಇಮಿನಾವ ನಿಯಾಮೇನ ಏಕದಿವಸಂ ಸಮಜ್ಜಂ ಪಸ್ಸನ್ತಾನಂ ಪರಿಪಾಕಗತತ್ತಾ ಞಾಣಸ್ಸ ಪುರಿಮದಿವಸೇಸು ವಿಯ ಹಸಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನೇ ಹಾಸೋ ವಾ ಸಂವೇಗಟ್ಠಾನೇ ಸಂವೇಗೋ ವಾ ದಾತುಂ ಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ದಾನಂ ವಾ ನಾಹೋಸಿ. ದ್ವೇಪಿ ಪನ ಜನಾ ಏವಂ ಚಿನ್ತಯಿಂಸು – ‘‘ಕಿಮೇತ್ಥ ಓಲೋಕೇತಬ್ಬಂ ಅತ್ಥಿ, ಸಬ್ಬೇಪಿಮೇ ಅಪ್ಪತ್ತೇ ವಸ್ಸಸತೇ ಅಪ್ಪಣ್ಣತ್ತಿಕಭಾವಂ ಗಮಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಅಮ್ಹೇಹಿ ಪನ ಏಕಂ ಮೋಕ್ಖಧಮ್ಮಂ ಪರಿಯೇಸಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಆರಮ್ಮಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿಂಸು. ತತೋ ಕೋಲಿತೋ ಉಪತಿಸ್ಸಂ ಆಹ – ‘‘ಸಮ್ಮ ಉಪತಿಸ್ಸ, ನ ತ್ವಂ ಅಞ್ಞೇಸು ದಿವಸೇಸು ವಿಯ ಹಟ್ಠಪಹಟ್ಠೋ, ಇದಾನಿ ಅನತ್ತಮನಧಾತುಕೋಸಿ, ಕಿಂ ತೇ ಸಲ್ಲಕ್ಖಿತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಸಮ್ಮ ಕೋಲಿತ, ಏತೇಸಂ ವೋಲೋಕನೇ ಸಾರೋ ನತ್ಥಿ, ನಿರತ್ಥಕಮೇತಂ, ಅತ್ತನೋ ಮೋಕ್ಖಧಮ್ಮಂ ಗವೇಸಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಚಿನ್ತಯನ್ತೋ ನಿಸಿನ್ನೋಮ್ಹಿ. ತ್ವಂ ಪನ ಕಸ್ಮಾ ಅನತ್ತಮನೋಸೀತಿ? ಸೋಪಿ ತಥೇವ ಆಹ. ಅಥಸ್ಸ ಅತ್ತನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಜ್ಝಾಸಯತಂ ಞತ್ವಾ ಉಪತಿಸ್ಸೋ ಆಹ – ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಸುಚಿನ್ತಿಕಂ, ಮೋಕ್ಖಧಮ್ಮಂ ಪನ ಗವೇಸನ್ತೇಹಿ ಏಕಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಾಮಾ’’ತಿ?

ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಸಞ್ಚಯೋ ನಾಮ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ರಾಜಗಹೇ ಪಟಿವಸತಿ ಮಹತಿಯಾ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಪರಿಸಾಯ ಸದ್ಧಿಂ. ತೇ ‘‘ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಪಞ್ಚಮಾಣವಕಸತಾನಿ ‘‘ಸಿವಿಕಾಯೋ ಚ ರಥೇ ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ಉಯ್ಯೋಜೇತ್ವಾ ಏಕಾಯ ಸಿವಿಕಾಯ ಏಕೇನ ರಥೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಞ್ಚಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿಂಸು. ತೇಸಂ ಪಬ್ಬಜಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಞ್ಚಯೋ ಅತಿರೇಕಲಾಭಗ್ಗಯಸಗ್ಗಪ್ಪತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ. ತೇ ಕತಿಪಾಹೇನೇವ ಸಬ್ಬಂ ಸಞ್ಚಯಸ್ಸ ಸಮಯಂ ಪರಿಮದ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಆಚರಿಯ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಜಾನನಸಮಯೋ ಏತ್ತಕೋವ, ಉದಾಹು ಉತ್ತರಿಮ್ಪಿ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ‘‘ಏತ್ತಕೋವ ಸಬ್ಬಂ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಞಾತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಚಿನ್ತಯಿಂಸು – ‘‘ಏವಂ ಸತಿ ಇಮಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವಾಸೋ ನಿರತ್ಥಕೋ, ಮಯಂ ಯಂ ಮೋಕ್ಖಧಮ್ಮಂ ಗವೇಸಿತುಂ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ, ಸೋ ಇಮಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಉಪ್ಪಾದೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಮಹಾ ಖೋ ಪನ ಜಮ್ಬುದೀಪೋ, ಗಾಮನಿಗಮರಾಜಧಾನಿಯೋ ಚರನ್ತಾ ಅದ್ಧಾ ಮೋಕ್ಖಧಮ್ಮದೇಸಕಂ ಕಞ್ಚಿ ಆಚರಿಯಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ, ‘‘ಯತ್ಥ ಯತ್ಥ ಪಣ್ಡಿತಾ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಾಕಚ್ಛಂ ಕರೋನ್ತಿ. ತೇಹಿ ಪುಟ್ಠಂ ಪಞ್ಹಂ ಅಞ್ಞೇ ಕಥೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ತೇ ಪನ ತೇಸಂ ಪಞ್ಹಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತಿ. ಏವಂ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಸಕಟ್ಠಾನಮೇವ ಆಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಸಮ್ಮ ಕೋಲಿತ, ಅಮ್ಹೇಸು ಯೋ ಪಠಮಂ ಅಮತಂ ಅಧಿಗಚ್ಛತಿ, ಸೋ ಇತರಸ್ಸ ಆರೋಚೇತೂ’’ತಿ ಕತಿಕಂ ಅಕಂಸುಂ.

ಏವಂ ತೇಸು ಕತಿಕಂ ಕತ್ವಾ ವಿಹರನ್ತೇಸು ಸತ್ಥಾ ವುತ್ತಾನುಕ್ಕಮೇನ ರಾಜಗಹಂ ಪತ್ವಾ ವೇಳುವನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರತಿ. ತದಾ ‘‘ಚರಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚಾರಿಕಂ ಬಹುಜನಹಿತಾಯಾ’’ತಿ ರತನತ್ತಯಗುಣಪಕಾಸನತ್ಥಂ ಉಯ್ಯೋಜಿತಾನಂ ಏಕಸಟ್ಠಿಯಾ ಅರಹನ್ತಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯಾನಂ ಅಬ್ಭನ್ತರೋ ಅಸ್ಸಜಿತ್ಥೇರೋ ಪಟಿನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ರಾಜಗಹಂ ಆಗತೋ, ಪುನದಿವಸೇ ಪಾತೋವ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ರಾಜಗಹಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಉಪತಿಸ್ಸಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋಪಿ ಪಾತೋವ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾರಾಮಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಯಾ ಏವರೂಪೋ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ನಾಮ ನ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬೋಯೇವ, ಯೇ ಲೋಕೇ ಅರಹನ್ತೋ ವಾ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಂ ವಾ ಸಮಾಪನ್ನಾ, ಅಯಂ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಞ್ಞತರೋ, ಯಂನೂನಾಹಂ ಇಮಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪುಚ್ಛೇಯ್ಯಂ – ‘ಕಂಸಿ ತ್ವಂ, ಆವುಸೋ, ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಕೋ ವಾ ತೇ ಸತ್ಥಾ, ಕಸ್ಸ ವಾ ತ್ವಂ ಧಮ್ಮಂ ರೋಚೇಸೀ’’’ತಿ? ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಅಕಾಲೋ ಖೋ ಇಮಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿತುಂ, ಅನ್ತರಘರಂ ಪವಿಟ್ಠೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರತಿ, ಯಂನೂನಾಹಂ ಇಮಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ಅನುಬನ್ಧೇಯ್ಯಂ, ಅತ್ಥಿಕೇಹಿ ಉಪಞ್ಞಾತಂ ಮಗ್ಗ’’ನ್ತಿ. ಸೋ ಥೇರಂ ಲದ್ಧಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಅಞ್ಞತರಂ ಓಕಾಸಂ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ನಿಸೀದಿತುಕಾಮತಞ್ಚಸ್ಸ ಞತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಪೀಠಕಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ, ಸೋ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇಪಿಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಕುಣ್ಡಿಕಾಯ ಉದಕಂ ಅದಾಸಿ.

ಏವಂ ಆಚರಿಯವತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚೇನ ಥೇರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮಧುರಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ವಿಪ್ಪಸನ್ನಾನಿ ಖೋ ಪನ ತೇ, ಆವುಸೋ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ, ಪರಿಸುದ್ಧೋ ಛವಿವಣ್ಣೋ ಪರಿಯೋದಾತೋ, ಕಂಸಿ ತ್ವಂ, ಆವುಸೋ, ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಕೋ ವಾ ತೇ ಸತ್ಥಾ, ಕಸ್ಸ ವಾ ತ್ವಂ ಧಮ್ಮಂ ರೋಚೇಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಥೇರೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇಮೇ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾ ನಾಮ ಸಾಸನಸ್ಸ ಪಟಿಪಕ್ಖಭೂತಾ, ಇಮಸ್ಸ ಸಾಸನಸ್ಸ ಗಮ್ಭೀರತಂ ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಅತ್ತನೋ ನವಕಭಾವಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ – ‘‘ಅಹಂ ಖೋ, ಆವುಸೋ, ನವೋ ಅಚಿರಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಅಧುನಾಗತೋ ಇಮಂ ಧಮ್ಮವಿನಯಂ, ನ ತಾವಾಹಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತು’’ನ್ತಿ. ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ – ‘‘ಅಹಂ ಉಪತಿಸ್ಸೋ ನಾಮ, ತ್ವಂ ಯಥಾಸತ್ತಿಯಾ ಅಪ್ಪಂ ವಾ ಬಹುಂ ವಾ ವದ, ಏತಂ ನಯಸತೇನ ನಯಸಹಸ್ಸೇನ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತುಂ ಮಯ್ಹಂ ಭಾರೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಆಹ –

‘‘ಅಪ್ಪಂ ವಾ ಬಹುಂ ವಾ ಭಾಸಸ್ಸು, ಅತ್ಥಂಯೇವ ಮೇ ಬ್ರೂಹಿ;

ಅತ್ಥೇನೇವ ಮೇ ಅತ್ಥೋ, ಕಿಂ ಕಾಹಸಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಬಹು’’ನ್ತಿ. (ಮಹಾವ. ೬೦);

ಏವಂ ವುತ್ತೇ ಥೇರೋ – ‘‘ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಹೇತುಪ್ಪಭವಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೬೦; ಅಪ. ಥೇರ ೧.೧.೨೮೬) ಗಾಥಮಾಹ. ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ಪಠಮಪದದ್ವಯಮೇವ ಸುತ್ವಾ ಸಹಸ್ಸನಯಪಟಿಮಣ್ಡಿತೇ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ, ಇತರಂ ಪದದ್ವಯಂ ಸೋತಾಪನ್ನಕಾಲೇ ನಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ. ಸೋ ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಹುತ್ವಾ ಉಪರಿವಿಸೇಸೇ ಅಪ್ಪವತ್ತನ್ತೇ ‘‘ಭವಿಸ್ಸತಿ ಏತ್ಥ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಥೇರಂ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಾ ಉಪರಿ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ವಡ್ಢಯಿತ್ಥ, ಏತ್ತಕಮೇವ ಹೋತು, ಕುಹಿಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸತ್ಥಾ ವಸತೀ’’ತಿ? ‘‘ವೇಳುವನೇ, ಆವುಸೋ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇ ಪುರತೋ ಯಾಥ, ಮಯ್ಹಂ ಏಕೋ ಸಹಾಯಕೋ ಅತ್ಥಿ, ಅಮ್ಹೇಹಿ ಚ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಕತಿಕಾ ಕತಾ ‘ಅಮ್ಹೇಸು ಯೋ ಅಮತಂ ಪಠಮಂ ಅಧಿಗಚ್ಛತಿ, ಸೋ ಇತರಸ್ಸ ಆರೋಚೇತೂ’ತಿ. ಅಹಂ ತಂ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಸಹಾಯಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಗತಮಗ್ಗೇನೇವ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಮಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ಥೇರಸ್ಸ ಪಾದೇಸು ನಿಪತಿತ್ವಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಥೇರಂ ಉಯ್ಯೋಜೇತ್ವಾ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾರಾಮಾಭಿಮುಖೋ ಅಗಮಾಸಿ’’.

ಅಥ ಖೋ ಕೋಲಿತಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ತಂ ದೂರತೋವ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಅಜ್ಜ ಮಯ್ಹಂ ಸಹಾಯಕಸ್ಸ ಮುಖವಣ್ಣೋ ನ ಅಞ್ಞದಿವಸೇಸು ವಿಯ, ಅದ್ಧಾ ತೇನ ಅಮತಂ ಅಧಿಗತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅಮತಾಧಿಗಮಂ ಪುಚ್ಛಿ. ಸೋಪಿಸ್ಸ ‘‘ಆಮಾವುಸೋ, ಅಮತಂ ಅಧಿಗತ’’ನ್ತಿ ಪಟಿಜಾನಿತ್ವಾ ತಮೇವ ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ. ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಕೋಲಿತೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಕುಹಿಂ ಕಿರ, ಸಮ್ಮ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸತ್ಥಾ ವಸತೀ’’ತಿ? ‘‘ವೇಳುವನೇ ಕಿರ, ಸಮ್ಮ, ಏವಂ ನೋ ಆಚರಿಯೇನ ಅಸ್ಸಜಿತ್ಥೇರೇನ ಕಥಿತ’’ನ್ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಸಮ್ಮ, ಆಯಾಮ, ಸತ್ಥಾರಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋ ಚ ನಾಮೇಸ ಸದಾಪಿ ಆಚರಿಯಪೂಜಕೋವ, ತಸ್ಮಾ ಸಹಾಯಂ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಸಮ್ಮ, ಅಮ್ಹೇಹಿ ಅಧಿಗತಂ ಅಮತಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಸಞ್ಚಯಪರಿಬ್ಬಾಜಕಸ್ಸಾಪಿ ಕಥೇಸ್ಸಾಮ, ಬುಜ್ಝಮಾನೋ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ, ಅಪ್ಪಟಿವಿಜ್ಝನ್ತೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸದ್ದಹಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು, ಸನ್ತಿಕಂ ಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಬುದ್ಧಾನಂ ದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಮಗ್ಗಫಲಪಟಿವೇಧಂ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ತತೋ ದ್ವೇಪಿ ಜನಾ ಸಞ್ಚಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಂಸು.

ಸಞ್ಚಯೋ ತೇ ದಿಸ್ವಾವ – ‘‘ಕಿಂ, ತಾತಾ, ಕೋಚಿ ವೋ ಅಮತಮಗ್ಗದೇಸಕೋ ಲದ್ಧೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಆಮ, ಆಚರಿಯ, ಲದ್ಧೋ, ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ಧಮ್ಮೋ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ಸಙ್ಘೋ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ತುಮ್ಹೇ ತುಚ್ಛೇ ಅಸಾರೇ ವಿಚರಥ, ತಸ್ಮಾ ಏಥ, ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಗಚ್ಛಥ ತುಮ್ಹೇ, ನಾಹಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾಹಿ’’? ‘‘ಅಹಂ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಆಚರಿಯೋ ಹುತ್ವಾ ವಿಚರಿಂ, ವಿಚರನ್ತಸ್ಸ ಮೇ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕವಾಸೋ ಚಾಟಿಯಾ ಉದಞ್ಚನಭಾವಪ್ಪತ್ತಿ ವಿಯ ಹೋತಿ, ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಹಂ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕವಾಸಂ ವಸಿತು’’ನ್ತಿ. ‘‘ಮಾ ಏವಂ ಕರಿತ್ಥ, ಆಚರಿಯಾ’’ತಿ. ‘‘ಹೋತು, ತಾತಾ, ಗಚ್ಛಥ ತುಮ್ಹೇ, ನಾಹಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಆಚರಿಯ, ಲೋಕೇ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಹಾಜನೋ ಗನ್ಧಮಾಲಾದಿಹತ್ಥೋ ಗನ್ತ್ವಾ ತಮೇವ ಪೂಜೇಸ್ಸತಿ, ಮಯಮ್ಪಿ ತತ್ಥೇವ ಗಮಿಸ್ಸಾಮ. ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ? ‘‘ತಾತಾ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ದನ್ಧಾ ಬಹೂ, ಉದಾಹು ಪಣ್ಡಿತಾ’’ತಿ. ‘‘ದನ್ಧಾ, ಆಚರಿಯ, ಬಹೂ, ಪಣ್ಡಿತಾ ಚ ನಾಮ ಕತಿಪಯಾ ಏವ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ, ತಾತಾ, ಪಣ್ಡಿತಾ ಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗಮಿಸ್ಸನ್ತಿ, ದನ್ಧಾ ದನ್ಧಸ್ಸ ಮಮ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಮಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಗಚ್ಛಥ ತುಮ್ಹೇ, ನಾಹಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ತೇ ‘‘ಪಞ್ಞಾಯಿಸ್ಸಥ ತುಮ್ಹೇ, ಆಚರಿಯಾ’’ತಿ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು. ತೇಸು ಗಚ್ಛನ್ತೇಸು ಸಞ್ಚಯಸ್ಸ ಪರಿಸಾ ಭಿಜ್ಜಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಆರಾಮೋ ತುಚ್ಛೋ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ತುಚ್ಛಂ ಆರಾಮಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಣ್ಹಂ ಲೋಹಿತಂ ಛಡ್ಡೇಸಿ. ತೇಹಿಪಿ ಸದ್ಧಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇಸು ಪಞ್ಚಸು ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಸತೇಸು ಸಞ್ಚಯಸ್ಸ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಸತಾನಿ ನಿವತ್ತಿಂಸು, ಅಥ ಖೋ ತೇ ಅತ್ತನೋ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇಹಿ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯೇಹಿ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ವೇಳುವನಂ ಅಗಮಂಸು.

ಸತ್ಥಾ ಚತುಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ತೇ ದೂರತೋವ ದಿಸ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಏತೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದ್ವೇ ಸಹಾಯಕಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ ಕೋಲಿತೋ ಚ ಉಪತಿಸ್ಸೋ ಚ, ಏತಂ ಮೇ ಸಾವಕಯುಗಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಅಗ್ಗಂ ಭದ್ದಯುಗ’’ನ್ತಿ. ತೇ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿಂಸು, ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಚ ಪನ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚುಂ – ‘‘ಲಭೇಯ್ಯಾಮ ಮಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ, ಲಭೇಯ್ಯಾಮ ಉಪಸಮ್ಪದ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಏಥ, ಭಿಕ್ಖವೋ’’ತಿ ಭಗವಾ ಅವೋಚ – ‘‘ಸ್ವಾಕ್ಖಾತೋ ಧಮ್ಮೋ, ಚರಥ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಸಮ್ಮಾ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಅನ್ತಕಿರಿಯಾಯಾ’’ತಿ. ಸಬ್ಬೇಪಿ ಇದ್ಧಿಮಯಪತ್ತಚೀವರಧರಾ ಸಟ್ಠಿವಸ್ಸಿಕತ್ಥೇರಾ ವಿಯ ಅಹೇಸುಂ.

ಅಥ ನೇಸಂ ಪರಿಸಾಯ ಚರಿತವಸೇನ ಸತ್ಥಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ವಡ್ಢೇಸಿ. ಠಪೇತ್ವಾ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕೇ ಅವಸೇಸಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು, ಅಗ್ಗಸಾವಕಾನಂ ಪನ ಉಪರಿಮಗ್ಗತ್ತಯಕಿಚ್ಚಂ ನ ನಿಟ್ಠಾಸಿ. ಕಿಂ ಕಾರಣಾ? ಸಾವಕಪಾರಮಿಞಾಣಸ್ಸ ಮಹನ್ತತಾಯ. ಅಥಾಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ಪಬ್ಬಜಿತದಿವಸತೋ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಮಗಧರಟ್ಠೇ ಕಲ್ಲವಾಲಗಾಮಕಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಹರನ್ತೋ ಥಿನಮಿದ್ಧೇ ಓಕ್ಕಮನ್ತೇ ಸತ್ಥಾರಾ ಸಂವೇಜಿತೋ ಥಿನಮಿದ್ಧಂ ವಿನೋದೇತ್ವಾ ತಥಾಗತೇನ ದಿನ್ನಂ ಧಾತುಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಸುಣನ್ತೋವ ಉಪರಿಮಗ್ಗತ್ತಯಕಿಚ್ಚಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಸಾವಕಪಾರಮಿಞಾಣಸ್ಸ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತೋ. ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋಪಿ ಪಬ್ಬಜಿತದಿವಸತೋ ಅಡ್ಢಮಾಸಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಾ ಸದ್ಧಿಂ ತಮೇವ ರಾಜಗಹಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಸೂಕರಖತಲೇಣೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯಸ್ಸ ದೀಘನಖಪರಿಬ್ಬಾಜಕಸ್ಸ ವೇದನಾಪರಿಗ್ಗಹಸುತ್ತನ್ತೇ ದೇಸಿಯಮಾನೇ ಸುತ್ತಾನುಸಾರೇನ ಞಾಣಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಪರಸ್ಸ ವಡ್ಢಿತಭತ್ತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತೋ ವಿಯ ಸಾವಕಪಾರಮಿಞಾಣಸ್ಸ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತೋ. ನನು ಚಾಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಪಞ್ಞೋ, ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತೋ ಚಿರತರೇನ ಸಾವಕಪಾರಮಿಞಾಣಂ ಪಾಪುಣೀತಿ? ಪರಿಕಮ್ಮಮಹನ್ತತಾಯ. ಯಥಾ ಹಿ ದುಗ್ಗತಮನುಸ್ಸಾ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಗನ್ತುಕಾಮಾ ಖಿಪ್ಪಮೇವ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಿ, ರಾಜೂನಂ ಪನ ಹತ್ಥಿವಾಹನಕಪ್ಪನಾದಿಂ ಮಹನ್ತಂ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಏವಂಸಮ್ಪದಮಿದಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ತಂ ದಿವಸಞ್ಞೇವ ಪನ ಸತ್ಥಾ ವಡ್ಢಮಾನಕಚ್ಛಾಯಾಯ ವೇಳುವನೇ ಸಾವಕಸನ್ನಿಪಾತಂ ಕತ್ವಾ ದ್ವಿನ್ನಂ ಥೇರಾನಂ ಅಗ್ಗಸಾವಕಟ್ಠಾನಂ ದತ್ವಾ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಂ ಉದ್ದಿಸಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ಉಜ್ಝಾಯಿಂಸು – ‘‘ಸತ್ಥಾ ಮುಖೋಲೋಕನೇನ ಭಿಕ್ಖಂ ದೇತಿ, ಅಗ್ಗಸಾವಕಟ್ಠಾನಂ ದದನ್ತೇನ ನಾಮ ಪಠಮಂ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯಾನಂ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಏತೇ ಅನೋಲೋಕೇನ್ತೇನ ಯಸಥೇರಪ್ಪಮುಖಾನಂ ಪಞ್ಚಪಣ್ಣಾಸಭಿಕ್ಖೂನಂ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಏತೇ ಅನೋಲೋಕೇನ್ತೇನ ಭದ್ದವಗ್ಗಿಯಾನಂ ತಿಂಸಜನಾನಂ, ಏತೇ ಅನೋಲೋಕೇನ್ತೇನ ಉರುವೇಲಕಸ್ಸಪಾದೀನಂ ತೇಭಾತಿಕಾನಂ, ಏತೇ ಪನ ಏತ್ತಕೇ ಮಹಾಥೇರೇ ಪಹಾಯ ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಅಗ್ಗಸಾವಕಟ್ಠಾನಂ ದದನ್ತೇನ ಮುಖಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿ. ಸತ್ಥಾ, ‘‘ಕಿಂ ಕಥೇಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಇದಂ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನಾಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮುಖಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖಂ ದೇಮಿ, ಏತೇಸಂ ಪನ ಅತ್ತನಾ ಅತ್ತನಾ ಪತ್ಥಿತಪತ್ಥಿತಮೇವ ದೇಮಿ. ಅಞ್ಞಾತಕೋಣ್ಡಞ್ಞೋ ಹಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸಸ್ಸೇ ನವ ವಾರೇ ಅಗ್ಗಸಸ್ಸದಾನಂ ದದನ್ತೋ ಅಗ್ಗಸಾವಕಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ಥೇತ್ವಾ ನಾದಾಸಿ, ಅಗ್ಗಧಮ್ಮಂ ಪನ ಅರಹತ್ತಂ ಸಬ್ಬಪಠಮಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತುಂ ಪತ್ಥೇತ್ವಾ ಅದಾಸೀ’’ತಿ. ‘‘ಕದಾ ಪನ ಭಗವಾ’’ತಿ? ‘‘ಸುಣಿಸ್ಸಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ. ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ, ಭಗವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ –

ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇತೋ ಏಕನವುತಿಕಪ್ಪೇ ವಿಪಸ್ಸೀ ನಾಮ ಭಗವಾ ಲೋಕೇ ಉದಪಾದಿ. ತದಾ ಮಹಾಕಾಳೋ ಚೂಳಕಾಳೋತಿ ದ್ವೇಭಾತಿಕಾ ಕುಟುಮ್ಬಿಕಾ ಮಹನ್ತಂ ಸಾಲಿಕ್ಖೇತ್ತಂ ವಪಾಪೇಸುಂ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಚೂಳಕಾಳೋ ಸಾಲಿಕ್ಖೇತ್ತಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಂ ಸಾಲಿಗಬ್ಭಂ ಫಾಲೇತ್ವಾ ಖಾದಿ, ತಂ ಅತಿಮಧುರಂ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸಾಲಿಗಬ್ಭದಾನಂ ದಾತುಕಾಮೋ ಹುತ್ವಾ ಜೇಟ್ಠಭಾತಿಕಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ, ‘‘ಭಾತಿಕ, ಸಾಲಿಗಬ್ಭಂ ಫಾಲೇತ್ವಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಪಚಾಪೇತ್ವಾ ದಾನಂ ದೇಮಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕಿಂ ವದೇಸಿ, ತಾತ, ಸಾಲಿಗಬ್ಭಂ ಫಾಲೇತ್ವಾ ದಾನಂ ನಾಮ ನೇವ ಅತೀತೇ ಭೂತಪುಬ್ಬಂ, ನ ಅನಾಗತೇಪಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಮಾ ಸಸ್ಸಂ ನಾಸಯೀ’’ತಿ; ವುತ್ತೋಪಿ ಸೋ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಯಾಚಿಯೇವ. ಅಥ ನಂ ಭಾತಾ, ‘‘ತೇನ ಹಿ ಸಾಲಿಕ್ಖೇತ್ತಂ ದ್ವೇ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಕತ್ವಾ ಮಮ ಕೋಟ್ಠಾಸಂ ಅನಾಮಸಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಖೇತ್ತೇ ಯಂ ಇಚ್ಛಸಿ, ತಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಖೇತ್ತಂ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ಬಹೂ ಮನುಸ್ಸೇ ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಸಾಲಿಗಬ್ಭಂ ಫಾಲೇತ್ವಾ ನಿರುದಕೇನ ಖೀರೇನ ಪಚಾಪೇತ್ವಾ ಸಪ್ಪಿಮಧುಸಕ್ಖರಾದೀಹಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ – ‘‘ಇದಂ, ಭನ್ತೇ, ಮಮ ಅಗ್ಗದಾನಂ ಅಗ್ಗಧಮ್ಮಸ್ಸ ಸಬ್ಬಪಠಮಂ ಪಟಿವೇಧಾಯ ಸಂವತ್ತತೂ’’ತಿ ಆಹ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಏವಂ ಹೋತೂ’’ತಿ ಅನುಮೋದನಮಕಾಸಿ.

ಸೋ ಖೇತ್ತಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಸಕಲಕ್ಖೇತ್ತಂ ಕಣ್ಣಿಕಬದ್ಧೇಹಿ ವಿಯ ಸಾಲಿಸೀಸೇಹಿ ಸಞ್ಛನ್ನಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಞ್ಚವಿಧಪೀತಿಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ, ‘‘ಲಾಭಾ ವತ ಮೇ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಪುಥುಕಕಾಲೇ ಪುಥುಕಗ್ಗಂ ನಾಮ ಅದಾಸಿ, ಗಾಮವಾಸೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅಗ್ಗಸಸ್ಸದಾನಂ ನಾಮ ಅದಾಸಿ, ಲಾಯನೇ ಲಾಯನಗ್ಗಂ, ವೇಣಿಕರಣೇ ವೇಣಗ್ಗಂ, ಕಲಾಪಾದೀಸು ಕಲಾಪಗ್ಗಂ, ಖಲಗ್ಗಂ, ಖಲಭಣ್ಡಗ್ಗಂ, ಕೋಟ್ಠಗ್ಗನ್ತಿ. ಏವಂ ಏಕಸಸ್ಸೇ ನವ ವಾರೇ ಅಗ್ಗದಾನಂ ಅದಾಸಿ. ತಸ್ಸ ಸಬ್ಬವಾರೇಸು ಗಹಿತಗಹಿತಟ್ಠಾನಂ ಪರಿಪೂರಿ, ಸಸ್ಸಂ ಅತಿರೇಕಂ ಉಟ್ಠಾನಸಮ್ಪನ್ನಂ ಅಹೋಸಿ. ಧಮ್ಮೋ ಹಿ ನಾಮೇಸ ಅತ್ತಾನಂ ರಕ್ಖನ್ತಂ ರಕ್ಖತಿ. ತೇನಾಹ ಭಗವಾ –

‘‘ಧಮ್ಮೋ ಹವೇ ರಕ್ಖತಿ ಧಮ್ಮಚಾರಿಂ,

ಧಮ್ಮೋ ಸುಚಿಣ್ಣೋ ಸುಖಮಾವಹಾತಿ;

ಏಸಾನಿಸಂಸೋ ಧಮ್ಮೇ ಸುಚಿಣ್ಣೇ,

ನ ದುಗ್ಗತಿಂ ಗಚ್ಛತಿ ಧಮ್ಮಚಾರೀ’’ತಿ. (ಥೇರಗಾ. ೩೦೩; ಜಾ. ೧.೧೦.೧೦೨) –

‘‘ಏವಮೇಸ ವಿಪಸ್ಸೀಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಅಗ್ಗಧಮ್ಮಂ ಪಠಮಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತುಂ ಪತ್ಥೇನ್ತೋ ನವ ವಾರೇ ಅಗ್ಗದಾನಾನಿ ಅದಾಸಿ. ಇತೋ ಸತಸಹಸ್ಸಕಪ್ಪಮತ್ಥಕೇ ಪನ ಹಂಸವತೀನಗರೇ ಪದುಮುತ್ತರಸಮ್ಬುದ್ಧಕಾಲೇಪಿ ಸತ್ತಾಹಂ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗಧಮ್ಮಸ್ಸ ಪಠಮಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝನತ್ಥಮೇವ ಪತ್ಥನಂ ಠಪೇಸಿ. ಇತಿ ಇಮಿನಾ ಪತ್ಥಿತಮೇವ ಮಯಾ ದಿನ್ನಂ, ನಾಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮುಖಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ದೇಮೀ’’ತಿ.

‘‘ಯಸಕುಲಪುತ್ತಪ್ಪಮುಖಾ ಪಞ್ಚಪಞ್ಞಾಸ ಜನಾ ಕಿಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರಿಂಸು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಏತೇಪಿ ಏಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ಥೇನ್ತಾ ಬಹುಂ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಅನುಪ್ಪನ್ನೇ ಬುದ್ಧೇ ಸಹಾಯಕಾ ಹುತ್ವಾ ವಗ್ಗಬನ್ಧನೇನ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರೋನ್ತಾ ಅನಾಥಮತಸರೀರಾನಿ ಪಟಿಜಗ್ಗನ್ತಾ ವಿಚರಿಂಸು. ತೇ ಏಕದಿವಸಂ ಸಗಬ್ಭಂ ಇತ್ಥಿಂ ಕಾಲಕತಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘ಝಾಪೇಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ಸುಸಾನಂ ಹರಿಂಸು. ತೇಸು ಪಞ್ಚ ಜನೇ ‘ತುಮ್ಹೇ ಝಾಪೇಥಾ’ತಿ ಸುಸಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಾ ಗಾಮಂ ಪವಿಟ್ಠಾ. ಯಸದಾರಕೋ ತಂ ಮತಸರೀರಂ ಸೂಲೇಹಿ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಝಾಪೇನ್ತೋ ಅಸುಭಸಞ್ಞಂ ಪಟಿಲಭಿ, ಇತರೇಸಮ್ಪಿ ಚತುನ್ನಂ ಜನಾನಂ – ‘ಪಸ್ಸಥ, ಭೋ, ಇಮಂ ಸರೀರಂ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ವಿದ್ಧಂಸಿತಚಮ್ಮಂ, ಕಬರಗೋರೂಪಂ ವಿಯ ಅಸುಚಿಂ ದುಗ್ಗನ್ಧಂ ಪಟಿಕೂಲ’ನ್ತಿ ದಸ್ಸೇಸಿ. ತೇಪಿ ತತ್ಥ ಅಸುಭಸಞ್ಞಂ ಪಟಿಲಭಿಂಸು. ತೇ ಪಞ್ಚಪಿ ಜನಾ ಗಾಮಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೇಸಸಹಾಯಕಾನಂ ಕಥಯಿಂಸು. ಯಸೋ ಪನ ದಾರಕೋ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಾತಾಪಿತೂನಞ್ಚ ಭರಿಯಾಯ ಚ ಕಥೇಸಿ. ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಅಸುಭಂ ಭಾವಯಿಂಸು. ಇದಮೇತೇಸಂ ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮಂ. ತೇನೇವ ಯಸಸ್ಸ ಇತ್ಥಾಗಾರೇ ಸುಸಾನಸಞ್ಞಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ, ತಾಯ ಚ ಉಪನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ವಿಸೇಸಾಧಿಗಮೋ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಏವಂ ಇಮೇಪಿ ಅತ್ತನಾ ಪತ್ಥಿತಮೇವ ಲಭಿಂಸು. ನಾಹಂ ಮುಖಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ.

‘‘ಭದ್ದವಗ್ಗಿಯಸಹಾಯಕಾ ಪನ ಕಿಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರಿಂಸು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಏತೇಪಿ ಪುಬ್ಬಬುದ್ಧಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ಥೇತ್ವಾ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಅನುಪ್ಪನ್ನೇ ಬುದ್ಧೇ ತಿಂಸ ಧುತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ತುಣ್ಡಿಲೋವಾದಂ ಸುತ್ವಾ ಸಟ್ಠಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಪಞ್ಚ ಸೀಲಾನಿ ರಕ್ಖಿಂಸು. ಏವಂ ಇಮೇಪಿ ಅತ್ತನಾ ಪತ್ಥಿತಮೇವ ಲಭಿಂಸು. ನಾಹಂ ಮುಖಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ.

‘‘ಉರುವೇಲಕಸ್ಸಪಾದಯೋ ಪನ ಕಿಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರಿಂಸು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ತೇಪಿ ಅರಹತ್ತಮೇವ ಪತ್ಥೇತ್ವಾ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರಿಂಸು. ಇತೋ ಹಿ ದ್ವೇನವುತಿಕಪ್ಪೇ ತಿಸ್ಸೋ ಫುಸ್ಸೋತಿ ದ್ವೇ ಬುದ್ಧಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಂಸು. ಫುಸ್ಸಬುದ್ಧಸ್ಸ ಮಹಿನ್ದೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಪಿತಾ ಅಹೋಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪತ್ತೇ ರಞ್ಞೋ ಕನಿಟ್ಠಪುತ್ತೋ ಪಠಮಅಗ್ಗಸಾವಕೋ ಪುರೋಹಿತಪುತ್ತೋ ದುತಿಯಅಗ್ಗಸಾವಕೋ ಅಹೋಸಿ. ರಾಜಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ – ‘ಜೇಟ್ಠಪುತ್ತೋ ಮೇ ಬುದ್ಧೋ, ಕನಿಟ್ಠಪುತ್ತೋ ಪಠಮಅಗ್ಗಸಾವಕೋ, ಪುರೋಹಿತಪುತ್ತೋ ದುತಿಯಅಗ್ಗಸಾವಕೋ’ತಿ ತೇ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ, ‘ಮಮೇವ ಬುದ್ಧೋ, ಮಮೇವ ಧಮ್ಮೋ, ಮಮೇವ ಸಙ್ಘೋ, ನಮೋ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸಾ’ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ, ‘ಭನ್ತೇ, ಇದಾನಿ ಮೇ ನವುತಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಪರಿಮಾಣಸ್ಸ ಆಯುನೋ ಕೋಟಿಯಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ನಿದ್ದಾಯನಕಾಲೋ ವಿಯ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಗೇಹದ್ವಾರಂ ಅಗನ್ತ್ವಾ ಯಾವಾಹಂ ಜೀವಾಮಿ, ತಾವ ಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯೇ ಅಧಿವಾಸೇಥಾ’ತಿ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಬದ್ಧಂ ಬುದ್ಧುಪಟ್ಠಾನಂ ಕರೋತಿ. ರಞ್ಞೋ ಪನ ಅಪರೇಪಿ ತತೋ ಪುತ್ತಾ ಅಹೇಸುಂ. ತೇಸು ಜೇಟ್ಠಸ್ಸ ಪಞ್ಚ ಯೋಧಸತಾನಿ ಪರಿವಾರಾನಿ, ಮಜ್ಝಿಮಸ್ಸ ತೀಣಿ, ಕನಿಟ್ಠಸ್ಸ ದ್ವೇ. ತೇ ‘ಮಯಮ್ಪಿ ಭಾತಿಕಂ ಭೋಜೇಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ಪಿತರಂ ಓಕಾಸಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಅಲಭಮಾನಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಯಾಚನ್ತಾಪಿ ಅಲಭಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚನ್ತೇ ಕುಪಿತೇ ತಸ್ಸ ವೂಪಸಮನತ್ಥಾಯ ಪೇಸಿತಾ ಪಚ್ಚನ್ತಂ ವೂಪಸಮೇತ್ವಾ ಪಿತು ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಮಿಂಸು. ಅಥ ನೇ ಪಿತಾ ಆಲಿಙ್ಗಿತ್ವಾ ಸೀಸೇ ಚುಮ್ಬಿತ್ವಾ, ‘ವರಂ ವೋ, ತಾತಾ, ದಮ್ಮೀ’ತಿ ಆಹ.

‘‘ತೇ ‘ಸಾಧು ದೇವಾ’ತಿ ವರಂ ಗಹಿತಕಂ ಕತ್ವಾ ಪುನ ಕತಿಪಾಹಚ್ಚಯೇನ ಪಿತರಾ ‘ಗಣ್ಹಥ, ತಾತಾ, ವರ’ನ್ತಿ ವುತ್ತಾ, ‘‘ದೇವ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಞ್ಞೇನ ಕೇನಚಿ ಅತ್ಥೋ ನತ್ಥಿ, ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಯಂ ಭಾತಿಕಂ ಭೋಜೇಸ್ಸಾಮ, ಇಮಂ ನೋ ವರಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ‘ನ ದೇಮಿ, ತಾತಾ’ತಿ. ‘ನಿಚ್ಚಕಾಲಂ ಅದೇನ್ತೋ ಸತ್ತ ಸಂವಚ್ಛರಾನಿ ದೇಥ, ದೇವಾ’ತಿ. ‘ನ ದೇಮಿ, ತಾತಾ’ತಿ. ‘ತೇನ ಹಿ ಛ ಪಞ್ಚ ಚತ್ತಾರಿ ತೀಣಿ ದ್ವೇ ಏಕಂ ಸಂವಚ್ಛರಂ ದೇಥ, ದೇವಾ’ತಿ. ‘ನ ದೇಮಿ, ತಾತಾ’ತಿ. ‘ತೇನ ಹಿ, ದೇವ, ಸತ್ತ ಮಾಸೇ ದೇಥಾ’ತಿ. ‘ಛ ಮಾಸೇ ಪಞ್ಚ ಮಾಸೇ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ ತಯೋ ಮಾಸೇ ದೇಥ, ದೇವಾ’ತಿ. ‘ನ ದೇಮಿ, ತಾತಾ’ತಿ. ‘ಹೋತು, ದೇವ, ಏಕೇಕಸ್ಸ ನೋ ಏಕೇಕಂ ಮಾಸಂ ಕತ್ವಾ ತಯೋ ಮಾಸೇ ದೇಥಾ’ತಿ. ‘ಸಾಧು, ತಾತಾ, ತೇನ ಹಿ ತಯೋ ಮಾಸೇ ಭೋಜೇಥಾ’ತಿ ಆಹ. ತೇ ತುಟ್ಠಾ ರಾಜಾನಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಸಕಟ್ಠಾನಮೇವ ಗತಾ. ತೇಸಂ ಪನ ತಿಣ್ಣಮ್ಪಿ ಏಕೋವ ಕೋಟ್ಠಾಗಾರಿಕೋ, ಏಕೋವ ಆಯುತ್ತಕೋ, ತಸ್ಸ ದ್ವಾದಸನಹುತಾ ಪುರಿಸಪರಿವಾರಾ. ತೇ ತೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ, ‘ಮಯಂ ಇಮಂ ತೇಮಾಸಂ ದಸ ಸೀಲಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ದ್ವೇ ಕಾಸಾವಾನಿ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಾ ಸಹವಾಸಂ ವಸಿಸ್ಸಾಮ, ತುಮ್ಹೇ ಏತ್ತಕಂ ನಾಮ ದಾನವತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದೇವಸಿಕಂ ನವುತಿಸಹಸ್ಸಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಯೋಧಸಹಸ್ಸಸ್ಸ ಚ ಸಬ್ಬಂ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಂ ಪವತ್ತೇಯ್ಯಾಥ. ಮಯಞ್ಹಿ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ವಕ್ಖಾಮಾ’ತಿ ವದಿಂಸು.

‘‘ತೇ ತಯೋಪಿ ಜನಾ ಪರಿವಾರಸಹಸ್ಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದಸ ಸೀಲಾನಿ ಸಮಾದಾಯ ಕಾಸಾಯವತ್ಥಾನಿ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ವಿಹಾರೇಯೇವ ವಸಿಂಸು. ಕೋಟ್ಠಾಗಾರಿಕೋ ಚ ಆಯುತ್ತಕೋ ಚ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ತಿಣ್ಣಂ ಭಾತಿಕಾನಂ ಕೋಟ್ಠಾಗಾರೇಹಿ ವಾರೇನ ವಾರೇನ ದಾನವತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದಾನಂ ದೇನ್ತಿ, ಕಮ್ಮಕಾರಾನಂ ಪನ ಪುತ್ತಾ ಯಾಗುಭತ್ತಾದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ರೋದನ್ತಿ. ತೇ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ ಅನಾಗತೇಯೇವ ಯಾಗುಭತ್ತಾದೀನಿ ದೇನ್ತಿ. ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಾವಸಾನೇ ಕಿಞ್ಚಿ ಅತಿರೇಕಂ ನ ಭೂತಪುಬ್ಬಂ. ತೇ ‘ಅಪರಭಾಗೇ ದಾರಕಾನಂ ದೇಮಾ’ತಿ ಅತ್ತನಾಪಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಖಾದಿಂಸು. ಮನುಞ್ಞಂ ಆಹಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿವಾಸೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು. ತೇ ಪನ ಚತುರಾಸೀತಿಸಹಸ್ಸಾ ಅಹೇಸುಂ. ತೇ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಿನ್ನದಾನವತ್ತಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಪರಂ ಮರಣಾ ಪೇತ್ತಿವಿಸಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಂಸು. ತೇಭಾತಿಕಾ ಪನ ಪುರಿಸಸಹಸ್ಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ದೇವಲೋಕಾ ಮನುಸ್ಸಲೋಕಂ, ಮನುಸ್ಸಲೋಕಾ ದೇವಲೋಕಂ ಸಂಸರನ್ತಾ ದ್ವೇನವುತಿಕಪ್ಪೇ ಖೇಪೇಸುಂ. ‘ಏವಂ ತೇ ತಯೋ ಭಾತರೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ಥೇನ್ತಾ ತದಾ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಂ ಕರಿಂಸು. ತೇ ಅತ್ತನಾ ಪತ್ಥಿತಮೇವ ಲಭಿಂಸು. ನಾಹಂ ಮುಖಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ದಮ್ಮೀ’’’ತಿ.

ತದಾ ಪನ ತೇಸಂ ಆಯುತ್ತಕೋ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರೋ ರಾಜಾ ಅಹೋಸಿ, ಕೋಟ್ಠಾಗಾರಿಕೋ ವಿಸಾಖೋ ಉಪಾಸಕೋ. ತಯೋ ರಾಜಕುಮಾರಾ ತಯೋ ಜಟಿಲಾ ಅಹೇಸುಂ. ತೇಸಂ ಕಮ್ಮಕಾರಾ ತದಾ ಪೇತೇಸು ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಸುಗತಿದುಗ್ಗತಿವಸೇನ ಸಂಸರನ್ತಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಪ್ಪೇ ಚತ್ತಾರಿ ಬುದ್ಧನ್ತರಾನಿ ಪೇತಲೋಕೇಯೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಂಸು. ತೇ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಪ್ಪೇ ಸಬ್ಬಪಠಮಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಚತ್ತಾಲೀಸವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾಯುಕಂ ಕಕುಸನ್ಧಂ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಹಾರಂ ಲಭನಕಾಲಂ ಆಚಿಕ್ಖಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ಸೋ ‘‘ಮಮ ತಾವ ಕಾಲೇ ನ ಲಭಿಸ್ಸಥ, ಮಮ ಪಚ್ಛತೋ ಮಹಾಪಥವಿಯಾ ಯೋಜನಮತ್ತಂ ಅಭಿರುಳ್ಹಾಯ ಕೋಣಾಗಮನೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತಂ ಪುಚ್ಛೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ತೇ ತತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಖೇಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ತಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ಸೋಪಿ ‘‘ಮಮ ಕಾಲೇ ನ ಲಭಿಸ್ಸಥ, ಮಮ ಪಚ್ಛತೋ ಮಹಾಪಥವಿಯಾ ಯೋಜನಮತ್ತಂ ಅಭಿರುಳ್ಹಾಯ ಕಸ್ಸಪೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತಂ ಪುಚ್ಛೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ತೇ ತತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಖೇಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ತಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ಸೋಪಿ ‘‘ಮಮ ಕಾಲೇ ನ ಲಭಿಸ್ಸಥ, ಮಮ ಪನ ಪಚ್ಛತೋ ಮಹಾಪಥವಿಯಾ ಯೋಜನಮತ್ತಂ ಅಭಿರುಳ್ಹಾಯ ಗೋತಮೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತದಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಞಾತಕೋ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸೋ ಸತ್ಥು ದಾನಂ ದತ್ವಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪತ್ತಿಂ ಪಾಪೇಸ್ಸತಿ, ತದಾ ಲಭಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ತೇಸಂ ಏಕಂ ಬುದ್ಧನ್ತರಂ ಸ್ವೇದಿವಸಸದಿಸಂ ಅಹೋಸಿ. ತೇ ತಥಾಗತೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರರಞ್ಞಾ ಪಠಮದಿವಸಂ ದಾನೇ ದಿನ್ನೇ ಪತ್ತಿಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ ರತ್ತಿಭಾಗೇ ಭೇರವಸದ್ದಂ ಕತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸಯಿಂಸು. ಸೋ ಪುನದಿವಸೇ ವೇಳುವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇಸಿ.

ಸತ್ಥಾ, ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಇತೋ ದ್ವೇನವುತಿಕಪ್ಪಮತ್ಥಕೇ ಫುಸ್ಸಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಏತೇ ತವ ಞಾತಕಾ, ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಿನ್ನದಾನವತ್ತಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಪೇತಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಸಂಸರನ್ತಾ ಕಕುಸನ್ಧಾದಯೋ ಬುದ್ಧೇ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತೇಹಿ ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ವುತ್ತಾ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ತವ ದಾನಂ ಪಚ್ಚಾಸೀಸಮಾನಾ ಹಿಯ್ಯೋ ತಯಾ ದಾನೇ ದಿನ್ನೇ ಪತ್ತಿಂ ಅಲಭಮಾನಾ ಏವಮಕಂಸೂ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಇದಾನಿಪಿ ದಿನ್ನೇ ಲಭಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ರಾಜಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇತೋ ತೇಸಂ ಪೇತಾನಂ ದಿಬ್ಬಅನ್ನಪಾನಂ ಸಮ್ಪಜ್ಜತೂ’’ತಿ ಪತ್ತಿಂ ಅದಾಸಿ, ತೇಸಂ ತಥೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಪುನದಿವಸೇ ನಗ್ಗಾ ಹುತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇಸುಂ. ರಾಜಾ ‘‘ಅಜ್ಜ, ಭನ್ತೇ, ನಗ್ಗಾ ಹುತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇಸು’’ನ್ತಿ ಆರೋಚೇಸಿ. ‘‘ವತ್ಥಾನಿ ತೇ ನ ದಿನ್ನಾನಿ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ರಾಜಾಪಿ ಪುನದಿವಸೇ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚೀವರದಾನಂ ದತ್ವಾ, ‘‘ಇತೋ ತೇಸಂ ಪೇತಾನಂ ದಿಬ್ಬವತ್ಥಾನಿ ಹೋನ್ತೂ’’ತಿ ಪಾಪೇಸಿ. ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ತೇಸಂ ದಿಬ್ಬವತ್ಥಾನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಂಸು. ತೇ ಪೇತತ್ತಭಾವಂ ವಿಜಹಿತ್ವಾ ದಿಬ್ಬತ್ತಭಾವೇ ಸಣ್ಠಹಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ಅನುಮೋದನಂ ಕರೋನ್ತೋ ‘‘ತಿರೋಕುಟ್ಟೇಸು ತಿಟ್ಠನ್ತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಖು. ಪಾ. ೭.೧; ಪೇ. ವ. ೧೪) ತಿರೋಕುಟ್ಟಾನುಮೋದನಂ ಅಕಾಸಿ. ಅನುಮೋದನಾವಸಾನೇ ಚತುರಾಸೀತಿಯಾ ಪಾಣಸಹಸ್ಸಾನಂ ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ಅಹೋಸಿ. ಇತಿ ಸತ್ಥಾ ತೇಭಾತಿಕಜಟಿಲಾನಂ ವತ್ಥುಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಇಮಮ್ಪಿ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿ.

ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ ಪನ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕಿಂ ಕರಿಂಸೂ’’ತಿ? ‘‘ಅಗ್ಗಸಾವಕಭಾವಾಯ ಪತ್ಥನಂ ಕರಿಂಸು’’. ಇತೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಸ್ಸ ಹಿ ಕಪ್ಪಾನಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಸ್ಸ ಮತ್ಥಕೇ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಹಾಸಾಲಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ನಾಮೇನ ಸರದಮಾಣವೋ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ. ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ಗಹಪತಿಮಹಾಸಾಲಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ನಾಮೇನ ಸಿರಿವಡ್ಢನಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ. ತೇ ಉಭೋಪಿ ಸಹಪಂಸುಕೀಳಕಾ ಸಹಾಯಕಾ ಅಹೇಸುಂ. ತೇಸು ಸರದಮಾಣವೋ ಪಿತು ಅಚ್ಚಯೇನ ಕುಸಲನ್ತಕಂ ಮಹಾಧನಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಏಕದಿವಸಂ ರಹೋಗತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಇಧಲೋಕತ್ತಭಾವಮೇವ ಜಾನಾಮಿ, ನೋ ಪರಲೋಕತ್ತಭಾವಂ. ಜಾತಸತ್ತಾನಞ್ಚ ಮರಣಂ ನಾಮ ಧುವಂ, ಮಯಾ ಏಕಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಮೋಕ್ಖಧಮ್ಮಗವೇಸನಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಸೋ ಸಹಾಯಕಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಸಮ್ಮ ಸಿರಿವಡ್ಢನ, ಅಹಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಮೋಕ್ಖಧಮ್ಮಂ ಗವೇಸಿಸ್ಸಾಮಿ, ತ್ವಂ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಪಬ್ಬಜಿತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸಿ, ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ಸಮ್ಮ, ತ್ವಂಯೇವ ಪಬ್ಬಜಾಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಪರಲೋಕಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸಹಾಯೇ ವಾ ಞಾತಿಮಿತ್ತೇ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಗತೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಅತ್ತನಾ ಕತಂ ಅತ್ತನೋವ ಹೋತೀ’’ತಿ. ತತೋ ರತನಕೋಟ್ಠಾಗಾರಂ ವಿವರಾಪೇತ್ವಾ ಕಪಣದ್ಧಿಕವಣಿಬ್ಬಕಯಾಚಕಾನಂ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ಪಬ್ಬತಪಾದಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿ. ತಸ್ಸ ಏಕೋ ದ್ವೇ ತಯೋತಿ ಏವಂ ಅನುಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ಚತುಸತ್ತತಿಸಹಸ್ಸಮತ್ತಾ ಜಟಿಲಾ ಅಹೇಸುಂ. ಸೋ ಪಞ್ಚ ಅಭಿಞ್ಞಾ, ಅಟ್ಠ ಚ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ಜಟಿಲಾನಂ ಕಸಿಣಪರಿಕಮ್ಮಂ ಆಚಿಕ್ಖಿ. ತೇಪಿ ಸಬ್ಬೇ ಪಞ್ಚ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಅಟ್ಠ ಚ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಸುಂ.

ತೇನ ಸಮಯೇನ ಅನೋಮದಸ್ಸೀ ನಾಮ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ಉದಪಾದಿ. ನಗರಂ ಚನ್ದವತೀ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ, ಪಿತಾ ಯಸವಾ ನಾಮ ಖತ್ತಿಯೋ, ಮಾತಾ ಯಸೋಧರಾ ನಾಮ ದೇವೀ, ಬೋಧಿ ಅಜ್ಜುನರುಕ್ಖೋ, ನಿಸಭೋ ಚ ಅನೋಮೋ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ, ವರುಣೋ ನಾಮ ಉಪಟ್ಠಾಕೋ, ಸುನ್ದರಾ ಚ ಸುಮನಾ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಿಕಾ ಅಹೇಸುಂ. ಆಯು ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಂ ಅಹೋಸಿ, ಸರೀರಂ ಅಟ್ಠಪಞ್ಞಾಸಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧಂ, ಸರೀರಪ್ಪಭಾ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಂ ಫರಿ, ಭಿಕ್ಖುಸತಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರೋ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲೇ ಮಹಾಕರುಣಾಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತೋ ಸರದತಾಪಸಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಅಜ್ಜ ಮಯ್ಹಂ ಸರದತಾಪಸಸ್ಸಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗತಪಚ್ಚಯೇನ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಚ ಮಹತೀ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸೋ ಚ ಅಗ್ಗಸಾವಕಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ಥೇಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಸಹಾಯಕೋ ಸಿರಿವಡ್ಢನಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ದುತಿಯಸಾವಕಟ್ಠಾನಂ, ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಚಸ್ಸ ಪರಿವಾರಾ ಚತುಸತ್ತತಿಸಹಸ್ಸಮತ್ತಾ ಜಟಿಲಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಮಯಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಅಞ್ಞಂ ಕಞ್ಚಿ ಅನಾಮನ್ತೇತ್ವಾ ಸೀಹೋ ವಿಯ ಏಕಚರೋ ಹುತ್ವಾ ಸರದತಾಪಸಸ್ಸ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇಸು ಫಲಾಫಲತ್ಥಾಯ ಗತೇಸು ‘‘ಬುದ್ಧಭಾವಂ ಮೇ ಜಾನಾತೂ’’ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸೇವ ಸರದತಾಪಸಸ್ಸ ಆಕಾಸತೋ ಓತರಿತ್ವಾ ಪಥವಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ. ಸರದತಾಪಸೋ ಬುದ್ಧಾನುಭಾವಞ್ಚೇವ ಸರೀರನಿಪ್ಫತ್ತಿಞ್ಚಸ್ಸ ದಿಸ್ವಾ ಲಕ್ಖಣಮನ್ತೇ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮೇಹಿ ಲಕ್ಖಣೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ನಾಮ ಅಗಾರಮಜ್ಝೇ ವಸನ್ತೋ ರಾಜಾ ಹೋತಿ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ, ಪಬ್ಬಜನ್ತೋ ಲೋಕೇ ವಿವಟ್ಟಚ್ಛದೋ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬುದ್ಧೋ ಹೋತಿ. ಅಯಂ ಪುರಿಸೋ ನಿಸ್ಸಂಸಯಂ ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ ಜಾನಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಕತ್ವಾ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗಾಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ. ನಿಸೀದಿ ಭಗವಾ ಪಞ್ಞತ್ತೇ ಅಗ್ಗಾಸನೇ. ಸರದತಾಪಸೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ಆಸನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ.

ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಚತುಸತ್ತತಿಸಹಸ್ಸಜಟಿಲಾ ಪಣೀತಪಣೀತಾನಿ ಓಜವನ್ತಾನಿ ಫಲಾಫಲಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಸಮ್ಪತ್ತಾ ಬುದ್ಧಾನಞ್ಚೇವ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಚ ನಿಸಿನ್ನಾಸನಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಆಹಂಸು – ‘‘ಆಚರಿಯ, ಮಯಂ ‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಮಹನ್ತತರೋ ನತ್ಥೀ’ತಿ ವಿಚರಾಮ, ಅಯಂ ಪನ ಪುರಿಸೋ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಮಹನ್ತತರೋ ಮಞ್ಞೇ’’ತಿ? ‘‘ತಾತಾ, ಕಿಂ ವದೇಥ, ಸಾಸಪೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅಟ್ಠಸಟ್ಠಿಯೋಜನಸತಸಹಸ್ಸುಬ್ಬೇಧಂ ಸಿನೇರುಂ ಸಮಂ ಕಾತುಂ ಇಚ್ಛಥ, ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬುದ್ಧೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮಮಂ ಉಪಮಂ ಮಾ ಕರಿತ್ಥ ಪುತ್ತಕಾ’’ತಿ. ಅಥ ತೇ ತಾಪಸಾ, ‘‘ಸಚಾಯಂ ಇತ್ತರಸತ್ತೋ ಅಭವಿಸ್ಸ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯೋ ನ ಏವರೂಪಂ ಉಪಮಂ ಆಹರಿಸ್ಸ, ಯಾವ ಮಹಾ ವತಾಯಂ ಪುರಿಸೋ’’ತಿ ಸಬ್ಬೇವ ಪಾದೇಸು ನಿಪತಿತ್ವಾ ಸಿರಸಾ ವನ್ದಿಂಸು. ಅಥ ನೇ ಆಚರಿಯೋ ಆಹ – ‘‘ತಾತಾ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಅನುಚ್ಛವಿಕೋ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೋ ನತ್ಥಿ, ಸತ್ಥಾ ಚ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರವೇಲಾಯಂ ಇಧಾಗತೋ, ಮಯಂ ಯಥಾಸತ್ತಿ ಯಥಾಬಲಂ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಂ ದಸ್ಸಾಮ, ತುಮ್ಹೇ ಯಂ ಯಂ ಪಣೀತಂ ಫಲಾಫಲಂ, ತಂ ತಂ ಆಹರಥಾ’’ತಿ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಹತ್ಥೇ ಧೋವಿತ್ವಾ ಸಯಂ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ. ಸತ್ಥಾರಾ ಫಲಾಫಲೇ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಮತ್ತೇ ದೇವತಾ ದಿಬ್ಬೋಜಂ ಪಕ್ಖಿಪಿಂಸು. ಸೋ ತಾಪಸೋ ಉದಕಮ್ಪಿ ಸಯಮೇವ ಪರಿಸ್ಸಾವೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ. ತತೋ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೇ ಸತ್ಥರಿ ಸಬ್ಬೇ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಸಾರಣೀಯಕಥಂ ಕಥೇನ್ತೋ ನಿಸೀದಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೂ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ. ತೇ ಸತ್ಥು ಚಿತ್ತಂ ಞತ್ವಾ ಸತಸಹಸ್ಸಖೀಣಾಸವಪರಿವಾರಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಂಸು.

ತತೋ ಸರದತಾಪಸೋ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ತಾತಾ, ಬುದ್ಧಾನಂ ನಿಸಿನ್ನಾಸನಮ್ಪಿ ನೀಚಂ, ಸಮಣಸತಸಹಸ್ಸಾನಮ್ಪಿ ಆಸನಂ ನತ್ಥಿ, ಅಜ್ಜ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಉಳಾರಂ ಬುದ್ಧಸಕ್ಕಾರಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಪಬ್ಬತಪಾದತೋ ವಣ್ಣಗನ್ಧಸಮ್ಪನ್ನಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಆಹರಥಾ’’ತಿ. ಕಥನಕಾಲೋ ಪಪಞ್ಚೋ ವಿಯ ಹೋತಿ, ಇದ್ಧಿಮತೋ ಪನ ಇದ್ಧಿವಿಸಯೋ ಅಚಿನ್ತೇಯ್ಯೋತಿ ಮುಹುತ್ತಮತ್ತೇನೇವ ತೇ ತಾಪಸಾ ವಣ್ಣಗನ್ಧಸಮ್ಪನ್ನಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣಂ ಪುಪ್ಫಾಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇಸುಂ. ಉಭಿನ್ನಂ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾನಂ ತಿಗಾವುತಂ, ಸೇಸಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಡ್ಢಯೋಜನಿಕಾದಿಭೇದಂ, ಸಙ್ಘನವಕಸ್ಸ ಉಸಭಮತ್ತಂ ಅಹೋಸಿ. ‘‘ಕಥಂ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಅಸ್ಸಮಪದೇ ತಾವ ಮಹನ್ತಾನಿ ಆಸನಾನಿ ಪಞ್ಞತ್ತಾನೀ’’ತಿ ನ ಚಿನ್ತೇತಬ್ಬಂ. ಇದ್ಧಿವಿಸಯೋ ಹೇಸ. ಏವಂ ಪಞ್ಞತ್ತೇಸು ಆಸನೇಸು ಸರದತಾಪಸೋ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪುರತೋ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಠಿತೋ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಯ್ಹಂ ದೀಘರತ್ತಂ ಹಿತಾಯ ಸುಖಾಯ ಇಮಂ ಪುಪ್ಫಾಸನಂ ಅಭಿರುಹಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ನಾನಾಪುಪ್ಫಞ್ಚ ಗನ್ಧಞ್ಚ, ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾನ ಏಕತೋ;

ಪುಪ್ಫಾಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ, ಇದಂ ವಚನಮಬ್ರವಿ.

‘‘ಇದಂ ಮೇ ಆಸನಂ ವೀರ, ಪಞ್ಞತ್ತಂ ತವನುಚ್ಛವಿಂ;

ಮಮ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇನ್ತೋ, ನಿಸೀದ ಪುಪ್ಫಮಾಸನೇ.

‘‘ಸತ್ತರತ್ತಿನ್ದಿವಂ ಬುದ್ಧೋ, ನಿಸೀದಿ ಪುಪ್ಫಮಾಸನೇ;

ಮಮ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇತ್ವಾ, ಹಾಸಯಿತ್ವಾ ಸದೇವಕೇ’’ತಿ.

ಏವಂ ನಿಸಿನ್ನೇ ಸತ್ಥರಿ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ ಸೇಸಭಿಕ್ಖೂ ಚ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಾಸನೇ ನಿಸೀದಿಂಸು. ಸರದತಾಪಸೋ ಮಹನ್ತಂ ಪುಪ್ಫಚ್ಛತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಮತ್ಥಕೇ ಧಾರೇನ್ತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಜಟಿಲಾನಂ ಅಯಂ ಸಕ್ಕಾರೋ ಮಹಪ್ಫಲೋ ಹೋತೂ’’ತಿ ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿ. ಸತ್ಥು ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪನ್ನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾಪಿ ಸೇಸಭಿಕ್ಖೂಪಿ ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿಂಸು. ತಥಾಗತೇ ಸತ್ತಾಹಂ ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೇ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಕಾಲೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ವನಮೂಲಫಲಾಫಲಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಸೇಸಕಾಲೇ ಬುದ್ಧಾನಂ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ. ಸರದತಾಪಸೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಮ್ಪಿ ಅಗನ್ತ್ವಾ ಪುಪ್ಫಚ್ಛತ್ತಂ ಧಾರಯಮಾನೋವ ಸತ್ತಾಹಂ ಪೀತಿಸುಖೇನ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ನಿರೋಧತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ದಕ್ಖಿಣಪಸ್ಸೇ ನಿಸಿನ್ನಂ ಪಠಮಅಗ್ಗಸಾವಕಂ ನಿಸಭತ್ಥೇರಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ನಿಸಭ, ಸಕ್ಕಾರಕಾರಕಾನಂ ತಾಪಸಾನಂ ಪುಪ್ಫಾಸನಾನುಮೋದನಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ. ಥೇರೋ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಾ ಪಟಿಲದ್ಧಮಹಾಲಾಭೋ ಮಹಾಯೋಧೋ ವಿಯ ತುಟ್ಠಮಾನಸೋ ಸಾವಕಪಾರಮಿಞಾಣೇ ಠತ್ವಾ ಪುಪ್ಫಾಸನಾನುಮೋದನಂ ಆರಭಿ. ತಸ್ಸ ದೇಸನಾವಸಾನೇ ದುತಿಯಸಾವಕಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ತ್ವಮ್ಪಿ ಭಿಕ್ಖು ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಹೀ’’ತಿ. ಅನೋಮತ್ಥೇರೋ ತೇಪಿಟಕಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇಸಿ. ದ್ವಿನ್ನಂ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾನಂ ದೇಸನಾಯ ಏಕಸ್ಸಾಪಿ ಅಭಿಸಮಯೋ ನಾಹೋಸಿ. ಅಥ ಸತ್ಥಾ ಅಪರಿಮಾಣೇ ಬುದ್ಧವಿಸಯೇ ಠತ್ವಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆರಭಿ. ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಸರದತಾಪಸಂ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಚತುಸತ್ತತಿಸಹಸ್ಸಜಟಿಲಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು, ಸತ್ಥಾ ‘‘ಏಥ, ಭಿಕ್ಖವೋ’’ತಿ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇಸಿ. ತೇಸಂ ತಾವದೇವ ಕೇಸಮಸ್ಸೂನಿ ಅನ್ತರಧಾಯಿಂಸು, ಅಟ್ಠಪರಿಕ್ಖಾರಾ ಕಾಯೇ ಪಟಿಮುಕ್ಕಾವ ಅಹೇಸುಂ.

ಸರದತಾಪಸೋ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಅರಹತ್ತಂ ನ ಪತ್ತೋ’’ತಿ? ವಿಕ್ಖಿತ್ತಚಿತ್ತತ್ತಾ. ಸೋ ಕಿರ ಬುದ್ಧಾನಂ ದುತಿಯಾಸನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸಾವಕಪಾರಮಿಞಾಣೇ ಠತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸಯತೋ ಅಗ್ಗಸಾವಕಸ್ಸ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸೋತುಂ ಆರದ್ಧಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ, ‘‘ಅಹೋ ವತಾಹಮ್ಪಿ ಅನಾಗತೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಇಮಿನಾ ಸಾವಕೇನ ಪಟಿಲದ್ಧಧುರಂ ಲಭೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿ. ಸೋ ತೇನ ಪರಿವಿತಕ್ಕೇನ ಮಗ್ಗಫಲಪಟಿವೇಧಂ ಕಾತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ತಥಾಗತಂ ಪನ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಸಮ್ಮುಖೇ ಠತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಅನನ್ತರಾಸನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಭಿಕ್ಖು ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಾಸನೇ ಕೋ ನಾಮ ಹೋತೀ’’ತಿ? ‘‘ಮಯಾ ಪವತ್ತಿತಂ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ಅನುಪವತ್ತೇನ್ತೋ ಸಾವಕಪಾರಮಿಞಾಣಸ್ಸ ಕೋಟಿಪ್ಪತ್ತೋ ಸೋಳಸ ಪಞ್ಞಾ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಠಿತೋ ಮಯ್ಹಂ ಸಾಸನೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕೋ ನಿಸಭೋ ನಾಮ ಏಸೋ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಯ್ವಾಯಂ ಮಯಾ ಸತ್ತಾಹಂ ಪುಪ್ಫಚ್ಛತ್ತಂ ಧಾರೇನ್ತೇನ ಸಕ್ಕಾರೋ ಕತೋ, ಅಹಂ ಇಮಸ್ಸ ಫಲೇನ ಅಞ್ಞಂ ಸಕ್ಕತ್ತಂ ವಾ ಬ್ರಹ್ಮತ್ತಂ ವಾ ನ ಪತ್ಥೇಮಿ, ಅನಾಗತೇ ಪನ ಅಯಂ ನಿಸಭತ್ಥೇರೋ ವಿಯ ಏಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಅಗ್ಗಸಾವಕೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಅಕಾಸಿನ್ತಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಸಮಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ ನು ಖೋ ಇಮಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಪತ್ಥನಾ’’ತಿ ಅನಾಗತಂಸಞಾಣಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಂ ಏಕಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸಮಿಜ್ಝನಭಾವಂ ಅದ್ದಸ. ದಿಸ್ವಾನ ಸರದತಾಪಸಂ ಆಹ – ‘‘ನ ತೇ ಅಯಂ ಪತ್ಥನಾ ಮೋಘಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಅನಾಗತೇ ಪನ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಂ ಏಕಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಗೋತಮೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಮಾತಾ ಮಹಾಮಾಯಾ ನಾಮ ದೇವೀ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಪಿತಾ ಸುದ್ಧೋದನೋ ನಾಮ ಮಹಾರಾಜಾ, ಪುತ್ತೋ ರಾಹುಲೋ ನಾಮ, ಉಪಟ್ಠಾಕೋ ಆನನ್ದೋ ನಾಮ, ದುತಿಯಅಗ್ಗಸಾವಕೋ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ನಾಮ, ತ್ವಂ ಪನಸ್ಸ ಪಠಮಅಗ್ಗಸಾವಕೋ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ನಾಮ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ. ಏವಂ ತಾಪಸಂ ಬ್ಯಾಕರಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ಆಕಾಸಂ ಪಕ್ಖನ್ದಿ.

ಸರದತಾಪಸೋಪಿ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕತ್ಥೇರಾನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಹಾಯಕಸ್ಸ ಸಿರಿವಡ್ಢನಕುಟುಮ್ಬಿಕಸ್ಸ ಸಾಸನಂ ಪೇಸೇಸಿ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಮ ಸಹಾಯಕಸ್ಸ ವದೇಥ, ಸಹಾಯಕೇನ ತೇ ಸರದತಾಪಸೇನ ಅನೋಮದಸ್ಸೀಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ಅನಾಗತೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಸ್ಸ ಗೋತಮಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಪಠಮಅಗ್ಗಸಾವಕಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ಥಿತಂ, ತ್ವಂ ದುತಿಯಅಗ್ಗಸಾವಕಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ಥೇಹೀ’’ತಿ. ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ಥೇರೇಹಿ ಪುರೇತರಮೇವ ಏಕಪಸ್ಸೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಿರಿವಡ್ಢನಸ್ಸ ನಿವೇಸನದ್ವಾರೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಸಿರಿವಡ್ಢನೋ ‘‘ಚಿರಸ್ಸಂ ವತ ಮೇ ಅಯ್ಯೋ ಆಗತೋ’’ತಿ ಆಸನೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ನೀಚಾಸನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ, ‘‘ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಪರಿಸಾ ಪನ ವೋ, ಭನ್ತೇ, ನ ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಆಮ, ಸಮ್ಮ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಸ್ಸಮಂ ಅನೋಮದಸ್ಸೀ ಬುದ್ಧೋ ಆಗತೋ, ಮಯಂ ತಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಬಲೇನ ಸಕ್ಕಾರಂ ಅಕರಿಮ್ಹಾ, ಸತ್ಥಾ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ, ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಮಂ ಸೇಸಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿಂಸು. ಅಹಂ ಸತ್ಥು ಪಠಮಅಗ್ಗಸಾವಕಂ ನಿಸಭತ್ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ಅನಾಗತೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಸ್ಸ ಗೋತಮಬುದ್ಧಸ್ಸ ನಾಮ ಸಾಸನೇ ಪಠಮಅಗ್ಗಸಾವಕಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ಥೇಸಿಂ, ತ್ವಮ್ಪಿ ತಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ದುತಿಯಅಗ್ಗಸಾವಕಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ಥೇಹೀ’’ತಿ. ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಬುದ್ಧೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪರಿಚಯೋ ನತ್ಥಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಬುದ್ಧೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥನಂ ಮಯ್ಹಂ ಭಾರೋ ಹೋತು, ತ್ವಂ ಮಹನ್ತಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಸಜ್ಜೇಹೀ’’ತಿ.

ಸಿರಿವಡ್ಢನೋ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ನಿವೇಸನದ್ವಾರೇ ರಾಜಮಾನೇನ ಅಟ್ಠಕರೀಸಮತ್ತಂ ಠಾನಂ ಸಮತಲಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ವಾಲುಕಂ ಓಕಿರಾಪೇತ್ವಾ ಲಾಜಪಞ್ಚಮಾನಿಪುಪ್ಫಾನಿ ವಿಕಿರಾಪೇತ್ವಾ ನೀಲುಪ್ಪಲಚ್ಛದನಂ ಮಣ್ಡಪಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಬುದ್ಧಾಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಭಿಕ್ಖೂನಮ್ಪಿ ಆಸನಾನಿ ಪಟಿಯಾದೇತ್ವಾ ಮಹನ್ತಂ ಸಕ್ಕಾರಸಮ್ಮಾನಂ ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ನಿಮನ್ತನತ್ಥಾಯ ಸರದತಾಪಸಸ್ಸ ಸಞ್ಞಂ ಅದಾಸಿ. ತಾಪಸೋ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ನಿವೇಸನಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಸಿರಿವಡ್ಢನೋಪಿ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಕತ್ವಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಹತ್ಥತೋ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಣ್ಡಪಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇಸು ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಕ್ಖಿಣೋದಕಂ ದತ್ವಾ ಪಣೀತೇನ ಭೋಜನೇನ ಪರಿವಿಸಿತ್ವಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಮಹಾರಹೇಹಿ ವತ್ಥೇಹಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ನಾಯಂ ಆರಬ್ಭೋ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಟ್ಠಾನತ್ಥಾಯ, ಇಮಿನಾವ ನಿಯಾಮೇನ ಸತ್ತಾಹಂ ಅನುಕಮ್ಪಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸತ್ಥಾ ಅಧಿವಾಸೇಸಿ. ಸೋ ತೇನೇವ ನಿಯಾಮೇನ ಸತ್ತಾಹಂ ಮಹಾದಾನಂ ಪವತ್ತೇತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಠಿತೋ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಮ ಸಹಾಯೋ ಸರದತಾಪಸೋ ಯಸ್ಸ ಸತ್ಥುಸ್ಸ ಪಠಮಅಗ್ಗಸಾವಕೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥೇಸಿ, ಅಹಮ್ಪಿ ‘‘ತಸ್ಸೇವ ದುತಿಯಅಗ್ಗಸಾವಕೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥೇಮೀತಿ.

ಸತ್ಥಾ ಅನಾಗತಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪತ್ಥನಾಯ ಸಮಿಜ್ಝನಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ – ‘‘ತ್ವಂ ಇತೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಗೋತಮಬುದ್ಧಸ್ಸ ದುತಿಯಅಗ್ಗಸಾವಕೋ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ. ಬುದ್ಧಾನಂ ಬ್ಯಾಕರಣಂ ಸುತ್ವಾ ಸಿರಿವಡ್ಢನೋ ಹಟ್ಠಪಹಟ್ಠೋ ಅಹೋಸಿ. ಸತ್ಥಾಪಿ ಭತ್ತಾನುಮೋದನಂ ಕತ್ವಾ ಸಪರಿವಾರೋ ವಿಹಾರಮೇವ ಗತೋ. ‘‘ಅಯಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಮ ಪುತ್ತೇಹಿ ತದಾ ಪತ್ಥಿತಪತ್ಥನಾ. ತೇ ಯಥಾಪತ್ಥಿತಮೇವ ಲಭಿಂಸು. ನಾಹಂ ಮುಖಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ದೇಮೀ’’ತಿ.

ಏವಂ ವುತ್ತೇ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ ಭಗವನ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಯಂ ಅಗಾರಿಯಭೂತಾ ಸಮಾನಾ ಗಿರಗ್ಗಸಮಜ್ಜಂ ದಸ್ಸನಾಯ ಗತಾ’’ತಿ ಯಾವ ಅಸ್ಸಜಿತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಪಟಿವೇಧಾ ಸಬ್ಬಂ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನವತ್ಥುಂ ಕಥೇತ್ವಾ, ‘‘ತೇ ಮಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಸಞ್ಚಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಾದಮೂಲೇ ಆನೇತುಕಾಮಾ ತಸ್ಸ ಲದ್ಧಿಯಾ ನಿಸ್ಸಾರಭಾವಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಇಧಾಗಮನೇ ಆನಿಸಂಸಂ ಕಥಯಿಮ್ಹಾ. ಸೋ ಇದಾನಿ ಮಯ್ಹಂ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕವಾಸೋ ನಾಮ ಚಾಟಿಯಾ ಉದಞ್ಚನಭಾವಪ್ಪತ್ತಿಸದಿಸೋ, ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ ಅನ್ತೇವಾಸಿವಾಸಂ ವಸಿತು’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಆಚರಿಯ, ಇದಾನಿ ಮಹಾಜನೋ ಗನ್ಧಮಾಲಾದಿಹತ್ಥೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಮೇವ ಪೂಜೇಸ್ಸತಿ, ತುಮ್ಹೇ ಕಥಂ ಭವಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಕಿಂ ಪನ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಪಣ್ಡಿತಾ ಬಹೂ, ಉದಾಹು ದನ್ಧಾ’’ತಿ? ‘‘ದನ್ಧಾ’’ತಿ ಕಥಿತೇ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಪಣ್ಡಿತಾ ಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗಮಿಸ್ಸನ್ತಿ, ದನ್ಧಾ ದನ್ಧಸ್ಸ ಮಮ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಮಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಗಚ್ಛಥ ತುಮ್ಹೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಆಗನ್ತುಂ ನ ಇಚ್ಛಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಞ್ಚಯೋ ಅತ್ತನೋ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿತಾಯ ಅಸಾರಂ ಸಾರೋತಿ, ಸಾರಞ್ಚ ಅಸಾರೋತಿ ಗಣ್ಹಿ. ತುಮ್ಹೇ ಪನ ಅತ್ತನೋ ಪಣ್ಡಿತತಾಯ ಸಾರಞ್ಚ ಸಾರತೋ, ಅಸಾರಞ್ಚ ಅಸಾರತೋ ಞತ್ವಾ ಅಸಾರಂ ಪಹಾಯ ಸಾರಮೇವ ಗಣ್ಹಿತ್ಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

೧೧.

‘‘ಅಸಾರೇ ಸಾರಮತಿನೋ, ಸಾರೇ ಚಾಸಾರದಸ್ಸಿನೋ;

ತೇ ಸಾರಂ ನಾಧಿಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಮಿಚ್ಛಾಸಙ್ಕಪ್ಪಗೋಚರಾ.

೧೨.

‘‘ಸಾರಞ್ಚ ಸಾರತೋ ಞತ್ವಾ, ಅಸಾರಞ್ಚ ಅಸಾರತೋ;

ತೇ ಸಾರಂ ಅಧಿಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪಗೋಚರಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಸಾರೇ ಸಾರಮತಿನೋತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯಾ, ದಸವತ್ಥುಕಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ, ತಸ್ಸಾ ಉಪನಿಸ್ಸಯಭೂತಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾತಿ ಅಯಂ ಅಸಾರೋ ನಾಮ, ತಸ್ಮಿಂ ಸಾರದಿಟ್ಠಿನೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಾರೇ ಚಾಸಾರದಸ್ಸಿನೋತಿ ದಸವತ್ಥುಕಾ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ, ತಸ್ಸಾ ಉಪನಿಸ್ಸಯಭೂತಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾತಿ ಅಯಂ ಸಾರೋ ನಾಮ, ತಸ್ಮಿಂ ‘‘ನಾಯಂ ಸಾರೋ’’ತಿ ಅಸಾರದಸ್ಸಿನೋ. ತೇ ಸಾರನ್ತಿ ತೇ ಪನ ತಂ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಗ್ಗಹಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಿತಾ ಕಾಮವಿತಕ್ಕಾದೀನಂ ವಸೇನ ಮಿಚ್ಛಾಸಙ್ಕಪ್ಪಗೋಚರಾ ಹುತ್ವಾ ಸೀಲಸಾರಂ, ಸಮಾಧಿಸಾರಂ, ಪಞ್ಞಾಸಾರಂ, ವಿಮುತ್ತಿಸಾರಂ, ವಿಮುತ್ತಿಞಾಣದಸ್ಸನಸಾರಂ, ‘‘ಪರಮತ್ಥಸಾರಂ, ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚ ನಾಧಿಗಚ್ಛ’’ನ್ತಿ. ಸಾರಞ್ಚಾತಿ ತಮೇವ ಸೀಲಸಾರಾದಿಸಾರಂ ‘‘ಸಾರೋ ನಾಮಾಯ’’ನ್ತಿ, ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಞ್ಚ ಅಸಾರಂ ‘‘ಅಸಾರೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಞತ್ವಾ. ತೇ ಸಾರನ್ತಿ ತೇ ಪಣ್ಡಿತಾ ಏವಂ ಸಮ್ಮಾದಸ್ಸನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಿತಾ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಸಙ್ಕಪ್ಪಾದೀನಂ ವಸೇನ ಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪಗೋಚರಾ ಹುತ್ವಾ ತಂ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಸಾರಂ ಅಧಿಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸು. ಸನ್ನಿಪತಿತಾನಂ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರವತ್ಥು ಅಟ್ಠಮಂ.

೯. ನನ್ದತ್ಥೇರವತ್ಥು

ಯಥಾ ಅಗಾರನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ನನ್ದಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ಹಿ ಪವತ್ತಿತವರಧಮ್ಮಚಕ್ಕೋ ರಾಜಗಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ – ‘‘ಪುತ್ತಂ ಮೇ ಆನೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇಥಾ’’ತಿ ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜೇನ ಪೇಸಿತಾನಂ ಸಹಸ್ಸಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರಾನಂ ದಸನ್ನಂ ದೂತಾನಂ ಸಬ್ಬಪಚ್ಛತೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಪ್ಪತ್ತೇನ ಕಾಳುದಾಯಿತ್ಥೇರೇನ ಗಮನಕಾಲಂ ಞತ್ವಾ ಮಗ್ಗವಣ್ಣಂ ವಣ್ಣೇತ್ವಾ ವೀಸತಿಸಹಸ್ಸಖೀಣಾಸವಪರಿವುತೋ ಕಪಿಲಪುರಂ ನೀತೋ ಞಾತಿಸಮಾಗಮೇ ಪೋಕ್ಖರವಸ್ಸಂ ಅತ್ಥುಪ್ಪತ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ ವೇಸ್ಸನ್ತರಜಾತಕಂ (ಜಾ. ೨.೨೨.೧೬೫೫ ಆದಯೋ) ಕಥೇತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಟ್ಠೋ, ‘‘ಉತ್ತಿಟ್ಠೇ ನಪ್ಪಮಜ್ಜೇಯ್ಯಾ’’ತಿ (ಧ. ಪ. ೧೬೮) ಗಾಥಾಯ ಪಿತರಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಧಮ್ಮಞ್ಚರೇ’’ತಿ (ಧ. ಪ. ೧೬೯) ಗಾಥಾಯ ಮಹಾಪಜಾಪತಿಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ, ರಾಜಾನಞ್ಚ ಸಕದಾಗಾಮಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ. ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಾವಸಾನೇ ಪನ ರಾಹುಲಮಾತುಗುಣಕಥಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಚನ್ದಕಿನ್ನರೀಜಾತಕಂ (ಜಾ. ೧.೧೪.೧೮ ಆದಯೋ) ಕಥೇತ್ವಾ ತತೋ ತತಿಯದಿವಸೇ ನನ್ದಕುಮಾರಸ್ಸ ಅಭಿಸೇಕಗೇಹಪ್ಪವೇಸನವಿವಾಹಮಙ್ಗಲೇಸು ಪವತ್ತಮಾನೇಸು ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನನ್ದಕುಮಾರಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಪತ್ತಂ ದತ್ವಾ ಮಙ್ಗಲಂ ವತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಪಕ್ಕಮನ್ತೋ ನನ್ದಕುಮಾರಸ್ಸ ಹತ್ಥತೋ ಪತ್ತಂ ನ ಗಣ್ಹಿ. ಸೋಪಿ ತಥಾಗತಗಾರವೇನ ‘‘ಪತ್ತಂ ವೋ, ಭನ್ತೇ, ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವತ್ತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ಏವಂ ಪನ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸೋಪಾನಸೀಸೇ ಪತ್ತಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಠಾನೇ ನ ಗಣ್ಹಿ. ಇತರೋ ‘‘ಸೋಪಾನಪಾದಮೂಲೇ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ತತ್ಥಾಪಿ ನ ಗಣ್ಹಿ. ಇತರೋ ‘‘ರಾಜಙ್ಗಣೇ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ತತ್ಥಾಪಿ ನ ಗಣ್ಹಿ. ಕುಮಾರೋ ನಿವತ್ತಿತುಕಾಮೋ ಅರುಚಿಯಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸತ್ಥುಗಾರವೇನ ‘‘ಪತ್ತಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವತ್ತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ. ‘‘ಇಧ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸತಿ, ಏತ್ಥ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ಗಚ್ಛತಿ.

ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಅಞ್ಞಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣಿಯಾ ಆಚಿಕ್ಖಿಂಸು – ‘‘ಅಯ್ಯೇ, ಭಗವಾ ನನ್ದಕುಮಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗತೋ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ತಂ ವಿನಾ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಸಾ ಉದಕಬಿನ್ದೂಹಿ ಪಗ್ಘರನ್ತೇಹೇವ ಅಡ್ಢುಲ್ಲಿಖಿತೇಹಿ ಕೇಸೇಹಿ ವೇಗೇನ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ತುವಟಂ ಖೋ, ಅಯ್ಯಪುತ್ತ, ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ತಂ ತಸ್ಸಾ ವಚನಂ ತಸ್ಸ ಹದಯೇ ತಿರಿಯಂ ಪತಿತ್ವಾ ವಿಯ ಠಿತಂ. ಸತ್ಥಾಪಿಸ್ಸ ಹತ್ಥತೋ ಪತ್ತಂ ಅಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾವ ತಂ ವಿಹಾರಂ ನೇತ್ವಾ, ‘‘ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಸಿ ನನ್ದಾ’’ತಿಆಹ. ಸೋ ಬುದ್ಧಗಾರವೇನ ‘‘ನ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ, ‘‘ಆಮ, ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ತೇನ ಹಿ ನನ್ದಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸತ್ಥಾ ಕಪಿಲಪುರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತತಿಯದಿವಸೇ ನನ್ದಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ.

ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ರಾಹುಲಮಾತಾ ಕುಮಾರಂ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಪೇಸೇಸಿ – ‘‘ಪಸ್ಸ, ತಾತ, ಏತಂ ವೀಸತಿಸಹಸ್ಸಸಮಣಪರಿವುತಂ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ಬ್ರಹ್ಮರೂಪಿವಣ್ಣಂ ಸಮಣಂ, ಅಯಂ ತೇ ಪಿತಾ, ಏತಸ್ಸ ಮಹನ್ತಾ ನಿಧಿಕುಮ್ಭಿಯೋ ಅಹೇಸುಂ. ತ್ಯಾಸ್ಸ ನಿಕ್ಖಮನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನ ಪಸ್ಸಾಮ, ಗಚ್ಛ ನಂ ದಾಯಜ್ಜಂ ಯಾಚಸ್ಸು – ‘ಅಹಂ, ತಾತ, ಕುಮಾರೋ, ಅಭಿಸೇಕಂ ಪತ್ವಾ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ, ಧನೇನ ಮೇ ಅತ್ಥೋ, ಧನಂ ಮೇ ದೇಹಿ. ಸಾಮಿಕೋ ಹಿ ಪುತ್ತೋ ಪಿತುಸನ್ತಕಸ್ಸಾ’’’ತಿ. ಕುಮಾರೋ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾವ ಪಿತುಸಿನೇಹಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ಹಟ್ಠಚಿತ್ತೋ ‘‘ಸುಖಾ ತೇ, ಸಮಣ, ಛಾಯಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಬಹುಂ ಅತ್ತನೋ ಅನುರೂಪಂ ವದನ್ತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಭಗವಾ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚೋ ಅನುಮೋದನಂ ಕತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ಕುಮಾರೋಪಿ ‘‘ದಾಯಜ್ಜಂ ಮೇ, ಸಮಣ, ದೇಹಿ, ದಾಯಜ್ಜಂ ಮೇ, ಸಮಣ, ದೇಹೀ’’ತಿ ಭಗವನ್ತಂ ಅನುಬನ್ಧಿ. ಭಗವಾಪಿ ಕುಮಾರಂ ನ ನಿವತ್ತಾಪೇಸಿ. ಪರಿಜನೋಪಿ ಭಗವತಾ ಸದ್ಧಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ನಿವತ್ತೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ಇತಿ ಸೋ ಭಗವತಾ ಸದ್ಧಿಂ ಆರಾಮಮೇವ ಅಗಮಾಸಿ.

ತತೋ ಭಗವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಯಂ ಅಯಂ ಪಿತುಸನ್ತಕಂ ಧನಂ ಇಚ್ಛತಿ, ತಂ ವಟ್ಟಾನುಗತಂ ಸವಿಘಾತಂ, ಹನ್ದಸ್ಸ ಬೋಧಿತಲೇ ಪಟಿಲದ್ಧಂ ಸತ್ತವಿಧಂ ಅರಿಯಧನಂ ದೇಮಿ, ಲೋಕುತ್ತರದಾಯಜ್ಜಸ್ಸ ನಂ ಸಾಮಿಕಂ ಕರೋಮೀ’’ತಿ. ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಸಾರಿಪುತ್ತಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ತೇನ ಹಿ ತ್ವಂ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ರಾಹುಲಕುಮಾರಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಹೀ’’ತಿ. ಥೇರೋ ಕುಮಾರಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ. ಪಬ್ಬಜಿತೇ ಚ ಪನ ಕುಮಾರೇ ರಞ್ಞೋ ಅಧಿಮತ್ತಂ ದುಕ್ಖಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ. ತಂ ಅಧಿವಾಸೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಭಗವತೋ ನಿವೇದೇತ್ವಾ, ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ, ಅಯ್ಯಾ, ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ಅನನುಞ್ಞಾತಂ ಪುತ್ತಂ ನ ಪಬ್ಬಾಜೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ ವರಂ ಯಾಚಿ. ಭಗವಾ ತಸ್ಸ ತಂ ವರಂ ದತ್ವಾ ಪುನೇಕದಿವಸಂ ರಾಜನಿವೇಸನೇ ಕತಪಾತರಾಸೋ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೇನ ರಞ್ಞಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಕಾಲೇ ಏಕಾ ದೇವತಾ ಮಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ, ‘ಪುತ್ತೋ ತೇ ಕಾಲಕತೋ’ತಿ ಆಹ. ಅಹಂ ತಸ್ಸಾ ವಚನಂ ಅಸದ್ದಹನ್ತೋ ‘ನ ಮಯ್ಹಂ ಪುತ್ತೋ ಬೋಧಿಂ ಅಪ್ಪತ್ವಾ ಕಾಲಂ ಕರೋತೀ’ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ – ‘‘ಇದಾನಿ ಕಿಂ ಸದ್ದಹಿಸ್ಸಥ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಅಟ್ಠಿಕಾನಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ, ‘ಪುತ್ತೋ ತೇ ಮತೋ’ತಿ ವುತ್ತೇ ನ ಸದ್ದಹಿತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಅತ್ಥುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಮಹಾಧಮ್ಮಪಾಲಜಾತಕಂ (ಜಾ. ೧.೧೦.೯೨ ಆದಯೋ) ಕಥೇಸಿ. ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ರಾಜಾ ಅನಾಗಾಮಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ. ಇತಿ ಭಗವಾ ಪಿತರಂ ತೀಸು ಫಲೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ಪುನದೇವ ರಾಜಗಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತತೋ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೇನ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಆಗಮನತ್ಥಾಯ ಗಹಿತಪಟಿಞ್ಞೋ ನಿಟ್ಠಿತೇ ಜೇತವನೇ ವಿಹಾರೇ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ.

ಏವಂ ಸತ್ಥರಿ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೇ ಆಯಸ್ಮಾ ನನ್ದೋ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಏತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸಿ – ‘‘ಅನಭಿರತೋ ಅಹಂ, ಆವುಸೋ, ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರಾಮಿ, ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ, ಸಿಕ್ಖಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ ಹೀನಾಯಾವತ್ತಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಭಗವಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ನನ್ದಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ, ನನ್ದ, ಸಮ್ಬಹುಲಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಏವಂ ಆರೋಚೇಸಿ – ‘ಅನಭಿರತೋ, ಆವುಸೋ, ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರಾಮಿ, ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ, ಸಿಕ್ಖಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ ಹೀನಾಯಾವತ್ತಿಸ್ಸಾಮೀ’’’ತಿ? ‘‘ಏವಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಸ್ಸ ಪನ ತ್ವಂ, ನನ್ದ, ಅನಭಿರತೋ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರಸಿ, ನ ಸಕ್ಕೋಸಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ, ಸಿಕ್ಖಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ ಹೀನಾಯಾವತ್ತಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಸಾಕಿಯಾನೀ ಮಂ, ಭನ್ತೇ, ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣೀ ಘರಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಸ್ಸ ಅಡ್ಢುಲ್ಲಿಖಿತೇಹಿ ಕೇಸೇಹಿ ಅಪಲೋಕೇತ್ವಾ ಮಂ ಏತದವೋಚ – ‘ತುವಟಂ ಖೋ, ಅಯ್ಯಪುತ್ತ, ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸೀ’ತಿ, ಸೋ ಖೋ ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ತಂ ಅನುಸ್ಸರಮಾನೋ ಅನಭಿರತೋ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರಾಮಿ, ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ, ಸಿಕ್ಖಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ ಹೀನಾಯಾವತ್ತಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ.

ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ನನ್ದಂ ಬಾಹಾಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಇದ್ಧಿಬಲೇನ ತಾವತಿಂಸದೇವಲೋಕಂ ಆನೇನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಝಾಮಕ್ಖೇತ್ತೇ ಝಾಮಖಾಣುಕೇ ನಿಸಿನ್ನಂ ಛಿನ್ನಕಣ್ಣನಾಸನಙ್ಗುಟ್ಠಂ ಏಕಂ ಪಲುಟ್ಠಮಕ್ಕಟಿಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ದೇವರಞ್ಞೋ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಆಗತಾನಿ ಕಕುಟಪಾದಾನಿ ಪಞ್ಚ ಅಚ್ಛರಾಸತಾನಿ ದಸ್ಸೇಸಿ. ಕಕುಟಪಾದಾನೀತಿ ರತ್ತವಣ್ಣತಾಯ ಪಾರೇವತಪಾದಸದಿಸಪಾದಾನಿ. ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಚ ಪನಾಹ – ‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ನನ್ದ, ಕತಮಾ ನು ಖೋ ಅಭಿರೂಪತರಾ ವಾ ದಸ್ಸನೀಯತರಾ ವಾ ಪಾಸಾದಿಕತರಾ ವಾ ಸಾಕಿಯಾನೀ ವಾ ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣೀ, ಇಮಾನಿ ವಾ ಪಞ್ಚ ಅಚ್ಛರಾಸತಾನಿ ಕಕುಟಪಾದಾನೀ’’ತಿ? ತಂ ಸುತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ಸಾ, ಭನ್ತೇ, ಛಿನ್ನಕಣ್ಣನಾಸನಙ್ಗುಟ್ಠಾ ಪಲುಟ್ಠಮಕ್ಕಟೀ, ಏವಮೇವ ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಸಾಕಿಯಾನೀ ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣೀ, ಇಮೇಸಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಅಚ್ಛರಾಸತಾನಂ ಉಪನಿಧಾಯ ಸಙ್ಖ್ಯಮ್ಪಿ ನ ಉಪೇತಿ, ಕಲಮ್ಪಿ ನ ಉಪೇತಿ, ಕಲಭಾಗಮ್ಪಿ ನ ಉಪೇತಿ. ಅಥ ಖೋ ಇಮಾನೇವ ಪಞ್ಚ ಅಚ್ಛರಾಸತಾನಿ ಅಭಿರೂಪತರಾನಿ ಚೇವ ದಸ್ಸನೀಯತರಾನಿ ಚ ಪಾಸಾದಿಕತರಾನಿ ಚಾ’’ತಿ. ‘‘ಅಭಿರಮ, ನನ್ದ, ಅಭಿರಮ, ನನ್ದ, ಅಹಂ ತೇ ಪಾಟಿಭೋಗೋ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಅಚ್ಛರಾಸತಾನಂ ಪಟಿಲಾಭಾಯ ಕಕುಟಪಾದಾನ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಸಚೇ ಮೇ, ಭನ್ತೇ ಭಗವಾ, ಪಾಟಿಭೋಗೋ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಅಚ್ಛರಾಸತಾನಂ ಪಟಿಲಾಭಾಯ ಕಕುಟಪಾದಾನಂ, ಅಭಿರಮಿಸ್ಸಾಮಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವತಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೇ’’ತಿ.

ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ನನ್ದಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಅನ್ತರಹಿತೋ ಜೇತವನೇಯೇವ ಪಾತುರಹೋಸಿ. ಅಸ್ಸೋಸುಂ ಖೋ ಭಿಕ್ಖೂ, ‘‘ಆಯಸ್ಮಾ ಕಿರ ನನ್ದೋ ಭಗವತೋ ಭಾತಾ ಮಾತುಚ್ಛಾಪುತ್ತೋ ಅಚ್ಛರಾನಂ ಹೇತು ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರತಿ. ಭಗವಾ ಕಿರಸ್ಸ ಪಾಟಿಭೋಗೋ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಅಚ್ಛರಾಸತಾನಂ ಪಟಿಲಾಭಾಯ ಕಕುಟಪಾದಾನ’’ನ್ತಿ. ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ನನ್ದಸ್ಸ ಸಹಾಯಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ನನ್ದಂ ಭತಕವಾದೇನ ಚ ಉಪಕ್ಕಿತಕವಾದೇನ ಚ ಸಮುದಾಚರನ್ತಿ, ‘‘ಭತಕೋ ಕಿರಾಯಸ್ಮಾ ನನ್ದೋ, ಉಪಕ್ಕಿತಕೋ ಕಿರಾಯಸ್ಮಾ ನನ್ದೋ, ಅಚ್ಛರಾನಂ ಹೇತು ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರತಿ. ಭಗವಾ ಕಿರಸ್ಸ ಪಾಟಿಭೋಗೋ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಅಚ್ಛರಾಸತಾನಂ ಪಟಿಲಾಭಾಯ ಕಕುಟಪಾದಾನ’’ನ್ತಿ. ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ನನ್ದೋ ಸಹಾಯಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಭತಕವಾದೇನ ಚ ಉಪಕ್ಕಿತಕವಾದೇನ ಚ ಅಟ್ಟಿಯಮಾನೋ ಹರಾಯಮಾನೋ ಜಿಗುಚ್ಛಮಾನೋ ಏಕೋ ವೂಪಕಟ್ಠೋ ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಆತಾಪೀ ಪಹಿತತ್ತೋ ವಿಹರನ್ತೋ ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ಯಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಕುಲಪುತ್ತಾ ಸಮ್ಮದೇವ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜನ್ತಿ, ತದನುತ್ತರಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಪರಿಯೋಸಾನಂ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹಾಸಿ, ‘‘ಖೀಣಾ ಜಾತಿ, ವುಸಿತಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ, ಕತಂ ಕರಣೀಯಂ, ನಾಪರಂ ಇತ್ಥತ್ತಾಯಾ’’ತಿ ಅಬ್ಭಞ್ಞಾಸಿ. ಅಞ್ಞತರೋ ಚ ಖೋ ಪನಾಯಸ್ಮಾ ನನ್ದೋ ಅರಹತಂ ಅಹೋಸಿ.

ಅಥೇಕಾ ದೇವತಾ ರತ್ತಿಭಾಗೇ ಸಕಲಂ ಜೇತವನಂ ಓಭಾಸೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಆರೋಚೇಸಿ – ‘‘ಆಯಸ್ಮಾ, ಭನ್ತೇ, ನನ್ದೋ ಭಗವತೋ ಭಾತಾ ಮಾತುಚ್ಛಾಪುತ್ತೋ ಆಸವಾನಂ ಖಯಾ ಅನಾಸವಂ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿಂ ಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತಿಂ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತೀ’’ತಿ. ಭಗವತೋಪಿ ಖೋ ಞಾಣಂ ಉದಪಾದಿ ‘‘ನನ್ದೋ ಆಸವಾನಂ ಖಯಾ ಅನಾಸವಂ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿಂ ಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತಿಂ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತೀ’’ತಿ. ಸೋಪಾಯಸ್ಮಾ ನನ್ದೋ ತಸ್ಸಾ ರತ್ತಿಯಾ ಅಚ್ಚಯೇನ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಯಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಪಾಟಿಭೋಗೋ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಅಚ್ಛರಾಸತಾನಂ ಪಟಿಲಾಭಾಯ ಕಕುಟಪಾದಾನಂ, ಮುಞ್ಚಾಮಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವನ್ತಂ ಏತಸ್ಮಾ ಪಟಿಸ್ಸವಾ’’ತಿ. ‘‘ಮಯಾಪಿ ಖೋ ತೇ, ನನ್ದ, ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ವಿದಿತೋ ‘ನನ್ದೋ ಆಸವಾನಂ ಖಯಾ ಅನಾಸವಂ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿಂ ಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತಿಂ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತೀ’ತಿ. ದೇವತಾಪಿ ಮೇ ಏತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸಿ – ‘ಆಯಸ್ಮಾ, ಭನ್ತೇ, ನನ್ದೋ ಆಸವಾನಂ ಖಯಾ ಅನಾಸವಂ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿಂ ಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತಿಂ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತೀ’ತಿ. ಯದೇವ ಖೋ ತೇ, ನನ್ದ, ಅನುಪಾದಾಯ ಆಸವೇಹಿ ಚಿತ್ತಂ ವಿಮುತ್ತಂ, ಅಥಾಹಂ ಮುತ್ತೋ ಏತಸ್ಮಾ ಪಟಿಸ್ಸವಾ’’ತಿ. ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಏತಮತ್ಥಂ ವಿದಿತ್ವಾ ತಾಯಂ ವೇಲಾಯಂ ಇಮಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸಿ –

‘‘ಯಸ್ಸ ನಿತ್ತಿಣ್ಣೋ ಪಙ್ಕೋ, ಮದ್ದಿತೋ ಕಾಮಕಣ್ಟಕೋ;

ಮೋಹಕ್ಖಯಂ ಅನುಪ್ಪತ್ತೋ, ಸುಖದುಕ್ಖೇಸು ನ ವೇಧತೀ ಸ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ. (ಉದಾ. ೨೨);

ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಭಿಕ್ಖೂ ತಂ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ನನ್ದಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು – ‘‘ಆವುಸೋ ನನ್ದ, ಪುಬ್ಬೇ ತ್ವಂ ‘ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋಮೀ’ತಿ ವದೇಸಿ, ಇದಾನಿ ತೇ ಕಥ’’ನ್ತಿ? ‘‘ನತ್ಥಿ ಮೇ, ಆವುಸೋ, ಗಿಹಿಭಾವಾಯ ಆಲಯೋ’’ತಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ – ‘‘ಅಭೂತಂ ಆಯಸ್ಮಾ ನನ್ದೋ ಕಥೇತಿ, ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕರೋತಿ, ಅತೀತದಿವಸೇಸು ‘ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋಮ್ಹೀ’ತಿ ವತ್ವಾ ಇದಾನಿ ‘ನತ್ಥಿ ಮೇ ಗಿಹಿಭಾವಾಯ ಆಲಯೋ’ತಿ ಕಥೇತೀ’’ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಏತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಭಗವಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅತೀತದಿವಸೇಸು ನನ್ದಸ್ಸ ಅತ್ತಭಾವೋ ದುಚ್ಛನ್ನಗೇಹಸದಿಸೋ ಅಹೋಸಿ, ಇದಾನಿ ಸುಚ್ಛನ್ನಗೇಹಸದಿಸೋ ಜಾತೋ. ಅಯಞ್ಹಿ ದಿಬ್ಬಚ್ಛರಾನಂ ದಿಟ್ಠಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಮತ್ಥಕಂ ಪಾಪೇತುಂ ವಾಯಮನ್ತೋ ತಂ ಕಿಚ್ಚಂ ಪತ್ತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

೧೩.

‘‘ಯಥಾ ಅಗಾರಂ ದುಚ್ಛನ್ನಂ, ವುಟ್ಠೀ ಸಮತಿವಿಜ್ಝತಿ;

ಏವಂ ಅಭಾವಿತಂ ಚಿತ್ತಂ, ರಾಗೋ ಸಮತಿವಿಜ್ಝತಿ.

೧೪.

‘‘ಯಥಾ ಅಗಾರಂ ಸುಚ್ಛನ್ನಂ, ವುಟ್ಠೀ ನ ಸಮತಿವಿಜ್ಝತಿ;

ಏವಂ ಸುಭಾವಿತಂ ಚಿತ್ತಂ, ರಾಗೋ ನ ಸಮತಿವಿಜ್ಝತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಗಾರನ್ತಿ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಗೇಹಂ. ದುಚ್ಛನ್ನನ್ತಿ ವಿರಳಚ್ಛನ್ನಂ ಛಿದ್ದಾವಛಿದ್ದಂ. ಸಮತಿವಿಜ್ಝತೀತಿ ವಸ್ಸವುಟ್ಠಿ ವಿನಿವಿಜ್ಝತಿ. ಅಭಾವಿತನ್ತಿ ತಂ ಅಗಾರಂ ವುಟ್ಠಿ ವಿಯ ಭಾವನಾಯ ರಹಿತತ್ತಾ ಅಭಾವಿತಂ ಚಿತ್ತಂ ರಾಗೋ ಸಮತಿ ವಿಜ್ಝತಿ. ನ ಕೇವಲಂ ರಾಗೋವ, ದೋಸಮೋಹಮಾನಾದಯೋ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸಾ ತಥಾರೂಪಂ ಚಿತ್ತಂ ಅತಿವಿಯ ವಿಜ್ಝನ್ತಿಯೇವ. ಸುಭಾವಿತನ್ತಿ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಭಾವನಾಹಿ ಸುಭಾವಿತಂ. ಏವರೂಪಂ ಚಿತ್ತಂ ಸುಚ್ಛನ್ನಂ ಗೇಹಂ ವುಟ್ಠಿ ವಿಯ ರಾಗಾದಯೋ ಕಿಲೇಸಾ ಅತಿವಿಜ್ಝಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತೀತಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸು. ಮಹಾಜನಸ್ಸ ದೇಸನಾ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಅಹೋಸಿ.

ಅಥ ಖೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ, ‘‘ಆವುಸೋ, ಬುದ್ಧಾ ನಾಮ ಅಚ್ಛರಿಯಾ, ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋ ನಾಮಾಯಸ್ಮಾ ನನ್ದೋ ಸತ್ಥಾರಾ ದೇವಚ್ಛರಾ ಆಮಿಸಂ ಕತ್ವಾ ವಿನೀತೋ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ – ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ, ಪುಬ್ಬೇಪೇಸ ಮಯಾ ಮಾತುಗಾಮೇನ ಪಲೋಭೇತ್ವಾ ವಿನೀತೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ –

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬಾರಾಣಸಿವಾಸೀ ಕಪ್ಪಟೋ ನಾಮ ವಾಣಿಜೋ ಅಹೋಸಿ. ತಸ್ಸೇಕೋ ಗದ್ರಭೋ ಕುಮ್ಭಭಾರಂ ವಹತಿ, ಏಕದಿವಸೇನ ಸತ್ತ ಯೋಜನಾನಿ ಗಚ್ಛತಿ. ಸೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಗದ್ರಭಭಾರಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ತಕ್ಕಸಿಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಯಾವ ಭಣ್ಡಸ್ಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ, ತಾವ ಗದ್ರಭಂ ಚರಿತುಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಸೋ ಗದ್ರಭೋ ಪರಿಖಾಪಿಟ್ಠೇ ಚರಮಾನೋ ಏಕಂ ಗದ್ರಭಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿ. ಸಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕರೋನ್ತೀ ಆಹ – ‘‘ಕುತೋ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಬಾರಾಣಸಿತೋ’’ತಿ. ‘‘ಕೇನ ಕಮ್ಮೇನಾ’’ತಿ? ‘‘ವಾಣಿಜ್ಜಕಮ್ಮೇನಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿತ್ತಕಂ ಭಾರಂ ವಹಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಕುಮ್ಭಭಾರ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಏತ್ತಕಂ ಭಾರಂ ವಹನ್ತೋ ಕತಿ ಯೋಜನಾನಿ ಗಚ್ಛಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಸತ್ತ ಯೋಜನಾನೀ’’ತಿ. ‘‘ಗತಗತಟ್ಠಾನೇ ತೇ ಕಾಚಿ ಪಾದಪರಿಕಮ್ಮಪಿಟ್ಠಿಪರಿಕಮ್ಮಕರಾ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ? ‘‘ನತ್ಥೀ’’ತಿ. ‘‘ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಮಹಾದುಕ್ಖಂ ನಾಮ ಅನುಭೋಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಹಿ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾನಂ ಪಾದಪರಿಕಮ್ಮಾದಿಕಾರಕಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಕಾಮಸಂಯೋಜನಘಟ್ಟನತ್ಥಾಯ ಪನ ಏವರೂಪಂ ಕಥಂ ಕಥೇಸಿ’’? ಸೋ ತಸ್ಸಾ ಕಥಾಯ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿ. ಕಪ್ಪಟೋಪಿ ಭಣ್ಡಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ – ‘‘ಏಹಿ, ತಾತ, ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಗಚ್ಛಥ ತುಮ್ಹೇ, ನಾಹಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ, ‘‘ಅನಿಚ್ಛನ್ತಂ ಪರಿಭಾಸೇತ್ವಾ ನಂ ನೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಪತೋದಂ ತೇ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಸಾಳಸಙ್ಗುಲಿಕಣ್ಟಕಂ;

ಸಞ್ಛಿನ್ದಿಸ್ಸಾಮಿ ತೇ ಕಾಯಂ, ಏವಂ ಜಾನಾಹಿ ಗದ್ರಭಾ’’ತಿ.

ತಂ ಸುತ್ವಾ ಗದ್ರಭೋ ‘‘ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಅಹಮ್ಪಿ ತೇ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಪತೋದಂ ಮೇ ಕರಿಸ್ಸಸಿ, ಸೋಳಸಙ್ಗುಲಿಕಣ್ಟಕಂ;

ಪುರತೋ ಪತಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾನ, ಉದ್ಧರಿತ್ವಾನ ಪಚ್ಛತೋ;

ದನ್ತಂ ತೇ ಪಾತಯಿಸ್ಸಾಮಿ, ಏವಂ ಜಾನಾಹಿ ಕಪ್ಪಟಾ’’ತಿ.

ತಂ ಸುತ್ವಾ ವಾಣಿಜೋ – ‘‘ಕೇನ ನು ಖೋ ಕಾರಣೇನ ಏಸ ಏವಂ ವದತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ, ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ತಂ ಗದ್ರಭಿಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಇಮಾಯೇಸ ಏವಂ ಸಿಕ್ಖಾಪಿತೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ‘ಏವರೂಪಿಂ ನಾಮ ತೇ ಗದ್ರಭಿಂ ಆನೇಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಮಾತುಗಾಮೇನ ನಂ ಪಲೋಭೇತ್ವಾ ನೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಚತುಪ್ಪದಿಂ ಸಙ್ಖಮುಖಿಂ, ನಾರಿಂ ಸಬ್ಬಙ್ಗಸೋಭಿನಿಂ;

ಭರಿಯಂ ತೇ ಆನಯಿಸ್ಸಾಮಿ, ಏವಂ ಜಾನಾಹಿ ಗದ್ರಭಾ’’ತಿ.

ತಂ ಸುತ್ವಾ ತುಟ್ಠಚಿತ್ತೋ ಗದ್ರಭೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಚತುಪ್ಪದಿಂ ಸಙ್ಖಮುಖಿಂ, ನಾರಿಂ ಸಬ್ಬಙ್ಗಸೋಭಿನಿಂ;

ಭರಿಯಂ ಮೇ ಆನಯಿಸ್ಸಸಿ, ಏವಂ ಜಾನಾಹಿ ಕಪ್ಪಟ;

ಕಪ್ಪಟ ಭಿಯ್ಯೋ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ಯೋಜನಾನಿ ಚತುದ್ದಸಾ’’ತಿ.

ಅಥ ನಂ ಕಪ್ಪಟೋ, ‘‘ತೇನ ಹಿ ಏಹೀ’’ತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಕಟ್ಠಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಸೋ ಕತಿಪಾಹಚ್ಚಯೇನ ನಂ ಆಹ – ‘‘ನನು ಮಂ ತುಮ್ಹೇ ‘ಭರಿಯಂ ತೇ ಆನಯಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಅವೋಚುತ್ಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ವುತ್ತಂ, ನಾಹಂ ಅತ್ತನೋ ಕಥಂ ಭಿನ್ದಿಸ್ಸಾಮಿ, ಭರಿಯಂ ತೇ ಆನೇಸ್ಸಾಮಿ, ವೇತನಂ ಪನ ತುಯ್ಹಂ ಏಕಕಸ್ಸೇವ ದಸ್ಸಾಮಿ, ತುಯ್ಹಂ ವೇತನಂ ದುತಿಯಸ್ಸ ಪಹೋತು ವಾ ಮಾ ವಾ, ತ್ವಮೇವ ಜಾನೇಯ್ಯಾಸಿ. ಉಭಿನ್ನಂ ಪನ ವೋ ಸಂವಾಸಮನ್ವಾಯ ಪುತ್ತಾ ವಿಜಾಯಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತೇಹಿಪಿ ಬಹೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ತುಯ್ಹಂ ತಂ ಪಹೋತು ವಾ ಮಾ ವಾ, ತ್ವಮೇವ ಜಾನೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ. ಗದ್ರಭೋ ತಸ್ಮಿಂ ಕಥೇನ್ತೇಯೇವ ಅನಪೇಕ್ಖೋ ಅಹೋಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ, ‘‘ತದಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಗದ್ರಭೀ ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣೀ ಅಹೋಸಿ, ಗದ್ರಭೋ ನನ್ದೋ, ವಾಣಿಜೋ ಅಹಮೇವ. ಏವಂ ಪುಬ್ಬೇಪೇಸ ಮಯಾ ಮಾತುಗಾಮೇನ ಪಲೋಭೇತ್ವಾ ವಿನೀತೋ’’ತಿ ಜಾತಕಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇಸೀತಿ.

ನನ್ದತ್ಥೇರವತ್ಥು ನವಮಂ.

೧೦. ಚುನ್ದಸೂಕರಿಕವತ್ಥು

ಇಧ ಸೋಚೇತೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಚುನ್ದಸೂಕರಿಕಂ ನಾಮ ಪುರಿಸಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸೋ ಕಿರ ಪಞ್ಚಪಣ್ಣಾಸ ವಸ್ಸಾನಿ ಸೂಕರೇ ವಧಿತ್ವಾ ಖಾದನ್ತೋ ಚ ವಿಕ್ಕಿಣನ್ತೋ ಚ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ಛಾತಕಾಲೇ ಸಕಟೇನ ವೀಹಿಂ ಆದಾಯ ಜನಪದಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕನಾಳಿದ್ವೇನಾಳಿಮತ್ತೇನ ಗಾಮಸೂಕರಪೋತಕೇ ಕಿಣಿತ್ವಾ ಸಕಟಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾನಿವೇಸನೇ ವಜಂ ವಿಯ ಏಕಂ ಠಾನಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ತೇಸಂ ನಿವಾಪಂ ರೋಪೇತ್ವಾ, ತೇಸು ನಾನಾಗಚ್ಛೇ ಚ ಸರೀರಮಲಞ್ಚ ಖಾದಿತ್ವಾ ವಡ್ಢಿತೇಸು ಯಂ ಯಂ ಮಾರೇತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ತಂ ತಂ ಆಳಾನೇ ನಿಚ್ಚಲಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಸರೀರಮಂಸಸ್ಸ ಉದ್ಧುಮಾಯಿತ್ವಾ ಬಹಲಭಾವತ್ಥಂ ಚತುರಸ್ಸಮುಗ್ಗರೇನ ಪೋಥೇತ್ವಾ, ‘‘ಬಹಲಮಂಸೋ ಜಾತೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಮುಖಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಅನ್ತರೇ ದಣ್ಡಕಂ ದತ್ವಾ ಲೋಹಥಾಲಿಯಾ ಪಕ್ಕುಥಿತಂ ಉಣ್ಹೋದಕಂ ಮುಖೇ ಆಸಿಞ್ಚತಿ. ತಂ ಕುಚ್ಛಿಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕುಥಿತಂ ಕರೀಸಂ ಆದಾಯ ಅಧೋಭಾಗೇನ ನಿಕ್ಖಮತಿ, ಯಾವ ಥೋಕಮ್ಪಿ ಕರೀಸಂ ಅತ್ಥಿ, ತಾವ ಆವಿಲಂ ಹುತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮತಿ, ಸುದ್ಧೇ ಉದರೇ ಅಚ್ಛಂ ಅನಾವಿಲಂ ಹುತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಅವಸೇಸಂ ಉದಕಂ ಪಿಟ್ಠಿಯಂ ಆಸಿಞ್ಚತಿ. ತಂ ಕಾಳಚಮ್ಮಂ ಉಪ್ಪಾಟೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ. ತತೋ ತಿಣುಕ್ಕಾಯ ಲೋಮಾನಿ ಝಾಪೇತ್ವಾ ತಿಖಿಣೇನ ಅಸಿನಾ ಸೀಸಂ ಛಿನ್ದತಿ. ಪಗ್ಘರಣತಂ ಲೋಹಿತಂ ಭಾಜನೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಮಂಸಂ ಲೋಹಿತೇನ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಪಚಿತ್ವಾ ಪುತ್ತದಾರಮಜ್ಝೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಖಾದಿತ್ವಾ ಸೇಸಂ ವಿಕ್ಕಿಣಾತಿ. ತಸ್ಸ ಇಮಿನಾವ ನಿಯಾಮೇನ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇನ್ತಸ್ಸ ಪಞ್ಚಪಣ್ಣಾಸ ವಸ್ಸಾನಿ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಾನಿ. ತಥಾಗತೇ ಧುರವಿಹಾರೇ ವಸನ್ತೇ ಏಕದಿವಸಮ್ಪಿ ಪುಪ್ಫಮುಟ್ಠಿಮತ್ತೇನ ಪೂಜಾ ವಾ ಕಟಚ್ಛುಮತ್ತಂ ಭಿಕ್ಖದಾನಂ ವಾ ಅಞ್ಞಂ ವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಪುಞ್ಞಂ ನಾಮ ನಾಹೋಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಸರೀರೇ ರೋಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ, ಜೀವನ್ತಸ್ಸೇವ ಅವೀಚಿಮಹಾನಿರಯಸನ್ತಾಪೋ ಉಪಟ್ಠಹಿ. ಅವೀಚಿಸನ್ತಾಪೋ ನಾಮ ಯೋಜನಸತೇ ಠತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತಸ್ಸ ಅಕ್ಖೀನಂ ಭಿಜ್ಜನಸಮತ್ಥೋ ಪರಿಳಾಹೋ ಹೋತಿ. ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ –

‘‘ತಸ್ಸ ಅಯೋಮಯಾ ಭೂಮಿ, ಜಲಿತಾ ತೇಜಸಾಯುತಾ;

ಸಮನ್ತಾ ಯೋಜನಸತಂ, ಫರಿತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ ಸಬ್ಬದಾ’’ತಿ. (ಮ. ನಿ. ೩.೨೬೭; ಅ. ನಿ. ೩.೩೬);

ನಾಗಸೇನತ್ಥೇರೇನ ಪನಸ್ಸ ಪಾಕತಿಕಗ್ಗಿಸನ್ತಾಪತೋ ಅಧಿಮತ್ತತಾಯ ಅಯಂ ಉಪಮಾ ವುತ್ತಾ – ‘‘ಯಥಾ, ಮಹಾರಾಜ, ಕೂಟಾಗಾರಮತ್ತೋ ಪಾಸಾಣೋಪಿ ನೇರಯಿಕಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ಪಕ್ಖಿತ್ತೋ ಖಣೇನ ವಿಲಯಂ ಗಚ್ಛತಿ, ನಿಬ್ಬತ್ತಸತ್ತಾ ಪನೇತ್ಥ ಕಮ್ಮಬಲೇನ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಗತಾ ವಿಯ ನ ವಿಲೀಯನ್ತೀ’’ತಿ (ಮಿ. ಪ. ೨.೪.೬). ತಸ್ಸ ತಸ್ಮಿಂ ಸನ್ತಾಪೇ ಉಪಟ್ಠಿತೇ ಕಮ್ಮಸರಿಕ್ಖಕೋ ಆಕಾರೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ. ಗೇಹಮಜ್ಝೇಯೇವ ಸೂಕರರವಂ ರವಿತ್ವಾ ಜಣ್ಣುಕೇಹಿ ವಿಚರನ್ತೋ ಪುರತ್ಥಿಮವತ್ಥುಮ್ಪಿ ಪಚ್ಛಿಮವತ್ಥುಮ್ಪಿ ಗಚ್ಛತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಗೇಹಮಾನುಸಕಾ ತಂ ದಳ್ಹಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮುಖಂ ಪಿದಹನ್ತಿ. ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೋ ನಾಮ ನ ಸಕ್ಕಾ ಕೇನಚಿ ಪಟಿಬಾಹಿತುಂ. ಸೋ ವಿರವನ್ತೋವ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ವಿಚರತಿ. ಸಮನ್ತಾ ಸತ್ತಸು ಘರೇಸು ಮನುಸ್ಸಾ ನಿದ್ದಂ ನ ಲಭನ್ತಿ. ಮರಣಭಯೇನ ತಜ್ಜಿತಸ್ಸ ಪನ ಬಹಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿವಾರೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಸಬ್ಬೋ ಗೇಹಜನೋ ಯಥಾ ಅನ್ತೋಠಿತೋ ಬಹಿ ವಿಚರಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತಥಾ ಗೇಹದ್ವಾರಾನಿ ಥಕೇತ್ವಾ ಬಹಿಗೇಹಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ರಕ್ಖನ್ತೋ ಅಚ್ಛತಿ. ಇತರೋ ಅನ್ತೋಗೇಹೇಯೇವ ನಿರಯಸನ್ತಾಪೇನ ವಿರವನ್ತೋ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ವಿಚರತಿ. ಏವಂ ಸತ್ತದಿವಸಾನಿ ವಿಚರಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಮೇ ದಿವಸೇ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಅವೀಚಿಮಹಾನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಅವೀಚಿಮಹಾನಿರಯೋ ದೇವದೂತಸುತ್ತೇನ (ಮ. ನಿ. ೩.೨೬೧ ಆದಯೋ; ಅ. ನಿ. ೩.೩೬) ವಣ್ಣೇತಬ್ಬೋತಿ.

ಭಿಕ್ಖೂ ತಸ್ಸ ಘರದ್ವಾರೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ತಂ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಸೂಕರಸದ್ದೋ’’ತಿ ಸಞ್ಞಿನೋ ಹುತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ನಿಸಿನ್ನಾ ಏವಮಾಹಂಸು – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಚುನ್ದಸೂಕರಿತಸ್ಸ ಗೇಹದ್ವಾರಂ ಪಿದಹಿತ್ವಾ ಸೂಕರಾನಂ ಮಾರಿಯಮಾನಾನಂ ಅಜ್ಜ ಸತ್ತಮೋ ದಿವಸೋ, ಗೇಹೇ ಕಾಚಿ ಮಙ್ಗಲಕಿರಿಯಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಮಞ್ಞೇ. ಏತ್ತಕೇ ನಾಮ, ಭನ್ತೇ, ಸೂಕರೇ ಮಾರೇನ್ತಸ್ಸ ಏಕಮ್ಪಿ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತಂ ವಾ ಕಾರುಞ್ಞಂ ವಾ ನತ್ಥಿ, ನ ವತ ನೋ ಏವರೂಪೋ ಕಕ್ಖಳೋ ಫರುಸೋ ಸತ್ತೋ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬೋ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ – ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೋ ಇಮೇ ಸತ್ತದಿವಸೇ ಸೂಕರೇ ಮಾರೇತಿ, ಕಮ್ಮಸರಿಕ್ಖಕಂ ಪನಸ್ಸ ವಿಪಾಕಂ ಉದಪಾದಿ, ಜೀವನ್ತಸ್ಸೇವ ಅವೀಚಿಮಹಾನಿರಯಸನ್ತಾಪೋ ಉಪಟ್ಠಾಸಿ. ಸೋ ತೇನ ಸನ್ತಾಪೇನ ಸತ್ತ ದಿವಸಾನಿ ಸೂಕರರವಂ ರವನ್ತೋ ಅನ್ತೋನಿವೇಸನೇ ವಿಚರಿತ್ವಾ ಅಜ್ಜ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಅವೀಚಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಧ ಲೋಕೇ ಏವಂ ಸೋಚಿತ್ವಾ ಪುನ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೋಚನಟ್ಠಾನೇಯೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಆಮ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಮತ್ತಾ ನಾಮ ಗಹಟ್ಠಾ ವಾ ಹೋನ್ತು ಪಬ್ಬಜಿತಾ ವಾ, ಉಭಯತ್ಥ ಸೋಚನ್ತಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೫.

‘‘ಇಧ ಸೋಚತಿ ಪೇಚ್ಚ ಸೋಚತಿ,

ಪಾಪಕಾರೀ ಉಭಯತ್ಥ ಸೋಚತಿ;

ಸೋ ಸೋಚತಿ ಸೋ ವಿಹಞ್ಞತಿ;

ದಿಸ್ವಾ ಕಮ್ಮಕಿಲಿಟ್ಠಮತ್ತನೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಪಾಪಕಾರೀತಿ ನಾನಪ್ಪಕಾರಸ್ಸ ಪಾಪಕಮ್ಮಸ್ಸ ಕಾರಕೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ‘‘ಅಕತಂ ವತ ಮೇ ಕಲ್ಯಾಣಂ, ಕತಂ ಪಾಪ’’ನ್ತಿ ಏಕಂಸೇನೇವ ಮರಣಸಮಯೇ ಇಧ ಸೋಚತಿ, ಇದಮಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸೋಚನಂ. ವಿಪಾಕಂ ಅನುಭವನ್ತೋ ಪನ ಪೇಚ್ಚ ಸೋಚತಿ. ಇದಮಸ್ಸ ಪರಲೋಕೇ ವಿಪಾಕಸೋಚನಂ. ಏವಂ ಸೋ ಉಭಯತ್ಥ ಸೋಚತಿಯೇವ. ತೇನೇವ ಕಾರಣೇನ ಜೀವಮಾನೋಯೇವ ಸೋ ಚುನ್ದಸೂಕರಿಕೋಪಿ ಸೋಚತಿ. ದಿಸ್ವಾ ಕಮ್ಮಕಿಲಿಟ್ಠನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಕಿಲಿಟ್ಠಕಮ್ಮಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ನಾನಪ್ಪಕಾರಕಂ ವಿಲಪನ್ತೋ ವಿಹಞ್ಞತೀತಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪನ್ನಾದಯೋ ಅಹೇಸುಂ. ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಜಾತಾತಿ.

ಚುನ್ದಸೂಕರಿಕವತ್ಥು ದಸಮಂ.

೧೧. ಧಮ್ಮಿಕಉಪಾಸಕವತ್ಥು

ಇಧ ಮೋದತೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಧಮ್ಮಿಕಉಪಾಸಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕಿರ ಪಞ್ಚಸತಾ ಧಮ್ಮಿಕಉಪಾಸಕಾ ನಾಮ ಅಹೇಸುಂ. ತೇಸು ಏಕೇಕಸ್ಸ ಪಞ್ಚ ಪಞ್ಚ ಉಪಾಸಕಸತಾನಿ ಪರಿವಾರಾ. ಯೋ ತೇಸಂ ಜೇಟ್ಠಕೋ, ತಸ್ಸ ಸತ್ತ ಪುತ್ತಾ ಸತ್ತ ಧೀತರೋ. ತೇಸು ಏಕೇಕಸ್ಸ ಏಕೇಕಾ ಸಲಾಕಯಾಗು ಸಲಾಕಭತ್ತಂ ಪಕ್ಖಿಕಭತ್ತಂ ನಿಮನ್ತನಭತ್ತಂ ಉಪೋಸಥಿಕಭತ್ತಂ ಆಗನ್ತುಕಭತ್ತಂ ಸಙ್ಘಭತ್ತಂ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಂ ಅಹೋಸಿ. ತೇಪಿ ಸಬ್ಬೇವ ಅನುಜಾತಪುತ್ತಾ ನಾಮ ಅಹೇಸುಂ. ಇತಿ ಚುದ್ದಸನ್ನಂ ಪುತ್ತಾನಂ ಭರಿಯಾಯ ಉಪಾಸಕಸ್ಸಾತಿ ಸೋಳಸ ಸಲಾಕಯಾಗುಆದೀನಿ ಪವತ್ತನ್ತಿ. ಇತಿ ಸೋ ಸಪುತ್ತದಾರೋ ಸೀಲವಾ ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮೋ ದಾನಸಂವಿಭಾಗರತೋ ಅಹೋಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಅಪರಭಾಗೇ ರೋಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ, ಆಯುಸಙ್ಖಾರೋ ಪರಿಹಾಯಿ. ಸೋ ಧಮ್ಮಂ ಸೋತುಕಾಮೋ ‘‘ಅಟ್ಠ ವಾ ಮೇ ಸೋಳಸ ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಪೇಸೇಥಾ’’ತಿ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಪಹಿಣಿ. ಸತ್ಥಾ ಪೇಸೇಸಿ. ತೇ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಮಞ್ಚಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತೇಸು ಆಸನೇಸು ನಿಸಿನ್ನಾ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಯ್ಯಾನಂ ಮೇ ದಸ್ಸನಂ ದುಲ್ಲಭಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ದುಬ್ಬಲೋಮ್ಹಿ, ಏಕಂ ಮೇ ಸುತ್ತಂ ಸಜ್ಝಾಯಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಕತರಂ ಸುತ್ತಂ ಸೋತುಕಾಮೋ ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿ? ‘‘ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾನಂ ಅವಿಜಹಿತಂ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಸುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ – ‘‘ಏಕಾಯನೋ ಅಯಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಗ್ಗೋ ಸತ್ತಾನಂ ವಿಸುದ್ಧಿಯಾ’’ತಿ (ದೀ. ನಿ. ೨.೩೭೩; ಮ. ನಿ. ೧.೧೦೬) ಸುತ್ತನ್ತಂ ಪಟ್ಠಪೇಸುಂ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಛಹಿ ದೇವಲೋಕೇಹಿ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಪಟಿಮಣ್ಡಿತಾ ಸಹಸ್ಸಸಿನ್ಧವಯುತ್ತಾ ದಿಯಡ್ಢಯೋಜನಸತಿಕಾ ಛ ರಥಾ ಆಗಮಿಂಸು. ತೇಸು ಠಿತಾ ದೇವತಾ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ದೇವಲೋಕಂ ನೇಸ್ಸಾಮ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ದೇವಲೋಕಂ ನೇಸ್ಸಾಮ, ಅಮ್ಭೋ ಮತ್ತಿಕಭಾಜನಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಭಾಜನಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ವಿಯ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದೇವಲೋಕೇ ಅಭಿರಮಿತುಂ ಇಧ ನಿಬ್ಬತ್ತಾಹಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ದೇವಲೋಕೇ ಅಭಿರಮಿತುಂ ಇಧ ನಿಬ್ಬತ್ತಾಹೀ’’ತಿ ವದಿಂಸು. ಉಪಾಸಕೋ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನನ್ತರಾಯಂ ಅನಿಚ್ಛನ್ತೋ – ‘‘ಆಗಮೇಥ ಆಗಮೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಅಮ್ಹೇ ವಾರೇತೀ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೇಸುಂ.

ಅಥಸ್ಸ ಪುತ್ತಧೀತರೋ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಿತಾ ಪುಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನೇನ ಅತಿತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ಇದಾನಿ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಸಜ್ಝಾಯಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಸಯಮೇವ ವಾರೇತಿ, ಮರಣಸ್ಸ ಅಭಾಯನಕಸತ್ತೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವಿರವಿಂಸು. ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಇದಾನಿ ಅನೋಕಾಸೋ’’ತಿ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು. ಉಪಾಸಕೋ ಥೋಕಂ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಸತಿಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ಪುತ್ತೇ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಕನ್ದಥಾ’’ತಿ? ‘‘ತಾತ, ತುಮ್ಹೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತಾ ಸಯಮೇವ ವಾರಯಿತ್ಥ, ಅಥ ಮಯಂ ‘ಮರಣಸ್ಸ ಅಭಾಯನಕಸತ್ತೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’ತಿ ಕನ್ದಿಮ್ಹಾ’’ತಿ. ‘‘ಅಯ್ಯಾ ಪನ ಕುಹಿ’’ನ್ತಿ? ‘‘‘ಅನೋಕಾಸೋ’ತಿ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಪಕ್ಕನ್ತಾ, ತಾತಾ’’ತಿ. ‘‘ನಾಹಂ, ಅಯ್ಯೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಅಥ ಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇಥಾ’’ತಿ. ‘‘ಛಹಿ ದೇವಲೋಕೇಹಿ ದೇವತಾ ಛ ರಥೇ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಆದಾಯ ಆಕಾಸೇ ಠತ್ವಾ ‘ಅಮ್ಹಾಹಿ ದೇವಲೋಕೇ ಅಭಿರಮ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ದೇವಲೋಕೇ ಅಭಿರಮಾ’ತಿ ಸದ್ದಂ ಕರೋನ್ತಿ, ತಾಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಕುಹಿಂ, ತಾತ, ರಥಾ, ನ ಮಯಂ ಪಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಅತ್ಥಿ ಪನ ಮಯ್ಹಂ ಗನ್ಥಿತಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನೀ’’ತಿ? ‘‘ಅತ್ಥಿ, ತಾತಾ’’ತಿ. ‘‘ಕತರೋ ದೇವಲೋಕೋ ರಮಣೀಯೋ’’ತಿ? ‘‘ಸಬ್ಬಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ ಬುದ್ಧಮಾತಾಪಿತೂನಞ್ಚ ವಸಿತಟ್ಠಾನಂ ತುಸಿತಭವನಂ ರಮಣೀಯಂ, ತಾತಾ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ‘ತುಸಿತಭವನತೋ ಆಗತರಥೇ ಲಗ್ಗತೂ’ತಿ ಪುಪ್ಫದಾಮಂ ಖಿಪಥಾ’’ತಿ. ತೇ ಖಿಪಿಂಸು. ತಂ ರಥಧುರೇ ಲಗ್ಗಿತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ಓಲಮ್ಬಿ. ಮಹಾಜನೋ ತದೇವ ಪಸ್ಸತಿ, ರಥಂ ನ ಪಸ್ಸತಿ. ಉಪಾಸಕೋ ‘‘ಪಸ್ಸಥೇತಂ ಪುಪ್ಫದಾಮ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಆಮ, ಪಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ – ‘‘ಏತಂ ತುಸಿತಭವನತೋ ಆಗತರಥೇ ಓಲಮ್ಬತಿ, ಅಹಂ ತುಸಿತಭವನಂ ಗಚ್ಛಾಮಿ, ತುಮ್ಹೇ ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿತ್ಥ, ಮಮ ಸನ್ತಿಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತುಕಾಮಾ ಹುತ್ವಾ ಮಯಾ ಕತನಿಯಾಮೇನೇವ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ರಥೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ.

ತಾವದೇವಸ್ಸ ತಿಗಾವುತಪ್ಪಮಾಣೋ ಸಟ್ಠಿಸಕಟಭಾರಾಲಙ್ಕಾರಪಟಿಮಣ್ಡಿತೋ ಅತ್ತಭಾವೋ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಅಚ್ಛರಾಸಹಸ್ಸಂ ಪರಿವಾರೇಸಿ, ಪಞ್ಚವೀಸತಿಯೋಜನಿಕಂ ಕನಕವಿಮಾನಂ ಪಾತುರಹೋಸಿ. ತೇಪಿ ಭಿಕ್ಖೂ ವಿಹಾರಂ ಅನುಪ್ಪತ್ತೇ ಸತ್ಥಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಸುತಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಉಪಾಸಕೇನ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ, ಅನ್ತರಾಯೇವ ಪನ ‘ಆಗಮೇಥಾ’ತಿ ವಾರೇಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಪುತ್ತಧೀತರೋ ಕನ್ದಿಂಸು. ಮಯಂ ‘ಇದಾನಿ ಅನೋಕಾಸೋ’ತಿ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ’’ತಿ. ‘‘ನ ಸೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇಸಿ, ಛಹಿ ದೇವಲೋಕೇಹಿ ದೇವತಾ ಛ ರಥೇ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಆಹರಿತ್ವಾ ತಂ ಉಪಾಸಕಂ ಪಕ್ಕೋಸಿಂಸು. ಸೋ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯ ಅನ್ತರಾಯಂ ಅನಿಚ್ಛನ್ತೋ ತಾಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇಸೀ’’ತಿ. ‘‘ಏವಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಏವಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ. ‘‘ಇದಾನಿ ಕುಹಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’’ತಿ? ‘‘ತುಸಿತಭವನೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇದಾನಿ ಇಧ ಞಾತಿಮಜ್ಝೇ ಮೋದಮಾನೋ ವಿಚರಿತ್ವಾ ಇದಾನೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುನ ಮೋದನಟ್ಠಾನೇಯೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’’ತಿ. ‘‘ಆಮ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಹಿ ಗಹಟ್ಠಾ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ವಾ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಮೋದನ್ತಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೬.

‘‘ಇಧ ಮೋದತಿ ಪೇಚ್ಚ ಮೋದತಿ,

ಕತಪುಞ್ಞೋ ಉಭಯತ್ಥ ಮೋದತಿ;

ಸೋ ಮೋದತಿ ಸೋ ಪಮೋದತಿ,

ದಿಸ್ವಾ ಕಮ್ಮವಿಸುದ್ಧಿಮತ್ತನೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಕತಪುಞ್ಞೋತಿ ನಾನಪ್ಪಕಾರಸ್ಸ ಕುಸಲಸ್ಸ ಕಾರಕೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ‘‘ಅಕತಂ ವತ ಮೇ ಪಾಪಂ, ಕತಂ ಮೇ ಕಲ್ಯಾಣ’’ನ್ತಿ ಇಧ ಕಮ್ಮಮೋದನೇನ, ಪೇಚ್ಚ ವಿಪಾಕಮೋದನೇನ ಮೋದತಿ. ಏವಂ ಉಭಯತ್ಥ ಮೋದತಿ ನಾಮ. ಕಮ್ಮವಿಸುದ್ಧಿನ್ತಿ ಧಮ್ಮಿಕಉಪಾಸಕೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಕಮ್ಮವಿಸುದ್ಧಿಂ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಕಾಲಕಿರಿಯತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಇಧಲೋಕೇಪಿ ಮೋದತಿ, ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಪರಲೋಕೇಪಿ ಅತಿಮೋದತಿಯೇವಾತಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪನ್ನಾದಯೋ ಅಹೇಸುಂ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಜಾತಾತಿ.

ಧಮ್ಮಿಕಉಪಾಸಕವತ್ಥು ಏಕಾದಸಮಂ.

೧೨. ದೇವದತ್ತವತ್ಥು

ಇಧ ತಪ್ಪತೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ದೇವದತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ವತ್ಥು ಪಬ್ಬಜಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಪಥವಿಪ್ಪವೇಸನಾ ದೇವದತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಭಾಸಿತಾನಿ ಸಬ್ಬಾನಿ ಜಾತಕಾನಿ ವಿತ್ಥಾರೇತ್ವಾ ಕಥಿತಂ. ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ – ಸತ್ಥರಿ ಅನುಪಿಯಂ ನಾಮ ಮಲ್ಲಾನಂ ನಿಗಮೋ ಅತ್ಥಿ. ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅನುಪಿಯಮ್ಬವನೇ ವಿಹರನ್ತೇಯೇವ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಲಕ್ಖಣಪಟಿಗ್ಗಹಣದಿವಸೇಯೇವ ಅಸೀತಿಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಞಾತಿಕುಲೇಹಿ ‘‘ರಾಜಾ ವಾ ಹೋತು, ಬುದ್ಧೋ ವಾ, ಖತ್ತಿಯಪರಿವಾರೋವ ವಿಚರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅಸೀತಿಸಹಸ್ಸಪುತ್ತಾ ಪಟಿಞ್ಞಾತಾ. ತೇಸು ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಪಬ್ಬಜಿತೇಸು ಭದ್ದಿಯಂ ನಾಮ ರಾಜಾನಂ, ಅನುರುದ್ಧಂ, ಆನನ್ದಂ, ಭಗುಂ, ಕಿಮಿಲಂ, ದೇವದತ್ತನ್ತಿ ಇಮೇ ಛ ಸಕ್ಯೇ ಅಪಬ್ಬಜನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಮಯಂ ಅತ್ತನೋ ಪುತ್ತೇ ಪಬ್ಬಾಜೇಮ, ಇಮೇ ಛ ಸಕ್ಯಾ ನ ಞಾತಕಾ ಮಞ್ಞೇ, ಕಸ್ಮಾ ನ ಪಬ್ಬಜನ್ತೀ’’ತಿ? ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ. ಅಥ ಖೋ ಮಹಾನಾಮೋ ಸಕ್ಯೋ ಅನುರುದ್ಧಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ, ‘‘ತಾತ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕುಲಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ನತ್ಥಿ, ತ್ವಂ ವಾ ಪಬ್ಬಜ, ಅಹಂ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ಪನ ಸುಖುಮಾಲೋ ಹೋತಿ ಸಮ್ಪನ್ನಭೋಗೋ, ‘‘ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವಚನಮ್ಪಿ ತೇನ ನ ಸುತಪುಬ್ಬಂ. ಏಕದಿವಸಞ್ಹಿ ತೇಸು ಛಸು ಖತ್ತಿಯೇಸು ಗುಳಕೀಳಂ ಕೀಳನ್ತೇಸು ಅನುರುದ್ಧೋ ಪೂವೇನ ಪರಾಜಿತೋ ಪೂವತ್ಥಾಯ ಪಹಿಣಿ, ಅಥಸ್ಸ ಮಾತಾ ಪೂವೇ ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಪಹಿಣಿ. ತೇ ಖಾದಿತ್ವಾ ಪುನ ಕೀಳಿಂಸು. ಪುನಪ್ಪುನಂ ತಸ್ಸೇವ ಪರಾಜಯೋ ಹೋತಿ. ಮಾತಾ ಪನಸ್ಸ ಪಹಿತೇ ಪಹಿತೇ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪೂವೇ ಪಹಿಣಿತ್ವಾ ಚತುತ್ಥವಾರೇ ‘‘ಪೂವಾ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಪಹಿಣಿ. ಸೋ ‘‘ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವಚನಸ್ಸ ಅಸುಕಪುಬ್ಬತ್ತಾ ‘‘ಏಸಾಪೇಕಾ ಪೂವವಿಕತಿ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ‘‘ನತ್ಥಿಪೂವಂ ಮೇ ಆಹರಥಾ’’ತಿ ಪೇಸೇಸಿ. ಮಾತಾ ಪನಸ್ಸ ‘‘ನತ್ಥಿಪೂವಂ ಕಿರ, ಅಯ್ಯೇ, ದೇಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಮಮ ಪುತ್ತೇನ ‘ನತ್ಥೀ’ತಿ ಪದಂ ನ ಸುತಪುಬ್ಬಂ, ಇಮಿನಾ ಪನ ಉಪಾಯೇನ ನಂ ಏತಮತ್ಥಂ ಜಾನಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತುಚ್ಛಂ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಂ ಅಞ್ಞಾಯ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಯಾ ಪಟಿಕುಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪೇಸೇಸಿ. ನಗರಪರಿಗ್ಗಾಹಿಕಾ ದೇವತಾ ಚಿನ್ತೇಸುಂ – ‘‘ಅನುರುದ್ಧಸಕ್ಯೇನ ಅನ್ನಭಾರಕಾಲೇ ಅತ್ತನೋ ಭಾಗಭತ್ತಂ ಉಪರಿಟ್ಠಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ದತ್ವಾ ‘‘‘ನತ್ಥೀ’ತಿ ಮೇ ವಚನಸ್ಸ ಸವನಂ ಮಾ ಹೋತು, ಭೋಜನುಪ್ಪತ್ತಿಟ್ಠಾನಜಾನನಂ ಮಾ ‘ಹೋತೂ’ತಿ ಪತ್ಥನಾ ಕತಾ, ಸಚಾಯಂ ತುಚ್ಛಪಾತಿಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸತಿ, ದೇವಸಮಾಗಮಂ ಪವಿಸಿತುಂ ನ ಲಭಿಸ್ಸಾಮ, ಸೀಸಮ್ಪಿ ನೋ ಸತ್ತಧಾ ಫಲೇಯ್ಯಾ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಪಾತಿಂ ದಿಬ್ಬಪೂವೇಹಿ ಪುಣ್ಣಂ ಅಕಂಸು. ಕಸ್ಸಾ ಗುಳಮಣ್ಡಲೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಉಗ್ಘಾಟಿತಮತ್ತಾಯ ಪೂವಗನ್ಧೋ ಸಕಲನಗರೇ ಛಾದೇತ್ವಾ ಠಿತೋ. ಪೂವಖಣ್ಡಂ ಮುಖೇ ಠಪಿತಮತ್ತಮೇವ ಸತ್ತರಸಹರಣೀಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅನುಫರಿ.

ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ನಾಹಂ ಮಾತು ಪಿಯೋ, ಏತ್ತಕಂ ಮೇ ಕಾಲಂ ಇಮಂ ನತ್ಥಿಪೂವಂ ನಾಮ ನ ಪಚಿ, ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಞ್ಞಂ ಪೂವಂ ನಾಮ ನ ಖಾದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ, ಸೋ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾವ ಮಾತರಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಅಮ್ಮ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಅಹಂ ಪಿಯೋ, ಅಪ್ಪಿಯೋ’’ತಿ? ‘‘ತಾತ, ಏಕಕ್ಖಿನೋ ಅಕ್ಖಿ ವಿಯ ಚ ಹದಯಂ ವಿಯ ಚ ಅತಿವಿಯ ಪಿಯೋ ಮೇ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಮಯ್ಹಂ ನತ್ಥಿ ಪೂವಂ ನ ಪಚಿತ್ಥ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ? ಸಾ ಚೂಳೂಪಟ್ಠಾಕಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಅತ್ಥಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಪಾತಿಯಂ, ತಾತಾ’’ತಿ? ‘‘ಪರಿಪುಣ್ಣಾ, ಅಯ್ಯೇ, ಪಾತಿ ಪೂವೇಹಿ, ಏವರೂಪಾ ಪೂವಾ ನಾಮ ಮೇ ನ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಾ’’ತಿ ಆರೋಚೇಸಿ. ಸಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಪುತ್ತೋ ಪುಞ್ಞವಾ ಕತಾಭಿನೀಹಾರೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ದೇವತಾಹಿ ಪಾತಿಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಪೂವಾ ಪಹಿತಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಥ ನಂ ಪುತ್ತೋ, ಅಮ್ಮ, ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾಹಂ ಅಞ್ಞಂ ಪೂವಂ ನಾಮ ನ ಖಾದಿಸ್ಸಾಮಿ, ನತ್ಥಿಪೂವಮೇವ ಪಚೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ. ಸಾಪಿಸ್ಸ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ‘‘ಪೂವಂ ಖಾದಿತುಕಾಮೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತುಚ್ಛಪಾತಿಮೇವ ಅಞ್ಞಾಯ ಪಾತಿಯಾ ಪಟಿಕುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪೇಸೇಸಿ. ಯಾವ ಅಗಾರಮಜ್ಝೇ ವಸಿ, ತಾವಸ್ಸ ದೇವತಾವ ಪೂವೇ ಪಹಿಣಿಂಸು.

ಸೋ ಏತ್ತಕಮ್ಪಿ ಅಜಾನನ್ತೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ನಾಮ ಕಿಂ ಜಾನಿಸ್ಸತಿ? ತಸ್ಮಾ ‘‘ಕಾ ಏಸಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ನಾಮಾ’’ತಿ ಭಾತರಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಓಹಾರಿತಕೇಸಮಸ್ಸುನಾ ಕಾಸಾಯನಿವತ್ಥೇನ ಕಟ್ಠತ್ಥರಕೇ ವಾ ಬಿದಲಮಞ್ಚಕೇ ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತೇನ ವಿಹರಿತಬ್ಬಂ. ಏಸಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಭಾತಿಕ, ಅಹಂ ಸುಖುಮಾಲೋ. ನಾಹಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ ಪಬ್ಬಜಿತು’’ನ್ತಿ ಆಹ. ‘‘ತೇನ ಹಿ, ತಾತ, ಕಮ್ಮನ್ತಂ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಘರಾವಾಸಂ ವಸ. ನ ಹಿ ಸಕ್ಕಾ ಅಮ್ಹೇಸು ಏಕೇನ ಅಪಬ್ಬಜಿತು’’ನ್ತಿ. ಅಥ ನಂ ‘‘ಕೋ ಏಸ ಕಮ್ಮನ್ತೋ ನಾಮಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಭತ್ತುಟ್ಠಾನಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ಅಜಾನನ್ತೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಕಮ್ಮನ್ತಂ ನಾಮ ಕಿಂ ಜಾನಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ? ಏಕದಿವಸಞ್ಹಿ ತಿಣ್ಣಂ ಖತ್ತಿಯಾನಂ ಕಥಾ ಉದಪಾದಿ – ‘‘ಭತ್ತಂ ನಾಮ ಕುಹಿಂ ಉಟ್ಠಹತೀ’’ತಿ? ಕಿಮಿಲೋ ಆಹ – ‘‘ಕೋಟ್ಠೇ ಉಟ್ಠಹತೀ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಭದ್ದಿಯೋ ‘‘ತ್ವಂ ಭತ್ತಸ್ಸ ಉಟ್ಠಾನಟ್ಠಾನಂ ನ ಜಾನಾಸಿ, ಭತ್ತಂ ನಾಮ ಉಕ್ಖಲಿಯಂ ಉಟ್ಠಹತೀ’’ತಿ ಆಹ. ಅನುರುದ್ಧೋ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ದ್ವೇಪಿ ನ ಜಾನಾಥ, ಭತ್ತಂ ನಾಮ ರತನಮಕುಳಾಯ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಯಂ ಉಟ್ಠಹತೀ’’ತಿ ಆಹ.

ತೇಸು ಕಿರ ಏಕದಿವಸಂ ಕಿಮಿಲೋ ಕೋಟ್ಠತೋ ವೀಹೀ ಓತಾರಿಯಮಾನೇ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಏತೇ ಕೋಟ್ಠೇಯೇವ ಜಾತಾ’’ತಿ ಸಞ್ಞೀ ಅಹೋಸಿ. ಭದ್ದಿಯೋ ಏಕದಿವಸಂ ಉಕ್ಖಲಿತೋ ಭತ್ತಂ ವಡ್ಢಿಯಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಉಕ್ಖಲಿಯಞ್ಞೇವ ಉಪ್ಪನ್ನ’’ನ್ತಿ ಸಞ್ಞೀ ಅಹೋಸಿ. ಅನುರುದ್ಧೇನ ಪನ ನೇವ ವೀಹೀ ಕೋಟ್ಟೇನ್ತಾ, ನ ಭತ್ತಂ ಪಚನ್ತಾ, ನ ವಡ್ಢೇನ್ತಾ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಾ, ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಪನ ಪುರತೋ ಠಪಿತಮೇವ ಪಸ್ಸತಿ. ಸೋ ಭುಞ್ಜಿತುಕಾಮಕಾಲೇ ‘‘ಭತ್ತಂ ಪಾತಿಯಂ ಉಟ್ಠಹತೀ’’ತಿ ಸಞ್ಞಮಕಾಸಿ. ಏವಂ ತಯೋಪಿ ತೇ ಭತ್ತುಟ್ಠಾನಟ್ಠಾನಂ ನ ಜಾನನ್ತಿ. ತೇನಾಯಂ ‘‘ಕೋ ಏಸ ಕಮ್ಮನ್ತೋ ನಾಮಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಪಠಮಂ ಖೇತ್ತಂ ಕಸಾಪೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿಕಂ ಸಂವಚ್ಛರೇ ಸಂವಚ್ಛರೇ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಕಿಚ್ಚಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಕದಾ ಕಮ್ಮನ್ತಾನಂ ಅನ್ತೋ ಪಞ್ಞಾಯಿಸ್ಸತಿ, ಕದಾ ಮಯಂ ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕಾ ಭೋಗೇ ಭುಞ್ಜಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಕಮ್ಮನ್ತಾನಂ ಅಪರಿಯನ್ತತಾಯ ಅಕ್ಖಾತಾಯ ‘‘ತೇನ ಹಿ ತ್ವಞ್ಞೇವ ಘರಾವಾಸಂ ವಸ, ನ ಮಯ್ಹಂ ಏತೇನತ್ಥೋ’’ತಿ ಮಾತರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ, ‘‘ಅನುಜಾನಾಹಿ ಮಂ, ಅಮ್ಮ, ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಾಯ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇಹಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ, ‘‘ಸಚೇ ತೇ ಸಹಾಯಕೋ ಭದ್ದಿಯರಾಜಾ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸತಿ, ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಬ್ಬಜಾಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ, ‘‘ಮಮ ಖೋ, ಸಮ್ಮ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ತವ ಪಟಿಬದ್ಧಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಂ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇಹಿ ಸಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಅತ್ತನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಪಬ್ಬಜನತ್ಥಾಯ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಣ್ಹಿ.

ತತೋ ಭದ್ದಿಯೋ ಸಕ್ಯರಾಜಾ ಅನುರುದ್ಧೋ ಆನನ್ದೋ ಭಗು ಕಿಮಿಲೋ ದೇವದತ್ತೋತಿ ಇಮೇ ಛ ಖತ್ತಿಯಾ ಉಪಾಲಿಕಪ್ಪಕಸತ್ತಮಾ ದೇವಾ ವಿಯ ದಿಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಸತ್ತಾಹಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಿತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ವಿಯ ಚತುರಙ್ಗಿನಿಯಾ ಸೇನಾಯ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪರವಿಸಯಂ ಪತ್ವಾ ರಾಜಾಣಾಯ ಸೇನಂ ನಿವತ್ತಾಪೇತ್ವಾ ಪರವಿಸಯಂ ಓಕ್ಕಮಿಂಸು. ತತ್ಥ ಛ ಖತ್ತಿಯಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಆಭರಣಾನಿ ಓಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಭಣ್ಡಿಕಂ ಕತ್ವಾ, ‘‘ಹನ್ದ ಭಣೇ, ಉಪಾಲಿ, ನಿವತ್ತಸ್ಸು, ಅಲಂ ತೇ ಏತ್ತಕಂ ಜೀವಿಕಾಯಾ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಅದಂಸು. ಸೋ ತೇಸಂ ಪಾದಮೂಲೇ ಪರಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಪರಿದೇವಿತ್ವಾ ತೇಸಂ ಆಣಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಉಟ್ಠಾಯ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿ. ತೇಸಂ ದ್ವಿಧಾ ಜಾತಕಾಲೇ, ವನಂ ಆರೋದನಪ್ಪತ್ತಂ ವಿಯ ಪಥವೀಕಮ್ಪಮಾನಾಕಾರಪ್ಪತ್ತಾ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ. ಉಪಾಲಿ ಕಪ್ಪಕೋಪಿ ಥೋಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ‘‘ಚಣ್ಡಾ ಖೋ ಸಾಕಿಯಾ, ‘ಇಮಿನಾ ಕುಮಾರಾ ನಿಪ್ಪಾತಿತಾ’ತಿ ಘಾತೇಯ್ಯುಮ್ಪಿ ಮಂ. ಇಮೇ ಹಿ ನಾಮ ಸಕ್ಯಕುಮಾರಾ ಏವರೂಪಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪಹಾಯ ಇಮಾನಿ ಅನಗ್ಘಾನಿ ಆಭರಣಾನಿ ಖೇಳಪಿಣ್ಡಂ ವಿಯ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಕಿಮಙ್ಗಂ ಪನಾಹ’’ನ್ತಿ ಭಣ್ಡಿಕಂ ಓಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ತಾನಿ ಆಭರಣಾನಿ ರುಕ್ಖೇ ಲಗ್ಗೇತ್ವಾ ‘‘ಅತ್ಥಿಕಾ ಗಣ್ಹನ್ತೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇಹಿ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ನಿವತ್ತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಟ್ಠೋ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ತೇ ಆದಾಯ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಮಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಸಾಕಿಯಾ ನಾಮ ಮಾನನಿಸ್ಸಿತಾ, ಅಯಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದೀಘರತ್ತಂ ಪರಿಚಾರಕೋ, ಇಮಂ ಪಠಮತರಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಥ, ಮಯಮಸ್ಸ ಅಭಿವಾದನಾದೀನಿ ಕರಿಸ್ಸಾಮ, ಏವಂ ನೋ ಮಾನೋ ನಿಮ್ಮಾನಾಯಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಂ ಪಠಮತರಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಸಯಂ ಪಬ್ಬಜಿಂಸು. ತೇಸು ಆಯಸ್ಮಾ ಭದ್ದಿಯೋ ತೇನೇವ ಅನ್ತರವಸ್ಸೇನ ತೇವಿಜ್ಜೋ ಅಹೋಸಿ. ಆಯಸ್ಮಾ ಅನುರುದ್ಧೋ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಕೋ ಹುತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಮಹಾವಿತಕ್ಕಸುತ್ತಂ (ಅ. ನಿ. ೮.೩೦) ಸುತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ. ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ. ಭಗುತ್ಥೇರೋ ಚ ಕಿಮಿಲತ್ಥೇರೋ ಚ ಅಪರಭಾಗೇ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು. ದೇವದತ್ತೋ ಪೋಥುಜ್ಜನಿಕಂ ಇದ್ಧಿಂ ಪತ್ತೋ.

ಅಪರಭಾಗೇ ಸತ್ಥರಿ ಕೋಸಮ್ಬಿಯಂ ವಿಹರನ್ತೇ ಸಸಾವಕಸಙ್ಘಸ್ಸ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಮಹನ್ತೋ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ವತ್ಥಭೇಸಜ್ಜಾದಿಹತ್ಥಾ ಮನುಸ್ಸಾ ವಿಹಾರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ‘‘ಕುಹಿಂ ಸತ್ಥಾ, ಕುಹಿಂ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋ, ಕುಹಿಂ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರೋ, ಕುಹಿಂ ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರೋ, ಕುಹಿಂ ಭದ್ದಿಯತ್ಥೇರೋ, ಕುಹಿಂ ಅನುರುದ್ಧತ್ಥೇರೋ, ಕುಹಿಂ ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ, ಕುಹಿಂ ಭಗುತ್ಥೇರೋ, ಕುಹಿಂ ಕಿಮಿಲತ್ಥೇರೋ’’ತಿ ಅಸೀತಿಮಹಾಸಾವಕಾನಂ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ ಓಲೋಕೇನ್ತಾ ವಿಚರನ್ತಿ. ‘‘ದೇವದತ್ತತ್ಥೇರೋ ಕುಹಿಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ವಾ, ಠಿತೋ ವಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ಏತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಞ್ಞೇವ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಏತೇಪಿ ಖತ್ತಿಯಪಬ್ಬಜಿತಾ, ಅಹಮ್ಪಿ ಖತ್ತಿಯಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಹತ್ಥಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಏತೇಯೇವ ಪರಿಯೇಸನ್ತಿ, ಮಮ ನಾಮಂ ಗಹೇತಾಪಿ ನತ್ಥಿ. ಕೇನ ನು ಖೋ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ಕಂ ಪಸಾದೇತ್ವಾ ಮಮ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಖೋ ರಾಜಾ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರೋ ಪಠಮದಸ್ಸನೇನೇವ ಏಕಾದಸಹಿ ನಹುತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಏತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕತೋ ಭವಿತುಂ, ಕೋಸಲರಞ್ಞಾಪಿ ಸದ್ಧಿಂ ನ ಸಕ್ಕಾ ಭವಿತುಂ. ಅಯಂ ಖೋ ಪನ ರಞ್ಞೋ ಪುತ್ತೋ ಅಜಾತಸತ್ತು ಕುಮಾರೋ ಕಸ್ಸಚಿ ಗುಣದೋಸೇ ನ ಜಾನಾತಿ, ಏತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕತೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ಕೋಸಮ್ಬಿತೋ ರಾಜಗಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕುಮಾರಕವಣ್ಣಂ ಅಭಿನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾ ಚತ್ತಾರೋ ಆಸೀವಿಸೇ ಚತೂಸು ಹತ್ಥಪಾದೇಸು ಏಕಂ ಗೀವಾಯ ಪಿಲನ್ಧಿತ್ವಾ ಏಕಂ ಸೀಸೇ ಚುಮ್ಬಟಕಂ ಕತ್ವಾ ಏಕಂ ಏಕಂಸಂ ಕರಿತ್ವಾ ಇಮಾಯ ಅಹಿಮೇಖಲಾಯ ಆಕಾಸತೋ ಓರುಯ್ಹ ಅಜಾತಸತ್ತುಸ್ಸ ಉಚ್ಛಙ್ಗೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ತೇನ ಭೀತೇನ ‘‘ಕೋಸಿ ತ್ವ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಅಹಂ ದೇವದತ್ತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಭಯವಿನೋದನತ್ಥಂ ತಂ ಅತ್ತಭಾವಂ ಪಟಿಸಂಹರಿತ್ವಾ ಸಙ್ಘಾಟಿಪತ್ತಚೀವರಧರೋ ಪುರತೋ ಠತ್ವಾ ತಂ ಪಸಾದೇತ್ವಾ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಸಿ. ಸೋ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಾಭಿಭೂತೋ ‘‘ಅಹಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಪರಿಹರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಾಪಕಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಸಹ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೇನ ಇದ್ಧಿತೋ ಪರಿಹಾಯಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವೇಳುವನವಿಹಾರೇ ಸರಾಜಿಕಾಯ ಪರಿಸಾಯ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ – ‘‘ಭಗವಾ, ಭನ್ತೇ, ಏತರಹಿ ಜಿಣ್ಣೋ ವುಡ್ಢೋ ಮಹಲ್ಲಕೋ, ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕೋ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸುಖವಿಹಾರಂ ಅನುಯುಞ್ಜತು, ಅಹಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಪರಿಹರಿಸ್ಸಾಮಿ, ನಿಯ್ಯಾದೇಥ ಮೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಾ ಖೇಳಾಸಕವಾದೇನ ಅಪಸಾದೇತ್ವಾ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಅನತ್ತಮನೋ ಇಮಂ ಪಠಮಂ ತಥಾಗತೇ ಆಘಾತಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ.

ಅಥಸ್ಸ ಭಗವಾ ರಾಜಗಹೇ ಪಕಾಸನೀಯಕಮ್ಮಂ ಕಾರೇಸಿ. ಸೋ ‘‘ಪರಿಚ್ಚತ್ತೋ ದಾನಿ ಅಹಂ ಸಮಣೇನ ಗೋತಮೇನ, ಇದಾನಿಸ್ಸ ಅನತ್ಥಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಜಾತಸತ್ತುಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ, ‘‘ಪುಬ್ಬೇ ಖೋ, ಕುಮಾರ, ಮನುಸ್ಸಾ ದೀಘಾಯುಕಾ, ಏತರಹಿ ಅಪ್ಪಾಯುಕಾ. ಠಾನಂ ಖೋ ಪನೇತಂ ವಿಜ್ಜತಿ, ಯಂ ತ್ವಂ ಕುಮಾರೋವ ಸಮಾನೋ ಕಾಲಂ ಕರೇಯ್ಯಾಸಿ, ತೇನ ಹಿ ತ್ವಂ, ಕುಮಾರ, ಪಿತರಂ ಹನ್ತ್ವಾ ರಾಜಾ ಹೋಹಿ, ಅಹಂ ಭಗವನ್ತಂ ಹನ್ತ್ವಾ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ರಜ್ಜೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೇ ತಥಾಗತಸ್ಸ ವಧಾಯ ಪುರಿಸೇ ಪಯೋಜೇತ್ವಾ ತೇಸು ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪತ್ವಾ ನಿವತ್ತೇಸು ಸಯಂ ಗಿಜ್ಝಕೂಟಪಬ್ಬತಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ, ‘‘ಅಹಮೇವ ಸಮಣಂ ಗೋತಮಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಿಲಂ ಪವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ರುಹಿರುಪ್ಪಾದಕಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಇಮಿನಾಪಿ ಉಪಾಯೇನ ಮಾರೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಪುನ ನಾಳಾಗಿರಿಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಾಪೇಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೇ ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ ಅತ್ತನೋ ಜೀವಿತಂ ಸತ್ಥು ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ಪುರತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಸತ್ಥಾ ನಾಗಂ ದಮೇತ್ವಾ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅನೇಕಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಉಪಾಸಕೇಹಿ ಅಭಿಹಟಂ ಮಹಾದಾನಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ದಿವಸೇ ಸನ್ನಿಪತಿತಾನಂ ಅಟ್ಠಾರಸಕೋಟಿಸಙ್ಖಾತಾನಂ ರಾಜಗಹವಾಸೀನಂ ಅನುಪುಬ್ಬಿಂ ಕಥಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಚತುರಾಸೀತಿಯಾ ಪಾಣಸಹಸ್ಸಾನಂ ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೇ ಜಾತೇ ‘‘ಅಹೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಮಹಾಗುಣೋ, ತಥಾರೂಪೇ ನಾಮ ಹತ್ಥಿನಾಗೇ ಆಗಚ್ಛನ್ತೇ ಅತ್ತನೋ ಜೀವಿತಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಪುರತೋವ ಅಟ್ಠಾಸೀ’’ತಿ ಥೇರಸ್ಸ ಗುಣಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ, ಪುಬ್ಬೇಪೇಸ ಮಮತ್ಥಾಯ ಜೀವಿತಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಯಾಚಿತೋ ಚೂಳಹಂಸ (ಜಾ. ೧.೧೫.೧೩೩ ಆದಯೋ; ೨.೨೧.೧ ಆದಯೋ) – ಮಹಾಹಂಸ (ಜಾ. ೨.೨೧.೮೯ ಆದಯೋ) – ಕಕ್ಕಟಕಜಾತಕಾನಿ (ಜಾ. ೧.೩.೪೯ ಆದಯೋ) ಕಥೇಸಿ. ದೇವದತ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಕಮ್ಮಂ ನೇವ ಪಾಕಟಂ, ತಥಾ ರಞ್ಞೋ ಮಾರಾಪಿತತ್ತಾ, ನ ವಧಕಾನಂ ಪಯೋಜಿತತ್ತಾ ನ ಸಿಲಾಯ ಪವಿದ್ಧತ್ತಾ ಪಾಕಟಂ ಅಹೋಸಿ, ಯಥಾ ನಾಳಾಗಿರಿಹತ್ಥಿನೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತತ್ತಾ. ತದಾ ಹಿ ಮಹಾಜನೋ ‘‘ರಾಜಾಪಿ ದೇವದತ್ತೇನೇವ ಮಾರಾಪಿತೋ, ವಧಕೋಪಿ ಪಯೋಜಿತೋ, ಸಿಲಾಪಿ ಅಪವಿದ್ಧಾ. ಇದಾನಿ ಪನ ತೇನ ನಾಳಾಗಿರಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಾಪಿತೋ, ಏವರೂಪಂ ನಾಮ ಪಾಪಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ರಾಜಾ ವಿಚರತೀ’’ತಿ ಕೋಲಾಹಲಮಕಾಸಿ.

ರಾಜಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ಥಾಲಿಪಾಕಸತಾನಿ ನೀಹರಾಪೇತ್ವಾ ನ ಪುನ ತಸ್ಸೂಪಟ್ಠಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ, ನಾಗರಾಪಿಸ್ಸ ಕುಲಂ ಉಪಗತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖಾಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಅದಂಸು. ಸೋ ಪರಿಹೀನಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ಕೋಹಞ್ಞೇನ ಜೀವಿತುಕಾಮೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ವತ್ಥೂನಿ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಭಗವತೋ ‘‘ಅಲಂ, ದೇವದತ್ತ, ಯೋ ಇಚ್ಛತಿ, ಸೋ ಆರಞ್ಞಕೋ ಹೋತೂ’’ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಕಸ್ಸಾವುಸೋ, ವಚನಂ ಸೋಭನಂ, ಕಿಂ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಉದಾಹು ಮಮ, ಅಹಞ್ಹಿ ಉಕ್ಕಟ್ಠವಸೇನ ಏವಂ ವದಾಮಿ, ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ, ಭಿಕ್ಖೂ ಯಾವಜೀವಂ ಆರಞ್ಞಕಾ ಅಸ್ಸು, ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕಾ, ಪಂಸುಕೂಲಿಕಾ, ರುಕ್ಖಮೂಲಿಕಾ, ಮಚ್ಛಮಂಸಂ ನ ಖಾದೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ. ‘‘ಯೋ ದುಕ್ಖಾ ಮುಚ್ಚಿತುಕಾಮೋ, ಸೋ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗಚ್ಛತೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಏಕಚ್ಚೇ ನವಕಪಬ್ಬಜಿತಾ ಮನ್ದಬುದ್ಧಿನೋ ‘‘ಕಲ್ಯಾಣಂ ದೇವದತ್ತೋ ಆಹ, ಏತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಚರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕತೋ ಅಹೇಸುಂ. ಇತಿ ಸೋ ಪಞ್ಚಸತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ತೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ವತ್ಥೂಹಿ ಲೂಖಪ್ಪಸನ್ನಂ ಜನಂ ಸಞ್ಞಾಪೇನ್ತೋ ಕುಲೇಸು ವಿಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ವಿಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಭುಞ್ಜನ್ತೋ ಸಙ್ಘಭೇದಾಯ ಪರಕ್ಕಮಿ. ಸೋ ಭಗವತಾ, ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ, ದೇವದತ್ತ, ಸಙ್ಘಭೇದಾಯ ಪರಕ್ಕಮಸಿ ಚಕ್ಕಭೇದಾಯಾ’’ತಿ ಪುಟ್ಠೋ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಭಗವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಗರುಕೋ ಖೋ, ದೇವದತ್ತ, ಸಙ್ಘಭೇದೋ’’ತಿಆದೀಹಿ ಓವದಿತೋಪಿ ಸತ್ಥು ವಚನಂ ಅನಾದಿಯಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕನ್ತೋ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಆನನ್ದಂ ರಾಜಗಹೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಅಜ್ಜತಗ್ಗೇ ದಾನಾಹಂ, ಆವುಸೋ ಆನನ್ದ, ಅಞ್ಞತ್ರೇವ ಭಗವತಾ, ಅಞ್ಞತ್ರ, ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಾ ಉಪೋಸಥಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಥೇರೋ ತಮತ್ಥಂ ಭಗವತೋ ಆರೋಚೇಸಿ. ತಂ ವಿದಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾ ಉಪ್ಪನ್ನಧಮ್ಮಸಂವೇಗೋ ಹುತ್ವಾ, ‘‘ದೇವದತ್ತೋ ಸದೇವಕಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ ಅನತ್ಥನಿಸ್ಸಿತಂ ಅತ್ತನೋ ಅವೀಚಿಮ್ಹಿ ಪಚ್ಚನಕಕಮ್ಮಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ ವಿತಕ್ಕೇತ್ವಾ –

‘‘ಸುಕರಾನಿ ಅಸಾಧೂನಿ, ಅತ್ತನೋ ಅಹಿತಾನಿ ಚ;

ಯಂ ವೇ ಹಿತಞ್ಚ ಸಾಧುಞ್ಚ, ತಂ ವೇ ಪರಮದುಕ್ಕರ’’ನ್ತಿ. (ಧ. ಪ. ೧೬೩) –

ಇಮಂ ಗಾಥಂ ವತ್ವಾ ಪುನ ಇಮಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸಿ –

‘‘ಸುಕರಂ ಸಾಧುನಾ ಸಾಧು, ಸಾಧು ಪಾಪೇನ ದುಕ್ಕರಂ;

ಪಾಪಂ ಪಾಪೇನ ಸುಕರಂ, ಪಾಪಮರಿಯೇಹಿ ದುಕ್ಕರ’’ನ್ತಿ. (ಉದಾ. ೪೮; ಚೂಳವ. ೩೪೩);

ಅಥ ಖೋ ದೇವದತ್ತೋ ಉಪೋಸಥದಿವಸೇ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಸಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ, ‘‘ಯಸ್ಸಿಮಾನಿ ಪಞ್ಚ ವತ್ಥೂನಿ ಖಮನ್ತಿ, ಸೋ ಸಲಾಕಂ ಗಣ್ಹತೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಞ್ಚಸತೇಹಿ ವಜ್ಜಿಪುತ್ತಕೇಹಿ ನವಕೇಹಿ ಅಪ್ಪಕತಞ್ಞೂಹಿ ಸಲಾಕಾಯ ಗಹಿತಾಯ ಸಙ್ಘಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆದಾಯ ಗಯಾಸೀಸಂ ಅಗಮಾಸಿ. ತಸ್ಸ ತತ್ಥ ಗತಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಆನಯನತ್ಥಾಯ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕೇ ಪೇಸೇಸಿ. ತೇ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಆದೇಸನಾಪಾಟಿಹಾರಿಯಾನುಸಾಸನಿಯಾ ಚೇವ ಇದ್ಧಿಪಾಟಿಹಾರಿಯಾನುಸಾಸನಿಯಾ ಚ ಅನುಸಾಸನ್ತಾ ತೇ ಅಮತಂ ಪಾಯೇತ್ವಾ ಆದಾಯ ಆಕಾಸೇನ ಆಗಮಿಂಸು. ಕೋಕಾಲಿಕೋಪಿ ಖೋ ‘‘ಉಟ್ಠೇಹಿ, ಆವುಸೋ ದೇವದತ್ತ, ನೀತಾ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಾರಿಪುತ್ತಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೇಹಿ, ನನು ತ್ವಂ ಮಯಾ ವುತ್ತೋ ‘ಮಾ, ಆವುಸೋ, ಸಾರಿಪುತ್ತಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೇ ವಿಸ್ಸಾಸೀ’ತಿ. ಪಾಪಿಚ್ಛಾ ಸಾರಿಪುತ್ತಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಾ, ಪಾಪಿಕಾನಂ ಇಚ್ಛಾನಂ ವಸಂ ಗತಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಜಣ್ಣುಕೇನ ಹದಯಮಜ್ಝೇ ಪಹರಿ, ತಸ್ಸ ತತ್ಥೇವ ಉಣ್ಹಂ ಲೋಹಿತಂ ಮುಖತೋ ಉಗ್ಗಞ್ಛಿ. ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಪನ ಸಾರಿಪುತ್ತಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತಂ ಆಕಾಸೇನ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಹಂಸು – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಆಯಸ್ಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಗಮನಕಾಲೇ ಅತ್ತದುತಿಯೋ ಗತೋ, ಇದಾನಿ ಮಹಾಪರಿವಾರೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸೋಭತೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಸೋಭತಿ, ಪುಬ್ಬೇ ತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಕಾಲೇಪಿ ಮಯ್ಹಂ ಪುತ್ತೋ ಮಮ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸೋಭಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ –

‘‘ಹೋತಿ ಸೀಲವತಂ ಅತ್ಥೋ, ಪಟಿಸನ್ಥಾರವುತ್ತಿನಂ;

ಲಕ್ಖಣಂ ಪಸ್ಸ ಆಯನ್ತಂ, ಞಾತಿಸಙ್ಘಪುರಕ್ಖತಂ;

ಅಥ ಪಸ್ಸಸಿಮಂ ಕಾಳಂ, ಸುವಿಹೀನಂವ ಞಾತಿಭೀ’’ತಿ. (ಜಾ. ೧.೧.೧೧) –

ಇದಂ ಜಾತಕಂ ಕಥೇಸಿ. ಪುನ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ದೇವದತ್ತೋ ಕಿರ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕೇ ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ‘ಬುದ್ಧಲೀಳಾಯ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಅನುಕಿರಿಯಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ, ಪುಬ್ಬೇಪೇಸ ಮಮ ಅನುಕಿರಿಯಂ ಕಾತುಂ ವಾಯಮಿ, ನ ಪನ ಸಕ್ಖೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ –

‘‘ಅಪಿ ವೀರಕ ಪಸ್ಸೇಸಿ, ಸಕುಣಂ ಮಞ್ಜುಭಾಣಕಂ;

ಮಯೂರಗೀವಸಙ್ಕಾಸಂ, ಪತಿಂ ಮಯ್ಹಂ ಸವಿಟ್ಠಕಂ.

‘‘ಉದಕಥಲಚರಸ್ಸ ಪಕ್ಖಿನೋ,

ನಿಚ್ಚಂ ಆಮಕಮಚ್ಛಭೋಜಿನೋ;

ತಸ್ಸಾನುಕರಂ ಸವಿಟ್ಠಕೋ,

ಸೇವಾಲೇ ಪಲಿಗುಣ್ಠಿತೋ ಮತೋ’’ತಿ. (ಜಾ. ೧.೨.೧೦೭-೧೦೮) –

ಆದಿನಾ ಜಾತಕಂ ವತ್ವಾ ಅಪರಾಪರೇಸುಪಿ ದಿವಸೇಸು ತಥಾನುರೂಪಮೇವ ಕಥಂ ಆರಬ್ಭ –

‘‘ಅಚಾರಿ ವತಾಯಂ ವಿತುದಂ ವನಾನಿ,

ಕಟ್ಠಙ್ಗರುಕ್ಖೇಸು ಅಸಾರಕೇಸು;

ಅಥಾಸದಾ ಖದಿರಂ ಜಾತಸಾರಂ,

ಯತ್ಥಬ್ಭಿದಾ ಗರುಳೋ ಉತ್ತಮಙ್ಗ’’ನ್ತಿ. (ಜಾ. ೧.೨.೧೨೦);

‘‘ಲಸೀ ಚ ತೇ ನಿಪ್ಫಲಿಕಾ, ಮತ್ಥಕೋ ಚ ಪದಾಲಿತೋ;

ಸಬ್ಬಾ ತೇ ಫಾಸುಕಾ ಭಗ್ಗಾ, ಅಜ್ಜ ಖೋ ತ್ವಂ ವಿರೋಚಸೀ’’ತಿ. (ಜಾ. ೧.೧.೧೪೩) –

ಏವಮಾದೀನಿ ಜಾತಕಾನಿ ಕಥೇಸಿ. ಪುನ ‘‘ಅಕತಞ್ಞೂ ದೇವದತ್ತೋ’’ತಿ ಕಥಂ ಆರಬ್ಭ –

‘‘ಅಕರಮ್ಹಸ ತೇ ಕಿಚ್ಚಂ, ಯಂ ಬಲಂ ಅಹುವಮ್ಹಸೇ;

ಮಿಗರಾಜ ನಮೋ ತ್ಯತ್ಥು, ಅಪಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಲಭಾಮಸೇ.

‘‘ಮಮ ಲೋಹಿತಭಕ್ಖಸ್ಸ, ನಿಚ್ಚಂ ಲುದ್ದಾನಿ ಕುಬ್ಬತೋ;

ದನ್ತನ್ತರಗತೋ ಸನ್ತೋ, ತಂ ಬಹುಂ ಯಮ್ಪಿ ಜೀವಸೀ’’ತಿ. (ಜಾ. ೧.೪.೨೯-೩೦) –

ಆದೀನಿ ಜಾತಕಾನಿ ಕಥೇಸಿ. ಪುನ ವಧಾಯ ಪರಿಸಕ್ಕನಮಸ್ಸ ಆರಬ್ಭ –

‘‘ಞಾತಮೇತಂ ಕುರುಙ್ಗಸ್ಸ, ಯಂ ತ್ವಂ ಸೇಪಣ್ಣಿ ಸಿಯ್ಯಸಿ;

ಅಞ್ಞಂ ಸೇಪಣ್ಣಿ ಗಚ್ಛಾಮಿ, ನ ಮೇ ತೇ ರುಚ್ಚತೇ ಫಲ’’ನ್ತಿ. (ಜಾ. ೧.೧.೨೧) –

ಆದೀನಿ ಜಾತಕಾನಿ ಕಥೇಸಿ. ಪುನದಿವಸೇ ‘‘ಉಭತೋ ಪರಿಹೀನೋ ದೇವದತ್ತೋ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರತೋ ಚ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ಚಾ’’ತಿ ಕಥಾಸು ಪವತ್ತಮಾನಾಸು ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ ದೇವದತ್ತೋ ಪರಿಹೀನೋ, ಪುಬ್ಬೇಪೇಸ ಪರಿಹೀನೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ –

‘‘ಅಕ್ಖೀ ಭಿನ್ನಾ ಪಟೋ ನಟ್ಠೋ, ಸಖಿಗೇಹೇ ಚ ಭಣ್ಡನಂ;

ಉಭತೋ ಪದುಟ್ಠಾ ಕಮ್ಮನ್ತಾ, ಉದಕಮ್ಹಿ ಥಲಮ್ಹಿ ಚಾ’’ತಿ. (ಜಾ. ೧.೧.೧೩೯) –

ಆದೀನಿ ಜಾತಕಾನಿ ಕಥೇಸಿ. ಏವಂ ರಾಜಗಹೇ ವಿಹರನ್ತೋವ ದೇವದತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಬಹೂನಿ ಜಾತಕಾನಿ ಕಥೇತ್ವಾ ರಾಜಗಹತೋ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹಾರೇ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ದೇವದತ್ತೋಪಿ ಖೋ ನವ ಮಾಸೇ ಗಿಲಾನೋ ಪಚ್ಛಿಮೇ ಕಾಲೇ ಸತ್ಥಾರಂ ದಟ್ಠುಕಾಮೋ ಹುತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸಾವಕೇ ಆಹ – ‘‘ಅಹಂ ಸತ್ಥಾರಂ ದಟ್ಠುಕಾಮೋ, ತಂ ಮೇ ದಸ್ಸೇಥಾ’’ತಿ. ‘‘ತ್ವಂ ಸಮತ್ಥಕಾಲೇ ಸತ್ಥಾರಾ ಸದ್ಧಿಂ ವೇರೀ ಹುತ್ವಾ ಅಚರಿ, ನ ಮಯಂ ತತ್ಥ ನೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಮಾ ಮಂ ನಾಸೇಥ, ಮಯಾ ಸತ್ಥರಿ ಆಘಾತೋ ಕತೋ, ಸತ್ಥು ಪನ ಮಯಿ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತೋಪಿ ಆಘಾತೋ ನತ್ಥಿ’’. ಸೋ ಹಿ ಭಗವಾ –

‘‘ವಧಕೇ ದೇವದತ್ತಮ್ಹಿ, ಚೋರೇ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲಕೇ;

ಧನಪಾಲೇ ರಾಹುಲೇ ಚ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ಸಮಮಾನಸೋ’’ತಿ. (ಅಪ. ಥೇರ ೧.೧.೫೮೫; ಮಿ. ಪ. ೬.೬.೫) –

‘‘ದಸ್ಸೇಥ ಮೇ ಭಗವನ್ತ’’ನ್ತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಯಾಚಿ. ಅಥ ನಂ ತೇ ಮಞ್ಚಕೇನಾದಾಯ ನಿಕ್ಖಮಿಂಸು. ತಸ್ಸ ಆಗಮನಂ ಸುತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಸತ್ಥು ಆರೋಚೇಸುಂ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ದೇವದತ್ತೋ ಕಿರ ತುಮ್ಹಾಕಂ ದಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ಆಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ. ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೋ ತೇನತ್ತಭಾವೇನ ಮಂ ಪಸ್ಸಿತುಂ ಲಭಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ದೇವದತ್ತೋ ಕಿರ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ವತ್ಥೂನಂ ಆಯಾಚಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪುನ ಬುದ್ಧಂ ದಟ್ಠುಂ ನ ಲಭತಿ, ಅಯಂ ಧಮ್ಮತಾ. ‘‘ಅಸುಕಟ್ಠಾನಞ್ಚ ಅಸುಕಟ್ಠಾನಞ್ಚ ಆಗತೋ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಯಂ ಇಚ್ಛತಿ, ತಂ ಕರೋತು, ನ ಸೋ ಮಂ ಪಸ್ಸಿತುಂ ಲಭಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇತೋ ಯೋಜನಮತ್ತಂ ಆಗತೋ, ಅಡ್ಢಯೋಜನಂ, ಗಾವುತಂ, ಜೇತವನಪೋಕ್ಖರಣೀಸಮೀಪಂ ಆಗತೋ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಸಚೇಪಿ ಅನ್ತೋಜೇತವನಂ ಪವಿಸತಿ, ನೇವ ಮಂ ಪಸ್ಸಿತುಂ ಲಭಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ದೇವದತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತಾ ಜೇತವನಪೋಕ್ಖರಣೀತೀರೇ ಮಞ್ಚಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಪೋಕ್ಖರಣಿಂ ನ್ಹಾಯಿತುಂ ಓತರಿಂಸು. ದೇವದತ್ತೋಪಿ ಖೋ ಮಞ್ಚತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಉಭೋ ಪಾದೇ ಭೂಮಿಯಂ ಠಪೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ. ಪಾದಾ ಪಥವಿಂ ಪವಿಸಿಂಸು. ಸೋ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಯಾವ ಗೋಪ್ಫಕಾ, ಯಾವ ಜಣ್ಣುಕಾ, ಯಾವ ಕಟಿತೋ, ಯಾವ ಥನತೋ, ಯಾವ ಗೀವತೋ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಹನುಕಟ್ಠಿಕಸ್ಸ ಭೂಮಿಯಂ ಪವಿಟ್ಠಕಾಲೇ –

‘‘ಇಮೇಹಿ ಅಟ್ಠೀಹಿ ತಮಗ್ಗಪುಗ್ಗಲಂ,

ದೇವಾತಿದೇವಂ ನರದಮ್ಮಸಾರಥಿಂ;

ಸಮನ್ತಚಕ್ಖುಂ ಸತಪುಞ್ಞಲಕ್ಖಣಂ,

ಪಾಣೇಹಿ ಬುದ್ಧಂ ಸರಣಂ ಉಪೇಮೀ’’ತಿ. (ಮಿ. ಪ. ೪.೧.೩) –

ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ. ಇದಂ ಕಿರ ಠಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ತಥಾಗತೋ ದೇವದತ್ತಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ. ಸಚೇ ಹಿ ನ ಸೋ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸ, ಗಿಹೀ ಹುತ್ವಾ ಕಮ್ಮಞ್ಚ ಭಾರಿಯಂ ಅಕರಿಸ್ಸ, ಆಯತಿಂ ಭವನಿಸ್ಸರಣಪಚ್ಚಯಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸ, ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಚ ಪನ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಕಮ್ಮಂ ಭಾರಿಯಂ ಕರಿಸ್ಸತಿ, ಆಯತಿಂ ಭವನಿಸ್ಸರಣಪಚ್ಚಯಂ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತೀತಿ ತಂ ಸತ್ಥಾ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ. ಸೋ ಹಿ ಇತೋ ಸತಸಹಸ್ಸಕಪ್ಪಮತ್ಥಕೇ ಅಟ್ಠಿಸ್ಸರೋ ನಾಮ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸೋ ಪಥವಿಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಅವೀಚಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ನಿಚ್ಚಲೇ ಬುದ್ಧೇ ಅಪರಜ್ಝಭಾವೇನ ಪನ ನಿಚ್ಚಲೋವ ಹುತ್ವಾ ಪಚ್ಚತೂತಿ ಯೋಜನಸತಿಕೇ ಅನ್ತೋ ಅವೀಚಿಮ್ಹಿ ಯೋಜನಸತುಬ್ಬೇಧಮೇವಸ್ಸ ಸರೀರಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಸೀಸಂ ಯಾವ ಕಣ್ಣಸಕ್ಖಲಿತೋ ಉಪರಿ ಅಯಕಪಲ್ಲಂ ಪಾವಿಸಿ, ಪಾದಾ ಯಾವ ಗೋಪ್ಫಕಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಅಯಪಥವಿಯಂ ಪವಿಟ್ಠಾ, ಮಹಾತಾಲಕ್ಖನ್ಧಪರಿಮಾಣಂ ಅಯಸೂಲಂ ಪಚ್ಛಿಮಭಿತ್ತಿತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಿಟ್ಠಿಮಜ್ಝಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಉರೇನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪುರಿಮಭಿತ್ತಿಂ ಪಾವಿಸಿ, ಅಪರಂ ದಕ್ಖಿಣಭಿತ್ತಿತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣಪಸ್ಸಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ವಾಮಪಸ್ಸೇನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಉತ್ತರಭಿತ್ತಿಂ ಪಾವಿಸಿ, ಅಪರಂ ಉಪರಿ ಕಪಲ್ಲತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಮತ್ಥಕಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅಧೋಭಾಗೇನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅಯಪಥವಿಂ ಪಾವಿಸಿ. ಏವಂ ಸೋ ತತ್ಥ ನಿಚ್ಚಲೋವ ಪಚ್ಚಿ.

ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಏತ್ತಕಂ ಠಾನಂ ದೇವದತ್ತೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ದಟ್ಠುಂ ಅಲಭಿತ್ವಾವ ಪಥವಿಂ ಪವಿಟ್ಠೋ’’ತಿ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದೇವದತ್ತೋ ಇದಾನೇವ ಮಯಿ ಅಪರಜ್ಝಿತ್ವಾ ಪಥವಿಂ ಪಾವಿಸಿ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಪವಿಟ್ಠೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಹತ್ಥಿರಾಜಕಾಲೇ ಮಗ್ಗಮೂಳ್ಹಂ ಪುರಿಸಂ ಸಮಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪಿಟ್ಠಿಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಖೇಮನ್ತಂ ಪಾಪಿತಸ್ಸ ಪುನ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಮಜ್ಝಿಮಟ್ಠಾನೇ ಮೂಲೇಹಿ ಏವಂ ದನ್ತೇ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ತತಿಯವಾರೇ ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ಚಕ್ಖುಪಥಂ ಅತಿಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಪಥವಿಂ ಪವಿಟ್ಠಭಾವಂ ದೀಪೇತುಂ –

‘‘ಅಕತಞ್ಞುಸ್ಸ ಪೋಸಸ್ಸ, ನಿಚ್ಚಂ ವಿವರದಸ್ಸಿನೋ;

ಸಬ್ಬಂ ಚೇ ಪಥವಿಂ ದಜ್ಜಾ, ನೇವ ನಂ ಅಭಿರಾಧಯೇ’’ತಿ. (ಜಾ. ೧.೧.೭೨; ೧.೯.೧೦೭) –

ಇದಂ ಜಾತಕಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಪುನಪಿ ತಥೇವ ಕಥಾಯ ಸಮುಟ್ಠಿತಾಯ ಖನ್ತಿವಾದಿಭೂತೇ ಅತ್ತನಿ ಅಪರಜ್ಝಿತ್ವಾ ಕಲಾಬುರಾಜಭೂತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಪಥವಿಂ ಪವಿಟ್ಠಭಾವಂ ದೀಪೇತುಂ ಖನ್ತಿವಾದಿಜಾತಕಞ್ಚ (ಜಾ. ೧.೪.೪೯ ಆದಯೋ), ಚೂಳಧಮ್ಮಪಾಲಭೂತೇ ಅತ್ತನಿ ಅಪರಜ್ಝಿತ್ವಾ ಮಹಾಪತಾಪರಾಜಭೂತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಪಥವಿಂ ಪವಿಟ್ಠಭಾವಂ ದೀಪೇತುಂ ಚೂಳಧಮ್ಮಪಾಲಜಾತಕಞ್ಚ (ಜಾ. ೧.೫.೪೪ ಆದಯೋ) ಕಥೇಸಿ.

ಪಥವಿಂ ಪವಿಟ್ಠೇ ಪನ ದೇವದತ್ತೇ ಮಹಾಜನೋ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠೋ ಧಜಪಟಾಕಕದಲಿಯೋ ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ಪುಣ್ಣಘಟೇ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಲಾಭಾ ವತ ನೋ’’ತಿ ಮಹನ್ತಂ ಛಣಂ ಅನುಭೋತಿ. ತಮತ್ಥಂ ಭಗವತೋ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಭಗವಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ ದೇವದತ್ತೇ ಮತೇ ಮಹಾಜನೋ ತುಸ್ಸತಿ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ತುಸ್ಸಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸಬ್ಬಜನಸ್ಸ ಅಪ್ಪಿಯೇ ಚಣ್ಡೇ ಫರುಸೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಪಿಙ್ಗಲರಞ್ಞೇ ನಾಮ ಮತೇ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ತುಟ್ಠಭಾವಂ ದೀಪೇತುಂ –

‘‘ಸಬ್ಬೋ ಜನೋ ಹಿಂಸಿತೋ ಪಿಙ್ಗಲೇನ,

ತಸ್ಮಿಂ ಮತೇ ಪಚ್ಚಯಾ ವೇದಯನ್ತಿ;

ಪಿಯೋ ನು ತೇ ಆಸಿ ಅಕಣ್ಹನೇತ್ತೋ,

ಕಸ್ಮಾ ತುವಂ ರೋದಸಿ ದ್ವಾರಪಾಲ.

‘‘ನ ಮೇ ಪಿಯೋ ಆಸಿ ಅಕಣ್ಹನೇತ್ತೋ,

ಭಾಯಾಮಿ ಪಚ್ಚಾಗಮನಾಯ ತಸ್ಸ;

ಇತೋ ಗತೋ ಹಿಂಸೇಯ್ಯ ಮಚ್ಚುರಾಜಂ,

ಸೋ ಹಿಂಸಿತೋ ಆನೇಯ್ಯ ಪುನ ಇಧಾ’’ತಿ. (ಜಾ. ೧.೨.೧೭೯-೧೮೦) –

ಇದಂ ಪಿಙ್ಗಲಜಾತಕಂ ಕಥೇಸಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ಸತ್ಥಾರಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು – ‘‘ಇದಾನಿ, ಭನ್ತೇ, ದೇವದತ್ತೋ ಕುಹಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’’ತಿ? ‘‘ಅವೀಚಿಮಹಾನಿರಯೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಧ ತಪ್ಪನ್ತೋ ವಿಚರಿತ್ವಾ ಪುನ ಗನ್ತ್ವಾ ತಪ್ಪನಟ್ಠಾನೇಯೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’’ತಿ. ‘‘ಆಮ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಬ್ಬಜಿತಾ ವಾ ಹೋನ್ತು ಗಹಟ್ಠಾ ವಾ, ಪಮಾದವಿಹಾರಿನೋ ಉಭಯತ್ಥ ತಪ್ಪನ್ತಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೭.

‘‘ಇಧ ತಪ್ಪತಿ ಪೇಚ್ಚ ತಪ್ಪತಿ, ಪಾಪಕಾರೀ ಉಭಯತ್ಥ ತಪ್ಪತಿ;

ಪಾಪಂ ಮೇ ಕತನ್ತಿ ತಪ್ಪತಿ, ಭಿಯ್ಯೋ ತಪ್ಪತಿ ದುಗ್ಗತಿಂ ಗತೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಇಧ ತಪ್ಪತೀತಿ ಇಧ ಕಮ್ಮತಪ್ಪನೇನ ದೋಮನಸ್ಸಮತ್ತೇನ ತಪ್ಪತಿ. ಪೇಚ್ಚಾತಿ ಪರಲೋಕೇ ಪನ ವಿಪಾಕತಪ್ಪನೇನ ಅತಿದಾರುಣೇನ ಅಪಾಯದುಕ್ಖೇನ ತಪ್ಪತಿ. ಪಾಪಕಾರೀತಿ ನಾನಪ್ಪಕಾರಸ್ಸ ಪಾಪಸ್ಸ ಕತ್ತಾ. ಉಭಯತ್ಥಾತಿ ಇಮಿನಾ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇನ ತಪ್ಪನೇನ ಉಭಯತ್ಥ ತಪ್ಪತಿ ನಾಮ. ಪಾಪಂ ಮೇತಿ ಸೋ ಹಿ ಕಮ್ಮತಪ್ಪನೇನ ಕಪ್ಪನ್ತೋ ‘‘ಪಾಪಂ ಮೇ ಕತ’’ನ್ತಿ ತಪ್ಪತಿ. ತಂ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಂ ತಪ್ಪನಂ, ವಿಪಾಕತಪ್ಪನೇನ ಪನ ತಪ್ಪನ್ತೋ ಭಿಯ್ಯೋ ತಪ್ಪತಿ ದುಗ್ಗತಿಂ ಗತೋ ಅತಿಫರುಸೇನ ತಪ್ಪನೇನ ಅತಿವಿಯ ತಪ್ಪತೀತಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪನ್ನಾದಯೋ ಅಹೇಸುಂ. ದೇಸನಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಜಾತಾತಿ.

ದೇವದತ್ತವತ್ಥು ದ್ವಾದಸಮಂ.

೧೩. ಸುಮನಾದೇವೀವತ್ಥು

ಇಧ ನನ್ದತೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸುಮನಾದೇವಿಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸಾವತ್ಥಿಯಞ್ಹಿ ದೇವಸಿಕಂ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಗೇಹೇ ದ್ವೇ ಭಿಕ್ಖೂಸಹಸ್ಸಾನಿ ಭುಞ್ಜನ್ತಿ, ತಥಾ ವಿಸಾಖಾಯ ಮಹಾಉಪಾಸಿಕಾಯ. ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಯೋ ಯೋ ದಾನಂ ದಾತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ಸೋ ಸೋ ತೇಸಂ ಉಭಿನ್ನಂ ಓಕಾಸಂ ಲಭಿತ್ವಾವ ಕರೋತಿ. ಕಿಂ ಕಾರಣಾ? ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ದಾನಗ್ಗಂ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋ ವಾ ವಿಸಾಖಾ ವಾ ಆಗತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ನಾಗತಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಸತಸಹಸ್ಸಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಕತದಾನಮ್ಪಿ ‘‘ಕಿಂ ದಾನಂ ನಾಮೇತ’’ನ್ತಿ ಗರಹನ್ತಿ. ಉಭೋಪಿ ಹಿ ತೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ರುಚಿಞ್ಚ ಅನುಚ್ಛವಿಕಕಿಚ್ಚಾನಿ ಚ ಅತಿವಿಯ ಜಾನನ್ತಿ, ತೇಸು ವಿಚಾರೇನ್ತೇಸು ಭಿಕ್ಖೂ ಚಿತ್ತರೂಪಂ ಭುಞ್ಜನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬೇ ದಾನಂ ದಾತುಕಾಮಾ ತೇ ಗಹೇತ್ವಾವ ಗಚ್ಛನ್ತಿ. ಇತಿ ತೇ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಘರೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಪರಿವಿಸಿತುಂ ನ ಲಭನ್ತಿ. ತತೋ ವಿಸಾಖಾ, ‘‘ಕೋ ನು ಖೋ ಮಮ ಠಾನೇ ಠತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಪರಿವಿಸಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೀ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಧೀತರಂ ದಿಸ್ವಾ ತಂ ಅತ್ತನೋ ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ. ಸಾ ತಸ್ಸಾ ನಿವೇಸನೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಪರಿವಿಸತಿ. ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋಪಿ ಮಹಾಸುಭದ್ದಂ ನಾಮ ಜೇಟ್ಠಧೀತರಂ ಠಪೇಸಿ. ಸಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಂ ಕರೋನ್ತೀ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತೀ ಸೋತಾಪನ್ನಾ ಹುತ್ವಾ ಪತಿಕುಲಂ ಅಗಮಾಸಿ. ತತೋ ಚೂಳಸುಭದ್ದಂ ಠಪೇಸಿ. ಸಾಪಿ ತಥೇವ ಕರೋನ್ತೀ ಸೋತಾಪನ್ನಾ ಹುತ್ವಾ ಪತಿಕುಲಂ ಗತಾ. ಅಥ ಸುಮನದೇವಿಂ ನಾಮ ಕನಿಟ್ಠಧೀತರಂ ಠಪೇಸಿ. ಸಾ ಪನ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಸಕದಾಗಾಮಿಫಲಂ ಪತ್ವಾ ಕುಮಾರಿಕಾವ ಹುತ್ವಾ ತಥಾರೂಪೇನ ಅಫಾಸುಕೇನ ಆತುರಾ ಆಹಾರುಪಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾ ಪಿತರಂ ದಟ್ಠುಕಾಮಾ ಹುತ್ವಾ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇಸಿ. ಸೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ದಾನಗ್ಗೇ ತಸ್ಸಾ ಸಾಸನಂ ಸುತ್ವಾವ ಆಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಕಿಂ, ಅಮ್ಮ ಸುಮನೇ’’ತಿ ಆಹ. ಸಾಪಿ ನಂ ಆಹ – ‘‘ಕಿಂ, ತಾತ ಕನಿಟ್ಠಭಾತಿಕಾ’’ತಿ? ‘‘ವಿಲಪಸಿ ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ? ‘‘ನ ವಿಲಪಾಮಿ, ಕನಿಟ್ಠಭಾತಿಕಾ’’ತಿ. ‘‘ಭಾಯಸಿ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ? ‘‘ನ ಭಾಯಾಮಿ, ಕನಿಟ್ಠಭಾತಿಕಾ’’ತಿ. ಏತ್ತಕಂ ವತ್ವಾಯೇವ ಪನ ಸಾ ಕಾಲಮಕಾಸಿ. ಸೋ ಸೋತಾಪನ್ನೋಪಿ ಸಮಾನೋ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತರಿ ಉಪ್ಪನ್ನಸೋಕಂ ಅಧಿವಾಸೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಧೀತು ಸರೀರಕಿಚ್ಚಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ರೋದನ್ತೋ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಕಿಂ, ಗಹಪತಿ, ದುಕ್ಖೀ ದುಮ್ಮನೋ ಅಸ್ಸುಮುಖೋ ರೋದಮಾನೋ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಧೀತಾ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಸುಮನದೇವೀ ಕಾಲಕತಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಸೋಚಸಿ, ನನು ಸಬ್ಬೇಸಂ ಏಕಂಸಿಕಂ ಮರಣ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಜಾನಾಮೇತಂ, ಭನ್ತೇ, ಏವರೂಪಾ ನಾಮ ಮೇ ಹಿರಿಓತ್ತಪ್ಪಸಮ್ಪನ್ನಾ ಧೀತಾ, ಸಾ ಮರಣಕಾಲೇ ಸತಿಂ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀ ವಿಲಪಮಾನಾ ಮತಾ, ತೇನ ಮೇ ಅನಪ್ಪಕಂ ದೋಮನಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತಾಯ ಕಥಿತಂ ಮಹಾಸೇಟ್ಠೀ’’ತಿ? ‘‘ಅಹಂ ತಂ, ಭನ್ತೇ, ‘ಅಮ್ಮ, ಸುಮನೇ’ತಿ ಆಮನ್ತೇಸಿಂ. ಅಥ ಮಂ ಆಹ – ‘ಕಿಂ, ತಾತ, ಕನಿಟ್ಠಭಾತಿಕಾ’ತಿ? ‘ವಿಲಪಸಿ, ಅಮ್ಮಾ’ತಿ? ‘ನ ವಿಲಪಾಮಿ, ಕನಿಟ್ಠಭಾತಿಕಾ’ತಿ. ‘ಭಾಯಸಿ, ಅಮ್ಮಾ’ತಿ? ‘ನ ಭಾಯಾಮಿ ಕನಿಟ್ಠಭಾತಿಕಾ’ತಿ. ಏತ್ತಕಂ ವತ್ವಾ ಕಾಲಮಕಾಸೀ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಭಗವಾ ಆಹ – ‘‘ನ ತೇ ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ ಧೀತಾ ವಿಲಪತೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಭನ್ತೇ ಏವಮಾಹಾ’’ತಿ? ‘‘ಕನಿಟ್ಠತ್ತಾಯೇವ. ಧೀತಾ ಹಿ ತೇ, ಗಹಪತಿ, ಮಗ್ಗಫಲೇಹಿ ತಯಾ ಮಹಲ್ಲಿಕಾ. ತ್ವಞ್ಹಿ ಸೋತಾಪನ್ನೋ, ಧೀತಾ ಪನ ತೇ ಸಕದಾಗಾಮಿನೀ. ಸಾ ಮಗ್ಗಫಲೇಹಿ ತಯಾ ಮಹಲ್ಲಿಕತ್ತಾ ತಂ ಏವಮಾಹಾ’’ತಿ. ‘‘ಏವಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಏವಂ, ಗಹಪತೀ’’ತಿ. ‘‘ಇದಾನಿ ಕುಹಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ತುಸಿತಭವನೇ, ಗಹಪತೀ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಮ ಧೀತಾ ಇಧ ಞಾತಕಾನಂ ಅನ್ತರೇ ನನ್ದಮಾನಾ ವಿಚರಿತ್ವಾ ಇತೋ ಗನ್ತ್ವಾಪಿ ನನ್ದನಟ್ಠಾನೇಯೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಆಮ, ಗಹಪತಿ, ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ನಾಮ ಗಹಟ್ಠಾ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ವಾ ಇಧ ಲೋಕೇ ಚ ಪರಲೋಕೇ ಚ ನನ್ದನ್ತಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೮.

‘‘ಇಧ ನನ್ದತಿ ಪೇಚ್ಚ ನನ್ದತಿ, ಕತಪುಞ್ಞೋ ಉಭಯತ್ಥ ನನ್ದತಿ;

ಪುಞ್ಞಂ ಮೇ ಕತನ್ತಿ ನನ್ದತಿ, ಭಿಯ್ಯೋ ನನ್ದತಿ ಸುಗ್ಗತಿಂ ಗತೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಇಧಾತಿ ಇಧ ಲೋಕೇ ಕಮ್ಮನನ್ದನೇನ ನನ್ದತಿ. ಪೇಚ್ಚಾತಿ ಪರಲೋಕೇ ವಿಪಾಕನನ್ದನೇನ ನನ್ದತಿ. ಕತಪುಞ್ಞೋತಿ ನಾನಪ್ಪಕಾರಸ್ಸ ಪುಞ್ಞಸ್ಸ ಕತ್ತಾ. ಉಭಯತ್ಥಾತಿ ಇಧ ‘‘ಕತಂ ಮೇ ಕುಸಲಂ, ಅಕತಂ ಮೇ ಪಾಪ’’ನ್ತಿ ನನ್ದತಿ, ಪರತ್ಥ ವಿಪಾಕಂ ಅನುಭವನ್ತೋ ನನ್ದತಿ. ಪುಞ್ಞಂ ಮೇತಿ ಇಧ ನನ್ದನ್ತೋ ಪನ ‘‘ಪುಞ್ಞಂ ಮೇ ಕತ’’ನ್ತಿ ಸೋಮನಸ್ಸಮತ್ತೇನೇವ ಕಮ್ಮನನ್ದನಂ ಉಪಾದಾಯ ನನ್ದತಿ. ಭಿಯ್ಯೋತಿ ವಿಪಾಕನನ್ದನೇನ ಪನ ಸುಗತಿಂ ಗತೋ ಸತ್ತಪಞ್ಞಾಸವಸ್ಸಕೋಟಿಯೋ ಸಟ್ಠಿವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ದಿಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವನ್ತೋ ತುಸಿತಪುರೇ ಅತಿವಿಯ ನನ್ದತೀತಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪನ್ನಾದಯೋ ಅಹೇಸುಂ. ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಜಾತಾತಿ.

ಸುಮನಾದೇವೀವತ್ಥು ತೇರಸಮಂ.

೧೪. ದ್ವೇಸಹಾಯಕಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು

ಬಹುಮ್ಪಿ ಚೇತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ದ್ವೇ ಸಹಾಯಕೇ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸಾವತ್ಥಿವಾಸಿನೋ ಹಿ ದ್ವೇ ಕುಲಪುತ್ತಾ ಸಹಾಯಕಾ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಕಾಮೇ ಪಹಾಯ ಸಾಸನೇ ಉರಂ ದತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ವಸ್ಸಾನಿ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ವಸಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸಾಸನೇ ಧುರಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಧುರಞ್ಚ ಗನ್ಥಧುರಞ್ಚ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಸುತ್ವಾ ಏಕೋ ತಾವ ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಮಹಲ್ಲಕಕಾಲೇ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ ಗನ್ಥಧುರಂ ಪೂರೇತುಂ, ವಿಪಸ್ಸನಾಧುರಂ ಪನ ಪೂರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಧುರಂ ಕಥಾಪೇತ್ವಾ ಘಟೇನ್ತೋ ವಾಯಮನ್ತೋ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ. ಇತರೋ ಪನ ‘‘ಅಹಂ ಗನ್ಥಧುರಂ ಪೂರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ತೇಪಿಟಕಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಗತಗತಟ್ಠಾನೇ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇತಿ, ಸರಭಞ್ಞಂ ಭಣತಿ, ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಂ ಧಮ್ಮಂ ವಾಚೇನ್ತೋ ವಿಚರತಿ. ಅಟ್ಠಾರಸನ್ನಂ ಮಹಾಗಣಾನಂ ಆಚರಿಯೋ ಅಹೋಸಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಇತರಸ್ಸ ಥೇರಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಓವಾದೇ ಠತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಥೇರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಸತ್ಥಾರಂ ದಟ್ಠುಕಾಮಮ್ಹಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಥೇರೋ ‘‘ಗಚ್ಛಥ, ಆವುಸೋ, ಮಮ ವಚನೇನ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅಸೀತಿ ಮಹಾಥೇರೇ ವನ್ದಥ, ಸಹಾಯಕತ್ಥೇರಮ್ಪಿ ಮೇ ‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯೋ ತುಮ್ಹೇ ವನ್ದತೀ’ತಿ ವದಥಾ’’ತಿ ಪೇಸೇತಿ. ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಞ್ಚೇವ ಅಸೀತಿ ಮಹಾಥೇರೇ ಚ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಗನ್ಥಿಕತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯೋ ತುಮ್ಹೇ ವನ್ದತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಇತರೇನ ಚ ‘‘ಕೋ ನಾಮ ಸೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಹಾಯಕಭಿಕ್ಖು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಏವಂ ಥೇರೇ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣನ್ತೇ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಥೋಕಂ ಕಾಲಂ ಸಹಿತ್ವಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಸಹಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯೋ ತುಮ್ಹೇ ವನ್ದತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಕೋ ಏಸೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಹಾಯಕಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತುಮ್ಹೇಹಿ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಉಗ್ಗಹಿತಂ, ಕಿಂ ದೀಘನಿಕಾಯಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರೋ ನಿಕಾಯೋ, ಕಿಂ ತೀಸು ಪಿಟಕೇಸು ಏಕಂ ಪಿಟಕ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಚತುಪ್ಪದಿಕಮ್ಪಿ ಗಾಥಂ ನ ಜಾನಾತಿ, ಪಂಸುಕೂಲಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಕಾಲೇಯೇವ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಟ್ಠೋ, ಬಹೂ ವತ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇ ಲಭಿ, ತಸ್ಸ ಆಗತಕಾಲೇ ಮಯಾ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ.

ಅಥ ಅಪರಭಾಗೇ ಥೇರೋ ಸತ್ಥಾರಂ ದಟ್ಠುಂ ಆಗತೋ. ಸಹಾಯಕಸ್ಸ ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಞ್ಚೇವ ಅಸೀತಿ ಮಹಾಥೇರೇ ಚ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಸಹಾಯಕಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಪಚ್ಚಾಗಮಿ. ಅಥಸ್ಸ ಸೋ ವತ್ತಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಸಮಪ್ಪಮಾಣಂ ಆಸನಂ ಗಹೇತ್ವಾ, ‘‘ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಿಸೀದಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಏಸ ಏವರೂಪಂ ಮಮ ಪುತ್ತಂ ವಿಹೇಠೇತ್ವಾ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಅನುಕಮ್ಪಾಯ ವಿಹಾರಚಾರಿಕಂ ಚರನ್ತೋ ವಿಯ ತೇಸಂ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತವರಬುದ್ಧಾಸನೇ ನಿಸೀದಿ. ತತ್ಥ ತತ್ಥ ನಿಸೀದನ್ತಾ ಹಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಬುದ್ಧಾಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾವ ನಿಸೀದನ್ತಿ. ತೇನ ಸತ್ಥಾ ಪಕತಿಪಞ್ಞತ್ತೇಯೇವ ಆಸನೇ ನಿಸೀದಿ. ನಿಸಜ್ಜ ಖೋ ಪನ ಗನ್ಥಿಕಭಿಕ್ಖುಂ ಪಠಮಜ್ಝಾನೇ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಅಕಥಿತೇ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಅಟ್ಠಸುಪಿ ಸಮಾಪತ್ತೀಸು ರೂಪಾರೂಪೇಸು ಚ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿ. ಗನ್ಥಿಕತ್ಥೇರೋ ಏಕಮ್ಪಿ ಕಥೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ಇತರೋ ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಕಥೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೇ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿ. ಗನ್ಥಿಕತ್ಥೇರೋ ಕಥೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ತತೋ ಖೀಣಾಸವತ್ಥೇರಂ ಪುಚ್ಛಿ. ಥೇರೋ ಕಥೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಸಾಧು ಸಾಧು, ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಅಭಿನನ್ದಿತ್ವಾ ಸೇಸಮಗ್ಗೇಸುಪಿ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿ. ಗನ್ಥಿಕೋ ಏಕಮ್ಪಿ ಕಥೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ, ಖೀಣಾಸವೋ ಪುಚ್ಛಿತಂ ಪುಚ್ಛಿತಂ ಕಥೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಚತೂಸುಪಿ ಠಾನೇಸು ತಸ್ಸ ಸಾಧುಕಾರಂ ಅದಾಸಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಭುಮ್ಮದೇವೇ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಯಾವ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಾ ಸಬ್ಬಾ ದೇವತಾ ಚೇವ ನಾಗಸುಪಣ್ಣಾ ಚ ಸಾಧುಕಾರಂ ಅದಂಸು. ತಂ ಸಾಧುಕಾರಂ ಸುತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾ ಚೇವ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿನೋ ಚ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಜ್ಝಾಯಿಂಸು – ‘‘ಕಿಂ ನಾಮೇತಂ ಸತ್ಥಾರಾ ಕತಂ, ಕಿಞ್ಚಿ ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಮಹಲ್ಲಕತ್ಥೇರಸ್ಸ ಚತೂಸು ಠಾನೇಸು ಸಾಧುಕಾರಂ ಅದಾಸಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪನಾಚರಿಯಸ್ಸ ಸಬ್ಬಪರಿಯತ್ತಿಧರಸ್ಸ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಂ ಪಾಮೋಕ್ಖಸ್ಸ ಪಸಂಸಾಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಕರೀ’’ತಿ. ಅಥ ನೇ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಕಿಂ ನಾಮೇತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕಥೇಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ಆರೋಚಿತೇ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯೋ ಮಮ ಸಾಸನೇ ಭತಿಯಾ ಗಾವೋ ರಕ್ಖಣಸದಿಸೋ, ಮಯ್ಹಂ ಪನ ಪುತ್ತೋ ಯಥಾರುಚಿಯಾ ಪಞ್ಚ ಗೋರಸೇ ಪರಿಭುಞ್ಜನಕಸಾಮಿಸದಿಸೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

೧೯.

‘‘ಬಹುಮ್ಪಿ ಚೇ ಸಂಹಿತ ಭಾಸಮಾನೋ,

ನ ತಕ್ಕರೋ ಹೋತಿ ನರೋ ಪಮತ್ತೋ;

ಗೋಪೋವ ಗಾವೋ ಗಣಯಂ ಪರೇಸಂ,

ನ ಭಾಗವಾ ಸಾಮಞ್ಞಸ್ಸ ಹೋತಿ.

೨೦.

‘‘ಅಪ್ಪಮ್ಪಿ ಚೇ ಸಂಹಿತ ಭಾಸಮಾನೋ,

ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಹೋತಿ ಅನುಧಮ್ಮಚಾರೀ;

ರಾಗಞ್ಚ ದೋಸಞ್ಚ ಪಹಾಯ ಮೋಹಂ,

ಸಮ್ಮಪ್ಪಜಾನೋ ಸುವಿಮುತ್ತಚಿತ್ತೋ.

‘‘ಅನುಪಾದಿಯಾನೋ ಇಧ ವಾ ಹುರಂ ವಾ,

ಸ ಭಾಗವಾ ಸಾಮಞ್ಞಸ್ಸ ಹೋತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಸಂಹಿತನ್ತಿ ತೇಪಿಟಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧವಚನಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ. ತಂ ಆಚರಿಯೇ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಬಹುಮ್ಪಿ ಪರೇಸಂ ಭಾಸಮಾನೋ ವಾಚೇನ್ತೋ ತಂ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಯಂ ಕಾರಕೇನ ಪುಗ್ಗಲೇನ ಕತ್ತಬ್ಬಂ, ತಕ್ಕರೋ ನ ಹೋತಿ. ಕುಕ್ಕುಟಸ್ಸ ಪಕ್ಖಪಹರಣಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅನಿಚ್ಚಾದಿವಸೇನ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಂ ನಪ್ಪವತ್ತೇತಿ. ಏಸೋ ಯಥಾ ನಾಮ ದಿವಸಂ ಭತಿಯಾ ಗಾವೋ ರಕ್ಖನ್ತೋ ಗೋಪೋ ಪಾತೋವ ನಿರವಸೇಸಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸಾಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಾಮಿಕಾನಂ ನಿಯ್ಯಾದೇತ್ವಾ ದಿವಸಭತಿಮತ್ತಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಯಥಾರುಚಿಯಾ ಪನ ಪಞ್ಚ ಗೋರಸೇ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ನ ಲಭತಿ, ಏವಮೇವ ಕೇವಲಂ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾನಂ ಸನ್ತಿಕಾ ವತ್ತಪಟಿವತ್ತಕರಣಮತ್ತಸ್ಸ ಭಾಗೀ ಹೋತಿ, ಸಾಮಞ್ಞಸ್ಸ ಪನ ಭಾಗೀ ನ ಹೋತಿ. ಯಥಾ ಪನ ಗೋಪಾಲಕೇನ ನಿಯ್ಯಾದಿತಾನಂ ಗುನ್ನಂ ಗೋರಸಂ ಸಾಮಿಕಾವ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಿ, ತಥಾ ತೇನ ಕಥಿತಂ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಕಾರಕಪುಗ್ಗಲಾ ಯಥಾನುಸಿಟ್ಠಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಕೇಚಿ ಪಠಮಜ್ಝಾನಾದೀನಿ ಪಾಪುಣನ್ತಿ, ಕೇಚಿ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಮಗ್ಗಫಲಾನಿ ಪಾಪುಣನ್ತಿ, ಗೋಣಸಾಮಿಕಾ ಗೋರಸಸ್ಸೇವ ಸಾಮಞ್ಞಸ್ಸ ಭಾಗಿನೋ ಹೋನ್ತಿ.

ಇತಿ ಸತ್ಥಾ ಸೀಲಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಬಹುಸ್ಸುತಸ್ಸ ಪಮಾದವಿಹಾರಿನೋ ಅನಿಚ್ಚಾದಿವಸೇನ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೇ ಪಮತ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ವಸೇನ ಪಠಮಂ ಗಾಥಂ ಕಥೇಸಿ, ನ ದುಸ್ಸೀಲಸ್ಸ. ದುತಿಯಗಾಥಾ ಪನ ಅಪ್ಪಸ್ಸುತಸ್ಸಪಿ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೇ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಕಾರಕಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಸೇನ ಕಥಿತಾ.

ತತ್ಥ ಅಪ್ಪಮ್ಪೀ ಚೇತಿ ಥೋಕಂ ಏಕವಗ್ಗದ್ವಿವಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ. ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಹೋತಿ ಅನುಧಮ್ಮಚಾರೀತಿ ಅತ್ಥಮಞ್ಞಾಯ ಧಮ್ಮಮಞ್ಞಾಯ ನವಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅನುರೂಪಂ ಧಮ್ಮಂ ಪುಬ್ಬಭಾಗಪಟಿಪದಾಸಙ್ಖಾತಂ ಚತುಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸೀಲಧುತಙ್ಗಅಸುಭಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಾದಿಭೇದಂ ಚರನ್ತೋ ಅನುಧಮ್ಮಚಾರೀ ಹೋತಿ. ಸೋ ‘‘ಅಜ್ಜ ಅಜ್ಜೇವಾ’’ತಿ ಪಟಿವೇಧಂ ಆಕಙ್ಖನ್ತೋ ವಿಚರತಿ. ಸೋ ಇಮಾಯ ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ರಾಗಞ್ಚ ದೋಸಞ್ಚ ಪಹಾಯ ಮೋಹಂ ಸಮ್ಮಾ ಹೇತುನಾ ನಯೇನ ಪರಿಜಾನಿತಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮೇ ಪರಿಜಾನನ್ತೋ ತದಙ್ಗವಿಕ್ಖಮ್ಭನಸಮುಚ್ಛೇದಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿನಿಸ್ಸರಣವಿಮುತ್ತೀನಂ ವಸೇನ ಸುವಿಮುತ್ತಚಿತ್ತೋ, ಅನುಪಾದಿಯಾನೋ ಇಧ ವಾ ಹುರಂ ವಾತಿ ಇಧಲೋಕಪರಲೋಕಪರಿಯಾಪನ್ನಾ ವಾ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಬಾಹಿರಾ ವಾ ಖನ್ಧಾಯತನಧಾತುಯೋ ಚತೂಹಿ ಉಪಾದಾನೇಹಿ ಅನುಪಾದಿಯನ್ತೋ ಮಹಾಖೀಣಾಸವೋ ಮಗ್ಗಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಸಾಮಞ್ಞಸ್ಸ ವಸೇನ ಆಗತಸ್ಸ ಫಲಸಾಮಞ್ಞಸ್ಸ ಚೇವ ಪಞ್ಚಅಸೇಕ್ಖಧಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಚ ಭಾಗವಾ ಹೋತೀತಿ ರತನಕೂಟೇನ ವಿಯ ಅಗಾರಸ್ಸ ಅರಹತ್ತೇನ ದೇಸನಾಯ ಕೂಟಂ ಗಣ್ಹೀತಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪನ್ನಾದಯೋ ಅಹೇಸುಂ. ದೇಸನಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಜಾತಾತಿ.

ದ್ವೇಸಹಾಯಕಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು ಚುದ್ದಸಮಂ.

ಯಮಕವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಪಠಮೋ ವಗ್ಗೋ.

೨. ಅಪ್ಪಮಾದವಗ್ಗೋ

೧. ಸಾಮಾವತೀವತ್ಥು

ಅಪ್ಪಮಾದೋ ಅಮತಪದನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಕೋಸಮ್ಬಿಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಘೋಸಿತಾರಾಮೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸಾಮಾವತಿಪ್ಪಮುಖಾನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಇತ್ಥಿಸತಾನಂ, ಮಾಗಣ್ಡಿಯಪ್ಪಮುಖಾನಞ್ಚ ಏತಿಸ್ಸಾ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಞಾತಿಸತಾನಂ ಮರಣಬ್ಯಸನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ತತ್ರಾಯಂ ಅನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಅತೀತೇ ಅಲ್ಲಕಪ್ಪರಟ್ಠೇ ಅಲ್ಲಕಪ್ಪರಾಜಾ ನಾಮ, ವೇಠದೀಪಕರಟ್ಠೇ ವೇಠದೀಪಕರಾಜಾ ನಾಮಾತಿ ಇಮೇ ದ್ವೇ ದಹರಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಹಾಯಕಾ ಹುತ್ವಾ ಏಕಾಚರಿಯಕುಲೇ ಸಿಪ್ಪಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಪಿತೂನಂ ಅಚ್ಚಯೇನ ಛತ್ತಂ ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ಆಯಾಮೇನ ದಸದಸಯೋಜನಿಕೇ ರಟ್ಠೇ ರಾಜಾನೋ ಅಹೇಸುಂ. ತೇ ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ಸಮಾಗನ್ತ್ವಾ ಏಕತೋ ತಿಟ್ಠನ್ತಾ ನಿಸೀದನ್ತಾ ನಿಪಜ್ಜನ್ತಾ ಮಹಾಜನಂ ಜಾಯಮಾನಞ್ಚ ಜೀಯಮಾನಞ್ಚ ಮೀಯಮಾನಞ್ಚ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಪರಲೋಕಂ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಅನುಗಚ್ಛನ್ತೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಅನ್ತಮಸೋ ಅತ್ತನೋ ಸರೀರಮ್ಪಿ ನಾನುಗಚ್ಛತಿ, ಸಬ್ಬಂ ಪಹಾಯ ಗನ್ತಬ್ಬಂ, ಕಿಂ ನೋ ಘರಾವಾಸೇನ, ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಮನ್ತೇತ್ವಾ ರಜ್ಜಾನಿ ಪುತ್ತದಾರಾನಂ ನಿಯ್ಯಾದೇತ್ವಾ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತಪ್ಪದೇಸೇ ವಸನ್ತಾ ಮನ್ತಯಿಂಸು – ‘‘ಮಯಂ ರಜ್ಜಂ ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತಾ, ನ ಜೀವಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ. ತೇ ಮಯಂ ಏಕಟ್ಠಾನೇ ವಸನ್ತಾ ಅಪಬ್ಬಜಿತಸದಿಸಾಯೇವ ಹೋಮ, ತಸ್ಮಾ ವಿಸುಂ ವಸಿಸ್ಸಾಮ. ತ್ವಂ ಏತಸ್ಮಿಂ ಪಬ್ಬತೇ ವಸ, ಅಹಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಬ್ಬತೇ ವಸಿಸ್ಸಾಮಿ. ಅನ್ವಡ್ಢಮಾಸಂ ಪನ ಉಪೋಸಥದಿವಸೇ ಏಕತೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ಅಥ ಖೋ ನೇಸಂ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಏವಮ್ಪಿ ನೋ ಗಣಸಙ್ಗಣಿಕಾವ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ತ್ವಂ ಪನ ತವ ಪಬ್ಬತೇ ಅಗ್ಗಿಂ ಜಾಲೇಯ್ಯಾಸಿ, ಅಹಂ ಮಮ ಪಬ್ಬತೇ ಅಗ್ಗಿಂ ಜಾಲೇಸ್ಸಾಮಿ, ತಾಯ ಸಞ್ಞಾಯ ಅತ್ಥಿಭಾವಂ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ತೇ ತಥಾ ಕರಿಂಸು.

ಅಥ ಅಪರಭಾಗೇ ವೇಠದೀಪಕತಾಪಸೋ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಮಹೇಸಕ್ಖೋ ದೇವರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ. ತತೋ ಅಡ್ಢಮಾಸೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಅಗ್ಗಿಂ ಅದಿಸ್ವಾವ ಇತರೋ ‘‘ಸಹಾಯಕೋ ಮೇ ಕಾಲಕತೋ’’ತಿ ಅಞ್ಞಾಸಿ. ಇತರೋಪಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಕ್ಖಣೇಯೇವ ಅತ್ತನೋ ದೇವಸಿರಿಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮಂ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ನಿಕ್ಖಮನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅತ್ತನೋ ತಪಚರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಗನ್ತ್ವಾ ಮಮ ಸಹಾಯಕಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಂ ಅತ್ತಭಾವಂ ವಿಜಹಿತ್ವಾ ಮಗ್ಗಿಕಪುರಿಸೋ ವಿಯ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸೋ ಆಹ – ‘‘ಕುತೋ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಮಗ್ಗಿಕಪುರಿಸೋ ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ದೂರತೋವ ಆಗತೋಮ್ಹಿ. ಕಿಂ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಅಯ್ಯೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಏಕಕೋವ ವಸತಿ, ಅಞ್ಞೋಪಿ ಕೋಚಿ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ? ‘‘ಅತ್ಥಿ ಮೇ ಏಕೋ ಸಹಾಯಕೋ’’ತಿ. ‘‘ಕುಹಿಂ ಸೋ’’ತಿ? ‘‘ಏತಸ್ಮಿಂ ಪಬ್ಬತೇ ವಸತಿ, ಉಪೋಸಥದಿವಸೇ ಪನ ಅಗ್ಗಿಂ ನ ಜಾಲೇತಿ, ಮತೋ ನೂನ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ‘‘ಏವಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಏವಮಾವುಸೋ’’ತಿ. ‘‘ಅಹಂ ಸೋ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಕುಹಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೋಸೀ’’ತಿ? ‘‘ದೇವಲೋಕೇ ಮಹೇಸಕ್ಖೋ ದೇವರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೋಸ್ಮಿ, ಭನ್ತೇ, ‘ಅಯ್ಯಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಪುನ ಆಗತೋಮ್ಹಿ. ಅಪಿ ನು ಖೋ ಅಯ್ಯಾನಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ವಸನ್ತಾನಂ ಕೋಚಿ ಉಪದ್ದವೋ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಆವುಸೋ, ಹತ್ಥೀ ನಿಸ್ಸಾಯ ಕಿಲಮಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ವೋ, ಭನ್ತೇ, ಹತ್ಥೀ ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಸಮ್ಮಜ್ಜನಟ್ಠಾನೇ ಲಣ್ಡಂ ಪಾತೇನ್ತಿ, ಪಾದೇಹಿ ಭೂಮಿಯಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಪಂಸುಂ ಉದ್ಧರನ್ತಿ, ಸ್ವಾಹಂ ಲಣ್ಡಂ ಛಡ್ಡೇನ್ತೋ ಪಂಸುಂ ಸಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಕಿಲಮಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತೇಸಂ ಅನಾಗಮನಂ ಇಚ್ಛಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮಾವುಸೋ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ತೇಸಂ ಅನಾಗಮನಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಾಪಸಸ್ಸ ಹತ್ಥಿಕನ್ತವೀಣಞ್ಚೇವ ಹತ್ಥಿಕನ್ತಮನ್ತಞ್ಚ ಅದಾಸಿ. ದದನ್ತೋ ಚ ಪನ ವೀಣಾಯ ತಿಸ್ಸೋ ತನ್ತಿಯೋ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತಯೋ ಮನ್ತೇ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ತನ್ತಿಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಮನ್ತೇ ವುತ್ತೇ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಓಲೋಕೇತುಮ್ಪಿ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಹತ್ಥೀ ಪಲಾಯನ್ತಿ, ಇಮಂ ತನ್ತಿಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಮನ್ತೇ ವುತ್ತೇ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛತೋ ಓಲೋಕೇನ್ತಾ ಓಲೋಕೇನ್ತಾ ಪಲಾಯನ್ತಿ, ಇಮಂ ತನ್ತಿಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಮನ್ತೇ ವುತ್ತೇ ಹತ್ಥಿಯೂಥಪತಿ ಪಿಟ್ಠಿಂ ಉಪನಾಮೇನ್ತೋ ಆಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ, ‘‘ಯಂ ವೋ ರುಚ್ಚತಿ, ತಂ ಕರೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಾಪಸಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ತಾಪಸೋ ಪಲಾಯನಮನ್ತಂ ವತ್ವಾ ಪಲಾಯನತನ್ತಿಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಹತ್ಥೀ ಪಲಾಪೇತ್ವಾ ವಸಿ.

ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಕೋಸಮ್ಬಿಯಂ ಪೂರನ್ತಪ್ಪೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಹೋತಿ. ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಗಬ್ಭಿನಿಯಾ ದೇವಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಬಾಲಸೂರಿಯತಪಂ ತಪ್ಪಮಾನೋ ಅಬ್ಭೋಕಾಸತಲೇ ನಿಸೀದಿ. ದೇವೀ ರಞ್ಞೋ ಪಾರುಪನಂ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಿಕಂ ರತ್ತಕಮ್ಬಲಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಾ ರಞ್ಞಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮುಲ್ಲಪಮಾನಾ ರಞ್ಞೋ ಅಙ್ಗುಲಿತೋ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಿಕಂ ರಾಜಮುದ್ದಿಕಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅಙ್ಗುಲಿಯಂ ಪಿಲನ್ಧಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಹತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಸಕುಣೋ ಆಕಾಸೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ದೂರತೋ ರತ್ತಕಮ್ಬಲಪಾರುಪನಂ ದೇವಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಂಸಪೇಸೀ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಪಕ್ಖೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಓತರಿ. ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ಓತರಣಸದ್ದೇನ ಭೀತೋ ಉಟ್ಠಾಯ ಅನ್ತೋನಿವೇಸನಂ ಪಾವಿಸಿ. ದೇವೀ ಗರುಗಬ್ಭತಾಯ ಚೇವ ಭೀರುಕಜಾತಿಕತಾಯ ಚ ವೇಗೇನ ಗನ್ತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ಅಥ ನಂ ಸೋ ಸಕುಣೋ ಅಜ್ಝಪ್ಪತ್ತೋ ನಖಪಞ್ಜರೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಆಕಾಸಂ ಪಕ್ಖನ್ದಿ. ತೇ ಕಿರ ಸಕುಣಾ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಹತ್ಥೀನಂ ಬಲಂ ಧಾರೇನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ಆಕಾಸೇನ ನೇತ್ವಾ ಯಥಾರುಚಿತಟ್ಠಾನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಮಂಸಂ ಖಾದನ್ತಿ. ಸಾಪಿ ತೇನ ನೀಯಮಾನಾ ಮರಣಭಯಭೀತಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಚಾಹಂ ವಿರವಿಸ್ಸಾಮಿ, ಮನುಸ್ಸಸದ್ದೋ ನಾಮ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾನಂ ಉಬ್ಬೇಜನೀಯೋ, ತಂ ಸುತ್ವಾ ಮಂ ಛಡ್ಡೇಸ್ಸತಿ. ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಸಹ ಗಬ್ಭೇನ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಾಮಿ, ಯಸ್ಮಿಂ ಪನ ಠಾನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಮಂ ಖಾದಿತುಂ ಆರಭಿಸ್ಸತಿ, ತತ್ರ ನಂ ಸದ್ದಂ ಕತ್ವಾ ಪಲಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸಾ ಅತ್ತನೋ ಪಣ್ಡಿತತಾಯ ಅಧಿವಾಸೇಸಿ.

ತದಾ ಚ ಹಿಮವನ್ತಪದೇಸೇ ಥೋಕಂ ವಡ್ಢಿತ್ವಾ ಮಣ್ಡಪಾಕಾರೇನ ಠಿತೋ ಏಕೋ ಮಹಾನಿಗ್ರೋಧೋ ಹೋತಿ. ಸೋ ಸಕುಣೋ ಮಿಗರೂಪಾದೀನಿ ತತ್ಥ ನೇತ್ವಾ ಖಾದತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಮ್ಪಿ ತತ್ಥೇವ ನೇತ್ವಾ ವಿಟಪಬ್ಭನ್ತರೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಆಗತಮಗ್ಗಂ ಓಲೋಕೇಸಿ. ಆಗತಮಗ್ಗೋಲೋಕನಂ ಕಿರ ತೇಸಂ ಧಮ್ಮತಾ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ದೇವೀ, ‘‘ಇದಾನಿ ಇಮಂ ಪಲಾಪೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಉಭೋ ಹತ್ಥೇ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಾಣಿಸದ್ದಞ್ಚೇವ ಮುಖಸದ್ದಞ್ಚ ಕತ್ವಾ ತಂ ಪಲಾಪೇಸಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ಸೂರಿಯತ್ಥಙ್ಗಮನಕಾಲೇ ಗಬ್ಭೇ ಕಮ್ಮಜವಾತಾ ಚಲಿಂಸು. ಸಬ್ಬದಿಸಾಸು ಗಜ್ಜನ್ತೋ ಮಹಾಮೇಘೋ ಉಟ್ಠಹಿ. ಸುಖೇಧಿತಾಯ ರಾಜಮಹೇಸಿಯಾ ‘‘ಮಾ ಭಾಯಿ, ಅಯ್ಯೇ’’ತಿ ವಚನಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅಲಭಮಾನಾಯ ದುಕ್ಖಪರೇತಾಯ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ನಿದ್ದಾ ನಾಮ ನಾಹೋಸಿ. ವಿಭಾತಾಯ ಪನ ರತ್ತಿಯಾ ವಲಾಹಕವಿಗಮೋ ಚ ಅರುಣುಗ್ಗಮನಞ್ಚ ತಸ್ಸಾ ಗಬ್ಭವುಟ್ಠಾನಞ್ಚ ಏಕಕ್ಖಣೇಯೇವ ಅಹೋಸಿ. ಸಾ ಮೇಘಉತುಞ್ಚ ಪಬ್ಬತಉತುಞ್ಚ ಅರುಣಉತುಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಜಾತತ್ತಾ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಉತೇನೋತಿ ನಾಮಂ ಅಕಾಸಿ.

ಅಲ್ಲಕಪ್ಪತಾಪಸಸ್ಸಪಿ ಖೋ ತತೋ ಅವಿದೂರೇ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಹೋತಿ. ಸೋ ಪಕತಿಯಾವ ವಸ್ಸದಿವಸೇ ಸೀತಭಯೇನ ಫಲಾಫಲತ್ಥಾಯ ವನಂ ನ ಪವಿಸತಿ, ತಂ ರುಕ್ಖಮೂಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಕುಣೇಹಿ ಖಾದಿತಮಂಸಾನಂ ಅಟ್ಠಿಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ರಸಂ ಕತ್ವಾ ಪಿವತಿ. ತಸ್ಮಾ ತಂ ದಿವಸಂ ‘‘ಅಟ್ಠಿಂ ಆಹರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಅಟ್ಠಿಂ ಪರಿಯೇಸೇನ್ತೋ ಉಪರಿ ದಾರಕಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಉಲ್ಲೋಕೇನ್ತೋ ದೇವಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಾಸಿ ತ್ವ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಮಾನುಸಿತ್ಥಿಮ್ಹೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಥಂ ಆಗತಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಹತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಸಕುಣೇನಾನೀತಾಮ್ಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಓತರಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಜಾತಿಸಮ್ಭೇದತೋ ಭಾಯಾಮಿ, ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಾಸಿ ತ್ವ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಖತ್ತಿಯಾಮ್ಹೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ಖತ್ತಿಯೋಯೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಖತ್ತಿಯಮಾಯಂ ಕಥೇಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ಖತ್ತಿಯಮಾಯಂ ಕಥೇಸಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಆರುಯ್ಹ ಪುತ್ತಂ ಮೇ ಓತಾರೇಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ಏಕೇನ ಪಸ್ಸೇನ ಅಭಿರುಹನಮಗ್ಗಂ ಕತ್ವಾ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ದಾರಕಂ ಗಣ್ಹಿ. ‘‘ಮಾ ಮಂ ಹತ್ಥೇನ ಛುಪೀ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತೇ ತಂ ಅಛುಪಿತ್ವಾವ ದಾರಕಂ ಓತಾರೇಸಿ. ದೇವೀಪಿ ಓತರಿ. ಅಥ ನಂ ಅಸ್ಸಮಪದಂ ನೇತ್ವಾ ಸೀಲಭೇದಂ ಅಕತ್ವಾವ ಅನುಕಮ್ಪಾಯ ಪಟಿಜಗ್ಗಿ, ನಿಮ್ಮಕ್ಖಿಕಮಧುಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಯಂಜಾತಸಾಲಿಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಯಾಗುಂ ಪಚಿತ್ವಾ ಅದಾಸಿ. ಏವಂ ತಸ್ಮಿಂ ಪಟಿಜಗ್ಗನ್ತೇ ಸಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ನೇವ ಆಗತಮಗ್ಗಂ ಜಾನಾಮಿ, ನ ಗಮನಮಗ್ಗಂ ಜಾನಾಮಿ, ಇಮಿನಾಪಿ ಮೇ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಸ್ಸಾಸಮತ್ತಮ್ಪಿ ನತ್ಥಿ. ಸಚೇ ಪನಾಯಂ ಅಮ್ಹೇ ಪಹಾಯ ಕತ್ಥಚಿ ಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಉಭೋಪಿ ಇಧೇವ ಮರಣಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಾಮ, ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಕತ್ವಾ ಇಮಸ್ಸ ಸೀಲಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಯಥಾ ಮಂ ನ ಮುಞ್ಚತಿ, ತಥಾ ತಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ದುನ್ನಿವತ್ಥದುಪ್ಪಾರುತದಸ್ಸನೇನ ಪಲೋಭೇತ್ವಾ ಸೀಲವಿನಾಸಂ ಪಾಪೇಸಿ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದ್ವೇಪಿ ಸಮಗ್ಗವಾಸಂ ವಸಿಂಸು.

ಅಥೇಕದಿವಸಂ ತಾಪಸೋ ನಕ್ಖತ್ತಯೋಗಂ ಉಲ್ಲೋಕೇನ್ತೋ ಪೂರನ್ತಪ್ಪಸ್ಸ ನಕ್ಖತ್ತಮಿಲಾಯನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಭದ್ದೇ ಕೋಸಮ್ಬಿಯಂ ಪೂರನ್ತಪ್ಪರಾಜಾ ಮತೋ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕಸ್ಮಾ, ಅಯ್ಯ, ಏವಂ ವದೇಸಿ? ಕಿಂ ತೇ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಆಘಾತೋ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ? ‘‘ನತ್ಥಿ, ಭದ್ದೇ, ನಕ್ಖತ್ತಮಿಲಾಯನಮಸ್ಸ ದಿಸ್ವಾ ಏವಂ ವದಾಮೀ’’ತಿ, ಸಾ ಪರೋದಿ. ಅಥ ನಂ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ರೋದಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಾಯ ತಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಸಾಮಿಕಭಾವೇ ಅಕ್ಖಾತೇ ಆಹ – ‘‘ಮಾ, ಭದ್ದೇ, ರೋದಿ, ಜಾತಸ್ಸ ನಾಮ ನಿಯತೋ ಮಚ್ಚೂ’’ತಿ. ‘‘ಜಾನಾಮಿ, ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ರೋದಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಪುತ್ತೋ ಮೇ ಕುಲಸನ್ತಕಸ್ಸ ರಜ್ಜಸ್ಸ ಅನುಚ್ಛವಿಕೋ, ‘ಸಚೇ ತತ್ರ ಅಭವಿಸ್ಸ, ಸೇತಚ್ಛತ್ತಂ ಉಸ್ಸಾಪಯಿಸ್ಸ. ಇದಾನಿ ಮಹಾಜಾನಿಕೋ ವತ ಜಾತೋ’ತಿ ಸೋಕೇನ ರೋದಾಮಿ, ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ. ‘‘ಹೋತು, ಭದ್ದೇ, ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿ, ಸಚಸ್ಸ ರಜ್ಜಂ ಪತ್ಥೇಸಿ, ಅಹಮಸ್ಸ ರಜ್ಜಲಭನಾಕಾರಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಹತ್ಥಿಕನ್ತವೀಣಞ್ಚೇವ ಹತ್ಥಿಕನ್ತಮನ್ತೇ ಚ ಅದಾಸಿ. ತದಾ ಅನೇಕಾನಿ ಹತ್ಥಿಸಹಸ್ಸಾನಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ವಟರುಕ್ಖಮೂಲೇ ನಿಸೀದನ್ತಿ. ಅಥ ನಂ ಆಹ – ‘‘ಹತ್ಥೀಸು ಅನಾಗತೇಸುಯೇವ ರುಕ್ಖಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ತೇಸು ಆಗತೇಸು ಇಮಂ ಮನ್ತಂ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ತನ್ತಿಂ ಪಹರ, ಸಬ್ಬೇ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಓಲೋಕೇತುಮ್ಪಿ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಪಲಾಯಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಅಥ ಓತರಿತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ. ಸೋ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ದುತಿಯದಿವಸೇ ಆಹ – ‘‘ಅಜ್ಜ ಇಮಂ ಮನ್ತಂ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ತನ್ತಿಂ ಪಹರೇಯ್ಯಾಸಿ, ಸಬ್ಬೇ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತಾ ಪಲಾಯಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ. ತದಾಪಿ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಆರೋಚೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ತತಿಯದಿವಸೇ ಆಹ – ‘‘ಅಜ್ಜ ಇಮಂ ಮನ್ತಂ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ತನ್ತಿಂ ಪಹರೇಯ್ಯಾಸಿ, ಯೂಥಪತಿ ಪಿಟ್ಠಿಂ ಉಪನಾಮೇನ್ತೋ ಆಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ತದಾಪಿ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ಆರೋಚೇಸಿ.

ಅಥಸ್ಸ ಮಾತರಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಭದ್ದೇ, ಪುತ್ತಸ್ಸ ತೇ ಸಾಸನಂ ವದೇಹಿ, ಏತ್ತೋವ ಗನ್ತ್ವಾ ರಾಜಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸಾ ಪುತ್ತಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ತಾತ, ತ್ವಂ ಕೋಸಮ್ಬಿಯಂ ಪೂರನ್ತಪ್ಪರಞ್ಞೋ ಪುತ್ತೋ, ಮಂ ಸಗಬ್ಭಂ ಹತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಸಕುಣೋ ಆನೇಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸೇನಾಪತಿಆದೀನಂ ನಾಮಾನಿ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಅಸದ್ದಹನ್ತಾನಂ ಇಮಂ ಪಿತು ಪಾರುಪನಕಮ್ಬಲಞ್ಚೇವ ಪಿಲನ್ಧನಮುದ್ದಿಕಞ್ಚ ದಸ್ಸೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ. ಕುಮಾರೋ ತಾಪಸಂ ‘‘ಇದಾನಿ ಕಿಂ ಕರೋಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಿಮಸಾಖಾಯ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಇಮಂ ಮನ್ತಂ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ತನ್ತಿಂ ಪಹರ, ಜೇಟ್ಠಕಹತ್ಥೀ ತೇ ಪಿಟ್ಠಿಂ ಉಪನಾಪೇತ್ವಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಪಿಟ್ಠಿಯಂ ನಿಸಿನ್ನೋವ ರಟ್ಠಂ ಗನ್ತ್ವಾ ರಜ್ಜಂ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ಮಾತಾಪಿತರೋ ವನ್ದಿತ್ವಾ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ಆಗತಸ್ಸ ಹತ್ಥಿನೋ ಪಿಟ್ಠಿಯಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಕಣ್ಣೇ ಮನ್ತಯಿ – ‘‘ಅಹಂ ಕೋಸಮ್ಬಿಯಂ ಪೂರನ್ತಪ್ಪರಞ್ಞೋ ಪುತ್ತೋ, ಪೇತ್ತಿಕಂ ಮೇ ರಜ್ಜಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ದೇಹಿ ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ತಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಅನೇಕಾನಿ ಹತ್ಥಿಸಹಸ್ಸಾನಿ ಸನ್ನಿಪತನ್ತೂ’’ತಿ ಹತ್ಥಿರವಂ ರವಿ, ಅನೇಕಾನಿ ಹತ್ಥಿಸಹಸ್ಸಾನಿ ಸನ್ನಿಪತಿಂಸು. ಪುನ ‘‘ಜಿಣ್ಣಾ ಹತ್ಥೀ ಪಟಿಕ್ಕಮನ್ತೂ’’ತಿ ಹತ್ಥಿರವಂ ರವಿ, ಜಿಣ್ಣಾ ಹತ್ಥೀ ಪಟಿಕ್ಕಮಿಂಸು. ಪುನ ‘‘ಅತಿತರುಣಾ ಹತ್ಥೀ ನಿವತ್ತನ್ತೂ’’ತಿ ಹತ್ಥಿರವಂ ರವಿ, ತೇಪಿ ನಿವತ್ತಿಂಸು. ಸೋ ಅನೇಕೇಹಿ ಯೂಥಹತ್ಥಿಸಹಸ್ಸೇಹೇವ ಪರಿವುತೋ ಪಚ್ಚನ್ತಗಾಮಂ ಪತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ರಞ್ಞೋ ಪುತ್ತೋ, ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪತ್ಥಯಮಾನಾ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೂ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಸಙ್ಗಹಂ ಕರೋನ್ತೋ ಗನ್ತ್ವಾ ನಗರಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ‘ಯುದ್ಧಂ ವಾ ಮೇ ದೇತು, ರಜ್ಜಂ ವಾ’’’ತಿ ಸಾಸನಂ ಪೇಸೇಸಿ. ನಾಗರಾ ಆಹಂಸು – ‘‘ಮಯಂ ದ್ವೇಪಿ ನ ದಸ್ಸಾಮ. ಅಮ್ಹಾಕಞ್ಹಿ ದೇವೀ ಗರುಗಬ್ಭಾ ಹತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಸಕುಣೇನ ನೀತಾ, ತಸ್ಸಾ ಅತ್ಥಿಭಾವಂ ವಾ ನತ್ಥಿಭಾವಂ ವಾ ಮಯಂ ನ ಜಾನಾಮ. ಯಾವ ತಸ್ಸಾ ಪವತ್ತಿಂ ನ ಸುಣಾಮ. ತಾವ ನೇವ ಯುದ್ಧಂ ದಸ್ಸಾಮ, ನ ರಜ್ಜ’’ನ್ತಿ. ತದಾ ಕಿರ ತಂ ಪವೇಣಿರಜ್ಜಂ ಅಹೋಸಿ. ತತೋ ಕುಮಾರೋ ‘‘ಅಹಂ ತಸ್ಸಾ ಪುತ್ತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸೇನಾಪತಿಆದೀನಂ ನಾಮಾನಿ ಕಥೇತ್ವಾ ತಥಾಪಿ ಅಸದ್ದಹನ್ತಾನಂ ಕಮ್ಬಲಞ್ಚ ಮುದ್ದಿಕಞ್ಚ ದಸ್ಸೇಸಿ. ತೇ ಕಮ್ಬಲಞ್ಚ ಮುದ್ದಿಕಞ್ಚ ಸಞ್ಜಾನಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಕಙ್ಖಾ ಹುತ್ವಾ ದ್ವಾರಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ತಂ ರಜ್ಜೇ ಅಭಿಸಿಞ್ಚಿಂಸು. ಅಯಂ ತಾವ ಉತೇನಸ್ಸ ಉಪ್ಪತ್ತಿ.

ಅಲ್ಲಕಪ್ಪರಟ್ಠೇ ಪನ ದುಬ್ಭಿಕ್ಖೇ ಜೀವಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಏಕೋ ಕೋತುಹಲಿಕೋ ನಾಮ ಮನುಸ್ಸೋ ಕಾಪಿಂ ನಾಮ ತರುಣಪುತ್ತಞ್ಚ ಕಾಳಿಂ ನಾಮ ಭರಿಯಞ್ಚ ಆದಾಯ ‘‘ಕೋಸಮ್ಬಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಜೀವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಾಥೇಯ್ಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿ. ‘‘ಅಹಿವಾತರೋಗೇನ ಮಹಾಜನೇ ಮರನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮೀ’’ತಿಪಿ ವದನ್ತಿಯೇವ. ತೇ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಪಾಥೇಯ್ಯೇ ಪರಿಕ್ಖೀಣೇ ಖುದಾಭಿಭೂತಾ ದಾರಕಂ ವಹಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು. ಅಥ ಸಾಮಿಕೋ ಪಜಾಪತಿಂ ಆಹ – ‘‘ಭದ್ದೇ, ಮಯಂ ಜೀವನ್ತಾ ಪುನ ಪುತ್ತಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮ, ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ನಂ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ. ಮಾತು ಹದಯಂ ನಾಮ ಮುದುಕಂ ಹೋತಿ. ತಸ್ಮಾ ಸಾ ಆಹ – ‘‘ನಾಹಂ ಜೀವನ್ತಮೇವ ಪುತ್ತಂ ಛಡ್ಡೇತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಥ ಕಿಂ ಕರೋಮಾ’’ತಿ? ‘‘ವಾರೇನ ನಂ ವಹಾಮಾ’’ತಿ. ಮಾತಾ ಅತ್ತನೋ ವಾರೇ ಪುಪ್ಫದಾಮಂ ವಿಯ ನಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಉರೇ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಅಙ್ಕೇನ ವಹಿತ್ವಾ ಪಿತುನೋ ದೇತಿ. ತಸ್ಸ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಮನಕಾಲೇ ಛಾತಕತೋಪಿ ಬಲವತರಾ ವೇದನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ. ಸೋ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಆಹ – ‘‘ಭದ್ದೇ, ಮಯಂ ಜೀವನ್ತಾ ಪುತ್ತಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮ, ಛಡ್ಡೇಮ ನ’’ನ್ತಿ. ಸಾಪಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಟಿವಚನಂ ನಾದಾಸಿ. ದಾರಕೋ ವಾರೇನ ಪರಿವತ್ತಿಯಮಾನೋ ಕಿಲನ್ತೋ ಪಿತು ಹತ್ಥೇ ನಿದ್ದಾಯಿ. ಸೋ ತಸ್ಸ ನಿದ್ದಾಯನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಮಾತರಂ ಪುರತೋ ಕತ್ವಾ ಏಕಸ್ಸ ಗಚ್ಛಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಪಣ್ಣಸನ್ಥರೇ ತಂ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಪಾಯಾಸಿ. ಮಾತಾ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೀ ಪುತ್ತಂ ಅದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಸಾಮಿ, ಕುಹಿಂ ಮೇ ಪುತ್ತೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಏಕಸ್ಸ ಮೇ ಗಚ್ಛಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ನಿಪಜ್ಜಾಪಿತೋ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಮಿ, ಮಾ ಮಂ ನಾಸಯಿ, ಪುತ್ತಂ ವಿನಾ ಜೀವಿತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ಆನೇಹಿ ಮೇ ಪುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಉರಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಪರಿದೇವಿ. ಅಥ ನಂ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಆನೇಸಿ. ಪುತ್ತೋಪಿ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಮತೋ ಹೋತಿ. ಇತಿ ಸೋ ಏತ್ತಕೇ ಠಾನೇ ಪುತ್ತಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಭವನ್ತರೇ ಸತ್ತ ವಾರೇ ಛಡ್ಡಿತೋ. ‘‘ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ನಾಮೇತಂ ಅಪ್ಪಕ’’ನ್ತಿ ನ ಅವಮಞ್ಞಿತಬ್ಬಂ.

ತೇ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಏಕಂ ಗೋಪಾಲಕುಲಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು. ತಂ ದಿವಸಞ್ಚ ಗೋಪಾಲಕಸ್ಸ ಧೇನುಮಙ್ಗಲಂ ಹೋತಿ. ಗೋಪಾಲಕಸ್ಸ ಗೇಹೇ ನಿಬದ್ಧಂ ಏಕೋ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಭುಞ್ಜತಿ. ಸೋ ತಂ ಭೋಜೇತ್ವಾ ಮಙ್ಗಲಮಕಾಸಿ. ಬಹು ಪಾಯಾಸೋ ಪಟಿಯತ್ತೋ ಹೋತಿ. ಗೋಪಾಲಕೋ ತೇ ಆಗತೇ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಕುತೋ ಆಗತತ್ಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ಮುದುಜಾತಿಕೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ತೇಸು ಅನುಕಮ್ಪಂ ಕತ್ವಾ ಬಹುಕೇನ ಸಪ್ಪಿನಾ ಪಾಯಾಸಂ ದಾಪೇಸಿ. ಭರಿಯಾ ‘‘ಸಾಮಿ, ತಯಿ ಜೀವನ್ತೇ ಅಹಮ್ಪಿ ಜೀವಾಮಿ ನಾಮ, ದೀಘರತ್ತಂ ಊನೋದರೋಸಿ, ಯಾವದತ್ಥಂ ಭುಞ್ಜಾಹೀ’’ತಿ ಸಪ್ಪಿಞ್ಚ ದಧಿಞ್ಚ ತದಭಿಮುಖಞ್ಞೇವ ಕತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಮನ್ದಸಪ್ಪಿನಾ ಥೋಕಮೇವ ಭುಞ್ಜಿ. ಇತರೋ ಬಹುಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಸತ್ತಟ್ಠದಿವಸೇ ಛಾತತಾಯ ಆಹಾರತಣ್ಹಂ ಛಿನ್ದಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ಗೋಪಾಲಕೋ ತೇಸಂ ಪಾಯಾಸಂ ದಾಪೇತ್ವಾ ಸಯಂ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ಆರಭಿ. ಕೋತುಹಲಿಕೋ ತಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾಪೀಠೇ ನಿಪನ್ನಾಯ ಸುನಖಿಯಾ ಗೋಪಾಲಕೇನ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ದಿಯ್ಯಮಾನಂ ಪಾಯಾಸಪಿಣ್ಡಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಪುಞ್ಞಾ ವತಾಯಂ ಸುನಖೀ, ನಿಬದ್ಧಂ ಏವರೂಪಂ ಭೋಜನಂ ಲಭತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ. ಸೋ ರತ್ತಿಭಾಗೇ ತಂ ಪಾಯಾಸಂ ಜೀರಾಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಸುನಖಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ.

ಅಥಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಸರೀರಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಗೇಹೇ ಭತಿಂ ಕತ್ವಾ ತಣ್ಡುಲನಾಳಿಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಪಚಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ದಾಸಸ್ಸ ವೋ ಪಾಪುಣಾತೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಯಾ ಇಧೇವ ವಸಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ನಿಬದ್ಧಂ, ಅಯ್ಯೋ, ಇಧಾಗಚ್ಛತಿ, ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೋ ಹೋತು ವಾ, ಮಾ ವಾ, ದೇವಸಿಕಂ ವನ್ದನ್ತೀ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಂ ಕರೋನ್ತೀ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇನ್ತೀ ಬಹುಂ ಪುಞ್ಞಂ ಪಸವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸಾ ತತ್ಥೇವ ಭತಿಂ ಕರೋನ್ತೀ ವಸಿ. ಸಾಪಿ ಸುನಖೀ ಛಟ್ಠೇ ವಾ ಸತ್ತಮೇ ವಾ ಮಾಸೇ ಏಕಮೇವ ಕುಕ್ಕುರಂ ವಿಜಾಯಿ. ಗೋಪಾಲಕೋ ತಸ್ಸ ಏಕಧೇನುಯಾ ಖೀರಂ ದಾಪೇಸಿ. ಸೋ ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ವಡ್ಢಿ. ಅಥಸ್ಸ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಭುಞ್ಜನ್ತೋ ನಿಬದ್ಧಂ ಏಕಂ ಭತ್ತಪಿಣ್ಡಂ ದೇತಿ. ಸೋ ಭತ್ತಪಿಣ್ಡಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ಸಿನೇಹಮಕಾಸಿ. ಗೋಪಾಲಕೋಪಿ ನಿಬದ್ಧಂ ದ್ವೇ ವಾರೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸುಪಟ್ಠಾನಂ ಯಾತಿ. ಗಚ್ಛನ್ತೋಪಿ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ವಾಳಮಿಗಟ್ಠಾನೇ ದಣ್ಡೇನ ಗಚ್ಛೇ ಚ ಭೂಮಿಞ್ಚ ಪಹರಿತ್ವಾ ‘‘ಸುಸೂ’’ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಸದ್ದಂ ಕತ್ವಾ ವಾಳಮಿಗೇ ಪಲಾಪೇತಿ. ಸುನಖೋಪಿ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಗಚ್ಛತಿ.

ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಯದಾ ಮೇ ಓಕಾಸೋ ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ತದಾ ಇಮಂ ಸುನಖಂ ಪೇಸೇಸ್ಸಾಮಿ, ತೇನ ಸಞ್ಞಾಣೇನ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅನೋಕಾಸದಿವಸೇ, ‘‘ಗಚ್ಛ, ತಾತ, ಅಯ್ಯಂ ಆನೇಹೀ’’ತಿ ಸುನಖಂ ಪೇಸೇಸಿ. ಸೋ ಏಕವಚನೇನೇವ ಪಕ್ಖನ್ದಿತ್ವಾ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಗಚ್ಛಪೋಥನಭೂಮಿಪೋಥನಟ್ಠಾನೇ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಭುಸ್ಸಿತ್ವಾ ತೇನ ಸದ್ದೇನ ವಾಳಮಿಗಾನಂ ಪಲಾತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಪಾತೋವ ಸರೀರಪಟಿಜಗ್ಗನಂ ಕತ್ವಾ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಣ್ಣಸಾಲದ್ವಾರೇ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಭುಸ್ಸಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಆಗತಭಾವಂ ಜಾನಾಪೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತೇ ನಿಪಜ್ಜತಿ, ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ವೇಲಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖನ್ತೇ ಭುಸ್ಸನ್ತೋ ಪುರತೋ ಗಚ್ಛತಿ. ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ತಂ ವೀಮಂಸನ್ತೋ ಅಞ್ಞಂ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಪುರತೋ ತಿರಿಯಂ ಠತ್ವಾ ಭುಸ್ಸಿತ್ವಾ ಇತರಮಗ್ಗಮೇವ ನಂ ಆರೋಪೇತಿ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಅಞ್ಞಂ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ತೇನ ಪುರತೋ ತಿರಿಯಂ ಠತ್ವಾ ವಾರಿಯಮಾನೋಪಿ ಅನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಸುನಖಂ ಪಾದೇನ ಪಹರಿತ್ವಾ ಪಾಯಾಸಿ. ಸುನಖೋ ತಸ್ಸ ಅನಿವತ್ತನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ನಿವಾಸನಕಣ್ಣೇ ಡಂಸಿತ್ವಾ ಆಕಡ್ಢನ್ತೋ ಇತರಮಗ್ಗಮೇವ ನಂ ಆರೋಪೇಸಿ. ಏವಂ ಸೋ ತಸ್ಮಿಂ ಬಲವಸಿನೇಹಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿ.

ತತೋ ಅಪರಭಾಗೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಚೀವರಂ ಜೀರಿ. ಅಥಸ್ಸ ಗೋಪಾಲಕೋ ಚೀವರವತ್ಥಾನಿ ಅದಾಸಿ. ತಮೇನಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಆಹ – ‘‘ಆವುಸೋ, ಚೀವರಂ ನಾಮ ಏಕಕೇನ ಕಾತುಂ ದುಕ್ಕರಂ, ಫಾಸುಕಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಇಧೇವ, ಭನ್ತೇ, ಕರೋಥಾ’’ತಿ. ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ, ಆವುಸೋ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಮಾ ಚಿರಂ ಬಹಿ ವಸಿತ್ಥಾ’’ತಿ. ಸುನಖೋ ತೇಸಂ ಕಥಂ ಸುಣನ್ತೋವ ಅಟ್ಠಾಸಿ, ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋಪಿ ‘‘ತಿಟ್ಠ, ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿ ಗೋಪಾಲಕಂ ನಿವತ್ತಾಪೇತ್ವಾ ವೇಹಾಸಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಗನ್ಧಮಾದನಾಭಿಮುಖೋ ಪಾಯಾಸಿ. ಸುನಖಸ್ಸ ತಂ ಆಕಾಸೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಭುಕ್ಕರಿತ್ವಾ ಠಿತಸ್ಸ ತಸ್ಮಿಂ ಚಕ್ಖುಪಥಂ ವಿಜಹನ್ತೇ ಹದಯಂ ಫಲಿತ್ವಾ ಮತೋ. ತಿರಚ್ಛಾನಾ ಕಿರ ನಾಮೇತೇ ಉಜುಜಾತಿಕಾ ಹೋನ್ತಿ ಅಕುಟಿಲಾ. ಮನುಸ್ಸಾ ಪನ ಅಞ್ಞಂ ಹದಯೇನ ಚಿನ್ತೇನ್ತಿ, ಅಞ್ಞಂ ಮುಖೇನ ಕಥೇನ್ತಿ. ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ಗಹನಞ್ಹೇತಂ, ಭನ್ತೇ, ಯದಿದಂ ಮನುಸ್ಸಾ, ಉತ್ತಾನಕಞ್ಹೇತಂ, ಭನ್ತೇ, ಯದಿದಂ ಪಸವೋ’’ತಿ (ಮ. ನಿ. ೨.೩).

ಇತಿ ಸೋ ತಾಯ ಉಜುಚಿತ್ತತಾಯ ಅಕುಟಿಲತಾಯ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಅಚ್ಛರಾಸಹಸ್ಸಪರಿವುತೋ ಮಹಾಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭೋಸಿ. ತಸ್ಸ ಕಣ್ಣಮೂಲೇ ಮನ್ತಯನ್ತಸ್ಸ ಸದ್ದೋ ಸೋಳಸಯೋಜನಟ್ಠಾನಂ ಫರತಿ, ಪಕತಿಕಥಾಸದ್ದೋ ಪನ ಸಕಲಂ ದಸಯೋಜನಸಹಸ್ಸಂ ದೇವನಗರಂ ಛಾದೇತಿ. ತೇನೇವಸ್ಸ ‘‘ಘೋಸಕದೇವಪುತ್ತೋ’’ತಿ ನಾಮಂ ಅಹೋಸಿ. ‘‘ಕಿಸ್ಸ ಪನೇಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೋ’’ತಿ. ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ಪೇಮೇನ ಭುಕ್ಕರಣಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೋ. ಸೋ ತತ್ಥ ನ ಚಿರಂ ಠತ್ವಾ ಚವಿ. ದೇವಲೋಕತೋ ಹಿ ದೇವಪುತ್ತಾ ಆಯುಕ್ಖಯೇನ ಪುಞ್ಞಕ್ಖಯೇನ ಆಹಾರಕ್ಖಯೇನ ಕೋಪೇನಾತಿ ಚತೂಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಚವನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಯೇನ ಬಹುಂ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಂ ಕತಂ ಹೋತಿ, ಸೋ ದೇವಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಠತ್ವಾ ಉಪರೂಪರಿ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ. ಏವಂ ಆಯುಕ್ಖಯೇನ ಚವತಿ ನಾಮ. ಯೇನ ಪರಿತ್ತಂ ಪುಞ್ಞಂ ಕತಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ರಾಜಕೋಟ್ಠಾಗಾರೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತಂ ತಿಚತುನಾಳಿಮತ್ತಂ ಧಞ್ಞಂ ವಿಯ ಅನ್ತರಾವ ತಂ ಪುಞ್ಞಂಖೀಯತಿ, ಅನ್ತರಾವ ಕಾಲಂ ಕರೋತಿ. ಏವಂ ಪುಞ್ಞಕ್ಖಯೇನ ಚವತಿ ನಾಮ. ಅಪರೋಪಿ ಕಾಮಗುಣೇ ಪರಿಭುಞ್ಜಮಾನೋ ಸತಿಸಮ್ಮೋಸೇನ ಆಹಾರಂ ಅಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಕಿಲನ್ತಕಾಯೋ ಕಾಲಂ ಕರೋತಿ. ಏವಂ ಆಹಾರಕ್ಖಯೇನ ಚವತಿ ನಾಮ. ಅಪರೋಪಿ ಪರಸ್ಸ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅಸಹನ್ತೋ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಕಾಲಂ ಕರೋತಿ. ಏವಂ ಕೋಪೇನ ಚವತಿ ನಾಮ.

ಅಯಂ ಪನ ಕಾಮಗುಣೇ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತೋ ಮುಟ್ಠಸ್ಸತಿ ಹುತ್ವಾ ಆಹಾರಕ್ಖಯೇನ ಚವಿ, ಚವಿತ್ವಾ ಚ ಪನ ಕೋಸಮ್ಬಿಯಂ ನಗರಸೋಭಿನಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ. ಸಾಪಿ ಜಾತದಿವಸೇ ‘‘ಕಿಂ ಏತ’’ನ್ತಿ ದಾಸಿಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಪುತ್ತೋ, ಅಯ್ಯೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ – ‘‘ಹನ್ದ, ಜೇ, ಇಮಂ ದಾರಕಂ ಕತ್ತರಸುಪ್ಪೇ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಸಙ್ಕಾರಕೂಟೇ ಛಡ್ಡೇಹೀ’’ತಿ ಛಡ್ಡಾಪೇಸಿ. ನಗರಸೋಭಿನಿಯೋ ಹಿ ಧೀತರಂ ಪಟಿಜಗ್ಗನ್ತಿ, ನ ಪುತ್ತಂ. ಧೀತರಾ ಹಿ ತಾಸಂ ಪವೇಣೀ ಘಟೀಯತಿ. ದಾರಕಂ ಕಾಕಾಪಿ ಸುನಖಾಪಿ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿಂಸು. ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ಸಿನೇಹಪ್ಪಭವಸ್ಸ ಭುಕ್ಕರಣಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಏಕೋಪಿ ಉಪಗನ್ತುಂ ನ ವಿಸಹಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಏಕೋ ಮನುಸ್ಸೋ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ತಂ ಕಾಕಸುನಖಸನ್ನಿಪಾತಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಏತ’’ನ್ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ದಾರಕಂ ದಿಸ್ವಾ ಪುತ್ತಸಿನೇಹಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ‘‘ಪುತ್ತೋ ಮೇ ಲದ್ಧೋ’’ತಿ ಗೇಹಂ ನೇಸಿ. ತದಾ ಕೋಸಮ್ಬಕಸೇಟ್ಠಿ ರಾಜಕುಲಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ರಾಜನಿವೇಸನತೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ಪುರೋಹಿತಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಕಿಂ, ಆಚರಿಯ, ಅಜ್ಜ ತೇ ತಿಥಿಕರಣನಕ್ಖತ್ತಯೋಗೋ ಓಲೋಕಿತೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಆಮ, ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕಿಂ ಅಞ್ಞಂ ಕಿಚ್ಚನ್ತಿ? ಜನಪದಸ್ಸ ಕಿಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ? ‘‘ಅಞ್ಞಂ ನತ್ಥಿ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ನಗರೇ ಅಜ್ಜ ಜಾತದಾರಕೋ ಜೇಟ್ಠಕಸೇಟ್ಠಿ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ತದಾ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಭರಿಯಾ ಗರುಗಬ್ಭಾ ಹೋತಿ. ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಸೀಘಂ ಗೇಹಂ ಪುರಿಸಂ ಪೇಸೇಸಿ – ‘‘ಗಚ್ಛ ಭಣೇ, ಜಾನಾಹಿ ನಂ ವಿಜಾತಾ ವಾ, ನೋ ವಾ’’ತಿ. ‘‘ನ ವಿಜಾಯತೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ದಿಸ್ವಾವ ವೇಗೇನ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕಾಳಿಂ ನಾಮ ದಾಸಿಂ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ, ‘‘ಗಚ್ಛ ಜೇ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಉಪಧಾರೇತ್ವಾ ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ಅಜ್ಜ ಜಾತದಾರಕಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಏಹೀ’’ತಿ. ಸಾ ಉಪಧಾರೇನ್ತೀ ತಂ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದಾರಕಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಅಯಂ ದಾರಕೋ ಕದಾ ಜಾತೋ’’ತಿ ಗಹಪತಾನಿಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ಜಾತೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಇಮಂ ಮಯ್ಹಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ಏಕಕಹಾಪಣಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಮೂಲಂ ವಡ್ಢೇನ್ತೀ ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ತಂ ಆನೇತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ದಸ್ಸೇಸಿ. ಸೇಟ್ಠಿ ‘‘ಸಚೇ ಮೇ ಧೀತಾ ವಿಜಾಯಿಸ್ಸತಿ, ತಾಯ ನಂ ಸದ್ಧಿಂ ನಿವೇಸೇತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಸಾಮಿಕಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ. ಸಚೇ ಮೇ ಪುತ್ತೋ ವಿಜಾಯಿಸ್ಸತಿ, ಮಾರೇಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತಂ ಗೇಹೇ ಕಾರೇಸಿ.

ಅಥಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಕತಿಪಾಹಚ್ಚಯೇನ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿ. ಸೇಟ್ಠಿ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅಸತಿ ಮಮ ಪುತ್ತೋವ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಂ ಲಭಿಸ್ಸತಿ, ಇದಾನೇವ ತಂ ಮಾರೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಕಾಳಿಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಗಚ್ಛ, ಜೇ, ವಜತೋ ಗುನ್ನಂ ನಿಕ್ಖಮನವೇಲಾಯ ವಜದ್ವಾರಮಜ್ಝೇ ಇಮಂ ತಿರಿಯಂ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇಹಿ, ಗಾವಿಯೋ ನಂ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಮಾರೇಸ್ಸನ್ತಿ, ಮದ್ದಿತಾಮದ್ದಿತಭಾವಂ ಪನಸ್ಸ ಞತ್ವಾ ಏಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಗೋಪಾಲಕೇನ ವಜದ್ವಾರೇ ವಿವಟಮತ್ತೇಯೇವ ತಂ ತಥಾ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇಸಿ. ಗೋಗಣಜೇಟ್ಠಕೋ ಉಸಭೋ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೋಪಿ ತಂ ದಿವಸಂ ಸಬ್ಬಪಠಮಂ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ದಾರಕಂ ಚತುನ್ನಂ ಪಾದಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಕತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಅನೇಕಸತಗಾವಿಯೋ ಉಸಭಸ್ಸ ದ್ವೇ ಪಸ್ಸಾನಿ ಘಂಸನ್ತಿಯೋ ನಿಕ್ಖಮಿಂಸು. ಗೋಪಾಲಕೋಪಿ ‘‘ಅಯಂ ಉಸಭೋ ಪುಬ್ಬೇ ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಾ ನಿಕ್ಖಮತಿ, ಅಜ್ಜ ಪನ ಸಬ್ಬಪಠಮಂ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ವಜದ್ವಾರಮಜ್ಝೇ ನಿಚ್ಚಲೋವ ಠಿತೋ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಏತ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ನಿಪನ್ನಂ ದಾರಕಂ ದಿಸ್ವಾ ಪುತ್ತಸಿನೇಹಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ, ‘‘ಪುತ್ತೋ ಮೇ ಲದ್ಧೋ’’ತಿ ಗೇಹಂ ನೇಸಿ.

ಕಾಳೀ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿನಾ ಪುಚ್ಛಿತಾ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ, ‘‘ಗಚ್ಛ, ನಂ ಪುನ ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ಆನೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತಾ ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ಪುನ ಆನೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಆಹ – ‘‘ಅಮ್ಮ, ಕಾಳಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಪಞ್ಚ ಸಕಟಸತಾನಿ ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲೇ ಉಟ್ಠಾಯ ವಾಣಿಜ್ಜಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತ್ವಂ ಇಮಂ ನೇತ್ವಾ ಚಕ್ಕಮಗ್ಗೇ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇಹಿ, ಗೋಣಾ ವಾ ನಂ ಮದ್ದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಚಕ್ಕಾ ವಾ ಛಿನ್ದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಪವತ್ತಿಂ ಚಸ್ಸ ಞತ್ವಾವ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ. ಸಾ ತಂ ನೇತ್ವಾ ಚಕ್ಕಮಗ್ಗೇ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇಸಿ. ತದಾ ಸಾಕಟಿಕಜೇಟ್ಠಕೋ ಪುರತೋ ಅಹೋಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಗೋಣಾ ತಂ ಠಾನಂ ಪತ್ವಾ ಧುರಂ ಛಡ್ಡೇಸುಂ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಪಾಜಿಯಮಾನಾಪಿ ಪುರತೋ ನ ಗಚ್ಛಿಂಸು. ಏವಂ ತಸ್ಸ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ವಾಯಮನ್ತಸ್ಸೇವ ಅರುಣಂ ಉಟ್ಠಹಿ. ಸೋ ‘‘ಕಿಂ ನಾಮೇತಂ ಗೋಣಾ ಕರಿಂಸೂ’’ತಿ ಮಗ್ಗಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ದಾರಕಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಭಾರಿಯಂ ವತ ಮೇ ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಪುತ್ತೋ ಮೇ ಲದ್ಧೋ’’ತಿ ತುಟ್ಠಮಾನಸೋ ತಂ ಗೇಹಂ ನೇಸಿ.

ಕಾಳೀ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿನಾ ಪುಚ್ಛಿತಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ, ‘‘ಗಚ್ಛ, ನಂ ಪುನ ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ಆನೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತಾ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸೋ ಆಹ – ‘‘ಇದಾನಿ ನಂ ಆಮಕಸುಸಾನಂ ನೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತರೇ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇಹಿ, ತತ್ಥ ಸುನಖಾದೀಹಿ ವಾ ಖಾದಿತೋ, ಅಮನುಸ್ಸೇಹಿ ವಾ ಪಹಟೋ ಮರಿಸ್ಸತಿ, ಮಾತಾಮತಭಾವಞ್ಚಸ್ಸ ಜಾನಿತ್ವಾವ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ. ಸಾ ತಂ ನೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ತಂ ಸುನಖೋ ವಾ ಕಾಕೋ ವಾ ಅಮನುಸ್ಸೋ ವಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ‘‘ನನು ಚಸ್ಸ ನೇವ ಮಾತಾ ನ ಪಿತಾ ನ ಭಾತಿಕಾದೀಸು ಕೋಚಿ ರಕ್ಖಿತಾ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ಕೋ ತಂ ರಕ್ಖತೀ’’ತಿ? ಸುನಖಕಾಲೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ಸಿನೇಹೇನ ಪವತ್ತಿತಭುಕ್ಕರಣಮತ್ತಮೇವ ತಂ ರಕ್ಖತಿ. ಅಥೇಕೋ ಅಜಪಾಲಕೋ ಅನೇಕಸಹಸ್ಸಾ ಅಜಾ ಗೋಚರಂ ನೇನ್ತೋ ಸುಸಾನಪಸ್ಸೇನ ಗಚ್ಛತಿ. ಏಕಾ ಅಜಾ ಪಣ್ಣಾನಿ ಖಾದಮಾನಾ ಗಚ್ಛನ್ತರಂ ಪವಿಟ್ಠಾ ದಾರಕಂ ದಿಸ್ವಾ ಜಣ್ಣುಕೇಹಿ ಠತ್ವಾ ದಾರಕಸ್ಸ ಥನಂ ಅದಾಸಿ, ಅಜಪಾಲಕೇನ ‘‘ಹೇ ಹೇ’’ತಿ ಸದ್ದೇ ಕತೇಪಿ ನ ನಿಕ್ಖಮಿ. ಸೋ ‘‘ಯಟ್ಠಿಯಾ ನಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ನೀಹರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗಚ್ಛನ್ತರಂ ಪವಿಟ್ಠೋ ಜಣ್ಣುಕೇಹಿ ಠತ್ವಾ ದಾರಕಂ ಖೀರಂ ಪಾಯನ್ತಿಂ ಅಜಿಂ ದಿಸ್ವಾ ದಾರಕೇ ಪುತ್ತಸಿನೇಹಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ, ‘‘ಪುತ್ತೋ ಮೇ ಲದ್ಧೋ’’ತಿ ಆದಾಯ ಪಕ್ಕಾಮಿ.

ಕಾಳೀ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿನಾ ಪುಚ್ಛಿತಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ, ‘‘ಗಚ್ಛ, ತಂ ಪುನ ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ಆನೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತಾ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಆಹ – ‘‘ಅಮ್ಮ ಕಾಳಿ, ಇಮಂ ಆದಾಯ ಚೋರಪಪಾತಪಬ್ಬತಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಪಪಾತೇ ಖಿಪ, ಪಬ್ಬತಕುಚ್ಛಿಯಂ ಪಟಿಹಞ್ಞಮಾನೋ ಖಣ್ಡಾಖಣ್ಡಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ಪತಿಸ್ಸತಿ, ಮತಾಮತಭಾವಞ್ಚಸ್ಸ ಞತ್ವಾವ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ. ಸಾ ತಂ ತತ್ಥ ನೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬತಮತ್ಥಕೇ ಠತ್ವಾ ಖಿಪಿ. ತಂ ಖೋ ಪನ ಪಬ್ಬತಕುಚ್ಛಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಹಾವೇಳುಗುಮ್ಬೋ ಪಬ್ಬತಾನುಸಾರೇನೇವ ವಡ್ಢಿ, ತಸ್ಸ ಮತ್ಥಕಂ ಘನಜಾತೋ ಜಿಞ್ಜುಕಗುಮ್ಬೋ ಅವತ್ಥರಿ. ದಾರಕೋ ಪತನ್ತೋ ಕೋಜವಕೇ ವಿಯ ತಸ್ಮಿಂ ಪತಿ. ತಂ ದಿವಸಞ್ಚ ನಳಕಾರಜೇಟ್ಠಕಸ್ಸ ವೇಳುಬಲಿ ಪತ್ತೋ ಹೋತಿ. ಸೋ ಪುತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ವೇಳುಗುಮ್ಬಂ ಛಿನ್ದಿತುಂ ಆರಭಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಚಲನ್ತೇ ದಾರಕೋ ಸದ್ದಮಕಾಸಿ. ಸೋ ‘‘ದಾರಕಸದ್ದೋ ವಿಯಾ’’ತಿ ಏಕೇನ ಪಸ್ಸೇನ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಪುತ್ತೋ ಮೇ ಲದ್ಧೋ’’ತಿ ತುಟ್ಠಚಿತ್ತೋ ಆದಾಯ ಗತೋ.

ಕಾಳೀ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇನ ಪುಚ್ಛಿತಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ, ‘‘ಗಚ್ಛ, ನಂ ಪುನ ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ಆನೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತಾ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ. ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಕರೋನ್ತಸ್ಸೇವ ದಾರಕೋ ವಡ್ಢಿತೋ ‘‘ಘೋಸಕೋ’’ತ್ವೇವಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಅಕ್ಖಿಮ್ಹಿ ಕಣ್ಟಕೋ ವಿಯ ಖಾಯಿ, ಉಜುಕಂ ತಂ ಓಲೋಕೇತುಮ್ಪಿ ನ ವಿಸತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಮಾರಣೂಪಾಯಂ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಸಹಾಯಕಸ್ಸ ಕುಮ್ಭಕಾರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಕದಾ ತ್ವಂ ಆವಾಪಂ ಆಲಿಮ್ಪೇಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ – ‘‘ಸ್ವೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ತೇನ ಹಿ ಇದಂ ಸಹಸ್ಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಮ ಏಕಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕಿಂ, ಸಾಮೀ’’ತಿ? ‘‘ಏಕೋ ಮೇ ಅವಜಾತಪುತ್ತೋ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ತವ ಸನ್ತಿಕಂ ಪೇಸೇಸ್ಸಾಮಿ, ಅಥ ನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಬ್ಭಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ತಿಖಿಣಾಯ ವಾಸಿಯಾ ಖಣ್ಡಾಖಣ್ಡಿಕಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಚಾಟಿಯಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಆವಾಪೇ ಪಚೇಯ್ಯಾಸಿ, ಇದಂ ತೇ ಸಹಸ್ಸಂ ಸಚ್ಚಕಾರಸದಿಸಂ. ಉತ್ತರಿಂ ಪನ ತೇ ಕತ್ತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ಪಚ್ಛಾ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ. ಸೇಟ್ಠಿ ಪುನದಿವಸೇ ಘೋಸಕಂ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ, ‘‘ಹಿಯ್ಯೋ ಮಯಾ ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ಏಕಂ ಕಮ್ಮಂ ಆಣತ್ತೋ, ಏಹಿ, ತ್ವಂ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏವಂ ವದೇಹಿ – ‘ಹಿಯ್ಯೋ ಕಿರ ಮೇ ಪಿತರಾ ಆಣತ್ತಂ ಕಮ್ಮಂ ನಿಪ್ಫಾದೇಹೀ’’’ತಿ ಪಹಿಣಿ. ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಅಗಮಾಸಿ. ತಂ ತತ್ಥ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಇತರೋ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಪುತ್ತೋ ದಾರಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಗುಳಂ ಕೀಳನ್ತೋ ದಿಸ್ವಾ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ, ‘‘ಕುಹಿಂ ಗಚ್ಛಸಿ ಭಾತಿಕಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಪಿತು ಸಾಸನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕುಮ್ಭಕಾರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಅಹಂ ತತ್ಥ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ. ಇಮೇ ಮಂ ದಾರಕಾ ಬಹುಂ ಲಕ್ಖಂ ಜಿನಿಂಸು, ತಂ ಮೇ ಪಟಿಜಿನಿತ್ವಾ ದೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಅಹಂ ಪಿತು ಭಾಯಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಮಾ ಭಾಯಿ, ಭಾತಿಕ, ಅಹಂ ತಂ ಸಾಸನಂ ಹರಿಸ್ಸಾಮಿ. ಬಹೂಹಿ ಜಿತೋ, ಯಾವಾಹಂ ಆಗಚ್ಛಾಮಿ, ತಾವ ಮೇ ಲಕ್ಖಂ ಪಟಿಜಿನಾ’’ತಿ.

ಘೋಸಕೋ ಕಿರ ಗುಳಕೀಳಾಯ ಛೇಕೋ, ತೇನ ನಂ ಏವಂ ನಿಬನ್ಧಿ. ಸೋಪಿ ತಂ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಕುಮ್ಭಕಾರಂ ವದೇಹಿ – ‘ಪಿತರಾ ಕಿರ ಮೇ ಹಿಯ್ಯೋ ಏಕಂ ಕಮ್ಮಂ ಆಣತ್ತಂ, ತಂ ನಿಪ್ಫಾದೇಹೀ’’’ತಿ ವತ್ವಾ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ. ಸೋ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಥಾ ಅವಚ. ಅಥ ನಂ ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ಸೇಟ್ಠಿನಾ ವುತ್ತನಿಯಾಮೇನೇವ ಮಾರೇತ್ವಾ ಆವಾಪೇ ಖಿಪಿ. ಘೋಸಕೋಪಿ ದಿವಸಭಾಗಂ ಕೀಳಿತ್ವಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ತಾತ, ನ ಗತೋಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಅತ್ತನೋ ಅಗತಕಾರಣಞ್ಚ ಕನಿಟ್ಠಸ್ಸ ಗತಕಾರಣಞ್ಚ ಆರೋಚೇಸಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿ ‘‘ಅಹಂ ಧೀ’’ತಿ ಮಹಾವಿರವಂ ವಿರವಿತ್ವಾ ಸಕಲಸರೀರೇ ಪಕ್ಕುಥಿತಲೋಹಿತೋ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಭೋ, ಕುಮ್ಭಕಾರ, ಮಾ ಮಂ ನಾಸಯಿ, ಮಾ ಮಂ ನಾಸಯೀ’’ತಿ ಬಾಹಾ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಕನ್ದನ್ತೋ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ತಂ ತಥಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಸಾಮಿ, ಮಾ ಸದ್ದಂ ಕರಿ, ಕಮ್ಮಂ ತೇ ನಿಪ್ಫನ್ನ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ಸೋ ಪಬ್ಬತೇನ ವಿಯ ಮಹನ್ತೇನ ಸೋಕೇನ ಅವತ್ಥಟೋ ಹುತ್ವಾ ಅನಪ್ಪಕಂ ದೋಮನಸ್ಸಂ ಪಟಿಸಂವೇದೇಸಿ. ಯಥಾ ತಂ ಅಪ್ಪದುಟ್ಠಸ್ಸ ಪದುಸ್ಸಮಾನೋ. ತೇನಾಹ ಭಗವಾ –

‘‘ಯೋ ದಣ್ಡೇನ ಅದಣ್ಡೇಸು, ಅಪ್ಪದುಟ್ಠೇಸು ದುಸ್ಸತಿ;

ದಸನ್ನಮಞ್ಞತರಂ ಠಾನಂ, ಖಿಪ್ಪಮೇವ ನಿಗಚ್ಛತಿ.

‘‘ವೇದನಂ ಫರುಸಂ ಜಾನಿಂ, ಸರೀರಸ್ಸ ಚ ಭೇದನಂ;

ಗರುಕಂ ವಾಪಿ ಆಬಾಧಂ, ಚಿತ್ತಕ್ಖೇಪಞ್ಚ ಪಾಪುಣೇ.

‘‘ರಾಜತೋ ವಾ ಉಪಸಗ್ಗಂ, ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನಞ್ಚ ದಾರುಣಂ;

ಪರಿಕ್ಖಯಞ್ಚ ಞಾತೀನಂ, ಭೋಗಾನಞ್ಚ ಪಭಙ್ಗುರಂ.

‘‘ಅಥ ವಾಸ್ಸ ಅಗಾರಾನಿ, ಅಗ್ಗಿ ಡಹತಿ ಪಾವಕೋ;

ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ದುಪ್ಪಞ್ಞೋ, ನಿರಯಂ ಸೋಪಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ. (ಧ. ಪ. ೧೩೭-೧೪೦);

ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ಪುನ ನಂ ಸೇಟ್ಠಿ ಉಜುಕಂ ಓಲೋಕೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ. ‘‘ಕಿನ್ತಿ ನಂ ಮಾರೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ, ‘‘ಮಮ ಗಾಮಸತೇ ಆಯುತ್ತಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಮಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಉಪಾಯಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಅಯಂ ಮೇ ಅವಜಾತಪುತ್ತೋ, ಇಮಂ ಮಾರೇತ್ವಾ ವಚ್ಚಕೂಪೇ ಖಿಪತು, ಏವಂ ಕತೇ ಅಹಂ ಮಾತುಲಸ್ಸ ಕತ್ತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ಪಚ್ಛಾ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಪಣ್ಣಂ ಲಿಖಿತ್ವಾ, ‘‘ತಾತ ಘೋಸಕ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಗಾಮಸತೇ ಆಯುತ್ತಕೋ ಅತ್ಥಿ, ಇಮಂ ಪಣ್ಣಂ ಹರಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ದೇಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಣ್ಣಂ ತಸ್ಸ ದುಸ್ಸನ್ತೇ ಬನ್ಧಿ. ಸೋ ಪನ ಅಕ್ಖರಸಮಯಂ ನ ಜಾನಾತಿ. ದಹರಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಹಿ ನಂ ಮಾರಾಪೇನ್ತೋವ ಸೇಟ್ಠಿ ಮಾರೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ, ಕಿಂ ಅಕ್ಖರಸಮಯಂ ಸಿಕ್ಖಾಪೇಸ್ಸತಿ? ಇತಿ ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಮಾರಾಪನಪಣ್ಣಮೇವ ದುಸ್ಸನ್ತೇ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೋ ಆಹ – ‘‘ಪಾಥೇಯ್ಯಂ ಮೇ, ತಾತ, ನತ್ಥೀ’’ತಿ. ‘‘ಪಾಥೇಯ್ಯೇನ ತೇ ಕಮ್ಮಂ ನತ್ಥಿ, ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ‘ಅಸುಕಗಾಮೇ ನಾಮ ಮಮಸಹಾಯಕೋ ಸೇಟ್ಠಿ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಸ ಘರೇ ಪಾತರಾಸಂ ಕತ್ವಾ ಪುರತೋ ಗಚ್ಛಾಹೀ’’’ತಿ. ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಪಿತರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ತಂ ಗಾಮಂ ಪತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಘರಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಜಾಯಂ ಪಸ್ಸಿ. ‘‘ತ್ವಂ ಕುತೋ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಅನ್ತೋನಗರತೋ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕಸ್ಸ ಪುತ್ತೋಸೀ’’ತಿ? ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಹಾಯಕಸೇಟ್ಠಿನೋ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ. ‘‘ತ್ವಂಸಿ ಘೋಸಕೋ ನಾಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ. ತಸ್ಸಾ ಸಹ ದಸ್ಸನೇನೇವ ತಸ್ಮಿಂ ಪುತ್ತಸಿನೇಹೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ. ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಪನೇಕಾ ಧೀತಾ ಅತ್ಥಿ ಪನ್ನರಸಸೋಳಸವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕಾ ಅಭಿರೂಪಾ ಪಾಸಾದಿಕಾ, ತಂ ರಕ್ಖಿತುಂ ಏಕಮೇವ ಪೇಸನಕಾರಿಕಂ ದಾಸಿಂ ದತ್ವಾ ಸತ್ತಭೂಮಿಕಸ್ಸ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಉಪರಿಮತಲೇ ಸಿರಿಗಬ್ಭೇ ವಸಾಪೇನ್ತಿ. ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ತಂ ದಾಸಿಂ ಅನ್ತರಾಪಣಂ ಪೇಸೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸೇಟ್ಠಿಜಾಯಾ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಕುಹಿಂ ಗಚ್ಛಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಅಯ್ಯಧೀತಾಯ ಪೇಸನೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಇತೋ ತಾವ ಏಹಿ, ತಿಟ್ಠತು ಪೇಸನಂ, ಪುತ್ತಸ್ಸ ಮೇ ಪೀಠಕಂ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ಪಾದೇ ಧೋವಿತ್ವಾ ತೇಲಂ ಮಕ್ಖಿತ್ವಾ ಸಯನಂ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ದೇಹಿ, ಪಚ್ಛಾ ಪೇಸನಂ ಕರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸಾ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ.

ಅಥ ನಂ ಚಿರೇನಾಗತಂ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ಸನ್ತಜ್ಜೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸಾ ಆಹ – ‘‘ಮಾ ಮೇ ಕುಜ್ಝಿ, ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ಘೋಸಕೋ ಆಗತೋ, ತಸ್ಸ ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಕತ್ವಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಆಗತಾಮ್ಹೀ’’ತಿ. ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾಯ ‘‘ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ಘೋಸಕೋ’’ತಿ ನಾಮಂ ಸುತ್ವಾವ ಪೇಮಂ ಛವಿಯಾದೀನಿ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಿಮಿಞ್ಜಂ ಆಹಚ್ಚ ಠಿತಂ. ಕೋತುಹಲಕಾಲಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಾ ತಸ್ಸ ಪಜಾಪತೀ ಹುತ್ವಾ ನಾಳಿಕೋದನಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಅದಾಸಿ, ತಸ್ಸಾನುಭಾವೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸೇಟ್ಠಿಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ. ಇತಿ ತಂ ಸೋ ಪುಬ್ಬಸಿನೇಹೋ ಅವತ್ಥರಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿ. ತೇನಾಹ ಭಗವಾ –

‘‘ಪುಬ್ಬೇವ ಸನ್ನಿವಾಸೇನ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಹಿತೇನ ವಾ;

ಏವಂ ತಂ ಜಾಯತೇ ಪೇಮಂ, ಉಪ್ಪಲಂವ ಯಥೋದಕೇ’’ತಿ. (ಜಾ. ೧.೨.೧೭೪);

ಅಥ ನಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕುಹಿಂ ಸೋ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಸಯನೇ ನಿಪನ್ನೋ ನಿದ್ದಾಯತೀ’’ತಿ. ‘‘ಅತ್ಥಿ ಪನಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಕಿಞ್ಚೀ’’ತಿ? ‘‘ದುಸ್ಸನ್ತೇ ಪಣ್ಣಂ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ. ಸಾ ‘‘ಕಿಂ ಪಣ್ಣಂ ನು ಖೋ ಏತ’’ನ್ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ನಿದ್ದಾಯನ್ತೇ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಅಞ್ಞವಿಹಿತತಾಯ ಅಪಸ್ಸನ್ತಾನಂ ಓತರಿತ್ವಾ ಸಮೀಪಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಪಣ್ಣಂ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಆದಾಯ ಅತ್ತನೋ ಗಬ್ಭಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ದ್ವಾರಂ ಪಿಧಾಯ ವಾತಪಾನಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಅಕ್ಖರಸಮಯೇ ಕುಸಲತಾಯ ಪಣ್ಣಂ ವಾಚೇತ್ವಾ, ‘‘ಅಹೋ ವತ ಬಾಲೋ, ಅತ್ತನೋ ಮರಣಪಣ್ಣಂ ದುಸ್ಸನ್ತೇ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ವಿಚರತಿ, ಸಚೇ ಮಯಾ ನ ದಿಟ್ಠಂ ಅಸ್ಸ, ನತ್ಥಿಸ್ಸ ಜೀವಿತ’’ನ್ತಿ ತಂ ಪಣ್ಣಂ ಫಾಲೇತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ವಚನೇನ ಅಪರಂ ಪಣ್ಣಂ ಲಿಖಿ – ‘‘ಅಯಂ ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಘೋಸಕೋ ನಾಮ, ಗಾಮಸತತೋ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಇಮಸ್ಸ ಜನಪದಸೇಟ್ಠಿನೋ ಧೀತರಾ ಸದ್ಧಿಂ ಮಙ್ಗಲಂ ಕತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಸನಗಾಮಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ ದ್ವಿಭೂಮಕಂ ಗೇಹಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಪಾಕಾರಪರಿಕ್ಖೇಪೇನ ಚೇವ ಪುರಿಸಗುತ್ತಿಯಾ ಚ ಸುಸಂವಿಹಿತಾರಕ್ಖಂ ಕರೋತು, ಮಯ್ಹಞ್ಚ ‘ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಮಯಾ ಕತ’ನ್ತಿ ಸಾಸನಂ ಪೇಸೇತು, ಏವಂ ಕತೇ ಅಹಂ ಮಾತುಲಸ್ಸ ಕತ್ತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ಪಚ್ಛಾ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ, ಲಿಖಿತ್ವಾ ಚ ಪನ ಸಙ್ಘರಿತ್ವಾ ಓತರಿತ್ವಾ ದುಸ್ಸನ್ತೇಯೇವಸ್ಸ ಬನ್ಧಿ.

ಸೋ ದಿವಸಭಾಗಂ ನಿದ್ದಾಯಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ಪುನದಿವಸೇ ಪಾತೋವ ತಂ ಗಾಮಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಆಯುತ್ತಕಂ ಗಾಮಕಿಚ್ಚಂ ಕರೋನ್ತಂಯೇವ ಪಸ್ಸಿ. ಸೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಕಿಂ, ತಾತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಪಿತರಾ ಮೇ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಣ್ಣಂ ಪೇಸಿತ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪಣ್ಣಂ, ತಾತ, ಆಹರಾ’’ತಿ ಪಣ್ಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಾಚೇತ್ವಾ ತುಟ್ಠಮಾನಸೋ ‘‘ಪಸ್ಸಥ, ಭೋ, ಮಮ ಸಾಮಿನೋ ಮಯಿ ಸಿನೇಹಂ ಕತ್ವಾ ಜೇಟ್ಠಪುತ್ತಸ್ಸ ಮೇ ಮಙ್ಗಲಂ ಕರೋತೂ’’ತಿ ಮಮ ಸನ್ತಿಕಂ ಪಹಿಣಿ. ‘‘ಸೀಘಂ ದಾರುಆದೀನಿ ಆಹರಥಾ’’ತಿ ಗಹಪತಿಕೇ ವತ್ವಾ ಗಾಮಮಜ್ಝೇ ವುತ್ತಪಕಾರಂ ಗೇಹಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಗಾಮಸತತೋ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಜನಪದಸೇಟ್ಠಿನೋ ಸನ್ತಿಕಾ ಧೀತರಂ ಆನೇತ್ವಾ ಮಙ್ಗಲಂ ಕತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿ ‘‘ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಮಯಾ ಕತ’’ನ್ತಿ.

ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ‘‘ಯಂ ಕಾರೇಮಿ, ತಂ ನ ಹೋತಿ; ಯಂ ನ ಕಾರೇಮಿ, ತದೇವ ಹೋತೀ’’ತಿ ಮಹನ್ತಂ ದೋಮನಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ. ಪುತ್ತಸೋಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸೋ ಸೋಕೋ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ಕುಚ್ಛಿಡಾಹಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಅತಿಸಾರಂ ಜನೇಸಿ. ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾಪಿ ‘‘ಸಚೇ ಕೋಚಿ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಸನ್ತಿಕಾ ಆಗಚ್ಛತಿ, ಮಮ ಅಕಥೇತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಪಠಮತರಂ ಮಾ ಕಥಯಿತ್ಥಾ’’ತಿ ಜನೇ ಆಣಾಪೇಸಿ. ಸೇಟ್ಠಿಪಿ ಖೋ ‘‘ದಾನಿ ತಂ ದುಟ್ಠಪುತ್ತಂ ಮಮ ಸಾಪತೇಯ್ಯಸ್ಸ ಸಾಮಿಕಂ ನ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಆಯುತ್ತಕಂ ಆಹ – ‘‘ಮಾತುಲ, ಪುತ್ತಂ ಮೇ ದಟ್ಠುಕಾಮೋಮ್ಹಿ, ಏಕಂ ಪಾದಮೂಲಿಕಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಮಮ ಪುತ್ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಣ್ಣಂ ದತ್ವಾ ಏಕಂ ಪುರಿಸಂ ಪೇಸೇಸಿ. ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾಪಿ ತಸ್ಸ ಆಗನ್ತ್ವಾ ದ್ವಾರೇ ಠಿತಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಕಿಂ, ತಾತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಸೋ ಆಹ – ‘‘ಸೇಟ್ಠಿ ಗಿಲಾನೋ, ಪುತ್ತಂ ಪಸ್ಸಿತುಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇಸಿ, ಅಯ್ಯೇ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ, ತಾತ, ಬಲವಾ, ದುಬ್ಬಲೋ’’ತಿ? ‘‘ಬಲವಾ ತಾವ, ಆಹಾರಂ ಭುಞ್ಜತಿಯೇವ, ಅಯ್ಯೇ’’ತಿ. ಸಾ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಂ ಅಜಾನಾಪೇತ್ವಾವ ತಸ್ಸ ನಿವೇಸನಞ್ಚ ಪರಿಬ್ಬಯಞ್ಚ ದಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಮಯಾ ಪೇಸಿತಕಾಲೇ ಗಮಿಸ್ಸಸಿ, ಅಚ್ಛಸ್ಸು ತಾವಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸೇಟ್ಠಿ ಪುನ ಆಯುತ್ತಕಂ ಅವಚ, ‘‘ಕಿಂ, ಮಾತುಲ, ನ ತೇ ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಪಹಿತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಪಹಿತಂ, ಸಾಮಿ, ಗತಪುರಿಸೋ ನ ತಾವ ಏತೀ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಪುನ ಅಪರಂ ಪೇಸೇಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ಪೇಸೇಸಿ. ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ತಥೇವ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ. ಅಥ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ರೋಗೋ ಬಲವಾ ಜಾತೋ, ಏಕಂ ಭಾಜನಂ ಪವಿಸತಿ, ಏಕಂ ನಿಕ್ಖಮತಿ. ಪುನ ಸೇಟ್ಠಿ ಆಯುತ್ತಕಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕಿಂ, ಮಾತುಲ, ನ ತೇ ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಪಹಿತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಪಹಿತಂ, ಸಾಮಿ, ಗತಪುರಿಸೋ ನ ತಾವ ಏತೀ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಪುನ ಅಪರಂ ಪೇಸೇಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ಪೇಸೇಸಿ. ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ತತಿಯವಾರೇ ಆಗತಮ್ಪಿ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಪುಚ್ಛಿ. ಸೋ ‘‘ಬಾಳ್ಹಗಿಲಾನೋ, ಅಯ್ಯೇ, ಸೇಟ್ಠಿ ಆಹಾರಂ ಪಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಮಚ್ಚುಪರಾಯಣೋ ಜಾತೋ, ಏಕಂ ಭಾಜನಂ ನಿಕ್ಖಮತಿ, ಏಕಂ ಪವಿಸತೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ‘‘ಇದಾನಿ ಗನ್ತುಂ ಕಾಲೋ’’ತಿ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಸ್ಸ ‘‘ಪಿತಾ ತೇ ಕಿರ ಗಿಲಾನೋ’’ತಿ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ವದೇಸಿ ಭದ್ದೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಅಫಾಸುಕಮಸ್ಸ, ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಇದಾನಿ ಕಿಂ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ಸಾಮಿ? ‘‘ಗಾಮಸತತೋ ವುಟ್ಠಾನಕಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಆದಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮ ನ’’ನ್ತಿ. ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಸಕಟೇಹಿ ಆದಾಯ ಪಕ್ಕಾಮಿ.

ಅಥ ನಂ ಸಾ ‘‘ಪಿತಾ ತೇ ದುಬ್ಬಲೋ, ಏತ್ತಕಂ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಾನಂ ಪಪಞ್ಚೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಏತಂ ನಿವತ್ತಾಪೇಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಅತ್ತನೋ ಕುಲಗೇಹಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಪುನ ತಂ ಆಹ – ‘‘ಸಾಮಿ, ತ್ವಂ ಅತ್ತನೋ ಪಿತು ಪಾದಪಸ್ಸೇ ತಿಟ್ಠೇಯ್ಯಾಸಿ, ಅಹಂ ಉಸ್ಸೀಸಕಪಸ್ಸೇ ಠಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಗೇಹಂ ಪವಿಸಮಾನಾಯೇವ ಚ ‘‘ಗೇಹಸ್ಸ ಪುರತೋ ಚ ಪಚ್ಛತೋ ಚ ಆರಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಪುರಿಸೇ ಆಣಾಪೇಸಿ. ಪವಿಟ್ಠಕಾಲೇ ಪನ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ಪಿತು ಪಾದಪಸ್ಸೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ, ಇತರಾ ಉಸ್ಸೀಸಕಪಸ್ಸೇ.

ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸೇಟ್ಠಿ ಉತ್ತಾನಕೋ ನಿಪನ್ನೋ ಹೋತಿ. ಆಯುತ್ತಕೋ ಪನ ತಸ್ಸ ಪಾದೇ ಪರಿಮಜ್ಜನ್ತೋ ‘‘ಪುತ್ತೋ ತೇ, ಸಾಮಿ, ಆಗತೋ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕುಹಿಂ ಸೋ’’ತಿ? ‘‘ಏಸ ಪಾದಮೂಲೇ ಠಿತೋ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ದಿಸ್ವಾ ಆಯಕಮ್ಮಿಕಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಮಮ ಗೇಹೇ ಕಿತ್ತಕಂ ಧನ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಸಾಮಿ, ಧನಸ್ಸೇವ ಚತ್ತಾಲೀಸಕೋಟಿಯೋ, ಉಪಭೋಗಪರಿಭೋಗಭಣ್ಡಾನಂ ಪನ ವನಗಾಮಕ್ಖೇತ್ತದ್ವಿಪದಚತುಪ್ಪದಯಾನವಾಹನಾನಞ್ಚ ಅಯಞ್ಚ ಅಯಞ್ಚ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಅಹಂ ಏತ್ತಕಂ ಧನಂ ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಘೋಸಕಸ್ಸ ನ ದೇಮೀ’’ತಿ ವತ್ತುಕಾಮೋ ‘‘ದೇಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ‘‘ಅಯಂ ಪುನ ಕಥೇನ್ತೋ ಅಞ್ಞಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಥೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಸೋಕಾತುರಾ ವಿಯ ಕೇಸೇ ವಿಕಿರಿತ್ವಾ ರೋದಮಾನಾ ‘‘ಕಿಂ ನಾಮೇತಂ, ತಾತ, ವದೇಥ, ಇದಮ್ಪಿ ನಾಮ ವೋ ವಚನಂ ಸುಣೋಮ, ಅಲಕ್ಖಿಕಾ ವತಮ್ಹಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಮತ್ಥಕೇನ ನಂ ಉರಮಜ್ಝೇ ಪಹರನ್ತೀ ಪತಿತ್ವಾ ಯಥಾ ಪುನ ವತ್ತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತಥಾಸ್ಸ ಉರಮಜ್ಝೇ ಮತ್ಥಕೇನ ಘಂಸೇನ್ತೀ ಆರೋದನಂ ದಸ್ಸೇಸಿ. ಸೇಟ್ಠಿ ತಂಖಣಞ್ಞೇವ ಕಾಲಮಕಾಸಿ. ‘‘ಸೇಟ್ಠಿ ಮತೋ’’ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಉತೇನಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚಯಿಂಸು. ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ಸರೀರಕಿಚ್ಚಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಅತ್ಥಿ ಪನಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ವಾ ಧೀತಾ ವಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಅತ್ಥಿ, ದೇವ, ಘೋಸಕೋ ನಾಮ ತಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ, ಸಬ್ಬಂ ಸಾಪತೇಯ್ಯಂ ತಸ್ಸ ನಿಯ್ಯಾದೇತ್ವಾವ ಮತೋ, ದೇವಾ’’ತಿ.

ರಾಜಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇಸಿ. ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ದಿವಸೇ ದೇವೋ ವಸ್ಸಿ. ರಾಜಙ್ಗಣೇ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಉದಕಂ ಸಣ್ಠಾತಿ. ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ‘‘ರಾಜಾನಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಾಯಾಸಿ. ರಾಜಾ ವಾತಪಾನಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ತಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ರಾಜಙ್ಗಣೇ ಉದಕಂ ಲಙ್ಘಿತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಠಿತಂ ‘‘ತ್ವಂ ಘೋಸಕೋ ನಾಮ, ತಾತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಆಮ, ದೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಪಿತಾ ಮೇ ಮತೋತಿ ಮಾ ಸೋಚಿ, ತವ ಪೇತ್ತಿಕಂ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಂ ತುಯ್ಹಮೇವ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಂ ಸಮಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛ, ತಾತಾ’’ತಿ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ. ರಾಜಾ ಗಚ್ಛನ್ತಞ್ಚ ನಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋವ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಸೋ ಆಗಮನಕಾಲೇ ಲಙ್ಘಿತಂ ಉದಕಂ ಗಮನಕಾಲೇ ಓತರಿತ್ವಾ ಸಣಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ರಾಜಾ ತತೋವ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ, ತಾತ, ತ್ವಂ ಮಮ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಉದಕಂ ಲಙ್ಘಿತ್ವಾ ಆಗಮ್ಮ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಓತರಿತ್ವಾ ಸಣಿಕಂ ಗಚ್ಛಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಆಮ, ದೇವ, ಅಹಂ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಕುಮಾರಕೋ, ಕೀಳನಕಾಲೋ ನಾಮ, ಸೋ ಇದಾನಿ ಪನ ಮೇ ದೇವೇನ ಠಾನನ್ತರಂ ಪಟಿಸ್ಸುತಂ. ತಸ್ಮಾ ಯಥಾ ಪುರೇ ಅಚರಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನೇನ ಹುತ್ವಾ ಚರಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾ ‘‘ಧಿತಿಮಾಯಂ ಪುರಿಸೋ, ಇದಾನೇವಸ್ಸ ಠಾನನ್ತರಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಿತರಾ ಭುತ್ತಂ ಭೋಗಂ ದತ್ವಾ ಸಬ್ಬಸತೇನ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಂ ಅದಾಸಿ.

ಸೋ ರಥೇ ಠತ್ವಾ ನಗರಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಅಕಾಸಿ. ಓಲೋಕಿತೋಲೋಕಿತಟ್ಠಾನಂ ಕಮ್ಪತಿ. ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ಕಾಳಿದಾಸಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಮನ್ತಯಮಾನಾ ನಿಸಿನ್ನಾ ‘‘ಅಮ್ಮ ಕಾಳಿ, ಪುತ್ತಸ್ಸ ತೇ ಏತ್ತಿಕಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿ ಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಅಯಞ್ಹಿ ಅತ್ತನೋ ಮರಣಪಣ್ಣಂ ದುಸ್ಸನ್ತೇ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಘರಂ ಆಗತೋ, ಅಥಸ್ಸ ಮಯಾ ತಂ ಪಣ್ಣಂ ಫಾಲೇತ್ವಾ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಮಙ್ಗಲಕರಣತ್ಥಾಯ ಅಞ್ಞಂ ಪಣ್ಣಂ ಲಿಖಿತ್ವಾ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ತತ್ಥ ಆರಕ್ಖೋ ಕತೋ’’ತಿ. ‘‘ಅಮ್ಮ, ತ್ವಂ ಏತ್ತಕಂ ಪಸ್ಸಸಿ, ಇಮಂ ಪನ ಸೇಟ್ಠಿ ದಹರಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಾರೇತುಕಾಮೋ ಮಾರೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ, ಕೇವಲಂ ಇಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಬಹುಂ ಧನಂ ಖೀಯೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಮ್ಮ, ಅತಿಭಾರಿಯಂ ವತ ಸೇಟ್ಠಿನಾ ಕತ’’ನ್ತಿ. ನಗರಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಪವಿಸನ್ತಂ ಪನ ನಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಅಯಂ ಏತ್ತಿಕಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿ ಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಾ’’ತಿ ಹಸಿತಂ ಅಕಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಹಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಏಕಂ ಕಾರಣಂ ನಿಸ್ಸಾಯಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಥೇಹಿ ನ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಸಾ ನ ಕಥೇಸಿ’’. ಸೋ ‘‘ಸಚೇ ನ ಕಥೇಸ್ಸಸಿ, ದ್ವಿಧಾ ತಂ ಛಿನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಜ್ಜೇತ್ವಾ ಅಸಿಂ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಿ. ಸಾ ‘‘ಅಯಂ ಏತ್ತಿಕಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿ ತಯಾ ಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಲದ್ಧಾತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಹಸಿತ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ‘‘ಯದಿ ಮಮ ಪಿತರಾ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ಮಯ್ಹಂ ನಿಯ್ಯಾದಿತಂ, ತ್ವಂ ಏತ್ಥ ಕಿಂ ಹೋಸೀ’’ತಿ? ಸೋ ಕಿರ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಕಿಞ್ಚಿ ನ ಜಾನಾತಿ, ತೇನಸ್ಸಾ ವಚನಂ ನ ಸದ್ದಹಿ. ಅಥಸ್ಸ ಸಾ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಿತರಾ ಮರಣಪಣ್ಣಂ ದತ್ವಾ ಪೇಸಿತಾ, ತುಮ್ಹೇ ಮಯಾ ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಕತ್ವಾ ರಕ್ಖಿತಾ’’ತಿ ಸಬ್ಬಂ ಕಥೇಸಿ. ‘‘ತ್ವಂ ಅಭೂತಂ ಕಥೇಸೀ’’ತಿ ಅಸದ್ದಹನ್ತೋ ‘‘ಮಾತರಂ ಕಾಳಿಂ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಏವಂ ಕಿರ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಆಮ, ತಾತ, ದಹರಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಂ ಮಾರೇತುಕಾಮೋ ಮಾರೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಬಹುಂ ಧನಂ ಖೀಯಿ, ಸತ್ತಸು ಠಾನೇಸು ತ್ವಂ ಮರಣತೋ ಮುತ್ತೋ, ಇದಾನಿ ಭೋಗಗಾಮತೋ ಆಗಮ್ಮ ಸಬ್ಬಸತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ತೋ’’ತಿ. ಸೋ ತಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಭಾರಿಯಂ ವತ ಕಮ್ಮಂ, ಏವರೂಪಾ ಖೋ ಪನ ಮರಣಾ ಮುತ್ತಸ್ಸ ಮಮ ಪಮಾದಜೀವಿತಂ ಜೀವಿತುಂ ಅಯುತ್ತಂ, ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ದೇವಸಿಕಂ ಸಹಸ್ಸಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಅದ್ಧಿಕಕಪಣಾದೀನಂ ದಾನಂ ಪಟ್ಠಪೇಸಿ. ಮಿತ್ತೋ ನಾಮಸ್ಸ ಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ದಾನಬ್ಯಾವಟೋ ಅಹೋಸಿ. ಅಯಂ ಘೋಸಕಸೇಟ್ಠಿನೋ ಉಪ್ಪತ್ತಿ.

ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಕಾಲೇ ಭದ್ದವತೀನಗರೇ ಭದ್ದವತಿಯಸೇಟ್ಠಿ ನಾಮ ಘೋಸಕಸೇಟ್ಠಿನೋ ಅದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಸಹಾಯಕೋ ಅಹೋಸಿ. ಭದ್ದವತೀನಗರತೋ ಆಗತಾನಂ ವಾಣಿಜಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಘೋಸಕಸೇಟ್ಠಿ ಭದ್ದವತಿಯಸೇಟ್ಠಿನೋ ಸಮ್ಪತ್ತಿಞ್ಚ ವಯಪ್ಪದೇಸಞ್ಚ ಸುತ್ವಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಹಾಯಕಭಾವಂ ಇಚ್ಛನ್ತೋ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಪೇಸೇಸಿ. ಭದ್ದವತಿಯಸೇಟ್ಠಿಪಿ ಕೋಸಮ್ಬಿತೋ ಆಗತಾನಂ ವಾಣಿಜಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಘೋಸಕಸೇಟ್ಠಿನೋ ಸಮ್ಪತ್ತಿಞ್ಚ ವಯಪ್ಪದೇಸಞ್ಚ ಸುತ್ವಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಹಾಯಕಭಾವಂ ಇಚ್ಛನ್ತೋ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಪೇಸೇಸಿ. ಏವಂ ತೇ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಅದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಸಹಾಯಕಾ ಹುತ್ವಾ ವಸಿಂಸು. ಅಪರಭಾಗೇ ಭದ್ದವತಿಯಸೇಟ್ಠಿನೋ ಗೇಹೇ ಅಹಿವಾತರೋಗೋ ಪತಿತೋ. ತಸ್ಮಿಂ ಪತಿತೇ ಪಠಮಂ ಮಕ್ಖಿಕಾ ಮರನ್ತಿ, ತತೋ ಅನುಕ್ಕಮೇನೇವ ಕೀಟಾ ಮೂಸಿಕಾ ಕುಕ್ಕುಟಾ ಸೂಕರಾ ಗಾವೋ ದಾಸೀ ದಾಸಾ ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಾ ಘರಮಾನುಸಕಾಪಿ ಮರನ್ತಿ. ತೇಸು ಯೇ ಭಿತ್ತಿಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪಲಾಯನ್ತಿ, ತೇ ಜೀವಿತಂ ಲಭನ್ತಿ, ತದಾ ಪನ ಸೇಟ್ಠಿ ಚ ಭರಿಯಾ ಚ ಧೀತಾ ಚಸ್ಸ ತಥಾ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಘೋಸಕಸೇಟ್ಠಿಂ ಪಸ್ಸಿತುಂ ಪತ್ಥೇನ್ತಾ ಕೋಸಮ್ಬಿಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿಂಸು. ತೇ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇಯೇವ ಖೀಣಪಾಥೇಯ್ಯಾ ವಾತಾತಪೇನ ಚೇವ ಖುಪ್ಪಿಪಾಸಾಹಿ ಚ ಕಿಲನ್ತಸರೀರಾ ಕಿಚ್ಛೇನ ಕೋಸಮ್ಬಿಂ ಪತ್ವಾ ಉದಕಫಾಸುಕಟ್ಠಾನೇ ಠತ್ವಾ ನ್ಹತ್ವಾ ನಗರದ್ವಾರೇ ಏಕಂ ಸಾಲಂ ಪವಿಸಿಂಸು.

ತತೋ ಸೇಟ್ಠಿ ಭರಿಯಂ ಆಹ – ‘‘ಭದ್ದೇ, ಇಮಿನಾ ನೀಹಾರೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ವಿಜಾತಮಾತುಯಾಪಿ ಅಮನಾಪಾ ಹೋನ್ತಿ, ಸಹಾಯಕೋ ಕಿರ ಮೇ ಅದ್ಧಿಕಕಪಣಾದೀನಂ ದೇವಸಿಕಂ ಸಹಸ್ಸಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ದಾನಂ ದಾಪೇಸಿ. ತತ್ಥ ಧೀತರಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಆಹಾರಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಏಕಾಹಂ ದ್ವೀಹಂ ಇಧೇವ ಸರೀರಂ ಸನ್ತಪ್ಪೇತ್ವಾ ಸಹಾಯಕಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ಸಾ ‘‘ಸಾಧು, ಸಾಮೀ’’ತಿ. ತೇ ಸಾಲಾಯಮೇವ ವಸಿಂಸು. ಪುನದಿವಸೇ ಕಾಲೇ ಆರೋಚಿತೇ ಕಪಣದ್ಧಿಕಾದೀಸು ಆಹಾರತ್ಥಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತೇಸು ಮಾತಾಪಿತರೋ, ‘‘ಅಮ್ಮ, ಗನ್ತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಹಾರಂ ಆಹರಾ’’ತಿ ಧೀತರಂ ಪೇಸಯಿಂಸು. ಮಹಾಭೋಗಕುಲಸ್ಸ ಧೀತಾ ವಿಪತ್ತಿಯಾ ಅಚ್ಛಿನ್ನಲಜ್ಜಿತಾಯ ಅಲಜ್ಜಮಾನಾ ಪಾತಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಪಣಜನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಆಹಾರತ್ಥಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕತಿ ಪಟಿವೀಸೇ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಸಿ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ ಪುಟ್ಠಾ ಚ ಪನ ‘‘ತಯೋ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥಸ್ಸಾ ತಯೋ ಪಟಿವೀಸೇ ಅದಾಸಿ. ತಾಯ ಭತ್ತೇ ಆಹಟೇ ತಯೋಪಿ ಏಕತೋ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ನಿಸೀದಿಂಸು.

ಅಥ ಮಾತಾಧೀತರೋ ಸೇಟ್ಠಿಂ ಆಹಂಸು – ‘‘ಸಾಮಿ, ವಿಪತ್ತಿ ನಾಮ ಮಹಾಕುಲಾನಮ್ಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಮಾ ಅಮ್ಹೇ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಭುಞ್ಜ, ಮಾ ಚಿನ್ತಯೀ’’ತಿ. ಇತಿ ನಂ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇಹಿ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಭೋಜೇಸುಂ. ಸೋ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಆಹಾರಂ ಜೀರಾಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಅರುಣೇ ಉಗ್ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಕಾಲಮಕಾಸಿ. ಮಾತಾಧೀತರೋ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇಹಿ ಪರಿದೇವಿತ್ವಾ ರೋದಿಂಸು. ಕುಮಾರಿಕಾ ಪುನದಿವಸೇ ರೋದಮಾನಾ ಆಹಾರತ್ಥಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಕತಿ ಪಟಿವೀಸೇ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತಾ, ‘‘ದ್ವೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಆಹಾರಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಮಾತರಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಭೋಜೇಸಿ. ಸಾಪಿ ತಾಯ ಯಾಚಿಯಮಾನಾ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಆಹಾರಂ ಜೀರಾಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀ ತಂ ದಿವಸಮೇವ ಕಾಲಮಕಾಸಿ. ಕುಮಾರಿಕಾ ಏಕಿಕಾವ ರೋದಿತ್ವಾ ಪರಿದೇವಿತ್ವಾ ತಾಯ ದುಕ್ಖುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಅತಿವಿಯ ಸಞ್ಜಾತಛಾತಕದುಕ್ಖಾ ಪುನದಿವಸೇ ಯಾಚಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ರೋದನ್ತೀ ಆಹಾರತ್ಥಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಕತಿ ಪಟಿವೀಸೇ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಸಿ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ ‘‘ಏಕ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ಮಿತ್ತಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ತಂ ತಯೋ ದಿವಸೇ ಭತ್ತಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿಂ ಸಞ್ಜಾನಾತಿ, ತೇನ ತಂ ‘‘ಅಪೇಹಿ ನಸ್ಸ, ವಸಲಿ, ಅಜ್ಜ ತವ ಕುಚ್ಛಿಪ್ಪಮಾಣಂ ಅಞ್ಞಾಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಸಮ್ಪನ್ನಾ ಕುಲಧೀತಾ ಪಚ್ಚೋರಸ್ಮಿಂ ಸತ್ತಿಪಹಾರಂ ವಿಯ ವಣೇ ಖಾರೋದಕಸೇಚನಕಂ ವಿಯ ಚ ಪತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ತಯಾ ಪುರೇ ತಯೋ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ಗಹಿತಾ, ಹಿಯ್ಯೋ ದ್ವೇ, ಅಜ್ಜ ಏಕಂ ಗಣ್ಹಾಸಿ. ಅಜ್ಜ ತೇ ಅತ್ತನೋ ಕುಚ್ಛಿಪ್ಪಮಾಣಂ ಞಾತ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಮಾ ಮಂ, ಸಾಮಿ, ‘ಅತ್ತನೋವ ಅತ್ಥಾಯ ಗಣ್ಹೀ’ತಿ ಮಞ್ಞಿತ್ಥಾ’’ತಿ. ‘‘ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಏವಂ ಗಣ್ಹೀ’’ತಿ? ‘‘ಪುರೇ ತಯೋ ಜನಾ ಅಹುಮ್ಹ, ಸಾಮಿ, ಹಿಯ್ಯೋ ದ್ವೇ, ಅಜ್ಜ ಏಕಿಕಾವ ಜಾತಾಮ್ಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ‘‘ಕೇನ ಕಾರಣೇನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಾಯ ಕಥಿತಂ ಸಬ್ಬಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ಅಸ್ಸೂನಿ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಸಞ್ಜಾತಬಲವದೋಮನಸ್ಸೋ ಹುತ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಮ, ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿ, ತ್ವಂ ಭದ್ದವತಿಯಸೇಟ್ಠಿನೋ ಧೀತಾ ಅಜ್ಜಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಮ ಧೀತಾಯೇವ ನಾಮಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸೀಸೇ ಚುಮ್ಬಿತ್ವಾ ಘರಂ ನೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಜೇಟ್ಠಧೀತುಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ.

ಸಾ ದಾನಗ್ಗೇ ಉಚ್ಚಾಸದ್ದಂ ಮಹಾಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ತಾತ, ಕಸ್ಮಾ ಏತಂ ಜನಂ ನಿಸ್ಸದ್ದಂ ಕತ್ವಾ ದಾನಂ ನ ದೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ ಕಾತುಂ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಸಕ್ಕಾ, ತಾತಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಥಂ ಸಕ್ಕಾ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ? ‘‘ತಾತ ದಾನಗ್ಗಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಏಕೇಕಸ್ಸೇವ ಪವೇಸನಪ್ಪಮಾಣೇನ ದ್ವೇ ದ್ವಾರಾನಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ, ‘ಏಕೇನ ದ್ವಾರೇನ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಏಕೇನ ನಿಕ್ಖಮಥಾ’ತಿ ವದೇಥ, ಏವಂ ನಿಸ್ಸದ್ದಾ ಹುತ್ವಾವ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ. ಸೋ ತಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಭದ್ದಕೋವ, ಅಮ್ಮ, ಉಪಾಯೋ’’ತಿ ತಥಾ ಕಾರೇಸಿ. ಸಾಪಿ ಪುಬ್ಬೇ ಸಾಮಾ ನಾಮ. ವತಿಯಾ ಪನ ಕಾರಿತತ್ತಾ ಸಾಮಾವತೀ ನಾಮ ಜಾತಾ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದಾನಗ್ಗೇ ಕೋಲಾಹಲಂ ಪಚ್ಛಿನ್ದೀ. ಘೋಸಕಸೇಟ್ಠಿ ಪುಬ್ಬೇ ತಂ ಸದ್ದಂ ಸುಣನ್ತೋ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ದಾನಗ್ಗೇ ಸದ್ದೋ’’ತಿ ತುಸ್ಸತಿ. ದ್ವೀಹತೀಹಂ ಪನ ಸದ್ದಂ ಅಸುಣನ್ತೋ ಮಿತ್ತಕುಟುಮ್ಬಿಕಂ ಅತ್ತನೋ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಆಗತಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ದಿಯ್ಯತಿ ಕಪಣದ್ಧಿಕಾದೀನಂ ದಾನ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಥ ಕಿಂ ದ್ವೀಹತೀಹಂ ಸದ್ದೋ ನ ಸುಯ್ಯತೀ’’ತಿ? ‘‘ಯಥಾ ನಿಸ್ಸದ್ದಾ ಹುತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ತಥಾ ಮೇ ಉಪಾಯೋ ಕತೋ’’ತಿ. ‘‘ಅಥ ಪುಬ್ಬೇವ ಕಸ್ಮಾ ನಾಕಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಅಜಾನನತಾಯ, ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಇದಾನಿ ಕಥಂ ತೇ ಞಾತೋ’’ತಿ? ‘‘ಧೀತರಾ ಮೇ ಅಕ್ಖಾತೋ, ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಮಯ್ಹಂ ಅವಿದಿತಾ ‘‘ತವ ಧೀತಾ ನಾಮ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ. ಸೋ ಅಹಿವಾತರೋಗುಪ್ಪತ್ತಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಬ್ಬಂ ಭದ್ದವತಿಯಸೇಟ್ಠಿನೋ ಪವತ್ತಿಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಅತ್ತನೋ ಜೇಟ್ಠಧೀತುಟ್ಠಾನೇ ಠಪಿತಭಾವಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸೇಟ್ಠಿ ‘‘ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಮಮ ಕಸ್ಮಾ ನ ಕಥೇಸಿ, ಮಮ ಸಹಾಯಕಸ್ಸ ಧೀತಾ ಮಮ ಧೀತಾ ನಾಮಾ’’ತಿ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಅಮ್ಮ, ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಧೀತಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ತಾತಾ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿ, ತ್ವಂ ಮಮ ಧೀತಾಸೀ’’ತಿ ತಂ ಸೀಸೇ ಚುಮ್ಬಿತ್ವಾ ಪರಿವಾರತ್ಥಾಯ ತಸ್ಸಾ ಪಞ್ಚ ಇತ್ಥಿಸತಾನಿ ದತ್ವಾ ತಂ ಅತ್ತನೋ ಜೇಟ್ಠಧೀತುಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ.

ಅಥೇಕದಿವಸಂ ತಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ನಕ್ಖತ್ತಂ ಸಙ್ಘುಟ್ಠಂ ಹೋತಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ನಕ್ಖತ್ತೇ ಬಹಿ ಅನಿಕ್ಖಮನಕಾ ಕುಲಧೀತರೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಪರಿವಾರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪದಸಾವ ನದಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನ್ಹಾಯನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ತಂ ದಿವಸಂ ಸಾಮಾವತೀಪಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಇತ್ಥಿಸತೇಹಿ ಪರಿವಾರಿತಾ ರಾಜಙ್ಗಣೇನೇವ ನ್ಹಾಯಿತುಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಉತೇನೋ ಸೀಹಪಞ್ಜರೇ ಠಿತೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಸ್ಸಿಮಾ ನಾಟಕಿತ್ಥಿಯೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ನ ಕಸ್ಸಚಿ ನಾಟಕಿತ್ಥಿಯೋ, ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ಅಥ ಕಸ್ಸ ಧೀತರೋ’’ತಿ? ‘‘ಘೋಸಕಸೇಟ್ಠಿನೋ ಧೀತಾ ದೇವ, ಸಾಮಾವತೀ ನಾಮೇಸಾ’’ತಿ. ಸೋ ದಿಸ್ವಾವ ಉಪ್ಪನ್ನಸಿನೇಹೋ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಸಾಸನಂ ಪಾಹೇಸಿ – ‘‘ಧೀತರಂ ಕಿರ ಮೇ ಪೇಸೇತೂ’’ತಿ. ‘‘ನ ಪೇಸೇಮಿ, ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ಮಾ ಕಿರ ಏವಂ ಕರೋತು, ಪೇಸೇತುಯೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ಮಯಂ ಗಹಪತಿಕಾ ನಾಮ ಕುಮಾರಿಕಾನಂ ಪೋಥೇತ್ವಾ ವಿಹೇಠೇತ್ವಾ ಕಡ್ಢನಭಯೇನ ನ ದೇಮ, ದೇವಾ’’ತಿ. ರಾಜಾ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಲಞ್ಛಾಪೇತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಞ್ಚ ಭರಿಯಞ್ಚ ಹತ್ಥೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಬಹಿ ಕಾರಾಪೇಸಿ. ಸಾಮಾವತೀ, ನ್ಹಾಯಿತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಪವಿಸಿತುಂ ಓಕಾಸಂ ಅಲಭನ್ತೀ, ‘‘ಕಿಂ ಏತಂ, ತಾತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಅಮ್ಮ, ರಾಜಾ ತವ ಕಾರಣಾ ಪಹಿಣಿ. ಅಥ ‘ನ ಮಯಂ ದಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ವುತ್ತೇ ಘರಂ ಲಞ್ಛಾಪೇತ್ವಾ ಅಮ್ಹೇ ಬಹಿ ಕಾರಾಪೇಸೀ’’ತಿ. ‘‘ತಾತ, ಭಾರಿಯಂ ವೋ ಕಮ್ಮಂ ಕತಂ, ರಞ್ಞಾ ನಾಮ ಪಹಿತೇ ‘ನ, ದೇಮಾ’ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘ಸಚೇ ಮೇ ಧೀತರಂ ಸಪರಿವಾರಂ ಗಣ್ಹಥ, ದೇಮಾ’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಭವೇಯ್ಯ, ತಾತಾ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧು, ಅಮ್ಮ, ತವ ರುಚಿಯಾ ಸತಿ ಏವಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ರಞ್ಞೋ ತಥಾ ಸಾಸನಂ ಪಾಹೇಸಿ. ರಾಜಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಂ ಸಪರಿವಾರಂ ಆನೇತ್ವಾ ಅಭಿಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ. ಸೇಸಾ ತಸ್ಸಾಯೇವ ಪರಿವಾರಿತ್ಥಿಯೋ ಅಹೇಸುಂ. ಅಯಂ ಸಾಮಾವತಿಯಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ.

ಉತೇನಸ್ಸ ಪನ ಅಪರಾಪಿ ವಾಸುಲದತ್ತಾ ನಾಮ ದೇವೀ ಅಹೋಸಿ ಚಣ್ಡಪಜ್ಜೋತಸ್ಸ ಧೀತಾ. ಉಜ್ಜೇನಿಯಞ್ಹಿ ಚಣ್ಡಪಜ್ಜೋತೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಉಯ್ಯಾನತೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ, ‘‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ಅಞ್ಞಸ್ಸಪಿ ಕಸ್ಸಚಿ ಏವರೂಪಾ ಸಮ್ಪತ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಂ ಸುತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ‘‘ಕಿಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿ ನಾಮೇಸಾ, ಕೋಸಮ್ಬಿಯಂ ಉತೇನಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಅತಿಮಹತೀ ಸಮ್ಪತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ರಾಜಾ ಆಹ – ‘‘ತೇನ ಹಿ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮ ನ’’ನ್ತಿ? ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ ಸೋ ಗಹೇತು’’ನ್ತಿ. ‘‘ಕಿಞ್ಚಿ ಕತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಯೇವಾ’’ತಿ? ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ’’ತಿ? ‘‘ಸೋ ಹತ್ಥಿಕನ್ತಂ ನಾಮ ಸಿಪ್ಪಂ ಜಾನಾತಿ, ಮನ್ತಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಹತ್ಥಿಕನ್ತವೀಣಂ ವಾದೇನ್ತೋ ನಾಗೇ ಪಲಾಪೇತಿಪಿ ಗಣ್ಹಾತಿಪಿ. ಹತ್ಥಿವಾಹನಸಮ್ಪನ್ನೋ ತೇನ ಸದಿಸೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ. ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ ಮಯಾ ಸೋ ಗಹೇತು’’ನ್ತಿ. ‘‘ಸಚೇ ತೇ, ದೇವ, ಏಕನ್ತೇನ ಅಯಂ ನಿಚ್ಛಯೋ, ತೇನ ಹಿ ದಾರುಹತ್ಥಿಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ತಸ್ಸಾಸನ್ನಟ್ಠಾನಂ ಪೇಸೇಹಿ. ಸೋ ಹತ್ಥಿವಾಹನಂ ವಾ ಅಸ್ಸವಾಹನಂ ವಾ ಸುತ್ವಾ ದೂರಮ್ಪಿ ಗಚ್ಛತಿ. ತತ್ಥ ನಂ ಆಗತಂ ಗಹೇತುಂ ಸಕ್ಕಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ.

ರಾಜಾ ‘‘ಅತ್ಥೇಸೋ ಉಪಾಯೋ’’ತಿ ದಾರುಮಯಂ ಯನ್ತಹತ್ಥಿಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಬಹಿ ಪಿಲೋತಿಕಾಹಿ ವೇಠೇತ್ವಾ ಕತಚಿತ್ತಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಸ ವಿಜಿತೇ ಆಸನ್ನಟ್ಠಾನೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸರತೀರೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಾಪೇಸಿ. ಹತ್ಥಿನೋ ಅನ್ತೋಕುಚ್ಛಿಯಂ ಸಟ್ಠಿ ಪುರಿಸಾ ಅಪರಾಪರಂ ಚಙ್ಕಮನ್ತಿ, ಹತ್ಥಿಲಣ್ಡಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಛಡ್ಡೇಸುಂ. ಏಕೋ ವನಚರಕೋ ಹತ್ಥಿಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ರಞ್ಞೋ ಅನುಚ್ಛವಿಕೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ, ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸಿ – ‘‘ದೇವ, ಮಯಾ ಸಬ್ಬಸೇತೋ ಕೇಲಾಸಕೂಟಪಟಿಭಾಗೋ ತುಮ್ಹಾಕಞ್ಞೇವ ಅನುಚ್ಛವಿಕೋ ವರವಾರಣೋ ದಿಟ್ಠೋ’’ತಿ. ಉತೇನೋ ತಮೇವ ಮಗ್ಗದೇಸಕಂ ಕತ್ವಾ ಹತ್ಥಿಂ ಅಭಿರುಯ್ಹ ಸಪರಿವಾರೋ ನಿಕ್ಖಮಿ. ತಸ್ಸ ಆಗಮನಂ ಞತ್ವಾ ಚರಪುರಿಸಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಚಣ್ಡಪಜ್ಜೋತಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಸೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮಜ್ಝೇ ತುಚ್ಛಂ ಕತ್ವಾ ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಬಲಕಾಯಂ ಪಯೋಜೇಸಿ. ಉತೇನೋ ತಸ್ಸಾಗಮನಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ಹತ್ಥಿಂ ಅನುಬನ್ಧಿ. ಅನ್ತೋ ಠಿತಮನುಸ್ಸಾ ವೇಗೇನ ಪಲಾಪೇಸುಂ. ಕಟ್ಠಹತ್ಥೀ ರಞ್ಞೋ ಮನ್ತಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ವೀಣಂ ವಾದೇನ್ತಸ್ಸ ತನ್ತಿಸದ್ದಂ ಅಸುಣನ್ತೋ ವಿಯ ಪಲಾಯತಿಯೇವ. ರಾಜಾ ಹತ್ಥಿನಾಗಂ ಪಾಪುಣಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಅಸ್ಸಂ ಆರುಯ್ಹ ಅನುಬನ್ಧಿ. ತಸ್ಮಿಂ ವೇಗೇನ ಅನುಬನ್ಧನ್ತೇ ಬಲಕಾಯೋ ಓಹೀಯಿ. ರಾಜಾ ಏಕಕೋವ ಅಹೋಸಿ. ಅಥ ನಂ ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಪಯುತ್ತಾ ಚಣ್ಡಪಜ್ಜೋತಸ್ಸ ಪುರಿಸಾ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ರಞ್ಞೋ ಅದಂಸು. ಅಥಸ್ಸ ಬಲಕಾಯೋ ಅಮಿತ್ತವಸಂ ಗತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಬಹಿನಗರೇವ ಖನ್ಧಾವಾರಂ ನಿವೇಸೇತ್ವಾ ಅಚ್ಛಿ.

ಚಣ್ಡಪಜ್ಜೋತೋಪಿ ಉತೇನಂ ಜೀವಗ್ಗಾಹಮೇವ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಚೋರಗೇಹೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ದ್ವಾರಂ ಪಿದಹಾಪೇತ್ವಾ ತಯೋ ದಿವಸೇ ಜಯಪಾನಂ ಪಿವಿ. ಉತೇನೋ ತತಿಯದಿವಸೇ ಆರಕ್ಖಕೇ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕಹಂ ವೋ, ತಾತ, ರಾಜಾ’’ತಿ? ‘‘‘ಪಚ್ಚಾಮಿತ್ತೋ ಮೇ ಗಹಿತೋ’ತಿ ಜಯಪಾನಂ ಪಿವತೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಾ ನಾಮೇಸಾ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ವಿಯ ತುಮ್ಹಾಕಂ ರಞ್ಞೋ ಕಿರಿಯಾ, ನನು ಪಟಿರಾಜೂನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತುಂ ವಾ ಮಾರೇತುಂ ವಾ ವಟ್ಟತಿ, ಅಮ್ಹೇ ದುಕ್ಖಂ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಜಯಪಾನಂ ಕಿರ ಪಿವತೀ’’ತಿ. ತೇ ಗನ್ತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಸೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ ಏವಂ ವದಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಆಮ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧು ತಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸ್ಸಾಮಿ, ಏವರೂಪೋ ಕಿರ ತೇ ಮನ್ತೋ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ಮಯ್ಹಂ ದಸ್ಸಸೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧು ದಸ್ಸಾಮಿ, ಗಹಣಸಮಯೇ ಮಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ತಂ ಗಣ್ಹಾಹಿ. ಕಿಂ ಪನ ತ್ವಂ ವನ್ದಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಕ್ಯಾಹಂ ತಂ ವನ್ದಿಸ್ಸಾಮಿ, ನ ವನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ? ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ತೇ ನ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಏವಂ ಸನ್ತೇ ರಾಜಾಣಂ ತೇ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಕರೋಹಿ, ಸರೀರಸ್ಸ ಮೇ ಇಸ್ಸರೋ, ನ ಪನ ಚಿತ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ. ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ಸೂರಗಜ್ಜಿತಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಕಥಂ ನು ಖೋ ಇಮಂ ಮನ್ತಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಇಮಂ ಮನ್ತಂ ಅಞ್ಞಂ ಜಾನಾಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಮಮ ಧೀತರಂ ಏತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ಅಹಂ ತಸ್ಸಾ ಸನ್ತಿಕೇ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಆಹ – ‘‘ಅಞ್ಞಸ್ಸ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ದಸ್ಸಸೀ’’ತಿ. ‘‘ಆಮ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಘರೇ ಏಕಾ ಖುಜ್ಜಾ ಅತ್ಥಿ ತಸ್ಸಾ ಅನ್ತೋಸಾಣಿಯಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಾಯ ತ್ವಂ ಬಹಿಸಾಣಿಯಂ ಠಿತೋವ ಮನ್ತಂ ವಾಚೇಹೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧು, ಮಹಾರಾಜ, ಖುಜ್ಜಾ ವಾ ಹೋತು ಪೀಠಸಪ್ಪಿ ವಾ, ವನ್ದನ್ತಿಯಾ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ತತೋ ರಾಜಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಧೀತರಂ ವಾಸುಲದತ್ತಂ ಆಹ – ‘‘ಅಮ್ಮ, ಏಕೋ ಸಙ್ಖಕುಟ್ಠೀ ಅನಗ್ಘಮನ್ತಂ ಜಾನಾತಿ, ತಂ ಅಞ್ಞಂ ಜಾನಾಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ. ತ್ವಂ ಅನ್ತೋಸಾಣಿಯಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಮನ್ತಂ ಗಣ್ಹ, ಸೋ ಬಹಿಸಾಣಿಯಂ ಠತ್ವಾ ತುಯ್ಹಂ ವಾಚೇಸ್ಸತಿ. ತವ ಸನ್ತಿಕಾ ಅಹಂ ತಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ.

ಏವಂ ಸೋ ತೇಸಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸನ್ಥವಕರಣಭಯೇನ ಧೀತರಂ ಖುಜ್ಜಂ, ಇತರಂ ಸಙ್ಖಕುಟ್ಠಿಂ ಕತ್ವಾ ಕಥೇಸಿ. ಸೋ ತಸ್ಸಾ ಅನ್ತೋಸಾಣಿಯಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಾಯ ಬಹಿ ಠಿತೋ ಮನ್ತಂ ವಾಚೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ಏಕದಿವಸಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ವುಚ್ಚಮಾನಮ್ಪಿ ಮನ್ತಪದಂ ವತ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಿಂ ‘‘ಅರೇ ಖುಜ್ಜೇ ಅತಿಬಹಲೋಟ್ಠಕಪೋಲಂ ತೇ ಮುಖಂ, ಏವಂ ನಾಮ ವದೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಸಾ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಅರೇ ದುಟ್ಠಸಙ್ಖಕುಟ್ಠಿ ಕಿಂ ವದೇಸಿ, ಕಿಂ ಮಾದಿಸಾ ಖುಜ್ಜಾ ನಾಮ ಹೋತೀ’’ತಿ? ಸಾಣಿಕಣ್ಣಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ‘‘ಕಾಸಿ ತ್ವ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ರಞ್ಞೋ ಧೀತಾ ವಾಸುಲದತ್ತಾ ನಾಮಾಹ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ‘‘ಪಿತಾ ತೇ ತಂ ಮಯ್ಹಂ ಕಥೇನ್ತೋ ‘ಖುಜ್ಜಾ’ತಿ ಕಥೇಸೀ’’ತಿ. ‘‘ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ಕಥೇನ್ತೋ ತಂ ಸಙ್ಖಕುಟ್ಠಿಂ ಕತ್ವಾ ಕಥೇಸೀ’’ತಿ. ತೇ ಉಭೋಪಿ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ಥವಕರಣಭಯೇನ ಕಥಿತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅನ್ತೋಸಾಣಿಯಞ್ಞೇವ ಸನ್ಥವಂ ಕರಿಂಸು.

ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮನ್ತಗ್ಗಹಣಂ ವಾ ಸಿಪ್ಪಗ್ಗಹಣಂ ವಾ ನತ್ಥಿ. ರಾಜಾಪಿ ಧೀತರಂ ನಿಚ್ಚಂ ಪುಚ್ಛತಿ – ‘‘ಸಿಪ್ಪಂ ಗಣ್ಹಸಿ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಗಣ್ಹಾಮಿ, ತಾತಾ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಏಕದಿವಸಂ ಉತೇನೋ ಆಹ – ‘‘ಭದ್ದೇ, ಸಾಮಿಕೇನ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ನಾಮ ನೇವ ಮಾತಾಪಿತರೋ ನ ಭಾತುಭಗಿನಿಯೋ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ಸಚೇ ಮಯ್ಹಂ ಜೀವಿತಂ ದಸ್ಸಸಿ, ಪಞ್ಚ ತೇ ಇತ್ಥಿಸತಾನಿ ಪರಿವಾರಂ ದತ್ವಾ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಟ್ಠಾನಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಚೇ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಚನೇ ಪತಿಟ್ಠಾತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಥ, ದಸ್ಸಾಮಿ ವೋ ಜೀವಿತ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ಭದ್ದೇ’’ತಿ. ಸಾ ‘‘ಸಾಧು, ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಿತು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸೋ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಅಮ್ಮ, ನಿಟ್ಠಿತಂ ಸಿಪ್ಪ’’ನ್ತಿ? ‘‘ನ ತಾವ ನಿಟ್ಠಿತಂ, ತಾತ, ಸಿಪ್ಪ’’ನ್ತಿ. ಅಥ ನಂ ಸೋ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕಿಂ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಏಕಂ ದ್ವಾರಞ್ಚ ಏಕಂ ವಾಹನಞ್ಚ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತಿ, ತಾತಾ’’ತಿ. ‘‘ಇದಂ ಕಿಂ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ? ‘‘ತಾತ, ರತ್ತಿಂ ಕಿರ ತಾರಕಸಞ್ಞಾಯ ಮನ್ತಸ್ಸ ಉಪಚಾರತ್ಥಾಯ ಏಕಂ ಓಸಧಂ ಗಹೇತಬ್ಬಂ ಅತ್ಥಿ. ತಸ್ಮಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ವೇಲಾಯ ವಾ ಅವೇಲಾಯ ವಾ ನಿಕ್ಖಮನಕಾಲೇ ಏಕಂ ದ್ವಾರಞ್ಚೇವ ಏಕಂ ವಾಹನಞ್ಚ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ರಾಜಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ. ತೇ ಅತ್ತನೋ ಅಭಿರುಚಿತಂ ಏಕಂ ದ್ವಾರಂ ಹತ್ಥಗತಂ ಕರಿಂಸು. ರಞ್ಞೋ ಪನ ಪಞ್ಚ ವಾಹನಾನಿ ಅಹೇಸುಂ. ಭದ್ದವತೀ ನಾಮ ಕರೇಣುಕಾ ಏಕದಿವಸಂ ಪಞ್ಞಾಸ ಯೋಜನಾನಿ ಗಚ್ಛತಿ, ಕಾಕೋ ನಾಮ ದಾಸೋ ಸಟ್ಠಿ ಯೋಜನಾನಿ ಗಚ್ಛತಿ, ಚೇಲಕಟ್ಠಿ ಚ ಮುಞ್ಚಕೇಸೀ ಚಾತಿ ದ್ವೇ ಅಸ್ಸಾ ಯೋಜನಸತಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ನಾಳಾಗಿರಿ ಹತ್ಥೀ ವೀಸತಿ ಯೋಜನಸತನ್ತಿ.

ಸೋ ಕಿರ ರಾಜಾ ಅನುಪ್ಪನ್ನೇ ಬುದ್ಧೇ ಏಕಸ್ಸ ಇಸ್ಸರಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾಕೋ ಅಹೋಸಿ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಇಸ್ಸರೇ ಬಹಿನಗರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನ್ಹತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತೇ ಏಕೋ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ನಗರಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಸಕಲನಗರವಾಸೀನಂ ಮಾರೇನ ಆವಟ್ಟಿತತ್ತಾ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖಾಮ್ಪಿ ಅಲಭಿತ್ವಾ ಯಥಾಧೋತೇನ ಪತ್ತೇನ ನಿಕ್ಖಮಿ. ಅಥ ನಂ ನಗರದ್ವಾರಂ ಪತ್ತಕಾಲೇ ಮಾರೋ ಅಞ್ಞಾತಕವೇಸೇನ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ, ‘‘ಅಪಿ, ಭನ್ತೇ, ವೋ ಕಿಞ್ಚಿ ಲದ್ಧ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ ಮೇ ತ್ವಂ ಅಲಭನಾಕಾರಂ ಕರೀ’’ತಿ? ‘‘ತೇನ ಹಿ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಪುನ ಪವಿಸಥ, ಇದಾನಿ ನ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ನಾಹಂ ಪುನ ನಿವತ್ತಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸಚೇ ಹಿ ನಿವತ್ತೇಯ್ಯ, ಪುನ ಸೋ ಸಕಲನಗರವಾಸೀನಂ ಸರೀರೇ ಅಧಿಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಪಾಣಿಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಹಸನಕೇಳಿಂ ಕರೇಯ್ಯ. ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ಅನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಗತೇ ಮಾರೋ ತತ್ಥೇವ ಅನ್ತರಧಾಯಿ. ಅಥ ಸೋ ಇಸ್ಸರೋ ಯಥಾಧೋತೇನೇವ ಪತ್ತೇನ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ದಿಸ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಅಪಿ, ಭನ್ತೇ, ಕಿಞ್ಚಿ ಲದ್ಧ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಚರಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖನ್ತಮ್ಹಾವುಸೋ’’ತಿ. ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯ್ಯೋ, ಮಯಾ ಪುಚ್ಛಿತಂ ಅಕಥೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ವದತಿ, ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಲದ್ಧಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಪತ್ತಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ತುಚ್ಛಂ ದಿಸ್ವಾ ಗೇಹೇ ಭತ್ತಸ್ಸ ನಿಟ್ಠಿತಾನಿಟ್ಠಿತಭಾವಂ ಅಜಾನನತಾಯ ಸೂರೋ ಹುತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತುಂ ಅವಿಸಹನ್ತೋ ‘‘ಥೋಕಂ, ಭನ್ತೇ, ಅಧಿವಾಸೇಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ವೇಗೇನ ಘರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭತ್ತಂ ನಿಟ್ಠಿತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ನಿಟ್ಠಿತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ತಂ ಉಪಟ್ಠಾಕಂ ಆಹ – ‘‘ತಾತ, ಅಞ್ಞೋ ತಯಾ ಸಮ್ಪನ್ನವೇಗತರೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಸೀಘೇನ ಜವೇನ ಭದನ್ತಂ ಪತ್ವಾ ‘ಪತ್ತಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ದೇಥಾ’ತಿ ವತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವೇಗೇನ ಏಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ಏಕವಚನೇನೇವ ಪಕ್ಖನ್ದಿತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಹರಿ. ಇಸ್ಸರೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಭೋಜನಸ್ಸ ಪತ್ತಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಸೀಘಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಸಮ್ಪಾದೇಹಿ, ಅಹಂ ತೇ ಇತೋ ಪತ್ತಿಂ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ಆಹ.

ಸೋಪಿ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಜವೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪತ್ತಂ ದತ್ವಾ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ‘ವೇಲಾ ಉಪಕಟ್ಠಾ’ತಿ ಅಹಂ ಅತಿಸೀಘೇನ ಜವೇನ ಆಗತೋ ಚ ಗತೋ ಚ, ಏತಸ್ಸ ಮೇ ಜವಸ್ಸ ಫಲೇನ ಯೋಜನಾನಂ ಪಣ್ಣಾಸಸಟ್ಠಿಸತವೀಸಸತಗಮನಸಮತ್ಥಾನಿ ಪಞ್ಚ ವಾಹನಾನಿ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತು, ಆಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಚ ಮೇ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಚ ಸರೀರಂ ಸೂರಿಯತೇಜೇನ ತತ್ಥಂ, ತಸ್ಸ ಮೇ ಫಲೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಆಣಾ ಸೂರಿಯತೇಜಸದಿಸಾ ಹೋತು, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಮೇ ಪಿಣ್ಡಪಾತೇ ಸಾಮಿನಾ ಪತ್ತಿ ದಿನ್ನಾ, ತಸ್ಸಾ ಮೇ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ತುಮ್ಹೇಹಿ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸ್ಸ ಭಾಗೀ ಹೋಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ‘‘ಏವಂ ಹೋತೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ –

‘‘ಇಚ್ಛಿತಂ ಪತ್ಥಿತಂ ತುಯ್ಹಂ, ಸಬ್ಬಮೇವ ಸಮಿಜ್ಝತು;

ಸಬ್ಬೇ ಪೂರೇನ್ತು ಸಙ್ಕಪ್ಪಾ, ಚನ್ದೋ ಪನ್ನರಸೋ ಯಥಾ. (ದೀ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೨.೯೫ ಪುಬ್ಬೂಪನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪತ್ತಿಕಥಾ; ಅ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧. ೧೯೨);

‘‘ಇಚ್ಛಿತಂ ಪತ್ಥಿತಂ ತುಯ್ಹಂ, ಖಿಪ್ಪಮೇವ ಸಮಿಜ್ಝತು;

ಸಬ್ಬೇ ಪೂರೇನ್ತು ಸಙ್ಕಪ್ಪಾ, ಮಣಿಜೋತಿರಸೋ ಯಥಾ’’ತಿ. –

ಅನುಮೋದನಂ ಅಕಾಸಿ. ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂ ಕಿರ ಇಧಾವ ದ್ವೇ ಗಾಥಾ ಅನುಮೋದನಗಾಥಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ. ತತ್ಥ ಜೋತಿರಸೋತಿ ಸಬ್ಬಕಾಮದದಂ ಮಣಿರತನಂ ವುಚ್ಚತಿ. ಇದಂ ತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಚರಿತಂ. ಸೋ ಏತರಹಿ ಚಣ್ಡಪಜ್ಜೋತೋ ಅಹೋಸಿ. ತಸ್ಸ ಚ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಇಮಾನಿ ಪಞ್ಚ ವಾಹನಾನಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಂಸು. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ರಾಜಾ ಉಯ್ಯಾನಕೀಳಾಯ ನಿಕ್ಖಮಿ. ಉತೇನೋ ‘‘ಅಜ್ಜ ಪಲಾಯಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಮಹನ್ತಾಮಹನ್ತೇ ಚಮ್ಮಪಸಿಬ್ಬಕೇ ಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣಸ್ಸ ಪೂರೇತ್ವಾ ಕರೇಣುಕಾಪಿಟ್ಠೇ ಠಪೇತ್ವಾ ವಾಸುಲದತ್ತಂ ಆದಾಯ ಪಲಾಯಿ. ಅನ್ತೇಪುರಪಾಲಕಾ ಪಲಾಯನ್ತಂ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸುಂ. ರಾಜಾ ‘‘ಸೀಘಂ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ಬಲಂ ಪಹಿಣಿ. ಉತೇನೋ ಬಲಸ್ಸ ಪಕ್ಖನ್ದಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಕಹಾಪಣಪಸಿಬ್ಬಕಂ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಪಾತೇಸಿ, ಮನುಸ್ಸಾ ಕಹಾಪಣೇ ಉಚ್ಚಿನಿತ್ವಾ ಪುನ ಪಕ್ಖನ್ದಿಂಸು. ಇತರೋ ಸುವಣ್ಣಪಸಿಬ್ಬಕಂ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಪಾತೇತ್ವಾ ನೇಸಂ ಸುವಣ್ಣಲೋಭೇನ ಪಪಞ್ಚೇನ್ತಾನಞ್ಞೇವ ಬಹಿ ನಿವುಟ್ಠಂ ಅತ್ತನೋ ಖನ್ಧಾವಾರಂ ಪಾಪುಣಿ. ಅಥ ನಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾವ ಅತ್ತನೋ ಬಲಕಾಯೋ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ನಗರಂ ಪವೇಸೇಸಿ. ಸೋ ಪತ್ವಾವ ವಾಸುಲದತ್ತಂ ಅಭಿಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ. ಅಯಂ ವಾಸುಲದತ್ತಾಯ ಉಪ್ಪತ್ತಿ.

ಅಪರಾ ಪನ ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾ ನಾಮ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಾ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಟ್ಠಾನಂ ಲಭಿ. ಸಾ ಕಿರ ಕುರುರಟ್ಠೇ ಮಾಗಣ್ಡಿಯಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಧೀತಾ. ಮಾತಾಪಿಸ್ಸಾ ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾಯೇವ ನಾಮಂ. ಚೂಳಪಿತಾಪಿಸ್ಸಾ ಮಾಗಣ್ಡಿಯೋವ, ಸಾ ಅಭಿರೂಪಾ ಅಹೋಸಿ ದೇವಚ್ಛರಪಟಿಭಾಗಾ. ಪಿತಾ ಪನಸ್ಸಾ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ಸಾಮಿಕಂ ಅಲಭನ್ತೋ ಮಹನ್ತೇಹಿ ಮಹನ್ತೇಹಿ ಕುಲೇಹಿ ಯಾಚಿತೋಪಿ ‘‘ನ ಮಯ್ಹಂ ಧೀತು ತುಮ್ಹೇ ಅನುಚ್ಛವಿಕಾ’’ತಿ ತಜ್ಜೇತ್ವಾ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಸತ್ಥಾ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತೋ ಮಾಗಣ್ಡಿಯಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಸಪಜಾಪತಿಕಸ್ಸ ಅನಾಗಾಮಿಫಲೂಪನಿಸ್ಸಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ತಸ್ಸ ಬಹಿನಿಗಮೇ ಅಗ್ಗಿಪರಿಚರಣಟ್ಠಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಸೋ ತಥಾಗತಸ್ಸ ರೂಪಸೋಭಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಂ ಅತ್ತಭಾವಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ, ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಇಮಿನಾ ಪುರಿಸೇನ ಸದಿಸೋ ಅಞ್ಞೋ ಪುರಿಸೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಅಯಂ ಮಯ್ಹಂ ಧೀತು ಅನುಚ್ಛವಿಕೋ, ಇಮಸ್ಸ ಪೋಸಾಪನತ್ಥಾಯ ಧೀತರಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಸಮಣ, ಏಕಾ ಮೇ ಧೀತಾ ಅತ್ಥಿ, ಅಹಂ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ತಸ್ಸಾ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ಪುರಿಸಂ ನ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ತುಮ್ಹೇ ತಸ್ಸಾ ಅನುಚ್ಛವಿಕಾ, ಸಾ ಚ ತುಮ್ಹಾಕಞ್ಞೇವ ಅನುಚ್ಛವಿಕಾ. ತುಮ್ಹಾಕಞ್ಹಿ ಪಾದಪರಿಚಾರಿಕಾ, ತಸ್ಸಾ ಚ ಭತ್ತಾ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತಿ, ತಂ ವೋ ಅಹಂ ದಸ್ಸಾಮಿ, ಯಾವ ಮಮಾಗಮನಾ ಇಧೇವ ತಿಟ್ಠಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸತ್ಥಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಅವತ್ವಾ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ವೇಗೇನ ಘರಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಭೋತಿ, ಭೋತಿ ಧೀತು ಮೇ ಅನುಚ್ಛವಿಕೋ ಪುರಿಸೋ ದಿಟ್ಠೋ, ಸೀಘಂ ಸೀಘಂ ನಂ ಅಲಙ್ಕರೋಹೀ’’ತಿ ತಂ ಅಲಙ್ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಸದ್ಧಿಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯಾ ಆದಾಯ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಪಾಯಾಸಿ. ಸಕಲನಗರಂ ಸಙ್ಖುಭಿ. ಅಯಂ ‘‘ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಮಯ್ಹಂ ಧೀತು ಅನುಚ್ಛವಿಕೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಕಸ್ಸಚಿ ಅದತ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ಮೇ ಧೀತು ಅನುಚ್ಛವಿಕೋ ದಿಟ್ಠೋ’’ತಿ ಕಿರ ವದೇತಿ, ‘‘ಕೀದಿಸೋ ನು ಖೋ ಸೋ ಪುರಿಸೋ, ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮ ನ’’ನ್ತಿ ಮಹಾಜನೋ ತೇನೇವ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಕ್ಖಮಿ.

ತಸ್ಮಿಂ ಧೀತರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತೇ ಸತ್ಥಾ ತೇನ ವುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಅಟ್ಠತ್ವಾ ತತ್ಥ ಪದಚೇತಿಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಬುದ್ಧಾನಞ್ಹಿ ಪದಚೇತಿಯಂ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಅಕ್ಕನ್ತಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ನ ಅಞ್ಞತ್ಥ. ಯೇಸಞ್ಚತ್ಥಾಯ ಅಧಿಟ್ಠಿತಂ ಹೋತಿ, ತೇಯೇವ ನಂ ಪಸ್ಸನ್ತಿ. ತೇಸಂ ಪನ ಅದಸ್ಸನಕರಣತ್ಥಂ ಹತ್ಥಿಆದಯೋ ವಾ ಅಕ್ಕಮನ್ತು, ಮಹಾಮೇಘೋ ವಾ ಪವಸ್ಸತು, ವೇರಮ್ಭವಾತಾ ವಾ ಪಹರನ್ತು, ನ ತಂ ಕೋಚಿ ಮಕ್ಖೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ. ಅಥ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಆಹ – ‘‘ಕುಹಿಂ ಸೋ ಪುರಿಸೋ’’ತಿ. ‘‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ತಿಟ್ಠಾಹೀ’ತಿ ನಂ ಅವಚಂ, ಕುಹಿಂ ನು ಖೋ ಸೋ ಗತೋ’’ತಿ ಇತೋ ಚಿತೋ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಪದಚೇತಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಮಸ್ಸ ಪದವಲಞ್ಜೋ’’ತಿ ಆಹ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ಸಲಕ್ಖಣಮನ್ತಾನಂ ತಿಣ್ಣಂ ವೇದಾನಂ ಪಗುಣತಾಯ ಲಕ್ಖಣಮನ್ತೇ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಪದಲಕ್ಖಣಂ ಉಪಧಾರೇತ್ವಾ, ‘‘ನಯಿದಂ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಸೇವಿನೋ ಪದ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ರತ್ತಸ್ಸ ಹಿ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ಪದಂ ಭವೇ,

ದುಟ್ಠಸ್ಸ ಹೋತಿ ಸಹಸಾನುಪೀಳಿತಂ;

ಮೂಳ್ಹಸ್ಸ ಹೋತಿ ಅವಕಡ್ಢಿತಂ ಪದಂ,

ವಿವಟ್ಟಚ್ಛದಸ್ಸ ಇದಮೀದಿಸಂ ಪದ’’ನ್ತಿ. (ಅ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧.೨೬೦-೨೬೧; ವಿಸುದ್ಧಿ. ೧.೪೫);

ಅಥ ನಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಭೋತಿ ತ್ವಂ ಉದಕಪಾತಿಯಂ ಕುಮ್ಭೀಲಂ, ಗೇಹಮಜ್ಝೇ ಚ ಪನ ಚೋರಂ ವಿಯ ಮನ್ತೇ ಪಸ್ಸನಸೀಲಾ, ತುಣ್ಹೀ ಹೋಹೀ’’ತಿ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಯಂ ಇಚ್ಛಸಿ, ತಂ ವದೇಹಿ, ನಯಿದಂ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಸೇವಿನೋ ಪದನ್ತಿ. ತತೋ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಅಯಂ ಸೋ ಪುರಿಸೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಸಮಣ, ಧೀತರಂ ಮೇ ತವ ಪೋಸಾಪನತ್ಥಾಯ ದೇಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಧೀತರಾ ತೇ ಮಯ್ಹಂ ಅತ್ಥೋ ಅತ್ಥಿ ವಾ ನತ್ಥಿ ವಾ’’ತಿ ಅವತ್ವಾವ, ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಏಕಂ ತೇ ಕಾರಣಂ ಕಥೇಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಕಥೇಹಿ ಸಮಣಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಅಜಪಾಲನಿಗ್ರೋಧಮೂಲಾ ಮಾರೇನ ಅನುಬದ್ಧಭಾವಂ ಅಜಪಾಲನಿಗ್ರೋಧಮೂಲೇ ಚ ಪನ ‘‘ಅತೀತೋ ದಾನಿ ಮೇ ಏಸ ವಿಸಯ’’ನ್ತಿ ತಸ್ಸ ಸೋಕಾತುರಸ್ಸ ಸೋಕವೂಪಸಮನತ್ಥಂ ಆಗತಾಹಿ ಮಾರಧೀತಾಹಿ ಕುಮಾರಿಕವಣ್ಣಾದಿವಸೇನ ಪಯೋಜಿತಂ ಪಲೋಭನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ, ‘‘ತದಾಪಿ ಮಯ್ಹಂ ಛನ್ದೋ ನಾಹೋಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ –

‘‘ದಿಸ್ವಾನ ತಣ್ಹಂ ಅರತಿಂ ರಗಞ್ಚ,

ನಾಹೋಸಿ ಛನ್ದೋ ಅಪಿ ಮೇಥುನಸ್ಮಿಂ;

ಕಿಮೇವಿದಂ ಮುತ್ತಕರೀಸಪುಣ್ಣಂ,

ಪಾದಾಪಿ ನಂ ಸಮ್ಫುಸಿತುಂ ನ ಇಚ್ಛೇ’’ತಿ. (ಅ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧.೨೬೦-೨೬೧; ಸು. ನಿ. ೮೪೧) –

ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ. ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ಚ ಅನಾಗಾಮಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸು. ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾಪಿ ಖೋ ‘‘ಸಚಸ್ಸ ಮಯಾ ಅತ್ಥೋ ನತ್ಥಿ, ಅನತ್ಥಿಕಭಾವೋವ ವತ್ತಬ್ಬೋ, ಅಯಂ ಪನ ಮಂ ಮುತ್ತಕರೀಸಪುಣ್ಣಂ ಕರೋತಿ, ಪಾದಾಪಿ ನಂ ಸಮ್ಫುಸಿತುಂ ನ ಇಚ್ಛೇತಿ, ಹೋತು, ಅತ್ತನೋ ಜಾತಿಕುಲಪದೇಸಭೋಗಯಸವಯಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಆಗಮ್ಮ ತಥಾರೂಪಂ ಭತ್ತಾರಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಕತ್ತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸತ್ಥರಿ ಆಘಾತಂ ಬನ್ಧಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ ಸತ್ಥಾ ತಾಯ ಅತ್ತನಿ ಆಘಾತುಪ್ಪತ್ತಿಂ ಜಾನಾತಿ, ನೋ’’ತಿ? ‘‘ಜಾನಾತಿಯೇವ. ಜಾನನ್ತೋ ಕಸ್ಮಾ ಗಾಥಮಾಹಾ’’ತಿ? ಇತರೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ವಸೇನ. ಬುದ್ಧಾ ಹಿ ಆಘಾತಂ ಅಗಣೇತ್ವಾ ಮಗ್ಗಫಲಾಧಿಗಮಾರಹಾನಂ ವಸೇನ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತಿಯೇವ. ಮಾತಾಪಿತರೋ ತಂ ನೇತ್ವಾ ಚೂಳಮಾಗಣ್ಡಿಯಂ ಕನಿಟ್ಠಂ ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು. ಚೂಳಮಾಗಣ್ಡಿಯೋಪಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಮ ಧೀತಾ ಓಮಕಸತ್ತಸ್ಸ ನ ಅನುಚ್ಛವಿಕಾ, ಏಕಸ್ಸ ರಞ್ಞೋವ ಅನುಚ್ಛವಿಕಾ’’ತಿ. ತಂ ಆದಾಯ ಕೋಸಮ್ಬಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರೇಹಿ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ, ‘‘ಇಮಂ ಇತ್ಥಿರತನಂ ದೇವಸ್ಸ ಅನುಚ್ಛವಿಕ’’ನ್ತಿ ಉತೇನಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಅದಾಸಿ. ಸೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾವ ಉಪ್ಪನ್ನಬಲವಸಿನೇಹೋ ಅಭಿಸೇಕಂ ಕತ್ವಾ ಪಞ್ಚಸತಮಾತುಗಾಮಪರಿವಾರಂ ದತ್ವಾ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ. ಅಯಂ ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾಯ ಉಪ್ಪತ್ತಿ.

ಏವಮಸ್ಸ ದಿಯಡ್ಢಸಹಸ್ಸನಾಟಕಿತ್ಥಿಪರಿವಾರಾ ತಿಸ್ಸೋ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಯೋ ಅಹೇಸುಂ. ತಸ್ಮಿಂ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇ ಘೋಸಕಸೇಟ್ಠಿ ಕುಕ್ಕುಟಸೇಟ್ಠಿ ಪಾವಾರಿಕಸೇಟ್ಠೀತಿ ಕೋಸಮ್ಬಿಯಂ ತಯೋ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಹೋನ್ತಿ. ತೇ ಉಪಕಟ್ಠಾಯ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕಾಯ ಪಞ್ಚಸತತಾಪಸೇ ಹಿಮವನ್ತತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ನಗರೇ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಚರನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಭೋಜೇತ್ವಾ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕೇ ವಸಾಪೇತ್ವಾ ಪುನ ವಸ್ಸಾರತ್ತೇ ಆಗಮನತ್ಥಾಯ ಪಟಿಜಾನಾಪೇತ್ವಾ ಉಯ್ಯೋಜೇಸುಂ. ತಾಪಸಾಪಿ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಟ್ಠ ಮಾಸೇ ಹಿಮವನ್ತೇ ವಸಿತ್ವಾ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ ತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕೇ ವಸಿಂಸು. ತೇ ಅಪರಭಾಗೇ ಹಿಮವನ್ತತೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತಾ ಅರಞ್ಞಾಯತನೇ ಏಕಂ ಮಹಾನಿಗ್ರೋಧಂ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಸ ಮೂಲೇ ನಿಸೀದಿಂಸು. ತೇಸು ಜೇಟ್ಠಕತಾಪಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖೇ ಅಧಿವತ್ಥಾ ದೇವತಾ ಓರಮತ್ತಿಕಾ ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಮಹೇಸಕ್ಖೇನೇವೇತ್ಥ ದೇವರಾಜೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ಸಾಧು ವತ ಸಚಾಯಂ ಇಸಿಗಣಸ್ಸ ಪಾನೀಯಂ ದದೇಯ್ಯಾ’’ತಿ. ಸೋಪಿ ಪಾನೀಯಂ ಅದಾಸಿ. ತಾಪಸೋ ನ್ಹಾನೋದಕಂ ಚಿನ್ತೇಸಿ, ತಮ್ಪಿ ಅದಾಸಿ. ತತೋ ಭೋಜನಂ ಚಿನ್ತೇಸಿ, ತಮ್ಪಿ ಅದಾಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ದೇವರಾಜಾ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಚಿನ್ತಿತಂ ಚಿನ್ತಿತಂ ಸಬ್ಬಂ ದೇತಿ, ಅಹೋ ವತ ನಂ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯಾಮಾ’’ತಿ. ಸೋ ರುಕ್ಖಕ್ಖನ್ಧಂ ಪದಾಲೇತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ತಾಪಸಾ, ‘‘ದೇವರಾಜ, ಮಹತೀ ತೇ ಸಮ್ಪತ್ತಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕತ್ವಾ ಅಯಂ ತೇ ಲದ್ಧಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ‘‘ಮಾ ಪುಚ್ಛಥ, ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ. ‘‘ಆಚಿಕ್ಖ, ದೇವರಾಜಾ’’ತಿ. ಸೋ ಅತ್ತನಾ ಕತಕಮ್ಮಸ್ಸ ಪರಿತ್ತಕತ್ತಾ ಲಜ್ಜಮಾನೋ ಕಥೇತುಂ ನ ವಿಸಹಿ. ತೇಹಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ನಿಪ್ಪೀಳಿಯಮಾನೋ ಪನ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಸುಣಾಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಕಥೇಸಿ.

ಸೋ ಕಿರೇಕೋ ದುಗ್ಗತಮನುಸ್ಸೋ ಹುತ್ವಾ ಭತಿಂ ಪರಿಯೇಸನ್ತೋ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಭತಿಕಮ್ಮಂ ಲಭಿತ್ವಾ ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ಅಥೇಕಸ್ಮಿಂ ಉಪೋಸಥದಿವಸೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋ ವಿಹಾರತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ತಸ್ಸ ಭತಿಕಸ್ಸ ಅಜ್ಜುಪೋಸಥದಿವಸಭಾವೋ ಕೇನಚಿ ಕಥಿತೋ’’ತಿ? ‘‘ನ ಕಥಿತೋ, ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿಸ್ಸ ಸಾಯಮಾಸಂ ಪಚಥಾ’’ತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಪತ್ಥೋದನಂ ಪಚಿಂಸು. ಸೋ ದಿವಸಂ ಅರಞ್ಞೇ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಸಾಯಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಭತ್ತೇ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ದಿನ್ನೇ ‘‘ಛಾತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ಸಹಸಾ ಅಭುಞ್ಜಿತ್ವಾವ ‘‘ಅಞ್ಞೇಸು ದಿವಸೇಸು ಇಮಸ್ಮಿಂ ಗೇಹೇ ‘ಭತ್ತಂ ದೇಥ, ಸೂಪಂ ದೇಥ, ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ದೇಥಾ’ತಿ ಮಹಾಕೋಲಾಹಲಂ ಅಹೋಸಿ, ಅಜ್ಜ ತೇ ಸಬ್ಬೇ ನಿಸ್ಸದ್ದಾ ನಿಪಜ್ಜಿಂಸು, ಮಯ್ಹಮೇವ ಏಕಸ್ಸಾಹಾರಂ ವಡ್ಢಯಿಂಸು, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಏತ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಅವಸೇಸಾ ಭುಞ್ಜಿಂಸು, ನ ಭುಞ್ಜಿಂಸೂ’’ತಿ? ‘‘ನ ಭುಞ್ಜಿಂಸು, ತಾತಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ’’ತಿ? ಇಮಸ್ಮಿಂ ಗೇಹೇ ಉಪೋಸಥದಿವಸೇಸು ಸಾಯಮಾಸಂ ನ ಭುಞ್ಜನ್ತಿ, ಸಬ್ಬೇವ ಉಪೋಸಥಿಕಾ ಹೋನ್ತಿ. ಅನ್ತಮಸೋ ಥನಪಾಯಿನೋಪಿ ದಾರಕೇ ಮುಖಂ ವಿಕ್ಖಾಲಾಪೇತ್ವಾ ಚತುಮಧುರಂ ಮುಖೇ ಪಕ್ಖಿಪಾಪೇತ್ವಾ ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ ಉಪೋಸಥಿಕೇ ಕಾರೇತಿ. ಗನ್ಧತೇಲಪ್ಪದೀಪೇ ಜಾಲನ್ತೇ ಖುದ್ದಕಮಹಲ್ಲಕದಾರಕಾ ಸಯನಗತಾ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರಂ ಸಜ್ಝಾಯನ್ತಿ. ತುಯ್ಹಂ ಪನ ಉಪೋಸಥದಿವಸಭಾವಂ ಕಥೇತುಂ ಸತಿಂ ನ ಕರಿಮ್ಹಾ. ತಸ್ಮಾ ತವೇವ ಭತ್ತಂ ಪಕ್ಕಂ, ನಂ ಭುಞ್ಜಸ್ಸೂತಿ. ಸಚೇ ಇದಾನಿ ಉಪೋಸಥಿಕೇನ ಭವಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಅಹಮ್ಪಿ ಭವೇಯ್ಯನ್ತಿ. ‘‘ಇದಂ ಸೇಟ್ಠಿ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ನಂ ಪುಚ್ಛಥಾ’’ತಿ. ತೇ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ಸೋ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಇದಾನಿ ಪನ ಅಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಮುಖಂ ವಿಕ್ಖಾಲೇತ್ವಾ ಉಪೋಸಥಙ್ಗಾನಿ ಅಧಿಟ್ಠಹನ್ತೋ ಉಪಡ್ಢಂ ಉಪೋಸಥಕಮ್ಮಂ ಲಭಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಇತರೋ ತಂ ಸುತ್ವಾ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ.

ತಸ್ಸ ಸಕಲದಿವಸಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಛಾತಸ್ಸ ಸರೀರೇ ವಾತಾ ಕುಪ್ಪಿಂಸು. ಸೋ ಯೋತ್ತೇನ ಉರಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಯೋತ್ತಕೋಟಿಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿವತ್ತತಿ. ಸೇಟ್ಠಿ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ಉಕ್ಕಾಹಿ ಧಾರಿಯಮಾನಾಹಿ ಚತುಮಧುರಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಕಿಂ, ತಾತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಸಾಮಿ, ವಾತಾ ಮೇ ಕುಪ್ಪಿತಾ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಉಟ್ಠಾಯ ಇದಂ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಖಾದಾಹೀ’’ತಿ. ‘‘ತುಮ್ಹೇಪಿ ಖಾದಥ, ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಫಾಸುಕಂ ನತ್ಥಿ, ತ್ವಂ ಖಾದಾಹೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಮಿ, ಅಹಂ ಉಪೋಸಥಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಸಕಲಂ ಕಾತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂ, ಉಪಡ್ಢಕಮ್ಮಮ್ಪಿ ಮೇ ವಿಕಲಂ ಮಾ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ ನ ಇಚ್ಛಿ. ‘‘ಮಾ ಏವಂ ಕರಿ, ತಾತಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚಮಾನೋಪಿ ಅನಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಅರುಣೇ ಉಟ್ಠಹನ್ತೇ ಮಿಲಾತಮಾಲಾ ವಿಯ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ನಿಗ್ರೋಧರುಕ್ಖೇ ದೇವತಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ಇಮಮತ್ಥಂ ಕಥೇತ್ವಾ ‘‘ಸೋ ಸೇಟ್ಠಿ ಬುದ್ಧಮಾಮಕೋ, ಧಮ್ಮಮಾಮಕೋ, ಸಙ್ಘಮಾಮಕೋ, ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಕತಸ್ಸ ಉಪಡ್ಢುಪೋಸಥಕಮ್ಮಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನೇಸಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿ ಮಯಾ ಲದ್ಧಾ’’ತಿ ಆಹ.

‘‘ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾವ ಪಞ್ಚಸತಾ ತಾಪಸಾ ಉಟ್ಠಾಯ ದೇವತಾಯ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ‘‘ಬುದ್ಧೋತಿ ವದೇಸಿ, ಬುದ್ಧೋತಿ ವದೇಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಬುದ್ಧೋತಿ ವದಾಮಿ, ಬುದ್ಧೋತಿ ವದಾಮೀ’’ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪಟಿಜಾನಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಘೋಸೋಪಿ ಖೋ ಏಸೋ ದುಲ್ಲಭೋ ಲೋಕಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇತ್ವಾ ‘‘ದೇವತೇ ಅನೇಕೇಸು ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸೇಸು ಅಸುತಪುಬ್ಬಂ ಸದ್ದಂ ತಯಾ ಸುಣಾಪಿತಮ್ಹಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ಅಥ ಅನ್ತೇವಾಸಿನೋ ಆಚರಿಯಂ ಏತದವೋಚುಂ – ‘‘ತೇನ ಹಿ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ. ‘‘ತಾತಾ, ತಯೋ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬಹೂಪಕಾರಾ, ಸ್ವೇ ತೇಸಂ ನಿವೇಸನೇ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ತೇಸಮ್ಪಿ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮ, ಅಧಿವಾಸೇಥ, ತಾತಾ’’ತಿ. ತೇ ಅಧಿವಾಸಯಿಂಸು. ಪುನದಿವಸೇ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಯಾಗುಭತ್ತಂ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಆಸನಾನಿ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ನೋ ಅಯ್ಯಾನಂ ಆಗಮನದಿವಸೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಕತ್ವಾ ತೇ ಆದಾಯ ನಿವೇಸನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖಂ ಅದಂಸು. ತೇ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚಾ ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿನೋ ‘‘ಮಯಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವದಿಂಸು. ‘‘ನನು, ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಚತ್ತಾರೋ ವಸ್ಸಿಕೇ ಮಾಸೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಗಹಿತಾವ ಪಟಿಞ್ಞಾ, ಇದಾನಿ ಕುಹಿಂ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಲೋಕೇ ಕಿರ ಬುದ್ಧೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ಧಮ್ಮೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ಸಙ್ಘೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ತಸ್ಮಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋ ಸನ್ತಿಕಂ ತುಮ್ಹಾಕಞ್ಞೇವ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ? ‘‘ಅಞ್ಞೇಸಮ್ಪಿ ಅವಾರಿತಂ, ಆವುಸೋ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಆಗಮೇಥ, ಮಯಮ್ಪಿ ಗಮನಪರಿವಚ್ಛಂ ಕತ್ವಾ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ. ‘‘ತುಮ್ಹೇಸು ಪರಿವಚ್ಛಂ ಕರೋನ್ತೇಸು ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಪಞ್ಚೋ ಹೋತಿ, ಮಯಂ ಪುರತೋ ಗಚ್ಛಾಮ, ತುಮ್ಹೇ ಪಚ್ಛಾ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇ ಪುರೇತರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಭಿತ್ಥವಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿಂಸು. ಅಥ ನೇಸಂ ಸತ್ಥಾ ಅನುಪುಬ್ಬಿಂ ಕಥಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ. ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ‘‘ಏಥ, ಭಿಕ್ಖವೋ’’ತಿ ವಚನಸಮನನ್ತರಂಯೇವ ಇದ್ಧಿಮಯಪತ್ತಚೀವರಧರಾ ಏಹಿಭಿಕ್ಖೂ ಅಹೇಸುಂ.

ತೇಪಿ ಖೋ ತಯೋ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಪಞ್ಚಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಸಕಟಸತೇಹಿ ಭತ್ತಚ್ಛಾದನಸಪ್ಪಿಮಧುಫಾಣಿತಾದೀನಿ ದಾನೂಪಕರಣಾನಿ ಆದಾಯ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಪತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಕಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಅದ್ಧಮಾಸಮತ್ತಮ್ಪಿ ದಾನಂ ದದಮಾನಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ವಸಿತ್ವಾ ಕೋಸಮ್ಬಿಂ ಆಗಮನತ್ಥಾಯ ಸತ್ಥಾರಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಾ ಪಟಿಞ್ಞಂ ದದನ್ತೇನ ‘‘ಸುಞ್ಞಾಗಾರೇ ಖೋ ಗಹಪತಯೋ ತಥಾಗತಾ ಅಭಿರಮನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಅಞ್ಞಾತಂ, ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹೇಹಿ ಪಹಿತಸಾಸನೇನ ಆಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಕೋಸಮ್ಬಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಘೋಸಕಸೇಟ್ಠಿ ಘೋಸಿತಾರಾಮಂ, ಕುಕ್ಕುಟಸೇಟ್ಠಿ ಕುಕ್ಕುಟಾರಾಮಂ, ಪಾವಾರಿಕಸೇಟ್ಠಿ ಪಾವಾರಿಕಾರಾಮನ್ತಿ ತಯೋ ಮಹಾವಿಹಾರೇ ಕಾರೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಆಗಮನತ್ಥಾಯ ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಸಾಸನಂ ಸುತ್ವಾ ತತ್ಥ ಅಗಮಾಸಿ. ತೇ ಪಚ್ಚುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವಿಹಾರಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ವಾರೇನ ವಾರೇನ ಪಟಿಜಗ್ಗನ್ತಿ. ಸತ್ಥಾ ದೇವಸಿಕಂ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ವಸತಿ. ಯಸ್ಸ ವಿಹಾರೇ ವುಟ್ಠೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸೇವ ಘರದ್ವಾರೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರತಿ. ತೇಸಂ ಪನ ತಿಣ್ಣಂ ಸೇಟ್ಠೀನಂ ಉಪಟ್ಠಾಕೋ ಸುಮನೋ ನಾಮ ಮಾಲಾಕಾರೋ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ತೇ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಅಹಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ದೀಘರತ್ತಂ ಉಪಕಾರಕೋ, ಸತ್ಥಾರಂ ಭೋಜೇತುಕಾಮೋಮ್ಹಿ, ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ಏಕದಿವಸಂ ಸತ್ಥಾರಂ ದೇಥಾ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಭಣೇ ಸ್ವೇ ಭೋಜೇಹೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧು, ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸೋ ಸತ್ಥಾರಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಸಕ್ಕಾರಂ ಪಟಿಯಾದೇಸಿ.

ತದಾ ರಾಜಾ ಸಾಮಾವತಿಯಾ ದೇವಸಿಕಂ ಪುಪ್ಫಮೂಲೇ ಅಟ್ಠ ಕಹಾಪಣೇ ದೇತಿ. ತಸ್ಸಾ ಖುಜ್ಜುತ್ತರಾ ನಾಮ ದಾಸೀ ಸುಮನಮಾಲಾಕಾರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಬದ್ಧಂ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಗಣ್ಹಾತಿ. ಅಥ ನಂ ತಸ್ಮಿಂ ದಿವಸೇ ಆಗತಂ ಮಾಲಾಕಾರೋ ಆಹ – ‘‘ಮಯಾ ಸತ್ಥಾ ನಿಮನ್ತಿತೋ, ಅಜ್ಜ ಪುಪ್ಫೇಹಿ ಸತ್ಥಾರಂ ಪೂಜೇಸ್ಸಾಮಿ, ತಿಟ್ಠ ತಾವ, ತ್ವಂ ಪರಿವೇಸನಾಯ ಸಹಾಯಿಕಾ ಹುತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಅವಸೇಸಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ. ಸಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಅಧಿವಾಸೇಸಿ. ಸುಮನೋ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಪರಿವಿಸಿತ್ವಾ ಅನುಮೋದನಕರಣತ್ಥಾಯ ಪತ್ತಂ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಅನುಮೋದನಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆರಭಿ. ಖುಜ್ಜುತ್ತರಾಪಿ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುಣನ್ತೀಯೇವ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ. ಸಾ ಅಞ್ಞೇಸು ದಿವಸೇಸು ಚತ್ತಾರೋ ಕಹಾಪಣೇ ಅತ್ತನೋ ಗಹೇತ್ವಾ ಚತೂಹಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ, ತಂ ದಿವಸಂ ಅಟ್ಠಹಿಪಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಗತಾ. ಅಥ ನಂ ಸಾಮಾವತೀ ಆಹ – ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ, ಅಮ್ಮ, ಅಜ್ಜ ಅಮ್ಹಾಕಂ ರಞ್ಞಾ ದ್ವಿಗುಣಂ ಪುಪ್ಫಮೂಲಂ ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿ? ‘‘ನೋ, ಅಯ್ಯೇ’’ತಿ. ‘‘ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಬಹೂನಿ ಪುಪ್ಫಾನೀ’’ತಿ? ‘‘ಅಞ್ಞೇಸು ದಿವಸೇಸು ಅಹಂ ಚತ್ತಾರೋ ಕಹಾಪಣೇ ಅತ್ತನೋ ಗಹೇತ್ವಾ ಚತೂಹಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಆಹರಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಜ್ಜ ಕಸ್ಮಾ ನ ಗಣ್ಹೀ’’ತಿ? ‘‘ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅಧಿಗತತ್ತಾ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ‘‘ಅರೇ, ದುಟ್ಠದಾಸಿ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ತಯಾ ಗಹಿತಕಹಾಪಣೇ ಮೇ ದೇಹೀ’’ತಿ ಅತಜ್ಜೇತ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಮ, ತಯಾ ಪಿವಿತಂ ಅಮತಂ ಅಮ್ಹೇಪಿ ಪಾಯೇಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಮಂ ನ್ಹಾಪೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಸೋಳಸಹಿ ಗನ್ಧೋದಕಘಟೇಹಿ ನ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ದ್ವೇ ಮಟ್ಠಸಾಟಕೇ ದಾಪೇಸಿ. ಸಾ ಏಕಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಏಕಂಸಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಆಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಬೀಜನಿಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಆಸನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಚಿತ್ರಬೀಜನಿಂ ಆದಾಯ ಪಞ್ಚ ಮಾತುಗಾಮಸತಾನಿ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ತಾಸಂ ಸತ್ಥಾರಾ ದೇಸಿತನಿಯಾಮೇನೇವ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ. ತಸ್ಸಾ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ತಾ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸು.

ತಾ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಖುಜ್ಜುತ್ತರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಮ, ಅಜ್ಜತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತ್ವಂ ಕಿಲಿಟ್ಠಕಮ್ಮಂ ಮಾ ಕರಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಮಾತುಟ್ಠಾನೇ ಚ ಆಚರಿಯಟ್ಠಾನೇ ಚ ಠತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಾ ದೇಸಿತಂ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕಥೇಹೀ’’ತಿ ವದಿಂಸು. ಸಾ ತಥಾ ಕರೋನ್ತೀ ಅಪರಭಾಗೇ ತಿಪಿಟಕಧರಾ ಜಾತಾ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಏತದಗ್ಗಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಮ ಸಾವಿಕಾನಂ ಉಪಾಸಿಕಾನಂ ಬಹುಸ್ಸುತಾನಂ ಧಮ್ಮಕಥಿಕಾನಂ ಯದಿದಂ ಖುಜ್ಜುತ್ತರಾ’’ತಿ ಏತದಗ್ಗೇ ಠಪೇಸಿ. ತಾಪಿ ಖೋ ಪಞ್ಚಸತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ತಂ ಏವಮಾಹಂಸು – ‘‘ಅಮ್ಮ, ಸತ್ಥಾರಂ ದಟ್ಠುಕಾಮಾಮ್ಹಾ, ತಂ ನೋ ದಸ್ಸೇಹಿ, ಗನ್ಧಮಾಲಾದೀಹಿ ತಂ ಪೂಜೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಅಯ್ಯೇ, ರಾಜಕುಲಂ ನಾಮ ಭಾರಿಯಂ, ತುಮ್ಹೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಬಹಿ ಗನ್ತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ’’ತಿ. ‘‘ಅಮ್ಮ, ನೋ ಮಾ ನಾಸೇಹಿ, ದಸ್ಸೇಹೇವ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸತ್ಥಾರ’’ನ್ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ವಸನಗಬ್ಭಾನಂ ಭಿತ್ತೀಸು ಯತ್ತಕೇನ ಓಲೋಕೇತುಂ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ, ತತ್ತಕಂ ಛಿದ್ದಂ ಕತ್ವಾ ಗನ್ಧಮಾಲಾದೀನಿ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ತಿಣ್ಣಂ ಸೇಟ್ಠೀನಂ ಘರದ್ವಾರಂ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ತುಮ್ಹೇ ತೇಸು ತೇಸು ಠಾನೇಸು ಠತ್ವಾ ಓಲೋಕೇಥ ಚೇವ, ಹತ್ಥೇ ಚ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ವನ್ದಥ, ಪೂಜೇಥ ಚಾ’’ತಿ. ತಾ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಗಚ್ಛನ್ತಞ್ಚ ಆಗಚ್ಛನ್ತಞ್ಚ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ವನ್ದಿಂಸು ಚೇವ ಪೂಜೇಸುಞ್ಚ.

ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾ ಅತ್ತನೋ ಪಾಸಾದತಲತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಚಙ್ಕಮಮಾನಾ ತಾಸಂ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಗಬ್ಭೇಸು ಛಿದ್ದಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಇದಂ ಕಿ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ತಾಹಿ ತಸ್ಸಾ ಸತ್ಥರಿ ಆಘಾತಬದ್ಧಭಾವಂ ಅಜಾನನ್ತೀಹಿ ‘‘ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ನಗರಂ ಆಗತೋ, ಮಯಂ ಏತ್ಥ ಠತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಾಮ ಚೇವ ಪೂಜೇಮ ಚಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಆಗತೋ ನಾಮ ಇಮಂ ನಗರಂ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ, ಇದಾನಿಸ್ಸ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮಿ, ಇಮಾಪಿ ತಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾಯಿಕಾ, ಇಮಾಸಮ್ಪಿ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸಿ – ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಸಾಮಾವತಿಮಿಸ್ಸಿಕಾನಂ ಬಹಿದ್ಧಾ ಪತ್ಥನಾ ಅತ್ಥಿ, ಕತಿಪಾಹೇನೇವ ತೇ ಜೀವಿತಂ ಮಾರೇಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ. ರಾಜಾ ‘‘ನ ತಾ ಏವರೂಪಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ನ ಸದ್ದಹಿ. ಪುನಪ್ಪುನಂ ವುತ್ತೇಪಿ ನ ಸದ್ದಹಿ ಏವ. ಅಥ ನಂ ಏವಂ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವುತ್ತೇಪಿ ಅಸದ್ದಹನ್ತಂ ‘‘ಸಚೇ ಮೇ ನ ಸದ್ದಹಸಿ, ತಾಸಂ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಉಪಚಾರೇಹಿ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ ಆಹ. ರಾಜಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಗಬ್ಭೇಸು ಛಿದ್ದಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಇದಂ ಕಿ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ಆರೋಚಿತೇ ತಾಸಂ ಅಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ, ಕಿಞ್ಚಿ ಅವತ್ವಾವ ಛಿದ್ದಾನಿ ಪಿದಹಾಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಗಬ್ಭೇಸು ಉದ್ಧಚ್ಛಿದ್ದಕವಾತಪಾನಾನಿ ಕಾರೇಸಿ. ಉದ್ಧಚ್ಛಿದ್ದಕವಾತಪಾನಾನಿ ಕಿರ ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಉಪ್ಪನ್ನಾನಿ. ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾ ತಾಸಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಾತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣಿತ್ವಾ, ‘‘ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸೇವ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಾಗರಾನಂ ಲಞ್ಜಂ ದತ್ವಾ, ‘‘ಸಮಣಂ ಗೋತಮಂ ಅನ್ತೋನಗರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತಂ ದಾಸಕಮ್ಮಕರಪೋರಿಸೇಹಿ ಅಕ್ಕೋಸೇತ್ವಾ ಪರಿಭಾಸೇತ್ವಾ ಪಲಾಪೇಥಾ’’ತಿ ಆಣಾಪೇಸಿ. ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕಾ ತೀಸು ರತನೇಸು ಅಪ್ಪಸನ್ನಾ ಅನ್ತೋನಗರಂ ಪವಿಟ್ಠಂ ಸತ್ಥಾರಂ ಅನುಬನ್ಧಿತ್ವಾ, ‘‘ಚೋರೋಸಿ, ಬಾಲೋಸಿ, ಮೂಳ್ಹೋಸಿ, ಓಟ್ಠೋಸಿ, ಗೋಣೋಸಿ, ಗದ್ರಭೋಸಿ, ನೇರಯಿಕೋಸಿ, ತಿರಚ್ಛಾನಗತೋಸಿ, ನತ್ಥಿ ತುಯ್ಹಂ ಸುಗತಿ, ದುಗ್ಗತಿಯೇವ ತುಯ್ಹಂ ಪಾಟಿಕಙ್ಖಾ’’ತಿ ದಸಹಿ ಅಕ್ಕೋಸವತ್ಥೂಹಿ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತಿ ಪರಿಭಾಸನ್ತಿ.

ತಂ ಸುತ್ವಾ ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಮೇ ನಾಗರಾ ಅಮ್ಹೇ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತಿ ಪರಿಭಾಸನ್ತಿ, ಇತೋ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಕುಹಿಂ, ಆನನ್ದೋತಿ’’? ‘‘ಅಞ್ಞಂ ನಗರಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ತತ್ಥ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಅಕ್ಕೋಸನ್ತೇಸು ಪುನ ಕತ್ಥ ಗಮಿಸ್ಸಾಮ, ಆನನ್ದೋ’’ತಿ? ‘‘ತತೋಪಿ ಅಞ್ಞಂ ನಗರಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ತತ್ಥಾಪಿ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಅಕ್ಕೋಸನ್ತೇಸು ಕುಹಿಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ? ‘‘ತತೋಪಿ ಅಞ್ಞಂ ನಗರಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಆನನ್ದ, ಏವಂ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಯತ್ಥ ಅಧಿಕರಣಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತತ್ಥೇವ ತಸ್ಮಿಂ ವೂಪಸನ್ತೇ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಕೇ ಪನ ತೇ, ಆನನ್ದ, ಅಕ್ಕೋಸನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಭನ್ತೇ, ದಾಸಕಮ್ಮಕರೇ ಉಪಾದಾಯ ಸಬ್ಬೇ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಹಂ, ಆನನ್ದ, ಸಙ್ಗಾಮಂ ಓತಿಣ್ಣಹತ್ಥಿಸದಿಸೋ, ಸಙ್ಗಾಮಂ ಓತಿಣ್ಣಹತ್ಥಿನೋ ಹಿ ಚತೂಹಿ ದಿಸಾಹಿ ಆಗತೇ ಸರೇ ಸಹಿತುಂ ಭಾರೋ, ತಥೇವ ಬಹೂಹಿ ದುಸ್ಸೀಲೇಹಿ ಕಥಿತಕಥಾನಂ ಸಹನಂ ನಾಮ ಮಯ್ಹಂ ಭಾರೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ಆರಬ್ಭ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಾ ನಾಗವಗ್ಗೇ ತಿಸ್ಸೋ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

‘‘ಅಹಂ ನಾಗೋವ ಸಙ್ಗಾಮೇ, ಚಾಪತೋ ಪತಿತಂ ಸರಂ;

ಅತಿವಾಕ್ಯಂ ತಿತಿಕ್ಖಿಸ್ಸಂ, ದುಸ್ಸೀಲೋ ಹಿ ಬಹುಜ್ಜನೋ.

‘‘ದನ್ತಂ ನಯನ್ತಿ ಸಮಿತಿಂ, ದನ್ತಂ ರಾಜಾಭಿರೂಹತಿ;

ದನ್ತೋ ಸೇಟ್ಠೋ ಮನುಸ್ಸೇಸು, ಯೋತಿವಾಕ್ಯಂ ತಿತಿಕ್ಖತಿ.

‘‘ವರಮಸ್ಸತರಾ ದನ್ತಾ, ಆಜಾನೀಯಾ ಚ ಸಿನ್ಧವಾ;

ಕುಞ್ಜರಾ ಚ ಮಹಾನಾಗಾ, ಅತ್ತದನ್ತೋ ತತೋ ವರ’’ನ್ತಿ. (ಧ. ಪ. ೩೨೦-೩೨೨);

ಧಮ್ಮಕಥಾ ಸಮ್ಪತ್ತಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಅಹೋಸಿ. ಏವಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿ, ಆನನ್ದ, ಏತೇ ಸತ್ತಾಹಮತ್ತಮೇವ ಅಕ್ಕೋಸಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಅಟ್ಠಮೇ ದಿವಸೇ ತುಣ್ಹೀ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಬುದ್ಧಾನಞ್ಹಿ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಅಧಿಕರಣಂ ಸತ್ತಾಹತೋ ಉತ್ತರಿ ನ ಗಚ್ಛತಿ. ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಅಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಪಲಾಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀ, ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಇಮಾ ಏತಸ್ಸ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಭೂತಾ, ಏತಾಸಮ್ಪಿ ಬ್ಯಸನಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏಕದಿವಸಂ ರಞ್ಞೋ ಸುರಾಪಾನಟ್ಠಾನೇ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಕರೋನ್ತೀ ಚೂಳಪಿತು ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿ ‘‘ಅತ್ಥೋ ಮೇ ಕಿರ ಕುಕ್ಕುಟೇಹಿ, ಅಟ್ಠ ಮತಕುಕ್ಕುಟೇ, ಅಟ್ಠ ಸಜೀವಕುಕ್ಕುಟೇ ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛತು, ಆಗನ್ತ್ವಾ ಚ ಸೋಪಾನಮತ್ಥಕೇ ಠತ್ವಾ ಆಗತಭಾವಂ ನಿವೇದೇತ್ವಾ ‘ಪವಿಸತೂ’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ಅಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಅಟ್ಠ ಸಜೀವಕುಕ್ಕುಟೇ ಪಹಿಣತು, ‘ಪಚ್ಛಾ ಇತರೇ’’’ತಿ. ಚೂಳಾಪಟ್ಠಾಕಸ್ಸ ಚ ‘‘ಮಮ ವಚನಂ ಕರೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ಲಞ್ಜಂ ಅದಾಸಿ. ಮಾಗಣ್ಡಿಯೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ, ರಞ್ಞೋ ನಿವೇದಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಪವಿಸತೂ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ರಞ್ಞೋ ಆಪಾನಭೂಮಿಂ ನ ಪವಿಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಇತರಾ ಚೂಳುಪಟ್ಠಾಕಂ ಪಹಿಣಿ – ‘‘ಗಚ್ಛ, ತಾತ, ಮಮ ಚೂಳಪಿತು ಸನ್ತಿಕ’’ನ್ತಿ. ಸೋ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇನ ದಿನ್ನೇ ಅಟ್ಠ ಸಜೀವಕುಕ್ಕುಟೇ ಆನೇತ್ವಾ, ‘‘ದೇವ, ಪುರೋಹಿತೇನ ಪಣ್ಣಾಕಾರೋ ಪಹಿತೋ’’ತಿ ಆಹ. ರಾಜಾ ‘‘ಭದ್ದಕೋ ವತ ನೋ ಉತ್ತರಿಭಙ್ಗೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ಕೋ ನು ಖೋ ಪಚೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಆಹ. ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾ, ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಸಾಮಾವತಿಪ್ಪಮುಖಾ ಪಞ್ಚಸತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ನಿಕ್ಕಮ್ಮಿಕಾ ವಿಚರನ್ತಿ, ತಾಸಂ ಪೇಸೇಹಿ, ತಾ ಪಚಿತ್ವಾ ಆಹರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಆಹ. ರಾಜಾ ‘‘ಗಚ್ಛ, ತಾಸಂ ದತ್ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಕಿರ ಹತ್ಥೇ ಅದತ್ವಾ ಸಯಮೇವ ಮಾರೇತ್ವಾ ಪಚನ್ತೂ’’ತಿ ಪೇಸೇಸಿ. ಚೂಳುಪಟ್ಠಾಕೋ ‘‘ಸಾಧು ದೇವಾ’’ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ತಥಾ ವತ್ವಾ ತಾಹಿ ‘‘ಮಯಂ ಪಾಣಾತಿಪಾತಂ ನ ಕರೋಮಾ’’ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸಿ. ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾ ‘‘ದಿಟ್ಠಂ ತೇ, ಮಹಾರಾಜ, ಇದಾನಿ ತಾಸಂ ಪಾಣಾತಿಪಾತಸ್ಸ ಕರಣಂ ವಾ ಅಕರಣಂ ವಾ ಜಾನಿಸ್ಸಸಿ, ‘ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಪಚಿತ್ವಾ ಪೇಸೇನ್ತೂ’ತಿ ವದೇಹಿ ದೇವಾ’’ತಿ ಆಹ. ರಾಜಾ ತಥಾ ವತ್ವಾ ಪೇಸೇಸಿ. ಇತರೋ ತೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇ ಕುಕ್ಕುಟೇ ಪುರೋಹಿತಸ್ಸ ದತ್ವಾ ಮತಕುಕ್ಕುಟೇ ತಾಸಂ ಸನ್ತಿಕಂ ನೇತ್ವಾ, ‘‘ಇಮೇ ಕಿರ ಕುಕ್ಕುಟೇ ಪಚಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಪಹಿಣಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ತಾ, ‘‘ಸಾಮಿ, ಆಹರ, ಇದಂ ನಾಮ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ಪಚ್ಚುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿಂಸು. ಸೋ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಕಿಂ, ತಾತಾ’’ತಿ ಪುಟ್ಠೋ, ‘‘ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಪಚಿತ್ವಾ ಪೇಸೇಥಾತಿ ವುತ್ತಮತ್ತೇಯೇವ ಪಟಿಮಗ್ಗಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿಂಸೂ’’ತಿ ಆಚಿಕ್ಖಿ. ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾ ‘‘ಪಸ್ಸ, ಮಹಾರಾಜ, ನ ತಾ ತುಮ್ಹಾದಿಸಾನಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಬಹಿದ್ಧಾ ಪತ್ಥನಾ ತಾಸಂ ಅತ್ಥೀತಿ ವುತ್ತೇ ನ ಸದ್ದಹಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ರಾಜಾ ತಂ ಸುತ್ವಾಪಿ ಅಧಿವಾಸೇತ್ವಾ ತುಣ್ಹೀಯೇವ ಅಹೋಸಿ. ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ.

ತದಾ ಪನ ರಾಜಾ ‘‘ಸಾಮಾವತಿಯಾ ವಾಸುಲದತ್ತಾಯ ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾಯ ಚಾ’’ತಿ ತಿಸ್ಸನ್ನಮ್ಪಿ ಏತಾಸಂ ಪಾಸಾದತಲೇ ವಾರೇನ ವಾರೇನ ಸತ್ತಾಹಂ ಸತ್ತಾಹಂ ವೀತಿನಾಮೇತಿ. ಅಥ ನಂ ‘‘ಸ್ವೇ ವಾ ಪರಸುವೇ ವಾ ಸಾಮಾವತಿಯಾ ಪಾಸಾದತಲಂ ಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾ ಚೂಳಪಿತು ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿ – ‘‘ಅಗದೇನ ಕಿರ ದಾಠಾ ಧೋವಿತ್ವಾ ಏಕಂ ಸಪ್ಪಂ ಪೇಸೇತೂ’’ತಿ. ಸೋ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ಪೇಸೇಸಿ. ರಾಜಾ ಅತ್ತನೋ ಗಮನಟ್ಠಾನಂ ಹತ್ಥಿಕನ್ತವೀಣಂ ಆದಾಯಯೇವ ಗಚ್ಛತಿ, ತಸ್ಸಾ ಪೋಕ್ಖರೇ ಏಕಂ ಛಿದ್ದಂ ಅತ್ಥಿ. ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾ ತೇನ ಛಿದ್ದೇನ ಸಪ್ಪಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಛಿದ್ದಂ ಮಾಲಾಗುಳೇನ ಥಕೇಸಿ. ಸಪ್ಪೋ ದ್ವೀಹತೀಹಂ ಅನ್ತೋವೀಣಾಯಮೇವ ಅಹೋಸಿ. ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾ ರಞ್ಞೋ ಗಮನದಿವಸೇ ‘‘ಅಜ್ಜ ಕತರಿಸ್ಸಿತ್ಥಿಯಾ ಪಾಸಾದಂ ಗಮಿಸ್ಸಸಿ ದೇವಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಸಾಮಾವತಿಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಅಜ್ಜ ಮಯಾ, ಮಹಾರಾಜ, ಅಮನಾಪೋ ಸುಪಿನೋ ದಿಟ್ಠೋ. ನ ಸಕ್ಕಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತುಂ, ದೇವಾ’’ತಿ? ‘‘ಗಚ್ಛಾಮೇವಾ’’ತಿ. ಸಾ ಯಾವ ತತಿಯಂ ವಾರೇತ್ವಾ, ‘‘ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಅಹಮ್ಪಿ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ದೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿಯಮಾನಾಪಿ ಅನಿವತ್ತಿತ್ವಾ, ‘‘ನ ಜಾನಾಮಿ, ಕಿಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ ದೇವಾ’’ತಿ ರಞ್ಞಾ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಅಗಮಾಸಿ.

ರಾಜಾ ಸಾಮಾವತಿಮಿಸ್ಸಿಕಾಹಿ ದಿನ್ನಾನಿ ವತ್ಥಪುಪ್ಫಗನ್ಧಾಭರಣಾನಿ ಧಾರೇತ್ವಾ ಸುಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ವೀಣಂ ಉಸ್ಸೀಸಕೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಯನೇ ನಿಪಜ್ಜಿ. ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾ ಅಪರಾಪರಂ ವಿಚರನ್ತೀ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ವೀಣಾಛಿದ್ದತೋ ಪುಪ್ಫಗುಳಂ ಅಪನೇಸಿ. ಸಪ್ಪೋ ದ್ವೀಹತೀಹಂ ನಿರಾಹಾರೋ ತೇನ ಛಿದ್ದೇನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಸ್ಸಸನ್ತೋ ಫಣಂ ಕತ್ವಾ ಸಯನಪಿಟ್ಠೇ ನಿಪಜ್ಜಿ. ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಧೀ ಧೀ, ದೇವ, ಸಪ್ಪೋ’’ತಿ ಮಹಾಸದ್ದಂ ಕತ್ವಾ ರಾಜಾನಞ್ಚ ತಾ ಚ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತೀ, ‘‘ಅಯಂ ಅನ್ಧಬಾಲರಾಜಾ ಅಲಕ್ಖಿಕೋ ಮಯ್ಹಂ ವಚನಂ ನ ಸುಣಾತಿ, ಇಮಾಪಿ ನಿಸ್ಸಿರೀಕಾ ದುಬ್ಬಿನೀತಾ, ಕಿಂ ನಾಮ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಾ ನ ಲಭನ್ತಿ, ಕಿಂ ನು ತುಮ್ಹೇ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಮತೇಯೇವ ಸುಖಂ ಜೀವಿಸ್ಸಥ, ಜೀವನ್ತೇ ದುಕ್ಖಂ ಜೀವಥ, ‘ಅಜ್ಜ ಮಯಾ ಪಾಪಸುಪಿನೋ ದಿಟ್ಠೋ, ಸಾಮಾವತಿಯಾ ಪಾಸಾದಂ ಗನ್ತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’ತಿ ವಾರೇನ್ತಿಯಾಪಿ ಮೇ ವಚನಂ ನ ಸುಣಸಿ, ದೇವಾ’’ತಿ ಆಹ. ರಾಜಾ ಸಪ್ಪಂ ದಿಸ್ವಾ ಮರಣಭಯತಜ್ಜಿತೋ ‘‘ಏವರೂಪಮ್ಪಿ ನಾಮ ಇಮಾ ಕರಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಅಹೋ ಪಾಪಾ, ಅಹಂ ಇಮಾಸಂ ಪಾಪಭಾವಂ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತಿಯಾಪಿ ಇಮಿಸ್ಸಾ ವಚನಂ ನ ಸದ್ದಹಿಂ, ಪಠಮಂ ಅತ್ತನೋ ಗಬ್ಭೇಸು ಛಿದ್ದಾನಿ ಕತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಾ, ಪುನ ಮಯಾ ಪೇಸಿತೇ ಕುಕ್ಕುಟೇ ಪಟಿಪಹಿಣಿಂಸು, ಅಜ್ಜ ಸಯನೇ ಸಪ್ಪಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿಂಸೂ’’ತಿ ಕೋಧೇನ ಸಮ್ಪಜ್ಜಲಿತೋ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ.

ಸಾಮಾವತೀಪಿ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಇತ್ಥಿಸತಾನಂ ಓವಾದಂ ಅದಾಸಿ – ‘‘ಅಮ್ಮಾ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಞ್ಞಂ ಪಟಿಸರಣಂ ನತ್ಥಿ, ನರಿನ್ದೇ ಚ ದೇವಿಯಾ ಚ ಅತ್ತನಿ ಚ ಸಮಮೇವ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತಂ ಪವತ್ತೇಥ, ಮಾ ಕಸ್ಸಚಿ ಕೋಪಂ ಕರಿತ್ಥಾ’’ತಿ. ರಾಜಾ ಸಹಸ್ಸಥಾಮಂ ಸಿಙ್ಗಧನುಂ ಆದಾಯ ಜಿಯಂ ಪೋಥೇತ್ವಾ ವಿಸಪೀತಂ ಸರಂ ಸನ್ನಯ್ಹಿತ್ವಾ ಸಾಮಾವತಿಂ ಧುರೇ ಕತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾ ತಾ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಠಪಾಪೇತ್ವಾ ಸಾಮಾವತಿಯಾ ಉರೇ ಸರಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ. ಸೋ ತಸ್ಸಾ ಮೇತ್ತಾನುಭಾವೇನ ಪಟಿನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಆಗತಮಗ್ಗಾಭಿಮುಖೋವ ಹುತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಹದಯಂ ಪವಿಸನ್ತೋ ವಿಯ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ರಾಜಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಯಾ ಖಿತ್ತೋ ಸರೋ ಸಿಲಮ್ಪಿ ವಿನಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ, ಆಕಾಸೇ ಪಟಿಹನನಕಟ್ಠಾನಂ ನತ್ಥಿ, ಅಥ ಚ ಪನೇಸ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಮಮ ಹದಯಾಭಿಮುಖೋ ಜಾತೋ, ಅಯಞ್ಹಿ ನಾಮ ನಿಸ್ಸತ್ತೋ ನಿಜ್ಜೀವೋ ಸರೋಪಿ ಏತಿಸ್ಸಾ ಗುಣಂ ಜಾನಾತಿ, ಅಹಂ ಮನುಸ್ಸಭೂತೋಪಿ ನ ಜಾನಾಮೀ’’ತಿ, ಸೋ ಧನುಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಸಾಮಾವತಿಯಾ ಪಾದಮೂಲೇ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಸಮ್ಮುಯ್ಹಾಮಿ ಪಮುಯ್ಹಾಮಿ, ಸಬ್ಬಾ ಮುಯ್ಹನ್ತಿ ಮೇ ದಿಸಾ;

ಸಾಮಾವತಿ ಮಂ ತಾಯಸ್ಸು, ತ್ವಞ್ಚ ಮೇ ಸರಣಂ ಭವಾ’’ತಿ.

ಸಾ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಸಾಧು, ದೇವ, ಮಂ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛಾ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ, ‘‘ಯಮಹಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಸರಣಂ ಗತಾ, ತಮೇವ ತ್ವಮ್ಪಿ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛಾಹೀ’’ತಿ ಇದಂ ವತ್ವಾ ಸಾಮಾವತೀ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸಾವಿಕಾ –

‘‘ಮಾ ಮಂ ತ್ವಂ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛ, ಯಮಹಂ ಸರಣಂ ಗತಾ;

ಏಸ ಬುದ್ಧೋ ಮಹಾರಾಜ, ಏಸ ಬುದ್ಧೋ ಅನುತ್ತರೋ;

ಸರಣಂ ಗಚ್ಛ ತಂ ಬುದ್ಧಂ, ತ್ವಞ್ಚ ಮೇ ಸರಣಂ ಭವಾ’’ತಿ. –

ಆಹ. ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಇದಾನಾಹಂ ಅತಿರೇಕತರಂ ಭಾಯಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಏಸ ಭಿಯ್ಯೋ ಪಮುಯ್ಹಾಮಿ, ಸಬ್ಬಾ ಮುಯ್ಹನ್ತಿ ಮೇ ದಿಸಾ;

ಸಾಮಾವತಿ ಮಂ ತಾಯಸ್ಸು, ತ್ವಞ್ಚ ಮೇ ಸರಣಂ ಭವಾ’’ತಿ.

ಅಥ ನಂ ಸಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಪುನ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ, ‘‘ತೇನ ಹಿ ತ್ವಞ್ಚ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛಾಮಿ, ಸತ್ಥಾರಞ್ಚ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛಾಮಿ, ವರಞ್ಚ ತೇ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ವರೋ ಗಹಿತೋ ಹೋತು, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸರಣಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸತ್ತಾಹಂ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ಸಾಮಾವತಿಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಉಟ್ಠೇಹಿ, ವರಂ ಗಣ್ಹಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಮಯ್ಹಂ ಹಿರಞ್ಞಾದೀಹಿ ಅತ್ಥೋ ನತ್ಥಿ, ಇಮಂ ಪನ ಮೇ ವರಂ ದೇಹಿ, ತಥಾ ಕರೋಹಿ, ಯಥಾ ಸತ್ಥಾ ನಿಬದ್ಧಂ ಪಞ್ಚಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಇಧಾಗಚ್ಛತಿ, ಧಮ್ಮಂ ಸುಣಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ರಾಜಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಪಞ್ಚಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಬದ್ಧಂ ಇಧಾಗಚ್ಛಥ, ಸಾಮಾವತಿಮಿಸ್ಸಿಕಾ ‘ಧಮ್ಮಂ ಸುಣಿಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ವದನ್ತೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಬುದ್ಧಾನಂ ನಾಮ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ನಿಬದ್ಧಂ ಗನ್ತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಮಹಾಜನೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಆಗಮನತ್ಥಾಯ ಪಚ್ಚಾಸೀಸತೀ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆಣಾಪೇಥಾ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಂ ಆಣಾಪೇಸಿ. ಸೋ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಿ ಆದಾಯ ನಿಬದ್ಧಂ ರಾಜಕುಲಂ ಗಚ್ಛತಿ. ತಾಪಿ ದೇವಿಯೋ ನಿಬದ್ಧಂ ಥೇರಂ ಸಪರಿವಾರಂ ಭೋಜೇನ್ತಿ, ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತಿ. ತಾ ಏಕದಿವಸಂ ಥೇರಸ್ಸ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಪಸೀದಿತ್ವಾ, ಪಞ್ಚಹಿ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಸತೇಹಿ ಧಮ್ಮಪೂಜಂ ಅಕಂಸು. ಏಕೇಕೋ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗೋ ಪಞ್ಚ ಸತಾನಿ ಪಞ್ಚ ಸತಾನಿ ಅಗ್ಘತಿ.

ತಾ ಏಕವತ್ಥಾ ದಿಸ್ವಾ ರಾಜಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕುಹಿಂ ವೋ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗೋ’’ತಿ. ‘‘ಅಯ್ಯಸ್ಸ ನೋ ದಿನ್ನಾ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಸಬ್ಬೇ ಗಹಿತಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಗಹಿತಾ’’ತಿ. ರಾಜಾ ಥೇರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ತಾಹಿ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಾನಂ ದಿನ್ನಭಾವಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಾಹಿ ದಿನ್ನಭಾವಞ್ಚ ಥೇರೇನ ಗಹಿತಭಾವಞ್ಚ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ನನು, ಭನ್ತೇ, ಅತಿಬಹೂನಿ ವತ್ಥಾನಿ, ಏತ್ತಕೇಹಿ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಹೋನಕಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಸೇಸಾನಿ ಜಿಣ್ಣಚೀವರಿಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ದಸ್ಸಾಮಿ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ‘‘ತೇ ಅತ್ತನೋ ಜಿಣ್ಣಚೀವರಾನಿ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಜಿಣ್ಣತರಚೀವರಿಕಾನಂ ದಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ತೇ ಅತ್ತನೋ ಜಿಣ್ಣತರಚೀವರಾನಿ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಾನಿ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ಪುರಾಣಪಚ್ಚತ್ಥರಣಾನಿ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಭೂಮತ್ಥರಣಾನಿ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ಪುರಾಣಭೂಮತ್ಥರಣಾನಿ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಪಾದಪುಞ್ಛನಾನಿ ಕರಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ‘‘ಪುರಾಣಪಾದಪುಞ್ಛನಾನಿ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಖಣ್ಡಾಖಣ್ಡಿಕಂ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ಮತ್ತಿಕಾಯ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಭಿತ್ತಿಂ ಲಿಮ್ಪಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಏತ್ತಕಾನಿ ಕತ್ವಾಪಿ ಅಯ್ಯಾನಂ ದಿನ್ನಾನಿ ನ ನಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ರಾಜಾ ಪಸನ್ನೋ ಅಪರಾನಿಪಿ ಪಞ್ಚ ವತ್ಥಸತಾನಿ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ಠಪಾಪೇಸಿ. ಥೇರೋ ಕಿರ ಪಞ್ಚಸತಗ್ಘನಕಾನೇವ ವತ್ಥಾನಿ ಪಞ್ಚಸತಭಾಗೇನ ಪಾದಮೂಲೇ ಠಪೇತ್ವಾ ದಿನ್ನಾನಿ ಪಞ್ಚಸತಕ್ಖತ್ತುಂ ಲಭಿ, ಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಕಾನಿ ಸಹಸ್ಸಭಾಗೇನ ಪಾದಮೂಲೇ ಠಪೇತ್ವಾ ದಿನ್ನಾನಿ ಸಹಸ್ಸಕ್ಖತ್ತುಂ ಲಭಿ, ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಕಾನಿ ಸತಸಹಸ್ಸಭಾಗೇನ ಪಾದಮೂಲೇ ಠಪೇತ್ವಾ ದಿನ್ನಾನಿ ಸತಸಹಸ್ಸಕ್ಖತ್ತುಂ ಲಭಿ. ಏಕಂ ದ್ವೇ ತೀಣಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪಞ್ಚ ದಸಾತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಲದ್ಧಾನಂ ಪನ ಗಣನಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ತಥಾಗತೇ ಕಿರ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೇ ಥೇರೋ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪಂ ವಿಚರಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬವಿಹಾರೇಸು ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಾನೇವ ಪತ್ತಚೀವರಾನಿ ಅದಾಸಿ.

ತದಾ ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾಪಿ ‘‘ಯಮಹಂ ಕರೋಮಿ. ತಂ ತಥಾ ಅಹುತ್ವಾ ಅಞ್ಞಥಾವ ಹೋತಿ, ಇದಾನಿ ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಅತ್ಥೇಸೋ ಉಪಾಯೋ’’ತಿ ರಞ್ಞೇ ಉಯ್ಯಾನಕೀಳಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಚೂಳಪಿತು ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿ – ‘‘ಸಾಮಾವತಿಯಾ ಪಾಸಾದಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ದುಸ್ಸಕೋಟ್ಠಾಗಾರಾನಿ ಚ ತೇಲಕೋಟ್ಠಾಗಾರಾನಿ ಚ ವಿವರಾಪೇತ್ವಾ, ದುಸ್ಸಾನಿ ತೇಲಚಾಟೀಸು ತೇಮೇತ್ವಾ ತೇಮೇತ್ವಾ ಥಮ್ಭೇ ವೇಠೇತ್ವಾ ತಾ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ದ್ವಾರಂ ಪಿದಹಿತ್ವಾ ಬಹಿ ಯನ್ತಕಂ ದತ್ವಾ ದಣ್ಡದೀಪಿಕಾಹಿ ಗೇಹೇ ಅಗ್ಗಿಂ ದದಮಾನೋ ಓತರಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛತೂ’’ತಿ. ಸೋ ಪಾಸಾದಂ ಅಭಿರುಯ್ಹ ಕೋಟ್ಠಾಗಾರಾನಿ ವಿವರಿತ್ವಾ ವತ್ಥಾನಿ ತೇಲಚಾಟೀಸು ತೇಮೇತ್ವಾ ತೇಮೇತ್ವಾ ಥಮ್ಭೇ ವೇಠೇತುಂ ಆರಭಿ. ಅಥ ನಂ ಸಾಮಾವತಿಪ್ಪಮುಖಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ‘‘ಕಿಂ ಏತಂ ಚೂಳಪಿತಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿಯೋ ಉಪಸಙ್ಕಮಿಂಸು. ‘‘ಅಮ್ಮಾ, ರಾಜಾ ದಳ್ಹಿಕಮ್ಮತ್ಥಾಯ ಇಮೇ ಥಮ್ಭೇ ತೇಲಪಿಲೋತಿಕಾಹಿ ವೇಠಾಪೇತಿ, ರಾಜಗೇಹೇ ನಾಮ ಸುಯುತ್ತಂ ದುಯುತ್ತಂ ದುಜ್ಜಾನಂ, ಮಾ ಮೇ ಸನ್ತಿಕೇ ಹೋಥ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ ಏವಂ ವತ್ವಾ ತಾ ಆಗತಾ ಗಬ್ಭೇ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ದ್ವಾರಾನಿ ಪಿದಹಿತ್ವಾ ಬಹಿ ಯನ್ತಕಂ ದತ್ವಾ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಗ್ಗಿಂ ದೇನ್ತೋ ಓತರಿ. ಸಾಮಾವತೀ ತಾಸಂ ಓವಾದಂ ಅದಾಸಿ – ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅನಮತಗ್ಗೇ ಸಂಸಾರೇ ವಿಚರನ್ತೀನಂ ಏವಮೇವ ಅಗ್ಗಿನಾ ಝಾಯಮಾನಾನಂ ಅತ್ತಭಾವಾನಂ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಬುದ್ಧಞಾಣೇನಪಿ ನ ಸುಕರೋ, ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಹೋಥಾ’’ತಿ. ತಾ ಗೇಹೇ ಝಾಯನ್ತೇ ವೇದನಾಪರಿಗ್ಗಹಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಮನಸಿಕರೋನ್ತಿಯೋ ಕಾಚಿ ದುತಿಯಫಲಂ, ಕಾಚಿ ತತಿಯಫಲಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು. ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಅಥ ಖೋ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಪಟಿಕ್ಕನ್ತಾ ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿಂಸು, ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿಂಸು, ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನಾ ಖೋ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚುಂ – ‘ಇಧ, ಭನ್ತೇ, ರಞ್ಞೋ ಉತೇನಸ್ಸ ಉಯ್ಯಾನಗತಸ್ಸ ಅನ್ತೇಪುರಂ ದಡ್ಢಂ, ಪಞ್ಚ ಚ ಇತ್ಥಿಸತಾನಿ ಕಾಲಕತಾನಿ ಸಾಮಾವತಿಪ್ಪಮುಖಾನಿ. ತಾಸಂ, ಭನ್ತೇ, ಉಪಾಸಿಕಾನಂ ಕಾ ಗತಿ, ಕೋ ಅಭಿಸಮ್ಪರಾಯೋ’ತಿ? ಸನ್ತೇತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಉಪಾಸಿಕಾಯೋ ಸೋತಾಪನ್ನಾ, ಸನ್ತಿ ಸಕದಾಗಾಮಿಯೋ, ಸನ್ತಿ ಅನಾಗಾಮಿಯೋ, ಸಬ್ಬಾ ತಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಉಪಾಸಿಕಾಯೋ ಅನಿಪ್ಫಲಾ ಕಾಲಕತಾ’’ತಿ. ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಏತಮತ್ಥಂ ವಿದಿತ್ವಾ ತಾಯಂ ವೇಲಾಯಂ ಇಮಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸಿ –

‘‘ಮೋಹಸಮ್ಬನ್ಧನೋ ಲೋಕೋ, ಭಬ್ಬರೂಪೋವ ದಿಸ್ಸತಿ;

ಉಪಧೀಬನ್ಧನೋ ಬಾಲೋ, ತಮಸಾ ಪರಿವಾರಿತೋ;

ಸಸ್ಸತೋರಿವ ಖಾಯತಿ, ಪಸ್ಸತೋ ನತ್ಥಿ ಕಿಞ್ಚನ’’ನ್ತಿ. (ಉದಾ. ೭೦);

ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸತ್ತಾ ನಾಮ ವಟ್ಟೇ ವಿಚರನ್ತಾ ನಿಚ್ಚಕಾಲಂ ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಮೇವ ನ ಕರೋನ್ತಿ, ಪಮಾದಿನೋ ಹುತ್ವಾ ಪಾಪಕಮ್ಮಮ್ಪಿ ಕರೋನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ವಟ್ಟೇ ವಿಚರನ್ತಾ ಸುಖಮ್ಪಿ ದುಕ್ಖಮ್ಪಿ ಅನುಭವನ್ತೀ’’ತಿ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ.

ರಾಜಾ ‘‘ಸಾಮಾವತಿಯಾ ಗೇಹಂ ಕಿರ ಝಾಯತೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ವೇಗೇನಾಗಚ್ಛನ್ತೋಪಿ ಅದಡ್ಢೇ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪನ ಗೇಹಂ ನಿಬ್ಬಾಪೇನ್ತೋ ಉಪ್ಪನ್ನಬಲವದೋಮನಸ್ಸೋ ಅಮಚ್ಚಗಣಪರಿವುತೋ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸಾಮಾವತಿಯಾ ಗುಣೇ ಅನುಸ್ಸರನ್ತೋ, ‘‘ಕಸ್ಸ ನು ಖೋ ಇದಂ ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ – ‘‘ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾಯ ಕಾರಿತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ, ‘‘ತಾಸೇತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿಯಮಾನಾ ನ ಕಥೇಸ್ಸತಿ, ಸಣಿಕಂ ಉಪಾಯೇನ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಅಮಚ್ಚೇ ಆಹ – ‘‘ಅಮ್ಭೋ, ಅಹಂ ಇತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಉಟ್ಠಾಯ ಸಮುಟ್ಠಾಯ ಆಸಙ್ಕಿತಪರಿಸಙ್ಕಿತೋವ ಹೋಮಿ, ಸಾಮಾವತೀ ಮೇ ನಿಚ್ಚಂ ಓತಾರಮೇವ ಗವೇಸತಿ, ಇದಾನಿ ಪನ ಮೇ ಚಿತ್ತಂ ನಿಬ್ಬುತಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸುಖೇನ ಚ ವಸಿತುಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ, ತೇ ‘‘ಕೇನ ನು ಖೋ, ದೇವ, ಇದಂ ಕತ’’ನ್ತಿ ಆಹಂಸು. ‘‘ಮಯಿ ಸಿನೇಹೇನ ಕೇನಚಿ ಕತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾಪಿ ಸಮೀಪೇ ಠಿತಾ ತಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ನಾಞ್ಞೋ ಕೋಚಿ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ, ಮಯಾ ಕತಂ, ದೇವ, ಅಹಂ ಚೂಳಪಿತರಂ ಆಣಾಪೇತ್ವಾ ಕಾರೇಸಿ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ‘‘ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞೋ ಮಯಿ ಸಿನೇಹೋ ಸತ್ತೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಪಸನ್ನೋಸ್ಮಿ, ವರಂ ತೇ ದಮ್ಮಿ, ಅತ್ತನೋ ಞಾತಿಗಣಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇಹೀ’’ತಿ. ಸಾ ಞಾತಕಾನಂ ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿ – ‘‘ರಾಜಾ ಮೇ ಪಸನ್ನೋ ವರಂ ದೇತಿ, ಸೀಘಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೂ’’ತಿ. ರಾಜಾ ಆಗತಾಗತಾನಂ ಮಹನ್ತಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕಾರೇಸಿ. ತಂ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಅಞ್ಞಾತಕಾಪಿ ಲಞ್ಜಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಮಯಂ ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾಯ ಞಾತಕಾ’’ತಿ ಆಗಚ್ಛಿಂಸು. ರಾಜಾ ತೇ ಸಬ್ಬೇ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ರಾಜಙ್ಗಣೇ ನಾಭಿಪ್ಪಮಾಣೇ ಆವಾಟೇ ಖಣಾಪೇತ್ವಾ ತೇ ತತ್ಥ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಪಂಸೂಹಿ ಪೂರೇತ್ವಾ ಉಪರಿ ಪಲಾಲೇ ವಿಕಿರಾಪೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ದಾಪೇಸಿ. ಚಮ್ಮಸ್ಸ ದಡ್ಢಕಾಲೇ ಅಯನಙ್ಗಲೇನ ಕಸಾಪೇತ್ವಾ ಖಣ್ಡಾಖಣ್ಡಂ ಹೀರಾಹೀರಂ ಕಾರೇಸಿ. ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾಯ ಸರೀರತೋಪಿ ತಿಖಿಣೇನ ಸತ್ಥೇನ ಘನಘನಟ್ಠಾನೇಸು ಮಂಸಂ ಉಪ್ಪಾಟೇತ್ವಾ ತೇಲಕಪಾಲಂ ಉದ್ಧನಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಪೂವೇ ವಿಯ ಪಚಾಪೇತ್ವಾ ತಮೇವ ಖಾದಾಪೇಸಿ.

ಧಮ್ಮಸಭಾಯಮ್ಪಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ, ‘‘ಅನನುಚ್ಛವಿಕಂ ವತ, ಆವುಸೋ, ಏವರೂಪಾಯ ಸದ್ಧಾಯ ಪಸನ್ನಾಯ ಉಪಾಸಿಕಾಯ ಏವರೂಪಂ ಮರಣ’’ನ್ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ಸಾಮಾವತಿಪ್ಪಮುಖಾನಂ ಇತ್ಥೀನಂ ಏತಂ ಅಯುತ್ತಂ ಸಮ್ಪತ್ತಂ. ಪುಬ್ಬೇ ಕತಕಮ್ಮಸ್ಸ ಪನ ಯುತ್ತಮೇವ ಏತಾಹಿ ಲದ್ಧ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ, ಏತಾಹಿ ಪುಬ್ಬೇ ಕತಂ, ತಂ ಆಚಿಕ್ಖಥಾ’’ತಿ ತೇಹಿ ಯಾಚಿತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ –

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ರಾಜಗೇಹೇ ನಿಬದ್ಧಂ ಅಟ್ಠ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಭುಞ್ಜನ್ತಿ. ಪಞ್ಚಸತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ತೇ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ. ತೇಸು ಸತ್ತ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಹಿಮವನ್ತಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಏಕೋ ನದೀತೀರೇ ಏಕಂ ತಿಣಗಹನಂ ಅತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ರಾಜಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇಸು ಗತೇಸು ತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಆದಾಯ ನದಿಯಂ ಉದಕಕೀಳಂ ಕೀಳಿತುಂ ಗತೋ. ತತ್ಥ ತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ದಿವಸಭಾಗಂ ಉದಕೇ ಕೀಳಿತ್ವಾ ಉತ್ತರಿತ್ವಾ ಸೀತಪೀಳಿತಾ ಅಗ್ಗಿಂ ವಿಸಿಬ್ಬೇತುಕಾಮಾ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಗ್ಗಿಕರಣಟ್ಠಾನಂ ಓಲೋಕೇಥಾ’’ತಿ ಅಪರಾಪರಂ ವಿಚರನ್ತಿಯೋ ತಂ ತಿಣಗಹನಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ತಿಣರಾಸೀ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ತಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಠಿತಾ ಅಗ್ಗಿಂ ಅದಂಸು. ತಿಣೇಸು ಝಾಯಿತ್ವಾ ಪತನ್ತೇಸು ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ನಟ್ಠಾಮ್ಹಾ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ರಞ್ಞೋ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಝಾಯತಿ, ರಾಜಾ ಞತ್ವಾ ಅಮ್ಹೇ ನಾಸೇಸ್ಸತಿ, ಸುದಡ್ಢಂ ನಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸಬ್ಬಾ ತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ದಾರೂನಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಉಪರಿ ದಾರುರಾಸಿಂ ಕರಿಂಸು. ಮಹಾದಾರುರಾಸಿ ಅಹೋಸಿ. ಅಥ ನಂ ಆಲಿಮ್ಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಇದಾನಿ ಝಾಯಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು. ತಾ ಪಠಮಂ ಅಸಞ್ಚೇತನಿಕಾ ಹುತ್ವಾ ಕಮ್ಮುನಾ ನ ಬಜ್ಝಿಂಸು, ಇದಾನಿ ಪಚ್ಛಾ ಸಞ್ಚೇತನಾಯ ಕಮ್ಮುನಾ ಬಜ್ಝಿಂಸು. ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ಪನ ಅನ್ತೋಸಮಾಪತ್ತಿಯಂ ಸಕಟಸಹಸ್ಸೇಹಿ ದಾರೂನಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ಆಲಿಮ್ಪೇನ್ತಾಪಿ ಉಸ್ಮಾಕಾರಮತ್ತಮ್ಪಿ ಗಹೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಉಟ್ಠಾಯ ಯಥಾಸುಖಂ ಅಗಮಾಸಿ. ತಾ ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಕತತ್ತಾ ಬಹೂನಿ ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ನಿರಯೇ ಪಚ್ಚಿತ್ವಾ ತಸ್ಸೇವ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ವಿಪಾಕಾವಸೇಸೇನ ಅತ್ತಭಾವಸತೇ ಇಮಿನಾವ ನಿಯಾಮೇನ ಗೇಹೇ ಝಾಯಮಾನೇ ಝಾಯಿಂಸು. ಇದಂ ಏತಾಸಂ ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮನ್ತಿ.

ಏವಂ ವುತ್ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಸತ್ಥಾರಂ ಪಟಿಪುಚ್ಛಿಂಸು – ‘‘ಖುಜ್ಜುತ್ತರಾ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಕೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಖುಜ್ಜಾ ಜಾತಾ, ಕೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಮಹಾಪಞ್ಞಾ, ಕೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಅಧಿಗತಾ, ಕೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಪರೇಸಂ ಪೇಸನಕಾರಿತಾ ಜಾತಾ’’ತಿ? ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಸ್ಸೇವ ರಞ್ಞೋ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ರಜ್ಜಂ ಕರಣಕಾಲೇ ಸ್ವೇವ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಥೋಕಂ ಖುಜ್ಜಧಾತುಕೋ ಅಹೋಸಿ. ಅಥೇಕಾ ಉಪಟ್ಠಾಯಿಕಾ ಇತ್ಥೀ ಕಮ್ಬಲಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಸರಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಏವಞ್ಚ ಏವಞ್ಚ ವಿಚರತೀ’’ತಿ ಖುಜ್ಜಾ ಹುತ್ವಾ ತಸ್ಸ ವಿಚರಣಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇಸಿ. ತಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಖುಜ್ಜಾ ಜಾತಾ. ತೇ ಪನ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ಪಠಮದಿವಸೇ ರಾಜಗೇಹೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಪತ್ತೇ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಪಾಯಾಸಸ್ಸ ಪೂರೇತ್ವಾ ದಾಪೇಸಿ. ಉಣ್ಹಪಾಯಾಸಸ್ಸ ಪೂರೇ ಪತ್ತೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತಿ. ಸಾ ಇತ್ಥೀ ತೇ ತಥಾ ಕರೋನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಾನಿ ಅಟ್ಠ ದನ್ತವಲಯಾನಿ ದತ್ವಾ, ‘‘ಇಧ ಠಪೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ತೇಸು ತಥಾ ಕತ್ವಾ ತಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಠಿತೇಸು ತೇಸಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಞತ್ವಾ, ‘‘ನತ್ಥಿ, ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಏತೇಹಿ ಅತ್ಥೋ. ತುಮ್ಹಾಕಞ್ಞೇವ ಏತಾನಿ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಾನಿ, ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ತೇ ಗಹೇತ್ವಾ ನನ್ದಮೂಲಕಪಬ್ಭಾರಂ ಅಗಮಂಸು. ಅಜ್ಜತನಾಪಿ ತಾನಿ ವಲಯಾನಿ ಅರೋಗಾನೇವ. ಸಾ ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಇದಾನಿ ತಿಪಿಟಕಧರಾ ಮಹಾಪಞ್ಞಾ ಜಾತಾ. ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂ ಕತಉಪಟ್ಠಾನಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಪನ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪತ್ತಾ. ಇದಮಸ್ಸಾ ಬುದ್ಧನ್ತರೇ ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮಂ.

ಕಸ್ಸಪಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಪನ ಏಕಾ ಬಾರಾಣಸಿಸೇಟ್ಠಿನೋ ಧೀತಾ ವಡ್ಢಮಾನಕಚ್ಛಾಯಾಯ ಆದಾಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ಅಲಙ್ಕರೋನ್ತೀ ನಿಸೀದಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ವಿಸ್ಸಾಸಿಕಾ ಏಕಾ ಖೀಣಾಸವಾ ಭಿಕ್ಖುನೀ ತಂ ದಟ್ಠುಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಹಿ ಖೀಣಾಸವಾಪಿ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಉಪಟ್ಠಾಕಕುಲಾನಿ ದಟ್ಠುಕಾಮಾ ಹೋನ್ತಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಖಣೇ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾಯ ಸನ್ತಿಕೇ ಕಾಚಿ ಪೇಸನಕಾರಿಕಾ ನತ್ಥಿ, ಸಾ ‘‘ವನ್ದಾಮಿ, ಅಯ್ಯೇ, ಏತಂ ತಾವ ಮೇ ಪಸಾಧನಪೇಳಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಥೇರೀ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಚಸ್ಸಾ ಇಮಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ನ ದಸ್ಸಾಮಿ, ಮಯಿ ಆಘಾತಂ ಕತ್ವಾ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸತಿ. ಸಚೇ ಪನ ದಸ್ಸಾಮಿ, ಪರಸ್ಸ ಪೇಸನಕಾರಿಕಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸತಿ. ನಿರಯಸನ್ತಾಪತೋ ಖೋ ಪನ ಪರಸ್ಸ ಪೇಸನಭಾವೋವ ಸೇಯ್ಯೋ’’ತಿ. ‘‘ಸಾ ಅನುದಯಂ ಪಟಿಚ್ಚ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಅದಾಸಿ. ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಪರೇಸಂ ಪೇಸನಕಾರಿಕಾ ಜಾತಾ’’ತಿ.

ಅಥ ಪುನೇಕದಿವಸಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ ‘‘ಸಾಮಾವತಿಪ್ಪಮುಖಾ ಪಞ್ಚಸತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಗೇಹೇ ಅಗ್ಗಿನಾ ಝಾಯಿಂಸು, ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾಯ ಞಾತಕಾ ಉಪರಿ ಪಲಾಲಗ್ಗಿಂ ದತ್ವಾ ಅಯನಙ್ಗಲೇಹಿ ಭಿನ್ನಾ, ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾ ಪಕ್ಕುಥಿತತೇಲೇ ಪಕ್ಕಾ, ಕೇ ನು ಖೋ ಏತ್ಥ ಜೀವನ್ತಿ ನಾಮ, ಕೇ ಮತಾ ನಾಮಾ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಯೇ ಕೇಚಿ ಪಮತ್ತಾ, ತೇ ವಸ್ಸಸತಂ ಜೀವನ್ತಾಪಿ ಮತಾಯೇವ ನಾಮ. ಯೇ ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ, ತೇ ಮತಾಪಿ ಜೀವನ್ತಿಯೇವ. ತಸ್ಮಾ ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾ ಜೀವನ್ತೀಪಿ ಮತಾಯೇವ ನಾಮ, ಸಾಮಾವತಿಪ್ಪಮುಖಾ ಪಞ್ಚಸತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಮತಾಪಿ ಜೀವನ್ತಿಯೇವ ನಾಮ. ನ ಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಮರನ್ತಿ ನಾಮಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

೨೧.

‘‘ಅಪ್ಪಮಾದೋ ಅಮತಪದಂ, ಪಮಾದೋ ಮಚ್ಚುನೋ ಪದಂ;

ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ನ ಮೀಯನ್ತಿ, ಯೇ ಪಮತ್ತಾ ಯಥಾ ಮತಾ.

೨೨.

‘‘ಏವಂ ವಿಸೇಸತೋ ಞತ್ವಾ, ಅಪ್ಪಮಾದಮ್ಹಿ ಪಣ್ಡಿತಾ;

ಅಪ್ಪಮಾದೇ ಪಮೋದನ್ತಿ, ಅರಿಯಾನಂ ಗೋಚರೇ ರತಾ.

೨೩.

‘‘ತೇ ಝಾಯಿನೋ ಸಾತತಿಕಾ, ನಿಚ್ಚಂ ದಳ್ಹಪರಕ್ಕಮಾ;

ಫುಸನ್ತಿ ಧೀರಾ ನಿಬ್ಬಾನಂ, ಯೋಗಕ್ಖೇಮಂ ಅನುತ್ತರ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಪ್ಪಮಾದೋತಿ ಪದಂ ಮಹನ್ತಂ ಅತ್ಥಂ ದೀಪೇತಿ, ಮಹನ್ತಂ ಅತ್ಥಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ. ಸಕಲಮ್ಪಿ ಹಿ ತೇಪಿಟಕಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಕಥಿಯಮಾನಂ ಅಪ್ಪಮಾದಪದಮೇವ ಓತರತಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಯಾನಿ ಕಾನಿಚಿ ಜಙ್ಗಲಾನಂ ಪಾಣಾನಂ ಪದಜಾತಾನಿ, ಸಬ್ಬಾನಿ ತಾನಿ ಹತ್ಥಿಪದೇ ಸಮೋಧಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಹತ್ಥಿಪದಂ ತೇಸಂ ಅಗ್ಗಮಕ್ಖಾಯತಿ ಯದಿದಂ ಮಹನ್ತತ್ತೇನ. ಏವಮೇವ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಯೇ ಕೇಚಿ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇತೇ ಅಪ್ಪಮಾದಮೂಲಕಾ ಅಪ್ಪಮಾದಸಮೋಸರಣಾ, ಅಪ್ಪಮಾದೋ ತೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅಗ್ಗಮಕ್ಖಾಯತೀ’’ತಿ (ಸಂ. ನಿ. ೫.೧೪೦).

ಸೋ ಪನೇಸ ಅತ್ಥತೋ ಸತಿಯಾ ಅವಿಪ್ಪವಾಸೋ ನಾಮ. ನಿಚ್ಚಂ ಉಪಟ್ಠಿತಾಯ ಸತಿಯಾ ಚೇತಂ ನಾಮಂ. ಅಮತಪದನ್ತಿ ಅಮತಂ ವುಚ್ಚತಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ. ತಞ್ಹಿ ಅಜಾತತ್ತಾ ನು ಜೀಯತಿ ನ ಮೀಯತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅಮತನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಇಮಿನಾತಿ ಪದಂ, ಅಮತಂ ಪಾಪುಣನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಮತಸ್ಸ ಪದಂ ಅಮತಪದಂ, ಅಮತಸ್ಸ ಅಧಿಗಮೂಪಾಯೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಪಮಾದೋತಿ ಪಮಜ್ಜನಭಾವೋ, ಮುಟ್ಠಸ್ಸತಿಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಸತಿಯಾ ವೋಸಗ್ಗಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ. ಮಚ್ಚುನೋತಿ ಮರಣಸ್ಸ. ಪದನ್ತಿ ಉಪಾಯೋ ಮಗ್ಗೋ. ಪಮತ್ತೋ ಹಿ ಜಾತಿಂ ನಾತಿವತ್ತತಿ, ಜಾತೋ ಜೀಯತಿ ಚೇವ ಮೀಯತಿ ಚಾತಿ ಪಮಾದೋ ಮಚ್ಚುನೋ ಪದಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಮರಣಂ ಉಪೇತಿ. ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ನ ಮೀಯನ್ತೀತಿ ಸತಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ಹಿ ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ನ ಮರನ್ತಿ. ಅಜರಾ ಅಮರಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ನ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತಬ್ಬಂ. ನ ಹಿ ಕೋಚಿ ಸತ್ತೋ ಅಜರೋ ಅಮರೋ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ಪಮತ್ತಸ್ಸ ಪನ ವಟ್ಟಂ ನಾಮ ಅಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ, ಅಪ್ಪಮತ್ತಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ. ತಸ್ಮಾ ಪಮತ್ತಾ ಜಾತಿಆದೀಹಿ ಅಪರಿಮುತ್ತತ್ತಾ ಜೀವನ್ತಾಪಿ ಮತಾಯೇವ ನಾಮ. ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಪನ ಅಪ್ಪಮಾದಲಕ್ಖಣಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಖಿಪ್ಪಂ ಮಗ್ಗಫಲಾನಿ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ದುತಿಯತತಿಯಅತ್ತಭಾವೇಸು ನ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ತೇ ಜೀವನ್ತಾಪಿ ಮತಾಪಿ ನ ಮೀಯನ್ತಿಯೇವ ನಾಮ. ಯೇ ಪಮತ್ತಾ ಯಥಾ ಮತಾತಿ ಯೇ ಪನ ಸತ್ತಾ ಪಮತ್ತಾ, ತೇ ಪಮಾದಮರಣೇನ ಮತತ್ತಾ, ಯಥಾ ಹಿ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯುಪಚ್ಛೇದೇನ ಮತಾ ದಾರುಕ್ಖನ್ಧಸದಿಸಾ ಅಪಗತವಿಞ್ಞಾಣಾ, ತಥೇವ ಹೋನ್ತಿ. ತೇಸಮ್ಪಿ ಹಿ ಮತಾನಂ ವಿಯ ಗಹಟ್ಠಾನಂ ತಾವ ‘‘ದಾನಂ ದಸ್ಸಾಮ, ಸೀಲಂ ರಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮ, ಉಪೋಸಥಕಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಏಕಚಿತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಪಬ್ಬಜಿತಾನಮ್ಪಿ ‘‘ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯವತ್ತಾದೀನಿ ಪೂರೇಸ್ಸಾಮ, ಧುತಙ್ಗಾನಿ ಸಮಾದಿಯಿಸ್ಸಾಮ, ಭಾವನಂ ವಡ್ಢೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಮತೇನ ತೇ ಕಿಂ ನಾನಾಕರಣಾವ ಹೋನ್ತಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಯೇ ಪಮತ್ತಾ ಯಥಾ ಮತಾ’’ತಿ.

ಏವಂ ವಿಸೇಸತೋ ಞತ್ವಾತಿ ಪಮತ್ತಸ್ಸ ವಟ್ಟತೋ ನಿಸ್ಸರಣಂ ನತ್ಥಿ, ಅಪ್ಪಮತ್ತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಏವಂ ವಿಸೇಸತೋವ ಜಾನಿತ್ವಾ. ಕೇ ಪನೇತಂ ವಿಸೇಸಂ ಜಾನನ್ತೀತಿ? ಅಪ್ಪಮಾದಮ್ಹಿ ಪಣ್ಡಿತಾತಿ ಯೇ ಪಣ್ಡಿತಾ ಮೇಧಾವಿನೋ ಸಪ್ಪಞ್ಞಾ ಅತ್ತನೋ ಅಪ್ಪಮಾದೇ ಠತ್ವಾ ಅಪ್ಪಮಾದಂ ವಡ್ಢೇನ್ತಿ, ತೇ ಏವಂ ವಿಸೇಸಕಾರಣಂ ಜಾನನ್ತಿ. ಅಪ್ಪಮಾದೇ ಪಮೋದನ್ತೀತಿ ತೇ ಏವಂ ಞತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತನೋ ಅಪ್ಪಮಾದೇ ಪಮೋದನ್ತಿ, ಪಹಂಸಿತಮುಖಾ ತುಟ್ಠಪಹಟ್ಠಾ ಹೋನ್ತಿ. ಅರಿಯಾನಂ ಗೋಚರೇ ರತಾತಿ ತೇ ಏವಂ ಅಪ್ಪಮಾದೇ ಪಮೋದನ್ತಾ ತಂ ಅಪ್ಪಮಾದಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಿಯಾನಂ ಬುದ್ಧಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಬುದ್ಧಸಾವಕಾನಂ ಗೋಚರಸಙ್ಖಾತೇ ಚತುಸತಿಪಟ್ಠಾನಾದಿಭೇದೇ ಸತ್ತತಿಂಸ ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಧಮ್ಮೇ ನವವಿಧಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮೇ ಚ ರತಾ ನಿರತಾ, ಅಭಿರತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ತೇ ಝಾಯಿನೋತಿ ತೇ ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಪಣ್ಡಿತಾ ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಸಙ್ಖಾತೇನ ಆರಮ್ಮಣೂಪನಿಜ್ಝಾನೇನ ವಿಪಸ್ಸನಾಮಗ್ಗಫಲಸಙ್ಖಾತೇನ ಲಕ್ಖಣೂಪನಿಜ್ಝಾನೇನ ಚಾತಿ ದುವಿಧೇನಪಿ ಝಾನೇನ ಝಾಯಿನೋ. ಸಾತತಿಕಾತಿ ಅಭಿನಿಕ್ಖಮನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಾ ಸತತಂ ಪವತ್ತಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕವೀರಿಯಾ. ನಿಚ್ಚಂ ದಳ್ಹಪರಕ್ಕಮಾತಿ ಯಂ ತಂ ಪುರಿಸಥಾಮೇನ ಪುರಿಸವೀರಿಯೇನ ಪುರಿಸಪರಕ್ಕಮೇನ ಪತ್ತಬ್ಬಂ, ನ ತಂ ಅಪಾಪುಣಿತ್ವಾ ವೀರಿಯಸ್ಸ ಸಣ್ಠಾನಂ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಏವರೂಪೇನ ವೀರಿಯೇನ ಅನ್ತರಾ ಅನೋಸಕ್ಕಿತ್ವಾ ನಿಚ್ಚಪ್ಪವತ್ತೇನ ದಳ್ಹಪರಕ್ಕಮೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾ. ಫುಸನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ದ್ವೇ ಫುಸನಾ ಞಾಣಫುಸನಾ ಚ, ವಿಪಾಕಫುಸನಾ ಚ. ತತ್ಥ ಚತ್ತಾರೋ ಮಗ್ಗಾ ಞಾಣಫುಸನಾ ನಾಮ, ಚತ್ತಾರಿ ಫಲಾನಿ ವಿಪಾಕಫುಸನಾ ನಾಮ. ತೇಸು ಇಧ ವಿಪಾಕಫುಸನಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ. ಅರಿಯಫಲೇನ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಸಚ್ಛಿಕರೋನ್ತೋ ಧೀರಾ ಪಣ್ಡಿತಾ ತಾಯ ವಿಪಾಕಫುಸನಾಯ ಫುಸನ್ತಿ, ನಿಬ್ಬಾನಂ ಸಚ್ಛಿಕರೋನ್ತಿ. ಯೋಗಕ್ಖೇಮಂ ಅನುತ್ತರನ್ತಿ ಯೇ ಚತ್ತಾರೋ ಯೋಗಾ ಮಹಾಜನಂ ವಟ್ಟೇ ಓಸೀದಾಪೇನ್ತಿ, ತೇಹಿ ಖೇಮಂ ನಿಬ್ಭಯಂ ಸಬ್ಬೇಹಿ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮೇಹಿ ಸೇಟ್ಠತ್ತಾ ಅನುತ್ತರನ್ತಿ.

ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪನ್ನಾದಯೋ ಅಹೇಸುಂ. ದೇಸನಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಜಾತಾತಿ.

ಸಾಮಾವತೀವತ್ಥು ಪಠಮಂ.

೨. ಕುಮ್ಭಘೋಸಕಸೇಟ್ಠಿವತ್ಥು

ಉಟ್ಠಾನವತೋತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಕುಮ್ಭಘೋಸಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ರಾಜಗಹನಗರಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ರಾಜಗಹಸೇಟ್ಠಿನೋ ಗೇಹೇ ಅಹಿವಾತರೋಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಮಕ್ಖಿಕಾ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಯಾವ ಗಾವಾ ಪಠಮಂ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾ ಮರನ್ತಿ, ತತೋ ದಾಸಕಮ್ಮಕರೋ, ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಾ ಗೇಹಸಾಮಿಕಾ, ತಸ್ಮಾ ಸೋ ರೋಗೋ ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಾ ಸೇಟ್ಠಿಞ್ಚ ಜಾಯಞ್ಚ ಗಣ್ಹಿ. ತೇ ರೋಗೇನ ಫುಟ್ಠಾ ಪುತ್ತಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಠಿತಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಅಸ್ಸುಪುಣ್ಣೇಹಿ ನೇತ್ತೇಹಿ ತಂ ಆಹಂಸು – ‘‘ತಾತ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಿರ ರೋಗೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಭಿತ್ತಿಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪಲಾಯನ್ತಾವ ಜೀವಿತಂ ಲಭನ್ತಿ, ತ್ವಂ ಅಮ್ಹೇ ಅನೋಲೋಕೇತ್ವಾ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಜೀವನ್ತೋ ಪುನಾಗನ್ತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಸುಕಟ್ಠಾನೇ ನಾಮ ಚತ್ತಾಲೀಸ ಧನಕೋಟಿಯೋ ನಿದಹಿತ್ವಾ ಠಪಿತಾ, ತಾ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ. ಸೋ ತೇಸಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ರುದಮಾನೋ ಮಾತಾಪಿತರೋ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಮರಣಭಯಭೀತೋ ಭಿತ್ತಿಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬತಗಹನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದ್ವಾದಸ ವಸ್ಸಾನಿ ತತ್ಥ ವಸಿತ್ವಾ ಮಾತಾಪಿತುವಸನಟ್ಠಾನಂ ಪಚ್ಚಾಗಞ್ಛಿ.

ಅಥ ನಂ ದಹರಕಾಲೇ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರೂಳ್ಹಕೇಸಮಸ್ಸುಕಾಲೇ ಆಗತತ್ತಾ ನ ಕೋಚಿ ಸಞ್ಜಾನಿ. ಸೋ ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ದಿನ್ನಸಞ್ಞಾವಸೇನ ಧನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಧನಸ್ಸ ಅರೋಗಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಂ ನ ಕೋಚಿ ಸಞ್ಜಾನಾತಿ, ಸಚಾಹಂ ಧನಂ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ವಲಞ್ಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ‘ಏಕೇನ ದುಗ್ಗತೇನ ನಿಧಿ ಉದ್ಧಟೋ’ತಿ ಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಹೇಠೇಯ್ಯುಂ, ಯಂನೂನಾಹಂ ಭತಿಂ ಕತ್ವಾ ಜೀವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ. ಅಥೇಕಂ ಪಿಲೋತಿಕಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ, ‘‘ಅತ್ಥಿ ಕೋಚಿ ಭತಕೇನ ಅತ್ಥಿಕೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಭತಕವೀಥಿಂ ಪಾಪುಣಿ. ಅಥ ನಂ ಭತಕಾ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಸಚೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಏಕಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಸಿ, ಭತ್ತವೇತನಂ ತೇ ದಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ‘‘ಕಿಂ ಕಮ್ಮಂ ನಾಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಪಬೋಧನಚೋದನಕಮ್ಮಂ. ಸಚೇ ಉಸ್ಸಹಸಿ, ಪಾತೋವ ಉಟ್ಠಾಯ ‘ತಾತಾ, ಉಟ್ಠಹಥ, ಸಕಟಾನಿ ಸನ್ನಯ್ಹಥ, ಗೋಣೇ ಯೋಜೇಥ, ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಾನಂ ತಿಣತ್ಥಾಯ ಗಮನವೇಲಾ; ಅಮ್ಮಾ, ತುಮ್ಹೇಪಿ ಉಟ್ಠಹಥ, ಯಾಗುಂ ಪಚಥ, ಭತ್ತಂ ಪಚಥಾ’ತಿ ವಿಚರಿತ್ವಾ ಆರೋಚೇಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ. ಅಥಸ್ಸ ವಸನತ್ಥಾಯ ಏಕಂ ಘರಂ ಅದಂಸು. ಸೋ ದೇವಸಿಕಂ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಅಕಾಸಿ.

ಅಥಸ್ಸ ಏಕದಿವಸಂ ರಾಜಾ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರೋ ಸದ್ದಮಸ್ಸೋಸಿ. ಸೋ ಪನ ಸಬ್ಬರವಞ್ಞೂ ಅಹೋಸಿ. ತಸ್ಮಾ ‘‘ಮಹಾಧನಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸೇಸ ಸದ್ದೋ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಠಿತಾ ಏಕಾ ಪರಿಚಾರಿಕಾ ‘‘ರಾಜಾ ಯಂ ವಾ ತಂ ವಾ ನ ಕಥೇಸ್ಸತಿ, ಇದಂ ಮಯಾ ಞಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ – ‘‘ಗಚ್ಛ, ತಾತ, ಏತಂ ಜಾನಾಹೀ’’ತಿ ಏಕಂ ಪುರಿಸಂ ಪಹಿಣಿ. ಸೋ ವೇಗೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಏಕೋ ಭತಕಾನಂ ಭತಿಕಾರಕೋ ಕಪಣಮನುಸ್ಸೋ ಏಸೋ’’ತಿ ಆರೋಚೇಸಿ. ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ತುಣ್ಹೀ ಹುತ್ವಾ ದುತಿಯದಿವಸೇಪಿ ತತಿಯದಿವಸೇಪಿ ತಂ ತಸ್ಸ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ತಥೇವ ಆಹ. ಸಾಪಿ ಪರಿಚಾರಿಕಾ ತಥೇವ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ, ‘‘ಕಪಣಮನುಸ್ಸೋ ಏಸೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ರಾಜಾ ‘ಕಪಣಮನುಸ್ಸೋ ಏಸೋ’ತಿ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾಪಿ ನ ಸದ್ದಹತಿ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ‘ಮಹಾಧನಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸೇಸ ಸದ್ದೋ’ತಿ ವದತಿ, ಭವಿತಬ್ಬಮೇತ್ಥ ಕಾರಣೇನ, ಯಥಾಸಭಾವತೋ ಏತಂ ಞಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಸಾ ರಾಜಾನಂ ಆಹ, ‘‘ದೇವ, ಅಹಂ ಸಹಸ್ಸಂ ಲಭಮಾನಾ ಧೀತರಂ ಆದಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಏತಂ ಧನಂ ರಾಜಕುಲಂ ಪವೇಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ರಾಜಾ ತಸ್ಸಾ ಸಹಸ್ಸಂ ದಾಪೇಸಿ.

ಸಾ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಧೀತರಂ ಏಕಂ ಮಲಿನಧಾತುಕಂ ವತ್ಥಂ ನಿವಾಸಾಪೇತ್ವಾ ತಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ರಾಜಗೇಹತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಮಗ್ಗಪಟಿಪನ್ನಾ ವಿಯ ಭತಕವೀಥಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಂ ಘರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಮ, ಮಯಂ ಮಗ್ಗಪಟಿಪನ್ನಾ, ಏಕಾಹದ್ವೀಹಂ ಇಧ ವಿಸ್ಸಮಿತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಅಮ್ಮ, ಬಹೂನಿ ಘರಮಾನುಸಕಾನಿ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಇಧ ವಸಿತುಂ, ಏತಂ ಕುಮ್ಭಘೋಸಕಸ್ಸ ಗೇಹಂ ತುಚ್ಛಂ, ತತ್ಥ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ. ಸಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಸಾಮಿ, ಮಯಂ ಮಗ್ಗಪಟಿಪನ್ನಕಾ, ಏಕಾಹದ್ವೀಹಂ ಇಧ ವಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇನ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾಪಿ, ‘‘ಸಾಮಿ, ಅಜ್ಜೇಕದಿವಸಮತ್ತಂ ವಸಿತ್ವಾ ಪಾತೋವ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ನಿಕ್ಖಮಿತುಂ ನ ಇಚ್ಛಿ. ಸಾ ತತ್ಥೇವ ವಸಿತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ತಸ್ಸ ಅರಞ್ಞಗಮನವೇಲಾಯ, ‘‘ಸಾಮಿ, ತವ ನಿವಾಪಂ ದತ್ವಾ ಯಾಹಿ, ಆಹಾರಂ ತೇ ಪಚಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಅಲಂ, ಅಮ್ಮ, ಅಹಮೇವ ಪಚಿತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪುನಪ್ಪುನಂ ನಿಬನ್ಧಿತ್ವಾ ತೇನ ದಿನ್ನೇ ಗಹಿತಮತ್ತಕೇಯೇವ ಕತ್ವಾ ಅನ್ತರಾಪಣತೋ ಭಾಜನಾನಿ ಚೇವ ಪರಿಸುದ್ಧತಣ್ಡುಲಾದೀನಿ ಚ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ರಾಜಕುಲೇ ಪಚನನಿಯಾಮೇನ ಸುಪರಿಸುದ್ಧಂ ಓದನಂ, ಸಾಧುರಸಾನಿ ಚ ದ್ವೇ ತೀಣಿ ಸೂಪಬ್ಯಞ್ಜನಾನಿ ಪಚಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಅರಞ್ಞತೋ ಆಗತಸ್ಸ ಅದಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಮುದುಚಿತ್ತತಂ ಆಪನ್ನಂ ಞತ್ವಾ, ‘‘ಸಾಮಿ, ಕಿಲನ್ತಮ್ಹ, ಏಕಾಹದ್ವೀಹಂ ಇಧೇವ ಹೋಮಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ.

ಅಥಸ್ಸ ಸಾಯಮ್ಪಿ ಪುನದಿವಸೇಪಿ ಮಧುರಭತ್ತಂ ಪಚಿತ್ವಾ ಅದಾಸಿ. ಅಥ ಮುದುಚಿತ್ತತಂ ತಸ್ಸ ಞತ್ವಾ ‘‘ಸಾಮಿ, ಕತಿಪಾಹಂ ಇಧೇವ ವಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ತತ್ಥ ವಸಮಾನಾ ತಿಖಿಣೇನ ಸತ್ಥೇನ ತಸ್ಸ ಮಞ್ಚವಾಣಂ ಹೇಟ್ಠಾಅಟನಿಯಂ ತಹಂ ತಹಂ ಛಿನ್ದಿ. ಮಞ್ಚೋ ತಸ್ಮಿಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಮತ್ತೇಯೇವ ಹೇಟ್ಠಾ ಓಲಮ್ಬಿ. ಸೋ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಅಯಂ ಮಞ್ಚೋ ಏವಂ ಛಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಗತೋ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಸಾಮಿ, ದಹರದಾರಕೇ ವಾರೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ, ಏತ್ಥೇವ ಸನ್ನಿಪತನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಮ್ಮ, ಇದಂ ಮೇ ದುಕ್ಖಂ ತುಮ್ಹೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ಜಾತಂ. ಅಹಞ್ಹಿ ಪುಬ್ಬೇ ಕತ್ಥಚಿ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ದ್ವಾರಂ ಪಿದಹಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕರೋಮಿ, ತಾತ, ವಾರೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮೀ’’ತಿ. ಸಾ ಇಮಿನಾವ ನಿಯಾಮೇನ ದ್ವೇ ತಯೋ ದಿವಸೇ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ತೇನ ಉಜ್ಝಾಯಿತ್ವಾ ಖೀಯಿತ್ವಾ ವುಚ್ಚಮಾನಾಪಿ ತಥೇವ ವತ್ವಾ ಪುನ ಏಕಂ ದ್ವೇ ರಜ್ಜುಕೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸೇ ಛಿನ್ದಿ. ತಂ ದಿವಸಂ ತಸ್ಮಿಂ ನಿಸಿನ್ನಮತ್ತೇಯೇವ ಸಬ್ಬಂ ವಾಣಂ ಭೂಮಿಯಂ ಪತಿ, ಸೀಸಂ ಜಣ್ಣುಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕತೋ ಅಹೋಸಿ, ಸೋ ಉಟ್ಠಾಯ, ‘‘ಕಿಂ ಕರೋಮಿ, ಇದಾನಿ ಕುಹಿಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ನಿಪಜ್ಜನಮಞ್ಚಸ್ಸಪಿ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಅಸಾಮಿಕೋ ವಿಯ ಕತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ತಾತ, ಕಿಂ ಕರೋಮಿ, ಪಟಿವಿಸ್ಸಕದಾರಕೇ ವಾರೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ, ಹೋತು, ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿ, ಇಮಾಯ ನಾಮ ವೇಲಾಯ ಕುಹಿಂ ಗಮಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಧೀತರಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಮ, ತವ ಭಾತಿಕಸ್ಸ ನಿಪಜ್ಜನೋಕಾಸಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸಾ ಏಕಪಸ್ಸೇ ಸಯಿತ್ವಾ ‘‘ಇಧಾಗಚ್ಛ, ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಇತರೋಪಿ ನಂ ‘‘ಗಚ್ಛ, ತಾತ, ಭಗಿನಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಪಜ್ಜಾ’’ತಿ ವದೇಸಿ. ಸೋ ತಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಮಞ್ಚೇ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ತಂ ದಿವಸಞ್ಞೇವ ಸನ್ಥವಂ ಅಕಾಸಿ, ಕುಮಾರಿಕಾ ಪರೋದಿ. ಅಥ ನಂ ಮಾತಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕಿಂ, ಅಮ್ಮ, ರೋದಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಅಮ್ಮ, ಇದಂ ನಾಮ ಜಾತ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಹೋತು, ಅಮ್ಮ, ಕಿಂ ಸಕ್ಕಾ ಕಾತುಂ, ತಯಾಪಿ ಏಕಂ ಭತ್ತಾರಂ ಇಮಿನಾಪೇಕಂ ಪಾದಪರಿಚಾರಿಕಂ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ತಂ ಜಾಮಾತರಂ ಅಕಾಸಿ. ತೇ ಸಮಗ್ಗವಾಸಂ ವಸಿಂಸು.

ಸಾ ಕತಿಪಾಹಚ್ಚಯೇನ ರಞ್ಞೋ ಸಾಸನಂ ಪೇಸೇಸಿ – ‘‘ಭತಕವೀಥಿಯಂ ಛಣಂ ಕರೋನ್ತು. ಯಸ್ಸ ಪನ ಘರೇ ಛಣೋ ನ ಕರೀಯತಿ, ತಸ್ಸ ಏತ್ತಕೋ ನಾಮ ದಣ್ಡೋತಿ ಘೋಸನಂ ಕಾರೇತೂ’’ತಿ. ರಾಜಾ ತಥಾ ಕಾರೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸಸ್ಸು ಆಹ – ‘‘ತಾತ, ಭತಕವೀಥಿಯಂ ರಾಜಾಣಾಯ ಛಣೋ ಕತ್ತಬ್ಬೋ ಜಾತೋ, ಕಿಂ ಕರೋಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಅಮ್ಮ, ಅಹಂ ಭತಿಂ ಕರೋನ್ತೋಪಿ ಜೀವಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ, ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ? ‘‘ತಾತ, ಘರಾವಾಸಂ ವಸನ್ತಾ ನಾಮ ಇಣಮ್ಪಿ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ರಞ್ಞೋ ಆಣಾ ಅಕಾತುಂ ನ ಲಬ್ಭಾ. ಇಣತೋ ನಾಮ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಉಪಾಯೇನ ಮುಚ್ಚಿತುಂ ಸಕ್ಕಾ, ಗಚ್ಛ, ಕುತೋಚಿ ಏಕಂ ವಾ ದ್ವೇ ವಾ ಕಹಾಪಣೇ ಆಹರಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ಉಜ್ಝಾಯನ್ತೋ ಖೀಯನ್ತೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಚತ್ತಾಲೀಸಕೋಟಿಧನಟ್ಠಾನತೋ ಏಕಮೇವ ಕಹಾಪಣಂ ಆಹರಿ. ಸಾ ತಂ ಕಹಾಪಣಂ ರಞ್ಞೋ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಕಹಾಪಣೇನ ಛಣಂ ಕತ್ವಾ ಪುನ ಕತಿಪಾಹಚ್ಚಯೇನ ತಥೇವ ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿ. ಪುನ ರಾಜಾ ತಥೇವ ‘‘ಛಣಂ ಕರೋನ್ತು, ಅಕರೋನ್ತಾನಂ ಏತ್ತಕೋ ದಣ್ಡೋ’’ತಿ ಆಣಾಪೇಸಿ. ಪುನಪಿ ಸೋ ತಾಯ ತಥೇವ ವತ್ವಾ ನಿಪ್ಪೀಳಿಯಮಾನೋ ಗನ್ತ್ವಾ ತಯೋ ಕಹಾಪಣೇ ಆಹರಿ. ಸಾ ತೇಪಿ ಕಹಾಪಣೇ ರಞ್ಞೋ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಪುನ ಕತಿಪಾಹಚ್ಚಯೇನ ತಥೇವ ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿ – ‘‘ಇದಾನಿ ಪುರಿಸೇ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಇಮಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತೂ’’ತಿ. ರಾಜಾ ಪೇಸೇಸಿ. ಪುರಿಸಾ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಕುಮ್ಭಘೋಸಕೋ ನಾಮ ಕತರೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪರಿಯೇಸನ್ತಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಏಹಿ, ಭೋ ರಾಜಾ, ತಂ ಪಕ್ಕೋಸತೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ಸೋ ಭೀತೋ ‘‘ನ ಮಂ ರಾಜಾ ಜಾನಾತೀ’’ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ಗನ್ತುಂ ನ ಇಚ್ಛಿ. ಅಥ ನಂ ಬಲಕ್ಕಾರೇನ ಹತ್ಥಾದೀಸು ಗಹೇತ್ವಾ ಆಕಡ್ಢಿಂಸು. ಸಾ ಇತ್ಥೀ ತೇ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಅರೇ, ದುಬ್ಬಿನೀತಾ, ತುಮ್ಹೇ ಮಮ ಜಾಮಾತರಂ ಹತ್ಥಾದೀಸು ಗಹೇತುಂ ಅನನುಚ್ಛವಿಕಾ’’ತಿ ತಜ್ಜೇತ್ವಾ, ‘‘ಏಹಿ, ತಾತ, ಮಾ ಭಾಯಿ, ರಾಜಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ತವ ಹತ್ಥಾದಿಗಾಹಕಾನಂ ಹತ್ಥೇಯೇವ ಛಿನ್ದಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಧೀತರಂ ಆದಾಯ ಪುರತೋ ಹುತ್ವಾ ರಾಜಗೇಹಂ ಪತ್ವಾ ವೇಸಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಪಟಿಮಣ್ಡಿತಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಇತರಮ್ಪಿ ಪರಿಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಆನಯಿಂಸುಯೇವ.

ಅಥ ನಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಠಿತಂ ರಾಜಾ ಆಹ – ‘‘ತ್ವಂ ಕುಮ್ಭಘೋಸಕೋ ನಾಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಮಹಾಧನಂ ವಞ್ಚೇತ್ವಾ ಖಾದಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಕುತೋ ಮೇ, ದೇವ, ಧನಂ ಭತಿಂ ಕತ್ವಾ ಜೀವನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ? ‘‘ಮಾ ಏವಂ ಕರಿ, ಕಿಂ ಅಮ್ಹೇ ವಞ್ಚೇಸೀ’’ತಿ? ‘‘ನ ವಞ್ಚೇಮಿ, ದೇವ, ನತ್ಥಿ ಮೇ ಧನ’’ನ್ತಿ. ಅಥಸ್ಸ ರಾಜಾ ತೇ ಕಹಾಪಣೇ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ, ‘‘ಇಮೇ ಕಸ್ಸ ಕಹಾಪಣಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ಸಞ್ಜಾನಿತ್ವಾ, ‘‘ಅಹೋ ಬಾಲೋಮ್ಹಿ, ಕಥಂ ನು ಖೋ ಇಮೇ ರಞ್ಞೋ ಹತ್ಥಂ ಪತ್ತಾ’’ತಿ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ತಾ ದ್ವೇಪಿ ಪಟಿಮಣ್ಡಿತಪಸಾಧನಾ ಗಬ್ಭದ್ವಾರಮೂಲೇ ಠಿತಾ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಭಾರಿಯಂ ವತಿದಂ ಕಮ್ಮಂ, ಇಮಾಹಿ ರಞ್ಞಾ ಪಯೋಜಿತಾಹಿ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ರಾಜಾ ‘‘ವದೇಹಿ, ಭೋ, ಕಸ್ಮಾ ಏವಂ ಕರೋಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ನಿಸ್ಸಯೋ ಮೇ ನತ್ಥಿ, ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ಮಾದಿಸೋ ನಿಸ್ಸಯೋ ಭವಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಲ್ಯಾಣಂ, ದೇವ, ಸಚೇ ಮೇ ದೇವೋ ಅವಸ್ಸಯೋ ಹೋತೀ’’ತಿ. ‘‘ಹೋಮಿ, ಭೋ, ಕಿತ್ತಕಂ ತೇ ಧನ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಚತ್ತಾಲೀಸಕೋಟಿಯೋ, ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ? ‘‘ಸಕಟಾನಿ ದೇವಾ’’ತಿ? ರಾಜಾ ಅನೇಕಸತಾನಿ ಸಕಟಾನಿ ಯೋಜಾಪೇತ್ವಾ ಪಹಿಣಿತ್ವಾ ತಂ ಧನಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ರಾಜಙ್ಗಣೇ ರಾಸಿಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ರಾಜಗಹವಾಸಿನೋ ಸನ್ನಿಪಾತಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಅತ್ಥಿ ಕಸ್ಸಚಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ‘‘ಏತ್ತಕಂ ಧನ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ನತ್ಥಿ, ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನಸ್ಸ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ? ‘‘ಸಕ್ಕಾರಂ, ದೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಮಹನ್ತೇನ ಸಕ್ಕಾರೇನ ತಂ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಧೀತರಂ ತಸ್ಸೇವ ದತ್ವಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಪಸ್ಸಥಿಮಂ ಪುರಿಸಂ, ಏವರೂಪೋ ಧಿತಿಮಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಚತ್ತಾಲೀಸಕೋಟಿವಿಭವೋ ಹೋನ್ತೋಪಿ ಉಪ್ಪಿಲಾವಿತಾಕಾರಂ ವಾ ಅಸ್ಮಿಮಾನಮತ್ತಂ ವಾ ನ ಕರೋತಿ, ಕಪಣೋ ವಿಯ ಪಿಲೋತಿಕಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಭತಕವೀಥಿಯಂ ಭತಿಂ ಕತ್ವಾ ಜೀವನ್ತೋ ಮಯಾ ಇಮಿನಾ ನಾಮ ಉಪಾಯೇನ ಞಾತೋ. ಜಾನಿತ್ವಾ ಚ ಪನ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಸಧನಭಾವಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇತ್ವಾ ತಂ ಧನಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನೇ ಠಪಿತೋ, ಧೀತಾ ಚಸ್ಸ ಮಯಾ ದಿನ್ನಾ. ಭನ್ತೇ, ಮಯಾ ಚ ಏವರೂಪೋ ಧಿತಿಮಾ ನ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬೋ’’ತಿ ಆಹ.

ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಏವಂ ಜೀವನ್ತಸ್ಸ ಜೀವಿಕಂ ಧಮ್ಮಿಕಜೀವಿಕಂ ನಾಮ, ಮಹಾರಾಜ, ಚೋರಿಕಾದಿಕಮ್ಮಂ ಪನ ಇಧಲೋಕೇ ಚೇವ ಪೀಳೇತಿ ಹಿಂಸೇತಿ, ಪರಲೋಕೇ ಚ, ತತೋನಿದಾನಂ ಸುಖಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಪುರಿಸಸ್ಸ ಹಿ ಧನಪಾರಿಜುಞ್ಞಕಾಲೇ ಕಸಿಂ ವಾ ಭತಿಂ ವಾ ಕತ್ವಾ ಜೀವಿಕಮೇವ ಧಮ್ಮಿಕಜೀವಿಕಂ ನಾಮ. ಏವರೂಪಸ್ಸ ಹಿ ವೀರಿಯಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಸತಿಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಕಾಯವಾಚಾಹಿ ಪರಿಸುದ್ಧಕಮ್ಮಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾಯ ನಿಸಮ್ಮಕಾರಿನೋ ಕಾಯಾದೀಹಿ ಸಞ್ಞತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಜೀವಿಕಂ ಜೀವನ್ತಸ್ಸ ಸತಿಅವಿಪ್ಪವಾಸೇ ಠಿತಸ್ಸ ಇಸ್ಸರಿಯಂ ವಡ್ಢತಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೨೪.

‘‘ಉಟ್ಠಾನವತೋ ಸತೀಮತೋ,

ಸುಚಿಕಮ್ಮಸ್ಸ ನಿಸಮ್ಮಕಾರಿನೋ;

ಸಞ್ಞತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಜೀವಿನೋ,

ಅಪ್ಪಮತ್ತಸ್ಸ ಯಸೋಭಿವಡ್ಢತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಉಟ್ಠಾನವತೋತಿ ಉಟ್ಠಾನವೀರಿಯವನ್ತಸ್ಸ. ಸತಿಮತೋತಿ ಸತಿಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ. ಸುಚಿಕಮ್ಮಸ್ಸಾತಿ ನಿದ್ದೋಸೇಹಿ ನಿರಪರಾಧೇಹಿ ಕಾಯಕಮ್ಮಾದೀಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸ. ನಿಸಮ್ಮಕಾರಿನೋತಿ ಏವಞ್ಚೇ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಏವಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ವಾ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಮ್ಮೇ ಏವಂ ಕತೇ ಇದಂ ನಾಮ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ವಾ ಏವಂ ನಿದಾನಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ರೋಗತಿಕಿಚ್ಛನಂ ವಿಯ ಸಬ್ಬಕಮ್ಮಾನಿ ನಿಸಾಮೇತ್ವಾ ಉಪಧಾರೇತ್ವಾ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ. ಸಞ್ಞತಸ್ಸಾತಿ ಕಾಯಾದೀಹಿ ಸಞ್ಞತಸ್ಸ ನಿಚ್ಛಿದ್ದಸ್ಸ. ಧಮ್ಮಜೀವಿನೋತಿ ಅಗಾರಿಕಸ್ಸ ತುಲಾಕೂಟಾದೀನಿ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಕಸಿಗೋರಕ್ಖಾದೀಹಿ, ಅನಗಾರಿಕಸ್ಸ ವೇಜ್ಜಕಮ್ಮದೂತಕಮ್ಮಾದೀನಿ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮೇನ ಸಮೇನ ಭಿಕ್ಖಾಚರಿಯಾಯ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇನ್ತಸ್ಸ. ಅಪ್ಪಮತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅವಿಪ್ಪವುತ್ಥಸತಿನೋ. ಯಸೋಭಿವಡ್ಢತೀತಿ ಇಸ್ಸರಿಯಭೋಗಸಮ್ಪನ್ನಸಙ್ಖಾತೋ ಚೇವ ಕಿತ್ತಿವಣ್ಣಭಣನಸಙ್ಖಾತೋ ಚ ಯಸೋ ಅಭಿವಡ್ಢತೀತಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಕುಮ್ಭಘೋಸಕೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ. ಅಞ್ಞೇಪಿ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸು. ಏವಂ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಜಾತಾತಿ.

ಕುಮ್ಭಘೋಸಕಸೇಟ್ಠಿವತ್ಥು ದುತಿಯಂ.

೩. ಚೂಳಪನ್ಥಕತ್ಥೇರವತ್ಥು

ಉಟ್ಠಾನೇನಪ್ಪಮಾದೇನಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಚೂಳಪನ್ಥಕತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ರಾಜಗಹೇ ಕಿರ ಧನಸೇಟ್ಠಿಕುಲಸ್ಸ ಧೀತಾ ವಯಪ್ಪತ್ತಕಾಲೇ ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ಸತ್ತಭೂಮಿಕಸ್ಸ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಉಪರಿಮತಲೇ ಅತಿವಿಯ ರಕ್ಖಿಯಮಾನಾ ಯೋಬ್ಬನಮದಮತ್ತತಾಯ ಪುರಿಸಲೋಲಾ ಹುತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ದಾಸೇನೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಸನ್ಥವಂ ಕತ್ವಾ, ‘‘ಅಞ್ಞೇಪಿ ಮೇ ಇದಂ ಕಮ್ಮಂ ಜಾನೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ ಭೀತಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಅಮ್ಹೇಹಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ನ ಸಕ್ಕಾ ವಸಿತುಂ. ಸಚೇ ಮೇ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಇಮಂ ದೋಸಂ ಜಾನಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಖಣ್ಡಾಖಣ್ಡಿಕಂ ಮಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತಿ. ವಿದೇಸಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ತೇ ಹತ್ಥಸಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗದ್ವಾರೇನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ, ‘‘ಯತ್ಥ ವಾ ತತ್ಥ ವಾ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಅಜಾನನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಉಭೋಪಿ ಅಗಮಂಸು. ತೇಸಂ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ವಸನ್ತಾನಂ ಸಂವಾಸಮನ್ವಾಯ ತಸ್ಸಾ ಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಗಬ್ಭೋ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ. ಸಾ ಗಬ್ಭಪರಿಪಾಕಂ ಆಗಮ್ಮ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮನ್ತೇಸಿ, ‘‘ಗಬ್ಭೋ ಮೇ ಪರಿಪಾಕಂ ಗತೋ, ಞಾತಿಬನ್ಧುವಿರಹಿತೇ ಠಾನೇ ಗಬ್ಭವುಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದುಕ್ಖಾವಹಂ, ಕುಲಗೇಹಮೇವ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ. ಸೋ ‘‘ಸಚಾಹಂ ತತ್ಥ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ಜೀವಿತಂ ಮೇ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಭಯೇನ ‘‘ಅಜ್ಜ ಗಚ್ಛಾಮ, ಸ್ವೇ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ ದಿವಸೇ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇಸಿ. ಸಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಬಾಲೋ ಅತ್ತನೋ ದೋಸಮಹನ್ತತಾಯ ಗನ್ತುಂ ನ ಉಸ್ಸಹತಿ, ಮಾತಾಪಿತರೋ ನಾಮ ಏಕನ್ತಹಿತಾವ, ಅಯಂ ಗಚ್ಛತು ವಾ, ಮಾ ವಾ, ಅಹಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸಾ ತಸ್ಮಿಂ ಗೇಹಾ ನಿಕ್ಖನ್ತೇ ಗೇಹಪರಿಕ್ಖಾರಂ ಪಟಿಸಾಮೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಕುಲಘರಂ ಗತಭಾವಂ ಅನನ್ತರಗೇಹವಾಸೀನಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ.

ಸೋಪಿ ಘರಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಅದಿಸ್ವಾ ಪಟಿವಿಸ್ಸಕೇ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಸಾ ಕುಲಘರಂ ಗತಾ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ವೇಗೇನ ಅನುಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿ. ತಸ್ಸಾಪಿ ತತ್ಥೇವ ಗಬ್ಭವುಟ್ಠಾನಂ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ‘‘ಕಿಂ ಇದಂ, ಭದ್ದೇ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಸಾಮಿ, ಮೇ ಏಕೋ ಪುತ್ತೋ ಜಾತೋ’’ತಿ. ‘‘ಇದಾನಿ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಯಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಮಯಂ ಕುಲಘರಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಮ, ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇವ ನಿಪ್ಫನ್ನಂ, ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮ, ನಿವತ್ತಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ದ್ವೇಪಿ ಏಕಚಿತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿಂಸು. ತಸ್ಸ ಚ ದಾರಕಸ್ಸ ಪನ್ಥೇ ಜಾತತ್ತಾ ಪನ್ಥಕೋತಿ ನಾಮಂ ಕರಿಂಸು. ತಸ್ಸಾ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಅಪರೋಪಿ ಗಬ್ಭೋ ಪತಿಟ್ಠಹಿ. ಸಬ್ಬಂ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ವಿತ್ಥಾರೇತಬ್ಬಂ. ತಸ್ಸಪಿ ದಾರಕಸ್ಸ ಪನ್ಥೇ ಜಾತತ್ತಾ ಪಠಮಜಾತಸ್ಸ ಮಹಾಪನ್ಥಕೋತಿ ನಾಮಂ ಕತ್ವಾ ಇತರಸ್ಸ ಚೂಳಪನ್ಥಕೋತಿ ನಾಮಂ ಕರಿಂಸು. ತೇ ದ್ವೇಪಿ ದಾರಕೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಮೇವ ಗತಾ. ತೇಸಂ ತತ್ಥ ವಸನ್ತಾನಂ ಮಹಾಪನ್ಥಕದಾರಕೋ ಅಞ್ಞೇ ದಾರಕೇ ‘‘ಚೂಳಪಿತಾ ಮಹಾಪಿತಾತಿ, ಅಯ್ಯಕೋ ಅಯ್ಯಿಕಾ’’ತಿ ಚ ವದನ್ತೇ ಸುತ್ವಾ ಮಾತರಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಅಮ್ಮ, ಅಞ್ಞೇ ದಾರಕಾ ‘ಅಯ್ಯಕೋ ಅಯ್ಯಿಕಾ’ತಿಪಿ, ‘ಮಹಾಪಿತಾ ಚೂಳಪಿತಾ’ತಿಪಿ ವದನ್ತಿ, ಕಚ್ಚಿ ಅಮ್ಹಾಕಞ್ಞೇವ ಞಾತಕಾ ನತ್ಥೀ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ತಾತ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಏತ್ಥ ಞಾತಕಾ ನತ್ಥಿ. ರಾಜಗಹನಗರೇ ಪನ ವೋ ಧನಸೇಟ್ಠಿ ನಾಮ ಅಯ್ಯಕೋ, ತತ್ಥ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬಹೂ ಞಾತಕಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ನ ಗಚ್ಛಥ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ? ಸಾ ಅತ್ತನೋ ಅಗಮನಕಾರಣಂ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಅಕಥೇತ್ವಾ ಪುತ್ತೇಸು ಪುನಪ್ಪುನಂ ಕಥೇನ್ತೇಸು ಸಾಮಿಕಂ ಆಹ – ‘‘ಇಮೇ ದಾರಕಾ ಮಂ ಅತಿವಿಯ ಕಿಲಮೇನ್ತಿ, ಕಿಂ ನೋ ಮಾತಾಪಿತರೋ ದಿಸ್ವಾ ಮಂಸಂ ಖಾದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಏಹಿ, ದಾರಕಾನಂ ಅಯ್ಯಕಕುಲಂ ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಅಹಂ ಸಮ್ಮುಖಾ ಭವಿತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ತೇ ಪನ ನಯಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧು ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಉಪಾಯೇನ ದಾರಕಾನಂ ಅಯ್ಯಕಕುಲಮೇವ ದಟ್ಠುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ದ್ವೇಪಿ ಜನಾ ದಾರಕೇ ಆದಾಯ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ರಾಜಗಹಂ ಪತ್ವಾ ನಗರದ್ವಾರೇ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಸಾಲಾಯ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ದಾರಕಮಾತಾ ದ್ವೇ ದಾರಕೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಆಗತಭಾವಂ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಆರೋಚಾಪೇಸಿ. ತೇ ತಂ ಸಾಸನಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಸಂಸಾರೇ ವಿಚರನ್ತಾನಂ ನ ಪುತ್ತೋ ನ ಧೀತಾ ಭೂತಪುಬ್ಬಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ತೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಮಹಾಪರಾಧಿಕಾ, ನ ಸಕ್ಕಾ ತೇಹಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಚಕ್ಖುಪಥೇ ಠಾತುಂ, ಏತ್ತಕಂ ನಾಮ ಧನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದ್ವೇಪಿ ಜನಾ ಫಾಸುಕಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಜೀವನ್ತು, ದಾರಕೇ ಪನ ಇಧ ಪೇಸೇನ್ತೂ’’ತಿ ಧನಂ ದತ್ವಾ ದೂತಂ ಪಾಹೇಸುಂ.

ತೇಹಿ ಪೇಸಿತಂ ಧನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದಾರಕೇ ಆಗತದೂತಾನಞ್ಞೇವ ಹತ್ಥೇ ದತ್ವಾ ಪಹಿಣಿಂಸು. ದಾರಕಾ ಅಯ್ಯಕಕುಲೇ ವಡ್ಢನ್ತಿ. ತೇಸು ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ಅತಿದಹರೋ, ಮಹಾಪನ್ಥಕೋ ಪನ ಅಯ್ಯಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ದಸಬಲಸ್ಸ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸೋತುಂ ಗಚ್ಛತಿ. ತಸ್ಸ ನಿಚ್ಚಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಚಿತ್ತಂ ನಮಿ. ಸೋ ಅಯ್ಯಕಂ ಆಹ – ‘‘ಸಚೇ ಮಂ ಅನುಜಾನೇಯ್ಯಾಥ, ಅಹಂ ಪಬ್ಬಜೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ವದೇಸಿ, ತಾತ, ಸಕಲಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸಪಿ ಮೇ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾತೋ ತವ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಭದ್ದಿಕಾ. ಸಚೇ ಸಕ್ಕೋಸಿ ಪಬ್ಬಜಾಹೀ’’ತಿ. ತಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ನೇತ್ವಾ, ‘‘ಕಿಂ, ಗಹಪತಿ, ದಾರಕೋ ತೇ ಲದ್ಧೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ, ಅಯಂ ಮೇ ನತ್ತಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತುಕಾಮೋ’’ತಿ ಆಹ. ಸತ್ಥಾ ಅಞ್ಞತರಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಚಾರಿಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ‘‘ಇಮಂ ದಾರಕಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಹೀ’’ತಿ ಆಣಾಪೇಸಿ. ಥೇರೋ ತಸ್ಸ ತಚಪಞ್ಚಕಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ. ಸೋ ಬಹುಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಪರಿಪುಣ್ಣವಸ್ಸೋ ಉಪಸಮ್ಪದಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೇನ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕರೋನ್ತೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ. ಸೋ ಝಾನಸುಖೇನ ಫಲಸುಖೇನ ವೀತಿನಾಮೇನ್ತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಕ್ಕಾ ನು ಖೋ ಇದಂ ಸುಖಂ ಚೂಳಪನ್ಥಕಸ್ಸ ದಾತು’’ನ್ತಿ! ತತೋ ಅಯ್ಯಕಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ, ಸಚೇ ಅನುಜಾನೇಯ್ಯಾಥ, ಅಹಂ ಚೂಳಪನ್ಥಕಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಪಬ್ಬಾಜೇಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ಸೇಟ್ಠಿ ಕಿರ ಸಾಸನೇ ಚ ಸುಪ್ಪಸನ್ನೋ, ‘‘ಕತರಧೀತಾಯ ವೋ ಏತೇ ಪುತ್ತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಯಮಾನೋ ಚ ‘‘ಪಲಾತಧೀತಾಯಾ’’ತಿ ವತ್ತುಂ ಲಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸುಖೇನೇವ ತೇಸಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಅನುಜಾನಿ. ಥೇರೋ ಚೂಳಪನ್ಥಕಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ಸೀಲೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ. ಸೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾವ ದನ್ಧೋ ಅಹೋಸಿ.

‘‘ಪದ್ಮಂ ಯಥಾ ಕೋಕನದಂ ಸುಗನ್ಧಂ,

ಪಾತೋ ಸಿಯಾ ಫುಲ್ಲಮವೀತಗನ್ಧಂ;

ಅಙ್ಗೀರಸಂ ಪಸ್ಸ ವಿರೋಚಮಾನಂ,

ತಪನ್ತಮಾದಿಚ್ಚಮಿವನ್ತಲಿಕ್ಖೇ’’ತಿ. (ಸಂ. ನಿ. ೧.೧೨೩; ಅ. ನಿ. ೫.೧೯೫) –

ಇಮಂ ಏಕಂ ಗಾಥಂ ಚತೂಹಿ ಮಾಸೇಹಿ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ಸೋ ಕಿರ ಕಸ್ಸಪಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಪಞ್ಞವಾ ಹುತ್ವಾ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ದನ್ಧಭಿಕ್ಖುನೋ ಉದ್ದೇಸಗ್ಗಹಣಕಾಲೇ ಪರಿಹಾಸಕೇಳಿಂ ಅಕಾಸಿ. ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ತೇನ ಪರಿಹಾಸೇನ ಲಜ್ಜಿತೋ ನೇವ ಉದ್ದೇಸಂ ಗಣ್ಹಿ, ನ ಸಜ್ಝಾಯಮಕಾಸಿ. ತೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಅಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾವ ದನ್ಧೋ ಜಾತೋ, ಗಹಿತಗಹಿತಂ ಪದಂ ಉಪರೂಪರಿಪದಂ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ನಸ್ಸತಿ. ತಸ್ಸ ಇಮಮೇವ ಗಾಥಂ ಉಗ್ಗಹೇತುಂ ವಾಯಮನ್ತಸ್ಸ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸಾ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಾ. ಅಥ ನಂ ಮಹಾಪನ್ಥಕೋ, ‘‘ಚೂಳಪನ್ಥಕ, ತ್ವಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಅಭಬ್ಬೋ, ಚತೂಹಿ ಮಾಸೇಹಿ ಏಕಂ ಗಾಥಮ್ಪಿ ಗಣ್ಹಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಸಿ, ಪಬ್ಬಜಿತಕಿಚ್ಚಂ ಪನ ಕಥಂ ಮತ್ಥಕಂ ಪಾಪೇಸ್ಸಸಿ, ನಿಕ್ಖಮ ಇತೋ’’ತಿ ವಿಹಾರಾ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಿ. ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ಸಿನೇಹೇನ ಗಿಹಿಭಾವಂ ನ ಪತ್ಥೇತಿ.

ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ಕಾಲೇ ಮಹಾಪನ್ಥಕೋ ಭತ್ತುದ್ದೇಸಕೋ ಅಹೋಸಿ. ಜೀವಕೋ ಕೋಮಾರಭಚ್ಚೋ ಬಹುಂ ಮಾಲಾಗನ್ಧವಿಲೇಪನಂ ಆದಾಯ ಅತ್ತನೋ ಅಮ್ಬವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಪೂಜೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ದಸಬಲಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಮಹಾಪನ್ಥಕಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ, ‘‘ಕಿತ್ತಕಾ, ಭನ್ತೇ, ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಪಞ್ಚಮತ್ತಾನಿ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನೀ’’ತಿ. ‘‘ಸ್ವೇ, ಭನ್ತೇ, ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಾನಿ ಪಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಿ ಆದಾಯ ಅಮ್ಹಾಕಂ ನಿವೇಸನೇ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ. ‘‘ಉಪಾಸಕ, ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖು ದನ್ಧೋ ಅವಿರುಳ್ಹಿಧಮ್ಮೋ, ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಾನಂ ನಿಮನ್ತನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ ಥೇರೋ ಆಹ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಥೇರೋ ಏತ್ತಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ನಿಮನ್ತನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ತೋ ಮಂ ಬಾಹಿರಂ ಕತ್ವಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛತಿ, ನಿಸ್ಸಂಸಯಂ ಮಯ್ಹಂ ಭಾತಿಕಸ್ಸ ಮಯಿ ಚಿತ್ತಂ ಭಿನ್ನಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಕಿಂ ದಾನಿ ಮಯ್ಹಂ ಇಮಿನಾ ಸಾಸನೇನ, ಗಿಹೀ ಹುತ್ವಾ ದಾನಾದೀನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರೋನ್ತೋ ಜೀವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ? ಸೋ ಪುನದಿವಸೇ ಪಾತೋವ ವಿಬ್ಭಮಿತುಂ ಪಾಯಾಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲೇಯೇವ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಕಾರಣಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಠಮತರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಚೂಳಪನ್ಥಕಸ್ಸ ಗಮನಮಗ್ಗೇ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ಚಙ್ಕಮನ್ತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಕುಹಿಂ ಪನ ತ್ವಂ, ಚೂಳಪನ್ಥಕ, ಇಮಾಯ ವೇಲಾಯ ಗಚ್ಛಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಭಾತಾ ಮಂ, ಭನ್ತೇ, ನಿಕ್ಕಡ್ಢತಿ, ತೇನಾಹಂ ವಿಬ್ಭಮಿತುಂ ಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಚೂಳಪನ್ಥಕ, ತವ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ನಾಮ ಮಮ ಸನ್ತಕಾ, ಭಾತರಾ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಿತೋ ಕಸ್ಮಾ ಮಮ ಸನ್ತಿಕಂ ನಾಗಞ್ಛಿ, ಏಹಿ, ಕಿಂ ತೇ ಗಿಹಿಭಾವೇನ, ಮಮ ಸನ್ತಿಕೇ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಚಕ್ಕಙ್ಕಿತತಲೇನ ಪಾಣಿನಾ ತಂ ಸಿರಸಿ ಪರಾಮಸಿತ್ವಾ ಆದಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಪ್ಪಮುಖೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಚೂಳಪನ್ಥಕ, ಪುರತ್ಥಾಭಿಮುಖೋ ಹುತ್ವಾ ಇಮಂ ಪಿಲೋತಿಕಂ ‘ರಜೋಹರಣಂ ರಜೋಹರಣ’ನ್ತಿ ಪರಿಮಜ್ಜನ್ತೋ ಇಧೇವ ಹೋಹೀ’’ತಿ ಇದ್ಧಿಯಾ ಅಭಿಸಙ್ಖತಂ ಪರಿಸುದ್ಧಂ ಪಿಲೋತಿಕಂ ದತ್ವಾ ಕಾಲೇ ಆರೋಚಿತೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ಜೀವಕಸ್ಸ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇ ನಿಸೀದಿ. ಚೂಳಪನ್ಥಕೋಪಿ ಸೂರಿಯಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ತಂ ಪಿಲೋತಿಕಂ ‘‘ರಜೋಹರಣಂ ರಜೋಹರಣ’’ನ್ತಿ ಪರಿಮಜ್ಜನ್ತೋ ನಿಸೀದಿ. ತಸ್ಸ ತಂ ಪಿಲೋತಿಕಖಣ್ಡಂ ಪರಿಮಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಕಿಲಿಟ್ಠಂ ಅಹೋಸಿ. ತತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇದಂ ಪಿಲೋತಿಕಖಣ್ಡಂ ಅತಿವಿಯ ಪರಿಸುದ್ಧಂ, ಇಮಂ ಪನ ಅತ್ತಭಾವಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪುರಿಮಪಕತಿಂ ವಿಜಹಿತ್ವಾ ಏವಂ ಕಿಲಿಟ್ಠಂ ಜಾತಂ, ಅನಿಚ್ಚಾ ವತ ಸಙ್ಖಾರಾ’’ತಿ ಖಯವಯಂ ಪಟ್ಠಪೇನ್ತೋ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಚೂಳಪನ್ಥಕಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಆರುಳ್ಹ’’ನ್ತಿ ಞತ್ವಾ, ‘‘ಚೂಳಪನ್ಥಕ, ತ್ವಂ ಪಿಲೋತಿಕಖಣ್ಡಮೇವ ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಂ ‘ರಜಂ ರಜ’ನ್ತಿ ಮಾ ಸಞ್ಞಂ ಕರಿ, ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಪನ ತೇ ರಾಗರಜಾದಯೋ ಅತ್ಥಿ, ತೇ ಹರಾಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಓಭಾಸಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಪುರತೋ ನಿಸಿನ್ನೋ ವಿಯ ಪಞ್ಞಾಯಮಾನರೂಪೋ ಹುತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

‘‘ರಾಗೋ ರಜೋ ನ ಚ ಪನ ರೇಣು ವುಚ್ಚತಿ,

ರಾಗಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ ರಜೋತಿ;

ಏತಂ ರಜ್ಜಂ ವಿಪ್ಪಜಹಿತ್ವ ಭಿಕ್ಖವೋ,

ವಿಹರನ್ತಿ ತೇ ವಿಗತರಜಸ್ಸ ಸಾಸನೇ.

‘‘ದೋಸೋ ರಜೋ ನ ಚ ಪನ ರೇಣು ವುಚ್ಚತಿ,

ದೋಸಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ ರಜೋತಿ;

ಏತಂ ರಜಂ ವಿಪ್ಪಜಹಿತ್ವ ಭಿಕ್ಖವೋ,

ವಿಹರನ್ತಿ ತೇ ವಿಗತರಜಸ್ಸ ಸಾಸನೇ.

‘‘ಮೋಹೋ ರಜೋ ನ ಚ ಪನ ರೇಣು ವುಚ್ಚತಿ,

ಮೋಹಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ ರಜೋತಿ;

ಏತಂ ರಜಂ ವಿಪ್ಪಜಹಿತ್ವ ಭಿಕ್ಖವೋ,

ವಿಹರನ್ತಿ ತೇ ವಿಗತರಜಸ್ಸ ಸಾಸನೇ’’ತಿ. (ಮಹಾನಿ. ೨೦೯);

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ. ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿಯೇವಸ್ಸ ತೀಣಿ ಪಿಟಕಾನಿ ಆಗಮಿಂಸು.

ಸೋ ಕಿರ ಪುಬ್ಬೇ ರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ನಗರಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕರೋನ್ತೋ ನಲಾಟತೋ ಸೇದೇ ಮುಚ್ಚನ್ತೇ ಪರಿಸುದ್ಧೇನ ಸಾಟಕೇನ ನಲಾಟನ್ತಂ ಪುಞ್ಛಿ, ಸಾಟಕೋ ಕಿಲಿಟ್ಠೋ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ‘‘ಇಮಂ ಸರೀರಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಏವರೂಪೋ ಪರಿಸುದ್ಧೋ ಸಾಟಕೋ ಪಕತಿಂ ಜಹಿತ್ವಾ ಕಿಲಿಟ್ಠೋ ಜಾತೋ, ಅನಿಚ್ಚಾ ವತ ಸಙ್ಖಾರಾ’’ತಿ ಅನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಂ ಪಟಿಲಭಿ. ತೇ ಕಾರಣೇನಸ್ಸ ರಜೋಹರಣಮೇವ ಪಚ್ಚಯೋ ಜಾತೋ.

ಜೀವಕೋಪಿ ಖೋ ಕೋಮಾರಭಚ್ಚೋ ದಸಬಲಸ್ಸ ದಕ್ಖಿಣೋದಕಂ ಉಪನಾಮೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ನನು, ಜೀವಕ, ವಿಹಾರೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಹತ್ಥೇನ ಪತ್ತಂ ಪಿದಹಿ. ಮಹಾಪನ್ಥಕೋ ‘‘ನನು, ಭನ್ತೇ, ವಿಹಾರೇ ಭಿಕ್ಖೂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಅತ್ಥಿ, ಜೀವಕಾ’’ತಿ ಆಹ. ಜೀವಕೋ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಭಣೇ ಗಚ್ಛ, ವಿಹಾರೇ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅತ್ಥಿಭಾವಂ ವಾ ನತ್ಥಿಭಾವಂ ವಾ ತ್ವಞ್ಞೇವ ಜಾನಾಹೀ’’ತಿ ಪುರಿಸಂ ಪೇಸೇಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಭಾತಿಕೋ ‘ವಿಹಾರೇ ಭಿಕ್ಖೂ ನತ್ಥೀ’ತಿ ಭಣತಿ, ವಿಹಾರೇ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅತ್ಥಿಭಾವಮಸ್ಸ ಪಕಾಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಕಲಂ ಅಮ್ಬವನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಞ್ಞೇವ ಪೂರೇಸಿ. ಏಕಚ್ಚೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಚೀವರಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಏಕಚ್ಚೇ ರಜನಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಏಕಚ್ಚೇ ಸಜ್ಝಾಯಂ ಕರೋನ್ತಿ. ಏವಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಅಸದಿಸಂ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಂ ಮಾಪೇಸಿ. ಸೋ ಪುರಿಸೋ ವಿಹಾರೇ ಬಹೂ ಭಿಕ್ಖೂ ದಿಸ್ವಾ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ, ‘‘ಅಯ್ಯ, ಸಕಲಂ ಅಮ್ಬವನಂ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಪರಿಪುಣ್ಣ’’ನ್ತಿ ಜೀವಕಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸಿ. ಥೇರೋಪಿ ಖೋ ತತ್ಥೇವ –

‘‘ಸಹಸ್ಸಕ್ಖತ್ತುಮತ್ತಾನಂ, ನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾನ ಪನ್ಥಕೋ;

ನಿಸೀದಮ್ಬವನೇ ರಮ್ಮೇ, ಯಾವ ಕಾಲಪ್ಪವೇದನಾ’’ತಿ.

ಅಥ ಸತ್ಥಾ ತಂ ಪುರಿಸಂ ಆಹ – ‘‘ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘ಸತ್ಥಾ ಚೂಳಪನ್ಥಕಂ ನಾಮ ಪಕ್ಕೋಸತೀ’ತಿ ವದೇಹೀ’’ತಿ. ತೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ತಥಾ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಅಹಂ ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ, ಅಹಂ ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ’’ತಿ ಮುಖಸಹಸ್ಸಂ ಉಟ್ಠಹಿ. ಸೋ ಪುರಿಸೋ ಪುನ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಸಬ್ಬೇಪಿ ಕಿರ, ಭನ್ತೇ, ಚೂಳಪನ್ಥಕಾಯೇವ ನಾಮಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಯೋ ‘ಅಹಂ ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ’ತಿ ಪಠಮಂ ವದತಿ, ತಂ ಹತ್ಥೇ ಗಣ್ಹ, ಅವಸೇಸಾ ಅನ್ತರಧಾಯಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ. ಸೋ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ. ತಾವದೇವ ಸಹಸ್ಸಮತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಅನ್ತರಧಾಯಿಂಸು. ಥೇರೋಪಿ ತೇನ ಪುರಿಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಜೀವಕಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಜೀವಕ, ಚೂಳಪನ್ಥಕಸ್ಸ ಪತ್ತಂ ಗಣ್ಹಾಹಿ, ಅಯಂ ತೇ ಅನುಮೋದನಂ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಜೀವಕೋ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ. ಥೇರೋ ಸೀಹನಾದಂ ನದನ್ತೋ ತರುಣಸೀಹೋ ವಿಯ ತೀಹಿ ಪಿಟಕೇಹಿ ಸಙ್ಖೋಭೇತ್ವಾ ಅನುಮೋದನಮಕಾಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ವತ್ತೇ ದಸ್ಸಿತೇ ಗನ್ಧಕುಟಿಪ್ಪಮುಖೇ ಠತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸುಗತೋವಾದಂ ದತ್ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಉಯ್ಯೋಜೇತ್ವಾ ಸುರಭಿಗನ್ಧವಾಸಿತಂ ಗನ್ಧಕುಟಿಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣೇನ ಪಸ್ಸೇನ ಸೀಹಸೇಯ್ಯಂ ಉಪಗತೋ. ಅಥ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಸಮೋಸರಿತ್ವಾ ರತ್ತಕಮ್ಬಲಸಾಣಿಯಾ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಾ ವಿಯ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಗುಣಕಥಂ ಆರಭಿಂಸು, ‘‘ಆವುಸೋ, ಮಹಾಪನ್ಥಕೋ ಚೂಳಪನ್ಥಕಸ್ಸ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ಚತೂಹಿ ಮಾಸೇಹಿ ಏಕಂ ಗಾಥಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ‘ದನ್ಧೋ ಅಯ’ನ್ತಿ ವಿಹಾರಾ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಿ, ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಪನ ಅತ್ತನೋ ಅನುತ್ತರಧಮ್ಮರಾಜತಾಯ ಏಕಸ್ಮಿಂಯೇವಸ್ಸ ಅನ್ತರಭತ್ತೇ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಅದಾಸಿ, ತೀಣಿ ಪಿಟಕಾನಿ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿಯೇವ ಆಗತಾನಿ, ಅಹೋ ಬುದ್ಧಾನಂ ಬಲಂ ನಾಮ ಮಹನ್ತ’’ನ್ತಿ.

ಅಥ ಭಗವಾ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಇಮಂ ಕಥಾಪವತ್ತಿಂ ಞತ್ವಾ, ‘‘ಅಜ್ಜ ಮಯಾ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಬುದ್ಧಸೇಯ್ಯಾಯ ಉಟ್ಠಾಯ ಸುರತ್ತದುಪಟ್ಟಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ವಿಜ್ಜುಲತಂ ವಿಯ ಕಾಯಬನ್ಧನಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ರತ್ತಕಮ್ಬಲಸದಿಸಂ ಸುಗತಮಹಾಚೀವರಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಸುರಭಿಗನ್ಧಕುಟಿತೋ ನಿಕ್ಖಮ್ಮ ಮತ್ತವರವಾರಣಸೀಹವಿಜಮ್ಭಿತವಿಲಾಸೇನ ಅನನ್ತಾಯ ಬುದ್ಧಲೀಳಾಯ ಧಮ್ಮಸಭಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಲಙ್ಕತಮಣ್ಡಲಮಾಳಮಜ್ಝೇ ಸುಪಞ್ಞತ್ತವರಬುದ್ಧಾಸನಂ ಅಭಿರುಯ್ಹ ಛಬ್ಬಣ್ಣಬುದ್ಧರಂಸಿಯೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತೋ ಅಣ್ಣವಕುಚ್ಛಿಂ ಖೋಭಯಮಾನೋ ಯುಗನ್ಧರಮತ್ಥಕೇ ಬಾಲಸೂರಿಯೋ ವಿಯ ಆಸನಮಜ್ಝೇ ನಿಸೀದಿ. ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇ ಪನ ಆಗತಮತ್ತೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ಕಥಂ ಪಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಮುದುಕೇನ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತೇನ ಪರಿಸಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ, ‘‘ಅಯಂ ಪರಿಸಾ ಅತಿವಿಯ ಸೋಭತಿ, ಏಕಸ್ಸಪಿ ಹತ್ಥಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ವಾ ಪಾದಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ವಾ ಉಕ್ಕಾಸಿತಸದ್ದೋ ವಾ ಖಿಪಿತಸದ್ದೋ ವಾ ನತ್ಥಿ, ಸಬ್ಬೇಪಿ ಇಮೇ ಬುದ್ಧಗಾರವೇನ ಸಗಾರವಾ, ಬುದ್ಧತೇಜೇನ ತಜ್ಜಿತಾ. ಮಯಿ ಆಯುಕಪ್ಪಮ್ಪಿ ಅಕಥೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೇ ಪಠಮಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ನ ಕಥೇಸ್ಸನ್ತಿ. ಕಥಾಸಮುಟ್ಠಾಪನವತ್ತಂ ನಾಮ ಮಯಾವ ಜಾನಿತಬ್ಬಂ, ಅಹಮೇವ ಪಠಮಂ ಕಥೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಮಧುರೇನ ಬ್ರಹ್ಮಸ್ಸರೇನ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ, ಕಾ ಚ ಪನ ವೋ ಅನ್ತರಾಕಥಾ ವಿಪ್ಪಕತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ಇದಾನೇವ ದನ್ಧೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ದನ್ಧೋಯೇವ. ನ ಕೇವಲಞ್ಚಸ್ಸಾಹಂ ಇದಾನೇವ ಅವಸ್ಸಯೋ ಜಾತೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಅವಸ್ಸಯೋ ಅಹೋಸಿಮೇವ. ಪುಬ್ಬೇ ಪನಾಹಂ ಇಮಂ ಲೋಕಿಯಕುಟುಮ್ಬಸ್ಸ ಸಾಮಿಕಂ ಅಕಾಸಿಂ, ಇದಾನಿ ಲೋಕುತ್ತರಕುಟುಮ್ಬಸ್ಸಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಸೋತುಕಾಮೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಆಯಾಚಿತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ –

‘‘ಅತೀತೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಬಾರಾಣಸಿನಗರವಾಸೀ ಏಕೋ ಮಾಣವೋ ತಕ್ಕಸಿಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಿಪ್ಪುಗ್ಗಹಣತ್ಥಾಯ ದಿಸಾಪಾಮೋಕ್ಖಸ್ಸ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಧಮ್ಮನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಮಾಣವಕಸತಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಅತಿವಿಯ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಉಪಕಾರಕೋ ಅಹೋಸಿ, ಪಾದಪರಿಕಮ್ಮಾದೀನಿ ಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚಾನಿ ಕರೋತಿ. ದನ್ಧತಾಯ ಪನ ಕಿಞ್ಚಿ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋ’’ತಿ. ಆಚರಿಯೋ ‘‘ಅಯಂ ಮಮ ಬಹೂಪಕಾರೋ, ಸಿಕ್ಖಾಪೇಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ವಾಯಮನ್ತೋಪಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಸಿಕ್ಖಾಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ. ಸೋ ಚಿರಂ ವಸಿತ್ವಾ ಏಕಗಾಥಮ್ಪಿ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತ್ವಾ ‘‘ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಚರಿಯಂ ಆಪುಚ್ಛಿ. ಆಚರಿಯೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಮಯ್ಹಂ ಉಪಕಾರಕೋ, ಪಣ್ಡಿತಭಾವಮಸ್ಸ ಪಚ್ಚಾಸೀಸಾಮಿ, ನ ನಂ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕೋಮಿ, ಅವಸ್ಸಂ ಮಯಾ ಇಮಸ್ಸ ಪಚ್ಚುಪಕಾರೋ ಕಾತಬ್ಬೋ, ಏಕಮಸ್ಸ ಮನ್ತಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸೋ ತಂ ಅರಞ್ಞಂ ನೇತ್ವಾ ‘‘ಘಟ್ಟೇಸಿ ಘಟ್ಟೇಸಿ, ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಘಟ್ಟೇಸಿ? ಅಹಮ್ಪಿ ತಂ ಜಾನಾಮಿ ಜಾನಾಮೀ’’ತಿ ಇಮಂ ಮನ್ತಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇನ್ತೋ ಅನೇಕಸತಕ್ಖತ್ತುಂ ಪರಿವತ್ತಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಪಞ್ಞಾಯತಿ ತೇ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಆಮ, ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ದನ್ಧೇನ ನಾಮ ವಾಯಾಮಂ ಕತ್ವಾ ಪಗುಣಂ ಕತಂ ಸಿಪ್ಪಂ ನ ಪಲಾಯತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಮಗ್ಗಪರಿಬ್ಬಯಂ ದತ್ವಾ, ‘‘ಗಚ್ಛ, ಇಮಂ ಮನ್ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಜೀವಿಸ್ಸಸಿ, ಅಪಲಾಯನತ್ಥಾಯ ಪನಸ್ಸ ನಿಚ್ಚಂ ಸಜ್ಝಾಯಂ ಕರೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಂ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಮಾತಾ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಸಮ್ಪತ್ತಕಾಲೇ ‘‘ಪುತ್ತೋ ಮೇ ಸಿಪ್ಪಂ ಸಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಆಗತೋ’’ತಿ ಮಹಾಸಕ್ಕಾರಸಮ್ಮಾನಂ ಅಕಾಸಿ.

ತದಾ ಬಾರಾಣಸಿರಾಜಾ ‘‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ಮೇ ಕಾಯಕಮ್ಮಾದೀಸು ಕೋಚಿ ದೋಸೋ’’ತಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಅರುಚ್ಚನಕಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಮ್ಮಂ ಅದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅತ್ತನೋ ವಜ್ಜಂ ನಾಮ ಅತ್ತನೋ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಪರೇಸಂ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ನಾಗರಾನಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಸಾಯಂ ಅಞ್ಞಾತಕವೇಸೇನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ, ‘‘ಸಾಯಮಾಸಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಮನುಸ್ಸಾನಂ ಕಥಾಸಲ್ಲಾಪೋ ನಾಮ ನಾನಪ್ಪಕಾರಕೋ ಹೋತಿ, ‘ಸಚಾಹಂ ಅಧಮ್ಮೇನ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಮಿ, ಪಾಪೇನ ಅಧಮ್ಮಿಕೇನ ರಞ್ಞಾ ದಣ್ಡಬಲಿಆದೀಹಿ ಹತಮ್ಹಾ’ತಿ ವಕ್ಖನ್ತಿ. ‘ಸಚೇ ಧಮ್ಮೇನ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಮಿ, ದೀಘಾಯುಕೋ ಹೋತು ನೋ ರಾಜಾ’ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ಮಮ ಗುಣಂ ಕಥೇಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ತೇಸಂ ತೇಸಂ ಗೇಹಾನಂ ಭಿತ್ತಿಅನುಸಾರೇನೇವ ವಿಚರತಿ.

ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಉಮಙ್ಗಚೋರಾ ದ್ವಿನ್ನಂ ಗೇಹಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಉಮಙ್ಗಂ ಭಿನ್ದನ್ತಿ ಏಕಉಮಙ್ಗೇನೇವ ದ್ವೇ ಗೇಹಾನಿ ಪವಿಸನತ್ಥಾಯ. ರಾಜಾ ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಗೇಹಚ್ಛಾಯಾಯ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ತೇಸಂ ಉಮಙ್ಗಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಭಣ್ಡಕಂ ಓಲೋಕಿತಕಾಲೇ ಮಾಣವೋ ಪಬುಜ್ಝಿತ್ವಾ ತಂ ಮನ್ತಂ ಸಜ್ಝಾಯನ್ತೋ ‘‘ಘಟ್ಟೇಸಿ ಘಟ್ಟೇಸಿ, ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಘಟ್ಟೇಸಿ? ಅಹಮ್ಪಿ ತಂ ಜಾನಾಮಿ ಜಾನಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ತೇ ತಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಇಮಿನಾ ಕಿರಮ್ಹಾ ಞಾತಾ, ಇದಾನಿ ನೋ ನಾಸೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ನಿವತ್ಥವತ್ಥಾನಿಪಿ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಭೀತಾ ಸಮ್ಮುಖಸಮ್ಮುಖಟ್ಠಾನೇನೇವ ಪಲಾಯಿಂಸು. ರಾಜಾ ತೇ ಪಲಾಯನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಇತರಸ್ಸ ಚ ಮನ್ತಸಜ್ಝಾಯನಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಗೇಹಞ್ಞೇವ ವವತ್ಥಪೇತ್ವಾ ನಾಗರಾನಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ನಿವೇಸನಂ ಪಾವಿಸಿ. ಸೋ ವಿಭಾತಾಯ ಪನ ರತ್ತಿಯಾ ಪಾತೋವೇಕಂ ಪುರಿಸಂ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಗಚ್ಛ ಭಣೇ, ಅಸುಕವೀಥಿಯಂ ನಾಮ ಯಸ್ಮಿಂ ಗೇಹೇ ಉಮಙ್ಗೋ ಭಿನ್ನೋ, ತತ್ಥ ತಕ್ಕಸಿಲತೋ ಸಿಪ್ಪಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಆಗತಮಾಣವೋ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ಆನೇಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ರಾಜಾ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಮಾಣವಂ ಆನೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ರಾಜಾ ಆಹ – ‘‘ತ್ವಂ, ತಾತ, ತಕ್ಕಸಿಲತೋ ಸಿಪ್ಪಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಆಗತಮಾಣವೋ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ತಂ ಸಿಪ್ಪಂ ದೇಹೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧು, ದೇವ, ಸಮಾನಾಸನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ. ರಾಜಾಪಿ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ಮನ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ತೇ ಆಚರಿಯಭಾಗೋ’’ತಿ ಸಹಸ್ಸಂ ಅದಾಸಿ.

ತದಾ ಸೇನಾಪತಿ ರಞ್ಞೋ ಕಪ್ಪಕಂ ಆಹ – ‘‘ಕದಾ ರಞ್ಞೋ ಮಸ್ಸುಂ ಕರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಸ್ವೇ ವಾ ಪರಸುವೇ ವಾ’’ತಿ. ಸೋ ತಸ್ಸ ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಕಿಚ್ಚಂ ಮೇ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಕಿಂ, ಸಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ರಞ್ಞೋ ಮಸ್ಸುಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಖುರಂ ಅತಿವಿಯ ಪಹಂಸಿತ್ವಾ ಗಲನಾಳಿಂ ಛಿನ್ದ, ತ್ವಂ ಸೇನಾಪತಿ ಭವಿಸ್ಸಸಿ, ಅಹಂ ರಾಜಾ’’ತಿ. ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಮಸ್ಸುಕಮ್ಮಕರಣದಿವಸೇ ಗನ್ಧೋದಕೇನ ಮಸ್ಸುಂ ತೇಮೇತ್ವಾ ಖುರಂ ಪಹಂಸಿತ್ವಾ ನಲಾಟನ್ತೇ ಗಹೇತ್ವಾ, ‘‘ಖುರೋ ಥೋಕಂ ಕುಣ್ಠಧಾರೋ, ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಗಲನಾಳಿಂ ಛಿನ್ದಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಪುನ ಏಕಮನ್ತಂ ಠತ್ವಾ ಖುರಂ ಪಹಂಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ರಾಜಾ ಅತ್ತನೋ ಮನ್ತಂ ಸರಿತ್ವಾ ಸಜ್ಝಾಯಂ ಕರೋನ್ತೋ ‘‘ಘಟ್ಟೇಸಿ ಘಟ್ಟೇಸಿ, ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಘಟ್ಟೇಸಿ? ಅಹಮ್ಪಿ ತಂ ಜಾನಾಮಿ ಜಾನಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ನ್ಹಾಪಿತಸ್ಸ ನಲಾಟತೋ ಸೇದಾ ಮುಚ್ಚಿಂಸು. ಸೋ ‘‘ಜಾನಾತಿ ಮಮ ಕಾರಣಂ ರಾಜಾ’’ತಿ ಭೀತೋ ಖುರಂ ಭೂಮಿಯಂ ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಾದಮೂಲೇ ಉರೇನ ನಿಪಜ್ಜಿ. ರಾಜಾನೋ ನಾಮ ಛೇಕಾ ಹೋನ್ತಿ, ತೇನ ತಂ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಅರೇ, ದುಟ್ಠ, ನ್ಹಾಪಿತ, ‘ನ ಮಂ ರಾಜಾ ಜಾನಾತೀ’ತಿ ಸಞ್ಞಂ ಕರೋಸೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಭಯಂ ಮೇ ದೇಹಿ, ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ಹೋತು, ಮಾ ಭಾಯಿ, ಕಥೇಹೀ’’ತಿ. ಸೇನಾಪತಿ ಮೇ, ದೇವ, ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ, ‘‘ರಞ್ಞೋ ಮಸ್ಸುಂ ಕರೋನ್ತೋ ವಿಯ ಗಲನಾಳಿಂ ಛಿನ್ದ, ಅಹಂ ರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ತಂ ಸೇನಾಪತಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹಾತಿ. ರಾಜಾ ತಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಆಚರಿಯಂ ಮೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ಜೀವಿತಂ ಲದ್ಧ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಸೇನಾಪತಿಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಭೋ, ಸೇನಾಪತಿ, ಕಿಂ ನಾಮ ತಯಾ ಮಮ ಸನ್ತಿಕಾ ನ ಲದ್ಧಂ, ಇದಾನಿ ತಂ ದಟ್ಠುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ, ಮಮ ರಟ್ಠಾ ನಿಕ್ಖಮಾಹೀ’’ತಿ ತಂ ರಟ್ಠಾ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ಆಚರಿಯಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಆಚರಿಯ, ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಯಾ ಜೀವಿತಂ ಲದ್ಧ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಮಹನ್ತಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸೇನಾಪತಿಟ್ಠಾನಂ ಅದಾಸಿ. ‘‘ಸೋ ತದಾ ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ಅಹೋಸಿ, ಸತ್ಥಾ ದಿಸಾಪಾಮೋಕ್ಖೋ ಆಚರಿಯೋ’’ತಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಅತೀತಂ ಆಹರಿತ್ವಾ, ‘‘ಏವಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ದನ್ಧೋಯೇವ ಅಹೋಸಿ, ತದಾಪಿಸ್ಸಾಹಂ ಅವಸ್ಸಯೋ ಹುತ್ವಾ ತಂ ಲೋಕಿಯಕುಟುಮ್ಬೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಪುನ ಏಕದಿವಸಂ ‘‘ಅಹೋ ಸತ್ಥಾ ಚೂಳಪನ್ಥಕಸ್ಸ ಅವಸ್ಸಯೋ ಜಾತೋ’’ತಿ ಕಥಾಯ ಸಮುಟ್ಠಿತಾಯ ಚೂಳಸೇಟ್ಠಿಜಾತಕೇ ಅತೀತವತ್ಥುಂ ಕಥೇತ್ವಾ –

‘‘ಅಪ್ಪಕೇನಾಪಿ ಮೇಧಾವೀ, ಪಾಭತೇನ ವಿಚಕ್ಖಣೋ;

ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತಿ ಅತ್ತಾನಂ, ಅಣುಂ ಅಗ್ಗಿಂವ ಸನ್ಧಮ’’ನ್ತಿ. (ಜಾ. ೧.೧.೪) –

ಗಾಥಂ ವತ್ವಾ, ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವಾಹಂ ಇಮಸ್ಸ ಅವಸ್ಸಯೋ ಜಾತೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಅವಸ್ಸಯೋ ಅಹೋಸಿಮೇವ. ಪುಬ್ಬೇ ಪನಾಹಂ ಇಮಂ ಲೋಕಿಯಕುಟುಮ್ಬಸ್ಸ ಸಾಮಿಕಂ ಅಕಾಸಿಂ, ಇದಾನಿ ಲೋಕುತ್ತರಕುಟುಮ್ಬಸ್ಸ. ತದಾ ಹಿ ಚೂಳನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ಅಹೋಸಿ, ಚೂಳಸೇಟ್ಠಿ ಪನ ಪಣ್ಡಿತೋ ಬ್ಯತ್ತೋ ನಕ್ಖತ್ತಕೋವಿದೋ ಅಹಮೇವಾ’’ತಿ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ.

ಪುನೇಕದಿವಸಂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ, ‘‘ಆವುಸೋ, ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ಚತೂಹಿ ಮಾಸೇಹಿ ಚತುಪ್ಪದಂ ಗಾಥಂ ಗಹೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋಪಿ ವೀರಿಯಂ ಅನೋಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾವ ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ, ಇದಾನಿ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಕುಟುಮ್ಬಸ್ಸ ಸಾಮಿಕೋ ಜಾತೋ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಮ ಸಾಸನೇ ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಸ್ಸ ಸಾಮಿಕೋ ಹೋತಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೨೫.

‘‘ಉಟ್ಠಾನೇನಪ್ಪಮಾದೇನ, ಸಂಯಮೇನ ದಮೇನ ಚ;

ದೀಪಂ ಕಯಿರಾಥ ಮೇಧಾವೀ, ಯಂ ಓಘೋ ನಾಭಿಕೀರತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ದೀಪಂ ಕಯಿರಾಥಾತಿ ವೀರಿಯಸಙ್ಖಾತೇನ ಉಟ್ಠಾನೇನ, ಸತಿಯಾ ಅವಿಪ್ಪವಾಸಾಕಾರಸಙ್ಖಾತೇನ ಅಪ್ಪಮಾದೇನ, ಚತುಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸೀಲಸಙ್ಖಾತೇನ ಸಂಯಮೇನ, ಇನ್ದ್ರಿಯದಮೇನ ಚಾತಿ ಇಮೇಹಿ ಕಾರಣಭೂತೇಹಿ ಚತೂಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಧಮ್ಮೋಜಪಞ್ಞಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಮೇಧಾವೀ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತಿವಿಯ ದುಲ್ಲಭಪತಿಟ್ಠತಾಯ ಅತಿಗಮ್ಭೀರೇ ಸಂಸಾರಸಾಗರೇ ಅತ್ತನೋ ಪತಿಟ್ಠಾನಭೂತಂ ಅರಹತ್ತಫಲಂ ದೀಪಂ ಕಯಿರಾಥ ಕರೇಯ್ಯ, ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕೀದಿಸಂ? ಯಂ ಓಘೋ ನಾಭಿಕೀರತೀತಿ ಯಂ ಚತುಬ್ಬಿಧೋಪಿ ಕಿಲೇಸೋಘೋ ಅಭಿಕಿರಿತುಂ ವಿದ್ಧಂಸೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ. ನ ಹಿ ಸಕ್ಕಾ ಅರಹತ್ತಂ ಓಘೇನ ಅಭಿಕಿರಿತುನ್ತಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪನ್ನಾದಯೋ ಅಹೇಸುಂ. ಏವಂ ದೇಸನಾ ಸಮ್ಪತ್ತಪರಿಸಾಯ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಜಾತಾತಿ.

ಚೂಳಪನ್ಥಕತ್ಥೇರವತ್ಥು ತತಿಯಂ.

೪. ಬಾಲನಕ್ಖತ್ತಸಙ್ಘುಟ್ಠವತ್ಥು

ಪಮಾದಮನುಯುಞ್ಜನ್ತೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಬಾಲನಕ್ಖತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಬಾಲನಕ್ಖತ್ತಂ ನಾಮ ಸಙ್ಘುಟ್ಠಂ. ತಸ್ಮಿಂ ನಕ್ಖತ್ತೇ ಬಾಲಾ ದುಮ್ಮೇಧಿನೋ ಜನಾ ಛಾರಿಕಾಯ ಚೇವ ಗೋಮಯೇನ ಚ ಸರೀರಂ ಮಕ್ಖೇತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ಅಸಬ್ಭಂ ಭಣನ್ತಾ ವಿಚರನ್ತಿ. ಕಿಞ್ಚಿ ಞಾತಿ ಸುಹಜ್ಜಂ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಂ ವಾ ದಿಸ್ವಾ ಲಜ್ಜನ್ತಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ದ್ವಾರೇ ದ್ವಾರೇ ಠತ್ವಾ ಅಸಬ್ಭಂ ಭಣನ್ತಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ತೇಸಂ ಅಸಬ್ಭಂ ಸೋತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಯಥಾಬಲಂ ಅಡ್ಢಂ ವಾ ಪಾದಂ ವಾ ಕಹಾಪಣಂ ವಾ ಪೇಸೇನ್ತಿ. ತೇ ತೇಸಂ ದ್ವಾರೇ ಲದ್ಧಂ ಲದ್ಧಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮನ್ತಿ. ತದಾ ಪನ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಪಞ್ಚ ಕೋಟಿಮತ್ತಾ ಅರಿಯಸಾವಕಾ ವಸನ್ತಿ, ತೇ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಸಾಸನಂ ಪೇಸಯಿಂಸು – ‘‘ಭಗವಾ, ಭನ್ತೇ, ಸತ್ತಾಹಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ ಸದ್ಧಿಂ ನಗರಂ ಅಪ್ಪವಿಸಿತ್ವಾ ವಿಹಾರೇಯೇವ ಹೋತೂ’’ತಿ. ತಞ್ಚ ಪನ ಸತ್ತಾಹಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಿಹಾರೇಯೇವ ಯಾಗುಭತ್ತಾದೀನಿ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಪಹಿಣಿಂಸು, ಸಯಮ್ಪಿ ಗೇಹಾ ನ ನಿಕ್ಖಮಿಂಸು. ತೇ ನಕ್ಖತ್ತೇ ಪನ ಪರಿಯೋಸಿತೇ ಅಟ್ಠಮೇ ದಿವಸೇ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ನಗರಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅತಿದುಕ್ಖೇನ ನೋ ಸತ್ತ ದಿವಸಾನಿ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಾನಿ, ಬಾಲಾನಂ ಅಸಬ್ಭಾನಿ ಸುಣನ್ತಾನಂ ಕಣ್ಣಾ ಭಿಜ್ಜನಾಕಾರಪ್ಪತ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ, ಕೋಚಿ ಕಸ್ಸಚಿ ನ ಲಜ್ಜತಿ, ತೇನ ಮಯಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಅನ್ತೋನಗರಂ ಪವಿಸಿತುಂ ನಾದಮ್ಹ, ಮಯಮ್ಪಿ ಗೇಹತೋ ನ ನಿಕ್ಖಮಿಮ್ಹಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಬಾಲಾನಂ ದುಮ್ಮೇಧಾನಂ ಕಿರಿಯಾ ನಾಮ ಏವರೂಪಾ ಹೋತಿ, ಮೇಧಾವಿನೋ ಪನ ಧನಸಾರಂ ವಿಯ ಅಪ್ಪಮಾದಂ ರಕ್ಖಿತ್ವಾ ಅಮತಮಹಾನಿಬ್ಬಾನಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪಾಪುಣನ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

೨೬.

‘‘ಪಮಾದಮನುಯುಞ್ಜನ್ತಿ, ಬಾಲಾ ದುಮ್ಮೇಧಿನೋ ಜನಾ;

ಅಪ್ಪಮಾದಞ್ಚ ಮೇಧಾವೀ, ಧನಂ ಸೇಟ್ಠಂವ ರಕ್ಖತಿ.

೨೭.

‘‘ಮಾ ಪಮಾದಮನುಯುಞ್ಜೇಥ, ಮಾ ಕಾಮರತಿಸನ್ಥವಂ;

ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಹಿ ಝಾಯನ್ತೋ, ಪಪ್ಪೋತಿ ವಿಪುಲಂ ಸುಖ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಬಾಲಾತಿ ಬಾಲ್ಯೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ಇಧಲೋಕಪರಲೋಕತ್ಥಂ ಅಜಾನನ್ತಾ. ದುಮ್ಮೇಧಿನೋತಿ ನಿಪ್ಪಞ್ಞಾ. ತೇ ಪಮಾದೇ ಆದೀನವಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತಾ ಪಮಾದಂ ಅನುಯುಞ್ಜನ್ತಿ ಪವತ್ತೇನ್ತಿ, ಪಮಾದೇನ ಕಾಲಂ ವೀತಿನಾಮೇನ್ತಿ. ಮೇಧಾವೀತಿ ಧಮ್ಮೋಜಪಞ್ಞಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಪನ ಪಣ್ಡಿತೋ ಕುಲವಂಸಾಗತಂ ಸೇಟ್ಠಂ ಉತ್ತಮಂ ಸತ್ತರತನಧನಂ ವಿಯ ಅಪ್ಪಮಾದಂ ರಕ್ಖತಿ. ಯಥಾ ಹಿ ಉತ್ತಮಂ ಧನಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ‘‘ಕಾಮಗುಣಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಾಮ, ಪುತ್ತದಾರಂ ಪೋಸೇಸ್ಸಾಮ, ಪರಲೋಕಗಮನಮಗ್ಗಂ ಸೋಧೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಧನೇ ಆನಿಸಂಸಂ ಪಸ್ಸನ್ತಾ ತಂ ರಕ್ಖನ್ತಿ, ಏವಂ ಪಣ್ಡಿತೋಪಿ ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ‘‘ಪಠಮಜ್ಝಾನಾದೀನಿ ಪಟಿಲಭಿಸ್ಸಾಮಿ, ಮಗ್ಗಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಿಸ್ಸೋ ವಿಜ್ಜಾ, ಛ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಮ್ಪಾದೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಪ್ಪಮಾದೇ ಆನಿಸಂಸಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಧನಂ ಸೇಟ್ಠಂವ ಅಪ್ಪಮಾದಂ ರಕ್ಖತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮಾ ಪಮಾದನ್ತಿ ತಸ್ಮಾ ತುಮ್ಹೇ ಮಾ ಪಮಾದಮನುಯುಞ್ಜೇಥ ಮಾ ಪಮಾದೇನ ಕಾಲಂ ವೀತಿನಾಮಯಿತ್ಥ. ಮಾ ಕಾಮರತಿಸನ್ಥವನ್ತಿ ವತ್ಥುಕಾಮಕಿಲೇಸಕಾಮೇಸು ರತಿಸಙ್ಖಾತಂ ತಣ್ಹಾಸನ್ಥವಮ್ಪಿ ಮಾ ಅನುಯುಞ್ಜೇಥ ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿತ್ಥ ಮಾ ಪಟಿಲಭಿತ್ಥ. ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಹೀತಿ ಉಪಟ್ಠಿತಸ್ಸತಿತಾಯ ಹಿ ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಝಾಯನ್ತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ವಿಪುಲಂ ಉಳಾರಂ ನಿಬ್ಬಾನಸುಖಂ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪನ್ನಾದಯೋ ಅಹೇಸುಂ. ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಜಾತಾತಿ.

ಬಾಲನಕ್ಖತ್ತಸಙ್ಘುಟ್ಠವತ್ಥು ಚತುತ್ಥಂ.

೫. ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರವತ್ಥು

ಪಮಾದಂ ಅಪ್ಪಮಾದೇನಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ದಿವಸೇ ಥೇರೋ ಪಿಪ್ಫಲಿಗುಹಾಯಂ ವಿಹರನ್ತೋ ರಾಜಗಹೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಪಟಿಕ್ಕನ್ತೋ ಆಲೋಕಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಪಮತ್ತೇ ಚ ಅಪ್ಪಮತ್ತೇ ಚ ಉದಕಪಥವೀಪಬ್ಬತಾದೀಸು ಚವನಕೇ ಉಪಪಜ್ಜನಕೇ ಚ ಸತ್ತೇ ದಿಬ್ಬೇನ ಚಕ್ಖುನಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ನಿಸೀದಿ. ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ನಿಸಿನ್ನಕೋವ ‘‘ಕೇನ ನು ಖೋ ವಿಹಾರೇನ ಅಜ್ಜ ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಕಸ್ಸಪೋ ವಿಹರತೀ’’ತಿ ದಿಬ್ಬೇನ ಚಕ್ಖುನಾ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ‘‘ಸತ್ತಾನಂ ಚುತೂಪಪಾತಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ವಿಹರತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ‘‘ಸತ್ತಾನಂ ಚುತೂಪಪಾತೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧಞಾಣೇನಪಿ ಅಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೋ, ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಯಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಅಜಾನಾಪೇತ್ವಾ ಚವನಸತ್ತಾನಂ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ತೇ ಜಾನಿತುಂ ತವ ಅವಿಸಯೋ, ಕಸ್ಸಪ, ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೋ ತವ ವಿಸಯೋ, ಸಬ್ಬಸೋ ಪನ ಚವನ್ತೇ ಚ ಉಪಪಜ್ಜನ್ತೇ ಚ ಜಾನಿತುಂ ಪಸ್ಸಿತುಂ ಬುದ್ಧಾನಮೇವ ವಿಸಯೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಓಭಾಸಂ ಫರಿತ್ವಾ ಸಮ್ಮುಖೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೨೮.

‘‘ಪಮಾದಂ ಅಪ್ಪಮಾದೇನ, ಯದಾ ನುದತಿ ಪಣ್ಡಿತೋ;

ಪಞ್ಞಾಪಾಸಾದಮಾರುಯ್ಹ, ಅಸೋಕೋ ಸೋಕಿನಿಂ ಪಜಂ;

ಪಬ್ಬತಟ್ಠೋವ ಭೂಮಟ್ಠೇ, ಧೀರೋ ಬಾಲೇ ಅವೇಕ್ಖತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ನುದತೀತಿ ಯಥಾ ನಾಮ ಪೋಕ್ಖರಣಿಂ ಪವಿಸನ್ತಂ ನವೋದಕಂ ಪುರಾಣೋದಕಂ ಖೋಭೇತ್ವಾ ತಸ್ಸೋಕಾಸಂ ಅದತ್ವಾ ತಂ ಅತ್ತನೋ ಮತ್ಥಕಮತ್ಥಕೇನ ಪಲಾಯನ್ತಂ ನುದತಿ ನೀಹರತಿ, ಏವಮೇವ ಪಣ್ಡಿತೋ ಅಪ್ಪಮಾದಲಕ್ಖಣಂ ಬ್ರೂಹೇನ್ತೋ ಪಮಾದಸ್ಸೋಕಾಸಂ ಅದತ್ವಾ ಯದಾ ಅಪ್ಪಮಾದವೇಗೇನ ತಂ ನುದತಿ ನೀಹರತಿ, ಅಥ ಸೋ ಪನುನ್ನಪಮಾದೋ ಅಚ್ಚುಗ್ಗತತ್ಥೇನ ಪರಿಸುದ್ಧಂ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಸಙ್ಖಾತಂ ಪಞ್ಞಾಪಾಸಾದಂ ತಸ್ಸ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ಪಟಿಪದಂ ಪೂರೇನ್ತೋ ತಾಯ ಪಟಿಪದಾಯ ನಿಸ್ಸೇಣಿಯಾ ಪಾಸಾದಂ ವಿಯ ಆರುಯ್ಹ ಪಹೀನಸೋಕಸಲ್ಲತಾಯ ಅಸೋಕೋ, ಅಪ್ಪಹೀನಸೋಕಸಲ್ಲತಾಯ ಸೋಕಿನಿಂ ಪಜಂ ಸತ್ತನಿಕಾಯಂ ಚವಮಾನಞ್ಚೇವ ಉಪಪಜ್ಜಮಾನಞ್ಚ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುನಾ ಅವೇಕ್ಖತಿ ಪಸ್ಸತಿ. ಯಥಾ ಕಿಂ? ಪಬ್ಬತಟ್ಠೋವ ಭೂಮಟ್ಠೇತಿ ಪಬ್ಬತಮುದ್ಧನಿ ಠಿತೋ ಭೂಮಿಯಂ ಠಿತೇ, ಉಪರಿಪಾಸಾದೇ ವಾ ಪನ ಠಿತೋ ಪಾಸಾದಪರಿವೇಣೇ ಠಿತೇ ಅಕಿಚ್ಛೇನ ಅವೇಕ್ಖತಿ, ತಥಾ ಸೋಪಿ ಧೀರೋ ಪಣ್ಡಿತೋ ಮಹಾಖೀಣಾಸವೋ ಅಸಮುಚ್ಛಿನ್ನವಟ್ಟಬೀಜೇ ಬಾಲೇ ಚವನ್ತೇ ಚ ಉಪಪಜ್ಜನ್ತೇ ಚ ಅಕಿಚ್ಛೇನ ಅವೇಕ್ಖತೀತಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಸಚ್ಛಿಕರಿಂಸೂತಿ.

ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರವತ್ಥು ಪಞ್ಚಮಂ.

೬. ಪಮತ್ತಾಪಮತ್ತದ್ವೇಸಹಾಯಕವತ್ಥು

ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಪಮತ್ತೇಸೂತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ದ್ವೇ ಸಹಾಯಕೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ತೇ ಕಿರ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆರಞ್ಞಕವಿಹಾರಂ ಪವಿಸಿಂಸು. ತೇಸು ಏಕೋ ಕಿರ ಕಾಲಸ್ಸೇವ ದಾರೂನಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅಙ್ಗಾರಕಪಲ್ಲಂ ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ದಹರಸಾಮಣೇರೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಲ್ಲಪನ್ತೋ ಪಠಮಯಾಮಂ ವಿಸಿಬ್ಬಮಾನೋ ನಿಸೀದತಿ. ಏಕೋ ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಇತರಂ ಓವದತಿ, ‘‘ಆವುಸೋ, ಮಾ ಏವಂ ಕರಿ, ಪಮತ್ತಸ್ಸ ಹಿ ಚತ್ತಾರೋ ಅಪಾಯಾ ಸಕಘರಸದಿಸಾ. ಬುದ್ಧಾ ನಾಮ ಸಾಠೇಯ್ಯೇನ ಆರಾಧೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ’’ತಿ ಸೋ ತಸ್ಸೋವಾದಂ ನ ಸುಣಾತಿ. ಇತರೋ ‘‘ನಾಯಂ ವಚನಕ್ಖಮೋ’’ತಿ ತಂ ಅವತ್ವಾ ಅಪ್ಪಮತ್ತೋವ ಸಮಣಧಮ್ಮಮಕಾಸಿ. ಅಲಸತ್ಥೇರೋಪಿ ಪಠಮಯಾಮೇ ವಿಸಿಬ್ಬೇತ್ವಾ ಇತರಸ್ಸ ಚಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಗಬ್ಭಂ ಪವಿಟ್ಠಕಾಲೇ ಪವಿಸಿತ್ವಾ, ‘‘ಮಹಾಕುಸೀತ, ತ್ವಂ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಸಯನತ್ಥಾಯ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಟ್ಠೋಸಿ, ಕಿಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಸುಪತಿ. ಇತರೋಪಿ ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೇ ವಿಸ್ಸಮಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಿಮಯಾಮೇ ಪಚ್ಚುಟ್ಠಾಯ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ. ಸೋ ಏವಂ ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ವಿಹರನ್ತೋ ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ. ಇತರೋ ಪಮಾದೇನೇವ ಕಾಲಂ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ. ತೇ ವುಟ್ಠವಸ್ಸಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ, ‘‘ಕಚ್ಚಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರಿತ್ಥ, ಕಚ್ಚಿ ವೋ ಪಬ್ಬಜಿತಕಿಚ್ಚಂ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಪಠಮಂ ಪಮತ್ತೋ ಭಿಕ್ಖು ಆಹ – ‘‘ಕುತೋ, ಭನ್ತೇ, ಏತಸ್ಸ ಅಪ್ಪಮಾದೋ, ಗತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿದ್ದಾಯನ್ತೋ ಕಾಲಂ ವೀತಿನಾಮೇಸೀ’’ತಿ. ‘‘ತ್ವಂ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ. ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಕಾಲಸ್ಸೇವ ದಾರೂನಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅಙ್ಗಾರಕಪಲ್ಲಂ ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಪಠಮಯಾಮೇ ವಿಸಿಬ್ಬೇನ್ತೋ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅನಿದ್ದಾಯನ್ತೋವ ಕಾಲಂ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ’’ನ್ತಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ತ್ವಂ ಪಮತ್ತೋ ಕಾಲಂ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ‘ಅಪ್ಪಮತ್ತೋಮ್ಹೀ’ತಿ ವದಸಿ, ಅಪ್ಪಮತ್ತಂ ಪನ ಪಮತ್ತಂ ಕರೋಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ಪುನ ಪಮಾದೇ ದೋಸೇ, ಅಪ್ಪಮಾದೇ ಆನಿಸಂಸೇ ಪಕಾಸೇತುಂ, ‘‘ತ್ವಂ ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಜವಚ್ಛಿನ್ನೋ ದುಬ್ಬಲಸ್ಸೋ ವಿಯ, ಏಸ ಪನ ತವ ಸನ್ತಿಕೇ ಸೀಘಜವಸ್ಸೋ ವಿಯಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೨೯.

‘‘ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಪಮತ್ತೇಸು, ಸುತ್ತೇಸು ಬಹುಜಾಗರೋ;

ಅಬಲಸ್ಸಂವ ಸೀಘಸ್ಸೋ, ಹಿತ್ವಾ ಯಾತಿ ಸುಮೇಧಸೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಪ್ಪಮತ್ತೋತಿ ಸತಿವೇಪುಲ್ಲಪ್ಪತ್ತತಾಯ ಅಪ್ಪಮಾದಸಮ್ಪನ್ನೇ ಖೀಣಾಸವೋ. ಪಮತ್ತೇಸೂತಿ ಸತಿವೋಸಗ್ಗೇ ಠಿತೇಸು ಸತ್ತೇಸು. ಸುತ್ತೇಸೂತಿ ಸತಿಜಾಗರಿಯಾಭಾವೇನ ಸಬ್ಬಿರಿಯಾಪಥೇಸು ನಿದ್ದಾಯನ್ತೇಸು. ಬಹುಜಾಗರೋತಿ ಮಹನ್ತೇ ಸತಿವೇಪುಲ್ಲೇ ಜಾಗರಿಯೇ ಠಿತೋ. ಅಬಲಸ್ಸಂವಾತಿ ಕುಣ್ಠಪಾದಂ ಛಿನ್ನಜವಂ ದುಬ್ಬಲಸ್ಸಂ ಸೀಘಜವೋ ಸಿನ್ಧವಾಜಾನೀಯೋ ವಿಯ. ಸುಮೇಧಸೋತಿ ಉತ್ತಮಪಞ್ಞೋ. ತಥಾರೂಪಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಆಗಮೇನಪಿ ಅಧಿಗಮೇನಪಿ ಹಿತ್ವಾ ಯಾತಿ. ಮನ್ದಪಞ್ಞಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಏಕಂ ಸುತ್ತಂ ಗಹೇತುಂ ವಾಯಮನ್ತೇಯೇವ ಸುಮೇಧಸೋ ಏಕಂ ವಗ್ಗಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಏವಂ ತಾವ ಆಗಮೇನ ಹಿತ್ವಾ ಯಾತಿ. ಮನ್ದಪಞ್ಞೇ ಪನ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನದಿವಾಟ್ಠಾನಾನಿ ಕಾತುಂ ವಾಯಮನ್ತೇಯೇವ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಸಜ್ಝಾಯನ್ತೇಯೇವ ಚ ಸುಮೇಧಸೋ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇಪಿ ಪರೇನ ಕತಂ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನಂ ವಾ ದಿವಾಟ್ಠಾನಂ ವಾ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಸಮ್ಮಸನ್ತೋ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸೇ ಖೇಪೇತ್ವಾ ನೇವ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮೇ ಹತ್ಥಗತೇ ಕರೋತಿ, ಏವಂ ಅಧಿಗಮೇನಪಿ ಹಿತ್ವಾ ಯಾತಿ. ವಟ್ಟೇ ಪನ ನಂ ಹಿತ್ವಾ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ವಟ್ಟತೋ ನಿಸ್ಸರನ್ತೋ ಯಾತಿಯೇವಾತಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಪಮತ್ತಾಪಮತ್ತದ್ವೇಸಹಾಯಕವತ್ಥು ಛಟ್ಠಂ.

೭. ಮಘವತ್ಥು

ಅಪ್ಪಮಾದೇನ ಮಘವಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಸಾಲಿಯಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಕೂಟಾಗಾರಸಾಲಾಯಂ ವಿಹರನ್ತೋ ಸಕ್ಕಂ ದೇವರಾಜಾನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ವೇಸಾಲಿಯಞ್ಹಿ ಮಹಾಲಿ ನಾಮ ಲಿಚ್ಛವೀ ವಸತಿ, ಸೋ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಸಕ್ಕಪಞ್ಹಸುತ್ತನ್ತದೇಸನಂ (ದೀ. ನಿ. ೨.೩೪೪ ಆದಯೋ) ಸುತ್ವಾ ‘‘ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಸಕ್ಕಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಮಹತಿಂ ಕತ್ವಾ ಕಥೇಸಿ, ‘ದಿಸ್ವಾ ನು ಖೋ ಕಥೇಸಿ, ಉದಾಹು ಅದಿಸ್ವಾ. ಜಾನಾತಿ ನು ಖೋ ಸಕ್ಕಂ, ಉದಾಹು ನೋ’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ. ಅಥ ಖೋ, ಮಹಾಲಿ, ಲಿಚ್ಛವೀ ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ, ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ, ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಖೋ, ಮಹಾಲಿ, ಲಿಚ್ಛವೀ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ದಿಟ್ಠೋ ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವತಾ ಸಕ್ಕೋ ದೇವಾನಮಿನ್ದೋ’’ತಿ? ‘‘ದಿಟ್ಠೋ ಖೋ ಮೇ, ಮಹಾಲಿ, ಸಕ್ಕೋ ದೇವಾನಮಿನ್ದೋ’’ತಿ. ‘‘ಸೋ ಹಿ ನುನ, ಭನ್ತೇ, ಸಕ್ಕಪತಿರೂಪಕೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ದುದ್ದಸೋ ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಸಕ್ಕೋ ದೇವಾನಮಿನ್ದೋ’’ತಿ. ‘‘ಸಕ್ಕಞ್ಚ ಖ್ವಾಹಂ, ಮಹಾಲಿ, ಪಜಾನಾಮಿ ಸಕ್ಕಕರಣೇ ಚ ಧಮ್ಮೇ, ಯೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಸಮಾದಿನ್ನತ್ತಾ ಸಕ್ಕೋ ಸಕ್ಕತ್ತಂ ಅಜ್ಝಗಾ, ತಞ್ಚ ಪಜಾನಾಮಿ’’.

ಸಕ್ಕೋ, ಮಹಾಲಿ, ದೇವಾನಮಿನ್ದೋ ಪುಬ್ಬೇ ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ ಸಮಾನೋ ಮಘೋ ನಾಮ ಮಾಣವೋ ಅಹೋಸಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಮಘವಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

ಸಕ್ಕೋ, ಮಹಾಲಿ, ದೇವಾನಮಿನ್ದೋ ಪುಬ್ಬೇ ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ ಸಮಾನೋ ಪುರೇ ದಾನಂ ಅದಾಸಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಪುರಿನ್ದದೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

ಸಕ್ಕೋ, ಮಹಾಲಿ, ದೇವಾನಮಿನ್ದೋ ಪುಬ್ಬೇ ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ ಸಮಾನೋ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ದಾನಂ ಅದಾಸಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಸಕ್ಕೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

ಸಕ್ಕೋ, ಮಹಾಲಿ, ದೇವಾನಮಿನ್ದೋ ಪುಬ್ಬೇ ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ ಸಮಾನೋ ಆವಸಥಂ ಅದಾಸಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ವಾಸವೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

ಸಕ್ಕೋ, ಮಹಾಲಿ, ದೇವಾನಮಿನ್ದೋ ಸಹಸ್ಸಮ್ಪಿ ಅತ್ಥಂ ಮುಹುತ್ತೇನ ಚಿನ್ತೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಸಹಸ್ಸಕ್ಖೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

ಸಕ್ಕಸ್ಸ, ಮಹಾಲಿ, ದೇವಾನಮಿನ್ದಸ್ಸ ಸುಜಾ ನಾಮ ಅಸುರಕಞ್ಞಾ, ಪಜಾಪತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಸುಜಮ್ಪತೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

ಸಕ್ಕೋ, ಮಹಾಲಿ, ದೇವಾನಮಿನ್ದೋ ದೇವಾನಂ ತಾವತಿಂಸಾನಂ ಇಸ್ಸರಿಯಾಧಿಪಚ್ಚಂ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ದೇವಾನಮಿನ್ದೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

ಸಕ್ಕಸ್ಸ, ಮಹಾಲಿ, ದೇವಾನಮಿನ್ದಸ್ಸ ಪುಬ್ಬೇ ಮನುಸ್ಸಭೂತಸ್ಸ ಸತ್ತ ವತಪದಾನಿ ಸಮತ್ತಾನಿ ಸಮಾದಿನ್ನಾನಿ ಅಹೇಸುಂ, ಯೇಸಂ ಸಮಾದಿನ್ನತ್ತಾ ಸಕ್ಕೋ ಸಕ್ಕತ್ತಂ ಅಜ್ಝಗಾ. ಕತಮಾನಿ ಸತ್ತ ವತಪದಾನಿ? ಯಾವಜೀವಂ ಮಾತಾಪೇತ್ತಿಭರೋ ಅಸ್ಸಂ, ಯಾವಜೀವಂ ಕುಲೇ ಜೇಟ್ಠಾಪಚಾಯೀ ಅಸ್ಸಂ, ಯಾವಜೀವಂ ಸಣ್ಹವಾಚೋ ಅಸ್ಸಂ, ಯಾವಜೀವಂ ಅಪಿಸುಣವಾಚೋ ಅಸ್ಸಂ, ಯಾವಜೀವಂ ವಿಗತಮಲಮಚ್ಛೇರೇನ ಚೇತಸಾ ಅಗಾರಂ ಅಜ್ಝಾವಸೇಯ್ಯಂ, ಮುತ್ತಚಾಗೋ ಪಯತಪಾಣಿ ವೋಸಗ್ಗರತೋ ಯಾಚಯೋಗೋ ದಾನಸಂವಿಭಾಗರತೋ ಅಸ್ಸಂ. ಯಾವಜೀವಂ ಸಚ್ಚವಾಚೋ ಅಸ್ಸಂ, ಯಾವಜೀವಂ ಅಕ್ಕೋಧನೋ ಅಸ್ಸಂ, ‘‘ಸಚೇಪಿ ಮೇ ಕೋಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯ, ಖಿಪ್ಪಮೇವ ನ ಪಟಿವಿನೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ. ಸಕ್ಕಸ್ಸ, ಮಹಾಲಿ, ದೇವಾನಮಿನ್ದಸ್ಸ ಪುಬ್ಬೇ ಮನುಸ್ಸಭೂತಸ್ಸ ಇಮಾನಿ ಸತ್ತ ವತಪದಾನಿ ಸಮತ್ತಾನಿ ಸಮಾದಿನ್ನಾನಿ ಅಹೇಸುಂ, ಯೇಸಂ ಸಮಾದಿನ್ನತ್ತಾ ಸಕ್ಕೋ ಸಕ್ಕತ್ತಂ ಅಜ್ಝಗಾತಿ.

‘‘ಮಾತಾಪೇತ್ತಿಭರಂ ಜನ್ತುಂ, ಕುಲೇ ಜೇಟ್ಠಾಪಚಾಯಿನಂ;

ಸಣ್ಹಂ ಸಖಿಲಸಮ್ಭಾಸಂ, ಪೇಸುಣೇಯ್ಯಪ್ಪಹಾಯಿನಂ.

‘‘ಮಚ್ಛೇರವಿನಯೇ ಯುತ್ತಂ, ಸಚ್ಚಂ ಕೋಧಾಭಿಭುಂ ನರಂ;

ತಂ ವೇ ದೇವಾ ತಾವತಿಂಸಾ, ಆಹು ಸಪ್ಪುರಿಸೋ ಇತೀ’’ತಿ. (ಸಂ. ನಿ. ೧.೨೫೭) –

ಇದಂ, ಮಹಾಲಿ, ಸಕ್ಕೇನ ಮಘಮಾಣವಕಾಲೇ ಕತಕಮ್ಮನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಪುನ ತೇನ ‘‘ಕಥಂ, ಭನ್ತೇ, ಮಘಮಾಣವೋ ಪಟಿಪಜ್ಜೀ’’ತಿ? ತಸ್ಸ ಪಟಿಪತ್ತಿಂ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಸೋತುಕಾಮೇನ ಪುಟ್ಠೋ ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಮಹಾಲಿ, ಸುಣಾಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ –

ಅತೀತೇ ಮಗಧರಟ್ಠೇ ಮಚಲಗಾಮೇ ಮಘೋ ನಾಮ ಮಾಣವೋ ಗಾಮಕಮ್ಮಕರಣಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಠಿತಟ್ಠಾನಂ ಪಾದನ್ತೇನ ಪಂಸುಂ ವಿಯೂಹಿತ್ವಾ ರಮಣೀಯಂ ಕತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಅಪರೋ ತಂ ಬಾಹುನಾ ಪಹರಿತ್ವಾ ತತೋ ಅಪನೇತ್ವಾ ಸಯಂ ತತ್ಥ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಸೋ ತಸ್ಸ ಅಕುಜ್ಝಿತ್ವಾವ ಅಞ್ಞಂ ಠಾನಂ ರಮಣೀಯಂ ಕತ್ವಾ ಠಿತೋ. ತತೋಪಿ ನಂ ಅಞ್ಞೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಬಾಹುನಾ ಪಹರಿತ್ವಾ ಅಪನೇತ್ವಾ ಸಯಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಸೋ ತಸ್ಸಪಿ ಅಕುಜ್ಝಿತ್ವಾವ ಅಞ್ಞಂ ಠಾನಂ ರಮಣೀಯಂ ಕತ್ವಾ ಠಿತೋ, ಇತಿ ತಂ ಗೇಹತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ ಪುರಿಸಾ ಬಾಹುನಾ ಪಹರಿತ್ವಾ ಠಿತಠಿತಟ್ಠಾನತೋ ಅಪನೇಸುಂ. ಸೋ ‘‘ಸಬ್ಬೇಪೇತೇ ಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸುಖಿತಾ ಜಾತಾ, ಇಮಿನಾ ಕಮ್ಮೇನ ಮಯ್ಹಂ ಸುಖದಾಯಕೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ, ಪುನದಿವಸೇ ಕುದಾಲಂ ಆದಾಯ ಖಲಮಣ್ಡಲಮತ್ತಂ ಠಾನಂ ರಮಣೀಯಂ ಅಕಾಸಿ. ಸಬ್ಬೇ ಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಅಟ್ಠಂಸು. ಅಥ ನೇಸಂ ಸೀತಸಮಯೇ ಅಗ್ಗಿಂ ಕತ್ವಾ ಅದಾಸಿ, ಗಿಮ್ಹಕಾಲೇ ಉದಕಂ. ತತೋ ‘‘ರಮಣೀಯಂ ಠಾನಂ ನಾಮ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಿಯಂ, ಕಸ್ಸಚಿ ಅಪ್ಪಿಯಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಯಾ ಮಗ್ಗಂ ಸಮಂ ಕರೋನ್ತೇನ ವಿಚರಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ, ಪಾತೋವ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ, ಮಗ್ಗಂ ಸಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ, ಹರಿತಬ್ಬಯುತ್ತಕಾ ರುಕ್ಖಸಾಖಾ ಹರನ್ತೋ ವಿಚರತಿ. ಅಥ ನಂ ಅಪರೋ ದಿಸ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಸಮ್ಮ, ಕಿಂ ಕರೋಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಸಗ್ಗಗಾಮಿನಂ ಮಗ್ಗಂ ಕರೋಮಿ, ಸಮ್ಮಾ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಅಹಮ್ಪಿ ತೇ ಸಹಾಯೋ ಹೋಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಹೋಹಿ, ಸಮ್ಮ, ಸಗ್ಗೋ ನಾಮ ಬಹೂನಮ್ಪಿ ಮನಾಪೋ ಸುಖಬಹುಲೋ’’ತಿ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದ್ವೇ ಜನಾ ಅಹೇಸುಂ. ತೇ ದಿಸ್ವಾ ತಥೇವ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಚ ಸುತ್ವಾ ಚ ಅಪರೋಪಿ ತೇಸಂ ಸಹಾಯೋ ಜಾತೋ, ಏವಂ ಅಪರೋಪಿ ಅಪರೋಪೀತಿ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತೇತ್ತಿಂಸ ಜನಾ ಜಾತಾ. ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಕುದಾಲಾದಿಹತ್ಥಾ ಮಗ್ಗಂ ಸಮಂ ಕರೋನ್ತಾ ಏಕಯೋಜನದ್ವಿಯೋಜನಮತ್ತಟ್ಠಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ.

ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಗಾಮಭೋಜಕೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇಮೇ ಮನುಸ್ಸಾ ಅಯೋಗೇ ಯುತ್ತಾ, ಸಚೇ ಇಮೇ ಅರಞ್ಞತೋ ಮಚ್ಛಮಂಸಾದೀನಿ ವಾ ಆಹರೇಯ್ಯುಂ. ಸುರಂ ವಾ ಕತ್ವಾ ಪಿವೇಯ್ಯುಂ, ಅಞ್ಞಂ ವಾ ತಾದಿಸಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರೇಯ್ಯುಂ, ಅಹಮ್ಪಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಲಭೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ. ಅಥ ನೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕಿಂ ಕರೋನ್ತಾ ವಿಚರಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಸಗ್ಗಮಗ್ಗಂ, ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಘರಾವಾಸಂ ವಸನ್ತೇಹಿ ನಾಮ ಏವಂ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಅರಞ್ಞತೋ ಮಚ್ಛಮಂಸಾದೀನಿ ಆಹರಿತುಂ, ಸುರಂ ಕತ್ವಾ ಪಾತುಂ, ನಾನಪ್ಪಕಾರೇ ಚ ಕಮ್ಮನ್ತೇ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ತೇ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿಂಸು, ಏವಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ವುಚ್ಚಮಾನಾಪಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿಂಸುಯೇವ. ಸೋ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ‘‘ನಾಸೇಸ್ಸಾಮಿ ನೇ’’ತಿ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಚೋರೇ ತೇ, ದೇವ, ವಗ್ಗಬನ್ಧನೇನ ವಿಚರನ್ತೇ ಪಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಗಚ್ಛ, ತೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಆನೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಆನೇತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ದಸ್ಸೇಸಿ. ರಾಜಾ ಅವೀಮಂಸಿತ್ವಾವ ‘‘ಹತ್ಥಿನಾ ಮದ್ದಾಪೇಥಾ’’ತಿ ಆಣಾಪೇಸಿ. ಮಘೋ ಸೇಸಾನಂ ಓವಾದಮದಾಸಿ – ‘‘ಸಮ್ಮಾ, ಠಪೇತ್ವಾ ಮೇತ್ತಂ ಅಞ್ಞೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅವಸ್ಸಯೋ ನತ್ಥಿ, ತುಮ್ಹೇ ಕತ್ಥಚಿ ಕೋಪಂ ಅಕತ್ವಾ ರಞ್ಞೇ ಚ ಗಾಮಭೋಜಕೇ ಚ ಮದ್ದನಹತ್ಥಿಮ್ಹಿ ಚ ಅತ್ತನಿ ಚ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತೇನ ಸಮಚಿತ್ತಾವ ಹೋಥಾ’’ತಿ. ತೇ ತಥಾ ಕರಿಂಸು. ಅಥ ನೇಸಂ ಮೇತ್ತಾನುಭಾವೇನ ಹತ್ಥೀ ಉಪ್ಪಸಙ್ಕಮಿತುಮ್ಪಿ ನ ವಿಸಹಿ. ರಾಜಾ ತಮತ್ಥಂ ಸುತ್ವಾ ಬಹೂ ಮನುಸ್ಸೇ ದಿಸ್ವಾ ಮದ್ದಿತುಂ ನ ವಿಸಹಿಸ್ಸತಿ? ‘‘ಗಚ್ಛಥ, ನೇ ಕಿಲಞ್ಜೇನ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಮದ್ದಾಪೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ತೇ ಕಿಲಞ್ಜೇನ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಮದ್ದಿತುಂ ಪೇಸಿಯಮಾನೋಪಿ ಹತ್ಥೀ ದೂರತೋವ ಪಟಿಕ್ಕಮಿ.

ರಾಜಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಕಾರಣೇನೇತ್ಥ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ತೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ತಾತಾ, ಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ತುಮ್ಹೇ ಕಿಂ ನ ಲಭಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಕಿಂ ನಾಮೇತಂ, ದೇವಾ’’ತಿ? ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಕಿರ ವಗ್ಗಬನ್ಧನೇನ ಚೋರಾ ಹುತ್ವಾ ಅರಞ್ಞೇ ವಿಚರಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಕೋ ಏವಮಾಹ, ದೇವಾ’’ತಿ? ‘‘ಗಾಮಭೋಜಕೋ, ತಾತಾ’’ತಿ. ‘‘ನ ಮಯಂ, ದೇವ, ಚೋರಾ, ಮಯಂ ಪನ ಅತ್ತನೋ ಸಗ್ಗಮಗ್ಗಂ ಸೋಧೇನ್ತಾ ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಕರೋಮ, ಗಾಮಭೋಜಕೋ ಅಮ್ಹೇ ಅಕುಸಲಕಿರಿಯಾಯ ನಿಯೋಜೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಚನಂ ಅಕರೋನ್ತೇ ನಾಸೇತುಕಾಮೋ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಏವಮಾಹಾ’’ತಿ. ಅಥ ರಾಜಾ ತೇಸಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಸೋಮನಸ್ಸಪ್ಪತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ, ‘‘ತಾತಾ, ಅಯಂ ತಿರಚ್ಛಾನೋ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಗುಣೇ ಜಾನಾತಿ, ಅಹಂ ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ ಜಾನಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂ, ಖಮಥ ಮೇ’’ತಿ. ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ಸಪುತ್ತದಾರಂ ಗಾಮಭೋಜಕಂ ತೇಸಂ ದಾಸಂ, ಹತ್ಥಿಂ ಆರೋಹನಿಯಂ, ತಞ್ಚ ಗಾಮಂ ಯಥಾಸುಖಂ ಪರಿಭೋಗಂ ಕತ್ವಾ ಅದಾಸಿ. ತೇ ‘‘ಇಧೇವ ನೋ ಕತಪುಞ್ಞಸ್ಸಾನಿಸಂಸೋ ದಿಟ್ಠೋ’’ತಿ ಭಿಯ್ಯೋಸೋಮತ್ತಾಯ ಪಸನ್ನಮಾನಸಾ ಹುತ್ವಾ ತಂ ಹತ್ಥಿಂ ವಾರೇನ ವಾರೇನ ಅಭಿರುಯ್ಹ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಮನ್ತಯಿಂಸು ‘‘ಇದಾನಿ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಅತಿರೇಕತರಂ ಪುಞ್ಞಂ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಕಿಂ ಕರೋಮ? ಚತುಮಹಾಪಥೇ ಥಾವರಂ ಕತ್ವಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ವಿಸ್ಸಮನಸಾಲಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ತೇ ವಡ್ಢಕಿಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಸಾಲಂ ಪಟ್ಠಪೇಸುಂ. ಮಾತುಗಾಮೇಸು ಪನ ವಿಗತಚ್ಛನ್ದತಾಯ ತಸ್ಸಾ ಸಾಲಾಯ ಮಾತುಗಾಮಾನಂ ಪತ್ತಿಂ ನಾದಂಸು.

ಮಘಸ್ಸ ಪನ ಗೇಹೇ ನನ್ದಾ, ಚಿತ್ತಾ, ಸುಧಮ್ಮಾ, ಸುಜಾತಿ ಚತಸ್ಸೋ ಇತ್ಥಿಯೋ ಹೋನ್ತಿ. ತಾಸು ಸುಧಮ್ಮಾ ವಡ್ಢಕಿನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ, ‘‘ಭಾತಿಕ, ಇಮಿಸ್ಸಾ ಸಾಲಾಯ ಮಂ ಜೇಟ್ಠಿಕಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಲಞ್ಜಂ ಅದಾಸಿ. ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪಠಮಮೇವ ಕಣ್ಣಿಕತ್ಥಾಯ ರುಕ್ಖಂ ಸುಕ್ಖಾಪೇತ್ವಾ ತಚ್ಛೇತ್ವಾ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಕಣ್ಣಿಕಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಸುಧಮ್ಮಾ ನಾಮ ಅಯಂ ಸಾಲಾ’’ತಿ ಅಕ್ಖರಾನಿ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ವತ್ಥೇನ ಪಲಿವೇಠೇತ್ವಾ ಠಪೇಸಿ. ಅಥ ನೇ ವಡ್ಢಕೀ ಸಾಲಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಕಣ್ಣಿಕಾರೋಪನದಿವಸೇ ‘‘ಅಹೋ, ಅಯ್ಯಾ, ಏಕಂ ಕರಣೀಯಂ ನ ಸರಿಮ್ಹಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕಿಂ ನಾಮ, ಭೋ’’ತಿ? ‘‘ಕಣ್ಣಿಕ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಹೋತು ತಂ ಆಹರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಇದಾನಿ ಛಿನ್ನರುಕ್ಖೇನ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಪುಬ್ಬೇಯೇವ ತಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ತಚ್ಛೇತ್ವಾ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಠಪಿತಕಣ್ಣಿಕಾ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ‘‘ಇದಾನಿ ಕಿಂ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಸಚೇ ಕಸ್ಸಚಿ ಗೇಹೇ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಠಪಿತಾ ವಿಕ್ಕಾಯಿಕಕಣ್ಣಿಕಾ ಅತ್ಥಿ, ಸಾ ಪರಿಯೇಸಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ. ತೇ ಪರಿಯೇಸನ್ತಾ ಸುಧಮ್ಮಾಯ ಗೇಹೇ ದಿಸ್ವಾ ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾಪಿ ಮೂಲೇನ ನ ಲಭಿಂಸು. ‘‘ಸಚೇ ಮಂ ಸಾಲಾಯ ಪತ್ತಿಂ ಕರೋಥ, ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪನ ‘‘ಮಯಂ ಮಾತುಗಾಮಾನಂ ಪತ್ತಿಂ ನ ದಮ್ಮಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು.

ಅಥ ನೇ ವಡ್ಢಕೀ ಆಹ – ‘‘ಅಯ್ಯಾ, ತುಮ್ಹೇ ಕಿಂ ಕಥೇಥ, ಠಪೇತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಂ ಅಞ್ಞಂ ಮಾತುಗಾಮರಹಿತಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಗಣ್ಹಥ ಕಣ್ಣಿಕಂ. ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕಮ್ಮಂ ನಿಟ್ಠಂ ಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ತೇ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಕಣ್ಣಿಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಾಲಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ತಿಧಾ ವಿಭಜಿಂಸು. ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಇಸ್ಸರಾನಂ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಕರಿಂಸು, ಏಕಸ್ಮಿಂ ದುಗ್ಗತಾನಂ, ಏಕಸ್ಮಿಂ ಗಿಲಾನಾನಂ. ತೇತ್ತಿಂಸ ಜನಾ ತೇತ್ತಿಂಸ ಫಲಕಾನಿ ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾ ಹತ್ಥಿಸ್ಸ ಸಞ್ಞಂ ಅದಂಸು – ‘‘ಆಗನ್ತುಕೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಯಸ್ಸ ಅತ್ಥತಫಲಕೇ ನಿಸೀದತಿ, ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಫಲಕಸಾಮಿಕಸ್ಸೇವ ಗೇಹೇ ಪತಿಟ್ಠಪೇಹಿ, ತಸ್ಸ ಪಾದಪರಿಕಮ್ಮಪಿಟ್ಠಿಪರಿಕಮ್ಮಪಾನೀಯಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಸಯನಾನಿ ಸಬ್ಬಾನಿ ಫಲಕಸಾಮಿಕಸ್ಸೇವ ಭಾರೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಹತ್ಥೀ ಆಗತಾಗತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಫಲಕಸಾಮಿಕಸ್ಸೇವ ಘರಂ ನೇತಿ. ಸೋ ತಸ್ಸ ತಂ ದಿವಸಂ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಕರೋತಿ. ಮಘೋ ಸಾಲಾಯ ಅವಿದೂರೇ ಕೋವಿಳಾರರುಕ್ಖಂ ರೋಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಮೂಲೇ ಪಾಸಾಣಫಲಕಂ ಅತ್ಥರಿ. ಸಾಲಂ ಪವಿಟ್ಠಪವಿಟ್ಠಾ ಜನಾ ಕಣ್ಣಿಕಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಅಕ್ಖರಾನಿ ವಾಚೇತ್ವಾ, ‘‘ಸುಧಮ್ಮಾ ನಾಮೇಸಾ ಸಾಲಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ತೇತ್ತಿಂಸಜನಾನಂ ನಾಮಂ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ. ನನ್ದಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇಮೇ ಸಾಲಂ ಕರೋನ್ತಾ ಅಮ್ಹೇ ಅಪತ್ತಿಕಾ ಕರಿಂಸು, ಸುಧಮ್ಮಾ ಪನ ಅತ್ತನೋ ಬ್ಯತ್ತತಾಯ ಕಣ್ಣಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಪತ್ತಿಕಾ ಜಾತಾ, ಮಯಾಪಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ? ಅಥಸ್ಸಾ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಸಾಲಂ ಆಗತಾಗತಾನಂ ಪಾನೀಯಞ್ಚೇವ ನ್ಹಾನೋದಕಞ್ಚ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಪೋಕ್ಖರಣಿಂ ಖಣಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸಾ ಪೋಕ್ಖರಣಿಂ ಕಾರೇಸಿ. ಚಿತ್ತಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸುಧಮ್ಮಾಯ ಕಣ್ಣಿಕಾ ದಿನ್ನಾ, ನನ್ದಾಯ ಪೋಕ್ಖರಣೀ ಕಾರಿತಾ, ಮಯಾಪಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ? ಅಥಸ್ಸಾ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಸಾಲಂ ಆಗತಾಗತೇಹಿ ಪಾನೀಯಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ನ್ಹತ್ವಾ ಗಮನಕಾಲೇಪಿ ಮಾಲಂ ಪಿಲನ್ಧಿತ್ವಾ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಪುಪ್ಫಾರಾಮಂ ಕಾರಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸಾ ರಮಣೀಯಂ ಪುಪ್ಫಾರಾಮಂ ಕಾರೇಸಿ. ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ತಸ್ಮಿಂ ಆರಾಮೇ ‘‘ಅಸುಕೋ ನಾಮ ಪುಪ್ಫೂಪಗಫಲೂಪಗರುಕ್ಖೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ನಾಹೋಸಿ.

ಸುಜಾ ಪನ ‘‘ಅಹಂ ಮಘಸ್ಸ ಮಾತುಲಧೀತಾ ಚೇವ ಪಾದಪರಿಚಾರಿಕಾ ಚ, ಏತೇನ ಕತಂ ಕಮ್ಮಂ ಮಯ್ಹಮೇವ, ಮಯಾ ಕತಂ ಏತಸ್ಸೇವಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ, ಕಿಞ್ಚಿ ಅಕತ್ವಾ ಅತ್ತಭಾವಮೇವ ಮಣ್ಡಯಮಾನಾ ಕಾಲಂ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ. ಮಘೋಪಿ ಮಾತಾಪಿತುಉಪಟ್ಠಾನಂ ಕುಲೇ ಜೇಟ್ಠಾಪಚಾಯನಕಮ್ಮಂ ಸಚ್ಚವಾಚಂ ಅಫರುಸವಾಚಂ ಅಪಿ, ಸುಣವಾಚಂ ಮಚ್ಛೇರವಿನಯಂ ಅಕ್ಕೋಧನನ್ತಿ ಇಮಾನಿ ಸತ್ತ ವತಪದಾನಿ ಪೂರೇತ್ವಾ –

‘‘ಮಾತಾಪೇತ್ತಿಭರಂ ಜನ್ತುಂ, ಕುಲೇ ಜೇಟ್ಠಾಪಚಾಯಿನಂ;

ಸಣ್ಹಂ ಸಖಿಲಸಮ್ಭಾಸಂ, ಪೇಸುಣೇಯ್ಯಪ್ಪಹಾಯಿನಂ.

‘‘ಮಚ್ಛೇರವಿನಯೇ ಯುತ್ತಂ, ಸಚ್ಚಂ ಕೋಧಾಭಿಭುಂ ನರಂ;

ತಂ ವೇ ದೇವಾ ತಾವತಿಂಸಾ, ಆಹು ‘ಸಪ್ಪುರಿಸೋ’ಇತೀ’’ತಿ. (ಸಂ. ನಿ. ೧.೨೫೭) –

ಏವಂ ಪಸಂಸಿಯಭಾವಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಜೀವಿತಪರಿಯೋಸಾನೇ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ತೇಪಿಸ್ಸ ಸಹಾಯಕಾ ತತ್ಥೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಂಸು, ವಡ್ಢಕೀ ವಿಸ್ಸಕಮ್ಮದೇವಪುತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ತದಾ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ಅಸುರಾ ವಸನ್ತಿ. ತೇ ‘‘ಅಭಿನವಾ ದೇವಪುತ್ತಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ’’ತಿ ದಿಬ್ಬಪಾನಂ ಸಜ್ಜಯಿಂಸು. ಸಕ್ಕೋ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಸಾಯ ಕಸ್ಸಚಿ ಅಪಿವನತ್ಥಾಯ ಸಞ್ಞಮದಾಸಿ. ಅಸುರಾ ದಿಬ್ಬಪಾನಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಮಜ್ಜಿಂಸು. ಸಕ್ಕೋ ‘‘ಕಿಂ ಮೇ ಇಮೇಹಿ ಸಾಧಾರಣೇನ ರಜ್ಜೇನಾ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಸಾಯ ಸಞ್ಞಂ ದತ್ವಾ ತೇ ಪಾದೇಸು ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಮಹಾಸಮುದ್ದೇ ಖಿಪಾಪೇಸಿ. ತೇ ಅವಂಸಿರಾ ಸಮುದ್ದೇ ಪತಿಂಸು. ಅಥ ನೇಸಂ ಪುಞ್ಞಾನುಭಾವೇನ ಸಿನೇರುನೋ ಹೇಟ್ಠಿಮತಲೇ ಅಸುರವಿಮಾನಂ ನಾಮ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಚಿತ್ತಪಾಟಲಿ ನಾಮ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ.

ದೇವಾಸುರಸಙ್ಗಾಮೇ ಪನ ಅಸುರೇಸು ಪರಾಜಿತೇಸು ದಸಯೋಜನಸಹಸ್ಸಂ ತಾವತಿಂಸದೇವನಗರಂ ನಾಮ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ತಸ್ಸ ಪನ ನಗರಸ್ಸ ಪಾಚೀನಪಚ್ಛಿಮದ್ವಾರಾನಂ ಅನ್ತರಾ ದಸಯೋಜನಸಹಸ್ಸಂ ಹೋತಿ, ತಥಾ ದಕ್ಖಿಣುತ್ತರದ್ವಾರಾನಂ. ತಂ ಖೋ ಪನ ನಗರಂ ದ್ವಾರಸಹಸ್ಸಯುತ್ತಂ ಅಹೋಸಿ ಆರಾಮಪೋಕ್ಖರಣಿಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ. ತಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ ಸಾಲಾಯ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ತಿಯೋಜನಸತುಬ್ಬೇಧೇಹಿ ಧಜೇಹಿ ಪಟಿಮಣ್ಡಿತೋ ಸತ್ತರತನಮಯೋ ಸತ್ತಯೋಜನಸತುಬ್ಬೇಧೋ ವೇಜಯನ್ತೋ ನಾಮ ಪಾಸಾದೋ ಉಗ್ಗಞ್ಛಿ. ಸುವಣ್ಣಯಟ್ಠೀಸು ಮಣಿಧಜಾ ಅಹೇಸುಂ, ಮಣಿಯಟ್ಠೀಸು ಸುವಣ್ಣಧಜಾ; ಪವಾಳಯಟ್ಠೀಸು ಮುತ್ತಧಜಾ, ಮುತ್ತಯಟ್ಠೀಸು ಪವಾಳಧಜಾ; ಸತ್ತರತನಮಯಾಸು ಯಟ್ಠೀಸು ಸತ್ತರತನಧಜಾ, ಮಜ್ಝೇ ಠಿತೋ ಧಜೋ ತಿಯೋಜನಸತುಬ್ಬೇಧೋ ಅಹೋಸಿ. ಇತಿ ಸಾಲಾಯ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಯೋಜನಸಹಸ್ಸುಬ್ಬೇಧೋ ಪಾಸಾದೋ ಸತ್ತರತನಮಯೋವ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಕೋವಿಳಾರರುಕ್ಖಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಸಮನ್ತಾ ತಿಯೋಜನಸತಪರಿಮಣ್ಡಲೋ ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕೋ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಪಾಸಾಣಫಲಕಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕಮೂಲೇ ದೀಘತೋ ಸಟ್ಠಿಯೋಜನಾ ಪುಥುಲತೋ ಪಣ್ಣಾಸಯೋಜನಾ ಬಹಲತೋ ಪಞ್ಚದಸಯೋಜನಾ ಜಯಸುಮನರತ್ತಕಮ್ಬಲವಣ್ಣಾ ಪಣ್ಡುಕಮ್ಬಲಸಿಲಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ತತ್ಥ ನಿಸಿನ್ನಕಾಲೇ ಉಪಡ್ಢಕಾಯೋ ಪವಿಸತಿ, ಉಟ್ಠಿತಕಾಲೇ ಊನಂ ಪರಿಪೂರತಿ.

ಹತ್ಥೀ ಪನ ಏರಾವಣೋ ನಾಮ ದೇವಪುತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ದೇವಲೋಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾ ನ ಹೋನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಉಯ್ಯಾನಕೀಳಾಯ ನಿಕ್ಖಮನಕಾಲೇ ಅತ್ತಭಾವಂ ವಿಜಹಿತ್ವಾ ದಿಯಡ್ಢಯೋಜನಸತಿಕೋ ಏರಾವಣೋ ನಾಮ ಹತ್ಥೀ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ತೇತ್ತಿಂಸಜನಾನಂ ಅತ್ಥಾಯ ತೇತ್ತಿಂಸ ಕುಮ್ಭೇ ಮಾಪೇಸಿ ಆವಟ್ಟೇನ ತಿಗಾವುತಅಡ್ಢಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣೇ, ಸಬ್ಬೇಸಂ ಮಜ್ಝೇ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ ಸುದಸ್ಸನಂ ನಾಮ ತಿಂಸಯೋಜನಿಕಂ ಕುಮ್ಭಂ ಮಾಪೇಸಿ. ತಸ್ಸ ಉಪರಿ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಿಕೋ ರತನಮಣ್ಡಪೋ ಹೋತಿ. ತತ್ಥ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಸತ್ತರತನಮಯಾ ಯೋಜನುಬ್ಬೇಧಾ ಧಜಾ ಉಟ್ಠಹನ್ತಿ. ಪರಿಯನ್ತೇ ಕಿಙ್ಕಿಣಿಕಜಾಲಂ ಓಲಮ್ಬತಿ. ಯಸ್ಸ ಮನ್ದವಾತೇರಿತಸ್ಸ ಪಞ್ಚಙ್ಗಿಕತೂರಿಯಸದ್ದಸಂಮಿಸ್ಸೋ ದಿಬ್ಬಗೀತಸದ್ದೋ ವಿಯ ರವೋ ನಿಚ್ಛರತಿ. ಮಣ್ಡಪಮಜ್ಝೇ ಸಕ್ಕಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಯೋಜನಿಕೋ ಮಣಿಪಲ್ಲಙ್ಕೋ ಪಞ್ಞತ್ತೋ ಹೋತಿ, ತತ್ಥ ಸಕ್ಕೋ ನಿಸೀದಿ. ತೇತ್ತಿಂಸ ದೇವಪುತ್ತಾ ಅತ್ತನೋ ಕುಮ್ಭೇ ರತನಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ನಿಸೀದಿಂಸು. ತೇತ್ತಿಂಸಾಯ ಕುಮ್ಭಾನಂ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಕುಮ್ಭೇ ಸತ್ತ ಸತ್ತ ದನ್ತೇ ಮಾಪೇಸಿ. ತೇಸು ಏಕೇಕೋ ಪಣ್ಣಾಸಯೋಜನಾಯಾಮೋ, ಏಕೇಕಸ್ಮಿಞ್ಚೇತ್ಥ ದನ್ತೇ ಸತ್ತ ಸತ್ತ ಪೋಕ್ಖರಣಿಯೋ ಹೋನ್ತಿ, ಏಕೇಕಾಯ ಪೋಕ್ಖರಣಿಯಾ ಸತ್ತ ಸತ್ತ ಪದುಮಿನೀಗಚ್ಛಾನಿ, ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಗಚ್ಛೇ ಸತ್ತ ಸತ್ತ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಪುಪ್ಫೇ ಸತ್ತ ಸತ್ತ ಪತ್ತಾನಿ, ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಪತ್ತೇ ಸತ್ತ ಸತ್ತ ದೇವಧೀತರೋ ನಚ್ಚನ್ತಿ. ಏವಂ ಸಮನ್ತಾ ಪಣ್ಣಾಸಯೋಜನಠಾನೇಸು ಹತ್ಥಿದನ್ತೇಸುಯೇವ ನಟಸಮಜ್ಜಾ ಹೋನ್ತಿ. ಏವಂ ಮಹನ್ತಂ ಯಸಂ ಅನುಭವನ್ತೋ ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ವಿಚರತಿ.

ಸುಧಮ್ಮಾಪಿ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ತಸ್ಸಾ ಸುಧಮ್ಮಾ ನಾಮ ನವ ಯೋಜನಸತಿಕಾ ದೇವಸಭಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ತತೋ ರಮಣೀಯತರಂ ಕಿರ ಅಞ್ಞಂ ಠಾನಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಮಾಸಸ್ಸ ಅಟ್ಠ ದಿವಸೇ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಂ ತತ್ಥೇವ ಹೋತಿ. ಯಾವಜ್ಜತನಾ ಅಞ್ಞತರಂ ರಮಣೀಯಂ ಠಾನಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಸುಧಮ್ಮಾ ದೇವಸಭಾ ವಿಯಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ನನ್ದಾಪಿ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ತಸ್ಸಾ ಪಞ್ಚಯೋಜನಸತಿಕಾ ನನ್ದಾ ನಾಮ ಪೋಕ್ಖರಣೀ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಚಿತ್ತಾಪಿ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ತಸ್ಸಾಪಿ ಪಞ್ಚಯೋಜನಸತಿಕಂ ಚಿತ್ತಲತಾವನಂ ನಾಮ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ತತ್ಥ ಉಪ್ಪನ್ನಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತೇ ದೇವಪುತ್ತೇ ನೇತ್ವಾ ಮೋಹಯಮಾನಾ ವಿಚರನ್ತಿ. ಸುಜಾ ಪನ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಗಿರಿಕನ್ದರಾಯ ಏಕಾ ಬಕಸಕುಣಿಕಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಸಕ್ಕೋ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಚಾರಿಕಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ‘‘ಸುಧಮ್ಮಾ ಇಧೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ, ತಥಾ ನನ್ದಾ ಚ ಚಿತ್ತಾ ಚ, ಸುಜಾ ನು ಖೋ ಕುಹಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ತಂ ತತ್ಥ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಬಾಲಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಪುಞ್ಞಂ ಅಕತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ, ಇದಾನಿ ಪನ ತಂ ಪುಞ್ಞಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಇಧಾನೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಅತ್ತಭಾವಂ ವಿಜಹಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಾತಕವೇಸೇನ ತಸ್ಸಾ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಕಿಂ ಕರೋನ್ತೀ ಇಧ ವಿಚರಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಕೋ ಪನ ತ್ವಂ, ಸಾಮೀ’’ತಿ? ‘‘ಅಹಂ ತೇ ಸಾಮಿಕೋ ಮಘೋ’’ತಿ. ‘‘ಕುಹಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೋಸಿ, ಸಾಮೀ’’ತಿ? ‘‘ಅಹಂ ತಾವತಿಂಸದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’’. ‘‘ತವ ಸಹಾಯಿಕಾನಂ ಪನ ನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನಂ ಜಾನಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ನ ಜಾನಾಮಿ, ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ತಾಪಿ ಮಮೇವ ಸನ್ತಿಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ, ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಸಿ ತಾ ಸಹಾಯಿಕಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಥಾಹಂ ತತ್ಥ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ? ಸಕ್ಕೋ ‘‘ಅಹಂ ತಂ ತತ್ಥ ನೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಹತ್ಥತಲೇ ಠಪೇತ್ವಾ ದೇವಲೋಕಂ ನೇತ್ವಾ ನನ್ದಾಯ ಪೋಕ್ಖರಣಿಯಾ ತೀರೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಇತರಾಸಂ ತಿಸ್ಸನ್ನಂ ಆರೋಚೇಸಿ – ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಹಾಯಿಕಂ ಸುಜಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ. ‘‘ಕುಹಿಂ ಸಾ, ದೇವಾ’’ತಿ? ‘‘ನನ್ದಾಯ ಪೋಕ್ಖರಣಿಯಾ ತೀರೇ ಠಿತಾ’’ತಿ ಆಹ. ತಾ ತಿಸ್ಸೋಪಿ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಅಹೋ ಅಯ್ಯಾಯ ಏವರೂಪಂ ಅತ್ತಭಾವಮಣ್ಡನಸ್ಸ ಫಲಂ, ಇದಾನಿಸ್ಸಾ ತುಣ್ಡಂ ಪಸ್ಸಥ, ಪಾದೇ ಪಸ್ಸಥ, ಜಙ್ಘಾ ಪಸ್ಸಥ, ಸೋಭತಿ ವತಸ್ಸಾ ಅತ್ತಭಾವೋ’’ತಿ ಕೇಳಿಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು.

ಪುನ ಸಕ್ಕೋ ತಸ್ಸಾ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ದಿಟ್ಠಾ ತೇ ಸಹಾಯಿಕಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ದಿಟ್ಠಾ ಮಂ ಉಪ್ಪಣ್ಡೇತ್ವಾ ಗತಾ, ತತ್ಥೇವ ಮಂ ನೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತಂ ತತ್ಥೇವ ನೇತ್ವಾ ಉದಕೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ, ‘‘ದಿಟ್ಠಾ ತೇ ತಾಸಂ ಸಮ್ಪತ್ತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ದಿಟ್ಠಾ, ದೇವಾ’’ತಿ? ‘‘ತಯಾಪಿ ತತ್ಥ ನಿಬ್ಬತ್ತನೂಪಾಯಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕರೋಮಿ, ದೇವಾ’’ತಿ? ‘‘ಮಯಾ ದಿನ್ನಂ ಓವಾದಂ ರಕ್ಖಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ. ‘‘ರಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ದೇವಾ’’ತಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ಪಞ್ಚ ಸೀಲಾನಿ ದತ್ವಾ, ‘‘ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ರಕ್ಖಾಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ಸಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಯಂಮತಮಚ್ಛಕೇಯೇವ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ಖಾದತಿ. ಸಕ್ಕೋ ಕತಿಪಾಹಚ್ಚಯೇನ ತಸ್ಸಾ ವೀಮಂಸನತ್ಥಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ, ವಾಲುಕಾಪಿಟ್ಠೇ ಮತಮಚ್ಛಕೋ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಉತ್ತಾನೋ ನಿಪಜ್ಜಿ. ಸಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮತಮಚ್ಛಕೋ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ. ಮಚ್ಛೋ ಗಿಲನಕಾಲೇ ನಙ್ಗುಟ್ಠಂ ಚಾಲೇಸಿ. ಸಾ ‘‘ಸಜೀವಮಚ್ಛಕೋ’’ತಿ ಉದಕೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ. ಸೋ ಥೋಕಂ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಪುನ ತಸ್ಸಾ ಪುರತೋ ಉತ್ತಾನೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿ. ಪುನ ಸಾ ‘‘ಮತಮಚ್ಛಕೋ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಿಲನಕಾಲೇ ಅಗ್ಗನಙ್ಗುಟ್ಠಂ ಚಾಲೇಸಿ. ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸಜೀವಮಚ್ಛೋ’’ತಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ. ಏವಂ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ‘‘ಸಾಧುಕಂ ಸೀಲಂ ರಕ್ಖತೀ’’ತಿ ಅತ್ತಾನಂ ಜಾನಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ತವ ವೀಮಂಸನತ್ಥಾಯ ಆಗತೋ, ಸಾಧುಕಂ ಸೀಲಂ ರಕ್ಖಸಿ, ಏವಂ ರಕ್ಖಮಾನಾ ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ಮಮ ಸನ್ತಿಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸಸಿ, ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಹೋಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ.

ಸಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪನ ಸಯಂಮತಮಚ್ಛಂ ಲಭತಿ ವಾ, ನ ವಾ. ಅಲಭಮಾನಾ ಕತಿಪಾಹಚ್ಚಯೇನೇವ ಸುಸ್ಸಿತ್ವಾ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸೀಲಸ್ಸ ಫಲೇನ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಕುಮ್ಭಕಾರಸ್ಸ ಧೀತಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ಪನ್ನರಸಸೋಳಸವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕಕಾಲೇ ಸಕ್ಕೋ ‘‘ಕುಹಿಂ ನು ಖೋ ಸಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಇದಾನಿ ಮಯಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಏಳಾಲುಕವಣ್ಣೇನ ಪಞ್ಞಾಯಮಾನೇಹಿ ಸತ್ತಹಿ ರತನೇಹಿ ಯಾನಕಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ತಂ ಪಾಜೇನ್ತೋ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಮತಾತಾ, ಏಳಾಲುಕಾನಿ ಗಣ್ಹಥ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಉಗ್ಘೋಸೇನ್ತೋ ವೀಥಿಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ. ಮುಗ್ಗಮಾಸಾದೀನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತೇ ಪನ ‘‘ಮೂಲೇನ ನ ದೇಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಕಥಂ ದೇಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಸೀಲರಕ್ಖಿಕಾಯ ಇತ್ಥಿಯಾ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಸೀಲಂ ನಾಮ, ಸಾಮಿ, ಕೀದಿಸಂ, ಕಿಂ ಕಾಳಂ, ಉದಾಹು ನೀಲಾದಿವಣ್ಣ’’ನ್ತಿ? ‘‘ತುಮ್ಹೇ ‘ಸೀಲಂ ಕೀದಿಸ’ನ್ತಿಪಿ ನ ಜಾನಾಥ, ಕಿಮೇವ ನಂ ರಕ್ಖಿಸ್ಸಥ, ಸೀಲರಕ್ಖಿಕಾಯ ಪನ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಮಿ, ಏಸಾ ಕುಮ್ಭಕಾರಸ್ಸ ಧೀತಾ ‘ಸೀಲಂ ರಕ್ಖಾಮೀ’ತಿ ವಿಚರತಿ, ಏತಿಸ್ಸಾ ದೇಹೀ’’ತಿ. ಸಾಪಿ ನಂ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಮಯ್ಹಂ ದೇಹಿ, ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕಾಸಿ ತ್ವ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಅಹಂ ಅವಿಜಹಿತಪಞ್ಚಸೀಲಾ’’ತಿ. ‘‘ತುಯ್ಹಮೇವೇತಾನಿ ಮಯಾ ಆನೀತಾನೀ’’ತಿ ಯಾನಕಂ ಪಾಜೇನ್ತೋ ತಸ್ಸಾ ಘರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಅನಾಹರಿಯಂ ಕತ್ವಾ ಏಳಾಲುಕವಣ್ಣೇನ ದೇವದತ್ತಿಯಂ ಧನಂ ದತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ಜಾನಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಇದಂ ತೇ ಜೀವಿತವುತ್ತಿಯಾ ಧನಂ, ಪಞ್ಚಸೀಲಾನಿ ಅಖಣ್ಡಾದೀನಿ ಕತ್ವಾ ರಕ್ಖಾಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ.

ಸಾಪಿ ತತೋ ಚವಿತ್ವಾ ಅಸುರಭವನೇ ಅಸುರಜೇಟ್ಠಕಸ್ಸ ಧೀತಾ ಹುತ್ವಾ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ವೇರಿಘರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ದ್ವೀಸು ಪನ ಅತ್ತಭಾವೇಸು ಸೀಲಸ್ಸ ಸುರಕ್ಖಿತತ್ತಾ ಅಭಿರೂಪಾ ಅಹೋಸಿ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಾ ಅಸಾಧಾರಣಾಯ ರೂಪಸಿರಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತಾ. ವೇಪಚಿತ್ತಿಅಸುರಿನ್ದೋ ಆಗತಾಗತಾನಂ ಅಸುರಾನಂ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಮಮ ಧೀತು ಅನುಚ್ಛವಿಕಾ ನ ಹೋಥಾ’’ತಿ ತಂ ಕಸ್ಸಚಿ ಅದತ್ವಾ, ‘‘ಮಮ ಧೀತಾ ಅತ್ತನಾವ ಅತ್ತನೋ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ಸಾಮಿಕಂ ಗಹೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅಸುರಬಲಂ ಸನ್ನಿಪಾತಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ತುಯ್ಹಂ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ಸಾಮಿಕಂ ಗಣ್ಹಾ’’ತಿ ತಸ್ಸಾ, ಹತ್ಥೇ ಪುಪ್ಫದಾಮಂ ಅದಾಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸಕ್ಕೋ ತಸ್ಸಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಞತ್ವಾ, ‘‘ಇದಾನಿ ಮಯಾ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಆನೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಮಹಲ್ಲಕಅಸುರವಣ್ಣಂ ನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರಿಸಪರಿಯನ್ತೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಸಾಪಿ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಓಲೋಕೇನ್ತೀ ತಂ ದಿಟ್ಠಮತ್ತಾವ ಪುಬ್ಬಸನ್ನಿವಾಸವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನೇನ ಪೇಮೇನ ಮಹೋಘೇನೇವ ಅಜ್ಝೋತ್ಥಟಹದಯಾ ಹುತ್ವಾ, ‘‘ಏಸೋ ಮೇ ಸಾಮಿಕೋ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಉಪರಿ ಪುಪ್ಫದಾಮಂ ಖಿಪಿ. ಅಸುರಾ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ರಾಜಾ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಧೀತು ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಲಭಿ, ಅಯಮೇವಸ್ಸ ಧೀತು ಪಿತಾಮಹತೋ ಮಹಲ್ಲಕೋ ಅನುಚ್ಛವಿಕೋ’’ತಿ ಲಜ್ಜಮಾನಾ ಅಪಕ್ಕಮಿಂಸು. ಸಕ್ಕೋಪಿ ತಂ ಹತ್ಥೇ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಸಕ್ಕೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ನದಿತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ಪಕ್ಖನ್ದಿ. ಅಸುರಾ ‘‘ವಞ್ಚಿತಮ್ಹಾ ಜರಸಕ್ಕೇನಾ’’ತಿ ತಂ ಅನುಬನ್ಧಿಂಸು. ಮಾತಲಿ, ಸಙ್ಗಾಹಕೋ ವೇಜಯನ್ತರಥಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಸಕ್ಕೋ ತಂ ತತ್ಥ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ದೇವನಗರಾಭಿಮುಖೋ ಪಾಯಾಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಸಿಪ್ಪಲಿವನಂ ಸಮ್ಪತ್ತಕಾಲೇ ರಥಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಭೀತಾ ಗರುಳಪೋತಕಾ ವಿರವಿಂಸು. ತೇಸಂ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಸಕ್ಕೋ ಮಾತಲಿಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕೇ ಏತೇ ವಿರವನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಗರುಳಪೋತಕಾ, ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ’’ತಿ? ‘‘ರಥಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಮರಣಭಯೇನಾ’’ತಿ. ‘‘ಮಂ ಏಕಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಏತ್ತಕೋ ದಿಜೋ ರಥವೇಗೇನ ವಿಚುಣ್ಣಿತೋ ಮಾ ನಸ್ಸಿ, ನಿವತ್ತೇಹಿ ರಥ’’ನ್ತಿ. ಸೋಪಿ ಸಿನ್ಧವಸಹಸ್ಸಸ್ಸ ದಣ್ಡಕಸಞ್ಞಂ ದತ್ವಾ ರಥಂ ನಿವತ್ತೇಸಿ. ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಸುರಾ ‘‘ಜರಸಕ್ಕೋ ಅಸುರಪುರತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಲಾಯನ್ತೋ ಇದಾನಿ ರಥಂ ನಿವತ್ತೇಸಿ, ಅದ್ಧಾ ತೇನ ಉಪತ್ಥಮ್ಭೋ ಲದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಆಗಮನಮಗ್ಗೇನೇವ ಅಸುರಪುರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪುನ ಸೀಸಂ ನ ಉಕ್ಖಿಪಿಂಸು.

ಸಕ್ಕೋಪಿ ಸುಜಂ ಅಸುರಕಞ್ಞಂ ದೇವನಗರಂ ನೇತ್ವಾ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಾನಂ ಅಚ್ಛರಾಕೋಟೀನಂ ಜೇಟ್ಠಿಕಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ. ಸಾ ಸಕ್ಕಂ ವರಂ ಯಾಚಿ – ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಮಮ ಇಮಸ್ಮಿಂ ದೇವಲೋಕೇ ಮಾತಾಪಿತರೋ ವಾ ಭಾತಿಕಭಗಿನಿಯೋ ವಾ ನತ್ಥಿ, ಯತ್ಥ ಯತ್ಥ ಗಚ್ಛಸಿ, ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಮಂ ಗಹೇತ್ವಾವ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ. ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ತಸ್ಸಾ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಅದಾಸಿ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಚಿತ್ತಪಾಟಲಿಯಾ ಪುಪ್ಫಿತಾಯ ಅಸುರಾ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ದಿಬ್ಬಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕಸ್ಸ ಪುಪ್ಫನಕಾಲೋ’’ತಿ ಯುದ್ಧತ್ಥಾಯ ಸಗ್ಗಂ ಅಭಿರುಹನ್ತಿ. ಸಕ್ಕೋ ಹೇಟ್ಠಾಸಮುದ್ದೇ ನಾಗಾನಂ ಆರಕ್ಖಂ ಅದಾಸಿ, ತತೋ ಸುಪಣ್ಣಾನಂ, ತತೋ ಕುಮ್ಭಣ್ಡಾನಂ, ತತೋ ಯಕ್ಖಾನಂ. ತತೋ ಚತುನ್ನಂ ಮಹಾರಾಜಾನಂ. ಸಬ್ಬೂಪರಿ ಪನ ಉಪದ್ದವನಿವತ್ತನತ್ಥಾಯ ದೇವನಗರದ್ವಾರೇಸು ವಜಿರಹತ್ಥಾ ಇನ್ದಪಟಿಮಾ ಠಪೇಸಿ. ಅಸುರಾ ನಾಗಾದಯೋ ಜಿನಿತ್ವಾ ಆಗತಾಪಿ ಇನ್ದಪಟಿಮಾ ದೂರತೋ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸಕ್ಕೋ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ’’ತಿ ಪಲಾಯನ್ತಿ. ಏವಂ, ಮಹಾಲಿ, ಮಘೋ ಮಾಣವೋ ಅಪ್ಪಮಾದಪಟಿಪದಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ. ಏವಂ ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಪನೇಸ ಏವರೂಪಂ ಇಸ್ಸರಿಯಂ ಪತ್ವಾ ದ್ವೀಸು ದೇವಲೋಕೇಸು ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ. ಅಪ್ಪಮಾದೋ ನಾಮೇಸ ಬುದ್ಧಾದೀಹಿ ಪಸತ್ಥೋ. ಅಪ್ಪಮಾದಞ್ಹಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಾನಂ ವಿಸೇಸಾನಂ ಅಧಿಗಮೋ ಹೋತೀತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೩೦.

‘‘ಅಪ್ಪಮಾದೇನ ಮಘವಾ, ದೇವಾನಂ ಸೇಟ್ಠತಂ ಗತೋ;

ಅಪ್ಪಮಾದಂ ಪಸಂಸನ್ತಿ, ಪಮಾದೋ ಗರಹಿತೋ ಸದಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಪ್ಪಮಾದೇನಾತಿ ಮಚಲಗಾಮೇ ಭೂಮಿಪ್ಪದೇಸಸೋಧನಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಕತೇನ ಅಪ್ಪಮಾದೇನ. ಮಘವಾತಿ ಇದಾನಿ ‘‘ಮಘವಾ’’ತಿಪಞ್ಞಾತೋ ಮಘೋ ಮಾಣವೋ ದ್ವಿನ್ನಂ ದೇವಲೋಕಾನಂ ರಾಜಭಾವೇನ ದೇವಾನಂ ಸೇಟ್ಠತಂ ಗತೋ. ಪಸಂಸನ್ತೀತಿ ಬುದ್ಧಾದಯೋ ಪಣ್ಡಿತಾ ಅಪ್ಪಮಾದಮೇವ ಥೋಮೇನ್ತಿ ವಣ್ಣಯನ್ತಿ. ಕಿಂ ಕಾರಣಾ? ಸಬ್ಬೇಸಂ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಾನಂ ವಿಸೇಸಾನಂ ಪಟಿಲಾಭಕಾರಣತ್ತಾ. ಪಮಾದೋ ಗರಹಿತೋ ಸದಾತಿ ಪಮಾದೋ ಪನ ತೇಹಿ ಅರಿಯೇಹಿ ನಿಚ್ಚಂ ಗರಹಿತೋ ನಿನ್ದಿತೋ. ಕಿಂ ಕಾರಣಾ? ಸಬ್ಬವಿಪತ್ತೀನಂ ಮೂಲಭಾವತೋ. ಮನುಸ್ಸದೋಭಗ್ಗಂ ವಾ ಹಿ ಅಪಾಯುಪ್ಪತ್ತಿ ವಾ ಸಬ್ಬಾ ಪಮಾದಮೂಲಿಕಾಯೇವಾತಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಮಹಾಲಿ ಲಿಚ್ಛವೀ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ, ಸಮ್ಪತ್ತಪರಿಸಾಯಪಿ ಬಹೂ ಸೋತಾಪನ್ನಾದಯೋ ಜಾತಾತಿ.

ಮಘವತ್ಥು ಸತ್ತಮಂ.

೮. ಅಞ್ಞತರಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು

ಅಪ್ಪಮಾದರತೋ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸೋ ಕಿರ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥಾಪೇತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಘಟೇನ್ತೋ ವಾಯಮನ್ತೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ಸೋ ‘‘ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಮಹನ್ತಂ ದಾವಗ್ಗಿಂ ಉಟ್ಠಿತಂ ದಿಸ್ವಾ ವೇಗೇನ ಏಕಂ ಮುಣ್ಡಪಬ್ಬತಮತ್ಥಕಂ ಅಭಿರುಯ್ಹ ನಿಸಿನ್ನೋ ಅರಞ್ಞಂ ಡಯ್ಹಮಾನಂ ಅಗ್ಗಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಆರಮ್ಮಣಂ ಗಣ್ಹಿ – ‘‘ಯಥಾ ಅಯಂ ಅಗ್ಗಿ ಮಹನ್ತಾನಿ ಚ ಖುದ್ದಕಾನಿ ಚ ಉಪಾದಾನಾನಿ ಡಹನ್ತೋ ಗಚ್ಛತಿ, ಏವಂ ಅರಿಯಮಗ್ಗಞಾಣಗ್ಗಿನಾಪಿ ಮಹನ್ತಾನಿ ಚ ಖುದ್ದಕಾನಿ ಚ ಸಂಯೋಜನಾನಿ ಡಹನ್ತೇನ ಗನ್ತಬ್ಬಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಯಂ ನಿಸಿನ್ನೋವ ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಾಚಾರಂ ಞತ್ವಾ, ‘‘ಏವಮೇವ, ಭಿಕ್ಖು, ಮಹನ್ತಾನಿಪಿ ಖುದ್ದಕಾನಿಪಿ ಉಪಾದಾನಾನಿ ವಿಯ ಇಮೇಸಂ ಸತ್ತಾನಂ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾನಿ ಅಣುಂಥೂಲಾನಿ ಸಂಯೋಜನಾನಿ, ತಾನಿ ಞಾಣಗ್ಗಿನಾ ಝಾಪೇತ್ವಾ ಅಭಬ್ಬುಪ್ಪತ್ತಿಕಾನಿ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಓಭಾಸಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅಭಿಮುಖೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ವಿಯ ಪಞ್ಞಾಯಮಾನೋ ಇಮಂ ಓಭಾಸಗಾಥಮಾಹ –

೩೧.

‘‘ಅಪ್ಪಮಾದರತೋ ಭಿಕ್ಖು, ಪಮಾದೇ ಭಯದಸ್ಸಿ ವಾ;

ಸಂಯೋಜನಂ ಅಣುಂ ಥೂಲಂ, ಡಹಂ ಅಗ್ಗೀವ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಪ್ಪಮಾದರತೋತಿ ಅಪ್ಪಮಾದೇ ರತೋ ಅಭಿರತೋ, ಅಪ್ಪಮಾದೇನ ವೀತಿನಾಮೇನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಮಾದೇ ಭಯದಸ್ಸಿ ವಾತಿ ನಿರಯುಪ್ಪತ್ತಿಆದಿಕಂ ಪಮಾದೇ ಭಯಂ ಭಯತೋ ಪಸ್ಸನ್ತೋ, ತಾಸಂ ವಾ ಉಪ್ಪತ್ತೀನಂ ಮೂಲತ್ತಾ ಪಮಾದಂ ಭಯತೋ ಪಸ್ಸನ್ತೋ. ಸಂಯೋಜನನ್ತಿ ವಟ್ಟದುಕ್ಖೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಯೋಜನಂ ಬನ್ಧನಂ ಪಜಾನಂ ವಟ್ಟೇ ಓಸೀದಾಪನಸಮತ್ಥಂ ದಸವಿಧಂ ಸಂಯೋಜನಂ. ಅಣುಂ ಥೂಲನ್ತಿ ಮಹನ್ತಞ್ಚ ಖುದ್ದಕಞ್ಚ. ಡಹಂ ಅಗ್ಗೀವ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಯಥಾ ಅಯಂ ಅಗ್ಗೀ ಏತಂ ಮಹನ್ತಞ್ಚ ಖುದ್ದಕಞ್ಚ ಉಪಾದಾನಂ ಡಹನ್ತೋವ ಗಚ್ಛತಿ. ಏವಮೇಸೋ ಅಪ್ಪಮಾದರತೋ ಭಿಕ್ಖು ಅಪ್ಪಮಾದಾಧಿಗತೇನ ಞಾಣಗ್ಗಿನಾ ಏತಂ ಸಂಯೋಜನಂ ಡಹನ್ತೋ ಅಭಬ್ಬುಪ್ಪತ್ತಿಕಂ ಕರೋನ್ತೋ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಯಥಾನಿಸಿನ್ನೋವ ಸಬ್ಬಸಂಯೋಜನಾನಿ ಝಾಪೇತ್ವಾ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಆಕಾಸೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ಸರೀರಂ ಥೋಮೇತ್ವಾ ವಣ್ಣೇತ್ವಾ ವನ್ದಮಾನೋವ ಪಕ್ಕಾಮೀತಿ.

ಅಞ್ಞತರಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು ಅಟ್ಠಮಂ.

೯. ನಿಗಮವಾಸಿತಿಸ್ಸತ್ಥೇರವತ್ಥು

ಅಪ್ಪಮಾದರತೋತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ನಿಗಮವಾಸಿತಿಸ್ಸತ್ಥೇರಂ ನಾಮ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಾವತ್ಥಿತೋ ಅವಿದೂರೇ ನಿಗಮಗಾಮೇ ಜಾತಸಂವಡ್ಢೋ ಏಕೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಸತ್ಥು ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಲದ್ಧೂಪಸಮ್ಪದೋ ‘‘ನಿಗಮವಾಸಿತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ ನಾಮ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋ ಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಪವಿವಿತ್ತೋ ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋ’’ತಿ ಪಞ್ಞಾಯಿ. ಸೋ ನಿಬದ್ಧಂ ಞಾತಿಗಾಮೇಯೇವ ಪಿಣ್ಡಾಯ ವಿಚರತಿ. ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಾದೀಸು ಮಹಾದಾನಾನಿ ಕರೋನ್ತೇಸು, ಪಸೇನದಿಕೋಸಲೇ ಅಸದಿಸದಾನಂ ಕರೋನ್ತೇಪಿ ಸಾವತ್ಥಿಂ ನಾಗಚ್ಛತಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಅಯಂ ನಿಗಮವಾಸಿತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ ಉಟ್ಠಾಯ ಸಮುಟ್ಠಾಯ ಞಾತಿಸಂಸಟ್ಠೋ ವಿಹರತಿ, ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಾದೀಸು ಮಹಾದಾನಾದೀನಿ ಕರೋನ್ತೇಸು, ಪಸೇನದಿಕೋಸಲೇ ಅಸದಿಸದಾನಂ ಕರೋನ್ತೇಪಿ ನೇವ ಆಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಆರೋಚಯಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ, ಭಿಕ್ಖು, ಏವಂ ಕರೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ನತ್ಥಿ, ಭನ್ತೇ, ಮಯ್ಹಂ ಞಾತಿಸಂಸಗ್ಗೋ, ಅಹಂ ಏತೇ ಮನುಸ್ಸೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅಜ್ಝೋಹರಣೀಯಮತ್ತಂ ಆಹಾರಂ ಲಭಾಮಿ ಲೂಖೇ ವಾ ಪಣೀತೇ ವಾ. ಯಾಪನಮತ್ತೇ ಲದ್ಧೇ ಪುನ ಕಿಂ ಆಹಾರಪರಿಯೇಸನೇನಾತಿ ನ ಗಚ್ಛಾಮಿ, ಞಾತೀಹಿ ಪನ ಮೇ ಸಂಸಗ್ಗೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಸತ್ಥಾ ಪಕತಿಯಾಪಿ ತಸ್ಸ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ವಿಜಾನನ್ತೋ – ‘‘ಸಾಧು ಸಾಧು, ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಸಾಧುಕಾರಂ ದತ್ವಾ, ‘‘ಅನಚ್ಛರಿಯಂ ಖೋ ಪನೇತಂ ಭಿಕ್ಖು, ಯಂ ತ್ವಂ ಮಾದಿಸಂ ಆಚರಿಯಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋ ಅಹೋಸಿ. ಅಯಞ್ಹಿ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾ ನಾಮ ಮಮ ತನ್ತಿ, ಮಮ ಪವೇಣೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಯಾಚಿತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ –

ಅತೀತೇ ಹಿಮವನ್ತೇ ಗಙ್ಗಾತೀರೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಉದುಮ್ಬರವನೇ ಅನೇಕಸಹಸ್ಸಾ ಸುವಾ ವಸಿಂಸು. ತತ್ರೇಕೋ ಸುವರಾಜಾ ಅತ್ತನೋ ನಿವಾಸರುಕ್ಖಸ್ಸ ಫಲೇಸು ಖೀಣೇಸು ಯಂ ಯದೇವ ಅವಸಿಟ್ಠಂ ಹೋತಿ ಅಙ್ಕುರೋ ವಾ ಪತ್ತಂ ವಾ ತಚೋ ವಾ, ತಂ ತಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಗಙ್ಗಾಯಂ ಪಾನೀಯಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಪರಮಪ್ಪಿಚ್ಛೋ ಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಹುತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ನ ಗಚ್ಛತಿ. ತಸ್ಸ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛಸನ್ತುಟ್ಠಭಾವಗುಣೇನ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಭವನಂ ಕಮ್ಪಿ. ಸಕ್ಕೋ ಆವಜ್ಜಮಾನೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಸ ವೀಮಂಸನತ್ಥಂ ಅತ್ತನೋ ಆನುಭಾವೇನ ತಂ ರುಕ್ಖಂ ಸುಕ್ಖಾಪೇಸಿ. ರುಕ್ಖೋ ಓಭಗ್ಗೋ ಖಾಣುಮತ್ತೋ ಛಿದ್ದಾವಛಿದ್ದೋವ ಹುತ್ವಾ ವಾತೇ ಪಹರನ್ತೇ ಆಕೋಟಿತೋ ವಿಯ ಸದ್ದಂ ನಿಚ್ಛಾರೇನ್ತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ತಸ್ಸ ಛಿದ್ದೇಹಿ ಚುಣ್ಣಾನಿ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಿ. ಸುವರಾಜಾ ತಾನಿ ಖಾದಿತ್ವಾ ಗಙ್ಗಾಯಂ ಪಾನೀಯಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಅಗನ್ತ್ವಾ ವಾತಾತಪಂ ಅಗಣೇತ್ವಾ ಉದುಮ್ಬರಖಾಣುಮತ್ಥಕೇ ನಿಸೀದತಿ. ಸಕ್ಕೋ ತಸ್ಸ ಪರಮಪ್ಪಿಚ್ಛಭಾವಂ ಞತ್ವಾ, ‘‘ಮಿತ್ತಧಮ್ಮಗುಣಂ ಕಥಾಪೇತ್ವಾ ವರಮಸ್ಸ ದತ್ವಾ ಉದುಮ್ಬರಂ ಅಮತಫಲಂ ಕತ್ವಾ ಆಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏಕೋ ಹಂಸರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ಸುಜಂ ಅಸುರಕಞ್ಞಂ ಪುರತೋ ಕತ್ವಾ ಉದುಮ್ಬರವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅವಿದೂರೇ ಏಕಸ್ಸ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಸಾಖಾಯ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಸನ್ತಿ ರುಕ್ಖಾ ಹರಿಪತ್ತಾ, ದುಮಾನೇಕಫಲಾ ಬಹೂ;

ಕಸ್ಮಾ ನು ಸುಕ್ಖೇ ಕೋಳಾಪೇ, ಸುವಸ್ಸ ನಿರತೋ ಮನೋ’’ತಿ. (ಜಾ. ೧.೯.೩೦);

ಸಬ್ಬಂ ಸುವಜಾತಕಂ ನವಕನಿಪಾತೇ ಆಗತನಯೇನೇವ ವಿತ್ಥಾರೇತಬ್ಬಂ. ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಯೇವ ಹಿ ತತ್ಥ ಚ ಇಧ ಚ ನಾನಾ, ಸೇಸಂ ತಾದಿಸಮೇವ. ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ, ‘‘ತದಾ ಸಕ್ಕೋ ಆನನ್ದೋ ಅಹೋಸಿ, ಸುವರಾಜಾ ಅಹಮೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಏವಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾ ನಾಮೇಸಾ ಮಮ ತನ್ತಿ, ಮಮ ಪವೇಣೀ, ಅನಚ್ಛರಿಯಾ ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ನಿಗಮವಾಸಿತಿಸ್ಸಸ್ಸ ಮಾದಿಸಂ ಆಚರಿಯಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾ, ಭಿಕ್ಖುನಾ ನಾಮ ನಿಗಮವಾಸಿತಿಸ್ಸೇನ ವಿಯ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛೇನೇವ ಭವಿತಬ್ಬಂ. ಏವರೂಪೋ ಹಿ ಭಿಕ್ಖು ಅಭಬ್ಬೋ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಧಮ್ಮೇಹಿ ವಾ ಮಗ್ಗಫಲೇಹಿ ವಾ ಪರಿಹಾನಾಯ, ಅಞ್ಞದತ್ಥು ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸೇವ ಸನ್ತಿಕೇ ಹೋತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೩೨.

‘‘ಅಪ್ಪಮಾದರತೋ ಭಿಕ್ಖು, ಪಮಾದೇ ಭಯದಸ್ಸಿ ವಾ;

ಅಭಬ್ಬೋ ಪರಿಹಾನಾಯ, ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸೇವ ಸನ್ತಿಕೇ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಭಬ್ಬೋ ಪರಿಹಾನಾಯಾತಿ ಸೋ ಏವರೂಪೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಧಮ್ಮೇಹಿ ವಾ ಮಗ್ಗಫಲೇಹಿ ವಾ ಪರಿಹಾನಾಯ ಅಭಬ್ಬೋ, ನಾಪಿ ಪತ್ತೇಹಿ ಪರಿಹಾಯತಿ, ನ ಅಪ್ಪತ್ತಾನಿ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ. ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸೇವ ಸನ್ತಿಕೇತಿ ಕಿಲೇಸಪರಿನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸಪಿ ಅನುಪಾದಾಪರಿನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸಾಪಿ ಸನ್ತಿಕೇಯೇವಾತಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ನಿಗಮವಾಸಿತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ. ಅಞ್ಞೇಪಿ ಬಹೂ ಸೋತಾಪನ್ನಾದಯೋ ಅಹೇಸುಂ. ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಜಾತಾತಿ.

ನಿಗಮವಾಸಿತಿಸ್ಸತ್ಥೇರವತ್ಥು ನವಮಂ.

ಅಪ್ಪಮಾದವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ. ದುತಿಯೋ ವಗ್ಗೋ.

೩. ಚಿತ್ತವಗ್ಗೋ

೧. ಮೇಘಿಯತ್ಥೇರವತ್ಥು

ಫನ್ದನಂ ಚಪಲಂ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಚಾಲಿಕಾಯ ಪಬ್ಬತೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಮೇಘಿಯಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ತಸ್ಸ ವತ್ಥುಂ ವಿಭಾವನತ್ಥಂ ಸಬ್ಬಂ ಮೇಘಿಯಸುತ್ತನ್ತಂ (ಉದಾ. ೩೧) ವಿತ್ಥಾರೇತಬ್ಬಂ. ಸತ್ಥಾ ಪನ ತೀಹಿ ವಿತಕ್ಕೇಹಿ ಅನ್ವಾಸತ್ತತಾಯ ತಸ್ಮಿಂ ಅಮ್ಬವನೇ ಪಧಾನಂ ಅನುಯುಞ್ಜಿತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣಿತ್ವಾ ಆಗತಂ ಮೇಘಿಯತ್ಥೇರಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಅತಿಭಾರಿಯಂ ತೇ, ಮೇಘಿಯ, ಕತಂ ‘ಆಗಮೇಹಿ ತಾವ, ಮೇಘಿಯ, ಏಕಕೋಮ್ಹಿ ಯಾವ ಅಞ್ಞೋಪಿ ಕೋಚಿ ಭಿಕ್ಖು ಆಗಚ್ಛತೀ’ತಿ ಮಂ ಯಾಚನ್ತಂ ಏಕಕಂ ಪಹಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ನಾಮ ಏವಂ ಚಿತ್ತವಸಿಕೇನ ಭವಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಚಿತ್ತಂ ನಾಮೇತಂ ಲಹುಕಂ, ತಂ ಅತ್ತನೋ ವಸೇ ವತ್ತೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ದ್ವೇ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

೩೩.

‘‘ಫನ್ದನಂ ಚಪಲಂ ಚಿತ್ತಂ, ದೂರಕ್ಖಂ ದುನ್ನಿವಾರಯಂ;

ಉಜುಂ ಕರೋತಿ ಮೇಧಾವೀ, ಉಸುಕಾರೋವ ತೇಜನಂ.

೩೪.

‘‘ವಾರಿಜೋವ ಥಲೇ ಖಿತ್ತೋ, ಓಕಮೋಕತಉಬ್ಭತೋ;

ಪರಿಪ್ಫನ್ದತಿದಂ ಚಿತ್ತಂ, ಮಾರಧೇಯ್ಯಂ ಪಹಾತವೇ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಫನ್ದನನ್ತಿ ರೂಪಾದೀಸು ಆರಮ್ಮಣೇಸು ವಿಪ್ಫನ್ದಮಾನಂ. ಚಪಲನ್ತಿ ಏಕಇರಿಯಾಪಥೇನ ಅಸಣ್ಠಹನ್ತೋ ಗಾಮದಾರಕೋ ವಿಯ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಆರಮ್ಮಣೇ ಅಸಣ್ಠಹನತೋ ಚಪಲಂ. ಚಿತ್ತನ್ತಿ ವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಭೂಮಿವತ್ಥುಆರಮ್ಮಣಕಿರಿಯಾದಿವಿಚಿತ್ತತಾಯ ಪನೇತಂ ‘‘ಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ದೂರಕ್ಖನ್ತಿ ಕಿಟ್ಠಸಮ್ಬಾಧೇ ಠಾನೇ ಕಿಟ್ಠಖಾದಕಗೋಣಂ ವಿಯ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಸಪ್ಪಾಯಾರಮ್ಮಣೇಯೇವ ದುಟ್ಠಪನತೋ ದೂರಕ್ಖಂ. ದುನ್ನಿವಾರಯನ್ತಿ ವಿಸಭಾಗಾರಮ್ಮಣಂ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಪಟಿಸೇಧೇತುಂ ದುಕ್ಖತ್ತಾ ದುನ್ನಿವಾರಯಂ. ಉಸುಕಾರೋವ ತೇಜನನ್ತಿ ಯಥಾ ನಾಮ ಉಸುಕಾರೋ ಅರಞ್ಞತೋ ಏಕಂ ವಙ್ಕದಣ್ಡಕಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ನಿತ್ತಚಂ ಕತ್ವಾ ಕಞ್ಜಿಯತೇಲೇನ ಮಕ್ಖೇತ್ವಾ ಅಙ್ಗಾರಕಪಲ್ಲೇ ತಾಪೇತ್ವಾ ರುಕ್ಖಾಲಕೇ ಉಪ್ಪೀಳೇತ್ವಾ ನಿವಙ್ಕಂ ಉಜುಂ ವಾಲವಿಜ್ಝನಯೋಗ್ಗಂ ಕರೋತಿ, ಕತ್ವಾ ಚ ಪನ ರಾಜರಾಜಮಹಾಮತ್ತಾನಂ ಸಿಪ್ಪಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಮಹನ್ತಂ ಸಕ್ಕಾರಸಮ್ಮಾನಂ ಲಭತಿ, ಏವಮೇವ ಮೇಧಾವೀ ಪಣ್ಡಿತೋ ವಿಞ್ಞೂ ಪುರಿಸೋ ಫನ್ದನಾದಿಸಭಾವಮೇತಂ ಚಿತ್ತಂ ಧುತಙ್ಗಾರಞ್ಞಾವಾಸವಸೇನ, ನಿತ್ತಚಂ ಅಪಗತಓಳಾರಿಕಕಿಲೇಸಂ ಕತ್ವಾ ಸದ್ಧಾಸಿನೇಹೇನ ತೇಮೇತ್ವಾ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕವೀರಿಯೇನ ತಾಪೇತ್ವಾ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಲಕೇ ಉಪ್ಪೀಳೇತ್ವಾ ಉಜುಂ ಅಕುಟಿಲಂ ನಿಬ್ಬಿಸೇವನಂ ಕರೋತಿ, ಕತ್ವಾ ಚ ಪನ ಸಙ್ಖಾರೇ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ಮಹನ್ತಂ ಅವಿಜ್ಜಕ್ಖನ್ಧಂ ಪದಾಲೇತ್ವಾ, ‘‘ತಿಸ್ಸೋ ವಿಜ್ಜಾ, ಛ ಅಭಿಞ್ಞಾ, ನವ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮೇ’’ತಿ ಇಮಂ ವಿಸೇಸಂ ಹತ್ಥಗತಮೇವ ಕತ್ವಾ ಅಗ್ಗದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಭಾವಂ ಲಭತಿ.

ವಾರಿಜೋವಾತಿ ಮಚ್ಛೋ ವಿಯ, ಥಲೇ ಖಿತ್ತೋತಿ ಹತ್ಥೇನ ವಾ ಪಾದೇನ ವಾ ಜಾಲಾದೀನಂ ವಾ ಅಞ್ಞತರೇನ ಥಲೇ ಛಡ್ಡಿತೋ. ಓಕಮೋಕತಉಬ್ಭತೋತಿ ‘‘ಓಕಪುಣ್ಣೇಹಿ ಚೀವರೇಹೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ (ಮಹಾವ. ೩೦೬) ಉದಕಂ ಓಕಂ, ‘‘ಓಕಂ ಪಹಾಯ ಅನಿಕೇತಸಾರೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ (ಸು. ನಿ. ೮೫೦) ಆಲಯೋ, ಏತ್ಥ ಉಭಯಮ್ಪಿ ಲಬ್ಭತಿ. ‘‘ಓಕಮೋಕತಉಬ್ಭತೋ’’ತಿ ಹಿ ಏತ್ಥ ಓಕಮೋಕತೋತಿ ಉದಕಸಙ್ಖಾತಾ ಆಲಯಾತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ. ಉಬ್ಭತೋತಿ ಉದ್ಧಟೋ. ಪರಿಪ್ಫನ್ದತಿದಂ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಯಥಾ ಸೋ ಉದಕಾಲಯತೋ ಉಬ್ಭತೋ ಥಲೇ ಖಿತ್ತೋ ಮಚ್ಛೋ ಉದಕಂ ಅಲಭನ್ತೋ ಪರಿಪ್ಫನ್ದತಿ, ಏವಮಿದಂ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಾಲಯಾಭಿರತಂ ಚಿತ್ತಂ ತತೋ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಮಾರಧೇಯ್ಯಸಙ್ಖಾತಂ ವಟ್ಟಂ ಪಹಾತುಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇ ಖಿತ್ತಂ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕವೀರಿಯೇನ ಸನ್ತಾಪಿಯಮಾನಂ ಪರಿಪ್ಫನ್ದತಿ, ಸಣ್ಠಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ. ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ಧುರಂ ಅನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಮೇಧಾವೀ ಪುಗ್ಗಲೋ ತಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಉಜುಂ ಕಮ್ಮನಿಯಂ ಕರೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಪರೋ ನಯೋ – ಇದಂ ಮಾರಧೇಯ್ಯಂ ಕಿಲೇಸವಟ್ಟಂ ಅವಿಜಹಿತ್ವಾ ಠಿತಂ ಚಿತ್ತಂ ಸೋ ವಾರಿಜೋ ವಿಯ ಪರಿಪ್ಫನ್ದತಿ, ತಸ್ಮಾ ಮಾರಧೇಯ್ಯಂ ಪಹಾತವೇ, ಯೇನ ಕಿಲೇಸವಟ್ಟಸಙ್ಖಾತೇನ ಮಾರಧೇಯ್ಯೇನೇವ ಪರಿಪ್ಫನ್ದತಿ, ತಂ ಪಹಾತಬ್ಬನ್ತಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಮೇಘಿಯತ್ಥೇರೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ, ಅಞ್ಞೇಪಿ ಬಹೂ ಸೋತಾಪನ್ನಾದಯೋ ಜಾತಾತಿ.

ಮೇಘಿಯತ್ಥೇರವತ್ಥು ಪಠಮಂ.

೨. ಅಞ್ಞತರಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು

ದುನ್ನಿಗ್ಗಹಸ್ಸ ಲಹುನೋತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಕೋಸಲರಞ್ಞೋ ಕಿರ ವಿಜಿತೇ ಪಬ್ಬತಪಾದೇ ಮಾತಿಕಗಾಮೋ ನಾಮ ಏಕೋ ಘನವಾಸೋ ಗಾಮೋ ಅಹೋಸಿ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಸಟ್ಠಿಮತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥಾಪೇತ್ವಾ ತಂ ಗಾಮಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸಿಂಸು. ಅಥ ನೇ ಯೋ ತಸ್ಸ ಗಾಮಸ್ಸ ಸಾಮಿಕೋ ಮಾತಿಕೋ ನಾಮ, ತಸ್ಸ ಮಾತಾ ದಿಸ್ವಾ ಗೇಹೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ನಾನಗ್ಗರಸೇನ ಯಾಗುಭತ್ತೇನ ಪರಿವಿಸಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕತ್ಥ ಗನ್ತುಕಾಮಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಯಥಾ ಫಾಸುಕಟ್ಠಾನಂ ಮಹಾಉಪಾಸಿಕೇ’’ತಿ. ಸಾ ‘‘ವಸ್ಸಾವಾಸಟ್ಠಾನಂ, ಅಯ್ಯಾ, ಪರಿಯೇಸನ್ತಿ ಮಞ್ಞೇ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ, ‘‘ಸಚೇ, ಅಯ್ಯಾ, ಇಮಂ ತೇಮಾಸಂ ಇಧ ವಸಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಅಹಂ ತೀಣಿ ಸರಣಾನಿ, ಪಞ್ಚ ಸೀಲಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಪೋಸಥಕಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಮಯಂ ಇಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಅಕಿಲಮನ್ತಾ ಭವನಿಸ್ಸರಣಂ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಅಧಿವಾಸಯಿಂಸು. ಸಾ ತೇಸಂ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ವಿಹಾರಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತ್ವಾ ಅದಾಸಿ.

ತೇ ತತ್ಥೇವ ವಸನ್ತಾ ಏಕದಿವಸಂ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಓವದಿಂಸು, ‘‘ಆವುಸೋ, ಅಮ್ಹೇಹಿ ಪಮಾದಚಾರಂ ಚರಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಅಮ್ಹಾಕಞ್ಹಿ ಸಕಗೇಹಂ ವಿಯ ಅಟ್ಠ ಮಹಾನಿರಯಾ ವಿವಟದ್ವಾರಾಯೇವ, ಧರಮಾನಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಖೋ ಪನ ಸನ್ತಿಕೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಯಂ ಆಗತಾ, ಬುದ್ಧಾ ಚ ನಾಮ ಪದಾನುಪದಿಕಂ ವಿಚರನ್ತೇನಾಪಿ ಸಠೇನ ಆರಾಧೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಯಥಾಜ್ಝಾಸಯೇನೇವ ಆರಾಧೇತುಂ ಸಕ್ಕಾ, ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಹೋಥ, ದ್ವೀಹಿ ಏಕಟ್ಠಾನೇ ನ ಠಾತಬ್ಬಂ, ನ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬಂ, ಸಾಯಂ ಖೋ ಪನ ಥೇರೂಪಟ್ಠಾನಕಾಲೇ ಪಾತೋವ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಕಾಲೇ ಏಕತೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮ, ಸೇಸಕಾಲೇ ದ್ವೇ ಏಕತೋ ನ ಭವಿಸ್ಸಾಮ, ಅಪಿಚ ಖೋ ಪನ ಅಫಾಸುಕೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ವಿಹಾರಮಜ್ಝೇ ಘಣ್ಡಿಯಾ ಪಹತಾಯ ಘಣ್ಡಿಸಞ್ಞಾಯ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ.

ತೇಸು ಏವಂ ಕತಿಕಂ ಕತ್ವಾ ವಿಹರನ್ತೇಸು ಏಕದಿವಸಂ ಸಾ ಉಪಾಸಿಕಾ ಸಪ್ಪಿತೇಲಫಾಣಿತಾದೀನಿ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ದಾಸದಾಸಿಕಮ್ಮಕರಾದೀಹಿ ಪರಿವುತಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ತಂ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಿಹಾರಮಜ್ಝೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಅದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಕಹಂ ನು ಖೋ, ಅಯ್ಯಾ, ಗತಾ’’ತಿ ಪುರಿಸೇ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನದಿವಾಟ್ಠಾನೇಸು ನಿಸಿನ್ನಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಅಯ್ಯೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕತ್ವಾ ದಟ್ಠುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥ ನಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಕತಿಕವತ್ತಂ ಜಾನನಮನುಸ್ಸಾ ಆಹಂಸು – ‘‘ಘಣ್ಡಿಯಾ ಪಹತಾಯ ಸನ್ನಿಪತಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಅಯ್ಯೇ’’ತಿ. ಸಾ ಚ ಘಣ್ಡಿಂ ಪಹರಾಪೇಸಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ಘಣ್ಡಿಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಕಸ್ಸಚಿ ಅಫಾಸುಕಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಕಸಕಟ್ಠಾನೇಹಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ವಿಹಾರಮಜ್ಝೇ ಸನ್ನಿಪತಿಂಸು. ದ್ವೇಪಿ ಜನಾ ಏಕಮಗ್ಗೇನಾಗತಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಉಪಾಸಿಕಾ ಏಕೇಕಟ್ಠಾನತೋ ಏಕೇಕಮೇವ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಮಮ ಪುತ್ತೇಹಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಕಲಹೋ ಕತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕಲಹಂ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಕರಿತ್ಥಾ’’ತಿ? ‘‘ನ ಕರೋಮ, ಮಹಾಉಪಾಸಿಕೇ’’ತಿ. ‘‘ಸಚೇ ವೋ, ಭನ್ತೇ, ಕಲಹೋ ನತ್ಥಿ, ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಯಥಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಗೇಹಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಾ ಸಬ್ಬೇ ಏಕತೋವ ಆಗಚ್ಛಥ, ಏವಂ ಅನಾಗನ್ತ್ವಾ ಏಕೇಕಟ್ಠಾನತೋ ಏಕೇಕಾವ ಆಗತಾ’’ತಿ? ‘‘ಮಹಾಉಪಾಸಿಕೇ, ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರಿಮ್ಹಾ’’ತಿ. ‘‘ಕೋ ಏಸ, ಭನ್ತೇ, ಸಮಣಧಮ್ಮೋ ನಾಮಾ’’ತಿ? ‘‘ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರೇ ಸಜ್ಝಾಯಂ ಕರೋಮ, ಅತ್ತಭಾವೇ ಚ ಖಯವಯಂ ಪಟ್ಠಪೇಮ, ಮಹಾಉಪಾಸಿಕೇ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರೇ ಸಜ್ಝಾಯಂ ಕಾತುಂ, ಅತ್ತಭಾವೇ ಚ ಖಯವಯಂ ಪಟ್ಠಪೇತುಂ ತುಮ್ಹಾಕಮೇವ ವಟ್ಟತಿ, ಉದಾಹು ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪೀತಿ, ಕಸ್ಸಚಿಪಿ ಅವಾರಿತೋ ಏಸ ಧಮ್ಮೋ, ಮಹಾಉಪಾಸಿಕೇ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರಂ ದೇಥ, ಅತ್ತಭಾವೇ ಚ ಖಯವಯಪಟ್ಠಪನಂ ಆಚಿಕ್ಖಥಾ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಉಗ್ಗಣ್ಹ, ಮಹಾಉಪಾಸಿಕೇ’’ತಿ ಸಬ್ಬಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇಸುಂ.

ಸಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರೇ ಸಜ್ಝಾಯಂ ಕತ್ವಾ ಅತ್ತನಿ ಖಯವಯಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಪುರೇತರಮೇವ ತಯೋ ಮಗ್ಗೇ, ತೀಣಿ ಚ ಫಲಾನಿ ಪಾಪುಣಿ. ಮಗ್ಗೇನೇವ ಚಸ್ಸಾ ಚತಸ್ಸೋ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ ಲೋಕಿಯಅಭಿಞ್ಞಾ ಚ ಆಗಮಿಂಸು. ಸಾ ಮಗ್ಗಫಲಸುಖತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುನಾ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ, ‘‘ಕದಾ ನು ಖೋ ಮಮ ಪುತ್ತೇಹಿ ಅಯಂ ಧಮ್ಮೋ ಅಧಿಗತೋ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೀ ಸಬ್ಬೇಪಿಮೇ ಸರಾಗಾ ಸದೋಸಾ ಸಮೋಹಾ ಝಾನವಿಪಸ್ಸನಾಮತ್ತಮ್ಪಿ ತೇಸಂ ನತ್ಥಿ, ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಮಯ್ಹಂ ಪುತ್ತಾನಂ ಅರಹತ್ತಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯೋ ಅತ್ಥಿ, ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇತ್ವಾ, ‘‘ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಸೇನಾಸನಸಪ್ಪಾಯಂ ನು ಖೋ ಅತ್ಥಿ, ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇತ್ವಾ ತಮ್ಪಿ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಪುಗ್ಗಲಸಪ್ಪಾಯಂ ನು ಖೋ ಲಭನ್ತಿ, ನ ಲಭನ್ತೀ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇಸಿ, ಪುಗ್ಗಲಸಪ್ಪಾಯಮ್ಪಿ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಆಹಾರಸಪ್ಪಾಯಂ ನು ಖೋ ಲಭನ್ತಿ, ನ ಲಭನ್ತೀ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೀ ‘‘ಆಹಾರಸಪ್ಪಾಯಂ ನೇಸಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ದಿಸ್ವಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನಾನಾವಿಧಂ ಯಾಗುಂ, ಅನೇಕಪ್ಪಕಾರಂ ಖಜ್ಜಕಂ, ನಾನಗ್ಗರಸಞ್ಚ ಭೋಜನಂ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಗೇಹೇ ಭಿಕ್ಖೂ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣೋದಕಂ ದತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಯಂ ಯಂ ರುಚ್ಚತಿ, ತಂ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಥಾ’’ತಿ ನಿಯ್ಯಾದೇಸಿ. ತೇ ಯಥಾರುಚಿ ಯಾಗುಆದೀನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಿ. ತೇಸಂ ಸಪ್ಪಾಯಾಹಾರಂ ಲಭನ್ತಾನಂ ಚಿತ್ತಂ ಏಕಗ್ಗಂ ಅಹೋಸಿ.

ತೇ ಏಕಗ್ಗೇನ ಚಿತ್ತೇನ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಚಿನ್ತಯಿಂಸು – ‘‘ಅಹೋ ಮಹಾಉಪಾಸಿಕಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪತಿಟ್ಠಾ ಜಾತಾ, ಸಚೇ ಮಯಂ ಸಪ್ಪಾಯಾಹಾರಂ ನ ಲಭಿಮ್ಹ, ನ ನೋ ಮಗ್ಗಫಲಪಟಿವೇಧೋ ಅಭವಿಸ್ಸ, ಇದಾನಿ ವುಟ್ಠವಸ್ಸಾ ಪವಾರೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ತೇ ‘‘ಸತ್ಥಾರಂ ದಟ್ಠುಕಾಮಮ್ಹಾ’’ತಿ ಮಹಾಉಪಾಸಿಕಂ ಆಪುಚ್ಛಿಂಸು. ‘‘ಮಹಾಉಪಾಸಿಕಾ ಸಾಧು, ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ. ತೇ ಅನುಗನ್ತ್ವಾ ಪುನಪಿ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹೇ ಓಲೋಕೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ಬಹೂನಿ ಪಿಯವಚನಾನಿ ವತ್ವಾ ಪಟಿನಿವತ್ತಿ. ತೇಪಿ ಖೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನಾ ‘‘ಕಚ್ಚಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಖಮನೀಯಂ, ಕಚ್ಚಿ ಯಾಪನೀಯಂ, ನ ಚ ಪಿಣ್ಡಕೇನ ಕಿಲಮಿತ್ಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಖಮನೀಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಯಾಪನೀಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಪಿಣ್ಡಕೇನ ಪನ ನೇವ ಕಿಲಮಿಮ್ಹ. ಅಮ್ಹಾಕಞ್ಹಿ ಮಾತಿಕಮಾತಾ ನಾಮೇಕಾ ಉಪಾಸಿಕಾ ಚಿತ್ತಾಚಾರಂ ಞತ್ವಾ, ‘ಅಹೋ ವತ ನೋ ಏವರೂಪಂ ನಾಮ ಆಹಾರಂ ಪಟಿಯಾದೇಯ್ಯಾ’ತಿ ಚಿನ್ತಿತೇ ಯಥಾಚಿನ್ತಿತಂ ಆಹಾರಂ ಪಟಿಯಾದೇತ್ವಾ ಅದಾಸೀ’’ತಿ ತಸ್ಸಾ ಗುಣಕಥಂ ಕಥಯಿಂಸು.

ಅಞ್ಞತರೋ ಭಿಕ್ಖು ತಸ್ಸಾ ಗುಣಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತುಕಾಮೋ ಹುತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ತಂ ಗಾಮಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸತ್ಥಾರಂ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಜೇತವನತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ತಂ ಗಾಮಂ ಪತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಪವಿಸನದಿವಸೇಯೇವ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಕಿರ ಉಪಾಸಿಕಾ ಚಿನ್ತಿತಚಿನ್ತಿತಂ ಜಾನಾತಿ, ಅಹಞ್ಚ ಮಗ್ಗಕಿಲನ್ತೋ ವಿಹಾರಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅಹೋ ವತ ಮೇ ವಿಹಾರಪಟಿಜಗ್ಗಕಂ ಮನುಸ್ಸಂ ಪೇಸೇಯ್ಯಾ’’ತಿ. ಉಪಾಸಿಕಾ ಗೇಹೇ ನಿಸಿನ್ನಾವ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೀ ತಮತ್ಥಂ ಞತ್ವಾ, ‘‘ಗಚ್ಛ, ವಿಹಾರಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತ್ವಾ ಏಹೀ’’ತಿ ಮನುಸ್ಸಂ ಪೇಸೇಸಿ. ಇತರೋಪಿ ಪಾನೀಯಂ ಪಿವಿತುಕಾಮೋ ‘‘ಅಹೋ ವತ ಮೇ ಸಕ್ಖರಪಾನಕಂ ಕತ್ವಾ ಪೇಸೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ. ಉಪಾಸಿಕಾ ತಮ್ಪಿ ಪೇಸೇಸಿ. ಸೋ ಪುನದಿವಸೇ ‘‘ಪಾತೋವ ಸಿನಿದ್ಧಯಾಗುಂ ಮೇ ಸಉತ್ತರಿಭಙ್ಗಂ ಪೇಸೇತೂ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ. ಉಪಾಸಿಕಾ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ. ಸೋ ಯಾಗುಂ ಪಿವಿತ್ವಾ, ‘‘ಅಹೋ ವತ ಮೇ ಏವರೂಪಂ ಖಜ್ಜಕಂ ಪೇಸೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ. ಉಪಾಸಿಕಾ ತಮ್ಪಿ ಪೇಸೇಸಿ. ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಉಪಾಸಿಕಾ ಮಯಾ ಸಬ್ಬಂ ಚಿನ್ತಿತಚಿನ್ತಿತಂ ಪೇಸೇಸಿ, ಅಹಂ ಏತಂ ದಟ್ಠುಕಾಮೋ, ಅಹೋ ವತ ಮೇ ನಾನಗ್ಗರಸಭೋಜನಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಸಯಮೇವ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾ’’ತಿ. ಉಪಾಸಿಕಾ ‘‘ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಮಂ ದಟ್ಠುಕಾಮೋ, ಆಗಮನಂ ಮೇ ಪಚ್ಚಾಸೀಸತೀ’’ತಿ ಭೋಜನಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಅದಾಸಿ. ಸೋ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚೋ ‘‘ಮಾತಿಕಮಾತಾ ನಾಮ ತ್ವಂ, ಮಹಾಉಪಾಸಿಕೇ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಆಮ, ತಾತಾ’’ತಿ. ‘‘ತ್ವಂ ಪರಚಿತ್ತಂ ಜಾನಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಕಿಂ ಮಂ ಪುಚ್ಛಸಿ, ತಾತಾ’’ತಿ? ‘‘ಮಯಾ ಚಿನ್ತಿತಚಿನ್ತಿತಂ ಸಬ್ಬಮಕಾಸಿ, ತೇನ ತಂ ಪುಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಪರಚಿತ್ತಜಾನನಕಭಿಕ್ಖೂ ಬಹೂ, ತಾತಾ’’ತಿ? ‘‘ನಾಹಂ ಅಞ್ಞೇ ಪುಚ್ಛಾಮಿ, ತುವಂ ಪುಚ್ಛಾಮಿ, ಉಪಾಸಿಕೇ’’ತಿ. ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ಉಪಾಸಿಕಾ ‘‘ಪರಚಿತ್ತಂ ಜಾನಾಮೀ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಪರಚಿತ್ತಂ ಜಾನನ್ತಾ ನಾಮ ಏವಂ ಕರೋನ್ತಿ ಪುತ್ತಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ‘‘ಭಾರಿಯಂ ವತಿದಂ ಕಮ್ಮಂ, ಪುಥುಜ್ಜನಾ ನಾಮ ಸೋಭನಮ್ಪಿ ಅಸೋಭನಮ್ಪಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತಿ, ಸಚಾಹಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಯುತ್ತಂ ಚಿನ್ತಯಿಸ್ಸಾಮಿ, ಸಹ ಭಣ್ಡಕೇನ ಚೋರಂ ಚೂಳಾಯ ಗಣ್ಹನ್ತೀ ವಿಯ ಮಂ ವಿಪ್ಪಕಾರಂ ಪಾಪೇಯ್ಯ, ಮಯಾ ಇತೋ ಪಲಾಯಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಉಪಾಸಿಕೇ, ಅಹಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕಹಂ, ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ? ‘‘ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ, ಉಪಾಸಿಕೇ’’ತಿ. ‘‘ವಸಥ ತಾವ, ಭನ್ತೇ, ಇಧಾ’’ತಿ. ‘‘ನ ವಸಿಸ್ಸಾಮಿ, ಉಪಾಸಿಕೇ, ಗಮಿಸ್ಸಾಮೇವಾ’’ತಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಕಿಂ ಭಿಕ್ಖು ನ ತ್ವಂ ತತ್ಥ ವಸಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ, ನ ಸಕ್ಕಾ ತತ್ಥ ವಸಿತು’’ನ್ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ? ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸಾ ಉಪಾಸಿಕಾ ಚಿನ್ತಿತಚಿನ್ತಿತಂ ಸಬ್ಬಂ ಜಾನಾತಿ, ಪುಥುಜ್ಜನಾ ಚ ನಾಮ ಸೋಭನಮ್ಪಿ ಅಸೋಭನಮ್ಪಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತಿ, ಸಚಾಹಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಯುತ್ತಂ ಚಿನ್ತೇಸ್ಸಾಮಿ, ಸಹ ಭಣ್ಡಕೇನ ಚೋರಂ ಚೂಳಾಯ ಗಣ್ಹನ್ತೀ ವಿಯ ಮಂ ವಿಪ್ಪಕಾರಂ ಪಾಪೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಆಗತೋಮ್ಹೀತಿ. ‘‘ಭಿಕ್ಖು, ತತ್ಥೇವ ತಯಾ ವಸಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ, ‘‘ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ, ಭನ್ತೇ, ನಾಹಂ ತತ್ಥ ವಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ತ್ವಂ, ಭಿಕ್ಖು, ಏಕಮೇವ ರಕ್ಖಿತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ತವ ಚಿತ್ತಮೇವ ರಕ್ಖ, ಚಿತ್ತಂ ನಾಮೇತಂ ದುರಕ್ಖಂ, ತ್ವಂ ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತಮೇವ ನಿಗ್ಗಣ್ಹ, ಮಾ ಅಞ್ಞಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಚಿನ್ತಯಿ, ಚಿತ್ತಂ ನಾಮೇತಂ ದುನ್ನಿಗ್ಗಹ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೩೫.

‘‘ದುನ್ನಿಗ್ಗಹಸ್ಸ ಲಹುನೋ, ಯತ್ಥಕಾಮನಿಪಾತಿನೋ;

ಚಿತ್ತಸ್ಸ ದಮಥೋ ಸಾಧು, ಚಿತ್ತಂ ದನ್ತಂ ಸುಖಾವಹ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಚಿತ್ತಂ ನಾಮೇತಂ ದುಕ್ಖೇನ ನಿಗ್ಗಯ್ಹತೀತಿ ದುನ್ನಿಗ್ಗಹಂ. ಲಹುಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಚ ನಿರುಜ್ಝತಿ ಚಾತಿ ಲಹು. ತಸ್ಸ ದುನ್ನಿಗ್ಗಹಸ್ಸ ಲಹುನೋ. ಯತ್ಥಕಾಮನಿಪಾತಿನೋತಿ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿದೇವ ನಿಪತನಸೀಲಸ್ಸ. ಏತಞ್ಹಿ ಲಭಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನಂ ವಾ ಅಲಭಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನಂ ವಾ ಯುತ್ತಟ್ಠಾನಂ ವಾ ಅಯುತ್ತಟ್ಠಾನಂ ವಾ ನ ಜಾನಾತಿ, ನೇವ ಜಾತಿಂ ಓಲೋಕೇತಿ, ನ ಗೋತ್ತಂ, ನ ವಯಂ. ಯತ್ಥ ಯತ್ಥ ಇಚ್ಛತಿ, ತತ್ಥ ತತ್ಥೇವ ನಿಪತತೀತಿ ‘‘ಯತ್ಥಕಾಮನಿಪಾತೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ತಸ್ಸ ಏವರೂಪಸ್ಸ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ದಮಥೋ ಸಾಧು ಚತೂಹಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇಹಿ ದನ್ತಭಾವೋ ಯಥಾ ನಿಬ್ಬಿಸೇವನಂ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಕತಭಾವೋ ಸಾಧು. ಕಿಂ ಕಾರಣಾ? ಇದಞ್ಹಿ ಚಿತ್ತಂ ದನ್ತಂ ಸುಖಾವಹಂ ನಿಬ್ಬಿಸೇವನಂ ಕತಂ ಮಗ್ಗಫಲಸುಖಂ ಪರಮತ್ಥನಿಬ್ಬಾನಸುಖಞ್ಚ ಆವಹತೀತಿ.

ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸಮ್ಪತ್ತಪರಿಸಾಯ ಬಹೂ ಸೋತಾಪನ್ನಾದಯೋ ಅಹೇಸುಂ, ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಜಾತಾತಿ.

ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಇಮಂ ಓವಾದಂ ದತ್ವಾ, ‘‘ಗಚ್ಛ, ಭಿಕ್ಖು, ಅಞ್ಞಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಚಿನ್ತಯಿತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ವಸಾಹೀ’’ತಿ ಪಹಿಣಿ. ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಾ ಓವಾದಂ ಲಭಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಅಗಮಾಸಿ. ಕಿಞ್ಚಿ ಬಹಿದ್ಧಾ ಚಿನ್ತನಂ ನಾಮ ನ ಚಿನ್ತೇಸಿ. ಮಹಾಉಪಾಸಿಕಾಪಿ ದಿಬ್ಬೇನ ಚಕ್ಖುನಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೀ ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಇದಾನಿ ಓವಾದದಾಯಕಂ ಆಚರಿಯಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಪುನಾಗತೋ ಮಮ ಪುತ್ತೋ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಞಾಣೇನೇವ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸಪ್ಪಾಯಾಹಾರಂ ಪಟಿಯಾದೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ. ಸೋ ಸಪ್ಪಾಯಭೋಜನಂ ಸೇವಿತ್ವಾ ಕತಿಪಾಹೇನೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಮಗ್ಗಫಲಸುಖೇನ ವೀತಿನಾಮೇನ್ತೋ ‘‘ಅಹೋ ಮಹಾಉಪಾಸಿಕಾ ಮಯ್ಹಂ ಪತಿಟ್ಠಾ ಜಾತಾ, ಅಹಂ ಇಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಭವನಿಸ್ಸರಣಂ ಪತ್ತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ತಾವ ಮೇ ಅತ್ತಭಾವೇ ಪತಿಟ್ಠಾ ಜಾತಾ, ಸಂಸಾರೇ ಪನ ಮೇ ಸಂಸರನ್ತಸ್ಸ ಅಞ್ಞೇಸುಪಿ ಅತ್ತಭಾವೇಸು ಅಯಂ ಪತಿಟ್ಠಾ ಭೂತಪುಬ್ಬಾ, ನೋ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ಏಕೂನಅತ್ತಭಾವಸತಂ ಅನುಸ್ಸರಿ. ಸಾಪಿ ಏಕೂನಅತ್ತಭಾವಸತೇ ತಸ್ಸ ಪಾದಪರಿಚಾರಿಕಾ ಅಞ್ಞೇಸು ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ತಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಸಿ. ಥೇರೋ ತಸ್ಸಾ ಏತ್ತಕಂ ಅಗುಣಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಅಹೋ ಮಯಂ ಮಹಾಉಪಾಸಿಕಾ ಭಾರಿಯಂ ಕಮ್ಮಂ ಅಕಾಸೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ.

ಮಹಾಉಪಾಸಿಕಾಪಿ ಗೇಹೇ ನಿಸಿನ್ನಾವ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಮಯ್ಹಂ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜಿತಕಿಚ್ಚಂ ಮತ್ತಕಂ ಪತ್ತಂ, ನೋ’’ತಿ ಉಪಧಾರಯಮಾನಾ ತಸ್ಸ ಅರಹತ್ತಪತ್ತಿಂ ಞತ್ವಾ ಉತ್ತರಿ ಉಪಧಾರಿಯಮಾನಾ, ‘‘ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಅಹೋ ವತ ಮೇ ಅಯಂ ಉಪಾಸಿಕಾ ಮಹತೀ ಪತಿಟ್ಠಾ ಜಾತಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಅತೀತೇಪಿ ನು ಖೋ ಮೇ ಅಯಂ ಪತಿಟ್ಠಾ ಭೂತಪುಬ್ಬಾ, ನೋ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ಏಕೂನಅತ್ತಭಾವಸತಂ ಅನುಸ್ಸರಿ, ‘‘ಅಹಂ ಖೋ ಪನ ಏಕೂನಅತ್ತಭಾವಸತೇ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ಏತಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಸಿಂ, ಅಯಂ ಮೇ ಏತ್ತಕಂ ಅಗುಣಂ ದಿಸ್ವಾ ‘ಅಹೋ ಭಾರಿಯಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತಂ ಉಪಾಸಿಕಾಯಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ. ‘‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ಏವಂ ಸಂಸಾರೇ ಸಂಸರನ್ತಿಯಾ ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಉಪಕಾರೋ ಕತಪುಬ್ಬೋ’’ತಿ ಉಪಧಾರಯಮಾನಾ ತತೋ ಉತ್ತರಿಂ ಸತಮಂ ಅತ್ತಭಾವಂ ಅನುಸ್ಸರಿತ್ವಾ ಸತಮೇ ಅತ್ತಭಾವೇ ಮಯಾ ಏತಸ್ಸ ಪಾದಪರಿಚಾರಿಕಾಯ ಹುತ್ವಾ ಏತಸ್ಮಿಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪನಟ್ಠಾನೇ ಜೀವಿತದಾನಂ ದಿನ್ನಂ, ಅಹೋ ಮಯಾ ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಮಹಾಉಪಕಾರೋ ಕತಪುಬ್ಬೋ’’ತಿ ಗೇಹೇ ನಿಸಿನ್ನಾವ ಉತ್ತರಿಂ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ‘‘ಉಪಧಾರೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ದಿಬ್ಬಾಯ ಸೋತಧಾತುಯಾ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ಸತಮಂ ಅತ್ತಭಾವಂ ಅನುಸ್ಸರಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ತಾಯ ಅತ್ತನೋ ಜೀವಿತಸ್ಸ ದಿನ್ನಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಅಹೋ ಮಮ ಇಮಾಯ ಮಹಾಉಪಾಸಿಕಾಯ ಉಪಕಾರೋ ಕತಪುಬ್ಬೋ’’ತಿ ಅತ್ತಮನೋ ಹುತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ತತ್ಥೇವ ಚತೂಸು ಮಗ್ಗಫಲೇಸು ಪಞ್ಹಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಅನುಪಾದಿಸೇಸಾಯ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಯಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀತಿ.

ಅಞ್ಞತರಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು ದುತಿಯಂ.

೩. ಅಞ್ಞತರಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು

ಸುದುದ್ದಸನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸತ್ಥರಿ ಕಿರ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರನ್ತೇ ಏಕೋ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಕುಲೂಪಗತ್ಥೇರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಹಂ ದುಕ್ಖಾ ಮುಚ್ಚಿತುಕಾಮೋ, ಏಕಂ ಮೇ ದುಕ್ಖತೋ ಮುಚ್ಚನಕಾರಣಂ ಕಥೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಸಾಧಾವುಸೋ, ಸಚೇಸಿ ದುಕ್ಖಾ ಮುಚ್ಚಿತುಕಾಮೋ, ಸಲಾಕಭತ್ತಂ ದೇಹಿ, ಪಕ್ಖಿಕಭತ್ತಂ ದೇಹಿ, ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಂ ದೇಹಿ, ಚೀವರಾದಯೋ ಪಚ್ಚಯೇ ದೇಹಿ, ಅತ್ತನೋ ಸಾಪತೇಯ್ಯಂ ತಯೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಕತ್ವಾ ಏಕೇನ ಕಮ್ಮನ್ತಂ ಪಯೋಜೇಹಿ, ಏಕೇನ ಪುತ್ತದಾರಂ ಪೋಸೇಹಿ, ಏಕಂ ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ದೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಸಬ್ಬಂ ಕತ್ವಾ ಪುನ ಥೇರಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ತತೋ ಉತ್ತರಿಂ ಅಞ್ಞಂ ಕಿಂ ಕರೋಮಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಆವುಸೋ, ತೀಣಿ ಸರಣಾನಿ ಗಣ್ಹ, ಪಞ್ಚ ಸೀಲಾನಿ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ. ತಾನಿಪಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ತತೋ ಉತ್ತರಿಂ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ದಸ ಸೀಲಾನಿ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಗಣ್ಹಿ. ಸೋ ಏವಂ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಸ್ಸ ಕತತ್ತಾ ಅನುಪುಬ್ಬಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ನಾಮ ಜಾತೋ. ತತೋ ‘‘ಉತ್ತರಿಮ್ಪಿ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಅತ್ಥಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಪುನ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ತೇನ ಹಿ ಪಬ್ಬಜಾಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿ. ತಸ್ಸೇಕೋ ಆಭಿಧಮ್ಮಿಕಭಿಕ್ಖು ಆಚರಿಯೋ ಅಹೋಸಿ. ಏಕೋ ವಿನಯಧರೋ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ. ತಸ್ಸ ಲದ್ಧೂಪಸಮ್ಪದಸ್ಸ ಆಚರಿಯೋ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗತಕಾಲೇ ಅಭಿಧಮ್ಮೇ ಪಞ್ಹಂ ಕಥೇಸಿ – ‘‘ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ನಾಮ ಇದಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಇದಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಉಪಜ್ಝಾಯೋಪಿಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗತಕಾಲೇ ವಿನಯೇ ಪಞ್ಹಂ ಕಥೇಸಿ – ‘‘ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ನಾಮ ಇದಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಇದಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಇದಂ ಕಪ್ಪತಿ, ಇದಂ ನ ಕಪ್ಪತೀ’’ತಿ. ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹೋ ಭಾರಿಯಂ ಇದಂ ಕಮ್ಮಂ, ಅಹಂ ದುಕ್ಖಾ ಮುಚ್ಚಿತುಕಾಮೋ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಇಧ ಚ ಮಮ ಹತ್ಥಪಸಾರಣಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಗೇಹೇ ಠತ್ವಾವ ದುಕ್ಖಾ ಮುಚ್ಚಿತುಂ ಸಕ್ಕಾ, ಮಯಾ ಗಿಹಿನಾ ಭವಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಸೋ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋ ಅನಭಿರತೋ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರೇ ಸಜ್ಝಾಯಂ ನ ಕರೋತಿ, ಉದ್ದೇಸಂ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಕಿಸೋ ಲೂಖೋ ಧಮನಿಸನ್ಥತಗತ್ತೋ ಆಲಸ್ಸಿಯಾಭಿಭೂತೋ ಕಚ್ಛುಪರಿಕಿಣ್ಣೋ ಅಹೋಸಿ.

ಅಥ ನಂ ದಹರಸಾಮಣೇರಾ, ‘‘ಆವುಸೋ, ಕಿಂ ತ್ವಂ ಠಿತಟ್ಠಾನೇ ಠಿತೋವ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನೇ ನಿಸಿನ್ನೋವ ಅಹೋಸಿ, ಪಣ್ಡುರೋಗಾಭಿಭೂತೋ ಕಿಸೋ ಲೂಖೋ ಧಮನಿಸನ್ಥತಗತ್ತೋ ಆಲಸ್ಸಿಯಾಭಿಭೂತೋ ಕಚ್ಛುಪರಿಕಿಣ್ಣೋ, ಕಿಂ ತೇ ಕತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ‘‘ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋಮ್ಹಿ, ಆವುಸೋ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ’’ತಿ? ಸೋ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ತೇ ತಸ್ಸ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿಂಸು. ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾ ತಂ ಆದಾಯ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಂಸು. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಕಿಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆಗತತ್ಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಾಸನೇ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋ’’ತಿ. ‘‘ಏವಂ ಕಿರ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ. ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ’’ತಿ? ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ದುಕ್ಖಾ ಮುಚ್ಚಿತುಕಾಮೋವ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ತಸ್ಸ ಮೇ ಆಚರಿಯೋ ಅಭಿಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇಸಿ, ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ವಿನಯಕಥಂ ಕಥೇಸಿ, ಸ್ವಾಹಂ ‘ಇಧ ಮೇ ಹತ್ಥಪಸಾರಣಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ನತ್ಥಿ, ಗಿಹಿನಾ ಹುತ್ವಾ ಸಕ್ಕಾ ದುಕ್ಖಾ ಮುಚ್ಚಿತುಂ, ಗಿಹಿ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಮಕಾಸಿಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಸಚೇ ತ್ವಂ, ಭಿಕ್ಖು, ಏಕಮೇವ ರಕ್ಖಿತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸಿ, ಅವಸೇಸಾನಂ ರಕ್ಖನಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ತವ ಚಿತ್ತಮೇವ ರಕ್ಖಿತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತಮೇವ ರಕ್ಖಾಹಿ, ಸಕ್ಕಾ ದುಕ್ಖಾ ಮುಚ್ಚಿತು’’ನ್ತಿ ಇಮಂ ಓವಾದಂ ದತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೩೬.

‘‘ಸುದುದ್ದಸಂ ಸುನಿಪುಣಂ, ಯತ್ಥಕಾಮನಿಪಾತಿನಂ;

ಚಿತ್ತಂ ರಕ್ಖೇಥ ಮೇಧಾವೀ, ಚಿತ್ತಂ ಗುತ್ತಂ ಸುಖಾವಹ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಸುದುದ್ದಸನ್ತಿ ಸುಟ್ಠು ದುದ್ದಸಂ. ಸುನಿಪುಣನ್ತಿ ಸುಟ್ಠು ನಿಪುಣಂ ಪರಮಸಣ್ಹಂ. ಯತ್ಥಕಾಮನಿಪಾತಿನನ್ತಿ ಜಾತಿಆದೀನಿ ಅನೋಲೋಕೇತ್ವಾ ಲಭಿತಬ್ಬಾಲಭಿತಬ್ಬಯುತ್ತಾಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇಸು ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ನಿಪತನಸೀಲಂ. ಚಿತ್ತಂ ರಕ್ಖೇಥ ಮೇಧಾವೀತಿ ಅನ್ಧಬಾಲೋ ದುಮ್ಮೇಧೋ ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತಂ ರಕ್ಖಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಚಿತ್ತವಸಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ಅನಯಬ್ಯಸನಂ ಪಾಪುಣಾತಿ. ಮೇಧಾವೀ ಪನ ಪಣ್ಡಿತೋವ ಚಿತ್ತಂ ರಕ್ಖಿತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ತ್ವಮ್ಪಿ ಚಿತ್ತಮೇವ ಗೋಪೇಹಿ. ಇದಞ್ಹಿ ಚಿತ್ತಂ ಗುತ್ತಂ ಸುಖಾವಹಂ ಮಗ್ಗಫಲನಿಬ್ಬಾನಸುಖಾನಿ ಆವಹತೀತಿ.

ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪಾಪುಣಿ, ಅಞ್ಞೇಪಿ ಬಹೂ ಸೋತಾಪನ್ನಾದಯೋ ಅಹೇಸುಂ, ದೇಸನಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

ಅಞ್ಞತರಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು ತತಿಯಂ.

೪. ಸಙ್ಘರಕ್ಖಿತಭಾಗಿನೇಯ್ಯತ್ಥೇರವತ್ಥು

ದೂರಙ್ಗಮನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರನ್ತೋ ಸಙ್ಘರಕ್ಖಿತಂ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕಿರೇಕೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಲದ್ಧೂಪಸಮ್ಪದೋ ಸಙ್ಘರಕ್ಖಿತತ್ಥೇರೋ ನಾಮ ಹುತ್ವಾ ಕತಿಪಾಹೇನೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ. ತಸ್ಸ ಕನಿಟ್ಠಭಗಿನೀ ಪುತ್ತಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಕಾಸಿ. ಸೋ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯಸಙ್ಘರಕ್ಖಿತೋ ನಾಮ ಹುತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಥೇರಸ್ಸೇವ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಲದ್ಧೂಪಸಮ್ಪದೋ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಗಾಮಕಾರಾಮೇ ವಸ್ಸಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಏಕಂ ಸತ್ತಹತ್ಥಂ, ಏಕಂ ಅಟ್ಠಹತ್ಥ’’ನ್ತಿ ದ್ವೇ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಸಾಟಕೇ ಲಭಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಹತ್ಥಂ ‘‘ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಮೇ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ‘‘ಸತ್ತಹತ್ಥಂ ಮಯ್ಹಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ವುಟ್ಠವಸ್ಸೋ ‘‘ಉಪಜ್ಝಾಯಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಥೇರೇ ವಿಹಾರಂ ಅನಾಗತೇಯೇವ ವಿಹಾರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ದಿವಾಟ್ಠಾನಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪಾದೋದಕಂ ಉಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಆಸನಂ ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾ ಆಗಮನಮಗ್ಗಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ನಿಸೀದಿ. ಅಥಸ್ಸಾಗಮನಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಕತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ, ‘‘ನಿಸೀದಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಥೇರಂ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ತಾಲವಣ್ಟಂ ಆದಾಯ ಬೀಜಿತ್ವಾ ಪಾನೀಯಂ ದತ್ವಾ ಪಾದೇ ಧೋವಿತ್ವಾ ತಂ ಸಾಟಕಂ ಆನೇತ್ವಾ ಪಾದಮೂಲೇ ಠಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಮಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಬೀಜಯಮಾನೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ.

ಅಥ ನಂ ಥೇರೋ ಆಹ – ‘‘ಸಙ್ಘರಕ್ಖಿತ, ಮಯ್ಹಂ ಚೀವರಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ, ತ್ವಮೇವ ಪರಿಭುಞ್ಜಾ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಯಾ ಲದ್ಧಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಯಂ ತುಮ್ಹಾಕಮೇವ ಸಲ್ಲಕ್ಖಿತೋ, ಪರಿಭೋಗಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ. ‘‘ಹೋತು, ಸಙ್ಘರಕ್ಖಿತ, ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಮೇ ಚೀವರಂ, ತ್ವಮೇವ ಪರಿಭುಞ್ಜಾ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಾ ಏವಂ ಕರೋಥ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಪರಿಭುತ್ತೇ ಮಯ್ಹಂ ಮಹಪ್ಫಲಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ತಸ್ಸ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸಪಿ ಥೇರೋ ನ ಇಚ್ಛಿಯೇವ.

ಏವಂ ಸೋ ಬೀಜಯಮಾನೋ ಠಿತೋವ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಥೇರಸ್ಸ ಗಿಹಿಕಾಲೇ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯೋ, ಪಬ್ಬಜಿತಕಾಲೇ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕೋ, ಏವಮ್ಪಿ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಪರಿಭೋಗಂ ನ ಕತ್ತುಕಾಮೋ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಪರಿಭೋಗಂ ಅಕರೋನ್ತೇ ಕಿಂ ಮೇ ಸಮಣಭಾವೇನ, ಗಿಹಿ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ದುಸ್ಸಣ್ಠಾಪಿತೋ ಘರಾವಾಸೋ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕತ್ವಾ ಗಿಹಿಭೂತೋ ಜೀವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ತತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಟ್ಠಹತ್ಥಸಾಟಕಂ ವಿಕ್ಕಿಣಿತ್ವಾ ಏಕಂ ಏಳಿಕಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಿ, ಏಳಿಕಾ ನಾಮ ಖಿಪ್ಪಂ ವಿಜಾಯತಿ, ಸ್ವಾಹಂ ವಿಜಾತಂ ವಿಜಾತಂ ವಿಕ್ಕಿಣಿತ್ವಾ ಮೂಲಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಮೂಲೇ ಬಹೂ ಕತ್ವಾ ಏಕಂ ಪಜಾಪತಿಂ ಆನೇಸ್ಸಾಮಿ, ಸಾ ಏಕಂ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿಸ್ಸತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಮಮ ಮಾತುಲಸ್ಸ ನಾಮಂ ಕತ್ವಾ ಚೂಳಯಾನಕೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಮಮ ಪುತ್ತಞ್ಚ ಭರಿಯಞ್ಚ ಆದಾಯ ಮಾತುಲಂ ವನ್ದಿತುಂ ಆಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ಆಗಚ್ಛನ್ತೇ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಮಮ ಭರಿಯಂ ಏವಂ ವಕ್ಖಾಮಿ – ‘ಆನೇಹಿ ತಾವ ಮೇ ಪುತ್ತಂ ವಹಿಸ್ಸಾಮಿನ’ನ್ತಿ. ಸಾ ‘ಕಿಂ ತೇ ಪುತ್ತೇನ, ಏಹಿ, ಇಮಂ ಯಾನಕಂ ಪಾಜೇಹೀ’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ, ‘ಅಹಂ ನೇಸ್ಸಾಮಿ ನ’ನ್ತಿ ನೇತ್ವಾ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀ ಚಕ್ಕಪಥೇ ಛಡ್ಡೇಸ್ಸತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಸರೀರಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಚಕ್ಕಂ ಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಅಥ ನಂ ‘ತ್ವಂ ಮಮ ಪುತ್ತಂ ನೇವ ಮಯ್ಹಂ ಅದಾಸಿ, ನಂ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ ನಾಸಿತೋಸ್ಮಿ ತಯಾ’ತಿ ವತ್ವಾ ಪತೋದಯಟ್ಠಿಯಾ ಪಿಟ್ಠಿಯಂ ಪಹರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ.

ಸೋ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋವ ಠತ್ವಾ ಬೀಜಯಮಾನೋ ಥೇರಸ್ಸ ಸೀಸೇ ತಾಲವಣ್ಟೇನ ಪಹರಿ. ಥೇರೋ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಅಹಂ ಸಙ್ಘರಕ್ಖಿತೇನ ಸೀಸೇ ಪಹತೋ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ತೇನ ಚಿನ್ತಿತಚಿನ್ತಿತಂ ಸಬ್ಬಂ ಞತ್ವಾ, ‘‘ಸಙ್ಘರಕ್ಖಿತ, ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಪಹಾರಂ ದಾತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ, ಕೋ ಏತ್ಥ ಮಹಲ್ಲಕತ್ಥೇರಸ್ಸ ದೋಸೋ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ‘‘ಅಹೋ ನಟ್ಠೋಮ್ಹಿ, ಞಾತಂ ಕಿರ ಮೇ ಉಪಜ್ಝಾಯೇನ ಚಿನ್ತಿತಚಿನ್ತಿತಂ, ಕಿಂ ಮೇ ಸಮಣಭಾವೇನಾ’’ತಿ ತಾಲವಣ್ಟಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಪಲಾಯಿತುಂ ಆರದ್ಧೋ.

ಅಥ ನಂ ದಹರಾ ಚ ಸಾಮಣೇರಾ ಚ ಅನುಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಆದಾಯ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಂಸು. ಸತ್ಥಾ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ದಿಸ್ವಾವ ‘‘ಕಿಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆಗತತ್ಥ, ಏಕೋ ವೋ ಭಿಕ್ಖು ಲದ್ಧೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ, ಇಮಂ ದಹರಂ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತ್ವಾ ಪಲಾಯನ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗತಮ್ಹಾ’’ತಿ. ‘‘ಏವಂ ಕಿರ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಮತ್ಥಂ ತೇ ಭಿಕ್ಖು ಏವಂ ಭಾರಿಯಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತಂ, ನನು ತ್ವಂ ಆರದ್ಧವೀರಿಯಸ್ಸ ಏಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ, ಮಾದಿಸಸ್ಸ ನಾಮ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ದಮೇತ್ವಾ ಸೋತಾಪನ್ನೋತಿ ವಾ ಸಕದಾಗಾಮೀತಿ ವಾ ಅನಾಗಾಮೀತಿ ವಾ ಅರಹಾತಿ ವಾ ವದಾಪೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ, ಕಿಮತ್ಥಂ ಏವಂ ಭಾರಿಯಂ ಕಮ್ಮಮಕಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋಸ್ಮಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋಸೀ’’ತಿ? ಸೋ ಏವಂ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಸಾಟಕಾನಂ ಲದ್ಧದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಥೇರಸ್ಸ ತಾಲವಣ್ಟೇನ ಪಹಾರಾ ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ, ‘‘ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ಪಲಾತೋಸ್ಮಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಏಹಿ ಭಿಕ್ಖು, ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿ ಚಿತ್ತಂ ನಾಮೇತಂ ದೂರೇ ಹೋನ್ತಮ್ಪಿ ಆರಮ್ಮಣಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಕಜಾತಿಕಂ, ರಾಗದೋಸಮೋಹಬನ್ಧನಾ ಮುಚ್ಚನತ್ಥಾಯ ವಾಯಮಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೩೭.

‘‘ದೂರಙ್ಗಮಂ ಏಕಚರಂ, ಅಸರೀರಂ ಗುಹಾಸಯಂ;

ಯೇ ಚಿತ್ತಂ ಸಂಯಮೇಸ್ಸನ್ತಿ, ಮೋಕ್ಖನ್ತಿ ಮಾರಬನ್ಧನಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ದೂರಙ್ಗಮನ್ತಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಹಿ ಮಕ್ಕಟಸುತ್ತಮತ್ತಕಮ್ಪಿ ಪುರತ್ಥಿಮಾದಿದಿಸಾಭಾಗೇನ ಗಮನಾಗಮನಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ದೂರೇ ಸನ್ತಮ್ಪಿ ಪನ ಆರಮ್ಮಣಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛತೀತಿ ದೂರಙ್ಗಮಂ ನಾಮ ಜಾತಂ. ಸತ್ತಟ್ಠಚಿತ್ತಾನಿ ಪನ ಏಕತೋ ಕಣ್ಣಿಕಬದ್ಧಾನಿ ಏಕಕ್ಖಣೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತುಂ ಸಮತ್ಥಾನಿ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಉಪ್ಪತ್ತಿಕಾಲೇ ಏಕೇಕಮೇವ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ನಿರುದ್ಧೇ ಪುನ ಏಕೇಕಮೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಏಕಚರಂ ನಾಮ ಜಾತಂ. ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಸರೀರಸಣ್ಠಾನಂ ವಾ ನೀಲಾದಿಪ್ಪಕಾರೋ ವಣ್ಣಭೇದೋ ವಾ ನತ್ಥೀತಿ ಅಸರೀರಂ ನಾಮ ಜಾತಂ. ಗುಹಾ ನಾಮ ಚತುಮಹಾಭೂತಗುಹಾ, ಇದಞ್ಚ ಹದಯರೂಪಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪವತ್ತತೀತಿ ಗುಹಾಸಯಂ ನಾಮ ಜಾತಂ. ಯೇ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಯೇ ಕೇಚಿ ಪುರಿಸಾ ವಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ವಾ ಗಹಟ್ಠಾ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ವಾ ಅನುಪ್ಪಜ್ಜನಕಕಿಲೇಸಸ್ಸ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತುಂ ಅದೇನ್ತಾ ಸತಿಸಮ್ಮೋಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಕಿಲೇಸಂ ಪಜಹನ್ತಾ ಚಿತ್ತಂ ಸಂಯಮೇಸ್ಸನ್ತಿ ಸಂಯತಂ ಅವಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತಿ. ಮೋಕ್ಖನ್ತಿ ಮಾರಬನ್ಧನಾತಿ ಸಬ್ಬೇತೇ ಕಿಲೇಸಬನ್ಧನಾಭಾವೇನ ಮಾರಬನ್ಧನಸಙ್ಖಾತಾ ತೇಭೂಮಕವಟ್ಟಾ ಮುಚ್ಚಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ.

ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯಸಙ್ಘರಕ್ಖಿತತ್ಥೇರೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪಾಪುಣಿ, ಅಞ್ಞೇಪಿ ಬಹೂ ಸೋತಾಪನ್ನಾದಯೋ ಜಾತಾ, ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

ಸಙ್ಘರಕ್ಖಿತಭಾಗಿನೇಯ್ಯತ್ಥೇರವತ್ಥು ಚತುತ್ಥಂ.

೫. ಚಿತ್ತಹತ್ಥತ್ಥೇರವತ್ಥು

ಅನವಟ್ಠಿತಚಿತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರನ್ತೋ ಚಿತ್ತಹತ್ಥತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕೋ ಕಿರ ಸಾವತ್ಥಿವಾಸೀ ಕುಲಪುತ್ತೋ ನಟ್ಠಗೋಣಂ ಪರಿಯೇಸನ್ತೋ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೇ ಕಾಲೇ ಗೋಣಂ ದಿಸ್ವಾ ಗೋಯೂಥೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ, ‘‘ಅವಸ್ಸಂ ಅಯ್ಯಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಆಹಾರಮತ್ತಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಖುಪ್ಪಿಪಾಸಾಪೀಳಿತೋ ವಿಹಾರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅವಕ್ಕಾರಪಾತಿಯಂ ಭುತ್ತಾವಸೇಸಕಂ ಭತ್ತಂ ಹೋತಿ, ತೇ ತಂ ಛಾತಕಪೀಳಿತಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಇತೋ ಭತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಾಹೀ’’ತಿ ವದಿಂಸು. ಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಚ ಪನ ಅನೇಕಸೂಪಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಭತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಸೋ ತತೋ ಯಾಪನಮತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಪಾನೀಯಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಹತ್ಥೇ ಧೋವಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ, ಅಜ್ಜ, ಅಯ್ಯಾ, ನಿಮನ್ತನಟ್ಠಾನಂ ಅಗಮಂಸೂ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ನತ್ಥಿ, ಉಪಾಸಕ, ಭಿಕ್ಖೂ ಇಮಿನಾವ ನೀಹಾರೇನ ನಿಬದ್ಧಂ ಲಭನ್ತೀ’’ತಿ. ಸೋ ‘‘ಮಯಂ ಉಟ್ಠಾಯ ಸಮುಟ್ಠಾಯ ರತ್ತಿನ್ದಿವಂ ನಿಬದ್ಧಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಾಪಿ ಏವಂ ಮಧುರಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಭತ್ತಂ ನ ಲಭಾಮ, ಇಮೇ ಕಿರ ನಿಬದ್ಧಂ ಭುಞ್ಜನ್ತಿ, ಕಿಂ ಮೇ ಗಿಹಿಭಾವೇನ, ಭಿಕ್ಖು ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿ. ಅಥ ನಂ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಸಾಧು ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿ ಪಬ್ಬಾಜೇಸುಂ.

ಸೋ ಲದ್ಧೂಪಸಮ್ಪದೋ ಸಬ್ಬಪ್ಪಕಾರಂ ವತ್ತಪಟಿವತ್ತಂ ಅಕಾಸಿ. ಸೋ ಬುದ್ಧಾನಂ ಉಪ್ಪನ್ನೇನ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರೇನ ಕತಿಪಾಹಚ್ಚಯೇನ ಥೂಲಸರೀರೋ ಅಹೋಸಿ. ತತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಕಿಂ ಮೇ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಜೀವಿತೇನ, ಗಿಹೀ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ವಿಬ್ಭಮಿತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಪಾವಿಸಿ. ತಸ್ಸ ಗೇಹೇ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಕತಿಪಾಹೇನೇವ ಸರೀರಂ ಮಿಲಾಯಿ. ತತೋ ‘‘ಕಿಂ ಮೇ ಇಮಿನಾ ದುಕ್ಖೇನ, ಸಮಣೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಪುನ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿ. ಸೋ ಕತಿಪಾಹಂ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಪುನ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತ್ವಾ ವಿಬ್ಭಮಿ, ಪಬ್ಬಜಿತಕಾಲೇ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಉಪಕಾರಕೋ ಹೋತಿ. ಸೋ ಕತಿಪಾಹೇನೇವ ಪುನಪಿ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತ್ವಾ, ‘‘ಕಿಂ ಮೇ ಗಿಹಿಭಾವೇನ, ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿ. ಅಥ ನಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಉಪಕಾರವಸೇನ ಪುನ ಪಬ್ಬಾಜಯಿಂಸು. ಏವಂ ಸೋ ಇಮಿನಾ ನಿಯಾಮೇನೇವ ಛಕ್ಖತ್ತುಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಉಪ್ಪಬ್ಬಜಿತೋ. ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಏಸ ಚಿತ್ತವಸಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ವಿಚರತೀ’’ತಿ ಚಿತ್ತಹತ್ಥತ್ಥೇರೋತಿ ನಾಮಂ ಕರಿಂಸು.

ತಸ್ಸೇವಂ ಅಪರಾಪರಂ ವಿಚರನ್ತಸ್ಸೇವ ಭರಿಯಾ ಗಬ್ಭಿನೀ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ಸತ್ತಮೇ ವಾರೇ ಅರಞ್ಞತೋ ಕಸಿಭಣ್ಡಮಾದಾಯ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಣ್ಡಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಕಾಸಾವಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗಬ್ಭಂ ಪಾವಿಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ತಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿದ್ದಾಯತಿ. ತಸ್ಸಾ ನಿವತ್ಥಸಾಟಕೋ ಅಪಗತೋ ಹೋತಿ, ಮುಖತೋ ಚ ಲಾಲಾ ಪಗ್ಘರತಿ, ನಾಸಾ ಘುರಘುರಾಯತಿ, ಮುಖಂ ವಿವಟ್ಟಂ, ದನ್ತಂ ಘಂಸತಿ, ಸಾ ತಸ್ಸ ಉದ್ಧುಮಾತಕಸರೀರಂ ವಿಯ ಉಪಟ್ಠಾಸಿ. ಸೋ ‘‘ಅನಿಚ್ಚಂ ದುಕ್ಖಂ ಇದ’’ನ್ತಿ ಸಞ್ಞಂ ಲಭಿತ್ವಾ, ‘‘ಅಹಂ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಇಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಭಿಕ್ಖುಭಾವೇ ಸಣ್ಠಾತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ’’ನ್ತಿ ಕಾಸಾಯಕೋಟಿಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಉದರೇ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಗೇಹಾ ನಿಕ್ಖಮಿ.

ಅಥಸ್ಸ ಅನನ್ತರಗೇಹೇ ಠಿತಾ ಸಸ್ಸು ತಂ ತಥಾ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಅಯಂ ಪಟಿಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಇದಾನೇವ ಅರಞ್ಞತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಕಾಸಾವಂ ಉದರೇ ಬನ್ಧಿತ್ವಾವ ಗೇಹಾ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ವಿಹಾರಾಭಿಮುಖೋ ಗಚ್ಛತಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ’’ತಿ ಗೇಹಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿದ್ದಾಯಮಾನಂ ಧೀತರಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ದಿಸ್ವಾ ಸೋ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೀ ಹುತ್ವಾ ಗತೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಧೀತರಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ‘‘ಉಟ್ಠೇಹಿ ಕಾಳಕಣ್ಣಿ, ಸಾಮಿಕೋ ತೇ ತಂ ನಿದ್ದಾಯಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೀ ಹುತ್ವಾ ಗತೋ, ನತ್ಥಿ ಸೋ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತುಯ್ಹ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ‘‘ಅಪೇಹಿ ಅಪೇಹಿ, ಅಮ್ಮ, ಕುತೋ ತಸ್ಸ ಗಮನಂ ಅತ್ಥಿ, ಕತಿಪಾಹೇನೇವ ಪುನಾಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋಪಿ ‘‘ಅನಿಚ್ಚಂ ದುಕ್ಖ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಗಚ್ಛನ್ತೋವ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪಾಪುಣಿ. ಸೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿ. ‘‘ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮ ಮಂಯಂ ತಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ, ಕುತೋ ತುಯ್ಹಂ ಸಮಣಭಾವೋ, ಸತ್ಥಕನಿಸಾನಪಾಸಾಣಸದಿಸಂ ತವ ಸೀಸ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇದಾನಿ ಮಂ ಅನುಕಮ್ಪಾಯ ಏಕವಾರಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಥಾ’’ತಿ. ತೇ ತಂ ಉಪಕಾರವಸೇನ ಪಬ್ಬಾಜಯಿಂಸು. ಸೋ ಕತಿಪಾಹೇನೇವ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ.

ತೇಪಿ ನಂ ಆಹಂಸು – ‘‘ಆವುಸೋ ಚಿತ್ತಹತ್ಥ, ತವ ಗಮನಸಮಯಂ ತ್ವಮೇವ ಜಾನೇಯ್ಯಾಸಿ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಾರೇ ತೇ ಚಿರಾಯಿತ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸಂಸಗ್ಗಸ್ಸ ಅತ್ಥಿಭಾವಕಾಲೇ ಗತಮ್ಹಾ, ಸೋ ನೋ ಸಂಸಗ್ಗೋ ಛಿನ್ನೋ, ಇದಾನಿ ಅಗಮನಧಮ್ಮಾ ಜಾತಮ್ಹಾ’’ತಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಅಮ್ಹೇಹಿ ಏವಂ ವುತ್ತೋ ಏವಂ ನಾಮ ಕಥೇಸಿ, ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕರೋತಿ, ಅಭೂತಂ ವದತೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಆಮ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಅನವಟ್ಠಿತಚಿತ್ತಕಾಲೇ ಸದ್ಧಮ್ಮಂ ಅಜಾನನಕಾಲೇ ಗಮನಾಗಮನಂ ಅಕಾಸಿ, ಇದಾನಿಸ್ಸ ಪುಞ್ಞಞ್ಚ ಪಾಪಞ್ಚ ಪಹೀನ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ದ್ವೇ ಗಾಥಾ ಆಹ –

೩೮.

‘‘ಅನವಟ್ಠಿತಚಿತ್ತಸ್ಸ, ಸದ್ಧಮ್ಮಂ ಅವಿಜಾನತೋ;

ಪರಿಪ್ಲವಪಸಾದಸ್ಸ, ಪಞ್ಞಾ ನ ಪರಿಪೂರತಿ.

೩೯.

‘‘ಅನವಸ್ಸುತಚಿತ್ತಸ್ಸ, ಅನನ್ವಾಹತಚೇತಸೋ;

ಪುಞ್ಞಪಾಪಪಹೀನಸ್ಸ, ನತ್ಥಿ ಜಾಗರತೋ ಭಯ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಅನವಟ್ಠಿತಚಿತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಚಿತ್ತಂ ನಾಮೇತಂ ಕಸ್ಸಚಿ ನಿಬದ್ಧಂ ವಾ ಥಾವರಂ ವಾ ನತ್ಥಿ. ಯೋ ಪನ ಪುಗ್ಗಲೋ ಅಸ್ಸಪಿಟ್ಠೇ ಠಪಿತಕುಮ್ಭಣ್ಡಂ ವಿಯ ಚ ಥುಸರಾಸಿಮ್ಹಿ ಕೋಟ್ಟಿತಖಾಣುಕೋ ವಿಯ ಚ ಖಲ್ಲಾಟಸೀಸೇ ಠಪಿತಕದಮ್ಬಪುಪ್ಫಂ ವಿಯ ಚ ನ ಕತ್ಥಚಿ ಸಣ್ಠಾತಿ, ಕದಾಚಿ ಬುದ್ಧಸಾವಕೋ ಹೋತಿ, ಕದಾಚಿ ಆಜೀವಕೋ, ಕದಾಚಿ ನಿಗಣ್ಠೋ, ಕದಾಚಿ ತಾಪಸೋ. ಏವರೂಪೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಅನವಟ್ಠಿತಚಿತ್ತೋ ನಾಮ. ತಸ್ಸ ಅನವಟ್ಠಿತಚಿತ್ತಸ್ಸ. ಸದ್ಧಮ್ಮಂ ಅವಿಜಾನತೋತಿ ಸತ್ತತಿಂಸಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಧಮ್ಮಭೇದಂ ಇಮಂ ಸದ್ಧಮ್ಮಂ ಅವಿಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಪರಿತ್ತಸದ್ಧತಾಯ ವಾ ಉಪ್ಲವಸದ್ಧತಾಯ ವಾ ಪರಿಪ್ಲವಪಸಾದಸ್ಸ ಕಾಮಾವಚರರೂಪಾವಚರಾದಿಭೇದಾ ಪಞ್ಞಾ ನ ಪರಿಪೂರತಿ. ಕಾಮಾವಚರಾಯಪಿ ಅಪರಿಪೂರಯಮಾನಾಯ ಕುತೋವ ರೂಪಾವಚರಾರೂಪಾವಚರಲೋಕುತ್ತರಪಞ್ಞಾ ಪರಿಪೂರಿಸ್ಸತೀತಿ ದೀಪೇತಿ. ಅನವಸ್ಸುತಚಿತ್ತಸ್ಸಾತಿ ರಾಗೇನ ಅತಿನ್ತಚಿತ್ತಸ್ಸ. ಅನನ್ವಾಹತಚೇತಸೋತಿ ‘‘ಆಹತಚಿತ್ತೋ ಖಿಲಜಾತೋ’’ತಿ (ದೀ. ನಿ. ೩.೩೧೯; ವಿಭ. ೯೪೧; ಮ. ನಿ. ೧.೧೮೫) ಆಗತಟ್ಠಾನೇ ದೋಸೇನ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಪಹತಭಾವೋ ವುತ್ತೋ, ಇಧ ಪನ ದೋಸೇನ ಅಪ್ಪಟಿಹತಚಿತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪುಞ್ಞಪಾಪಪಹೀನಸ್ಸಾತಿ ಚತುತ್ಥಮಗ್ಗೇನ ಪಹೀನಪುಞ್ಞಸ್ಸ ಚೇವ ಪಹೀನಪಾಪಸ್ಸ ಚ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ. ನತ್ಥಿ ಜಾಗರತೋ ಭಯನ್ತಿ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಜಾಗರನ್ತಸ್ಸೇವ ಅಭಯಭಾವೋ ಕಥಿತೋ ವಿಯ. ಸೋ ಪನ ಸದ್ಧಾದೀಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಜಾಗರಧಮ್ಮೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ಜಾಗರೋ ನಾಮ. ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಸ ಜಾಗರನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಅಜಾಗರನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಕಿಲೇಸಭಯಂ ನತ್ಥಿ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಅಪಚ್ಛಾವತ್ತನತೋ. ನ ಹಿ ತಂ ಕಿಲೇಸಾ ಅನುಬನ್ಧನ್ತಿ ತೇನ ತೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಪಹೀನಾನಂ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಪುನ ಅನುಪಗಮನತೋ. ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೇನ ಯೇ ಕಿಲೇಸಾ ಪಹೀನಾ, ತೇ ಕಿಲೇಸೇ ನ ಪುನೇತಿ ನ ಪಚ್ಚೇತಿ ನ ಪಚ್ಚಾಗಚ್ಛತಿ, ಸಕದಾಗಾಮಿಅನಾಗಾಮಿಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ಯೇ ಕಿಲೇಸಾ ಪಹೀನಾ, ತೇ ಕಿಲೇಸೇ ನ ಪುನೇತಿ ನ ಪಚ್ಚೇತಿ ನ ಪಚ್ಚಾಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ (ಚೂಳನಿ. ಮೇತ್ತಗೂಮಾಣವಪುಚ್ಛಾನಿದ್ದೇಸ ೨೭).

ದೇಸನಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಸಫಲಾ ಅಹೋಸಿ.

ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ ‘‘ಭಾರಿಯಾ ವತಿಮೇ, ಆವುಸೋ, ಕಿಲೇಸಾ ನಾಮ, ಏವರೂಪಸ್ಸ ಅರಹತ್ತಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯಸಮ್ಪನ್ನೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಆಲೋಳಿತೋ ಸತ್ತವಾರೇ ಗಿಹೀ ಹುತ್ವಾ ಸತ್ತವಾರೇ ಪಬ್ಬಜಿತೋ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ತಂ ಕಥಾಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ತಙ್ಖಣಾನುರೂಪೇನ ಗಮನೇನ ಧಮ್ಮಸಭಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಬುದ್ಧಾಸನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಏವಮೇವ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕಿಲೇಸಾ ನಾಮ ಭಾರಿಯಾ, ಸಚೇ ಏತೇ ರೂಪಿನೋ ಹುತ್ವಾ ಕತ್ಥಚಿ ಪಕ್ಖಿಪಿತುಂ ಸಕ್ಕಾ ಭವೇಯ್ಯುಂ, ಚಕ್ಕವಾಳಂ ಅತಿಸಮ್ಬಾಧಂ, ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೋ ಅತಿನೀಚಕೋತಿ ಓಕಾಸೋ ನೇಸಂ ನ ಭವೇಯ್ಯ, ಮಾದಿಸಮ್ಪಿ ನಾಮೇತೇ ಪಞ್ಞಾಸಮ್ಪನ್ನಂ ಪುರಿಸಾಜಾನೇಯ್ಯಂ ಆಲೋಳೇನ್ತಿ, ಅವಸೇಸೇಸು ಕಾ ಕಥಾ? ‘‘ಅಹಞ್ಹಿ ಅಡ್ಢನಾಳಿಮತ್ತಂ ವರಕಚೋರಕಂ ಕುಣ್ಠಕುದಾಲಞ್ಚ ನಿಸ್ಸಾಯ ಛ ವಾರೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಉಪ್ಪಬ್ಬಜಿತಪುಬ್ಬೋ’’ತಿ. ‘‘ಕದಾ, ಭನ್ತೇ, ಕದಾ ಸುಗತಾ’’ತಿ? ‘‘ಸುಣಿಸ್ಸಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ. ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಸುಣಾಥಾ’’ತಿ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ –

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಕುದಾಲಪಣ್ಡಿತೋ ನಾಮ ಬಾಹಿರಕಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠ ಮಾಸೇ ಹಿಮವನ್ತೇ ವಸಿತ್ವಾ ವಸ್ಸಾರತ್ತಸಮಯೇ ಭೂಮಿಯಾ ತಿನ್ತಾಯ ‘‘ಗೇಹೇ ಮೇ ಅಡ್ಢನಾಳಿಮತ್ತೋ ವರಕಚೋರಕೋ ಚ ಕುಣ್ಠಕುದಾಲಕೋ ಚ ಅತ್ಥಿ, ವರಕಚೋರಕಬೀಜಂ ಮಾ ನಸ್ಸೀ’’ತಿ ಉಪ್ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಏಕಂ ಠಾನಂ ಕುದಾಲೇನ ಕಸಿತ್ವಾ ತಂ ಬೀಜಂ ವಪಿತ್ವಾ ವತಿಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಕಾಲೇ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ನಾಳಿಮತ್ತಬೀಜಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಂ ಖಾದಿ. ಸೋ ‘‘ಕಿಂ ಮೇ ದಾನಿ ಗೇಹೇನ, ಪುನ ಅಟ್ಠ ಮಾಸೇ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿ. ಇಮಿನಾವ ನೀಹಾರೇನ ನಾಳಿಮತ್ತಂ ವರಕಚೋರಕಞ್ಚ ಕುಣ್ಠಕುದಾಲಞ್ಚ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸತ್ತವಾರೇ ಗಿಹೀ ಹುತ್ವಾ ಸತ್ತವಾರೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಸತ್ತಮೇ ಪನ ವಾರೇ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಛ ವಾರೇ ಇಮಂ ಕುಣ್ಠಕುದಾಲಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಗಿಹೀ ಹುತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಕತ್ಥಚಿದೇವ ನಂ ಛಡ್ಡೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ಗಙ್ಗಾಯ ತೀರಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಪತಿತಟ್ಠಾನಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಓತರಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಂ, ಯಥಾಸ್ಸ ಪತಿತಟ್ಠಾನಂ ನ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ತಥಾ ನಂ ಛಡ್ಡೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ನಾಳಿಮತ್ತಂ ಬೀಜಂ ಪಿಲೋತಿಕಾಯ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಪಿಲೋತಿಕಂ ಕುದಾಲಫಲಕೇ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಕುದಾಲಂ ಅಗ್ಗದಣ್ಡಕೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಙ್ಗಾಯ ತೀರೇ ಠಿತೋ ಅಕ್ಖೀನಿ ನಿಮೀಲೇತ್ವಾ ಉಪರಿಸೀಸೇ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಆವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಗಙ್ಗಾಯಂ ಖಿಪಿತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಪತಿತಟ್ಠಾನಂ ಅದಿಸ್ವಾ ‘‘ಜಿತಂ ಮೇ, ಜಿತಂ ಮೇ’’ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಸದ್ದಮಕಾಸಿ.

ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಬಾರಾಣಸಿರಾಜಾ ಪಚ್ಚನ್ತಂ ವೂಪಸಮೇತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ನದೀತೀರೇ ಖನ್ಧಾವಾರಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ನ್ಹಾನತ್ಥಾಯ ನದಿಂ ಓತಿಣ್ಣೋ ತಂ ಸದ್ದಂ ಅಸ್ಸೋಸಿ. ರಾಜೂನಞ್ಚ ನಾಮ ‘‘ಜಿತಂ ಮೇ’’ತಿ ಸದ್ದೋ ಅಮನಾಪೋ ಹೋತಿ, ಸೋ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಅಹಂ ಇದಾನಿ ಅಮಿತ್ತಮದ್ದನಂ ಕತ್ವಾ ‘ಜಿತಂ ಮೇ’ತಿ ಆಗತೋ, ತ್ವಂ ಪನ ‘ಜಿತಂ ಮೇ, ಜಿತಂ ಮೇ’ತಿ ವಿರವಸಿ, ಕಿಂ ನಾಮೇತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಕುದಾಲಪಣ್ಡಿತೋ ‘‘ತ್ವಂ ಬಾಹಿರಕಚೋರೇ ಜಿನಿ, ತಯಾ ಜಿತಂ ಪುನ ಅವಜಿತಮೇವ ಹೋತಿ, ಮಯಾ ಪನ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕೋ ಲೋಭಚೋರೋ ಜಿತೋ, ಸೋ ಪುನ ಮಂ ನ ಜಿನಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸೇವ ಜಯೋ ಸಾಧೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ನ ತಂ ಜಿತಂ ಸಾಧು ಜಿತಂ, ಯಂ ಜಿತಂ ಅವಜೀಯತಿ;

ತಂ ಖೋ ಜಿತಂ ಸಾಧು ಜಿತಂ, ಯಂ ಜಿತಂ ನಾವಜೀಯತೀ’’ತಿ. (ಜಾ. ೧.೧.೭೦);

ತಂ ಖಣಂಯೇವ ಚ ಗಙ್ಗಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಆಪೋಕಸಿಣಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಅಧಿಗತವಿಸೇಸೋ ಆಕಾಸೇ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸೀದಿ. ರಾಜಾ ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಸದ್ಧಿಂ ಬಲಕಾಯೇನ ಪಬ್ಬಜಿ. ಯೋಜನಮತ್ತಾ ಪರಿಸಾ ಅಹೋಸಿ. ಅಪರೋಪಿ ಸಾಮನ್ತರಾಜಾ ತಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜಿತಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ತಸ್ಸ ರಜ್ಜಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಥಾ ಸಮಿದ್ಧಂ ನಗರಂ ಸುಞ್ಞಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಏವರೂಪಂ ನಗರಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ರಾಜಾ ಓರಕೇ ಠಾನೇ ನ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸತಿ, ಮಯಾಪಿ ಪಬ್ಬಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಹಾಪುರಿಸಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಸಪರಿವಾರೋ ಪಬ್ಬಜಿ. ಏತೇನೇವ ನೀಹಾರೇನ ಸತ್ತ ರಾಜಾನೋ ಪಬ್ಬಜಿಂಸು. ಸತ್ತಯೋಜನಿಕೋ ಅಸ್ಸಮೋ ಅಹೋಸಿ. ಸತ್ತ ರಾಜಾನೋ ಭೋಗೇ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಏತ್ತಕಂ ಜನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿಂಸು. ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವಾಸಂ ವಸಿತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೂಪಗೋ ಅಹೋಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ, ‘‘ಅಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತದಾ ಕುದಾಲಪಣ್ಡಿತೋ ಅಹೋಸಿಂ, ಕಿಲೇಸಾ ನಾಮೇತೇ ಏವಂ ಭಾರಿಯಾ’’ತಿ ಆಹ.

ಚಿತ್ತಹತ್ಥತ್ಥೇರವತ್ಥು ಪಞ್ಚಮಂ.

೬. ಪಞ್ಚಸತಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು

ಕುಮ್ಭೂಪಮನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರನ್ತೋ ಆರದ್ಧವಿಪಸ್ಸಕೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕಿರ ಪಞ್ಚಸತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ, ‘‘ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಯೋಜನಸತಮಗ್ಗಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಂ ಮಹಾವಾಸಗಾಮಂ ಅಗಮಂಸು. ಅಥ ತೇ ಮನುಸ್ಸಾ ದಿಸ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಪಣೀತೇಹಿ ಯಾಗುಭತ್ತಾದೀಹಿ ಪರಿವಿಸಿತ್ವಾ, ‘‘ಕಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಯಥಾಫಾಸುಕಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಮಂ ತೇಮಾಸಂ ಇಧೇವ ವಸಥ, ಮಯಮ್ಪಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಸರಣೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಪಞ್ಚ ಸೀಲಾನಿ ರಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಯಾಚಿತ್ವಾ ತೇಸಂ ಅಧಿವಾಸನಂ ವಿದಿತ್ವಾ, ‘‘ಅವಿದೂರೇ ಠಾನೇ ಮಹನ್ತೋ ವನಸಣ್ಡೋ ಅತ್ಥಿ, ಏತ್ಥ ವಸಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಉಯ್ಯೋಜೇಸುಂ. ಭಿಕ್ಖೂ ತಂ ವನಸಣ್ಡಂ ಪವಿಸಿಂಸು. ತಸ್ಮಿಂ ವನಸಣ್ಡೇ ಅಧಿವತ್ಥಾ ದೇವತಾ ‘‘ಸೀಲವನ್ತೋ, ಅಯ್ಯಾ, ಇಮಂ ವನಸಣ್ಡಂ ಅನುಪ್ಪತ್ತಾ, ಅಯುತ್ತಂ ಖೋ ಪನ ಅಸ್ಮಾಕಂ ಅಯ್ಯೇಸು ಇಧ ವಸನ್ತೇಸು ಪುತ್ತದಾರೇ ಗಹೇತ್ವಾ ರುಕ್ಖೇ ಅಭಿರುಯ್ಹ ವಸಿತು’’ನ್ತಿ ರುಕ್ಖತೋ ಓತರಿತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಚಿನ್ತಯಿಂಸು, ‘‘ಅಯ್ಯಾ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಅಜ್ಜೇಕರತ್ತಿಂ ವಸಿತ್ವಾ ಅದ್ಧಾ ಸ್ವೇ ಗಮಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ. ಭಿಕ್ಖೂಪಿ ಪುನದಿವಸೇ ಅನ್ತೋಗಾಮೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಪುನ ತಮೇವ ವನಸಣ್ಡಂ ಆಗಮಿಂಸು. ದೇವತಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ಸ್ವಾತನಾಯ ಕೇನಚಿ ನಿಮನ್ತಿತೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪುನಾಗಚ್ಛತಿ, ಅಜ್ಜ ಗಮನಂ ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸ್ವೇ ಗಮಿಸ್ಸತಿ ಮಞ್ಞೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಉಪಾಯೇನ ಅಡ್ಢಮಾಸಮತ್ತಂ ಭೂಮಿಯಮೇವ ಅಚ್ಛಿಂಸು.

ತತೋ ಚಿನ್ತಯಿಂಸು – ‘‘ಭದನ್ತಾ ಇಮಂ ತೇಮಾಸಂ ಇಧೇವ ಮಞ್ಞೇ ವಸಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಇಧೇವ ಖೋ ಪನ ಇಮೇಸು ವಸನ್ತೇಸು ಅಮ್ಹಾಕಂ ರುಕ್ಖೇ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿತುಮ್ಪಿ ನ ಯುತ್ತಂ, ತೇಮಾಸಂ ಪುತ್ತದಾರೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ನಿಸೀದನಟ್ಠಾನಾನಿಪಿ ದುಕ್ಖಾನಿ, ಕಿಞ್ಚಿ ಕತ್ವಾ ಇಮೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಲಾಪೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ತಾ ತೇಸು ತೇಸು ರತ್ತಿಟ್ಠಾನದಿವಾಟ್ಠಾನೇಸು ಚೇವ ಚಙ್ಕಮನಕೋಟೀಸು ಚ ಛಿನ್ನಸೀಸಾನಿ ಕಬನ್ಧಾನಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ಅಮನುಸ್ಸಸದ್ದಞ್ಚ ಭಾವೇತುಂ ಆರಭಿಂಸು. ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಖಿಪಿತಕಾಸಾದಯೋ ರೋಗಾ ಪವತ್ತಿಂಸು. ತೇ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ‘‘ತುಯ್ಹಂ, ಆವುಸೋ, ಕಿಂ ರುಜ್ಜತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತಾ, ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಖಿಪಿತರೋಗೋ, ಮಯ್ಹಂ ಕಾಸೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಆವುಸೋ, ಅಹಂ ಅಜ್ಜ ಚಙ್ಕಮನಕೋಟಿಯಂ ಛಿನ್ನಸೀಸಂ ಅದ್ದಸಂ, ಅಹಂ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನೇ ಕಬನ್ಧಂ ಅದ್ದಸಂ, ಅಹಂ ದಿವಾಟ್ಠಾನೇ ಅಮನುಸ್ಸಸದ್ದಂ ಅಸ್ಸೋಸಿಂ, ಪರಿವಜ್ಜೇತಬ್ಬಯುತ್ತಕಮಿದಂ ಠಾನಂ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಇಧ ಅಫಾಸುಕಂ ಅಹೋಸಿ, ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿಂಸು.

ಅಥ ನೇ ಸತ್ಥಾ ಆಹ – ‘‘ಕಿಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ವಸಿತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ವಸನ್ತಾನಂ ಏವರೂಪಾನಿ ಭೇರವಾರಮ್ಮಣಾನಿ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ, ಏವರೂಪಂ ಅಫಾಸುಕಂ ಹೋತಿ, ತೇನ ಮಯಂ ‘ವಜ್ಜೇತಬ್ಬಯುತ್ತಕಮಿದಂ ಠಾನ’ನ್ತಿ ತಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗತಾ’’ತಿ. ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ತತ್ಥೇವ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ತುಮ್ಹೇ ಆವುಧಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಗತಾ, ಇದಾನಿ ಆವುಧಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ. ‘‘ಕತರಾವುಧಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ಸತ್ಥಾ ‘‘ಅಹಂ ಆವುಧಂ ವೋ ದಸ್ಸಾಮಿ, ಮಯಾ ದಿನ್ನಂ ಆವುಧಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ –

‘‘ಕರಣೀಯಮತ್ಥಕುಸಲೇನ, ಯನ್ತ ಸನ್ತಂ ಪದಂ ಅಭಿಸಮೇಚ್ಚ;

ಸಕ್ಕೋ ಉಜೂ ಚ ಸುಹುಜೂ ಚ, ಸುವಚೋ ಚಸ್ಸ ಮುದು ಅನತಿಮಾನೀ’’ತಿ. (ಖು. ಪಾ. ೯.೧; ಸು. ನಿ. ೧೪೩) –

ಸಕಲಂ ಮೇತ್ತಸುತ್ತಂ ಕಥೇತ್ವಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇಮಂ ತುಮ್ಹೇ ಬಹಿ ವಿಹಾರಸ್ಸ ವನಸಣ್ಡತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಜ್ಝಾಯನ್ತಾ ಅನ್ತೋವಿಹಾರಂ ಪವಿಸೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ. ತೇ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ತಂ ಠಾನಂ ಪತ್ವಾ ಬಹಿವಿಹಾರೇ ಗಣಸಜ್ಝಾಯಂ ಕತ್ವಾ ಸಜ್ಝಾಯಮಾನಾ ವನಸಣ್ಡಂ ಪವಿಸಿಂಸು. ಸಕಲವನಸಣ್ಡೇ ದೇವತಾ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ತೇಸಂ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಕತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ಆಪುಚ್ಛಿಂಸು, ಹತ್ಥಪಾದಸಮ್ಬಾಹನಂ ಆಪುಚ್ಛಿಂಸು, ತೇಸಂ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಆರಕ್ಖಂ ಸಂವಿದಹಿಂಸು, ಪಕ್ಕಧೂಪನತೇಲಂ ವಿಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ ಅಹೇಸುಂ. ಕತ್ಥಚಿ ಅಮನುಸ್ಸಸದ್ದೋ ನಾಮ ನಾಹೋಸಿ. ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಚಿತ್ತಂ ಏಕಗ್ಗಂ ಅಹೋಸಿ. ತೇ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನದಿವಾಟ್ಠಾನೇಸು ನಿಸಿನ್ನಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಚಿತ್ತಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಅತ್ತನಿ ಖಯವಯಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಅಯಂ ಅತ್ತಭಾವೋ ನಾಮ ಭಿಜ್ಜನಕಟ್ಠೇನ ಅಥಾವರಟ್ಠೇನ ಕುಲಾಲಭಾಜನಸದಿಸೋ’’ತಿ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢಯಿಂಸು. ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಗನ್ಧಕುಟಿಯಾ ನಿಸಿನ್ನೋವ ತೇಸಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಆರದ್ಧಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಏವಮೇವ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಯಂ ಅತ್ತಭಾವೋ ನಾಮ ಭಿಜ್ಜನಕಟ್ಠೇನ ಅಥಾವರಟ್ಠೇನ ಕುಲಾಲಭಾಜನಸದಿಸೋ ಏವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಓಭಾಸಂ ಫರಿತ್ವಾ ಯೋಜನಸತೇ ಠಿತೋಪಿ ಅಭಿಮುಖೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ವಿಯ ಛಬ್ಬಣ್ಣರಂಸಿಯೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ದಿಸ್ಸಮಾನೇನ ರೂಪೇನ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೪೦.

‘‘ಕುಮ್ಭೂಪಮಂ ಕಾಯಮಿಂಮ ವಿದಿತ್ವಾ, ನಗರೂಪಮಂ ಚಿತ್ತಮಿದಂ ಠಪೇತ್ವಾ;

ಯೋಧೇಥ ಮಾರಂ ಪಞ್ಞಾವುಧೇನ, ಜಿತಞ್ಚ ರಕ್ಖೇ ಅನಿವೇಸನೋ ಸಿಯಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಕುಮ್ಭೂಪಮನ್ತಿ ಅಬಲದುಬ್ಬಲಟ್ಠೇನ ಅನದ್ಧನಿಯತಾವಕಾಲಿಕಟ್ಠೇನ ಇಮಂ ಕೇಸಾದಿಸಮೂಹಸಙ್ಖಾತಂ ಕಾಯಂ ಕುಮ್ಭೂಪಮಂ ಕುಲಾಲಭಾಜನಸದಿಸಂ ವಿದಿತ್ವಾ. ನಗರೂಪಮಂ ಚಿತ್ತಮಿದಂ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ನಗರಂ ನಾಮ ಬಹಿದ್ಧಾ ಥಿರಂ ಹೋತಿ, ಗಮ್ಭೀರಪರಿಖಂ ಪಾಕಾರಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ದ್ವಾರಟ್ಟಾಲಕಯುತ್ತಂ, ಅನ್ತೋಸುವಿಭತ್ತವೀಥಿಚತುಕ್ಕಸಿಙ್ಘಾಟಕಸಮ್ಪನ್ನಂ ಅನ್ತರಾಪಣಂ, ತಂ ‘‘ವಿಲುಮ್ಪಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಬಹಿದ್ಧಾ ಚೋರಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪವಿಸಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಪಬ್ಬತಂ ಆಸಜ್ಜ ಪಟಿಹತಾ ವಿಯ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಏವಮೇವ ಪಣ್ಡಿತೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ವಿಪಸ್ಸನಾಚಿತ್ತಂ ಥಿರಂ ನಗರಸದಿಸಂ ಕತ್ವಾ ಠಪೇತ್ವಾ ನಗರೇ ಠಿತೋ ಏಕತೋಧಾರಾದಿನಾನಪ್ಪಕಾರಾವುಧೇನ ಚೋರಗಣಂ ವಿಯ ವಿಪಸ್ಸನಾಮಯೇನ ಚ ಅರಿಯಮಗ್ಗಮಯೇನ ಚ ಪಞ್ಞಾವುಧೇನ ತಂತಂಮಗ್ಗವಜ್ಝಂ ಕಿಲೇಸಮಾರಂ ಪಟಿಬಾಹನ್ತೋ ತಂ ತಂ ಕಿಲೇಸಮಾರಂ ಯೋಧೇಥ, ಪಹರೇಯ್ಯಾಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಜಿತಞ್ಚ ರಕ್ಖೇತಿ ಜಿತಞ್ಚ ಉಪ್ಪಾದಿತಂ ತರುಣವಿಪಸ್ಸನಂ ಆವಾಸಸಪ್ಪಾಯಉತುಸಪ್ಪಾಯಭೋಜನಸಪ್ಪಾಯಪುಗ್ಗಲಸಪ್ಪಾಯಧಮ್ಮಸ್ಸವನಸಪ್ಪಾಯಾದೀನಿ ಆಸೇವನ್ತೋ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ತತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ಸಙ್ಖಾರೇ ಸಮ್ಮಸನ್ತೋ ರಕ್ಖೇಯ್ಯ.

ಅನಿವೇಸನೋ ಸಿಯಾತಿ ಅನಾಲಯೋ ಭವೇಯ್ಯ. ಯಥಾ ನಾಮ ಯೋಧೋ ಸಙ್ಗಾಮಸೀಸೇ ಬಲಕೋಟ್ಠಕಂ ಕತ್ವಾ ಅಮಿತ್ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಯುಜ್ಝನ್ತೋ ಛಾತೋ ವಾ ಪಿಪಾಸಿತೋ ವಾ ಹುತ್ವಾ ಸನ್ನಾಹೇ ವಾ ಸಿಥಿಲೇ ಆವುಧೇ ವಾ ಪತಿತೇ ಬಲಕೋಟ್ಠಕಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಮಿತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಪಿವಿತ್ವಾ ಸನ್ನಹಿತ್ವಾ ಆವುಧಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪುನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಯುಜ್ಝನ್ತೋ ಪರಸೇನಂ ಮದ್ದತಿ, ಅಜಿತಂ ಜಿನಾತಿ, ಜಿತಂ ರಕ್ಖತಿ. ಸೋ ಹಿ ಸಚೇ ಬಲಕೋಟ್ಠಕೇ ಠಿತೋ ಏವಂ ವಿಸ್ಸಮನ್ತೋ ತಂ ಅಸ್ಸಾದೇನ್ತೋ ಅಚ್ಛೇಯ್ಯ, ರಜ್ಜಂ ಪರಹತ್ಥಗತಂ ಕರೇಯ್ಯ, ಏವಮೇವ, ಭಿಕ್ಖು, ಪಟಿಲದ್ಧಂ ತರುಣವಿಪಸ್ಸನಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ತತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ಸಙ್ಖಾರೇ ಸಮ್ಮಸನ್ತೋ ರಕ್ಖಿತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಉತ್ತರಿಮಗ್ಗಫಲಪಟಿಲಾಭೇನ ಕಿಲೇಸಮಾರಂ ಜಿನಾತಿ. ಸಚೇ ಪನ ಸೋ ಸಮಾಪತ್ತಿಮೇವ ಅಸ್ಸಾದೇತಿ, ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಸಙ್ಖಾರೇ ನ ಸಮ್ಮಸತಿ, ಮಗ್ಗಫಲಪಟಿವೇಧಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ. ತಸ್ಮಾ ರಕ್ಖಿತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ರಕ್ಖನ್ತೋ ಅನಿವೇಸನೋ ಸಿಯಾ, ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ನಿವೇಸನಂ ಕತ್ವಾ ತತ್ಥ ನ ನಿವೇಸೇಯ್ಯ, ಆಲಯಂ ನ ಕರೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಅದ್ಧಾ ತುಮ್ಹೇಪಿ ಏವಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಏವಂ ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಪಞ್ಚಸತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನೇ ನಿಸಿನ್ನಾಯೇವ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ಸರೀರಂ ವಣ್ಣಯನ್ತಾ ಥೋಮೇನ್ತಾ ವನ್ದನ್ತಾವ ಆಗಚ್ಛಿಂಸೂತಿ.

ಪಞ್ಚಸತಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು ಛಟ್ಠಂ.

೭. ಪೂತಿಗತ್ತತಿಸ್ಸತ್ಥೇರವತ್ಥು

ಅಚಿರಂ ವತಯಂ ಕಾಯೋತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರನ್ತೋ ಪೂತಿಗತ್ತತಿಸ್ಸತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕೋ ಕಿರ ಸಾವತ್ಥಿವಾಸೀ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಸಾಸನೇ ಉರಂ ದತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಸೋ ಲದ್ಧೂಪಸಮ್ಪದೋ ತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ. ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಕಾಲೇ ತಸ್ಸ ಸರೀರೇ ರೋಗೋ ಉದಪಾದಿ. ಸಾಸಪಮತ್ತಿಯೋ ಪಿಳಕಾ ಉಟ್ಠಹಿಂಸು. ತಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಮುಗ್ಗಮತ್ತಾ ಕಲಾಯಮತ್ತಾ ಕೋಲಟ್ಠಿಮತ್ತಾ ಆಮಲಕಮತ್ತಾ ಬೇಳುವಸಲಾಟುಮತ್ತಾ ಬೇಳುವಮತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ಪಭಿಜ್ಜಿಂಸು, ಸಕಲಸರೀರಂ ಛಿದ್ದಾವಛಿದ್ದಂ ಅಹೋಸಿ. ಪೂತಿಗತ್ತತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋತ್ವೇವಸ್ಸ ನಾಮಂ ಉದಪಾದಿ. ಅಥಸ್ಸ ಅಪರಭಾಗೇ ಅಟ್ಠೀನಿ ಭಿಜ್ಜಿಂಸು. ಸೋ ಅಪ್ಪಟಿಜಗ್ಗಿಯೋ ಅಹೋಸಿ. ನಿವಾಸನಪಾರುಪನಂ ಪುಬ್ಬಲೋಹಿತಮಕ್ಖಿತಂ ಜಾಲಪೂವಸದಿಸಂ ಅಹೋಸಿ. ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾದಯೋ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಛಡ್ಡಯಿಂಸು. ಸೋ ಅನಾಥೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿ.

ಬುದ್ಧಾನಞ್ಚ ನಾಮ ದ್ವೇ ವಾರೇ ಲೋಕವೋಲೋಕನಂ ಅವಿಜಹಿತಂ ಹೋತಿ. ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲೇ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತಾ ಚಕ್ಕವಾಳಮುಖವಟ್ಟಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಗನ್ಧಕುಟಿಅಭಿಮುಖಂ ಞಾಣಂ ಕತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತಿ, ಸಾಯಂ ಓಲೋಕೇನ್ತಾ ಗನ್ಧಕುಟಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಬಾಹಿರಾಭಿಮುಖಂ ಞಾಣಂ ಕತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಸಮಯೇ ಭಗವತೋ ಞಾಣಜಾಲಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಪೂತಿಗತ್ತತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ ಪಞ್ಞಾಯಿ. ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅರಹತ್ತಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಅಯಂ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾದೀಹಿ ಛಡ್ಡಿತೋ, ಇದಾನಿಸ್ಸ ಮಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಪಟಿಸರಣಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಗನ್ಧಕುಟಿತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ವಿಹಾರಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ವಿಯ ಅಗ್ಗಿಸಾಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಉಕ್ಖಲಿಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ಉದಕಂ ದತ್ವಾ ಉದ್ಧನಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಉದಕಸ್ಸ ತತ್ತಭಾವಂ ಆಗಮಯಮಾನೋ ಅಗ್ಗಿಸಾಲಾಯಮೇವ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ತತ್ತಭಾವಂ ಜಾನಿತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ನಿಪನ್ನಮಞ್ಚಕೋಟಿಯಂ ಗಣ್ಹಿ, ತದಾ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಅಪೇಥ, ಭನ್ತೇ, ಮಯಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಮಞ್ಚಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಸಾಲಂ ಆನಯಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ಅಮ್ಬಣಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಉಣ್ಹೋದಕಂ ಆಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ ತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ತಸ್ಸ ಪಾರುಪನಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಉಣ್ಹೋದಕೇ ಮದ್ದಾಪೇತ್ವಾ ಮನ್ದಾತಪೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಾಪೇಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಠತ್ವಾ ಸರೀರಂ ಉಣ್ಹೋದಕೇನ ತೇಮೇತ್ವಾ ಘಂಸಿತ್ವಾ ನ್ಹಾಪೇಸಿ, ತಸ್ಸ ನಹಾನಪರಿಯೋಸಾನೇ ಪಾರುಪನಂ ಸುಕ್ಖಿ. ಅಥ ನಂ ತಂ ನಿವಾಸಾಪೇತ್ವಾ ನಿವತ್ಥಕಾಸಾವಂ ಉದಕೇ ಮದ್ದಾಪೇತ್ವಾ ಆತಪೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಾಪೇಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಗತ್ತೇ ಉದಕೇ ಛಿನ್ನಮತ್ತೇ ತಮ್ಪಿ ಸುಕ್ಖಿ. ಸೋ ಏಕಂ ಕಾಸಾವಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಸಲ್ಲಹುಕಸರೀರೋ ಏಕಗ್ಗಚಿತ್ತೋ ಮಞ್ಚಕೇ ನಿಪಜ್ಜಿ. ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಉಸ್ಸೀಸಕೇ ಠತ್ವಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖು ಅಯಂ ತವ ಕಾಯೋ ಅಪೇತವಿಞ್ಞಾಣೋ ನಿರುಪಕಾರೋ ಹುತ್ವಾ ಕಲಿಙ್ಗರಂ ವಿಯ ಪಥವಿಯಂ ಸೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೪೧.

‘‘ಅಚಿರಂ ವತಯಂ ಕಾಯೋ, ಪಥವಿಂ ಅಧಿಸೇಸ್ಸತಿ;

ಛುದ್ಧೋ ಅಪೇತವಿಞ್ಞಾಣೋ, ನಿರತ್ಥಂವ ಕಲಿಙ್ಗರ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಚಿರಂ ವತಾತಿ ಭಿಕ್ಖು ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ಅಯಂ ಕಾಯೋ ಪಥವಿಂ ಅಧಿಸೇಸ್ಸತಿ, ಇಮಿಸ್ಸಾ ಪಕತಿಸಯನೇನ ಸಯಿತಾಯ ಪಥವಿಯಾ ಉಪರಿ ಸಯಿಸ್ಸತಿ. ಛುದ್ಧೋತಿ ಅಪವಿದ್ಧೋ, ಅಪಗತವಿಞ್ಞಾಣತಾಯ ತುಚ್ಛೋ ಹುತ್ವಾ ಸೇಸ್ಸತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಯಥಾ ಕಿಂ? ನಿರತ್ಥಂವ ಕಲಿಙ್ಗರಂ ನಿರುಪಕಾರಂ ನಿರತ್ಥಕಂ ಕಟ್ಠಖಣ್ಡಂ ವಿಯ. ದಬ್ಬಸಮ್ಭಾರತ್ಥಿಕಾ ಹಿ ಮನುಸ್ಸಾ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಉಜುಕಂ ಉಜುಕಸಣ್ಠಾನೇನ ವಙ್ಕಂ ವಙ್ಕಸಣ್ಠಾನೇನ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ದಬ್ಬಸಮ್ಭಾರಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ಅವಸೇಸಂ ಪನ ಸುಸಿರಞ್ಚ ಪೂತಿಕಞ್ಚ ಅಸಾರಕಞ್ಚ ಗಣ್ಠಿಜಾತಞ್ಚ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಛಡ್ಡೇನ್ತಿ. ಅಞ್ಞೇ ದಬ್ಬಸಮ್ಭಾರತ್ಥಿಕಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಗಹೇತಾರೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಉಪಕಾರಕಮೇವ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ಇತರಂ ಪಥವೀಗತಮೇವ ಹೋತಿ. ತಂ ಪನ ತೇನ ತೇನ ಉಪಾಯೇನ ಮಞ್ಚಪಟಿಪಾದಕಂ ವಾ ಪಾದಕಥಲಿಕಂ ವಾ ಫಲಕಪೀಠಂ ವಾ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕಾಪಿ ಭವೇಯ್ಯ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಅತ್ತಭಾವೇ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಯ ಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ಏಕಕೋಟ್ಠಾಸೋಪಿ ಮಞ್ಚಪಟಿಪಾದಕಾದಿವಸೇನ ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ಉಪಕಾರಮುಖೇನ ಗಯ್ಹೂಪಗೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಕೇವಲಂ ನಿರತ್ಥಂವ ಕಲಿಙ್ಗರಂ ಅಯಂ ಕಾಯೋ ಅಪಗತವಿಞ್ಞಾಣೋ ಕತಿಪಾಹೇನೇವ ಪಥವಿಯಂ ಸೇಸ್ಸತೀತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಪೂತಿಗತ್ತತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ, ಅಞ್ಞೇಪಿ ಬಹೂ ಸೋತಾಪನ್ನಾದಯೋ ಅಹೇಸುಂ. ಥೇರೋಪಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾವ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿ. ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಸರೀರಕಿಚ್ಚಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಧಾತುಯೋ ಗಹೇತ್ವಾ ಚೇತಿಯಂ ಕಾರಾಪೇಸಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ಸತ್ಥಾರಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಪೂತಿಗತ್ತತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ ಕುಹಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’’ತಿ. ‘‘ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಏವರೂಪಸ್ಸ ಪನ ಅರಹತ್ತೂಪನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಗತ್ತಂ ಪುತಿಕಂ ಜಾತಂ, ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಅಟ್ಠೀನಿ ಭಿನ್ನಾನಿ, ಕಿಮಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ಅರಹತ್ತಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯಭಾವಂ ಪತ್ತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಬ್ಬಮೇತಂ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ತನಾ ಕತಕಮ್ಮೇನೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತೇನ, ಭನ್ತೇ, ಕತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸುಣಾಥಾ’’ತಿ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ –

ಅಯಂ ಕಸ್ಸಪಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಸಾಕುಣಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ಬಹೂ ಸಕುಣೇ ವಧಿತ್ವಾ ಇಸ್ಸರಜನಂ ಉಪಟ್ಠಹಿ. ತೇಸಂ ದಿನ್ನಾವಸೇಸೇ ವಿಕ್ಕಿಣಾತಿ, ‘‘ವಿಕ್ಕಿತಾವಸೇಸಾ ಮಾರೇತ್ವಾ ಠಪಿತಾ ಪೂತಿಕಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಯಥಾ ಉಪ್ಪತಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ತಥಾ ತೇಸಂ ಜಙ್ಘಟ್ಠೀನಿ ಚ ಪಕ್ಖಟ್ಠೀನಿ ಚ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ರಾಸಿಂ ಕತ್ವಾ ಠಪೇತಿ, ತೇ ಪುನದಿವಸೇ ವಿಕ್ಕಿಣಾತಿ. ಅತಿಬಹೂನಂ ಪನ ಲದ್ಧಕಾಲೇ ಅತ್ತನೋಪಿ ಅತ್ಥಾಯ ಪಚಾಪೇತಿ. ತಸ್ಸೇಕದಿವಸಂ ರಸಭೋಜನೇ ಪಕ್ಕೇ ಏಕೋ ಖೀಣಾಸವೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತೋ ಗೇಹದ್ವಾರೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಸೋ ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇತ್ವಾ, ‘‘ಮಯಾ ಬಹೂ ಪಾಣಾ ಮಾರೇತ್ವಾ ಖಾದಿತಾ, ಅಯ್ಯೋ ಚ ಮೇ ಗೇಹದ್ವಾರೇ ಠಿತೋ, ಅನ್ತೋಗೇಹೇ ಚ ರಸಭೋಜನಂ ಸಂವಿಜ್ಜತಿ, ಪಿಣ್ಡಪಾತಮಸ್ಸ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಪತ್ತಂ ಆದಾಯ ಪೂರೇತ್ವಾ ರಸಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ದತ್ವಾ ಥೇರಂ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸ್ಸ ಮತ್ಥಕಂ ಪಾಪುಣೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ಥೇರೋ ‘‘ಏವಂ ಹೋತೂ’’ತಿ ಅನುಮೋದನಂ ಅಕಾಸಿ. ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ತದಾ ಕತಕಮ್ಮವಸೇನೇತಂ ತಿಸ್ಸಸ್ಸ ನಿಪ್ಫನ್ನಂ, ಸಕುಣಾನಂ ಅಟ್ಠಿಭೇದನನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ತಿಸ್ಸಸ್ಸ ಗತ್ತಞ್ಚ ಪೂತಿಕಂ ಜಾತಂ, ಅಟ್ಠೀನಿ ಚ ಭಿನ್ನಾನಿ, ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ರಸಪಿಣ್ಡಪಾತದಾನನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋ’’ತಿ.

ಪೂತಿಗತ್ತತಿಸ್ಸತ್ಥೇರವತ್ಥು ಸತ್ತಮಂ.

೮. ನನ್ದಗೋಪಾಲಕವತ್ಥು

ದಿಸೋ ದಿಸನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಕೋಸಲಜನಪದೇ ನನ್ದಗೋಪಾಲಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕಿರ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಗಹಪತಿನೋ ನನ್ದೋ ನಾಮ ಗೋಪಾಲಕೋ ಗೋಯೂಥಂ ರಕ್ಖತಿ ಅಡ್ಢೋ ಮಹದ್ಧನೋ ಮಹಾಭೋಗೋ. ಸೋ ಕಿರ ಯಥಾ ಕೇಣಿಯೋ ಜಟಿಲೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾವೇಸೇನ, ಏವಂ ಗೋಪಾಲಕತ್ತೇನ ರಾಜಬಲಿಂ ಪರಿಹರನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಕುಟುಮ್ಬಂ ರಕ್ಖತಿ. ಸೋ ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ಪಞ್ಚ ಗೋರಸೇ ಆದಾಯ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಧಮ್ಮಂ ಸುಣಾತಿ, ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಆಗಮನತ್ಥಾಯ ಸತ್ಥಾರಂ ಯಾಚತಿ. ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಞಾಣಪರಿಪಾಕಂ ಆಗಮಯಮಾನೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪರಿಪಕ್ಕಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಏಕದಿವಸಂ ಮಹಾಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ಚಾರಿಕಂ ಚರನ್ತೋ ಮಗ್ಗಾ ಓಕ್ಕಮ್ಮ ತಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಾಸನ್ನೇ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ನಿಸೀದಿ. ನನ್ದೋ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾಹಂ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪಣೀತಂ ಪಞ್ಚಗೋರಸದಾನಂ ಅದಾಸಿ. ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಸತ್ಥಾ ಅನುಮೋದನಂ ಕತ್ವಾ ದಾನಕಥಾದಿಭೇದಂ ಅನುಪುಬ್ಬಿಂ ಕಥಂ ಕಥೇಸಿ. ಕಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ನನ್ದಗೋಪಾಲಕೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಸತ್ಥು ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಅನುಗಚ್ಛನ್ತೋ ದೂರಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ತಿಟ್ಠ, ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿ ನಿವತ್ತಿಯಮಾನೋ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿ. ಅಥ ನಂ ಏಕೋ ಲುದ್ದಕೋ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಮಾರೇಸಿ. ಪಚ್ಛತೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ನಂ ದಿಸ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಆಹಂಸು – ‘‘ನನ್ದೋ, ಭನ್ತೇ, ಗೋಪಾಲಕೋ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಇಧಾಗತತ್ತಾ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ಅನುಗನ್ತ್ವಾ ನಿವತ್ತೇನ್ತೋ ಮಾರಿತೋ, ಸಚೇ ತುಮ್ಹೇ ನಾಗಚ್ಛಿಸ್ಸಥ, ನಾಸ್ಸ ಮರಣಂ ಅಭವಿಸ್ಸಾ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಯಿ ಆಗತೇಪಿ ಅನಾಗತೇಪಿ ತಸ್ಸ ಚತಸ್ಸೋ ದಿಸಾ ಚತಸ್ಸೋ ಅನುದಿಸಾ ಚ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಮರಣತೋ ಮುಚ್ಚನೂಪಾಯೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಯಞ್ಹಿ ನೇವ ಚೋರಾ, ನ ವೇರಿನೋ ಕರೋನ್ತಿ, ತಂ ಇಮೇಸಂ ಸತ್ತಾನಂ ಅನ್ತೋಪದುಟ್ಠಂ ಮಿಚ್ಛಾಪಣಿಹಿತಂ ಚಿತ್ತಮೇವ ಕರೋತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೪೨.

‘‘ದಿಸೋ ದಿಸಂ ಯಂ ತಂ ಕಯಿರಾ, ವೇರೀ ವಾ ಪನ ವೇರಿನಂ;

ಮಿಚ್ಛಾಪಣಿಹಿತಂ ಚಿತ್ತಂ, ಪಾಪಿಯೋ ನಂ ತತೋ ಕರೇ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ದಿಸೋ ದಿಸನ್ತಿ ಚೋರೋ ಚೋರಂ. ‘‘ದಿಸ್ವಾ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ಯಂ ತಂ ಕಯಿರಾತಿ ಯಂ ತಂ ತಸ್ಸ ಅನಯಬ್ಯಸನಂ ಕರೇಯ್ಯ. ದುತಿಯಪದೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಏಕೋ ಏಕಸ್ಸ ಮಿತ್ತದುಬ್ಭೀ ಚೋರೋ ಪುತ್ತದಾರಖೇತ್ತವತ್ಥು ಗೋಮಹಿಂಸಾದೀಸು ಅಪರಜ್ಝನ್ತೋ ಯಸ್ಸ ಅಪರಜ್ಝತಿ, ತಮ್ಪಿ ತಥೇವ ಅತ್ತನಿ ಅಪರಜ್ಝನ್ತಂ ಚೋರಂ ದಿಸ್ವಾ, ವೇರಿ ವಾ ಪನ ಕೇನಚಿದೇವ ಕಾರಣೇನ ಬದ್ಧವೇರಂ ವೇರಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಕಕ್ಖಳತಾಯ ದಾರುಣತಾಯ ಯಂ ತಂ ತಸ್ಸ ಅನಯಬ್ಯಸನಂ ಕರೇಯ್ಯ, ಪುತ್ತದಾರಂ ವಾ ಪೀಳೇಯ್ಯ, ಖೇತ್ತಾದೀನಿ ವಾ ನಾಸೇಯ್ಯ, ಜೀವಿತಾ ವಾ ಪನ ನಂ ವೋರೋಪೇಯ್ಯ, ದಸಸು ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥೇಸು ಮಿಚ್ಛಾಠಪಿತತ್ತಾ ಮಿಚ್ಛಾಪಹಿಣಿತಂ ಚಿತ್ತಂ ಪಾಪಿಯೋ ನಂ ತತೋ ಕರೇ ತಂ ಪುರಿಸಂ ತತೋ ಪಾಪತರಂ ಕರೇಯ್ಯ. ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇಹಿ, ದಿಸೋ ದಿಸಸ್ಸ ವಾ ವೇರೀ ವೇರಿನೋ ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಅತ್ತಭಾವೇ ದುಕ್ಖಂ ವಾ ಉಪ್ಪಾದೇಯ್ಯ, ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ವಾ ಕರೇಯ್ಯ. ಇದಂ ಪನ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥೇಸು ಮಿಚ್ಛಾಠಪಿತಂ ಚಿತ್ತಂ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಅನಯಬ್ಯಸನಂ ಪಾಪೇತಿ, ಅತ್ತಭಾವಸತಸಹಸ್ಸೇಸುಪಿ ಚತೂಸು ಅಪಾಯೇಸು ಖಿಪಿತ್ವಾ ಸೀಸಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತುಂ ನ ದೇತೀತಿ.

ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪತ್ತಾ. ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ದೇಸನಾ ಜಾತಾ. ಉಪಾಸಕೇನ ಪನ ಭವನ್ತರೇ ಕತಕಮ್ಮಂ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ನ ಪುಚ್ಛಿತಂ, ತಸ್ಮಾ ಸತ್ಥಾರಾ ನ ಕಥಿತನ್ತಿ.

ನನ್ದಗೋಪಾಲಕವತ್ಥು ಅಟ್ಠಮಂ.

೯. ಸೋರೇಯ್ಯತ್ಥೇರವತ್ಥು

ನ ತಂ ಮಾತಾ ಪಿತಾ ಕಯಿರಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸೋರೇಯ್ಯತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ವತ್ಥು ಸೋರೇಯ್ಯನಗರೇ ಸಮುಟ್ಠಿತಂ, ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ. ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರನ್ತೇ ಸೋರೇಯ್ಯನಗರೇ ಸೋರೇಯ್ಯಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ಏಕೇನ ಸಹಾಯಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸುಖಯಾನಕೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಮಹನ್ತೇನ ಪರಿವಾರೇನ ನ್ಹಾನತ್ಥಾಯ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಮಹಾಕಚ್ಚಾಯನತ್ಥೇರೋ ಸೋರೇಯ್ಯನಗರಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸಿತುಕಾಮೋ ಹುತ್ವಾ ಬಹಿನಗರೇ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಪಾರುಪತಿ. ಥೇರಸ್ಸ ಚ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ಸರೀರಂ. ಸೋರೇಯ್ಯಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹೋ ವತ ಅಯಂ ವಾ ಥೇರೋ ಮಮ ಭರಿಯಾ ಭವೇಯ್ಯ, ಮಮ ವಾ ಭರಿಯಾಯ ಸರೀರವಣ್ಣೋ ಏತಸ್ಸ ಸರೀರವಣ್ಣೋ ವಿಯ ಭವೇಯ್ಯಾ’’ತಿ. ತಸ್ಸ ಚಿನ್ತಿತಮತ್ತೇಯೇವ ಪುರಿಸಲಿಙ್ಗಂ ಅನ್ತರಧಾಯಿ, ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಂ ಪಾತುರಹೋಸಿ. ಸೋ ಲಜ್ಜಮಾನೋ ಯಾನಕಾ ಓರುಯ್ಹ ಪಲಾಯಿ. ಪರಿಜನೋ ತಂ ಅಸಞ್ಜಾನನ್ತೋ ‘‘ಕಿಮೇತ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ಸಾಪಿ ತಕ್ಕಸಿಲಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ. ಸಹಾಯಕೋಪಿಸ್ಸಾ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ವಿಚರಿತ್ವಾಪಿ ನಾದ್ದಸ. ಸಬ್ಬೇ ನ್ಹಾಯಿತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಅಗಮಿಂಸು. ‘‘ಕಹಂ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತೇ, ‘‘ನ್ಹತ್ವಾ ಆಗತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಮಞ್ಞಿಮ್ಹಾ’’ತಿ ವದಿಂಸು. ಅಥಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತರೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ಅಪಸ್ಸನ್ತಾ ರೋದಿತ್ವಾ ಪರಿದೇವಿತ್ವಾ, ‘‘ಮತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಮತಕಭತ್ತಂ ಅದಂಸು. ಸಾ ಏಕಂ ತಕ್ಕಸಿಲಗಾಮಿಂ ಸತ್ಥವಾಹಂ ದಿಸ್ವಾ ಯಾನಕಸ್ಸ ಪಚ್ಛತೋ ಪಚ್ಛತೋ ಅನುಬನ್ಧಿ.

ಅಥ ನಂ ಮನುಸ್ಸಾ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಯಾನಕಸ್ಸ ಪಚ್ಛತೋ ಪಚ್ಛತೋ ಅನುಗಚ್ಛತಿ, ಮಯಂ ‘ಕಸ್ಸೇಸಾ ದಾರಿಕಾ’ತಿ ತಂ ನ ಜಾನಾಮಾ’’ತಿ ವದಿಂಸು. ಸಾಪಿ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಅತ್ತನೋ ಯಾನಕಂ ಪಾಜೇಥ, ಅಹಂ ಪದಸಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗಚ್ಛನ್ತೀ ಅಙ್ಗುಲಿಮುದ್ದಿಕಂ ದತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಯಾನಕೇ ಓಕಾಸಂ ಕಾರೇಸಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ಚಿನ್ತಯಿಂಸು – ‘‘ತಕ್ಕಸಿಲನಗರೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಸ ಆಚಿಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮ, ಮಹಾಪಣ್ಣಾಕಾರೋ ನೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ತೇ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಸಾಮಿ, ಅಮ್ಹೇಹಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಏಕಂ ಇತ್ಥಿರತನಂ ಆನೀತ’’ನ್ತಿ ಆಹಂಸು. ಸೋ ತಂ ಸುತ್ವಾ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಯಾನುರೂಪಂ ಅಭಿರೂಪಂ ಪಾಸಾದಿಕಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಸಿನೇಹೋ ಗೇಹೇ ಅಕಾಸಿ. ಪುರಿಸಾ ಹಿ ಇತ್ಥಿಯೋ, ಇತ್ಥಿಯೋ ವಾ ಪುರಿಸಾ ಅಭೂತಪುಬ್ಬಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಪುರಿಸಾ ಹಿ ಪರಸ್ಸ ದಾರೇಸು ಅತಿಚರಿತ್ವಾ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಬಹೂನಿ ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ನಿರಯೇ ಪಚ್ಚಿತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಾ ಅತ್ತಭಾವಸತೇ ಇತ್ಥಿಭಾವಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತಿ.

ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋಪಿ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ಪೂರಿತಪಾರಮೀ ಅರಿಯಸಾವಕೋ ಸಂಸಾರೇ ಸಂಸರನ್ತೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ಕಮ್ಮಾರಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ. ಪರದಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ನಿರಯೇ ಪಚ್ಚಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾವಸೇಸೇನ ಚುದ್ದಸಸು ಅತ್ತಭಾವೇಸು ಪುರಿಸಸ್ಸ ಪಾದಪರಿಚಾರಿಕಾ ಇತ್ಥೀ ಅಹೋಸಿ, ಸತ್ತಸು ಅತ್ತಭಾವೇಸು ಬೀಜುದ್ಧರಣಂ ಪಾಪುಣಿ. ಇತ್ಥಿಯೋ ಪನ ದಾನಾದೀನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ಇತ್ಥಿಭಾವೇ ಛನ್ದಂ ವಿರಾಜೇತ್ವಾ, ‘‘ಇದಂ ನೋ ಪುಞ್ಞಂ ಪುರಿಸತ್ತಭಾವಪಟಿಲಾಭಾಯ ಸಂವತ್ತತೂ’’ತಿ ಚಿತ್ತಂ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಪುರಿಸತ್ತಭಾವಂ ಪಟಿಲಭನ್ತಿ, ಪತಿದೇವತಾ ಹುತ್ವಾ ಸಾಮಿಕೇ ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪತ್ತಿವಸೇನಾಪಿ ಪುರಿಸತ್ತಭಾವಂ ಪಟಿಲಭನ್ತೇವ.

ಅಯಂ ಪನ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ಥೇರೇ ಅಯೋನಿಸೋ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಅತ್ತಭಾವೇ ಇತ್ಥಿಭಾವಂ ಪಟಿಲಭಿ. ತಕ್ಕಸಿಲಾಯಂ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂವಾಸಮನ್ವಾಯ ಪನ ತಸ್ಸಾ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ಗಬ್ಭೋ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ. ಸಾ ದಸಮಾಸಚ್ಚಯೇನ ಪುತ್ತಂ ಲಭಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪದಸಾ ಗಮನಕಾಲೇ ಅಪರಮ್ಪಿ ಪುತ್ತಂ ಪಟಿಲಭಿ. ಏವಮಸ್ಸಾ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ವುತ್ಥಾ ದ್ವೇ, ಸೋರೇಯ್ಯನಗರೇ ತಂ ಪಟಿಚ್ಚ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ದ್ವೇತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಪುತ್ತಾ ಅಹೇಸುಂ. ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಸೋರೇಯ್ಯನಗರತೋ ತಸ್ಸಾ ಸಹಾಯಕೋ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ಪಞ್ಚಹಿ ಸಕಟಸತೇಹಿ ತಕ್ಕಸಿಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸುಖಯಾನಕೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ನಗರಂ ಪಾವಿಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸಾ ಉಪರಿಪಾಸಾದತಲೇ ವಾತಪಾನಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಅನ್ತರವೀಥಿಂ ಓಲೋಕಯಮಾನಾ ಠಿತಾ ದಿಸ್ವಾ ಸಞ್ಜಾನಿತ್ವಾ ದಾಸಿಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಮಹಾತಲೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಮಹನ್ತಂ ಸಕ್ಕಾರಸಮ್ಮಾನಂ ಅಕಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸೋ ಆಹ – ‘‘ಭದ್ದೇ, ತ್ವಂ ಇತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಅಮ್ಹೇಹಿ ನ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಾ, ಅಥ ಚ ಪನ ನೋ ಮಹನ್ತಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರೋಸಿ, ಜಾನಾಸಿ ತ್ವಂ ಅಮ್ಹೇ’’ತಿ. ‘‘ಆಮ, ಸಾಮಿ, ಜಾನಾಮಿ, ನನು ತುಮ್ಹೇ ಸೋರೇಯ್ಯನಗರವಾಸಿನೋ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಭದ್ದೇ’’ತಿ. ಸಾ ಮಾತಾಪಿತೂನಞ್ಚ ಭರಿಯಾಯ ಚ ಪುತ್ತಾನಞ್ಚ ಅರೋಗಭಾವಂ ಪುಚ್ಛಿ. ಇತರೋ ‘‘ಆಮ, ಭದ್ದೇ, ಅರೋಗಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಜಾನಾಸಿ ತ್ವಂ ಏತೇ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಆಮ ಸಾಮಿ, ಜಾನಾಮಿ. ತೇಸಂ ಏಕೋ ಪುತ್ತೋ ಅತ್ಥಿ, ಸೋ ಕಹಂ, ಸಾಮೀ’’ತಿ? ‘‘ಭದ್ದೇ, ಮಾ ಏತಂ ಕಥೇಹಿ, ಮಯಂ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕದಿವಸಂ ಸುಖಯಾನಕೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ನ್ಹಾಯಿತುಂ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ ನೇವಸ್ಸ ಗತಿಂ ಜಾನಾಮ, ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ವಿಚರಿತ್ವಾ ತಂ ಅದಿಸ್ವಾ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಆರೋಚಯಿಮ್ಹಾ, ತೇಪಿಸ್ಸ ರೋದಿತ್ವಾ ಕನ್ದಿತ್ವಾ ಪೇತಕಿಚ್ಚಂ ಕಿರಿಂಸೂ’’ತಿ. ‘‘ಅಹಂ ಸೋ, ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಪೇಹಿ, ಭದ್ದೇ, ಕಿಂ ಕಥೇಸಿ ಮಯ್ಹಂ ಸಹಾಯೋ ದೇವಕುಮಾರೋ ವಿಯ ಏಕೋ ಪುರಿಸೋ’’ತಿ? ‘‘ಹೋತು, ಸಾಮಿ, ಅಹಂ ಸೋ’’ತಿ. ‘‘ಅಥ ಇದಂ ಕಿಂ ನಾಮಾ’’ತಿ? ‘‘ತಂ ದಿವಸಂ ತೇ ಅಯ್ಯೋ ಮಹಾಕಚ್ಚಾಯನತ್ಥೇರೋ ದಿಟ್ಠೋ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ದಿಟ್ಠೋ’’ತಿ. ಅಹಂ ಅಯ್ಯಂ ಮಹಾಕಚ್ಚಾಯನತ್ಥೇರಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ, ‘‘ಅಹೋ ವತ ಅಯಂ ವಾ ಥೇರೋ ಮಮ ಭರಿಯಾ ಭವೇಯ್ಯ, ಏತಸ್ಸ ವಾ ಸರೀರವಣ್ಣೋ ವಿಯ ಮಮ ಭರಿಯಾಯ ಸರೀರವಣ್ಣೋ ಭವೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿಂ. ಚಿನ್ತಿತಕ್ಖಣೇಯೇವ ಮೇ ಪುರಿಸಲಿಙ್ಗಂ ಅನ್ತರಧಾಯಿ, ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಂ ಪಾತುಭವಿ. ಅಥಾಹಂ ಲಜ್ಜಮಾನಾ ಕಸ್ಸಚಿ ಕಿಞ್ಚಿ ವತ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣಿತ್ವಾ ತತೋ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಇಧಾಗತಾ, ಸಾಮೀತಿ.

‘‘ಅಹೋ ವತ ತೇ ಭಾರಿಯಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತಂ, ಕಸ್ಮಾ ಮಯ್ಹಂ ನಾಚಿಕ್ಖಿ, ಅಪಿಚ ಪನ ತೇ ಥೇರೋ ಖಮಾಪಿತೋ’’ತಿ? ‘‘ನ ಖಮಾಪಿತೋ, ಸಾಮಿ. ಜಾನಾಸಿ ಪನ ತ್ವಂ ಕಹಂ ಥೇರೋ’’ತಿ? ‘‘ಇಮಮೇವ ನಗರಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಹರತೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಚೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತೋ ಇಧಾಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ಅಹಂ ಮಮ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖಾಹಾರಂ ದದೇಯ್ಯಂ, ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಸೀಘಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರೋಹಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಯ್ಯಂ ಖಮಾಪೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸೋ ಥೇರಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸ್ವೇ ಮಯ್ಹಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ನನು ತ್ವಂ, ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತ, ಆಗನ್ತುಕೋಸೀ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಗನ್ತುಕಭಾವಂ ಪುಚ್ಛಥ, ಸ್ವೇ ಮೇ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ. ಥೇರೋ ಅಧಿವಾಸೇಸಿ, ಗೇಹೇಪಿ ಥೇರಸ್ಸ ಮಹಾಸಕ್ಕಾರೋ ಪಟಿಯತ್ತೋ. ಥೇರೋ ಪುನದಿವಸೇ ತಂ ಗೇಹದ್ವಾರಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಪಣೀತೇನಾಹಾರೇನ ಪರಿವಿಸಿತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ತಂ ಇತ್ಥಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಯ್ಹಂ ಸಹಾಯಿಕಾಯ ಖಮಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕಿಮೇತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಅಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಪುಬ್ಬೇ ಮಯ್ಹಂ ಪಿಯಸಹಾಯಕೋ ಹುತ್ವಾ ತುಮ್ಹೇ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಏವಂ ನಾಮ ಚಿನ್ತೇಸಿ, ಅಥಸ್ಸ ಪುರಿಸಲಿಙ್ಗಂ ಅನ್ತರಧಾಯಿ, ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಂ ಪಾತುಭವಿ, ಖಮಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಉಟ್ಠಹಥ, ಖಮಾಮಿ ವೋ ಅಹ’’ನ್ತಿ. ಥೇರೇನ ‘‘ಖಮಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತಮತ್ತೇಯೇವ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಂ ಅನ್ತರಧಾಯಿ, ಪುರಿಸಲಿಙ್ಗಂ ಪಾತುಭವಿ.

ಪುರಿಸಲಿಙ್ಗೇ ಪಾತುಭೂತಮತ್ತೇಯೇವ ತಂ ತಕ್ಕಸಿಲಾಯ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ಆಹ – ‘‘ಸಮ್ಮ ಸಹಾಯಕ, ಇಮೇ ದ್ವೇ ದಾರಕಾ ತವ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ವುತ್ಥತ್ತಾ ಮಂ ಪಟಿಚ್ಚ ನಿಬ್ಬತ್ತತ್ತಾ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿನೋ ಪುತ್ತಾ ಏವ, ಇಧೇವ ವಸಿಸ್ಸಾಮ, ಮಾ ಉಕ್ಕಣ್ಠೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಮ್ಮ, ಅಹಂ ಏಕೇನತ್ತಭಾವೇನ ಪಠಮಂ ಪುರಿಸೋ ಹುತ್ವಾ ಇತ್ಥಿಭಾವಂ ಪತ್ವಾ ಪುನ ಪುರಿಸೋ ಜಾತೋತಿ ವಿಪ್ಪಕಾರಪ್ಪತ್ತೋ, ಪಠಮಂ ಮಂ ಪಟಿಚ್ಚ ದ್ವೇ ಪುತ್ತಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ, ಇದಾನಿ ಮೇ ಕುಚ್ಛಿತೋ ದ್ವೇ ಪುತ್ತಾ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ, ಸ್ವಾಹಂ ಏಕೇನತ್ತಭಾವೇನ ವಿಪ್ಪಕಾರಪ್ಪತ್ತೋ, ಪುನ ‘ಗೇಹೇ ವಸಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ಸಞ್ಞಂ ಮಾ ಕರಿ, ಅಹಂ ಮಮ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ. ಇಮೇ ದ್ವೇ ದಾರಕಾ ತವ ಭಾರಾತಿ, ಇಮೇಸು ಮಾ ಪಮಜ್ಜೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುತ್ತೇ ಸೀಸೇ ಪರಿಚುಮ್ಬಿತ್ವಾ ಪರಿಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ಉರೇ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಪಿತು ನಿಯ್ಯಾದೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿ. ಥೇರೋಪಿ ನಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾವ ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಅಗಮಾಸಿ. ತಸ್ಸ ಸೋರೇಯ್ಯತ್ಥೇರೋತಿ ನಾಮಂ ಅಹೋಸಿ. ಜನಪದವಾಸಿನೋ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಞತ್ವಾ ಸಙ್ಖುಭಿತ್ವಾ ಕೋತೂಹಲಜಾತಾ ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿಂಸು – ‘‘ಏವಂ ಕಿರ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಆವುಸೋ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಏವರೂಪಮ್ಪಿ ಕಾರಣಂ ನಾಮ ಹೋತಿ’’? ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ಕಿರ ದ್ವೇ ಪುತ್ತಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ, ತುಮ್ಹೇ ಪಟಿಚ್ಚ ದ್ವೇ ಜಾತಾ, ತೇಸಂ ವೋ ಕತರೇಸು ಬಲವಸಿನೇಹೋ ಹೋತೀ’’ತಿ? ‘‘ಕುಚ್ಛಿಯಂ ವುತ್ಥಕೇಸು, ಆವುಸೋ’’ತಿ. ಆಗತಾಗತಾ ನಿಬದ್ಧಂ ತಥೇವ ಪುಚ್ಛಿಂಸು.

ಥೇರೋ ‘‘ಕುಚ್ಛಿಯಂ ವುತ್ತಕೇಸು ಏವ ಸಿನೇಹೋ ಬಲವಾ’’ತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಹರಾಯಮಾನೋ ಏಕೋವ ನಿಸೀದತಿ, ಏಕೋವ ತಿಟ್ಠತಿ. ಸೋ ಏವಂ ಏಕತ್ತೂಪಗತೋ ಅತ್ತಭಾವೇ ಖಯವಯಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ. ಅಥ ನಂ ಆಗತಾಗತಾ ಪುಚ್ಛನ್ತಿ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಏವಂ ಕಿರ ನಾಮ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಆಮಾವುಸೋ’’ತಿ. ‘‘ಕತರೇಸು ಸಿನೇಹೋ ಬಲವಾ’’ತಿ? ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಕತ್ಥಚಿ ಸಿನೇಹೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಅಯಂ ಅಭೂತಂ ಕಥೇಸಿ, ಪುರಿಮದಿವಸೇಸು ‘ಕುಚ್ಛಿಯಂ ವುತ್ಥಪುತ್ತೇಸು ಸಿನೇಹೋ ಬಲವಾ’ತಿ ವತ್ವಾ ಇದಾನಿ ‘ಮಯ್ಹಂ ಕತ್ಥಚಿ ಸಿನೇಹೋ ನತ್ಥೀ’ತಿ ವದತಿ, ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕರೋತಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕರೋತಿ, ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಸಮ್ಮಾಪಣಿಹಿತೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನ ಕತ್ಥಚಿ ಸಿನೇಹೋ ಜಾತೋ, ಯಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ನೇವ ಮಾತಾ, ನ ಪಿತಾ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತಂ ಇಮೇಸಂ ಸತ್ತಾನಂ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಪವತ್ತಂ ಸಮ್ಮಾಪಣಿಹಿತಂ ಚಿತ್ತಮೇವ ದೇತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೪೩.

‘‘ನ ತಂ ಮಾತಾ ಪಿತಾ ಕಯಿರಾ, ಅಞ್ಞೇ ವಾಪಿ ಚ ಞಾತಕಾ;

ಸಮ್ಮಾಪಣಿಹಿತಂ ಚಿತ್ತಂ, ಸೇಯ್ಯಸೋ ನಂ ತತೋ ಕರೇ’’ತಿ.

ತತ್ಥನ ತನ್ತಿ ತಂ ಕಾರಣಂ ನೇವ ಮಾತಾ ಕರೇಯ್ಯ, ನ ಪಿತಾ, ನ ಅಞ್ಞೇ ಞಾತಕಾ. ಸಮ್ಮಾಪಣಿಹಿತನ್ತಿ ದಸಸು ಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥೇಸು ಸಮ್ಮಾ ಠಪಿತಂ. ಸೇಯ್ಯಸೋ ನಂ ತತೋ ಕರೇತಿ ತತೋ ಕಾರಣತೋ ಸೇಯ್ಯಸೋ ನಂ ವರತರಂ ಉತ್ತರಿತರಂ ಕರೇಯ್ಯ, ಕರೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮಾತಾಪಿತರೋ ಹಿ ಪುತ್ತಾನಂ ಧನಂ ದದಮಾನಾ ಏಕಸ್ಮಿಂಯೇವ ಅತ್ತಭಾವೇ ಕಮ್ಮಂ ಅಕತ್ವಾ ಸುಖೇನ ಜೀವಿಕಕಪ್ಪನಂ ಧನಂ ದಾತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ. ವಿಸಾಖಾಯ ಮಾತಾಪಿತರೋಪಿ ತಾವ ಮಹದ್ಧನಾ ಮಹಾಭೋಗಾ, ತಸ್ಸಾ ಏಕಸ್ಮಿಂಯೇವ ಅತ್ತಭಾವೇ ಸುಖೇನ ಜೀವಿಕಕಪ್ಪನಂ ಧನಂ ಅದಂಸು. ಚತೂಸು ಪನ ದೀಪೇಸು ಚಕ್ಕವತ್ತಿಸಿರಿಂ ದಾತುಂ ಸಮತ್ಥಾ ಮಾತಾಪಿತರೋಪಿ ನಾಮ ಪುತ್ತಾನಂ ನತ್ಥಿ, ಪಗೇವ ದಿಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ವಾ ಪಠಮಜ್ಝಾನಾದಿಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ವಾ, ಲೋಕುತ್ತರಸಮ್ಪತ್ತಿದಾನೇ ಕಥಾವ ನತ್ಥಿ, ಸಮ್ಮಾಪಣಿಹಿತಂ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪೇತಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಾತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸೇಯ್ಯಸೋ ನಂ ತತೋ ಕರೇ’’ತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪತ್ತಾ. ದೇಸನಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಜಾತಾತಿ.

ಸೋರೇಯ್ಯತ್ಥೇರವತ್ಥು ನವಮಂ.

ಚಿತ್ತವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ತತಿಯೋ ವಗ್ಗೋ.

೪. ಪುಪ್ಫವಗ್ಗೋ

೧. ಪಥವಿಕಥಾಪಸುತಪಞ್ಚಸತಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು

ಕೋ ಇಮಂ ಪಥವಿಂ ವಿಚೇಸ್ಸತೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರನ್ತೋ ಪಥವಿಕಥಾಪಸುತೇ ಪಞ್ಚಸತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ತೇ ಕಿರ ಭಗವತಾ ಸದ್ಧಿಂ ಜನಪದಚಾರಿಕಂ ಚರಿತ್ವಾ ಜೇತವನಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಉಪಟ್ಠಾನಸಾಲಾಯಂ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ ಅತ್ತನಾ ಗತಗತಟ್ಠಾನೇಸು ‘‘ಅಸುಕಗಾಮತೋ ಅಸುಕಗಾಮಗಮನಟ್ಠಾನೇ ಸಮಂ ವಿಸಮಂ ಕದ್ದಮಬಹುಲಂ ಸಕ್ಖರಬಹುಲಂ ಕಾಳಮತ್ತಿಕಂ ತಮ್ಬಮತ್ತಿಕ’’ನ್ತಿ ಪಥವಿಕಥಂ ಕಥೇಸುಂ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹೇಹಿ ವಿಚರಿತಟ್ಠಾನೇ ಪಥವಿಕಥಾಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏಸಾ ಬಾಹಿರಪಥವೀ ನಾಮ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಅಜ್ಝುತ್ತಿಕಪಥವಿಯಂ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ದ್ವೇ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

೪೪.

‘‘ಕೋ ಇಮಂ ಪಥವಿಂ ವಿಚೇಸ್ಸತಿ,

ಯಮಲೋಕಞ್ಚ ಇಮಂ ಸದೇವಕಂ;

ಕೋ ಧಮ್ಮಪದಂ ಸುದೇಸಿತಂ,

ಕುಸಲೋ ಪುಪ್ಫಮಿವ ಪಚೇಸ್ಸತಿ.

೪೫.

‘‘ಸೇಖೋ ಪಥವಿಂ ವಿಚೇಸ್ಸತಿ,

ಯಮಲೋಕಞ್ಚ ಇಮಂ ಸದೇವಕಂ;

ಸೇಖೋ ಧಮ್ಮಪದಂ ಸುದೇಸಿತಂ,

ಕುಸಲೋ ಪುಪ್ಫಮಿವ ಪಚೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಕೋ ಇಮನ್ತಿ ಕೋ ಇಮಂ ಅತ್ತಭಾವಸಙ್ಖಾತಂ ಪಥವಿಂ. ವಿಚೇಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ತನೋ ಞಾಣೇನ ವಿಚಿನಿಸ್ಸತಿ ವಿಜಾನಿಸ್ಸತಿ, ಪಟಿವಿಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ, ಸಚ್ಛಿಕರಿಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಮಲೋಕಞ್ಚಾತಿ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಅಪಾಯಲೋಕಞ್ಚ. ಇಮಂ ಸದೇವಕನ್ತಿ ಇಮಂ ಮನುಸ್ಸಲೋಕಞ್ಚ ದೇವಲೋಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕೋ ವಿಚೇಸ್ಸತಿ ವಿಚಿನಿಸ್ಸತಿ ವಿಜಾನಿಸ್ಸತಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ ಸಚ್ಛಿಕರಿಸ್ಸತೀತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಕೋ ಧಮ್ಮಪದಂ ಸುದೇಸಿತನ್ತಿ ಯಥಾಸಭಾವತೋ ಕಥಿತತ್ತಾ ಸುದೇಸಿತಂ ಸತ್ತತಿಂಸಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಧಮ್ಮಸಙ್ಖಾತಂ ಧಮ್ಮಪದಂ ಕುಸಲೋ ಮಾಲಾಕಾರೋ ಪುಪ್ಫಂ ವಿಚಿನನ್ತೋ ವಿಯ ಕೋ ಪಚೇಸ್ಸತಿ ವಿಚಿನಿಸ್ಸತಿ ವಿಜಾನಿಸ್ಸತಿ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ, ಸಚ್ಛಿಕರಿಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೇಖೋತಿ ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾ, ಅಧಿಚಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾ, ಅಧಿಪಞ್ಞಾಸಿಕ್ಖಾತಿ ಇಮಾ ತಿಸ್ಸೋ ಸಿಕ್ಖಾ ಸಿಕ್ಖನತೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಟ್ಠಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಟ್ಠಾ ಸತ್ತವಿಧೋ ಸೇಖೋ ಇಮಂ ಅತ್ತಭಾವಸಙ್ಖಾತಂ ಪಥವಿಂ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ತತೋ ಛನ್ದರಾಗಂ ಅಪಕಡ್ಢನ್ತೋ ವಿಚೇಸ್ಸತಿ ವಿಚಿನಿಸ್ಸತಿ ವಿಜಾನಿಸ್ಸತಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ ಸಚ್ಛಿಕರಿಸ್ಸತಿ. ಯಮಲೋಕಞ್ಚಾತಿ ತಂ ಯಥಾವುತ್ತಪಕಾರಂ ಯಮಲೋಕಞ್ಚ ಇಮಂ ಮನುಸ್ಸಲೋಕಞ್ಚ ಸಹ ದೇವೇಹಿ ಸದೇವಕಂ ಸ್ವೇವ ವಿಚೇಸ್ಸತಿ ವಿಚಿನಿಸ್ಸತಿ ವಿಜಾನಿಸ್ಸತಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ ಸಚ್ಛಿಕರಿಸ್ಸತಿ. ಸೇಖೋತಿ ಸ್ವೇವ ಸತ್ತವಿಧೋ ಸೇಖೋ, ಯಥಾ ನಾಮ ಕುಸಲೋ ಮಾಲಾಕಾರೋ ಪುಪ್ಫಾರಾಮಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ತರುಣಮಕುಳಾನಿ ಚ ಪಾಣಕವಿದ್ಧಾನಿ ಚ ಮಿಲಾತಾನಿ ಚ ಗಣ್ಠಿಕಜಾತಾನಿ ಚ ಪುಪ್ಫಾನಿ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಸೋಭನಾನಿ ಸುಜಾತಸುಜಾತಾನೇವ ಪುಪ್ಫಾನಿ ವಿಚಿನಾತಿ, ಏವಮೇವ ಇಮಂ ಸುಕಥಿತಂ ಸುನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಧಮ್ಮಪದಮ್ಪಿ ಪಞ್ಞಾಯ ಪಚೇಸ್ಸತಿ ವಿಚಿನಿಸ್ಸತಿ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ ಸಚ್ಛಿಕರಿಸ್ಸತೀತಿ ಸತ್ಥಾ ಸಯಮೇವ ಪಞ್ಹಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಪಞ್ಚಸತಾಪಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು. ಸಮ್ಪತ್ತಪರಿಸಾಯಪಿ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

ಪಥವಿಕಥಾಪಸುತಪಞ್ಚಸತಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು ಪಠಮಂ.

೨. ಮರೀಚಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಿಕತ್ಥೇರವತ್ಥು

ಫೇಣೂಪಮನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಮರೀಚಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಿಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸೋ ಕಿರ ಭಿಕ್ಖು ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ, ‘‘ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಘಟೇತ್ವಾ ವಾಯಮಿತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ‘‘ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಮರೀಚಿಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಯಥಾ ಅಯಂ ಗಿಮ್ಹಸಮಯೇ ಉಟ್ಠಿತಾ ಮರೀಚಿ ದೂರೇ ಠಿತಾನಂ ರೂಪಗತಾ ವಿಯ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಾನಂ ನೇವ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಅಯಂ ಅತ್ತಭಾವೋಪಿ ಉಪ್ಪಾದವಯಟ್ಠೇನ ಏವರೂಪೋ’’ತಿ ಮರೀಚಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಭಾವೇನ್ತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮಗ್ಗಕಿಲನ್ತೋ ಅಚಿರವತಿಯಂ ನ್ಹಾಯಿತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಚಣ್ಡಸೋತತೀರೇ ರುಕ್ಖಛಾಯಾಯ ನಿಸಿನ್ನೋ ಉದಕವೇಗಾಭಿಘಾತೇನ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಮಹನ್ತೇ ಮಹನ್ತೇ ಫೇಣಪಿಣ್ಡೇ ಭಿಜ್ಜಮಾನೇ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಅಯಂ ಅತ್ತಭಾವೋಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಭಿಜ್ಜನಟ್ಠೇನ ಏವರೂಪೋಯೇವಾ’’ತಿ ಆರಮ್ಮಣಂ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಯಂ ಠಿತೋವ ತಂ ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಏವಮೇವ, ಭಿಕ್ಖು, ಏವರೂಪೋವಾಯಂ ಅತ್ತಭಾವೋ ಫೇಣಪಿಣ್ಡೋ ವಿಯ ಮರೀಚಿ ವಿಯ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಭಿಜ್ಜನಸಭಾವೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೪೬.

‘‘ಫೇಣೂಪಮಂ ಕಾಯಮಿಮಂ ವಿದಿತ್ವಾ,

ಮರೀಚಿಧಮ್ಮಂ ಅಭಿಸಮ್ಬುಧಾನೋ;

ಛೇತ್ವಾನ ಮಾರಸ್ಸ ಪಪುಪ್ಫಕಾನಿ,

ಅದಸ್ಸನಂ ಮಚ್ಚುರಾಜಸ್ಸ ಗಚ್ಛೇ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಫೇಣೂಪಮನ್ತಿ ಇಮಂ ಕೇಸಾದಿಸಮೂಹಸಙ್ಖಾತಂ ಕಾಯಂ ಅಬಲದುಬ್ಬಲಟ್ಠೇನ ಅನದ್ಧನಿಯತಾವಕಾಲಿಕಟ್ಠೇನ ಫೇಣಪಿಣ್ಡಸರಿಕ್ಖಕೋತಿ ವಿದಿತ್ವಾ. ಮರೀಚಿಧಮ್ಮನ್ತಿ ಯಥಾ ಮರೀಚಿ ದೂರೇ ಠಿತಾನಂ ರೂಪಗತಾ ವಿಯ ಗಯ್ಹೂಪಗಾ ವಿಯ ಹೋತಿ, ಸನ್ತಿಕೇ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತಾನಂ ರಿತ್ತಾ ತುಚ್ಛಾ ಅಗಯ್ಹೂಪಗಾ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ, ಏವಮೇವ ಖಣಿಕಇತ್ತರಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಟ್ಠೇನ ಅಯಂ ಕಾಯೋಪಿ ಮರೀಚಿಧಮ್ಮೋತಿ ಅಭಿಸಮ್ಬುಧಾನೋ ಬುಜ್ಝನ್ತೋ, ಜಾನನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮಾರಸ್ಸ ಪಪುಪ್ಫಕಾನೀತಿ ಮಾರಸ್ಸ ಪಪುಪ್ಫಕಸಙ್ಖಾತಾನಿ ತೇಭೂಮಕಾನಿ ವಟ್ಟಾನಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇನ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಖೀಣಾಸವೋ ಭಿಕ್ಖು ಮಚ್ಚುರಾಜಸ್ಸ ಅದಸ್ಸನಂ ಅವಿಸಯಂ ಅಮತಮಹಾನಿಬ್ಬಾನಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾತಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಥೇರೋ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ಸರೀರಂ ಥೋಮೇನ್ತೋ ವಣ್ಣೇನ್ತೋ ವನ್ದನ್ತೋವ ಆಗತೋತಿ.

ಮರೀಚಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಿಕತ್ಥೇರವತ್ಥು ದುತಿಯಂ.

೩. ವಿಟಟೂಭವತ್ಥು

ಪುಪ್ಫಾನಿಹೇವ ಪಚಿನನ್ತನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರನ್ತೋ ಸಪರಿಸಂ ಮಹೋಘೇನ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಿತ್ವಾ ಮಾರಿತಂ ವಿಟಟೂಭಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ತತ್ರಾಯಂ ಅನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಸಾವತ್ಥಿಯಞ್ಹಿ ಮಹಾಕೋಸಲರಞ್ಞೋ ಪುತ್ತೋ ಪಸೇನದಿಕುಮಾರೋ ನಾಮ. ವೇಸಾಲಿಯಂ ಲಿಚ್ಛವಿರಞ್ಞೋ ಪುತ್ತೋ ಲಿಚ್ಛವಿಕುಮಾರೋ ಮಹಾಲಿ ನಾಮ, ಕುಸಿನಾರಾಯಂ ಮಲ್ಲರಾಜಪುತ್ತೋ ಬನ್ಧುಲೋ ನಾಮಾತಿ ಇಮೇ ತಯೋ ದಿಸಾಪಾಮೋಕ್ಖಸ್ಸಾಚರಿಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಸಿಪ್ಪುಗ್ಗಹಣತ್ಥಂ ತಕ್ಕಸಿಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಬಹಿನಗರೇ ಸಾಲಾಯ ಸಮಾಗತಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ಆಗತಕಾರಣಞ್ಚ ಕುಲಞ್ಚ ನಾಮಞ್ಚ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸಹಾಯಕಾ ಹುತ್ವಾ ಏಕತೋವ ಆಚರಿಯಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸಿಪ್ಪಂ ಸಿಕ್ಖನ್ತಾ ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ಉಗ್ಗಹಿತಸಿಪ್ಪಾ ಆಚರಿಯಂ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಏಕತೋವ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಸಕಸಕಟ್ಠಾನಾನಿ ಅಗಮಂಸು. ತೇಸು ಪಸೇನದಿಕುಮಾರೋ ಪಿತು ಸಿಪ್ಪಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಪಸನ್ನೇನ ಪಿತರಾ ರಜ್ಜೇ ಅಭಿಸಿತ್ತೋ. ಮಹಾಲಿಕುಮಾರೋ ಲಿಚ್ಛವೀನಂ ಸಿಪ್ಪಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಮಹನ್ತೇನ ಉಸ್ಸಾಹೇನ ದಸ್ಸೇಸಿ, ತಸ್ಸ ಅಕ್ಖೀನಿ ಭಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಅಗಮಂಸು. ಲಿಚ್ಛವಿರಾಜಾನೋ ‘‘ಅಹೋ ವತ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯೋ ಅಕ್ಖಿವಿನಾಸಂ ಪತ್ತೋ, ನ ನಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿಸ್ಸಾಮ, ಉಪಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮ ನ’’ನ್ತಿ ತಸ್ಸ ಸತಸಹಸ್ಸುಟ್ಠಾನಕಂ ಏಕಂ ದ್ವಾರಂ ಅದಂಸು. ಸೋ ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪಞ್ಚಸತೇ ಲಿಚ್ಛವಿರಾಜಪುತ್ತೇ ಸಿಪ್ಪಂ ಸಿಕ್ಖಾಪೇನ್ತೋ ವಸಿ. ಬನ್ಧುಲಕುಮಾರೋ ಸಟ್ಠಿಂ ಸಟ್ಠಿಂ ವೇಳೂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಜ್ಝೇ ಅಯಸಲಾಕಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಸಟ್ಠಿಕಲಾಪೇ ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ಠಪಿತೇ ಮಲ್ಲರಾಜಕುಲೇಹಿ ‘‘ಇಮೇ ಕಪ್ಪೇತೂ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ಅಸೀತಿಹತ್ಥಂ ಆಕಾಸಂ ಉಲ್ಲಙ್ಘಿತ್ವಾ ಅಸಿನಾ ಕಪ್ಪೇನ್ತೋ ಅಗಮಾಸಿ. ಸೋ ಓಸಾನಕಲಾಪೇ ಅಯಸಲಾಕಾಯ ‘‘ಕಿರೀ’’ತಿ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಕಿಂ ಏತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಕಲಾಪೇಸು ಅಯಸಲಾಕಾನಂ ಠಪಿತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಅಸಿಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ರೋದಮಾನೋ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಏತ್ತಕೇಸು ಞಾತಿಸುಹಜ್ಜೇಸು ಏಕೋಪಿ ಸಸಿನೇಹೋ ಹುತ್ವಾ ಇಮಂ ಕಾರಣಂ ನಾಚಿಕ್ಖಿ. ಸಚೇ ಹಿ ಅಹಂ ಜಾನೇಯ್ಯಂ, ಅಯಸಲಾಕಾಯ ಸದ್ದಂ ಅನುಟ್ಠಾಪೇನ್ತೋವ ಛಿನ್ದೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಸಬ್ಬೇಪಿಮೇ ಮಾರೇತ್ವಾ ರಜ್ಜಂ ಕರೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಕಥೇಸಿ. ತೇಹಿ ‘‘ಪವೇಣಿರಜ್ಜಂ ನಾಮ, ತಾತ, ಇದಂ ನ ಲಬ್ಭಾ ಏವಂ ಕಾತು’’ನ್ತಿ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇನ ವಾರಿತೋ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಮಮ ಸಹಾಯಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಅಗಮಾಸಿ.

ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ರಾಜಾ ತಸ್ಸಾಗಮನಂ ಸುತ್ವಾ ಪಚ್ಚುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಮಹನ್ತೇನ ಸಕ್ಕಾರೇನ ತಂ ನಗರಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಸೇನಾಪತಿಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ. ಸೋ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ರಾಜಾ ಉಪರಿಪಾಸಾದೇ ಠಿತೋ ಅನ್ತರವೀಥಿಂ ಓಲೋಕಯಮಾನೋ ‘‘ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಚೂಳಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ವಿಸಾಖಾಯ ಸುಪ್ಪವಾಸಾಯಾ’’ತಿ ಏತೇಸಂ ಗೇಹೇ ನಿಚ್ಚಂ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚತ್ಥಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಅನೇಕಸಹಸ್ಸೇ ಭಿಕ್ಖೂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಕಹಂ, ಅಯ್ಯಾ, ಗಚ್ಛನ್ತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ದೇವ, ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಗೇಹೇ ನಿಚ್ಚಭತ್ತಸಲಾಕಭತ್ತಗಿಲಾನಭತ್ತಾದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ದೇವಸಿಕಂ ದ್ವೇ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಾನಿ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಚೂಳಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಗೇಹೇ ಪಞ್ಚಸತಾನಿ, ತಥಾ ವಿಸಾಖಾಯ ತಥಾ ಸುಪ್ಪವಾಸಾಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಸಯಮ್ಪಿ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಉಪಟ್ಠಹಿತುಕಾಮೋ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸತ್ಥಾರಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ಸಹತ್ಥಾ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಪಞ್ಚಹಿ ಮೇ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಬದ್ಧಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಮಹಾರಾಜ ಬುದ್ಧಾ ನಾಮ ಏಕಟ್ಠಾನೇ ನಿಬದ್ಧಂ ಭಿಕ್ಖಂ ನ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ಬಹೂ ಜನಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ಆಗಮನಂ ಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ನಿಬದ್ಧಂ ಪೇಸೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸತ್ಥಾ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಸ್ಸ ಭಾರಂ ಅಕಾಸಿ. ರಾಜಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ ಆಗತೇ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ, ‘‘ಇಮೇ ನಾಮ ಪರಿವಿಸನ್ತೂ’’ತಿ ಅವಿಚಾರೇತ್ವಾವ ಸತ್ತಾಹಂ ಸಯಮೇವ ಪರಿವಿಸಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಮೇ ದಿವಸೇ ವಿಕ್ಖಿತ್ತಚಿತ್ತೋ ಪಮಜ್ಜಮಕಾಸಿ. ರಾಜಕುಲೇ ನಾಮ ಅನಾಣತ್ತಾ ಆಸನಾನಿ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಪರಿವಿಸಿತುಂ ನ ಲಭನ್ತಿ ‘‘ನ ಮಯಂ ಇಧ ಠಾತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಬಹೂ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು. ರಾಜಾ ದುತಿಯದಿವಸೇಪಿ ಪಮಜ್ಜಿ, ದುತಿಯದಿವಸೇಪಿ ಬಹೂ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು. ತತಿಯದಿವಸೇಪಿ ಪಮಜ್ಜಿ, ತದಾ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಂ ಏಕಕಮೇವ ಠಪೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸಾ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು. ಪುಞ್ಞವನ್ತಾ ನಾಮ ಕಾರಣವಸಿಕಾ ಹೋನ್ತಿ, ಕುಲಾನಂ ಪಸಾದಂ ರಕ್ಖನ್ತಿ. ತಥಾಗತಸ್ಸ ಚ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರೋತಿ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ, ಖೇಮಾ ಉಪ್ಪಲವಣ್ಣಾತಿ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಿಕಾ, ಉಪಾಸಕೇಸು ಚಿತ್ತೋ, ಗಹಪತಿ, ಹತ್ಥಕೋ ಆಳವಕೋತಿ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಉಪಾಸಕಾ, ಉಪಾಸಿಕಾಸು ವೇಳುಕಣ್ಠಕೀ ನನ್ದಮಾತಾ, ಖುಜ್ಜುತ್ತರಾತಿ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಉಪಾಸಿಕಾ, ಇತಿ ಇಮೇ ಅಟ್ಠ ಜನೇ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಠಾನನ್ತರಪತ್ತಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಸಾವಕಾ ಏಕದೇಸೇನ ದಸನ್ನಂ ಪಾರಮೀನಂ ಪೂರಿತತ್ತಾ ಮಹಾಪುಞ್ಞಾ ಅಭಿನೀಹಾರಸಮ್ಪನ್ನಾ. ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋಪಿ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ಪೂರಿತಪಾರಮೀ ಅಭಿನೀಹಾರಸಮ್ಪನ್ನೋ ಮಹಾಪುಞ್ಞೋ ಅತ್ತನೋ ಕಾರಣವಸಿಕತಾಯ ಕುಲಸ್ಸ ಪಸಾದಂ ರಕ್ಖನ್ತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ತಂ ಏಕಕಮೇವ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಪರಿವಿಸಿಂಸು.

ರಾಜಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಗತಕಾಲೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಾನಿ ತಥೇವ ಠಿತಾನಿ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಕಿಂ, ಅಯ್ಯಾ, ನಾಗಮಿಂಸೂ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ ಏಕಕೋವ ಆಗತೋ ದೇವಾ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಅದ್ಧಾ ಏತ್ತಕಂ ಮೇ ಭತ್ತಚ್ಛೇದನಮಕಂಸೂ’’ತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಕುದ್ಧೋ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಯಾ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಂ ಭಿಕ್ಖಾ ಪಟಿಯತ್ತಾ, ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ ಕಿರ ಏಕಕೋವಾಗತೋ, ಪಟಿಯತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖಾ ತಥೇವ ಠಿತಾ, ಪಞ್ಚಸತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಮಮ ಗೇಹೇ ಸಞ್ಞಂ ನ ಕರಿಂಸು, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ಸತ್ಥಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ದೋಸಂ ಅವತ್ವಾ, ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಮಮ ಸಾವಕಾನಂ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಸ್ಸಾಸೋ ನತ್ಥಿ, ತೇನ ನ ಗತಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಕುಲಾನಂ ಅನುಪಗಮನಕಾರಣಞ್ಚ ಉಪಗಮನಕಾರಣಞ್ಚ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ಇಮಂ ಸುತ್ತಮಾಹ –

‘‘ನವಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಂ ಕುಲಂ ಅನುಪಗನ್ತ್ವಾ ವಾ ನಾಲಂ ಉಪಗನ್ತುಂ, ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ವಾ ನಾಲಂ ಉಪನಿಸೀದಿತುಂ. ಕತಮೇಹಿ ನವಹಿ? ನ ಮನಾಪೇನ ಪಚ್ಚುಟ್ಠೇನ್ತಿ, ನ ಮನಾಪೇನ ಅಭಿವಾದೇನ್ತಿ, ನ ಮನಾಪೇನ ಆಸನಂ ದೇನ್ತಿ, ಸನ್ತಮಸ್ಸ ಪರಿಗುಹನ್ತಿ, ಬಹುಕಮ್ಪಿ ಥೋಕಂ ದೇನ್ತಿ, ಪಣೀತಮ್ಪಿ ಲೂಖಂ ದೇನ್ತಿ, ಅಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ದೇನ್ತಿ ನೋ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ, ನ ಉಪನಿಸೀದನ್ತಿ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಾಯ, ಭಾಸಿತಮಸ್ಸ ನ ಸುಸ್ಸೂಸನ್ತಿ. ಇಮೇಹಿ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ನವಹಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಂ ಕುಲಂ ಅನುಪಗನ್ತ್ವಾ ವಾ ನಾಲಂ ಉಪಗನ್ತುಂ, ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ವಾ ನಾಲಂ ಉಪನಿಸೀದಿತುಂ.

‘‘ನವಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಂ ಕುಲಂ ಅನುಪಗನ್ತ್ವಾ ವಾ ಅಲಂ ಉಪಗನ್ತುಂ, ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ವಾ ಅಲಂ ಉಪನಿಸೀದಿತುಂ. ಕತಮೇಹಿ ನವಹಿ? ಮನಾಪೇನ ಪಚ್ಚುಟ್ಠೇನ್ತಿ, ಮನಾಪೇನ ಅಭಿವಾದೇನ್ತಿ, ಮನಾಪೇನ ಆಸನಂ ದೇನ್ತಿ, ಸನ್ತಮಸ್ಸ ನ ಪರಿಗುಹನ್ತಿ, ಬಹುಕಮ್ಪಿ ಬಹುಕಂ ದೇನ್ತಿ, ಪಣೀತಮ್ಪಿ ಪಣೀತಂ ದೇನ್ತಿ, ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ದೇನ್ತಿ ನೋ ಅಸಕ್ಕಚ್ಚಂ, ಉಪನಿಸೀದನ್ತಿ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಾಯ, ಭಾಸಿತಮಸ್ಸ ಸುಸ್ಸೂಸನ್ತಿ. ಇಮೇಹಿ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ನವಹಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಂ ಕುಲಂ ಅನುಪಗನ್ತ್ವಾ ವಾ ಅಲಂ ಉಪಗನ್ತುಂ, ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ವಾ ಅಲಂ ಉಪನಿಸೀದಿತು’’ನ್ತಿ (ಅ. ನಿ. ೯.೧೭).

ಇತಿ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಮಮ ಸಾವಕಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕಾ ವಿಸ್ಸಾಸಂ ಅಲಭನ್ತಾ ನ ಗತಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ. ಪೋರಾಣಕಪಣ್ಡಿತಾಪಿ ಹಿ ಅವಿಸ್ಸಾಸಿಕಟ್ಠಾನೇ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಉಪಟ್ಠಿಯಮಾನಾಪಿ ಮಾರಣನ್ತಿಕಂ ವೇದನಂ ಪತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಾಸಿಕಟ್ಠಾನಮೇವ ಅಗಮಿಂಸೂತಿ. ‘‘ಕದಾ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ರಞ್ಞಾ ಪುಟ್ಠೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ –

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಕೇಸವೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ರಜ್ಜಂ ಪಹಾಯ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿ. ತಂ ಪಞ್ಚ ಪುರಿಸಸತಾನಿ ಅನುಪಬ್ಬಜಿಂಸು. ಸೋ ಕೇಸವತಾಪಸೋ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ. ಪಸಾಧನಕಪ್ಪಕೋ ಪನಸ್ಸ ಅನುಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಕಪ್ಪಕೋ ನಾಮ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ಅಹೋಸಿ. ಕೇಸವತಾಪಸೋ ಪರಿಸಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಅಟ್ಠ ಮಾಸೇ ಹಿಮವನ್ತೇ ವಸಿತ್ವಾ ವಸ್ಸಾರತ್ತಸಮಯೇ ಲೋಣಮ್ಬಿಲಸೇವನತ್ಥಾಯ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಪತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಪಾವಿಸಿ. ಅಥ ನಂ ರಾಜಾ ದಿಸ್ವಾ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ಚತುಮಾಸಂ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕೇ ವಸನತ್ಥಾಯ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನೇವ ವಸಾಪೇನ್ತೋ ಸಯಂ ಸಾಯಂಪಾತಂ ಅಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಗಚ್ಛತಿ. ಅವಸೇಸಾ ತಾಪಸಾ ಕತಿಪಾಹಂ ವಸಿತ್ವಾ ಹತ್ಥಿಸದ್ದಾದೀಹಿ ಉಬ್ಬಾಳ್ಹಾ ಹುತ್ವಾ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತ್ವಾ, ‘‘ಆಚರಿಯ, ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಮ್ಹಾ, ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ‘‘ಕಹಂ, ತಾತಾ’’ತಿ? ‘‘ಹಿಮವನ್ತಂ, ಆಚರಿಯಾ’’ತಿ. ರಾಜಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಗತದಿವಸೇಯೇವ ಚತುಮಾಸಂ ಇಧ ವಸನತ್ಥಾಯ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಣ್ಹಿ. ‘‘ಕಥಂ ಗಮಿಸ್ಸಥ, ತಾತಾ’’ತಿ? ‘‘ತುಮ್ಹೇಹಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅನಾಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾವ ಪಟಿಞ್ಞಾ ದಿನ್ನಾ, ಮಯಂ ಇಧ ನ ಸಕ್ಕೋಮ ವಸಿತುಂ, ಇತೋ ಅವಿದೂರೇ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪವತ್ತಿಸ್ಸವನಟ್ಠಾನೇ ವಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು. ಕಪ್ಪನ್ತೇವಾಸಿಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಆಚರಿಯೋ ಓಹೀಯಿ.

ರಾಜಾ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಆಗತೋ, ‘‘ಕಹಂ, ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಸಬ್ಬೇ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಮ್ಹಾತಿ ವತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತಂ ಗತಾ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ ಆಹ. ಕಪ್ಪಕೋಪಿ ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತ್ವಾ ಆಚರಿಯೇನ ಪುನಪ್ಪುನಂ ವಾರಿಯಮಾನೋಪಿ ‘‘ನ ಸಕ್ಕೋಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ಇತರೇಸಂ ಪನ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗನ್ತ್ವಾ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಪವತ್ತಿಂ ಸುಣನ್ತೋ ಅವಿದೂರೇ ಠಾನೇ ವಸಿ. ಅಪರಭಾಗೇ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇ ಅನುಸ್ಸರನ್ತಸ್ಸ ಕುಚ್ಛಿರೋಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ. ರಾಜಾ ವೇಜ್ಜೇಹಿ ತಿಕಿಚ್ಛಾಪೇಸಿ, ರೋಗೋ ನ ವೂಪಸಮ್ಮತಿ. ತಾಪಸೋ ಆಹ – ‘‘ಕಿಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಇಚ್ಛಸಿ ಮೇ ರೋಗವೂಪಸಮ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸಚಾಹಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಂ, ಇದಾನೇವ ವೋ ಫಾಸುಕಂ ಕರೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಸಚೇ ಮೇ ಫಾಸುಕಂ ಇಚ್ಛಸಿ, ಮಂ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಪೇಸೇಹೀ’’ತಿ. ರಾಜಾ ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ತಂ ಮಞ್ಚಕೇ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ನಾರದಅಮಚ್ಚಪ್ಪಮುಖೇ ಚತ್ತಾರೋ ಅಮಚ್ಚೇ ‘‘ಮಮ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಪವತ್ತಿಂ ಞತ್ವಾ, ಮಯ್ಹಂ ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ. ಕಪ್ಪನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಆಗಮನಂ ಸುತ್ವಾ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಕತ್ವಾ ಇತರೇ ‘‘ಕಹ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಅಸುಕಟ್ಠಾನೇ ಕಿರ ವಸನ್ತೀ’’ತಿ ಆಹ. ತೇಪಿ ಆಚರಿಯಸ್ಸಾಗಮನಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಸಮೋಸರಿತ್ವಾ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಉಣ್ಹೋದಕಂ ದತ್ವಾ ಫಲಾಫಲಂ ಅದಂಸು. ತಂ ಖಣಞ್ಞೇವ ರೋಗೋ ವೂಪಸಮ್ಮತಿ. ಸೋ ಕತಿಪಾಹೇನೇವ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋ ಅಹೋಸಿ. ಅಥ ನಂ ನಾರದೋ ಪುಚ್ಛಿ –

‘‘ಮನುಸ್ಸಿನ್ದಂ ಜಹಿತ್ವಾನ, ಸಬ್ಬಕಾಮಸಮಿದ್ಧಿನಂ;

ಕಥಂ ನು ಭಗವಾ ಕೇಸೀ, ಕಪ್ಪಸ್ಸ ರಮತಿ ಅಸ್ಸಮೇ.

‘‘ಸಾದೂನಿ ರಮಣೀಯಾನಿ, ಸನ್ತಿ ವಕ್ಖಾ ಮನೋರಮಾ;

ಸುಭಾಸಿತಾನಿ ಕಪ್ಪಸ್ಸ, ನಾರದ ರಮಯನ್ತಿ ಮಂ.

‘‘ಸಾಲೀನಂ ಓದನಂ ಭುಞ್ಜೇ, ಸುಚಿಂ ಮಂಸೂಪಸೇಚನಂ;

ಕಥಂ ಸಾಮಾಕನೀವಾರಂ, ಅಲೋಣಂ ಛಾದಯನ್ತಿ ತಂ.

‘‘ಸಾದುಂ ವಾ ಯದಿ ವಾಸಾದುಂ, ಅಪ್ಪಂ ವಾ ಯದಿ ವಾ ಬಹುಂ;

ವಿಸ್ಸತ್ಥೋ ಯತ್ಥ ಭುಞ್ಜೇಯ್ಯ, ವಿಸ್ಸಾಸಪರಮಾ ರಸಾ’’ತಿ. (ಜಾ. ೧.೪.೧೮೧-೧೮೪);

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇನ್ತೋ ‘‘ತದಾ ರಾಜಾ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ಅಹೋಸಿ, ನಾರದೋ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ, ಕಪ್ಪನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ಆನನ್ದೋ, ಕೇಸವತಾಪಸೋ ಅಹಮೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಏವಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಪಣ್ಡಿತಾ ಮಾರಣನ್ತಿಕಂ ವೇದನಂ ಪತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಾಸಿಕಟ್ಠಾನಂ ಗಮಿಂಸು, ಮಮ ಸಾವಕಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕೇ ವಿಸ್ಸಾಸಂ ನ ಲಭನ್ತಿ ಮಞ್ಞೇ’’ತಿ ಆಹ. ರಾಜಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮಯಾ ವಿಸ್ಸಾಸಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಕಥಂ ನು ಖೋ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಞಾತಿಧೀತರಂ ಮಮ ಗೇಹೇ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಏವಂ ಸನ್ತೇ ‘ದಹರಾ ಚ ಸಾಮಣೇರಾ ಚ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಞಾತಿರಾಜಾ’ತಿ ಮಮ ಸನ್ತಿಕಂ ವಿಸ್ಸತ್ಥಾ ನಿಬದ್ಧಂ ಆಗಮಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ – ‘‘ಏಕಂ ಮೇ ಧೀತರಂ ದೇನ್ತೂ’’ತಿ ಸಾಕಿಯಾನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಸಾಸನಂ ಪೇಸೇಸಿ. ‘‘ಕತರಸ್ಸ ಸಕ್ಯಸ್ಸ ಧೀತಾ’’ತಿ ಚ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಞತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ದೂತೇ ಆಣಾಪೇಸಿ. ದೂತಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಾಕಿಯೇ ದಾರಿಕಂ ಯಾಚಿಂಸು. ತೇ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ, ‘‘ಪಕ್ಖನ್ತರಿಕೋ ರಾಜಾ, ಸಚೇ ನ ದಸ್ಸಾಮ, ವಿನಾಸೇಸ್ಸತಿ ನೋ, ನ ಖೋ ಪನ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಕುಲೇನ ಸದಿಸೋ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಮನ್ತಯಿಂಸು. ಮಹಾನಾಮೋ ‘‘ಮಮ ದಾಸಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ಜಾತಾ ವಾಸಭಖತ್ತಿಯಾ ನಾಮ ಧೀತಾ ರೂಪಸೋಭಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಾ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ದಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ದೂತೇ ಆಹ – ‘‘ಸಾಧು, ರಞ್ಞೋ ದಾರಿಕಂ ದಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಸಾ ಕಸ್ಸ, ಧೀತಾ’’ತಿ? ‘‘ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಚೂಳಪಿತುಪುತ್ತಸ್ಸ ಮಹಾನಾಮಸ್ಸ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಧೀತಾ ವಾಸಭಖತ್ತಿಯಾ ನಾಮಾ’’ತಿ.

ತೇ ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚಯಿಂಸು. ರಾಜಾ ‘‘ಯದಿ ಏವಂ, ಸಾಧು, ಸೀಘಂ ಆನೇಥ, ಖತ್ತಿಯಾ ಚ ನಾಮ ಬಹುಮಾಯಾ, ದಾಸಿಧೀತರಮ್ಪಿ ಪಹಿಣೇಯ್ಯುಂ, ಪಿತರಾ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಭಾಜನೇ ಭುಞ್ಜನ್ತಿಂ ಆನೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ಪೇಸೇಸಿ. ತೇ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ದೇವ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕತೋ ಭುಞ್ಜನ್ತಿಂ ರಾಜಾ ಇಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ಮಹಾನಾಮೋ ‘‘ಸಾಧು, ತಾತಾ’’ತಿ ತಂ ಅಲಙ್ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಭೋಜನಕಾಲೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ತಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕತೋ ಭುಞ್ಜನಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ದೂತಾನಂ ನಿಯ್ಯಾದೇಸಿ. ತೇ ತಂ ಆದಾಯ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸುಂ. ರಾಜಾ ತುಟ್ಠಮಾನಸೋ ತಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಇತ್ಥಿಸತಾನಂ ಜೇಟ್ಠಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಟ್ಠಾನೇ ಅಭಿಸಿಞ್ಚಿ. ಸಾ ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿ.

ಅಥಸ್ಸ ನಾಮಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ರಾಜಾ ದಾರಕಸ್ಸ ಅಯ್ಯಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಪೇಸೇಸಿ ‘‘ಸಕ್ಯರಾಜಧೀತಾ ವಾಸಭಖತ್ತಿಯಾ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾತಾ, ಕಿಮಸ್ಸ ನಾಮಂ ಕರೋಮಾ’’ತಿ? ತಂ ಪನ ಸಾಸನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗತೋ ಅಮಚ್ಚೋ ಥೋಕಂ ಬಧಿರಧಾತುಕೋ, ಸೋ ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಅಯ್ಯಕಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸಿ, ಸೋ ತಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ವಾಸಭಖತ್ತಿಯಾ ಪುತ್ತಂ ಅವಿಜಾಯಿತ್ವಾಪಿ ಸಬ್ಬಜನಂ ಅಭಿಭವಿ, ಇದಾನಿ ಪನ ರಞ್ಞೋ ಅತಿವಿಯ ವಲ್ಲಭಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಹ. ಬಧಿರೋ ಅಮಚ್ಚೋ ‘‘ವಲ್ಲಭಾ’’ತಿ ವಚನಂ ದುಸ್ಸುತಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ವಿಟಟೂಭೋ’’ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ದೇವ, ಕುಮಾರಸ್ಸ ಕಿರ ‘ವಿಟಟೂಭೋ’ತಿ ನಾಮಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ರಾಜಾ ‘‘ಪೋರಾಣಕಂ ನೋ ಕುಲಸನ್ತಕಂ ನಾಮಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತಂ ನಾಮಂ ಅಕಾಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ದಹರಕಾಲೇಯೇವ ರಾಜಾ ‘‘ಸತ್ಥು ಪಿಯಂ ಕರೋಮೀ’’ತಿ ಸೇನಾಪತಿಟ್ಠಾನಂ ಅದಾಸಿ.

ಸೋ ಕುಮಾರಪರಿಹಾರೇನ ವಡ್ಢನ್ತೋ ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕಕಾಲೇ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಕುಮಾರಾನಂ ಮಾತಾಮಹಕುಲತೋ ಹತ್ಥಿರೂಪಕಅಸ್ಸರೂಪಕಾದೀನಿ ಆಹರಿಯಮಾನಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ಮಾತರಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಅಮ್ಮ, ಅಞ್ಞೇಸಂ ಮಾತಾಮಹಕುಲತೋ ಪಣ್ಣಾಕಾರೋ ಆಹರೀಯತಿ, ಮಯ್ಹಂ ಕೋಚಿ ಕಿಞ್ಚಿ ನ ಪೇಸೇಸಿ, ಕಿಂ ತ್ವಂ ನಿಮಾತಾ ನಿಪಿತಾ’’ತಿ? ಅಥ ನಂ ಸಾ, ‘‘ತಾತ, ತವ ಸಕ್ಯರಾಜಾನೋ ಮಾತಾಮಹಾ ದೂರೇ ಪನ ವಸನ್ತಿ, ತೇನ ತೇ ಕಿಞ್ಚಿ ನ ಪೇಸೇನ್ತೀ’’ತಿ ವಞ್ಚೇಸಿ. ಸೋಳಸವಸ್ಸಿಕಕಾಲೇ, ‘‘ಅಮ್ಮ, ತವ ಮಾತಾಮಹಕುಲಂ ಪಸ್ಸಿತುಕಾಮೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಅಲಂ, ತಾತ, ಕಿಂ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವಾರಿಯಮಾನೋಪಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಯಾಚಿ. ಅಥಸ್ಸ ಮಾತಾ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಗಚ್ಛಾ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ. ಸೋ ಪಿತು ಆರೋಚೇತ್ವಾ ಮಹನ್ತೇನ ಪರಿವಾರೇನ ನಿಕ್ಖಮಿ. ವಾಸಭಖತ್ತಿಯಾ ಪುರೇತರಂ ಪಣ್ಣಂ ಪೇಸೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಇಧ ಸುಖಂ ವಸಾಮಿ, ಮಾಸ್ಸ ಕಿಞ್ಚಿ ಸಾಮಿನೋ ಅನ್ತರಂ ದಸ್ಸಯಿಂಸೂ’’ತಿ. ಸಾಕಿಯಾ ವಿಟಟೂಭಸ್ಸ ಆಗಮನಂ ಞತ್ವಾ, ‘‘ವನ್ದಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಾ’’ತಿ ತಸ್ಸ ದಹರದಹರೇ ಕುಮಾರೇ ಜನಪದಂ ಪಹಿಣಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಕಪಿಲಪುರಂ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಸನ್ಥಾಗಾರೇ ಸನ್ನಿಪತಿಂಸು. ಕುಮಾರೋ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ.

ಅಥ ನಂ ‘‘ಅಯಂ ತೇ, ತಾತ, ಮಾತಾಮಹೋ, ಅಯಂ ಮಾತುಲೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ವನ್ದಾಪೇಸುಂ. ಸೋ ಸಬ್ಬೇ ವನ್ದಮಾನೋ ವಿಚರಿತ್ವಾ ಏಕಮ್ಪಿ ಅತ್ತಾನಂ ವನ್ದನ್ತಂ ಅದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಮಂ ವನ್ದನ್ತಾ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಸಾಕಿಯಾ, ‘‘ತಾತ, ತೇ ಕನಿಟ್ಠಕುಮಾರಾ ಜನಪದಂ ಗತಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಮಹನ್ತಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರಿಂಸು. ಸೋ ಕತಿಪಾಹಂ ವಸಿತ್ವಾ ಮಹನ್ತೇನ ಪರಿವಾರೇನ ನಿಕ್ಖಮಿ. ಅಥೇಕಾ ದಾಸೀ ಸನ್ಥಾಗಾರೇ ತೇನ ನಿಸಿನ್ನಫಲಕಂ ‘‘ಇದಂ ವಾಸಭಖತ್ತಿಯಾಯ ದಾಸಿಯಾ ಪುತ್ತಸ್ಸ ನಿಸಿನ್ನಫಲಕ’’ನ್ತಿ ಅಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ಪರಿಭಾಸಿತ್ವಾ ಖೀರೋದಕೇನ ಧೋವಿ. ಏಕೋ ಪುರಿಸೋ ಅತ್ತನೋ ಆವುಧಂ ಪಮುಸ್ಸಿತ್ವಾ ನಿವತ್ತೋ ತಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ವಿಟಟೂಭಕುಮಾರಸ್ಸ ಅಕ್ಕೋಸನಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ತಂ ಕಾರಣಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ವಾಸಭಖತ್ತಿಯಾ ದಾಸಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ಮಹಾನಾಮಸಕ್ಕಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಜಾತಾ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಬಲಕಾಯಸ್ಸ ಕಥೇಸಿ. ‘‘ವಾಸಭಖತ್ತಿಯಾ ಕಿರ ದಾಸಿಧೀತಾ’’ತಿ ಮಹಾಕೋಲಾಹಲಂ ಅಹೋಸಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ವಿಟಟೂಭೋ ‘‘ಏತೇ ತಾವ ಮಮ ನಿಸಿನ್ನಫಲಕಂ ಖೀರೋದಕೇನ ಧೋವನ್ತು, ಅಹಂ ಪನ ರಜ್ಜೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಕಾಲೇ ಏತೇಸಂ ಗಲಲೋಹಿತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಮ ನಿಸಿನ್ನಫಲಕಂ ಧೋವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿತ್ತಂ ಪಟ್ಠಪೇಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಗತೇ ಅಮಚ್ಚಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚಯಿಂಸು. ರಾಜಾ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ದಾಸಿಧೀತರಂ ಅದಂಸೂ’’ತಿ ಸಾಕಿಯಾನಂ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ವಾಸಭಖತ್ತಿಯಾಯ ಚ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಚ ದಿನ್ನಪರಿಹಾರಂ ಅಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ದಾಸದಾಸೀಹಿ ಲದ್ಧಬ್ಬಮತ್ತಮೇವ ದಾಪೇಸಿ.

ತತೋ ಕತಿಪಾಹಚ್ಚಯೇನ ಸತ್ಥಾ ರಾಜನಿವೇಸನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇ ನಿಸೀದಿ. ರಾಜಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಕಿರ ಞಾತಕೇಹಿ ದಾಸಿಧೀತಾ ಮಯ್ಹಂ ದಿನ್ನಾ, ತೇನಸ್ಸಾ ಅಹಂ ಸಪುತ್ತಾಯ ಪರಿಹಾರಂ ಅಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ದಾಸದಾಸೀಹಿ ಲದ್ಧಬ್ಬಮತ್ತಮೇವ ದಾಪೇಸಿ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಅಯುತ್ತಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಸಾಕಿಯೇಹಿ ಕತಂ, ದದನ್ತೇಹಿ ನಾಮ ಸಮಾನಜಾತಿಕಾ ದಾತಬ್ಬಾ ಅಸ್ಸ, ತಂ ಪನ, ಮಹಾರಾಜ, ವದಾಮಿ, ವಾಸಭಖತ್ತಿಯಾ ಖತ್ತಿಯರಾಜಧೀತಾ ಖತ್ತಿಯರಞ್ಞೋ ಗೇಹೇ ಅಭಿಸೇಕಂ ಲಭಿ. ವಿಟಟೂಭೋಪಿ ಖತ್ತಿಯರಾಜಾನಮೇವ ಪಟಿಚ್ಚ ಜಾತೋ, ಮಾತುಗೋತ್ತಂ ನಾಮ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸತಿ, ಪಿತುಗೋತ್ತಮೇವ ಪಮಾಣನ್ತಿ. ಪೋರಾಣಕಪಣ್ಡಿತಾ ದಲಿದ್ದಿತ್ಥಿಯಾ ಕಟ್ಠಹಾರಿಕಾಯ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಟ್ಠಾನಂ ಅದಂಸು, ತಸ್ಸಾ ಚ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ಜಾತಕುಮಾರೋ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಿಕಾಯ ಬಾರಾಣಸಿಯಾ ರಜ್ಜಂ ಪತ್ವಾ ಕಟ್ಠವಾಹನರಾಜಾ ನಾಮ ಜಾತೋ’’ತಿ ಕಟ್ಠಹಾರಿಜಾತಕಂ (ಜಾ. ೧.೧.೭) ಕಥೇಸಿ. ರಾಜಾ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಪಿತುಗೋತ್ತಮೇವ ಕಿರ ಪಮಾಣ’’ನ್ತಿ ತುಸ್ಸಿತ್ವಾ ವಾಸಭಖತ್ತಿಯಾಯ ಚ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಚ ಪಕತಿಪರಿಹಾರಮೇವ ದಾಪೇಸಿ.

ಬನ್ಧುಲಸೇನಾಪತಿಸ್ಸಪಿ ಖೋ ಕುಸಿನಾರಾಯಂ ಮಲ್ಲರಾಜಧೀತಾ ಮಲ್ಲಿಕಾ ನಾಮ ಭರಿಯಾ ದೀಘರತ್ತಂ ಪುತ್ತಂ ನ ವಿಜಾಯಿ. ಅಥ ನಂ ಬನ್ಧುಲೋ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಕುಲಘರಮೇವ ಗಚ್ಛಾ’’ತಿ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ. ಸಾ ‘‘ಸತ್ಥಾರಂ ದಿಸ್ವಾವ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಜೇತವನಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ತಥಾಗತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಠಿತಾ, ‘‘ಕಹಂ ಗಚ್ಛಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತಾ ‘‘ಸಾಮಿಕೋ ಮಂ ಭನ್ತೇ, ಕುಲಘರಂ ಪೇಸೇತೀ’’ ಆಹ. ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ’’ತಿ? ‘‘ವಞ್ಝಾ ಕಿರಸ್ಮಿ ಅಪುತ್ತಿಕಾ’’ತಿ. ‘‘ಯದಿ ಏವಂ, ಗಮನಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ನಿವತ್ತಸ್ಸೂ’’ತಿ. ಸಾ ತುಟ್ಠಮಾನಸಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿವೇಸನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ನಿವತ್ತಾಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತಾ ‘‘ದಸಬಲೇನ ನಿವತ್ತಿತಾಮ್ಹೀ’’ತಿ ಆಹ ಬನ್ಧುಲೋ ‘‘ದಿಟ್ಠಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ ದೀಘದಸ್ಸಿನಾ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ. ಸಾ ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ಗಬ್ಭಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನದಾಹಳಾ ‘‘ದೋಹಳೋ ಮೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ ಆರೋಚೇಸಿ. ‘‘ಕಿಂ ದೋಹಳೋ’’ತಿ? ‘‘ವೇಸಾಲಿನಗರೇ ಗಣರಾಜಕುಲಾನಂ ಅಭಿಸೇಕಮಙ್ಗಲಪೋಕ್ಖರಣಿಯಂ ಓತರಿತ್ವಾ ನ್ಹತ್ವಾ ಪಾನೀಯಂ ಪಾತುಕಾಮಾಮ್ಹಿ, ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಬನ್ಧುಲೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸಹಸ್ಸಥಾಮಧನುಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಂ ರಥಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಸಾವತ್ಥಿತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ರಥಂ ಪಾಜೇನ್ತೋ ಮಹಾಲಿಲಿಚ್ಛವಿನೋ ದಿನ್ನದ್ವಾರೇನ ವೇಸಾಲಿಂ ಪಾವಿಸಿ. ಮಹಾಲಿಲಿಚ್ಛವಿನೋ ಚ ದ್ವಾರಸಮೀಪೇ ಏವ ನಿವೇಸನಂ ಹೋತಿ. ಸೋ ರಥಸ್ಸ ಉಮ್ಮಾರೇ ಪನಿಘಾತಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾವ ‘‘ಬನ್ಧುಲಸ್ಸ ರಥಸದ್ದೋ ಏಸೋ, ಅಜ್ಜ ಲಿಚ್ಛವೀನಂ ಭಯಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಹ.

ಪೋಕ್ಖರಣಿಯಾ ಅನ್ತೋ ಚ ಬಹಿ ಚ ಆರಕ್ಖಾ ಬಲವತೀ, ಉಪರಿ ಲೋಹಜಾಲಂ ಪತ್ಥಟಂ, ಸಕುಣಾನಮ್ಪಿ ಓಕಾಸೋ ನತ್ಥಿ. ಬನ್ಧುಲಸೇನಾಪತಿ ಪನ ರಥಾ ಓತರಿತ್ವಾ ಆರಕ್ಖಕೇ ಮನುಸ್ಸೇ ವೇತ್ತೇನ ಪಹರನ್ತೋ ಪಲಾಪೇತ್ವಾ ಲೋಹಜಾಲಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋಪೋಕ್ಖರಣೀಯಂ ಭರಿಯಂ ನ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ಸಯಮ್ಪಿ ನ್ಹತ್ವಾ ಪುನ ತಂ ರಥಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಆಗತಮಗ್ಗೇನೇವ ಪಾಯಾಸಿ. ತೇ ಆರಕ್ಖಮನುಸ್ಸಾ ಲಿಚ್ಛವಿರಾಜೂನಂ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಲಿಚ್ಛವಿರಾಜಾನೋ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ರಥಸತಾನಿ ಆರುಯ್ಹ ‘‘ಬನ್ಧುಲಮಲ್ಲಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ನಿಕ್ಖಮಿಂಸು. ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಮಹಾಲಿಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಮಹಾಲಿ, ‘‘ಮಾ ಗಮಿತ್ಥ, ಸೋ ಹಿ ವೋ ಸಬ್ಬೇ ಘೋತೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಹ. ತೇಪಿ ‘‘ಮಯಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮ ಏವಾ’’ತಿ ವದಿಂಸು. ‘‘ತೇನ ಹಿ ತಸ್ಸ ರಥಚಕ್ಕಸ್ಸ ಯಾವ ನಾಭಿತೋ ಪಥವಿಂ ಪವಿಟ್ಠಟ್ಠಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ನಿವತ್ತೇಯ್ಯಾಥ, ತತೋ ಅನಿವತ್ತನ್ತಾ ಪುರತೋ ಅಸನಿಸದ್ದಂ ವಿಯ ಸುಣಿಸ್ಸಥ, ತಮ್ಹಾ ಠಾನಾ ನಿವತ್ತೇಯ್ಯಾಥ. ತತೋ ಅನಿವತ್ತನ್ತಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ರಥಧುರೇಸು ಛಿದ್ದಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಥ, ತಮ್ಹಾ ಠಾನಾ ನಿವತ್ತೇಯ್ಯಾಥ, ಪುರತೋ ಮಾ ಗಮಿತ್ಥಾ’’ತಿ. ತೇ ತಸ್ಸ ವಚನೇನ ಅನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ತಂ ಅನುಬನ್ಧಿಂಸು ಏವ. ಮಲ್ಲಿಕಾ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ರಥಾ, ಸಾಮಿ, ಪಞ್ಞಾಯನ್ತೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಏಕಸ್ಸೇವ ರಥಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾಯನಕಾಲೇ ಮಂ ಆರೋಚೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ. ಸಾ ಯದಾ ಸಬ್ಬೇ ರಥಾ ಏಕೋ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಪಞ್ಞಾಯಿಂಸು, ತದಾ ‘‘ಏಕಮೇವ, ಸಾಮಿ, ರಥಸೀಸಂ ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿ ಆಹ. ಬನ್ಧುಲೋ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಇಮಾ ರಸ್ಮಿಯೋ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ ತಸ್ಸಾ ರಸ್ಮಿಯೋ ದತ್ವಾ ರಥೇ ಠಿತೋವ ಧನುಂ ಆರೋಪೇಸಿ, ರಥಚಕ್ಕಂ ಯಾವ ನಾಭಿತೋ ಪಥವಿಂ ಪಾವಿಸಿ.

ಲಿಚ್ಛವಿನೋ ತಂ ಠಾನಂ ದಿಸ್ವಾಪಿ ನ ನಿವತ್ತಿಂಸು. ಇತರೋ ಥೋಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಜಿಯಂ ಪೋಥೇಸಿ, ಅಸನಿಸದ್ದೋ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ. ತೇ ತತೋಪಿ ನ ನಿವತ್ತಿಂಸು, ಅನುಬನ್ಧನ್ತಾ ಗಚ್ಛನ್ತೇವ. ಬನ್ಧುಲೋ ರಥೇ ಠಿತಕೋವ ಏಕಸರಂ ಖಿಪಿ, ಸೋ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ರಥಸತಾನಂ ರಥಸೀಸೇ ಛಿದ್ದಂ ಕತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ರಾಜಸತಾನಿ ಪರಿಕರಬನ್ಧನಟ್ಠಾನೇ ವಿನಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಪಥವಿಂ ಪಾವಿಸಿ. ತೇ ಅತ್ತನೋ ಪವಿದ್ಧಭಾವಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾ, ‘‘ತಿಟ್ಠ, ರೇ, ತಿಟ್ಠ, ರೇ’’ತಿ ವದನ್ತಾ ಅನುಬನ್ಧಿಂಸು ಏವ. ಬನ್ಧುಲೋ ರಥಂ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಮತಕಾ, ಮತಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಮಯ್ಹಂ ಯುದ್ಧಂ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಮತಕಾ ನಾಮ ಅಮ್ಹಾದಿಸಾ ನ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಿಮಸ್ಸ ಪರಿಕರಂ ಮೋಚೇಥಾ’’ತಿ. ತೇ ಮೋಚಯಿಂಸು. ಸೋ ಮುತ್ತಮತ್ತೇ ಏವ ಮರಿತ್ವಾ ಪತಿತೋ. ಅಥ ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಏವರೂಪಾ, ಅತ್ತನೋ ಘರಾನಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಂವಿಧಾತಬ್ಬಂ ಸಂವಿದಹಿತ್ವಾ ಪುತ್ತದಾರಂ ಅನುಸಾಸಿತ್ವಾ ಸನ್ನಾಹಂ ಮೋಚೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ತೇ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪತ್ತಾ. ಬನ್ಧುಲೋಪಿ ಮಲ್ಲಿಕಂ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಆನೇಸಿ. ಸಾ ಸೋಳಸಕ್ಖತ್ತುಂ ಯಮಕೇ ಯಮಕೇ ಪುತ್ತೇ ವಿಜಾಯಿ. ಸಬ್ಬೇಪಿ ಸೂರಾ ಥಾಮಸಮ್ಪನ್ನಾ ಅಹೇಸುಂ, ಸಬ್ಬಸಿಪ್ಪಾನಂ ನಿಪ್ಫತ್ತಿಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು. ಏಕೇಕಸ್ಸ ಪುರಿಸಸಹಸ್ಸಂ ಪರಿವಾರೋ ಅಹೋಸಿ. ಪಿತರಾ ಸದ್ಧಿಂ ರಾಜನಿವೇಸನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇಹಿ ತೇಹೇವ ರಾಜಙ್ಗಣಂ ಪರಿಪೂರಿ.

ಅಥೇಕದಿವಸಂ ವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಕೂಟಟ್ಟಪರಾಜಿತಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಬನ್ಧುಲಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಮಹಾವಿರವಂ ವಿರವನ್ತಾ ವಿನಿಚ್ಛಯಅಮಚ್ಚಾನಂ ಕೂಟಟ್ಟಕರಣಂ ತಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಸೋ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಅಟ್ಟಂ ವಿಚಾರೇತ್ವಾ ಸಾಮಿಕಮೇವ ಸಾಮಿಕಂ ಅಕಾಸಿ. ಮಹಾಜನೋ ಮಹಾಸದ್ದೇನ ಸಾಧುಕಾರಂ ಪವತ್ತೇತಿ. ರಾಜಾ ‘‘ಕಿಂ ಇದ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ಸುತ್ವಾ ತುಸ್ಸಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತೇ ಅಮಚ್ಚೇ ಹಾರೇತ್ವಾ ಬನ್ಧುಲಸ್ಸೇವ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ನಿಯ್ಯಾದೇಸಿ. ಸೋ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಮ್ಮಾ ವಿನಿಚ್ಛಯಿ. ತತೋ ತೇ ಪೋರಾಣಕವಿನಿಚ್ಛಯಿಕಾ ಅಮಚ್ಚಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಲಞ್ಜಂ ಅಲಭನ್ತಾ ಅಪ್ಪಲಾಭಾ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಬನ್ಧುಲೋ ರಜ್ಜಂ ಪತ್ಥೇತೀ’’ತಿ ರಾಜಕುಲೇ ಪರಿಭಿನ್ದಿಂಸು. ರಾಜಾ ತೇಸಂ ಕಥಂ ಸದ್ದಹಿತ್ವಾ ಚಿತ್ತಂ ನಿಗ್ಗಹೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಇಧೇವ ಘಾತಿಯಮಾನೇ ಗರಹಾ ಮೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪುನ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಪಯುತ್ತಪುರಿಸೇಹಿ ಪಚ್ಚನ್ತಂ ಪಹಾರಾಪೇತ್ವಾ ಬನ್ಧುಲಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಪಚ್ಚನ್ತೋ ಕಿರ ಕುಪಿತೋ, ತವ ಪುತ್ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ಚೋರೇ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ ಪಹಿಣಿತ್ವಾ, ‘‘ಏತ್ಥೇವಸ್ಸ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಯ ಪುತ್ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸೀಸಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಆಹರಥಾ’’ತಿ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅಞ್ಞೇಪಿ ಸಮತ್ಥೇ ಮಹಾಯೋಧೇ ಪೇಸೇಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಪಚ್ಚನ್ತಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇಯೇವ ‘‘ಸೇನಾಪತಿ ಕಿರ ಆಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಪಯುತ್ತಚೋರಾ ಪಲಾಯಿಂಸು. ಸೋ ತಂ ಪದೇಸಂ ಆವಾಸಾಪೇತ್ವಾ ಸಣ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿ.

ಅಥಸ್ಸ ನಗರತೋ ಅವಿದೂರೇ ಠಾನೇ ತೇ ಯೋಧಾ ಪುತ್ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸೀಸಂ ಛಿನ್ದಿಂಸು. ತಂ ದಿವಸಂ ಮಲ್ಲಿಕಾಯ ಪಞ್ಚಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ ನಿಮನ್ತಿತಾ ಹೋನ್ತಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ಪುಬ್ಬಣ್ಹೇ ಏವ ‘‘ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ತೇ ಸದ್ಧಿಂ ಪುತ್ತೇಹಿ ಸೀಸಂ ಛಿನ್ನ’’ನ್ತಿ ಪಣ್ಣಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅದಂಸು. ಸಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಞತ್ವಾ ಕಸ್ಸಚಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಅವತ್ವಾ ಪಣ್ಣಂ ಉಚ್ಛಙ್ಗೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಮೇವ ಪರಿವಿಸಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ಪರಿಚಾರಿಕಾಯೋ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಭತ್ತಂ ದತ್ವಾ ಸಪ್ಪಿಚಾಟಿಂ ಆಹರನ್ತಿಯೋ ಥೇರಾನಂ ಪುರತೋ ಸಪ್ಪಿಚಾಟಿಂ ಭಿನ್ದಿಂಸು. ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿ ‘‘ಭೇದನಧಮ್ಮಂ ಭಿನ್ನಂ, ನ ಚಿನ್ತಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ಸಾ ಉಚ್ಛಙ್ಗತೋ ಪಣ್ಣಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ‘‘ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಯ ಪುತ್ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪಿತುಸೀಸಂ ಛಿನ್ನನ್ತಿ ಮೇ ಇಮಂ ಪಣ್ಣಂ ಆಹರಿಂಸು, ಅಹಂ ಇದಂ ಸುತ್ವಾಪಿ ನ ಚಿನ್ತೇಮಿ, ಸಪ್ಪಿಚಾಟಿಯಾ ಭಿನ್ನಾಯ ಕಿಂ ಚಿನ್ತಯಿಸ್ಸಾಮಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಆಹ. ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿ ‘‘ಅನಿಮಿತ್ತಮನಞ್ಞಾತಂ, ಮಚ್ಚಾನಂ ಇಧ ಜೀವಿತ’’ನ್ತಿಆದೀನಿ (ಸು. ನಿ. ೫೭೯) ವತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ವಿಹಾರಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಸಾಪಿ ದ್ವತ್ತಿಂಸ ಸುಣಿಸಾಯೋ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಾಮಿಕಾ ನಿರಪರಾಧಾ ಅತ್ತನೋ ಪುರಿಮಕಮ್ಮಫಲಂ ಲಭಿಂಸು, ತುಮ್ಹೇ ಮಾ ಸೋಚಯಿತ್ಥ, ಮಾ ಪರಿದೇವಿತ್ಥ, ರಞ್ಞೋ ಉಪರಿ ಮನೋಪದೋಸಂ ಮಾ ಕರಿತ್ಥಾ’’ತಿ ಓವದಿ.

ರಞ್ಞೋ ಚರಪುರಿಸಾ ತಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇಸಂ ನಿದ್ದೋಸಭಾವಂ ರಞ್ಞೋ ಕಥಯಿಂಸು. ರಾಜಾ ಸಂವೇಗಪ್ಪತ್ತೋ ತಸ್ಸಾ ನಿವೇಸನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಲ್ಲಿಕಞ್ಚ ಸುಣಿಸಾಯೋ ಚಸ್ಸಾ ಖಮಾಪೇತ್ವಾ ಮಲ್ಲಿಕಾಯ ವರಂ ಅದಾಸಿ. ಸಾ ‘‘ವರೋ ಗಹಿತೋ ಮೇ ಹೋತೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಗತೇ ಮತಕಭತ್ತಂ ದತ್ವಾ ನ್ಹತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ದೇವ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಮಯ್ಹಂ ವರೋ ದಿನ್ನೋ, ಮಯ್ಹಞ್ಚ ಅಞ್ಞೇನ ಅತ್ಥೋ ನತ್ಥಿ, ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಯ ಮೇ ಸುಣಿಸಾನಂ ಮಮಞ್ಚ ಕುಲಘರಗಮನಂ ಅನುಜಾನಾಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ರಾಜಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ. ಸಾ ದ್ವತ್ತಿಂಸ ಸುಣಿಸಾಯೋ ಯಥಾಸಕಾನಿ ಕುಲಾನಿ ಪೇಸೇಸಿ, ಸಯಮ್ಪಿ ಕುಸಿನಾರಾನಗರೇ ಅತ್ತನೋ ಕುಲಘರಂ ಅಗಮಾಸಿ.

ರಾಜಾಪಿ ಬನ್ಧುಲಸೇನಾಪತಿನೋ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯಸ್ಸ ದೀಘಕಾರಾಯನಸ್ಸ ನಾಮ ಸೇನಾಪತಿಟ್ಠಾನಂ ಅದಾಸಿ. ಸೋ ಪನ ‘‘ಮಾತುಲೋ ಮೇ ಇಮಿನಾ ಮಾರಿತೋ’’ತಿ ರಞ್ಞೋ ಓತಾರಂ ಗವೇಸನ್ತೋ ವಿಚರತಿ. ರಾಜಾಪಿ ನಿರಪರಾಧಸ್ಸ ಬನ್ಧುಲಸ್ಸ ಮಾರಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೀ ಹುತ್ವಾ ಚಿತ್ತಸ್ಸಾದಂ ನ ಲಭತಿ, ರಜ್ಜಸುಖಂ ನಾನುಭೋತಿ. ತದಾ ಸತ್ಥಾ ಸಕ್ಯಾನಂ ಮೇದಾಳುಪಂ ನಾಮ ನಿಗಮಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಹರತಿ. ರಾಜಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಆರಾಮತೋ ಅವಿದೂರೇ ಖನ್ಧಾವಾರಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ, ‘‘ಮನ್ದೇನ ಪರಿವಾರೇನ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಞ್ಚರಾಜಾಕಕುಧಭಣ್ಡಾನಿ ದೀಘಕಾರಾಯನಸ್ಸ ದತ್ವಾ ಏಕಕೋವ ಗನ್ಧಕುಟಿಂ ಪಾವಿಸಿ. ಸಬ್ಬಂ ಧಮ್ಮಚೇತಿಯಸುತ್ತನಿಯಾಮೇನ (ಮ. ನಿ. ೨.೩೬೪ ಆದಯೋ) ದೀಪೇತಬ್ಬಂ. ತಸ್ಮಿಂ ಗನ್ಧಕುಟಿಂ ಪವಿಟ್ಠೇ ದೀಘಕಾರಾಯನೋ ತಾನಿ ಪಞ್ಚ ರಾಜಕಕುಧಭಣ್ಡಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಟಟೂಭಂ ರಾಜಾನಂ ಕತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಏಕಂ ಅಸ್ಸಂ ಏಕಞ್ಚ ಉಪಟ್ಠಾನಕಾರಿಕಂ ಮಾತುಗಾಮಂ ಠಪೇತ್ವಾ ನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಅಗಮಾಸಿ.

ರಾಜಾ ಸತ್ಥಾರಾ ಸದ್ಧಿಂ ಪಿಯಕಥಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ಸೇನಂ ಅದಿಸ್ವಾ ತಂ ಮಾತುಗಾಮಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಅಹಂ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯಂ ಆದಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ, ವಿಟಟೂಭಂ ಗಹೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ರಾಜಗಹನಗರಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ವಿಕಾಲೇ ದ್ವಾರೇಸು ಪಿದಹಿತೇಸು ನಗರಂ ಪತ್ವಾ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಸಾಲಾಯ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ವಾತಾತಪೇಹಿ ಕಿಲನ್ತೋ ರತ್ತಿಭಾಗೇ ತತ್ಥೇವ ಕಾಲಮಕಾಸಿ. ವಿಭಾತಾಯ ರತ್ತಿಯಾ, ‘‘ದೇವ, ಕೋಸಲನರಿನ್ದ ಅನಾಥೋ ಜಾತೋಸೀ’’ತಿ ವಿಪ್ಪಲಪನ್ತಿಯಾ ತಸ್ಸಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಸೋ ಮಾತುಲಸ್ಸ ಮಹನ್ತೇನ ಸಕ್ಕಾರೇನ ಸರೀರಕಿಚ್ಚಂ ಕಾರೇಸಿ.

ವಿಟಟೂಭೋಪಿ ರಜ್ಜಂ ಲಭಿತ್ವಾ ತಂ ವೇರಂ ಸರಿತ್ವಾ ‘‘ಸಬ್ಬೇಪಿ ಸಾಕಿಯೇ ಮಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಮಹತಿಯಾ ಸೇನಾಯ ನಿಕ್ಖಮಿ. ತಂ ದಿವಸಂ ಸತ್ಥಾ ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲೇ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತೋ ಞಾತಿಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಿನಾಸಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಞಾತಿಸಙ್ಗಹಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಪುಬ್ಬಣ್ಹಸಮಯೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ, ಪಿಣ್ಡಪಾತಪಟಿಕ್ಕನ್ತೋ ಗನ್ಧಕುಟಿಯಂ ಸೀಹಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪೇತ್ವಾ, ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಆಕಾಸೇನ ಗನ್ತ್ವಾ, ಕಪಿಲವತ್ಥುಸಾಮನ್ತೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಬರಚ್ಛಾಯೇ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ನಿಸೀದಿ. ತತೋ ವಿಟಟೂಭಸ್ಸ ರಜ್ಜಸೀಮಾಯ ಮಹನ್ತೋ ಸನ್ದಚ್ಛಾಯೋ ನಿಗ್ರೋಧೋ ಅತ್ಥಿ. ವಿಟಟೂಭೋ ಸತ್ಥಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಏವರೂಪಾಯ ಉಣ್ಹವೇಲಾಯ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಬರಚ್ಛಾಯೇ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ನಿಸೀದಥ, ಏತಸ್ಮಿಂ ಸನ್ದಚ್ಛಾಯೇ ನಿಗ್ರೋಧಮೂಲೇ ನಿಸೀದಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಹೋತು, ಮಹಾರಾಜ, ಞಾತಕಾನಂ ಛಾಯಾ ನಾಮ ಸೀತಲಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಞಾತಕಾನುರಕ್ಖನತ್ಥಾಯ ಸತ್ಥಾ ಆಗತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಸಾವತ್ಥಿಂಯೇವ ಪಚ್ಚಾಗಮಿ. ಸತ್ಥಾಪಿ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಜೇತವನಮೇವ ಗತೋ.

ರಾಜಾ ಸಾಕಿಯಾನಂ ದೋಸಂ ಸರಿತ್ವಾ ದುತಿಯಮ್ಪಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ತಥೇವ ಸತ್ಥಾರಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಪುನ ನಿವತ್ತಿ. ತತಿಯವಾರೇಪಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ತಥೇವ ಸತ್ಥಾರಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಪುನ ನಿವತ್ತಿ. ಚತುತ್ಥವಾರೇ ಪನ ತಸ್ಮಿಂ ನಿಕ್ಖನ್ತೇ ಸತ್ಥಾ ಸಾಕಿಯಾನಂ ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ಏಕದಿವಸಂ ನದಿಯಂ ವಿಸಪಕ್ಖಿಪನಪಾಪಕಮ್ಮಸ್ಸ ಅಪ್ಪಟಿಬಾಹಿಯಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಚತುತ್ಥವಾರೇ ನಾಗಮಾಸಿ. ವಿಟಟೂಭೋ ‘‘ಸಾಕಿಯೇ ಘಾತೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಮಹನ್ತೇನ ಬಲಕಾಯೇನ ನಿಕ್ಖಮಿ. ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪನ ಞಾತಕಾ ಅಸತ್ತಘಾತಕಾ ನಾಮ, ಅತ್ತನಾ ಮರನ್ತಾಪಿ ಪರೇಸಂ ಜೀವಿತಂ ನ ವೋರೋಪೇನ್ತಿ. ತೇ ಚಿನ್ತಯಿಂಸು – ‘‘ಮಯಂ ಸುಸಿಕ್ಖಿತಾ ಕತಹತ್ಥಾ ಕತೂಪಾಸನಾ ಮಹಿಸ್ಸಾಸಾ, ನ ಖೋ ಪನ ಸಕ್ಕಾ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಪರಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇತುಂ, ಅತ್ತನೋ ಕಮ್ಮಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಪಲಾಪೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ತೇ ಕತಸನ್ನಾಹಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಯುದ್ಧಂ ಆರಭಿಂಸು. ತೇಹಿ ಖಿತ್ತಾ ಸರಾ ವಿಟಟೂಭಸ್ಸ ಪುರಿಸಾನಂ ಅನ್ತರನ್ತರೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಫಲಕನ್ತರಕಣ್ಣಛಿದ್ದನ್ತರಾದೀಹಿ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಿ. ವಿಟಟೂಭೋ ದಿಸ್ವಾ ನನು ಭಣೇ ‘‘ಸಾಕಿಯಾ ಅಸತ್ತಘಾತಕಾಮ್ಹಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ಅಥ ಚ ಪನ ಮೇ ಪುರಿಸೇ ನಾಸೇನ್ತೀತಿ.

ಅಥ ನಂ ಏಕೋ ಪುರಿಸೋ ಆಹ – ‘‘ಕಿಂ ಸಾಮಿ, ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಓಲೋಕೇಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಸಾಕಿಯಾ ಮೇ ಪುರಿಸೇ ನಾಸೇನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಕೋಚಿ ಪುರಿಸೋ ಮತೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಇಙ್ಘ ತೇ ಗಣಾಪೇಥಾ’’ತಿ. ಗಣಾಪೇನ್ತೋ ಏಕಸ್ಸಪಿ ಖಯಂ ನ ಪಸ್ಸಿ. ಸೋ ತತೋ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ‘‘ಯೇ ಯೇ ಪನ ಭಣೇ ‘ಸಾಕಿಯಮ್ಹಾ’ತಿ ಭಣನ್ತಿ, ಸಬ್ಬೇ ಮಾರೇಥ, ಮಾತಾಮಹಸ್ಸ ಪನ ಮಹಾನಾಮಸಕ್ಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಠಿತಾನಂ ಜೀವಿತಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸಾಕಿಯಾ ಗಹೇತಬ್ಬಗಹಣಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತಾ ಏಕಚ್ಚೇ ತಿಣಂ ಡಂಸಿತ್ವಾ, ಏಕಚ್ಚೇ ನಳಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಂಸು. ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಸಾಕಿಯಾ, ನೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತಾ ಯಸ್ಮಾ ತೇ ಮರನ್ತಾಪಿ ಮುಸಾವಾದಂ ನ ಭಣನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಿಣಂ ಡಂಸಿತ್ವಾ ಠಿತಾ ‘‘ನೋ ಸಾಕೋ, ತಿಣ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ. ನಳಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಿತಾ ‘‘ನೋ ಸಾಕೋ, ನಳೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಯೇ ಚ ಮಹಾನಾಮಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಠಿತಾ, ತೇ ಚ ಜೀವಿತಂ ಲಭಿಂಸು. ತೇಸು ತಿಣಂ ಡಂಸಿತ್ವಾ ಠಿತಾ ತಿಣಸಾಕಿಯಾ ನಾಮ, ನಳಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಿತಾ ನಳಸಾಕಿಯಾ ನಾಮ ಜಾತಾತಿ, ವಿಟಟೂಭೋ ಅವಸೇಸೇ ಖೀರಪಕೇಪಿ ದಾರಕೇ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಘಾತಾಪೇನ್ತೋ ಲೋಹಿತನದಿಂ ಪವತ್ತೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ಗಲಲೋಹಿತೇನ ಫಲಕಂ ಧೋವಾಪೇಸಿ. ಏವಂ ಸಾಕಿಯವಂಸೋ ವಿಟಟೂಭೇನ ಉಪಚ್ಛಿನ್ನೋ.

ಸೋ ಮಹಾನಾಮಸಕ್ಕಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ನಿವತ್ತೋ ‘‘ಪಾತರಾಸವೇಲಾಯ ಪಾತರಾಸಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಓತರಿತ್ವಾ ಭೋಜನೇ ಉಪನೀತೇ ‘‘ಏಕತೋವ ಭುಞ್ಜಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಅಯ್ಯಕಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇಸಿ. ಖತ್ತಿಯಾ ಪನ ಜೀವಿತಂ ಚಜನ್ತಾಪಿ ದಾಸಿಪುತ್ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ನ ಭುಞ್ಜನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ಮಹಾನಾಮೋ ಏಕಂ ಸರಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಕಿಲಿಟ್ಠಗತ್ತೋಮ್ಹಿ, ನ್ಹಾಯಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಾತಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಸಾಧು, ಅಯ್ಯಕ, ನ್ಹಾಯಥಾ’’ತಿ. ಸೋ ‘‘ಅಯಂ ಮಂ ಏಕತೋ ಅಭುಞ್ಜನ್ತಂ ಘಾತೇಸ್ಸತಿ, ಸಯಮೇವ ಮೇ ಮತಂ ಸೇಯ್ಯೋ’’ತಿ ಕೇಸೇ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗೇ ಗಣ್ಠಿಂ ಕತ್ವಾ ಕೇಸೇಸು ಪಾದಙ್ಗುಟ್ಠಕೇ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಉದಕೇ ನಿಮುಜ್ಜಿ. ತಸ್ಸ ಗುಣತೇಜೇನ ನಾಗಭವನಂ ಉಣ್ಹಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇಸಿ. ನಾಗರಾಜಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ತಂ ಞತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಅತ್ತನೋ ಫಣೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ನಾಗಭವನಂ ಪವೇಸೇಸಿ. ಸೋ ದ್ವಾದಸ್ಸ ವಸ್ಸಾನಿ ತತ್ಥೇವ ವಸಿ. ವಿಟಟೂಭೋಪಿ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಅಯ್ಯಕೋ ಇದಾನಿ ಆಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಇದಾನಿ ಆಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಗಮಯಮಾನೋವ ನಿಸೀದಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಅತಿಚಿರಾಯನ್ತೇ ಸರಂ ವಿಚಿನಾಪೇತ್ವಾ ದೀಪಾಲೋಕೇನ ಪುರಿಸಬ್ಭನ್ತರಾನಿಪಿ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಅದಿಸ್ವಾ ‘‘ಗತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ಸೋ ರತ್ತಿಭಾಗೇ ಅಚಿರವತಿಂ ಪತ್ವಾ ಖನ್ಧಾವಾರಂ ನಿವಾಸೇಸಿ. ಏಕಚ್ಚೇ ಅನ್ತೋನದಿಯಂ ವಾಲುಕಾಪುಲಿನೇ ನಿಪಜ್ಜಿಂಸು, ಏಕಚ್ಚೇ ಬಹಿಥಲೇ, ಅನ್ತೋನಿಪನ್ನೇಸುಪಿ ಪುಬ್ಬೇ ಅಕತಪಾಪಕಮ್ಮಾ ಅತ್ಥಿ, ಬಹಿನಿಪನ್ನೇಸುಪಿ ಪುಬ್ಬೇ ಕತಪಾಪಕಮ್ಮಾ ಅತ್ಥಿ, ತೇಸಂ ನಿಪನ್ನಟ್ಠಾನೇಸು ಕಿಪಿಲ್ಲಿಕಾ ಉಟ್ಠಹಿಂಸು. ತೇ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ನಿಪನ್ನಟ್ಠಾನೇ ಕಿಪಿಲ್ಲಿಕಾ, ಮಯ್ಹಂ ನಿಪನ್ನಟ್ಠಾನೇ ಕಿಪಿಲ್ಲಿಕಾ’’ತಿ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಅಕತಪಾಪಕಮ್ಮಾ ಉತ್ತರಿತ್ವಾ ಥಲೇ ನಿಪಜ್ಜಿಂಸು, ಕತಪಾಪಕಮ್ಮಾ ಓತರಿತ್ವಾ ವಾಲುಕಾಪುಲಿನೇ ನಿಪಜ್ಜಿಂಸು. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಮಹಾಮೇಘೋ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಘನವಸ್ಸಂ ವಸ್ಸಿ. ನದಿಯಾ ಓಘೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ವಿಟಟೂಭಂ ಸದ್ಧಿಂ ಪರಿಸಾಯ ಸಮುದ್ದಮೇವ ಪಾಪೇಸಿ. ಸಬ್ಬೇ ತತ್ಥ ಮಚ್ಛಕಚ್ಛಪಭಕ್ಖಾ ಅಹೇಸುಂ.

ಮಹಾಜನೋ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸಿ ‘‘ಸಾಕಿಯಾನಂ ಮರಣಂ ಅಯುತ್ತಂ, ‘ಏವಂ ನಾಮ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ಸಾಕಿಯಾ ಮಾರೇತಬ್ಬಾ’ತಿ ಅನನುಚ್ಛವಿಕಮೇತ’’ನ್ತಿ. ಸತ್ಥಾ ತಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಸಾಕಿಯಾನಂ ಏವಂ ಮರಣಂ ಅಯುತ್ತಂ, ಪುಬ್ಬೇ ಕತಪಾಪಕಮ್ಮವಸೇನ ಪನ ಯುತ್ತಮೇವೇತೇಹಿ ಲದ್ಧ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಏತೇ ಪುಬ್ಬೇ ಅಕಂಸೂ’’ತಿ? ಸಬ್ಬೇ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ನದಿಯಂ ವಿಸಂ ಪಕ್ಖಿಪಿಂಸೂತಿ. ಪುನೇಕದಿವಸಂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ – ‘‘ವಿಟಟೂಭೋ ಏತ್ತಕೇ ಸಾಕಿಯೇ ಮಾರೇತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಮನೋರಥೇ ಮತ್ಥಕಂ ಅಪ್ಪತ್ತೇಯೇವ ಏತ್ತಕಂ ಜನಂ ಆದಾಯ ಮಹಾಸಮುದ್ದೇ ಮಚ್ಛಕಚ್ಛಪಭಕ್ಖೋ ಜಾತೋ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಇಮೇಸಂ ಸತ್ತಾನಂ ಮನೋರಥೇ ಮತ್ಥಕಂ ಅಪ್ಪತ್ತೇಯೇವ ಮಚ್ಚುರಾಜಾ ಸುತ್ತಂ ಗಾಮಂ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರನ್ತೋ ಮಹೋಘೋ ವಿಯ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಚತೂಸು ಅಪಾಯಸಮುದ್ದೇಸು ನಿಮುಜ್ಜಾಪೇತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೪೭.

‘‘ಪುಪ್ಫಾನಿ ಹೇವ ಪಚಿನನ್ತಂ, ಬ್ಯಾಸತ್ತಮನಸಂ ನರಂ;

ಸುತ್ತಂ ಗಾಮಂ ಮಹೋಘೋವ, ಮಚ್ಚು ಆದಾಯ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಬ್ಯಾಸತ್ತಮನಸಂ ನರನ್ತಿ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ವಾ ಅಸಮ್ಪತ್ತೇ ವಾ ಲಗ್ಗಮಾನಸಂ. ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯಥಾ ಮಾಲಾಕಾರೋ ಪುಪ್ಫಾರಾಮಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ‘‘ಪುಪ್ಫಾನಿ ಪಚಿನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತತೋ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ವಾ ಗಚ್ಛಂ ಪತ್ಥೇನ್ತೋ ಸಕಲೇ ಪುಪ್ಫಾರಾಮೇ ಮನಂ ಪೇಸೇತಿ, ‘‘ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಪಚಿನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತತೋ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಮನಂ ಪೇಸೇಸಿ, ತಮೇವ ಗಚ್ಛಂ ಪಚಿನನ್ತೋ ಪಮಾದಮಾಪಜ್ಜತಿ, ಏವಮೇವ ಏಕಚ್ಚೋ ಪುಪ್ಫಾರಾಮಸದಿಸಂ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಮಜ್ಝಂ ಓತರಿತ್ವಾ ಮನೋರಮಂ ರೂಪಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಮನೋರಮಾನಂ ಸದ್ದಗನ್ಧರಸಫೋಟ್ಠಬ್ಬಾನಂ ಅಞ್ಞತರಂ ಪತ್ಥೇತಿ. ಅಞ್ಞೋ ತೇಸು ವಾ ಅಞ್ಞತರಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞತರಂ ಪತ್ಥೇತಿ, ರೂಪಮೇವ ವಾ ಲಭಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಅಪತ್ಥೇನ್ತೋ ತಮೇವ ಅಸ್ಸಾದೇತಿ, ಸದ್ದಾದೀಸು ವಾ ಅಞ್ಞತರಂ. ಏಸೇವ ನಯೋ ಗೋಮಹಿಂಸದಾಸಿದಾಸಖೇತ್ತವತ್ಥುಗಾಮನಿಗಮಜನಪದಾದೀಸು, ಪಬ್ಬಜಿತಾನಮ್ಪಿ ಪರಿವೇಣವಿಹಾರಪತ್ತಚೀವರಾದೀಸೂತಿ ಏವಂ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಸಙ್ಖಾತಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಏವ ಪಚಿನನ್ತಂ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ವಾ ಅಸಮ್ಪತ್ತೇ ವಾ ಕಾಮಗುಣೇ ಬ್ಯಾಸತ್ತಮನಸಂ ನರಂ. ಸುತ್ತಂ ಗಾಮನ್ತಿ ಗಾಮಸ್ಸ ಗೇಹಭಿತ್ತಿಆದೀನಂ ಪನ ಸುಪನವಸೇನ ಸುಪನಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಸತ್ತಾನಂ ಪನ ಸುತ್ತಪಮತ್ತತಂ ಉಪಾದಾಯ ಸುತ್ತೋ ನಾಮ ಹೋತಿ. ಏವಂ ಸುತ್ತಂ ಗಾಮಂ ದ್ವೇ ತೀಣಿ ಯೋಜನಾನಿ ಆಯತಗಮ್ಭೀರೋ ಮಹೋಘೋವ ಮಚ್ಚು ಆದಾಯ ಗಚ್ಛತಿ. ಯಥಾ ಸೋ ಮಹೋಘೋ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಗೋಮಹಿಂಸಕುಕ್ಕುಟಾದೀಸು ಕಿಞ್ಚಿ ಅನವಸೇಸೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಗಾಮಂ ಸಮುದ್ದಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಮಚ್ಛಕಚ್ಛಪಭಕ್ಖಂ ಕರೋತಿ, ಏವಮೇವ ಬ್ಯಾಸತ್ತಮನಸಂ ನರಂ ಮಚ್ಚು ಆದಾಯ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಮಸ್ಸ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಚತೂಸು ಅಪಾಯಸಮುದ್ದೇಸು ನಿಮುಜ್ಜಾಪೇತೀತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪತ್ತಾ. ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ದೇಸನಾ ಜಾತಾತಿ.

ವಿಟಟೂಭವತ್ಥು ತತಿಯಂ.

೪. ಪತಿಪೂಜಿಕಕುಮಾರಿವತ್ಥು

ಪುಪ್ಫಾನಿ ಹೇವಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರನ್ತೋ ಪತಿಪೂಜಿಕಂ ನಾಮ ಕುಮಾರಿಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ವತ್ಥು ತಾವತಿಂಸದೇವಲೋಕೇ ಸಮುಟ್ಠಿತಂ.

ತತ್ಥ ಕಿರ ಮಾಲಭಾರೀ ನಾಮ ದೇವಪುತ್ತೋ ಅಚ್ಛರಾಸಹಸ್ಸಪರಿವುತೋ ಉಯ್ಯಾನಂ ಪಾವಿಸಿ. ಪಞ್ಚಸತಾ ದೇವಧೀತರೋ ರುಕ್ಖಂ ಆರುಯ್ಹ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಪಾತೇನ್ತಿ, ಪಞ್ಚಸತಾ ಪತಿತಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ದೇವಪುತ್ತಂ ಅಲಙ್ಕರೋನ್ತಿ. ತಾಸು ಏಕಾ ದೇವಧೀತಾ ರುಕ್ಖಸಾಖಾಯಮೇವ ಚುತಾ, ಸರೀರಂ ದೀಪಸಿಖಾ ವಿಯ ನಿಬ್ಬಾಯಿ. ಸಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕುಲಗೇಹೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಜಾತಕಾಲೇ ಜಾತಿಸ್ಸರಾ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಮಾಲಭಾರೀದೇವಪುತ್ತಸ್ಸ ಭರಿಯಾಮ್ಹೀ’’ತಿ ಅನುಸ್ಸರನ್ತೀ ವುಡ್ಢಿಮನ್ವಾಯ ಗನ್ಧಮಾಲಾದೀಹಿ ಪೂಜಂ ಕತ್ವಾ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಿಂ ಪತ್ಥೇಸಿ. ಸಾ ಸೋಳಸವಸ್ಸಕಾಲೇ ಪರಕುಲಂ ಗತಾಪಿ ಸಲಾಕಭತ್ತಪಕ್ಖಿಕಭತ್ತವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಾದೀನಿ ದತ್ವಾ, ‘‘ಅಯಂ ಮೇ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನತ್ಥಾಯ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತೂ’’ತಿ ವದತಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಅಯಂ ಕುಮಾರಿಕಾ ಉಟ್ಠಾಯ ಸಮುಟ್ಠಾಯ ಪತಿಮೇವ ಪತ್ಥೇತೀತಿ ಪತಿಪೂಜಿಕಾ’’ತಿ ನಾಮಂ ಕರಿಂಸು. ಸಾಪಿ ನಿಬದ್ಧಂ ಆಸನಸಾಲಂ ಪಟಿಜಗ್ಗತಿ, ಪಾನೀಯಂ ಉಪಟ್ಠಪೇತಿ, ಆಸನಾನಿ ಪಞ್ಞಪೇತಿ. ಅಞ್ಞೇಪಿ ಮನುಸ್ಸಾ ಸಲಾಕಭತ್ತಾದೀನಿ ದಾತುಕಾಮಾ, ‘‘ಅಮ್ಮ, ಇಮಾನಿಪಿ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪಟಿಪಾದೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಆಹರಿತ್ವಾ ದೇನ್ತಿ. ಸಾಪಿ ಏತೇನ ನಿಯಾಮೇನ ಆಗಚ್ಛನ್ತೀ ಗಚ್ಛನ್ತೀ ಏಕಪದವಾರೇ ಛಪಞ್ಞಾಸ ಕುಸಲಧಮ್ಮೇ (ಧ. ಸ. ೧; ಧ. ಸ. ಅಟ್ಠ. ೧ ಯೇವಾಪನಕವಣ್ಣನಾ) ಪಟಿಲಭತಿ. ತಸ್ಸಾ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ಗಬ್ಭೋ ಪತಿಟ್ಠಹಿ. ಸಾ ದಸಮಾಸಚ್ಚಯೇನ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿ. ತಸ್ಸ ಪದಸಾ ಗಮನಕಾಲೇ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಅಞ್ಞಮ್ಪೀತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಪುತ್ತೇ ಪಟಿಲಭಿ.

ಸಾ ಏಕದಿವಸಂ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಪೂಜಂ ಕತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ರಕ್ಖಿತ್ವಾ ದಿವಸಪರಿಯೋಸಾನೇ ತಂ ಖಣಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇನ ಕೇನಚಿ ರೋಗೇನ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸಾಮಿಕಸ್ಸೇವ ಸನ್ತಿಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಇತರಾಪಿ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ದೇವಪುತ್ತಂ ಅಲಙ್ಕರೋನ್ತಿ ಏವ. ದೇವಪುತ್ತೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ಪಾತೋವ ಪಟ್ಠಾಯ ನ ದಿಸ್ಸಸಿ, ಕುಹಿಂ ಗತಾಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಚುತಾಮ್ಹಿ ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ವದೇಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಏವಮೇತಂ, ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಕುಹಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕುಲಗೇಹೇ’’ತಿ. ‘‘ಕಿತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ತತ್ಥ ಠಿತಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ದಸಮಾಸಚ್ಚಯೇನ ಮಾತು ಕುಚ್ಛಿತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಸೋಳಸವಸ್ಸಕಾಲೇ ಪರಕುಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಚತ್ತಾರೋ ಪುತ್ತೇ ವಿಜಾಯಿತ್ವಾ ದಾನಾದೀನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ತುಮ್ಹೇ ಪತ್ಥೇತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತುಮ್ಹಾಕಮೇವ ಸನ್ತಿಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾಮ್ಹಿ, ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಕಿತ್ತಕಂ ಆಯೂ’’ತಿ? ‘‘ವಸ್ಸಸತಮತ್ತ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಏತ್ತಕಮೇವಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಏತ್ತಕಂ ಆಯುಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಮನುಸ್ಸಾ ಕಿಂ ನು ಖೋ ಸುತ್ತಪಮತ್ತಾ ಕಾಲಂ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇನ್ತಿ, ಉದಾಹು ದಾನಾದೀನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ವದೇಥ, ಸಾಮಿ’’? ‘‘ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಂ ಆಯುಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ವಿಯ ಅಜರಾಮರಾ ವಿಯ ಚ ನಿಚ್ಚಂ ಪಮತ್ತಾ, ಮನುಸ್ಸಾ’’ತಿ. ಮಾಲಭಾರೀದೇವಪುತ್ತಸ್ಸ ಮಹಾಸಂವೇಗೋ ಉದಪಾದಿ ‘‘ವಸ್ಸಸತಮತ್ತಮಾಯುಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಮನುಸ್ಸಾ ಕಿರ ಪಮತ್ತಾ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿದ್ದಾಯನ್ತಿ, ಕದಾ ನು ಖೋ ದುಕ್ಖಾ ಮುಚ್ಚಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ? ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪನ ವಸ್ಸಸತಂ ತಾವತಿಂಸಾನಂ ದೇವಾನಂ ಏಕೋ ರತ್ತಿನ್ದಿವೋ, ತಾಯ ರತ್ತಿಯಾ ತಿಂಸರತ್ತಿಯೋ ಮಾಸೋ, ತೇನ ಮಾಸೇನ ದ್ವಾದಸಮಾಸಿಕೋ ಸಂವಚ್ಛರೋ, ತೇನ ಸಂವಚ್ಛರೇನ ದಿಬ್ಬವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಂ ಆಯುಪ್ಪಮಾಣಂ, ತಂ ಮನುಸ್ಸಗಣನಾಯ ತಿಸ್ಸೋ ವಸ್ಸಕೋಟಿಯೋ, ಸಟ್ಠಿ ಚ ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ಹೋನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಸ ದೇವಪುತ್ತಸ್ಸ ಏಕದಿವಸೋಪಿ ನಾತಿಕ್ಕನ್ತೋ ಮುಹುತ್ತಸದಿಸೋವ ಕಾಲೋ ಅಹೋಸಿ. ಏವಂ ಅಪ್ಪಾಯುಕಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪಮಾದೋ ನಾಮ ಅತಿವಿಯ ಅಯುತ್ತೋತಿ.

ಪುನದಿವಸೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಗಾಮಂ ಪವಿಟ್ಠಾ ಆಸನಸಾಲಂ ಅಪಟಿಜಗ್ಗಿತಂ, ಆಸನಾನಿ ಅಪಞ್ಞತ್ತಾನಿ, ಪಾನೀಯಂ ಅನುಟ್ಠಪಿತಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಕಹಂ ಪತಿಪೂಜಿಕಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕಹಂ ತುಮ್ಹೇ ತಂ ದಕ್ಖಿಸ್ಸಥ, ಹಿಯ್ಯೋ ಅಯ್ಯೇಸು ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಗತೇಸು ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಮತಾ’’ತಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಪುಥುಜ್ಜನಾ ಭಿಕ್ಖೂ ತಸ್ಸಾ ಉಪಕಾರಂ ಸರನ್ತಾ ಅಸ್ಸೂನಿ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು. ಖೀಣಾಸವಾನಂ ಧಮ್ಮಸಂವೇಗೋ ಉದಪಾದಿ. ತೇ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿಂಸು – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಪತಿಪೂಜಿಕಾ ನಾಮ ಉಪಾಸಿಕಾ ಉಟ್ಠಾಯ ಸಮುಟ್ಠಾಯ ನಾನಪ್ಪಕಾರಾನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ಸಾಮಿಕಮೇವ ಪತ್ಥೇಸಿ, ಸಾ ಇದಾನಿ ಮತಾ, ಕಹಂ ನು ಖೋ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ’’ತಿ? ‘‘ಅತ್ತನೋ ಸಾಮಿಕಸ್ಸೇವ ಸನ್ತಿಕೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ. ‘‘ನತ್ಥಿ, ಭನ್ತೇ, ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ’’ತಿ. ‘‘ನ ಸಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತಂ ಸಾಮಿಕಂ ಪತ್ಥೇತಿ, ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ತಸ್ಸಾ ಮಾಲಭಾರೀದೇವಪುತ್ತೋ ನಾಮ ಸಾಮಿಕೋ, ಸಾ ತಸ್ಸ ಪುಪ್ಫಪಿಲನ್ಧನಟ್ಠಾನತೋ ಚವಿತ್ವಾ ಪುನ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸೇವ ಸನ್ತಿಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ’’ತಿ. ‘‘ಏವಂ ಕಿರ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಆಮ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ. ‘‘ಅಹೋ ಪರಿತ್ತಂ, ಭನ್ತೇ, ಸತ್ತಾನಂ ಜೀವಿತಂ, ಪಾತೋವ ಅಮ್ಹೇ ಪರಿವಿಸಿತ್ವಾ ಸಾಯಂ ಉಪ್ಪನ್ನಬ್ಯಾಧಿನಾ ಮತಾ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಆಮ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪರಿತ್ತಂ ಸತ್ತಾನಂ ಜೀವಿತಂ ನಾಮ, ತೇನೇವ ಇಮೇ ಸತ್ತೇ ವತ್ಥುಕಾಮೇಹಿ ಚೇವ ಕಿಲೇಸಕಾಮೇಹಿ ಚ ಅತಿತ್ತೇ ಏವ ಅನ್ತಕೋ ಅತ್ತನೋ ವಸೇ ವತ್ತೇತ್ವಾ ಕನ್ದನ್ತೇ ಪರಿದೇವನ್ತೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೪೮.

‘‘ಪುಪ್ಫಾನಿ ಹೇವ ಪಚಿನನ್ತಂ, ಬ್ಯಾಸತ್ತಮನಸಂ ನರಂ;

ಅತಿತ್ತಂಯೇವ ಕಾಮೇಸು, ಅನ್ತಕೋ ಕುರುತೇ ವಸ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಹೇವ ಪಚಿನನ್ತನ್ತಿ ಪುಪ್ಫಾರಾಮೇ ಮಾಲಾಕಾರೋ ನಾನಾಪುಪ್ಫಾನಿ ವಿಯ ಅತ್ತಭಾವಪಟಿಬದ್ಧಾನಿ ಚೇವ ಉಪಕರಣಪಟಿಬದ್ಧಾನಿ ಚ ಕಾಮಗುಣಪುಪ್ಫಾನಿ ಓಚಿನನ್ತಮೇವ. ಬ್ಯಾಸತ್ತಮನಸಂ ನರನ್ತಿ ಅಸಮ್ಪತ್ತೇಸು ಪತ್ಥನಾವಸೇನ, ಸಮ್ಪತ್ತೇಸು ಗೇಧವಸೇನ ವಿವಿಧೇನಾಕಾರೇನ ಆಸತ್ತಚಿತ್ತಂ. ಅತಿತ್ತಂಯೇವ ಕಾಮೇಸೂತಿ ವತ್ಥುಕಾಮಕಿಲೇಸಕಾಮೇಸು ಪರಿಯೇಸನೇನಪಿ ಪಟಿಲಾಭೇನಪಿ ಪರಿಭೋಗೇನಪಿ ನಿಧಾನೇನಪಿ ಅತಿತ್ತಂ ಏವ ಸಮಾನಂ. ಅನ್ತಕೋ ಕುರುತೇ ವಸನ್ತಿ ಮರಣಸಙ್ಖಾತೋ ಅನ್ತಕೋ ಕನ್ದನ್ತಂ ಪರಿದೇವನ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ವಸಂ ಪಾಪೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪತ್ತಾ, ದೇಸನಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಜಾತಾತಿ.

ಪತಿಪೂಜಿಕಕುಮಾರಿವತ್ಥು ಚತುತ್ಥಂ.

೫. ಮಚ್ಛರಿಯಕೋಸಿಯಸೇಟ್ಠಿವತ್ಥು

ಯಥಾಪಿ ಭಮರೋ ಪುಪ್ಫನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರನ್ತೋ ಮಚ್ಛರಿಯಕೋಸಿಯಸೇಟ್ಠಿಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ತಸ್ಸ ವತ್ಥು ರಾಜಗಹೇ ಸಮುಟ್ಠಿತಂ.

ರಾಜಗಹನಗರಸ್ಸ ಕಿರ ಅವಿದೂರೇ ಸಕ್ಕಾರಂ ನಾಮ ನಿಗಮೋ ಅಹೋಸಿ. ತತ್ಥೇಕೋ ಮಚ್ಛರಿಯಕೋಸಿಯೋ ನಾಮ ಸೇಟ್ಠಿ ಅಸೀತಿಕೋಟಿವಿಭವೋ ಪಟಿವಸತಿ. ಸೋ ತಿಣಗ್ಗೇನ ತೇಲಬಿನ್ದುಮ್ಪಿ ಪರೇಸಂ ನ ದೇತಿ, ನ ಅತ್ತನಾ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ. ಇತಿಸ್ಸ ತಂ ವಿಭವಜಾತಂ ನೇವ ಪುತ್ತದಾರಾದೀನಂ, ನ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಅತ್ಥಂ ಅನುಭೋತಿ, ರಕ್ಖಸಪರಿಗ್ಗಹಿತಾ ಪೋಕ್ಖರಣೀ ವಿಯ ಅಪರಿಭೋಗಂ ತಿಟ್ಠತಿ. ಸತ್ಥಾ ಏಕದಿವಸಂ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಮಹಾಕರುಣಾಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಸಕಲಲೋಕಧಾತುಯಂ ಬೋಧನೇಯ್ಯಬನ್ಧವೇ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಪಞ್ಚಚತ್ತಾಲೀಸಯೋಜನಮತ್ಥಕೇ ವಸನ್ತಸ್ಸ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಸಪಜಾಪತಿಕಸ್ಸ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯಂ ಅದ್ದಸ. ತತೋ ಪುರಿಮದಿವಸೇ ಪನ ಸೋ ರಾಜಾನಂ ಉಪಟ್ಠಾತುಂ ರಾಜಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ರಾಜೂಪಟ್ಠಾನಂ ಕತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಏಕಂ ಛಾತಜ್ಝತ್ತಂ ಜನಪದಮನುಸ್ಸಂ ಕುಮ್ಮಾಸಪೂರಂ ಕಪಲ್ಲಕಪೂವಂ ಖಾದನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ತತ್ಥ ಪಿಪಾಸಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಘರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಚಾಹಂ ಕಪಲ್ಲಕಪೂವಂ ಖಾದಿತುಕಾಮೋಮ್ಹೀತಿ ವಕ್ಖಾಮಿ, ಬಹೂ ಮನುಸ್ಸಾ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಖಾದಿತುಕಾಮಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಏವಂ ಮೇ ಬಹೂನಿ ತಿಲತಣ್ಡುಲಸಪ್ಪಿಫಾಣಿತಾದೀನಿ ಪರಿಕ್ಖಯಂ ಗಮಿಸ್ಸನ್ತಿ, ನ ಕಸ್ಸಚಿ ಕಥೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಣ್ಹಂ ಅಧಿವಾಸೇನ್ತೋ ಚರತಿ. ಸೋ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಕಾಲೇ ಉಪ್ಪಣ್ಡುಪ್ಪಣ್ಡುಕಜಾತೋ ಧಮನಿಸನ್ಥತಗತ್ತೋ ಜಾತೋ. ತತೋ ತಣ್ಹಂ ಅಧಿವಾಸೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಗಬ್ಭಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಮಞ್ಚಕೇ ಉಪಗೂಹಿತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿ. ಏವಂ ಗತೋಪಿ ಧನಹಾನಿಭಯೇನ ನ ಕಸ್ಸಚಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಥೇಸಿ.

ಅಥ ನಂ ಭರಿಯಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಿಟ್ಠಿಂ ಪರಿಮಜ್ಜಿತ್ವಾ, ‘‘ಕಿಂ ತೇ, ಸಾಮಿ, ಅಫಾಸುಕಂ ಜಾತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ನ ಮೇ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಫಾಸುಕಂ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ತೇ ರಾಜಾ ಕುಪಿತೋ’’ತಿ? ‘‘ರಾಜಾಪಿ ಮೇ ನ ಕುಪ್ಪತೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಥ ಕಿಂ ತೇ ಪುತ್ತಧೀತಾಹಿ ವಾ ದಾಸಕಮ್ಮಕರಾದೀಹಿ ವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಮನಾಪಂ ಕತಂ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ? ‘‘ಏವರೂಪಮ್ಪಿ ನತ್ಥೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ಪನ ತೇ ತಣ್ಹಾ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ? ಏವಂ ವುತ್ತೇಪಿ ಧನಹಾನಿಭಯೇನ ಕಿಞ್ಚಿ ಅವತ್ವಾ ನಿಸ್ಸದ್ದೋವ ನಿಪಜ್ಜಿ, ಅಥ ನಂ ಭರಿಯಾ ‘‘ಕಥೇಹಿ, ಸಾಮಿ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ತೇ ತಣ್ಹಾ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ವಚನಂ ಪರಿಗಿಲನ್ತೋ ವಿಯ ‘‘ಅತ್ಥಿ ಮೇ ತಣ್ಹಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕಿಂ ತಣ್ಹಾ, ಸಾಮೀ’’ತಿ? ‘‘ಕಪಲ್ಲಕಪೂವಂ ಖಾದಿತುಕಾಮೋಮ್ಹೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಥ ಕಿಮತ್ಥಂ ಮೇ ನ ಕಥೇಸಿ, ಕಿಂ ತ್ವಂ ದಲಿದ್ದೋಸಿ, ಇದಾನಿ ಸಕಲನಿಗಮವಾಸೀನಂ ಪಹೋನಕೇ ಕಪಲ್ಲಕಪೂವೇ ಪಚಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ತೇ ಏತೇಹಿ, ಅತ್ತನೋ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಖಾದಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ತೇನ ಹಿ ಏಕರಚ್ಛವಾಸೀನಂ ಪಹೋನಕೇ ಪಚಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಜಾನಾಮಹಂ ತವ ಮಹದ್ಧನಭಾವ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಗೇಹಸಾಮನ್ತೇ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಹೋನಕಂ ಕತ್ವಾ ಪಚಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಜಾನಾಮಹಂ ತವ ಮಹಜ್ಝಾಸಯಭಾವ’’ನ್ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ತೇ ಪುತ್ತದಾರಮತ್ತಸ್ಸೇವ ಪಹೋನಕಂ ಕತ್ವಾ ಪಚಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ತೇ ಏತೇಹೀ’’ತಿ? ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತುಯ್ಹಞ್ಚ ಮಯ್ಹಞ್ಚ ಪಹೋನಕಂ ಕತ್ವಾ ಪಚಾಮೀ’’ತಿ? ‘‘ತ್ವಂ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘ತೇನ ಹಿ ಏಕಕಸ್ಸೇವ ತೇ ಪಹೋನಕಂ ಕತ್ವಾ ಪಚಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಪಚಮಾನೇ ಬಹೂ ಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತಿ. ಸಕಲತಣ್ಡುಲೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಭಿನ್ನತಣ್ಡುಲೇ ಚ ಉದ್ಧನಕಪಲ್ಲಾನಿ ಚ ಆದಾಯ ಥೋಕಂ ಖೀರಸಪ್ಪಿಮಧುಫಾಣಿತಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಸತ್ತಭೂಮಿಕಸ್ಸ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಉಪರಿಮತಲಂ ಆರುಯ್ಹ ಪಚ, ತತ್ಥಾಹಂ ಏಕಕೋವ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಖಾದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಪಟಿಸ್ಸುಣಿತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಪಾಸಾದಂ ಅಭಿರುಯ್ಹ ದಾಸಿಯೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇಸಿ, ಸೋ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದ್ವಾರಾನಿ ಪಿದಹನ್ತೋ ಸಬ್ಬದ್ವಾರೇಸು ಸೂಚಿಘಟಿಕಂ ದತ್ವಾ ಸತ್ತಮತಲಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ತತ್ಥಪಿ ದ್ವಾರಂ ಪಿದಹಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ. ಭರಿಯಾಪಿಸ್ಸ ಉದ್ಧನೇ ಅಗ್ಗಿಂ ಜಾಲೇತ್ವಾ ಕಪಲ್ಲಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಪೂವೇ ಪಚಿತುಂ ಆರಭಿ.

ಅಥ ಸತ್ಥಾ ಪಾತೋವ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಏಸೋ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನ, ರಾಜಗಹಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ ಸಕ್ಕಾರನಿಗಮೇ ಮಚ್ಛರಿಯಸೇಟ್ಠಿ ‘ಕಪಲ್ಲಕಪೂವೇ ಖಾದಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಅಞ್ಞೇಸಂ ದಸ್ಸನಭಯೇನ ಸತ್ತಭೂಮಿಕೇ ಪಾಸಾದೇ ಕಪಲ್ಲಕಪೂವೇ ಪಚಾಪೇತಿ, ತ್ವಂ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಂ ದಮೇತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಿಸೇವನಂ ಕತ್ವಾ ಉಭೋಪಿ ಜಾಯಮ್ಪತಿಕೇ ಪೂವೇ ಚ ಖೀರಸಪ್ಪಿಮಧುಫಾಣಿತಾನಿ ಚ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಬಲೇನ ಜೇತವನಂ ಆನೇಹಿ, ಅಜ್ಜಾಹಂ ಪಞ್ಚಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಹಾರೇ ಏವ ನಿಸೀದಿಸ್ಸಾಮಿ, ಪೂವೇಹೇವ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ.

ಥೇರೋ ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಸತ್ಥು ವಚನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಾವದೇವ ಇದ್ಧಿಬಲೇನ ತಂ ನಿಗಮಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಸೀಹಪಞ್ಜರದ್ವಾರೇ ಸುನಿವತ್ಥೋ ಸುಪಾರುತೋ ಆಕಾಸೇ ಏವ ಮಣಿರೂಪಕಂ ವಿಯ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿನೋ ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾವ ಹದಯಮಂಸಂ ಕಮ್ಪಿ. ಸೋ ಅಹಂ ಏವರೂಪಾನಂಯೇವ ದಸ್ಸನಭಯೇನ ಇಮಂ ಠಾನಮಾಗತೋ, ಅಯಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖು ಆಕಾಸೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ವಾತಪಾನದ್ವಾರೇ ಠಿತೋತಿ. ಸೋ ಗಹೇತಬ್ಬಗಹಣಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ಪಕ್ಖಿತ್ತಲೋಣಸಕ್ಖರಾ ವಿಯ ದೋಸೇನ ತಟತಟಾಯನ್ತೋ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಸಮಣ, ಆಕಾಸೇ ಠತ್ವಾಪಿ ಕಿಂ ಲಭಿಸ್ಸಸಿ, ಆಕಾಸೇ ಅಪದೇ ಪದಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಚಙ್ಕಮನ್ತೋಪಿ ನೇವ ಲಭಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ. ಥೇರೋ ತಸ್ಮಿಂ ಏವ ಠಾನೇ ಅಪರಾಪರಂ ಚಙ್ಕಮಿ. ಸೇಟ್ಠಿ ‘‘ಚಙ್ಕಮನ್ತೋ ಕಿಂ ಲಭಿಸ್ಸಸಿ, ಆಕಾಸೇ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸೀದನ್ತೋಪಿ ನ ಲಭಿಸ್ಸಸಿಯೇವಾ’’ತಿ ಆಹ. ಥೇರೋ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆಭುಜಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ. ಅಥ ನಂ ‘‘ಆಕಾಸೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಕಿಂ ಲಭಿಸ್ಸಸಿ, ಆಗನ್ತ್ವಾ ವಾತಪಾನಸ್ಸ ಉಮ್ಮಾರೇ ಠಿತೋಪಿ ನ ಲಭಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ಥೇರೋ ಉಮ್ಮಾರೇ ಠಿತೋ. ‘‘ಉಮ್ಮಾರೇ ಠಿತೋಪಿ ಕಿಂ ಲಭಿಸ್ಸಸಿ, ಧೂಮಾಯನ್ತೋಪಿ ನ ಲಭಿಸ್ಸಸಿ ಏವಾ’’ತಿ ಆಹ. ಥೇರೋಪಿ ಧೂಮಾಯಿ. ಸಕಲಪಾಸಾದೋ ಏಕಧೂಮೋ ಅಹೋಸಿ. ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಅಕ್ಖೀನಂ ಸೂಚಿಯಾ ವಿಜ್ಝನಕಾಲೋ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ, ಗೇಹಜ್ಝಾಯನಭಯೇನ ಪನ ‘‘ತ್ವಂ ಪಜ್ಜಲನ್ತೋಪಿ ನ ಲಭಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಸಮಣೋ ಸುಟ್ಠು ಲಗ್ಗೋ, ಅಲದ್ಧಾ ನ ಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಏಕಮಸ್ಸ ಪೂವಂ ದಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಭರಿಯಂ ಆಹ – ‘‘ಭದ್ದೇ ಏಕಂ ಖುದ್ದಕಪೂವಂ ಪಚಿತ್ವಾ ಸಮಣಸ್ಸ ದತ್ವಾ ಉಯ್ಯೋಜೇಹಿ ನ’’ನ್ತಿ. ಸಾ ಥೋಕಂ ಏವ ಪಿಟ್ಠಂ ಕಪಲ್ಲಪಾತಿಯಂ ಪಕ್ಖಿಪಿ, ಮಹಾಪೂವೋ ಹುತ್ವಾ ಸಕಲಪಾತಿಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಉದ್ಧುಮಾತೋ ಹುತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ.

ಸೇಟ್ಠಿ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಬಹುಂ ತಯಾ ಪಿಟ್ಠಂ ಗಹಿತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಯಮೇವ ದಬ್ಬಿಕಣ್ಣೇನ ಥೋಕಂ ಪಿಟ್ಠಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಕ್ಖಿಪಿ, ಪೂವೋ ಪುರಿಮಪೂವತೋ ಮಹನ್ತತರೋ ಜಾತೋ. ಏವಂ ಯಂ ಯಂ ಪಚತಿ, ಸೋ ಸೋ ಮಹನ್ತಮಹನ್ತೋವ ಹೋತಿ. ಸೋ ನಿಬ್ಬಿನ್ನೋ ಭರಿಯಂ ಆಹ – ‘‘ಭದ್ದೇ, ಇಮಸ್ಸ ಏಕಂ ಪೂವಂ ದೇಹೀ’’ತಿ. ತಸ್ಸಾ ಪಚ್ಛಿತೋ ಏಕಂ ಪೂವಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿಯಾ ಸಬ್ಬೇ ಏಕಾಬದ್ಧಾ ಅಲ್ಲೀಯಿಂಸು. ಸಾ ಸೇಟ್ಠಿಂ ಆಹ – ‘‘ಸಾಮಿ, ಸಬ್ಬೇ ಪೂವಾ ಏಕತೋ ಲಗ್ಗಾ, ವಿಸುಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಹಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸೋಪಿ ಕಾತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ಉಭೋಪಿ ಜನಾ ಕೋಟಿಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಡ್ಢನ್ತಾಪಿ ವಿಯೋಜೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು ಏವ. ಅಥಸ್ಸ ಪೂವೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ವಾಯಮನ್ತಸ್ಸೇವ ಸರೀರತೋ ಸೇದಾ ಮುಚ್ಚಿಂಸು, ಪಿಪಾಸಾ ಉಪಚ್ಛಿಜ್ಜಿ. ತತೋ ಭರಿಯಂ ಆಹ – ‘‘ಭದ್ದೇ, ನ ಮೇ ಪೂವೇಹಿ ಅತ್ಥೋ, ಪಚ್ಛಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಇಮಸ್ಸ ದೇಹೀ’’ತಿ. ಸಾ ಪಚ್ಛಿಂ ಆದಾಯ ಥೇರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅದಾಸಿ. ಥೇರೋ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ, ತಿಣ್ಣಂ ರತನಾನಂ ಗುಣಂ ಕಥೇಸಿ, ‘‘ಅತ್ಥಿ ದಿನ್ನಂ, ಅತ್ಥಿ ಯಿಟ್ಠ’’ನ್ತಿ ದಿನ್ನದಾನಾದೀನಂ ಫಲಂ ಗಗನತಲೇ ಪುಣ್ಣಚನ್ದಂ ವಿಯ ದಸ್ಸೇಸಿ.

ತಂ ಸುತ್ವಾ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಆಗನ್ತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಥೇರೋ, ‘‘ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ, ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ‘ಪೂವೇ ಖಾದಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಹಾರೇ ನಿಸಿನ್ನೋ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ರುಚಿಯಾ ಸತಿ ಅಹಂ ವೋ ನೇಸ್ಸಾಮಿ, ಸೇಟ್ಠಿಭರಿಯಂ ಪೂವೇ ಚ ಖೀರಾದೀನಿ ಚ ಗಣ್ಹಾಪೇಥ, ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕಹಂ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಏತರಹಿ ಸತ್ಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಇತೋ ಪಞ್ಚಚತ್ತಾಲೀಸಯೋಜನಮತ್ಥಕೇ ಜೇತವನವಿಹಾರೇ, ಮಹಾಸೇಟ್ಠೀ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕಾಲಂ ಅನತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏತ್ತಕಂ ಅದ್ಧಾನಂ ಕಥಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ರುಚಿಯಾ ಸತಿ ಅಹಂ ವೋ ಅತ್ತನೋ ಇದ್ಧಿಬಲೇನ ನೇಸ್ಸಾಮಿ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಾಸಾದೇ ಸೋಪಾನಸೀಸಂ ಅತ್ತನೋ ಠಾನೇ ಏವ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸೋಪಾನಪರಿಯೋಸಾನಂ ಪನ ವೋ ಜೇತವನದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಉಪರಿಪಾಸಾದಾ ಹೇಟ್ಠಾಪಾಸಾದಂ ಓತರಣಕಾಲಮತ್ತೇನೇವ ಜೇತವನಂ ನೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ.

ಥೇರೋ ಸೋಪಾನಸೀಸಂ ತತ್ಥೇವ ಕತ್ವಾ ‘‘ಸೋಪಾನಪಾದಮೂಲಂ ಜೇತವನದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ಹೋತೂ’’ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾಸಿ. ತಥೇವ ಅಹೋಸಿ. ಇತಿ ಥೇರೋ ಸೇಟ್ಠಿಞ್ಚ ಸೇಟ್ಠಿಭರಿಯಞ್ಚ ಉಪರಿಪಾಸಾದಾ ಹೇಟ್ಠಾಪಾಸಾದಂ ಓತರಣಕಾಲತೋ ಖಿಪ್ಪತರಂ ಜೇತವನಂ ಸಮ್ಪಾಪೇಸಿ. ತೇ ಉಭೋಪಿ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಕಾಲಂ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಸತ್ಥಾ ಭತ್ತಗ್ಗಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತವರಬುದ್ಧಾಸನೇ ನಿಸೀದಿ ಸದ್ಧಿಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ. ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಕ್ಖಿಣೋದಕಂ ಅದಾಸಿ. ಭರಿಯಾಪಿಸ್ಸ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪತ್ತೇ ಪೂವಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಅತ್ತನೋ ಯಾಪನಮತ್ತಂ ಗಣ್ಹಿ, ಪಞ್ಚಸತಾ ಭಿಕ್ಖೂಪಿ ಯಾಪನಮತ್ತಂ ಗಣ್ಹಿಂಸು. ಸೇಟ್ಠಿ ಖೀರಸಪ್ಪಿಮಧುಸಕ್ಖರಾದೀನಿ ದದಮಾನೋ ನ ಖಯಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಪಞ್ಚಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ. ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿಪಿ ಸದ್ಧಿಂ ಭರಿಯಾಯ ಯಾವದತ್ಥಂ ಖಾದಿ. ಪೂವಾನಂ ಪರಿಯೋಸಾನಮೇವ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ. ಸಕಲವಿಹಾರೇ ಭಿಕ್ಖೂನಞ್ಚ ವಿಘಾಸಾದಾನಞ್ಚ ದಿನ್ನೇಸುಪಿ ಪರಿಯನ್ತೋ ನ ಪಞ್ಞಾಯತೇವ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಪೂವಾ ಪರಿಕ್ಖಯಂ ನ ಗಚ್ಛನ್ತೀ’’ತಿ ಭಗವತೋ ಆರೋಚೇಸುಂ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಜೇತವನದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ಛಡ್ಡೇಥಾ’’ತಿ. ಅಥ ನೇ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ ಪಬ್ಭಾರಟ್ಠಾನೇ ಛಡ್ಡಯಿಂಸು. ಯಾವಜ್ಜತನಾಪಿ ತಂ ಠಾನಂ ಕಪಲ್ಲಕಪೂವಪಬ್ಭಾರನ್ತೇವ ಪಞ್ಞಾಯತಿ. ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ ಸಹ ಭರಿಯಾಯ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಭಗವಾ ಅನುಮೋದನಮಕಾಸಿ. ಅನುಮೋದನಾವಸಾನೇ ಉಭೋಪಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ಸೋಪಾನಂ ಆರುಯ್ಹ ಅತ್ತನೋ ಪಾಸಾದೇಯೇವ ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸು.

ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸೇಟ್ಠಿ ಅಸೀತಿಕೋಟಿಧನಂ ಬುದ್ಧಸಾಸನೇಯೇವ ವಿಕ್ಕಿರಿ. ಪುನದಿವಸೇ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಪಸ್ಸಥಾವುಸೋ, ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರಸ್ಸ ಆನುಭಾವಂ, ಅನುಪಹಚ್ಚ ನಾಮ ಸದ್ಧಂ, ಅನುಪಹಚ್ಚ ಭೋಗೇ ಮಚ್ಛರಿಯಸೇಟ್ಠಿಂ ಮುಹುತ್ತೇನೇವ ದಮೇತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಿಸೇವನಂ ಕತ್ವಾ ಪೂವೇ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಜೇತವನಂ ಆನೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸಮ್ಮುಖಂ ಕತ್ವಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ, ಅಹೋ ಮಹಾನುಭಾವೋ ಥೇರೋ’’ತಿ ಥೇರಸ್ಸ ಗುಣಂ ಕಥೇನ್ತಾ ನಿಸೀದಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ದಿಬ್ಬಾಯ ಸೋತಧಾತುಯಾ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕುಲದಮಕೇನ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಅನುಪಹಚ್ಚ ಸದ್ಧಂ, ಅನುಪಹಚ್ಚ ಭೋಗೇ, ಕುಲಂ ಅಕಿಲಮೇತ್ವಾ ಅವಿಹೇಠೇತ್ವಾ ಪುಪ್ಫತೋ ರೇಣುಂ ಗಣ್ಹನ್ತೇನ ಭಮರೇನ ವಿಯ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧಗುಣಂ ಜಾನಾಪೇತಬ್ಬಂ, ತಾದಿಸೋ ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ’’ತಿ ಥೇರಂ ಪಸಂಸಿತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೪೯.

‘‘ಯಥಾಪಿ ಭಮರೋ ಪುಪ್ಫಂ, ವಣ್ಣಗನ್ಧಮಹೇಠಯಂ;

ಪಲೇತಿ ರಸಮಾದಾಯ, ಏವಂ ಗಾಮೇ ಮುನೀ ಚರೇ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಭಮರೋತಿ ಯಾ ಕಾಚಿ ಮಧುಕರಜಾತಿ. ಪುಪ್ಫನ್ತಿ ಪುಪ್ಫಾರಾಮೇ ಚರನ್ತೋ ಪುಪ್ಫಞ್ಚ ವಣ್ಣಞ್ಚ ಗನ್ಧಞ್ಚ ಅಹೇಠಯನ್ತೋ ಅವಿನಾಸೇನ್ತೋ ವಿಚರತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಲೇತೀತಿ ಏವಂ ಚರಿತ್ವಾ ಯಾವದತ್ಥಂ ರಸಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಅಪರಮ್ಪಿ ಮಧುಕರಣತ್ಥಾಯ ಆದಾಯ ಪಲೇತಿ, ಸೋ ಏವಂ ವನಗಹನಂ ಅಜ್ಝೋಗಾಹೇತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖಸುಸಿರೇ ತಂ ರಜಮಿಸ್ಸಕಂ ರಸಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಮಧುರರಸಂ ಮಧುಂ ಕರೋತಿ, ನ ತಸ್ಸ ಪುಪ್ಫಾರಾಮೇ ವಿಚರಿತಪಚ್ಚಯಾ ಪುಪ್ಫಂ ವಾ ವಣ್ಣಗನ್ಧಂ ವಾಸ್ಸ ವಿಗಚ್ಛತಿ, ಅಥ ಖೋ ಸಬ್ಬಂ ಪಾಕತಿಕಮೇವ ಹೋತಿ. ಏವಂ ಗಾಮೇ ಮುನೀ ಚರೇತಿ ಏವಂ ಸೇಖಾಸೇಖಭೇದೋ ಅನಾಗಾರಿಯಮುನಿ ಕುಲಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಗಾಮೇ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ವಿಚರತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ನ ಹಿ ತಸ್ಸ ಗಾಮೇ ಚರಣಪಚ್ಚಯಾ ಕುಲಾನಂ ಸದ್ಧಾಹಾನಿ ವಾ ಭೋಗಹಾನಿ ವಾ ಹೋನ್ತಿ. ಸದ್ಧಾಪಿ ಭೋಗಾಪಿ ಪಾಕತಿಕಾವ ಹೋನ್ತಿ. ಏವಂ ಚರಿತ್ವಾ ಚ ಪನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಸೇಖಮುನಿ ತಾವ ಬಹಿಗಾಮೇ ಉದಕಫಾಸುಕಟ್ಠಾನೇ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೋ ಅಕ್ಖಭಞ್ಜನವಣಪಟಿಚ್ಛಾದನಪುತ್ತಮಂಸೂಪಮಾದಿವಸೇನ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತೋ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ತಥಾರೂಪಂ ವನಸಣ್ಡಂ ಅನುಪವಿಸಿತ್ವಾ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಸಮ್ಮಸನ್ತೋ ಚತ್ತಾರೋ ಮಗ್ಗೇ, ಚತ್ತಾರಿ ಚ ಸಾಮಞ್ಞಫಲಾನಿ ಹತ್ಥಗತಾನೇವ ಕರೋತಿ. ಅಸೇಖಮುನಿ ಪನ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸುಖವಿಹಾರಮನುಯುಞ್ಜತಿ. ಅಯಮಸ್ಸ ಭಮರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮಧುಕರಣಸರಿಕ್ಖತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಇಧ ಪನ ಖೀಣಾಸವೋವ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ವತ್ವಾ ಉತ್ತರಿಪಿ ಥೇರಸ್ಸ ಗುಣಂ ಪಕಾಸೇತುಂ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೇನ ಮಚ್ಛರಿಯಸೇಟ್ಠಿ ದಮಿತೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ನಂ ದಮೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮಫಲಸಮ್ಬನ್ಧಂ ಜಾನಾಪೇಸಿ ಏವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಮತ್ಥಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿತ್ವಾ –

‘‘ಉಭೋ ಖಞ್ಜಾ ಉಭೋ ಕುಣೀ, ಉಭೋ ವಿಸಮಚಕ್ಖುಕಾ;

ಉಭಿನ್ನಂ ಪಿಳಕಾ ಜಾತಾ, ನಾಹಂ ಪಸ್ಸಾಮಿ ಇಲ್ಲಿಸ’’ನ್ತಿ. (ಜಾ. ೧.೧.೭೮) –

ಇಮಂ ಇಲ್ಲಿಸಜಾತಕಂ ಕಥೇಸೀತಿ.

ಮಚ್ಛರಿಯಕೋಸಿಯಸೇಟ್ಠಿವತ್ಥು ಪಞ್ಚಮಂ.

೬. ಪಾವೇಯ್ಯಕಾಜೀವಕವತ್ಥು

ನ ಪರೇಸಂ ವಿಲೋಮಾನೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರನ್ತೋ ಪಾವೇಯ್ಯಂ ನಾಮ ಆಜೀವಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕಿರೇಕಾ ಗಹಪತಾನೀ ಪುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಾವೇಯ್ಯಂ ನಾಮ ಆಜೀವಕಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಿ. ತಸ್ಸಾನನ್ತರಘರೇಸು ಮನುಸ್ಸಾ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಅಹೋ ಅಚ್ಛರಿಯಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ’’ತಿ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇಹಿ ಬುದ್ಧಗುಣೇ ವಣ್ಣೇನ್ತಿ. ಸಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ಗುಣಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸೋತುಕಾಮಾ ಆಜೀವಕಸ್ಸ ಏತಮತ್ಥಂ ಕಥೇತ್ವಾ, ‘‘ಗಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಿ ಅಹಂ ಬುದ್ಧಸನ್ತಿಕಂ, ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ‘‘ಮಾ ಗಚ್ಛಾಹೀ’’ತಿ ನಿವಾರೇತ್ವಾ ತಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಯಾಚಮಾನಮ್ಪಿ ನಿವಾರೇಸಿ ಏವ. ಸಾ ‘‘ಅಯಂ ಮಮ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸೋತುಂ ನ ದೇತಿ, ಸತ್ಥಾರಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಇಧೇವ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಪುತ್ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ, ‘‘ಗಚ್ಛ, ತಾತ, ಸ್ವಾತನಾಯ ಸತ್ಥಾರಂ ನಿಮನ್ತೇಹೀ’’ತಿ ಪೇಸೇಸಿ. ಸೋ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಪಠಮತರಂ ಆಜೀವಕಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ. ಅಥ ನಂ ಸೋ ‘‘ಕಹಂ ಗಚ್ಛಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಮಾತು ವಚನೇನ ಸತ್ಥಾರಂ ನಿಮನ್ತೇತುಂ ಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಮಾ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗಚ್ಛಾಹೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಲಂ, ಅಯ್ಯ, ಮಮ ಮಾತು ಭಾಯಾಮಿ, ಗಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಹ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಏತಸ್ಸ ಕತಸಕ್ಕಾರಂ ಉಭೋಪಿ ಖಾದಿಸ್ಸಾಮ, ಮಾ ಗಚ್ಛಾಹೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಲಂ, ಅಯ್ಯ, ಮಾತಾ ಮೇ ತಜ್ಜೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ತೇನ ಹಿ ಗಚ್ಛ, ಗನ್ತ್ವಾ ಪನ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಗೇಹಂ ಅಸುಕಟ್ಠಾನೇ ವಾ ಅಸುಕವೀಥಿಯಂ ವಾ ಅಸುಕಮಗ್ಗೇನ ವಾ ಗನ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಮಾ ಆಚಿಕ್ಖಿ. ‘‘ಸನ್ತಿಕೇ ಠಿತೋ ವಿಯ ಅಞ್ಞೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ವಿಯ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಏಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ಆಜೀವಕಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಆಜೀವಕೇನ ವುತ್ತನಿಯಾಮೇನೇವ ಸಬ್ಬಂ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಕಿಂ ತೇ ಕತ’’ನ್ತಿ ಪುಟ್ಠೋ, ‘‘ಸಬ್ಬಂ ಕತಂ, ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಭದ್ದಕಂ ತೇ ಕತಂ, ತಸ್ಸ ಸಕ್ಕಾರಂ ಉಭೋಪಿ ಖಾದಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಆಜೀವಕೋ ಪಾತೋವ ತಂ ಗೇಹಂ ಅಗಮಾಸಿ. ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾಗಬ್ಭೇ ನಿಸೀದಾಪೇಸುಂ.

ಪಟಿವಿಸ್ಸಕಮನುಸ್ಸಾ ತಂ ಗೇಹಂ ಅಲ್ಲಗೋಮಯೇನ ಉಪಲಿಮ್ಪಿತ್ವಾ ಲಾಜಪಞ್ಚಮಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ವಿಕಿರಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ನಿಸೀದನತ್ಥಾಯ ಮಹಾರಹಂ ಆಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇಸುಂ. ಬುದ್ಧೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅಪರಿಚಿತಮನುಸ್ಸಾ ಹಿ ಆಸನಪಞ್ಞತ್ತಿಂ ನ ಜಾನನ್ತಿ, ಬುದ್ಧಾನಞ್ಚ ಮಗ್ಗದೇಸಕೇನ ಕಿಚ್ಚಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಬೋಧಿಮೂಲೇ ದಸಸಹಸ್ಸಿಸೋಕಧಾತುಂ ಕಮ್ಪೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪತ್ತದಿವಸೇಯೇವ ಹಿ ನೇಸಂ ‘‘ಅಯಂ ಮಗ್ಗೋ ನಿರಯಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಅಯಂ ತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿಂ, ಅಯಂ ಪೇತ್ತಿವಿಸಯಂ, ಅಯಂ ಮನುಸ್ಸಲೋಕಂ, ಅಯಂ ದೇವಲೋಕಂ, ಅಯಂ ಅಮತಮಹಾನಿಬ್ಬಾನ’’ನ್ತಿ ಸಬ್ಬೇ ಮಗ್ಗಾ ಆವಿಭೂತಾ. ಗಾಮನಿಗಮಾದೀನಂ ಪನ ಮಗ್ಗೇ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ ನತ್ಥಿ. ತಸ್ಮಾ ಸತ್ಥಾ ಪಾತೋವ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಮಹಾಉಪಾಸಿಕಾಯ ಗೇಹದ್ವಾರಂ ಗತೋ. ಸಾ ಗೇಹಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋನಿವೇಸನಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಆಸನೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣೋದಕಂ ದತ್ವಾ ಪಣೀತೇನ ಖಾದನೀಯೇನ ಭೋಜನೀಯೇನ ಪರಿವಿಸಿ. ಉಪಾಸಿಕಾ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋ ಅನುಮೋದನಂ ಕಾರೇತುಕಾಮಾ ಪತ್ತಂ ಗಣ್ಹಿ. ಸತ್ಥಾ ಮಧುರಸ್ಸರೇನ ಅನುಮೋದನಧಮ್ಮಕಥಂ ಆರಭಿ. ಉಪಾಸಿಕಾ ‘‘ಸಾಧು, ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಾಧುಕಾರಂ ದದಮಾನಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣಿ. ಆಜೀವಕೋಪಿ ಪಚ್ಛಾಗಬ್ಭೇ ನಿಸಿನ್ನೋವ ತಸ್ಸಾ ಸಾಧುಕಾರಂ ದತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತಿಯಾ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ‘‘ನ ಇದಾನೇಸಾ ಮಯ್ಹ’’ನ್ತಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ‘‘ನಟ್ಠಾಸಿ ಕಾಳಕಣ್ಣಿ, ಏತಸ್ಸ ಏವಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇನ ಉಪಾಸಿಕಞ್ಚ ಸತ್ಥಾರಞ್ಚ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತೋ ಪಲಾಯಿ. ಉಪಾಸಿಕಾ ತಸ್ಸ ಕಥಾಯ ಲಜ್ಜಿತಾ ಅಞ್ಞಥತ್ತಂ ಗತಂ ಚಿತ್ತಂ ದೇಸನಾನುಸಾರೇನ ಞಾಣಂ ಪೇಸೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಕಿಂ ಉಪಾಸಿಕೇ ಚಿತ್ತಂ ದೇಸನಾನುಗತಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಭನ್ತೇ, ಏತಸ್ಸ ಮೇ ಕಥಾಯ ಚಿತ್ತಂ ಅಞ್ಞಥತ್ತಂ ಉಪಗತ’’ನ್ತಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಏವರೂಪಸ್ಸ ವಿಸಭಾಗಜನಸ್ಸ ಕಥಿತಂ ಕಥಂ ನಾಮ ಆವಜ್ಜಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಏವರೂಪಂ ಅಸಮನ್ನಾಹರಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಕತಾಕತಮೇವ ಓಲೋಕೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೫೦.

‘‘ನ ಪರೇಸಂ ವಿಲೋಮಾನಿ, ನ ಪರೇಸಂ ಕತಾಕತಂ;

ಅತ್ತನೋವ ಅವೇಕ್ಖೇಯ್ಯ, ಕತಾನಿ ಅಕತಾನಿ ಚಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ನ ಪರೇಸಂ ವಿಲೋಮಾನೀತಿ ಪರೇಸಂ ವಿಲೋಮಾನಿ ಫರುಸಾನಿ ಮಮ್ಮಚ್ಛೇದಕವಚನಾನಿ ನ ಮನಸಿಕಾತಬ್ಬಾನಿ. ನ ಪರೇಸಂ ಕತಾಕತನ್ತಿ ‘‘ಅಸುಕೋ ಉಪಾಸಕೋ ಅಸ್ಸದ್ಧೋ ಅಪ್ಪಸನ್ನೋ, ನಾಪಿಸ್ಸ ಗೇಹೇ ಕಟಚ್ಛುಭಿಕ್ಖಾದೀನಿ ದಿಯ್ಯನ್ತಿ, ನ ಸಲಾಕಭತ್ತಾದೀನಿ, ನ ಚೀವರಾದಿಪಚ್ಚಯದಾನಂ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥಿ, ತಥಾ ಅಸುಕಾ ಉಪಾಸಿಕಾ ಅಸ್ಸದ್ಧಾ ಅಪ್ಪಸನ್ನಾ, ನಾಪಿಸ್ಸಾ ಗೇಹೇ ಕಟಚ್ಛುಭಿಕ್ಖಾದೀನಿ ದಿಯ್ಯನ್ತಿ, ನ ಸಲಾಕಭತ್ತಾದೀನಿ, ನ ಚೀವರಾದಿಪಚ್ಚಯದಾನಂ ಏತಿಸ್ಸಾ ಅತ್ಥಿ, ತಥಾ ಅಸುಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಅಸ್ಸದ್ಧೋ ಅಪ್ಪಸನ್ನೋ, ನಾಪಿ ಉಪಜ್ಝಾಯವತ್ತಂ ಕರೋತಿ, ನ ಆಚರಿಯವತ್ತಂ, ನ ಆಗನ್ತುಕವತ್ತಂ, ನ ಗಮಿಕವತ್ತಂ, ನ ಚೇತಿಯಙ್ಗಣವತ್ತಂ, ನ ಉಪೋಸಥಾಗಾರವತ್ತಂ, ನ ಭೋಜನಸಾಲಾವತ್ತಂ, ನ ಜನ್ತಾಘರವತ್ತಾದೀನಿ, ನಾಪಿಸ್ಸ ಕಿಞ್ಚಿ ಧುತಙ್ಗಂ ಅತ್ಥಿ, ನ ಭಾವನಾರಾಮತಾಯ ಉಸ್ಸಾಹಮತ್ತಮ್ಪೀ’’ತಿ ಏವಂ ಪರೇಸಂ ಕತಾಕತಂ ನಾಮ ನ ಓಲೋಕೇತಬ್ಬಂ. ಅತ್ತನೋವ ಅವೇಕ್ಖೇಯ್ಯಾತಿ ‘‘ಕಥಂ ಭೂತಸ್ಸ ಮೇ ರತ್ತಿನ್ದಿವಾ ವೀತಿವತ್ತನ್ತೀತಿ ಪಬ್ಬಜಿತೇನ ಅಭಿಣ್ಹಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಅ. ನಿ. ೧೦.೪೮) ಇಮಂ ಓವಾದಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತೋ ಸದ್ಧಾಪಬ್ಬಜಿತೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಅಹಂ ‘ಅನಿಚ್ಚಂ ದುಕ್ಖಂ ಅನತ್ತಾ’ತಿ ತಿಲಕ್ಖಣಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಯೋಗೇ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಖಿಂ, ನಾಸಕ್ಖಿ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಅತ್ತನೋ ಕತಾಕತಾನಿ ಓಲೋಕೇಯ್ಯಾತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಸಾ ಉಪಾಸಿಕಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಾ, ದೇಸನಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಜಾತಾತಿ.

ಪಾವೇಯ್ಯಕಾಜೀವಕವತ್ಥು ಛಟ್ಠಂ.

೭. ಛತ್ತಪಾಣಿಉಪಾಸಕವತ್ಥು

ಯಥಾಪಿ ರುಚಿರಂ ಪುಪ್ಫನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರನ್ತೋ ಛತ್ತಪಾಣಿಉಪಾಸಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸಾವತ್ಥಿಯಞ್ಹಿ ಛತ್ತಪಾಣಿ ನಾಮ ಉಪಾಸಕೋ ತಿಪಿಟಕಧರೋ ಅನಾಗಾಮೀ. ಸೋ ಪಾತೋವ ಉಪೋಸಥಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಅನಾಗಾಮಿಅರಿಯಸಾವಕಾನಞ್ಹಿ ಸಮಾದಾನವಸೇನ ಉಪೋಸಥಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಮಗ್ಗೇನೇವ ತೇಸಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಞ್ಚ ಏಕಭತ್ತಿಕಞ್ಚ ಆಗತಂ. ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ಘಟಿಕಾರೋ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ಏಕಭತ್ತಿಕೋ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ಸೀಲವಾ ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮೋ’’ತಿ (ಮ. ನಿ. ೨.೨೮೮). ಏವಂ ಅನಾಗಾಮಿನೋ ಪಕತಿಯಾವ ಏಕಭತ್ತಿಕಾ ಚ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿನೋ ಚ ಹೋನ್ತಿ. ಸೋಪಿ ತಥೇವ ಉಪೋಸಥಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುಣನ್ತೋ ನಿಸೀದಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಸತ್ಥು ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಛತ್ತಪಾಣಿ ಉಪಾಸಕೋ ತಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಉಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ ನು ಖೋ, ನೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ – ‘‘ಅಹಂ ಅಗ್ಗರಾಜಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ನಿಸಿನ್ನೋ, ತಸ್ಸ ಮೇ ಪದೇಸರಾಜಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಟ್ಠಾತುಂ ನ ಯುತ್ತಂ, ರಾಜಾ ಖೋ ಪನ ಮೇ ಅನುಟ್ಠಹನ್ತಸ್ಸ ಕುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ, ಏತಸ್ಮಿಂ ಕುಜ್ಝನ್ತೇಪಿ ನೇವ ಉಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮಿ. ರಾಜಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಟ್ಠಹನ್ತೇನ ಹಿ ರಾಜಾ ಗರುಕತೋ ಹೋತಿ, ನೋ ಸತ್ಥಾ, ತಸ್ಮಾ ನೇವ ಉಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನ ಉಟ್ಠಹಿ. ಪಣ್ಡಿತಪುರಿಸಾ ನಾಮ ಗರುತರಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅನುಟ್ಠಹನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ನ ಕುಜ್ಝನ್ತಿ. ರಾಜಾ ಪನ ತಂ ಅನುಟ್ಠಹನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಕುಪಿತಮಾನಸೋ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ. ಸತ್ಥಾ ಕುಪಿತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ, ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಅಯಂ ಛತ್ತಪಾಣಿ ಉಪಾಸಕೋ ಪಣ್ಡಿತೋ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮೋ ತಿಪಿಟಕಧರೋ ಅತ್ಥಾನತ್ಥಕುಸಲೋ’’ತಿ ಉಪಾಸಕಸ್ಸ ಗುಣಂ ಕಥೇಸಿ. ರಞ್ಞೋ ತಸ್ಸ ಗುಣಕಥಂ ಸುಣನ್ತಸ್ಸೇವ ಚಿತ್ತಂ ಮುದುಕಂ ಜಾತಂ.

ಅಥೇಕದಿವಸಂ ರಾಜಾ ಉಪರಿಪಾಸಾದೇ ಠಿತೋ ಛತ್ತಪಾಣಿಂ ಉಪಾಸಕಂ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಛತ್ತಮಾದಾಯ ಉಪಾಹನಮಾರುಯ್ಹ ರಾಜಙ್ಗಣೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇಸಿ. ಸೋ ಛತ್ತುಪಾಹನಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ರಾಜಾನಮುಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ರಾಜಾ ಆಹ – ‘‘ಭೋ ಉಪಾಸಕ, ಕಿನ್ತೇ ಛತ್ತುಪಾಹನಂ ಅಪನೀತ’’ನ್ತಿ. ‘‘‘ರಾಜಾ ಪಕ್ಕೋಸತೀ’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಅಪನೇತ್ವಾ ಆಗತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಜ್ಜ ಅಮ್ಹಾಕಂ ರಾಜಭಾವೋ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಞಾತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ‘‘ಸದಾಪಿ ಮಯಂ, ದೇವ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ರಾಜಭಾವಂ ಜಾನಾಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಯದಿ ಏವಂ ಕಸ್ಮಾ ಪುರಿಮದಿವಸೇ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಮಂ ದಿಸ್ವಾ ನ ಉಟ್ಠಹೀ’’ತಿ? ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಅಹಂ ಅಗ್ಗರಾಜಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ನಿಸಿನ್ನೋ, ಪದೇಸರಾಜಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಟ್ಠಹನ್ತೋ ಸತ್ಥರಿ ಅಗಾರವಂ ಪವೇದೇಯ್ಯಂ, ತಸ್ಮಾ ನ ಉಟ್ಠಹಿ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಹೋತು, ಭೋ, ತಿಟ್ಠತೇತಂ’’. ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಕಿರ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಸಮ್ಪರಾಯಿಕಾನಂ ಅತ್ಥಾನತ್ಥಾನಂ ಕುಸಲಾ ತಿಪಿಟಕಧರಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅನ್ತೇಪುರೇ ಧಮ್ಮಂ ವಾಚೇಥಾ’’ತಿ. ‘‘ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ, ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ’’ತಿ? ‘‘ರಾಜಗೇಹಂ ನಾಮ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜಂ, ದುಯುತ್ತಸುಯುತ್ತಕಾನಿ ಗರುಕಾನೇತ್ಥ, ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ಮಾ ಏವಂ ವದೇಥ, ‘ಪುರಿಮದಿವಸೇ ಮಂ ದಿಸ್ವಾ ನ ಉಟ್ಠಿತೋಮ್ಹೀ’ತಿ ಮಾ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ. ‘‘ದೇವ, ಗಿಹೀನಂ ವಿಚರಣಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜಂ, ಏಕಂ ಪಬ್ಬಜಿತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ವಾಚಾಪೇಥಾ’’ತಿ. ರಾಜಾ ‘‘ಸಾಧು, ಭೋ, ಗಚ್ಛಥ ತುಮ್ಹೇ’’ತಿ ತಂ ಉಯ್ಯೋಜೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಯಾಚಿ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಲ್ಲಿಕಾ ಚ ದೇವೀ ವಾಸಭಖತ್ತಿಯಾ ಚ ಧಮ್ಮಂ ಪರಿಯಾಪುಣಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ವದನ್ತಿ, ಪಞ್ಚಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಬದ್ಧಂ ಮಮ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಾಸಂ ಧಮ್ಮಂ ಉದ್ದಿಸಥಾ’’ತಿ. ‘‘ಬುದ್ಧಾನಂ ನಿಬದ್ಧಂ ಏಕಟ್ಠಾನಗಮನಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಅಞ್ಞಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ದೇಥಾ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಸ್ಸ ಭಾರಮಕಾಸಿ. ಥೇರೋ ನಿಬದ್ಧಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಾಸಂ ಉದ್ದೇಸಂ ಉದ್ದಿಸತಿ. ತಾಸು ಮಲ್ಲಿಕಾ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಜ್ಝಾಯಿತ್ವಾ ಉದ್ದೇಸಂ ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇಸಿ. ವಾಸಭಖತ್ತಿಯಾ ಪನ ನೇವ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ನ ಸಜ್ಝಾಯತಿ, ನ ಉದ್ದೇಸಂ ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ.

ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಸತ್ಥಾ ಥೇರಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕಿಮಾನನ್ದ, ಉಪಾಸಿಕಾ ಧಮ್ಮಂ ಪರಿಯಾಪುಣನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಕಾ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಗಣ್ಹಾತೀ’’ತಿ? ‘‘ಮಲ್ಲಿಕಾ, ಭನ್ತೇ, ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಸಜ್ಝಾಯತಿ, ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಉದ್ದೇಸಂ ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ. ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪನ ಞಾತಿಧೀತಾ ನೇವ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ನ ಸಜ್ಝಾಯತಿ, ನ ಉದ್ದೇಸಂ ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಥೇರಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಆನನ್ದ, ಮಯಾ ಕಥಿತಧಮ್ಮೋ ನಾಮ ಸಕ್ಕಚ್ಚಮಸುಣನ್ತಸ್ಸ ಅಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಅಸಜ್ಝಾಯನ್ತಸ್ಸ ಅದೇಸೇನ್ತಸ್ಸ ವಣ್ಣಸಮ್ಪನ್ನಂ ಅಗನ್ಧಕಪುಪ್ಫಂ ವಿಯ ಅಫಲೋ ಹೋತಿ, ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಪನ ಸವನಾದೀನಿ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಮಹಪ್ಫಲೋ ಹೋತಿ ಮಹಾನಿಸಂಸೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ದ್ವೇ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

೫೧.

‘‘ಯಥಾಪಿ ರುಚಿರಂ ಪುಪ್ಫಂ, ವಣ್ಣವನ್ತಂ ಅಗನ್ಧಕಂ;

ಏವಂ ಸುಭಾಸಿತಾ ವಾಚಾ, ಅಫಲಾ ಹೋತಿ ಅಕುಬ್ಬತೋ.

೫೨.

‘‘ಯಥಾಪಿ ರುಚಿರಂ ಪುಪ್ಫಂ, ವಣ್ಣವನ್ತಂ ಸಗನ್ಧಕಂ;

ಏವಂ ಸುಭಾಸಿತಾ ವಾಚಾ, ಸಫಲಾ ಹೋತಿ ಕುಬ್ಬತೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ರುಚಿರನ್ತಿ ಸೋಭನಂ. ವಣ್ಣವನ್ತನ್ತಿ ವಣ್ಣಸಣ್ಠಾನಸಮ್ಪನ್ನಂ, ಅಗನ್ಧಕನ್ತಿ ಗನ್ಧವಿರಹಿತಂ ಪಾಲಿಭದ್ದಕಗಿರಿಕಣ್ಣಿಕಜಯಸುಮನಾದಿಭೇದಂ. ಏವಂ ಸುಭಾಸಿತಾ ವಾಚಾತಿ ಸುಭಾಸಿತಾ ವಾಚಾ ನಾಮ ತೇಪಿಟಕಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ. ತಂ ವಣ್ಣಸಣ್ಠಾನಸಮ್ಪನ್ನಂ ಅಗನ್ಧಕಪುಪ್ಫಸದಿಸಂ. ಯಥಾ ಪನ ಅಗನ್ಧಕಪುಪ್ಫಂ ಯೋ ನಂ ಧಾರೇತಿ, ತಸ್ಸ ಸರೀರೇ ಗನ್ಧಂ ನ ಫರತಿ, ಏವಂ ಏತಮ್ಪಿ ಯೋ ನಂ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಸವನಾದೀಹಿ ನ ಸಮಾಚರತಿ, ತಸ್ಸ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಅಸಮಾಚರನ್ತಸ್ಸ ಯಂ ತತ್ಥ ಕತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ಅಕುಬ್ಬತೋ ಸುತಗನ್ಧಞ್ಚ ವಾಚಾಗನ್ಧಞ್ಚ ಪಟಿಪತ್ತಿಗನ್ಧಞ್ಚ ನ ಆವಹತಿ ಅಫಲಾ ಹೋತಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಏವಂ ಸುಭಾಸಿತಾ ವಾಚಾ, ಅಫಲಾ ಹೋತಿ ಅಕುಬ್ಬತೋ’’ತಿ. ಸಗನ್ಧಕನ್ತಿ ಚಮ್ಪಕನೀಲುಪ್ಪಲಾದಿಭೇದಂ. ಏವನ್ತಿ ಯಥಾ ತಂ ಪುಪ್ಫಂ ಧಾರೇನ್ತಸ್ಸ ಸರೀರೇ ಗನ್ಧೋ ಫರತಿ, ಏವಂ ತೇಪಿಟಕಬುದ್ಧವಚನಸಙ್ಖಾತಾ ಸುಭಾಸಿತಾ ವಾಚಾಪಿ. ಕುಬ್ಬತೋತಿ ಯೋ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಸವನಾದೀಹಿ ತತ್ಥ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಕರೋತಿ, ಸಾ ಅಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಸಫಲಾ ಹೋತಿ, ಸುತಗನ್ಧವಾಚಾಗನ್ಧಪಟಿಪತ್ತಿಗನ್ಧಾನಂ ಆವಹನತೋ ಮಹಪ್ಫಲಾ ಹೋತಿ, ಮಹಾನಿಸಂಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪತ್ತಾ. ದೇಸನಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಜಾತಾತಿ.

ಛತ್ತಪಾಣಿಉಪಾಸಕವತ್ಥು ಸತ್ತಮಂ.

೮. ವಿಸಾಖಾವತ್ಥು

ಯಥಾಪಿ ಪುಪ್ಫರಾಸಿಮ್ಹಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಪುಬ್ಬಾರಾಮೇ ವಿಹರನ್ತೋ ವಿಸಾಖಂ ಉಪಾಸಿಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸಾ ಕಿರ ಅಙ್ಗರಟ್ಠೇ ಭದ್ದಿಯನಗರೇ ಮೇಣ್ಡಕಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಧನಞ್ಚಯಸೇಟ್ಠಿನೋ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಯಾ ಸುಮನದೇವಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ತಸ್ಸಾ ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕಕಾಲೇ ಸತ್ಥಾ ಸೇಲಬ್ರಾಹ್ಮಣಾದೀನಂ ಬೋಧನೇಯ್ಯಬನ್ಧವಾನಂ ಉಪನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪದಂ ದಿಸ್ವಾ ಮಹಾಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವಾರೋ ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ತಂ ನಗರಂ ಪಾಪುಣಿ.

ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ಸಮಯೇ ಮೇಣ್ಡಕೋ, ಗಹಪತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಮಹಾಪುಞ್ಞಾನಂ ಜೇಟ್ಠಕೋ ಹುತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಂ ಕರೋತಿ. ಪಞ್ಚ ಮಹಾಪುಞ್ಞಾ ನಾಮ ಮೇಣ್ಡಕೋ ಸೇಟ್ಠಿ, ಚನ್ದಪದುಮಾ ನಾಮ ತಸ್ಸೇವ ಜೇಟ್ಠಕಭರಿಯಾ, ತಸ್ಸೇವ ಜೇಟ್ಠಕಪುತ್ತೋ ಧನಞ್ಚಯೋ ನಾಮ, ತಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಸುಮನದೇವೀ ನಾಮ, ಮೇಣ್ಡಕಸೇಟ್ಠಿನೋ ದಾಸೋ ಪುಣ್ಣೋ ನಾಮಾತಿ. ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಮೇಣ್ಡಕಸೇಟ್ಠಿಯೇವ, ಬಿಮ್ಬಿಸಾರರಞ್ಞೋ ಪನ ವಿಜಿತೇ ಪಞ್ಚ ಅಮಿತಭೋಗಾ ನಾಮ ಅಹೇಸುಂ – ಜೋತಿಕೋ, ಜಟಿಲೋ, ಮೇಣ್ಡಕೋ, ಪುಣ್ಣಕೋ, ಕಾಕವಲಿಯೋತಿ. ತೇಸು ಅಯಂ ಮೇಣ್ಡಕಸೇಟ್ಠಿ ದಸಬಲಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ನಗರಂ ಸಮ್ಪತ್ತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಧನಞ್ಚಯಸೇಟ್ಠಿನೋ ಧೀತರಂ ವಿಸಾಖಂ ದಾರಿಕಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಅಮ್ಮ, ತುಯ್ಹಮ್ಪಿ ಮಙ್ಗಲಂ, ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ಮಙ್ಗಲಂ, ತವ ಪರಿವಾರೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ದಾರಿಕಾಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪಞ್ಚ ರಥಸತಾನಿ ಆರುಯ್ಹ ಪಞ್ಚಹಿ ದಾಸಿಸತೇಹಿ ಪರಿವುತಾ ದಸಬಲಸ್ಸ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ. ಸಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಪಟಿಸ್ಸುಣಿತ್ವಾ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ. ಕಾರಣಾಕಾರಣೇಸು ಪನ ಕುಸಲತ್ತಾ ಯಾವತಿಕಾ ಯಾನಸ್ಸ ಭೂಮಿ, ಯಾನೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಯಾನಾ ಪಚ್ಚೋರೋಹಿತ್ವಾ ಪತ್ತಿಕಾವ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ಚರಿಯಾವಸೇನ ಸತ್ಥಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ. ಸಾ ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಪಞ್ಚಹಿ ದಾರಿಕಾಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ. ಮೇಣ್ಡಕಸೇಟ್ಠಿಪಿ ಖೋ ಸತ್ಥಾರಮುಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಸ್ವಾತನಾಯ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಅತ್ತನೋ ನಿವೇಸನೇ ಪಣೀತೇನ ಖಾದನೀಯೇನ ಭೋಜನೀಯೇನ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಪರಿವಿಸಿತ್ವಾ ಏತೇನೇವ ಉಪಾಯೇನ ಅಡ್ಢಮಾಸಂ ಮಹಾದಾನಮದಾಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಭದ್ದಿಯನಗರೇ ಯಥಾಭಿರನ್ತಂ ವಿಹರಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ.

ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರೋ ಚ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಚ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಭಗಿನಿಪತಿಕಾ ಹೋನ್ತಿ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಕೋಸಲರಾಜಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಬಿಮ್ಬಿಸಾರಸ್ಸ ವಿಜಿತೇ ಪಞ್ಚ ಅಮಿತಭೋಗಾ ಮಹಾಪುಞ್ಞಾ ವಸನ್ತಿ, ಮಯ್ಹಂ ವಿಜಿತೇ ಏಕೋಪಿ ತಾದಿಸೋ ನತ್ಥಿ, ಯಂನೂನಾಹಂ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಂ ಮಹಾಪುಞ್ಞಂ ಯಾಚೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ. ಸೋ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞಾ ಕತಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಟ್ಠೋ ‘‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ವಿಜಿತೇ ಪಞ್ಚ ಅಮಿತಭೋಗಾ ಮಹಾಪುಞ್ಞಾ ವಸನ್ತಿ, ತತೋ ಏಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಆಗತೋಮ್ಹಿ, ತೇಸು ಮೇ ಏಕಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಮಹಾಕುಲಾನಿ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಚಾಲೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಅಹಂ ಅಲದ್ಧಾ ನ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ರಾಜಾ ಅಮಚ್ಚೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಜೋತಿಕಾದೀನಂ ಮಹಾಕುಲಾನಂ ಚಾಲನಂ ನಾಮ ಮಹಾಪಥವಿಯಾ ಚಾಲನಸದಿಸಂ, ಮೇಣ್ಡಕಮಹಾಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಧನಞ್ಚಯಸೇಟ್ಠಿ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮನ್ತೇತ್ವಾ ಪಟಿವಚನಂ ತೇ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ, ತಾತ, ಕೋಸಲರಾಜಾ ‘‘‘ಏಕಂ ಧನಸೇಟ್ಠಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ವದತಿ, ತ್ವಂ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಗಚ್ಛಾಹೀ’’ತಿ. ‘‘ತುಮ್ಹೇಸು ಪಹಿಣನ್ತೇಸು ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಪರಿವಚ್ಛಂ ಕತ್ವಾ ಗಚ್ಛ, ತಾತಾ’’ತಿ. ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಕತ್ತಬ್ಬಯುತ್ತಕಮಕಾಸಿ. ರಾಜಾಪಿಸ್ಸ ಮಹನ್ತಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ, ‘‘ಇಮಂ ಆದಾಯ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ಪಸೇನದಿರಾಜಾನಂ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ. ಸೋ ತಂ ಆದಾಯ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಏಕರತ್ತಿವಾಸೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಏಕಂ ಫಾಸುಕಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ವಾ ನಿವಾಸಂ ಗಣ್ಹಿ, ಅಥ ನಂ ಧನಞ್ಚಯಸೇಟ್ಠಿ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಇದಂ ಕಸ್ಸ ವಿಜಿತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಮಯ್ಹಂ, ಸೇಟ್ಠೀ’’ತಿ. ‘‘ಕೀವ ದೂರೋ ಇತೋ ಸಾವತ್ಥೀ’’ತಿ? ‘‘ಸತ್ತಯೋಜನಮತ್ಥಕೇ’’ತಿ. ‘‘ಅನ್ತೋನಗರಂ ಸಮ್ಬಾಧಂ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪರಿಜನೋ ಮಹನ್ತೋ, ಸಚೇ ರೋಚೇಥ, ಇಧೇವ ವಸೇಯ್ಯಾಮ, ದೇವಾ’’ತಿ. ರಾಜಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ನಗರಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ದತ್ವಾ ಅಗಮಾಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ಸಯಂ ವಸನಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಗಹಿತತ್ತಾ ನಗರಸ್ಸ ಸಾಕೇತನ್ತ್ವೇವ ನಾಮಂ ಅಹೋಸಿ.

ಸಾವತ್ಥಿಯಮ್ಪಿ ಖೋ ಮಿಗಾರಸೇಟ್ಠಿನೋ ಪುತ್ತೋ ಪುಣ್ಣವಡ್ಢನಕುಮಾರೋ ನಾಮ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ. ಅಥ ನಂ ಮಾತಾಪಿತರೋ ವದಿಂಸು – ‘‘ತಾತ, ತವ ರುಚ್ಚನಟ್ಠಾನೇ ಏಕಂ ದಾರಿಕಂ ಉಪಧಾರೇಹೀ’’ತಿ. ‘‘‘ಮಯ್ಹಂ ಏವರೂಪಾಯ ಭರಿಯಾಯ ಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥೀ’ತಿ, ಪುತ್ತ, ಮಾ ಏವಂ ಕರಿ, ಕುಲಂ ನಾಮ ಅಪುತ್ತಕಂ ನ ತಿಟ್ಠತೀ’’ತಿ. ಸೋ ಪುನಪ್ಪುನಂ ವುಚ್ಚಮಾನೋ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಪಞ್ಚಕಲ್ಯಾಣಸಮನ್ನಾಗತಂ ದಾರಿಕಂ ಲಭಮಾನೋ ತುಮ್ಹಾಕಂ ವಚನಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕಾನಿ ಪನೇತಾನಿ ಪಞ್ಚ ಕಲ್ಯಾಣಾನಿ ನಾಮ, ತಾತಾ’’ತಿ. ಕೇಸಕಲ್ಯಾಣಂ, ಮಂಸಕಲ್ಯಾಣಂ, ಅಟ್ಠಿಕಲ್ಯಾಣಂ, ಛವಿಕಲ್ಯಾಣಂ, ವಯಕಲ್ಯಾಣನ್ತಿ. ಮಹಾಪುಞ್ಞಾಯ ಹಿ ಇತ್ಥಿಯಾ ಕೇಸಾ ಮೋರಕಲಾಪಸದಿಸಾ ಹುತ್ವಾ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಾ ನಿವಾಸನನ್ತಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಉದ್ಧಗ್ಗಾ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ, ಇದಂ ಕೇಸಕಲ್ಯಾಣಂ ನಾಮ, ದನ್ತಾವರಣಂ ಬಿಮ್ಬಫಲಸದಿಸಂ ವಣ್ಣಸಮ್ಪನ್ನಂ ಸಮಂ ಸುಫುಸಿತಂ ಹೋತಿ, ಇದಂ ಮಂಸಕಲ್ಯಾಣಂ ನಾಮ, ದನ್ತಾ ಸುಕ್ಕಾ ಸಮಾ ಅವಿರಳಾ ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ಠಪಿತವಜಿರಪನ್ತಿ ವಿಯ ಸಮಚ್ಛಿನ್ನಸಙ್ಖಪನ್ತಿ ವಿಯ ಚ ಸೋಭನ್ತಿ, ಇದಂ ಅಟ್ಠಿಕಲ್ಯಾಣಂ ನಾಮ, ಕಾಳಿಯಾ ಚುಣ್ಣಕಾದೀಹಿ ಅವಿಲಿತ್ತೋ ಏವ ಛವಿವಣ್ಣೋ ಸಿನಿದ್ಧೋ ನೀಲುಪ್ಪಲದಾಮಸದಿಸೋ ಹೋತಿ, ಓದಾತಾಯ ಚ ಕಣಿಕಾರಪುಪ್ಫದಾಮಸದಿಸೋ ಹೋತಿ, ಇದಂ ಛವಿಕಲ್ಯಾಣಂ ನಾಮ, ದಸಕ್ಖತ್ತುಂ ವಿಜಾತಾಪಿ ಖೋ ಪನ ಸಕಿಂ ವಿಜಾತಾ ವಿಯ ಅವಿಗತಯೋಬ್ಬನಾಯೇವ ಹೋತಿ, ಇದಂ ವಯಕಲ್ಯಾಣಂ ನಾಮ ಹೋತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಅಟ್ಠುತ್ತರಸತಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಭೋಜೇತ್ವಾ ‘‘ಪಞ್ಚಕಲ್ಯಾಣಸಮನ್ನಾಗತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ನಾಮ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ‘‘ಆಮ, ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಏವರೂಪಂ ದಾರಿಕಂ ಪರಿಯೇಸಿತುಂ ಅಟ್ಠ ಜನಾ ಗಚ್ಛನ್ತೂ’’ತಿ ಬಹುಂ ಧನಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಆಗತಕಾಲೇ ವೋ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮ, ಗಚ್ಛಥ, ಏವರೂಪಂ ದಾರಿಕಂ ಪರಿಯೇಸಥ, ದಿಟ್ಠಕಾಲೇ ಚ ಇಮಂ ಪಿಲನ್ಧನಂ ದದೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಿಕಂ ಸುವಣ್ಣಮಾಲಂ ದತ್ವಾ ಉಯ್ಯೋಜೇಸುಂ.

ತೇ ಮಹನ್ತಮಹನ್ತಾನಿ ನಗರಾನಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರಿಯೇಸಮಾನಾ ಪಞ್ಚಕಲ್ಯಾಣಸಮನ್ನಾಗತಂ ದಾರಿಕಂ ಅದಿಸ್ವಾ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತಾ ವಿವಟನಕ್ಖತ್ತದಿವಸೇ ಸಾಕೇತಂ ಅನುಪ್ಪತ್ತಾ – ‘‘ಅಜ್ಜ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕಮ್ಮಂ ನಿಪ್ಫಜ್ಜಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತಯಿಂಸು. ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ನಗರೇ ಅನುಸಂವಚ್ಛರಂ ವಿವಟನಕ್ಖತ್ತಂ ನಾಮ ಹೋತಿ. ತದಾ ಬಹಿ ಅನಿಕ್ಖಮನಕುಲಾನಿಪಿ ಪರಿವಾರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಗೇಹಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೇನ ಸರೀರೇನ ಪದಸಾವ ನದೀತೀರಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ. ತಸ್ಮಿಂ ದಿವಸೇ ಖತ್ತಿಯಮಹಾಸಾಲಾದೀನಂ ಪುತ್ತಾಪಿ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಸಮಾನಜಾತಿಕಂ ಮನಾಪಂ ಕುಲದಾರಿಕಂ ದಿಸ್ವಾ ಮಾಲಾಗುಳೇನ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ತಂ ತಂ ಮಗ್ಗಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ. ತೇಪಿ ಖೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ನದೀತೀರೇ ಏಕಂ ಸಾಲಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಂಸು. ‘‘ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ವಿಸಾಖಾ ಪನ್ನರಸಸೋಳಸವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕಾ ಹುತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾಭರಣಪಟಿಮಣ್ಡಿತಾ ಪಞ್ಚಹಿ ಕುಮಾರಿಕಾಸತೇಹಿ ಪರಿವುತಾ ನದಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನ್ಹಾಯಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಂ ಪದೇಸಂ ಪತ್ತಾ, ಅಥ ಖೋ ಮೇಘೋ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಪಾವಸ್ಸಿ. ಪಞ್ಚಸತಾ ಕುಮಾರಿಕಾಯೋ ವೇಗೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಾಲಂ ಪವಿಸಿಂಸು. ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಓಲೋಕೇನ್ತಾ ತಾಸು ಏಕಮ್ಪಿ ಪಞ್ಚಕಲ್ಯಾಣಸಮನ್ನಾಗತಂ ನ ಪಸ್ಸಿಂಸು. ಅಥ ವಿಸಾಖಾ ಪಕತಿಗಮನೇನೇವ ಸಾಲಂ ಪಾವಿಸಿ, ವತ್ಥಾಭರಣಾನಿ ತೇಮಿಂಸು. ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ತಸ್ಸಾ ಚತ್ತಾರಿ ಕಲ್ಯಾಣಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ದನ್ತೇ ಪಸ್ಸಿತುಕಾಮಾ ‘‘ಅಲಸಜಾತಿಕಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಧೀತಾ, ಏತಿಸ್ಸಾ ಸಾಮಿಕೋ ಕಞ್ಜಿಕಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಲಭಿಸ್ಸತಿ ಮಞ್ಞೇ’’ತಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಕಥಯಿಂಸು. ಅಥ ನೇ ವಿಸಾಖಾ ಆಹ – ‘‘ಕಂ ವದೇಥ ತುಮ್ಹೇ’’ತಿ? ‘‘ತಂ ಕಥೇಮ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ. ಮಧುರೋ ಹಿ ತಸ್ಸಾ ಸದ್ದೋ ಕಂಸತಾಳಸರೋ ವಿಯ ನಿಚ್ಛರತಿ. ಅಥ ನೇ ಪುನ ಮಧುರಸದ್ದೇನ ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಭಣಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ತವ ಪರಿವಾರಿತ್ಥಿಯೋ ವತ್ಥಾಲಙ್ಕಾರೇ ಅತೇಮೇತ್ವಾ ವೇಗೇನ ಸಾಲಂ ಪವಿಟ್ಠಾ, ತುಯ್ಹಂ ಏತ್ತಕಂ ಠಾನಂ ವೇಗೇನ ಆಗಮನಮತ್ತಮ್ಪಿ ನತ್ಥಿ, ವತ್ಥಾಭರಣಾನಿ ತೇಮೇತ್ವಾ ಆಗತಾಸಿ. ತಸ್ಮಾ ಕಥೇಮ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ.

‘‘ತಾತಾ, ಏವಂ ಮಾ ವದೇಥ, ಅಹಂ ಏತಾಹಿ ಬಲವತರಾ, ಕಾರಣಂ ಪನ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಜವೇನ ನಾಗತಾಮ್ಹೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ? ‘‘ತಾತಾ, ಚತ್ತಾರೋ ಜನಾ ಜವಮಾನಾ ನ ಸೋಭನ್ತಿ, ಅಪರಮ್ಪಿ ಕಾರಣಂ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ. ‘‘ಕತಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಜನಾ ಜವಮಾನಾ ನ ಸೋಭನ್ತಿ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ? ತಾತಾ, ಅಭಿಸಿತ್ತರಾಜಾ ತಾವ ಸಬ್ಬಾಭರಣಪಟಿಮಣ್ಡಿತೋ ಕಚ್ಛಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ರಾಜಙ್ಗಣೇ ಜವಮಾನೋ ನ ಸೋಭತಿ, ‘‘ಕಿಂ ಅಯಂ ರಾಜಾ ಗಹಪತಿಕೋ ವಿಯ ಧಾವತೀ’’ತಿ ಅಞ್ಞದತ್ಥು ಗರಹಂ ಲಭತಿ, ಸಣಿಕಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋವ ಸೋಭತಿ. ರಞ್ಞೋ ಮಙ್ಗಲಹತ್ಥೀಪಿ ಅಲಙ್ಕತೋ ಜವಮಾನೋ ನ ಸೋಭತಿ, ವಾರಣಲೀಳಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತೋವ ಸೋಭತಿ. ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಜವಮಾನೋ ನ ಸೋಭತಿ, ‘‘ಕಿಂ ಅಯಂ ಸಮಣೋ ಗಿಹೀ ವಿಯ ಧಾವತೀ’’ತಿ ಕೇವಲಂ ಗರಹಮೇವ ಲಭತಿ, ಸಮಿತಗಮನೇನ ಪನ ಸೋಭತಿ. ಇತ್ಥೀ ಜವಮಾನಾ ನ ಸೋಭತಿ, ‘‘ಕಿಂ ಏಸಾ ಇತ್ಥೀ ಪುರಿಸೋ ವಿಯ ಧಾವತೀ’’ತಿ ಗರಹಿತಬ್ಬಾವ ಹೋತಿ, ‘‘ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಜನಾ ಜವಮಾನಾ ನ ಸೋಭನ್ತಿ, ತಾತಾ’’ತಿ. ‘‘ಕತಮಂ ಪನ ಅಪರಂ ಕಾರಣಂ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ? ‘‘ತಾತಾ, ಮಾತಾಪಿತರೋ ನಾಮ ಧೀತರಂ ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಾನಿ ಸಣ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಪೋಸೇನ್ತಿ. ಮಯಞ್ಹಿ ವಿಕ್ಕಿಣೇಯ್ಯಭಣ್ಡಂ ನಾಮ, ಅಮ್ಹೇ ಪರಕುಲಪೇಸನತ್ಥಾಯ ಪೋಸೇನ್ತಿ. ಸಚೇ ಜವಮಾನಾನಂ ನಿವತ್ಥದುಸ್ಸಕಣ್ಣೇ ವಾ ಅಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ವಾ ಪಕ್ಖಲಿತ್ವಾ ಪತಿತಕಾಲೇ ಹತ್ಥೋ ವಾ ಪಾದೋ ವಾ ಭಿಜ್ಜೇಯ್ಯ, ಕುಲಸ್ಸೇವ ಭಾರೋ ಭವೇಯ್ಯ, ಪಸಾಧನಭಣ್ಡಂ ಪನ ಮೇ ತೇಮೇತ್ವಾ ಸುಸ್ಸಿಸ್ಸತಿ. ಇಮಂ ಕಾರಣಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ನ ಧಾವಿತಾಮ್ಹಿ, ತಾತಾ’’ತಿ.

ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ತಸ್ಸಾ ಕಥನಕಾಲೇ ದನ್ತಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಏವರೂಪಾ ನೋ ದನ್ತಸಮ್ಪತ್ತಿ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಾ’’ತಿ ತಸ್ಸಾ ಸಾಧುಕಾರಂ ದತ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಮ, ತುಯ್ಹಮೇವೇಸಾ ಅನುಚ್ಛವಿಕಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಂ ಸುವಣ್ಣಮಾಲಂ ಪಿಲನ್ಧಯಿಂಸು. ಅಥ ನೇ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕತರನಗರತೋ ಆಗತಾತ್ಥ, ತಾತಾ’’ತಿ? ‘‘ಸಾವತ್ಥಿತೋ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಸೇಟ್ಠಿಕುಲಂ ಕತರಂ ನಾಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಮಿಗಾರಸೇಟ್ಠಿ ನಾಮ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಅಯ್ಯಪುತ್ತೋ ಕೋ ನಾಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಪುಣ್ಣವಡ್ಢನಕುಮಾರೋ ನಾಮ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ. ಸಾ ‘‘ಸಮಾನಜಾತಿಕಂ ನೋ ಕುಲ’’ನ್ತಿ ಅಧಿವಾಸೇತ್ವಾ ಪಿತು ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ರಥಂ ಪೇಸೇತೂ’’ತಿ. ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಹಿ ಸಾ ಆಗಮನಕಾಲೇ ಪದಸಾ ಆಗತಾ, ಸುವಣ್ಣಮಾಲಾಯ ಪನ ಪಿಲನ್ಧನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಥಾ ಗನ್ತುಂ ನ ಲಭತಿ, ಇಸ್ಸರದಾರಿಕಾ ರಥಾದೀಹಿ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಇತರಾ ಪಕತಿಯಾನಕಂ ವಾ ಅಭಿರುಹನ್ತಿ, ಛತ್ತಂ ವಾ ತಾಲಪಣ್ಣಂ ವಾ ಉಪರಿ ಕರೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಅಸತಿ ನಿವತ್ಥಸಾಟಕಸ್ಸ ದಸನ್ತಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅಂಸೇ ಖಿಪನ್ತಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ಏವ. ತಸ್ಸಾ ಪನ ಪಿತಾ ಪಞ್ಚ ರಥಸತಾನಿ ಪೇಸೇಸಿ. ಸಾ ಸಪರಿವಾರಾ ರಥಂ ಆರುಯ್ಹ ಗತಾ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಪಿ ಏಕತೋವ ಅಗಮಂಸು. ಅಥ ನೇ ಸೇಟ್ಠಿ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕುತೋ ಆಗತಾತ್ಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಸಾವತ್ಥಿತೋ ಮಹಾಸೇಟ್ಠೀ’’ತಿ. ‘‘ಸೇಟ್ಠಿ ಕತರೋ ನಾಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಮಿಗಾರಸೇಟ್ಠಿ ನಾಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಪುತ್ತೋ ಕೋ ನಾಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಪುಣ್ಣವಡ್ಢನಕುಮಾರೋ ನಾಮ ಮಹಾಸೇಟ್ಠೀ’’ತಿ. ‘‘ಧನಂ ಕಿತ್ತಕ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಚತ್ತಾಲೀಸಕೋಟಿಯೋ ಮಹಾಸೇಟ್ಠೀ’’ತಿ. ‘‘ಧನಂ ತಾವ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಧನಂ ಉಪಾದಾಯ ಕಾಕಣಿಕಮತ್ತಂ, ದಾರಿಕಾಯ ಪನ ಆರಕ್ಖಮತ್ತಾಯ ಲದ್ಧಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಕಿಂ ಅಞ್ಞೇನ ಕಾರಣೇನಾ’’ತಿ ಅಧಿವಾಸೇಸಿ. ಸೋ ತೇಸಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಏಕಾಹದ್ವೀಹಂ ವಸಾಪೇತ್ವಾ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ.

ತೇ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಿಗಾರಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ‘‘ಲದ್ಧಾ ನೋ ದಾರಿಕಾ’’ತಿ ಆರೋಚಯಿಂಸು. ‘‘ಕಸ್ಸ ಧೀತಾ’’ತಿ? ‘‘ಧನಞ್ಚಯಸೇಟ್ಠಿನೋ’’ತಿ. ಸೋ ‘‘ಮಹಾಕುಲಸ್ಸ ಮೇ ದಾರಿಕಾ ಲದ್ಧಾ, ಖಿಪ್ಪಮೇವ ನಂ ಆನೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ತತ್ಥ ಗಮನತ್ಥಂ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸಿ. ರಾಜಾ ‘‘‘ಮಹಾಕುಲಂ ಏತಂ ಮಯಾ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಾ ಆನೇತ್ವಾ ಸಾಕೇತೇ ನಿವೇಸಿತಂ, ತಸ್ಸ ಸಮ್ಮಾನಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’ತಿ ಅಹಮ್ಪಿ ಆಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ, ಸೋ ‘‘ಸಾಧು, ದೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಧನಞ್ಚಯಸೇಟ್ಠಿನೋ ಸಾಸನಂ ಪೇಸೇಸಿ – ‘‘ಮಯಿ ಆಗಚ್ಛನ್ತೇ ರಾಜಾಪಿ ಆಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಮಹನ್ತಂ ರಾಜಬಲಂ ಏತ್ತಕಸ್ಸ ಜನಸ್ಸ ಕತ್ತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸಿ, ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ? ಇತರೋಪಿ ‘‘ಸಚೇಪಿ ದಸ ರಾಜಾನೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಆಗಚ್ಛನ್ತೂ’’ತಿ ಪಟಿಸಾಸನಂ ಪೇಸೇಸಿ. ಮಿಗಾರಸೇಟ್ಠಿ ತಾವ ಮಹನ್ತೇ ನಗರೇ ಗೇಹಗೋಪಕಮತ್ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಜನಂ ಆದಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಡ್ಢಯೋಜನಮತ್ತೇ ಠಾನೇ ಠತ್ವಾ ‘‘ಆಗತಾಮ್ಹಾ’’ತಿ ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿ. ಧನಞ್ಚಯಸೇಟ್ಠಿ ಬಹುಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಧೀತರಾ ಸದ್ಧಿಂ ಮನ್ತೇಸಿ, ‘‘ಅಮ್ಮ, ಸಸುರೋ ಕಿರ ತೇ ಕೋಸಲರಞ್ಞಾ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗತೋ, ತಸ್ಸ ಕತರಂ ಗೇಹಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತಬ್ಬಂ, ರಞ್ಞೋ ಕತರಂ, ಉಪರಾಜಾದೀನಂ ಕತರಾನೀ’’ತಿ? ಪಣ್ಡಿತಾ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ವಜಿರಗ್ಗತಿಖಿಣಞಾಣಾ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ಪತ್ಥಿತಪತ್ಥನಾ ಅಭಿನೀಹಾರಸಮ್ಪನ್ನಾ ‘‘ಸಸುರಸ್ಸ ಮೇ ಅಸುಕಗೇಹಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಥ, ರಞ್ಞೋ ಅಸುಕಗೇಹಂ, ಉಪರಾಜಾದೀನಂ ಅಸುಕಾನೀ’’ತಿ ಸಂವಿದಹಿತ್ವಾ ದಾಸಕಮ್ಮಕರೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಏತ್ತಕಾ ರಞ್ಞೋ ಕತ್ತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ಕರೋಥ, ಏತ್ತಕಾ ಉಪರಾಜಾದೀನಂ, ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಾದಯೋಪಿ ತುಮ್ಹೇಯೇವ ಪಟಿಜಗ್ಗಥ, ಅಸ್ಸಬನ್ಧಾದಯೋಪಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮಙ್ಗಲಛಣಂ ಅನುಭವಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಸಂವಿದಹಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ’’? ‘‘‘ಮಯಂ ವಿಸಾಖಾಯ ಮಙ್ಗಲಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಲಭಿಮ್ಹ, ಅಸ್ಸರಕ್ಖಣಾದೀನಿ ಕರೋನ್ತಾ ಸುಖಂ ನ ವಿಚರಿಮ್ಹಾ’ತಿ ಕೇಚಿ ವತ್ತುಂ ಮಾ ಲಭಿಂಸೂ’’ತಿ.

ತಂ ದಿವಸಮೇವ ವಿಸಾಖಾಯ ಪಿತಾ ಪಞ್ಚಸತೇ ಸುವಣ್ಣಕಾರೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಧೀತು ಮೇ ಮಹಾಲತಾಪಸಾಧನಂ ನಾಮ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ರತ್ತಸುವಣ್ಣಸ್ಸ ನಿಕ್ಖಸಹಸ್ಸಂ, ತದನುರೂಪಾನಿ ಚ ರಜತಮಣಿಮುತ್ತಾಪವಾಳವಜಿರಾದೀನಿ ದಾಪೇಸಿ. ರಾಜಾ ಕತಿಪಾಹಂ ವಸಿತ್ವಾವ ಧನಞ್ಚಯಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿ ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ ಸೇಟ್ಠಿನಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಚಿರಂ ಪೋಸನಂ ನಾಮ ಕಾತುಂ, ದಾನಿ ದಾರಿಕಾಯ ಗಮನಕಾಲಂ ಜಾನಾತೂ’’ತಿ. ಸೋಪಿ ರಞ್ಞೋ ಸಾಸನಂ ಪೇಸೇಸಿ – ‘‘ಇದಾನಿ ವಸ್ಸಕಾಲೋ ಆಗತೋ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಚತುಮಾಸಂ ವಿಚರಿತುಂ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಬಲಕಾಯಸ್ಸ ಯಂ ಯಂ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಮಮ ಭಾರೋ, ಮಯಾ ಪೇಸಿತಕಾಲೇ ದೇವೋ ಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಾಕೇತನಗರಂ ನಿಚ್ಚನಕ್ಖತ್ತಂ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ. ರಾಜಾನಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಮಾಲಾಗನ್ಧವತ್ಥಾದೀನಿ ಪಟಿಯತ್ತಾನೇವ ಹೋನ್ತಿ. ತತೋ ತೇ ಜನಾ ಚಿನ್ತಯಿಂಸು – ‘‘ಸೇಟ್ಠಿ ಅಮ್ಹಾಕಮೇವ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ, ಏವಂ ತಯೋ ಮಾಸಾ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಾ, ಪಸಾಧನಂ ಪನ ತಾವ ನ ನಿಟ್ಠಾತಿ. ಕಮ್ಮನ್ತಾಧಿಟ್ಠಾಯಕಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಆರೋಚೇಸುಂ – ‘‘ಅಞ್ಞಂ ಅಸನ್ತಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಬಲಕಾಯಸ್ಸ ಪನ ಭತ್ತಪಚನದಾರೂನಿ ನಪ್ಪಹೋನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ಗಚ್ಛಥ, ತಾತಾ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಪರಿಜಿಣ್ಣಾ ಹತ್ಥಿಸಾಲಾದಯೋ ಚೇವ ಪರಿಜಿಣ್ಣಕಾನಿ ಚ ಗೇಹಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಚಥಾ’’ತಿ. ಏವಂ ಪಚನ್ತಾನಮ್ಪಿ ಅಡ್ಢಮಾಸೋ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೋ. ತತೋ ಪುನಪಿ ‘‘ದಾರೂನಿ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಆರೋಚಯಿಂಸು. ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ನ ಸಕ್ಕಾ ದಾರೂನಿ ಲದ್ಧುಂ, ದುಸ್ಸಕೋಟ್ಠಾಗಾರಾನಿ ವಿವರಿತ್ವಾ ಥೂಲಸಾಟಕೇಹಿ ವಟ್ಟಿಯೋ ಕತ್ವಾ ತೇಲಚಾಟೀಸು ತೇಮೇತ್ವಾ ಭತ್ತಂ ಪಚಥಾ’’ತಿ. ತೇ ಅಡ್ಢಮಾಸಂ ತಥಾ ಅಕಂಸು. ಏವಂ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸಾ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಾ, ಪಸಾಧನಮ್ಪಿ ನಿಟ್ಠಿತಂ.

ತಸ್ಮಿಂ ಪಸಾಧನೇ ಚತಸ್ಸೋ ವಜಿರನಾಳಿಯೋ ಉಪಯೋಗಂ ಅಗಮಂಸು, ಮುತ್ತಾನಂ ಏಕಾದಸ ನಾಳಿಯೋ, ಪವಾಳಸ್ಸ ಬಾವೀಸತಿ ನಾಳಿಯೋ, ಮಣೀನಂ ತೇತ್ತಿಂಸ ನಾಳಿಯೋ. ಇತಿ ಏತೇಹಿ ಚ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಚ ರತನೇಹಿ ನಿಟ್ಠಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಅಸುತ್ತಮಯಂ ಪಸಾಧನಂ ರಜತೇನ ಸುತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕರಿಂಸು. ತಂ ಸೀಸೇ ಪಟಿಮುಕ್ಕಂ ಪಾದಪಿಟ್ಠಿಂ ಗಚ್ಛತಿ. ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಮುದ್ದಿಕಾ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಕತಾ ಸುವಣ್ಣಮಯಾ ಗಣ್ಠಿಕಾ ಹೋನ್ತಿ, ರಜತಮಯಾ ಪಾಸಕಾ, ಮತ್ಥಕಮಜ್ಝೇ ಏಕಾ ಮುದ್ದಿಕಾ, ದ್ವೀಸು ಕಣ್ಣಪಿಟ್ಠೀಸು ದ್ವೇ, ಗಲವಾಟಕೇ ಏಕಾ, ದ್ವೀಸು ಜತ್ತೂಸು ದ್ವೇ, ದ್ವೀಸು ಕಪ್ಪರೇಸು ದ್ವೇ, ದ್ವೀಸು ಕಟಿಪಸ್ಸೇಸು ದ್ವೇತಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಖೋ ಪನ ಪಸಾಧನೇ ಏಕಂ ಮೋರಂ ಕರಿಂಸು, ತಸ್ಸ ದಕ್ಖಿಣಪಕ್ಖೇ ರತ್ತಸುವಣ್ಣಮಯಾನಿ ಪಞ್ಚ ಪತ್ತಸತಾನಿ ಅಹೇಸುಂ, ವಾಮಪಕ್ಖೇ ಪಞ್ಚ ಪತ್ತಸತಾನಿ, ತುಣ್ಡಂ ಪವಾಳಮಯಂ, ಅಕ್ಖೀನಿ ಮಣಿಮಯಾನಿ, ತಥಾ ಗೀವಾ ಚ ಪಿಞ್ಛಾನಿ ಚ, ಪತ್ತನಾಳಿಯೋ ರಜತಮಯಾ, ತಥಾ ಜಙ್ಘಾಯೋ. ಸೋ ವಿಸಾಖಾಯ ಮತ್ಥಕಮಜ್ಝೇ ಪಬ್ಬತಕೂಟೇ ಠತ್ವಾ ನಚ್ಚನಮಯೂರೋ ವಿಯ ಖಾಯತಿ. ಪತ್ತನಾಳಿಸಹಸ್ಸಸ್ಸ ಸದ್ದೋ ದಿಬ್ಬಸಙ್ಗೀತಂ ವಿಯ ಪಞ್ಚಙ್ಗಿಕತೂರಿಯಘೋಸೋ ವಿಯ ಚ ಪವತ್ತತಿ. ಸನ್ತಿಕಂ ಉಪಗತಾಯೇವ ತಸ್ಸಾ ಅಮೋರಭಾವಂ ಜಾನನ್ತಿ. ಪಸಾಧನಂ ನವಕೋಟಿಅಗ್ಘನಕಂ ಅಹೋಸಿ, ಸತಸಹಸ್ಸಂ ಹತ್ಥಕಮ್ಮಮೂಲಂ ದೀಯಿತ್ಥ.

‘‘ಕಿಸ್ಸ ಪನ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ತಾಯೇತಂ ಪಸಾಧನಂ ಲದ್ಧ’’ನ್ತಿ? ಸಾ ಕಿರ ಕಸ್ಸಪಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಕಾಲೇ ವೀಸತಿಯಾ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಾನಂ ಚೀವರಸಾಟಕಂ ದತ್ವಾ ಸುತ್ತಮ್ಪಿ ಸೂಚಿಯೋಪಿ ರಜನಮ್ಪಿ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಮೇವ ಅದಾಸಿ. ತಸ್ಸ ಚೀವರದಾನಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಇಮಂ ಮಹಾಲತಾಪಸಾಧನಂ ಲಭಿ. ಇತ್ಥೀನಞ್ಹಿ ಚೀವರದಾನಂ ಮಹಾಲತಾಪಸಾಧನಭಣ್ಡೇನ ಮತ್ಥಕಂ ಪಪ್ಪೋತಿ, ಪುರಿಸಾನಂ ಇದ್ಧಿಮಯಪತ್ತಚೀವರೇನಾತಿ. ಏವಂ ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ ಚತೂಹಿ ಮಾಸೇಹಿ ಧೀತು ಪರಿವಚ್ಛಂ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಂ ದದಮಾನೋ ಕಹಾಪಣಪೂರಾನಿ ಪಞ್ಚ ಸಕಟಸತಾನಿ ಅದಾಸಿ, ಸುವಣ್ಣಭಾಜನಪೂರಾನಿ ಪಞ್ಚ, ರಜತಭಾಜನಪೂರಾನಿ ಪಞ್ಚ, ತಮ್ಬಭಾಜನಪೂರಾನಿ ಪಞ್ಚ, ಪತ್ತುಣ್ಣವತ್ಥಕೋಸೇಯ್ಯವತ್ಥಪೂರಾನಿ ಪಞ್ಚ, ಸಪ್ಪಿಪೂರಾನಿ ಪಞ್ಚ, ತೇಲಪೂರಾನಿ ಪಞ್ಚ, ಸಾಲಿತಣ್ಡುಲಪೂರಾನಿ ಪಞ್ಚ, ನಙ್ಗಲಫಾಲಾದಿಉಪಕರಣಪೂರಾನಿ ಪಞ್ಚಸಕಟಸತಾನಿ ಅದಾಸಿ. ಏವಂ ಕಿರಸ್ಸ ಅಹೋಸಿ – ‘‘ಮಮ ಧೀತು ಗತಟ್ಠಾನೇ ‘ಅಸುಕೇನ ನಾಮ ಮೇ ಅತ್ಥೋ’ತಿ ಮಾ ಪರಸ್ಸ ಗೇಹದ್ವಾರಂ ಪಹಿಣೀ’’ತಿ. ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬೂಪಕರಣಾನಿ ದಾಪೇಸಿ. ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ರಥೇ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಪಟಿಮಣ್ಡಿತಾ ತಿಸ್ಸೋ ತಿಸ್ಸೋ ವಣ್ಣದಾಸಿಯೋ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ರಥಸತಾನಿ ಅದಾಸಿ. ‘‘ಏತಂ ನ್ಹಾಪೇನ್ತಿಯೋ ಭೋಜೇನ್ತಿಯೋ ಅಲಙ್ಕರೋನ್ತಿಯೋ ವಿಚರಥಾ’’ತಿ ದಿಯಡ್ಢಸಹಸ್ಸಪರಿಚಾರಿಕಾಯೋ ಅದಾಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಮಮ ಧೀತು ಗಾವೋ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ಪುರಿಸೇ ಆಣಾಪೇಸಿ – ‘‘ಗಚ್ಛಥ ಭಣೇ ಚೂಳವಜಸ್ಸ ದ್ವಾರಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ತೀಸು ಗಾವುತೇಸು ತಿಸ್ಸೋ ಭೇರಿಯೋ ಗಹೇತ್ವಾ ತಿಟ್ಠಥ, ಪುಥುಲತೋ ಉಸಭಮತ್ತೇ ಠಾನೇ ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ತಿಟ್ಠಥ. ಗಾವೀನಂ ತತೋ ಪರಂ ಗನ್ತುಂ ಮಾ ಅದತ್ಥ. ಏವಂ ಠಿತಕಾಲೇ ಭೇರಿಸಞ್ಞಂ ಕರೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ. ತೇ ತಥಾ ಅಕಂಸು. ತೇ ಗಾವೀನಂ ವಜತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಗಾವುತಂ ಗತಕಾಲೇ ಭೇರಿಸಞ್ಞಂ ಅಕಂಸು, ಪುನ ಅಡ್ಢಯೋಜನಂ ಗತಕಾಲೇ ಅಕಂಸು. ಪುನಪಿ ತಿಗಾವುತಂ ಗತಕಾಲೇ ಭೇರಿಸಞ್ಞಂ ಅಕಂಸು, ಪುಥುಲತೋ ಗಮನಞ್ಚ ನಿವಾರೇಸುಂ. ಏವಂ ದೀಘತೋ ತಿಗಾವುತೇ, ಪುಥುಲತೋ ಉಸಭಮತ್ತೇ ಠಾನೇ ಗಾವಿಯೋ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ನಿಘಂಸನ್ತಿಯೋ ಅಟ್ಠಂಸು.

ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ ‘‘ಮಮ ಧೀತು ಏತ್ತಕಾ ಗಾವೋ ಅಲಂ, ದ್ವಾರಂ ಪಿದಹಥಾ’’ತಿ ವಜದ್ವಾರಂ ಪಿದಹಾಪೇಸಿ. ದ್ವಾರಸ್ಮಿಂ ಪಿದಹಿತೇ ವಿಸಾಖಾಯ ಪುಞ್ಞಬಲೇನ ಬಲವಗಾವೋ ಚ ಧೇನುಯೋ ಚ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿಂಸು. ಮನುಸ್ಸಾನಂ ವಾರೇನ್ತಾನಂ ವಾರೇನ್ತಾನಮೇವ ಸಟ್ಠಿಸಹಸ್ಸಾ ಬಲವಗಾವೋ ಚ ಸಟ್ಠಿಸಹಸ್ಸಾ ಧೇನುಯೋ ಚ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ, ತತ್ತಕಾ ಬಲವವಚ್ಛಾ ತಾಸಂ ಧೇನೂನಂ ಉಸಭಾ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಅನುಬನ್ಧಾ ಅಹೇಸುಂ. ‘‘ಕಿಸ್ಸ ಪನ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಏವಂ ಗಾವೋ ಗತಾ’’ತಿ? ನಿವಾರೇನ್ತಾನಂ ನಿವಾರೇನ್ತಾನಂ ದಿನ್ನದಾನಸ್ಸ. ಸಾ ಕಿರ ಕಸ್ಸಪಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಕಿಕಿಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಸತ್ತನ್ನಂ ಧೀತಾನಂ ಕನಿಟ್ಠಾ ಸಙ್ಘದಾಸೀ ನಾಮ ಹುತ್ವಾ ವೀಸತಿಯಾ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಾನಂ ಪಞ್ಚಗೋರಸದಾನಂ ದದಮಾನಾ ಥೇರಾನಞ್ಚ ದಹರಾನಞ್ಚ ಸಾಮಣೇರಾನಞ್ಚ ಪತ್ತಂ ಪಿದಹಿತ್ವಾ, ‘‘ಅಲಂ, ಅಲ’’ನ್ತಿ ನಿವಾರೇನ್ತಾನಮ್ಪಿ ‘‘ಇದಂ ಮಧುರಂ, ಇದಂ ಮನಾಪ’’ನ್ತಿ ಅದಾಸಿ. ಏವಂ ತಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ವಾರಿಯಮಾನಾಪಿ ಗಾವೋ ನಿಕ್ಖಮಿಂಸು. ಸೇಟ್ಠಿನಾ ಏತ್ತಕಸ್ಸ ಧನಸ್ಸ ದಿನ್ನಕಾಲೇ ಸೇಟ್ಠಿಭರಿಯಾ ಆಹ – ‘‘ತುಮ್ಹೇಹಿ ಮಯ್ಹಂ ಧೀತು ಸಬ್ಬಂ ಸಂವಿದಹಿತಂ, ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರಾ ಪನ ದಾಸದಾಸಿಯೋ ನ ಸಂವಿದಹಿತಾ, ಕಿಂ ಕಾರಣಾ’’ತಿ? ‘‘ಮಮ ಧೀತರಿ ಸಸಿನೇಹನಿಸ್ಸಿನೇಹಾನಂ ಜಾನನತ್ಥಂ. ಅಹಞ್ಹಿ ತಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗಚ್ಛಮಾನಕೇ ಗೀವಾಯ ಗಹೇತ್ವಾ ನ ಪಹಿಣಾಮಿ, ಯಾನಂ ಆರುಯ್ಹ ಗಮನಕಾಲೇಯೇವ ಏತಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಗನ್ತುಕಾಮಾ ಗಚ್ಛನ್ತು, ಮಾ ಅಗನ್ತುಕಾಮಾತಿ ವಕ್ಖಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ.

ಅಥ ‘‘ಸ್ವೇ ಮಮ ಧೀತಾ ಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಗಬ್ಭೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಧೀತರಂ ಸಮೀಪೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಮ, ಪತಿಕುಲೇ ವಸನ್ತಿಯಾ ನಾಮ ಇಮಞ್ಚ ಇಮಞ್ಚ ಆಚಾರಂ ರಕ್ಖಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಓವಾದಮದಾಸಿ. ಅಯಮ್ಪಿ ಮಿಗಾರಸೇಟ್ಠಿ ಅನನ್ತರಗಬ್ಭೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಧನಞ್ಚಯಸೇಟ್ಠಿನೋ ಓವಾದಂ ಅಸ್ಸೋಸಿ. ಸೋಪಿ ಸೇಟ್ಠಿ ಧೀತರಂ ಏವಂ ಓವದಿ –

‘‘ಅಮ್ಮ, ಸಸುರಕುಲೇ ವಸನ್ತಿಯಾ ನಾಮ ಅನ್ತೋಅಗ್ಗಿ ಬಹಿ ನ ನೀಹರಿತಬ್ಬೋ, ಬಹಿಅಗ್ಗಿ ಅನ್ತೋ ನ ಪವೇಸೇತಬ್ಬೋ, ದದನ್ತಸ್ಸೇವ ದಾತಬ್ಬಂ, ಅದದನ್ತಸ್ಸ ನ ದಾತಬ್ಬಂ, ದದನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಅದದನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ದಾತಬ್ಬಂ, ಸುಖಂ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬಂ, ಸುಖಂ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ, ಸುಖಂ ನಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ, ಅಗ್ಗಿ ಪರಿಚರಿತಬ್ಬೋ, ಅನ್ತೋದೇವತಾ ನಮಸ್ಸಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ.

ಇಮಂ ದಸವಿಧಂ ಓವಾದಂ ದತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಸಬ್ಬಾ ಸೇನಿಯೋ ಸನ್ನಿಪಾತೇತ್ವಾ ರಾಜಸೇನಾಯ ಮಜ್ಝೇ ಅಟ್ಠ ಕುಟುಮ್ಬಿಕೇ ಪಾಟಿಭೋಗೇ ಗಹೇತ್ವಾ, ‘‘ಸಚೇ ಮೇ ಗತಟ್ಠಾನೇ ಧೀತು ದೋಸೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸೋಧೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ನವಕೋಟಿಅಗ್ಘನಕೇನ ಮಹಾಲತಾಪಸಾಧನೇನ ಧೀತರಂ ಪಸಾಧೇತ್ವಾ ನ್ಹಾನಚುಣ್ಣಮೂಲಕಂ ಚತುಪಣ್ಣಾಸಕೋಟಿಧನಂ ದತ್ವಾ ಯಾನಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಸಾಕೇತಸ್ಸ ಸಾಮನ್ತಾ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕೇಸು ಅನುರಾಧಪುರಮತ್ತೇಸು ಚುದ್ದಸಸು ಭತ್ತಗಾಮೇಸು ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇಸಿ – ‘‘ಮಮ ಧೀತರಾ ಸದ್ಧಿಂ ಗನ್ತುಕಾಮಾ ಗಚ್ಛನ್ತೂ’’ತಿ. ತೇ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾವ – ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಯ್ಯಾಯ ಗಮನಕಾಲೇ ಕಿಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಇಧಾ’’ತಿ ಚುದ್ದಸ ಗಾಮಕಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಸೇಸೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿಂಸು? ಧನಞ್ಚಯಸೇಟ್ಠಿಪಿ ರಞ್ಞೋ ಚ ಮಿಗಾರಸೇಟ್ಠಿನೋ ಚ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಥೋಕಂ ಅನುಗನ್ತ್ವಾ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಧೀತರಂ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ.

ಮಿಗಾರಸೇಟ್ಠಿಪಿ ಸಬ್ಬಪಚ್ಛತೋ ಯಾನಕೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಬಲಕಾಯಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಕೇ ನಾಮೇತೇ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಸುಣಿಸಾಯ ವೋ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರಾ ದಾಸಿದಾಸಾ’’ತಿ. ‘‘ಏತ್ತಕೇ ಕೋ ಪೋಸೇಸ್ಸ’’ತಿ? ‘‘ಪೋಥೇತ್ವಾ ತೇ ಪಲಾಪೇಥ, ಅಪಲಾಯನ್ತೇ ಇತೋ ದಣ್ಡಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ. ವಿಸಾಖಾ ಪನ ‘‘ಅಪೇಥ, ಮಾ ವಾರೇಥ, ಬಲಮೇವ ಬಲಸ್ಸ ಭತ್ತಂ ದಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೇಟ್ಠಿ ಏವಂ ವುತ್ತೇಪಿ, ‘‘ಅಮ್ಮ, ನತ್ಥಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಏತೇಹಿ ಅತ್ಥೋ, ಕೋ ಏತೇ ಪೋಸೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಲೇಡ್ಡುದಣ್ಡಾದೀಹಿ ಪೋಥೇತ್ವಾ ಪಲಾಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಕೇ ‘‘ಅಲಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಏತ್ತಕೇಹೀ’’ತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಾಯಾಸಿ. ಅಥ ವಿಸಾಖಾ ಸಾವತ್ಥಿನಗರದ್ವಾರಂ ಸಮ್ಪತ್ತಕಾಲೇ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಯಾನಸ್ಮಿಂ ನು ಖೋ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಪವಿಸಿಸ್ಸಾಮಿ, ಉದಾಹು ರಥೇ ಠತ್ವಾ’’ತಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಯಾನೇನ ಮೇ ಪವಿಸನ್ತಿಯಾ ಮಹಾಲತಾಪಸಾಧನಸ್ಸ ವಿಸೇಸೋ ನ ಪಞ್ಞಾಯಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಸಾ ಸಕಲನಗರಸ್ಸ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೀ ರಥೇ ಠತ್ವಾ ನಗರಂ ಪಾವಿಸಿ. ಸಾವತ್ಥಿವಾಸಿನೋ ವಿಸಾಖಾಯ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಏಸಾ ಕಿರ ವಿಸಾಖಾ ನಾಮ, ಏವರೂಪಾ ಅಯಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿ ಏತಿಸ್ಸಾವ ಅನುಚ್ಛವಿಕಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ಇತಿ ಸಾ ಮಹಾಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಗೇಹಂ ಪಾವಿಸಿ. ಗತದಿವಸೇ ಚಸ್ಸಾ ಸಕಲನಗರವಾಸಿನೋ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಧನಞ್ಚಯಸೇಟ್ಠಿ ಅತ್ತನೋ ನಗರಂ ಸಮ್ಪತ್ತಾನಂ ಮಹಾಸಕ್ಕಾರಂ ಅಕಾಸೀ’’ತಿ ಯಥಾಸತ್ತಿ ಯಥಾಬಲಂ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಪಹಿಣಿಂಸು. ವಿಸಾಖಾ ಪಹಿತಪಹಿತಂ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ನಗರೇ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞೇಸು ಕುಲೇಸು ಸಬ್ಬತ್ಥಕಮೇವ ದಾಪೇಸಿ. ಇತಿ ಸಾ ‘‘ಇದಂ ಮಯ್ಹಂ ಮಾತು ದೇಥ, ಇದಂ ಮಯ್ಹಂ ಪಿತು ದೇಥ, ಇದಂ ಮಯ್ಹಂ ಭಾತು ದೇಥ, ಇದಂ ಮಯ್ಹಂ ಭಗಿನಿಯಾ ದೇಥಾ’’ತಿ ತೇಸಂ ತೇಸಂ ವಯಾನುರೂಪಂ ಪಿಯವಚನಂ ವತ್ವಾ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಪೇಸೇನ್ತೀ ಸಕಲನಗರವಾಸಿನೋ ಞಾತಕೇ ವಿಯ ಅಕಾಸಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ರತ್ತಿಭಾಗಸಮನನ್ತರೇ ಆಜಞ್ಞವಳವಾಯ ಗಬ್ಭವುಟ್ಠಾನಂ ಅಹೋಸಿ. ಸಾ ದಾಸೀಹಿ ದಣ್ಡದೀಪಿಕಾ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ವಳವಂ ಉಣ್ಹೋದಕೇನ ನ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ತೇಲೇನ ಮಕ್ಖಾಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಮೇವ ಅಗಮಾಸಿ.

ಮಿಗಾರಸೇಟ್ಠಿಪಿ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಆವಾಹಮಙ್ಗಲಂ ಕರೋನ್ತೋ ಧುರವಿಹಾರೇ ವಸನ್ತಮ್ಪಿ ತಥಾಗತಂ ಅಮನಸಿಕರಿತ್ವಾ ದೀಘರತ್ತಂ ನಗ್ಗಸಮಣಕೇಸು ಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ಪೇಮೇನ ಚೋದಿಯಮಾನೋ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಅಯ್ಯಾನಮ್ಪಿ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏಕದಿವಸಂ ಅನೇಕಸತೇಸು ನವಭಾಜನೇಸು ನಿರುದಕಪಾಯಾಸಂ ಪಚಾಪೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚಸತೇ ಅಚೇಲಕೇ ನಿಮನ್ತಾಪೇತ್ವಾ ಅನ್ತೋಗೇಹಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ, ‘‘ಆಗಚ್ಛತು ಮೇ ಸುಣಿಸಾ, ಅರಹನ್ತೇ ವನ್ದತೂ’’ತಿ ವಿಸಾಖಾಯ ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿ. ಸಾ ‘‘ಅರಹನ್ತೋ’’ತಿ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಸೋತಾಪನ್ನಾ ಅರಿಯಸಾವಿಕಾ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠಾ ಹುತ್ವಾ ತೇಸಂ ಭೋಜನಟ್ಠಾನಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತೇ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ, ‘‘ಏವರೂಪಾ ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪವಿರಹಿತಾ ಅರಹನ್ತಾ ನಾಮ ನ ಹೋನ್ತಿ, ಕಸ್ಮಾ ಮಂ ಸಸುರೋ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇಸೀ’’ತಿ, ‘‘ಧೀ, ಧೀ’’ತಿ ಸೇಟ್ಠಿಂ ಗರಹಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಮೇವ ಗತಾ. ಅಚೇಲಕಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಬ್ಬೇ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಸೇಟ್ಠಿಂ ಗರಹಿಂಸು – ‘‘ಕಿಂ ತ್ವಂ, ಗಹಪತಿ, ಅಞ್ಞಂ ನಾಲತ್ಥ, ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಸಾವಿಕಂ ಮಹಾಕಾಳಕಣ್ಣಿಂ ಇಧ ಪವೇಸೇಸಿ, ವೇಗೇನ ನಂ ಇಮಸ್ಮಾ ಗೇಹಾ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಾಪೇಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ ಮಯಾ ಇಮೇಸಂ ವಚನಮತ್ತೇನೇವ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಾಪೇತುಂ, ಮಹಾಕುಲಸ್ಸ ಸಾ ಧೀತಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಅಯ್ಯಾ, ದಹರಾ ನಾಮ ಜಾನಿತ್ವಾ ವಾ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ವಾ ಕರೇಯ್ಯುಂ, ತುಮ್ಹೇ ತುಣ್ಹೀ ಹೋಥಾ’’ತಿ ತೇ ಉಯ್ಯೋಜೇತ್ವಾ ಸಯಂ ಮಹಾರಹೇ ಆಸನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಯಂ ನಿರುದಕಂ ಮಧುಪಾಯಾಸಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿ.

ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಏಕೋ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕತ್ಥೇರೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತೋ ತಂ ನಿವೇಸನಂ ಪಾವಿಸಿ. ವಿಸಾಖಾ ಸಸುರಂ ಬೀಜಯಮಾನಾ ಠಿತಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸಸುರಸ್ಸ ಆಚಿಕ್ಖಿತುಂ ಅಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಯಥಾ ಸೋ ಥೇರಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಏವಂ ಅಪಗನ್ತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಸೋ ಪನ ಬಾಲೋ ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾಪಿ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಅಧೋಮುಖೋ ಭುಞ್ಜತೇವ. ವಿಸಾಖಾ ‘‘ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾಪಿ ಮೇ ಸಸುರೋ ಸಞ್ಞಂ ನ ಕರೋತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ, ‘‘ಅತಿಚ್ಛಥ, ಭನ್ತೇ, ಮಯ್ಹಂ ಸಸುರೋ ಪುರಾಣಂ ಖಾದತೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ನಿಗಣ್ಠೇಹಿ ಕಥಿತಕಾಲೇ ಅಧಿವಾಸೇತ್ವಾಪಿ ‘‘ಪುರಾಣಂ ಖಾದತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಕ್ಖಣೇಯೇವ ಹತ್ಥಂ ಅಪನೇತ್ವಾ, ‘‘ಇಮಂ ಪಾಯಾಸಂ ಇತೋ ನೀಹರಥ, ಏತಂ ಇಮಸ್ಮಾ ಗೇಹಾ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಥ, ಅಯಂ ಮಂ ಏವರೂಪೇ ಮಙ್ಗಲಕಾಲೇ ಅಸುಚಿಖಾದಕಂ ನಾಮ ಕರೋತೀ’’ತಿ ಆಹ. ತಸ್ಮಿಂ ಖೋ ಪನ ನಿವೇಸನೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ದಾಸಕಮ್ಮಕರಾ ವಿಸಾಖಾಯ ಸನ್ತಕಾವ, ಕೋ ನಂ ಹತ್ಥೇ ವಾ ಪಾದೇ ವಾ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸತಿ, ಮುಖೇನ ಕಥೇತುಂ ಸಮತ್ಥೋಪಿ ನತ್ಥಿ. ವಿಸಾಖಾ ಸಸುರಸ್ಸ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ತಾತ, ನ ಏತ್ತಕೇನೇವ ಮಯಂ ನಿಕ್ಖಮಾಮ, ನಾಹಂ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಉದಕತಿತ್ಥತೋ ಕುಮ್ಭದಾಸೀ ವಿಯ ಆನೀತಾ, ಧರಮಾನಕಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಧೀತರೋ ನಾಮ ನ ಏತ್ತಕೇನೇವ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಿ, ಏತೇನೇವ ಮೇ ಕಾರಣೇನ ಪಿತಾ ಇಧಾಗಮನಕಾಲೇ ಅಟ್ಠ ಕುಟುಮ್ಬಿಕೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘ಸಚೇ ಮೇ ಧೀತು ದೋಸೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಸೋಧೇಯ್ಯಾಥಾ’ತಿ ವತ್ವಾ ಮಂ ತೇಸಂ ಹತ್ಥೇ ಠಪೇಸಿ, ತೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಮಯ್ಹಂ ದೋಸಾದೋಸಂ ಸೋಧಾಪೇಥಾ’’ತಿ.

ಸೇಟ್ಠಿ ‘‘ಕಲ್ಯಾಣಂ ಏಸಾ ಕಥೇತೀ’’ತಿ ಅಟ್ಠ ಕುಟುಮ್ಬಿಕೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಅಯಂ ದಾರಿಕಾ ಮಙ್ಗಲಕಾಲೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಯಂ ನಿರುದಕಪಾಯಾಸಂ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಂ ಮಂ ‘ಅಸುಚಿಖಾದಕೋ’ತಿ ವದತೀ’’ತಿ ಆಹ, ‘‘ಇಮಿಸ್ಸಾ ದೋಸಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಇಮಂ ಗೇಹತೋ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಥಾ’’ತಿ. ‘‘ಏವಂ ಕಿರ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ. ನಾಹಂ ಏವಂ ವದಾಮಿ, ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪನ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕತ್ಥೇರೇ ಘರದ್ವಾರೇ ಠಿತೇ ಸಸುರೋ ಮೇ ಅಪ್ಪೋದಕಂ ಮಧುಪಾಯಾಸಂ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತೋ ತಂ ನ ಮನಸಿಕರೋತಿ, ಅಹಂ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಸಸುರೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ಪುಞ್ಞಂ ನ ಕರೋತಿ, ಪುರಾಣಪುಞ್ಞಮೇವ ಖಾದತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಅತಿಚ್ಛಥ, ಭನ್ತೇ, ಮಯ್ಹಂ ಸಸುರೋ ಪುರಾಣಂ ಖಾದತೀ’’ತಿ ಅವಚಂ, ‘‘ಏತ್ಥ ಮೇ ಕೋ ದೋಸೋ’’ತಿ? ‘‘ಅಯ್ಯ, ಇಧ ದೋಸೋ ನತ್ಥಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಧೀತಾ ಯುತ್ತಂ ಕಥೇತಿ, ತ್ವಂ ಕಸ್ಮಾ ಕುಜ್ಝಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಅಯ್ಯಾ, ಏಸ ತಾವ ದೋಸೋ ಮಾ ಹೋತು, ಅಯಂ ಪನ ಏಕದಿವಸಂ ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೇ ದಾಸೀಪರಿವುತಾ ಪಚ್ಛಾಗೇಹಂ ಅಗಮಾಸೀ’’ತಿ. ‘‘ಏವಂ ಕಿರ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ. ‘‘ತಾತಾ, ನಾಹಂ ಅಞ್ಞೇನ ಕಾರಣೇನ ಗತಾ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಗೇಹೇ ಆಜಾನೇಯ್ಯವಳವಾಯ ವಿಜಾತಾಯ ಸಞ್ಞಮ್ಪಿ ಅಕತ್ವಾ ನಿಸೀದಿತುಂ ನಾಮ ಅಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ ದಣ್ಡದೀಪಿಕಾ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಉಣ್ಹೋದಕಾದೀನಿಪಿ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ದಾಸೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಳವಾಯ ವಿಜಾತಪರಿಹಾರಂ ಕಾರಾಪೇಸಿಂ, ‘‘ಏತ್ಥ ಮೇ ಕೋ ದೋಸೋ’’ತಿ? ‘‘ಅಯ್ಯ, ಇಧ ದೋಸೋ ನತ್ಥಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಧೀತಾ ತವ ಗೇಹೇ ದಾಸೀಹಿಪಿ ಅಕತ್ತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ, ತ್ವಂ ಕಿಂ ಏತ್ಥ ದೋಸಂ ಪಸ್ಸಸೀ’’ತಿ?

ಅಯ್ಯಾ, ಇಧಾಪಿ ತಾವ ದೋಸೋ ಮಾ ಹೋತು, ಇಮಿಸ್ಸಾ ಪನ ಪಿತಾ ಇಧಾಗಮನಕಾಲೇ ಇಮಂ ಓವದನ್ತೋ ಗುಯ್ಹೇ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೇ ದಸ ಓವಾದೇ ಅದಾಸಿ, ತೇಸಂ ಅತ್ಥಂ ನ ಜಾನಾಮಿ, ತೇಸಂ ಮೇ ಅತ್ಥಂ ಕಥೇತು. ಇಮಿಸ್ಸಾ ಪನ ಪಿತಾ ‘‘ಅನ್ತೋಅಗ್ಗಿ ಬಹಿ ನ ನೀಹರಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಆಹ, ‘‘ಸಕ್ಕಾ ನು ಖೋ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಉಭತೋ ಪಟಿವಿಸ್ಸಕಗೇಹಾನಂ ಅಗ್ಗಿಂ ಅದತ್ವಾ ವಸಿತು’’ನ್ತಿ? ‘‘ಏವಂ ಕಿರ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ. ‘‘ತಾತಾ, ಮಯ್ಹಂ ಪಿತಾ ನ ಏತಂ ಸನ್ಧಾಯ ಕಥೇಸಿ. ಇದಂ ಪನ ಸನ್ಧಾಯ ಕಥೇಸಿ – ‘ಅಮ್ಮ, ತವ ಸಸ್ಸುಸಸುರಸಾಮಿಕಾನಂ ಅಗುಣಂ ದಿಸ್ವಾ ಬಹಿ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಗೇಹೇ ಠತ್ವಾ ಮಾ ಕಥೇಸಿ. ಏವರೂಪೋ ಹಿ ಅಗ್ಗಿಸದಿಸೋ ಅಗ್ಗಿ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’’ತಿ.

ಅಯ್ಯಾ, ಏತಂ ತಾವ ಏವಂ ಹೋತು, ಇಮಿಸ್ಸಾ ಪನ ಪಿತಾ ‘‘ಬಾಹಿರತೋ ಅಗ್ಗಿ ನ ಅನ್ತೋ ಪವೇಸೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಆಹ, ‘‘ಕಿಂ ಸಕ್ಕಾ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಅನ್ತೋ ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬುತೇ ಬಾಹಿರತೋ ಅಗ್ಗಿಂ ಅನಾಹರಿತು’’ನ್ತಿ? ‘‘ಏವಂ ಕಿರ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ. ತಾತಾ, ಮಯ್ಹಂ ಪಿತಾ ನ ಏತಂ ಸನ್ಧಾಯ ಕಥೇಸಿ, ಇದಂ ಪನ ಸನ್ಧಾಯ ಕಥೇಸಿ – ಸಚೇ ಪಟಿವಿಸ್ಸಕಗೇಹೇಸು ಇತ್ಥಿಯೋ ವಾ ಪುರಿಸಾ ವಾ ಸಸ್ಸುಸಸುರಸಾಮಿಕಾನಂ ಅಗುಣಂ ಕಥೇನ್ತಿ, ತೇಹಿ ಕಥಿತಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ‘‘ಅಸುಕೋ ನಾಮ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಏವಞ್ಚ ಏವಞ್ಚ ಅಗುಣಂ ಕಥೇತೀ’’ತಿ ಪುನ ಮಾ ಕಥೇಯ್ಯಾಸಿ. ‘‘ಏತೇನ ಹಿ ಅಗ್ಗಿನಾ ಸದಿಸೋ ಅಗ್ಗಿ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ. ಏವಂ ಇಮಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಕಾರಣೇ ಸಾ ನಿದ್ದೋಸಾವ ಅಹೋಸಿ. ಯಥಾ ಚ ಏತ್ಥ, ಏವಂ ಸೇಸೇಸುಪಿ.

ತೇಸು ಪನ ಅಯಮಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಯಮ್ಪಿ ಹಿ ತಸ್ಸಾ ಪಿತರಾ ‘‘ಯೇ ದದನ್ತಿ, ತೇಸಂಯೇವ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ತಂ ‘‘ಯಾಚಿತಕಂ ಉಪಕರಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಯೇ ಪಟಿದೇನ್ತಿ, ತೇಸಞ್ಞೇವ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ.

‘‘ಯೇ ನ ದೇನ್ತಿ, ತೇಸಂ ನ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಇದಮ್ಪಿ ಯೇ ಯಾಚಿತಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನ ಪಟಿದೇನ್ತಿ, ತೇಸಂ ನ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ.

‘‘ದದನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಅದದನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಪನ ದಲಿದ್ದೇಸು ಞಾತಿಮಿತ್ತೇಸು ಸಮ್ಪತ್ತೇಸು ತೇ ಪಟಿದಾತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತು ವಾ ಮಾ ವಾ, ತೇಸಂ ದಾತುಮೇವ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ.

‘‘ಸುಖಂ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಇದಮ್ಪಿ ಸಸ್ಸುಸಸುರಸಾಮಿಕೇ ದಿಸ್ವಾ ವುಟ್ಠಾತಬ್ಬಟ್ಠಾನೇ ನಿಸೀದಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ.

‘‘ಸುಖಂ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಪನ ಸಸ್ಸುಸಸುರಸಾಮಿಕೇಹಿ ಪುರೇತರಂ ಅಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ತೇ ಪರಿವಿಸಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಹಿ ಲದ್ಧಾಲದ್ಧಂ ಞತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಸಯಂ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ.

‘‘ಸುಖಂ ನಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಇದಮ್ಪಿ ಸಸ್ಸುಸಸುರಸಾಮಿಕೇಹಿ ಪುರೇತರಂ ಸಯನಂ ಆರುಯ್ಹ ನ ನಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ, ತೇಸಂ ಕತ್ತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ವತ್ತಪಟಿವತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಸಯಂ ನಿಪಜ್ಜಿತುಂ ಯುತ್ತನ್ತಿ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ.

‘‘ಅಗ್ಗಿ ಪರಿಚರಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಇದಂ ಪನ ಸಸ್ಸುಮ್ಪಿ ಸಸುರಮ್ಪಿ ಸಾಮಿಕಮ್ಪಿ ಅಗ್ಗಿಕ್ಖನ್ಧಂ ವಿಯ ಉರಗರಾಜಾನಂ ವಿಯ ಚ ಕತ್ವಾ ಪಸ್ಸಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ.

‘‘ಅನ್ತೋದೇವತಾ ನಮಸ್ಸಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಇದಮ್ಪಿ ಸಸ್ಸುಞ್ಚ ಸಸುರಞ್ಚ ಸಾಮಿಕಞ್ಚ ದೇವತಾ ವಿಯ ಕತ್ವಾ ದಟ್ಠುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಏವಂ ಸೇಟ್ಠಿ ಇಮೇಸಂ ದಸಓವಾದಾನಂ ಅತ್ಥಂ ಸುತ್ವಾ ಪಟಿವಚನಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ಅಧೋಮುಖೋ ನಿಸೀದಿ.

ಅಥ ನಂ ಕುಟುಮ್ಬಿಕಾ ‘‘ಕಿಂ ಸೇಟ್ಠಿ ಅಞ್ಞೋಪಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಧೀತು ದೋಸೋ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ‘‘ನತ್ಥಿ, ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ. ‘‘ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ನಂ ನಿದ್ದೋಸಂ ಅಕಾರಣೇನ ಗೇಹಾ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಾಪೇಸೀ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತೇ ವಿಸಾಖಾ ಆಹ – ‘‘ತಾತಾ, ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಮಯ್ಹಂ ಸಸುರಸ್ಸ ವಚನೇನ ಪಠಮಮೇವ ಗಮನಂ ನ ಯುತ್ತಂ, ಪಿತಾ ಪನ ಮೇ ಆಗಮನಕಾಲೇ ಮಮ ದೋಸಸೋಧನತ್ಥಾಯ ಮಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಹತ್ಥೇ ಠಪೇಸಿ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಚ ಮೇ ನಿದ್ದೋಸಭಾವೋ ಞಾತೋ, ಇದಾನಿ ಚ ಮಯ್ಹಂ ಗನ್ತುಂ ಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ ದಾಸಿದಾಸೇ ‘‘ಯಾನಾದೀಹಿ ಸಜ್ಜಾಪೇಥಾ’’ತಿ ಆಣಾಪೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸೇಟ್ಠಿ ಕುಟುಮ್ಬಿಕೇ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಮ, ಮಯಾ ಅಜಾನಿತ್ವಾವ ಕಥಿತಂ, ಖಮಾಹಿ ಮೇ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ತಾತ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಖಮಿತಬ್ಬಂ ತಾವ ಖಮಾಮಿ, ಅಹಂ ಪನ ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ಅವೇಚ್ಚಪ್ಪಸನ್ನಸ್ಸ ಕುಲಸ್ಸ ಧೀತಾ, ನ ಮಯಂ ವಿನಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ ವತ್ತಾಮ, ಸಚೇ ಮಮ ರುಚಿಯಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತುಂ ಲಭಾಮಿ, ವಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಮ್ಮ, ತ್ವಂ ಯಥಾರುಚಿಯಾ ತವ ಸಮಣೇ ಪಟಿಜಗ್ಗಾ’’ತಿ ಆಹ.

ವಿಸಾಖಾ ದಸಬಲಂ ನಿಮನ್ತಾಪೇತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ನಿವೇಸನಂ ಪವೇಸೇಸಿ. ನಗ್ಗಸಮಣಾಪಿ ಸತ್ಥು ಮಿಗಾರಸೇಟ್ಠಿನೋ ಗೇಹಂ ಗಮನಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿಂಸು. ವಿಸಾಖಾ ದಕ್ಖಿಣೋದಕಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಸಬ್ಬೋ ಸಕ್ಕಾರೋ ಪಟಿಯಾದಿತೋ, ಸಸುರೋ ಮೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ದಸಬಲಂ ಪರಿವಿಸತೂ’’ತಿ ಸಾಸನಂ ಪೇಸೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ಗನ್ತುಕಾಮಂ ಆಜೀವಕಾ ‘‘ಮಾ ಖೋ ತ್ವಂ, ಗಹಪತಿ, ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗಚ್ಛಾ’’ತಿ ನಿವಾರೇಸುಂ. ಸೋ ‘‘ಸುಣ್ಹಾ ಮೇ ಸಯಮೇವ ಪರಿವಿಸತೂ’’ತಿ ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿ. ಸಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಪರಿವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಟ್ಠಿತೇ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚೇ ಪುನ ಸಾಸನಂ ಪೇಸೇಸಿ – ‘‘ಸಸುರೋ ಮೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುಣಾತೂ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ‘‘ಇದಾನಿ ಅಗಮನಂ ನಾಮ ಅತಿವಿಯ ಅಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಧಮ್ಮಂ ಸೋತುಕಾಮತಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಪುನ ತೇ ಆಹಂಸು – ‘‘ತೇನ ಹಿ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತೋ ಬಹಿಸಾಣಿಯಾ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸುಣಾಹೀ’’ತಿ. ಪುರೇತರಮೇವಸ್ಸ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಾಣಿಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿಂಸು. ಸೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಬಹಿಸಾಣಿಯಂ ನಿಸೀದಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ತ್ವಂ ಬಹಿಸಾಣಿಯಂ ವಾ ನಿಸೀದ, ಪರಕುಟ್ಟೇ ವಾ ಪರಸೇಲೇ ವಾ ಪರಚಕ್ಕವಾಳೇ ವಾ ಪನ ನಿಸೀದ, ಅಹಂ ಬುದ್ಧೋ ನಾಮ ಸಕ್ಕೋಮಿ ತಂ ಮಮ ಸದ್ದಂ ಸಾವೇತು’’ನ್ತಿ ಮಹಾಜಮ್ಬುಂ ಖನ್ಧೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಚಾಲೇನ್ತೋ ವಿಯ ಅಮತವಸ್ಸಂ ವಸ್ಸೇನ್ತೋ ವಿಯ ಚ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತುಂ ಅನುಪುಬ್ಬಿಂ ಕಥಂ ಆರಭಿ.

ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇ ಚ ಪನ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೇ ಪುರತೋ ಠಿತಾಪಿ ಪಚ್ಛತೋ ಠಿತಾಪಿ ಚಕ್ಕವಾಳಸತಂ ಚಕ್ಕವಾಳಸಹಸ್ಸಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಠಿತಾಪಿ ಅಕನಿಟ್ಠಭವನೇ ಠಿತಾಪಿ ‘‘ಸತ್ಥಾ ಮಮಞ್ಞೇವ ಓಲೋಕೇತಿ, ಮಯ್ಹಮೇವ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಹಿ ತಂ ತಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ವಿಯ ತೇನ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಲ್ಲಪನ್ತೋ ವಿಯ ಚ ಅಹೋಸಿ. ಚನ್ದಸಮಾ ಕಿರ ಬುದ್ಧಾ. ಯಥಾ ಚನ್ದೋ ಗಗನಮಜ್ಝೇ ಠಿತೋ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಉಪರಿ ಚನ್ದೋ, ಮಯ್ಹಂ ಉಪರಿ ಚನ್ದೋ’’ತಿ ಸಬ್ಬಸತ್ತಾನಂ ಖಾಯತಿ, ಏವಮೇವ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಠಿತಾನಂ ಅಭಿಮುಖೇ ಠಿತಾ ವಿಯ ಖಾಯನ್ತಿ. ಇದಂ ಕಿರ ತೇಸಂ ಅಲಙ್ಕತಸೀಸಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅಞ್ಜಿತಅಕ್ಖೀನಿ ಉಪ್ಪಾಟೇತ್ವಾ ಹದಯಮಂಸಂ ಉಪ್ಪಾಟೇತ್ವಾ ಪರಸ್ಸ ದಾಸತ್ಥಾಯ ಜಾಲಿಸದಿಸೇ ಪುತ್ತೇ ಕಣ್ಹಾಜಿನಾಸದಿಸಾ ಧೀತರೋ ಮದ್ದಿಸದಿಸಾ ಪಜಾಪತಿಯೋ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ದಿನ್ನದಾನಸ್ಸ ಫಲಂ. ಮಿಗಾರಸೇಟ್ಠಿಪಿ ಖೋ ತಥಾಗತೇ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ವಿನಿವತ್ತೇನ್ತೇ ಬಹಿಸಾಣಿಯಂ ನಿಸಿನ್ನೋವ ಸಹಸ್ಸ ನಯಪಟಿಮಣ್ಡಿತೇ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಅಚಲಾಯ ಸದ್ಧಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ತೀಸು ರತನೇಸು ನಿಕ್ಕಙ್ಖೋ ಹುತ್ವಾ ಸಾಣಿಕಣ್ಣಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸುಣ್ಹಾಯ ಥನಂ ಮುಖೇನ ಗಹೇತ್ವಾ, ‘‘ತ್ವಂ ಮೇ ಅಜ್ಜತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಾತಾ’’ತಿ ತಂ ಮಾತುಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಿಗಾರಮಾತಾ ನಾಮ ಜಾತಾ. ಪಚ್ಛಾಭಾಗೇ ಪುತ್ತಂ ಲಭಿತ್ವಾಪಿ ಮಿಗಾರೋತಿಸ್ಸ ನಾಮಮಕಾಸಿ.

ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ ಸುಣ್ಹಾಯ ಥನಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಗವತೋ ದ್ವೀಸು ಪಾದೇಸು ಸಿರಸಾ ನಿಪತಿತ್ವಾ ಪಾದೇ ಪಾಣೀಹಿ ಚ ಪರಿಸಮ್ಬಾಹನ್ತೋ ಮುಖೇನ ಚ ಪರಿಚುಮ್ಬನ್ತೋ ‘‘ಮಿಗಾರೋ ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಮಿಗಾರೋ ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ನಾಮಂ ಸಾವೇತ್ವಾ, ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಯತ್ಥ ನಾಮ ದ್ವಿನ್ನಂ ಮಹಪ್ಫಲನ್ತಿ ನ ಜಾನಾಮಿ, ಇದಾನಿ ಚ ಮೇ ಸುಣಿಸಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಞಾತಂ, ಸಬ್ಬಾ ಅಪಾಯದುಕ್ಖಾ ಮುತ್ತೋಮ್ಹಿ, ಸುಣಿಸಾ ಮೇ ಇಮಂ ಗೇಹಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೀ ಮಮ ಅತ್ಥಾಯ ಹಿತಾಯ ಸುಖಾಯ ಆಗತಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಸೋಹಂ ಅಜ್ಜ ಪಜಾನಾಮಿ, ಯತ್ಥ ದಿನ್ನಂ ಮಹಪ್ಫಲಂ;

ಅತ್ಥಾಯ ವತ ಮೇ ಭದ್ದಾ, ಸುಣಿಸಾ ಘರಮಾಗತಾ’’ತಿ.

ವಿಸಾಖಾ ಪುನದಿವಸತ್ಥಾಯಪಿ ಸತ್ಥಾರಂ ನಿಮನ್ತೇಸಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ಪುನದಿವಸೇಪಿ ಸಸ್ಸು ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪತ್ತಾ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಂ ಗೇಹಂ ಸಾಸನಸ್ಸ ವಿವಟದ್ವಾರಂ ಅಹೋಸಿ. ತತೋ ಸೇಟ್ಠಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಬಹೂಪಕಾರಾ ಮೇ ಸುಣಿಸಾ ಪಸನ್ನಾಕಾರಮಸ್ಸಾ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಏತಿಸ್ಸಾ ಭಾರಿಯಂ ಪಸಾಧನಂ ನಿಚ್ಚಕಾಲಂ ಪಸಾಧೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಸಲ್ಲಹುಕಮಸ್ಸಾ ದಿವಾ ಚ ರತ್ತೋ ಚ ಸಬ್ಬಇರಿಯಾಪಥೇಸು ಪಸಾಧನಯೋಗ್ಗಂ ಪಸಾಧನಂ ಕಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಕಂ ಘನಮಟ್ಠಕಂ ನಾಮ ಪಸಾಧನಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ನಿಟ್ಠಿತೇ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಭೋಜೇತ್ವಾ ವಿಸಾಖಂ ಸೋಳಸಹಿ ಗನ್ಧೋದಕಘಟೇಹಿ ನ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸಮ್ಮುಖೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಸಾಧೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಾಪೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಅನುಮೋದನಂ ಕತ್ವಾ ವಿಹಾರಮೇವ ಗತೋ. ವಿಸಾಖಾಪಿ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದಾನಾದೀನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರೋನ್ತೀ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಾ ಅಟ್ಠ ವರೇ (ಮಹಾವ. ೩೫೦) ಲಭಿತ್ವಾ ಗಗನತಲೇ ಚನ್ದಲೇಖಾ ವಿಯ ಪಞ್ಞಾಯಮಾನಾ ಪುತ್ತಧೀತಾಹಿ ವುಡ್ಢಿಂ ಪಾಪುಣಿ. ತಸ್ಸಾ ಕಿರ ದಸ ಪುತ್ತಾ ದಸ ಧೀತರೋ ಚ ಅಹೇಸುಂ. ತೇಸು ಏಕೇಕಸ್ಸ ದಸ ದಸ ಪುತ್ತಾ ದಸ ದಸ ಧೀತರೋ ಅಹೇಸುಂ. ತೇಸು ತೇಸುಪಿ ಏಕೇಕಸ್ಸ ದಸ ದಸ ಪುತ್ತಾ ದಸ ದಸ ಧೀತರೋ ಚಾತಿ ಏವಮಸ್ಸಾ ಪುತ್ತನತ್ತಪನತ್ತಸನ್ತಾನವಸೇನ ಪವತ್ತಾನಿ ವೀಸಾಧಿಕಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಸತಾನಿ ಅಟ್ಠ ಚ ಪಾಣಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅಹೇಸುಂ. ತೇನಾಹು ಪೋರಾಣಾ –

‘‘ವಿಸಾಖಾ ವೀಸತಿ ಪುತ್ತಾ, ನತ್ತಾ ಚ ಚತುರೋ ಸತಾ;

ಪನತ್ತಾ ಅಟ್ಠಸಹಸ್ಸಾ, ಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಸುಪಾಕಟಾ’’ತಿ.

ಆಯು ವೀಸವಸ್ಸಸತಂ ಅಹೋಸಿ, ಸೀಸೇ ಏಕಮ್ಪಿ ಪಲಿತಂ ನಾಮ ನಾಹೋಸಿ, ನಿಚ್ಚಂ ಸೋಳಸವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕಾ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ. ತಂ ಪುತ್ತನತ್ತಪನತ್ತಪರಿವಾರಂ ವಿಹಾರಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಕತಮಾ ಏತ್ಥ ವಿಸಾಖಾ’’ತಿ ಪರಿಪುಚ್ಛಿತಾರೋ ಹೋನ್ತಿ? ಯೇ ನಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿಂ ಪಸ್ಸನ್ತಿ, ‘‘ಇದಾನಿ ಥೋಕಂ ಗಚ್ಛತು, ಗಚ್ಛಮಾನಾವ ನೋ, ಅಯ್ಯಾ ಸೋಭತೀ’’ತಿ, ಚಿನ್ತೇನ್ತಿ. ಯೇ ನಂ ಠಿತಂ ನಿಸಿನ್ನಂ ನಿಪನ್ನಂ ಪಸ್ಸನ್ತಿ, ‘‘ಇದಾನಿ ಥೋಕಂ ನಿಪಜ್ಜತು, ನಿಪನ್ನಾವ ನೋ, ಅಯ್ಯಾ, ಸೋಭತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತಿ. ಇತಿ ಸಾ ‘‘ಚತೂಸು ಇರಿಯಾಪಥೇಸು ಅಸುಕಇರಿಯಾಪಥೇನ ನಾಮ ನ ಸೋಭತೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಾ ನ ಹೋತಿ. ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಖೋ ಪನ ಹತ್ಥೀನಂ ಬಲಂ ಧಾರೇತಿ. ರಾಜಾ ‘‘ವಿಸಾಖಾ ಕಿರ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಹತ್ಥೀನಂ ಬಲಂ ಧಾರೇತೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಆಗಮನವೇಲಾಯ ಥಾಮಂ ವೀಮಂಸಿತುಕಾಮೋ ಹತ್ಥಿಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಾಪೇಸಿ, ಸೋ ಸೋಣ್ಡಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ವಿಸಾಖಾಭಿಮುಖೋ ಅಗಮಾಸಿ. ತಸ್ಸಾ ಪರಿವಾರಿತ್ಥಿಯೋ ಪಞ್ಚಸತಾ ಏಕಚ್ಚಾ ಪಲಾಯಿಂಸು, ಏಕಚ್ಚಾ ನ ಪರಿಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಇದ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ – ‘‘ರಾಜಾ ಕಿರ ತೇ, ಅಯ್ಯೇ, ಬಲಂ ವೀಮಂಸಿತುಕಾಮೋ ಹತ್ಥಿಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಾಪೇಸೀ’’ತಿ ವದಿಂಸು. ವಿಸಾಖಾ ಇಮಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಕಿಂ ಪಲಾಯಿತೇನ, ಕಥಂ ನು ಖೋ ತಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಸಚೇ ತಂ ದಳ್ಹಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಿ, ವಿನಸ್ಸೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ದ್ವೀಹಿ ಅಙ್ಗುಲೀಹಿ ಸೋಣ್ಡಾಯ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಟಿಪಣಾಮೇಸಿ. ಹತ್ಥೀ ಅತ್ತಾನಂ ಸನ್ಧಾರೇತ್ವಾ ಠಾತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ, ರಾಜಙ್ಗಣೇ ಉಕ್ಕುಟಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ಪತಿತೋ. ಮಹಾಜನೋ ಸಾಧುಕಾರಂ ಅದಾಸಿ. ಸಾಪಿ ಸಪರಿವಾರಾ ಸೋತ್ಥಿನಾ ಗೇಹಂ ಅಗಮಾಸಿ.

ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಸಾಖಾ ಮಿಗಾರಮಾತಾ ಬಹುಪುತ್ತಾ ಹೋತಿ ಬಹುನತ್ತಾ ಅರೋಗಪುತ್ತಾ ಅರೋಗನತ್ತಾ ಅಭಿಮಙ್ಗಲಸಮ್ಮತಾ, ತಾವತಕೇಸು ಪುತ್ತನತ್ತೇಸು ಏಕೋಪಿ ಅನ್ತರಾ ಮರಣಂ ಪತ್ತೋ ನಾಮ ನಾಹೋಸಿ. ಸಾವತ್ಥಿವಾಸಿನೋ ಮಙ್ಗಲೇಸು ಛಣೇಸು ವಿಸಾಖಂ ಪಠಮಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಭೋಜೇನ್ತಿ. ಅಥೇಕಸ್ಮಿಂ ಉಸ್ಸವದಿವಸೇ ಮಹಾಜನೇ ಮಣ್ಡಿತಪಸಾಧಿತೇ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಾಯ ವಿಹಾರಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ವಿಸಾಖಾಪಿ ನಿಮನ್ತಿತಟ್ಠಾನೇ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಮಹಾಲತಾಪಸಾಧನಂ ಪಸಾಧೇತ್ವಾ ಮಹಾಜನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಆಭರಣಾನಿ ಓಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗೇನ ಭಣ್ಡಿಕಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ದಾಸಿಯಾ ಅದಾಸಿ. ಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ –

‘‘ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಉಸ್ಸವೋ ಹೋತಿ, ಮನುಸ್ಸಾ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತಾ ಆರಾಮಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ವಿಸಾಖಾಪಿ ಮಿಗಾರಮಾತಾ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತಾ ವಿಹಾರಂ ಗಚ್ಛತಿ. ಅಥ ಖೋ ವಿಸಾಖಾ ಮಿಗಾರಮಾತಾ ಆಭರಣಾನಿ ಓಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗೇನ ಭಣ್ಡಿಕಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ದಾಸಿಯಾ ಅದಾಸಿ ‘ಹನ್ದ ಜೇ ಇಮಂ ಭಣ್ಡಿಕಂ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೫೦೩).

ಸಾ ಕಿರ ವಿಹಾರಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಏವರೂಪಂ ಮಹಗ್ಘಂ ಪಸಾಧನಂ ಸೀಸೇ ಪಟಿಮುಕ್ಕಂ ಯಾವ ಪಾದಪಿಟ್ಠಿಂ ಅಲಙ್ಕಾರಂ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಪವಿಸಿತುಂ ಅಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ ನಂ ಓಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಭಣ್ಡಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪುಞ್ಞೇನೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತಾಯ ಪಞ್ಚಹತ್ಥಿಥಾಮಧರಾಯ ದಾಸಿಯಾ ಹತ್ಥೇ ಅದಾಸಿ. ಸಾ ಏವ ಕಿರ ತಂ ಗಣ್ಹಿತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ. ತೇನ ನಂ ಆಹ – ‘‘ಅಮ್ಮ, ಇಮಂ ಪಸಾಧನಂ ಗಣ್ಹ, ಸತ್ಥುಸನ್ತಿಕಾ ನಿವತ್ತನಕಾಲೇ ಪಸಾಧೇಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ. ತಂ ಪನ ದತ್ವಾ ಘನಮಟ್ಠಕಂ ಪಸಾಧನಂ ಪಸಾಧೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಅಸ್ಸೋಸಿ, ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಾವಸಾನೇ ಭಗವನ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ಸಾಪಿಸ್ಸಾ ದಾಸೀ ತಂ ಪಸಾಧನಂ ಪಮುಟ್ಠಾ. ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಪನ ಪಕ್ಕನ್ತಾಯ ಪರಿಸಾಯ ಸಚೇ ಕಿಞ್ಚಿ ಪಮುಟ್ಠಂ ಹೋತಿ, ತಂ ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ ಪಟಿಸಾಮೇತಿ. ಇತಿ ಸೋ ತಂ ದಿವಸಂ ಮಹಾಲತಾಪಸಾಧನಂ ದಿಸ್ವಾ ಸತ್ಥು ಆರೋಚೇಸಿ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ವಿಸಾಖಾ ಪಸಾಧನಂ ಪಮುಸ್ಸಿತ್ವಾ ಗತಾ’’ತಿ. ‘‘ಏಕಮನ್ತಂ ಠಪೇಹಿ, ಆನನ್ದಾ’’ತಿ. ಥೇರೋ ತಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಸೋಪಾನಪಸ್ಸೇ ಲಗ್ಗೇತ್ವಾ ಠಪೇಸಿ.

ವಿಸಾಖಾಪಿ ಸುಪ್ಪಿಯಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ‘‘ಆಗನ್ತುಕಗಮಿಕಗಿಲಾನಾದೀನಂ ಕತ್ತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅನ್ತೋವಿಹಾರೇ ವಿಚರಿ. ತಾ ಪನ ಉಪಾಸಿಕಾಯೋ ಅನ್ತೋವಿಹಾರೇ ದಿಸ್ವಾ ಸಪ್ಪಿಮಧುತೇಲಾದೀಹಿ ಅತ್ಥಿಕಾ ಪಕತಿಯಾವ ದಹರಾ ಚ ಸಾಮಣೇರಾ ಚ ಥಾಲಕಾದೀನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಪಸಙ್ಕಮನ್ತಿ. ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ದಿವಸೇ ತಥೇವ ಕರಿಂಸು. ಅಥೇಕಂ ಗಿಲಾನಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ದಿಸ್ವಾ ಸುಪ್ಪಿಯಾ (ಮಹಾವ. ೨೮೦) ‘‘ಕೇನತ್ಥೋ ಅಯ್ಯಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಪಟಿಚ್ಛಾದನೀಯೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಹೋತು, ಅಯ್ಯ, ಪೇಸೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ದುತಿಯದಿವಸೇ ಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಂ ಅಲಭನ್ತೀ ಅತ್ತನೋ ಊರುಮಂಸೇನ ಕತ್ತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಪುನ ಸತ್ಥರಿ ಪಸಾದೇನ ಪಾಕತಿಕಸರೀರಾವ ಅಹೋಸಿ. ವಿಸಾಖಾಪಿ ಗಿಲಾನೇ ಚ ದಹರೇ ಚ ಸಾಮಣೇರೇ ಚ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇನ ದ್ವಾರೇನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ವಿಹಾರೂಪಚಾರೇ ಠಿತಾ, ‘‘ಅಮ್ಮ, ಪಸಾಧನಂ ಆಹರ ಪಸಾಧೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸಾ ದಾಸೀ ಪಮುಸ್ಸಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖನ್ತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ, ‘‘ಅಯ್ಯೇ, ಪಮುಟ್ಠಾಮ್ಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಏಹಿ, ಸಚೇ ಪನ ಮಯ್ಹಂ ಅಯ್ಯೇನ ಆನನ್ದತ್ಥೇರೇನ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಠಪಿತಂ ಹೋತಿ, ಮಾ ಆಹರೇಯ್ಯಾಸಿ, ಅಯ್ಯಸ್ಸೇವ ತಂ ಮಯಾ ಪರಿಚ್ಚತ್ತ’’ನ್ತಿ. ಜಾನಾತಿ ಕಿರ ಸಾ ‘‘ಕುಲಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪಮುಟ್ಠಭಣ್ಡಕಂ ಥೇರೋ ಪಟಿಸಾಮೇತೀ’’ತಿ; ತಸ್ಮಾ ಏವಮಾಹ. ಥೇರೋಪಿ ತಂ ದಾಸಿಂ ದಿಸ್ವಾವ ‘‘ಕಿಮತ್ಥಂ ಆಗತಾಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಅಯ್ಯಾಯ ಮೇ ಪಸಾಧನಂ ಪಮುಸ್ಸಿತ್ವಾ ಆಗತಾಮ್ಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಏತಸ್ಮಿಂ ಮೇ ಸೋಪಾನಪಸ್ಸೇ ಠಪಿತಂ, ಗಚ್ಛ ನಂ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸಾ, ‘‘ಅಯ್ಯ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಹತ್ಥೇನ ಆಮಟ್ಠಭಣ್ಡಕಂ ಮಯ್ಹಂ ಅಯ್ಯಾಯ ಅನಾಹಾರಿಯಂ ಕತ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ತುಚ್ಛಹತ್ಥಾವ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಕಿಂ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ ವಿಸಾಖಾಯ ಪುಟ್ಠಾ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ‘‘ಅಮ್ಮ, ನಾಹಂ ಮಮ ಅಯ್ಯೇನ ಆಮಟ್ಠಭಣ್ಡಂ ಪಿಲನ್ಧಿಸ್ಸಾಮಿ, ಪರಿಚ್ಚತ್ತಂ ಮಯಾ. ಅಯ್ಯಾನಂ ಪನ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತುಂ ದುಕ್ಖಂ, ತಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡಂ ಉಪನೇಸ್ಸಾಮಿ, ಗಚ್ಛ, ತಂ ಆಹರಾಹೀ’’ತಿ. ಸಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಆಹರಿ. ವಿಸಾಖಾ ತಂ ಅಪಿಲನ್ಧಿತ್ವಾವ ಕಮ್ಮಾರೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಅಗ್ಘಾಪೇಸಿ. ತೇಹಿ ‘‘ನವ ಕೋಟಿಯೋ ಅಗ್ಘತಿ, ಹತ್ಥಕಾರಾಪಣಿಯಂ ಪನಸ್ಸ ಸತಸಹಸ್ಸ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಪಸಾಧನಂ ಯಾನೇ ಠಪಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ತೇನ ಹಿ ತಂ ವಿಕ್ಕಿಣಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಭತ್ತಕಂ ಧನಂ ದತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿಂತು ನ ಕೋಚಿ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ. ತಞ್ಹಿ ಪಸಾಧನಂ ಪಸಾಧೇತುಂ ಅನುಚ್ಛವಿಕಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ನಾಮ ದುಲ್ಲಭಾ. ಪಥವಿಮಣ್ಡಲಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ತಿಸ್ಸೋವ ಇತ್ಥಿಯೋ ಮಹಾಲತಾಪಸಾಧನಂ ಲಭಿಂಸು ವಿಸಾಖಾ ಮಹಾಉಪಾಸಿಕಾ, ಬನ್ಧುಲಮಲ್ಲಸೇನಾಪತಿಸ್ಸ ಭರಿಯಾ, ಮಲ್ಲಿಕಾ, ಬಾರಾಣಸೀಸೇಟ್ಠಿನೋ ಧೀತಾತಿ.

ತಸ್ಮಾ ವಿಸಾಖಾ ಸಯಮೇವ ತಸ್ಸ ಮೂಲಂ ದತ್ವಾ ಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾ ನವ ಕೋಟಿಯೋ ಸಕಟೇ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ನೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಯ್ಹಂ ಅಯ್ಯೇನ ಆನನ್ದತ್ಥೇರೇನ ಮಮ ಪಸಾಧನಂ ಹತ್ಥೇನ ಆಮಟ್ಠಂ, ತೇನ ಆಮಟ್ಠಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನ ಸಕ್ಕಾ ತಂ ಮಯಾ ಪಿಲನ್ಧಿತುಂ. ತಂ ಪನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಉಪನೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ವಿಕ್ಕಿಣಾಪೇನ್ತೀ ಅಞ್ಞಂ ತಂ ಗಣ್ಹಿತುಂ ಸಮತ್ಥಂ ಅದಿಸ್ವಾ ಅಹಮೇವ ತಸ್ಸ ಮೂಲಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಆಗತಾ, ಚತೂಸು ಪಚ್ಚಯೇಸು ಕತರಪಚ್ಚಯೇನ ಉಪನೇಸ್ಸಾಮಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ಪಾಚೀನದ್ವಾರೇ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಕಾತುಂ ತೇ ಯುತ್ತಂ ವಿಸಾಖೇತಿ ‘‘ಯುತ್ತಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವಿಸಾಖಾ ತುಟ್ಠಮಾನಸಾ ನವಕೋಟೀಹಿ ಭೂಮಿಮೇವ ಗಣ್ಹಿ. ಅಪರಾಹಿ ನವಕೋಟೀಹಿ ವಿಹಾರಂ ಕಾತುಂ ಆರಭಿ.

ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಸತ್ಥಾ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತೋ ದೇವಲೋಕಾ ಚವಿತ್ವಾ ಭದ್ದಿಯನಗರೇ ಸೇಟ್ಠಿಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಸ್ಸ ಭದ್ದಿಯಸ್ಸ ನಾಮ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಗೇಹೇ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಉತ್ತರದ್ವಾರಾಭಿಮುಖೋ ಅಹೋಸಿ. ಪಕತಿಯಾ ಹಿ ಸತ್ಥಾ ವಿಸಾಖಾಯ ಗೇಹೇ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣದ್ವಾರೇನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಜೇತವನೇ ವಸತಿ. ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಗೇಹೇ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಾಚೀನದ್ವಾರೇನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪುಬ್ಬಾರಾಮೇ ವಸತಿ. ಉತ್ತರದ್ವಾರಂ ಸನ್ಧಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತಂಯೇವ ಭಗವನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಚಾರಿಕಂ ಪಕ್ಕಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಜಾನನ್ತಿ. ವಿಸಾಖಾಪಿ ತಂ ದಿವಸಂ ‘‘ಸತ್ಥಾ ಉತ್ತರದ್ವಾರಾಭಿಮುಖೋ ಗತೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ವೇಗೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಚಾರಿಕಂ ಗನ್ತುಕಾಮತ್ಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ವಿಸಾಖೇ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಏತ್ತಕಂ ಧನಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ವಿಹಾರಂ ಕಾರೇಮಿ, ನಿವತ್ತಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಅನಿವತ್ತಗಮನಂ ಇದಂ ವಿಸಾಖೇ’’ತಿ. ಸಾ ‘‘ಅದ್ಧಾ ಹೇತುಸಮ್ಪನ್ನಂ ಕಞ್ಚಿ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸತಿ ಭಗವಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಮಯ್ಹಂ ಕತಾಕತವಿಜಾನನಕಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಯಂ ರುಚ್ಚಸಿ, ತಸ್ಸ ಪತ್ತಂ ಗಣ್ಹ ವಿಸಾಖೇ’’ತಿ ಆಹ. ಸಾ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಂ ಪಿಯಾಯತಿ, ‘‘ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರೋ ಇದ್ಧಿಮಾ, ಏತಂ ಮೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ಕಮ್ಮಂ ಲಹುಂ ನಿಪ್ಫಜ್ಜಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪನ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಪತ್ತಂ ಗಣ್ಹಿ. ಥೇರೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಓಲೋಕೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ತವ ಪರಿವಾರೇ ಪಞ್ಚಸತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿವತ್ತ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ. ತಸ್ಸಾನುಭಾವೇನ ಪಞ್ಞಾಸಸಟ್ಠಿಯೋಜನಾನಿಪಿ ರುಕ್ಖತ್ಥಾಯ ಚ ಪಾಸಾಣತ್ಥಾಯ ಚ ಗತಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಮಹನ್ತೇ ಮಹನ್ತೇ ರುಕ್ಖೇ ಚ ಪಾಸಾಣೇ ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ತಂ ದಿವಸಮೇವ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ, ನೇವ ಸಕಟೇ ರುಕ್ಖಪಾಸಾಣೇ ಆರೋಪೇನ್ತಾ ಕಿಲಮನ್ತಿ, ನ ಅಕ್ಖೋ ಭಿಜ್ಜತಿ. ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ದ್ವೇಭೂಮಿಕಂ ಪಾಸಾದಂ ಕರಿಂಸು. ಹೇಟ್ಠಾಭೂಮಿಯಂ ಪಞ್ಚ ಗಬ್ಭಸತಾನಿ, ಉಪರಿಭೂಮಿಯಂ ಪಞ್ಚ ಗಬ್ಭಸತಾನೀತಿ ಗಬ್ಭಸಹಸ್ಸಪಟಿಮಣ್ಡಿತೋ ಪಾಸಾದೋ ಅಹೋಸಿ. ಅಟ್ಠಕರೀಸೇ ಪರಿಸುದ್ಧೇ ಭೂಮಿಭಾಗೇ ಪಾಸಾದಂ ಕಾರಾಪೇಸಿ, ‘‘ಸುದ್ಧಪಾಸಾದೋ ಪನ ನ ಸೋಭತೀ’’ತಿ ತಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ಪಧಾನವೇತ್ತಗೇಹಸತಾನಿ, ಪಞ್ಚ ಚೂಳಪಾಸಾದಸತಾನಿ, ಪಞ್ಚ ದೀಘಮಾಳಕಸತಾನಿ ಕಾರಾಪೇಸಿ.

ಅಥ ಸತ್ಥಾ ನವಹಿ ಮಾಸೇಹಿ ಚಾರಿಕಂ ಚರಿತ್ವಾ ಪುನ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಅಗಮಾಸಿ. ವಿಸಾಖಾಯಪಿ ಪಾಸಾದೇ ಕಮ್ಮಂ ನವಹಿ ಮಾಸೇಹಿ ನಿಟ್ಠಿತಂ. ಪಾಸಾದಕೂಟಂ ಘನಕೋಟ್ಟಿತರತ್ತಸುವಣ್ಣೇನೇವ ಸಟ್ಠಿಉದಕಘಟಗಣ್ಹನಕಂ ಕಾರಾಪೇಸಿ. ‘‘ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನವಿಹಾರಂ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಚ ಸುತ್ವಾ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಕತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಅತ್ತನೋ ವಿಹಾರಂ ನೇತ್ವಾ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಣ್ಹಿ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಮಂ ಚತುಮಾಸಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಇಧೇವ ವಸಥ, ಪಾಸಾದಮಹಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಅಧಿವಾಸೇಸಿ. ಸಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಿಹಾರೇ ಏವ ದಾನಂ ದೇತಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ಏಕಾ ಸಹಾಯಿಕಾ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಕಂ ಏಕಂ ವತ್ಥಂ ಆದಾಯ ಆಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಸಹಾಯಿಕೇ ಅಹಂ ಇಮಂ ವತ್ಥಂ ತವ ಪಾಸಾದೇ ಭೂಮತ್ಥರಣಸಙ್ಖೇಪೇನ ಅತ್ಥರಿತುಕಾಮಾ, ಅತ್ಥರಣಟ್ಠಾನಂ ಮೇ ಆಚಿಕ್ಖಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಸಾಧು ಸಹಾಯಿಕೇ, ಸಚೇ ತ್ಯಾಹಂ ‘ಓಕಾಸೋ ನತ್ಥೀ’ತಿ ವಕ್ಖಾಮಿ, ತ್ವಂ ‘ಮೇ ಓಕಾಸಂ ಅದಾತುಕಾಮಾ’ತಿ ಮಞ್ಞಿಸ್ಸಸಿ, ಸಯಮೇವ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ದ್ವೇ ಭೂಮಿಯೋ ಗಬ್ಭಸಹಸ್ಸಞ್ಚ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಅತ್ಥರಣಟ್ಠಾನಂ ಜಾನಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸಾ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಕಂ ವತ್ಥಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ವಿಚರನ್ತೀ ತತೋ ಅಪ್ಪತರಮೂಲಂ ವತ್ಥಂ ಅದಿಸ್ವಾ ‘‘ನಾಹಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಾಸಾದೇ ಪುಞ್ಞಭಾಗಂ ಲಭಾಮೀ’’ತಿ ದೋಮನಸ್ಸಪ್ಪತ್ತಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ರೋದನ್ತೀ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಕಸ್ಮಾ ರೋದಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಸಾ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ಥೇರೋ ‘‘ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿ, ಅಹಂ ತೇ ಅತ್ಥರಣಟ್ಠಾನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಸೋಪಾನಪಾದಮೂಲೇ ಪಾದಧೋವನಟ್ಠಾನೇ ಇಮಂ ಪಾದಪುಞ್ಛನಕಂ ಕತ್ವಾ ಅತ್ಥರಾಹಿ, ಭಿಕ್ಖೂ ಪಾದೇ ಧೋವಿತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಏತ್ಥ ಪಾದಂ ಪುಞ್ಛಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋ ಪವಿಸಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಏವಂ ತೇ ಮಹಪ್ಫಲಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಹ. ವಿಸಾಖಾಯ ಕಿರೇತಂ ಅಸಲ್ಲಕ್ಖಿತಟ್ಠಾನಂ.

ವಿಸಾಖಾ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ ಅನ್ತೋವಿಹಾರೇ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಾನಂ ಅದಾಸಿ, ಅವಸಾನದಿವಸೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚೀವರಸಾಟಕೇ ಅದಾಸಿ. ಸಙ್ಘನವಕೇನ ಲದ್ಧಚೀವರಸಾಟಕಾ ಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಕಾ ಹೋನ್ತಿ. ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪತ್ತಾನಿ ಪೂರೇತ್ವಾ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಅದಾಸಿ. ದಾನಪರಿಚ್ಚಾಗೇ ನವ ಕೋಟಿಯೋ ಅಗಮಂಸು. ಇತಿ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಭೂಮಿಗ್ಗಹಣೇ ನವ ಕೋಟಿಯೋ, ವಿಹಾರಸ್ಸ ಕಾರಾಪನೇ ನವ, ವಿಹಾರಮಹೇ ನವಾತಿ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಸತ್ತವೀಸತಿ ಕೋಟಿಯೋ ಸಾ ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ಪರಿಚ್ಚಜಿ. ಇತ್ಥಿಭಾವೇ ಠತ್ವಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕಸ್ಸ ಗೇಹೇ ವಸಮಾನಾಯ ಏವರೂಪೋ ಮಹಾಪರಿಚ್ಚಾಗೋ ನಾಮ ಅಞ್ಞಿಸ್ಸಾ ನತ್ಥಿ. ಸಾ ವಿಹಾರಮಹಸ್ಸ ನಿಟ್ಠಿತದಿವಸೇ ವಡ್ಢಮಾನಕಚ್ಛಾಯಾಯ ಪುತ್ತನತ್ತಪನತ್ತಪರಿವುತಾ ‘‘ಯಂ ಯಂ ಮಯಾ ಪುಬ್ಬೇ ಪತ್ಥಿತಂ, ಸಬ್ಬಮೇವ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತ’’ನ್ತಿ ಪಾಸಾದಂ ಅನುಪರಿಯಾಯನ್ತೀ ಪಞ್ಚಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ಮಧುರಸದ್ದೇನ ಇಮಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸಿ –

‘‘ಕದಾಹಂ ಪಾಸಾದಂ ರಮ್ಮಂ, ಸುಧಾಮತ್ತಿಕಲೇಪನಂ;

ವಿಹಾರದಾನಂ ದಸ್ಸಾಮಿ, ಸಙ್ಕಪ್ಪೋ ಮಯ್ಹ ಪೂರಿತೋ.

‘‘ಕದಾಹಂ ಮಞ್ಚಪೀಠಞ್ಚ, ಭಿಸಿಬಿಮ್ಬೋಹನಾನಿ ಚ;

ಸೇನಾಸನಭಣ್ಡಂ ದಸ್ಸಾಮಿ, ಸಙ್ಕಪ್ಪೋ ಮಯ್ಹ ಪೂರಿತೋ.

‘‘ಕದಾಹಂ ಸಲಾಕಭತ್ತಂ, ಸುಚಿಂ ಮಂಸೂಪಸೇಚನಂ;

ಭೋಜನದಾನಂ ದಸ್ಸಾಮಿ, ಸಙ್ಕಪ್ಪೋ ಮಯ್ಹ ಪೂರಿತೋ.

‘‘ಕದಾಹಂ ಕಾಸಿಕಂ ವತ್ಥಂ, ಖೋಮಕಪ್ಪಾಸಿಕಾನಿ ಚ;

ಚೀವರದಾನಂ ದಸ್ಸಾಮಿ, ಸಙ್ಕಪ್ಪೋ ಮಯ್ಹ ಪೂರಿತೋ.

‘‘ಕದಾಹಂ ಸಪ್ಪಿನವನೀತಂ, ಮಧುತೇಲಞ್ಚ ಫಾಣಿತಂ;

ಭೇಸಜ್ಜದಾನಂ ದಸ್ಸಾಮಿ, ಸಙ್ಕಪ್ಪೋ ಮಯ್ಹ ಪೂರಿತೋ’’ತಿ.

ಭಿಕ್ಖೂ ತಸ್ಸಾ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಆರೋಚಯಿಂಸು – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹೇಹಿ ಏತ್ತಕೇ ಅದ್ಧಾನೇ ವಿಸಾಖಾಯ ಗಾಯನಂ ನಾಮ ನ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಂ, ಸಾ ಅಜ್ಜ ಪುತ್ತನತ್ತಪನತ್ತಪರಿವುತಾ ಗಾಯಮಾನಾ ಪಾಸಾದಂ ಅನುಪರಿಯಾಯತಿ, ಕಿಂ ನು ಖ್ವಸ್ಸಾ ಪಿತ್ತಂ ವಾ ಕುಪಿತಂ, ಉದಾಹು ಉಮ್ಮತ್ತಿಕಾ ಜಾತಾ’’ತಿ? ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಯ್ಹಂ ಧೀತಾ ಗಾಯತಿ, ಅತ್ತನೋ ಪನಸ್ಸಾ ಅಜ್ಝಾಸಯೋ ಪರಿಪುಣ್ಣೋ, ಸಾ ‘ಪತ್ಥಿತಪತ್ಥನಾ ಮೇ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತಾ’ತಿ ತುಟ್ಠಮಾನಸಾ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇನ್ತೀ ವಿಚರತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಕದಾ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ತಾಯ ಪತ್ಥನಾ ಪತ್ಥಿತಾ’’ತಿ? ‘‘ಸುಣಿಸ್ಸಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ. ‘‘ಸುಣಿಸ್ಸಾಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ –

‘‘ಅತೀತೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇತೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಮತ್ಥಕೇ ಪದುಮುತ್ತರೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ತಸ್ಸ ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಂ ಆಯು ಅಹೋಸಿ, ಖೀಣಾಸವಾನಂ ಸತಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರೋ, ನಗರಂ ಹಂಸವತೀ ನಾಮ, ಪಿತಾ ಸುನನ್ದೋ ನಾಮ ರಾಜಾ, ಮಾತಾ ಸುಜಾತಾ ನಾಮ ದೇವೀ, ತಸ್ಸ ಅಗ್ಗಉಪಟ್ಠಾಯಿಕಾ ಏಕಾ ಉಪಾಸಿಕಾ ಅಟ್ಠ ವರೇ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಮಾತುಟ್ಠಾನೇ ಠತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಚತೂಹಿ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಪಟಿಜಗ್ಗನ್ತೀ ಸಾಯಂಪಾತಂ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಗಚ್ಛತಿ. ತಸ್ಸಾ ಏಕಾ ಸಹಾಯಿಕಾ ತಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಹಾರಂ ನಿಬದ್ಧಂ ಗಚ್ಛತಿ. ಸಾ ತಸ್ಸಾ ಸತ್ಥಾರಾ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಸ್ಸಾಸೇನ ಕಥನಞ್ಚ ವಲ್ಲಭಭಾವಞ್ಚ ದಿಸ್ವಾ, ‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕತ್ವಾ ಏವಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ವಲ್ಲತಾ ಹೋತೀ’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘ಭನ್ತೇ, ಏಸಾ ಇತ್ಥೀ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಕಿಂ ಹೋತೀ’’’ತಿ? ‘‘ಉಪಟ್ಠಾಯಿಕಾನಂ ಅಗ್ಗಾ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕಿಂ ಕತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಾಯಿಕಾನಂ ಅಗ್ಗಾ ಹೋತೀ’’ತಿ? ‘‘ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ಪತ್ಥನಂ ಪತ್ಥೇತ್ವಾ’’ತಿ. ‘‘ಇದಾನಿ ಪತ್ಥೇತ್ವಾ ಲದ್ಧುಂ ಸಕ್ಕಾ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಆಮ, ಸಕ್ಕಾ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಭಿಕ್ಖುಸತಸಹಸ್ಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸತ್ತಾಹಂ ಮಯ್ಹಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸತ್ಥಾ ಅಧಿವಾಸೇಸಿ. ಸಾ ಸತ್ತಾಹಂ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಓಸಾನದಿವಸೇ ಚೀವರಸಾಟಕೇ ದತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ನಾಹಂ ಇಮಸ್ಸ ದಾನಸ್ಸ ಫಲೇನ ದೇವಿಸ್ಸರಿಯಾದೀನಂ ಅಞ್ಞತರಂ ಪತ್ಥೇಮಿ, ತುಮ್ಹಾದಿಸಸ್ಸ ಪನೇಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಅಟ್ಠ ವರೇ ಲಭಿತ್ವಾ ಮಾತುಟ್ಠಾನೇ ಠತ್ವಾ ಚತೂಹಿ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತುಂ ಸಮತ್ಥಾನಂ ಅಗ್ಗಾ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಪಟ್ಠಪೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಸಮಿಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ ನು ಖೋ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಪತ್ಥನಾ’’ತಿ ಅನಾಗತಂ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಪರಿಯೋಸಾನೇ ಗೋತಮೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತದಾ ತ್ವಂ ವಿಸಾಖಾ ನಾಮ ಉಪಾಸಿಕಾ ಹುತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಅಟ್ಠ ವರೇ ಲಭಿತ್ವಾ ಮಾತುಟ್ಠಾನೇ ಠತ್ವಾ ಚತೂಹಿ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಪಟಿಜಗ್ಗನ್ತೀನಂ ಉಪಟ್ಠಾಯಿಕಾನಂ ಅಗ್ಗಾ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ತಸ್ಸಾ ಸಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿ ಸ್ವೇವ ಲದ್ಧಬ್ಬಾ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ.

ಸಾ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಪುಞ್ಞಂ ಕತ್ವಾ ತತೋ ಚುತಾ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೀ ಕಸ್ಸಪಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಕಿಕಿಸ್ಸ ಕಾಸಿರಞ್ಞೋ ಸತ್ತನ್ನಂ ಧೀತಾನಂ ಕನಿಟ್ಠಾ ಸಙ್ಘದಾಸೀ ನಾಮ ಹುತ್ವಾ ಪರಕುಲಂ ಅಗನ್ತ್ವಾ ತಾಹಿ ಜೇಟ್ಠಭಗಿನೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ದೀಘರತ್ತಂ ದಾನಾದೀನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ಕಸ್ಸಪಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇಪಿ ‘‘ಅನಾಗತೇ ತುಮ್ಹಾದಿಸಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಮಾತುಟ್ಠಾನೇ ಠತ್ವಾ ಚತುಪಚ್ಚಯದಾಯಿಕಾನಂ ಅಗ್ಗಾ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಅಕಾಸಿ. ಸಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪನ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೀ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ಮೇಣ್ಡಕಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಧನಞ್ಚಯಸೇಟ್ಠಿನೋ ಧೀತಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ. ಮಯ್ಹಂ ಸಾಸನೇ ಬಹೂನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಅಕಾಸಿ. ಇತಿ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ‘‘ನ ಮಯ್ಹಂ ಧೀತಾ ಗಾಯತಿ, ಪತ್ಥಿತಪತ್ಥನಾಯ ಪನ ನಿಪ್ಫತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸತ್ಥಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಯಥಾ ನಾಮ ಛೇಕೋ ಮಾಲಾಕಾರೋ ನಾನಾಪುಪ್ಫಾನಂ ಮಹನ್ತಂ ರಾಸಿಂ ಕತ್ವಾ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇ ಮಾಲಾಗುಣೇ ಕರೋತಿ, ಏವಮೇವ ವಿಸಾಖಾಯ ನಾನಪ್ಪಕಾರಾನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕಾತುಂ ಚಿತ್ತಂ ನಮತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೫೩.

‘‘ಯಥಾಪಿ ಪುಪ್ಫರಾಸಿಮ್ಹಾ, ಕಯಿರಾ ಮಾಲಾಗುಣೇ ಬಹೂ;

ಏವಂ ಜಾತೇನ ಮಚ್ಚೇನ, ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಕುಸಲಂ ಬಹು’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಪುಪ್ಫರಾಸಿಮ್ಹಾತಿ ನಾನಪ್ಪಕಾರಾನಂ ಪುಪ್ಫಾನಂ ರಾಸಿಮ್ಹಾ. ಕಯಿರಾತಿ ಕರೇಯ್ಯ. ಮಾಲಾಗುಣೇ ಬಹೂತಿ ಏಕತೋ ವಣ್ಟಿಕಮಾಲಾದಿಭೇದಾ ನಾನಪ್ಪಕಾರಾ ಮಾಲಾವಿಕತಿಯೋ. ಮಚ್ಚೇನಾತಿ ಮರಿತಬ್ಬಸಭಾವತಾಯ ‘‘ಮಚ್ಚೋ’’ತಿ ಲದ್ಧನಾಮೇನ ಸತ್ತೇನ ಚೀವರದಾನಾದಿಭೇದಂ ಬಹುಂ ಕುಸಲಂ ಕತ್ತಬ್ಬಂ. ತತ್ಥ ಪುಪ್ಫರಾಸಿಗ್ಗಹಣಂ ಬಹುಪುಪ್ಫದಸ್ಸನತ್ಥಂ. ಸಚೇ ಹಿ ಅಪ್ಪಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಮಾಲಾಕಾರೋ ಚ ಛೇಕೋ ನೇವ ಬಹೂ ಮಾಲಾಗುಣೇ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಅಛೇಕೋ ಪನ ಅಪ್ಪೇಸು ಬಹೂಸುಪಿ ಪುಪ್ಫೇಸು ನ ಸಕ್ಕೋತಿಯೇವ. ಬಹೂಸು ಪನ ಪುಪ್ಫೇಸು ಸತಿ ಛೇಕೋ ಮಾಲಾಕಾರೋ ದಕ್ಖೋ ಕುಸಲೋ ಬಹೂ ಮಾಲಾಗುಣೇ ಕರೋತಿ, ಏವಮೇವ ಸಚೇ ಏಕಚ್ಚಸ್ಸ ಸದ್ಧಾ ಮನ್ದಾ ಹೋತಿ, ಭೋಗಾ ಚ ಬಹೂ ಸಂವಿಜ್ಜನ್ತಿ, ನೇವ ಸಕ್ಕೋತಿ ಬಹೂನಿ ಕುಸಲಾನಿ ಕಾತುಂ, ಮನ್ದಾಯ ಚ ಪನ ಸದ್ಧಾಯ ಮನ್ದೇಸು ಚ ಪನ ಭೋಗೇಸು ನ ಸಕ್ಕೋತಿ. ಉಳಾರಾಯ ಚ ಪನ ಸದ್ಧಾಯ ಮನ್ದೇಸು ಚ ಭೋಗೇಸು ನ ಸಕ್ಕೋತಿಯೇವ. ಉಳಾರಾಯ ಚ ಪನ ಸದ್ಧಾಯ ಉಳಾರೇಸು ಚ ಭೋಗೇಸು ಸತಿ ಸಕ್ಕೋತಿ. ತಥಾರೂಪಾ ಚ ವಿಸಾಖಾ ಉಪಾಸಿಕಾ. ತಂ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಯಥಾಪಿ…ಪೇ… ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಕುಸಲಂ ಬಹು’’ನ್ತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪನ್ನಾದಯೋ ಅಹೇಸುಂ. ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಜಾತಾತಿ.

ವಿಸಾಖಾವತ್ಥು ಅಟ್ಠಮಂ

೯. ಆನನ್ದತ್ಥೇರಪಞ್ಹಾವತ್ಥು

ನ ಪುಪ್ಫಗನ್ಧೋ ಪಟಿವಾತಮೇತೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರನ್ತೋ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಸ್ಸ ಪಞ್ಹಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತೋ ಕಥೇಸಿ.

ಥೇರೋ ಕಿರ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಪಟಿಸಲ್ಲೀನೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಭಗವತಾ ಮೂಲಗನ್ಧೋ, ಸಾರಗನ್ಧೋ, ಪುಪ್ಫಗನ್ಧೋತಿ ತಯೋ ಉತ್ತಮಗನ್ಧಾ ವುತ್ತಾ, ತೇಸಂ ಅನುವಾತಮೇವ ಗನ್ಧೋ ಗಚ್ಛತಿ, ನೋ ಪಟಿವಾತಂ. ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ತಂ ಗನ್ಧಜಾತಂ, ಯಸ್ಸ ಪಟಿವಾತಮ್ಪಿ ಗನ್ಧೋ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಕಿಂ ಮಯ್ಹಂ ಅತ್ತನಾ ವಿನಿಚ್ಛಿತೇನ, ಸತ್ಥಾರಂಯೇವ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಪಟಿಸಲ್ಲಾನಾ ವುಟ್ಠಿತೋ ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ, ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ, ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ –

‘‘ತೀಣಿಮಾನಿ, ಭನ್ತೇ, ಗನ್ಧಜಾತಾನಿ, ಯೇಸಂ ಅನುವಾತಮೇವ ಗನ್ಧೋ ಗಚ್ಛತಿ, ನೋ ಪಟಿವಾತಂ. ಕತಮಾನಿ ತೀಣಿ? ಮೂಲಗನ್ಧೋ, ಸಾರಗನ್ಧೋ, ಪುಪ್ಫಗನ್ಧೋ, ಇಮಾನಿ ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ತೀಣಿ ಗನ್ಧಜಾತಾನಿ. ಯೇಸಂ ಅನುವಾತಮೇವ ಗನ್ಧೋ ಗಚ್ಛತಿ, ನೋ ಪಟಿವಾತಂ. ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಕಿಞ್ಚಿ ಗನ್ಧಜಾತಂ ಯಸ್ಸ ಅನುವಾತಮ್ಪಿ ಗನ್ಧೋ ಗಚ್ಛತಿ, ಪಟಿವಾತಮ್ಪಿ ಗನ್ಧೋ ಗಚ್ಛತಿ, ಅನುವಾತಪಟಿವಾತಮ್ಪಿ ಗನ್ಧೋ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ? (ಅ. ನಿ. ೩.೮೦)

ಅಥಸ್ಸ ಭಗವಾ ಪಞ್ಹಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತೋ –

‘‘ಅತ್ಥಾನನ್ದ, ಕಿಞ್ಚಿ ಗನ್ಧಜಾತಂ, ಯಸ್ಸ ಅನುವಾತಮ್ಪಿ ಗನ್ಧೋ ಗಚ್ಛತಿ, ಪಟಿವಾತಮ್ಪಿ ಗನ್ಧೋ ಗಚ್ಛತಿ, ಅನುವಾತಪಟಿವಾತಮ್ಪಿ ಗನ್ಧೋ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ. ‘‘ಕತಮಂ ಪನ ತಂ, ಭನ್ತೇ, ಗನ್ಧಜಾತಂ’’? ‘‘ಯಸ್ಸ ಅನುವಾತಮ್ಪಿ ಗನ್ಧೋ ಗಚ್ಛತಿ, ಪಟಿವಾತಮ್ಪಿ ಗನ್ಧೋ ಗಚ್ಛತಿ, ಅನುವಾತಪಟಿವಾತಮ್ಪಿ ಗನ್ಧೋ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ?

‘‘ಇಧಾನನ್ದ, ಯಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ ವಾ ನಿಗಮೇ ವಾ ಇತ್ಥೀ ವಾ ಪುರಿಸೋ ವಾ ಬುದ್ಧಂ ಸರಣಂ ಗತೋ ಹೋತಿ, ಧಮ್ಮಂ ಸರಣಂ ಗತೋ ಹೋತಿ, ಸಙ್ಘಂ ಸರಣಂ ಗತೋ ಹೋತಿ, ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ಪಟಿವಿರತೋ ಹೋತಿ, ಅದಿನ್ನಾದಾನಾ ಪಟಿವಿರತೋ ಹೋತಿ, ಕಾಮೇಸುಮಿಚ್ಛಾಚಾರಾ ಪಟಿವಿರತೋ ಹೋತಿ, ಮುಸಾವಾದಾ ಪಟಿವಿರತೋ ಹೋತಿ, ಸುರಾಮೇರಯಮಜ್ಜಪಮಾದಟ್ಠಾನಾ ಪಟಿವಿರತೋ ಹೋತಿ, ಸೀಲವಾ ಹೋತಿ ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮೋ, ವಿಗತಮಲಮಚ್ಛೇರೇನ ಚೇತಸಾ ಅಗಾರಂ ಅಜ್ಝಾವಸತಿ ಮುತ್ತಚಾಗೋ ಪಯತಪಾಣಿ ವೋಸ್ಸಗ್ಗರತೋ ಯಾಚಯೋಗೋ ದಾನಸಂವಿಭಾಗರತೋ.

‘‘ತಸ್ಸ ದಿಸಾಸು ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸನ್ತಿ, ‘ಅಮುಕಸ್ಮಿಂ ನಾಮ ಗಾಮೇ ವಾ ನಿಗಮೇ ವಾ ಇತ್ಥೀ ವಾ ಪುರಿಸೋ ವಾ ಬುದ್ಧಂ ಸರಣಂ ಗತೋ ಹೋತಿ, ಧಮ್ಮಂ ಸರಣಂ ಗತೋ ಹೋತಿ, ಸಙ್ಘಂ ಸರಣಂ ಗತೋ ಹೋತಿ…ಪೇ… ದಾನಸಂವಿಭಾಗರತೋ’’’ತಿ.

‘‘ದೇವತಾಪಿಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸನ್ತಿ, ‘ಅಮುಕಸ್ಮಿಂ ನಾಮ ಗಾಮೇ ವಾ ನಿಗಮೇ ವಾ ಇತ್ಥೀ ವಾ ಪುರಿಸೋ ವಾ ಬುದ್ಧಂ ಸರಣಂ ಗತೋ ಹೋತಿ, ಧಮ್ಮಂ ಸರಣಂ ಗತೋ ಹೋತಿ, ಸಙ್ಘಂ ಸರಣಂ ಗತೋ ಹೋತಿ…ಪೇ… ದಾನಸಂವಿಭಾಗರತೋ’’’ತಿ. ‘‘ಇದಂ ಖೋ ತಂ, ಆನನ್ದ, ಗನ್ಧಜಾತಂ, ಯಸ್ಸ ಅನುವಾತಮ್ಪಿ ಗನ್ಧೋ ಗಚ್ಛತಿ, ಪಟಿವಾತಮ್ಪಿ ಗನ್ಧೋ ಗಚ್ಛತಿ, ಅನುವಾತಪಟಿವಾತಮ್ಪಿ ಗನ್ಧೋ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ (ಅ. ನಿ. ೩.೮೦) ವತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

೫೪.

‘‘ನ ಪುಪ್ಫಗನ್ಧೋ ಪಟಿವಾತಮೇತಿ,

ನ ಚನ್ದನಂ ತಗರಮಲ್ಲಿಕಾ ವಾ;

ಸತಞ್ಚ ಗನ್ಧೋ ಪಟಿವಾತಮೇತಿ,

ಸಬ್ಬಾ ದಿಸಾ ಸಪ್ಪುರಿಸೋ ಪವಾಯತಿ. (ಅ. ನಿ. ೩.೮೦);

೫೫.

‘‘ಚನ್ದನಂ ತಗರಂ ವಾಪಿ, ಉಪ್ಪಲಂ ಅಥ ವಸ್ಸಿಕೀ;

ಏತೇಸಂ ಗನ್ಧಜಾತಾನಂ, ಸೀಲಗನ್ಧೋ ಅನುತ್ತರೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ನ ಪುಪ್ಫಗನ್ಧೋತಿ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ಪರಿಚ್ಛತ್ತಕರುಕ್ಖೋ ಆಯಾಮತೋ ಚ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಚ ಯೋಜನಸತಿಕೋ, ತಸ್ಸ ಪುಪ್ಫಾನಂ ಆಭಾ ಪಞ್ಞಾಸ ಯೋಜನಾನಿ ಗಚ್ಛತಿ, ಗನ್ಧೋ ಯೋಜನಸತಂ, ಸೋಪಿ ಅನುವಾತಮೇವ ಗಚ್ಛತಿ, ಪಟಿವಾತಂ ಪನ ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲಮತ್ತಮ್ಪಿ ಗನ್ತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಏವರೂಪೋಪಿ ನ ಪುಪ್ಫಗನ್ಧೋ ಪಟಿವಾತಮೇತಿ. ಚನ್ದನನ್ತಿ ಚನ್ದನಗನ್ಧೋ. ತಗರಮಲ್ಲಿಕಾ ವಾತಿ ಇಮೇಸಮ್ಪಿ ಗನ್ಧೋ ಏವ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ. ಸಾರಗನ್ಧಾನಂ ಅಗ್ಗಸ್ಸ ಹಿ ಲೋಹಿತಚನ್ದನಸ್ಸಾಪಿ ತಗರಸ್ಸಪಿ ಮಲ್ಲಿಕಾಯಪಿ ಅನುವಾತಮೇವ ವಾಯತಿ, ನೋ ಪಟಿವಾತಂ. ಸತಞ್ಚ ಗನ್ಧೋತಿ ಸಪ್ಪುರಿಸಾನಂ ಪನ ಬುದ್ಧಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸಾವಕಾನಂ ಸೀಲಗನ್ಧೋ ಪಟಿವಾತಮೇತಿ. ಕಿಂ ಕಾರಣಾ? ಸಬ್ಬಾ ದಿಸಾ ಸಪ್ಪುರಿಸೋ ಪವಾಯತಿ ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಸಪ್ಪುರಿಸೋ ಸೀಲಗನ್ಧೇನ ಸಬ್ಬಾಪಿ ದಿಸಾ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಿತ್ವಾವ ಗಚ್ಛತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ತಸ್ಸ ಗನ್ಧೋ ನ ಪಟಿವಾತಮೇತೀ’’ತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬೋ. ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪಟಿವಾತಮೇತೀ’’ತಿ. ವಸ್ಸಿಕೀತಿ ಜಾತಿಸುಮನಾ. ಏತೇಸನ್ತಿ ಇಮೇಸಂ ಚನ್ದನಾದೀನಂ ಗನ್ಧಜಾತಾನಂ ಗನ್ಧತೋ ಸೀಲವನ್ತಾನಂ ಸಪ್ಪುರಿಸಾನಂ ಸೀಲಗನ್ಧೋವ ಅನುತ್ತರೋ ಅಸದಿಸೋ ಅಪಟಿಭಾಗೋತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪತ್ತಾ. ದೇಸನಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಜಾತಾತಿ.

ಆನನ್ದತ್ಥೇರಪಞ್ಹಾವತ್ಥು ನವಮಂ.

೧೦. ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರಪಿಣ್ಡಪಾತದಿನ್ನವತ್ಥು

ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಅಯಂ ಗನ್ಧೋತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರಸ್ಸ ಪಿಣ್ಡಪಾತದಾನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ದಿವಸೇ ಥೇರೋ ಸತ್ತಾಹಚ್ಚಯೇನ ನಿರೋಧಾ ವುಟ್ಠಾಯ ‘‘ರಾಜಗಹೇ ಸಪದಾನಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಿಕ್ಖಮಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಸಮಯೇ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ದೇವರಞ್ಞೋ ಪರಿಚಾರಿಕಾ ಕಕುಟಪಾದಿನಿಯೋ ಪಞ್ಚಸತಾ ಅಚ್ಛರಾಯೋ ‘‘ಥೇರಸ್ಸ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ದಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಉಸ್ಸಾಹಜಾತಾ ಪಞ್ಚ ಪಿಣ್ಡಪಾತಸತಾನಿ ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಆದಾಯ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಠತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಮಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಗಣ್ಹಥ, ಸಙ್ಗಹಂ ನೋ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ವದಿಂಸು. ‘‘ಗಚ್ಛಥ ತುಮ್ಹೇ, ಅಹಂ ದುಗ್ಗತಾನಂ ಸಙ್ಗಹಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಾ ನೋ ನಾಸೇಥ, ಸಙ್ಗಹಂ ನೋ ಕರೋಥಾ’’ತಿ. ಥೇರೋ ಞತ್ವಾ ಪುನ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪುನಪಿ ಅಪಗನ್ತುಂ ಅನಿಚ್ಛಮಾನಾ ಯಾಚನ್ತಿಯೋ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಪಮಾಣಂ ನ ಜಾನಾಥ, ಅಪಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ಅಚ್ಛರಂ ಪಹರಿ. ತಾ ಥೇರಸ್ಸ ಅಚ್ಛರಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಸನ್ಥಮ್ಭಿತ್ವಾ ಸಮ್ಮುಖಾ ಠಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಿಯೋ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ದೇವಲೋಕಮೇವ ಗನ್ತ್ವಾ, ಸಕ್ಕೇನ ‘‘ಕಹಂ ಗತಾತ್ಥಾ’’ತಿ ಪುಟ್ಠಾ, ‘‘‘ಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಿತಸ್ಸ ಥೇರಸ್ಸ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ದಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ಗತಾಮ್ಹಾ, ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ದಿನ್ನೋ ಪನ ವಾ’’ತಿ? ‘‘ಗಣ್ಹಿತುಂ ನ ಇಚ್ಛತೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕಥೇಸೀ’’ತಿ? ‘‘‘ದುಗ್ಗತಾನಂ ಸಙ್ಗಹಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಆಹ, ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಕೇನಾಕಾರೇನ ಗತಾ’’ತಿ. ‘‘ಇಮಿನಾವ, ದೇವಾ’’ತಿ. ಸಕ್ಕೋ ‘‘ತುಮ್ಹಾದಿಸಿಯೋ ಥೇರಸ್ಸ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಕಿಂ ದಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಸಯಂ ದಾತುಕಾಮೋ ಹುತ್ವಾ, ಜರಾಜಿಣ್ಣೋ ಮಹಲ್ಲಕೋ ಖಣ್ಡದನ್ತೋ ಪಲಿತಕೇಸೋ ಓತಗ್ಗಸರೀರೋ ಮಹಲ್ಲಕತನ್ತ ವಾಯೋ ಹುತ್ವಾ ಸುಜಮ್ಪಿ ದೇವಧೀತರಂ ತಥಾರೂಪಮೇವ ಮಹಲ್ಲಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಏಕಂ ಪೇಸಕಾರವೀಥಿಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ತನ್ತಂ ಪಸಾರೇನ್ತೋ ಅಚ್ಛಿ.

ಥೇರೋಪಿ ‘‘ದುಗ್ಗತಾನಂ ಸಙ್ಗಹಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಗರಾಭಿಮುಖೋ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಬಹಿನಗರೇ ಏವ ತಂ ವೀಥಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ದ್ವೇ ಜನೇ ಅದ್ದಸ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸಕ್ಕೋ ತನ್ತಂ ಪಸಾರೇತಿ, ಸುಜಾ ತಸರಂ ವಟ್ಟೇತಿ. ಥೇರೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇಮೇ ಮಹಲ್ಲಕಕಾಲೇಪಿ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಿಯೇವ ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಇಮೇಹಿ ದುಗ್ಗತತರಾ ನತ್ಥಿ ಮಞ್ಞೇ, ಇಮೇಹಿ ದಿನ್ನಂ ಉಳುಙ್ಕಮತ್ತಮ್ಪಿ ಸಾಕಮತ್ತಮ್ಪಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಇಮೇಸಂ ಸಙ್ಗಹಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ತೇಸಂ ಗೇಹಾಭಿಮುಖೋ ಅಹೋಸಿ. ಸಕ್ಕೋ ತಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸುಜಂ ಆಹ – ‘‘ಭದ್ದೇ, ಮಯ್ಹಂ ಅಯ್ಯೋ ಇತೋ ಆಗಚ್ಛತಿ, ತ್ವಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೀ ವಿಯ ತುಣ್ಹೀ ಹುತ್ವಾ ನಿಸೀದ, ಖಣೇನ ಥೇರಂ ವಞ್ಚೇತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ದಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ಥೇರೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಗೇಹದ್ವಾರೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ತೇಪಿ ಅಪಸ್ಸನ್ತಾ ವಿಯ ಅತ್ತನೋ ಕಮ್ಮಮೇವ ಕರೋನ್ತಾ ಥೋಕಂ ಆಗಮಿಂಸು.

ಅಥ ಸಕ್ಕೋ ‘‘ಗೇಹದ್ವಾರೇ ಏಕೋ ಥೇರೋ ವಿಯ ಠಿತೋ, ಉಪಧಾರೇಹಿ ತಾವಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಗನ್ತ್ವಾ ಉಪಧಾರೇಥ, ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ಗೇಹಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಥೇರಂ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಉಭೋಹಿ ಹತ್ಥೇಹಿ ಜಣ್ಣುಕಾನಿ ಓಲಮ್ಬಿತ್ವಾ ನಿತ್ಥುನನ್ತೋ ಉಟ್ಠಾಯ ‘‘ಕತರೋ ಥೇರೋ ನು ಖೋ ಅಯ್ಯೋ’’ತಿ ಥೋಕಂ ಓಸಕ್ಕಿತ್ವಾ ‘‘ಅಕ್ಖೀನಿ ಮೇ ಧೂಮಾಯನ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ನಲಾಟೇ ಹತ್ಥಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಉದ್ಧಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಅಹೋ ದುಕ್ಖಂ, ಅಯ್ಯೋ ನೋ ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರೋ ಚಿರಸ್ಸಂ ಮೇ ಕುಟಿದ್ವಾರಂ ಆಗತೋ, ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ಕಿಞ್ಚಿ ಗೇಹೇ’’ತಿ ಆಹ. ಸುಜಾ ಥೋಕಂ ಆಕುಲಂ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಅತ್ಥಿ, ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಟಿವಚನಂ ಅದಾಸಿ. ಸಕ್ಕೋ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಲೂಖಂ ವಾ ಪಣೀತಂ ವಾತಿ ಅಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಸಙ್ಗಹಂ ನೋ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಪತ್ತಂ ಗಣ್ಹಿ. ಥೇರೋ ‘‘ಏತೇಹಿ ದಿನ್ನಂ ಸಾಕಂ ವಾ ಹೋತು ಕುಣ್ಡಕಮುಟ್ಠಿ ವಾ, ಸಙ್ಗಹಂ ನೇಸಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪತ್ತಂ ಅದಾಸಿ. ಸೋ ಅನ್ತೋಘರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಘಟಿಓದನಂ ನಾಮ ಘಟಿಯಾ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಠಪೇಸಿ. ಸೋ ಅಹೋಸಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ಅನೇಕಸೂಪಬ್ಯಞ್ಜನೋ, ಸಕಲಂ ರಾಜಗಹನಗರಂ ಗನ್ಧೇನ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಿ.

ತದಾ ಥೇರೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಪುರಿಸೋ ಅಪ್ಪೇಸಕ್ಖೋ, ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ಮಹೇಸಕ್ಖೋ, ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಭೋಜನಸದಿಸೋ, ಕೋ ನು ಖೋ ಏಸೋ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ‘‘ಸಕ್ಕೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಭಾರಿಯಂ ತೇ ಕಮ್ಮಂ ಕತಂ ದುಗ್ಗತಾನಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ವಿಲುಮ್ಪನ್ತೇನ, ಅಜ್ಜ ಮಯ್ಹಂ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಕೋಚಿದೇವ ದುಗ್ಗತೋ ಸೇನಾಪತಿಟ್ಠಾನಂ ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಂ ವಾ ಲಭೇಯ್ಯಾ’’ತಿ. ‘‘ಮಯಾ ದುಗ್ಗತತರೋ ನತ್ಥಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ತ್ವಂ ದುಗ್ಗತೋ ದೇವಲೋಕೇ ರಜ್ಜಸಿರಿಂ ಅನುಭವನ್ತೋ’’ತಿ? ‘‘ಭನ್ತೇ, ಏವಂ ನಾಮೇತಂ, ಮಯಾ ಪನ ಅನುಪ್ಪನ್ನೇ ಬುದ್ಧೇ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಂ ಕತಂ, ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ವತ್ತಮಾನೇ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಚೂಳರಥದೇವಪುತ್ತೋ ಮಹಾರಥದೇವಪುತ್ತೋ ಅನೇಕವಣ್ಣದೇವಪುತ್ತೋತಿ ಇಮೇ ತಯೋ ಸಮಾನದೇವಪುತ್ತಾ ಮಮ ಆಸನ್ನಟ್ಠಾನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ, ಮಯಾ ತೇಜವನ್ತತರಾ. ಅಹಞ್ಹಿ ತೇಸು ದೇವಪುತ್ತೇಸು ‘ನಕ್ಖತ್ತಂ ಕೀಳಿಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ಪರಿಚಾರಿಕಾಯೋ ಗಹೇತ್ವಾ ಅನ್ತರವೀಥಿಂ ಓತಿಣ್ಣೇಸು ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಪವಿಸಾಮಿ. ತೇಸಞ್ಹಿ ಸರೀರತೋ ತೇಜೋ ಮಮ ಸರೀರಂ ಓತ್ಥರತಿ, ಮಮ ಸರೀರತೋ ತೇಜೋ ತೇಸಂ ಸರೀರಂ ನ ಓತ್ಥರತಿ, ‘ಕೋ ಮಯಾ ದುಗ್ಗತತರೋ, ಭನ್ತೇ’ತಿ. ‘ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಯ್ಹಂ ಮಾ ಏವಂ ವಞ್ಚೇತ್ವಾ ದಾನಮದಾಸೀ’’’ತಿ. ‘‘ವಞ್ಚೇತ್ವಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ದಾನೇ ದಿನ್ನೇ ಮಯ್ಹಂ ಕುಸಲಂ ಅತ್ಥಿ, ನ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ? ‘‘ಅತ್ಥಾವುಸೋ’’ತಿ. ‘‘ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಕುಸಲಕಮ್ಮಕರಣಂ ನಾಮ ಮಯ್ಹಂ ಭಾರೋ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ಸೋ ಏವಂ ವತ್ವಾ ಥೇರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಸುಜಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಥೇರಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ವೇಹಾಸಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಅಹೋ ದಾನಂ ಪರಮದಾನಂ ಕಸ್ಸಪೇ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತ’’ನ್ತಿ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ಏಕಂ ಸಮಯಂ ಭಗವಾ ರಾಜಗಹೇ ವಿಹರತಿ ವೇಳುವನೇ ಕಲನ್ದಕನಿವಾಪೇ. ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಆಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಕಸ್ಸಪೋ ಪಿಪ್ಪಲಿಗುಹಾಯಂ ವಿಹರತಿ, ಸತ್ತಾಹಂ ಏಕಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸಿನ್ನೋ ಹೋತಿ ಅಞ್ಞತರಂ ಸಮಾಧಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ. ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಕಸ್ಸಪೋ ತಸ್ಸ ಸತ್ತಾಹಸ್ಸ ಅಚ್ಚಯೇನ ತಮ್ಹಾ ಸಮಾಧಿಮ್ಹಾ ವುಟ್ಠಾಸಿ. ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ಮಹಾಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ತಮ್ಹಾ ಸಮಾಧಿಮ್ಹಾ ವುಟ್ಠಿತಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಯಂನೂನಾಹಂ ರಾಜಗಹಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ.

‘‘ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಪಞ್ಚಮತ್ತಾನಿ ದೇವತಾಸತಾನಿ ಉಸ್ಸುಕ್ಕಂ ಆಪನ್ನಾನಿ ಹೋನ್ತಿ ಆಯಸ್ಮತೋ ಮಹಾಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಪಿಣ್ಡಪಾತಪಟಿಲಾಭಾಯ. ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಕಸ್ಸಪೋ ತಾನಿ ಪಞ್ಚಮತ್ತಾನಿ ದೇವತಾಸತಾನಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪುಬ್ಬಣ್ಹಸಮಯಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ರಾಜಗಹಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿ.

‘‘ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಸಕ್ಕೋ ದೇವಾನಮಿನ್ದೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ಮಹಾಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ದಾತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ. ಪೇಸಕಾರವಣ್ಣಂ ಅಭಿನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾ ತನ್ತಂ ವಿನಾತಿ, ಸುಜಾ ಅಸುರಕಞ್ಞಾ ತಸರಂ ಪೂರೇತಿ. ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಕಸ್ಸಪೋ ರಾಜಗಹೇ ಸಪದಾನಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಮಾನೋ ಯೇನ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ದೇವಾನಮಿನ್ದಸ್ಸ ನಿವೇಸನಂ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ, ಅದ್ದಸಾ ಖೋ ಸಕ್ಕೋ ದೇವಾನಮಿನ್ದೋ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಮಹಾಕಸ್ಸಪಂ ದೂರತೋವ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ, ದಿಸ್ವಾ ಘರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಹತ್ಥತೋ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಘರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಘಟಿಯಾ ಓದನಂ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಆಯಸ್ಮತೋ ಮಹಾಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಅದಾಸಿ. ಸೋ ಅಹೋಸಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ಅನೇಕಸೂಪೋ ಅನೇಕಬ್ಯಞ್ಜನೋ ಅನೇಕರಸಬ್ಯಞ್ಜನೋ. ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ಮಹಾಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘ಕೋ ನು ಖೋ ಅಯಂ ಸತ್ತೋ, ಯಸ್ಸಾಯಂ ಏವರೂಪೋ ಇದ್ಧಾನುಭಾವೋ’ತಿ. ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ಮಹಾಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘ಸಕ್ಕೋ ಖೋ ಅಯಂ ದೇವಾನಮಿನ್ದೋ’ತಿ ವಿದಿತ್ವಾ ಸಕ್ಕಂ ದೇವಾನಮಿನ್ದಂ ಏತದವೋಚ – ‘ಕತಂ ಖೋ ತೇ ಇದಂ, ಕೋಸಿಯ, ಮಾ ಪುನಪಿ ಏವರೂಪಮಕಾಸೀ’’’ತಿ. ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ, ಭನ್ತೇ ಕಸ್ಸಪ, ಪುಞ್ಞೇನ ಅತ್ಥೋ, ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ಪುಞ್ಞೇನ ಕರಣೀಯ’’ನ್ತಿ.

‘‘ಅಥ ಖೋ ಸಕ್ಕೋ ದೇವಾನಮಿನ್ದೋ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಮಹಾಕಸ್ಸಪಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ವೇಹಾಸಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ಅನ್ತಲಿಕ್ಖೇ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸಿ – ‘ಅಹೋ ದಾನಂ ಪರಮದಾನಂ ಕಸ್ಸಪೇ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಂ, ಅಹೋ ದಾನಂ ಪರಮದಾನಂ ಕಸ್ಸಪೇ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಂ, ಅಹೋ ದಾನಂ ಪರಮದಾನಂ ಕಸ್ಸಪೇ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತ’’’ನ್ತಿ (ಉದಾ. ೨೭).

ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ವಿಹಾರೇ ಠಿತೋ ಏವ ತಸ್ಸ ತಂ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ – ‘‘ಪಸ್ಸಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಕ್ಕಂ ದೇವಾನಮಿನ್ದಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇತ್ವಾ ಆಕಾಸೇನ ಗಚ್ಛನ್ತ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತೇನ ಕತಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ವಞ್ಚೇತ್ವಾ ತೇನ ಮಯ್ಹಂ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ದಿನ್ನೋ, ತಂ ದತ್ವಾ ತುಟ್ಠಮಾನಸೋ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇನ್ತೋ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ. ‘‘ಥೇರಸ್ಸ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಕಥಂ, ಭನ್ತೇ, ತೇನ ಞಾತನ್ತಿ. ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಮ ಪುತ್ತೇನ ಸದಿಸಂ ನಾಮ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕಂ ದೇವಾಪಿ ಮನುಸ್ಸಾಪಿ ಪಿಹಯನ್ತೀತಿ ವತ್ವಾ ಸಯಮ್ಪಿ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇ’’ಸಿ. ಸುತ್ತೇ ಪನ ಏತ್ಥಕಮೇವ ಆಗತಂ –

‘‘ಅಸ್ಸೋಸಿ ಖೋ ಭಗವಾ ದಿಬ್ಬಾಯ ಸೋತಧಾತುಯಾ ವಿಸುದ್ಧಾಯ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಮಾನುಸಿಕಾಯ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ದೇವಾನಮಿನ್ದಸ್ಸ ವೇಹಾಸಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ಅನ್ತಲಿಕ್ಖೇ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇನ್ತಸ್ಸ ‘‘ಅಹೋ ದಾನಂ ಪರಮದಾನಂ ಕಸ್ಸಪೇ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಂ, ಅಹೋ ದಾನಂ ಪರಮದಾನಂ ಕಸ್ಸಪೇ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಂ, ಅಹೋ ದಾನಂ ಪರಮದಾನಂ ಕಸ್ಸಪೇ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತ’’ನ್ತಿ (ಉದಾ. ೨೭).

ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಏತಮತ್ಥಂ ವಿದಿತ್ವಾ ತಾಯಂ ವೇಲಾಯಂ ಇಮಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸಿ –

‘‘ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ,

ಅತ್ತಭರಸ್ಸ ಅನಞ್ಞಪೋಸಿನೋ;

ದೇವಾ ಪಿಹಯನ್ತಿ ತಾದಿನೋ,

ಉಪಸನ್ತಸ್ಸ ಸದಾ ಸತೀಮತೋ’’ತಿ. (ಉದಾ. ೨೭);

ಇಮಞ್ಚ ಪನ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇತ್ವಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಕ್ಕೋ ದೇವಾನಮಿನ್ದೋ ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಸೀಲಗನ್ಧೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಅದಾಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೫೬.

‘‘ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಅಯಂ ಗನ್ಧೋ, ಯ್ವಾಯಂ ತಗರಚನ್ದನಂ;

ಯೋ ಚ ಸೀಲವತಂ ಗನ್ಧೋ, ವಾತಿ ದೇವೇಸು ಉತ್ತಮೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಪ್ಪಮತ್ತೋತಿ ಪರಿತ್ತಪ್ಪಮಾಣೋ. ಯೋ ಚ ಸೀಲವತನ್ತಿ ಯೋ ಪನ ಸೀಲವನ್ತಾನಂ ಸೀಲಗನ್ಧೋ, ಸೋ ತಗರಂ ವಿಯ ಲೋಹಿತಚನ್ದನಂ ವಿಯ ಚ ಪರಿತ್ತಕೋ ನ ಹೋತಿ, ಅತಿವಿಯ ಉಳಾರೋ ವಿಪ್ಫಾರಿತೋ. ತೇನೇವ ಕಾರಣೇನ ವಾತಿ ದೇವೇಸು ಉತ್ತಮೋತಿ ಪವರೋ ಸೇಟ್ಠೋ ಹುತ್ವಾ ದೇವೇಸು ಚ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಚ ಸಬ್ಬತ್ಥಮೇವ ವಾಯತಿ, ಓತ್ಥರನ್ತೋ ಗಚ್ಛತೀತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪತ್ತಾ. ದೇಸನಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಜಾತಾತಿ.

ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರಪಿಣ್ಡಪಾತದಿನ್ನವತ್ಥು ದಸಮಂ.

೧೧. ಗೋಧಿಕತ್ಥೇರಪರಿನಿಬ್ಬಾನವತ್ಥು

ತೇಸಂ ಸಮ್ಪನ್ನಸೀಲಾನನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ರಾಜಗಹಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಗೋಧಿಕತ್ಥೇರಸ್ಸ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸೋ ಹಿ ಆಯಸ್ಮಾ ಇಸಿಗಿಲಿಪಸ್ಸೇ ಕಾಳಸಿಲಾಯಂ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಆತಾಪೀ ಪಹಿತತ್ತೋ ಸಾಮಾಯಿಕಂ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿಂ ಫುಸಿತ್ವಾ ಏಕಸ್ಸ ಅನುಸ್ಸಾಯಿಕಸ್ಸ ರೋಗಸ್ಸ ವಸೇನ ತತೋ ಪರಿಹಾಯಿ. ಸೋ ದುತಿಯಮ್ಪಿ ತತಿಯಮ್ಪಿ ಛಕ್ಖತ್ತುಂ ಝಾನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಪರಿಹೀನೋ, ಸತ್ತಮೇ ವಾರೇ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಛಕ್ಖತ್ತುಂ ಝಾನಾ ಪರಿಹೀನೋ, ಪರಿಹೀನಜ್ಝಾನಸ್ಸ ಖೋ ಪನ ಅನಿಯತಾ ಗತಿ, ಇದಾನೇವ ಸತ್ಥಂ ಆಹರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಕೇಸೋರೋಪನಸತ್ಥಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಲನಾಳಿಂ ಛಿನ್ದಿತುಂ ಪಞ್ಚಕೇ ನಿಪಜ್ಜಿ. ಮಾರೋ ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಸತ್ಥಂ ಆಹರಿತುಕಾಮೋ, ಸತ್ಥಂ ಆಹರನ್ತಾ ಖೋ ಪನ ಜೀವಿತೇ ನಿರಪೇಕ್ಖಾ ಹೋನ್ತಿ, ತೇ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಮ್ಪಿ ಪಾಪುಣನ್ತಿ, ಸಚಾಹಂ ಏತಂ ವಾರೇಸ್ಸಾಮಿ, ನ ಮೇ ವಚನಂ ಕರಿಸ್ಸತಿ, ಸತ್ಥಾರಂ ವಾರಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಞ್ಞಾತಕವೇಸೇನ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏವಮಾಹ –

‘‘ಮಹಾವೀರ ಮಹಾಪಞ್ಞ, ಇದ್ಧಿಯಾ ಯಸಸಾ ಜಲಂ;

ಸಬ್ಬವೇರಭಯಾತೀತ, ಪಾದೇ ವನ್ದಾಮಿ ಚಕ್ಖುಮ.

‘‘ಸಾವಕೋ ತೇ ಮಹಾವೀರ, ಮರಣಂ ಮರಣಾಭಿಭೂ;

ಆಕಙ್ಖತಿ ಚೇತಯತಿ, ತಂ ನಿಸೇಧ ಜುತಿನ್ಧರ.

‘‘ಕಥಞ್ಹಿ ಭಗವಾ ತುಯ್ಹಂ, ಸಾವಕೋ ಸಾಸನೇ ರತೋ;

ಅಪ್ಪತ್ತಮಾನಸೋ ಸೇಕ್ಖೋ, ಕಾಲಂ ಕಯಿರಾ ಜನೇ ಸುತಾ’’ತಿ. (ಸಂ. ನಿ. ೧.೧೫೯);

ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಥೇರೇನ ಸತ್ಥಂ ಆಹರಿತಂ ಹೋತಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಮಾರೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ ವಿದಿತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಏವಞ್ಹಿ ಧೀರಾ ಕುಬ್ಬನ್ತಿ, ನಾವಕಙ್ಖನ್ತಿ ಜೀವಿತಂ;

ಸಮೂಲಂ ತಣ್ಹಮಬ್ಬುಯ್ಹ, ಗೋಧಿಕೋ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋ’’ತಿ. (ಸಂ. ನಿ. ೧.೧೫೯);

ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಸಮ್ಬಹುಲೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಥೇರಸ್ಸ ಸತ್ಥಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ನಿಪನ್ನಟ್ಠಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಮಾರೋ ಪಾಪಿಮಾ ‘‘ಕತ್ಥ ನು ಖೋ ಇಮಸ್ಸ ಪಟಿಸನ್ಧಿವಿಞ್ಞಾಣಂ ಪತಿಟ್ಠಿತ’’ನ್ತಿ ಧೂಮರಾಸಿ ವಿಯ ತಿಮಿರಪುಞ್ಜೋ ವಿಯ ಚ ಹುತ್ವಾ ಸಬ್ಬದಿಸಾಸು ಥೇರಸ್ಸ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಸಮನ್ವೇಸತಿ. ಭಗವಾ ತಂ ಧೂಮತಿಮಿರಭಾವಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ಏಸೋ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಾರೋ ಪಾಪಿಮಾ ಗೋಧಿಕಸ್ಸ ಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಸಮನ್ವೇಸತಿ ‘ಕತ್ಥ ಗೋಧಿಕಸ್ಸ ಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಪತಿಟ್ಠಿತ’ನ್ತಿ. ಅಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ವಿಞ್ಞಾಣೇನ ಗೋಧಿಕೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋ’’ತಿ ಆಹ. ಮಾರೋಪಿ ತಸ್ಸ ವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಾನಂ ದಟ್ಠುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಕುಮಾರಕವಣ್ಣೋ ಹುತ್ವಾ ಬೇಲುವಪಣ್ಡುವೀಣಂ ಆದಾಯ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ –

‘‘ಉದ್ಧಂ ಅಧೋ ಚ ತಿರಿಯಂ, ದಿಸಾ ಅನುದಿಸಾ ಸ್ವಹಂ;

ಅನ್ವೇಸಂ ನಾಧಿಗಚ್ಛಾಮಿ, ಗೋಧಿಕೋ ಸೋ ಕುಹಿಂ ಗತೋ’’ತಿ. (ಸಂ. ನಿ. ೧.೧೫೯);

ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ಆಹ –

‘‘ಯೋ ಧೀರೋ ಧಿತಿಸಮ್ಪನ್ನೋ, ಝಾಯೀ ಝಾನರತೋ ಸದಾ;

ಅಹೋರತ್ತಂ ಅನುಯುಞ್ಜಂ, ಜೀವಿತಂ ಅನಿಕಾಮಯಂ.

‘‘ಜೇತ್ವಾನ ಮಚ್ಚುನೋ ಸೇನಂ, ಅನಾಗನ್ತ್ವಾ ಪುನಬ್ಭವಂ;

ಸಮೂಲಂ ತಣ್ಹಮಬ್ಬುಯ್ಹ, ಗೋಧಿಕೋ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋ’’ತಿ. (ಸಂ. ನಿ. ೧.೧೫೯);

ಏವಂ ವುತ್ತೇ ಮಾರೋ ಪಾಪಿಮಾ ಭಗವನ್ತಂ ಗಾಥಾಯ ಅಜ್ಝಭಾಸಿ –

‘‘ತಸ್ಸ ಸೋಕಪರೇತಸ್ಸ, ವೀಣಾ ಕಚ್ಛಾ ಅಭಸ್ಸಥ;

ತತೋ ಸೋ ದುಮ್ಮನೋ ಯಕ್ಖೋ, ತತ್ಥೇವನ್ತರಧಾಯಥಾ’’ತಿ. (ಸಂ. ನಿ. ೧.೧೫೯);

ಸತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಕಿಂ ತೇ, ಪಾಪಿಮ, ಗೋಧಿಕಸ್ಸ ಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇನ? ತಸ್ಸ ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನಂ ತುಮ್ಹಾದಿಸಾನಂ ಸತಮ್ಪಿ ಸಹಸ್ಸಮ್ಪಿ ದಟ್ಠುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೫೭.

‘‘ತೇಸಂ ಸಮ್ಪನ್ನಸೀಲಾನಂ, ಅಪ್ಪಮಾದವಿಹಾರಿನಂ;

ಸಮ್ಮದಞ್ಞಾ ವಿಮುತ್ತಾನಂ, ಮಾರೋ ಮಗ್ಗಂ ನ ವಿನ್ದತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ತೇಸನ್ತಿ ಯಥಾ ಅಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ವಿಞ್ಞಾಣೇನ ಗೋಧಿಕೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋ, ಯೇ ಚ ಏವಂ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಸಮ್ಪನ್ನಸೀಲಾನನ್ತಿ ಪರಿಪುಣ್ಣಸೀಲಾನಂ. ಅಪ್ಪಮಾದವಿಹಾರಿನನ್ತಿ ಸತಿಅವಿಪ್ಪವಾಸಸಙ್ಖಾತೇನ ಅಪ್ಪಮಾದೇನ ವಿಹರನ್ತಾನಂ. ಸಮ್ಮದಞ್ಞಾ ವಿಮುತ್ತಾನನ್ತಿ ಹೇತುನಾ ಞಾಯೇನ ಕಾರಣೇನ ಜಾನಿತ್ವಾ ‘‘ತದಙ್ಗವಿಮುತ್ತಿಯಾ, ವಿಕ್ಖಮ್ಭನವಿಮುತ್ತಿಯಾ, ಸಮುಚ್ಛೇದವಿಮುತ್ತಿಯಾ, ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿವಿಮುತ್ತಿಯಾ, ನಿಸ್ಸರಣವಿಮುತ್ತಿಯಾ’’ತಿ ಇಮಾಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ವಿಮುತ್ತೀಹಿ ವಿಮುತ್ತಾನಂ. ಮಾರೋ ಮಗ್ಗಂ ನ ವಿನ್ದತೀತಿ ಏವರೂಪಾನಂ ಮಹಾಖೀಣಾಸವಾನಂ ಸಬ್ಬಥಾಮೇನ ಮಗ್ಗನ್ತೋಪಿ ಮಾರೋ ಗತಮಗ್ಗಂ ನ ವಿನ್ದತಿ ನ ಲಭತಿ ನ ಪಸ್ಸತೀತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪತ್ತಾ. ದೇಸನಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಜಾತಾತಿ.

ಗೋಧಿಕತ್ಥೇರಪರಿನಿಬ್ಬಾನವತ್ಥು ಏಕಾದಸಮಂ.

೧೨. ಗರಹದಿನ್ನವತ್ಥು

ಯಥಾ ಸಙ್ಕಾರಟ್ಠಾನಸ್ಮಿನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಗರಹದಿನ್ನಂ ನಾಮ ನಿಗಣ್ಠಸಾವಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸಾವತ್ಥಿಯಞ್ಹಿ ಸಿರಿಗುತ್ತೋ ಚ ಗರಹದಿನ್ನೋ ಚಾತಿ ದ್ವೇ ಸಹಾಯಕಾ ಅಹೇಸುಂ. ತೇಸು ಸಿರಿಗುತ್ತೋ ಉಪಾಸಕೋ ಬುದ್ಧಸಾವಕೋ, ಗರಹದಿನ್ನೋ ನಿಗಣ್ಠಸಾವಕೋ. ತಂ ನಿಗಣ್ಠಾ ಅಭಿಕ್ಖಣಂ ಏವಂ ವದನ್ತಿ – ‘‘ತವ ಸಹಾಯಕಂ ಸಿರಿಗುತ್ತಂ ‘ಕಿಂ ತ್ವಂ ಸಮಣಂ ಗೋತಮಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಸಿ, ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಕಿಂ ಲಭಿಸ್ಸಸೀ’ತಿ ವತ್ವಾ ಯಥಾ ಅಮ್ಹೇ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಞ್ಚ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಂ ದಸ್ಸತಿ, ಕಿಂ ಏವಂ ಓವದಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಗರಹದಿನ್ನೋ ತೇಸಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಅಭಿಕ್ಖಣಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಠಿತನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನಾದೀಸು ಸಿರಿಗುತ್ತಂ ಏವಂ ಓವದತಿ – ‘‘ಸಮ್ಮ, ಕಿಂ ತೇ ಸಮಣೇನ ಗೋತಮೇನ, ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಕಿಂ ಲಭಿಸ್ಸಸಿ, ಕಿಂ ತೇ ಮಮ, ಅಯ್ಯೇ, ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ತೇಸಂ ದಾನಂ ದಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ? ಸಿರಿಗುತ್ತೋ ತಸ್ಸ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾಪಿ ಬಹೂ ದಿವಸೇ ತುಣ್ಹೀ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಏಕದಿವಸಂ, ‘‘ಸಮ್ಮ, ತ್ವಂ ಅಭಿಕ್ಖಣಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮಂ ಠಿತಟ್ಠಾನಾದೀಸು ಏವಂ ವದೇಸಿ, ‘ಸಮಣಂ ಗೋತಮಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಕಿಂ ಲಭಿಸ್ಸಸಿ, ಮಮ, ಅಯ್ಯೇ, ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ತೇಸಂ ದಾನಂ ದೇಹೀ’ತಿ, ಕಥೇಹಿ ತಾವ ಮೇ, ತವ, ಅಯ್ಯಾ, ಕಿಂ ಜಾನನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘‘ಅಹೋ, ಸಾಮಿ, ಮಾ ಏವಂ ವದ, ಮಮ ಅಯ್ಯಾನಂ ಅಞ್ಞಾತಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಸಬ್ಬಂ ಅತೀತಾನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ಸಬ್ಬಂ ಕಾಯವಚೀಮನೋಕಮ್ಮಂ ಇದಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಇದಂ ನ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ಸಬ್ಬಂ ಭಬ್ಬಾಭಬ್ಬಂ ಜಾನನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಏವಂ ವದೇಸೀ’’ತಿ. ‘‘ಆಮ, ವದೇಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಯದಿ ಏವಂ, ಅತಿಭಾರಿಯಂ ತೇ ಕತಂ, ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಮಯ್ಹಂ ಏತಮತ್ಥಂ ಅನಾಚಿಕ್ಖನ್ತೇನ, ಅಜ್ಜ ಮಯಾ ಅಯ್ಯಾನಂ ಞಾಣಾನುಭಾವೋ ಞಾತೋ, ಗಚ್ಛ, ಸಮ್ಮ, ಅಯ್ಯೇ, ಮಮ ವಚನೇನ ನಿಮನ್ತೇಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ನಿಗಣ್ಠಾನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಸಹಾಯಕೋ ಸಿರಿಗುತ್ತೋ ಸ್ವಾತನಾಯ ತುಮ್ಹೇ ನಿಮನ್ತೇತೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಸಿರಿಗುತ್ತೇನ ಸಾಮಂ ತ್ವಂ ವುತ್ತೋ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ. ತೇ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠಾ ಹುತ್ವಾ ‘‘ನಿಪ್ಫನ್ನಂ ನೋ ಕಿಚ್ಚಂ, ಸಿರಿಗುತ್ತಸ್ಸ ಅಮ್ಹೇಸು ಪಸನ್ನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಕಾ ನಾಮ ಸಮ್ಪತ್ತಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ನ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವದಿಂಸು.

ಸಿರಿಗುತ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಮಹನ್ತಂ ನಿವೇಸನಂ. ಸೋ ತಸ್ಮಿಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಗೇಹಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಉಭತೋ ದೀಘಂ ಆವಾಟಂ ಖಣಾಪೇತ್ವಾ ಗೂಥಕಲಲಸ್ಸ ಪೂರಾಪೇಸಿ. ಬಹಿಆವಾಟೇ ದ್ವೀಸು ಪರಿಯನ್ತೇಸು ಖಾಣುಕೇ ಕೋಟ್ಟಾಪೇತ್ವಾ ತೇಸು ರಜ್ಜುಯೋ ಬನ್ಧಾಪೇತ್ವಾ ಆಸನಾನಂ ಪುರಿಮಪಾದೇ ಆವಾಟಸ್ಸ ಪುರಿಮಪಸ್ಸೇ ಠಪಾಪೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಿಮಪಾದೇ ರಜ್ಜುಕೇಸು ಠಪಾಪೇಸಿ. ‘‘ಏವಂ ನಿಸಿನ್ನಕಾಲೇ ಏವಂ ಅವಂಸಿರಾ ಪತಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ಯಥಾ ಆವಾಟೋ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಏವಂ ಆಸನಾನಂ ಉಪರಿ ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಾನಿ ದಾಪೇಸಿ. ಮಹನ್ತಾ ಮಹನ್ತಾ ಚಾಟಿಯೋ ಠಪಾಪೇತ್ವಾ ಕದಲಿಪಣ್ಣೇಹಿ ಚ ಸೇತಪಿಲೋತಿಕಾಹಿ ಚ ಮುಖಾನಿ ಬನ್ಧಾಪೇತ್ವಾ ತಾ ತುಚ್ಛಾ ಏವ ಗೇಹಸ್ಸ ಪಚ್ಛಿಮಭಾಗೇ ಬಹಿ ಯಾಗುಭತ್ತಸಿತ್ಥಸಪ್ಪಿತೇಲಮಧುಫಾಣಿತಪೂವಚುಣ್ಣಮಕ್ಖಿತಾ ಕತ್ವಾ ಠಪಾಪೇಸಿ. ಗರಹದಿನ್ನೋ ಪಾತೋವ ತಸ್ಸ ಘರಂ ವೇಗೇನ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಅಯ್ಯಾನಂ ಸಕ್ಕಾರೋ ಸಜ್ಜಿತೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಆಮ, ಸಮ್ಮ, ಸಜ್ಜಿತೋ’’ತಿ. ‘‘ಕಹಂ ಪನ ಏಸೋ’’ತಿ. ‘‘ಏತಾಸು ಏತ್ತಿಕಾಸು ಚಾಟೀಸು ಯಾಗು, ಏತ್ತಿಕಾಸು ಭತ್ತಂ, ಏತ್ತಿಕಾಸು ಸಪ್ಪಿಫಾಣಿತಪೂವಾದೀನಿ ಪೂರಿತಾನಿ, ಆಸನಾನಿ ಪಞ್ಞತ್ತಾನೀ’’ತಿ. ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಗತೋ ತಸ್ಸ ಗತಕಾಲೇ ಪಞ್ಚಸತಾ ನಿಗಣ್ಠಾ ಆಗಮಿಂಸು. ಸಿರಿಗುತ್ತೋ ಗೇಹಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ನಿಗಣ್ಠೇ ವನ್ದಿತ್ವಾ ತೇಸಂ ಪುರತೋ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಠಿತೋ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಕಿರ ಅತೀತಾದಿಭೇದಂ ಸಬ್ಬಂ ಜಾನಾಥ, ಏವಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಉಪಟ್ಠಾಕೇನ ಮಯ್ಹಂ ಕಥಿತಂ. ಸಚೇ ಸಬ್ಬಂ ತುಮ್ಹೇ ಜಾನಾಥ, ಮಯ್ಹಂ ಗೇಹಂ ಮಾ ಪವಿಸಿತ್ಥ. ಮಮ ಗೇಹಂ ಪವಿಟ್ಠಾನಞ್ಹಿ ವೋ ನೇವ ಯಾಗು ಅತ್ಥಿ, ನ ಭತ್ತಾದೀನಿ. ಸಚೇ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಪವಿಸಿಸ್ಸಥ, ಗೂಥಆವಾಟೇ ವೋ ಪಾತೇತ್ವಾ ಪೋಥೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಪುರಿಸಾನಂ ಸಞ್ಞಂ ಅದಾಸಿ. ಏವಂ ತೇಸಂ ನಿಸೀದನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಪಚ್ಛಿಮಪಸ್ಸೇ ಠತ್ವಾ ಆಸನಾನಂ ಉಪರಿ ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಾನಿ ಅಪನೇಯ್ಯಾಥ, ಮಾ ತಾನಿ ಅಸುಚಿನಾ ಮಕ್ಖಯಿಂಸೂತಿ.

ಅಥ ನಿಗಣ್ಠೇ ‘‘ಇತೋ ಏಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಆಹ. ನಿಗಣ್ಠಾ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇಸು ನಿಸೀದಿತುಂ ಆರಭಿಂಸು. ಅಥ ನೇ ಮನುಸ್ಸಾ ವದಿಂಸು – ‘‘ಆಗಮೇಥ, ಭನ್ತೇ, ಮಾ ತಾವ ನಿಸೀದಥಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ’’ತಿ? ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಗೇಹಂ ಪವಿಟ್ಠಾನಂ ಅಯ್ಯಾನಂ ವತ್ತಂ ಞತ್ವಾ ನಿಸೀದಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಆವುಸೋ’’ತಿ? ‘‘ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಾಸನಮೂಲೇಸು ಠತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ನಿಸೀದಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಇದಂ ಕಿರಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ‘‘ಏಕಸ್ಮಿಂ ಆವಾಟೇ ಪತಿತೇ ‘ಮಾ, ಆವುಸೋ, ಅವಸೇಸಾ ಆಸನೇ ನಿಸೀದನ್ತೂ’ತಿ ವತ್ತುಂ ಮಾ ಲಭತೂ’’ತಿ. ತೇ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಇಮೇಹಿ ಕಥಿತಕಥಂ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತಯಿಂಸು. ಅಥ ಸಬ್ಬೇ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಾಸನಮೂಲೇ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಅಟ್ಠಂಸು. ಅಥ ನೇ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಖಿಪ್ಪಂ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ನಿಸೀದಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇಸಂ ನಿಸಿನ್ನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಆಸನಾನಂ ಉಪರಿ ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಾನಿ ನೀಹರಿಂಸು. ನಿಗಣ್ಠಾ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ನಿಸಿನ್ನಾ, ರಜ್ಜೂನಂ ಉಪರಿ ಠಪಿತಾ ಆಸನಪಾದಾ ಭಟ್ಠಾ, ನಿಗಣ್ಠಾ ಅವಂಸಿರಾ ಆವಾಟೇ ಪತಿಂಸು. ಸಿರಿಗುತ್ತೋ ತೇಸು ಪತಿತೇಸು ದ್ವಾರಂ ಪಿದಹಿತ್ವಾ ತೇ ಉತ್ತಿಣ್ಣುತ್ತಿಣ್ಣೇ ‘‘ಅತೀತಾನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ಕಸ್ಮಾ ನ ಜಾನಾಥಾ’’ತಿ ದಣ್ಡೇಹಿ ಪಾಥೇತ್ವಾ ‘‘ಏತ್ತಕಂ ಏತೇಸಂ ವಟ್ಟಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ದ್ವಾರಂ ವಿವರಾಪೇಸಿ. ತೇ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಲಾಯಿತುಂ ಆರಭಿಂಸು. ಗಮನಮಗ್ಗೇ ಪನ ತೇಸಂ ಸುಧಾಪರಿಕಮ್ಮಕತಂ ಭೂಮಿಂ ಪಿಚ್ಛಿಲಂ ಕಾರಾಪೇಸಿ. ತೇ ತತ್ಥ ಅಸಣ್ಠಹಿತ್ವಾ ಪತಿತೇ ಪತಿತೇ ಪುನ ಪೋಥಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಅಲಂ ಏತ್ತಕಂ ತುಮ್ಹಾಕ’’ನ್ತಿ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ. ತೇ ‘‘ನಾಸಿತಮ್ಹಾ ತಯಾ, ನಾಸಿತಮ್ಹಾ ತಯಾ’’ತಿ ಕನ್ದನ್ತಾ ಉಪಟ್ಠಾಕಸ್ಸ ಗೇಹದ್ವಾರಂ ಅಗಮಂಸು.

ಗರಹದಿನ್ನೋ ತಂ ವಿಪ್ಪಕಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ಕುದ್ಧೋ ‘‘ನಾಸಿತಮ್ಹಿ ಸಿರಿಗುತ್ತೇನ, ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ವನ್ದನ್ತಾನಂ ಸದೇವಕೇ ಲೋಕೇ ಯಥಾರುಚಿಯಾ ದಾತುಂ ಸಮತ್ಥೇ ನಾಮ ಪುಞ್ಞಕ್ಖೇತ್ತಭೂತೇ ಮಮ, ಅಯ್ಯೇ, ಪೋಥಾಪೇತ್ವಾ ಬ್ಯಸನಂ ಪಾಪೇಸೀ’’ತಿ ರಾಜಕುಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಕಹಾಪಣಸಹಸ್ಸಂ ದಣ್ಡಂ ಕಾರೇಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ರಾಜಾ ಸಾಸನಂ ಪೇಸೇಸಿ. ಸೋ ಗನ್ತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ದೇವ, ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ದಣ್ಡಂ ಗಣ್ಹಥ, ಮಾ ಅನುಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧು, ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ. ದೇವ, ಮಯ್ಹಂ ಸಹಾಯಕೋ ನಿಗಣ್ಠಸಾವಕೋ ಮಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಠಿತನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನಾದೀಸು ಅಭಿಣ್ಹಂ ಏವಂ ವದೇಸಿ – ‘‘ಸಮ್ಮ, ಕಿಂ ತೇ ಸಮಣೇನ ಗೋತಮೇನ, ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಕಿಂ ಲಭಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಇದಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಸಿರಿಗುತ್ತೋ ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ‘‘ದೇವ, ಸಚೇ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾರಣೇ ದಣ್ಡಂ ಗಹೇತುಂ ಯುತ್ತಂ, ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ. ರಾಜಾ ಗರಹದಿನ್ನಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತೇ ಏವಂ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ‘‘ಸಚ್ಚಂ, ದೇವಾ’’ತಿ. ತ್ವಂ ಏತ್ತಕಮ್ಪಿ ಅಜಾನನ್ತೇ ಸತ್ಥಾರೋತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತೋ ‘‘ಸಬ್ಬಂ ಜಾನನ್ತೀ’’ತಿ ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ತಥಾಗತಸಾವಕಸ್ಸ ಕಥೇಸಿ. ‘‘ತಯಾ ಆರೋಪಿತದಣ್ಡೋ ತುಯ್ಹಮೇವ ಹೋತೂ’’ತಿ ಏವಂ ಸ್ವೇವ ದಣ್ಡಂ ಪಾಪಿತೋ, ತಸ್ಸೇವ ಕುಲೂಪಕಾ ಪೋಥೇತ್ವಾ ನೀಹಟಾ.

ಸೋ ತಂ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಡ್ಢಮಾಸಮತ್ತಮ್ಪಿ ಸಿರಿಗುತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅಕಥೇತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಏವಂ ವಿಚರಿತುಂ ಮಯ್ಹಂ ಅಯುತ್ತಂ, ಏತಸ್ಸ ಕುಲೂಪಕಾನಮ್ಪಿ ಮಯಾ ಬ್ಯಸನಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಸಿರಿಗುತ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಸಹಾಯ ಸಿರಿಗುತ್ತಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ, ಸಮ್ಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಞಾತಿಸುಹಜ್ಜಾನಂ ನಾಮ ಕಲಹೋಪಿ ಹೋತಿ ವಿವಾದೋಪಿ, ಕಿಂ ತ್ವಂ ಕಿಞ್ಚಿ ನ ಕಥೇಸಿ, ಕಸ್ಮಾ ಏವಂ ಕರೋಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಸಮ್ಮ, ತವ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಅಕಥನತೋ ನ ಕಥೇಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಯಂ, ಸಮ್ಮ, ಕತಂ, ಕತಮೇವ ತಂ ನ ಮಯಂ ಮೇತ್ತಿಂ ಭಿನ್ದಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಉಭೋಪಿ ಏಕಟ್ಠಾನೇ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ ನಿಸೀದನ್ತಿ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಸಿರಿಗುತ್ತೋ ಗರಹದಿನ್ನಂ ಆಹ – ‘‘ಕಿಂ ತೇ ನಿಗಣ್ಠೇಹಿ, ತೇ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಕಿಂ ಲಭಿಸ್ಸಸಿ, ಮಮ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತುಂ ವಾ ಅಯ್ಯಾನಂ ದಾನಂ ದಾತುಂ ವಾ ಕಿಂ ತೇ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ? ಸೋಪಿ ಏತಮೇವ ಪಚ್ಚಾಸೀಸತಿ, ತೇನಸ್ಸ ಕಣ್ಡುವನಟ್ಠಾನೇ ನಖೇನ ವಿಲೇಖಿತಂ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ, ‘‘ಸಿರಿಗುತ್ತ, ತವ ಸತ್ಥಾ ಕಿಂ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಅಮ್ಭೋ, ಮಾ ಏವಂ ವದ, ಸತ್ಥು ಮೇ ಅಜಾನಿತಬ್ಬಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಅತೀತಾದಿಭೇದಂ ಸಬ್ಬಂ ಜಾನಾತಿ, ಸೋಳಸಹಾಕಾರೇಹಿ ಸತ್ತಾನಂ ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದತೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಹಂ ಏವಂ ನ ಜಾನಾಮಿ, ಕಸ್ಮಾ ಮಯ್ಹಂ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ನ ಕಥೇಸಿ, ತೇನ ಹಿ ತ್ವಂ ಗಚ್ಛ, ತವ ಸತ್ಥಾರಂ ಸ್ವಾತನಾಯ ನಿಮನ್ತೇಹಿ, ಭೋಜೇಸ್ಸಾಮಿ, ಪಞ್ಚಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಮಮ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಿತುಂ ವದೇಹೀ’’ತಿ.

ಸಿರಿಗುತ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಮ ಸಹಾಯಕೋ ಗರಹದಿನ್ನೋ ತುಮ್ಹೇ ನಿಮನ್ತಾಪೇತಿ, ಪಞ್ಚಹಿ ಕಿರ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸ್ವೇ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಥ, ಪುರಿಮದಿವಸೇ ಖೋ ಪನ ತಸ್ಸ ಕುಲೂಪಕಾನಂ ಮಯಾ ಇದಂ ನಾಮ ಕತಂ, ಮಯಾ ಕತಸ್ಸ ಪಟಿಕರಣಮ್ಪಿ ನ ಜಾನಾಮಿ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖಂ ದಾತುಕಾಮತಮ್ಪಿ ನ ಜಾನಾಮಿ, ಆವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಯುತ್ತಂ ಚೇ, ಅಧಿವಾಸೇಥ. ನೋ ಚೇ, ಮಾ ಅಧಿವಾಸಯಿತ್ಥಾ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಸೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕಾತು ಕಾಮೋ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಅದ್ದಸ ‘‘ದ್ವಿನ್ನಂ ಗೇಹಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಮಹನ್ತಂ ಆವಾಟಂ ಖಣಾಪೇತ್ವಾ ಅಸೀತಿಸಕಟಮತ್ತಾನಿ ಖದಿರದಾರೂನಿ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಪೂರಾಪೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ದತ್ವಾ ಅಮ್ಹೇ ಅಙ್ಗಾರಆವಾಟೇ ಪಾತೇತ್ವಾ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಿತುಕಾಮೋ’’ತಿ. ಪುನ ಆವಜ್ಜೇಸಿ – ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ತತ್ಥ ಗತಪಚ್ಚಯಾ ಅತ್ಥೋ ಅತ್ಥಿ, ನತ್ಥೀ’’ತಿ. ತತೋ ಇದಂ ಅದ್ದಸ – ‘‘ಅಹಂ ಅಙ್ಗಾರಆವಾಟೇ ಪಾದಂ ಪಸಾರೇಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಠಪಿತಕಿಲಞ್ಜಂ ಅನ್ತರಧಾಯಿಸ್ಸತಿ, ಅಙ್ಗಾರಕಾಸುಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಚಕ್ಕಮತ್ತಂ ಮಹಾಪದುಮಂ ಉಟ್ಠಹಿಸ್ಸತಿ, ಅಥಾಹಂ ಪದುಮಕಣ್ಣಿಕಾ ಅಕ್ಕಮನ್ತೋ ಆಸನೇ ನಿಸೀದಿಸ್ಸಾಮಿ, ಪಞ್ಚಸತಾ ಭಿಕ್ಖೂಪಿ ತಥೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಸೀದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಮಹಾಜನೋ ಸನ್ನಿಪತಿಸ್ಸತಿ, ಅಹಂ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಾಗಮೇ ದ್ವೀಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ಅನುಮೋದನಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅನುಮೋದನಪರಿಯೋಸಾನೇ ಚತುರಾಸೀತಿಯಾ ಪಾಣಸಹಸ್ಸಾನಂ ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸಿರಿಗುತ್ತೋ ಚ ಗರಹದಿನ್ನೋ ಚ ಸೋತಾಪನ್ನಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಅತ್ತನೋ ಚ ಧನರಾಸಿಂ ಸಾಸನೇ ವಿಕಿರಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಇಮಂ ಕುಲಪುತ್ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಯಾ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಭಿಕ್ಖಂ ಅಧಿವಾಸೇಸಿ.

ಸಿರಿಗುತ್ತೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಅಧಿವಾಸನಂ ಗರಹದಿನ್ನಸ್ಸ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ‘‘ಲೋಕಜೇಟ್ಠಸ್ಸ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಗರಹದಿನ್ನೋ ‘‘ಇದಾನಿಸ್ಸ ಕತ್ತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಗೇಹಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಮಹನ್ತಂ ಆವಾಟಂ ಖಣಾಪೇತ್ವಾ ಅಸೀತಿಸಕಟಮತ್ತಾನಿ ಖದಿರದಾರೂನಿ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಪೂರಾಪೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ದತ್ವಾ ಖದಿರಙ್ಗಾರರಾಸೀನಂ ಯೋಜಾಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ಧಮಾಪೇತ್ವಾ ಖದಿರಙ್ಗಾರರಾಸಿಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಆವಾಟಮತ್ಥಕೇ ರುಕ್ಖಪದರಾನಿ ಠಪಾಪೇತ್ವಾ ಕಿಲಞ್ಜೇನ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಗೋಮಯೇನ ಲಿಮ್ಪಾಪೇತ್ವಾ ಏಕೇನ ಪಸ್ಸೇನ ದುಬ್ಬಲದಣ್ಡಕೇ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ಗಮನಮಗ್ಗಂ ಕಾರೇಸಿ, ‘‘ಏವಂ ಅಕ್ಕನ್ತಅಕ್ಕನ್ತಕಾಲೇ ದಣ್ಡಕೇಸು ಭಗ್ಗೇಸು ಪರಿವಟ್ಟೇತ್ವಾ ಅಙ್ಗಾರಕಾಸುಯಂ ಪತಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ಗೇಹಪಚ್ಛಾಭಾಗೇ ಸಿರಿಗುತ್ತೇನ ಠಪಿತನಿಯಾಮೇನೇವ ಚಾಟಿಯೋ ಠಪಾಪೇಸಿ, ಆಸನಾನಿಪಿ ತಥೇವ ಪಞ್ಞಾಪೇಸಿ. ಸಿರಿಗುತ್ತೋ ಪಾತೋವ ತಸ್ಸ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕತೋ ತೇ, ಸಮ್ಮ, ಸಕ್ಕಾರೋ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಆಮ, ಸಮ್ಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಹಂ ಪನ ಸೋ’’ತಿ? ‘‘ಏಹಿ, ಪಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸಬ್ಬಂ ಸಿರಿಗುತ್ತೇನ ದಸ್ಸಿತನಯೇನೇವ ದಸ್ಸೇಸಿ. ಸಿರಿಗುತ್ತೋ ‘‘ಸಾಧು, ಸಮ್ಮಾ’’ತಿ ಆಹ. ಮಹಾಜನೋ ಸನ್ನಿಪತಿ. ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕೇನ ಹಿ ನಿಮನ್ತಿತೇ ಮಹನ್ತೋ ಸನ್ನಿಪಾತೋ ಅಹೋಸಿ. ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕಾಪಿ ‘‘ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ವಿಪ್ಪಕಾರಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸನ್ನಿಪತನ್ತಿ, ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಕಾಪಿ ‘‘ಅಜ್ಜ ಸತ್ಥಾ ಮಹಾಧಮ್ಮದೇಸನಂ ದೇಸೇಸ್ಸತಿ, ಬುದ್ಧವಿಸಯಂ ಬುದ್ಧಲೀಲಂ ಉಪಧಾರೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸನ್ನಿಪತನ್ತಿ.

ಪುನದಿವಸೇ ಸತ್ಥಾ ಪಞ್ಚಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಗರಹದಿನ್ನಸ್ಸ ಗೇಹದ್ವಾರಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಸೋ ಗೇಹಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪುರತೋ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಠಿತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ‘ತುಮ್ಹೇ ಕಿರ ಅತೀತಾದಿಭೇದಂ ಸಬ್ಬಂ ಜಾನಾಥ, ಸತ್ತಾನಂ ಸೋಳಸಹಾಕಾರೇಹಿ ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಥಾ’ತಿ ಏವಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಉಪಟ್ಠಾಕೇನ ಮಯ್ಹಂ ಕಥಿತಂ. ಸಚೇ ಜಾನಾಥ, ಮಯ್ಹಂ ಗೇಹಂ ಮಾ ಪವಿಸಿತ್ಥ. ಪವಿಟ್ಠಾನಞ್ಹಿ ವೋ ನೇವ ಯಾಗು ಅತ್ಥಿ, ನ ಭತ್ತಾದೀನಿ, ಸಬ್ಬೇ ಖೋ ಪನ ತುಮ್ಹೇ ಅಙ್ಗಾರಕಾಸುಯಂ ಪಾತೇತ್ವಾ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಏವಂ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಇತೋ ಏಥ ಭಗವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಗೇಹಂ ಆಗತಾನಂ ವತ್ತಂ ಞತ್ವಾ ಆಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕಿಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಆವುಸೋ’’ತಿ? ‘‘ಏಕೇಕಸ್ಸ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪುರತೋ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಕಾಲೇ ಪಚ್ಛಾ ಅಞ್ಞೇನ ಆಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಏವಂ ಕಿರಸ್ಸ ಅಹೋಸಿ – ‘‘ಪುರತೋ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಅಙ್ಗಾರಕಾಸುಯಂ ಪತಿತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅವಸೇಸಾ ನ ಆಗಚ್ಛಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಏಕೇಕಮೇವ ಪಾತೇತ್ವಾ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಏಕಕೋವ ಪಾಯಾಸಿ. ಗರಹದಿನ್ನೋ ಅಙ್ಗಾರಕಾಸುಂ ಪತ್ವಾ ಅಪಸಕ್ಕಿತ್ವಾ ಠಿತೋ ‘‘ಪುರತೋ ಯಾಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥ ಸತ್ಥಾ ಅಙ್ಗಾರಕಾಸುಮತ್ಥಕೇ ಪಾದಂ ಪಸಾರೇಸಿ, ಕಿಲಞ್ಜಂ ಅನ್ತರಧಾಯಿ, ಅಙ್ಗಾರಕಾಸುಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಚಕ್ಕಮತ್ತಾನಿ ಪದುಮಾನಿ ಉಟ್ಠಹಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ಪದುಮಕಣ್ಣಿಕಾ ಅಕ್ಕಮನ್ತೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತೇ ಬುದ್ಧಾಸನೇ ನಿಸೀದಿ, ಭಿಕ್ಖೂಪಿ ತಥೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಸೀದಿಂಸು. ಗರಹದಿನ್ನಸ್ಸ ಕಾಯತೋ ಡಾಹೋ ಉಟ್ಠಹಿ.

ಸೋ ವೇಗೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಿರಿಗುತ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ, ‘‘ಸಾಮಿ, ಮೇ ತಾಣಂ ಹೋಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕಿಂ ಏತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಂ ಗೇಹೇ ಯಾಗು ವಾ ಭತ್ತಾದೀನಿ ವಾ ನತ್ಥಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕರೋಮೀ’’ತಿ? ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತಯಾ ಕತ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ಅಹಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಗೇಹಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಮಹನ್ತಂ ಆವಾಟಂ ಅಙ್ಗಾರಸ್ಸ ಪೂರಂ ಕಾರೇಸಿಂ – ‘‘ತತ್ಥ ಪಾತೇತ್ವಾ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಥ ನಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಮಹಾಪದುಮಾನಿ ಉಟ್ಠಹಿಂಸು. ಸಬ್ಬೇ ಪದುಮಕಣ್ಣಿಕಾ ಅಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇಸು ನಿಸಿನ್ನಾ, ಇದಾನಿ ಕಿಂ ಕರೋಮಿ, ಸಾಮೀ’’ತಿ? ನನು ತ್ವಂ ಇದಾನೇವ ಮಯ್ಹಂ ‘‘‘ಏತ್ತಿಕಾ ಚಾಟಿಯೋ, ಏತ್ತಿಕಾ ಯಾಗು, ಏತ್ತಕಾನಿ ಸತ್ತಾದೀನೀ’ತಿ ದಸ್ಸೇಸೀ’’ತಿ. ‘‘ಮುಸಾ ತಂ, ಸಾಮಿ, ತುಚ್ಛಾವ ಚಾಟಿಯೋ’’ತಿ. ಹೋತು, ‘‘ಗಚ್ಛ, ತಾಸು ಚಾಟೀಸು ಯಾಗುಆದೀನಿ ಓಲೋಕೇಹೀ’’ತಿ. ತಂ ಖಣಞ್ಞೇವ ತೇನ ಯಾಸು ಚಾಟೀಸು ‘‘ಯಾಗೂ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಾ ಯಾಗುಯಾ ಪೂರಯಿಂಸು, ಯಾಸು ‘‘ಭತ್ತಾದೀನೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಾ ಭತ್ತಾದೀನಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಾವ ಅಹೇಸುಂ. ತಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾವ ಗರಹದಿನ್ನಸ್ಸ ಸರೀರಂ ಪೀತಿಪಾಮೋಜ್ಜೇನ ಪರಿಪೂರಿತಂ, ಚಿತ್ತಂ ಪಸನ್ನಂ. ಸೋ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಪರಿವಿಸಿತ್ವಾ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋ ಅನುಮೋದನಂ ಕಾರೇತುಕಾಮೋ ಪತ್ತಂ ಗಣ್ಹಿ. ಸತ್ಥಾ ಅನುಮೋದನಂ ಕರೋನ್ತೋ ‘‘ಇಮೇ ಸತ್ತಾ ಪಞ್ಞಾಚಕ್ಖುನೋ ಅಭಾವೇನೇವ ಮಮ ಸಾವಕಾನಂ ಬುದ್ಧಸಾಸನಸ್ಸ ಗುಣಂ ನ ಜಾನನ್ತಿ. ಪಞ್ಞಾಚಕ್ಖುವಿರಹಿತಾ ಹಿ ಅನ್ಧಾ ನಾಮ, ಪಞ್ಞವನ್ತೋ ಸಚಕ್ಖುಕಾ ನಾಮಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

೫೮.

‘‘ಯಥಾ ಸಙ್ಕಾರಧಾನಸ್ಮಿಂ, ಉಜ್ಝಿತಸ್ಮಿಂ ಮಹಾಪಥೇ;

ಪದುಮಂ ತತ್ಥ ಜಾಯೇಥ, ಸುಚಿಗನ್ಧಂ ಮನೋರಮಂ.

೫೯.

‘‘ಏವಂ ಸಙ್ಕಾರಭೂತೇಸು, ಅನ್ಧಭೂತೇ ಪುಥುಜ್ಜನೇ;

ಅತಿರೋಚತಿ ಪಞ್ಞಾಯ, ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸಾವಕೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಸಙ್ಕಾರಧಾನಸ್ಮಿನ್ತಿ ಸಙ್ಕಾರಠಾನಸ್ಮಿಂ, ಕಚವರರಾಸಿಮ್ಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಉಜ್ಝಿತಸ್ಮಿಂ ಮಹಾಪಥೇತಿ ಮಹಾಮಗ್ಗೇ ಛಡ್ಡಿತಸ್ಮಿಂ. ಸುಚಿಗನ್ಧನ್ತಿ ಸುರಭಿಗನ್ಧಂ. ಮನೋ ಏತ್ಥ ರಮತೀತಿ ಮನೋರಮಂ. ಸಙ್ಕಾರಭೂತೇಸೂತಿ ಸಙ್ಕಾರಮಿವ ಭೂತೇಸು. ಪುಥುಜ್ಜನೇತಿ ಪುಥೂನಂ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಜನನತೋ ಏವಂಲದ್ಧನಾಮೇ ಲೋಕಿಯಮಹಾಜನೇ. ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯಥಾ ನಾಮ ಮಹಾಪಥೇ ಛಡ್ಡಿತೇ ಸಙ್ಕಾರರಾಸಿಮ್ಹಿ ಅಸುಚಿಜೇಗುಚ್ಛಿಯಪಟಿಕೂಲೇಪಿ ಸುಚಿಗನ್ಧಂ ಪದುಮಂ ಜಾಯೇಥ, ತಂ ರಾಜರಾಜಮಹಾಮತ್ತಾದೀನಂ ಮನೋರಮಂ ಪಿಯಂ ಮನಾಪಂ ಉಪರಿಮತ್ಥಕೇ ಪತಿಟ್ಠಾನಾರಹಮೇವ ಭವೇಯ್ಯ, ಏವಮೇವ ಸಙ್ಕಾರಭೂತೇಸುಪಿ ಪುಥುಜ್ಜನೇಸು ಜಾತೋ ನಿಪ್ಪಞ್ಞಸ್ಸ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಅಚಕ್ಖುಕಸ್ಸ ಅನ್ತರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಪಞ್ಞಾಬಲೇನ ಕಾಮೇಸು ಆದೀನವಂ, ನೇಕ್ಖಮ್ಮೇ ಚ ಆನಿಸಂಸಂ ದಿಸ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಮತ್ತೇನಪಿ, ಕತೋ ಉತ್ತರಿಂ ಸೀಲಸಮಾಧಿಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತಿವಿಮುತ್ತಿಞಾಣದಸ್ಸನಾನಿ ಆರಾಧೇತ್ವಾಪಿ ಅತಿರೋಚತಿ. ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸಾವಕೋ ಹಿ ಖೀಣಾಸವೋ ಭಿಕ್ಖು ಅನ್ಧಭೂತೇ ಪುಥುಜ್ಜನೇ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ರೋಚತಿ ವಿರೋಚತಿ ಸೋಭತೀತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಚತುರಾಸೀತಿಯಾ ಪಾಣಸಹಸ್ಸಾನಂ ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ಅಹೋಸಿ. ಗರಹದಿನ್ನೋ ಚ ಸಿರಿಗುತ್ತೋ ಚ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು. ತೇ ಸಬ್ಬಂ ಅತ್ತನೋ ಧನಂ ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ವಿಪ್ಪಕಿರಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ವಿಹಾರಮಗಮಾಸಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ – ‘‘ಅಹೋ ಅಚ್ಛರಿಯಾ ಬುದ್ಧಗುಣಾ ನಾಮ, ತಥಾರೂಪಂ ನಾಮ ಖದಿರಙ್ಗಾರರಾಸಿಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪದುಮಾನಿ ಉಟ್ಠಹಿಂಸೂ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ – ‘‘ಅನಚ್ಛರಿಯಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಯಂ ಮಮ ಏತರಹಿ ಬುದ್ಧಭೂತಸ್ಸ ಅಙ್ಗಾರರಾಸಿಮ್ಹಾ ಪದುಮಾನಿ ಉಟ್ಠಿತಾನಿ, ಅಪರಿಪಕ್ಕೇ ಞಾಣೇ ವತ್ತಮಾನಸ್ಸ ಬೋಧಿಸತ್ತಭೂತಸ್ಸಪಿ ಮೇ ಉಟ್ಠಹಿಂಸೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಕದಾ, ಭನ್ತೇ, ಆಚಿಕ್ಖಥ ನೋ’’ತಿ ಯಾಚಿತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿತ್ವಾ –

‘‘ಕಾಮಂ ಪತಾಮಿ ನಿರಯಂ, ಉದ್ಧಂಪಾದೋ ಅವಂಸಿರೋ;

ನಾನರಿಯಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಹನ್ದ ಪಿಣ್ಡಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಾ’’ತಿ. (ಜಾ. ೧.೧.೪೦) –

ಇದಂ ಖದಿರಙ್ಗಾರಜಾತಕಂ ವಿತ್ಥಾರೇತ್ವಾ ಕಥೇಸೀತಿ.

ಗರಹದಿನ್ನವತ್ಥು ದ್ವಾದಸಮಂ.

ಪುಪ್ಫವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಚತುತ್ಥೋ ವಗ್ಗೋ.

೫. ಬಾಲವಗ್ಗೋ

೧. ಅಞ್ಞತರಪುರಿಸವತ್ಥು

ದೀಘಾ ಜಾಗರತೋ ರತ್ತೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಪಸೇನದಿಕೋಸಲಞ್ಚೇವ ಅಞ್ಞತರಞ್ಚ ಪುರಿಸಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ರಾಜಾ ಕಿರ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಛಣದಿವಸೇ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತಂ ಸಬ್ಬಸೇತಂ ಏಕಂ ಪುಣ್ಡರೀಕಂ ನಾಮ ಹತ್ಥಿಂ ಅಭಿರುಯ್ಹ ಮಹನ್ತೇನ ರಾಜಾನುಭಾವೇನ ನಗರಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕರೋತಿ. ಉಸ್ಸಾರಣಾಯ ವತ್ತಮಾನಾಯ ಲೇಡ್ಡುದಣ್ಡಾದೀಹಿ ಪೋಥಿಯಮಾನೋ ಮಹಾಜನೋ ಪಲಾಯನ್ತೋ ಗೀವಂ ಪರಿವಟ್ಟೇತ್ವಾಪಿ ಓಲೋಕೇತಿಯೇವ. ರಾಜೂನಂ ಕಿರ ಸುದಿನ್ನದಾನಸ್ಸೇತಂ ಫಲಂ. ಅಞ್ಞತರಸ್ಸಾಪಿ ದುಗ್ಗತಪುರಿಸಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಸತ್ತಭೂಮಿಕಸ್ಸ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಉಪರಿತಲೇ ಠಿತಾ ಏಕಂ ವಾತಪಾನಕವಾಟಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾವ ಅಪಗಚ್ಛಿ. ರಞ್ಞೋ ಪುಣ್ಣಚನ್ದೋ ವಲಾಹಕನ್ತರಂ ಪವಿಟ್ಠೋ ವಿಯ ಉಪಟ್ಠಾಸಿ. ಸೋ ತಸ್ಸಾ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತೋ ಹತ್ಥಿಕ್ಖನ್ಧತೋ ಪತನಾಕಾರಪ್ಪತ್ತೋ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಖಿಪ್ಪಂ ನಗರಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಅನ್ತೇಪುರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಏಕಂ ವಿಸ್ಸಾಸಕಂ ಅಮಚ್ಚಂ ಆಹ – ‘‘ಅಸುಕಟ್ಠಾನೇ ತೇ ಮಯಾ ಓಲೋಕಿತಪಾಸಾದೋ ದಿಟ್ಠೋ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ತತ್ಥೇಕಂ ಇತ್ಥಿಂ ಅದ್ದಸಾ’’ತಿ? ‘‘ಅದ್ದಸಂ, ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ಗಚ್ಛ, ತಸ್ಸಾ ಸಸಾಮಿಕಅಸಾಮಿಕಭಾವಂ ಜಾನಾಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಸಸಾಮಿಕಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ‘‘ಸಸಾಮಿಕಾ’’ತಿ ಆರೋಚೇಸಿ. ಅಥ ರಞ್ಞಾ ‘‘ತೇನ ಹಿ ತಸ್ಸಾ ಸಾಮಿಕಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಸೋ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಏಹಿ, ಭೋ, ರಾಜಾ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸತೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ‘‘ಭರಿಯಂ ಮೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ಭಯೇನ ಉಪ್ಪನ್ನೇನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆಣಂ ಪಟಿಬಾಹಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಗನ್ತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ರಾಜಾ ‘‘ಮಂ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಉಪಟ್ಠಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಅಲಂ, ದೇವ, ಅಹಂ ಅತ್ತನೋ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸುಙ್ಕಂ ದದಾಮಿ, ಘರೇಯೇವ ಮೇ ಜೀವಿಕಾ ಹೋತೂ’’ತಿ. ‘‘ತವ ಸುಙ್ಕೇನ ಮಯ್ಹಂ ಅತ್ಥೋ ನತ್ಥಿ, ಅಜ್ಜತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಂ ಉಪಟ್ಠಾಹೀ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಫಲಕಞ್ಚ ಆವುಧಞ್ಚ ದಾಪೇಸಿ. ಏವಂ ಕಿರಸ್ಸ ಅಹೋಸಿ – ‘‘ಕಞ್ಚಿದೇವಸ್ಸ ದೋಸಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಘಾತೇತ್ವಾ ಭರಿಯಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಸೋ ಮರಣಭಯಭೀತೋ ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಾಸಿ.

ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ದೋಸಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ಕಾಮಪರಿಳಾಹೇ ವಡ್ಢನ್ತೇ ‘‘ಏಕಮಸ್ಸ ದೋಸಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ರಾಜಾಣಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಅಮ್ಭೋ ಇತೋ ಯೋಜನಮತ್ಥಕೇ ನದಿಯಾ ಅಸುಕಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಾಯಂ ಮಮ ನ್ಹಾನವೇಲಾಯ ಕುಮುದುಪ್ಪಲಾನಿ ಚೇವ ಅರುಣವತೀಮತ್ತಿಕಞ್ಚ ಆಹರ. ಸಚೇ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ನಾಗಚ್ಛಸಿ, ಆಣಂ ತೇ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೇವಕೋ ಕಿರ ಚತೂಹಿಪಿ ದಾಸೇಹಿ ಪತಿಕಿಟ್ಠತರೋ. ಧನಕ್ಕೀತಾದಯೋ ಹಿ ದಾಸಾ ‘‘ಸೀಸಂ ಮೇ ರುಜ್ಜತಿ, ಪಿಟ್ಠಿ ಮೇ ರುಜ್ಜತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅಚ್ಛಿತುಂ ಲಭನ್ತಿಯೇವ. ಸೇವಕಸ್ಸೇತಂ ನತ್ಥಿ, ಆಣತ್ತಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಮೇವ ವಟ್ಟತಿ. ತಸ್ಮಾ ಸೋ ‘‘ಅವಸ್ಸಂ ಮಯಾ ಗನ್ತಬ್ಬಂ, ಕುಮುದುಪ್ಪಲೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅರುಣವತೀಮತ್ತಿಕಾ ನಾಮ ನಾಗಭವನೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಅಹಂ ಕುಹಿಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ಮರಣಭಯಭೀತೋ ವೇಗೇನ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಭದ್ದೇ, ನಿಟ್ಠಿತಂ ಮೇ ಭತ್ತ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ‘‘ಉದ್ಧನಮತ್ಥಕೇ, ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ಯಾವ ಭತ್ತಂ ಓತರತಿ, ತಾವ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಉಳುಙ್ಕೇನ ಕಞ್ಜಿಕಂ ಹರಾಪೇತ್ವಾ ಯಥಾಲದ್ಧೇನ ಬ್ಯಞ್ಜನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅಲ್ಲಮೇವ ಭತ್ತಂ ಪಚ್ಛಿಯಂ ಓಪೀಳೇತ್ವಾ ಆದಾಯ ಯೋಜನಿಕಂ ಮಗ್ಗಂ ಪಕ್ಖನ್ದೋ, ತಸ್ಸ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸೇವ ಭತ್ತಂ ಪಕ್ಕಂ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ಅನುಚ್ಛಿಟ್ಠಂ ಕತ್ವಾವ ಥೋಕಂ ಭತ್ತಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ಭುಞ್ಜನ್ತೋ ಏಕಂ ಅದ್ಧಿಕಂ ದಿಸ್ವಾ ಮಯಾ ಅಪನೇತ್ವಾ ಠಪಿತಂ ಥೋಕಂ ಅನುಚ್ಛಿಟ್ಠಂ ಭತ್ತಮೇವ ಅತ್ಥಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಭುಞ್ಜ ಸಾಮೀತಿ. ಸೋ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಿ. ಇತರೋಪಿ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಏಕಂ ಭತ್ತಮುಟ್ಠಿಂ ಉದಕೇ ಖಿಪಿತ್ವಾ ಮುಖಂ ವಿಕ್ಖಾಲೇತ್ವಾ ಮಹನ್ತೇನ ಸದ್ದೇನ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ನದೀಪದೇಸೇ ಅಧಿವತ್ಥಾ ನಾಗಾ ಸುಪಣ್ಣಾ ದೇವತಾ ಚ ವಚನಂ ಮೇ ಸುಣನ್ತು, ರಾಜಾ ಮಯ್ಹಂ ಆಣಂ ಕಾತುಕಾಮೋ ‘ಕುಮುದುಪ್ಪಲೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅರುಣವತೀಮತ್ತಿಕಂ ಆಹರಾ’ತಿ ಮಂ ಆಣಾಪೇಸಿ, ಅದ್ಧಿಕಮನುಸ್ಸಸ್ಸ ಚ ಮೇ ಭತ್ತಂ ದಿನ್ನಂ, ತಂ ಸಹಸ್ಸಾನಿಸಂಸಂ, ಉದಕೇ ಮಚ್ಛಾನಂ ದಿನ್ನಂ, ತಂ ಸತಾನಿಸಂಸಂ. ಏತ್ತಕಂ ಪುಞ್ಞಫಲಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪತ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ ದಮ್ಮಿ, ಮಯ್ಹಂ ಕುಮುದುಪ್ಪಲೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅರುಣವತೀಮತ್ತಿಕಂ ಆಹರಥಾ’’ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಅನುಸ್ಸಾವೇಸಿ. ತತ್ಥ ಅಧಿವತ್ಥೋ ನಾಗರಾಜಾ ತಂ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಮಹಲ್ಲಕವೇಸೇನ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ವದೇಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ಪುನಪಿ ತಥೇವ ವತ್ವಾ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ತಂ ಪತ್ತಿಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ದೇಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಪುನಪಿ ‘‘ದೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ದೇಮಿ, ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಏವಂ ಸೋ ದ್ವೇ ತಯೋ ವಾರೇ ಪತ್ತಿಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಕುಮುದುಪ್ಪಲೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅರುಣವತೀಮತ್ತಿಕಂ ಅದಾಸಿ.

ರಾಜಾ ಪನ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮನುಸ್ಸಾ ನಾಮ ಬಹುಮಾಯಾ, ಸಚೇ ಸೋ ಕೇನಚಿ ಉಪಾಯೇನ ಲಭೇಯ್ಯ, ಕಿಚ್ಚಂ ಮೇ ನ ನಿಪ್ಫಜ್ಜೇಯ್ಯಾ’’ತಿ. ಸೋ ಕಾಲಸ್ಸೇವ ದ್ವಾರಂ ಪಿದಹಾಪೇತ್ವಾ ಮುದ್ದಿಕಂ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಹರಾಪೇಸಿ. ಇತರೋಪಿ ಪುರಿಸೋ ರಞ್ಞೋ ನ್ಹಾನವೇಲಾಯಮೇವಾಗನ್ತ್ವಾ ದ್ವಾರಂ ಅಲಭನ್ತೋ ದ್ವಾರಪಾಲಂ ಪಕ್ಕೋಸೇತ್ವಾ ‘‘ದ್ವಾರಂ ವಿವರಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ ವಿವರಿತುಂ, ರಾಜಾ ಕಾಲಸ್ಸೇವ ಮುದ್ದಿಕಂ ದತ್ವಾ ರಾಜಗೇಹಂ ಆಹರಾಪೇಸೀ’’ತಿ. ಸೋ ‘‘ರಾಜದೂತೋ ಅಹಂ, ದ್ವಾರಂ ವಿವರಾ’’ತಿ ವತ್ವಾಪಿ ‘‘ದ್ವಾರಂ ಅಲಭನ್ತೋ ನತ್ಥಿ ಮೇ ಇದಾನಿ ಜೀವಿತಂ. ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ದ್ವಾರಸ್ಸ ಉಪರಿಉಮ್ಮಾರೇ ಮತ್ತಿಕಾಪಿಣ್ಡಂ ಖಿಪಿತ್ವಾ ತಸ್ಸೂಪರಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಲಗ್ಗೇತ್ವಾ ಮಹಾಸದ್ದಂ ಕರೋನ್ತೋ, ‘‘ಅಮ್ಭೋ, ನಗರವಾಸಿನೋ ರಞ್ಞೋ ಮಯಾ ಆಣತ್ತಿಯಾ ಗತಭಾವಂ ಜಾನಾಥ, ರಾಜಾ ಮಂ ಅಕಾರಣೇನ ವಿನಾಸೇತುಕಾಮೋ’’ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವಿರವಿತ್ವಾ ‘‘ಕತ್ಥ ನು ಖೋ ಗಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂ ನಾಮ ಮುದುಹದಯಾ, ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಮಕಾಸಿ. ಇಮೇ ಹಿ ನಾಮ ಸತ್ತಾ ಸುಖಿತಕಾಲೇ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅತ್ಥಿಭಾವಮ್ಪಿ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ದುಕ್ಖಾಭಿಭೂತಕಾಲೇ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತುಕಾಮಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸೋಪಿ ‘‘ಮೇ ಅಞ್ಞಂ ತಾಣಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಫಾಸುಕಟ್ಠಾನೇ ನಿಪಜ್ಜಿ. ಅಥ ರಞ್ಞೋಪಿ ತಂ ರತ್ತಿಂ ನಿದ್ದಂ ಅಲಭನ್ತಸ್ಸ ತಂ ಇತ್ಥಿಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತಸ್ಸ ಕಾಮಪರಿಳಾಹೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ. ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ವಿಭಾತಕ್ಖಣೇಯೇವ ತಂ ಪುರಿಸಂ ಘಾತಾಪೇತ್ವಾ ತಂ ಇತ್ಥಿಂ ಆನೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ.

ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇಯೇವ ಸಟ್ಠಿಯೋಜನಿಕಾಯ ಲೋಹಕುಮ್ಭಿಯಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ಚತ್ತಾರೋ ಪುರಿಸಾ ಪಕ್ಕುಥಿತಾಯ ಉಕ್ಖಲಿಯಾ ತಣ್ಡುಲಾ ವಿಯ ಸಮ್ಪರಿವತ್ತಕಂ ಪಚ್ಚಮಾನಾ ತಿಂಸಾಯ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಹೇಟ್ಠಿಮತಲಂ ಪತ್ವಾ ಅಪರೇಹಿ ತಿಂಸಾಯ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಪುನ ಮುಖವಟ್ಟಿಯಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು. ತೇ ಸೀಸಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಏಕೇಕಂ ಗಾಥಂ ವತ್ತುಕಾಮಾ ವತ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಏಕೇಕಂ ಅಕ್ಖರಂ ವತ್ವಾ ಪರಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಲೋಹಕುಮ್ಭಿಮೇವ ಪವಿಟ್ಠಾ. ರಾಜಾ ನಿದ್ದಂ ಅಲಭನ್ತೋ ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮಸಮನನ್ತರೇ ತಂ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಭೀತೋ ಉತ್ರಸ್ತಮಾನಸೋ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಮಯ್ಹಂ ಜೀವಿತನ್ತರಾಯೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಉದಾಹು ಮೇ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಯಾ, ಉದಾಹು ಮೇ ರಜ್ಜಂ ವಿನಸ್ಸಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ಸಕಲರತ್ತಿಂ ಅಕ್ಖೀನಿ ನಿಮೀಲೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ಸೋ ಅರುಣುಗ್ಗಮನವೇಲಾಯ ಏವ ಪುರೋಹಿತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಆಚರಿಯ, ಮಯಾ ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮಸಮನನ್ತರೇ ಮಹನ್ತಾ ಭೇರವಸದ್ದಾ ಸುತಾ, ‘ರಜ್ಜಸ್ಸ ವಾ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಯಾ ವಾ ಮಯ್ಹಂ ವಾ ಕಸ್ಸ ಅನ್ತರಾಯೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ನ ಜಾನಾಮಿ, ತೇನ ಮೇ ತ್ವಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪಿತೋ’’ತಿ ಆಹ. ಮಹಾರಾಜ, ಕಿಂ ತೇ ಸದ್ದಾ ಸುತಾತಿ? ‘‘ಆಚರಿಯ, ದು-ಇತಿ ಸ-ಇತಿ ನ-ಇತಿ ಸೋ-ಇತೀತಿ ಇಮೇ ಸದ್ದೇ ಅಸ್ಸೋಸಿಂ, ಇಮೇಸಂ ನಿಪ್ಫತ್ತಿಂ ಉಪಧಾರೇಹೀ’’ತಿ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಮಹಾಅನ್ಧಕಾರಂ ಪವಿಟ್ಠಸ್ಸ ವಿಯ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ‘‘ನ ಜಾನಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಪನ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ಮೇ ಪರಿಹಾಯಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಭಾಯಿತ್ವಾ ‘‘ಭಾರಿಯಂ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕಿಂ, ಆಚರಿಯಾ’’ತಿ? ‘‘ಜೀವಿತನ್ತರಾಯೋ ತೇ ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿ. ಸೋ ದ್ವಿಗುಣಂ ಭೀತೋ, ‘‘ಆಚರಿಯ, ಅತ್ಥಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಪನ ಪಟಿಘಾತಕಾರಣ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ‘‘ಅತ್ಥಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಮಾ ಭಾಯಿ, ಅಹಂ ತಯೋ ವೇದೇ ಜಾನಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ? ‘‘ಸಬ್ಬಸತಯಞ್ಞಂ ಯಜಿತ್ವಾ ಜೀವಿತಂ ಲಭಿಸ್ಸಸಿ, ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ? ಹತ್ಥಿಸತಂ ಅಸ್ಸಸತಂ ಉಸಭಸತಂ ಧೇನುಸತಂ ಅಜಸತಂ ಉರಬ್ಭಸತಂ ಕುಕ್ಕುಟಸತಂ ಸೂಕರಸತಂ ದಾರಕಸತಂ ದಾರಿಕಾಸತನ್ತಿ ಏವಂ ಏಕೇಕಂ ಪಾಣಜಾತಿಂ ಸತಂ ಸತಂ ಕತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾಪೇನ್ತೋ ‘‘ಸಚೇ ಮಿಗಜಾತಿಮೇವ ಗಣ್ಹಾಪೇಸ್ಸಾಮಿ, ‘ಅತ್ತನೋ ಖಾದನೀಯಮೇವ ಗಣ್ಹಾಪೇತೀ’ತಿ ವಕ್ಖನ್ತೀ’’ತಿ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಮನುಸ್ಸೇಪಿ ಗಣ್ಹಾಪೇತಿ. ರಾಜಾ ‘‘ಮಮ ಜೀವಿತಮೇವ ಮಯ್ಹಂ ಲಾಭೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಸಬ್ಬಪಾಣೇ ಸೀಘಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಆಣತ್ತಮನುಸ್ಸಾ ಅಧಿಕತರಂ ಗಣ್ಹಿಂಸು. ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ ಕೋಸಲಸಂಯುತ್ತೇ –

‘‘ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ರಞ್ಞೋ ಪಸೇನದಿಸ್ಸ ಕೋಸಲಸ್ಸ ಮಹಾಯಞ್ಞೋ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತೋ ಹೋತಿ, ಪಞ್ಚ ಚ ಉಸಭಸತಾನಿ ಪಞ್ಚ ಚ ವಚ್ಛತರಸತಾನಿ ಪಞ್ಚ ಚ ವಚ್ಛತರಿಸತಾನಿ ಪಞ್ಚ ಚ ಅಜಸತಾನಿ ಪಞ್ಚ ಚ ಉರಬ್ಭಸತಾನಿ ಥೂಣೂಪನೀತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ ಯಞ್ಞತ್ಥಾಯ. ಯೇಪಿಸ್ಸ ತೇ ಹೋನ್ತಿ ದಾಸಾತಿ ವಾ ಪೇಸ್ಸಾತಿ ವಾ ಕಮ್ಮಕರಾತಿ ವಾ, ತೇಪಿ ದಣ್ಡತಜ್ಜಿತಾ ಭಯತಜ್ಜಿತಾ ಅಸ್ಸುಮುಖಾ ರುದಮಾನಾ ಪರಿಕಮ್ಮಾನಿ ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ (ಸಂ. ನಿ. ೧.೧೨೦).

ಮಹಾಜನೋ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಪುತ್ತಧೀತುಞಾತೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಪರಿದೇವಮಾನೋ ಮಹಾಸದ್ದಮಕಾಸಿ, ಮಹಾಪಥವೀಉನ್ದ್ರಿಯನಸದ್ದೋ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ. ಅಥ ಮಲ್ಲಿಕಾ ದೇವೀ ತಂ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ತೇ, ಮಹಾರಾಜ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಅಪಾಕತಿಕಾನಿ, ಕಿಲನ್ತರೂಪಾನಿ ವಿಯ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಕಿಂ ತುಯ್ಹಂ, ಮಲ್ಲಿಕೇ, ತ್ವಂ ಮಮ ಕಣ್ಣಮೂಲೇನ ಆಸಿವಿಸಮ್ಪಿ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ನ ಜಾನಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಕಿಂ ಪನೇತಂ, ದೇವಾ’’ತಿ? ‘‘ರತ್ತಿಭಾಗೇ ಮೇ ಏವರೂಪೋ ನಾಮ ಸದ್ದೋ ಸುತೋ, ಸ್ವಾಹಂ ಪುರೋಹಿತಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಜೀವಿತನ್ತರಾಯೋ ತೇ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಸಬ್ಬಸತಯಞ್ಞಂ ಯಜಿತ್ವಾ ಜೀವಿತಂ ಲಭಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಮಮ ಜೀವಿತಮೇವ ಮಯ್ಹಂ ಲಾಭೋ’’ತಿ ಇಮೇ ಪಾಣೇ ಗಣ್ಹಾಪೇಸಿನ್ತಿ. ಮಲ್ಲಿಕಾ ದೇವೀ, ‘‘ಅನ್ಧಬಾಲೋಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಮಹಾಭಕ್ಖೋಸಿ, ಅನೇಕಸೂಪಬ್ಯಞ್ಜನವಿಕತಿಕಂ ದೋಣಪಾಕಂ ಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜಸಿ, ದ್ವೀಸು ರಟ್ಠೇಸು ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ, ಪಞ್ಞಾ ಪನ ತೇ ಮನ್ದಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಏವಂ ವದೇಸಿ, ದೇವೀ’’ತಿ? ‘‘ಕಹಂ ತಯಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಮರಣೇನ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಜೀವಿತಲಾಭೋ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬೋ, ಅನ್ಧಬಾಲಸ್ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಕಥಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಸ್ಮಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಉಪರಿ ದುಕ್ಖಂ ಖಿಪಸಿ, ಧುರವಿಹಾರೇ ಸದೇವಕಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ ಅಗ್ಗಪುಗ್ಗಲೋ ಅತೀತಾದೀಸು ಅಪ್ಪಟಿಹತಞಾಣೋ ಸತ್ಥಾ ವಸತಿ, ತಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಸ್ಸೋವಾದಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ರಾಜಾ ಸಲ್ಲಹುಕೇಹಿ ಯಾನೇಹಿ ಮಲ್ಲಿಕಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮರಣಭಯತಜ್ಜಿತೋ ಕಿಞ್ಚಿ ವತ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ.

ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಹನ್ದ ಕುತೋ ನು ತ್ವಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಆಗಚ್ಛಸಿ ದಿವಾ ದಿವಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪಠಮತರಂ ಆಲಪಿ. ಸೋ ತುಣ್ಹೀಯೇವ ನಿಸೀದಿ. ತತೋ ಮಲ್ಲಿಕಾ ಭಗವತೋ ಆರೋಚೇಸಿ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ರಞ್ಞಾ ಕಿರ ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮಸಮನನ್ತರೇ ಸದ್ದೋ ಸುತೋ. ಅಥ ನಂ ಪುರೋಹಿತಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸಿ. ಪುರೋಹಿತೋ ‘ಜೀವಿತನ್ತರಾಯೋ ತೇ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಪಟಿಘಾತತ್ಥಾಯ ಸಬ್ಬಸತೇ ಪಾಣೇ ಗಹೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ಗಲಲೋಹಿತೇನ ಯಞ್ಞೇ ಯಜಿತೇ ಜೀವಿತಂ ಲಭಿಸ್ಸಸೀ’ತಿ ಆಹ. ರಾಜಾ ಪಾಣೇ ಗಣ್ಹಾಪೇಸಿ, ತೇನಾಯಂ ಮಯಾ ಇಧಾನೀತೋ’’ತಿ. ‘‘ಏವಂ ಕಿರ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ? ‘‘ಏವಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಕಿನ್ತಿ ತೇ ಸದ್ದೋ ಸುತೋ’’ತಿ? ಸೋ ಅತ್ತನಾ ಸುತನಿಯಾಮೇನೇವ ಆಚಿಕ್ಖಿ. ತಥಾಗತಸ್ಸ ತಂ ಸುತ್ವಾವ ಏಕೋಭಾಸೋ ಅಹೋಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ತಾ ಆಹ – ‘‘ಮಾ ಭಾಯಿ, ಮಹಾರಾಜ, ತವ ಅನ್ತರಾಯೋ ನತ್ಥಿ, ಪಾಪಕಮ್ಮಿನೋ ಸತ್ಥಾ ಅತ್ತನೋ ದುಕ್ಖಂ ಆವೀಕರೋನ್ತಾ ಏವಮಾಹಂಸೂ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ತೇಹಿ ಕತ’’ನ್ತಿ? ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ತೇಸಂ ಕಮ್ಮಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತುಂ ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಸುಣಾಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ –

ಅತೀತೇ ವೀಸತಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾಯುಕೇಸು ಮನುಸ್ಸೇಸು ಕಸ್ಸಪೋ ಭಗವಾ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ವೀಸತಿಯಾ ಖೀಣಾಸವಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ಬಾರಾಣಸಿಮಗಮಾಸಿ. ಬಾರಾಣಸಿವಾಸಿನೋ ದ್ವೇಪಿ ತಯೋಪಿ ಬಹುತರಾಪಿ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ಆಗನ್ತುಕದಾನಂ ಪವತ್ತಯಿಂಸು. ತದಾ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಚತ್ತಾಲೀಸಕೋಟಿವಿಭವಾ ಚತ್ತಾರೋ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಾ ಸಹಾಯಕಾ ಅಹೇಸುಂ. ತೇ ಮನ್ತಯಿಂಸು – ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಗೇಹೇ ಬಹುಧನಂ, ತೇನ ಕಿಂ ಕರೋಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಏವರೂಪೇ ಬುದ್ಧೇ ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೇ ದಾನಂ ದಸ್ಸಾಮ, ಸೀಲಂ ರಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮ, ಪೂಜಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಏಕೋಪಿ ಅವತ್ವಾ ತೇಸು ಏಕೋ ತಾವ ಏವಮಾಹ – ‘‘ತಿಖಿಣಸುರಂ ಪಿವನ್ತಾ ಮಧುರಮಂಸಂ ಖಾದನ್ತಾ ವಿಚರಿಸ್ಸಾಮ, ಇದಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಜೀವಿತಫಲ’’ನ್ತಿ. ಅಪರೋಪಿ ಏವಮಾಹ – ‘‘ದೇವಸಿಕಂ ತಿವಸ್ಸಿಕಗನ್ಧಸಾಲಿಭತ್ತಂ ನಾನಗ್ಗರಸೇಹಿ ಭುಞ್ಜನ್ತಾ ವಿಚರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ಅಪರೋಪಿ ಏವಮಾಹ – ‘‘ನಾನಪ್ಪಕಾರಂ ಪೂವಖಜ್ಜಕವಿಕತಿಂ ಪಚಾಪೇತ್ವಾ ಖಾದನ್ತಾ ವಿಚರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ಅಪರೋಪಿ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಸಮ್ಮಾ ಮಯಂ ಅಞ್ಞಂ ಕಿಞ್ಚಿ ನ ಕರಿಸ್ಸಾಮ, ‘ಧನಂ ದಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ವುತ್ತೇ ಅನಿಚ್ಛಮಾನಾ ಇತ್ಥೀ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಧನೇನ ಪಲೋಭೇತ್ವಾ ಪಾರದಾರಿಕಕಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧು, ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಬ್ಬೇವ ತಸ್ಸ ಕಥಾಯ ಅಟ್ಠಂಸು.

ತೇ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಭಿರೂಪಾನಂ ಇತ್ಥೀನಂ ಧನಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ವೀಸತಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಪಾರದಾರಿಕಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಅವೀಚಿನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ. ತೇ ಏಕಂ ಬುದ್ಧನ್ತರಂ ನಿರಯೇ ಪಚ್ಚಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾವಸೇಸೇನ ಸಟ್ಠಿಯೋಜನಿಕಾಯ ಲೋಹಕುಮ್ಭಿಯಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ತಿಂಸಾಯ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಹೇಟ್ಠಿಮತಲಂ ಪತ್ವಾ ಪುನಪಿ ತಿಂಸಾಯ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಲೋಹಕುಮ್ಭಿಮುಖಂ ಪತ್ವಾ ಏಕೇಕಂ ಗಾಥಂ ವತ್ತುಕಾಮಾ ಹುತ್ವಾ ವತ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಏಕೇಕಂ ಅಕ್ಖರಂ ವತ್ವಾ ಪುನ ಪರಿವತ್ತಿತ್ವಾ, ಲೋಹಕುಮ್ಭಿಮೇವ ಪವಿಟ್ಠಾ. ‘‘ವದೇಹಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಪಠಮಂ ತೇ ಕಿಂ ಸದ್ದೋ ನಾಮ ಸುತೋ’’ತಿ? ‘‘ದು-ಇತಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ತೇನ ಅಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ ಗಾಥಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಏವಮಾಹ –

‘‘ದುಜ್ಜೀವಿತಮಜೀವಿಮ್ಹ, ಯೇ ಸನ್ತೇ ನ ದದಮ್ಹಸೇ;

ವಿಜ್ಜಮಾನೇಸು ಭೋಗೇಸು, ದೀಪಂ ನಾಕಮ್ಹ ಅತ್ತನೋ’’ತಿ. (ಜಾ. ೧.೪.೫೩; ಪೇ. ವ. ೮೦೪);

ಅಥ ರಞ್ಞೋ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಗಾಥಾಯ ಅತ್ಥಂ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ, ‘‘ಕಿಂ ತೇ, ಮಹಾರಾಜ, ದುತಿಯಸದ್ದೋ ತತಿಯಸದ್ದೋ ಚತುತ್ಥಸದ್ದೋ ಸುತೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಏವಂ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಅವಸೇಸಂ ಪರಿಪೂರೇನ್ತೋ –

‘‘ಸಟ್ಠಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ, ಪರಿಪುಣ್ಣಾನಿ ಸಬ್ಬಸೋ;

ನಿರಯೇ ಪಚ್ಚಮಾನಾನಂ, ಕದಾ ಅನ್ತೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ.

‘‘ನತ್ಥಿ ಅನ್ತೋ ಕುತೋ ಅನ್ತೋ, ನ ಅನ್ತೋ ಪಟಿದಿಸ್ಸತಿ;

ತದಾ ಹಿ ಪಕತಂ ಪಾಪಂ, ಮಮ ತುಯ್ಹಞ್ಚ ಮಾರಿಸಾ.

‘‘ಸೋಹಂ ನೂನ ಇತೋ ಗನ್ತ್ವಾ, ಯೋನಿಂ ಲದ್ಧಾನ ಮಾನುಸಿಂ;

ವದಞ್ಞೂ ಸೀಲಸಮ್ಪನ್ನೋ, ಕಾಹಾಮಿ ಕುಸಲಂ ಬಹು’’ನ್ತಿ. (ಜಾ. ೧.೪.೫೪-೫೬; ಪೇ. ವ. ೮೦೨, ೮೦೩, ೮೦೫) –

ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ವತ್ವಾ ತಾಸಂ ಅತ್ಥಂ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ‘‘ಇತಿ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ತೇ ಚತ್ತಾರೋ ಜನಾ ಏಕೇಕಂ ಗಾಥಂ ವತ್ತುಕಾಮಾಪಿ ವತ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಏಕಕಮೇವ ಅಕ್ಖರಂ ವತ್ವಾ ಪುನ ಲೋಹಕುಮ್ಭಿಮೇವ ಪವಿಟ್ಠಾ’’ತಿ ಆಹ.

ರಞ್ಞಾ ಕಿರ ಪಸೇನದಿಕೋಸಲೇನ ತಸ್ಸ ಸದ್ದಸ್ಸ ಸುತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತೇ ಹೇಟ್ಠಾ ಭಸ್ಸನ್ತಿ ಏವ, ಅಜ್ಜಾಪಿ ಏಕಂ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಂ ನಾತಿಕ್ಕಮನ್ತಿ. ರಞ್ಞೋ ತಂ ದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಮಹಾಸಂವೇಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ. ಸೋ ‘‘ಭಾರಿಯಂ ವತಿದಂ ಪಾರದಾರಿಕಕಮ್ಮಂ ನಾಮ, ಏಕಂ ಕಿರ ಬುದ್ಧನ್ತರಂ ನಿರಯೇ ಪಚ್ಚಿತ್ವಾ ತತೋ ಚುತಾ ಸಟ್ಠಿಯೋಜನಿಕಾಯ ಲೋಹಕುಮ್ಭಿಯಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಸಟ್ಠಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಪಚ್ಚಿತ್ವಾ ಏವಮ್ಪಿ ನೇಸಂ ದುಕ್ಖಾ ಮುಚ್ಚನಕಾಲೋ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಅಹಮ್ಪಿ ಪರದಾರೇ ಸಿನೇಹಂ ಕತ್ವಾ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ನಿದ್ದಂ ನ ಲಭಿಂ, ಇದಾನಿ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪರದಾರೇ ಮಾನಸಂ ನ ಬನ್ಧಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತಥಾಗತಂ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಜ್ಜ ಮೇ ರತ್ತಿಯಾ ದೀಘಭಾವೋ ಞಾತೋ’’ತಿ. ಸೋಪಿ ಪುರಿಸೋ ತತ್ಥೇವ ನಿಸಿನ್ನೋ ತಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಲದ್ಧೋ ಮೇ ಬಲವಪ್ಪಚ್ಚಯೋ’’ತಿ ಸತ್ಥಾರಂ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ರಞ್ಞಾ ತಾವ ಅಜ್ಜ ರತ್ತಿಯಾ ದೀಘಭಾವೋ ಞಾತೋ, ಅಹಂ ಪನ ಹಿಯ್ಯೋ ಸಯಮೇವ ಯೋಜನಸ್ಸ ದೀಘಭಾವಂ ಅಞ್ಞಾಸಿ’’ನ್ತಿ. ಸತ್ಥಾ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಕಥಂ ಸಂಸನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಏಕಚ್ಚಸ್ಸ ರತ್ತಿ ದೀಘಾ ಹೋತಿ, ಏಕಚ್ಚಸ್ಸ ಯೋಜನಂ ದೀಘಂ ಹೋತಿ, ಬಾಲಸ್ಸ ಪನ ಸಂಸಾರೋ ದೀಘೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೬೦.

‘‘ದೀಘಾ ಜಾಗರತೋ ರತ್ತಿ, ದೀಘಂ ಸನ್ತಸ್ಸ ಯೋಜನಂ;

ದೀಘೋ ಬಾಲಾನ ಸಂಸಾರೋ, ಸದ್ಧಮ್ಮಂ ಅವಿಜಾನತ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ದೀಘಾತಿ ರತ್ತಿ ನಾಮೇಸಾ ತಿಯಾಮಮತ್ತಾವ, ಜಾಗರನ್ತಸ್ಸ ಪನ ದೀಘಾ ಹೋತಿ, ದ್ವಿಗುಣತಿಗುಣಾ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಖಾಯತಿ. ತಸ್ಸಾ ದೀಘಭಾವಂ ಅತ್ತಾನಂ ಮಙ್ಕುಣಸಙ್ಘಸ್ಸ ಭತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಯಾವ ಸೂರಿಯುಗ್ಗಮನಾ ಸಮ್ಪರಿವತ್ತಕಂ ಸೇಮಾನೋ ಮಹಾಕುಸೀತೋಪಿ, ಸುಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಸಿರಿಸಯನೇ ಸಯಮಾನೋ ಕಾಮಭೋಗೀಪಿ ನ ಜಾನಾತಿ, ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ಪನ ಪಧಾನಂ ಪದಹನ್ತೋ ಯೋಗಾವಚರೋ ಚ, ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಧಮ್ಮಕಥಿಕೋ ಚ, ಆಸನಸಮೀಪೇ ಠತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತೋ ಚ, ಸೀಸರೋಗಾದಿಫುಟ್ಠೋ ವಾ ಹತ್ಥಪಾದಚ್ಛೇದನಾದಿಂ ಪತ್ತೋ ವಾ ವೇದನಾಭಿಭೂತೋ ಚ, ರತ್ತಿಂ ಮಗ್ಗಪಟಿಪನ್ನೋ ಅದ್ಧಿಕೋ ಚ ಜಾನಾತಿ. ಯೋಜನನ್ತಿ ಯೋಜನಮ್ಪಿ ಚತುಗಾವುತಮತ್ತಮೇವ, ಸನ್ತಸ್ಸ ಪನ ಕಿಲನ್ತಸ್ಸ ದೀಘಂ ಹೋತಿ, ದ್ವಿಗುಣತಿಗುಣಂ ವಿಯ ಖಾಯತಿ. ಸಕಲದಿವಸಞ್ಹಿ ಮಗ್ಗಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕಿಲನ್ತೋ ಪಟಿಪಥಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಪುರತೋ ಗಾಮೋ ಕೀವದೂರೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಯೋಜನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಥೋಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಪರಮ್ಪಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತೇನಾಪಿ ‘‘ಯೋಜನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಪುನ ಥೋಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಪರಮ್ಪಿ ಪುಚ್ಛತಿ. ಸೋಪಿ ‘‘ಯೋಜನ’’ನ್ತಿ ವದತಿ. ಸೋ ಪುಚ್ಛಿತಪುಚ್ಛಿತಾ ಯೋಜನನ್ತೇವ ವದನ್ತಿ, ದೀಘಂ ವತಿದಂ ಯೋಜನಂ, ಏಕಯೋಜನಂ ದ್ವೇ ತೀಣಿ ಯೋಜನಾನಿ ವಿಯ ಮಞ್ಞೇತಿ. ಬಾಲಾನನ್ತಿ ಇಧಲೋಕಪರಲೋಕತ್ಥಂ ಪನ ಅಜಾನನ್ತಾನಂ ಬಾಲಾನಂ ಸಂಸಾರವಟ್ಟಸ್ಸ ಪರಿಯನ್ತಂ ಕಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾನಂ ಯಂ ಸತ್ತತಿಂಸಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಭೇದಂ ಸದ್ಧಮ್ಮಂ ಞತ್ವಾ ಸಂಸಾರಸ್ಸ ಅನ್ತಂ ಕರೋನ್ತಿ, ತಂ ಸದ್ಧಮ್ಮಂ ಅವಿಜಾನತಂ ಸಂಸಾರೋ ದೀಘೋ ನಾಮ ಹೋತಿ. ಸೋ ಹಿ ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮತಾಯ ಏವ ದೀಘೋ ನಾಮ. ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ – ‘‘ಅನಮತಗ್ಗೋಯಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಂಸಾರೋ, ಪುಬ್ಬಾ ಕೋಟಿ ನ ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿ (ಸಂ. ನಿ. ೨.೧೨೪). ಬಾಲಾನಂ ಪನ ಪರಿಯನ್ತಂ ಕಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾನಂ ಅತಿದೀಘೋಯೇವಾತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಸೋ ಪುರಿಸೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪತ್ತೋ, ಅಞ್ಞೇಪಿ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪತ್ತಾ. ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಜಾತಾತಿ.

ರಾಜಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋಯೇವ ತೇ ಸತ್ತೇ ಬನ್ಧನಾ ಮೋಚೇಸಿ. ತತ್ಥ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಾ ಬನ್ಧನಾ ಮುತ್ತಾ ಸೀಸಂ ನ್ಹತ್ವಾ ಸಕಾನಿ ಗೇಹಾನಿ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ‘‘ಚಿರಂ ಜೀವತು ನೋ, ಅಯ್ಯಾ, ಮಲ್ಲಿಕಾ ದೇವೀ, ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಜೀವಿತಂ ಲಭಿಮ್ಹಾ’’ತಿ ಮಲ್ಲಿಕಾಯ ಗುಣಕಥಂ ಕಥಯಿಂಸು. ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ – ‘‘ಅಹೋ ಪಣ್ಡಿತಾ ವತಾಯಂ, ಮಲ್ಲಿಕಾ, ಅತ್ತನೋ ಪಞ್ಞಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಏತ್ತಕಸ್ಸ ಜನಸ್ಸ ಜೀವಿತದಾನಂ ಅದಾಸೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಯಂ ನಿಸಿನ್ನೋವ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಗನ್ಧಕುಟಿತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಸಭಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತೇ ಆಸನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಲ್ಲಿಕಾ, ಇದಾನೇವ ಅತ್ತನೋ ಪಞ್ಞಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಜೀವಿತದಾನಂ ದೇತಿ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಅದಾಸಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ಪಕಾಸನ್ತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ –

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ರಞ್ಞೋ ಪುತ್ತೋ ಏಕಂ ನಿಗ್ರೋಧರುಕ್ಖಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ನಿಬ್ಬತ್ತಾಯ ದೇವತಾಯ ಆಯಾಚಿ – ‘‘ಸಾಮಿ ದೇವರಾಜ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಏಕಸತರಾಜಾನೋ ಏಕಸತಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಯೋ, ಸಚಾಹಂ ಪಿತು ಅಚ್ಚಯೇನ ರಜ್ಜಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ, ಏತೇಸಂ ಗಲಲೋಹಿತೇನ ಬಲಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ಪಿತರಿ ಕಾಲಕತೇ ರಜ್ಜಂ ಪತ್ವಾ ‘‘ದೇವತಾಯ ಮೇ ಆನುಭಾವೇನ ರಜ್ಜಂ ಪತ್ತಂ, ಬಲಿಮಸ್ಸಾ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಮಹತಿಯಾ ಸೇನಾಯ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಏಕಂ ರಾಜಾನಂ ಅತ್ತನೋ ವಸೇ ವತ್ತೇತ್ವಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅಪರಮ್ಪಿ ಅಪರಮ್ಪೀತಿ ಸಬ್ಬೇ ರಾಜಾನೋ ಅತ್ತನೋ ವಸೇ ಕತ್ವಾ ಸದ್ಧಿಂ ಅಗ್ಗಮಹೇಸೀಹಿ ಆದಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಉಗ್ಗಸೇನಸ್ಸ ನಾಮ ಸಬ್ಬಕನಿಟ್ಠಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಧಮ್ಮದಿನ್ನಾ ನಾಮ ಅಗ್ಗಮಹೇಸೀ ಗರುಗಬ್ಭಾ, ತಂ ಓಹಾಯ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಏತ್ತಕಜನಂ ವಿಸಪಾನಕಂ ಪಾಯೇತ್ವಾ ಮಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ರುಕ್ಖಮೂಲಂ ಸೋಧಾಪೇಸಿ. ದೇವತಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ರಾಜಾ ಏತ್ತಕೇ ರಾಜಾನೋ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ‘ಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಗಹಿತಾ ಇಮೇ’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ಗಲಲೋಹಿತೇನ ಮಯ್ಹಂ ಬಲಿಂ ಕಾತುಕಾಮೋ, ಸಚೇ ಪನಾಯಂ ಏತೇ ಘಾತೇಸ್ಸತಿ, ಜಮ್ಬುದೀಪೇ ರಾಜವಂಸೋ ಉಪಚ್ಛಿಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ರುಕ್ಖಮೂಲೇಪಿ, ಮೇ ಅಸುಚಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ ನು ಖೋ ಏತಂ ನಿವಾರೇತು’’ನ್ತಿ. ಸಾ ಉಪಧಾರೇನ್ತೀ ‘‘ನಾಹಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ದೇವತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ತಾಯಪಿ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಅಞ್ಞಮ್ಪೀತಿ ಏವಂ ಸಕಲಚಕ್ಕವಾಳದೇವತಾಯೋ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ತಾಹಿಪಿ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾ ಚತುನ್ನಂ ಮಹಾರಾಜೂನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಮಯಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪನ ರಾಜಾ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಪುಞ್ಞೇನ ಚ ಪಞ್ಞಾಯ ಚ ವಿಸಿಟ್ಠೋ, ತಂ ಪುಚ್ಛಾ’’ತಿ ತೇಹಿಪಿ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಕಾಲೇ ಸಕ್ಕಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ, ‘‘ದೇವ, ತುಮ್ಹೇಸು ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕತಂ ಆಪನ್ನೇಸು ಖತ್ತಿಯವಂಸೋ ಉಪಚ್ಛಿಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಪಟಿಸರಣಂ ಹೋಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸಕ್ಕೋ ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ನಂ ಪಟಿಬಾಹಿತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ಉಪಾಯಂ ಪನ ತೇ ವಕ್ಖಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಉಪಾಯಂ ಆಚಿಕ್ಖಿ – ‘‘ಗಚ್ಛ, ತ್ವಂ ರಞ್ಞೋ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸೇವ ರತ್ತವತ್ಥಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ರುಕ್ಖತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಗಮನಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇಹಿ. ಅಥ ತಂ ರಾಜಾ ‘ದೇವತಾ ಗಚ್ಛತಿ, ನಿವತ್ತಾಪೇಸ್ಸಾಮಿ ನ’ನ್ತಿ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇನ ಯಾಚಿಸ್ಸತಿ. ಅಥ ನಂ ವದೇಯ್ಯಾಸಿ ‘ತ್ವಂ ಏಕಸತರಾಜಾನೋ ಸದ್ಧಿಂ ಅಗ್ಗಮಹೇಸೀಹಿ ಆನೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ಗಲಲೋಹಿತೇನ ಬಲಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಮಯ್ಹಂ ಆಯಾಚಿತ್ವಾ ಉಗ್ಗಸೇನಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ದೇವಿಂ ಓಹಾಯ ಆಗತೋ, ನಾಹಂ ತಾದಿಸಸ್ಸ ಮುಸಾವಾದಸ್ಸ ಬಲಿಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ, ‘‘ಏವಂ ಕಿರ ವುತ್ತೇ ರಾಜಾ ತಂ ಆಣಾಪೇಸ್ಸತಿ, ಸಾ ರಞ್ಞೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ಏತ್ತಕಸ್ಸ ಜನಸ್ಸ ಜೀವಿತದಾನಂ ದಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ಸಕ್ಕೋ ದೇವತಾಯ ಇಮಂ ಉಪಾಯಂ ಆಚಿಕ್ಖಿ. ದೇವತಾ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ.

ರಾಜಾಪಿ ತಂ ಆಣಾಪೇಸಿ. ಸಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತೇಸಂ ರಾಜೂನಂ ಪರಿಯನ್ತೇ ನಿಸಿನ್ನಮ್ಪಿ ಅತ್ತನೋ ರಾಜಾನಮೇವ ವನ್ದಿ. ರಾಜಾ ‘‘ಮಯಿ ಸಬ್ಬರಾಜಜೇಟ್ಠಕೇ ಠಿತೇ ಸಬ್ಬಕನಿಟ್ಠಂ ಅತ್ತನೋ ಸಾಮಿಕಂ ವನ್ದತೀ’’ತಿ ತಸ್ಸಾ ಕುಜ್ಝಿ. ಅಥ ನಂ ಸಾ ಆಹ – ‘‘ಕಿಂ ಮಯ್ಹಂ ತಯಿ ಪಟಿಬದ್ಧಂ, ಅಯಂ ಪನ ಮೇ ಸಾಮಿಕೋ ಇಸ್ಸರಿಯಸ್ಸ ದಾಯಕೋ, ಇಮಂ ಅವನ್ದಿತ್ವಾ ಕಸ್ಮಾ ತಂ ವನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ? ರುಕ್ಖದೇವತಾ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸೇವ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ‘‘ಏವಂ, ಭದ್ದೇ, ಏವಂ, ಭದ್ದೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಂ ಪುಪ್ಫಮುಟ್ಠಿನಾ ಪೂಜೇಸಿ. ಪುನ ರಾಜಾ ಆಹ – ‘‘ಸಚೇ ಮಂ ನ ವನ್ದಸಿ, ಮಯ್ಹಂ ರಜ್ಜಸಿರಿದಾಯಿಕಂ ಏವಂ ಮಹಾನುಭಾವಂ ದೇವತಂ ಕಸ್ಮಾ ನ ವನ್ದಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ತಯಾ ಅತ್ತನೋ ಪುಞ್ಞೇ ಠತ್ವಾ ರಾಜಾನೋ ಗಹಿತಾ, ನ ದೇವತಾಯ ಗಹೇತ್ವಾ ದಿನ್ನಾ’’ತಿ. ಪುನಪಿ ತಂ ದೇವತಾ ‘‘ಏವಂ, ಭದ್ದೇ, ಏವಂ, ಭದ್ದೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಥೇವ ಪೂಜೇಸಿ. ಪುನ ಸಾ ರಾಜಾನಂ ಆಹ – ‘‘ತ್ವಂ ‘ದೇವತಾಯ ಮೇ ಏತ್ತಕಾ ರಾಜಾನೋ ಗಹೇತ್ವಾ ದಿನ್ನಾ’ತಿ ವದೇಸಿ, ಇದಾನಿ ತೇ ದೇವತಾಯ ಉಪರಿ ವಾಮಪಸ್ಸೇ ರುಕ್ಖೋ ಅಗ್ಗಿನಾ ದಡ್ಢೋ, ಸಾ ತಂ ಅಗ್ಗಿಂ ನಿಬ್ಬಾಪೇತುಂ ಕಸ್ಮಾ ನಾಸಕ್ಖಿ, ಯದಿ ಏವಂ ಮಹಾನುಭಾವಾ’’ತಿ. ಪುನಪಿ ತಂ ದೇವತಾ ‘‘ಏವಂ, ಭದ್ದೇ, ಏವಂ, ಭದ್ದೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಥೇವ ಪೂಜೇಸಿ.

ಸಾ ಕಥಯಮಾನಾ ಠಿತಾ ರೋದಿ ಚೇವ ಹಸಿ ಚ. ಅಥ ನಂ ರಾಜಾ ‘‘ಕಿಂ ಉಮ್ಮತ್ತಿಕಾಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕಸ್ಮಾ ದೇವ ಏವಂ ವದೇಸಿ’’? ‘‘ನ ಮಾದಿಸಿಯೋ ಉಮ್ಮತ್ತಿಕಾ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ. ಅಥ ‘‘ನಂ ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ರೋದಸಿ ಚೇವ ಹಸಸಿ ಚಾ’’ತಿ? ‘‘ಸುಣಾಹಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಅಹಞ್ಹಿ ಅತೀತೇ ಕುಲಧೀತಾ ಹುತ್ವಾ ಪತಿಕುಲೇ ವಸನ್ತೀ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಸಹಾಯಕಂ ಪಾಹುನಕಂ ಆಗತಂ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಸ ಭತ್ತಂ ಪಚಿತುಕಾಮಾ ‘ಮಂಸಂ ಆಹರಾ’ತಿ ದಾಸಿಯಾ ಕಹಾಪಣಂ ದತ್ವಾ ತಾಯ ಮಂಸಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ ಆಗತಾಯ ‘ನತ್ಥಿ ಮಂಸ’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಗೇಹಸ್ಸ ಪಚ್ಛಿಮಭಾಗೇ ಸಯಿತಾಯ ಏಳಿಕಾಯ ಸೀಸಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಭತ್ತಂ ಸಮ್ಪಾದೇಸಿಂ. ಸಾಹಂ ಏಕಿಸ್ಸಾಯ ಏಳಿಕಾಯ ಸೀಸಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ನಿರಯೇ ಪಚ್ಚಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾವಸೇಸೇನ ತಸ್ಸಾ ಲೋಮಗಣನಾಯ ಸೀಸಚ್ಛೇದಂ ಪಾಪುಣಿಂ, ‘ತ್ವಂ ಏತ್ತಕಂ ಜನಂ ವಧಿತ್ವಾ ಕದಾ ದುಕ್ಖಾ ಮುಚ್ಚಿಸ್ಸಸೀ’ತಿ ಏವಮಹಂ ತವ ದುಕ್ಖಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತೀ ರೋದಿ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಏಕಿಸ್ಸಾ ಕಣ್ಠಂ ಛೇತ್ವಾನ, ಲೋಮಗಣನಾಯ ಪಚ್ಚಿಸಂ;

ಬಹೂನಂ ಕಣ್ಠೇ ಛೇತ್ವಾನ, ಕಥಂ ಕಾಹಸಿ ಖತ್ತಿಯಾ’’ತಿ.

ಅಥ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ತ್ವಂ ಹಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘‘ಏತಸ್ಮಾ ದುಕ್ಖಾ ಮುತ್ತಾಮ್ಹೀ’ತಿ ತುಸ್ಸಿತ್ವಾ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ಪುನಪಿ ತಂ ದೇವತಾ ‘‘ಏವಂ, ಭದ್ದೇ, ಏವಂ, ಭದ್ದೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುಪ್ಫಮುಟ್ಠಿನಾ ಪೂಜೇಸಿ. ರಾಜಾ ‘‘ಅಹೋ ಮೇ ಭಾರಿಯಂ ಕತಂ ಕಮ್ಮಂ, ಅಯಂ ಕಿರ ಏಕಂ ಏಳಿಕಂ ವಧಿತ್ವಾ ನಿರಯೇ ಪಕ್ಕಾವಸೇಸೇನ ತಸ್ಸಾ ಲೋಮಗಣನಾಯ ಸೀಸಚ್ಛೇದಂ ಪಾಪುಣಿ, ಅಹಂ ಏತ್ತಕಂ ಜನಂ ವಧಿತ್ವಾ ಕದಾ ಸೋತ್ಥಿಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಬ್ಬೇ ರಾಜಾನೋ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಮಹಲ್ಲಕತರೇ ವನ್ದಿತ್ವಾ ದಹರದಹರಾನಂ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಸಬ್ಬೇ ಖಮಾಪೇತ್ವಾ ಸಕಸಕಟ್ಠಾನಮೇವ ಪಹಿಣಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ‘‘ಏವಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ನ ಇದಾನೇವ, ಮಲ್ಲಿಕಾ ದೇವೀ, ಅತ್ತನೋ ಪಞ್ಞಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಜೀವಿತದಾನಂ ದೇತಿ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಅದಾಸಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಬಾರಾಣಸಿರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಅಹೋಸಿ, ಧಮ್ಮದಿನ್ನಾ, ದೇವೀ ಮಲ್ಲಿಕಾ, ರುಕ್ಖದೇವತಾ ಅಹಮೇವಾ’’ತಿ. ಏವಂ ಅತೀತಂ ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ ಪುನ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ನಾಮ ನ ಕತ್ತಬ್ಬಯುತ್ತಕೋ. ಪಾಣಾತಿಪಾತಿನೋ ಹಿ ದೀಘರತ್ತಂ ಸೋಚನ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಆಹ –

‘‘ಇಧ ಸೋಚತಿ ಪೇಚ್ಚ ಸೋಚತಿ,

ಪಾಪಕಾರೀ ಉಭಯತ್ಥ ಸೋಚತಿ;

ಸೋ ಸೋಚತಿ ಸೋ ವಿಹಞ್ಞತಿ,

ದಿಸ್ವಾ ಕಮ್ಮಕಿಲಿಟ್ಠಮತ್ತನೋ’’ತಿ. (ಧ. ಪ. ೧೫);

‘‘ಏವಂ ಚೇ ಸತ್ತಾ ಜಾನೇಯ್ಯುಂ, ದುಕ್ಖಾಯಂ ಜಾತಿಸಮ್ಭವೋ;

ನ ಪಾಣೋ ಪಾಣಿನಂ ಹಞ್ಞೇ, ಪಾಣಘಾತೀ ಹಿ ಸೋಚತೀ’’ತಿ. (ಜಾ. ೧.೧.೧೮);

ಅಞ್ಞತರಪುರಿಸವತ್ಥು ಪಠಮಂ.

೨. ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕವತ್ಥು

ಚರಞ್ಚೇ ನಾಧಿಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ದೇಸನಾ ರಾಜಗಹೇ ಸಮುಟ್ಠಿತಾ.

ಥೇರಂ ಕಿರ ರಾಜಗಹಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪಿಪ್ಪಲಿಗುಹಾಯಂ ವಸನ್ತಂ ದ್ವೇ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾ ಉಪಟ್ಠಹಿಂಸು. ತೇಸು ಏಕೋ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ವತ್ತಂ ಕರೋತಿ, ಏಕೋ ತೇನ ಕತಂ ಕತಂ ಅತ್ತನಾ ಕತಂ ವಿಯ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಮುಖೋದಕದನ್ತಕಟ್ಠಾನಂ ಪಟಿಯಾದಿತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮುಖೋದಕದನ್ತಕಟ್ಠಾನಿ ಮೇ ಪಟಿಯಾದಿತಾನಿ, ಮುಖಂ ಧೋವಥಾ’’ತಿ ವದತಿ, ಪಾದಧೋವನನ್ಹಾನಾದಿಕಾಲೇಪಿ ಏವಮೇವ ವದತಿ. ಇತರೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ನಿಚ್ಚಕಾಲಂ ಮಯಾ ಕತಂ ಕತಂ ಅತ್ತನಾ ಕತಂ ವಿಯ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತಿ, ಹೋತು, ಕತ್ತಬ್ಬಯುತ್ತಕಮಸ್ಸ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ತಸ್ಸ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಸುಪನ್ತಸ್ಸೇವ ನ್ಹಾನೋದಕಂ ತಾಪೇತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಘಟೇ ಕತ್ವಾ ಪಿಟ್ಠಿಕೋಟ್ಠಕೇ ಠಪೇಸಿ, ಉದಕತಾಪನಭಾಜನೇ ಪನ ನಾಳಿಮತ್ತಂ ಉದಕಂ ಸೇಸೇತ್ವಾ ಉಸುಮಂ ಮುಞ್ಚನ್ತಂ ಠಪೇಸಿ. ತಂ ಇತರೋ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಪಬುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಉಸುಮಂ ನಿಕ್ಖನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಉದಕಂ ತಾಪೇತ್ವಾ ಕೋಟ್ಠಕೇ ಠಪಿತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವೇಗೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಥೇರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕೋಟ್ಠಕೇ ಉದಕಂ ಠಪಿತಂ, ನ್ಹಾಯಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಥೇರೇನ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಕೋಟ್ಠಕಂ ಪಾವಿಸಿ. ಥೇರೋ ಉದಕಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ‘‘ಕಹಂ ಉದಕಂ, ಆವುಸೋ’’ತಿ ಆಹ. ದಹರೋ ಅಗ್ಗಿಸಾಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಾಜನೇ ಉಳುಙ್ಕಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ತುಚ್ಛಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಪಸ್ಸಥ ದುಟ್ಠಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ತುಚ್ಛಭಾಜನಂ ಉದ್ಧನೇ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಕುಹಿಂ ಗತೋ, ಅಹಂ ‘ಕೋಟ್ಠಕೇ ಉದಕ’ನ್ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಆರೋಚೇಸಿ’’ನ್ತಿ ಉಜ್ಝಾಯನ್ತೋ ಘಟಂ ಆದಾಯ ತಿತ್ಥಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಇತರೋಪಿ ಪಿಟ್ಠಿಕೋಟ್ಠಕತೋ ಉದಕಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಕೋಟ್ಠಕೇ ಠಪೇಸಿ.

ಥೇರೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ದಹರೋ ‘ಉದಕಂ ಮೇ ತಾಪೇತ್ವಾ ಕೋಟ್ಠಕೇ ಠಪಿತಂ, ಏಥ, ಭನ್ತೇ, ನ್ಹಾಯಥಾ’ತಿ ವತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಉಜ್ಝಾಯನ್ತೋ ಘಟಂ ಆದಾಯ ತಿತ್ಥಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಏತ’’ನ್ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ‘‘ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಏಸ ದಹರೋ ಇಮಿನಾ ಕತಂ ವತ್ತಂ ಅತ್ತನಾವ ಕತಂ ವಿಯ ಪಕಾಸೇತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಸಾಯಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಓವಾದಮದಾಸಿ, ‘‘ಆವುಸೋ, ಭಿಕ್ಖುನಾ ನಾಮ ‘ಅತ್ತನಾ ಕತಮೇವ ಕತ’ನ್ತಿ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ನೋ ಅಕತಂ, ತ್ವಂ ಇದಾನೇವ ‘ಕೋಟ್ಠಕೇ ಉದಕಂ ಠಪಿತಂ, ನ್ಹಾಯಥ, ಭನ್ತೇ’ತಿ ವತ್ವಾ ಮಯಿ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಠಿತೇ ಘಟಂ ಆದಾಯ ಉಜ್ಝಾಯನ್ತೋ ಗಚ್ಛಸಿ, ಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸ ನಾಮ ಏವಂ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಸೋ ‘‘ಪಸ್ಸಥ ಥೇರಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ, ಉದಕಮತ್ತಕಂ ನಾಮ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಂ ಏವಂ ವದೇಸೀ’’ತಿ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಥೇರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ನ ಪಾವಿಸಿ. ಥೇರೋ ಇತರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಂ ಪದೇಸಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಸೋ ತಸ್ಮಿಂ ಗತೇ ಥೇರಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾಕಕುಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಥೇರೋ ಕಹಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಪುಟ್ಠೋ ‘‘ಥೇರಸ್ಸ ಅಫಾಸುಕಂ ಜಾತಂ, ವಿಹಾರೇಯೇವ ನಿಸಿನ್ನೋ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ? ‘‘ಏವರೂಪಂ ಕಿರ ನಾಮ ಆಹಾರಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತೇನ ವುತ್ತನಿಯಾಮೇನೇವ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಅದಂಸು. ಸೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇವ ತಂ ಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಗತೋ. ಥೇರೋಪಿ ಗತಟ್ಠಾನೇ ಮಹನ್ತಂ ಸುಖುಮವತ್ಥಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಗತದಹರಸ್ಸ ಅದಾಸಿ. ಸೋ ತಂ ರಜಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ನಿವಾಸನಪಾರುಪನಂ ಅಕಾಸಿ.

ಥೇರೋ ಪುನದಿವಸೇ ತಂ ಉಪಟ್ಠಾಕಕುಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಕಿರ ಅಫಾಸುಕಂ ಜಾತ’ನ್ತಿ ಅಮ್ಹೇಹಿ ದಹರೇನ ವುತ್ತನಿಯಾಮೇನೇವ ಪಟಿಯಾದೇತ್ವಾ ಆಹಾರೋ ಪೇಸಿತೋ, ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ವೋ ಫಾಸುಕಂ ಜಾತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ. ವಿಹಾರಂ ಪನ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ದಹರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಂ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಆವುಸೋ, ತಯಾ ಕಿರ ಹಿಯ್ಯೋ, ಇದಂ ನಾಮ ಕತಂ, ಇದಂ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ನ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ, ವಿಞ್ಞತ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಸೋ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಥೇರೇ ಆಘಾತಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ‘‘ಪುರಿಮದಿವಸೇ ಉದಕಮತ್ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಂ ಮುಸಾವಾದಿಂ ಕತ್ವಾ ಅಜ್ಜ ಅತ್ತನೋ ಉಪಟ್ಠಾಕಕುಲೇ ಭತ್ತಮುಟ್ಠಿಯಾ ಭುತ್ತಕಾರಣಾ ಮಂ ‘ವಿಞ್ಞತ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’ತಿ ವದತಿ, ವತ್ಥಮ್ಪಿ ತೇನ ಅತ್ತನೋ ಉಪಟ್ಠಾಕಸ್ಸೇವ ದಿನ್ನಂ, ಅಹೋ ಥೇರಸ್ಸ ಭಾರಿಯಂ ಕಮ್ಮಂ, ಜಾನಿಸ್ಸಾಮಿಸ್ಸ ಕತ್ತಬ್ಬಯುತ್ತಕ’’ನ್ತಿ ಪುನದಿವಸೇ ಥೇರೇ ಗಾಮಂ ಪವಿಸನ್ತೇ ಸಯಂ ವಿಹಾರೇ ಓಹೀಯಿತ್ವಾ ದಣ್ಡಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭೋಗಭಾಜನಾನಿ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಪಣ್ಣಸಾಲಾಯ ಅಗ್ಗಿಂ ದತ್ವಾ ಯಂ ನ ಝಾಯತಿ, ತಂ ಮುಗ್ಗರೇನ ಪಹರನ್ತೋ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಲಾತೋ. ಸೋ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಅವೀಚಿಮಹಾನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ.

ಮಹಾಜನೋ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸಿ – ‘‘ಥೇರಸ್ಸ ಕಿರ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕೋ ಓವಾದಮತ್ತಂ ಅಸಹನ್ತೋ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಝಾಪೇತ್ವಾ ಪಲಾತೋ’’ತಿ. ಅಥೇಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಅಪರಭಾಗೇ ರಾಜಗಹಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ದಟ್ಠುಕಾಮೋ ಜೇತವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಾ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಕುತೋ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಟ್ಠೋ ‘‘ರಾಜಗಹತೋ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಮಹಾಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಖಮನೀಯ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಖಮನೀಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಏಕೋ ಪನ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕೋ ಓವಾದಮತ್ತೇನ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಝಾಪೇತ್ವಾ ಪಲಾತೋ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ ಸೋ ಇದಾನೇವ ಓವಾದಂ ಸುತ್ವಾ ಕುಜ್ಝತಿ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಕುಜ್ಝಿಯೇವ. ನ ಇದಾನೇವ ಕುಟಿಂ ದೂಸೇತಿ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ದೂಸೇಸಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ –

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಹಿಮವನ್ತಪದೇಸೇ ಏಕೋ ಸಿಙ್ಗಿಲಸಕುಣೋ ಕುಲಾವಕಂ ಕತ್ವಾ ವಸಿ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ದೇವೇ ವಸ್ಸನ್ತೇ ಏಕೋ ಮಕ್ಕಟೋ ಸೀತೇನ ಕಮ್ಪಮಾನೋ ತಂ ಪದೇಸಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಸಿಙ್ಗಿಲೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಮನುಸ್ಸಸ್ಸೇವ ತೇ ಸೀಸಂ, ಹತ್ಥಪಾದಾ ಚ ವಾನರ;

ಅಥ ಕೇನ ನು ವಣ್ಣೇನ, ಅಗಾರಂ ತೇ ನ ವಿಜ್ಜತೀ’’ತಿ. (ಜಾ. ೧.೪.೮೧);

ಮಕ್ಕಟೋ ‘‘ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಮೇ ಹತ್ಥಪಾದಾ ಅತ್ಥಿ, ಯಾಯ ಪನ ಪಞ್ಞಾಯ ವಿಚಾರೇತ್ವಾ ಅಗಾರಂ ಕರೇಯ್ಯಂ, ಸಾ ಮೇ ಪಞ್ಞಾ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ವಿಞ್ಞಾಪೇತುಕಾಮೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಮನುಸ್ಸಸ್ಸೇವ ಮೇ ಸೀಸಂ, ಹತ್ಥಪಾದಾ ಚ ಸಿಙ್ಗಿಲ;

ಯಾಹು ಸೇಟ್ಠಾ ಮನುಸ್ಸೇಸು, ಸಾ ಮೇ ಪಞ್ಞಾ ನ ವಿಜ್ಜತೀ’’ತಿ. (ಜಾ. ೧.೪.೮೨);

ಅಥ ನಂ ‘‘ಏವರೂಪಸ್ಸ ತವ ಕಥಂ ಘರಾವಾಸೋ ಇಜ್ಝಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಗರಹನ್ತೋ ಸಿಙ್ಗಿಲೋ ಇಮಂ ಗಾಥಾದ್ವಯಮಾಹ –

‘‘ಅನವಟ್ಠಿತಚಿತ್ತಸ್ಸ, ಲಹುಚಿತ್ತಸ್ಸ ದುಬ್ಭಿನೋ;

ನಿಚ್ಚಂ ಅದ್ಧುವಸೀಲಸ್ಸ, ಸುಖಭಾವೋ ನ ವಿಜ್ಜತಿ.

‘‘ಸೋ ಕರಸ್ಸು ಆನುಭಾವಂ, ವೀತಿವತ್ತಸ್ಸು ಸೀಲಿಯಂ;

ಸೀತವಾತಪರಿತ್ತಾಣಂ, ಕರಸ್ಸು ಕುಟವಂ ಕಪೀ’’ತಿ. (ಜಾ. ೧.೪.೮೩-೮೪);

ಮಕ್ಕಟೋ ‘‘ಅಯಂ ಮಂ ಅನವಟ್ಠಿತಚಿತ್ತಂ ಲಹುಚಿತ್ತಂ ಮಿತ್ತದುಬ್ಭಿಂ ಅದ್ಧುವಸೀಲಂ ಕರೋತಿ, ಇದಾನಿಸ್ಸ ಮಿತ್ತದುಬ್ಭಿಭಾವಂ ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಕುಲಾವಕಂ ವಿದ್ಧಂಸೇತ್ವಾ ವಿಪ್ಪಕಿರಿ. ಸಕುಣೋ ತಸ್ಮಿಂ ಕುಲಾವಕಂ ಗಣ್ಹನ್ತೇ ಏವ ಏಕೇನ ಪಸ್ಸೇನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಲಾಯಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಮಕ್ಕಟೋ ಕುಟಿದೂಸಕಭಿಕ್ಖು ಅಹೋಸಿ, ಸಿಙ್ಗಿಲಸಕುಣೋ ಕಸ್ಸಪೋ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ. ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ ‘‘ಏವಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ನ ಇದಾನೇವ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಸೋ ಓವಾದಕ್ಖಣೇ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಕುಟಿಂ ದೂಸೇಸಿ, ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಏವರೂಪೇನ ಬಾಲೇನ ಸದ್ಧಿಂ ವಸನತೋ ಏಕಕಸ್ಸೇವ ನಿವಾಸೋ ಸೇಯ್ಯೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೬೧.

‘‘ಚರಞ್ಚೇ ನಾಧಿಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ಸೇಯ್ಯಂ ಸದಿಸಮತ್ತನೋ;

ಏಕಚರಿಯಂ ದಳ್ಹಂ ಕಯಿರಾ, ನತ್ಥಿ ಬಾಲೇ ಸಹಾಯತಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಚರನ್ತಿ ಇರಿಯಾಪಥಚಾರಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಮನಸಾಚಾರೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತಂ ಪರಿಯೇಸನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೇಯ್ಯಂ ಸದಿಸಮತ್ತನೋತಿ ಅತ್ತನೋ ಸೀಲಸಮಾಧಿಪಞ್ಞಾಗುಣೇಹಿ ಅಧಿಕತರಂ ವಾ ಸದಿಸಂ ವಾ ನ ಲಭೇಯ್ಯ ಚೇ. ಏಕಚರಿಯನ್ತಿ ಏತೇಸು ಹಿ ಸೇಯ್ಯಂ ಲಭಮಾನೋ ಸೀಲಾದೀಹಿ ವಡ್ಢತಿ, ಸದಿಸಂ ಲಭಮಾನೋ ನ ಪರಿಹಾಯತಿ, ಹೀನೇನ ಪನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕತೋ ವಸನ್ತೋ ಏಕತೋ ಸಂಭೋಗಪರಿಭೋಗಂ ಕರೋನ್ತೋ ಸೀಲಾದೀಹಿ ಪರಿಹಾಯತಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಏವರೂಪೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ನ ಸೇವಿತಬ್ಬೋ ನ ಭಜಿತಬ್ಬೋ ನ ಪಯಿರುಪಾಸಿತಬ್ಬೋ ಅಞ್ಞತ್ರ ಅನುದ್ದಯಾ ಅಞ್ಞತ್ರ ಅನುಕಮ್ಪಾ’’ತಿ (ಪು. ಪ. ೧೨೧; ಅ. ನಿ. ೩.೨೬). ತಸ್ಮಾ ಸಚೇ ಕಾರುಞ್ಞಂ ಪಟಿಚ್ಚ ‘‘ಅಯಂ ಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸೀಲಾದೀಹಿ ವಡ್ಢಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತಮ್ಹಾ ಪುಗ್ಗಲಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತೋ ತಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಿತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಇಚ್ಚೇತಂ ಕುಸಲಂ. ನೋ ಚೇ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಏಕಚರಿಯಂ ದಳ್ಹಂ ಕಯಿರಾ ಏಕೀಭಾವಮೇವ ಥಿರಂ ಕತ್ವಾ ಸಬ್ಬಇರಿಯಾಪಥೇಸು ಏಕಕೋವ ವಿಹರೇಯ್ಯ. ಕಿಂ ಕಾರಣಾ? ನತ್ಥಿ ಬಾಲೇ ಸಹಾಯತಾತಿ ಸಹಾಯತಾ ನಾಮ ಚೂಳಸೀಲಂ ಮಜ್ಝಿಮಸೀಲಂ ಮಹಾಸೀಲಂ ದಸ ಕಥಾವತ್ಥೂನಿ ತೇರಸ ಧುತಙ್ಗಗುಣಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಗುಣಾ ಚತ್ತಾರೋ ಮಗ್ಗಾ ಚತ್ತಾರಿ ಫಲಾನಿ ತಿಸ್ಸೋ ವಿಜ್ಜಾ ಛ ಅಭಿಞ್ಞಾ. ಅಯಂ ಸಹಾಯತಾಗುಣೋ ಬಾಲಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ನತ್ಥೀತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಆಗನ್ತುಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪತ್ತೋ, ಅಞ್ಞೇಪಿ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸು, ದೇಸನಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕವತ್ಥು ದುತಿಯಂ.

೩. ಆನನ್ದಸೇಟ್ಠಿವತ್ಥು

ಪುತ್ತಾ ಮತ್ಥೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರನ್ತೋ ಆನನ್ದಸೇಟ್ಠಿಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕಿರ ಆನನ್ದಸೇಟ್ಠಿ ನಾಮ ಚತ್ತಾಲೀಸಕೋಟಿವಿಭವೋ ಮಹಾಮಚ್ಛರೀ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ಅನ್ವಡ್ಢಮಾಸಂ ಞಾತಕೇ ಸನ್ನಿಪಾತೇತ್ವಾ ಪುತ್ತಂ ಮೂಲಸಿರಿಂ ನಾಮ ತೀಸು ವೇಲಾಸು ಏವಂ ಓವದತಿ – ‘‘ಇದಂ ಚತ್ತಾಲೀಸಕೋಟಿಧನಂ ‘ಬಹೂ’’’ತಿ ಮಾ ಸಞ್ಞಂ ಕರಿ, ವಿಜ್ಜಮಾನಂ ಧನಂ ನ ದಾತಬ್ಬಂ, ನವಂ ಧನಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಬ್ಬಂ. ಏಕೇಕಮ್ಪಿ ಹಿ ಕಹಾಪಣಂ ವಯಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಪನ ಖೀಯತೇವ. ತಸ್ಮಾ –

‘‘ಅಞ್ಜನಾನಂ ಖಯಂ ದಿಸ್ವಾ, ಉಪಚಿಕಾನಞ್ಚ ಆಚಯಂ;

ಮಧೂನಞ್ಚ ಸಮಾಹಾರಂ, ಪಣ್ಡಿತೋ ಘರಮಾವಸೇ’’ತಿ.

ಸೋ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಅತ್ತನೋ ಪಞ್ಚ ಮಹಾನಿಧಿಯೋ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಅನಾಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಧನನಿಸ್ಸಿತೋ ಮಚ್ಛೇರಮಲಮಲಿನೋ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಸೇವ ನಗರಸ್ಸ ಏಕಸ್ಮಿಂ ದ್ವಾರಗಾಮಕೇ ಚಣ್ಡಾಲಾನಂ ಕುಲಸಹಸ್ಸಂ ಪಟಿವಸತಿ. ತತ್ಥೇಕಿಸ್ಸಾ ಚಣ್ಡಾಲಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ. ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ಕಾಲಕಿರಿಯಂ ಸುತ್ವಾ ಪುತ್ತಮಸ್ಸ ಮೂಲಸಿರಿಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ. ತಮ್ಪಿ ಚಣ್ಡಾಲಕುಲಸಹಸ್ಸಂ ಏಕತೋವ ಭತಿಯಾ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಜೀವಮಾನಂ ತಸ್ಸ ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನೇವ ಭತಿಂ ಲಭತಿ, ನ ಯಾಪನಮತ್ತತೋ ಪರಂ ಭತ್ತಪಿಣ್ಡಮ್ಪಿ. ತೇ ‘‘ಮಯಂ ಏತರಹಿ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಾಪಿ ಪಿಣ್ಡಭತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಲಭಾಮ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅನ್ತರೇ ಕಾಳಕಣ್ಣಿಯಾ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ದ್ವೇ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ಹುತ್ವಾ ಯಾವ ತಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತರೋ ವಿಸುಂ ಹೋನ್ತಿ, ತಾವ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕುಲೇ ಕಾಳಕಣ್ಣೀ ಉಪ್ಪನ್ನಾ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಮಾತರಂ ನೀಹರಿಂಸು.

ಸಾಪಿ ಯಾವಸ್ಸಾ ಸೋ ಕುಚ್ಛಿಗತೋ, ತಾವ ಯಾಪನಮತ್ತಮ್ಪಿ ಕಿಚ್ಛೇನ ಲಭಿತ್ವಾ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿ. ತಸ್ಸ ಹತ್ಥಾ ಚ ಪಾದಾ ಚ ಅಕ್ಖೀನಿ ಚ ಕಣ್ಣಾ ಚ ನಾಸಾ ಚ ಮುಖಞ್ಚ ಯಥಾಠಾನೇ ನ ಅಹೇಸುಂ. ಸೋ ಏವರೂಪೇನ ಅಙ್ಗವೇಕಲ್ಲೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಪಂಸುಪಿಸಾಚಕೋ ವಿಯ ಅತಿವಿರೂಪೋ ಅಹೋಸಿ. ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ತಂ ಮಾತಾ ನ ಪರಿಚ್ಚಜಿ. ಕುಚ್ಛಿಯಂ ವಸಿತಪುತ್ತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಿನೇಹೋ ಬಲವಾ ಹೋತಿ. ಸಾ ತಂ ಕಿಚ್ಛೇನ ಪೋಸಯಮಾನಾ ತಂ ಆದಾಯ ಗತದಿವಸೇ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಲಭಿತ್ವಾ ಗೇಹೇ ಕತ್ವಾ ಸಯಮೇವ ಗತದಿವಸೇ ಭತಿಂ ಲಭತಿ. ಅಥ ನಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಜೀವಿತುಂ ಸಮತ್ಥಕಾಲೇ ಸಾ ಕಪಾಲಕಂ ಹತ್ಥೇ ಠಪೇತ್ವಾ, ‘‘ತಾತ, ಮಯಂ ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಹಾದುಕ್ಖಂ ಪತ್ತಾ, ಇದಾನಿ ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ ತಂ ಪೋಸೇತುಂ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಕಪಣದ್ಧಿಕಾದೀನಂ ಪಟಿಯತ್ತಭತ್ತಾನಿ ಅತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಜೀವಾಹೀ’’ತಿ ತಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ. ಸೋ ಘರಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಚರನ್ತೋ ಆನನ್ದಸೇಟ್ಠಿಕಾಲೇ ನಿವುತ್ತಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಜಾತಿಸ್ಸರೋ ಹುತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಗೇಹಂ ಪಾವಿಸಿ. ತೀಸು ಪನ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇಸು ನ ಕೋಚಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಸಿ. ಚತುತ್ಥೇ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ಮೂಲಸಿರಿಸೇಟ್ಠಿನೋ ಪುತ್ತಕಾ ದಿಸ್ವಾ ಉಬ್ಬಿಗ್ಗಹದಯಾ ಪರೋದಿಂಸು. ಅಥ ನಂ ಸೇಟ್ಠಿಪುರಿಸಾ ‘‘ನಿಕ್ಖಮ ಕಾಳಕಣ್ಣೀ’’ತಿ ಪೋಥೇತ್ವಾ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಸಙ್ಕಾರಟ್ಠಾನೇ ಖಿಪಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ಆನನ್ದತ್ಥೇರೇನ ಪಚ್ಛಾಸಮಣೇನ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತೋ ತಂ ಠಾನಂ ಪತ್ತೋ ಥೇರಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ತೇನ ಪುಟ್ಠೋ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆಚಿಕ್ಖಿ. ಥೇರೋ ಮೂಲಸಿರಿಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇಸಿ. ಅಥ ಮಹಾಜನಕಾಯೋ ಸನ್ನಿಪತಿ. ಸತ್ಥಾ ಮೂಲಸಿರಿಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಜಾನಾಸಿ ಏತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ನ ಜಾನಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಪಿತಾ ತೇ ಆನನ್ದಸೇಟ್ಠೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅಸದ್ದಹನ್ತಂ ‘‘ಆನನ್ದಸೇಟ್ಠಿ ಪುತ್ತಸ್ಸ ತೇ ಪಞ್ಚ ಮಹಾನಿಧಿಯೋ ಆಚಿಕ್ಖಾಹೀ’’ತಿ ಆಚಿಕ್ಖಾಪೇತ್ವಾ ಸದ್ದಹಾಪೇಸಿ. ಸೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಸರಣಂ ಅಗಮಾಸಿ. ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೬೨.

‘‘ಪುತ್ತಾ ಮತ್ಥಿ ಧನಮ್ಮತ್ಥಿ, ಇತಿ ಬಾಲೋ ವಿಹಞ್ಞತಿ;

ಅತ್ತಾ ಹಿ ಅತ್ತನೋ ನತ್ಥಿ, ಕುತೋ ಪುತ್ತಾ ಕುತೋ ಧನ’’ನ್ತಿ.

ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಪುತ್ತಾ ಮೇ ಅತ್ಥಿ, ಧನಂ ಮೇ ಅತ್ಥಿ, ಇತಿ ಬಾಲೋ ಪುತ್ತತಣ್ಹಾಯ ಚೇವ ಧನತಣ್ಹಾಯ ಚ ಹಞ್ಞತಿ ವಿಹಞ್ಞತಿ ದುಕ್ಖಯತಿ, ‘‘ಪುತ್ತಾ ಮೇ ನಸ್ಸಿಂಸೂ’’ತಿ ವಿಹಞ್ಞತಿ, ‘‘ನಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ವಿಹಞ್ಞತಿ, ‘‘ನಸ್ಸಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ವಿಹಞ್ಞತಿ. ಧನೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಇತಿ ಛಹಾಕಾರೇಹಿ ವಿಹಞ್ಞತಿ. ‘‘ಪುತ್ತೇ ಪೋಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ರತ್ತಿಞ್ಚ ದಿವಾ ಚ ಥಲಜಲಪಥಾದೀಸು ನಾನಪ್ಪಕಾರತೋ ವಾಯಮನ್ತೋಪಿ ವಿಹಞ್ಞತಿ, ‘‘ಧನಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಕಸಿವಾಣಿಜ್ಜಾದೀನಿ ಕರೋನ್ತೋಪಿ ವಿಹಞ್ಞತೇವ. ಏವಂ ವಿಹಞ್ಞಸ್ಸ ಚ ಅತ್ತಾ ಹಿ ಅತ್ತನೋ ನತ್ಥಿ ತೇನ ವಿಘಾತೇನ ದುಕ್ಖಿತಂ ಅತ್ತಾನಂ ಸುಖಿತಂ ಕಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಸ್ಸ ಪವತ್ತಿಯಮ್ಪಿಸ್ಸ ಅತ್ತಾ ಹಿ ಅತ್ತನೋ ನತ್ಥಿ, ಮರಣಮಞ್ಚೇ ನಿಪನ್ನಸ್ಸ ಮಾರಣನ್ತಿಕಾಹಿ ವೇದನಾಹಿ ಅಗ್ಗಿಜಾಲಾಹಿ ವಿಯ ಪರಿಡಯ್ಹಮಾನಸ್ಸ ಛಿಜ್ಜಮಾನೇಸು ಸನ್ಧಿಬನ್ಧನೇಸು, ಭಿಜ್ಜಮಾನೇಸು ಅಟ್ಠಿಸಙ್ಘಾಟೇಸು ನಿಮೀಲೇತ್ವಾ ಪರಲೋಕಂ ಉಮ್ಮೀಲೇತ್ವಾ ಇಧಲೋಕಂ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ದ್ವಿಕ್ಖತ್ತುಂ ನ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಭೋಜೇತ್ವಾ ಗನ್ಧಮಾಲಾದೀಹಿ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಯಾವಜೀವಂ ಪೋಸಿತೋಪಿ ಸಹಾಯಭಾವೇನ ದುಕ್ಖಪರಿತ್ತಾಣಂ ಕಾತುಂ ಅಸಮತ್ಥತಾಯ ಅತ್ತಾ ಹಿ ಅತ್ತನೋ ನತ್ಥಿ. ಕುತೋ ಪುತ್ತಾ ಕುತೋ ಧನಂ ಪುತ್ತಾ ವಾ ಧನಂ ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಕಿಮೇವ ಕರಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಆನನ್ದಸೇಟ್ಠಿನೋಪಿ ಕಸ್ಸಚಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಅದತ್ವಾ ಪುತ್ತಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಧನಂ ಸಣ್ಠಪೇತ್ವಾ ಪುಬ್ಬೇ ವಾ ಮರಣಮಞ್ಚೇ ನಿಪನ್ನಸ್ಸ, ಇದಾನಿ ವಾ ಇಮಂ ದುಕ್ಖಂ ಪತ್ತಸ್ಸ ಕುತೋ ಪುತ್ತಾ ಕುತೋ ಧನಂ. ಪುತ್ತಾ ವಾ ಧನಂ ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಕಿಂ ದುಕ್ಖಂ ಹರಿಂಸು, ಕಿಂ ವಾ ಸುಖಂ ಉಪ್ಪಾದಯಿಂಸೂತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಚತುರಾಸೀತಿಯಾ ಪಾಣಸಹಸ್ಸಾನಂ ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ಅಹೋಸಿ. ದೇಸನಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

ಆನನ್ದಸೇಟ್ಠಿವತ್ಥು ತತಿಯಂ.

೪. ಗಣ್ಠಿಭೇದಕಚೋರವತ್ಥು

ಯೋ ಬಾಲೋತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಗಣ್ಠಿಭೇದಕಚೋರೇ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ತೇ ಕಿರ ದ್ವೇ ಸಹಾಯಕಾ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನತ್ಥಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತೇನ ಮಹಾಜನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಜೇತವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕೋ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಅಸ್ಸೋಸಿ, ಏಕೋ ಅತ್ತನೋ ಗಯ್ಹೂಪಗಂ ಓಲೋಕೇಸಿ. ತೇಸು ಏಕೋ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣಮಾನೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪಾಪುಣಿ, ಇತರೋ ಏಕಸ್ಸ ದುಸ್ಸನ್ತೇ ಬದ್ಧಂ ಪಞ್ಚಮಾಸಕಮತ್ತಂ ಲಭಿ. ತಸ್ಸ ತಂ ಗೇಹೇ ಪಾಕಭತ್ತಂ ಜಾತಂ, ಇತರಸ್ಸ ಗೇಹೇ ನ ಪಚ್ಚತಿ. ಅಥ ನಂ ಸಹಾಯಕಚೋರೋ ಅತ್ತನೋ ಭರಿಯಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಉಪ್ಪಣ್ಡಯಮಾನೋ ‘‘ತ್ವಂ ಅತಿಪಣ್ಡಿತತಾಯ ಅತ್ತನೋ ಗೇಹೇ ಪಾಕಭತ್ತಮೂಲಮ್ಪಿ ನ ನಿಪ್ಫಾದೇಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ಇತರೋ ಪನ ‘‘ಬಾಲಭಾವೇನೇವ ವತಾಯಂ ಅತ್ತನೋ ಪಣ್ಡಿತಭಾವಂ ಮಞ್ಞತೀ’’ತಿ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸತ್ಥು ಆರೋಚೇತುಂ ಞಾತೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಜೇತವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಆರೋಚೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೬೩.

‘‘ಯೋ ಬಾಲೋ ಮಞ್ಞತಿ ಬಾಲ್ಯಂ, ಪಣ್ಡಿತೋ ವಾಪಿ ತೇನ ಸೋ;

ಬಾಲೋ ಚ ಪಣ್ಡಿತಮಾನೀ, ಸ ವೇ ‘ಬಾಲೋ’ತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಯೋ ಬಾಲೋತಿ ಯೋ ಅನ್ಧಬಾಲೋ ಅಪಣ್ಡಿತೋ ಸಮಾನೋ ‘‘ಬಾಲೋ ಅಹ’’ನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಬಾಲ್ಯಂ ಬಾಲಭಾವಂ ಮಞ್ಞತಿ ಜಾನಾತಿ. ತೇನ ಸೋತಿ ತೇನ ಕಾರಣೇನ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಪಣ್ಡಿತೋ ವಾಪಿ ಹೋತಿ ಪಣ್ಡಿತಸದಿಸೋ ವಾ. ಸೋ ಹಿ ‘‘ಬಾಲೋ ಅಹ’’ನ್ತಿ ಜಾನಮಾನೋ ಅಞ್ಞಂ ಪಣ್ಡಿತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮನ್ತೋ ಪಯಿರುಪಾಸನ್ತೋ ತೇನ ಪಣ್ಡಿತಭಾವತ್ಥಾಯ ಓವದಿಯಮಾನೋ ಅನುಸಾಸಿಯಮಾನೋ ತಂ ಓವಾದಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಪಣ್ಡಿತೋ ವಾ ಹೋತಿ ಪಣ್ಡಿತತರೋ ವಾ. ಸ ವೇ ಬಾಲೋತಿ ಯೋ ಚ ಬಾಲೋ ಸಮಾನೋ ‘‘ಕೋ ಅಞ್ಞೋ ಮಯಾ ಸದಿಸೋ ಬಹುಸ್ಸುತೋ ವಾ ಧಮ್ಮಕಥಿಕೋ ವಾ ವಿನಯಧರೋ ವಾ ಧುತಙ್ಗಧರೋ ವಾ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಏವಂ ಪಣ್ಡಿತಮಾನೀ ಹೋತಿ. ಸೋ ಅಞ್ಞಂ ಪಣ್ಡಿತಂ ಅನುಪಸಙ್ಕಮನ್ತೋ ಅಪಯಿರುಪಾಸನ್ತೋ ನೇವ ಪರಿಯತ್ತಿಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ನ ಪಟಿಪತ್ತಿಂ ಪೂರೇತಿ, ಏಕನ್ತಬಾಲಭಾವಮೇವ ಪಾಪುಣಾತಿ. ಸೋ ಗಣ್ಠಿಭೇದಕಚೋರೋ ವಿಯ. ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸ ವೇ ‘ಬಾಲೋ’ತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ.

ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಇತರಸ್ಸ ಞಾತಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಮಹಾಜನೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣೀತಿ.

ಗಣ್ಠಿಭೇದಕಚೋರವತ್ಥು ಚತುತ್ಥಂ.

೫. ಉದಾಯಿತ್ಥೇರವತ್ಥು

ಯಾವಜೀವಮ್ಪಿ ಚೇ ಬಾಲೋತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಉದಾಯಿತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸೋ ಕಿರ ಮಹಾಥೇರೇಸು ಪಟಿಕ್ಕನ್ತೇಸು ಧಮ್ಮಸಭಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮಾಸನೇ ನಿಸೀದಿ. ಅಥ ನಂ ಏಕದಿವಸಂ ಆಗನ್ತುಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಬಹುಸ್ಸುತೋ ಮಹಾಥೇರೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನಾ ಖನ್ಧಾದಿಪಟಿಸಂಯುತ್ತಂ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಜಾನಮಾನಂ ‘‘ಕೋ ಏಸೋ, ಬುದ್ಧೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕವಿಹಾರೇ ವಸಮಾನೋ ಖನ್ಧಧಾತುಆಯತನಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ ಗರಹಿತ್ವಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೬೪.

‘‘ಯಾವಜೀವಮ್ಪಿ ಚೇ ಬಾಲೋ, ಪಣ್ಡಿತಂ ಪಯಿರುಪಾಸತಿ;

ನ ಸೋ ಧಮ್ಮಂ ವಿಜಾನಾತಿ, ದಬ್ಬೀ ಸೂಪರಸಂ ಯಥಾ’’ತಿ.

ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಬಾಲೋ ನಾಮೇಸ ಯಾವಜೀವಮ್ಪಿ ಪಣ್ಡಿತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮನ್ತೋ ಪಯಿರುಪಾಸನ್ತೋ ‘‘ಇದಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ, ಏತ್ತಕಂ ಬುದ್ಧವಚನ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಪರಿಯತ್ತಿಧಮ್ಮಂ ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಚಾರೋ, ಅಯಂ ವಿಹಾರೋ, ಅಯಂ ಆಚಾರೋ, ಅಯಂ ಗೋಚರೋ, ಇದಂ ಸಾವಜ್ಜಂ, ಇದಂ ಅನವಜ್ಜಂ, ಇದಂ ಸೇವಿತಬ್ಬಂ, ಇದಂ ನ ಸೇವಿತಬ್ಬಂ, ಇದಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತಬ್ಬಂ, ಇದಂ ಸಚ್ಛಿಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಪಟಿಪತ್ತಿಪಟಿವೇಧಧಮ್ಮಂ ವಾ ನ ಜಾನಾತಿ. ಯಥಾ ಕಿಂ? ದಬ್ಬೀ ಸೂಪರಸಂ ಯಥಾತಿ. ಯಥಾ ಹಿ ದಬ್ಬೀ ಯಾವ ಪರಿಕ್ಖಯಾ ನಾನಪ್ಪಕಾರಾಯ ಸೂಪವಿಕತಿಯಾ ಸಮ್ಪರಿವತ್ತಮಾನಾಪಿ ‘‘ಇದಂ ಲೋಣಿಕಂ, ಇದಂ ಅಲೋಣಿಕಂ, ಇದಂ ತಿತ್ತಕಂ, ಇದಂ ಖಾರಿಕಂ, ಇದಂ ಕಟುಕಂ, ಇದಂ ಅಮ್ಬಿಲಂ, ಇದಂ ಅನಮ್ಬಿಲಂ, ಇದಂ ಕಸಾವ’’ನ್ತಿ ಸೂಪರಸಂ ನ ಜಾನಾತಿ, ಏವಮೇವ ಬಾಲೋ ಯಾವಜೀವಮ್ಪಿ ಪಣ್ಡಿತಂ ಪಯಿರುಪಾಸಮಾನೋ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಧಮ್ಮಂ ನ ಜಾನಾತೀತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಆಗನ್ತುಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಸವೇಹಿ ಚಿತ್ತಾನಿ ವಿಮುಚ್ಚಿಂಸೂತಿ.

ಉದಾಯಿತ್ಥೇರವತ್ಥು ಪಞ್ಚಮಂ.

೬. ತಿಂಸಮತ್ತಪಾವೇಯ್ಯಕಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು

ಮುಹುತ್ತಮಪಿ ಚೇ ವಿಞ್ಞೂತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ತಿಂಸಮತ್ತೇ ಪಾವೇಯ್ಯಕೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ತೇಸಞ್ಹಿ ಭಗವಾ ಇತ್ಥಿಂ ಪರಿಯೇಸನ್ತಾನಂ ಕಪ್ಪಾಸಿಕವನಸಣ್ಡೇ ಪಠಮಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ. ತದಾ ತೇ ಸಬ್ಬೇವ ಏಹಿಭಿಕ್ಖುಭಾವಂ ಪತ್ವಾ ಇದ್ಧಿಮಯಪತ್ತಚೀವರಧರಾ ಹುತ್ವಾ ತೇರಸ ಧುತಙ್ಗಾನಿ ಸಮಾದಾಯ ವತ್ತಮಾನಾ ಪುನಪಿ ದೀಘಸ್ಸ ಅದ್ಧುನೋ ಅಚ್ಚಯೇನ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅನಮತಗ್ಗಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಆಸನೇ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು. ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಅಹೋ ವತಿಮೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಖಿಪ್ಪಮೇವ ಧಮ್ಮೋ ವಿಞ್ಞಾತೋ’’ತಿ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ. ಸತ್ಥಾ ತಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಇಮೇ ತಿಂಸಮತ್ತಾ ಸಹಾಯಕಾ ಧುತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ತುಣ್ಡಿಲಜಾತಕೇ (ಜಾ. ೧.೬.೮೮ ಆದಯೋ) ಮಹಾತುಣ್ಡಿಲಸ್ಸ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾಪಿ ಖಿಪ್ಪಮೇವ ಧಮ್ಮಂ ವಿಞ್ಞಾಯ ಪಞ್ಚ ಸೀಲಾನಿ ಸಮಾದಿಯಿಂಸು, ತೇ ತೇನೇವ ಉಪನಿಸ್ಸಯೇನ ಏತರಹಿ ನಿಸಿನ್ನಾಸನೇಯೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೬೫.

‘‘ಮುಹುತ್ತಮಪಿ ಚೇ ವಿಞ್ಞೂ, ಪಣ್ಡಿತಂ ಪಯಿರುಪಾಸತಿ;

ಖಿಪ್ಪಂ ಧಮ್ಮಂ ವಿಜಾನಾತಿ, ಜಿವ್ಹಾ ಸೂಪರಸಂ ಯಥಾ’’ತಿ.

ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ವಿಞ್ಞೂ ಪಣ್ಡಿತಪುರಿಸೋ ಮುಹುತ್ತಮಪಿ ಚೇ ಅಞ್ಞಂ ಪಣ್ಡಿತಂ ಪಯಿರುಪಾಸತಿ, ಸೋ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಉಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಪರಿಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಖಿಪ್ಪಮೇವ ಪರಿಯತ್ತಿಧಮ್ಮಂ ವಿಜಾನಾತಿ. ತತೋ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥಾಪೇತ್ವಾ ಪಟಿಪತ್ತಿಯಂ ಘಟೇನ್ತೋ ವಾಯಮನ್ತೋ ಯಥಾ ನಾಮ ಅನುಪಹತಜಿವ್ಹಾಪಸಾದೋ ಪುರಿಸೋ ರಸವಿಜಾನನತ್ಥಂ ಜಿವ್ಹಗ್ಗೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಏವ ಲೋಣಿಕಾದಿಭೇದಂ ರಸಂ ವಿಜಾನಾತಿ, ಏವಂ ಪಣ್ಡಿತೋ ಖಿಪ್ಪಮೇವ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಮ್ಪಿ ವಿಜಾನಾತೀತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಭಿಕ್ಖೂ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ತಿಂಸಮತ್ತಪಾವೇಯ್ಯಕಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು ಛಟ್ಠಂ.

೭. ಸುಪ್ಪಬುದ್ಧಕುಟ್ಠಿವತ್ಥು

ಚರನ್ತಿ ಬಾಲಾ ದುಮ್ಮೇಧಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸುಪ್ಪಬುದ್ಧಕುಟ್ಠಿಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಸುಪ್ಪಬುದ್ಧಕುಟ್ಠಿವತ್ಥು ಉದಾನೇ (ಉದಾ. ೪೩) ಆಗತಮೇವ.

ತದಾ ಹಿ ಸುಪ್ಪಬುದ್ಧಕುಟ್ಠಿ ಪರಿಸಪರಿಯನ್ತೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಭಗವತೋ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಪಟಿಲದ್ಧಗುಣಂ ಸತ್ಥು ಆರೋಚೇತುಕಾಮೋ ಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ಓಗಾಹಿತುಂ ಅವಿಸಹನ್ತೋ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅನುಗನ್ತ್ವಾ ನಿವತ್ತನಕಾಲೇ ವಿಹಾರಂ ಅಗಮಾಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ‘‘ಅಯಂ ಸುಪ್ಪಬುದ್ಧಕುಟ್ಠಿ ಅತ್ತನೋ ಸತ್ಥು ಸಾಸನೇ ಪಟಿಲದ್ಧಗುಣಂ ಪಾಕಟಂ ಕಾತುಕಾಮೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ‘‘ವೀಮಂಸಿಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ಠಿತೋವ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಸುಪ್ಪಬುದ್ಧ, ತ್ವಂ ಮನುಸ್ಸದಲಿದ್ದೋ ಮನುಸ್ಸವರಾಕೋ, ಅಹಂ ತೇ ಅಪರಿಯನ್ತಂ ಧನಂ ದಸ್ಸಾಮಿ, ‘ಬುದ್ಧೋ ನ ಬುದ್ಧೋ, ಧಮ್ಮೋ ನ ಧಮ್ಮೋ, ಸಙ್ಘೋ ನ ಸಙ್ಘೋ, ಅಲಂ ಮೇ ಬುದ್ಧೇನ, ಅಲಂ ಮೇ ಧಮ್ಮೇನ, ಅಲಂ ಮೇ ಸಙ್ಘೇನಾ’ತಿ ವದೇಹೀ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಸೋ ಆಹ – ‘‘ಕೋಸಿ ತ್ವ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಅಹಂ ಸಕ್ಕೋ’’ತಿ. ಅನ್ಧಬಾಲ, ಅಹಿರಿಕ ತ್ವಂ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇತುಂ ನ ಯುತ್ತರೂಪೋ, ತ್ವಂ ಮಂ ‘‘ದುಗ್ಗತೋ ದಲಿದ್ದೋ ಕಪಣೋ’’ತಿ ವದೇಸಿ, ನೇವಾಹಂ ದುಗ್ಗತೋ, ನ ದಲಿದ್ದೋ, ಸುಖಪ್ಪತ್ತೋ ಅಹಮಸ್ಮಿ ಮಹದ್ಧನೋ –

‘‘ಸದ್ಧಾಧನಂ ಸೀಲಧನಂ, ಹಿರೀ ಓತ್ತಪ್ಪಿಯಂ ಧನಂ;

ಸುತಧನಞ್ಚ ಚಾಗೋ ಚ, ಪಞ್ಞಾ ವೇ ಸತ್ತಮಂ ಧನಂ.

‘‘ಯಸ್ಸ ಏತೇ ಧನಾ ಅತ್ಥಿ, ಇತ್ಥಿಯಾ ಪುರಿಸಸ್ಸ ವಾ;

‘ಅದಲಿದ್ದೋ’ತಿ ತಂ ಆಹು, ಅಮೋಘಂ ತಸ್ಸ ಜೀವಿತ’’ನ್ತಿ. (ಅ. ನಿ. ೭.೫-೬) –

ಇಮಾನಿ ಮೇ ಸತ್ತವಿಧಅರಿಯಧನಾನಿ ಸನ್ತಿ, ಯೇಸಞ್ಹಿ ಇಮಾನಿ ಸತ್ತ ಧನಾನಿ ಸನ್ತಿ, ನ ತೇ ಬುದ್ಧೇಹಿ ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇಹಿ ವಾ ‘‘ದಲಿದ್ದಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತೀತಿ. ಸಕ್ಕೋ ತಸ್ಸ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ತಂ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಓಹಾಯ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ತಂ ವಚನಪಟಿವಚನಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ಭಗವಾ ಆಹ – ‘‘ನ ಖೋ, ಸಕ್ಕ, ಸಕ್ಕಾ ತಾದಿಸಾನಂ ಸತೇನಪಿ ಸಹಸ್ಸೇನಪಿ ಸುಪ್ಪಬುದ್ಧಕುಟ್ಠಿಂ ‘ಬುದ್ಧೋ ನ ಬುದ್ಧೋ’ತಿ ವಾ, ‘ಧಮ್ಮೋ ನ ಧಮ್ಮೋ’ತಿ ವಾ, ‘ಸಙ್ಘೋ ನ ಸಙ್ಘೋ’ತಿ ವಾ ಕಥಾಪೇತು’’ನ್ತಿ. ಸುಪ್ಪಬುದ್ಧೋಪಿ ಖೋ ಕುಟ್ಠಿ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಾ ಕತಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ ಸಮ್ಮೋದಮಾನೋ ಅತ್ತನಾ ಪಟಿಲದ್ಧಗುಣಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ವುಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ಅಥ ನಂ ಅಚಿರಪಕ್ಕನ್ತಂ ಗಾವೀ ತರುಣವಚ್ಛಾ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಸಿ.

ಸಾ ಕಿರ ಏಕಾ ಯಕ್ಖಿನೀ ಪುಕ್ಕುಸಾತಿಕುಲಪುತ್ತಂ, ಬಾಹಿಯಂ ದಾರುಚೀರಿಯಂ, ತಮ್ಬದಾಠಿಕಚೋರಘಾತಕಂ, ಸುಪ್ಪಬುದ್ಧಕುಟ್ಠಿನ್ತಿ ಇಮೇಸಂ ಚತುನ್ನಂ ಜನಾನಂ ಅನೇಕಸತೇ ಅತ್ತಭಾವೇ ಗಾವೀ ಹುತ್ವಾ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಸಿ. ತೇ ಕಿರ ಅತೀತೇ ಚತ್ತಾರೋ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ಏಕಂ ನಗರಸೋಭಿನಿಂ ಗಣಿಕಂ ಉಯ್ಯಾನಂ ನೇತ್ವಾ ದಿವಸಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಿತ್ವಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಏವಂ ಸಮ್ಮನ್ತಯಿಂಸು – ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಅಞ್ಞೋ ನತ್ಥಿ, ಇಮಿಸ್ಸಾ ಅಮ್ಹೇಹಿ ದಿನ್ನಂ ಕಹಾಪಣಸಹಸ್ಸಞ್ಚ ಸಬ್ಬಞ್ಚ ಪಸಾಧನಭಣ್ಡಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಇಮಂ ಮಾರೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ. ಸಾ ತೇಸಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಇಮೇ ನಿಲ್ಲಜ್ಜಾ, ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಅಭಿರಮಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಮಂ ಮಾರೇತುಕಾಮಾ, ಜಾನಿಸ್ಸಾಮಿ ನೇಸಂ ಕತ್ತಬ್ಬಯುತ್ತಕ’’ನ್ತಿ ತೇಹಿ ಮಾರಿಯಮಾನಾ ‘‘ಅಹಂ ಯಕ್ಖಿನೀ ಹುತ್ವಾ ಯಥಾ ಮಂ ಏತೇ ಮಾರೇನ್ತಿ, ಏವಮೇವ ತೇ ಮಾರೇತುಂ ಸಮತ್ಥಾ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಅಕಾಸಿ. ತಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಇಮೇ ಮಾರೇಸಿ. ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಭಿಕ್ಖೂ ತಸ್ಸ ಕಾಲಕಿರಿಯಂ ಭಗವತೋ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ‘‘ತಸ್ಸ ಕಾ ಗತಿ, ಕೇನ ಚ ಕಾರಣೇನ ಕುಟ್ಠಿಭಾವಂ ಪತ್ತೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪತ್ವಾ ತಸ್ಸ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ಉಪ್ಪನ್ನಭಾವಞ್ಚ ತಗರಸಿಖಿಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ದಿಸ್ವಾ ನಿಟ್ಠುಭಿತ್ವಾ ಅಪಸಬ್ಯಂ ಕತ್ವಾ ದೀಘರತ್ತಂ ನಿರಯೇ ಪಚ್ಚಿತ್ವಾ ವಿಪಾಕಾವಸೇಸೇನ ಇದಾನಿ ಕುಟ್ಠಿಭಾವಪ್ಪತ್ತಿಞ್ಚ ಬ್ಯಾಕರಿತ್ವಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇಮೇ ಸತ್ತಾ ಅತ್ತನಾವ ಅತ್ತನೋ ಕಟುಕವಿಪಾಕಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಾ ವಿಚರನ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಉತ್ತರಿ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೬೬.

‘‘ಚರನ್ತಿ ಬಾಲಾ ದುಮ್ಮೇಧಾ, ಅಮಿತ್ತೇನೇವ ಅತ್ತನಾ;

ಕರೋನ್ತಾ ಪಾಪಕಂ ಕಮ್ಮಂ, ಯಂ ಹೋತಿ ಕಟುಕಪ್ಫಲ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಚರನ್ತೀತಿ ಚತೂಹಿ ಇರಿಯಾಪಥೇಹಿ ಅಕುಸಲಮೇವ ಕರೋನ್ತಾ ವಿಚರನ್ತಿ. ಬಾಲಾತಿ ಇಧಲೋಕತ್ಥಞ್ಚ ಪರಲೋಕತ್ಥಞ್ಚ ಅಜಾನನ್ತಾ ಇಧ ಬಾಲಾ ನಾಮ. ದುಮ್ಮೇಧಾತಿ ದುಪ್ಪಞ್ಞಾ. ಅಮಿತ್ತೇನೇವ ಅತ್ತನಾತಿ ಅತ್ತನಾ ಅಮಿತ್ತಭೂತೇನ ವಿಯ ವೇರಿನಾ ಹುತ್ವಾ. ಕಟುಕಪ್ಫಲನ್ತಿ ತಿಖಿಣಫಲಂ ದುಕ್ಖಫಲನ್ತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಸುಪ್ಪಬುದ್ಧಕುಟ್ಠಿವತ್ಥು ಸತ್ತಮಂ.

೮. ಕಸ್ಸಕವತ್ಥು

ನ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತಂ ಸಾಧೂತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಕಸ್ಸಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸೋ ಕಿರ ಸಾವತ್ಥಿತೋ ಅವಿದೂರೇ ಏಕಂ ಖೇತ್ತಂ ಕಸತಿ. ಚೋರಾ ಉದಕನಿದ್ಧಮನೇನ ನಗರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಅಡ್ಢಕುಲೇ ಉಮಙ್ಗಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಬಹುಂ ಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಉದಕನಿದ್ಧಮನೇನೇವ ನಿಕ್ಖಮಿಂಸು. ಏಕೋ ಚೋರೋ ತೇ ವಞ್ಚೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಸಹಸ್ಸತ್ಥವಿಕಂ ಓವಟ್ಟಿಕಾಯ ಕತ್ವಾ ತಂ ಖೇತ್ತಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಭಣ್ಡಂ ಭಾಜೇತ್ವಾ ಆದಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಓವಟ್ಟಿಕತೋ ಪತಮಾನಂ ಸಹಸ್ಸತ್ಥವಿಕಂ ನ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಸಿ. ತಂ ದಿವಸಂ ಸತ್ಥಾ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತೋ ತಂ ಕಸ್ಸಕಂ ಅತ್ತನೋ ಞಾಣಜಾಲಸ್ಸ ಅನ್ತೋಪವಿಟ್ಠಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಉಪಧಾರಯಮಾನೋ ಇದಂ ಅದ್ದಸ – ‘‘ಅಯಂ ಕಸ್ಸಕೋ ಪಾತೋವ ಕಸಿತುಂ ಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಭಣ್ಡಸಾಮಿಕಾ ಚೋರಾನಂ ಅನುಪದಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಓವಟ್ಟಿಕತೋ ಪತಮಾನಂ ಸಹಸ್ಸತ್ಥವಿಕಂ ದಿಸ್ವಾ ಏತಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಮಂ ಠಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಅಞ್ಞೋ ಸಕ್ಖೀ ನಾಮ ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯೋಪಿಸ್ಸ ಅತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ಮಯಾ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಸೋಪಿ ಕಸ್ಸಕೋ ಪಾತೋವ ಕಸಿತುಂ ಗತೋ. ಸತ್ಥಾ ಆನನ್ದತ್ಥೇರೇನ ಪಚ್ಛಾಸಮಣೇನ ತತ್ಥ ಅಗಮಾಸಿ. ಕಸ್ಸಕೋ ಸತ್ಥಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪುನ ಕಸಿತುಂ ಆರಭಿ. ಸತ್ಥಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅವತ್ವಾವ ಸಹಸ್ಸತ್ಥವಿಕಾಯ ಪತಿತಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಂ ಆಹ – ‘‘ಪಸ್ಸ, ಆನನ್ದ, ಆಸೀವಿಸೋ’’ತಿ. ‘‘ಪಸ್ಸಾಮಿ, ಭನ್ತೇ, ಘೋರವಿಸೋ’’ತಿ.

ಕಸ್ಸಕೋ ತಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಮಮ ವೇಲಾಯ ವಾ ಅವೇಲಾಯ ವಾ ವಿಚರಣಟ್ಠಾನಮೇತಂ, ಆಸೀವಿಸೋ ಕಿರೇತ್ಥ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಸತ್ಥರಿ ಏತ್ತಕಂ ವತ್ವಾ ಪಕ್ಕನ್ತೇ ‘‘ಮಾರೇಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ಪತೋದಲಟ್ಠಿಂ ಆದಾಯ ಗತೋ ಸಹಸ್ಸಭಣ್ಡಿಕಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಸನ್ಧಾಯ ಸತ್ಥಾರಾ ಕಥಿತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತಂ ಆದಾಯ ನಿವತ್ತೋ, ಅಬ್ಯತ್ತತಾಯ ಏಕಮನ್ತೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಂಸುನಾ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಪುನ ಕಸಿತುಂ ಆರಭಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ಚ ವಿಭಾತಾಯ ರತ್ತಿಯಾ ಗೇಹೇ ಚೋರೇಹಿ ಕತಕಮ್ಮಂ ದಿಸ್ವಾ ಪದಾನುಪದಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ತಂ ಖೇತ್ತಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥ ಚೋರೇಹಿ ಭಣ್ಡಸ್ಸ ಭಾಜಿತಟ್ಠಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ಕಸ್ಸಕಸ್ಸ ಪದವಲಞ್ಜಂ ಅದ್ದಸಂಸು. ತೇ ತಸ್ಸ ಪದಾನುಸಾರೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಥವಿಕಾಯ ಠಪಿತಟ್ಠಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಂಸುಂ ವಿಯೂಹಿತ್ವಾ ಥವಿಕಂ ಆದಾಯ ‘‘ತ್ವಂ ಗೇಹಂ ವಿಲುಮ್ಪಿತ್ವಾ ಖೇತ್ತಂ ಕಸಮಾನೋ ವಿಯ ವಿಚರಸೀ’’ತಿ ತಜ್ಜೇತ್ವಾ ಪೋಥೇತ್ವಾ ನೇತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ದಸ್ಸಯಿಂಸು. ರಾಜಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ತಸ್ಸ ವಧಂ ಆಣಾಪೇಸಿ. ರಾಜಪುರಿಸಾ ತಂ ಪಚ್ಛಾಬಾಹಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಕಸಾಹಿ ತಾಳೇನ್ತಾ ಆಘಾತನಂ ನಯಿಂಸು. ಸೋ ಕಸಾಹಿ ತಾಳಿಯಮಾನೋ ಅಞ್ಞಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಪಸ್ಸಾನನ್ದ, ಆಸೀವಿಸೋತಿ, ಪಸ್ಸಾಮಿ ಭಗವಾ ಘೋರವಿಸೋ’’ತಿ ವದನ್ತೋ ಗಚ್ಛತಿ. ಅಥ ನಂ ರಾಜಪುರಿಸಾ ‘‘ತ್ವಂ ಸತ್ಥು ಚೇವ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಸ್ಸ ಚ ಕಥಂ ಕಥೇಸಿ, ಕಿಂ ನಾಮೇತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ – ‘‘ರಾಜಾನಂ ದಟ್ಠುಂ ಲಭಮಾನೋ ಕಥೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಂ ನೇತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಕಥಯಿಂಸು. ಅಥ ನಂ ರಾಜಾ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಏವಂ ಕಥೇಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಸೋ ‘‘ನಾಹಂ, ದೇವ, ಚೋರೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಕಸನತ್ಥಾಯ ನಿಕ್ಖನ್ತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ರಞ್ಞೋ ಆಚಿಕ್ಖಿ. ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಭಣೇ ಲೋಕೇ ಅಗ್ಗಪುಗ್ಗಲಂ ಸತ್ಥಾರಂ ಸಕ್ಖಿಂ ಅಪದಿಸತಿ, ನ ಯುತ್ತಂ ಏತಸ್ಸ ದೋಸಂ ಆರೋಪೇತುಂ, ಅಹಮೇತ್ಥ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಂ ಆದಾಯ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಭಗವಾ ಕಚ್ಚಿ ತುಮ್ಹೇ ಆನನ್ದತ್ಥೇರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏತಸ್ಸ ಕಸ್ಸಕಸ್ಸ ಕಸನಟ್ಠಾನಂ ಗತಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ವೋ ತತ್ಥ ದಿಟ್ಠ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಸಹಸ್ಸತ್ಥವಿಕಾ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ‘‘ದಿಸ್ವಾ ಕಿಂ ಅವೋಚುತ್ಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಇದಂ ನಾಮ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸಚಾಯಂ ಪುರಿಸೋ ತುಮ್ಹಾದಿಸಂ ಅಪದಿಸಂ ನಾಕರಿಸ್ಸ, ನ ಜೀವಿತಂ ಅಲಭಿಸ್ಸ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಪನ ಕಥಿತಕಥಂ ಕಥೇತ್ವಾ ತೇನ ಜೀವಿತಂ ಲದ್ಧ’’ನ್ತಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಆಮ, ಮಹಾರಾಜ, ಅಹಮ್ಪಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ವತ್ವಾ ಗತೋ, ಪಣ್ಡಿತೇನ ನಾಮ ಯಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾನುತಪ್ಪಂ ಹೋತಿ, ತಂ ನ ಕತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೬೭.

‘‘ನ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತಂ ಸಾಧು, ಯಂ ಕತ್ವಾ ಅನುತಪ್ಪತಿ;

ಯಸ್ಸ ಅಸ್ಸುಮುಖೋ ರೋದಂ, ವಿಪಾಕಂ ಪಟಿಸೇವತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ನ ತಂ ಕಮ್ಮನ್ತಿ ಯಂ ನಿರಯಾದೀಸು ನಿಬ್ಬತ್ತನಸಮತ್ಥಂ ದುಕ್ಖುದ್ರಯಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಅನುಸ್ಸರನ್ತೋ ಅನುಸ್ಸರಿತಾನುಸ್ಸರಿತಕ್ಖಣೇ ಅನುತಪ್ಪತಿ ಅನುಸೋಚತಿ, ತಂ ಕತಂ ನ ಸಾಧು ನ ಸುನ್ದರಂ ನಿರತ್ಥಕಂ. ಯಸ್ಸ ಅಸ್ಸುಮುಖೋತಿ ಯಸ್ಸ ಅಸ್ಸೂಹಿ ತಿನ್ತಮುಖೋ ರೋದನ್ತೋ ವಿಪಾಕಂ ಅನುಭೋತೀತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಕಸ್ಸಕೋ ಉಪಾಸಕೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪತ್ತೋ, ಸಮ್ಪತ್ತಭಿಕ್ಖೂಪಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಕಸ್ಸಕವತ್ಥು ಅಟ್ಠಮಂ.

೯. ಸುಮನಮಾಲಾಕಾರವತ್ಥು

ತಞ್ಚ ಕಮ್ಮಂ ಕತಂ ಸಾಧೂತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸುಮನಂ ನಾಮ ಮಾಲಾಕಾರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸೋ ಕಿರ ದೇವಸಿಕಂ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರರಾಜಾನಂ ಪಾತೋವ ಅಟ್ಠಹಿ ಸುಮನಪುಪ್ಫನಾಳೀಹಿ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತೋ ಅಟ್ಠ ಕಹಾಪಣೇ ಲಭತಿ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ತಸ್ಮಿಂ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ನಗರಂ ಪವಿಟ್ಠಮತ್ತೇ ಭಗವಾ ಮಹಾಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ಛಬ್ಬಣ್ಣರಂಸಿಯೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಮಹತಾ ಬುದ್ಧಾನುಭಾವೇನ ಮಹತಿಯಾ ಬುದ್ಧಲೀಳಾಯ ನಗರಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿ. ಭಗವಾ ಹಿ ಏಕದಾ ಛಬ್ಬಣ್ಣರಂಸಿಯೋ ಚೀವರೇನ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞತರೋ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕೋ ವಿಯ ಚರತಿ ತಿಂಸಯೋಜನಮಗ್ಗಂ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲಸ್ಸ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ವಿಯ, ಏಕದಾ ಛಬ್ಬಣ್ಣರಂಸಿಯೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಕಪಿಲವತ್ಥುಪ್ಪವೇಸನಾದೀಸು ವಿಯ. ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ದಿವಸೇ ಸರೀರತೋ ಛಬ್ಬಣ್ಣರಂಸಿಯೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತೋ ಮಹನ್ತೇನ ಬುದ್ಧಾನುಭಾವೇನ ಮಹತಿಯಾ ಬುದ್ಧಲೀಳಾಯ ರಾಜಗಹಂ ಪಾವಿಸಿ. ಮಾಲಾಕಾರೋ ಭಗವತೋ ರತನಗ್ಘಿಯಸದಿಸಂ ಅತ್ತಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ ದ್ವತ್ತಿಂಸಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಅಸೀತಾನುಬ್ಯಞ್ಜನಸರೀರಸೋಭಗ್ಗಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಸತ್ಥು ಅಧಿಕಾರಂ ಕರೋಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ‘‘ಇಮೇಹಿ ಪುಪ್ಫೇಹಿ ಭಗವನ್ತಂ ಪೂಜೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಪುನ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇಮಾನಿ ರಞ್ಞೋ ನಿಬದ್ಧಂ ಉಪಟ್ಠಾನಪುಪ್ಫಾನಿ, ರಾಜಾ ಇಮಾನಿ ಅಲಭನ್ತೋ ಮಂ ಬನ್ಧಾಪೇಯ್ಯ ವಾ ಘಾತಾಪೇಯ್ಯ ವಾ ರಟ್ಠತೋ ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇಯ್ಯ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕರೋಮೀ’’ತಿ? ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ ‘‘ರಾಜಾ ಮಂ ಘಾತೇತು ವಾ ಬನ್ಧಾಪೇತು ವಾ ರಟ್ಠತೋ ಪಬ್ಬಾಜೇತು ವಾ, ಸೋ ಹಿ ಮಯ್ಹಂ ದದಮಾನೋಪಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ಜೀವಿತಮತ್ತಂ ಧನಂ ದದೇಯ್ಯ, ಸತ್ಥುಪೂಜಾ ಪನ ಮೇ ಅನೇಕಾಸು ಕಪ್ಪಕೋಟೀಸು ಅಲಂ ಹಿತಾಯ ಚೇವ ಸುಖಾಯ ಚಾ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಜೀವಿತಂ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಚಜಿ.

ಸೋ ‘‘ಯಾವ ಮೇ ಪಸನ್ನಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಪತಿಕುಟತಿ, ತಂ ತಾವದೇವ ಪೂಜಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠೋ ಉದಗ್ಗುದಗ್ಗೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಪೂಜೇಸಿ. ಕಥಂ? ಪಠಮಂ ತಾವ ದ್ವೇವ ಪುಪ್ಫಮುಟ್ಠಿಯೋ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಉಪರಿ ಖಿಪಿ, ತಾ ಉಪರಿಮತ್ಥಕೇ ವಿತಾನಂ ಹುತ್ವಾ ಅಟ್ಠಂಸು. ಅಪರಾ ದ್ವೇ ಮುಟ್ಠಿಯೋ ಖಿಪಿ, ತಾ ದಕ್ಖಿಣಹತ್ಥಪಸ್ಸೇನ ಮಾಲಾಪಟಚ್ಛನ್ನೇನ ಓತರಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಂಸು. ಅಪರಾ ದ್ವೇ ಮುಟ್ಠಿಯೋ ಖಿಪಿ, ತಾ ಪಿಟ್ಠಿಪಸ್ಸೇನ ಓತರಿತ್ವಾ ತಥೇವ ಅಟ್ಠಂಸು. ಅಪರಾ ದ್ವೇ ಮುಟ್ಠಿಯೋ ಖಿಪಿ, ತಾ ವಾಮಹತ್ಥಪಸ್ಸೇನ ಓತರಿತ್ವಾ ತಥೇವ ಅಟ್ಠಂಸು. ಏವಂ ಅಟ್ಠ ನಾಳಿಯೋ ಅಟ್ಠ ಮುಟ್ಠಿಯೋ ಹುತ್ವಾ ಚತೂಸು ಠಾನೇಸು ತಥಾಗತಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿಂಸು. ಪುರತೋ ಗಮನದ್ವಾರಮತ್ತಮೇವ ಅಹೋಸಿ. ಪುಪ್ಫಾನಂ ವಣ್ಟಾನಿ ಅನ್ತೋ ಅಹೇಸುಂ, ಪತ್ತಾನಿ ಬಹಿಮುಖಾನಿ. ಭಗವಾ ರಜತಪತ್ತಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಪಾಯಾಸಿ. ಪುಪ್ಫಾನಿ ಅಚಿತ್ತಕಾನಿಪಿ ಸಚಿತ್ತಕಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸಚಿತ್ತಕಾನಿ ವಿಯ ಅಭಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಅಪತಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಾ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಠಿತಠಿತಟ್ಠಾನೇ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ. ಸತ್ಥು ಸರೀರತೋ ಸತಸಹಸ್ಸವಿಜ್ಜುಲತಾ ವಿಯ ರಂಸಿಯೋ ನಿಕ್ಖಮಿಂಸು. ಪುರತೋ ಚ ಪಚ್ಛತೋ ಚ ದಕ್ಖಿಣತೋ ಚ ವಾಮತೋ ಚ ಸೀಸಮತ್ಥಕತೋ ಚ ನಿರನ್ತರಂ ನಿಕ್ಖನ್ತರಂಸೀಸು ಏಕಾಪಿ ಸಮ್ಮುಖಸಮ್ಮುಖಟ್ಠಾನೇನೇವ ಅಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಸತ್ಥಾರಂ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ತರುಣತಾಲಕ್ಖನ್ಧಪ್ಪಮಾಣಾ ಹುತ್ವಾ ಪುರತೋ ಏವ ಧಾವನ್ತಿ. ಸಕಲನಗರಂ ಸಙ್ಖುಭಿ. ಅನ್ತೋನಗರೇ ನವ ಕೋಟಿಯೋ, ಬಹಿನಗರೇ ನವ ಕೋಟಿಯೋತಿ ಅಟ್ಠಾರಸಸು ಕೋಟೀಸು ಏಕೋಪಿ ಪುರಿಸೋ ವಾ ಇತ್ಥೀ ವಾ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅನಿಕ್ಖನ್ತೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಮಹಾಜನೋ ಸೀಹನಾದಂ ನದನ್ತೋ ಚೇಲುಕ್ಖೇಪಸಹಸ್ಸಾನಿ ಕರೋನ್ತೋ ಸತ್ಥು ಪುರತೋವ ಗಚ್ಛತಿ. ಸತ್ಥಾಪಿ ಮಾಲಾಕಾರಸ್ಸ ಗುಣಂ ಪಾಕಟಂ ಕಾತುಂ ತಿಗಾವುತಪ್ಪಮಾಣೇ ನಗರೇ ಭೇರಿಚರಣಮಗ್ಗೇನೇವ ಅಚರಿ. ಮಾಲಾಕಾರಸ್ಸ ಸಕಲಸರೀರಂ ಪಞ್ಚವಣ್ಣಾಯ ಪೀತಿಯಾ ಪರಿಪೂರಿ.

ಸೋ ಥೋಕಞ್ಞೇವ ತಥಾಗತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಚರಿತ್ವಾ ಮನೋಸಿಲಾರಸೇ ನಿಮುಗ್ಗೋ ವಿಯ ಬುದ್ಧರಸ್ಮೀನಂ ಅನ್ತೋ ಪವಿಟ್ಠೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಥೋಮೇತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ತುಚ್ಛಪಚ್ಛಿಮೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಭರಿಯಾ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ಕಹಂ ಪುಪ್ಫಾನೀ’’ತಿ? ‘‘ಸತ್ಥಾ ಮೇ ಪೂಜಿತೋ’’ತಿ. ‘‘ರಞ್ಞೋ ದಾನಿ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘ರಾಜಾ ಮಂ ಘಾತೇತು ವಾ ರಟ್ಠತೋ ವಾ ನೀಹರತು, ಅಹಂ ಜೀವಿತಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಪೂಜೇಸಿಂ, ಸಬ್ಬಪುಪ್ಫಾನಿ ಅಟ್ಠ ಮುಟ್ಠಿಯೋವ ಅಹೇಸುಂ, ಏವರೂಪಾ ನಾಮ ಪೂಜಾ ಜಾತಾ. ಮಹಾಜನೋ ಉಕ್ಕುಟ್ಠಿಸಹಸ್ಸಾನಿ ಕರೋನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಾ ಸದ್ಧಿಂ ಚರತಿ, ಯೋ ಏಸ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಉಕ್ಕುಟ್ಠಿಸದ್ದೋ, ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಏಸೋ’’ತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಅನ್ಧಬಾಲತಾಯ ಏವರೂಪೇ ಪಾಟಿಹಾರಿಯೇ ಪಸಾದಂ ನಾಮ ಅಜನೇತ್ವಾ ತಂ ಅಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ಪರಿಭಾಸಿತ್ವಾ ‘‘ರಾಜಾನೋ ನಾಮ ಚಣ್ಡಾ, ಸಕಿಂ ಕುದ್ಧಾ ಹತ್ಥಪಾದಾದಿಚ್ಛೇದನೇನ ಬಹುಮ್ಪಿ ಅನತ್ಥಂ ಕರೋನ್ತಿ, ತಯಾ ಕತಕಮ್ಮೇನ ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ಅನತ್ಥೋ ಸಿಯಾ’’ತಿ ಪುತ್ತೇ ಆದಾಯ ರಾಜಕುಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞಾ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಏತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತಾ ಆಹ – ‘‘ಮಮ ಸಾಮಿಕೋ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಉಪಟ್ಠಾನಪುಪ್ಫೇಹಿ ಸತ್ಥಾರಂ ಪೂಜೇತ್ವಾ ತುಚ್ಛಹತ್ಥೋ ಘರಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘ಕಹಂ ಪುಪ್ಫಾನೀ’ತಿ ಮಯಾ ಪುಟ್ಠೋ ಇದಂ ನಾಮ ವದೇಸಿ, ಅಹಂ ತಂ ಪರಿಭಾಸಿತ್ವಾ ‘ರಾಜಾನೋ ನಾಮ ಚಣ್ಡಾ, ಸಕಿಂ ಕುದ್ಧಾ ಹತ್ಥಪಾದಾದಿಚ್ಛೇದನೇನ ಬಹುಮ್ಪಿ ಅನತ್ಥಂ ಕರೋನ್ತಿ, ತಯಾ ಕತಕಮ್ಮೇನ ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ಅನತ್ಥೋ ಸಿಯಾ’ತಿ ತಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಇಧಾಗತಾ, ತೇನ ಕತಂ ಕಮ್ಮಂ ಸುಕತಂ ವಾ ಹೋತು, ದುಕ್ಕಟಂ ವಾ, ತಸ್ಸೇವೇತಂ, ಮಯಾ ತಸ್ಸ ಛಡ್ಡಿತಭಾವಂ ಜಾನಾಹಿ, ದೇವಾ’’ತಿ. ರಾಜಾ ಪಠಮದಸ್ಸನೇನೇವ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪತ್ತೋ ಸದ್ಧೋ ಪಸನ್ನೋ ಅರಿಯಸಾವಕೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹೋ ಅಯಂ ಇತ್ಥೀ ಅನ್ಧಬಾಲಾ, ಏವರೂಪೇ ಗುಣೇ ಪಸಾದಂ ನ ಉಪ್ಪಾದೇಸೀ’’ತಿ. ಸೋ ಕುದ್ಧೋ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಮ, ಕಿಂ ವದೇಸಿ, ಮಯ್ಹಂ ಉಪಟ್ಠಾನಪುಪ್ಫೇಹಿ ತೇನ ಪೂಜಾ ಕತಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ಭದ್ದಕಂ ತೇ ಕತಂ ತಂ ಛಡ್ಡೇನ್ತಿಯಾ, ಮಮ ಪುಪ್ಫೇಹಿ ಪೂಜಾಕಾರಸ್ಸ ಅಹಂ ಕತ್ತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಂ ಉಯ್ಯೋಜೇತ್ವಾ ವೇಗೇನ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಾ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ವಿಚರಿ.

ಸತ್ಥಾ ರಞ್ಞೋ ಚಿತ್ತಪ್ಪಸಾದಂ ಞತ್ವಾ ಭೇರಿಚರಣವೀಥಿಯಾ ನಗರಂ ಚರಿತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಘರದ್ವಾರಂ ಅಗಮಾಸಿ. ರಾಜಾ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಗೇಹಂ ಪವೇಸೇತುಕಾಮೋ ಅಹೋಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಪನ ರಾಜಙ್ಗಣೇಯೇವ ನಿಸೀದನಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇಸಿ. ರಾಜಾ ತಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಸೀಘಂ ಮಣ್ಡಪಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ಮಣ್ಡಪಂ ಕಾರಾಪೇಸಿ. ನಿಸೀದಿ ಸತ್ಥಾ ಸದ್ಧಿಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ. ಕಸ್ಮಾ ಪನ ಸತ್ಥಾ ರಾಜಗೇಹಂ ನ ಪಾವಿಸಿ?

ಏವಂ ಕಿರಸ್ಸ ಅಹೋಸಿ – ‘‘ಸಚಾಹಂ ಅನ್ತೋ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಸೀದೇಯ್ಯಂ, ಮಹಾಜನೋ ಮಂ ದಟ್ಠುಂ ನ ಲಭೇಯ್ಯ, ಮಾಲಾಕಾರಸ್ಸ ಗುಣೋ ಪಾಕಟೋ ನ ಭವೇಯ್ಯ, ರಾಜಙ್ಗಣೇ ಪನ ಮಂ ನಿಸಿನ್ನಂ ಮಹಾಜನೋ ದಟ್ಠುಂ ಲಭಿಸ್ಸತಿ, ಮಾಲಾಕಾರಸ್ಸ ಗುಣೋ ಪಾಕಟೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಗುಣವನ್ತಾನಞ್ಹಿ ಗುಣಂ ಬುದ್ಧಾ ಏವ ಪಾಕಟಂ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ಅವಸೇಸಜನೋ ಗುಣವನ್ತಾನಂ ಗುಣಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಮಚ್ಛರಾಯತಿ. ಚತ್ತಾರೋ ಪುಪ್ಫಪಟಾ ಚತುದ್ದಿಸಂ ಅಟ್ಠಂಸು. ಮಹಾಜನೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಪರಿವಾರೇಸಿ. ರಾಜಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಪಣೀತೇನಾಹಾರೇನ ಪರಿವಿಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಾವಸಾನೇ ಅನುಮೋದನಂ ಕತ್ವಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಚತೂಹಿ ಪುಪ್ಫಪಟೇಹಿ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಸೀಹನಾದಂ ನದನ್ತೋ ಮಹಾಜನೇನ ಪರಿವುತೋ ವಿಹಾರಂ ಅಗಮಾಸಿ. ರಾಜಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಅನುಗನ್ತ್ವಾ ನಿವತ್ತೋ ಮಾಲಾಕಾರಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಮಮ ಆಹರಿತಪುಪ್ಫೇಹಿ ಕಿನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಪೂಜೇಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಮಾಲಾಕಾರೋ ‘‘ರಾಜಾ ಮಂ ಘಾತೇತು ವಾ ರಟ್ಠತೋ ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇತೂತಿ ಜೀವಿತಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ಪೂಜೇಸಿಂ ದೇವಾ’’ತಿ ಆಹ. ರಾಜಾ ‘‘ತ್ವಂ ಮಹಾಪುರಿಸೋ ನಾಮಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅಟ್ಠ ಹತ್ಥೀ ಚ ಅಸ್ಸೇ ಚ ದಾಸೇ ಚ ದಾಸಿಯೋ ಚ ಮಹಾಪಸಾಧನಾನಿ ಚ ಅಟ್ಠ ಕಹಾಪಣಸಹಸ್ಸಾನಿ ಚ ರಾಜಕುಲತೋ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಪ್ಪಟಿಮಣ್ಡಿತಾ ಅಟ್ಠ ನಾರಿಯೋ ಚ ಅಟ್ಠ ಗಾಮವರೇ ಚಾತಿ ಇದಂ ಸಬ್ಬಟ್ಠಕಂ ನಾಮ ದಾನಂ ಅದಾಸಿ.

ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಜ್ಜ ಪಾತೋವ ಪಟ್ಠಾಯ ಸೀಹನಾದಸಹಸ್ಸಾನಿ ಚೇವ ಚೇಲುಕ್ಖೇಪಸಹಸ್ಸಾನಿ ಚ ಪವತ್ತನ್ತಿ, ಕೋ ನು ಖೋ ಮಾಲಾಕಾರಸ್ಸ ವಿಪಾಕೋ’’ತಿ? ಸೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಪುಚ್ಛಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ಆಹ – ‘‘ಆನನ್ದ, ಇಮಿನಾ ಮಾಲಾಕಾರೇನ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತ’’ನ್ತಿ ಮಾ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಸಿ, ಅಯಞ್ಹಿ ಮಯ್ಹಂ ಜೀವಿತಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ಪೂಜಂ ಅಕಾಸಿ. ಸೋ ಏವಂ ಮಯಿ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇತ್ವಾ –

‘‘ಕಪ್ಪಾನಂ ಸತಸಹಸ್ಸಂ, ದುಗ್ಗತಿಂ ನ ಗಮಿಸ್ಸತಿ;

ಠತ್ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು, ಫಲಂ ಏತಸ್ಸ ಕಮ್ಮುನೋ;

ಪಚ್ಛಾ ಪಚ್ಚೇಕಸಮ್ಬುದ್ಧೋ, ಸುಮನೋ ನಾಮ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. –

ಆಹ. ಸತ್ಥು ಪನ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಪವಿಸನಕಾಲೇ ತಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ಪತಿಂಸು. ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ – ‘‘ಅಹೋ ಅಚ್ಛರಿಯಂ ಮಾಲಾಕಾರಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ, ಧರಮಾನಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಜೀವಿತಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ಪುಪ್ಫಪೂಜಂ ಕತ್ವಾ ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ಸಬ್ಬಟ್ಠಕಂ ನಾಮ ಲಭತೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಗನ್ಧಕುಟಿತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ತಿಣ್ಣಂ ಗಮನಾನಂ ಅಞ್ಞತರೇನ ಗಮನೇನ ಧಮ್ಮಸಭಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಬುದ್ಧಾಸನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಆಮ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಕತತ್ತಾ ಪಚ್ಛಾನುತಪ್ಪಂ ನ ಹೋತಿ, ಅನುಸ್ಸರಿತಾನುಸ್ಸರಿತಕ್ಖಣೇ ಸೋಮನಸ್ಸಮೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಏವರೂಪಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ತಬ್ಬಮೇವಾ’’ತಿ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೬೮.

‘‘ತಞ್ಚ ಕಮ್ಮಂ ಕತಂ ಸಾಧು, ಯಂ ಕತ್ವಾ ನಾನುತಪ್ಪತಿ;

ಯಸ್ಸ ಪತೀತೋ ಸುಮನೋ, ವಿಪಾಕಂ ಪಟಿಸೇವತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಯಂ ಕತ್ವಾತಿ ಯಂ ದೇವಮನುಸ್ಸಸಮ್ಪತ್ತೀನಞ್ಚೇವ ನಿಬ್ಬಾನಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಚ ನಿಬ್ಬತ್ತನಸಮತ್ಥಂ ಸುಖುದ್ರಯಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ನಾನುತಪ್ಪತಿ, ಅಥ ಖೋ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮೇಯೇವ ಅನುಸ್ಸರಿತಾನುಸ್ಸರಿತಕ್ಖಣೇಯೇವ ಪೀತಿವೇಗೇನ ಪತೀತೋ ಸೋಮನಸ್ಸವೇಗೇನ ಚ ಸುಮನೋ ಹುತ್ವಾ ಆಯತಿಂ ಪೀತಿಸೋಮನಸ್ಸಜಾತೋ ಹುತ್ವಾ ವಿಪಾಕಂ ಪಟಿಸೇವತಿ, ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತಂ ಸಾಧು ಭದ್ದಕನ್ತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಚತುರಾಸೀತಿಯಾ ಪಾಣಸಹಸ್ಸಾನಂ ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ಅಹೋಸೀತಿ.

ಸುಮನಮಾಲಾಕಾರವತ್ಥು ನವಮಂ.

೧೦. ಉಪ್ಪಲವಣ್ಣತ್ಥೇರೀವತ್ಥು

ಮಧುವಾ ಮಞ್ಞತೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಉಪ್ಪಲವಣ್ಣತ್ಥೇರಿಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸಾ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ಪತ್ಥನಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕುರುಮಾನಾ ದೇವೇಸು ಚ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಚ ಸಂಸರನ್ತೀ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ದೇವಲೋಕತೋ ಚವಿತ್ವಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಸೇಟ್ಠಿಕುಲೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ. ನೀಲುಪ್ಪಲಗಬ್ಭಸಮಾನವಣ್ಣತಾಯ ಚಸ್ಸಾ ಉಪ್ಪಲವಣ್ಣಾತ್ವೇವ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು. ಅಥಸ್ಸಾ ವಯಪ್ಪತ್ತಕಾಲೇ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪೇ ರಾಜಾನೋ ಚ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಚ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿಂಸು – ‘‘ಧೀತರಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದೇತೂ’’ತಿ. ಅಪಹಿಣನ್ತೋ ನಾಮ ನಾಹೋಸಿ. ತತೋ ಸೇಟ್ಠಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಮನಂ ಗಹೇತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ಉಪಾಯಂ ಪನೇಕಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಧೀತರಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಮ, ಪಬ್ಬಜಿತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ತಸ್ಸಾ ಪಚ್ಛಿಮಭವಿಕತ್ತಾ ತಂ ವಚನಂ ಸೀಸೇ ಆಸಿತ್ತಂ ಸತಪಾಕತೇಲಂ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ. ತಸ್ಮಾ ಪಿತರಂ ‘‘ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಾತಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ತಸ್ಸಾ ಮಹನ್ತಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುನೀಉಪಸ್ಸಯಂ ನೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ. ತಸ್ಸಾ ಅಚಿರಪಬ್ಬಜಿತಾಯ ಏವ ಉಪೋಸಥಾಗಾರೇ ಕಾಲವಾರೋ ಪಾಪುಣಿ. ಸಾ ದೀಪಂ ಜಾಲೇತ್ವಾ ಉಪೋಸಥಾಗಾರಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ದೀಪಸಿಖಾಯ ನಿಮಿತ್ತಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಠಿತಾವ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಓಲೋಕಯಮಾನಾ ತೇಜೋಕಸಿಣಾರಮ್ಮಣಂ ಝಾನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ತಮೇವ ಪಾದಕಂ ಕತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಚೇವ ಅಭಿಞ್ಞಾಹಿ ಚ.

ಸಾ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಜನಪದಚಾರಿಕಂ ಚರಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚಾಗನ್ತ್ವಾ ಅನ್ಧವನಂ ಪಾವಿಸಿ. ತದಾ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಅರಞ್ಞವಾಸೋ ಅಪ್ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಹೋತಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ತತ್ಥ ಕುಟಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಮಞ್ಚಕಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಸಾಣಿಯಾ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿಂಸು. ಸಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿ. ಮಾತುಲಪುತ್ತೋ ಪನಸ್ಸಾ ನನ್ದಮಾಣವೋ ನಾಮ ಗಿಹಿಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತೋ. ಸೋ ತಸ್ಸಾ ಆಗತಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ ಥೇರಿಯಾ ಆಗಮನತೋ ಪುರೇತರಮೇವ ಅನ್ಧವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಕುಟಿಕಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾಮಞ್ಚಕೇ ನಿಲೀನೋ ಥೇರಿಯಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಕುಟಿಕಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ದ್ವಾರಂ ಪಿಧಾಯ ಮಞ್ಚಕೇ ನಿಸಿನ್ನಮತ್ತಾಯ ಬಹಿ ಆತಪತೋ ಆಗತತ್ತಾ ಚಕ್ಖುಪಥೇ ಅನ್ಧಕಾರೇ ಅವಿಗತೇಯೇವ ಹೇಟ್ಠಾಮಞ್ಚಕತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಮಞ್ಚಕಂ ಅಭಿರುಯ್ಹ ‘‘ಮಾ ನಸ್ಸಿ ಬಾಲ, ಮಾ ನಸ್ಸಿ ಬಾಲಾ’’ತಿ ಥೇರಿಯಾ ವಾರಿಯಮಾನೋಯೇವ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಪತ್ಥಿತಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಪಾಯಾಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಅಗುಣಂ ಧಾರೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀ ವಿಯ ಮಹಾಪಥವೀ ದ್ವೇಧಾ ಭಿಜ್ಜಿ. ಸೋ ಪಥವಿಂ ಪವಿಟ್ಠೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಹಾಅವೀಚಿಮ್ಹಿ ಏವ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಥೇರೀಪಿ ತಮತ್ಥಂ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಏತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಭಿಕ್ಖೂ ಭಗವತೋ ಆರೋಚಯಿಂಸು. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುಭಿಕ್ಖೂನೀ ಉಪಾಸಕಉಪಾಸಿಕಾಸು ಯೋ ಕೋಚಿ ಬಾಲೋ ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಮಧುಸಕ್ಖರಾದೀಸು ಕಿಞ್ಚಿ ದೇವ ಮಧುರರಸಂ ಖಾದಮಾನೋ ಪುರಿಸೋ ವಿಯ ತುಟ್ಠಹಟ್ಠೋ ಉದಗ್ಗುದಗ್ಗೋ ವಿಯ ಕರೋತೀ’’ತಿ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೬೯.

‘‘ಮಧುವಾ ಮಞ್ಞತಿ ಬಾಲೋ, ಯಾವ ಪಾಪಂ ನ ಪಚ್ಚತಿ;

ಯದಾ ಚ ಪಚ್ಚತಿ ಪಾಪಂ, ಬಾಲೋ ದುಕ್ಖಂ ನಿಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಮಧುವಾತಿ ಬಾಲಸ್ಸ ಹಿ ಪಾಪಂ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಮಧು ವಿಯ ಮಧುರರಸಂ ವಿಯ ಇಟ್ಠಂ ಕನ್ತಂ ಮನಾಪಂ ವಿಯ ಉಪಟ್ಠಾತಿ. ಇತಿ ನಂ ಸೋ ಮಧುಂವ ಮಞ್ಞತಿ. ಯಾವಾತಿ ಯತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ. ಪಾಪಂ ನ ಪಚ್ಚತೀತಿ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮೇ ವಾ ಸಮ್ಪರಾಯೇ ವಾ ವಿಪಾಕಂ ನ ದೇತಿ, ತಾವ ನಂ ಏವಂ ಮಞ್ಞತಿ. ಯದಾ ಚಾತಿ ಯದಾ ಪನಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮೇ ವಾ ವಿವಿಧಾ ಕಮ್ಮಕಾರಣಾ ಕಯಿರಮಾನಸ್ಸ, ಸಮ್ಪರಾಯೇ ವಾ ನಿರಯಾದೀಸು ಮಹಾದುಕ್ಖಂ ಅನುಭವನ್ತಸ್ಸ ತಂ ಪಾಪಂ ಪಚ್ಚತಿ, ಅಥ ಸೋ ಬಾಲೋ ದುಕ್ಖಂ ನಿಗಚ್ಛತಿ ವಿನ್ದತಿ ಪಟಿಲಭತೀತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸು.

ಅಪರೇನ ಪನ ಸಮಯೇನ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಮಹಾಜನೋ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸಿ ‘‘ಖೀಣಾಸವಾಪಿ ಮಞ್ಞೇ ಕಾಮಸುಖಂ ಸಾದಿಯನ್ತಿ, ಕಾಮಂ ಸೇವನ್ತಿ, ಕಿಂ ನ ಸೇವಿಸ್ಸನ್ತಿ, ನ ಹಿ ಏತೇ ಕೋಳಾಪರುಕ್ಖಾ, ನ ಚ ವಮ್ಮಿಕಾ ಅಲ್ಲಮಂಸಸರೀರಾವ, ತಸ್ಮಾ ಏತೇಪಿ ಕಾಮಸುಖಂ ಸಾದಿಯನ್ತಿ, ಕಾಮಂ ಸೇವನ್ತೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಖೀಣಾಸವಾ ಕಾಮಸುಖಂ ಸಾದಿಯನ್ತಿ, ನ ಕಾಮಂ ಸೇವನ್ತಿ. ಯಥಾ ಹಿ ಪದುಮಪತ್ತೇ ಪತಿತಂ ಉದಕಬಿನ್ದು, ನ ವಿಲಿಮ್ಪತಿ, ನ ಸಣ್ಠಾತಿ, ವಿನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಪತತೇವ, ಯಥಾ ಚ ಆರಗ್ಗೇ ಸಾಸಪೋ ನ ವಿಲಿಮ್ಪತಿ, ನ ಸಣ್ಠಾತಿ, ವಿನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಪತತೇವ, ಏವಂ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಚಿತ್ತೇ ದುವಿಧೋಪಿ ಕಾಮೋ ನ ವಿಲಿಮ್ಪತಿ, ನ ಸಣ್ಠಾತೀ’’ತಿ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣವಗ್ಗೇ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ವಾರಿ ಪೋಕ್ಖರಪತ್ತೇವ, ಆರಗ್ಗೇರಿವ ಸಾಸಪೋ;

ಯೋ ನ ಲಿಮ್ಪತಿ ಕಾಮೇಸು, ತಮಹಂ ಬ್ರೂಮಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ’’ನ್ತಿ. (ಧ. ಪ. ೪೦೧);

ಇಮಿಸ್ಸಾ ಅತ್ಥೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣವಗ್ಗೇಯೇವ ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ಸತ್ಥಾ ಪನ ರಾಜಾನಂ ಪಸೇನದಿಕೋಸಲಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಯಥೇವ ಕುಲಪುತ್ತಾ, ಏವಂ ಕುಲಧೀತರೋಪಿ ಮಹನ್ತಂ ಞಾತಿಗಣಞ್ಚ ಭೋಗಕ್ಖನ್ಧಞ್ಚ ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅರಞ್ಞೇ ವಿಹರನ್ತಿ. ತಾ ಏವಂ ವಿಹರಮಾನಾ ರಾಗರತ್ತಾ ಪಾಪಪುಗ್ಗಲಾ ಓಮಾನಾತಿಮಾನವಸೇನ ವಿಹೇಠೇನ್ತಿಪಿ, ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತರಾಯಮ್ಪಿ ಪಾಪೇನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅನ್ತೋನಗರೇ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ರಾಜಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ನಗರಸ್ಸ ಏಕಪಸ್ಸೇ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಕಾರಾಪೇಸಿ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಅನ್ತೋಗಾಮೇಯೇವ ವಸನ್ತೀತಿ.

ಉಪ್ಪಲವಣ್ಣತ್ಥೇರೀವತ್ಥು ದಸಮಂ.

೧೧. ಜಮ್ಬುಕತ್ಥೇರವತ್ಥು

ಮಾಸೇ ಮಾಸೇತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಜಮ್ಬುಕಂ ಆಜೀವಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಅತೀತೇ ಕಿರ ಕಸ್ಸಪಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಗಾಮವಾಸೀ ಏಕೋ ಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ಏಕಸ್ಸ ಥೇರಸ್ಸ ವಿಹಾರಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ತತ್ಥ ವಿಹರನ್ತಂ ಚತೂಹಿ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಉಪಟ್ಠಹಿ. ಥೇರೋ ತಸ್ಸ ಗೇಹೇ ನಿಬದ್ಧಂ ಭುಞ್ಜತಿ. ಅಥೇಕೋ ಖೀಣಾಸವೋ ಭಿಕ್ಖು ದಿವಾ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತೋ ತಸ್ಸ ಗೇಹದ್ವಾರಂ ಪಾಪುಣಿ. ಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಸ ಇರಿಯಾಪಥೇ ಪಸನ್ನೋ ಗೇಹಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಪಣೀತೇನ ಭೋಜನೇನ ಪರಿವಿಸಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಮಂ ಸಾಟಕಂ ರಜಿತ್ವಾ ನಿವಾಸೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ಮಹನ್ತಂ ಸಾಟಕಂ ದತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕೇಸಾ ವೋ ದೀಘಾ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಕೇಸೋರೋಪನತ್ಥಾಯ ನ್ಹಾಪಿತಂ ಆನೇಸ್ಸಾಮಿ, ಸಯನತ್ಥಾಯ ಚ ವೋ ಮಞ್ಚಕಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಆಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ನಿಬದ್ಧಂ ಗೇಹೇ ಭುಞ್ಜನ್ತೋ ಕುಲೂಪಕೋ ಭಿಕ್ಖು ತಂ ತಸ್ಸ ಸಕ್ಕಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ, ‘‘ಅಯಂ ತಂ ಮುಹುತ್ತಂ ದಿಟ್ಠಕಸ್ಸ ಏವರೂಪಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರೋತಿ, ನಿಬದ್ಧಂ ಗೇಹೇ ಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಪನ ಮಯ್ಹಂ ನ ಕರೋತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಇತರೋಪಿ ತೇನೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕುಟುಮ್ಬಿಕೇನ ದಿನ್ನಸಾಟಕಂ ರಜಿತ್ವಾ ನಿವಾಸೇಸಿ. ಕುಟಮ್ಬಿಕೋಪಿ ನ್ಹಾಪಿತಂ ಆದಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಕೇಸೇ ಓಹಾರಾಪೇತ್ವಾ ಮಞ್ಚಕಂ ಅತ್ಥರಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಮಞ್ಚಕೇ ಸಯಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ದ್ವೇಪಿ ಥೇರೇ ಸ್ವಾತನಾಯ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ.

ನೇವಾಸಿಕೋ ತಸ್ಸ ತಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕಯಿರಮಾನಂ ಅಧಿವಾಸೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ಅಥಸ್ಸ ಸೋ ಸಾಯಂ ಥೇರಸ್ಸ ನಿಪನ್ನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಚತೂಹಾಕಾರೇಹಿ ಥೇರಂ ಅಕ್ಕೋಸಿ, ‘‘ಆವುಸೋ, ಆಗನ್ತುಕ ಕುಟುಮ್ಬಿಕಸ್ಸ ತೇ ಗೇಹೇ ಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜನತೋ ವರತರಂ ಮೀಳ್ಹಂ ಖಾದಿತುಂ, ಕುಟುಮ್ಬಿಕೇನ ಆನೀತನ್ಹಾಪಿತೇನ ಕೇಸೋಹಾರಾಪನತೋ ವರತರಂ ತಾಲಟ್ಠಿಕೇನ ಕೇಸೇ ಲುಞ್ಚಾಪೇತುಂ. ಕುಟುಮ್ಬಿಕೇನ ದಿನ್ನಸಾಟಕನಿವಾಸನತೋ ವರತರಂ ನಗ್ಗೇನ ವಿಚರಿತುಂ, ಕುಟುಮ್ಬಿಕೇನ ಆಭತಮಞ್ಚಕೇ ನಿಪಜ್ಜನತೋ ವರತರಂ ಭೂಮಿಯಂ ನಿಪಜ್ಜಿತು’’ನ್ತಿ. ಥೇರೋಪಿ ‘‘ಮಾ ಏಸ ಬಾಲೋ ಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ನಸ್ಸೀ’’ತಿ ನಿಮನ್ತನಂ ಅನಾದಿಯಿತ್ವಾ ಪಾತೋವ ಉಟ್ಠಾಯ ಯಥಾಸುಖಂ ಅಗಮಾಸಿ. ನೇವಾಸಿಕೋಪಿ ಪಾತೋವ ವಿಹಾರೇ ಕತ್ತಬ್ಬವತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರವೇಲಾಯ ‘‘ಇದಾನಿಪಿ ಆಗನ್ತುಕೋ ನಿದ್ದಾಯತಿ, ಘಣ್ಡಿಕಸದ್ದೇನ ಪಬುಜ್ಝೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ನಖಪಿಟ್ಠೇನೇವ ಘಣ್ಡಿಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಗಾಮಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿ. ಕುಟುಮ್ಬಿಕೋಪಿ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಥೇರಾನಂ ಆಗಮನಮಗ್ಗಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ನೇವಾಸಿಕಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಥೇರೋ ಕುಹಿ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಅಥ ನಂ ನೇವಾಸಿಕೋ ‘‘ಮಾ, ಆವುಸೋ, ಕಿಞ್ಚಿ ಅವಚ, ತುಯ್ಹಂ ಕುಲೂಪಕೋ ಹಿಯ್ಯೋ, ತವ ನಿಕ್ಖನ್ತವೇಲಾಯ ಓವರಕಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕನ್ತೋ ಪಾತೋವ ಉಟ್ಠಾಯ ಮಮ ವಿಹಾರಸಮ್ಮಜ್ಜನಸದ್ದಮ್ಪಿ ಪಾನೀಯಘಟಪರಿಭೋಜನೀಯಘಟೇಸು ಉದಕಸಿಞ್ಚನಸದ್ದಮ್ಪಿ ಘಣ್ಡಿಕಸದ್ದಮ್ಪಿ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ನ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ ಆಹ. ಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ತಾದಿಸಾಯ ಇರಿಯಾಪಥಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸ ಮೇ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಯಾವ ಇಮಮ್ಹಾ ಕಾಲಾ ನಿದ್ದಾಯನಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಮಂ ಪನ ತಸ್ಸ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರೋನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅದ್ಧಾ ಇಮಿನಾ ಭದನ್ತೇನ ಕಿಞ್ಚಿ ವುತ್ತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಪಣ್ಡಿತಭಾವೇನ ತಂ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಭೋಜೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪತ್ತಂ ಸಾಧುಕಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ನಾನಗ್ಗರಸಭೋಜನಸ್ಸ ಪೂರೇತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸಚೇ ಮೇ ಅಯ್ಯಂ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯಾಥ, ಇಮಮಸ್ಸ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ದದೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ಆಹ.

ಇತರೋ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾವ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಚೇ ಸೋ ಏವರೂಪಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಭುಞ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ಪಲುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ತಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ತತ್ಥ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ನ ಅದ್ದಸ. ಅಥ ನಂ ಏತ್ತಕಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಕತತ್ತಾ ವೀಸತಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಕತೋಪಿ ಸಮಣಧಮ್ಮೋ ರಕ್ಖಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ಆಯುಪರಿಯೋಸಾನೇ ಪನ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಅವೀಚಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಏಕಂ ಬುದ್ಧನ್ತರಂ ಮಹಾದುಕ್ಖಂ ಅನುಭವಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ರಾಜಗಹನಗರೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಬಹ್ವನ್ನಪಾನೇ ಕುಲಘರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಸೋ ಪದಸಾ ಗಮನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನೇವ ಸಯನೇ ಸಯಿತುಂ, ನ ಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ಇಚ್ಛತಿ, ಅತ್ತನೋ ಸರೀರವಲಞ್ಜಮೇವ ಖಾದತಿ. ‘‘ಬಾಲತಾಯ ಅಜಾನನ್ತೋ ಕರೋತೀ’’ತಿ ತಂ ಪೋಸಯಿಂಸು. ಮಹಲ್ಲಕಕಾಲೇಪಿ ವತ್ಥಂ ನಿವಾಸೇತುಂ ನ ಇಚ್ಛತಿ, ನಗ್ಗೋವ ವಿಚರತಿ, ಭೂಮಿಯಂ ಸಯತಿ, ಅತ್ತನೋ ಸರೀರವಲಞ್ಜಮೇವ ಖಾದತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತರೋ ‘‘ನಾಯಂ ಕುಲಘರಸ್ಸ ಅನುಚ್ಛವಿಕೋ, ಕೇವಲಂ ಅಲಜ್ಜನಕೋ ಆಜೀವಕಾನಂ ಏಸ ಅನುಚ್ಛವಿಕೋ’’ತಿ ತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕಂ ನೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ದಾರಕಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಥಾ’’ತಿ ಅದಂಸು. ಅಥ ನಂ ತೇ ಪಬ್ಬಾಜೇಸುಂ. ಪಬ್ಬಾಜೇನ್ತಾ ಚ ಪನ ಗಲಪ್ಪಮಾಣೇ ಆವಾಟೇ ಠಪೇತ್ವಾ ದ್ವಿನ್ನಂ ಅಂಸಕೂಟಾನಂ ಉಪರಿಂ ಪದರಾನಿ ದತ್ವಾ ತೇಸಂ ಉಪರಿ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ತಾಲಟ್ಠಿಖಣ್ಡೇನ ಕೇಸೇ ಲುಞ್ಚಿಂಸು. ಅಥ ನೇ ತಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಸ್ವಾತನಾಯ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು.

ಪುನದಿವಸೇ ಆಜೀವಕಾ ‘‘ಏಹಿ, ಗಾಮಂ ಪವಿಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ತಂ ವದಿಂಸು. ಸೋ ‘‘ಗಚ್ಛಥ ತುಮ್ಹೇ, ಅಹಂ ಇಧೇವ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನ ಇಚ್ಛಿ. ಅಥ ನಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ವತ್ವಾ ಅನಿಚ್ಛಮಾನಂ ಓಹಾಯ ಅಗಮಂಸು. ಸೋಪಿ ತೇಸಂ ಗತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ವಚ್ಚಕುಟಿಯಾ ಪದರಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಓರುಯ್ಹ ಉಭೋಹಿ ಹತ್ಥೇಹಿ ಆಲೋಪಂ ಆಲೋಪಂ ಕತ್ವಾ ಗೂಥಂ ಖಾದಿ. ಆಜೀವಕಾ ತಸ್ಸ ಅನ್ತೋಗಾಮತೋ ಆಹಾರಂ ಪಹಿಣಿಂಸು. ತಮ್ಪಿ ನ ಇಚ್ಛಿ. ಪುನಪ್ಪುನಂ ವುಚ್ಚಮಾನೋಪಿ ‘‘ನ ಮೇ ಇಮಿನಾ ಅತ್ಥೋ. ಲದ್ಧೋ ಮೇ ಆಹಾರೋ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕಹಂ ಲದ್ಧೋ’’ತಿ? ‘‘ಇಧೇವ ಲದ್ಧೋ’’ತಿ. ಏವಂ ದುತಿಯೇ ತತಿಯೇ ಚತುತ್ಥೇಪಿ ದಿವಸೇ ತೇಹಿ ಬಹುಮ್ಪಿ ವುಚ್ಚಮಾನೋ ‘‘ಅಹಂ ಇಧೇವ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗಾಮಂ ಗನ್ತುಂ ನ ಇಚ್ಛಿ. ಆಜೀವಕಾ ‘‘ಅಯಂ ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ನೇವ ಗಾಮಂ ಪವಿಸಿತುಂ ಇಚ್ಛತಿ, ನ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಪಹಿತಾಹಾರಂ ಆಹರಿತುಂ ಇಚ್ಛತಿ, ‘ಇಧೇವ ಮೇ ಲದ್ಧೋ’ತಿ ವದತಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕರೋತಿ, ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮ ನ’’ನ್ತಿ ಗಾಮಂ ಪವಿಸನ್ತಾ ಏಕಂ ದ್ವೇ ಜನೇ ತಸ್ಸ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನತ್ಥಂ ಓಹಾಯ ಗಮಿಂಸು. ತೇ ಪಚ್ಛತೋ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ನಿಲೀಯಿಂಸು. ಸೋಪಿ ತೇಸಂ ಗತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ವಚ್ಚಕುಟಿಂ ಓರುಯ್ಹ ಗೂಥಂ ಖಾದಿ.

ಇತರೇ ತಸ್ಸ ಕಿರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಆಜೀವಕಾನಂ ಆರೋಚಯಿಂಸು. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಆಜೀವಕಾ ‘‘ಅಹೋ ಭಾರಿಯಂ ಕಮ್ಮಂ, ಸಚೇ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಸಾವಕಾ ಜಾನೇಯ್ಯುಂ, ‘ಆಜೀವಕಾ ಗೂಥಂ ಖಾದಮಾನಾ ವಿಚರನ್ತೀ’ತಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಕಿತ್ತಿಂ ಪಕಾಸೇಯ್ಯುಂ, ನಾಯಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅನುಚ್ಛವಿಕೋ’’ತಿ ತಂ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕಾ ನೀಹರಿಂಸು. ಸೋ ತೇಹಿ ನೀಹರಿತೋ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಉಚ್ಚಾರಕರಣಟ್ಠಾನೇ ಪತ್ಥರಿತೋ ಏಕೋ ಪಿಟ್ಠಿಪಾಸಾಣೋ ಅತ್ಥಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಮಹನ್ತಂ ಸೋಣ್ಡಿ, ಪಿಟ್ಠಿಪಾಸಾಣಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಉಚ್ಚಾರಕರಣಟ್ಠಾನಂ. ಸೋ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ರತ್ತಿಂ ಗೂಥಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸರೀರವಲಞ್ಜನತ್ಥಾಯ ಆಗಮನಕಾಲೇ ಏಕೇನ ಹತ್ಥೇನ ಪಾಸಾಣಸ್ಸ ಏಕಂ ಅನ್ತಂ ಓಲುಬ್ಭ ಏಕಂ ಪಾದಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಜಣ್ಣುಕೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಉದ್ಧಂವಾತಾಭಿಮುಖೋ ಮುಖಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ. ಮಹಾಜನೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕಸ್ಮಾ ಅಯ್ಯೋ ಮುಖಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಠಿತೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛತಿ. ‘‘ಅಹಂ ವಾತಭಕ್ಖೋ, ಅಞ್ಞೋ ಮೇ ಆಹಾರೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ. ಅಥ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಏಕಂ ಪಾದಂ ಜಣ್ಣುಕೇ ಕತ್ವಾ ಠಿತೋಸಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಅಹಂ ಉಗ್ಗತಪೋ ಘೋರತಪೋ, ಮಯಾ ದ್ವೀಹಿ ಪಾದೇಹಿ ಅಕ್ಕನ್ತಾ ಪಥವೀ ಕಮ್ಪತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏಕಂ ಪಾದಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಜಣ್ಣುಕೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಠಿತೋಮ್ಹಿ. ಅಹಞ್ಹಿ ರತ್ತಿನ್ದಿವಂ ಠಿತಕೋವ ವೀತಿನಾಮೇಮಿ, ನ ನಿಸೀದಾಮಿ, ನ ನಿಪಜ್ಜಾಮೀ’’ತಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ನಾಮ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ವಚನಮತ್ತಮೇವ ಸದ್ದಹನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅಹೋ ಅಚ್ಛರಿಯಂ, ಏವರೂಪಾಪಿ ನಾಮ ತಪಸ್ಸಿನೋ ಹೋನ್ತಿ, ನ ನೋ ಏವರೂಪಾ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಾ’’ತಿ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಅಙ್ಗಮಗಧವಾಸಿನೋ ಸಙ್ಖುಭಿತ್ವಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮಾಸೇ ಮಾಸೇ ಮಹನ್ತಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಅಭಿಹರನ್ತಿ. ಸೋ ‘‘ಅಹಂ ವಾತಮೇವ ಭಕ್ಖಾಮಿ, ನ ಅಞ್ಞಂ ಆಹಾರಂ. ಅಞ್ಞಞ್ಹಿ ಮೇ ಖಾದನ್ತಸ್ಸ ತಪೋ ನಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತೇಹಿ ಅಭಿಹಟಂ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಇಚ್ಛತಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ಮಾ ನೋ, ಭನ್ತೇ, ನಾಸೇಥ, ತುಮ್ಹಾದಿಸೇನ ಘೋರತಪೇನ ಪರಿಭೋಗೇ ಕತೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದೀಘರತ್ತಂ ಹಿತಾಯ ಸುಖಾಯ ಸಂವತ್ತತೀ’’ತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಯಾಚನ್ತಿ. ತಸ್ಸ ಅಞ್ಞೋ ಆಹಾರೋ ನ ರುಚ್ಚತಿ. ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಪನ ಯಾಚನಾಯ ಪೀಳಿತೋ ತೇಹಿ ಆಭತಾನಿ ಸಪ್ಪಿಫಾಣಿತಾದೀನಿ ಕುಸಗ್ಗೇನ ಜಿವ್ಹಗ್ಗೇ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛಥ, ಅಲಂ ವೋ ಏತ್ತಕಂ ಹಿತಾಯ ಸುಖಾಯ ಚಾ’’ತಿ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ. ಏವಂ ಸೋ ಪಞ್ಚಪಞ್ಞಾಸ ವಸ್ಸಾನಿ ನಗ್ಗೋ ಗೂಥಂ ಖಾದನ್ತೋ ಕೇಸೇ ಲುಞ್ಚನ್ತೋ ಭೂಮಿಯಂ ಸಯಮಾನೋ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ.

ಬುದ್ಧಾನಮ್ಪಿ ಖೋ ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲೇ ಲೋಕವೋಲೋಕನಂ ಅವಿಜಹಿತಮೇವ ಹೋತಿ. ತಸ್ಮಾ ಏಕದಿವಸಂ ಭಗವತೋ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತಸ್ಸ ಅಯಂ ಜಮ್ಬುಕಾಜೀವಕೋ ಞಾಣಜಾಲಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಪಞ್ಞಾಯಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಸ್ಸೂಪನಿಸ್ಸಯಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಏತಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಏಕಂ ಗಾಥಂ ಭಾಸಿಸ್ಸಾಮಿ, ಗಾಥಾವಸಾನೇ ಚತುರಾಸೀತಿಯಾ ಪಾಣಸಹಸ್ಸಾನಂ ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ಇಮಂ ಕುಲಪುತ್ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಹಾಜನೋ ಸೋತ್ಥಿಭಾವಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ರಾಜಗಹೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತಪಟಿಕ್ಕನ್ತೋ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಆನನ್ದ, ಜಮ್ಬುಕಾಜೀವಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕಿಂ ತುಮ್ಹೇಯೇವ ಗಮಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಅಹಮೇವಾ’’ತಿ ಏವಂ ವತ್ವಾ ಸತ್ಥಾ ವಡ್ಢಮಾನಕಚ್ಛಾಯಾಯ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಪಾಯಾಸಿ.

ದೇವತಾ ಚಿನ್ತಯಿಂಸು – ‘‘ಸತ್ಥಾ ಸಾಯಂ ಜಮ್ಬುಕಾಜೀವಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಸೋ ಚ ಜೇಗುಚ್ಛೇ ಉಚ್ಚಾರಪಸ್ಸಾವದನ್ತಕಟ್ಠಕಿಲಿಟ್ಠೇ ಪಿಟ್ಠಿಪಾಸಾಣೇ ವಸತಿ, ದೇವಂ ವಸ್ಸಾಪೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಆನುಭಾವೇನ ತಂ ಮುಹುತ್ತಂಯೇವ ದೇವಂ ವಸ್ಸಾಪೇಸುಂ. ಪಿಟ್ಠಿಪಾಸಾಣೋ ಸುಚಿ ನಿಮ್ಮಲೋ ಅಹೋಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಉಪರಿ ಪಞ್ಚವಣ್ಣಂ ಪುಪ್ಫವಸ್ಸಂ ವಸ್ಸಾಪೇಸುಂ. ಸತ್ಥಾ ಸಾಯಂ ಜಮ್ಬುಕಾಜೀವಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಜಮ್ಬುಕಾ’’ತಿ ಸದ್ದಮಕಾಸಿ. ಜಮ್ಬುಕೋ ‘‘ಕೋ ನು ಖೋ ಏಸ, ದುಜ್ಜನೋ ಮಂ ಜಮ್ಬುಕವಾದೇನ ವದತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಕೋ ಏಸೋ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಅಹಂ ಸಮಣೋ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಮಹಾಸಮಣಾ’’ತಿ? ‘‘ಅಜ್ಜ ಮೇ ಏಕರತ್ತಿಂ ಇಧ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ದೇಹೀ’’ತಿ. ‘‘ನತ್ಥಿ, ಮಹಾಸಮಣ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ವಸನಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಜಮ್ಬುಕ, ಮಾ ಏವಂ ಕರಿ, ಏಕರತ್ತಿಂ ಮೇ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ದೇಹಿ, ಪಬ್ಬಜಿತಾ ನಾಮ ಪಬ್ಬಜಿತಂ ಪತ್ಥೇನ್ತಿ, ಮನುಸ್ಸಾ ಮನುಸ್ಸಂ, ಪಸವೋ ಪಸವ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತ್ವಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಪಬ್ಬಜಿತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಚೇ ತ್ವಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಕಹಂ ತೇ ಲಾಬುಕಂ, ಕಹಂ ಧೂಮಕಟಚ್ಛುಕೋ, ಕಹಂ ಯಞ್ಞಸುತ್ತಕ’’ನ್ತಿ? ‘‘‘ಅತ್ಥೇತಂ ಮಯ್ಹಂ, ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಪನ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಚರಣಂ ದುಕ್ಖ’ನ್ತಿ ಅಬ್ಭನ್ತರೇನೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ಚರಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ‘‘ಚರಿಸ್ಸಸಿ ತ್ವಂ ಏತಂ ಅಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ’’ತಿ ಕುಜ್ಝಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ಆಹ – ‘‘ಹೋತು, ಜಮ್ಬುಕ, ಮಾ ಕುಜ್ಝ, ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಮೇ ಆಚಿಕ್ಖಾ’’ತಿ. ‘‘ನತ್ಥಿ, ಮಹಾಸಮಣ, ಏತ್ಥ ವಸನಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ.

ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನತೋ ಅವಿದೂರೇ ಏಕಂ ಪಬ್ಭಾರಂ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ನಿದ್ದಿಸನ್ತೋ ‘‘ಏತಸ್ಮಿಂ ಪಬ್ಭಾರೇ ಕೋ ವಸತೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ನತ್ಥಿ ಕೋಚಿ, ಮಹಾಸಮಣಾ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಏತಂ ಮಯ್ಹಂ ದೇಹೀ’’ತಿ. ‘‘ತ್ವಞ್ಞೇವ ಜಾನ, ಮಹಾಸಮಣಾ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಪಬ್ಭಾರೇ ನಿಸೀದನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ. ಪಠಮಯಾಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾರಾಜಾನೋ ಚತುದ್ದಿಸಂ ಏಕೋಭಾಸಂ ಕರೋನ್ತಾ ಸತ್ಥು ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಆಗಮಿಂಸು. ಜಮ್ಬುಕೋ ಓಭಾಸಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕೋ ಓಭಾಸೋ ನಾಮೇಸೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ. ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೇ ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ಆಗಮಿ. ಜಮ್ಬುಕೋ ತಮ್ಪಿ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕೋ ನಾಮೇಸೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ. ಪಚ್ಛಿಮಯಾಮೇ ಏಕಾಯ ಅಙ್ಗುಲಿಯಾ ಏಕಂ, ದ್ವೀಹಿ ದ್ವೇ, ದಸಹಿ ದಸ ಚಕ್ಕವಾಳಾನಿ ಓಭಾಸೇತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾ ಸಕಲಂ ಅರಞ್ಞಂ ಏಕೋಭಾಸಂ ಕರೋನ್ತೋ ಆಗಮಿ. ಜಮ್ಬುಕೋ ತಮ್ಪಿ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕೋ ನು ಖೋ ಏಸೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಪಾತೋವ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಠಿತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಮಹಾಸಮಣ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಚತಸ್ಸೋ ದಿಸಾ ಓಭಾಸೇನ್ತೋ ಕೇ ಆಗತಾ’’ತಿ? ‘‘ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾರಾಜಾನೋ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ’’ತಿ? ‘‘ಮಂ ಉಪಟ್ಠಾತು’’ನ್ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತ್ವಂ ಚತೂಹಿ ಮಹಾರಾಜೇಹಿ ಉತ್ತರಿತರೋ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಜಮ್ಬುಕ, ಮಹಾರಾಜೂನಮ್ಪಿ ಅತಿರಾಜಾ’’ತಿ. ‘‘ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೇ ಪನ ಕೋ ಆಗತೋ’’ತಿ? ‘‘ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ, ಜಮ್ಬುಕಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ’’ತಿ? ‘‘ಮಂ ಉಪಟ್ಠಾತುಮೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತ್ವಂ ಸಕ್ಕದೇವರಾಜತೋಪಿ ಉತ್ತರಿತರೋ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಜಮ್ಬುಕ, ಸಕ್ಕತೋಪಿ ಉತ್ತರಿತರೋಮ್ಹಿ, ಏಸೋ ಪನ ಮಯ್ಹಂ ಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಾಕೋ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕಸಾಮಣೇರಸದಿಸೋ’’ತಿ. ‘‘ಪಚ್ಛಿಮಯಾಮೇ ಸಕಲಂ ಅರಞ್ಞಂ ಓಭಾಸೇತ್ವಾ ಕೋ ಆಗತೋ’’ತಿ? ‘‘ಯಂ ಲೋಕೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾದಯೋ ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಕ್ಖಲಿತ್ವಾ ‘ನಮೋ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮುನೋ’ತಿ ವದನ್ತಿ, ಸೋ ಏವ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತ್ವಂ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮತೋಪಿ ಉತ್ತರಿತರೋ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಜಮ್ಬುಕ, ಅಹಞ್ಹಿ ಬ್ರಹ್ಮುನಾಪಿ ಅತಿಬ್ರಹ್ಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಅಚ್ಛರಿಯೋಸಿ ತ್ವಂ, ಮಹಾಸಮಣ, ಮಯ್ಹಂ ಪನ ಪಞ್ಚ ಪಞ್ಞಾಸ ವಸ್ಸಾನಿ ಇಧ ವಸನ್ತಸ್ಸ ಏತೇಸು ಏಕೋಪಿ ಮಂ ಉಪಟ್ಠಾತುಂ ನಾಗತಪುಬ್ಬೋ. ಅಹಞ್ಹಿ ಏತ್ತಕಂ ಅದ್ಧಾನಂ ವಾತಭಕ್ಖೋ ಹುತ್ವಾ ಠಿತಕೋವ ವೀತಿನಾಮೇಸಿಂ, ನ ತಾವ ತೇ ಮಯ್ಹಂ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಆಗತಪುಬ್ಬಾ’’ತಿ.

ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ಆಹ – ಜಮ್ಬುಕ, ತ್ವಂ ಲೋಕಸ್ಮಿಂ ಅನ್ಧಬಾಲಂ ಮಹಾಜನಂ ವಞ್ಚಯಮಾನೋ ಮಮ್ಪಿ ವಞ್ಚೇತುಕಾಮೋ ಜಾತೋ, ನನು ತ್ವಂ ಪಞ್ಚಪಞ್ಞಾಸ ವಸ್ಸಾನಿ ಗೂಥಮೇವ ಖಾದಿ, ಭೂಮಿಯಂಯೇವ ನಿಪಜ್ಜಿ, ನಗ್ಗೋ ಹುತ್ವಾ ವಿಚರಿ, ತಾಲಟ್ಠಿಖಣ್ಡೇನ ಕೇಸೇ ಲುಞ್ಚಿ. ಅಥ ಚ ಪನ ಲೋಕಂ ವಞ್ಚೇನ್ತೋ ‘‘ಅಹಂ ವಾತಭಕ್ಖೋ, ಏಕಪಾದೇನ ತಿಟ್ಠಾಮಿ, ನ ನಿಸೀದಾಮಿ, ನ ನಿಪಜ್ಜಾಮೀ’’ತಿ ವದೇಸಿ, ‘‘ಮಮಮ್ಪಿ ವಞ್ಚೇತುಕಾಮೋಸಿ ಪುಬ್ಬೇಪಿ ತ್ವಂ ಪಾಪಿಕಂ ಲಾಮಿಕಂ ದಿಟ್ಠಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಗೂಥಭಕ್ಖೋ ಭೂಮಿಸಯೋ ನಗ್ಗೋ ವಿಚರನ್ತೋ ತಾಲಟ್ಠಿಖಣ್ಡೇನ ಕೇಸಲುಞ್ಚನಂ ಪತ್ತೋ, ಇದಾನಿಪಿ ಪಾಪಿಕಂ ಲಾಮಿಕಂ ದಿಟ್ಠಿಮೇವ ಗಣ್ಹಾಸೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ ಮಯಾ ಕತಂ, ಮಹಾಸಮಣಾ’’ತಿ? ಅಥಸ್ಸ ಸತ್ಥಾ ಪುಬ್ಬೇ ಕತಕಮ್ಮಂ ಆಚಿಕ್ಖಿ. ತಸ್ಸ ಸತ್ಥರಿ ಕಥೇನ್ತೇಯೇವ ಸಂವೇಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ, ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಂ ಉಪಟ್ಠಿತಂ, ಸೋ ಉಕ್ಕುಟಿಕೋ ನಿಸೀದಿ. ಅಥಸ್ಸ ಸತ್ಥಾ ಉದಕಸಾಟಿಕಂ ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅದಾಸಿ. ಸೋ ತಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ. ಸತ್ಥಾಪಿಸ್ಸ ಅನುಪುಬ್ಬಿಂ ಕಥಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ. ಸೋ ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಞ್ಚ ಉಪಸಮ್ಪದಞ್ಚ ಯಾಚಿ. ಏತ್ತಾವತಾ ತಸ್ಸ ಪುರಿಮಕಮ್ಮಂ ಪರಿಕ್ಖೀಣಂ. ಅಯಞ್ಹಿ ಖೀಣಾಸವಮಹಾಥೇರಂ ಚತೂಹಿ ಅಕ್ಕೋಸೇಹಿ ಅಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ಯಾವಾಯಂ ಮಹಾಪಥವೀ ತಿಗಾವುತಾಧಿಕಂ ಯೋಜನಂ ಉಸ್ಸನ್ನಾ, ತಾವ ಅವೀಚಿಮ್ಹಿ ಪಚ್ಚಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಪಕ್ಕಾವಸೇಸೇನ ಪಞ್ಚಪಞ್ಞಾಸ ವಸ್ಸಾನಿ ಇಮಂ ವಿಪ್ಪಕಾರಂ ಪತ್ತೋ. ತೇನಸ್ಸ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಖೀಣಂ. ವೀಸತಿ ಪನ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಇಮಿನಾ ಕತಸ್ಸ ಸಮಣಧಮ್ಮಸ್ಸ ಫಲಂ ನಾಸೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ. ತಸ್ಮಾ ಸತ್ಥಾ ದಕ್ಖಿಣಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ‘‘ಏಹಿ, ಭಿಕ್ಖು, ಚರ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಸಮ್ಮಾ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಅನ್ತಕಿರಿಯಾಯಾ’’ತಿ ಆಹ. ತಾವದೇವಸ್ಸ ಗಿಹಿಲಿಙ್ಗಂ ಅನ್ತರಧಾಯಿ ಅಟ್ಠಪರಿಕ್ಖಾರಧರೋ ಸಟ್ಠಿವಸ್ಸಿಕಮಹಾಥೇರೋ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ.

ಅಙ್ಗಮಗಧವಾಸೀನಂ ತಸ್ಸ ಸಕ್ಕಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತದಿವಸೋ ಕಿರೇಸ, ತಸ್ಮಾ ಉಭಯರಟ್ಠವಾಸಿನೋ ಸಕ್ಕಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತಾ ತಥಾಗತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಯ್ಯೋ ಜಮ್ಬುಕೋ ಮಹಾ, ಉದಾಹು ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಮಹಾ ಭವೇಯ್ಯ, ಅಯಂ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ಜಮ್ಬುಕಾಜೀವಕಸ್ಸ ಪನ ಮಹನ್ತತಾಯ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಇಮಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗತೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತಯಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಪರಿವಿತಕ್ಕಂ ಞತ್ವಾ, ‘‘ಜಮ್ಬುಕ, ತವ ಉಪಟ್ಠಾಕಾನಂ ಕಙ್ಖಂ ಛಿನ್ದಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ, ಸೋ ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ, ಭನ್ತೇ, ಏತ್ತಕಮೇವ ಪಚ್ಚಾಸೀಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯ ತಾಲಪ್ಪಮಾಣಂ ವೇಹಾಸಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಸತ್ಥಾ ಮೇ, ಭನ್ತೇ ಭಗವಾ, ಸಾವಕೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಓರುಯ್ಹ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪುನ ದ್ವಿತಾಲಮತ್ತಂ ತಿತಾಲಮತ್ತನ್ತಿ ಏವಂ ಸತ್ತತಾಲಮತ್ತಂ ವೇಹಾಸಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಓರುಯ್ಹ ಅತ್ತನೋ ಸಾವಕಭಾವಂ ಜಾನಾಪೇಸಿ. ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಮಹಾಜನೋ ‘‘ಅಹೋ ಬುದ್ಧಾ ನಾಮ ಅಚ್ಛರಿಯಾ ಅನೋಪಮಗುಣಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಮಹಾಜನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಅಯಂ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಆಭತಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕುಸಗ್ಗೇನ ಜಿವ್ಹಗ್ಗೇ ಠಪೇತ್ವಾ ‘ತಪಚರಣಂ ಪೂರೇಮೀ’ತಿ ಇಧ ನಿವುಟ್ಠೋ, ಸಚೇಪಿ ಇಮಿನಾ ಉಪಾಯೇನ ವಸ್ಸಸತಂ ತಪಚರಣಂ ಪೂರೇಯ್ಯ, ಯಾ ಚಸ್ಸ ಇದಾನಿ ಕಾಲಂ ವಾ ಭತ್ತಂ ವಾ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯಿತ್ವಾ ಅಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಭತ್ತಚ್ಛೇದನಕುಸಲಚೇತನಾ, ತಸ್ಸಾ ತಂ ತಪಚರಣಂ ಸೋಳಸಿಂ ಕಲಮ್ಪಿ ನ ಅಗ್ಘತೀ’’ತಿ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೭೦.

‘‘ಮಾಸೇ ಮಾಸೇ ಕುಸಗ್ಗೇನ, ಬಾಲೋ ಭುಞ್ಜೇಯ್ಯ ಭೋಜನಂ;

ನ ಸೋ ಸಙ್ಖಾತಧಮ್ಮಾನಂ, ಕಲಂ ಅಗ್ಘತಿ ಸೋಳಸಿ’’ನ್ತಿ.

ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಸಚೇ ಬಾಲೋ ಅಪರಿಞ್ಞಾತಧಮ್ಮೋ ಸೀಲಾದಿಗುಣಾ ಪರಿಬಾಹಿರೋ ತಿತ್ಥಾಯತನೇ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ‘‘ತಪಚರಣಂ ಪೂರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಮಾಸೇ ಮಾಸೇ ಪತ್ತೇ ಕುಸಗ್ಗೇನ ಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜನ್ತೋ ವಸ್ಸಸತಂ ಭುಞ್ಜೇಯ್ಯ ಭೋಜನಂ. ನ ಸೋ ಸಙ್ಖಾತಧಮ್ಮಾನಂ, ಕಲಂ ಅಗ್ಘತಿ ಸೋಳಸಿನ್ತಿ ಸಙ್ಖಾತಧಮ್ಮಾ ವುಚ್ಚನ್ತಿ ಞಾತಧಮ್ಮಾ ತುಲಿತಧಮ್ಮಾ. ತೇಸು ಹೇಟ್ಠಿಮಕೋಟಿಯಾ ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಸಙ್ಖಾತಧಮ್ಮೋ, ಉಪರಿಮಕೋಟಿಯಾ ಖೀಣಾಸವೋ. ಇಮೇಸಂ ಸಙ್ಖಾತಧಮ್ಮಾನಂ ಸೋ ಬಾಲೋ ಕಲಂ ನ ಅಗ್ಘತಿ ಸೋಳಸಿನ್ತಿ ಪುಗ್ಗಲಾಧಿಟ್ಠಾನಾ ದೇಸನಾ. ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ – ಯಾ ಚಸ್ಸ ತಥಾ ತಪಚರಣಂ ಪೂರೇನ್ತಸ್ಸ ವಸ್ಸಸತಂ ಚೇತನಾ ಯಾ ಚ ಸಙ್ಖಾತಧಮ್ಮಾನಂ ಕಾಲಂ ವಾ ಭತ್ತಂ ವಾ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯಿತ್ವಾ ಅಭುಞ್ಜನ್ತಾನಂ ಏಕಾ ಭತ್ತಚ್ಛೇದನಕುಸಲಚೇತನಾ, ತಸ್ಸಾ ಚೇತನಾಯ ಸಾ ತಾವ ದೀಘರತ್ತಂ ಪವತ್ತಚೇತನಾ ಸೋಳಸಿಂ ಕಲಂ ನ ಅಗ್ಘತಿ. ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯಂ ತಸ್ಸಾ ಸಙ್ಖಾತಧಮ್ಮಾನಂ ಚೇತನಾಯ ಫಲಂ, ತಂ ಸೋಳಸ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಕತ್ವಾ ತತೋ ಏಕೇಕಂ ಪುನ ಸೋಳಸ ಸೋಳಸ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಕತ್ವಾ ತತೋ ಏಕಸ್ಸ ಕೋಟ್ಠಾಸಸ್ಸ ಯಂ ಫಲಂ, ತದೇವ ತಸ್ಸ ಬಾಲಸ್ಸ ತಪಚರಣತೋ ಮಹಪ್ಫಲತರನ್ತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಚತುರಾಸೀತಿಯಾ ಪಾಣಸಹಸ್ಸಾನಂ ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ಅಹೋಸೀತಿ.

ಜಮ್ಬುಕತ್ಥೇರವತ್ಥು ಏಕಾದಸಮಂ.

೧೨. ಅಹಿಪೇತವತ್ಥು

ನ ಹಿ ಪಾಪಂ ಕತಂ ಕಮ್ಮನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಅಹಿಪೇತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ದಿವಸೇ ಜಟಿಲಸಹಸ್ಸಸ್ಸ ಅಬ್ಭನ್ತರೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಲಕ್ಖಣತ್ಥೇರೋ ಚ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರೋ ಚ ‘‘ರಾಜಗಹೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಗಿಜ್ಝಕೂಟತೋ ಓತರನ್ತಿ. ತೇಸು ಆಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರೋ ಏಕಂ ಅಹಿಪೇತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಿತಂ ಪಾತ್ವಾಕಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಲಕ್ಖಣತ್ಥೇರೋ ‘‘ಕಸ್ಮಾ, ಆವುಸೋ, ಸಿತಂ ಪಾತುಕರೋಸೀ’’ತಿ ಸಿತಕಾರಣಂ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಅಕಾಲೋ, ಆವುಸೋ ಲಕ್ಖಣ, ಇಮಸ್ಸ ಪಞ್ಹಸ್ಸ, ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಮಂ ಪುಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ಥೇರೋ ಆಹ. ತೇಸು ರಾಜಗಹೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೇಸು ಲಕ್ಖಣತ್ಥೇರೋ ಪುಚ್ಛಿ, ‘‘ಆವುಸೋ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಂ ತ್ವಂ ಗಿಜ್ಝಕೂಟಾ ಓತರನ್ತೋ ಸಿತಂ ಪಾತುಕರಿತ್ವಾ ಮಯಾ ಸಿತಕಾರಣಂ ಪುಟ್ಠೋ ‘ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಮಂ ಪುಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸೀ’ತಿ ಅವಚ, ಕಥೇಹಿ ಇದಾನಿ ತಂ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ. ಥೇರೋ ಆಹ – ‘‘ಅಹಂ, ಆವುಸೋ, ಏಕಂ ಪೇತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಿತಂ ಪಾತ್ವಾಕಾಸಿಂ. ತಸ್ಸ ಏವರೂಪೋ ಅತ್ತಭಾವೋ – ಮನುಸ್ಸಸೀಸಂ ವಿಯ ಅಸ್ಸ ಸೀಸಂ, ಅಹಿಸ್ಸ ವಿಯ ಸೇಸೋ ಅತ್ತಭಾವೋ, ಅಹಿಪೇತೋ ನಾಮೇಸ ಪಮಾಣತೋ ಪಞ್ಚವೀಸತಿಯೋಜನಿಕೋ, ತಸ್ಸ ಸೀಸತೋ ಉಟ್ಠಿತಾ ಅಗ್ಗಿಜಾಲಾ ಯಾವ ನಙ್ಗುಟ್ಠಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ನಙ್ಗುಟ್ಠತೋ ಉಟ್ಠಿತಾ ಅಗ್ಗಿಜಾಲಾ ಯಾವ ಸೀಸಾ, ಮಜ್ಝೇಸೀಸತೋ ಉಟ್ಠಿತಾ ದ್ವೇ ಪಸ್ಸಾನಿ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ದ್ವೀಹಿ ಪಸ್ಸೇಹಿ ಉಟ್ಠಿತಾ ಮಜ್ಝೇ ಓತರನ್ತೀ’’ತಿ. ದ್ವಿನ್ನಂಯೇವ ಕಿರ ಪೇತಾನಂ ಅತ್ತಭಾವೋ ಪಞ್ಚವೀಸತಿಯೋಜನಿಕೋ, ಅವಸೇಸಾನಂ ತಿಗಾವುತಪ್ಪಮಾಣೋ. ಇಮಸ್ಸ ಚೇವ ಅಹಿಪೇತಸ್ಸ ಕಾಕಪೇತಸ್ಸ ಚ ಪಞ್ಚವೀಸತಿಯೋಜನಿಕೋ. ತೇಸು ಅಯಂ ತಾವ ಅಹಿಪೇತೋ. ಕಾಕಪೇತಮ್ಪಿ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ಗಿಜ್ಝಕೂಟಮತ್ಥಕೇ ಪಚ್ಚಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಪಞ್ಚಯೋಜನಿಕಾ ಜಿವ್ಹಾ, ಸೀಸಂ ತೇ ನವಯೋಜನಂ;

ಕಾಯೋ ಅಚ್ಚುಗ್ಗತೋ ತುಯ್ಹಂ, ಪಞ್ಚವೀಸತಿಯೋಜನಂ;

ಕಿಂ ನು ಕಮ್ಮಂ ಕರಿತ್ವಾನ, ಪತ್ತೋಸಿ ದುಕ್ಖಮೀದಿಸ’’ನ್ತಿ.

ಅಥಸ್ಸ ಪೇತೋ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತೋ –

‘‘ಅಹಂ ಭನ್ತೇ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನ, ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಮಹೇಸಿನೋ;

ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಆಭತಂ ಭತ್ತಂ, ಆಹಾರೇಸಿಂ ಯದಿಚ್ಛಕ’’ನ್ತಿ. –

ಗಾಥಂ ವತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕಸ್ಸಪಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಗಾಮಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸಿಂಸು,. ಮನುಸ್ಸಾ ಥೇರೇ ದಿಸ್ವಾ ಸಮ್ಪಿಯಾಯಮಾನಾ ಆಸನಸಾಲಾಯಂ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಪಾದೇ ಧೋವಿತ್ವಾ ತೇಲಂ ಮಕ್ಖೇತ್ವಾ ಯಾಗುಂ ಪಾಯೇತ್ವಾ ಖಜ್ಜಕಂ ದತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತಕಾಲಂ ಆಗಮಯಮಾನಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತಾ ನಿಸೀದಿಂಸು. ಧಮ್ಮಕಥಾವಸಾನೇ ಥೇರಾನಂ ಪತ್ತೇ ಆದಾಯ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಗೇಹಾ ನಾನಗ್ಗರಸಭೋಜನಸ್ಸ ಪೂರೇತ್ವಾ ಆಹರಿಂಸು. ತದಾ ಅಹಂ ಕಾಕೋ ಹುತ್ವಾ ಆಸನಸಾಲಾಯ ಛದನಪಿಟ್ಠೇ ನಿಲೀನೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಏಕೇನ ಗಹಿತಪತ್ತತೋ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಮುಖಂ ಪೂರೇನ್ತೋ ತಯೋ ಕಬಳೇ ಅಗ್ಗಹೇಸಿಂ. ತಂ ಪನ ಭತ್ತಂ ನೇವ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸನ್ತಕಂ, ನ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ದಿನ್ನಂ, ನ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಗಹಿತಾವಸೇಸಕಂ. ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಗೇಹಂ ನೇತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಕಂ, ಕೇವಲಂ ಸಙ್ಘಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಅಭಿಹಟಮತ್ತಮೇವ. ತತೋ ಮಯಾ ತಯೋ ಕಬಳಾ ಗಹಿತಾ, ಏತ್ತಕಂ ಮೇ ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮಂ. ಸ್ವಾಹಂ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ವಿಪಾಕೇನ ಅವೀಚಿಮ್ಹಿ ಪಚ್ಚಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಪಕ್ಕಾವಸೇಸೇನ ಇದಾನಿ ಗಿಜ್ಝಕೂಟೇ ಕಾಕಪೇತೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಇಮಂ ದುಕ್ಖಂ ಪಚ್ಚಾನುಭೋಮೀ’’ತಿ. ಇದಂ ಕಾಕಪೇತಸ್ಸ ವತ್ಥು.

ಇಧ ಪನ ಥೇರೋ ‘‘ಅಹಿಪೇತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಿತಂ ಪಾತ್ವಾಕಾಸಿ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ಅಥಸ್ಸ ಸತ್ಥಾ ಸಕ್ಖೀ ಹುತ್ವಾಪಿ ಉಟ್ಠಾಯ ‘‘ಸಚ್ಚಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ಆಹ. ಮಯಾಪೇಸ ಸಮ್ಬೋಧಿಪತ್ತದಿವಸೇಯೇವ ದಿಟ್ಠೋ, ಅಪಿಚಾಹಂ ‘ಯೇ ಮೇ ವಚನಂ ನ ಸದ್ದಹೇಯ್ಯುಂ, ತೇಸಂ ಅಹಿತಾಯ ಭವೇಯ್ಯಾ’ತಿ ಪರಾನುದ್ದಯಾಯ ನ ಕಥೇಸಿ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ಲಕ್ಖಣಸಂಯುತ್ತೇಪಿ (ಸಂ. ನಿ. ೨.೨೦೨ ಆದಯೋ) ಹಿ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೇನ ದಿಟ್ಠಕಾಲೇಯೇವ ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಸಕ್ಖೀ ಹುತ್ವಾ ವಿನೀತವತ್ಥೂನಿ ಕಥೇಸಿ, ಇದಮ್ಪಿ ತೇನ ತಥೇವ ಕಥಿತಂ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ಸತ್ಥಾಪಿ ತೇಸಂ ಕಥೇಸಿ –

ಅತೀತೇ ಕಿರ ಬಾರಾಣಸಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ನದೀತೀರೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಕರಿಂಸು. ಸೋ ತತ್ಥ ವಿಹರನ್ತೋ ನಿಬದ್ಧಂ ನಗರೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರತಿ. ನಾಗರಾಪಿ ಸಾಯಂಪಾತಂ ಗನ್ಧಪುಪ್ಫಾದಿಹತ್ಥಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸೂಪಟ್ಠಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ. ಏಕೋ ಬಾರಾಣಸಿವಾಸೀ ಪುರಿಸೋ ತಂ ಮಗ್ಗಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಖೇತ್ತಂ ಕಸಿ. ಮಹಾಜನೋ ಸಾಯಂಪಾತಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸೂಪಟ್ಠಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ತಂ ಖೇತ್ತಂ ಮದ್ದನ್ತೋ ಗಚ್ಛತಿ. ಕಸ್ಸಕೋ ಚ ‘‘ಮಾ ಮೇ ಖೇತ್ತಂ ಮದ್ದಥಾ’’ತಿ ವಾರೇನ್ತೋಪಿ ವಾರೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಸಚೇ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪಣ್ಣಸಾಲಾ ನ ಭವೇಯ್ಯ, ನ ಮೇ ಖೇತ್ತಂ ಮದ್ದೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ. ಸೋ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಟ್ಠಕಾಲೇ ಪರಿಭೋಗಭಾಜನಾನಿ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಝಾಪೇಸಿ. ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ತಂ ಝಾಮಂ ದಿಸ್ವಾ ಯಥಾಸುಖಂ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ಮಹಾಜನೋ ಗನ್ಧಮಾಲಂ ಆದಾಯ ಆಗತೋ ಝಾಮಪಣ್ಣಸಾಲಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಹಂ ನು ಖೋ ನೋ ಅಯ್ಯೋ ಗತೋ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋಪಿ ಮಹಾಜನೇನೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಗತೋ ಮಹಾಜನಮಜ್ಝೇ ಠಿತಕೋವ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಮಯಾ ತಸ್ಸ ಪಣ್ಣಸಾಲಾ ಝಾಪಿತಾ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ‘‘ಗಣ್ಹಥ, ಇಮಂ ಪಾಪಿಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಯಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ದಟ್ಠುಂ ನ ಲಭಿಮ್ಹಾ’’ತಿ ದಣ್ಡಾದೀಹಿ ಪೋಥೇತ್ವಾ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪೇಸುಂ. ಸೋ ಅವೀಚಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಯಾವಾಯಂ ಮಹಾಪಥವೀ ಯೋಜನಮತ್ತಂ ಉಸ್ಸನ್ನಾ, ತಾವ ನಿರಯೇ ಪಚ್ಚಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾವಸೇಸೇನ ಗಿಜ್ಝಕೂಟೇ ಅಹಿಪೇತೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಇದಂ ತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮಂ ಕಥೇತ್ವಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ನಾಮೇತಂ ಖೀರಸದಿಸಂ, ಯಥಾ ಖೀರಂ ದುಯ್ಹಮಾನಮೇವ ನ ಪರಿಣಮತಿ. ತಥಾ ಕಮ್ಮಂ ಕಯಿರಮಾನಮೇವ ನ ವಿಪಚ್ಚತಿ. ಯದಾ ಪನ ವಿಪಚ್ಚತಿ, ತದಾ ಏವರೂಪೇನ ದುಕ್ಖೇನ ಸೋಚತೀ’’ತಿ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೭೧.

‘‘ನ ಹಿ ಪಾಪಂ ಕತಂ ಕಮ್ಮಂ, ಸಜ್ಜುಖೀರಂವ ಮುಚ್ಚತಿ;

ಡಹನ್ತಂ ಬಾಲಮನ್ವೇತಿ, ಭಸ್ಮಚ್ಛನ್ನೋವ ಪಾವಕೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಸಜ್ಜುಖೀರಂ ವಾತಿ ತಂ ಖಣಂಯೇವ ಧೇನುಯಾ ಥನೇಹಿ ನಿಕ್ಖನ್ತಂ ಅಬ್ಭುಣ್ಹಂ ಖೀರಂ ನ ಮುಚ್ಚತಿ ನ ಪರಿಣಮತಿ. ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯಥಾ ಇದಂ ಸಜ್ಜುಖೀರಂ ತಂ ಖಣಞ್ಞೇವ ನ ಮುಚ್ಚತಿ ನ ಪರಿಣಮತಿ ನ ಪಕತಿಂ ವಿಜಹತಿ. ಯಸ್ಮಿಂ ಪನ ಭಾಜನೇ ದುಹಿತ್ವಾ ಗಹಿತಂ ಯಾವ ತತ್ಥ ತಕ್ಕಾದಿಅಮ್ಬಿಲಂ ನ ಪಕ್ಖಿಪತಿ, ಯಾವ ದಧಿಭಾಜನಾದಿಕಂ ಅಮ್ಬಿಲಭಾಜನಂ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ, ತಾವ ಪಕತಿಂ ಅವಿಜಹಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಜಹತಿ, ಏವಮೇವ ಪಾಪಕಮ್ಮಮ್ಪಿ ಕರಿಯಮಾನಮೇವ ನ ವಿಪಚ್ಚತಿ. ಯದಿ ವಿಪಚ್ಚೇಯ್ಯ, ನ ಕೋಚಿ ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ವಿಸಹೇಯ್ಯ. ಯಾವ ಪನ ಕುಸಲಾಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಾ ಖನ್ಧಾ ಧರನ್ತಿ, ತಾವ ನಂ ತೇ ರಕ್ಖನ್ತಿ. ತೇಸಂ ಭೇದಾ ಅಪಾಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಕ್ಖನ್ಧೇಸು ವಿಪಚ್ಚತಿ, ವಿಪಚ್ಚಮಾನಞ್ಚ ಡಹನ್ತಂ ಬಾಲಮನ್ವೇತಿ.‘‘ಕಿಂ ವಿಯಾ’’ತಿ? ‘‘ಭಸ್ಮಚ್ಛನ್ನೋವ ಪಾವಕೋ’’ತಿ. ಯಥಾ ಹಿ ಛಾರಿಕಾಯ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೋ ವೀತಚ್ಚಿತಙ್ಗಾರೋ ಅಕ್ಕನ್ತೋಪಿ ಛಾರಿಕಾಯ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನತ್ತಾ ನ ತಾವ ಡಹತಿ, ಛಾರಿಕಂ ಪನ ತಾಪೇತ್ವಾ ಚಮ್ಮಾದೀನಂ ಡಹನವಸೇನ ಯಾವ ಮತ್ಥಲುಙ್ಗಾ ಡಹನ್ತೋ ಗಚ್ಛತಿ, ಏವಮೇವ ಪಾಪಕಮ್ಮಮ್ಪಿ ಯೇನ ಕತಂ ಹೋತಿ, ತಂ ಬಾಲಂ ದುತಿಯೇ ವಾ ತತಿಯೇ ವಾ ಅತ್ತಭಾವೇ ನಿರಯಾದೀಸು ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ಡಹನ್ತಂ ಅನುಗಚ್ಛತೀತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪನ್ನಾದಯೋ ಅಹೇಸುನ್ತಿ.

ಅಹಿಪೇತವತ್ಥು ದ್ವಾದಸಮಂ.

೧೩. ಸಟ್ಠಿಕೂಟಪೇತವತ್ಥು

ಯಾವದೇವ ಅನತ್ಥಾಯಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸಟ್ಠಿಕೂಟಪೇತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಹಿ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರೋ ಲಕ್ಖಣತ್ಥೇರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಗಿಜ್ಝಕೂಟಾ ಓರೋಹನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ಸಿತಂ ಪಾತ್ವಾಕಾಸಿ. ಥೇರೇನ ಸಿತಕಾರಣಂ ಪುಟ್ಠೋ ‘‘ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಮಂ ಪುಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಕಾಲೇ ಪುನ ಪುಟ್ಠೋ ಆಹ – ‘‘ಅಹಂ, ಆವುಸೋ, ಏಕಂ ಪೇತಂ ಅದ್ದಸಂ ತಿಗಾವುತಪ್ಪಮಾಣೇನ ಅತ್ತಭಾವೇನ, ತಸ್ಸ ಸಟ್ಠಿ ಅಯಕೂಟಸಹಸ್ಸಾನಿ ಆದಿತ್ತಾನಿ ಸಮ್ಪಜ್ಜಲಿತಾನಿ ಉಪರಿಮತ್ಥಕೇ ಪತಿತ್ವಾ ಪತಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಹನ್ತಿ ಸೀಸಂ ಭಿನ್ದನ್ತಿ, ಭಿನ್ನಂ ಭಿನ್ನಂ ಪುನ ಸಮುಟ್ಠಹತಿ, ಇಮಿನಾ ಅತ್ತಭಾವೇನ ಮಯಾ ಏವರೂಪೋ ಅತ್ತಭಾವೋ ನ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬೋ, ಅಹಂ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಿತಂ ಪಾತ್ವಾಕಾಸಿ’’ನ್ತಿ. ಪೇತವತ್ಥುಸ್ಮಿಞ್ಹಿ –

‘‘ಸಟ್ಠಿ ಕೂಟಸಹಸ್ಸಾನಿ, ಪರಿಪುಣ್ಣಾನಿ ಸಬ್ಬಸೋ;

ಸೀಸೇ ತುಯ್ಹಂ ನಿಪತನ್ತಿ, ವೋಭಿನ್ದನ್ತೇವ ಮತ್ಥಕ’’ನ್ತಿ. (ಪೇ. ವ. ೮೦೮, ೮೧೦, ೮೧೩) ಆದಿ –

ಇಮಮೇವ ಪೇತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಸತ್ಥಾ ಥೇರಸ್ಸ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾವ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಯಾಪೇಸ ಸತ್ತೋ ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ನಿಸಿನ್ನೇನೇವ ದಿಟ್ಠೋ ‘ಯೇ ಚ ಪನ ಮೇ ವಚನಂ ನ ಸದ್ದಹೇಯ್ಯುಂ, ತೇಸಂ ಅಹಿತಾಯ ಭವೇಯ್ಯಾ’ತಿ ಪರೇಸಂ ಅನುಕಮ್ಪಾಯ ನ ಕಥೇಸಿಂ, ಇದಾನಿ ಪನ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಸ್ಸ ಸಕ್ಖೀ ಹುತ್ವಾ ಕಥೇಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ಸತ್ಥಾಪಿ ನೇಸಂ ಕಥೇಸಿ –

ಅತೀತೇ ಕಿರ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಸಾಳಿತ್ತಕಸಿಪ್ಪೇ ನಿಪ್ಫತ್ತಿಂ ಪತ್ತೋ ಏಕೋ ಪೀಠಸಪ್ಪಿ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ನಗರದ್ವಾರೇ ಏಕಸ್ಸ ವಟರುಕ್ಖಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ನಿಸಿನ್ನೋ ಸಕ್ಖರಾನಿ ಖಿಪಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪಣ್ಣಾನಿ ಛಿನ್ದನ್ತೋ ‘‘ಹತ್ಥಿರೂಪಕಂ ನೋ ದಸ್ಸೇಹಿ, ಅಸ್ಸರೂಪಕಂ ನೋ ದಸ್ಸೇಹೀ’’ತಿ ಗಾಮದಾರಕೇಹಿ ವುಚ್ಚಮಾನೋ ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛಿತಾನಿ ರೂಪಾನಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕಾ ಖಾದನೀಯಾದೀನಿ ಲಭತಿ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ರಾಜಾ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ತಂ ಪದೇಸಂ ಪಾಪುಣಿ. ದಾರಕಾ ಪೀಠಸಪ್ಪಿಂ ಪಾರೋಹನ್ತರೇ ಕತ್ವಾ ಪಲಾಯಿಂಸು. ರಞ್ಞೋ ಠಿತಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೇ ರುಕ್ಖಮೂಲಂ ಪವಿಟ್ಠಸ್ಸ ಛಿದ್ದಾವಛಿದ್ದಚ್ಛಾಯಾ ಸರೀರಂ ಫರಿ. ಸೋ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಏತ’’ನ್ತಿ ಉದ್ಧಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ರುಕ್ಖಪಣ್ಣೇಸು ಹತ್ಥಿರೂಪಕಾದೀನಿ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಸ್ಸೇತಂ ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಪೀಠಸಪ್ಪಿನೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಪುರೋಹಿತೋ ಅತಿಮುಖರೋ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೇಪಿ ವುತ್ತೇ ಬಹುಂ ಭಣನ್ತೋ ಮಂ ಉಪದ್ದವೇತಿ, ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸಿ ತಸ್ಸ ಮುಖೇ ನಾಳಿಮತ್ತಾ ಅಜಲಣ್ಡಿಕಾ ಖಿಪಿತು’’ನ್ತಿ? ‘‘ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ದೇವ. ಅಜಲಣ್ಡಿಕಾ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಪುರೋಹಿತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ತುಮ್ಹೇ ಅನ್ತೋಸಾಣಿಯಂ ನಿಸೀದಥ, ಅಹಮೇತ್ಥ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಅಥ ರಾಜಾ ತಥಾ ಕಾರೇಸಿ. ಇತರೋ ಕತ್ತರಿಯಗ್ಗೇನ ಸಾಣಿಯಾ ಛಿದ್ದಂ ಕತ್ವಾ ಪುರೋಹಿತಸ್ಸ ರಞ್ಞಾ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸ ಮುಖೇ ವಿವಟಮತ್ತೇ ಏಕೇಕಂ ಅಜಲಣ್ಡಿಕಂ ಖಿಪಿ. ಪುರೋಹಿತೋ ಮುಖಂ ಪವಿಟ್ಠಂ ಪವಿಟ್ಠಂ ಗಿಲಿ. ಪೀಠಸಪ್ಪೀ ಖೀಣಾಸು ಅಜಲಣ್ಡಿಕಾಸು ಸಾಣಿಂ ಚಾಲೇಸಿ. ರಾಜಾ ತಾಯ ಸಞ್ಞಾಯ ಅಜಲಣ್ಡಿಕಾನಂ ಖೀಣಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಆಚರಿಯ, ಅಹಂ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಕಥಂ ನಿತ್ಥರಿತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ತುಮ್ಹೇ ಅತಿಮುಖರತಾಯ ನಾಳಿಮತ್ತಾ ಅಜಲಣ್ಡಿಕಾ ಗಿಲನ್ತಾಪಿ ತುಣ್ಹೀಭಾವಂ ನಾಪಜ್ಜಥಾ’’ತಿ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಮಙ್ಗುಉಭಾವಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮುಖಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ರಞ್ಞಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸಲ್ಲಪಿತುಂ ನಸಕ್ಖಿ. ರಾಜಾ ಪೀಠಸಪ್ಪಿಗುಣಂ ಅನುಸ್ಸರಿತ್ವಾ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮೇ ಸುಖಂ ಲದ್ಧ’’ನ್ತಿ ತುಟ್ಠೋ ತಸ್ಸ ಸಬ್ಬಟ್ಠಕಂ ನಾಮ ಧನಂ ದತ್ವಾ ನಗರಸ್ಸ ಚತೂಸು ದಿಸಾಸು ಚತ್ತಾರೋ ವರಗಾಮೇ ಅದಾಸಿ. ತಮತ್ಥಂ ವಿದಿತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಅತ್ಥಧಮ್ಮಾನುಸಾಸಕೋ ಅಮಚ್ಚೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಸಾಧು ಖೋ ಸಿಪ್ಪಕಂ ನಾಮ, ಅಪಿ ಯಾದಿಸ ಕೀದಿಸಂ;

ಪಸ್ಸ ಖಞ್ಜಪ್ಪಹಾರೇನ, ಲದ್ಧಾ ಗಾಮಾ ಚತುದ್ದಿಸಾ’’ತಿ. (ಜಾ. ೧.೧.೧೦೭);

ಸೋ ಪನ ಅಮಚ್ಚೋ ತೇನ ಸಮಯೇನ ಅಯಮೇವ ಭಗವಾ ಅಹೋಸಿ. ಅಥೇಕೋ ಪುರಿಸೋ ಪೀಠಸಪ್ಪಿನಾ ಲದ್ಧಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ನಾಮ ಪೀಠಸಪ್ಪೀ ಹುತ್ವಾ ಇಮಂ ಸಿಪ್ಪಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಹಾಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪತ್ತೋ, ಮಯಾಪೇತಂ ಸಿಕ್ಖಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಸೋ ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ಮೇ, ಆಚರಿಯ, ಸಿಪ್ಪಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ, ತಾತ, ದಾತು’’ನ್ತಿ. ಸೋ ತೇನ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ‘‘ಹೋತು, ಆರಾಧೇಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ತಸ್ಸ ಹತ್ಥಪಾದಪರಿಕಮ್ಮಾದೀನಿ ಕರೋನ್ತೋ ಚಿರಸ್ಸಂ ತಂ ಆರಾಧೇತ್ವಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಯಾಚಿ, ಪೀಠಸಪ್ಪೀ ‘‘ಅಯಂ ಮೇ ಅತಿವಿಯ ಉಪಕಾರೋ’’ತಿ ತಂ ಪಟಿಬಾಹಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಸಿಪ್ಪಂ ಸಿಕ್ಖಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ನಿಪ್ಫನ್ನಂ ತೇ, ತಾತ, ಸಿಪ್ಪಂ, ಇದಾನಿ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಬಹಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಿಪ್ಪಂ ವೀಮಂಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಗಾವಿಂ ವಾ ಮನುಸ್ಸಂ ವಾ ಪಹರಿತ್ವಾ ಮಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ತಾತಾ, ಗಾವಿಂ ಮಾರೇನ್ತಸ್ಸ ಸತಂ ದಣ್ಡೋ ಹೋತಿ ಮನುಸ್ಸಂ ಮಾರೇನ್ತಸ್ಸ ಸಹಸ್ಸಂ, ತ್ವಂ ಸಪುತ್ತದಾರೋಪಿ ತಂ ನಿತ್ಥರಿತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸಿ, ಮಾ ವಿನಸ್ಸ, ಯಮ್ಹಿ ಪಹಟೇ ದಣ್ಡೋ ನತ್ಥಿ, ತಾದಿಸಂ ನಿಮಾತಾಪಿತಿಕಂ ಕಞ್ಚಿ ಉಪಧಾರೇಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಕ್ಖರಾ ಉಚ್ಛಙ್ಗೇ ಕತ್ವಾ ತಾದಿಸಂ ಉಪಧಾರಯಮಾನೋ ವಿಚರನ್ತೋ ಗಾವಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಸಸಾಮಿಕಾ’’ತಿ ಪಹರಿತುಂ ನ ವಿಸಹಿ, ಮನುಸ್ಸಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಸಮಾತಾಪಿತಿಕೋ’’ತಿ ಪಹರಿತುಂ ನ ವಿಸತಿ.

ತೇನ ಸಮಯೇನ ಸುನೇತ್ತೋ ನಾಮ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ತಂ ನಗರಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪಣ್ಣಸಾಲಾಯ ವಿಹರತಿ. ಸೋ ತಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸನ್ತಂ ನಗರದ್ವಾರನ್ತರೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ನಿಮಾತಾಪಿತಿಕೋ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಹಟೇ ದಣ್ಡೋ ನತ್ಥಿ, ಇಮಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಸಿಪ್ಪಂ ವೀಮಂಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ದಕ್ಖಿಣಕಣ್ಣಸೋತಂ ಸನ್ಧಾಯ ಸಕ್ಖರಂ ಖಿಪಿ. ಸಾ ದಕ್ಖಿಣಕಣ್ಣಸೋತೇನ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ವಾಮೇನ ನಿಕ್ಖಮಿ, ದುಕ್ಖಾ ವೇದನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ. ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಚರಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ, ಆಕಾಸೇನ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ಅನಾಗಚ್ಛನ್ತೇ ‘‘ಕಿಞ್ಚಿ ಅಫಾಸುಕಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಪರಿನಿಬ್ಬುತಂ ದಿಸ್ವಾ ರೋದಿಂಸು ಪರಿದೇವಿಂಸು. ಸೋಪಿ ಮಹಾಜನಂ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ಸಞ್ಜಾನಿತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸನ್ತೋ ದ್ವಾರನ್ತರೇ ಮಮ ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತೋ, ಅಹಂ ಅತ್ತನೋ ಸಿಪ್ಪಂ ವೀಮಂಸನ್ತೋ ಇಮಂ ಪಹರಿ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ಇಮಿನಾ ಕಿರ ಪಾಪಕೇನ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಪಹಟೋ, ಗಣ್ಹಥ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಪೋಥೇತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ನಂ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪೇಸುಂ. ಸೋ ಅವೀಚಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಯಾವಾಯಂ ಮಹಾಪಥವೀ ಯೋಜನಮತ್ತಂ ಉಸ್ಸನ್ನಾ, ತಾವ ಪಚ್ಚಿತ್ವಾ ವಿಪಾಕಾವಸೇಸೇನ ಗಿಜ್ಝಕೂಟಮತ್ಥಕೇ ಸಟ್ಠಿಕೂಟಪೇತೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಇಮಂ ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮಂ ಕಥೇತ್ವಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಬಾಲಸ್ಸ ನಾಮ ಸಿಪ್ಪಂ ವಾ ಇಸ್ಸರಿಯಂ ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ ಅನತ್ಥಾಯ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಬಾಲೋ ಹಿ ಸಿಪ್ಪಂ ವಾ ಇಸ್ಸರಿಯಂ ವಾ ಲಭಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅನತ್ಥಮೇವ ಕರೋತೀ’’ತಿ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ.

೭೨.

‘‘ಯಾವದೇವ ಅನತ್ಥಾಯ, ಞತ್ತಂ ಬಾಲಸ್ಸ ಜಾಯತಿ;

ಹನ್ತಿ ಬಾಲಸ್ಸ ಸುಕ್ಕಂಸಂ, ಮುದ್ಧಮಸ್ಸ ವಿಪಾತಯ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಯಾವದೇವಾತಿ ಅವಧಿಪರಿಚ್ಛೇದನತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ. ಞತ್ತನ್ತಿ ಜಾನನಸಭಾವೋ. ಯಂ ಸಿಪ್ಪಂ ಜಾನಾತಿ, ಯಮ್ಹಿ ವಾ ಇಸ್ಸರಿಯೇ ಯಸೇ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯಞ್ಚ ಠಿತೋ ಜನೇನ ಞಾಯತಿ, ಪಾಕಟೋ ಪಞ್ಞಾತೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ. ಸಿಪ್ಪಂ ವಾ ಹಿ ಇಸ್ಸರಿಯಾದಿಭಾವೋ ವಾ ಬಾಲಸ್ಸ ಅನತ್ಥಾಯೇವ ಜಾಯತಿ. ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಅನತ್ಥಮೇವ ಕರೋತಿ. ಹನ್ತೀತಿ ವಿನಾಸೇತಿ. ಸುಕ್ಕಂಸನ್ತಿ ಕುಸಲಕೋಟ್ಠಾಸಂ, ಬಾಲಸ್ಸ ಹಿ ಸಿಪ್ಪಂ ವಾ ಇಸ್ಸರಿಯಂ ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ ಕುಸಲಕೋಟ್ಠಾಸಂ ಘಾತೇನ್ತಮೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಮುದ್ಧನ್ತಿ ಪಞ್ಞಾಯೇತಂ ನಾಮಂ. ವಿಪಾತಯನ್ತಿ ವಿದ್ಧಂಸಯಮಾನಂ. ತಸ್ಸ ಹಿ ತಂ ಸುಕ್ಕಂಸಂ ಹನನ್ತಂ ಪಞ್ಞಾಸಙ್ಖಾತಂ ಮುದ್ಧಂ ವಿಪಾತೇನ್ತಂ ವಿದ್ಧಂಸೇನ್ತಮೇವ ಹನ್ತೀತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸು.

ಸಟ್ಠಿಕೂಟಪೇತವತ್ಥು ತೇರಸಮಂ.

೧೪. ಚಿತ್ತಗಹಪತಿವತ್ಥು

ಅಸನ್ತಂ ಭಾವನಮಿಚ್ಛೇಯ್ಯಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸುಧಮ್ಮತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ದೇಸನಾ ಮಚ್ಛಿಕಾಸಣ್ಡೇ ಸಮುಟ್ಠಾಯ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಮಚ್ಛಿಕಾಸಣ್ಡನಗರಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಚಿತ್ತೋ ನಾಮ ಗಹಪತಿ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯಾನಂ ಅಬ್ಭನ್ತರಂ ಮಹಾನಾಮತ್ಥೇರಂ ನಾಮ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಸ ಇರಿಯಾಪಥೇ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಆದಾಯ ಗೇಹಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಭೋಜೇತ್ವಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಾವಸಾನೇ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುಣನ್ತೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪತ್ವಾ ಅಚಲಸದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಅಮ್ಬಾಟಕವನಂ ನಾಮ ಅತ್ತನೋ ಉಯ್ಯಾನಂ ಸಙ್ಘಾರಾಮಂ ಕತ್ತುಕಾಮೋ ಥೇರಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಉದಕಂ ಪಾತೇತ್ವಾ ನಿಯ್ಯಾದೇಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ‘‘ಪತಿಟ್ಠಿತಂ ಬುದ್ಧಸಾಸನ’’ನ್ತಿ ಉದಕಪರಿಯನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಮಹಾಪಥವೀ ಕಮ್ಪಿ. ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ ಉಯ್ಯಾನೇ ಮಹಾವಿಹಾರಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬದಿಸಾಹಿ ಆಗತಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಿವಟದ್ವಾರೋ ಅಹೋಸಿ. ಮಚ್ಛಿಕಾಸಣ್ಡೇ ಸುಧಮ್ಮತ್ಥೇರೋ ನಾಮ ನೇವಾಸಿಕೋ ಅಹೋಸಿ.

ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಗುಣಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ ತಸ್ಸ ಸಙ್ಗಹಂ ಕತ್ತುಕಾಮಾ ಮಚ್ಛಿಕಾಸಣ್ಡಂ ಅಗಮಂಸು. ಚಿತ್ತೋ ಗಹಪತಿ ತೇಸಂ ಆಗಮನಂ ಸುತ್ವಾ ಅಡ್ಢಯೋಜನಮಗ್ಗಂ ಪಚ್ಚುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ತೇ ಆದಾಯ ಅತ್ತನೋ ವಿಹಾರಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಆಗನ್ತುಕವತ್ತಂ ಕತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಥೋಕಂ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸೋತುಕಾಮೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿಂ ಯಾಚಿ. ಅಥ ನಂ ಥೇರೋ, ‘‘ಉಪಾಸಕ, ಅದ್ಧಾನೇನ ಆಗತಾಮ್ಹಾ ಕಿಲನ್ತರೂಪಾ. ಅಪಿಚ ಥೋಕಂ ಸುಣಾಹೀ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇಸಿ. ಸೋ ಥೇರಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತೋವ ಅನಾಗಾಮಿಫಲಂ ಪಾಪುಣಿ. ಸೋ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕೇ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸ್ವೇ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮಮ ಗೇಹೇ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ನೇವಾಸಿಕಂ ಸುಧಮ್ಮತ್ಥೇರಂ ‘‘ತುಮ್ಹೇಪಿ, ಭನ್ತೇ, ಸ್ವೇ ಥೇರೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ನಿಮನ್ತೇಸಿ. ಸೋ ‘‘ಅಯಂ ಮಂ ಪಚ್ಛಾ ನಿಮನ್ತೇತೀ’’ತಿ ಕುದ್ಧೋ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಯಾಚಿಯಮಾನೋಪಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿ ಏವ. ಉಪಾಸಕೋ ‘‘ಪಞ್ಞಾಯಿಸ್ಸಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಪಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಅತ್ತನೋ ನಿವೇಸನೇ ಮಹಾದಾನಂ ಸಜ್ಜೇಸಿ. ಸುಧಮ್ಮತ್ಥೇರೋಪಿ ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲೇಯೇವ ‘‘ಕೀದಿಸೋ ನು ಖೋ ಗಹಪತಿನಾ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾನಂ ಸಕ್ಕಾರೋ ಸಜ್ಜಿತೋ, ಸ್ವೇ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಪಾತೋವ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಆದಾಯ ತಸ್ಸ ಗೇಹಂ ಅಗಮಾಸಿ.

ಸೋ ಗಹಪತಿನಾ ‘‘ನಿಸೀದಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುಚ್ಚಮಾನೋಪಿ ‘‘ನಾಹಂ ನಿಸೀದಾಮಿ, ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾನಂ ಪಟಿಯಾದಿತಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಗಹಪತಿಂ ಜಾತಿಯಾ ಘಟ್ಟೇತುಕಾಮೋ ‘‘ಉಳಾರೋ ತೇ, ಗಹಪತಿ, ಸಕ್ಕಾರೋ, ಅಪಿಚೇತ್ಥ ಏಕಞ್ಞೇವ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ತಿಲಸಂಗುಳಿಕಾ, ಗಹಪತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಗಹಪತಿನಾ ಕಾಕೋಪಮಾಯ ಅಪಸಾದಿತೋ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ‘‘ಏಸೋ ತೇ, ಗಹಪತಿ, ಆವಾಸೋ, ಪಕ್ಕಮಿಸ್ಸಾಮಹ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಯಾವತತಿಯಂ ವಾರಿಯಮಾನೋಪಿ ಪಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಚಿತ್ತೇನ ಚ ಅತ್ತನಾ ಚ ವುತ್ತವಚನಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ತಯಾ ಉಪಾಸಕೋ ಸದ್ಧೋ ಪಸನ್ನೋ ಹೀನೇನ ಖುಂಸಿತೋ’’ತಿ ತಸ್ಸೇವ ದೋಸಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಪಟಿಸಾರಣೀಯಕಮ್ಮಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛ, ಚಿತ್ತಗಹಪತಿಂ ಖಮಾಪೇಹೀ’’ತಿ ಪೇಸೇಸಿ. ಸೋ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಗಹಪತಿ, ಮಯ್ಹಮೇವ ಸೋ ದೋಸೋ, ಖಮಾಹಿ ಮೇ’’ತಿ ವತ್ವಾಪಿ ‘‘ನಾಹಂ ಖಮಾಮೀ’’ತಿ ತೇನ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಮಙ್ಕುಭೂತೋ ತಂ ಖಮಾಪೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ಪುನದೇವ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಪಚ್ಚಾಗಮಾಸಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ನಾಸ್ಸ ಉಪಾಸಕೋ ಖಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಜಾನನ್ತೋಪಿ ‘‘ಮಾನಥದ್ಧೋ ಏಸ, ತಿಂಸಯೋಜನಂ ತಾವ ಮಗ್ಗಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಚ್ಚಾಗಚ್ಛತೂ’’ತಿ ಖಮನೂಪಾಯಂ ಅನಾಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾವ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಪುನಾಗತಕಾಲೇ ನಿಹತಮಾನಸ್ಸ ಅನುದೂತಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛ, ಇಮಿನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಉಪಾಸಕಂ ಖಮಾಪೇಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಸಮಣೇನ ನಾಮ ‘ಮಯ್ಹಂ ವಿಹಾರೋ, ಮಯ್ಹಂ ನಿವಾಸಟ್ಠಾನಂ, ಮಯ್ಹಂ ಉಪಾಸಕೋ, ಮಯ್ಹಂ ಉಪಾಸಿಕಾ’ತಿ ಮಾನಂ ವಾ ಇಸ್ಸಂ ವಾ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಏವಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಹಿ ಇಚ್ಛಾಮಾನಾದಯೋ ಕಿಲೇಸಾ ವಡ್ಢನ್ತೀ’’ತಿ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟ್ಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

೭೩.

‘‘ಅಸನ್ತಂ ಭಾವನಮಿಚ್ಛೇಯ್ಯ, ಪುರೇಕ್ಖಾರಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುಸು;

ಆವಾಸೇಸು ಇಸ್ಸರಿಯಂ, ಪೂಜಾ ಪರಕುಲೇಸು ಚ.

೭೪.

‘‘ಮಮೇವ ಕತ ಮಞ್ಞನ್ತು, ಗಿಹೀ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ಉಭೋ.

ಮಮೇವಾತಿವಸಾ ಅಸ್ಸು, ಕಿಚ್ಚಾಕಿಚ್ಚೇಸು ಕಿಸ್ಮಿಚಿ;

ಇತಿ ಬಾಲಸ್ಸ ಸಙ್ಕಪ್ಪೋ, ಇಚ್ಛಾ ಮಾನೋ ಚ ವಡ್ಢತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಸನ್ತನ್ತಿ ಯೋ ಬಾಲೋ ಭಿಕ್ಖು ಅವಿಜ್ಜಮಾನಂ ಸಮ್ಭಾವನಂ ಇಚ್ಛೇಯ್ಯ, ‘‘ಅಸ್ಸದ್ಧೋವ ಸಮಾನೋ ‘ಸದ್ಧೋತಿ ಮಂ ಜನೋ ಜಾನಾತೂ’ತಿ ಇಚ್ಛತೀ’’ತಿ. ಪಾಪಿಚ್ಛತಾನಿದ್ದೇಸೇ (ವಿಭ. ೮೫೧) ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಬಾಲೋ ‘‘ಅಸದ್ಧೋ ದುಸ್ಸೀಲೋ ಅಪ್ಪಸ್ಸುತೋ ಅಪ್ಪವಿವಿತ್ತೋ ಕುಸೀತೋ ಅನುಪಟ್ಠಿತಸ್ಸತಿ ಅಸಮಾಹಿತೋ ದುಪ್ಪಞ್ಞೋ ಅಖೀಣಾಸವೋವ ಸಮಾನೋ ‘ಅಹೋ ವತ ಮಂ ಜನೋ ಅಯಂ ಸದ್ಧೋ, ಸೀಲವಾ, ಬಹುಸ್ಸುತೋ, ಪವಿವಿತ್ತೋ, ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋ, ಉಪಟ್ಠಿತಸ್ಸತಿ, ಸಮಾಹಿತೋ, ಪಞ್ಞವಾ, ಖೀಣಾಸವೋ’ತಿ ಜಾನೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಇದಂ ಅಸನ್ತಸಮ್ಭಾವನಂ ಇಚ್ಛತಿ. ಪುರೇಕ್ಖಾರನ್ತಿ ಪರಿವಾರಂ. ‘‘ಅಹೋ ವತ ಮಂ ಸಕಲವಿಹಾರೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛನ್ತಾ ವಿಹರೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಇಚ್ಛಾಚಾರೇ ಠತ್ವಾ ಪುರೇಕ್ಖಾರಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖೂಸು ಇಚ್ಛತಿ. ಆವಾಸೇಸೂತಿ ಸಙ್ಘಿಕೇಸು ಚ ಆವಾಸೇಸು ಯಾನಿ ವಿಹಾರಮಜ್ಝೇ ಪಣೀತಸೇನಾಸನಾನಿ, ತಾನಿ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ದಿಟ್ಠಸಮ್ಭತ್ತಾದೀನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಇಧ ವಸಥಾ’’ತಿ ವಿಚಾರೇನ್ತೋ ಸಯಮ್ಪಿ ವರತರಂ ಸೇನಾಸನಂ ಪಲಿಬೋಧೇನ್ತೋ, ಸೇಸಾನಂ ಆಗನ್ತುಕಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಚ್ಚನ್ತಿಮಾನಿ ಲಾಮಕಸೇನಾಸನಾನಿ ಚೇವ ಅಮನುಸ್ಸಪರಿಗ್ಗಹಿತಾನಿ ಚ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಇಧ ವಸಥಾ’’ತಿ ವಿಚಾರೇನ್ತೋ ಆವಾಸೇಸು ಇಸ್ಸರಿಯಂ ಇಚ್ಛತಿ. ಪೂಜಾ ಪರಕುಲೇಸು ಚಾತಿ ನೇವ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ನ ಞಾತಕಾನಂ ಪರೇಸುಯೇವ ಕುಲೇಸು ‘‘ಅಹೋ ವತಿಮೇ ಮಯ್ಹಮೇವ ದದೇಯ್ಯುಂ, ನ ಅಞ್ಞೇಸ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಚತುಪ್ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಪೂಜಂ ಇಚ್ಛತಿ.

ಮಮೇವ ಕತ ಮಞ್ಞನ್ತೂತಿ ಯಸ್ಸ ಚ ಬಾಲಸ್ಸ ‘‘ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ವಿಹಾರೇ ಉಪೋಸಥಾಗಾರಾದಿಕರಣವಸೇನ ಕತಂ ನವಕಮ್ಮಂ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಥೇರೇನ ಕತನ್ತಿ ಏವಂ ಗಿಹೀ ಚ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ಚ ಉಭೋಪಿ ಮಮೇವ ನಿಸ್ಸಾಯ ಕತಂ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ನಿಟ್ಠಿತಂ ಮಞ್ಞನ್ತೂ’’ತಿ ಸಙ್ಕಪ್ಪೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಮಮೇವಾತಿವಸಾ ಅಸ್ಸೂತಿ ‘‘ಗಿಹೀ ಚ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ಚ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಮಮೇವ ವಸೇ ವತ್ತನ್ತು, ಸಕಟಗೋಣವಾಸಿಫರಸುಆದೀನಿ ವಾ ಲದ್ಧಬ್ಬಾನಿ ಹೋನ್ತು, ಅನ್ತಮಸೋ ಯಾಗುಮತ್ತಮ್ಪಿ ತಾಪೇತ್ವಾ ಪಿವನಾದೀನಿ ವಾ, ಏವರೂಪೇಸು ಕಿಚ್ಚಾಕಿಚ್ಚೇಸು ಖುದ್ದಕಮಹನ್ತೇಸು ಕರಣೀಯೇಸು ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ಏಕಕಿಚ್ಚೇಪಿ ಮಮೇವ ವಸೇ ವತ್ತನ್ತು, ಮಮೇವ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಕರೋನ್ತೂ’’ತಿ ಸಙ್ಕಪ್ಪೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಇತಿ ಬಾಲಸ್ಸಾತಿ ಯಸ್ಸ ಬಾಲಸ್ಸ ಸಾ ಚ ಇಚ್ಛಾ ಅಯಞ್ಚ ಏವರೂಪೋ ಸಙ್ಕಪ್ಪೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ನೇವ ವಿಪಸ್ಸನಾ, ನ ಮಗ್ಗಫಲಾನಿ ವಡ್ಢನ್ತಿ. ಕೇವಲಂ ಪನಸ್ಸ ಚನ್ದೋದಯೇ ಸಮುದ್ದಸ್ಸ ಉದಕಂ ವಿಯ ಛಸು ದ್ವಾರೇಸು ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾ ತಣ್ಹಾ ಚೇವ ನವವಿಧಮಾನೋ ಚ ವಡ್ಢತೀತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಸುಧಮ್ಮತ್ಥೇರೋಪಿ ಇಮಂ ಓವಾದಂ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ತೇನ ಅನುದೂತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಉಪಾಸಕಸ್ಸ ಚಕ್ಖುಪಥೇ ಆಪತ್ತಿಂ ಪಟಿಕರಿತ್ವಾ ಉಪಾಸಕಂ ಖಮಾಪೇಸಿ. ಸೋ ಉಪಾಸಕೇನ ‘‘ಖಮಾಮಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಸಚೇ ಮಯ್ಹಂ ದೋಸೋ ಅತ್ಥಿ, ಖಮಥ ಮೇ’’ತಿ ಪಟಿಖಮಾಪಿತೋ ಸತ್ಥಾರಾ ದಿನ್ನೇ ಓವಾದೇ ಠತ್ವಾ ಕತಿಪಾಹೇನೇವ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ. ಉಪಾಸಕೋಪಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಯಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಅದಿಸ್ವಾವ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪತ್ತಂ, ಅದಿಸ್ವಾ ಏವ ಅನಾಗಾಮಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ, ಸತ್ಥಾರಂ ಮೇ ದಟ್ಠುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಸೋ ತಿಲತಣ್ಡುಲಸಪ್ಪಿಫಾಣಿತವತ್ಥಚ್ಛಾದನಾದೀಹಿ ಪರಿಪೂರಾನಿ ಪಞ್ಚ ಸಕಟಸತಾನಿ ಯೋಜಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಸತ್ಥಾರಂ ದಟ್ಠುಕಾಮಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತು, ಪಿಣ್ಡಪಾತಾದೀಹಿ ನ ಕಿಲಮಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಆರೋಚಾಪೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುನೀಸಙ್ಘಸ್ಸಾಪಿ ಉಪಾಸಕಾನಮ್ಪಿ ಉಪಾಸಿಕಾನಮ್ಪಿ ಆರೋಚಾಪೇಸಿ. ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಞ್ಚಸತಾ ಪಞ್ಚಸತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಚ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಚ ಉಪಾಸಕಾ ಚ ಉಪಾಸಿಕಾಯೋ ಚ ನಿಕ್ಖಮಿಂಸು. ಸೋ ತೇಸಞ್ಚೇವ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಸಾಯ ಚಾತಿ ತಿಣ್ಣಂ ಜನಸಹಸ್ಸಾನಂ ಯಥಾ ತಿಂಸಯೋಜನೇ ಮಗ್ಗೇ ಯಾಗುಭತ್ತಾದೀಹಿ ಕಿಞ್ಚಿ ವೇಕಲ್ಲಂ ನ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಸಂವಿದಹಿ. ತಸ್ಸ ಪನ ನಿಕ್ಖನ್ತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಯೋಜನೇ ಯೋಜನೇ ದೇವತಾ ಖನ್ಧಾವಾರಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ದಿಬ್ಬೇಹಿ ಯಾಗುಖಜ್ಜಕಭತ್ತಪಾನಕಾದೀಹಿ ತಂ ಮಹಾಜನಂ ಉಪಟ್ಠಹಿಂಸು, ಕಸ್ಸಚಿ ಕೇನಚಿ ವೇಕಲ್ಲಂ ನ ಹೋತಿ. ಏವಂ ದೇವತಾಹಿ ಉಪಟ್ಠಿಯಮಾನೋ ದೇವಸಿಕಂ ಯೋಜನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಮಾಸೇನ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಪಾಪುಣಿ, ಪಞ್ಚ ಸಕಟಸತಾನಿ ಯಥಾಪೂರಿತಾನೇವ ಅಹೇಸುಂ. ದೇವತಾಹಿ ಚೇವ ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಚ ಅಭಿಹಟಂ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತೋವ ಅಗಮಾಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಂ ಆಹ – ‘‘ಆನನ್ದ, ಅಜ್ಜ ವಡ್ಢಮಾನಕಚ್ಛಾಯಾಯ ಚಿತ್ತೋ ಗಹಪತಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಉಪಾಸಕಸತೇಹಿ ಪರಿವುತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮಂ ವನ್ದಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ತಸ್ಸ ತುಮ್ಹಾಕಂ ವನ್ದನಕಾಲೇ ಕಿಞ್ಚಿ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ? ‘‘ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಆನನ್ದಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ತಸ್ಸ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಮಂ ವನ್ದನಕಾಲೇ ರಾಜಮಾನೇನ ಅಟ್ಠಕರೀಸಮತ್ತೇ ಪದೇಸೇ ಜಣ್ಣುಕಮತ್ತೇನ ಓಧಿನಾ ಪಞ್ಚವಣ್ಣಾನಂ ದಿಬ್ಬಪುಪ್ಫಾನಂ ಘನವಸ್ಸಂ ವಸ್ಸಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ತಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ನಗರವಾಸಿನೋ ‘‘ಏವಂ ಮಹಾಪುಞ್ಞೋ ಕಿರ ಚಿತ್ತೋ ನಾಮ ಗಹಪತಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಅಜ್ಜ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿಸ್ಸತಿ, ಏವರೂಪಂ ಕಿರ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಮಯಮ್ಪಿ ತಂ ಮಹಾಪುಞ್ಞಂ ದಟ್ಠುಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಆದಾಯ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಅಟ್ಠಂಸು. ವಿಹಾರಸಮೀಪೇ ಆಗತಕಾಲೇ ಪಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಿ ಪಠಮಂ ಆಗಮಿಂಸು. ಚಿತ್ತೋ ಗಹಪತಿ, ‘‘ಅಮ್ಮಾ, ತುಮ್ಹೇ ಪಚ್ಛತೋ ಆಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ಮಹಾಉಪಾಸಿಕಾಯೋ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚಹಿ ಉಪಾಸಕಸತೇಹಿ ಪರಿವುತೋ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಬುದ್ಧಾನಂ ಸಮ್ಮುಖಟ್ಠಾನೇ ಪನ ಠಿತಾ ವಾ ನಿಸಿನ್ನಾ ವಾ ಇತೋ ವಾ ಏತ್ತೋ ವಾ ನ ಹೋನ್ತಿ, ಬುದ್ಧವೀಥಿಯಾ ದ್ವೀಸು ಪಸ್ಸೇಸು ನಿಚ್ಚಲಾವ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ. ಚಿತ್ತೋ ಗಹಪತಿ ಮಹನ್ತಂ ಬುದ್ಧವೀಥಿಂ ಓಕ್ಕಮಿ. ತೀಣಿ ಫಲಾನಿ ಪತ್ತೇನ ಅರಿಯಸಾವಕೇನ ಓಲೋಕಿತೋಲೋಕಿತಟ್ಠಾನಂ ಕಮ್ಪಿ. ‘‘ಏಸೋ ಕಿರ ಚಿತ್ತೋ ಗಹಪತೀ’’ತಿ ಮಹಾಜನೋ ಓಲೋಕೇಸಿ. ಸೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಛಬ್ಬಣ್ಣಾನಂ ಬುದ್ಧರಸ್ಮೀನಂ ಅನ್ತೋ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ದ್ವೀಸು ಗೋಪ್ಫಕೇಸು ಸತ್ಥು ಪಾದೇ ಗಹೇತ್ವಾ ವನ್ದಿ. ತಂ ಖಣಞ್ಞೇವ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಪುಪ್ಫವಸ್ಸಂ ವಸ್ಸಿ, ಸಾಧುಕಾರಸಹಸ್ಸಾನಿ ಪವತ್ತಯಿಂಸು. ಸೋ ಏಕಮಾಸಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ವಸಿ, ವಸಮಾನೋ ಚ ಸಕಲಂ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ವಿಹಾರೇಯೇವ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಮಹಾದಾನಂ ಅದಾಸಿ, ಅತ್ತನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗತೇಪಿ ಅನ್ತೋವಿಹಾರೇಯೇವ ಕತ್ವಾ ಪಟಿಜಗ್ಗಿ. ಏಕದಿವಸಮ್ಪಿ ಅತ್ತನೋ ಸಕಟೇಸು ಕಿಞ್ಚಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ ನಾಹೋಸಿ, ದೇವಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಆಭತಪಣ್ಣಾಕಾರೇನೇವ ದಾನಂ ಅದಾಸಿ, ಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚಾನಿ ಅಕಾಸಿ. ಸೋ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಹಂ ‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ದಾನಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಮಾಸಂ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಅಹೋಸಿಂ. ಇಧೇವ ಮೇ ಮಾಸೋ ವೀತಿವತ್ತೋ, ಮಯಾ ಆಭತಂ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಗಹೇತುಂ ನ ಲಭಾಮಿ, ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಆಭತಪಣ್ಣಾಕಾರೇನೇವ ದಾನಂ ಅದಾಸಿಂ, ಸೋಹಂ ಸಚೇಪಿ ಇಧ ಸಂವಚ್ಛರಂ ವಸಿಸ್ಸಾಮಿ, ನೇವ ಮಮ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಂ ದಾತುಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಿ. ಅಹಂ ಸಕಟಾನಿ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಗನ್ತುಂ ಇಚ್ಛಾಮಿ, ಪಟಿಸಾಮನಟ್ಠಾನಂ ಮೇ ಆರೋಚಾಪೇಥಾ’’ತಿ.

ಸತ್ಥಾ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಂ ಆಹ – ‘‘ಆನನ್ದ, ಉಪಾಸಕಸ್ಸ ಏಕಂ ಪದೇಸಂ ತುಚ್ಛಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ದೇಹೀ’’ತಿ. ಥೇರೋ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ. ಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿ (ಮಹಾವ. ೨೯೫) ಕಿರ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಗಹಪತಿನೋ ಅನುಞ್ಞಾತಾ. ಉಪಾಸಕೋಪಿ ಅತ್ತನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗತೇಹಿ ತೀಹಿ ಜನಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ತುಚ್ಛಸಕಟೇಹಿ ಪುನ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ. ದೇವಮನುಸ್ಸಾ ಉಟ್ಠಾಯ, ‘‘ಅಯ್ಯ, ತಯಾ ತುಚ್ಛಸಕಟೇಹಿ ಗಮನಕಮ್ಮಂ ಕತ’’ನ್ತಿ ಸತ್ತಹಿ ರತನೇಹಿ ಸಕಟಾನಿ ಪೂರಯಿಂಸು. ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಆಭತಪಣ್ಣಾಕಾರೇನೇವ ಮಹಾಜನಂ ಪಟಿಜಗ್ಗನ್ತೋ ಅಗಮಾಸಿ. ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋಪಿ ಮಾಸೇನ ಆಗತೋ, ಇಧಾಪಿ ಮಾಸಮೇವ ವುಟ್ಠೋ, ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಅಭಿಹಟಪಣ್ಣಾಕಾರೇನೇವ ಮಹಾವದಾನಂ ಅದಾಸಿ, ಇದಾನಿ ಪಞ್ಚ ಸಕಟಸತಾನಿ ತುಚ್ಛಾನಿ ಕತ್ವಾ ಮಾಸೇನೇವ ಕಿರ ಗಮಿಸ್ಸತಿ, ದೇವಮನುಸ್ಸಾ ಪನಸ್ಸ ಉಟ್ಠಾಯ, ‘ಅಯ್ಯ, ತಯಾ ತುಚ್ಛಸಕಟೇಹಿ ಗಮನಕಮ್ಮಂ ಕತ’ನ್ತಿ ಪಞ್ಚ ಸಕಟಸತಾನಿ ಸತ್ತರತನೇಹಿ ಪೂರಯಿಂಸು. ಸೋ ಪುನ ಅತ್ತನೋ ಆಭತಪಣ್ಣಾಕಾರೇನೇವ ಕಿರ ಮಹಾಜನಂ ಪಟಿಜಗ್ಗನ್ತೋ ಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಏತಸ್ಸ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸೇವಾಯಂ ಸಕ್ಕಾರೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಉದಾಹು ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ? ‘‘ಆನನ್ದ, ಮಮ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಏತಸ್ಸ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೇವ. ಅಯಞ್ಹಿ ಉಪಾಸಕೋ ಸದ್ಧೋ ಪಸನ್ನೋ ಸಮ್ಪನ್ನಸೀಲೋ, ಏವರೂಪೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಯಂ ಯಂ ಪದೇಸಂ ಭಜತಿ, ತತ್ಥ ತತ್ಥೇವಸ್ಸ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ನಿಬ್ಬತ್ತತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಪಕಿಣ್ಣಕವಗ್ಗೇ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಸದ್ಧೋ ಸೀಲೇನ ಸಮ್ಪನ್ನೋ, ಯಸೋ ಭೋಗಸಮಪ್ಪಿತೋ;

ಯಂ ಯಂ ಪದೇಸಂ ಭಜತಿ, ತತ್ಥ ತತ್ಥೇವ ಪೂಜಿತೋ’’ತಿ. (ಧ. ಪ. ೩೦೩);

ಅತ್ಥೋ ಪನಸ್ಸಾ ತತ್ಥೇವ ಆವಿಭವಿಸ್ಸತಿ.

ಏವಂ ವುತ್ತೇ ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮಂ ಪುಚ್ಛಿ. ಅಥಸ್ಸ ಸತ್ಥಾ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತೋ ಆಹ –

ಆನನ್ದ, ಅಯಂ ಪದುಮುತ್ತರಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಪಾದಮೂಲೇ ಕತಾಭಿನೀಹಾರೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಕಸ್ಸಪಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಮಿಗಲುದ್ದಕಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ವುದ್ಧಿಮನ್ವಾಯ ಏಕದಿವಸಂ ದೇವೇ ವಸ್ಸನ್ತೇ ಮಿಗಾನಂ ಮಾರಣತ್ತಾಯ ಸತ್ತಿಂ ಆದಾಯ ಅರಞ್ಞಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಿಗೇ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಅಕಟಪಬ್ಭಾರೇ ಸಸೀಸಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ನಿಸಿನ್ನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಏಕೋ, ಅಯ್ಯೋ, ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ನಿಸಿನ್ನೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಭತ್ತಮಸ್ಸ ಆಹರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವೇಗೇನ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಉದ್ಧನೇ ಹಿಯ್ಯೋ, ಆಭತಮಂಸಂ, ಏಕಸ್ಮಿಂ ಭತ್ತಂ ಪಚಾಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇ ಪಿಣ್ಡಪಾತಚಾರಿಕೇ ಭಿಕ್ಖೂ ದಿಸ್ವಾ ತೇಸಮ್ಪಿ ಪತ್ತೇ ಆದಾಯ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖಂ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ, ‘‘ಅಯ್ಯೇ, ಪರಿವಿಸಥಾ’’ತಿ ಅಞ್ಞಂ ಆಣಾಪೇತ್ವಾ ತಂ ಭತ್ತಂ ಪುಟಕೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಆದಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ನಾನಾಪುಪ್ಫಾನಿ ಓಚಿನಿತ್ವಾ ಪತ್ತಪುಟೇ ಕತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಮಯ್ಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಸಙ್ಗಹಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಆದಾಯ ಪೂರೇತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಠಪೇತ್ವಾ ತೇಹಿ ಪುಪ್ಫೇಹಿ ಪೂಜಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಯಥಾ ಮೇ ಅಯಂ ರಸಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ಪುಪ್ಫಪೂಜಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಚಿತ್ತಂ ತೋಸೇಸಿ, ಏವಂ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಪಣ್ಣಾಕಾರಸಹಸ್ಸಾನಿ ಆದಾಯ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮಯ್ಹಂ ಚಿತ್ತಂ ತೋಸೇನ್ತು, ಪಞ್ಚವಣ್ಣಕುಸುಮವಸ್ಸಞ್ಚ ವಸ್ಸತೂ’’ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಪಟ್ಠಪೇಸಿ. ಸೋ ಯಾವಜೀವಂ ಕುಸಲಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಜಣ್ಣುಕಮತ್ತೇನ ಓಧಿನಾ ದಿಬ್ಬಪುಪ್ಫವಸ್ಸಂ ವಸ್ಸಿ. ಇದಾನಿಪಿಸ್ಸ ಜಾತದಿವಸೇ ಚೇವ ಇಧ ಚ ಆಗತಸ್ಸ ಪುಪ್ಫವಸ್ಸವಸ್ಸನಞ್ಚ ಪಣ್ಣಾಕಾರಾಭಿಹಾರೋ ಚ ಸತ್ತಹಿ ರತನೇಹಿ ಸಕಟಪೂರಣಞ್ಚ ತಸ್ಸೇವ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೋತಿ.

ಚಿತ್ತಗಹಪತಿವತ್ಥು ಚುದ್ದಸಮಂ.

೧೫. ವನವಾಸೀತಿಸ್ಸಸಾಮಣೇರವತ್ಥು

ಅಞ್ಞಾ ಹಿ ಲಾಭೂಪನಿಸಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ವನವಾಸಿಕತಿಸ್ಸತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ದೇಸನಾ ರಾಜಗಹೇ ಸಮುಟ್ಠಿತಾ.

ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ ಕಿರ ಪಿತು ವಙ್ಗನ್ತಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಸಹಾಯಕೋ ಮಹಾಸೇನಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ನಾಮ ರಾಜಗಹೇ ವಸತಿ. ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋ ಏಕದಿವಸಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತೋ ತಸ್ಮಿಂ ಅನುಕಮ್ಪಾಯ ತಸ್ಸ ಗೇಹದ್ವಾರಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಸೋ ಪನ ಪರಿಕ್ಖೀಣವಿಭವೋ ದಲಿದ್ದೋ. ಸೋ ‘‘ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಮಯ್ಹಂ ಗೇಹದ್ವಾರಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತುಂ ಆಗತೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಅಹಞ್ಚಮ್ಹಿ ದುಗ್ಗತೋ, ಮಯ್ಹಂ ದುಗ್ಗತಭಾವಂ ನ ಜಾನಾತಿ ಮಞ್ಞೇ, ನತ್ಥಿ ಮೇ ಕೋಚಿ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ಥೇರಸ್ಸ ಸಮ್ಮುಖಾ ಭವಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ನಿಲೀಯಿ. ಥೇರೋ ಅಪರಮ್ಪಿ ದಿವಸಂ ಅಗಮಾಸಿ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ತಥೇವ ನಿಲೀಯಿ. ‘‘ಕಿಞ್ಚಿದೇವ ಲಭಿತ್ವಾ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋಪಿ ನಾಲಭಿ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣವಾಚಕೇ ಥೂಲಸಾಟಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಾಯಸಪಾತಿಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಆದಾಯ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾವ ಥೇರಂ ಅನುಸ್ಸರಿ, ‘‘ಇಮಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಮಯಾ ಥೇರಸ್ಸ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಥೇರೋಪಿ ತಂ ಖಣಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ತಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಮಮ ಆಗಮನಂ ಪಚ್ಚಾಸೀಸತಿ, ಮಯಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಆದಾಯ ತಸ್ಸ ಗೇಹದ್ವಾರೇ ಠಿತಮೇವ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇಸಿ.

ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾವ ಚಿತ್ತಂ ಪಸೀದಿ. ಅಥ ನಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ ಅನ್ತೋಗೇಹೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಪಾಯಸಪಾತಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಪತ್ತೇ ಆಕಿರಿ. ಥೇರೋ ಉಪಡ್ಢಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಹತ್ಥೇನ ಪತ್ತಂ ಪಿದಹಿ. ಅಥ ನಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಏಕಪಟಿವೀಸಮತ್ತೋವ ಅಯಂ ಪಾಯಸೋ, ಪರಲೋಕಸಙ್ಗಹಂ ಮೇ ಕರೋಥ, ಮಾ ಇಧಲೋಕಸಙ್ಗಹಂ, ನಿರವಸೇಸಮೇವ ದಾತುಕಾಮೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ಸಬ್ಬಂ ಆಕಿರಿ. ಥೇರೋ ತತ್ಥೇವ ಪರಿಭುಞ್ಜಿ. ಅಥಸ್ಸ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ತಮ್ಪಿ ಸಾಟಕಂ ದತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಹಮ್ಪಿ ತುಮ್ಹೇಹಿ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಮೇವ ಪಾಪುಣೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ. ಥೇರೋ ‘‘ಏವಂ ಹೋತು ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಅನುಮೋದನಂ ಕತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಪಕ್ಕಮನ್ತೋ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಚಾರಿಕಂ ಚರನ್ತೋ ಜೇತವನಂ ಅಗಮಾಸಿ. ‘‘ದುಗ್ಗತಕಾಲೇ ದಿನ್ನದಾನಂ ಪನ ಅತಿವಿಯ ತೋಸೇತೀ’’ತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋಪಿ ತಂ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ ಸೋಮನಸ್ಸಜಾತೋ ಥೇರೇ ಅಧಿಮತ್ತಂ ಸಿನೇಹಮಕಾಸಿ. ಸೋ ಥೇರೇ ಸಿನೇಹೇನೇವ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಥೇರಸ್ಸೂಪಟ್ಠಾಕಕುಲೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ. ತಂಖಣೇಯೇವ ಪನಸ್ಸ ಮಾತಾ ‘‘ಕುಚ್ಛಿಯಂ ಮೇ ಗಬ್ಭೋ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸಿ. ಸೋ ತಸ್ಸಾ ಗಬ್ಭಪರಿಹಾರಂ ಅದಾಸಿ.

ತಸ್ಸಾ ಅಚ್ಚುಣ್ಹಅತಿಸೀತಅತಿಅಮ್ಬಿಲಾದಿಪರಿಭೋಗಂ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಸುಖೇನ ಗಬ್ಭಂ ಪರಿಹರಿಯಮಾನಾಯ ಏವರೂಪೋ ದೋಹಳೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ ‘‘ಅಹೋ ವತಾಹಂ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಪ್ಪಮುಖಾನಿ ಪಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಿ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಗೇಹೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಅಸಮ್ಭಿನ್ನಖೀರಪಾಯಸಂ ದತ್ವಾ ಸಯಮ್ಪಿ ಕಾಸಾಯವತ್ಥಾನಿ ಪರಿದಹಿತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಸರಕಂ ಆದಾಯ ಆಸನಪರಿಯನ್ತೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಏತ್ತಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಪಾಯಸಂ ಪರಿಭುಞ್ಜೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ. ತಸ್ಸಾ ಕಿರ ಸೋ ಕಾಸಾಯವತ್ಥಪರಿದಹನೇ ದೋಹಳೋ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ ಅಹೋಸಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ಞಾತಕಾ ‘‘ಧಮ್ಮಿಕೋ ನೋ ಧೀತಾಯ ದೋಹಳೋ’’ತಿ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಂ ಸಙ್ಘತ್ಥೇರಂ ಕತ್ವಾ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಂ ಅಸಮ್ಭಿನ್ನಖೀರಪಾಯಸಂ ಅದಂಸು. ಸಾಪಿ ಏಕಂ ಕಾಸಾವಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಸರಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಸನಪರಿಯನ್ತೇ ನಿಸಿನ್ನಾ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಪಾಯಸಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿ, ದೋಹಳೋ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭಿ. ತಸ್ಸಾ ಯಾವ ಗಬ್ಭವುಟ್ಠಾನಾ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಕತಮಙ್ಗಲೇಸುಪಿ, ದಸಮಾಸಚ್ಚಯೇನ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾತಾಯ ಕತಮಙ್ಗಲೇಸುಪಿ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಪ್ಪಮುಖಾನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಂ ಅಪ್ಪೋದಕಮಧುಪಾಯಸಮೇವ ಅದಂಸು. ಪುಬ್ಬೇ ಕಿರೇಸ ದಾರಕೇನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕಾಲೇ ದಿನ್ನಪಾಯಸಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೋ.

ಜಾತಮಙ್ಗಲದಿವಸೇ ಪನ ತಂ ದಾರಕಂ ಪಾತೋವ ನ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ಮಣ್ಡೇತ್ವಾ ಸಿರಿಸಯನೇ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಿಕಸ್ಸ ಕಮ್ಬಲಸ್ಸ ಉಪರಿ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇಸುಂ. ಸೋ ತತ್ಥ ನಿಪನ್ನಕೋವ ಥೇರಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಮೇ ಪುಬ್ಬಾಚರಿಯೋ, ಮಯಾ ಥೇರಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅಯಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿ ಲದ್ಧಾ, ಮಯಾ ಇಮಸ್ಸ ಏಕಂ ಪರಿಚ್ಚಾಗಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಗಹಣತ್ಥಾಯ ಆನೀಯಮಾನೋ ತಂ ಕಮ್ಬಲಂ ಚೂಳಙ್ಗುಲಿಯಾ ವೇಠೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ‘‘ಅಙ್ಗುಲಿಯಂ ಕಮ್ಬಲೋ ಲಗ್ಗೋ’’ತಿ ತೇ ತಂ ಹರಿತುಂ ಆರಭಿಂಸು. ಸೋ ಪರೋದಿ. ಞಾತಕಾ ‘‘ಅಪೇಥ, ಮಾ ದಾರಕಂ ರೋದಾಪೇಥಾ’’ತಿ ಕಮ್ಬಲೇನೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಆನಯಿಂಸು. ಸೋ ಥೇರಂ ವನ್ದನಕಾಲೇ ಕಮ್ಬಲತೋ ಅಙ್ಗುಲಿಂ ಅಪಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಕಮ್ಬಲಂ ಥೇರಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ಪಾತೇಸಿ. ಞಾತಕಾ ‘‘ದಹರಕುಮಾರೇನ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಕತ’’ನ್ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಪುತ್ತೇನ ನೋ ದಿನ್ನಂ, ಪರಿಚ್ಚತ್ತಮೇವ ಹೋತು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಿಕೇನ ಕಮ್ಬಲೇನ ಪೂಜಾಕಾರಕಸ್ಸ ತುಮ್ಹಾಕಂ ದಾಸಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ದೇಥಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ‘‘ಕೋ ನಾಮೋ ಅಯಂ ದಾರಕೋ’’ತಿ? ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಯ್ಯೇನ ಸಮಾನನಾಮಕೋ, ತಿಸ್ಸೋ ನಾಮೇಸ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಥೇರೋ ಕಿರ ಗಿಹಿಕಾಲೇ ಉಪತಿಸ್ಸಮಾಣವೋ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ. ಮಾತಾಪಿಸ್ಸ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ನ ಮಯಾ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಅಜ್ಝಾಸಯೋ ಭಿನ್ದಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ. ಏವಂ ದಾರಕಸ್ಸ ನಾಮಕರಣಮಙ್ಗಲಂ ಕತ್ವಾ ಪುನ ತಸ್ಸ ಆಹಾರಪರಿಭೋಗಮಙ್ಗಲೇಪಿ ಪುನ ತಸ್ಸ ಕಣ್ಣವಿಜ್ಝನಮಙ್ಗಲೇಪಿ ದುಸ್ಸಗಹಣಮಙ್ಗಲೇಪಿ ಚೂಳಾಕಪ್ಪನಮಙ್ಗಲೇಪಿ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಪ್ಪಮುಖಾನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಂ ಅಪ್ಪೋದಕಮಧುಪಾಯಸಮೇವ ಅದಂಸು.

ದಾರಕೋ ವುದ್ಧಿಮನ್ವಾಯ ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕಕಾಲೇ ಮಾತರಂ ಆಹ – ‘‘ಅಮ್ಮ, ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧು, ತಾತ, ಪುಬ್ಬೇವಾಹಂ ‘ನ ಮಯಾ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಅಜ್ಝಾಸಯೋ ಭಿನ್ದಿತಬ್ಬೋ’ತಿ ಮನಂ ಅಕಾಸಿಂ, ಪಬ್ಬಜ, ಪುತ್ತಾ’’ತಿ ಥೇರಂ ನಿಮನ್ತಾಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಆಗತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖಞ್ಚ ದತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ದಾಸೋ ‘ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ವದತಿ, ಇಮಂ ಆದಾಯ ಸಾಯಂ ವಿಹಾರಂ ಆಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಥೇರಂ ಉಯ್ಯೋಜೇತ್ವಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಮಹನ್ತೇನ ಸಕ್ಕಾರಸಮ್ಮಾನೇನ ಪುತ್ತಂ ಆದಾಯ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ನಿಯ್ಯಾದೇಸಿ. ಥೇರೋ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇಸಿ – ‘‘ತಿಸ್ಸ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ನಾಮ ದುಕ್ಕರಾ, ಉಣ್ಹೇನ ಅತ್ಥೇ ಸತಿ ಸೀತಂ ಲಭತಿ, ಸೀತೇನ ಅತ್ಥೇ ಸತಿ ಉಣ್ಹಂ ಲಭತಿ, ಪಬ್ಬಜಿತಾ ಕಿಚ್ಛೇನ ಜೀವನ್ತಿ, ತ್ವಞ್ಚ ಸುಖೇಧಿತೋ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಹಂ ತುಮ್ಹೇಹಿ ವುತ್ತನಿಯಾಮೇನೇವ ಸಬ್ಬಂ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಥೇರೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪಟಿಕೂಲಮನಸಿಕಾರವಸೇನ ತಚಪಞ್ಚಕಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ತಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ. ಸಕಲಮ್ಪಿ ಹಿ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರಂ ಕಥೇತುಂ ವಟ್ಟತಿಯೇವ. ಸಬ್ಬಂ ಕಥೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೇನ ಪನ ತಚಪಞ್ಚಕಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥೇತಬ್ಬಮೇವ. ಇದಞ್ಹಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾನಂ ಅವಿಜಹಿತಮೇವ. ಕೇಸಾದೀಸು ಏಕೇಕಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಮ್ಪಿ ಭಿಕ್ಖುನೀನಮ್ಪಿ ಉಪಾಸಕಾನಮ್ಪಿ ಉಪಾಸಿಕಾನಮ್ಪಿ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ನತ್ಥಿ. ಅಬ್ಯತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಪನ ಪಬ್ಬಜೇನ್ತಾ ಅರಹತ್ತಸ್ಸೂಪನಿಸ್ಸಯಂ ನಾಸೇನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ಥೇರೋ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ದಸಸು ಸೀಲೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ.

ಮಾತಾಪಿತರೋ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜಿತಸಕ್ಕಾರಂ ಕರೋನ್ತಾ ಸತ್ತಾಹಂ ವಿಹಾರೇಯೇವ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅಪ್ಪೋದಕಮಧುಪಾಯಸಮೇವ ಅದಂಸು. ಭಿಕ್ಖೂಪಿ ‘‘ನಿಬದ್ಧಂ ಅಪ್ಪೋದಕಮಧುಪಾಯಸಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಾ’’ತಿ ಉಜ್ಝಾಯಿಂಸು. ತಸ್ಸಪಿ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಸಾಯಂ ಗೇಹಂ ಅಗಮಂಸು. ಸಾಮಣೇರೋ ಅಟ್ಠಮೇ ದಿವಸೇ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿ. ಸಾವತ್ಥಿವಾಸಿನೋ ‘‘ಸಾಮಣೇರೋ ಕಿರ ಅಜ್ಜ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸಿಸ್ಸತಿ, ಸಕ್ಕಾರಮಸ್ಸ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಸಾಟಕಸತೇಹಿ ಚುಮ್ಬಟಕಾನಿ ಕತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ಪಿಣ್ಡಪಾತಸತಾನಿ ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಆದಾಯ ಪಟಿಪಥೇ ಠತ್ವಾ ಅದಂಸು, ಪುನದಿವಸೇ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಉಪವನಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಅದಂಸು. ಏವಂ ಸಾಮಣೇರೋ ದ್ವೀಹೇವ ದಿವಸೇಹಿ ಸಾಟಕಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಸಹಸ್ಸಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಾಪೇಸಿ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕಾಲೇ ದಿನ್ನಥೂಲಸಾಟಕಸ್ಸ ಕಿರೇಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೋ. ಅಥಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಪಿಣ್ಡಪಾತದಾಯಕತಿಸ್ಸೋ’’ತಿ ನಾಮಂ ಕರಿಂಸು.

ಪುನೇಕದಿವಸಂ ಸಾಮಣೇರೋ ಸೀತಕಾಲೇ ವಿಹಾರಚಾರಿಕಂ ಚರನ್ತೋ ಭಿಕ್ಖೂ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಅಗ್ಗಿಸಾಲಾದೀಸು ವಿಸಿಬ್ಬೇನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ, ವಿಸಿಬ್ಬೇನ್ತಾ ನಿಸಿನ್ನಾತ್ಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಸೀತಂ ನೋ ಪೀಳೇತಿ ಸಾಮಣೇರೋ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸೀತಕಾಲೇ ನಾಮ ಕಮ್ಬಲಂ ಪಾರುಪಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಸೋ ಹಿ ಸೀತಂ ಪಟಿಬಾಹಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋ’’ತಿ. ಸಾಮಣೇರ ‘‘ತ್ವಂ ಮಹಾಪುಞ್ಞೋ ಕಮ್ಬಲಂ ಲಭೇಯ್ಯಾಸಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕುತೋ ಕಮ್ಬಲೋ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಕಮ್ಬಲತ್ಥಿಕಾ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೂ’’ತಿ ಸಕಲವಿಹಾರೇ ಆರೋಚಾಪೇಸಿ. ಅಥ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಸಾಮಣೇರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕಮ್ಬಲಂ ಆಹರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕಸಾಮಣೇರಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸಹಸ್ಸಮತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ನಿಕ್ಖಮಿಂಸು. ಸೋ ‘‘ಏತ್ತಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಕುತೋ ಕಮ್ಬಲಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿತ್ತಮ್ಪಿ ಅನುಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ತೇ ಆದಾಯ ನಗರಾಭಿಮುಖೋ ಪಾಯಾಸಿ. ಸುದಿನ್ನಸ್ಸ ಹಿ ದಾನಸ್ಸ ಏವರೂಪೋ ಆನುಭಾವೋ ಹೋತಿ. ಸೋ ಬಹಿನಗರೇಯೇವ ಘರಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಚರನ್ತೋ ಪಞ್ಚ ಕಮ್ಬಲಸತಾನಿ ಲಭಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋನಗರಂ ಪಾವಿಸಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಕಮ್ಬಲೇ ಆಹರನ್ತಿ.

ಏಕೋ ಪನ ಪುರಿಸೋ ಆಪಣದ್ವಾರೇನ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಪಞ್ಚ ಕಮ್ಬಲಸತಾನಿ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಂ ಏಕಂ ಆಪಣಿಕಂ ದಿಸ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಅಮ್ಭೋ, ಏಕೋ ಸಾಮಣೇರೋ ಕಮ್ಬಲೇ ಸಂಹರನ್ತೋ ಆಗಚ್ಛತಿ, ತವ ಕಮ್ಬಲೇ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇಹೀ’’ತಿ? ‘‘ಕಿಂ ಪನ ಸೋ ದಿನ್ನಕೇ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಉದಾಹು ಅದಿನ್ನಕೇ’’ತಿ? ‘‘ದಿನ್ನಕೇ ಗಣ್ಹಾತೀ’’ತಿ. ‘‘ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಸಚೇ ಇಚ್ಛಾಮಿ, ದಸ್ಸಾಮಿ, ನೋ ಚೇ, ನ ದಸ್ಸಾಮಿ, ಗಚ್ಛ ತ್ವ’’ನ್ತಿ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ. ಮಚ್ಛರಿನೋ ಹಿ ಅನ್ಧಬಾಲಾ ಏವರೂಪೇಸು ದಾನಂ ದದಮಾನೇಸು ಮಚ್ಛರಾಯಿತ್ವಾ ಅಸದಿಸದಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ಮಚ್ಛರಾಯನ್ತೋ ಕಾಳೋ (ಧ. ಪ. ೧೭೭) ವಿಯ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ. ಆಪಣಿಕೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಪುರಿಸೋ ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮತಾಯ ಆಗಚ್ಛಮಾನೋ ‘ತವ ಕಮ್ಬಲೇ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇಹೀ’ತಿ ಮಂ ಆಹ. ‘ಸಚೇಪಿ ಸೋ ದಿನ್ನಕಂ ಗಣ್ಹಾ’ತಿ, ಅಹಂ ಪನ ‘ಮಮ ಸನ್ತಕಂ ಸಚೇ ಇಚ್ಛಾಮಿ, ದಸ್ಸಾಮಿ, ನೋ ಚೇ, ನ ದಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಅವಚಂ, ದಿಟ್ಠಕಂ ಪನ ಅದೇನ್ತಸ್ಸ ಲಜ್ಜಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇನ್ತಸ್ಸ ದೋಸೋ ನತ್ಥಿ, ಇಮೇಸು ಪಞ್ಚಕಮ್ಬಲಸತೇಸು ದ್ವೇ ಕಮ್ಬಲಾನಿ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಿಕಾನಿ, ಇಮಾನೇವ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ದ್ವೇಪಿ ಕಮ್ಬಲೇ ದಸಾಯ ದಸಂ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ತೇಸಂ ಅನ್ತರೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇಸಿ. ಸಾಮಣೇರೋಪಿ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ತಂ ಪದೇಸಂ ಪಾಪುಣಿ. ಆಪಣಿಕಸ್ಸ ಸಾಮಣೇರಂ ದಿಸ್ವಾವ ಪುತ್ತಸಿನೇಹೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ, ಸಕಲಸರೀರಂ ಸಿನೇಹೇನ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ತಿಟ್ಠತು ಕಮ್ಬಲಾನಿ, ಇಮಂ ದಿಸ್ವಾ ಹದಯಮಂಸಮ್ಪಿ ದಾತುಂ ಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ. ತೇ ದ್ವೇಪಿ ಕಮ್ಬಲೇ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ಠಪೇತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ತಯಾ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸ್ಸ ಭಾಗೀ ಅಸ್ಸ’’ನ್ತಿ ಅವಚ. ಸೋಪಿಸ್ಸ ‘‘ಏವಂ ಹೋತೂ’’ತಿ ಅನುಮೋದನಂ ಅಕಾಸಿ.

ಸಾಮಣೇರೋ ಅನ್ತೋನಗರೇಪಿ ಪಞ್ಚ ಕಮ್ಬಲಸತಾನಿ ಲಭಿ. ಏವಂ ಏಕದಿವಸಂಯೇವ ಕಮ್ಬಲಸಹಸ್ಸಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಸ್ಸ ಅದಾಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಕಮ್ಬಲದಾಯಕತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋತಿ ನಾಮಂ ಕರಿಂಸು. ಏವಂ ನಾಮಕರಣದಿವಸೇ ದಿನ್ನಕಮ್ಬಲೋ ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕಕಾಲೇ ಕಮ್ಬಲಸಹಸ್ಸಭಾವಂ ಪಾಪುಣಿ. ಬುದ್ಧಸಾಸನಞ್ಹಿ ಠಪೇತ್ವಾ ನತ್ಥಞ್ಞಂ ತಂ ಠಾನಂ, ಯತ್ಥ ಅಪ್ಪಂ ದಿನ್ನಂ ಬಹುಂ ಹೋತಿ, ಬಹುಂ ದಿನ್ನಂ ಬಹುತರಂ. ತೇನಾಹ ಭಗವಾ –

‘‘ತಥಾರೂಪೋಯಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ, ಯಥಾರೂಪೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ ಅಪ್ಪಂ ದಿನ್ನಂ ಬಹುಂ ಹೋತಿ, ಬಹುಂ ದಿನ್ನಂ ಬಹುತರ’’ನ್ತಿ (ಮ. ನಿ. ೩.೧೪೬) –

ಏವಂ ಸಾಮಣೇರೋ ಏಕಕಮ್ಬಲಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕೋವ ಕಮ್ಬಲಸಹಸ್ಸಂ ಲಭಿ. ತಸ್ಸ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತಸ್ಸ ಅಭಿಕ್ಖಣಂ ಞಾತಿದಾಯಕಾ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಕಥಾಸಲ್ಲಾಪಂ ಕರೋನ್ತಿ. ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಯಾ ಇಧ ವಸನ್ತೇನ ಞಾತಿದಾಯಕೇಸು ಆಗನ್ತ್ವಾ ಕಥೇನ್ತೇಸು ಅಕಥೇತುಮ್ಪಿ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಏತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥಾಪಪಞ್ಚೇನ ಅತ್ತನೋ ಪತಿಟ್ಠಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಯಂನೂನಾಹಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ. ಸೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥಾಪೇತ್ವಾ ಉಪಜ್ಝಾಯಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ವಿಹಾರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ಆಸನ್ನಟ್ಠಾನೇ ವಸಿಸ್ಸಾಮಿ, ಞಾತಕಾ ಮಂ ಪಕ್ಕೋಸಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ವೀಸತಿ ಯೋಜನಸತಂ ಮಗ್ಗಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಅಥೇಕೇನ ಗಾಮದ್ವಾರೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಏಕಂ ಮಹಲ್ಲಕಪುರಿಸಂ ದಿಸ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ, ಮಹಾಉಪಾಸಕ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ವಸನ್ತಾನಂ ಆರಞ್ಞಕವಿಹಾರೋ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ? ‘‘ಅತ್ಥಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಮೇ ಮಗ್ಗಂ ಆಚಿಕ್ಖಾಹೀ’’ತಿ. ಮಹಲ್ಲಕಉಪಾಸಕಸ್ಸ ಪನ ತಂ ದಿಸ್ವಾವ ಪುತ್ತಸಿನೇಹೋ ಉದಪಾದಿ. ಅಥಸ್ಸ ತತ್ಥೇವ ಠಿತೋ ಅನಾಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಏಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಆಚಿಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ ತೇ’’ತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಗಮಾಸಿ. ಸಾಮಣೇರೋ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ನಾನಾಪುಪ್ಫಫಲಪಟಿಮಣ್ಡಿತೇ ರುಕ್ಖಪಬ್ಬತಪದೇಸೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ, ಉಪಾಸಕ, ಕಿಂ ಪದೇಸೋ ನಾಮ, ಅಯಂ ಉಪಾಸಕ ಕಿಂ ಪದೇಸೋ ನಾಮಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಸೋಪಿಸ್ಸ ತೇಸಂ ನಾಮಾನಿ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತೋ ಆರಞ್ಞಕವಿಹಾರಂ ಪತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ, ಭನ್ತೇ, ಫಾಸುಕಟ್ಠಾನಂ, ಇಧೇವ ವಸಾಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕೋ ನಾಮೋ ತ್ವ’’ನ್ತಿ ನಾಮಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ವನವಾಸೀತಿಸ್ಸೋ ನಾಮ ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಸ್ವೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಗಾಮೇ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಚರಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋಗಾಮಮೇವ ಗತೋ. ‘‘ವನವಾಸೀತಿಸ್ಸೋ ನಾಮ ವಿಹಾರಂ ಆಗತೋ, ತಸ್ಸ ಯಾಗುಭತ್ತಾದೀನಿ ಪಟಿಯಾದೇಥಾ’’ತಿ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಆರೋಚೇಸಿ.

ಸಾಮಣೇರೋ ಪಠಮಮೇವ ತಿಸ್ಸೋ ನಾಮ ಹುತ್ವಾ ತತೋ ಪಿಣ್ಡಪಾತದಾಯಕತಿಸ್ಸೋ ಕಮ್ಬಲದಾಯಕತಿಸ್ಸೋ ವನವಾಸೀತಿಸ್ಸೋತಿ ತೀಣಿ ನಾಮಾನಿ ಲಭಿತ್ವಾ ಸತ್ತವಸ್ಸಬ್ಭನ್ತರೇ ಚತ್ತಾರಿ ನಾಮಾನಿ ಲಭಿ. ಸೋ ಪುನದಿವಸೇ ಪಾತೋವ ತಂ ಗಾಮಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ಭಿಕ್ಖಂ ದತ್ವಾ ವನ್ದಿಂಸು. ಸಾಮಣೇರೋ ‘‘ಸುಖಿತಾ ಹೋಥ, ದುಕ್ಖಾ ಮುಚ್ಚಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಏಕಮನುಸ್ಸೋಪಿ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖಂ ದತ್ವಾ ಪುನ ಗೇಹಂ ಗನ್ತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ, ಸಬ್ಬೇವ ಓಲೋಕೇನ್ತಾ ಅಟ್ಠಂಸು. ಸೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಯಾಪನಮತ್ತಮೇವ ಗಣ್ಹಿ. ಸಕಲಗಾಮವಾಸಿನೋ ತಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ಉರೇನ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇಸು ಇಮಂ ತೇಮಾಸಂ ಇಧ ವಸನ್ತೇಸು ಮಯಂ ತೀಣಿ ಸರಣಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚಸು ಸೀಲೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಮಾಸಸ್ಸ ಅಟ್ಠ ಉಪೋಸಥಕಮ್ಮಾನಿ ಉಪವಸಿಸ್ಸಾಮ, ಇಧ ವಸನತ್ಥಾಯ ನೋ ಪಟಿಞ್ಞಂ ದೇಥಾ’’ತಿ. ಸೋ ಉಪಕಾರಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ಪಟಿಞ್ಞಂ ದತ್ವಾ ನಿಬದ್ಧಂ ತತ್ಥೇವ ಪಿಣ್ಡಪಾತಚಾರಂ ಚರಿ. ವನ್ದಿತವನ್ದಿತಕ್ಖಣೇ ಚ ‘‘ಸುಖಿತಾ ಹೋಥ, ದುಕ್ಖಾ ಮುಚ್ಚಥಾ’’ತಿ ಪದದ್ವಯಮೇವ ಕಥೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ಸೋ ತತ್ಥೇವಪಠಮಮಾಸಞ್ಚ ದುತಿಯಮಾಸಞ್ಚ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ತತಿಯಮಾಸೇ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ.

ಅಥಸ್ಸ ಪವಾರೇತ್ವಾ ವುಟ್ಠವಸ್ಸಕಾಲೇ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ತಿಸ್ಸಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಗಚ್ಛ, ಸಾರಿಪುತ್ತಾ’’ತಿ. ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಪರಿವಾರೇ ಪಞ್ಚಸತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆದಾಯ ಪಕ್ಕನ್ತೋ, ‘‘ಆವುಸೋ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನ, ಅಹಂ ತಿಸ್ಸಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರೋ ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ, ಆವುಸೋ, ಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಕ್ಖಮಿ. ಏತೇನುಪಾಯೇನ ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರೋ ಅನುರುದ್ಧತ್ಥೇರೋ ಉಪಾಲಿತ್ಥೇರೋ ಪುಣ್ಣತ್ಥೇರೋತಿ ಸಬ್ಬೇ ಮಹಾಸಾವಕಾ ಪಞ್ಚಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಕ್ಖಮಿಂಸು. ಸಬ್ಬೇಪಿ ಮಹಾಸಾವಕಾನಂ ಪರಿವಾರಾ ಚತ್ತಾಲೀಸ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅಹೇಸುಂ. ತೇ ವೀಸತಿಯೋಜನಸತಂ ಮಗ್ಗಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಗೋಚರಗಾಮಂ ಸಮ್ಪತ್ತಾ. ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ನಿಬದ್ಧೂಪಟ್ಠಾಕೋ ಉಪಾಸಕೋ ದ್ವಾರೇಯೇವ ದಿಸ್ವಾ ಪಚ್ಚುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿ.

ಅಥ ನಂ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ, ಉಪಾಸಕ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ಆರಞ್ಞಕವಿಹಾರೋ’’ತಿ? ‘‘ಅತ್ಥಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಸಭಿಕ್ಖುಕೋ, ಅಭಿಕ್ಖುಕೋ’’ತಿ? ‘‘ಸಭಿಕ್ಖುಕೋ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಕೋ ನಾಮೋ ತತ್ಥ ವಸತೀ’’ತಿ? ‘‘ವನವಾಸೀತಿಸ್ಸೋ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಮಗ್ಗಂ ನೋ ಆಚಿಕ್ಖಾ’’ತಿ. ‘‘ಕೇ ತುಮ್ಹೇ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಮಯಂ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗತಾ’’ತಿ. ಉಪಾಸಕೋ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಮಹಾಸಾವಕೇ ಸಞ್ಜಾನಿತ್ವಾ ನಿರನ್ತರಂ ಪೀತಿಯಾ ಫುಟ್ಠಸರೀರೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ತಿಟ್ಠಥ ತಾವ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವೇಗೇನ ಗಾಮಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ‘‘ಏತೇ, ಅಯ್ಯಾ, ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಅಸೀತಿ ಮಹಾಸಾವಕಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಪರಿವಾರೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗತಾ, ಮಞ್ಚಪೀಠಪಚ್ಚತ್ಥರಣದೀಪತೇಲಾದೀನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ವೇಗೇನ ನಿಕ್ಖಮಥಾ’’ತಿ ಉಗ್ಘೋಸೇಸಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ತಾವದೇವ ಮಞ್ಚಾದೀನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಥೇರಾನಂ ಪದಾನುಪದಿಕಾ ಹುತ್ವಾ ಥೇರೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ವಿಹಾರಂ ಪವಿಸಿಂಸು. ಸಾಮಣೇರೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಸಞ್ಜಾನಿತ್ವಾ ಕತಿಪಯಾನಂ ಮಹಾಥೇರಾನಂ ಪತ್ತಚೀವರಾನಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ವತ್ತಮಕಾಸಿ. ತಸ್ಸ ಥೇರಾನಂ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಸಂವಿದಹನ್ತಸ್ಸ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಪಟಿಸಾಮೇನ್ತಸ್ಸೇವ ಅನ್ಧಕಾರೋ ಜಾತಾ’’ತಿ. ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋ ಉಪಾಸಕೇ ಆಹ – ‘‘ಗಚ್ಛಥ, ಉಪಾಸಕಾ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಅನ್ಧಕಾರೋ ಜಾತೋ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಜ್ಜ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನದಿವಸೋ, ನ ಮಯಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮ, ಧಮ್ಮಂ ಸುಣಿಸ್ಸಾಮ, ಇತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಮ್ಪಿ ನತ್ಥೀ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಸಾಮಣೇರ, ದೀಪಂ ಜಾಲೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಸ್ಸ ಕಾಲಂ ಘೋಸೇಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಥೇರೋ ಆಹ – ‘‘ತಿಸ್ಸ ತವ ಉಪಟ್ಠಾಕಾ ‘ಧಮ್ಮಂ ಸೋತುಕಾಮಾಮ್ಹಾ’ತಿ ವದನ್ತಿ, ಕಥೇಹಿ ತೇಸಂ ಧಮ್ಮ’’ನ್ತಿ. ಉಪಾಸಕಾ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಉಟ್ಠಾಯ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಯ್ಯೋ ‘ಸುಖಿತಾ ಹೋಥ, ದುಕ್ಖಾ ಮುಚ್ಚಥಾ’ತಿ ಇಮಾನಿ ದ್ವೇ ಪದಾನಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಧಮ್ಮಕಥಂ ನ ಜಾನಾತಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಞ್ಞಂ ಧಮ್ಮಕಥಿಕಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ವದಿಂಸು. ‘‘ಸಾಮಣೇರೋ ಪನ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾಪಿ ನೇವ ತೇಸಂ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇಸೀ’’ತಿ.

ತದಾ ಪನ ನಂ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ, ‘‘ಸಾಮಣೇರ, ಕಥಂ ಪನ ಸುಖಿತಾ ಹೋನ್ತಿ, ‘ಕಥಂ ಪನ ದುಕ್ಖಾ ಮುಚ್ಚನ್ತೀ’ತಿ ಇಮೇಸಂ ನೋ ದ್ವಿನ್ನಂ ಪದಾನಂ ಅತ್ಥಂ ಕಥೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಚಿತ್ತಬೀಜನಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಾಸನಂ ಆರುಯ್ಹ ಪಞ್ಚಹಿ ನಿಕಾಯೇಹಿ ಅತ್ಥಞ್ಚ ಕಾರಣಞ್ಚ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಘನವಸ್ಸಂ ವಸ್ಸನ್ತೋ ಚಾತುದ್ದೀಪಕಮಹಾಮೇಘೋ ವಿಯ ಖನ್ಧಧಾತುಆಯತನಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಧಮ್ಮೇ ವಿಭಜನ್ತೋ ಅರಹತ್ತಕೂಟೇನ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಏವಂ ಅರಹತ್ತಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ ಸುಖಂ ಹೋತಿ, ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋಯೇವ ದುಕ್ಖಾ ಮುಚ್ಚತಿ, ಸೇಸಜನಾ ಜಾತಿದುಕ್ಖಾದೀಹಿ ಚೇವ ನಿರಯದುಕ್ಖಾದೀಹಿ ಚ ನ ಪರಿಮುಚ್ಚನ್ತೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಸಾಧು, ಸಾಮಣೇರ, ಸುಕಥಿತೋ ತೇ ಪಟಿಭಾಣೋ, ಇದಾನಿ ಸರಭಞ್ಞಂ ಭಣಾಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ಸರಭಞ್ಞಮ್ಪಿ ಭಣಿ. ಅರುಣೇ ಉಗ್ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾಕಮನುಸ್ಸಾ ದ್ವೇ ಭಾಗಾ ಅಹೇಸುಂ. ಏಕಚ್ಚೇ ‘‘ನ ವತ ನೋ ಇತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಏವರೂಪೋ ಕಕ್ಖಳೋ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬೋ. ಕಥಞ್ಹಿ ನಾಮ ಏವರೂಪಂ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಜಾನನ್ತೋ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಮಾತಾಪಿತುಟ್ಠಾನೇ ಠತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಾನಂ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಏಕಮ್ಪಿ ಧಮ್ಮಪದಂ ನ ಕಥೇಸೀ’’ತಿ ಕುಜ್ಝಿಂಸು. ಏಕಚ್ಚೇ ‘‘ಲಾಭಾ ವತ ನೋ, ಯೇ ಮಯಂ ಏವರೂಪಂ ಭದನ್ತಂ ಗುಣಂ ವಾ ಅಗುಣಂ ವಾ ಅಜಾನನ್ತಾಪಿ ಉಪಟ್ಠಹಿಮ್ಹ, ಇದಾನಿ ಚ ಪನಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಧಮ್ಮಂ ಸೋತುಂ ಲಭಿಮ್ಹಾ’’ತಿ ತುಸ್ಸಿಂಸು.

ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋಪಿ ತಂ ದಿವಸಂ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತೋ ವನವಾಸೀತಿಸ್ಸಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾಕೇ ಅತ್ತನೋ ಞಾಣಜಾಲಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಪವಿಟ್ಠೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ಇಮಮತ್ಥಂ ಉಪಧಾರೇಸಿ ‘‘ವನವಾಸೀತಿಸ್ಸಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾಕಾ ಏಕಚ್ಚೇ ತುಟ್ಠಾ, ಏಕಚ್ಚೇ ಕುದ್ಧಾ, ಮಯ್ಹಂ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಪನ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಕುದ್ಧಾ ನಿರಯಭಾಗಿನೋ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಗನ್ತಬ್ಬಮೇವ ತತ್ಥ ಮಯಾ, ಮಯಿ ಗತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತೇ ಸಾಮಣೇರೇ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ದುಕ್ಖಾ ಮುಚ್ಚಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ. ತೇಪಿ ಮನುಸ್ಸಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಗಾಮಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಣ್ಡಪಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಯಾಗುಭತ್ತಾದೀನಿ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಆಸನಾನಿ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಆಗಮನಮಗ್ಗಂ ಓಲೋಕೇನ್ತಾ ನಿಸೀದಿಂಸು. ಭಿಕ್ಖೂಪಿ ಸರೀರಪಟಿಜಗ್ಗನಂ ಕತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರವೇಲಾಯ ಗಾಮಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸನ್ತಾ ಸಾಮಣೇರಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು – ‘‘ಕಿಂ, ತಿಸ್ಸ, ತ್ವಂ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಗಮಿಸ್ಸಸಿ, ಉದಾಹು ಪಚ್ಛಾ’’ತಿ? ‘‘ಮಮ ಗಮನವೇಲಾಯಮೇವ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ಗಚ್ಛಥ ತುಮ್ಹೇ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಪವಿಸಿಂಸು.

ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನಸ್ಮಿಂಯೇವ ಚೀವರಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಪತ್ತಮಾದಾಯ ಏಕಚಿತ್ತಕ್ಖಣೇನೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪುರತೋ ಠಿತಮೇವ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇಸಿ. ‘‘ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಆಗತೋ’’ತಿ ಸಕಲಗಾಮೋ ಸಙ್ಖುಭಿತ್ವಾ ಏಕಕೋಲಾಹಲೋ ಅಹೋಸಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ಉದಗ್ಗಚಿತ್ತಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಯಾಗುಂ ದತ್ವಾ ಖಜ್ಜಕಂ ಅದಂಸು. ಸಾಮಣೇರೋ ಭತ್ತೇ ಅನಿಟ್ಠಿತೇಯೇವ ಅನ್ತೋಗಾಮಂ ಪಾವಿಸಿ. ಗಾಮವಾಸಿನೋ ನೀಹರಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಅದಂಸು. ಸೋ ಯಾಪನಮತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಉಪನಾಮೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಆಹರ, ತಿಸ್ಸಾ’’ತಿ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಪಸ್ಸ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ತವ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಪತ್ತ’’ನ್ತಿ ಥೇರಸ್ಸ ದಸ್ಸೇಸಿ. ಥೇರೋ ಸತ್ಥು ಹತ್ಥತೋ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ದತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛ, ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಟ್ಠಾನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ಆಹ.

ಗಾಮವಾಸಿನೋ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಪರಿವಿಸಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅನುಮೋದನಂ ಯಾಚಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ಅನುಮೋದನಂ ಕರೋನ್ತೋ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಲಾಭಾ ವತ ವೋ ಉಪಾಸಕಾ, ಯೇ ತುಮ್ಹೇ ಅತ್ತನೋ ಕುಲೂಪಕಂ ಸಾಮಣೇರಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸಾರಿಪುತ್ತಂ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಂ ಕಸ್ಸಪಂ ಅನುರುದ್ಧನ್ತಿ ಅಸೀತಿಮಹಾಸಾವಕೇ ದಸ್ಸನಾಯ ಲಭಥ, ಅಹಮ್ಪಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಕುಲೂಪಕಮೇವ ನಿಸ್ಸಾಯ ಆಗತೋ, ಬುದ್ಧದಸ್ಸನಮ್ಪಿ ವೋ ಇಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯೇವ ಲದ್ಧಂ, ಲಾಭಾ ವೋ, ಸುಲದ್ಧಂ ವೋ’’ತಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ಚಿನ್ತಯಿಂಸು – ‘‘ಅಹೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಲಾಭಾ, ಬುದ್ಧಾನಞ್ಚೇವ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚ ಆರಾಧನಸಮತ್ಥಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಯ್ಯಂ ದಸ್ಸನಾಯ ಲಭಾಮ, ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಞ್ಚಸ್ಸ ದಾತುಂ ಲಭಾಮಾ’’ತಿ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಕುದ್ಧಾ ಮನುಸ್ಸಾ ತುಸ್ಸಿಂಸು. ತುಟ್ಠಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಭಿಯ್ಯೋಸೋಮತ್ತಾಯ ಪಸೀದಿಂಸು. ಅನುಮೋದನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಅನುಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ಸಾಮಣೇರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮಧುರೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೋ, ‘‘ಸಾಮಣೇರ, ಅಯಂ ಪದೇಸೋ ಕೋನಾಮೋ, ಅಯಂ ಪದೇಸೋ ಕೋನಾಮೋ’’ತಿ ಪುಬ್ಬೇ ತಸ್ಸ ಉಪಾಸಕೇನ ದಸ್ಸಿತಪದೇಸೇ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಅಗಮಾಸಿ. ಸಾಮಣೇರೋಪಿ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಯಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ, ಅಯಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ’’ತಿ ಆಚಿಕ್ಖಮಾನೋವ ಅಗಮಾಸಿ. ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಬ್ಬತಮತ್ಥಕಂ ಅಭಿರುಹಿ. ತತ್ಥ ಠಿತಾನಂ ಪನ ಮಹಾಸಮುದ್ದೋ ಪಞ್ಞಾಯತಿ. ಸತ್ಥಾ ಸಾಮಣೇರಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ತಿಸ್ಸ, ಪಬ್ಬತಮತ್ಥಕೇ ಠಿತೋ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಕಿಂ ಪಸ್ಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಮಹಾಸಮುದ್ದಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಮಹಾಸಮುದ್ದಂ ದಿಸ್ವಾ ಕಿಂ ಚಿನ್ತೇಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಮಮ ದುಕ್ಖಿತಕಾಲೇ ರೋದನ್ತಸ್ಸ ಚತೂಹಿ ಮಹಾಸಮುದ್ದೇಹಿ ಅತಿರೇಕತರೇನ ಅಸ್ಸುನಾ ಭವಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಇದಂ, ಭನ್ತೇ, ಚಿನ್ತೇಸಿ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಸಾಧು ಸಾಧು, ತಿಸ್ಸ, ಏವಮೇತಂ. ಏಕೇಕಸ್ಸ ಹಿ ಸತ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಖಿತಕಾಲೇ ಪಗ್ಘರಿತಅಸ್ಸೂನಿ ಚತೂಹಿ ಮಹಾಸಮುದ್ದೇಹಿ ಅತಿರೇಕತರಾನೇವಾ’’ತಿ. ಇದಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಚತೂಸು ಸಮುದ್ದೇಸು ಜಲಂ ಪರಿತ್ತಕಂ,

ತತೋ ಬಹುಂ ಅಸ್ಸುಜಲಂ ಅನಪ್ಪಕಂ;

ದುಕ್ಖೇನ ಫುಟ್ಠಸ್ಸ ನರಸ್ಸ ಸೋಚನಾ,

ಕಿಂಕಾರಣಾ ಸಮ್ಮ ತುವಂ ಪಮಜ್ಜಸೀ’’ತಿ.

ಅಥ ನಂ ಪುನ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ತಿಸ್ಸ, ಕಹಂ ವಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಬ್ಭಾರೇ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ತತ್ಥ ಪನ ವಸನ್ತೋ ಕಿಂ ಚಿನ್ತೇಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಮಯಾ ಮರನ್ತೇನ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಕತಸ್ಸ ಸರೀರನಿಕ್ಖೇಪಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ‘ನತ್ಥೀ’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧು ಸಾಧು, ತಿಸ್ಸ, ಏವಮೇತಂ. ಇಮೇಸಞ್ಹಿ ಸತ್ತಾನಂ ಪಥವಿಯಂ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಅಮತಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ –

‘‘ಉಪಸಾಳಕನಾಮಾನಿ, ಸಹಸ್ಸಾನಿ ಚತುದ್ದಸ;

ಅಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ದಡ್ಢಾನಿ, ನತ್ಥಿ ಲೋಕೇ ಅನಾಮತಂ.

‘‘ಯಮ್ಹಿ ಸಚ್ಚಞ್ಚ ಧಮ್ಮೋ ಚ, ಅಹಿಂಸಾ ಸಂಯಮೋ ದಮೋ;

ಏತಂ ಅರಿಯಾ ಸೇವನ್ತಿ, ಏತಂ ಲೋಕೇ ಅನಾಮತ’’ನ್ತಿ. (ಜಾ.೧.೨.೩೧-೩೨) –

ಇಮಂ ದುಕನಿಪಾತೇ ಉಪಸಾಳಕಜಾತಕಂ ಕಥೇಸಿ. ಇತಿ ಪಥವಿಯಂ ಸರೀರನಿಕ್ಖೇಪಂ ಕತ್ವಾ ಮರನ್ತೇಸು ಸತ್ತೇಸು ಅಮತಪುಬ್ಬಪದೇಸೇ ಮರನ್ತಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಆನನ್ದತ್ಥೇರಸದಿಸಾ ಪನ ಅಮತಪುಬ್ಬಪದೇಸೇ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯನ್ತಿ.

ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ ಕಿರ ವೀಸವಸ್ಸಸತಿಕಕಾಲೇ ಆಯುಸಙ್ಖಾರಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಪರಿಕ್ಖೀಣಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಇತೋ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆರೋಚೇಸಿ. ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ರೋಹಿಣೀನದಿಯಾ ಉಭಯತೀರವಾಸಿಕೇಸು ಮನುಸ್ಸೇಸು ಓರಿಮತೀರವಾಸಿಕಾ ‘‘ಮಯಂ ಥೇರಸ್ಸ ಬಹೂಪಕಾರಾ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವದಿಂಸು. ಪರತೀರವಾಸಿಕಾಪಿ ‘‘ಮಯಂ ಥೇರಸ್ಸ ಬಹೂಪಕಾರಾ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವದಿಂಸು. ಥೇರೋ ತೇಸಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಉಭಯತೀರವಾಸಿನೋ ಮಯ್ಹಂ ಉಪಕಾರಾ, ಇಮೇ ನಾಮ ಅನುಪಕಾರಾತಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ವತ್ತುಂ, ಸಚಾಹಂ ಓರಿಮತೀರೇ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿಸ್ಸಾಮಿ, ಪರತೀರವಾಸಿನೋ ಧಾತುಗಹಣತ್ಥಂ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕಲಹಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತಿ. ಸಚೇ ಪರತೀರೇ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿಸ್ಸಾಮಿ, ಓರಿಮತೀರವಾಸಿನೋಪಿ ತಥಾ ಕರಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಕಲಹೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೋಪಿ ಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ವೂಪಸಮಮಾನೋಪಿ ಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯೇವ ವೂಪಸಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಓರಿಮತೀರವಾಸಿನೋಪಿ ಮಯ್ಹಂ ಉಪಕಾರಾ, ಪರತೀರವಾಸಿನೋಪಿ ಮಯ್ಹಂ ಉಪಕಾರಾ, ಅನುಪಕಾರಾಪಿ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಓರಿಮತೀರವಾಸಿನೋ ಓರಿಮತೀರೇಯೇವ ಸನ್ನಿಪತನ್ತು, ಪರತೀರವಾಸಿನೋಪಿ ಪರತೀರೇಯೇವಾ’’ತಿ ಆಹ. ತತೋ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಮಜ್ಝೇನದಿಯಾ ಸತ್ತತಾಲಪ್ಪಮಾಣೇ ಆಕಾಸೇ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇತ್ವಾ ‘‘ಮಮ ಸರೀರಂ ಮಜ್ಝೇ ಭಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಏಕೋ ಭಾಗೋ ಓರಿಮತೀರೇ ಪತತು, ಏಕೋ ಭಾಗೋ ಪರತೀರೇ’’ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ಯಥಾನಿಸಿನ್ನೋವ ತೇಜೋಧಾತುಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿ, ಜಾಲಾ ಉಟ್ಠಹಿಂಸು. ಸರೀರಂ ಮಜ್ಝೇ ಭಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಏಕೋ ಭಾಗೋ ಓರಿಮತೀರೇ ಪತಿ, ಏಕೋ ಭಾಗೋ ಪರತೀರೇ. ತತೋ ಮಹಾಜನೋ ಪರಿದೇವಿ, ಪಥವಿಉನ್ದ್ರಿಯನಸದ್ದೋ ವಿಯ ಆರೋದನಸದ್ದೋ ಅಹೋಸಿ. ಸತ್ಥು ಪರಿನಿಬ್ಬಾನೇ ಆರೋದನಸದ್ದತೋಪಿ ಕಾರುಞ್ಞತರೋ ಅಹೋಸಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ ರೋದನ್ತಾ ಪರಿದೇವನ್ತಾ ‘‘ಸತ್ಥು ಪತ್ತಚೀವರಗ್ಗಾಹಕೇ ತಿಟ್ಠನ್ತೇ ಸತ್ಥು ಠಿತಕಾಲೋ ವಿಯ ನೋ ಅಹೋಸಿ, ಇದಾನಿ ನೋ ಸತ್ಥಾ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋ’’ತಿ ವಿಪ್ಪಲಪನ್ತಾ ವಿರವನ್ತಾ ವಿಚರಿಂಸೂತಿ.

ಪುನ ಸತ್ಥಾ ಸಾಮಣೇರಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ತಿಸ್ಸ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ವನಸಣ್ಡೇ ದೀಪಿಆದೀನಂ ಸದ್ದೇನ ಭಾಯಸಿ, ನ ಭಾಯಸೀ’’ತಿ? ‘‘ನ ಭಾಯಾಮಿ ಭಗವಾ, ಅಪಿಚ ಖೋ ಪನ ಮೇ ಏತೇಸಂ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ವನರತಿ ನಾಮ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸಟ್ಠಿಮತ್ತಾಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ವನವಣ್ಣನಂ ನಾಮ ಕಥೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ತಿಸ್ಸಾ’’ತಿ ಆಮನ್ತೇಸಿ. ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಮಯಂ ಗಚ್ಛಾಮ, ತ್ವಂ ಗಮಿಸ್ಸಸಿ, ನಿವತ್ತಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ. ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಉಪಜ್ಝಾಯೇ ಮಂ ಆದಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ನಿವತ್ತೇನ್ತೇ ನಿವತ್ತಿಸ್ಸಾಮಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಪನ ನಿವತ್ತಿತುಮೇವ ಅಜ್ಝಾಸಯೋ, ಥೇರೋ ತಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ತಿಸ್ಸ, ಸಚೇ ನಿವತ್ತಿತುಕಾಮೋ, ನಿವತ್ತಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ಸತ್ಥಾರಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಞ್ಚ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನಮೇವ ಅಗಮಾಸಿ.

ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಾ ಉದಪಾದಿ – ‘‘ಅಹೋ ವತ ವನವಾಸೀತಿಸ್ಸಸಾಮಣೇರೋ ದುಕ್ಕರಂ ಕರೋತಿ, ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣತೋ ಪಟ್ಠಾಯಸ್ಸ ಞಾತಕಾ ಸತ್ತಸು ಮಙ್ಗಲೇಸು ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಂ ಅಪ್ಪೋದಕಮಧುಪಾಯಸಮೇವ ಅದಂಸು, ಪಬ್ಬಜಿತಕಾಲೇ ಅನ್ತೋವಿಹಾರೇ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸತ್ತ ದಿವಸಾನಿ ಅಪ್ಪೋದಕಮಧುಪಾಯಸಮೇವ ಅದಂಸು. ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಮೇ ದಿವಸೇ ಅನ್ತೋಗಾಮಂ ಪವಿಸನ್ತೋ ದ್ವೀಹೇವ ದಿವಸೇಹಿ ಸಾಟಕಸಹಸ್ಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಸಹಸ್ಸಂ ಲಭಿ, ಪುನೇಕದಿವಸಂ ಕಮ್ಬಲಸಹಸ್ಸಂ ಲಭಿ. ಇತಿಸ್ಸ ಇಧ ವಸನಕಾಲೇ ಮಹಾಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ, ಇದಾನಿ ಏವರೂಪಂ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಮಿಸ್ಸಕಾಹಾರೇನ ಯಾಪೇತಿ, ದುಕ್ಕರಕಾರಕೋ ವತ ತಿಸ್ಸಸಾಮಣೇರೋ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಆಮ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಲಾಭೂಪನಿಸಾ ನಾಮೇಸಾ ಅಞ್ಞಾ, ನಿಬ್ಬಾನಗಾಮಿನೀ ಪಟಿಪದಾ ಅಞ್ಞಾ. ‘ಏವಂ ಲಾಭಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಹಿ ಆರಞ್ಞಿಕಾದಿಧುತಙ್ಗಸಮಾದಾನವಸೇನ ಲಾಭೂಪನಿಸಂ ರಕ್ಖನ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಚತ್ತಾರೋ ಅಪಾಯಾ ವಿವಟದ್ವಾರಾ ಏವ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ, ನಿಬ್ಬಾನಗಾಮಿನಿಯಾ ಪನ ಪಟಿಪದಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಂ ಪಹಾಯ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಘಟೇನ್ತೋ ವಾಯಮನ್ತೋ ಅರಹತ್ತಂ ಗಣ್ಹಾತೀ’’ತಿ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೭೫.

‘‘ಅಞ್ಞಾ ಹಿ ಲಾಭೂಪನಿಸಾ, ಅಞ್ಞಾ ನಿಬ್ಬಾನಗಾಮಿನೀ;

ಏವಮೇತಂ ಅಭಿಞ್ಞಾಯ, ಭಿಕ್ಖು ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾವಕೋ;

ಸಕ್ಕಾರಂ ನಾಭಿನನ್ದೇಯ್ಯ, ವಿವೇಕಮನುಬ್ರೂಹಯೇ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಞ್ಞಾ ಹಿ ಲಾಭೂಪನಿಸಾ, ಅಞ್ಞಾ ನಿಬ್ಬಾನಗಾಮಿನೀತಿ ಲಾಭೂಪನಿಸಾ ನಾಮೇಸಾ ಅಞ್ಞಾ ಏವ, ಅಞ್ಞಾ ನಿಬ್ಬಾನಗಾಮಿನೀ ಪಟಿಪದಾ. ಲಾಭುಪ್ಪಾದಕೇನ ಹಿ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಥೋಕಂ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಕಾಯವಙ್ಕಾದೀನಿ ಕಾತಬ್ಬಾನಿ ಹೋನ್ತಿ. ಯಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಕಾಲೇ ಕಾಯವಙ್ಕಾದೀಸು ಕಿಞ್ಚಿ ಕರೋತಿ, ತದಾ ಲಾಭೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಪಾಯಸಪಾತಿಯಞ್ಹಿ ವಙ್ಕಂ ಅಕತ್ವಾ ಉಜುಕಮೇವ ಹತ್ಥಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಉಕ್ಖಿಪನ್ತಸ್ಸ ಹತ್ಥೋ ಮಕ್ಖಿತಮತ್ತಕೋವ ಹೋತಿ, ವಙ್ಕಂ ಕತ್ವಾ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಉಕ್ಖಿಪನ್ತಸ್ಸ ಪನ ಪಾಯಸಪಿಣ್ಡಂ ಉದ್ಧರನ್ತೋವ ನಿಕ್ಖಮತಿ, ಏವಂ ಕಾಯವಙ್ಕಾದೀನಿ ಕರಣಕಾಲೇಯೇವ ಲಾಭೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಅಯಂ ಅಧಮ್ಮಿಕಾ ಲಾಭೂಪನಿಸ್ಸಾ ನಾಮ. ಉಪಧಿಸಮ್ಪದಾ ಚೀವರಧಾರಣಂ ಬಾಹುಸಚ್ಚಂ ಪರಿವಾರೋ ಅರಞ್ಞವಾಸೋತಿ ಏವರೂಪೇಹಿ ಪನ ಕಾರಣೇಹಿ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಲಾಭೋ ಧಮ್ಮಿಕೋ ನಾಮ ಹೋತಿ. ನಿಬ್ಬಾನಗಾಮಿನಿಂ ಪಟಿಪದಂ ಪೂರೇನ್ತೇನ ಪನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಕಾಯವಙ್ಕಾದೀನಿ ಪಹಾತಬ್ಬಾನಿ. ಅನನ್ಧೇನೇವ ಅನ್ಧೇನ ವಿಯ, ಅಮೂಗೇನೇವ ಮೂಗೇನ ವಿಯ, ಅಬಧಿರೇನೇವ ಬಧಿರೇನ ವಿಯ ಭವಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಅಸಠೇನ ಅಮಾಯೇನ ಭವಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಏವಮೇತನ್ತಿ ಏತಂ ಲಾಭುಪ್ಪಾದನಂ ಪಟಿಪದಞ್ಚ ನಿಬ್ಬಾನಗಾಮಿನಿಂ ಪಟಿಪದಞ್ಚ ಏವಂ ಞತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಸಙ್ಖತಾಸಙ್ಖತಧಮ್ಮಾನಂ ಬುಜ್ಝನಟ್ಠೇನ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸವನನ್ತೇ ಜಾತಟ್ಠೇನ ಓವಾದಾನುಸಾಸನಿಂ ವಾ ಸವನಟ್ಠೇನ ಸಾವಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಅಧಮ್ಮಿಕಂ ಚತುಪಚ್ಚಯಸಕ್ಕಾರಂ ನಾಭಿನನ್ದೇಯ್ಯ, ನ ಚೇವ ಧಮ್ಮಿಕಂ ಪಟಿಕ್ಕೋಸೇಯ್ಯ, ಕಾಯವಿವೇಕಾದಿಕಂ ವಿವೇಕಂ ಅನುಬ್ರೂಹಯೇ. ತತ್ಥ ಕಾಯವಿವೇಕೋತಿ ಕಾಯಸ್ಸ ಏಕೀಭಾವೋ. ಚಿತ್ತವಿವೇಕೋತಿ ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ. ಉಪಧಿವಿವೇಕೋತಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ. ತೇಸು ಕಾಯವಿವೇಕೋ ಗಣಸಙ್ಗಣಿಕಂ ವಿನೋದೇತಿ, ಚಿತ್ತವಿವೇಕೋ ಕಿಲೇಸಸಙ್ಗಣಿಕಂ ವಿನೋದೇತಿ, ಉಪಧಿವಿವೇಕೋ ಸಙ್ಖಾರಸಙ್ಗಣಿಕಂ ವಿನೋದೇತಿ. ಕಾಯವಿವೇಕೋ ಚಿತ್ತವಿವೇಕಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ಚಿತ್ತವಿವೇಕೋ ಉಪಧಿವಿವೇಕಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ. ವುತ್ತಮ್ಪಿಹೇತಂ –

‘‘ಕಾಯವಿವೇಕೋ ಚ ವಿವೇಕಟ್ಠಕಾಯಾನಂ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಾಭಿರತಾನಂ, ಚಿತ್ತವಿವೇಕೋ ಚ ಪರಿಸುದ್ಧಚಿತ್ತಾನಂ ಪರಮವೋದಾನಪ್ಪತ್ತಾನಂ, ಉಪಧಿವಿವೇಕೋ ಚ ನಿರುಪಧೀನಂ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ವಿಸಙ್ಖಾರಗತಾನ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾನಿ. ೧೫೦). –

ಇಮಂ ತಿವಿಧಮ್ಪಿ ವಿವೇಕಂ ಬ್ರೂಹೇಯ್ಯ ವಡ್ಢೇಯ್ಯ, ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ವನವಾಸೀತಿಸ್ಸಸಾಮಣೇರವತ್ಥು ಪನ್ನರಸಮಂ.

ಬಾಲವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಪಞ್ಚಮೋ ವಗ್ಗೋ.

೬. ಪಣ್ಡಿತವಗ್ಗೋ

೧. ರಾಧತ್ಥೇರವತ್ಥು

ನಿಧೀನಂವ ಪವತ್ತಾರನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ರಾಧತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸೋ ಕಿರ ಗಿಹಿಕಾಲೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ದುಗ್ಗತಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಜೀವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಪ್ಪಹರಿತಕಂ ಕರೋನ್ತೋ ಪರಿವೇಣಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜನ್ತೋ ಮುಖಧೋವನಾದೀನಿ ದದನ್ತೋ ಅನ್ತೋವಿಹಾರೇಯೇವ ವಸಿ. ಭಿಕ್ಖೂಪಿ ನಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಿಂಸು, ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ಪನ ನ ಇಚ್ಛನ್ತಿ. ಸೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಅಲಭಮಾನೋ ಕಿಸೋ ಅಹೋಸಿ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಸತ್ಥಾ ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲೇ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತೋ ತಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ‘‘ಅರಹಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ವಿಹಾರಚಾರಿಕಂ ಚರನ್ತೋ ವಿಯ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಕಿಂ ಕರೋನ್ತೋ ವಿಚರಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವತ್ತಪಟಿವತ್ತಂ ಕರೋನ್ತೋ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಲಭಸಿ ನೇಸಂ ಸನ್ತಿಕಾ ಸಙ್ಗಹ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ, ಆಹಾರಮತ್ತಂ ಲಭಾಮಿ, ನ ಪನ ಮಂ ಪಬ್ಬಾಜೇನ್ತೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಏತಸ್ಮಿಂ ನಿದಾನೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಸನ್ನಿಪಾತಾಪೇತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅತ್ಥಿ ಕೋಚಿ ಇಮಸ್ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಅಧಿಕಾರಂ ಸರತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋ ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಸರಾಮಿ, ಅಯಂ ಮೇ ರಾಜಗಹೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಅಭಿಹಟಂ ಕಟಚ್ಛುಭಿಕ್ಖಂ ದಾಪೇಸಿ, ಇಮಮಸ್ಸಾಹಂ ಅಧಿಕಾರಂ ಸರಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ಸತ್ಥಾರಾ ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತೇ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಏವಂ ಕತೂಪಕಾರಂ ದುಕ್ಖತೋ ಮೋಚೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ, ಪಬ್ಬಾಜೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ. ತಸ್ಸ ಭತ್ತಗ್ಗೇ ಆಸನಪರಿಯನ್ತೇ ಆಸನಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಯಾಗುಭತ್ತಾದೀಹಿಪಿ ಕಿಲಮತಿ. ಥೇರೋ ತಂ ಆದಾಯ ಚಾರಿಕಂ ಪಕ್ಕಾಮಿ, ಅಭಿಕ್ಖಣಞ್ಚ ನಂ ‘‘ಇದಂ ತೇ ಕತ್ತಬ್ಬಂ, ಇದಂ ತೇ ನ ಕತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಓವದಿ ಅನುಸಾಸಿ. ಸೋ ಸುವಚೋ ಅಹೋಸಿ ಪದಕ್ಖಿಣಗ್ಗಾಹೀ. ತಸ್ಮಾ ಯಥಾನುಸಿಟ್ಠಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಮಾನೋ ಕತಿಪಾಹೇನೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ.

ಥೇರೋ ತಂ ಆದಾಯ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಸುವಚೋ ನು ಖೋ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ತೇ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋ’’ತಿ. ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ, ಅತಿವಿಯ ಸುವಚೋ, ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ದೋಸೇ ವುಚ್ಚಮಾನೇ ನ ಕುದ್ಧಪುಬ್ಬೋ’’ತಿ. ‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಏವರೂಪೇ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕೇ ಲಭನ್ತೋ ಕಿತ್ತಕೇ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಭನ್ತೇ, ಬಹುಕೇಪಿ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಮೇವಾ’’ತಿ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ – ‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋ ಕಿರ ಕತಞ್ಞೂ ಕತವೇದೀ, ಕಟಚ್ಛುಭಿಕ್ಖಾಮತ್ತಂ ಉಪಕಾರಂ ಸರಿತ್ವಾ ದುಗ್ಗತಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ. ಥೇರೋಪಿ ಓವಾದಕ್ಖಮೋ ಓವಾದಕ್ಖಮಮೇವ ಲಭೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಕತಞ್ಞೂ ಕತವೇದೀಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ಪಕಾಸೇತುಂ –

‘‘ಅಲೀನಚಿತ್ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ, ಪಹಟ್ಠಾ ಮಹತೀ ಚಮೂ;

ಕೋಸಲಂ ಸೇನಾಸನ್ತುಟ್ಠಂ, ಜೀವಗ್ಗಾಹಂ ಅಗಾಹಯಿ.

‘‘ಏವಂ ನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪನ್ನೋ, ಭಿಕ್ಖು ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋ;

ಭಾವಯಂ ಕುಸಲಂ ಧಮ್ಮಂ, ಯೋಗಕ್ಖೇಮಸ್ಸ ಪತ್ತಿಯಾ;

ಪಾಪುಣೇ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ, ಸಬ್ಬಸಂಯೋಜನಕ್ಖಯ’’ನ್ತಿ. (ಜಾ. ೧.೨.೧೧-೧೨) –

ಇಮಂ ದುಕನಿಪಾತೇ ಅಲೀನಚಿತ್ತಜಾತಕಂ ವಿತ್ಥಾರೇತ್ವಾ ಕಥೇಸಿ. ತದಾ ಕಿರ ವಡ್ಢಕೀಹಿ ಪಾದಸ್ಸ ಅರೋಗಕರಣಭಾವೇನ ಕಹಂ ಅತ್ತನೋ ಉಪಕಾರಂ ಞತ್ವಾ ಸಬ್ಬಸೇತಸ್ಸ ಹತ್ಥಿಪೋತಕಸ್ಸ ದಾಯಕೋ ಏಕಚಾರಿಕೋ ಹತ್ಥೀ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋ ಅಹೋಸೀತಿ ಏವಂ ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಜಾತಕಂ ಕಥೇತ್ವಾ ರಾಧತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನಾ ನಾಮ ರಾಧೇನ ವಿಯ ಸುವಚೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ದೋಸಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಓವದಿಯಮಾನೇನಪಿ ನ ಕುಜ್ಝಿತಬ್ಬಂ, ಓವಾದದಾಯಕೋ ಪನ ನಿಧಿಆಚಿಕ್ಖಣಕೋ ವಿಯ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೭೬.

‘‘ನಿಧೀನಂವ ಪವತ್ತಾರಂ, ಯಂ ಪಸ್ಸೇ ವಜ್ಜದಸ್ಸಿನಂ;

ನಿಗ್ಗಯ್ಹವಾದಿಂ ಮೇಧಾವಿಂ, ತಾದಿಸಂ ಪಣ್ಡಿತಂ ಭಜೇ;

ತಾದಿಸಂ ಭಜಮಾನಸ್ಸ, ಸೇಯ್ಯೋ ಹೋತಿ ನ ಪಾಪಿಯೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ನಿಧೀನನ್ತಿ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ನಿದಹಿತ್ವಾ ಠಪಿತಾನಂ ಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣಾದಿಪೂರಾನಂ ನಿಧಿಕುಮ್ಭೀನಂ. ಪವತ್ತಾರನ್ತಿ ಕಿಚ್ಛಜೀವಿಕೇ ದುಗ್ಗತಮನುಸ್ಸೇ ಅನುಕಮ್ಪಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಏಹಿ, ಸುಖೇನ ಜೀವನೂಪಾಯಂ ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಿಧಿಟ್ಠಾನಂ ನೇತ್ವಾ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸುಖೇನ ಜೀವಾ’’ತಿ ಆಚಿಕ್ಖಿತಾರಂ ವಿಯ. ವಜ್ಜದಸ್ಸಿನನ್ತಿ ದ್ವೇ ವಜ್ಜದಸ್ಸಿನೋ ‘‘ಇಮಿನಾ ನಂ ಅಸಾರುಪ್ಪೇನ ವಾ ಖಲಿತೇನ ವಾ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ರನ್ಧಗವೇಸಕೋ ಚ, ಅಞ್ಞಾತಂ ಞಾಪನತ್ಥಾಯ ಞಾತಂ ಅನುಗ್ಗಹಣತ್ಥಾಯ ಸೀಲಾದೀನಮಸ್ಸ ವುದ್ಧಿಕಾಮತಾಯ ತಂ ತಂ ವಜ್ಜಂ ಓಲೋಕನೇನ ಉಲ್ಲುಮ್ಪನಸಭಾವಸಣ್ಠಿತೋ ಚ. ಅಯಂ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ. ಯಥಾ ಹಿ ದುಗ್ಗತಮನುಸ್ಸೋ ‘‘ಇಮಂ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ ತಜ್ಜೇತ್ವಾಪಿ ಪೋಥೇತ್ವಾಪಿ ನಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೇ ಕೋಪಂ ನ ಕರೋತಿ, ಪಮುದಿತೋ ಏವ ಹೋತಿ, ಏವಮೇವ ಏವರೂಪೇ ಪುಗ್ಗಲೇ ಅಸಾರುಪ್ಪಂ ವಾ ಖಲಿತಂ ವಾ ದಿಸ್ವಾ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತೇ ಕೋಪೋ ನ ಕಾತಬ್ಬೋ, ತುಟ್ಠೇನೇವ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಹನ್ತಂ ವೋ ಕಮ್ಮಂ ಕತಂ, ಮಯ್ಹಂ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಟ್ಠಾನೇ ಠತ್ವಾ ಓವದನ್ತೇಹಿ ಪುನಪಿ ಮಂ ವದೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ಪವಾರೇತಬ್ಬಮೇವ. ನಿಗ್ಗಯ್ಹವಾದಿನ್ತಿ ಏಕಚ್ಚೋ ಹಿ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾದೀನಂ ಅಸಾರುಪ್ಪಂ ವಾ ಖಲಿತಂ ವಾ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಮೇ ಮುಖೋದಕದಾನಾದೀಹಿ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಉಪಟ್ಠಹತಿ, ಸಚೇ ನಂ ವಕ್ಖಾಮಿ, ನ ಮಂ ಉಪಟ್ಠಹಿಸ್ಸತಿ, ಏವಂ ಮೇ ಪರಿಹಾನಿ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವತ್ಥುಂ ಅವಿಸಹನ್ತೋ ನ ನಿಗ್ಗಯ್ಹವಾದೀ ನಾಮ ಹೋತಿ. ಸೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಕಚವರಂ ಆಕಿರತಿ. ಯೋ ಪನ ತಥಾರೂಪಂ ವಜ್ಜಂ ದಿಸ್ವಾ ವಜ್ಜಾನುರೂಪಂ ತಜ್ಜೇನ್ತೋ ಪಣಾಮೇನ್ತೋ ದಣ್ಡಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ವಿಹಾರಾ ತಂ ನೀಹರನ್ತೋ ಸಿಕ್ಖಾಪೇತಿ, ಅಯಂ ನಿಗ್ಗಯ್ಹವಾದೀ ನಾಮ ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ – ‘‘ನಿಗ್ಗಯ್ಹ ನಿಗ್ಗಯ್ಹಾಹಂ, ಆನನ್ದ, ವಕ್ಖಾಮಿ, ಪವಯ್ಹ ಪವಯ್ಹ, ಆನನ್ದ, ವಕ್ಖಾಮಿ, ಯೋ ಸಾರೋ ಸೋ ಠಸ್ಸತೀ’’ತಿ (ಮ. ನಿ. ೩.೧೯೬). ಮೇಧಾವಿನ್ತಿ ಧಮ್ಮೋಜಪಞ್ಞಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತಂ. ತಾದಿಸನ್ತಿ ಏವರೂಪಂ ಪಣ್ಡಿತಂ ಭಜೇಯ್ಯ ಪಯಿರುಪಾಸೇಯ್ಯ. ತಾದಿಸಞ್ಹಿ ಆಚರಿಯಂ ಭಜಮಾನಸ್ಸ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಸ್ಸ ಸೇಯ್ಯೋ ಹೋತಿ, ನ ಪಾಪಿಯೋ ವಡ್ಢಿಯೇವ ಹೋತಿ, ನೋ ಪರಿಹಾನೀತಿ.

ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ರಾಧತ್ಥೇರವತ್ಥು ಪಠಮಂ.

೨. ಅಸ್ಸಜಿಪುನಬ್ಬಸುಕವತ್ಥು

ಓವದೇಯ್ಯಾನುಸಾಸೇಯ್ಯಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಸ್ಸಜಿಪುನಬ್ಬಸುಕಭಿಕ್ಖೂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ದೇಸನಾ ಪನ ಕೀಟಾಗಿರಿಸ್ಮಿಂ ಸಮುಟ್ಠಿತಾ.

ತೇ ಕಿರ ದ್ವೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾನಂ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾ, ಅಲಜ್ಜಿನೋ ಪನ ಅಹೇಸುಂ ಪಾಪಭಿಕ್ಖೂ. ತೇ ಪಾಪಕೇಹಿ ಅತ್ತನೋ ಪರಿವಾರೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕೀಟಾಗಿರಿಸ್ಮಿಂ ವಿಹರನ್ತಾ ‘‘ಮಾಲಾವಚ್ಛಂ ರೋಪೇನ್ತಿಪಿ ರೋಪಾಪೇನ್ತಿಪೀ’’ತಿಆದಿಕಂ (ಪಾರಾ. ೪೩೧; ಚೂಳವ. ೨೧) ನಾನಪ್ಪಕಾರಂ ಅನಾಚಾರಂ ಕರೋನ್ತಾ ಕುಲದೂಸಕಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತತೋ ಉಪ್ಪನ್ನೇಹಿ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇನ್ತಾ ತಂ ಆವಾಸಂ ಪೇಸಲಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅನಾವಾಸಂ ಅಕಂಸು. ಸತ್ಥಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ತೇಸಂ ಪಬ್ಬಾಜನೀಯಕಮ್ಮಕರಣತ್ಥಾಯ ಸಪರಿವಾರೇ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕೇ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛಥ, ಸಾರಿಪುತ್ತಾ, ತೇಸು ಯೇ ತುಮ್ಹಾಕಂ ವಚನಂ ನ ಕರೋನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಪಬ್ಬಾಜನೀಯಕಮ್ಮಂ ಕರೋಥ, ಯೇ ಪನ ಕರೋನ್ತಿ, ತೇ ಓವದಥ ಅನುಸಾಸಥ. ಓವದನ್ತೋ ಹಿ ಅನುಸಾಸನ್ತೋ ಅಪಣ್ಡಿತಾನಂಯೇವ ಅಪ್ಪಿಯೋ ಹೋತಿ ಅಮನಾಪೋ, ಪಣ್ಡಿತಾನಂ ಪನ ಪಿಯೋ ಹೋತಿ ಮನಾಪೋ’’ತಿ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೭೭.

‘‘ಓವದೇಯ್ಯಾನುಸಾಸೇಯ್ಯ, ಅಸಬ್ಭಾ ಚ ನಿವಾರಯೇ;

ಸತಞ್ಹಿ ಸೋ ಪಿಯೋ ಹೋತಿ, ಅಸತಂ ಹೋತಿ ಅಪ್ಪಿಯೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಓವದೇಯ್ಯಾತಿ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ವದನ್ತೋ ಓವದತಿ ನಾಮ, ಅನುಪ್ಪನ್ನೇ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ‘‘ಅಯಸೋಪಿ ತೇ ಸಿಯಾ’’ತಿಆದಿವಸೇನ ಅನಾಗತಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಅನುಸಾಸತಿ ನಾಮ. ಸಮ್ಮುಖಾ ವದನ್ತೋ ಓವದತಿ ನಾಮ, ಪರಮ್ಮುಖಾ ದೂತಂ ವಾ ಸಾಸನಂ ವಾ ಪೇಸೇನ್ತೋ ಅನುಸಾಸತಿ ನಾಮ. ಸಕಿಂ ವದನ್ತೋ ಓವದತಿ ನಾಮ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ವದನ್ತೋ ಅನುಸಾಸತಿ ನಾಮ. ಓವದನ್ತೋ ಏವ ವಾ ಅನುಸಾಸತಿ ನಾಮಾತಿ ಏವಂ ಓವದೇಯ್ಯ ಅನುಸಾಸೇಯ್ಯ. ಅಸಬ್ಭಾ ಚಾತಿ ಅಕುಸಲಧಮ್ಮಾ ಚ ನಿವಾರೇಯ್ಯ, ಕುಸಲಧಮ್ಮೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸತಞ್ಹಿ ಸೋ ಪಿಯೋ ಹೋತೀತಿ ಸೋ ಏವರೂಪೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಬುದ್ಧಾದೀನಂ ಸಪ್ಪುರಿಸಾನಂ ಪಿಯೋ ಹೋತಿ. ಯೇ ಪನ ಅದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಾ ಅವಿತಿಣ್ಣಪರಲೋಕಾ ಆಮಿಸಚಕ್ಖುಕಾ ಜೀವಿಕತ್ಥಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತಾ, ತೇಸಂ ಅಸತಂ ಸೋ ಓವಾದಕೋ ಅನುಸಾಸಕೋ, ‘‘‘ನ ತ್ವಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ, ನ ಆಚರಿಯೋ, ಕಸ್ಮಾ ಅಮ್ಹೇ ಓವದಸೀ’ತಿ ಏವಂ ಮುಖಸತ್ತೀಹಿ ವಿಜ್ಝನ್ತಾನಂ ಅಪ್ಪಿಯೋ ಹೋತೀ’’ತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ. ಸಾರಿಪುತ್ತಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಾಪಿ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಓವದಿಂಸು ಅನುಸಾಸಿಂಸು. ತೇಸು ಏಕಚ್ಚೇ ಓವಾದಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸಮ್ಮಾ ವತ್ತಿಂಸು, ಏಕಚ್ಚೇ ವಿಬ್ಭಮಿಂಸು, ಏಕಚ್ಚೇ ಪಬ್ಬಾಜನೀಯಕಮ್ಮಂ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಅಸ್ಸಜಿಪುನಬ್ಬಸುಕವತ್ಥು ದುತಿಯಂ.

೩. ಛನ್ನತ್ಥೇರವತ್ಥು

ನ ಭಜೇ ಪಾಪಕೇ ಮಿತ್ತೇತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಛನ್ನತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸೋ ಕಿರ ಆಯಸ್ಮಾ ‘‘ಅಹಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಯ್ಯಪುತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ತದಾ ಅಞ್ಞಂ ಏಕಮ್ಪಿ ನ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ಇದಾನಿ ಪನ ‘ಅಹಂ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ನಾಮ, ಅಹಂ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ನಾಮ, ಮಯಂ ಅಗ್ಗಸಾವಕಮ್ಹಾ’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮೇ ವಿಚರನ್ತೀ’’ತಿ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕೇ ಅಕ್ಕೋಸತಿ. ಸತ್ಥಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸನ್ತಿಕಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ಛನ್ನತ್ಥೇರಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಓವದತಿ. ಸೋ ತಙ್ಖಣೇಯೇವ ತುಣ್ಹೀ ಹುತ್ವಾ ಪುನ ಗನ್ತ್ವಾ ಥೇರೇ ಅಕ್ಕೋಸತಿಯೇವ. ಏವಂ ಯಾವತತಿಯಂ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾ ಓವದಿತ್ವಾ ‘‘ಛನ್ನ, ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ ನಾಮ ತುಯ್ಹಂ ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತಾ ಉತ್ತಮಪುರಿಸಾ, ಏವರೂಪೇ ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತೇ ಸೇವಸ್ಸು ಭಜಸ್ಸೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೭೮.

‘‘ನ ಭಜೇ ಪಾಪಕೇ ಮಿತ್ತೇ, ನ ಭಜೇ ಪುರಿಸಾಧಮೇ;

ಭಜೇಥ ಮಿತ್ತೇ ಕಲ್ಯಾಣೇ, ಭಜೇಥ ಪುರಿಸುತ್ತಮೇ’’ತಿ.

ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಾದಿಅಕುಸಲಕಮ್ಮಾಭಿರತಾ ಪಾಪಮಿತ್ತಾ ನಾಮ. ಸನ್ಧಿಚ್ಛೇದನಾದಿಕೇ ವಾ ಏಕವೀಸತಿಅನೇಸನಾದಿಭೇದೇ ವಾ ಅಟ್ಠಾನೇ ನಿಯೋಜಕಾ ಪುರಿಸಾಧಮಾ ನಾಮ. ಉಭೋಪಿ ವಾ ಏತೇ ಪಾಪಮಿತ್ತಾ ಚೇವ ಪುರಿಸಾಧಮಾ ಚ, ತೇ ನ ಭಜೇಯ್ಯ ನ ಪಯಿರುಪಾಸೇಯ್ಯ, ವಿಪರೀತಾ ಪನ ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತಾ ಚೇವ ಸಪ್ಪುರಿಸಾ ಚ, ತೇ ಭಜೇಥ ಪಯಿರುಪಾಸೇಥಾತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಛನ್ನತ್ಥೇರೋ ಪನ ತಂ ಓವಾದಂ ಸುತ್ವಾಪಿ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಭಿಕ್ಖೂ ಅಕ್ಕೋಸತಿ ಪರಿಭಾಸತಿ. ಪುನಪಿ ಸತ್ಥು ಆರೋಚೇಸುಂ. ಸತ್ಥಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಯಿ ಧರನ್ತೇ ಛನ್ನಂ ಸಿಕ್ಖಾಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಥ, ಮಯಿ ಪನ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೇ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಕಾಲೇ ಆಯಸ್ಮತಾ ಆನನ್ದೇನ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕಥಂ ಛನ್ನತ್ಥೇರೇ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಆನನ್ದ, ಛನ್ನಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಬ್ರಹ್ಮದಣ್ಡೋ ದಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಆಣಾಪೇಸಿ. ಸೋ ಸತ್ಥರಿ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೇ ಆನನ್ದತ್ಥೇರೇನ ಆರೋಚಿತಂ ಬ್ರಹ್ಮದಣ್ಡಂ ಸುತ್ವಾ ದುಕ್ಖೀ ದುಮ್ಮನೋ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಮುಚ್ಛಿತೋ ಪತಿತ್ವಾ ‘‘ಮಾ ಮಂ, ಭನ್ತೇ, ನಾಸಯಿತ್ಥಾ’’ತಿ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಸಮ್ಮಾ ವತ್ತಂ ಪೂರೇನ್ತೋ ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣೀತಿ.

ಛನ್ನತ್ಥೇರವತ್ಥು ತತಿಯಂ.

೪. ಮಹಾಕಪ್ಪಿನತ್ಥೇರವತ್ಥು

ಧಮ್ಮಪೀತಿ ಸುಖಂ ಸೇತೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಮಹಾಕಪ್ಪಿನತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ತತ್ರಾಯಂ ಅನುಪುಬ್ಬೀ ಕಥಾ – ಅತೀತೇ ಕಿರ ಆಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಕಪ್ಪಿನೋ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ಕತಾಭಿನೀಹಾರೋ ಸಂಸಾರೇ ಸಂಸರನ್ತೋ ಬಾರಾಣಸಿತೋ ಅವಿದೂರೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪೇಸಕಾರಗಾಮೇ ಜೇಟ್ಠಕಪೇಸಕಾರೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ತದಾ ಸಹಸ್ಸಮತ್ತಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಅಟ್ಠ ಮಾಸೇ ಹಿಮವನ್ತೇ ವಸಿತ್ವಾ ವಸ್ಸಿಕೇ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ ಜನಪದೇ ವಸನ್ತಿ. ತೇ ಏಕವಾರಂ ಬಾರಾಣಸಿಯಾ ಅವಿದೂರೇ ಓತರಿತ್ವಾ ‘‘ಸೇನಾಸನಕರಣತ್ಥಾಯ ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ಯಾಚಥಾ’’ತಿ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಟ್ಠ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ಪಹಿಣಿಂಸು. ತದಾ ಪನ ರಞ್ಞೋ ವಪ್ಪಮಙ್ಗಲಕಾಲೋ ಹೋತಿ. ಸೋ ‘‘ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಕಿರ ಆಗತಾ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಆಗತಕಾರಣಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ, ಭನ್ತೇ, ಓಕಾಸೋ ನತ್ಥಿ, ಸ್ವೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ವಪ್ಪಮಙ್ಗಲಂ, ತತಿಯದಿವಸೇ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ಅನಿಮನ್ತೇತ್ವಾವ ಪಾವಿಸಿ. ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ‘‘ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಜೇಟ್ಠಪೇಸಕಾರಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಕೇನಚಿದೇವ ಕರಣೀಯೇನ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀ ತೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ದಿಸ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ, ಅವೇಲಾಯ, ಅಯ್ಯಾ, ಆಗತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಕಥೇಸುಂ. ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ಸದ್ಧಾಸಮ್ಪನ್ನಾ ಞಾಣಸಮ್ಪನ್ನಾ ಇತ್ಥೀ ‘‘ಸ್ವೇ, ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ನಿಮನ್ತೇಸಿ. ‘‘ಬಹುಕಾ ಮಯಂ ಭಗಿನೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿತ್ತಕಾ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಸಹಸ್ಸಮತ್ತಾ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ ಸಹಸ್ಸಪೇಸಕಾರಾ ವಸಿಮ್ಹ. ಏಕೇಕೋ ಏಕೇಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖಂ ದಸ್ಸತಿ, ಭಿಕ್ಖಂ ಅಧಿವಾಸೇಥ, ಅಹಮೇವ ವೋ ವಸನಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ಕಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಅಧಿವಾಸಯಿಂಸು.

ಸಾ ಗಾಮಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಉಗ್ಘೋಸೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಸಹಸ್ಸಮತ್ತೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ದಿಸ್ವಾ ನಿಮನ್ತಯಿಂ, ಅಯ್ಯಾನಂ ನಿಸೀದನಟ್ಠಾನಂ ಸಂವಿದಹಥ, ಯಾಗುಭತ್ತಾದೀನಿ ಸಮ್ಪಾದೇಥಾ’’ತಿ. ಗಾಮಮಜ್ಝೇ ಮಣ್ಡಪಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಆಸನಾನಿ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಪಣೀತೇನ ಖಾದನೀಯೇನ ಭೋಜನೀಯೇನ ಪರಿವಿಸಿತ್ವಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಾವಸಾನೇ ತಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ ಸಬ್ಬಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಆದಾಯ ತಾಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ತೇಮಾಸಂ ವಸನತ್ಥಾಯ ಪಟಿಞ್ಞಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ತೇಸಂ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪುನ ಗಾಮೇ ಉಗ್ಘೋಸೇಸಿ – ‘‘ಅಮ್ಮತಾತಾ, ಏಕೇಕಕುಲತೋ ಏಕೇಕೋ ಪುರಿಸೋ ಫರಸುವಾಸಿಆದೀನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ದಬ್ಬಸಮ್ಭಾರೇ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅಯ್ಯಾನಂ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಕರೋತೂ’’ತಿ. ಗಾಮವಾಸಿನೋ ತಸ್ಸಾಯೇವ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಏಕೇಕೋ ಏಕೇಕಂ ಕತ್ವಾ ಸದ್ಧಿಂ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನದಿವಾಟ್ಠಾನೇಹಿ ಪಣ್ಣಸಾಲಸಹಸ್ಸಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಪಣ್ಣಸಾಲಾಯಂ ವಸ್ಸೂಪಗತೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ‘‘ಅಹಂ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಉಪಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅಹಂ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಉಪಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಉಪಟ್ಠಹಿಂಸು. ವಸ್ಸಂವುಟ್ಠಕಾಲೇ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಪಣ್ಣಸಾಲಾಯ ವಸ್ಸಂವುಟ್ಠಾನಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂ ಚೀವರಸಾಟಕೇ ಸಜ್ಜೇಥಾ’’ತಿ ಸಮಾದಪೇತ್ವಾ ಏಕೇಕಸ್ಸ ಸಹಸ್ಸಸಹಸ್ಸಮೂಲಂ ಚೀವರಂ ದಾಪೇಸಿ. ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ವುಟ್ಠವಸ್ಸಾ ಅನುಮೋದನಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು.

ಗಾಮವಾಸಿನೋಪಿ ಇದಂ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಇತೋ ಚುತಾ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಗಣದೇವಪುತ್ತಾ ನಾಮ ಅಹೇಸುಂ. ತೇ ತತ್ಥ ದಿಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಿತ್ವಾ ಕಸ್ಸಪಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಕುಟುಮ್ಬಿಕಗೇಹೇಸು ನಿಬ್ಬತ್ತಿಂಸು. ಜೇಟ್ಠಕಪೇಸಕಾರೋ ಜೇಟ್ಠಕಕುಟುಮ್ಬಿಕಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ. ಭರಿಯಾಪಿಸ್ಸ ಜೇಟ್ಠಕಕುಟುಮ್ಬಿಕಸ್ಸೇವ ಧೀತಾ ಅಹೋಸಿ. ತಾ ಸಬ್ಬಾಪಿ ವಯಪ್ಪತ್ತಾ ಪರಕುಲಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿಯೋ ತೇಸಂ ತೇಸಂಯೇವ ಗೇಹಾನಿ ಅಗಮಿಂಸು. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ವಿಹಾರೇ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಂ ಸಙ್ಘುಟ್ಠಂ. ‘‘ಸತ್ಥಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತೇ ಕುಟುಮ್ಬಿಕಾ ‘‘ಧಮ್ಮಂ ಸೋಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಭರಿಯಾಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಹಾರಂ ಅಗಮಿಂಸು. ತೇಸಂ ವಿಹಾರಮಜ್ಝಂ ಪವಿಟ್ಠಕ್ಖಣೇ ವಸ್ಸಂ ಉಟ್ಠಹಿ. ಯೇಸಂ ಕುಲೂಪಕಾ ವಾ ಞಾತಿಸಾಮಣೇರಾದಯೋ ವಾ ಅತ್ಥಿ, ತೇ ತೇಸಂ ಪರಿವೇಣಾನಿ ಪವಿಸಿಂಸು. ತೇ ಪನ ತಥಾರೂಪಾನಂ ನತ್ಥಿತಾಯ ಕತ್ಥಚಿ, ಪವಿಸಿತುಂ ಅವಿಸಹನ್ತಾ ವಿಹಾರಮಜ್ಝೇಯೇವ ಅಟ್ಠಂಸು. ಅಥ ನೇ ಜೇಟ್ಠಕಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ಆಹ – ‘‘ಪಸ್ಸಥ ಅಮ್ಹಾಕಂ ವಿಪ್ಪಕಾರಂ, ಕುಲಪುತ್ತೇಹಿ ನಾಮ ಏತ್ತಕೇನ ಲಜ್ಜಿತುಂ ಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಅಯ್ಯ, ಕಿಂ ಪನ ಕರೋಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಮಯಂ ವಿಸ್ಸಾಸಿಕಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಅಭಾವೇನ ಇಮಂ ವಿಪ್ಪಕಾರಂ ಪತ್ತಾ, ಸಬ್ಬೇ ಧನಂ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ಪರಿವೇಣಂ ಕರೋಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧು, ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ ಜೇಟ್ಠಕೋ ಸಹಸ್ಸಂ ಅದಾಸಿ, ಸೇಸಾ ಪಞ್ಚ ಪಞ್ಚ ಸತಾನಿ. ಇತ್ಥಿಯೋ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಾನಿ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಾನಿ ಸತಾನಿ. ತೇ ತಂ ಧನಂ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ಸಹಸ್ಸಕೂಟಾಗಾರಪರಿವಾರಂ ಸತ್ಥು ವಸನತ್ಥಾಯ ಮಹಾಪರಿವೇಣಂ ನಾಮ ಆರಭಿಂಸು. ನವಕಮ್ಮಸ್ಸ ಮಹನ್ತತಾಯ ಧನೇ ಅಪ್ಪಹೋನ್ತೇ ಪುಬ್ಬೇ ದಿನ್ನಧನತೋ ಪುನ ಉಪಡ್ಢೂಪಡ್ಢಂ ಅದಂಸು. ನಿಟ್ಠಿತೇ ಪರಿವೇಣೇ ವಿಹಾರಮಹಂ ಕರೋನ್ತಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸತ್ತಾಹಂ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ವೀಸತಿಯಾ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಾನಂ ಚೀವರಾನಿ ಸಜ್ಜಿಂಸು.

ಜೇಟ್ಠಕಕುಟುಮ್ಬಿಕಸ್ಸ ಪನ ಭರಿಯಾ ಸಬ್ಬೇಹಿ ಸಮಾನಂ ಅಕತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪಞ್ಞಾಯ ಠಿತಾ ‘‘ಅತಿರೇಕತರಂ ಕತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಪೂಜೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅನೋಜಪುಪ್ಫವಣ್ಣೇನ ಸಹಸ್ಸಮೂಲೇನ ಸಾಟಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅನೋಜಪುಪ್ಫಚಙ್ಕೋಟಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅನುಮೋದನಕಾಲೇ ಸತ್ಥಾರಂ ಅನೋಜಪುಪ್ಫೇಹಿ ಪೂಜೇತ್ವಾ ತಂ ಸಾಟಕಂ ಸತ್ಥು ಪಾದಮೂಲೇ ಠಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಅನೋಜಪುಪ್ಫವಣ್ಣಂಯೇವ ಮೇ ಸರೀರಂ ಹೋತು, ಅನೋಜಾ ಏವ ಚ ಮೇ ನಾಮಂ ಹೋತೂ’’ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಪಟ್ಠಪೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಏವಂ ಹೋತೂ’’ತಿ ಅನುಮೋದನಂ ಅಕಾಸಿ. ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಠತ್ವಾ ತತೋ ಚುತಾ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ದೇವಲೋಕಾ ಚವಿತ್ವಾ ಜೇಟ್ಠಕಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ಕುಕ್ಕುಟವತೀನಗರೇ ರಾಜಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಮಹಾಕಪ್ಪಿನರಾಜಾ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ, ಸೇಸಾ ಅಮಚ್ಚಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಂಸು. ಜೇಟ್ಠಕಕುಟುಮ್ಬಿಕಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಮದ್ದರಟ್ಠೇ ಸಾಗಲನಗರೇ ರಾಜಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಅನೋಜಪುಪ್ಫವಣ್ಣಮೇವಸ್ಸಾ ಸರೀರಂ ಅಹೋಸಿ, ಅನೋಜಾತ್ವೇವಸ್ಸಾ ನಾಮಂ ಕರಿಂಸು. ಸಾ ವಯಪ್ಪತ್ತಾ ಮಹಾಕಪ್ಪಿನರಞ್ಞೋ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅನೋಜಾದೇವೀ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ. ಸೇಸಿತ್ಥಿಯೋಪಿ ಅಮಚ್ಚಕುಲೇಸು ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತಾ ತೇಸಂಯೇವ ಅಮಚ್ಚಪುತ್ತಾನಂ ಗೇಹಾನಿ ಅಗಮಂಸು. ತೇ ಸಬ್ಬೇ ರಞ್ಞೋ ಸಮ್ಪತ್ತಿಸದಿಸಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಿಂಸು. ಯದಾ ರಾಜಾ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಪಟಿಮಣ್ಡಿತೋ ಹತ್ಥಿಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ವಿಚರಿ, ತದಾ ತೇಪಿ ತಥೇವ ವಿಚರನ್ತಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಅಸ್ಸೇನ ವಾ ರಥೇನ ವಾ ವಿಚರನ್ತೇ ತೇಪಿ ತಥೇವ ವಿಚರನ್ತಿ? ಏವಂ ತೇ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ಕತಾನಂ ಪುಞ್ಞಾನಂ ಆನುಭಾವೇನ ಏಕತೋವ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಿಂಸು. ರಞ್ಞೋ ಪನ ಬಲೋ, ಬಲವಾಹನೋ, ಪುಪ್ಫೋ, ಪುಪ್ಫವಾಹನೋ, ಸುಪತ್ತೋತಿ ಪಞ್ಚ ಅಸ್ಸಾ ಹೋನ್ತಿ. ರಾಜಾ ತೇಸು ಸುಪತ್ತಂ ಅಸ್ಸಂ ಸಯಂ ಆರೋಹತಿ, ಇತರೇ ಚತ್ತಾರೋ ಅಸ್ಸಾರೋಹಾನಂ ಸಾಸನಾಹರಣತ್ಥಾಯ ಅದಾಸಿ. ರಾಜಾ ತೇ ಪಾತೋವ ಭೋಜೇತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛಥ ದ್ವೇ ವಾ ತೀಣಿ ವಾ ಯೋಜನಾನಿ ಆಹಿಣ್ಡಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ವಾ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ವಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಮಯ್ಹಂ ಸುಖಸಾಸನಂ ಆಹರಥಾ’’ತಿ ಪೇಸೇಸಿ. ತೇ ಚತೂಹಿ ದ್ವಾರೇಹಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ತೀಣಿ ಯೋಜನಾನಿ ಆಹಿಣ್ಡಿತ್ವಾ ಸಾಸನಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚಾಗಚ್ಛನ್ತಿ.

ಅಥೇಕದಿವಸಂ ರಾಜಾ ಸುಪತ್ತಂ ಅಸ್ಸಂ ಆರುಯ್ಹ ಅಮಚ್ಚಸಹಸ್ಸಪರಿವುತೋ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಕಿಲನ್ತರೂಪೇ ಪಞ್ಚಸತವಾಣಿಜಕೇ ನಗರಂ ಪವಿಸನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇಮೇ ಅದ್ಧಾನಕಿಲನ್ತಾ, ಅದ್ಧಾ ಇಮೇಸಂ ಸನ್ತಿಕಾ ಏಕಂ ಭದ್ದಕಂ ಸಾಸನಂ ಸೋಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಕುತೋ ಆಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಅತ್ಥಿ, ದೇವ, ಇತೋ ವೀಸತಿಯೋಜನಸತಮತ್ಥಕೇ ಸಾವತ್ಥಿ ನಾಮ ನಗರಂ, ತತೋ ಆಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಅತ್ಥಿ ಪನ ವೋ ಪದೇಸೇ ಕಿಞ್ಚಿ ಸಾಸನಂ ಉಪ್ಪನ್ನ’’ನ್ತಿ. ‘‘ದೇವ, ಅಞ್ಞಂ ಕಿಞ್ಚಿ ನತ್ಥಿ, ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಪನ ಉಪ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ. ರಾಜಾ ತಾವದೇವ ಪಞ್ಚವಣ್ಣಾಯ ಪೀತಿಯಾ ಫುಟ್ಠಸರೀರೋ ಕಿಞ್ಚಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಮುಹುತ್ತಂ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ, ‘‘ತಾತಾ, ಕಿಂ ವದೇಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಬುದ್ಧೋ, ದೇವ, ಉಪ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ. ರಾಜಾ ದುತಿಯಮ್ಪಿ ತತಿಯಮ್ಪಿ ತಥೇವ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಚತುತ್ಥೇ ವಾರೇ ‘‘ಕಿಂ ವದೇಥ, ತಾತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಬುದ್ಧೋ, ದೇವ, ಉಪ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ತಾತಾ, ವೋ ಸತಸಹಸ್ಸಂ ದದಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಸಾಸನಂ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಅತ್ಥಿ, ದೇವ, ಧಮ್ಮೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ. ರಾಜಾ ತಮ್ಪಿ ಸುತ್ವಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ತಯೋ ವಾರೇ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಚತುತ್ಥೇ ವಾರೇ ‘‘ಧಮ್ಮೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಇಧಾಪಿ ವೋ ಸತಸಹಸ್ಸಂ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಅಪರಮ್ಪಿ ಸಾಸನಂ ಅತ್ಥಿ, ತಾತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಅತ್ಥಿ, ದೇವ, ಸಙ್ಘರತನಂ ಉಪ್ಪನ್ನ’’ನ್ತಿ. ರಾಜಾ ತಮ್ಪಿ ಸುತ್ವಾ ತಯೋ ವಾರೇ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಚತುತ್ಥೇ ವಾರೇ ‘‘ಸಙ್ಘೋ’’ತಿ ಪದೇ ವುತ್ತೇ ‘‘ಇಧಾಪಿ ವೋ ಸತಸಹಸ್ಸಂ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅಮಚ್ಚಸಹಸ್ಸಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ, ‘‘ತಾತಾ, ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ದೇವ, ತುಮ್ಹೇ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಅಹಂ, ತಾತಾ, ‘ಬುದ್ಧೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ಧಮ್ಮೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ಸಙ್ಘೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ’ತಿ ಸುತ್ವಾ ನ ಪುನ ನಿವತ್ತಿಸ್ಸಾಮಿ, ಸತ್ಥಾರಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಮಯಮ್ಪಿ, ದೇವ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ರಾಜಾ ಸುವಣ್ಣಪಟ್ಟೇ ಅಕ್ಖರಾನಿ ಲಿಖಾಪೇತ್ವಾ ವಾಣಿಜಕೇ ಆಹ – ‘‘ಅನೋಜಾ ನಾಮ ದೇವೀ ತುಮ್ಹಾಕಂ ತೀಣಿ ಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ದಸ್ಸತಿ, ಏವಞ್ಚ ಪನ ನಂ ವದೇಯ್ಯಾಥ ‘ರಞ್ಞೋ ಕಿರ ತೇ ಇಸ್ಸರಿಯಂ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಂ, ಯಥಾಸುಖಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಾಹೀ’ತಿ, ಸಚೇ ಪನ ವೋ ‘ರಾಜಾ ಕಹ’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛತಿ, ‘ಸತ್ಥಾರಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ವತ್ವಾ ಗತೋ’ತಿ ಆರೋಚೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ. ಅಮಚ್ಚಾಪಿ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಭರಿಯಾನಂ ತಥೇವ ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿಂಸು. ರಾಜಾ ವಾಣಿಜಕೇ ಉಯ್ಯೋಜೇತ್ವಾ ಅಸ್ಸಂ ಅಭಿರುಯ್ಹ ಅಮಚ್ಚಸಹಸ್ಸಪರಿವುತೋ ತಂ ಖಣಂಯೇವ ನಿಕ್ಖಮಿ.

ಸತ್ಥಾಪಿ ತಂ ದಿವಸಂ ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲೇ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತೋ ಮಹಾಕಪ್ಪಿನರಾಜಾನಂ ಸಪರಿವಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಮಹಾಕಪ್ಪಿನೋ ವಾಣಿಜಕಾನಂ ಸನ್ತಿಕಾ ತಿಣ್ಣಂ ರತನಾನಂ ಉಪ್ಪನ್ನಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ ತೇಸಂ ವಚನಂ ತೀಹಿ ಸತಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಪೂಜೇತ್ವಾ ರಜ್ಜಂ ಪಹಾಯ ಅಮಚ್ಚಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಪರಿವುತೋ ಮಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜಿತುಕಾಮೋ ಸ್ವೇ ನಿಕ್ಖಮಿಸ್ಸತಿ. ಸೋ ಸಪರಿವಾರೋ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸತಿ, ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಮಸ್ಸ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪುನದಿವಸೇ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ವಿಯ ಖುದ್ದಕಗಾಮಭೋಜಕಂ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸಯಮೇವ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವೀಸಯೋಜನಸತಂ ಮಗ್ಗಂ ಪಚ್ಚುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಚನ್ದಭಾಗಾಯ ನದಿಯಾ ತೀರೇ ನಿಗ್ರೋಧರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಛಬ್ಬಣ್ಣರಸ್ಮಿಯೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತೋ ನಿಸೀದಿ. ‘‘ರಾಜಾಪಿ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಏಕಂ ನದಿಂ ಪತ್ವಾ ‘‘ಕಾ ನಾಮೇಸಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಅಪರಚ್ಛಾ ನಾಮ, ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಮಸ್ಸಾ ಪರಿಮಾಣಂ, ತಾತಾ’’ತಿ? ‘‘ಗಮ್ಭೀರತೋ ಗಾವುತಂ, ಪುಥುಲತೋ ದ್ವೇ ಗಾವುತಾನಿ, ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ಅತ್ಥಿ ಪನೇತ್ಥ ನಾವಾ ವಾ ಉಳುಮ್ಪೋ ವಾ’’ತಿ? ‘‘ನತ್ಥಿ, ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ನಾವಾದೀನಿ ಓಲೋಕೇನ್ತೇ ಅಮ್ಹೇ ಜಾತಿ ಜರಂ ಉಪನೇತಿ, ಜರಾ ಮರಣಂ. ಅಹಂ ನಿಬ್ಬೇಮತಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ತೀಣಿ ರತನಾನಿ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ, ತೇಸಂ ಮೇ ಆನುಭಾವೇನ ಇಮಂ ಉದಕಂ ಉದಕಂ ವಿಯ ಮಾ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ ತಿಣ್ಣಂ ರತನಾನಂ ಗುಣಂ ಆವಜ್ಜೇತ್ವಾ ‘‘ಇತಿಪಿ ಸೋ ಭಗವಾ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ ಬುದ್ಧಾನುಸ್ಸತಿಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತೋ ಸಪರಿವಾರೋ ಅಸ್ಸಸಹಸ್ಸೇನ ಉದಕಪಿಟ್ಠಿಂ ಪಕ್ಖನ್ದಿ. ಸಿನ್ಧವಾ ಪಿಟ್ಠಿಪಾಸಾಣೇ ವಿಯ ಪಕ್ಖನ್ದಿಂಸು. ಖುರಾನಂ ಅಗ್ಗಾ ನೇವ ತೇಮಿಂಸು.

ಸೋ ತಂ ಉತ್ತರಿತ್ವಾ ಪುರತೋ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅಪರಮ್ಪಿ ನದಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಕಾ ನಾಮಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ನೀಲವಾಹಿನೀ ನಾಮ, ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಮಸ್ಸಾ ಪರಿಮಾಣ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಗಮ್ಭೀರತೋಪಿ ಪುಥುಲತೋಪಿ ಅಡ್ಢಯೋಜನಂ, ದೇವಾ’’ತಿ. ಸೇಸಂ ಪುರಿಮಸದಿಸಮೇವ. ತಂ ಪನ ನದಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸ್ವಾಕ್ಖಾತೋ ಭಗವತಾ ಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ಧಮ್ಮಾನುಸ್ಸತಿಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತೋ ಪಕ್ಖನ್ದಿ. ತಮ್ಪಿ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅಪರಮ್ಪಿ ನದಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಕಾ ನಾಮಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಚನ್ದಭಾಗಾ ನಾಮ, ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಮಸ್ಸಾ ಪರಿಮಾಣ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಗಮ್ಭೀರತೋಪಿ ಪುಥುಲತೋಪಿ ಯೋಜನಂ, ದೇವಾ’’ತಿ. ಸೇಸಂ ಪುರಿಮಸದಿಸಮೇವ. ಇಮಂ ಪನ ನದಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ ಭಗವತೋ ಸಾವಕಸಙ್ಘೋ’’ತಿ ಸಙ್ಘಾನುಸ್ಸತಿಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತೋ ಪಕ್ಖನ್ದಿ. ತಂ ಪನ ನದಿಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸತ್ಥು ಸರೀರತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ ಛಬ್ಬಣ್ಣರಸ್ಮಿಯೋ ಅದ್ದಸ. ನಿಗ್ರೋಧರುಕ್ಖಸ್ಸ ಸಾಖಾವಿಟಪಪಲಾಸಾನಿ ಸೋವಣ್ಣಮಯಾನಿ ವಿಯ ಅಹೇಸುಂ. ರಾಜಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಪನ ಓಭಾಸೋ ನೇವ ಚನ್ದಸ್ಸ, ನ ಸೂರಿಯಸ್ಸ, ನ ದೇವಮಾರಬ್ರಹ್ಮನಾಗಸುಪಣ್ಣಾದೀನಂ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ, ಅದ್ಧಾ ಅಹಂ ಸತ್ಥಾರಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಮಹಾಗೋತಮಬುದ್ಧೇನ ದಿಟ್ಠೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ತಾವದೇವ ಅಸ್ಸಪಿಟ್ಠಿತೋ ಓತರಿತ್ವಾ ಓನತಸರೀರೋ ರಸ್ಮಿಅನುಸಾರೇನ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮನೋಸಿಲಾರಸೇ ನಿಮುಜ್ಜನ್ತೋ ವಿಯ ಬುದ್ಧರಸ್ಮೀನಂ ಅನ್ತೋ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅಮಚ್ಚಸಹಸ್ಸೇನ, ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಅನುಪುಬ್ಬಿಂ ಕಥಂ ಕಥೇಸಿ. ದೇಸನಾವಸಾನೇ ರಾಜಾ ಸಪರಿವಾರೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ. ಅಥ ಸಬ್ಬೇವ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಆಗಮಿಸ್ಸತಿ ನು ಖೋ ಇಮೇಸಂ ಕುಲಪುತ್ತಾನಂ ಇದ್ಧಿಮಯಪತ್ತಚೀವರ’’ನ್ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ‘‘ಇಮೇ ಕುಲಪುತ್ತಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸಹಸ್ಸಸ್ಸ ಚೀವರಸಹಸ್ಸಂ ಅದಂಸು, ಕಸ್ಸಪಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಕಾಲೇ ವೀಸತಿಯಾ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಾನಮ್ಪಿ ವೀಸತಿಚೀವರಸಹಸ್ಸಾನಿಪಿ ಅದಂಸು. ಅನಚ್ಛರಿಯಂ ಇಮೇಸಂ ಇದ್ಧಿಮಯಪತ್ತಚೀವರಾಗಮನ’’ನ್ತಿ ಞತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ‘‘ಏಥ, ಭಿಕ್ಖವೋ, ಚರಥ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಸಮ್ಮಾ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಅನ್ತಕಿರಿಯಾಯಾ’’ತಿ ಆಹ. ತೇ ತಾವದೇವ ಅಟ್ಠಪರಿಕ್ಖಾರಧರಾ ವಸ್ಸಸಟ್ಠಿಕತ್ಥೇರಾ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ವೇಹಾಸಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಪಚ್ಚೋರೋಹಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿಂಸು.

ತೇಪಿ ವಾಣಿಜಕಾ ರಾಜಕುಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞಾ ಪಹಿತಭಾವಂ ಆರೋಚಾಪೇತ್ವಾ ದೇವಿಯಾ ‘‘ಆಗಚ್ಛನ್ತೂ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಂಸು. ಅಥ ನೇ ದೇವೀ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ತಾತಾ, ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಆಗತಾತ್ಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಮಯಂ ರಞ್ಞಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಪಹಿತಾ, ತೀಣಿ ಕಿರ ನೋ ಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ದೇಥಾ’’ತಿ. ‘‘ತಾತಾ, ಅತಿಬಹುಂ ಭಣಥ, ಕಿಂ ತುಮ್ಹೇಹಿ ರಞ್ಞೋ ಕತಂ, ಕಿಸ್ಮಿಂ ವೋ ರಾಜಾ ಪಸನ್ನೋ ಏತ್ತಕಂ ಧನಂ ದಾಪೇಸೀ’’ತಿ? ‘‘ದೇವಿ, ನ ಅಞ್ಞಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಕತಂ, ರಞ್ಞೋ ಪನ ಏಕಂ ಸಾಸನಂ ಆರೋಚಯಿಮ್ಹಾ’’ತಿ? ‘‘ಸಕ್ಕಾ ಪನ, ತಾತಾ, ಮಯ್ಹಂ ಆರೋಚೇತು’’ನ್ತಿ. ‘‘ಸಕ್ಕಾ, ದೇವೀ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ, ತಾತಾ, ವದೇಥಾ’’ತಿ. ‘‘ದೇವಿ ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ. ಸಾಪಿ ‘‘ತಂ ಸುತ್ವಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಪೀತಿಯಾ ಫುಟ್ಠಸರೀರಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಚತುತ್ಥೇ ವಾರೇ ‘ಬುದ್ಧೋ’ತಿ ಪದಂ ಸುತ್ವಾ, ತಾತಾ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪದೇ ರಞ್ಞಾ ಕಿಂ ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಸತಸಹಸ್ಸಂ, ದೇವೀ’’ತಿ. ‘‘ತಾತಾ, ಅನನುಚ್ಛವಿಕಂ ರಞ್ಞಾ ಕತಂ ಏವರೂಪಂ ಸಾಸನಂ ಸುತ್ವಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸತಸಹಸ್ಸಂ ದದಮಾನೇನ. ಅಹಞ್ಹಿ ವೋ ಮಮ ದುಗ್ಗತಪಣ್ಣಾಕಾರೇ ತೀಣಿ ಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ದಮ್ಮಿ, ಅಪರಮ್ಪಿ ತುಮ್ಹೇಹಿ ರಞ್ಞೋ ಕಿಂ ಆರೋಚಿತ’’ನ್ತಿ? ತೇ ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚಾತಿ ಇತರಾನಿಪಿ ದ್ವೇ ಸಾಸನಾನಿ ಆರೋಚಯಿಂಸು. ದೇವೀ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಪೀತಿಯಾ ಫುಟ್ಠಸರೀರಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಚತುತ್ಥೇ ವಾರೇ ತಥೇವ ಸುತ್ವಾ ತೀಣಿ ತೀಣಿ ಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ದಾಪೇಸಿ, ಏವಂ ತೇ ಸಬ್ಬಾನಿಪಿ ದ್ವಾದಸ ಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ಲಭಿಂಸು.

ಅಥ ನೇ ದೇವೀ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ರಾಜಾ ಕಹಂ, ತಾತಾ’’ತಿ? ದೇವಿ, ‘‘ಸತ್ಥಾರಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ‘ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಗತೋ’’ತಿ. ‘‘ಮಯ್ಹಂ ತೇನ ಕಿಂ ಸಾಸನಂ ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಸಬ್ಬಂ ಕಿರ ತೇನ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಇಸ್ಸರಿಯಂ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಂ, ತುಮ್ಹೇ ಕಿರ ಯಥಾರುಚಿಯಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಥಾ’’ತಿ. ‘‘ಅಮಚ್ಚಾ ಪನ ಕಹಂ, ತಾತಾ’’ತಿ? ತೇಪಿ ‘‘‘ರಞ್ಞಾ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ಗತಾ, ದೇವೀ’’ತಿ. ಸಾ ತೇಸಂ ಭರಿಯಾಯೋ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ, ಅಮ್ಮಾ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಾಮಿಕಾ ‘‘ರಞ್ಞಾ ಸದ್ಧಿಂ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಗತಾ, ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತೇಹಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸಾಸನಂ ಪಹಿತಂ, ದೇವೀ’’ತಿ? ‘‘ತೇಹಿ ಕಿರ ಅತ್ತನೋ ಸಮ್ಪತ್ತಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಾ, ತುಮ್ಹೇ ಕಿರ ತಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಯಥಾರುಚಿ ಪರಿಭುಞ್ಜಥಾ’’ತಿ. ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಪನ, ದೇವಿ, ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಅಮ್ಮಾ, ಸೋ ತಾವ ರಾಜಾ ಸಾಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಮಗ್ಗೇ ಠಿತಕೋವ ತೀಹಿ ಸತಸಹಸ್ಸೇಹಿ ತೀಣಿ ರತನಾನಿ ಪೂಜೇತ್ವಾ ಖೇಳಪಿಣ್ಡಂ ವಿಯ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪಹಾಯ ‘ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ, ಮಯಾ ಪನ ತಿಣ್ಣಂ ರತನಾನಂ ಸಾಸನಂ ಸುತ್ವಾ ತೀಣಿ ರತನಾನಿ ನವಹಿ ಸತಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಪೂಜಿತಾನಿ, ನ ಖೋ ಪನೇಸಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿ ನಾಮ ರಞ್ಞೋಯೇವ ದುಕ್ಖಾ, ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ದುಕ್ಖಾಯೇವ. ಕೋ ರಞ್ಞಾ ಛಡ್ಡಿತಖೇಳಪಿಣ್ಡಂ ಜಾಣುಕೇಹಿ ಪತಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಮುಖೇನ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸತಿ, ನ ಮಯ್ಹಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಅತ್ಥೋ, ಅಹಮ್ಪಿ ಸತ್ಥಾರಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ದೇವಿ, ಮಯಮ್ಪಿ ತುಮ್ಹೇಹೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಸಚೇ ಸಕ್ಕೋಥ, ಸಾಧು, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಸಕ್ಕೋಮ, ದೇವೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧು, ಅಮ್ಮಾ, ತೇನ ಹಿ ಏಥಾ’’ತಿ ರಥಸಹಸ್ಸಂ ಯೋಜಾಪೇತ್ವಾ ರಥಂ ಆರುಯ್ಹ ತಾಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಪಠಮಂ ನದಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಯಥಾ ರಞ್ಞಾ ಪುಟ್ಠಂ, ತಥೇವ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ರಞ್ಞೋ ಗತಮಗ್ಗಂ ಓಲೋಕೇಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಸಿನ್ಧವಾನಂ ಪದವಲಞ್ಜಂ ನ ಪಸ್ಸಾಮ, ದೇವೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ರಾಜಾ ತೀಣಿ ರತನಾನಿ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ಸಚ್ಚಕಿರಿಯಂ ಕತ್ವಾ ಗತೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ಅಹಮ್ಪಿ ತೀಣಿ ರತನಾನಿ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ, ತೇಸಮೇವ ಅನುಭಾವೇನ ಇದಂ ಉದಕಂ ವಿಯ ಮಾ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ ತಿಣ್ಣಂ ರತನಾನಂ ಗುಣಂ ಅನುಸ್ಸರಿತ್ವಾ ರಥಸಹಸ್ಸಂ ಪೇಸೇಸಿ. ಉದಕಂ ಪಿಟ್ಠಿಪಾಸಾಣಸದಿಸಂ ಅಹೋಸಿ. ಚಕ್ಕಾನಂ ಅಗ್ಗಗ್ಗನೇಮಿವಟ್ಟಿಯೋ ನೇವ ತೇಮಿಂಸು. ಏತೇನೇವ ಉಪಾಯೇನ ಇತರಾ ದ್ವೇ ನದಿಯೋ ಉತ್ತರಿ.

ಅಥ ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸಾಗಮನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಯಥಾ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕೇ ನಿಸಿನ್ನಾ ಭಿಕ್ಖೂ ನ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ, ಏವಮಕಾಸಿ. ಸಾಪಿ ಗಚ್ಛನ್ತೀ ಗಚ್ಛನ್ತೀ ಸತ್ಥು ಸರೀರತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ ಛಬ್ಬಣ್ಣರಸ್ಮಿಯೋ ದಿಸ್ವಾ ತಥೇವ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಠಿತಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಹಾಕಪ್ಪಿನೋ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ಆಗತೇತ್ಥ ಮಞ್ಞೇ, ಕಹಂ ಸೋ, ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ನಂ ದಸ್ಸೇಥಾ’’ತಿ? ‘‘ನಿಸೀದಥ ತಾವ, ಇಧೇವ ನಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ. ತಾ ಸಬ್ಬಾಪಿ ತುಟ್ಠಚಿತ್ತಾ ‘‘ಇಧೇವ ಕಿರ ನಿಸಿನ್ನಾ ಸಾಮಿಕೇ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ನಿಸೀದಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ತಾಸಂ ಅನುಪುಬ್ಬಿಂ ಕಥಂ ಕಥೇಸಿ, ಅನೋಜಾದೇವೀ ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಸಪರಿವಾರಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪಾಪುಣಿ. ಮಹಾಕಪ್ಪಿನತ್ಥೇರೋ ತಾಸಂ ವಡ್ಢಿತಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುಣನ್ತೋ ಸಪರಿವಾರೋ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸತ್ಥಾ ತಾಸಂ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಅರಹತ್ತಪ್ಪತ್ತೇ ದಸ್ಸೇಸಿ. ತಾಸಂ ಕಿರ ಆಗತಕ್ಖಣೇಯೇವ ಅತ್ತನೋ ಸಾಮಿಕೇ ಕಾಸಾವಧರೇ ಮುಣ್ಡಕಸೀಸೇ ದಿಸ್ವಾ ಚಿತ್ತಂ ಏಕಗ್ಗಂ ನ ಭವೇಯ್ಯ, ತೇನ ಮಗ್ಗಫಲಾನಿ ಪತ್ತುಂ ನ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯುಂ. ತಸ್ಮಾ ಅಚಲಸದ್ಧಾಯ ಪತಿಟ್ಠಿತಕಾಲೇ ತಾಸಂ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಅರಹತ್ತಪ್ಪತ್ತೇಯೇವ ದಸ್ಸೇಸಿ.

ತಾಪಿ ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ತಾವ ಪಬ್ಬಜಿತಕಿಚ್ಚಂ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಠಿತಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿಂಸು. ಏವಂ ಕಿರ ವುತ್ತೇ ‘‘ಸತ್ಥಾ ಉಪ್ಪಲವಣ್ಣಾಯ ಆಗಮನಂ ಚಿನ್ತೇಸೀ’’ತಿ ಏಕಚ್ಚೇ ವದನ್ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಪನ ತಾ ಉಪಾಸಿಕಾಯೋ ಆಹ – ‘‘ಸಾವತ್ಥಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುನೀಉಪಸ್ಸಯೇ ಪಬ್ಬಜೇಥಾ’’ತಿ. ತಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಜನಪದಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನಾ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಮಹಾಜನೇನ ಅಭಿಹಟಸಕ್ಕಾರಸಮ್ಮಾನಾ ಪದಸಾವ ವೀಸಯೋಜನಸತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುನೀಉಪಸ್ಸಯೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು. ಸತ್ಥಾಪಿ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಂ ಆದಾಯ ಆಕಾಸೇನೇವ ಜೇತವನಂ ಅಗಮಾಸಿ. ತತ್ರ ಸುದಂ ಆಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಕಪ್ಪಿನೋ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನದಿವಾಟ್ಠಾನಾದೀಸು ‘‘ಅಹೋ ಸುಖಂ, ಅಹೋ ಸುಖ’’ನ್ತಿ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇನ್ತೋ ವಿಚರತಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ಭಗವತೋ ಆರೋಚೇಸುಂ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಹಾಕಪ್ಪಿನೋ ‘ಅಹೋ ಸುಖಂ, ಅಹೋ ಸುಖ’ನ್ತಿ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇನ್ತೋ ವಿಚರತಿ, ಅತ್ತನೋ ಕಾಮಸುಖಂ ರಜ್ಜಸುಖಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ ಮಞ್ಞೇ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ, ಕಪ್ಪಿನ, ಕಾಮಸುಖಂ ರಜ್ಜಸುಖಂ ಆರಬ್ಭ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸೀ’’ತಿ. ‘‘ಭಗವಾ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ತಂ ಆರಬ್ಭ ಉದಾನಭಾವಂ ವಾ ಅನುದಾನಭಾವಂ ವಾ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ? ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಕಾಮಸುಖಂ ರಜ್ಜಸುಖಂ ಆರಬ್ಭ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇತಿ, ಪುತ್ತಸ್ಸ ಪನ ಮೇ ಧಮ್ಮಪೀತಿ ನಾಮ ಧಮ್ಮರತಿ ನಾಮ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಸೋ ಅಮತಮಹಾನಿಬ್ಬಾನಂ ಆರಬ್ಭ ಏವ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸೀ’’ತಿ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೭೯.

‘‘ಧಮ್ಮಪೀತಿ ಸುಖಂ ಸೇತಿ, ವಿಪ್ಪಸನ್ನೇನ ಚೇತಸಾ;

ಅರಿಯಪ್ಪವೇದಿತೇ ಧಮ್ಮೇ, ಸದಾ ರಮತಿ ಪಣ್ಡಿತೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಧಮ್ಮಪೀತೀತಿ ಧಮ್ಮಪಾಯಕೋ, ಧಮ್ಮಂ ಪಿವನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಧಮ್ಮೋ ಚ ನಾಮೇಸ ನ ಸಕ್ಕಾ ಭಾಜನೇನ ಯಾಗುಆದೀನಿ ವಿಯ ಪಾತುಂ? ನವವಿಧಂ ಪನ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಂ ನಾಮಕಾಯೇನ ಫುಸನ್ತೋ ಆರಮ್ಮಣತೋ ಸಚ್ಛಿಕರೋನ್ತೋ ಪರಿಞ್ಞಾಭಿಸಮಯಾದೀಹಿ ದುಕ್ಖಾದೀನಿ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝನ್ತೋ ಧಮ್ಮಂ ಪಿವತಿ ನಾಮ. ಸುಖಂ ಸೇತೀತಿ ದೇಸನಾಮತ್ತಮೇವೇತಂ, ಚತೂಹಿಪಿ ಇರಿಯಾಪಥೇಹಿ ಸುಖಂ ವಿಹರತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಿಪ್ಪಸನ್ನೇನಾತಿ ಅನಾವಿಲೇನ ನಿರುಪಕ್ಕಿಲೇಸೇನ. ಅರಿಯಪ್ಪವೇದಿತೇತಿ ಬುದ್ಧಾದೀಹಿ ಅರಿಯೇಹಿ ಪವೇದಿತೇ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾದಿಭೇದೇ ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಧಮ್ಮೇ. ಸದಾ ರಮತೀತಿ ಏವರೂಪೋ ಧಮ್ಮಪೀತಿ ವಿಪ್ಪಸನ್ನೇನ ಚೇತಸಾ ವಿಹರನ್ತೋ ಪಣ್ಡಿಚ್ಚೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಸದಾ ರಮತಿ ಅಭಿರಮತೀತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪನ್ನಾದಯೋ ಅಹೇಸುನ್ತಿ.

ಮಹಾಕಪ್ಪಿನತ್ಥೇರವತ್ಥು ಚತುತ್ಥಂ.

೫. ಪಣ್ಡಿತಸಾಮಣೇರವತ್ಥು

ಉದಕಞ್ಹಿ ನಯನ್ತೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಪಣ್ಡಿತಸಾಮಣೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಅತೀತೇ ಕಿರ ಕಸ್ಸಪಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ವೀಸತಿಖೀಣಾಸವಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರೋ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ಅತ್ತನೋ ಬಲಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಪಿ ದಸಪಿ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ಅಗನ್ತುಕದಾನಾದೀನಿ ಅದಂಸು. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಸತ್ಥಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಏವಂ ಅನುಮೋದನಮಕಾಸಿ –

‘‘ಉಪಾಸಕಾ ಇಧ ಏಕಚ್ಚೋ ‘ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಮೇವ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಕಿಂ ಪರೇನ ಸಮಾದಪಿತೇನಾ’ತಿ ಅತ್ತನಾವ ದಾನಂ ದೇತಿ, ಪರಂ ನ ಸಮಾದಪೇತಿ. ಸೋ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಭೋಗಸಮ್ಪದಂ ಲಭತಿ, ನೋ ಪರಿವಾರಸಮ್ಪದಂ. ಏಕಚ್ಚೋ ಪರಂ ಸಮಾದಪೇತಿ, ಅತ್ತನಾ ನ ದೇತಿ. ಸೋ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಪರಿವಾರಸಮ್ಪದಂ ಲಭತಿ, ನೋ ಭೋಗಸಮ್ಪದಂ ಏಕಚ್ಚೋ ಅತ್ತನಾಪಿ ನ ದೇತಿ, ಪರಮ್ಪಿ ನ ಸಮಾದಪೇತಿ. ಸೋ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ನೇವ ಭೋಗಸಮ್ಪದಂ ಲಭತಿ, ನ ಪರಿವಾರಸಮ್ಪದಂ, ವಿಘಾಸಾದೋವ ಹುತ್ವಾ ಜೀವತಿ. ಏಕಚ್ಚೋ ಅತ್ತನಾ ಚ ದೇತಿ, ಪರಞ್ಚ ಸಮಾದಪೇತಿ. ಸೋ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಭೋಗಸಮ್ಪದಮ್ಪಿ ಲಭತಿ ಪರಿವಾರಸಮ್ಪದಮ್ಪೀ’’ತಿ.

ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸಮೀಪೇ ಠಿತೋ ಏಕೋ ಪಣ್ಡಿತಪುರಿಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ದಾನಿ ತಥಾ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಯಥಾ ಮೇ ದ್ವೇಪಿ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯೋ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ. ಸೋ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸ್ವಾತನಾಯ ಮಯ್ಹಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿತ್ತಕೇಹಿ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ? ‘‘ಕಿತ್ತಕೋ ಪನ ವೋ, ಭನ್ತೇ, ಪರಿವಾರೋ’’ತಿ? ‘‘ವೀಸತಿ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಾನೀ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸಬ್ಬೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸ್ವಾತನಾಯ ಮಯ್ಹಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಅಧಿವಾಸೇಸಿ. ಸೋ ಗಾಮಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಮತಾತಾ, ಸ್ವಾತನಾಯ ಮಯಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ನಿಮನ್ತಿತೋ, ತುಮ್ಹೇ ಯತ್ತಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ದಾತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಥ, ತತ್ತಕಾನಂ ದಾನಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಬಲಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ‘‘ಮಯಂ ದಸನ್ನಂ ದಸ್ಸಾಮ, ಮಯಂ ವೀಸತಿಯಾ, ಮಯಂ ಸತಸ್ಸ, ಮಯಂ ಪಞ್ಚಸತಾನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಸಬ್ಬೇಸಂ ವಚನಂ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಣ್ಣೇ ಆರೋಪೇಸಿ.

ತೇನ ಚ ಸಮಯೇನ ತಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಅತಿದುಗ್ಗತಭಾವೇನೇವ ‘‘ಮಹಾದುಗ್ಗತೋ’’ತಿ ಪಞ್ಞಾತೋ ಏಕೋ ಪುರಿಸೋ ಅತ್ಥಿ. ಸೋ ತಮ್ಪಿ ಸಮ್ಮುಖಾಗತಂ ದಿಸ್ವಾ, ಸಮ್ಮ ಮಹಾದುಗ್ಗತ, ಮಯಾ ಸ್ವಾತನಾಯ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ನಿಮನ್ತಿತೋ, ಸ್ವೇ ನಗರವಾಸಿನೋ ದಾನಂ ದಸ್ಸನ್ತಿ, ‘‘ತ್ವಂ ಕತಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಭೋಜೇಸ್ಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಸಾಮಿ, ಮಯ್ಹಂ ಕಿಂ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ, ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ನಾಮ ಸಧನಾನಂ ಅತ್ಥೋ, ಮಯ್ಹಂ ಪನ ಸ್ವೇ ಯಾಗುಅತ್ಥಾಯ ತಣ್ಡುಲನಾಳಿಮತ್ತಮ್ಪಿ ನತ್ಥಿ, ಅಹಂ ಭತಿಂ ಕತ್ವಾ ಜೀವಾಮಿ, ಕಿಂ ಮೇ ಭಿಕ್ಖೂಹೀ’’ತಿ? ಸಮಾದಪಕೇನ ನಾಮ ಬ್ಯತ್ತೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ. ತಸ್ಮಾ ಸೋ ತೇನ ‘‘ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ತುಣ್ಹೀಭೂತೋ ಅಹುತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಸಮ್ಮ ಮಹಾದುಗ್ಗತ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಸುಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಸುಖುಮವತ್ಥಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ನಾನಾಭರಣಪಟಿಮಣ್ಡಿತಾ ಸಿರಿಸಯನೇ ಸಯಮಾನಾ ಬಹೂ ಜನಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವನ್ತಿ, ತ್ವಂ ಪನ ದಿವಸಂ ಭತಿಂ ಕತ್ವಾ ಕುಚ್ಛಿಪೂರಣಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಲಭಸಿ, ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ‘ಅಹಂ ಪುಬ್ಬೇ ಪುಞ್ಞಂ ಅಕತತ್ತಾ ಕಿಞ್ಚಿ ನ ಲಭಾಮೀ’ತಿ ನ ಜಾನಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಜಾನಾಮಿ, ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಇದಾನಿ ಪುಞ್ಞಂ ನ ಕರೋಸಿ, ತ್ವಂ ಯುವಾ ಬಲಸಮ್ಪನ್ನೋ, ಕಿಂ ತಯಾ ಭತಿಂ ಕತ್ವಾಪಿ ಯಥಾಬಲಂ ದಾನಂ ದಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ? ಸೋ ತಸ್ಮಿಂ ಕಥೇನ್ತೇಯೇವ ಸಂವೇಗಪ್ಪತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಣ್ಣೇ ಆರೋಪೇಹಿ, ಕಿಞ್ಚಿದೇವ ಭತಿಂ ಕತ್ವಾ ಏಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಇತರೋ ‘‘ಕಿಂ ಏಕೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಣ್ಣೇ ಆರೋಪಿತೇನಾ’’ತಿ ನ ಆರೋಪೇಸಿ? ಮಹಾದುಗ್ಗತೋಪಿ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭರಿಯಂ ಆಹ – ‘‘ಭದ್ದೇ, ನಗರವಾಸಿನೋ ಸ್ವೇ ಸಙ್ಘಭತ್ತಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಅಹಮ್ಪಿ ಸಮಾದಪಕೇನ ‘ಏಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖಂ ದೇಹೀ’ತಿ ವುತ್ತೋ, ಮಯಮ್ಪಿ ಸ್ವೇ ಏಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖಂ ದಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ‘‘ಮಯಂ ದಲಿದ್ದಾ, ಕಸ್ಮಾ ತಯಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ’’ನ್ತಿ ಅವತ್ವಾವ, ‘‘ಸಾಮಿ, ಭದ್ದಕಂ ತೇ ಕತಂ, ಮಯಂ ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಅದತ್ವಾ ಇದಾನಿ ದುಗ್ಗತಾ ಜಾತಾ, ಮಯಂ ಉಭೋಪಿ ಭತಿಂ ಕತ್ವಾ ಏಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖಂ ದಸ್ಸಾಮ, ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಉಭೋಪಿ ಗೇಹಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಭತಿಟ್ಠಾನಂ ಅಗಮಂಸು.

ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ಸಮ್ಮ ಮಹಾದುಗ್ಗತ, ಭತಿಂ ಕರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಆಮ, ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಯಂ ತುಮ್ಹೇ ಕಾರೇಸ್ಸಥ, ತಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಮಯಂ ಸ್ವೇ ದ್ವೇ ತೀಣಿ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಿ ಭೋಜೇಸ್ಸಾಮ, ಏಹಿ, ದಾರೂನಿ ಫಾಲೇಹೀ’’ತಿ ವಾಸಿಫರಸುಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ದಾಪೇಸಿ. ಮಹಾದುಗ್ಗತೋ ದಳ್ಹಂ ಕಚ್ಛಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಮಹುಸ್ಸಾಹಪ್ಪತ್ತೋ ವಾಸಿಂ ಪಹಾಯ ಫರಸುಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ, ಫರಸುಂ ಪಹಾಯ ವಾಸಿಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ದಾರೂನಿ ಫಾಲೇತಿ. ಅಥ ನಂ ಸೇಟ್ಠಿ ಆಹ – ‘‘ಸಮ್ಮ, ತ್ವಂ ಅಜ್ಜ ಅತಿವಿಯ ಉಸ್ಸಾಹಪ್ಪತ್ತೋ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋಸಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಸಾಮಿ, ಅಹಂ ಸ್ವೇ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಭೋಜೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿ ಪಸನ್ನಮಾನಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹೋ ಇಮಿನಾ ದುಕ್ಕರಂ ಕತಂ, ‘ಅಹಂ ದುಗ್ಗತೋ’ತಿ ತುಣ್ಹೀಭಾವಂ ಅನಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ‘ಭತಿಂ ಕತ್ವಾ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಭೋಜೇಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ವದತೀ’’ತಿ. ಸೇಟ್ಠಿಭರಿಯಾಪಿ ತಸ್ಸ ಭರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಮ, ಕಿಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಯಂ ತುಮ್ಹೇ ಕಾರೇಸ್ಸಥ, ತಂ ಕರೋಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಉದುಕ್ಖಲಸಾಲಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಸುಪ್ಪಮುಸಲಾದೀನಿ ದಾಪೇಸಿ. ಸಾ ನಚ್ಚನ್ತೀ ವಿಯ ತುಟ್ಠಪಹಟ್ಠಾ ವೀಹಿಂ ಕೋಟ್ಟೇತಿ ಚೇವ ಓಫುಣಾತಿ ಚ. ಅಥ ನಂ ಸೇಟ್ಠಿಭರಿಯಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಅಮ್ಮ, ತ್ವಂ ಅತಿವಿಯ ತುಟ್ಠಪಹಟ್ಠಾ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋಸಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಅಯ್ಯೇ, ಇಮಂ ಭತಿಂ ಕತ್ವಾ ಮಯಮ್ಪಿ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಭೋಜೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಭರಿಯಾಪಿ ತಸ್ಸಂ ‘‘ಅಹೋ ವತಾಯಂ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಾ’’ತಿ ಪಸೀದಿ. ಸೇಟ್ಠಿ ಮಹಾದುಗ್ಗತಸ್ಸ ದಾರೂನಂ ಫಾಲಿತಕಾಲೇ ‘‘ಅಯಂ ತೇ ಭತೀ’’ತಿ ಸಾಲೀನಂ ಚತಸ್ಸೋ ನಾಳಿಯೋ ದಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ತೇ ತುಟ್ಠಿದಾಯೋ’’ತಿ ಅಪರಾಪಿ ಚತಸ್ಸೋ ನಾಳಿಯೋ ದಾಪೇಸಿ.

ಸೋ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭರಿಯಂ ಆಹ – ‘‘ಮಯಾ ಭತಿಂ ಕತ್ವಾ ಸಾಲಿ ಲದ್ಧೋ, ಅಯಂ ನಿವಾಪೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ತಯಾ ಲದ್ಧಾಯ ಭತಿಯಾ ದಧಿತೇಲಕಟುಕಭಣ್ಡಾನಿ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ. ಸೇಟ್ಠಿಭರಿಯಾಪಿ ಪುನ ತಸ್ಸಾ ಏಕಂ ಸಪ್ಪಿಕರೋಟಿಕಞ್ಚೇವ ದಧಿಭಾಜನಞ್ಚ ಕಟುಕಭಣ್ಡಞ್ಚ ಸುದ್ಧತಣ್ಡುಳಿನಾಳಿಞ್ಚ ದಾಪೇಸಿ. ಇತಿ ಚ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ನವ ತಣ್ಡುಲನಾಳಿಯೋ ಅಹೇಸುಂ. ತೇ ‘‘ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೋ ನೋ ಲದ್ಧೋ’’ತಿ ತುಟ್ಠಹಟ್ಠಾ ಪಾತೋವ ಉಟ್ಠಹಿಂಸು. ಭರಿಯಾ ಮಹಾದುಗ್ಗತಂ ಆಹ – ‘‘ಗಚ್ಛ, ಸಾಮಿ, ಪಣ್ಣಂ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ಆಹರಾ’’ತಿ. ಸೋ ಅನ್ತರಾಪಣೇ ಪಣ್ಣಂ ಅದಿಸ್ವಾ ನದೀತೀರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ಅಯ್ಯಾನಂ ಭೋಜನಂ ದಾತುಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಹಟ್ಠಮಾನಸೋ ಗಾಯನ್ತೋ ಪಣ್ಣಂ ಉಚ್ಚಿನತಿ. ಮಹಾಜಾಲಂ ಖಿಪಿತ್ವಾ ಠಿತೋ ಕೇವಟ್ಟೋ ‘‘ಮಹಾದುಗ್ಗತಸ್ಸ ಸದ್ದೇನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಅತಿವಿಯ ತುಟ್ಠಚಿತ್ತೋ ಗಾಯಸಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಪಣ್ಣಂ ಉಚ್ಚಿನಾಮಿ, ಸಮ್ಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಭೋಜೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಹೋ ಸುಖಿತೋ, ಭಿಕ್ಖು, ಸೋ ತವ ಕಿಂ ಪಣ್ಣಂ ಖಾದಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ? ‘‘ಕಿಂ ಕರೋಮಿ, ಸಮ್ಮ, ಅತ್ತನಾ ಲದ್ಧಪಣ್ಣೇನ ಭೋಜೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ? ‘‘ತೇನ ಹಿ ಏಹೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕರೋಮಿ, ಸಮ್ಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಇಮೇ ಮಚ್ಛೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಾದಗ್ಘನಕಾನಿ ಅಡ್ಢಗ್ಘನಕಾನಿ ಕಹಾಪಣಗ್ಘನಕಾನಿ ಚ ಉದ್ದಾನಾನಿ ಕರೋಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ. ಬದ್ಧಬದ್ಧೇ ಮಚ್ಛೇ ನಗರವಾಸಿನೋ ನಿಮನ್ತಿತನಿಮನ್ತಿತಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಹರಿಂಸು. ತಸ್ಸ ಮಚ್ಛುದ್ದಾನಾನಿ ಕರೋನ್ತಸ್ಸೇವ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರವೇಲಾ ಪಾಪುಣಿ. ಸೋ ವೇಲಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ‘‘ಗಮಿಸ್ಸಾಮಹಂ, ಸಮ್ಮ, ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಆಗಮನವೇಲಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಅತ್ಥಿ ಪನ ಕಿಞ್ಚಿ ಮಚ್ಛುದ್ದಾನ’’ನ್ತಿ? ‘‘ನತ್ಥಿ, ಸಮ್ಮ, ಸಬ್ಬಾನಿ ಖೀಣಾನೀ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಮಯಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ವಾಲುಕಾಯ ನಿಖಣಿತ್ವಾ ಚತ್ತಾರೋ ರೋಹಿತಮಚ್ಛಾ ಠಪಿತಾ, ಸಚೇ ಭಿಕ್ಖುಂ ಭೋಜೇತುಕಾಮೋಸಿ, ಇಮೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛಾ’’ತಿ ತೇ ಮಚ್ಛೇ ತಸ್ಸ ಅದಾಸಿ.

ತಂ ದಿವಸಂ ಪನ ಸತ್ಥಾ ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲೇ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತೋ ಮಹಾದುಗ್ಗತಂ ಅತ್ತನೋ ಞಾಣಜಾಲಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಪವಿಟ್ಠಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ‘‘ಮಹಾದುಗ್ಗತೋ ‘ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಭೋಜೇಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಭರಿಯಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಹಿಯ್ಯೋ ಭತಿಂ ಅಕಾಸಿ, ಕತರಂ ನು ಖೋ ಭಿಕ್ಖುಂ ಲಭಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಮನುಸ್ಸಾ ಪಣ್ಣೇ ಆರೋಪಿತಸಞ್ಞಾಯ ಭಿಕ್ಖೂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಗೇಹೇಸು ನಿಸೀದಾಪೇಸ್ಸನ್ತಿ, ಮಹಾದುಗ್ಗತೋ ಮಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ನ ಲಭಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇಸಿ. ಬುದ್ಧಾ ಕಿರ ದುಗ್ಗತೇಸು ಅನುಕಮ್ಪಂ ಕರೋನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ಸತ್ಥಾ ಪಾತೋವ ಸರೀರಪಟಿಜಗ್ಗನಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಮಹಾದುಗ್ಗತಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗನ್ಧಕುಟಿಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ. ಮಹಾದುಗ್ಗತೇಪಿ ಮಚ್ಛೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಪವಿಸನ್ತೇ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಪಣ್ಡುಕಮ್ಬಲಸಿಲಾಸನಂ ಉಣ್ಹಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇಸಿ. ಸೋ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ‘‘ಹಿಯ್ಯೋ, ಮಹಾದುಗ್ಗತೋ ‘ಏಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಭಿಕ್ಖಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಭರಿಯಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಭತಿಂ ಅಕಾಸಿ, ಕತರಂ ನು ಖೋ ಭಿಕ್ಖುಂ ಲಭಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ನತ್ಥೇತಸ್ಸ ಅಞ್ಞೋ ಭಿಕ್ಖು, ಸತ್ಥಾ ಪನ ಮಹಾದುಗ್ಗತಸ್ಸ ಸಙ್ಗಹಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗನ್ಧಕುಟಿಯಂ ನಿಸಿನ್ನೋ. ಮಹಾದುಗ್ಗತೋ ಅತ್ತನೋ ಉಪಕಪ್ಪನಕಂ ಯಾಗುಭತ್ತಂ ಪಣ್ಣಸೂಪೇಯ್ಯಮ್ಪಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ ದದೇಯ್ಯ, ‘‘ಯಂನೂನಾಹಂ ಮಹಾದುಗ್ಗತಸ್ಸ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭತ್ತಕಾರಕಕಮ್ಮಂ ಕರೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಅಞ್ಞಾತಕವೇಸೇನ ತಸ್ಸ ಗೇಹಸಮೀಪಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ಕಸ್ಸಚಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಭತಿಯಾ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಮಹಾದುಗ್ಗತೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಸಮ್ಮ, ಕಿಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಅಹಂ, ಸಾಮಿ, ಸಬ್ಬಸಿಪ್ಪಿಕೋ, ಮಯ್ಹಂ ಅಜಾನನಸಿಪ್ಪಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಯಾಗುಭತ್ತಾದೀನಿಪಿ ಸಮ್ಪಾದೇತುಂ ಜಾನಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಮ್ಮ, ಮಯಂ ತವ ಕಮ್ಮೇನ ಅತ್ಥಿಕಾ, ತುಯ್ಹಂ ಪನ ಕಿಞ್ಚಿ ದಾತಬ್ಬಂ ಭತಿಂ ನ ಪಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತೇ ಕತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಏಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖಂ ದಾತುಕಾಮೋಮ್ಹಿ, ತಸ್ಸ ಯಾಗುಭತ್ತಸಂವಿಧಾನಂ ಇಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಚೇ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖಂ ದಸ್ಸಸಿ, ನ ಮೇ ಭತಿಯಾ ಅತ್ಥೋ, ಕಿಂ ಮಮ ಪುಞ್ಞಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ? ‘‘ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಸಾಧು, ಸಮ್ಮ, ಪವಿಸಾ’’ತಿ. ಸೋ ತಸ್ಸ ಗೇಹಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ತೇಲತಣ್ಡುಲಾದೀನಿ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛ, ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಭಿಕ್ಖುಂ ಆನೇಹೀ’’ತಿ ತಂ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ. ದಾನವೇಯ್ಯಾವಟಿಕೋಪಿ ಪಣ್ಣೇ ಆರೋಪಿತನಿಯಾಮೇನೇವ ತೇಸಂ ತೇಸಂ ಗೇಹಾನಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಹಿಣಿ.

ಮಹಾದುಗ್ಗತೋ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಪತ್ತಭಿಕ್ಖುಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸತಿಂ ಲಭಿತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ತವ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಮುಟ್ಠೋ’’ತಿ ಆಹ. ಮಹಾದುಗ್ಗತೋ ತಿಖಿಣಾಯ ಸತ್ತಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ಪಹಟೋ ವಿಯ, ‘‘ಸಾಮಿ, ಕಸ್ಮಾ ಮಂ ನಾಸೇಸಿ, ಅಹಂ ತಯಾ ಹಿಯ್ಯೋ ಸಮಾದಪಿತೋ ಭರಿಯಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ದಿವಸಂ ಭತಿಂ ಕತ್ವಾ ಅಜ್ಜ ಪಾತೋವ ಪಣ್ಣತ್ಥಾಯ ನದೀತೀರೇ ಆಹಿಣ್ಡಿತ್ವಾ ಆಗತೋ, ದೇಹಿ ಮೇ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖು’’ನ್ತಿ ಬಾಹಾ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಪರಿದೇವಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ‘‘ಕಿಮೇತಂ, ಮಹಾದುಗ್ಗತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ಸೋ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ತೇ ವೇಯ್ಯಾವಟಿಕಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು – ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ, ಸಮ್ಮ, ತಯಾ ಏಸ ‘ಭತಿಂ ಕತ್ವಾ ಏಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖಂ ದೇಹೀ’ತಿ ಸಮಾದಪಿತೋ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ. ‘‘ಭಾರಿಯಂ ತೇ ಕಮ್ಮಂ ಕತಂ, ಯೋ ತ್ವಂ ಏತ್ತಕೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಂವಿದಹನ್ತೋ ಏತಸ್ಸ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ನಾದಾಸೀ’’ತಿ. ಸೋ ತೇಸಂ ವಚನೇನ ಮಙ್ಕುಭೂತೋ ತಂ ಆಹ – ‘‘ಸಮ್ಮ ಮಹಾದುಗ್ಗತ, ಮಾ ಮಂ ನಾಸಯಿ, ಅಹಂ ತವ ಕಾರಣಾ ಮಹಾವಿಹೇಸಂ ಪತ್ತೋ, ಮನುಸ್ಸಾ ಪಣ್ಣೇ ಆರೋಪಿತನಿಯಾಮೇನ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಭಿಕ್ಖೂ ನಯಿಂಸು, ಅತ್ತನೋ ಗೇಹೇ ನಿಸಿನ್ನಭಿಕ್ಖುಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ದೇನ್ತೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಸತ್ಥಾ ಪನ ಮುಖಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಯಮೇವ ನಿಸಿನ್ನೋ, ರಾಜಯುವರಾಜಸೇನಾಪತಿಆದಯೋ ಸತ್ಥು ಗನ್ಧಕುಟಿತೋ ನಿಕ್ಖಮನಂ ಓಲೋಕೇನ್ತಾ ನಿಸಿನ್ನಾ ಸತ್ಥು ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ. ಬುದ್ಧಾ ನಾಮ ದುಗ್ಗತೇ ಅನುಕಮ್ಪಂ ಕರೋನ್ತಿ, ತ್ವಂ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘ದುಗ್ಗತೋಮ್ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಮಮ ಸಙ್ಗಹಂ ಕರೋಥಾ’ತಿ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದ, ಸಚೇ ತೇ ಪುಞ್ಞಂ ಅತ್ಥಿ, ಅದ್ಧಾ ಲಚ್ಛಸೀ’’ತಿ.

ಸೋ ವಿಹಾರಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಅಞ್ಞೇಸು ದಿವಸೇಸು ವಿಹಾರೇ ವಿಘಾಸಾದಭಾವೇನ ದಿಟ್ಠತ್ತಾ ರಾಜಯುವರಾಜಾದಯೋ, ‘‘ಮಹಾದುಗ್ಗತ, ನ ತಾವ ಭತ್ತಕಾಲೋ, ಕಸ್ಮಾ ತ್ವಂ ಆಗಚ್ಛಸೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ಸೋ ‘‘ಜಾನಾಮಿ, ಸಾಮಿ, ‘ನ ತಾವ ಭತ್ತಕಾಲೋ’ತಿ. ಸತ್ಥಾರಂ ಪನ ವನ್ದಿತುಂ ಆಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ ವದನ್ತೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಯಾ ಉಮ್ಮಾರೇ ಸೀಸಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಮಯಾ ದುಗ್ಗತತರೋ ನತ್ಥಿ, ಅವಸ್ಸಯೋ ಮೇ ಹೋಥ, ಕರೋಥ ಮೇ ಸಙ್ಗಹ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ಸತ್ಥಾ ಗನ್ಧಕುಟಿದ್ವಾರಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಠಪೇಸಿ. ಸೋ ಚಕ್ಕವತ್ತಿಸಿರಿಂ ಪತ್ತೋ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ, ರಾಜಯುವರಾಜಾದಯೋ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ಮುಖಾನಿ ಓಲೋಕಯಿಂಸು. ಸತ್ಥಾರಾ ದಿನ್ನಪತ್ತಞ್ಹಿ ಕೋಚಿ ಇಸ್ಸರಿಯವಸೇನ ಗಹೇತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಏವಂ ಪನ ವದಿಂಸು, ‘‘ಸಮ್ಮ ಮಹಾದುಗ್ಗತ, ಸತ್ಥು ಪತ್ತಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದೇಹಿ ಏತ್ತಕಂ ನಾಮ ತೇ ಧನಂ ದಸ್ಸಾಮ, ತ್ವಂ ದುಗ್ಗತೋ ಧನಂ ಗಣ್ಹಾಹಿ, ಕಿಂ ತೇ ಪತ್ತೇನಾ’’ತಿ? ಮಹಾದುಗ್ಗತೋ ‘‘ನ ಕಸ್ಸಚಿ ದಸ್ಸಾಮಿ, ನ ಮೇ ಧನೇನ ಅತ್ಥೋ, ಸತ್ಥಾರಂಯೇವ ಭೋಜೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಅವಸೇಸಾ ತಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿಂಸು. ರಾಜಾ ಪನ ‘‘ಮಹಾದುಗ್ಗತೋ ಧನೇನ ಪಲೋಭಿಯಮಾನೋಪಿ ಸತ್ಥು ಪತ್ತಂ ನ ದೇತಿ, ಸತ್ಥಾರಾ ಚ ಸಯಂ ದಿನ್ನಪತ್ತಂ ಕೋಚಿ ಗಹೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಇಮಸ್ಸ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೋ ನಾಮ ಕಿತ್ತಕೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಇಮಿನಾ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಸ್ಸ ದಿನ್ನಕಾಲೇ ಸತ್ಥಾರಂ ಆದಾಯ ಗೇಹಂ ನೇತ್ವಾ ಮಯ್ಹಂ ಸಮ್ಪಾದಿತಂ ಆಹಾರಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಾ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಅಗಮಾಸಿ. ಸಕ್ಕೋಪಿ ದೇವರಾಜಾ ಯಾಗುಖಜ್ಜಕಭತ್ತಸೂಪೇಯ್ಯಪಣ್ಣಾದೀನಿ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ನಿಸೀದನಾರಹಂ ಆಸನಂ ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ.

ಮಹಾದುಗ್ಗತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ನೇತ್ವಾ ‘‘ಪವಿಸಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಆಹ. ವಸನಗೇಹಞ್ಚಸ್ಸ ನೀಚಂ ಹೋತಿ, ಅನೋನತೇನ ಪವಿಸಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ. ಬುದ್ಧಾ ಚ ನಾಮ ಗೇಹಂ ಪವಿಸನ್ತಾ ನ ಓನಮಿತ್ವಾ ಪವಿಸನ್ತಿ. ಗೇಹಞ್ಹಿ ಪವಿಸನಕಾಲೇ ಮಹಾಪಥವೀ ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಓಗಚ್ಛತಿ, ಗೇಹಂ ವಾ ಉದ್ಧಂ ಗಚ್ಛತಿ. ಇದಂ ತೇಸಂ ಸುದಿನ್ನದಾನಸ್ಸ ಫಲಂ. ಪುನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಗತಕಾಲೇ ಸಬ್ಬಂ ಪಾಕತಿಕಮೇವ ಹೋತಿ. ತಸ್ಮಾ ಸತ್ಥಾ ಠಿತಕೋವ ಗೇಹಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಸಕ್ಕೇನ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇ ನಿಸೀದಿ. ಸತ್ಥರಿ ನಿಸಿನ್ನೇ ರಾಜಾ ಆಹ – ‘‘ಸಮ್ಮ ಮಹಾದುಗ್ಗತ, ತಯಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಯಾಚನ್ತಾನಮ್ಪಿ ಸತ್ಥು ಪತ್ತೋ ನ ದಿನ್ನೋ, ಪಸ್ಸಾಮ ತಾವ, ಕೀದಿಸೋ ತೇ ಸತ್ಥು ಸಕ್ಕಾರೋ ಕತೋ’’ತಿ? ಅಥಸ್ಸ ಸಕ್ಕೋ ಯಾಗುಖಜ್ಜಕಾದೀನಿ ವಿವರಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇಸಿ. ತೇಸಂ ವಾಸಗನ್ಧೋ ಸಕಲನಗರಂ ಛಾದೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ರಾಜಾ ಯಾಗುಆದೀನಿ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ‘ಅಹಂ ಮಹಾದುಗ್ಗತಸ್ಸ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೋ ಕಿತ್ತಕೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಇಮಿನಾ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೇ ದಿನ್ನೇ ಸತ್ಥಾರಂ ಗೇಹಂ ನೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸಮ್ಪಾದಿತಂ ಆಹಾರಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಆಗತೋ, ಮಯಾ ಏವರೂಪೋ ಆಹಾರೋ ನ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬೋ, ಮಯಿ ಇಧ ಠಿತೇ ಮಹಾದುಗ್ಗತೋ ಕಿಲಮೇಯ್ಯ, ಗಚ್ಛಾಮಹ’’ನ್ತಿ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ಸಕ್ಕೋಪಿ ಸತ್ಥಾರಂ ಯಾಗುಆದೀನಿ ದತ್ವಾ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಪರಿವಿಸಿ. ಸತ್ಥಾಪಿ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚೋ ಅನುಮೋದನಂ ಕತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ.

ಸಕ್ಕೋ ಮಹಾದುಗ್ಗತಸ್ಸ ಸಞ್ಞಂ ಅದಾಸಿ. ಸೋ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಅನುಗಚ್ಛಿ. ಸಕ್ಕೋ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಮಹಾದುಗ್ಗತಸ್ಸ ಗೇಹದ್ವಾರೇ ಠಿತೋ ಆಕಾಸಂ ಓಲೋಕೇಸಿ. ತಾವದೇವ ಆಕಾಸತೋ ಸತ್ತರತನವಸ್ಸಂ ವಸ್ಸಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಗೇಹೇ ಸಬ್ಬಭಾಜನಾನಿ ಪೂರೇತ್ವಾ ಸಕಲಂ ಗೇಹಂ ಪೂರೇಸಿ. ತಸ್ಸ ಗೇಹೇ ಓಕಾಸೋ ನಾಹೋಸಿ. ತಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ದಾರಕೇ ಹತ್ಥೇಸು ಗಹೇತ್ವಾ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಬಹಿ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಸೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಅನುಗನ್ತ್ವಾ ನಿವತ್ತೋ ದಾರಕೇ ಬಹಿ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಇದ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಸಾಮಿ, ಸಕಲಂ ನೋ ಗೇಹಂ ಸತ್ತಹಿ ರತನೇಹಿ ಪುಣ್ಣಂ, ಪವಿಸಿತುಂ ಓಕಾಸೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ. ಸೋ ‘‘ಅಜ್ಜೇವ ಮೇ ದಾನೇನ ವಿಪಾಕೋ ದಿನ್ನೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಆಹ –‘‘ದೇವ, ಗೇಹಂ ಮೇ ಸತ್ತಹಿ ರತನೇಹಿ ಪುಣ್ಣಂ, ತಂ ಧನಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ. ರಾಜಾ ‘‘ಅಹೋ ಬುದ್ಧಾನಂ ದಿನ್ನದಾನಂ, ಅಜ್ಜೇವ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತಂ ಆಹ – ‘‘ಕಿಂ ತೇ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ? ‘‘ಧನಹರಣತ್ಥಾಯ ಸಕಟಸಹಸ್ಸಂ, ದೇವಾ’’ತಿ. ರಾಜಾ ಸಕಟಸಹಸ್ಸಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಧನಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ರಾಜಙ್ಗಣೇ ಓಕಿರಾಪೇಸಿ. ತಾಲಪ್ಪಮಾಣೋ ರಾಸಿ ಅಹೋಸಿ. ರಾಜಾ ನಗರೇ ಸನ್ನಿಪಾತಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಅತ್ಥಿ ಕಸ್ಸಚಿ ಏತ್ತಕಂ ಧನ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ನತ್ಥಿ, ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ಏವಂ ಮಹಾಧನಸ್ಸ ಕಿಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ? ‘‘ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಂ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ದೇವಾ’’ತಿ. ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ಮಹಾಸಕ್ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಂ ದಾಪೇಸಿ.

ಅಥಸ್ಸ ಪುಬ್ಬೇ ಏಕಸ್ಸ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಗೇಹಟ್ಠಾನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಏತ್ಥ ಜಾತೇ ಗಚ್ಛೇ ಹರಾಪೇತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಉಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ವಸಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ತಸ್ಸ ತಂ ಠಾನಂ ಸೋಧೇತ್ವಾ ಸಮಂ ಕತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಾ ಖಞ್ಞಮಾನಾಯ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಆಹಚ್ಚ ನಿಧಿಕುಮ್ಭಿಯೋ ಉಟ್ಠಹಿಂಸು. ತೇನ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚಿತೇ ‘‘ತವ ಪುಞ್ಞೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ, ತ್ವಮೇವ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ಗೇಹಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಮಹಾದಾನಂ ಅದಾಸಿ. ತತೋ ಪರಮ್ಪಿ ಯಾವತಾಯುಕಂ ತಿಟ್ಠನ್ತೋ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರಿತ್ವಾ ಆಯುಪರಿಯೋಸಾನೇ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ.

ಏಕಂ ಬುದ್ಧನ್ತರಂ ದಿಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ತತೋ ಚುತೋ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸೂಪಟ್ಠಾಕಕುಲೇ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತು ಕುಚ್ಛಿಯಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಗಬ್ಭಸ್ಸ ಪತಿಟ್ಠಿತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಗಬ್ಭಪರಿಹಾರಂ ಅದಂಸು. ತಸ್ಸಾ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಏವರೂಪೋ ದೋಹಳೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ – ‘‘ಅಹೋ ವತಾಹಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಪತಿಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಂ ರೋಹಿತಮಚ್ಛರಸೇನ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಕಾಸಾಯಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಆಸನಪರಿಯನ್ತೇ ನಿಸಿನ್ನಾ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಭತ್ತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ. ಸಾ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ, ದೋಹಳೋ ಪಟಿಪಸ್ಸಮ್ಭಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ತತೋ ಅಪರೇಸುಪಿ ಸತ್ತಸು ಮಙ್ಗಲೇಸು ರೋಹಿತಮಚ್ಛರಸೇನೇವ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿತ್ಥೇರಪ್ಪಮುಖಾನಿ ಪಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಿ ಭೋಜೇಸುಂ. ಸಬ್ಬಂ ತಿಸ್ಸಕುಮಾರಸ್ಸ ವತ್ಥುಮ್ಹಿ ವುತ್ತನಿಯಾಮೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಅಯಮಸ್ಸ ಪನ ಮಹಾದುಗ್ಗತಕಾಲೇ ದಿನ್ನಸ್ಸ ರೋಹಿತಮಚ್ಛರಸದಾನಸ್ಸೇವ ನಿಸ್ಸನ್ದೋ. ನಾಮಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ಪನಸ್ಸ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ದಾಸಸ್ಸ ವೋ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ದೇಥಾ’’ತಿ ಮಾತರಾ ವುತ್ತೇ ಥೇರೋ ಆಹ – ‘‘ಕೋನಾಮೋ ಅಯಂ ದಾರಕೋ’’ತಿ? ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಮಸ್ಸ ದಾರಕಸ್ಸ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಗೇಹೇ ಜಳಾ ಏಳಮೂಗಾಪಿ ಪಣ್ಡಿತಾ ಜಾತಾ, ತಸ್ಮಾ ಮೇ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಪಣ್ಡಿತೋತ್ವೇವ ನಾಮಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಥೇರೋ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ಅದಾಸಿ. ಜಾತದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪನಸ್ಸ ‘‘ನಾಹಂ ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಭಿನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಮಾತು ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ. ಸೋ ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕಕಾಲೇ ಮಾತರಂ ಆಹ – ‘‘ಅಮ್ಮ, ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧು, ತಾತ, ‘ಅಹಂ ತವ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ನ ಭಿನ್ದಿಸ್ಸಾಮಿಚ್ಚೇವ ಮನಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿ’’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಥೇರಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಭೋಜೇತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ದಾಸೋ ವೋ ಪಬ್ಬಜಿತುಕಾಮೋ, ಅಹಂ ಇಮಂ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ವಿಹಾರಂ ಆನೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಥೇರಂ ಉಯ್ಯೋಜೇತ್ವಾ ಞಾತಕೇ ಸನ್ನಿಪಾತಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಗಿಹಿಕಾಲೇ ಕತ್ತಬ್ಬಸಕ್ಕಾರಂ ಅಜ್ಜೇವ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಮಹನ್ತಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ತಂ ಆದಾಯ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ, ಭನ್ತೇ, ಪಬ್ಬಾಜೇಥಾ’’ತಿ ಥೇರಸ್ಸ ಅದಾಸಿ.

ಥೇರೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ದುಕ್ಕರಭಾವಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಕರಿಸ್ಸಾಮಹಂ, ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಓವಾದ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಏಹೀ’’ತಿ ಕೇಸೇ ತೇಮೇತ್ವಾ ತಚಪಞ್ಚಕಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ. ಮಾತಾಪಿತರೋಪಿಸ್ಸ ಸತ್ತಾಹಂ ವಿಹಾರೇಯೇವ ವಸನ್ತಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ರೋಹಿತಮಚ್ಛರಸೇನೇವ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಸಾಯಂ ಗೇಹಂ ಅಗಮಂಸು. ಥೇರೋ ಅಟ್ಠಮೇ ದಿವಸೇ ಅನ್ತೋಗಾಮಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ತಂ ಆದಾಯ ಗಚ್ಛತಿ, ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ ಸದ್ಧಿಂ ನಾಗಮಾಸಿ. ಕಿಂ ಕಾರಣಾ? ನ ತಾವಸ್ಸ ಪತ್ತಚೀವರಗ್ಗಹಣಾನಿ ವಾ ಇರಿಯಾಪಥೋ ವಾ ಪಾಸಾದಿಕೋ ಹೋತಿ, ಅಪಿಚ ವಿಹಾರೇ ಥೇರಸ್ಸ ಕತ್ತಬ್ಬವತ್ತಂ ಅತ್ಥಿ. ಥೇರೋ ಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ ಅನ್ತೋಗಾಮಂ ಪವಿಟ್ಠೇ ಸಕಲವಿಹಾರಂ ವಿಚರನ್ತೋ ಅಸಮ್ಮಜ್ಜನಟ್ಠಾನಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ತುಚ್ಛಭಾಜನೇಸು ಪಾನೀಯಪರಿಭೋಜನೀಯಾನಿ ಉಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ದುನ್ನಿಕ್ಖಿತ್ತಾನಿ ಮಞ್ಚಪೀಠಾದೀನಿ ಪಟಿಸಾಮೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಗಾಮಂ ಪವಿಸತಿ. ಅಪಿಚ ‘‘ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯಾ ತುಚ್ಛವಿಹಾರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ‘ಪಸ್ಸಥ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಸಾವಕಾನಂ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನಾನೀ’ತಿ ವತ್ತುಂ ಮಾ ಲಭಿಂಸೂ’’ತಿ ಸಕಲವಿಹಾರಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಗಾಮಂ ಪವಿಸತಿ. ತಸ್ಮಾ ತಂ ದಿವಸಮ್ಪಿ ಸಾಮಣೇರೇನ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ದಿವಾತರಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿ.

ಸಾಮಣೇರೋ ಉಪಜ್ಝಾಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಮಾತಿಕಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇದಂ ಕಿಂ ನಾಮಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಮಾತಿಕಾ ನಾಮ, ಸಾಮಣೇರಾ’’ತಿ. ‘‘ಇಮಾಯ ಕಿಂ ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಉದಕಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸಸ್ಸಕಮ್ಮಂ ಸಮ್ಪಾದೇನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಉದಕಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ? ‘‘ನತ್ಥಾವುಸೋ’’ತಿ. ‘‘ಏವರೂಪಂ ಅಚಿತ್ತಕಂ ಅತ್ತನೋ ಇಚ್ಛಿತಟ್ಠಾನಂ ಹರನ್ತಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಆಮಾವುಸೋ’’ತಿ. ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಚೇ ಏವರೂಪಮ್ಪಿ ಅಚಿತ್ತಕಂ ಅತ್ತನೋ ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛಿತಟ್ಠಾನಂ ಹರಿತ್ವಾ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಕಸ್ಮಾ ಸಚಿತ್ತಕಾಪಿ ಚಿತ್ತಂ ಅತ್ತನೋ ವಸೇ ವತ್ತೇತ್ವಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ. ಅಥೇಸೋ ಪುರತೋ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಉಸುಕಾರೇ ಸರದಣ್ಡಕಂ ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ತಾಪೇತ್ವಾ ಅಕ್ಖಿಕೋಟಿಯಾ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಉಜುಕಂ ಕರೋನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಇಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಕೇ ನಾಮಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಉಸುಕಾರಾ ನಾಮಾವುಸೋ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನೇತೇ ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ತಾಪೇತ್ವಾ ಸರದಣ್ಡಕಂ ಉಜುಂ ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಚಿತ್ತಕೋ, ಭನ್ತೇ, ಏಸೋ’’ತಿ? ‘‘ಅಚಿತ್ತಕೋ, ಆವುಸೋ’’ತಿ. ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಚೇ ಅಚಿತ್ತಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ತಾಪೇತ್ವಾ ಉಜುಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಕಸ್ಮಾ ಸಚಿತ್ತಕಾಪಿ ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತಂ ವಸೇ ವತ್ತೇತ್ವಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ. ಅಥೇಸೋ ಪುರತೋ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ದಾರೂನಿ ಅರನೇಮಿನಾಭಿಆದೀನಿ ತಚ್ಛನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಮೇ ಕೇ ನಾಮಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ತಚ್ಛಕಾ ನಾಮಾವುಸೋ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನೇತೇ ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ದಾರೂನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಯಾನಕಾದೀನಂ ಚಕ್ಕಾದೀನಿ ಕರೋನ್ತಿ, ಆವುಸೋ’’ತಿ. ‘‘ಏತಾನಿ ಪನ ಸಚಿತ್ತಕಾನಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಅಚಿತ್ತಕಾನಿ, ಆವುಸೋ’’ತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಸಚೇ ಅಚಿತ್ತಕಾನಿ ಕಟ್ಠಕಲಿಙ್ಗರಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಚಕ್ಕಾದೀನಿ ಕರೋನ್ತಿ, ಕಸ್ಮಾ ಸಚಿತ್ತಕಾ ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತಂ ವಸೇ ವತ್ತೇತ್ವಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ. ಸೋ ಇಮಾನಿ ಕಾರಣಾನಿ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸಚೇ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪತ್ತಚೀವರೇ ತುಮ್ಹೇ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಾಥ, ಅಹಂ ನಿವತ್ತೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ. ಥೇರೋ ‘‘ಅಯಂ ಅಧುನಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ದಹರಸಾಮಣೇರೋ ಮಂ ಅನುಬನ್ಧಮಾನೋ ಏವಂ ವದೇತೀ’’ತಿ ಚಿತ್ತಂ ಅನುಪ್ಪಾದೇತ್ವಾವ ‘‘ಆಹರ, ಸಾಮಣೇರಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ.

ಸಾಮಣೇರೋಪಿ ಉಪಜ್ಝಾಯಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿವತ್ತನ್ತೋ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಯ್ಹಂ ಆಹಾರಂ ಆಹರನ್ತೋ ರೋಹಿತಮಚ್ಛರಸೇನೇವ ಆಹರೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕಥಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಾವುಸೋ’’ತಿ? ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅತ್ತನೋ ಪುಞ್ಞೇನ ಅಲಭನ್ತಾ ಮಮ ಪುಞ್ಞೇನ ಲಭಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಥೇರೋ ‘‘ದಹರಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಬಹಿ ನಿಸಿನ್ನಕಸ್ಸ ಪರಿಪನ್ಥೋಪಿ ಭವೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಕುಞ್ಜಿಕಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ವಸನಗಬ್ಭಸ್ಸ ದ್ವಾರಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಸೀದೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಕರಜಕಾಯೇ ಞಾಣಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಅತ್ತಭಾವಂ ಸಮ್ಮಸನ್ತೋ ನಿಸೀದಿ. ಅಥಸ್ಸ ಗುಣತೇಜೇನ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಆಸನಂ ಉಣ್ಹಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇಸಿ. ಸೋ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ‘‘ಪಣ್ಡಿತಸಾಮಣೇರೋ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಪತ್ತಚೀವರಂ ದತ್ವಾ ‘ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ನಿವತ್ತೋ, ಮಯಾಪಿ ತತ್ಥ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾರಾಜೇ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ವಿಹಾರಸ್ಸ ಉಪವನೇ ವಸನ್ತೇ ಸಕುಣೇ ಪಲಾಪೇತ್ವಾ ಸಮನ್ತತೋ ಆರಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಚನ್ದದೇವಪುತ್ತಂ ‘‘ಚನ್ದಮಣ್ಡಲಂ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ, ಸೂರಿಯದೇವಪುತ್ತಂ ‘‘ಸೂರಿಯಮಣ್ಡಲಂ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸಯಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಆವಿಞ್ಛನರಜ್ಜುಟ್ಠಾನೇ ಆರಕ್ಖಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ, ವಿಹಾರೇ ಪುರಾಣಪಣ್ಣಸ್ಸ ಪತನ್ತಸ್ಸಪಿ ಸದ್ದೋ ನಾಹೋಸಿ, ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಏಕಗ್ಗಂ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ಅನ್ತರಾಭತ್ತೇಯೇವ ಅತ್ತಭಾವಂ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ತೀಣಿ ಫಲಾನಿ ಪಾಪುಣಿ.

ಥೇರೋಪಿ ‘‘ಸಾಮಣೇರೋ ವಿಹಾರೇ ನಿಸಿನ್ನೋ, ತಸ್ಸ ಉಪಕಪ್ಪನಕಂ ಭೋಜನಂ ಅಸುಕಕುಲೇ ನಾಮ ಸಕ್ಕಾ ಲದ್ಧು’’ನ್ತಿ ಏಕಂ ಪೇಮಗಾರವಯುತ್ತಂ ಉಪಟ್ಠಾಕಕುಲಂ ಅಗಮಾಸಿ. ತತ್ಥ ಚ ಮನುಸ್ಸಾ ತಂ ದಿವಸಂ ರೋಹಿತಮಚ್ಛೇ ಲಭಿತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸೇವ ಆಗಮನಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ನಿಸೀದಿಂಸು. ತೇ ಥೇರಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಭದ್ದಕಂ ವೋ ಕತಂ ಇಧಾಗಚ್ಛನ್ತೇಹೀ’’ತಿ ಅನ್ತೋಗೇಹೇ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಯಾಗುಖಜ್ಜಕಾದೀನಿ ದತ್ವಾ ರೋಹಿತಮಚ್ಛರಸೇನಸ್ಸ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಅದಂಸು. ಥೇರೋ ಹರಣಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇಸಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ಪರಿಭುಞ್ಜಥ, ಭನ್ತೇ, ಹರಣಕಭತ್ತಮ್ಪಿ ಲಭಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಾವಸಾನೇ ಪತ್ತಂ ರೋಹಿತಮಚ್ಛರಸಭೋಜನಸ್ಸ ಪೂರೇತ್ವಾ ಅದಂಸು. ಥೇರೋ ‘‘ಸಾಮಣೇರೋ ಮೇ ಛಾತೋ’’ತಿ ಸೀಘಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಸತ್ಥಾಪಿ ತಂ ದಿವಸಂ ಕಾಲಸ್ಸೇವ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏವಂ ಆವಜ್ಜೇಸಿ – ‘‘ಪಣ್ಡಿತಸಾಮಣೇರೋ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಪತ್ತಚೀವರಂ ದತ್ವಾ ‘ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ನಿವತ್ತೋ, ನಿಪ್ಫಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ ನು ಖೋ ಅಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜಿತಕಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ತಿಣ್ಣಂ ಫಲಾನಂ ಪತ್ತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಅರಹತ್ತಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯೋ ಅತ್ಥಿ, ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ‘‘ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಪುರೇಭತ್ತಮೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ, ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ‘‘ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅಞ್ಞಾಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಭತ್ತಂ ಆದಾಯ ಸೀಘಂ ಆಗಚ್ಛತಿ, ಅನ್ತರಾಯಮ್ಪಿಸ್ಸ ಕರೇಯ್ಯ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ಆರಕ್ಖಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅಥ ನಂ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಪಞ್ಹೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿಯಮಾನೇ ಸಾಮಣೇರೋ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ತತೋ ಗನ್ತ್ವಾ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ಠತ್ವಾ ಸಮ್ಪತ್ತಂ ಥೇರಂ ಚತ್ತಾರೋ ಪಞ್ಹೇ ಪುಚ್ಛಿ, ಪುಟ್ಠಂ ಪುಟ್ಠಂ ಪಞ್ಹಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ.

ತತ್ರಿದಂ ಪುಚ್ಛಾವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ – ಸತ್ಥಾ ಕಿರ ನಂ ಆಹ – ‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಕಿಂ ತೇ ಲದ್ಧ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಆಹಾರೋ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಆಹಾರೋ ನಾಮ ಕಿಂ ಆಹರತಿ, ಸಾರಿಪುತ್ತಾ’’ತಿ? ‘‘ವೇದನಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ವೇದನಂ ಕಿಂ ಆಹರತಿ, ಸಾರಿಪುತ್ತಾ’’ತಿ? ‘‘ರೂಪಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ರೂಪಂ ಪನ ಕಿಂ ಆಹರತಿ, ಸಾರಿಪುತ್ತಾ’’ತಿ? ‘‘ಫಸ್ಸಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ತತ್ರಾಯಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ‘‘ಜಿಘಚ್ಛಿತೇನ ಹಿ ಪರಿಭುತ್ತೋ ಆಹಾರೋ ತಸ್ಸ ಖುದ್ದಂ ಪರಿಹರಿತ್ವಾ ಸುಖಂ ವೇದನಂ ಆಹರತಿ. ಆಹಾರಪರಿಭೋಗೇನ ಸುಖಿತಸ್ಸ ಸುಖಾಯ ವೇದನಾಯ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾಯ ಸರೀರೇ ವಣ್ಣಸಮ್ಪತ್ತಿ ಹೋತಿ. ಏವಂ ವೇದನಾ ರೂಪಂ ಆಹರತಿ. ಸುಖಿತೋ ಪನ ಆಹಾರಜರೂಪವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಸುಖಸೋಮನಸ್ಸೋ ‘ಇದಾನಿ ಮೇ ಅಸ್ಸಾದೋ ಜಾತೋ’ತಿ ನಿಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೋ ವಾ ನಿಸೀದನ್ತೋ ವಾ ಸುಖಸಮ್ಫಸ್ಸಂ ಪಟಿಲಭತೀ’’ತಿ.

ಏವಂ ಇಮೇಸು ಚತೂಸು ಪಞ್ಹೇಸು ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿಕೇಸು ಸಾಮಣೇರೋ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋ. ಸತ್ಥಾಪಿ ಥೇರಂ ಆಹ – ‘‘ಗಚ್ಛ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ತವ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಭತ್ತಂ ದೇಹೀ’’ತಿ. ಥೇರೋ ಗನ್ತ್ವಾ ದ್ವಾರಂ ಆಕೋಟೇಸಿ. ಸಾಮಣೇರೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಹತ್ಥತೋ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ತಾಲವಣ್ಟೇನ ಥೇರಂ ಬೀಜಿ. ಅಥ ನಂ ಥೇರೋ ಆಹ – ‘‘ಸಾಮಣೇರ, ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ. ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಪನ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಕತಂ ಮಯಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ, ತ್ವಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ. ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕದಾರಕೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಮೇ ದಿವಸೇ ತಂ ಖಣಂ ವಿಕಸಿತಪದುಮುಪ್ಪಲಸದಿಸೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋ, ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತಟ್ಠಾನಂ ಪನ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತೋ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಮಕಾಸಿ. ತೇನ ಪತ್ತಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ಪಟಿಸಾಮಿತಕಾಲೇ ಚನ್ದದೇವಪುತ್ತೋ ಚನ್ದಮಣ್ಡಲಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ, ಸೂರಿಯದೇವಪುತ್ತೋ ಸೂರಿಯಮಣ್ಡಲಂ. ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾರಾಜಾನೋ ಚತುದ್ದಿಸಂ ಆರಕ್ಖಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸುಂ, ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ಆವಿಞ್ಛನಕೇ ಆರಕ್ಖಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ. ಸೂರಿಯೋ ಮಜ್ಝಟ್ಠಾನತೋ ಗಲಿತ್ವಾ ಗತೋ.

ಭಿಕ್ಖೂ ಉಜ್ಝಾಯಿಂಸು, ‘‘ಛಾಯಾ ಅಧಿಕಪ್ಪಮಾಣಾ ಜಾತಾ, ಸೂರಿಯೋ ಮಜ್ಝಟ್ಠಾನತೋ ಗಲಿತ್ವಾ ಗತೋ, ಸಾಮಣೇರೇನ ಚ ಇದಾನೇವ ಭುತ್ತಂ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಏತ’’ನ್ತಿ. ಸತ್ಥಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಞತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕಿಂ ಕಥೇಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಇದಂ ನಾಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪುಞ್ಞವತೋ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರಣಕಾಲೇ ಚನ್ದದೇವಪುತ್ತೋ ಚನ್ದಮಣ್ಡಲಂ, ಸೂರಿಯದೇವಪುತ್ತೋ ಸೂರಿಯಮಣ್ಡಲಂ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿ, ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾರಾಜಾನೋ ವಿಹಾರೋಪವನೇ ಚತುದ್ದಿಸಂ ಆರಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಿಂಸು, ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ಆವಿಞ್ಛನಕೇ ಆರಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಿ, ಅಹಮ್ಪಿ ‘ಬುದ್ಧೋಮ್ಹೀ’ತಿ ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕೋ ನಿಸೀದಿತುಂ ನಾಲತ್ಥಂ, ಗನ್ತ್ವಾ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಆರಕ್ಖಂ ಅಗ್ಗಹೇಸಿಂ, ನೇತ್ತಿಕೇ ಚ ಮಾತಿಕಾಯ ಉದಕಂ ಹರನ್ತೇ, ಉಸುಕಾರೇ ಚ ಉಸುಂ ಉಜುಂ ಕರೋನ್ತೇ, ತಚ್ಛಕೇ ಚ ದಾರೂನಿ ತಚ್ಛನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಏತ್ತಕಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಣ್ಡಿತಾ ಅತ್ತಾನಂ ದಮೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೮೦.

‘‘ಉದಕಞ್ಹಿ ನಯನ್ತಿ ನೇತ್ತಿಕಾ, ಉಸುಕಾರಾ ನಮಯನ್ತಿ ತೇಜನಂ;

ದಾರುಂ ನಮಯನ್ತಿ ತಚ್ಛಕಾ, ಅತ್ತಾನಂ ದಮಯನ್ತಿ ಪಣ್ಡಿತಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಉದಕನ್ತಿ ಪಥವಿಯಾ ಥಲಟ್ಠಾನಂ ಖಣಿತ್ವಾ ಆವಾಟಟ್ಠಾನಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಮಾತಿಕಂ ವಾ ಕತ್ವಾ ರುಕ್ಖದೋಣಿಂ ವಾ ಠಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛಿತಟ್ಠಾನಂ ಉದಕಂ. ನೇನ್ತೀತಿ ನೇತ್ತಿಕಾ. ತೇಜನನ್ತಿ ಕಣ್ಡಂ. ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ನೇತ್ತಿಕಾ ಅತ್ತನೋ ರುಚಿಯಾ ಉದಕಂ ನಯನ್ತಿ, ಉಸುಕಾರಾಪಿ ತಾಪೇತ್ವಾ ತೇಜನಂ ನಮಯನ್ತಿ ಉಸುಂ ಉಜುಂ ಕರೋನ್ತಿ. ತಚ್ಛಕಾಪಿ ನೇಮಿಆದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ತಚ್ಛನ್ತಾ ದಾರುಂ ನಮಯನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ರುಚಿಯಾ ಉಜುಂ ವಾ ವಙ್ಕಂ ವಾ ಕರೋನ್ತಿ. ಏವಂ ಏತ್ತಕಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಪಣ್ಡಿತಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಾದೀನಿ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಾ ಅತ್ತಾನಂ ದಮಯನ್ತಿ, ಅರಹತ್ತಪ್ಪತ್ತಾ ಪನ ಏಕನ್ತದನ್ತಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತೀತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಪಣ್ಡಿತಸಾಮಣೇರವತ್ಥು ಪಞ್ಚಮಂ.

೬. ಲಕುಣ್ಡಕಭದ್ದಿಯತ್ಥೇರವತ್ಥು

ಸೇಲೋ ಯಥಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಲಕುಣ್ಡಕಭದ್ದಿಯತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಪುಥುಜ್ಜನಾ ಕಿರ ಸಾಮಣೇರಾದಯೋ ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ಸೀಸೇಪಿ ಕಣ್ಣೇಸುಪಿ ನಾಸಾಯಪಿ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ಚೂಳಪಿತ, ಸಾಸನಸ್ಮಿಂ ನ ಉಕ್ಕಣ್ಠಸಿ, ಅಭಿರಮಸೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಥೇರೋ ತೇಸು ನೇವ ಕುಜ್ಝತಿ, ನ ದುಸ್ಸತಿ. ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ ‘‘ಪಸ್ಸಥಾವುಸೋ, ಲಕುಣ್ಡಕಭದ್ದಿಯತ್ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಾಮಣೇರಾದಯೋ ಏವಞ್ಚೇವಞ್ಚ ವಿಹೇಠೇನ್ತಿ, ಸೋ ತೇಸು ನೇವ ಕುಜ್ಝತಿ, ನ ದುಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಕಥೇಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ನಾಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಆಮ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಖೀಣಾಸವಾ ನಾಮ ನೇವ ಕುಜ್ಝನ್ತಿ, ನ ದುಸ್ಸನ್ತಿ. ಘನಸೇಲಸದಿಸಾ ಹೇತೇ ಅಚಲಾ ಅಕಮ್ಪಿಯಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೮೧.

‘‘ಸೇಲೋ ಯಥಾ ಏಕಘನೋ, ವಾತೇನ ನ ಸಮೀರತಿ;

ಏವಂ ನಿನ್ದಾಪಸಂಸಾಸು, ನ ಸಮಿಞ್ಜನ್ತಿ ಪಣ್ಡಿತಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ನಿನ್ದಾಪಸಂಸಾಸೂತಿ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಇಧ ದ್ವೇ ಲೋಕಧಮ್ಮಾ ವುತ್ತಾ, ಅತ್ಥೋ ಪನ ಅಟ್ಠನ್ನಮ್ಪಿ ವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಯಥಾ ಹಿ ಏಕಘನೋ ಅಸುಸಿರೋ ಸೇಲೋ ಪುರತ್ಥಿಮಾದಿಭೇದೇನ ವಾತೇನ ನ ಸಮೀರತಿ ನ ಇಞ್ಜತಿ ನ ಚಲತಿ, ಏವಂ ಅಟ್ಠಸುಪಿ ಲೋಕಧಮ್ಮೇಸು ಅಜ್ಝೋತ್ಥರನ್ತೇಸು ಪಣ್ಡಿತಾ ನ ಸಮಿಞ್ಜನ್ತಿ, ಪಟಿಘವಸೇನ ವಾ ಅನುನಯವಸೇನ ವಾ ನ ಚಲನ್ತಿ ನ ಕಮ್ಪನ್ತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಲಕುಣ್ಡಕಭದ್ದಿಯತ್ಥೇರವತ್ಥು ಛಟ್ಠಂ.

೭. ಕಾಣಮಾತುವತ್ಥು

ಯಥಾಪಿ ರಹದೋತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಕಾಣಮಾತರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ವತ್ಥು ವಿನಯೇ (ಪಾಚಿ. ೨೩೦) ಆಗತಮೇವ.

ತದಾ ಪನ ಕಾಣಮಾತರಾ ಅತುಚ್ಛಹತ್ಥಂ ಧೀತರಂ ಪತಿಕುಲಂ ಪೇಸೇತುಂ ಪಕ್ಕೇಸು ಪೂವೇಸು ಚತುಕ್ಖತ್ತುಂ ಚತುನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ದಿನ್ನಕಾಲೇ ಸತ್ಥಾರಾ ತಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಪಞ್ಞತ್ತೇ ಕಾಣಾಯ ಸಾಮಿಕೇನ ಅಞ್ಞಾಯ ಪಜಾಪತಿಯಾ ಆನೀತಾಯ ಕಾಣಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಇಮೇಹಿ ಮೇ ಘರಾವಾಸೋ ನಾಸಿತೋ’’ತಿ ದಿಟ್ಠದಿಟ್ಠೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಅಕ್ಕೋಸತಿ ಪರಿಭಾಸತಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ತಂ ವೀಥಿಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತುಂ ನ ವಿಸಹಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಞತ್ವಾ ತತ್ಥ ಅಗಮಾಸಿ. ಕಾಣಮಾತಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಯಾಗುಖಜ್ಜಕಂ ಅದಾಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಕತಪಾತರಾಸೋ ‘‘ಕಹಂ ಕಾಣಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಏಸಾ, ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇ ದಿಸ್ವಾ ಮಙ್ಕುಭೂತಾ ರೋದನ್ತೀ ಠಿತಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ’’ತಿ? ‘‘ಏಸಾ, ಭನ್ತೇ, ಭಿಕ್ಖೂ ಅಕ್ಕೋಸತಿ ಪರಿಭಾಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ತುಮ್ಹೇ ದಿಸ್ವಾ ಮಙ್ಕುಭೂತಾ ರೋದಮಾನಾ ಠಿತಾ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ – ‘‘ಕಾಣೇ, ಕಸ್ಮಾ ಮಂ ದಿಸ್ವಾ ಮಙ್ಕುಭೂತಾ ನಿಲೀಯಿತ್ವಾ ರೋದಸೀ’’ತಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ಮಾತಾ ತಾಯ ಕತಕಿರಿಯಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ಆಹ – ‘‘ಕಿಂ ಪನ ಕಾಣಮಾತೇ ಮಮ ಸಾವಕಾ ತಯಾ ದಿನ್ನಕಂ ಗಣ್ಹಿಂಸು, ಅದಿನ್ನಕ’’ನ್ತಿ? ‘‘ದಿನ್ನಕಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಸಚೇ ಮಮ ಸಾವಕಾ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಾ ತವ ಗೇಹದ್ವಾರಂ ಪತ್ತಾ ತಯಾ ದಿನ್ನಕಂ ಗಣ್ಹಿಂಸು, ಕೋ ತೇಸಂ ದೋಸೋ’’ತಿ? ‘‘ನತ್ಥಿ, ಭನ್ತೇ, ಅಯ್ಯಾನಂ ದೋಸೋ’’. ‘‘ಏತಿಸ್ಸಾಯೇವ ದೋಸೋ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಕಾಣಂ ಆಹ – ‘‘ಕಾಣೇ, ಮಯ್ಹಂ ಕಿರ ಸಾವಕಾ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಮಾನಾ ಗೇಹದ್ವಾರಂ ಆಗತಾ, ಅಥ ನೇಸಂ ತವ ಮಾತರಾ ಪೂವಾ ದಿನ್ನಾ, ಕೋ ನಾಮೇತ್ಥ ಮಮ ಸಾವಕಾನಂ ದೋಸೋ’’ತಿ? ‘‘ನತ್ಥಿ, ಭನ್ತೇ, ಅಯ್ಯಾನಂ ದೋಸೋ, ಮಯ್ಹಮೇವ ದೋಸೋ’’ತಿ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಖಮಾಪೇಸಿ.

ಅಥಸ್ಸಾ ಸತ್ಥಾ ಅನುಪುಬ್ಬಿಂ ಕಥಂ ಕಥೇಸಿ, ಸಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪಾಪುಣಿ. ಸತ್ಥಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ವಿಹಾರಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ರಾಜಙ್ಗಣೇನ ಪಾಯಾಸಿ. ರಾಜಾ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸತ್ಥಾ ವಿಯ ಭಣೇ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಆಮ, ದೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಗಚ್ಛಥ, ಮಮ ಆಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದನಭಾವಂ ಆರೋಚೇಥಾ’’ತಿ ಪೇಸೇತ್ವಾ ರಾಜಙ್ಗಣೇ ಠಿತಂ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಕಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಗತಾತ್ಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಕಾಣಮಾತಾಯ ಗೇಹಂ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಕಾಣಾ ಕಿರ ಭಿಕ್ಖೂ ಅಕ್ಕೋಸತಿ ಪರಿಭಾಸತಿ, ತಂಕಾರಣಾ ಗತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ ವೋ, ಭನ್ತೇ, ತಸ್ಸಾ ಅನಕ್ಕೋಸನಭಾವೋ ಕತೋ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಮಹಾರಾಜ, ಭಿಕ್ಖೂನಞ್ಚ ಅನಕ್ಕೋಸಿಕಾ ಕತಾ, ಲೋಕುತ್ತರಕುಟುಮ್ಬಸಾಮಿನೀ ಚಾ’’ತಿ. ‘‘ಹೋತು, ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸಾ ಲೋಕುತ್ತರಕುಟುಮ್ಬಸಾಮಿನೀ ಕತಾ, ಅಹಂ ಪನ ನಂ ಲೋಕಿಯಕುಟುಮ್ಬಸಾಮಿನಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ರಾಜಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಟಿನಿವತ್ತೋ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಮಹಾಯೋಗ್ಗಂ ಪಹಿಣಿತ್ವಾ ಕಾಣಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾಭರಣೇಹಿ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಜೇಟ್ಠಧೀತುಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಮಮ ಧೀತರಂ ಪೋಸೇತುಂ ಸಮತ್ಥಾ ಗಣ್ಹನ್ತೂ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥೇಕೋ ಸಬ್ಬತ್ಥಕಮಹಾಮತ್ತೋ ‘‘ಅಹಂ ದೇವಸ್ಸ ಧೀತರಂ ಪೋಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಂ ಅತ್ತನೋ ಗೇಹಂ ನೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ಇಸ್ಸರಿಯಂ ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಯಥಾರುಚಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಕಾಣಾ ಚತೂಸು ದ್ವಾರೇಸು ಪುರಿಸೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಉಪಟ್ಠಾತಬ್ಬೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಚ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಚ ಪರಿಯೇಸಮಾನಾಪಿ ನ ಲಭತಿ. ಕಾಣಾಯ ಗೇಹದ್ವಾರೇ ಪಟಿಯಾದೇತ್ವಾ ಠಪಿತಂ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಂ ಮಹೋಘೋ ವಿಯ ಪವತ್ತತಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ ‘‘ಪುಬ್ಬೇ, ಆವುಸೋ, ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಲ್ಲಕತ್ಥೇರಾ ಕಾಣಾಯ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಂ ಕರಿಂಸು, ಸಾ ಏವಂ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಿನೀ ಹುತ್ವಾಪಿ ಸತ್ಥಾರಂ ಆಗಮ್ಮ ಸದ್ಧಾಸಮ್ಪದಂ ಲಭಿ. ಸತ್ಥಾರಾ ಪುನ ತಸ್ಸಾ ಗೇಹದ್ವಾರಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಉಪಸಙ್ಕಮನಾರಹಂ ಕತಂ. ಇದಾನಿ ಉಪಟ್ಠಾತಬ್ಬೇ ಭಿಕ್ಖೂ ವಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ವಾ ಪರಿಯೇಸಮಾನಾಪಿ ನ ಲಭತಿ, ಅಹೋ ಬುದ್ಧಾ ನಾಮ ಅಚ್ಛರಿಯಗುಣಾ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ ತೇಹಿ ಮಹಲ್ಲಕಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಕಾಣಾಯ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೋ ಕತೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಕರಿಂಸುಯೇವ. ನ ಚ ಇದಾನೇವ ಮಯಾ ಕಾಣಾ ಮಮ ವಚನಕಾರಿಕಾ ಕತಾ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಕತಾಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ಸೋತುಕಾಮೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಯಾಚಿತೋ –

‘‘ಯತ್ಥೇಕೋ ಲಭತೇ ಬಬ್ಬು, ದುತಿಯೋ ತತ್ಥ ಜಾಯತಿ;

ತತಿಯೋ ಚ ಚತುತ್ಥೋ ಚ, ಇದಂ ತೇ ಬಬ್ಬುಕಾ ಬಿಲ’’ನ್ತಿ. (ಜಾ. ೧.೧.೧೩೭) –

ಇದಂ ಬಬ್ಬುಜಾತಕಂ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಕಥೇತ್ವಾ ‘‘ತದಾ ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಲ್ಲಕಭಿಕ್ಖೂ ಚತ್ತಾರೋ ಬಿಳಾರಾ ಅಹೇಸುಂ, ಮೂಸಿಕಾ ಕಾಣಾ, ಮಣಿಕಾರೋ ಅಹಮೇವಾ’’ತಿ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ ‘‘ಏವಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅತೀತೇಪಿ ಕಾಣಾ ದುಮ್ಮನಾ ಆವಿಲಚಿತ್ತಾ ವಿಕ್ಖಿತ್ತಚಿತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ಮಮ ವಚನೇನ ಪಸನ್ನಉದಕರಹದೋ ವಿಯ ವಿಪ್ಪಸನ್ನಚಿತ್ತಾ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೮೨.

‘‘ಯಥಾಪಿ ರಹದೋ ಗಮ್ಭೀರೋ, ವಿಪ್ಪಸನ್ನೋ ಅನಾವಿಲೋ;

ಏವಂ ಧಮ್ಮಾನಿ ಸುತ್ವಾನ, ವಿಪ್ಪಸೀದನ್ತಿ ಪಣ್ಡಿತಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ರಹದೋತಿ ಯೋ ಚತುರಙ್ಗಿನಿಯಾಪಿ ಸೇನಾಯ ಓಗಾಹನ್ತಿಯಾ ನಖುಭತಿ ಏವರೂಪೋ ಉದಕಣ್ಣವೋ, ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ಪನ ಚತುರಾಸೀತಿಯೋಜನಸಹಸ್ಸಗಮ್ಭೀರೋ ನೀಲಮಹಾಸಮುದ್ದೋ ರಹದೋ ನಾಮ. ತಸ್ಸ ಹಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಚತ್ತಾಲೀಸಯೋಜನಸಹಸ್ಸಮತ್ತೇ ಠಾನೇ ಉದಕಂ ಮಚ್ಛೇಹಿ ಚಲತಿ, ಉಪರಿ ತಾವತ್ತಕೇಯೇವ ಠಾನೇ ಉದಕಂ ವಾತೇನ ಚಲತಿ, ಮಜ್ಝೇ ಚತುಯೋಜನಸಹಸ್ಸಮತ್ತೇ ಠಾನೇ ಉದಕಂ ನಿಚ್ಚಲಂ ತಿಟ್ಠತಿ. ಅಯಂ ಗಮ್ಭೀರೋ ರಹದೋ ನಾಮ. ಏವಂ ಧಮ್ಮಾನೀತಿ ದೇಸನಾಧಮ್ಮಾನಿ. ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯಥಾ ನಾಮ ರಹದೋ ಅನಾಕುಲತಾಯ ವಿಪ್ಪಸನ್ನೋ, ಅಚಲತಾಯ ಅನಾವಿಲೋ, ಏವಂ ಮಮ ದೇಸನಾಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಾದಿವಸೇನ ನಿರುಪಕ್ಕಿಲೇಸಚಿತ್ತತಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತಾ ವಿಪ್ಪಸೀದನ್ತಿ ಪಣ್ಡಿತಾ, ಅರಹತ್ತಪ್ಪತ್ತಾ ಪನ ಏಕನ್ತವಿಪ್ಪಸನ್ನಾವ ಹೋನ್ತೀತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಕಾಣಮಾತುವತ್ಥು ಸತ್ತಮಂ.

೮. ಪಞ್ಚಸತಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು

ಸಬ್ಬತ್ಥ ವೇ ಸಪ್ಪುರಿಸಾ ಚಜನ್ತೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಪಞ್ಚಸತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ದೇಸನಾ ವೇರಞ್ಜಾಯಂ ಸಮುಟ್ಠಿತಾ.

ಪಠಮಬೋಧಿಯಞ್ಹಿ ಭಗವಾ ವೇರಞ್ಜಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವೇರಞ್ಜೇನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇನ ನಿಮನ್ತಿತೋ ಪಞ್ಚಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ವಸ್ಸಂ ಉಪಗಞ್ಛಿ. ವೇರಞ್ಜೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಮಾರಾವಟ್ಟನೇನ ಆವಟ್ಟೋ ಏಕದಿವಸಮ್ಪಿ ಸತ್ಥಾರಂ ಆರಬ್ಭ ಸತಿಂ ನ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿ. ವೇರಞ್ಜಾಪಿ ದುಬ್ಭಿಕ್ಖಾ ಅಹೋಸಿ, ಭಿಕ್ಖೂ ಸನ್ತರಬಾಹಿರಂ ವೇರಞ್ಜಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಅಲಭನ್ತಾ ಕಿಲಮಿಂಸು. ತೇಸಂ ಅಸ್ಸವಾಣಿಜಕಾ ಪತ್ಥಪತ್ಥಪುಲಕಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಪಞ್ಞಾಪೇಸುಂ. ತೇ ಕಿಲಮನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರೋ ಪಥವೋಜಂ ಭೋಜೇತುಕಾಮೋ, ಉತ್ತರಕುರುಞ್ಚ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವೇಸೇತುಕಾಮೋ ಅಹೋಸಿ, ಸತ್ಥಾ ತಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿ. ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಏಕದಿವಸಮ್ಪಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಆರಬ್ಭ ಪರಿತ್ತಾಸೋ ನಾಹೋಸಿ, ಇಚ್ಛಾಚಾರಂ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಏವ ವಿಹರಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ತತ್ಥ ತೇಮಾಸಂ ವಸಿತ್ವಾ ವೇರಞ್ಜಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಅಪಲೋಕೇತ್ವಾ ತೇನ ಕತಸಕ್ಕಾರಸಮ್ಮಾನೋ ತಂ ಸರಣೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ತತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಪತ್ವಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹಾಸಿ, ಸಾವತ್ಥಿವಾಸಿನೋ ಸತ್ಥು ಆಗನ್ತುಕಭತ್ತಾನಿ ಕರಿಂಸು. ತದಾ ಪನ ಪಞ್ಚಸತಮತ್ತಾ ವಿಘಾಸಾದಾ ಭಿಕ್ಖೂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅನ್ತೋವಿಹಾರೇಯೇವ ವಸನ್ತಿ. ತೇ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಭುತ್ತಾವಸೇಸಾನಿ ಪಣೀತಭೋಜನಾನಿ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ನಿದ್ದಾಯಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯ ನದೀತೀರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನದನ್ತಾ ವಗ್ಗನ್ತಾ ಮಲ್ಲಮುಟ್ಠಿಯುದ್ಧಂ ಯುಜ್ಝನ್ತಾ ಕೀಳನ್ತಾ ಅನ್ತೋವಿಹಾರೇಪಿ ಬಹಿವಿಹಾರೇಪಿ ಅನಾಚಾರಮೇವ ಚರನ್ತಾ ವಿಚರನ್ತಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ ‘‘ಪಸ್ಸಥಾವುಸೋ, ಇಮೇ ವಿಘಾಸಾದಾ ದುಬ್ಭಿಕ್ಖಕಾಲೇ ವೇರಞ್ಜಾಯಂ ಕಞ್ಚಿ ವಿಕಾರಂ ನ ದಸ್ಸೇಸುಂ, ಇದಾನಿ ಪನ ಏವರೂಪಾನಿ ಪಣೀತಭೋಜನಾನಿ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಅನೇಕಪ್ಪಕಾರಂ ವಿಕಾರಂ ದಸ್ಸೇನ್ತಾ ವಿಚರನ್ತಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ಪನ ವೇರಞ್ಜಾಯಮ್ಪಿ ಉಪಸನ್ತರೂಪಾ ವಿಹರಿತ್ವಾ ಇದಾನಿಪಿ ಉಪಸನ್ತುಪಸನ್ತಾವ ವಿಹರನ್ತೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಧಮ್ಮಸಭಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕಿಂ ಕಥೇಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಪುಬ್ಬೇಪೇತೇ ಗದ್ರಭಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ಪಞ್ಚಸತಾ ಗದ್ರಭಾ ಹುತ್ವಾ ಪಞ್ಚಸತಾನಂ ಆಜಾನೀಯಸಿನ್ಧವಾನಂ ಅಲ್ಲರಸಮುದ್ದಿಕಪಾನಕಪೀತಾವಸೇಸಂ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಕಸಟಂ ಉದಕೇನ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಮಕಚಿಪಿಲೋತಿಕಾಹಿ ಪರಿಸ್ಸಾವಿತತ್ತಾ ‘ವೋಲೋದಕ’ನ್ತಿ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗತಂ ಅಪ್ಪರಸಂ ನಿಹೀನಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಮಧುಮತ್ತಾ ವಿಯ ನದನ್ತಾ ವಿಚರಿಂಸೂತಿ ವತ್ವಾ –

‘‘ವಾಲೋದಕಂ ಅಪ್ಪರಸಂ ನಿಹೀನಂ,

ಪಿತ್ವಾ ಮದೋ ಜಾಯತಿ ಗದ್ರಭಾನಂ;

ಇಮಞ್ಚ ಪಿತ್ವಾನ ರಸಂ ಪಣೀತಂ,

ಮದೋ ನ ಸಞ್ಜಾಯತಿ ಸಿನ್ಧವಾನಂ.

‘‘ಅಪ್ಪಂ ಪಿವಿತ್ವಾನ ನಿಹೀನಜಚ್ಚೋ,

ಸೋ ಮಜ್ಜತೀ ತೇನ ಜನಿನ್ದ ಪುಟ್ಠೋ;

ಧೋರಯ್ಹಸೀಲೀ ಚ ಕುಲಮ್ಹಿ ಜಾತೋ,

ನ ಮಜ್ಜತೀ ಅಗ್ಗರಸಂ ಪಿವಿತ್ವಾ’’ತಿ. (ಜಾ. ೧.೨.೬೫);

ಇದಂ ವಾಲೋದಕಜಾತಕಂ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಕಥೇತ್ವಾ ‘‘ಏವಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಪ್ಪುರಿಸಾ ಲೋಕಧಮ್ಮಂ ವಿವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಸುಖಿತಕಾಲೇಪಿ ದುಕ್ಖಿತಕಾಲೇಪಿ ನಿಬ್ಬಿಕಾರಾವ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೮೩.

‘‘ಸಬ್ಬತ್ಥ ವೇ ಸಪ್ಪುರಿಸಾ ಚಜನ್ತಿ,

ನ ಕಾಮಕಾಮಾ ಲಪಯನ್ತಿ ಸನ್ತೋ;

ಸುಖೇನ ಫುಟ್ಠಾ ಅಥ ವಾ ದುಖೇನ,

ನ ಉಚ್ಚಾವಚಂ ಪಣ್ಡಿತಾ ದಸ್ಸಯನ್ತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾದಿಭೇದೇಸು ಸಬ್ಬಧಮ್ಮೇಸು. ಸಪ್ಪುರಿಸಾತಿ ಸುಪುರಿಸಾ. ಚಜನ್ತೀತಿ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಞಾಣೇನ ಅಪಕಡ್ಢನ್ತಾ ಛನ್ದರಾಗಂ ವಿಜಹನ್ತಿ. ಕಾಮಕಾಮಾತಿ ಕಾಮೇ ಕಾಮಯನ್ತಾ ಕಾಮಹೇತು ಕಾಮಕಾರಣಾ. ನ ಲಪಯನ್ತಿ ಸನ್ತೋತಿ ಬುದ್ಧಾದಯೋ ಸನ್ತೋ ಕಾಮಹೇತು ನೇವ ಅತ್ತನಾ ಲಪಯನ್ತಿ, ನ ಪರಂ ಲಪಾಪೇನ್ತಿ. ಯೇ ಹಿ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಪವಿಟ್ಠಾ ಇಚ್ಛಾಚಾರೇ ಠಿತಾ ‘‘ಕಿಂ, ಉಪಾಸಕ, ಸುಖಂ ತೇ ಪುತ್ತದಾರಸ್ಸ, ರಾಜಚೋರಾದೀನಂ ವಸೇನ ದ್ವಿಪದಚತುಪ್ಪದೇಸು ನತ್ಥಿ ಕೋಚಿ ಉಪದ್ದವೋ’’ತಿಆದೀನಿ ವದನ್ತಿ, ತಾವ ತೇ ಲಪಯನ್ತಿ ನಾಮ. ತಥಾ ಪನ ವತ್ವಾ ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ, ಸಬ್ಬೇಸಂ ನೋ ಸುಖಂ, ನತ್ಥಿ ಕೋಚಿ ಉಪದ್ದವೋ, ಇದಾನಿ ನೋ ಗೇಹಂ ಪಹೂತಅನ್ನಪಾನಂ, ಇಧೇವ ವಸಥಾ’’ತಿ ಅತ್ತಾನಂ ನಿಮನ್ತಾಪೇನ್ತಾ ಲಪಾಪೇನ್ತಿ ನಾಮ. ಸನ್ತೋ ಪನ ಇದಂ ಉಭಯಮ್ಪಿ ನ ಕರೋನ್ತಿ. ಸುಖೇನ ಫುಟ್ಠಾ ಅಥ ವಾ ದುಖೇನಾತಿ ದೇಸನಾಮತ್ತಮೇತಂ, ಅಟ್ಠಹಿ ಪನ ಲೋಕಧಮ್ಮೇಹಿ ಫುಟ್ಠಾ ತುಟ್ಠಿಭಾವಮಙ್ಕುಭಾವವಸೇನ ವಾ ವಣ್ಣಭಣನಅವಣ್ಣಭಣನವಸೇನ ವಾ ಉಚ್ಚಾವಚಂ ಆಕಾರಂ ಪಣ್ಡಿತಾ ನ ದಸ್ಸಯನ್ತೀತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಪಞ್ಚಸತಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು ಅಟ್ಠಮಂ.

೯. ಧಮ್ಮಿಕತ್ಥೇರವತ್ಥು

ನ ಅತ್ತಹೇತೂತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಧಮ್ಮಿಕತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕಿರೇಕೋ ಉಪಾಸಕೋ ಧಮ್ಮೇನ ಸಮೇನ ಅಗಾರಂ ಅಜ್ಝಾವಸತಿ. ಸೋ ಪಬ್ಬಜಿತುಕಾಮೋ ಹುತ್ವಾ ಏಕದಿವಸಂ ಭರಿಯಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸುಖಕಥಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಆಹ – ‘‘ಭದ್ದೇ, ಇಚ್ಛಾಮಹಂ ಪಬ್ಬಜಿತು’’ನ್ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಸಾಮಿ, ಆಗಮೇಹಿ ತಾವ, ಯಾವಾಹಂ ಕುಚ್ಛಿಗತಂ ದಾರಕಂ ವಿಜಾಯಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ಆಗಮೇತ್ವಾ ದಾರಕಸ್ಸ ಪದಸಾ ಗಮನಕಾಲೇ ಪುನ ತಂ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಆಗಮೇಹಿ ತಾವ, ಸಾಮಿ, ಯಾವಾಯಂ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಕಿಂ ಮೇ ಇಮಾಯ ಅಪಲೋಕಿತಾಯ ವಾ ಅನಪಲೋಕಿತಾಯ ವಾ, ಅತ್ತನೋ ದುಕ್ಖನಿಸ್ಸರಣಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿ. ಸೋ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಘಟೇನ್ತೋ ವಾಯಮನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಪಬ್ಬಜಿತಕಿಚ್ಚಂ ನಿಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ದಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ಪುನ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇಸಿ. ಸೋಪಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿ, ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಚ ಪನ ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ. ಪುರಾಣದುತಿಯಿಕಾಪಿಸ್ಸ ‘‘ಯೇಸಂ ಅತ್ಥಾಯ ಅಹಂ ಘರಾವಾಸೇ ವಸೇಯ್ಯಂ, ತೇ ಉಭೋಪಿ ಪಬ್ಬಜಿತಾ, ಇದಾನಿ ಮೇ ಕಿಂ ಘರಾವಾಸೇನ, ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿ, ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಚ ಪನ ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ – ‘‘ಆವುಸೋ, ಧಮ್ಮಿಕಉಪಾಸಕೋ ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮೇ ಪತಿಟ್ಠಿತತ್ತಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋ ಪುತ್ತದಾರಸ್ಸಾಪಿ ಪತಿಟ್ಠಾ ಜಾತೋ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಣ್ಡಿತೇನ ನಾಮ ನೇವ ಅತ್ತಹೇತು, ನ ಪರಹೇತು ಸಮಿದ್ಧಿ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಾ, ಧಮ್ಮಿಕೇನೇವ ಪನ ಧಮ್ಮಪಟಿಸರಣೇನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೮೪.

‘‘ನ ಅತ್ತಹೇತು ನ ಪರಸ್ಸ ಹೇತು,

ನ ಪುತ್ತಮಿಚ್ಛೇ ನ ಧನಂ ನ ರಟ್ಠಂ;

ನ ಇಚ್ಛೇಯ್ಯ ಅಧಮ್ಮೇನ ಸಮಿದ್ಧಿಮತ್ತನೋ,

ಸ ಸೀಲವಾ ಪಞ್ಞವಾ ಧಮ್ಮಿಕೋ ಸಿಯಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ನ ಅತ್ತಹೇತೂತಿ ಪಣ್ಡಿತೋ ನಾಮ ಅತ್ತಹೇತು ವಾ ಪರಹೇತು ವಾ ಪಾಪಂ ನ ಕರೋತಿ. ನ ಪುತ್ತಮಿಚ್ಛೇತಿ ಪುತ್ತಂ ವಾ ಧನಂ ವಾ ರಟ್ಠಂ ವಾ ಪಾಪಕಮ್ಮೇನ ನ ಇಚ್ಛೇಯ್ಯ, ಏತಾನಿಪಿ ಇಚ್ಛತೋ ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ನ ಕರೋತಿಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಮಿದ್ಧಿಮತ್ತನೋತಿ ಯಾ ಅತ್ತನೋ ಸಮಿದ್ಧಿ, ತಮ್ಪಿ ಅಧಮ್ಮೇನ ನ ಇಚ್ಛೇಯ್ಯ,ಸಮಿದ್ಧಿಕಾರಣಾಪಿ ಪಾಪಂ ನ ಕರೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸ ಸೀಲವಾತಿ ಯೋ ಏವರೂಪೋ ಪುಗ್ಗಲೋ, ಸೋ ಏವ ಸೀಲವಾ ಚ ಪಞ್ಞವಾ ಚ ಧಮ್ಮಿಕೋಚ ಸಿಯಾ, ನ ಅಞ್ಞೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಧಮ್ಮಿಕತ್ಥೇರವತ್ಥು ನವಮಂ.

೧೦. ಧಮ್ಮಸ್ಸವನವತ್ಥು

ಅಪ್ಪಕಾ ತೇ ಮನುಸ್ಸೇಸೂತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕಿರ ಏಕವೀಥಿವಾಸಿನೋ ಮನುಸ್ಸಾ ಸಮಗ್ಗಾ ಹುತ್ವಾ ಗಣಬನ್ಧೇನ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಂ ಕಾರೇಸುಂ, ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ಪನ ಧಮ್ಮಂ ಸೋತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು. ಏಕಚ್ಚೇ ಕಾಮರತಿನಿಸ್ಸಿತಾ ಹುತ್ವಾ, ಪುನ ಗೇಹಮೇವ ಗತಾ, ಏಕಚ್ಚೇ ದೋಸನಿಸ್ಸಿತಾ ಹುತ್ವಾ, ಏಕಚ್ಚೇ ಮಾನನಿಸ್ಸಿತಾ ಹುತ್ವಾ, ಏಕಚ್ಚೇ ಥಿನಮಿದ್ಧಸಮಙ್ಗಿನೋ ಹುತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಪಚಲಾಯನ್ತಾ ಸೋತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು. ಪುನದಿವಸೇ ಭಿಕ್ಖೂ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಞತ್ವಾ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇಮಾ ಸತ್ತಾ ನಾಮ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಭವನಿಸ್ಸಿತಾ, ಭವೇಸು ಏವ ಲಗ್ಗಾ ವಿಹರನ್ತಿ, ಪಾರಗಾಮಿನೋ ನಾಮ ಅಪ್ಪಕಾ’’ತಿ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಆಹ –

೮೫.

‘‘ಅಪ್ಪಕಾ ತೇ ಮನುಸ್ಸೇಸು, ಯೇ ಜನಾ ಪಾರಗಾಮಿನೋ;

ಅಥಾಯಂ ಇತರಾ ಪಜಾ, ತೀರಮೇವಾನುಧಾವತಿ.

೮೬.

‘‘ಯೇ ಚ ಖೋ ಸಮ್ಮದಕ್ಖಾತೇ, ಧಮ್ಮೇ ಧಮ್ಮಾನುವತ್ತಿನೋ;

ತೇ ಜನಾ ಪಾರಮೇಸ್ಸನ್ತಿ, ಮಚ್ಚುಧೇಯ್ಯಂ ಸುದುತ್ತರ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಪ್ಪಕಾತಿ ಥೋಕಾ ನ ಬಹೂ. ಪಾರಗಾಮಿನೋತಿ ನಿಬ್ಬಾನಪಾರಗಾಮಿನೋ. ಅಥಾಯಂ ಇತರಾ ಪಜಾತಿ ಯಾ ಪನಾಯಂ ಅವಸೇಸಾ ಪಜಾ ಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠಿತೀರಮೇವ ಅನುಧಾವತಿ, ಅಯಮೇವ ಬಹುತರಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಮ್ಮದಕ್ಖಾತೇತಿ ಸಮ್ಮಾ ಅಕ್ಖಾತೇ ಸುಕಥಿತೇ. ಧಮ್ಮೇತಿ ದೇಸನಾಧಮ್ಮೇ. ಧಮ್ಮಾನುವತ್ತಿನೋತಿ ತಂ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ತದನುಚ್ಛವಿಕಂ ಪಟಿಪದಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಮಗ್ಗಫಲಸಚ್ಛಿಕರಣೇನ ಧಮ್ಮಾನುವತ್ತಿನೋ. ಪಾರಮೇಸ್ಸನ್ತೀತಿ ತೇ ಏವರೂಪಾ ಜನಾ ನಿಬ್ಬಾನಪಾರಂ ಗಮಿಸ್ಸನ್ತಿ. ಮಚ್ಚುಧೇಯ್ಯನ್ತಿ ಕಿಲೇಸಮಾರಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಮಚ್ಚುಸ್ಸ ನಿವಾಸಟ್ಠಾನಭೂತಂ ತೇಭೂಮಿಕವಟ್ಟಂ. ಸುದುತ್ತರನ್ತಿ ಯೇ ಜನಾ ಧಮ್ಮಾನುವತ್ತಿನೋ, ತೇ ಏತಂ ಸುದುತ್ತರಂ ದುರತಿಕ್ಕಮಂ ಮಾರಧೇಯ್ಯಂ ತರಿತ್ವಾ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಾನಪಾರಂ ಗಮಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಧಮ್ಮಸ್ಸವನವತ್ಥು ದಸಮಂ.

೧೧. ಪಞ್ಚಸತಆಗನ್ತುಕಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು

ಕಣ್ಹಂ ಧಮ್ಮಂ ವಿಪ್ಪಹಾಯಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಪಞ್ಚಸತೇ ಆಗನ್ತುಕೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಕೋಸಲರಟ್ಠೇ ಕಿರ ಪಞ್ಚಸತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ವಸ್ಸಂ ವಸಿತ್ವಾ ವುಟ್ಠವಸ್ಸಾ ‘‘ಸತ್ಥಾರಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಜೇತವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಚರಿಯಪಟಿಪಕ್ಖಂ ನಿಸಾಮೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

೮೭.

‘‘ಕಣ್ಹಂ ಧಮ್ಮಂ ವಿಪ್ಪಹಾಯ, ಸುಕ್ಕಂ ಭಾವೇಥ ಪಣ್ಡಿತೋ;

ಓಕಾ ಅನೋಕಮಾಗಮ್ಮ, ವಿವೇಕೇ ಯತ್ಥ ದೂರಮಂ.

೮೮.

‘‘ತತ್ರಾಭಿರತಿಮಿಚ್ಛೇಯ್ಯ, ಹಿತ್ವಾ ಕಾಮೇ ಅಕಿಞ್ಚನೋ;

ಪರಿಯೋದಪೇಯ್ಯ ಅತ್ತಾನಂ, ಚಿತ್ತಕ್ಲೇಸೇಹಿ ಪಣ್ಡಿತೋ.

೮೯.

‘‘ಯೇಸಂ ಸಮ್ಬೋಧಿಯಙ್ಗೇಸು, ಸಮ್ಮಾ ಚಿತ್ತಂ ಸುಭಾವಿತಂ;

ಆದಾನಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೇ, ಅನುಪಾದಾಯ ಯೇ ರತಾ;

ಖೀಣಾಸವಾ ಜುತಿಮನ್ತೋ, ತೇ ಲೋಕೇ ಪರಿನಿಬ್ಬುತಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಕಣ್ಹಂ ಧಮ್ಮನ್ತಿ ಕಾಯದುಚರಿತಾದಿಭೇದಂ ಅಕುಸಲಂ ಧಮ್ಮಂ ವಿಪ್ಪಹಾಯ ಜಹಿತ್ವಾ. ಸುಕ್ಕಂ ಭಾವೇಥಾತಿ ಪಣ್ಡಿತೋ ಭಿಕ್ಖು ಅಭಿನಿಕ್ಖಮನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಾ ಕಾಯಸುಚರಿತಾದಿಭೇದಂ ಸುಕ್ಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಭಾವೇಯ್ಯ. ಕಥಂ? ಓಕಾ ಅನೋಕಮಾಗಮ್ಮಾತಿ ಓಕಂ ವುಚ್ಚತಿ ಆಲಯೋ, ಅನೋಕಂ ವುಚ್ಚತಿ ಅನಾಲಯೋ, ಆಲಯತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅನಾಲಯಸಙ್ಖಾತಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಆರಬ್ಭ ತಂ ಪತ್ಥಯಮಾನೋ ಭಾವೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತತ್ರಾಭಿರತಿಮಿಚ್ಛೇಯ್ಯಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಅನಾಲಯಸಙ್ಖಾತೇ ವಿವೇಕೇ ನಿಬ್ಬಾನೇ ಇಮೇಹಿ ಸತ್ತೇಹಿ ದುರಭಿರಮಂ, ತತ್ರ ಅಭಿರತಿಂ ಇಚ್ಛೇಯ್ಯ. ಹಿತ್ವಾ ಕಾಮೇತಿ ವತ್ಥುಕಾಮಕಿಲೇಸಕಾಮೇ ಹಿತ್ವಾ ಅಕಿಞ್ಚನೋ ಹುತ್ವಾ ವಿವೇಕೇ ಅಭಿರತಿಂ ಇಚ್ಛೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಚಿತ್ತಕ್ಲೇಸೇಹೀತಿ ಪಞ್ಚಹಿ ನೀವರಣೇಹಿ, ಅತ್ತಾನಂ ಪರಿಯೋದಪೇಯ್ಯ ವೋದಾಪೇಯ್ಯ, ಪರಿಸೋಧೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಮ್ಬೋಧಿಯಙ್ಗೇಸೂತಿ ಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೇಸು. ಸಮ್ಮಾ ಚಿತ್ತಂ ಸುಭಾವಿತನ್ತಿ ಹೇತುನಾ ನಯೇನ ಚಿತ್ತಂ ಸುಟ್ಠು ಭಾವಿತಂ ವಡ್ಢಿತಂ. ಆದಾನಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೇತಿ ಆದಾನಂ ವುಚ್ಚತಿ ಗಹಣಂ, ತಸ್ಸ ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಸಙ್ಖಾತೇ ಅಗ್ಗಹಣೇ ಚತೂಹಿ ಉಪಾದಾನೇಹಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಅನುಪಾದಿಯಿತ್ವಾ ಯೇ ರತಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಜುತಿಮನ್ತೋತಿ ಆನುಭಾವವನ್ತೋ, ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಞಾಣಜುತಿಯಾ ಖನ್ಧಾದಿಭೇದೇ ಧಮ್ಮೇ ಜೋತೇತ್ವಾ ಠಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತೇ ಲೋಕೇತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಖನ್ಧಾದಿಲೋಕೇ ಪರಿನಿಬ್ಬುತಾ ನಾಮ ಅರಹತ್ತಪತ್ತಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಕಿಲೇಸವಟ್ಟಸ್ಸ ಖೇಪಿತತ್ತಾ ಸಉಪಾದಿಸೇಸೇನ, ಚರಿಮಚಿತ್ತನಿರೋಧೇನ ಖನ್ಧವಟ್ಟಸ್ಸ ಖೇಪಿತತ್ತಾ ಅನುಪಾದಿಸೇಸೇನ ಚಾತಿ ದ್ವೀಹಿ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನೇಹಿ ಪರಿನಿಬ್ಬುತಾ, ಅನುಪಾದಾನೋ ವಿಯ ಪದೀಪೋ ಅಪಣ್ಣತ್ತಿಕಭಾವಂ ಗತಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಪಞ್ಚಸತಆಗನ್ತುಕಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು ಏಕಾದಸಮಂ.

ಪಣ್ಡಿತವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಛಟ್ಠೋ ವಗ್ಗೋ.

೭. ಅರಹನ್ತವಗ್ಗೋ

೧. ಜೀವಕಪಞ್ಹವತ್ಥು

ಗತದ್ಧಿನೋತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೀವಕಮ್ಬವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಜೀವಕೇನ ಪುಟ್ಠಪಞ್ಹಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಜೀವಕವತ್ಥು ಖನ್ಧಕೇ (ಮಹಾವ. ೩೨೬ ಆದಯೋ) ವಿತ್ಥಾರಿತಮೇವ.

ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪನ ಸಮಯೇ ದೇವದತ್ತೋ ಅಜಾತಸತ್ತುನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ಗಿಜ್ಝಕೂಟಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಪದುಟ್ಠಚಿತ್ತೋ ‘‘ಸತ್ಥಾರಂ ವಧಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಿಲಂ ಪವಿಜ್ಝಿ. ತಂ ದ್ವೇ ಪಬ್ಬತಕೂಟಾನಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿಂಸು. ತತೋ ಭಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಗತಾ ಪಪಟಿಕಾ ಭಗವತೋ ಪಾದಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಲೋಹಿತಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿ, ಭುಸಾ ವೇದನಾ ಪವತ್ತಿಂಸು. ಭಿಕ್ಖೂ ಸತ್ಥಾರಂ ಮದ್ದಕುಚ್ಛಿಂ ನಯಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ತತೋಪಿ ಜೀವಕಮ್ಬವನಂ ಗನ್ತುಕಾಮೋ ‘‘ತತ್ಥ ಮಂ ನೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಭಿಕ್ಖೂ ಭಗವನ್ತಂ ಆದಾಯ ಜೀವಕಮ್ಬವನಂ ಅಗಮಂಸು. ಜೀವಕೋ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಣಪಟಿಕಮ್ಮತ್ಥಾಯ ತಿಖಿಣಭೇಸಜ್ಜಂ ದತ್ವಾ ವಣಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಯಾ ಅನ್ತೋನಗರೇ ಏಕಸ್ಸ ಮನುಸ್ಸಸ್ಸ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಕತಂ, ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುನ ಆಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ಇದಂ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಯಾವ ಮಮಾಗಮನಾ ಬದ್ಧನಿಯಾಮೇನೇವ ತಿಟ್ಠತೂ’’ತಿ. ಸೋ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಕತ್ತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ದ್ವಾರಪಿದಹನವೇಲಾಯ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ದ್ವಾರಂ ನ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿ. ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಅಹೋ ಮಯಾ ಭಾರಿಯಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತಂ, ಯ್ವಾಹಂ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ವಿಯ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪಾದೇ ತಿಖಿಣಭೇಸಜ್ಜಂ ದತ್ವಾ ವಣಂ ಬನ್ಧಿಂ, ಅಯಂ ತಸ್ಸ ಮೋಚನವೇಲಾ, ತಸ್ಮಿಂ ಅಮುಚ್ಚಮಾನೇ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ಭಗವತೋ ಸರೀರೇ ಪರಿಳಾಹೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸತ್ಥಾ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಆನನ್ದ, ಜೀವಕೋ ಸಾಯಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ದ್ವಾರಂ ನ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿ, ‘ಅಯಂ ವಣಸ್ಸ ಮೋಚನವೇಲಾ’ತಿ ಪನ ಚಿನ್ತೇಸಿ, ಮೋಚೇಸಿ ನ’’ನ್ತಿ. ಥೇರೋ ಮೋಚೇಸಿ, ವಣೋ ರುಕ್ಖತೋ ಛಲ್ಲಿ ವಿಯ ಅಪಗತೋ. ಜೀವಕೋ ಅನ್ತೋಅರುಣೇಯೇವ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ವೇಗೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಸರೀರೇ ವೋ ಪರಿಳಾಹೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ತಥಾಗತಸ್ಸ ಖೋ, ಜೀವಕ, ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇಯೇವ ಸಬ್ಬಪರಿಳಾಹೋ ವೂಪಸನ್ತೋ’’ತಿ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೯೦.

‘‘ಗತದ್ಧಿನೋ ವಿಸೋಕಸ್ಸ, ವಿಪ್ಪಮುತ್ತಸ್ಸ ಸಬ್ಬಧಿ;

ಸಬ್ಬಗನ್ಥಪ್ಪಹೀನಸ್ಸ, ಪರಿಳಾಹೋ ನ ವಿಜ್ಜತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಗತದ್ಧಿನೋತಿ ಗತಮಗ್ಗಸ್ಸ ಕನ್ತಾರದ್ಧಾ ವಟ್ಟದ್ಧಾತಿ ದ್ವೇ ಅದ್ಧಾ ನಾಮ. ತೇಸು ಕನ್ತಾರಪಟಿಪನ್ನೋ ಯಾವ ಇಚ್ಛಿತಟ್ಠಾನಂ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ, ತಾವ ಅದ್ಧಿಕೋಯೇವ, ಏತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಪತ್ತೇ ಗತದ್ಧಿ ನಾಮ ಹೋತಿ. ವಟ್ಟಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಾಪಿ ಸತ್ತಾ ಯಾವ ವಟ್ಟೇ ವಸನ್ತಿ, ತಾವ ಅದ್ಧಿಕಾ ಏವ. ಕಸ್ಮಾ? ವಟ್ಟಸ್ಸ ಅಖೇಪಿತತ್ತಾ. ಸೋತಾಪನ್ನಾದಯೋಪಿ ಅದ್ಧಿಕಾ ಏವ, ವಟ್ಟಂ ಪನ ಖೇಪೇತ್ವಾ ಠಿತೋ ಖೀಣಾಸವೋ ಗತದ್ಧಿ ನಾಮ ಹೋತಿ. ತಸ್ಸ ಗತದ್ಧಿನೋ. ವಿಸೋಕಸ್ಸಾತಿ ವಟ್ಟಮೂಲಕಸ್ಸ ಸೋಕಸ್ಸ ವಿಗತತ್ತಾ ವಿಸೋಕಸ್ಸ. ವಿಪ್ಪಮುತ್ತಸ್ಸ ಸಬ್ಬಧೀತಿ ಸಬ್ಬೇಸು ಖನ್ಧಾದಿಧಮ್ಮೇಸು ವಿಪ್ಪಮುತ್ತಸ್ಸ, ಸಬ್ಬಗನ್ಥಪ್ಪಹೀನಸ್ಸಾತಿ ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ ಗನ್ಥಾನಂ ಪಹೀನತ್ತಾ ಸಬ್ಬಾಗನ್ಥಪ್ಪಹೀನಸ್ಸ. ಪರಿಳಾಹೋ ನ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ದುವಿಧೋ ಪರಿಳಾಹೋ ಕಾಯಿಕೋ ಚೇತಸಿಕೋ ಚಾತಿ. ತೇಸು ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಸೀತುಣ್ಹಾದಿವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ ಕಾಯಿಕಪರಿಳಾಹೋ ಅನಿಬ್ಬುತೋವ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ಜೀವಕೋ ಪುಚ್ಛತಿ. ಸತ್ಥಾ ಪನ ಧಮ್ಮರಾಜತಾಯ ದೇಸನಾವಿಧಿಕುಸಲತಾಯ ಚೇತಸಿಕಪರಿಳಾಹವಸೇನ ದೇಸನಂ ವಿನಿವತ್ತೇನ್ತೋ, ‘‘ಜೀವಕ, ಪರಮತ್ಥೇನ ಏವರೂಪಸ್ಸ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಪರಿಳಾಹೋ ನ ವಿಜ್ಜತೀ’’ತಿ ಆಹ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಜೀವಕಪಞ್ಹವತ್ಥು ಪಠಮಂ.

೨. ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರವತ್ಥು

ಉಯ್ಯುಞ್ಜನ್ತೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ಸತ್ಥಾ ರಾಜಗಹೇ ವುಟ್ಠವಸ್ಸೋ ‘‘ಅದ್ಧಮಾಸಚ್ಚಯೇನ ಚಾರಿಕಂ ಪಕ್ಕಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಆರೋಚಾಪೇಸಿ. ವತ್ತಂ ಕಿರೇತಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಚಾರಿಕಂ ಚರಿತುಕಾಮಾನಂ ‘‘ಏವಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಪಚನಚೀವರರಜನಾದೀನಿ ಕತ್ವಾ ಸುಖಂ ಗಮಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ‘‘ಇದಾನಿ ಅದ್ಧಮಾಸಚ್ಚಯೇನ ಚಾರಿಕಂ ಪಕ್ಕಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಆರೋಚಾಪನಂ. ಭಿಕ್ಖೂಸು ಪನ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಚೀವರಾದೀನಿ ಕರೋನ್ತೇಸು ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರೋಪಿ ಚೀವರಾನಿ ಧೋವಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ಉಜ್ಝಾಯಿಂಸು ‘‘ಥೇರೋ ಕಸ್ಮಾ ಚೀವರಾನಿ ಧೋವತಿ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಅನ್ತೋ ಚ ಬಹಿ ಚ ಅಟ್ಠಾರಸ ಮನುಸ್ಸಕೋಟಿಯೋ ವಸನ್ತಿ. ತತ್ಥ ಯೇ ಥೇರಸ್ಸ ನ ಞಾತಕಾ, ತೇ ಉಪಟ್ಠಾಕಾ, ಯೇ ನ ಉಪಟ್ಠಾಕಾ, ತೇ ಞಾತಕಾ. ತೇ ಥೇರಸ್ಸ ಚತೂಹಿ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಸಮ್ಮಾನಸಕ್ಕಾರಂ ಕರೋನ್ತಿ. ಏತ್ತಕಂ ಉಪಕಾರಂ ಪಹಾಯ ಏಸ ಕಹಂ ಗಮಿಸ್ಸತಿ? ಸಚೇಪಿ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ಮಾಪಮಾದಕನ್ದರತೋ ಪರಂ ನ ಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಕಿರ ಯಂ ಕನ್ದರಂ ಪತ್ವಾ ನಿವತ್ತೇತಬ್ಬಯುತ್ತಕೇ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಇತೋ ನಿವತ್ತಥ, ಮಾ ಪಮಜ್ಜಿತ್ಥಾ’’ತಿ ವದತಿ. ತಂ ‘‘ಮಾಪಮಾದಕನ್ದರ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ.

ಸತ್ಥಾಪಿ ಚಾರಿಕಂ ಪಕ್ಕಮನ್ತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಅನ್ತೋ ಚ ಬಹಿ ಚ ಅಟ್ಠಾರಸ ಮನುಸ್ಸಕೋಟಿಯೋ ವಸನ್ತಿ. ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಮಙ್ಗಲಾಮಙ್ಗಲಟ್ಠಾನೇಸು ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಗನ್ತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ, ನ ಸಕ್ಕಾ ವಿಹಾರಂ ತುಚ್ಛಂ ಕಾತುಂ, ಕಂ ನು ಖೋ ನಿವತ್ತೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ? ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ –‘‘ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಹೇತೇ ಮನುಸ್ಸಾ ಞಾತಕಾ ಚ ಉಪಟ್ಠಾಕಾ ಚ, ಕಸ್ಸಪಂ ನಿವತ್ತೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಸೋ ಥೇರಂ ಆಹ – ‘‘ಕಸ್ಸಪ, ನ ಸಕ್ಕಾ ವಿಹಾರಂ ತುಚ್ಛಂ ಕಾತುಂ, ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಮಙ್ಗಲಾಮಙ್ಗಲಟ್ಠಾನೇಸು ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಅತ್ಥೋ ಹೋತಿ, ತ್ವಂ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಸಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ನಿವತ್ತಸ್ಸೂ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಥೇರೋ ಪರಿಸಂ ಆದಾಯ ನಿವತ್ತಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ಉಪಜ್ಝಾಯಿಂಸು ‘‘ದಿಟ್ಠಂ ವೋ, ಆವುಸೋ, ನನು ಇದಾನೇವ ಅಮ್ಹೇಹಿ ವುತ್ತಂ ‘ಮಹಾಕಸ್ಸಪೋ ಕಸ್ಮಾ ಚೀವರಾನಿ ಧೋವತಿ, ನ ಏಸೋ ಸತ್ಥಾರಾ ಸದ್ಧಿಂ ಗಮಿಸ್ಸತೀ’ತಿ, ಯಂ ಅಮ್ಹೇಹಿ ವುತ್ತಂ, ತದೇವ ಜಾತ’’ನ್ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಠಿತೋ ಆಹ – ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕಿಂ ನಾಮೇತಂ ಕಥೇಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಅತ್ತನಾ ಕಥಿತನಿಯಾಮೇನೇವ ಸಬ್ಬಂ ಆರೋಚೇಸುಂ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತುಮ್ಹೇ ಕಸ್ಸಪಂ ‘ಕುಲೇಸು ಚ ಪಚ್ಚಯೇಸು ಚ ಲಗ್ಗೋ’ತಿ ವದೇಥ, ಸೋ ‘ಮಮ ವಚನಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ನಿವತ್ತೋ. ಏಸೋ ಹಿ ಪುಬ್ಬೇ ಪತ್ಥನಂ ಕರೋನ್ತೋಯೇವ ‘ಚತೂಸು ಪಚ್ಚಯೇಸು ಅಲಗ್ಗೋ ಚನ್ದೂಪಮೋ ಹುತ್ವಾ ಕುಲಾನಿ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ಭವೇಯ್ಯ’ನ್ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಅಕಾಸಿ. ನತ್ಥೇತಸ್ಸ ಕುಲೇ ವಾ ಪಚ್ಚಯೇ ವಾ ಲಗ್ಗೋ, ಅಹಂ ಚನ್ದೋಪಮಪ್ಪಟಿಪದಞ್ಚೇವ (ಸಂ. ನಿ. ೨.೧೪೬) ಅರಿಯವಂಸಪ್ಪಟಿಪದಞ್ಚ ಕಥೇನ್ತೋ ಮಮ ಪುತ್ತಂ ಕಸ್ಸಪಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಕಥೇಸಿ’’ನ್ತಿ ಆಹ.

ಭಿಕ್ಖೂ ಸತ್ಥಾರಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕದಾ ಪನ ಥೇರೇನ ಪತ್ಥನಾ ಠಪಿತಾ’’ತಿ? ‘‘ಸೋತುಕಾಮಾತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇತೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಮತ್ಥಕೇ ಪದುಮುತ್ತರೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ಉದಪಾದೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪದುಮುತ್ತರಪಾದಮೂಲೇ ತೇನ ಠಪಿತಪತ್ಥನಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ಥೇರಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಚರಿತಂ ಕಥೇಸಿ. ತಂ ಥೇರಪಾಳಿಯಂ (ಥೇರಗಾ. ೧೦೫೪ ಆದಯೋ) ವಿತ್ಥಾರಿತಮೇವ. ಸತ್ಥಾ ಪನ ಇಮಂ ಥೇರಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಚರಿತಂ ವಿತ್ಥಾರೇತ್ವಾ ‘‘ಇತಿ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಹಂ ಚನ್ದೋಪಮಪ್ಪಟಿಪದಞ್ಚೇವ ಅರಿಯವಂಸಪ್ಪಟಿಪದಞ್ಚ ಮಮ ಪುತ್ತಂ ಕಸ್ಸಪಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಕಥೇಸಿಂ, ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೇಸು ವಾ ಕುಲೇಸು ವಾ ವಿಹಾರೇಸು ವಾ ಪರಿವೇಣೇಸು ವಾ ಲಗ್ಗೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಪಲ್ಲಲೇ ಓತರಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಚರಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ರಾಜಹಂಸೋ ವಿಯ ಕತ್ಥಚಿ ಅಲಗ್ಗೋಯೇವ ಮಮ ಪುತ್ತೋ’’ತಿ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೯೧.

‘‘ಉಯ್ಯುಞ್ಜನ್ತಿ ಸತೀಮನ್ತೋ, ನ ನಿಕೇತೇ ರಮನ್ತಿ ತೇ;

ಹಂಸಾವ ಪಲ್ಲಲಂ ಹಿತ್ವಾ, ಓಕಮೋಕಂ ಜಹನ್ತಿ ತೇ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಉಯ್ಯುಞ್ಜನ್ತಿ ಸತೀಮನ್ತೋತಿ ಸತಿವೇಪುಲ್ಲಪ್ಪತ್ತಾ ಖೀಣಾಸವಾ ಅತ್ತನಾ ಪಟಿವಿದ್ಧಗುಣೇಸು ಝಾನವಿಪಸ್ಸನಾದೀಸು ಆವಜ್ಜನಸಮಾಪಜ್ಜನವುಟ್ಠಾನಾಧಿಟ್ಠಾನಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾಹಿ ಯುಞ್ಜನ್ತಿ ಘಟೇನ್ತಿ. ನ ನಿಕೇತೇ ರಮನ್ತಿ ತೇತಿ ತೇಸಂ ಆಲಯೇ ರತಿ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಹಂಸಾವಾತಿ ದೇಸನಾಸೀಸಮೇತಂ, ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ – ಯಥಾ ಗೋಚರಸಮ್ಪನ್ನೇ ಪಲ್ಲಲೇ ಸಕುಣಾ ಅತ್ತನೋ ಗೋಚರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಮನಕಾಲೇ ‘‘ಮಮ ಉದಕಂ, ಮಮ ಪದುಮಂ, ಮಮ ಉಪ್ಪಲಂ, ಮಮ ಕಣ್ಣಿಕಾ’’ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಕಞ್ಚಿ ಆಲಯಂ ಅಕತ್ವಾ ಅನಪೇಕ್ಖಾವ ತಂ ಠಾನಂ ಪಹಾಯ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ಕೀಳಮಾನಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ; ಏವಮೇವಂ ಖೀಣಾಸವಾ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ವಿಹರನ್ತಾಪಿ ಕುಲಾದೀಸು ಅಲಗ್ಗಾ ಏವ ವಿಹರಿತ್ವಾ ಗಮನಸಮಯೇಪಿ ತಂ ಠಾನಂ ಪಹಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ‘‘ಮಮ ವಿಹಾರೋ, ಮಮ ಪರಿವೇಣಂ, ಮಮೂಪಟ್ಠಾಕಾ’’ತಿ ಅನಾಲಯಾ ಅನುಪೇಕ್ಖಾವ ಗಚ್ಛನ್ತಿ. ಓಕಮೋಕನ್ತಿ ಆಲಯಾಲಯಂ, ಸಬ್ಬಾಲಯೇ ಪರಿಚ್ಚಜನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರವತ್ಥು ದುತಿಯಂ.

೩. ಬೇಲಟ್ಠಸೀಸತ್ಥೇರವತ್ಥು

ಯೇಸಂ ಸನ್ನಿಚಯೋ ನತ್ಥೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಬೇಲಟ್ಠಸೀಸಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸೋ ಕಿರಾಯಸ್ಮಾ ಅನ್ತೋಗಾಮೇ ಏಕಂ ವೀಥಿಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಪುನ ಅಪರಂ ವೀಥಿಂ ಚರಿತ್ವಾ ಸುಕ್ಖಂ ಕೂರಂ ಆದಾಯ ವಿಹಾರಂ ಹರಿತ್ವಾ ಪಟಿಸಾಮೇತ್ವಾ ‘‘ನಿಬದ್ಧಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಪರಿಯೇಸನಂ ನಾಮ ದುಕ್ಖ’’ನ್ತಿ ಕತಿಪಾಹಂ ಝಾನಸುಖೇನ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಆಹಾರೇನ ಅತ್ಥೇ ಸತಿ ತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ಞತ್ವಾ ಉಜ್ಝಾಯಿತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ಭಗವತೋ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಸತ್ಥಾ ಏತಸ್ಮಿಂ ನಿದಾನೇ ಆಯತಿಂ ಸನ್ನಿಧಿಕಾರಪರಿವಜ್ಜನತ್ಥಾಯ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾಪಿ ಥೇರೇನ ಪನ ಅಪಞ್ಞತ್ತೇ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಕತತ್ತಾ ತಸ್ಸ ದೋಸಾಭಾವಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೯೨.

‘‘ಯೇಸಂ ಸನ್ನಿಚಯೋ ನತ್ಥಿ, ಯೇ ಪರಿಞ್ಞಾತಭೋಜನಾ;

ಸುಞ್ಞತೋ ಅನಿಮಿತ್ತೋ ಚ, ವಿಮೋಕ್ಖೋ ಯೇಸಂ ಗೋಚರೋ;

ಆಕಾಸೇವ ಸಕುನ್ತಾನಂ, ಗತಿ ತೇಸಂ ದುರನ್ನಯಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಸನ್ನಿಚಯೋತಿ ದ್ವೇ ಸನ್ನಿಚಯಾ – ಕಮ್ಮಸನ್ನಿಚಯೋ ಚ, ಪಚ್ಚಯಸನ್ನಿಚಯೋ ಚ. ತೇಸು ಕುಸಲಾಕುಸಲಕಮ್ಮಂ ಕಮ್ಮಸನ್ನಿಚಯೋ ನಾಮ, ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯಾ ಪಚ್ಚಯಸನ್ನಿಚಯೋ ನಾಮ. ತತ್ಥ ವಿಹಾರೇ ವಸನ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಏಕಂ ಗುಳಪಿಣ್ಡಂ, ಚತುಭಾಗಮತ್ತಂ ಸಪ್ಪಿಂ, ಏಕಞ್ಚ ತಣ್ಡುಲನಾಳಿಂ ಠಪೇನ್ತಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಸನ್ನಿಚಯೋ ನತ್ಥಿ, ತತೋ ಉತ್ತರಿ ಹೋತಿ. ಯೇಸಂ ಅಯಂ ದುವಿಧೋಪಿ ಸನ್ನಿಚಯೋ ನತ್ಥಿ. ಪರಿಞ್ಞಾತಭೋಜನಾತಿ ತೀಹಿ ಪರಿಞ್ಞಾಹಿ ಪರಿಞ್ಞಾತಭೋಜನಾ. ಯಾಗುಆದೀನಞ್ಹಿ ಯಾಗುಭಾವಾದಿಜಾನನಂ ಞಾತಪರಿಞ್ಞಾ, ಆಹಾರೇ ಪಟಿಕೂಲಸಞ್ಞಾವಸೇನ ಪನ ಭೋಜನಸ್ಸ ಪರಿಜಾನನಂ ತೀರಣಪರಿಞ್ಞಾ, ಕಬಳೀಕಾರಾಹಾರೇ ಛನ್ದರಾಗಅಪಕಡ್ಢನಞಾಣಂ ಪಹಾನಪರಿಞ್ಞಾ. ಇಮಾಹಿ ತೀಹಿ ಪರಿಞ್ಞಾಹಿ ಯೇ ಪರಿಞ್ಞಾತಭೋಜನಾ. ಸುಞ್ಞತೋ ಅನಿಮಿತ್ತೋ ಚಾತಿ ಏತ್ಥ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತವಿಮೋಕ್ಖೋಪಿ ಗಹಿತೋಯೇವ. ತೀಣಿಪಿ ಚೇತಾನಿ ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸೇವ ನಾಮಾನಿ. ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಹಿ ರಾಗದೋಸಮೋಹಾನಂ ಅಭಾವೇನ ಸುಞ್ಞತೋ, ತೇಹಿ ಚ ವಿಮುತ್ತನ್ತಿ ಸುಞ್ಞತೋ ವಿಮೋಕ್ಖೋ, ತಥಾ ರಾಗಾದಿನಿಮಿತ್ತಾನಂ ಅಭಾವೇನ ಅನಿಮಿತ್ತಂ, ತೇಹಿ ಚ ವಿಮುತ್ತನ್ತಿ ಅನಿಮಿತ್ತೋ ವಿಮೋಕ್ಖೋ, ರಾಗಾದಿಪಣಿಧೀನಂ ಪನ ಅಭಾವೇನ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತಂ, ತೇಹಿ ಚ ವಿಮುತ್ತನ್ತಿ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತೋ ವಿಮೋಕ್ಖೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿವಸೇನ ತಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ವಿಹರನ್ತಾನಂ ಅಯಂ ತಿವಿಧೋ ವಿಮೋಕ್ಖೋ ಯೇಸಂ ಗೋಚರೋ. ಗತಿ ತೇಸಂ ದುರನ್ನಯಾತಿ ಯಥಾ ನಾಮ ಆಕಾಸೇನ ಗತಾನಂ ಸಕುಣಾನಂ ಪದನಿಕ್ಖೇಪಸ್ಸ ಅದಸ್ಸನೇನ ಗತಿ ದುರನ್ನಯಾ ನ ಸಕ್ಕಾ ಜಾನಿತುಂ, ಏವಮೇವ ಯೇಸಂ ಅಯಂ ದುವಿಧೋ ಸನ್ನಿಚಯೋ ನತ್ಥಿ, ಇಮಾಹಿ ಚ ತೀಹಿ ಪರಿಞ್ಞಾಹಿ ಪರಿಞ್ಞಾತಭೋಜನಾ, ಯೇಸಞ್ಚ ಅಯಂ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೋ ವಿಮೋಕ್ಖೋ ಗೋಚರೋ, ತೇಸಂ ತಯೋ ಭವಾ, ಚತಸ್ಸೋ ಯೋನಿಯೋ, ಪಞ್ಚ ಗತಿಯೋ, ಸತ್ತ ವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತಿಯೋ, ನವ ಸತ್ತಾವಾಸಾತಿ ಇಮೇಸು ಪಞ್ಚಸು ಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ಇಮಿನಾ ನಾಮ ಗತಾತಿ ಗಮನಸ್ಸ ಅಪಞ್ಞಾಯನತೋ ಗತಿ ದುರನ್ನಯಾ ನ ಸಕ್ಕಾ ಪಞ್ಞಾಪೇತುನ್ತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಬೇಲಟ್ಠಸೀಸತ್ಥೇರವತ್ಥು ತತಿಯಂ.

೪. ಅನುರುದ್ಧತ್ಥೇರವತ್ಥು

ಯಸ್ಸಾಸವಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅನುರುದ್ಧತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ದಿವಸೇ ಥೇರೋ ಜಿಣ್ಣಚೀವರೋ ಸಙ್ಕಾರಕೂಟಾದೀಸು ಚೀವರಂ ಪರಿಯೇಸತಿ. ತಸ್ಸ ಇತೋ ತತಿಯೇ ಅತ್ತಭಾವೇ ಪುರಾಣದುತಿಯಿಕಾ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಜಾಲಿನೀ ನಾಮ ದೇವಧೀತಾ ಅಹೋಸಿ. ಸಾ ಥೇರಂ ಚೋಳಕಾನಿ ಪರಿಯೇಸಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ ತೇರಸಹತ್ಥಾಯತಾನಿ ಚತುಹತ್ಥವಿತ್ಥತಾನಿ ತೀಣಿ ದಿಬ್ಬದುಸ್ಸಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಸಚಾಹಂ ಇಮಾನಿ ಇಮಿನಾ ನೀಹಾರೇನ ದಸ್ಸಾಮಿ, ಥೇರೋ ನ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಚೋಳಕಾನಿ ಪರಿಯೇಸಮಾನಸ್ಸ ಪುರತೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸಙ್ಕಾರಕೂಟೇ ಯಥಾ ನೇಸಂ ದಸನ್ತಮತ್ತಮೇವ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ತಥಾ ಠಪೇಸಿ. ಥೇರೋ ತೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಚೋಳಕಪರಿಯೇಸಮಾನಂ ಚರನ್ತೋ ನೇಸಂ ದಸನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಕಡ್ಢಮಾನೋ ವುತ್ತಪ್ಪಮಾಣಾನಿ ದಿಬ್ಬದುಸ್ಸಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಉಕ್ಕಟ್ಠಪಂಸುಕೂಲಂ ವತ ಇದ’’ನ್ತಿ ಆದಾಯ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ಅಥಸ್ಸ ಚೀವರಕರಣದಿವಸೇ ಸತ್ಥಾ ಪಞ್ಚಸತಭಿಕ್ಖುಪರಿವಾರೋ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ, ಅಸೀತಿಮಹಾಥೇರಾಪಿ ತತ್ಥೇವ ನಿಸೀದಿಂಸು, ಚೀವರಂ ಸಿಬ್ಬೇತುಂ ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರೋ ಮೂಲೇ ನಿಸೀದಿ, ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋ ಮಜ್ಝೇ, ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ ಅಗ್ಗೇ, ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ಸುತ್ತಂ ವಟ್ಟೇಸಿ, ಸತ್ಥಾ ಸೂಚಿಪಾಸಕೇ ಆವುಣಿ, ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರೋ ಯೇನ ಯೇನ ಅತ್ಥೋ, ತಂ ತಂ ಉಪನೇನ್ತೋ ವಿಚರಿ.

ದೇವಧೀತಾಪಿ ಅನ್ತೋಗಾಮಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ‘‘ಭೋನ್ತಾ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ನೋ ಅನುರುದ್ಧತ್ಥೇರಸ್ಸ ಚೀವರಂ ಕರೋನ್ತೋ ಸತ್ಥಾ ಅಸೀತಿಮಹಾಸಾವಕಪರಿವುತೋ ಪಞ್ಚಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಹಾರೇ ನಿಸೀದಿ, ಯಾಗುಆದೀನಿ ಆದಾಯ ವಿಹಾರಂ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ಭಿಕ್ಖಂ ಸಮಾದಪೇಸಿ. ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರೋಪಿ ಅನ್ತರಾಭತ್ತೇ ಮಹಾಜಮ್ಬುಪೇಸಿಂ ಆಹರಿ, ಪಞ್ಚಸತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಪರಿಕ್ಖೀಣಂ ಖಾದಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು. ಸಕ್ಕೋ ಚೀವರಕರಣಟ್ಠಾನೇ ಭೂಮಿಪರಿಭಣ್ಡಮಕಾಸಿ, ಭೂಮಿ ಅಲತ್ತಕರಸರಞ್ಜಿತಾ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ. ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಪರಿಭುತ್ತಾವಸೇಸಾನಂ ಯಾಗುಖಜ್ಜಕಭತ್ತಾನಂ ಮಹಾರಾಸಿ ಅಹೋಸಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ಉಜ್ಝಾಯಿಂಸು ‘‘ಏತ್ತಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಕಿಂ ಏವಂಬಹುಕೇಹಿ ಯಾಗುಆದೀಹಿ, ನನು ನಾಮ ಪಮಾಣಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಏತ್ತಕಂ ನಾಮ ಆಹರಥಾ’’ತಿ ಞಾತಕಾ ಚ ಉಪಟ್ಠಾಕಾ ಚ ವತ್ತಬ್ಬಾ ಸಿಯುಂ, ಅನುರುದ್ಧತ್ಥೇರೋ ಅತ್ತನೋ ಞಾತಿಉಪಟ್ಠಾಕಾನಂ ಬಹುಭಾವಂ ಞಾಪೇತುಕಾಮೋ ಮಞ್ಞೇ’’ತಿ, ಅಥ ನೇ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಕಿಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕಥೇಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇದಂ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತುಮ್ಹೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ‘ಇದಂ ಅನುರುದ್ಧೇನ ಆಹರಾಪಿತ’ನ್ತಿ ಮಞ್ಞಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಅನುರುದ್ಧೋ ಏವರೂಪಂ ವದೇತಿ. ನ ಹಿ ಖೀಣಾಸವಾ ಪಚ್ಚಯಪಟಿಸಂಯುತ್ತಂ ಕಥಂ ಕಥೇನ್ತಿ, ಅಯಂ ಪನ ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ದೇವತಾನುಭಾವೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’’ತಿ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೯೩.

‘‘ಯಸ್ಸಾಸವಾ ಪರಿಕ್ಖೀಣಾ, ಆಹಾರೇ ಚ ಅನಿಸ್ಸಿತೋ;

ಸುಞ್ಞತೋ ಅನಿಮಿತ್ತೋ ಚ, ವಿಮೋಕ್ಖೋ ಯಸ್ಸ ಗೋಚರೋ;

ಆಕಾಸೇವ ಸಕುನ್ತಾನಂ, ಪದಂ ತಸ್ಸ ದುರನ್ನಯ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಯಸ್ಸಾಸವಾತಿ ಯಸ್ಸ ಚತ್ತಾರೋ ಆಸವಾ ಪರಿಕ್ಖೀಣಾ. ಆಹಾರೇ ಚ ಅನಿಸ್ಸಿತೋತಿ ಆಹಾರಸ್ಮಿಞ್ಚ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠಿನಿಸ್ಸಯೇಹಿ ಅನಿಸ್ಸಿತೋ. ಪದಂ ತಸ್ಸ ದುರನ್ನಯನ್ತಿ ಯಥಾ ಆಕಾಸೇ ಗಚ್ಛನ್ತಾನಂ ಸಕುಣಾನಂ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಪಾದೇಹಿ ಅಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಗತಾ, ಇದಂ ಠಾನಂ ಉರೇನ ಪಹರಿತ್ವಾ ಗತಾ, ಇದಂ ಸೀಸೇನ, ಇದಂ ಪಕ್ಖೇಹೀ’’ತಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ಞಾತುಂ, ಏವಮೇವ ಏವರೂಪಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ‘‘ನಿರಯಪದೇನ ವಾ ಗತೋ, ತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿಪದೇನ ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಪದಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತುಂ ನಾಮ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿ ಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಅನುರುದ್ಧತ್ಥೇರವತ್ಥು ಚತುತ್ಥಂ.

೫. ಮಹಾಕಚ್ಚಾಯನತ್ಥೇರವತ್ಥು

ಯಸ್ಸಿನ್ದ್ರಿಯಾನೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಪುಬ್ಬಾರಾಮೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಮಹಾಕಚ್ಚಾಯನತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ಭಗವಾ ಮಹಾಪವಾರಣಾಯ ಮಿಗಾರಮಾತುಯಾ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಮಹಾಸಾವಕಪರಿವುತೋ ನಿಸೀದಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಮಹಾಕಚ್ಚಾಯನತ್ಥೇರೋ ಅವನ್ತೀಸು ವಿಹರತಿ. ಸೋ ಪನಾಯಸ್ಮಾ ದೂರತೋಪಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಂ ಪಗ್ಗಣ್ಹಾತಿಯೇವ. ತಸ್ಮಾ ಮಹಾಥೇರಾ ನಿಸೀದನ್ತಾ ಮಹಾಕಚ್ಚಾಯನತ್ಥೇರಸ್ಸ ಆಸನಂ ಠಪೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿಂಸು. ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ದ್ವೀಹಿ ದೇವಲೋಕೇಹಿ ದೇವಪರಿಸಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ದಿಬ್ಬಗನ್ಧಮಾಲಾದೀಹಿ ಸತ್ಥಾರಂ ಪೂಜೇತ್ವಾ ಠಿತೋ ಮಹಾಕಚ್ಚಾಯನತ್ಥೇರಂ ಅದಿಸ್ವಾ ಕಿಂ ನು ಖೋ ಮಮ, ಅಯ್ಯೋ, ನ ದಿಸ್ಸತಿ, ಸಾಧು ಖೋ ಪನಸ್ಸ ಸಚೇ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾತಿ. ಥೇರೋಪಿ ತಂ ಖಣಞ್ಞೇವ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಆಸನೇ ನಿಸಿನ್ನಮೇವ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇಸಿ. ಸಕ್ಕೋ ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ಗೋಪ್ಫಕೇಸು ದಳ್ಹಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಸಾಧು ವತ ಮೇ, ಅಯ್ಯೋ, ಆಗತೋ, ಅಹಂ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಆಗಮನಮೇವ ಪಚ್ಚಾಸೀಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಉಭೋಹಿ ಹತ್ಥೇಹಿ ಪಾದೇ ಸಮ್ಬಾಹಿತ್ವಾ ಗನ್ಧಮಾಲಾದೀಹಿ ಪೂಜೇತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ಉಜ್ಝಾಯಿಂಸು. ‘‘ಸಕ್ಕೋ ಮುಖಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರೋತಿ, ಅವಸೇಸಮಹಾಸಾವಕಾನಂ ಏವರೂಪಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಅಕರಿತ್ವಾ ಮಹಾಕಚ್ಚಾಯನಂ ದಿಸ್ವಾ ವೇಗೇನ ಗೋಪ್ಫಕೇಸು ಗಹೇತ್ವಾ ‘ಸಾಧು ವತ ಮೇ, ಅಯ್ಯೋ, ಆಗತೋ, ಅಹಂ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಆಗಮನಮೇವ ಪಚ್ಚಾಸೀಸಾಮೀ’ತಿ ವತ್ವಾ ಉಭೋಹಿ ಹತ್ಥೇಹಿ ಪಾದೇ ಸಮ್ಬಾಹಿತ್ವಾ ಪೂಜೇತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಠಿತೋ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ತಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಮ ಪುತ್ತೇನ ಮಹಾಕಚ್ಚಾಯನೇನ ಸದಿಸಾ ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಗುತ್ತದ್ವಾರಾ ಭಿಕ್ಖೂ ದೇವಾನಮ್ಪಿ ಮನುಸ್ಸಾನಮ್ಪಿ ಪಿಯಾಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೯೪.

‘‘ಯಸ್ಸಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಸಮಥಙ್ಗತಾನಿ,

ಅಸ್ಸಾ ಯಥಾ ಸಾರಥಿನಾ ಸುದನ್ತಾ;

ಪಹೀನಮಾನಸ್ಸ ಅನಾಸವಸ್ಸ,

ದೇವಾಪಿ ತಸ್ಸ ಪಿಹಯನ್ತಿ ತಾದಿನೋ’’ತಿ.

ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಯಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಛೇಕೇನ ಸಾರಥಿನಾ ಸುದನ್ತಾ ಅಸ್ಸಾ ವಿಯ ಛ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಸಮಥಂ ದನ್ತಭಾವಂ ನಿಬ್ಬಿಸೇವನಭಾವಂ ಗತಾನಿ, ತಸ್ಸ ನವವಿಧಂ ಮಾನಂ ಪಹಾಯ ಠಿತತ್ತಾ ಪಹೀನಮಾನಸ್ಸ ಚತುನ್ನಂ ಆಸವಾನಂ ಅಭಾವೇನ ಅನಾಸವಸ್ಸ. ತಾದಿನೋತಿ ತಾದಿಭಾವಸಣ್ಠಿತಸ್ಸ ತಥಾರೂಪಸ್ಸ ದೇವಾಪಿ ಪಿಹಯನ್ತಿ, ಮನುಸ್ಸಾಪಿ ದಸ್ಸನಞ್ಚ ಆಗಮನಞ್ಚ ಪತ್ಥೇನ್ತಿಯೇವಾತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಮಹಾಕಚ್ಚಾಯನತ್ಥೇರವತ್ಥು ಪಞ್ಚಮಂ.

೬. ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರವತ್ಥು

ಪಥವಿಸಮೋತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ಆಯಸ್ಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ವುಟ್ಠವಸ್ಸೋ ಚಾರಿಕಂ ಪಕ್ಕಮಿತುಕಾಮೋ ಭಗವನ್ತಂ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪರಿವಾರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಕ್ಖಮಿ. ಅಞ್ಞೇಪಿ ಬಹೂ ಭಿಕ್ಖೂ ಥೇರಂ ಅನುಗಚ್ಛಿಂಸು. ಥೇರೋ ಚ ನಾಮಗೋತ್ತವಸೇನ ಪಞ್ಞಾಯಮಾನೇ ಭಿಕ್ಖೂ ನಾಮಗೋತ್ತವಸೇನ ಕಥೇತ್ವಾ ನಿವತ್ತಾಪೇಸಿ. ಅಞ್ಞತರೋ ನಾಮಗೋತ್ತವಸೇನ ಅಪಾಕಟೋ ಭಿಕ್ಖು ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹೋ ವತ ಮಮ್ಪಿ ನಾಮಗೋತ್ತವಸೇನ ಪಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಕಥೇತ್ವಾ ನಿವತ್ತಾಪೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಥೇರೋ ಮಹಾಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅನ್ತರೇ ತಂ ನ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಸಿ. ಸೋ ‘‘ಅಞ್ಞೇ ವಿಯ ಭಿಕ್ಖೂ ನ ಮಂ ಪಗ್ಗಣ್ಹಾತೀ’’ತಿ ಥೇರೇ ಆಘಾತಂ ಬನ್ಧಿ. ಥೇರಸ್ಸಪಿ ಸಙ್ಘಾಟಿಕಣ್ಣೋ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸರೀರಂ ಫುಸಿ, ತೇನಾಪಿ ಆಘಾತಂ ಬನ್ಧಿಯೇವ. ಸೋ ‘‘ದಾನಿ ಥೇರೋ ವಿಹಾರೂಪಚಾರಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಆಯಸ್ಮಾ ಮಂ, ಭನ್ತೇ, ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಅಗ್ಗಸಾವಕೋಮ್ಹೀತಿ ಕಣ್ಣಸಕ್ಖಲಿಂ ಭಿನ್ದನ್ತೋ ವಿಯ ಪಹರಿತ್ವಾ ಅಖಮಾಪೇತ್ವಾವ ಚಾರಿಕಂ ಪಕ್ಕನ್ತೋ’’ತಿ ಆಹ. ಸತ್ಥಾ ಥೇರಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇಸಿ.

ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರೋ ಚ ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ ಚ ಚಿನ್ತೇಸುಂ – ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಗ್ಗಜೇಟ್ಠಭಾತರಾ ಇಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅಪಹಟಭಾವಂ ಸತ್ಥಾ ನೋ ನ ಜಾನಾತಿ, ಸೀಹನಾದಂ ಪನ ನದಾಪೇತುಕಾಮೋ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಪರಿಸಂ ಸನ್ನಿಪಾತಾಪೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ತೇ ಕುಞ್ಚಿಕಹತ್ಥಾ ಪರಿವೇಣದ್ವಾರಾನಿ ವಿವರಿತ್ವಾ ‘‘ಅಭಿಕ್ಕಮಥಾಯಸ್ಮನ್ತೋ, ಅಭಿಕ್ಕಮಥಾಯಸ್ಮನ್ತೋ, ಇದಾನಾಯಸ್ಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಭಗವತೋ ಸಮ್ಮುಖಾ ಸೀಹನಾದಂ ನದಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ (ಅ. ನಿ. ೯.೧೧) ಮಹಾಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಸನ್ನಿಪಾತೇಸುಂ. ಥೇರೋಪಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ತಮತ್ಥಂ ಪುಚ್ಛಿ. ಥೇರೋ ‘‘ನಾಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಮಯಾ ಪಹಟೋ’’ತಿ ಅವತ್ವಾವ ಅತ್ತನೋ ಗುಣಕಥಂ ಕಥೇನ್ತೋ ‘‘ಯಸ್ಸ ನೂನ, ಭನ್ತೇ, ಕಾಯೇ ಕಾಯಗತಾಸತಿ ಅನುಪಟ್ಠಿತಾ ಅಸ್ಸ, ಸೋ ಇಧ ಅಞ್ಞತರಂ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಂ ಆಸಜ್ಜ ಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜ ಚಾರಿಕಂ ಪಕ್ಕಮೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಭನ್ತೇ, ಪಥವಿಯಂ ಸುಚಿಮ್ಪಿ ನಿಕ್ಖಿಪನ್ತಿ, ಅಸುಚಿಮ್ಪಿ ನಿಕ್ಖಿಪನ್ತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಅತ್ತನೋ ಪಥವೀಸಮಚಿತ್ತತಞ್ಚ ಆಪೋತೇಜೋವಾಯೋ ರಜೋಹರಣಚಣ್ಡಾಲಕುಮಾರಕಉಸಭಛಿನ್ನವಿಸಾಣಸಮಚಿತ್ತತಞ್ಚ ಅಹಿಕುಣಪಾದೀಹಿ ವಿಯ ಅತ್ತನೋ ಕಾಯೇನ ಅಟ್ಟಿಯನಞ್ಚ ಮೇದಕಥಾಲಿಕಾ ವಿಯ ಅತ್ತನೋ ಕಾಯಪರಿಹರಣಞ್ಚ ಪಕಾಸೇಸಿ. ಇಮಾಹಿ ಚ ಪನ ನವಹಿ ಉಪಮಾಹಿ ಥೇರೇ ಅತ್ತನೋ ಗುಣೇ ಕಥೇನ್ತೇ ನವಸುಪಿ ಠಾನೇಸು ಉದಕಪರಿಯನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಮಹಾಪಥವೀ ಕಮ್ಪಿ. ರಜೋಹರಣಚಣ್ಡಾಲಕುಮಾರಕಮೇದಕಥಾಲಿಕೋ ಪಮಾನಂ ಪನ ಆಹರಣಕಾಲೇ ಪುಥುಜ್ಜನಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಅಸ್ಸೂನಿ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು, ಖೀಣಾಸವಾನಂ ಧಮ್ಮಸಂವೇಗೋ ಉದಪಾದಿ.

ಥೇರೇ ಅತ್ತನೋ ಗುಣಂ ಕಥೇನ್ತೇಯೇವ ಅಬ್ಭಾಚಿಕ್ಖನಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸಕಲಸರೀರೇ ಡಾಹೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ, ಸೋ ತಾವದೇವ ಭಗವತೋ ಪಾದೇಸು ಪತಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅಬ್ಭಾಚಿಕ್ಖನದೋಸಂ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಅಚ್ಚಯಂ ದೇಸೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಥೇರಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಖಮ ಇಮಸ್ಸ ಮೋಘಪುರಿಸಸ್ಸ, ಯಾವಸ್ಸ ಸತ್ತಧಾ ಮುದ್ಧಾ ನ ಫಲತೀ’’ತಿ ಆಹ. ಥೇರೋ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ‘‘ಖಮಾಮಹಂ, ಭನ್ತೇ, ತಸ್ಸ ಆಯಸ್ಮತೋ, ಖಮತು ಚ ಮೇ ಸೋ ಆಯಸ್ಮಾ, ಸಚೇ ಮಯ್ಹಂ ದೋಸೋ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಆಹ. ಭಿಕ್ಖೂ ಕಥಯಿಂಸು ‘‘ಪಸ್ಸಥ ದಾನಾವುಸೋ, ಥೇರಸ್ಸ ಅನೋಪಮಗುಣಂ, ಏವರೂಪಸ್ಸ ನಾಮ ಮುಸಾವಾದೇನ ಅಬ್ಭಾಚಿಕ್ಖನಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಉಪರಿ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಮ್ಪಿ ಕೋಪಂ ವಾ ದೋಸಂ ವಾ ಅಕತ್ವಾ ಸಯಮೇವ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಖಮಾಪೇತೀ’’ತಿ. ‘‘ಸತ್ಥಾ ತಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕಿಂ ಕಥೇಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ನಾಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ನ ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಕ್ಕಾ ಸಾರಿಪುತ್ತಸದಿಸಾನಂ ಕೋಪಂ ವಾ ದೋಸಂ ವಾ ಉಪ್ಪಾದೇತುಂ, ಮಹಾಪಥವೀಸದಿಸಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇನ್ದಖೀಲಸದಿಸಂ ಪಸನ್ನಉದಕರಹದಸದಿಸಞ್ಚ ಸಾರಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೯೫.

‘‘ಪಥವಿಸಮೋ ನೋ ವಿರುಜ್ಝತಿ,

ಇನ್ದಖಿಲುಪಮೋ ತಾದಿ ಸುಬ್ಬತೋ;

ರಹದೋವ ಅಪೇತಕದ್ದಮೋ,

ಸಂಸಾರಾ ನ ಭವನ್ತಿ ತಾದಿನೋ’’ತಿ.

ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಭಿಕ್ಖವೇ, ಯಥಾ ನಾಮ ಪಥವಿಯಂ ಸುಚೀನಿ ಗನ್ಧಮಾಲಾದೀನಿಪಿ ನಿಕ್ಖಿಪನ್ತಿ, ಅಸುಚೀನಿ ಮುತ್ತಕರೀಸಾದೀನಿಪಿ ನಿಕ್ಖಿಪನ್ತಿ, ಯಥಾ ನಾಮ ನಗರದ್ವಾರೇ ನಿಖಾತಂ ಇನ್ದಖೀಲಂ ದಾರಕಾದಯೋ ಓಮುತ್ತೇನ್ತಿಪಿ ಊಹದನ್ತಿಪಿ, ಅಪರೇ ಪನ ತಂ ಗನ್ಧಮಾಲಾದೀಹಿ ಸಕ್ಕರೋನ್ತಿ. ತತ್ಥ ಪಥವಿಯಾ ಇನ್ದಖೀಲಸ್ಸ ಚ ನೇವ ಅನುರೋಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ನ ವಿರೋಧೋ; ಏವಮೇವ ಯ್ವಾಯಂ ಖೀಣಾಸವೋ ಭಿಕ್ಖು ಅಟ್ಠಹಿ ಲೋಕಧಮ್ಮೇಹಿ ಅಕಮ್ಪಿಯಭಾವೇನ ತಾದಿ, ವತಾನಂ ಸುನ್ದರತಾಯ ಸುಬ್ಬತೋ. ಸೋ ‘‘ಇಮೇ ಮಂ ಚತೂಹಿ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಸಕ್ಕರೋನ್ತಿ, ಇಮೇ ಪನ ನ ಸಕ್ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ ಸಕ್ಕಾರಞ್ಚ ಅಸಕ್ಕಾರಞ್ಚ ಕರೋನ್ತೇಸು ನೇವ ಅನುರುಜ್ಝತಿ, ನೋ ವಿರುಜ್ಝತಿ, ಅಥ ಖೋ ಪಥವಿಸಮೋ ಚ ಇನ್ದಖಿಲುಪಮೋ ಏವ ಚ ಹೋತಿ. ಯಥಾ ಚ ಅಪಗತಕದ್ದಮೋ ರಹದೋ ಪಸನ್ನೋದಕೋ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಅಪಗತಕಿಲೇಸತಾಯ ರಾಗಕದ್ದಮಾದೀಹಿ ಅಕದ್ದಮೋ ವಿಪ್ಪಸನ್ನೋವ ಹೋತಿ. ತಾದಿನೋತಿ ತಸ್ಸ ಪನ ಏವರೂಪಸ್ಸ ಸುಗತಿದುಗ್ಗತೀಸು ಸಂಸರಣವಸೇನ ಸಂಸಾರಾ ನಾಮ ನ ಹೋನ್ತೀತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ನವ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಾನಿ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರವತ್ಥು ಛಟ್ಠಂ.

೭. ಕೋಸಮ್ಬಿವಾಸೀತಿಸ್ಸತ್ಥೇರಸಾಮಣೇರವತ್ಥು

ಸನ್ತಂ ತಸ್ಸ ಮನಂ ಹೋತೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ತಿಸ್ಸತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸಾಮಣೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕೋ ಕಿರ ಕೋಸಮ್ಬಿವಾಸೀ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಸತ್ಥು ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಲದ್ಧುಪಸಮ್ಪದೋ ‘‘ಕೋಸಮ್ಬಿವಾಸೀತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ’’ತಿ ಪಞ್ಞಾಯಿ. ತಸ್ಸ ಕೋಸಮ್ಬಿಯಂ ವುಟ್ಠವಸ್ಸಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾಕೋ ತಿಚೀವರಞ್ಚೇವ ಸಪ್ಪಿಫಾಣಿತಞ್ಚ ಆಹರಿತ್ವಾ ಪಾದಮೂಲೇ ಠಪೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ಥೇರೋ ಆಹ – ‘‘ಕಿಂ ಇದಂ ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿ. ‘‘ನನು ಮಯಾ, ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇ ವಸ್ಸಂ ವಾಸಿತಾ, ಅಮ್ಹಾಕಞ್ಚ ವಿಹಾರೇ ವುಟ್ಠವಸ್ಸಾ ಇಮಂ ಲಾಭಂ ಲಭನ್ತಿ, ಗಣ್ಹಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಹೋತು, ಉಪಾಸಕ, ನ ಮಯ್ಹಂ ಇಮಿನಾ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಮಮ ಸನ್ತಿಕೇ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕೋ ಸಾಮಣೇರೋಪಿ ನತ್ಥಿ, ಆವುಸೋ’’ತಿ. ‘‘ಸಚೇ, ಭನ್ತೇ, ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕೋ ನತ್ಥಿ, ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಸಾಮಣೇರೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಥೇರೋ ಅಧಿವಾಸೇಸಿ. ಉಪಾಸಕೋ ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕಂ ಅತ್ತನೋ ಪುತ್ತಂ ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ನೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಥಾ’’ತಿ ಅದಾಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಥೇರೋ ಕೇಸೇ ತೇಮೇತ್ವಾ ತಚಪಞ್ಚಕಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ದತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ. ಸೋ ಖುರಗ್ಗೇಯೇವ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ.

ಥೇರೋ ತಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ಅಡ್ಢಮಾಸಂ ತತ್ಥ ವಸಿತ್ವಾ ‘‘ಸತ್ಥಾರಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಾಮಣೇರಂ ಭಣ್ಡಕಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಏಕಂ ವಿಹಾರಂ ಪಾವಿಸಿ. ಸಾಮಣೇರೋ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಸೇನಾಸನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಟಿಜಗ್ಗಿ. ತಸ್ಸ ತಂ ಪಟಿಜಗ್ಗನ್ತಸ್ಸೇವ ವಿಕಾಲೋ ಜಾತೋ, ತೇನ ಅತ್ತನೋ ಸೇನಾಸನಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ಅಥ ನಂ ಉಪಟ್ಠಾನವೇಲಾಯಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಂ ಥೇರೋ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಸಾಮಣೇರ, ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಭನ್ತೇ, ಪಟಿಜಗ್ಗಿತುಂ ಓಕಾಸಂ ನಾಲತ್ಥ’’ನ್ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಮಮ ವಸನಟ್ಠಾನೇಯೇವ ವಸ, ದುಕ್ಖಂ ತೇ ಆಗನ್ತುಕಟ್ಠಾನೇ ಬಹಿ ವಸಿತು’’ನ್ತಿ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾವ ಸೇನಾಸನಂ ಪಾವಿಸಿ. ಥೇರೋ ಪನ ಪುಥುಜ್ಜನೋ ನಿಪನ್ನಮತ್ತೋವ ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕಮಿ. ಸಾಮಣೇರೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಜ್ಜ ಮೇ ಉಪಜ್ಝಾಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ ತತಿಯೋ ದಿವಸೋ ಏಕಸೇನಾಸನೇ ವಸನ್ತಸ್ಸ, ‘ಸಚೇ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿದ್ದಾಯಿಸ್ಸಾಮಿ, ಥೇರೋ ಸಹಸೇಯ್ಯಂ ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾ’ತಿ ನಿಸಿನ್ನಕೋವ ವೀತಿನಾಮೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಮಞ್ಚಕಸಮೀಪೇ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆಭುಜಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಕೋವ ರತ್ತಿಂ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ. ಥೇರೋ ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲೇ ಪಚ್ಚುಟ್ಠಾಯ ‘‘ಸಾಮಣೇರಂ ನಿಕ್ಖಮಾಪೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಮಞ್ಚಕಪಸ್ಸೇ ಠಪಿತಬೀಜನಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಬೀಜನಿಪತ್ತಸ್ಸ ಅಗ್ಗೇನ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಕಟಸಾರಕಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಬೀಜನಿಂ ಉದ್ಧಂ ಉಕ್ಖಿಪನ್ತೋ ‘‘ಸಾಮಣೇರ, ಬಹಿ ನಿಕ್ಖಮಾ’’ತಿ ಆಹ, ಬೀಜನಿಪತ್ತದಣ್ಡಕೋ ಅಕ್ಖಿಮ್ಹಿ ಪಟಿಹಞ್ಞಿ, ತಾವದೇವ ಅಕ್ಖಿ ಭಿಜ್ಜಿ. ಸೋ ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯ ‘‘ಬಹಿ ನಿಕ್ಖಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಅಕ್ಖಿ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಭಿನ್ನ’’ನ್ತಿ ಅವತ್ವಾ ಏಕೇನ ಹತ್ಥೇನ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿ. ವತ್ತಕರಣಕಾಲೇ ಚ ಪನ ‘‘ಅಕ್ಖಿ ಮೇ ಭಿನ್ನ’’ನ್ತಿ ತುಣ್ಹೀ ಅನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಏಕೇನ ಹತ್ಥೇನ ಅಕ್ಖಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಏಕೇನ ಹತ್ಥೇನ ಮುಟ್ಠಿಸಮ್ಮುಞ್ಜನಿಂ ಆದಾಯ ವಚ್ಚಕುಟಿಞ್ಚ ಮುಖಧೋವನಟ್ಠಾನಞ್ಚ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ಮುಖಧೋವನೋದಕಞ್ಚ ಠಪೇತ್ವಾ ಪರಿವೇಣಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿ. ಸೋ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ದನ್ತಕಟ್ಠಂ ದದಮಾನೋ ಏಕೇನೇವ ಹತ್ಥೇನ ಅದಾಸಿ.

ಅಥ ನಂ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಆಹ – ‘‘ಅಸಿಕ್ಖಿತೋ ವತಾಯಂ ಸಾಮಣೇರೋ, ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾನಂ ಏಕೇನ ಹತ್ಥೇನ ದನ್ತಕಟ್ಠಂ ದಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಜಾನಾಮಹಂ, ಭನ್ತೇ, ‘‘ನ ಏವಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ, ಏಕೋ ಪನ ಮೇ ಹತ್ಥೋ ನ ತುಚ್ಛೋತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಸಾಮಣೇರಾ’’ತಿ? ಸೋ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ಥೇರೋ ಸುತ್ವಾವ ಸಂವಿಗ್ಗಮಾನಸೋ ‘‘ಅಹೋ ವತ ಮಯಾ ಭಾರಿಯಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಖಮಾಹಿ ಮೇ, ಸಪ್ಪುರಿಸ, ನಾಹಮೇತಂ ಜಾನಾಮಿ, ಅವಸ್ಸಯೋ ಮೇ ಹೋಹೀ’’ತಿ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕದಾರಕಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸೀದಿ. ಅಥ ನಂ ಸಾಮಣೇರೋ ಆಹ – ‘‘ನಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಏತದತ್ಥಾಯ ಕಥೇಸಿಂ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಚಿತ್ತಂ ಅನುರಕ್ಖನ್ತೇನ ಮಯಾ ಏವಂ ವುತ್ತಂ ನೇವೇತ್ಥ ತುಮ್ಹಾಕಂ ದೋಸೋ ಅತ್ಥಿ, ನ ಮಯ್ಹಂ. ವಟ್ಟಸ್ಸೇವೇಸೋ ದೋಸೋ, ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿತ್ಥ, ಮಯಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಂ ರಕ್ಖನ್ತೇನೇವ ನಾರೋಚಿತ’’ನ್ತಿ. ಥೇರೋ ಸಾಮಣೇರೇನ ಅಸ್ಸಾಸಿಯಮಾನೋಪಿ ಅನಸ್ಸಾಸಿತ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಸಂವೇಗೋ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಭಣ್ಡಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಪಾಯಾಸಿ. ಸತ್ಥಾಪಿಸ್ಸ ಆಗಮನಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋವ ನಿಸೀದಿ. ಸೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಾ ಸದ್ಧಿಂ ಪಟಿಸಮ್ಮೋದನಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಖಮನೀಯಂ ತೇ ಭಿಕ್ಖು, ಕಿಞ್ಚಿ ಅತಿರೇಕಂ ಅಫಾಸುಕಂ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತೋ ಆಹ – ‘‘ಖಮನೀಯಂ, ಭನ್ತೇ, ನತ್ಥಿ ಮೇ ಕಿಞ್ಚಿ ಅತಿರೇಕಂ ಅಫಾಸುಕಂ, ಅಪಿಚ ಖೋ ಪನ ಮೇ ಅಯಂ ದಹರಸಾಮಣೇರೋ ವಿಯ ಅಞ್ಞೋ ಅತಿರೇಕಗುಣೋ ನ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬೋ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ ಇಮಿನಾ ಕತಂ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ. ಸೋ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಭಗವತೋ ಆರೋಚೇನ್ತೋ ಆಹ – ‘‘ಏವಂ, ಭನ್ತೇ, ಮಯಾ ಖಮಾಪಿಯಮಾನೋ ಮಂ ಏವಂ ವದೇಸಿ ‘ನೇವೇತ್ಥ ತುಮ್ಹಾಕಂ ದೋಸೋ ಅತ್ಥಿ, ನ ಮಯ್ಹಂ. ವಟ್ಟಸ್ಸೇವೇಸೋ ದೋಸೋ, ತುಮ್ಹೇ ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿತ್ಥಾ’ತಿ, ಇತಿ ಮಂ ಅಸ್ಸಾಸೇಸಿಯೇವ, ಮಯಿ ನೇವ ಕೋಪಂ, ನ ದೋಸಮಕಾಸಿ, ನ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಏವರೂಪೋ ಗುಣಸಮ್ಪನ್ನೋ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬೋ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖು ಖೀಣಾಸವಾ ನಾಮ ನ ಕಸ್ಸಚಿ ಕುಪ್ಪನ್ತಿ, ನ ದುಸ್ಸನ್ತಿ, ಸನ್ತಿನ್ದ್ರಿಯಾ ಸನ್ತಮಾನಸಾವ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೯೬.

‘‘ಸನ್ತಂ ತಸ್ಸ ಮನಂ ಹೋತಿ, ಸನ್ತಾ ವಾಚಾ ಚ ಕಮ್ಮ ಚ;

ಸಮ್ಮದಞ್ಞಾ ವಿಮುತ್ತಸ್ಸ, ಉಪಸನ್ತಸ್ಸ ತಾದಿನೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಸನ್ತಂ ತಸ್ಸಾತಿ ತಸ್ಸ ಖೀಣಾಸವಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಅಭಿಜ್ಝಾದೀನಂ ಅಭಾವೇನ ಮನಂ ಸನ್ತಮೇವ ಹೋತಿ ಉಪಸನ್ತಂ ನಿಬ್ಬುತಂ. ತಥಾ ಮುಸಾವಾದಾದೀನಂ ಅಭಾವೇನ ವಾಚಾ ಚ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದೀನಂ ಅಭಾವೇನ ಕಾಯಕಮ್ಮಞ್ಚ ಸನ್ತಮೇವ ಹೋತಿ. ಸಮ್ಮದಞ್ಞಾ ವಿಮುತ್ತಸ್ಸಾತಿ ನಯೇನ ಹೇತುನಾ ಜಾನಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚಹಿ ವಿಮುತ್ತೀಹಿ ವಿಮುತ್ತಸ್ಸ. ಉಪಸನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ರಾಗಾದೀನಂ ಉಪಸಮೇನ ಉಪಸನ್ತಸ್ಸ. ತಾದಿನೋತಿ ತಥಾರೂಪಸ್ಸ ಗುಣಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸಾತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಕೋಸಮ್ಬಿವಾಸೀತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ. ಸೇಸಮಹಾಜನಸ್ಸಾಪಿ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

ಕೋಸಮ್ಬಿವಾಸೀತಿಸ್ಸತ್ಥೇರಸಾಮಣೇರವತ್ಥು ಸತ್ತಮಂ.

೮. ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರವತ್ಥು

ಅಸ್ಸದ್ಧೋತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ತಿಂಸಮತ್ತಾ ಆರಞ್ಞಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಸ್ಸೂಪನಿಸ್ಸಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಸದ್ದಹಸಿ ತ್ವಂ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಭಾವಿತಂ ಬಹುಲೀಕತಂ ಅಮತೋಗಧಂ ಹೋತಿ ಅಮತಪರಿಯೋಸಾನ’’ನ್ತಿ (ಸಂ. ನಿ. ೫.೫೧೪) ಏವಂ ಪಞ್ಚಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಆರಬ್ಭ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿ. ಥೇರೋ ‘‘ನ ಖ್ವಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಏತ್ಥ ಭಗವತೋ ಸದ್ಧಾಯ ಗಚ್ಛಾಮಿ, ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ…ಪೇ… ಅಮತಪರಿಯೋಸಾನಂ. ಯೇಸಞ್ಹೇತಂ, ಭನ್ತೇ, ಅಞ್ಞಾತಂ ಅಸ್ಸ ಅದಿಟ್ಠಂ ಅವಿದಿತಂ ಅಸಚ್ಛಿಕತಂ ಅಫಸ್ಸಿತಂ ಪಞ್ಞಾಯ, ತೇ ತತ್ಥ ಪರೇಸಂ ಸದ್ಧಾಯ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯುಂ. ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ…ಪೇ… ಅಮತಪರಿಯೋಸಾನ’’ನ್ತಿ (ಸಂ. ನಿ. ೫.೫೧೪) ಏವಂ ತಂ ಪಞ್ಹಂ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ ‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋ ಮಿಚ್ಛಾಗಹಣಂ ನೇವ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ, ಅಜ್ಜಾಪಿ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ನ ಸದ್ದಹತಿಯೇವಾ’’ತಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಕಿಂ ನಾಮೇತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ವದೇಥ. ಅಹಞ್ಹಿ ‘ಪಞ್ಚಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಅಭಾವೇತ್ವಾ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಂ ಅವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಮಗ್ಗಫಲಾನಿ ಸಚ್ಛಿಕಾತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನಾಮ ಅತ್ಥೀತಿ ಸದ್ದಹಸಿ ತ್ವಂ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂ. ಸೋ ‘ಏವಂ ಸಚ್ಛಿಕರೋನ್ತೋ ಅತ್ಥಿ ನಾಮಾತಿ ನ ಸದ್ದಹಾಮಿ, ಭನ್ತೇ’ತಿ ಕಥೇಸಿ. ನ ದಿನ್ನಸ್ಸ ವಾ ಕತಸ್ಸ ವಾ ಫಲಂ ವಿಪಾಕಂ ನ ಸದ್ದಹತಿ, ನಾಪಿ ಬುದ್ಧಾದೀನಂ ಗುಣಂ ನ ಸದ್ದಹತಿ. ಏಸೋ ಪನ ಅತ್ತನಾ ಪಟಿವಿದ್ಧೇಸು ಝಾನವಿಪಸ್ಸನಾಮಗ್ಗಫಲಧಮ್ಮೇಸು ಪರೇಸಂ ಸದ್ಧಾಯ ನ ಗಚ್ಛತಿ. ತಸ್ಮಾ ಅನುಪವಜ್ಜೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೯೭.

‘‘ಅಸ್ಸದ್ಧೋ ಅಕತಞ್ಞೂ ಚ, ಸನ್ಧಿಚ್ಛೇದೋ ಚ ಯೋ ನರೋ,

ಹತಾವಕಾಸೋ ವನ್ತಾಸೋ, ಸ ವೇ ಉತ್ತಮಪೋರಿಸೋ’’ತಿ.

ತಸ್ಸಥೋ – ಅತ್ತನೋ ಪಟಿವಿದ್ಧಗುಣಂ ಪರೇಸಂ ಕಥಾಯ ನ ಸದ್ದಹತೀತಿ ಅಸ್ಸದ್ಧೋ. ಅಕತಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಜಾನಾತೀತಿ ಅಕತಞ್ಞೂ, ಸಚ್ಛಿಕತನಿಬ್ಬಾನೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಟ್ಟಸನ್ಧಿಂ, ಸಂಸಾರಸನ್ಧಿಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಠಿತೋತಿ ಸನ್ಧಿಚ್ಛೇದೋ. ಕುಸಲಾಕುಸಲಕಮ್ಮಬೀಜಸ್ಸ ಖೀಣತ್ತಾ ನಿಬ್ಬತ್ತನಾವಕಾಸೋ ಹತೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಹತಾವಕಾಸೋ. ಚತೂಹಿ ಮಗ್ಗೇಹಿ ಕತ್ತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಕತತ್ತಾ,ಸಬ್ಬಾ ಆಸಾ ಇಮಿನಾ ವನ್ತಾತಿ ವನ್ತಾಸೋ. ಸೋ ಏವರೂಪೋ ನರೋ. ಪಟಿವಿದ್ಧಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮತಾಯ ಪುರಿಸೇಸು ಉತ್ತಮಭಾವಂ ಪತ್ತೋತಿ ಪುರಿಸುತ್ತಮೋತಿ.

ಗಾಥಾವಸಾನೇ ತೇ ಆರಞ್ಞಕಾ ತಿಂಸಮತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು. ಸೇಸಜನಸ್ಸಾಪಿ ಸತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರವತ್ಥು ಅಟ್ಠಮಂ.

೯. ಖದಿರವನಿಯರೇವತತ್ಥೇರವತ್ಥು

ಗಾಮೇ ವಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಖದಿರವನಿಯರೇವತತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಆಯಸ್ಮಾ ಹಿ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಸತ್ತಾಸೀತಿಕೋಟಿಧನಂ ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಚಾಲಾ, ಉಪಚಾಲಾ, ಸೀಸೂಪಚಾಲಾತಿ ತಿಸ್ಸೋ ಭಗಿನಿಯೋ, ಚುನ್ದೋ ಉಪಸೇನೋತಿ ಇಮೇ ದ್ವೇ ಚ ಭಾತರೋ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ. ರೇವತಕುಮಾರೋ ಏಕೋವ ಗೇಹೇ ಅವಸಿಟ್ಠೋ. ಅಥಸ್ಸ ಮಾತಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಉಪತಿಸ್ಸೋ ಏತ್ತಕಂ ಧನಂ ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ತಿಸ್ಸೋ ಚ ಭಗಿನಿಯೋ ದ್ವೇ ಚ ಭಾತರೋ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ, ರೇವತೋ ಏಕೋವ ಅವಸೇಸೋ. ಸಚೇ ಇಮಮ್ಪಿ ಪಬ್ಬಾಜೇಸ್ಸತಿ, ಏತ್ತಕಂ ನೋ ಧನಂ ನಸ್ಸಿಸ್ಸತಿ, ಕುಲವಂಸೋ ಪಚ್ಛಿಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ದಹರಕಾಲೇಯೇವ ನಂ ಘರಾವಾಸೇನ ಬನ್ಧಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋಪಿ ಪಟಿಕಚ್ಚೇವ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಣಾಪೇಸಿ ‘‘ಸಚೇ, ಆವುಸೋ, ರೇವತೋ ಪಬ್ಬಜಿತುಕಾಮೋ ಆಗಚ್ಛತಿ, ಆಗತಮತ್ತಮೇವ ನಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಯ್ಯಾಥ, ಮಮ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕಾ, ಕಿಂ ತೇಹಿ ಆಪುಚ್ಛಿತೇಹಿ, ಅಹಮೇವ ತಸ್ಸ ಮಾತಾ ಚ ಪಿತಾ ಚಾ’’ತಿ. ಮಾತಾಪಿಸ್ಸ ರೇವತಕುಮಾರಂ ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕಮೇವ ಘರಬನ್ಧನೇನ ಬನ್ಧಿತುಕಾಮಾ ಸಮಾನಜಾತಿಕೇ ಕುಲೇ ದಾರಿಕಂ ವಾರೇತ್ವಾ ದಿವಸಂ ವವತ್ಥಪೇತ್ವಾ ಕುಮಾರಂ ಮಣ್ಡೇತ್ವಾ ಪಸಾಧೇತ್ವಾ ಮಹತಾ ಪರಿವಾರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಆದಾಯ ಕುಮಾರಿಕಾಯ ಞಾತಿಘರಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಅಥ ನೇಸಂ ಕತಮಙ್ಗಲಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಞಾತಕೇಸು ಸನ್ನಿಪತಿತೇಸು ಉದಕಪಾತಿಯಂ ಹತ್ಥೇ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಮಙ್ಗಲಾನಿ ವತ್ವಾ ಕುಮಾರಿಕಾಯ ವುಡ್ಢಿಂ ಆಕಙ್ಖಮಾನಾ ಞಾತಕಾ ‘‘ತವ ಅಯ್ಯಿಕಾಯ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಂ ಪಸ್ಸ, ಅಯ್ಯಿಕಾ ವಿಯ ಚಿರಂ ಜೀವ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ರೇವತಕುಮಾರೋ ‘‘ಕೋ ನು ಖೋ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಅಯ್ಯಿಕಾಯ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಕತರಾ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಅಯ್ಯಿಕಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಅಥ ನಂ ಆಹಂಸು, ‘‘ತಾತ, ಕಿಂ ನ ಪಸ್ಸಸಿ ಇಮಂ ವೀಸವಸ್ಸಸತಿಕಂ ಖಣ್ಡದನ್ತಂ ಪಲಿತಕೇಸಂ ವಲಿತ್ತಚಂ ತಿಲಕಾಹತಗತ್ತಂ ಗೋಪಾನಸಿವಙ್ಕಂ, ಏಸಾ ಏತಿಸ್ಸಾ ಅಯ್ಯಿಕಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ ಅಯಮ್ಪಿ ಏವರೂಪಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ? ‘‘ಸಚೇ ಜೀವಿಸ್ಸತಿ, ಭವಿಸ್ಸತಿ, ತಾತಾ’’ತಿ. ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಏವರೂಪಮ್ಪಿ ನಾಮ ಸರೀರಂ ಜರಾಯ ಇಮಂ ವಿಪ್ಪಕಾರಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸತಿ, ಇಮಂ ಮೇ ಭಾತರಾ ಉಪತಿಸ್ಸೇನ ದಿಟ್ಠಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಅಜ್ಜೇವ ಮಯಾ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಞಾತಕಾ ಕುಮಾರಿಕಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಯಾನಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಆದಾಯ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು.

ಸೋ ಥೋಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸರೀರಕಿಚ್ಚಂ ಅಪದಿಸಿತ್ವಾ ‘‘ಠಪೇಥ ತಾವ ಯಾನಂ, ಓತರಿತ್ವಾ ಆಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಯಾನಾ ಓತರಿತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಗುಮ್ಬೇ ಥೋಕಂ ಪಪಞ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಅಗಮಾಸಿ. ಪುನಪಿ ಥೋಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇನೇವ ಅಪದೇಸೇನ ಓತರಿತ್ವಾ ಅಭಿರುಹಿ, ಪುನಪಿ ತಥೇವ ಅಕಾಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಞಾತಕಾ ‘‘ಅದ್ಧಾ ಇಮಸ್ಸ ಉಟ್ಠಾನಾನಿ ವತ್ತನ್ತೀ’’ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ನಾತಿದಳ್ಹಂ ಆರಕ್ಖಂ ಕರಿಂಸು. ಸೋ ಪುನಪಿ ಥೋಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇನೇವ ಅಪದೇಸೇನ ಓತರಿತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಪಾಜೇನ್ತೋ ಪುರತೋ ಗಚ್ಛಥ, ಮಯಂ ಪಚ್ಛತೋ ಸಣಿಕಂ ಆಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಓತರಿತ್ವಾ ಗುಮ್ಬಾಭಿಮುಖೋ ಅಹೋಸಿ. ಞಾತಕಾಪಿಸ್ಸ ‘‘ಪಚ್ಛತೋ ಆಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಯಾನಂ ಪಾಜೇನ್ತಾ ಗಮಿಂಸು. ಸೋಪಿ ತತೋ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ತಿಂಸಮತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ವಸನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಪಬ್ಬಾಜೇಥ ಮಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಆವುಸೋ, ತ್ವಂ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಪಟಿಮಣ್ಡಿತೋ, ಮಯಂ ತೇ ರಾಜಪುತ್ತಭಾವಂ ವಾ ಅಮಚ್ಚಪುತ್ತಭಾವಂ ವಾ ನ ಜಾನಾಮ, ಕಥಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ? ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಮಂ, ಭನ್ತೇ, ನ ಜಾನಾಥಾ’’ತಿ? ‘‘ನ ಜಾನಾಮಾವುಸೋ’’ತಿ. ‘‘ಅಹಂ ಉಪತಿಸ್ಸಸ್ಸ ಕನಿಟ್ಠಭಾತಿಕೋ’’ತಿ. ‘‘ಕೋ ಏಸ ಉಪತಿಸ್ಸೋ ನಾಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಭನ್ತೇ, ಭದ್ದನ್ತಾ ಮಮ ಭಾತರಂ ‘ಸಾರಿಪುತ್ತೋ’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಮಯಾ ‘ಉಪತಿಸ್ಸೋ’ತಿ ವುತ್ತೇ ನ ಜಾನನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತ್ವಂ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಕನಿಟ್ಠಭಾತಿಕೋ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಏಹಿ, ಭಾತರಾ ತೇ ಅನುಞ್ಞಾತಮೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ತಸ್ಸ ಆಭರಣಾನಿ ಓಮುಞ್ಚಾಪೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ತಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿಂಸು. ಥೇರೋ ತಂ ಸುತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಆರೋಚೇಸಿ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ‘ಆರಞ್ಞಿಕಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಕಿರ ರೇವತೋ ಪಬ್ಬಾಜಿತೋ’ತಿ ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿಂಸು, ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಆಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಅಧಿವಾಸೇಹಿ ತಾವ, ಸಾರಿಪುತ್ತಾ’’ತಿ ಗನ್ತುಂ ನ ಅದಾಸಿ. ಥೇರೋ ಪುನ ಕತಿಪಾಹಚ್ಚಯೇನ ಸತ್ಥಾರಂ ಆಪುಚ್ಛಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಅಧಿವಾಸೇಹಿ ತಾವ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಮಯಮ್ಪಿ ಆಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ನೇವ ಗನ್ತುಂ ಅದಾಸಿ.

ಸಾಮಣೇರೋಪಿ ‘‘ಸಚಾಹಂ ಇಧ ವಸಿಸ್ಸಾಮಿ, ಞಾತಕಾ ಮಂ ಅನುಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕೋಸಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ತತೋ ತಿಂಸಯೋಜನಿಕೇ ಠಾನೇ ಖದಿರವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅನ್ತೋವಸ್ಸೇಯೇವ ತೇಮಾಸಬ್ಭನ್ತರೇ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ. ಥೇರೋಪಿ ಪವಾರೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಪುನ ತತ್ಥ ಗಮನತ್ಥಾಯ ಆಪುಚ್ಛಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಮಯಮ್ಪಿ ಗಮಿಸ್ಸಾಮ, ಸಾರಿಪುತ್ತಾ’’ತಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಕ್ಖಮಿ. ಥೋಕಂ ಗತಕಾಲೇ ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ ದ್ವೇಧಾಪಥೇ ಠತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ರೇವತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗಮನಮಗ್ಗೇಸು ಅಯಂ ಪರಿಹಾರಪಥೋ ಸಟ್ಠಿಯೋಜನಿಕೋ ಮನುಸ್ಸಾವಾಸೋ, ಅಯಂ ಉಜುಮಗ್ಗೋ ತಿಂಸಯೋಜನಿಕೋ ಅಮನುಸ್ಸಪರಿಗ್ಗಹಿತೋ, ಕತರೇನ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಸೀವಲಿ, ಪನ, ಆನನ್ದ, ಅಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗತೋ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಸಚೇ, ಸೀವಲಿ, ಆಗತೋ, ಉಜುಮಗ್ಗಮೇವ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಕಿರ ‘‘ಅಹಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಯಾಗುಭತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸ್ಸಾಮಿ, ಉಜುಮಗ್ಗಂ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ತೇಸಂ ತೇಸಂ ಜನಾನಂ ಪುಞ್ಞಸ್ಸ ವಿಪಾಕದಾನಟ್ಠಾನಂ ಏತ’’ನ್ತಿ ಞತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ, ಸೀವಲಿ, ಆಗತೋ, ಉಜುಮಗ್ಗಂ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸತ್ಥರಿ ಪನ ತಂ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪನ್ನೇ ದೇವತಾ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಸೀವಲಿತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಏಕೇಕಯೋಜನೇ ವಿಹಾರೇ ಕಾರೇತ್ವಾ ಏಕಯೋಜನತೋ ಉದ್ಧಂ ಗನ್ತುಂ ಅದತ್ವಾ ಪಾತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ದಿಬ್ಬಯಾಗುಆದೀನಿ ಗಹೇತ್ವಾ, ‘‘ಅಯ್ಯೋ, ನೋ ಸೀವಲಿತ್ಥೇರೋ ಕಹಂ ನಿಸಿನ್ನೋ’’ತಿ ವಿಚರನ್ತಿ. ಥೇರೋ ಅತ್ತನೋ ಅಭಿಹಟಂ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಾಪೇಸಿ. ಏವಂ ಸತ್ಥಾ ಸಪರಿವಾರೋ ತಿಂಸಯೋಜನಿಕಂ ಕನ್ತಾರಂ ಸೀವಲಿತ್ಥೇರಸ್ಸ ಪುಞ್ಞಂ ಅನುಭವಮಾನೋವ ಆಗಮಾಸಿ. ರೇವತತ್ಥೇರೋಪಿ ಸತ್ಥು ಆಗಮನಂ ಞತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಗನ್ಧಕುಟಿಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ಕೂಟಾಗಾರಸತಾನಿ, ಪಞ್ಚ ಚಙ್ಕಮನಸತಾನಿ, ಪಞ್ಚರತ್ತಿಟ್ಠಾನದಿವಾಟ್ಠಾನಸತಾನಿ ಚ ಮಾಪೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಮಾಸಮತ್ತಮೇವ ವಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ವಸಮಾನೋಪಿ ಸೀವಲಿತ್ಥೇರಸ್ಸೇವ ಪುಞ್ಞಂ ಅನುಭವಿ.

ತತ್ಥ ಪನ ದ್ವೇ ಮಹಲ್ಲಕಭಿಕ್ಖೂ ಸತ್ಥು ಖದಿರವನಂ ಪವಿಸನಕಾಲೇ ಏವಂ ಚಿನ್ತಯಿಂಸು – ‘‘ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಏತ್ತಕಂ ನವಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಕಿಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ, ಸತ್ಥಾ ‘ಸಾರಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಕನಿಟ್ಠೋ’ತಿ ಮುಖೋಲೋಕನಕಿಚ್ಚಂ ಕರೋನ್ತೋ ಏವರೂಪಸ್ಸ ನವಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗತೋ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾಪಿ ತಂ ದಿವಸಂ ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲೇ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇತ್ವಾ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ದಿಸ್ವಾ ತೇಸಂ ಚಿತ್ತಾಚಾರಂ ಅಞ್ಞಾಸಿ. ತಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ಮಾಸಮತ್ತಂ ವಸಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮನದಿವಸೇ ಯಥಾ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಅತ್ತನೋ ತೇಲನಾಳಿಞ್ಚ ಉದಕತುಮ್ಬಞ್ಚ ಉಪಾಹನಾನಿ ಚ ಪಮುಸ್ಸನ್ತಿ, ತಥಾ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೋ ವಿಹಾರೂಪಚಾರತೋ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖನ್ತಕಾಲೇ ಇದ್ಧಿಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ. ಅಥ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಮಯಾ ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಪಮುಟ್ಠಂ, ಮಯಾಪಿ ಪಮುಟ್ಠ’’ನ್ತಿ ಉಭೋಪಿ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ತಂ ಠಾನಂ ಅಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಖದಿರರುಕ್ಖಕಣ್ಟಕೇಹಿ ವಿಜ್ಝಮಾನಾ ವಿಚರಿತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಖದಿರರುಕ್ಖೇ ಓಲಮ್ಬನ್ತಂ ಅತ್ತನೋ ಭಣ್ಡಕಂ ದಿಸ್ವಾ ಆದಾಯ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು. ಸತ್ಥಾಪಿ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಆದಾಯ ಪುನ ಮಾಸಮತ್ತೇನೇವ ಸೀವಲಿತ್ಥೇರಸ್ಸ ಪುಞ್ಞಂ ಅನುಭವಮಾನೋ ಪಟಿಗನ್ತ್ವಾ ಪುಬ್ಬಾರಾಮಂ ಪಾವಿಸಿ.

ಅಥ ತೇ ಮಹಲ್ಲಕಭಿಕ್ಖೂ ಪಾತೋವ ಮುಖಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ‘‘ಆಗನ್ತುಕಭತ್ತದಾಯಿಕಾಯ ವಿಸಾಖಾಯ ಘರಂ ಯಾಗುಂ ಪಿವಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಯಾಗುಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಖಜ್ಜಕಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿಂಸು. ಅಥ ನೇ ವಿಸಾಖಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ತುಮ್ಹೇಪಿ, ಭನ್ತೇ, ಸತ್ಥಾರಾ ಸದ್ಧಿಂ ರೇವತತ್ಥೇರಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಅಗಮಿತ್ಥಾ’’ತಿ. ‘‘ಆಮ, ಉಪಾಸಿಕೇತಿ, ರಮಣೀಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಥೇರಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಕುತೋ ತಸ್ಸ ರಮಣೀಯತಾ ಸೇತಕಣ್ಟಕಖದಿರರುಕ್ಖಗಹನಂ ಪೇತಾನಂ ನಿವಾಸನಟ್ಠಾನಸದಿಸಂ ಉಪಾಸಿಕೇ’’ತಿ. ಅಥಞ್ಞೇ ದ್ವೇ ದಹರಭಿಕ್ಖೂ ಆಗಮಿಂಸು. ಉಪಾಸಿಕಾ ತೇಸಮ್ಪಿ ಯಾಗುಖಜ್ಜಕಂ ದತ್ವಾ ತಥೇವ ಪಟಿಪುಚ್ಛಿ. ತೇ ಆಹಂಸು – ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ ಉಪಾಸಿಕೇ ವಣ್ಣೇತುಂ, ಸುಧಮ್ಮದೇವಸಭಾಸದಿಸಂ ಇದ್ಧಿಯಾ ಅಭಿಸಙ್ಖತಂ ವಿಯ ಥೇರಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ. ಉಪಾಸಿಕಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಪಠಮಂ ಆಗತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಅಞ್ಞಥಾ ವದಿಂಸು, ಇಮೇ ಅಞ್ಞಥಾ ವದನ್ತಿ, ಪಠಮಂ ಆಗತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಕಿಞ್ಚಿದೇವ ಪಮುಸ್ಸಿತ್ವಾ ಇದ್ಧಿಯಾ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಕಾಲೇ ಪಟಿನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಗತಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಇಮೇ ಪನ ಇದ್ಧಿಯಾ ಅಭಿಸಙ್ಖರಿತ್ವಾ ನಿಮ್ಮಿತಕಾಲೇ ಗತಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಪಣ್ಡಿತಭಾವೇನ ಏತಮತ್ಥಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಸತ್ಥಾರಂ ಆಗತಕಾಲೇ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ತತೋ ಮುಹುತ್ತಂಯೇವ ಸತ್ಥಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ವಿಸಾಖಾಯ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇ ನಿಸೀದಿ. ಸಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಪರಿವಿಸಿತ್ವಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಾವಸಾನೇ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಟಿಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಗತಭಿಕ್ಖೂಸು ಏಕಚ್ಚೇ ರೇವತತ್ಥೇರಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ‘ಖದಿರಗಹನಂ ಅರಞ್ಞ’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ, ಏಕಚ್ಚೇ ‘ರಮಣೀಯ’ನ್ತಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಏತ’’ನ್ತಿ? ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಉಪಾಸಿಕೇ ಗಾಮೋ ವಾ ಹೋತು ಅರಞ್ಞಂ ವಾ, ಯಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಅರಹನ್ತೋ ವಿಹರನ್ತಿ, ತಂ ರಮಣೀಯಮೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೯೮.

‘‘ಗಾಮೇ ವಾ ಯದಿ ವಾರಞ್ಞೇ, ನಿನ್ನೇ ವಾ ಯದಿ ವಾ ಥಲೇ;

ಯತ್ಥ ಅರಹನ್ತೋ ವಿಹರನ್ತಿ, ತಂ ಭೂಮಿರಾಮಣೇಯ್ಯಕ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಅರಹನ್ತೋ ಗಾಮನ್ತೇ ಕಾಯವಿವೇಕಂ ನ ಲಭನ್ತಿ, ಚಿತ್ತವಿವೇಕಂ ಪನ ಲಭನ್ತೇವ. ತೇಸಞ್ಹಿ ದಿಬ್ಬಪಟಿಭಾಗಾನಿಪಿ ಆರಮ್ಮಣಾನಿ ಚಿತ್ತಂ ಚಾಲೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ಗಾಮೋ ವಾ ಹೋತು ಅರಞ್ಞಾದೀನಂ ವಾ ಅಞ್ಞತರಂ, ಯತ್ಥ ಅರಹನ್ತೋ ವಿಹರನ್ತಿ, ತಂ ಭೂಮಿರಾಮಣೇಯ್ಯಕನ್ತಿ ಸೋ ಭೂಮಿಪದೇಸೋ ರಮಣೀಯೋ ಏವಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಭಿಕ್ಖೂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ – ‘‘ಆವುಸೋ, ಕೇನ ನು ಖೋ ಕಾರಣೇನ ಆಯಸ್ಮಾ ಸೀವಲಿತ್ಥೇರೋ ಸತ್ತದಿವಸಸತ್ತಮಾಸಾಧಿಕಾನಿ ಸತ್ತ ವಸ್ಸಾನಿ ಮಾತು ಕುಚ್ಛಿಯಂ ವಸಿ, ಕೇನ ನಿರಯೇ ಪಚ್ಚಿ, ಕೇನ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಲಾಭಗ್ಗಯಸಗ್ಗಪ್ಪತ್ತೋ ಜಾತೋ’’ತಿ? ಸತ್ಥಾ ತಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕಿಂ ಕಥೇಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇದಂ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತಸ್ಸಾಯಸ್ಮತೋ ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಆಹ –

ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇತೋ ಏಕನವುತಿಕಪ್ಪೇ ವಿಪಸ್ಸೀ ಭಗವಾ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಜನಪದಚಾರಿಕಂ ಚರಿತ್ವಾ ಪಿತು ನಗರಂ ಪಚ್ಚಾಗಮಾಸಿ. ರಾಜಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಆಗನ್ತುಕದಾನಂ ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ನಾಗರಾನಂ ಸಾಸನಂ ಪೇಸೇಸಿ ‘‘ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮಯ್ಹಂ ದಾನೇ ಸಹಾಯಕಾ ಹೋನ್ತೂ’’ತಿ. ತೇ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ‘‘ರಞ್ಞಾ ದಿನ್ನದಾನತೋ ಅತಿರೇಕತರಂ ದಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸತ್ಥಾರಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ದಾನಂ ಪಟಿಯಾದೇತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿಂಸು. ರಾಜಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತೇಸಂ ದಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇತೋ ಅಧಿಕತರಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪುನದಿವಸತ್ಥಾಯ ಸತ್ಥಾರಂ ನಿಮನ್ತೇಸಿ, ನೇವ ರಾಜಾ ನಾಗರೇ ಪರಾಜೇತುಂ ಸಕ್ಖಿ, ನ ನಾಗರಾ ರಾಜಾನಂ. ನಾಗರಾ ಛಟ್ಠೇ ವಾರೇ ‘‘ಸ್ವೇ ದಾನಿ ಯಥಾ ‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ದಾನೇ ಇದಂ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’ತಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ ವತ್ತುಂ, ಏವಂ ದಾನಂ ದಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ದಾನಂ ಪಟಿಯಾದೇತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಏತ್ಥ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಓಲೋಕೇನ್ತಾ ಅಲ್ಲಮಧುಮೇವ ನ ಅದ್ದಸಂಸು. ಪಕ್ಕಮಧು ಪನ ಬಹುಂ ಅತ್ಥಿ. ತೇ ಅಲ್ಲಮಧುಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಚತೂಸು ನಗರದ್ವಾರೇಸು ಚತ್ತಾರಿ ಕಹಾಪಣಸಹಸ್ಸಾನಿ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಪಹಿಣಿಂಸು. ಅಥೇಕೋ ಜನಪದಮನುಸ್ಸೋ ಗಾಮಭೋಜಕಂ ಪಸ್ಸಿತುಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಮಧುಪಟಲಂ ದಿಸ್ವಾ ಮಕ್ಖಿಕಾ ಪಲಾಪೇತ್ವಾ ಸಾಖಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಸಾಖಾದಣ್ಡಕೇನೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಮಧುಪಟಲಂ ಆದಾಯ ‘‘ಗಾಮಭೋಜಕಸ್ಸ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಗರಂ ಪಾವಿಸಿ. ಮಧುಅತ್ಥಾಯ ಗತೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಭೋ, ವಿಕ್ಕಿಣಿಯಂ ಮಧು’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ನ ವಿಕ್ಕಿಣಿಯಂ, ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಹನ್ದ, ಇಮಂ ಕಹಾಪಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದೇಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇಮಂ ಮಧುಪಟಲಂ ಪಾದಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಅಗ್ಘತಿ, ಅಯಂ ಪನ ಕಹಾಪಣಂ ದೇತಿ. ಬಹುಕಹಾಪಣಕೋ ಮಞ್ಞೇ, ಮಯಾ ವಡ್ಢೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ‘‘ನ ದೇಮೀ’’ತಿ ಆಹ, ‘‘ತೇನ ಹಿ ದ್ವೇ ಕಹಾಪಣೇ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ. ‘‘ದ್ವೀಹಿಪಿ ನ ದೇಮೀ’’ತಿ. ಏವಂ ತಾವ ವಡ್ಢೇಸಿ, ಯಾವ ಸೋ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಇದಂ ಸಹಸ್ಸಂ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ ಭಣ್ಡಿಕಂ ಉಪನೇಸಿ.

ಅಥ ನಂ ಸೋ ಆಹ – ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ತ್ವಂ ಉಮ್ಮತ್ತಕೋ, ಉದಾಹು ಕಹಾಪಣಾನಂ ಠಪನೋಕಾಸಂ ನ ಲಭಸಿ, ಪಾದಮ್ಪಿ ನ ಅಗ್ಘನಕಂ ಮಧುಂ ‘ಸಹಸ್ಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದೇಹೀ’ತಿ ವದಸಿ, ‘ಕಿಂ ನಾಮೇತ’’’ನ್ತಿ? ‘ಜಾನಾಮಹಂ, ಭೋ, ಇಮಿನಾ ಪನ ಮೇ ಕಮ್ಮಂ ಅತ್ಥಿ, ತೇನೇವಂ ವದಾಮೀ’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕಮ್ಮಂ, ಸಾಮೀ’’ತಿ? ‘‘ಅಮ್ಹೇಹಿ ವಿಪಸ್ಸೀಬುದ್ಧಸ್ಸ ಅಟ್ಠಸಟ್ಠಿಸಮಣಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರಸ್ಸ ಮಹಾದಾನಂ ಸಜ್ಜಿತಂ, ತತ್ರೇಕಂ ಅಲ್ಲಮಧುಮೇವ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಏವಂ ಗಣ್ಹಾಮೀ’’ತಿ. ಏವಂ, ಸನ್ತೇ, ನಾಹಂ ಮೂಲೇನ ದಸ್ಸಾಮಿ, ಸಚೇ ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ದಾನೇ ಪತ್ತಿಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಿ, ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ಗನ್ತ್ವಾ ನಾಗರಾನಂ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ನಾಗರಾ ತಸ್ಸ ಸದ್ಧಾಯ ಬಲವಭಾವಂ ಞತ್ವಾ, ‘‘ಸಾಧು, ಪತ್ತಿಕೋ ಹೋತೂ’’ತಿ ಪಟಿಜಾನಿಂಸು, ತೇ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಯಾಗುಖಜ್ಜಕಂ ದತ್ವಾ ಮಹತಿಂ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಮಧುಪಟಲಂ ಪೀಳಾಪೇಸುಂ. ತೇನೇವ ಮನುಸ್ಸೇನ ಪಣ್ಣಾಕಾರತ್ಥಾಯ ದಧಿವಾರಕೋಪಿ ಆಹಟೋ ಅತ್ಥಿ, ಸೋ ತಮ್ಪಿ ದಧಿಂ ಪಾತಿಯಂ ಆಕಿರಿತ್ವಾ ತೇನ ಮಧುನಾ ಸಂಸನ್ದಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅದಾಸಿ. ತಂ ಯಾವದತ್ಥಂ ಗಣ್ಹನ್ತಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಾಪುಣಿ ಉತ್ತರಿಮ್ಪಿ ಅವಸಿಟ್ಠಂ ಅಹೋಸಿಯೇವ. ‘‘ಏವಂ ಥೋಕಂ ಮಧು ಕಥಂ ತಾವ ಬಹೂನಂ ಪಾಪುಣೀ’’ತಿ ನ ಚಿನ್ತೇತಬ್ಬಂ. ತಞ್ಹಿ ಬುದ್ಧಾನುಭಾವೇನ ಪಾಪುಣಿ. ಬುದ್ಧವಿಸಯೋ ನ ಚಿನ್ತೇತಬ್ಬೋ. ಚತ್ತಾರಿ ಹಿ ‘‘ಅಚಿನ್ತೇಯ್ಯಾನೀ’’ತಿ (ಅ. ನಿ. ೪.೭೭) ವುತ್ತಾನಿ. ತಾನಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ಉಮ್ಮಾದಸ್ಸೇವ ಭಾಗೀ ಹೋತೀತಿ. ಸೋ ಪುರಿಸೋ ಏತ್ತಕಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಆಯುಪರಿಯೋಸಾನೇ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಸಂಸರನ್ತೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ದೇವಲೋಕಾ ಚವಿತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ರಾಜಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಪಿತು ಅಚ್ಚಯೇನ ರಜ್ಜಂ ಪಾಪುಣಿ. ಸೋ ‘‘ಏಕಂ ನಗರಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರಿವಾರೇಸಿ, ನಾಗರಾನಞ್ಚ ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿ ‘‘ರಜ್ಜಂ ವಾ ಮೇ ದೇನ್ತು ಯುದ್ಧಂ ವಾ’’ತಿ. ತೇ ‘‘ನೇವ ರಜ್ಜಂ ದಸ್ಸಾಮ, ನ ಯುದ್ಧ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಚೂಳದ್ವಾರೇಹಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ದಾರೂದಕಾದೀನಿ ಆಹರನ್ತಿ, ಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚಾನಿ ಕರೋನ್ತಿ.

ಇತರೋಪಿ ಚತ್ತಾರಿ ಮಹಾದ್ವಾರಾನಿ ರಕ್ಖನ್ತೋ ಸತ್ತಮಾಸಾಧಿಕಾನಿ ಸತ್ತ ವಸ್ಸಾನಿ ನಗರಂ ಉಪರುನ್ಧಿ. ಅಥಸ್ಸ ಮಾತಾ ‘‘ಕಿಂ ಮೇ ಪುತ್ತೋ ಕರೋತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ನಾಮ ದೇವೀ’’ತಿ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಬಾಲೋ ಮಮ ಪುತ್ತೋ, ಗಚ್ಛಥ, ತಸ್ಸ ‘ಚೂಳದ್ವಾರಾನಿಪಿ ಪಿಧಾಯ ನಗರಂ ಉಪರುನ್ಧತೂ’ತಿ ವದೇಥಾ’’ತಿ. ಸೋ ಮಾತು ಸಾಸನಂ ಸುತ್ವಾ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ. ನಾಗರಾಪಿ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖಮಿತುಂ ಅಲಭನ್ತಾ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಅತ್ತನೋ ರಾಜಾನಂ ಮಾರೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ರಜ್ಜಂ ಅದಂಸು. ಸೋ ಇಮಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಆಯುಪರಿಯೋಸಾನೇ ಅವೀಚಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಯಾವಾಯಂ ಪಥವೀ ಯೋಜನಮತ್ತಂ ಉಸ್ಸನ್ನಾ, ತಾವ ನಿರಯೇ ಪಚ್ಚಿತ್ವಾ ಚತುನ್ನಂ ಚೂಳದ್ವಾರಾನಂ ಪಿದಹಿತತ್ತಾ ತತೋ ಚುತೋ ತಸ್ಸಾ ಏವ ಮಾತು ಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸತ್ತಮಾಸಾಧಿಕಾನಿ ಸತ್ತ ವಸ್ಸಾನಿ ಅನ್ತೋಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ವಸಿತ್ವಾ ಸತ್ತ ದಿವಸಾನಿ ಯೋನಿಮುಖೇ ತಿರಿಯಂ ನಿಪಜ್ಜಿ. ಏವಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೀವಲಿ, ತದಾ ನಗರಂ ಉಪರುನ್ಧಿತ್ವಾ ಗಹಿತಕಮ್ಮೇನ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ನಿರಯೇ ಪಚ್ಚಿತ್ವಾ ಚತುನ್ನಂ ಚೂಳದ್ವಾರಾನಂ ಪಿದಹಿತತ್ತಾ ತತೋ ಚುತೋ ತಸ್ಸಾ ಏವ ಮಾತು ಕುಚ್ಛಿಯಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ವಸಿ. ನವಮಧುನೋ ದಿನ್ನತ್ತಾ ಲಾಭಗ್ಗಯಸಗ್ಗಪ್ಪತ್ತೋ ಜಾತೋತಿ.

ಪುನೇಕದಿವಸಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ – ‘‘ಅಹೋ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಲಾಭೋ, ಅಹೋ ಪುಞ್ಞಂ, ಯೇನ ಏಕಕೇನ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಂ ಪಞ್ಚಕೂಟಾಗಾರಸತಾದೀನಿ ಕತಾನೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಯ್ಹಂ ಪುತ್ತಸ್ಸ ನೇವ ಪುಞ್ಞಂ ಅತ್ಥಿ, ನ ಪಾಪಂ, ಉಭಯಮಸ್ಸ ಪಹೀನ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣವಗ್ಗೇ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಯೋಧ ಪುಞ್ಞಞ್ಚ ಪಾಪಞ್ಚ, ಉಭೋ ಸಙ್ಗಮುಪಚ್ಚಗಾ;

ಅಸೋಕಂ ವಿರಜಂ ಸುದ್ಧಂ, ತಮಹಂ ಬ್ರೂಮಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ’’ನ್ತಿ. (ಧ. ಪ. ೪೧೨);

ಖದಿರವನಿಯರೇವತತ್ಥೇರವತ್ಥು ನವಮಂ.

೧೦. ಅಞ್ಞತರಇತ್ಥಿವತ್ಥು

ರಮಣೀಯಾನೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಇತ್ಥಿಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕೋ ಕಿರ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಜಿಣ್ಣಉಯ್ಯಾನಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ. ಏಕಾ ನಗರಸೋಭಿನೀ ಇತ್ಥೀ ಪುರಿಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ‘‘ಅಹಂ ಅಸುಕಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ತ್ವಂ ತತ್ಥ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ಸಙ್ಕೇತಂ ಕತ್ವಾ ಅಗಮಾಸಿ. ಸೋ ಪುರಿಸೋ ನಾಗಚ್ಛಿ. ಸಾ ತಸ್ಸ ಆಗಮನಮಗ್ಗಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೀ ತಂ ಅದಿಸ್ವಾ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತ್ವಾ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ವಿಚರಮಾನಾ ತಂ ಉಯ್ಯಾನಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಥೇರಂ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆಭುಜಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಂ ದಿಸ್ವಾ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಓಲೋಕಯಮಾನಾ ಅಞ್ಞಂ ಕಞ್ಚಿ ಅದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಞ್ಚ ಪುರಿಸೋ ಏವ, ಇಮಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಪಮೋಹೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಪುರತೋ ಠತ್ವಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ನಿವತ್ಥಸಾಟಕಂ ಮೋಚೇತ್ವಾ ನಿವಾಸೇತಿ, ಕೇಸೇ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಬನ್ಧತಿ, ಪಾಣಿಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಹಸತಿ. ಥೇರಸ್ಸ ಸಂವೇಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಸಕಲಸರೀರಂ ಫರಿ. ಸೋ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಇದ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ. ಸತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಮಮ ಸನ್ತಿಕೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಗತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಕಾ ನು ಖೋ ಪವತ್ತೀ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ತಂ ಇತ್ಥಿಂ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಅನಾಚಾರಕಿರಿಯಂ, ಥೇರಸ್ಸ ಚ ಸಂವೇಗುಪ್ಪತ್ತಿಂ ಞತ್ವಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಯಂ ನಿಸಿನ್ನೋವ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇಸಿ – ‘‘ಭಿಕ್ಖು, ಕಾಮಗವೇಸಕಾನಂ ಅರಮಣಟ್ಠಾನಮೇವ ವೀತರಾಗಾನಂ ರಮಣಟ್ಠಾನಂ ಹೋತೀ’’ತಿ. ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ಓಭಾಸಂ ಫರಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೯೯.

‘‘ರಮಣೀಯಾನಿ ಅರಞ್ಞಾನಿ, ಯತ್ಥ ನ ರಮತೀ ಜನೋ;

ವೀತರಾಗಾ ರಮಿಸ್ಸನ್ತಿ, ನ ತೇ ಕಾಮಗವೇಸಿನೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಅರಞ್ಞಾನೀತಿ ಸುಪುಪ್ಫಿತತರುವನಸಣ್ಡಪಟಿಮಣ್ಡಿತಾನಿ ವಿಮಲಸಲಿಲಸಮ್ಪನ್ನಾನಿ ಅರಞ್ಞಾನಿ ನಾಮ ರಮಣೀಯಾನಿ. ಯತ್ಥಾತಿ ಯೇಸು ಅರಞ್ಞೇಸು ವಿಕಸಿತೇಸು ಪದುಮವನೇಸು ಗಾಮಮಕ್ಖಿಕಾ ವಿಯ ಕಾಮಗವೇಸಕೋ ಜನೋ ನ ರಮತಿ. ವೀತರಾಗಾತಿ ವಿಗತರಾಗಾ ಪನ ಖೀಣಾಸವಾ ನಾಮ ಭಮರಮಧುಕರಾ ವಿಯ ಪದುಮವನೇಸು ತಥಾರೂಪೇಸು ಅರಞ್ಞೇಸು ರಮಿಸ್ಸನ್ತಿ. ಕಿಂ ಕಾರಣಾ? ನ ತೇ ಕಾಮಪವೇಸಿನೋ, ಯಸ್ಮಾ ತೇ ಕಾಮಗವೇಸಿನೋ ನ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಸೋ ಥೇರೋ ಯಥಾನಿಸಿನ್ನೋವ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿತ್ವಾ ಆಕಾಸೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ಥುತಿಂ ಕರೋನ್ತೋ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪಾದೇ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅಗಮಾಸೀತಿ.

ಅಞ್ಞತರಇತ್ಥಿವತ್ಥು ದಸಮಂ.

ಅರಹನ್ತವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಸತ್ತಮೋ ವಗ್ಗೋ.

೮. ಸಹಸ್ಸವಗ್ಗೋ

೧. ತಮ್ಬದಾಠಿಕಚೋರಘಾತಕವತ್ಥು

ಸಹಸ್ಸಮಪಿ ಚೇ ವಾಚಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ತಮ್ಬದಾಠಿಕಚೋರಘಾತಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕೂನಪಞ್ಚಸತಾ ಕಿರ ಚೋರಾ ಗಾಮಘಾತಕಾದೀನಿ ಕರೋನ್ತಾ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇಸುಂ. ಅಥೇಕೋ ಪುರಿಸೋ ನಿಬ್ಬಿದ್ಧಪಿಙ್ಗಲೋ ತಮ್ಬದಾಠಿಕೋ ತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಜೀವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥ ನಂ ಚೋರಜೇಟ್ಠಕಸ್ಸ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ಅಯಮ್ಪಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕೇ ವಸಿತುಂ ಇಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ಅಥ ನಂ ಚೋರಜೇಟ್ಠಕೋ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಮಾತು ಥನಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪಿತು ವಾ ಗಲಲೋಹಿತಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಖಾದನಸಮತ್ಥೋ ಅತಿಕಕ್ಖಳೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ನತ್ಥೇತಸ್ಸ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕೇ ವಸನಕಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿ. ಸೋ ಏವಂ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೋಪಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಂ ತಸ್ಸೇವ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಂ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತೋ ಆರಾಧೇಸಿ. ಸೋ ತಂ ಆದಾಯ ಚೋರಜೇಟ್ಠಕಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ, ‘‘ಸಾಮಿ, ಭದ್ದಕೋ ಏಸ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಉಪಕಾರಕೋ, ಸಙ್ಗಣ್ಹಥ ನ’’ನ್ತಿ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಚೋರಜೇಟ್ಠಕಂ ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇಸಿ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ನಾಗರಾ ರಾಜಪುರಿಸೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ತೇ ಚೋರೇ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿನಿಚ್ಛಯಮಹಾಮಚ್ಚಾನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ನಯಿಂಸು. ಅಮಚ್ಚಾ ತೇಸಂ ಫರಸುನಾ ಸೀಸಚ್ಛೇದಂ ಆಣಾಪೇಸುಂ. ತತೋ ‘‘ಕೋ ನು ಖೋ ಇಮೇ ಮಾರೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪರಿಯೇಸನ್ತಾ ತೇ ಮಾರೇತುಂ ಇಚ್ಛನ್ತಂ ಕಞ್ಚಿ ಅದಿಸ್ವಾ ಚೋರಜೇಟ್ಠಕಂ ಆಹಂಸು – ‘‘ತ್ವಂ ಇಮೇ ಮಾರೇತ್ವಾ ಜೀವಿತಞ್ಚೇವ ಲಭಿಸ್ಸಸಿ ಸಮ್ಮಾನಞ್ಚ, ಮಾರೇಹಿ ನೇ’’ತಿ. ಸೋಪಿ ಅತ್ತಾನಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಸಿತತ್ತಾ ತೇ ಮಾರೇತುಂ ನ ಇಚ್ಛಿ. ಏತೇನೂಪಾಯೇನ ಏಕೂನಪಞ್ಚಸತೇ ಪುಚ್ಛಿಂಸು, ಸಬ್ಬೇಪಿ ನ ಇಚ್ಛಿಂಸು. ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಾ ತಂ ನಿಬ್ಬಿದ್ಧಪಿಙ್ಗಲಂ ತಮ್ಬದಾಠಿಕಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಮಾರೇತ್ವಾ ಜೀವಿತಞ್ಚೇವ ಸಮ್ಮಾನಞ್ಚ ಲಭಿ. ಏತೇನೂಪಾಯೇನ ನಗರಸ್ಸ ದಕ್ಖಿಣತೋಪಿ ಪಞ್ಚ ಚೋರಸತಾನಿ ಆನೇತ್ವಾ ಅಮಚ್ಚಾನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತೇಹಿ ತೇಸಮ್ಪಿ ಸೀಸಚ್ಛೇದೇ ಆಣತ್ತೇ ಚೋರಜೇಟ್ಠಕಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಪುಚ್ಛನ್ತಾ ಕಞ್ಚಿ ಮಾರೇತುಂ ಇಚ್ಛನ್ತಂ ಅದಿಸ್ವಾ ‘‘ಪುರಿಮದಿವಸೇ ಏಕೋ ಪುರಿಸೋ ಪಞ್ಚಸತೇ ಚೋರೇ ಮಾರೇಸಿ, ಕಹಂ ನು ಖೋ ಸೋ’’ತಿ. ‘‘ಅಸುಕಟ್ಠಾನೇ ಅಮ್ಹೇತಿ ದಿಟ್ಠೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮೇ ಮಾರೇಹಿ, ಸಮ್ಮಾನಂ ಲಚ್ಛಸೀ’’ತಿ ಆಣಾಪೇಸುಂ. ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಮಾರೇತ್ವಾ ಸಮ್ಮಾನಂ ಲಭಿ. ಅಥ ನಂ ‘‘ಭದ್ದಕೋ ಅಯಂ ಪುರಿಸೋ, ನಿಬದ್ಧಂ ಚೋರಘಾತಕಮೇವ ಏತಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಮನ್ತೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ದತ್ವಾವ ಸಮ್ಮಾನಂ ಕರಿಂಸು. ಸೋ ಪಚ್ಛಿಮದಿಸತೋಪಿ ಉತ್ತರದಿಸತೋಪಿ ಆನೀತೇ ಪಞ್ಚಸತೇ ಪಞ್ಚಸತೇ ಚೋರೇ ಘಾತೇಸಿಯೇವ. ಏವಂ ಚತೂಹಿ ದಿಸಾಹಿ ಆನೀತಾನಿ ದ್ವೇ ಸಹಸ್ಸಾನಿ ಮಾರೇತ್ವಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದೇವಸಿಕಂ ಏಕಂ ದ್ವೇತಿ ಆನೀತೇ ತೇ ಮನುಸ್ಸೇ ಮಾರೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚಪಣ್ಣಾಸ ಸಂವಚ್ಛರಾನಿ ಚೋರಘಾತಕಕಮ್ಮಂ ಅಕಾಸಿ.

ಸೋ ಮಹಲ್ಲಕಕಾಲೇ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಸೀಸಂ ಛಿನ್ದಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ದ್ವೇ ತಯೋ ವಾರೇ ಪಹರನ್ತೋ ಮನುಸ್ಸೇ ಕಿಲಮೇತಿ. ನಾಗರಾ ಚಿನ್ತಯಿಂಸು – ‘‘ಅಞ್ಞೋಪಿ ಚೋರಘಾತಕೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ಅಯಂ ಅತಿವಿಯ ಮನುಸ್ಸೇ ಕಿಲಮೇತಿ, ಕಿಂ ಇಮಿನಾ’’ತಿ ತಸ್ಸ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಹರಿಂಸು. ಸೋ ಪುಬ್ಬೇ ಚೋರಘಾತಕಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ‘‘ಅಹತಸಾಟಕೇ ನಿವಾಸೇತುಂ, ನವಸಪ್ಪಿನಾ ಸಙ್ಖತಂ ಖೀರಯಾಗುಂ ಪಿವಿತುಂ, ಸುಮನಪುಪ್ಫಾನಿ ಪಿಲನ್ಧಿತುಂ, ಗನ್ಧೇ ವಿಲಿಮ್ಪಿತು’’ನ್ತಿ ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ನ ಲಭಿ. ಸೋ ಠಾನಾ ಚಾವಿತದಿವಸೇ ‘‘ಖೀರಯಾಗುಂ ಮೇ ಪಚಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅಹತವತ್ಥಸುಮನಮಾಲಾವಿಲೇಪನಾನಿ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ನದಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನ್ಹತ್ವಾ ಅಹತವತ್ಥಾನಿ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಮಾಲಾ ಪಿಲನ್ಧಿತ್ವಾ ಗನ್ಧೇಹಿ ಅನುಲಿತ್ತಗತ್ತೋ ಗೇಹಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ. ಅಥಸ್ಸ ನವಸಪ್ಪಿನಾ ಸಙ್ಖತಂ ಖೀರಯಾಗುಂ ಪುರತೋ ಠಪೇತ್ವಾ ಹತ್ಥಧೋವನೋದಕಂ ಆಹರಿಂಸು. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋ ಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ‘‘ಕತ್ಥ ನು ಖೋ ಅಜ್ಜ ಮಯಾ ಗನ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ತಸ್ಸ ಗೇಹೇ ಖೀರಯಾಗುಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕರಿಸ್ಸತಿ ನು ಖೋ ಮೇ ಪುರಿಸೋ ಸಙ್ಗಹ’’ನ್ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ‘‘ಮಂ ದಿಸ್ವಾ ಮಮ ಸಙ್ಗಹಂ ಕರಿಸ್ಸತಿ, ಕರಿತ್ವಾ ಚ ಪನ ಮಹಾಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಲಭಿಸ್ಸತಿ ಅಯಂ ಕುಲಪುತ್ತೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಚೀವರಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಆದಾಯ ತಸ್ಸ ಗೇಹದ್ವಾರೇ ಠಿತಮೇವ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇಸಿ.

ಸೋ ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಯಾ ಚಿರಂ ಚೋರಘಾತಕಕಮ್ಮಂ ಕತಂ, ಬಹೂ ಮನುಸ್ಸಾ ಮಾರಿತಾ, ಇದಾನಿ ಮೇ ಗೇಹೇ ಖೀರಯಾಗು ಪಟಿಯತ್ತಾ, ಥೇರೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮಮ ಗೇಹದ್ವಾರೇ ಠಿತೋ, ಇದಾನಿ ಮಯಾ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಂ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಪುರತೋ ಠಪಿತಯಾಗುಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ಥೇರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋಗೇಹೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಪತ್ತೇ ಖೀರಯಾಗುಂ ಆಕಿರಿತ್ವಾ ನವಸಪ್ಪಿಂ ಆಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ ಥೇರಂ ಬೀಜಮಾನೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಚ ದೀಘರತ್ತಂ ಅಲದ್ಧಪುಬ್ಬತಾಯ ಖೀರಯಾಗುಂ ಪಾತುಂ ಬಲವಅಜ್ಝಾಸಯೋ ಅಹೋಸಿ. ಥೇರೋ ತಸ್ಸ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ತ್ವಂ, ಉಪಾಸಕ, ಅತ್ತನೋ ಯಾಗುಂ ಪಿವಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಬೀಜನಿಂ ದತ್ವಾ ಯಾಗುಂ ಪಿವಿ. ಥೇರೋ ಬೀಜಮಾನಂ ಪುರಿಸಂ ‘‘ಗಚ್ಛ, ಉಪಾಸಕಮೇವ ಬೀಜಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ಬೀಜಿಯಮಾನೋ ಕುಚ್ಛಿಪೂರಂ ಯಾಗುಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಥೇರಂ ಬೀಜಮಾನೋ ಠತ್ವಾ ಕತಾಹಾರಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಥೇರಸ್ಸ ಪತ್ತಂ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ. ಥೇರೋ ತಸ್ಸ ಅನುಮೋದನಂ ಆರಭಿ. ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತಂ ಥೇರಸ್ಸ ಧಮ್ಮದೇಸನಾನುಗಂ ಕಾತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ಥೇರೋ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ, ‘‘ಉಪಾಸಕ, ಕಸ್ಮಾ ಚಿತ್ತಂ ದೇಸನಾನುಗಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಯಾ ದೀಘರತ್ತಂ ಕಕ್ಖಳಕಮ್ಮಂ ಕತಂ, ಬಹೂ ಮನುಸ್ಸಾ ಮಾರಿತಾ, ತಮಹಂ ಅತ್ತನೋ ಕಮ್ಮಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತೋ ಚಿತ್ತಂ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ದೇಸನಾನುಗಂ ಕಾತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ’’ನ್ತಿ. ಥೇರೋ ‘‘ವಞ್ಚೇಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತ್ವಂ ಅತ್ತನೋ ರುಚಿಯಾ ಅಕಾಸಿ, ಅಞ್ಞೇಹಿ ಕಾರಿತೋಸೀ’’ತಿ? ‘‘ರಾಜಾ ಮಂ ಕಾರೇಸಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ತೇ, ಉಪಾಸಕ, ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಅಕುಸಲಂ ಹೋತೀ’’ತಿ? ಮನ್ದಧಾತುಕೋ ಉಪಾಸಕೋ ಥೇರೇನೇವಂ ವುತ್ತೇ ‘‘ನತ್ಥಿ ಮಯ್ಹಂ ಅಕುಸಲ’’ನ್ತಿ ಸಞ್ಞೀ ಹುತ್ವಾ ತೇನ ಹಿ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇಥಾ’’ತಿ. ಸೋ ಥೇರೇ ಅನುಮೋದನಂ ಕರೋನ್ತೇ ಏಕಗ್ಗಚಿತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಸ್ಸ ಓರತೋ ಅನುಲೋಮಿಕಂ ಖನ್ತಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಸಿ. ಥೇರೋಪಿ ಅನುಮೋದನಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ.

ಉಪಾಸಕಂ ಥೇರಂ ಅನುಗನ್ತ್ವಾ ನಿವತ್ತಮಾನಂ ಏಕಾ ಯಕ್ಖಿನೀ ಧೇನುವೇಸೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಉರೇ ಪಹರಿತ್ವಾ ಮಾರೇಸಿ. ಸೋ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ತುಸಿತಪುರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ ‘‘ಚೋರಘಾತಕೋ ಪಞ್ಚಪಣ್ಣಾಸ ವಸ್ಸಾನಿ ಕಕ್ಖಳಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಅಜ್ಜೇವ ತತೋ ಮುತ್ತೋ, ಅಜ್ಜೇವ ಥೇರಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖಂ ದತ್ವಾ ಅಜ್ಜೇವ ಕಾಲಂ ಕತೋ, ಕಹಂ ನು ಖೋ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ತುಸಿತಪುರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ, ವದೇಥ, ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಏತ್ತಕೇ ಮನುಸ್ಸೇ ಘಾತೇತ್ವಾ ತುಸಿತವಿಮಾನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’’ತಿ. ‘‘ಆಮ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಹನ್ತೋ ತೇನ ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತೋ ಲದ್ಧೋ, ಸೋ ಸಾರಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಅನುಲೋಮಞಾಣಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಇತೋ ಚುತೋ ತುಸಿತವಿಮಾನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಸುಭಾಸಿತಂ ಸುಣಿತ್ವಾನ, ನಗರೇ ಚೋರಘಾತಕೋ;

ಅನುಲೋಮಖನ್ತಿಂ ಲದ್ಧಾನ, ಮೋದತೀ ತಿದಿವಂ ಗತೋ’’ತಿ.

‘‘ಭನ್ತೇ, ಅನುಮೋದನಕಥಾ ನಾಮ ನ ಬಲವಾ, ತೇನ ಕತಂ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಂ ಮಹನ್ತಂ, ಕಥಂ ಏತ್ತಕೇನ ವಿಸೇಸಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಸೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಕಿಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ‘ಮಯಾ ದೇಸಿತಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅಪ್ಪಂ ವಾ ಬಹುಂ ವಾ’ತಿ ಮಾ ಪಮಾಣಂ ಗಣ್ಹಥ. ಏಕವಾಚಾಪಿ ಹಿ ಅತ್ಥನಿಸ್ಸಿತಾ ಸೇಯ್ಯಾವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೦೦.

‘‘ಸಹಸ್ಸಮಪಿ ಚೇ ವಾಚಾ, ಅನತ್ಥಪದಸಂಹಿತಾ;

ಏಕಂ ಅತ್ಥಪದಂ ಸೇಯ್ಯೋ, ಯಂ ಸುತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಮತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಸಹಸ್ಸಮಪೀತಿ ಪರಿಚ್ಛೇದವಚನಂ, ಏಕಂ ಸಹಸ್ಸಂ ದ್ವೇ ಸಹಸ್ಸಾನೀತಿ ಏವಂ ಸಹಸ್ಸೇನ ಚೇಪಿ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನವಾಚಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಾ ಚ ಪನ ಅನತ್ಥಪದಸಂಹಿತಾ ಆಕಾಸವಣ್ಣನಾಪಬ್ಬತವಣ್ಣನಾವನವಣ್ಣನಾದೀನಿ ಪಕಾಸಕೇಹಿ ಅನಿಯ್ಯಾನದೀಪಕೇಹಿ ಅನತ್ಥಕೇಹಿ ಪದೇಹಿ ಸಂಹಿತಾ ಯಾವ ಬಹುಕಾ ಹೋತಿ, ತಾವ ಪಾಪಿಕಾ ಏವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏಕಂ ಅತ್ಥಪದನ್ತಿ ಯಂ ಪನ ‘‘ಅಯಂ ಕಾಯೋ, ಅಯಂ ಕಾಯಗತಾಸತಿ, ತಿಸ್ಸೋ ವಿಜ್ಜಾ ಅನುಪ್ಪತ್ತೋ, ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ ಏವರೂಪಂ ಏಕಂ ಅತ್ಥಪದಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಗಾದಿವೂಪಸಮೇನ ಉಪಸಮ್ಮತಿ, ತಂ ಅತ್ಥಸಾಧಕಂ ನಿಬ್ಬಾನಪ್ಪಟಿಸಂಯುತ್ತಂ ಖನ್ಧಧಾತುಆಯತನಇನ್ದ್ರಿಯಬಲಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸತಿಪಟ್ಠಾನಪರಿದೀಪಕಂ ಏಕಮ್ಪಿ ಪದಂ ಸೇಯ್ಯೋಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ತಮ್ಬದಾಠಿಕಚೋರಘಾತಕವತ್ಥು ಪಠಮಂ.

೨. ಬಾಹಿಯದಾರುಚೀರಿಯತ್ಥೇರವತ್ಥು

ಸಹಸ್ಸಮಪಿ ಚೇ ಗಾಥಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ದಾರುಚೀರಿಯತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಕಾಲೇ ಬಹೂ ಮನುಸ್ಸಾ ನಾವಾಯ ಮಹಾಸಮುದ್ದಂ ಪಕ್ಖನ್ದಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋಮಹಾಸಮುದ್ದೇ ಭಿನ್ನಾಯ ನಾವಾಯ ಮಚ್ಛಕಚ್ಛಪಭಕ್ಖಾ ಅಹೇಸುಂ. ಏಕೋವೇತ್ಥ ಏಕಂ ಫಲಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಾಯಮನ್ತೋ ಸುಪ್ಪಾರಕಪಟ್ಟನತೀರಂ ಓಕ್ಕಮಿ, ತಸ್ಸ ನಿವಾಸನಪಾರುಪನಂ ನತ್ಥಿ. ಸೋ ಅಞ್ಞಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ಸುಕ್ಖಕಟ್ಠದಣ್ಡಕೇ ವಾಕೇಹಿ ಪಲಿವೇಠೇತ್ವಾ ನಿವಾಸನಪಾರುಪನಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಕುಲತೋ ಕಪಾಲಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸುಪ್ಪಾರಕಪಟ್ಟನಂ ಅಗಮಾಸಿ, ಮನುಸ್ಸಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಯಾಗುಭತ್ತಾದೀನಿ ದತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಏಕೋ ಅರಹಾ’’ತಿ ಸಮ್ಭಾವೇಸುಂ. ಸೋ ವತ್ಥೇಸು ಉಪನೀತೇಸು ‘‘ಸಚಾಹಂ ನಿವಾಸೇಸ್ಸಾಮಿ ವಾ ಪಾರುಪಿಸ್ಸಾಮಿ ವಾ, ಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ಮೇ ಪರಿಹಾಯಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ದಾರುಚೀರಾನೇವ ಪರಿದಹಿ. ಅಥಸ್ಸ ಬಹೂಹಿ ‘‘ಅರಹಾ ಅರಹಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚಮಾನಸ್ಸ ಏವಂ ಚೇತಸೋ ಪರಿವಿತಕ್ಕೋ ಉದಪಾದಿ ‘‘ಯೇ ಖೋ ಕೇಚಿ ಲೋಕೇ ಅರಹನ್ತೋ ವಾ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಂ ವಾ ಸಮಾಪನ್ನಾ, ಅಹಂ ತೇಸಂ ಅಞ್ಞತರೋ’’ತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಪುರಾಣಸಾಲೋಹಿತಾ ದೇವತಾ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇಸಿ.

ಪುರಾಣಸಾಲೋಹಿತಾತಿ ಪುಬ್ಬೇ ಏಕತೋ ಕತಸಮಣಧಮ್ಮಾ. ಪುಬ್ಬೇ ಕಿರ ಕಸ್ಸಪದಸಬಲಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಓಸಕ್ಕಮಾನೇ ಸಾಮಣೇರಾದೀನಂ ವಿಪ್ಪಕಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ಸತ್ತ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಂವೇಗಪ್ಪತ್ತಾ ‘‘ಯಾವ ಸಾಸನಸ್ಸ ಅನ್ತರಧಾನಂ ನ ಹೋತಿ, ತಾವ ಅತ್ತನೋ ಪತಿಟ್ಠಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸುವಣ್ಣಚೇತಿಯಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಟ್ಠಾ ಏಕಂ ಪಬ್ಬತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಜೀವಿತೇ ಸಾಲಯಾ ನಿವತ್ತನ್ತು. ನಿರಾಲಯಾ ಇಮಂ ಪಬ್ಬತಂ ಅಭಿರುಹನ್ತೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ನಿಸ್ಸೇಣಿಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತಂ ಅಭಿರುಯ್ಹ ನಿಸ್ಸೇಣಿಂ ಪಾತೇತ್ವಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರಿಂಸು. ತೇಸು ಸಙ್ಘತ್ಥೇರೋ ಏಕರತ್ತಾತಿಕ್ಕಮೇನೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ. ಸೋ ಅನೋತತ್ತದಹೇ ನಾಗಲತಾದನ್ತಕಟ್ಠಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಉತ್ತರಕುರುತೋ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಹ – ‘‘ಆವುಸೋ, ಇಮಂ ದನ್ತಕಟ್ಠಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಮುಖಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ಇಮಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಥಾ’’ತಿ. ಕಿಂ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹೇಹಿ ಏವಂ ಕತಿಕಾ ಕತಾ ‘‘ಯೋ ಪಠಮಂ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ತೇನಾಭತಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಅವಸೇಸಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ನೋ ಹೇತಂ, ಆವುಸೋ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಸಚೇ ಮಯಮ್ಪಿ ತುಮ್ಹೇ ವಿಯ ವಿಸೇಸಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಸ್ಸಾಮ, ಸಯಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ನ ಇಚ್ಛಿಂಸು. ದುತಿಯದಿವಸೇ ದುತಿಯತ್ಥೇರೋ ಅನಾಗಾಮಿಫಲಂ ಪಾಪುಣಿ. ಸೋಪಿ ತಥೇವ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಇತರೇ ನಿಮನ್ತೇಸಿ. ತೇ ಏವಮಾಹಂಸು – ‘‘ಕಿಂ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹೇಹಿ ಏವಂ ಕತಿಕಾ ಕತಾ ‘ಮಹಾಥೇರೇನ ಆಭತಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಅಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಅನುಥೇರೇನ ಆಭತಂ ಭುಞ್ಜಿಸ್ಸಾಮಾ’’’ತಿ? ‘‘ನೋ ಹೇತಂ, ಆವುಸೋ’’ತಿ. ‘‘ಏವಂ ಸನ್ತೇ ತುಮ್ಹೇ ವಿಯ ಮಯಮ್ಪಿ ವಿಸೇಸಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪುರಿಸಕಾರೇನ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಭುಞ್ಜಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ನ ಇಚ್ಛಿಂಸು. ತೇಸು ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋ ಭಿಕ್ಖು ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿ, ಅನಾಗಾಮೀ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಇತರೇ ಪಞ್ಚ ಥೇರಾ ವಿಸೇಸಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಸುಸ್ಸಿತ್ವಾ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ತತೋ ಚವಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಕುಲಘರೇಸು ನಿಬ್ಬತ್ತಿಂಸು. ತೇಸು ಏಕೋ ಪುಕ್ಕುಸಾತಿ ರಾಜಾ (ಮ. ನಿ. ೩.೩೪೨) ಅಹೋಸಿ, ಏಕೋ ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪೋ (ಮ. ನಿ. ೧.೨೪೯), ಏಕೋ ದಾರುಚೀರಿಯೋ (ಉದಾ. ೧೦), ಏಕೋ ದಬ್ಬೋ ಮಲ್ಲಪುತ್ತೋ (ಪಾರಾ. ೩೮೦; ಉದಾ. ೭೯) ಏಕೋ ಸಭಿಯೋ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋತಿ (ಸು. ನಿ. ಸಭಿಯಸುತ್ತಂ). ತತ್ಥ ಯೋ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಭಿಕ್ಖು ತಂ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪುರಾಣಸಾಲೋಹಿತಾ ದೇವತಾ’’ತಿ.

ತಸ್ಸ ಹಿ ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಸ್ಸೇಣಿಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬತಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಅಕಾಸಿ, ಇದಾನಿ ಇಮಂ ಲದ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತೋ ವಿನಸ್ಸೇಯ್ಯ, ಸಂವೇಜೇಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ. ಅಥ ನಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ನೇವ ಖೋ ತ್ವಂ, ಬಾಹಿಯ, ಅರಹಾ, ನಪಿ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಂ ವಾ ಸಮಾಪನ್ನೋ, ಸಾಪಿ ತೇ ಪಟಿಪದಾ ನತ್ಥಿ, ಯಾಯ ತ್ವಂ ಅರಹಾ ವಾ ಅಸ್ಸ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಂ ವಾ ಸಮಾಪನ್ನೋ’’ತಿ. ಬಾಹಿಯೋ ಆಕಾಸೇ ಠತ್ವಾ ಕಥೇನ್ತಂ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾನಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹೋ ಭಾರಿಯಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತಂ, ಅಹಂ ‘ಅರಹನ್ತೋಮ್ಹೀ’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿಂ, ಅಯಞ್ಚ ಮಂ ‘ನ ತ್ವಂ ಅರಹಾ, ನಪಿ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಂ ವಾ ಸಮಾಪನ್ನೋಸೀ’ತಿ ವದತಿ, ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ಲೋಕೇ ಅಞ್ಞೋ ಅರಹಾ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ಏತರಹಿ ದೇವತೇ ಲೋಕೇ ಅರಹಾ ವಾ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಂ ವಾ ಸಮಾಪನ್ನೋ’’ತಿ. ಅಥಸ್ಸ ದೇವತಾ ಆಚಿಕ್ಖಿ – ‘‘ಅತ್ಥಿ, ಬಾಹಿಯ, ಉತ್ತರೇಸು ಜನಪದೇಸು ಸಾವತ್ಥಿ ನಾಮ ನಗರಂ, ತತ್ಥ ಸೋ ಭಗವಾ ಏತರಹಿ ವಿಹರತಿ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ. ಸೋ ಹಿ, ಬಾಹಿಯ, ಭಗವಾ ಅರಹಾ ಚೇವ ಅರಹತ್ತತ್ಥಾಯ ಚ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತೀ’’ತಿ.

ಬಾಹಿಯೋ ರತ್ತಿಭಾಗೇ ದೇವತಾಯ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಸಂವಿಗ್ಗಮಾನಸೋ ತಂ ಖಣಂಯೇವ ಸುಪ್ಪಾರಕಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಏಕರತ್ತಿವಾಸೇನ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಅಗಮಾಸಿ, ಸಬ್ಬಂ ವೀಸಯೋಜನಸತಿಕಂ ಮಗ್ಗಂ ಏಕರತ್ತಿವಾಸೇನೇವ ಅಗಮಾಸಿ. ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಚ ಪನ ದೇವತಾನುಭಾವೇನ ಗತೋ. ‘‘ಬುದ್ಧಾನುಭಾವೇನಾ’’ತಿಪಿ ವದನ್ತಿಯೇವ. ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಖಣೇ ಸತ್ಥಾ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಟ್ಠೋ ಹೋತಿ. ಸೋ ಭುತ್ತಪಾತರಾಸೇ ಕಾಯಆಲಸಿಯವಿಮೋಚನತ್ಥಂ ಅಬ್ಭೋಕಾಸೇ ಚಙ್ಕಮನ್ತೇ ಸಮ್ಬಹುಲೇ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಕಹಂ ಏತರಹಿ ಸತ್ಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಭಗವಾ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಟ್ಠೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು – ‘‘ತ್ವಂ ಪನ ಕುತೋ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಸುಪ್ಪಾರಕಾ ಆಗತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ. ‘‘ಕದಾ ನಿಕ್ಖನ್ತೋಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಹಿಯ್ಯೋ ಸಾಯಂ ನಿಕ್ಖನ್ತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ. ‘‘ದೂರತೋಸಿ ಆಗತೋ, ನಿಸೀದ, ತವ ಪಾದೇ ಧೋವಿತ್ವಾ ತೇಲೇನ ಮಕ್ಖೇತ್ವಾ ಥೋಕಂ ವಿಸ್ಸಮಾಹಿ, ಆಗತಕಾಲೇ ಸತ್ಥಾರಂ ದಕ್ಖಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಸತ್ಥು ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಾ ಜೀವಿತನ್ತರಾಯಂ ನ ಜಾನಾಮಿ, ಏಕರತ್ತೇನೇವಮ್ಹಿ ಕತ್ಥಚಿ ಅಟ್ಠತ್ವಾ ಅನಿಸೀದಿತ್ವಾ ವೀಸಯೋಜನಸತಿಕಂ ಮಗ್ಗಂ ಆಗತೋ, ಸತ್ಥಾರಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾವ ವಿಸ್ಸಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ಏವಂ ವತ್ವಾ ತರಮಾನರೂಪೋ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಅನೋಪಮಾಯ ಬುದ್ಧಸಿರಿಯಾ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಚಿರಸ್ಸಂ ವತ ಮೇ ಗೋತಮೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ದಿಟ್ಠೋ’’ತಿ ದಿಟ್ಠಟ್ಠಾನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಓನತಸರೀರೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಅನ್ತರವೀಥಿಯಮೇವ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಗೋಪ್ಫಕೇಸು ದಳ್ಹಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ದೇಸೇತು ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಧಮ್ಮಂ, ದೇಸೇತು ಸುಗತೋ ಧಮ್ಮಂ, ಯಂ ಮಮಸ್ಸ ದೀಘರತ್ತಂ ಹಿತಾಯ ಸುಖಾಯಾ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಅಕಾಲೋ ಖೋ ತಾವ, ಬಾಹಿಯ, ಅನ್ತರಘರಂ ಪವಿಟ್ಠಮ್ಹಾ ಪಿಣ್ಡಾಯಾ’’ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿ.

ತಂ ಸುತ್ವಾ ಬಾಹಿಯೋ, ಭನ್ತೇ, ಸಂಸಾರೇ ಸಂಸರನ್ತೇನ ಕಬಳೀಕಾರಾಹಾರೋ ನ ಅಲದ್ಧಪುಬ್ಬೋ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ವಾ ಮಯ್ಹಂ ವಾ ಜೀವಿತನ್ತರಾಯಂ ನ ಜಾನಾಮಿ, ದೇಸೇತು ಮೇ ಧಮ್ಮನ್ತಿ. ಸತ್ಥಾ ದುತಿಯಮ್ಪಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿಯೇವ. ಏವಂ ಕಿರಸ್ಸ ಅಹೋಸಿ – ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಮಂ ದಿಟ್ಠಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಕಲಸರೀರಂ ಪೀತಿಯಾ ನಿರನ್ತರಂ ಅಜ್ಝೋತ್ಥಟಂ ಹೋತಿ, ಬಲವಪೀತಿವೇಗೋ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾಪಿ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತುಂ, ಮಜ್ಝತ್ತುಪೇಕ್ಖಾಯ ತಾವ ತಿಟ್ಠತು, ಏಕರತ್ತೇನೇವ ವೀಸಯೋಜನಸತಿಕಂ ಮಗ್ಗಂ ಆಗತತ್ತಾ ದರಥೋಪಿಸ್ಸ ಬಲವಾ, ಸೋಪಿ ತಾವ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತೂ’’ತಿ. ತಸ್ಮಾ ದ್ವಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ತತಿಯಂ ಯಾಚಿತೋ ಅನ್ತರವೀಥಿಯಂ ಠಿತೋವ ‘‘ತಸ್ಮಾತಿಹ ತೇ, ಬಾಹಿಯ, ಏವಂ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ ‘ದಿಟ್ಠೇ ದಿಟ್ಠಮತ್ತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’’ತಿಆದಿನಾ (ಉದಾ. ೧೦) ನಯೇನ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ. ಸೋ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತೋಯೇವ ಸಬ್ಬಾಸವೇ ಖೇಪೇತ್ವಾ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ. ತಾವದೇವ ಚ ಪನ ಭಗವನ್ತಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿ, ‘‘ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ತೇ ಪತ್ತಚೀವರ’’ನ್ತಿ ಪುಟ್ಠೋ ‘‘ನ ಪರಿಪುಣ್ಣ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಪರಿಯೇಸಾಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ.

‘‘ಸೋ ಕಿರ ವೀಸತಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ‘ಭಿಕ್ಖುನಾ ನಾಮ ಅತ್ತನಾ ಪಚ್ಚಯೇ ಲಭಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಅನೋಲೋಕೇತ್ವಾ ಸಯಮೇವ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’ತಿ ಏಕಭಿಕ್ಖುಸ್ಸಾಪಿ ಪತ್ತೇನ ವಾ ಚೀವರೇನ ವಾ ಸಙ್ಗಹಂ ನ ಅಕಾಸಿ, ತೇನಸ್ಸ ಇದ್ಧಿಮಯಪತ್ತಚೀವರಂ ನ ಉಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಏಹಿಭಿಕ್ಖುಭಾವೇನ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ನ ಅದಾಸಿ. ತಮ್ಪಿ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಪರಿಯೇಸಮಾನಮೇವ ಏಕಾ ಯಕ್ಖಿನೀ ಧೇನುರೂಪೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಉರಮ್ಹಿ ಪಹರಿತ್ವಾ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚೋ ಸಮ್ಬಹುಲೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ಬಾಹಿಯಸ್ಸ ಸರೀರಂ ಸಙ್ಕಾರಟ್ಠಾನೇ ಪತಿತಂ ದಿಸ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಣಾಪೇಸಿ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏಕಸ್ಮಿಂ ಗೇಹದ್ವಾರೇ ಠತ್ವಾ ಮಞ್ಚಕಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಇಮಂ ಸರೀರಂ ನಗರತೋ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಝಾಪೇತ್ವಾ ಥೂಪಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ತಥಾ ಕರಿಂಸು, ಕತ್ವಾ ಚ ಪನ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಕತಕಿಚ್ಚಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಅಭಿಸಮ್ಪರಾಯಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ಅಥ ನೇಸಂ ಭಗವಾ ತಸ್ಸ ಪರಿನಿಬ್ಬುತಭಾವಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಏತದಗ್ಗಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಮ ಸಾವಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಖಿಪ್ಪಾಭಿಞ್ಞಾನಂ ಯದಿದಂ ಬಾಹಿಯೋ ದಾರುಚೀರಿಯೋ’’ತಿ (ಅ. ನಿ. ೧.೨೧೬) ಏತದಗ್ಗೇ ಠಪೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು – ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇ ‘ಬಾಹಿಯೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋ’ತಿ ವದೇಥ, ಕದಾ ಸೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋ’’ತಿ? ‘‘ಮಮ ಧಮ್ಮಂ ಸುತಕಾಲೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ. ‘‘ಕದಾ ಪನಸ್ಸ, ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಧಮ್ಮೋ ಕಥಿತೋ’’ತಿ? ‘‘ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತೇನ ಅನ್ತರವೀಥಿಯಂ ಠತ್ವಾ’’ತಿ. ‘‘ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೋ ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಅನ್ತರವೀಥಿಯಂ ಠತ್ವಾ ಕಥಿತಧಮ್ಮೋ ಕಥಂ ಸೋ ತಾವತ್ತಕೇನ ವಿಸೇಸಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಸೀ’’ತಿ, ಅಥ ನೇ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಕಿಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಮ ಧಮ್ಮಂ ‘ಅಪ್ಪಂ ವಾ ಬಹುಂ ವಾ’ತಿ ಮಾ ಪಮಾಣಂ ಗಣ್ಹಥ. ಅನೇಕಾನಿಪಿ ಹಿ ಗಾಥಾಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅನತ್ಥನಿಸ್ಸಿತಾನಿ ನ ಸೇಯ್ಯೋ, ಅತ್ಥನಿಸ್ಸಿತಂ ಪನ ಏಕಮ್ಪಿ ಗಾಥಾಪದಂ ಸೇಯ್ಯೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೦೧.

‘‘ಸಹಸ್ಸಮಪಿ ಚೇ ಗಾಥಾ, ಅನತ್ಥಪದಸಂಹಿತಾ;

ಏಕಂ ಗಾಥಾಪದಂ ಸೇಯ್ಯೋ, ಯಂ ಸುತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಮತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಏಕಂ ಗಾಥಾಪದಂ ಸೇಯ್ಯೋತಿ ‘‘ಅಪ್ಪಮಾದೋ ಅಮತಪದಂ…ಪೇ… ಯಥಾ ಮಯಾ’’ತಿ (ಧ. ಪ. ೨೧) ಏವರೂಪಾ ಏಕಾ ಗಾಥಾಪಿ ಸೇಯ್ಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೇಸಂ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಬಾಹಿಯದಾರುಚೀರಿಯತ್ಥೇರವತ್ಥು ದುತಿಯಂ.

೩. ಕುಣ್ಡಲಕೇಸಿತ್ಥೇರೀವತ್ಥು

ಯೋ ಚ ಗಾಥಾಸತಂ ಭಾಸೇತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಕುಣ್ಡಲಕೇಸಿಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ರಾಜಗಹೇ ಕಿರ ಏಕಾ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ಸೋಳಸವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕಾ ಅಭಿರೂಪಾ ಅಹೋಸಿ ದಸ್ಸನೀಯಾ ಪಾಸಾದಿಕಾ. ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ವಯೇ ಠಿತಾ ನಾರಿಯೋ ಪುರಿಸಜ್ಝಾಸಯಾ ಹೋನ್ತಿ ಪುರಿಸಲೋಲಾ. ಅಥ ನಂ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಸತ್ತಭೂಮಿಕಸ್ಸ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಉಪರಿಮತಲೇ ಸಿರಿಗಬ್ಭೇ ನಿವಾಸಾಪೇಸುಂ. ಏಕಮೇವಸ್ಸಾ ದಾಸಿಂ ಪರಿಚಾರಿಕಂ ಅದಂಸು. ಅಥೇಕಂ ಕುಲಪುತ್ತಂ ಚೋರಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾಬಾಹಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಚತುಕ್ಕೇ ಚತುಕ್ಕೇ ಕಸಾಹಿ ಪಹರಿತ್ವಾ ಆಘಾತನಂ ನಯಿಂಸು. ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಏತ’’ನ್ತಿ ಪಾಸಾದತಲೇ ಠತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೀ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ತಂ ಪತ್ಥಯಮಾನಾ ಆಹಾರಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಮಞ್ಚಕೇ ನಿಪಜ್ಜಿ. ಅಥ ನಂ ಮಾತಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕಿಂ ಇದಂ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಸಚೇ ಏತಂ ‘ಚೋರೋ’ತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಯ್ಯಮಾನಂ ಪುರಿಸಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಿ, ಜೀವಿಸ್ಸಾಮಿ. ನೋ ಚೇ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಿ, ಜೀವಿತಂ ಮೇ ನತ್ಥಿ, ಇಧೇವ ಮರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಮ್ಮ, ಮಾ ಏವಂ ಕರಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಜಾತಿಯಾ ಚ ಗೋತ್ತೇನ ಚ ಭೋಗೇನ ಚ ಸದಿಸಂ ಅಞ್ಞಂ ಸಾಮಿಕಂ ಲಭಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ. ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಅಞ್ಞೇನ ಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ಇಮಂ ಅಲಭಮಾನಾ ಮರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಮಾತಾ ಧೀತರಂ ಸಞ್ಞಾಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀ ಪಿತುನೋ ಆರೋಚೇಸಿ. ಸೋಪಿ ನಂ ಸಞ್ಞಾಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ‘‘ಕಿಂ ಸಕ್ಕಾ ಕಾತು’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತಂ ಚೋರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ರಾಜಪುರಿಸಸ್ಸ ಸಹಸ್ಸಭಣ್ಡಿಕಂ ಪೇಸೇಸಿ – ‘‘ಇಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಏತಂ ಪುರಿಸಂ ಮಯ್ಹಂ ದೇಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಕಹಾಪಣೇ ಗಹೇತ್ವಾ ತಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಮಾರೇತ್ವಾ ‘‘ಮಾರಿತೋ, ದೇವ, ಚೋರೋ’’ತಿ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸಿ. ಸೇಟ್ಠಿಪಿ ತಸ್ಸ ಧೀತರಂ ಅದಾಸಿ.

ಸಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ‘‘ಸಾಮಿಕಂ ಆರಾಧೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಬ್ಬಾಭರಣಪಟಿಮಣ್ಡಿತಾ ಸಯಮೇವ ತಸ್ಸ ಯಾಗುಆದೀನಿ ಸಂವಿದಹತಿ, ಚೋರೋ ಕತಿಪಾಹಚ್ಚಯೇನ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಕದಾ ನು ಖೋ ಇಮಂ ಮಾರೇತ್ವಾ ಏತಿಸ್ಸಾ ಆಭರಣಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸುರಾಗೇಹೇ ವಿಕ್ಕಿಣಿತ್ವಾ ಖಾದಿತುಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ? ಸೋ ‘‘ಅತ್ಥೇಕೋ ಉಪಾಯೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಆಹಾರಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಮಞ್ಚಕೇ ನಿಪಜ್ಜಿ, ಅಥ ನಂ ಸಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ತೇ, ಸಾಮಿ, ರುಜ್ಜತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಮೇ, ಭದ್ದೇತಿ, ಕಚ್ಚಿ ಪನ ಮೇ ಮಾತಾಪಿತರೋ ತುಯ್ಹಂ ಕುದ್ಧಾ’’ತಿ? ‘‘ನ ಕುಜ್ಝನ್ತಿ, ಭದ್ದೇ’’ತಿ. ಅಥ ‘‘ಕಿಂ ನಾಮೇತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಭದ್ದೇ, ಅಹಂ ತಂ ದಿವಸಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ನಿಯ್ಯಮಾನೋ ಚೋರಪಪಾತೇ ಅಧಿವತ್ಥಾಯ ದೇವತಾಯ ಬಲಿಕಮ್ಮಂ ಪಟಿಸ್ಸುಣಿತ್ವಾ ಜೀವಿತಂ ಲಭಿಂ, ತ್ವಮ್ಪಿ ಮಯಾ ತಸ್ಸಾ ಏವ ಆನುಭಾವೇನ ಲದ್ಧಾ, ‘ತಂ ಮೇ ದೇವತಾಯ ಬಲಿಕಮ್ಮಂ ಠಪಿತ’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇಮಿ, ಭದ್ದೇ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಮಿ, ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿ, ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ ಬಲಿಕಮ್ಮಂ, ವದೇಹಿ, ಕೇನತ್ಥೋ’’ತಿ? ‘‘ಅಪ್ಪೋದಕಮಧುಪಾಯಸೇನ ಚ ಲಾಜಪಞ್ಚಮಕಪುಪ್ಫೇಹಿ ಚಾ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧು, ಸಾಮಿ, ಅಹಂ ಪಟಿಯಾದೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಾ ಸಬ್ಬಂ ಬಲಿಕಮ್ಮಂ ಪಟಿಯಾದೇತ್ವಾ ‘‘ಏಹಿ, ಸಾಮಿ, ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಭದ್ದೇ, ತವ ಞಾತಕೇ ನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಮಹಗ್ಘಾನಿ ವತ್ಥಾಭರಣಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ಅಲಙ್ಕರೋಹಿ, ಹಸನ್ತಾ ಕೀಳನ್ತಾ ಸುಖಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ಸಾ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ.

ಅಥ ನಂ ಸೋ ಪಬ್ಬತಪಾದಂ ಗತಕಾಲೇ ಆಹ – ‘‘ಭದ್ದೇ, ಇತೋ ಪರಂ ಉಭೋವ ಜನಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮ, ಸೇಸಜನಂ ಯಾನಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ನಿವತ್ತಾಪೇತ್ವಾ ಬಲಿಕಮ್ಮಭಾಜನಂ ಸಯಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ. ಸಾ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ. ಚೋರೋ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಚೋರಪಪಾತಪಬ್ಬತಂ ಅಭಿರುಹಿ. ತಸ್ಸ ಹಿ ಏಕೇನ ಪಸ್ಸೇನ ಮನುಸ್ಸಾ ಅಭಿರುಹನ್ತಿ, ಏಕಂ ಪಸ್ಸಂ ಛಿನ್ನಪಪಾತಂ. ಪಬ್ಬತಮತ್ಥಕೇ ಠಿತಾ ತೇನ ಪಸ್ಸೇನ ಚೋರೇ ಪಾತೇನ್ತಿ. ತೇ ಖಣ್ಡಾಖಣ್ಡಂ ಹುತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ಪತನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ‘‘ಚೋರಪಪಾತೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಸಾ ತಸ್ಸ ಪಬ್ಬತಸ್ಸ ಮತ್ಥಕೇ ಠತ್ವಾ ‘‘ಬಲಿಕಮ್ಮಂ ತೇ, ಸಾಮಿ, ಕರೋಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ. ಪುನ ತಾಯ ‘‘ಕಸ್ಮಾ, ಸಾಮಿ, ತುಣ್ಹೀಭೂತೋಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತಂ ಆಹ – ‘‘ನ ಮಯ್ಹಂ ಬಲಿಕಮ್ಮೇನತ್ಥೋ, ವಞ್ಚೇತ್ವಾ ಪನ ತಂ ಆದಾಯ ಆಗತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ, ಸಾಮೀ’’ತಿ? ‘‘ತಂ ಮಾರೇತ್ವಾ ತವ ಆಭರಣಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಲಾಯನತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ. ಸಾ ಮರಣಭಯತಜ್ಜಿತಾ ಆಹ – ‘‘ಸಾಮಿ, ಅಹಞ್ಚ ಆಭರಣಾನಿ ಚ ತವ ಸನ್ತಕಾನೇವ, ಕಸ್ಮಾ ಏವಂ ವದೇಸೀ’’ತಿ? ಸೋ, ‘‘ಮಾ ಏವಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ಯಾಚಿಯಮಾನೋಪಿ ‘‘ಮಾರೇಮಿ ಏವಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಕಿಂ ತೇ ಮಮ ಮರಣೇನ? ಇಮಾನಿ ಆಭರಣಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಯ್ಹಂ ಜೀವಿತಂ ದೇಹಿ, ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಂ ‘ಮತಾ’ತಿ ಧಾರೇಹಿ, ದಾಸೀ ವಾ ತೇ ಹುತ್ವಾ ಕಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಇದಂ ಸುವಣ್ಣಕೇಯೂರಂ, ಮುತ್ತಾ ವೇಳುರಿಯಾ ಬಹೂ;

ಸಬ್ಬಂ ಹರಸ್ಸು ಭದ್ದನ್ತೇ, ಮಂ ಚ ದಾಸೀತಿ ಸಾವಯಾ’’ತಿ. (ಅಪ. ಥೇರೀ ೨.೩.೨೭);

ತಂ ಸುತ್ವಾ ಚೋರೋ ‘‘ಏವಂ ಕತೇ ತ್ವಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿಸ್ಸಸಿ, ಮಾರೇಸ್ಸಾಮಿಯೇವ, ಮಾ ತ್ವಂ ಬಾಳ್ಹಂ ಪರಿದೇವಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಮಾ ಬಾಳ್ಹಂ ಪರಿದೇವೇಸಿ, ಖಿಪ್ಪಂ ಬನ್ಧಾಹಿ ಭಣ್ಡಿಕಂ;

ನ ತುಯ್ಹಂ ಜೀವಿತಂ ಅತ್ಥಿ, ಸಬ್ಬಂ ಗಣ್ಹಾಮಿ ಭಣ್ಡಕ’’ನ್ತಿ. –

ಸಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹೋ ಇದಂ ಕಮ್ಮಂ ಭಾರಿಯಂ. ಪಞ್ಞಾ ನಾಮ ನ ಪಚಿತ್ವಾ ಖಾದನತ್ಥಾಯ ಕತಾ, ಅಥ ಖೋ ವಿಚಾರಣತ್ಥಾಯ ಕತಾ, ಜಾನಿಸ್ಸಾಮಿಸ್ಸ ಕತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ, ಅಥ ನಂ ಆಹ – ‘‘ಸಾಮಿ, ಯದಾ ತ್ವಂ ‘ಚೋರೋ’ತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ನೀಯಸಿ, ತದಾಹಂ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿಂ, ತೇ ಸಹಸ್ಸಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ತಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಗೇಹೇ ಕರಿಂಸು. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಹಂ ತುಯ್ಹಂ ಉಪಕಾರಿಕಾ, ಅಜ್ಜ ಮೇ ಸುದಿಟ್ಠಂ ಕತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ವನ್ದಿತುಂ ದೇಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ‘‘ಸಾಧು, ಭದ್ದೇ, ಸುದಿಟ್ಠಂ ಕತ್ವಾ ವನ್ದಾಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಬ್ಬತನ್ತೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಚತೂಸು ಠಾನೇಸು ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಸಾಮಿ, ಇದಂ ತೇ ಪಚ್ಛಿಮದಸ್ಸನಂ, ಇದಾನಿ ತುಯ್ಹಂ ವಾ ಮಮ ದಸ್ಸನಂ, ಮಯ್ಹಂ ವಾ ತವ ದಸ್ಸನಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಪುರತೋ ಚ ಪಚ್ಛತೋ ಚ ಆಲಿಙ್ಗಿತ್ವಾ ಪಮತ್ತಂ ಹುತ್ವಾ ಪಬ್ಬತನ್ತೇ ಠಿತಂ ಪಿಟ್ಠಿಪಸ್ಸೇ ಠತ್ವಾ ಏಕೇನ ಹತ್ಥೇನ ಖನ್ಧೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಏಕೇನ ಪಿಟ್ಠಿಕಚ್ಛಾಯ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬತಪಪಾತೇ ಖಿಪಿ. ಸೋ ಪಬ್ಬತಕುಚ್ಛಿಯಂ ಪಟಿಹತೋ ಖಣ್ಡಾಖಣ್ಡಿಕಂ ಹುತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ಪತಿ. ಚೋರಪಪಾತಮತ್ಥಕೇ ಅಧಿವತ್ಥಾ ದೇವತಾ ತೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಕಿರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ಸಾಧುಕಾರಂ ದತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ನ ಹಿ ಸಬ್ಬೇಸು ಠಾನೇಸು, ಪುರಿಸೋ ಹೋತಿ ಪಣ್ಡಿತೋ;

ಇತ್ಥೀಪಿ ಪಣ್ಡಿತಾ ಹೋತಿ, ತತ್ಥ ತತ್ಥ ವಿಚಕ್ಖಣಾ’’ತಿ. (ಅಪ. ಥೇರೀ ೨.೩.೩೧);

ಸಾಪಿ ಚೋರಂ ಪಪಾತೇ ಖಿಪಿತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಚಾಹಂ ಗೇಹಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ‘ಸಾಮಿಕೋ ತೇ ಕುಹಿ’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಸಚಾಹಂ ಏವಂ ಪುಟ್ಠಾ ‘ಮಾರಿತೋ ಮೇ’ತಿ ವಕ್ಖಾಮಿ, ‘ದುಬ್ಬಿನೀತೇ ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ತಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ನಂ ಮಾರೇಸೀ’ತಿ ಮಂ ಮುಖಸತ್ತೀಹಿ ವಿಜ್ಝಿಸ್ಸನ್ತಿ, ‘ಆಭರಣತ್ಥಾಯ ಸೋ ಮಂ ಮಾರೇತುಕಾಮೋ ಅಹೋಸೀ’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ನ ಸದ್ದಹಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಅಲಂ ಮೇ ಗೇಹೇನಾ’’ತಿ ತತ್ಥೇವಾಭರಣಾನಿ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ವಿಚರನ್ತೀ ಏಕಂ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾನಂ ಅಸ್ಸಮಂ ಪತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಮಯ್ಹಂ, ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥ ನಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಸುಂ. ಸಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾವ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಕಿಂ ಉತ್ತಮ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಭದ್ದೇ, ದಸಸು ವಾ ಕಸಿಣೇಸು ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಝಾನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತಬ್ಬಂ, ವಾದಸಹಸ್ಸಂ ವಾ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತಬ್ಬಂ, ಅಯಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಉತ್ತಮತ್ಥೋ’’ತಿ. ‘‘ಝಾನಂ ತಾವ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತುಂ ಅಹಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ವಾದಸಹಸ್ಸಂ ಪನ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ತೇ ವಾದಸಹಸ್ಸಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಉಗ್ಗಹಿತಂ ತೇ ಸಿಪ್ಪಂ, ಇದಾನಿ ತ್ವಂ ಜಮ್ಬುದೀಪತಲೇ ವಿಚರಿತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಪಞ್ಹಂ ಕಥೇತುಂ ಸಮತ್ಥಂ ಓಲೋಕೇಹೀ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಜಮ್ಬುಸಾಖಂ ದತ್ವಾ ಉಯ್ಯೋಜೇಸುಂ – ‘‘ಗಚ್ಛ, ಭದ್ದೇ, ಸಚೇ ಕೋಚಿ ಗಿಹಿಭೂತೋ ತಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಪಞ್ಹಂ ಕಥೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತಸ್ಸೇವ ಪಾದಪರಿಚಾರಿಕಾ ಭವಾಹಿ, ಸಚೇ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಾಹೀ’’ತಿ.

ಸಾ ನಾಮೇನ ಜಮ್ಬುಪರಿಬ್ಬಾಜಿಕಾ ನಾಮ ಹುತ್ವಾ ತತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ದಿಟ್ಠೇ ದಿಟ್ಠೇ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೀ ವಿಚರತಿ. ತಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನಾಮ ನಾಹೋಸಿ. ‘‘ಇತೋ ಜಮ್ಬುಪರಿಬ್ಬಾಜಿಕಾ ಆಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾವ ಮನುಸ್ಸಾ ಪಲಾಯನ್ತಿ. ಸಾ ಗಾಮಂ ವಾ ನಿಗಮಂ ವಾ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಪವಿಸನ್ತೀ ಗಾಮದ್ವಾರೇ ವಾಲುಕರಾಸಿಂ ಕತ್ವಾ ತತ್ಥ ಜಮ್ಬುಸಾಖಂ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ಜಮ್ಬುಸಾಖಂ ಮದ್ದತೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಗಾಮಂ ಪಾವಿಸಿ. ತಂ ಠಾನಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನಾಮ ನಾಹೋಸಿ. ಸಾಪಿ ಮಿಲಾತಾಯ ಜಮ್ಬುಸಾಖಾಯ ಅಞ್ಞಂ ಜಮ್ಬುಸಾಖಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಇಮಿನಾ ನೀಹಾರೇನ ವಿಚರನ್ತೀ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಪತ್ವಾ ಗಾಮದ್ವಾರೇ ವಾಲುಕರಾಸಿಂ ಕತ್ವಾ ಜಮ್ಬುಸಾಖಂ ಠಪೇತ್ವಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಪಾವಿಸಿ. ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಗಾಮದಾರಕಾ ಜಮ್ಬುಸಾಖಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಂಸು. ತದಾ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚೋ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ತೇ ದಾರಕೇ ಜಮ್ಬುಸಾಖಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಠಿತೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಇದ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ದಾರಕಾ ಥೇರಸ್ಸ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆಚಿಕ್ಖಿಂಸು. ‘‘ತೇನ ಹಿ ದಾರಕಾ ಇಮಂ ಸಾಖಂ ಮದ್ದಥಾ’’ತಿ. ‘‘ಭಾಯಾಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಅಹಂ ಪಞ್ಹಂ ಕಥೇಸ್ಸಾಮಿ, ಮದ್ದಥ ತುಮ್ಹೇ’’ತಿ. ತೇ ಥೇರಸ್ಸ ವಚನೇನ ಸಞ್ಜಾತುಸ್ಸಾಹಾ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ಮದ್ದನ್ತಾ ಜಮ್ಬುಸಾಖಂ ಉಕ್ಖಿಪಿಂಸು. ಪರಿಬ್ಬಾಜಿಕಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತೇ ಪರಿಭಾಸಿತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಮಮ ಪಞ್ಹೇನ ಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ಕಸ್ಮಾ ಮೇ ಸಾಖಂ ಮದ್ದಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಅಯ್ಯೇನಮ್ಹಾ ಮದ್ದಾಪಿತಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಮೇ ಸಾಖಾ ಮದ್ದಾಪಿತಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಭಗಿನೀ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಪಞ್ಹಂ ಕಥೇಥಾ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧು ಕಥೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ.

ಸಾ ವಡ್ಢಮಾನಕಚ್ಛಾಯಾಯ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿತುಂ ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ, ಸಕಲನಗರಂ ಸಙ್ಖುಭಿ. ‘‘ದ್ವಿನ್ನಂ ಪಣ್ಡಿತಾನಂ ಕಥಂ ಸುಣಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ನಾಗರಾ ತಾಯ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ಥೇರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿಂಸು. ಪರಿಬ್ಬಾಜಿಕಾ ಥೇರಂ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತೇ ಪಞ್ಹ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಪುಚ್ಛ, ಭಗಿನೀ’’ತಿ. ಸಾ ವಾದಸಹಸ್ಸಂ ಪುಚ್ಛಿ, ಪುಚ್ಛಿತಂ ಪುಚ್ಛಿತಂ ಥೇರೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ಥೇರೋ ಆಹ – ‘‘ಏತ್ತಕಾ ಏವ ತೇ ಪಞ್ಹಾ, ಅಞ್ಞೇಪಿ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ? ‘‘ಏತ್ತಕಾ ಏವ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ತಯಾ ಬಹೂ ಪಞ್ಹಾ ಪುಟ್ಠಾ, ಮಯಮ್ಪಿ ಏಕಂ ಪುಚ್ಛಾಮ, ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿಸ್ಸಸಿ ನೋ’’ತಿ? ‘‘ಜಾನಮಾನಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿಸ್ಸಾಮಿ ಪುಚ್ಛಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ಥೇರೋ ‘‘ಏಕಂ ನಾಮ ಕಿ’’ನ್ತಿ (ಖು. ಪಾ. ೪.೧) ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿ. ಸಾ ‘‘ಏವಂ ನಾಮೇಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಅಜಾನನ್ತೀ ‘‘ಕಿಂ ನಾಮೇತಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಬುದ್ಧಪಞ್ಹೋ ನಾಮ, ಭಗಿನೀ’’ತಿ. ‘‘ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ತಂ ದೇಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಸಚೇ ಮಾದಿಸಾ ಭವಿಸ್ಸಸಿ, ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಮಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಥಾ’’ತಿ. ಥೇರೋ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ. ಸಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಲದ್ಧೂಪಸಮ್ಪದಾ ಕುಣ್ಡಲಕೇಸಿತ್ಥೇರೀ ನಾಮ ಹುತ್ವಾ ಕತಿಪಾಹಚ್ಚಯೇನೇವ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ.

ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ – ‘‘ಕುಣ್ಡಲಕೇಸಿತ್ಥೇರಿಯಾ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಞ್ಚ ಬಹುಂ ನತ್ಥಿ, ಪಬ್ಬಜಿತಕಿಚ್ಚಞ್ಚಸ್ಸಾ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತಂ, ಏಕೇನ ಕಿರ ಚೋರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮಹಾಸಙ್ಗಾಮಂ ಕತ್ವಾ ಜಿನಿತ್ವಾ ಆಗತಾ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಯಾ ದೇಸಿತಧಮ್ಮಂ ‘ಅಪ್ಪಂ ವಾ ಬಹುಂ ವಾ’ತಿ ಪಮಾಣಂ ಮಾ ಗಣ್ಹಥ, ಅನತ್ಥಕಂ ಪದಸತಮ್ಪಿ ಸೇಯ್ಯೋ ನ ಹೋತಿ, ಧಮ್ಮಪದಂ ಪನ ಏಕಮ್ಪಿ ಸೇಯ್ಯೋವ. ಅವಸೇಸಚೋರೇ ಜಿನನ್ತಸ್ಸ ಚ ಜಯೋ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ, ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಕಿಲೇಸಚೋರೇ ಜಿನನ್ತಸ್ಸೇವ ಪನ ಜಯೋ ನಾಮ ಹೋತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

೧೦೨.

‘‘ಯೋ ಚ ಗಾಥಾಸತಂ ಭಾಸೇ, ಅನತ್ಥಪದಸಂಹಿತಾ;

ಏಕಂ ಧಮ್ಮಪದಂ ಸೇಯ್ಯೋ, ಯಂ ಸುತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಮತಿ.

೧೦೩.

‘‘ಯೋ ಸಹಸ್ಸಂ ಸಹಸ್ಸೇನ, ಸಙ್ಗಾಮೇ ಮಾನುಸೇ ಜಿನೇ;

ಏಕಞ್ಚ ಜೇಯ್ಯಮತ್ತಾನಂ, ಸ ವೇ ಸಙ್ಗಾಮಜುತ್ತಮೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಗಾಥಾಸತನ್ತಿ ಯೋ ಚ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸತಪರಿಚ್ಛೇದಾ ಬಹೂಪಿ ಗಾಥಾ ಭಾಸೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅನತ್ಥಪದಸಂಹಿತಾತಿ ಆಕಾಸವಣ್ಣನಾದಿವಸೇನ ಅನತ್ಥಕೇಹಿ ಪದೇಹಿ ಸಂಹಿತಾ. ಧಮ್ಮಪದನ್ತಿ ಅತ್ಥಸಾಧಕಂ ಖನ್ಧಾದಿಪಟಿಸಂಯುತ್ತಂ, ‘‘ಚತ್ತಾರಿಮಾನಿ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾ ಧಮ್ಮಪದಾನಿ. ಕತಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ? ಅನಭಿಜ್ಝಾ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾ ಧಮ್ಮಪದಂ, ಅಬ್ಯಾಪಾದೋ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾ ಧಮ್ಮಪದಂ, ಸಮ್ಮಾಸತಿ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾ ಧಮ್ಮಪದಂ, ಸಮ್ಮಾಸಮಾಧಿ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾ ಧಮ್ಮಪದ’’ನ್ತಿ (ಅ. ನಿ. ೪.೩೦) ಏವಂ ವುತ್ತೇಸು ಚತೂಸು ಧಮ್ಮಪದೇಸು ಏಕಮ್ಪಿ ಧಮ್ಮಪದಂ ಸೇಯ್ಯೋ. ಯೋ ಸಹಸ್ಸಂ ಸಹಸ್ಸೇನಾತಿ ಯೋ ಏಕೋ ಸಙ್ಗಾಮಯೋಧೋ ಸಹಸ್ಸೇನ ಗುಣಿತಂ ಸಹಸ್ಸಂ ಮಾನುಸೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸಙ್ಗಾಮೇ ಜಿನೇಯ್ಯ, ದಸಮನುಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಂ ಜಿನಿತ್ವಾ ಜಯಂ ಆಹರೇಯ್ಯ, ಅಯಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಾಮಜಿನತಂ ಉತ್ತಮೋ ಪವರೋ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ. ಏಕಞ್ಚ ಜೇಯ್ಯಮತ್ತಾನನ್ತಿ ಯೋ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನದಿವಾಟ್ಠಾನೇಸು ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಸಮ್ಮಸನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಲೋಭಾದಿಕಿಲೇಸಜಯೇನ ಅತ್ತಾನಂ ಜಿನೇಯ್ಯ. ಸ ವೇ ಸಙ್ಗಾಮಜುತ್ತಮೋತಿ ಸೋ ಸಙ್ಗಾಮಜಿನಾನಂ ಉತ್ತಮೋ ಪವರೋ ಸಙ್ಗಾಮಸೀಸಯೋಧೋತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಕುಣ್ಡಲಕೇಸಿತ್ಥೇರೀವತ್ಥು ತತಿಯಂ.

೪. ಅನತ್ಥಪುಚ್ಛಕಬ್ರಾಹ್ಮಣವತ್ಥು

ಅತ್ತಾ ಹವೇತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅನತ್ಥಪುಚ್ಛಕಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸೋ ಕಿರ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಅತ್ಥಮೇವ ಜಾನಾತಿ, ಉದಾಹು ಅನತ್ಥಮ್ಪಿ, ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇ ಅತ್ಥಮೇವ ಜಾನಾಥ ಮಞ್ಞೇ, ನೋ ಅನತ್ಥ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಅತ್ಥಞ್ಚಾಹಂ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಜಾನಾಮಿ ಅನತ್ಥಞ್ಚಾ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಮೇ ಅನತ್ಥಂ ಕಥೇಥಾ’’ತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಉಸ್ಸೂರಸೇಯ್ಯಂ ಆಲಸ್ಯಂ, ಚಣ್ಡಿಕ್ಕಂ ದೀಘಸೋಣ್ಡಿಯಂ;

ಏಕಸ್ಸದ್ಧಾನಗಮನಂ ಪರದಾರೂಪಸೇವನಂ;

ಏತಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಸೇವಸ್ಸು, ಅನತ್ಥಂ ತೇ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ.

ತಂ ಸುತ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಸಾಧುಕಾರಮದಾಸಿ ‘‘ಸಾಧು ಸಾಧು, ಗಣಾಚರಿಯ, ಗಣಜೇಟ್ಠಕ, ತುಮ್ಹೇ ಅತ್ಥಞ್ಚ ಜಾನಾಥ ಅನತ್ಥಞ್ಚಾ’’ತಿ. ‘‘ಏವಂ ಖೋ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಅತ್ಥಾನತ್ಥಜಾನನಕೋ ನಾಮ ಮಯಾ ಸದಿಸೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಸತ್ಥಾ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಉಪಧಾರೇತ್ವಾ, ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಕೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಜೀವಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಜೂತಕಮ್ಮೇನ, ಭೋ ಗೋತಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತೇ ಜಯೋ ಹೋತಿ ಪರಾಜಯೋ’’ತಿ. ‘‘ಜಯೋಪಿ ಹೋತಿ ಪರಾಜಯೋಪೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೋ ಏಸ, ಪರಂ ಜಿನನ್ತಸ್ಸ ಜಯೋ ನಾಮ ನ ಸೇಯ್ಯೋ. ಯೋ ಪನ ಕಿಲೇಸಜಯೇನ ಅತ್ತಾನಂ ಜಿನಾತಿ, ತಸ್ಸ ಜಯೋ ಸೇಯ್ಯೋ. ನ ಹಿ ತಂ ಜಯಂ ಕೋಚಿ ಅಪಜಯಂ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕೋತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

೧೦೪.

‘‘ಅತ್ತಾ ಹವೇ ಜಿತಂ ಸೇಯ್ಯೋ, ಯಾ ಚಾಯಂ ಇತರಾ ಪಜಾ;

ಅತ್ತದನ್ತಸ್ಸ ಪೋಸಸ್ಸ, ನಿಚ್ಚಂ ಸಞ್ಞತಚಾರಿನೋ.

೧೦೫.

‘‘ನೇವ ದೇವೋ ನ ಗನ್ಧಬ್ಬೋ, ನ ಮಾರೋ ಸಹ ಬ್ರಹ್ಮುನಾ;

ಜಿತಂ ಅಪಜಿತಂ ಕಯಿರಾ, ತಥಾರೂಪಸ್ಸ ಜನ್ತುನೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಹವೇತಿ ನಿಪಾತೋ. ಜಿತನ್ತಿ ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸೋ, ಅತ್ತನೋ ಕಿಲೇಸಜಯೇನ ಅತ್ತಾ ಜಿತೋ ಸೇಯ್ಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಾ ಚಾಯಂ ಇತರಾ ಪಜಾತಿ ಯಾ ಪನಾಯಂ ಅವಸೇಸಾ ಪಜಾ ಜೂತೇನ ವಾ ಧನಹರಣೇನ ವಾ ಸಙ್ಗಾಮೇನ ವಾ ಬಲಾಭಿಭವೇನ ವಾ ಜಿತಾ ಭವೇಯ್ಯ, ತಂ ಜಿನನ್ತೇನ ಯಂ ಜಿತಂ, ನ ತಂ ಸೇಯ್ಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಸ್ಮಾ ಪನ ತದೇವ ಜಿತಂ ಸೇಯ್ಯೋ, ಇದಂ ನ ಸೇಯ್ಯೋತಿ? ಯಸ್ಮಾ ಅತ್ತದನ್ತಸ್ಸ…ಪೇ… ತಥಾರೂಪಸ್ಸ ಜನ್ತುನೋತಿ. ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯಸ್ಮಾ ಹಿ ಯ್ವಾಯಂ ನಿಕ್ಕಿಲೇಸತಾಯ ಅತ್ತದನ್ತೋ ಪೋಸೋ, ತಸ್ಸ ಅತ್ತದನ್ತಸ್ಸ ಕಾಯಾದೀಹಿ ನಿಚ್ಚಂ ಸಞ್ಞತಚಾರಿನೋ ಏವರೂಪಸ್ಸ ಇಮೇಹಿ ಕಾಯಸಞ್ಞಮಾದೀಹಿ ಸಞ್ಞತಸ್ಸ ಜನ್ತುನೋ ದೇವೋ ವಾ ಗನ್ಧಬ್ಬೋ ವಾ ಮಾರೋ ವಾ ಬ್ರಹ್ಮುನಾ ಸಹ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ‘‘ಅಹಮಸ್ಸ ಜಿತಂ ಅಪಜಿತಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಮಗ್ಗಭಾವನಾಯ ಪಹೀನೇ ಕಿಲೇಸೇ ಪುನ ಉಪ್ಪಾದೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಘಟೇನ್ತೋಪಿ ವಾಯಮನ್ತೋಪಿ ಯಥಾ ಧನಾದೀಹಿ ಪರಾಜಿತೋ ಪಕ್ಖನ್ತರೋ ಹುತ್ವಾ ಇತರೇನ ಜಿತಂ ಪುನ ಜಿನನ್ತೋ ಅಪಜಿತಂ ಕರೇಯ್ಯ, ‘‘ಏವಂ ಅಪಜಿತಂ ಕಾತುಂ ನೇವ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಾ’’ತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಅನತ್ಥಪುಚ್ಛಕಬ್ರಾಹ್ಮಣವತ್ಥು ಚತುತ್ಥಂ.

೫. ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಮಾತುಲಬ್ರಾಹ್ಮಣವತ್ಥು

ಮಾಸೇ ಮಾಸೇತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಮಾತುಲಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಥೇರೋ ಕಿರ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಕಿಞ್ಚಿದೇವ ಕುಸಲಂ ಕರೋಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಕರೋಮಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕರೋಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಮಾಸೇ ಮಾಸೇ ಸಹಸ್ಸಪರಿಚ್ಚಾಗೇನ ದಾನಂ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಸ್ಸ ದೇಸೀ’’ತಿ? ‘‘ನಿಗಣ್ಠಾನಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪತ್ಥಯನ್ತೋ’’ತಿ? ‘‘ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಸ್ಸ ಅಯಂ ಮಗ್ಗೋ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಕೋ ಏವಮಾಹಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಚರಿಯೇಹಿ ಮೇ ಕಥಿತಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ನೋ ತ್ವಂ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಸ್ಸ ಮಗ್ಗಂ ಜಾನಾಸಿ, ನಾಪಿ ತೇ ಆಚರಿಯಾ, ಸತ್ಥಾವ ಏಕೋ ಜಾನಾತಿ, ಏಹಿ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಸ್ಸ ತೇ ಮಗ್ಗಂ ಕಥಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಂ ಆದಾಯ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ನೇತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಏವಮಾಹಾ’’ತಿ, ‘‘ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ಸಾಧು ವತಸ್ಸ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಸ್ಸ ಮಗ್ಗಂ ಕಥೇಥಾ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಏವಂ ಕಿರ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಆಮ, ಭೋ ಗೋತಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ತಯಾ ಏವಂ ದದಮಾನೇನ ವಸ್ಸಸತಂ ದಿನ್ನದಾನತೋಪಿ ಮುಹುತ್ತಮತ್ತಂ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೇನ ಮಮ ಸಾವಕಸ್ಸ ಓಲೋಕನಂ ವಾ ಕಟಚ್ಛುಭಿಕ್ಖಾಮತ್ತದಾನಂ ವಾ ಮಹಪ್ಫಲತರ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೦೬.

‘‘ಮಾಸೇ ಮಾಸೇ ಸಹಸ್ಸೇನ, ಯೋ ಯಜೇಥ ಸತಂ ಸಮಂ;

ಏಕಞ್ಚ ಭಾವಿತತ್ತಾನಂ, ಮುಹುತ್ತಮಪಿ ಪೂಜಯೇ;

ಸಾಯೇವ ಪೂಜನಾ ಸೇಯ್ಯೋ, ಯಞ್ಚೇ ವಸ್ಸಸತಂ ಹುತ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಸಹಸ್ಸೇನಾಹಿ ಸಹಸ್ಸಪರಿಚ್ಚಾಗೇನ. ಯೋ ಯಜೇಥ ಸತಂ ಸಮನ್ತಿ ಯೋ ವಸ್ಸಸತಂ ಮಾಸೇ ಮಾಸೇ ಸಹಸ್ಸಂ ಪರಿಚ್ಚಜನ್ತೋ ಲೋಕಿಯಮಹಾಜನಸ್ಸ ದಾನಂ ದದೇಯ್ಯ, ಏಕಞ್ಚ ಭಾವಿತತ್ತಾನನ್ತಿ ಯೋ ಪನ ಏಕಂ ಸೀಲಾದಿಗುಣವಿಸೇಸೇನ ವಡ್ಢಿತಅತ್ತಾನಂ ಹೇಟ್ಠಿಮಕೋಟಿಯಾ ಸೋತಾಪನ್ನಂ, ಉಪರಿಮಕೋಟಿಯಾ ಖೀಣಾಸವಂ ಘರದ್ವಾರಂ ಸಮ್ಪತ್ತಂ ಕಟಚ್ಛುಭಿಕ್ಖಾದಾನವಸೇನ ವಾ ಯಾಪನಮತ್ತಆಹಾರದಾನವಸೇನ ವಾ ಥೂಲಸಾಟಕದಾನಮತ್ತೇನ ವಾ ಪೂಜೇಯ್ಯ. ಯಂ ಇತರೇನ ವಸ್ಸಸತಂ ಹುತಂ. ತತೋ ಸಾಯೇವ ಪೂಜನಾ ಸೇಯ್ಯೋ. ಸೇಟ್ಠೋ ಉತ್ತಮೋತಿ ಅತ್ಥೋತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಸೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪತ್ತೋ, ಅಞ್ಞೇಪಿ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಮಾತುಲಬ್ರಾಹ್ಮಣವತ್ಥು ಪಞ್ಚಮಂ.

೬. ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯವತ್ಥು

ಯೋ ಚ ವಸ್ಸಸತಂ ಜನ್ತೂತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ತಮ್ಪಿ ಹಿ ಥೇರೋ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಕಿಂ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಕುಸಲಂ ಕರೋಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕರೋಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಮಾಸೇ ಮಾಸೇ ಏಕಂ ಏಕಂ ಪಸುಂ ಘಾತೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ಪರಿಚರಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಮತ್ಥಂ ಏವಂ ಕರೋಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಮಗ್ಗೋ ಕಿರೇಸೋ’’ತಿ. ‘‘ಕೇನೇವಂ ಕಥಿತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಆಚರಿಯೇಹಿ ಮೇ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ನೇವ ತ್ವಂ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಸ್ಸ ಮಗ್ಗಂ ಜಾನಾಸಿ, ನಾಪಿ ತೇ ಆಚರಿಯಾ, ಏಹಿ, ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ತಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ನೇತ್ವಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಸ್ಸ, ಭನ್ತೇ, ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಸ್ಸ ಮಗ್ಗಂ ಕಥೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಏವಂ ಕಿರಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಏವಂ, ಭೋ ಗೋತಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ವಸ್ಸಸತಮ್ಪಿ ಏವಂ ಅಗ್ಗಿಂ ಪರಿಚರನ್ತಸ್ಸ ತವ ಅಗ್ಗಿಪಾರಿಚರಿಯಾ ಮಮ ಸಾವಕಸ್ಸ ತಙ್ಖಣಮತ್ತಂ ಪೂಜಮ್ಪಿ ನ ಪಾಪುಣಾತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೦೭.

‘‘ಯೋ ಚ ವಸ್ಸಸತಂ ಜನ್ತು, ಅಗ್ಗಿಂ ಪರಿಚರೇ ವನೇ;

ಏಕಞ್ಚ ಭಾವಿತತ್ತಾನಂ, ಮುಹುತ್ತಮಪಿ ಪೂಜಯೇ;

ಸಾಯೇವ ಪೂಜನಾ ಸೇಯ್ಯೋ, ಯಞ್ಚೇ ವಸ್ಸಸತಂ ಹುತ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಜನ್ತೂತಿ ಸತ್ತಾಧಿವಚನಮೇತಂ. ಅಗ್ಗಿಂ ಪರಿಚರೇ ವನೇತಿ ನಿಪ್ಪಪಞ್ಚಭಾವಪತ್ಥನಾಯ ವನಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾಪಿ ತತ್ಥ ಅಗ್ಗಿಂ ಪರಿಚರೇಯ್ಯ. ಸೇಸಂ ಪುರಿಮಸದಿಸಮೇವಾತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಸೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪಾಪುಣಿ, ಅಞ್ಞೇಪಿ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯವತ್ಥು ಛಟ್ಠಂ.

೭. ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸಹಾಯಕಬ್ರಾಹ್ಮಣವತ್ಥು

ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಯಿಟ್ಠಂ ವಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸಹಾಯಕಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ತಮ್ಪಿ ಹಿ ಥೇರೋ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಕಿಞ್ಚಿ ಕುಸಲಂ ಕರೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕರೋಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಯಿಟ್ಠಯಾಗಂ ಯಜಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ತದಾ ಕಿರ ತಂ ಯಾಗಂ ಮಹಾಪರಿಚ್ಚಾಗೇನ ಯಜ’’ನ್ತಿ. ಇತೋ ಪರಂ ಥೇರೋ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ನೇತ್ವಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಸ್ಸ, ಭನ್ತೇ, ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಸ್ಸ ಮಗ್ಗಂ ಕಥೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸತ್ಥಾ, ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಏವಂ ಕಿರಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಏವಂ, ಭೋ ಗೋತಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ತಯಾ ಸಂವಚ್ಛರಂ ಯಿಟ್ಠಯಾಗಂ ಯಜನ್ತೇನ ಲೋಕಿಯಮಹಾಜನಸ್ಸ ದಿನ್ನದಾನಂ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೇನ ಮಮ ಸಾವಕಾನಂ ವನ್ದನ್ತಾನಂ ಉಪ್ಪನ್ನಕುಸಲಚೇತನಾಯ ಚತುಭಾಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಅಗ್ಘತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೦೮.

‘‘ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಯಿಟ್ಠಂ ವ ಹುತಂ ವ ಲೋಕೇ,

ಸಂವಚ್ಛರಂ ಯಜೇಥ ಪುಞ್ಞಪೇಕ್ಖೋ;

ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ತಂ ನ ಚತುಭಾಗಮೇತಿ,

ಅಭಿವಾದನಾ ಉಜ್ಜುಗತೇಸು ಸೇಯ್ಯೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಯಂ ಕಿಞ್ಚೀತಿ ಅನವಸೇಸಪರಿಯಾದಾನವಚನಮೇತಂ. ಯಿಟ್ಠನ್ತಿ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಮಙ್ಗಲಕಿರಿಯಾದಿವಸೇಸು ದಿನ್ನದಾನಂ. ಹುತನ್ತಿ ಅಭಿಸಙ್ಖರಿತ್ವಾ ಕತಂ ಪಾಹುನದಾನಞ್ಚೇವ, ಕಮ್ಮಞ್ಚ ಫಲಞ್ಚ ಸದ್ದಹಿತ್ವಾ ಕತದಾನಞ್ಚ. ಸಂವಚ್ಛರಂ ಯಜೇಥಾತಿ ಏಕಸಂವಚ್ಛರಂ ನಿರನ್ತರಮೇವ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ದಾನಂ ಸಕಲಚಕ್ಕವಾಳೇಪಿ ಲೋಕಿಯಮಹಾಜನಸ್ಸ ದದೇಯ್ಯ. ಪುಞ್ಞಪೇಕ್ಖೋತಿ ಪುಞ್ಞಂ ಇಚ್ಛನ್ತೋ. ಉಜ್ಜುಗತೇಸೂತಿ ಹೇಟ್ಠಿಮಕೋಟಿಯಾ ಸೋತಾಪನ್ನೇಸು ಉಪರಿಮಕೋಟಿಯಾ ಖೀಣಾಸವೇಸು. ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ‘‘ಏವರೂಪೇಸು ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೇನ ಸರೀರಂ ಓನಮಿತ್ವಾ ವನ್ದನ್ತಸ್ಸ ಕುಸಲಚೇತನಾಯ ಯಂ ಫಲಂ, ತತೋ ಚತುಭಾಗಮ್ಪಿ ಸಬ್ಬಂ ತಂ ದಾನಂ ನ ಅಗ್ಘತಿ, ತಸ್ಮಾ ಉಜುಗತೇಸು ಅಭಿವಾದನಮೇವ ಸೇಯ್ಯೋ’’ತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಸೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪತ್ತೋ, ಅಞ್ಞೇಪಿ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸಹಾಯಕಬ್ರಾಹ್ಮಣವತ್ಥು ಸತ್ತಮಂ.

೮. ಆಯುವಡ್ಢನಕುಮಾರವತ್ಥು

ಅಭಿವಾದನಸೀಲಿಸ್ಸಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ದೀಘಲಙ್ಘಿಕಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅರಞ್ಞಕುಟಿಯಂ ವಿಹರನ್ತೋ ದೀಘಾಯುಕುಮಾರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ದೀಘಲಙ್ಘಿಕನಗರವಾಸಿನೋ ಕಿರ ದ್ವೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಬಾಹಿರಕಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಚತ್ತಾಲೀಸ ವಸ್ಸಾನಿ ತಪಚರಣಂ ಕರಿಂಸು. ತೇಸು ಏಕೋ ‘‘ಪವೇಣಿ ಮೇ ನಸ್ಸಿಸ್ಸತಿ, ವಿಬ್ಭಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಕತಂ ತಪಂ ಪರೇಸಂ ವಿಕ್ಕಿಣಿತ್ವಾ ಗೋಸತೇನ ಚೇವ ಕಹಾಪಣಸತೇನ ಚ ಸದ್ಧಿಂ ಭರಿಯಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಕುಟುಮ್ಬಂ ಸಣ್ಠಪೇಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿ. ಇತರೋ ಪನಸ್ಸ ಸಹಾಯಕೋ ಪವಾಸಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುನದೇವ ತಂ ನಗರಂ ಪಚ್ಚಾಗಮಿ. ಸೋ ತಸ್ಸ ಆಗತಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ ಪುತ್ತದಾರಂ ಆದಾಯ ಸಹಾಯಕಸ್ಸ ದಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ಅಗಮಾಸಿ. ಗನ್ತ್ವಾ ಪುತ್ತಂ ಮಾತು ಹತ್ಥೇ ದತ್ವಾ ಸಯಂ ತಾವ ವನ್ದಿ, ಮಾತಾಪಿ ಪುತ್ತಂ ಪಿತು ಹತ್ಥೇ ದತ್ವಾ ವನ್ದಿ. ಸೋ ‘‘ದೀಘಾಯುಕಾ ಹೋಥಾ’’ತಿ ಆಹ, ಪುತ್ತೇ ಪನ ವನ್ದಾಪಿತೇ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ. ಅಥ ನಂ ‘‘ಕಸ್ಮಾ, ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹೇಹಿ ವನ್ದಿತೇ ‘ದೀಘಾಯುಕಾ ಹೋಥಾ’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಸ್ಸ ವನ್ದನಕಾಲೇ ಕಿಞ್ಚಿ ನ ವದೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಇಮಸ್ಸೇಕೋ ಅನ್ತರಾಯೋ ಅತ್ಥಿ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿತ್ತಕಂ ಜೀವಿಸ್ಸತಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಸತ್ತಾಹಂ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ’’ತಿ. ‘‘ಪಟಿಬಾಹನಕಾರಣಂ ಅತ್ಥಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ನಾಹಂ ಪಟಿಬಾಹನಕಾರಣಂ ಜಾನಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಕೋ ಪನ ಜಾನೇಯ್ಯ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಜಾನೇಯ್ಯ, ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಾಹೀ’’ತಿ. ‘‘ತತ್ಥ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ತಪಪರಿಹಾನಿತೋ ಭಾಯಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಚೇ ತೇ ಪುತ್ತಸಿನೇಹೋ ಅತ್ಥಿ, ತಪಪರಿಹಾನಿಂ ಅಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಾಹೀ’’ತಿ.

ಸೋ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಯಂ ತಾವ ವನ್ದಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ದೀಘಾಯುಕೋ ಹೋಹೀ’’ತಿ ಆಹ, ಪಜಾಪತಿಯಾ ವನ್ದನಕಾಲೇಪಿ ತಸ್ಸಾ ತಥೇವ ವತ್ವಾ ಪುತ್ತಸ್ಸ ವನ್ದಾಪನಕಾಲೇ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಸತ್ಥಾರಂ ಪುಚ್ಛಿ, ಸತ್ಥಾಪಿ ತಥೇವ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ. ಸೋ ಕಿರ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ ಅಪಟಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾವ ಅತ್ತನೋ ಮನ್ತಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣೇನ ಸಂಸನ್ದೇಸಿ, ಪಟಿಬಾಹನೂಪಾಯಂ ಪನ ನ ಜಾನಾತಿ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಅತ್ಥಿ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಪಟಿಬಾಹನೂಪಾಯೋ’’ತಿ? ‘‘ಭವೇಯ್ಯ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಭವೇಯ್ಯಾ’’ತಿ? ‘‘ಸಚೇ ತ್ವಂ ಅತ್ತನೋ ಗೇಹದ್ವಾರೇ ಮಣ್ಡಪಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ ಪೀಠಿಕಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ತಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪನ್ತೋ ಅಟ್ಠ ವಾ ಸೋಳಸ ವಾ ಆಸನಾನಿ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ತೇಸು ಮಮ ಸಾವಕೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ನಿರನ್ತರಂ ಪರಿತ್ತಂ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಾಸಿ, ಏವಮಸ್ಸ ಅನ್ತರಾಯೋ ನಸ್ಸೇಯ್ಯಾ’’ತಿ. ‘‘ಭೋ ಗೋತಮ, ಮಯಾ ಮಣ್ಡಪಾದೀನಿ ಸಕ್ಕಾ ಕಾತುಂ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪನ ಸಾವಕೇ ಕಥಂ ಲಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ? ‘‘ತಯಾ ಏತ್ತಕೇ ಕತೇ ಅಹಂ ಮಮ ಸಾವಕೇ ಪಹಿಣಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧು, ಭೋ ಗೋತಮಾ’’ತಿ ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಗೇಹದ್ವಾರೇ ಸಬ್ಬಂ ಕಿಚ್ಚಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಹಿಣಿ, ತೇ ಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥ ನಿಸೀದಿಂಸು, ದಾರಕಮ್ಪಿ ಪೀಠಿಕಾಯಂ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇಸುಂ, ಭಿಕ್ಖೂ ಸತ್ತರತ್ತಿನ್ದಿವಂ ನಿರನ್ತರಂ ಪರಿತ್ತಂ ಭಣಿಂಸು, ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಸಾಯಂ ಸತ್ಥಾ ಆಗಚ್ಛಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಆಗತೇ ಸಬ್ಬಚಕ್ಕವಾಳದೇವತಾ ಸನ್ನಿಪತಿಂಸು. ಏಕೋ ಪನ ಅವರುದ್ಧಕೋ ನಾಮ ಯಕ್ಖೋ ದ್ವಾದಸ ಸಂವಚ್ಛರಾನಿ ವೇಸ್ಸವಣಂ ಉಪಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಾ ವರಂ ಲಭನ್ತೋ ‘‘ಇತೋ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಇಮಂ ದಾರಕಂ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ಲಭಿ. ತಸ್ಮಾ ಸೋಪಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ.

ಸತ್ಥರಿ ಪನ ತತ್ಥ ಗತೇ ಮಹೇಸಕ್ಖಾಸು ದೇವತಾಸು ಸನ್ನಿಪತಿತಾಸು ಅಪ್ಪೇಸಕ್ಖಾ ದೇವತಾ ಓಸಕ್ಕಿತ್ವಾ ಓಸಕ್ಕಿತ್ವಾ ಓಕಾಸಂ ಅಲಭಮಾನಾ ದ್ವಾದಸ ಯೋಜನಾನಿ ಪಟಿಕ್ಕಮಿಂಸು. ಅವರುದ್ಧಕೋಪಿ ತಥೇವ ಪಟಿಕ್ಕಮಿ, ಸತ್ಥಾಪಿ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ಪರಿತ್ತಮಕಾಸಿ. ಸತ್ತಾಹೇ ವೀತಿವತ್ತೇ ಅವರುದ್ಧಕೋ ದಾರಕಂ ನ ಲಭಿ. ಅಟ್ಠಮೇ ಪನ ದಿವಸೇ ಅರುಣೇ ಉಗ್ಗತಮತ್ತೇ ದಾರಕಂ ಆನೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಾಪೇಸುಂ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ದೀಘಾಯುಕೋ ಹೋಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕೀವಚಿರಂ ಪನ, ಭೋ ಗೋತಮ, ದಾರಕೋ ಠಸ್ಸತೀ’’ತಿ? ‘‘ವೀಸವಸ್ಸಸತಂ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ’’ತಿ. ಅಥಸ್ಸ ‘‘ಆಯುವಡ್ಢನಕುಮಾರೋ’’ತಿ ನಾಮಂ ಕರಿಂಸು. ಸೋ ವುದ್ಧಿಮನ್ವಾಯ ಪಞ್ಚಹಿ ಉಪಾಸಕಸತೇಹಿ ಪರಿವುತೋ ವಿಚರಿ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ ‘‘ಪಸ್ಸಥಾವುಸೋ, ಆಯುವಡ್ಢನಕುಮಾರೇನ ಕಿರ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಮರಿತಬ್ಬಂ ಅಭವಿಸ್ಸ, ಸೋ ಇದಾನಿ ವೀಸವಸ್ಸಸತಟ್ಠಾಯೀ ಹುತ್ವಾ ಪಞ್ಚಹಿ ಉಪಾಸಕಸತೇಹಿ ಪರಿವುತೋ ವಿಚರತಿ, ಅತ್ಥಿ ಮಞ್ಞೇ ಇಮೇಸಂ ಸತ್ತಾನಂ ಆಯುವಡ್ಢನಕಾರಣ’’ನ್ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ನ ಕೇವಲಂ ಆಯುವಡ್ಢನಮೇವ, ಇಮೇ ಪನ ಸತ್ತಾ ಗುಣವನ್ತೇ ವನ್ದನ್ತಾ ಅಭಿವಾದೇನ್ತಾ ಚತೂಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ವಡ್ಢನ್ತಿ, ಪರಿಸ್ಸಯತೋ ಮುಚ್ಚನ್ತಿ, ಯಾವತಾಯುಕಮೇವ ತಿಟ್ಠನ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೦೯.

‘‘ಅಭಿವಾದನಸೀಲಿಸ್ಸ, ನಿಚ್ಚಂ ವುಡ್ಢಾಪಚಾಯಿನೋ;

ಚತ್ತಾರೋ ಧಮ್ಮಾ ವಡ್ಢನ್ತಿ, ಆಯು ವಣ್ಣೋ ಸುಖಂ ಬಲ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಭಿವಾದನಸೀಲಿಸ್ಸಾತಿ ವನ್ದನಸೀಲಿಸ್ಸ, ಅಭಿಣ್ಹಂ ವನ್ದನಕಿಚ್ಚಪಸುತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ವುಡ್ಢಾಪಚಾಯಿನೋತಿ ಗಿಹಿಸ್ಸ ವಾ ತದಹುಪಬ್ಬಜಿತೇ ದಹರಸಾಮಣೇರೇಪಿ, ಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ವಾ ಉಪಸಮ್ಪದಾಯ ವಾ ವುಡ್ಢತರೇ ಗುಣವುಡ್ಢೇ ಅಪಚಾಯಮಾನಸ್ಸ, ಅಭಿವಾದನೇನ ವಾ ನಿಚ್ಚಂ ಪೂಜೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಚತ್ತಾರೋ ಧಮ್ಮಾ ವಡ್ಢನ್ತೀತಿ ಆಯುಮ್ಹಿ ವಡ್ಢಮಾನೇ ಯತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ತಂ ವಡ್ಢತಿ, ತತ್ತಕಂ ಇತರೇಪಿ ವಡ್ಢನ್ತಿಯೇವ. ಯೇನ ಹಿ ಪಞ್ಞಾಸವಸ್ಸಆಯುಸಂವತ್ತನಿಕಂ ಕುಸಲಂ ಕತಂ, ಪಞ್ಚವೀಸತಿವಸ್ಸಕಾಲೇ ಚಸ್ಸ ಜೀವಿತನ್ತರಾಯೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯ, ಸೋ ಅಭಿವಾದನಸೀಲತಾಯ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ, ಸೋ ಯಾವತಾಯುಕಮೇವ ತಿಟ್ಠತಿ, ವಣ್ಣಾದಯೋಪಿಸ್ಸ ಆಯುನಾವ ಸದ್ಧಿಂ ವಡ್ಢನ್ತಿ. ಇತೋ ಉತ್ತರಿಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಅನನ್ತರಾಯೇನ ಪವತ್ತಸ್ಸಾಯುನೋ ವಡ್ಢನಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಆಯುವಡ್ಢನಕುಮಾರೋ ಪಞ್ಚಹಿ ಉಪಾಸಕಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ, ಅಞ್ಞೇಪಿ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಆಯುವಡ್ಢನಕುಮಾರವತ್ಥು ಅಟ್ಠಮಂ.

೯. ಸಂಕಿಚ್ಚಸಾಮಣೇರವತ್ಥು

ಯೋ ಚ ವಸ್ಸಸತಂ ಜೀವೇತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸಂಕಿಚ್ಚಸಾಮಣೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕಿರ ತಿಂಸಮತ್ತಾ ಕುಲಪುತ್ತಾ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಸಾಸನೇ ಉರಂ ದತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿಂಸು. ತೇ ಉಪಸಮ್ಪದಾಯ ಪಞ್ಚವಸ್ಸಾ ಹುತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಗನ್ಥಧುರಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಧುರನ್ತಿ ದ್ವೇ ಧುರಾನೀತಿ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಮಯಂ ಮಹಲ್ಲಕಕಾಲೇ ಪಬ್ಬಜಿತಾ’’ತಿ ಗನ್ಥಧುರೇ ಉಸ್ಸಾಹಂ ಅಕತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಧುರಂ ಪೂರೇತುಕಾಮಾ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಏಕಂ ಅರಞ್ಞಾಯತನಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸತ್ಥಾರಂ ಆಪುಚ್ಛಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಕತರಂ ಠಾನಂ ಗಮಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಅಸುಕಂ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ತತ್ಥ ತೇಸಂ ಏಕಂ ವಿಘಾಸಾದಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಭಯಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತಞ್ಚ ಪನ ಸಂಕಿಚ್ಚಸಾಮಣೇರೇ ಗತೇ ವೂಪಸಮಿಸ್ಸತಿ, ಅಥ ನೇಸಂ ಪಬ್ಬಜಿತಕಿಚ್ಚಂ ಪಾರಿಪೂರಿಂ ಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅಞ್ಞಾಸಿ.

ಸಂಕಿಚ್ಚಸಾಮಣೇರೋ ನಾಮ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸಾಮಣೇರೋ ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕೋ ಜಾತಿಯಾ. ತಸ್ಸ ಕಿರ ಮಾತಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಅಡ್ಢಕುಲಸ್ಸ ಧೀತಾ. ಸಾ ತಸ್ಮಿಂ ಕುಚ್ಛಿಗತೇ ಏಕೇನ ಬ್ಯಾಧಿನಾ ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ಕಾಲಮಕಾಸಿ. ತಸ್ಸಾ ಝಾಪಿಯಮಾನಾಯ ಠಪೇತ್ವಾ ಗಬ್ಭಮಂಸಂ ಸೇಸಂ ಝಾಯಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ಗಬ್ಭಮಂಸಂ ಚಿತಕತೋ ಓತಾರೇತ್ವಾ ದ್ವೀಸು ತೀಸು ಠಾನೇಸು ಸೂಲೇಹಿ ವಿಜ್ಝಿಂಸು. ಸೂಲಕೋಟಿ ದಾರಕಸ್ಸ ಅಕ್ಖಿಕೋಟಿಂ ಪಹರಿ. ಏವಂ ಗಬ್ಭಮಂಸಂ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಅಙ್ಗಾರರಾಸಿಮ್ಹಿ ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅಙ್ಗಾರೇಹೇವ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು. ಗಬ್ಭಮಂಸಂ ಝಾಯಿ, ಅಙ್ಗಾರಮತ್ಥಕೇ ಪನ ಸುವಣ್ಣಬಿಮ್ಬಸದಿಸೋ ದಾರಕೋ ಪದುಮಗಬ್ಭೇ ನಿಪನ್ನೋ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ. ಪಚ್ಛಿಮಭವಿಕಸ್ಸ ಸತ್ತಸ್ಸ ಹಿ ಸಿನೇರುನಾ ಓತ್ಥರಿಯಮಾನಸ್ಸಪಿ ಅರಹತ್ತಂ ಅಪ್ಪತ್ವಾ ಜೀವಿತಕ್ಖಯೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಪುನದಿವಸೇ ‘‘ಚಿತಕಂ ನಿಬ್ಬಾಪೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆಗತಾ ತಥಾನಿಪನ್ನಂ ದಾರಕಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಚ್ಛರಿಯಬ್ಭುತಚಿತ್ತಜಾತಾ ‘‘ಕಥಞ್ಹಿ ನಾಮ ಏತ್ತಕೇಸು ದಾರೂಸು ಖೀಯಮಾನೇಸು ಸಕಲಸರೀರೇ ಝಾಪಿಯಮಾನೇ ದಾರಕೋ ನ ಝಾಯಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ದಾರಕಂ ಆದಾಯ ಅನ್ತೋಗಾಮಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನೇಮಿತ್ತಕೇ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ನೇಮಿತ್ತಕಾ ‘‘ಸಚೇ ಅಯಂ ದಾರಕೋ ಅಗಾರಂ ಅಜ್ಝಾವಸ್ಸಿಸ್ಸತಿ, ಯಾವ ಸತ್ತಮಾ ಕುಲಪರಿವಟ್ಟಾ ಞಾತಕಾ ದುಗ್ಗತಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ? ಸಚೇ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸತಿ, ಪಞ್ಚಹಿ ಸಮಣಸತೇಹಿ ಪರಿವುತೋ ವಿಚರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ತಸ್ಸ ಸಙ್ಕುನಾ ಅಕ್ಖಿಕೋಟಿಯಾ ಭಿನ್ನತ್ತಾ ಸಂಕಿಚ್ಚನ್ತಿ ನಾಮಂ ಕರಿಂಸು. ಸೋ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಸಂಕಿಚ್ಚೋತಿ ಪಞ್ಞಾಯಿ. ಅಥ ನಂ ಞಾತಕಾ ‘‘ಹೋತು, ವಡ್ಢಿತಕಾಲೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಸಾರಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಾಜೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಪೋಸಿಂಸು. ಸೋ ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕಕಾಲೇ ‘‘ತವ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಯಂ ವಸನಕಾಲೇ ಮಾತಾ ತೇ ಕಾಲಮಕಾಸಿ, ತಸ್ಸಾ ಸರೀರೇ ಝಾಪಿಯಮಾನೇಪಿ ತ್ವಂ ನ ಝಾಯೀ’’ತಿ ಕುಮಾರಕಾನಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಕಿರ ಏವರೂಪಾ ಭಯಾ ಮುತ್ತೋ, ಕಿಂ ಮೇ ಘರಾವಾಸೇನ, ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಞಾತಕಾನಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ತೇ ‘‘ಸಾಧು, ತಾತಾ’’ತಿ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ನೇತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಮಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಥಾ’’ತಿ ಅದಂಸು. ಥೇರೋ ತಚಪಞ್ಚಕಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ದತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ. ಸೋ ಖುರಗ್ಗೇಯೇವ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ. ಅಯಂ ಸಂಕಿಚ್ಚಸಾಮಣೇರೋ ನಾಮ.

ಸತ್ಥಾ ‘‘ಏತಸ್ಮಿಂ ಗತೇ ತಂ ಭಯಂ ವೂಪಸಮಿಸ್ಸತಿ, ಅಥ ನೇಸಂ ಪಬ್ಬಜಿತಕಿಚ್ಚಂ ಪಾರಿಪೂರಿಂ ಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಜೇಟ್ಠಭಾತಿಕಂ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ತೇ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ಆವುಸೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಮಯಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತುಕಾಮಾ ಹುತ್ವಾ ಆಪುಚ್ಛಿಮ್ಹಾ, ಅಥ ನೋ ಸತ್ಥಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಜೇಟ್ಠಭಾತಿಕಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ? ‘‘ತೇನಮ್ಹಾ ಇಧಾಗತಾ’’ತಿ. ಥೇರೋ ‘‘ಸತ್ಥಾರಾ ಇಮೇ ಏಕಂ ಕಾರಣಂ ದಿಸ್ವಾ ಇಧ ಪಹಿತಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಏತ’’ನ್ತಿ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ತಮತ್ಥಂ ಞತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಅತ್ಥಿ ಪನ ವೋ, ಆವುಸೋ, ಸಾಮಣೇರೋ’’ತಿ? ‘‘ನತ್ಥಿ, ಆವುಸೋ’’ತಿ. ‘‘ಸಚೇ ನತ್ಥಿ, ಇಮಂ ಸಂಕಿಚ್ಚಸಾಮಣೇರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ. ‘‘ಅಲಂ, ಆವುಸೋ, ಸಾಮಣೇರಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ನೋ ಪಲಿಬೋಧೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಕಿಂ ಅರಞ್ಞೇ ವಸನ್ತಾನಂ ಸಾಮಣೇರೇನಾ’’ತಿ? ‘‘ನಾವುಸೋ, ಇಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಲಿಬೋಧೋ, ಅಪಿಚ ಖೋ ಪನ ತುಮ್ಹೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ಇಮಸ್ಸ ಪಲಿಬೋಧೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ಸತ್ಥಾಪಿ ತುಮ್ಹೇ ಮಮ ಸನ್ತಿಕಂ ಪಹಿಣನ್ತೋ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಪಹಿಣನಂ ಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತೋ ಪಹಿಣಿ, ಇಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ. ತೇ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಅಧಿವಾಸೇತ್ವಾ ಸಾಮಣೇರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕತಿಂಸ ಜನಾ ಥೇರಂ ಅಪಲೋಕೇತ್ವಾ ವಿಹಾರಾ ನಿಕ್ಖಮ್ಮ ಚಾರಿಕಂ ಚರನ್ತಾ ವೀಸಯೋಜನಸತಮತ್ಥಕೇ ಏಕಂ ಸಹಸ್ಸಕುಲಂ ಗಾಮಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು.

ಮನುಸ್ಸಾ ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತಾ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಪರಿವಿಸಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕತ್ಥ ಗಮಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಯಥಾಫಾಸುಕಟ್ಠಾನಂ, ಆವುಸೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ‘‘ಮಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಅಯ್ಯೇಸು ಇಮಂ ಠಾನಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅನ್ತೋವಸ್ಸಂ ವಸನ್ತೇಸು ಪಞ್ಚಸೀಲಂ ಸಮಾದಾಯ ಉಪೋಸಥಕಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಯಾಚಿಂಸು. ಥೇರಾ ಅಧಿವಾಸೇಸುಂ. ಅಥ ನೇಸಂ ಮನುಸ್ಸಾ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನದಿವಾಟ್ಠಾನಚಙ್ಕಮನಪಣ್ಣಸಾಲಾಯೋ ಸಂವಿದಹಿತ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ಮಯಂ, ಸ್ವೇ ಮಯ’’ನ್ತಿ ಉಸ್ಸಾಹಪ್ಪತ್ತಾ ಉಪಟ್ಠಾನಮಕಂಸು. ಥೇರಾ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕದಿವಸೇ ಕತಿಕವತ್ತಂ ಕರಿಂಸು, ‘‘ಆವುಸೋ, ಅಮ್ಹೇಹಿ ಧರಮಾನಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹಿತಂ, ನ ಖೋ ಪನ ಸಕ್ಕಾ ಅಞ್ಞತ್ರ ಪಟಿಪತ್ತಿಸಮ್ಪದಾಯ ಬುದ್ಧೇ ಆರಾಧೇತುಂ, ಅಮ್ಹಾಕಞ್ಚ ಅಪಾಯದ್ವಾರಾನಿ ವಿವಟಾನೇವ, ತಸ್ಮಾ ಅಞ್ಞತ್ರ ಪಾತೋ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರವೇಲಂ, ಸಾಯಂ ಥೇರೂಪಟ್ಠಾನವೇಲಞ್ಚ ಸೇಸಕಾಲೇ ದ್ವೇ ಏಕಟ್ಠಾನೇ ನ ಭವಿಸ್ಸಾಮ, ಯಸ್ಸ ಅಫಾಸುಕಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ತೇನ ಘಣ್ಡಿಯಾ ಪಹಟಾಯ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮ, ಇತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ರತ್ತಿಭಾಗೇ ವಾ ದಿವಸಭಾಗೇ ವಾ ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಮನುಯುಞ್ಜಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ.

ತೇಸು ಏವಂ ಕತಿಕಂ ಕತ್ವಾ ವಿಹರನ್ತೇಸು ಏಕೋ ದುಗ್ಗತಪುರಿಸೋ ಧೀತರಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಜೀವನ್ತೋ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ದುಬ್ಭಿಕ್ಖೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಅಪರಂ ಧೀತರಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಜೀವಿತುಕಾಮೋ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ. ಥೇರಾಪಿ ಗಾಮೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಾ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಏಕಿಸ್ಸಾ ನದಿಯಾ ನ್ಹತ್ವಾ ವಾಲುಕಪುಲಿನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕರಿಂಸು. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸೋ ಪುರಿಸೋ ತಂ ಠಾನಂ ಪತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಥೇರಾ ‘‘ಕಹಂ ಗಚ್ಛಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ಸೋ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ಥೇರಾ ತಸ್ಮಿಂ ಕಾರುಞ್ಞಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ, ‘‘ಉಪಾಸಕ, ಅತಿವಿಯ ಛಾತೋಸಿ, ಗಚ್ಛ, ಪಣ್ಣಂ ಆಹರ, ಏಕಮೇಕಂ ತೇ ಭತ್ತಪಿಣ್ಡಂ ದಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇನ ಪಣ್ಣೇ ಆಹಟೇ ಅತ್ತನಾ ಅತ್ತನಾ ಭುಞ್ಜನನಿಯಾಮೇನೇವ ಸೂಪಬ್ಯಞ್ಜನೇಹಿ ಸನ್ನಹಿತ್ವಾ ಏಕಮೇಕಂ ಪಿಣ್ಡಂ ಅದಂಸು. ಏತದೇವ ಕಿರ ವತ್ತಂ, ಯಂ ಭೋಜನಕಾಲೇ ಆಗತಸ್ಸ ಭತ್ತಂ ದದಮಾನೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಅಗ್ಗಭತ್ತಂ ಅದತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಭುಞ್ಜನನಿಯಾಮೇನೇವ ಥೋಕಂ ವಾ ಬಹುಂ ವಾ ದಾತಬ್ಬಂ. ತಸ್ಮಾ ತೇಪಿ ತಥಾ ಅದಂಸು. ಸೋ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚೋ ಥೇರೇ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ, ಅಯ್ಯಾ, ಕೇನಚಿ ನಿಮನ್ತಿತಾ’’ತಿ? ‘‘ನತ್ಥಿ, ಉಪಾಸಕ, ನಿಮನ್ತನಂ, ಮನುಸ್ಸಾ ದೇವಸಿಕಂ ಏವರೂಪಮೇವ ಆಹಾರಂ ದೇನ್ತೀ’’ತಿ. ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಯಂ ನಿಚ್ಚಕಾಲಂ ಉಟ್ಠಾಯ ಸಮುಟ್ಠಾಯ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಾಪಿ ಏವರೂಪಂ ಆಹಾರಂ ಲದ್ಧುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮ, ಕಿಂ ಮೇ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗತೇನ, ಇಮೇಸಂ ಸನ್ತಿಕೇಯೇವ ಜೀವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಅಥ ನೇ ಆಹ – ‘‘ಅಹಂ ವತ್ತಪಟಿವತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಅಯ್ಯಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ವಸಿತುಂ ಇಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧು, ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿ. ಸೋ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ತೇಸಂ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಾಧುಕಂ ವತ್ತಪಟಿವತ್ತಂ ಕರೋನ್ತೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಅತಿವಿಯ ಆರಾಧೇತ್ವಾ ದ್ವೇಮಾಸಚ್ಚಯೇನ ಧೀತರಂ ದಟ್ಠುಕಾಮೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ, ಅಯ್ಯೇ, ಆಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಿ, ನ ಮಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಅನಾಪುಚ್ಛಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತೇಸಂ ಅನಾಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾವ ನಿಕ್ಖಮಿ. ಏತ್ತಕಮೇವ ಕಿರಸ್ಸ ಓಳಾರಿಕಂ ಖಲಿತಂ ಅಹೋಸಿ, ಯಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅನಾರೋಚೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ.

ತಸ್ಸ ಪನ ಗಮನಮಗ್ಗೇ ಏಕಾ ಅಟವೀ ಅತ್ಥಿ. ತತ್ಥ ಪಞ್ಚಸತಾನಂ ಚೋರಾನಂ ‘‘ಯೋ ಇಮಂ ಅಟವಿಂ ಪವಿಸತಿ, ತಂ ಮಾರೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಮಂಸಲೋಹಿತೇನ ತುಯ್ಹಂ ಬಲಿಕಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ದೇವತಾಯ ಆಯಾಚನಂ ಕತ್ವಾ ವಸನ್ತಾನಂ ಸತ್ತಮೋ ದಿವಸೋ ಹೋತಿ. ತಸ್ಮಾ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಚೋರಜೇಟ್ಠಕೋ ರುಕ್ಖಂ ಆರುಯ್ಹ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ತಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಚೋರಾನಂ ಸಞ್ಞಮದಾಸಿ. ತೇ ತಸ್ಸ ಅಟವಿಮಜ್ಝಂ ಪವಿಟ್ಠಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ತಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಗಾಳ್ಹಬನ್ಧನಂ ಕತ್ವಾ ಅರಣಿಸಹಿತೇನ ಅಗ್ಗಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ದಾರೂನಿ ಸಙ್ಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಮಹನ್ತಂ ಅಗ್ಗಿಕ್ಖನ್ಧಂ ಕತ್ವಾ ಸೂಲಾನಿ ತಚ್ಛಿಂಸು. ಸೋ ತೇಸಂ ತಂ ಕಿರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಸಾಮಿ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ನೇವ ಸೂಕರಾ, ನ ಮಿಗಾದಯೋ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಇದಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ತಂ ಮಾರೇತ್ವಾ ತವ ಮಂಸಲೋಹಿತೇನ ದೇವತಾಯ ಬಲಿಕಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ಸೋ ಮರಣಭಯತಜ್ಜಿತೋ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ತಂ ಉಪಕಾರಂ ಅಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಕೇವಲಂ ಅತ್ತನೋ ಜೀವಿತಮೇವ ರಕ್ಖಮಾನೋ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಸಾಮಿ, ಅಹಂ ವಿಘಾಸಾದೋ, ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ವಡ್ಢಿತೋ, ವಿಘಾಸಾದೋ ನಾಮ ಕಾಳಕಣ್ಣಿಕೋ, ಅಯ್ಯಾ ಪನ ಯತೋ ತತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾಪಿ ಖತ್ತಿಯಾವ, ಅಸುಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಏಕತಿಂಸ ಭಿಕ್ಖೂ ವಸನ್ತಿ, ತೇ ಮಾರೇತ್ವಾ ಬಲಿಕಮ್ಮಂ ಕರೋಥ, ಅತಿವಿಯ ವೋ ದೇವತಾ ತುಸ್ಸಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಚೋರಾ ‘‘ಭದ್ದಕಂ ಏಸ ವದೇತಿ, ಕಿಂ ಇಮಿನಾ ಕಾಳಕಣ್ಣಿನಾ, ಖತ್ತಿಯೇ ಮಾರೇತ್ವಾ ಬಲಿಕಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಏಹಿ, ನೇಸಂ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ದಸ್ಸೇಹೀ’’ತಿ ತಮೇವ ಮಗ್ಗದೇಸಕಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನಂ ಪತ್ವಾ ವಿಹಾರಮಜ್ಝೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಅದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಹಂ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ನಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ಸೋ ದ್ವೇ ಮಾಸೇ ವಸಿತತ್ತಾ ತೇಸಂ ಕತಿಕವತ್ತಂ ಜಾನನ್ತೋ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಅತ್ತನೋ ದಿವಾಟ್ಠಾನರತ್ತಿಟ್ಠಾನೇಸು ನಿಸಿನ್ನಾ, ಏತಂ ಘಣ್ಡಿಂ ಪಹರಥ, ಘಣ್ಡಿಸದ್ದೇನ ಸನ್ನಿಪತಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ. ಚೋರಜೇಟ್ಠಕೋ ಘಣ್ಡಿಂ ಪಹರಿ.

ಭಿಕ್ಖೂ ಘಣ್ಡಿಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಅಕಾಲೇ ಘಣ್ಡಿ ಪಹಟಾ, ಕಸ್ಸಚಿ ಅಫಾಸುಕಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ವಿಹಾರಮಜ್ಝೇ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಪಞ್ಞತ್ತೇಸು ಪಾಸಾಣಫಲಕೇಸು ನಿಸೀದಿಂಸು. ಸಙ್ಘತ್ಥೇರೋ ಚೋರೇ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಉಪಾಸಕಾ ಕೇನಾಯಂ ಘಣ್ಡಿ ಪಹಟಾ’’ತಿ? ಚೋರಜೇಟ್ಠಕೋ ಆಹ – ‘‘ಮಯಾ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ’’ತಿ? ‘‘ಅಮ್ಹೇಹಿ ಅಟವಿದೇವತಾಯ ಆಯಾಚಿತಂ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಸಾ ಬಲಿಕಮ್ಮಕರಣತ್ಥಾಯ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಮಹಾಥೇರೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಹ – ‘‘ಆವುಸೋ, ಭಾತಿಕಾನಂ ಉಪ್ಪನ್ನಕಿಚ್ಚಂ ನಾಮ ಜೇಟ್ಠಭಾತಿಕೇನ ನಿತ್ಥರಿತಬ್ಬಂ, ಅಹಂ ಅತ್ತನೋ ಜೀವಿತಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ಇಮೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ಮಾ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಅನ್ತರಾಯೋ ಹೋತು, ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ. ಅನುಥೇರೋ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಜೇಟ್ಠಭಾತು ಕಿಚ್ಚಂ ನಾಮ ಕನಿಟ್ಠಸ್ಸ ಭಾರೋ, ಅಹಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ತುಮ್ಹೇ ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಹೋಥಾ’’ತಿ. ಇಮಿನಾ ಉಪಾಯೇನ ‘‘ಅಹಮೇವ ಅಹಮೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ತಿಂಸಪಿ ಜನಾ ಉಟ್ಠಹಿಂಸು, ಏವಂ ತೇ ನೇವ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಮಾತುಯಾ ಪುತ್ತಾ, ನ ಏಕಸ್ಸ ಪಿತುನೋ, ನಾಪಿ ವೀತರಾಗಾ, ಅಥ ಚ ಪನ ಅವಸೇಸಾನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಜೀವಿತಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿಂಸು. ತೇಸು ಏಕೋಪಿ ‘‘ತ್ವಂ ಯಾಹೀ’’ತಿ ವತ್ತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನಾಮ ನಾಹೋಸಿ.

ಸಂಕಿಚ್ಚಸಾಮಣೇರೋ ತೇಸಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇ ತಿಟ್ಠಥ, ಅಹಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಜೀವಿತಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ತೇ ಆಹಂಸು – ‘‘ಆವುಸೋ, ಮಯಂ ಸಬ್ಬೇ ಏಕತೋ ಮಾರಿಯಮಾನಾಪಿ ತಂ ಏಕಕಂ ನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘‘ಆವುಸೋ, ತ್ವಂ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸಾಮಣೇರೋ, ಸಚೇ ತಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸ್ಸಾಮ, ಸಾಮಣೇರಂ ಮೇ ಆದಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಚೋರಾನಂ ನಿಯ್ಯಾದಿಂಸೂ’ತಿ ಥೇರೋ ನೋ ಗರಹಿಸ್ಸತಿ, ತಂ ನಿನ್ದಂ ನಿತ್ಥರಿತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮ, ತೇನ ತಂ ನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ತುಮ್ಹೇ ಮಮ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಪಹಿಣನ್ತೋಪಿ, ಮಮ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಮಂ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪಹಿಣನ್ತೋಪಿ ಇದಮೇವ ಕಾರಣಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಹಿಣಿ, ತಿಟ್ಠಥ ತುಮ್ಹೇ, ಅಹಮೇವ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸೋ ತಿಂಸ ಭಿಕ್ಖೂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ, ಭನ್ತೇ, ಮೇ ದೋಸೋ ಅತ್ಥಿ, ಖಮಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿ. ತದಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಮಹಾಸಂವೇಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ, ಅಕ್ಖೀನಿ ಅಸ್ಸುಪುಣ್ಣಾನಿ ಹದಯಮಂಸಂ ಪವೇಧಿ. ಮಹಾಥೇರೋ ಚೋರೇ ಆಹ – ‘‘ಉಪಾಸಕಾ ಅಯಂ ದಹರಕೋ ತುಮ್ಹೇ ಅಗ್ಗಿಂ ಕರೋನ್ತೇ, ಸೂಲಾನಿ ತಚ್ಛನ್ತೇ, ಪಣ್ಣಾನಿ ಅತ್ಥರನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಭಾಯಿಸ್ಸತಿ, ಇಮಂ ಏಕಮನ್ತೇ ಠಪೇತ್ವಾ ತಾನಿ ಕಿಚ್ಚಾನಿ ಕರೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ. ಚೋರಾ ಸಾಮಣೇರಂ ಆದಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚಾನಿ ಕರಿಂಸು.

ಕಿಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಚೋರಜೇಟ್ಠಕೋ ಅಸಿಂ ಅಬ್ಬಾಹಿತ್ವಾ ಸಾಮಣೇರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿ. ಸಾಮಣೇರೋ ನಿಸೀದಮಾನೋ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾವ ನಿಸೀದಿ. ಚೋರಜೇಟ್ಠಕೋ ಅಸಿಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಖನ್ಧೇ ಪಾತೇಸಿ, ಅಸಿ ನಮಿತ್ವಾ ಧಾರಾಯ ಧಾರಂ ಪಹರಿ, ಸೋ ‘‘ನ ಸಮ್ಮಾ ಪಹರಿ’’ನ್ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ಪುನ ತಂ ಉಜುಕಂ ಕತ್ವಾ ಪಹರಿ. ಅಸಿ ತಾಲಪಣ್ಣಂ ವಿಯ ವೇಠಯಮಾನೋ ಥರುಮೂಲಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಸಾಮಣೇರಞ್ಹಿ ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಸಿನೇರುನಾ ಅವತ್ಥರನ್ತೋಪಿ ಮಾರೇತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಪಗೇವ ಅಸಿನಾ. ತಂ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಚೋರಜೇಟ್ಠಕೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಪುಬ್ಬೇ ಮೇ ಅಸಿ ಸಿಲಾಥಮ್ಭಂ ವಾ ಖದಿರಖಾಣುಂ ವಾ ಕಳೀರಂ ವಿಯ ಛಿನ್ದತಿ, ಇದಾನಿ ಏಕವಾರಂ ನಮಿ, ಏಕವಾರಂ ತಾಲಪತ್ತವೇಠಕೋ ವಿಯ ಜಾತೋ. ಅಯಂ ನಾಮ ಅಸಿ ಅಚೇತನಾ ಹುತ್ವಾಪಿ ಇಮಸ್ಸ ಗುಣಂ ಜಾನಾತಿ, ಅಹಂ ಸಚೇತನೋಪಿ ನ ಜಾನಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ಅಸಿಂ ಭೂಮಿಯಂ ಖಿಪಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ಉರೇನ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಯಂ ಧನಕಾರಣಾ ಅಟವಿಂ ಪವಿಟ್ಠಾಮ್ಹಾ, ಅಮ್ಹೇ ದೂರತೋವ ದಿಸ್ವಾ ಸಹಸ್ಸಮತ್ತಾಪಿ ಮನುಸ್ಸಾ ಪವೇಧನ್ತಿ, ದ್ವೇ ತಿಸ್ಸೋ ಕಥಾ ಕಥೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ. ತವ ಪನ ಸನ್ತಾಸಮತ್ತಮ್ಪಿ ನತ್ಥಿ, ಉಕ್ಕಾಮುಖೇ ಸುವಣ್ಣಂ ವಿಯ ಸುಪುಪ್ಫಿತಕಣಿಕಾರಂ ವಿಯ ಚ ತೇ ಮುಖಂ ವಿರೋಚತಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ತಸ್ಸ ತೇ ನತ್ಥಿ ಭೀತತ್ತಂ, ಭಿಯ್ಯೋ ವಣ್ಣೋ ಪಸೀದತಿ;

ಕಸ್ಮಾ ನ ಪರಿದೇವೇಸಿ, ಏವರೂಪೇ ಮಹಬ್ಭಯೇ’’ತಿ. (ಥೇರಗಾ. ೭೦೬);

ಸಾಮಣೇರೋ ಝಾನಾ ವುಟ್ಠಾಯ ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ, ‘‘ಆವುಸೋ ಗಾಮಣಿ, ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಅತ್ತಭಾವೋ ನಾಮ ಸೀಸೇ ಠಪಿತಭಾರೋ ವಿಯ ಹೋತಿ, ಸೋ ತಸ್ಮಿಂ ಭಿಜ್ಜನ್ತೇ ವಾ ನಸ್ಸನ್ತೇ ವಾ ತುಸ್ಸತೇವ, ನ ಭಾಯತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

‘‘ನತ್ಥಿ ಚೇತಸಿಕಂ ದುಕ್ಖಂ, ಅನಪೇಕ್ಖಸ್ಸ ಗಾಮಣಿ;

ಅತಿಕ್ಕನ್ತಾ ಭಯಾ ಸಬ್ಬೇ, ಖೀಣಸಂಯೋಜನಸ್ಸ ವೇ.

‘‘ಖೀಣಾಯ ಭವನೇತ್ತಿಯಾ, ದಿಟ್ಠೇ ಧಮ್ಮೇ ಯಥಾತಥೇ;

ನ ಭಯಂ ಮರಣೇ ಹೋತಿ, ಭಾರನಿಕ್ಖೇಪನೇ ಯಥಾ’’ತಿ. (ಥೇರಗಾ. ೭೦೭-೭೦೮);

ಸೋ ತಸ್ಸ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ಚೋರಸತಾನಿ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ? ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಪನ, ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಮಮ ತಾವ, ಭೋ, ‘ಏವರೂಪಂ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಗಾರಮಜ್ಝೇ ಕಮ್ಮಂ ನತ್ಥಿ, ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ. ಮಯಮ್ಪಿ ತಥೇವ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧು, ತಾತಾ’’ತಿ ತತೋ ಪಞ್ಚಸತಾಪಿ ಚೋರಾ ಸಾಮಣೇರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿಂಸು. ಸೋ ತೇಸಂ ಅಸಿಧಾರಾಹಿ ಏವ ಕೇಸೇ ಚೇವ ವತ್ಥದಸಾ ಚ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ತಮ್ಬಮತ್ತಿಕಾಯ ರಜಿತ್ವಾ ತಾನಿ ಕಾಸಾಯಾನಿ ಅಚ್ಛಾದಾಪೇತ್ವಾ ದಸಸು ಸೀಲೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ತೇ ಆದಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಚಾಹಂ ಥೇರೇ ಅದಿಸ್ವಾವ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ತೇ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸನ್ತಿ. ಚೋರಾನಞ್ಹಿ ಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖನ್ತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತೇಸು ಏಕೋಪಿ ಅಸ್ಸೂನಿ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ, ‘ಮಾರಿತೋ ನು ಖೋ ಸಾಮಣೇರೋ, ನೋ’ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತಾನಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಅಭಿಮುಖಂ ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ದಿಸ್ವಾವ ನೇ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ಪಞ್ಚಸತಭಿಕ್ಖುಪರಿವಾರೋ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ದಸ್ಸನೇನ ಪಟಿಲದ್ಧಅಸ್ಸಾಸೇಹಿ ತೇಹಿ ‘‘ಕಿಂ, ಸಪ್ಪುರಿಸ, ಸಂಕಿಚ್ಚ, ಲದ್ಧಂ ತೇ ಜೀವಿತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ, ಇಮೇ ಮಂ ಮಾರೇತುಕಾಮಾ ಹುತ್ವಾ ಮಾರೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಮಮ ಗುಣೇ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾ, ಅಹಂ ‘ತುಮ್ಹೇ ದಿಸ್ವಾವ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಆಗತೋ, ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋಥ, ಅಹಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಇತರೇ ಆದಾಯ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಸಂಕಿಚ್ಚ, ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾ ತೇ ಲದ್ಧಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ಥೇರೇನ ‘‘ಗಚ್ಛ ಸಂಕಿಚ್ಚ, ಸತ್ಥಾರಂ ಪಸ್ಸಾಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಥೇರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ತೇ ಆದಾಯ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಾಪಿ ‘‘ಕಿಂ ಸಂಕಿಚ್ಚ, ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾ ತೇ ಲದ್ಧಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಏವಂ ಕಿರ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಚೋರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ದುಸ್ಸೀಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ವಸ್ಸಸತಂ ಜೀವನತೋ ಇದಾನಿ ಸೀಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಏಕದಿವಸಮ್ಪಿ ಜೀವಿತಂ ಸೇಯ್ಯೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೧೦.

‘‘ಯೋ ಚ ವಸ್ಸಸತಂ ಜೀವೇ, ದುಸ್ಸೀಲೋ ಅಸಮಾಹಿತೋ;

ಏಕಾಹಂ ಜೀವಿತಂ ಸೇಯ್ಯೋ, ಸೀಲವನ್ತಸ್ಸ ಝಾಯಿನೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ದುಸ್ಸೀಲೋತಿ ನಿಸ್ಸೀಲೋ. ಸೀಲವನ್ತಸ್ಸಾತಿ ದುಸ್ಸೀಲಸ್ಸ ವಸ್ಸಸತಂ ಜೀವನತೋ ಸೀಲವನ್ತಸ್ಸ ದ್ವೀಹಿ ಝಾನೇಹಿ ಝಾಯಿನೋ ಏಕದಿವಸಮ್ಪಿ ಏಕಮುಹುತ್ತಮ್ಪಿ ಜೀವಿತಂ ಸೇಯ್ಯೋ, ಉತ್ತಮನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ತೇ ಪಞ್ಚಸತಾಪಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು, ಸಮ್ಪತ್ತಮಹಾಜನಸ್ಸಾಪಿ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಸಂಕಿಚ್ಚೋ ಉಪಸಮ್ಪದಂ ಲಭಿತ್ವಾ ದಸವಸ್ಸೋ ಹುತ್ವಾ ಸಾಮಣೇರಂ ಗಣ್ಹಿ. ಸೋ ಪನ ತಸ್ಸೇವ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯೋ ಅಧಿಮುತ್ತಸಾಮಣೇರೋ ನಾಮ. ಅಥ ನಂ ಥೇರೋ ಪರಿಪುಣ್ಣವಸ್ಸಕಾಲೇ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಉಪಸಮ್ಪದಂ ತೇ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಗಚ್ಛ, ಞಾತಕಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ವಸ್ಸಪರಿಮಾಣಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಏಹೀ’’ತಿ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ. ಸೋ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಪಞ್ಚಸತೇಹಿ ಚೋರೇಹಿ ಬಲಿಕಮ್ಮತ್ಥಾಯ ಮಾರಿಯಮಾನೋ ತೇಸಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೇಹಿ ತೇಹಿ ‘‘ನ ತೇ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅತ್ಥಿಭಾವೋ ಕಸ್ಸಚಿ ಆರೋಚೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವಿಸ್ಸಟ್ಠೋ ಪಟಿಪಥೇ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ತಮೇವ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತಾನಮ್ಪಿ ತೇಸಂ ಸಚ್ಚಮನುರಕ್ಖನ್ತೋ ನಾರೋಚೇಸಿ. ತೇಸಂ ಚೋರೇಹಿ ವಿಹೇಠಿಯಮಾನಾನಂ ‘‘ತ್ವಮ್ಪಿ ಚೋರೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ಮಞ್ಞೇ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ನಾರೋಚೇಸೀ’’ತಿ ಪರಿದೇವನ್ತಾನಂ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ತೇ ಮಾತಾಪಿತೂನಮ್ಪಿ ಅನಾರೋಚಿತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿಂಸು. ಸೋಪಿ ಸಂಕಿಚ್ಚಸಾಮಣೇರೋ ವಿಯ ತೇ ಸಬ್ಬೇ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಆನೇತ್ವಾ ತೇನ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಪೇಸಿತೋ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಏವಂ ಕಿರ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಮೇವ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಯೋ ಚ ವಸ್ಸಸತಂ ಜೀವೇ, ದುಸ್ಸೀಲೋ ಅಸಮಾಹಿತೋ;

ಏಕಾಹಂ ಜೀವಿತಂ ಸೇಯ್ಯೋ, ಸೀಲವನ್ತಸ್ಸ ಝಾಯಿನೋ’’ತಿ.

ಇದಮ್ಪಿ ಅಧಿಮುತ್ತಸಾಮಣೇರವತ್ಥು ವುತ್ತನಯಮೇವಾತಿ.

ಸಂಕಿಚ್ಚಸಾಮಣೇರವತ್ಥು ನವಮಂ.

೧೦. ಖಾಣುಕೋಣ್ಡಞ್ಞತ್ಥೇರವತ್ಥು

ಯೋ ಚ ವಸ್ಸಸತಂ ಜೀವೇತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಖಾಣುಕೋಣ್ಡಞ್ಞತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸೋ ಕಿರ ಥೇರೋ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅರಞ್ಞೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ‘‘ಸತ್ಥು ಆರೋಚೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತತೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಕಿಲನ್ತೋ ಮಗ್ಗಾ ಓಕ್ಕಮ್ಮ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪಿಟ್ಠಿಪಾಸಾಣೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿ. ಅಥೇಕಂ ಗಾಮಂ ವಿಲುಮ್ಪಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚಸತಾ ಚೋರಾ ಅತ್ತನೋ ಬಲಾನುರೂಪೇನ ಭಣ್ಡಿಕಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಸೀಸೇನಾದಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ದೂರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕಿಲನ್ತರೂಪಾ ‘‘ದೂರಂ ಆಗತಾಮ್ಹ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಿಟ್ಠಿಪಾಸಾಣೇ ವಿಸ್ಸಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಮಗ್ಗಾ ಓಕ್ಕಮ್ಮ ಪಿಟ್ಠಿಪಾಸಾಣಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾಪಿ ‘‘ಖಾಣುಕೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಸಞ್ಞಿನೋ ಅಹೇಸುಂ. ಅಥೇಕೋ ಚೋರೋ ಥೇರಸ್ಸ ಸೀಸೇ ಭಣ್ಡಿಕಂ ಠಪೇಸಿ, ಅಪರೋಪಿ ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಭಣ್ಡಿಕಂ ಠಪೇಸಿ. ಏವಂ ಪಞ್ಚಸತಾಪಿ ಚೋರಾ ಪಞ್ಚಹಿ ಭಣ್ಡಿಕಸತೇಹಿ ಥೇರಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಸಯಮ್ಪಿ ನಿಸಿನ್ನಾ ನಿದ್ದಾಯಿತ್ವಾ ಅರುಣುಗ್ಗಮನಕಾಲೇ ಪಬುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಭಣ್ಡಿಕಂ ಗಣ್ಹನ್ತಾ ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಮನುಸ್ಸೋ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಪಲಾಯಿತುಂ ಆರಭಿಂಸು. ಅಥ ನೇ ಥೇರೋ ಆಹ – ‘‘ಮಾ ಭಾಯಿತ್ಥ ಉಪಾಸಕಾ, ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಅಹ’’ನ್ತಿ. ತೇ ಥೇರಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ‘‘ಖಮಥ, ಭನ್ತೇ, ಮಯಂ ಖಾಣುಕಸಞ್ಞಿನೋ ಅಹುಮ್ಹಾ’’ತಿ ಥೇರಂ ಖಮಾಪೇತ್ವಾ ಚೋರಜೇಟ್ಠಕೇನ ‘‘ಅಹಂ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಸೇಸಾ ‘‘ಮಯಮ್ಪಿ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಏಕಚ್ಛನ್ದಾ ಹುತ್ವಾ ಥೇರಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿಂಸು. ಥೇರೋ ಸಂಕಿಚ್ಚಸಾಮಣೇರೋ ವಿಯ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತೇ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಖಾಣುಕೋಣ್ಡಞ್ಞೋತಿ ಪಞ್ಞಾಯಿ. ಸೋ ತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಾ ‘‘ಕಿಂ, ಕೋಣ್ಡಞ್ಞ, ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾ ತೇ ಲದ್ಧಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಏವಂ ಕಿರ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ, ನ ನೋ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಏವರೂಪೋ ಆನುಭಾವೋ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬೋ, ತೇನಮ್ಹಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏವರೂಪೇ ದುಪ್ಪಞ್ಞಕಮ್ಮೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ವಸ್ಸಸತಂ ಜೀವನತೋ ಇದಾನಿ ವೋ ಪಞ್ಞಾಸಮ್ಪದಾಯ ವತ್ತಮಾನಾನಂ ಏಕಾಹಮ್ಪಿ ಜೀವಿತಂ ಸೇಯ್ಯೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೧೧.

‘‘ಯೋ ಚ ವಸ್ಸಸತಂ ಜೀವೇ, ದುಪ್ಪಞ್ಞೋ ಅಸಮಾಹಿತೋ;

ಏಕಾಹಂ ಜೀವಿತಂ ಸೇಯ್ಯೋ, ಪಞ್ಞವನ್ತಸ್ಸ ಝಾಯಿನೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ದುಪ್ಪಞ್ಞೋ ನಿಪ್ಪಞ್ಞೋ. ಪಞ್ಞವನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಸಪ್ಪಞ್ಞಸ್ಸ. ಸೇಸಂ ಪುರಿಮಸದಿಸಮೇವಾತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಪಞ್ಚಸತಾಪಿ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು. ಸಮ್ಪತ್ತಮಹಾಜನಸ್ಸಾಪಿ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

ಖಾಣುಕೋಣ್ಡಞ್ಞತ್ಥೇರವತ್ಥು ದಸಮಂ.

೧೧. ಸಪ್ಪದಾಸತ್ಥೇರವತ್ಥು

ಯೋ ಚ ವಸ್ಸಸತಂ ಜೀವೇತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸಪ್ಪದಾಸತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕಿರೇಕೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಲದ್ಧೂಪಸಮ್ಪದೋ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತ್ವಾ ‘‘ಮಾದಿಸಸ್ಸ ಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ಗಿಹಿಭಾವೋ ನಾಮ ಅಯುತ್ತೋ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಠತ್ವಾ ಮರಣಮ್ಹಿ ಮೇ ಸೇಯ್ಯೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಮರಣೂಪಾಯಂ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ವಿಚರತಿ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಪಾತೋವ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚಾ ಭಿಕ್ಖೂ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಸಾಲಾಯ ಸಪ್ಪಂ ದಿಸ್ವಾ ತಂ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕುಟೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕುಟಂ ಪಿದಹಿತ್ವಾ ಆದಾಯ ವಿಹಾರಾ ನಿಕ್ಖಮಿಂಸು. ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಿಕ್ಖುಪಿ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಇದಂ, ಆವುಸೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಸಪ್ಪೋ, ಆವುಸೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಇಮಿನಾ ‘‘ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಛಡ್ಡೇಸ್ಸಾಮ ನ’’ನ್ತಿ. ತೇಸಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಇಮಿನಾ ಅತ್ತಾನಂ ಡಂಸಾಪೇತ್ವಾ ಮರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ‘‘ಆಹರಥ, ಅಹಂ ತಂ ಛಡ್ಡೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತೇಸಂ ಹತ್ಥತೋ ಕುಟಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ತೇನ ಸಪ್ಪೇನ ಅತ್ತಾನಂ ಡಂಸಾಪೇತಿ, ಸಪ್ಪೋ ಡಂಸಿತುಂ ನ ಇಚ್ಛತಿ. ಸೋ ಕುಟೇ ಹತ್ಥಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಆಲೋಲೇತಿ, ಘೋರಸಪ್ಪಸ್ಸ ಮುಖಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಅಙ್ಗುಲಿಂ ಪಕ್ಖಿಪತಿ, ನೇವ ನಂ ಸಪ್ಪೋ ಡಂಸಿ. ಸೋ ‘‘ನಾಯಂ ಆಸೀವಿಸೋ, ಘರಸಪ್ಪೋ ಏಸೋ’’ತಿ ತಂ ಪಹಾಯ ವಿಹಾರಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಛಡ್ಡಿತೋ ತೇ, ಆವುಸೋ, ಸಪ್ಪೋ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ‘‘ನ ಸೋ, ಆವುಸೋ, ಘೋರಸಪ್ಪೋ, ಘರಸಪ್ಪೋ ಏಸೋ’’ತಿ. ‘‘ಘೋರಸಪ್ಪೋಯೇವಾವುಸೋ, ಮಹನ್ತಂ ಫಣಂ ಕತ್ವಾ ಸುಸುಯನ್ತೋ ದುಕ್ಖೇನ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಗಹಿತೋ, ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಏವಂ ತ್ವಂ ವದೇಸೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ‘‘ಅಹಂ, ಆವುಸೋ, ತೇನ ಅತ್ತಾನಂ ಡಂಸಾಪೇನ್ತೋಪಿ ಮುಖೇ ಅಙ್ಗುಲಿಂ ಪಕ್ಖಿಪೇನ್ತೋಪಿ ತಂ ಡಂಸಾಪೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ’’ನ್ತಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೇಸುಂ.

ಅಥೇಕದಿವಸಂ ನ್ಹಾಪಿತೋ ದ್ವೇ ತಯೋ ಖುರೇ ಆದಾಯ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಂ ಭೂಮಿಯಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಏಕೇನ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಕೇಸೇ ಓಹಾರೇತಿ. ಸೋ ಭೂಮಿಯಂ ಠಪಿತಂ ಖುರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಿನಾ ಗೀವಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಮರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖೇ ಗೀವಂ ಉಪನಿಧಾಯ ಖುರಧಾರಂ ಗಲನಾಳಿಯಂ ಕತ್ವಾ ಠಿತೋ ಉಪಸಮ್ಪದಾಮಾಳತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅತ್ತನೋ ಸೀಲಂ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ವಿಮಲಚನ್ದಮಣ್ಡಲಂ ವಿಯ ಸುಧೋತಮಣಿಖನ್ಧಮಿವ ಚ ನಿಮ್ಮಲಂ ಸೀಲಂ ಅದ್ದಸ. ತಸ್ಸ ತಂ ಓಲೋಕೇನ್ತಸ್ಸ ಸಕಲಸರೀರಂ ಫರನ್ತೀ ಪೀತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ. ಸೋ ಪೀತಿಂ ವಿಕ್ಖಮ್ಭೇತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇನ್ತೋ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಖುರಂ ಆದಾಯ ವಿಹಾರಮಜ್ಝಂ ಪಾವಿಸಿ. ಅಥ ನಂ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಕಹಂ ಗತೋಸಿ, ಆವುಸೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ‘‘‘ಇಮಿನಾ ಖುರೇನ ಗಲನಾಳಿಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಮರಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಗತೋಮ್ಹಿ, ಆವುಸೋ’’ತಿ. ಅಥ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ನ ಮತೋಸೀ’’ತಿ? ಇದಾನಿಮ್ಹಿ ಸತ್ಥಂ ಆಹರಿತುಂ ಅಭಬ್ಬೋ ಜಾತೋ. ಅಹಞ್ಹಿ ‘‘ಇಮಿನಾ ಖುರೇನ ಗಲನಾಳಿಂ ಛಿನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಞಾಣಖುರೇನ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸೇ ಛಿನ್ದಿನ್ತಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಅಯಂ ಅಭೂತೇನ ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕರೋತೀ’’ತಿ ಭಗವತೋ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಭಗವಾ ತೇಸಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಖೀಣಾಸವಾ ನಾಮ ಸಹತ್ಥಾ ಅತ್ತಾನಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇನ್ತೀ’’ತಿ. ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇ ಇಮಂ ‘‘ಖೀಣಾಸವೋ’’ತಿ ವದಥ, ಏವಂ ಅರಹತ್ತೂಪನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪನ್ನೋ ಪನಾಯಂ ಕಸ್ಮಾ ಉಕ್ಕಣ್ಠತಿ, ಕಿಮಸ್ಸ ಅರಹತ್ತೂಪನಿಸ್ಸಯಕಾರಣಂ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಸೋ ಸಪ್ಪೋ ಏತಂ ನ ಡಂಸತೀ’’ತಿ? ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೋ ತಾವ ಸಪ್ಪೋ ಇಮಸ್ಸ ಇತೋ ತತಿಯೇ ಅತ್ತಭಾವೇ ದಾಸೋ ಅಹೋಸಿ, ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಸರೀರಂ ಡಂಸಿತುಂ ನ ವಿಸಹತೀ’’ತಿ. ಏವಂ ತಾವ ನೇಸಂ ಸತ್ಥಾ ಏಕಂ ಕಾರಣಂ ಆಚಿಕ್ಖಿ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಚ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಪ್ಪದಾಸೋ ನಾಮ ಜಾತೋ.

ಕಸ್ಸಪಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಕಿರೇಕೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಸಂವೇಗೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಲದ್ಧೂಪಸಮ್ಪದೋ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಅನಭಿರತಿಯಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾಯ ಏಕಸ್ಸ ಸಹಾಯಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಆರೋಚೇಸಿ. ಸೋ ತಸ್ಸ ಅಭಿಣ್ಹಂ ಗಿಹಿಭಾವೇ ಆದೀನವಂ ಕಥೇಸಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಇತರೋ ಸಾಸನೇ ಅಭಿರಮಿತ್ವಾ ಪುಬ್ಬೇ ಅನಭಿರತಕಾಲೇ ಮಲಗ್ಗಹಿತೇ ಸಮಣಪರಿಕ್ಖಾರೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸೋಣ್ಡಿತೀರೇ ನಿಮ್ಮಲೇ ಕರೋನ್ತೋ ನಿಸೀದಿ. ಸಹಾಯಕೋಪಿಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇಯೇವ ನಿಸಿನ್ನೋ. ಅಥ ನಂ ಸೋ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಅಹಂ, ಆವುಸೋ, ಉಪ್ಪಬ್ಬಜನ್ತೋ ಇಮೇ ಪರಿಕ್ಖಾರೇ ತುಯ್ಹಂ ದಾತುಕಾಮೋ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ. ಸೋ ಲೋಭಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇಮಿನಾ ಮಯ್ಹಂ ಪಬ್ಬಜಿತೇನ ವಾ ಉಪ್ಪಬ್ಬಜಿತೇನ ವಾ ಕೋ ಅತ್ಥೋ, ಇದಾನಿ ಪರಿಕ್ಖಾರೇ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ‘‘ಕಿಂ ದಾನಾವುಸೋ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಜೀವಿತೇನ, ಯೇ ಮಯಂ ಕಪಾಲಹತ್ಥಾ ಪರಕುಲೇಸು ಭಿಕ್ಖಾಯ ಚರಾಮ, ಪುತ್ತದಾರೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಆಲಾಪಸಲ್ಲಾಪಂ ನ ಕರೋಮಾ’’ತಿಆದೀನಿ ವದನ್ತೋ ಗಿಹಿಭಾವಸ್ಸ ಗುಣಂ ಕಥೇಸಿ. ಸೋ ತಸ್ಸ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಪುನ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋ ಹುತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಮಯಾ ‘ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋಮ್ಹೀ’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪಠಮಂ ಗಿಹಿಭಾವೇ ಆದೀನವಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅಭಿಣ್ಹಂ ಗುಣಂ ಕಥೇತಿ, ‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕಾರಣ’’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ‘‘ಇಮೇಸು ಸಮಣಪರಿಕ್ಖಾರೇಸು ಲೋಭೇನಾ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಸಯಮೇವ ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತಂ ನಿವತ್ತೇಸಿ. ಏವಮಸ್ಸ ಕಸ್ಸಪಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಏಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಉಕ್ಕಣ್ಠಾಪಿತತ್ತಾ ಇದಾನಿ ಅನಭಿರತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಾ. ಯೋ ಪನ ತೇನೇವ ತದಾ ವೀಸತಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಸಮಣಧಮ್ಮೋ ಕತೋ, ಸ್ವಸ್ಸ ಏತರಹಿ ಅರಹತ್ತೂಪನಿಸ್ಸಯೋ ಜಾತೋತಿ.

ಇಮಮತ್ಥಂ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕಾ ಸುತ್ವಾ ಉತ್ತರಿಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಯಂ ಕಿರ ಭಿಕ್ಖು ಖುರಧಾರಂ ಗಲನಾಳಿಯಂ ಕತ್ವಾ ಠಿತೋವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ ನು ಖೋ ಏತ್ತಕೇನ ಖಣೇನ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೋ’’ತಿ. ‘‘ಆಮ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆರದ್ಧವೀರಿಯಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಾದಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ಠಪೇನ್ತಸ್ಸ ಪಾದೇ ಭೂಮಿಯಂ ಅಸಮ್ಪತ್ತೇಯೇವ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಕುಸೀತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಹಿ ವಸ್ಸಸತಂ ಜೀವನತೋ ಆರದ್ಧವೀರಿಯಸ್ಸ ಖಣಮತ್ತಮ್ಪಿ ಜೀವಿತಂ ಸೇಯ್ಯೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೧೨.

‘‘ಯೋ ಚ ವಸ್ಸಸತಂ ಜೀವೇ, ಕುಸೀತೋ ಹೀನವೀರಿಯೋ;

ಏಕಾಹಂ ಜೀವಿಕಂ ಸೇಯ್ಯೋ, ವೀರಿಯಮಾರಭತೋ ದಳ್ಹ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಕುಸೀತೋತಿ ಕಾಮವಿತಕ್ಕಾದೀಹಿ ತೀಹಿ ವಿತಕ್ಕೇಹಿ ವೀತಿನಾಮೇನ್ತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ. ಹೀನವೀರಿಯೋತಿ ನಿಬ್ಬೀರಿಯೋ. ವೀರಿಯಮಾರಭತೋ ದಳ್ಹನ್ತಿ ದುವಿಧಜ್ಝಾನನಿಬ್ಬತ್ತನಸಮತ್ಥಂ ಥಿರಂ ವೀರಿಯಂ ಆರಭನ್ತಸ್ಸ. ಸೇಸಂ ಪುರಿಮಸದಿಸಮೇವ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಸಪ್ಪದಾಸತ್ಥೇರವತ್ಥು ಏಕಾದಸಮಂ.

೧೨. ಪಟಾಚಾರಾಥೇರೀವತ್ಥು

ಯೋ ಚ ವಸ್ಸಸತಂ ಜೀವೇತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಪಟಾಚಾರಂ ಥೇರಿಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸಾ ಕಿರ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಚತ್ತಾಲೀಸಕೋಟಿವಿಭವಸ್ಸ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಧೀತಾ ಅಹೋಸಿ ಅಭಿರೂಪಾ. ತಂ ಸೋಳಸವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕಕಾಲೇ ಸತ್ತಭೂಮಿಕಸ್ಸ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಉಪರಿಮತಲೇ ರಕ್ಖನ್ತಾ ವಸಾಪೇಸುಂ. ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ಸಾ ಏಕೇನ ಅತ್ತನೋ ಚೂಳೂಪಟ್ಠಾಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಪ್ಪಟಿಪಜ್ಜಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಸಮಜಾತಿಕಕುಲೇ ಏಕಸ್ಸ ಕುಮಾರಸ್ಸ ಪಟಿಸ್ಸುಣಿತ್ವಾ ವಿವಾಹದಿವಸಂ ಠಪೇಸುಂ. ತಸ್ಮಿಂ ಉಪಕಟ್ಠೇ ಸಾ ತಂ ಚೂಳೂಪಟ್ಠಾಕಂ ಆಹ – ‘‘ಮಂ ಕಿರ ಅಸುಕಕುಲಸ್ಸ ನಾಮ ದಸ್ಸನ್ತಿ, ಮಯಿ ಪತಿಕುಲಂ ಗತೇ ಮಮ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತೋಪಿ ತತ್ಥ ಪವೇಸನಂ ನ ಲಭಿಸ್ಸಸಿ, ಸಚೇ ತೇ ಮಯಿ ಸಿನೇಹೋ ಅತ್ಥಿ, ಇದಾನೇವ ಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಯೇನ ವಾ ತೇನ ವಾ ಪಲಾಯಸ್ಸೂ’’ತಿ. ‘‘ಸೋ ಸಾಧು, ಭದ್ದೇ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಅಹಂ ಸ್ವೇ ಪಾತೋವ ನಗರದ್ವಾರಸ್ಸ ಅಸುಕಟ್ಠಾನೇ ನಾಮ ಠಸ್ಸಾಮಿ, ತ್ವಂ ಏಕೇನ ಉಪಾಯೇನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ದುತಿಯದಿವಸೇ ಸಙ್ಕೇತಟ್ಠಾನೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಸಾಪಿ ಪಾತೋವ ಕಿಲಿಟ್ಠಂ ವತ್ಥಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಕೇಸೇ ವಿಕ್ಕಿರಿತ್ವಾ ಕುಣ್ಡಕೇನ ಸರೀರಂ ಮಕ್ಖಿತ್ವಾ ಕುಟಂ ಆದಾಯ ದಾಸೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀ ವಿಯ ಘರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ತಂ ಠಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಸೋ ತಂ ಆದಾಯ ದೂರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ ನಿವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಅರಞ್ಞೇ ಖೇತ್ತಂ ಕಸಿತ್ವಾ ದಾರುಪಣ್ಣಾದೀನಿ ಆಹರತಿ. ಇತರಾ ಕುಟೇನ ಉದಕಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಹತ್ಥಾ ಕೋಟ್ಟನಪಚನಾದೀನಿ ಕರೋನ್ತೀ ಅತ್ತನೋ ಪಾಪಸ್ಸ ಫಲಂ ಅನುಭೋತಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ಗಬ್ಭೋ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ. ಸಾ ಪರಿಪುಣ್ಣಗಬ್ಭಾ ‘‘ಇಧ ಮೇ ಕೋಚಿ ಉಪಕಾರಕೋ ನತ್ಥಿ, ಮಾತಾಪಿತರೋ ನಾಮ ಪುತ್ತೇಸು ಮುದುಹದಯಾ ಹೋನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಮಂ ನೇಹಿ, ತತ್ಥ ಮೇ ಗಬ್ಭವುಟ್ಠಾನಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಾಮಿಕಂ ಯಾಚಿ. ಸೋ ‘‘ಕಿಂ, ಭದ್ದೇ, ಕಥೇಸಿ, ಮಂ ದಿಸ್ವಾ ತವ ಮಾತಾಪಿತರೋ ವಿವಿಧಾ ಕಮ್ಮಕಾರಣಾ ಕರೇಯ್ಯುಂ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಮಯಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತು’’ನ್ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿ. ಸಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಯಾಚಿತ್ವಾಪಿ ಗಮನಂ ಅಲಭಮಾನಾ ತಸ್ಸ ಅರಞ್ಞಂ ಗತಕಾಲೇ ಪಟಿವಿಸ್ಸಕೇ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ಸೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ‘ಕಹಂ ಗತಾ’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸತಿ, ಮಮ ಅತ್ತನೋ ಕುಲಘರಂ ಗತಭಾವಂ ಆಚಿಕ್ಖೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಗೇಹದ್ವಾರಂ ಪಿದಹಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ಸೋಪಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪಟಿವಿಸ್ಸಕೇ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ನಿವತ್ತೇಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ಅನುಬನ್ಧಿತ್ವಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ನಾನಪ್ಪಕಾರಂ ಯಾಚಿಯಮಾನೋಪಿ ನಿವತ್ತೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಕಮ್ಮಜವಾತಾ ಚಲಿಂಸು. ಸಾ ಏಕಂ ಗಚ್ಛನ್ತರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ, ‘‘ಸಾಮಿ, ಕಮ್ಮಜವಾತಾ ಮೇ ಚಲಿತಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಸಮ್ಪರಿವತ್ತಮಾನಾ ಕಿಚ್ಛೇನ ದಾರಕಂ ವಿಜಾಯಿತ್ವಾ ‘‘ಯಸ್ಸತ್ಥಾಯಾಹಂ ಕುಲಘರಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯಂ, ಸೋ ಅತ್ಥೋ ನಿಪ್ಫನ್ನೋ’’ತಿ ಪುನದೇವ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಗೇಹಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ.

ತಸ್ಸಾ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಪುನ ಗಬ್ಭೋ ಪತಿಟ್ಠಹಿ. ಸಾ ಪರಿಪುಣ್ಣಗಬ್ಭಾ ಹುತ್ವಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಸಾಮಿಕಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಗಮನಂ ಅಲಭಮಾನಾ ಪುತ್ತಂ ಅಙ್ಕೇನಾದಾಯ ತಥೇವ ಪಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ತೇನ ಅನುಬನ್ಧಿತ್ವಾ ‘‘ತಿಟ್ಠಾಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ನಿವತ್ತಿತುಂ ನ ಇಚ್ಛಿ. ಅಥ ನೇಸಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾನಂ ಮಹಾ ಅಕಾಲಮೇಘೋ ಉದಪಾದಿ ಸಮನ್ತಾ ವಿಜ್ಜುಲತಾಹಿ ಆದಿತ್ತಂ ವಿಯ ಮೇಘತ್ಥನಿತೇಹಿ, ಭಿಜ್ಜಮಾನಂ ವಿಯ ಉದಕಧಾರಾನಿಪಾತನಿರನ್ತರಂ ನಭಂ ಅಹೋಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ತಸ್ಸಾ ಕಮ್ಮಜವಾತಾ ಚಲಿಂಸು. ಸಾ ಸಾಮಿಕಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಸಾಮಿ, ಕಮ್ಮಜವಾತಾ ಮೇ ಚಲಿತಾ, ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ, ಅನೋವಸ್ಸಕಟ್ಠಾನಂ ಮೇ ಜಾನಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ಹತ್ಥಗತಾಯ ವಾಸಿಯಾ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ವಮ್ಮಿಕಮತ್ಥಕೇ ಜಾತಂ ಗುಮ್ಬಂ ದಿಸ್ವಾ ಛಿನ್ದಿತುಂ ಆರಭಿ. ಅಥ ನಂ ವಮ್ಮಿಕತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಘೋರವಿಸೋ ಆಸೀವಿಸೋ ಡಂಸಿ. ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವಸ್ಸ ಸರೀರಂ ಅನ್ತೋಸಮುಟ್ಠಿತಾಹಿ ಅಗ್ಗಿಜಾಲಾಹಿ ಡಯ್ಹಮಾನಂ ವಿಯ ನೀಲವಣ್ಣಂ ಹುತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಪತಿ. ಇತರಾಪಿ ಮಹಾದುಕ್ಖಂ ಅನುಭವಮಾನಾ ತಸ್ಸ ಆಗಮನಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೀಪಿ ತಂ ಅದಿಸ್ವಾವ ಅಪರಮ್ಪಿ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿ. ದ್ವೇ ದಾರಕಾ ವಾತವುಟ್ಠಿವೇಗಂ ಅಸಹಮಾನಾ ಮಹಾವಿರವಂ ವಿರವನ್ತಿ. ಸಾ ಉಭೋಪಿ ತೇ ಉರನ್ತರೇ ಕತ್ವಾ ದ್ವೀಹಿ ಜಣ್ಣುಕೇಹಿ ಚೇವ ಹತ್ಥೇಹಿ ಚ ಭೂಮಿಯಂ ಉಪ್ಪೀಳೇತ್ವಾ ತಥಾ ಠಿತಾವ ರತ್ತಿಂ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ. ಸಕಲಸರೀರಂ ನಿಲ್ಲೋಹಿತಂ ವಿಯ ಪಣ್ಡುಪಲಾಸವಣ್ಣಂ ಅಹೋಸಿ. ಸಾ ಉಟ್ಠಿತೇ ಅರುಣೇ ಮಂಸಪೇಸಿವಣ್ಣಂ ಏಕಂ ಪುತ್ತಂ ಅಙ್ಕೇನಾದಾಯ ಇತರಂ ಅಙ್ಗುಲಿಯಾ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಏಹಿ, ತಾತ, ಪಿತಾ ತೇ ಇತೋ ಗತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಗತಮಗ್ಗೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೀ ತಂ ವಮ್ಮಿಕಮತ್ಥಕೇ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಪತಿತಂ ನೀಲವಣ್ಣಂ ಥದ್ಧಸರೀರಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಮ ಸಾಮಿಕೋ ಪನ್ಥೇ ಮತೋ’’ತಿ ರೋದನ್ತೀ ಪರಿದೇವನ್ತೀ ಪಾಯಾಸಿ.

ಸಾ ಸಕಲರತ್ತಿಂ ದೇವೇನ ವುಟ್ಠತ್ತಾ ಅಚಿರವತಿಂ ನದಿಂ ಜಣ್ಣುಪ್ಪಮಾಣೇನ ಕಟಿಪ್ಪಮಾಣೇನ ಥನಪ್ಪಮಾಣೇನ ಉದಕೇನ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ದಿಸ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಮನ್ದಬುದ್ಧಿತಾಯ ದ್ವೀಹಿ ದಾರಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಉದಕಂ ಓತರಿತುಂ ಅವಿಸಹನ್ತೀ ಜೇಟ್ಠಪುತ್ತಂ ಓರಿಮತೀರೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಇತರಂ ಆದಾಯ ಪರತೀರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಾಖಾಭಙ್ಗಂ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಇತರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಬಾಲಪುತ್ತಕಂ ಪಹಾಯ ತರಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀ ಪುನಪ್ಪುನಂ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಓಲೋಕಯಮಾನಾ ಪಾಯಾಸಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ನದೀಮಜ್ಝಂ ಗತಕಾಲೇ ಏಕೋ ಸೇನೋ ತಂ ಕುಮಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಂಸಪೇಸೀ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಆಕಾಸತೋ ಭಸ್ಸಿ. ಸಾ ತಂ ಪುತ್ತಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಭಸ್ಸನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಭೋ ಹತ್ಥೇ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ‘‘ಸೂಸೂ’’ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಮಹಾಸದ್ದಂ ನಿಚ್ಛಾರೇಸಿ. ಸೇನೋ ದೂರಭಾವೇನ ತಂ ಅಸುತ್ವಾವ ಕುಮಾರಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವೇಹಾಸಂ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಗತೋ. ಓರಿಮತೀರೇ ಠಿತಪುತ್ತೋ ಮಾತರಂ ನದೀಮಜ್ಝೇ ಉಭೋ ಹತ್ಥೇ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಮಹಾಸದ್ದಂ ನಿಚ್ಛಾರಯಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಂ ಪಕ್ಕೋಸತೀ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ವೇಗೇನ ಉದಕೇ ಪತಿ. ಇತಿಸ್ಸಾ ಬಾಲಪುತ್ತಂ ಸೇನೋ ಹರಿ, ಜೇಟ್ಠಪುತ್ತೋ ಉದಕೇನ ವೂಳ್ಹೋ.

ಸಾ ‘‘ಏಕೋ ಮೇ ಪುತ್ತೋ ಸೇನೇನ ಗಹಿತೋ, ಏಕೋ ಉದಕೇನ ವೂಳ್ಹೋ, ಪನ್ಥೇ ಮೇ ಪತಿ ಮತೋ’’ತಿ ರೋದನ್ತೀ ಪರಿದೇವನ್ತೀ ಗಚ್ಛಮಾನಾ ಸಾವತ್ಥಿತೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ಏಕಂ ಪುರಿಸಂ ದಿಸ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕತ್ಥ ವಾಸಿಕೋಸಿ, ತಾತಾ’’ತಿ? ‘‘ಸಾವತ್ಥಿವಾಸಿಕೋಮ್ಹಿ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಸಾವತ್ಥಿನಗರೇ ಅಸುಕವೀಥಿಯಂ ಏವರೂಪಂ ಅಸುಕಕುಲಂ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ಜಾನಾಸಿ, ತಾತಾ’’ತಿ? ‘‘ಜಾನಾಮಿ, ಅಮ್ಮ, ತಂ ಪನ ಮಾ ಪುಚ್ಛಿ, ಸಚೇ ಅಞ್ಞಂ ಜಾನಾಸಿ ಪುಚ್ಛಾ’’ತಿ. ‘‘ಅಞ್ಞೇನ ಮೇ ಕಮ್ಮಂ ನತ್ಥಿ, ತದೇವ ಪುಚ್ಛಾಮಿ, ತಾತಾ’’ತಿ. ‘‘ಅಮ್ಮ, ತ್ವಂ ಅತ್ತನೋ ಅನಾಚಿಕ್ಖಿತುಂ ನ ದೇಸಿ, ಅಜ್ಜ ತೇ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ದೇವೋ ವಸ್ಸನ್ತೋ ದಿಟ್ಠೋ’’ತಿ. ‘‘ದಿಟ್ಠೋ ಮೇ, ತಾತ, ಮಯ್ಹಮೇವೇಸೋ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ವುಟ್ಠೋ, ನ ಅಞ್ಞಸ್ಸ. ಮಯ್ಹಂ ಪನ ವುಟ್ಠಕಾರಣಂ ಪಚ್ಛಾ ತೇ ಕಥೇಸ್ಸಾಮಿ, ಏತಸ್ಮಿಂ ತಾವ ಮೇ ಸೇಟ್ಠಿಗೇಹೇ ಪವತ್ತಿಂ ಕಥೇಹೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಮ್ಮ, ಅಜ್ಜ ರತ್ತಿಂ ಸೇಟ್ಠಿಞ್ಚ ಸೇಟ್ಠಿಭರಿಯಞ್ಚ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಞ್ಚಾತಿ ತಯೋಪಿ ಜನೇ ಅವತ್ಥರಮಾನಂ ಗೇಹಂ ಪತಿ, ತೇ ಏಕಚಿತಕಸ್ಮಿಂ ಝಾಯನ್ತಿ. ಏಸ ಧೂಮೋ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ. ಸಾ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ನಿವತ್ಥವತ್ಥಂ ಪತಮಾನಂ ನ ಸಞ್ಜಾನಿ, ಉಮ್ಮತ್ತಿಕಭಾವಂ ಪತ್ವಾ ಯಥಾಜಾತಾವ ರೋದನ್ತೀ ಪರಿದೇವನ್ತೀ –

‘‘ಉಭೋ ಪುತ್ತಾ ಕಾಲಕತಾ, ಪನ್ಥೇ ಮಯ್ಹಂ ಪತೀ ಮತೋ;

ಮಾತಾ ಪಿತಾ ಚ ಭಾತಾ ಚ, ಏಕಚಿತಮ್ಹಿ ಡಯ್ಹರೇ’’ತಿ. (ಅಪ. ಥೇರೀ ೨.೨.೪೯೮) –

ವಿಲಪನ್ತೀ ಪರಿಬ್ಭಮಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಉಮ್ಮತ್ತಿಕಾ ಉಮ್ಮತ್ತಿಕಾ’’ತಿ ಕಚವರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಂಸುಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮತ್ಥಕೇ ಓಕಿರನ್ತಾ ಲೇಡ್ಡೂಹಿ ಪಹರನ್ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನಮಹಾವಿಹಾರೇ ಅಟ್ಠಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ತಂ ಆಗಚ್ಛಮಾನಂ ಅದ್ದಸ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ಪೂರಿತಪಾರಮಿಂ ಅಭಿನೀಹಾರಸಮ್ಪನ್ನಂ.

ಸಾ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಪದುಮುತ್ತರಸತ್ಥಾರಾ ಏಕಂ ವಿನಯಧರತ್ಥೇರಿಂ ಬಾಹಾಯ ಗಹೇತ್ವಾ ನನ್ದನವನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ವಿಯ ಏತದಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪಿಯಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ತುಮ್ಹಾದಿಸಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ವಿನಯಧರತ್ಥೇರೀನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನಂ ಲಭೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಅಧಿಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಪತ್ಥನಂ ಠಪೇಸಿ. ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧೋ ಅನಾಗತಂಸಞಾಣಂ ಪತ್ಥರಿತ್ವಾ ಪತ್ಥನಾಯ ಸಮಿಜ್ಝನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಅನಾಗತೇ ಗೋತಮಬುದ್ಧಸ್ಸ ನಾಮ ಸಾಸನೇ ಅಯಂ ಪಟಾಚಾರಾ ನಾಮೇನ ವಿನಯಧರತ್ಥೇರೀನಂ ಅಗ್ಗಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ. ತಂ ಏವಂ ಪತ್ಥಿತಪತ್ಥನಂ ಅಭಿನೀಹಾರಸಮ್ಪನ್ನಂ ಸತ್ಥಾ ದೂರತೋವ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇಮಿಸ್ಸಾ ಠಪೇತ್ವಾ ಮಂ ಅಞ್ಞೋ ಅವಸ್ಸಯೋ ಭವಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತಂ ಯಥಾ ವಿಹಾರಾಭಿಮುಖಂ ಆಗಚ್ಛತಿ, ಏವಂ ಅಕಾಸಿ. ಪರಿಸಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾವ ‘‘ಇಮಿಸ್ಸಾ ಉಮ್ಮತ್ತಿಕಾಯ ಇತೋ ಆಗನ್ತುಂ ಮಾ ದದಿತ್ಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಅಪೇಥ, ಮಾ ನಂ ವಾರಯಿತ್ಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅವಿದೂರಟ್ಠಾನಂ ಆಗತಕಾಲೇ ‘‘ಸತಿಂ ಪಟಿಲಭ ಭಗಿನೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸಾ ತಂ ಖಣಂಯೇವ ಬುದ್ಧಾನುಭಾವೇನ ಸತಿಂ ಪಟಿಲಭಿ. ತಸ್ಮಿಂಕಾಲೇ ನಿವತ್ಥವತ್ಥಸ್ಸ ಪತಿತಭಾವಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಂ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸೀದಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ಏಕೋ ಪುರಿಸೋ ಉತ್ತರಸಾಟಕಂ ಖಿಪಿ. ಸಾ ತಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೇಸು ಪಾದೇಸು ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅವಸ್ಸಯೋ ಮೇ ಹೋಥ, ಪತಿಟ್ಠಾ ಮೇ ಹೋಥ. ಏಕಞ್ಹಿ ಮೇ ಪುತ್ತಂ ಸೇನೋ ಗಣ್ಹಿ, ಏಕೋ ಉದಕೇನ ವೂಳ್ಹೋ, ಪನ್ಥೇ ಮೇ ಪತಿ ಮತೋ, ಮಾತಾಪಿತರೋ ಚೇವ ಮೇ ಭಾತಾ ಚ ಗೇಹೇನ ಅವತ್ಥಟಾ ಏಕಚಿತಕಸ್ಮಿಂ ಝಾಯನ್ತೀ’’ತಿ.

ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸಾ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಪಟಾಚಾರೇ, ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿ, ತವ ತಾಣಂ ಸರಣಂ ಅವಸ್ಸಯೋ ಭವಿತುಂ ಸಮತ್ಥಸ್ಸೇವ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗತಾಸಿ. ಯಥಾ ಹಿ ತವ ಇದಾನಿ ಏಕೋ ಪುತ್ತಕೋ ಸೇನೇನ ಗಹಿತೋ, ಏಕೋ ಉದಕೇನ ವೂಳ್ಹೋ, ಪನ್ಥೇ ಪತಿ ಮತೋ, ಮಾತಾಪಿತರೋ ಚೇವ ಭಾತಾ ಚ ಗೇಹೇನ ಅವತ್ಥಟಾ; ಏವಮೇವ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಂಸಾರೇ ಪುತ್ತಾದೀನಂ ಮತಕಾಲೇ ತವ ರೋದನ್ತಿಯಾ ಪಗ್ಘರಿತಅಸ್ಸು ಚತುನ್ನಂ ಮಹಾಸಮುದ್ದಾನಂ ಉದಕತೋ ಬಹುತರ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಚತೂಸು ಸಮುದ್ದೇಸು ಜಲಂ ಪರಿತ್ತಕಂ,

ತತೋ ಬಹುಂ ಅಸ್ಸುಜಲಂ ಅನಪ್ಪಕಂ;

ದುಕ್ಖೇನ ಫುಟ್ಠಸ್ಸ ನರಸ್ಸ ಸೋಚನಾ,

ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಅಮ್ಮ ತುವಂ ಪಮಜ್ಜಸೀ’’ತಿ.

ಏವಂ ಸತ್ಥರಿ ಅನಮತಗ್ಗಪರಿಯಾಯಂ ಕಥೇನ್ತೇ ತಸ್ಸ ಸರೀರೇ ಸೋಕೋ ತನುತ್ತಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ತನುಭೂತಸೋಕಂ ಞತ್ವಾ ಪುನ ಸತ್ಥಾ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಪಟಾಚಾರೇ ಪುತ್ತಾದಯೋ ನಾಮ ಪರಲೋಕಂ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ತಾಣಂ ವಾ ಲೇಣಂ ವಾ ಸರಣಂ ವಾ ಭವಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ವಿಜ್ಜಮಾನಾಪಿ ತೇ ನ ಸನ್ತಿಯೇವ, ಪಣ್ಡಿತೇನ ಪನ ಸೀಲಂ ವಿಸೋಧೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ನಿಬ್ಬಾನಗಾಮಿಮಗ್ಗಂ ಖಿಪ್ಪಮೇವ ಸೋಧೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

‘‘ನ ಸನ್ತಿ ಪುತ್ತಾ ತಾಣಾಯ, ನ ಪಿತಾ ನಾಪಿ ಬನ್ಧವಾ;

ಅನ್ತಕೇನಾಧಿಪನ್ನಸ್ಸ, ನತ್ಥಿ ಞಾತೀಸು ತಾಣತಾ. (ಧ. ಪ. ೨೮೮; ಅಪ. ಥೇರೀ ೨.೨.೫೦೧);

‘‘ಏತಮತ್ಥವಸ್ಸಂ ಞತ್ವಾ, ಪಣ್ಡಿತೋ ಸೀಲಸಂವುತೋ;

ನಿಬ್ಬಾನಗಮನಂ ಮಗ್ಗಂ, ಖಿಪ್ಪಮೇವ ವಿಸೋಧಯೇ’’ತಿ. (ಧ. ಪ. ೨೮೯);

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಪಟಾಚಾರಾ ಮಹಾಪಥವಿಯಂ ಪಂಸುಪರಿಮಾಣೇ ಕಿಲೇಸೇ ಝಾಪೇತ್ವಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ, ಅಞ್ಞೇಪಿ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ. ಸಾ ಪನ ಸೋತಾಪನ್ನಾ ಹುತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿ. ಸತ್ಥಾ ತಂ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಪಹಿಣಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ. ಸಾ ಲದ್ಧೂಪಸಮ್ಪದಾ ಪಟಿತಾಚಾರತ್ತಾ ಪಟಾಚಾರಾತ್ವೇವ ಪಞ್ಞಾಯಿ. ಸಾ ಏಕದಿವಸಂ ಕುಟೇನ ಉದಕಂ ಆದಾಯ ಪಾದೇ ಧೋವನ್ತೀ ಉದಕಂ ಆಸಿಞ್ಚಿ, ತಂ ಥೋಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಚ್ಛಿಜ್ಜಿ. ದುತಿಯವಾರೇ ಆಸಿತ್ತಂ ತತೋ ದೂರತರಂ ಅಗಮಾಸಿ. ತತಿಯವಾರೇ ಆಸಿತ್ತಂ ತತೋಪಿ ದೂರತರನ್ತಿ. ಸಾ ತದೇವ ಆರಮ್ಮಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಯೋ ವಯೇ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಮಯಾ ಪಠಮಂ ಆಸಿತ್ತಂ ಉದಕಂ ವಿಯ ಇಮೇ ಸತ್ತಾ ಪಠಮವಯೇಪಿ ಮರನ್ತಿ, ತತೋ ದೂರತರಂ ಗತಂ ದುತಿಯವಾರೇ ಆಸಿತ್ತಂ ಉದಕಂ ವಿಯ ಮಜ್ಝಿಮವಯೇಪಿ ಮರನ್ತಿ, ತತೋಪಿ ದೂರತರಂ ಗತಂ ತತಿಯವಾರೇ ಆಸಿತ್ತಂ ಉದಕಂ ವಿಯ ಪಚ್ಛಿಮವಯೇಪಿ ಮರನ್ತಿಯೇವಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಯಂ ನಿಸಿನ್ನೋವ ಓಭಾಸಂ ಫರಿತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಸಮ್ಮುಖೇ ಠತ್ವಾ ಕಥೇನ್ತೋ ವಿಯ ‘‘ಏವಮೇತಂ ಪಟಾಚಾರೇ, ಪಞ್ಚನ್ನಮ್ಪಿ ಖನ್ಧಾನಂ ಉದಯಬ್ಬಯಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ ವಸ್ಸಸತಂ ಜೀವನತೋ ತೇಸಂ ಉದಯಬ್ಬಯಂ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ ಏಕಾಹಮ್ಪಿ ಏಕಕ್ಖಣಮ್ಪಿ ಜೀವಿತಂ ಸೇಯ್ಯೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೧೩.

‘‘ಯೋ ಚ ವಸ್ಸಸತಂ ಜೀವೇ, ಅಪಸ್ಸಂ ಉದಯಬ್ಬಯಂ;

ಏಕಾಹಂ ಜೀವಿತಂ ಸೇಯ್ಯೋ, ಪಸ್ಸತೋ ಉದಯಬ್ಬಯ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಪಸ್ಸಂ ಉದಯಬ್ಬಯನ್ತಿ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಖನ್ಧಾನಂ ಪಞ್ಚವೀಸತಿಯಾ ಲಕ್ಖಣೇಹಿ ಉದಯಞ್ಚ ವಯಞ್ಚ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ. ಪಸ್ಸತೋ ಉದಯಬ್ಬಯನ್ತಿ ತೇಸಂ ಉದಯಞ್ಚ ವಯಞ್ಚ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ. ಇತರಸ್ಸ ಜೀವನತೋ ಏಕಾಹಮ್ಪಿ ಜೀವಿತಂ ಸೇಯ್ಯೋತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಪಟಾಚಾರಾ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ.

ಪಟಾಚಾರಾಥೇರೀವತ್ಥು ದ್ವಾದಸಮಂ.

೧೩. ಕಿಸಾಗೋತಮೀವತ್ಥು

ಯೋ ಚ ವಸ್ಸಸತಂ ಜೀವೇತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಕಿಸಾಗೋತಮಿಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕಿರೇಕಸ್ಸ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಗೇಹೇ ಚತ್ತಾಲೀಸಕೋಟಿಧನಂ ಅಙ್ಗಾರಾ ಏವ ಹುತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಸೇಟ್ಠಿ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಸೋಕೋ ಆಹಾರಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಮಞ್ಚಕೇ ನಿಪಜ್ಜಿ. ತಸ್ಸೇಕೋ ಸಹಾಯಕೋ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಸಮ್ಮ, ಕಸ್ಮಾ ಸೋಚಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಸಮ್ಮ, ಮಾ ಸೋಚಿ, ಅಹಂ ಏಕಂ ಉಪಾಯಂ ಜಾನಾಮಿ, ತಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕರೋಮಿ, ಸಮ್ಮಾ’’ತಿ? ಅತ್ತನೋ ಆಪಣೇ ಕಿಲಞ್ಜಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ತೇ ಅಙ್ಗಾರೇ ರಾಸಿಂ ಕತ್ವಾ ವಿಕ್ಕಿಣನ್ತೋ ವಿಯ ನಿಸೀದ, ಆಗತಾಗತೇಸು ಮನುಸ್ಸೇಸು ಯೇ ಏವಂ ವದನ್ತಿ – ‘‘ಸೇಸಜನಾ ವತ್ಥತೇಲಮಧುಫಾಣಿತಾದೀನಿ ವಿಕ್ಕಿಣನ್ತಿ, ತ್ವಂ ಪನ ಅಙ್ಗಾರೇ ವಿಕ್ಕಿಣನ್ತೋ ನಿಸಿನ್ನೋ’’ತಿ. ತೇ ವದೇಯ್ಯಾಸಿ – ‘‘ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ಅವಿಕ್ಕಿಣನ್ತೋ ಕಿಂ ಕರೋಮೀ’’ತಿ? ಯೋ ಪನ ತಂ ಏವಂ ವದತಿ ‘‘ಸೇಸಜನಾ ವತ್ಥತೇಲಮಧುಫಾಣಿತಾದೀನಿ ವಿಕ್ಕಿಣನ್ತಿ, ತ್ವಂ ಪನ ಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣಂ ವಿಕ್ಕಿಣನ್ತೋ ನಿಸಿನ್ನೋ’’ತಿ. ತಂ ವದೇಯ್ಯಾಸಿ ‘‘ಕಹಂ ಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಇದ’’ನ್ತಿ ಚ ವುತ್ತೇ ‘‘ಆಹರ, ತಾವ ನ’’ನ್ತಿ ಹತ್ಥೇಹಿ ಪಟಿಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸಿ. ಏವಂ ದಿನ್ನಂ ತವ ಹತ್ಥೇ ಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ಸಾ ಪನ ಸಚೇ ಕುಮಾರಿಕಾ ಹೋತಿ, ತವ ಗೇಹೇ ಪುತ್ತಸ್ಸ ನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಚತ್ತಾಲೀಸಕೋಟಿಧನಂ ತಸ್ಸಾ ನಿಯ್ಯಾದೇತ್ವಾ ತಾಯ ದಿನ್ನಂ ವಲಞ್ಜೇಯ್ಯಾಸಿ. ಸಚೇ ಕುಮಾರಕೋ ಹೋತಿ, ತವ ಗೇಹೇ ವಯಪ್ಪತ್ತಂ ಧೀತರಂ ತಸ್ಸ ದತ್ವಾ ಚತ್ತಾಲೀಸಕೋಟಿಧನಂ ನಿಯ್ಯಾದೇತ್ವಾ ತೇನ ದಿನ್ನಂ ವಲಞ್ಜೇಯ್ಯಾಸೀತಿ. ಸೋ ‘‘ಭದ್ದಕೋ ಉಪಾಯೋ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಆಪಣೇ ಅಙ್ಗಾರೇ ರಾಸಿಂ ಕತ್ವಾ ವಿಕ್ಕಿಣನ್ತೋ ವಿಯ ನಿಸೀದಿ. ಯೇ ಪನ ನಂ ಏವಮಾಹಂಸು – ‘‘ಸೇಸಜನಾ ವತ್ಥತೇಲಮಧುಫಾಣಿತಾದೀನಿ ವಿಕ್ಕಿಣನ್ತಿ, ಕಿಂ ಪನ ತ್ವಂ ಅಙ್ಗಾರೇ ವಿಕ್ಕಿಣನ್ತೋ ನಿಸಿನ್ನೋ’’ತಿ? ತೇಸಂ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ಅವಿಕ್ಕಿಣನ್ತೋ ಕಿಂ ಕರೋಮೀ’’ತಿ ಪಟಿವಚನಂ ಅದಾಸಿ. ಅಥೇಕಾ ಗೋತಮೀ ನಾಮ ಕುಮಾರಿಕಾ ಕಿಸಸರೀರತಾಯ ಕಿಸಾಗೋತಮೀತಿ ಪಞ್ಞಾಯಮಾನಾ ಪರಿಜಿಣ್ಣಕುಲಸ್ಸ ಧೀತಾ ಅತ್ತನೋ ಏಕೇನ ಕಿಚ್ಚೇನ ಆಪಣದ್ವಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಸೇಟ್ಠಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಕಿಂ, ತಾತ, ಸೇಸಜನಾ ವತ್ಥತೇಲಮಧುಫಾಣಿತಾದೀನಿ ವಿಕ್ಕಿಣನ್ತಿ, ತ್ವಂ ಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣಂ ವಿಕ್ಕಿಣನ್ತೋ ನಿಸಿನ್ನೋ’’ತಿ? ‘‘ಕಹಂ, ಅಮ್ಮ, ಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣ’’ನ್ತಿ? ‘‘ನನು ‘ತ್ವಂ ತದೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೋಸೀ’ತಿ, ಆಹರ, ತಾವ ನಂ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ. ಸಾ ಹತ್ಥಪೂರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಹತ್ಥೇಸು ಠಪೇಸಿ, ತಂ ಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣಮೇವ ಅಹೋಸಿ.

ಅಥ ನಂ ಸೇಟ್ಠಿ ‘‘ಕತರಂ ತೇ, ಅಮ್ಮ, ಗೇಹ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಅಸುಕಂ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತಸ್ಸಾ ಅಸ್ಸಾಮಿಕಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಧನಂ ಪಟಿಸಾಮೇತ್ವಾ ತಂ ಅತ್ತನೋ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಆನೇತ್ವಾ ಚತ್ತಾಲೀಸಕೋಟಿಧನಂ ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇಸಿ. ಸಬ್ಬಂ ಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣಮೇವ ಅಹೋಸಿ. ತಸ್ಸಾ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಗಬ್ಭೋ ಪತಿಟ್ಠಹಿ. ಸಾ ದಸಮಾಸಚ್ಚಯೇನ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿ. ಸೋ ಪದಸಾ ಗಮನಕಾಲೇ ಕಾಲಮಕಾಸಿ. ಸಾ ಅದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಮರಣತಾಯ ತಂ ಝಾಪೇತುಂ ನೀಹರನ್ತೇ ವಾರೇತ್ವಾ ‘‘ಪುತ್ತಸ್ಸ ಮೇ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಮತಕಳೇವರಂ ಅಙ್ಕೇನಾದಾಯ ‘‘ಅಪಿ ನು ಮೇ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಜಾನಾಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತೀ ಘರಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ವಿಚರತಿ. ಅಥ ನಂ ಮನುಸ್ಸಾ, ‘‘ಅಮ್ಮ, ತ್ವಂ ಉಮ್ಮತ್ತಿಕಾ ಜಾತಾ, ಮತಕಪುತ್ತಸ್ಸ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೀ ವಿಚರಸೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಸಾ ‘‘ಅವಸ್ಸಂ ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಜಾನನಕಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನಾ ವಿಚರತಿ. ಅಥ ನಂ ಏಕೋ ಪಣ್ಡಿತಪುರಿಸೋ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಅಯಂ ಮಮ ಧೀತಾ ಪಠಮಂ ಪುತ್ತಕಂ ವಿಜಾತಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಅದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಮರಣಾ, ಮಯಾ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಅವಸ್ಸಯೇನ ಭವಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಅಮ್ಮ, ಅಹಂ ಭೇಸಜ್ಜಂ ನ ಜಾನಾಮಿ, ಭೇಸಜ್ಜಜಾನನಕಂ ಪನ ಜಾನಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಕೋ ಜಾನಾತಿ, ತಾತಾ’’ತಿ? ‘‘ಸತ್ಥಾ, ಅಮ್ಮ, ಜಾನಾತಿ, ಗಚ್ಛ, ತಂ ಪುಚ್ಛಾಹೀ’’ತಿ. ಸಾ ‘‘ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಾತ, ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಾತಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಠಿತಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಕಿರ ಮೇ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಜಾನಾಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಜಾನಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ? ‘‘ಅಚ್ಛರಗ್ಗಹಣಮತ್ತೇ ಸಿದ್ಧತ್ಥಕೇ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ‘‘ಲಭಿಸ್ಸಾಮಿ, ಭನ್ತೇ’’. ‘‘ಕಸ್ಸ ಪನ ಗೇಹೇ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ? ‘‘ಯಸ್ಸ ಗೇಹೇ ಪುತ್ತೋ ವಾ ಧೀತಾ ವಾ ನ ಕೋಚಿ ಮತಪುಬ್ಬೋ’’ತಿ. ಸಾ ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಮತಪುತ್ತಕಂ ಅಙ್ಕೇನಾದಾಯ ಅನ್ತೋಗಾಮಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪಠಮಗೇಹಸ್ಸ ದ್ವಾರೇ ಠತ್ವಾ ‘‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಗೇಹೇ ಸಿದ್ಧತ್ಥಕೋ, ಪುತ್ತಸ್ಸ ಕಿರ ಮೇ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಏತ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತೇನ ಹಿ ದೇಥಾತಿ. ತೇಹಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಿದ್ಧತ್ಥಕೇಸು ದಿಯ್ಯಮಾನೇಸು ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಗೇಹೇ ಪುತ್ತೋ ವಾ ಧೀತಾ ವಾ ಮತಪುಬ್ಬೋ ಕೋಚಿ ನತ್ಥಿ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ವದೇಸಿ, ಅಮ್ಮ? ಜೀವಮಾನಾ ಹಿ ಕತಿಪಯಾ, ಮತಕಾ ಏವ ಬಹುಕಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಗಣ್ಹಥ ವೋ ಸಿದ್ಧತ್ಥಕೇ, ನೇತಂ ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಭೇಸಜ್ಜ’’ನ್ತಿ ಪಟಿಅದಾಸಿ.

ಸಾ ಇಮಿನಾ ನೀಯಾಮೇನ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೀ ವಿಚರಿ. ಸಾ ಏಕಗೇಹೇಪಿ ಸಿದ್ಧತ್ಥಕೇ ಅಗಹೇತ್ವಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹೋ ಭಾರಿಯಂ ಕಮ್ಮಂ, ಅಹಂ ‘ಮಮೇವ ಪುತ್ತೋ ಮತೋ’ತಿ ಸಞ್ಞಮಕಾಸಿಂ, ಸಕಲಗಾಮೇಪಿ ಪನ ಜೀವನ್ತೇಹಿ ಮತಕಾವ ಬಹುತರಾ’’ತಿ. ತಸ್ಸಾ ಏವಂ ಚಿನ್ತಯಮಾನಾಯ ಪುತ್ತಸಿನೇಹಂ ಮುದುಕಹದಯಂ ಥದ್ಧಭಾವಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಸಾ ಪುತ್ತಂ ಅರಞ್ಞೇ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಲದ್ಧಾ ತೇ ಏಕಚ್ಛರಮತ್ತಾ ಸಿದ್ಧತ್ಥಕಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ನ ಲದ್ಧಾ, ಭನ್ತೇ, ಸಕಲಗಾಮೇ ಜೀವನ್ತೇಹಿ ಮತಕಾವ ಬಹುತರಾ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ತ್ವಂ ‘ಮಮೇವ ಪುತ್ತೋ ಮತೋ’ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಸಿ, ಧುವಧಮ್ಮೋ ಏಸ ಸತ್ತಾನಂ. ಮಚ್ಚುರಾಜಾ ಹಿ ಸಬ್ಬಸತ್ತೇ ಅಪರಿಪುಣ್ಣಜ್ಝಾಸಯೇ ಏವ ಮಹೋಘೋ ವಿಯ ಪರಿಕಡ್ಢಮಾನೋಯೇವ ಅಪಾಯಸಮುದ್ದೇ ಪಕ್ಖಿಪತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ತಂ ಪುತ್ತಪಸುಸಮ್ಮತ್ತಂ, ಬ್ಯಾಸತ್ತಮನಸಂ ನರಂ;

ಸುತ್ತಂ ಗಾಮಂ ಮಹೋಘೋವ, ಮಚ್ಚು ಆದಾಯ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ. (ಧ. ಪ. ೨೮೭);

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಕಿಸಾಗೋತಮೀ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ, ಅಞ್ಞೇಪಿ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಸಾ ಪನ ಸತ್ಥಾರಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿ, ಸತ್ಥಾ ತಂ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ. ಸಾ ಲದ್ಧೂಪಸಮ್ಪದಾ ಕಿಸಾಗೋತಮೀ ಥೇರೀತಿ ಪಞ್ಞಾಯಿ. ಸಾ ಏಕದಿವಸಂ ಉಪೋಸಥಾಗಾರೇ ವಾರಂ ಪತ್ವಾ ದೀಪಂ ಜಾಲೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಾ ದೀಪಜಾಲಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿಯೋ ಚ ಭಿಜ್ಜನ್ತಿಯೋ ಚ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಏವಮೇವ ಇಮೇ ಸತ್ತಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಚೇವ ನಿರುಜ್ಝನ್ತಿ ಚ, ನಿಬ್ಬಾನಪ್ಪತ್ತಾ ಏವ ನ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತೀ’’ತಿ ಆರಮ್ಮಣಂ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಯಂ ನಿಸಿನ್ನೋವ ಓಭಾಸಂ ಫರಿತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಸಮ್ಮುಖೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಕಥೇನ್ತೋ ವಿಯ ‘‘ಏವಮೇವ, ಗೋತಮಿ, ಇಮೇ ಸತ್ತಾ ದೀಪಜಾಲಾ ವಿಯ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಚೇವ ನಿರುಜ್ಝನ್ತಿ ಚ, ನಿಬ್ಬಾನಪ್ಪತ್ತಾ ಏವ ನ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ, ಏವಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತಾನಂ ವಸ್ಸಸತಂ ಜೀವನತೋ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ ಖಣಮತ್ತಮ್ಪಿ ಜೀವಿತಂ ಸೇಯ್ಯೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೧೪.

‘‘ಯೋ ಚ ವಸ್ಸಸತಂ ಜೀವೇ, ಅಪಸ್ಸಂ ಅಮತಂ ಪದಂ;

ಏಕಾಹಂ ಜೀವಿತಂ ಸೇಯ್ಯೋ, ಪಸ್ಸತೋ ಅಮತಂ ಪದ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಮತಂ ಪದನ್ತಿ ಮರಣವಿರಹಿತಕೋಟ್ಠಾಸಂ, ಅಮತಮಹಾನಿಬ್ಬಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೇಸಂ ಪುರಿಮಸದಿಸಮೇವ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಕಿಸಾಗೋತಮೀ ಯಥಾನಿಸಿನ್ನಾವ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಹೀತಿ.

ಕಿಸಾಗೋತಮೀವತ್ಥು ತೇರಸಮಂ.

೧೪. ಬಹುಪುತ್ತಿಕತ್ಥೇರೀವತ್ಥು

ಯೋ ಚ ವಸ್ಸಸತಂ ಜೀವೇತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಬಹುಪುತ್ತಿಕಂ ಥೇರಿಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕಿರೇಕಸ್ಮಿಂ ಕುಲೇ ಸತ್ತ ಪುತ್ತಾ ಸತ್ತ ಚ ಧೀತರೋ ಅಹೇಸುಂ. ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ವಯಪ್ಪತ್ತಾ ಗೇಹೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮತಾಯ ಸುಖಪ್ಪತ್ತಾ ಅಹೇಸುಂ. ತೇಸಂ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಪಿತಾ ಕಾಲಮಕಾಸಿ. ಮಹಾಉಪಾಸಿಕಾ ಸಾಮಿಕೇ ನಟ್ಠೇಪಿ ನ ತಾವ ಕುಟುಮ್ಬಂ ವಿಭಜತಿ. ಅಥ ನಂ ಪುತ್ತಾ ಆಹಂಸು – ‘‘ಅಮ್ಮ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಿತರಿ ನಟ್ಠೇ ತುಯ್ಹಂ ಕೋ ಅತ್ಥೋ ಕುಟುಮ್ಬೇನ, ಕಿಂ ಮಯಂ ತಂ ಉಪಟ್ಠಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಾ’’ತಿ. ಸಾ ತೇಸಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ತುಣ್ಹೀ ಹುತ್ವಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ತೇಹಿ ವುಚ್ಚಮಾನಾ ‘‘ಪುತ್ತಾ ಮಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಕಿಂ ಮೇ ವಿಸುಂ ಕುಟುಮ್ಬೇನಾ’’ತಿ ಸಬ್ಬಂ ಸಾಪತೇಯ್ಯಂ ಮಜ್ಝೇ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅದಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಕತಿಪಾಹಚ್ಚಯೇನ ಜೇಟ್ಠಪುತ್ತಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ‘‘ಅಹೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ, ಅಯ್ಯಾ, ‘ಜೇಟ್ಠಪುತ್ತೋ ಮೇ’ತಿ ದ್ವೇ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ದತ್ವಾ ವಿಯ ಇಮಮೇವ ಗೇಹಂ ಆಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೇಸಪುತ್ತಾನಂ ಭರಿಯಾಪಿ ಏವಮೇವ ವದಿಂಸು. ಜೇಟ್ಠಧೀತರಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ತಾಸಂ ಗೇಹಂ ಗತಕಾಲೇಪಿ ನಂ ಏವಮೇವ ವದಿಂಸು. ಸಾ ಅವಮಾನಪ್ಪತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಇಮೇಸಂ ಸನ್ತಿಕೇ ವುಟ್ಠೇನ, ಭಿಕ್ಖುನೀ ಹುತ್ವಾ ಜೀವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಭಿಕ್ಖುನೀಉಪಸ್ಸಯಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿ. ತಾ ನಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಸುಂ. ಸಾ ಲದ್ಧೂಪಸಮ್ಪದಾ ಹುತ್ವಾ ಬಹುಪುತ್ತಿಕತ್ಥೇರೀತಿ ಪಞ್ಞಾಯಿ. ಸಾ ‘‘ಅಹಂ ಮಹಲ್ಲಕಕಾಲೇ ಪಬ್ಬಜಿತಾ, ಅಪ್ಪಮತ್ತಾಯ ಮೇ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ವತ್ತಪಟಿವತ್ತಂ ಕರೋನ್ತೀ ‘‘ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಹೇಟ್ಠಾಪಾಸಾದೇ ಏಕಂ ಥಮ್ಭಂ ಹತ್ಥೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ತಂ ಆವಿಞ್ಛಮಾನಾವ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ, ಚಙ್ಕಮಮಾನಾಪಿ ‘‘ಅನ್ಧಕಾರಟ್ಠಾನೇ ಮೇ ರುಕ್ಖೇ ವಾ ಕತ್ಥಚಿ ವಾ ಸೀಸಂ ಪಟಿಹಞ್ಞೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ತಂ ರುಕ್ಖಂ ಹತ್ಥೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ತಂ ಆವಿಞ್ಛಮಾನಾವ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ, ‘‘ಸತ್ಥಾರಾ ದೇಸಿತಧಮ್ಮಮೇವ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಧಮ್ಮಂ ಆವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಅನುಸ್ಸರಮಾನಾವ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ. ಅಥ ಸತ್ಥಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಯಂ ನಿಸಿನ್ನೋವ ಓಭಾಸಂ ಫರಿತ್ವಾ ಸಮ್ಮುಖೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ವಿಯ ತಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇನ್ತೋ ‘‘ಬಹುಪುತ್ತಿಕೇ ಮಯಾ ದೇಸಿತಂ ಧಮ್ಮಂ ಅನಾವಜ್ಜೇನ್ತಸ್ಸ ಅಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ ವಸ್ಸಸತಂ ಜೀವನತೋ ಮಯಾ ದೇಸಿತಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ ಮುಹುತ್ತಮ್ಪಿ ಜೀವಿತಂ ಸೇಯ್ಯೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೧೫.

‘‘ಯೋ ಚ ವಸ್ಸಸತಂ ಜೀವೇ, ಅಪಸ್ಸಂ ಧಮ್ಮಮುತ್ತಮಂ;

ಏಕಾಹಂ ಜೀವಿತಂ ಸೇಯ್ಯೋ, ಪಸ್ಸತೋ ಧಮ್ಮಮುತ್ತಮ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಧಮ್ಮಮುತ್ತಮನ್ತಿ ನವವಿಧಂ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಂ. ಸೋ ಹಿ ಉತ್ತಮೋ ಧಮ್ಮೋ ನಾಮ. ಯೋ ಹಿ ತಂ ನ ಪಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ವಸ್ಸಸತಮ್ಪಿ ಜೀವನತೋ ತಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ ಪಟಿವಿಜ್ಝನ್ತಸ್ಸ ಏಕಾಹಮ್ಪಿ ಏಕಕ್ಖಣಮ್ಪಿ ಜೀವಿತಂ ಸೇಯ್ಯೋತಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬಹುಪುತ್ತಿಕತ್ಥೇರೀ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಹೀತಿ.

ಬಹುಪುತ್ತಿಕತ್ಥೇರೀವತ್ಥು ಚುದ್ದಸಮಂ.

ಸಹಸ್ಸವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಅಟ್ಠಮೋ ವಗ್ಗೋ.