ಅಟ್ಠಕಥಾ > ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) > ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ)

ವಿಪಸ್ಸಿದಸಬಲಸ್ಸ ಕಾಲಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಮಹಾಏಕಸಾಟಕಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ, ಅಯಂ ಪನ ಏತರಹಿ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಚೂಳೇಕಸಾಟಕೋ ನಾಮ. ತಸ್ಸ ಹಿ ಏಕೋ ನಿವಾಸನಸಾಟಕೋ ಅಹೋಸಿ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯಾಪಿ ಏಕೋ. ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಏಕಮೇವ ಪಾರುಪನಂ, ಬಹಿ ಗಮನಕಾಲೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ವಾ ತಂ ಪಾರುಪತಿ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ¶ ವಿಹಾರೇ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನೇ ಘೋಸಿತೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಆಹ – ‘‘ಭೋತಿ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಂ ಘೋಸಿತಂ, ಕಿಂ ದಿವಾ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಂ ಗಮಿಸ್ಸಸಿ, ಉದಾಹು ರತ್ತಿಂ. ಪಾರುಪನಸ್ಸ ಹಿ ಅಭಾವೇನ ನ ಸಕ್ಕಾ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಏಕತೋ ಗನ್ತು’’ನ್ತಿ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ, ‘‘ಸಾಮಿ, ಅಹಂ ದಿವಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಾಟಕಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಅಗಮಾಸಿ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ದಿವಸಭಾಗಂ ಗೇಹೇ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ರತ್ತಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಪುರತೋ ನಿಸಿನ್ನೋವ ಧಮ್ಮಂ ಅಸ್ಸೋಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಸರೀರಂ ಫರಮಾನಾ ಪಞ್ಚವಣ್ಣಾ ಪೀತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ. ಸೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಪೂಜಿತುಕಾಮೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ಇಮಂ ಸಾಟಕಂ ¶ ದಸ್ಸಾಮಿ, ನೇವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯಾ, ನ ಮಯ್ಹಂ ಪಾರುಪನಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಮಚ್ಛೇರಚಿತ್ತಾನಂ ಸಹಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ, ಪುನೇಕಂ ಸದ್ಧಾಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ. ತಂ ¶ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಪುನ ಮಚ್ಛೇರಸಹಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ. ಇತಿಸ್ಸ ಬಲವಮಚ್ಛೇರಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತಂ ವಿಯ ಸದ್ಧಾಚಿತ್ತಂ ಪಟಿಬಾಹತಿಯೇವ. ತಸ್ಸ ‘‘ದಸ್ಸಾಮಿ, ನ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತಸ್ಸೇವ ಪಠಮಯಾಮೋ ಅಪಗತೋ, ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೋ ಸಮ್ಪತ್ತೋ. ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ದಾತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ಪಚ್ಛಿಮಯಾಮೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಮ ಸದ್ಧಾಚಿತ್ತೇನ ಮಚ್ಛೇರಚಿತ್ತೇನ ಚ ಸದ್ಧಿಂ ಯುಜ್ಝನ್ತಸ್ಸೇವ ದ್ವೇ ಯಾಮಾ ವೀತಿವತ್ತಾ, ಇದಂ ಮಮ ಏತ್ತಕಂ ಮಚ್ಛೇರಚಿತ್ತಂ ವಡ್ಢಮಾನಂ ಚತೂಹಿ ಅಪಾಯೇಹಿ ಸೀಸಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತುಂ ನ ದಸ್ಸತಿ, ದಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ. ಸೋ ಮಚ್ಛೇರಸಹಸ್ಸಂ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಸದ್ಧಾಚಿತ್ತಂ ಪುರೇಚಾರಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಸಾಟಕಂ ಆದಾಯ ಸತ್ಥು ಪಾದಮೂಲೇ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಜಿತಂ ಮೇ, ಜಿತಂ ಮೇ’’ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಮಹಾಸದ್ದಮಕಾಸಿ.

ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತೋ ತಂ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಪುಚ್ಛಥ ನಂ, ಕಿಂ ಕಿರ ತೇನ ಜಿತ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ಸೋ ರಾಜಪುರಿಸೇಹಿ ಪುಚ್ಛಿತೋ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾ ‘‘ದುಕ್ಕರಂ ಕತಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇನ, ಸಙ್ಗಹಮಸ್ಸ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏಕಂ ಸಾಟಕಯುಗಂ ದಾಪೇಸಿ. ಸೋ ತಮ್ಪಿ ತಥಾಗತಸ್ಸೇವ ಅದಾಸಿ. ಪುನ ರಾಜಾ ದ್ವೇ ಚತ್ತಾರಿ ಅಟ್ಠ ಸೋಳಸಾತಿ ದ್ವಿಗುಣಂ ಕತ್ವಾ ದಾಪೇಸಿ. ಸೋ ತಾನಿಪಿ ತಥಾಗತಸ್ಸೇವ ಅದಾಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ರಾಜಾ ದ್ವತ್ತಿಂಸ ಯುಗಾನಿ ದಾಪೇಸಿ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಲದ್ಧಂ ಲದ್ಧಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿಯೇವಾ’’ತಿ ವಾದಮೋಚನತ್ಥಂ ತತೋ ಏಕಂ ಯುಗಂ ಅತ್ತನೋ, ಏಕಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯಾತಿ ದ್ವೇ ಯುಗಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ತಿಂಸ ಯುಗಾನಿ ತಥಾಗತಸ್ಸೇವ ಅದಾಸಿ. ರಾಜಾ ಪನ ತಸ್ಮಿಂ ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಮ್ಪಿ ದದನ್ತೇ ಪುನ ದಾತುಕಾಮೋಯೇವ ಅಹೋಸಿ. ಪುಬ್ಬೇ ಮಹಾಏಕಸಾಟಕೋ ಚತುಸಟ್ಠಿಯಾ ಸಾಟಕಯುಗೇಸು ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ, ಅಯಂ ಪನ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಯ ¶ ಲದ್ಧಕಾಲೇ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ. ರಾಜಾ ಪುರಿಸೇ ಆಣಾಪೇಸಿ – ‘‘ದುಕ್ಕರಂ ಭಣೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇನ ಕತಂ, ಅನ್ತೇಪುರೇ ಮಮ ದ್ವೇ ಕಮ್ಬಲಾನಿ ಆಹರಾಪೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ. ತೇ ತಥಾ ಕರಿಂಸು. ರಾಜಾ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಕೇ ದ್ವೇ ಕಮ್ಬಲೇ ದಾಪೇಸಿ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ‘‘ನ ಇಮೇ ಮಮ ಸರೀರೇ ಉಪಯೋಗಂ ಅರಹನ್ತಿ, ಬುದ್ಧಸಾಸನಸ್ಸೇವ ಏತೇ ಅನುಚ್ಛವಿಕಾ’’ತಿ ಏಕಂ ಕಮ್ಬಲಂ ಅನ್ತೋಗನ್ಧಕುಟಿಯಂ ಸತ್ಥು ಸಯನಸ್ಸ ಉಪರಿ ವಿತಾನಂ ಕತ್ವಾ ಬನ್ಧಿ, ಏಕಂ ಅತ್ತನೋ ಘರೇ ನಿಬದ್ಧಂ ಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಟ್ಠಾನೇ ವಿತಾನಂ ಕತ್ವಾ ಬನ್ಧಿ. ರಾಜಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ¶ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಕಮ್ಬಲಂ ಸಞ್ಜಾನಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕೇನ ಪೂಜಾ ಕತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಏಕಸಾಟಕೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಮಮ ¶ ಪಸಾದಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಪಸೀದತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಚತ್ತಾರೋ ಹತ್ಥೀ ಚತ್ತಾರೋ ಅಸ್ಸೇ ಚತ್ತಾರಿ ಕಹಾಪಣಸಹಸ್ಸಾನಿ ಚತಸ್ಸೋ ಇತ್ಥಿಯೋ ಚತಸ್ಸೋ ದಾಸಿಯೋ ಚತ್ತಾರೋ ಪುರಿಸೇ ಚತುರೋ ಗಾಮವರೇ’’ತಿ ಏವಂ ಯಾವ ಸಬ್ಬಸತಾ ಚತ್ತಾರಿ ಚತ್ತಾರಿ ಕತ್ವಾ ಸಬ್ಬಚತುಕ್ಕಂ ನಾಮ ಅಸ್ಸ ದಾಪೇಸಿ.

ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ – ‘‘ಅಹೋ ಅಚ್ಛರಿಯಂ ಚೂಳೇಕಸಾಟಕಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ, ತಂಮುಹುತ್ತಮೇವ ಸಬ್ಬಚತುಕ್ಕಂ ಲಭಿ, ಇದಾನಿ ಕತೇನ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮೇನ ಅಜ್ಜಮೇವ ವಿಪಾಕೋ ದಿನ್ನೋ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಚಾಯಂ ಏಕಸಾಟಕೋ ಪಠಮಯಾಮೇ ಮಯ್ಹಂ ದಾತುಂ ಅಸಕ್ಖಿಸ್ಸ, ಸಬ್ಬಸೋಳಸಕಂ ಅಲಭಿಸ್ಸ. ಸಚೇ ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೇ ಅಸಕ್ಖಿಸ್ಸ, ಸಬ್ಬಟ್ಠಕಂ ಅಲಭಿಸ್ಸ ¶ . ಬಲವಪಚ್ಛಿಮಯಾಮೇ ದಿನ್ನತ್ತಾ ಪನೇಸ ಸಬ್ಬಚತುಕ್ಕಂ ಲಭಿ. ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೇನ ಹಿ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಚಿತ್ತಂ ಅಹಾಪೇತ್ವಾ ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ಕಾತಬ್ಬಂ. ದನ್ಧಂ ಕತಂ ಕುಸಲಞ್ಹಿ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದದಮಾನಂ ದನ್ಧಮೇವ ದದಾತಿ, ತಸ್ಮಾ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಸಮನನ್ತರಮೇವ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಅಭಿತ್ಥರೇಥ ಕಲ್ಯಾಣೇ, ಪಾಪಾ ಚಿತ್ತಂ ನಿವಾರಯೇ;

ದನ್ಧಞ್ಹಿ ಕರೋತೋ ಪುಞ್ಞಂ, ಪಾಪಸ್ಮಿಂ ರಮತೀ ಮನೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಭಿತ್ಥರೇಥಾತಿ ತುರಿತತುರಿತಂ ಸೀಘಸೀಘಂ ಕರೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಗಿಹಿನಾ ವಾ ಹಿ ‘‘ಸಲಾಕಭತ್ತದಾನಾದೀಸು ಕಿಞ್ಚಿದೇವ ಕುಸಲಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿತ್ತೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಯಥಾ ಅಞ್ಞೇ ಓಕಾಸಂ ನ ಲಭನ್ತಿ, ಏವಂ ‘‘ಅಹಂ ಪುರೇ, ಅಹಂ ಪುರೇ’’ತಿ ತುರಿತತುರಿತಮೇವ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಪಬ್ಬಜಿತೇನ ವಾ ಉಪಜ್ಝಾಯವತ್ತಾದೀನಿ ಕರೋನ್ತೇನ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಓಕಾಸಂ ಅದತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಪುರೇ, ಅಹಂ ಪುರೇ’’ತಿ ತುರಿತತುರಿತಮೇವ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಪಾಪಾ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಾದಿಪಾಪಕಮ್ಮತೋ ವಾ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದತೋ ವಾ ಸಬ್ಬಥಾಮೇನ ಚಿತ್ತಂ ನಿವಾರಯೇ. ದನ್ಧಞ್ಹಿ ಕರೋತೋತಿ ಯೋ ಪನ ‘‘ದಸ್ಸಾಮಿ, ನ ದಸ್ಸಾಮಿ ಸಮ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ ನು ಖೋ ಮೇ, ನೋ’’ತಿ ಏವಂ ಚಿಕ್ಖಲ್ಲಮಗ್ಗೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ವಿಯ ದನ್ಧಂ ಪುಞ್ಞಂ ಕರೋತಿ, ತಸ್ಸ ಏಕಸಾಟಕಸ್ಸ ವಿಯ ¶ ಮಚ್ಛೇರಸಹಸ್ಸಂ ಪಾಪಂ ಓಕಾಸಂ ಲಭತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಪಾಪಸ್ಮಿಂ ರಮತೀ ಮನೋ, ಕುಸಲಕಮ್ಮಕರಣಕಾಲೇಯೇವ ಹಿ ಚಿತ್ತಂ ಕುಸಲೇ ರಮತಿ, ತತೋ ಮುಚ್ಚಿತ್ವಾ ಪಾಪನಿನ್ನಮೇವ ಹೋತೀತಿ.

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ¶ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಚೂಳೇಕಸಾಟಕಬ್ರಾಹ್ಮಣವತ್ಥು ಪಠಮಂ.

ಪಾಪಞ್ಚ ¶ ಪುರಿಸೋತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸೇಯ್ಯಸಕತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸೋ ಹಿ ಲಾಳುದಾಯಿತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕೋ, ಅತ್ತನೋ ಅನಭಿರತಿಂ ತಸ್ಸ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ತೇನ ಪಠಮಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಕಮ್ಮೇ ಸಮಾದಪಿತೋ ಉಪ್ಪನ್ನುಪ್ಪನ್ನಾಯ ಅನಭಿರತಿಯಾ ತಂ ಕಮ್ಮಮಕಾಸಿ (ಪಾರಾ. ೨೩೪). ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಕಿರಿಯಂ ಸುತ್ವಾ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಏವಂ ಕಿರ ತ್ವಂ ಕರೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಭಾರಿಯಂ ಕಮ್ಮಂ ಅಕಾಸಿ, ಅನನುಚ್ಛವಿಕಂ ಮೋಘಪುರಿಸಾ’’ತಿ ನಾನಪ್ಪಕಾರತೋ ಗರಹಿತ್ವಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಏವರೂಪಞ್ಹಿ ಕಮ್ಮಂ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮೇಪಿ ಸಮ್ಪರಾಯೇಪಿ ದುಕ್ಖಸಂವತ್ತನಿಕಮೇವ ಹೋತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಪಾಪಞ್ಚೇ ಪುರಿಸೋ ಕಯಿರಾ, ನ ನಂ ಕಯಿರಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ;

ನ ತಮ್ಹಿ ಛನ್ದಂ ಕಯಿರಾಥ, ದುಕ್ಖೋ ಪಾಪಸ್ಸ ಉಚ್ಚಯೋ’’ತಿ.

ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಸಚೇ ಪುರಿಸೋ ಸಕಿಂ ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ಕರೇಯ್ಯ, ತಙ್ಖಣೇಯೇವ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ಅಪ್ಪತಿರೂಪಂ ಓಳಾರಿಕ’’ನ್ತಿ ನ ನಂ ಕಯಿರಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ. ಯೋಪಿ ತಮ್ಹಿ ಛನ್ದೋ ¶ ವಾ ರುಚಿ ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯ, ತಮ್ಪಿ ವಿನೋದೇತ್ವಾ ನ ಕಯಿರಾಥೇವ. ಕಿಂ ಕಾರಣಾ? ದುಕ್ಖೋ ಪಾಪಸ್ಸ ಉಚ್ಚಯೋ. ಪಾಪಸ್ಸ ಹಿ ಉಚ್ಚಯೋ ವುಡ್ಢಿ ಇಧಲೋಕೇಪಿ ಸಮ್ಪರಾಯೇಪಿ ದುಕ್ಖಮೇವ ಆವಹತೀತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಪುಞ್ಞಞ್ಚೇತಿ ¶ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಲಾಜದೇವಧೀತರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ವತ್ಥು ರಾಜಗಹೇ ಸಮುಟ್ಠಿತಂ.

ಆಯಸ್ಮಾ ¶ ಹಿ ಮಹಾಕಸ್ಸಪೋ ಪಿಪ್ಪಲಿಗುಹಾಯಂ ವಿಹರನ್ತೋ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ವುಟ್ಠಾಯ ದಿಬ್ಬೇನ ಚಕ್ಖುನಾ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಟ್ಠಾನಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಏಕಂ ಸಾಲಿಖೇತ್ತಪಾಲಿಕಂ ಇತ್ಥಿಂ ಸಾಲಿಸೀಸಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಲಾಜೇ ಕುರುಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸದ್ಧಾ ನು ಖೋ, ಅಸ್ಸದ್ಧಾ’’ತಿ ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ‘‘ಸದ್ಧಾ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ‘‘ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ ನು ಖೋ ಮೇ ಸಙ್ಗಹಂ ಕಾತುಂ, ನೋ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ‘‘ವಿಸಾರದಾ ಕುಲಧೀತಾ ಮಮ ಸಙ್ಗಹಂ ಕರಿಸ್ಸತಿ, ಕತ್ವಾ ಚ ಪನ ಮಹಾಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಲಭಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಚೀವರಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಪತ್ತಮಾದಾಯ ಸಾಲಿಖೇತ್ತಸಮೀಪೇಯೇವ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಕುಲಧೀತಾ ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾವ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತಾ ಪಞ್ಚವಣ್ಣಾಯ ಪೀತಿಯಾ ಫುಟ್ಠಸರೀರಾ ‘‘ತಿಟ್ಠಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಲಾಜೇ ಆದಾಯ ವೇಗೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಪತ್ತೇ ಆಕಿರಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸ್ಸ ಭಾಗಿನೀ ಅಸ್ಸ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಅಕಾಸಿ. ಥೇರೋ ‘‘ಏವಂ ಹೋತೂ’’ತಿ ಅನುಮೋದನಮಕಾಸಿ. ಸಾಪಿ ಥೇರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ದಿನ್ನದಾನಂ ಆವಜ್ಜಮಾನಾ ನಿವತ್ತಿ. ತಾಯ ಚ ಪನ ಕೇದಾರಮರಿಯಾದಾಯ ¶ ಗಮನಮಗ್ಗೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಬಿಲೇ ಘೋರವಿಸೋ ಸಪ್ಪೋ ನಿಪಜ್ಜಿ. ಸೋ ಥೇರಸ್ಸ ಕಾಸಾಯಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ಜಙ್ಘಂ ಡಂಸಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ಇತರಾ ದಾನಂ ಆವಜ್ಜಮಾನಾ ನಿವತ್ತನ್ತೀ ತಂ ಪದೇಸಂ ಪಾಪುಣಿ. ಸಪ್ಪೋ ಬಿಲಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ತಂ ಡಂಸಿತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಪಾತೇಸಿ. ಸಾ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೇನ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ತಿಂಸಯೋಜನಿಕೇ ಕನಕವಿಮಾನೇ ಸುತ್ತಪ್ಪಬುದ್ಧಾ ವಿಯ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಪಟಿಮಣ್ಡಿತೇನ ತಿಗಾವುತೇನ ಅತ್ತಭಾವೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಸಾ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಿಕಂ ಏಕಂ ದಿಬ್ಬವತ್ಥಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಅಚ್ಛರಾಸಹಸ್ಸಪರಿವುತಾ ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮಪಕಾಸನತ್ಥಾಯ ಸುವಣ್ಣಲಾಜಭರಿತೇನ ಓಲಮ್ಬಕೇನ ಸುವಣ್ಣಸರಕೇನ ಪಟಿಮಣ್ಡಿತೇ ವಿಮಾನದ್ವಾರೇ ಠಿತಾ ಅತ್ತನೋ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಮೇ ಕತ್ವಾ ಅಯಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿ ಲದ್ಧಾ’’ತಿ ದಿಬ್ಬೇನ ಚಕ್ಖುನಾ ಉಪಧಾರೇನ್ತೀ ‘‘ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಮೇ ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರಸ್ಸ ದಿನ್ನಲಾಜನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಸಾ ಲದ್ಧಾ’’ತಿ ಅಞ್ಞಾಸಿ.

ಸಾ ಏವಂ ಪರಿತ್ತಕೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಏವರೂಪಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಲಭಿತ್ವಾ ‘‘ನ ದಾನಿ ಮಯಾ ಪಮಜ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಅಯ್ಯಸ್ಸ ವತ್ತಪಟಿವತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಇಮಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಥಾವರಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಪಾತೋವ ಕನಕಮಯಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜನಿಞ್ಚೇವ ಕಚವರಛಡ್ಡನಕಞ್ಚ ಪಚ್ಛಿಂ ¶ ಆದಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಪರಿವೇಣಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪಾನೀಯಪರಿಭೋಜನೀಯಂ ಉಪಟ್ಠಾಪೇಸಿ. ಥೇರೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕೇನಚಿ ದಹರೇನ ವಾ ಸಾಮಣೇರೇನ ವಾ ವತ್ತಂ ಕತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಸಿ. ಸಾ ದುತಿಯದಿವಸೇಪಿ ತಥೇವ ಅಕಾಸಿ, ಥೇರೋಪಿ ತಥೇವ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಸಿ. ತತಿಯದಿವಸೇ ಪನ ಥೇರೋ ತಸ್ಸಾ ಸಮ್ಮಜ್ಜನಿಸದ್ದಂ ¶ ಸುತ್ವಾ ತಾಲಚ್ಛಿದ್ದಾದೀಹಿ ಚ ಪವಿಟ್ಠಂ ಸರೀರೋಭಾಸಂ ದಿಸ್ವಾ ದ್ವಾರಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ‘‘ಕೋ ಏಸ ಸಮ್ಮಜ್ಜತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಉಪಟ್ಠಾಯಿಕಾ ಲಾಜದೇವಧೀತಾ’’ತಿ. ‘‘ನನು ಮಯ್ಹಂ ಏವಂನಾಮಿಕಾ ಉಪಟ್ಠಾಯಿಕಾ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಸಾಲಿಖೇತ್ತಂ ರಕ್ಖಮಾನಾ ಲಾಜೇ ದತ್ವಾ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತಾ ನಿವತ್ತನ್ತೀ ಸಪ್ಪೇನ ದಟ್ಠಾ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ತಾವತಿಂಸದೇವಲೋಕೇ ಉಪ್ಪನ್ನಾ, ಮಯಾ ಅಯ್ಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅಯಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿ ಲದ್ಧಾ, ಇದಾನಿಪಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ವತ್ತಪಟಿವತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ‘ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಥಾವರಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಆಗತಾಮ್ಹಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಹಿಯ್ಯೋಪಿ ಪರೇಪಿ ತಯಾವೇತಂ ¶ ಠಾನಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತಂ, ತಯಾವ ಪಾನೀಯಭೋಜನೀಯಂ ಉಪಟ್ಠಾಪಿತ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಅಪೇಹಿ ದೇವಧೀತೇ, ತಯಾ ಕತಂ ವತ್ತಂ ಕತಂವ ಹೋತು, ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಇಮಂ ಠಾನಂ ಮಾ ಆಗಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಾ ಮಂ ನಾಸೇಥ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ವತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಮೇ ಥಿರಂ ಕಾತುಂ ದೇಥಾ’’ತಿ. ‘‘ಅಪೇಹಿ ದೇವಧೀತೇ, ಮಾ ಮಂ ಅನಾಗತೇ ಚಿತ್ತಬೀಜನಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೇಹಿ ಧಮ್ಮಕಥಿಕೇಹಿ ‘ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರಸ್ಸ ಕಿರ ಏಕಾ ದೇವಧೀತಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ವತ್ತಪಟಿವತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಪಾನೀಯಪರಿಭೋಜನೀಯಂ ಉಪಟ್ಠಾಪೇಸೀ’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬತಂ ಕರಿ, ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಇಧ ಮಾ ಆಗಮಿ, ಪಟಿಕ್ಕಮಾ’’ತಿ. ಸಾ ‘‘ಮಾ ಮಂ, ಭನ್ತೇ, ನಾಸೇಥಾ’’ತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಯಾಚಿಯೇವ. ಥೇರೋ ‘‘ನಾಯಂ ಮಮ ವಚನಂ ಸುಣಾತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ತುವಂ ಪಮಾಣಂ ನ ಜಾನಾಸೀ’’ತಿ ಅಚ್ಛರಂ ಪಹರಿ. ಸಾ ತತ್ಥ ಸಣ್ಠಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀ ಆಕಾಸೇ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಯಾ ಲದ್ಧಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಮಾ ನಾಸೇಥ, ಥಾವರಂ ಕಾತುಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ರೋದನ್ತೀ ಆಕಾಸೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ಗನ್ಧಕುಟಿಯಂ ನಿಸಿನ್ನೋವ ¶ ತಸ್ಸಾ ರೋದಿತಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಓಭಾಸಂ ಫರಿತ್ವಾ ದೇವಧೀತಾಯ ಸಮ್ಮುಖೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಕಥೇನ್ತೋ ವಿಯ ‘‘ದೇವಧೀತೇ ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಸಂವರಕರಣಮೇವ ಭಾರೋ, ಪುಞ್ಞತ್ಥಿಕಾನಂ ಪನ ‘ಅಯಂ ನೋ ಅತ್ಥೋ’ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಪುಞ್ಞಕರಣಮೇವ ಭಾರೋ. ಪುಞ್ಞಕರಣಞ್ಹಿ ಇಧ ಚೇವ ಸಮ್ಪರಾಯೇ ಚ ಸುಖಮೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಪುಞ್ಞಞ್ಚೇ ¶ ಪುರಿಸೋ ಕಯಿರಾ, ಕಯಿರಾ ನಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ;

ತಮ್ಹಿ ಛನ್ದಂ ಕಯಿರಾಥ, ಸುಖೋ ಪುಞ್ಞಸ್ಸ ಉಚ್ಚಯೋ’’ತಿ.

ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಸಚೇ ಪುರಿಸೋ ಪುಞ್ಞಂ ಕರೇಯ್ಯ, ‘‘ಏಕವಾರಂ ಮೇ ಪುಞ್ಞಂ ಕತಂ, ಅಲಂ ಏತ್ತಾವತಾ’’ತಿ ಅನೋರಮಿತ್ವಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಕರೋಥೇವ. ತಸ್ಸ ಅಕರಣಕ್ಖಣೇಪಿ ತಮ್ಹಿ ಪುಞ್ಞೇ ಛನ್ದಂ ರುಚಿಂ ಉಸ್ಸಾಹಂ ಕರೋಥೇವ. ಕಿಂ ಕಾರಣಾ? ಸುಖೋ ಪುಞ್ಞಸ್ಸ ಉಚ್ಚಯೋ. ಪುಞ್ಞಸ್ಸ ಹಿ ಉಚ್ಚಯೋ ವುಡ್ಢಿ ಇಧಲೋಕಪರಲೋಕಸುಖಾವಹನತೋ ಸುಖೋತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ದೇವಧೀತಾ ಪಞ್ಚಚತ್ತಾಲೀಸಯೋಜನಮತ್ಥಕೇ ಠಿತಾವ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪಾಪುಣೀತಿ.

ಪಾಪೋಪಿ ¶ ಪಸ್ಸತೀ ಭದ್ರನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋ ¶ ಹಿ ವಿಹಾರಮೇವ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಚತುಪಣ್ಣಾಸಕೋಟಿಧನಂ ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ವಿಕಿರಿತ್ವಾ ಸತ್ಥರಿ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೇ ದೇವಸಿಕಂ ತೀಣಿ ಮಹಾಉಪಟ್ಠಾನಾನಿ ಗಚ್ಛತಿ, ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಚ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಆದಾಯ ಆಗತೋತಿ ಸಾಮಣೇರಾ ವಾ ದಹರಾ ವಾ ಹತ್ಥಮ್ಪಿ ಮೇ ಓಲೋಕೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ ತುಚ್ಛಹತ್ಥೋ ನಾಮ ನ ಗತಪುಬ್ಬೋ. ಪಾತೋವ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಯಾಗುಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾವ ಗಚ್ಛತಿ, ಕತಪಾತರಾಸೋ ಸಪ್ಪಿನವನೀತಾದೀನಿ ಭೇಸಜ್ಜಾನಿ. ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಮಾಲಾಗನ್ಧವಿಲೇಪನವತ್ಥಾದೀನಿ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ. ಏವಂ ನಿಚ್ಚಕಾಲಮೇವ ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಸೀಲಂ ರಕ್ಖತಿ. ಅಪರಭಾಗೇ ಧನಂ ಪರಿಕ್ಖಯಂ ಗಚ್ಛತಿ. ವೋಹಾರೂಪಜೀವಿನೋಪಿಸ್ಸ ಹತ್ಥತೋ ಅಟ್ಠಾರಸಕೋಟಿಧನಂ ಇಣಂ ಗಣ್ಹಿಂಸು, ಕುಲಸನ್ತಕಾಪಿಸ್ಸ ಅಟ್ಠಾರಸಹಿರಞ್ಞಕೋಟಿಯೋ, ನದೀತೀರೇ ನಿದಹಿತ್ವಾ ಠಪಿತಾ ಉದಕೇನ ಕೂಲೇ ಭಿನ್ನೇ ಮಹಾಸಮುದ್ದಂ ಪವಿಸಿಂಸು. ಏವಮಸ್ಸ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಧನಂ ಪರಿಕ್ಖಯಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಸೋ ಏವಂಭೂತೋಪಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಾನಂ ದೇತಿಯೇವ, ಪಣೀತಂ ಪನ ಕತ್ವಾ ದಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ.

ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಸತ್ಥಾರಾ ‘‘ದೀಯತಿ ಪನ ತೇ, ಗಹಪತಿ, ಕುಲೇ ದಾನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ದೀಯತಿ, ಭನ್ತೇ, ತಞ್ಚ ಖೋ ಕಣಾಜಕಂ ಬಿಲಙ್ಗದುತಿಯ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ಅಥ ನಂ ¶ ಸತ್ಥಾ, ‘‘ಗಹಪತಿ, ‘ಲೂಖಂ ದಾನಂ ದೇಮೀ’ತಿ ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿ. ಚಿತ್ತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಪಣೀತೇ ಬುದ್ಧಾದೀನಂ ದಿನ್ನದಾನಂ ಲೂಖಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಅಪಿಚ ತ್ವಂ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ಅರಿಯಪುಗ್ಗಲಾನಂ ದಾನಂ ದೇಸಿ, ಅಹಂ ಪನ ವೇಲಾಮಕಾಲೇ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪಂ ಉನ್ನಙ್ಗಲಂ ಕತ್ವಾ ಮಹಾದಾನಂ ¶ ಪವತ್ತಯಮಾನೋಪಿ ತಿಸರಣಗತಮ್ಪಿ ಕಞ್ಚಿ ನಾಲತ್ಥಂ, ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಾ ನಾಮ ಏವಂ ದುಲ್ಲಭಾ. ತಸ್ಮಾ ‘ಲೂಖಂ ಮೇ ದಾನ’ನ್ತಿ ಮಾ ಚಿನ್ತಯೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ವೇಲಾಮಸುತ್ತಮಸ್ಸ (ಅ. ನಿ. ೯.೨೦) ಕಥೇಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ಅಧಿವತ್ಥಾ ದೇವತಾ ಸತ್ಥರಿ ಚೇವ ಸತ್ಥುಸಾವಕೇಸು ಚ ಗೇಹಂ ಪವಿಸನ್ತೇಸು ತೇಸಂ ತೇಜೇನ ಸಣ್ಠಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀ, ‘‘ಯಥಾ ಇಮೇ ಇಮಂ ಗೇಹಂ ನ ಪವಿಸನ್ತಿ, ತಥಾ ಗಹಪತಿಂ ಪರಿಭಿನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಂ ವತ್ತುಕಾಮಾಪಿ ಇಸ್ಸರಕಾಲೇ ಕಿಞ್ಚಿ ವತ್ತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ, ಇದಾನಿ ‘‘ಪನಾಯಂ ದುಗ್ಗತೋ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸತಿ ಮೇ ವಚನ’’ನ್ತಿ ರತ್ತಿಭಾಗೇ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಸಿರಿಗಬ್ಭಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಅಥ ಸೇಟ್ಠಿ ನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕೋ ಏಸೋ’’ತಿ ಆಹ. ಅಹಂ ತೇ ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ ಚತುತ್ಥದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ಅಧಿವತ್ಥಾ ದೇವತಾ, ತುಯ್ಹಂ ಓವಾದದಾನತ್ಥಾಯ ಆಗತಾತಿ. ತೇನ ಹಿ ಓವದೇಹೀತಿ. ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ ತಯಾ ಪಚ್ಛಿಮಕಾಲಂ ಅನೋಲೋಕೇತ್ವಾವ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಬಹುಂ ಧನಂ ವಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣಂ, ಇದಾನಿ ದುಗ್ಗತೋ ಹುತ್ವಾಪಿ ತಂ ನ ಮುಞ್ಚಸಿಯೇವ, ಏವಂ ವತ್ತಮಾನೋ ಕತಿಪಾಹೇನೇವ ಘಾಸಚ್ಛಾದನಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಲಭಿಸ್ಸಸಿ ¶ , ಕಿಂ ತೇ ಸಮಣೇನ ಗೋತಮೇನ, ಅತಿಪರಿಚ್ಚಾಗತೋ ಓರಮಿತ್ವಾ ಕಮ್ಮನ್ತೇ ಪಯೋಜೇನ್ತೋ ಕುಟುಮ್ಬಂ ಸಣ್ಠಾಪೇಹೀತಿ. ಅಯಂ ಮೇ ತಯಾ ದಿನ್ನಓವಾದೋತಿ. ಆಮ, ಸೇಟ್ಠೀತಿ. ಗಚ್ಛ, ನಾಹಂ ತಾದಿಸೀನಂ ಸತೇನಪಿ ಸಹಸ್ಸೇನಪಿ ಸತಸಹಸ್ಸೇನಪಿ ¶ ಸಕ್ಕಾ ಕಮ್ಪೇತುಂ, ಅಯುತ್ತಂ ತೇ ವುತ್ತಂ, ಕಂ ತಯಾ ಮಮ ಗೇಹೇ ವಸಮಾನಾಯ, ಸೀಘಂ ಸೀಘಂ ಮೇ ಘರಾ ನಿಕ್ಖಮಾಹೀತಿ. ಸಾ ಸೋತಾಪನ್ನಸ್ಸ ಅರಿಯಸಾವಕಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಠಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀ ದಾರಕೇ ಆದಾಯ ನಿಕ್ಖಮಿ, ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಚ ಪನ ಅಞ್ಞತ್ಥ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಅಲಭಮಾನಾ ‘‘ಸೇಟ್ಠಿಂ ಖಮಾಪೇತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ವಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಗರಪರಿಗ್ಗಾಹಕಂ ದೇವಪುತ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಕತಾಪರಾಧಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಏಹಿ, ಮಂ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ನೇತ್ವಾ ಖಮಾಪೇತ್ವಾ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ದಾಪೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ‘‘ಅಯುತ್ತಂ ತಯಾ ವುತ್ತಂ, ನಾಹಂ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತುಂ ಉಸ್ಸಹಾಮೀ’’ತಿ ತಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿ. ಸಾ ಚತುನ್ನಂ ಮಹಾರಾಜಾನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇಹಿಪಿ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾ ಸಕ್ಕಂ ದೇವರಾಜಾನಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ, ‘‘ಅಹಂ, ದೇವ, ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಅಲಭಮಾನಾ ದಾರಕೇ ¶ ಹತ್ಥೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ಅನಾಥಾ ವಿಚರಾಮಿ, ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಮೇ ದಾಪೇಹೀ’’ತಿ ಸುಟ್ಠುತರಂ ಯಾಚಿ.

ಅಥ ನಂ ಸೋ ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ತವ ಕಾರಣಾ ಸೇಟ್ಠಿಂ ವತ್ತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ಏಕಂ ಪನ ತೇ ಉಪಾಯಂ ಕಥೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸಾಧು, ದೇವ, ಕಥೇಹೀತಿ. ಗಚ್ಛ, ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಆಯುತ್ತಕವೇಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಹತ್ಥತೋ ಪಣ್ಣಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ವೋಹಾರೂಪಜೀವೀಹಿ ಗಹಿತಂ ಅಟ್ಠಾರಸಕೋಟಿಧನಂ ಅತ್ತನೋ ಆನುಭಾವೇನ ಸೋಧೇತ್ವಾ ತುಚ್ಛಗಬ್ಭೇ ಪೂರೇತ್ವಾ ಮಹಾಸಮುದ್ದಂ ¶ ಪವಿಟ್ಠಂ ಅಟ್ಠಾರಸಕೋಟಿಧನಂ ಅತ್ಥಿ, ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಅಸುಕಟ್ಠಾನೇ ನಾಮ ಅಸ್ಸಾಮಿಕಂ ಅಟ್ಠಾರಸಕೋಟಿಧನಂ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ತುಚ್ಛಗಬ್ಭೇ ಪೂರೇತ್ವಾ ದಣ್ಡಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಖಮಾಪೇಹೀತಿ. ಸಾ ‘‘ಸಾಧು, ದೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಕತ್ವಾ ಪುನ ತಸ್ಸ ಸಿರಿಗಬ್ಭಂ ಓಭಾಸಯಮಾನಾ ಆಕಾಸೇ ಠತ್ವಾ ‘‘ಕೋ ಏಸೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಅಹಂ ತೇ ಚತುತ್ಥದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ಅಧಿವತ್ಥಾ ಅನ್ಧಬಾಲದೇವತಾ, ಮಯಾ ಅನ್ಧಬಾಲತಾಯ ಯಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಕಥಿತಂ, ತಂ ಮೇ ಖಮಥ. ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಹಿ ಮೇ ವಚನೇನ ಚತುಪಣ್ಣಾಸಕೋಟಿಧನಂ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ತುಚ್ಛಗಬ್ಭಪೂರಣಂ ದಣ್ಡಕಮ್ಮಂ ಕತಂ, ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಅಲಭಮಾನಾ ಕಿಲಮಾಮೀತಿ. ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ದೇವತಾ ‘ದಣ್ಡಕಮ್ಮಞ್ಚ ಮೇ ಕತ’ನ್ತಿ ವದತಿ, ಅತ್ತನೋ ಚ ದೋಸಂ ಪಟಿಜಾನಾತಿ, ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ನಂ ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ತಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ನೇತ್ವಾ ತಾಯ ಕತಕಮ್ಮಂ ಸಬ್ಬಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ದೇವತಾ ಸತ್ಥು ಪಾದೇಸು ಸಿರಸಾ ನಿಪತಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಯಂ ಮಯಾ ಅನ್ಧಬಾಲತಾಯ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಗುಣೇ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಪಾಪಕಂ ವಚನಂ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಮೇ ಖಮಥಾ’’ತಿ ಸತ್ಥಾರಂ ಖಮಾಪೇತ್ವಾ ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿಂ ಖಮಾಪೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಕಲ್ಯಾಣಪಾಪಕಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ವಿಪಾಕವಸೇನ ಸೇಟ್ಠಿಞ್ಚೇವ ದೇವತಞ್ಚ ಓವದನ್ತೋ ‘‘ಇಧ, ಗಹಪತಿ, ಪಾಪಪುಗ್ಗಲೋಪಿ ಯಾವ ಪಾಪಂ ನ ಪಚ್ಚತಿ, ತಾವ ಭದ್ರಮ್ಪಿ ಪಸ್ಸತಿ. ಯದಾ ಪನಸ್ಸ ಪಾಪಂ ಪಚ್ಚತಿ, ತದಾ ಪಾಪಮೇವ ಪಸ್ಸತಿ. ಭದ್ರಪುಗ್ಗಲೋಪಿ ಯಾವ ಭದ್ರಂ ನ ಪಚ್ಚತಿ, ತಾವ ಪಾಪಾನಿ ಪಸ್ಸತಿ. ಯದಾ ಪನಸ್ಸ ¶ ಭದ್ರಂ ಪಚ್ಚತಿ, ತದಾ ಭದ್ರಮೇವ ¶ ಪಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

‘‘ಪಾಪೋಪಿ ಪಸ್ಸತೀ ಭದ್ರಂ, ಯಾವ ಪಾಪಂ ನ ಪಚ್ಚತಿ;

ಯದಾ ಚ ಪಚ್ಚತೀ ಪಾಪಂ, ಅಥ ಪಾಪೋ ಪಾಪಾನಿ ಪಸ್ಸತಿ.

‘‘ಭದ್ರೋಪಿ ಪಸ್ಸತೀ ಪಾಪಂ, ಯಾವ ಭದ್ರಂ ನ ಪಚ್ಚತಿ;

ಯದಾ ಚ ಪಚ್ಚತೀ ಭದ್ರಂ, ಅಥ ಭದ್ರೋ ಭದ್ರಾನಿ ಪಸ್ಸತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ಪಾಪೋತಿ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಾದಿನಾ ಪಾಪಕಮ್ಮೇನ ಯುತ್ತಪುಗ್ಗಲೋ. ಸೋಪಿ ಹಿ ಪುರಿಮಸುಚರಿತಾನುಭಾವೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ಸುಖಂ ಅನುಭವಮಾನೋ ಭದ್ರಮ್ಪಿ ಪಸ್ಸತಿ. ಯಾವ ಪಾಪಂ ನ ಪಚ್ಚತೀತಿ ಯಾವಸ್ಸ ತಂ ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮೇ ವಾ ಸಮ್ಪರಾಯೇ ವಾ ವಿಪಾಕಂ ನ ದೇತಿ. ಯದಾ ಪನಸ್ಸ ತಂ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮೇ ವಾ ಸಮ್ಪರಾಯೇ ವಾ ವಿಪಾಕಂ ದೇತಿ, ಅಥ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮೇ ವಿವಿಧಾ ಕಮ್ಮಕಾರಣಾ, ಸಮ್ಪರಾಯೇ ಚ ಅಪಾಯದುಕ್ಖಂ ಅನುಭೋನ್ತೋ ಸೋ ಪಾಪೋ ಪಾಪಾನಿಯೇವ ಪಸ್ಸತಿ. ದುತಿಯಗಾಥಾಯಪಿ ಕಾಯಸುಚರಿತಾದಿನಾ ಭದ್ರಕಮ್ಮೇನ ಯುತ್ತೋ ಭದ್ರೋ. ಸೋಪಿ ಹಿ ಪುರಿಮದುಚ್ಚರಿತಾನುಭಾವೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ದುಕ್ಖಂ ಅನುಭವಮಾನೋ ಪಾಪಂ ಪಸ್ಸತಿ. ಯಾವ ಭದ್ರಂ ನ ಪಚ್ಚತೀತಿ ಯಾವಸ್ಸ ತಂ ಭದ್ರಂ ಕಮ್ಮಂ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮೇ ವಾ ಸಮ್ಪರಾಯೇ ವಾ ವಿಪಾಕಂ ನ ದೇತಿ. ಯದಾ ಪನ ತಂ ವಿಪಾಕಂ ದೇತಿ, ಅಥ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮೇ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಾದಿಸುಖಂ, ಸಮ್ಪರಾಯೇ ಚ ದಿಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಸುಖಂ ಅನುಭವಮಾನೋ ಸೋ ಭದ್ರೋ ಭದ್ರಾನಿಯೇವ ಪಸ್ಸತೀತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ¶ ಸಾ ದೇವತಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ, ಸಮ್ಪತ್ತಪರಿಸಾಯಪಿ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸೇಟ್ಠಿವತ್ಥು ಚತುತ್ಥಂ.

೫. ಅಸಞ್ಞತಪರಿಕ್ಖಾರಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು

ಮಾವಮಞ್ಞೇಥ ಪಾಪಸ್ಸಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಅಸಞ್ಞತಪರಿಕ್ಖಾರಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸೋ ಕಿರ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಮಞ್ಚಪೀಠಾದಿಭೇದಂ ಪರಿಕ್ಖಾರಂ ಬಹಿ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಛಡ್ಡೇತಿ. ಪರಿಕ್ಖಾರೋ ¶ ವಸ್ಸೇನಪಿ ಆತಪೇನಪಿ ಉಪಚಿಕಾದೀಹಿಪಿ ವಿನಸ್ಸತಿ. ಸೋ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ‘‘ನನು, ಆವುಸೋ, ಪರಿಕ್ಖಾರೋ ನಾಮ ಪಟಿಸಾಮಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಅಪ್ಪಕಂ ಮಯಾ ಕತಂ, ಆವುಸೋ, ಏತಂ, ನ ಏತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಅತ್ಥಿ, ನ ಪಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ತಥೇವ ಕರೋತಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ತಸ್ಸ ಕಿರಿಯಂ ಸತ್ಥು ಆರೋಚೇಸುಂ. ಸತ್ಥಾ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ಏವಂ ಕರೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಸೋ ಸತ್ಥಾರಾ ಪುಚ್ಛಿತೋಪಿ ‘‘ಕಿಂ ಏತಂ ಭಗವಾ ಅಪ್ಪಕಂ ಮಯಾ ಕತಂ, ನ ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಅತ್ಥಿ, ನಾಸ್ಸ ಪಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ತಥೇವ ಅವಮಞ್ಞನ್ತೋ ಆಹ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಏವಂ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ‘ಅಪ್ಪಕ’ನ್ತಿ ನ ಅವಮಞ್ಞಿತಬ್ಬಂ. ಅಜ್ಝೋಕಾಸೇ ಠಪಿತಞ್ಹಿ ವಿವಟಮುಖಂ ಭಾಜನಂ ದೇವೇ ವಸ್ಸನ್ತೇ ¶ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಏಕಬಿನ್ದುನಾ ನ ಪೂರತಿ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ¶ ವಸ್ಸನ್ತೇ ಪನ ಪೂರತೇವ, ಏವಮೇವಂ ಪಾಪಂ ಕರೋನ್ತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಮಹನ್ತಂ ಪಾಪರಾಸಿಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಮಾವಮಞ್ಞೇಥ ಪಾಪಸ್ಸ, ನ ಮನ್ದಂ ಆಗಮಿಸ್ಸತಿ;

ಉದಬಿನ್ದುನಿಪಾತೇನ, ಉದಕುಮ್ಭೋಪಿ ಪೂರತಿ;

ಬಾಲೋ ಪೂರತಿ ಪಾಪಸ್ಸ, ಥೋಕಂ ಥೋಕಮ್ಪಿ ಆಚಿನ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಮಾವಮಞ್ಞೇಥಾತಿ ನ ಅವಜಾನೇಯ್ಯ. ಪಾಪಸ್ಸಾತಿ ಪಾಪಂ. ನ ಮನ್ದಂ ಆಗಮಿಸ್ಸತೀತಿ ‘‘ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಂ ಮೇ ಪಾಪಕಂ ಕತಂ, ಕದಾ ಏತಂ ವಿಪಚ್ಚಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಪಾಪಂ ನಾವಜಾನೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಉದಕುಮ್ಭೋಪೀತಿ ದೇವೇ ವಸ್ಸನ್ತೇ ಮುಖಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಠಪಿತಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಕುಲಾಲಭಾಜನಂ ಯಥಾ ತಂ ಏಕೇಕಸ್ಸಾಪಿ ಉದಕಬಿನ್ದುನೋ ನಿಪಾತೇನ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಪೂರತಿ, ಏವಂ ಬಾಲಪುಗ್ಗಲೋ ಥೋಕಂ ಥೋಕಮ್ಪಿ ಪಾಪಂ ಆಚಿನನ್ತೋ ಕರೋನ್ತೋ ವಡ್ಢೇನ್ತೋ ಪಾಪಸ್ಸ ಪೂರತಿಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸು. ಸತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಅಜ್ಝೋಕಾಸೇ ಸೇಯ್ಯಂ ಸನ್ಥರಿತ್ವಾ ಪಟಿಪಾಕತಿಕಂ ಅಕರೋನ್ತೋ ಇಮಂ ನಾಮ ಆಪತ್ತಿಮಾಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೧೦೮-೧೧೦) ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞಾಪೇಸೀತಿ.

ಅಸಞ್ಞತಪರಿಕ್ಖಾರಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು ಪಞ್ಚಮಂ.

ಮಾವಮಞ್ಞೇಥ ¶ ¶ ಪುಞ್ಞಸ್ಸಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಬಿಳಾಲಪಾದಕಸೇಟ್ಠಿಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ಸಾವತ್ಥಿವಾಸಿನೋ ವಗ್ಗಬನ್ಧನೇನ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಾನಂ ದೇನ್ತಿ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಸತ್ಥಾ ಅನುಮೋದನಂ ಕರೋನ್ತೋ ಏವಮಾಹ –

‘‘ಉಪಾಸಕಾ ಇಧೇಕಚ್ಚೋ ಅತ್ತನಾವ ದಾನಂ ದೇತಿ, ಪರಂ ನ ಸಮಾದಪೇತಿ. ಸೋ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಭೋಗಸಮ್ಪದಂ ಲಭತಿ, ನೋ ಪರಿವಾರಸಮ್ಪದಂ. ಏಕಚ್ಚೋ ಅತ್ತನಾ ದಾನಂ ನ ದೇತಿ, ಪರಂ ಸಮಾದಪೇತಿ. ಸೋ ¶ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಪರಿವಾರಸಮ್ಪದಂ ಲಭತಿ, ನೋ ಭೋಗಸಮ್ಪದಂ. ಏಕಚ್ಚೋ ಅತ್ತನಾ ಚ ನ ದೇತಿ, ಪರಞ್ಚ ನ ಸಮಾದಪೇತಿ. ಸೋ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ನೇವ ಭೋಗಸಮ್ಪದಂ ಲಭತಿ, ನ ಪರಿವಾರಸಮ್ಪದಂ, ವಿಘಾಸಾದೋ ಹುತ್ವಾ ವಿಚರತಿ. ಏಕಚ್ಚೋ ಅತ್ತನಾ ಚ ದೇತಿ, ಪರಞ್ಚ ಸಮಾದಪೇತಿ. ಸೋ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಭೋಗಸಮ್ಪದಞ್ಚೇವ ಲಭತಿ, ಪರಿವಾರಸಮ್ಪದಞ್ಚಾ’’ತಿ.

ಅಥೇಕೋ ಪಣ್ಡಿತಪುರಿಸೋ ತಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಅಹೋ ಅಚ್ಛರಿಯಮಿದಂ ಕಾರಣಂ, ಅಹಂ ದಾನಿ ಉಭಯಸಮ್ಪತ್ತಿಸಂವತ್ತನಿಕಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಟ್ಠಾಯ ಗಮನಕಾಲೇ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸ್ವೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ. ಕಿತ್ತಕೇಹಿ ಪನ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಅತ್ಥೋತಿ? ಸಬ್ಬಭಿಕ್ಖೂಹಿ, ಭನ್ತೇತಿ. ಸತ್ಥಾ ಅಧಿವಾಸೇಸಿ ¶ . ಸೋಪಿ ಗಾಮಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಮತಾತಾ, ಮಯಾ ಸ್ವಾತನಾಯ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ನಿಮನ್ತಿತೋ, ಯೋ ಯತ್ತಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಸೋ ತತ್ತಕಾನಂ ಯಾಗುಆದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ತಣ್ಡುಲಾದೀನಿ ದೇತು, ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಪಚಾಪೇತ್ವಾ ದಾನಂ ದಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಉಗ್ಘೋಸೇನ್ತೋ ವಿಚರಿ.

ಅಥ ನಂ ಏಕೋ ಸೇಟ್ಠಿ ಅತ್ತನೋ ಆಪಣದ್ವಾರಂ ಸಮ್ಪತ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಅತ್ತನೋ ಪಹೋನಕೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಅನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಪನ ಸಕಲಗಾಮಂ ಸಮಾದಪೇನ್ತೋ ವಿಚರತೀ’’ತಿ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ‘‘ತಯಾ ಗಹಿತಭಾಜನಂ ಆಹರಾ’’ತಿ ತೀಹಿ ಅಙ್ಗುಲೀಹಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಥೋಕೇ ತಣ್ಡುಲೇ ಅದಾಸಿ, ತಥಾ ಮುಗ್ಗೇ, ತಥಾ ಮಾಸೇತಿ. ಸೋ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಬಿಳಾಲಪಾದಕಸೇಟ್ಠಿ ನಾಮ ಜಾತೋ, ಸಪ್ಪಿಫಾಣಿತಾದೀನಿ ದೇನ್ತೋಪಿ ಕರಣ್ಡಂ ಕುಟೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಏಕತೋ ಕೋಣಂ ಕತ್ವಾ ಬಿನ್ದುಂ ಬಿನ್ದುಂ ಪಗ್ಘರಾಯನ್ತೋ ಥೋಕಥೋಕಮೇವ ಅದಾಸಿ. ಉಪಾಸಕೋ ಅವಸೇಸೇಹಿ ದಿನ್ನಂ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ಇಮಿನಾ ದಿನ್ನಂ ವಿಸುಂಯೇವ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ. ಸೋ ಸೇಟ್ಠಿ ತಸ್ಸ ಕಿರಿಯಂ ¶ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಏಸ ಮಯಾ ದಿನ್ನಂ ವಿಸುಂ ಗಣ್ಹಾತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪಚ್ಛತೋ ಪಚ್ಛತೋ ಏಕಂ ಚೂಳುಪಟ್ಠಾಕಂ ಪಹಿಣಿ ‘‘ಗಚ್ಛ, ಯಂ ಏಸ ಕರೋತಿ, ತಂ ಜಾನಾಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಮಹಪ್ಫಲಂ ಹೋತೂ’’ತಿ ಯಾಗುಭತ್ತಪೂವಾನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಏಕಂ ದ್ವೇ ತಣ್ಡುಲೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಮುಗ್ಗಮಾಸೇಪಿ ತೇಲಫಾಣಿತಾದಿಬಿನ್ದೂನಿಪಿ ಸಬ್ಬಭಾಜನೇಸು ಪಕ್ಖಿಪಿ. ಚೂಳುಪಟ್ಠಾಕೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸಿ ¶ . ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಚೇ ಮೇ ಸೋ ಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ಅವಣ್ಣಂ ಭಾಸಿಸ್ಸತಿ, ಮಮ ನಾಮೇ ಗಹಿತಮತ್ತೇಯೇವ ನಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಮಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಿವಾಸನನ್ತರೇ ಛುರಿಕಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಗನ್ತ್ವಾ ಭತ್ತಗ್ಗೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಸೋ ಪುರಿಸೋ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಪರಿವಿಸಿತ್ವಾ ¶ ಭಗವನ್ತಂ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಯಾ ಮಹಾಜನಂ ಸಮಾದಪೇತ್ವಾ ಇಮಂ ದಾನಂ ದಿನ್ನಂ, ತತ್ಥ ಸಮಾದಪಿತಮನುಸ್ಸಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಬಲೇನ ಬಹೂನಿಪಿ ಥೋಕಾನಿಪಿ ತಣ್ಡುಲಾದೀನಿ ಅದಂಸು, ತೇಸಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಮಹಪ್ಫಲಂ ಹೋತೂ’’ತಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸೋ ಸೇಟ್ಠಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ‘ಅಸುಕೇನ ನಾಮ ಅಚ್ಛರಾಯ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ತಣ್ಡುಲಾದೀನಿ ದಿನ್ನಾನೀತಿ ಮಮ ನಾಮೇ ಗಹಿತಮತ್ತೇ ಇಮಂ ಮಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಆಗತೋ, ಅಯಂ ಪನ ಸಬ್ಬಸಙ್ಗಾಹಿಕಂ ಕತ್ವಾ ‘ಯೇಹಿಪಿ ನಾಳಿಆದೀಹಿ ಮಿನಿತ್ವಾ ದಿನ್ನಂ, ಯೇಹಿಪಿ ಅಚ್ಛರಾಯ ಗಹೇತ್ವಾ ದಿನ್ನಂ, ಸಬ್ಬೇಸಂ ಮಹಪ್ಫಲಂ ಹೋತೂ’ತಿ ವದತಿ. ಸಚಾಹಂ ಏವರೂಪಂ ನ ಖಮಾಪೇಸ್ಸಾಮಿ, ದೇವದಣ್ಡೋ ಮಮ ಮತ್ಥಕೇ ಪತಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಸೋ ತಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ‘‘ಖಮಾಹಿ ಮೇ, ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕಿಂ ಇದ’’ನ್ತಿ ಚ ತೇನ ವುತ್ತೇ ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ತಂ ಕಿರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಕಿಂ ಇದ’’ನ್ತಿ ದಾನವೇಯ್ಯಾವಟಿಕಂ ಪುಚ್ಛಿ. ಸೋ ಅತೀತದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಏವಂ ಕಿರ ಸೇಟ್ಠೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಉಪಾಸಕ, ಪುಞ್ಞಂ ನಾಮ ‘ಅಪ್ಪಕ’ನ್ತಿ ನ ಅವಮಞ್ಞಿತಬ್ಬಂ, ಮಾದಿಸಸ್ಸ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ¶ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ‘ಅಪ್ಪಕ’ನ್ತಿ ನ ಅವಮಞ್ಞಿತಬ್ಬಂ. ಪಣ್ಡಿತಮನುಸ್ಸಾ ಹಿ ಪುಞ್ಞಂ ಕರೋನ್ತಾ ವಿವಟಭಾಜನಂ ವಿಯ ಉದಕೇನ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಪುಞ್ಞೇನ ಪೂರನ್ತಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಮಾವಮಞ್ಞೇಥ ಪುಞ್ಞಸ್ಸ, ನ ಮನ್ದಂ ಆಗಮಿಸ್ಸತಿ;

ಉದಬಿನ್ದುನಿಪಾತೇನ, ಉದಕುಮ್ಭೋಪಿ ಪೂರತಿ;

ಧೀರೋ ಪೂರತಿ ಪುಞ್ಞಸ್ಸ, ಥೋಕಂ ಥೋಕಮ್ಪಿ ಆಚಿನ’’ನ್ತಿ.

ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಪಣ್ಡಿತಮನುಸ್ಸೋ ಪುಞ್ಞಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಅಪ್ಪಕಮತ್ತಂ ಮಯಾ ಕತಂ, ನ ಮನ್ದಂ ವಿಪಾಕವಸೇನ ಆಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಏವಂ ಪರಿತ್ತಕಂ ಕಮ್ಮಂ ಕಹಂ ಮಂ ದಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ, ಅಹಂ ವಾ ತಂ ಕಹಂ ದಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ಕದಾ ಏತಂ ವಿಪಚ್ಚಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಪುಞ್ಞಂ ಮಾವಮಞ್ಞೇಥ ನ ಅವಜಾನೇಯ್ಯ. ಯಥಾ ಹಿ ನಿರನ್ತರಂ ಉದಬಿನ್ದುನಿಪಾತೇನ ವಿವರಿತ್ವಾ ಠಪಿತಂ ಕುಲಾಲಭಾಜನಂ ಪೂರತಿ, ಏವಂ ಧೀರೋ ಪಣ್ಡಿತಪುರಿಸೋ ಥೋಕಂ ಥೋಕಮ್ಪಿ ಪುಞ್ಞಂ ಆಚಿನನ್ತೋ ಪುಞ್ಞಸ್ಸ ಪೂರತೀತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ¶ ಸೋ ಸೇಟ್ಠಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪಾಪುಣಿ, ಸಮ್ಪತ್ತಪರಿಸಾಯಪಿ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

ವಾಣಿಜೋವಾತಿ ¶ ¶ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಮಹಾಧನವಾಣಿಜಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ತಸ್ಸ ಕಿರ ವಾಣಿಜಸ್ಸ ಗೇಹೇ ಪಞ್ಚಸತಾ ಚೋರಾ ಓತಾರಂ ಗವೇಸಮಾನಾ ಓತಾರಂ ನ ಲಭಿಂಸು. ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ವಾಣಿಜೋ ಪಞ್ಚ ಸಕಟಸತಾನಿ ಭಣ್ಡಸ್ಸ ಪೂರೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಆರೋಚಾಪೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಅಸುಕಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ ವಾಣಿಜ್ಜತ್ಥಾಯ ಗಚ್ಛಾಮಿ, ಯೇ, ಅಯ್ಯಾ, ತಂ ಠಾನಂ ಗನ್ತುಕಾಮಾ, ತೇ ನಿಕ್ಖಮನ್ತು, ಮಗ್ಗೇ ಭಿಕ್ಖಾಯ ನ ಕಿಲಮಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಪಞ್ಚಸತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿಂಸು. ತೇಪಿ ಚೋರಾ ‘‘ಸೋ ಕಿರ ವಾಣಿಜೋ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ’’ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಟವಿಯಂ ಅಟ್ಠಂಸು. ವಾಣಿಜೋಪಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಟವಿಮುಖೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ ವಾಸಂ ಕತ್ವಾ ದ್ವೇ ತಯೋಪಿ ದಿವಸೇ ಗೋಣಸಕಟಾದೀನಿ ಸಂವಿದಹಿ, ತೇಸಂ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ನಿಬದ್ಧಂ ಭಿಕ್ಖಂ ದೇತಿಯೇವ. ಚೋರಾ ತಸ್ಮಿಂ ಅತಿಚಿರಾಯನ್ತೇ ‘‘ಗಚ್ಛ, ತಸ್ಸ ನಿಕ್ಖಮನದಿವಸಂ ಞತ್ವಾ ಏಹೀ’’ತಿ ಏಕಂ ಪುರಿಸಂ ಪಹಿಣಿಂಸು. ಸೋ ತಂ ಗಾಮಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಂ ಸಹಾಯಕಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕದಾ ವಾಣಿಜೋ ನಿಕ್ಖಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಸೋ ‘‘ದ್ವೀಹತೀಹಚ್ಚಯೇನಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಕಿಮತ್ಥಂ ಪನ ಪುಚ್ಛಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥಸ್ಸ ಸೋ ‘‘ಮಯಂ ಪಞ್ಚಸತಾ ಚೋರಾ ಏತಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಅಟವಿಯಂ ಠಿತಾ’’ತಿ ಆಚಿಕ್ಖಿ. ಇತರೋ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಗಚ್ಛ, ಸೀಘಂ ನಿಕ್ಖಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತಂ ಉಯ್ಯೋಜೇತ್ವಾ, ‘‘ಕಿಂ ¶ ನು ಖೋ ಚೋರೇ ವಾರೇಮಿ, ಉದಾಹು ವಾಣಿಜ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಕಿಂ ಮೇ ಚೋರೇಹಿ, ವಾಣಿಜಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪಞ್ಚಸತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಜೀವನ್ತಿ, ವಾಣಿಜಸ್ಸ ಸಞ್ಞಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸೋ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕದಾ ಗಮಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ತತಿಯದಿವಸೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಮಯ್ಹಂ ವಚನಂ ಕರೋಥ, ಅಟವಿಯಂ ಕಿರ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಅತ್ಥಾಯ ಪಞ್ಚಸತಾ ಚೋರಾ ಠಿತಾ, ಮಾ ತಾವ ಗಮಿತ್ಥಾತಿ. ತ್ವಂ ಕಥಂ ಜಾನಾಸೀತಿ? ತೇಸಂ ಅನ್ತರೇ ಮಮ ಸಹಾಯೋ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಸ ಮೇ ಕಥಾಯ ಞಾತನ್ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ‘ಕಿಂ ಮೇ ಏತ್ತೋ ಗತೇನಾ’ತಿ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಗೇಹಮೇವ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ತಸ್ಮಿಂ ಚಿರಾಯನ್ತೇ ಪುನ ತೇಹಿ ಚೋರೇಹಿ ಪೇಸಿತೋ ಪುರಿಸೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಸಹಾಯಕಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಗೇಹಮೇವ ಕಿರ ಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಚೋರಾನಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಚೋರಾ ತತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಇತರಸ್ಮಿಂ ಮಗ್ಗೇ ಅಟ್ಠಂಸು, ತಸ್ಮಿಂ ಚಿರಯನ್ತೇ ಪುನಪಿ ತೇ ಚೋರಾ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಪುರಿಸಂ ಪೇಸೇಸುಂ. ಸೋ ತೇಸಂ ತತ್ಥ ಠಿತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಪುನ ವಾಣಿಜಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸಿ. ವಾಣಿಜೋ ¶ ‘‘ಇಧಾಪಿ ಮೇ ವೇಕಲ್ಲಂ ನತ್ಥಿ, ಏವಂ ಸನ್ತೇ ¶ ನೇವ ಏತ್ತೋ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ನ ಇತೋ, ಇಧೇವ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ¶ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಚೋರಾ ಕಿರ ಮಂ ವಿಲುಮ್ಪಿತುಕಾಮಾ ಮಗ್ಗೇ ಠಿತಾ, ‘ಪುನ ನಿವತ್ತಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಇತರಸ್ಮಿಂ ಮಗ್ಗೇ ಠಿತಾ, ಅಹಂ ಏತ್ತೋ ವಾ ಇತೋ ವಾ ಅಗನ್ತ್ವಾ ಥೋಕಂ ಇಧೇವ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ, ಭದನ್ತಾ ಇಧೇವ ವಸಿತುಕಾಮಾ ವಸನ್ತು, ಗನ್ತುಕಾಮಾ ಅತ್ತನೋ ರುಚಿಂ ಕರೋನ್ತೂ’’ತಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಮಯಂ ನಿವತ್ತಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವಾಣಿಜಂ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪುನದೇವ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಕಿಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಹಾಧನವಾಣಿಜೇನ ಸದ್ಧಿಂ ನ ಗಮಿತ್ಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ, ಮಹಾಧನವಾಣಿಜಸ್ಸ ವಿಲುಮ್ಪನತ್ಥಾಯ ದ್ವೀಸುಪಿ ಮಗ್ಗೇಸು ಚೋರಾ ಪರಿಯುಟ್ಠಿಂಸು, ತೇನ ಸೋ ತತ್ಥೇವ ಠಿತೋ, ಮಯಂ ಪನ ತಂ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಆಗತಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಹಾಧನವಾಣಿಜೋ ಚೋರಾನಂ ಅತ್ಥಿತಾಯ ಮಗ್ಗಂ ಪರಿವಜ್ಜತಿ, ಜೀವಿತುಕಾಮೋ ವಿಯ ಪುರಿಸೋ ಹಲಾಹಲಂ ವಿಸಂ ಪರಿವಜ್ಜೇತಿ, ಭಿಕ್ಖುನಾಪಿ ‘ತಯೋ ಭವಾ ಚೋರೇಹಿ ಪರಿಯುಟ್ಠಿತಮಗ್ಗಸದಿಸಾ’ತಿ ಞತ್ವಾ ಪಾಪಂ ಪರಿವಜ್ಜೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ವಾಣಿಜೋವ ಭಯಂ ಮಗ್ಗಂ, ಅಪ್ಪಸತ್ಥೋ ಮಹದ್ಧನೋ;

ವಿಸಂ ಜೀವಿತುಕಾಮೋವ, ಪಾಪಾನಿ ಪರಿವಜ್ಜಯೇ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಭಯನ್ತಿ ಭಾಯಿತಬ್ಬಂ, ಚೋರೇಹಿ ಪರಿಯುಟ್ಠಿತತ್ತಾ ಸಪ್ಪಟಿಭಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯಥಾ ಮಹಾಧನವಾಣಿಜೋ ¶ ಅಪ್ಪಸತ್ಥೋ ಸಪ್ಪಟಿಭಯಂ ಮಗ್ಗಂ, ಯಥಾ ಚ ಜೀವಿತುಕಾಮೋ ಹಲಾಹಲಂ ವಿಸಂ ಪರಿವಜ್ಜೇತಿ, ಏವಂ ಪಣ್ಡಿತೋ ಭಿಕ್ಖು ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಾನಿಪಿ ಪಾಪಾನಿ ಪರಿವಜ್ಜೇಯ್ಯಾತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು, ಸಮ್ಪತ್ತಮಹಾಜನಸ್ಸಾಪಿ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

ಪಾಣಿಮ್ಹಿ ಚೇತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಕುಕ್ಕುಟಮಿತ್ತಂ ನಾಮ ನೇಸಾದಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ರಾಜಗಹೇ ¶ ಕಿರ ಏಕಾ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ವಯಪ್ಪತ್ತಾ ಸತ್ತಭೂಮಿಕಪಾಸಾದಸ್ಸ ಉಪರಿ ಸಿರಿಗಬ್ಭೇ ಆರಕ್ಖಣತ್ಥಾಯ ¶ ಏಕಂ ಪರಿಚಾರಿಕಂ ದತ್ವಾ ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ವಾಸಿಯಮಾನಾ ಏಕದಿವಸಂ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ವಾತಪಾನೇನ ಅನ್ತರವೀಥಿಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೀ ಪಞ್ಚ ಪಾಸಸತಾನಿ ಪಞ್ಚ ಸೂಲಸತಾನಿ ಆದಾಯ ಮಿಗೇ ವಧಿತ್ವಾ ಜೀವಮಾನಂ ಏಕಂ ಕುಕ್ಕುಟಮಿತ್ತಂ ನಾಮ ನೇಸಾದಂ ಪಞ್ಚ ಮಿಗಸತಾನಿ ವಧಿತ್ವಾ ತೇಸಂ ಮಂಸೇನ ಮಹಾಸಕಟಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಸಕಟಧುರೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಮಂಸವಿಕ್ಕಿಣನತ್ಥಾಯ ನಗರಂ ಪವಿಸನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತಾ ಪರಿಚಾರಿಕಾಯ ಹತ್ಥೇ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛ, ಏತಸ್ಸ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ದತ್ವಾ ಗಮನಕಾಲಂ ಞತ್ವಾ ಏಹೀ’’ತಿ ಪೇಸೇಸಿ. ಸಾ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ದತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕದಾ ಗಮಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ? ಸೋ ‘‘ಅಜ್ಜ ಮಂಸಂ ವಿಕ್ಕಿಣಿತ್ವಾ ಪಾತೋವ ಅಸುಕದ್ವಾರೇನ ನಾಮ ¶ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸಾ ತೇನ ಕಥಿತಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಆರೋಚೇಸಿ. ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ಅತ್ತನಾ ಗಹೇತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ವತ್ಥಾಭರಣಜಾತಂ ಸಂವಿದಹಿತ್ವಾ ಪಾತೋವ ಮಲಿನವತ್ಥಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಕುಟಂ ಆದಾಯ ದಾಸೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಉದಕತಿತ್ಥಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀ ವಿಯ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ತಂ ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸಾಗಮನಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೀ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಸೋಪಿ ಪಾತೋವ ಸಕಟಂ ಪಾಜೇನ್ತೋ ನಿಕ್ಖಮಿ. ಸಾ ತಸ್ಸ ಪಚ್ಛತೋ ಪಚ್ಛತೋ ಪಾಯಾಸಿ. ಸೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ತಂ ‘ಅಸುಕಸ್ಸ ನಾಮ ಧೀತಾ’ತಿ ನ ಜಾನಾಮಿ, ಮಾ ಮಂ ಅನುಬನ್ಧಿ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ ಆಹ. ನ ಮಂ ತ್ವಂ ಪಕ್ಕೋಸಸಿ, ಅಹಂ ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮತಾಯ ಆಗಚ್ಛಾಮಿ, ತ್ವಂ ತುಣ್ಹೀ ಹುತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸಕಟಂ ಪಾಜೇಹೀತಿ. ಸೋ ಪುನಪ್ಪುನಂ ತಂ ನಿವಾರೇತಿಯೇವ. ಅಥ ನಂ ಸಾ ಆಹ – ‘‘ಸಾಮಿ, ಸಿರೀ ನಾಮ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೀ ನಿವಾರೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಸೋ ತಸ್ಸಾ ನಿಸ್ಸಂಸಯೇನ ಆಗಮನಕಾರಣಂ ಞತ್ವಾ ತಂ ಸಕಟಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಅಗಮಾಸಿ. ತಸ್ಸಾ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಪರಿಯೇಸಾಪೇತ್ವಾ ಅಪಸ್ಸನ್ತಾ ‘‘ಮತಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಮತಕಭತ್ತಂ ಕರಿಂಸು. ಸಾಪಿ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂವಾಸಮನ್ವಾಯ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಸತ್ತ ಪುತ್ತೇ ವಿಜಾಯಿತ್ವಾ ತೇ ವಯಪ್ಪತ್ತೇ ಘರಬನ್ಧನೇನ ಬನ್ಧಿ.

ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಸತ್ಥಾ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತೋ ಕುಕ್ಕುಟಮಿತ್ತಂ ಸಪುತ್ತಂ ಸಸುಣಿಸಂ ಅತ್ತನೋ ಞಾಣಜಾಲಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಪವಿಟ್ಠಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಏತ’’ನ್ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ತೇಸಂ ಪನ್ನರಸನ್ನಮ್ಪಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಾತೋವ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಆದಾಯ ತಸ್ಸ ಪಾಸಟ್ಠಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ ¶ . ತಂ ದಿವಸಂ ಪಾಸೇ ಬದ್ಧೋ ಏಕಮಿಗೋಪಿ ನಾಹೋಸಿ. ಸತ್ಥಾ ¶ ತಸ್ಸ ಪಾಸಮೂಲೇ ಪದವಲಞ್ಜಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಪುರತೋ ಏಕಸ್ಸ ಗುಮ್ಬಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಛಾಯಾಯಂ ನಿಸೀದಿ. ಕುಕ್ಕುಟಮಿತ್ತೋ ಪಾತೋವ ಧನುಂ ಆದಾಯ ಪಾಸಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಾಸೇ ಓಲೋಕಯಮಾನೋ ಪಾಸೇ ಬದ್ಧಂ ಏಕಮ್ಪಿ ಮಿಗಂ ಅದಿಸ್ವಾ ಸತ್ಥು ಪದವಲಞ್ಜಂ ಅದ್ದಸ. ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಕೋ ಮಯ್ಹಂ ಬದ್ಧಮಿಗೇ ಮೋಚೇನ್ತೋ ವಿಚರತೀ’’ತಿ. ಸೋ ಸತ್ಥರಿ ಆಘಾತಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಗುಮ್ಬಮೂಲೇ ನಿಸಿನ್ನಂ ಸತ್ಥಾರಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಇಮಿನಾ ಮಮ ಮಿಗಾ ಮೋಚಿತಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಮಾರೇಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ಧನುಂ ಆಕಡ್ಢಿ. ಸತ್ಥಾ ಧನುಂ ಆಕಡ್ಢಿತುಂ ದತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತುಂ ನಾದಾಸಿ. ಸೋ ಸರಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತುಮ್ಪಿ ಓರೋಪೇತುಮ್ಪಿ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಫಾಸುಕಾಹಿ ಭಿಜ್ಜನ್ತೀಹಿ ¶ ವಿಯ ಮುಖತೋ ಖೇಳೇನ ಪಗ್ಘರನ್ತೇನ ಕಿಲನ್ತರೂಪೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಪುತ್ತಾ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಪಿತಾ ನೋ ಚಿರಾಯತಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಏತ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛಥ, ತಾತಾ, ಪಿತು ಸನ್ತಿಕ’’ನ್ತಿ ಮಾತರಾ ಪೇಸಿತಾ ಧನೂನಿ ಆದಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಿತರಂ ತಥಾಠಿತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ನೋ ಪಿತು ಪಚ್ಚಾಮಿತ್ತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸತ್ತಪಿ ಜನಾ ಧನೂನಿ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧಾನುಭಾವೇನ ಯಥಾ ನೇಸಂ ಪಿತಾ ಠಿತೋ, ತಥೇವ ಅಟ್ಠಂಸು. ಅಥ ನೇಸಂ ಮಾತಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಮೇ ಪುತ್ತಾಪಿ ಚಿರಾಯನ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸತ್ತಹಿ ಸುಣಿಸಾಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇ ತಥಾಠಿತೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಸ್ಸ ನು ಖೋ ಇಮೇ ಧನೂನಿ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಠಿತಾ’’ತಿ ಓಲೋಕೇನ್ತೀ ಸತ್ಥಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ಬಾಹಾ ಪಗ್ಗಯ್ಹ – ‘‘ಮಾ ಮೇ ಪಿತರಂ ನಾಸೇಥ, ಮಾ ಮೇ ಪಿತರಂ ನಾಸೇಥಾ’’ತಿ ಮಹಾಸದ್ದಮಕಾಸಿ. ಕುಕ್ಕುಟಮಿತ್ತೋ ತಂ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ನಟ್ಠೋ ವತಮ್ಹಿ, ಸಸುರೋ ಕಿರ ಮೇ ಏಸ, ಅಹೋ ಮಯಾ ಭಾರಿಯಂ ¶ ಕಮ್ಮಂ ಕತ’’ನ್ತಿ. ಪುತ್ತಾವಿಸ್ಸ ‘‘ಅಯ್ಯಕೋ ಕಿರ ನೋ ಏಸ, ಅಹೋ ಭಾರಿಯಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತಯಿಂಸು. ಕುಕ್ಕುಟಮಿತ್ತೋ ‘‘ಅಯಂ ಸಸುರೋ ಮೇ’’ತಿ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತಂ ಉಪಟ್ಠಪೇಸಿ, ಪುತ್ತಾಪಿಸ್ಸ ‘‘ಅಯ್ಯಕೋ ನೋ’’ತಿ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತಂ ಉಪಟ್ಠಪೇಸುಂ. ಅಥ ತೇ ನೇಸಂ ಮಾತಾ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ‘‘ಖಿಪ್ಪಂ ಧನೂನಿ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಪಿತರಂ ಮೇ ಖಮಾಪೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ.

ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಮುದುಚಿತ್ತತಂ ಞತ್ವಾ ಧನುಂ ಓತಾರೇತುಂ ಅದಾಸಿ. ತೇ ಸಬ್ಬೇ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಖಮಥ ನೋ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಖಮಾಪೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿಂಸು. ಅಥ ನೇಸಂ ಸತ್ಥಾ ಅನುಪುಬ್ಬಿಂ ಕಥಂ ಕಥೇಸಿ. ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಕುಕ್ಕುಟಮಿತ್ತೋ ಸದ್ಧಿಂ ಪುತ್ತೇಹಿ ಚೇವ ಸುಣಿಸಾಹಿ ಚ ಅತ್ತಪಞ್ಚದಸಮೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ. ಸತ್ಥಾ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ವಿಹಾರಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕಹಂ ಗಮಿತ್ಥಾ’’ತಿ. ಕುಕ್ಕುಟಮಿತ್ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ¶ , ಆನನ್ದಾತಿ. ಪಾಣಾತಿಪಾತಕಮ್ಮಸ್ಸ ವೋ, ಭನ್ತೇ, ಅಕಾರಕೋ ಕತೋತಿ. ಆಮಾನನ್ದ, ಸೋ ಅತ್ತಪಞ್ಚದಸಮೋ ಅಚಲಸದ್ಧಾಯ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ತೀಸು ರತನೇಸು ನಿಕ್ಕಙ್ಖೋ ಹುತ್ವಾ ಪಾಣಾತಿಪಾತಕಮ್ಮಸ್ಸ ಅಕಾರಕೋ ಜಾತೋತಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ಆಹಂಸು – ‘‘ನನು, ಭನ್ತೇ, ಭರಿಯಾಪಿಸ್ಸ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ. ಆಮ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಾ ಕುಲಗೇಹೇ ಕುಮಾರಿಕಾ ಹುತ್ವಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪತ್ತಾತಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ ‘‘ಕುಕ್ಕುಟಮಿತ್ತಸ್ಸ ಕಿರ ಭರಿಯಾ ಕುಮಾರಿಕಕಾಲೇ ಏವ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ತ ಪುತ್ತೇ ಲಭಿ, ಸಾ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಸಾಮಿಕೇನ ‘ಧನುಂ ಆಹರ, ಸರೇ ಆಹರ, ಸತ್ತಿಂ ಆಹರ, ಸೂಲಂ ಆಹರ, ಜಾಲಂ ಆಹರಾ’ತಿ ವುಚ್ಚಮಾನಾ ತಾನಿ ಅದಾಸಿ. ಸೋಪಿ ತಾಯ ದಿನ್ನಾನಿ ಆದಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಾಣಾತಿಪಾತಂ ಕರೋತಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಸೋತಾಪನ್ನಾಪಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತಂ ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ¶ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೋತಾಪನ್ನಾ ಪಾಣಾತಿಪಾತಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಸಾ ಪನ ‘ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ವಚನಂ ಕರೋಮೀ’ತಿ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ. ‘ಇದಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಏಸ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಾಣಾತಿಪಾತಂ ಕರೋತೂ’ತಿ ತಸ್ಸಾ ಚಿತ್ತಂ ನತ್ಥಿ. ಪಾಣಿತಲಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ವಣೇ ಅಸತಿ ವಿಸಂ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ತಂ ವಿಸಂ ಅನುಡಹಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಏವಮೇವಂ ಅಕುಸಲಚೇತನಾಯ ಅಭಾವೇನ ¶ ಪಾಪಂ ಅಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಧನುಆದೀನಿ ನೀಹರಿತ್ವಾ ದದತೋಪಿ ಪಾಪಂ ನಾಮ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಪಾಣಿಮ್ಹಿ ಚೇ ವಣೋ ನಾಸ್ಸ, ಹರೇಯ್ಯ ಪಾಣಿನಾ ವಿಸಂ;

ನಾಬ್ಬಣಂ ವಿಸಮನ್ವೇತಿ, ನತ್ಥಿ ಪಾಪಂ ಅಕುಬ್ಬತೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ನಾಸ್ಸಾತಿ ನ ಭವೇಯ್ಯ. ಹರೇಯ್ಯಾತಿ ಹರಿತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯ. ಕಿಂ ಕಾರಣಾ? ಯಸ್ಮಾ ನಾಬ್ಬಣಂ ವಿಸಮನ್ವೇತಿ ಅವಣಞ್ಹಿ ಪಾಣಿಂ ವಿಸಂ ಅನ್ವೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಏವಮೇವ ಧನುಆದೀನಿ ನೀಹರಿತ್ವಾ ದೇನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಅಕುಸಲಚೇತನಾಯ ಅಭಾವೇನ ಪಾಪಂ ಅಕುಬ್ಬತೋ ಪಾಪಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಅವಣಂ ಪಾಣಿಂ ವಿಸಂ ವಿಯ ನಾಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಪಾಪಂ ಅನುಗಚ್ಛತೀತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಭಿಕ್ಖೂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ – ‘‘ಕೋ ನು ಖೋ ಕುಕ್ಕುಟಮಿತ್ತಸ್ಸ ಸಪುತ್ತಸ್ಸ ಸಸುಣಿಸಸ್ಸ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಸ್ಸೂಪನಿಸ್ಸಯೋ, ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ನೇಸಾದಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ ¶ , ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ¶ ವುತ್ತೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅತೀತೇ ಕಸ್ಸಪದಸಬಲಸ್ಸ ಧಾತುಚೇತಿಯಂ ಸಂವಿದಹನ್ತಾ ಏವಮಾಹಂಸು – ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಇಮಸ್ಸ ಚೇತಿಯಸ್ಸ ಮತ್ತಿಕಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಕಿಂ ಉದಕ’’ನ್ತಿ. ಅಥ ನೇಸಂ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಹರಿತಾಲಮನೋಸಿಲಾ ಮತ್ತಿಕಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ತಿಲತೇಲಂ ಉದಕ’’ನ್ತಿ. ತೇ ಹರಿತಾಲಮನೋಸಿಲಾ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ತಿಲತೇಲೇನ ಸಂಸನ್ದಿತ್ವಾ ಇಟ್ಠಕಾಯ ಘಟೇತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣೇನ ಖಚಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋ ಚಿನಿಂಸು, ಬಹಿಮುಖೇ ಪನ ಏಕಗ್ಘನಸುವಣ್ಣಇಟ್ಠಕಾವ ಅಹೇಸುಂ. ಏಕೇಕಾ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಿಕಾ ಅಹೋಸಿ. ತೇ ಯಾವ ಧಾತುನಿಧಾನಾ ಚೇತಿಯೇ ನಿಟ್ಠಿತೇ ಚಿನ್ತಯಿಂಸು – ‘‘ಧಾತುನಿಧಾನಕಾಲೇ ಬಹುನಾ ಧನೇನ ಅತ್ಥೋ, ಕಂ ನು ಖೋ ಜೇಟ್ಠಕಂ ಕರೋಮಾ’’ತಿ.

ಅಥೇಕೋ ಗಾಮವಾಸಿಕೋ ಸೇಟ್ಠಿ ‘‘ಅಹಂ ಜೇಟ್ಠಕೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಧಾತುನಿಧಾನೇ ಏಕಂ ಹಿರಞ್ಞಕೋಟಿಂ ಪಕ್ಖಿಪಿ. ತಂ ದಿಸ್ವಾ ರಟ್ಠವಾಸಿನೋ ‘‘ಅಯಂ ನಗರಸೇಟ್ಠಿ ಧನಮೇವ ಸಂಹರತಿ, ಏವರೂಪೇ ಚೇತಿಯೇ ಜೇಟ್ಠಕೋ ಭವಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಗಾಮವಾಸೀ ಪನ ಕೋಟಿಧನಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಜೇಟ್ಠಕೋ ಜಾತೋ’’ತಿ ಉಜ್ಝಾಯಿಂಸು. ಸೋ ತೇಸಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ದ್ವೇ ಕೋಟಿಯೋ ದತ್ವಾ ಜೇಟ್ಠಕೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ದ್ವೇ ಕೋಟಿಯೋ ಅದಾಸಿ. ಇತರೋ ‘‘ಅಹಮೇವ ಜೇಟ್ಠಕೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಿಸ್ಸೋ ಕೋಟಿಯೋ ಅದಾಸಿ. ಏವಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ನಗರವಾಸೀ ಅಟ್ಠ ಕೋಟಿಯೋ ಅದಾಸಿ. ಗಾಮವಾಸಿನೋ ಪನ ¶ ಗೇಹೇ ನವಕೋಟಿಧನಮೇವ ಅತ್ಥಿ, ನಗರವಾಸಿನೋ ಚತ್ತಾಲೀಸಕೋಟಿಧನಂ. ತಸ್ಮಾ ಗಾಮವಾಸೀ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಚಾಹಂ ನವ ಕೋಟಿಯೋ ದಸ್ಸಾಮಿ, ಅಯಂ ‘ದಸ ¶ ಕೋಟಿಯೋ ದಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ವಕ್ಖತಿ, ಅಥ ಮೇ ನಿದ್ಧನಭಾವೋ ಪಞ್ಞಾಯಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಸೋ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಅಹಂ ಏತ್ತಕಞ್ಚ ಧನಂ ದಸ್ಸಾಮಿ, ಸಪುತ್ತದಾರೋ ಚ ಚೇತಿಯಸ್ಸ ದಾಸೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸತ್ತ ಪುತ್ತೇ ಸತ್ತ ಸುಣಿಸಾಯೋ ಭರಿಯಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಚೇತಿಯಸ್ಸ ನಿಯ್ಯಾದೇಸಿ. ರಟ್ಠವಾಸಿನೋ ‘‘ಧನಂ ನಾಮ ಸಕ್ಕಾ ಉಪ್ಪಾದೇತುಂ, ಅಯಂ ಪನ ಸಪುತ್ತದಾರೋ ಅತ್ತಾನಂ ನಿಯ್ಯಾದೇಸಿ, ಅಯಮೇವ ಜೇಟ್ಠಕೋ ಹೋತೂ’’ತಿ ತಂ ಜೇಟ್ಠಕಂ ಕರಿಂಸು. ಇತಿ ತೇ ಸೋಳಸಪಿ ಜನಾ ಚೇತಿಯಸ್ಸ ದಾಸಾ ಅಹೇಸುಂ. ರಟ್ಠವಾಸಿನೋ ಪನ ತೇ ಭುಜಿಸ್ಸೇ ಅಕಂಸು. ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ಚೇತಿಯಮೇವ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತ್ವಾ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಠತ್ವಾ ತತೋ ಚುತಾ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಂಸು. ತೇಸು ಏಕಂ ಬುದ್ಧನ್ತರಂ ದೇವಲೋಕೇ ವಸನ್ತೇಸು ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಭರಿಯಾ ತತೋ ಚವಿತ್ವಾ ರಾಜಗಹೇ ¶ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಧೀತಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಸಾ ಕುಮಾರಿಕಾವ ಹುತ್ವಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪಾಪುಣಿ. ಅದಿಟ್ಠಸಚ್ಚಸ್ಸ ಪನ ಪಟಿಸನ್ಧಿ ನಾಮ ಭಾರಿಯಾತಿ ತಸ್ಸಾ ಸಾಮಿಕೋ ಸಮ್ಪರಿವತ್ತಮಾನೋ ಗನ್ತ್ವಾ ನೇಸಾದಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ತಸ್ಸ ಸಹ ದಸ್ಸನೇನೇವ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತರಂ ಪುಬ್ಬಸಿನೇಹೋ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಿ. ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ –

‘‘ಪುಬ್ಬೇವ ಸನ್ನಿವಾಸೇನ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಹಿತೇನ ವಾ;

ಏವಂ ತಂ ಜಾಯತೇ ಪೇಮಂ, ಉಪ್ಪಲಂವ ಯಥೋದಕೇ’’ತಿ. (ಜಾ. ೧.೨.೧೭೪);

ಸಾ ಪುಬ್ಬಸಿನೇಹೇನೇವ ನೇಸಾದಕುಲಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಪುತ್ತಾಪಿಸ್ಸಾ ದೇವಲೋಕಾ ಚವಿತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಏವ ಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿಂಸು, ಸುಣಿಸಾಯೋಪಿಸ್ಸಾ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತಾ ¶ ತೇಸಂಯೇವ ಗೇಹಂ ಅಗಮಂಸು. ಏವಂ ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತದಾ ಚೇತಿಯಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಾನುಭಾವೇನ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪತ್ತಾತಿ.

ಕುಕ್ಕುಟಮಿತ್ತನೇಸಾದವತ್ಥು ಅಟ್ಠಮಂ.

ಯೋ ಅಪ್ಪದುಟ್ಠಸ್ಸಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಕೋಕಂ ನಾಮ ಸುನಖಲುದ್ದಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸೋ ಕಿರ ಏಕದಿವಸಂ ಪುಬ್ಬಣ್ಹಸಮಯೇ ಧನುಂ ಆದಾಯ ಸುನಖಪರಿವುತೋ ಅರಞ್ಞಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಏಕಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸನ್ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ದಿಸ್ವಾ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ‘‘ಕಾಳಕಣ್ಣಿ ಮೇ ದಿಟ್ಠೋ, ಅಜ್ಜ ¶ ಕಿಞ್ಚಿ ನ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ಥೇರೋಪಿ ಗಾಮೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚೋ ಪುನ ವಿಹಾರಂ ಪಾಯಾಸಿ. ಇತರೋಪಿ ಅರಞ್ಞೇ ವಿಚರಿತ್ವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಲಭಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚಾಗಚ್ಛನ್ತೋ ಪುನ ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜಾಹಂ ಇಮಂ ಕಾಳಕಣ್ಣಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಅರಞ್ಞಂ ಗತೋ ಕಿಞ್ಚಿ ನ ಲಭಿಂ, ಇದಾನಿ ಮೇ ಪುನಪಿ ಅಭಿಮುಖೋ ಜಾತೋ, ಸುನಖೇಹಿ ನಂ ಖಾದಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಞ್ಞಂ ದತ್ವಾ ಸುನಖೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ. ಥೇರೋಪಿ ‘‘ಮಾ ಏವಂ ಕರಿ ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿ ಯಾಚಿ. ಸೋ ‘‘ಅಜ್ಜಾಹಂ ತವ ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತತ್ತಾ ಕಿಞ್ಚಿ ನಾಲತ್ಥಂ, ಪುನಪಿ ಮೇ ಸಮ್ಮುಖೀಭಾವಮಾಗತೋಸಿ, ಖಾದಾಪೇಸ್ಸಾಮೇವ ತ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಸುನಖೇ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ. ಥೇರೋ ವೇಗೇನ ಏಕಂ ರುಕ್ಖಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಪುರಿಸಪ್ಪಮಾಣೇ ಠಾನೇ ನಿಸೀದಿ. ಸುನಖಾ ¶ ರುಕ್ಖಂ ¶ ಪರಿವಾರೇಸುಂ. ಲುದ್ದಕೋ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ರುಕ್ಖಂ ಅಭಿರುಹತೋಪಿ ತೇ ಮೋಕ್ಖೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ತಂ ಸರತುಣ್ಡೇನ ಪಾದತಲೇ ವಿಜ್ಝಿ. ಥೇರೋ ‘‘ಮಾ ಏವಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ತಂ ಯಾಚಿಯೇವ. ಇತರೋ ತಸ್ಸ ಯಾಚನಂ ಅನಾದಿಯಿತ್ವಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ವಿಜ್ಝಿಯೇವ. ಥೇರೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪಾದತಲೇ ವಿಜ್ಝಿಯಮಾನೇ ತಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ದುತಿಯಂ ಪಾದಂ ಓಲಮ್ಬಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ವಿಜ್ಝಿಯಮಾನೇ ತಮ್ಪಿ ಉಕ್ಖಿಪತಿ, ಏವಮಸ್ಸ ಸೋ ಯಾಚನಂ ಅನಾದಿಯಿತ್ವಾವ ದ್ವೇಪಿ ಪಾದತಲಾನಿ ವಿಜ್ಝಿಯೇವ. ಥೇರಸ್ಸ ಸರೀರಂ ಉಕ್ಕಾಹಿ ಆದಿತ್ತಂ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ವೇದನಾನುವತ್ತಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ಸತಿಂ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾಪೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ, ಪಾರುತಚೀವರಂ ಭಸ್ಸನ್ತಮ್ಪಿ ನ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಸಿ. ತಂ ಪತಮಾನಂ ಕೋಕಂ ಸೀಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪರಿಕ್ಖಿಪನ್ತಮೇವ ಪತಿ. ಸುನಖಾ ‘‘ಥೇರೋ ಪತಿತೋ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಚೀವರನ್ತರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸಾಮಿಕಂ ಲುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಖಾದನ್ತಾ ಅಟ್ಠಿಮತ್ತಾವಸೇಸಂ ಕರಿಂಸು. ಸುನಖಾ ಚೀವರನ್ತರತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಬಹಿ ಅಟ್ಠಂಸು.

ಅಥ ನೇಸಂ ಥೇರೋ ಏಕಂ ಸುಕ್ಖದಣ್ಡಕಂ ಭಞ್ಜಿತ್ವಾ ಖಿಪಿ. ಸುನಖಾ ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸಾಮಿಕೋವ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಖಾದಿತೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿಂಸು. ಥೇರೋ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿ ‘‘ಮಮ ಚೀವರನ್ತರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಏಸ ನಟ್ಠೋ, ಅರೋಗಂ ನು ಖೋ ಮೇ ಸೀಲ’’ನ್ತಿ. ಸೋ ರುಕ್ಖಾ ಓತರಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಮ ಚೀವರಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ¶ ಸೋ ಉಪಾಸಕೋ ನಟ್ಠೋ, ಕಚ್ಚಿ ಮೇ ಅರೋಗಂ ಸೀಲಂ, ಅತ್ಥಿ ಮೇ ಸಮಣಭಾವೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖು ಅರೋಗಂ ತೇ ಸೀಲಂ, ಅತ್ಥಿ ತೇ ಸಮಣಭಾವೋ, ಸೋ ಅಪ್ಪದುಟ್ಠಸ್ಸ ಪದುಸ್ಸಿತ್ವಾ ವಿನಾಸಂ ಪತ್ತೋ, ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಇದಾನೇವ, ಅತೀತೇಪಿ ಅಪ್ಪದುಟ್ಠಾನಂ ಪದುಸ್ಸಿತ್ವಾ ವಿನಾಸಂ ಪತ್ತೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ –

ಅತೀತೇ ಕಿರೇಕೋ ವೇಜ್ಜೋ ವೇಜ್ಜಕಮ್ಮತ್ಥಾಯ ಗಾಮಂ ವಿಚರಿತ್ವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಮ್ಮಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ ಛಾತಜ್ಝತ್ತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಗಾಮದ್ವಾರೇ ಸಮ್ಬಹುಲೇ ಕುಮಾರಕೇ ಕೀಳನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇಮೇ ಸಪ್ಪೇನ ಡಂಸಾಪೇತ್ವಾ ತಿಕಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಆಹಾರಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖಬಿಲೇ ಸೀಸಂ ನಿಹರಿತ್ವಾ ನಿಪನ್ನಂ ಸಪ್ಪಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಭೋ, ಕುಮಾರಕಾ ಏಸೋ ಸಾಳಿಕಪೋತಕೋ, ಗಣ್ಹಥ ನ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ಅಥೇಕೋ ಕುಮಾರಕೋ ¶ ಸಪ್ಪಂ ಗೀವಾಯಂ ದಳ್ಹಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನೀಹರಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸಪ್ಪಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ವಿರವನ್ತೋ ಅವಿದೂರೇ ಠಿತಸ್ಸ ವೇಜ್ಜಸ್ಸ ಮತ್ಥಕೇ ಖಿಪಿ. ಸಪ್ಪೋ ವೇಜ್ಜಸ್ಸ ಖನ್ಧಟ್ಠಿಕಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ದಳ್ಹಂ ಡಂಸಿತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪೇಸಿ, ಏವಮೇಸ ಕೋಕೋ ಸುನಖಲುದ್ದಕೋ ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಅಪ್ಪದುಟ್ಠಸ್ಸ ಪದುಸ್ಸಿತ್ವಾ ವಿನಾಸಂ ಪತ್ತೋಯೇವಾತಿ.

ಸತ್ಥಾ ¶ ಇಮಂ ಅತೀತಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಯೋ ಅಪ್ಪದುಟ್ಠಸ್ಸ ನರಸ್ಸ ದುಸ್ಸತಿ, ಸುದ್ಧಸ್ಸ ಪೋಸಸ್ಸ ಅನಙ್ಗಣಸ್ಸ;

ತಮೇವ ಬಾಲಂ ಪಚ್ಚೇತಿ ಪಾಪಂ, ಸುಖುಮೋ ರಜೋ ಪಟಿವಾತಂವ ಖಿತ್ತೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ಅಪ್ಪದುಟ್ಠಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ತನೋ ವಾ ಸಬ್ಬಸತ್ತಾನಂ ವಾ ಅದುಟ್ಠಸ್ಸ. ನರಸ್ಸಾತಿ ಸತ್ತಸ್ಸ. ದುಸ್ಸತೀತಿ ಅಪರಜ್ಝತಿ. ಸುದ್ಧಸ್ಸಾತಿ ನಿರಪರಾಧಸ್ಸೇವ. ಪೋಸಸ್ಸಾತಿ ಇದಮ್ಪಿ ಅಪರೇನಾಕಾರೇನ ಸತ್ತಾಧಿವಚನಮೇವ. ಅನಙ್ಗಣಸ್ಸಾತಿ ನಿಕ್ಕಿಲೇಸಸ್ಸ. ಪಚ್ಚೇತೀತಿ ಪತಿಏತಿ. ಪಟಿವಾತನ್ತಿ ಯಥಾ ಏಕೇನ ಪುರಿಸೇನ ಪಟಿವಾತೇ ಠಿತಂ ಪಹರಿತುಕಾಮತಾಯ ಖಿತ್ತೋ ಸುಖುಮೋ ರಜೋತಿ ತಮೇವ ಪುರಿಸಂ ಪಚ್ಚೇತಿ, ತಸ್ಸೇವ ಉಪರಿ ಪತತಿ, ಏವಮೇವ ಯೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಅಪದುಟ್ಠಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಪಾಣಿಪ್ಪಹರಾದೀನಿ ದದನ್ತೋ ಪದುಸ್ಸತಿ, ತಮೇವ ಬಾಲಂ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ, ಸಮ್ಪರಾಯೇ ವಾ ನಿರಯಾದೀಸು ವಿಪಚ್ಚಮಾನಂ ತಂ ಪಾಪಂ ವಿಪಾಕದುಕ್ಖವಸೇನ ಪಚ್ಚೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ, ಸಮ್ಪತ್ತಪರಿಸಾಯಪಿ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

೧೦. ಮಣಿಕಾರಕುಲೂಪಕತಿಸ್ಸತ್ಥೇರವತ್ಥು

ಗಬ್ಭಮೇಕೇತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಮಣಿಕಾರಕುಲೂಪಕಂ ತಿಸ್ಸತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸೋ ಕಿರ ಥೇರೋ ಏಕಸ್ಸ ಮಣಿಕಾರಸ್ಸ ಕುಲೇ ದ್ವಾದಸ ವಸ್ಸಾನಿ ಭುಞ್ಜಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಕುಲೇ ಜಯಮ್ಪತಿಕಾ ಮಾತಾಪಿತುಟ್ಠಾನೇ ಠತ್ವಾ ಥೇರಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಿಂಸು. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಸೋ ಮಣಿಕಾರೋ ಥೇರಸ್ಸ ಪುರತೋ ಮಂಸಂ ಛಿನ್ದನ್ತೋ ನಿಸಿನ್ನೋ ಹೋತಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಏಕಂ ಮಣಿರತನಂ ‘‘ಇಮಂ ¶ ಧೋವಿತ್ವಾ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಪಹಿಣತೂ’’ತಿ ಪೇಸೇಸಿ. ಮಣಿಕಾರೋ ಸಲೋಹಿತೇನೇವ ¶ ಹತ್ಥೇನ ತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪೇಳಾಯ ಉಪರಿ ಠಪೇತ್ವಾ ¶ ಹತ್ಥಧೋವನತ್ಥಂ ಅನ್ತೋ ಪಾವಿಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಗೇಹೇ ಪೋಸಾವನಿಯಕೋಞ್ಚಸಕುಣೋ ಅತ್ಥಿ. ಸೋ ಲೋಹಿತಗನ್ಧೇನ ಮಂಸಸಞ್ಞಾಯ ತಂ ಮಣಿಂ ಥೇರಸ್ಸ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸೇವ ಗಿಲಿ. ಮಣಿಕಾರೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮಣಿಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ‘‘ಮಣಿ ಕೇನ ಗಹಿತೋ’’ತಿ ಭರಿಯಞ್ಚ ಪುತ್ತಕೇ ಚ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತೇಹಿ ‘‘ನ ಗಣ್ಹಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಥೇರೇನ ಗಹಿತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಭರಿಯಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಥೇರೇನ ಮಣಿ ಗಹಿತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಸಾ, ಸಾಮಿ, ಮಾ ಏವಂ ಅವಚ, ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಮಯಾ ಥೇರಸ್ಸ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ವಜ್ಜಂ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಂ, ನ ಸೋ ಮಣಿಂ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ. ಮಣಿಕಾರೋ ಥೇರಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಮಣಿರತನಂ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಗಹಿತ’’ನ್ತಿ. ನ ಗಣ್ಹಾಮಿ, ಉಪಾಸಕಾತಿ. ಭನ್ತೇ, ನ ಇಧ ಅಞ್ಞೋ ಅತ್ಥಿ, ತುಮ್ಹೇಹಿಯೇವ ಗಹಿತೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ದೇಥ ಮೇ ಮಣಿರತನನ್ತಿ. ಸೋ ತಸ್ಮಿಂ ಅಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ತೇ ಪುನ ಭರಿಯಂ ಆಹ – ‘‘ಥೇರೇನೇವ ಮಣಿ ಗಹಿತೋ, ಪೀಳೇತ್ವಾ ನಂ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸಾ, ಸಾಮಿ, ಮಾ ನೋ ನಾಸಯಿ, ವರಂ ಅಮ್ಹೇಹಿ ದಾಸಬ್ಯಂ ಉಪಗನ್ತುಂ, ನ ಚ ಥೇರಂ ಏವರೂಪಂ ವತ್ತುನ್ತಿ. ಸೋ ‘‘ಸಬ್ಬೇವ ಮಯಂ ದಾಸತ್ತಂ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತಾ ಮಣಿಮೂಲಂ ನ ಅಗ್ಘಾಮಾ’’ತಿ ರಜ್ಜುಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಸೀಸಂ ವೇಠೇತ್ವಾ ದಣ್ಡೇನ ¶ ಘಟ್ಟೇಸಿ. ಥೇರಸ್ಸ ಸೀಸತೋ ಚ ಕಣ್ಣನಾಸಾಹಿ ಚ ಲೋಹಿತಂ ಪಗ್ಘರಿ, ಅಕ್ಖೀನಿ ನಿಕ್ಖಮನಾಕಾರಪ್ಪತ್ತಾನಿ ಅಹೇಸುಂ, ಸೋ ವೇದನಾಪಮತ್ತೋ ಭೂಮಿಯಂ ಪತಿ. ಕೋಞ್ಚೋ ಲೋಹಿತಗನ್ಧೇನಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಲೋಹಿತಂ ಪಿವಿ. ಅಥ ನಂ ಮಣಿಕಾರೋ ಥೇರೇ ಉಪ್ಪನ್ನಕೋಧವೇಗೇನ ‘‘ತ್ವಂ ಕಿಂ ಕರೋಸೀ’’ತಿ ಪಾದೇನ ಪಹರಿತ್ವಾ ಖಿಪಿ. ಸೋ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಮರಿತ್ವಾ ಉತ್ತಾನೋ ಅಹೋಸಿ.

ಥೇರೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ, ಉಪಾಸಕ, ಸೀಸೇ ವೇಠನಂ ತಾವ ಮೇ ಸಿಥಿಲಂ ಕತ್ವಾ ಇಮಂ ಕೋಞ್ಚಂ ಓಲೋಕೇಹಿ ‘‘ಮತೋ ವಾ, ನೋ ವಾ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಸೋ ಆಹ – ‘‘ಏಸೋ ವಿಯ ತ್ವಮ್ಪಿ ಮರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ. ಉಪಾಸಕ, ಇಮಿನಾ ಸೋ ಮಣಿ ಗಿಲಿತೋ, ಸಚೇ ಅಯಂ ನ ಅಮರಿಸ್ಸಾ, ನ ತೇ ಅಹಂ ಮರನ್ತೋಪಿ ಮಣಿಂ ಆಚಿಕ್ಖಿಸ್ಸನ್ತಿ. ಸೋ ತಸ್ಸ ಉದರಂ ಫಾಲೇತ್ವಾ ಮಣಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಪವೇಧೇನ್ತೋ ಸಂವಿಗ್ಗಮಾನಸೋ ಥೇರಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ‘‘ಖಮಥ, ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಅಜಾನನ್ತೇನ ಮಯಾ ಕತ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ಉಪಾಸಕ, ನೇವ ತುಯ್ಹಂ ದೋಸೋ ಅತ್ಥಿ, ನ ಮಯ್ಹಂ, ವಟ್ಟಸ್ಸೇವೇಸ ದೋಸೋ, ಖಮಾಮಿ ತೇತಿ. ಭನ್ತೇ, ಸಚೇ ಮೇ ಖಮಥ, ಪಕತಿನಿಯಾಮೇನೇವ ಮೇ ಗೇಹೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಥಾತಿ. ‘‘ಉಪಾಸಕ, ನ ದಾನಾಹಂ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪರೇಸಂ ¶ ಗೇಹಸ್ಸ ಅನ್ತೋಛದನಂ ಪವಿಸಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅನ್ತೋಗೇಹಪವೇಸನಸ್ಸೇವ ಹಿ ¶ ಅಯಂ ದೋಸೋ, ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಾದೇಸು ಆವಹನ್ತೇಸು ಗೇಹದ್ವಾರೇ ಠಿತೋವ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಧುತಙ್ಗಂ ಸಮಾದಾಯ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಪಚ್ಚತಿ ¶ ಮುನಿನೋ ಭತ್ತಂ, ಥೋಕಂ ಥೋಕಂ ಕುಲೇ ಕುಲೇ;

ಪಿಣ್ಡಿಕಾಯ ಚರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅತ್ಥಿ ಜಙ್ಘಬಲಂ ಮಮಾ’’ತಿ. (ಥೇರಗಾ. ೨೪೮) –

ಇದಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ಥೇರೋ ತೇನೇವ ಬ್ಯಾಧಿನಾ ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿ. ಕೋಞ್ಚೋ ಮಣಿಕಾರಸ್ಸ ಭರಿಯಾಯ ಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ. ಮಣಿಕಾರೋ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಮಣಿಕಾರಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಥೇರೇ ಮುದುಚಿತ್ತತಾಯ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ಸತ್ಥಾರಂ ತೇಸಂ ಅಭಿಸಮ್ಪರಾಯಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇಧೇಕಚ್ಚೇ ಗಬ್ಭೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ, ಏಕಚ್ಚೇ ಪಾಪಕಾರಿನೋ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ, ಏಕಚ್ಚೇ ಕತಕಲ್ಯಾಣಾ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ, ಅನಾಸವಾ ಪನ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯನ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಗಬ್ಭಮೇಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ನಿರಯಂ ಪಾಪಕಮ್ಮಿನೋ;

ಸಗ್ಗಂ ಸುಗತಿನೋ ಯನ್ತಿ, ಪರಿನಿಬ್ಬನ್ತಿ ಅನಾಸವಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಗಬ್ಭನ್ತಿ ಇಧ ಮನುಸ್ಸಗಬ್ಭೋವ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ. ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಮಣಿಕಾರಕುಲೂಪಕತಿಸ್ಸತ್ಥೇರವತ್ಥು ದಸಮಂ.

ನ ¶ ಅನ್ತಲಿಕ್ಖೇತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ತಯೋ ಜನೇ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸತ್ಥರಿ ಕಿರ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೇ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಸತ್ಥು ದಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ಆಗಚ್ಛನ್ತಾ ಏಕಂ ಗಾಮಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸಿಂಸು. ಗಾಮವಾಸಿನೋ ತೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಆದಾಯ ಆಸನಸಾಲಾಯ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಯಾಗುಖಜ್ಜಕಂ ದತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತವೇಲಂ ಆಗಮಯಮಾನಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತಾ ನಿಸೀದಿಂಸು. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಭತ್ತಂ ¶ ಪಚಿತ್ವಾ ಸೂಪಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಧೂಪಯಮಾನಾಯ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ಭಾಜನತೋ ಅಗ್ಗಿಜಾಲಾ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಛದನಂ ಗಣ್ಹಿ. ತತೋ ಏಕಂ ತಿಣಕರಳಂ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಜಲಮಾನಂ ಆಕಾಸಂ ಪಕ್ಖನ್ದಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಏಕೋ ಕಾಕೋ ಆಕಾಸೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ತತ್ಥ ಗೀವಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ತಿಣವಲ್ಲಿವೇಠಿತೋ ಝಾಯಿತ್ವಾ ಗಾಮಮಜ್ಝೇ ಪತಿ ¶ . ಭಿಕ್ಖೂ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಹೋ ಭಾರಿಯಂ ಕಮ್ಮಂ, ಪಸ್ಸಥಾವುಸೋ, ಕಾಕೇನ ಪತ್ತಂ ವಿಪ್ಪಕಾರಂ, ಇಮಿನಾ ಕತಕಮ್ಮಂ ಅಞ್ಞತ್ರ ಸತ್ಥಾರಾ ಕೋ ಜಾನಿಸ್ಸತಿ, ಸತ್ಥಾರಮಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು.

ಅಪರೇಸಮ್ಪಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸತ್ಥು ದಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ನಾವಂ ಅಭಿರುಯ್ಹ ಗಚ್ಛನ್ತಾನಂ ನಾವಾ ಸಮುದ್ದೇ ನಿಚ್ಚಲಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ಕಾಳಕಣ್ಣಿನಾ ಏತ್ಥ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಸಲಾಕಂ ವಿಚಾರೇಸುಂ. ನಾವಿಕಸ್ಸ ಚ ಭರಿಯಾ ಪಠಮವಯೇ ಠಿತಾ ದಸ್ಸನೀಯಾ ಪಾಸಾದಿಕಾ, ಸಲಾಕಾ ತಸ್ಸಾ ಪಾಪುಣಿ. ‘‘ಸಲಾಕಂ ಪುನ ವಿಚಾರೇಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಯಾವತತಿಯಂ ವಿಚಾರೇಸುಂ, ತಿಕ್ಖತ್ತುಮ್ಪಿ ತಸ್ಸಾ ¶ ಏವ ಪಾಪುಣಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ಕಿಂ, ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಾವಿಕಸ್ಸ ಮುಖಂ ಓಲೋಕೇಸುಂ. ನಾವಿಕೋ ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಅತ್ಥಾಯ ಮಹಾಜನಂ ನಾಸೇತುಂ, ಉದಕೇ ನಂ ಖಿಪಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಉದಕೇ ಖಿಪಿಯಮಾನಾ ಮರಣಭಯತಜ್ಜಿತಾ ವಿರವಂ ಅಕಾಸಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ನಾವಿಕೋ ಕೋ ಅತ್ಥೋ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಆಭರಣೇಹಿ ನಟ್ಠೇಹಿ, ಸಬ್ಬಾಭರಣಾನಿ ಓಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಏಕಂ ಪಿಲೋತಿಕಂ ನಿವಾಸಾಪೇತ್ವಾ ಛಡ್ಡೇಥ ನಂ, ಅಹಂ ಪನೇತಂ ಉದಕಪಿಟ್ಠೇ ಪ್ಲವಮಾನಂ ದಟ್ಠುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮೀ ತಸ್ಮಾ ಯಥಾ ನಂ ಅಹಂ ನ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ತಥಾ ಏಕಂ ವಾಲುಕಕುಟಂ ಗೀವಾಯ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಸಮುದ್ದೇ ಖಿಪಥಾತಿ. ತೇ ತಥಾ ಕರಿಂಸು. ತಮ್ಪಿ ಪತಿತಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಮಚ್ಛಕಚ್ಛಪಾ ವಿಲುಮ್ಪಿಂಸು. ಭಿಕ್ಖೂ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಠಪೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಕೋ ಅಞ್ಞೋ ಏತಿಸ್ಸಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ಕತಕಮ್ಮಂ ಜಾನಿಸ್ಸತಿ, ಸತ್ಥಾರಂ ತಸ್ಸಾ ಕಮ್ಮಂ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಇಚ್ಛಿತಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ವಾ ನಾವಾತೋ ಓರುಯ್ಹ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು.

ಅಪರೇಪಿ ಸತ್ತ ಭಿಕ್ಖೂ ಸತ್ಥು ದಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಸಾಯಂ ಏಕಂ ವಿಹಾರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಚ ಲೇಣೇ ಸತ್ತ ಮಞ್ಚಾ ಹೋನ್ತಿ. ತೇಸಂ ತದೇವ ಲಭಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ನಿಪನ್ನಾನಂ ರತ್ತಿಭಾಗೇ ಕೂಟಾಗಾರಮತ್ತೋ ಪಾಸಾಣೋ ಪವಟ್ಟಮಾನೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಲೇಣದ್ವಾರಂ ಪಿದಹಿ. ನೇವಾಸಿಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಮಯಂ ಇಮಂ ಲೇಣಂ ಆಗನ್ತುಕಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಾಪಯಿಮ್ಹಾ, ಅಯಞ್ಚ ಮಹಾಪಾಸಾಣೋ ಲೇಣದ್ವಾರಂ ಪಿದಹನ್ತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ, ಅಪನೇಸ್ಸಾಮ ¶ ನ’’ನ್ತಿ ಸಮನ್ತಾ ಸತ್ತಹಿ ಗಾಮೇಹಿ ¶ ಮನುಸ್ಸೇ ಸನ್ನಿಪಾತೇತ್ವಾ ವಾಯಮನ್ತಾಪಿ ಠಾನಾ ಚಾಲೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು. ಅನ್ತೋ ಪವಿಟ್ಠಭಿಕ್ಖೂಪಿ ವಾಯಮಿಂಸುಯೇವ. ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ಸತ್ತಾಹಂ ಪಾಸಾಣಂ ಚಾಲೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು. ಆಗನ್ತುಕಾ ಸತ್ತಾಹಂ ಛಾತಜ್ಝತ್ತಾ ಮಹಾದುಕ್ಖಂ ಅನುಭವಿಂಸು. ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಪಾಸಾಣೋ ಸಯಮೇವ ಪವಟ್ಟಿತ್ವಾ ಅಪಗತೋ. ಭಿಕ್ಖೂ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಇಮಂ ಪಾಪಂ ಅಞ್ಞತ್ರ ಸತ್ಥಾರಾ ಕೋ ಜಾನಿಸ್ಸತಿ, ಸತ್ಥಾರಂ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು. ತೇ ಪುರಿಮೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಸಮಾಗನ್ತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇ ಏಕತೋವ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನಾ ಸತ್ಥಾರಾ ಕತಪಟಿಸನ್ಥಾರಾ ಅತ್ತನಾ ಅತ್ತನಾ ದಿಟ್ಠಾನುಭೂತಾನಿ ಕಾರಣಾನಿ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಪುಚ್ಛಿಂಸು.

ಸತ್ಥಾಪಿ ¶ ತೇಸಂ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಏವಂ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ – ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೋ ತಾವ ಕಾಕೋ ಅತ್ತನಾ ಕತಕಮ್ಮಮೇವ ಅನುಭೋಸಿ. ಅತೀತಕಾಲೇ ಹಿ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಏಕೋ ಕಸ್ಸಕೋ ಅತ್ತನೋ ಗೋಣಂ ದಮೇನ್ತೋ ದಮೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ಸೋ ಹಿಸ್ಸ ಗೋಣೋ ಥೋಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿ, ಪೋಥೇತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಪಿತೋಪಿ ಥೋಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುನಪಿ ತಥೇವ ನಿಪಜ್ಜಿ. ಸೋ ವಾಯಮಿತ್ವಾ ತಂ ದಮೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಕೋಧಾಭಿಭೂತೋ ಹುತ್ವಾ ‘ಇತೋ ¶ ದಾನಿ ಪಟ್ಠಾಯ ಸುಖಂ ನಿಪಜ್ಜಿಸ್ಸಸೀ’ತಿ ಪಲಾಲಪಿಣ್ಡಂ ವಿಯ ಕರೋನ್ತೋ ಪಲಾಲೇನ ತಸ್ಸ ಗೀವಂ ಪಲಿವೇಠೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಮದಾಸಿ, ಗೋಣೋ ತತ್ಥೇವ ಝಾಯಿತ್ವಾ ಮತೋ. ತದಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತೇನ ಕಾಕೇನ ತಂ ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ಕತಂ. ಸೋ ತಸ್ಸ ವಿಪಾಕೇನ ದೀಘರತ್ತಂ ನಿರಯೇ ಪಚ್ಚಿತ್ವಾ ವಿಪಾಕಾವಸೇಸೇನ ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಂ ಕಾಕಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಏವಮೇವ ಆಕಾಸೇ ಝಾಯಿತ್ವಾವ ಮತೋ’’ತಿ.

ಸಾಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇತ್ಥೀ ಅತ್ತನಾ ಕತಕಮ್ಮಮೇವ ಅನುಭೋಸಿ. ಸಾ ಹಿ ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಏಕಸ್ಸ ಗಹಪತಿಕಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಉದಕಹರಣಕೋಟ್ಟನಪಚನಾದೀನಿ ಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚಾನಿ ಸಹತ್ಥೇನೇವ ಅಕಾಸಿ. ತಸ್ಸಾ ಏಕೋ ಸುನಖೋ ತಂ ಗೇಹೇ ಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚಾನಿ ಕುರುಮಾನಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋವ ನಿಸೀದತಿ. ಖೇತ್ತೇ ಭತ್ತಂ ಹರನ್ತಿಯಾ ದಾರುಪಣ್ಣಾದೀನಂ ವಾ ಅತ್ಥಾಯ ಅರಞ್ಞಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿಯಾ ತಾಯ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಗಚ್ಛತಿ. ತಂ ದಿಸ್ವಾ ದಹರಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ಅಮ್ಭೋ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ಸುನಖಲುದ್ದಕೋ, ಅಜ್ಜ ಮಯಂ ಮಂಸೇನ ಭುಞ್ಜಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಉಪ್ಪಣ್ಡೇನ್ತಿ. ಸಾ ತೇಸಂ ಕಥಾಯ ಮಙ್ಕು ಹುತ್ವಾ ಸುನಖಂ ಲೇಡ್ಡುದಣ್ಡಾದೀಹಿ ಪಹರಿತ್ವಾ ಪಲಾಪೇತಿ, ಸುನಖೋ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಪುನ ಅನುಬನ್ಧತಿ. ಸೋ ಕಿರಸ್ಸಾ ತತಿಯೇ ಅತ್ತಭಾವೇ ಭತ್ತಾ ಅಹೋಸಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಿನೇಹಂ ಛಿನ್ದಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ. ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಹಿ ಅನಮತಗ್ಗೇ ಸಂಸಾರೇ ಜಾಯಾ ವಾ ಪತಿ ವಾ ಅಭೂತಪುಬ್ಬಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಅವಿದೂರೇ ಪನ ಅತ್ತಭಾವೇ ಞಾತಕೇಸು ಅಧಿಮತ್ತೋ ಸಿನೇಹೋ ¶ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ¶ ಸೋ ಸುನಖೋ ತಂ ವಿಜಹಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ. ಸಾ ತಸ್ಸ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಖೇತ್ತಂ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಯಾಗುಂ ಹರಮಾನಾ ರಜ್ಜುಂ ಉಚ್ಛಙ್ಗೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಗಮಾಸಿ, ಸುನಖೋ ತಾಯೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಗತೋ. ಸಾ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಯಾಗುಂ ದತ್ವಾ ತುಚ್ಛಕುಟಂ ಆದಾಯ ಏಕಂ ಉದಕಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕುಟಂ ವಾಲುಕಾಯ ಪೂರೇತ್ವಾ ಸಮೀಪೇ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಠಿತಸ್ಸ ಸುನಖಸ್ಸ ಸದ್ದಮಕಾಸಿ. ಸುನಖೋ ‘‘ಚಿರಸ್ಸಂ ವತ ಮೇ ಅಜ್ಜ ಮಧುರಕಥಾ ಲದ್ಧಾ’’ತಿ ನಙ್ಗುಟ್ಠಂ ಚಾಲೇನ್ತೋ ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿ. ಸಾ ತಂ ಗೀವಾಯಂ ದಳ್ಹಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಏಕಾಯ ರಜ್ಜುಕೋಟಿಯಾ ಕುಟಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಏಕಂ ರಜ್ಜುಕೋಟಿಂ ಸುನಖಸ್ಸ ಗೀವಾಯಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಕುಟಂ ಉದಕಾಭಿಮುಖಂ ಪವಟ್ಟೇಸಿ. ಸುನಖೋ ಕುಟಂ ಅನುಬನ್ಧನ್ತೋ ಉದಕೇ ಪತಿತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಕಾಲಮಕಾಸಿ. ಸಾ ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ವಿಪಾಕೇನ ದೀಘರತ್ತಂ ನಿರಯೇ ಪಚ್ಚಿತ್ವಾ ವಿಪಾಕಾವಸೇಸೇನ ಅತ್ತಭಾವಸತೇ ವಾಲುಕಕುಟಂ ಗೀವಾಯಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಉದಕೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತಾ ಕಾಲಮಕಾಸೀತಿ.

ತುಮ್ಹೇಹಿಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅತ್ತನಾ ಕತಕಮ್ಮಮೇವ ಅನುಭೂತಂ. ಅತೀತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಬಾರಾಣಸಿವಾಸಿನೋ ಸತ್ತ ಗೋಪಾಲಕದಾರಕಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಅಟವಿಪದೇಸೇ ಸತ್ತಾಹವಾರೇನ ಗಾವಿಯೋ ವಿಚರನ್ತಾ ಏಕದಿವಸಂ ಗಾವಿಯೋ ¶ ವಿಚಾರೇತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತಾ ಏಕಂ ಮಹಾಗೋಧಂ ದಿಸ್ವಾ ಅನುಬನ್ಧಿಂಸು. ಗೋಧಾ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಏಕಂ ವಮ್ಮಿಕಂ ಪಾವಿಸಿ. ತಸ್ಸ ಪನ ವಮ್ಮಿಕಸ್ಸ ಸತ್ತ ಛಿದ್ದಾನಿ, ದಾರಕಾ ‘‘ಮಯಂ ದಾನಿ ಗಹೇತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮ, ಸ್ವೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಏಕೇಕೋ ಏಕೇಕಂ ಸಾಖಭಙ್ಗಮುಟ್ಠಿಂ ಆದಾಯ ಸತ್ತಪಿ ಜನಾ ಸತ್ತ ಛಿದ್ದಾನಿ ಪಿದಹಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು ¶ . ತೇ ಪುನದಿವಸೇ ತಂ ಗೋಧಂ ಅಮನಸಿಕತ್ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ಗಾವಿಯೋ ವಿಚಾರೇತ್ವಾ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಗಾವಿಯೋ ಆದಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ತಂ ವಮ್ಮಿಕಂ ದಿಸ್ವಾ ಸತಿಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ‘‘ಕಾ ನು ಖೋ ತಸ್ಸಾ ಗೋಧಾಯ ಪವತ್ತೀ’’ತಿ ಅತ್ತನಾ ಅತ್ತನಾ ಪಿದಹಿತಾನಿ ಛಿದ್ದಾನಿ ವಿವರಿಂಸು. ಗೋಧಾ ಜೀವಿತೇ ನಿರಾಲಯಾ ಹುತ್ವಾ ಅಟ್ಠಿಚಮ್ಮಾವಸೇಸಾ ಪವೇಧಮಾನಾ ನಿಕ್ಖಮಿ. ತೇ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅನುಕಮ್ಪಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಮಾ ನಂ ಮಾರೇಥ, ಸತ್ತಾಹಂ ಛಿನ್ನಭತ್ತಾ ಜಾತಾ’’ತಿ ತಸ್ಸಾ ಪಿಟ್ಠಿಂ ಪರಿಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ‘‘ಸುಖೇನ ಗಚ್ಛಾಹೀ’’ತಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸುಂ. ತೇ ಗೋಧಾಯ ಅಮಾರಿತತ್ತಾ ನಿರಯೇ ತಾವ ನ ಪಚ್ಚಿಂಸು. ತೇ ಪನ ಸತ್ತ ಜನಾ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ಚುದ್ದಸಸು ಅತ್ತಭಾವೇಸು ಸತ್ತ ಸತ್ತ ದಿವಸಾನಿ ಛಿನ್ನಭತ್ತಾ ಅಹೇಸುಂ. ತದಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸತ್ತಹಿ ಗೋಪಾಲಕೇಹಿ ಹುತ್ವಾ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತನ್ತಿ. ಏವಂ ಸತ್ಥಾ ತೇಹಿ ಪುಟ್ಠಪುಟ್ಠಂ ಪಞ್ಹಂ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ.

ಅಥೇಕೋ ¶ ಭಿಕ್ಖು ಸತ್ಥಾರಂ ಆಹ – ‘‘ಕಿಂ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ಉಪ್ಪತಿತಸ್ಸಪಿ ಸಮುದ್ದಂ ಪಕ್ಖನ್ದಸ್ಸಾಪಿ ಪಬ್ಬತನ್ತರಂ ಪವಿಟ್ಠಸ್ಸಾಪಿ ಮೋಕ್ಖೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಏವಮೇತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆಕಾಸಾದೀಸುಪಿ ಏಕಪದೇಸೋಪಿ ನತ್ಥಿ, ಯತ್ಥ ಠಿತೋ ಪಾಪಕಮ್ಮತೋ ಮುಚ್ಚೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ನ ¶ ಅನ್ತಲಿಕ್ಖೇ ನ ಸಮುದ್ದಮಜ್ಝೇ, ನ ಪಬ್ಬತಾನಂ ವಿವರಂ ಪವಿಸ್ಸ;

ನ ವಿಜ್ಜತೀ ಸೋ ಜಗತಿಪ್ಪದೇಸೋ, ಯತ್ಥಟ್ಠಿತೋ ಮುಚ್ಚೇಯ್ಯ ಪಾಪಕಮ್ಮಾ’’ತಿ.

ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಸಚೇ ಹಿ ಕೋಚಿ ‘‘ಇಮಿನಾ ಉಪಾಯೇನ ಪಾಪಕಮ್ಮತೋ ಮುಚ್ಚಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅನ್ತಲಿಕ್ಖೇ ವಾ ನಿಸೀದೇಯ್ಯ, ಚತುರಾಸೀತಿಯೋಜನಸಹಸ್ಸಗಮ್ಭೀರಂ ಮಹಾಸಮುದ್ದಂ ವಾ ಪವಿಸೇಯ್ಯ, ಪಬ್ಬತನ್ತರೇ ವಾ ನಿಸೀದೇಯ್ಯ, ನೇವ ಪಾಪಕಮ್ಮತೋ ಮುಚ್ಚೇಯ್ಯ. ಪುರತ್ಥಿಮಾದೀಸು ಜಗತಿಪದೇಸೇಸು ಪಥವೀಭಾಗೇಸು ನ ಸೋ ವಾಲಗ್ಗಮತ್ತೋಪಿ ಓಕಾಸೋ ಅತ್ಥಿ, ಯತ್ಥ ಠಿತೋ ಪಾಪಕಮ್ಮತೋ ಮುಚ್ಚಿತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಾತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸು, ಸಮ್ಪತ್ತಮಹಾಜನಸ್ಸಾಪಿ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

ನ ¶ ಅನ್ತಲಿಕ್ಖೇತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ನಿಗ್ರೋಧಾರಾಮೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸುಪ್ಪಬುದ್ಧಂ ಸಕ್ಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸೋ ಕಿರ ‘‘ಅಯಂ ಮಮ ಧೀತರಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ಚ, ಮಮ ಪುತ್ತಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ವೇರಿಟ್ಠಾನೇ ಠಿತೋ ಚಾ’’ತಿ ¶ ಇಮೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಸತ್ಥರಿ ಆಘಾತಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಏಕದಿವಸಂ ‘‘ನ ದಾನಿಸ್ಸ ನಿಮನ್ತನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗಮನಮಗ್ಗಂ ಪಿದಹಿತ್ವಾ ಅನ್ತರವೀಥಿಯಂ ಸುರಂ ಪಿವನ್ತೋ ನಿಸೀದಿ. ಅಥಸ್ಸ ಸತ್ಥರಿ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೇ ತಂ ಠಾನಂ ಆಗತೇ ‘‘ಸತ್ಥಾ ಆಗತೋ’’ತಿ ಆರೋಚೇಸುಂ ¶ . ಸೋ ಆಹ – ‘‘ಪುರತೋ ಗಚ್ಛಾತಿ ತಸ್ಸ ವದೇಥ, ನಾಯಂ ಮಯಾ ಮಹಲ್ಲಕತರೋ, ನಾಸ್ಸ ಮಗ್ಗಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ವುಚ್ಚಮಾನೋಪಿ ತಥೇವ ವತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ. ಸತ್ಥಾ ಮಾತುಲಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಾ ಮಗ್ಗಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ ತತೋ ನಿವತ್ತಿ. ಸೋಪಿ ಏಕಂ ಚರಪುರಿಸಂ ಪೇಸೇಸಿ ‘‘ಗಚ್ಛ, ತಸ್ಸ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಏಹೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾಪಿ ನಿವತ್ತನ್ತೋ ಸಿತಂ ಕತ್ವಾ ಆನನ್ದತ್ಥೇರೇನ ‘‘ಕೋ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಸಿತಸ್ಸ ಪಾತುಕಮ್ಮಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋ’’ತಿ ಪುಟ್ಠೋ ಆಹ – ‘‘ಪಸ್ಸಸಿ, ಆನನ್ದ, ಸುಪ್ಪಬುದ್ಧ’’ನ್ತಿ. ಪಸ್ಸಾಮಿ, ಭನ್ತೇತಿ. ಭಾರಿಯಂ ತೇನ ಕಮ್ಮಂ ಕತಂ ಮಾದಿಸಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಮಗ್ಗಂ ಅದೇನ್ತೇನ, ಇತೋ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಹೇಟ್ಠಾಪಾಸಾದೇ ಸೋಪಾನಪಾದಮೂಲೇ ಪಥವಿಂ ಪವಿಸಿಸ್ಸತೀತಿ. ಚರಪುರಿಸೋ ತಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಸುಪ್ಪಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಮಮ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯೇನ ನಿವತ್ತನ್ತೇನ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಪುಟ್ಠೋ ಯಥಾಸುತಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ಸೋ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ನ ದಾನಿ ಮಮ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯಸ್ಸ ಕಥಾಯ ದೋಸೋ ಅತ್ಥಿ, ಅದ್ಧಾ ಯಂ ಸೋ ವದತಿ, ತಂ ತಥೇವ ಹೋತಿ. ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ನಂ ಇದಾನಿ ¶ ಮುಸಾವಾದೇನ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಿ. ಸೋ ಹಿ ಮಂ ‘ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಪಥವಿಂ ಪವಿಸಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ಅನಿಯಮೇನ ಅವತ್ವಾ ‘ಹೇಟ್ಠಾಪಾಸಾದೇ ಸೋಪಾನಪಾದಮೂಲೇ ಪಥವಿಂ ಪವಿಸಿಸ್ಸತೀ’’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಇತೋ ದಾನಿ ಪಟ್ಠಾಯಾಹಂ ತಂ ಠಾನಂ ನ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅಥ ನಂ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಪಥವಿಂ ಅಪವಿಸಿತ್ವಾ ಮುಸಾವಾದೇನ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಉಪಭೋಗಜಾತಂ ಸಬ್ಬಂ ಸತ್ತಭೂಮಿಕಪಾಸಾದಸ್ಸ ಉಪರಿ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಸೋಪಾನಂ ಹರಾಪೇತ್ವಾ ದ್ವಾರಂ ಪಿದಹಾಪೇತ್ವಾ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ದ್ವಾರೇ ದ್ವೇ ದ್ವೇ ಮಲ್ಲೇ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಸಚಾಹಂ ಪಮಾದೇನ ಹೇಟ್ಠಾ ಓರೋಹಿತುಕಾಮೋ ಹೋಮಿ, ನಿವಾರೇಯ್ಯಾಥ ಮ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಸತ್ತಮೇ ಪಾಸಾದತಲೇ ಸಿರಿಗಬ್ಭೇ ನಿಸೀದಿ. ಸತ್ಥಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸುಪ್ಪಬುದ್ಧೋ ನ ಕೇವಲಂ ಪಾಸಾದತಲೇ ವೇಹಾಸಂ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ವಾ ನಿಸೀದತು, ನಾವಾಯ ವಾ ಸಮುದ್ದಂ ಪಕ್ಖನ್ದತು, ಪಬ್ಬತನ್ತರಂ ವಾ ಪವಿಸತು, ಬುದ್ಧಾನಂ ಕಥಾಯ ದ್ವಿಧಾಭಾವೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಮಯಾ ವುತ್ತಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಸೋ ಪಥವಿಂ ಪವಿಸಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ನ ¶ ಅನ್ತಲಿಕ್ಖೇ ನ ಸಮುದ್ದಮಜ್ಝೇ, ನ ಪಬ್ಬತಾನಂ ವಿವರಂ ಪವಿಸ್ಸ;

ನ ವಿಜ್ಜತೀ ಸೋ ಜಗತಿಪ್ಪದೇಸೋ, ಯತ್ಥಟ್ಠಿತಂ ನಪ್ಪಸಹೇಯ್ಯ ಮಚ್ಚೂ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ಯತ್ಥ ಠಿತಂ ನಪ್ಪಸಹೇಯ್ಯ, ಮಚ್ಚೂತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ಠಿತಂ ಮರಣಂ ನಪ್ಪಸಹೇಯ್ಯ ನಾಭಿಭವೇಯ್ಯ, ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತೋಪಿ ¶ ಪಥವಿಪ್ಪದೇಸೋ ನತ್ಥಿ. ಸೇಸಂ ಪುರಿಮಸದಿಸಮೇವಾತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಸತ್ಥು ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಮಗ್ಗಸ್ಸ ನಿರುದ್ಧವೇಲಾಯ ಹೇಟ್ಠಾಪಾಸಾದೇ ಸುಪ್ಪಬುದ್ಧಸ್ಸ ಮಙ್ಗಲಸ್ಸೋ ಉದ್ದಾಮೋ ಹುತ್ವಾ ತಂ ತಂ ಭಿತ್ತಿಂ ಪಹರಿ. ಸೋ ಉಪರಿ ನಿಸಿನ್ನೋವಸ್ಸ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಕಿಮೇತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಮಙ್ಗಲಸ್ಸೋ ಉದ್ದಾಮೋ’’ತಿ. ಸೋ ಪನಸ್ಸೋ ಸುಪ್ಪಬುದ್ಧಂ ದಿಸ್ವಾವ ಸನ್ನಿಸೀದತಿ. ಅಥ ನಂ ಸೋ ಗಣ್ಹಿತುಕಾಮೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನಾ ಉಟ್ಠಾಯ ದ್ವಾರಾಭಿಮುಖೋ ಅಹೋಸಿ, ದ್ವಾರಾನಿ ಸಯಮೇವ ವಿವಟಾನಿ, ಸೋಪಾನಂ ಸಕಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಠಿತಂ. ದ್ವಾರೇ ಠಿತಾ ಮಲ್ಲಾ ತಂ ಗೀವಾಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾಭಿಮುಖಂ ಖಿಪಿಂಸು. ಏತೇನುಪಾಯೇನ ಸತ್ತಸುಪಿ ತಲೇಸು ದ್ವಾರಾನಿ ಸಯಮೇವ ವಿವಟಾನಿ, ಸೋಪಾನಾನಿ ಯಥಾಠಾನೇ ಠಿತಾನಿ. ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಮಲ್ಲಾ ತಂ ಗೀವಾಯಮೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾಭಿಮುಖಂ ಖಿಪಿಂಸು. ಅಥ ನಂ ಹೇಟ್ಠಾಪಾಸಾದೇ ಸೋಪಾನಪಾದಮೂಲಂ ಸಮ್ಪತ್ತಮೇವ ಮಹಾಪಥವೀ ವಿವರಮಾನಾ ಭಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ, ಸೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಅವೀಚಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತೀತಿ.

ಸುಪ್ಪಬುದ್ಧಸಕ್ಯವತ್ಥು ದ್ವಾದಸಮಂ.

ಸಬ್ಬೇ ¶ ¶ ¶ ತಸನ್ತೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಛಬ್ಬಗ್ಗಿಯೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ಸತ್ತರಸವಗ್ಗಿಯೇಹಿ ಸೇನಾಸನೇ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತೇ ಛಬ್ಬಗ್ಗಿಯಾ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ನಿಕ್ಖಮಥ, ಮಯಂ ಮಹಲ್ಲಕತರಾ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಏತಂ ಪಾಪುಣಾತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇಹಿ ‘‘ನ ಮಯಂ ದಸ್ಸಾಮ, ಅಮ್ಹೇಹಿ ಪಠಮಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಹರಿಂಸು. ಸತ್ತರಸವಗ್ಗಿಯಾ ಮರಣಭಯತಜ್ಜಿತಾ ಮಹಾವಿರವಂ ವಿರವಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಇದ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ನಾಮಾ’’ತಿ ಆರೋಚಿತೇ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಾ ನಾಮ ಏವಂ ಕತ್ತಬ್ಬಂ, ಯೋ ಕರೋತಿ, ಸೋ ಇಮಂ ನಾಮ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ಪಹಾರದಾನಸಿಕ್ಖಾಪದಂ (ಪಾಚಿ. ೪೪೯ ಆದಯೋ) ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನಾ ನಾಮ ‘ಯಥಾ ಅಹಂ, ತಥೇವ ಅಞ್ಞೇಪಿ ದಣ್ಡಸ್ಸ ತಸನ್ತಿ, ಮಚ್ಚುನೋ ಭಾಯನ್ತೀ’ತಿ ಞತ್ವಾ ಪರೋ ನ ಪಹರಿತಬ್ಬೋ, ನ ಘಾತೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಸಬ್ಬೇ ತಸನ್ತಿ ದಣ್ಡಸ್ಸ, ಸಬ್ಬೇ ಭಾಯನ್ತಿ ಮಚ್ಚುನೋ;

ಅತ್ತಾನಂ ಉಪಮಂ ಕತ್ವಾ, ನ ಹನೇಯ್ಯ ನ ಘಾತಯೇ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ಸಬ್ಬೇ ತಸನ್ತೀತಿ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಸತ್ತಾ ಅತ್ತನಿ ದಣ್ಡೇ ಪತನ್ತೇ ತಸ್ಸ ದಣ್ಡಸ್ಸ ತಸನ್ತಿ. ಮಚ್ಚುನೋತಿ ಮರಣಸ್ಸಾಪಿ ಭಾಯನ್ತಿಯೇವ. ಇಮಿಸ್ಸಾ ಚ ದೇಸನಾಯ ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ನಿರವಸೇಸಂ, ಅತ್ಥೋ ಪನ ಸಾವಸೇಸೋ. ಯಥಾ ಹಿ ರಞ್ಞಾ ‘‘ಸಬ್ಬೇ ಸನ್ನಿಪತನ್ತೂ’’ತಿ ಭೇರಿಯಾ ಚರಾಪಿತಾಯಪಿ ರಾಜಮಹಾಮತ್ತೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಾ ಸನ್ನಿಪತನ್ತಿ, ಏವಮಿಧ ‘‘ಸಬ್ಬೇ ತಸನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ಹತ್ಥಾಜಾನೇಯ್ಯೋ ಅಸ್ಸಾಜಾನೇಯ್ಯೋ ಉಸಭಾಜಾನೇಯ್ಯೋ ಖೀಣಾಸವೋತಿ ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಠಪೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸಾವ ತಸನ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಇಮೇಸು ಹಿ ಖೀಣಾಸವೋ ಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠಿಯಾ ಪಹೀನತ್ತಾ ಮರಣಕಸತ್ತಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ನ ಭಾಯತಿ, ಇತರೇ ತಯೋ ಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠಿಯಾ ¶ ಬಲವತ್ತಾ ಅತ್ತನೋ ಪಟಿಪಕ್ಖಭೂತಂ ಸತ್ತಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತಾ ನ ಭಾಯನ್ತೀತಿ. ನ ಹನೇಯ್ಯ ನ ಘಾತಯೇತಿ ಯಥಾ ಅಹಂ ¶ , ಏವಂ ಅಞ್ಞೇಪಿ ಸತ್ತಾತಿ ನೇವ ಪರಂ ಪಹರೇಯ್ಯ ನ ಪಹರಾಪೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಸಬ್ಬೇ ತಸನ್ತೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಛಬ್ಬಗ್ಗಿಯೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ತೇಯೇವ ¶ ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ತೇನೇವ ಕಾರಣೇನ ಪುರಿಮಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಸತ್ತರಸವಗ್ಗಿಯೇ ಪಹರಿಂಸು. ತೇನೇವ ಕಾರಣೇನ ತೇಸಂ ತಲಸತ್ತಿಕಂ ಉಗ್ಗಿರಿಂಸು. ಇಧಾಪಿ ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಇದ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ನಾಮಾ’’ತಿ ಆರೋಚಿತೇ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಾ ನಾಮ ಏವಂ ಕತ್ತಬ್ಬಂ, ಯೋ ಕರೋತಿ, ಸೋ ಇಮಂ ನಾಮ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ತಲಸತ್ತಿಕಸಿಕ್ಖಾಪದಂ (ಪಾಚಿ. ೪೫೪ ಆದಯೋ) ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನಾ ನಾಮ ‘ಯಥಾ ಅಹಂ, ತಥೇವ ಅಞ್ಞೇಪಿ ದಣ್ಡಸ್ಸ ತಸನ್ತಿ, ಯಥಾ ಚ ಮಯ್ಹಂ, ತಥೇವ ನೇಸಂ ಜೀವಿತಂ ಪಿಯ’ನ್ತಿ ಞತ್ವಾ ಪರೋ ನ ಪಹರಿತಬ್ಬೋ ನ ಘಾಟೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಸಬ್ಬೇ ತಸನ್ತಿ ದಣ್ಡಸ್ಸ, ಸಬ್ಬೇಸಂ ಜೀವಿತಂ ಪಿಯಂ;

ಅತ್ತಾನಂ ಉಪಮಂ ಕತ್ವಾ, ನ ಹನೇಯ್ಯ ನ ಘಾತಯೇ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಜೀವಿತಂ ಪಿಯನ್ತಿ ಖೀಣಾಸವಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಸತ್ತಾನಂ ಜೀವಿತಂ ಪಿಯಂ ಮಧುರಂ, ಖೀಣಾಸವೋ ಪನ ಜೀವಿತೇ ವಾ ಮರಣೇ ವಾ ಉಪೇಕ್ಖಕೋವ ಹೋತಿ. ಸೇಸಂ ಪುರಿಮಸದಿಸಮೇವಾತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಛಬ್ಬಗ್ಗಿಯಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು ದುತಿಯಂ.

ಸುಖಕಾಮಾನಿ ¶ ¶ ಭೂತಾನೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸಮ್ಬಹುಲೇ ಕುಮಾರಕೇ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ¶ ಸಮಯೇ ಸತ್ಥಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಸಮ್ಬಹುಲೇ ಕುಮಾರಕೇ ಏಕಂ ಘರಸಪ್ಪಜಾತಿಕಂ ಅಹಿಂ ದಣ್ಡಕೇನ ಪಹರನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕುಮಾರಕಾ ಕಿಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಅಹಿಂ, ಭನ್ತೇ, ದಣ್ಡಕೇನ ಪಹರಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ’’ತಿ ಪುನ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಡಂಸನಭಯೇನ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ‘ಅತ್ತನೋ ಸುಖಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ಇಮಂ ಪಹರನ್ತಾ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಸುಖಲಾಭಿನೋ ನ ಭವಿಸ್ಸಥ. ಅತ್ತನೋ ಸುಖಂ ಪತ್ಥೇನ್ತೇನ ಹಿ ಪರಂ ಪಹರಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

‘‘ಸುಖಕಾಮಾನಿ ಭೂತಾನಿ, ಯೋ ದಣ್ಡೇನ ವಿಹಿಂಸತಿ;

ಅತ್ತನೋ ಸುಖಮೇಸಾನೋ, ಪೇಚ್ಚ ಸೋ ನ ಲಭತೇ ಸುಖಂ.

‘‘ಸುಖಕಾಮಾನಿ ಭೂತಾನಿ, ಯೋ ದಣ್ಡೇನ ನ ಹಿಂಸತಿ;

ಅತ್ತನೋ ಸುಖಮೇಸಾನೋ, ಪೇಚ್ಚ ಸೋ ಲಭತೇ ಸುಖ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಯೋ ದಣ್ಡೇನಾತಿ ಯೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ದಣ್ಡೇನ ವಾ ಲೇಡ್ಡುಆದೀಹಿ ವಾ ವಿಹೇಠೇತಿ. ಪೇಚ್ಚ ಸೋ ನ ಲಭತೇ ಸುಖನ್ತಿ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಪರಲೋಕೇ ಮನುಸ್ಸಸುಖಂ ವಾ ದಿಬ್ಬಸುಖಂ ವಾ ಪರಮತ್ಥಭೂತಂ ವಾ ನಿಬ್ಬಾನಸುಖಂ ನ ಲಭತಿ. ದುತಿಯಗಾಥಾಯ ಪೇಚ್ಚ ಸೋ ಲಭತೇತಿ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಪರಲೋಕೇ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ತಿವಿಧಮ್ಪಿ ಸುಖಂ ಲಭತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಪಞ್ಚಸತಾಪಿ ತೇ ಕುಮಾರಕಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸೂತಿ.

ಮಾವೋಚ ¶ ಫರುಸಂ ಕಞ್ಚೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಕೋಣ್ಡಧಾನತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ತಸ್ಸ ¶ ¶ ಕಿರ ಪಬ್ಬಜಿತದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಏಕಂ ಇತ್ಥಿರೂಪಂ ಥೇರೇನ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ವಿಚರತಿ. ತಂ ಥೇರೋ ನ ಪಸ್ಸತಿ, ಮಹಾಜನೋ ಪನ ಪಸ್ಸತಿ. ಅನ್ತೋಗಾಮಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರತೋಪಿಸ್ಸ ಮನುಸ್ಸಾ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖಂ ದತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಯಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಹೋತು, ಅಯಂ ಪನ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಹಾಯಿಕಾಯಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ದುತಿಯಮ್ಪಿ ದದನ್ತಿ.

ಕಿಂ ತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮನ್ತಿ? ಕಸ್ಸಪಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಕಿರ ದ್ವೇ ಸಹಾಯಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಏಕಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಸದಿಸಾ ಅತಿವಿಯ ಸಮಗ್ಗಾ ಅಹೇಸುಂ. ದೀಘಾಯುಕಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಚ ಅನುಸಂವಚ್ಛರಂ ವಾ ಅನುಛಮಾಸಂ ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಉಪೋಸಥತ್ಥಾಯ ಸನ್ನಿಪತನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ತೇಪಿ ‘‘ಉಪೋಸಥಗ್ಗಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವಸನಟ್ಠಾನಾ ನಿಕ್ಖಮಿಂಸು. ತೇ ಏಕಾ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತದೇವತಾ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇಮೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಅತಿವಿಯ ಸಮಗ್ಗಾ, ಸಕ್ಕಾ ನು ಖೋ ಇಮೇ ಭಿನ್ದಿತು’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಬಾಲತಾಯ ಚಿನ್ತಿತಸಮನನ್ತರಮೇವ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತೇಸು ಏಕೇನ, ‘‘ಆವುಸೋ, ಮುಹುತ್ತಂ ಆಗಮೇಹಿ, ಸರೀರಕಿಚ್ಚೇನಮ್ಹಿ ಅತ್ಥಿಕೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಸಾ ದೇವತಾ ಏಕಂ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿವಣ್ಣಂ ¶ ಮಾಪೇತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಗಚ್ಛನ್ತರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮನಕಾಲೇ ಏಕೇನ ಹತ್ಥೇನ ಕೇಸಕಲಾಪಂ, ಏಕೇನ ನಿವಾಸನಂ ಸಣ್ಠಾಪಯಮಾನಾ ತಸ್ಸ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ನಿಕ್ಖಮಿ. ಸೋ ತಂ ನ ಪಸ್ಸತಿ, ತಮಾಗಮಯಮಾನೋ ಪನ ಪುರತೋ ಠಿತಭಿಕ್ಖು ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಓಲೋಕಯಮಾನೋ ತಂ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಂ ಪಸ್ಸಿ. ಸಾ ತೇನ ದಿಟ್ಠಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಅನ್ತರಧಾಯಿ. ಇತರೋ ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗತಕಾಲೇ ಆಹ – ‘‘ಆವುಸೋ, ಸೀಲಂ ತೇ ಭಿನ್ನ’’ನ್ತಿ. ‘‘ನತ್ಥಾವುಸೋ, ಮಯ್ಹಂ ಏವರೂಪ’’ನ್ತಿ. ಇದಾನೇವ ತೇ ಮಯಾ ಪಚ್ಛತೋ ನಿಕ್ಖಮಮಾನಾ ತರುಣಇತ್ಥೀ ಇದಂ ನಾಮ ಕರೋನ್ತೀ ದಿಟ್ಠಾ, ತ್ವಂ ‘‘ನತ್ಥಿ ಮಯ್ಹಂ ಏವರೂಪ’’ನ್ತಿ ಕಿಂ ವದೇಸೀತಿ. ಸೋ ಅಸನಿಯಾ ಮತ್ಥಕೇ ಅವತ್ಥಟೋ ವಿಯ ಮಾ ಮಂ, ಆವುಸೋ, ನಾಸೇಹಿ, ನತ್ಥಿ ಮಯ್ಹಂ ಏವರೂಪನ್ತಿ. ಇತರೋ ‘‘ಮಯಾ ಸಾಮಂ ಅಕ್ಖೀಹಿ ದಿಟ್ಠಂ, ಕಿಂ ತವ ಸದ್ದಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ದಣ್ಡಕೋ ವಿಯ ಭಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ, ಉಪೋಸಥಗ್ಗೇಪಿ ‘‘ನಾಹಂ ಇಮಿನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಉಪೋಸಥಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಿಸೀದಿ. ಇತರೋ ‘‘ಮಯ್ಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಸೀಲೇ ಅಣುಮತ್ತಮ್ಪಿ ಕಾಳಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಕಥೇಸಿ. ಸೋಪಿ ‘‘ಮಯಾ ಸಾಮಂ ದಿಟ್ಠ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ದೇವತಾ ತಂ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಉಪೋಸಥಂ ಕಾತುಂ ಅನಿಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಭಾರಿಯಂ ಮಯಾ ಕಮ್ಮಂ ಕತ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಯ್ಹಂ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಸೀಲಭೇದೋ ನತ್ಥಿ, ಮಯಾ ಪನ ವೀಮಂಸನವಸೇನೇತಂ ಕತಂ, ಕರೋಥ ತೇನ ¶ ಸದ್ಧಿಂ ಉಪೋಸಥ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ಸೋ ತಸ್ಸಾ ಆಕಾಸೇ ಠತ್ವಾ ಕಥೇನ್ತಿಯಾ ಸದ್ದಹಿತ್ವಾ ಉಪೋಸಥಂ ಅಕಾಸಿ ¶ , ನ ಪನ ಥೇರೇ ಪುಬ್ಬೇ ವಿಯ ಮುದುಚಿತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ. ಏತ್ತಕಂ ದೇವತಾಯ ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮಂ.

ಆಯುಪರಿಯೋಸಾನೇ ಪನ ತೇ ಥೇರಾ ಯಥಾಸುಖಂ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಂಸು. ದೇವತಾ ಅಪೀಚಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಏಕಂ ಬುದ್ಧನ್ತರಂ ತತ್ಥ ಪಚ್ಚಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವುದ್ಧಿಮನ್ವಾಯ ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪದಂ ಲಭಿ. ತಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜಿತದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಂ ಇತ್ಥಿರೂಪಂ ¶ ತಥೇವ ಪಞ್ಞಾಯಿ. ತೇನೇವಸ್ಸ ಕೋಣ್ಡಧಾನತ್ಥೇರೋತಿ ನಾಮಂ ಕರಿಂಸು. ತಂ ತಥಾವಿಚರನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಂ ಆಹಂಸು – ‘‘ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ, ಇಮಂ ದುಸ್ಸೀಲಂ ತವ ವಿಹಾರಾ ನೀಹರ. ಇಮಞ್ಹಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸೇಸಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಯಸೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಕಿಂ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಸತ್ಥಾ ವಿಹಾರೇ ನತ್ಥೀತಿ? ಅತ್ಥಿ ಉಪಾಸಕಾತಿ. ತೇನ ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಸತ್ಥಾವ ಜಾನಿಸ್ಸತೀತಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಿಸಾಖಾಯಪಿ ತಥೇವ ಕಥೇಸುಂ. ಸಾಪಿ ನೇಸಂ ತಥೇವ ಪಟಿವಚನಂ ಅದಾಸಿ.

ಭಿಕ್ಖೂಪಿ ತೇಹಿ ಅಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತವಚನಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸುಂ – ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಕೋಣ್ಡಧಾನತ್ಥೇರೋ ಏಕಂ ಇತ್ಥಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತೋ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಅಯಸಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿ, ತಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ವಿಜಿತಾ ನೀಹರಥಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಹಂ ಪನ ಸೋ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ವಿಹಾರೇ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ‘‘ಕತರಸ್ಮಿಂ ಸೇನಾಸನೇ ವಿಹರತೀ’’ತಿ? ‘‘ಅಸುಕಸ್ಮಿಂ ನಾಮಾ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಗಚ್ಛಥ, ಅಹಂ ತಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸೋ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಸೇನಾಸನಂ ಪುರಿಸೇಹಿ ಪರಿಕ್ಖಿಪಾಪೇತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಾಭಿಮುಖೋ ಅಗಮಾಸಿ. ಥೇರೋ ಮಹಾಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ವಿಹಾರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಮುಖೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ತಮ್ಪಿಸ್ಸ ಇತ್ಥಿರೂಪಂ ¶ ಪಿಟ್ಠಿಪಸ್ಸೇ ಠಿತಂ ರಾಜಾ ಅದ್ದಸ. ಥೇರೋ ರಞ್ಞೋ ಆಗಮನಂ ಞತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ. ರಾಜಾ ಥೇರಂ ನ ವನ್ದಿ, ತಮ್ಪಿ ಇತ್ಥಿಂ ನಾದ್ದಸ. ಸೋ ದ್ವಾರನ್ತರೇಪಿ ಹೇಟ್ಠಾಮಞ್ಚೇಪಿ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಅದಿಸ್ವಾವ ಥೇರಂ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಏಕಂ ಇತ್ಥಿಂ ಅದ್ದಸಂ, ಕಹಂ ಸಾ’’ತಿ? ‘‘ನ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ‘‘ಇದಾನಿ ಮಯಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಿಟ್ಠಿಪಸ್ಸೇ ಠಿತಾ ದಿಟ್ಠಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ‘‘ಅಹಂ ನ ಪಸ್ಸಾಮಿ’’ಚ್ಚೇವಾಹ. ರಾಜಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಏತ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇತೋ ತಾವ ನಿಕ್ಖಮಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಥೇರೇ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಮುಖೇ ಠಿತೇ ಪುನ ಸಾ ಥೇರಸ್ಸ ಪಿಟ್ಠಿಪಸ್ಸೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ರಾಜಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪುನ ಉಪರಿತಲಂ ಅಭಿರುಹಿ, ತಸ್ಸ ಆಗತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಥೇರೋ ನಿಸೀದಿ. ಪುನ ರಾಜಾ ತಂ ಸಬ್ಬಟ್ಠಾನೇಸು ಓಲೋಕೇನ್ತೋಪಿ ಅದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕಹಂ ಸಾ ಇತ್ಥೀ’’ತಿ ಪುನ ಥೇರಂ ¶ ಪುಚ್ಛಿ. ನಾಹಂ ಪಸ್ಸಾಮಿ ಮಹಾರಾಜಾತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕಥೇಥ, ಭನ್ತೇ, ಮಯಾ ಇದಾನೇವ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಿಟ್ಠಿಪಸ್ಸೇ ಠಿತಾ ದಿಟ್ಠಾ’’ತಿ ಆಹ. ಆಮ, ಮಹಾರಾಜ, ಮಹಾಜನೋಪಿ ‘‘ಮೇ ಪಚ್ಛತೋ ಪಚ್ಛತೋ ಇತ್ಥೀ ವಿಚರತೀ’’ತಿ ವದತಿ, ಅಹಂ ಪನ ನ ಪಸ್ಸಾಮೀತಿ ¶ . ರಾಜಾ ‘‘ಪಟಿರೂಪಕೇನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಪುನ ಥೇರಂ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇತೋ ತಾವ ಓತರಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಥೇರೇ ಓತರಿತ್ವಾ ಪಮುಖೇ ಠಿತೇ ಪುನ ತಂ ತಸ್ಸ ಪಿಟ್ಠಿಪಸ್ಸೇ ಠಿತಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಪರಿತಲಂ ಅಭಿರುಹಿ. ಪುನ ನಾದ್ದಸ. ಸೋ ಪುನ ಥೇರಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತೇನ ‘‘ನ ಪಸ್ಸಾಮಿ’’ಚ್ಚೇವ ವುತ್ತೇ ‘‘ಪಟಿರೂಪಕಮೇವೇತ’’ನ್ತಿ ನಿಟ್ಠಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಥೇರಂ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಏವರೂಪೇ ಸಂಕಿಲೇಸೇ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ವಿಚರನ್ತೇ ಅಞ್ಞೋ ಕೋಚಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಭಿಕ್ಖಂ ನ ದಸ್ಸತಿ, ನಿಬದ್ಧಂ ಮಮ ಗೇಹಂ ಪವಿಸಥ, ಅಹಮೇವ ಚತೂಹಿ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಉಪಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಥೇರಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ.

ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಪಸ್ಸಥಾವುಸೋ, ರಞ್ಞೋ ಪಾಪಕಿರಿಯಂ, ‘ಏತಂ ವಿಹಾರತೋ ನೀಹರಾ’ತಿ ವುತ್ತೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಚತೂಹಿ ¶ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಗತೋ’’ತಿ ಉಜ್ಝಾಯಿಂಸು. ತಮ್ಪಿ ಥೇರಂ ಆಹಂಸು – ‘‘ಅಮ್ಭೋ, ದುಸ್ಸೀಲ, ಇದಾನಿಸಿ ರಾಜಕೋಣ್ಡೋ ಜಾತೋ’’ತಿ. ಸೋಪಿ ಪುಬ್ಬೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಕಿಞ್ಚಿ ವತ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ದುಸ್ಸೀಲಾ, ತುಮ್ಹೇ ಕೋಣ್ಡಾ, ತುಮ್ಹೇ ಇತ್ಥಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಚರಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ತೇ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಆರೋಚೇಸುಂ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕೋಣ್ಡಧಾನತ್ಥೇರೋ ಅಮ್ಹೇಹಿ ವುತ್ತೋ ಅಮ್ಹೇ ‘ದುಸ್ಸೀಲಾ’ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ಅಕ್ಕೋಸತೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ, ಭಿಕ್ಖು, ಏವಂ ವದೇಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಸಚ್ಚಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ’’ತಿ? ‘‘ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥಿತಕಾರಣಾ’’ತಿ. ‘‘ತುಮ್ಹೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇಮಿನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಕಸ್ಮಾ ಕಥೇಥಾ’’ತಿ. ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಪಚ್ಛತೋ ಇತ್ಥಿಂ ವಿಚರನ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಇಮೇ ಕಿರ ತಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಇತ್ಥಿಂ ವಿಚರನ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ವದನ್ತಿ, ತ್ವಂ ಕಸ್ಮಾ ಕಥೇಸಿ ¶ , ಏತೇ ತಾವ ದಿಸ್ವಾ ಕಥೇನ್ತಿ. ತ್ವಂ ಅದಿಸ್ವಾವ ಇಮೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕಸ್ಮಾ ಕಥೇಸಿ, ನನು ಪುಬ್ಬೇ ತವೇವ ಪಾಪಿಕಂ ದಿಟ್ಠಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಇದಂ ಜಾತಂ, ಇದಾನಿ ಕಸ್ಮಾ ಪುನ ಪಾಪಿಕಂ ದಿಟ್ಠಿಂ ಗಣ್ಹಾಸೀ’’ತಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಕಿಂ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಇಮಿನಾ ಪುಬ್ಬೇ ಕತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ಅಥ ನೇಸಂ ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮಂ ಕಥೇತ್ವಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖು ಇದಂ ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ತ್ವಂ ಇಮಂ ವಿಪ್ಪಕಾರಂ ಪತ್ತೋ, ಇದಾನಿ ತೇ ಪುನ ತಥಾರೂಪಂ ಪಾಪಿಕಂ ದಿಟ್ಠಿಂ ಗಹೇತುಂ ನ ಯುತ್ತಂ, ಮಾ ಪುನ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಥೇಹಿ, ನಿಸ್ಸದ್ದೋ ಮುಖವಟ್ಟಿಯಂ ಛಿನ್ನಕಂಸಥಾಲಸದಿಸೋ ಹೋಹಿ, ಏವಂ ಕರೋನ್ತೋ ನಿಬ್ಬಾನಪ್ಪತ್ತೋ ನಾಮ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ¶ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

‘‘ಮಾವೋಚ ಫರುಸಂ ಕಞ್ಚಿ, ವುತ್ತಾ ಪಟಿವದೇಯ್ಯು ತಂ;

ದುಕ್ಖಾ ಹಿ ಸಾರಮ್ಭಕಥಾ, ಪಟಿದಣ್ಡಾ ಫುಸೇಯ್ಯು ತಂ.

‘‘ಸಚೇ ನೇರೇಸಿ ಅತ್ತಾನಂ, ಕಂಸೋ ಉಪಹತೋ ಯಥಾ;

ಏಸ ಪತ್ತೋಸಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ, ಸಾರಮ್ಭೋ ತೇ ನ ವಿಜ್ಜತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಮಾವೋಚ ಫರುಸಂ ಕಞ್ಚೀತಿ ಕಞ್ಚಿ ಏಕಪುಗ್ಗಲಮ್ಪಿ ಫರುಸಂ ಮಾ ಅವಚ. ವುತ್ತಾತಿ ತಯಾ ಪರೇ ‘‘ದುಸ್ಸೀಲಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ, ತಮ್ಪಿ ತಥೇವ ಪಟಿವದೇಯ್ಯುಂ. ಸಾರಮ್ಭಕಥಾತಿ ಏಸಾ ಕರಣುತ್ತರಾ ಯುಗಗ್ಗಾಹಕಥಾ ನಾಮ ದುಕ್ಖಾ. ಪಟಿದಣ್ಡಾತಿ ಕಾಯದಣ್ಡಾದೀಹಿ ¶ ಪರಂ ಪಹರನ್ತಸ್ಸ ತಾದಿಸಾ ಪಟಿದಣ್ಡಾ ಚ ತವ ಮತ್ಥಕೇ ಪತೇಯ್ಯುಂ. ಸಚೇ ನೇರೇಸೀತಿ ಸಚೇ ಅತ್ತಾನಂ ನಿಚ್ಚಲಂ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸಿ. ಕಂಸೋ ಉಪಹತೋ ಯಥಾತಿ ಮುಖವಟ್ಟಿಯಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ತಲಮತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಠಪಿತಕಂಸಥಾಲಂ ವಿಯ. ತಞ್ಹಿ ಹತ್ಥಪಾದೇಹಿ ವಾ ದಣ್ಡಕೇನ ವಾ ಪಹಟಮ್ಪಿ ಸದ್ದಂ ನ ಕರೋತಿ, ಏಸ ಪತ್ತೋಸೀತಿ ಸಚೇ ಏವರೂಪೋ ಭವಿತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸಿ, ಇಮಂ ಪಟಿಪದಂ ಪೂರಯಮಾನೋ ಇದಾನಿ ಅಪ್ಪತ್ತೋಪಿ ಏಸೋ ನಿಬ್ಬಾನಪ್ಪತ್ತೋ ನಾಮ. ಸಾರಮ್ಭೋ ತೇ ನ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಚ ಪನ ‘‘ತ್ವಂ ದುಸ್ಸೀಲೋ, ತುಮ್ಹೇ ದುಸ್ಸೀಲಾ’’ತಿಏವಮಾದಿಕೋ ಉತ್ತರಕರಣವಾಚಾಲಕ್ಖಣೋ ಸಾರಮ್ಭೋಪಿ ತೇ ನ ವಿಜ್ಜತಿ, ನ ಭವಿಸ್ಸತಿಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ¶ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸು, ಕೋಣ್ಡಧಾನತ್ಥೇರೋಪಿ ಸತ್ಥಾರಾ ದಿನ್ನಓವಾದೇ ಠತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ, ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ಆಕಾಸೇ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಸಲಾಕಂ ಗಣ್ಹೀತಿ.

ಯಥಾ ದಣ್ಡೇನಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಪುಬ್ಬಾರಾಮೇ ವಿಹರನ್ತೋ ವಿಸಾಖಾದೀನಂ ಉಪಾಸಿಕಾನಂ ಉಪೋಸಥಕಮ್ಮಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ¶ ¶ ಕಿರ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಮಹಾಉಪೋಸಥದಿವಸೇ ಪಞ್ಚಸತಮತ್ತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಉಪೋಸಥಿಕಾ ಹುತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಅಗಮಿಂಸು. ವಿಸಾಖಾ ತಾಸು ಮಹಲ್ಲಕಿತ್ಥಿಯೋ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ, ‘‘ಅಮ್ಮಾ, ಕಿಮತ್ಥಂ ಉಪೋಸಥಿಕಾ ಜಾತತ್ಥಾ’’ತಿ. ತಾಹಿ ‘‘ದಿಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪತ್ಥೇತ್ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಮಜ್ಝಿಮಿತ್ಥಿಯೋ ಪುಚ್ಛಿ, ತಾಹಿ ‘‘ಸಪತ್ತಿವಾಸಾ ಮುಚ್ಚನತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತರುಣಿತ್ಥಿಯೋ ಪುಚ್ಛಿ, ತಾಹಿ ‘‘ಪಠಮಗಬ್ಭೇ ಪುತ್ತಪಟಿಲಾಭತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಕುಮಾರಿಕಾಯೋ ಪುಚ್ಛಿ, ತಾಹಿ ‘‘ತರುಣಭಾವೇಯೇವ ಪತಿಕುಲಗಮನತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ತಾಸಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ತಾ ಆದಾಯ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಆರೋಚೇಸಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥಾ ‘‘ವಿಸಾಖೇ ಇಮೇಸಂ ಸತ್ತಾನಂ ಜಾತಿಆದಯೋ ನಾಮ ದಣ್ಡಹತ್ಥಕಗೋಪಾಲಕಸದಿಸಾ, ಜಾತಿ ಜರಾಯ ಸನ್ತಿಕಂ, ಜರಾ ಬ್ಯಾಧಿನೋ ಸನ್ತಿಕಂ, ಬ್ಯಾಧಿ ಮರಣಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಮರಣಂ ಕುಠಾರಿಯಾ ಛಿನ್ದನ್ತಾ ವಿಯ ಜೀವಿತಂ ಛಿನ್ದತಿ, ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ವಿವಟ್ಟಂ ಪತ್ಥೇನ್ತಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ವಟ್ಟಮೇವ ಪನ ಪತ್ಥೇನ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಯಥಾ ದಣ್ಡೇನ ಗೋಪಾಲೋ, ಗಾವೋ ಪಾಜೇತಿ ಗೋಚರಂ;

ಏವಂ ಜರಾ ಚ ಮಚ್ಚು ಚ, ಆಯುಂ ಪಾಜೇನ್ತಿ ಪಾಣಿನ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಪಾಜೇತೀತಿ ಛೇಕೋ ಗೋಪಾಲೋ ಕೇದಾರನ್ತರಂ ಪವಿಸನ್ತಿಯೋ ಗಾವೋ ದಣ್ಡೇನ ನಿವಾರೇತ್ವಾ ತೇನೇವ ಪೋಥೇನ್ತೋ ಸುಲಭತಿಣೋದಕಂ ¶ ಗೋಚರಂ ನೇತಿ. ಆಯುಂ ಪಾಜೇನ್ತೀತಿ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಛಿನ್ದನ್ತಿ ಖೇಪೇನ್ತಿ. ಗೋಪಾಲಕೋ ವಿಯ ಹಿ ಜರಾ ಚ ಮಚ್ಚು ಚ, ಗೋಗಣೋ ವಿಯ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಗೋಚರಭೂಮಿ ವಿಯ ಮರಣಂ. ತತ್ಥ ಜಾತಿ ತಾವ ಸತ್ತಾನಂ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಜರಾಯ ಸನ್ತಿಕಂ ಪೇಸೇಸಿ, ಜರಾ ಬ್ಯಾಧಿನೋ ಸನ್ತಿಕಂ ¶ , ಬ್ಯಾಧಿ ಮರಣಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ. ತಮೇವ ಮರಣಂ ಕುಠಾರಿಯಾ ಛೇದಂ ವಿಯ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಇದಮೇತ್ಥ ಓಪಮ್ಮಸಮ್ಪಟಿಪಾದನಂ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಅಥ ¶ ಪಾಪಾನಿ ಕಮ್ಮಾನೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಜಗರಪೇತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರೋ ಲಕ್ಖಣತ್ಥೇರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಗಿಜ್ಝಕೂಟತೋ ಓತರನ್ತೋ ದಿಬ್ಬೇನ ಚಕ್ಖುನಾ ಪಞ್ಚವೀಸತಿಯೋಜನಿಕಂ ಅಜಗರಪೇತಂ ನಾಮ ಅದ್ದಸ. ತಸ್ಸ ಸೀಸತೋ ಅಗ್ಗಿಜಾಲಾ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಪರಿಯನ್ತಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಪರಿಯನ್ತತೋ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಸೀಸಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಉಭಯತೋ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಮಜ್ಝೇ ಓತರನ್ತಿ. ಥೇರೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಿತಂ ಪಾತ್ವಾಕಾಸಿ. ಲಕ್ಖಣತ್ಥೇರೇನ ಸಿತಕಾರಣಂ ಪುಟ್ಠೋ ‘‘ಅಕಾಲೋ, ಆವುಸೋ, ಇಮಸ್ಸ ಪಞ್ಹಸ್ಸ ವೇಯ್ಯಾಕರಣಾಯ, ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಮಂ ಪುಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ¶ ವತ್ವಾ ರಾಜಗಹೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗತಕಾಲೇ ಲಕ್ಖಣತ್ಥೇರೇನ ಪುಟ್ಠೋ ಆಹ – ‘‘ತತ್ರಾಹಂ, ಆವುಸೋ, ಏಕಂ ಪೇತಂ ಅದ್ದಸಂ, ತಸ್ಸ ಏವರೂಪೋ ನಾಮ ಅತ್ತಭಾವೋ, ಅಹಂ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘ನ ವತ ಮೇ ಏವರೂಪೋ ಅತ್ತಭಾವೋ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬೋ’ತಿ ಸಿತಂ ಪಾತ್ವಾಕಾಸಿ’’ನ್ತಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಚಕ್ಖುಭೂತಾ ವತ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಾವಕಾ ವಿಹರನ್ತೀ’’ತಿಆದೀನಿ (ಪಾರಾ. ೨೨೮; ಸಂ. ನಿ. ೨.೨೦೨) ವದನ್ತೋ ಥೇರಸ್ಸ ಕಥಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಮಯಾಪಿ ಏಸೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪೇತೋ ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇಯೇವ ದಿಟ್ಠೋ, ‘ಯೇ ಚ ಪನ ಮೇ ವಚನಂ ನ ಸದ್ದಹೇಯ್ಯುಂ, ತೇಸಂ ತಂ ಅಹಿತಾಯ ಅಸ್ಸಾ’ತಿ ನ ಕಥೇಸಿಂ, ಇದಾನಿ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಂ ಸಕ್ಖಿಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಕಥೇಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮಂ ಪುಟ್ಠೋ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ –

ಕಸ್ಸಪಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಕಿರ ಸುಮಙ್ಗಲಸೇಟ್ಠಿ ನಾಮ ಸುವಣ್ಣಿಟ್ಠಕಾಹಿ ಭೂಮಿಂ ಸನ್ಥರಿತ್ವಾ ವೀಸತಿಉಸಭಟ್ಠಾನೇ ತತ್ತಕೇನೇವ ಧನೇನ ವಿಹಾರಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ತಾವತ್ತಕೇನೇವ ವಿಹಾರಮಹಂ ಕಾರೇಸಿ. ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಪಾತೋವ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ನಗರದ್ವಾರೇ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಸಾಲಾಯ ಕಾಸಾವಂ ಸಸೀಸಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಕಲಲಮಕ್ಖಿತೇಹಿ ಪಾದೇಹಿ ನಿಪನ್ನಂ ಏಕಂ ಚೋರಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಕಲಲಮಕ್ಖಿತಪಾದೋ ರತ್ತಿಂ ವಿಚರಿತ್ವಾ ದಿವಾ ನಿಪನ್ನಮನುಸ್ಸೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಹ. ಚೋರೋ ಮುಖಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಂ ದಿಸ್ವಾ ¶ ‘‘ಹೋತು, ಜಾನಿಸ್ಸಾಮಿ ತೇ ಕತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಆಘಾತಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಂ ಖೇತ್ತಂ ಝಾಪೇಸಿ, ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಂ ವಜೇ ಗುನ್ನಂ ಪಾದೇ ಛಿನ್ದಿ, ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಂ ಗೇಹಂ ಝಾಪೇಸಿ, ಸೋ ಏತ್ತಕೇನಾಪಿ ಕೋಪಂ ನಿಬ್ಬಾಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ತಸ್ಸ ಚೂಳೂಪಟ್ಠಾಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮಿತ್ತಸನ್ಥವಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ¶ ¶ ತೇ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಪಿಯ’’ನ್ತಿ ಪುಟ್ಠೋ ‘‘ಗನ್ಧಕುಟಿತೋ ಅಞ್ಞಂ ತಸ್ಸ ಪಿಯತರಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಹೋತು, ಗನ್ಧಕುಟಿಂ ಝಾಪೇತ್ವಾ ಕೋಪಂ ನಿಬ್ಬಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸತ್ಥರಿ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಟ್ಠೇ ಪಾನೀಯಪರಿಭೋಜನೀಯಘಟೇ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಯಂ ಅಗ್ಗಿಂ ಅದಾಸಿ. ಸೇಟ್ಠಿ ‘‘ಗನ್ಧಕುಟಿ ಕಿರ ಝಾಯತೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಝಾಮಕಾಲೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಂ ಝಾಮಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ವಾಲಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ದೋಮನಸ್ಸಂ ಅಕತ್ವಾ ವಾಮಬಾಹುಂ ಸಮಞ್ಜಿತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣೇನ ಹತ್ಥೇನ ಮಹಾಅಪ್ಫೋಟನಂ ಅಪ್ಫೋಟೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸಮೀಪೇ ಠಿತಾ ಪುಚ್ಛಿಂಸು – ‘‘ಕಸ್ಮಾ, ಸಾಮಿ, ಏತ್ತಕಂ ಧನಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಕತಗನ್ಧಕುಟಿಯಾ ಝಾಮಕಾಲೇ ಅಪ್ಫೋಟೇಸೀ’’ತಿ? ಸೋ ಆಹ – ‘‘ಏತ್ತಕಂ ಮೇ, ತಾತಾ, ಅಗ್ಗಿಆದೀಹಿ ಅಸಾಧಾರಣೇ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಧನಂ ನಿದಹಿತುಂ ಲದ್ಧಂ, ‘ಪುನಪಿ ಏತ್ತಕಂ ಧನಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಗನ್ಧಕುಟಿಂ ಕಾತುಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ತುಟ್ಠಮಾನಸೋ ಅಪ್ಫೋಟೇಸಿ’’ನ್ತಿ. ಸೋ ಪುನ ತತ್ತಕಂ ಧನಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ವೀಸತಿಸಹಸ್ಸಭಿಕ್ಖುಪರಿವಾರಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋ ದಾನಂ ಅದಾಸಿ. ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಚೋರೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಇಮಂ ಅಮಾರೇತ್ವಾ ಮಙ್ಕುಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ಹೋತು, ಮಾರೇಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ನಿವಾಸನನ್ತರೇ ಛುರಿಕಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ವಿಹಾರೇ ವಿಚರನ್ತೋಪಿ ಓಕಾಸಂ ನ ಲಭಿ. ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿಪಿ ಸತ್ತ ದಿವಸಾನಿ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಮ ಏಕೇನ ಪುರಿಸೇನ ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಂ ¶ ಖೇತ್ತಂ ಝಾಪಿತಂ, ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಂ ವಜೇ ಗುನ್ನಂ ಪಾದಾ ಛಿನ್ನಾ, ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಂ ಗೇಹಂ ಝಾಪಿತಂ, ಇದಾನಿ ಗನ್ಧಕುಟಿಪಿ ತೇನೇವ ಝಾಪಿತಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಅಹಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ದಾನೇ ಪಠಮಂ ಪತ್ತಿಂ ತಸ್ಸ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ.

ತಂ ಸುತ್ವಾ ಚೋರೋ ‘‘ಭಾರಿಯಂ ವತ ಮೇ ಕಮ್ಮಂ ಕತಂ, ಏವಂ ಅಪರಾಧಕಾರಕೇ ಮಯಿ ಇಮಸ್ಸ ಕೋಪಮತ್ತಮ್ಪಿ ನತ್ಥಿ, ಇಮಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ದಾನೇ ಮಯ್ಹಮೇವ ಪಠಮಂ ಪತ್ತಿಂ ದೇತಿ, ಅಹಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ದುಬ್ಭಾಮಿ, ಏವರೂಪಂ ಮೇ ಪುರಿಸಂ ಅಖಮಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ದೇವದಣ್ಡೋಪಿ ಮೇ ಮತ್ಥಕೇ ಪತೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ‘‘ಖಮಾಹಿ ಮೇ, ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಇದ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಸಾಮಿ, ಏವಂ ಅಯುತ್ತಕಂ ಕಮ್ಮಂ ಮಯಾ ಕತಂ, ತಸ್ಸ ಮೇ ಖಮಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥ ನಂ ಸೇಟ್ಠಿ ‘‘ತಯಾ ಮೇ ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಕತ’’ನ್ತಿ ಸಬ್ಬಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಆಮ, ಮಯಾ ಕತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ತ್ವಂ ಮಯಾ ನ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬೋ, ಕಸ್ಮಾ ಮೇ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಏವಮಕಾಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖನ್ತೇನ ತೇನ ವುತ್ತವಚನಂ ಸಾರೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಿನಾ ಮೇ ಕಾರಣೇನ ಕೋಪೋ ಉಪ್ಪಾದಿತೋ’’ತಿ ಆಹ. ಸೇಟ್ಠಿ ಅತ್ತನಾ ವುತ್ತಂ ಸರಿತ್ವಾ ‘‘ಆಮ, ತಾತ, ವುತ್ತಂ ಮಯಾ ¶ , ತಂ ಮೇ ಖಮಾಹೀ’’ತಿ ಚೋರಂ ಖಮಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಉಟ್ಠೇಹಿ, ತಾತ, ಖಮಾಮಿ ತೇ, ಗಚ್ಛ, ತಾತಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸಚೇ ಮೇ, ಸಾಮಿ, ಖಮಸಿ, ಸಪುತ್ತದಾರಂ ಮಂ ಗೇಹೇ ದಾಸಂ ಕರೋಹೀತಿ. ತಾತ, ತ್ವಂ ಮಯಾ ಏತ್ತಕೇ ಕಥಿತೇ ಏವರೂಪಂ ಛೇದನಂ ಅಕಾಸಿ, ಗೇಹೇ ¶ ವಸನ್ತೇನ ಪನ ¶ ಸದ್ಧಿಂ ನ ಸಕ್ಕಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಥೇತುಂ, ನ ಮೇ ತಯಾ ಗೇಹೇ ವಸನ್ತೇನ ಕಿಚ್ಚಂ ಅತ್ಥಿ, ಖಮಾಮಿ ತೇ, ಗಚ್ಛ, ತಾತಾತಿ. ಚೋರೋ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಆಯುಪರಿಯೋಸಾನೇ ಅವೀಚಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ದೀಘರತ್ತಂ ತತ್ಥ ಪಚ್ಚಿತ್ವಾ ವಿಪಾಕಾವಸೇಸೇನ ಇದಾನಿ ಗಿಜ್ಝಕೂಟೇ ಪಬ್ಬತೇ ಪಚ್ಚತೀತಿ.

ಏವಂ ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮಂ ಕಥೇತ್ವಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಬಾಲಾ ನಾಮ ಪಾಪಾನಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ಕರೋನ್ತಾ ನ ಬುಜ್ಝನ್ತಿ, ಪಚ್ಛಾ ಪನ ಅತ್ತನಾ ಕತಕಮ್ಮೇಹಿ ಡಯ್ಹಮಾನಾ ಅತ್ತನಾವ ಅತ್ತನೋ ದಾವಗ್ಗಿಸದಿಸಾವ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಅಥ ಪಾಪಾನಿ ಕಮ್ಮಾನಿ, ಕರಂ ಬಾಲೋ ನ ಬುಜ್ಝತಿ;

ಸೇಹಿ ಕಮ್ಮೇಹಿ ದುಮ್ಮೇಧೋ, ಅಗ್ಗಿಡಡ್ಢೋವ ತಪ್ಪತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಥ ಪಾಪಾನೀತಿ ನ ಕೇವಲಂ ಬಾಲೋ ಕೋಧವಸೇನ ಪಾಪಾನಿ ಕರೋತಿ, ಕರೋನ್ತೋಪಿ ಪನ ನ ಬುಜ್ಝತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಾಪಂ ಕರೋನ್ತೋ ಚ ‘‘ಪಾಪಂ ಕರೋಮೀ’’ತಿ ಅಬುಜ್ಝನಕೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಏವರೂಪೋ ನಾಮ ವಿಪಾಕೋ’’ತಿ ಅಜಾನನತಾಯ ‘‘ನ ಬುಜ್ಝತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಸೇಹೀತಿ ಸೋ ತೇಹಿ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕೇಹಿ ಕಮ್ಮೇಹಿ ದುಮ್ಮೇಧೋ ನಿಪ್ಪಞ್ಞೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಡಡ್ಢೋವ ತಪ್ಪತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಯೋ ¶ ದಣ್ಡೇನಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ತಿತ್ಥಿಯಾ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ಮನ್ತೇಸುಂ – ‘‘ಜಾನಾಥಾವುಸೋ, ‘ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ಮಹಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’ತಿ ¶ . ಮಯಂ ನ ಜಾನಾಮ, ತುಮ್ಹೇ ಪನ ಜಾನಾಥಾತಿ. ಆಮ, ಜಾನಾಮ, ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಂ ನಾಮ ಏಕಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನೋ. ಸೋ ಹಿ ದೇವಲೋಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದೇವತಾಹಿ ಕತಕಮ್ಮಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಕಥೇತಿ ‘ಇದಂ ನಾಮ ಕತ್ವಾ ಏವರೂಪಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ¶ ಲಭನ್ತೀ’ತಿ. ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾನಮ್ಪಿ ಕಮ್ಮಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಕಥೇತಿ ‘ಇದಂ ನಾಮ ಕತ್ವಾ ಏವರೂಪಂ ದುಕ್ಖಂ ಅನುಭವನ್ತೀ’ತಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ತಸ್ಸ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಮಹನ್ತಂ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಂ ಅಭಿಹರನ್ತಿ, ಸಚೇ ತಂ ಮಾರೇತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮ, ಸೋ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ತೇ ‘‘ಅತ್ಥೇಕೋ ಉಪಾಯೋ’’ತಿ ಸಬ್ಬೇ ಏಕಚ್ಛನ್ದಾ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಕತ್ವಾ ತಂ ಮಾರಾಪೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಉಪಟ್ಠಾಕೇ ಸಮಾದಪೇತ್ವಾ ಕಹಾಪಣಸಹಸ್ಸಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಪುರಿಸಘಾತಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಚರನ್ತೇ ಚೋರೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರೋ ನಾಮ ಕಾಳಸಿಲಾಯಂ ವಸತಿ, ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಮಾರೇಥಾ’’ತಿ ತೇಸಂ ಕಹಾಪಣೇ ಅದಂಸು. ಚೋರಾ ಧನಲೋಭೇನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಥೇರಂ ಮಾರೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಪರಿವಾರೇಸುಂ. ಥೇರೋ ತೇಹಿ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಕುಞ್ಚಿಕಚ್ಛಿದ್ದೇನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ತೇ ಚೋರಾ ತಂ ದಿವಸಂ ಥೇರಂ ಅದಿಸ್ವಾ ಪುನೇಕದಿವಸಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿಂಸು. ಥೇರೋ ¶ ಞತ್ವಾ ಕಣ್ಣಿಕಾಮಣ್ಡಲಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಆಕಾಸಂ ಪಕ್ಖನ್ದಿ. ಏವಂ ತೇ ಪಠಮಮಾಸೇಪಿ ಮಜ್ಝಿಮಮಾಸೇಪಿ ಥೇರಂ ಗಹೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು. ಪಚ್ಛಿಮಮಾಸೇ ಪನ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಥೇರೋ ಅತ್ತನಾ ಕತಕಮ್ಮಸ್ಸ ಆಕಡ್ಢನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ನ ಅಪಗಚ್ಛಿ. ಚೋರಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಥೇರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಣ್ಡುಲಕಣಮತ್ತಾನಿಸ್ಸ ಅಟ್ಠೀನಿ ಕರೋನ್ತಾ ಭಿನ್ದಿಂಸು. ಅಥ ನಂ ‘‘ಮತೋ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಗುಮ್ಬಪಿಟ್ಠೇ ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು.

ಥೇರೋ ‘‘ಸತ್ಥಾರಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾವ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅತ್ತಭಾವಂ ಝಾನವೇಠನೇನ ವೇಠೇತ್ವಾ ಥಿರಂ ಕತ್ವಾ ಆಕಾಸೇನ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿಸ್ಸಸಿ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಕತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ’’ತಿ? ‘‘ಕಾಳಸಿಲಾಪದೇಸಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ತೇನ ಹಿ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನ, ಮಯ್ಹಂ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಯಾಹಿ. ತಾದಿಸಸ್ಸ ಹಿ ಮೇ ಸಾವಕಸ್ಸ ಇದಾನಿ ದಸ್ಸನಂ ನತ್ಥೀತಿ. ಸೋ ‘‘ಏವಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಆಕಾಸಂ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನದಿವಸೇ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋ ವಿಯ ನಾನಪ್ಪಕಾರಾ ಇದ್ಧಿಯೋ ಕತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ¶ ಕಾಳಸಿಲಾಟವಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿ. ‘‘ಥೇರಂ ಕಿರ ಚೋರಾ ಮಾರೇಸು’’ನ್ತಿ ಅಯಮ್ಪಿ ಕಥಾ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಪತ್ಥರಿ. ರಾಜಾ ಅಜಾತಸತ್ತು ಚೋರೇ ಪರಿಯೇಸನತ್ಥಾಯ ಚರಪುರಿಸೇ ಪಯೋಜೇಸಿ. ತೇಸುಪಿ ಚೋರೇಸು ಸುರಾಪಾನೇ ಸುರಂ ಪಿವನ್ತೇಸು ಏಕೋ ಏಕಸ್ಸ ಪಿಟ್ಠಿಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಪಾತೇಸಿ. ಸೋ ತಂ ಸನ್ತೇಜ್ಜೇತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಭೋ ದುಬ್ಬಿನೀತ, ತ್ವಂ ಕಸ್ಮಾ ಮೇ ಪಿಟ್ಠಿಂ ಪಾತೇಸೀ’’ತಿ ¶ ಆಹ. ಕಿಂ ಪನ ಹರೇ ದುಟ್ಠಚೋರ, ತಯಾ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರೋ ಪಠಮಂ ಪಹಟೋತಿ? ಕಿಂ ಪನ ಮಯಾ ಪಹಟಭಾವಂ ತ್ವಂ ನ ಜಾನಾಸೀತಿ? ಇತಿ ನೇಸಂ ‘‘ಮಯಾ ಪಹಟೋ, ಮಯಾ ಪಹಟೋ’’ತಿ ವದನ್ತಾನಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ತೇ ಚರಪುರಿಸಾ ತೇ ಸಬ್ಬೇ ಚೋರೇ ಗಹೇತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸುಂ. ರಾಜಾ ಚೋರೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ತುಮ್ಹೇಹಿ ಥೇರೋ ಮಾರಿತೋ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ಕೇನ ತುಮ್ಹೇ ಉಯ್ಯೋಜಿತಾ’’ತಿ? ‘‘ನಗ್ಗಸಮಣಕೇಹಿ, ದೇವಾ’’ತಿ. ರಾಜಾ ಪಞ್ಚಸತೇ ನಗ್ಗಸಮಣಕೇ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚಸತೇಹಿ ಚೋರೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ರಾಜಙ್ಗಣೇ ನಾಭಿಪ್ಪಮಾಣೇಸು ಆವಾಟೇಸು ನಿಖಣಾಪೇತ್ವಾ ಪಲಾಲೇಹಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದಾಪೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ದಾಪೇಸಿ ¶ . ಅಥ ನೇಸಂ ಝಾಮಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಅಯನಙ್ಗಲೇಹಿ ಕಸಾಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇ ಖಣ್ಡಾಖಣ್ಡಿಕಂ ಕಾರಾಪೇಸಿ.

ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ – ‘‘ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರೋ ಅತ್ತನೋ ಅನನುರೂಪಮೇವ ಮರಣಂ ಪತ್ತೋ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ಇಮಸ್ಸೇವ ಅತ್ತಭಾವಸ್ಸ ಅನನುರೂಪಂ ಮರಣಂ ಪತ್ತೋ, ಪುಬ್ಬೇ ಪನ ತೇನ ಕತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಅನುರೂಪಮೇವ ಮರಣಂ ಪತ್ತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಪನಸ್ಸ, ಭನ್ತೇ, ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಪುಟ್ಠೋ ವಿತ್ಥಾರೇತ್ವಾ ಕಥೇಸಿ –

ಅತೀತೇ ¶ ಕಿರ ಬಾರಾಣಸಿವಾಸೀ ಏಕೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಸಯಮೇವ ಕೋಟ್ಟನಪಚನಾದೀನಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ಕರೋನ್ತೋ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಪಟಿಜಗ್ಗಿ. ಅಥಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತರೋ ನಂ, ‘‘ತಾತ, ತ್ವಂ ಏಕಕೋವ ಗೇಹೇ ಚ ಅರಞ್ಞೇ ಚ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಕಿಲಮಸಿ, ಏಕಂ ತೇ ಕುಮಾರಿಕಂ ಆನೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಮತಾತಾ, ನ ಮಯ್ಹಂ ಏವರೂಪಾಯತ್ಥೋ, ಅಹಂ ಯಾವ ತುಮ್ಹೇ ಜೀವಥ, ತಾವ ವೋ ಸಹತ್ಥಾ ಉಪಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತೇನ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ತಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಕುಮಾರಿಕಂ ಆನಯಿಂಸು. ಸಾ ಕತಿಪಾಹಮೇವ ತೇ ಉಪಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ತೇಸಂ ದಸ್ಸನಮ್ಪಿ ಅನಿಚ್ಛನ್ತೀ ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ ತವ ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಟ್ಠಾನೇ ವಸಿತು’’ನ್ತಿ ಉಜ್ಝಾಯಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ¶ ಅತ್ತನೋ ಕಥಂ ಅಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೇ ತಸ್ಸ ಬಹಿಗತಕಾಲೇ ಮಕಚಿವಾಕಖಣ್ಡಾನಿ ಚ ಯಾಗುಫೇಣಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಆಕಿರಿತ್ವಾ ತೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಇದ’’ನ್ತಿ ಪುಟ್ಠಾ ಆಹ – ‘‘ಇಮೇಸಂ ಅನ್ಧಮಹಲ್ಲಕಾನಂ ಏತಂ ಕಮ್ಮಂ, ಸಬ್ಬಂ ಗೇಹಂ ಕಿಲಿಟ್ಠಂ ಕರೋನ್ತಾ ವಿಚರನ್ತಿ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಏತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಟ್ಠಾನೇ ವಸಿತು’’ನ್ತಿ. ಏವಂ ತಾಯ ನಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಕಥಯಮಾನಾಯ ಏವರೂಪೋಪಿ ಪೂರಿತಪಾರಮೀ ಸತ್ತೋ ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಭಿಜ್ಜಿ. ಸೋ ‘‘ಹೋತು, ಜಾನಿಸ್ಸಾಮಿ ನೇಸಂ ಕತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ತೇ ಭೋಜೇತ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಮತಾತಾ, ಅಸುಕಟ್ಠಾನೇ ನಾಮ ತುಮ್ಹಾಕಂ ¶ ಞಾತಕಾ ಆಗಮನಂ ಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತಿ, ತತ್ಥ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ತೇ ಯಾನಕಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಆದಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅಟವಿಮಜ್ಝಂ ಪತ್ತಕಾಲೇ, ‘‘ತಾತ, ರಸ್ಮಿಯೋ ಗಣ್ಹಾಥ, ಗಾವೋ ಪತೋದಸಞ್ಞಾಯ ಗಮಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಚೋರಾ ವಸನ್ತಿ, ಅಹಂ ಓತರಾಮೀ’’ತಿ ಪಿತು ಹತ್ಥೇ ರಸ್ಮಿಯೋ ದತ್ವಾ ಓತರಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸದ್ದಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಚೋರಾನಂ ಉಟ್ಠಿತಸದ್ದಮಕಾಸಿ. ಮಾತಾಪಿತರೋ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಚೋರಾ ಉಟ್ಠಿತಾ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ, ‘‘ತಾತ, ಮಯಂ ಮಹಲ್ಲಕಾ, ತ್ವಂ ಅತ್ತಾನಮೇವ ರಕ್ಖಾಹೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ಸೋ ಮಾತಾಪಿತರೋ ತಥಾವಿರವನ್ತೇಪಿ ಚೋರಸದ್ದಂ ಕರೋನ್ತೋ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ಮಾರೇತ್ವಾ ಅಟವಿಯಂ ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚಾಗಮಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇದಂ ತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮಂ ಕಥೇತ್ವಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ಏತ್ತಕಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಅನೇಕವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ¶ ನಿರಯೇ ಪಚ್ಚಿತ್ವಾ ವಿಪಾಕಾವಸೇಸೇನ ಅತ್ತಭಾವಸತೇ ಏವಮೇವ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ಸಂಚುಣ್ಣಿತೋ ಮರಣಂ ಪತ್ತೋ. ಏವಂ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೇನ ಅತ್ತನೋ ಕಮ್ಮಾನುರೂಪಮೇವ ಮರಣಂ ಲದ್ಧಂ, ಪಞ್ಚಹಿ ಚೋರಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಲಭಿಂಸು. ಅಪ್ಪದುಟ್ಠೇಸು ಹಿ ಪದುಸ್ಸನ್ತೋ ದಸಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಅನಯಬ್ಯಸನಂ ಪಾಪುಣಾತಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

‘‘ಯೋ ¶ ದಣ್ಡೇನ ಅದಣ್ಡೇಸು, ಅಪ್ಪದುಟ್ಠೇಸು ದುಸ್ಸತಿ;

ದಸನ್ನಮಞ್ಞತರಂ ಠಾನಂ, ಖಿಪ್ಪಮೇವ ನಿಗಚ್ಛತಿ.

‘‘ವೇದನಂ ಫರುಸಂ ಜಾನಿಂ, ಸರೀರಸ್ಸ ವ ಭೇದನಂ;

ಗರುಕಂ ವಾಪಿ ಆಬಾಧಂ, ಚಿತ್ತಕ್ಖೇಪಂ ವ ಪಾಪುಣೇ.

‘‘ರಾಜತೋ ¶ ವಾ ಉಪಸಗ್ಗಂ, ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನಂ ವ ದಾರುಣಂ;

ಪರಿಕ್ಖಯಂ ವ ಞಾತೀನಂ, ಭೋಗಾನಂ ವ ಪಭಙ್ಗುರಂ.

‘‘ಅಥ ವಾಸ್ಸ ಅಗಾರಾನಿ, ಅಗ್ಗಿ ಡಹತಿ ಪಾವಕೋ;

ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ದುಪ್ಪಞ್ಞೋ, ನಿರಯಂ ಸೋಪಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಅದಣ್ಡೇಸೂತಿ ಕಾಯದಣ್ಡಾದಿರಹಿತೇಸು ಖೀಣಾಸವೇಸು. ಅಪ್ಪದುಟ್ಠೇಸೂತಿ ಪರೇಸು ವಾ ಅತ್ತನಿ ವಾ ನಿರಪರಾಧೇಸು. ದಸನ್ನಮಞ್ಞತರಂ ಠಾನನ್ತಿ ದಸಸು ದುಕ್ಖಕಾರಣೇಸು ಅಞ್ಞತರಂ ಕಾರಣಂ. ವೇದನನ್ತಿ ಸೀಸರೋಗಾದಿಭೇದಂ ಫರುಸಂ ವೇದನಂ. ಜಾನಿನ್ತಿ ಕಿಚ್ಛಾಧಿಗತಸ್ಸ ಧನಸ್ಸ ಜಾನಿಂ. ಭೇದನನ್ತಿ ಹತ್ಥಚ್ಛೇದಾದಿಕಂ ಸರೀರಭೇದನಂ. ಗರುಕನ್ತಿ ಪಕ್ಖಹತಏಕಚಕ್ಖುಕಪೀಠಸಪ್ಪಿಕುಣೀಭಾವಕುಟ್ಠರೋಗಾದಿಭೇದಂ ಗರುಕಾಬಾಧಂ ವಾ. ಚಿತ್ತಕ್ಖೇಪನ್ತಿ ಉಮ್ಮಾದಂ. ಉಪಸಗ್ಗನ್ತಿ ಯಸವಿಲೋಪಸೇನಾಪತಿಟ್ಠಾನಾದಿಅಚ್ಛಿನ್ದನಾದಿಕಂ ರಾಜತೋ ಉಪಸಗ್ಗಂ ವಾ. ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನನ್ತಿ ¶ ಅದಿಟ್ಠಅಸುತಅಚಿನ್ತಿತಪುಬ್ಬಂ ‘‘ಇದಂ ಸನ್ಧಿಚ್ಛೇದಾದಿಕಮ್ಮಂ, ಇದಂ ವಾ ರಾಜಾಪರಾಧಿತಕಮ್ಮಂ ತಯಾ ಕತ’’ನ್ತಿ ಏವರೂಪಂ ದಾರುಣಂ ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನಂ ವಾ. ಪರಿಕ್ಖಯಂ ವ ಞಾತೀನನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಅವಸ್ಸಯೋ ಭವಿತುಂ ಸಮತ್ಥಾನಂ ಞಾತೀನಂ ಪರಿಕ್ಖಯಂ ವಾ. ಪಭಙ್ಗುರನ್ತಿ ಪಭಙ್ಗುಭಾವಂ ಪೂತಿಭಾವಂ. ಯಂ ಹಿಸ್ಸ ಗೇಹೇ ಧಞ್ಞಂ, ತಂ ಪೂತಿಭಾವಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಸುವಣ್ಣಂ ಅಙ್ಗಾರಭಾವಂ, ಮುತ್ತಾ ಕಪ್ಪಾಸಟ್ಠಿಭಾವಂ, ಕಹಾಪಣಂ ಕಪಾಲಖಣ್ಡಾದಿಭಾವಂ, ದ್ವಿಪದಚತುಪ್ಪದಾ ಕಾಣಕುಣಾದಿಭಾವನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಗ್ಗಿ ಡಹತೀತಿ ಏಕಸಂವಚ್ಛರೇ ದ್ವತ್ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಡಾಹಕೇ ಅವಿಜ್ಜಮಾನೇಪಿ ಅಸನಿಅಗ್ಗಿ ವಾ ಪತಿತ್ವಾ ಡಹತಿ, ಅತ್ತನೋವ ಧಮ್ಮತಾಯ ಉಟ್ಠಿತೋ ಪಾವಕೋ ವಾ ಡಹತಿಯೇವ. ನಿರಯನ್ತಿ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಇಮೇಸಂ ¶ ದಸನ್ನಂ ಠಾನಾನಂ ಅಞ್ಞತರಂ ಪತ್ವಾಪಿ ಏಕಂಸೇನ ಸಮ್ಪರಾಯೇ ಪತ್ತಬ್ಬಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ನಿರಯಂ ಸೋಪಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರವತ್ಥು ಸತ್ತಮಂ.

ನ ¶ ನಗ್ಗಚರಿಯಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಬಹುಭಣ್ಡಿಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸಾವತ್ಥಿವಾಸೀ ¶ ಕಿರೇಕೋ ಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ಭರಿಯಾಯ ಕಾಲಕತಾಯ ಪಬ್ಬಜಿ. ಸೋ ಪಬ್ಬಜನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಪರಿವೇಣಞ್ಚ ಅಗ್ಗಿಸಾಲಞ್ಚ ಭಣ್ಡಗಬ್ಭಞ್ಚ ಕಾರೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಭಣ್ಡಗಬ್ಭಂ ಸಪ್ಪಿಮಧುತೇಲಾದೀಹಿ ಪೂರೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿ, ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಚ ಪನ ಅತ್ತನೋ ದಾಸೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಯಥಾರುಚಿಕಂ ಆಹಾರಂ ಪಚಾಪೇತ್ವಾ ಭುಞ್ಜತಿ. ಬಹುಭಣ್ಡೋ ಚ ಬಹುಪರಿಕ್ಖಾರೋ ಚ ಅಹೋಸಿ. ರತ್ತಿಂ ಅಞ್ಞಂ ನಿವಾಸನಪಾರುಪನಂ ಹೋತಿ, ದಿವಾ ಅಞ್ಞಂ ನಿವಾಸನಪಾರುಪನಂ ಹೋತಿ, ದಿವಾ ಅಞ್ಞಂ ವಿಹಾರಪಚ್ಚನ್ತೇ ವಸತಿ. ತಸ್ಸೇಕದಿವಸಂ ಚೀವರಪಚ್ಚತ್ಥರಣಾನಿ ಸುಕ್ಖಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಸೇನಾಸನಚಾರಿಕಂ ಆಹಿಣ್ಡನ್ತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ‘‘ಕಸ್ಸಿಮಾನಿ, ಆವುಸೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಮಯ್ಹ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಆವುಸೋ, ಭಗವತಾ ತಿಚೀವರಾನಿ ಅನುಞ್ಞಾತಾನಿ, ತ್ವಞ್ಚ ಪನ ಏವಂ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಏವಂ ಬಹುಪರಿಕ್ಖಾರೋ ಜಾತೋ’’ತಿ ತಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ನೇತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ ¶ , ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಅತಿಬಹುಭಣ್ಡೋ’’ತಿ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತಂ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಆಹ – ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಪನ ತ್ವಂ, ಭಿಕ್ಖು, ಮಯಾ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾಯ ಧಮ್ಮೇ ದೇಸಿತೇ ಏವಂ ಬಹುಭಣ್ಡೋ ಜಾತೋ’’ತಿ. ಸೋ ತಾವತ್ತಕೇನೇವ ಕುಪಿತೋ ‘‘ಇಮಿನಾ ದಾನಿ ನೀಹಾರೇನ ಚರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಾರುಪನಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ಏಕಚೀವರೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಯಮಾನೋ ನನು ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ಪುಬ್ಬೇ ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಗವೇಸಕೋ ದಕರಕ್ಖಸಕಾಲೇಪಿ ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಂ ಗವೇಸಮಾನೋ ದ್ವಾದಸ ವಸ್ಸಾನಿ ವಿಹಾಸಿ, ಕಸ್ಮಾ ಇದಾನಿ ಏವಂ ಗರುಕೇ ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಚತುಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ಪಾರುಪನಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಂ ಪಹಾಯ ಠಿತೋಸೀತಿ. ಸೋ ಸತ್ಥು ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಂ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ತಂ ಚೀವರಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಆವಿಭಾವತ್ಥಂ ಭಗವನ್ತಂ ಯಾಚಿಂಸು. ಭಗವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಕಥೇಸಿ –

ಅತೀತೇ ¶ ಕಿರ ಬಾರಾಣಸಿರಞ್ಞೋ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ. ತಸ್ಸ ನಾಮಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ಮಹಿಂಸಕುಮಾರೋತಿ ನಾಮಂ ಕರಿಂಸು. ತಸ್ಸ ಕನಿಟ್ಠಭಾತಾ ಚನ್ದಕುಮಾರೋ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ. ತೇಸಂ ಮಾತರಿ ಕಾಲಕತಾಯ ರಾಜಾ ಅಞ್ಞಂ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ. ಸಾಪಿ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿ, ಸೂರಿಯಕುಮಾರೋತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಕರಿಂಸು. ತಂ ದಿಸ್ವಾ ರಾಜಾ ತುಟ್ಠೋ ‘‘ಪುತ್ತಸ್ಸ ತೇ ವರಂ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸಾಪಿ ಖೋ, ‘‘ದೇವ, ಇಚ್ಛಿತಕಾಲೇ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುತ್ತಸ್ಸ ವಯಪ್ಪತ್ತಕಾಲೇ ¶ ರಾಜಾನಂ ಆಹ – ‘‘ದೇವೇನ ಮಯ್ಹಂ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಜಾತಕಾಲೇ ವರೋ ದಿನ್ನೋ, ಇದಾನಿ ಮೇ ಪುತ್ತಸ್ಸ ರಜ್ಜಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ¶ . ರಾಜಾ ‘‘ಮಮ ದ್ವೇ ಪುತ್ತಾ ಅಗ್ಗಿಕ್ಖನ್ಧಾ ವಿಯ ಜಲನ್ತಾ ವಿಚರನ್ತಿ, ನ ಸಕ್ಕಾ ತಸ್ಸ ರಜ್ಜಂ ದಾತು’’ನ್ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾಪಿ ತಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಯಾಚಮಾನಮೇವ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಮೇ ಪುತ್ತಾನಂ ಅನತ್ಥಮ್ಪಿ ಕರೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಪುತ್ತೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ತಾತಾ, ಅಹಂ ಸೂರಿಯಕುಮಾರಸ್ಸ ಜಾತಕಾಲೇ ವರಂ ಅದಾಸಿಂ, ಇದಾನಿಸ್ಸ ಮಾತಾ ರಜ್ಜಂ ಯಾಚತಿ, ಅಹಂ ತಸ್ಸ ನ ದಾತುಕಾಮೋ, ತಸ್ಸ ಮಾತಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಅನತ್ಥಮ್ಪಿ ಕರೇಯ್ಯ, ಗಚ್ಛಥ ತುಮ್ಹೇ, ಅರಞ್ಞೇ ವಸಿತ್ವಾ ಮಮಚ್ಚಯೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ರಜ್ಜಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ. ತೇ ಪಿತರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಾಸಾದಾ ಓತರನ್ತೇ ರಾಜಙ್ಗಣೇ ಕೀಳಮಾನೋ ಸೂರಿಯಕುಮಾರೋ ದಿಸ್ವಾ ತಂ ಕಾರಣಂ ಞತ್ವಾ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಕ್ಖಮಿ. ತೇಸಂ ಹಿಮವನ್ತಂ ಪವಿಟ್ಠಕಾಲೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಮಗ್ಗಾ ಓಕ್ಕಮ್ಮ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸೂರಿಯಕುಮಾರಂ ಆಹ – ‘‘ತಾತ, ಏತಂ ಸರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನ್ಹತ್ವಾ ಚ ಪಿವಿತ್ವಾ ಚ ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ಪದುಮಿನಿಪಣ್ಣೇಹಿ ಉದಕಂ ಆಹರಾ’’ತಿ. ಸೋ ಪನ ಸರೋ ವೇಸ್ಸವಣ್ಣಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಾ ಏಕೇನ ದಕರಕ್ಖಸೇನ ಲದ್ಧೋ ಹೋತಿ. ವೇಸ್ಸವಣ್ಣೋ ಚ ತಂ ಆಹ – ‘‘ಠಪೇತ್ವಾ ದೇವಧಮ್ಮಜಾನನಕೇ ಯೇ ಚ ಅಞ್ಞೇ ಇಮಂ ಸರಂ ಓತರನ್ತಿ, ತೇ ಖಾದಿತುಂ ಲಭಸೀ’’ತಿ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸೋ ತಂ ಸರಂ ಓತಿಣ್ಣೋತಿಣ್ಣೇ ದೇವಧಮ್ಮೇ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಅಜಾನನ್ತೇ ಖಾದತಿ, ಸೂರಿಯಕುಮಾರೋಪಿ ¶ ತಂ ಸರಂ ಅವೀಮಂಸಿತ್ವಾವ ಓತರಿ, ತೇನ ಚ ‘‘ದೇವಧಮ್ಮೇ ಜಾನಾಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತೋ ‘‘ದೇವಧಮ್ಮಾ ನಾಮ ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥ ನಂ ‘‘ತ್ವಂ ದೇವಧಮ್ಮೇ ನ ಜಾನಾಸೀ’’ತಿ ಉದಕಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಭವನೇ ಠಪೇಸಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ತಂ ಚಿರಾಯನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಚನ್ದಕುಮಾರಂ ಪೇಸೇಸಿ. ಸೋಪಿ ತೇನ ‘‘ದೇವಧಮ್ಮೇ ಜಾನಾಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತೋ ‘‘ದೇವಧಮ್ಮಾ ನಾಮ ಚತಸ್ಸೋ ದಿಸಾ’’ತಿ ಆಹ. ದಕರಕ್ಖಸೋ ತಮ್ಪಿ ಉದಕಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಠಪೇಸಿ.

ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಚಿರಾಯನ್ತೇ ‘‘ಅನ್ತರಾಯೇನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಸಯಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಓತರಣಪದಂಯೇವ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಸರೋ ರಕ್ಖಸಪರಿಗ್ಗಹಿತೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಖಗ್ಗಂ ಸನ್ನಯ್ಹಿತ್ವಾ ಧನುಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ರಕ್ಖಸೋ ತಂ ಅನೋತರನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ವನಕಮ್ಮಿಕಪುರಿಸವೇಸೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಭೋ ಪುರಿಸ, ತ್ವಂ ಮಗ್ಗಕಿಲನ್ತೋ, ಕಸ್ಮಾ ಇಮಂ ಸರಂ ಓತರಿತ್ವಾ ನ್ಹತ್ವಾ ಚ ಪಿವಿತ್ವಾ ಚ ಭಿಸಮುಲಾಲಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಪಿಲನ್ಧಿತ್ವಾ ನ ಗಚ್ಛಸೀ’’ತಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾವ ‘‘ಏಸ ಸೋ ಯಕ್ಖೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ‘‘ತಯಾ ಮೇ ಭಾತರೋ ಗಹಿತಾ’’ತಿ ಆಹ. ಆಮ, ಮಯಾ ಗಹಿತಾತಿ. ಕಿಂ ಕಾರಣಾತಿ? ಅಹಂ ಇಮಂ ಸರಂ ಓತಿಣ್ಣೋತಿಣ್ಣೇ ಲಭಾಮೀತಿ ¶ . ಕಿಂ ಪನ ಸಬ್ಬೇವ ಲಭಸೀತಿ? ದೇವಧಮ್ಮಜಾನನಕೇ ¶ ಠಪೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸೇ ಲಭಾಮೀತಿ. ಅತ್ಥಿ ಪನ ತೇ ದೇವಧಮ್ಮೇಹಿ ಅತ್ಥೋತಿ? ಆಮ, ಅತ್ಥೀತಿ. ಅಹಂ ಕಥೇಸ್ಸಾಮೀತಿ. ತೇನ ಹಿ ಕಥೇಹೀತಿ. ನ ಸಕ್ಕಾ ಕಿಲಿಟ್ಠೇನ ಗತ್ತೇನ ಕಥೇತುನ್ತಿ. ಯಕ್ಖೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ¶ ನ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ಪಾನೀಯಂ ಪಾಯೇತ್ವಾ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಅಲಙ್ಕತಮಣ್ಡಪಮಜ್ಝೇ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಸಯಮಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಸೀದಿ. ಅಥ ನಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಸುಣಾಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಹಿರಿಓತ್ತಪ್ಪಸಮ್ಪನ್ನಾ, ಸುಕ್ಕಧಮ್ಮಸಮಾಹಿತಾ;

ಸನ್ತೋ ಸಪ್ಪುರಿಸಾ ಲೋಕೇ, ದೇವಧಮ್ಮಾತಿ ವುಚ್ಚರೇ’’ತಿ. (ಜಾ. ೧.೧.೬);

ಯಕ್ಖೋ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಪಸನ್ನೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಆಹ – ‘‘ಪಣ್ಡಿತ, ಅಹಂ ತೇ ಪಸನ್ನೋ, ಏಕಂ ಭಾತರಂ ದಮ್ಮಿ, ಕತರಂ ಆನೇಮೀ’’ತಿ? ‘‘ಕನಿಟ್ಠಂ ಆನೇಹೀ’’ತಿ. ಪಣ್ಡಿತ, ತ್ವಂ ಕೇವಲಂ ದೇವಧಮ್ಮೇ ಜಾನಾಸಿಯೇವ, ನ ಪನ ತೇಸು ವತ್ತಸೀತಿ. ಕಿಂ ಕಾರಣಾತಿ? ಯಸ್ಮಾ ಜೇಟ್ಠಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಕನಿಟ್ಠಂ ಆಹರಾಪೇನ್ತೋ ಜೇಟ್ಠಾಪಚಾಯಿಕಕಮ್ಮಂ ನ ಕರೋಸೀತಿ, ದೇವಧಮ್ಮೇ ಚಾಹಂ ಯಕ್ಖ ಜಾನಾಮಿ, ತೇಸು ಚ ವತ್ತಾಮಿ. ಮಯಞ್ಹಿ ಏತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಇಮಂ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಟ್ಠಾ. ಏತಸ್ಸ ಹಿ ಅತ್ಥಾಯ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಿತರಂ ಏತಸ್ಸ ಮಾತಾ ರಜ್ಜಂ ಯಾಚಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪನ ಪಿತಾ ತಂ ವರಂ ಅದತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅನುರಕ್ಖಣತ್ಥಾಯ ಅರಞ್ಞೇ ವಾಸಂ ಅನುಜಾನಿ, ಸೋ ಕುಮಾರೋ ಅನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗತೋ. ‘‘ತಂ ಅರಞ್ಞೇ ಏಕೋ ಯಕ್ಖೋ ಖಾದೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ನ ಕೋಚಿ ಸದ್ದಹಿಸ್ಸತಿ. ತೇನಾಹಂ ಗರಹಭಯಭೀತೋ ತಮೇವಾಹರಾಪೇಮೀತಿ. ಯಕ್ಖೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ‘‘ಸಾಧು ಪಣ್ಡಿತ, ತ್ವಮೇವ ದೇವಧಮ್ಮೇ ಜಾನಾಸಿ, ದೇವಧಮ್ಮೇಸು ಚ ವತ್ತಸೀ’’ತಿ ದ್ವೇ ಭಾತರೋ ಆನೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಯಕ್ಖಭಾವೇ ಆದೀನವಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚಸು ಸೀಲೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ. ಸೋ ತೇನ ಸುಸಂವಿಹಿತಾರಕ್ಖೋ ತಸ್ಮಿಂ ಅರಞ್ಞೇ ವಸಿತ್ವಾ ಪಿತರಿ ಕಾಲಕತೇ ಯಕ್ಖಂ ಆದಾಯ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ¶ ರಜ್ಜಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಚನ್ದಕುಮಾರಸ್ಸ ಉಪರಜ್ಜಂ, ಸೂರಿಯಕುಮಾರಸ್ಸ ಸೇನಾಪತಿಟ್ಠಾನಂ ದತ್ವಾ ಯಕ್ಖಸ್ಸ ರಮಣೀಯೇ ಠಾನೇ ಆಯತನಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಯಥಾ ಸೋ ಲಾಭಗ್ಗಪ್ಪತ್ತೋ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಅಕಾಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ¶ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ ‘‘ತದಾ ರಕ್ಖಸೋ ಬಹುಭಣ್ಡಿಕಭಿಕ್ಖು ಅಹೋಸಿ, ಸೂರಿಯಕುಮಾರೋ ಆನನ್ದೋ, ಚನ್ದಕುಮಾರೋ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ, ಮಹಿಂಸಕುಮಾರೋ ಪನ ಅಹಮೇವಾ’’ತಿ. ಏವಂ ಸತ್ಥಾ ಜಾತಕಂ ಕಥೇತ್ವಾ ‘‘ಏವಂ ತ್ವಂ, ಭಿಕ್ಖು, ಪುಬ್ಬೇ ದೇವಧಮ್ಮೇ ಗವೇಸಮಾನೋ ಹಿರಿಓತ್ತಪ್ಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ವಿಚರಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಚತುಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ಇಮಿನಾ ನೀಹಾರೇನ ಠತ್ವಾ ಮಮ ಪುರತೋ ‘ಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋಮ್ಹೀ’ತಿ ವದನ್ತೋ ಅಯುತ್ತಂ ಅಕಾಸಿ. ನ ಹಿ ಸಾಟಕಪಟಿಕ್ಖೇಪಾದಿಮತ್ತೇನ ಸಮಣೋ ನಾಮ ಹೋತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ನ ¶ ನಗ್ಗಚರಿಯಾ ನ ಜಟಾ ನ ಪಙ್ಕಾ, ನಾನಾಸಕಾ ಥಣ್ಡಿಲಸಾಯಿಕಾ ವಾ;

ರಜೋಜಲ್ಲಂ ಉಕ್ಕುಟಿಕಪ್ಪಧಾನಂ, ಸೋಧೇನ್ತಿ ಮಚ್ಚಂ ಅವಿತಿಣ್ಣಕಙ್ಖ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ನಾನಾಸಕಾತಿ ನ ಅನಸಕಾ, ಭತ್ತಪಟಿಕ್ಖೇಪಕಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಥಣ್ಡಿಲಸಾಯಿಕಾತಿ ಭೂಮಿಸಯನಾ. ರಜೋಜಲ್ಲನ್ತಿ ಕದ್ದಮಲೇಪನಾಕಾರೇನ ಸರೀರೇ ಸನ್ನಿಹಿತರಜೋ ¶ . ಉಕ್ಕುಟಿಕಪ್ಪಧಾನನ್ತಿ ಉಕ್ಕುಟಿಕಭಾವೇನ ಆರದ್ಧವೀರಿಯಂ. ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯೋ ಹಿ ಮಚ್ಚೋ ‘‘ಏವಂ ಅಹಂ ಲೋಕನಿಸ್ಸರಣಸಙ್ಖಾತಂ ಸುದ್ಧಿಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಇಮೇಸು ನಗ್ಗಚರಿಯಾದೀಸು ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಸಮಾದಾಯ ವತ್ತೇಯ್ಯ, ಸೋ ಕೇವಲಂ ಮಿಚ್ಛಾದಸ್ಸನಞ್ಚೇವ ವಡ್ಢೇಯ್ಯ, ಕಿಲಮಥಸ್ಸ ಚ ಭಾಗೀ ಅಸ್ಸ. ನ ಹಿ ಏತಾನಿ ಸುಸಮಾದಿನ್ನಾನಿಪಿ ಅಟ್ಠವತ್ಥುಕಾಯ ಕಙ್ಖಾಯ ಅವಿತಿಣ್ಣಭಾವೇನ ಅವಿತಿಣ್ಣಕಙ್ಖಂ ಮಚ್ಚಂ ಸೋಧೇನ್ತೀತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಬಹುಭಣ್ಡಿಕಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು ಅಟ್ಠಮಂ.

ಅಲಙ್ಕತೋ ಚೇಪೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸನ್ತತಿಮಹಾಮತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸೋ ಹಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ರಞ್ಞೋ ಪಸೇನದಿಕೋಸಲಸ್ಸ ಪಚ್ಚನ್ತಂ ಕುಪಿತಂ ವೂಪಸಮೇತ್ವಾ ಆಗತೋ. ಅಥಸ್ಸ ರಾಜಾ ತುಟ್ಠೋ ಸತ್ತ ದಿವಸಾನಿ ರಜ್ಜಂ ದತ್ವಾ ಏಕಂ ¶ ನಚ್ಚಗೀತಕುಸಲಂ ಇತ್ಥಿಂ ಅದಾಸಿ. ಸೋ ಸತ್ತ ದಿವಸಾನಿ ಸುರಾಮದಮತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಪಟಿಮಣ್ಡಿತೋ ಹತ್ಥಿಕ್ಖನ್ಧವರಗತೋ ನ್ಹಾನತಿತ್ಥಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸನ್ತಂ ದ್ವಾರನ್ತರೇ ದಿಸ್ವಾ ಹತ್ಥಿಕ್ಖನ್ಧವರಗತೋವ ಸೀಸಂ ಚಾಲೇತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ಸತ್ಥಾ ಸಿತಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಕೋ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಸಿತಪಾತುಕರಣೇ ಹೇತೂ’’ತಿ ¶ ಆನನ್ದತ್ಥೇರೇನ ಪುಟ್ಠೋ ಸಿತಕಾರಣಂ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತೋ ಆಹ – ‘‘ಪಸ್ಸಾನನ್ದ, ಸನ್ತತಿಮಹಾಮತ್ತಂ, ಅಜ್ಜ ಸಬ್ಬಾಭರಣಪಟಿಮಣ್ಡಿತೋವ ಮಮ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಚತುಪ್ಪದಿಕಗಾಥಾವಸಾನೇ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಸತ್ತತಾಲಮತ್ತೇ ಆಕಾಸೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಮಹಾಜನೋ ಥೇರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸ ಸತ್ಥು ವಚನಂ ಅಸ್ಸೋಸಿ. ತತ್ಥ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕಾ ಚಿನ್ತಯಿಂಸು – ‘‘ಪಸ್ಸಥ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಕಿರಿಯಂ, ಮುಖಪ್ಪತ್ತಮೇವ ಭಾಸತಿ, ಅಜ್ಜ ಕಿರ ಏಸ ಏವಂ ಸುರಾಮದಮತ್ತೋ ಯಥಾಲಙ್ಕತೋವ ಏತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿಸ್ಸತಿ, ಅಜ್ಜೇವ ತಂ ಮುಸಾವಾದೇನ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಕಾ ¶ ಚಿನ್ತೇಸುಂ – ‘‘ಅಹೋ ಬುದ್ಧಾನಂ ಮಹಾನುಭಾವತಾ, ಅಜ್ಜ ಬುದ್ಧಲೀಳಞ್ಚೇವ ಸನ್ತತಿಮಹಾಮತ್ತಲೀಳಞ್ಚ ದಟ್ಠುಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ.

ಸನ್ತತಿಮಹಾಮತ್ತೋಪಿ ನ್ಹಾನತಿತ್ಥೇ ದಿವಸಭಾಗಂ ಉದಕಕೀಳಂ ಕೀಳಿತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಆಪಾನಭೂಮಿಯಂ ನಿಸೀದಿ. ಸಾಪಿ ಇತ್ಥೀ ರಙ್ಗಮಜ್ಝಂ ಓತರಿತ್ವಾ ನಚ್ಚಗೀತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಆರಭಿ. ತಸ್ಸಾ ಸರೀರಲೀಳಾಯ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಸತ್ತಾಹಂ ಅಪ್ಪಾಹಾರತಾಯ ತಂ ದಿವಸಂ ನಚ್ಚಗೀತಂ ದಸ್ಸಯಮಾನಾಯ ಅನ್ತೋಕುಚ್ಛಿಯಂ ಸತ್ಥಕವಾತಾ ಸಮುಟ್ಠಾಯ ಹದಯಮಂಸಂ ಕನ್ತಿತ್ವಾ ಅಗಮಂಸು. ಸಾ ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ಮುಖೇನ ಚೇವ ಅಕ್ಖೀಹಿ ಚ ವಿವಟೇಹಿ ಕಾಲಮಕಾಸಿ. ಸನ್ತತಿಮಹಾಮತ್ತೋ ‘‘ಉಪಧಾರೇಥ ನ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ನಿರುದ್ಧಾ, ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತಮತ್ತೇಯೇವ ¶ ಬಲವಸೋಕೇನ ಅಭಿಭೂತೋ ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವಸ್ಸ ಸತ್ತಾಹಂ ಪೀತಸುರಾ ತತ್ತಕಪಾಲೇ ಉದಕಬಿನ್ದು ವಿಯ ಪರಿಕ್ಖಯಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಸೋ ‘‘ನ ಮೇ ಇಮಂ ಸೋಕಂ ಅಞ್ಞೇ ನಿಬ್ಬಾಪೇತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸನ್ತಿ ಅಞ್ಞತ್ರ ತಥಾಗತೇನಾ’’ತಿ ಬಲಕಾಯಪರಿವುತೋ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ‘ಏವರೂಪೋ ಮೇ ಸೋಕೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ತಂ ಮೇ ತುಮ್ಹೇ ನಿಬ್ಬಾಪೇತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಥಾ’ತಿ ಆಗತೋಮ್ಹಿ, ಪಟಿಸರಣಂ ಮೇ ಹೋಥಾ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಸೋಕಂ ನಿಬ್ಬಾಪೇತುಂ ಸಮತ್ಥಸ್ಸೇವ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗತೋಸಿ. ಇಮಿಸ್ಸಾ ಹಿ ಇತ್ಥಿಯಾ ಇಮಿನಾವ ಆಕಾರೇನ ಮತಕಾಲೇ ¶ ತವ ರೋದನ್ತಸ್ಸ ಪಗ್ಘರಿತಅಸ್ಸೂನಿ ಚತುನ್ನಂ ಮಹಾಸಮುದ್ದಾನಂ ಉದಕತೋ ಅತಿರೇಕತರಾನೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಯಂ ಪುಬ್ಬೇ ತಂ ವಿಸೋಸೇಹಿ, ಪಚ್ಛಾ ತೇ ಮಾಹು ಕಿಞ್ಚನಂ;

ಮಜ್ಝೇ ಚೇ ನೋ ಗಹೇಸ್ಸಸಿ, ಉಪಸನ್ತೋ ಚರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ. (ಸು. ನಿ. ೯೫೫, ೧೧೦೫; ಚೂಳನಿ. ಜತುಕಣ್ಣಿಮಾಣವಪುಚ್ಛಾನಿದ್ದೇಸ ೬೮);

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸನ್ತತಿಮಹಾಮತ್ತೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಆಯುಸಙ್ಖಾರಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ತಸ್ಸ ಅಪ್ಪವತ್ತನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಂ ಮೇ ಅನುಜಾನಾಥಾ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ತೇನ ಕತಕಮ್ಮಂ ಜಾನನ್ತೋಪಿ ‘‘ಮುಸಾವಾದೇನ ನಿಗ್ಗಣ್ಹನತ್ಥಂ ಸನ್ನಿಪತಿತಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕಾ ಓಕಾಸಂ ನ ಲಭಿಸ್ಸನ್ತಿ, ‘ಬುದ್ಧಲೀಳಞ್ಚೇವ ಸನ್ತತಿಮಹಾಮತ್ತಲೀಳಞ್ಚ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ಸನ್ನಿಪತಿತಾ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಕಾ ಇಮಿನಾ ಕತಕಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಪುಞ್ಞೇಸು ಆದರಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ¶ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ‘‘ತೇನ ಹಿ ತಯಾ ಕತಕಮ್ಮಂ ಮಯ್ಹಂ ಕಥೇಹಿ, ಕಥೇನ್ತೋ ಚ ಭೂಮಿಯಂ ಠಿತೋ ಅಕಥೇತ್ವಾ ಸತ್ತತಾಲಮತ್ತೇ ಆಕಾಸೇ ಠಿತೋ ಕಥೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕತಾಲಪ್ಪಮಾಣಂ ಉಗ್ಗಮ್ಮ ಓರೋಹಿತ್ವಾ ಪುನ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಉಗ್ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಸತ್ತತಾಲಪ್ಪಮಾಣೇ ಆಕಾಸೇ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ‘‘ಸುಣಾಥ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಆಹ –

ಇತೋ ¶ ಏಕನವುತಿಕಪ್ಪೇ ವಿಪಸ್ಸೀಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಅಹಂ ಬನ್ಧುಮತಿನಗರೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿಂ – ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಪರೇಸಂ ಛೇದಂ ವಾ ಪೀಳಂ ವಾ ಅಕರಣಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ಧಮ್ಮಘೋಸಕಕಮ್ಮಂ ದಿಸ್ವಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಮಹಾಜನಂ ಸಮಾದಪೇತ್ವಾ ‘‘ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರೋಥ, ಉಪೋಸಥದಿವಸೇಸು ಉಪೋಸಥಂ ಸಮಾದಿಯಥ, ದಾನಂ ದೇಥ, ಧಮ್ಮಂ ಸುಣಾಥ, ಬುದ್ಧರತನಾದೀಹಿ ಸದಿಸಂ ಅಞ್ಞಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ತಿಣ್ಣಂ ರತನಾನಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಉಗ್ಘೋಸೇನ್ತೋ ವಿಚರಾಮಿ. ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಬುದ್ಧಪಿತಾ ಬನ್ಧುಮತಿಮಹಾರಾಜಾ ಮಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ತಾತ, ಕಿಂ ಕರೋನ್ತೋ ವಿಚರಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ದೇವ, ತಿಣ್ಣಂ ರತನಾನಂ ಗುಣಂ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಮಹಾಜನಂ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇಸು ಸಮಾದಪೇನ್ತೋ ವಿಚರಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಕತ್ಥ ನಿಸಿನ್ನೋ ವಿಚರಸೀ’’ತಿ ಮಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಪದಸಾವ, ದೇವಾ’’ತಿ ¶ ಮಯಾ ವುತ್ತೇ, ‘‘ತಾತ, ನ ತ್ವಂ ಏವಂ ವಿಚರಿತುಂ ಅರಹಸಿ, ಇಮಂ ಪುಪ್ಫದಾಮಂ ಪಿಲನ್ಧಿತ್ವಾ ಅಸ್ಸಪಿಟ್ಠೇ ನಿಸಿನ್ನೋವ ವಿಚರಾ’’ತಿ ಮಯ್ಹಂ ಮುತ್ತಾದಾಮಸದಿಸಂ ಪುಪ್ಫದಾಮಂ ದತ್ವಾ ದನ್ತಂ ಅಸ್ಸಂ ಅದಾಸಿ. ಅಥ ಮಂ ರಞ್ಞಾ ದಿನ್ನಪರಿಹಾರೇನ ತಥೇವ ಉಗ್ಘೋಸೇತ್ವಾ ¶ ವಿಚರನ್ತಂ ಪುನ ರಾಜಾ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ತಾತ, ಕಿಂ ಕರೋನ್ತೋ ವಿಚರಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ತದೇವ, ದೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ತಾತ, ಅಸ್ಸೋಪಿ ತೇ ನಾನುಚ್ಛವಿಕೋ, ಇಧ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ವಿಚರಾ’’ತಿ ಚತುಸಿನ್ಧವಯುತ್ತರಥಂ ಅದಾಸಿ. ತತಿಯವಾರೇಪಿ ಮೇ ರಾಜಾ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ತಾತ, ಕಿಂ ಕರೋನ್ತೋ ವಿಚರಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ತದೇವ, ದೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ತಾತ, ರಥೋಪಿ ತೇ ನಾನುಚ್ಛವಿಕೋ’’ತಿ ಮಯ್ಹಂ ಮಹನ್ತಂ ಭೋಗಕ್ಖನ್ಧಂ ಮಹಾಪಸಾಧನಞ್ಚ ದತ್ವಾ ಏಕಞ್ಚ ಹತ್ಥಿಂ ಅದಾಸಿ. ಸ್ವಾಹಂ ಸಬ್ಬಾಭರಣಪಟಿಮಣ್ಡಿತೋ ಹತ್ಥಿಕ್ಖನ್ಧೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಅಸೀತಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಧಮ್ಮಘೋಸಕಕಮ್ಮಂ ಅಕಾಸಿಂ, ತಸ್ಸ ಮೇ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಕಾಯತೋ ಚನ್ದನಗನ್ಧೋ ವಾಯತಿ, ಮುಖತೋ ಉಪ್ಪಲಗನ್ಧೋ ವಾಯತಿ. ಇದಂ ಮಯಾ ಕತಕಮ್ಮನ್ತಿ.

ಏವಂ ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ನಿಸಿನ್ನೋವ ತೇಜೋಧಾತುಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿ. ಸರೀರೇ ಅಗ್ಗಿಜಾಲಾ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಮಂಸಲೋಹಿತಂ ಝಾಪೇಸಿ, ಸುಮನಪುಪ್ಫಾನಿ ವಿಯ ಧಾತುಯೋ ಅವಸಿಸ್ಸಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ಸುದ್ಧವತ್ಥಂ ಪಸಾರೇಸಿ, ಧಾತುಯೋ ¶ ತತ್ಥ ಪತಿಂಸು. ತಾ ಪತ್ತೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಚತುಮಹಾಪಥೇ ಥೂಪಂ ಕಾರೇಸಿ ‘‘ಮಹಾಜನೋ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪುಞ್ಞಭಾಗೀ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ, ‘‘ಆವುಸೋ, ಸನ್ತತಿಮಹಾಮತ್ತೋ ಗಾಥಾವಸಾನೇ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತೋಯೇವ ಆಕಾಸೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಏತಂ ‘ಸಮಣೋ’ತಿ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ ಉದಾಹು ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಮ ಪುತ್ತಂ ‘ಸಮಣೋ’ತಿಪಿ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ’ತಿಪಿ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

ಸೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಸೋ ಸಮಣೋ ಸ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಲಙ್ಕತೋತಿ ವತ್ಥಾಭರಣೇಹಿ ಪಟಿಮಣ್ಡಿತೋ. ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ವತ್ಥಾಲಙ್ಕಾರಾದೀಹಿ ಅಲಙ್ಕತೋ ಚೇಪಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಕಾಯಾದೀಹಿ ಸಮಂ ಚರೇಯ್ಯ, ರಾಗಾದಿವೂಪಸಮೇನ ಸನ್ತೋ ಇನ್ದ್ರಿಯದಮನೇನ ದನ್ತೋ ಚತುಮಗ್ಗನಿಯಮೇನ ನಿಯತೋ ಸೇಟ್ಠಚರಿಯಾಯ ¶ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ಕಾಯದಣ್ಡಾದೀನಂ ಓರೋಪಿತತಾಯ ಸಬ್ಬೇಸು ಭೂತೇಸು ನಿಧಾಯ ದಣ್ಡಂ. ಸೋ ಏವರೂಪೋ ಬಾಹಿತಪಾಪತ್ತಾ ¶ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋತಿಪಿ ಸಮಿತಪಾಪತ್ತಾ ಸಮಣೋತಿಪಿ ಭಿನ್ನಕಿಲೇಸತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖೂತಿಪಿ ವತ್ತಬ್ಬೋಯೇವಾತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಹಿರೀನಿಸೇಧೋತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಪಿಲೋತಿಕತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ ಏಕಂ ಪಿಲೋತಿಕಖಣ್ಡನಿವತ್ಥಂ ಕಪಾಲಂ ಆದಾಯ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಚರನ್ತಂ ದಾರಕಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ತೇ ಏವಂ ವಿಚರಿತ್ವಾ ಜೀವನತೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ನ ಉತ್ತರಿತರಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕೋ ಮಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಅಹಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಂ ಆದಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಹತ್ಥಾ ನ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ದತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ. ತಞ್ಚ ಪನ ನಿವತ್ಥಪಿಲೋತಿಕಖಣ್ಡಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಪರಿಸ್ಸಾವನಕರಣಮತ್ತಮ್ಪಿ ಗಯ್ಹೂಪಗಂ ಕಞ್ಚಿ ಪದೇಸಂ ಅದಿಸ್ವಾ ಕಪಾಲೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಿಸ್ಸಾ ರುಕ್ಖಸಾಖಾಯ ಠಪೇಸಿ. ಸೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಲದ್ಧೂಪಸಮ್ಪದೋ ಬುದ್ಧಾನಂ ಉಪ್ಪನ್ನಲಾಭಸಕ್ಕಾರಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಮಾನೋ ಮಹಗ್ಘಾನಿ ಚೀವರಾನಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತೋ ಥೂಲಸರೀರೋ ಹುತ್ವಾ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಮೇ ಜನಸ್ಸ ಸದ್ಧಾದೇಯ್ಯಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ವಿಚರಣೇನ, ಅತ್ತನೋ ಪಿಲೋತಿಕಮೇವ ನಿವಾಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಂ ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಿಲೋತಿಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಅಹಿರಿಕ ¶ ನಿಲ್ಲಜ್ಜ ಏವರೂಪಾನಂ ವತ್ಥಾನಂ ಅಚ್ಛಾದನಟ್ಠಾನಂ ಪಹಾಯ ಇಮಂ ಪಿಲೋತಿಕಖಣ್ಡಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಕಪಾಲಹತ್ಥೋ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಚರಿತುಂ ಗಚ್ಛಸೀ’’ತಿ ತಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಅತ್ತನಾವ ಅತ್ತಾನಂ ಓವದಿ, ಓವದನ್ತಸ್ಸೇವ ಪನಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಸನ್ನಿಸೀದಿ. ಸೋ ತಂ ಪಿಲೋತಿಕಂ ತತ್ಥೇವ ಪಟಿಸಾಮೇತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ವಿಹಾರಮೇವ ಗತೋ. ಸೋ ಕತಿಪಾಹಚ್ಚಯೇನ ಪುನಪಿ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತ್ವಾ ತಥೇವ ವತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿ, ಪುನಪಿ ತಥೇವಾತಿ. ತಂ ಏವಂ ಅಪರಾಪರಂ ವಿಚರನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ¶ ‘‘ಕಹಂ ¶ , ಆವುಸೋ, ಗಚ್ಛಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತಿ. ಸೋ ‘‘ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗಚ್ಛಾಮಾವುಸೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಏತೇನೇವ ನೀಹಾರೇನ ಅತ್ತನೋ ಪಿಲೋತಿಕಖಣ್ಡಮೇವ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ನಿಸೇಧೇತ್ವಾ ಕತಿಪಾಹೇನೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ಆಹಂಸು – ‘‘ಕಿಂ, ಆವುಸೋ, ನ ದಾನಿ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗಚ್ಛಸಿ, ನನು ಅಯಂ ತೇ ವಿಚರಣಮಗ್ಗೋ’’ತಿ. ಆವುಸೋ, ಆಚರಿಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂಸಗ್ಗೇ ಸತಿ ಗತೋಮ್ಹಿ, ಇದಾನಿ ಪನ ಮೇ ಛಿನ್ನೋ ಸಂಸಗ್ಗೋ, ತೇನಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ನ ಗಚ್ಛಾಮೀತಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸುಂ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಪಿಲೋತಿಕತ್ಥೇರೋ ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕರೋತೀ’’ತಿ. ಕಿಮಾಹ, ಭಿಕ್ಖವೇತಿ? ಇದಂ ನಾಮ, ಭನ್ತೇತಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಆಮ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಸಂಸಗ್ಗೇ ಸತಿ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗತೋ, ಇದಾನಿ ಪನಸ್ಸ ಸಂಸಗ್ಗೋ ಛಿನ್ನೋ, ಅತ್ತನಾವ ಅತ್ತಾನಂ ನಿಸೇಧೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

‘‘ಹಿರೀನಿಸೇಧೋ ಪುರಿಸೋ, ಕೋಚಿ ಲೋಕಸ್ಮಿಂ ವಿಜ್ಜತಿ;

ಯೋ ನಿದ್ದಂ ಅಪಬೋಧೇತಿ, ಅಸ್ಸೋ ಭದ್ರೋ ಕಸಾಮಿವ.

‘‘ಅಸ್ಸೋ ¶ ಯಥಾ ಭದ್ರೋ ಕಸಾನಿವಿಟ್ಠೋ,

ಜಹಿಸ್ಸಥ ದುಕ್ಖಮಿದಂ ಅನಪ್ಪಕ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಅನ್ತೋ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಅಕುಸಲವಿತಕ್ಕಂ ಹಿರಿಯಾ ನಿಸೇಧೇತೀತಿ ಹಿರೀನಿಸೇಧೋ. ಕೋಚಿ ಲೋಕಸ್ಮಿನ್ತಿ ಏವರೂಪೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ದುಲ್ಲಭೋ, ಕೋಚಿದೇವ ಲೋಕಸ್ಮಿಂ ವಿಜ್ಜತಿ. ಯೋ ನಿದ್ದನ್ತಿ ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ನಿದ್ದಂ ಅಪಹರನ್ತೋ ಬುಜ್ಝತೀತಿ ಅಪಬೋಧೇತಿ. ಕಸಾಮಿವಾತಿ ಯಥಾ ಭದ್ರೋ ಅಸ್ಸೋ ಅತ್ತನಿ ಪತಮಾನಂ ಕಸಂ ಅಪಹರತಿ, ಅತ್ತನಿ ಪತಿತುಂ ನ ದೇತಿ. ಯೋ ಏವಂ ನಿದ್ದಂ ಅಪಬೋಧೇತಿ, ಸೋ ದುಲ್ಲಭೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದುತಿಯಗಾಥಾಯ ಅಯಂ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ – ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಯಥಾ ಭದ್ರೋ ಅಸ್ಸೋ ಪಮಾದಮಾಗಮ್ಮ ಕಸಾಯ ನಿವಿಟ್ಠೋ, ಅಹಮ್ಪಿ ನಾಮ ಕಸಾಯ ಪಹಟೋ’’ತಿ ಅಪರಭಾಗೇ ಆತಪ್ಪಂ ಕರೋತಿ, ಏವಂ ತುಮ್ಹೇಪಿ ಆತಾಪಿನೋ ಸಂವೇಗಿನೋ ಭವಥ ¶ , ಏವಂಭೂತಾ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಾಯ ದುವಿಧಾಯ ಸದ್ಧಾಯ ಚ ಚತುಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸೀಲೇನ ಚ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕವೀರಿಯೇನ ಚ ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಸಮಾಧಿನಾ ಚ ಕಾರಣಾಕಾರಣಜಾನನಲಕ್ಖಣೇನ ¶ ಧಮ್ಮವಿನಿಚ್ಛಯೇನ ಚ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ಹುತ್ವಾ ತಿಸ್ಸನ್ನಂ ವಾ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ವಾ ವಿಜ್ಜಾನಂ, ಪಞ್ಚದಸನ್ನಞ್ಚ ಚರಣಾನಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಸಮ್ಪನ್ನವಿಜ್ಜಾಚರಣಾ ¶ . ಉಪಟ್ಠಿತಸತಿತಾಯ ಪತಿಸ್ಸತಾ ಹುತ್ವಾ ಇದಂ ಅನಪ್ಪಕಂ ವಟ್ಟದುಕ್ಖಂ ಪಜಹಿಸ್ಸಥಾತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಪಿಲೋತಿಕತಿಸ್ಸತ್ಥೇರವತ್ಥು ದಸಮಂ.

ಉದಕಞ್ಹಿ ನಯನ್ತೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸುಖಸಾಮಣೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಅತೀತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಬಾರಾಣಸಿಸೇಟ್ಠಿನೋ ಗನ್ಧಕುಮಾರೋ ನಾಮ ಪುತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ. ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ಪಿತರಿ ಕಾಲಕತೇ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಸಮಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ ಮಹನ್ತೇನ ಸಕ್ಕಾರೇನ ತಸ್ಸೇವ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಂ ಅದಾಸಿ. ಸೋ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಗನ್ಧಸೇಟ್ಠೀತಿ ಪಞ್ಞಾಯಿ. ಅಥಸ್ಸ ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕೋ ಧನಗಬ್ಭದ್ವಾರಂ ವಿವರಿತ್ವಾ, ‘‘ಸಾಮಿ, ಇದಂ ತೇ ಏತ್ತಕಂ ಪಿತು ಧನಂ, ಏತ್ತಕಂ ಪಿತಾಮಹಾದೀನ’’ನ್ತಿ ನೀಹರಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇಸಿ. ಸೋ ತಂ ಧನರಾಸಿಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತೇ ಇಮಂ ಧನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನ ಗಮಿಂಸೂ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಮಿ, ಧನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗತಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಅತ್ತನಾ ಕತಂ ಕುಸಲಾಕುಸಲಮೇವ ಹಿ ಆದಾಯ ಸತ್ತಾ ಗಚ್ಛನ್ತೀ’’ತಿ. ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ತೇ ಬಾಲತಾಯ ಧನಂ ಸಣ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಪಹಾಯ ಗತಾ, ಅಹಂ ಪನೇತಂ ಗಹೇತ್ವಾವ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಏವಂ ಪನ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ‘‘ದಾನಂ ವಾ ದಸ್ಸಾಮಿ, ಪೂಜಂ ¶ ವಾ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ಸಬ್ಬಂ ಖಾದಿತ್ವಾವ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ. ಸೋ ಸತಸಹಸ್ಸಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಫಲಿಕಮಯಂ ನ್ಹಾನಕೋಟ್ಠಕಂ ಕಾರೇಸಿ, ಸತಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ಫಲಿಕಮಯಮೇವ ನ್ಹಾನಫಲಕಂ, ಸತಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ನಿಸೀದನಪಲ್ಲಙ್ಕಂ, ಸತಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ಭೋಜನಪಾತಿಂ, ಸತಸಹಸ್ಸಮೇವ ದತ್ವಾ ಭೋಜನಟ್ಠಾನೇ ಮಣ್ಡಪಂ ಕಾರಾಪೇಸಿ, ಸತಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ಭೋಜನಪಾತಿಯಾ ಆಸಿತ್ತಕೂಪಧಾನಂ ಕಾರೇಸಿ, ಸತಸಹಸ್ಸೇನೇವ ಗೇಹೇ ¶ ಸೀಹಪಞ್ಜರಂ ಸಣ್ಠಾಪೇಸಿ, ಅತ್ತನೋ ಪಾತರಾಸತ್ಥಾಯ ಸಹಸ್ಸಂ ಅದಾಸಿ, ಸಾಯಮಾಸತ್ಥಾಯಪಿ ಸಹಸ್ಸಮೇವ. ಪುಣ್ಣಮದಿವಸೇ ಪನ ಭೋಜನತ್ಥಾಯ ಸತಸಹಸ್ಸಂ ದಾಪೇಸಿ, ತಂ ಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜನದಿವಸೇ ಸತಸಹಸ್ಸಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ನಗರಂ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇಸಿ – ‘‘ಗನ್ಧಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಕಿರ ಭತ್ತಭುಞ್ಜನಾಕಾರಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೂ’’ತಿ.

ಮಹಾಜನೋ ¶ ಮಞ್ಚಾತಿಮಞ್ಚೇ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಸನ್ನಿಪತಿ. ಸೋಪಿ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಕೇ ನ್ಹಾನಕೋಟ್ಠಕೇ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಕೇ ಫಲಕೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸೋಳಸಹಿ ಗನ್ಧೋದಕಘಟೇಹಿ ನ್ಹತ್ವಾ ತಂ ಸೀಹಪಞ್ಜರಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ನಿಸೀದಿ. ಅಥಸ್ಸ ತಸ್ಮಿಂ ಆಸಿತ್ತಕೂಪಧಾನೇ ತಂ ಪಾತಿಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಕಂ ಭೋಜನಂ ವಡ್ಢೇಸುಂ. ಸೋ ನಾಟಕಪರಿವುತೋ ಏವರೂಪಾಯ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ತಂ ಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜತಿ. ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಏಕೋ ಗಾಮಿಕಮನುಸ್ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಬ್ಬಯಾಹರಣತ್ಥಂ ದಾರುಆದೀನಿ ಯಾನಕೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ನಗರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಹಾಯಕಸ್ಸ ಗೇಹೇ ನಿವಾಸಂ ಗಣ್ಹಿ. ತದಾ ಪನ ಪುಣ್ಣಮದಿವಸೋ ¶ ಹೋತಿ. ‘‘ಗನ್ಧಸೇಟ್ಠಿನೋ ಭುಞ್ಜನಲೀಳಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೂ’’ತಿ ನಗರೇ ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸಹಾಯಕೋ ಆಹ – ‘‘ಸಮ್ಮ, ಗನ್ಧಸೇಟ್ಠಿನೋ ತೇ ಭುಞ್ಜನಲೀಳಂ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ‘‘ನ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಂ, ಸಮ್ಮಾ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಏಹಿ, ಗಚ್ಛಾಮ, ಅಯಂ ನಗರೇ ಭೇರೀ ಚರತಿ, ಏತಸ್ಸ ಮಹಾಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ನಗರವಾಸೀ ಜನಪದವಾಸಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಗಮಾಸಿ. ಮಹಾಜನೋಪಿ ಮಞ್ಚಾತಿಮಞ್ಚೇ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಪಸ್ಸತಿ. ಗಾಮವಾಸೀ ಭತ್ತಗನ್ಧಂ ಘಾಯಿತ್ವಾವ ನಗರವಾಸಿಂ ಆಹ – ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಏತಾಯ ಪಾತಿಯಾ ಭತ್ತಪಿಣ್ಡೇ ಪಿಪಾಸಾ ಜಾತಾ’’ತಿ. ಸಮ್ಮ, ಮಾ ಏತಂ ಪತ್ಥಯಿ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಲದ್ಧುನ್ತಿ. ಸಮ್ಮ, ಅಲಭನ್ತೋ ನ ಜೀವಿಸ್ಸಾಮೀತಿ. ಸೋ ತಂ ಪಟಿಬಾಹಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಪರಿಸಪರಿಯನ್ತೇ ಠತ್ವಾ ‘‘ಪಣಮಾಮಿ ತೇ, ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಮಹಾಸದ್ದಂ ನಿಚ್ಛಾರೇತ್ವಾ ‘‘ಕೋ ಏಸೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಅಹಂ, ಸಾಮೀತಿ. ‘‘ಕಿಮೇತ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಅಯಂ ಏಕೋ ಗಾಮವಾಸೀ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಾತಿಯಂ ಭತ್ತಪಿಣ್ಡೇ ಪಿಪಾಸಂ ಉಪಾದೇಸಿ, ಏಕಂ ಭತ್ತಪಿಣ್ಡಂ ದಾಪೇಥಾ’’ತಿ. ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ ಲದ್ಧು’’ನ್ತಿ. ‘‘ಕಿಂ, ಸಮ್ಮ, ಸುತಂ ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಸುತಂ ಮೇ, ಅಪಿಚ ಲಭನ್ತೋ ಜೀವಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅಲಭನ್ತಸ್ಸ ಮೇ ಮರಣಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಸೋ ಪುನಪಿ ವಿರವಿ – ‘‘ಅಯಂ ಕಿರ, ಸಾಮಿ, ಅಲಭನ್ತೋ ಮರಿಸ್ಸತಿ, ಜೀವಿತಮಸ್ಸ ದೇಥಾ’’ತಿ. ಅಮ್ಭೋ ಭತ್ತಪಿಣ್ಡೋ ನಾಮ ಸತಮ್ಪಿ ಅಗ್ಘತಿ, ಸತದ್ವಯಮ್ಪಿ ಅಗ್ಘತಿ. ಯೋ ಯೋ ಯಾಚತಿ, ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ದದಮಾನೋ ಅಹಂ ¶ ಕಿಂ ಭುಞ್ಜಿಸ್ಸಾಮೀತಿ? ಸಾಮಿ, ಅಯಂ ಅಲಭನ್ತೋ ಮರಿಸ್ಸತಿ, ಜೀವಿತಮಸ್ಸ ದೇಥಾತಿ. ನ ಸಕ್ಕಾವ ಮುಧಾ ಲದ್ಧುಂ, ಯದಿ ಪನ ¶ ಅಲಭನ್ತೋ ನ ಜೀವತಿ, ತೀಣಿ ಸಂವಚ್ಛರಾನಿ ಮಮ ಗೇಹೇ ಭತಿಂ ಕರೋತು, ಏವಮಸ್ಸ ಭತ್ತಪಾತಿಂ ದಾಪೇಸ್ಸಾಮೀತಿ. ಗಾಮವಾಸೀ ತಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಏವಂ ಹೋತು, ಸಮ್ಮಾ’’ತಿ ಸಹಾಯಕಂ ವತ್ವಾ ಪುತ್ತದಾರಂ ಪಹಾಯ ‘‘ಭತ್ತಪಾತಿಅತ್ಥಾಯ ತೀಣಿ ಸಂವಚ್ಛರಾನಿ ಭತಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಗೇಹಂ ಪಾವಿಸಿ. ಸೋ ಭತಿಂ ಕರೋನ್ತೋ ಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚಾನಿ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಅಕಾಸಿ. ಗೇಹೇ ವಾ ಅರಞ್ಞೇ ವಾ ರತ್ತಿಂ ವಾ ದಿವಾ ವಾ ಸಬ್ಬಾನಿ ಕತ್ತಬ್ಬಕಮ್ಮಾನಿ ಕತಾನೇವ ಪಞ್ಞಾಯಿಂಸು. ‘‘ಭತ್ತಭತಿಕೋ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತೇ ಸಕಲನಗರೇಪಿ ಪಞ್ಞಾಯಿ. ಅಥಸ್ಸ ದಿವಸೇ ಪರಿಪುಣ್ಣೇ ಭತ್ತವೇಯ್ಯಾವಟಿಕೋ ‘‘ಭತ್ತಭತಿಕಸ್ಸ, ಸಾಮಿ, ದಿವಸೋ ಪುಣ್ಣೋ, ದುಕ್ಕರಂ ತೇನ ಕತಂ ತೀಣಿ ಸಂವಚ್ಛರಾನಿ ಭತಿಂ ಕರೋನ್ತೇನ, ಏಕಮ್ಪಿ ಕಮ್ಮಂ ನ ಕೋಪಿತಪುಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಆಹ.

ಅಥಸ್ಸ ಸೇಟ್ಠಿ ಅತ್ತನೋ ಸಾಯಪಾತರಾಸತ್ಥಾಯ ದ್ವೇ ಸಹಸ್ಸಾನಿ, ತಸ್ಸ ಪಾತರಾಸತ್ಥಾಯ ಸಹಸ್ಸನ್ತಿ ತೀಣಿ ¶ ಸಹಸ್ಸಾನಿ ದಾಪೇತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಅಜ್ಜ ಮಯ್ಹಂ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಪರಿಹಾರಂ ತಸ್ಸೇವ ಕರೋಥಾ’’ತಿ. ವತ್ವಾ ಚ ಪನ ಠಪೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಚಿನ್ತಾಮಣಿಂ ನಾಮ ಪಿಯಭರಿಯಂ ಅವಸೇಸಜನಮ್ಪಿ ‘‘ಅಜ್ಜ ತಮೇವ ಪರಿವಾರೇಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ತಸ್ಸ ನಿಯ್ಯಾದೇಸಿ. ಸೋ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ನ್ಹಾನೋದಕೇನ ತಸ್ಸೇವ ಕೋಟ್ಠಕೇ ತಸ್ಮಿಂ ಫಲಕೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ನ್ಹತ್ವಾ ತಸ್ಸೇವ ನಿವಾಸನಸಾಟಕೇ ¶ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ತಸ್ಸೇವ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ನಿಸೀದಿ. ಸೇಟ್ಠಿಪಿ ನಗರೇ ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇಸಿ – ‘‘ಭತ್ತಭತಿಕೋ ಗನ್ಧಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಗೇಹೇ ತೀಣಿ ಸಂವಚ್ಛರಾನಿ ಭತಿಂ ಕತ್ವಾ ಪಾತಿಂ ಲಭಿ, ತಸ್ಸ ಭುಞ್ಜನಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೂ’’ತಿ. ಮಹಾಜನೋ ಮಞ್ಚಾತಿಮಞ್ಚೇ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಪಸ್ಸತಿ, ಗಾಮವಾಸಿಸ್ಸ ಓಲೋಕಿತೋಲೋಕಿತಟ್ಠಾನಂ ಕಮ್ಪನಾಕಾರಪ್ಪತ್ತಂ ಅಹೋಸಿ. ನಾಟಕಾ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಸುಂ, ತಸ್ಸ ಪುರತೋ ಭತ್ತಪಾತಿಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಠಪಯಿಂಸು. ಅಥಸ್ಸ ಹತ್ಥಧೋವನವೇಲಾಯ ಗನ್ಧಮಾದನೇ ಏಕೋ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ‘‘ಕತ್ಥ ನು ಖೋ ಅಜ್ಜ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರತ್ಥಾಯ ಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ಭತ್ತಭತಿಕಂ ಅದ್ದಸ. ಅಥ ಸೋ ‘‘ಅಯಂ ತೀಣಿ ಸಂವಚ್ಛರಾನಿ ಭತಿಂ ಕತ್ವಾ ಭತ್ತಪಾತಿಂ ಲಭಿ, ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ಏತಸ್ಸ ಸದ್ಧಾ, ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ‘‘ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ‘‘ಸದ್ಧಾಪಿ ಏಕಚ್ಚೇ ಸಙ್ಗಹಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ ನು ಖೋ ಮೇ ಸಙ್ಗಹಂ ಕಾತು’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ ಚೇವ ಮಮ ಚ ಸಙ್ಗಹಕರಣಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಹಾಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಲಭಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ¶ ಞತ್ವಾ ಚೀವರಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಪತ್ತಮಾದಾಯ ವೇಹಾಸಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಪರಿಸನ್ತರೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪುರತೋ ಠಿತಮೇವ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇಸಿ.

ಸೋ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ದಿಸ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಪುಬ್ಬೇ ಅದಿನ್ನಭಾವೇನ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಭತ್ತಪಾತಿಯಾ ಅತ್ಥಾಯ ತೀಣಿ ಸಂವಚ್ಛರಾನಿ ಪರಗೇಹೇ ಭತಿಂ ಅಕಾಸಿಂ, ಇದಾನಿ ಮೇ ಇದಂ ಭತ್ತಂ ಏಕಂ ರತ್ತಿನ್ದಿವಂ ರಕ್ಖೇಯ್ಯ, ಸಚೇ ಪನ ನಂ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ದಸ್ಸಾಮಿ, ಅನೇಕಾನಿಪಿ ಕಪ್ಪಕೋಟಿಸಹಸ್ಸಾನಿ ರಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ ¶ , ಅಯ್ಯಸ್ಸೇವ ನಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ತೀಣಿ ಸಂವಚ್ಛರಾನಿ ಭತಿಂ ಕತ್ವಾ ಲದ್ಧಭತ್ತಪಾತಿತೋ ಏಕಪಿಣ್ಡಮ್ಪಿ ಮುಖೇ ಅಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ತಣ್ಹಂ ವಿನೋದೇತ್ವಾ ಸಯಮೇವ ಪಾತಿಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಾತಿಂ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ದತ್ವಾ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಾತಿಂ ವಾಮಹತ್ಥೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣಹತ್ಥೇನ ತಸ್ಸ ಪತ್ತೇ ಭತ್ತಂ ಆಕಿರಿ. ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಭತ್ತಸ್ಸ ಉಪಡ್ಢಸೇಸಕಾಲೇ ಪತ್ತಂ ಹತ್ಥೇನ ಪಿದಹಿ. ಅಥ ನಂ ಸೋ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಏಕೋವ ಪಟಿವಿಸೋ ನ ಸಕ್ಕಾ ದ್ವಿಧಾ ಕಾತುಂ, ಮಾ ಮಂ ಇಧಲೋಕೇನ ಸಙ್ಗಣ್ಹಥ, ಪರಲೋಕೇನ ಸಙ್ಗಹಮೇವ ಕರೋಥ, ಸಾವಸೇಸಂ ಅಕತ್ವಾ ನಿರವಸೇಸಮೇವ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಅತ್ತನೋ ಹಿ ಥೋಕಮ್ಪಿ ಅನವಸೇಸೇತ್ವಾ ದಿನ್ನಂ ನಿರವಸೇಸದಾನಂ ನಾಮ, ತಂ ಮಹಪ್ಫಲಂ ಹೋತಿ. ಸೋ ತಥಾ ಕರೋನ್ತೋ ಸಬ್ಬಂ ದತ್ವಾ ಪುನ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಏಕಂ ಭತ್ತಪಾತಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ತೀಣಿ ಸಂವಚ್ಛರಾನಿ ಮೇ ಪರಗೇಹೇ ಭತಿಂ ಕರೋನ್ತೇನ ದುಕ್ಖಂ ಅನುಭೂತಂ, ಇದಾನಿ ಮೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಸುಖಮೇವ ಹೋತು, ತುಮ್ಹೇಹಿ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸ್ಸೇವ ಭಾಗೀ ಅಸ್ಸ’’ನ್ತಿ. ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ‘‘ಏವಂ ಹೋತು, ಚಿನ್ತಾಮಣಿ ವಿಯ ತೇ ಸಬ್ಬಕಾಮದದೋ ಮನೋಸಙ್ಕಪ್ಪಾ ಪುಣ್ಣಚನ್ದೋ ವಿಯ ಪೂರೇನ್ತೂ’’ತಿ ಅನುಮೋದನಂ ಕರೋನ್ತೋ –

‘‘ಇಚ್ಛಿತಂ ¶ ಪತ್ಥಿತಂ ತುಯ್ಹಂ, ಸಬ್ಬಮೇವ ಸಮಿಜ್ಝತು;

ಸಬ್ಬೇ ಪೂರೇನ್ತು ಸಙ್ಕಪ್ಪಾ, ಚನ್ದೋ ಪನ್ನರಸೋ ಯಥಾ.

‘‘ಇಚ್ಛಿತಂ ಪತ್ಥಿಕಂ ತುಯ್ಹಂ, ಖಿಪ್ಪಮೇವ ಸಮಿಜ್ಝತು;

ಸಬ್ಬೇ ಪೂರೇನ್ತು ಸಙ್ಕಪ್ಪಾ, ಮಣಿ ಜೋತಿರಸೋ ಯಥಾ’’ತಿ. –

ವತ್ವಾ ¶ ‘‘ಅಯಂ ಮಹಾಜನೋ ಯಾವ ಗನ್ಧಮಾದನಪಬ್ಬತಗಮನಾ ಮಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ತಿಟ್ಠತೂ’’ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ಆಕಾಸೇನ ಗನ್ಧಮಾದನಂ ಅಗಮಾಸಿ.

ಮಹಾಜನೋಪಿ ¶ ನಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋವ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಸೋ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಪಞ್ಚಸತಾನಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ಅದಾಸಿ. ಸಬ್ಬೇ ಅತ್ತನೋ ಪಹೋನಕಂ ಗಣ್ಹಿಂಸು. ‘‘ಅಪ್ಪೋ ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ಕಥಂ ಪಹೋಸೀ’’ತಿ ನ ಚಿನ್ತೇತಬ್ಬಂ. ಚತ್ತಾರಿ ಹಿ ಅಚಿನ್ತೇಯ್ಯಾನಿ (ಅ. ನಿ. ೪.೭೭) ವುತ್ತಾನಿ, ತತ್ರಾಯಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧವಿಸಯೋತಿ. ಮಹಾಜನೋ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ದಿಯ್ಯಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಾಧುಕಾರಸಹಸ್ಸಾನಿ ಪವತ್ತೇಸಿ, ಅಸನಿಸತನಿಪಾಕಸದ್ದೋ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಗನ್ಧಸೇಟ್ಠಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಭತ್ತಭತಿಕೋ ಮಯಾ ದಿನ್ನಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಧಾರೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ ಮಞ್ಞೇ, ತೇನಾಯಂ ಮಹಾಜನೋ ಪರಿಹಾಸಂ ಕರೋನ್ತೋ ಸನ್ನಿಪತಿತೋ ನದತೀ’’ತಿ. ಸೋ ತಪ್ಪವತ್ತಿಜಾನನತ್ಥಂ ಮನುಸ್ಸೇ ಪೇಸೇಸಿ. ತೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಸಮ್ಪತ್ತಿಧಾರಕಾ ನಾಮ, ಸಾಮಿ, ಏವಂ ಹೋನ್ತೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಸೇಟ್ಠಿ ತಂ ಸುತ್ವಾವ ಪಞ್ಚವಣ್ಣಾಯ ಪೀತಿಯಾ ಫುಟ್ಠಸರೀರೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಅಹೋ ದುಕ್ಕರಂ ತೇನ ಕತಂ, ಅಹಂ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಏವರೂಪಾಯ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಠಿತೋ ಕಿಞ್ಚಿ ದಾತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ’’ನ್ತಿ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತಯಾ ಇದಂ ನಾಮ ಕತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಆಮ, ಸಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಹನ್ದ, ಸಹಸ್ಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತವ ದಾನೇ ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ಪತ್ತಿಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ. ಸೇಟ್ಠಿಪಿಸ್ಸ ಸಬ್ಬಂ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ಮಜ್ಝೇ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅದಾಸಿ.

ಚತಸ್ಸೋ ಹಿ ಸಮ್ಪದಾ ನಾಮ – ವತ್ಥುಸಮ್ಪದಾ, ಪಚ್ಚಯಸಮ್ಪದಾ, ಚೇತನಾಸಮ್ಪದಾ, ಗುಣಾತಿರೇಕಸಮ್ಪದಾತಿ. ತತ್ಥ ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿರಹೋ ¶ ಅರಹಾ ವಾ ಅನಾಗಾಮೀ ವಾ ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯೋ ವತ್ಥುಸಮ್ಪದಾ ನಾಮ. ಪಚ್ಚಯಾನಂ ಧಮ್ಮೇನ ಸಮೇನ ಉಪ್ಪತ್ತಿ ಪಚ್ಚಯಸಮ್ಪದಾ ನಾಮ. ದಾನತೋ ಪುಬ್ಬೇ ದಾನಕಾಲೇ ಪಚ್ಛಾ ಭಾಗೇತಿ ತೀಸು ಕಾಲೇಸು ಚೇತನಾಯ ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಭಾವೋ ಚೇತನಾಸಮ್ಪದಾ ನಾಮ. ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಸ್ಸ ಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಿತಭಾವೋ ಗುಣಾತಿರೇಕಸಮ್ಪದಾ ನಾಮಾತಿ. ಇಮಸ್ಸ ಚ ಖೀಣಾಸವೋ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಾ, ಭತಿಂ ಕತ್ವಾ ಲದ್ಧಭಾವೇನ ಪಚ್ಚಯೋ ಧಮ್ಮತೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ತೀಸು ಕಾಲೇಸು ಪರಿಸುದ್ಧಾ ಚೇತನಾ, ಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಿತಮತ್ತೋ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಗುಣಾತಿರೇಕೋತಿ ಚತಸ್ಸೋಪಿ ¶ ಸಮ್ಪದಾ ನಿಪ್ಫನ್ನಾ. ಏತಾಸಂ ಆನುಭಾವೇನ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಮಹಾಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪಾಪುಣನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಸನ್ತಿಕಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಲಭಿ. ಅಪರಭಾಗೇ ¶ ಚ ರಾಜಾಪಿ ಇಮಿನಾ ಕತಕಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ಪತ್ತಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತುಟ್ಠಮಾನಸೋ ಮಹನ್ತಂ ಭೋಗಕ್ಖನ್ಧಂ ದತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಂ ಅದಾಸಿ. ಭತ್ತಭತಿಕಸೇಟ್ಠೀತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಕಾಸಿ. ಸೋ ಗನ್ಧಸೇಟ್ಠಿನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸಹಾಯೋ ಹುತ್ವಾ ಏಕತೋ ಖಾದನ್ತೋ ಪಿವನ್ತೋ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಠತ್ವಾ ತತೋ ಚುತೋ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಏಕಂ ಬುದ್ಧನ್ತರಂ ದಿಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸೂಪಟ್ಠಾಕಕುಲೇ ¶ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ. ಅಥಸ್ಸ ಮಾತಾ ಲದ್ಧಗಬ್ಭಪರಿಹಾರಾ ಕತಿಪಾಹಚ್ಚಯೇನ ‘‘ಅಹೋ ವತಾಹಂ ಪಞ್ಚಸತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸತರಸಭೋಜನಂ ದತ್ವಾ ಕಾಸಾಯವತ್ಥನಿವತ್ಥಾ ಸುವಣ್ಣಸರಕಂ ಆದಾಯ ಆಸನಪರಿಯನ್ತೇ ನಿಸಿನ್ನಾ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಾವಸೇಸಕಂ ಪರಿಭುಞ್ಜೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ದೋಹಳಿನೀ ಹುತ್ವಾ ತಥೇವ ಕತ್ವಾ ದೋಹಳಂ ಪಟಿವಿನೋದೇಸಿ. ಸಾ ಸೇಸಮಙ್ಗಲೇಸುಪಿ ತಥಾರೂಪಮೇವ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿತ್ವಾ ನಾಮಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ‘‘ಪುತ್ತಸ್ಸ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ದೇಥಾ’’ತಿ ಥೇರಂ ಆಹ. ಥೇರೋ ‘‘ಕಿಮಸ್ಸ ನಾಮ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಪುತ್ತಸ್ಸ ಮೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಗೇಹೇ ಕಸ್ಸಚಿ ದುಕ್ಖಂ ನಾಮ ನ ಭೂತಪುಬ್ಬಂ, ತೇನೇವಸ್ಸ ಸುಖಕುಮಾರೋತಿ ನಾಮಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತದೇವಸ್ಸ ನಾಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ಅದಾಸಿ.

ತದಾ ಏವಞ್ಚಸ್ಸ ಮಾತು ‘‘ನಾಹಂ ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಭಿನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ. ಸಾ ತಸ್ಸ ಕಣ್ಣವಿಜ್ಝನಮಙ್ಗಲಾದೀಸುಪಿ ತಥೇವ ದಾನಂ ಅದಾಸಿ. ಕುಮಾರೋಪಿ ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕಕಾಲೇ ‘‘ಇಚ್ಛಾಮಹಂ, ಅಮ್ಮ, ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತು’’ನ್ತಿ ಆಹ. ಸಾ ‘‘ಸಾಧು, ತಾತ, ನಾಹಂ ತವ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಭಿನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಥೇರಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಭೋಜೇತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಪುತ್ತೋ ಮೇ ಪಬ್ಬಜಿತುಂ ಇಚ್ಛತಿ, ಇಮಾಹಂ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ವಿಹಾರಂ ಆನೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಥೇರಂ ಉಯ್ಯೋಜೇತ್ವಾ ಞಾತಕೇ ಸನ್ನಿಪಾತೇತ್ವಾ ‘‘ಪುತ್ತಸ್ಸ ಮೇ ಗಿಹಿಕಾಲೇ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಕಿಚ್ಚಂ ಅಜ್ಜೇವ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುತ್ತಂ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಮಹನ್ತೇನ ಸಿರಿಸೋಭಗ್ಗೇನ ವಿಹಾರಂ ನೇತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ನಿಯ್ಯಾದೇಸಿ. ಥೇರೋಪಿ ತಂ, ‘‘ತಾತ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ನಾಮ ದುಕ್ಕರಾ ¶ , ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸಿ ಅಭಿರಮಿತು’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ ವೋ, ಭನ್ತೇ, ಓವಾದ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ದತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ. ಮಾತಾಪಿತರೋಪಿಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರೋನ್ತಾ ಅನ್ತೋವಿಹಾರೇಯೇವ ಸತ್ತಾಹಂ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸತರಸಭೋಜನಂ ದತ್ವಾ ಸಾಯಂ ಅತ್ತನೋ ಗೇಹಂ ಅಗಮಂಸು. ಅಟ್ಠಮೇ ದಿವಸೇ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ ಗಾಮಂ ಪವಿಟ್ಠೇ ವಿಹಾರೇ ಕತ್ತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಸಾಮಣೇರಂ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ¶ ಗಾಮಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿ. ಸಾಮಣೇರೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಮಾತಿಕಾದೀನಿ ದಿಸ್ವಾ ಪಣ್ಡಿತಸಾಮಣೇರೋ ವಿಯ ಪುಚ್ಛಿ. ಥೇರೋಪಿ ತಸ್ಸ ತಥೇವ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ. ಸಾಮಣೇರೋ ತಾನಿ ಕಾರಣಾನಿ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ತುಮ್ಹೇ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಾಥ, ಅಹಂ ನಿವತ್ತೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಥೇರೇನ ತಸ್ಸ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಅಭಿನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಸಾಮಣೇರ, ದೇಹಿ ಮಮ ಪತ್ತಚೀವರ’’ನ್ತಿ ¶ ಪತ್ತಚೀವರೇ ಗಹಿತೇ ಥೇರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿವತ್ತಮಾನೋ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಯ್ಹಂ ಆಹಾರಂ ಆಹರಮಾನೋ ಸತರಸಭೋಜನಂ ಆಹರೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಕುತೋ ತಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀತಿ? ಅತ್ತನೋ ಪುಞ್ಞೇನ ಅಲಭನ್ತೋ ಮಮ ಪುಞ್ಞೇನ ಲಭಿಸ್ಸಥ, ಭನ್ತೇತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಥೇರೋ ಕುಞ್ಚಿಕಂ ದತ್ವಾ ಗಾಮಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿ. ಸೋಪಿ ವಿಹಾರಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಗಬ್ಭಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ದ್ವಾರಂ ಪಿಧಾಯ ಅತ್ತನೋ ಕಾಯೇ ಞಾಣಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ.

ತಸ್ಸ ಗುಣತೇಜೇನ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಆಸನಂ ಉಣ್ಹಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇಸಿ. ಸಕ್ಕೋ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಏತ’’ನ್ತಿ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಸಾಮಣೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸುಖಸಾಮಣೇರೋ ಅತ್ತನೋ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಪತ್ತಚೀವರಂ ದತ್ವಾ ‘ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ನಿವತ್ತೋ, ಮಯಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾರಾಜೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛಥ, ತಾತಾ, ವಿಹಾರಸ್ಸೂಪವನೇ ದುಸ್ಸದ್ದಕೇ ¶ ಸಕುಣೇ ಪಲಾಪೇಥಾ’’ತಿ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ. ತೇ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ಸಾಮನ್ತಾ ಆರಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಿಂಸು. ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯೇ ‘‘ಅತ್ತನೋ ವಿಮಾನಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ತಿಟ್ಠಥಾ’’ತಿ ಆಣಾಪೇಸಿ. ತೇಪಿ ತಥಾ ಕರಿಂಸು. ಸಯಮ್ಪಿ ಆವಿಞ್ಛನಟ್ಠಾನೇ ಆರಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಿ. ವಿಹಾರೋ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನೋ ನಿರವೋ ಅಹೋಸಿ. ಸಾಮಣೇರೋ ಏಕಗ್ಗಚಿತ್ತೇನ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ತೀಣಿ ಮಗ್ಗಫಲಾನಿ ಪಾಪುಣಿ. ಥೇರೋ ‘‘ಸಾಮಣೇರೇನ ‘ಸತರಸಭೋಜನಂ ಆಹರೇಯ್ಯಾಥಾ’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಕಸ್ಸ ನು ಖೋ ಘರೇ ಸಕ್ಕಾ ಲದ್ಧು’’ನ್ತಿ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಏಕಂ ಅಜ್ಝಾಸಯಸಮ್ಪನ್ನಂ ಉಪಟ್ಠಾಕತುಲಂ ದಿಸ್ವಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸಾಧು ವೋ ಕತಂ ಅಜ್ಜ ಇಧಾಗಚ್ಛನ್ತೇಹೀ’’ತಿ ತೇಹಿ ತುಟ್ಠಮಾನಸೇಹಿ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಯಾಗುಖಜ್ಜಕಂ ದತ್ವಾ ಯಾವ ಭತ್ತಕಾಲಂ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಯಾಚಿತೋ ತೇಸಂ ಸಾರಣೀಯಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಕಾಲಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ದೇಸನಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಸತರಸಭೋಜನಂ ದತ್ವಾ ತಂ ಆದಾಯ ಗನ್ತುಕಾಮಂ ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಭುಞ್ಜಥ, ಭನ್ತೇ, ಅಪರಮ್ಪಿ ತೇ ದಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಥೇರಂ ಭೋಜೇತ್ವಾ ಪುನ ಪತ್ತಪೂರಂ ಅದಂಸು. ಥೇರೋ ತಂ ಆದಾಯ ‘‘ಸಾಮಣೇರೋ ಮೇ ಛಾತೋ’’ತಿ ತುರಿತತುರಿತೋ ¶ ವಿಹಾರಂ ಪಾಯಾಸಿ. ತಂ ದಿವಸಂ ಸತ್ಥಾ ಪಾತೋವ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಯಂ ನಿಸಿನ್ನೋವ ಆವಜ್ಜೇಸಿ – ‘‘ಅಜ್ಜ ಸುಖಸಾಮಣೇರೋ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಪತ್ತಚೀವರಂ ದತ್ವಾ ‘ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ನಿವತ್ತೋ, ನಿಪ್ಫನ್ನಂ ನು ಖೋ ತಸ್ಸ ಕಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿ. ಸೋ ತಿಣ್ಣಂಯೇವ ಮಗ್ಗಫಲಾನಂ ಪತ್ತಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ ಉತ್ತರಿಪಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ‘‘ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಾಯಂ ಅಜ್ಜ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿತುಂ ¶ , ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಪನ ‘ಸಾಮಣೇರೋ ಮೇ ಛಾತೋ’ತಿ ವೇಗೇನ ಭತ್ತಂ ಆದಾಯ ನಿಕ್ಖಮತಿ, ಸಚೇ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅರಹತ್ತಂ ಅಪ್ಪತ್ತೇ ಭತ್ತಂ ಆಹರಿಸ್ಸತಿ, ಇಮಸ್ಸ ಅನ್ತರಾಯೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಮಯಾ ಗನ್ತ್ವಾ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ಆರಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಗನ್ಧಕುಟಿತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ಠತ್ವಾ ಆರಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಿ.

ಥೇರೋಪಿ ಭತ್ತಂ ಆಹರಿ. ಅಥ ನಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಚತ್ತಾರೋ ಪಞ್ಹೇ ಪುಚ್ಛಿ. ಪಞ್ಹವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾವಸಾನೇ ಸಾಮಣೇರೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ. ಸತ್ಥಾ ಥೇರಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ¶ ತೇ ಭತ್ತಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಥೇರೋ ಗನ್ತ್ವಾ ದ್ವಾರಂ ಆಕೋಟೇಸಿ. ಸಾಮಣೇರೋಪಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ವತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಥೇರಸ್ಸ ಭತ್ತೇನ ಅನತ್ಥಿಕಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕಕುಮಾರೋ ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋ ನೀಚಾಸನಟ್ಠಾನಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತೋ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಧೋವಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾರಾಜಾನೋ ಆರಕ್ಖಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸುಂ. ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾಪಿ ವಿಮಾನಾನಿ ಮುಞ್ಚಿಂಸು. ಸಕ್ಕೋಪಿ ಆವಿಞ್ಛನಟ್ಠಾನೇ ಆರಕ್ಖಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ. ಸೂರಿಯೋ ನಭಮಜ್ಝಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೋಯೇವ ಪಞ್ಞಾಯಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಸಾಯನ್ಹೋ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಸಾಮಣೇರೇನ ಚ ಇದಾನೇವ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತಂ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಅಜ್ಜ ಪುಬ್ಬಣ್ಹೋ ಬಲವಾ ಜಾತೋ, ಸಾಯನ್ಹೋ ಮನ್ದೋ’’ತಿ ವದಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಜ್ಜ ಪುಬ್ಬಣ್ಹೋ ಬಲವಾ ಜಾತೋ, ಸಾಯನ್ಹೋ ಮನ್ದೋ, ಸಾಮಣೇರೇನ ¶ ಚ ಇದಾನೇವ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತಂ, ಅಥ ಚ ಪನ ಸೂರಿಯೋ ನಭಮಜ್ಝಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೋಯೇವ ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏವಮೇವಂ ಹೋತಿ ಪುಞ್ಞವನ್ತಾನಂ ಸಮಣಧಮ್ಮಕರಣಕಾಲೇ. ಅಜ್ಜ ಹಿ ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾರಾಜಾನೋ ಸಾಮನ್ತಾ ಆರಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಿಂಸು, ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾ ವಿಮಾನಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಂಸು, ಸಕ್ಕೋ ಆವಿಞ್ಛನಕೇ ಆರಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಿ, ಅಹಮ್ಪಿ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ಆರಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಿಂ, ಅಜ್ಜ ಸುಖಸಾಮಣೇರೋ ಮಾತಿಕಾಯ ಉದಕಂ ಹರನ್ತೇ, ಉಸುಕಾರೇ ಉಸುಂ ಉಜುಂ ಕರೋನ್ತೇ ¶ , ತಚ್ಛಕೇ ಚಕ್ಕಾದೀನಿ ಕರೋನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ದಮೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಉದಕಞ್ಹಿ ನಯನ್ತಿ ನೇತ್ತಿಕಾ, ಉಸುಕಾರಾ ನಮಯನ್ತಿ ತೇಜನಂ;

ದಾರುಂ ನಮಯನ್ತಿ ತಚ್ಛಕಾ, ಅತ್ತಾನಂ ದಮಯನ್ತಿ ಸುಬ್ಬತಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಸುಬ್ಬತಾತಿ ಸುವದಾ, ಸುಖೇನ ಓವದಿತಬ್ಬಾ ಅನುಸಾಸಿತಬ್ಬಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೇಸಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯಮೇವ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಕೋ ¶ ¶ ¶ ನು ಹಾಸೋ ಕಿಮಾನನ್ದೋತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ವಿಸಾಖಾಯ ಸಹಾಯಿಕಾಯೋ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕಿರ ಪಞ್ಚಸತಾ ಕುಲಪುತ್ತಾ ‘‘ಏವಂ ಇಮಾ ಅಪ್ಪಮಾದವಿಹಾರಿನಿಯೋ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಭರಿಯಾಯೋ ವಿಸಾಖಂ ಮಹಾಉಪಾಸಿಕಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇಸುಂ. ತಾ ಉಯ್ಯಾನಂ ವಾ ವಿಹಾರಂ ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿಯೋ ತಾಯ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಗಚ್ಛನ್ತಿ. ತಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ‘‘ಸತ್ತಾಹಂ ಸುರಾಛಣೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಛಣೇ ಸಙ್ಘುಟ್ಠೇ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಸಾಮಿಕಾನಂ ಸುರಂ ಪಟಿಯಾದೇಸುಂ. ತೇ ಸತ್ತಾಹಂ ಸುರಾಛಣಂ ಕೀಳಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಮೇ ದಿವಸೇ ಕಮ್ಮನ್ತಭೇರಿಯಾ ನಿಕ್ಖನ್ತಾಯ ಕಮ್ಮನ್ತೇ ಅಗಮಂಸು. ತಾಪಿ ಇತ್ಥಿಯೋ ‘‘ಮಯಂ ಸಾಮಿಕಾನಂ ಸಮ್ಮುಖಾ ಸುರಂ ಪಾತುಂ ನ ಲಭಿಮ್ಹಾ, ಅವಸೇಸಾ ಸುರಾ ಚ ಅತ್ಥಿ, ಇದಂ ಯಥಾ ತೇ ನ ಜಾನನ್ತಿ, ತಥಾ ಪಿವಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವಿಸಾಖಾಯ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಇಚ್ಛಾಮ, ಅಯ್ಯೇ, ಉಯ್ಯಾನಂ ದಟ್ಠು’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಸಾಧು, ಅಮ್ಮಾ, ತೇನ ಹಿ ಕತ್ತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಾನಿ ಕತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಕಾರೇನ ¶ ಸುರಂ ನೀಹರಾಪೇತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನೇ ಪಿವಿತ್ವಾ ಮತ್ತಾ ವಿಚರಿಂಸು. ವಿಸಾಖಾಪಿ ‘‘ಅಯುತ್ತಂ ಇಮಾಹಿ ಕತಂ, ಇದಾನಿ ಮಂ ‘ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಸಾವಿಕಾ ವಿಸಾಖಾ ಸುರಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ವಿಚರತೀ’ತಿ ತಿತ್ಥಿಯಾಪಿ ಗರಹಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಆಹ – ‘‘ಅಮ್ಮಾ ಅಯುತ್ತಂ ವೋ ಕತಂ, ಮಮಪಿ ಅಯಸೋ ಉಪ್ಪಾದಿತೋ, ಸಾಮಿಕಾಪಿ ವೋ ಕುಜ್ಝಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಇದಾನಿ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ. ಗಿಲಾನಾಲಯಂ ದಸ್ಸಯಿಸ್ಸಾಮ, ಅಯ್ಯೇತಿ. ತೇನ ಹಿ ಪಞ್ಞಾಯಿಸ್ಸಥ ಸಕೇನ ಕಮ್ಮೇನಾತಿ. ತಾ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಗಿಲಾನಾಲಯಂ ಕರಿಂಸು. ಅಥ ತಾಸಂ ಸಾಮಿಕಾ ‘‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮಾ ಚ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಾ ಚ ಕಹ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಗಿಲಾನಾ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಅದ್ಧಾ ಏತಾಹಿ ಅವಸೇಸಸುರಾ ಪೀತಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ತಾ ಪೋಥೇತ್ವಾ ಅನಯಬ್ಯಸನಂ ಪಾಪೇಸುಂ. ತಾ ಅಪರಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಛಣವಾರೇ ತಥೇವ ಸುರಂ ಪಿವಿತುಕಾಮಾ ವಿಸಾಖಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ, ‘‘ಅಯ್ಯೇ, ಉಯ್ಯಾನಂ ನೋ ನೇಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಮೇ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಅಯಸೋ ಉಪ್ಪಾದಿತೋ, ಗಚ್ಛಥ, ನ ವೋ ಅಹಂ ನೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಾಯ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾ ‘‘ಇದಾನಿ ಏವಂ ನ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸಮ್ಮನ್ತಯಿತ್ವಾ ಪುನ ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಆಹಂಸು, ‘‘ಅಯ್ಯೇ ¶ , ಬುದ್ಧಪೂಜಂ ಕಾತುಕಾಮಾಮ್ಹಾ, ವಿಹಾರಂ ನೋ ನೇಹೀ’’ತಿ. ಇದಾನಿ ಅಮ್ಮಾ ಯುಜ್ಜತಿ, ಗಚ್ಛಥ, ಪರಿವಚ್ಛಂ ಕರೋಥಾತಿ. ತಾ ಚಙ್ಕೋಟಕೇಹಿ ಗನ್ಧಮಾಲಾದೀನಿ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಸುರಾಪುಣ್ಣೇ ಮುಟ್ಠಿವಾರಕೇ ¶ ಹತ್ಥೇಹಿ ಓಲಮ್ಬೇತ್ವಾ ಮಹಾಪಟೇ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ವಿಸಾಖಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ತಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಹಾರಂ ಪವಿಸಮಾನಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮುಟ್ಠಿವಾರಕೇಹೇವ ಸುರಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ವಾರಕೇ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಸತ್ಥು ಪುರತೋ ನಿಸೀದಿಂಸು ¶ .

ವಿಸಾಖಾ ‘‘ಇಮಾಸಂ, ಭನ್ತೇ, ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ತಾಪಿ ಮದವೇಗೇನ ಕಮ್ಪಮಾನಸರೀರಾ ‘‘ಇಚ್ಚಾಮ, ಗಾಯಾಮಾ’’ತಿ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸುಂ. ಅಥೇಕಾ ಮಾರಕಾಯಿಕಾ ದೇವತಾ ‘‘ಇಮಾಸಂ ಸರೀರೇ ಅಧಿಮುಚ್ಚಿತ್ವಾ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಪುರತೋ ವಿಪ್ಪಕಾರಂ ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತಾಸಂ ಸರೀರೇ ಅಧಿಮುಚ್ಚಿ. ತಾಸು ಏಕಚ್ಚಾ ಸತ್ಥು ಪುರತೋ ಪಾಣಿಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಹಸಿತುಂ, ಏಕಚ್ಚಾ ನಚ್ಚಿತುಂ ಆರಭಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಕಿಂ ಇದ’’ನ್ತಿ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ತಂ ಕಾರಣಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ನ ಇದಾನಿ ಮಾರಕಾಯಿಕಾನಂ ಓತಾರಂ ಲಭಿತುಂ ದಸ್ಸಾಮಿ. ನ ಹಿ ಮಯಾ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇನ್ತೇನ ಮಾರಕಾಯಿಕಾನಂ ಓತಾರಲಾಭತ್ಥಾಯ ಪೂರಿತಾ’’ತಿ ತಾ ಸಂವೇಜೇತುಂ ಭಮುಕಲೋಮತೋ ರಸ್ಮಿಯೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ, ತಾವದೇವ ಅನ್ಧಕಾರತಿಮಿಸಾ ಅಹೋಸಿ. ತಾ ಭೀತಾ ಅಹೇಸುಂ ಮರಣಭಯತಜ್ಜಿತಾ. ತೇನ ತಾಸಂ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ಸುರಾ ಜೀರಿ. ಸತ್ಥಾ ನಿಸಿನ್ನಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ಅನ್ತರಹಿತೋ ಸಿನೇರುಮುದ್ಧನಿ ಠತ್ವಾ ಉಣ್ಣಾಲೋಮತೋ ರಸ್ಮಿಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ, ತಙ್ಖಣಂಯೇವ ಚನ್ದಸಹಸ್ಸುಗ್ಗಮನಂ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ. ಅಥ ಸತ್ಥಾ ತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇಹಿ ಮಮ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಚ್ಛಮಾನಾಹಿ ಪಮತ್ತಾಹಿ ಆಗನ್ತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ತುಮ್ಹಾಕಞ್ಹಿ ಪಮಾದೇನೇವ ಮಾರಕಾಯಿಕಾ ದೇವತಾ ಓತಾರಂ ಲಭಿತ್ವಾ ತುಮ್ಹೇ ಹಸಾದೀನಂ ಅಕರಣಟ್ಠಾನೇ ಹಸಾದೀನಿ ಕಾರಾಪೇಸಿ, ಇದಾನಿ ತುಮ್ಹೇಹಿ ರಾಗಾದೀನಂ ¶ ಅಗ್ಗೀನಂ ನಿಬ್ಬಾಪನತ್ಥಾಯ ಉಸ್ಸಾಹಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಕೋ ನು ಹಾಸೋ ಕಿಮಾನನ್ದೋ, ನಿಚ್ಚಂ ಪಜ್ಜಲಿತೇ ಸತಿ;

ಅನ್ಧಕಾರೇನ ಓನದ್ಧಾ, ಪದೀಪಂ ನ ಗವೇಸಥಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಆನನ್ದೋತಿ ತುಟ್ಠಿ. ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕಸನ್ನಿವಾಸೇ ರಾಗಾದೀಹಿ ಏಕಾದಸಹಿ ಅಗ್ಗೀಹಿ ನಿಚ್ಚಂ ಪಜ್ಜಲಿತೇ ಸತಿ ಕೋ ನು ತುಮ್ಹಾಕಂ ಹಾಸೋ ವಾ ¶ ತುಟ್ಠಿ ವಾ? ನನು ಏಸ ಅಕತ್ತಬ್ಬರೂಪೋಯೇವ. ಅಟ್ಠವತ್ಥುಕೇನ ಹಿ ಅವಿಜ್ಜಾನ್ಧಕಾರೇನ ಓನದ್ಧಾ ತುಮ್ಹೇ ತಸ್ಸೇವ ಅನ್ಧಕಾರಸ್ಸ ವಿಧಮನತ್ಥಾಯ ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಞಾಣಪ್ಪದೀಪಂ ನ ಗವೇಸಥ ನ ಕರೋಥಾತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಪಞ್ಚಸತಾಪಿ ತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸು.

ಸತ್ಥಾ ತಾಸಂ ಅಚಲಸದ್ಧಾಯ ಪತಿಟ್ಠಿತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಸಿನೇರುಮತ್ಥಕಾ ಓತರಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧಾಸನೇ ನಿಸೀದಿ. ಅಥ ನಂ ವಿಸಾಖಾ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸುರಾ ನಾಮೇಸಾ ಪಾಪಿಕಾ. ಏವರೂಪಾ ಹಿ ನಾಮ ಇಮಾ ¶ ಇತ್ಥಿಯೋ ತುಮ್ಹಾದಿಸಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪುರತೋ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಇರಿಯಾಪಥಮತ್ತಮ್ಪಿ ಸಣ್ಠಾಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಿಯೋ ಉಟ್ಠಾಯ ಪಾಣಿಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಹಸನಗೀತನಚ್ಚಾದೀನಿ ಆರಭಿಂಸೂ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಆಮ, ವಿಸಾಖೇ, ಪಾಪಿಕಾ ಏವ ಏಸಾ ಸುರಾ ನಾಮ. ಏತಞ್ಹಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅನೇಕೇ ಸತ್ತಾ ಅನಯಬ್ಯಸನಂ ಪತ್ತಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಕದಾ ಪನೇಸಾ, ಭನ್ತೇ, ಉಪ್ಪನ್ನಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತಸ್ಸಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿಂ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಕಥೇತುಂ ಅತೀತಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಕುಮ್ಭಜಾತಕಂ (ಜಾ. ೧.೧೬.೩೩ ಆದಯೋ) ಕಥೇಸೀತಿ.

ಪಸ್ಸ ¶ ಚಿತ್ತಕತನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸಿರಿಮಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸಾ ಕಿರ ರಾಜಗಹೇ ಅಭಿರೂಪಾ ಗಣಿಕಾ. ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪನ ಅನ್ತೋವಸ್ಸೇ ಸುಮನಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಭರಿಯಾಯ ಪುಣ್ಣಕಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಧೀತಾಯ ಉತ್ತರಾಯ ನಾಮ ಉಪಾಸಿಕಾಯ ಅಪರಜ್ಝಿತ್ವಾ ತಂ ಪಸಾದೇತುಕಾಮಾ ತಸ್ಸಾ ಗೇಹೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಸತ್ಥಾರಂ ಖಮಾಪೇತ್ವಾ ತಂ ದಿವಸಂ ದಸಬಲಸ್ಸ ಭತ್ತಾನುಮೋದನಂ ಸುತ್ವಾ –

‘‘ಅಕ್ಕೋಧೇನ ಜಿನೇ ಕೋಧಂ, ಅಸಾಧುಂ ಸಾಧುನಾ ಜಿನೇ;

ಜಿನೇ ಕದರಿಯಂ ದಾನೇನ, ಸಚ್ಚೇನಾಲಿಕವಾದಿನ’’ನ್ತಿ. (ಜಾ. ೧.೨.೨; ಧ. ಪ. ೨೨೩) –

ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ¶ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪಾಪುಣಿ. ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ವಿತ್ಥಾರಕಥಾ ಪನ ಕೋಧವಗ್ಗೇ ಅನುಮೋದನಗಾಥಾವಣ್ಣನಾಯಮೇವ ಆವಿಭವಿಸ್ಸತಿ. ಏವಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪತ್ತಾ ಪನ ಸಿರಿಮಾ ದಸಬಲಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅಟ್ಠಕಭತ್ತಂ ನಿಬದ್ಧಂ ದಾಪೇಸಿ. ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನಿಬದ್ಧಂ ಅಟ್ಠ ಭಿಕ್ಖೂ ಗೇಹಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ. ‘‘ಸಪ್ಪಿಂ ಗಣ್ಹಥ, ಖೀರಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ತೇಸಂ ಪತ್ತೇ ಪೂರೇತಿ. ಏಕೇನ ಲದ್ಧಂ ತಿಣ್ಣಮ್ಪಿ ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ ಪಹೋತಿ. ದೇವಸಿಕಂ ಸೋಳಸಕಹಾಪಣಪರಿಬ್ಬಯೇನ ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ದೀಯತಿ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ತಸ್ಸಾ ಗೇಹೇ ಅಟ್ಠಕಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ತಿಯೋಜನಮತ್ಥಕೇ ಏಕಂ ವಿಹಾರಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸಾಯಂ ಥೇರುಪಟ್ಠಾನೇ ನಿಸಿನ್ನಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು – ‘‘ಆವುಸೋ, ಕಹಂ ಭಿಕ್ಖಂ ¶ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ. ಸಿರಿಮಾಯ ಅಟ್ಠಕಭತ್ತಂ ಮೇ ಭುತ್ತನ್ತಿ. ಮನಾಪಂ ಕತ್ವಾ ದೇತಿ, ಆವುಸೋತಿ. ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ ತಸ್ಸಾ ಭತ್ತಂ ವಣ್ಣೇತುಂ, ಅತಿವಿಯ ಪಣೀತಂ ಕತ್ವಾ ದೇತಿ, ಏಕೇನ ¶ ಲದ್ಧಂ ತಿಣ್ಣಮ್ಪಿ ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ ಪಹೋತಿ, ತಸ್ಸಾ ಪನ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮತೋಪಿ ದಸ್ಸನಮೇವ ಉತ್ತರಿತರಂ. ಸಾ ಹಿ ಇತ್ಥೀ ಏವರೂಪಾ ಚ ಏವರೂಪಾ ಚಾ’’ತಿ ತಸ್ಸಾ ಗುಣೇ ವಣ್ಣೇಸಿ.

ಅಥೇಕೋ ಭಿಕ್ಖು ತಸ್ಸಾ ಗುಣಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಅದಸ್ಸನೇನೇವ ಸಿನೇಹಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ‘‘ಮಯಾ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ದಟ್ಠುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ವಸ್ಸಗ್ಗಂ ಕಥೇತ್ವಾ ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಠಿತಿಕಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಸ್ವೇ, ಆವುಸೋ, ತಸ್ಮಿಂ ಗೇಹೇ ತ್ವಂ ಸಙ್ಘತ್ಥೇರೋ ಹುತ್ವಾ ಅಟ್ಠಕಭತ್ತಂ ಲಭಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಆದಾಯ ಪಕ್ಕನ್ತೋಪಿ ಪಾತೋವ ಅರುಣೇ ಉಗ್ಗತೇ ಸಲಾಕಗ್ಗಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಠಿತೋ ಸಙ್ಘತ್ಥೇರೋ ಹುತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಗೇಹೇ ಅಟ್ಠಕಭತ್ತಂ ಲಭಿ. ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಹಿಯ್ಯೋ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ, ತಸ್ಸ ಗತವೇಲಾಯಮೇವ ಅಸ್ಸಾ ಸರೀರೇ ರೋಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ. ತಸ್ಮಾ ಸಾ ಆಭರಣಾನಿ ಓಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ದಾಸಿಯೋ ಅಟ್ಠಕಭತ್ತಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಆಗತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ದಿಸ್ವಾ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಸಾ ಸಹತ್ಥಾ ಪತ್ತೇ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಾಪೇತುಂ ವಾ ಪರಿವಿಸಿತುಂ ವಾ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀ ದಾಸಿಯೋ ಆಣಾಪೇಸಿ – ‘‘ಅಮ್ಮಾ ಪತ್ತೇ ಗಹೇತ್ವಾ, ಅಯ್ಯೇ, ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಯಾಗುಂ ಪಾಯೇತ್ವಾ ಖಜ್ಜಕಂ ದತ್ವಾ ಭತ್ತವೇಲಾಯ ¶ ಪತ್ತೇ ಪೂರೇತ್ವಾ ದೇಥಾ’’ತಿ. ತಾ ‘‘ಸಾಧು, ಅಯ್ಯೇ’’ತಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಯಾಗುಂ ಪಾಯೇತ್ವಾ ಖಜ್ಜಕಂ ದತ್ವಾ ಭತ್ತವೇಲಾಯ ಭತ್ತಸ್ಸ ಪತ್ತೇ ಪೂರೇತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಆರೋಚಯಿಂಸು. ಸಾ ‘‘ಮಂ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ನೇಥ, ಅಯ್ಯೇ, ವನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಾಹಿ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ನೀತಾ ವೇಧಮಾನೇನ ಸರೀರೇನ ಭಿಕ್ಖೂ ವನ್ದಿ. ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ತಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ¶ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಗಿಲಾನಾಯ ತಾವ ಏವರೂಪಾ ಅಯಂ ಏತಿಸ್ಸಾ ರೂಪಸೋಭಾ, ಅರೋಗಕಾಲೇ ಪನ ಸಬ್ಬಾಭರಣಪಟಿಮಣ್ಡಿತಾಯ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಕೀದಿಸೀ ರೂಪಸಮ್ಪತ್ತೀ’’ತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಅನೇಕವಸ್ಸಕೋಟಿಸನ್ನಿಚಿತೋ ಕಿಲೇಸೋ ಸಮುದಾಚರಿ, ಸೋ ಅಞ್ಞಾಣೀ ಹುತ್ವಾ ಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಪತ್ತಮಾದಾಯ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಪಿಧಾಯ ಏಕಮನ್ತೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಚೀವರಂ ಪತ್ಥರಿತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿ.

ಅಥ ನಂ ಏಕೋ ಸಹಾಯಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಯಾಚನ್ತೋಪಿ ಭೋಜೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ಸೋ ಛಿನ್ನಭತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ. ತಂ ದಿವಸಮೇವ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಸಿರಿಮಾ ಕಾಲಮಕಾಸಿ. ರಾಜಾ ಸತ್ಥು ಸಾಸನಂ ಪೇಸೇಸಿ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಜೀವಕಸ್ಸ ಕನಿಟ್ಠಭಗಿನೀ, ಸಿರಿಮಾ, ಕಾಲಮಕಾಸೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ತಂ ಸುತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿ ‘‘ಸಿರಿಮಾಯ ಝಾಪನಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ಆಮಕಸುಸಾನೇ ತಂ ಯಥಾ ಕಾಕಸುನಖಾದಯೋ ನ ಖಾದನ್ತಿ, ತಥಾ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ರಕ್ಖಾಪೇಥಾ’’ತಿ. ರಾಜಾಪಿ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ. ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ತಯೋ ದಿವಸಾ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಾ, ಚತುತ್ಥೇ ದಿವಸೇ ಸರೀರಂ ಉದ್ಧುಮಾಯಿ, ನವಹಿ ವಣಮುಖೇಹಿ ಪುಳವಾ ಪಗ್ಘರಿಂಸು ¶ , ಸಕಲಸರೀರಂ ಭಿನ್ನಂ ಸಾಲಿಭತ್ತಚಾಟಿ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ. ರಾಜಾ ನಗರೇ ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇಸಿ – ‘‘ಠಪೇತ್ವಾ ಗೇಹರಕ್ಖಕೇ ದಾರಕೇ ಸಿರಿಮಾಯ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಅನಾಗಚ್ಛನ್ತಾನಂ ಅಟ್ಠ ಕಹಾಪಣಾನಿ ದಣ್ಡೋ’’ತಿ. ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿ ಕಞ್ಚ ಪೇಸೇಸಿ – ‘‘ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖೋ ಕಿರ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ಸಿರಿಮಾಯ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಆಗಚ್ಛತೂ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಆರೋಚೇಸಿ – ‘‘ಸಿರಿಮಾಯ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ಸೋಪಿ ದಹರಭಿಕ್ಖು ಚತ್ತಾರೋ ¶ ದಿವಸೇ ಕಸ್ಸಚಿ ವಚನಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಛಿನ್ನಭತ್ತೋವ ನಿಪಜ್ಜಿ. ಪತ್ತೇ ಭತ್ತಂ ಪೂತಿಕಂ ಜಾತಂ, ಪತ್ತೇ ಮಲಂ ಉಟ್ಠಹಿ. ಅಥ ನಂ ಸೋ ಸಹಾಯಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ, ‘‘ಆವುಸೋ, ಸತ್ಥಾ ಸಿರಿಮಾಯ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ತಥಾ ಛಾತಜ್ಝತ್ತೋಪಿ ‘‘ಸಿರಿಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತಪದೇಯೇವ ಸಹಸಾ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಭಣಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಸತ್ಥಾ ಸಿರಿಮಂ ದಟ್ಠುಂ ಗಚ್ಛತಿ, ತ್ವಮ್ಪಿ ಗಮಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಆಮ, ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಭತ್ತಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ಥವಿಕಾಯ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ಏಕಪಸ್ಸೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ, ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘೋಪಿ ರಾಜಪರಿಸಾಪಿ ಉಪಾಸಕಪರಿಸಾಪಿ ಉಪಾಸಿಕಾಪರಿಸಾಪಿ ಏಕೇಕಪಸ್ಸೇ ಅಟ್ಠಂಸು ¶ .

ಸತ್ಥಾ ರಾಜಾನಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕಾ ಏಸಾ, ಮಹಾರಾಜೋ’’ತಿ. ಭನ್ತೇ, ಜೀವಕಸ್ಸ ಭಗಿನೀ, ಸಿರಿಮಾ, ನಾಮಾತಿ. ಸಿರಿಮಾ, ಏಸಾತಿ. ಆಮ, ಭನ್ತೇತಿ. ತೇನ ¶ ಹಿ ನಗರೇ ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇಹಿ ‘‘ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ಸಿರಿಮಂ ಗಣ್ಹನ್ತೂ’’ತಿ. ರಾಜಾ ತಥಾ ಕಾರೇಸಿ. ಏಕೋಪಿ ‘ಹ’ನ್ತಿ ವಾ ‘ಹು’ನ್ತಿ ವಾ ವದನ್ತೋ ನಾಮ ನಾಹೋಸಿ. ರಾಜಾ ಸತ್ಥು ಆರೋಚೇಸಿ – ‘‘ನ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ತೇನ ಹಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಅಗ್ಘಂ ಓಹಾರೇಹೀತಿ. ರಾಜಾ ‘‘ಪಞ್ಚಸತಾನಿ ದತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತೂ’’ತಿ ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇತ್ವಾ ಕಞ್ಚಿ ಗಣ್ಹನಕಂ ಅದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಾನಿ ಸತಾನಿ, ದ್ವೇ ಸತಾನಿ, ಸತಂ, ಪಣ್ಣಾಸಂ, ಪಞ್ಚವೀಸತಿ ಕಹಾಪಣೇ, ದಸ ಕಹಾಪಣೇ, ಪಞ್ಚ ಕಹಾಪಣೇ, ಏಕಂ ಕಹಾಪಣಂ ಅಡ್ಢಂ, ಪಾದಂ, ಮಾಸಕಂ, ಕಾಕಣಿಕಂ ದತ್ವಾ ಸಿರಿಮಂ ಗಣ್ಹನ್ತೂ’’ತಿ ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇಸಿ. ಕೋಚಿ ತಂ ನ ಇಚ್ಛಿ. ‘‘ಮುಧಾಪಿ ಗಣ್ಹನ್ತೂ’’ತಿ ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇಸಿ. ‘ಹ’ನ್ತಿ ವಾ ‘ಹು’ನ್ತಿ ವಾ ವದನ್ತೋ ನಾಮ ನಾಹೋಸಿ. ರಾಜಾ ‘‘ಮುಧಾಪಿ, ಭನ್ತೇ, ಗಣ್ಹನ್ತೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಪಸ್ಸಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಪಿಯಂ ಮಾತುಗಾಮಂ, ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ನಗರೇ ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ಪುಬ್ಬೇ ಏಕದಿವಸಂ ಲಭಿಂಸು, ಇದಾನಿ ಮುಧಾ ಗಣ್ಹನ್ತೋಪಿ ನತ್ಥಿ, ಏವರೂಪಂ ನಾಮ ¶ ರೂಪಂ ಖಯವಯಪ್ಪತ್ತಂ, ಪಸ್ಸಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆತುರಂ ಅತ್ತಭಾವ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಪಸ್ಸ ಚಿತ್ತಕತಂ ಬಿಮ್ಬಂ, ಅರುಕಾಯಂ ಸಮುಸ್ಸಿತಂ;

ಆತುರಂ ಬಹುಸಙ್ಕಪ್ಪಂ, ಯಸ್ಸ ನತ್ಥಿ ಧುವಂ ಠಿತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಚಿತ್ತಕತನ್ತಿ ಕತಚಿತ್ತಂ, ವತ್ಥಾಭರಣಮಾಲಾಲತ್ತಕಾದೀಹಿ ವಿಚಿತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಬಿಮ್ಬನ್ತಿ ದೀಘಾದಿಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇಸು ದೀಘಾದೀಹಿ ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗೇಹಿ ಸಣ್ಠಿತಂ ಅತ್ತಭಾವಂ. ಅರುಕಾಯನ್ತಿ ನವನ್ನಂ ವಣಮುಖಾನಂ ವಸೇನ ಅರುಭೂತಂ ಕಾಯಂ. ಸಮುಸ್ಸಿತನ್ತಿ ತೀಹಿ ಅಟ್ಠಿಸತೇಹಿ ಸಮುಸ್ಸಿತಂ. ಆತುರನ್ತಿ ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ಇರಿಯಾಪಥಾದೀಹಿ ಪರಿಹರಿತಬ್ಬತಾಯ ನಿಚ್ಚಗಿಲಾನಂ. ಬಹುಸಙ್ಕಪ್ಪನ್ತಿ ಮಹಾಜನೇನ ಬಹುಧಾ ಸಙ್ಕಪ್ಪಿತಂ. ಯಸ್ಸ ನತ್ಥಿ ಧುವಂ ಠಿತೀತಿ ಯಸ್ಸ ಧುವಭಾವೋ ವಾ ಠಿತಿಭಾವೋ ವಾ ನತ್ಥಿ, ಏಕನ್ತೇನ ಭೇದನವಿಕಿರಣವಿದ್ಧಂಸನಧಮ್ಮಮೇವೇತಂ, ಇಮಂ ಪಸ್ಸಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ¶ ಚತುರಾಸೀತಿಯಾ ಪಾಣಸಹಸ್ಸಾನಂ ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ಅಹೋಸಿ, ಸೋಪಿ ಭಿಕ್ಖು ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹೀತಿ.

ಪರಿಜಿಣ್ಣಮಿದನ್ತಿ ¶ ¶ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಉತ್ತರಾಥೇರಿಂ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಥೇರೀ ಕಿರ ವೀಸವಸ್ಸಸತಿಕಾ ಜಾತಿಯಾ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಲದ್ಧಪಿಣ್ಡಪಾತಾ ಅನ್ತರವೀಥಿಯಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತೇನ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಅಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಸಬ್ಬಂ ದತ್ವಾ ನಿರಾಹಾರಾ ಅಹೋಸಿ. ಏವಂ ದುತಿಯೇಪಿ ತತಿಯೇಪಿ ದಿವಸೇ ತಸ್ಸೇವ ಭಿಕ್ಖುನೋ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ಭತ್ತಂ ದತ್ವಾ ನಿರಾಹಾರಾ ಅಹೋಸಿ, ಚತುತ್ಥೇ ದಿವಸೇ ಪನ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತೀ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸಮ್ಬಾಧಟ್ಠಾನೇ ಸತ್ಥಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಟಿಕ್ಕಮನ್ತೀ ಓಲಮ್ಬನ್ತಂ ಅತ್ತನೋ ಚೀವರಕಣ್ಣಂ ಅಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸಣ್ಠಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀ ಪರಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಪತಿ. ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸಾ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಭಗಿನಿ, ಪರಿಜಿಣ್ಣೋ ತೇ ಅತ್ತಭಾವೋ ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ಭಿಜ್ಜಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಪರಿಜಿಣ್ಣಮಿದಂ ರೂಪಂ, ರೋಗನೀಳಂ ಪಭಙ್ಗುರಂ;

ಭಿಜ್ಜತಿ ಪೂತಿಸನ್ದೇಹೋ, ಮರಣನ್ತಞ್ಹಿ ಜೀವಿತ’’ನ್ತಿ.

ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಭಗಿನಿ ಇದಂ ತವ ಸರೀರಸಙ್ಖಾತಂ ರೂಪಂ ಮಹಲ್ಲಕಭಾವೇನ ಪರಿಜಿಣ್ಣಂ, ತಞ್ಚ ಖೋ ಸಬ್ಬರೋಗಾನಂ ನಿವಾಸಟ್ಠಾನಟ್ಠೇನ ರೋಗನೀಳಂ, ಯಥಾ ಖೋ ಪನ ತರುಣೋಪಿ ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ‘‘ಜರಸಿಙ್ಗಾಲೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತರುಣಾಪಿ ಗಳೋಚೀಲತಾ ‘‘ಪೂತಿಲತಾ’’ತಿ ¶ ವುಚ್ಚತಿ, ಏವಂ ತದಹುಜಾತಂ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಮ್ಪಿ ಸಮಾನಂ ನಿಚ್ಚಂ ಪಗ್ಘರಣಟ್ಠೇನ ಪೂತಿತಾಯ ಪಭಙ್ಗುರಂ, ಸೋ ಏಸ ಪೂತಿಕೋ ಸಮಾನೋ ತವ ದೇಹೋ ಭಿಜ್ಜತಿ, ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ಭಿಜ್ಜಿಸ್ಸತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಕಿಂ ಕಾರಣಾ? ಮರಣನ್ತಞ್ಹಿ ಜೀವಿತಂ ಯಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬಸತ್ತಾನಂ ಜೀವಿತಂ ಮರಣಪರಿಯೋಸಾನಮೇವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಸಾ ಥೇರೀ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪತ್ತಾ, ಮಹಾಜನಸ್ಸಾಪಿ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

೪. ಸಮ್ಬಹುಲಅಧಿಮಾನಿಕಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು

ಯಾನಿಮಾನೀತಿ ¶ ¶ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸಮ್ಬಹುಲೇ ಅಧಿಮಾನಿಕೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಪಞ್ಚಸತಾ ಕಿರ ಭಿಕ್ಖೂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಘಟೇನ್ತಾ ವಾಯಮನ್ತಾ ಝಾನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಕಿಲೇಸಾನಂ ಅಸಮುದಾಚಾರೇನ ಪಬ್ಬಜಿತಕಿಚ್ಚಂ ನೋ ನಿಪ್ಫನ್ನಂ, ಅತ್ತನಾ ಪಟಿಲದ್ಧಗುಣಂ ಸತ್ಥು ಆರೋಚೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆಗಮಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಬಹಿದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕಂ ಪತ್ತಕಾಲೇಯೇವ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಂ ಆಹ – ‘‘ಆನನ್ದ, ಏತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಮಯಾ ದಿಟ್ಠೇನ ಕಮ್ಮಂ ನತ್ಥಿ, ಆಮಕಸುಸಾನಂ ¶ ಗನ್ತ್ವಾ ತತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮಂ ಪಸ್ಸನ್ತೂ’’ತಿ. ಥೇರೋ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇಸಂ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ತೇ ‘‘ಕಿಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಮಕಸುಸಾನೇನಾ’’ತಿ ಅವತ್ವಾವ ‘‘ದೀಘದಸ್ಸಿನಾ ಬುದ್ಧೇನ ಕಾರಣಂ ದಿಟ್ಠಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಮಕಸುಸಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥ ಕುಣಪಾನಿ ಪಸ್ಸನ್ತಾ ಏಕಾಹದ್ವೀಹಪತಿತೇಸು ಕುಣಪೇಸು ಆಘಾತಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ತಂ ಖಣಂ ಪತಿತೇಸು ಅಲ್ಲಸರೀರೇಸು ರಾಗಂ ಉಪ್ಪಾದಯಿಂಸು, ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಅತ್ತನೋ ಸಕಿಲೇಸಭಾವಂ ಜಾನಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಯಂ ನಿಸಿನ್ನೋವ ಓಭಾಸಂ ಫರಿತ್ವಾ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಮ್ಮುಖೇ ಕಥೇನ್ತೋ ವಿಯ ‘‘ನಪ್ಪತಿರೂಪಂ ನು ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಏವರೂಪಂ ಅಟ್ಠಿಸಙ್ಘಾತಂ ದಿಸ್ವಾ ರಾಗರತಿಂ ಉಪ್ಪಾದೇತು’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಯಾನಿಮಾನಿ ಅಪತ್ಥಾನಿ, ಅಲಾಬೂನೇವ ಸಾರದೇ;

ಕಾಪೋತಕಾನಿ ಅಟ್ಠೀನಿ, ತಾನಿ ದಿಸ್ವಾನ ಕಾ ರತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಪತ್ಥಾನೀತಿ ಛಡ್ಡಿತಾನಿ. ಸಾರದೇತಿ ಸರದಕಾಲೇ ವಾತಾತಪಪಹತಾನಿ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ವಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣಅಲಾಬೂನಿ ವಿಯ. ಕಾಪೋತಕಾನೀತಿ ಕಪೋತಕವಣ್ಣಾನಿ. ತಾನಿ ದಿಸ್ವಾನಾತಿ ತಾನಿ ಏವರೂಪಾನಿ ಅಟ್ಠೀನಿ ದಿಸ್ವಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಕಾ ರತಿ, ನನು ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಮ್ಪಿ ಕಾಮರತಿಂ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಯಥಾಠಿತಾವ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭಿತ್ಥವಮಾನಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿಂಸೂತಿ.

ಸಮ್ಬಹುಲಅಧಿಮಾನಿಕಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು ಚತುತ್ಥಂ.

೫. ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣೀ ರೂಪನನ್ದಾಥೇರೀವತ್ಥು

ಅಟ್ಠೀನಂ ¶ ¶ ¶ ನಗರಂ ಕತನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣಿಂ ರೂಪನನ್ದಾಥೇರಿಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸಾ ಕಿರ ಏಕದಿವಸಂ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಜೇಟ್ಠಭಾತಿಕೋ ರಜ್ಜಸಿರಿಂ ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಲೋಕೇ ಅಗ್ಗಪುಗ್ಗಲೋ ಬುದ್ಧೋ ಜಾತೋ, ಪುತ್ತೋಪಿಸ್ಸ ರಾಹುಲಕುಮಾರೋ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಭತ್ತಾಪಿ ಮೇ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಮಾತಾಪಿ ಮೇ ಪಬ್ಬಜಿತಾ, ಅಹಮ್ಪಿ ಏತ್ತಕೇ ಞಾತಿಜನೇ ಪಬ್ಬಜಿತೇ ಗೇಹೇ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ಸಾ ಭಿಕ್ಖುನುಪಸ್ಸಯಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿ ಞಾತಿಸಿನೇಹೇನೇವ, ನೋ ಸದ್ಧಾಯ, ಅಭಿರೂಪತಾಯ ಪನ ರೂಪನನ್ದಾತಿ ಪಞ್ಞಾಯಿ. ‘‘ಸತ್ಥಾ ಕಿರ ‘ರೂಪಂ ಅನಿಚ್ಚಂ ದುಕ್ಖಂ ಅನತ್ತಾ, ವೇದನಾ… ಸಞ್ಞಾ… ಸಙ್ಖಾರಾ… ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಅನಿಚ್ಚಂ ದುಕ್ಖಂ ಅನತ್ತಾ’ತಿ ವದೇತೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಸಾ ಏವಂ ದಸ್ಸನೀಯೇ ಪಾಸಾದಿಕೇ ಮಮಪಿ ರೂಪೇ ದೋಸಂ ಕಥೇಯ್ಯಾತಿ ಸತ್ಥು ಸಮ್ಮುಖೀಭಾವಂ ನ ಗಚ್ಛತಿ. ಸಾವತ್ಥಿವಾಸಿನೋ ಪಾತೋವ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಸಮಾದಿನ್ನುಪೋಸಥಾ ಸುದ್ಧುತ್ತರಾಸಙ್ಗಾ ಗನ್ಧಮಾಲಾದಿಹತ್ಥಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಜೇತವನೇ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತಿ. ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘೋಪಿ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಚ್ಛನ್ದೋ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣಾತಿ. ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ನಗರಂ ಪವಿಸನ್ತೋ ಸತ್ಥು ಗುಣಕಥಂ ಕಥೇನ್ತೋವ ಪವಿಸತಿ.

ಚತುಪ್ಪಮಾಣಿಕೇ ಹಿ ಲೋಕಸನ್ನಿವಾಸೇ ಅಪ್ಪಕಾವ ತೇ ಸತ್ತಾ, ಯೇಸಂ ತಥಾಗತಂ ಪಸ್ಸನ್ತಾನಂ ಪಸಾದೋ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ರೂಪಪ್ಪಮಾಣಿಕಾಪಿ ಹಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಲಕ್ಖಣಾನುಬ್ಯಞ್ಜನಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ಸರೀರಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಸೀದನ್ತಿ, ಘೋಸಪ್ಪಮಾಣಿಕಾಪಿ ¶ ಅನೇಕಾನಿ ಜಾತಿಸತಾನಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪವತ್ತಂ ಸತ್ಥು ಗುಣಘೋಸಞ್ಚೇವ ಅಟ್ಠಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಘೋಸಞ್ಚ ಸುತ್ವಾ ಪಸೀದನ್ತಿ, ಲೂಖಪ್ಪಮಾಣಿಕಾಪಿಸ್ಸ ಚೀವರಾದಿಲೂಖತಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಪಸೀದನ್ತಿ, ಧಮ್ಮಪ್ಪಮಾಣಿಕಾಪಿ ‘‘ಏವರೂಪಂ ದಸಬಲಸ್ಸ ಸೀಲಂ, ಏವರೂಪೋ ಸಮಾಧಿ, ಏವರೂಪಾ ಪಞ್ಞಾ, ಭಗವಾ ಸೀಲಾದೀಹಿ ಗುಣೇಹಿ ಅಸಮೋ ಅಪ್ಪಟಿಪುಗ್ಗಲೋ’’ತಿ ಪಸೀದನ್ತಿ. ತೇಸಂ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಗುಣಂ ಕಥೇನ್ತಾನಂ ಮುಖಂ ನಪ್ಪಹೋತಿ. ರೂಪನನ್ದಾ ಭಿಕ್ಖುನೀನಞ್ಚೇವ ಉಪಾಸಿಕಾನಞ್ಚ ಸನ್ತಿಕಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಗುಣಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅತಿವಿಯ ಮೇ ಭಾತಿಕಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ಕಥೇನ್ತಿಯೇವ. ಏಕದಿವಸಮ್ಪಿ ಮೇ ರೂಪೇ ದೋಸಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಕಿತ್ತಕಂ ಕಥೇಸ್ಸತಿ. ಯಂನೂನಾಹಂ ಭಿಕ್ಖುನೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ಅದಸ್ಸೇತ್ವಾವ ತಥಾಗತಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಮಸ್ಸ ಸುಣಿತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ. ಸಾ ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ಅಜ್ಜ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ¶ ಆರೋಚೇಸಿ.

ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ¶ ‘‘ಚಿರಸ್ಸಂ ವತ ರೂಪನನ್ದಾಯ ಸತ್ಥು ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತುಕಾಮತಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾ, ಅಜ್ಜ ಸತ್ಥಾ ¶ ಇಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಚಿತ್ರಧಮ್ಮದೇಸನಂ ನಾನಾನಯಂ ದೇಸೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತುಟ್ಠಮಾನಸಾ ತಂ ಆದಾಯ ನಿಕ್ಖಮಿಂಸು. ಸಾ ನಿಕ್ಖನ್ತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ‘‘ಅಹಂ ಅತ್ತಾನಂ ನೇವ ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ರೂಪನನ್ದಾ ಮಯ್ಹಂ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಆಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಕೀದಿಸೀ ನು ಖೋ ತಸ್ಸಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಸಪ್ಪಾಯಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ರೂಪಗರುಕಾ ಏಸಾ ಅತ್ತಭಾವೇ ಬಲವಸಿನೇಹಾ, ಕಣ್ಟಕೇನ ಕಣ್ಟಕುದ್ಧರಣಂ ವಿಯ ರೂಪೇನೇವಸ್ಸಾ ರೂಪಮದನಿಮ್ಮದನಂ ಸಪ್ಪಾಯ’’ನ್ತಿ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಂ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ವಿಹಾರಂ ಪವಿಸನಸಮಯೇ ಏಕಂ ಪನ ಅಭಿರೂಪಂ ಇತ್ಥಿಂ ಸೋಳಸವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕಂ ರತ್ತವತ್ಥನಿವತ್ಥಂ ಸಬ್ಬಾಭರಣಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ ಬೀಜನಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಠತ್ವಾ ಬೀಜಯಮಾನಂ ಇದ್ಧಿಬಲೇನ ಅಭಿನಿಮ್ಮಿನಿ. ತಂ ಖೋ ಪನ ಇತ್ಥಿಂ ಸತ್ಥಾ ಚೇವ ಪಸ್ಸತಿ ರೂಪನನ್ದಾ ಚ. ಸಾ ಭಿಕ್ಖುನೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಹಾರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಪಿಟ್ಠಿಪಸ್ಸೇ ಠತ್ವಾ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಅನ್ತರೇ ನಿಸಿನ್ನಾ ಪಾದನ್ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸತ್ಥಾರಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೀ ಲಕ್ಖಣವಿಚಿತ್ತಂ ಅನುಬ್ಯಞ್ಜನಸಮುಜ್ಜಲಂ ಬ್ಯಾಮಪ್ಪಭಾಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಸತ್ಥು ಸರೀರಂ ದಿಸ್ವಾ ಪುಣ್ಣಚನ್ದಸಸ್ಸಿರಿಕಂ ಮುಖಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೀ ಸಮೀಪೇ ಠಿತಂ ಇತ್ಥಿರೂಪಂ ಅದ್ದಸ ¶ . ಸಾ ತಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಅತ್ತಭಾವಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೀ ಸುವಣ್ಣರಾಜಹಂಸಿಯಾ ಪುರತೋ ಕಾಕೀಸದಿಸಂ ಅತ್ತಾನಂ ಅವಮಞ್ಞಿ. ಇದ್ಧಿಮಯರೂಪಂ ದಿಟ್ಠಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯೇವ ಹಿ ತಸ್ಸಾ ಅಕ್ಖೀನಿ ಭಮಿಂಸು. ಸಾ ‘‘ಅಹೋ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಕೇಸಾ ಸೋಭನಾ, ಅಹೋ ನಲಾಟಂ ಸೋಭನ’’ನ್ತಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಸಾರೀರಪ್ಪದೇಸಾನಂ ರೂಪಸಿರಿಯಾ ಸಮಾಕಡ್ಢಿತಚಿತ್ತಾ ತಸ್ಮಿಂ ರೂಪೇ ಬಲವಸಿನೇಹಾ ಅಹೋಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸಾ ತತ್ಥ ಅಭಿರತಿಂ ಞತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋವ ತಂ ರೂಪಂ ಸೋಳಸವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕಭಾವಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ವೀಸತಿವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕಂ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇಸಿ. ರೂಪನನ್ದಾ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ನ ವತಿದಂ ರೂಪಂ ಪುರಿಮಸದಿಸ’’ನ್ತಿ ಥೋಕಂ ವಿರತ್ತಚಿತ್ತಾ ಅಹೋಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಅನುಕ್ಕಮೇನೇವ ತಸ್ಸಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ಸಕಿಂ ವಿಜಾತವಣ್ಣಂ ಮಜ್ಝಿಮಿತ್ಥಿವಣ್ಣಂ ಜರಾಜಿಣ್ಣಮಹಲ್ಲಿಕಿತ್ಥಿವಣ್ಣಞ್ಚ ದಸ್ಸೇಸಿ. ಸಾಪಿ ಅನುಪುಬ್ಬೇನೇವ ‘‘ಇದಮ್ಪಿ ಅನ್ತರಹಿತಂ, ಇದಮ್ಪಿ ಅನ್ತರಹಿತ’’ನ್ತಿ ಜರಾಜಿಣ್ಣಕಾಲೇ ತಂ ವಿರಜ್ಜಮಾನಾ ಖಣ್ಡದನ್ತಿಂ ಪಲಿತಸಿರಂ ಓಭಗ್ಗಂ ಗೋಪಾನಸಿವಙ್ಕಂ ದಣ್ಡಪರಾಯಣಂ ಪವೇಧಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ಅತಿವಿಯ ವಿರಜ್ಜಿ. ಅಥ ಸತ್ಥಾ ತಂ ಬ್ಯಾಧಿನಾ ಅಭಿಭೂತಂ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇಸಿ. ಸಾ ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ದಣ್ಡಞ್ಚ ತಾಲವಣ್ಟಞ್ಚ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಮಹಾವಿರವಂ ¶ ವಿರವಮಾನಾ ಭೂಮಿಯಂ ಪತಿತ್ವಾ ಸಕೇ ಮುತ್ತಕರೀಸೇ ನಿಮುಗ್ಗಾ ಅಪರಾಪರಂ ಪರಿವತ್ತಿ. ರೂಪನನ್ದಾ ತಮ್ಪಿ ¶ ದಿಸ್ವಾ ಅತಿವಿಯ ವಿರಜ್ಜಿ. ಸತ್ಥಾಪಿ ತಸ್ಸಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ಮರಣಂ ದಸ್ಸೇಸಿ. ಸಾ ತಙ್ಖಣಂಯೇವ ಉದ್ಧುಮಾತಕಭಾವಂ ಆಪಜ್ಜಿ, ನವಹಿ ವಣಮುಖೇಹಿ ಪುಬ್ಬವಟ್ಟಿಯೋ ಚೇವ ಪುಳವಾ ಚ ಪಗ್ಘರಿಂಸು, ಕಾಕಾದಯೋ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ವಿಲುಮ್ಪಿಂಸು. ರೂಪನನ್ದಾಪಿ ತಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಇತ್ಥೀ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ಜರಂ ಪತ್ತಾ, ಬ್ಯಾಧಿಂ ಪತ್ತಾ, ಮರಣಂ ಪತ್ತಾ, ಇಮಸ್ಸಾಪಿ ಮೇ ಅತ್ತಭಾವಸ್ಸ ಏವಮೇವ ಜರಾಬ್ಯಾಧಿಮರಣಾನಿ ಆಗಮಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಅತ್ತಭಾವಂ ಅನಿಚ್ಚತೋ ಪಸ್ಸಿ. ಅನಿಚ್ಚತೋ ದಿಟ್ಠತ್ತಾ ಏವ ಪನ ದುಕ್ಖತೋ ಅನತ್ತತೋ ದಿಟ್ಠೋಯೇವ ಹೋತಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ತಯೋ ಭವಾ ಆದಿತ್ತಾ ಗೇಹಾ ವಿಯ ಗೀವಾಯ ಬದ್ಧಕುಣಪಂ ವಿಯ ಚ ¶ ಉಪಟ್ಠಹಿಂಸು, ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಾಭಿಮುಖಂ ಚಿತ್ತಂ ಪಕ್ಖನ್ದಿ. ಸತ್ಥಾ ತಾಯ ಅನಿಚ್ಚತೋ ದಿಟ್ಠಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ ನು ಖೋ ಸಯಮೇವ ಅತ್ತನೋ ಪತಿಟ್ಠಂ ಕಾತು’’ನ್ತಿ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ‘‘ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ, ಬಹಿದ್ಧಾ ಪಚ್ಚಯಂ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಸಪ್ಪಾಯವಸೇನ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಆಹ –

‘‘ಆತುರಂ ಅಸುಚಿಂ ಪೂತಿಂ, ಪಸ್ಸ ನನ್ದೇ ಸಮುಸ್ಸಯಂ;

ಉಗ್ಘರನ್ತಂ ಪಗ್ಘರನ್ತಂ, ಬಾಲಾನಂ ಅಭಿಪತ್ಥಿತಂ.

‘‘ಯಥಾ ಇದಂ ತಥಾ ಏತಂ, ಯಥಾ ಏತಂ ತಥಾ ಇದಂ;

ಧಾತುತೋ ಸುಞ್ಞತೋ ಪಸ್ಸ, ಮಾ ಲೋಕಂ ಪುನರಾಗಮಿ;

ಭವೇ ಛನ್ದಂ ವಿರಾಜೇತ್ವಾ, ಉಪಸನ್ತೋ ಚರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. –

ಇತ್ಥಂ ¶ ಸುದಂ ಭಗವಾ ನನ್ದಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ಆರಬ್ಭ ಇಮಾ ಗಾಥಾಯೋ ಅಭಾಸಿತ್ಥಾತಿ. ನನ್ದಾ ದೇಸನಾನುಸಾರೇನ ಞಾಣಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪಾಪುಣಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ಉಪರಿ ತಿಣ್ಣಂ ಮಗ್ಗಫಲಾನಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಪರಿವಾಸತ್ಥಾಯ ಸುಞ್ಞತಾಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥೇತುಂ, ‘‘ನನ್ದೇ, ಮಾ ‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸರೀರೇ ಸಾರೋ ಅತ್ಥೀ’ತಿ ಸಞ್ಞಂ ಕರಿ. ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೋಪಿ ಹಿ ಏತ್ಥ ಸಾರೋ ನತ್ಥಿ, ತೀಣಿ ಅಟ್ಠಿಸತಾನಿ ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ಕತಂ ಅಟ್ಠಿನಗರಮೇತ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಅಟ್ಠೀನಂ ನಗರಂ ಕತಂ, ಮಂಸಲೋಹಿತಲೇಪನಂ;

ಯತ್ಥ ಜರಾ ಚ ಮಚ್ಚು ಚ, ಮಾನೋ ಮಕ್ಖೋ ಚ ಓಹಿತೋ’’ತಿ.

ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಯಥೇವ ಹಿ ಪುಬ್ಬಣ್ಣಾಪರಣ್ಣಾದೀನಂ ಓದಹನತ್ಥಾಯ ಕಟ್ಠಾನಿ ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ವಲ್ಲೀಹಿ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಮತ್ತಿಕಾಯ ವಿಲಿಮ್ಪೇತ್ವಾ ನಗರಸಙ್ಖಾತಂ ಬಹಿದ್ಧಾ ಗೇಹಂ ¶ ಕರೋನ್ತಿ, ಏವಮಿದಂ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಮ್ಪಿ ತೀಣಿ ಅಟ್ಠಿಸತಾನಿ ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ನ್ಹಾರುವಿನದ್ಧಂ ಮಂಸಲೋಹಿತಲೇಪನಂ ತಚಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ಜೀರಣಲಕ್ಖಣಾಯ ಜರಾಯ ಮರಣಲಕ್ಖಣಸ್ಸ ಮಚ್ಚುನೋ ಆರೋಹಸಮ್ಪದಾದೀನಿ ಪಟಿಚ್ಚ ಮಞ್ಞನಲಕ್ಖಣಸ್ಸ ಮಾನಸ್ಸ ಸುಕತಕಾರಣವಿನಾಸನಲಕ್ಖಣಸ್ಸ ಮಕ್ಖಸ್ಸ ಚ ಓದಹನತ್ಥಾಯ ¶ ನಗರಂ ಕತಂ. ಏವರೂಪೋ ಏವ ಹಿ ಏತ್ಥ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕೋ ಆಬಾಧೋ ಓಹಿತೋ, ಇತೋ ಉದ್ಧಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಗಯ್ಹೂಪಗಂ ನತ್ಥೀತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಸಾ ಥೇರೀ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ, ಮಹಾಜನಸ್ಸಾಪಿ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣೀ ರೂಪನನ್ದಾಥೇರೀವತ್ಥು ಪಞ್ಚಮಂ.

ಜೀರನ್ತಿ ¶ ವೇತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಮಲ್ಲಿಕಂ ದೇವಿಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸಾ ಕಿರ ಏಕದಿವಸಂ ನ್ಹಾನಕೋಟ್ಠಕಂ ಪವಿಟ್ಠಾ ಮುಖಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ಓನತಸರೀರಾ ಜಙ್ಘಂ ಧೋವಿತುಂ ಆರಭಿ. ತಾಯ ಚ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಪವಿಟ್ಠೋ ಏಕೋ ವಲ್ಲಭಸುನಖೋ ಅತ್ಥಿ. ಸೋ ತಂ ತಥಾ ಓನತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಸದ್ಧಮ್ಮಸನ್ಥವಂ ಕಾತುಂ ಆರಭಿ. ಸಾ ಫಸ್ಸಂ ಸಾದಿಯನ್ತೀ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ರಾಜಾಪಿ ಉಪರಿಪಾಸಾದೇ ವಾತಪಾನೇನ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ತತೋ ಆಗತಕಾಲೇ ‘‘ನಸ್ಸ, ವಸಲಿ, ಕಸ್ಮಾ ಏವರೂಪಮಕಾಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ಕಿಂ ಮಯಾ ಕತಂ, ದೇವಾತಿ. ಸುನಖೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸನ್ಥವೋತಿ. ನತ್ಥೇತಂ, ದೇವಾತಿ. ಮಯಾ ಸಾಮಂ ದಿಟ್ಠಂ, ನಾಹಂ ತವ ಸದ್ದಹಿಸ್ಸಾಮಿ, ನಸ್ಸ, ವಸಲೀತಿ. ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಯೋ ಕೋಚಿ ಇಮಂ ಕೋಟ್ಠಕಂ ಪವಿಟ್ಠೋ ಇಮಿನಾ ವಾತಪಾನೇನ ಓಲೋಕೇನ್ತಸ್ಸ ಏಕೋವ ದ್ವಿಧಾ ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿ ಅಭೂತಂ ಕಥೇಸಿ. ದೇವ, ಸಚೇ ಮೇ ಸದ್ದಹಸಿ, ಏತಂ ಕೋಟ್ಠಕಂ ಪವಿಸ, ಅಹಂ ತಂ ಇಮಿನಾ ವಾತಪಾನೇನ ¶ ಓಲೋಕೇಸ್ಸಾಮೀತಿ. ರಾಜಾ ಮೂಳ್ಹಧಾತುಕೋ ತಸ್ಸಾ ವಚನಂ ಸದ್ದಹಿತ್ವಾ ಕೋಟ್ಠಕಂ ಪಾವಿಸಿ. ಸಾಪಿ ಖೋ ದೇವೀ ವಾತಪಾನೇ ಠತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೀ ‘‘ಅನ್ಧಬಾಲ, ಮಹಾರಾಜ, ಕಿಂ ನಾಮೇತಂ, ಅಜಿಕಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಸನ್ಥವಂ ಕರೋಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ನಾಹಂ, ಭದ್ದೇ, ಏವರೂಪಂ ಕರೋಮೀ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತೇಪಿ ‘‘ಮಯಾ ಸಾಮಂ ದಿಟ್ಠಂ, ನಾಹಂ ತವ ಸದ್ದಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ.

ತಂ ¶ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾ ‘‘ಅದ್ಧಾ ಇಮಂ ಕೋಟ್ಠಕಂ ಪವಿಟ್ಠೋ ಏಕೋವ ದ್ವಿಧಾ ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿ ಸದ್ದಹಿ. ಮಲ್ಲಿಕಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ರಾಜಾ ಅನ್ಧಬಾಲತಾಯ ಮಯಾ ವಞ್ಚಿತೋ, ಪಾಪಂ ಮೇ ಕತಂ, ಅಯಞ್ಚ ಮೇ ಅಭೂತೇನ ಅಬ್ಭಾಚಿಕ್ಖಿತೋ, ಇದಂ ಮೇ ಕಮ್ಮಂ ಸತ್ಥಾಪಿ ಜಾನಿಸ್ಸತಿ, ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾಪಿ ಅಸೀತಿ ಮಹಾಸಾವಕಾಪಿ ಜಾನಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಅಹೋ ವತ ಮೇ ಭಾರಿಯಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತ’’ನ್ತಿ. ಅಯಂ ಕಿರ ರಞ್ಞೋ ಅಸದಿಸದಾನೇ ಸಹಾಯಿಕಾ ಅಹೋಸಿ. ತತ್ಥ ಚ ಏಕದಿವಸಂ ಕತಪರಿಚ್ಚಾಗೋ ಧನಸ್ಸ ಚುದ್ದಸಕೋಟಿಅಗ್ಘನಕೋ ಅಹೋಸಿ. ತಥಾಗತಸ್ಸ ಸೇತಚ್ಛತ್ತಂ ನಿಸೀದನಪಲ್ಲಙ್ಕೋ ಆಧಾರಕೋ ಪಾದಪೀಠನ್ತಿ ಇಮಾನಿ ಪನ ಚತ್ತಾರಿ ಅನಗ್ಘಾನೇವ ಅಹೇಸುಂ. ಸಾ ಮರಣಕಾಲೇ ಏವರೂಪಂ ಮಹಾಪರಿಚ್ಚಾಗಂ ನಾನುಸ್ಸರಿತ್ವಾ ತದೇವ ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತೀ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಅವೀಚಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ರಞ್ಞೋ ಪನ ಸಾ ಅತಿವಿಯ ಪಿಯಾ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ಬಲವಸೋಕಾಭಿಭೂತೋ ತಸ್ಸಾ ಸರೀರಕಿಚ್ಚಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ‘‘ನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನಮಸ್ಸಾ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಯಥಾ ಸೋ ಆಗತಕಾರಣಂ ನ ಸರತಿ, ತಥಾ ಅಕಾಸಿ. ಸೋ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಸಾರಣೀಯಧಮ್ಮಕಥಂ ¶ ಸುತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಪವಿಟ್ಠಕಾಲೇ ಸರಿತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಭಣೇ ಮಲ್ಲಿಕಾಯ ನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನಂ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಮುಟ್ಠೋ, ಸ್ವೇ ಪುನ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪುನದಿವಸೇಪಿ ಅಗಮಾಸಿ. ಸತ್ಥಾಪಿ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಸತ್ತ ದಿವಸಾನಿ ಯಥಾ ಸೋ ನ ಸರತಿ ¶ , ತಥಾ ಅಕಾಸಿ. ಸಾಪಿ ಸತ್ತಾಹಮೇವ ನಿರಯೇ ಪಚ್ಚಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಮೇ ದಿವಸೇ ತತೋ ಚುತಾ ತುಸಿತಭವನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಕಸ್ಮಾ ಪನಸ್ಸ ಸತ್ಥಾ ಅಸರಣಭಾವಂ ಅಕಾಸೀತಿ? ಸಾ ಕಿರ ತಸ್ಸ ಅತಿವಿಯ ಪಿಯಾ ಅಹೋಸಿ ಮನಾಪಾ, ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಸಾ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ಏವರೂಪಾ ಸದ್ಧಾಸಮ್ಪನ್ನಾ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ, ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಂ ಗೇಹೇ ಪವತ್ತಂ ನಿಚ್ಚಭತ್ತಂ ಹರಾಪೇತ್ವಾ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಯ್ಯ, ತೇನಸ್ಸ ಸತ್ಥಾ ಸತ್ತಾಹಂ ಅಸರಣಭಾವಂ ಕತ್ವಾ ಅಟ್ಠಮೇ ದಿವಸೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತೋ ಸಯಮೇವ ರಾಜಕುಲದ್ವಾರಂ ಅಗಮಾಸಿ.

ರಾಜಾ ‘‘ಸತ್ಥಾ ಆಗತೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಆದಾಯ ಪಾಸಾದಂ ಅಭಿರುಹಿತುಂ ಆರಭಿ. ಸತ್ಥಾ ಪನ ರಥಸಾಲಾಯ ನಿಸೀದಿತುಂ ಆಕಾರಂ ದಸ್ಸೇಸಿ. ರಾಜಾ ಸತ್ಥಾರಂ ತತ್ಥೇವ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಯಾಗುಖಜ್ಜಕೇನ ಪಟಿಮಾನೇತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೋವ ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಮಲ್ಲಿಕಾಯ ದೇವಿಯಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನಂ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಮುಟ್ಠೋ, ಕತ್ಥ ನು ಖೋ ಸಾ, ಭನ್ತೇ, ನಿಬ್ಬತ್ತಾತಿ. ತುಸಿತಭವನೇ, ಮಹಾರಾಜಾತಿ, ಭನ್ತೇ, ತಾಯ ತುಸಿತಭವನೇ ಅನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿಯಾ ಕೋ ಅಞ್ಞೋ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸತಿ ¶ , ಭನ್ತೇ, ನತ್ಥಿ ತಾಯ ಸದಿಸಾ ಇತ್ಥೀ. ತಸ್ಸಾ ಹಿ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನಾದೀಸು ‘‘ಸ್ವೇ ತಥಾಗತಸ್ಸ ¶ ಇದಂ ದಸ್ಸಾಮಿ, ಇದಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ದಾನಸಂವಿಧಾನಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಕಿಚ್ಚಮೇವ ನತ್ಥಿ, ಭನ್ತೇ, ತಸ್ಸಾ ಪರಲೋಕಂ ಗತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸರೀರಂ ಮೇ ನ ವಹತೀತಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಸಬ್ಬೇಸಂ ಧುವಧಮ್ಮೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ, ಮಹಾರಾಜ, ರಥೋ ಕಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾ ಸಿರಸ್ಮಿಂ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಪಿತಾಮಹಸ್ಸ ಮೇ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಅಯಂ ಕಸ್ಸಾ’’ತಿ? ‘‘ಪಿತು ಮೇ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಅಯಂ ಪನ ರಥೋ ಕಸ್ಸಾ’’ತಿ? ‘‘ಮಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ಏವಂ ವುತ್ತೇ ಸತ್ಥಾ, ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ತವ ಪಿತಾಮಹಸ್ಸ ರಥೋ ತೇನೇವಾಕಾರೇನ ತವ ಪಿತು ರಥಂ ನ ಪಾಪುಣಿ, ತವ ಪಿತು ರಥೋ ತವ ರಥಂ ನ ಪಾಪುಣಿ, ಏವರೂಪಸ್ಸ ನಾಮ ಕಟ್ಠಕಲಿಙ್ಗರಸ್ಸಾಪಿ ಜರಾ ಆಗಚ್ಛತಿ, ಕಿಮಙ್ಗಂ ಪನ ಅತ್ತಭಾವಸ್ಸ. ಮಹಾರಾಜ, ಸಪ್ಪುರಿಸಧಮ್ಮಸ್ಸೇವ ಹಿ ಜರಾ ನತ್ಥಿ, ಸತ್ತಾ ಪನ ಅಜೀರಕಾ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

ಸನ್ತೋ ಹವೇ ಸಬ್ಭಿ ಪವೇದಯನ್ತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ವೇತಿ ನಿಪಾತೋ. ಸುಚಿತ್ತಾತಿ ಸತ್ತಹಿ ರತನೇಹಿ ಅಪರೇಹಿ ಚ ರಥಾಲಙ್ಕಾರೇಹಿ ಸುಟ್ಠು ಚಿತ್ತಿತಾ ರಾಜೂನಂ ರಥಾಪಿ ಜೀರನ್ತಿ. ಸರೀರಮ್ಪೀತಿ ನ ಕೇವಲಂ ರಥಾ ಏವ, ಇದಂ ಸುಪ್ಪಟಿಜಗ್ಗಿತಂ ¶ ಸರೀರಮ್ಪಿ ಖಣ್ಡಿಚ್ಚಾದೀನಿ ¶ ಪಾಪುಣನ್ತಂ ಜರಂ ಉಪೇತಿ. ಸತಞ್ಚಾತಿ ಬುದ್ಧಾದೀನಂ ಪನ ಸನ್ತಾನಂ ನವವಿಧೋ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮೋ ಚ ಕಿಞ್ಚಿ ಉಪಘಾತಂ ನ ಉಪೇತೀತಿ ನ ಜರಂ ಉಪೇತಿ ನಾಮ. ಪವೇದಯನ್ತೀತಿ ಏವಂ ಸನ್ತೋ ಬುದ್ಧಾದಯೋ ಸಬ್ಭಿ ಪಣ್ಡಿತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಅಪ್ಪಸ್ಸುತಾಯನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಲಾಳುದಾಯಿತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸೋ ¶ ಕಿರ ಮಙ್ಗಲಂ ಕರೋನ್ತಾನಂ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ತಿರೋಕುಟ್ಟೇಸು ತಿಟ್ಠನ್ತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಖು. ಪಾ. ೭.೧; ಪೇ. ವ. ೧೪) ನಯೇನ ಅವಮಙ್ಗಲಂ ಕಥೇತಿ, ಅವಮಙ್ಗಲಂ ಕರೋನ್ತಾನಂ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಿರೋಕುಟ್ಟಾದೀಸು ಕಥೇತಬ್ಬೇಸು ‘‘ದಾನಞ್ಚ ಧಮ್ಮಚರಿಯಾ ಚಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಖು. ಪಾ. ೫.೭; ಸು. ನಿ. ೨೬೬) ನಯೇನ ಮಙ್ಗಲಗಾಥಾ ವಾ ‘‘ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ವಿತ್ತಂ ಇಧ ವಾ ಹುರಂ ವಾ’’ತಿ ರತನಸುತ್ತಂ (ಖು. ಪಾ. ೬.೩; ಸು. ನಿ. ೨೨೬) ವಾ ಕಥೇತಿ. ಏವಂ ತೇಸು ತೇಸು ಠಾನೇಸು ‘‘ಅಞ್ಞಂ ಕಥೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಞ್ಞಂ ಕಥೇನ್ತೋಪಿ ‘‘ಅಞ್ಞಂ ಕಥೇಮೀ’’ತಿ ನ ಜಾನಾತಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ತಸ್ಸ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಆರೋಚೇಸುಂ – ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ, ಲಾಳುದಾಯಿಸ್ಸ ಮಙ್ಗಲಾಮಙ್ಗಲಟ್ಠಾನೇಸು ಗಮನೇನ, ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಕಥೇತಬ್ಬೇ ಅಞ್ಞಮೇವ ¶ ಕಥೇತೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವೇಸ ಏವಂ ಕಥೇತಿ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಕಥೇತಬ್ಬೇ ಅಞ್ಞಮೇವ ಕಥೇಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ –

ಅತೀತೇ ಕಿರ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಅಗ್ಗಿದತ್ತಸ್ಸ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಸೋಮದತ್ತಕುಮಾರೋ ನಾಮ ರಾಜಾನಂ ಉಪಟ್ಠಹಿ. ಸೋ ರಞ್ಞಾ ಪಿಯೋ ಅಹೋಸಿ ಮನಾಪೋ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಪನ ಕಸಿಕಮ್ಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಜೀವತಿ. ತಸ್ಸ ದ್ವೇಯೇವ ಗೋಣಾ ಅಹೇಸುಂ. ತೇಸು ಏಕೋ ಮತೋ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಪುತ್ತಂ ಆಹ – ‘‘ತಾತ, ಸೋಮದತ್ತ, ರಾಜಾನಂ ಮೇ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಏಕಂ ಗೋಣಂ ಆಹರಾ’’ತಿ. ಸೋಮದತ್ತೋ ‘‘ಸಚಾಹಂ ರಾಜಾನಂ ಯಾಚಿಸ್ಸಾಮಿ, ಲಹುಭಾವೋ ಮೇ ಪಞ್ಞಾಯಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇಯೇವ, ತಾತ, ರಾಜಾನಂ ಯಾಚಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ತೇನ ಹಿ, ತಾತ, ಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಯಾಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ದನ್ಧಪಞ್ಞೋ ಅಭಿಕ್ಕಮಾದಿವಚನಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಜಾನಾತಿ, ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಅಞ್ಞಮೇವ ವದತಿ, ಸಿಕ್ಖಾಪೇತ್ವಾ ಪನ ನಂ ನೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ತಂ ಆದಾಯ ಬೀರಣತ್ಥಮ್ಭಕಂ ನಾಮ ಸುಸಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಿಣಕಲಾಪೇ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ¶ ರಾಜಾ, ಅಯಂ ಉಪರಾಜಾ, ಅಯಂ ಸೇನಾಪತೀ’’ತಿ ನಾಮಾನಿ ಕತ್ವಾ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಪಿತು ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇಹಿ ರಾಜಕುಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏವಂ ಅಭಿಕ್ಕಮಿತಬ್ಬಂ, ಏವಂ ಪಟಿಕ್ಕಮಿತಬ್ಬಂ, ಏವಂ ನಾಮ ರಾಜಾ ವತ್ತಬ್ಬೋ, ಏವಂ ನಾಮ ಉಪರಾಜಾ, ರಾಜಾನಂ ಪನ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘ಜಯತು ಭವಂ, ಮಹಾರಾಜಾ’ತಿ ವತ್ವಾ ಏವಂ ಠತ್ವಾ ಇಮಂ ¶ ಗಾಥಂ ವತ್ವಾ ಗೋಣಂ ಯಾಚೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ಗಾಥಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇಸಿ –

‘‘ದ್ವೇ ಮೇ ಗೋಣಾ ಮಹಾರಾಜ, ಯೇಹಿ ಖೇತ್ತಂ ಕಸಾಮಸೇ;

ತೇಸು ಏಕೋ ಮತೋ ದೇವ, ದುತಿಯಂ ದೇಹಿ ಖತ್ತಿಯಾ’’ತಿ.

ಸೋ ಹಿ ಸಂವಚ್ಛರಮತ್ತೇನ ತಂ ಗಾಥಂ ಪಗುಣಂ ಕತ್ವಾ ಪಗುಣಭಾವಂ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ‘‘ತೇನ ಹಿ, ತಾತ, ಕಞ್ಚಿದೇವ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಆದಾಯ ಆಗಚ್ಛಥ, ಅಹಂ ¶ ಪುರಿಮತರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಠಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಸಾಧು, ತಾತಾ’’ತಿ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸೋಮದತ್ತಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಠಿತಕಾಲೇ ಉಸ್ಸಾಹಪ್ಪತ್ತೋ ರಾಜಕುಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞಾ ತುಟ್ಠಚಿತ್ತೇನ ಕತಪಟಿಸಮ್ಮೋದನೋ, ‘‘ತಾತ, ಚಿರಸ್ಸಂ ವತ ಆಗತತ್ಥ, ಇದಮಾಸನಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ವದಥ, ಯೇನತ್ಥೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ದ್ವೇ ಮೇ ಗೋಣಾ ಮಹಾರಾಜ, ಯೇಹಿ ಖೇತ್ತಂ ಕಸಾಮಸೇ;

ತೇಸು ಏಕೋ ಮತೋ ದೇವ, ದುತಿಯಂ ಗಣ್ಹ ಖತ್ತಿಯಾ’’ತಿ.

ರಞ್ಞಾ ‘‘ಕಿಂ ವದೇಸಿ, ತಾತ, ಪುನ ವದೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ತಮೇವ ಗಾಥಂ ಆಹ. ರಾಜಾ ತೇನ ವಿರಜ್ಝಿತ್ವಾ ಕಥಿತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಸಿತಂ ಕತ್ವಾ, ‘‘ಸೋಮದತ್ತ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಗೇಹೇ ಬಹೂ ಮಞ್ಞೇ ಗೋಣಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇಹಿ ದಿನ್ನಾ ಬಹೂ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ, ದೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ತುಸ್ಸಿತ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಸೋಳಸ ಗೋಣೇ ಅಲಙ್ಕಾರಭಣ್ಡಕಂ ನಿವಾಸಗಾಮಞ್ಚಸ್ಸ ಬ್ರಹ್ಮದೇಯ್ಯಂ ದತ್ವಾ ಮಹನ್ತೇನ ಯಸೇನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಉಯ್ಯೋಜೇಸೀತಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ‘‘ತದಾ ರಾಜಾ ಆನನ್ದೋ ಅಹೋಸಿ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಲಾಳುದಾಯೀ, ಸೋಮದತ್ತೋ ಪನ ಅಹಮೇವಾ’’ತಿ ಜಾತಕಂ ¶ ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ, ಪುಬ್ಬೇಪೇಸ ಅತ್ತನೋ ಅಪ್ಪಸ್ಸುತತಾಯ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಅಞ್ಞಮೇವ ವದತಿ. ಅಪ್ಪಸ್ಸುತಪುರಿಸೋ ಹಿ ಬಲಿಬದ್ದಸದಿಸೋ ನಾಮ ಹೋತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಅಪ್ಪಸ್ಸುತಾಯಂ ಪುರಿಸೋ, ಬಲಿಬದ್ದೋವ ಜೀರತಿ;

ಮಂಸಾನಿ ತಸ್ಸ ವಡ್ಢನ್ತಿ, ಪಞ್ಞಾ ತಸ್ಸ ನ ವಡ್ಢತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ಅಪ್ಪಸ್ಸುತಾಯನ್ತಿ ಏಕಸ್ಸ ವಾ ದ್ವಿನ್ನಂ ವಾ ಪಣ್ಣಾಸಕಾನಂ. ಅಥ ವಾ ಪನ ವಗ್ಗಾನಂ ಸಬ್ಬನ್ತಿಮೇನ ಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಏಕಸ್ಸ ವಾ ದ್ವಿನ್ನಂ ವಾ ಸುತ್ತನ್ತಾನಂ ವಾಪಿ ಅಭಾವೇನ ಅಪ್ಪಸ್ಸುತೋ ಅಯಂ. ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಪನ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಅನುಯುಞ್ಜನ್ತೋ ಬಹುಸ್ಸುತೋವ. ಬಲಿಬದ್ದೋವ ಜೀರತೀತಿ ಯಥಾ ಹಿ ಬಲಿಬದ್ದೋ ಜೀರಮಾನೋ ವಡ್ಢಮಾನೋ ನೇವ ಮಾತು, ನ ಪಿತು, ನ ಸೇಸಞಾತಕಾನಂ ಅತ್ಥಾಯ ವಡ್ಢತಿ, ಅಥ ಖೋ ನಿರತ್ಥಕಮೇವ ಜೀರತಿ, ಏವಮೇವಂ ಅಯಮ್ಪಿ ನ ಉಪಜ್ಝಾಯವತ್ತಂ ಕರೋತಿ, ನ ಆಚರಿಯವತ್ತಂ, ನ ಆಗನ್ತುಕವತ್ತಾದೀನಿ, ನ ಭಾವನಾರಾಮತಂ ಅನುಯುಞ್ಜತಿ, ನಿರತ್ಥಕಮೇವ ಜೀರತಿ, ಮಂಸಾನಿ ತಸ್ಸ ವಡ್ಢನ್ತೀತಿ ಯಥಾ ಬಲಿಬದ್ದಸ್ಸ ‘‘ಯುಗನಙ್ಗಲಾದೀನಿ ವಹಿತುಂ ಅಸಮತ್ಥೋ ಏಸೋ’’ತಿ ಅರಞ್ಞೇ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಸ್ಸ ತತ್ಥೇವ ವಿಚರನ್ತಸ್ಸ ¶ ಖಾದನ್ತಸ್ಸ ಪಿವನ್ತಸ್ಸ ಮಂಸಾನಿ ವಡ್ಢನ್ತಿ, ಏವಮೇವ ಇಮಸ್ಸಾಪಿ ಉಪಜ್ಝಾಯಾದೀಹಿ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಸ್ಸ ಸಙ್ಘಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯೇ ಲಭಿತ್ವಾ ಉದ್ಧವಿರೇಚನಾದೀನಿ ಕತ್ವಾ ಕಾಯಂ ಪೋಸೇನ್ತಸ್ಸ ¶ ಮಂಸಾನಿ ವಡ್ಢನ್ತಿ, ಥೂಲಸರೀರೋ ಹುತ್ವಾ ವಿಚರತಿ. ಪಞ್ಞಾ ತಸ್ಸಾತಿ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಾ ಪನಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾ ಏಕಙ್ಗುಲಮತ್ತಾಪಿ ನ ವಡ್ಢತಿ, ಅರಞ್ಞೇ ಪನ ಗಚ್ಛಲತಾದೀನಿ ವಿಯ ಛ ದ್ವಾರಾನಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ತಣ್ಹಾ ಚೇವ ನವವಿಧಮಾನೋ ಚ ವಡ್ಢತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಮಹಾಜನೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣೀತಿ.

ಅನೇಕಜಾತಿಸಂಸಾರನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಬೋಧಿರುಕ್ಖಮೂಲೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಉದಾನವಸೇನ ಉದಾನೇತ್ವಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಆನನ್ದತ್ಥೇರೇನ ಪುಟ್ಠೋ ಕಥೇಸಿ.

ಸೋ ಹಿ ಬೋಧಿರುಕ್ಖಮೂಲೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಸೂರಿಯೇ ಅನತ್ಥಙ್ಗತೇಯೇವ ಮಾರಬಲಂ ವಿದ್ಧಂಸೇತ್ವಾ ಪಠಮಯಾಮೇ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಪಟಿಚ್ಛಾದಕಂ ತಮಂ ಪದಾಲೇತ್ವಾ ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೇ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಂ ವಿಸೋಧೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಿಮಯಾಮೇ ಸತ್ತೇಸು ಕಾರುಞ್ಞತಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಪಚ್ಚಯಾಕಾರೇ ಞಾಣಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ತಂ ಅನುಲೋಮಪಟಿಲೋಮವಸೇನ ಸಮ್ಮಸನ್ತೋ ಅರುಣುಗ್ಗಮನವೇಲಾಯ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಅಭಿಸಮ್ಬುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಅನೇಕೇಹಿ ಬುದ್ಧಸತಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಅವಿಜಹಿತಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇನ್ತೋ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

‘‘ಅನೇಕಜಾತಿಸಂಸಾರಂ, ಸನ್ಧಾವಿಸ್ಸಂ ಅನಿಬ್ಬಿಸಂ;

ಗಹಕಾರಂ ಗವೇಸನ್ತೋ, ದುಕ್ಖಾ ಜಾತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ.

‘‘ಗಹಕಾರಕ ¶ ¶ ದಿಟ್ಠೋಸಿ, ಪುನ ಗೇಹಂ ನ ಕಾಹಸಿ;

ಸಬ್ಬಾ ತೇ ಫಾಸುಕಾ ಭಗ್ಗಾ, ಗಹಕೂಟಂ ವಿಸಙ್ಖತಂ;

ವಿಸಙ್ಖಾರಗತಂ ಚಿತ್ತಂ, ತಣ್ಹಾನಂ ಖಯಮಜ್ಝಗಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಗಹಕಾರಂ ಗವೇಸನ್ತೋತಿ ಅಹಂ ಇಮಸ್ಸ ಅತ್ತಭಾವಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಗೇಹಸ್ಸ ಕಾರಕಂ ತಣ್ಹಾವಡ್ಢಕಿಂ ಗವೇಸನ್ತೋ ಯೇನ ಞಾಣೇನ ಸಕ್ಕಾ ತಂ ದಟ್ಠುಂ ¶ , ತಸ್ಸ ಬೋಧಿಞಾಣಸ್ಸತ್ಥಾಯ ದೀಪಙ್ಕರಪಾದಮೂಲೇ ಕತಾಭಿನೀಹಾರೋ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಅನೇಕಜಾತಿಸಂಸಾರಂ ಅನೇಕಜಾತಿಸತಸಹಸ್ಸಸಙ್ಖಾತಂ ಇಮಂ ಸಂಸಾರವಟ್ಟಂ ಅನಿಬ್ಬಿಸಂ ತಂ ಞಾಣಂ ಅವಿನ್ದನ್ತೋ ಅಲಭನ್ತೋಯೇವ ಸನ್ಧಾವಿಸ್ಸಂ ಸಂಸರಿಂ, ಅಪರಾಪರಂ ಅನುವಿಚರಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ದುಕ್ಖಾ ಜಾತಿ ಪುನಪ್ಪುನನ್ತಿ ಇದಂ ಗಹಕಾರಕಗವೇಸನಸ್ಸ ಕಾರಣವಚನಂ. ಯಸ್ಮಾ ಜರಾಬ್ಯಾಧಿಮರಣಮಿಸ್ಸಿತಾಯ ಜಾತಿ ನಾಮೇಸಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಉಪಗನ್ತುಂ ದುಕ್ಖಾ, ನ ಚ ಸಾ ತಸ್ಮಿಂ ಅದಿಟ್ಠೇ ನಿವತ್ತತಿ. ತಸ್ಮಾ ತಂ ಗವೇಸನ್ತೋ ಸನ್ಧಾವಿಸ್ಸನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ದಿಟ್ಠೋಸೀತಿ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝನ್ತೇನ ಮಯಾ ಇದಾನಿ ದಿಟ್ಠೋಸಿ. ಪುನ ಗೇಹನ್ತಿ ಪುನ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಂಸಾರವಟ್ಟೇ ಅತ್ತಭಾವಸಙ್ಖಾತಂ ಮಮ ಗೇಹಂ ನ ಕಾಹಸಿ. ಸಬ್ಬಾ ತೇ ಫಾಸುಕಾ ಭಗ್ಗಾತಿ ತವ ಸಬ್ಬಾ ಅವಸೇಸಾ ಕಿಲೇಸಫಾಸುಕಾ ಮಯಾ ಭಗ್ಗಾ. ಗಹಕೂಟಂ ವಿಸಙ್ಖತನ್ತಿ ಇಮಸ್ಸ ತಯಾ ಕತಸ್ಸ ಅತ್ತಭಾವಗೇಹಸ್ಸ ಅವಿಜ್ಜಾಸಙ್ಖಾತಂ ¶ ಕಣ್ಣಿಕಮಣ್ಡಲಮ್ಪಿ ಮಯಾ ವಿದ್ಧಂಸಿತಂ. ವಿಸಙ್ಖಾರಗತಂ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಇದಾನಿ ಮಮ ಚಿತ್ತಂ ವಿಸಙ್ಖಾರಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಆರಮ್ಮಣಕರಣವಸೇನ ಗತಂ ಅನುಪವಿಟ್ಠಂ. ತಣ್ಹಾನಂ ಖಯಮಜ್ಝಗಾತಿ ತಣ್ಹಾನಂ ಖಯಸಙ್ಖಾತಂ ಅರಹತ್ತಂ ಅಧಿಗತೋಸ್ಮೀತಿ.

ಅಚರಿತ್ವಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಇಸಿಪತನೇ ಮಿಗದಾಯೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಮಹಾಧನಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸೋ ಕಿರ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಅಸೀತಿಕೋಟಿವಿಭವೇ ಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಚಿನ್ತೇಸುಂ – ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕುಲೇ ಮಹಾಭೋಗಕ್ಖನ್ಧೋ, ಪುತ್ತಸ್ಸ ನೋ ಹತ್ಥೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಯಥಾಸುಖಂ ಪರಿಭೋಗಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮ, ಅಞ್ಞೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ. ತಂ ನಚ್ಚಗೀತವಾದಿತಮತ್ತಮೇವ ಸಿಕ್ಖಾಪೇಸುಂ. ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ನಗರೇ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಅಸೀತಿಕೋಟಿವಿಭವೇ ಕುಲೇ ಏಕಾ ಧೀತಾಪಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ತಸ್ಸಾಪಿ ಮಾತಾಪಿತರೋ ತಥೇವ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತಂ ನಚ್ಚಗೀತವಾದಿತಮತ್ತಮೇವ ಸಿಕ್ಖಾಪೇಸುಂ. ತೇಸಂ ವಯಪ್ಪತ್ತಾನಂ ಆವಾಹವಿವಾಹೋ ಅಹೋಸಿ. ಅಥ ನೇಸಂ ಅಪರಭಾಗೇ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಕಾಲಮಕಂಸು. ದ್ವೇಅಸೀತಿಕೋಟಿಧನಂ ಏಕಸ್ಮಿಂಯೇವ ¶ ಗೇಹೇ ಅಹೋಸಿ. ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ದಿವಸಸ್ಸ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ರಞ್ಞೋ ¶ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಗಚ್ಛತಿ. ಅಥ ತಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಧುತ್ತಾ ಚಿನ್ತೇಸುಂ – ‘‘ಸಚಾಯಂ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ಸುರಾಸೋಣ್ಡೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಫಾಸುಕಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಉಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇಮ ನಂ ಸುರಾಸೋಣ್ಡಭಾವ’’ನ್ತಿ. ತೇ ಸುರಂ ಆದಾಯ ಖಜ್ಜಕಮಂಸೇ ಚೇವ ಲೋಣಸಕ್ಖರಾ ¶ ಚ ದುಸ್ಸನ್ತೇ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಮೂಲಕನ್ದೇ ಗಹೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ರಾಜಕುಲತೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಮಗ್ಗಂ ಓಲೋಕಯಮಾನಾ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ತಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸುರಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಲೋಣಸಕ್ಖರಂ ಮುಖೇ ಖಿಪಿತ್ವಾ ಮೂಲಕನ್ದಂ ಡಂಸಿತ್ವಾ ‘‘ವಸ್ಸಸತಂ ಜೀವ ಸಾಮಿ, ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತ, ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಯಂ ಖಾದನಪಿವನಸಮತ್ಥಾ ಭವೇಯ್ಯಾಮಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ಸೋ ತೇಸಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಪಚ್ಛತೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ಚೂಳೂಪಟ್ಠಾಕಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕಿಂ ಏತೇ ಪಿವನ್ತೀ’’ತಿ. ಏಕಂ ಪಾನಕಂ, ಸಾಮೀತಿ. ಮನಾಪಜಾತಿಕಂ ಏತನ್ತಿ. ಸಾಮಿ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಜೀವಲೋಕೇ ಇಮಿನಾ ಸದಿಸಂ ಪಾತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ. ಸೋ ‘‘ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಮಯಾಪಿ ಪಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಥೋಕಂ ಥೋಕಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಪಿವತಿ. ಅಥಸ್ಸ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ತೇ ಧುತ್ತಾ ಪಿವನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ತಂ ಪರಿವಾರಯಿಂಸು. ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಕಾಲೇ ಪರಿವಾರೋ ಮಹಾ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ಸತೇನಪಿ ಸತದ್ವಯೇನಪಿ ಸುರಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಪಿವನ್ತೋ ಇಮಿನಾ ಅನುಕ್ಕಮೇನೇವ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನಾದೀಸು ಕಹಾಪಣರಾಸಿಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸುರಂ ಪಿವನ್ತೋ ‘‘ಇಮಿನಾ ಮಾಲಾ ಆಹರಥ, ಇಮಿನಾ ಗನ್ಧೇ, ಅಯಂ ಜನೋ ಜುತೇ ಛೇಕೋ, ಅಯಂ ನಚ್ಚೇ, ಅಯಂ ಗೀತೇ, ಅಯಂ ವಾದಿತೇ. ಇಮಸ್ಸ ಸಹಸ್ಸಂ ದೇಥ, ಇಮಸ್ಸ ದ್ವೇ ಸಹಸ್ಸಾನೀ’’ತಿ ಏವಂ ವಿಕಿರನ್ತೋ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ಅಸೀತಿಕೋಟಿಧನಂ ಖೇಪೇತ್ವಾ ‘‘ಖೀಣಂ ತೇ, ಸಾಮಿ, ಧನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಕಿಂ ಭರಿಯಾಯ ಮೇ ಸನ್ತಕಂ ನತ್ಥೀತಿ. ಅತ್ಥಿ, ಸಾಮೀತಿ ¶ . ತೇನ ಹಿ ತಂ ಆಹರಥಾತಿ. ತಮ್ಪಿ ತಥೇವ ಖೇಪೇತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಖೇತ್ತಆರಾಮುಯ್ಯಾನಯೋಗ್ಗಾದಿಕಮ್ಪಿ ಅನ್ತಮಸೋ ಭಾಜನಭಣ್ಡಕಮ್ಪಿ ಅತ್ಥರಣಪಾವುರಣನಿಸೀದನಮ್ಪಿ ಸಬ್ಬಂ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ವಿಕ್ಕಿಣಿತ್ವಾ ಖಾದಿ. ಅಥ ನಂ ಮಹಲ್ಲಕಕಾಲೇ ಯೇಹಿಸ್ಸ ಕುಲಸನ್ತಕಂ ಗೇಹಂ ವಿಕ್ಕಿಣಿತ್ವಾ ಗಹಿತಂ, ತೇ ತಂ ಗೇಹಾ ನೀಹರಿಂಸು. ಸೋ ಭರಿಯಂ ಆದಾಯ ಪರಜನಸ್ಸ ಗೇಹಭಿತ್ತಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಸನ್ತೋ ಕಪಾಲಖಣ್ಡಂ ಆದಾಯ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಜನಸ್ಸ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಕಂ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ಆರಭಿ.

ಅಥ ನಂ ಏಕದಿವಸಂ ಆಸನಸಾಲಾಯ ದ್ವಾರೇ ಠತ್ವಾ ದಹರಸಾಮಣೇರೇಹಿ ದಿಯ್ಯಮಾನಂ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಕಭೋಜನಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸತ್ಥಾ ಸಿತಂ ಪಾತ್ವಾಕಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ ಸಿತಕಾರಣಂ ಪುಚ್ಛಿ. ಸತ್ಥಾ ಸಿತಕಾರಣಂ ಕಥೇನ್ತೋ ‘‘ಪಸ್ಸಾನನ್ದ, ಇಮಂ ಮಹಾಧನಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ದ್ವೇಅಸೀತಿಕೋಟಿಧನಂ ¶ ಖೇಪೇತ್ವಾ ಭರಿಯಂ ಆದಾಯ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಚರನ್ತಂ. ಸಚೇ ಹಿ ಅಯಂ ಪಠಮವಯೇ ಭೋಗೇ ಅಖೇಪೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮನ್ತೇ ಪಯೋಜಯಿಸ್ಸ, ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ನಗರೇ ಅಗ್ಗಸೇಟ್ಠಿ ಅಭವಿಸ್ಸ. ಸಚೇ ಪನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸ, ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸ, ಭರಿಯಾಪಿಸ್ಸ ಅನಾಗಾಮಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಸ್ಸ. ಸಚೇ ಮಜ್ಝಿಮವಯೇ ಭೋಗೇ ಅಖೇಪೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮನ್ತೇ ಪಯೋಜಯಿಸ್ಸ, ದುತಿಯಸೇಟ್ಠಿ ಅಭವಿಸ್ಸ, ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜನ್ತೋ ಅನಾಗಾಮೀ ಅಭವಿಸ್ಸ. ಭರಿಯಾಪಿಸ್ಸ ಸಕದಾಗಾಮಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಸ್ಸ. ಸಚೇ ಪಚ್ಛಿಮವಯೇ ಭೋಗೇ ಅಖೇಪೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮನ್ತೇ ಪಯೋಜಯಿಸ್ಸ, ತತಿಯಸೇಟ್ಠಿ ಅಭವಿಸ್ಸ, ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜನ್ತೋಪಿ ¶ ಸಕದಾಗಾಮೀ ಅಭವಿಸ್ಸ ¶ , ಭರಿಯಾಪಿಸ್ಸ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಸ್ಸ. ಇದಾನಿ ಪನೇಸ ಗಿಹಿಭೋಗತೋಪಿ ಪರಿಹೀನೋ ಸಾಮಞ್ಞತೋಪಿ. ಪರಿಹಾಯಿತ್ವಾ ಚ ಪನ ಸುಕ್ಖಪಲ್ಲಲೇ ಕೋಞ್ಚಸಕುಣೋ ವಿಯ ಜಾತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

‘‘ಅಚರಿತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ, ಅಲದ್ಧಾ ಯೋಬ್ಬನೇ ಧನಂ;

ಜಿಣ್ಣಕೋಞ್ಚಾವ ಝಾಯನ್ತಿ, ಖೀಣಮಚ್ಛೇವ ಪಲ್ಲಲೇ.

‘‘ಅಚರಿತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ, ಅಲದ್ಧಾ ಯೋಬ್ಬನೇ ಧನಂ;

ಸೇನ್ತಿ ಚಾಪಾತಿಖೀಣಾವ, ಪುರಾಣಾನಿ ಅನುತ್ಥುನ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಚರಿತ್ವಾತಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವಾಸಂ ಅವಸಿತ್ವಾ. ಯೋಬ್ಬನೇತಿ ಅನುಪ್ಪನ್ನೇ ವಾ ಭೋಗೇ ಉಪ್ಪಾದೇತುಂ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ವಾ ಭೋಗೇ ರಕ್ಖಿತುಂ ಸಮತ್ಥಕಾಲೇ ಧನಮ್ಪಿ ಅಲಭಿತ್ವಾ. ಖೀಣಮಚ್ಛೇತಿ ತೇ ಏವರೂಪಾ ಬಾಲಾ ಉದಕಸ್ಸ ಅಭಾವಾ ಖೀಣಮಚ್ಛೇ ಪಲ್ಲಲೇ ಪರಿಕ್ಖೀಣಪತ್ತಾ ಜಿಣ್ಣಕೋಞ್ಚಾ ವಿಯ ಅವಝಾಯನ್ತಿ. ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಪಲ್ಲಲೇ ಉದಕಸ್ಸ ಅಭಾವೋ ವಿಯ ಹಿ ಇಮೇಸಂ ವಸನಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಅಭಾವೋ, ಮಚ್ಛಾನಂ ಖೀಣಭಾವೋ ವಿಯ ಇಮೇಸಂ ಭೋಗಾನಂ ಅಭಾವೋ, ಖೀಣಪತ್ತಾನಂ ಕೋಞ್ಚಾನಂ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಗಮನಾಭಾವೋ ವಿಯ ಇಮೇಸಂ ಇದಾನಿ ಜಲಥಲಪಥಾದೀಹಿ ಭೋಗೇ ಸಣ್ಠಾಪೇತುಂ ಅಸಮತ್ಥಭಾವೋ. ತಸ್ಮಾ ತೇ ಖೀಣಪತ್ತಾ ಕೋಞ್ಚಾ ವಿಯ ಏತ್ಥೇವ ಬಜ್ಝಿತ್ವಾ ಅವಝಾಯನ್ತೀತಿ. ಚಾಪಾತಿಖೀಣಾವಾತಿ ಚಾಪತೋ ಅತಿಖೀಣಾ, ಚಾಪಾ ವಿನಿಮುತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯಥಾ ಚಾಪಾ ವಿನಿಮುತ್ತಾ ಸರಾ ಯಥಾವೇಗಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪತಿತಾ, ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಕ್ಖಿಪನ್ತೇ ¶ ಅಸತಿ ತತ್ಥೇವ ಉಪಚಿಕಾನಂ ಭತ್ತಂ ಹೋನ್ತಿ, ಏವಂ ಇಮೇಪಿ ತಯೋ ¶ ವಯೇ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಾ ಇದಾನಿ ಅತ್ತಾನಂ ಉದ್ಧರಿತುಂ ಅಸಮತ್ಥತಾಯ ಮರಣಂ ಉಪಗಮಿಸ್ಸನ್ತಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಸೇನ್ತಿ ಚಾಪಾತಿಖೀಣಾವಾ’’ತಿ. ಪುರಾಣಾನಿ ಅನುತ್ಥುನನ್ತಿ ‘‘ಇತಿ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಖಾದಿತಂ ಇತಿ ಪೀತ’’ನ್ತಿ ಪುಬ್ಬೇ ಕತಾನಿ ಖಾದಿತಪಿವಿತನಚ್ಚಗೀತವಾದಿತಾದೀನಿ ಅನುತ್ಥುನನ್ತಾ ಸೋಚನ್ತಾ ಅನುಸೋಚನ್ತಾ ಸೇನ್ತೀತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಅತ್ತಾನಞ್ಚೇತಿ ¶ ¶ ¶ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಭೇಸಕಳಾವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಬೋಧಿರಾಜಕುಮಾರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸೋ ಕಿರ ಪಥವೀತಲೇ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಪಾಸಾದೇಹಿ ಅಸದಿಸರೂಪಂ ಆಕಾಸೇ ಉಪ್ಪತಮಾನಂ ವಿಯ ಕೋಕನುದಂ ನಾಮ ಪಾಸಾದಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ವಡ್ಢಕಿಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕಿಂ ತಯಾ ಅಞ್ಞತ್ಥಾಪಿ ಏವರೂಪೋ ಪಾಸಾದೋ ಕತಪುಬ್ಬೋ, ಉದಾಹು ಪಠಮಸಿಪ್ಪಮೇವ ತೇ ಇದ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಪಠಮಸಿಪ್ಪಮೇವ, ದೇವಾ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತೇ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಚೇ ಅಯಂ ಅಞ್ಞಸ್ಸಪಿ ಏವರೂಪಂ ಪಾಸಾದಂ ಕರಿಸ್ಸತಿ, ಅಯಂ ಪಾಸಾದೋ ಅನಚ್ಛರಿಯೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ಇಮಂ ಮಯಾ ಮಾರೇತುಂ ವಾ ಹತ್ಥಪಾದೇ ವಾಸ್ಸ ಛಿನ್ದಿತುಂ ಅಕ್ಖೀನಿ ವಾ ಉಪ್ಪಾಟೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಏವಂ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಪಾಸಾದಂ ನ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಸೋ ತಮತ್ಥಂ ಅತ್ತನೋ ಪಿಯಸಹಾಯಕಸ್ಸ ಸಞ್ಜೀವಕಪುತ್ತಸ್ಸ ನಾಮ ಮಾಣವಕಸ್ಸ ಕಥೇಸಿ. ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ನಿಸ್ಸಂಸಯಂ ಏಸ ವಡ್ಢಕಿಂ ನಾಸೇಸ್ಸತಿ, ಅನಗ್ಘೋ ಸಿಪ್ಪೀ, ಸೋ ಮಯಿ ಪಸ್ಸನ್ತೇ ಮಾ ನಸ್ಸತು, ಸಞ್ಞಮಸ್ಸ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಪಾಸಾದೇ ತೇ ಕಮ್ಮಂ ನಿಟ್ಠಿತಂ, ನೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ನಿಟ್ಠಿತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ರಾಜಕುಮಾರೋ ತಂ ನಾಸೇತುಕಾಮೋ ಅತ್ತಾನಂ ರಕ್ಖೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ಆಹ ¶ . ವಡ್ಢಕೀಪಿ ‘‘ಭದ್ದಕಂ ತೇ, ಸಾಮಿ, ಕತಂ ಮಮ ಆರೋಚೇನ್ತೇನ, ಅಹಮೇತ್ಥ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ಸಮ್ಮ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಾಸಾದೇ ಕಮ್ಮಂ ನಿಟ್ಠಿತ’’ನ್ತಿ ರಾಜಕುಮಾರೇನ ಪುಟ್ಠೋ ‘‘ನ ತಾವ, ದೇವ, ನಿಟ್ಠಿತಂ, ಬಹು ಅವಸಿಟ್ಠ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ಕಿಂ ಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ಅವಸಿಟ್ಠನ್ತಿ? ಪಚ್ಛಾ, ದೇವ, ಆಚಿಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ದಾರೂನಿ ತಾವ ಆಹರಾಪೇಥಾತಿ. ಕಿಂ ದಾರೂನಿ ನಾಮಾತಿ? ನಿಸ್ಸಾರಾನಿ ಸುಕ್ಖದಾರೂನಿ, ದೇವಾತಿ. ಸೋ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಆಹ – ‘‘ದೇವ, ತೇ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಮ ಸನ್ತಿಕಂ ನಾಗನ್ತಬ್ಬಂ. ಕಿಂ ಕಾರಣಾ? ಸುಖುಮಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಹಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಲ್ಲಪನ್ತಸ್ಸ ಮೇ ಕಮ್ಮವಿಕ್ಖೇಪೋ ಹೋತಿ, ಆಹಾರವೇಲಾಯಂ ಪನ ಮೇ ಭರಿಯಾವ ಆಹಾರಂ ಆಹರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ರಾಜಕುಮಾರೋಪಿ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಪಟಿಸ್ಸುಣಿ. ಸೋಪಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಗಬ್ಭೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ತಾನಿ ದಾರೂನಿ ತಚ್ಛೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪುತ್ತದಾರಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ನಿಸೀದನಯೋಗ್ಗಂ ಗರುಳಸಕುಣಂ ಕತ್ವಾ ಆಹಾರವೇಲಾಯ ಪನ ಭರಿಯಂ ಆಹ – ‘‘ಗೇಹೇ ವಿಜ್ಜಮಾನಕಂ ಸಬ್ಬಂ ವಿಕ್ಕಿಣಿತ್ವಾ ಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣಂ ¶ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ. ರಾಜಕುಮಾರೋಪಿ ವಡ್ಢಕಿಸ್ಸ ಅನಿಕ್ಖಮನತ್ಥಾಯ ಗೇಹಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಆರಕ್ಖಂ ಠಪೇಸಿ. ವಡ್ಢಕೀಪಿ ¶ ಸಕುಣಸ್ಸ ನಿಟ್ಠಿತಕಾಲೇ ‘‘ಅಜ್ಜ ಸಬ್ಬೇಪಿ ದಾರಕೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ಭರಿಯಂ ವತ್ವಾ ಭುತ್ತಪಾತರಾಸೋ ಪುತ್ತದಾರಂ ಸಕುಣಸ್ಸ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ವಾತಪಾನೇನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಲಾಯಿ. ಸೋ ತೇಸಂ, ‘‘ದೇವ, ವಡ್ಢಕೀ ಪಲಾಯತೀ’’ತಿ ಕನ್ದನ್ತಾನಂಯೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತೇ ಓತರಿತ್ವಾ ಏಕಂ ನಗರಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ಕಟ್ಠವಾಹನರಾಜಾ ನಾಮ ಜಾತೋ.

ರಾಜಕುಮಾರೋಪಿ ¶ ‘‘ಪಾಸಾದಮಹಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸತ್ಥಾರಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಪಾಸಾದೇ ಚತುಜ್ಜಾತಿಯಗನ್ಧೇಹಿ ಪರಿಭಣ್ಡಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಪಠಮಉಮ್ಮಾರತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಚೇಲಪಟಿಕಂ ಪತ್ಥರಿ. ಸೋ ಕಿರ ಅಪುತ್ತಕೋ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಸಚಾಹಂ ಪುತ್ತಂ ವಾ ಧೀತರಂ ವಾ ಲಚ್ಛಾಮಿ, ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಅಕ್ಕಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಪತ್ಥರಿ. ಸೋ ಸತ್ಥರಿ ಆಗತೇ ಸತ್ಥಾರಂ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಪವಿಸಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಆಹ. ಸತ್ಥಾ ನ ಪಾವಿಸಿ, ಸೋ ದುತಿಯಮ್ಪಿ ತತಿಯಮ್ಪಿ ಯಾಚಿ. ಸತ್ಥಾ ಅಪವಿಸಿತ್ವಾವ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಂ ಓಲೋಕೇಸಿ. ಥೇರೋ ಓಲೋಕಿತಸಞ್ಞಾಯೇವ ವತ್ಥಾನಂ ಅನಕ್ಕಮನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ತಂ ‘‘ಸಂಹರತು, ರಾಜಕುಮಾರ, ದುಸ್ಸಾನಿ, ನ ಭಗವಾ ಚೇಲಪಟಿಕಂ ಅಕ್ಕಮಿಸ್ಸತಿ, ಪಚ್ಛಿಮಜನತಂ ತಥಾಗತೋ ಓಲೋಕೇತೀ’’ತಿ ದುಸ್ಸಾನಿ ಸಂಹರಾಪೇಸಿ. ಸೋ ದುಸ್ಸಾನಿ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಅನ್ತೋನಿವೇಸನಂ ಪವೇಸತ್ವಾ ಯಾಗುಖಜ್ಜಕೇನ ಸಮ್ಮಾನೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಹಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಉಪಕಾರಕೋ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಸರಣಂ ಗತೋ, ಕುಚ್ಛಿಗತೋ ಚ ಕಿರಮ್ಹಿ ಏಕವಾರಂ ಸರಣಂ ಗತೋ, ದುತಿಯಂ ತರುಣದಾರಕಕಾಲೇ, ತತಿಯಂ ವಿಞ್ಞುಭಾವಂ ಪತ್ತಕಾಲೇ. ತಸ್ಸ ಮೇ ಕಸ್ಮಾ ಚೇಲಪಟಿಕಂ ನ ಅಕ್ಕಮಿತ್ಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತ್ವಂ, ಕುಮಾರ, ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಚೇಲಾನಿ ಅತ್ಥರೀ’’ತಿ? ‘‘ಸಚೇ ಪುತ್ತಂ ವಾ ಧೀತರಂ ವಾ ಲಚ್ಛಾಮಿ, ಸತ್ಥಾ ಮೇ ಚೇಲಪಟಿಕಂ ಅಕ್ಕಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ, ಭನ್ತೇತಿ. ತೇನೇವಾಹಂ ತಂ ನ ಅಕ್ಕಮಿನ್ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಪುತ್ತಂ ¶ ವಾ ಧೀತರಂ ವಾ ನೇವ ಲಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಕುಮಾರಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ’’ತಿ? ‘‘ಪುರಿಮಕಅತ್ತಭಾವೇ ಜಾಯಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಪಮಾದಂ ಆಪನ್ನತ್ತಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ಅಥಸ್ಸ ಸತ್ಥಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇಸಿ –

ಅತೀತೇ ಕಿರ ಅನೇಕಸತಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಮಹತಿಯಾ ನಾವಾಯ ಸಮುದ್ದಂ ಪಕ್ಖನ್ದಿಂಸು. ನಾವಾ ಸಮುದ್ದಮಜ್ಝೇ ಭಿಜ್ಜಿ. ದ್ವೇ ಜಯಮ್ಪತಿಕಾ ಏಕಂ ಫಲಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅನ್ತರದೀಪಕಂ ಪವಿಸಿಂಸು, ಸೇಸಾ ಸಬ್ಬೇ ತತ್ಥೇವ ಮರಿಂಸು. ತಸ್ಮಿಂ ಖೋ ಪನ ದೀಪಕೇ ¶ ಮಹಾಸಕುಣಸಙ್ಘೋ ವಸತಿ. ತೇ ಅಞ್ಞಂ ಖಾದಿತಬ್ಬಕಂ ಅದಿಸ್ವಾ ಛಾತಜ್ಝತ್ತಾ ಸಕುಣಅಣ್ಡಾನಿ ಅಙ್ಗಾರೇಸು ಪಚಿತ್ವಾ ಖಾದಿಂಸು, ತೇಸು ಅಪ್ಪಹೋನ್ತೇಸು ಸಕುಣಚ್ಛಾಪೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಖಾದಿಂಸು. ಏವಂ ಪಠಮವಯೇಪಿ ಮಜ್ಝಿಮವಯೇಪಿ ಪಚ್ಛಿಮವಯೇಪಿ ಖಾದಿಂಸುಯೇವ. ಏಕಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ವಯೇ ಅಪ್ಪಮಾದಂ ನಾಪಜ್ಜಿಂಸು, ಏಕೋಪಿ ಚ ನೇಸಂ ಅಪ್ಪಮಾದಂ ನಾಪಜ್ಜಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇದಂ ತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ಹಿ ತ್ವಂ, ಕುಮಾರ, ತದಾ ಏಕಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ವಯೇ ಭರಿಯಾಯ ¶ ಸದ್ಧಿಂ ಅಪ್ಪಮಾದಂ ಆಪಜ್ಜಿಸ್ಸ, ಏಕಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ವಯೇ ಪುತ್ತೋ ವಾ ಧೀತಾ ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯ. ಸಚೇ ಪನ ವೋ ಏಕೋಪಿ ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಅಭವಿಸ್ಸ, ತಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಪುತ್ತೋ ವಾ ಧೀತಾ ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸ. ಕುಮಾರ, ಅತ್ತಾನಞ್ಹಿ ಪಿಯಂ ಮಞ್ಞಮಾನೇನ ತೀಸುಪಿ ವಯೇಸು ಅಪ್ಪಮತ್ತೇನ ಅತ್ತಾ ರಕ್ಖಿತಬ್ಬೋ, ಏವಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೇನ ಏಕವಯೇಪಿ ರಕ್ಖಿತಬ್ಬೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಅತ್ತಾನಞ್ಚೇ ಪಿಯಂ ಜಞ್ಞಾ, ರಕ್ಖೇಯ್ಯ ನಂ ಸುರಕ್ಖಿತಂ;

ತಿಣ್ಣಂ ಅಞ್ಞತರಂ ಯಾಮಂ, ಪಟಿಜಗ್ಗೇಯ್ಯ ಪಣ್ಡಿತೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ಯಾಮನ್ತಿ ಸತ್ಥಾ ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮಿಸ್ಸರತಾಯ ದೇಸನಾಕುಸಲತಾಯ ಚ ಇಧ ತಿಣ್ಣಂ ವಯಾನಂ ಅಞ್ಞತರಂ ವಯಂ ಯಾಮನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ದೇಸೇಸಿ, ತಸ್ಮಾ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಸಚೇ ಅತ್ತಾನಂ ಪಿಯಂ ಜಾನೇಯ್ಯ, ರಕ್ಖೇಯ್ಯ ನಂ ಸುರಕ್ಖಿತನ್ತಿ ಯಥಾ ಸೋ ಸುರಕ್ಖಿತೋ ಹೋತಿ, ಏವಂ ನಂ ರಕ್ಖೇಯ್ಯ. ತತ್ಥ ಸಚೇ ಗೀಹೀ ಸಮಾನೋ ‘‘ಅತ್ತಾನಂ ರಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಉಪರಿಪಾಸಾದತಲೇ ಸುಸಂವುತಂ ಗಬ್ಭಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಸಮ್ಪನ್ನಾರಕ್ಖೋ ಹುತ್ವಾ ವಸನ್ತೋಪಿ, ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಹುತ್ವಾ ಸುಸಂವುತೇ ಪಿಹಿತದ್ವಾರವಾತಪಾನೇ ಲೇಣೇ ವಿಹರನ್ತೋಪಿ ಅತ್ತಾನಂ ನ ರಕ್ಖತಿಯೇವ. ಗಿಹೀ ಪನ ಸಮಾನೋ ಯಥಾಬಲಂ ದಾನಸೀಲಾದೀನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರೋನ್ತೋ, ಪಬ್ಬಜಿತೋ ವಾ ಪನ ವತ್ತಪಟಿವತ್ತಪರಿಯತ್ತಿಮನಸಿಕಾರೇಸು ಉಸ್ಸುಕ್ಕಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತೋ ಅತ್ತಾನಂ ರಕ್ಖತಿ ನಾಮ. ಏವಂ ತೀಸು ವಯೇಸು ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ವಯೇ ಪಣ್ಡಿತಪುರಿಸೋ ಅತ್ತಾನಂ ಪಟಿಜಗ್ಗತಿಯೇವ. ಸಚೇ ಹಿ ಗಿಹಿಭೂತೋ ಪಠಮವಯೇ ಖಿಡ್ಡಾಪಸುತತಾಯ ಕುಸಲಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಮಜ್ಝಿಮವಯೇ ಅಪ್ಪಮತ್ತೇನ ಹುತ್ವಾ ಕುಸಲಂ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ಮಜ್ಝಿಮವಯೇ ಪುತ್ತದಾರಂ ಪೋಸೇನ್ತೋ ಕುಸಲಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಪಚ್ಛಿಮವಯೇ ಕಾತಬ್ಬಮೇವ. ಏವಮ್ಪಿ ಕರೋನ್ತೇನ ಅತ್ತಾ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತೋವ ಹೋತಿ. ಏವಂ ಅಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಪನ ಅತ್ತಾ ಪಿಯೋ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ, ಅಪಾಯಪರಾಯಣಮೇವ ನಂ ಕರೋತಿ. ಸಚೇ ಪನ ¶ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಪಠಮವಯೇ ಸಜ್ಝಾಯಂ ಕರೋನ್ತೋ ಧಾರೇನ್ತೋ ವಾಚೇನ್ತೋ ವತ್ತಪಟಿವತ್ತಂ ಕರೋನ್ತೋ ಪಮಾದಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಮಜ್ಝಿಮವಯೇ ಅಪ್ಪಮತ್ತೇನ ಸಮಣಧಮ್ಮೋ ¶ ಕಾತಬ್ಬೋ. ಸಚೇ ಪಠಮವಯೇ ಉಗ್ಗಹಿತಪರಿಯತ್ತಿಯಾ ಅಟ್ಠಕಥಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಾರಣಾಕಾರಣಞ್ಚ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಮಜ್ಝಿಮವಯೇ ಪಮಾದಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಪಚ್ಛಿಮವಯೇ ಅಪ್ಪಮತ್ತೇನ ಸಮಣಧಮ್ಮೋ ಕಾತಬ್ಬೋಯೇವ. ಏವಮ್ಪಿ ಕರೋನ್ತೇನ ಅತ್ತಾ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತೋವ ಹೋತಿ. ಏವಂ ಅಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಪನ ಅತ್ತಾ ಪಿಯೋ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ, ಪಚ್ಛಾನುತಾಪೇನೇವ ನಂ ತಾಪೇತೀತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬೋಧಿರಾಜಕುಮಾರೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ, ಸಮ್ಪತ್ತಪರಿಸಾಯಪಿ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

೨. ಉಪನನ್ದಸಕ್ಯಪುತ್ತತ್ಥೇರವತ್ಥು

ಅತ್ತಾನಮೇವ ¶ ಪಠಮನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಉಪನನ್ದಂ ಸಕ್ಯಪುತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸೋ ಕಿರ ಥೇರೋ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇತುಂ ಛೇಕೋ. ತಸ್ಸ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾದಿಪಟಿಸಂಯುತ್ತಂ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಬಹೂ ಭಿಕ್ಖು ತಂ ತಿಚೀವರೇಹಿ ಪೂಜೇತ್ವಾ ಧುತಙ್ಗಾನಿ ಸಮಾದಿಯಿಂಸು. ತೇಹಿ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಪರಿಕ್ಖಾರೇ ಸೋಯೇವ ಗಣ್ಹಿ. ಸೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಅನ್ತೋವಸ್ಸೇ ಉಪಕಟ್ಠೇ ಜನಪದಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಏಕಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ದಹರಸಾಮಣೇರಾ ಧಮ್ಮಕಥಿಕಪೇಮೇನ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಧ ವಸ್ಸಂ ಉಪೇಥಾ’’ತಿ ವದಿಂಸು. ‘‘ಇಧ ಕಿತ್ತಕಂ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಂ ಲಬ್ಭತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತೇಹಿ ‘‘ಏಕೇಕೋ ಸಾಟಕೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತತ್ಥ ಉಪಾಹನಾ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ವಿಹಾರಂ ಅಗಮಾಸಿ ¶ . ದುತಿಯಂ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಇಧ ಕಿಂ ಲಬ್ಭತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ದ್ವೇ ಸಾಟಕಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಕತ್ತರಯಟ್ಠಿಂ ಠಪೇಸಿ. ತತಿಯಂ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಇಧ ಕಿಂ ಲಬ್ಭತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ತಯೋ ಸಾಟಕಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತತ್ಥ ಉದಕತುಮ್ಬಂ ಠಪೇಸಿ. ಚತುತ್ಥಂ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಇಧ ಕಿಂ ಲಬ್ಭತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಚತ್ತಾರೋ ಸಾಟಕಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಸಾಧು ಇಧ ವಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತತ್ಥ ವಸ್ಸಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಗಹಟ್ಠಾನಞ್ಚೇವ ಭಿಕ್ಖೂನಞ್ಚ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇಸಿ. ತೇ ನಂ ಬಹೂಹಿ ವತ್ಥೇಹಿ ಚೇವ ಚೀವರೇಹಿ ಚ ಪೂಜೇಸುಂ. ಸೋ ವುಟ್ಠವಸ್ಸೋ ಇತರೇಸುಪಿ ವಿಹಾರೇಸು ಸಾಸನಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ‘‘ಮಯಾ ಪರಿಕ್ಖಾರಸ್ಸ ಠಪಿತತ್ತಾ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಂ ಲದ್ಧಬ್ಬಂ, ತಂ ಮೇ ಪಹಿಣನ್ತೂ’’ತಿ ಸಬ್ಬಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಯಾನಕಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಪಾಯಾಸಿ.

ಅಥೇಕಸ್ಮಿಂ ¶ ವಿಹಾರೇ ದ್ವೇ ದಹರಭಿಕ್ಖೂ ದ್ವೇ ಸಾಟಕೇ ಏಕಞ್ಚ ಕಮ್ಬಲಂ ಲಭಿತ್ವಾ ‘‘ತುಯ್ಹಂ ಸಾಟಕಾ ಹೋನ್ತು, ಮಯ್ಹಂ ಕಮ್ಬಲೋ’’ತಿ ಭಾಜೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಮಗ್ಗಸಮೀಪೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ವಿವದನ್ತಿ. ತೇ ತಂ ಥೇರಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇ ನೋ ಭಾಜೇತ್ವಾ ದೇಥಾ’’ತಿ ವದಿಂಸು. ತುಮ್ಹೇಯೇವ ಭಾಜೇಥಾತಿ. ನ ಸಕ್ಕೋಮ, ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇಯೇವ ನೋ ಭಾಜೇತ್ವಾ ದೇಥಾತಿ. ತೇನ ಹಿ ಮಮ ವಚನೇ ಠಸ್ಸಥಾತಿ. ಆಮ, ಠಸ್ಸಾಮಾತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಸಾಧೂ’’ತಿ ತೇಸಂ ದ್ವೇ ಸಾಟಕೇ ದತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇನ್ತಾನಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಾರುಪನಾರಹೋ’’ತಿ ಮಹಗ್ಘಂ ಕಮ್ಬಲಂ ಆದಾಯ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ದಹರಭಿಕ್ಖೂ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಿನೋ ಹುತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಕಂ ¶ ಗಹೇತ್ವಾ ತುಮ್ಹೇ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಿನೋ ಕರೋತಿ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಅಕಾಸಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ –

ಅತೀತಸ್ಮಿಂ ಅನುತೀರಚಾರೀ ಚ ಗಮ್ಭೀರಚಾರೀ ಚಾತಿ ದ್ವೇ ಉದ್ದಾ ಮಹನ್ತಂ ರೋಹಿತಮಚ್ಛಂ ಲಭಿತ್ವಾ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಸೀಸಂ ಹೋತು, ತವ ನಙ್ಗುಟ್ಠ’’ನ್ತಿ ವಿವಾದಾಪನ್ನಾ ಭಾಜೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಏಕಂ ಸಿಙ್ಗಾಲಂ ದಿಸ್ವಾ ಆಹಂಸು – ‘‘ಮಾತುಲ, ಇಮಂ ನೋ ಭಾಜೇತ್ವಾ ದೇಹೀ’’ತಿ. ಅಹಂ ರಞ್ಞಾ ವಿನಿಚ್ಛಯಟ್ಠಾನೇ ಠಪಿತೋ, ತತ್ಥ ಚಿರಂ ¶ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಜಙ್ಘವಿಹಾರತ್ಥಾಯ ಆಗತೋಮ್ಹಿ, ಇದಾನಿ ಮೇ ಓಕಾಸೋ ನತ್ಥೀತಿ. ಮಾತುಲ, ಮಾ ಏವಂ ಕರೋಥ, ಭಾಜೇತ್ವಾ ಏವ ನೋ ದೇಥಾತಿ. ಮಮ ವಚನೇ ಠಸ್ಸಥಾತಿ. ಠಸ್ಸಾಮ, ಮಾತುಲಾತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸೋ ಸೀಸಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತೇ ಅಕಾಸಿ, ನಙ್ಗುಟ್ಠಂ ಏಕಮನ್ತೇ. ಕತ್ವಾ ಚ ಪನ, ‘‘ತಾತಾ, ಯೇನ ವೋ ಅನುತೀರೇ ಚರಿತಂ, ಸೋ ನಙ್ಗುಟ್ಠಂ ಗಣ್ಹಾತು. ಯೇನ ಗಮ್ಭೀರೇ ಚರಿತಂ, ತಸ್ಸ ಸೀಸಂ ಹೋತು. ಅಯಂ ಪನ ಮಜ್ಝಿಮೋ ಖಣ್ಡೋ ಮಮ ವಿನಿಚ್ಛಯಧಮ್ಮೇ ಠಿತಸ್ಸ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತೇ ಸಞ್ಞಾಪೇನ್ತೋ –

‘‘ಅನುತೀರಚಾರಿ ನಙ್ಗುಟ್ಠಂ, ಸೀಸಂ ಗಮ್ಭೀರಚಾರಿನೋ;

ಅಚ್ಚಾಯಂ ಮಜ್ಝಿಮೋ ಖಣ್ಡೋ, ಧಮ್ಮಟ್ಠಸ್ಸ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. (ಜಾ. ೧.೭.೩೩) –

ಇಮಂ ಗಾಥಂ ವತ್ವಾ ಮಜ್ಝಿಮಖಣ್ಡಂ ಆದಾಯ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ತೇಪಿ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಿನೋ ತಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಂಸು.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಅತೀತಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ಏವಮೇಸ ಅತೀತೇಪಿ ತುಮ್ಹೇ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಿನೋ ಅಕಾಸಿಯೇವಾ’’ತಿ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಉಪನನ್ದಂ ಗರಹನ್ತೋ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ ¶ , ಪರಂ ಓವದನ್ತೇನ ನಾಮ ಪಠಮಮೇವ ಅತ್ತಾ ಪತಿರೂಪೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಅತ್ತಾನಮೇವ ಪಠಮಂ, ಪತಿರೂಪೇ ನಿವೇಸಯೇ;

ಅಥಞ್ಞಮನುಸಾಸೇಯ್ಯ, ನ ಕಿಲಿಸ್ಸೇಯ್ಯ ಪಣ್ಡಿತೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ಪತಿರೂಪೇ ನಿವೇಸಯೇತಿ ಅನುಚ್ಛವಿಕೇ ಗುಣೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಯ್ಯ. ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯೋ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾದಿಗುಣೇಹಿ ವಾ ಅರಿಯವಂಸಪಟಿಪದಾದೀಹಿ ವಾ ಪರಂ ಅನುಸಾಸಿತುಕಾಮೋ, ಸೋ ಅತ್ತಾನಮೇವ ಪಠಮಂ ತಸ್ಮಿಂ ಗುಣೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಯ್ಯ. ಏವಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಅಥಞ್ಞಂ ತೇಹಿ ಗುಣೇಹಿ ಅನುಸಾಸೇಯ್ಯ. ಅತ್ತಾನಞ್ಹಿ ತತ್ಥ ಅನಿವೇಸೇತ್ವಾ ಕೇವಲಂ ಪರಮೇವ ಅನುಸಾಸಮಾನೋ ಪರತೋ ನಿನ್ದಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಕಿಲಿಸ್ಸತಿ ನಾಮ, ತತ್ಥ ಅತ್ತಾನಂ ನಿವೇಸೇತ್ವಾ ಅನುಸಾಸಮಾನೋ ಪರತೋ ಪಸಂಸಂ ಲಭತಿ, ತಸ್ಮಾ ನ ಕಿಲಿಸ್ಸತಿ ನಾಮ. ಏವಂ ಕರೋನ್ತೋ ಪಣ್ಡಿತೋ ನ ಕಿಲಿಸ್ಸೇಯ್ಯಾತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸು, ಮಹಾಜನಸ್ಸಾಪಿ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

ಉಪನನ್ದಸಕ್ಯಪುತ್ತತ್ಥೇರವತ್ಥು ದುತಿಯಂ.

ಅತ್ತಾನಞ್ಚೇತಿ ¶ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಪಧಾನಿಕತಿಸ್ಸತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸೋ ಕಿರ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚಸತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆದಾಯ ಅರಞ್ಞೇ ವಸ್ಸಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಆವುಸೋ, ಧರಮಾನಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ವೋ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹಿತಂ, ಅಪ್ಪಮತ್ತಾವ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಓವದಿತ್ವಾ ಸಯಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಸುಪತಿ. ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಠಮಯಾಮೇ ಚಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೇ ವಿಹಾರಂ ಪವಿಸನ್ತಿ. ಸೋ ನಿದ್ದಾಯಿತ್ವಾ ಪಬುದ್ಧಕಾಲೇ ತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ತುಮ್ಹೇ ‘ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿದ್ದಾಯಿಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ಆಗತಾ, ಸೀಘಂ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ¶ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸಯಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಥೇವ ಸುಪತಿ. ಇತರೇ ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೇ ಬಹಿ ಚಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಿಮಯಾಮೇ ವಿಹಾರಂ ಪವಿಸನ್ತಿ. ಸೋ ಪುನಪಿ ಪಬುಜ್ಝಿತ್ವಾ ತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇ ವಿಹಾರಾ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಸಯಂ ಪುನ ಗನ್ತ್ವಾ ತಥೇವ ಸುಪತಿ. ತಸ್ಮಿಂ ನಿಚ್ಚಕಾಲಂ ಏವಂ ಕರೋನ್ತೇ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಜ್ಝಾಯಂ ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ¶ ವಾ ಮನಸಿಕಾತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು, ಚಿತ್ತಂ ಅಞ್ಞಥತ್ತಂ ಅಗಮಾಸಿ. ತೇ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯೋ ಅತಿವಿಯ ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋ, ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮ ನ’’ನ್ತಿ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಾ ತಸ್ಸ ಕಿರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ನಟ್ಠಮ್ಹಾ, ಆವುಸೋ, ಆಚರಿಯೋ ನೋ ತುಚ್ಛರವಂ ರವತೀ’’ತಿ ವದಿಂಸು. ತೇಸಂ ಅತಿವಿಯ ನಿದ್ದಾಯ ಕಿಲಮನ್ತಾನಂ ಏಕಭಿಕ್ಖುಪಿ ವಿಸೇಸಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ತೇ ವುಟ್ಠವಸ್ಸಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಾ ಕತಪಟಿಸನ್ಥಾರಾ ‘‘ಕಿಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರಿತ್ಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತಾ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ, ಪುಬ್ಬೇಪೇಸ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಅನ್ತರಾಯಮಕಾಸಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇಹಿ ಯಾಚಿತೋ –

‘‘ಅಮಾತಾಪಿತರಸಂವಡ್ಢೋ, ಅನಾಚೇರಕುಲೇ ವಸಂ;

ನಾಯಂ ಕಾಲಂ ಅಕಾಲಂ ವಾ, ಅಭಿಜಾನಾತಿ ಕುಕ್ಕುಟೋ’’ತಿ. (ಜಾ. ೧.೧.೧೧೯) –

ಇಮಂ ಅಕಾಲರಾವಿಕುಕ್ಕುಟಜಾತಕಂ ವಿತ್ಥಾರೇತ್ವಾ ಕಥೇಸಿ. ‘‘ತದಾ ಹಿ ಸೋ ಕುಕ್ಕುಟೋ ಅಯಂ ಪಧಾನಿಕತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ ಅಹೋಸಿ, ಇಮೇ ಪಞ್ಚ ಸತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ತೇ ಮಾಣವಾ ಅಹೇಸುಂ, ದಿಸಾಪಾಮೋಕ್ಖೋ ಆಚರಿಯೋ ಅಹಮೇವಾ’’ತಿ ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಜಾತಕಂ ವಿತ್ಥಾರೇತ್ವಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪರಂ ಓವದನ್ತೇನ ನಾಮ ಅತ್ತಾ ಸುದನ್ತೋ ಕಾತಬ್ಬೋ. ಏವಂ ಓವದನ್ತೋ ಹಿ ¶ ಸುದನ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ದಮೇತಿ ನಾಮಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಅತ್ತಾನಞ್ಚೇ ¶ ತಥಾ ಕಯಿರಾ, ಯಥಾಞ್ಞಮನುಸಾಸತಿ;

ಸುದನ್ತೋ ವತ ದಮೇಥ, ಅತ್ತಾ ಹಿ ಕಿರ ದುದ್ದಮೋ’’ತಿ.

ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಯೋ ಹಿ ಭಿಕ್ಖು ‘‘ಪಠಮಯಾಮಾದೀಸು ಚಙ್ಕಮಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಪರಂ ಓವದತಿ, ಸಯಂ ಚಙ್ಕಮನಾದೀನಿ ಅಧಿಟ್ಠಹನ್ತೋ ಅತ್ತಾನಞ್ಚೇ ತಥಾ ಕಯಿರಾ, ಯಥಾಞ್ಞಮನುಸಾಸತಿ, ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಸುದನ್ತೋ ವತ ದಮೇಥಾತಿ ಯೇನ ಗುಣೇನ ಪರಂ ಅನುಸಾಸತಿ, ತೇನ ಅತ್ತನಾ ಸುದನ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ದಮೇಯ್ಯ. ಅತ್ತಾ ಹಿ ಕಿರ ದುದ್ದಮೋತಿ ಅಯಞ್ಹಿ ಅತ್ತಾ ನಾಮ ದುದ್ದಮೋ. ತಸ್ಮಾ ಯಥಾ ಸೋ ಸುದನ್ತೋ ಹೋತಿ, ತಥಾ ದಮೇತಬ್ಬೋತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಪಞ್ಚ ಸತಾಪಿ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಪಧಾನಿಕತಿಸ್ಸತ್ಥೇರವತ್ಥು ತತಿಯಂ.

ಅತ್ತಾ ¶ ಹಿ ಅತ್ತನೋ ನಾಥೋತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರಸ್ಸ ಮಾತರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸಾ ಕಿರ ರಾಜಗಹನಗರೇ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿ. ಅಥ ಸಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಯಾಚಮಾನಾಪಿ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಸನ್ತಿಕಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತಾ ¶ ಪತಿಕುಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪತಿದೇವತಾ ಹುತ್ವಾ ಅಗಾರಂ ಅಜ್ಝಾವಸಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಗಬ್ಭೋ ಪತಿಟ್ಠಹಿ. ಸಾ ಗಬ್ಭಸ್ಸ ಪತಿಟ್ಠಿತಭಾವಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾವ ಸಾಮಿಕಂ ಆರಾಧೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿ. ಅಥ ನಂ ಸೋ ಮಹನ್ತೇನ ಸಕ್ಕಾರೇನ ಭಿಕ್ಖುನುಪಸ್ಸಯಂ ನೇತ್ವಾ ಅಜಾನನ್ತೋ ದೇವದತ್ತಪಕ್ಖಿಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ. ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ತಸ್ಸಾ ಗಬ್ಭಿನಿಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ತಾಹಿ ‘‘ಕಿಂ ಇದ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಾ ನಾಹಂ, ಅಯ್ಯೇ, ಜಾನಾಮಿ ‘‘ಕಿಮೇತಂ’’, ಸೀಲಂ ವತ ಮೇ ಅರೋಗಮೇವಾತಿ. ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ತಂ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ನೇತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಸದ್ಧಾಪಬ್ಬಜಿತಾ, ಇಮಿಸ್ಸಾ ಮಯಂ ಗಬ್ಭಸ್ಸ ಪತಿಟ್ಠಿತಭಾವಂ ಜಾನಾಮ, ಕಾಲಂ ನ ಜಾನಾಮ, ಕಿಂ ದಾನಿ ಕರೋಮಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ದೇವದತ್ತೋ ‘‘ಮಾ ಮಯ್ಹಂ ಓವಾದಕಾರಿಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಅಯಸೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೂ’’ತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಉಪ್ಪಬ್ಬಾಜೇಥ ನ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸಾ ದಹರಾ ಮಾ ಮಂ, ಅಯ್ಯೇ, ನಾಸೇಥ, ನಾಹಂ ದೇವದತ್ತಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜಿತಾ, ಏಥ, ಮಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಜೇತವನಂ ನೇಥಾತಿ. ತಾ ತಂ ಆದಾಯ ಜೇತವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥು ¶ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ತಸ್ಸಾ ಗಿಹಿಕಾಲೇ ಗಬ್ಭೋ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ’’ತಿ ಜಾನನ್ತೋಪಿ ಪರವಾದಮೋಚನತ್ಥಂ ರಾಜಾನಂ ಪಸೇನದಿಕೋಸಲಂ ಮಹಾಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಂ ಚೂಳಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಂ ವಿಸಾಖಾಉಪಾಸಿಕಂ ಅಞ್ಞಾನಿ ಚ ಮಹಾಕುಲಾನಿ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಉಪಾಲಿತ್ಥೇರಂ ಆಣಾಪೇಸಿ – ‘‘ಗಚ್ಛ, ಇಮಿಸ್ಸಾ ದಹರಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಚತುಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ಕಮ್ಮಂ ಪರಿಸೋಧೇಹೀ’’ತಿ. ಥೇರೋ ರಞ್ಞೋ ಪುರತೋ ವಿಸಾಖಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ತಂ ಅಧಿಕರಣಂ ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇಸಿ. ಸಾ ಸಾಣಿಪಾಕಾರಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಾಪೇತ್ವಾ ಅನ್ತೋಸಾಣಿಯಂ ತಸ್ಸಾ ಹತ್ಥಪಾದನಾಭಿಉದರಪರಿಯೋಸಾನಾನಿ ¶ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಮಾಸದಿವಸೇ ಸಮಾನೇತ್ವಾ ‘‘ಗಿಹಿಭಾವೇ ಇಮಾಯ ಗಬ್ಭೋ ಲದ್ಧೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ಥೇರೋ ಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ಪರಿಸುದ್ಧಭಾವಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ. ಸಾ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ಪತ್ಥಿತಪತ್ಥನಂ ಮಹಾನುಭಾವಂ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿ.

ಅಥೇಕದಿವಸಂ ¶ ರಾಜಾ ಭಿಕ್ಖುನುಪಸ್ಸಯಸಮೀಪೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ದಾರಕಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಇದ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ದೇವ, ಏಕಿಸ್ಸಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಪುತ್ತೋ ಜಾತೋ, ತಸ್ಸೇಸ ಸದ್ದೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತಂ ಕುಮಾರಂ ಅತ್ತನೋ ಘರಂ ನೇತ್ವಾ ಧಾತೀನಂ ಅದಾಸಿ. ನಾಮಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ಚಸ್ಸ ಕಸ್ಸಪೋತಿ ನಾಮಂ ಕತ್ವಾ ಕುಮಾರಪರಿಹಾರೇನ ವಡ್ಢಿತತ್ತಾ ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪೋತಿ ಸಞ್ಜಾನಿಂಸು. ಸೋ ಕೀಳಾಮಣ್ಡಲೇ ದಾರಕೇ ಪಹರಿತ್ವಾ ‘‘ನಿಮ್ಮಾತಾಪಿತಿಕೇನಮ್ಹಾ ಪಹಟಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ರಾಜಾನಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ, ‘‘ದೇವ, ಮಂ ‘ನಿಮ್ಮಾತಾಪಿತಿಕೋ’ತಿ ವದನ್ತಿ, ಮಾತರಂ ಮೇ ಆಚಿಕ್ಖಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ರಞ್ಞಾ ಧಾತಿಯೋ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾ ತೇ ಮಾತರೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ ಏತ್ತಿಕಾ ಮೇ ಮಾತರೋ, ಏಕಾಯ ಮೇ ಮಾತರಾ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ತಂ ಮೇ ಆಚಿಕ್ಖಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ರಾಜಾ ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ ಇಮಂ ವಞ್ಚೇತು’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ, ತಾತ, ತವ ಮಾತಾ ಭಿಕ್ಖುನೀ, ತ್ವಂ ಮಯಾ ಭಿಕ್ಖುನುಪಸ್ಸಯಾ ಆನೀತೋತಿ. ಸೋ ತಾವತಕೇನೇವ ಸಮುಪ್ಪನ್ನಸಂವೇಗೋ ಹುತ್ವಾ, ‘‘ತಾತ, ಪಬ್ಬಾಜೇಥ ಮ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ರಾಜಾ ‘‘ಸಾಧು, ತಾತಾ’’ತಿ ತಂ ಮಹನ್ತೇನ ಸಕ್ಕಾರೇನ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ. ಸೋ ಲದ್ಧೂಪಸಮ್ಪದೋ ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರೋತಿ ಪಞ್ಞಾಯಿ. ಸೋ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ವಾಯಮಿತ್ವಾ ವಿಸೇಸಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ‘‘ಪುನ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ಗಹೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅನ್ಧವನೇ ವಿಹಾಸಿ.

ಅಥ ನಂ ಕಸ್ಸಪಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಏಕತೋ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಅನಾಗಾಮಿಫಲಂ ಪತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಭಿಕ್ಖು ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪನ್ನರಸ ಪಞ್ಹೇ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ¶ ‘‘ಇಮೇ ಪಞ್ಹೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಅಞ್ಞೋ ಬ್ಯಾಕಾತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಗಚ್ಛ, ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಇಮೇಸಂ ಅತ್ಥಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾ’’ತಿ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ. ಸೋ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ಪಞ್ಹವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾವಸಾನೇ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ. ತಸ್ಸ ಪನ ನಿಕ್ಖನ್ತದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದ್ವಾದಸ ವಸ್ಸಾನಿ ಮಾತುಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಅಕ್ಖೀಹಿ ಅಸ್ಸೂನಿ ಪವತ್ತಿಂಸು. ಸಾ ಪುತ್ತವಿಯೋಗದುಕ್ಖಿತಾ ಅಸ್ಸುತಿನ್ತೇನೇವ ಮುಖೇನ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಚರಮಾನಾ ಅನ್ತರವೀಥಿಯಂ ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾವ, ‘‘ಪುತ್ತ ¶ , ಪುತ್ತಾ’’ತಿ ವಿರವನ್ತೀ ತಂ ಗಣ್ಹಿತುಂ ಉಪಧಾವಮಾನಾ ಪರಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಪತಿ. ಸಾ ಥನೇಹಿ ಖೀರಂ ಮುಞ್ಚನ್ತೇಹಿ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಅಲ್ಲಚೀವರಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಥೇರಂ ಗಣ್ಹಿ. ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಚಾಯಂ ಮಮ ಸನ್ತಿಕಾ ಮಧುರವಚನಂ ಲಭಿಸ್ಸತಿ, ವಿನಸ್ಸಿಸ್ಸತಿ. ಥದ್ಧಮೇವ ಕತ್ವಾ ಇಮಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಸಲ್ಲಪಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಆಹ – ‘‘ಕಿಂ ಕರೋನ್ತೀ ವಿಚರಸಿ, ಸಿನೇಹಮತ್ತಮ್ಪಿ ಛಿನ್ದಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಸೀ’’ತಿ. ಸಾ ‘‘ಅಹೋ ಕಕ್ಖಳಾ ಥೇರಸ್ಸ ¶ ಕಥಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ವದೇಸಿ, ತಾತಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುನಪಿ ತೇನ ತಥೇವ ವುತ್ತಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಇಮಸ್ಸ ಕಾರಣಾ ದ್ವಾದಸ ವಸ್ಸಾನಿ ಅಸ್ಸೂನಿ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ, ಅಯಂ ಪನೇವಂ ಥದ್ಧಹದಯೋ, ಕಿಂ ಮೇ ಇಮಿನಾ’’ತಿ ಪುತ್ತಸಿನೇಹಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ತಂದಿವಸಮೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ.

ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ – ‘‘ಆವುಸೋ, ದೇವದತ್ತೇನ ಏವಂ ಉಪನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪನ್ನೋ ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪೋ ಚ ಥೇರೀ ಚ ನಾಸಿತಾ, ಸತ್ಥಾ ಪನ ತೇಸಂ ಪತಿಟ್ಠಾ ಜಾತೋ, ಅಹೋ ಬುದ್ಧಾ ನಾಮ ಲೋಕಾನುಕಮ್ಪಕಾ’’ತಿ ¶ . ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ ಅಹಂ ಇಮೇಸಂ ಪಚ್ಚಯೋ ಪತಿಟ್ಠಾ ಜಾತೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ನೇಸಂ ಅಹಂ ಪತಿಟ್ಠಾ ಅಹೋಸಿಂಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ –

‘‘ನಿಗ್ರೋಧಮೇವ ಸೇವೇಯ್ಯ, ನ ಸಾಖಮುಪಸಂವಸೇ;

ನಿಗ್ರೋಧಸ್ಮಿಂ ಮತಂ ಸೇಯ್ಯೋ, ಯಞ್ಚೇ ಸಾಖಸ್ಮಿ ಜೀವಿತ’’ನ್ತಿ. (ಜಾ. ೧.೧.೧೨; ೧.೧೦.೮೧) –

ಇಮಂ ನಿಗ್ರೋಧಜಾತಕಂ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಕಥೇತ್ವಾ ‘‘ತದಾ ಸಾಖಮಿಗೋ ದೇವದತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ಪರಿಸಾಪಿಸ್ಸ ದೇವದತ್ತಪರಿಸಾ, ವಾರಪ್ಪತ್ತಾ ಮಿಗಧೇನು ಥೇರೀ ಅಹೋಸಿ, ಪುತ್ತೋ ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪೋ, ಗಬ್ಭಿನೀಮಿಗಿಯಾ ಜೀವಿತಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ಗತೋ ನಿಗ್ರೋಧಮಿಗರಾಜಾ ಪನ ಅಹಮೇವಾ’’ತಿ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ ಪುತ್ತಸಿನೇಹಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಥೇರಿಯಾ ಅತ್ತನಾವ ಅತ್ತನೋ ಪತಿಟ್ಠಾನಕತಭಾವಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಯಸ್ಮಾ ಪರಸ್ಸ ಅತ್ತನಿ ಠಿತೇನ ಸಗ್ಗಪರಾಯಣೇನ ವಾ ಮಗ್ಗಪರಾಯಣೇನ ವಾ ಭವಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ತಸ್ಮಾ ಅತ್ತಾವ ಅತ್ತನೋ ನಾಥೋ, ಪರೋ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಅತ್ತಾ ಹಿ ಅತ್ತನೋ ನಾಥೋ, ಕೋ ಹಿ ನಾಥೋ ಪರೋ ಸಿಯಾ;

ಅತ್ತನಾ ಹಿ ಸುದನ್ತೇನ, ನಾಥಂ ಲಭತಿ ದುಲ್ಲಭ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ನಾಥೋತಿ ಪತಿಟ್ಠಾ. ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯಸ್ಮಾ ಅತ್ತನಿ ಠಿತೇನ ಅತ್ತಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಕುಸಲಂ ಕತ್ವಾ ¶ ಸಗ್ಗಂ ವಾ ಪಾಪುಣಿತುಂ, ಮಗ್ಗಂ ವಾ ಭಾವೇತುಂ, ಫಲಂ ವಾ ಸಚ್ಛಿಕಾತುಂ ಸಕ್ಕಾ ¶ . ತಸ್ಮಾ ಹಿ ಅತ್ತಾವ ಅತ್ತನೋ ಪತಿಟ್ಠಾ ಹೋತಿ, ಪರೋ ಕೋ ನಾಮ ಕಸ್ಸ ಪತಿಟ್ಠಾ ಸಿಯಾ. ಅತ್ತನಾ ಏವ ಹಿ ಸುದನ್ತೇನ ನಿಬ್ಬಿಸೇವನೇನ ¶ ಅರಹತ್ತಫಲಸಙ್ಖಾತಂ ದುಲ್ಲಭಂ ನಾಥಂ ಲಭತಿ. ಅರಹತ್ತಞ್ಹಿ ಸನ್ಧಾಯ ಇಧ ‘‘ನಾಥಂ ಲಭತಿ ದುಲ್ಲಭ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪಮಾತುಥೇರೀವತ್ಥು ಚತುತ್ಥಂ.

ಅತ್ತನಾ ಹಿ ಕತಂ ಪಾಪನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಮಹಾಕಾಲಂ ನಾಮ ಸೋತಾಪನ್ನಉಪಾಸಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸೋ ಕಿರ ಮಾಸಸ್ಸ ಅಟ್ಠದಿವಸೇಸು ಉಪೋಸಥಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ವಿಹಾರೇ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುಣಾತಿ. ಅಥ ರತ್ತಿಂ ಚೋರಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಗೇಹೇ ಸನ್ಧಿಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಭಣ್ಡಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಲೋಹಭಾಜನಸದ್ದೇನ ಪಬುದ್ಧೇಹಿ ಸಾಮಿಕೇಹಿ ಅನುಬದ್ಧಾ ಗಹಿತಭಣ್ಡಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಪಲಾಯಿಂಸು. ಸಾಮಿಕಾಪಿ ತೇ ಅನುಬನ್ಧಿಂಸುಯೇವ, ತೇ ದಿಸಾ ಪಕ್ಖನ್ದಿಂಸು. ಏಕೋ ಪನ ವಿಹಾರಮಗ್ಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಹಾಕಾಲಸ್ಸ ರತ್ತಿಂ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಪಾತೋವ ಪೋಕ್ಖರಣಿತೀರೇ ಮುಖಂ ಧೋವನ್ತಸ್ಸ ಪುರತೋ ಭಣ್ಡಿಕಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಪಲಾಯಿ. ಚೋರೇ ಅನುಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಆಗತಮನುಸ್ಸಾ ಭಣ್ಡಿಕಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ನೋ ಗೇಹಸನ್ಧಿಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಭಣ್ಡಿಕಂ ಹರಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತೋ ವಿಯ ವಿಚರಸೀ’’ತಿ ¶ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪೋಥೇತ್ವಾ ಮಾರೇತ್ವಾ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಅಗಮಿಂಸು. ಅಥ ನಂ ಪಾತೋವ ಪಾನೀಯಘಟಂ ಆದಾಯ ಗತಾ ದಹರಸಾಮಣೇರಾ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ವಿಹಾರೇ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಸಯಿತಉಪಾಸಕೋ ಅಯುತ್ತಂ ಮರಣಂ ಲಭತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಆರೋಚೇಸುಂ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಆಮ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ಕಾಲೇನ ಅಪ್ಪತಿರೂಪಂ ಮರಣಂ ಲದ್ಧಂ, ಪುಬ್ಬೇ ಕತಕಮ್ಮಸ್ಸ ಪನ ತೇನ ಯುತ್ತಮೇವ ಲದ್ಧ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ತೇಹಿ ಯಾಚಿತೋ ತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮಂ ಕಥೇಸಿ –

ಅತೀತೇ ಕಿರ ಬಾರಾಣಸಿರಞ್ಞೋ ವಿಜಿತೇ ಏಕಸ್ಸ ಪಚ್ಚನ್ತಗಾಮಸ್ಸ ಅಟವಿಮುಖೇ ಚೋರಾ ಪಹರನ್ತಿ. ರಾಜಾ ಅಟವಿಮುಖೇ ಏಕಂ ರಾಜಭಟಂ ಠಪೇಸಿ, ಸೋ ಭತಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸೇ ಓರತೋ ಪಾರಂ ನೇತಿ, ಪಾರತೋ ಓರಂ ಆನೇತಿ. ಅಥೇಕೋ ಮನುಸ್ಸೋ ಅಭಿರೂಪಂ ಅತ್ತನೋ ಭರಿಯಂ ಚೂಳಯಾನಕಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ¶ ತಂ ಠಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ. ರಾಜಭಟೋ ತಂ ಇತ್ಥಿಂ ದಿಸ್ವಾವ ಸಞ್ಜಾತಸಿನೇಹೋ ತೇನ ‘‘ಅಟವಿಂ ನೋ ¶ , ಸಾಮಿ, ಅತಿಕ್ಕಾಮೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ‘‘ಇದಾನಿ ವಿಕಾಲೋ, ಪಾತೋವ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ಸಕಾಲೋ, ಸಾಮಿ, ಇದಾನೇವ ನೋ ನೇಹೀತಿ. ನಿವತ್ತ, ಭೋ, ಅಮ್ಹಾಕಂಯೇವ ಗೇಹೇ ಆಹಾರೋ ಚ ನಿವಾಸೋ ಚ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ. ಸೋ ನೇವ ನಿವತ್ತಿತುಂ ಇಚ್ಛಿ. ಇತರೋ ಪುರಿಸಾನಂ ಸಞ್ಞಂ ದತ್ವಾ ಯಾನಕಂ ನಿವತ್ತಾಪೇತ್ವಾ ಅನಿಚ್ಛನ್ತಸ್ಸೇವ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ನಿವಾಸಂ ದತ್ವಾ ಆಹಾರಂ ಪಟಿಯಾದಾಪೇಸಿ. ತಸ್ಸ ಪನ ಗೇಹೇ ಏಕಂ ಮಣಿರತನಂ ಅತ್ಥಿ. ಸೋ ತಂ ತಸ್ಸ ಯಾನಕನ್ತರೇ ಪಕ್ಖಿಪಾಪೇತ್ವಾ ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲೇ ಚೋರಾನಂ ಪವಿಟ್ಠಸದ್ದಂ ಕಾರೇಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಪುರಿಸಾ ‘‘ಮಣಿರತನಂ, ಸಾಮಿ, ಚೋರೇಹಿ ಹಟ’’ನ್ತಿ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಸೋ ಗಾಮದ್ವಾರೇಸು ಆರಕ್ಖಂ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಅನ್ತೋಗಾಮತೋ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೇ ವಿಚಿನಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಇತರೋಪಿ ಪಾತೋವ ಯಾನಕಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ¶ ಪಾಯಾಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಯಾನಕಂ ಸೋಧೇನ್ತಾ ಅತ್ತನಾ ಠಪಿತಂ ಮಣಿರತನಂ ದಿಸ್ವಾ ಸನ್ತಜ್ಜೇತ್ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ಮಣಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಲಾಯಸೀ’’ತಿ ಪೋಥೇತ್ವಾ ‘‘ಗಹಿತೋ ನೋ, ಸಾಮಿ, ಚೋರೋ’’ತಿ ಗಾಮಭೋಜಕಸ್ಸ ದಸ್ಸೇಸುಂ. ಸೋ ‘‘ಭತಕಸ್ಸ ವತ ಮೇ ಗೇಹೇ ನಿವಾಸಂ ದತ್ವಾ ಭತ್ತಂ ದಿನ್ನಂ, ಮಣಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗತೋ, ಗಣ್ಹಥ ನಂ ಪಾಪಪುರಿಸ’’ನ್ತಿ ಪೋಥಾಪೇತ್ವಾ ಮಾರೇತ್ವಾ ಛಡ್ಡಾಪೇಸಿ. ಇದಂ ತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮಂ. ಸೋ ತತೋ ಚುತೋ ಅವೀಚಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ದೀಘರತ್ತಂ ಪಚ್ಚಿತ್ವಾ ವಿಪಾಕಾವಸೇಸೇನ ಅತ್ತಭಾವಸತೇ ತಥೇವ ಪೋಥಿತೋ ಮರಣಂ ಪಾಪುಣಿ.

ಏವಂ ಸತ್ಥಾ ಮಹಾಕಾಲಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏವಂ ಇಮೇ ಸತ್ತೇ ಅತ್ತನಾ ಕತಪಾಪಕಮ್ಮಮೇವ ಚತೂಸು ಅಪಾಯೇಸು ಅಭಿಮತ್ಥತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಅತ್ತನಾ ಹಿ ಕತಂ ಪಾಪಂ, ಅತ್ತಜಂ ಅತ್ತಸಮ್ಭವಂ;

ಅಭಿಮತ್ಥತಿ ದುಮ್ಮೇಧಂ, ವಜಿರಂವಸ್ಮಮಯಂ ಮಣಿ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ವಜಿರಂವಸ್ಮಮಯಂ ಮಣಿನ್ತಿ ವಜಿರಂವ ಅಸ್ಮಮಯಂ ಮಣಿಂ. ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯಥಾ ಪಾಸಾಣಮಯಂ ಪಾಸಾಣಸಮ್ಭವಂ ವಜಿರಂ ತಮೇವ ಅಸ್ಮಮಯಂ ಮಣಿಂ ಅತ್ತನೋ ಉಟ್ಠಾನಟ್ಠಾನಸಙ್ಖಾತಂ ಪಾಸಾಣಮಣಿಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಛಿದ್ದಂ ಛಿದ್ದಂ ಖಣ್ಡಂ ಖಣ್ಡಂ ಕತ್ವಾ ಅಪರಿಭೋಗಂ ಕರೋತಿ, ಏವಮೇವ ಅತ್ತನಾ ಕತಂ ಅತ್ತನಿ ಜಾತಂ ಅತ್ತಸಮ್ಭವಂ ¶ ¶ ಪಾಪಂ ದುಮ್ಮೇಧಂ ನಿಪ್ಪಞ್ಞಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಚತೂಸು ಅಪಾಯೇಸು ಅಭಿಮತ್ಥತಿ ಕನ್ತತಿ ವಿದ್ಧಂಸೇತೀತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಸಮ್ಪತ್ತಭಿಕ್ಖೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಯಸ್ಸ ¶ ಅಚ್ಚನ್ತದುಸ್ಸೀಲ್ಯನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ದೇವದತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ದಿವಸೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ – ‘‘ಆವುಸೋ, ದೇವದತ್ತೋ ದುಸ್ಸೀಲೋ ಪಾಪಧಮ್ಮೋ ದುಸ್ಸೀಲ್ಯಕಾರಣೇನ ವಡ್ಢಿತಾಯ ತಣ್ಹಾಯ ಅಜಾತಸತ್ತುಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಮಹನ್ತಂ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಅಜಾತಸತ್ತುಂ ಪಿತುವಧೇ ಸಮಾದಪೇತ್ವಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇನ ತಥಾಗತಸ್ಸ ವಧಾಯ ಪರಿಸಕ್ಕತೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ದೇವದತ್ತೋ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇನ ಮಯ್ಹಂ ವಧಾಯ ಪರಿಸಕ್ಕತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಕುರುಙ್ಗಮಿಗಜಾತಕಾದೀನಿ (ಜಾ. ೧.೨.೧೧೧-೨) ಕಥೇತ್ವಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಚ್ಚನ್ತದುಸ್ಸೀಲಪುಗ್ಗಲಂ ನಾಮ ದುಸ್ಸೀಲ್ಯಕಾರಣಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ತಣ್ಹಾ ಮಾಲುವಾ ವಿಯ ಸಾಲಂ ಪರಿಯೋನನ್ಧಿತ್ವಾ ಸಮ್ಭಞ್ಜಮಾನಾ ನಿರಯಾದೀಸು ಪಕ್ಖಿಪತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಾಮಾಹ –

‘‘ಯಸ್ಸ ¶ ಅಚ್ಚನ್ತದುಸ್ಸೀಲ್ಯಂ, ಮಾಲುವಾ ಸಾಲಮಿವೋತ್ಥತಂ;

ಕರೋತಿ ಸೋ ತಥತ್ತಾನಂ, ಯಥಾ ನಂ ಇಚ್ಛತೀ ದಿಸೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಚ್ಚನ್ತದುಸ್ಸೀಲ್ಯನ್ತಿ ಏಕನ್ತದುಸ್ಸೀಲಭಾವೋ. ಗಿಹೀ ವಾ ಜಾತಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದಸ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥೇ ಕರೋನ್ತೋ, ಪಬ್ಬಜಿತೋ ವಾ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಗರುಕಾಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಮಾನೋ ಅಚ್ಚನ್ತದುಸ್ಸೀಲೋ ನಾಮ. ಇಧ ಪನ ಯೋ ದ್ವೀಸು ತೀಸು ಅತ್ತಭಾವೇಸು ದುಸ್ಸೀಲೋ, ಏತಸ್ಸ ಗತಿಯಾ ಆಗತಂ ದುಸ್ಸೀಲಭಾವಂ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ. ದುಸ್ಸೀಲಭಾವೋತಿ ಚೇತ್ಥ ದುಸ್ಸೀಲಸ್ಸ ಛ ¶ ದ್ವಾರಾನಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ತಣ್ಹಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಮಾಲುವಾ ಸಾಲಮಿವೋತ್ಥತನ್ತಿ ಯಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ತಂ ತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಾತಂ ದುಸ್ಸೀಲ್ಯಂ ಯಥಾ ನಾಮ ಮಾಲುವಾ ಸಾಲಂ ಓತ್ಥರನ್ತೀ ದೇವೇ ವಸ್ಸನ್ತೇ ಪತ್ತೇಹಿ ಉದಕಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸಮ್ಭಞ್ಜನವಸೇನ ಸಬ್ಬತ್ಥಕಮೇವ ಪರಿಯೋನನ್ಧತಿ, ಏವಂ ಅತ್ತಭಾವಂ ಓತ್ಥತಂ ಪರಿಯೋನನ್ಧಿತ್ವಾ ಠಿತಂ. ಸೋ ಮಾಲುವಾಯ ಸಮ್ಭಞ್ಜಿತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ಪಾತಿಯಮಾನೋ ರುಕ್ಖೋ ವಿಯ ತಾಯ ದುಸ್ಸೀಲ್ಯಸಙ್ಖಾತಾಯ ತಣ್ಹಾಯ ಸಮ್ಭಞ್ಜಿತ್ವಾ ಅಪಾಯೇಸು ಪಾತಿಯಮಾನೋ, ಯಥಾ ನಂ ಅನತ್ಥಕಾಮೋ ದಿಸೋ ಇಚ್ಛತಿ, ತಥಾ ಅತ್ತಾನಂ ಕರೋತಿ ನಾಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಸುಕರಾನೀತಿ ¶ ¶ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸಙ್ಘಭೇದಪರಿಸಕ್ಕನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕದಿವಸಞ್ಹಿ ದೇವದತ್ತೋ ಸಙ್ಘಭೇದಾಯ ಪರಿಸಕ್ಕನ್ತೋ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಆನನ್ದಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಥೇರೋ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಇಧಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಪುಬ್ಬಣ್ಹಸಮಯಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ರಾಜಗಹಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿಂ. ಅದ್ದಸಾ ಖೋ ಮಂ, ಭನ್ತೇ, ದೇವದತ್ತೋ ರಾಜಗಹೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಂ. ದಿಸ್ವಾ ಯೇನಾಹಂ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ, ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮಂ ಏತದವೋಚ – ‘ಅಜ್ಜತಗ್ಗೇ ದಾನಾಹಂ, ಆವುಸೋ ಆನನ್ದ, ಅಞ್ಞತ್ರೇವ ಭಗವತಾ ಅಞ್ಞತ್ರ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ ಉಪೋಸಥಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಞ್ಚಾ’ತಿ. ಅಜ್ಜ ಭಗವಾ ದೇವದತ್ತೋ ಸಙ್ಘಂ ಭಿನ್ದಿಸ್ಸತಿ, ಉಪೋಸಥಞ್ಚ ಕರಿಸ್ಸತಿ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಾನಿ ಚಾ’’ತಿ. ಏವಂ ವುತ್ತೇ ಸತ್ಥಾ –

‘‘ಸುಕರಂ ಸಾಧುನಾ ಸಾಧು, ಸಾಧು ಪಾಪೇನ ದುಕ್ಕರಂ;

ಪಾಪಂ ಪಾಪೇನ ಸುಕರಂ, ಪಾಪಮರಿಯೇಹಿ ದುಕ್ಕರ’’ನ್ತಿ. (ಉದಾ. ೪೮) –

ಇಮಂ ¶ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇತ್ವಾ, ‘‘ಆನನ್ದ, ಅತ್ತನೋ ಅಹಿತಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ಸುಕರಂ, ಹಿತಕಮ್ಮಮೇವ ದುಕ್ಕರ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಸುಕರಾನಿ ಅಸಾಧೂನಿ, ಅತ್ತನೋ ಅಹಿತಾನಿ ಚ;

ಯಂ ವೇ ಹಿತಞ್ಚ ಸಾಧುಞ್ಚ, ತಂ ವೇ ಪರಮದುಕ್ಕರ’’ನ್ತಿ.

ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಯಾನಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ಅಸಾಧೂನಿ ಸಾವಜ್ಜಾನಿ ಅಪಾಯಸಂವತ್ತನಿಕತ್ತಾಯೇವ ಅತ್ತನೋ ಅಹಿತಾನಿ ಚ ಹೋನ್ತಿ, ತಾನಿ ಸುಕರಾನಿ ¶ . ಯಂ ಪನ ಸುಗತಿಸಂವತ್ತನಿಕತ್ತಾ ಅತ್ತನೋ ಹಿತಞ್ಚ ಅನವಜ್ಜತ್ಥೇನ ಸಾಧುಞ್ಚ ಸುಗತಿಸಂವತ್ತನಿಕಞ್ಚೇವ ನಿಬ್ಬಾನಸಂವತ್ತನಿಕಞ್ಚ ಕಮ್ಮಂ, ತಂ ಪಾಚೀನನಿನ್ನಾಯ ಗಙ್ಗಾಯ ಉಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾಮುಖಕರಣಂ ವಿಯ ಅತಿದುಕ್ಕರನ್ತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಸಙ್ಘಭೇದಪರಿಸಕ್ಕನವತ್ಥು ಸತ್ತಮಂ.

ಯೋ ¶ ಸಾಸನನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಕಾಲತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕಿರೇಕಾ ಇತ್ಥೀ ಮಾತುಟ್ಠಾನೇ ಠತ್ವಾ ತಂ ಥೇರಂ ಉಪಟ್ಠಹಿ. ತಸ್ಸಾ ಪಟಿವಿಸ್ಸಕಗೇಹೇ ಮನುಸ್ಸಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಅಹೋ ಬುದ್ಧಾ ನಾಮ ಅಚ್ಛರಿಯಾ, ಅಹೋ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಮಧುರಾ’’ತಿ ಪಸಂಸನ್ತಿ. ಸಾ ಇತ್ಥೀ ತೇಸಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಹಮ್ಪಿ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸೋತುಕಾಮಾ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸಿ. ಸೋ ‘‘ತತ್ಥ ಮಾ ಗಮೀ’’ತಿ ತಂ ನಿವಾರೇಸಿ. ಸಾ ಪುನದಿವಸೇ ಪುನದಿವಸೇಪೀತಿ ಯಾವತತಿಯಂ ತೇನ ನಿವಾರಿಯಮಾನಾಪಿ ಸೋತುಕಾಮಾವ ಅಹೋಸಿ. ಕಸ್ಮಾ ಸೋ ಪನೇತಂ ನಿವಾರೇಸೀತಿ? ಏವಂ ಕಿರಸ್ಸ ಅಹೋಸಿ – ‘‘ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಮಯಿ ಭಿಜ್ಜಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಸಾ ಏಕದಿವಸಂ ಪಾತೋವ ಭುತ್ತಪಾತರಾಸಾ ಉಪೋಸಥಂ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಮ, ಸಾಧುಕಂ ಅಯ್ಯಂ ಪರಿವಿಸೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ಧೀತರಂ ಆಣಾಪೇತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಧೀತಾಪಿಸ್ಸಾ ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆಗತಕಾಲೇ ಪರಿವಿಸಿತ್ವಾ ‘‘ಕುಹಿಂ ಮಹಾಉಪಾಸಿಕಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ ‘‘ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಾಯ ¶ ವಿಹಾರಂ ಗತಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ತಂ ¶ ಸುತ್ವಾವ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ಉಟ್ಠಿತೇನ ಡಾಹೇನ ಸನ್ತಪ್ಪಮಾನೋ ‘‘ಇದಾನಿ ಸಾ ಮಯಿ ಭಿನ್ನಾ’’ತಿ ವೇಗೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಆಹ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಯಂ ಇತ್ಥೀ ದನ್ಧಾ ಸುಖುಮಂ ಧಮ್ಮಕಥಂ ನ ಜಾನಾತಿ, ಇಮಿಸ್ಸಾ ಖನ್ಧಾದಿಪಟಿಸಂಯುತ್ತಂ ಸುಖುಮಂ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಅಕಥೇತ್ವಾ ದಾನಕಥಂ ವಾ ಸೀಲಕಥಂ ವಾ ಕಥೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸಜ್ಝಾಸಯಂ ವಿದಿತ್ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ದುಪ್ಪಞ್ಞೋ ಪಾಪಿಕಂ ದಿಟ್ಠಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸಾಸನಂ ಪಟಿಕ್ಕೋಸಸಿ. ಅತ್ತಘಾತಾಯೇವ ವಾಯಮಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಯೋ ಸಾಸನಂ ಅರಹತಂ, ಅರಿಯಾನಂ ಧಮ್ಮಜೀವಿನಂ;

ಪಟಿಕ್ಕೋಸತಿ ದುಮ್ಮೇಧೋ, ದಿಟ್ಠಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪಾಪಿಕಂ;

ಫಲಾನಿ ಕಟ್ಠಕಸ್ಸೇವ, ಅತ್ತಘಾತಾಯ ಫಲ್ಲತೀ’’ತಿ.

ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಯೋ ದುಮ್ಮೇಧೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಅತ್ತನೋ ಸಕ್ಕಾರಹಾನಿಭಯೇನ ಪಾಪಿಕಂ ದಿಟ್ಠಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ‘‘ಧಮ್ಮಂ ವಾ ಸೋಸ್ಸಾಮ, ದಾನಂ ವಾ ದಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವದನ್ತೇ ಪಟಿಕ್ಕೋಸನ್ತೋ ಅರಹತಂ ಅರಿಯಾನಂ ಧಮ್ಮಜೀವಿನಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸಾಸನಂ ಪಟಿಕ್ಕೋಸತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಪಟಿಕ್ಕೋಸನಂ ಸಾ ಚ ಪಾಪಿಕಾ ದಿಟ್ಠಿ ವೇಳುಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಕಟ್ಠಕಸ್ಸ ಫಲಾನಿ ವಿಯ ಹೋತಿ. ತಸ್ಮಾ ಯಥಾ ಕಟ್ಠಕೋ ಫಲಾನಿ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಅತ್ತಘಾತಾಯ ಫಲ್ಲತಿ, ಅತ್ತನೋ ಘಾತತ್ಥಮೇವ ಫಲತಿ, ಏವಂ ಸೋಪಿ ಅತ್ತಘಾತಾಯ ಫಲ್ಲತೀತಿ. ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ –

‘‘ಫಲಂ ¶ ವೇ ಕದಲಿಂ ಹನ್ತಿ, ಫಲಂ ವೇಳುಂ ಫಲಂ ನಳಂ;

ಸಕ್ಕಾರೋ ಕಾಪುರಿಸಂ ಹನ್ತಿ, ಗಬ್ಭೋ ಅಸ್ಸತರಿಂ ಯಥಾ’’ತಿ. (ಚೂಳವ. ೩೩೫; ಅ. ನಿ. ೪.೬೮);

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಉಪಾಸಿಕಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ, ಸಮ್ಪತ್ತಪರಿಸಾಯಪಿ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

ಅತ್ತನಾ ¶ ¶ ಹಿ ಕತನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಚೂಳಕಾಲಂ ಉಪಾಸಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕದಿವಸಞ್ಹಿ ಮಹಾಕಾಲವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಉಮಙ್ಗಚೋರಾ ಸಾಮಿಕೇಹಿ ಅನುಬದ್ಧಾ ರತ್ತಿಂ ವಿಹಾರೇ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಪಾತೋವ ವಿಹಾರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಉಪಾಸಕಸ್ಸ ಪುರತೋ ಭಣ್ಡಿಕಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಪಲಾಯಿಂಸು. ಮನುಸ್ಸಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ರತ್ತಿಂ ಚೋರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತೋ ವಿಯ ಚರತಿ, ಗಣ್ಹಥ ನ’’ನ್ತಿ ತಂ ಪೋಥಯಿಂಸು. ಕುಮ್ಭದಾಸಿಯೋ ಉದಕತಿತ್ಥಂ ಗಚ್ಛಮಾನಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಪೇಥ, ಸಾಮಿ, ನಾಯಂ ಏವರೂಪಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ ತಂ ಮೋಚೇಸುಂ. ಸೋ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಹಮ್ಹಿ ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ನಾಸಿತೋ, ಕುಮ್ಭದಾಸಿಯೋ ಮೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ಜೀವಿತಂ ಲದ್ಧ’’ನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ತಥಾಗತಸ್ಸ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚೂಳಕಾಲಉಪಾಸಕೋ ಕುಮ್ಭದಾಸಿಯೋ ಚೇವ ನಿಸ್ಸಾಯ, ಅತ್ತನೋ ಚ ಅಕರಣಭಾವೇನ ಜೀವಿತಂ ಲಭಿ. ಇಮೇ ಹಿ ನಾಮ ಸತ್ತಾ ಅತ್ತನಾ ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ನಿರಯಾದೀಸು ಅತ್ತನಾವ ಕಿಲಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಕುಸಲಂ ಕತ್ವಾ ಪನ ಸುಗತಿಞ್ಚೇವ ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಅತ್ತನಾವ ವಿಸುಜ್ಝನ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಅತ್ತನಾ ಹಿ ಕತಂ ಪಾಪಂ, ಅತ್ತನಾ ಸಂಕಿಲಿಸ್ಸತಿ;

ಅತ್ತನಾ ಅಕತಂ ಪಾಪಂ, ಅತ್ತನಾವ ವಿಸುಜ್ಝತಿ;

ಸುದ್ಧೀ ಅಸುದ್ಧಿ ಪಚ್ಚತ್ತಂ, ನಾಞ್ಞೋ ಅಞ್ಞಂ ವಿಸೋಧಯೇ’’ತಿ.

ತಸ್ಸತ್ಥೋ ¶ – ಯೇನ ಅತ್ತನಾ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಂ ಕತಂ ಹೋತಿ, ಸೋ ಚತೂಸು ಅಪಾಯೇಸು ದುಕ್ಖಂ ಅನುಭವನ್ತೋ ¶ ಅತ್ತನಾವ ಸಂಕಿಲಿಸ್ಸತಿ. ಯೇನ ಪನ ಅತ್ತನಾ ಅಕತಂ ಪಾಪಂ, ಸೋ ಸುಗತಿಞ್ಚೇವ ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅತ್ತನಾವ ವಿಸುಜ್ಝತಿ. ಕುಸಲಕಮ್ಮಸಙ್ಖಾತಾ ಸುದ್ಧಿ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಸಙ್ಖಾತಾ ಚ ಅಸುದ್ಧಿ ಪಚ್ಚತ್ತಂ ಕಾರಕಸತ್ತಾನಂ ಅತ್ತನಿಯೇವ ವಿಪಚ್ಚತಿ. ಅಞ್ಞೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಅಞ್ಞಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ನ ವಿಸೋಧಯೇ ನೇವ ವಿಸೋಧೇತಿ, ನ ಕಿಲೇಸೇತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ¶ ಚೂಳಕಾಲೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ, ಸಮ್ಪತ್ತಪರಿಸಾಯಪಿ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

ಅತ್ತದತ್ಥನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅತ್ತದತ್ಥತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸತ್ಥಾರಾ ಹಿ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಕಾಲೇ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಹಂ ಇತೋ ಚತುಮಾಸಚ್ಚಯೇನ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಉಪ್ಪನ್ನಸಂವೇಗಾ ಸತ್ತಸತಾ ಪುಥುಜ್ಜನಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಅವಿಜಹಿತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ, ಆವುಸೋ, ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸಮ್ಮನ್ತಯಮಾನಾ ವಿಚರನ್ತಿ. ಅತ್ತದತ್ಥತ್ಥೇರೋ ಪನ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸತ್ಥಾ ಕಿರ ಚತುಮಾಸಚ್ಚಯೇನ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿಸ್ಸತಿ, ಅಹಞ್ಚಮ್ಹಿ ಅವೀತರಾಗೋ, ಸತ್ಥರಿ ಧರಮಾನೇಯೇವ ಅರಹತ್ತತ್ಥಾಯ ವಾಯಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ನ ಗಚ್ಛತಿ. ಅಥ ನಂ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಕಸ್ಮಾ, ಆವುಸೋ, ತ್ವಂ ನೇವ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಚ್ಛಸಿ, ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಮನ್ತೇಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ನೇತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಏವಂ ನಾಮ ಕರೋತೀ’’ತಿ ಆರೋಚಯಿಂಸು. ಸೋ ಸತ್ಥಾರಾಪಿ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಏವಂ ಕರೋಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಕಿರ, ಭನ್ತೇ, ಚತುಮಾಸಚ್ಚಯೇನ ¶ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿಸ್ಸಥ, ಅಹಂ ತುಮ್ಹೇಸು ಧರನ್ತೇಸುಯೇವ ಅರಹತ್ತಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ವಾಯಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಸಾಧುಕಾರಂ ದತ್ವಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಯಸ್ಸ ಮಯಿ ಸಿನೇಹೋ ಅತ್ಥಿ, ತೇನ ಅತ್ತದತ್ಥೇನ ವಿಯ ಭವಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ನ ಹಿ ಗನ್ಧಾದೀಹಿ ಪೂಜೇನ್ತಾ ಮಂ ಪೂಜೇನ್ತಿ, ಧಮ್ಮಾನುಧಮ್ಮಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಪನ ಮಂ ಪೂಜೇನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ಅಞ್ಞೇನಪಿ ಅತ್ತದತ್ಥಸದಿಸೇನೇವ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಅತ್ತದತ್ಥಂ ಪರತ್ಥೇನ, ಬಹುನಾಪಿ ನ ಹಾಪಯೇ;

ಅತ್ತದತ್ಥಮಭಿಞ್ಞಾಯ, ಸದತ್ಥಪಸುತೋ ಸಿಯಾ’’ತಿ.

ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಗಿಹಿಭೂತಾ ತಾವ ಕಾಕಣಿಕಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಂ ಸಹಸ್ಸಮತ್ತೇನಾಪಿ ಪರಸ್ಸ ಅತ್ಥೇನ ¶ ನ ಹಾಪಯೇ. ಕಾಕಣಿಕಮತ್ತೇನಾಪಿ ಹಿಸ್ಸ ಅತ್ತದತ್ಥೋವ ಖಾದನೀಯಂ ವಾ ಭೋಜನೀಯಂ ವಾ ನಿಪ್ಫಾದೇಯ್ಯ, ನ ಪರತ್ಥೋ. ಇದಂ ¶ ಪನ ಏವಂ ಅಕಥೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸೀಸೇನ ಕಥಿತಂ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅತ್ತದತ್ಥಂ ನ ಹಾಪೇಮೀ’’ತಿ ಭಿಕ್ಖುನಾ ನಾಮ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಚೇತಿಯಪಟಿಸಙ್ಖರಣಾದಿಕಿಚ್ಚಂ ವಾ ಉಪಜ್ಝಾಯಾದಿವತ್ತಂ ವಾ ನ ಹಾಪೇತಬ್ಬಂ. ಆಭಿಸಮಾಚಾರಿಕವತ್ತಞ್ಹಿ ಪೂರೇನ್ತೋಯೇವ ಅರಿಯಫಲಾದೀನಿ ಸಚ್ಛಿಕರೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅಯಮ್ಪಿ ಅತ್ತದತ್ಥೋವ. ಯೋ ಪನ ಅಚ್ಚಾರದ್ಧವಿಪಸ್ಸಕೋ ‘‘ಅಜ್ಜ ವಾ ಸುವೇ ವಾ’’ತಿ ಪಟಿವೇಧಂ ಪತ್ಥಯಮಾನೋ ವಿಚರತಿ, ತೇನ ಉಪಜ್ಝಾಯವತ್ತಾದೀನಿಪಿ ಹಾಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಕಿಚ್ಚಮೇವ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಏವರೂಪಞ್ಹಿ ಅತ್ತದತ್ಥಮಭಿಞ್ಞಾಯ ‘‘ಅಯಂ ಮೇ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ¶ , ಸದತ್ಥಪಸುತೋ ಸಿಯಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಸಕೇ ಅತ್ಥೇ ಉಯ್ಯುತ್ತಪಯುತ್ತೋ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಸೋ ಥೇರೋ ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ, ಸಮ್ಪತ್ತಭಿಕ್ಖೂನಮ್ಪಿ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

ಹೀನಂ ¶ ¶ ¶ ಧಮ್ಮನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಂ ದಹರಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಅಞ್ಞತರೋ ಕಿರ ಥೇರೋ ದಹರಭಿಕ್ಖುನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಪಾತೋವ ವಿಸಾಖಾಯ ಗೇಹಂ ಅಗಮಾಸಿ. ವಿಸಾಖಾಯ ಗೇಹೇ ಪಞ್ಚಸತಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಧುವಯಾಗು ನಿಚ್ಚಪಞ್ಞತ್ತಾ ಹೋತಿ. ಥೇರೋ ತತ್ಥ ಯಾಗುಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ದಹರಭಿಕ್ಖುಂ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಸಯಂ ಅಞ್ಞಂ ಗೇಹಂ ಅಗಮಾಸಿ. ತೇನ ಚ ಸಮಯೇನ ವಿಸಾಖಾಯ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಧೀತಾ ಅಯ್ಯಿಕಾಯ ಠಾನೇ ಠತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಂ ಕರೋತಿ. ಸಾ ತಸ್ಸ ದಹರಸ್ಸ ಉದಕಂ ಪರಿಸ್ಸಾವೇನ್ತೀ ಚಾಟಿಯಂ ಅತ್ತನೋ ಮುಖನಿಮಿತ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಹಸಿ, ದಹರೋಪಿ ತಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಹಸಿ. ಸಾ ತಂ ಹಸಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಛಿನ್ನಸೀಸೋ ಹಸತೀ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥ ನಂ ದಹರೋ ‘‘ತ್ವಂ ಛಿನ್ನಸೀಸಾ, ಮಾತಾಪಿತರೋಪಿ ತೇ ಛಿನ್ನಸೀಸಾ’’ತಿ ಅಕ್ಕೋಸಿ. ಸಾ ರೋದಮಾನಾ ಮಹಾನಸೇ ಅಯ್ಯಿಕಾಯ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಇದಂ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ಸಾ ದಹರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಾ ಕುಜ್ಝಿ, ನ ಏತಂ ಛಿನ್ನಕೇಸನಖಸ್ಸ ಛಿನ್ನನಿವಾಸನಪಾರುಪನಸ್ಸ ¶ ಮಜ್ಝೇ ಛಿನ್ನಕಪಾಲಂ ಆದಾಯ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಚರನ್ತಸ್ಸ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಅಗರುಕ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ದಹರೋ ಆಮ, ಉಪಾಸಿಕೇ, ತ್ವಂ ಮಮ ಛಿನ್ನಕೇಸಾದಿಭಾವಂ ಜಾನಾಸಿ, ಇಮಿಸ್ಸಾ ಮಂ ‘‘ಛಿನ್ನಸೀಸೋ’’ತಿ ಕತ್ವಾ ಅಕ್ಕೋಸಿತುಂ ವಟ್ಟಿಸ್ಸತೀತಿ. ವಿಸಾಖಾ ನೇವ ದಹರಂ ಸಞ್ಞಾಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಖಿ, ನಪಿ ದಾರಿಕಂ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಥೇರೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಿಮಿದಂ ಉಪಾಸಿಕೇ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ಸುತ್ವಾ ದಹರಂ ಓವದನ್ತೋ ಆಹ – ‘‘ಅಪೇಹಿ, ಆವುಸೋ, ನಾಯಂ ಛಿನ್ನಕೇಸನಖವತ್ಥಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ ಛಿನ್ನಕಪಾಲಂ ಆದಾಯ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಚರನ್ತಸ್ಸ ಅಕ್ಕೋಸೋ, ತುಣ್ಹೀ ಹೋಹೀ’’ತಿ. ಆಮ, ಭನ್ತೇ, ಕಿಂ ತುಮ್ಹೇ ಅತ್ತನೋ ಉಪಟ್ಠಾಯಿಕಂ ಅತಜ್ಜೇತ್ವಾ ಮಂ ತಜ್ಜೇಥ, ಮಂ ‘‘ಛಿನ್ನಸೀಸೋ’’ತಿ ಅಕ್ಕೋಸಿತುಂ ವಟ್ಟಿಸ್ಸತೀತಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಇದ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ವಿಸಾಖಾ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ದಹರಸ್ಸ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೂಪನಿಸ್ಸಯಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಯಾ ಇಮಂ ದಹರಂ ಅನುವತ್ತಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ವಿಸಾಖಂ ಆಹ – ‘‘ಕಿಂ ಪನ ವಿಸಾಖೇ ತವ ದಾರಿಕಾಯ ಛಿನ್ನಕೇಸಾದಿಮತ್ತಕೇನೇವ ಮಮ ಸಾವಕೇ ¶ ಛಿನ್ನಸೀಸೇ ಕತ್ವಾ ಅಕ್ಕೋಸಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ? ದಹರೋ ತಾವದೇವ ಉಟ್ಠಾಯ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ¶ , ‘‘ಭನ್ತೇ, ಏತಂ ಪಞ್ಹಂ ತುಮ್ಹೇವ ಸುಟ್ಠು ಜಾನಾಥ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಚ ಉಪಾಸಿಕಾ ಚ ಸುಟ್ಠು ನ ಜಾನನ್ತೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸತ್ಥಾ ದಹರಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಅನುಕುಲಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಕಾಮಗುಣಂ ಆರಬ್ಭ ಹಸನಭಾವೋ ನಾಮ ಹೀನೋ ಧಮ್ಮೋ, ಹೀನಞ್ಚ ನಾಮ ಧಮ್ಮಂ ಸೇವಿತುಂ ಪಮಾದೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂವಸಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಹೀನಂ ¶ ಧಮ್ಮಂ ನ ಸೇವೇಯ್ಯ, ಪಮಾದೇನ ನ ಸಂವಸೇ;

ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಂ ನ ಸೇವೇಯ್ಯ, ನ ಸಿಯಾ ಲೋಕವಡ್ಢನೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಹೀನಂ ಧಮ್ಮನ್ತಿ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಂ ಧಮ್ಮಂ. ಸೋ ಹಿ ಹೀನೋ ಧಮ್ಮೋ ನ ಅನ್ತಮಸೋ ಓಟ್ಠಗೋಣಾದೀಹಿಪಿ ಪಟಿಸೇವಿತಬ್ಬೋ. ಹೀನೇಸು ಚ ನಿರಯಾದೀಸು ಠಾನೇಸು ನಿಬ್ಬತ್ತಾಪೇತೀತಿ ಹೀನೋ ನಾಮ, ತಂ ನ ಸೇವೇಯ್ಯ. ಪಮಾದೇನಾತಿ ಸತಿವೋಸ್ಸಗ್ಗಲಕ್ಖಣೇನ ಪಮಾದೇನಾಪಿ ನ ಸಂವಸೇ. ನ ಸೇವೇಯ್ಯಾತಿ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಮ್ಪಿ ನ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ. ಲೋಕವಡ್ಢನೋತಿ ಯೋ ಹಿ ಏವಂ ಕರೋತಿ, ಸೋ ಲೋಕವಡ್ಢನೋ ನಾಮ ಹೋತಿ. ತಸ್ಮಾ ಏವಂ ಅಕರಣೇನ ನ ಸಿಯಾ ಲೋಕವಡ್ಢನೋತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಸೋ ದಹರೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ, ಸಮ್ಪತ್ತಾನಮ್ಪಿ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

ಉತ್ತಿಟ್ಠೇತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ನಿಗ್ರೋಧಾರಾಮೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಪಿತರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ಸತ್ಥಾ ಪಠಮಗಮನೇನ ಕಪಿಲಪುರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಞಾತೀಹಿ ಕತಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನೋ ನಿಗ್ರೋಧಾರಾಮಂ ಪತ್ವಾ ಞಾತೀನಂ ಮಾನಭಿನ್ದನತ್ಥಾಯ ಆಕಾಸೇ ರತನಚಙ್ಕಮಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಚಙ್ಕಮನ್ತೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ. ಞಾತೀ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತಾ ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಾನಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ವನ್ದಿಂಸು. ತಸ್ಮಿಂ ಞಾತಿಸಮಾಗಮೇ ಪೋಕ್ಖರವಸ್ಸಂ ವಸ್ಸಿ. ತಂ ಆರಬ್ಭ ಮಹಾಜನೇನ ಕಥಾಯ ¶ ಸಮುಟ್ಠಾಪಿತಾಯ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಮಯ್ಹಂ ಞಾತಿಸಮಾಗಮೇ ಪೋಕ್ಖರವಸ್ಸಂ ವಸ್ಸಿಯೇವಾ’’ತಿ ¶ ವತ್ವಾ ವೇಸ್ಸನ್ತರಜಾತಕಂ (ಜಾ. ೨.೨೨.೧೬೫೫ ಆದಯೋ) ಕಥೇಸಿ. ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮನ್ತೇಸು ಞಾತೀಸು ಏಕೋಪಿ ಸತ್ಥಾರಂ ನ ನಿಮನ್ತೇಸಿ. ರಾಜಾಪಿ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಪುತ್ತೋ ಮಮ ಗೇಹಂ ಅನಾಗನ್ತ್ವಾ ಕಹಂ ಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅನಿಮನ್ತೇತ್ವಾವ ಅಗಮಾಸಿ. ಗನ್ತ್ವಾ ಚ ಪನ ಗೇಹೇ ವೀಸತಿಯಾ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಾನಂ ಯಾಗುಆದೀನಿ ಪಟಿಯಾದಾಪೇತ್ವಾ ಆಸನಾನಿ ¶ ಪಞ್ಞಾಪೇಸಿ. ಪುನದಿವಸೇ ಸತ್ಥಾ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸನ್ತೋ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಅತೀತಬುದ್ಧಾ ಪಿತು ನಗರಂ ಪತ್ವಾ ಉಜುಕಮೇವ ಞಾತಿಕುಲಂ ಪವಿಸಿಂಸು, ಉದಾಹು ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿಂಸೂ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ‘‘ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಚರಿಂಸೂ’’ತಿ ದಿಸ್ವಾ ಪಠಮಗೇಹತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತೋ ಪಾಯಾಸಿ. ರಾಹುಲಮಾತಾ ಪಾಸಾದತಲೇ ನಿಸಿನ್ನಾವ ದಿಸ್ವಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸಿ. ರಾಜಾ ಸಾಟಕಂ ಸಣ್ಠಾಪೇನ್ತೋ ವೇಗೇನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ – ‘‘ಪುತ್ತ, ಕಸ್ಮಾ ಮಂ ನಾಸೇಸಿ, ಅತಿವಿಯ ತೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತೇನ ಲಜ್ಜಾ ಉಪ್ಪಾದಿತಾ, ಯುತ್ತಂ ನಾಮ ವೋ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ನಗರೇ ಸುವಣ್ಣಸಿವಿಕಾದೀಹಿ ವಿಚರಿತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತುಂ, ಕಿಂ ಮಂ ಲಜ್ಜಾಪೇಸೀ’’ತಿ? ‘‘ನಾಹಂ ತಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಲಜ್ಜಾಪೇಮಿ, ಅತ್ತನೋ ಪನ ಕುಲವಂಸಂ ಅನುವತ್ತಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ, ತಾತ, ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಜೀವನವಂಸೋ ಮಮ ವಂಸೋ’’ತಿ? ‘‘ನೇಸೋ, ಮಹಾರಾಜ, ತವ ವಂಸೋ, ಮಮ ಪನೇಸೋ ವಂಸೋ. ಅನೇಕಾನಿ ಹಿ ಬುದ್ಧಸಹಸ್ಸಾನಿ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾವ ಜೀವಿಂಸೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

‘‘ಉತ್ತಿಟ್ಠೇ ನಪ್ಪಮಜ್ಜೇಯ್ಯ, ಧಮ್ಮಂ ಸುಚರಿತಂ ಚರೇ;

ಧಮ್ಮಚಾರೀ ಸುಖಂ ಸೇತಿ, ಅಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಪರಮ್ಹಿ ಚ.

‘‘ಧಮ್ಮಂ ಚರೇ ಸುಚರಿತಂ, ನ ನಂ ದುಚ್ಚರಿತಂ ಚರೇ;

ಧಮ್ಮಚಾರೀ ಸುಖಂ ಸೇತಿ, ಅಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಪರಮ್ಹಿ ಚಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ಉತ್ತಿಟ್ಠೇತಿ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಪರೇಸಂ ಘರದ್ವಾರೇ ಠತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಪಿಣ್ಡೇ. ನಪ್ಪಮಜ್ಜೇಯ್ಯಾತಿ ಪಿಣ್ಡಚಾರಿಕವತ್ತಞ್ಹಿ ಹಾಪೇತ್ವಾ ಪಣೀತಭೋಜನಾನಿ ಪರಿಯೇಸನ್ತೋ ಉತ್ತಿಟ್ಠೇ ಪಮಜ್ಜತಿ ನಾಮ, ಸಪದಾನಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತೋ ಪನ ನ ಪಮಜ್ಜತಿ ನಾಮ. ಏವಂ ಕರೋನ್ತೋ ಉತ್ತಿಟ್ಠೇ ನಪ್ಪಮಜ್ಜೇಯ್ಯ. ಧಮ್ಮನ್ತಿ ಅನೇಸನಂ ಪಹಾಯ ¶ ಸಪದಾನಂ ಚರನ್ತೋ ತಮೇವ ಭಿಕ್ಖಾಚರಿಯಧಮ್ಮಂ ಸುಚರಿತಂ ಚರೇ. ಸುಖಂ ಸೇತೀತಿ ದೇಸನಾಮತ್ತಮೇತಂ, ಏವಂ ಪನೇತಂ ಭಿಕ್ಖಾಚರಿಯಧಮ್ಮಂ ಚರನ್ತೋ ಧಮ್ಮಚಾರೀ ಇಧ ಲೋಕೇ ಚತೂಹಿ ಇರಿಯಾಪಥೇಹಿ ಸುಖಂ ವಿಹರತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ನ ನಂ ದುಚ್ಚರಿತನ್ತಿ ವೇಸಿಯಾದಿಭೇದೇ ಅಗೋಚರೇ ಚರನ್ತೋ ಭಿಕ್ಖಾಚರಿಯಧಮ್ಮಂ ದುಚ್ಚರಿತಂ ಚರತಿ ನಾಮ. ಏವಂ ಅಚರಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಚರೇ ಸುಚರಿತಂ, ನ ನಂ ದುಚ್ಚರಿತಂ ಚರೇ. ಸೇಸಂ ವುತ್ತತ್ಥಮೇವ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ರಾಜಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ, ಸಮ್ಪತ್ತಾನಮ್ಪಿ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

ಯಥಾ ¶ ಪುಬ್ಬುಳಕನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಪಞ್ಚಸತೇ ವಿಪಸ್ಸಕೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ತೇ ಕಿರ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಘಟೇನ್ತಾ ವಾಯಮನ್ತಾ ಅಪ್ಪವಿಸೇಸಾ ‘‘ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಾ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಮರೀಚಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಭಾವೇನ್ತಾವ ಆಗಮಿಂಸು ¶ . ತೇಸಂ ವಿಹಾರಂ ಪವಿಟ್ಠಕ್ಖಣೇಯೇವ ದೇವೋ ವಸ್ಸಿ. ತೇ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಪಮುಖೇಸು ಠತ್ವಾ ಧಾರಾವೇಗೇನ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಭಿಜ್ಜನ್ತೇ ಪುಬ್ಬಳಕೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಮ್ಪಿ ಅತ್ತಭಾವೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಭಿಜ್ಜನತ್ಥೇನ ಪುಬ್ಬುಳಕಸದಿಸೋಯೇವಾ’’ತಿ ಆರಮ್ಮಣಂ ಗಣ್ಹಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಯಂ ನಿಸಿನ್ನೋವ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇನ್ತೋ ವಿಯ ಓಭಾಸಂ ಫರಿತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಯಥಾ ಪುಬ್ಬುಳಕಂ ಪಸ್ಸೇ, ಯಥಾ ಪಸ್ಸೇ ಮರೀಚಿಕಂ;

ಏವಂ ಲೋಕಂ ಅವೇಕ್ಖನ್ತಂ, ಮಚ್ಚುರಾಜಾ ನ ಪಸ್ಸತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಮರೀಚಿಕನ್ತಿ ಮಯೂಖಂ. ತೇ ಹಿ ದೂರತೋವ ಗೇಹಸಣ್ಠಾನಾದಿವಸೇನ ಉಪಟ್ಠಿತಾಪಿ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತಾನಂ ಅಗಯ್ಹೂಪಗಾ ರಿತ್ತಕಾ ತುಚ್ಛಕಾವ. ತಸ್ಮಾ ಯಥಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ¶ ಭಿಜ್ಜನತ್ಥೇನ ಪುಬ್ಬುಳಕಂ ರಿತ್ತತುಚ್ಛಾದಿಭಾವೇನೇವ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯ, ಏವಂ ಖನ್ಧಾದಿಲೋಕಂ ಅವೇಕ್ಖನ್ತಂ ಮಚ್ಚುರಾಜಾ ನ ಪಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಠಿತಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಪಞ್ಚಸತವಿಪಸ್ಸಕಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು ತತಿಯಂ.

ಏಥ ಪಸ್ಸಥಿಮಂ ಲೋಕನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಭಯರಾಜಕುಮಾರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ತಸ್ಸ ಕಿರ ಪಚ್ಚನ್ತಂ ವೂಪಸಮೇತ್ವಾ ಆಗತಸ್ಸ ಪಿತಾ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರೋ ತುಸ್ಸಿತ್ವಾ ಏಕಂ ನಚ್ಚಗೀತಕುಸಲಂ ¶ ನಾಟಕಿತ್ಥಿಂ ದತ್ವಾ ¶ ಸತ್ತಾಹಂ ರಜ್ಜಮದಾಸಿ. ಸೋ ಸತ್ತಾಹಂ ಗೇಹಾ ಬಹಿ ಅನಿಕ್ಖನ್ತೋವ ರಜ್ಜಸಿರಿಂ ಅನುಭವಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಮೇ ದಿವಸೇ ನದೀತಿತ್ಥಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನ್ಹತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಸನ್ತತಿಮಹಾಮತ್ತೋ ವಿಯ ತಸ್ಸಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ನಚ್ಚಗೀತಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ನಿಸೀದಿ. ಸಾಪಿ ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ಸನ್ತತಿಮಹಾಮತ್ತಸ್ಸ ನಾಟಕಿತ್ಥೀ ವಿಯ ಸತ್ಥಕವಾತಾನಂ ವಸೇನ ಕಾಲಮಕಾಸಿ. ಕುಮಾರೋ ತಸ್ಸಾ ಕಾಲಕಿರಿಯಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಸೋಕೋ ‘‘ನ ಮೇ ಇಮಂ ಸೋಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಅಞ್ಞೋ ನಿಬ್ಬಾಪೇತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸೋಕಂ ಮೇ ನಿಬ್ಬಾಪೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸತ್ಥಾ ತಂ ಸಮಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ ‘‘ತಯಾ ಹಿ, ಕುಮಾರ, ಇಮಿಸ್ಸಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ಏವಮೇವ ಮತಕಾಲೇ ರೋದನ್ತೇನ ಪವತ್ತಿತಾನಂ ಅಸ್ಸೂನಂ ಅನಮತಗ್ಗೇ ಸಂಸಾರೇ ಪಮಾಣಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಾಯ ದೇಸನಾಯ ಸೋಕಸ್ಸ ತನುಭಾವಂ ಞತ್ವಾ, ‘‘ಕುಮಾರ, ಮಾ ಸೋಚಿ, ಬಾಲಜನಾನಂ ಸಂಸೀದನಟ್ಠಾನಮೇತ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಏಥ ಪಸ್ಸಥಿಮಂ ಲೋಕಂ, ಚಿತ್ತಂ ರಾಜರಥೂಪಮಂ;

ಯತ್ಥ ಬಾಲಾ ವಿಸೀದನ್ತಿ, ನತ್ಥಿ ಸಙ್ಗೋ ವಿಜಾನತ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ತೇ ಪಸ್ಸಥಾತಿ ರಾಜಕುಮಾರಮೇವ ಸನ್ಧಾಯಾಹ. ಇಮಂ ಲೋಕನ್ತಿ ಇಮಂ ಖನ್ಧಲೋಕಾದಿಸಙ್ಖಾತಂ ಅತ್ತಭಾವಂ. ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಸತ್ತರತನಾದಿವಿಚಿತ್ತಂ ರಾಜರಥಂ ವಿಯ ವತ್ಥಾಲಙ್ಕಾರಾದಿಚಿತ್ತಿತಂ. ಯತ್ಥ ಬಾಲಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ಬಾಲಾ ಏವಂ ¶ ವಿಸೀದನ್ತಿ. ವಿಜಾನತನ್ತಿ ವಿಜಾನನ್ತಾನಂ ಪಣ್ಡಿತಾನಂ ಏತ್ಥ ರಾಗಸಙ್ಗಾದೀಸು ಏಕೋಪಿ ಸಙ್ಗೋ ನತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ರಾಜಕುಮಾರೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ, ಸಮ್ಪತ್ತಾನಮ್ಪಿ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

ಯೋ ¶ ಚ ಪುಬ್ಬೇತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸಮ್ಮಜ್ಜನತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸೋ ಕಿರ ಪಾತೋ ವಾ ಸಾಯಂ ವಾತಿ ವೇಲಂ ಪಮಾಣಂ ಅಕತ್ವಾ ಅಭಿಕ್ಖಣಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜನ್ತೋವ ವಿಚರತಿ. ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜನಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದಿವಾಟ್ಠಾನೇ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ರೇವತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಮಹಾಕುಸೀತೋ ಜನಸ್ಸ ಸದ್ಧಾದೇಯ್ಯಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ನಿಸೀದತಿ, ಕಿಂ ನಾಮೇತಸ್ಸ ಸಮ್ಮಜ್ಜನಿಂ ¶ ಗಹೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಠಾನಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಆಹ. ಥೇರೋ ‘‘ಓವಾದಮಸ್ಸ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಏಹಾವುಸೋತಿ. ಕಿಂ, ಭನ್ತೇತಿ? ಗಚ್ಛ ನ್ಹತ್ವಾ ಏಹೀತಿ. ಸೋ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಥೇರೋ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಓವದನ್ತೋ ಆಹ – ‘‘ಆವುಸೋ, ಭಿಕ್ಖುನಾ ನಾಮ ನ ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜನ್ತೇನ ವಿಚರಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಪಾತೋ ಏವ ಪನ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತಪಟಿಕ್ಕನ್ತೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನೇ ವಾ ದಿವಾಟ್ಠಾನೇ ವಾ ನಿಸಿನ್ನೇನ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರಂ ಸಜ್ಝಾಯಿತ್ವಾ ಅತ್ತಭಾವೇ ಖಯವಯಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಸಾಯನ್ಹೇ ಉಟ್ಠಾಯ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ನಿಚ್ಚಕಾಲಂ ಅಸಮ್ಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋಪಿ ನಾಮ ಓಕಾಸೋ ಕಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ. ಸೋ ಥೇರಸ್ಸ ಓವಾದೇ ಠತ್ವಾ ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ. ತಂ ತಂ ಠಾನಂ ಉಕ್ಲಾಪಂ ಅಹೋಸಿ. ಅಥ ನಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಹಂಸು – ‘‘ಆವುಸೋ ಸಮ್ಮಜ್ಜನತ್ಥೇರ, ತಂ ತಂ ಠಾನಂ ಉಕ್ಲಾಪಂ ಕಸ್ಮಾ ನ ಸಮ್ಮಜ್ಜಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಯಾ ಪಮಾದಕಾಲೇ ಏವಂ ಕತಂ, ಇದಾನಾಮ್ಹಿ ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ’’ತಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಅಯಂ ಥೇರೋ ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕರೋತೀ’’ತಿ ಸತ್ಥು ಆರೋಚೇಸುಂ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಆಮ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಪಮಾದಕಾಲೇ ಸಮ್ಮಜ್ಜನ್ತೋ ವಿಚರಿ, ಇದಾನಿ ಪನ ಮಗ್ಗಫಲಸುಖೇನ ವೀತಿನಾಮೇನ್ತೋ ನ ಸಮ್ಮಜ್ಜತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಯೋ ¶ ¶ ಚ ಪುಬ್ಬೇ ಪಮಜ್ಜಿತ್ವಾ, ಪಚ್ಛಾ ಸೋ ನಪ್ಪಮಜ್ಜತಿ;

ಸೋಮಂ ಲೋಕಂ ಪಭಾಸೇತಿ, ಅಬ್ಭಾ ಮುತ್ತೋವ ಚನ್ದಿಮಾ’’ತಿ.

ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಯೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಪುಬ್ಬೇ ವತ್ತಪಟಿವತ್ತಕರಣೇನ ವಾ ಸಜ್ಝಾಯಾದೀಹಿ ವಾ ಪಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಮಗ್ಗಫಲಸುಖೇನ ವೀತಿನಾಮೇನ್ತೋ ನಪ್ಪಮಜ್ಜತಿ, ಸೋ ಅಬ್ಭಾದೀಹಿ ಮುತ್ತೋ ಚನ್ದೋವ ಓಕಾಸಲೋಕಂ ಮಗ್ಗಞಾಣೇನ ಇಮಂ ಖನ್ಧಾದಿಲೋಕಂ ಓಭಾಸೇತಿ, ಏಕಾಲೋಕಂ ಕರೋತೀತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಯಸ್ಸ ಪಾಪನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ವತ್ಥು ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲಸುತ್ತನ್ತವಸೇನೇವ (ಮ. ನಿ. ೨.೩೪೭ ಆದಯೋ) ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಥೇರೋ ¶ ಪನ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ. ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲೋ ರಹೋಗತೋ ಪಟಿಸಲ್ಲೀನೋ ವಿಮುತ್ತಿಸುಖಪಟಿಸಂವೇದೀ. ತಾಯಂ ವೇಲಾಯಂ ಇಮಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸಿ –

‘‘ಯೋ ಚ ಪುಬ್ಬೇ ಪಮಜ್ಜಿತ್ವಾ, ಪಚ್ಛಾ ಸೋ ನಪ್ಪಮಜ್ಜತಿ;

ಸೋಮಂ ಲೋಕಂ ಪಭಾಸೇತಿ, ಅಬ್ಭಾ ಮುತ್ತೋವ ಚನ್ದಿಮಾ’’ತಿ. –

ಆದಿನಾ ನಯೇನ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇತ್ವಾ ಅನುಪಾದಿಸೇಸಾಯ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಯಾ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋ. ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಕಹಂ ನು ಖೋ, ಆವುಸೋ, ಥೇರೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ? ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ¶ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲತ್ಥೇರಸ್ಸ ನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನಕಥಾಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋ ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಮ ಪುತ್ತೋ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಏತ್ತಕೇ ಮನುಸ್ಸೇ ಮಾರೇತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೋ ಪುಬ್ಬೇ ಏಕಂ ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ ಏತ್ತಕಂ ಪಾಪಮಕಾಸಿ, ಪಚ್ಛಾ ಪನ ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತಪಚ್ಚಯಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ. ತೇನಸ್ಸ ತಂ ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ಕುಸಲೇನ ಪಿಹಿತ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಯಸ್ಸ ¶ ಪಾಪಂ ಕತಂ ಕಮ್ಮಂ, ಕುಸಲೇನ ಪಿಧೀಯತಿ;

ಸೋಮಂ ಲೋಕಂ ಪಭಾಸೇತಿ, ಅಬ್ಭಾ ಮುತ್ತೋವ ಚನ್ದಿಮಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಕುಸಲೇನಾತಿ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಸೇಸಂ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವಾತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಅನ್ಧಭೂತೋತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಅಗ್ಗಾಳವೇ ಚೇತಿಯೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಪೇಸಕಾರಧೀತರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕದಿವಸಞ್ಹಿ ಆಳವಿವಾಸಿನೋ ಸತ್ಥರಿ ಆಳವಿಂ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ದಾನಂ ಅದಂಸು. ಸತ್ಥಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಾವಸಾನೇ ಅನುಮೋದನಂ ಕರೋನ್ತೋ ‘‘ಅದ್ಧುವಂ ಮೇ ಜೀವಿತಂ, ಧುವಂ ಮೇ ಮರಣಂ, ಅವಸ್ಸಂ ಮಯಾ ಮರಿತಬ್ಬಮೇವ ¶ , ಮರಣಪರಿಯೋಸಾನಂ ಮೇ ಜೀವಿತಂ, ಜೀವಿತಮೇವ ಅನಿಯತಂ, ಮರಣಂ ನಿಯತನ್ತಿ ¶ ಏವಂ ಮರಣಸ್ಸತಿಂ ಭಾವೇಥ. ಯೇಸಞ್ಹಿ ಮರಣಸ್ಸತಿ ಅಭಾವಿತಾ, ತೇ ಪಚ್ಛಿಮೇ ಕಾಲೇ ಆಸೀವಿಸಂ ದಿಸ್ವಾ ಭೀತಅದಣ್ಡಪುರಿಸೋ ವಿಯ ಸನ್ತಾಸಪ್ಪತ್ತಾ ಭೇರವರವಂ ರವನ್ತಾ ಕಾಲಂ ಕರೋನ್ತಿ. ಯೇಸಂ ಪನ ಮರಣಸ್ಸತಿ ಭಾವಿತಾ, ತೇ ದೂರತೋವ ಆಸೀವಿಸಂ ದಿಸ್ವಾ ದಣ್ಡಕೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಠಿತಪುರಿಸೋ ವಿಯ ಪಚ್ಛಿಮೇ ಕಾಲೇ ನ ಸನ್ತಸನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಮರಣಸ್ಸತಿ ಭಾವೇತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಆಹ. ತಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಅವಸೇಸಜನಾ ಸಕಿಚ್ಚಪ್ಪಸುತಾವ ಅಹೇಸುಂ. ಏಕಾ ಪನ ಸೋಳಸವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕಾ ಪೇಸಕಾರಧೀತಾ ‘‘ಅಹೋ ಬುದ್ಧಾನಂ ಕಥಾ ನಾಮ ಅಚ್ಛರಿಯಾ, ಮಯಾ ಪನ ಮರಣಸ್ಸತಿಂ ಭಾವೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ರತ್ತಿನ್ದಿವಂ ಮರಣಸ್ಸತಿಮೇವ ಭಾವೇಸಿ. ಸತ್ಥಾಪಿ ತತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಜೇತವನಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಸಾಪಿ ಕುಮಾರಿಕಾ ತೀಣಿ ವಸ್ಸಾನಿ ಮರಣಸ್ಸತಿಂ ಭಾವೇಸಿಯೇವ.

ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಸತ್ಥಾ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಲೋಕಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ತಂ ಕುಮಾರಿಕಂ ಅತ್ತನೋ ಞಾಣಜಾಲಸ್ಸ ಅನ್ತೋಪವಿಟ್ಠಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ‘‘ಇಮಾಯ ಕುಮಾರಿಕಾಯ ಮಮ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯ ಸುತದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತೀಣಿ ವಸ್ಸಾನಿ ಮರಣಸ್ಸತಿ ಭಾವಿತಾ, ಇದಾನಾಹಂ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಇಮಂ ಕುಮಾರಿಕಂ ಚತ್ತಾರೋ ಪಞ್ಹೇ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಾಯ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತಿಯಾ ¶ ಚತೂಸು ಠಾನೇಸು ಸಾಧುಕಾರಂ ದತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಂ ಭಾಸಿಸ್ಸಾಮಿ. ಸಾ ಗಾಥಾವಸಾನೇ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಸ್ಸತಿ, ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಹಾಜನಸ್ಸಾಪಿ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಪಞ್ಚಸತಭಿಕ್ಖುಪರಿವಾರೋ ಜೇತವನಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಅಗ್ಗಾಳವವಿಹಾರಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಆಳವಿವಾಸಿನೋ ‘‘ಸತ್ಥಾ ಆಗತೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ತಂ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಮನ್ತಯಿಂಸು. ತದಾ ಸಾಪಿ ಕುಮಾರಿಕಾ ಸತ್ಥು ಆಗಮನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಆಗತೋ ಕಿರ ಮಯ್ಹಂ ಪಿತಾ, ಸಾಮಿ, ಆಚರಿಯೋ ಪುಣ್ಣಚನ್ದಮುಖೋ ಮಹಾಗೋತಮಬುದ್ಧೋ’’ತಿ ತುಟ್ಠಮಾನಸಾ ‘‘ಇತೋ ಮೇ ತಿಣ್ಣಂ ಸಂವಚ್ಛರಾನಂ ಮತ್ಥಕೇ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋ ಸತ್ಥಾ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬೋ, ಇದಾನಿಸ್ಸ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ¶ ಸರೀರಂ ದಟ್ಠುಂ ಮಧುರೋಜಞ್ಚ ವರಧಮ್ಮಂ ಸೋತುಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ. ಪಿತಾ ಪನಸ್ಸಾ ಸಾಲಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಆಹ – ‘‘ಅಮ್ಮ, ಪರಸನ್ತಕೋ ಮೇ ಸಾಟಕೋ ಆರೋಪಿತೋ, ತಸ್ಸ ವಿದತ್ಥಿಮತ್ತಂ ಅನಿಟ್ಠಿತಂ, ತಂ ಅಜ್ಜ ನಿಟ್ಠಾಪೇಸ್ಸಾಮಿ, ಸೀಘಂ ಮೇ ತಸರಂ ವಟ್ಟೇತ್ವಾ ಆಹರೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ. ಸಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಂ ಸೋತುಕಾಮಾ, ಪಿತಾ ಚ ಮಂ ಏವಂ ಆಹ. ಕಿಂ ನು ಖೋ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಂ ಸುಣಾಮಿ, ಉದಾಹು ಪಿತು ತಸರಂ ವಟ್ಟೇತ್ವಾ ಹರಾಮೀ’’ತಿ? ಅಥಸ್ಸಾ ಏತದಹೋಸಿ ‘‘ಪಿತಾ ಮಂ ತಸರೇ ಅನಾಹರಿಯಮಾನೇ ಪೋಥೇಯ್ಯಪಿ ಪಹರೇಯ್ಯಪಿ, ತಸ್ಮಾ ತಸರಂ ವಟ್ಟೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ದತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಧಮ್ಮಂ ಸೋಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪೀಠಕೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ತಸರಂ ವಟ್ಟೇಸಿ.

ಆಳವಿವಾಸಿನೋಪಿ ಸತ್ಥಾರಂ ಪರಿವಿಸಿತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅನುಮೋದನತ್ಥಾಯ ಅಟ್ಠಂಸು. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಯಮಹಂ ಕುಲಧೀತರಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ತಿಂಸಯೋಜನಮಗ್ಗಂ ಆಗತೋ, ಸಾ ಅಜ್ಜಾಪಿ ಓಕಾಸಂ ನ ಲಭತಿ. ತಾಯ ¶ ಓಕಾಸೇ ಲದ್ಧೇ ಅನುಮೋದನಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತುಣ್ಹೀಭೂತೋ ಅಹೋಸಿ. ಏವಂ ತುಣ್ಹೀಭೂತಮ್ಪಿ ಸತ್ಥಾರಂ ಸದೇವಕೇ ಲೋಕೇ ಕೋಚಿ ಕಿಞ್ಚಿ ವತ್ತುಂ ನ ವಿಸಹತಿ. ಸಾಪಿ ಖೋ ಕುಮಾರಿಕಾ ತಸರಂ ವಟ್ಟೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಿಯಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಿತು ಸನ್ತಿಕಂ ಗಚ್ಛಮಾನಾ ಪರಿಸಪರಿಯನ್ತೇ ಠತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಓಲೋಕಯಮಾನಾವ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಸತ್ಥಾಪಿ ಗೀವಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ತಂ ಓಲೋಕೇಸಿ. ಸಾ ಓಲೋಕಿತಾಕಾರೇನೇವ ಅಞ್ಞಾಸಿ – ‘‘ಸತ್ಥಾ ಏವರೂಪಾಯ ಪರಿಸಾಯ ಮಜ್ಝೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾವ ಮಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಮಮಾಗಮನಂ ಪಚ್ಚಾಸೀಸತಿ, ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಮನಮೇವ ಪಚ್ಚಾಸೀಸತೀ’’ತಿ. ಸಾ ತಸರಪಚ್ಛಿಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ¶ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಕಸ್ಮಾ ಪನ ನಂ ಸತ್ಥಾ ಓಲೋಕೇಸೀತಿ? ಏವಂ ಕಿರಸ್ಸ ಅಹೋಸಿ ‘‘ಏಸಾ ಏತ್ತೋವ ಗಚ್ಛಮಾನಾ ಪುಥುಜ್ಜನಕಾಲಕಿರಿಯಂ ¶ ಕತ್ವಾ ಅನಿಯತಗತಿಕಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಮಮ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಗಚ್ಛಮಾನಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪತ್ವಾ ನಿಯತಗತಿಕಾ ಹುತ್ವಾ ತುಸಿತವಿಮಾನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ತಸ್ಸಾ ಕಿರ ತಂ ದಿವಸಂ ಮರಣತೋ ಮುತ್ತಿ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಸಾ ಓಲೋಕಿತಸಞ್ಞಾಣೇನೇವ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಛಬ್ಬಣ್ಣರಂಸೀನಂ ಅನ್ತರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ತಥಾರೂಪಾಯ ಪರಿಸಾಯ ಮಜ್ಝೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ತುಣ್ಹೀಭೂತಂ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಠಿತಕ್ಖಣೇಯೇವ ತಂ ಆಹ – ‘‘ಕುಮಾರಿಕೇ, ಕುತೋ ಆಗಚ್ಛಸೀ’’ತಿ? ‘‘ನ ಜಾನಾಮಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಕತ್ಥ ಗಮಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘ನ ಜಾನಾಮಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ನ ಜಾನಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಜಾನಾಮಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಜಾನಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ನ ಜಾನಾಮಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ಇತಿ ನಂ ಸತ್ಥಾ ಚತ್ತಾರೋ ಪಞ್ಹೇ ಪುಚ್ಛಿ. ಮಹಾಜನೋ ಉಜ್ಝಾಯಿ – ‘‘ಅಮ್ಭೋ, ಪಸ್ಸಥ, ಅಯಂ ಪೇಸಕಾರಧೀತಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛಿತಂ ಕಥೇಸಿ, ನನು ನಾಮ ಇಮಾಯ ‘ಕುತೋ ಆಗಚ್ಛಸೀ’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘ಪೇಸಕಾರಗೇಹತೋ’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ‘ಕಹಂ ಗಚ್ಛಸೀ’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘ಪೇಸಕಾರಸಾಲ’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ’’ತಿ.

ಸತ್ಥಾ ಮಹಾಜನಂ ನಿಸ್ಸದ್ದಂ ಕತ್ವಾ, ‘‘ಕುಮಾರಿಕೇ, ತ್ವಂ ಕುತೋ ಆಗಚ್ಛಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ನ ಜಾನಾಮೀತಿ ವದೇಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇ ಮಮ ಪೇಸಕಾರಗೇಹತೋ ಆಗತಭಾವಂ ಜಾನಾಥ, ‘‘ಕುತೋ ಆಗತಾಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತಾ ಪನ ‘‘ಕುತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಇಧ ನಿಬ್ಬತ್ತಾಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಥ. ಅಹಂ ಪನ ನ ಜಾನಾಮಿ ‘‘ಕುತೋ ಚ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಇಧ ನಿಬ್ಬತ್ತಾಮ್ಹೀ’’ತಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಸಾಧು ಸಾಧು, ಕುಮಾರಿಕೇ, ಮಯಾ ಪುಚ್ಛಿತಪಞ್ಹೋವ ತಯಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತೋ’’ತಿ ಪಠಮಂ ಸಾಧುಕಾರಂ ¶ ದತ್ವಾ ಉತ್ತರಿಮ್ಪಿ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕತ್ಥ ಗಮಿಸ್ಸಸೀತಿ ಪುನ ಪುಟ್ಠಾ ಕಸ್ಮಾ ‘ನ ಜಾನಾಮೀ’ತಿ ವದೇಸೀ’’ತಿ? ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇ ಮಂ ತಸರಪಚ್ಛಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪೇಸಕಾರಸಾಲಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿಂ ಜಾನಾಥ, ‘‘ಇತೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಕತ್ಥ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಥ. ಅಹಞ್ಚ ಇತೋ ಚುತಾ ನ ಜಾನಾಮಿ ‘‘ಕತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಮಯಾ ಪುಚ್ಛಿತಪಞ್ಹೋಯೇವ ತಯಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತೋ’’ತಿ ದುತಿಯಂ ಸಾಧುಕಾರಂ ದತ್ವಾ ಉತ್ತರಿಮ್ಪಿ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ‘ನ ಜಾನಾಸೀ’ತಿ ಪುಟ್ಠಾ ‘ಜಾನಾಮೀ’ತಿ ವದೇಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಮರಣಭಾವಂ ಜಾನಾಮಿ, ಭನ್ತೇ, ತಸ್ಮಾ ಏವಂ ವದೇಮೀ’’ತಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಮಯಾ ಪುಚ್ಛಿತಪಞ್ಹೋಯೇವ ತಯಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತೋ’’ತಿ ತತಿಯಂ ¶ ಸಾಧುಕಾರಂ ದತ್ವಾ ಉತ್ತರಿಮ್ಪಿ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ‘ಜಾನಾಸೀ’ತಿ ಪುಟ್ಠಾ ‘ನ ಜಾನಾಮೀ’ತಿ ವದೇಸೀ’’ತಿ. ಮಮ ಮರಣಭಾವಮೇವ ಅಹಂ ಜಾನಾಮಿ, ಭನ್ತೇ, ‘‘ರತ್ತಿನ್ದಿವಪುಬ್ಬಣ್ಹಾದೀಸು ಪನ ಅಸುಕಕಾಲೇ ನಾಮ ಮರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನ ¶ ಜಾನಾಮಿ, ತಸ್ಮಾ ಏವಂ ವದೇಮೀತಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಮಯಾ ಪುಚ್ಛಿತಪಞ್ಹೋಯೇವ ತಯಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತೋ’’ತಿ ಚತುತ್ಥಂ ಸಾಧುಕಾರಂ ದತ್ವಾ ಪರಿಸಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಏತ್ತಕಂ ನಾಮ ತುಮ್ಹೇ ಇಮಾಯ ಕಥಿತಂ ನ ಜಾನಾಥ, ಕೇವಲಂ ಉಜ್ಝಾಯಥೇವ. ಯೇಸಞ್ಹಿ ಪಞ್ಞಾಚಕ್ಖು ನತ್ಥಿ, ತೇ ಅನ್ಧಾ ಏವ ¶ . ಯೇಸಂ ಪಞ್ಞಾಚಕ್ಖು ಅತ್ಥಿ, ತೇ ಏವ ಚಕ್ಖುಮನ್ತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಅನ್ಧಭೂತೋ ಅಯಂ ಲೋಕೋ, ತನುಕೇತ್ಥ ವಿಪಸ್ಸತಿ;

ಸಕುಣೋ ಜಾಲಮುತ್ತೋವ, ಅಪ್ಪೋ ಸಗ್ಗಾಯ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಅನ್ಧಭೂತೋ ಅಯಂ ಲೋಕೋತಿ ಅಯಂ ಲೋಕಿಯಮಹಾಜನೋ ಪಞ್ಞಾಚಕ್ಖುನೋ ಅಭಾವೇನ ಅನ್ಧಭೂತೋ. ತನುಕೇತ್ಥಾತಿ ತನುಕೋ ಏತ್ಥ, ನ ಬಹು ಜನೋ ಅನಿಚ್ಚಾದಿವಸೇನ ವಿಪಸ್ಸತಿ. ಜಾಲಮುತ್ತೋವಾತಿ ಯಥಾ ಛೇಕೇನ ಸಾಕುಣಿಕೇನ ಜಾಲೇನ ಓತ್ಥರಿತ್ವಾ ಗಯ್ಹಮಾನೇಸು ವಟ್ಟಕೇಸು ಕೋಚಿದೇವ ಜಾಲತೋ ಮುಚ್ಚತಿ. ಸೇಸಾ ಅನ್ತೋಜಾಲಮೇವ ಪವಿಸನ್ತಿ. ತಥಾ ಮರಣಜಾಲೇನ ಓತ್ಥಟೇಸು ಸತ್ತೇಸು ಬಹೂ ಅಪಾಯಗಾಮಿನೋ ಹೋನ್ತಿ, ಅಪ್ಪೋ ಕೋಚಿದೇವ ಸತ್ತೋ ಸಗ್ಗಾಯ ಗಚ್ಛತಿ, ಸುಗತಿಂ ವಾ ನಿಬ್ಬಾನಂ ವಾ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಕುಮಾರಿಕಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ, ಮಹಾಜನಸ್ಸಾಪಿ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

ಸಾಪಿ ತಸರಪಚ್ಛಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಿತು ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ, ಸೋಪಿ ನಿಸಿನ್ನಕೋವ ನಿದ್ದಾಯಿ. ತಸ್ಸಾ ಅಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾವ ತಸರಪಚ್ಛಿಂ ಉಪನಾಮೇನ್ತಿಯಾ ತಸರಪಚ್ಛಿ ವೇಮಕೋಟಿಯಂ ಪಟಿಹಞ್ಞಿತ್ವಾ ಸದ್ದಂ ಕುರುಮಾನಾ ಪತಿ. ಸೋ ಪಬುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಗಹಿತನಿಮಿತ್ತೇನೇವ ವೇಮಕೋಟಿಂ ಆಕಡ್ಢಿ. ವೇಮಕೋಟಿ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ¶ ಕುಮಾರಿಕಂ ಉರೇ ಪಹರಿ, ಸಾ ತತ್ಥೇವ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ತುಸಿತಭವನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ಪಿತಾ ತಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಸಕಲಸರೀರೇನ ಲೋಹಿತಮಕ್ಖಿತೇನ ಪತಿತ್ವಾ ಮತಂ ಅದ್ದಸ. ಅಥಸ್ಸ ಮಹಾಸೋಕೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ. ಸೋ ‘‘ನ ಮಮ ಸೋಕಂ ಅಞ್ಞೋ ನಿಬ್ಬಾಪೇತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ರೋದನ್ತೋ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸೋಕಂ ಮೇ ನಿಬ್ಬಾಪೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸತ್ಥಾ ತಂ ಸಮಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ ‘‘ಮಾ ಸೋಚಿ, ಉಪಾಸಕ. ಅನಮತಗ್ಗಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಂಸಾರೇ ತವ ಏವಮೇವ ಧೀತು ಮರಣಕಾಲೇ ಪಗ್ಘರಿತಅಸ್ಸು ಚತುನ್ನಂ ಮಹಾಸಮುದ್ದಾನಂ ಉದಕತೋ ಅತಿರೇಕತರ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಅನಮತಗ್ಗಕಥಂ ¶ ಕಥೇಸಿ ¶ . ಸೋ ತನುಭೂತಸೋಕೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಲದ್ಧೂಪಸಮ್ಪದೋ ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣೀತಿ.

ಹಂಸಾದಿಚ್ಚಪಥೇತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ತಿಂಸ ಭಿಕ್ಖೂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ದಿವಸೇ ತಿಂಸಮತ್ತಾ ದಿಸಾವಾಸಿಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿಂಸು. ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ ಸತ್ಥು ವತ್ತಕರಣವೇಲಾಯ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸತ್ಥಾರಾ ಇಮೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪಟಿಸನ್ಥಾರೇ ಕತೇ ವತ್ತಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ¶ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಸತ್ಥಾಪಿ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ ತೇಸಂ ಸಾರಣೀಯಧಮ್ಮಂ ಕಥೇಸಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಆಕಾಸೇನ ಅಗಮಿಂಸು. ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ ತೇಸು ಚಿರಾಯನ್ತೇಸು ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇದಾನೇವ ತಿಂಸಮತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಗತಾ, ತೇ ಕುಹಿ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಗತಾ, ಆನನ್ದಾ’’ತಿ. ‘‘ಕತರೇನ ಮಗ್ಗೇನ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಆಕಾಸೇನಾನನ್ದಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತೇ, ಭನ್ತೇ, ಖೀಣಾಸವಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮಾನನ್ದ, ಮಮ ಸನ್ತಿಕೇ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತಾ’’ತಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಖಣೇ ಆಕಾಸೇನ ಹಂಸಾ ಆಗಮಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಯಸ್ಸ ಖೋ ಪನಾನನ್ದ, ಚತ್ತಾರೋ ಇದ್ಧಿಪಾದಾ ಸುಭಾವಿತಾ, ಸೋ ಹಂಸಾ ವಿಯ ಆಕಾಸೇನ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಹಂಸಾದಿಚ್ಚಪಥೇ ಯನ್ತಿ, ಆಕಾಸೇ ಯನ್ತಿ ಇದ್ಧಿಯಾ;

ನೀಯನ್ತಿ ಧೀರಾ ಲೋಕಮ್ಹಾ, ಜೇತ್ವಾ ಮಾರಂ ಸವಾಹಿನಿ’’ನ್ತಿ.

ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಇಮೇ ಹಂಸಾ ಆದಿಚ್ಚಪಥೇ ಆಕಾಸೇ ಗಚ್ಛನ್ತಿ. ಯೇಸಂ ಇದ್ಧಿಪಾದಾ ಸುಭಾವಿತಾ, ತೇಪಿ ಆಕಾಸೇ ಯನ್ತಿ ಇದ್ಧಿಯಾ. ಧೀರಾ ಪಣ್ಡಿತಾ ಸವಾಹಿನಿಂ ಮಾರಂ ಜೇತ್ವಾ ಇಮಮ್ಹಾ ವಟ್ಟಲೋಕಾ ನೀಯನ್ತಿ, ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪಾಪುಣನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಏಕಂ ¶ ¶ ¶ ಧಮ್ಮನ್ತಿ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಚಿಞ್ಚಮಾಣವಿಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಪಠಮಬೋಧಿಯಞ್ಹಿ ದಸಬಲಸ್ಸ ಪುಥುಭೂತೇಸು ಸಾವಕೇಸು ಅಪ್ಪಮಾಣೇಸು ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಅರಿಯಭೂಮಿಂ ಓಕ್ಕನ್ತೇಸು ಪತ್ಥಟೇ ಗುಣಸಮುದಯೇ ಮಹಾಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ಉದಪಾದಿ. ತಿತ್ಥಿಯಾ ಸೂರಿಯುಗ್ಗಮನೇ ಖಜ್ಜೋಪನಕಸದಿಸಾ ಅಹೇಸುಂ ಹತಲಾಭಸಕ್ಕಾರಾ. ತೇ ಅನ್ತರವೀಥಿಯಂ ಠತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋವ ಬುದ್ಧೋ, ಮಯಮ್ಪಿ ಬುದ್ಧಾ, ಕಿಂ ತಸ್ಸೇವ ದಿನ್ನಂ ಮಹಪ್ಫಲಂ, ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ದಿನ್ನಂ ಮಹಪ್ಫಲಮೇವ, ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ದೇಥ ಸಕ್ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಏವಂ ಮನುಸ್ಸೇ ವಿಞ್ಞಾಪೇನ್ತಾಪಿ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ ರಹೋ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ‘‘ಕೇನ ನು ಖೋ ಉಪಾಯೇನ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಅವಣ್ಣಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಂ ನಾಸೇಯ್ಯಾಮಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತಯಿಂಸು.

ತದಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಚಿಞ್ಚಮಾಣವಿಕಾ ನಾಮೇಕಾ ಪರಿಬ್ಬಾಜಿಕಾ ಉತ್ತಮರೂಪಧರಾ ಸೋಭಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಾ ದೇವಚ್ಛರಾ ವಿಯ. ಅಸ್ಸಾ ಸರೀರತೋ ರಸ್ಮಿಯೋ ನಿಚ್ಛರನ್ತಿ. ಅಥೇಕೋ ಖರಮನ್ತೀ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಚಿಞ್ಚಮಾಣವಿಕಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಅವಣ್ಣಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಂ ನಾಸೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ತೇ ‘‘ಅತ್ಥೇಕೋ ಉಪಾಯೋ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿಂಸು. ಅಥ ಸಾ ತಿತ್ಥಿಯಾರಾಮಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ, ತಿತ್ಥಿಯಾ ತಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ನ ಕಥೇಸುಂ. ಸಾ ‘‘ಕೋ ನು ಖೋ ಮೇ ದೋಸೋ’’ತಿ ಯಾವತತಿಯಂ ‘‘ವನ್ದಾಮಿ, ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಅಯ್ಯಾ, ಕೋ ನು ಖೋ ಮೇ ದೋಸೋ, ಕಿಂ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ನ ಕಥೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಭಗಿನಿ, ಸಮಣಂ ಗೋತಮಂ ಅಮ್ಹೇ ವಿಹೇಠಯನ್ತಂ ಹತಲಾಭಸಕ್ಕಾರೇ ¶ ಕತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತಂ ನ ಜಾನಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ನ ಜಾನಾಮಿ, ಅಯ್ಯಾ, ಕಿಂ ಪನೇತ್ಥ ಮಯಾ ಕತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಸಚೇ ತ್ವಂ, ಭಗಿನಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸುಖಮಿಚ್ಛಸಿ, ಅತ್ತಾನಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಅವಣ್ಣಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಂ ನಾಸೇಹೀ’’ತಿ.

ಸಾ ‘‘ಸಾಧು, ಅಯ್ಯಾ, ಮಯ್ಹಂವೇಸೋ ಭಾರೋ, ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿತ್ಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಇತ್ಥಿಮಾಯಾಸು ಕುಸಲತಾಯ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಾವತ್ಥಿವಾಸೀನಂ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಜೇತವನಾ ನಿಕ್ಖಮನಸಮಯೇ ಇನ್ದಗೋಪಕವಣ್ಣಂ ಪಟಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಗನ್ಧಮಾಲಾದಿಹತ್ಥಾ ಜೇತವನಾಭಿಮುಖೀ ಗಚ್ಛತಿ. ‘‘ಇಮಾಯ ವೇಲಾಯ ಕುಹಿಂ ಗಚ್ಛಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಕಿಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಮಮ ಗಮನಟ್ಠಾನೇನಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಜೇತವನಸಮೀಪೇ ತಿತ್ಥಿಯಾರಾಮೇ ವಸಿತ್ವಾ ಪಾತೋವ ‘‘ಅಗ್ಗವನ್ದನಂ ವನ್ದಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೇ ಉಪಾಸಕಜನೇ ¶ ಜೇತವನಸ್ಸ ಅನ್ತೋವುಟ್ಠಾ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ನಗರಂ ಪವಿಸತಿ. ‘‘ಕುಹಿಂ ವುಟ್ಠಾಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಕಿಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಮಮ ವುಟ್ಠಟ್ಠಾನೇನಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಮಾಸದ್ಧಮಾಸಚ್ಚಯೇನ ಪುಚ್ಛಿಯಮಾನಾ ಜೇತವನೇ ಸಮಣೇನ ಗೋತಮೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಗನ್ಧಕುಟಿಯಾ ವುಟ್ಠಾಮ್ಹೀತಿ. ಪುಥುಜ್ಜನಾನಂ ¶ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ನು ಖೋ ಏತಂ, ನೋ’’ತಿ ಕಙ್ಖಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ತೇಮಾಸಚತುಮಾಸಚ್ಚಯೇನ ಪಿಲೋತಿಕಾಹಿ ಉದರಂ ವೇಠೇತ್ವಾ ಗಬ್ಭಿನಿವಣ್ಣಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಉಪರಿ ರತ್ತಪಟಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ‘‘ಸಮಣಂ ಗೋತಮಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಗಬ್ಭೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ ಅನ್ಧಬಾಲೇ ಸದ್ದಹಾಪೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠನವಮಾಸಚ್ಚಯೇನ ಉದರೇ ದಾರುಮಣ್ಡಲಿಕಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಉಪರಿ ಪಟಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ¶ ಹತ್ಥಪಾದಪಿಟ್ಠಿಯೋ ಗೋಹನುಕೇನ ಕೋಟ್ಟಾಪೇತ್ವಾ ಉಸ್ಸದೇ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕಿಲನ್ತಿನ್ದ್ರಿಯಾ ಹುತ್ವಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ತಥಾಗತೇ ಅಲಙ್ಕತಧಮ್ಮಾಸನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೇ ಧಮ್ಮಸಭಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪುರತೋ ಠತ್ವಾ, ‘‘ಮಹಾಸಮಣ, ಮಹಾಜನಸ್ಸ ತಾವ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ, ಮಧುರೋ ತೇ ಸದ್ದೋ, ಸಮ್ಫುಸಿತಂ ದನ್ತಾವರಣಂ. ಅಹಂ ಪನ ತಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಗಬ್ಭಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಪರಿಪುಣ್ಣಗಬ್ಭಾ ಜಾತಾ, ನೇವ ಮೇ ಸೂತಿಘರಂ ಜಾನಾಸಿ, ಸಪ್ಪಿತೇಲಾದೀನಿ ಸಯಂ ಅಕರೋನ್ತೋ ಉಪಟ್ಠಾಕಾನಮ್ಪಿ ಅಞ್ಞತರಂ ಕೋಸಲರಾಜಾನಂ ವಾ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಂ ವಾ ವಿಸಾಖಂ ಉಪಾಸಿಕಂ ವಾ ‘ಇಮಿಸ್ಸಾ ಚಿಞ್ಚಮಾಣವಿಕಾಯ ಕತ್ತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ಕರೋಹೀ’ತಿ ನ ವದೇಸಿ, ಅಭಿರಮಿತುಂಯೇವ ಜಾನಾಸಿ, ಗಬ್ಭಪರಿಹಾರಂ ನ ಜಾನಾಸೀ’’ತಿ ಗೂಥಪಿಣ್ಡಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಚನ್ದಮಣ್ಡಲಂ ದೂಸೇತುಂ ವಾಯಮನ್ತೀ ವಿಯ ಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ತಥಾಗತಂ ಅಕ್ಕೋಸಿ. ತಥಾಗತೋ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೀಹೋ ವಿಯ ಅಭಿನದನ್ತೋ, ‘‘ಭಗಿನಿ, ತಯಾ ಕಥಿತಸ್ಸ ತಥಭಾವಂ ವಾ ವಿತಥಭಾವಂ ವಾ ಅಹಮೇವ ಚ ತ್ವಞ್ಚ ಜಾನಾಮಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಆಮ, ಮಹಾಸಮಣ, ತಯಾ ಚ ಮಯಾ ಚ ಞಾತಭಾವೇನೇತಂ ಜಾತ’’ನ್ತಿ.

ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಆಸನಂ ಉಣ್ಹಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇಸಿ. ಸೋ ಆವಜ್ಜಮಾನೋ ‘‘ಚಿಞ್ಚಮಾಣವಿಕಾ ತಥಾಗತಂ ಅಭೂತೇನ ಅಕ್ಕೋಸತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ವತ್ಥುಂ ಸೋಧೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚತೂಹಿ ದೇವಪುತ್ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗಮಿ. ದೇವಪುತ್ತಾ ಮೂಸಿಕಪೋತಕಾ ಹುತ್ವಾ ದಾರುಮಣ್ಡಲಿಕಸ್ಸ ಬನ್ಧನರಜ್ಜುಕೇ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಛಿನ್ದಿಂಸು, ಪಾರುತಪಟಂ ವಾತೋ ಉಕ್ಖಿಪಿ, ದಾರುಮಣ್ಡಲಿಕಂ ಪತಮಾನಂ ತಸ್ಸಾ ಪಾದಪಿಟ್ಠಿಯಂ ಪತಿ ¶ , ಉಭೋ ಅಗ್ಗಪಾದಾ ಛಿಜ್ಜಿಂಸು. ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ಧೀ ಕಾಳಕಣ್ಣಿ, ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ಅಕ್ಕೋಸೀ’’ತಿ ಸೀಸೇ ಖೇಳಂ ಪಾತೇತ್ವಾ ಲೇಡ್ಡುದಣ್ಡಾದಿಹತ್ತಾ ಜೇತವನಾ ನೀಹರಿಂಸು. ಅಥಸ್ಸಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಚಕ್ಖುಪಥಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಕಾಲೇ ಮಹಾಪಥವೀ ಭಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ¶ ವಿವರಮದಾಸಿ, ಅವೀಚಿತೋ ಅಗ್ಗಿಜಾಲಾ ಉಟ್ಠಹಿ. ಸಾ ಕುಲದತ್ತಿಯಂ ಕಮ್ಬಲಂ ಪಾರುಪಮಾನಾ ವಿಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಅವೀಚಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ಪರಿಹಾಯಿ, ದಸಬಲಸ್ಸ ಭಿಯ್ಯೋಸೋಮತ್ತಾಯ ವಡ್ಢಿ. ಪುನದಿವಸೇ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ, ‘‘ಆವುಸೋ, ಚಿಞ್ಚಮಾಣವಿಕಾ ಏವಂ ಉಳಾರಗುಣಂ ಅಗ್ಗದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ಅಭೂತೇನ ಅಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ಮಹಾವಿನಾಸಂ ಪತ್ತಾ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಏಸಾ ಮಂ ಅಭೂತೇನ ಅಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ವಿನಾಸಂ ಪತ್ತಾಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ –

‘‘ನಾದಟ್ಠಾ ಪರತೋ ದೋಸಂ, ಅಣುಂ ಥೂಲಾನಿ ಸಬ್ಬಸೋ;

ಇಸ್ಸರೋ ಪಣಯೇ ದಣ್ಡಂ, ಸಾಮಂ ಅಪ್ಪಟಿವೇಕ್ಖಿಯಾ’’ತಿ. –

ಇಮಂ ¶ ದ್ವಾದಸನಿಪಾತೇ ಮಹಾಪದುಮಜಾತಕಂ (ಜಾ. ೧.೧೨.೧೦೬) ವಿತ್ಥಾರೇತ್ವಾ ಕಥೇಸಿ –

ತದಾ ಕಿರೇಸಾ ಮಹಾಪದುಮಕುಮಾರಸ್ಸ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಮಾತು ಸಪತ್ತೀ ರಞ್ಞೋ ಅಗ್ಗಮಹೇಸೀ ಹುತ್ವಾ ಮಹಾಸತ್ತಂ ಅಸದ್ಧಮ್ಮೇನ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಮನಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ ಅತ್ತನಾವ ಅತ್ತನಿ ವಿಪ್ಪಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಗಿಲಾನಾಲಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ತವ ಪುತ್ತೋ ಮಂ ಅನಿಚ್ಛನ್ತಿಂ ಇಮಂ ವಿಪ್ಪಕಾರಂ ಪಾಪೇಸೀ’’ತಿ ¶ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸಿ. ರಾಜಾ ಕುದ್ಧೋ ಮಹಾಸತ್ತಂ ಚೋರಪಪಾತೇ ಖಿಪಿ. ಅಥ ನಂ ಪಬ್ಬತಕುಚ್ಛಿಯಂ ಅಧಿವತ್ಥಾ ದೇವತಾ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ನಾಗರಾಜಸ್ಸ ಫಣಗಬ್ಭೇ ಪತಿಟ್ಠಪೇಸಿ. ನಾಗರಾಜಾ ತಂ ನಾಗಭವನಂ ನೇತ್ವಾ ಉಪಡ್ಢರಜ್ಜೇನ ಸಮ್ಮಾನೇಸಿ. ಸೋ ತತ್ಥ ಸಂವಚ್ಛರಂ ವಸಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತುಕಾಮೋ ಹಿಮವನ್ತಪ್ಪದೇಸಂ ಪತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಝಾನಾಭಿಞ್ಞಾಯೋ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ಏಕೋ ವನಚರಕೋ ದಿಸ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸಿ. ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕತಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಞತ್ವಾ ಮಹಾಸತ್ತಂ ರಜ್ಜೇನ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ತೇನ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ರಜ್ಜೇನ ಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ತ್ವಂ ಪನ ದಸ ರಾಜಧಮ್ಮೇ ಅಕೋಪೇತ್ವಾ ಅಗತಿಗಮನಂ ಪಹಾಯ ಧಮ್ಮೇನ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಹೀ’’ತಿ ಓವದಿತೋ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ರೋದಿತ್ವಾ ನಗರಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಅಮಚ್ಚೇ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಅಹಂ ಕಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಏವಂ ಆಚಾರಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಪುತ್ತೇನ ವಿಯೋಗಂ ಪತ್ತೋ’’ತಿ? ‘‘ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ, ದೇವಾ’’ತಿ. ರಾಜಾ ತಂ ಉದ್ಧಂಪಾದಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಚೋರಪಪಾತೇ ಖಿಪಾಪೇತ್ವಾ ನಗರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮೇನ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ. ತದಾ ಮಹಾಪದುಮಕುಮಾರೋ ಸತ್ಥಾ ಅಹೋಸಿ, ಮಾತು ಸಪತ್ತೀ ಚಿಞ್ಚಮಾಣವಿಕಾತಿ.

ಸತ್ಥಾ ¶ ಇಮಮತ್ಥಂ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏಕಂ ಧಮ್ಮಞ್ಹಿ ಸಚ್ಚವಚನಂ ಪಹಾಯ ಮುಸಾವಾದೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಾನಂ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಪರಲೋಕಾನಂ ಅಕತ್ತಬ್ಬಪಾಪಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಏಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಅತೀತಸ್ಸ, ಮುಸಾವಾದಿಸ್ಸ ಜನ್ತುನೋ;

ವಿತಿಣ್ಣಪರಲೋಕಸ್ಸ, ನತ್ಥಿ ಪಾಪಂ ಅಕಾರಿಯ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಏಕಂ ಧಮ್ಮನ್ತಿ ಸಚ್ಚಂ. ಮುಸಾವಾದಿಸ್ಸಾತಿ ಯಸ್ಸ ದಸಸು ವಚನೇಸು ಏಕಮ್ಪಿ ಸಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ಏವರೂಪಸ್ಸ ಮುಸಾವಾದಿನೋ ¶ . ವಿತಿಣ್ಣಪರಲೋಕಸ್ಸಾತಿ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಪರಲೋಕಸ್ಸ. ಏವರೂಪೋ ಹಿ ಮನುಸ್ಸಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದೇವಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅವಸಾನೇ ನಿಬ್ಬಾನಸಮ್ಪತ್ತಿನ್ತಿ ಇಮಾ ತಿಸ್ಸೋಪಿ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯೋ ನ ಪಸ್ಸತಿ. ನತ್ಥಿ ಪಾಪನ್ತಿ ತಸ್ಸ ಏವರೂಪಸ್ಸ ಇದಂ ನಾಮ ಪಾಪಂ ಅಕತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ನತ್ಥಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ನ ¶ ವೇ ಕದರಿಯಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಸದಿಸದಾನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ಸತ್ಥಾ ಚಾರಿಕಂ ಚರಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚಸತಭಿಕ್ಖುಪರಿವಾರೋ ಜೇತವನಂ ಪಾವಿಸಿ. ರಾಜಾ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಆಗನ್ತುಕದಾನಂ ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ‘‘ದಾನಂ ಮೇ ಪಸ್ಸನ್ತೂ’’ತಿ ನಾಗರೇ ಪಕ್ಕೋಸಿ. ನಾಗರಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ದಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಸತ್ಥಾರಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ದಾನಂ ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ದಾನಂ, ದೇವೋ, ಪಸ್ಸತೂ’’ತಿ ರಞ್ಞೋ ಪಹಿಣಿಂಸು. ರಾಜಾ ತೇಸಂ ದಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇಮೇಹಿ ಮಮ ದಾನತೋ ಉತ್ತರಿತರಂ ಕತಂ, ಪುನ ದಾನಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪುನದಿವಸೇಪಿ ದಾನಂ ಸಜ್ಜೇಸಿ. ನಾಗರಾಪಿ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಸಜ್ಜಯಿಂಸು. ಏವಂ ನೇವ ರಾಜಾ ನಾಗರೇ ಪರಾಜೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ನ ¶ ನಾಗರಾ ರಾಜಾನಂ. ಅಥ ಛಟ್ಠೇ ವಾರೇ ನಾಗರಾ ಸತಗುಣಂ ಸಹಸ್ಸಗುಣಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಯಥಾ ನ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ ‘‘ಇದಂ ನಾಮ ಇಮೇಸಂ ದಾನೇ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವತ್ತುಂ, ಏವಂ ದಾನಂ ಸಜ್ಜಯಿಂಸು. ರಾಜಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸಚಾಹಂ ಇಮೇಸಂ ದಾನತೋ ಉತ್ತರಿತರಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ಕಿಂ ಮೇ ಜೀವಿತೇನಾ’’ತಿ ಉಪಾಯಂ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ನಿಪಜ್ಜಿ. ಅಥ ನಂ ಮಲ್ಲಿಕಾ ¶ ದೇವೀ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ, ‘‘ಕಸ್ಮಾ, ಮಹಾರಾಜ, ಏವಂ ನಿಪನ್ನೋಸಿ, ಕೇನ ತೇ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಕಿಲನ್ತಾನಿ ವಿಯಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ರಾಜಾ ಆಹ – ‘‘ನ ದಾನಿ ತ್ವಂ, ದೇವಿ, ಜಾನಾಸೀ’’ತಿ. ‘‘ನ ಜಾನಾಮಿ, ದೇವಾ’’ತಿ. ಸೋ ತಸ್ಸಾ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸಿ.

ಅಥ ನಂ ಮಲ್ಲಿಕಾ ಆಹ – ‘‘ದೇವ, ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿ, ಕಹಂ ತಯಾ ಪಥವಿಸ್ಸರೋ ರಾಜಾ ನಾಗರೇಹಿ ಪರಾಜಿಯಮಾನೋ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬೋ ವಾ ಸುತಪುಬ್ಬೋ ವಾ, ಅಹಂ ತೇ ದಾನಂ ಸಂವಿದಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಇತಿಸ್ಸ ಅಸದಿಸದಾನಂ ಸಂವಿದಹಿತುಕಾಮತಾಯ ಏವಂ ವತ್ವಾ, ಮಹಾರಾಜ, ಸಾಲಕಲ್ಯಾಣಿಪದರೇಹಿ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಂ ಅನ್ತೋ ಆವಟ್ಟೇ ನಿಸೀದನಮಣ್ಡಪಂ ಕಾರೇಹಿ, ಸೇಸಾ ಬಹಿಆವಟ್ಟೇ ನಿಸೀದಿಸ್ಸನ್ತಿ. ಪಞ್ಚ ಸೇತಚ್ಛತ್ತಸತಾನಿ ಕಾರೇಹಿ, ತಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚಸತಾ ಹತ್ಥೀ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಂ ಮತ್ಥಕೇ ಧಾರಯಮಾನಾ ಠಸ್ಸನ್ತಿ. ಅಟ್ಠ ವಾ ದಸ ವಾ ರತ್ತಸುವಣ್ಣನಾವಾಯೋ ಕಾರೇಹಿ, ತಾ ಮಣ್ಡಪಮಜ್ಝೇ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ. ದ್ವಿನ್ನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅನ್ತರೇ ಏಕೇಕಾ ಖತ್ತಿಯಧೀತಾ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಗನ್ಧೇ ಪಿಸಿಸ್ಸತಿ, ಏಕೇಕಾ ಖತ್ತಿಯಧೀತಾ ಬೀಜನಂ ಆದಾಯ ದ್ವೇ ದ್ವೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಬೀಜಮಾನಾ ಠಸ್ಸತಿ, ಸೇಸಾ ಖತ್ತಿಯಧೀತರೋ ಪಿಸೇ ಪಿಸೇ ಗನ್ಧೇ ಹರಿತ್ವಾ ¶ ಸುವಣ್ಣನಾವಾಸು ಪಕ್ಖಿಪಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತಾಸು ಏಕಚ್ಚಾ ಖತ್ತಿಯಧೀತರೋ ನೀಲುಪ್ಪಲಕಲಾಪೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣನಾವಾಸು ಪಕ್ಖಿತ್ತಗನ್ಧೇ ಆಲೋಳೇತ್ವಾ ವಾಸಂ ಗಾಹಾಪೇಸ್ಸನ್ತಿ. ನಾಗರಾನಞ್ಹಿನೇವ ಖತ್ತಿಯಧೀತರೋ ಅತ್ಥಿ, ನ ಸೇತಚ್ಛತ್ತಾನಿ, ನ ಹತ್ಥಿನೋ ಚ. ಇಮೇಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ನಾಗರಾ ¶ ಪರಾಜಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಏವಂ ಕರೋಹಿ, ಮಹಾರಾಜಾತಿ. ರಾಜಾ ‘‘ಸಾಧು, ದೇವಿ, ಕಲ್ಯಾಣಂ ತೇ ಕಥಿತ’’ನ್ತಿ ತಾಯ ಕಥಿತನಿಯಾಮೇನ ಸಬ್ಬಂ ಕಾರೇಸಿ. ಏಕಸ್ಸ ಪನ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಏಕೋ ಹತ್ಥಿ ನಪ್ಪಹೋಸಿ. ಅಥ ರಾಜಾ ಮಲ್ಲಿಕಂ ಆಹ – ‘‘ಭದ್ದೇ, ಏಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಏಕೋ ಹತ್ಥಿ ನಪ್ಪಹೋತಿ, ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ, ದೇವ, ಪಞ್ಚ ಹತ್ಥಿಸತಾನಿ ನತ್ಥೀ’’ತಿ? ‘‘ಅತ್ಥಿ, ದೇವಿ, ಅವಸೇಸಾ ದುಟ್ಠಹತ್ಥಿನೋ, ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ದಿಸ್ವಾವ ವೇರಮ್ಭವಾತಾ ವಿಯ ಚಣ್ಡಾ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ದೇವ, ಅಹಂ ಏಕಸ್ಸ ದುಟ್ಠಹತ್ಥಿಪೋತಕಸ್ಸ ಛತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಿಟ್ಠನಟ್ಠಾನಂ ಜಾನಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಕತ್ಥ ನಂ ಠಪೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ’’ತಿ. ರಾಜಾ ತಥಾ ಕಾರೇಸಿ. ಹತ್ಥಿಪೋತಕೋ ವಾಲಧಿಂ ಅನ್ತರಸತ್ಥಿಮ್ಹಿ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಉಭೋ ಕಣ್ಣೇ ಪಾತೇತ್ವಾ ಅಕ್ಖೀನಿ ನಿಮಿಲೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಮಹಾಜನೋ ‘‘ಏವರೂಪಸ್ಸ ನಾಮ ಚಣ್ಡಹತ್ಥಿನೋ ಅಯಮಾಕಾರೋ’’ತಿ ಹತ್ಥಿಮೇವ ಓಲೋಕೇಸಿ.

ರಾಜಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಪರಿವಿಸಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಯಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ದಾನಗ್ಗೇ ಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡಂ ವಾ ಅಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡಂ ವಾ, ಸಬ್ಬಂ ತಂ ತುಮ್ಹಾಕಮೇವ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ಆಹ ¶ . ತಸ್ಮಿಂ ¶ ಪನ ದಾನೇ ಏಕದಿವಸೇನೇವ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಂ ಚುದ್ದಸಕೋಟಿಧನಂ ಹೋತಿ. ಸತ್ಥು ಪನ ಸೇತಚ್ಛತ್ತಂ ನಿಸೀದನಪಲ್ಲಙ್ಕೋ ಆಧಾರಕೋ ಪಾದಪೀಠಿಕಾತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅನಗ್ಘಾನೇವ. ಪುನ ಏವರೂಪಂ ಕತ್ವಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ದಾನಂ ನಾಮ ದಾತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನಾಹೋಸಿ, ತೇನೇವ ತಂ ‘‘ಅಸದಿಸದಾನ’’ನ್ತಿ ಪಞ್ಞಾಯಿ. ತಂ ಕಿರ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾನಂ ಏಕವಾರಂ ಹೋತಿಯೇವ, ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪನ ಇತ್ಥೀಯೇವ ಸಂವಿದಹತಿ. ರಞ್ಞೋ ಪನ ಕಾಳೋ ಚ ಜುಣ್ಹೋ ಚಾತಿ ದ್ವೇ ಅಮಚ್ಚಾ ಅಹೇಸುಂ. ತೇಸು ಕಾಳೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹೋ ರಾಜಕುಲಸ್ಸ ಪರಿಹಾನಿ, ಏಕದಿವಸೇನೇವ ಚುದ್ದಸಕೋಟಿಧನಂ ಖಯಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಇಮೇ ಇಮಂ ದಾನಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಪನ್ನಾ ನಿದ್ದಾಯಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಅಹೋ ನಟ್ಠಂ ರಾಜಕುಲ’’ನ್ತಿ. ಜುಣ್ಹೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹೋ ರಞ್ಞೋ ದಾನಂ ಸುದಿನ್ನಂ. ನ ಹಿ ಸಕ್ಕಾ ರಾಜಭಾವೇ ಅಟ್ಠಿತೇನ ಏವರೂಪಂ ದಾನಂ ದಾತುಂ, ಸಬ್ಬಸತ್ತಾನಂ ಪತ್ತಿಂ ಅದೇನ್ತೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಅಹಂ ಪನಿದಂ ದಾನಂ ಅನುಮೋದಾಮೀ’’ತಿ.

ಸತ್ಥು ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಾವಸಾನೇ ರಾಜಾ ಅನುಮೋದನತ್ಥಾಯ ಪತ್ತಂ ಗಣ್ಹಿ. ಸತ್ಥಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ರಞ್ಞಾ ಮಹೋಘಂ ಪವತ್ತೇನ್ತೇನ ವಿಯ ಮಹಾದಾನಂ ದಿನ್ನಂ, ಅಸಕ್ಖಿ ನು ಖೋ ಮಹಾಜನೋ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇತುಂ, ಉದಾಹು ನೋ’’ತಿ. ಸೋ ತೇಸಂ ಅಮಚ್ಚಾನಂ ಚಿತ್ತಾಚಾರಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ರಞ್ಞೋ ದಾನಾನುಚ್ಛವಿಕಂ ಅನುಮೋದನಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಕಾಳಸ್ಸ ಮುದ್ಧಾ ಸತ್ತಧಾ ಫಲಿಸ್ಸತಿ, ಜುಣ್ಹೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಕಾಳೇ ಅನುಕಮ್ಪಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಏವರೂಪಂ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಠಿತಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಚತುಪ್ಪದಿಕಂ ಗಾಥಮೇವ ವತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ವಿಹಾರಂ ಗತೋ. ಭಿಕ್ಖೂ ¶ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು – ‘‘ನ ಕಿಂ ನು ಖೋ, ಆವುಸೋ, ದುಟ್ಠಹತ್ಥಿಂ ಛತ್ತಂ ಧಾರೇತ್ವಾ ಠಿತಂ ದಿಸ್ವಾ ಭಾಯೀ’’ತಿ? ‘‘ನ ಭಾಯಿಂ, ಆವುಸೋ’’ತಿ. ತೇ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಆಹಂಸು – ‘‘ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲೋ, ಭನ್ತೇ, ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕರೋಸೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ ¶ , ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲೋ ಭಾಯತಿ. ಖೀಣಾಸವಉಸಭಾನಞ್ಹಿ ಅನ್ತರೇ ಜೇಟ್ಠಕಉಸಭಾ ಮಮ ಪುತ್ತಸದಿಸಾ ಭಿಕ್ಖೂ ನ ಭಾಯನ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣವಗ್ಗೇ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಉಸಭಂ ಪವರಂ ವೀರಂ, ಮಹೇಸಿಂ ವಿಜಿತಾವಿನಂ;

ಅನೇಜಂ ನ್ಹಾತಕಂ ಬುದ್ಧಂ, ತಮಹಂ ಬ್ರೂಮಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ’’ನ್ತಿ. (ಧ. ಪ. ೪೨೨; ಸು. ನಿ. ೬೫೧);

ರಾಜಾಪಿ ದೋಮನಸ್ಸಪ್ಪತ್ತೋ ‘‘ಏವರೂಪಾಯ ನಾಮ ಪರಿಸಾಯ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಠಿತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ಅನುಮೋದನಂ ಅಕತ್ವಾ ಗಾಥಮೇವ ವತ್ವಾ ಸತ್ಥಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಗತೋ. ಮಯಾ ಸತ್ಥು ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ದಾನಂ ಅಕತ್ವಾ ಅನನುಚ್ಛವಿಕಂ ಕತಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ ¶ , ಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡಂ ಅದತ್ವಾ ಅಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡಂ ವಾ ದಿನ್ನಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸತ್ಥಾರಾ ಮೇ ಕುಪಿತೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ. ಏವಞ್ಹಿ ಅಸದಿಸದಾನಂ ನಾಮ, ದಾನಾನುರೂಪಂ ಅನುಮೋದನಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ದಾತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ದಾನಂ ನ ದಿನ್ನಂ, ಉದಾಹು ದಾನಾನುರೂಪಂ ಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡಂ ಅದತ್ವಾ ಅಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡಮೇವ ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಕಿಮೇತಂ ¶ , ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ? ‘‘ನ ಮೇ ತುಮ್ಹೇಹಿ ದಾನಾನುಚ್ಛವಿಕಾ ಅನುಮೋದನಾ ಕತಾ’’ತಿ? ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಅನುಚ್ಛವಿಕಮೇವ ತೇ ದಾನಂ ದಿನ್ನಂ. ಏತಞ್ಹಿ ಅಸದಿಸದಾನಂ ನಾಮ, ಏಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಏಕವಾರಮೇವ ಸಕ್ಕಾ ದಾತುಂ, ಪುನ ಏವರೂಪಂ ನಾಮ ದಾನಂ ದುದ್ದದ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಅಥ ಕಸ್ಮಾ, ಭನ್ತೇ, ಮೇ ದಾನಾನುರೂಪಂ ಅನುಮೋದನಂ ನ ಕರಿತ್ಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಪರಿಸಾಯ ಅಸುದ್ಧತ್ತಾ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ‘‘ಕೋ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಪರಿಸಾಯ ದೋಸೋ’’ತಿ? ಅಥಸ್ಸ ಸತ್ಥಾ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಅಮಚ್ಚಾನಂ ಚಿತ್ತಾಚಾರಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ಕಾಳೇ ಅನುಕಮ್ಪಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಅನುಮೋದನಾಯ ಅಕತಭಾವಂ ಆಚಿಕ್ಖಿ. ರಾಜಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತೇ, ಕಾಳ, ಏವಂ ಚಿನ್ತಿತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ತವ ಸನ್ತಕಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಮಮ ಪುತ್ತದಾರೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಮಯಿ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ದೇನ್ತೇ ತುಯ್ಹಂ ಕಾ ಪೀಳಾ. ಗಚ್ಛ, ಭೋ, ಯಂ ತೇ ಮಯಾ ದಿನ್ನಂ, ತಂ ದಿನ್ನಮೇವ ಹೋತು, ರಟ್ಠತೋ ಪನ ಮೇ ನಿಕ್ಖಮಾ’’ತಿ ತಂ ರಟ್ಠಾ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಜುಣ್ಹಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತೇ ಏವಂ ಚಿನ್ತಿತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಸಾಧು, ಮಾತುಲ, ಪಸನ್ನೋಸ್ಮಿ, ತ್ವಂ ಮಮ ಪರಿಜನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಯಾ ದಿನ್ನನಿಯಾಮೇನೇವ ಸತ್ತ ದಿವಸಾನಿ ದಾನಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ಸತ್ತಾಹಂ ರಜ್ಜಂ ನಿಯ್ಯಾದೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಆಹ – ‘‘ಪಸ್ಸಥ, ಭನ್ತೇ, ಬಾಲಸ್ಸ ಕರಣಂ, ಮಯಾ ಏವಂ ದಿನ್ನದಾನೇ ಪಹಾರಮದಾಸೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಆಮ, ಮಹಾರಾಜ, ಬಾಲಾ ನಾಮ ಪರಸ್ಸ ದಾನಂ ಅನಭಿನನ್ದಿತ್ವಾ ದುಗ್ಗತಿಪರಾಯಣಾ ಹೋನ್ತಿ, ಧೀರಾ ಪನ ಪರೇಸಮ್ಪಿ ದಾನಂ ಅನುಮೋದಿತ್ವಾ ಸಗ್ಗಪರಾಯಣಾ ಏವ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ನ ¶ ವೇ ಕದರಿಯಾ ದೇವಲೋಕಂ ವಜನ್ತಿ, ಬಾಲಾ ಹವೇ ನಪ್ಪಸಂಸನ್ತಿ ದಾನಂ;

ಧೀರೋ ಚ ದಾನಂ ಅನುಮೋದಮಾನೋ, ತೇನೇವ ಸೋ ಹೋತಿ ಸುಖೀ ಪರತ್ಥಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ಕದರಿಯಾತಿ ಥದ್ಧಮಚ್ಛರಿನೋ. ಬಾಲಾತಿ ಇಧಲೋಕಪರಲೋಕಂ ಅಜಾನನಕಾ. ಧೀರೋತಿ ಪಣ್ಡಿತೋ. ಸುಖೀ ಪರತ್ಥಾತಿ ತೇನೇವ ಸೋ ದಾನಾನುಮೋದನಪುಞ್ಞೇನ ಪರಲೋಕೇ ದಿಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಮಾನೋ ಸುಖೀ ಹೋತೀತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ¶ ಜುಣ್ಹೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ, ಸಮ್ಪತ್ತಪರಿಸಾಯಪಿ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಅಹೋಸಿ, ಜುಣ್ಹೋಪಿ ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಹುತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ರಞ್ಞಾ ದಿನ್ನನಿಯಾಮೇನೇವ ದಾನಂ ಅದಾಸೀತಿ.

ಪಥಬ್ಯಾ ಏಕರಜ್ಜೇನಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಕಾಲಂ ನಾಮ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಪುತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸೋ ಕಿರ ತಥಾವಿಧಸ್ಸ ಸದ್ಧಾಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಪುತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ನೇವ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತುಂ, ನ ಗೇಹಂ ಆಗತಕಾಲೇ ದಟ್ಠುಂ, ನ ಧಮ್ಮಂ ಸೋತುಂ, ನ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಂ ಕಾತುಂ ಇಚ್ಛತಿ. ಪಿತರಾ ‘‘ಮಾ ಏವಂ, ತಾತ, ಕರೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋಪಿ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ನ ಸುಣಾತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಪಿತಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಏವರೂಪಂ ದಿಟ್ಠಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತೋ ಅವೀಚಿಪರಾಯಣೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ನ ಖೋ ಪನೇತಂ ಪತಿರೂಪಂ, ಯಂ ಮಯಿ ಪಸ್ಸನ್ತೇ ಮಮ ಪುತ್ತೋ ನಿರಯಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಖೋ ಪನ ಲೋಕೇ ಧನದಾನೇನ ಅಭಿಜ್ಜನಕಸತ್ತೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಧನೇನ ನಂ ಭಿನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಆಹ – ‘‘ತಾತ, ಉಪೋಸಥಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಏಹಿ, ಕಹಾಪಣಸತಂ ತೇ ¶ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ದಸ್ಸಥ, ತಾತಾತಿ. ದಸ್ಸಾಮಿ, ಪುತ್ತಾತಿ. ಸೋ ಯಾವತತಿಯಂ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಪೋಸಥಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಧಮ್ಮಸ್ಸವನೇನ ಪನಸ್ಸ ಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ಯಥಾಫಾಸುಕಟ್ಠಾನೇ ಸಯಿತ್ವಾ ಪಾತೋವ ಗೇಹಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಪಿತಾ ‘‘ಪುತ್ತೋ ಮೇ ಉಪೋಸಥಿಕೋ ಅಹೋಸಿ, ಸೀಘಮಸ್ಸ ಯಾಗುಆದೀನಿ ಆಹರಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ದಾಪೇಸಿ. ಸೋ ‘‘ಕಹಾಪಣೇ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ನ ಭುಞ್ಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹಟಾಹಟಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿ. ಅಥಸ್ಸ ಪಿತಾ ಪೀಳಂ ಅಸಹನ್ತೋ ಕಹಾಪಣಭಣ್ಡಂ ದಾಪೇಸಿ. ಸೋ ತಂ ಹತ್ಥೇನ ಗಹೇತ್ವಾವ ಆಹಾರಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿ.

ಅಥ ¶ ನಂ ಪುನದಿವಸೇ ಸೇಟ್ಠಿ, ‘‘ತಾತ, ಕಹಾಪಣಸಹಸ್ಸಂ ತೇ ದಸ್ಸಾಮಿ, ಸತ್ಥು ಪುರತೋ ಠತ್ವಾ ಏಕಂ ಧಮ್ಮಪದಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ಪೇಸೇಸಿ. ಸೋಪಿ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಪುರತೋ ಠತ್ವಾವ ಏಕಮೇವ ಪದಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಪಲಾಯಿತುಕಾಮೋ ಅಹೋಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಸತ್ಥಾ ಅಸಲ್ಲಕ್ಖಣಾಕಾರಂ ಅಕಾಸಿ. ಸೋ ತಂ ಪದಂ ಅಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಉಪರಿಪದಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಠತ್ವಾ ಅಸ್ಸೋಸಿಯೇವ ¶ . ಉಗ್ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸುಣನ್ತೋವ ಕಿರ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಸುಣಾತಿ ನಾಮ. ಏವಞ್ಚ ಕಿರ ಸುಣನ್ತಾನಂ ಧಮ್ಮೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಾದಯೋ ದೇತಿ. ಸೋಪಿ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸುಣಾತಿ, ಸತ್ಥಾಪಿಸ್ಸ ಅಸಲ್ಲಕ್ಖಣಾಕಾರಂ ಕರೋತಿ. ಸೋ ‘‘ಉಪರಿಪದಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಠತ್ವಾ ಸುಣನ್ತೋವ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ.

ಸೋ ಪುನದಿವಸೇ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖೇನ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಪಾವಿಸಿ. ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ¶ ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಆಕಾರೋ ರುಚ್ಚತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ. ತಸ್ಸಪಿ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಅಹೋ ವತ ಮೇ ಪಿತಾ ಅಜ್ಜ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಕಹಾಪಣೇ ನ ದದೇಯ್ಯ, ಕಹಾಪಣಕಾರಣಾ ಮಯ್ಹಂ ಉಪೋಸಥಿಕಭಾವಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇಯ್ಯಾ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಪನಸ್ಸ ಹಿಯ್ಯೋವ ಕಹಾಪಣಸ್ಸ ಕಾರಣಾ ಉಪೋಸಥಿಕಭಾವಂ ಅಞ್ಞಾಸಿ. ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ, ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಯಾಗುಂ ದಾಪೇತ್ವಾ ಪುತ್ತಸ್ಸಪಿ ದಾಪೇಸಿ. ಸೋ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ತುಣ್ಹೀಭೂತೋವ ಯಾಗುಂ ಪಿವಿ, ಖಾದನೀಯಂ ಖಾದಿ, ಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜಿ. ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ ಸತ್ಥು ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಾವಸಾನೇ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಪುರತೋ ಸಹಸ್ಸಭಣ್ಡಿಕಂ ಠಪಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ತಾತ, ಮಯಾ ತೇ ‘ಸಹಸ್ಸಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ವತ್ವಾ ಉಪೋಸಥಂ ಸಮಾದಾಪೇತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಪಹಿತೋ. ಇದಂ ತೇ ಸಹಸ್ಸ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ಸೋ ಸತ್ಥು ಪುರತೋ ಕಹಾಪಣೇ ದಿಯ್ಯಮಾನೇ ದಿಸ್ವಾ ಲಜ್ಜನ್ತೋ ‘‘ಅಲಂ ಮೇ ಕಹಾಪಣೇಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಗಣ್ಹ, ತಾತಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚಮಾನೋಪಿ ನ ಗಣ್ಹಿ. ಅಥಸ್ಸ ಪಿತಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಜ್ಜ ಮೇ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಆಕಾರೋ ರುಚ್ಚತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ಮಹಾಸೇಟ್ಠೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಮಯಾ ಏಸ ಪುರಿಮದಿವಸೇ ‘ಕಹಾಪಣಸತಂ ತೇ ದಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ವತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಪೇಸಿತೋ. ಪುನದಿವಸೇ ಕಹಾಪಣೇ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ನ ಇಚ್ಛಿ, ಅಜ್ಜ ಪನ ದಿಯ್ಯಮಾನೇಪಿ ಕಹಾಪಣೇ ನ ಇಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಆಮ, ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ, ಅಜ್ಜ ತವ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಚಕ್ಕವತ್ತಿಸಮ್ಪತ್ತಿತೋಪಿ ದೇವಲೋಕಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಸಮ್ಪತ್ತೀಹಿಪಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಮೇವ ವರ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಪಥಬ್ಯಾ ಏಕರಜ್ಜೇನ, ಸಗ್ಗಸ್ಸ ಗಮನೇನ ವಾ;

ಸಬ್ಬಲೋಕಾಧಿಪಚ್ಚೇನ, ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ವರ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಪಥಬ್ಯಾ ಏಕರಜ್ಜೇನಾತಿ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಜ್ಜೇನ. ಸಗ್ಗಸ್ಸ ಗಮನೇನ ವಾತಿ ಛಬ್ಬೀಸತಿವಿಧಸ್ಸ ಸಗ್ಗಸ್ಸ ¶ ಅಧಿಗಮನೇನ. ಸಬ್ಬಲೋಕಾಧಿಪಚ್ಚೇನಾತಿ ನ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಏತ್ತಕೇ ¶ ಲೋಕೇ ನಾಗಸುಪಣ್ಣವೇಮಾನಿಕಪೇತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ, ಸಬ್ಬಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಆಧಿಪಚ್ಚೇನ. ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ವರನ್ತಿ ಯಸ್ಮಾ ಏತ್ತಕೇ ಠಾನೇ ¶ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇತ್ವಾಪಿ ನಿರಯಾದೀಹಿ ಅಮುತ್ತೋವ ಹೋತಿ, ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಪನ ಪಿಹಿತಾಪಾಯದ್ವಾರೋ ಹುತ್ವಾ ಸಬ್ಬದುಬ್ಬಲೋಪಿ ಅಟ್ಠಮೇ ಭವೇ ನ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಮೇವ ವರಂ ಉತ್ತಮನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಕಪುತ್ತಕಾಲವತ್ಥು ಏಕಾದಸಮಂ.

ಯಸ್ಸ ¶ ¶ ¶ ಜಿತನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಮಾರಧೀತರೋ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ದೇಸನಂ ಪನ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಪುನ ಕುರುರಟ್ಠೇ ಮಾಗಣ್ಡಿಯಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಕಥೇಸಿ.

ಕುರುರಟ್ಠೇ ಕಿರ ಮಾಗಣ್ಡಿಯಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಧೀತಾ ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾಯೇವ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ ಉತ್ತಮರೂಪಧರಾ. ತಂ ಪತ್ಥಯಮಾನಾ ಅನೇಕಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಹಾಸಾಲಾ ಚೇವ ಖತ್ತಿಯಮಹಾಸಾಲಾ ಚ ‘‘ಧೀತರಂ ನೋ ದೇತೂ’’ತಿ ಮಾಗಣ್ಡಿಯಸ್ಸ ಪಹಿಣಿಂಸು. ಸೋಪಿ ‘‘ನ ತುಮ್ಹೇ ಮಯ್ಹಂ ಧೀತು ಅನುಚ್ಛವಿಕಾ’’ತಿ ಸಬ್ಬೇ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತೇವ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಸತ್ಥಾ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಞಾಣಜಾಲಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಪವಿಟ್ಠಂ ಮಾಗಣ್ಡಿಯಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯಾ ಚ ತಿಣ್ಣಂ ಮಗ್ಗಫಲಾನಂ ಉಪನಿಸ್ಸಯಂ ಅದ್ದಸ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋಪಿ ಬಹಿಗಾಮೇ ನಿಬದ್ಧಂ ಅಗ್ಗಿಂ ಪರಿಚರತಿ. ಸತ್ಥಾ ಪಾತೋವ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ತಂ ಠಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಸತ್ಥು ರೂಪಸಿರಿಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಇಮಿನಾ ಸದಿಸೋ ಪುರಿಸೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಅಯಂ ಮಯ್ಹಂ ¶ ಧೀತು ಅನುಚ್ಛವಿಕೋ, ಇಮಸ್ಸ ಮೇ ಧೀತರಂ ದಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಆಹ – ‘‘ಸಮಣ, ಮಮ ಏಕಾ ಧೀತಾ ಅತ್ಥಿ, ಅಹಂ ತಸ್ಸಾ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ಪುರಿಸಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ತಂ ನ ಕಸ್ಸಚಿ ಅದಾಸಿಂ, ತ್ವಂ ಪನಸ್ಸಾ ಅನುಚ್ಛವಿಕೋ, ಅಹಂ ತೇ ಧೀತರಂ ಪಾದಪರಿಚಾರಿಕಂ ಕತ್ವಾ ದಾತುಕಾಮೋ, ಯಾವ ನಂ ಆನೇಮಿ, ತಾವ ಇಧೇವ ತಿಟ್ಠಾಹೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ನೇವ ಅಭಿನನ್ದಿ, ನ ಪಟಿಕ್ಕೋಸಿ.

ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋಪಿ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಂ ಆಹ – ‘‘ಭೋತಿ, ಅಜ್ಜ ಮೇ ಧೀತು ಅನುಚ್ಛವಿಕೋ ಪುರಿಸೋ ದಿಟ್ಠೋ, ತಸ್ಸ ನಂ ದಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಧೀತರಂ ಅಲಙ್ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಆದಾಯ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ತಂ ಠಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಮಹಾಜನೋಪಿ ಕುತೂಹಲಜಾತೋ ನಿಕ್ಖಮಿ. ಸತ್ಥಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇನ ವುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಅಟ್ಠತ್ವಾ ತತ್ಥ ಪದಚೇತಿಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಬುದ್ಧಾನಂ ಕಿರ ಪದಚೇತಿಯಂ ‘‘ಇದಂ ಅಸುಕೋ ನಾಮ ಪಸ್ಸತೂ’’ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಅಕ್ಕನ್ತಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಸೇಸಟ್ಠಾನೇ ತಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಅತ್ತನಾ ಸದ್ಧಿಂ ¶ ಗಚ್ಛಮಾನಾಯ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯಾ ‘‘ಕಹಂ ಸೋ’’ತಿ ಪುಟ್ಠೋ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ತಿಟ್ಠಾಹೀತಿ ತಂ ಅವಚ’’ನ್ತಿ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಪದವಲಞ್ಜಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇದಮಸ್ಸ ಪದ’’ನ್ತಿ ದಸ್ಸೇಸಿ. ಸಾ ಲಕ್ಖಣಮನ್ತಕುಸಲತಾಯ ¶ ‘‘ನ ಇದಂ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಕಾಮಭೋಗಿನೋ ಪದ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇನ, ‘‘ಭೋತಿ, ತ್ವಂ ಉದಕಪಾತಿಮ್ಹಿ ಸುಸುಮಾರಂ ಪಸ್ಸಸಿ, ಮಯಾ ಸೋ ಸಮಣೋ ದಿಟ್ಠೋ ‘ಧೀತರಂ ತೇ ದಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ವುತ್ತೋ, ತೇನಾಪಿ ಅಧಿವಾಸಿತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ತ್ವಂ ಏವಂ ವದೇಸಿ, ಇದಂ ಪನ ನಿಕ್ಕಿಲೇಸಸ್ಸೇವ ಪದ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ರತ್ತಸ್ಸ ¶ ಹಿ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ಪದಂ ಭವೇ,

ವಿವಟ್ಟಚ್ಛದಸ್ಸ ಇದಮೀದಿಸಂ ಪದ’’ನ್ತಿ. (ವಿಸುದ್ಧಿ. ೧.೪೫; ಅ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧.೨೬೦-೨೬೧; ಧ. ಪ. ಅಟ್ಠ. ೧.ಸಾಮಾವತೀವತ್ಥು);

ಅಥ ನಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ, ‘‘ಭೋತಿ, ಮಾ ವಿರವಿ, ತುಣ್ಹೀಭೂತಾವ ಏಹೀ’’ತಿ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಸೋ ಪುರಿಸೋ’’ತಿ ತಸ್ಸಾ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ, ‘‘ಸಮಣ, ಧೀತರಂ ತೇ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ ಮೇ ತವ ಧೀತಾಯ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ, ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಏಕಂ ತೇ ಕಾರಣಂ ಕಥೇಸ್ಸಾಮಿ, ಸುಣಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಕಥೇಹಿ, ಭೋ ಸಮಣ, ಸುಣಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಅಭಿನಿಕ್ಖಮನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅತೀತಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇಸಿ.

ತತ್ರಾಯಂ ಸಙ್ಖೇಪಕಥಾ – ಮಹಾಸತ್ತೋ ರಜ್ಜಸಿರಿಂ ಪಹಾಯ ಕಣ್ಟಕಂ ಆರುಯ್ಹ ಛನ್ನಸಹಾಯೋ ಅಭಿನಿಕ್ಖಮನ್ತೋ ನಗರದ್ವಾರೇ ಠಿತೇನ ಮಾರೇನ ‘‘ಸಿದ್ಧತ್ಥ, ನಿವತ್ತ, ಇತೋ ತೇ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಚಕ್ಕರತನಂ ಪಾತುಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಅಹಮೇತಂ, ಮಾರ, ಜಾನಾಮಿ, ನ ಮೇ ತೇನತ್ಥೋ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥ ಕಿಮತ್ಥಾಯ ನಿಕ್ಖಮಸೀತಿ? ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣತ್ಥಾಯಾತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಸಚೇ ಅಜ್ಜತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಕಾಮವಿತಕ್ಕಾದೀನಂ ಏಕಮ್ಪಿ ವಿತಕ್ಕಂ ವಿತಕ್ಕೇಸ್ಸಸಿ, ಜಾನಿಸ್ಸಾಮಿ ತೇ ಕತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ಸೋ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಓತಾರಾಪೇಕ್ಖೋ ಸತ್ತ ವಸ್ಸಾನಿ ಮಹಾಸತ್ತಂ ಅನುಬನ್ಧಿ.

ಸತ್ಥಾಪಿ ಛಬ್ಬಸ್ಸಾನಿ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಂ ಚರಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚತ್ತಪುರಿಸಕಾರಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಬೋಧಿಮೂಲೇ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ವಿಮುತ್ತಿಸುಖಂ ಪಟಿಸಂವೇದಯಮಾನೋ ಪಞ್ಚಮಸತ್ತಾಹೇ ಅಜಪಾಲನಿಗ್ರೋಧಮೂಲೇ ನಿಸೀದಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಮಾರೋ ‘‘ಅಹಂ ¶ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಅನುಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಓತಾರಾಪೇಕ್ಖೋಪಿ ¶ ಇಮಸ್ಸ ಕಿಞ್ಚಿ ಖಲಿತಂ ನಾದ್ದಸಂ, ಅತಿಕ್ಕನ್ತೋ ಇದಾನಿ ಏಸ ಮಮ ವಿಸಯ’’ನ್ತಿ ದೋಮನಸ್ಸಪ್ಪತ್ತೋ ಮಹಾಮಗ್ಗೇ ನಿಸೀದಿ. ಅಥಸ್ಸ ತಣ್ಹಾ ಅರತೀ ರಗಾತಿ ಇಮಾ ತಿಸ್ಸೋ ಧೀತರೋ ‘‘ಪಿತಾ ನೋ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಕಹಂ ನು ಖೋ ಏತರಹೀ’’ತಿ ಓಲೋಕಯಮಾನಾ ತಂ ತಥಾ ನಿಸಿನ್ನಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ¶ , ತಾತ, ದುಕ್ಖೀ ದುಮ್ಮನೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ಸೋ ತಾಸಂ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ತಾ ಆಹಂಸು – ‘‘ತಾತ, ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿ, ಮಯಂ ತಂ ಅತ್ತನೋ ವಸೇ ಕತ್ವಾ ಆನೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ ಅಮ್ಮಾ, ಏಸ ಕೇನಚಿ ವಸೇ ಕಾತುನ್ತಿ. ‘‘ತಾತ, ಮಯಂ ಇತ್ಥಿಯೋ ನಾಮ ಇದಾನೇವ ನಂ ರಾಗಪಾಸಾದೀಹಿ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಆನೇಸ್ಸಾಮ, ತುಮ್ಹೇ ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿತ್ಥಾ’’ತಿ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಪಾದೇ ತೇ, ಸಮಣ, ಪರಿಚಾರೇಮಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ಸತ್ಥಾ ನೇವ ತಾಸಂ ವಚನಂ ಮನಸಾಕಾಸಿ, ನ ಅಕ್ಖೀನಿ ಉಮ್ಮೀಲೇತ್ವಾ ಓಲೋಕೇಸಿ.

ಪುನ ಮಾರಧೀತರೋ ‘‘ಉಚ್ಚಾವಚಾ ಖೋ ಪುರಿಸಾನಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಾ, ಕೇಸಞ್ಚಿ ಕುಮಾರಿಕಾಸು ಪೇಮಂ ಹೋತಿ, ಕೇಸಞ್ಚಿ ಪಠಮವಯೇ ಠಿತಾಸು, ಕೇಸಞ್ಚಿ ಮಜ್ಝಿಮವಯೇ ಠಿತಾಸು, ಕೇಸಞ್ಚಿ ಪಚ್ಛಿಮವಯೇ ಠಿತಾಸು, ನಾನಪ್ಪಕಾರೇಹಿ ತಂ ಪಲೋಭೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಏಕೇಕಾ ಕುಮಾರಿಕವಣ್ಣಾದಿವಸೇನ ಸತಂ ಸತಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ಅಭಿನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾ ಕುಮಾರಿಯೋ, ಅವಿಜಾತಾ, ಸಕಿಂ ವಿಜಾತಾ, ದುವಿಜಾತಾ, ಮಜ್ಝಿಮಿತ್ಥಿಯೋ, ಮಹಲ್ಲಕಿತ್ಥಿಯೋ ಚ ಹುತ್ವಾ ಛಕ್ಖತ್ತುಂ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಪಾದೇ ತೇ, ಸಮಣ, ಪರಿಚಾರೇಮಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ತಮ್ಪಿ ಭಗವಾ ನ ಮನಸಾಕಾಸಿ ಯಥಾ ತಂ ಅನುತ್ತರೇ ಉಪಧಿಸಙ್ಖಯೇ ವಿಮುತ್ತೋತಿ. ಅಥ ಸತ್ಥಾ ¶ ಏತ್ತಕೇನಪಿ ತಾ ಅನುಗಚ್ಛನ್ತಿಯೋ ‘‘ಅಪೇಥ, ಕಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಏವಂ ವಾಯಮಥ, ಏವರೂಪಂ ನಾಮ ವೀತರಾಗಾನಂ ಪುರತೋ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪನ ರಾಗಾದಯೋ ಪಹೀನಾ. ಕೇನ ತಂ ಕಾರಣೇನ ಅತ್ತನೋ ವಸಂ ನೇಸ್ಸಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

ತತ್ಥ ಯಸ್ಸ ಜಿತಂ ನಾವಜೀಯತೀತಿ ಯಸ್ಸ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ತೇನ ತೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಜಿತಂ ರಾಗಾದಿಕಿಲೇಸಜಾತಂ ಪುನ ಅಸಮುದಾಚರಣತೋ ನಾವಜೀಯತಿ, ದುಜ್ಜಿತಂ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ. ನೋಯಾತೀತಿ ನ ಉಯ್ಯಾತಿ, ಯಸ್ಸ ಜಿತಂ ಕಿಲೇಸಜಾತಂ ರಾಗಾದೀಸು ಕೋಚಿ ಏಕೋ ಕಿಲೇಸೋಪಿ ಲೋಕೇ ಪಚ್ಛತೋ ವತ್ತೀ ನಾಮ ¶ ನ ಹೋತಿ, ನಾನುಬನ್ಧತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅನನ್ತಗೋಚರನ್ತಿ ಅನನ್ತಾರಮ್ಮಣಸ್ಸ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ವಸೇನ ಅಪರಿಯನ್ತ ಗೋಚರಂ. ಕೇನ ಪದೇನಾತಿ ಯಸ್ಸ ಹಿ ರಾಗಪದಾದೀಸು ಏಕಪದಮ್ಪಿ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ತುಮ್ಹೇ ತೇನ ಪದೇನ ನೇಸ್ಸಥ. ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪನ ಏಕಪದಮ್ಪಿ ¶ ನತ್ಥಿ, ತಂ ಅಪದಂ ಬುದ್ಧಂ ತುಮ್ಹೇ ಕೇನ ಪದೇನ ನೇಸ್ಸಥ.

ದುತಿಯಗಾಥಾಯ ತಣ್ಹಾ ನಾಮೇಸಾ ಸಂಸಿಬ್ಬಿತಪರಿಯೋನನ್ಧನಟ್ಠೇನ ಜಾಲಮಸ್ಸಾ ಅತ್ಥೀತಿಪಿ ಜಾಲಕಾರಿಕಾತಿಪಿ ಜಾಲೂಪಮಾತಿಪಿ ಜಾಲಿನೀ. ರೂಪಾದೀಸು ಆರಮ್ಮಣೇಸು ವಿಸತ್ತತಾಯ ವಿಸತ್ತಮನತಾಯ ವಿಸಾಹರತಾಯ ವಿಸಪುಪ್ಫತಾಯ ವಿಸಫಲತಾಯ ವಿಸಪರಿಭೋಗತಾಯ ವಿಸತ್ತಿಕಾ. ಸಾ ಏವರೂಪಾ ತಣ್ಹಾ ಯಸ್ಸ ಕುಹಿಞ್ಚಿ ಭವೇ ನೇತುಂ ನತ್ಥಿ, ತಂ ತುಮ್ಹೇ ಅಪದಂ ಬುದ್ಧಂ ಕೇನ ಪದೇನ ನೇಸ್ಸಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂನಂ ದೇವತಾನಂ ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ಅಹೋಸಿ. ಮಾರಧೀತರೋಪಿ ತತ್ಥೇವ ಅನ್ತರಧಾಯಿಂಸು.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ, ‘‘ಮಾಗಣ್ಡಿಯ, ಅಹಂ ಪುಬ್ಬೇ ಇಮಾ ತಿಸ್ಸೋ ಮಾರಧೀತರೋ ಅದ್ದಸಂ ಸೇಮ್ಹಾದೀಹಿ ಅಪಲಿಬುದ್ಧೇನ ಸುವಣ್ಣಕ್ಖನ್ಧಸದಿಸೇನ ಅತ್ತಭಾವೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾ, ತದಾಪಿ ಮೇಥುನಸ್ಮಿಂ ಛನ್ದೋ ನಾಹೋಸಿಯೇವ. ತವ ಧೀತು ಸರೀರಂ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರಕುಣಪಪರಿಪೂರಂ ಬಹಿವಿಚಿತ್ತೋ ವಿಯ ಅಸುಚಿಘಟೋ. ಸಚೇ ಹಿ ಮಮ ಪಾದೋ ಅಸುಚಿಮಕ್ಖಿತೋ ಭವೇಯ್ಯ, ಅಯಞ್ಚ ಉಮ್ಮಾರಟ್ಠಾನೇ ತಿಟ್ಠೇಯ್ಯ, ತಥಾಪಿಸ್ಸಾ ಸರೀರೇ ಅಹಂ ಪಾದೇ ನ ಫುಸೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ದಿಸ್ವಾನ ¶ ¶ ತಣ್ಹಂ ಅರತಿಂ ರಗಞ್ಚ,

ಪಾದಾಪಿ ನಂ ಸಮ್ಫುಸಿತುಂ ನ ಇಚ್ಛೇ’’ತಿ. (ಸು. ನಿ. ೮೪೧; ಮಹಾನಿ. ೭೦);

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಉಭೋಪಿ ಜಯಮ್ಪತಿಕಾ ಅನಾಗಾಮಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸೂತಿ.

ಯೇ ¶ ಝಾನಪಸುತಾ ಧೀರಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಸಙ್ಕಸ್ಸನಗರದ್ವಾರೇ ಬಹೂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ದೇಸನಾ ಪನ ರಾಜಗಹೇ ಸಮುಟ್ಠಿತಾ.

ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ರಾಜಗಹಸೇಟ್ಠಿ ಪರಿಸ್ಸಯಮೋಚನತ್ಥಞ್ಚೇವ ಪಮಾದೇನ ಗಲಿತಾನಂ ಆಭರಣಾದೀನಂ ರಕ್ಖಣತ್ಥಞ್ಚ ಜಾಲಕರಣ್ಡಕಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಾಪೇತ್ವಾ ಗಙ್ಗಾಯ ಉದಕಕೀಳಂ ಕೀಳಿ. ಅಥೇಕೋ ರತ್ತಚನ್ದನರುಕ್ಖೋ ಗಙ್ಗಾಯ ಉಪರಿತೀರೇ ಜಾತೋ ಗಙ್ಗೋದಕೇನ ಧೋತಮೂಲೋ ಪತಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಪಾಸಾಣೇಸು ಸಂಭಜ್ಜಮಾನೋ ವಿಪ್ಪಕಿರಿ. ತತೋ ಏಕಾ ಘಟಪ್ಪಮಾಣಾ ಘಟಿಕಾ ಪಾಸಾಣೇಹಿ ಘಂಸಿಯಮಾನಾ ಉದಕಊಮೀಹಿ ಪೋಥಿಯಮಾನಾ ಮಟ್ಠಾ ಹುತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ವುಯ್ಹಮಾನಾ ಸೇವಾಲಪರಿಯೋನದ್ಧಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಜಾಲೇ ಲಗ್ಗಿ. ಸೇಟ್ಠಿ ‘‘ಕಿಮೇತ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ರುಕ್ಖಘಟಿಕಾ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ತಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನಾಮೇತ’’ನ್ತಿ ಉಪಧಾರಣತ್ಥಂ ವಾಸಿಕಣ್ಣೇನ ತಚ್ಛಾಪೇಸಿ. ತಾವದೇವ ಅಲತ್ತಕವಣ್ಣಂ ರತ್ತಚನ್ದನಂ ¶ ಪಞ್ಞಾಯಿ. ಸೇಟ್ಠಿ ಪನ ನೇವ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ನ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ, ಮಜ್ಝತ್ತಧಾತುಕೋ. ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಗೇಹೇ ರತ್ತಚನ್ದನಂ ಬಹು, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಇಮಿನಾ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ‘ಮಯಂ ಅರಹನ್ತೋ ಮಯಂ ಅರಹನ್ತೋ’ತಿ ವತ್ತಾರೋ ಬಹೂ, ಅಹಂ ಏಕಂ ಅರಹನ್ತಮ್ಪಿ ನ ಪಸ್ಸಾಮಿ. ಗೇಹೇ ಭಮಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಲಿಖಾಪೇತ್ವಾ ಸಿಕ್ಕಾಯ ಠಪೇತ್ವಾ ವೇಳುಪರಮ್ಪರಾಯ ಸಟ್ಠಿಹತ್ಥಮತ್ತೇ ಆಕಾಸೇ ಓಲಮ್ಬಾಪೇತ್ವಾ ‘ಸಚೇ ಅರಹಾ ಅತ್ಥಿ, ಇಮಂ ಆಕಾಸೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾತೂ’ತಿ ವಕ್ಖಾಮಿ. ಯೋ ತಂ ಗಹೇಸ್ಸತಿ, ತಂ ಸಪುತ್ತದಾರೋ ಸರಣಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ಚಿನ್ತಿತನಿಯಾಮೇನೇವ ಪತ್ತಂ ಲಿಖಾಪೇತ್ವಾ ವೇಳುಪರಮ್ಪರಾಯ ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಯೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಅರಹಾ, ಸೋ ಆಕಾಸೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ಇಮಂ ಪತ್ತಂ ಗಣ್ಹಾತೂ’’ತಿ ಆಹ.

ಛ ¶ ಸತ್ಥಾರೋ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಏಸ ಅನುಚ್ಛವಿಕೋ, ಅಮ್ಹಾಕಮೇವ ನಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ವದಿಂಸು. ಸೋ ‘‘ಆಕಾಸೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥ ಛಟ್ಠೇ ದಿವಸೇ ನಿಗಣ್ಠೋ ನಾಟಪುತ್ತೋ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇ ಪೇಸೇಸಿ – ‘‘ಗಚ್ಛಥ, ಸೇಟ್ಠಿಂ ಏವಂ ವದೇಥ – ‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯಸ್ಸೇವ ಅನುಚ್ಛವಿಕೋಯಂ, ಮಾ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಸ್ಸ ಕಾರಣಾ ಆಕಾಸೇನಾಗಮನಂ ಕರಿ, ದೇಹಿ ಕಿರ ಮೇ ತಂ ಪತ್ತ’’’ನ್ತಿ ¶ . ತೇ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಂ ತಥಾ ವದಿಂಸು. ಸೇಟ್ಠಿ ‘‘ಆಕಾಸೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋವ ಗಣ್ಹಾತೂ’’ತಿ ಆಹ. ನಾಟಪುತ್ತೋ ಸಯಂ ಗನ್ತುಕಾಮೋ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾನಂ ಸಞ್ಞಂ ಅದಾಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಏಕಂ ಹತ್ಥಞ್ಚ ಪಾದಞ್ಚ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಉಪ್ಪತಿತುಕಾಮೋ ವಿಯ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ, ತುಮ್ಹೇ ಮಂ, ‘ಆಚರಿಯ, ಕಿಂ ಕರೋಥ, ದಾರುಮಯಪತ್ತಸ್ಸ ಕಾರಣಾ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ಅರಹತ್ತಗುಣಂ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಮಾ ದಸ್ಸಯಿತ್ಥಾ’ತಿ ವತ್ವಾ ಮಂ ಹತ್ಥೇಸು ಚ ಪಾದೇಸು ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಕಡ್ಢನ್ತಾ ಭೂಮಿಯಂ ಪಾತೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ. ಸೋ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಂ ಆಹ, ‘‘ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ, ಮಯ್ಹಂ ಅಯಂ ಪತ್ತೋ ಅನುಚ್ಛವಿಕೋ, ಅಞ್ಞೇಸಂ ನಾನುಚ್ಛವಿಕೋ, ಮಾ ತೇ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಸ್ಸ ಕಾರಣಾ ಮಮ ಆಕಾಸೇ ಉಪ್ಪತನಂ ¶ ರುಚ್ಚಿ, ದೇಹಿ ಮೇ ಪತ್ತ’’ನ್ತಿ. ಭನ್ತೇ, ಆಕಾಸೇ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾವ ಗಣ್ಹಥಾತಿ. ತತೋ ನಾಟಪುತ್ತೋ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಅಪೇಥ ಅಪೇಥಾ’’ತಿ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇ ಅಪನೇತ್ವಾ ‘‘ಆಕಾಸೇ ಉಪ್ಪತಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏಕಂ ಹತ್ಥಞ್ಚ ಪಾದಞ್ಚ ಉಕ್ಖಿಪಿ. ಅಥ ನಂ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾ, ‘‘ಆಚರಿಯ, ಕಿಂ ನಾಮೇತಂ ಕರೋಥ, ಛವಸ್ಸ ಲಾಮಕಸ್ಸ ದಾರುಮಯಪತ್ತಸ್ಸ ಕಾರಣಾ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಗುಣೇನ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ದಸ್ಸಿತೇನ ಕೋ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ತಂ ಹತ್ಥಪಾದೇಸು ಗಹೇತ್ವಾ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ಪಾತೇಸುಂ. ಸೋ ಸೇಟ್ಠಿಂ ಆಹ – ‘‘ಇಮೇ, ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ, ಉಪ್ಪತಿತುಂ ನ ದೇನ್ತಿ, ದೇಹಿ ಮೇ ಪತ್ತ’’ನ್ತಿ. ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಥ, ಭನ್ತೇತಿ. ಏವಂ ತಿತ್ಥಿಯಾ ಛ ದಿವಸಾನಿ ವಾಯಮಿತ್ವಾಪಿ ತಂ ಪತ್ತಂ ನ ಲಭಿಂಸುಯೇವ.

ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಆಯಸ್ಮತೋ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಸ್ಸ ಚ ಆಯಸ್ಮತೋ ಪಿಣ್ಡೋಲಭಾರದ್ವಾಜಸ್ಸ ಚ ‘‘ರಾಜಗಹೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪಿಟ್ಠಿಪಾಸಾಣೇ ಠತ್ವಾ ಚೀವರಂ ಪಾರುಪನಕಾಲೇ ¶ ಧುತ್ತಕಾ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ ‘‘ಅಮ್ಭೋ ಪುಬ್ಬೇ ಛ ಸತ್ಥಾರೋ ಲೋಕೇ ‘ಮಯಂ ಅರಹನ್ತಮ್ಹಾ’ತಿ ವಿಚರಿಂಸು., ರಾಜಗಹಸೇಟ್ಠಿನೋ ಪನ ಅಜ್ಜ ಸತ್ತಮೋ ದಿವಸೋ ಪತ್ತಂ ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ‘ಸಚೇ ಅರಹಾ ಅತ್ಥಿ, ಆಕಾಸೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾತೂ’ತಿ ವದನ್ತಸ್ಸ, ಏಕೋಪಿ ‘ಅಹಂ ಅರಹಾ’ತಿ ಆಕಾಸೇ ಉಪ್ಪತನ್ತೋ ನತ್ಥಿ. ಅಜ್ಜ ನೋ ಲೋಕೇ ಅರಹನ್ತಾನಂ ನತ್ಥಿಭಾವೋ ಞಾತೋ’’ತಿ. ತಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಆಯಸ್ಮಾ ¶ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಪಿಣ್ಡೋಲಭಾರದ್ವಾಜಂ ಆಹ – ‘‘ಸುತಂ ತೇ, ಆವುಸೋ ಭಾರದ್ವಾಜ, ಇಮೇಸಂ ವಚನಂ, ಇಮೇ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಾ ವಿಯ ವದನ್ತಿ. ತ್ವಞ್ಚ ಮಹಿದ್ಧಿಕೋ ಮಹಾನುಭಾವೋ, ಗಚ್ಛ ತಂ ಪತ್ತಂ ಆಕಾಸೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ. ಆವುಸೋ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನ, ತ್ವಂ ಇದ್ಧಿಮನ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗೋ, ತ್ವಂ ಏತಂ ಗಣ್ಹಾಹಿ, ತಯಿ ಪನ ಅಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೇ ಅಹಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀತಿ. ‘‘ಗಣ್ಹಾವುಸೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಆಯಸ್ಮಾ ಪಿಣ್ಡೋಲಭಾರದ್ವಾಜೋ ಅಭಿಞ್ಞಾಪಾದಕಂ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯ ತಿಗಾವುತಂ ಪಿಟ್ಠಿಪಾಸಾಣಂ ಪಾದನ್ತೇನ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇನ್ತೋ ತುಲಪಿಚು ವಿಯ ಆಕಾಸೇ ಉಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ರಾಜಗಹನಗರಸ್ಸ ಉಪರಿ ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಂ ಅನುಪರಿಯಾಯಿ. ಸೋ ತಿಗಾವುತಪಮಾಣಸ್ಸ ನಗರಸ್ಸ ಪಿಧಾನಂ ವಿಯ ಪಞ್ಞಾಯಿ. ನಗರವಾಸಿನೋ ‘‘ಪಾಸಾಣೋ ನೋ ಅವತ್ಥರಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾತೀ’’ತಿ ಭೀತಾ ಸುಪ್ಪಾದೀನಿ ಮತ್ಥಕೇ ಕತ್ವಾ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ನಿಲೀಯಿಂಸು ¶ . ಸತ್ತಮೇ ವಾರೇ ಥೇರೋ ಪಿಟ್ಠಿಪಾಸಾಣಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇಸಿ. ಮಹಾಜನೋ ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ ಪಿಣ್ಡೋಲಭಾರದ್ವಾಜ, ತವ ಪಾಸಾಣಂ ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಗಣ್ಹ, ಮಾ ನೋ ಸಬ್ಬೇ ನಾಸಯೀ’’ತಿ. ಥೇರೋ ಪಾಸಾಣಂ ಪಾದನ್ತೇನ ಖಿಪಿತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ. ಸೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಯಥಾಠಾನೇಯೇವ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ. ಥೇರೋ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಗೇಹಮತ್ಥಕೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿ ಉರೇನ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ‘‘ಓತರಥ ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಆಕಾಸತೋ ಓತಿಣ್ಣಂ ಥೇರಂ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಓತಾರಾಪೇತ್ವಾ ಚತುಮಧುರಪುಣ್ಣಂ ಕತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಅದಾಸಿ. ಥೇರೋ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಹಾರಾಭಿಮುಖೋ ಪಾಯಾಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಯೇ ಅರಞ್ಞಗತಾ ವಾ ಸುಞ್ಞಾಗಾರಗತಾ ವಾ ತಂ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ನಾದ್ದಸಂಸು. ತೇ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ದಸ್ಸೇಹೀ’’ತಿ ಥೇರಂ ಅನುಬನ್ಧಿಂಸು. ಸೋ ತೇಸಂ ತೇಸಂ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಅಗಮಾಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ¶ ತಂ ಅನುಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಉನ್ನಾದೇನ್ತಸ್ಸ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಆನನ್ದ, ಕಸ್ಸೇಸೋ ಸದ್ದೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಪಿಣ್ಡೋಲಭಾರದ್ವಾಜೇನ ಆಕಾಸೇ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಚನ್ದನಪತ್ತೋ ಗಹಿತೋ, ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಏಸೋ ಸದ್ದೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಭಾರದ್ವಾಜಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತಯಾ ಏವಂ ಕತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಕಸ್ಮಾ ತೇ, ಭಾರದ್ವಾಜ, ಏವಂ ಕತ’’ನ್ತಿ ಥೇರಂ ಗರಹಿತ್ವಾ ತಂ ಪತ್ತಂ ಖಣ್ಡಾಖಣ್ಡಂ ಭೇದಾಪೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಞ್ಜನಪಿಸನತ್ಥಾಯ ದಾಪೇತ್ವಾ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಸ್ಸ ಅಕರಣತ್ಥಾಯ ಸಾವಕಾನಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ (ಚೂಳವ. ೨೫೨) ಪಞ್ಞಾಪೇಸಿ.

ತಿತ್ಥಿಯಾ ¶ ¶ ‘‘ಸಮಣೋ ಕಿರ ಗೋತಮೋ ತಂ ಪತ್ತಂ ಭೇದಾಪೇತ್ವಾ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಸ್ಸ ಅಕರಣತ್ಥಾಯ ಸಾವಕಾನಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞಾಪೇಸೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಸಾವಕಾ ಪಞ್ಞತ್ತಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಜೀವಿತಹೇತುಪಿ ನಾತಿಕ್ಕಮನ್ತಿ, ಸಮಣೋಪಿ ಗೋತಮೋ ತಂ ರಕ್ಖಿಸ್ಸತೇವ. ಇದಾನಿ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಓಕಾಸೋ ಲದ್ಧೋ’’ತಿ ನಗರವೀಥೀಸು ಆರೋಚೇನ್ತಾ ವಿಚರಿಂಸು ‘‘ಮಯಂ ಅತ್ತನೋ ಗುಣಂ ರಕ್ಖನ್ತಾ ಪುಬ್ಬೇ ದಾರುಮಯಪತ್ತಸ್ಸ ಕಾರಣಾ ಅತ್ತನೋ ಗುಣಂ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ನ ದಸ್ಸಯಿಮ್ಹಾ, ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಸಾವಕಾ ಪತ್ತಕಮತ್ತಸ್ಸ ಕಾರಣಾ ಅತ್ತನೋ ಗುಣಂ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ದಸ್ಸೇಸುಂ. ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಅತ್ತನೋ ಪಣ್ಡಿತತಾಯ ಪತ್ತಂ ಭೇದಾಪೇತ್ವಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞಾಪೇಸಿ, ಇದಾನಿ ಮಯಂ ತೇನೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ.

ರಾಜಾ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರೋ ತಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇಹಿ ಕಿರ, ಭನ್ತೇ, ಪಾಟಿಹಾರಿಯಸ್ಸ ಅಕರಣತ್ಥಾಯ ಸಾವಕಾನಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞತ್ತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ಇದಾನಿ ತಿತ್ಥಿಯಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ಕಿಂ ಇದಾನಿ ಕರಿಸ್ಸಥಾತಿ? ‘‘ತೇಸು ಕರೋನ್ತೇಸು ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ನನು ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞತ್ತನ್ತಿ. ನಾಹಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಅತ್ತನೋ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞಾಪೇಸಿಂ, ತಂ ಮಮೇವ ಸಾವಕಾನಂ ಪಞ್ಞತ್ತನ್ತಿ. ತುಮ್ಹೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞತ್ತಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಭನ್ತೇತಿ. ತೇನ ಹಿ, ಮಹಾರಾಜ, ತಮೇವೇತ್ಥ ಪಟಿಪುಚ್ಛಾಮಿ, ‘‘ಅತ್ಥಿ ಪನ ತೇ, ಮಹಾರಾಜ, ವಿಜಿತೇ ಉಯ್ಯಾನ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಅತ್ಥಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಸಚೇ ತೇ, ಮಹಾರಾಜ, ಉಯ್ಯಾನೇ ಮಹಾಜನೋ ಅಮ್ಬಾದೀನಿ ಖಾದೇಯ್ಯ, ಕಿಮಸ್ಸ ಕತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ? ‘‘ದಣ್ಡೋ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ತ್ವಂ ಪನ ಖಾದಿತುಂ ಲಭಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ, ಮಯ್ಹಂ ದಣ್ಡೋ ನತ್ಥಿ, ಅಹಂ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ಖಾದಿತುಂ ಲಭಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಯಥಾ ತವ ¶ ತಿಯೋಜನಸತಿಕೇ ರಜ್ಜೇ ಆಣಾ ಪವತ್ತತಿ, ಅತ್ತನೋ ಉಯ್ಯಾನೇ ಅಮ್ಬಾದೀನಿ ಖಾದನ್ತಸ್ಸ ದಣ್ಡೋ ನತ್ಥಿ, ಅಞ್ಞೇಸಂ ಅತ್ಥಿ, ಏವಂ ಮಮಪಿ ಚಕ್ಕವಾಳಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸೇ ಆಣಾ ಪವತ್ತತಿ, ಅತ್ತನೋ ಸಿಕ್ಖಾಪದಪಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಅತಿಕ್ಕಮೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಅಞ್ಞೇಸಂ ಪನ ಅತ್ಥಿ, ಕರಿಸ್ಸಾಮಹಂ ಪಾಟಿಹಾರಿಯ’’ನ್ತಿ. ತಿತ್ಥಿಯಾ ತಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಇದಾನಮ್ಹಾ ನಟ್ಠಾ, ಸಮಣೇನ ಕಿರ ಗೋತಮೇನ ಸಾವಕಾನಂಯೇವ ¶ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞತ್ತಂ, ನ ಅತ್ತನೋ. ಸಯಮೇವ ಕಿರ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕತ್ತುಕಾಮೋ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕರೋಮಾ’’ತಿ ಮನ್ತಯಿಂಸು.

ರಾಜಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕದಾ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕರಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ. ‘‘ಇತೋ ಚತುಮಾಸಚ್ಚಯೇನ ಆಸಾಳ್ಹಿಪುಣ್ಣಮಾಯಂ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ‘‘ಕತ್ಥ ಕರಿಸ್ಸಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ¶ ? ‘‘ಸಾವತ್ಥಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಪನ ಸತ್ಥಾ ಏವಂ ದೂರಟ್ಠಾನಂ ಅಪದಿಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಯಸ್ಮಾ ತಂ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾನಂ ಮಹಾಪಾಟಿಹಾರಿಯಕರಣಟ್ಠಾನಂ, ಅಪಿಚ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸನ್ನಿಪಾತನತ್ಥಾಯಪಿ ದೂರಟ್ಠಾನಮೇವ ಅಪದಿಸೀ’’ತಿ. ತಿತ್ಥಿಯಾ ತಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಇತೋ ಕಿರ ಚತುನ್ನಂ ಮಾಸಾನಂ ಅಚ್ಚಯೇನ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕರಿಸ್ಸತಿ, ಇದಾನಿ ತಂ ಅಮುಞ್ಚಿತ್ವಾವ ಅನುಬನ್ಧಿಸ್ಸಾಮ, ಮಹಾಜನೋ ಅಮ್ಹೇ ದಿಸ್ವಾ ‘ಕಿಂ ಇದ’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸತಿ. ಅಥಸ್ಸ ವಕ್ಖಾಮ ‘ಮಯಂ ಸಮಣೇನ ಗೋತಮೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ವದಿಮ್ಹಾ. ಸೋ ಪಲಾಯತಿ, ಮಯಮಸ್ಸ ಪಲಾಯಿತುಂ ಅದತ್ವಾ ಅನುಬನ್ಧಾಮಾ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ರಾಜಗಹೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿ. ತಿತ್ಥಿಯಾಪಿಸ್ಸ ಪಚ್ಛತೋವ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಟ್ಠಾನೇ ವಸನ್ತಿ. ವಸಿತಟ್ಠಾನೇ ಪುನದಿವಸೇ ಪಾತರಾಸಂ ಕರೋನ್ತಿ. ತೇ ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ‘‘ಕಿಮಿದ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಚಿನ್ತಿತನಿಯಾಮೇನೇವ ಆರೋಚೇಸುಂ ¶ . ಮಹಾಜನೋಪಿ ‘‘ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಅನುಬನ್ಧಿ.

ಸತ್ಥಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಪಾಪುಣಿ. ತಿತ್ಥಿಯಾಪಿ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಾಕೇ ಸಮಾದಪೇತ್ವಾ ಸತಸಹಸ್ಸಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಖದಿರಥಮ್ಭೇಹಿ ಮಣ್ಡಪಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ನೀಲುಪ್ಪಲೇಹಿ ಛಾದಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಇಧ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ನಿಸೀದಿಂಸು. ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ತಿತ್ಥಿಯೇಹಿ ಮಣ್ಡಪೋ ಕಾರಿತೋ, ಅಹಮ್ಪಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಮಣ್ಡಪಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಲಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಅತ್ಥಿ ಮಯ್ಹಂ ಮಣ್ಡಪಕಾರಕೋ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಕೋ ಅಞ್ಞೋ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ? ‘‘ಸಕ್ಕೋ, ದೇವರಾಜಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಹಂ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕರಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಕಣ್ಡಮ್ಬರುಕ್ಖಮೂಲೇ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ತಿತ್ಥಿಯಾ ‘‘ಅಮ್ಬರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಕಿರ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಉಪಟ್ಠಾಕಾನಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ಯೋಜನಬ್ಭನ್ತರೇ ಠಾನೇ ಅನ್ತಮಸೋ ತದಹುಜಾತಮ್ಪಿ ಅಮ್ಬಪೋತಕಂ ಉಪ್ಪಾಟೇತ್ವಾ ಅರಞ್ಞೇ ಖಿಪಾಪೇಸುಂ.

ಸತ್ಥಾ ಆಸಾಳ್ಹಿಪುಣ್ಣಮದಿವಸೇ ಅನ್ತೋನಗರಂ ಪಾವಿಸಿ. ರಞ್ಞೋಪಿ ಉಯ್ಯಾನಪಾಲೋ ಕಣ್ಡೋ ನಾಮ ಏಕಂ ಪಿಙ್ಗಲಕಿಪಿಲ್ಲಿಕೇಹಿ ಕತಪತ್ತಪುಟಸ್ಸ ಅನ್ತರೇ ಮಹನ್ತಂ ಅಮ್ಬಪಕ್ಕಂ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಸ ಗನ್ಧರಸಲೋಭೇನ ಸಮ್ಪತನ್ತೇ ವಾಯಸೇ ಪಲಾಪೇತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಖಾದನತ್ಥಾಯ ಆದಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಸತ್ಥಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ರಾಜಾ ಇಮಂ ಅಮ್ಬಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಮಯ್ಹಂ ಅಟ್ಠ ವಾ ಸೋಳಸ ವಾ ಕಹಾಪಣೇ ದದೇಯ್ಯ, ತಂ ಮೇ ಏಕತ್ತಭಾವೇಪಿ ¶ ಜೀವಿತವುತ್ತಿಯಾ ನಾಲಂ. ಸಚೇ ಪನಾಹಂ ಸತ್ಥು ಇಮಂ ¶ ದಸ್ಸಾಮಿ, ಅವಸ್ಸಂ ತಂ ಮೇ ದೀಘಕಾಲಂ ಹಿತಾವಹಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಸೋ ತಂ ಅಮ್ಬಪಕ್ಕಂ ಸತ್ಥು ಉಪನಾಮೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಂ ಓಲೋಕೇಸಿ ¶ . ಅಥಸ್ಸ ಥೇರೋ ಚತುಮಹಾರಾಜದತ್ತಿಯಂ ಪತ್ತಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಹತ್ಥೇ ಠಪೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಪತ್ತಂ ಉಪನಾಮೇತ್ವಾ ಅಮ್ಬಪಕ್ಕಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ನಿಸೀದನಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇಸಿ. ಥೇರೋ ಚೀವರಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ತಸ್ಮಿಂ ನಿಸಿನ್ನೇ ಥೇರೋ ಪಾನೀಯಂ ಪರಿಸ್ಸಾವೇತ್ವಾ ಅಮ್ಬಪಕ್ಕಂ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಪಾನಕಂ ಕತ್ವಾ ಅದಾಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಅಮ್ಬಪಾನಕಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಕಣ್ಡಂ ಆಹ – ‘‘ಇಮಂ ಅಮ್ಬಟ್ಠಿಂ ಇಧೇವ ಪಂಸುಂ ವಿಯೂಹಿತ್ವಾ ರೋಪೇಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ. ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಉಪರಿ ಹತ್ಥಂ ಧೋವಿ. ಹತ್ಥೇ ಧೋವಿತಮತ್ತೇಯೇವ ನಙ್ಗಲಸೀಸಮತ್ತಕ್ಖನ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಉಬ್ಬೇಧೇನ ಪಣ್ಣಾಸಹತ್ಥೋ ಅಮ್ಬರುಕ್ಖೋ ಉಟ್ಠಹಿ. ಚತೂಸು ದಿಸಾಸು ಏಕೇಕಾ, ಉದ್ಧಂ ಏಕಾತಿ ಪಞ್ಚ ಮಹಾಸಾಖಾ ಪಣ್ಣಾಸಹತ್ಥಾ ಅಹೇಸುಂ. ಸೋ ತಾವದೇವ ಪುಪ್ಫಫಲಸಞ್ಛನ್ನೋ ಹುತ್ವಾ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಪರಿಪಕ್ಕಅಮ್ಬಪಿಣ್ಡಿಧರೋ ಅಹೋಸಿ. ಪಚ್ಛತೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಅಮ್ಬಪಕ್ಕಾನಿ ಖಾದನ್ತಾ ಏವ ಆಗಮಿಂಸು. ರಾಜಾ ‘‘ಏವರೂಪೋ ಕಿರ ಅಮ್ಬರುಕ್ಖೋ ಉಟ್ಠಿತೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಮಾ ನಂ ಕೋಚಿ ಛಿನ್ದೀ’’ತಿ ಆರಕ್ಖಂ ಠಪೇಸಿ. ಸೋ ಪನ ಕಣ್ಡೇನ ರೋಪಿತತ್ತಾ ಕಣ್ಡಮ್ಬರುಕ್ಖೋತ್ವೇವ ಪಞ್ಞಾಯಿ. ಧುತ್ತಕಾಪಿ ಅಮ್ಬಪಕ್ಕಾನಿ ಖಾದಿತ್ವಾ ‘‘ಹರೇ ದುಟ್ಠತಿತ್ಥಿಯಾ ‘ಸಮಣೋ ಕಿರ ಗೋತಮೋ ಕಣ್ಡಮ್ಬರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕರಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಯೋಜನಬ್ಭನ್ತರೇ ತದಹುಜಾತಾಪಿ ಅಮ್ಬಪೋತಕಾ ¶ ಉಪ್ಪಾಟಾಪಿತಾ, ಕಣ್ಡಮ್ಬೋ ನಾಮ ಅಯ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ತೇ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಅಮ್ಬಟ್ಠೀಹಿ ಪಹರಿಂಸು.

ಸಕ್ಕೋ ವಾತವಲಾಹಕಂ ದೇವಪುತ್ತಂ ಆಣಾಪೇಸಿ ‘‘ತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ಮಣ್ಡಪಂ ವಾತೇಹಿ ಉಪ್ಪಾಟೇತ್ವಾ ಉಕ್ಕಾರಭೂಮಿಯಂ ಖಿಪಾಪೇಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ. ಸೂರಿಯಮ್ಪಿ ದೇವಪುತ್ತಂ ಆಣಾಪೇಸಿ ‘‘ಸೂರಿಯಮಣ್ಡಲಂ ನಿಕಡ್ಢನ್ತೋ ತಾಪೇಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ. ಪುನ ವಾತವಲಾಹಕಂ ಆಣಾಪೇಸಿ ‘‘ವಾತಮಣ್ಡಲಂ ಉಟ್ಠಾಪೇನ್ತೋ ಯಾಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ತಥಾ ಕರೋನ್ತೋ ತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ಪಗ್ಘರಿತಸೇದಸರೀರೇ ರಜೋವಟ್ಟಿಯಾ ಓಕಿರಿ. ತೇ ತಮ್ಬಮತ್ತಿಕಸದಿಸಾ ಅಹೇಸುಂ. ವಸ್ಸವಲಾಹಕಮ್ಪಿ ಆಣಾಪೇಸಿ ‘‘ಮಹನ್ತಾನಿ ಬಿನ್ದೂನಿ ಪಾತೇಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ. ಅಥ ನೇಸಂ ಕಾಯೋ ಕಬರಗಾವಿಸದಿಸೋ ಅಹೋಸಿ. ತೇ ನಿಗಣ್ಠಾ ಲಜ್ಜಮಾನಾ ಹುತ್ವಾ ಸಮ್ಮುಖಸಮ್ಮುಖಟ್ಠಾನೇನೇವ ಪಲಾಯಿಂಸು. ಏವಂ ಪಲಾಯನ್ತೇಸು ಪುರಾಣಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾಕೋ ಏಕೋ ಕಸ್ಸಕೋ ‘‘ಇದಾನಿ ಮೇ ಅಯ್ಯಾನಂ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಕರಣವೇಲಾ, ಗನ್ತ್ವಾ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗೋಣೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಪಾತೋವ ಆಭತಂ ಯಾಗುಕುಟಞ್ಚೇವ ಯೋತ್ತಕಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಪುರಾಣಂ ತಥಾ ಪಲಾಯನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ, ಭನ್ತೇ ¶ , ಅಜ್ಜ ‘ಅಯ್ಯಾನಂ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಆಗಚ್ಛಾಮಿ, ತುಮ್ಹೇ ಕಹಂ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ. ಕಿಂ ತೇ ಪಾಟಿಹಾರಿಯೇನ, ಇಮಂ ಕುಟಞ್ಚ ¶ ಯೋತ್ತಞ್ಚ ದೇಹೀತಿ. ಸೋ ತೇನ ದಿನ್ನಂ ಕುಟಞ್ಚ ಯೋತ್ತಞ್ಚ ಆದಾಯ ನದೀತೀರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕುಟಂ ಯೋತ್ತೇನ ಅತ್ತನೋ ಗೀವಾಯ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಲಜ್ಜನ್ತೋ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಕಥೇತ್ವಾ ರಹದೇ ಪತಿತ್ವಾ ಉದಕಪುಬ್ಬುಳೇ ಉಟ್ಠಾಪೇನ್ತೋ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಅವೀಚಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ.

ಸಕ್ಕೋ ¶ ಆಕಾಸೇ ರತನಚಙ್ಕಮಂ ಮಾಪೇಸಿ. ತಸ್ಸ ಏಕಾ ಕೋಟಿ ಪಾಚೀನಚಕ್ಕವಾಳಮುಖವಟ್ಟಿಯಂ ಅಹೋಸಿ, ಏಕಾ ಪಚ್ಛಿಮಚಕ್ಕವಾಳಮುಖವಟ್ಟಿಯಂ. ಸತ್ಥಾ ಸನ್ನಿಪತಿತಾಯ ಛತ್ತಿಂಸಯೋಜನಿಕಾಯ ಪರಿಸಾಯ ವಡ್ಢಮಾನಕಚ್ಛಾಯಾಯ ‘‘ಇದಾನಿ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಕರಣವೇಲಾ’’ತಿ ಗನ್ಧಕುಟಿತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಮುಖೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಘರಣೀ ನಾಮ ಇದ್ಧಿಮನ್ತೀ ಏಕಾ ಅನಾಗಾಮಿಉಪಾಸಿಕಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಾದಿಸಾಯ ಧೀತರಿ ವಿಜ್ಜಮಾನಾಯ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಕಿಲಮನಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ಅಹಂ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕಥಂ ತ್ವಂ ಕರಿಸ್ಸಸಿ, ಘರಣೀ’’ತಿ? ‘‘ಭನ್ತೇ, ಏಕಸ್ಮಿಂ ಚಕ್ಕವಾಳಗಬ್ಭೇ ಮಹಾಪಥವಿಂ ಉದಕಂ ಕತ್ವಾ ಉದಕಸಕುಣಿಕಾ ವಿಯ ನಿಮುಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪಾಚೀನಚಕ್ಕವಾಳಮುಖವಟ್ಟಿಯಂ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮಿ, ತಥಾ ಪಚ್ಛಿಮಉತ್ತರದಕ್ಖಿಣಚಕ್ಕವಾಳಮುಖವಟ್ಟಿಯಂ, ತಥಾ ಮಜ್ಝೇ’’. ಮಹಾಜನೋ ಮಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಾ ಏಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಘರಣೀ ನಾಮೇಸಾ, ಅಯಂ ತಾವ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ಆನುಭಾವೋ, ಬುದ್ಧಾನುಭಾವೋ ಪನ ಕೀದಿಸೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ¶ . ಏವಂ ತಿತ್ಥಿಯಾ ತುಮ್ಹೇ ಅದಿಸ್ವಾವ ಪಲಾಯಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಜಾನಾಮಿ ತೇ ಘರಣೀ ಏವರೂಪಂ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕಾತುಂ ಸಮತ್ಥಭಾವಂ, ನ ಪನಾಯಂ ತವತ್ಥಾಯ ಬದ್ಧೋ ಮಾಲಾಪುಟೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿ. ಸಾ ‘‘ನ ಮೇ ಸತ್ಥಾ ಅನುಜಾನಾತಿ, ಅದ್ಧಾ ಮಯಾ ಉತ್ತರಿತರಂ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕಾತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ಅಞ್ಞೋ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಸತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಏವಮೇವ ತೇಸಂ ಗುಣೋ ಪಾಕಟೋ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಏವಂ ಛತ್ತಿಂಸಯೋಜನಿಕಾಯ ಪರಿಸಾಯ ಮಜ್ಝೇ ಸೀಹನಾದಂ ನದಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ಅಪರೇಪಿ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಕಥಂ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕರಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ. ತೇ ‘‘ಏವಞ್ಚ ಏವಞ್ಚ ಕರಿಸ್ಸಾಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಸತ್ಥು ಪುರತೋ ಠಿತಾವ ಸೀಹನಾದಂ ನದಿಂಸು. ತೇಸು ಕಿರ ಚೂಳಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋ ‘‘ಮಾದಿಸೇ ಅನಾಗಾಮಿಉಪಾಸಕೇ ಪುತ್ತೇ ವಿಜ್ಜಮಾನೇ ಸತ್ಥು ಕಿಲಮನಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಕಥಂ ಕರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಪುಟ್ಠೋ ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ದ್ವಾದಸಯೋಜನಿಕಂ ಬ್ರಹ್ಮತ್ತಭಾವಂ ನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಪರಿಸಾಯ ಮಜ್ಝೇ ಮಹಾಮೇಘಗಜ್ಜಿತಸದಿಸೇನ ಸದ್ದೇನ ಬ್ರಹ್ಮಅಪ್ಫೋಟನಂ ನಾಮ ಅಪ್ಫೋಟೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಮಹಾಜನೋ ‘‘ಕಿಂ ನಾಮೇಸೋ ಸದ್ದೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಚೂಳಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಕಿರ ¶ ಬ್ರಹ್ಮಅಪ್ಫೋಟನಸದ್ದೋ ನಾಮಾ’’ತಿ ವಕ್ಖತಿ. ತಿತ್ಥಿಯಾ ‘‘ಗಹಪತಿಕಸ್ಸ ಕಿರ ತಾವ ಏಸೋ ಆನುಭಾವೋ, ಬುದ್ಧಾನುಭಾವೋ ಕೀದಿಸೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತುಮ್ಹೇ ಅದಿಸ್ವಾವ ಪಲಾಯಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಜಾನಾಮಿ ತೇ ಆನುಭಾವ’’ನ್ತಿ ತಸ್ಸಪಿ ತಥೇವ ವತ್ವಾ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಕರಣಂ ನಾನುಜಾನಿ.

ಅಥೇಕಾ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಪ್ಪತ್ತಾ ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕಾ ¶ ಚೀರಸಾಮಣೇರೀ ಕಿರ ನಾಮ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕಥಂ ಕರಿಸ್ಸಸಿ ಚೀರೇ’’ತಿ? ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸಿನೇರುಞ್ಚ ಚಕ್ಕವಾಳಪಬ್ಬತಞ್ಚ ಹಿಮವನ್ತಞ್ಚ ಆಹರಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಹಂ ಹಂಸಸಕುಣೀ ವಿಯ ತತೋ ತತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅಸಜ್ಜಮಾನಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ಮಹಾಜನೋ ಮಂ ದಿಸ್ವಾ ‘ಕಾ ಏಸಾ’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘ಚೀರಸಾಮಣೇರೀ’ತಿ ವಕ್ಖತಿ. ತಿತ್ಥಿಯಾ ‘ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕಾಯ ತಾವ ಸಾಮಣೇರಿಯಾ ¶ ಅಯಮಾನುಭಾವೋ, ಬುದ್ಧಾನುಭಾವೋ ಕೀದಿಸೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ತುಮ್ಹೇ ಅದಿಸ್ವಾವ ಪಲಾಯಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ. ಇತೋ ಪರಂ ಏವರೂಪಾನಿ ವಚನಾನಿ ವುತ್ತಾನುಸಾರೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ. ತಸ್ಸಾಪಿ ಭಗವಾ ‘‘ಜಾನಾಮಿ ತೇ ಆನುಭಾವ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಕರಣಂ ನಾನುಜಾನಿ. ಅಥೇಕೋ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಪ್ಪತ್ತೋ ಖೀಣಾಸವೋ ಚುನ್ದಸಾಮಣೇರೋ ನಾಮ ಜಾತಿಯಾ ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕೋ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಭಗವಾ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಕಥಂ ಕರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಪುಟ್ಠೋ ಆಹ – ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಜಮ್ಬುದೀಪಸ್ಸ ಧಜಭೂತಂ ಮಹಾಜಮ್ಬುರುಕ್ಖಂ ಖನ್ಧೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಚಾಲೇತ್ವಾ ಮಹಾಜಮ್ಬುಪೇಸಿಯೋ ಆಹರಿತ್ವಾ ಇಮಂ ಪರಿಸಂ ಖಾದಾಪೇಸ್ಸಾಮಿ, ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕಕುಸುಮಾನಿ ಚ ಆಹರಿತ್ವಾ ತುಮ್ಹೇ ವನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಜಾನಾಮಿ ತೇ ಆನುಭಾವ’’ನ್ತಿ ತಸ್ಸ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಕರಣಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿ.

ಅಥ ಉಪ್ಪಲವಣ್ಣಾ ಥೇರೀ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಕಥಂ ಕರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಪುಟ್ಠಾ ಆಹ – ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಸಮನ್ತಾ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಿಕಂ ಪರಿಸಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಆವಟ್ಟತೋ ಛತ್ತಿಂಸಯೋಜನಾಯ ಪರಿಸಾಯ ಪರಿವುತೋ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತುಮ್ಹೇ ವನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ¶ . ಸತ್ಥಾ ‘‘ಜಾನಾಮಿ ತೇ ಆನುಭಾವ’’ನ್ತಿ ತಸ್ಸಾಪಿ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಕರಣಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿ. ಅಥ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರೋ ಭಗವನ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಕಥಂ ಕರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಪುಟ್ಠೋ ಆಹ – ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಸಿನೇರುಪಬ್ಬತರಾಜಾನಂ ದನ್ತನ್ತರೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಮಾಸಸಾಸಪಬೀಜಂ ವಿಯ ಖಾದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಞ್ಞಂ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಇಮಂ ಮಹಾಪಥವಿಂ ಕಟಸಾರಕಂ ವಿಯ ಸಂವೇಲ್ಲಿತ್ವಾ ಅಙ್ಗುಲನ್ತರೇ ನಿಕ್ಖಿಪಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಞ್ಞಂ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಮಹಾಪಥವಿಂ ಕುಲಾಲಚಕ್ಕಂ ವಿಯ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಮಹಾಜನಂ ಪಥವೋಜಂ ¶ ಖಾದಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಞ್ಞಂ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘ವಾಮಹತ್ಥೇ ಪಥವಿಂ ಕತ್ವಾ ಇಮೇ ಸತ್ತೇ ದಕ್ಖಿಣಹತ್ಥೇನ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ದೀಪೇ ಠಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಞ್ಞಂ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಸಿನೇರುಂ ಛತ್ತದಣ್ಡಂ ವಿಯ ಕತ್ವಾ ಮಹಾಪಥವಿಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ತಸ್ಸುಪರಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಛತ್ತಹತ್ಥೋ ಭಿಕ್ಖು ವಿಯ ಏಕಹತ್ಥೇನಾದಾಯ ಆಕಾಸೇ ಚಙ್ಕಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಜಾನಾಮಿ ತೇ ಆನುಭಾವ’’ನ್ತಿ ತಸ್ಸಪಿ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಕರಣಂ ನಾನುಜಾನಿ. ಸೋ ‘‘ಜಾನಾತಿ ಮಞ್ಞೇ ಸತ್ಥಾ ಮಯಾ ಉತ್ತರಿತರಂ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕಾತುಂ ಸಮತ್ಥ’’ನ್ತಿ ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ.

ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ನಾಯಂ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಂ ತವತ್ಥಾಯ ಬದ್ಧೋ ಬಾಲಾಪುಟೋ. ಅಹಞ್ಹಿ ಅಸಮಧುರೋ, ಮಮ ಧುರಂ ಅಞ್ಞೋ ವಹಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಅನಚ್ಛರಿಯಮೇತಂ, ಯಂ ಇದಾನಿ ಮಮ ಧುರಂ ವಹಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನಾಮ ಭವೇಯ್ಯ. ಅಹೇತುಕತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಕಾಲೇಪಿ ಮಮ ಧುರಂ ಅಞ್ಞೋ ವಹಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನಾಮ ನಾಹೋಸಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಕದಾ ¶ ಪನ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಥೇರೇನ ಪುಟ್ಠೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿತ್ವಾ –

‘‘ಯತೋ ¶ ಯತೋ ಗರು ಧುರಂ, ಯತೋ ಗಮ್ಭೀರವತ್ತನೀ;

ತದಾಸ್ಸು ಕಣ್ಹಂ ಯುಞ್ಜನ್ತಿ, ಸ್ವಾಸ್ಸು ತಂ ವಹತೇ ಧುರ’’ನ್ತಿ. –

ಇದಂ ಕಣ್ಹಉಸಭಜಾತಕಂ (ಜಾ. ೧.೧.೨೯) ವಿತ್ಥಾರೇತ್ವಾ ಪುನ ತಮೇವ ವತ್ಥುಂ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ –

‘‘ಮನುಞ್ಞಮೇವ ಭಾಸೇಯ್ಯ, ನಾಮನುಞ್ಞಂ ಕುದಾಚನಂ;

ಮನುಞ್ಞಂ ಭಾಸಮಾನಸ್ಸ, ಗರುಂ ಭಾರಂ ಉದದ್ಧರಿ;

ಧನಞ್ಚ ನಂ ಅಲಾಭೇಸಿ, ತೇನ ಚತ್ತಮನೋ ಅಹೂ’’ತಿ. –

ಇದಂ ನನ್ದಿವಿಸಾಲಜಾತಕಂ ವಿತ್ಥಾರೇತ್ವಾ ಕಥೇಸಿ. ಕಥೇತ್ವಾ ಚ ಪನ ಸತ್ಥಾ ರತನಚಙ್ಕಮಂ ಅಭಿರುಹಿ, ಪುರತೋ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಿಕಾ ಪರಿಸಾ ಅಹೋಸಿ ತಥಾ ಪಚ್ಛತೋ ಚ ಉತ್ತರತೋ ಚ ದಕ್ಖಿಣತೋ ಚ. ಉಜುಕಂ ಪನ ಚತುವೀಸತಿಯೋಜನಿಕಾಯ ಪರಿಸಾಯ ಮಜ್ಝೇ ಭಗವಾ ಯಮಕಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಅಕಾಸಿ.

ತಂ ಪಾಳಿತೋ ತಾವ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ (ಪಟಿ. ಮ. ೧.೧೧೬) – ಕತಮಂ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಯಮಕಪಾಟಿಹಾರಿಯೇ ಞಾಣಂ? ಇಧಂ ತಥಾಗತೋ ಯಮಕಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕರೋತಿ ಅಸಾಧಾರಣಂ ಸಾವಕೇಹಿ, ಉಪರಿಮಕಾಯತೋ ಅಗ್ಗಿಕ್ಖನ್ಧೋ ಪವತ್ತತಿ, ಹೇಟ್ಠಿಮಕಾಯತೋ ¶ ಉದಕಧಾರಾ ಪವತ್ತತಿ ¶ . ಹೇಟ್ಠಿಮಕಾಯತೋ ಅಗ್ಗಿಕ್ಖನ್ಧೋ ಪವತ್ತತಿ, ಉಪರಿಮಕಾಯತೋ ಉದಕಧಾರಾ ಪವತ್ತತಿ. ಪುರತ್ಥಿಮಕಾಯತೋ, ಪಚ್ಛಿಮಕಾಯತೋ; ಪಚ್ಛಿಮಕಾಯತೋ, ಪುರತ್ಥಿಮಕಾಯತೋ; ದಕ್ಖಿಣಅಕ್ಖಿತೋ, ವಾಮಅಕ್ಖಿತೋ; ವಾಮಅಕ್ಖಿತೋ, ದಕ್ಖಿಣಅಕ್ಖಿತೋ; ದಕ್ಖಿಣಕಣ್ಣಸೋತತೋ, ವಾಮಕಣ್ಣಸೋತತೋ; ವಾಮಕಣ್ಣಸೋತತೋ, ದಕ್ಖಿಣಕಣ್ಣಸೋತತೋ; ದಕ್ಖಿಣನಾಸಿಕಾಸೋತತೋ, ವಾಮನಾಸಿಕಾಸೋತತೋ; ವಾಮನಾಸಿಕಾಸೋತತೋ, ದಕ್ಖಿಣನಾಸಿಕಾಸೋತತೋ; ದಕ್ಖಿಣಅಂಸಕೂಟತೋ, ವಾಮಅಂಸಕೂಟತೋ; ವಾಮಅಂಸಕೂಟತೋ, ದಕ್ಖಿಣಅಂಸಕೂಟತೋ; ದಕ್ಖಿಣಹತ್ಥತೋ, ವಾಮಹತ್ಥತೋ; ವಾಮಹತ್ಥತೋ, ದಕ್ಖಿಣಹತ್ಥತೋ; ದಕ್ಖಿಣಪಸ್ಸತೋ, ವಾಮಪಸ್ಸತೋ; ವಾಮಪಸ್ಸತೋ, ದಕ್ಖಿಣಪಸ್ಸತೋ; ದಕ್ಖಿಣಪಾದತೋ, ವಾಮಪಾದತೋ; ವಾಮಪಾದತೋ, ದಕ್ಖಿಣಪಾದತೋ; ಅಙ್ಗುಲಙ್ಗುಲೇಹಿ, ಅಙ್ಗುಲನ್ತರಿಕಾಹಿ; ಅಙ್ಗುಲನ್ತರಿಕಾಹಿ, ಅಙ್ಗುಲಙ್ಗುಲೇಹಿ; ಏಕೇಕಲೋಮಕೂಪತೋ ಅಗ್ಗಿಕ್ಖನ್ಧೋ ಪವತ್ತತಿ, ಏಕೇಕಲೋಮತೋ ಉದಕಧಾರಾ ಪವತ್ತತಿ. ಏಕೇಕಲೋಮತೋ ಅಗ್ಗಿಕ್ಖನ್ಧೋ ಪವತ್ತತಿ, ಏಕೇಕಲೋಮಕೂಪತೋ ಉದಕಧಾರಾ ಪವತ್ತತಿ ಛನ್ನಂ ವಣ್ಣಾನಂ ನೀಲಾನಂ ಪೀತಕಾನಂ ಲೋಹಿತಕಾನಂ ಓದಾತಾನಂ ಮಞ್ಜೇಟ್ಠಾನಂ ಪಭಸ್ಸರಾನಂ. ಭಗವಾ ಚಙ್ಕಮತಿ, ಬುದ್ಧನಿಮ್ಮಿತೋ ತಿಟ್ಠತಿ ವಾ ನಿಸೀದತಿ ವಾ ಸೇಯ್ಯಂ ವಾ ಕಪ್ಪೇತಿ…ಪೇ… ನಿಮ್ಮಿತೋ ಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪೇತಿ, ಭಗವಾ ಚಙ್ಕಮತಿ ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ ವಾ ನಿಸೀದತಿ ವಾ. ಇದಂ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಯಮಕಪಾಟಿಹಾರಿಯೇ ಞಾಣನ್ತಿ.

ಇದಂ ¶ ಪನ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಭಗವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಚಙ್ಕಮೇ ಚಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅಕಾಸಿ. ತಸ್ಸ ತೇಜೋಕಸಿಣಸಮಾಪತ್ತಿವಸೇನ ಉಪರಿಮಕಾಯತೋ ಅಗ್ಗಿಕ್ಖನ್ಧೋ ಪವತ್ತತಿ, ಆಪೋಕಸಿಣಸಮಾಪತ್ತಿವಸೇನ ಹೇಟ್ಠಿಮಕಾಯತೋ ¶ ಉದಕಧಾರಾ ಪವತ್ತತಿ. ನ ಪನ ಉದಕಧಾರಾಯ ಪವತ್ತನಟ್ಠಾನತೋ ಅಗ್ಗಿಕ್ಖನ್ಧೋ ಪವತ್ತತಿ, ಅಗ್ಗಿಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಪವತ್ತನಟ್ಠಾನತೋ ಉದಕಧಾರಾ ಪವತ್ತತೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಹೇಟ್ಠಿಮಕಾಯತೋ ಉಪರಿಮಕಾಯತೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಏಸೇವ ನಯೋ ಸಬ್ಬಪದೇಸು. ಅಗ್ಗಿಕ್ಖನ್ಧೋ ಪನೇತ್ಥ ಉದಕಧಾರಾಯ ಅಸಮ್ಮಿಸ್ಸೋ ಅಹೋಸಿ, ತಥಾ ಉದಕಧಾರಾ ಅಗ್ಗಿಕ್ಖನ್ಧೇನ. ಉಭಯಮ್ಪಿ ಕಿರ ಚೇತಂ ಯಾವ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಾ ಉಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಚಕ್ಕವಾಳಮುಖವಟ್ಟಿಯಂ ಪತತಿ. ‘‘ಛನ್ನಂ ವಣ್ಣಾನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಾ ಪನಸ್ಸ ಛಬ್ಬಣ್ಣರಂಸಿಯೋ ಘಟೇಹಿ ಆಸಿಞ್ಚಮಾನಂ ವಿಲೀನಸುವಣ್ಣಂ ವಿಯ ಯನ್ತನಾಲಿಕತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಸುವಣ್ಣರಸಧಾರಾ ವಿಯ ಚ ಏಕಚಕ್ಕವಾಳಗಬ್ಭತೋ ಉಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಂ ಆಹಚ್ಚ ಪಟಿನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ¶ ಚಕ್ಕವಾಳಮುಖವಟ್ಟಿಮೇವ ಗಣ್ಹಿಂಸು. ಏಕಚಕ್ಕವಾಳಗಬ್ಭಂ ವಙ್ಕಗೋಪಾನಸಿಕಂ ವಿಯ ಬೋಧಿಘರಂ ಅಹೋಸಿ ಏಕಾಲೋಕಂ.

ತಂದಿವಸಂ ಸತ್ಥಾ ಚಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕರೋನ್ತೋ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇಸಿ. ಕಥೇನ್ತೋ ಚ ಜನಂ ನಿರಸ್ಸಾಸಂ ಅಕತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಅಸ್ಸಾಸವಾರಂ ದೇತಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಮಹಾಜನೋ ಸಾಧುಕಾರಂ ಪವತ್ತೇಸಿ. ತಸ್ಸ ಸಾಧುಕಾರಪವತ್ತನಕಾಲೇ ಸತ್ಥಾ ತಾವಮಹತಿಯಾ ಪರಿಸಾಯ ಚಿತ್ತಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಏಕೇಕಸ್ಸ ಸೋಳಸನ್ನಂ ಆಕಾರಾನಂ ವಸೇನ ಚಿತ್ತಾಚಾರಂ ಅಞ್ಞಾಸಿ. ಏವಂ ಲಹುಕಪರಿವತ್ತಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಚಿತ್ತಂ ¶ . ಯೋ ಯೋ ಯಸ್ಮಿಞ್ಚ ಧಮ್ಮೇ ಯಸ್ಮಿಞ್ಚ ಪಾಟಿಹೀರೇ ಪಸನ್ನೋ, ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಅಜ್ಝಾಸಯವಸೇನೇವ ಧಮ್ಮಞ್ಚ ಕಥೇಸಿ, ಪಾಟಿಹೀರಞ್ಚ ಅಕಾಸಿ. ಏವಂ ಧಮ್ಮೇ ದೇಸಿಯಮಾನೇ ಪಾಟಿಹೀರೇ ಚ ಕರಿಯಮಾನೇ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ಅಹೋಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಪನ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಾಗಮೇ ಅತ್ತನೋ ಮನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿತುಂ ಸಮತ್ಥಂ ಅದಿಸ್ವಾ ನಿಮ್ಮಿತಬುದ್ಧಂ ಮಾಪೇಸಿ. ತೇನ ಪುಚ್ಛಿತಂ ಪಞ್ಹಂ ಸತ್ಥಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ, ಸತ್ಥಾರಾ ಪುಚ್ಛಿತಂ ಸೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ. ಭಗವತೋ ಚಙ್ಕಮನಕಾಲೇ ನಿಮ್ಮಿತೋ ಠಾನಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ, ನಿಮ್ಮಿತಸ್ಸ ಚಙ್ಕಮನಕಾಲೇ ಭಗವಾ ಠಾನಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ತಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ನಿಮ್ಮಿತೋ ಚಙ್ಕಮತಿ ವಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ಏವಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಸತ್ಥು ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಾಗಮೇ ವೀಸತಿಯಾ ಪಾಣಕೋಟೀನಂ ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ಅಹೋಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ಪಾಟಿಹೀರಂ ಕರೋನ್ತೋವ ‘‘ಕತ್ಥ ನು ಖೋ ಅತೀತಬುದ್ಧಾ ಇದಂ ಪಾಟಿಹೀರಂ ಕತ್ವಾ ವಸ್ಸಂ ಉಪೇನ್ತೀ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇತ್ವಾ ‘‘ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ವಸ್ಸಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಮಾತು ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕಂ ದೇಸೇನ್ತೀ’’ತಿ ದಿಸ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣಪಾದಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಯುಗನ್ಧರಮತ್ಥಕೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಇತರಂ ಪಾದಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಸಿನೇರುಮತ್ಥಕೇ ಠಪೇಸಿ. ಏವಂ ಅಟ್ಠಸಟ್ಠಿಯೋಜನಸತಸಹಸ್ಸಟ್ಠಾನೇ ತಯೋ ಪದವಾರಾ ಅಹೇಸುಂ, ದ್ವೇ ಪಾದಛಿದ್ದಾನಿ. ಸತ್ಥಾ ಪಾದಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ಅಕ್ಕಮೀತಿ ನ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತಬ್ಬಂ. ತಸ್ಸ ಹಿ ಪಾದುಕ್ಖಿಪನಕಾಲೇಯೇವ ಪಬ್ಬತಾ ಪಾದಮೂಲಂ ¶ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿಂಸು, ಸತ್ಥಾರಾ ಅಕ್ಕಮನಕಾಲೇ ತೇ ಪಬ್ಬತಾ ಉಟ್ಠಾಯ ಸಕಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಅಟ್ಠಂಸು. ಸಕ್ಕೋ ಸತ್ಥಾರಂ ¶ ದಿಸ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಪಣ್ಡುಕಮ್ಬಲಸಿಲಾಯ ಮಞ್ಞೇ ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ವಸ್ಸಾವಾಸಂ ಉಪೇಸ್ಸತಿ, ಬಹೂನಞ್ಚ ದೇವತಾನಂ ಉಪಕಾರೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸತ್ಥರಿ ಪನೇತ್ಥ ವಸ್ಸಾವಾಸಂ ಉಪಗತೇ ಅಞ್ಞಾ ದೇವತಾ ಹತ್ಥಮ್ಪಿ ಠಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸನ್ತಿ. ಅಯಂ ಖೋ ¶ ಪನ ಪಣ್ಡುಕಮ್ಬಲಸಿಲಾ ದೀಘತೋ ಸಟ್ಠಿಯೋಜನಾ, ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪಣ್ಣಾಸಯೋಜನಾ, ಪುಥುಲತೋ ಪನ್ನರಸಯೋಜನಾ, ಸತ್ಥರಿ ನಿಸಿನ್ನೇಪಿ ತುಚ್ಛಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ವಿದಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಸಿಲಾಸನಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದಯಮಾನಂ ಖಿಪಿ. ಸಕ್ಕೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಚೀವರಂ ತಾವ ಪಟಿಚ್ಛಾದಯಮಾನಂ ಖಿಪಿ, ಸಯಂ ಪನ ಪರಿತ್ತಕೇ ಠಾನೇ ನಿಸೀದಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ವಿದಿತ್ವಾ ನೀಚಪೀಠಕಂ ಮಹಾಪಂಸುಕೂಲಿಕೋ ವಿಯ ಪಣ್ಡುಕಮ್ಬಲಸಿಲಂ ಅನ್ತೋಚೀವರಭೋಗೇಯೇವ ಕತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ. ಮಹಾಜನೋಪಿ ತಂಖಣಞ್ಞೇವ ಸತ್ಥಾರಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ನಾದ್ದಸ, ಚನ್ದಸ್ಸ ಅತ್ಥಙ್ಗಮಿತಕಾಲೋ ವಿಯ ಸೂರಿಯಸ್ಸ ಚ ಅತ್ಥಙ್ಗಮಿತಕಾಲೋ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ. ಮಹಾಜನೋ –

‘‘ಗತೋ ನು ಚಿತ್ತಕೂಟಂ ವಾ, ಕೇಲಾಸಂ ವಾ ಯುಗನ್ಧರಂ;

ನ ನೋ ದಕ್ಖೇಮು ಸಮ್ಬುದ್ಧಂ, ಲೋಕಜೇಟ್ಠಂ ನರಾಸಭ’’ನ್ತಿ. –

ಇಮಂ ¶ ಗಾಥಂ ವದನ್ತೋ ಪರಿದೇವಿ. ಅಪರೇ ‘‘ಸತ್ಥಾ ನಾಮ ಪವಿವೇಕರತೋ, ಸೋ ‘ಏವರೂಪಾಯ ಮೇ ಪರಿಸಾಯ ಏವರೂಪಂ ಪಾಟಿಹೀರಂ ಕತ’ನ್ತಿ ಲಜ್ಜಾಯ ಅಞ್ಞಂ ರಟ್ಠಂ ವಾ ಜನಪದಂ ವಾ ಗತೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ನ ದಾನಿ ತಂ ದಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಪರಿದೇವನ್ತಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹಂಸು –

‘‘ಪವಿವೇಕರತೋ ಧೀರೋ, ನಿಮಂ ಲೋಕಂ ಪುನೇಹಿತಿ;

ನ ನೋ ದಕ್ಖೇಮು ಸಮ್ಬುದ್ಧಂ, ಲೋಕಜೇಟ್ಠಂ ನರಾಸಭ’’ನ್ತಿ.

ತೇ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು – ‘‘ಕಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಸತ್ಥಾ’’ತಿ? ಸೋ ಸಯಂ ಜಾನನ್ತೋಪಿ ‘‘ಪರೇಸಮ್ಪಿ ಗುಣಾ ಪಾಕಟಾ ಹೋನ್ತೂ’’ತಿ ಅಜ್ಝಾಸಯೇನ ‘‘ಅನುರುದ್ಧಂ ಪುಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ತೇ ಥೇರಂ ತಥಾ ಪುಚ್ಛಿಂಸು – ‘‘ಕಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಸತ್ಥಾ’’ತಿ? ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ಪಣ್ಡುಕಮ್ಬಲಸಿಲಾಯಂ ವಸ್ಸಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಮಾತು ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕಂ ದೇಸೇತುಂ ಗತೋತಿ. ‘‘ಕದಾ ಆಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ತಯೋ ಮಾಸೇ ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ಮಹಾಪವಾರಣದಿವಸೇ’’ತಿ. ತೇ ‘‘ಸತ್ಥಾರಂ ಅದಿಸ್ವಾ ನ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ತತ್ಥೇವ ಖನ್ಧಾವಾರಂ ಬನ್ಧಿಂಸು. ಆಕಾಸಮೇವ ಕಿರ ನೇಸಂ ಛದನಂ ಅಹೋಸಿ. ತಾಯ ಚ ಮಹತಿಯಾ ಪರಿಸಾಯ ಸರೀರನಿಘಂಸೋ ನಾಮ ನ ಪಞ್ಞಾಯಿ, ಪಥವೀ ವಿವರಂ ಅದಾಸಿ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪರಿಸುದ್ಧಮೇವ ಭೂಮಿತಲಂ ಅಹೋಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ಪಠಮಮೇವ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರಂ ಅವೋಚ – ‘‘ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನ, ತ್ವಂ ಏತಿಸ್ಸಾಯ ಪರಿಸಾಯ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಯ್ಯಾಸಿ, ಚೂಳಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋ ಆಹಾರಂ ದಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ತಸ್ಮಾ ¶ ತಂ ತೇಮಾಸಂ ಚೂಳಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋವ ತಸ್ಸಾ ¶ ಪರಿಸಾಯ ಯಾಪನಂ ಯಾಗುಭತ್ತಂ ¶ ಖಾದನೀಯಂ ತಮ್ಬುಲತೇಲಗನ್ಧಮಾಲಾಪಿಲನ್ಧನಾನಿ ಚ ಅದಾಸಿ. ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ, ಪಾಟಿಹಾರಿಯದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಆಗತಾಗತೇಹಿ ಪುಟ್ಠಪಞ್ಹೇ ಚ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ. ಸತ್ಥಾರಮ್ಪಿ ಮಾತು ಅಭಿಧಮ್ಮದೇಸನತ್ಥಂ ಪಣ್ಡುಕಮ್ಬಲಸಿಲಾಯಂ ವಸ್ಸಂ ಉಪಗತಂ ದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳದೇವತಾ ಪರಿವಾರಯಿಂಸು. ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ತಾವತಿಂಸೇ ಯದಾ ಬುದ್ಧೋ, ಸಿಲಾಯಂ ಪಣ್ಡುಕಮ್ಬಲೇ;

ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕಮೂಲಮ್ಹಿ, ವಿಹಾಸಿ ಪುರಿಸುತ್ತಮೋ.

‘‘ದಸಸು ಲೋಕಧಾತೂಸು, ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾನ ದೇವತಾ;

ಪಯಿರುಪಾಸನ್ತಿ ಸಮ್ಬುದ್ಧಂ, ವಸನ್ತಂ ನಾಗಮುದ್ಧನಿ.

‘‘ನ ಕೋಚಿ ದೇವೋ ವಣ್ಣೇನ, ಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ವಿರೋಚತಿ;

ಸಬ್ಬೇ ದೇವೇ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ, ಸಮ್ಬುದ್ಧೋವ ವಿರೋಚತೀ’’ತಿ. (ಪೇ. ವ. ೩೧೭-೩೧೯);

ಏವಂ ಸಬ್ಬಾ ದೇವತಾ ಅತ್ತನೋ ಸರೀರಪ್ಪಭಾಯ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಪನಸ್ಸ ಮಾತಾ ತುಸಿತವಿಮಾನತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣಪಸ್ಸೇ ನಿಸೀದಿ. ಇನ್ದಕೋಪಿ ದೇವಪುತ್ತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣಪಸ್ಸೇಯೇವ ನಿಸೀದಿ, ಅಙ್ಕುರೋ ವಾಮಪಸ್ಸೇ ನಿಸೀದಿ. ಸೋ ಮಹೇಸಕ್ಖಾಸು ದೇವತಾಸು ಸನ್ನಿಪತನ್ತೀಸು ಅಪಗನ್ತ್ವಾ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಿಕೇ ಠಾನೇ ಓಕಾಸಂ ಲಭಿ, ಇನ್ದಕೋ ತತ್ಥೇವ ನಿಸೀದಿ. ಸತ್ಥಾ ತೇ ಉಭೋಪಿ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸಾಸನೇ ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಪುಗ್ಗಲಾನಂ ದಿನ್ನದಾನಸ್ಸ ಮಹಪ್ಫಲಭಾವಂ ಞಾಪೇತುಕಾಮೋ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಅಙ್ಕುರ, ತಯಾ ದೀಘಮನ್ತರೇ ದಸವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಪರಿಮಾಣಕಾಲೇ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಿಕಂ ಉದ್ಧನಪನ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ ಮಹಾದಾನಂ ¶ ದಿನ್ನಂ, ಇದಾನಿ ಮಮ ಸಮಾಗಮಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಿಕೇ ಠಾನೇ ಓಕಾಸಂ ಲಭಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಏತ್ಥ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ? ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ –

‘‘ಓಲೋಕೇತ್ವಾನ ಸಮ್ಬುದ್ಧೋ, ಅಙ್ಕುರಞ್ಚಾಪಿ ಇನ್ದಕಂ;

ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಂ ಸಮ್ಭಾವೇನ್ತೋ, ಇದಂ ವಚನಮಬ್ರವಿ.

‘‘ಮಹಾದಾನಂ ¶ ತಯಾ ದಿನ್ನಂ, ಅಙ್ಕುರ ದೀಘಮನ್ತರೇ;

ಅತಿದೂರೇ ನಿಸಿನ್ನೋಸಿ, ಆಗಚ್ಛ ಮಮ ಸನ್ತಿಕೇ’’ತಿ. (ಪೇ. ವ. ೩೨೧-೩೨೨);

ಸೋ ಸದ್ಧೋ ಪಥವೀತಲಂ ಪಾಪುಣಿ. ಸಬ್ಬಾಪಿ ನಂ ಸಾ ಪರಿಸಾ ಅಸ್ಸೋಸಿ. ಏವಂ ವುತ್ತೇ –

‘‘ಚೋದಿತೋ ¶ ಭಾವಿತತ್ತೇನ, ಅಙ್ಕುರೋ ಏತಮಬ್ರವಿ;

ಕಿಂ ಮಯ್ಹಂ ತೇನ ದಾನೇನ, ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯೇನ ಸುಞ್ಞತಂ.

‘‘ಅಯಂ ಸೋ ಇನ್ದಕೋ ಯಕ್ಖೋ, ದಜ್ಜಾ ದಾನಂ ಪರಿತ್ತಕಂ;

ಅತಿರೋಚತಿ ಅಮ್ಹೇಹಿ, ಚನ್ದೋ ತಾರಾಗಣೇ ಯಥಾ’’ತಿ. (ಪೇ. ವ. ೩೨೩-೩೨೪);

ತತ್ಥ ದಜ್ಜಾತಿ ದತ್ವಾ. ಏವಂ ವುತ್ತೇ ಸತ್ಥಾ ಇನ್ದಕಂ ಆಹ – ‘‘ಇನ್ದಕ, ತ್ವಂ ಮಮ ದಕ್ಖಿಣಪಸ್ಸೇ ನಿಸಿನ್ನೋ, ಕಸ್ಮಾ ಅನಪಗನ್ತ್ವಾವ ನಿಸೀದಸೀ’’ತಿ? ಸೋ ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಸುಖೇತ್ತೇ ಅಪ್ಪಕಬೀಜಂ ವಪನಕಸ್ಸಕೋ ವಿಯ ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಸಮ್ಪದಂ ಅಲತ್ಥ’’ನ್ತಿ ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಂ ಪಭಾವೇನ್ತೋ ಆಹ –

‘‘ಉಜ್ಜಙ್ಗಲೇ ಯಥಾ ಖೇತ್ತೇ, ಬೀಜಂ ಬಹುಮ್ಪಿ ರೋಪಿತಂ;

ನ ಫಲಂ ವಿಪುಲಂ ಹೋತಿ, ನಪಿ ತೋಸೇತಿ ಕಸ್ಸಕಂ.

‘‘ತಥೇವ ದಾನಂ ಬಹುಕಂ, ದುಸ್ಸೀಲೇಸು ಪತಿಟ್ಠಿತಂ;

ನ ಫಲಂ ವಿಪುಲಂ ಹೋತಿ, ನಪಿ ತೋಸೇತಿ ದಾಯಕಂ.

‘‘ಯಥಾಪಿ ¶ ಭದ್ದಕೇ ಖೇತ್ತೇ, ಬೀಜಂ ಅಪ್ಪಮ್ಪಿ ರೋಪಿತಂ;

ಸಮ್ಮಾ ಧಾರಂ ಪವೇಚ್ಛನ್ತೇ, ಫಲಂ ತೋಸೇತಿ ಕಸ್ಸಕಂ.

‘‘ತಥೇವ ಸೀಲವನ್ತೇಸು, ಗುಣವನ್ತೇಸು ತಾದಿಸು;

ಅಪ್ಪಕಮ್ಪಿ ಕತಂ ಕಾರಂ, ಪುಞ್ಞಂ ಹೋತಿ ಮಹಪ್ಫಲ’’ನ್ತಿ. (ಪೇ. ವ. ೩೨೫-೩೨೮);

ಕಿಂ ಪನೇತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮನ್ತಿ? ಸೋ ಕಿರ ಅನುರುದ್ಧತ್ಥೇರಸ್ಸ ಅನ್ತೋಗಾಮಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಟ್ಠಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಆಭತಂ ಕಟಚ್ಛುಭಿಕ್ಖಂ ದಾಪೇಸಿ. ತದಾ ತಸ್ಸ ಪುಞ್ಞಂ ಅಙ್ಕುರೇನ ದಸವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಿಕಂ ಉದ್ಧನಪನ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ ದಿನ್ನದಾನತೋ ಮಹಪ್ಫಲತರಂ ಜಾತಂ. ತಸ್ಮಾ ಏವಮಾಹ.

ಏವಂ ವುತ್ತೇ ಸತ್ಥಾ, ‘‘ಅಙ್ಕುರ, ದಾನಂ ನಾಮ ವಿಚೇಯ್ಯ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಏವಂ ತಂ ಸುಖೇತ್ತೇಸು ವುತ್ತಬೀಜಂ ವಿಯ ಮಹಪ್ಫಲಂ ಹೋತಿ. ತ್ವಂ ಪನ ನ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ, ತೇನ ತೇ ದಾನಂ ಮಹಪ್ಫಲಂ ನ ಜಾತ’’ನ್ತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ವಿಭಾವೇನ್ತೋ –

‘‘ವಿಚೇಯ್ಯ ¶ ¶ ದಾನಂ ದಾತಬ್ಬಂ, ಯತ್ಥ ದಿನ್ನಂ ಮಹಪ್ಫಲಂ…ಪೇ….

ಬೀಜಾನಿ ವುತ್ತಾನಿ ಯಥಾ ಸುಖೇತ್ತೇ’’ತಿ. (ಪೇ. ವ. ೩೨೯-೩೩೦) –

ವತ್ವಾ ಉತ್ತರಿಮ್ಪಿ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

‘‘ತಿಣದೋಸಾನಿ ಖೇತ್ತಾನಿ, ರಾಗದೋಸಾ ಅಯಂ ಪಜಾ;

ತಸ್ಮಾ ಹಿ ವೀತರಾಗೇಸು, ದಿನ್ನಂ ಹೋತಿ ಮಹಪ್ಫಲಂ.

‘‘ತಿಣದೋಸಾನಿ ಖೇತ್ತಾನಿ, ದೋಸದೋಸಾ ಅಯಂ ಪಜಾ;

ತಸ್ಮಾ ಹಿ ವೀತದೋಸೇಸು, ದಿನ್ನಂ ಹೋತಿ ಮಹಪ್ಫಲಂ.

‘‘ತಿಣದೋಸಾನಿ ಖೇತ್ತಾನಿ, ಮೋಹದೋಸಾ ಅಯಂ ಪಜಾ;

ತಸ್ಮಾ ಹಿ ವೀತಮೋಹೇಸು, ದಿನ್ನಂ ಹೋತಿ ಮಹಪ್ಫಲಂ.

‘‘ತಿಣದೋಸಾನಿ ¶ ಖೇತ್ತಾನಿ, ಇಚ್ಛಾದೋಸಾ ಅಯಂ ಪಜಾ;

ತಸ್ಮಾ ಹಿ ವಿಗತಿಚ್ಛೇಸು, ದಿನ್ನಂ ಹೋತಿ ಮಹಪ್ಫಲ’’ನ್ತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಅಙ್ಕುರೋ ಚ ಇನ್ದಕೋ ಚ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸು, ಮಹಾಜನಸ್ಸಾಪಿ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

ಅಥ ಸತ್ಥಾ ದೇವಪರಿಸಾಯ ಮಜ್ಝೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಮಾತರಂ ಆರಬ್ಭ ‘‘ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅಬ್ಯಾಕತಾ ಧಮ್ಮಾ’’ತಿ ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕಂ ಪಟ್ಠಪೇಸಿ. ಏವಂ ತಯೋ ಮಾಸೇ ನಿರನ್ತರಂ ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕಂ ಕಥೇಸಿ. ಕಥೇನ್ತೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರವೇಲಾಯ ‘‘ಯಾವ ಮಮಾಗಮನಾ ಏತ್ತಕಂ ನಾಮ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತೂ’’ತಿ ನಿಮ್ಮಿತಬುದ್ಧಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನಾಗಲತಾದನ್ತಕಟ್ಠಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಅನೋತತ್ತದಹೇ ಮುಖಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ಉತ್ತರಕುರುತೋ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಮಹಾಸಾಲಮಾಳಕೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಅಕಾಸಿ. ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥು ವತ್ತಂ ಕರೋತಿ. ಸತ್ಥಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ, ‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತ ¶ , ಅಜ್ಜ ಮಯಾ ಏತ್ತಕೋ ನಾಮ ಧಮ್ಮೋ ಭಾಸಿತೋ, ತ್ವಂ ಅತ್ತನೋ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಾಚೇಹೀ’’ತಿ ಥೇರಸ್ಸ ಕಥೇಸಿ. ಯಮಕಪಾಟಿಹೀರೇ ಕಿರ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚಸತಾ ಕುಲಪುತ್ತಾ ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ¶ ಪಬ್ಬಜಿಂಸು. ತೇ ಸನ್ಧಾಯ ಥೇರಂ ¶ ಏವಮಾಹ. ವತ್ವಾ ಚ ಪನ ದೇವಲೋಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಮ್ಮಿತಬುದ್ಧೇನ ದೇಸಿತಟ್ಠಾನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಯಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ. ಥೇರೋಪಿ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ. ತೇ ಸತ್ಥರಿ ದೇವಲೋಕೇ ವಿಹರನ್ತೇಯೇವ ಸತ್ತಪಕರಣಿಕಾ ಅಹೇಸುಂ.

ತೇ ಕಿರ ಕಸ್ಸಪಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಖುದ್ದಕವಗ್ಗುಲಿಯೋ ಹುತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪಬ್ಭಾರೇ ಓಲಮ್ಬನ್ತಾ ದ್ವಿನ್ನಂ ಥೇರಾನಂ ಚಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅಭಿಧಮ್ಮಂ ಸಜ್ಝಾಯನ್ತಾನಂ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಸರೇ ನಿಮಿತ್ತಂ ಅಗ್ಗಹೇಸುಂ. ತೇ ‘‘ಇಮೇ ಖನ್ಧಾ ನಾಮ, ಇಮಾ ಧಾತುಯೋ ನಾಮಾ’’ತಿ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಸರೇ ನಿಮಿತ್ತಗಹಣಮತ್ತೇನೇವ ತತೋ ಚುತಾ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ, ಏಕಂ ಬುದ್ಧನ್ತರಂ ದಿಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಿತ್ವಾ ತತೋ ಚವಿತ್ವಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕುಲಘರೇಸು ನಿಬ್ಬತ್ತಾ. ಯಮಕಪಾಟಿಹೀರೇ ಉಪ್ಪನ್ನಪಸಾದಾ ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಪಠಮಂ ಸತ್ತಪಕರಣಿಕಾ ಅಹೇಸುಂ. ಸತ್ಥಾಪಿ ತೇನೇವ ನೀಹಾರೇನ ತಂ ತೇಮಾಸಂ ಅಭಿಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ. ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಅಸೀತಿಕೋಟಿಸಹಸ್ಸಾನಂ ದೇವತಾನಂ ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ಅಹೋಸಿ, ಮಹಾಮಾಯಾಪಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ.

ಸಾಪಿ ¶ ಖೋ ಛತ್ತಿಂಸಯೋಜನಪರಿಮಣ್ಡಲಾ ಪರಿಸಾ ‘‘ಇದಾನಿ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಮಹಾಪವಾರಣಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ ಸತ್ಥು, ಓರೋಹಣದಿವಸಂ ಸಞ್ಞಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ನ ಹಿ ಮಯಂ ಸತ್ಥಾರಂ ಅದಿಸ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ಆಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ತಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಸಾಧಾವುಸೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಪಥವಿಯಂ ನಿಮುಗ್ಗೋ ಸಿನೇರುಪಾದಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಮಂ ಅಭಿರುಹನ್ತಂ ಪರಿಸಾ ಪಸ್ಸತೂ’’ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ಮಣಿರತನೇನ ಆವುತಂ ಪಣ್ಡುಕಮ್ಬಲಸುತ್ತಂ ವಿಯ ಪಞ್ಞಾಯಮಾನರೂಪೋವ ಸಿನೇರುಮಜ್ಝೇನ ಅಭಿರುಹಿ. ಮನುಸ್ಸಾಪಿ ನಂ ‘‘ಏಕಯೋಜನಂ ಅಭಿರುಳ್ಹೋ, ದ್ವಿಯೋಜನಂ ಅಭಿರುಳ್ಹೋ’’ತಿ ಓಲೋಕಯಿಂಸು. ಥೇರೋಪಿ ಸತ್ಥು ಪಾದೇ ಸೀಸೇನ ಉಕ್ಖಿಪನ್ತೋ ವಿಯ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಪರಿಸಾ ತುಮ್ಹೇ ದಿಸ್ವಾವ ಗನ್ತುಕಾಮಾ, ಕದಾ ಓರೋಹಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಹಂ ಪನ ತೇ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನ, ಜೇಟ್ಠಭಾತಿಕೋ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸಙ್ಕಸ್ಸನಗರೇ ವಸ್ಸಂ ಉಪಗತೋ’’ತಿ. ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನ, ಅಹಂ ಇತೋ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಮಹಾಪವಾರಣಾಯ ಸಙ್ಕಸ್ಸನಗರದ್ವಾರೇ ಓತರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಮಂ ದಟ್ಠುಕಾಮಾ ತತ್ಥ ಆಗಚ್ಛನ್ತು, ಸಾವತ್ಥಿತೋ ಸಙ್ಕಸ್ಸನಗರದ್ವಾರಂ ತಿಂಸಯೋಜನಾನಿ, ಏತ್ತಕೇ ಮಗ್ಗೇ ಕಸ್ಸಚಿ ಪಾಥೇಯ್ಯಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ಉಪೋಸಥಿಕಾ ಹುತ್ವಾ ಧುರವಿಹಾರಂ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನತ್ಥಾಯ ¶ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ವಿಯ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಥಾತಿ ತೇಸಂ ಆರೋಚೇಯ್ಯಾಸೀತಿ. ಥೇರೋ ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ತಥಾ ಆರೋಚೇಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ¶ ವುಟ್ಠವಸ್ಸೋ ಪವಾರೇತ್ವಾ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸಿ – ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಮನುಸ್ಸಪಥಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ¶ . ಸಕ್ಕೋ ಸುವಣ್ಣಮಯಂ ಮಣಿಮಯಂ ರಜತಮಯನ್ತಿ ತೀಣಿ ಸೋಪಾನಾನಿ ಮಾಪೇಸಿ. ತೇಸಂ ಪಾದಾ ಸಙ್ಕಸ್ಸನಗರದ್ವಾರೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸು, ಸೀಸಾನಿ ಸಿನೇರುಮುದ್ಧನಿ. ತೇಸು ದಕ್ಖಿಣಪಸ್ಸೇ ಸುವಣ್ಣಮಯಂ ಸೋಪಾನಂ ದೇವತಾನಂ ಅಹೋಸಿ, ವಾಮಪಸ್ಸೇ ರಜತಮಯಂ ಸೋಪಾನಂ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾನಂ ಅಹೋಸಿ, ಮಜ್ಝೇ ಮಣಿಮಯಂ ಸೋಪಾನಂ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಅಹೋಸಿ. ಸತ್ಥಾಪಿ ಸಿನೇರುಮುದ್ಧನಿ ಠತ್ವಾ ದೇವೋರೋಹಣಸಮಯೇ ಯಮಕಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕತ್ವಾ ಉದ್ಧಂ ಓಲೋಕೇಸಿ, ಯಾವ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಾ ಏಕಙ್ಗಣಾ ಅಹೇಸುಂ. ಅಧೋ ಓಲೋಕೇಸಿ, ಯಾವ ಅವೀಚಿತೋ ಏಕಙ್ಗಣಂ ಅಹೋಸಿ. ದಿಸಾವಿದಿಸಾ ಓಲೋಕೇಸಿ, ಅನೇಕಾನಿ ಚಕ್ಕವಾಳಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ಏಕಙ್ಗಣಾನಿ ಅಹೇಸುಂ. ದೇವಾ ಮನುಸ್ಸೇ ಪಸ್ಸಿಂಸು, ಮನುಸ್ಸಾಪಿ ದೇವೇ ಪಸ್ಸಿಂಸು, ಸಬ್ಬೇ ಸಮ್ಮುಖಾವ ಪಸ್ಸಿಂಸು.

ಭಗವಾ ಛಬ್ಬಣ್ಣರಂಸಿಯೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ. ತಂ ದಿವಸಂ ಬುದ್ಧಸಿರಿಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಛತ್ತಿಂಸಯೋಜನ ಪರಿಮಣ್ಡಲಾಯ ಪರಿಸಾಯ ಏಕೋಪಿ ಬುದ್ಧಭಾವಂ ಅಪತ್ಥೇನ್ತೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಸುವಣ್ಣಸೋಪಾನೇನ ದೇವಾ ಓತರಿಂಸು, ರಜತಸೋಪಾನೇನ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾನೋ ಓತರಿಂಸು, ಮಣಿಸೋಪಾನೇನ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಓತರಿ. ಪಞ್ಚಸಿಖೋ ಗನ್ಧಬ್ಬದೇವಪುತ್ತೋ ಬೇಲುವಪಣ್ಡುವೀಣಂ ಆದಾಯ ದಕ್ಖಿಣಪಸ್ಸೇ ಠತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಗನ್ಧಬ್ಬಮಧುರದಿಬ್ಬವೀಣಾಯ ಸದ್ದೇನ ಪೂಜಂ ಕರೋನ್ತೋ ಓತರಿ, ಮಾತಲಿ, ಸಙ್ಗಾಹಕೋ ವಾಮಪಸ್ಸೇ ¶ ಠತ್ವಾ ದಿಬ್ಬಗನ್ಧಮಾಲಾಪುಪ್ಫಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಮಸ್ಸಮಾನೋ ಪೂಜಂ ಕತ್ವಾ ಓತರಿ, ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾ ಛತ್ತಂ ಧಾರೇಸಿ, ಸುಯಾಮೋ ವಾಲಬೀಜನಿಂ ಧಾರೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಇಮಿನಾ ಪರಿವಾರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಓತರಿತ್ವಾ ಸಙ್ಕಸ್ಸನಗರದ್ವಾರೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ. ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋಪಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಯಸ್ಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೇನ ತಥಾರೂಪಾಯ ಬುದ್ಧಸಿರಿಯಾ ಓತರನ್ತೋ ಸತ್ಥಾ ಇತೋ ಪುಬ್ಬೇ ನ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬೋ, ತಸ್ಮಾ –

‘‘ನ ಮೇ ದಿಟ್ಠೋ ಇತೋ ಪುಬ್ಬೇ, ನ ಸುತೋ ಉದ ಕಸ್ಸಚಿ;

ಏವಂ ವಗ್ಗುವದೋ ಸತ್ಥಾ, ತುಸಿತಾ ಗಣಿಮಾಗತೋ’’ತಿ. (ಸು. ನಿ. ೯೬೧; ಮಹಾನಿ. ೧೯೦) –

ಆದೀಹಿ ¶ ಅತ್ತನೋ ತುಟ್ಠಿಂ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಜ್ಜ ಸಬ್ಬೇಪಿ ದೇವಮನುಸ್ಸಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಿಹಯನ್ತಿ, ಪತ್ಥೇನ್ತೀ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ, ‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಏವರೂಪೇಹಿ ಗುಣೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ಬುದ್ಧಾ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪಿಯಾ ಹೋನ್ತಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಯೇ ಝಾನಪಸುತಾ ಧೀರಾ, ನೇಕ್ಖಮ್ಮೂಪಸಮೇ ರತಾ;

ದೇವಾಪಿ ತೇಸಂ ಪಿಹಯನ್ತಿ, ಸಮ್ಬುದ್ಧಾನಂ ಸತೀಮತ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಯೇ ಝಾನಪಸುತಾತಿ ಲಕ್ಖಣೂಪನಿಜ್ಝಾನಂ ಆರಮ್ಮಣೂಪನಿಜ್ಝಾನನ್ತಿ ಇಮೇಸು ದ್ವೀಸು ಝಾನೇಸು ಆವಜ್ಜನಸಮಾಪಜ್ಜನಅಧಿಟ್ಠಾನವುಟ್ಠಾನಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣೇಹಿ ¶ ಯುತ್ತಪ್ಪಯುತ್ತಾ. ನೇಕ್ಖಮ್ಮೂಪಸಮೇ ರತಾತಿ ¶ ಏತ್ಥ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ನೇಕ್ಖಮ್ಮನ್ತಿ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಾ, ಕಿಲೇಸವೂಪಸಮನಿಬ್ಬಾನರತಿಂ ಪನ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ. ದೇವಾಪೀತಿ ದೇವಾಪಿ ಮನುಸ್ಸಾಪಿ ತೇಸಂ ಪಿಹಯನ್ತಿ ಪತ್ಥೇನ್ತಿ. ಸತೀಮತನ್ತಿ ಏವರೂಪಗುಣಾನಂ ತೇಸಂ ಸತಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತಾನಂ ಸಮ್ಬುದ್ಧಾನಂ. ‘‘ಅಹೋ ವತ ಮಯಂ ಬುದ್ಧಾ ಭವೇಯ್ಯಾಮಾ’’ತಿ ಬುದ್ಧಭಾವಂ ಇಚ್ಛಮಾನಾ ಪಿಹಯನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ತಿಂಸಮತ್ತಾನಂ ಪಾಣಕೋಟೀನಂ ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ಅಹೋಸಿ, ಥೇರಸ್ಸ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾ ಪಞ್ಚಸತಭಿಕ್ಖೂ ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸು.

ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾನಂ ಕಿರ ಅವಿಜಹಿತಮೇವ ಯಮಕಪಾಟಿಹೀರಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಲೋಕೇ ವಸ್ಸಂ ವಸಿತ್ವಾ ಸಙ್ಕಸ್ಸನಗರದ್ವಾರೇ ಓತರಣಂ. ತತ್ಥ ಪನ ದಕ್ಖಿಣಪಾದಸ್ಸ ಪತಿಟ್ಠಿತಟ್ಠಾನಂ ಅಚಲಚೇತಿಯಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ ಹೋತಿ. ಸತ್ಥಾ ತತ್ಥ ಠತ್ವಾ ಪುಥುಜ್ಜನಾದೀನಂ ವಿಸಯೇ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿ, ಪುಥುಜ್ಜನಾ ಅತ್ತನೋ ವಿಸಯೇ ಪಞ್ಹೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಸೋತಾಪನ್ನವಿಸಯೇ ಪಞ್ಹಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು. ತಥಾ ಸಕದಾಗಾಮಿಆದೀನಂ ವಿಸಯೇ ಸೋತಾಪನ್ನಾದಯೋ, ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನವಿಸಯೇ ಸೇಸಮಹಾಸಾವಕಾ, ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ವಿಸಯೇ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ, ಬುದ್ಧವಿಸಯೇ ¶ ಚ ಸಾರಿಪುತ್ತೋಪಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಯೇವ. ಸೋ ಪಾಚೀನದಿಸಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಓಲೋಕೇಸಿ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ಏಕಙ್ಗಣಮೇವ ಅಹೋಸಿ. ಅಟ್ಠಸು ದಿಸಾಸು ದೇವಮನುಸ್ಸಾ ಉದ್ಧಂ ಯಾವ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಭೂಮಟ್ಠಾ ಚ ಯಕ್ಖನಾಗಸುಪಣ್ಣಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಹೇತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಧ ತಸ್ಸ ಪಞ್ಹಸ್ಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಾ ನತ್ಥಿ, ಏತ್ಥೇವ ಉಪಧಾರೇಥಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ಸತ್ಥಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಕಿಲಮತಿ. ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಹೇಸ –

‘‘ಯೇ ¶ ಚ ಸಙ್ಖಾತಧಮ್ಮಾಸೇ, ಯೇ ಚ ಸೇಖಾ ಪುಥೂ ಇಧ;

ತೇಸಂ ಮೇ ನಿಪಕೋ ಇರಿಯಂ, ಪುಟ್ಠೋ ಪಬ್ರೂಹಿ ಮಾರಿಸಾ’’ತಿ. (ಸು. ನಿ. ೧೦೪೪; ಚೂಳನಿ. ಅಜಿತಮಾಣವಪುಚ್ಛಾನಿದ್ದೇಸ ೭) –

ಇಮಂ ಬುದ್ಧವಿಸಯೇ ಪುಟ್ಠಪಞ್ಹಂ ಸುತ್ವಾ ‘ಸತ್ಥಾ ಮಂ ಸೇಖಾಸೇಖಾನಂ ಆಗಮನಪಟಿಪದಂ ಪುಚ್ಛತೀ’ತಿ ಪಞ್ಹೇ ನಿಕ್ಕಙ್ಖೋ, ಖನ್ಧಾದೀಸು ಪನ ಕತರೇನ ನು ಖೋ ಮುಖೇನ ಇಮಂ ಪಟಿಪದಂ ಕಥೇನ್ತೋ ‘ಅಹಂ ಸತ್ಥು ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಗಣ್ಹಿತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಮಮ ಅಜ್ಝಾಸಯೇ ಕಙ್ಖತಿ, ಸೋ ಮಯಾ ನಯೇ ಅದಿನ್ನೇ ಕಥೇತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ, ನಯಮಸ್ಸ ದಸ್ಸಾಮೀತಿ ನಯಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಭೂತಮಿದಂ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಸಮನುಪಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ಏವಂ ಕಿರಸ್ಸ ಅಹೋಸಿ ‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಮಮ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಥೇನ್ತೋ ಖನ್ಧವಸೇನ ¶ ಕಥೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಥೇರಸ್ಸ ಸಹ ನಯದಾನೇನ ಸೋ ಪಞ್ಹೋ ನಯಸತೇನ ನಯಸಹಸ್ಸೇನ ನಯಸತಸಹಸ್ಸೇನ ¶ ಉಪಟ್ಠಾಸಿ. ಸೋ ಸತ್ಥಾರಾ ದಿನ್ನನಯೇ ಠತ್ವಾ ತಂ ಪಞ್ಹಂ ಕಥೇಸಿ. ಠಪೇತ್ವಾ ಕಿರ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ಅಞ್ಞೋ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಪಞ್ಞಂ ಪಾಪುಣಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ತೇನೇವ ಕಿರ ಥೇರೋ ಸತ್ಥು ಪುರತೋ ಠತ್ವಾ ಸೀಹನಾದಂ ನದಿ – ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಸಕಲಕಪ್ಪಮ್ಪಿ ದೇವೇ ವುಟ್ಠೇ ‘ಏತ್ತಕಾನಿ ಬಿನ್ದೂನಿ ಮಹಾಸಮುದ್ದೇ ಪತಿತಾನಿ, ಏತ್ತಕಾನಿ ಭೂಮಿಯಂ, ಏತ್ತಕಾನಿ ಪಬ್ಬತೇ’ತಿ ಗಣೇತ್ವಾ ಲೇಖಂ ಆರೋಪೇತುಂ ಸಮತ್ಥೋ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾಪಿ ನಂ ‘‘ಜಾನಾಮಿ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಗಣೇತುಂ ಸಮತ್ಥಭಾವ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ತಸ್ಸ ಆಯಸ್ಮತೋ ಪಞ್ಞಾಯ ಉಪಮಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ತೇನೇವಾಹ –

‘‘ಗಙ್ಗಾಯ ವಾಲುಕಾ ಖೀಯೇ, ಉದಕಂ ಖೀಯೇ ಮಹಣ್ಣವೇ;

ಮಹಿಯಾ ಮತ್ತಿಕಾ ಖೀಯೇ, ನ ಖೀಯೇ ಮಮ ಬುದ್ಧಿಯಾ’’ತಿ.

ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಸಚೇ ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಬುದ್ಧಿಸಮ್ಪನ್ನಲೋಕನಾಥ, ಮಯಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪಞ್ಹೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತೇ ಏಕಂ ವಾ ವಾಲುಕಂ ಏಕಂ ವಾ ಉದಕಬಿನ್ದುಂ ಏಕಂ ವಾ ಪಂಸುಖಣ್ಡಂ ಅಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಞ್ಹಾನಂ ಸತೇನ ವಾ ಸಹಸ್ಸೇನವಾ ಸತಸಹಸ್ಸೇನ ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತೇ ಗಙ್ಗಾಯ ವಾಲುಕಾದೀಸು ಏಕೇಕಂ ಏಕಮನ್ತೇ ಖಿಪೇಯ್ಯ, ಖಿಪ್ಪತರಂ ಗಙ್ಗಾದೀಸು ವಾಲುಕಾದಯೋ ಪರಿಕ್ಖಯಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯುಂ, ನ ತ್ವೇವ ಮಮ ಪಞ್ಹಾನಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನನ್ತಿ. ಏವಂ ಮಹಾಪಞ್ಞೋಪಿ ಹಿ ಭಿಕ್ಖು ಬುದ್ಧವಿಸಯೇ ಪಞ್ಹಸ್ಸ ¶ ಅನ್ತಂ ವಾ ಕೋಟಿಂ ವಾ ಅದಿಸ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಾ ದಿನ್ನನಯೇ ಠತ್ವಾವ ಪಞ್ಹಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ – ‘‘ಯಂ ಪಞ್ಹಂ ಪುಟ್ಠೋ ಸಬ್ಬೋಪಿ ಜನೋ ಕಥೇತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿ, ತಂ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಏಕಕೋವ ಕಥೇಸೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ತಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ನ ಇದಾನೇವ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಯಂ ಪಞ್ಹಂ ಮಹಾಜನೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ ¶ , ತಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಅನೇನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿತುಂ –

ಯೋ ಭಾಸಿತಸ್ಸ ವಿಜಾನಾತಿ ಅತ್ಥ’’ನ್ತಿ. (ಜಾ. ೧.೧.೯೯) –

ಕಿಚ್ಛೋ ¶ ಮನುಸ್ಸಪಟಿಲಾಭೋತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಸತ್ತಸಿರೀಸಕರುಕ್ಖಮೂಲೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏರಕಪತ್ತಂ ನಾಮ ನಾಗರಾಜಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸೋ ಕಿರ ಪುಬ್ಬೇ ಕಸ್ಸಪಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ದಹರಭಿಕ್ಖು ಹುತ್ವಾ ಗಙ್ಗಾಯ ನಾವಂ ಅಭಿರುಯ್ಹ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ¶ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಏರಕಗುಮ್ಬೇ ಏರಕಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಾವಾಯ ವೇಗಸಾ ಗಚ್ಛಮಾನಾಯಪಿ ನ ಮುಞ್ಚಿ, ಏರಕಪತ್ತಂ ಛಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಗತಂ. ಸೋ ‘‘ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಂ ಏತ’’ನ್ತಿ ಆಪತ್ತಿಂ ಅದೇಸೇತ್ವಾ ವೀಸತಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅರಞ್ಞೇ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾಪಿ ಮರಣಕಾಲೇ ಏರಕಪತ್ತೇನ ಗೀವಾಯ ಗಹಿತೋ ವಿಯ ಆಪತ್ತಿಂ ದೇಸೇತುಕಾಮೋಪಿ ಅಞ್ಞಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಅಪಸ್ಸಮಾನೋ ‘‘ಅಪರಿಸುದ್ಧಂ ಮೇ ಸೀಲ’’ನ್ತಿ ಉಪ್ಪನ್ನವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೋ ತತೋ ಚವಿತ್ವಾ ಏಕರುಕ್ಖದೋಣಿಕನಾವಪ್ಪಮಾಣೋ ನಾಗರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಏರಕಪತ್ತೋತ್ವೇವಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ನಿಬ್ಬತ್ತಕ್ಖಣೇಯೇವ ಅತ್ತಭಾವಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಏತ್ತಕಂ ನಾಮ ಕಾಲಂ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಅಹೇತುಕಯೋನಿಯಂ ಮಣ್ಡೂಕಭಕ್ಖಟ್ಠಾನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೀ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ಅಪರಭಾಗೇ ಏಕಂ ಧೀತರಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಮಜ್ಝೇ ಗಙ್ಗಾಯ ಉದಕಪಿಟ್ಠೇ ಮಹನ್ತಂ ಫಲಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಧೀತರಂ ತಸ್ಮಿಂ ಠಪೇತ್ವಾ ನಚ್ಚಾಪೇತ್ವಾ ಗಾಯಾಪೇಸಿ. ಏವಂ ಕಿರಸ್ಸ ಅಹೋಸಿ – ‘‘ಅದ್ಧಾ ಅಹಂ ಇಧ ಇಮಿನಾ ಉಪಾಯೇನ ಬುದ್ಧೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನಭಾವಂ ಸುಣಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಯೋ ಮೇ ಗೀತಸ್ಸ ಪಟಿಗೀತಂ ಆಹರತಿ ¶ , ತಸ್ಸ ಮಹನ್ತೇನ ನಾಗಭವನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಧೀತರಂ ದಸ್ಸಾಮೀತಿ ಅನ್ವಡ್ಢಮಾಸಂ ಉಪೋಸಥದಿವಸೇ ತಂ ಧೀತರಂ ಫಣೇ ಠಪೇಸಿ. ಸಾ ತತ್ಥ ಠಿತಾ ನಚ್ಚನ್ತೀ –

‘‘ಕಿಂಸು ಅಧಿಪ್ಪತೀ ರಾಜಾ, ಕಿಂಸು ರಾಜಾ ರಜ್ಜಿಸ್ಸರೋ;

ಕಥಂಸು ವಿರಜೋ ಹೋತಿ, ಕಥಂ ಬಾಲೋತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ. –

ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪವಾಸಿನೋ ‘‘ನಾಗಮಾಣವಿಕಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಪಞ್ಞಾಬಲೇನ ಪಟಿಗೀತಂ ಕತ್ವಾ ಗಾಯನ್ತಿ. ಸಾ ತಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ. ತಸ್ಸಾ ಅನ್ವಡ್ಢಮಾಸಂ ಫಣೇ ಠತ್ವಾ ಏವಂ ಗಾಯನ್ತಿಯಾವ ಏಕಂ ಬುದ್ಧನ್ತರಂ ವೀತಿವತ್ತಂ. ಅಥ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸತ್ಥಾ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಏಕದಿವಸಂ ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲೇ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತೋ ಏರಕಪತ್ತಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಉತ್ತರಮಾಣವಂ ನಾಮ ಅತ್ತನೋ ಞಾಣಜಾಲಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಪವಿಟ್ಠಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ‘‘ಅಜ್ಜ ಏರಕಪತ್ತಸ್ಸ ಧೀತರಂ ಫಣೇ ಠಪೇತ್ವಾ ನಚ್ಚಾಪನದಿವಸೋ, ಅಯಂ ಉತ್ತರಮಾಣವೋ ಮಯಾ ದಿನ್ನಂ ಪಟಿಗೀತಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋವ ¶ ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಹುತ್ವಾ ತಂ ಆದಾಯ ನಾಗರಾಜಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗಮಿಸ್ಸತಿ. ಸೋ ತಂ ಸುತ್ವಾ ‘ಬುದ್ಧೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ’ತಿ ಞತ್ವಾ ಮಮ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಅಹಂ ತಸ್ಮಿಂ ಆಗತೇ ಮಹಾಸಮಾಗಮೇ ಗಾಥಂ ಕಥೇಸ್ಸಾಮಿ, ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಚತುರಾಸೀತಿಯಾ ಪಾಣಸಹಸ್ಸಾನಂ ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅದ್ದಸ. ಸೋ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿತೋ ಅವಿದೂರೇ ಸತ್ತ ಸಿರೀಸಕರುಕ್ಖಾ ಅತ್ಥಿ, ತೇಸು ಏಕಸ್ಸ ಮೂಲೇ ನಿಸೀದಿ. ಜಮ್ಬುದೀಪವಾಸಿನೋ ಗೀತಪಟಿಗೀತಂ ಆದಾಯ ಸನ್ನಿಪತಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ಅವಿದೂರೇ ಠಾನೇ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಉತ್ತರಮಾಣವಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಏಹಿ, ಉತ್ತರಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಇತೋ ತಾವ ಏಹೀ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಂ ಆಹ ‘‘ಕಹಂ ಗಚ್ಛಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಏರಕಪತ್ತಸ್ಸ ಧೀತು ಗಾಯನಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಜಾನಾಸಿ ಪನ ಗೀತಪಟಿಗೀತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಜಾನಾಮಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ವದೇಹಿ ತಾವ ನ’’ನ್ತಿ? ಅಥ ನಂ ಅತ್ತನೋ ಜಾನನನಿಯಾಮೇನೇವ ವದನ್ತಂ ‘‘ನ ಉತ್ತರಂ ಏತಂ ಪಟಿಗೀತಂ, ಅಹಂ ತೇ ಪಟಿಗೀತಂ ದಸ್ಸಾಮಿ, ಆದಾಯ ¶ ನಂ ಗಮಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ, ಉತ್ತರ, ತ್ವಂ ನಾಗಮಾಣವಿಕಾಯ ಗೀತಕಾಲೇ –

‘‘ಛದ್ವಾರಾಧಿಪ್ಪತೀ ರಾಜಾ, ರಜ್ಜಮಾನೋ ರಜ್ಜಿಸ್ಸರೋ;

ಅರಜ್ಜಂ ವಿರಜೋ ಹೋತಿ, ರಜ್ಜಂ ಬಾಲೋತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ. –

ಮಾಣವಿಕಾಯ ¶ ಗೀತಸ್ಸ ಅತ್ಥೋ – ಕಿಂಸು ಅಧಿಪ್ಪತೀ ರಾಜಾತಿ ಕಿಂ ಅಧಿಪ್ಪತಿ ರಾಜಾ ನಾಮ ಹೋತಿ? ಕಿಂಸು ರಾಜಾ ರಜ್ಜಿಸ್ಸರೋತಿ ಕಥಂ ಪನ ರಾಜಾ ರಜ್ಜಿಸ್ಸರೋ ನಾಮ ಹೋತಿ? ಕಥಂಸು ವಿರಜೋ ಹೋತೀತಿ ಕಥಂ ನು ಖೋ ಸೋ ರಾಜಾ ವಿರಜೋ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ?

ಪಟಿಗೀತಸ್ಸ ಪನ ಅತ್ಥೋ – ಛದ್ವಾರಾಧಿಪ್ಪತೀ ರಾಜಾತಿ ಯೋ ಛನ್ನಂ ದ್ವಾರಾನಂ ಅಧಿಪ್ಪತಿ, ಏಕದ್ವಾರೇಪಿ ರೂಪಾದೀಹಿ ಅನಭಿಭೂತೋ, ಅಯಂ ರಾಜಾ ನಾಮ. ರಜ್ಜಮಾನೋ ರಜ್ಜಿಸ್ಸರೋತಿ ಯೋ ಪನ ತೇಸು ಆರಮ್ಮಣೇಸು ರಜ್ಜತಿ, ಸೋ ರಜ್ಜಮಾನೋ ರಜ್ಜಿಸ್ಸರೋ ನಾಮ. ಅರಜ್ಜನ್ತಿ ಅರಜ್ಜಮಾನೋ ಪನ ವಿರಜೋ ನಾಮ ಹೋತಿ. ರಜ್ಜನ್ತಿ ರಜ್ಜಮಾನೋ ಬಾಲೋತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ.

ಏವಮಸ್ಸ ಸತ್ಥಾ ಪಟಿಗೀತಂ ದತ್ವಾ, ಉತ್ತರ, ತಯಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಗೀತೇ ಗಾಯಿತೇ ಇಮಸ್ಸ ಗೀತಸ್ಸ ಇಮಂ ಪಟಿಗೀತಂ ಗಾಯಿಸ್ಸತಿ –

‘‘ಕೇನಸ್ಸು ¶ ವುಯ್ಹತಿ ಬಾಲೋ, ಕಥಂ ನುದತಿ ಪಣ್ಡಿತೋ;

ಯೋಗಕ್ಖೇಮೀ ಕಥಂ ಹೋತಿ, ತಂ ಮೇ ಅಕ್ಖಾಹಿ ಪುಚ್ಛಿತೋ’’ತಿ.

ಅಥಸ್ಸ ತ್ವಂ ಇದಂ ಪಟಿಗೀತಂ ಗಾಯೇಯ್ಯಾಸಿ –

‘‘ಓಘೇನ ವುಯ್ಹತಿ ಬಾಲೋ, ಯೋಗಾ ನುದತಿ ಪಣ್ಡಿತೋ;

ಸಬ್ಬಯೋಗವಿಸಂಯುತ್ತೋ, ಯೋಗಕ್ಖೇಮೀತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ.

ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ‘‘ಕಾಮೋಘಾದಿನಾ ಚತುಬ್ಬಿಧೇನ ಓಘೇನ ಬಾಲೋ ವುಯ್ಹತಿ, ತಂ ಓಘಂ ಪಣ್ಡಿತೋ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಸಙ್ಖಾತೇನ ಯೋಗೇನ ¶ ನುದತಿ. ಸೋ ಸಬ್ಬೇಹಿ ಕಾಮಯೋಗಾದೀಹಿ ವಿಸಂಯುತ್ತೋ ಯೋಗಕ್ಖೇಮೀ ನಾಮ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ.

ಉತ್ತರೋ ಇಮಂ ಪಟಿಗೀತಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋವ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ. ಸೋ ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಹುತ್ವಾ ತಂ ಗಾಥಂ ಆದಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಭೋ, ಮಯಾ ಗೀತಪಟಿಗೀತಂ ಆಹಟಂ, ಓಕಾಸಂ ಮೇ ದೇಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ನಿರನ್ತರಂ ಠಿತಸ್ಸ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಜಣ್ಣುನಾ ಅಕ್ಕಮನ್ತೋ ಅಗಮಾಸಿ. ನಾಗಮಾಣವಿಕಾ ಪಿತು ಫಣೇ ಠತ್ವಾ ನಚ್ಚಮಾನಾ ‘‘ಕಿಂಸು ಅಧಿಪ್ಪತೀ ರಾಜಾ’’ತಿ ಗೀತಂ ಗಾಯತಿ? ಉತ್ತರೋ ‘‘ಛದ್ವಾರಾಧಿಪ್ಪತೀ ರಾಜಾ’’ತಿ ಪಟಿಗೀತಂ ಗಾಯಿ. ಪುನ ನಾಗಮಾಣವಿಕಾ ‘‘ಕೇನಸ್ಸು ವುಯ್ಹತೀ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಗೀತಂ ಗಾಯತಿ? ಅಥಸ್ಸಾ ಪಟಿಗೀತಂ ಗಾಯನ್ತೋ ಉತ್ತರೋ ‘‘ಓಘೇನ ವುಯ್ಹತೀ’’ತಿ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ. ನಾಗರಾಜಾ ತಂ ಸುತ್ವಾವ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಮಯಾ ಏಕಂ ಬುದ್ಧನ್ತರಂ ಏವರೂಪಂ ಪದಂ ನಾಮ ನ ಸುತಪುಬ್ಬಂ, ಉಪ್ಪನ್ನೋ ವತ, ಭೋ, ಲೋಕೇ ¶ ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ ತುಟ್ಠಮಾನಸೋ ನಙ್ಗುಟ್ಠೇನ ಉದಕಂ ಪಹರಿ, ಮಹಾವೀಚಿಯೋ ಉಟ್ಠಹಿಂಸು, ಉಭೋ ತೀರಾನಿ ಭಿಜ್ಜಿಂಸು. ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಉಸಭಮತ್ತೇ ಠಾನೇ ಮನುಸ್ಸಾ ಉದಕೇ ನಿಮುಜ್ಜಿಂಸು. ಸೋ ಏತ್ತಕಂ ಮಹಾಜನಂ ಫಣೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಥಲೇ ಪತಿಟ್ಠಪೇಸಿ. ಸೋ ಉತ್ತರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಕಹಂ, ಸಾಮಿ, ಸತ್ಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಏಕಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ನಿಸಿನ್ನೋ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ಸೋ ‘‘ಏಹಿ, ಸಾಮಿ, ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ ಉತ್ತರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಮಹಾಜನೋಪಿ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಗತೋ. ನಾಗರಾಜಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಛಬ್ಬಣ್ಣರಂಸೀನಂ ಅನ್ತರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ರೋದಮಾನೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ಆಹ – ‘‘ಕಿಂ ಇದಂ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ? ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾದಿಸಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾವಕೋ ಹುತ್ವಾ ವೀಸತಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ¶ ಅಕಾಸಿಂ, ಸೋಪಿ ಮಂ ಸಮಣಧಮ್ಮೋ ನಿದ್ಧಾರೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಂ ಏರಕಪತ್ತಛಿನ್ದನಮತ್ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅಹೇತುಕಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಉರೇನ ಪರಿಸಕ್ಕನಟ್ಠಾನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋಸ್ಮಿ, ಏಕಂ ಬುದ್ಧನ್ತರಂ ನೇವ ಮನುಸ್ಸತ್ತಂ ಲಭಾಮಿ, ನ ಸದ್ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಂ, ನ ತುಮ್ಹಾದಿಸಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ದಸ್ಸನ’’ನ್ತಿ ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಮನುಸ್ಸತ್ತಂ ನಾಮ ದುಲ್ಲಭಮೇವ, ತಥಾ ಸದ್ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಂ ¶ , ತಥಾ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೋ, ಇದಂ ಕಿಚ್ಛೇನ ಕಸಿರೇನ ಲಬ್ಭತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಕಿಚ್ಛೋ ಮನುಸ್ಸಪಟಿಲಾಭೋ, ಕಿಚ್ಛಂ ಮಚ್ಚಾನ ಜೀವಿತಂ;

ಕಿಚ್ಛಂ ಸದ್ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಂ, ಕಿಚ್ಛೋ ಬುದ್ಧಾನಮುಪ್ಪಾದೋ’’ತಿ.

ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಮಹನ್ತೇನ ಹಿ ವಾಯಾಮೇನ ಮಹನ್ತೇನ ಕುಸಲೇನ ಲದ್ಧತ್ತಾ ಮನುಸ್ಸತ್ತಪಟಿಲಾಭೋ ನಾಮ ಕಿಚ್ಛೋ ದುಲ್ಲಭೋ. ನಿರನ್ತರಂ ಕಸಿಕಮ್ಮಾದೀನಿ ಕತ್ವಾ ಜೀವಿತವುತ್ತಿಂ ಘಟನತೋಪಿ ಪರಿತ್ತಟ್ಠಾಯಿತಾಯಪಿ ಮಚ್ಚಾನಂ ಜೀವಿತಂ ಕಿಚ್ಛಂ. ಅನೇಕೇಸುಪಿ ಕಪ್ಪೇಸು ಧಮ್ಮದೇಸಕಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ದುಲ್ಲಭತಾಯ ಸದ್ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಮ್ಪಿ ಕಿಚ್ಛಂ. ಮಹನ್ತೇನ ವಾಯಾಮೇನ ಅಭಿನೀಹಾರಸ್ಸ ಸಮಿಜ್ಝನತೋ ಸಮಿದ್ಧಾಭಿನೀಹಾರಸ್ಸ ಚ ಅನೇಕೇಹಿಪಿ ಕಪ್ಪಕೋಟಿಸಹಸ್ಸೇಹಿ ದುಲ್ಲಭುಪ್ಪಾದತೋ ಬುದ್ಧಾನಂ ಉಪ್ಪಾದೋಪಿ ಕಿಚ್ಛೋಯೇವ, ಅತಿವಿಯ ದುಲ್ಲಭೋತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಚತುರಾಸೀತಿಯಾ ಪಾಣಸಹಸ್ಸಾನಂ ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ಅಹೋಸಿ. ನಾಗರಾಜಾಪಿ ತಂದಿವಸಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಲಭೇಯ್ಯ, ತಿರಚ್ಛಾನಗತತ್ತಾ ಪನ ನಾಲತ್ಥ. ಸೋ ಯೇಸು ಪಟಿಸನ್ಧಿಗಹಣತಚಜಹನವಿಸ್ಸಟ್ಠನಿದ್ದೋಕ್ಕಮನಸಜಾತಿಯಾಮೇಥುನಸೇವನಚುತಿಸಙ್ಖಾತೇಸು ¶ ಪಞ್ಚಸು ಠಾನೇಸು ನಾಗಸರೀರಮೇವ ¶ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಿಲಮನ್ತಿ, ತೇಸು ಅಕಿಲಮನಭಾವಂ ಪತ್ವಾ ಮಾಣವರೂಪೇನೇವ ವಿಚರಿತುಂ ಲಭತೀತಿ.

ಸಬ್ಬಪಾಪಸ್ಸ ಅಕರಣನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಸ್ಸ ಪಞ್ಹಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಥೇರೋ ಕಿರ ದಿವಾಟ್ಠಾನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸತ್ಥಾರಾ ಸತ್ತನ್ನಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಆಯುಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಬೋಧಿ ಸಾವಕಸನ್ನಿಪಾತೋ ಅಗ್ಗಸಾವಕಸನ್ನಿಪಾತೋ ಅಗ್ಗಸಾವಕಉಪಟ್ಠಾಕೋತಿ ಇದಂ ಸಬ್ಬಂ ಕಥಿತಂ, ಉಪೋಸಥೋ ಪನ ಅಕಥಿತೋ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ತೇಸಮ್ಪಿ ಅಯಮೇವ ಉಪೋಸಥೋ, ಅಞ್ಞೋ’’ತಿ? ಸೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ಪುಚ್ಛಿ. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ತೇಸಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಕಾಲಭೇದೋವ ಅಹೋಸಿ, ನ ಕಥಾಭೇದೋ. ವಿಪಸ್ಸೀ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಹಿ ಸತ್ತಮೇ ಸತ್ತಮೇ ಸಂವಚ್ಛರೇ ಉಪೋಸಥಂ ಅಕಾಸಿ. ಏಕದಿವಸಂ ದಿನ್ನೋವಾದೋಯೇವ ¶ ಹಿಸ್ಸ ಸತ್ತನ್ನಂ ಸಂವಚ್ಛರಾನಂ ಅಲಂ ಹೋತಿ. ಸಿಖೀ ಚೇವ ವೇಸ್ಸಭೂ ಚ ಛಟ್ಠೇ ಛಟ್ಠೇ ಸಂವಚ್ಛರೇ ಉಪೋಸಥಂ ಕರಿಂಸು, ಕಕುಸನ್ಧೋ ಕೋಣಾಗಮನೋ ಚ ಸಂವಚ್ಛರೇ ಸಂವಚ್ಛರೇ. ಕಸ್ಸಪದಸಬಲೋ ಛಟ್ಠೇ ಛಟ್ಠೇ ಮಾಸೇ ಉಪೋಸಥಂ ಅಕಾಸಿ. ಏಕದಿವಸಂ ದಿನ್ನೋವಾದೋ ಏವ ಹಿಸ್ಸ ಛನ್ನಂ ಮಾಸಾನಂ ಅಲಂ ಅಹೋಸಿ. ತಸ್ಮಾ ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಇಮಂ ಕಾಲಭೇದಂ ¶ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ‘‘ಓವಾದಗಾಥಾ ಪನ ನೇಸಂ ಇಮಾಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಏಕಮೇವ ಉಪೋಸಥಂ ಆವಿ ಕರೋನ್ತೋ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

‘‘ಸಬ್ಬಪಾಪಸ್ಸ ಅಕರಣಂ, ಕುಸಲಸ್ಸ ಉಪಸಮ್ಪದಾ;

ಸಚಿತ್ತಪರಿಯೋದಪನಂ, ಏತಂ ಬುದ್ಧಾನ ಸಾಸನಂ.

‘‘ಅನೂಪವಾದೋ ¶ ಅನೂಪಘಾತೋ, ಪಾತಿಮೋಕ್ಖೇ ಚ ಸಂವರೋ;

ಮತ್ತಞ್ಞುತಾ ಚ ಭತ್ತಸ್ಮಿಂ, ಪನ್ತಞ್ಚ ಸಯನಾಸನಂ;

ಅಧಿಚಿತ್ತೇ ಚ ಆಯೋಗೋ, ಏತಂ ಬುದ್ಧಾನ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಸಬ್ಬಪಾಪಸ್ಸಾತಿ ಸಬ್ಬಸ್ಸ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಸ್ಸ. ಉಪಸಮ್ಪದಾತಿ ಅಭಿನಿಕ್ಖಮನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಾ ಕುಸಲಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದನಞ್ಚೇವ ಉಪ್ಪಾದಿತಸ್ಸ ಚ ಭಾವನಾ. ಸಚಿತ್ತಪರಿಯೋದಪನನ್ತಿ ಪಞ್ಚಹಿ ನೀವರಣೇಹಿ ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ವೋದಾಪನಂ. ಏತಂ ಬುದ್ಧಾನ ಸಾಸನನ್ತಿ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾನಂ ಅಯಮನುಸಿಟ್ಠಿ.

ಖನ್ತೀತಿ ಯಾ ಏಸಾ ತಿತಿಕ್ಖಾಸಙ್ಖಾತಾ ಖನ್ತೀ ನಾಮ, ಇದಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಪರಮಂ ಉತ್ತಮಂ ತಪೋ. ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪರಮಂ ವದನ್ತಿ ಬುದ್ಧಾತಿ ಬುದ್ಧಾ ಚ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಚ ಅನುಬುದ್ಧಾ ಚಾತಿ ಇಮೇ ತಯೋ ಬುದ್ಧಾ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಉತ್ತಮನ್ತೀ ವದನ್ತಿ. ನ ಹಿ ಪಬ್ಬಜಿತೋತಿ ಪಾಣಿಆದೀಹಿ ಪರಂ ಅಪಹನನ್ತೋ ವಿಹೇಠೇನ್ತೋ ಪರೂಪಘಾತೀ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ. ನ ಸಮಣೋತಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಪರಂ ವಿಹೇಠಯನ್ತೋ ಸಮಣೋಪಿ ನ ಹೋತಿಯೇವ ¶ .

ಅನೂಪವಾದೋತಿ ಅನೂಪವಾದನಞ್ಚೇವ ಅನೂಪವಾದಾಪನಞ್ಚ. ಅನೂಪಘಾತೋತಿ ಅನೂಪಘಾತನಞ್ಚೇವ ಅನೂಪಘಾತಾಪನಞ್ಚ ¶ . ಪಾತಿಮೋಕ್ಖೇತಿ ಜೇಟ್ಠಕಸೀಲೇ. ಸಂವರೋತಿ ಪಿದಹನಂ. ಮತ್ತಞ್ಞುತಾತಿ ಮತ್ತಞ್ಞುಭಾವೋ ಪಮಾಣಜಾನನಂ. ಪನ್ತನ್ತಿ ವಿವಿತ್ತಂ. ಅಧಿಚಿತ್ತೇತಿ ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಸಙ್ಖಾತೇ ಅಧಿಚಿತ್ತೇ. ಆಯೋಗೋತಿ ಪಯೋಗಕರಣಂ. ಏತನ್ತಿ ಏತಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸಾಸನಂ. ಏತ್ಥ ಹಿ ಅನೂಪವಾದೇನ ವಾಚಸಿಕಂ ಸೀಲಂ ಕಥಿತಂ, ಅನೂಪಘಾತೇನ ಕಾಯಿಕಸೀಲಂ, ‘‘ಪಾತಿಮೋಕ್ಖೇ ಚ ಸಂವರೋ’’ತಿ ಸೀಲಂ ಕಥಿತಂ, ಅನೂಪಘಾತೇನ ಕಾಯಿಕಸೀಲಂ, ‘‘ಪಾತಿಮೋಕ್ಖೇ ಚ ಸಂವರೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸೀಲಞ್ಚೇವ ಇನ್ದ್ರಿಯಸಂವರಞ್ಚ, ಮತ್ತಞ್ಞುತಾಯ ಆಜೀವಪಾರಿಸುದ್ಧಿ ಚೇವ ಪಚ್ಚಯಸನ್ನಿಸಿತಸೀಲಞ್ಚ, ಪನ್ತಸೇನಾಸನೇನ ಸಪ್ಪಾಯಸೇನಾಸನಂ, ಅಧಿಚಿತ್ತೇನ ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ. ಏವಂ ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ತಿಸ್ಸೋಪಿ ಸಿಕ್ಖಾ ಕಥಿತಾ ಏವ ಹೋನ್ತೀತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಆನನ್ದತ್ಥೇರಪಞ್ಹವತ್ಥು ಚತುತ್ಥಂ.

ನ ¶ ಕಹಾಪಣವಸ್ಸೇನಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಅನಭಿರತಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸೋ ಕಿರ ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಲದ್ಧೂಪಸಮ್ಪದೋ ‘‘ಅಸುಕಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ ಗನ್ತ್ವಾ ಉದ್ದೇಸಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯೇನ ಪೇಸಿತೋ ತತ್ಥ ಅಗಮಾಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಪಿತುನೋ ರೋಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ. ಸೋ ಪುತ್ತಂ ದಟ್ಠುಕಾಮೋ ಹುತ್ವಾ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಿತುಂ ಸಮತ್ಥಂ ಕಞ್ಚಿ ¶ ಅಲಭಿತ್ವಾ ಪುತ್ತಸೋಕೇನ ವಿಪ್ಪಲಪನ್ತೋಯೇವ ಆಸನ್ನಮರಣೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ಮೇ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಪತ್ತಚೀವರಮೂಲಂ ಕರೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ಕಹಾಪಣಸತಂ ಕನಿಟ್ಠಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ದತ್ವಾ ಕಾಲಮಕಾಸಿ. ಸೋ ದಹರಸ್ಸ ಆಗತಕಾಲೇ ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಪತಿತ್ವಾ ಪವಟ್ಟೇನ್ತೋ ರೋದಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಪಿತಾ ತೇ ವಿಪ್ಪಲಪನ್ತೋವ ಕಾಲಕತೋ, ಮಯ್ಹಂ ಪನ ತೇನ ಕಹಾಪಣಸತಂ ಹತ್ಥೇ ಠಪಿತಂ, ತೇನ ಕಿಂ ಕರೋಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ದಹರೋ ‘‘ನ ಮೇ ಕಹಾಪಣೇಹಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಕಿಂ ಮೇ ಪರಕುಲೇಸು ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಜೀವಿತೇನ, ಸಕ್ಕಾ ತಂ ಕಹಾಪಣಸತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಜೀವಿತುಂ, ವಿಬ್ಭಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ಅನಭಿರತಿಯಾ ಪೀಳಿತೋ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಸಜ್ಝಾಯನಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೋ ಪಣ್ಡುರೋಗೀ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ. ಅಥ ನಂ ದಹರಸಾಮಣೇರಾ ‘‘ಕಿಂ ಇದ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿಂಸು. ಅಥ ನಂ ತೇ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ನೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ದಸ್ಸೇಸುಂ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಏವಮಕಾಸಿ, ಅತ್ಥಿ ಪನ ತೇ ¶ ಕೋಚಿ ಜೀವಿತಪಚ್ಚಯೋ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ತೇ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ? ‘‘ಕಹಾಪಣಸತಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ತೇನ ಹಿ ಕತ್ಥಚಿ ತಾವ ಸಕ್ಖರಾ ಆಹರ, ಗಣೇತ್ವಾ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮ ‘‘ಸಕ್ಕಾ ವಾ ತಾವತ್ತಕೇನ ಜೀವಿತುಂ, ನೋ ವಾ’’ತಿ. ಸೋ ಸಕ್ಖರಾ ಆಹರಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ಆಹ – ‘‘ಪರಿಭೋಗತ್ಥಾಯ ತಾವ ಪಣ್ಣಾಸಂ ಠಪೇಹಿ, ದ್ವಿನ್ನಂ ಗೋಣಾನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಚತುವೀಸತಿ, ಏತ್ತಕಂ ನಾಮ ಬೀಜತ್ಥಾಯ, ಯುಗನಙ್ಗಲತ್ಥಾಯ, ಕುದ್ದಾಲವಾಸಿಫರಸುಅತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ಏವಂ ಗಣಿಯಮಾನೇ ತಂ ಕಹಾಪಣಸತಂ ನಪ್ಪಹೋತಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖು ತವ ಕಹಾಪಣಾ ಅಪ್ಪಕಾ, ಕಥಂ ಏತೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ತಣ್ಹಂ ಪೂರೇಸ್ಸಸಿ, ಅತೀತೇ ಕಿರ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಜ್ಜಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಅಪ್ಫೋಟಿತಮತ್ತೇನ ¶ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಟ್ಠಾನೇ ಕಟಿಪ್ಪಮಾಣೇನ ರತನವಸ್ಸಂ ವಸ್ಸಾಪೇತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ಯಾವ ಛತ್ತಿಂಸ ಸಕ್ಕಾ ಚವನ್ತಿ, ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ದೇವರಜ್ಜಂ ಕಾರೇತ್ವಾಪಿ ಮರಣಕಾಲೇ ¶ ತಣ್ಹಂ ಅಪೂರೇತ್ವಾವ ಕಾಲಮಕಾಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇನ ಯಾಚಿತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಮನ್ಧಾತುಜಾತಕಂ (ಜಾ. ೧.೩.೨೨) ವಿತ್ಥಾರೇತ್ವಾ –

‘‘ಯಾವತಾ ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾ ಪರಿಹರನ್ತಿ, ದಿಸಾ ಭನ್ತಿ ವಿರೋಚನಾ;

ಸಬ್ಬೇವ ದಾಸಾ ಮನ್ಧಾತು, ಯೇ ಪಾಣಾ ಪಥವಿಸ್ಸಿತಾ’’ತಿ. –

ಇಮಿಸ್ಸಾ ಗಾಥಾಯ ಅನನ್ತರಾ ಇಮಾ ದ್ವೇ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

‘‘ನ ಕಹಾಪಣವಸ್ಸೇನ, ತಿತ್ತಿ ಕಾಮೇಸು ವಿಜ್ಜತಿ;

ಅಪ್ಪಸ್ಸಾದಾ ದುಖಾ ಕಾಮಾ, ಇತಿ ವಿಞ್ಞಾಯ ಪಣ್ಡಿತೋ.

‘‘ಅಪಿ ದಿಬ್ಬೇಸು ಕಾಮೇಸು, ರತಿಂ ಸೋ ನಾಧಿಗಚ್ಛತಿ;

ತಣ್ಹಕ್ಖಯರತೋ ಹೋತಿ, ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸಾವಕೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಕಹಾಪಣವಸ್ಸೇನಾತಿ ಯಂ ಸೋ ಅಪ್ಫೋಟೇತ್ವಾ ಸತ್ತರತನವಸ್ಸಂ ವಸ್ಸಾಪೇಸಿ, ತಂ ಇಧ ಕಹಾಪಣವಸ್ಸನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ತೇನಪಿ ಹಿ ವತ್ಥುಕಾಮಕಿಲೇಸಕಾಮೇಸು ತಿತ್ತಿ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಏವಂ ದುಪ್ಪೂರಾ ಏಸಾ ತಣ್ಹಾ. ಅಪ್ಪಸ್ಸಾದಾತಿ ಸುಪಿನಸದಿಸತಾಯ ಪರಿತ್ತಸುಖಾ. ದುಖಾತಿ ದುಕ್ಖಕ್ಖನ್ಧಾದೀಸು ಆಗತದುಕ್ಖವಸೇನ ಪನ ಬಹುದುಕ್ಖಾವ. ಇತಿ ವಿಞ್ಞಾಯಾತಿ ಏವಮೇತೇ ಕಾಮೇ ಜಾನಿತ್ವಾ. ಅಪಿ ದಿಬ್ಬೇಸೂತಿ ಸಚೇ ಹಿ ದೇವಾನಂ ಉಪಕಪ್ಪನಕಕಾಮೇಹಿ ನಿಮನ್ತೇಯ್ಯಾಪಿ ಆಯಸ್ಮಾ ಸಮಿದ್ಧಿ ¶ ವಿಯ ಏವಮ್ಪಿ ತೇಸು ಕಾಮೇಸು ರತಿಂ ನ ವಿನ್ದತಿಯೇವ. ತಣ್ಹಕ್ಖಯರತೋತಿ ಅರಹತ್ತೇ ಚೇವ ನಿಬ್ಬಾನೇ ಚ ಅಭಿರತೋ ಹೋತಿ, ತಂ ಪತ್ಥಯಮಾನೋ ವಿಹರತಿ. ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸಾವಕೋತಿ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ದೇಸಿತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಸವನೇನ ಜಾತೋ ಯೋಗಾವಚರಭಿಕ್ಖೂತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ¶ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ, ಸಮ್ಪತ್ತಪರಿಸಾಯಪಿ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

ಬಹುಂ ವೇ ಸರಣಂ ಯನ್ತೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ವಾಲಿಕರಾಸಿಮ್ಹಿ ನಿಸಿನ್ನಂ ಅಗ್ಗಿದತ್ತಂ ನಾಮ ಕೋಸಲರಞ್ಞೋ ಪುರೋಹಿತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸೋ ¶ ಕಿರ ಮಹಾಕೋಸಲಸ್ಸ ಪುರೋಹಿತೋ ಅಹೋಸಿ. ಅಥ ನಂ ಪಿತರಿ ಕಾಲಕತೇ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ‘‘ಪಿತು ಮೇ ಪುರೋಹಿತೋ’’ತಿ ಗಾರವೇನ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಆಗತಕಾಲೇ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಕರೋತಿ, ‘‘ಆಚರಿಯ, ಇಧ ನಿಸೀದಥಾ’’ತಿ ಸಮಾನಾಸನಂ ದಾಪೇಸಿ. ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ರಾಜಾ ಮಯಿ ಅತಿವಿಯ ಗಾರವಂ ಕರೋತಿ, ನ ಖೋ ಪನ ರಾಜೂನಂ ನಿಚ್ಚಕಾಲಮೇವ ಸಕ್ಕಾ ಚಿತ್ತಂ ಗಹೇತುಂ. ಸಮಾನವಯೇನೇವ ಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ರಜ್ಜಸುಖಂ ನಾಮ ಸುಖಂ ಹೋತಿ, ಅಹಞ್ಚಮ್ಹಿ ಮಹಲ್ಲಕೋ, ಪಬ್ಬಜಿತುಂ ಮೇ ಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ. ಸೋ ರಾಜಾನಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಅನುಜಾನಾಪೇತ್ವಾ ನಗರೇ ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹೇನ ಸಬ್ಬಂ ಅತ್ತನೋ ¶ ಧನಂ ದಾನಮುಖೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಬಾಹಿರಕಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿ. ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ದಸ ಪುರಿಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅನುಪಬ್ಬಜಿಂಸು. ಸೋ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅಙ್ಗಮಗಧಾನಞ್ಚ ಕುರುರಟ್ಠಸ್ಸ ಚ ಅನ್ತರೇ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಇಮಂ ಓವಾದಂ ದೇತಿ, ‘‘ತಾತಾ, ಯಸ್ಸ ಕಾಮವಿತಕ್ಕಾದಯೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಸೋ ನದಿತೋ ಏಕೇಕಂ ವಾಲುಕಪುಟಂ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಓಕಿರತೂ’’ತಿ. ತೇ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಪಟಿಸ್ಸುಣಿತ್ವಾ ಕಾಮವಿತಕ್ಕಾದೀನಂ ಉಪ್ಪನ್ನಕಾಲೇ ತಥಾ ಕರಿಂಸು. ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಮಹಾವಾಲುಕರಾಸಿ ಅಹೋಸಿ, ತಂ ಅಹಿಛತ್ತೋ ನಾಮ ನಾಗರಾಜಾ ಪಟಿಗ್ಗಹೇಸಿ. ಅಙ್ಗಮಗಧವಾಸಿನೋ ಚೇವ ಕುರುರಟ್ಠವಾಸಿನೋ ಚ ಮಾಸೇ ಮಾಸೇ ತೇಸಂ ಮಹನ್ತಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಅಭಿಹರಿತ್ವಾ ದಾನಂ ದೇನ್ತಿ. ಅಥ ನೇಸಂ ಅಗ್ಗಿದತ್ತೋ ಇಮಂ ಓವಾದಂ ಅದಾಸಿ – ‘‘ಪಬ್ಬತಂ ಸರಣಂ ಯಾಥ, ವನಂ ಸರಣಂ ಯಾಥ, ಆರಾಮಂ ಸರಣಂ ಯಾಥ, ರುಕ್ಖಂ ಸರಣಂ ಯಾಥ, ಏವಂ ಸಬ್ಬದುಕ್ಖತೋ ಮುಚ್ಚಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ. ಅತ್ತನೋ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇಪಿ ಇಮಿನಾ ಓವಾದೇನ ಓವದಿ.

ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ಕತಾಭಿನಿಕ್ಖಮನೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸಾವತ್ಥಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲೇ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತೋ ಅಗ್ಗಿದತ್ತಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಸದ್ಧಿಂ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇಹಿ ಅತ್ತನೋ ಞಾಣಜಾಲಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಪವಿಟ್ಠಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸಬ್ಬೇಪಿ ಇಮೇ ಅರಹತ್ತಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪನ್ನಾ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರಂ ಆಹ – ‘‘ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನ, ಕಿಂ ಪಸ್ಸಸಿ ಅಗ್ಗಿದತ್ತಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಮಹಾಜನಂ ¶ ಅತಿತ್ಥೇ ಪಕ್ಖನ್ದಾಪೇನ್ತಂ, ಗಚ್ಛ ತೇಸಂ ಓವಾದಂ ದೇಹೀ’’ತಿ. ಭನ್ತೇ, ಬಹೂ ಏತೇ, ಏಕಕಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ ಅವಿಸಯ್ಹಾ. ಸಚೇ ¶ ತುಮ್ಹೇಪಿ ಆಗಮಿಸ್ಸಥ, ವಿಸಯ್ಹಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ. ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನ, ಅಹಮ್ಪಿ ಆಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ತ್ವಂ ಪುರತೋ ಯಾಹೀತಿ. ಥೇರೋ ಪುರತೋ ಗಚ್ಛನ್ತೋವ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಏತೇ ಬಲವನ್ತೋ ಚೇವ ಬಹೂ ಚ. ಸಚೇ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಸಮಾಗಮಟ್ಠಾನೇ ಕಿಞ್ಚಿ ¶ ಕಥೇಸ್ಸಾಮಿ, ಸಬ್ಬೇಪಿ ವಗ್ಗವಗ್ಗೇನ ಉಟ್ಠಹೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಆನುಭಾವೇನ ಥೂಲಫುಸಿತಕಂ ದೇವಂ ವುಟ್ಠಾಪೇಸಿ. ತೇ ಥೂಲಫುಸಿತಕೇಸು ಪತನ್ತೇಸು ಉಟ್ಠಾಯುಟ್ಠಾಯ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಪವಿಸಿಂಸು. ಥೇರೋ ಅಗ್ಗಿದತ್ತಸ್ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಪಣ್ಣಸಾಲದ್ವಾರೇ ಠತ್ವಾ ‘‘ಅಗ್ಗಿದತ್ತಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ಥೇರಸ್ಸ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಮಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ನಾಮೇನ ಆಲಪಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಕೋ ನು ಖೋ ಮಂ ನಾಮೇನ ಆಲಪತೀ’’ತಿ ಮಾನಥದ್ಧತಾಯ ‘‘ಕೋ ಏಸೋ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಅಹಂ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ವದೇಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಅಜ್ಜ ಮೇ ಏಕರತ್ತಿಂ ಇಧ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ತ್ವಂ ಆಚಿಕ್ಖಾಹೀ’’ತಿ. ‘‘ಇಧ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ನತ್ಥಿ, ಏಕಸ್ಸ ಏಕಾವ ಪಣ್ಣಸಾಲಾ’’ತಿ. ‘‘ಅಗ್ಗಿದತ್ತ, ಮನುಸ್ಸಾ ನಾಮ ಮನುಸ್ಸಾನಂ, ಗಾವೋ ಗುನ್ನಂ, ಪಬ್ಬಜಿತಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಮಾ ಏವಂ ಕರಿ, ದೇಹಿ ಮೇ ವಸನಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತ್ವಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಪಬ್ಬಜಿತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಚೇ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಕಹಂ ತೇ ಖಾರಿಭಣ್ಡಂ, ಕೋ ಪಬ್ಬಜಿತಪರಿಕ್ಖಾರೋ’’ತಿ. ‘‘ಅತ್ಥಿ ಮೇ ಪರಿಕ್ಖಾರೋ, ವಿಸುಂ ಪನ ನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಚರಿತುಂ ದುಕ್ಖನ್ತಿ ಅಬ್ಭನ್ತರೇನೇವ ನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಚರಾಮಿ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ’’ತಿ. ಸೋ ‘‘ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಚರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಥೇರಸ್ಸ ಕುಜ್ಝಿ. ಅಥ ನಂ ಸೋ ಆಹ – ‘‘ಅಮ್ಹೇ, ಅಗ್ಗಿದತ್ತ, ಮಾ ಕುಜ್ಝಿ, ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಮೇ ಆಚಿಕ್ಖಾಹೀ’’ತಿ. ನತ್ಥಿ ಏತ್ಥ ವಸನಟ್ಠಾನನ್ತಿ. ಏತಸ್ಮಿಂ ಪನ ವಾಲುಕರಾಸಿಮ್ಹಿ ಕೋ ವಸತೀತಿ. ಏಕೋ, ನಾಗರಾಜಾತಿ. ಏತಂ ಮೇ ದೇಹೀತಿ. ನ ಸಕ್ಕಾ ದಾತುಂ, ಭಾರಿಯಂ ¶ ಏತಸ್ಸ ಕಮ್ಮನ್ತಿ. ಹೋತು, ದೇಹಿ ಮೇತಿ. ತೇನ ಹಿ ತ್ವಂ ಏವ ಜಾನಾಹೀತಿ.

ಥೇರೋ ವಾಲುಕರಾಸಿಅಭಿಮುಖೋ ಪಾಯಾಸಿ. ನಾಗರಾಜಾ ತಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಸಮಣೋ ಇತೋ ಆಗಚ್ಛತಿ, ನ ಜಾನಾತಿ ಮಞ್ಞೇ ಮಮ ಅತ್ಥಿಭಾವಂ, ಧೂಮಾಯಿತ್ವಾ ನಂ ಮಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಧೂಮಾಯಿ. ಥೇರೋ ‘‘ಅಯಂ ನಾಗರಾಜಾ ‘ಅಹಮೇವ ಧೂಮಾಯಿತುಂ ಸಕ್ಕೋಮಿ, ಅಞ್ಞೇ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತೀ’ತಿ ಮಞ್ಞೇ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತೀ’’ತಿ ಸಯಮ್ಪಿ ಧೂಮಾಯಿ. ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಸರೀರತೋ ಉಗ್ಗತಾ ಧೂಮಾ ಯಾವ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಾ ಉಟ್ಠಹಿಂಸು. ಉಭೋಪಿ ಧೂಮಾ ಥೇರಂ ಅಬಾಧೇತ್ವಾ ನಾಗರಾಜಾನಮೇವ ಬಾಧೇನ್ತಿ. ನಾಗರಾಜಾ ಧೂಮವೇಗಂ ಸಹಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಪಜ್ಜಲಿ. ಥೇರೋಪಿ ತೇಜೋಧಾತುಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಪಜ್ಜಲಿ. ಅಗ್ಗಿಜಾಲಾ ಯಾವ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಾ ಉಟ್ಠಹಿಂಸು. ಉಭೋಪಿ ಥೇರಂ ಅಬಾಧೇತ್ವಾ ನಾಗರಾಜಾನಮೇವ ಬಾಧಯಿಂಸು. ಅಥಸ್ಸ ಸಕಲಸರೀರಂ ಉಕ್ಕಾಹಿ ಪದಿತ್ತಂ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ. ಇಸಿಗಣೋ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ನಾಗರಾಜಾ, ಸಮಣಂ ಝಾಪೇತಿ, ಭದ್ದಕೋ ವತ ಸಮಣೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ವಚನಂ ಅಸುತ್ವಾ ನಟ್ಠೋ’’ತಿ. ಥೇರೋ ನಾಗರಾಜಾನಂ ¶ ದಮೇತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಿಸೇವನಂ ಕತ್ವಾ ವಾಲುಕರಾಸಿಮ್ಹಿ ನಿಸೀದಿ. ನಾಗರಾಜಾ ವಾಲುಕರಾಸಿಂ ಭೋಗೇಹಿ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕೂಟಾಗಾರಕುಚ್ಛಿಪಮಾಣಂ ಫಣಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಉಪರಿ ಧಾರೇಸಿ.

ಇಸಿಗಣಾ ¶ ಪಾತೋವ ‘‘ಸಮಣಸ್ಸ ಮತಭಾವಂ ವಾ ಅಮತಭಾವಂ ವಾ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ವಾಲುಕರಾಸಿಮತ್ಥಕೇ ನಿಸಿನ್ನಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಅಭಿತ್ಥವನ್ತಾ ಆಹಂಸು – ‘‘ಸಮಣ, ಕಚ್ಚಿ ನಾಗರಾಜೇನ ನ ಬಾಧಿತೋ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ನ ಪಸ್ಸಥ ಮಮ ಉಪರಿಫಣಂ ಧಾರೇತ್ವಾ ಠಿತ’’ನ್ತಿ? ತೇ ‘‘ಅಚ್ಛರಿಯಂ ವತ ಭೋ, ಸಮಣಸ್ಸ ಏವರೂಪೋ ¶ ನಾಮ ನಾಗರಾಜಾ ದಮಿತೋ’’ತಿ ಥೇರಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಂಸು. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸತ್ಥಾ ಆಗತೋ. ಥೇರೋ ಸತ್ಥಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯ ವನ್ದಿ. ಅಥ ನಂ ಇಸಯೋ ಆಹಂಸು – ‘‘ಅಯಮ್ಪಿ ತಯಾ ಮಹನ್ತತರೋ’’ತಿ. ಏಸೋ ಭಗವಾ ಸತ್ಥಾ, ಅಹಂ ಇಮಸ್ಸ ಸಾವಕೋತಿ. ಸತ್ಥಾ ವಾಲುಕರಾಸಿಮತ್ಥಕೇ ನಿಸೀದಿ, ಇಸಿಗಣೋ ‘‘ಅಯಂ ತಾವ ಸಾವಕಸ್ಸ ಆನುಭಾವೋ, ಇಮಸ್ಸ ಪನ ಆನುಭಾವೋ ಕೀದಿಸೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಸತ್ಥಾರಂ ಅಭಿತ್ಥವಿ. ಸತ್ಥಾ ಅಗ್ಗಿದತ್ತಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಅಗ್ಗಿದತ್ತ, ತ್ವಂ ತವ ಸಾವಕಾನಞ್ಚ ಉಪಟ್ಠಾಕಾನಞ್ಚ ಓವಾದಂ ದದಮಾನೋ ಕಿನ್ತಿ ವತ್ವಾ ದೇಸೀ’’ತಿ. ‘‘ಏತಂ ಪಬ್ಬತಂ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛಥ, ವನಂ ಆರಾಮಂ ರುಕ್ಖಂ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛಥ. ಏತಾನಿ ಹಿ ಸರಣಂ ಗತೋ ಸಬ್ಬದುಕ್ಖಾ ಪಮುಚ್ಚತೀ’’ತಿ ಏವಂ ತೇಸಂ ಓವಾದಂ ದಮ್ಮೀತಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ ಖೋ, ಅಗ್ಗಿದತ್ತ, ಏತಾನಿ ಸರಣಂ ಗತೋ ಸಬ್ಬದುಕ್ಖಾ ಪಮುಚ್ಚತಿ, ಬುದ್ಧಂ ಧಮ್ಮಂ ಸಙ್ಘಂ ಪನ ಸರಣಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಕಲವಟ್ಟದುಕ್ಖಾ ಪಮುಚ್ಚತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

‘‘ಬಹುಂ ವೇ ಸರಣಂ ಯನ್ತಿ, ಪಬ್ಬತಾನಿ ವನಾನಿ ಚ;

ಆರಾಮರುಕ್ಖಚೇತ್ಯಾನಿ, ಮನುಸ್ಸಾ ಭಯತಜ್ಜಿತಾ.

‘‘ನೇತಂ ಖೋ ಸರಣಂ ಖೇಮಂ, ನೇತಂ ಸರಣಮುತ್ತಮಂ;

ನೇತಂ ಸರಣಮಾಗಮ್ಮ, ಸಬ್ಬದುಕ್ಖಾ ಪಮುಚ್ಚತಿ.

‘‘ಯೋ ಚ ಬುದ್ಧಞ್ಚ ಧಮ್ಮಞ್ಚ, ಸಙ್ಘಞ್ಚ ಸರಣಂ ಗತೋ;

ಚತ್ತಾರಿ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಿ, ಸಮ್ಮಪ್ಪಞ್ಞಾಯ ಪಸ್ಸತಿ.

‘‘ದುಕ್ಖಂ ದುಕ್ಖಸಮುಪ್ಪಾದಂ, ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಚ ಅತಿಕ್ಕಮಂ;

ಅರಿಯಂ ಚಟ್ಠಙ್ಗಿಕಂ ಮಗ್ಗಂ, ದುಕ್ಖೂಪಸಮಗಾಮಿನಂ.

‘‘ಏತಂ ¶ ¶ ಖೋ ಸರಣಂ ಖೇಮಂ, ಏತಂ ಸರಣಮುತ್ತಮಂ;

ಏತಂ ಸರಣಮಾಗಮ್ಮ, ಸಬ್ಬದುಕ್ಖಾ ಪಮುಚ್ಚತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಬಹುನ್ತಿ ಬಹು. ಪಬ್ಬತಾನೀತಿ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಇಸಿಗಿಲಿವೇಪುಲ್ಲವೇಭಾರಾದಿಕೇ ಪಬ್ಬತೇ ಚ ಮಹಾವನಗೋಸಿಙ್ಗಸಾಲವನಾದೀನಿ ¶ ವನಾನಿ ಚ ವೇಳುವನಜೀವಕಮ್ಬವನಾದಯೋ ಆರಾಮೇ ಚ ಉದೇನಚೇತಿಯಗೋತಮಚೇತಿಯಾದೀನಿ ರುಕ್ಖಚೇತ್ಯಾನಿ ಚ ತೇ ತೇ ಮನುಸ್ಸಾ ತೇನ ತೇನ ಭಯೇನ ತಜ್ಜಿತಾ ಭಯತೋ ಮುಚ್ಚಿತುಕಾಮಾ ಪುತ್ತಲಾಭಾದೀನಿ ವಾ ಪತ್ಥಯಮಾನಾ ಸರಣಂ ಯನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ನೇತಂ ಸರಣನ್ತಿ ಏತಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಸರಣಂ ನೇವ ಖೇಮಂ ನ ಉತ್ತಮಂ, ನ ಚ ಏತಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಜಾತಿಆದಿಧಮ್ಮೇಸು ಸತ್ತೇಸು ಏಕೋಪಿ ಜಾತಿಆದಿತೋ ಸಬ್ಬದುಕ್ಖಾ ಪಮುಚ್ಚತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಯೋ ಚಾತಿ ಇದಂ ಅಖೇಮಂ ಅನುತ್ತಮಂ ಸರಣಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಖೇಮಂ ಉತ್ತಮಂ ಸರಣಂ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಆರದ್ಧಂ. ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಯೋ ಚ ಗಹಟ್ಠೋ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ವಾ ‘‘ಇತಿಪಿ ಸೋ ಭಗವಾ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ’’ತಿಆದಿಕಂ ಬುದ್ಧಧಮ್ಮಸಙ್ಘಾನುಸ್ಸತಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸೇಟ್ಠವಸೇನ ಬುದ್ಧಞ್ಚ ಧಮ್ಮಞ್ಚ ಸಙ್ಘಞ್ಚ ಸರಣಂ ಗತೋ, ತಸ್ಸಪಿ ತಂ ಸರಣಗಮನಂ ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯವನ್ದನಾದೀಹಿ ಕುಪ್ಪತಿ ಚಲತಿ. ತಸ್ಸ ಪನ ಅಚಲಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಮಗ್ಗೇನ ಆಗತಸರಣಮೇವ ಪಕಾಸನ್ತೋ ಚತ್ತಾರಿ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಿ ಸಮ್ಮಪ್ಪಞ್ಞಾಯ ಪಸ್ಸತೀತಿ ಆಹ. ಯೋ ಹಿ ಏತೇಸಂ ಸಚ್ಚಾನಂ ದಸ್ಸನವಸೇನ ಏತಾನಿ ಸರಣಂ ¶ ಗತೋ, ಏತಸ್ಸ ಏತಂ ಸರಣಂ ಖೇಮಞ್ಚ ಉತ್ತಮಞ್ಚ, ಸೋ ಚ ಪುಗ್ಗಲೋ ಏತಂ ಸರಣಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಸಕಲಸ್ಮಾಪಿ ವಟ್ಟದುಕ್ಖಾ ಪಮುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏತಂ ಖೋ ಸರಣಂ ಖೇಮನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತೇ ಇಸಯೋ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿಂಸು. ಸತ್ಥಾಪಿ ಚೀವರಗಬ್ಭತೋ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ‘‘ಏಥ ಭಿಕ್ಖವೋ, ಚರಥ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ತೇ ತಙ್ಖಣೇಯೇವ ಅಟ್ಠಪರಿಕ್ಖಾರಧರಾ ವಸ್ಸಸಟ್ಠಿಕಥೇರಾ ವಿಯ ಅಹೇಸುಂ. ಸೋ ಚ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಅಙ್ಗಮಗಧಕುರುರಟ್ಠವಾಸೀನಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಆದಾಯ ಆಗಮನದಿವಸೋ ಅಹೋಸಿ. ತೇ ಸಕ್ಕಾರಂ ಆದಾಯ ಆಗತಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತೇ ಇಸಯೋ ಪಬ್ಬಜಿತೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಗ್ಗಿದತ್ತಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಮಹಾ, ಉದಾಹು ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಆಗತತ್ತಾ ‘‘ಅಗ್ಗಿದತ್ತೋವ ಮಹಾ’’ತಿ ಮಞ್ಞಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ, ‘‘ಅಗ್ಗಿದತ್ತ, ಪರಿಸಾಯ ಕಙ್ಖಂ ಛಿನ್ದಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ¶ ಪಚ್ಚಾಸೀಸಾಮೀ’’ತಿ ಇದ್ಧಿಬಲೇನ ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಂ ವೇಹಾಸಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಓರುಯ್ಹ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಸತ್ಥಾ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ, ಸಾವಕೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸಾವಕತ್ತಂ ಪಕಾಸೇಸೀತಿ.

ಅಗ್ಗಿದತ್ತಬ್ರಾಹ್ಮಣವತ್ಥು ಛಟ್ಠಂ.

ದುಲ್ಲಭೋತಿ ¶ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಸ್ಸ ಪಞ್ಹಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಥೇರೋ ಹಿ ಏಕದಿವಸಂ ದಿವಾಟ್ಠಾನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಹತ್ಥಾಜಾನೀಯೋ ¶ ಛದ್ದನ್ತಕುಲೇ ವಾ ಉಪೋಸಥಕುಲೇ ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಅಸ್ಸಾಜಾನೀಯೋ ಸಿನ್ಧವಕುಲೇ ವಾ ವಲಾಹಕಸ್ಸರಾಜಕುಲೇ ವಾ, ಉಸಭೋ ಗೋಆಜನೀಯೋ ದಕ್ಖಿಣಪಥೇತಿಆದೀನಿ ವದನ್ತೇನ ಸತ್ಥಾರಾ ಹತ್ಥಿಆಜಾನೀಯಾದೀನಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿಟ್ಠಾನಾದೀನಿ ಕಥಿತಾನಿ, ಪುರಿಸಾಜಾನೀಯೋ ಪನ ಕಹಂ ನು ಖೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ. ಸೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಏತಮತ್ಥಂ ಪುಚ್ಛಿ. ಸತ್ಥಾ, ‘‘ಆನನ್ದ, ಪುರಿಸಾಜಾನೀಯೋ ನಾಮ ಸಬ್ಬತ್ಥ ನುಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಉಜುಕತೋ ಪನ ತಿಯೋಜನಸತಾಯಾಮೇ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಸತೇ ಆವಟ್ಟತೋ ನವಯೋಜನಸತಪ್ಪಮಾಣೇ ಮಜ್ಝಿಮಪದೇಸಟ್ಠಾನೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೋ ಚ ಪನ ನ ಯಸ್ಮಿಂ ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ವಾ ಕುಲೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಖತ್ತಿಯಮಹಾಸಾಲಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಹಾಸಾಲಕುಲಾನಂ ಪನ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂಯೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ದುಲ್ಲಭೋ ಪುರಿಸಾಜಞ್ಞೋ, ನ ಸೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಜಾಯತಿ;

ಯತ್ಥ ಸೋ ಜಾಯತೀ ಧೀರೋ, ತಂ ಕುಲಂ ಸುಖಮೇಧತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ದುಲ್ಲಭೋತಿ ಪುರಿಸಾಜಞ್ಞೋ ಹಿ ದುಲ್ಲಭೋ, ನ ಹತ್ಥಿಆಜಾನೀಯಾದಯೋ ವಿಯ ಸುಲಭೋ, ಸೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪಚ್ಚನ್ತದೇಸೇ ವಾ ನೀಚಕುಲೇ ವಾ ನ ಜಾಯತಿ, ಮಜ್ಝಿಮದೇಸೇಪಿ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಅಭಿವಾದನಾದಿಸಕ್ಕಾರಕರಣಟ್ಠಾನೇ ಖತ್ತಿಯಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲಾನಂ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಕುಲೇ ಜಾಯತಿ. ಏವಂ ಜಾಯಮಾನೋ ಯತ್ಥ ಸೋ ಜಾಯತಿ ಧೀರೋ ಉತ್ತಮಪಞ್ಞೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ¶ , ತಂ ಕುಲಂ ಸುಖಮೇಧತೀತಿ ಸುಖಪ್ಪತ್ತಮೇವ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಸುಖೋ ¶ ¶ ಬುದ್ಧಾನನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸಮ್ಬಹುಲಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಕಥಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕದಿವಸಞ್ಹಿ ಪಞ್ಚಸತಭಿಕ್ಖೂ ಉಪಟ್ಠಾನಸಾಲಾಯಂ ನಿಸಿನ್ನಾ, ‘‘ಆವುಸೋ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಸುಖ’’ನ್ತಿ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ? ತತ್ಥ ಕೇಚಿ ‘‘ರಜ್ಜಸುಖಸದಿಸಂ ಸುಖಂ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ಕೇಚಿ ಕಾಮಸುಖಸದಿಸಂ, ಕೇಚಿ ‘‘ಸಾಲಿಮಂಸಭೋಜನಾದಿಸದಿಸಂ ಸುಖಂ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕಿಂ ಕಥೇಥ? ಇದಞ್ಹಿ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಸುಖಂ ವಟ್ಟದುಕ್ಖಪರಿಯಾಪನ್ನಮೇವ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೋ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಂ, ಸಙ್ಘಸಾಮಗ್ಗೀ, ಸಮ್ಮೋದಮಾನಭಾವೋತಿ ಇದಮೇವ ಸುಖ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಸುಖೋ ಬುದ್ಧಾನಮುಪ್ಪಾದೋ, ಸುಖಾ ಸದ್ಧಮ್ಮದೇಸನಾ;

ಸುಖಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸಾಮಗ್ಗೀ, ಸಮಗ್ಗಾನಂ ತಪೋ ಸುಖೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಬುದ್ಧಾನಮುಪ್ಪಾದೋತಿ ಯಸ್ಮಾ ಬುದ್ಧಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾ ಮಹಾಜನಂ ರಾಗಕನ್ತಾರಾದೀಹಿ ತಾರೇನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ಉಪ್ಪಾದೋ ಸುಖೋ ಉತ್ತಮೋ. ಯಸ್ಮಾ ¶ ಸದ್ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಗಮ್ಮ ಜಾತಿಆದಿಧಮ್ಮಾ ಸತ್ತಾ ಜಾತಿಆದೀಹಿ ಮುಚ್ಚನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸದ್ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಸುಖಾ. ಸಾಮಗ್ಗೀತಿ ಸಮಚಿತ್ತತಾ, ಸಾಪಿ ಸುಖಾ ಏವ. ಸಮಗ್ಗಾನಂ ಪನ ಏಕಚಿತ್ತಾನಂ ಯಸ್ಮಾ ಬುದ್ಧವಚನಂ ವಾ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತುಂ ಧುತಙ್ಗಾನಿ ವಾ ಪರಿಹರಿತುಂ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ವಾ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕಾ, ತಸ್ಮಾ ಸಮಗ್ಗಾನಂ ತಪೋ ಸುಖೋತಿ ವುತ್ತಂ. ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ಯಾವಕೀವಞ್ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖೂ ಸಮಗ್ಗಾ ಸನ್ನಿಪತಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಸಮ್ಮಗ್ಗಾ ವುಟ್ಠಹಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಸಮಗ್ಗಾ ಸಙ್ಘಕರಣೀಯಾನಿ ಕರಿಸ್ಸನ್ತಿ, ವುದ್ಧಿಯೇವ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಾಟಿಕಙ್ಖಾ, ನೋ ಪರಿಹಾನೀ’’ತಿ (ದೀ. ನಿ. ೨.೧೩೬).

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸು, ಮಹಾಜನಸ್ಸಾಪಿ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

೯. ಕಸ್ಸಪದಸಬಲಸ್ಸ ಸುವಣ್ಣಚೇತಿಯವತ್ಥು

ಪೂಜಾರಹೇತಿ ¶ ¶ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ಕಸ್ಸಪದಸಬಲಸ್ಸ ಸುವಣ್ಣಚೇತಿಯಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ತಥಾಗತೋ ಸಾವತ್ಥಿತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ತೋದೇಯ್ಯಗಾಮಸ್ಸ ಸಮೀಪೇ ಮಹಾಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವಾರೋ ಅಞ್ಞತರಂ ದೇವಟ್ಠಾನಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿ. ತತ್ರ ನಿಸಿನ್ನೋ ಸುಗತೋ ಧಮ್ಮಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಅವಿದೂರೇ ಕಸಿಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇಸಿ ¶ . ಸೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಥಾಗತಂ ಅನಭಿವನ್ದಿತ್ವಾ ತಮೇವ ದೇವಟ್ಠಾನಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಸುಗತೋಪಿ ‘‘ಇಮಂ ಪದೇಸಂ ಕಿನ್ತಿ ಮಞ್ಞಸಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ’’ತಿ ಆಹ. ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪವೇಣಿಯಾ ಆಗತಚೇತಿಯಟ್ಠಾನನ್ತಿ ವನ್ದಾಮಿ, ಭೋ ಗೋತಮಾತಿ. ‘‘ಇಮಂ ಠಾನಂ ವನ್ದನ್ತೇನ ತಯಾ ಸಾಧು ಕತಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ’’ತಿ ಸುಗತೋ ತಂ ಸಮ್ಪಹಂಸೇಸಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಕೇನ ನು ಖೋ ಕಾರಣೇನ ಭಗವಾ ಏವಂ ಸಮ್ಪಹಂಸೇಸೀ’’ತಿ ಸಂಸಯಂ ಸಞ್ಜನೇಸುಂ. ತತೋ ತಥಾಗತೋ ತೇಸಂ ಸಂಸಯಮಪನೇತುಂ ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯೇ ಘಟಿಕಾರಸುತ್ತನ್ತಂ (ಮ. ನಿ. ೨.೨೮೨ ಆದಯೋ) ವತ್ವಾ ಇದ್ಧಾನುಭಾವೇನ ಕಸ್ಸಪದಸಬಲಸ್ಸ ಯೋಜನುಬ್ಬೇಧಂ ಕನಕಚೇತಿಯಂ ಅಪರಞ್ಚ ಕನಕಚೇತಿಯಂ ಆಕಾಸೇ ನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾ ಮಹಾಜನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ, ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಏವಂವಿಧಾನಂ ಪೂಜಾರಹಾನಂ ಪೂಜಾ ಯುತ್ತತರಾವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಮಹಾಪರಿನಿಬ್ಬಾನಸುತ್ತೇ (ದೀ. ನಿ. ೨.೨೦೬) ದಸ್ಸಿತನಯೇನೇವ ಬುದ್ಧಾದಿಕೇ ಚತ್ತಾರೋ ಥೂಪಾರಹೇ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಸರೀರಚೇತಿಯಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸಚೇತಿಯಂ ಪರಿಭೋಗಚೇತಿಯನ್ತಿ ತೀಣಿ ಚೇತಿಯಾನಿ ವಿಸೇಸತೋ ಪರಿದೀಪೇತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

‘‘ಪೂಜಾರಹೇ ಪೂಜಯತೋ, ಬುದ್ಧೇ ಯದಿ ಚ ಸಾವಕೇ;

ಪಪಞ್ಚಸಮತಿಕ್ಕನ್ತೇ, ತಿಣ್ಣಸೋಕಪರಿದ್ದವೇ.

‘‘ತೇ ತಾದಿಸೇ ಪೂಜಯತೋ, ನಿಬ್ಬುತೇ ಅಕುತೋಭಯೇ;

ನ ಸಕ್ಕಾ ಪುಞ್ಞಂ ಸಙ್ಖಾತುಂ, ಇಮೇತ್ತಮಪಿ ಕೇನಚೀ’’ತಿ. (ಅಪ. ಥೇರ ೧.೧೦.೧-೨);

ತತ್ಥ ಪೂಜಿತುಂ ಅರಹಾ ಪೂಜಾರಹಾ, ಪೂಜಿತುಂ ಯುತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪೂಜಾರಹೇ ಪೂಜಯತೋತಿ ಅಭಿವಾದನಾದೀಹಿ ಚ ಚತೂಹಿ ಚ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ¶ ಪೂಜೇನ್ತಸ್ಸ. ಪೂಜಾರಹೇ ದಸ್ಸೇತಿ ಬುದ್ಧೇತಿಆದಿನಾ. ಬುದ್ಧೇತಿ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇ. ಯದೀತಿ ಯದಿ ವಾ, ಅಥ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತತ್ಥ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇತಿ ಕಥಿತಂ ಹೋತಿ, ಸಾವಕೇ ಚ. ಪಪಞ್ಚಸಮತಿಕ್ಕನ್ತೇತಿ ಸಮತಿಕ್ಕನ್ತತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠಿಮಾನಪಪಞ್ಚೇ. ತಿಣ್ಣಸೋಕಪರಿದ್ದವೇತಿ ¶ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಸೋಕಪರಿದ್ದವೇ ¶ , ಇಮೇ ದ್ವೇ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತೇಹಿ ಪೂಜಾರಹತ್ತಂ ದಸ್ಸಿತಂ.

ತೇತಿ ಬುದ್ಧಾದಯೋ. ತಾದಿಸೇತಿ ವುತ್ತಗಹಣವಸೇನ. ನಿಬ್ಬುತೇತಿ ರಾಗಾದಿನಿಬ್ಬುತಿಯಾ. ನತ್ಥಿ ಕುತೋಚಿ ಭವತೋ ವಾ ಆರಮ್ಮಣತೋ ವಾ ಏತೇಸಂ ಭಯನ್ತಿ ಅಕುತೋಭಯಾ, ತೇ ಅಕುತೋಭಯೇ. ನ ಸಕ್ಕಾ ಪುಞ್ಞಂ ಸಙ್ಖಾತುನ್ತಿ ಪುಞ್ಞಂ ಗಣೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ. ಕಥನ್ತಿ ಚೇ? ಇಮೇತ್ತಮಪಿ ಕೇನಚೀತಿ ಇಮಂ ಏತ್ತಕಂ, ಇಮಂ ಏತ್ತಕನ್ತಿ ಕೇನಚೀತಿ ಅಪಿಸದ್ದೋ ಇಧ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬೋ, ಕೇನಚಿ ಪುಗ್ಗಲೇನ ಮಾನೇನ ವಾ. ತತ್ಥ ಪುಗ್ಗಲೇನಾತಿ ತೇನ ಬ್ರಹ್ಮಾದಿನಾ. ಮಾನೇನಾತಿ ತಿವಿಧೇನ ಮಾನೇನ ತೀರಣೇನ ಧಾರಣೇನ ಪೂರಣೇನ ವಾ. ತೀರಣಂ ನಾಮ ಇದಂ ಏತ್ತಕನ್ತಿ ನಯತೋ ತೀರಣಂ. ಧಾರಣನ್ತಿ ತುಲಾಯ ಧಾರಣಂ. ಪೂರಣಂ ನಾಮ ಅಡ್ಢಪಸತಪತ್ಥನಾಳಿಕಾದಿವಸೇನ ಪೂರಣಂ. ಕೇನಚಿ ಪುಗ್ಗಲೇನ ಇಮೇಹಿ ತೀಹಿ ಮಾನೇಹಿ ಬುದ್ಧಾದಿಕೇ ಪೂಜಯತೋ ಪುಞ್ಞಂ ವಿಪಾಕವಸೇನ ಗಣೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ ಪರಿಯನ್ತರಹಿತತೋತಿ ದ್ವೀಸು ಠಾನೇಸು ಪೂಜಯತೋ ಕಿಂ ದಾನಂ ಪಠಮಂ ಧರಮಾನೇ ಬುದ್ಧಾದೀ ಪೂಜಯತೋ ನ ಸಕ್ಕಾ ಪುಞ್ಞಂ ಸಙ್ಖಾತುಂ, ಪುನ ತೇ ತಾದಿಸೇ ಕಿಲೇಸಪರಿನಿಬ್ಬಾನನಿಮಿತ್ತೇನ ಖನ್ಧಪರಿನಿಬ್ಬಾನೇನ ನಿಬ್ಬುತೇಪಿ ಪೂಜಯತೋ ನ ಸಕ್ಕಾ ಸಙ್ಖಾತುನ್ತಿ ಭೇದಾ ಯುಜ್ಜನ್ತಿ. ತೇನ ಹಿ ವಿಮಾನವತ್ಥುಮ್ಹಿ –

‘‘ತಿಟ್ಠನ್ತೇ ¶ ನಿಬ್ಬುತೇ ಚಾಪಿ, ಸಮೇ ಚಿತ್ತೇ ಸಮಂ ಫಲಂ;

ಚೇತೋಪಣಿಧಿಹೇತು ಹಿ, ಸತ್ತಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ಸುಗ್ಗತಿ’’ನ್ತಿ. (ವಿ. ವ. ೮೦೬);

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಸೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಅಹೋಸೀತಿ. ಯೋಜನಿಕಂ ಕನಕಚೇತಿಯಂ ಸತ್ತಾಹಮಾಕಾಸೇವ ಅಟ್ಠಾಸಿ, ಮಹನ್ತೇನ ಸಮಾಗಮೋ ಚಾಹೋಸಿ, ಸತ್ತಾಹಂ ಚೇತಿಯಂ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇನ ಪೂಜೇಸುಂ. ತತೋ ಭಿನ್ನಲದ್ಧಿಕಾನಂ ಲದ್ಧಿಭೇದೋ ಜಾತೋ, ಬುದ್ಧಾನುಭಾವೇನ ತಂ ಚೇತಿಯಂ ಸಕಟ್ಠಾನಮೇವ ಗತಂ, ತತ್ಥೇವ ತಂಖಣೇ ಮಹನ್ತಂ ಪಾಸಾಣಚೇತಿಯಂ ಅಹೋಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಾಗಮೇ ಚತುರಾಸೀತಿಯಾ ಪಾಣಸಹಸ್ಸಾನಂ ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ಅಹೋಸೀತಿ.

ಕಸ್ಸಪದಸಬಲಸ್ಸ ಸುವಣ್ಣಚೇತಿಯವತ್ಥು ನವಮಂ.

ಸುಸುಖಂ ¶ ¶ ¶ ವತಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಸಕ್ಕೇಸು ವಿಹರನ್ತೋ ಕಲಹವೂಪಸಮನತ್ಥಂ ಞಾತಕೇ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸಾಕಿಯಕೋಲಿಯಾ ಕಿರ ಕಪಿಲವತ್ಥುನಗರಸ್ಸ ಚ ಕೋಲಿಯನಗರಸ್ಸ ಚ ಅನ್ತರೇ ರೋಹಿಣಿಂ ನಾಮ ನದಿಂ ಏಕೇನೇವ ಆವರಣೇನ ಬನ್ಧಾಪೇತ್ವಾ ಸಸ್ಸಾನಿ ಕರೋನ್ತಿ. ಅಥ ಜೇಟ್ಠಮೂಲಮಾಸೇ ಸಸ್ಸೇಸು ಮಿಲಾಯನ್ತೇಸು ಉಭಯನಗರವಾಸಿಕಾನಮ್ಪಿ ಕಮ್ಮಕಾರಾ ಸನ್ನಿಪತಿಂಸು. ತತ್ಥ ಕೋಲಿಯನಗರವಾಸಿನೋ ಆಹಂಸು – ‘‘ಇದಂ ಉದಕಂ ಉಭಯತೋ ಹರಿಯಮಾನಂ ನೇವ ತುಮ್ಹಾಕಂ, ನ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಹೋಸ್ಸತಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪನ ಸಸ್ಸಂ ಏಕಉದಕೇನೇವ ನಿಪ್ಫಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ಇದಂ ಉದಕಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದೇಥಾ’’ತಿ. ಇತರೇಪಿ ಆಹಂಸು – ‘‘ತುಮ್ಹೇಸು ಕೋಟ್ಠಕೇ ಪೂರೇತ್ವಾ ಠಿತೇಸು ಮಯಂ ರತ್ತಸುವಣ್ಣನೀಲಮಣಿಕಾಳಕಹಾಪಣೇ ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಿಪಸಿಬ್ಬಕಾದಿಹತ್ಥಾ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಘರದ್ವಾರೇ ವಿಚರಿತುಂ, ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ಸಸ್ಸಂ ಏಕಉದಕೇನೇವ ¶ ನಿಪ್ಫಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ಇದಂ ಉದಕಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದೇಥಾ’’ತಿ. ನ ಮಯಂ ದಸ್ಸಾಮಾತಿ. ಮಯಮ್ಪಿ ನ ದಸ್ಸಾಮಾತಿ ಏವಂ ಕಥಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಏಕೋ ಉಟ್ಠಾಯ ಏಕಸ್ಸ ಪಹಾರಂ ಅದಾಸಿ, ಸೋಪಿ ಅಞ್ಞಸ್ಸಾತಿ ಏವಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ರಾಜಕುಲಾನಂ ಜಾತಿಂ ಘಟ್ಟೇತ್ವಾ ಕಲಹಂ ವಡ್ಢಯಿಂಸು.

ಕೋಲಿಯಕಮ್ಮಕಾರಾ ವದನ್ತಿ – ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಕಪಿಲವತ್ಥುವಾಸಿಕೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಜ್ಜಥ, ಯೇ ಸೋಣಸಿಙ್ಗಾಲಾದಯೋ ವಿಯ ಅತ್ತನೋ ಭಗಿನೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂವಸಿಂಸು, ಏತೇಸಂ ಹತ್ಥಿನೋ ಚೇವ ಅಸ್ಸಾ ಚ ಫಲಕಾವುಧಾನಿ ಚ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ. ಸಾಕಿಯಕಮ್ಮಕಾರಾಪಿ ವದನ್ತಿ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಇದಾನಿ ಕುಟ್ಠಿನೋ ದಾರಕೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಜ್ಜಥ, ಯೇ ಅನಾಥಾ ನಿಗ್ಗತಿಕಾ ತಿರಚ್ಛಾನಾ ವಿಯ ಕೋಲರುಕ್ಖೇ ವಸಿಂಸು, ಏತೇಸಂ ಹತ್ಥಿನೋ ಚ ಅಸ್ಸಾ ಚ ಫಲಕಾವುಧಾನಿ ಚ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ. ತೇ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಕಮ್ಮೇ ನಿಯುತ್ತಾನಂ ಅಮಚ್ಚಾನಂ ಕಥಯಿಂಸು, ಅಮಚ್ಚಾ ರಾಜಕುಲಾನಂ ಕಥೇಸುಂ. ತತೋ ಸಾಕಿಯಾ ‘‘ಭಗಿನೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂವಸಿತಕಾನಂ ಥಾಮಞ್ಚ ಬಲಞ್ಚ ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಯುದ್ಧಸಜ್ಜಾ ನಿಕ್ಖಮಿಂಸು. ಕೋಲಿಯಾಪಿ ‘‘ಕೋಲರುಕ್ಖವಾಸೀನಂ ಥಾಮಞ್ಚ ಬಲಞ್ಚ ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಯುದ್ಧಸಜ್ಜಾ ನಿಕ್ಖಮಿಂಸು.

ಸತ್ಥಾಪಿ ¶ ¶ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತೋ ಞಾತಕೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಯಿ ಅಗಚ್ಛನ್ತೇ ಇಮೇ ನಸ್ಸಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಮಯಾ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಏಕಕೋವ ಆಕಾಸೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ರೋಹಿಣಿನದಿಯಾ ಮಜ್ಝೇ ಆಕಾಸೇ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸೀದಿ. ಞಾತಕಾ ಸತ್ಥಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ¶ ಆವುಧಾನಿ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ವನ್ದಿಂಸು. ಅಥ ನೇ ಸತ್ಥಾ ಆಹ – ‘‘ಕಿಂ ಕಲಹೋ ನಾಮೇಸ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ? ‘‘ನ ಜಾನಾಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಕೋ ದಾನಿ ಜಾನಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ? ತೇ ‘‘ಉಪರಾಜಾ ಜಾನಿಸ್ಸತಿ, ಸೇನಾಪತಿ ಜಾನಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಉಪಾಯೇನ ಯಾವ ದಾಸಕಮ್ಮಕರೇ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಉದಕಕಲಹೋ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ‘‘ಉದಕಂ ಕಿಂ ಅಗ್ಘತಿ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ? ‘‘ಅಪ್ಪಗ್ಘಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಖತ್ತಿಯಾ ಕಿಂ ಅಗ್ಘನ್ತಿ ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ? ‘‘ಖತ್ತಿಯಾ ನಾಮ ಅನಗ್ಘಾ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಅಯುತ್ತಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಅಪ್ಪಮತ್ತತಂ ಉದಕಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅನಗ್ಘೇ ಖತ್ತಿಯೇ ನಾಸೇತು’’ನ್ತಿ. ತೇ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೇಸುಂ. ಅಥ ತೇ ಸತ್ಥಾ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಮಹಾರಾಜಾ ಏವರೂಪಂ ಕರೋಥ, ಮಯಿ ಅಸನ್ತೇ ಅಜ್ಜ ಲೋಹಿತನದೀ ಪವತ್ತಿಸ್ಸತಿ, ಅಯುತ್ತಂ ವೋ ಕತಂ, ತುಮ್ಹೇ ಪಞ್ಚಹಿ ವೇರೇಹಿ ಸವೇರಾ ವಿಹರಥ, ಅಹಂ ಅವೇರೋ ವಿಹರಾಮಿ. ತುಮ್ಹೇ ಕಿಲೇಸಾತುರಾ ಹುತ್ವಾ ವಿಹರಥ, ಅಹಂ ಅನಾತುರೋ. ತುಮ್ಹೇ ಕಾಮಗುಣಪರಿಯೇಸನುಸ್ಸುಕ್ಕಾ ಹುತ್ವಾ ವಿಹರಥ, ಅಹಂ ಅನುಸ್ಸುಕ್ಕೋ ವಿಹರಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

‘‘ಸುಸುಖಂ ವತ ಜೀವಾಮ, ವೇರಿನೇಸು ಅವೇರಿನೋ,

ವೇರಿನೇಸು ಮನುಸ್ಸೇಸು, ವಿಹರಾಮ ಅವೇರಿನೋ.

‘‘ಸುಸುಖಂ ವತ ಜೀವಾಮ, ಆತುರೇಸು ಅನಾತುರಾ;

ಆತುರೇಸು ಮನುಸ್ಸೇಸು, ವಿಹರಾಮ ಅನಾತುರಾ.

‘‘ಸುಸುಖಂ ವತ ಜೀವಾಮ, ಉಸ್ಸುಕೇಸು ಅನುಸ್ಸುಕಾ;

ಉಸ್ಸುಕೇಸು ಮನುಸ್ಸೇಸು, ವಿಹರಾಮ ಅನುಸ್ಸುಕಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ಸುಸುಖನ್ತಿ ಸುಟ್ಠು ಸುಖಂ. ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯೇ ಗಿಹಿನೋ ಸನ್ಧಿಚ್ಛೇದಾದಿವಸೇನ, ಪಬ್ಬಜಿತಾ ವಾ ಪನ ವೇಜ್ಜಕಮ್ಮಾದಿವಸೇನ ಜೀವಿತವುತ್ತಿಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ‘‘ಸುಖೇನ ಜೀವಾಮಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತೇಹಿ ಮಯಮೇವ ಸುಸುಖಂ ವತ ಜೀವಾಮ, ಯೇ ಮಯಂ ಪಞ್ಚಹಿ ವೇರೀಹಿ ವೇರಿನೇಸು ಮನುಸ್ಸೇಸು ಅವೇರಿನೋ, ಕಿಲೇಸಾತುರೇಸು ಮನುಸ್ಸೇಸು ನಿಕ್ಕಿಲೇಸತಾಯ ಅನಾತುರಾ, ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಪರಿಯೇಸನೇ ಉಸ್ಸುಕೇಸು ತಾಯ ಪರಿಯೇಸನಾಯ ಅಭಾವೇನ ಅನುಸ್ಸುಕಾತಿ. ಸೇಸಂ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಸುಸುಖಂ ¶ ¶ ವತ ಜೀವಾಮಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಪಞ್ಚಸಾಲಾಯ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಾಮೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಮಾರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕದಿವಸಞ್ಹಿ ಸತ್ಥಾ ಪಞ್ಚಸತಾನಂ ಕುಮಾರಿಕಾನಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಸ್ಸೂಪನಿಸ್ಸಯಂ ದಿಸ್ವಾ ತಂ ಗಾಮಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಹಾಸಿ. ತಾಪಿ ಕುಮಾರಿಕಾಯೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ನಕ್ಖತ್ತದಿವಸೇ ನದಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನ್ಹತ್ವಾ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತಾ ಗಾಮಾಭಿಮುಖಿಯೋ ಪಾಯಿಂಸು. ಸತ್ಥಾಪಿ ತಂ ಗಾಮಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರತಿ. ಅಥ ಮಾರೋ ಸಕಲಗಾಮವಾಸೀನಂ ಸರೀರೇ ಅಧಿಮುಚ್ಚಿತ್ವಾ ¶ ಯಥಾ ಸತ್ಥಾ ಕಟಚ್ಛುಭತ್ತಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಲಭತಿ, ಏವಂ ಕತ್ವಾ ಯಥಾಧೋತೇನ ಪತ್ತೇನ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಂ ಸತ್ಥಾರಂ ಗಾಮದ್ವಾರೇ ಠತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಅಪಿ, ಸಮಣ, ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಲಭಿತ್ಥಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತ್ವಂ, ಪಾಪಿಮ, ತಥಾ ಅಕಾಸಿ, ಯಥಾಹಂ ಪಿಣ್ಡಂ ನ ಲಭೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ? ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಪುನ ಪವಿಸಥಾ’’ತಿ. ಏವಂ ಕಿರಸ್ಸ ಅಹೋಸಿ – ‘‘ಸಚೇ ಪುನ ಪವಿಸತಿ, ಸಬ್ಬೇಸಂ ಸರೀರೇ ಅಧಿಮುಚ್ಚಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಸ ಪುರತೋ ಪಾಣಿಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಹಸ್ಸಕೇಳಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ತಾ ಕುಮಾರಿಕಾಯೋ ಗಾಮದ್ವಾರಂ ಪತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಂಸು. ಮಾರೋಪಿ ಸತ್ಥಾರಂ ಆಹ – ‘‘ಅಪಿ, ಭನ್ತೇ, ಪಿಣ್ಡಂ ಅಲಭಮಾನಾ ಜಿಘಚ್ಛಾದುಕ್ಖೇನ ಪೀಳಿತತ್ಥಾ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ಮಯಂ, ಪಾಪಿಮ, ಕಿಞ್ಚಿ ಅಲಭಿತ್ವಾಪಿ ಆಭಸ್ಸರಲೋಕೇ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾನೋ ವಿಯ ಪೀತಿಸುಖೇನೇವ ವೀತಿನಾಮೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಸುಸುಖಂ ವತ ಜೀವಾಮ, ಯೇಸಂ ನೋ ನತ್ಥಿ ಕಿಞ್ಚನಂ;

ಪೀತಿಭಕ್ಖಾ ಭವಿಸ್ಸಾಮ, ದೇವಾ ಆಭಸ್ಸರಾ ಯಥಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಯೇಸಂ ನೋತಿ ಯೇಸಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಲಿಬುಜ್ಝನತ್ಥೇನ ರಾಗಾದೀಸು ಕಿಞ್ಚನೇಸು ಏಕಮ್ಪಿ ಕಿಞ್ಚನಂ ನತ್ಥಿ. ಪೀತಿಭಕ್ಖಾತಿ ಯಥಾ ಆಭಸ್ಸರಾ ದೇವಾ ಪೀತಿಭಕ್ಖಾ ಹುತ್ವಾ ಪೀತಿಸುಖೇನೇವ ವೀತಿನಾಮೇನ್ತಿ, ಏವಂ ಮಯಮ್ಪಿ, ಪಾಪಿಮ, ಕಿಞ್ಚಿ ಅಲಭಿತ್ವಾ ಪೀತಿಭಕ್ಖಾ ಭವಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ¶ ಪಞ್ಚಸತಾಪಿ ಕುಮಾರಿಕಾಯೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸೂತಿ.

ಜಯಂ ¶ ¶ ವೇರನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಕೋಸಲರಞ್ಞೋ ಪರಾಜಯಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸೋ ಕಿರ ಕಾಸಿಕಗಾಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯೇನ ಅಜಾತಸತ್ತುನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಯುಜ್ಝನ್ತೋ ತೇನ ತಯೋ ವಾರೇ ಪರಾಜಿತೋ ತತಿಯವಾರೇ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಖೀರಮುಖಮ್ಪಿ ದಾರಕಂ ಪರಾಜೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂ, ಕಿಂ ಮೇ ಜೀವಿತೇನಾ’’ತಿ. ಸೋ ಆಹಾರೂಪಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾ ಮಞ್ಚಕೇ ನಿಪಜ್ಜಿ. ಅಥಸ್ಸ ಸಾ ಪವತ್ತಿ ಸಕಲನಗರಂ ಪತ್ಥರಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸುಂ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ರಾಜಾ ಕಿರ ಕಾಸಿಕಗಾಮಕಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ತಯೋ ವಾರೇ ಪರಾಜಿತೋ, ಸೋ ಇದಾನಿ ಪರಾಜಿತ್ವಾ ಆಗತೋ ‘ಖೀರಮುಖಮ್ಪಿ ದಾರಕಂ ಪರಾಜೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂ, ಕಿಂ ಮೇ ಜೀವಿತೇನಾ’ತಿ ಆಹಾರೂಪಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾ ಮಞ್ಚಕೇ ನಿಪನ್ನೋ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಜಿನನ್ತೋಪಿ ವೇರಂ ಪಸವತಿ, ಪರಾಜಿತೋ ಪನ ದುಕ್ಖಂ ಸೇತಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಜಯಂ ವೇರಂ ಪಸವತಿ, ದುಕ್ಖಂ ಸೇತಿ ಪರಾಜಿತೋ;

ಉಪಸನ್ತೋ ಸುಖಂ ಸೇತಿ, ಹಿತ್ವಾ ಜಯಪರಾಜಯ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಜಯನ್ತಿ ಪರಂ ಜಿನನ್ತೋ ವೇರಂ ಪಟಿಲಭತಿ. ಪರಾಜಿತೋತಿ ಪರೇನ ಪರಾಜಿತೋ ‘‘ಕದಾ ನು ಖೋ ಪಚ್ಚಾಮಿತ್ತಸ್ಸ ಪಿಟ್ಠಿಂ ದಟ್ಠುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ದುಕ್ಖಂ ಸೇತಿ ಸಬ್ಬಿರಿಯಾಪಥೇಸು ¶ ದುಕ್ಖಮೇವ ವಿಹರತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಉಪಸನ್ತೋತಿ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಉಪಸನ್ತರಾಗಾದಿಕಿಲೇಸೋ ಖೀಣಾಸವೋ ಜಯಞ್ಚ ಪರಾಜಯಞ್ಚ ಹಿತ್ವಾ ಸುಖಂ ಸೇತಿ, ಸಬ್ಬಿರಿಯಾಪಥೇಸು ಸುಖಮೇವ ವಿಹರತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ನತ್ಥಿ ರಾಗಸಮೋತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಕುಲದಾರಿಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ತಸ್ಸಾ ¶ ¶ ಕಿರ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಆವಾಹಂ ಕತ್ವಾ ಮಙ್ಗಲದಿವಸೇ ಸತ್ಥಾರಂ ನಿಮನ್ತಯಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ. ಸಾಪಿ ಖೋ ವಧುಕಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಉದಕಪರಿಸ್ಸಾವನಾದೀನಿ ಕರೋನ್ತೀ ಅಪರಾಪರಂ ಸಞ್ಚರತಿ. ಸಾಮಿಕೋಪಿಸ್ಸಾ ತಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ತಸ್ಸ ರಾಗವಸೇನ ಓಲೋಕೇನ್ತಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಕಿಲೇಸೋ ಸಮುದಾಚರಿ. ಸೋ ಅಞ್ಞಾಣಾಭಿಭೂತೋ ನೇವ ಬುದ್ಧಂ ಉಪಟ್ಠಹಿ, ನ ಅಸೀತಿ ಮಹಾಥೇರೇ. ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ‘‘ತಂ ವಧುಕಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ಅಕಾಸಿ. ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸಜ್ಝಾಸಯಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಯಥಾ ತಂ ಇತ್ಥಿಂ ನ ಪಸ್ಸತಿ, ಏವಮಕಾಸಿ. ಸೋ ಅದಿಸ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಠಿತಕಾಲೇ ‘‘ಕುಮಾರಕ, ನ ಹಿ ರಾಗಗ್ಗಿನಾ ಸದಿಸೋ ಅಗ್ಗಿ ನಾಮ ¶ , ದೋಸಕಲಿನಾ ಸದಿಸೋ ಕಲಿ ನಾಮ, ಖನ್ಧಪರಿಹರಣದುಕ್ಖೇನ ಸದಿಸಂ ದುಕ್ಖಂ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ನಿಬ್ಬಾನಸುಖಸದಿಸಂ ಸುಖಮ್ಪಿ ನತ್ಥಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ನತ್ಥಿ ರಾಗಸಮೋ ಅಗ್ಗಿ, ನತ್ಥಿ ದೋಸಸಮೋ ಕಲಿ;

ನತ್ಥಿ ಖನ್ಧಸಮಾ ದುಕ್ಖಾ, ನತ್ಥಿ ಸನ್ತಿಪರಂ ಸುಖ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ನತ್ಥಿ ರಾಗಸಮೋತಿ ಧೂಮಂ ವಾ ಜಾಲಂ ವಾ ಅಙ್ಗಾರಂ ವಾ ಅದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಅನ್ತೋಯೇವ ಝಾಪೇತ್ವಾ ಭಸ್ಮಮುಟ್ಠಿಂ ಕಾತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ರಾಗೇನ ಸಮೋ ಅಞ್ಞೋ ಅಗ್ಗಿ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಕಲೀತಿ ದೋಸೇನ ಸಮೋ ಅಪರಾಧೋಪಿ ನತ್ಥಿ. ಖನ್ಧಸಮಾತಿ ಖನ್ಧೇಹಿ ಸಮಾ. ಯಥಾ ಪರಿಹರಿಯಮಾನಾ ಖನ್ಧಾ ದುಕ್ಖಾ, ಏವಂ ಅಞ್ಞಂ ದುಕ್ಖಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಸನ್ತಿಪರನ್ತಿ ನಿಬ್ಬಾನತೋ ಉತ್ತರಿಂ ಅಞ್ಞಂ ಸುಖಮ್ಪಿ ನತ್ಥಿ. ಅಞ್ಞಞ್ಹಿ ಸುಖಂ ಸುಖಮೇವ, ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪರಮಸುಖನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಕುಮಾರಿಕಾ ಚ ಕುಮಾರಕೋ ಚ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸು. ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಭಗವಾ ತೇಸಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ದಸ್ಸನಾಕಾರಂ ಅಕಾಸೀತಿ.

ಅಞ್ಞತರಕುಲದಾರಿಕಾವತ್ಥು ಚತುತ್ಥಂ.

ಜಿಘಚ್ಛಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಆಳವಿಯಂ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಉಪಾಸಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ¶ ದಿವಸೇ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ಗನ್ಧಕುಟಿಯಂ ನಿಸಿನ್ನೋವ ¶ ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲೇ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತೋ ¶ ಆಳವಿಯಂ ಏಕಂ ದುಗ್ಗತಮನುಸ್ಸಂ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಸೂಪನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಞತ್ವಾ ಪಞ್ಚಸತಭಿಕ್ಖುಪರಿವಾರೋ ಆಳವಿಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಆಳವಿವಾಸಿನೋ ಸತ್ಥಾರಂ ನಿಮನ್ತಯಿಂಸು. ಸೋಪಿ ದುಗ್ಗತಮನುಸ್ಸೋ ‘‘ಸತ್ಥಾ ಕಿರ ಆಗತೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಧಮ್ಮಂ ಸೋಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಮನಂ ಅಕಾಸಿ. ತಂದಿವಸಮೇವ ಚಸ್ಸ ಏಕೋ ಗೋಣೋ ಪಲಾಯಿ. ಸೋ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಗೋಣಂ ಪರಿಯೇಸಿಸ್ಸಾಮಿ, ಉದಾಹು ಧಮ್ಮಂ ಸುಣಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಗೋಣಂ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಧಮ್ಮಂ ಸೋಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಾತೋವ ಗೇಹಾ ನಿಕ್ಖಮಿ. ಆಳವಿವಾಸಿನೋಪಿ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಪರಿವಿಸಿತ್ವಾ ಅನುಮೋದನತ್ಥಾಯ ಪತ್ತಂ ಗಣ್ಹಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅಹಂ ತಿಂಸಯೋಜನಮಗ್ಗಂ ಆಗತೋ, ಸೋ ಗೋಣಂ ಪರಿಯೇಸಿತುಂ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಟ್ಠೋ, ತಸ್ಮಿಂ ಆಗತೇಯೇವ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ.

ಸೋಪಿ ಮನುಸ್ಸೋ ದಿವಾ ಗೋಣಂ ದಿಸ್ವಾ ಗೋಗಣೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇಪಿ ಅಞ್ಞಂ ನತ್ಥಿ, ಸತ್ಥು ವನ್ದನಮತ್ತಮ್ಪಿ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಜಿಘಚ್ಛಾಪೀಳಿತೋಪಿ ಗೇಹಂ ಗಮನಾಯ ಮನಂ ಅಕತ್ವಾ ವೇಗೇನ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಠಿತಕಾಲೇ ದಾನವೇಯ್ಯಾವಟಿಕಂ ಆಹ – ‘‘ಅತ್ಥಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅತಿರಿತ್ತಭತ್ತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸಬ್ಬಂ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ. ತೇನ ಹಿ ‘‘ಇಮಂ ಪರಿವಿಸಾಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ಸತ್ಥಾರಾ ವುತ್ತಟ್ಠಾನೇಯೇವ ತಂ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಯಾಗುಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯೇಹಿ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಪರಿವಿಸಿ. ಸೋ ಭುತ್ತಭತ್ತೋ ಮುಖಂ ವಿಕ್ಖಾಲೇಸಿ. ಠಪೇತ್ವಾ ಕಿರ ಇಮಂ ಠಾನಂ ತೀಸು ಪಿಟಕೇಸು ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗತಾಗತಸ್ಸ ¶ ಭತ್ತವಿಚಾರಣಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ತಸ್ಸ ಪಸ್ಸದ್ಧದರಥಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಏಕಗ್ಗಂ ಅಹೋಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಸತ್ಥಾ ಅನುಪುಬ್ಬಿಂ ಕಥಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇಸಿ. ಸೋ ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ. ಸತ್ಥಾಪಿ ಅನುಮೋದನಂ ಕತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ಮಹಾಜನೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಅನುಗನ್ತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿ.

ಭಿಕ್ಖೂ ಸತ್ಥಾರಾ ಸದ್ಧಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾಯೇವ ಉಜ್ಝಾಯಿಂಸು – ‘‘ಪಸ್ಸಥಾವುಸೋ, ಸತ್ಥು ಕಮ್ಮಂ, ಅಞ್ಞೇಸು ದಿವಸೇಸು ಏವರೂಪಂ ನತ್ಥಿ, ಅಜ್ಜ ಪನೇಕಂ ಮನುಸ್ಸಂ ದಿಸ್ವಾವ ಯಾಗುಆದೀನಿ ವಿಚಾರೇತ್ವಾ ದಾಪೇಸೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಠಿತಕೋವ ‘‘ಕಿಂ ಕಥೇಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಆಮ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಹಂ ತಿಂಸಯೋಜನಂ ಕನ್ತಾರಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ತಸ್ಸ ಉಪಾಸಕಸ್ಸೂಪನಿಸ್ಸಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಆಗತೋ, ಸೋ ಅತಿವಿಯ ಜಿಘಚ್ಛಿತೋ, ಪಾತೋವ ಪಟ್ಠಾಯ ಗೋಣಂ ಪರಿಯೇಸನ್ತೋ ¶ ಅರಞ್ಞೇ ವಿಚರಿ. ‘ಜಿಘಚ್ಛದುಕ್ಖೇನ ಧಮ್ಮೇ ದೇಸಿಯಮಾನೇಪಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಏವಂ ಅಕಾಸಿಂ, ಜಿಘಚ್ಛಾರೋಗಸದಿಸೋ ರೋಗೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಜಿಘಚ್ಛಾಪರಮಾ ರೋಗಾ, ಸಙ್ಖಾರಪರಮಾ ದುಖಾ;

ಏತಂ ಞತ್ವಾ ಯಥಾಭೂತಂ, ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪರಮಂ ಸುಖ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ಜಿಘಚ್ಛಾಪರಮಾ ರೋಗಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಅಞ್ಞೋ ರೋಗೋ ಸಕಿಂ ತಿಕಿಚ್ಛಿತೋ ವಿನಸ್ಸತಿ ವಾ ತದಙ್ಗವಸೇನ ವಾ ಪಹೀಯತಿ ¶ , ಜಿಘಚ್ಛಾ ಪನ ನಿಚ್ಚಕಾಲಂ ತಿಕಿಚ್ಛಿತಬ್ಬಾಯೇವಾತಿ ಸೇಸರೋಗಾನಂ ಅಯಂ ಪರಮಾ ನಾಮ. ಸಙ್ಖಾರಾತಿ ಪಞ್ಚ ಖನ್ಧಾ. ಏತಂ ಞತ್ವಾತಿ ಜಿಘಚ್ಛಾಸಮೋ ರೋಗೋ ನತ್ಥಿ, ಖನ್ಧಪರಿಹರಣಸಮಂ ದುಕ್ಖಂ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ ಏತಮತ್ಥಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಞತ್ವಾ ಪಣ್ಡಿತೋ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಸಚ್ಛಿ ಕರೋತಿ. ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪರಮಂ ಸುಖನ್ತಿ ತಞ್ಹಿ ಸಬ್ಬಸುಖಾನಂ ಪರಮಂ ಉತ್ತಮಂ ಸುಖನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಆರೋಗ್ಯಪರಮಾ ಲಾಭಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ರಾಜಾನಂ ಪಸೇನದಿಕೋಸಲಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ರಾಜಾ ತಣ್ಡುಲದೋಣಸ್ಸ ಓದನಂ ತದುಪಿಯೇನ ಸೂಪಬ್ಯಞ್ಜನೇನ ಭುಞ್ಜತಿ. ಏಕದಿವಸಂ ಭುತ್ತಪಾತರಾಸೋ ಭತ್ತಸಮ್ಮದಂ ಅವಿನೋದೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕಿಲನ್ತರೂಪೋ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಸಮ್ಪರಿವತ್ತತಿ, ನಿದ್ದಾಯ ಅಭಿಭೂಯಮಾನೋಪಿ ಉಜುಕಂ ನಿಪಜ್ಜಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ಆಹ – ‘‘ಕಿಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಅವಿಸ್ಸಮಿತ್ವಾವ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ, ಭುತ್ತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮೇ ಮಹಾದುಕ್ಖಂ ಹೋತೀ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ, ‘‘ಮಹಾರಾಜ ¶ , ಅತಿಬಹುಭೋಜನಂ ಏವಂ ದುಕ್ಖಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

ಪುನಪ್ಪುನಂ ಗಬ್ಭಮುಪೇತಿ ಮನ್ದೋ’’ತಿ. (ಧ. ಪ. ೩೨೫); –

ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ಓವದಿತ್ವಾ, ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಭೋಜನಂ ನಾಮ ಮತ್ತಾಯ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಮತ್ತಭೋಜಿನೋ ಹಿ ಸುಖಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ಉತ್ತರಿ ಓವದನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

ಸಣಿಕಂ ಜೀರತಿ ಆಯುಪಾಲಯ’’ನ್ತಿ. (ಸಂ. ನಿ. ೧.೧೨೪);

ರಾಜಾ ಗಾಥಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ, ಸಮೀಪೇ ಠಿತಂ ಪನ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯಂ, ಸುದಸ್ಸನಂ ನಾಮ ಮಾಣವಂ ‘‘ಇಮಂ ಗಾಥಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹ, ತಾತಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ತಂ ಗಾಥಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಕರೋಮಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಸತ್ಥಾರಂ ಪುಚ್ಛಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ಆಹ – ‘‘ರಞ್ಞೋ ಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಓಸಾನಪಿಣ್ಡಕಾಲೇ ಇಮಂ ಗಾಥಂ ವದೇಯ್ಯಾಸಿ, ರಾಜಾ ಅತ್ಥಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಯಂ ಪಿಣ್ಡಂ ಛಡ್ಡೇಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಪಿಣ್ಡೇ ಸಿತ್ಥಗಣನಾಯ ರಞ್ಞೋ ಭತ್ತಪಚನಕಾಲೇ ತತ್ತಕೇ ತಣ್ಡುಲೇ ಹರೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ. ಸೋ ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಸಾಯಮ್ಪಿ ಪಾತೋಪಿ ರಞ್ಞೋ ಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಓಸಾನಪಿಣ್ಡಕಾಲೇ ತಂ ಗಾಥಂ ಉದಾಹರಿತ್ವಾ ತೇನ ಛಡ್ಡಿತಪಿಣ್ಡೇ ಸಿತ್ಥಗಣನಾಯ ತಣ್ಡುಲೇ ಹಾಪೇಸಿ. ರಾಜಾಪಿ ತಸ್ಸ ಗಾಥಂ ಸುತ್ವಾ ಸಹಸ್ಸಂ ಸಹಸ್ಸಂ ದಾಪೇಸಿ ¶ . ಸೋ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ನಾಳಿಕೋದನಪರಮತಾಯ ಸಣ್ಠಹಿತ್ವಾ ಸುಖಪ್ಪತ್ತೋ ತನುಸರೀರೋ ಅಹೋಸಿ.

ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇದಾನಿ ಮೇ ಸುಖಂ ಜಾತಂ, ಮಿಗಮ್ಪಿ ಅಸ್ಸಮ್ಪಿ ಅನುಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹನಸಮತ್ಥೋ ಜಾತೋಮ್ಹಿ. ಪುಬ್ಬೇ ಮೇ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಯುದ್ಧಮೇವ ಹೋತಿ, ಇದಾನಿ ವಜೀರಕುಮಾರಿಂ ನಾಮ ಧೀತರಂ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯಸ್ಸ ದತ್ವಾ ಸೋ ಗಾಮೋ ತಸ್ಸಾಯೇವ ನ್ಹಾನಚುಣ್ಣಮೂಲಂ ಕತ್ವಾ ದಿನ್ನೋ, ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಗ್ಗಹೋ ವೂಪಸನ್ತೋ, ಇಮಿನಾಪಿ ಮೇ ಕಾರಣೇನ ಸುಖಮೇವ ಜಾತಂ. ಕುಲಸನ್ತಕಂ ರಾಜಮಣಿರತನಂ ನೋ ಗೇಹೇ ಪುರಿಮದಿವಸೇ ¶ ನಟ್ಠಂ, ತಮ್ಪಿ ಇದಾನಿ ಹತ್ಥಪತ್ತಂ ಆಗತಂ, ಇಮಿನಾಪಿ ಮೇ ಕಾರಣೇನ ಸುಖಮೇವ ಜಾತಂ. ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಾವಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಸ್ಸಾಸಂ ಇಚ್ಛನ್ತೇನ ಞಾತಿಧೀತಾಪಿ ನೋ ಗೇಹೇ ಕತಾ, ಇಮಿನಾಪಿ ಮೇ ಕಾರಣೇನ ಸುಖಮೇವ ಜಾತ’’ನ್ತಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಆರೋಗ್ಯಂ ನಾಮ, ಮಹಾರಾಜ, ಪರಮೋ ಲಾಭೋ, ಯಥಾಲದ್ಧೇನ ಸನ್ತುಟ್ಠಭಾವಸದಿಸಮ್ಪಿ ಧನಂ, ವಿಸ್ಸಾಸಸದಿಸೋ ಚ ಪರಮಾ ಞಾತಿ, ನಿಬ್ಬಾನಸದಿಸಞ್ಚ ಸುಖಂ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಆರೋಗ್ಯಪರಮಾ ಲಾಭಾ, ಸನ್ತುಟ್ಠಿಪರಮಂ ಧನಂ;

ವಿಸ್ಸಾಸಪರಮಾ ಞಾತಿ, ನಿಬ್ಬಾನಪರಮಂ ಸುಖ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ಆರೋಗ್ಯಪರಮಾ ಲಾಭಾತಿ ಅರೋಗಭಾವಪರಮಾ ಲಾಭಾ. ರೋಗಿನೋ ಹಿ ವಿಜ್ಜಮಾನಾಪಿ ಲಾಭಾ ಅಲಾಭಾಯೇವ, ತಸ್ಮಾ ಅರೋಗಸ್ಸ ಸಬ್ಬಲಾಭಾ ಆಗತಾವ ಹೋನ್ತಿ. ತೇನೇತಂ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಆರೋಗ್ಯಪರಮಾ ಲಾಭಾ’’ತಿ. ಸನ್ತುಟ್ಠಿಪರಮಂ ಧನನ್ತಿ ಗಿಹಿನೋ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸ ವಾ ಯಂ ಅತ್ತನಾ ಲದ್ಧಂ ¶ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ, ತೇನೇವ ತುಸ್ಸನಭಾವೋ ಸನ್ತುಟ್ಠೀ ನಾಮ ಸೇಸಧನೇಹಿ ಪರಮಂ ಧನಂ. ವಿಸ್ಸಾಸಪರಮಾ ಞಾತೀತಿ ಮಾತಾ ವಾ ಹೋತು ಪಿತಾ ವಾ, ಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಸ್ಸಾಸೋ ನತ್ಥಿ, ಸೋ ಅಞ್ಞಾತಕೋವ. ಯೇನ ಅಞ್ಞಾತಕೇನ ಪನ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಸ್ಸಾಸೋ ಅತ್ಥಿ, ಸೋ ಅಸಮ್ಬನ್ಧೋಪಿ ಪರಮೋ ಉತ್ತಮೋ ಞಾತಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ವಿಸ್ಸಾಸಪರಮಾ ಞಾತೀ’’ತಿ. ನಿಬ್ಬಾನಸದಿಸಂ ಪನ ಸುಖಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ತೇನೇವಾಹ – ನಿಬ್ಬಾನಪರಮಂ ಸುಖನ್ತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಪವಿವೇಕರಸನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಸಾಲಿಯಂ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸತ್ಥಾರಾ ಹಿ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಹಂ ಇತೋ ಚತೂಹಿ ಮಾಸೇಹಿ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಸತ್ತ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಿ ಸನ್ತಾಸಂ ಆಪಜ್ಜಿಂಸು, ಖೀಣಾಸವಾನಂ ¶ ಧಮ್ಮಸಂವೇಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ, ಪುಥುಜ್ಜನಾ ಅಸ್ಸೂನಿ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು. ಭಿಕ್ಖೂ ¶ ವಗ್ಗಾ ವಗ್ಗಾ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಮನ್ತೇನ್ತಾ ವಿಚರನ್ತಿ. ಅಥೇಕೋ ತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಸತ್ಥಾ ಕಿರ ಚತುಮಾಸಚ್ಚಯೇನ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿಸ್ಸತಿ, ಅಹಞ್ಚಮ್ಹಿ ಅವೀತರಾಗೋ, ಸತ್ಥರಿ ಧರಮಾನೇಯೇವ ಮಯಾ ಅರಹತ್ತಂ ಗಣ್ಹಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚತೂಸು ಇರಿಯಾಪಥೇಸು ಏಕಕೋವ ವಿಹಾಸಿ. ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಗಮನಂ ವಾ ಕೇನಚಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥಾಸಲ್ಲಾಪೋ ವಾ ನತ್ಥಿ. ಅಥ ನಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಹಂಸು – ‘‘ಆವುಸೋ, ತಿಸ್ಸ ತಸ್ಮಾ ಏವಂ ಕರೋಸೀ’’ತಿ. ಸೋ ತೇಸಂ ಕಥಂ ನ ಸುಣಾತಿ. ತೇ ತಸ್ಸ ಪವತ್ತಿಂ ಸತ್ಥು ಆರೋಚೇತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇಸು ತಿಸ್ಸತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸಿನೇಹೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ಸತ್ಥಾ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ತಿಸ್ಸ ಏವಂ ಅಕಾಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತೇನ ಅತ್ತನೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇ ಆರೋಚಿತೇ ‘‘ಸಾಧು, ತಿಸ್ಸಾ’’ತಿ ಸಾಧುಕಾರಂ ದತ್ವಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಯಿ ಸಿನೇಹೋ ತಿಸ್ಸಸದಿಸೋವ ಹೋತು. ಗನ್ಧಮಾಲಾದೀಹಿ ಪೂಜಂ ಕರೋನ್ತಾಪಿ ನೇವ ಮಂ ಪೂಜೇನ್ತಿ, ಧಮ್ಮಾನುಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಮಾನಾಯೇವ ಪನ ಮಂ ಪೂಜೇನ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಪವಿವೇಕರಸಂ ಪಿತ್ವಾ, ರಸಂ ಉಪಸಮಸ್ಸ ಚ;

ನಿದ್ದರೋ ಹೋತಿ ನಿಪ್ಪಾಪೋ, ಧಮ್ಮಪೀತಿರಸಂ ಪಿವ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ಪವಿವೇಕರಸನ್ತಿ ಪವಿವೇಕತೋ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ರಸಂ, ಏಕೀಭಾವಸುಖನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಿತ್ವಾತಿ ದುಕ್ಖಪರಿಞ್ಞಾದೀನಿ ಕರೋನ್ತೋ ಆರಮ್ಮಣತೋ ಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾವಸೇನ ಪಿವಿತ್ವಾ. ಉಪಸಮಸ್ಸ ¶ ಚಾತಿ ಕಿಲೇಸೂಪಸಮನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ಚ ರಸಂ ಪಿತ್ವಾ. ನಿದ್ದರೋ ಹೋತೀತಿ ತೇನ ಉಭಯರಸಪಾನೇನ ಖೀಣಾಸವೋ ಭಿಕ್ಖು ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ರಾಗದರಥಾದೀನಂ ಅಭಾವೇನ ನಿದ್ದರೋ ಚೇವ ನಿಪ್ಪಾಪೋ ಚ ಹೋತಿ. ರಸಂ ಪಿವನ್ತಿ ನವವಿಧಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಪೀತಿರಸಂ ಪಿವನ್ತೋಪಿ ನಿದ್ದರೋ ನಿಪ್ಪಾಪೋ ಚ ಹೋತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ, ಮಹಾಜನಸ್ಸಾಪಿ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

ಸಾಹು ¶ ದಸ್ಸನನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವಗಾಮಕೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸಕ್ಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ತಥಾಗತಸ್ಸ ಹಿ ಆಯುಸಙ್ಖಾರೇ ವಿಸ್ಸಟ್ಠೇ ಲೋಹಿತಪಕ್ಖನ್ದಿಕಾಬಾಧಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ‘‘ಮಯಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಾನಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತಿಗಾವುತಪ್ಪಮಾಣಂ ಅತ್ತಭಾವಂ ವಿಜಹಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಹತ್ಥೇಹಿ ಪಾದೇ ಪರಿಮಜ್ಜಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ಆಹ ‘‘ಕೋ ಏಸೋ’’ತಿ? ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಸಕ್ಕೋ’’ತಿ. ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ? ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಗಿಲಾನೇ ಉಪಟ್ಠಹಿತುಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಸಕ್ಕ, ದೇವಾನಂ ಮನುಸ್ಸಗನ್ಧೋ ಯೋಜನಸತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಗಲೇ ಬದ್ಧಕುಣಪಂ ವಿಯ ಹೋತಿ ¶ , ಗಚ್ಛ ತ್ವಂ, ಅತ್ಥಿ ಮೇ ಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಚತುರಾಸೀತಿಯೋಜನಸಹಸ್ಸಮತ್ಥಕೇ ಠಿತೋ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸೀಲಗನ್ಧಂ ಘಾಯಿತ್ವಾ ಆಗತೋ, ಅಹಮೇವ ಉಪಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸೋ ಸತ್ಥು ಸರೀರವಳಞ್ಜನಭಾಜನಂ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಹತ್ಥೇನಾಪಿ ಫುಸಿತುಂ ಅದತ್ವಾ ಸೀಸೇಯೇವ ಠಪೇತ್ವಾ ನೀಹರನ್ತೋ ಮುಖಸಙ್ಕೋಚನಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಅಕಾಸಿ, ಗನ್ಧಭಾಜನಂ ಪರಿಹರನ್ತೋ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ. ಏವಂ ಸತ್ಥಾರಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಫಾಸುಕಕಾಲೇಯೇವ ಅಗಮಾಸಿ.

ಭಿಕ್ಖೂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ ‘‘ಅಹೋ ಸತ್ಥರಿ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಸಿನೇಹೋ, ಏವರೂಪಂ ನಾಮ ದಿಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪಹಾಯ ಮುಖಸಙ್ಕೋಚನಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅಕತ್ವಾ ಗನ್ಧಭಾಜನಂ ನೀಹರನ್ತೋ ವಿಯ ಸತ್ಥು ಸರೀರವಳಞ್ಜನಭಾಜನಂ ಸೀಸೇನ ನೀಹರನ್ತೋ ಉಪಟ್ಠಾನಮಕಾಸೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಕಿಂ ವದೇಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅನಚ್ಛರಿಯಂ ಏತಂ, ಯಂ ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ಮಯಿ ಸಿನೇಹಂ ಕರೋತಿ. ಅಯಂ ಸಕ್ಕೋ ಹಿ ದೇವರಾಜಾ ಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಜರಸಕ್ಕಭಾವಂ ವಿಜಹಿತ್ವಾ ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಹುತ್ವಾ ತರುಣಸಕ್ಕಸ್ಸ ಭಾವಂ ಪತ್ತೋ, ಅಹಂ ಹಿಸ್ಸ ¶ ಮರಣಭಯತಜ್ಜಿತಸ್ಸ ಪಞ್ಚಸಿಖಗನ್ಧಬ್ಬದೇವಪುತ್ತಂ ಪುರತೋ ಕತ್ವಾ ಆಗತಕಾಲೇ ಇನ್ದಸಾಲಗುಹಾಯಂ ದೇವಪರಿಸಾಯ ಮಜ್ಝೇ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ –

‘‘ಪುಚ್ಛ ವಾಸವ ಮಂ ಪಞ್ಹಂ, ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಮನಸಿಚ್ಛಸಿ;

ತಸ್ಸ ತಸ್ಸೇವ ಪಞ್ಹಸ್ಸ, ಅಹಂ ಅನ್ತಂ ಕರೋಮಿ ತೇ’’ತಿ. (ದೀ. ನಿ. ೨.೩೫೬) –

ವತ್ವಾ ¶ ತಸ್ಸ ಕಙ್ಖಂ ವಿನೋದೇನ್ತೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿಂ. ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಚುದ್ದಸನ್ನಂ ಪಾಣಕೋಟೀನಂ ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ಅಹೋಸಿ, ಸಕ್ಕೋಪಿ ಯಥಾನಿಸಿನ್ನೋವ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪತ್ವಾ ತರುಣಸಕ್ಕೋ ಜಾತೋ. ಏವಮಸ್ಸಾಹಂ ಬಹೂಪಕಾರೋ. ತಸ್ಸ ಮಯಿ ಸಿನೇಹೋ ನಾಮ ಅನಚ್ಛರಿಯೋ. ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅರಿಯಾನಞ್ಹಿ ದಸ್ಸನಮ್ಪಿ ¶ ಸುಖಂ, ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಟ್ಠಾನೇ ಸನ್ನಿವಾಸೋಪಿ ಸುಖೋ. ಬಾಲೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪನ ಸಬ್ಬಮೇತಂ ದುಕ್ಖನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

‘‘ಸಾಹು ದಸ್ಸನಮರಿಯಾನಂ, ಸನ್ನಿವಾಸೋ ಸದಾ ಸುಖೋ;

ಅದಸ್ಸನೇನ ಬಾಲಾನಂ, ನಿಚ್ಚಮೇವ ಸುಖೀ ಸಿಯಾ.

‘‘ಬಾಲಸಙ್ಗತಚಾರೀ ಹಿ, ದೀಘಮದ್ಧಾನ ಸೋಚತಿ;

ದುಕ್ಖೋ ಬಾಲೇಹಿ ಸಂವಾಸೋ, ಅಮಿತ್ತೇನೇವ ಸಬ್ಬದಾ;

ಧೀರೋ ಚ ಸುಖಸಂವಾಸೋ, ಞಾತೀನಂವ ಸಮಾಗಮೋ’’.

‘‘ಧೀರಞ್ಚ ಪಞ್ಞಞ್ಚ ಬಹುಸ್ಸುತಞ್ಚ,ಧೋರಯ್ಹಸೀಲಂ ವತವನ್ತಮರಿಯಂ;

ತಂ ತಾದಿಸಂ ಸಪ್ಪುರಿಸಂ ಸುಮೇಧಂ,ಭಜೇಥ ನಕ್ಖತ್ತಪಥಂ ವ ಚನ್ದಿಮಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಸಾಹೂತಿ ಸುನ್ದರಂ ಭದ್ದಕಂ. ಸನ್ನಿವಾಸೋತಿ ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ತೇಸಂ ದಸ್ಸನಮೇವ, ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಟ್ಠಾನೇ ನಿಸೀದನಾದಿಭಾವೋಪಿ ತೇಸಂ ವತ್ತಪಟಿವತ್ತಂ ಕಾತುಂ ಲಭನಭಾವೋಪಿ ಸಾಧುಯೇವ. ಬಾಲಸಙ್ಗತಚಾರೀ ಹೀತಿ ಯೋ ಬಾಲೇನ ಸಹಚಾರೀ. ದೀಘಮದ್ಧಾನನ್ತಿ ಸೋ ಬಾಲಸಹಾಯೇನ ‘‘ಏಹಿ ಸನ್ಧಿಚ್ಛೇದಾದೀನಿ ಕರೋಮಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚಮಾನೋ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಚ್ಛನ್ದೋ ಹುತ್ವಾ ತಾನಿ ಕರೋನ್ತೋ ಹತ್ಥಚ್ಛೇದಾದೀನಿ ಪತ್ವಾ ದೀಘಮದ್ಧಾನಂ ಸೋಚತಿ. ಸಬ್ಬದಾತಿ ಯಥಾ ಅಸಿಹತ್ಥೇನ ವಾ ಅಮಿತ್ತೇನ ಆಸೀವಿಸಾದೀಹಿ ವಾ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕತೋ ¶ ವಾಸೋ ನಾಮ ನಿಚ್ಚಂ ದುಕ್ಖೋ, ತಥೇವ ಬಾಲೇಹಿ ಸದ್ಧಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಧೀರೋ ಚ ಸುಖಸಂವಾಸೋತಿ ಏತ್ಥ ¶ ಸುಖೋ ಸಂವಾಸೋ ಏತೇನಾತಿ ಸುಖಸಂವಾಸೋ, ಪಣ್ಡಿತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಟ್ಠಾನೇ ಸಂವಾಸೋ ಸುಖೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಥಂ? ಞಾತೀನಂವ ಸಮಾಗಮೋತಿ ಯಥಾಪಿ ಞಾತೀನಂ ಸಮಾಗಮೋ ಸುಖೋ, ಏವಂ ಸುಖೋ.

ತಸ್ಮಾ ಹೀತಿ ಯಸ್ಮಾ ಬಾಲೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂವಾಸೋ ದುಕ್ಖೋ, ಪಣ್ಡಿತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸುಖೋ, ತಸ್ಮಾ ಹಿ ಧಿತಿಸಮ್ಪನ್ನಂ ಧೀರಞ್ಚ, ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಪಞ್ಞಾಸಮ್ಪನ್ನಂ ಪಞ್ಞಞ್ಚ ¶ , ಆಗಮಾಧಿಗಮಸಮ್ಪನ್ನಂ ಬಹುಸ್ಸುತಞ್ಚ, ಅರಹತ್ತಪಾಪನಕಸಙ್ಖಾತಾಯ ಧುರವಹನಸೀಲತಾಯ ಧೋರಯ್ಹಸೀಲಂ, ಸೀಲವತೇನ ಚೇವ ಧುತಙ್ಗವತೇನ ಚ ವತವನ್ತಂ, ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಆರಕತಾಯ ಅರಿಯಂ, ತಥಾರೂಪಂ ಸಪ್ಪುರಿಸಂ ಸೋಭನಪಞ್ಹಂ ಯಥಾ ನಿಮ್ಮಲಂ ನಕ್ಖತ್ತಪಥಸಙ್ಖಾತಂ ಆಕಾಸಂ ಚನ್ದಿಮಾ ಭಜತಿ, ಏವಂ ಭಜೇಥ ಪಯಿರುಪಾಸೇಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಅಯೋಗೇತಿ ¶ ¶ ¶ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ತಯೋ ಪಬ್ಬಜಿತೇ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕಿರ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕುಲೇ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಏಕಪುತ್ತಕೋ ಅಹೋಸಿ ಪಿಯೋ ಮನಾಪೋ. ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಗೇಹೇ ನಿಮನ್ತಿತಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅನುಮೋದನಂ ಕರೋನ್ತಾನಂ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತುಕಾಮೋ ಹುತ್ವಾ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿ. ತೇ ನಾನುಜಾನಿಂಸು. ತಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತಾನಂಯೇವ ಬಹಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಪಿತಾ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೋ ‘‘ಇಮಂ ರಕ್ಖೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ಮಾತರಂ ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇಸಿ, ಮಾತಾ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೀ ಪಿತರಂ ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಏಕದಿವಸಂ ಪಿತರಿ ಬಹಿ ಗತೇ ಮಾತಾ ‘‘ಪುತ್ತಂ ರಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏಕಂ ದ್ವಾರಬಾಹಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಏಕಂ ಪಾದೇಹಿ ಉಪ್ಪೀಳೇತ್ವಾ ಛಮಾಯ ನಿಸಿನ್ನಾ ಸುತ್ತಂ ಕನ್ತತಿ. ಸೋ ‘‘ಇಮಂ ವಞ್ಚೇತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಮ, ಥೋಕಂ ತಾವ ಅಪೇಹಿ, ಸರೀರವಲಞ್ಜಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಾಯ ಪಾದೇ ಸಮಿಞ್ಜಿತೇ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ವೇಗೇನ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಪಬ್ಬಾಜೇಥ ಮಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ¶ ಯಾಚಿತ್ವಾ ತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿ.

ಅಥಸ್ಸ ಪಿತಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮಾತರಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕಹಂ ಮೇ ಪುತ್ತೋ’’ತಿ? ‘‘ಸಾಮಿ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ. ಸೋ ‘‘ಕಹಂ ನು ಖೋ ಮೇ ಪುತ್ತೋ’’ತಿ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ತಂ ಅದಿಸ್ವಾ ‘‘ವಿಹಾರಂ ಗತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುತ್ತಂ ಪಬ್ಬಜಿತಂ ದಿಸ್ವಾ ಕನ್ದಿತ್ವಾ ರೋದಿತ್ವಾ, ‘‘ತಾತ, ಕಿಂ ಮಂ ನಾಸೇಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಮಮ ಪುತ್ತೇ ಪಬ್ಬಜಿತೇ ಅಹಂ ಇದಾನಿ ಗೇಹೇ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಯಮ್ಪಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿ. ಅಥಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಮೇ ಪುತ್ತೋ ಚ ಪತಿ ಚ ಚಿರಾಯನ್ತಿ, ಕಚ್ಚಿ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾ’’ತಿ ತೇ ಓಲೋಕೇನ್ತೀ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಉಭೋಪಿ ಪಬ್ಬಜಿತೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇಮೇಸಂ ಪಬ್ಬಜಿತಕಾಲೇ ಮಮ ಗೇಹೇನ ಕೋ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ಸಯಮ್ಪಿ ಭಿಕ್ಖುನಿಉಪಸ್ಸಯಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿ. ತೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾಪಿ ವಿನಾ ಭವಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ವಿಹಾರೇಪಿ ಭಿಕ್ಖುನಿಉಪಸ್ಸಯೇಪಿ ಏಕತೋವ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸಲ್ಲಪನ್ತಾ ದಿವಸಂ ವೀತಿನಾಮೇನ್ತಿ. ತೇನ ಭಿಕ್ಖೂಪಿ ಭಿಕ್ಖೂನಿಯೋಪಿ ಉಬ್ಬಾಳ್ಹಾ ಹೋನ್ತಿ.

ಅಥೇಕದಿವಸಂ ¶ ¶ ಭಿಕ್ಖೂ ನೇಸಂ ಕಿರಿಯಂ ಸತ್ಥುಂ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಸತ್ಥಾ ತೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತುಮ್ಹೇ ಏವಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಏವಂ ಕರೋಥ? ನ ಹಿ ಏಸ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಯೋಗೋ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ವಿನಾ ಭವಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಪಬ್ಬಜಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಏವಂ ಕರಣಂ ಅಯುತ್ತಂ. ಪಿಯಾನಞ್ಹಿ ಅದಸ್ಸನಂ, ಅಪ್ಪಿಯಾನಞ್ಚ ದಸ್ಸನಂ ದುಕ್ಖಮೇವ. ತಸ್ಮಾ ಸತ್ತೇಸು ಚ ಸಙ್ಖಾರೇಸು ಚ ಕಞ್ಚಿ ಪಿಯಂ ವಾ ಅಪ್ಪಿಯಂ ವಾ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

‘‘ಅಯೋಗೇ ಯುಞ್ಜಮತ್ತಾನಂ, ಯೋಗಸ್ಮಿಞ್ಚ ಅಯೋಜಯಂ;

ಅತ್ಥಂ ಹಿತ್ವಾ ಪಿಯಗ್ಗಾಹೀ, ಪಿಹೇತತ್ತಾನುಯೋಗಿನಂ.

‘‘ಮಾ ¶ ಪಿಯೇಹಿ ಸಮಾಗಞ್ಛಿ, ಅಪ್ಪಿಯೇಹಿ ಕುದಾಚನಂ;

ಪಿಯಾನಂ ಅದಸ್ಸನಂ ದುಕ್ಖಂ, ಅಪ್ಪಿಯಾನಞ್ಚ ದಸ್ಸನಂ.

‘‘ತಸ್ಮಾ ಪಿಯಂ ನ ಕಯಿರಾಥ, ಪಿಯಾಪಾಯೋ ಹಿ ಪಾಪಕೋ;

ಗನ್ಥಾ ತೇಸಂ ನ ವಿಜ್ಜನ್ತಿ, ಯೇಸಂ ನತ್ಥಿ ಪಿಯಾಪ್ಪಿಯ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಯೋಗೇತಿ ಅಯುಞ್ಜಿತಬ್ಬೇ ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೇ. ವೇಸಿಯಾಗೋಚರಾದಿಭೇದಸ್ಸ ಹಿ ಛಬ್ಬಿಧಸ್ಸ ಅಗೋಚರಸ್ಸ ಸೇವನಂ ಇಧ ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೋ ನಾಮ, ತಸ್ಮಿಂ ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೇ ಅತ್ತಾನಂ ಯುಞ್ಜನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯೋಗಸ್ಮಿನ್ತಿ ತಬ್ಬಿಪರೀತೇ ಚ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೇ ಅಯುಞ್ಜನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅತ್ಥಂ ಹಿತ್ವಾತಿ ಪಬ್ಬಜಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಧಿಸೀಲಾದಿಸಿಕ್ಖತ್ತಯಂ ಅತ್ಥೋ ನಾಮ, ತಂ ಅತ್ಥಂ ಹಿತ್ವಾ. ಪಿಯಗ್ಗಾಹೀತಿ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಸಙ್ಖಾತಂ ಪಿಯಮೇವ ಗಣ್ಹನ್ತೋ. ಪಿಹೇತತ್ತಾನುಯೋಗಿನನ್ತಿ ತಾಯ ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಸಾಸನತೋ ಚುತೋ ಗಿಹಿಭಾವಂ ಪತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಯೇ ಅತ್ತಾನುಯೋಗಂ ಅನುಯುತ್ತಾ ಸೀಲಾದೀನಿ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ ಸನ್ತಿಕಾ ಸಕ್ಕಾರಂ ಲಭನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಪಿಹೇತಿ, ‘‘ಅಹೋ ವತಾಹಮ್ಪಿ ಏವರೂಪೋ ಅಸ್ಸ’’ನ್ತಿ ಇಚ್ಛತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಮಾ ಪಿಯೇಹೀತಿ ಪಿಯೇಹಿ ಸತ್ತೇಹಿ ವಾ ಸಙ್ಖಾರೇಹಿ ವಾ ಕುದಾಚನಂ ಏಕಕ್ಖಣೇಪಿ ನ ಸಮಾಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ತಥಾ ಅಪ್ಪಿಯೇಹಿ. ಕಿಂ ಕಾರಣಾ? ಪಿಯಾ ನಞ್ಹಿ ವಿಯೋಗವಸೇನ ಅದಸ್ಸನಂ ಅಪ್ಪಿಯಾನಞ್ಚ ಉಪಸಙ್ಕಮನವಸೇನ ದಸ್ಸನಂ ನಾಮ ದುಕ್ಖಂ. ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಇದಂ ಉಭಯಮ್ಪಿ ದುಕ್ಖಂ, ತಸ್ಮಾ ಕಞ್ಚಿ ಸತ್ತಂ ವಾ ಸಙ್ಖಾರಂ ವಾ ಪಿಯಂ ನಾಮ ನ ಕರೇಯ್ಯ. ಪಿಯಾಪಾಯೋ ಹೀತಿ ಪಿಯೇಹಿ ¶ ಅಪಾಯೋ ವಿಯೋಗೋ ¶ . ಪಾಪಕೋತಿ ಲಾಮಕೋ. ಗನ್ಥಾ ತೇಸಂ ನ ವಿಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಯೇಸಂ ಪಿಯಂ ನತ್ಥಿ, ತೇಸಂ ಅಭಿಜ್ಝಾಕಾಯಗನ್ಥೋ ¶ ಪಹೀಯತಿ. ಯೇಸಂ ಅಪ್ಪಿಯಂ ನತ್ಥಿ, ತೇಸಂ ಬ್ಯಾಪಾದೋ ಕಾಯಗನ್ಥೋ. ತೇಸು ಪನ ದ್ವೀಸು ಪಹೀನೇಸು ಸೇಸಗನ್ಥಾ ಪಹೀನಾ ಹೋನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ಪಿಯಂ ವಾ ಅಪ್ಪಿಯಂ ವಾ ನ ಕತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ. ತೇನ ಪನ ತಯೋ ಜನಾ ‘‘ಮಯಂ ವಿನಾ ಭವಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಾ’’ತಿ ವಿಬ್ಭಮಿತ್ವಾ ಗೇಹಮೇವ ಅಗಮಿಂಸೂತಿ.

ಪಿಯತೋ ಜಾಯತೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಕುಟುಮ್ಬಿಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸೋ ಹಿ ಅತ್ತನೋ ಪುತ್ತೇ ಕಾಲಕತೇ ಪುತ್ತಸೋಕಾಭಿಭೂತೋ ಆಳಾಹನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ರೋದತಿ, ಪುತ್ತಸೋಕಂ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ. ಸತ್ಥಾ ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲೇ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತೋ ತಸ್ಸ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಸ್ಸೂಪನಿಸ್ಸಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತಪಟಿಕ್ಕನ್ತೋ ಏಕಂ ಪಚ್ಛಾಸಮಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಗೇಹದ್ವಾರಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಸೋ ಸತ್ಥು ಆಗತಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕಾತುಕಾಮೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸತ್ಥಾರಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಗೇಹಮಜ್ಝೇ ಆಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಸತ್ಥರಿ ನಿಸಿನ್ನೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ, ಉಪಾಸಕ, ದುಕ್ಖಿತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತೇನ ಪುತ್ತವಿಯೋಗದುಕ್ಖೇ ಆರೋಚಿತೇ, ‘‘ಉಪಾಸಕ, ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿ, ಇದಂ ಮರಣಂ ನಾಮ ನ ಏಕಸ್ಮಿಂಯೇವ ¶ ಠಾನೇ, ನ ಚ ಏಕಸ್ಸೇವ ಹೋತಿ, ಯಾವತಾ ಪನ ಭವುಪ್ಪತ್ತಿ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ಸಬ್ಬಸತ್ತಾನಂ ಹೋತಿಯೇವ. ಏಕಸಙ್ಖಾರೋಪಿ ನಿಚ್ಚೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ತಸ್ಮಾ ‘ಮರಣಧಮ್ಮಂ ಮತಂ, ಭಿಜ್ಜನಧಮ್ಮಂ ಭಿನ್ನ’ನ್ತಿ ಯೋನಿಸೋ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ, ನ ಸೋಚಿತಬ್ಬಂ. ಪೋರಾಣಪಣ್ಡಿತಾಪಿ ಹಿ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಮತಕಾಲೇ ‘ಮರಣಧಮ್ಮಂ ಮತಂ, ಭಿಜ್ಜನಧಮ್ಮಂ ಭಿನ್ನ’ನ್ತಿ ಸೋಕಂ ಅಕತ್ವಾ ಮರಣಸ್ಸತಿಮೇವ ಭಾವಯಿಂಸೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕೇ ಏವಮಕಂಸು, ಕದಾ ಚ ಅಕಂಸು, ಆಚಿಕ್ಖಥ ಮೇ’’ತಿ ಯಾಚಿತೋ ತಸ್ಸತ್ಥಸ್ಸ ಪಕಾಸನತ್ಥಂ ಅತೀತಂ ಆಹರಿತ್ವಾ –

‘‘ಉರಗೋವ ¶ ತಚಂ ಜಿಣ್ಣಂ, ಹಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ ಸಂ ತನುಂ;

ಏವಂ ಸರೀರೇ ನಿಬ್ಭೋಗೇ, ಪೇತೇ ಕಾಲಕತೇ ಸತಿ.

‘‘ಡಯ್ಹಮಾನೋ ¶ ನ ಜಾನಾತಿ, ಞಾತೀನಂ ಪರಿದೇವಿತಂ;

ತಸ್ಮಾ ಏತಂ ನ ಸೋಚಾಮಿ, ಗತೋ ಸೋ ತಸ್ಸ ಯಾ ಗತೀ’’ತಿ. (ಜಾ. ೧.೫.೧೯-೨೦) –

ಇಮಂ ಪಞ್ಚಕನಿಪಾತೇ ಉರಗಜಾತಕಂ ವಿತ್ಥಾರೇತ್ವಾ ‘‘ಏವಂ ಪುಬ್ಬೇ ಪಣ್ಡಿತಾ ಪಿಯಪುತ್ತೇ ಕಾಲಕತೇ ಯಥಾ ಏತರಹಿ ತ್ವಂ ಕಮ್ಮನ್ತೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ನಿರಾಹಾರೋ ರೋದನ್ತೋ ವಿಚರಸಿ, ತಥಾ ಅವಿಚರಿತ್ವಾ ಮರಣಸ್ಸತಿಭಾವನಾಬಲೇನ ಸೋಕಂ ಅಕತ್ವಾ ಆಹಾರಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಂಸು, ಕಮ್ಮನ್ತಞ್ಚ ಅಧಿಟ್ಠಹಿಂಸು ¶ . ತಸ್ಮಾ ‘ಪಿಯಪುತ್ತೋ ಮೇ ಕಾಲಕತೋ’ತಿ ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿ. ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೋ ಹಿ ಸೋಕೋ ವಾ ಭಯಂ ವಾ ಪಿಯಮೇವ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಪಿಯತೋ ಜಾಯತೀ ಸೋಕೋ, ಪಿಯತೋ ಜಾಯತೀ ಭಯಂ;

ಪಿಯತೋ ವಿಪ್ಪಮುತ್ತಸ್ಸ, ನತ್ಥಿ ಸೋಕೋ ಕುತೋ ಭಯ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಪಿಯತೋತಿ ವಟ್ಟಮೂಲಕೋ ಹಿ ಸೋಕೋ ವಾ ಭಯಂ ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ ಪಿಯಮೇವ ಸತ್ತಂ ವಾ ಸಙ್ಖಾರಂ ವಾ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತತೋ ಪನ ವಿಪ್ಪಮುತ್ತಸ್ಸ ಉಭಯಮ್ಪೇತಂ ನತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ, ಸಮ್ಪತ್ತಾನಮ್ಪಿ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

ಅಞ್ಞತರಕುಟುಮ್ಬಿಕವತ್ಥು ದುತಿಯಂ.

ಪೇಮತೋ ಜಾಯತೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ವಿಸಾಖಂ ಉಪಾಸಿಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸಾ ಕಿರ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಧೀತರಂ ಸುದತ್ತಂ ನಾಮ ಕುಮಾರಿಕಂ ಅತ್ತನೋ ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಗೇಹೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಂ ಕಾರೇಸಿ. ಸಾ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಕಾಲಮಕಾಸಿ. ಸಾ ತಸ್ಸಾ ಸರೀರನಿಕ್ಖೇಪಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಸೋಕಂ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀ ದುಕ್ಖಿನೀ ದುಮ್ಮನಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ¶ ನಿಸೀದಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ತ್ವಂ, ವಿಸಾಖೇ, ದುಕ್ಖಿನೀ ದುಮ್ಮನಾ ಅಸ್ಸುಮುಖಾ ¶ ರೋದಮಾನಾ ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ¶ ಆಹ. ಸಾ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ‘‘ಪಿಯಾ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಸಾ ಕುಮಾರಿಕಾ ವತ್ತಸಮ್ಪನ್ನಾ, ಇದಾನಿ ತಥಾರೂಪಂ ನ ಪಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕಿತ್ತಕಾ ಪನ, ವಿಸಾಖೇ, ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಮನುಸ್ಸಾ’’ತಿ? ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇಹಿಯೇವ ಮೇ ಕಥಿತಂ ಸತ್ತ ಜನಕೋಟಿಯೋ’’ತಿ. ‘‘ಸಚೇ ಪನಾಯಂ ಏತ್ತಕೋ ಜನೋ ತವ ನತ್ತಾಯ ಸದಿಸೋ ಭವೇಯ್ಯ, ಇಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸಿ ನ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಕತಿ ಪನ ಜನಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ದೇವಸಿಕಂ ಕಾಲಂ ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಬಹೂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ನನು ಏವಂ, ಭನ್ತೇ, ತವ ಅಸೋಚನಕಾಲೋ ನ ಭವೇಯ್ಯ, ರತ್ತಿನ್ದಿವಂ ರೋದನ್ತೀಯೇವ ವಿಚರೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ. ‘‘ಹೋತು, ಭನ್ತೇ, ಞಾತಂ ಮಯಾ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಮಾ ಸೋಚಿ, ಸೋಕೋ ವಾ ಭಯಂ ವಾ ಪೇಮತೋವ ಜಾಯತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಪೇಮತೋ ಜಾಯತೀ ಸೋಕೋ, ಪೇಮತೋ ಜಾಯತೀ ಭಯಂ;

ಪೇಮತೋ ವಿಪ್ಪಮುತ್ತಸ್ಸ, ನತ್ಥಿ ಸೋಕೋ ಕುತೋ ಭಯ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಪೇಮತೋತಿ ಪುತ್ತಧೀತಾದೀಸು ಕತಂ ಪೇಮಮೇವ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸೋಕೋ ಜಾಯತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ರತಿಯಾ ಜಾಯತೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಸಾಲಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಕೂಟಾಗಾರಸಾಲಾಯಂ ವಿಹರನ್ತೋ ಲಿಚ್ಛವೀ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ತೇ ¶ ಕಿರ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಛಣದಿವಸೇ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಅಸದಿಸೇಹಿ ಅಲಙ್ಕಾರೇಹಿ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನಗಮನತ್ಥಾಯ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸನ್ತೋ ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಪಸ್ಸಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಲಿಚ್ಛವಯೋ, ಯೇಹಿ ದೇವಾ ತಾವತಿಂಸಾ ನ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಾ, ತೇ ಇಮೇ ಓಲೋಕೇನ್ತೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ನಗರಂ ಪಾವಿಸಿ. ತೇಪಿ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಏಕಂ ನಗರಸೋಭಿನಿಂ ಇತ್ಥಿಂ ಆದಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಇಸ್ಸಾಭಿಭೂತಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಲೋಹಿತಂ ¶ ನದಿಂ ವಿಯ ಪವತ್ತಯಿಂಸು. ಅಥ ನೇ ಮಞ್ಚೇನಾದಾಯ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಆಗಮಂಸು. ಸತ್ಥಾಪಿ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚೋ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮಿ. ಭಿಕ್ಖೂಪಿ ಲಿಚ್ಛವಯೋ ತಥಾ ನೀಯಮಾನೇ ದಿಸ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಆಹಂಸು – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಲಿಚ್ಛವಿರಾಜಾನೋ ¶ ಪಾತೋವ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತಾ ದೇವಾ ವಿಯ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಏಕಂ ಇತ್ಥಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಇಮಂ ಬ್ಯಸನಂ ಪತ್ತಾ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೋಕೋ ವಾ ಭಯಂ ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ ರತಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ರತಿಯಾ ಜಾಯತೀ ಸೋಕೋ, ರತಿಯಾ ಜಾಯತೀ ಭಯಂ;

ರತಿಯಾ ವಿಪ್ಪಮುತ್ತಸ್ಸ, ನತ್ಥಿ ಸೋಕೋ ಕುತೋ ಭಯ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ರತಿಯಾತಿ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣರತಿತೋ, ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಕಾಮತೋತಿ ¶ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅನಿತ್ಥಿಗನ್ಧಕುಮಾರಂ ನಾಮ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸೋ ಕಿರ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಾ ಚುತಸತ್ತೋ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಮಹಾಭೋಗಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಜಾತದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಇತ್ಥಿಸಮೀಪಂ ಉಪಗನ್ತುಂ ನ ಇಚ್ಛತಿ, ಇತ್ಥಿಯಾ ಗಯ್ಹಮಾನೋ ರೋದತಿ. ವತ್ಥಚುಮ್ಬಟಕೇನ ನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಥಞ್ಞಂ ಪಾಯೇನ್ತಿ. ಸೋ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ, ‘‘ತಾತ, ಆವಾಹಂ ತೇ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ ಮೇ ಇತ್ಥಿಯಾ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಯಾಚಿಯಮಾನೋ ಪಞ್ಚಸತೇ ಸುವಣ್ಣಕಾರೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ರತ್ತಸುವಣ್ಣನಿಕ್ಖಸಹಸ್ಸಂ ದಾಪೇತ್ವಾ ಅತಿವಿಯ ಪಾಸಾದಿಕಂ ಘನಕೋಟ್ಟಿಮಂ ಇತ್ಥಿರೂಪಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಪುನ ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ, ‘‘ತಾತ, ತಯಿ ಆವಾಹಂ ಅಕರೋನ್ತೇ ಕುಲವಂಸೋ ನ ಪತಿಟ್ಠಹಿಸ್ಸತಿ, ಕುಮಾರಿಕಂ ತೇ ಆನೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಸಚೇ ಮೇ ಏವರೂಪಂ ಕುಮಾರಿಕಂ ಆನೇಸ್ಸಥ, ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ ವೋ ವಚನ’’ನ್ತಿ ತಂ ಸುವಣ್ಣರೂಪಕಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಅಭಿಞ್ಞಾತೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪುತ್ತೋ ಮಹಾಪುಞ್ಞೋ, ಅವಸ್ಸಂ ಇಮಿನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಕತಪುಞ್ಞಾ ¶ ಕುಮಾರಿಕಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಗಚ್ಛಥ ಇಮಂ ಸುವಣ್ಣರೂಪಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಏವರೂಪಂ ಕುಮಾರಿಕಂ ಆಹರಥಾ’’ತಿ ಪಹಿಣಿಂಸು. ತೇ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಚಾರಿಕಂ ಚರನ್ತಾ ಮದ್ದರಟ್ಠೇ ಸಾಗಲನಗರಂ ಗತಾ. ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ನಗರೇ ಏಕಾ ಸೋಳಸವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕಾ ಅಭಿರೂಪಾ ಕುಮಾರಿಕಾ ಅಹೋಸಿ, ತಂ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಸತ್ತಭೂಮಿಕಸ್ಸ ಪಾಸಾದಸ್ಸೂಪರಿಮತಲೇ ¶ ¶ ಪರಿವಾಸೇಸುಂ. ತೇಪಿ ಖೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ‘‘ಸಚೇ ಇಧ ಏವರೂಪಾ ಕುಮಾರಿಕಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಇಮಂ ದಿಸ್ವಾ ‘ಅಯಂ ಅಸುಕಸ್ಸ ಕುಲಸ್ಸ ಧೀತಾ ವಿಯ ಅಭಿರೂಪಾ’ತಿ ವಕ್ಖನ್ತೀ’’ತಿ ತಂ ಸುವಣ್ಣರೂಪಕಂ ತಿತ್ಥಮಗ್ಗೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿಂಸು.

ಅಥಸ್ಸ ಕುಮಾರಿಕಾಯ ಧಾತೀ ತಂ ಕುಮಾರಿಕಂ ನ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ಸಯಮ್ಪಿ ನ್ಹಾಯಿತುಕಾಮಾ ಹುತ್ವಾ ತಿತ್ಥಂ ಆಗತಾ ತಂ ರೂಪಕಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಧೀತಾ ಮೇ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ‘‘ದುಬ್ಬಿನೀತಾಸಿ, ಇದಾನೇವಾಹಂ ನ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ, ತ್ವಂ ಮಯಾ ಪುರೇತರಂ ಇಧಾಗತಾಸೀ’’ತಿ ಹತ್ಥೇನ ಪಹರಿತ್ವಾ ಥದ್ಧಭಾವಞ್ಚೇವ ನಿಬ್ಬಿಕಾರತಞ್ಚ ಞತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಮೇ, ಧೀತಾತಿ ಸಞ್ಞಮಕಾಸಿಂ, ಕಿಂ ನಾಮೇತ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ಅಥ ನಂ ತೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ‘‘ಏವರೂಪಾ ತೇ, ಅಮ್ಮ, ಧೀತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ಅಯಂ ಮಮ ಧೀತು ಸನ್ತಿಕೇ ಕಿಂ ಅಗ್ಘತೀತಿ? ತೇನ ಹಿ ತೇ ಧೀತರಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದಸ್ಸೇಹೀತಿ. ಸಾ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಾಮಿಕಾನಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ತೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕತಪಟಿಸಮ್ಮೋದನಾ ಧೀತರಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾಪಾಸಾದೇ ಸುವಣ್ಣರೂಪಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಠಪೇಸುಂ. ಸುವಣ್ಣರೂಪಕಂ ನಿಪ್ಪಭಂ ಅಹೋಸಿ, ಕುಮಾರಿಕಾ ಸಪ್ಪಭಾ ಅಹೋಸಿ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ತಂ ತೇಸಂ ದತ್ವಾ ಕುಮಾರಿಕಂ ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಅನಿತ್ಥಿಗನ್ಧಕುಮಾರಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಆರೋಚಯಿಂಸು. ತೇ ತುಟ್ಠಮಾನಸಾ ‘‘ಗಚ್ಛಥ, ನಂ ಸೀಘಂ ಆನೇಥಾ’’ತಿ ಮಹನ್ತೇನ ಸಕ್ಕಾರೇನ ಪಹಿಣಿಂಸು.

ಕುಮಾರೋಪಿ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಕಞ್ಚನರೂಪತೋಪಿ ಕಿರ ಅಭಿರೂಪತರಾ ದಾರಿಕಾ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಸವನವಸೇನೇವ ಸಿನೇಹಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ‘‘ಸೀಘಂ ಆನೇನ್ತೂ’’ತಿ ¶ ಆಹ. ಸಾಪಿ ಖೋ ಯಾನಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಆನೀಯಮಾನಾ ಅತಿಸುಖುಮಾಲತಾಯ ಯಾನುಗ್ಘಾತೇನ ಸಮುಪ್ಪಾದಿತವಾತರೋಗಾ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇಯೇವ ಕಾಲಮಕಾಸಿ. ಕುಮಾರೋಪಿ ‘‘ಆಗತಾ’’ತಿ ನಿರನ್ತರಂ ಪುಚ್ಛತಿ, ತಸ್ಸ ಅತಿಸಿನೇಹೇನ ಪುಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಸಹಸಾವ ಅನಾರೋಚೇತ್ವಾ ಕತಿಪಾಹಂ ವಿಕ್ಖೇಪಂ ಕತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚಯಿಂಸು. ಸೋ ‘‘ತಥಾರೂಪಾಯ ನಾಮ ಇತ್ಥಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮಾಗಮಂ ನಾಲತ್ಥ’’ನ್ತಿ ಉಪ್ಪನ್ನದೋಮನಸ್ಸೋ ಪಬ್ಬತೇನ ವಿಯ ಸೋಕದುಕ್ಖೇನ ಅಜ್ಝೋತ್ಥಟೋ ¶ ಅಹೋಸಿ. ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸೂಪನಿಸ್ಸಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತೋ ತಂ ಗೇಹದ್ವಾರಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಅನ್ತೋಗೇಹಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಪರಿವಿಸಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಾವಸಾನೇ ‘‘ಕಹಂ ಅನಿತ್ಥಿಗನ್ಧಕುಮಾರೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಏಸೋ, ಭನ್ತೇ, ಆಹಾರೂಪಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾ ಅನ್ತೋಗಬ್ಭೇ ನಿಸಿನ್ನೋ’’ತಿ. ‘‘ಪಕ್ಕೋಸಥ ನ’’ನ್ತಿ. ಸೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ, ಕುಮಾರ, ಬಲವಸೋಕೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ, ‘ಏವರೂಪಾ ನಾಮ ಇತ್ಥೀ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಕಾಲಕತಾ’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಬಲವಸೋಕೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ಭತ್ತಮ್ಪಿ ಮೇ ನಚ್ಛಾದೇತೀ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಜಾನಾಸಿ ಪನ ತ್ವಂ, ಕುಮಾರ, ಕಿಂ ತೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸೋಕೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ? ‘‘ನ ಜಾನಾಮಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಕಾಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ, ಕುಮಾರ, ಬಲವಸೋಕೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ಸೋಕೋ ವಾ ಭಯಂ ವಾ ಕಾಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಕಾಮತೋ ¶ ಜಾಯತೀ ಸೋಕೋ, ಕಾಮತೋ ಜಾಯತೀ ಭಯಂ;

ಕಾಮತೋ ವಿಪ್ಪಮುತ್ತಸ್ಸ, ನತ್ಥಿ ಸೋಕೋ ಕುತೋ ಭಯ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ಕಾಮತೋತಿ ವತ್ಥುಕಾಮಕಿಲೇಸಕಾಮತೋ, ದುವಿಧಮ್ಪೇತಂ ಕಾಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಅನಿತ್ಥಿಗನ್ಧಕುಮಾರೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ.

ಅನಿತ್ಥಿಗನ್ಧಕುಮಾರವತ್ಥು ಪಞ್ಚಮಂ.

ತಣ್ಹಾಯ ಜಾಯತೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸೋ ಕಿರ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕೋ ಏಕದಿವಸಂ ನದೀತೀರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಖೇತ್ತಂ ಸೋಧೇತಿ. ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಸೋ ಸತ್ಥಾರಂ ದಿಸ್ವಾಪಿ ಸಾಮೀಚಿಕಮ್ಮಂ ಅಕತ್ವಾ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ಪುರೇತರಂ ಆಲಪಿತ್ವಾ, ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಕಿಂ ಕರೋಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಖೇತ್ತಂ, ಭೋ ಗೋತಮ, ಸೋಧೇಮೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಏತ್ತಕಮೇವ ವತ್ವಾ ಗತೋ. ಪುನದಿವಸೇಪಿ ತಸ್ಸ ಖೇತ್ತಂ ಕಸಿತುಂ ಆಗತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಕಿಂ ಕರೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಖೇತ್ತಂ ಕಸಾಮಿ, ಭೋ ಗೋತಮಾ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ಪುನದಿವಸಾದೀಸುಪಿ ತಥೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಭೋ ಗೋತಮ, ಖೇತ್ತಂ ವಪಾಮಿ ನಿದ್ದೇಮಿ ರಕ್ಖಾಮೀ’’ತಿ ¶ ಸುತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ಅಥ ನಂ ಏಕದಿವಸಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಆಹ – ‘‘ಭೋ ಗೋತಮ, ತ್ವಂ ಮಮ ಖೇತ್ತಸೋಧನದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಆಗತೋ. ಸಚೇ ಮೇ ಸಸ್ಸಂ ಸಮ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತುಯ್ಹಮ್ಪಿ ಸಂವಿಭಾಗಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ತುಯ್ಹಂ ಅದತ್ವಾ ಸಯಂ ನ ಖಾದಿಸ್ಸಾಮಿ, ಇತೋ ದಾನಿ ಪಟ್ಠಾಯ ತ್ವಂ ಮಮ ಸಹಾಯೋ’’ತಿ.

ಅಥಸ್ಸ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಸಸ್ಸಂ ಸಮ್ಪಜ್ಜಿ ¶ , ತಸ್ಸ ‘‘ಸಮ್ಪನ್ನಂ ಮೇ ಸಸ್ಸಂ, ಸ್ವೇ ದಾನಿ ಲಾಯಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಲಾಯನತ್ಥಂ ಕತ್ತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ರತ್ತಿಂ ಮಹಾಮೇಘೋ ವಸ್ಸಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ಸಸ್ಸಂ ಹರಿ, ಖೇತ್ತಂ ತಚ್ಛೇತ್ವಾ ಠಪಿತಸದಿಸಂ ಅಹೋಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಪನ ಪಠಮದಿವಸಂಯೇವ ‘‘ತಂ ಸಸ್ಸಂ ನ ಸಮ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅಞ್ಞಾಸಿ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಪಾತೋವ ‘‘ಖೇತ್ತಂ ಓಲೋಕೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗತೋ ತುಚ್ಛಂ ಖೇತ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಬಲವಸೋಕೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಮಮ ಖೇತ್ತಸೋಧನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಆಗತೋ ¶ , ಅಹಮ್ಪಿ ನಂ ‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಸ್ಸೇ ನಿಪ್ಫನ್ನೇ ತುಯ್ಹಮ್ಪಿ ಸಂವಿಭಾಗಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ತುಯ್ಹಂ ಅದತ್ವಾ ಸಯಂ ನ ಖಾದಿಸ್ಸಾಮಿ, ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದಾನಿ ತ್ವಂ ಮಮ ಸಹಾಯೋ’ತಿ ಅವಚಂ. ಸೋಪಿ ಮೇ ಮನೋರಥೋ ಮತ್ಥಕಂ ನ ಪಾಪುಣೀ’’ತಿ ಆಹಾರೂಪಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾ ಮಞ್ಚಕೇ ನಿಪಜ್ಜಿ. ಅಥಸ್ಸ ಸತ್ಥಾ ಗೇಹದ್ವಾರಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಸೋ ಸತ್ಥು ಆಗಮನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಸಹಾಯಂ ಮೇ ಆನೇತ್ವಾ ಇಧ ನಿಸೀದಾಪೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಪರಿಜನೋ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ. ಸತ್ಥಾ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ‘‘ಕಹಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಗಬ್ಭೇ ನಿಪನ್ನೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಪಕ್ಕೋಸಥ ನ’’ನ್ತಿ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನಂ ಆಹ ‘‘ಕಿಂ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ’’ತಿ? ಭೋ ಗೋತಮ, ತುಮ್ಹೇ ಮಮ ಖೇತ್ತಸೋಧನದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಆಗತಾ, ಅಹಮ್ಪಿ ‘‘ಸಸ್ಸೇ ನಿಪ್ಫನ್ನೇ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಂವಿಭಾಗಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅವಚಂ. ಸೋ ಮೇ ಮನೋರಥೋ ಅನಿಪ್ಫನ್ನೋ, ತೇನ ಮೇ ಸೋಕೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ಭತ್ತಮ್ಪಿ ಮೇ ನಚ್ಛಾದೇತೀತಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಜಾನಾಸಿ ಪನ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಕಿಂ ತೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸೋಕೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ನ ಜಾನಾಮಿ, ಭೋ ಗೋತಮ, ತ್ವಂ ಪನ ಜಾನಾಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಆಮ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೋ ಸೋಕೋ ವಾ ಭಯಂ ವಾ ತಣ್ಹಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ತಣ್ಹಾಯ ¶ ಜಾಯತೀ ಸೋಕೋ, ತಣ್ಹಾಯ ಜಾಯತೀ ಭಯಂ;

ತಣ್ಹಾಯ ವಿಪ್ಪಮುತ್ತಸ್ಸ, ನತ್ಥಿ ಸೋಕೋ ಕುತೋ ಭಯ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ತಣ್ಹಾಯಾತಿ ಛದ್ವಾರಿಕಾಯ ತಣ್ಹಾಯ, ಏತಂ ತಣ್ಹಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹೀತಿ.

ಸೀಲದಸ್ಸನಸಮ್ಪನ್ನನ್ತಿ ¶ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಪಞ್ಚಸತದಾರಕೇ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕದಿವಸಞ್ಹಿ ಸತ್ಥಾ ಅಸೀತಿಮಹಾಥೇರೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪಞ್ಚಸತಭಿಕ್ಖುಪರಿವಾರೋ ರಾಜಗಹಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸನ್ತೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಛಣದಿವಸೇ ಪಞ್ಚಸತೇ ದಾರಕೇ ಪೂವಪಚ್ಛಿಯೋ ಉಕ್ಖಿಪಾಪೇತ್ವಾ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮ್ಮ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಅದ್ದಸ. ತೇಪಿ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು, ತೇ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಮ್ಪಿ ‘‘ಪೂವಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ¶ ನ ವದಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಗತಕಾಲೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಹ – ‘‘ಖಾದಿಸ್ಸಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪೂವೇ’’ತಿ. ‘‘ಕಹಂ ಭನ್ತೇ, ಪೂವಾ’’ತಿ? ‘‘ಕಿಂ ನ ಪಸ್ಸಥ ತೇ ದಾರಕೇ ಪೂವಪಚ್ಛಿಯೋ ಉಕ್ಖಿಪಾಪೇತ್ವಾ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಭನ್ತೇ, ಏವರೂಪಾ ನಾಮ ದಾರಕಾ ಕಸ್ಸಚಿ ಪೂವಂ ನ ದೇನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಏತೇ ಮಂ ವಾ ತುಮ್ಹೇ ವಾ ಪೂವೇಹಿ ನ ನಿಮನ್ತಯಿಂಸು, ಪೂವಸಾಮಿಕೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಪಚ್ಛತೋ ಆಗಚ್ಛತಿ, ಪೂವೇ ಖಾದಿತ್ವಾವ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಬುದ್ಧಾನಞ್ಹಿ ¶ ಏಕಪುಗ್ಗಲೇಪಿ ಇಸ್ಸಾ ವಾ ದೋಸೋ ವಾ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಇಮಂ ವತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಆದಾಯ ಏಕಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಛಾಯಾಯ ನಿಸೀದಿ. ದಾರಕಾ ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರಂ ಪಚ್ಛತೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಸಿನೇಹಾ ಪೀತಿವೇಗೇನ ಪರಿಪುಣ್ಣಸರೀರಾ ಹುತ್ವಾ ಪಚ್ಛಿಯೋ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಥೇರಂ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪೂವೇ ಪಚ್ಛೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ‘‘ಗಣ್ಹಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಥೇರಂ ವದಿಂಸು. ಅಥ ನೇ ಥೇರೋ ಆಹ – ‘‘ಏಸ ಸತ್ಥಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಗಹೇತ್ವಾ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ನಿಸಿನ್ನೋ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಂ ಆದಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸಂವಿಭಾಗಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ. ತೇ ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಥೇರೇನ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ಪೂವೇ ದತ್ವಾ ಓಲೋಕಯಮಾನಾ ಏಕಮನ್ತೇ ಠತ್ವಾ ಪರಿಭೋಗಾವಸಾನೇ ಉದಕಂ ಅದಂಸು. ಭಿಕ್ಖೂ ಉಜ್ಝಾಯಿಂಸು ‘‘ದಾರಕೇಹಿ ಮುಖೋಲೋಕನೇನ ಭಿಕ್ಖಾ ದಿನ್ನಾ, ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ವಾ ಮಹಾಥೇರೇ ವಾ ಪೂವೇಹಿ ಅನಾಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಚ್ಛೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಆದಾಯ ಆಗಮಿಂಸೂ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಮ ಪುತ್ತೇನ ಮಹಾಕಸ್ಸಪೇನ ಸದಿಸೋ ಭಿಕ್ಖು ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪಿಯೋ ಹೋತಿ, ತೇ ಚ ತಸ್ಸ ಚತುಪಚ್ಚಯೇನ ಪೂಜಂ ಕರೋನ್ತಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಸೀಲದಸ್ಸನಸಮ್ಪನ್ನಂ, ಧಮ್ಮಟ್ಠಂ ಸಚ್ಚವೇದಿನಂ;

ಅತ್ತನೋ ಕಮ್ಮ ಕುಬ್ಬಾನಂ, ತಂ ಜನೋ ಕುರುತೇ ಪಿಯ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ¶ ಸೀಲದಸ್ಸನಸಮ್ಪನ್ನನ್ತಿ ಚತುಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸೀಲೇನ ಚೇವ ಮಗ್ಗಫಲಸಮ್ಪಯುತ್ತೇನ ಚ ಸಮ್ಮಾದಸ್ಸನೇನ ಸಮ್ಪನ್ನಂ. ಧಮ್ಮಟ್ಠನ್ತಿ ನವವಿಧಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮೇ ಠಿತಂ, ಸಚ್ಛಿಕತಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಚ್ಚವೇದಿನನ್ತಿ ಚತುನ್ನಂ ಸಚ್ಚಾನಂ ಸೋಳಸಹಾಕಾರೇಹಿ ಸಚ್ಛಿಕತತ್ತಾ ಸಚ್ಚಞಾಣೇನ ಸಚ್ಚವೇದಿನಂ. ಅತ್ತನೋ ಕಮ್ಮ ಕುಬ್ಬಾನನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ತಿಸ್ಸೋ ಸಿಕ್ಖಾ, ತಾ ಪೂರಯಮಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಂ ಜನೋತಿ ತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಲೋಕಿಯಮಹಾಜನೋ ಪಿಯಂ ಕರೋತಿ, ದಟ್ಠುಕಾಮೋ ವನ್ದಿತುಕಾಮೋ ಪಚ್ಚಯೇನ ಪೂಜೇತುಕಾಮೋ ಹೋತಿಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತೇ ದಾರಕಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸೂತಿ.

ಛನ್ದಜಾತೋತಿ ¶ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಅನಾಗಾಮಿತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕದಿವಸಞ್ಹಿ ತಂ ಥೇರಂ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾ ಪುಚ್ಛಿಂಸು – ‘‘ಅತ್ಥಿ ಪನ ವೋ, ಭನ್ತೇ, ವಿಸೇಸಾಧಿಗಮೋ’’ತಿ. ಥೇರೋ ‘‘ಅನಾಗಾಮಿಫಲಂ ನಾಮ ಗಹಟ್ಠಾಪಿ ಪಾಪುಣನ್ತಿ, ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತಕಾಲೇಯೇವ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಹರಾಯಮಾನೋ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಕಥೇತ್ವಾವ ಕಾಲಕತೋ ಸುದ್ಧಾವಾಸದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾ ರೋದಿತ್ವಾ ಪರಿದೇವಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ರೋದನ್ತಾವ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿಂಸು. ಅಥ ¶ ನೇ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಕಿಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ರೋದಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ನೋ, ಭನ್ತೇ, ಕಾಲಕತೋ’’ತಿ. ‘‘ಹೋತು, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿತ್ಥ, ಧುವಧಮ್ಮೋ ನಾಮೇಸೋ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ, ಮಯಮ್ಪಿ ಜಾನಾಮ, ಅಪಿಚ ಮಯಂ ಉಪಜ್ಝಾಯಂ ವಿಸೇಸಾಧಿಗಮಂ ಪುಚ್ಛಿಮ್ಹಾ, ಸೋ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಕಥೇತ್ವಾವ ಕಾಲಕತೋ, ತೇನಮ್ಹ ದುಕ್ಖಿತಾ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿತ್ಥ, ಉಪಜ್ಝಾಯೇನ ವೋ ಅನಾಗಾಮಿಫಲಂ ಪತ್ತಂ, ಸೋ ‘ಗಿಹೀಪೇತಂ ಪಾಪುಣನ್ತಿ, ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾವ ನೇಸಂ ಕಥೇಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಹರಾಯನ್ತೋ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಕಥೇತ್ವಾ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಸುದ್ಧಾವಾಸೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ, ಅಸ್ಸಾಸಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ವೋ ಕಾಮೇಸು ಅಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತತಂ ಪತ್ತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಛನ್ದಜಾತೋ ¶ ಅನಕ್ಖಾತೇ, ಮನಸಾ ಚ ಫುಟೋ ಸಿಯಾ;

ಕಾಮೇಸು ಚ ಅಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತೋ, ಉದ್ಧಂಸೋತೋತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಛನ್ದಜಾತೋತಿ ಕತ್ತುಕಾಮತಾವಸೇನ ಜಾತಛನ್ದೋ ಉಸ್ಸಾಹಪತ್ತೋ. ಅನಕ್ಖಾತೇತಿ ನಿಬ್ಬಾನೇ. ತಞ್ಹಿ ‘‘ಅಸುಕೇನ ಕತಂ ವಾ ನೀಲಾದೀಸು ಏವರೂಪಂ ವಾ’’ತಿ ಅವತ್ತಬ್ಬತಾಯ ಅನಕ್ಖಾತಂ ನಾಮ. ಮನಸಾ ಚ ಫುಟೋ ಸಿಯಾತಿ ಹೇಟ್ಠಿಮೇಹಿ ತೀಹಿ ಮಗ್ಗಫಲಚಿತ್ತೇಹಿ ಫುಟೋ ಪೂರಿತೋ ಭವೇಯ್ಯ. ಅಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತೋತಿ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗವಸೇನ ಕಾಮೇಸು ಅಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತೋ. ಉದ್ಧಂಸೋತೋತಿ ಏವರೂಪೋ ಭಿಕ್ಖು ಅವಿಹೇಸು ¶ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಟಿಸನ್ಧಿವಸೇನ ಅಕನಿಟ್ಠಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಉದ್ಧಂಸೋತೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಾದಿಸೋ ವೋ ಉಪಜ್ಝಾಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಅರಹತ್ತಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸು, ಮಹಾಜನಸ್ಸಾಪಿ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

ಚಿರಪ್ಪವಾಸಿನ್ತಿ ¶ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಇಸಿಪತನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ನನ್ದಿಯಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಕಿರ ಸದ್ಧಾಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಕುಲಸ್ಸ ನನ್ದಿಯೋ ನಾಮ ಪುತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ಸೋ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಅನುರೂಪೋ ಸದ್ಧಾಸಮ್ಪನ್ನೋ ಸಙ್ಘುಪಟ್ಠಾಕೋ ಅಹೋಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತರೋ ವಯಪ್ಪತ್ತಕಾಲೇ ಸಮ್ಮುಖಗೇಹತೋ ಮಾತುಲಧೀತರಂ ರೇವತಿಂ ನಾಮ ಆನೇತುಕಾಮಾ ಅಹೇಸುಂ. ಸಾ ಪನ ಅಸ್ಸದ್ಧಾ ಅದಾನಸೀಲಾ, ನನ್ದಿಯೋ ತಂ ನ ಇಚ್ಛಿ. ಅಥಸ್ಸ ಮಾತಾ ರೇವತಿಂ ಆಹ – ‘‘ಅಮ್ಮ, ತ್ವಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಗೇಹೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ನಿಸಜ್ಜನಟ್ಠಾನಂ ಉಪಲಿಮ್ಪಿತ್ವಾ ಆಸನಾನಿ ಪಞ್ಞಾಪೇಹಿ, ಆಧಾರಕೇ ಠಪೇಹಿ, ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಆಗತಕಾಲೇ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಕರಣೇನ ಪಾನೀಯಂ ಪರಿಸ್ಸಾವೇತ್ವಾ ಭುತ್ತಕಾಲೇ ಪತ್ತೇ ಧೋವ, ಏವಂ ಮೇ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಆರಾಧಿತಾ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ. ಸಾ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ‘‘ಓವಾದಕ್ಖಮಾ ಜಾತಾ’’ತಿ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ತೇನ ಸಾಧೂತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತೇ ದಿವಸಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಆವಾಹಂ ಕರಿಂಸು ¶ .

ಅಥ ¶ ನಂ ನನ್ದಿಯೋ ಆಹ – ‘‘ಸಚೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಞ್ಚ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಚ ಮೇ ಉಪಟ್ಠಹಿಸ್ಸಸಿ, ಏವಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಗೇಹೇ ವಸಿತುಂ ಲಭಿಸ್ಸಸಿ, ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಹೋಹೀ’’ತಿ. ಸಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಪಟಿಸ್ಸುಣಿತ್ವಾ ಕತಿಪಾಹಂ ಸದ್ಧಾ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಭತ್ತಾರಂ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತೀ ದ್ವೇ ಪುತ್ತೇ ವಿಜಾಯಿ. ನನ್ದಿಯಸ್ಸಾಪಿ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಕಾಲಮಕಂಸು, ಗೇಹೇ ಸಬ್ಬಿಸ್ಸರಿಯಂ ತಸ್ಸಾಯೇವ ಅಹೋಸಿ. ನನ್ದಿಯೋಪಿ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಕಾಲಕಿರಿಯತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಹಾದಾನಪತಿ ಹುತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಾನಂ ಪಟ್ಠಪೇಸಿ. ಕಪಣದ್ಧಿಕಾದೀನಮ್ಪಿ ಗೇಹದ್ವಾರೇ ಪಾಕವತ್ತಂ ಪಟ್ಠಪೇಸಿ. ಸೋ ಅಪರಭಾಗೇ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಆವಾಸದಾನೇ ಆನಿಸಂಸಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಇಸಿಪತನೇ ಮಹಾವಿಹಾರೇ ಚತೂಹಿ ಗಬ್ಭೇಹಿ ಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ ಚತುಸಾಲಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಮಞ್ಚಪೀಠಾದೀನಿ ಅತ್ಥರಾಪೇತ್ವಾ ತಂ ಆವಾಸಂ ನಿಯ್ಯಾದೇನ್ತೋ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ದಕ್ಖಿಣೋದಕಂ ಅದಾಸಿ. ಸತ್ಥು ಹತ್ಥೇ ದಕ್ಖಿಣೋದಕಪತಿಟ್ಠಾನೇನ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ತಾವತಿಂಸದೇವಲೋಕೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾಸು ದ್ವಾದಸಯೋಜನಿಕೋ ಉದ್ಧಂ ಯೋಜನಸತುಬ್ಬೇಧೋ ಸತ್ತರತನಮಯೋ ನಾರೀಗಣಸಮ್ಪನ್ನೋ ದಿಬ್ಬಪಾಸಾದೋ ಉಗ್ಗಚ್ಛಿ.

ಅಥೇಕದಿವಸೇ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರೋ ದೇವಚಾರಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ ಠಿತೋ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಆಗತೇ ದೇವಪುತ್ತೇ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕಸ್ಸೇಸೋ ಅಚ್ಛರಾಗಣಪರಿವುತೋ ದಿಬ್ಬಪಾಸಾದೋ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’’ತಿ. ಅಥಸ್ಸ ದೇವಪುತ್ತಾ ವಿಮಾನಸಾಮಿಕಂ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತಾ ಆಹಂಸು – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಯೇನ ನನ್ದಿಯೇನ ನಾಮ ಗಹಪತಿಪುತ್ತೇನ ಇಸಿಪತನೇ ¶ ಸತ್ಥು ವಿಹಾರಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ದಿನ್ನೋ, ತಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಏತಂ ವಿಮಾನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತ’’ನ್ತಿ ¶ . ಅಚ್ಛರಾಸಙ್ಘೋಪಿ ನಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಾಸಾದತೋ ಓರೋಹಿತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಯಂ ‘ನನ್ದಿಯಸ್ಸ ಪರಿಚಾರಿಕಾ ಭವಿಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ಇಧ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ, ತಂ ಪನ ಅಪಸ್ಸನ್ತೀ ಅತಿವಿಯ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಮ್ಹಾ, ಮತ್ತಿಕಪಾತಿಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಗಹಣಂ ವಿಯ ಮನುಸ್ಸಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಜಹಿತ್ವಾ ದಿಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಗಹಣಂ, ಇಧಾಗಮನತ್ಥಾಯ ನಂ ವದೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ. ಥೇರೋ ತತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ ಠಿತಾನಂಯೇವ ಕತಕಲ್ಯಾಣಾನಂ ದಿಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನ, ನನು ತೇ ದೇವಲೋಕೇ ನನ್ದಿಯಸ್ಸ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ದಿಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿ ಸಾಮಂ ದಿಟ್ಠಾ, ಕಸ್ಮಾ ಮಂ ಪುಚ್ಛಸೀ’’ತಿ. ‘‘ಏವಂ, ಭನ್ತೇ, ನಿಬ್ಬತ್ತತೀ’’ತಿ.

ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಂ ಕಿಂ ನಾಮೇತಂ ಕಥೇಸಿ. ಯಥಾ ಹಿ ಚಿರಪ್ಪವುಟ್ಠಂ ಪುತ್ತಂ ವಾ ಭಾತರಂ ವಾ ವಿಪ್ಪವಾಸತೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ಗಾಮದ್ವಾರೇ ಠಿತೋ ಕೋಚಿದೇವ ¶ ದಿಸ್ವಾ ವೇಗೇನ ಗೇಹಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘ಅಸುಕೋ ನಾಮ ಆಗತೋ’ತಿ ಆರೋಚೇಯ್ಯ, ಅಥಸ್ಸ ಞಾತಕಾ ಹಟ್ಠಪಹಟ್ಠಾ ವೇಗೇನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ‘ಆಗತೋಸಿ, ತಾತ, ಅರೋಗೋಸಿ, ತಾತಾ’ತಿ ತಂ ಅಭಿನನ್ದೇಯ್ಯುಂ, ಏವಮೇವ ಇಧ ಕತಕಲ್ಯಾಣಂ ಇತ್ಥಿಂ ವಾ ಪುರಿಸಂ ವಾ ಇಮಂ ಲೋಕಂ ಜಹಿತ್ವಾ ಪರಲೋಕಂ ಗತಂ ದಸವಿಧಂ ದಿಬ್ಬಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಆದಾಯ ‘ಅಹಂ ಪುರತೋ ¶ , ಅಹಂ ಪುರತೋ’ತಿ ಪಚ್ಚುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ದೇವತಾ ಅಭಿನನ್ದನ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

‘‘ಚಿರಪ್ಪವಾಸಿಂ ಪುರಿಸಂ, ದೂರತೋ ಸೋತ್ಥಿಮಾಗತಂ;

ಞಾತಿಮಿತ್ತಾ ಸುಹಜ್ಜಾ ಚ, ಅಭಿನನ್ದನ್ತಿ ಆಗತಂ.

‘‘ತಥೇವ ಕತಪುಞ್ಞಮ್ಪಿ, ಅಸ್ಮಾ ಲೋಕಾ ಪರಂ ಗತಂ;

ಪುಞ್ಞಾನಿ ಪಟಿಗಣ್ಹನ್ತಿ, ಪಿಯಂ ಞಾತೀವ ಆಗತ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಚಿರಪ್ಪವಾಸಿನ್ತಿ ಚಿರಪ್ಪವುಟ್ಠಂ. ದೂರತೋ ಸೋತ್ಥಿಮಾಗತನ್ತಿ ವಣಿಜ್ಜಂ ವಾ ರಾಜಪೋರಿಸಂ ವಾ ಕತ್ವಾ ಲದ್ಧಲಾಭಂ ನಿಪ್ಫನ್ನಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಪದ್ದವೇನ ದೂರಟ್ಠಾನತೋ ಆಗತಂ. ಞಾತಿಮಿತ್ತಾ ಸುಹಜ್ಜಾ ಚಾತಿ ಕುಲಸಮ್ಬನ್ಧವಸೇನ ಞಾತೀ ಚ ಸನ್ದಿಟ್ಠಾದಿಭಾವೇನ ಮಿತ್ತಾ ಚ ಸುಹದಯಭಾವೇನ ಸುಹಜ್ಜಾ ಚ. ಅಭಿನನ್ದನ್ತಿ ಆಗತನ್ತಿ ನಂ ದಿಸ್ವಾ ಆಗತನ್ತಿ ವಚನಮತ್ತೇನ ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಕರಣಮತ್ತೇನ ವಾ ಗೇಹಸಮ್ಪತ್ತಂ ಪನ ನಾನಪ್ಪಕಾರಪಣ್ಣಾಕಾರಾಭಿಹರಣವಸೇನ ಅಭಿನನ್ದನ್ತಿ. ತಥೇವಾತಿ ತೇನೇವಾಕಾರೇನ ಕತಪುಞ್ಞಮ್ಪಿ ಪುಗ್ಗಲಂ ಇಮಸ್ಮಾ ಲೋಕಾ ಪರಲೋಕಂ ಗತಂ ದಿಬ್ಬಂ ಆಯುವಣ್ಣಸುಖಯಸಆಧಿಪತೇಯ್ಯಂ, ದಿಬ್ಬಂ ರೂಪಸದ್ದಗನ್ಧರಸಫೋಟ್ಠಬ್ಬನ್ತಿ ಇಮಂ ದಸವಿಧಂ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಆದಾಯ ಮಾತಾಪಿತುಟ್ಠಾನೇ ಠಿತಾನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಅಭಿನನ್ದನ್ತಾನಿ ¶ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಿ. ಪಿಯಂ ಞಾತೀವಾತಿ ಇಧಲೋಕೇ ಪಿಯಞಾತಕಂ ಆಗತಂ ಸೇಸಞಾತಕಾ ವಿಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ¶ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಕೋಧಂ ¶ ¶ ¶ ಜಹೇತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ನಿಗ್ರೋಧಾರಾಮೇ ವಿಹರನ್ತೋ ರೋಹಿನಿಂ ನಾಮ ಖತ್ತಿಯಕಞ್ಞಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಿರ ಸಮಯೇ ಆಯಸ್ಮಾ ಅನುರುದ್ಧೋ ಪಞ್ಚಸತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕಪಿಲವತ್ಥುಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಞಾತಕಾ ‘‘ಥೇರೋ ಆಗತೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಂಸು ಠಪೇತ್ವಾ ರೋಹಿನಿಂ ನಾಮ ಥೇರಸ್ಸ ಭಗಿನಿಂ. ಥೇರೋ ಞಾತಕೇ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ಕಹಂ, ರೋಹಿನೀ’’ತಿ? ‘‘ಗೇಹೇ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಇಧ ನಾಗತಾ’’ತಿ? ‘‘ಸರೀರೇ ತಸ್ಸಾ ಛವಿರೋಗೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋತಿ ಲಜ್ಜಾಯ ನಾಗತಾ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ಥೇರೋ ‘‘ಪಕ್ಕೋಸಥ ನ’’ನ್ತಿ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಪಟಕಞ್ಚುಕಂ ಪಟಿಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಆಗತಂ ಏವಮಾಹ – ‘‘ರೋಹಿನಿ, ಕಸ್ಮಾ ನಾಗತಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಸರೀರೇ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಛವಿರೋಗೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ತಸ್ಮಾ ಲಜ್ಜಾಯ ನಾಗತಾಮ್ಹೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತೇ ಪುಞ್ಞಂ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ? ‘‘ಕಿಂ ಕರೋಮಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಆಸನಸಾಲಂ ಕಾರೇಹೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ¶ ಗಹೇತ್ವಾ’’ತಿ? ‘‘ಕಿಂ ತೇ ಪಸಾಧನಭಣ್ಡಕಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ? ‘‘ಅತ್ಥಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಮೂಲ’’ನ್ತಿ? ‘‘ದಸಸಹಸ್ಸಮೂಲಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ತಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಆಸನಸಾಲಂ ಕಾರೇಹೀ’’ತಿ. ‘‘ಕೋ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಕಾರೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ? ಥೇರೋ ಸಮೀಪೇ ಠಿತಞಾತಕೇ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಭಾರೋ ಹೋತೂ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ಇಧೇವ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಏತಿಸ್ಸಾ ದಬ್ಬಸಮ್ಭಾರೇ ಆಹರಥಾ’’ತಿ. ತೇ ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಆಹರಿಂಸು.

ಥೇರೋ ಆಸನಸಾಲಂ ಸಂವಿದಹನ್ತೋ ರೋಹಿನಿಂ ಆಹ – ‘‘ದ್ವಿಭೂಮಿಕಂ ಆಸನಸಾಲಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಉಪರಿ ಪದರಾನಂ ದಿನ್ನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಹೇಟ್ಠಾಸಾಲಂ ನಿಬದ್ಧಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ಆಸನಾನಿ ಪಞ್ಞಾಪೇಹಿ, ನಿಬದ್ಧಂ ಪಾನೀಯಘಟೇ ಉಪಟ್ಠಾಪೇಹೀ’’ತಿ. ಸಾ ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಪಸಾಧನಭಣ್ಡಕಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ದ್ವಿಭೂಮಿಕಆಸನಸಾಲಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಉಪರಿ ಪದರಾನಂ ದಿನ್ನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಹೇಟ್ಠಾಸಾಲಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜನಾದೀನಿ ಅಕಾಸಿ. ನಿಬದ್ಧಂ ಭಿಕ್ಖೂ ನಿಸೀದನ್ತಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ಆಸನಸಾಲಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜನ್ತಿಯಾವ ಛವಿರೋಗೋ ಮಿಲಾಯಿ. ಸಾ ಆಸನಸಾಲಾಯ ನಿಟ್ಠಿತಾಯ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಆಸನಸಾಲಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ¶ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ¶ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪಣೀತಂ ಖಾದನೀಯಂ ಭೋಜನೀಯಂ ಅದಾಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚೋ ‘‘ಕಸ್ಸೇತಂ ದಾನ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಭಗಿನಿಯಾ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ರೋಹಿನಿಯಾ’’ತಿ. ‘‘ಸಾ ಪನ ಕಹ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಗೇಹೇ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಪಕ್ಕೋಸಥ ನ’’ನ್ತಿ? ಸಾ ಆಗನ್ತುಂ ನ ಇಚ್ಛಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ಅನಿಚ್ಛಮಾನಮ್ಪಿ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇಸಿಯೇವ. ಆಗನ್ತ್ವಾ ಚ ಪನ ವನ್ದಿತ್ವಾ ¶ ನಿಸಿನ್ನಂ ಆಹ – ‘‘ರೋಹಿನಿ, ಕಸ್ಮಾ ನಾಗಮಿತ್ಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಸರೀರೇ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಛವಿರೋಗೋ ಅತ್ಥಿ, ತೇನ ಲಜ್ಜಮಾನಾ ನಾಗತಾಮ್ಹೀ’’ತಿ. ‘‘ಜಾನಾಸಿ ಪನ ಕಿಂ ತೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ಏಸ ಉಪ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ? ‘‘ನ ಜಾನಾಮಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ತವ ಕೋಧಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಏಸೋ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಕತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ತೇನ ಹಿ ಸುಣಾಹೀ’’ತಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ಸತ್ಥಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿರಞ್ಞೋ ಅಗ್ಗಮಹೇಸೀ ಏಕಿಸ್ಸಾ ರಞ್ಞೋ ನಾಟಕಿತ್ಥಿಯಾ ಆಘಾತಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ‘‘ದುಕ್ಖಮಸ್ಸಾ ಉಪ್ಪಾದೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಮಹಾಕಚ್ಛುಫಲಾನಿ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ತಂ ನಾಟಕಿತ್ಥಿಂ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಯಥಾ ಸಾ ನ ಜಾನಾತಿ, ಏವಮಸ್ಸಾ ಸಯನೇ ಚೇವ ಪಾವಾರಕೋಜವಾದೀನಞ್ಚ ಅನ್ತರೇಸು ಕಚ್ಛುಚುಣ್ಣಾನಿ ಠಪಾಪೇಸಿ, ಕೇಳಿಂ ಕುರುಮಾನಾ ವಿಯ ತಸ್ಸಾ ಸರೀರೇಪಿ ಓಕಿರಿ. ತಂ ಖಣಂಯೇವ ತಸ್ಸಾ ಸರೀರಂ ಉಪ್ಪಕ್ಕುಪ್ಪಕ್ಕಂ ಗಣ್ಡಾಗಣ್ಡಜಾತಂ ಅಹೋಸಿ. ಸಾ ಕಣ್ಡುವನ್ತೀ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಯನೇ ನಿಪಜ್ಜಿ, ತತ್ರಾಪಿಸ್ಸಾ ಕಚ್ಛುಚುಣ್ಣೇಹಿ ಖಾದಿಯಮಾನಾಯ ಖರತರಾ ವೇದನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ. ತದಾ ಅಗ್ಗಮಹೇಸೀ ರೋಹಿನೀ ಅಹೋಸೀತಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಅತೀತಂ ಆಹರಿತ್ವಾ, ‘‘ರೋಹಿನಿ, ತದಾ ತಯಾವೇತಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತಂ. ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೋಪಿ ಹಿ ಕೋಧೋ ವಾ ಇಸ್ಸಾ ವಾ ಕಾತುಂ ನ ಯುತ್ತರೂಪೋ ಏವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

ಅಕಿಞ್ಚನಂ ನಾನುಪತನ್ತಿ ದುಕ್ಖಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ಕೋಧನ್ತಿ ಸಬ್ಬಾಕಾರಮ್ಪಿ ಕೋಧಂ ನವವಿಧಮ್ಪಿ ಮಾನಂ ಜಹೇಯ್ಯ. ಸಂಯೋಜನನ್ತಿ ಕಾಮರಾಗಸಂಯೋಜನಾದಿಕಂ ದಸವಿಧಮ್ಪಿ ಸಬ್ಬಸಂಯೋಜನಂ ಅತಿಕ್ಕಮೇಯ್ಯ. ಅಸಜ್ಜಮಾನನ್ತಿ ಅಲಗ್ಗಮಾನಂ. ಯೋ ಹಿ ‘‘ಮಮ ರೂಪಂ ಮಮ ವೇದನಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ನಾಮರೂಪಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ಭಿಜ್ಜಮಾನೇ ಸೋಚತಿ ವಿಹಞ್ಞತಿ ¶ , ಅಯಂ ನಾಮರೂಪಸ್ಮಿಂ ಸಜ್ಜತಿ ನಾಮ. ಏವಂ ಅಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಅವಿಹಞ್ಞನ್ತೋ ನ ಸಜ್ಜತಿ ನಾಮ. ತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಏವಂ ಅಸಜ್ಜಮಾನಂ ರಾಗಾದೀನಂ ಅಭಾವೇನ ಅಕಿಞ್ಚನಂ ¶ ದುಕ್ಖಾ ನಾಮ ನಾನುಪತನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ. ರೋಹಿನೀಪಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಾ, ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವಸ್ಸಾ ಸರೀರಂ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ಅಹೋಸಿ.

ಸಾ ತತೋ ಚುತಾ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ಚತುನ್ನಂ ದೇವಪುತ್ತಾನಂ ಸೀಮನ್ತರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಪಾಸಾದಿಕಾ ರೂಪಸೋಭಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಾ ಅಹೋಸಿ. ಚತ್ತಾರೋಪಿ ದೇವಪುತ್ತಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಸಿನೇಹಾ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಮಮ ಸೀಮಾಯ ಅನ್ತೋ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ, ಮಮ ಸೀಮಾಯ ಅನ್ತೋ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ’’ತಿ ವಿವದನ್ತಾ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ದೇವರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ದೇವ, ಇಮಂ ನೋ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅಡ್ಡೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ತಂ ವಿನಿಚ್ಛಿನಾಥಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ಸಕ್ಕೋಪಿ ತಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾವ ಉಪ್ಪನ್ನಸಿನೇಹೋ ಹುತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಇಮಾಯ ವೋ ದಿಟ್ಠಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಕಥಂ ಚಿತ್ತಾನಿ ಉಪ್ಪನ್ನಾನೀ’’ತಿ. ಅಥೇಕೋ ಆಹ – ‘‘ಮಮ ತಾವ ಉಪ್ಪನ್ನಚಿತ್ತಂ ಸಙ್ಗಾಮಭೇರಿ ವಿಯ ಸನ್ನಿಸೀದಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖೀ’’ತಿ. ದುತಿಯೋ ‘‘ಮಮ ಚಿತ್ತಂ ಪಬ್ಬತನದೀ ವಿಯ ಸೀಘಂ ಪವತ್ತತಿಯೇವಾ’’ತಿ ¶ . ತತಿಯೋ ‘‘ಮಮ ಇಮಿಸ್ಸಾ ದಿಟ್ಠಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಕಕ್ಕಟಸ್ಸ ವಿಯ ಅಕ್ಖೀನಿ ನಿಕ್ಖಮಿಂಸೂ’’ತಿ. ಚತುತ್ಥೋ ‘‘ಮಮ ಚಿತ್ತಂ ಚೇತಿಯೇ ಉಸ್ಸಾಪಿತಧಜೋ ವಿಯ ನಿಚ್ಚಲಂ ಠಾತುಂ ನಾಸಕ್ಖೀ’’ತಿ. ಅಥ ನೇ ಸಕ್ಕೋ ಆಹ – ‘‘ತಾತಾ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ತಾವ ಚಿತ್ತಾನಿ ಪಸಯ್ಹರೂಪಾನಿ, ಅಹಂ ಪನ ಇಮಂ ಲಭನ್ತೋ ಜೀವಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅಲಭನ್ತಸ್ಸ ಮೇ ಮರಣಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ದೇವಪುತ್ತಾ, ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಮರಣೇನ ಅತ್ಥೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ತಂ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು. ಸಾ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಪಿಯಾ ಅಹೋಸಿ ಮನಾಪಾ. ‘‘ಅಸುಕಕೀಳಂ ನಾಮ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಸಕ್ಕೋ ತಸ್ಸಾ ವಚನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖೀತಿ.

ರೋಹಿನೀಖತ್ತಿಯಕಞ್ಞಾವತ್ಥು ಪಠಮಂ.

ಯೋ ವೇ ಉಪ್ಪತಿತನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಅಗ್ಗಾಳವೇ ಚೇತಿಯೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸತ್ಥಾರಾ ¶ ಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸೇನಾಸನೇ ಅನುಞ್ಞಾತೇ ರಾಜಗಹಸೇಟ್ಠಿಆದೀಹಿ ಸೇನಾಸನೇಸು ಕರಿಯಮಾನೇಸು ಏಕೋ ಆಳವಿಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಅತ್ತನೋ ಸೇನಾಸನಂ ಕರೋನ್ತೋ ಏಕಂ ಮನಾಪರುಕ್ಖಂ ¶ ದಿಸ್ವಾ ಛಿನ್ದಿತುಂ ಆರಭಿ. ತತ್ಥ ಪನ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ಏಕಾ ತರುಣಪುತ್ತಾ ದೇವತಾ ಪುತ್ತಂ ಅಙ್ಕೇನಾದಾಯ ಠಿತಾ ಯಾಚಿ ‘‘ಮಾ ಮೇ, ಸಾಮಿ, ವಿಮಾನಂ ಛಿನ್ದಿ, ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ ಪುತ್ತಂ ಆದಾಯ ಅನಾವಾಸಾ ವಿಚರಿತು’’ನ್ತಿ. ಸೋ ¶ ‘‘ಅಹಂ ಅಞ್ಞತ್ರ ಈದಿಸಂ ರುಕ್ಖಂ ನ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಸ್ಸಾ ವಚನಂ ನಾದಿಯಿ. ಸಾ ‘‘ಇಮಮ್ಪಿ ತಾವ ದಾರಕಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಓರಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪುತ್ತಂ ರುಕ್ಖಸಾಖಾಯ ಠಪೇಸಿ. ಸೋಪಿ ಭಿಕ್ಖು ಉಕ್ಖಿಪಿತಂ ಫರಸುಂ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ದಾರಕಸ್ಸ ಬಾಹುಂ ಛಿನ್ದಿ, ದೇವತಾ ಉಪ್ಪನ್ನಬಲವಕೋಧಾ ‘‘ಪಹರಿತ್ವಾ ನಂ ಮಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಉಭೋ ಹತ್ಥೇ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಏವಂ ತಾವ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಸೀಲವಾ. ಸಚಾಹಂ ಇಮಂ ಮಾರೇಸ್ಸಾಮಿ, ನಿರಯಗಾಮಿನೀ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ. ಸೇಸದೇವತಾಪಿ ಅತ್ತನೋ ರುಕ್ಖಂ ಛಿನ್ದನ್ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ದಿಸ್ವಾ ‘ಅಸುಕದೇವತಾಯ ಏವಂ ನಾಮ ಮಾರಿತೋ ಭಿಕ್ಖೂ’ತಿ ಮಂ ಪಮಾಣಂ ಕತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಮಾರೇಸ್ಸನ್ತಿ. ಅಯಞ್ಚ ಸಸಾಮಿಕೋ ಭಿಕ್ಖು, ಸಾಮಿಕಸ್ಸೇವ ನಂ ಕಥೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಉಕ್ಖಿತ್ತಹತ್ಥೇ ಅಪನೇತ್ವಾ ರೋದಮಾನಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಕಿಂ ದೇವತೇ’’ತಿ ಆಹ. ಸಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಮೇ ಸಾವಕೇನ ಇದಂ ನಾಮ ಕತಂ, ಅಹಮ್ಪಿ ನಂ ಮಾರೇತುಕಾಮಾ ಹುತ್ವಾ ಇದಂ ನಾಮ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಅಮಾರೇತ್ವಾವ ಇಧಾಗತಾ’’ತಿ ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಆರೋಚೇಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ತಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಸಾಧು, ¶ ಸಾಧು ದೇವತೇ, ಸಾಧು ತೇ ಕತಂ ಏವಂ ಉಗ್ಗತಂ ಕೋಪಂ ಭನ್ತಂ ರಥಂ ವಿಯ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಮಾನಾಯಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಯೋ ವೇ ಉಪ್ಪತಿತಂ ಕೋಧಂ, ರಥಂ ಭನ್ತಂವ ವಾರಯೇ;

ತಮಹಂ ಸಾರಥಿಂ ಬ್ರೂಮಿ, ರಸ್ಮಿಗ್ಗಾಹೋ ಇತರೋ ಜನೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಉಪ್ಪತಿತನ್ತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಂ. ರಥಂ ಭನ್ತಂ ವಾತಿ ಯಥಾ ನಾಮ ಛೇಕೋ ಸಾರಥಿ ಅತಿವೇಗೇನ ಧಾವನ್ತಂ ರಥಂ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಯಥಿಚ್ಛಕಂ ಠಪೇತಿ, ಏವಂ ಯೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಕೋಧಂ ವಾರಯೇ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಿತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ. ತಮಹನ್ತಿ ತಂ ಅಹಂ ಸಾರಥಿಂ ಬ್ರೂಮಿ. ಇತರೋ ಜನೋತಿ ಇತರೋ ಪನ ರಾಜಉಪರಾಜಾದೀನಂ ರಥಸಾರಥಿಜನೋ ರಸ್ಮಿಗ್ಗಾಹೋ ನಾಮ ಹೋತಿ, ನ ಉತ್ತಮಸಾರಥೀತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ¶ ದೇವತಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ, ಸಮ್ಪತ್ತಪರಿಸಾಯಪಿ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

ದೇವತಾ ಪನ ಸೋತಾಪನ್ನಾ ಹುತ್ವಾಪಿ ರೋದಮಾನಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಕಿಂ ದೇವತೇ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ವಿಮಾನಂ ಮೇ ನಟ್ಠಂ, ಇದಾನಿ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಅಲಂ ದೇವತೇ, ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿ, ಅಹಂ ತೇ ವಿಮಾನಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಜೇತವನೇ ಗನ್ಧಕುಟಿಸಮೀಪೇ ಪುರಿಮದಿವಸೇ ಚುತದೇವತಂ ಏಕಂ ರುಕ್ಖಂ ಅಪದಿಸನ್ತೋ ‘‘ಅಮುಕಸ್ಮಿಂ ಓಕಾಸೇ ರುಕ್ಖೋ ವಿವಿತ್ತೋ, ತತ್ಥ ಉಪಗಚ್ಛಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸಾ ತತ್ಥ ¶ ಉಪಗಞ್ಛಿ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ‘‘ಬುದ್ಧದತ್ತಿಯಂ ಇಮಿಸ್ಸಾ ವಿಮಾನ’’ನ್ತಿ ಮಹೇಸಕ್ಖದೇವತಾಪಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ¶ ತಂ ಚಾಲೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ತಂ ಅತ್ಥುಪ್ಪತ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಭೂತಗಾಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞಾಪೇಸೀತಿ.

ಅಕ್ಕೋಧೇನ ಜಿನೇ ಕೋಧನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಉತ್ತರಾಯ ಗೇಹೇ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚೋ ಉತ್ತರಂ ಉಪಾಸಿಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ತತ್ರಾಯಮನುಪುಬ್ಬೀ ಕಥಾ – ರಾಜಗಹೇ ಕಿರ ಸುಮನಸೇಟ್ಠಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪುಣ್ಣೋ ನಾಮ ದಲಿದ್ದೋ ಭತಿಂ ಕತ್ವಾ ಜೀವತಿ. ತಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಚ ಉತ್ತರಾ ನಾಮ ಧೀತಾ ಚಾತಿ ದ್ವೇಯೇವ ಗೇಹಮಾನುಸಕಾ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ‘‘ಸತ್ತಾಹಂ ನಕ್ಖತ್ತಂ ಕೀಳಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ರಾಜಗಹೇ ಘೋಸನಂ ಕರಿಂಸು. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸುಮನಸೇಟ್ಠಿ ಪಾತೋವ ಆಗತಂ ಪುಣ್ಣಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ತಾತ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪರಿಜನೋ ನಕ್ಖತ್ತಂ ಕೀಳಿತುಕಾಮೋ, ತ್ವಂ ಕಿಂ ನಕ್ಖತ್ತಂ ಕೀಳಿಸ್ಸಸಿ, ಉದಾಹು ಭತಿಂ ಕರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಸಾಮಿ, ನಕ್ಖತ್ತಂ ನಾಮ ಸಧನಾನಂ ಹೋತಿ, ಮಮ ಪನ ಗೇಹೇ ಸ್ವಾತನಾಯ ಯಾಗುತಣ್ಡುಲಮ್ಪಿ ನತ್ಥಿ, ಕಿಂ ಮೇ ನಕ್ಖತ್ತೇನ, ಗೋಣೇ ಲಭನ್ತೋ ಕಸಿತುಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಗೋಣೇ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ಬಲವಗೋಣೇ ಚ ನಙ್ಗಲಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ, ‘‘ಭದ್ದೇ, ನಾಗರಾ ನಕ್ಖತ್ತಂ ಕೀಳನ್ತಿ, ಅಹಂ ದಲಿದ್ದತಾಯ ಭತಿಂ ಕಾತುಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ತಾವ ಅಜ್ಜ ದ್ವಿಗುಣಂ ¶ ನಿವಾಪಂ ಪಚಿತ್ವಾ ಭತ್ತಂ ಆಹರೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ಭರಿಯಂ ವತ್ವಾ ಖೇತ್ತಂ ಅಗಮಾಸಿ.

ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋಪಿ ¶ ಸತ್ತಾಹಂ ನಿರೋಧಸಮಾಪನ್ನೋ ತಂ ದಿವಸಂ ವುಟ್ಠಾಯ ‘‘ಕಸ್ಸ ನು ಖೋ ಅಜ್ಜ ಮಯಾ ಸಙ್ಗಹಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಪುಣ್ಣಂ ಅತ್ತನೋ ಞಾಣಜಾಲಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಪವಿಟ್ಠಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸದ್ಧೋ ನು ಖೋ ಏಸ, ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ ವಾ ಮೇ ಸಙ್ಗಹಂ ಕಾತು’’ನ್ತಿ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ತಸ್ಸ ಸದ್ಧಭಾವಞ್ಚ ಸಙ್ಗಹಂ ಕಾತುಂ ಸಮತ್ಥಭಾವಞ್ಚ ತಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಚಸ್ಸ ಮಹಾಸಮ್ಪತ್ತಿಪಟಿಲಾಭಞ್ಚ ಞತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ತಸ್ಸ ಕಸನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಆವಾಟತೀರೇ ಏಕಂ ಗುಮ್ಬಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ.

ಪುಣ್ಣೋ ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾವ ಕಸಿಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ಥೇರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ದನ್ತಕಟ್ಠೇನ ಅತ್ಥೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ದನ್ತಕಟ್ಠಂ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕತ್ವಾ ಅದಾಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಥೇರೋ ಪತ್ತಞ್ಚ ಪರಿಸ್ಸಾವನಞ್ಚ ನೀಹರಿತ್ವಾ ¶ ಅದಾಸಿ. ಸೋ ‘‘ಪಾನೀಯೇನ ಅತ್ಥೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತಂ ಆದಾಯ ಪಾನೀಯಂ ಪರಿಸ್ಸಾವೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ. ಥೇರೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಪರೇಸಂ ಪಚ್ಛಿಮಗೇಹೇ ವಸತಿ. ಸಚಸ್ಸ ಗೇಹದ್ವಾರಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ಇಮಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಮಂ ದಟ್ಠುಂ ನ ಲಭಿಸ್ಸತಿ. ಯಾವಸ್ಸಾ ಭತ್ತಂ ಆದಾಯ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜತಿ, ತಾವ ಇಧೇವ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ತತ್ಥೇವ ಥೋಕಂ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಮಗ್ಗಾರುಳ್ಹಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಅನ್ತೋನಗರಾಭಿಮುಖೋ ಪಾಯಾಸಿ.

ಸಾ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಪ್ಪೇಕದಾಹಂ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೇ ಸತಿ ¶ ಅಯ್ಯಂ ನ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ಅಪ್ಪೇಕದಾ ಮೇ ಅಯ್ಯಂ ಪಸ್ಸನ್ತಿಯಾ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೋ ನ ಹೋತಿ. ಅಜ್ಜ ಪನ ಮೇ ಅಯ್ಯೋ ಚ ದಿಟ್ಠೋ, ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೋ ಚಾಯಂ ಅತ್ಥಿ, ಕರಿಸ್ಸತಿ ನು ಖೋ ಮೇ ಸಙ್ಗಹ’’ನ್ತಿ. ಸಾ ಭತ್ತಭಾಜನಂ ಓರೋಪೇತ್ವಾ ಥೇರಂ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇದಂ ಲೂಖಂ ವಾ ಪಣೀತಂ ವಾತಿ ಅಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ದಾಸಸ್ಸ ವೋ ಸಙ್ಗಹಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಥೇರೋ ಪತ್ತಂ ಉಪನಾಮೇತ್ವಾ ತಾಯ ಏಕೇನ ಹತ್ಥೇನ ಭಾಜನಂ ಧಾರೇತ್ವಾ ಏಕೇನ ಹತ್ಥೇನ ತತೋ ಭತ್ತಂ ದದಮಾನಾಯ ಉಪಡ್ಢಭತ್ತೇ ದಿನ್ನೇ ‘‘ಅಲ’’ನ್ತಿ ಹತ್ಥೇನ ಪತ್ತಂ ಪಿದಹಿ. ಸಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಏಕೋವ ಪಟಿವಿಸೋ, ನ ಸಕ್ಕಾ ದ್ವಿಧಾ ಕಾತುಂ. ತುಮ್ಹಾಕಂ ದಾಸಸ್ಸ ಇಧಲೋಕಸಙ್ಗಹಂ ಅಕತ್ವಾ ಪರಲೋಕಸಙ್ಗಹಂ ಕರೋಥ, ನಿರವಸೇಸಮೇವ ದಾತುಕಾಮಮ್ಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸಬ್ಬಮೇವ ಥೇರಸ್ಸ ಪತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇಹಿ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸ್ಸೇವ ಭಾಗೀ ಅಸ್ಸ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಅಕಾಸಿ. ಥೇರೋ ‘‘ಏವಂ ಹೋತೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಠಿತಕೋವ ಅನುಮೋದನಂ ಕರಿತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಉದಕಫಾಸುಕಟ್ಠಾನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಮಕಾಸಿ. ಸಾಪಿ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ತಣ್ಡುಲೇ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ಭತ್ತಂ ಪಚಿ. ಪುಣ್ಣೋಪಿ ಅಡ್ಢಕರೀಸಮತ್ತಟ್ಠಾನಂ ಕಸಿತ್ವಾ ಜಿಘಚ್ಛಂ ಸಹಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಗೋಣೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಏಕರುಕ್ಖಚ್ಛಾಯಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಮಗ್ಗಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ನಿಸೀದಿ.

ಅಥಸ್ಸ ¶ ಭರಿಯಾ ಭತ್ತಂ ಆದಾಯ ಗಚ್ಛಮಾನಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾವ ‘‘ಏಸ ಜಿಘಚ್ಛಾಯ ಪೀಳಿತೋ ಮಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ನಿಸಿನ್ನೋ. ಸಚೇ ಮಂ ¶ ‘ಅತಿವಿಯ ಜೇ ಚಿರಾಯೀ’ತಿ ತಜ್ಜೇತ್ವಾ ಪತೋದಲಟ್ಠಿಯಾ ಮಂ ಪಹರಿಸ್ಸತಿ, ಮಯಾ ಕತಕಮ್ಮಂ ನಿರತ್ಥಕಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ಪಟಿಕಚ್ಚೇವಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಸಾಮಿ, ಅಜ್ಜೇಕದಿವಸಂ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇಹಿ, ಮಾ ಮಯಾ ಕತಕಮ್ಮಂ ನಿರತ್ಥಕಂ ಕರಿ. ಅಹಞ್ಹಿ ಪಾತೋವ ತೇ ಭತ್ತಂ ಆಹರನ್ತೀ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ತವ ಭತ್ತಂ ತಸ್ಸ ದತ್ವಾ ಪುನ ಗನ್ತ್ವಾ ಭತ್ತಂ ಪಚಿತ್ವಾ ಆಗತಾ, ಪಸಾದೇಹಿ, ಸಾಮಿ, ಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿ. ಸೋ ‘‘ಕಿಂ ವದೇಸಿ, ಭದ್ದೇ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪುನ ತಮತ್ಥಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಭದ್ದೇ, ಸಾಧು ವತ ತೇ ಕತಂ ಮಮ ಭತ್ತಂ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ದದಮಾನಾಯ, ಮಯಾಪಿಸ್ಸ ಅಜ್ಜ ಪಾತೋವ ದನ್ತಕಟ್ಠಞ್ಚ ಮುಖೋದಕಞ್ಚ ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿ ಪಸನ್ನಮಾನಸೋ ತಂ ವಚನಂ ಅಭಿನನ್ದಿತ್ವಾ ಉಸ್ಸುರೇ ಲದ್ಧಭತ್ತತಾಯ ಕಿಲನ್ತಕಾಯೋ ತಸ್ಸಾ ಅಙ್ಕೇ ಸೀಸಂ ಕತ್ವಾ ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕಮಿ.

ಅಥಸ್ಸ ¶ ಪಾತೋವ ಕಸಿತಟ್ಠಾನಂ ಪಂಸುಚುಣ್ಣಂ ಉಪಾದಾಯ ಸಬ್ಬಂ ರತ್ತಸುವಣ್ಣಂ ಕಣಿಕಾರಪುಪ್ಫರಾಸಿ ವಿಯ ಸೋಭಮಾನಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಸೋ ಪಬುದ್ಧೋ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಭರಿಯಂ ಆಹ – ‘‘ಭದ್ದೇ, ಏತಂ ಕಸಿತಟ್ಠಾನಂ ಸಬ್ಬಂ ಮಮ ಸುವಣ್ಣಂ ಹುತ್ವಾ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಮೇ ಅತಿಉಸ್ಸುರೇ ಲದ್ಧಭತ್ತತಾಯ ಅಕ್ಖೀನಿ ಭಮನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಮಿ, ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ಏವಮೇವ ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿ. ಸೋ ಉಟ್ಠಾಯ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಪಿಣ್ಡಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಙ್ಗಲಸೀಸೇ ಪಹರಿತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ¶ ‘‘ಅಹೋ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿಸ್ಸ ಮೇ ದಿನ್ನದಾನೇನ ಅಜ್ಜೇವ ವಿಪಾಕೋ ದಸ್ಸಿತೋ, ನ ಖೋ ಪನ ಸಕ್ಕಾ ಏತ್ತಕಂ ಧನಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತು’’ನ್ತಿ ಭರಿಯಾಯ ಆಭತಂ ಭತ್ತಪಾತಿಂ ಸುವಣ್ಣಸ್ಸ ಪೂರೇತ್ವಾ ರಾಜಕುಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞಾ ಕತೋಕಾಸೋ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ತಾತಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ದೇವ, ಅಜ್ಜ ಮಯಾ ಕಸಿತಟ್ಠಾನಂ ಸಬ್ಬಂ ಸುವಣ್ಣಭರಿತಮೇವ ಹುತ್ವಾ ಠಿತಂ, ಇದಂ ಸುವಣ್ಣಂ ಆಹರಾಪೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ‘‘ಕೋಸಿ ತ್ವ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಪುಣ್ಣೋ ನಾಮ ಅಹ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತೇ ಅಜ್ಜ ಕತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿಸ್ಸ ಮೇ ಅಜ್ಜ ಪಾತೋವ ದನ್ತಕಟ್ಠಞ್ಚ ಮುಖೋದಕಞ್ಚ ದಿನ್ನಂ, ಭರಿಯಾಯಪಿ ಮೇ ಮಯ್ಹಂ ಆಹರಣಭತ್ತಂ ತಸ್ಸೇವ ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿ.

ತಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾ ‘‘ಅಜ್ಜೇವ ಕಿರ, ಭೋ, ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿಸ್ಸ ದಿನ್ನದಾನೇನ ವಿಪಾಕೋ ದಸ್ಸಿತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ತಾತ, ಕಿಂ ಕರೋಮೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಬಹೂನಿ ಸಕಟಸಹಸ್ಸಾನಿ ಪಹಿಣಿತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಂ ಆಹರಾಪೇಥಾ’’ತಿ. ರಾಜಾ ಸಕಟಾನಿ ಪಹಿಣಿ. ರಾಜಪುರಿಸೇಸು ‘‘ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಕ’’ನ್ತಿ ಗಣ್ಹನ್ತೇಸು ಗಹಿತಗಹಿತಂ ಮತ್ತಿಕಾವ ಹೋತಿ. ತೇ ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇಹಿ ಕಿನ್ತಿ ¶ ವತ್ವಾ ಗಹಿತ’’ನ್ತಿ. ಪುಟ್ಠಾ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಕ’’ನ್ತಿ ಆಹಂಸು. ನ ಮಯ್ಹಂ, ತಾತಾ, ಸನ್ತಕಂ, ಗಚ್ಛಥ ‘‘ಪುಣ್ಣಸ್ಸ ಸನ್ತಕ’’ನ್ತಿ ¶ ವತ್ವಾ ಗಣ್ಹಥಾತಿ. ತೇ ತಥಾ ಕರಿಂಸು, ಗಹಿತಗಹಿತಂ ಸುವಣ್ಣಮೇವ ಅಹೋಸಿ. ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ರಾಜಙ್ಗಣೇ ರಾಸಿಮಕಂಸು, ಅಸೀತಿಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧೋ ರಾಸಿ ಅಹೋಸಿ. ರಾಜಾ ನಾಗರೇ ಸನ್ನಿಪಾತೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಅತ್ಥಿ ಕಸ್ಸಚಿ ಏತ್ತಕಂ ಸುವಣ್ಣ’’ನ್ತಿ? ‘‘ನತ್ಥಿ, ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನಸ್ಸ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ? ‘‘ಸೇಟ್ಠಿಛತ್ತಂ, ದೇವಾ’’ತಿ. ರಾಜಾ ‘‘ಬಾಹುಧನಸೇಟ್ಠಿ ನಾಮ ಹೋತೂ’’ತಿ ಮಹನ್ತೇನ ಭೋಗೇನ ಸದ್ಧಿಂ ತಸ್ಸ ಸೇಟ್ಠಿಛತ್ತಮದಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸೋ ಆಹ – ‘‘ಮಯಂ, ದೇವ, ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಪರಕುಲೇ ವಸಿಮ್ಹಾ, ವಸನಟ್ಠಾನಂ ನೋ ದೇಥಾ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಪಸ್ಸ, ಏಸ ಗುಮ್ಬೋ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಏತಂ ಹರಾಪೇತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಕಾರೇಹೀ’’ತಿ ಪುರಾಣಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಗೇಹಟ್ಠಾನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿ. ಸೋ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಕತಿಪಾಹೇನೇವ ಗೇಹಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಗೇಹಪ್ಪವೇಸನಮಙ್ಗಲಞ್ಚ ಛತ್ತಮಙ್ಗಲಞ್ಚ ಏಕತೋವ ಕರೋನ್ತೋ ಸತ್ತಾಹಂ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಾನಂ ಅದಾಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಸತ್ಥಾ ಅನುಮೋದನಂ ಕರೋನ್ತೋ ಅನುಪುಬ್ಬಿಂ ಕಥಂ ಕಥೇಸಿ. ಧಮ್ಮಕಥಾವಸಾನೇ ಪುಣ್ಣಸೇಟ್ಠಿ ಚ ಭರಿಯಾ ಚಸ್ಸ ಧೀತಾ ಚ ಉತ್ತರಾತಿ ತಯೋ ಜನಾ ಸೋತಾಪನ್ನಾ ಅಹೇಸುಂ.

ಅಪರಭಾಗೇ ¶ ರಾಜಗಹಸೇಟ್ಠಿ ಪುಣ್ಣಸೇಟ್ಠಿನೋ ಧೀತರಂ ಅತ್ತನೋ ಪುತ್ತಸ್ಸ ವಾರೇಸಿ. ಸೋ ‘‘ನಾಹಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಮಾ ಏವಂ ಕರೋತು, ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಅಮ್ಹೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಸನ್ತೇನೇವ ¶ ತೇ ಸಮ್ಪತ್ತಿ ಲದ್ಧಾ, ದೇತು ಮೇ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಧೀತರ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಸೋ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕೋ, ಮಮ ಧೀತಾ ತೀಹಿ ರತನೇಹಿ ವಿನಾ ವತ್ತಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ನೇವಸ್ಸ ಧೀತರಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥ ನಂ ಬಹೂ ಸೇಟ್ಠಿಗಣಾದಯೋ ಕುಲಪುತ್ತಾ ‘‘ಮಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಸ್ಸಾಸಂ ಭಿನ್ದಿ, ದೇಹಿಸ್ಸ ಧೀತರ’’ನ್ತಿ ಯಾಚಿಂಸು. ಸೋ ತೇಸಂ ವಚನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಆಸಾಳ್ಹಿಪುಣ್ಣಮಾಯಂ ಧೀತರಂ ಅದಾಸಿ. ಸಾ ಪತಿಕುಲಂ ಗತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಭಿಕ್ಖುಂ ವಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ವಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತುಂ ದಾನಂ ವಾ ದಾತುಂ ಧಮ್ಮಂ ವಾ ಸೋತುಂ ನಾಲತ್ಥ. ಏವಂ ಅಡ್ಢತಿಯೇಸು ಮಾಸೇಸು ವೀತಿವತ್ತೇಸು ಸನ್ತಿಕೇ ಠಿತಂ ಪರಿಚಾರಿಕಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಇದಾನಿ ಕಿತ್ತಕಂ ಅನ್ತೋವಸ್ಸಸ್ಸ ಅವಸಿಟ್ಠ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಅಡ್ಢಮಾಸೋ, ಅಯ್ಯೇ’’ತಿ. ಸಾ ಪಿತು ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಮಂ ಏವರೂಪೇ ಬನ್ಧನಾಗಾರೇ ಪಕ್ಖಿಪಿಂಸು, ವರಂ ಮೇ ಲಕ್ಖಣಾಹತಂ ಕತ್ವಾ ¶ ಪರೇಸಂ ದಾಸಿಂ ಸಾವೇತುಂ. ಏವರೂಪಸ್ಸ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕುಲಸ್ಸ ದಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಆಗತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಭಿಕ್ಖುದಸ್ಸನಾದೀಸು ಏಕಮ್ಪಿ ಪುಞ್ಞಂ ಕಾತುಂ ನ ಲಭಾಮೀ’’ತಿ.

ಅಥಸ್ಸಾ ಪಿತಾ ‘‘ದುಕ್ಖಿತಾ ವತ ಮೇ ಧೀತಾ’’ತಿ ಅನತ್ತಮನತಂ ಪವೇದೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚದಸ ಕಹಾಪಣಸಹಸ್ಸಾನಿ ಪೇಸೇಸಿ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಸಿರಿಮಾ ನಾಮ ಗಣಿಕಾ ಅತ್ಥಿ, ದೇವಸಿಕಂ ಸಹಸ್ಸಂ ಗಣ್ಹಾತಿ. ಇಮೇಹಿ ಕಹಾಪಣೇಹಿ ತಂ ಆನೇತ್ವಾ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಪಾದಪರಿಚಾರಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಸಯಂ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರೋತೂ’’ತಿ ¶ . ಸಾ ಸಿರಿಮಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಸಹಾಯಿಕೇ ಇಮೇ ಕಹಾಪಣೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಇಮಂ ಅಡ್ಢಮಾಸಂ ತವ ಸಹಾಯಕಂ ಪರಿಚರಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಪಟಿಸ್ಸುಣಿ. ಸಾ ತಂ ಆದಾಯ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇನ ಸಿರಿಮಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಇದ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಸಾಮಿ, ಇಮಂ ಅಡ್ಢಮಾಸಂ ಮಮ ಸಹಾಯಿಕಾ ತುಮ್ಹೇ ಪರಿಚರತು, ಅಹಂ ಪನ ಇಮಂ ಅಡ್ಢಮಾಸಂ ದಾನಞ್ಚೇವ ದಾತುಕಾಮಾ ಧಮ್ಮಞ್ಚ ಸೋತುಕಾಮಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ತಂ ಅಭಿರೂಪಂ ಇತ್ಥಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಸಿನೇಹೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ.

ಉತ್ತರಾಪಿ ಖೋ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಮಂ ಅಡ್ಢಮಾಸಂ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಅಗನ್ತ್ವಾ ಇಧೇವ ಭಿಕ್ಖಾ ಗಹೇತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಸತ್ಥು ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಇತೋ ದಾನಿ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಮಹಾಪವಾರಣಾ, ತಾವ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಟ್ಠಾತುಂ ಧಮ್ಮಞ್ಚ ಸೋತುಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತುಟ್ಠಮಾನಸಾ ‘‘ಏವಂ ಯಾಗುಂ ಪಚಥ, ಏವಂ ಪೂವೇ ಪಚಥಾ’’ತಿ ಮಹಾನಸೇ ಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚಾನಿ ಸಂವಿದಹನ್ತೀ ವಿಚರತಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ಸಾಮಿಕೋ ‘‘ಸ್ವೇ ಪವಾರಣಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಮಹಾನಸಾಭಿಮುಖೋ ವಾತಪಾನೇ ಠತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕರೋನ್ತೀ ಸಾ ಅನ್ಧಬಾಲಾ ವಿಚರತೀ’’ತಿ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ತಂ ಸೇಟ್ಠೀಧೀತರಂ ಸೇದಕಿಲಿನ್ನಂ ಛಾರಿಕಾಯ ಓಕಿಣ್ಣಂ ಅಙ್ಗಾರಮಸಿಮಕ್ಖಿತಂ ತಥಾ ಸಂವಿದಹಿತ್ವಾ ವಿಚರಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಹೋ ಅನ್ಧಬಾಲಾ ಏವರೂಪೇ ಠಾನೇ ಇಮಂ ಸಿರಿಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ¶ ನಾನುಭವತಿ, ‘ಮುಣ್ಡಕಸಮಣೇ ಉಪಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ತುಟ್ಠಚಿತ್ತಾ ವಿಚರತೀ’’ತಿ ಹಸಿತ್ವಾ ಅಪಗಞ್ಛಿ.

ತಸ್ಮಿಂ ಅಪಗತೇ ¶ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಠಿತಾ ಸಿರಿಮಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಏಸ ಹಸೀ’’ತಿ ತೇನೇವ ವಾತಪಾನೇನ ಓಲೋಕೇನ್ತೀ ಉತ್ತರಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಇಮಿನಾ ಹಸಿತಂ, ಅದ್ಧಾ ಇಮಸ್ಸ ಏತಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಸನ್ಥವೋ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ. ಸಾ ಕಿರ ಅಡ್ಢಮಾಸಂ ತಸ್ಮಿಂ ಗೇಹೇ ಬಾಹಿರಕಇತ್ಥೀ ಹುತ್ವಾ ವಸಮಾನಾಪಿ ತಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಮಾನಾ ಅತ್ತನೋ ಬಾಹಿರಕಇತ್ಥಿಭಾವಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಘರಸಾಮಿನೀ’’ತಿ ಸಞ್ಞಮಕಾಸಿ. ಸಾ ¶ ಉತ್ತರಾಯ ಆಘಾತಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ‘‘ದುಕ್ಖಮಸ್ಸಾ ಉಪ್ಪಾದೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಾಸಾದಾ ಓರುಯ್ಹ ಮಹಾನಸಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪೂವಪಚನಟ್ಠಾನೇ ಪಕ್ಕುಥಿತಂ ಸಪ್ಪಿಂ ಕಟಚ್ಛುನಾ ಆದಾಯ ಉತ್ತರಾಭಿಮುಖಂ ಪಾಯಾಸಿ. ಉತ್ತರಾ ತಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಮ ಸಹಾಯಿಕಾಯ ಮಯ್ಹಂ ಉಪಕಾರೋ ಕತೋ, ಚಕ್ಕವಾಳಂ ಅತಿಸಮ್ಬಾಧಂ, ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೋ ಅತಿನೀಚಕೋ, ಮಮ ಸಹಾಯಿಕಾಯ ಗುಣೋವ ಮಹನ್ತೋ. ಅಹಞ್ಹಿ ಏತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ದಾನಞ್ಚ ದಾತುಂ ಧಮ್ಮಞ್ಚ ಸೋತುಂ ಲಭಿಂ. ಸಚೇ ಮಮ ಏತಿಸ್ಸಾ ಉಪರಿ ಕೋಪೋ ಅತ್ಥಿ, ಇದಂ ಸಪ್ಪಿ ಮಂ ದಹತು. ಸಚೇ ನತ್ಥಿ, ಮಾ ದಹತೂ’’ತಿ ತಂ ಮೇತ್ತಾಯ ಫರಿ. ತಾಯ ತಸ್ಸಾ ಮತ್ಥಕೇ ಆಸಿತ್ತಂ ಪಕ್ಕುಥಿತಸಪ್ಪಿ ಸೀತುದಕಂ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ.

ಅಥ ನಂ ‘‘ಇದಂ ಸೀತಲಂ ¶ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಕಟಚ್ಛುಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಆದಾಯ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿಂ ಉತ್ತರಾಯ ದಾಸಿಯೋ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಪೇಹಿ ದುಬ್ಬಿನೀತೇ, ನ ತ್ವಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಯ್ಯಾಯ ಪಕ್ಕುಥಿತಂ ಸಪ್ಪಿಂ ಆಸಿಞ್ಚಿತುಂ ಅನುಚ್ಛವಿಕಾ’’ತಿ ಸನ್ತಜ್ಜೇನ್ತಿಯೋ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಉಟ್ಠಾಯ ಹತ್ಥೇಹಿ ಚ ಪಾದೇಹಿ ಚ ಪೋಥೇತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ಪಾತೇಸುಂ. ಉತ್ತರಾ ವಾರೇನ್ತೀಪಿ ವಾರೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ಉಪರಿ ಠಿತಾ ಸಬ್ಬಾ ದಾಸಿಯೋ ಪಟಿಬಾಹಿತ್ವಾ ‘‘ಕಿಸ್ಸ ತೇ ಏವರೂಪಂ ಭಾರಿಯಂ ಕತ’’ನ್ತಿ ಸಿರಿಮಂ ಓವದಿತ್ವಾ ಉಣ್ಹೋದಕೇನ ನ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ಸತಪಾಕತೇಲೇನ ಅಬ್ಭಞ್ಜಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸಾ ಅತ್ತನೋ ಬಾಹಿರಕಿತ್ಥಿಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಯಾ ಭಾರಿಯಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತಂ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಹಸನಮತ್ತಕಾರಣಾ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಉಪರಿ ಪಕ್ಕುಥಿತಂ ಸಪ್ಪಿಂ ಆಸಿಞ್ಚನ್ತಿಯಾ, ಅಯಂ ‘ಗಣ್ಹಥ ನ’ನ್ತಿ ದಾಸಿಯೋ ನ ಆಣಾಪೇಸಿ. ಮಂ ವಿಹೇಠನಕಾಲೇಪಿ ಸಬ್ಬದಾಸಿಯೋ ಪಟಿಬಾಹಿತ್ವಾ ಮಯ್ಹಂ ಕತ್ತಬ್ಬಮೇವ ಅಕಾಸಿ. ಸಚಾಹಂ ಇಮಂ ನ ಖಮಾಪೇಸ್ಸಾಮಿ, ಮುದ್ಧಾ ಮೇ ಸತ್ತಧಾ ಫಲೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ತಸ್ಸಾ ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ, ‘‘ಅಯ್ಯೇ, ಖಮಾಹಿ ಮೇ’’ತಿ ಆಹ. ಅಹಂ ಸಪಿತಿಕಾ ಧೀತಾ, ಪಿತರಿ ಖಮನ್ತೇ ಖಮಾಮೀತಿ. ಹೋತು, ಅಯ್ಯೇ, ಪಿತರಂ ತೇ ¶ ಪುಣ್ಣಸೇಟ್ಠಿಂ ಖಮಾಪೇಸ್ಸಾಮೀತಿ. ಪುಣ್ಣೋ ಮಮ ವಟ್ಟಜನಕಪಿತಾ, ವಿವಟ್ಟಜನಕೇ ಪಿತರಿ ಖಮನ್ತೇ ಪನಾಹಂ ಖಮಿಸ್ಸಾಮೀತಿ. ಕೋ ಪನ ತೇ ವಿವಟ್ಟಜನಕಪಿತಾತಿ? ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋತಿ. ಮಯ್ಹಂ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಸ್ಸಾಸೋ ನತ್ಥೀತಿ. ಅಹಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಸತ್ಥಾ ಸ್ವೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಆದಾಯ ಇಧಾಗಮಿಸ್ಸತಿ, ತ್ವಂ ಯಥಾಲದ್ಧಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಇಧೇವ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಖಮಾಪೇಹೀತಿ. ಸಾ ‘‘ಸಾಧು, ಅಯ್ಯೇ’’ತಿ ಉಟ್ಠಾಯ ಅತ್ತನೋ ¶ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಞ್ಚಸತಾ ಪರಿವಾರಿತ್ಥಿಯೋ ಆಣಾಪೇತ್ವಾ ನಾನಾವಿಧಾನಿ ಖಾದನೀಯಾನಿ ಚೇವ ಸೂಪೇಯ್ಯಾನಿ ಚ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ತಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಆದಾಯ ¶ ಉತ್ತರಾಯ ಗೇಹಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತುಂ ಅವಿಸಹನ್ತೀ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಉತ್ತರಾವ ಸಂವಿದಹಿ. ಸಿರಿಮಾಪಿ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಾವಸಾನೇ ಸದ್ಧಿಂ ಪರಿವಾರೇನ ಸತ್ಥು ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಪಜ್ಜಿ.

ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕೋ ತೇ ಅಪರಾಧೋ’’ತಿ? ಭನ್ತೇ, ಮಯಾ ಹಿಯ್ಯೋ ಇದಂ ನಾಮ ಕತಂ, ಅಥ ಮೇ ಸಹಾಯಿಕಾ ಮಂ ವಿಹೇಠಯಮಾನಾ ದಾಸಿಯೋ ನಿವಾರೇತ್ವಾ ಮಯ್ಹಂ ಉಪಕಾರಮೇವ ಅಕಾಸಿ. ಸಾಹಂ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಗುಣಂ ಜಾನಿತ್ವಾ ಇಮಂ ಖಮಾಪೇಸಿಂ, ಅಥ ಮಂ ಏಸಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇಸು ಖಮನ್ತೇಸು ಖಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಏವಂ ಕಿರ ಉತ್ತರೇ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ, ಸೀಸೇ ಮೇ ಸಹಾಯಿಕಾಯ ಪಕ್ಕುಥಿತಸಪ್ಪಿ ಆಸಿತ್ತ’’ನ್ತಿ. ಅಥ ‘‘ತಯಾ ಕಿಂ ಚಿನ್ತಿತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಚಕ್ಕವಾಳಂ ¶ ಅತಿಸಮ್ಬಾಧಂ, ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೋ ಅತಿನೀಚಕೋ, ಮಮ ಸಹಾಯಿಕಾಯ ಗುಣೋವ ಮಹನ್ತೋ. ಅಹಞ್ಹಿ ಏತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ದಾನಞ್ಚ ದಾತುಂ ಧಮ್ಮಞ್ಚ ಸೋತುಂ ಅಲತ್ಥಂ, ಸಚೇ ಮೇ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಉಪರಿ ಕೋಪೋ ಅತ್ಥಿ, ಇದಂ ಮಂ ದಹತು. ನೋ ಚೇ, ಮಾ ದಹತೂ’’ತಿ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಇಮಂ ಮೇತ್ತಾಯ ಫರಿಂ, ಭನ್ತೇತಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಸಾಧು ಸಾಧು, ಉತ್ತರೇ, ಏವಂ ಕೋಧಂ ಜಿನಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಕೋಧೋ ಹಿ ನಾಮ ಅಕ್ಕೋಧೇನ, ಅಕ್ಕೋಸಕಪರಿಭಾಸಕೋ ಅನಕ್ಕೋಸನ್ತೇನ ಅಪರಿಭಾಸನ್ತೇನ, ಥದ್ಧಮಚ್ಛರೀ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಸ್ಸ ದಾನೇನ, ಮುಸಾವಾದೀ ಸಚ್ಚವಚನೇನ ಜಿನಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಅಕ್ಕೋಧೇನ ಜಿನೇ ಕೋಧಂ, ಅಸಾಧುಂ ಸಾಧುನಾ ಜಿನೇ;

ಜಿನೇ ಕದರಿಯಂ ದಾನೇನ, ಸಚ್ಚೇನಾಲಿಕವಾದಿನ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಕ್ಕೋಧೇನಾತಿ ಕೋಧನೋ ಹಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಅಕ್ಕೋಧೇನ ಹುತ್ವಾ ಜಿನಿತಬ್ಬೋ. ಅಸಾಧುನ್ತಿ ಅಭದ್ದಕೋ ಭದ್ದಕೇನ ಹುತ್ವಾ ಜಿನಿತಬ್ಬೋ. ಕದರಿಯನ್ತಿ ಥದ್ಧಮಚ್ಛರೀ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಸ್ಸ ಚಾಗಚಿತ್ತೇನ ಜಿನಿತಬ್ಬೋ. ಅಲಿಕವಾದೀ ಸಚ್ಚವಚನೇನ ¶ ಜಿನಿತಬ್ಬೋ. ತಸ್ಮಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಅಕ್ಕೋಧೇನ ಜಿನೇ ಕೋಧಂ…ಪೇ… ಸಚ್ಚೇನಾಲಿಕವಾದಿನ’’ನ್ತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಸಿರಿಮಾ ಸದ್ಧಿಂ ಪಞ್ಚಸತಾಹಿ ಇತ್ಥೀಹಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹೀತಿ.

೪. ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರಪಞ್ಹವತ್ಥು

ಸಚ್ಚಂ ¶ ¶ ಭಣೇತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರಸ್ಸ ಪಞ್ಹಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ಥೇರೋ ದೇವಚಾರಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಹೇಸಕ್ಖಾಯ ದೇವತಾಯ ವಿಮಾನದ್ವಾರೇ ಠತ್ವಾ ತಂ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಠಿತಂ ಏವಮಾಹ – ‘‘ದೇವತೇ ಮಹತೀ ತೇ ಸಮ್ಪತ್ತಿ, ಕಿಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಇಮಂ ಅಲತ್ಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಮಾ ಮಂ, ಭನ್ತೇ, ಪುಚ್ಛಥಾ’’ತಿ. ದೇವತಾ ಕಿರ ಅತ್ತನೋ ಪರಿತ್ತಕಮ್ಮೇನ ಲಜ್ಜಮಾನಾ ಏವಂ ವದತಿ. ಸಾ ಪನ ಥೇರೇನ ‘‘ಕಥೇಹಿಯೇವಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚಮಾನಾ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಯಾ ನೇವ ದಾನಂ ದಿನ್ನಂ, ನ ಪೂಜಾ ಕತಾ, ನ ಧಮ್ಮೋ ಸುತೋ, ಕೇವಲಂ ಸಚ್ಚಮತ್ತಂ ರಕ್ಖಿತ’’ನ್ತಿ. ಥೇರೋ ಅಞ್ಞಾನಿ ವಿಮಾನದ್ವಾರಾನಿ ¶ ಗನ್ತ್ವಾ ಆಗತಾಗತಾ ಅಪರಾಪಿ ದೇವಧೀತರೋ ಪುಚ್ಛಿ. ತಾಸುಪಿ ತಥೇವ ನಿಗುಹಿತ್ವಾ ಥೇರಂ ಪಟಿಬಾಹಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀಸು ಏಕಾ ತಾವ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಯಾ ನೇವ ದಾನಾದೀಸು ಕತಂ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ಅಹಂ ಪನ ಕಸ್ಸಪಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಪರಸ್ಸ ದಾಸೀ ಅಹೋಸಿಂ, ತಸ್ಸಾ ಮೇ ಸಾಮಿಕೋ ಅತಿವಿಯ ಚಣ್ಡೋ ಫರುಸೋ, ಗಹಿತಗ್ಗಹಿತೇನೇವ ಕಟ್ಠೇನ ವಾ ಕಲಿಙ್ಗರೇನ ವಾ ಸೀಸಂ ಭಿನ್ದತಿ. ಸಾಹಂ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಕೋಪೇ ‘ಏಸ ತವ ಸಾಮಿಕೋ ಲಕ್ಖಣಾಹತಂ ವಾ ಕಾತುಂ ನಾಸಾದೀನಿ ವಾ ಛಿನ್ದಿತುಂ ಇಸ್ಸರೋ, ಮಾ ಕುಜ್ಝೀ’ತಿ ಅತ್ತಾನಮೇವ ಪರಿಭಾಸೇತ್ವಾ ಕೋಪಂ ನಾಮ ನ ಅಕಾಸಿಂ, ತೇನ ಮೇ ಅಯಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿ ಲದ್ಧಾ’’ತಿ. ಅಪರಾ ಆಹ – ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಉಚ್ಛುಖೇತ್ತಂ ರಕ್ಖಮಾನಾ ಏಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಉಚ್ಛುಯಟ್ಠಿಂ ಅದಾಸಿಂ’’. ಅಪರಾ ಏಕಂ ತಿಮ್ಬರುಸಕಂ ಅದಾಸಿಂ. ಅಪರಾ ಏಕಂ ಏಳಾಲುಕಂ ಅದಾಸಿಂ. ಅಪರಾ ಏಕಂ ಫಾರುಸಕಂ ¶ ಅದಾಸಿಂ. ಅಪರಾ ಏಕಂ ಮೂಲಮುಟ್ಠಿಂ. ಅಪರಾ ‘‘ನಿಮ್ಬಮುಟ್ಠಿ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಅತ್ತನಾ ಅತ್ತನಾ ಕತಂ ಪರಿತ್ತದಾನಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಿನಾ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಅಯಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿ ಲದ್ಧಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು.

ಥೇರೋ ತಾಹಿ ಕತಕಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಸಕ್ಕಾ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಸಚ್ಚಕಥನಮತ್ತೇನ, ಕೋಪನಿಬ್ಬಾಪನಮತ್ತೇನ, ಅತಿಪರಿತ್ತಕೇನ ತಿಮ್ಬರುಸಕಾದಿದಾನಮತ್ತೇನ ದಿಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಲದ್ಧು’’ನ್ತಿ. ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಮಂ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನ, ಪುಚ್ಛಸಿ, ನನು ತೇ ದೇವತಾಹಿ ಅಯಂ ಅತ್ಥೋ ಕಥಿತೋ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ, ಲಬ್ಭತಿ ಮಞ್ಞೇ ಏತ್ತಕೇನ ದಿಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತೀ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನ, ಸಚ್ಚಮತ್ತಂ ಕಥೇತ್ವಾಪಿ ಕೋಪಮತ್ತಂ ಜಹಿತ್ವಾಪಿ ಪರಿತ್ತಕಂ ದಾನಂ ದತ್ವಾಪಿ ದೇವಲೋಕಂ ಗಚ್ಛತಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಸಚ್ಚಂ ¶ ¶ ಭಣೇ ನ ಕುಜ್ಝೇಯ್ಯ, ದಜ್ಜಾ ಅಪ್ಪಮ್ಪಿ ಯಾಚಿತೋ;

ಏತೇಹಿ ತೀಹಿ ಠಾನೇಹಿ, ಗಚ್ಛೇ ದೇವಾನ ಸನ್ತಿಕೇ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಸಚ್ಚಂ ಭಣೇತಿ ಸಚ್ಚಂ ದೀಪೇಯ್ಯ ವೋಹರೇಯ್ಯ, ಸಚ್ಚೇ ಪತಿಟ್ಠಹೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ನ ಕುಜ್ಝೇಯ್ಯಾತಿ ಪರಸ್ಸ ನ ಕುಜ್ಝೇಯ್ಯ ¶ . ಯಾಚಿತೋತಿ ಯಾಚಕಾ ನಾಮ ಸೀಲವನ್ತೋ ಪಬ್ಬಜಿತಾ. ತೇ ಹಿ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ‘‘ದೇಥಾ’’ತಿ ಅಯಾಚಿತ್ವಾವ ಘರದ್ವಾರೇ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ, ಅತ್ಥತೋ ಪನ ಯಾಚನ್ತಿಯೇವ ನಾಮ. ಏವಂ ಸೀಲವನ್ತೇಹಿ ಯಾಚಿತೋ ಅಪ್ಪಸ್ಮಿಂ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೇ ವಿಜ್ಜಮಾನೇ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಮ್ಪಿ ದದೇಯ್ಯ. ಏತೇಹಿ ತೀಹೀತಿ ಏತೇಸು ತೀಸು ಏಕೇನಾಪಿ ಕಾರಣೇನ ದೇವಲೋಕಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರಪಞ್ಹವತ್ಥು ಚತುತ್ಥಂ.

ಅಹಿಂಸಕಾ ಯೇತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಸಾಕೇತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅಞ್ಜನವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಪಟ್ಠಪಞ್ಹಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಭಗವತೋ ಕಿರ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತಸ್ಸ ಸಾಕೇತಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸನಕಾಲೇ ಏಕೋ ಸಾಕೇತವಾಸೀ ಮಹಲ್ಲಕಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ನಗರತೋ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೋ ಅನ್ತರಘರದ್ವಾರೇ ದಸಬಲಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಾದೇಸು ನಿಪತಿತ್ವಾ ಗೋಪ್ಫಕೇಸು ದಳ್ಹಂ ಗಹೇತ್ವಾ, ‘‘ತಾತ, ನನು ನಾಮ ಪುತ್ತೇಹಿ ಜಿಣ್ಣಕಾಲೇ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತಬ್ಬಾ, ಕಸ್ಮಾ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅತ್ತಾನಂ ನ ದಸ್ಸೇಸಿ. ಮಯಾ ತಾವ ದಿಟ್ಠೋಸಿ, ಮಾತರಮ್ಪಿ ಪಸ್ಸಿತುಂ ಏಹೀ’’ತಿ ಸತ್ಥಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಗೇಹಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಸತ್ಥಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತೇ ಆಸನೇ ನಿಸೀದಿ ಸದ್ಧಿಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀಪಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥು ¶ ಪಾದೇಸು ನಿಪತಿತ್ವಾ, ‘‘ತಾತ, ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಕುಹಿಂ ಗತೋಸಿ, ನನು ನಾಮ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಮಹಲ್ಲಕಕಾಲೇ ಉಪಟ್ಠಾತಬ್ಬಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುತ್ತಧೀತರೋ ‘‘ಏಥ ಭಾತರಂ ವನ್ದಥಾ’’ತಿ ವನ್ದಾಪೇಸಿ. ತೇ ಉಭೋಪಿ ತುಟ್ಠಮಾನಸಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಪರಿವಿಸಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಧೇವ ನಿಬದ್ಧಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಬುದ್ಧಾ ನಾಮ ಏಕಟ್ಠಾನೇಯೇವ ನಿಬದ್ಧಂ ಭಿಕ್ಖಂ ನ ಗಣ್ಹನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಯೇ ವೋ ನಿಮನ್ತೇತುಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಪಹಿಣೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ಸತ್ಥಾ ತತೋ ¶ ಪಟ್ಠಾಯ ನಿಮನ್ತೇತುಂ ಆಗತೇ ‘‘ಗನ್ತ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಆರೋಚೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ಪೇಸೇಸಿ. ತೇ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಮಯಂ ಸ್ವಾತನಾಯ ಸತ್ಥಾರಂ ನಿಮನ್ತೇಮಾ’’ತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ¶ ವದನ್ತಿ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಪುನದಿವಸೇ ಅತ್ತನೋ ಗೇಹತೋ ಭತ್ತಭಾಜನಸೂಪೇಯ್ಯಭಾಜನಾನಿ ಆದಾಯ ಸತ್ಥು ನಿಸೀದನಟ್ಠಾನಂ ಗಚ್ಛತಿ. ಅಞ್ಞತ್ರ ಪನ ನಿಮನ್ತನೇ ಅಸತಿ ಸತ್ಥಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸೇವ ಗೇಹೇ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕರೋತಿ. ತೇ ಉಭೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಂ ನಿಚ್ಚಕಾಲಂ ತಥಾಗತಸ್ಸ ದೇನ್ತಾ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುಣನ್ತಾ ಅನಾಗಾಮಿಫಲಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು.

ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ, ‘‘ಆವುಸೋ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ‘ತಥಾಗತಸ್ಸ ಸುದ್ಧೋದನೋ ಪಿತಾ, ಮಹಾಮಾಯಾ ಮಾತಾ’ತಿ ಜಾನಾತಿ, ಜಾನನ್ತೋವ ಸದ್ಧಿಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯಾ ತಥಾಗತಂ ‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪುತ್ತೋ’ತಿ ವದತಿ, ಸತ್ಥಾಪಿ ¶ ತಥೇವ ಅಧಿವಾಸೇತಿ. ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ? ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಉಭೋಪಿ ತೇ ಅತ್ತನೋ ಪುತ್ತಮೇವ ಪುತ್ತೋತಿ ವದನ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ನಿರನ್ತರಂ ಪಞ್ಚ ಜಾತಿಸತಾನಿ ಮಯ್ಹಂ ಪಿತಾ ಅಹೋಸಿ, ಪಞ್ಚ ಜಾತಿಸತಾನಿ ಚೂಳಪಿತಾ, ಪಞ್ಚ ಜಾತಿಸತಾನಿ ಮಹಾಪಿತಾ. ಸಾಪಿ ಮೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ನಿರನ್ತರಮೇವ ಪಞ್ಚ ಜಾತಿಸತಾನಿ ಮಾತಾ ಅಹೋಸಿ, ಪಞ್ಚ ಜಾತಿಸತಾನಿ ಚೂಳಮಾತಾ, ಪಞ್ಚ ಜಾತಿಸತಾನಿ ಮಹಾಮಾತಾ. ಏವಾಹಂ ದಿಯಡ್ಢಜಾತಿಸಹಸ್ಸಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಸಂವಡ್ಢೋ, ದಿಯಡ್ಢಜಾತಿಸಹಸ್ಸಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯಾ ಹತ್ಥೇತಿ ತೀಣಿ ಜಾತಿಸಹಸ್ಸಾನಿ ತೇಸಂ ಪುತ್ತಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

‘‘ಯಸ್ಮಿಂ ಮನೋ ನಿವಿಸತಿ, ಚಿತ್ತಞ್ಚಾಪಿ ಪಸೀದತಿ;

ಅದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಕೇ ಪೋಸೇ, ಕಾಮಂ ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ವಿಸ್ಸಸೇ. (ಜಾ. ೧.೧.೬೮);

‘‘ಪುಬ್ಬೇವ ಸನ್ನಿವಾಸೇನ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಹಿತೇನ ವಾ;

ಏವಂ ತಂ ಜಾಯತೇ ಪೇಮಂ, ಉಪ್ಪಲಂವ ಯಥೋದಕೇ’’ತಿ. (ಜಾ. ೧.೨.೧೭೪);

ಸತ್ಥಾ ತೇಮಾಸಮೇವ ತಂ ಕುಲಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಹಾಸಿ. ತೇ ಉಭೋಪಿ ಅರಹತ್ತಂ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿಂಸು. ಅಥ ನೇಸಂ ಮಹಾಸಕ್ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಉಭೋಪಿ ಏಕಕೂಟಾಗಾರಮೇವ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ನೀಹರಿಂಸು. ಸತ್ಥಾಪಿ ಪಞ್ಚಸತಭಿಕ್ಖುಪರಿವಾರೋ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಆಳಾಹನಂ ಅಗಮಾಸಿ. ‘‘ಬುದ್ಧಾನಂ ಕಿರ ಮಾತಾಪಿತರೋ’’ತಿ ಮಹಾಜನೋ ನಿಕ್ಖಮಿ. ಸತ್ಥಾಪಿ ಆಳಾಹನಸಮೀಪೇ ಏಕಂ ಸಾಲಂ ¶ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ¶ ಏಕಮನ್ತೇ ಠತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ‘ಮಾತಾಪಿತರೋ ವೋ ಕಾಲಕತಾ’ತಿ ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿತ್ಥಾ’’ತಿ ಸತ್ಥಾರಾ ಸದ್ಧಿಂ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕರೋನ್ತಿ. ಸತ್ಥಾ ತೇ ‘‘ಮಾ ಏವಂ ಅವಚುತ್ಥಾ’’ತಿ ಅಪ್ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪರಿಸಾಯ ಆಸಯಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ತಙ್ಖಣಾನುರೂಪಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ –

ಅಥ ಸೋ ಜರಸಾಪಿ ಮಿಯ್ಯತೀ’’ತಿ. (ಸು. ನಿ. ೮೧೦; ಮಹಾನಿ. ೩೯) –

ಇದಂ ಜರಾಸುತ್ತಂ ಕಥೇಸಿ. ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಚತುರಾಸೀತಿಯಾ ಪಾಣಸಹಸ್ಸಾನಂ ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ಅಹೋಸಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯಾ ಚ ಪರಿನಿಬ್ಬುತಭಾವಂ ಅಜಾನನ್ತಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ತೇಸಂ ಕೋ ಅಭಿಸಮ್ಪರಾಯೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏವರೂಪಾನಂ ಅಸೇಖಮುನೀನಂ ಅಭಿಸಮ್ಪರಾಯೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಏವರೂಪಾ ಹಿ ಅಚ್ಚುತಂ ಅಮತಂ ಮಹಾನಿಬ್ಬಾನಮೇವ ಪಾಪುಣನ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಅಹಿಂಸಕಾ ಯೇ ಮುನಯೋ, ನಿಚ್ಚಂ ಕಾಯೇನ ಸಂವುತಾ;

ತೇ ಯನ್ತಿ ಅಚ್ಚುತಂ ಠಾನಂ, ಯತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ನ ಸೋಚರೇ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ಮುನಯೋತಿ ಮೋನೇಯ್ಯಪಟಿಪದಾಯ ಮಗ್ಗಫಲಪತ್ತಾ ಅಸೇಖಮುನಯೋ. ಕಾಯೇನಾತಿ ದೇಸನಾಮತ್ತಮೇವೇತಂ, ತೀಹಿಪಿ ದ್ವಾರೇಹಿ ಸುಸಂವುತಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಚ್ಚುತನ್ತಿ ಸಸ್ಸತಂ. ಠಾನನ್ತಿ ಅಕುಪ್ಪಟ್ಠಾನಂ ಧುವಟ್ಠಾನಂ. ಯತ್ಥಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ನಿಬ್ಬಾನೇ ಗನ್ತ್ವಾ ನ ಸೋಚರೇ ನ ಸೋಚನ್ತಿ ನ ವಿಹಞ್ಞನ್ತಿ, ತಂ ಠಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಬುದ್ಧಪಿತುಬ್ರಾಹ್ಮಣವತ್ಥು ಪಞ್ಚಮಂ.

ಸದಾ ಜಾಗರಮಾನಾನನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಗಿಜ್ಝಕೂಟೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಪುಣ್ಣಂ ನಾಮ ರಾಜಗಹಸೇಟ್ಠಿನೋ ದಾಸಿಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ತಸ್ಸಾ ¶ ಕಿರ ಏಕದಿವಸಂ ಕೋಟ್ಟನತ್ಥಾಯ ಬಹುವೀಹಿಂ ಅದಂಸು. ಸಾ ರತ್ತಿಮ್ಪಿ ದೀಪಂ ಜಾಲೇತ್ವಾ ವೀಹಿಂ ಕೋಟ್ಟೇನ್ತೀ ವಿಸ್ಸಮನತ್ಥಾಯ ಸೇದತಿನ್ತೇನ ಗತ್ತೇನ ಬಹಿವಾತೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ದಬ್ಬೋ ಮಲ್ಲಪುತ್ತೋ ¶ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸೇನಾಸನಪಞ್ಞಾಪಕೋ ¶ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಂ ಸುತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಸೇನಾಸನಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಙ್ಗುಲಿಂ ಜಾಲೇತ್ವಾ ಪುರತೋ ಪುರತೋ ಮಗ್ಗದೇಸನತ್ಥಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಆಲೋಕಂ ನಿಮ್ಮಿನಿ. ಪುಣ್ಣಾ ತೇನಾಲೋಕೇನ ಪಬ್ಬತೇ ವಿಚರನ್ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ತಾವ ಅತ್ತನೋ ದುಕ್ಖೇನ ಉಪದ್ದುತಾ ಇಮಾಯಪಿ ವೇಲಾಯ ನಿದ್ದಂ ನ ಉಪೇಮಿ, ಭದ್ದನ್ತಾ ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ನ ನಿದ್ದಾಯನ್ತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಅದ್ಧಾ ಕಸ್ಸಚಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅಫಾಸುಕಂ ವಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ದೀಘಜಾತಿಕೇನ ವಾ ಉಪದ್ದವೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಞ್ಞಂ ಕತ್ವಾ ಪಾತೋವ ಕುಣ್ಡಕಂ ಆದಾಯ ಉದಕೇನ ತೇಮೇತ್ವಾ ಹತ್ಥತಲೇ ಪೂವಂ ಕತ್ವಾ ಅಙ್ಗಾರೇಸು ಪಚಿತ್ವಾ ಉಚ್ಛಙ್ಗೇ ಕತ್ವಾ ತಿತ್ಥಮಗ್ಗೇ ಖಾದಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಘಟಂ ಆದಾಯ ತಿತ್ಥಾಭಿಮುಖೀ ಪಾಯಾಸಿ. ಸತ್ಥಾಪಿ ಗಾಮಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸಿತುಂ ತಮೇವ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ.

ಸಾ ಸತ್ಥಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಞ್ಞೇಸು ದಿವಸೇಸು ಸತ್ಥರಿ ದಿಟ್ಠೇಪಿ ಮಮ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೋ ನ ಹೋತಿ, ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೇ ಸತಿ ಸತ್ಥಾರಂ ನ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ಇದಾನಿ ಮೇ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೋ ಚ ಅತ್ಥಿ, ಸತ್ಥಾ ಚ ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತೋ. ಸಚೇ ಲೂಖಂ ವಾ ಪಣೀತಂ ವಾತಿ ಅಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ, ದದೇಯ್ಯಾಹಂ ಇಮಂ ಪೂವ’’ನ್ತಿ ಘಟಂ ಏಕಮನ್ತೇ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ ¶ , ಇಮಂ ಲೂಖಂ ದಾನಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಾ ಮಮ ಸಙ್ಗಹಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸತ್ಥಾ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ತೇನ ನೀಹರಿತ್ವಾ ದಿನ್ನಂ ಮಹಾರಾಜದತ್ತಿಯಂ ಪತ್ತಂ ಉಪನಾಮೇತ್ವಾ ಪೂವಂ ಗಣ್ಹಿ. ಪುಣ್ಣಾಪಿ ತಂ ಸತ್ಥು ಪತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಪೇತ್ವಾವ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮೋಯೇವ ಮೇ ಸಮಿಜ್ಝತೂ’’ತಿ ಆಹ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಏವಂ ಹೋತೂ’’ತಿ ಠಿತಕೋವ ಅನುಮೋದನಂ ಅಕಾಸಿ.

ಪುಣ್ಣಾಪಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಮೇ ಸತ್ಥಾ ಸಙ್ಗಹಂ ಕರೋನ್ತೋ ಪೂವಂ ಗಣ್ಹಿ, ನ ಪನಿದಂ ಖಾದಿಸ್ಸತಿ. ಅದ್ಧಾ ಪುರತೋ ಕಾಕಸ್ಸ ವಾ ಸುನಖಸ್ಸ ವಾ ದತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ವಾ ರಾಜಪುತ್ತಸ್ಸ ವಾ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಣೀತಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಏಸಾ ಚಿನ್ತೇಸೀ’’ತಿ ತಸ್ಸಾ ಚಿತ್ತಾಚಾರಂ ಞತ್ವಾ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ನಿಸೀದನಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇಸಿ. ಥೇರೋ ಚೀವರಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಬಹಿನಗರೇಯೇವ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಅಕಾಸಿ. ದೇವತಾ ಸಕಲಚಕ್ಕವಾಳಗಬ್ಭೇ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ ಉಪಕಪ್ಪನಕಂ ಓಜಂ ಮಧುಪಟಲಂ ವಿಯ ಪೀಳೇತ್ವಾ ¶ ತತ್ಥ ಪಕ್ಖಿಪಿಂಸು. ಪುಣ್ಣಾ ಚ ಓಲೋಕೇನ್ತೀ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಾವಸಾನೇ ಥೇರೋ ಉದಕಂ ಅದಾಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚೋ ಪುಣ್ಣಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ತ್ವಂ ಪುಣ್ಣೇ ಮಮ ¶ ಸಾವಕೇ ಪರಿಭವಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ನ ಪರಿಭವಾಮಿ, ಭನ್ತೇತಿ. ಅಥ ತಯಾ ಮಮ ಸಾವಕೇ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಕಿಂ ಕಥಿತನ್ತಿ? ‘‘ಅಹಂ ತಾವ ಇಮಿನಾ ದುಕ್ಖುಪದ್ದವೇನ ನಿದ್ದಂ ನ ಉಪೇಮಿ, ಭದ್ದನ್ತಾ ಕಿಮತ್ಥಂ ನಿದ್ದಂ ನ ಉಪೇನ್ತಿ, ಅದ್ಧಾ ಕಸ್ಸಚಿ ಅಫಾಸುಕಂ ವಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ದೀಘಜಾತಿಕೇನ ವಾ ಉಪದ್ದವೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಏತ್ತಕಂ ಮಯಾ, ಭನ್ತೇ, ಚಿನ್ತಿತನ್ತಿ. ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸಾ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಪುಣ್ಣೇ ತ್ವಂ ನ ತಾವ ದುಕ್ಖುಪದ್ದವೇನ ನಿದ್ದಾಯಸಿ, ಮಮ ಸಾವಕಾ ಸದಾ ಜಾಗರಿಯಮನುಯುತ್ತತಾಯ ನ ನಿದ್ದಾಯನ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಸದಾ ¶ ಜಾಗರಮಾನಾನಂ, ಅಹೋರತ್ತಾನುಸಿಕ್ಖಿನಂ;

ನಿಬ್ಬಾನಂ ಅಧಿಮುತ್ತಾನಂ, ಅತ್ಥಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ಆಸವಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಹೋರತ್ತಾನುಸಿಕ್ಖಿನನ್ತಿ ದಿವಾ ಚ ರತ್ತಿಞ್ಚ ತಿಸ್ಸೋ ಸಿಕ್ಖಾ ಸಿಕ್ಖಮಾನಾನಂ. ನಿಬ್ಬಾನಂ ಅಧಿಮುತ್ತಾನನ್ತಿ ನಿಬ್ಬಾನಜ್ಝಾಸಯಾನಂ. ಅತ್ಥಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಏವರೂಪಾನಂ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಆಸವಾ ಅತ್ಥಂ ವಿನಾಸಂ ನತ್ಥಿಭಾವಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಯಥಾಠಿತಾ ಪುಣ್ಣಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ, ಸಮ್ಪತ್ತಪರಿಸಾಯಪಿ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

ಸತ್ಥಾ ಕುಣ್ಡಕಅಙ್ಗಾರಪೂವೇನ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ ‘‘ದುಕ್ಕರಂ ¶ , ಆವುಸೋ, ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಕತಂ ಪುಣ್ಣಾಯ ದಿನ್ನೇನ ಕುಣ್ಡಕಅಙ್ಗಾರಪೂವೇನ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕರೋನ್ತೇನಾ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಮಯಾ ಇಮಾಯ ದಿನ್ನಕುಣ್ಡಕಂ ಪರಿಭುತ್ತಮೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿತ್ವಾ –

‘‘ಭುತ್ವಾ ತಿಣಪರಿಘಾಸಂ, ಭುತ್ವಾ ಆಚಾಮಕುಣ್ಡಕಂ;

ಏತಂ ತೇ ಭೋಜನಂ ಆಸಿ, ಕಸ್ಮಾ ದಾನಿ ನ ಭುಞ್ಜಸಿ.

‘‘ಯತ್ಥ ಪೋಸಂ ನ ಜಾನನ್ತಿ, ಜಾತಿಯಾ ವಿನಯೇನ ವಾ;

ಬಹುಂ ತತ್ಥ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮೇ, ಅಪಿ ಆಚಾಮಕುಣ್ಡಕಂ.

‘‘ತ್ವಞ್ಚ ¶ ಖೋ ಮಂ ಪಜಾನಾಸಿ, ಯಾದಿಸಾಯಂ ಹಯುತ್ತಮೋ;

ಜಾನನ್ತೋ ಜಾನಮಾಗಮ್ಮ, ನ ತೇ ಭಕ್ಖಾಮಿ ಕುಣ್ಡಕ’’ನ್ತಿ. (ಜಾ. ೧.೩.೧೦-೧೨) –

ಇಮಂ ಕುಣ್ಡಕಸಿನ್ಧವಪೋತಕಜಾತಕಂ ವಿತ್ಥಾರೇತ್ವಾ ಕಥೇಸಿ.

ಪೋರಾಣಮೇತನ್ತಿ ¶ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅತುಲಂ ನಾಮ ಉಪಾಸಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸೋ ಹಿ ಸಾವತ್ಥಿವಾಸೀ ಉಪಾಸಕೋ ಪಞ್ಚಸತಉಪಾಸಕಪರಿವಾರೋ ಏಕದಿವಸಂ ¶ ತೇ ಉಪಾಸಕೇ ಆದಾಯ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನತ್ಥಾಯ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ರೇವತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಧಮ್ಮಂ ಸೋತುಕಾಮೋ ಹುತ್ವಾ ರೇವತತ್ಥೇರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ. ಸೋ ಪನಾಯಸ್ಮಾ ಪಟಿಸಲ್ಲಾನಾರಾಮೋ ಸೀಹೋ ವಿಯ ಏಕಚಾರೋ, ತಸ್ಮಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಥೇಸಿ. ಸೋ ‘‘ಅಯಂ ಥೇರೋ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಥೇಸೀ’’ತಿ ಕುದ್ಧೋ ಉಟ್ಠಾಯ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಠಿತೋ ಥೇರೇನ ‘‘ಕೇನತ್ಥೇನ ಆಗತತ್ಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಇಮೇ ಉಪಾಸಕೇ ಆದಾಯ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನತ್ಥಾಯ ರೇವತತ್ಥೇರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿಂ, ತಸ್ಸ ಮೇ ಥೇರೋ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಥೇಸಿ, ಸ್ವಾಹಂ ತಸ್ಸ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಇಧಾಗತೋ, ಧಮ್ಮಂ ಮೇ ಕಥೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥ ಥೇರೋ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಉಪಾಸಕಾ ನಿಸೀದಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಬಹುಕಂ ಕತ್ವಾ ಅಭಿಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇಸಿ. ಉಪಾಸಕೋಪಿ ‘‘ಅಭಿಧಮ್ಮಕಥಾ ನಾಮ ಅತಿಸಣ್ಹಾ, ಥೇರೋ ಬಹುಂ ಅಭಿಧಮ್ಮಮೇವ ಕಥೇಸಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಇಮಿನಾ ಕೋ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಪರಿಸಂ ಆದಾಯ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ.

ಥೇರೇನಾಪಿ ‘‘ಕಿಂ ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಯಂ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನತ್ಥಾಯ ರೇವತತ್ಥೇರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿಮ್ಹಾ, ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಆಲಾಪಸಲ್ಲಾಪಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅಲಭಿತ್ವಾ ಕುದ್ಧಾ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಿಮ್ಹಾ, ಸೋಪಿ ನೋ ಅತಿಸಣ್ಹಂ ಬಹುಂ ಅಭಿಧಮ್ಮಮೇವ ಕಥೇಸಿ, ‘ಇಮಿನಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕೋ ಅತ್ಥೋ’ತಿ ಏತಸ್ಸಾಪಿ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಇಧಾಗಮಿಮ್ಹಾ, ಕಥೇಹಿ ನೋ, ಭನ್ತೇ, ಧಮ್ಮಕಥ’’ನ್ತಿ. ತೇನ ಹಿ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸುಣಾಥಾತಿ ಥೇರೋ ತೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ ಕತ್ವಾ ಅಪ್ಪಕಮೇವ ¶ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇಸಿ. ತೇ ಥೇರಸ್ಸಪಿ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿಂಸು, ಅಥ ನೇ ಸತ್ಥಾ ಆಹ – ‘‘ಕಸ್ಮಾ ¶ ಉಪಾಸಕಾ ಆಗತತ್ಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಾಯ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಸುತೋ ಪನ ವೋ ಧಮ್ಮೋ’’ತಿ? ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಯಂ ಆದಿತೋ ರೇವತತ್ಥೇರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿಮ್ಹಾ, ಸೋ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಥೇಸಿ, ತಸ್ಸ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿಮ್ಹಾ, ತೇನ ನೋ ಬಹು ಅಭಿಧಮ್ಮೋ ಕಥಿತೋ, ತಂ ಅಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿಮ್ಹಾ, ತೇನ ನೋ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೋವ ಧಮ್ಮೋ ಕಥಿತೋ, ತಸ್ಸಪಿ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಇಧಾಗತಮ್ಹಾ’’ತಿ.

ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಅತುಲ, ಪೋರಾಣತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಆಚಿಣ್ಣಮೇವೇತಂ, ತುಣ್ಹೀಭೂತಮ್ಪಿ ಬಹುಕಥಮ್ಪಿ ಮನ್ದಕಥಮ್ಪಿ ಗರಹನ್ತಿಯೇವ. ಏಕನ್ತಂ ಗರಹಿತಬ್ಬೋಯೇವ ವಾ ಹಿ ಪಸಂಸಿತಬ್ಬೋಯೇವ ವಾ ನತ್ಥಿ ¶ . ರಾಜಾನೋಪಿ ಏಕಚ್ಚೇ ನಿನ್ದನ್ತಿ, ಏಕಚ್ಚೇ ಪಸಂಸನ್ತಿ. ಮಹಾಪಥವಿಮ್ಪಿ ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯೇಪಿ ಆಕಾಸಾದಯೋಪಿ ಚತುಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇನ್ತಮ್ಪಿ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ಏಕಚ್ಚೇ ಗರಹನ್ತಿ, ಏಕಚ್ಚೇ ಪಸಂಸನ್ತಿ. ಅನ್ಧಬಾಲಾನಞ್ಹಿ ನಿನ್ದಾ ವಾ ಪಸಂಸಾ ವಾ ಅಪ್ಪಮಾಣಾ, ಪಣ್ಡಿತೇನ ಪನ ಮೇಧಾವಿನಾ ನಿನ್ದಿತೋ ನಿನ್ದಿತೋ ನಾಮ, ಪಸಂಸಿತೋ ಚ ಪಸಂಸಿತೋ ನಾಮ ಹೋತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

‘‘ಪೋರಾಣಮೇತಂ ¶ ಅತುಲ, ನೇತಂ ಅಜ್ಜತನಾಮಿವ;

ನಿನ್ದನ್ತಿ ತುಣ್ಹಿಮಾಸೀನಂ, ನಿನ್ದನ್ತಿ ಬಹುಭಾಣಿನಂ;

ಮಿತಭಾಣಿಮ್ಪಿ ನಿನ್ದನ್ತಿ, ನತ್ಥಿ ಲೋಕೇ ಅನಿನ್ದಿತೋ.

‘‘ನ ಚಾಹು ನ ಚ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ನ ಚೇತರಹಿ ವಿಜ್ಜತಿ;

ಏಕನ್ತಂ ನಿನ್ದಿತೋ ಪೋಸೋ, ಏಕನ್ತಂ ವಾ ಪಸಂಸಿತೋ.

‘‘ಯಂ ಚೇ ವಿಞ್ಞೂ ಪಸಂಸನ್ತಿ, ಅನುವಿಚ್ಚ ಸುವೇ ಸುವೇ;

ಅಚ್ಛಿದ್ದವುತ್ತಿಂ ಮೇಧಾವಿಂ, ಪಞ್ಞಾಸೀಲಸಮಾಹಿತಂ.

‘‘ನಿಕ್ಖಂ ಜಮ್ಬೋನದಸ್ಸೇವ, ಕೋ ತಂ ನಿನ್ದಿತುಮರಹತಿ;

ದೇವಾಪಿ ನಂ ಪಸಂಸನ್ತಿ, ಬ್ರಹ್ಮುನಾಪಿ ಪಸಂಸಿತೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಪೋರಾಣಮೇತನ್ತಿ ಪುರಾಣಕಂ ಏತಂ. ಅತುಲಾತಿ ತಂ ಉಪಾಸಕಂ ನಾಮೇನ ಆಲಪತಿ. ನೇತಂ ಅಜ್ಜತನಾಮಿವಾತಿ ಇದಂ ನಿನ್ದನಂ ವಾ ಪಸಂಸನಂ ವಾ ಅಜ್ಜತನಂ ¶ ಅಧುನಾ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ವಿಯ ನ ಹೋತಿ. ತುಣ್ಹಿಮಾಸೀನನ್ತಿ ಕಿಂ ಏಸೋ ಮೂಗೋ ವಿಯ ಬಧಿರೋ ವಿಯ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಜಾನನ್ತೋ ವಿಯ ತುಣ್ಹೀ ಹುತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೋತಿ ನಿನ್ದನ್ತಿ. ಬಹುಭಾಣಿನನ್ತಿ ಕಿಂ ಏಸ ವಾತಾಹತತಾಲಪಣ್ಣಂ ವಿಯ ತಟತಟಾಯತಿ, ಇಮಸ್ಸ ಕಥಾಪರಿಯನ್ತೋಯೇವ ನತ್ಥೀತಿ ನಿನ್ದನ್ತಿ. ಮಿತಭಾಣಿಮ್ಪೀತಿ ಕಿಂ ¶ ಏಸ ಸುವಣ್ಣಹಿರಞ್ಞಂ ವಿಯ ಅತ್ತನೋ ವಚನಂ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ಏಕಂ ವಾ ದ್ವೇ ವಾ ವತ್ವಾ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸೀತಿ ನಿನ್ದನ್ತಿ. ಏವಂ ಸಬ್ಬಥಾಪಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಅನಿನ್ದಿತೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ನ ಚಾಹೂತಿ ಅತೀತೇಪಿ ನಾಹೋಸಿ, ಅನಾಗತೇಪಿ ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ.

ಯಂ ಚೇ ವಿಞ್ಞೂತಿ ಬಾಲಾನಂ ನಿನ್ದಾ ವಾ ಪಸಂಸಾ ವಾ ಅಪ್ಪಮಾಣಾ, ಯಂ ಪನ ಪಣ್ಡಿತಾ ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ಅನುವಿಚ್ಚ ನಿನ್ದಕಾರಣಂ ವಾ ಪಸಂಸಕಾರಣಂ ವಾ ಜಾನಿತ್ವಾ ಪಸಂಸನ್ತಿ, ಅಚ್ಛಿದ್ದಾಯ ವಾ ಸಿಕ್ಖಾಯ ¶ ಅಚ್ಛಿದ್ದಾಯ ವಾ ಜೀವಿತವುತ್ತಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ಅಚ್ಛಿದ್ದವುತ್ತಿಂ ಧಮ್ಮೋಜಪಞ್ಞಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ಮೇಧಾವಿಂ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಪಞ್ಞಾಯ ಚೇವ ಚತುಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸೀಲೇನ ಚ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ಪಞ್ಞಾಸೀಲಸಮಾಹಿತಂ ಪಸಂಸನ್ತಿ, ತಂ ಸುವಣ್ಣದೋಸವಿರಹಿತಂ ಘಟ್ಟನಮಜ್ಜನಕ್ಖಮಂ ಜಮ್ಬೋನದನಿಕ್ಖಂ ವಿಯ ಕೋ ನಿನ್ದಿತುಮರಹತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ದೇವಾಪೀತಿ ದೇವತಾಪಿ ಪಣ್ಡಿತಮನುಸ್ಸಾಪಿ ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಉಪಟ್ಠಾಯ ಥೋಮೇನ್ತಿ ಪಸಂಸನ್ತಿ. ಬ್ರಹ್ಮುನಾಪೀತಿ ನ ಕೇವಲಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಹಿ, ದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳೇ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮುನಾಪಿ ಏಸ ಪಸಂಸಿತೋಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಪಞ್ಚಸತಾಪಿ ಉಪಾಸಕಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸೂತಿ.

ಕಾಯಪ್ಪಕೋಪನ್ತಿ ¶ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಛಬ್ಬಗ್ಗಿಯೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕದಿವಸಞ್ಹಿ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ತೇಸಂ ಛಬ್ಬಗ್ಗಿಯಾನಂ ಉಭೋಹಿ ಹತ್ಥೇಹಿ ಯಟ್ಠಿಯೋ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಟ್ಠಪಾದುಕಾ ಆರುಯ್ಹ ಪಿಟ್ಠಿಪಾಸಾಣೇ ಚಙ್ಕಮನ್ತಾನಂ ಖಟಖಟಾತಿಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಆನನ್ದ, ಕಿಂ ಸದ್ದೋ ನಾಮೇಸೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ¶ ‘‘ಛಬ್ಬಗ್ಗಿಯಾನಂ ಪಾದುಕಾ ಆರುಯ್ಹ ಚಙ್ಕಮನ್ತಾನಂ ಖಟಖಟಸದ್ದೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಾ ನಾಮ ಕಾಯಾದೀನಿ ರಕ್ಖಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

‘‘ಕಾಯಪ್ಪಕೋಪಂ ರಕ್ಖೇಯ್ಯ, ಕಾಯೇನ ಸಂವುತೋ ಸಿಯಾ;

ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಂ ಹಿತ್ವಾ, ಕಾಯೇನ ಸುಚರಿತಂ ಚರೇ.

‘‘ವಚೀಪಕೋಪಂ ರಕ್ಖೇಯ್ಯ, ವಾಚಾಯ ಸಂವುತೋ ಸಿಯಾ;

ವಚೀದುಚ್ಚರಿತಂ ಹಿತ್ವಾ, ವಾಚಾಯ ಸುಚರಿತಂ ಚರೇ.

‘‘ಮನೋಪಕೋಪಂ ರಕ್ಖೇಯ್ಯ, ಮನಸಾ ಸಂವುತೋ ಸಿಯಾ;

ಮನೋದುಚ್ಚರಿತಂ ಹಿತ್ವಾ, ಮನಸಾ ಸುಚರಿತಂ ಚರೇ.

‘‘ಕಾಯೇನ ¶ ಸಂವುತಾ ಧೀರಾ, ಅಥೋ ವಾಚಾಯ ಸಂವುತಾ;

ಮನಸಾ ಸಂವುತಾ ಧೀರಾ, ತೇ ವೇ ಸುಪರಿಸಂವುತಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಕಾಯಪ್ಪಕೋಪನ್ತಿ ತಿವಿಧಂ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಂ ರಕ್ಖೇಯ್ಯ. ಕಾಯೇನ ಸಂವುತೋತಿ ಕಾಯದ್ವಾರೇ ದುಚ್ಚರಿತಪವೇಸನಂ ನಿವಾರೇತ್ವಾ ಸಂವುತೋ ಪಿಹಿತದ್ವಾರೋ ಸಿಯಾ. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ¶ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಂ ಹಿತ್ವಾ ಕಾಯಸುಚರಿತಂ ಚರನ್ತೋ ಉಭಯಮ್ಪೇತಂ ಕರೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಂ ಹಿತ್ವಾ, ಕಾಯೇನ ಸುಚರಿತಂ ಚರೇತಿ ವುತ್ತಂ. ಅನನ್ತರಗಾಥಾಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಕಾಯೇನ ಸಂವುತಾ ಧೀರಾತಿ ಯೇ ಪಣ್ಡಿತಾ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದೀನಿ ಅಕರೋನ್ತಾ ಕಾಯೇನ, ಮುಸಾವಾದಾದೀನಿ ಅಕರೋನ್ತಾ ವಾಚಾಯ, ಅಭಿಜ್ಝಾದೀನಿ ಅಸಮುಟ್ಠಪೇನ್ತಾ ಮನಸಾ ಸಂವುತಾ, ತೇ ಇಧ ಲೋಕಸ್ಮಿಂ ಸುಸಂವುತಾ ಸುರಕ್ಖಿತಾ ಸುಗೋಪಿತಾ ಸುಪಿಹಿತದ್ವಾರಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಪಣ್ಡುಪಲಾಸೋವ ¶ ¶ ¶ ದಾನಿಸೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಗೋಘಾತಕಪುತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕಿರೇಕೋ ಗೋಘಾತಕೋ ಗಾವೋ ವಧಿತ್ವಾ ವರಮಂಸಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಚಾಪೇತ್ವಾ ಪುತ್ತದಾರೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಮಂಸಞ್ಚ ಖಾದತಿ, ಮೂಲೇನ ಚ ವಿಕ್ಕಿಣಿತ್ವಾ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ಸೋ ಏವಂ ಪಞ್ಚಪಣ್ಣಾಸ ವಸ್ಸಾನಿ ಗೋಘಾತಕಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಧುರವಿಹಾರೇ ವಿಹರನ್ತಸ್ಸ ಸತ್ಥು ಏಕದಿವಸಮ್ಪಿ ಕಟಚ್ಛುಮತ್ತಮ್ಪಿ ಯಾಗುಂ ವಾ ಭತ್ತಂ ವಾ ನ ಅದಾಸಿ. ಸೋ ಚ ವಿನಾ ಮಂಸೇನ ಭತ್ತಂ ನ ಭುಞ್ಜತಿ. ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ದಿವಸಭಾಗೇ ಮಂಸಂ ವಿಕ್ಕಿಣಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಪಚಿತುಂ ಏಕಂ ಮಂಸಖಣ್ಡಂ ಭರಿಯಾಯ ದತ್ವಾ ನ್ಹಾಯಿತುಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಸಹಾಯಕೋ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭರಿಯಂ ಆಹ – ‘‘ಥೋಕಂ ಮೇ ವಿಕ್ಕಿಣಿಯಮಂಸಂ ದೇಹಿ, ಗೇಹಂ ¶ ಮೇ ಪಾಹುನಕೋ ಆಗತೋ’’ತಿ. ನತ್ಥಿ ವಿಕ್ಕಿಣಿಯಮಂಸಂ, ಸಹಾಯಕೋ ತೇ ಮಂಸಂ ವಿಕ್ಕಿಣಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ನ್ಹಾಯಿತುಂ ಗತೋತಿ. ಮಾ ಏವಂ ಕರಿ, ಸಚೇ ಮಂಸಖಣ್ಡಂ ಅತ್ಥಿ, ದೇಹೀತಿ. ಸಹಾಯಕಸ್ಸ ತೇ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಮಂಸಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ನತ್ಥೀತಿ. ಸೋ ‘‘ಸಹಾಯಕಸ್ಸ ಮೇ ಅತ್ಥಾಯ ಠಪಿತಮಂಸತೋ ಅಞ್ಞಂ ಮಂಸಂ ನತ್ಥಿ, ಸೋ ಚ ವಿನಾ ಮಂಸೇನ ನ ಭುಞ್ಜತಿ, ನಾಯಂ ದಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಾಮಂಯೇವ ತಂ ಮಂಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ.

ಗೋಘಾತಕೋಪಿ ನ್ಹತ್ವಾ ಆಗತೋ ತಾಯ ಅತ್ತನೋ ಪಕ್ಕಪಣ್ಣೇನ ಸದ್ಧಿಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಭತ್ತೇ ಉಪನೀತೇ ಆಹ ‘‘ಕಹಂ ಮಂಸ’’ನ್ತಿ? ‘‘ನತ್ಥಿ, ಸಾಮೀ’’ತಿ. ನನು ಅಹಂ ಪಚ್ಚನತ್ಥಾಯ ಮಂಸಂ ದತ್ವಾ ಗತೋತಿ. ತವ ಸಹಾಯಕೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಪಾಹುನಕೋ ಮೇ ಆಗತೋ, ವಿಕ್ಕಿಣಿಯಮಂಸಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಮಯಾ ‘‘ಸಹಾಯಕಸ್ಸ ತೇ ಠಪಿತಮಂಸತೋ ಅಞ್ಞಂ ಮಂಸಂ ನತ್ಥಿ, ಸೋ ಚ ವಿನಾ ಮಂಸೇನ ನ ಭುಞ್ಜತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ಬಲಕ್ಕಾರೇನ ತಂ ಮಂಸಂ ಸಾಮಂಯೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ಗತೋತಿ. ಅಹಂ ವಿನಾ ಮಂಸೇನ ಭತ್ತಂ ನ ಭುಞ್ಜಾಮಿ, ಹರಾಹಿ ನನ್ತಿ. ಕಿಂ ಸಕ್ಕಾ ಕಾತುಂ, ಭುಞ್ಜ, ಸಾಮೀತಿ. ಸೋ ‘‘ನಾಹಂ ಭುಞ್ಜಾಮೀ’’ತಿ ತಂ ಭತ್ತಂ ಹರಾಪೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಂ ಆದಾಯ ಪಚ್ಛಾಗೇಹೇ ಠಿತೋ ಗೋಣೋ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮುಖೇ ಹತ್ಥಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಜಿವ್ಹಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಸತ್ಥೇನ ಮೂಲೇ ¶ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಆದಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಙ್ಗಾರೇಸು ಪಚಾಪೇತ್ವಾ ಭತ್ತಮತ್ಥಕೇ ¶ ಠಪೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೋ ಏಕಂ ಭತ್ತಪಿಣ್ಡಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಏಕಂ ಮಂಸಖಣ್ಡಂ ಮುಖೇ ಠಪೇಸಿ. ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವಸ್ಸ ¶ ಜಿವ್ಹಾ ಛಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಭತ್ತಪಾತಿಯಂ ಪತಿ. ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ಕಮ್ಮಸರಿಕ್ಖಕಂ ವಿಪಾಕಂ ಲಭಿ. ಸೋಪಿ ಖೋ ಗೋಣೋ ವಿಯ ಲೋಹಿತಧಾರಾಯ ಮುಖತೋ ಪಗ್ಘರನ್ತಿಯಾ ಅನ್ತೋಗೇಹಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಜಣ್ಣುಕೇಹಿ ವಿಚರನ್ತೋ ವಿರವಿ.

ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಗೋಘಾತಕಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಪಿತರಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಸಮೀಪೇ ಠಿತೋ ಹೋತಿ. ಅಥ ನಂ ಮಾತಾ ಆಹ – ‘‘ಪಸ್ಸ, ಪುತ್ತ, ಇಮಂ ಗೋಘಾತಕಂ ಗೋಣಂ ವಿಯ ಗೇಹಮಜ್ಝೇ ಜಣ್ಣುಕೇಹಿ ವಿಚರಿತ್ವಾ ವಿರವನ್ತಂ, ಇದಂ ದುಕ್ಖಂ ತವ ಮತ್ಥಕೇ ಪತಿಸ್ಸತಿ, ಮಮಮ್ಪಿ ಅನೋಲೋಕೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸೋತ್ಥಿಂ ಕರೋನ್ತೋ ಪಲಾಯಸ್ಸೂ’’ತಿ. ಸೋ ಮರಣಭಯತಜ್ಜಿತೋ ಮಾತರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಲಾಯಿ, ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಚ ಪನ ತಕ್ಕಸಿಲಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಗೋಘಾತಕೋಪಿ ಗೋಣೋ ವಿಯ ಗೇಹಮಜ್ಝೇ ವಿರವನ್ತೋ ವಿಚರಿತ್ವಾ ಕಾಲಕತೋ ಅವೀಚಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಗೋಣೋಪಿ ಕಾಲಮಕಾಸಿ. ಗೋಘಾತಕಪುತ್ತೋಪಿ ತಕ್ಕಸಿಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಕಾರಕಮ್ಮಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿ. ಅಥಸ್ಸಾಚರಿಯೋ ಗಾಮಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ‘‘ಏವರೂಪಂ ನಾಮ ಅಲಙ್ಕಾರಂ ಕರೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ಸೋಪಿ ತಥಾರೂಪಂ ಅಲಙ್ಕಾರಂ ಅಕಾಸಿ. ಅಥಸ್ಸಾಚರಿಯೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಅಲಙ್ಕಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಜೀವಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋ’’ತಿ ವಯಪ್ಪತ್ತಂ ಅತ್ತನೋ ಧೀತರಂ ಅದಾಸಿ. ಸೋ ಪುತ್ತಧೀತಾಹಿ ವಡ್ಢಿ.

ಅಥಸ್ಸ ಪುತ್ತಾ ವಯಪ್ಪತ್ತಾ ಸಿಪ್ಪಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥ ಘರಾವಾಸಂ ಸಣ್ಠಪೇತ್ವಾ ವಸನ್ತಾ ಸದ್ಧಾ ಪಸನ್ನಾ ಅಹೇಸುಂ. ಪಿತಾಪಿ ನೇಸಂ ತಕ್ಕಸಿಲಾಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಕುಸಲಂ ಅಕತ್ವಾವ ಜರಂ ¶ ಪಾಪುಣಿ. ಅಥಸ್ಸ ಪುತ್ತಾ ‘‘ಪಿತಾ ನೋ ಮಹಲ್ಲಕೋ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಪಿತು ಅತ್ಥಾಯ ದಾನಂ ದಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ನಿಮನ್ತಯಿಂಸು. ತೇ ಪುನದಿವಸೇ ಅನ್ತೋಗೇಹೇ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಪರಿವಿಸಿತ್ವಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಾವಸಾನೇ ಸತ್ಥಾರಂ ಆಹಂಸು – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹೇಹಿ ಇದಂ ಪಿತು ಜೀವಭತ್ತಂ ದಿನ್ನಂ, ಪಿತು ನೋ ಅನುಮೋದನಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ತಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಉಪಾಸಕ, ತ್ವಂ ಮಹಲ್ಲಕೋ ಪರಿಪಕ್ಕಸರೀರೋ ಪಣ್ಡುಪಲಾಸಸದಿಸೋ, ತವ ಪರಲೋಕಗಮನಾಯ ಕುಸಲಪಾಥೇಯ್ಯಂ ನತ್ಥಿ, ಅತ್ತನೋ ಪತಿಟ್ಠಂ ಕರೋಹಿ, ಪಣ್ಡಿತೋ ಭವ, ಮಾ ಬಾಲೋ’’ತಿ ಅನುಮೋದನಂ ಕರೋನ್ತೋ ಇಮಾ ದ್ವೇ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

ದಿಬ್ಬಂ ಅರಿಯಭೂಮಿಂ ಉಪೇಹಿಸೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಪಣ್ಡುಪಲಾಸೋವ ದಾನಿಸೀತಿ, ಉಪಾಸಕ, ತ್ವಂ ಇದಾನಿ ಛಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ಪತಿತಪಣ್ಡುಪಲಾಸೋ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ. ಯಮಪುರಿಸಾತಿ ಯಮದೂತಾ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ಇದಂ ಪನ ಮರಣಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ಮರಣಂ ತೇ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಉಯ್ಯೋಗಮುಖೇತಿ ಪರಿಹಾನಿಮುಖೇ, ಅವುಡ್ಢಿಮುಖೇ ಚ ಠಿತೋಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಾಥೇಯ್ಯನ್ತಿ ಗಮಿಕಸ್ಸ ತಣ್ಡುಲಾದಿಪಾಥೇಯ್ಯಂ ¶ ವಿಯ ಪರಲೋಕಂ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ತವ ಕುಸಲಪಾಥೇಯ್ಯಮ್ಪಿ ನತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೋ ಕರೋಹೀತಿ ಸೋ ತ್ವಂ ಸಮುದ್ದೇ ನಾವಾಯ ಭಿನ್ನಾಯ ದೀಪಸಙ್ಖಾತಂ ಪತಿಟ್ಠಂ ವಿಯ ಅತ್ತನೋ ಕುಸಲಪತಿಟ್ಠಂ ಕರೋಹಿ. ಕರೋನ್ತೋ ಚ ಖಿಪ್ಪಂ ವಾಯಮ, ಸೀಘಂ ಸೀಘಂ ವೀರಿಯಂ ಆರಭ, ಅತ್ತನೋ ಕುಸಲಕಮ್ಮಪತಿಟ್ಠಕರಣೇನ ಪಣ್ಡಿತೋ ಭವ. ಯೋ ಹಿ ಮರಣಮುಖಂ ಅಪ್ಪತ್ವಾ ಕಾತುಂ ಸಮತ್ಥಕಾಲೇವ ಕುಸಲಂ ಕರೋತಿ, ಏಸ ಪಣ್ಡಿತೋ ನಾಮ, ತಾದಿಸೋ ಭವ, ಮಾ ಅನ್ಧಬಾಲೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ದಿಬ್ಬಂ ಅರಿಯಭೂಮಿನ್ತಿ ಏವಂ ವೀರಿಯಂ ಕರೋನ್ತೋ ರಾಗಾದೀನಂ ಮಲಾನಂ ನೀಹಟತಾಯ ನಿದ್ಧನ್ತಮಲೋ ಅಙ್ಗಣಾಭಾವೇನ ಅನಙ್ಗಣೋ ನಿಕ್ಕಿಲೇಸೋ ಹುತ್ವಾ ಪಞ್ಚವಿಧಂ ಸುದ್ಧಾವಾಸಭೂಮಿಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಉಪಾಸಕೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ, ಸಮ್ಪತ್ತಾನಮ್ಪಿ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

ತೇ ಪುನದಿವಸತ್ಥಾಯಪಿ ಸತ್ಥಾರಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಸತ್ಥಾರಂ ಅನುಮೋದನಕಾಲೇ ಆಹಂಸು – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇದಮ್ಪಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಿತು ಜೀವಭತ್ತಮೇವ, ಇಮಸ್ಸೇವ ಅನುಮೋದನಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಅನುಮೋದನಂ ಕರೋನ್ತೋ ಇಮಾ ದ್ವೇ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

ತತ್ಥ ಉಪನೀತವಯೋತಿ ಉಪಾತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ, ನೀತವಯೋತಿ ವಿಗತವಯೋ ಅತಿಕ್ಕನ್ತವಯೋ, ತ್ವಞ್ಚಸಿ ದಾನಿ ತಯೋ ವಯೇ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮರಣಮುಖೇ ಠಿತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಮ್ಪಯಾತೋಸಿ ಯಮಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕನ್ತಿ ಮರಣಮುಖಂ ಗನ್ತುಂ ಸಜ್ಜೋ ಹುತ್ವಾ ಠಿತೋಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಾಸೋ ತೇ ನತ್ಥಿ ಅನ್ತರಾತಿ ಯಥಾ ಮಗ್ಗಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ತಾನಿ ತಾನಿ ಕಿಚ್ಚಾನಿ ಕರೋನ್ತಾ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ವಸನ್ತಿ, ನ ಏವಂ ಪರಲೋಕಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾ. ನ ಹಿ ಸಕ್ಕಾ ಪರಲೋಕಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇನ ‘‘ಅಧಿವಾಸೇಥ ಕತಿಪಾಹಂ, ದಾನಂ ತಾವ ದೇಮಿ, ಧಮ್ಮಂ ತಾವ ಸುಣಾಮೀ’’ತಿಆದೀನಿ ವತ್ತುಂ. ಇತೋ ಪನ ಚವಿತ್ವಾ ಪರಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋವ ಹೋತಿ. ಇಮಮತ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ. ಪಾಥೇಯ್ಯನ್ತಿ ಇದಂ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಮೇವ, ಉಪಾಸಕಸ್ಸ ಪನ ಪುನಪ್ಪುನಂ ದಳ್ಹೀಕರಣತ್ಥಂ ಇಧಾಪಿ ಸತ್ಥಾರಾ ಕಥಿತಂ. ಜಾತಿಜರನ್ತಿ ಏತ್ಥ ¶ ಬ್ಯಾಧಿಮರಣಾನಿಪಿ ಗಹಿತಾನೇವ ಹೋನ್ತಿ. ಹೇಟ್ಠಿಮಗಾಥಾಹಿ ಚ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೋ ಕಥಿತೋ, ಇಧ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೋ ಕಥಿತೋ. ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ಯಥಾ ನಾಮ ರಞ್ಞಾ ಅತ್ತನೋ ಮುಖಪಮಾಣೇನ ಕಬಳಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಉಪನೀತೇ ಸೋ ಕುಮಾರೋ ಅತ್ತನೋ ಮುಖಪಮಾಣೇನೇವ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಏವಮೇವ ಸತ್ಥಾರಾ ಉಪರಿಮಗ್ಗವಸೇನ ಧಮ್ಮೇ ದೇಸಿತೇಪಿ ಉಪಾಸಕೋ ಅತ್ತನೋ ಉಪನಿಸ್ಸಯವಸೇನ ಹೇಟ್ಠಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪತ್ವಾ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಅನುಮೋದನಾಯ ಅವಸಾನೇ ಅನಾಗಾಮಿಫಲಂ ಪತ್ತೋ. ಸೇಸಪರಿಸಾಯಪಿ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

ಅನುಪುಬ್ಬೇನಾತಿ ¶ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸೋ ಕಿರ ಏಕದಿವಸಂ ಪಾತೋವ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಚೀವರಪಾರುಪನಟ್ಠಾನೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಚೀವರಂ ಪಾರುಪನ್ತೇ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ತಂ ಪನ ಠಾನಂ ವಿರೂಳ್ಹತಿಣಂ ಹೋತಿ. ಅಥೇಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಚೀವರಂ ಪಾರುಪನ್ತಸ್ಸ ಚೀವರಕಣ್ಣೋ ತಿಣೇಸು ಪವಟ್ಟೇನ್ತೋ ಉಸ್ಸಾವಬಿನ್ದೂಹಿ ತೇಮಿ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ‘‘ಇಮಂ ಠಾನಂ ¶ ಅಪ್ಪಹರಿತಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಪುನದಿವಸೇ ಕುದ್ದಾಲಂ ಆದಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಠಾನಂ ತಚ್ಛೇತ್ವಾ ಖಲಮಣ್ಡಲಸದಿಸಂ ಅಕಾಸಿ. ಪುನದಿವಸೇಪಿ ತಂ ಠಾನಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂಸು ಚೀವರಂ ಪಾರುಪನ್ತೇಸು ಏಕಸ್ಸ ¶ ಚೀವರಕಣ್ಣಂ ಭೂಮಿಯಂ ಪತಿತ್ವಾ ಪಂಸುಮ್ಹಿ ಪವಟ್ಟಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇಧ ವಾಲುಕಂ ಓಕಿರಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ವಾಲುಕಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಓಕಿರಿ.

ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಪುರೇಭತ್ತಂ ಚಣ್ಡೋ ಆತಪೋ ಅಹೋಸಿ, ತದಾಪಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಚೀವರಂ ಪಾರುಪನ್ತಾನಂ ಗತ್ತತೋ ಸೇದೇ ಮುಚ್ಚನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇಧ ಮಯಾ ಮಣ್ಡಪಂ ಕಾರೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಮಣ್ಡಪಂ ಕಾರೇಸಿ. ಪುನದಿವಸೇ ಪಾತೋವ ವಸ್ಸಂ ವಸ್ಸಿ, ವದ್ದಲಿಕಂ ಅಹೋಸಿ. ತದಾಪಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋವ ಠಿತೋ ತಿನ್ತಚೀವರಕೇ ಭಿಕ್ಖೂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಏತ್ಥ ಮಯಾ ಸಾಲಂ ಕಾರೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಸಾಲಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ‘‘ಇದಾನಿ ಸಾಲಮಹಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ¶ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಅನ್ತೋ ಚ ಬಹಿ ಚ ಭಿಕ್ಖೂ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಾವಸಾನೇ ಅನುಮೋದನತ್ಥಾಯ ಸತ್ಥು ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಹಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಚೀವರಪಾರುಪನಕಾಲೇ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಠಿತೋ ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ದಿಸ್ವಾ ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಕಾರೇಸಿ’’ನ್ತಿ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಪಣ್ಡಿತಾ ನಾಮ ಖಣೇ ಖಣೇ ಥೋಕಂ ಕುಸಲಂ ಕರೋನ್ತಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಅತ್ತನೋ ಅಕುಸಲಮಲಂ ನೀಹರನ್ತಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಮೇಧಾವೀ, ಥೋಕಂ ಥೋಕಂ ಖಣೇ ಖಣೇ;

ಕಮ್ಮಾರೋ ರಜತಸ್ಸೇವ, ನಿದ್ಧಮೇ ಮಲಮತ್ತನೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಅನುಪುಬ್ಬೇನಾತಿ ಅನುಪಟಿಪಾಟಿಯಾ. ಮೇಧಾವೀತಿ ಧಮ್ಮೋಜಪಞ್ಞಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ. ಖಣೇ ಖಣೇತಿ ಓಕಾಸೇ ಓಕಾಸೇ ಕುಸಲಂ ಕರೋನ್ತೋ. ಕಮ್ಮಾರೋ ರಜತಸ್ಸೇವಾತಿ ಯಥಾ ಸುವಣ್ಣಕಾರೋ ಏಕವಾರಮೇವ ಸುವಣ್ಣಂ ತಾಪೇತ್ವಾ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ಮಲಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಪಿಲನ್ಧನವಿಕತಿಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ ¶ , ಪುನಪ್ಪುನಂ ತಾಪೇನ್ತೋ ಕೋಟ್ಟೇನ್ತೋ ಪನ ಮಲಂ ನೀಹರತಿ, ತತೋ ಅನೇಕವಿಧಂ ಪಿಲನ್ಧನವಿಕತಿಂ ಕರೋತಿ, ಏವಮೇವ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಕುಸಲಂ ಕರೋನ್ತೋ ಪಣ್ಡಿತೋ ಅತ್ತನೋ ರಾಗಾದಿಮಲಂ ನಿದ್ಧಮೇಯ್ಯ, ಏವಂ ನಿದ್ಧನ್ತಮಲೋ ನಿಕ್ಕಿಲೇಸೋವ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ¶ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠತಿ, ಮಹಾಜನಸ್ಸಾಪಿ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

ಅಯಸಾವ ¶ ಮಲನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ತಿಸ್ಸತ್ಥೇರಂ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಏಕೋ ಕಿರ ಸಾವತ್ಥಿವಾಸೀ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಲದ್ಧೂಪಸಮ್ಪದೋ ತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋತಿ ಪಞ್ಞಾಯಿ. ಸೋ ಅಪರಭಾಗೇ ಜನಪದವಿಹಾರೇ ವಸ್ಸೂಪಗತೋ ಅಟ್ಠಹತ್ಥಕಂ ಥೂಲಸಾಟಕಂ ಲಭಿತ್ವಾ ವುತ್ಥವಸ್ಸೋ ಪವಾರೇತ್ವಾ ತಂ ಆದಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಗಿನಿಯಾ ಹತ್ಥೇ ಠಪೇಸಿ. ಸಾ ‘‘ನ ಮೇ ಏಸೋ ಸಾಟಕೋ ಭಾತು ಅನುಚ್ಛವಿಕೋ’’ತಿ ತಂ ತಿಖಿಣಾಯ ವಾಸಿಯಾ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಹೀರಹೀರಂ ಕತ್ವಾ ಉದುಕ್ಖಲೇ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ಪವಿಸೇತ್ವಾ ಪೋಥೇತ್ವಾ ವಟ್ಟೇತ್ವಾ ಸುಖುಮಸುತ್ತಂ ಕನ್ತಿತ್ವಾ ಸಾಟಕಂ ವಾಯಾಪೇಸಿ. ಥೇರೋಪಿ ಸುತ್ತಞ್ಚೇವ ಸೂಚಿಯೋ ಚ ಸಂವಿದಹಿತ್ವಾ ಚೀವರಕಾರಕೇ ದಹರಸಾಮಣೇರೇ ಸನ್ನಿಪಾತೇತ್ವಾ ಭಗಿನಿಯಾ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ತಂ ¶ ಮೇ ಸಾಟಕಂ ದೇಥ, ಚೀವರಂ ಕಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸಾ ನವಹತ್ಥಂ ಸಾಟಕಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಕನಿಟ್ಠಭಾತಿಕಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಠಪೇಸಿ. ಸೋ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿತ್ಥಾರೇತ್ವಾ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಮಮ ಸಾಟಕೋ ಥೂಲೋ ಅಟ್ಠಹತ್ಥೋ, ಅಯಂ ಸುಖುಮೋ ನವಹತ್ಥೋ. ನಾಯಂ ಮಮ ಸಾಟಕೋ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಏಸ, ನ ಮೇ ಇಮಿನಾ ಅತ್ಥೋ, ತಮೇವ ಮೇ ದೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾಕಮೇವ ಏಸೋ, ಗಣ್ಹಥ ನ’’ನ್ತಿ? ಸೋ ನೇವ ಇಚ್ಛಿ. ಅಥಸ್ಸ ಅತ್ತನಾ ಕತಕಿಚ್ಚಂ ಸಬ್ಬಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾಕಮೇವೇಸ, ಗಣ್ಹಥ ನ’’ನ್ತಿ ಅದಾಸಿ. ಸೋ ತಂ ಆದಾಯ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಚೀವರಕಮ್ಮಂ ಪಟ್ಠಪೇಸಿ.

ಅಥಸ್ಸ ¶ ಭಗಿನೀ ಚೀವರಕಾರಾನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಯಾಗುಭತ್ತಾದೀನಿ ಸಮ್ಪಾದೇಸಿ. ಚೀವರಸ್ಸ ನಿಟ್ಠಿತದಿವಸೇ ಪನ ಅತಿರೇಕಸಕ್ಕಾರಂ ಕಾರೇಸಿ. ಸೋ ಚೀವರಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಉಪ್ಪನ್ನಸಿನೇಹೋ ‘‘ಸ್ವೇ ದಾನಿ ನಂ ಪಾರುಪಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ಚೀವರವಂಸೇ ಠಪೇತ್ವಾ ತಂ ರತ್ತಿಂ ಭುತ್ತಾಹಾರಂ ಜಿರಾಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಚೀವರೇ ಊಕಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಭಗಿನೀಪಿಸ್ಸ ಕಾಲಕಿರಿಯಂ ಸುತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಾದೇಸು ಪವತ್ತಮಾನಾ ರೋದಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ತಸ್ಸ ಸರೀರಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಾಕಸ್ಸ ಅಭಾವೇನ ಸಙ್ಘಸ್ಸೇವ ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ. ‘‘ಭಾಜೇಸ್ಸಾಮ ನ’’ನ್ತಿ ತಂ ಚೀವರಂ ನೀಹರಾಪೇಸುಂ. ಸಾ ಊಕಾ ‘‘ಇಮೇ ಮಮ ಸನ್ತಕಂ ವಿಲುಮ್ಪನ್ತೀ’’ತಿ ವಿರವನ್ತೀ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಸನ್ಧಾವಿ. ಸತ್ಥಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಯಂ ನಿಸಿನ್ನೋವ ದಿಬ್ಬಾಯ ಸೋತಧಾತುಯಾ ತಂ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಆನನ್ದ, ತಿಸ್ಸಸ್ಸ ಚೀವರಂ ಅಭಾಜೇತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತುಂ ವದೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಥೇರೋ ತಥಾ ಕಾರೇಸಿ. ಸಾಪಿ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ತುಸಿತವಿಮಾನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಸತ್ಥಾ ¶ ‘‘ಅಟ್ಠಮೇ ದಿವಸೇ ತಿಸ್ಸಸ್ಸ ಚೀವರಂ ಭಾಜೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಆಣಾಪೇಸಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ತಥಾ ಕರಿಂಸು.

ಭಿಕ್ಖೂ ¶ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ನು ಖೋ ಸತ್ಥಾ ತಿಸ್ಸಸ್ಸ ಚೀವರಂ ಸತ್ತ ದಿವಸೇ ಠಪಾಪೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಮೇ ದಿವಸೇ ಗಣ್ಹಿತುಂ ಅನುಜಾನೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಿಸ್ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಚೀವರೇ ಊಕಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ತಸ್ಮಿಂ ಭಾಜಿಯಮಾನೇ ‘ಇಮೇ ಮಮ ಸನ್ತಕಂ ವಿಲುಮ್ಪನ್ತೀ’ತಿ ವಿರವನ್ತೀ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಧಾವಿ. ಸಾ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಚೀವರೇ ಗಯ್ಹಮಾನೇ ತುಮ್ಹೇಸು ಮನಂ ಪದುಸ್ಸಿತ್ವಾ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಯ್ಯ, ತೇನ ಚಾಹಂ ಚೀವರಂ ನಿಕ್ಖಿಪಾಪೇಸಿಂ. ಇದಾನಿ ಪನ ಸಾ ತುಸಿತವಿಮಾನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ, ತೇನ ವೋ ಮಯಾ ಚೀವರಗಹಣಂ ಅನುಞ್ಞಾತ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಪುನ ತೇಹಿ ‘‘ಭಾರಿಯಾ ವತ ಅಯಂ, ಭನ್ತೇ, ತಣ್ಹಾ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಆಮ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇಮೇಸಂ ಸತ್ತಾನಂ ತಣ್ಹಾ ನಾಮ ಭಾರಿಯಾ. ಯಥಾ ಅಯತೋ ಮಲಂ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಅಯಮೇವ ಖಾದತಿ ವಿನಾಸೇತಿ ಅಪರಿಭೋಗಂ ಕರೋತಿ, ಏವಮೇವಾಯಂ ತಣ್ಹಾ ಇಮೇಸಂ ಸತ್ತಾನಂ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ತೇ ಸತ್ತೇ ನಿರಯಾದೀಸು ನಿಬ್ಬತ್ತಾಪೇತಿ, ವಿನಾಸಂ ಪಾಪೇತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

ಸಾನಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ನಯನ್ತಿ ದುಗ್ಗತಿ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ¶ ಅಯಸಾವಾತಿ ಅಯತೋ ಸಮುಟ್ಠಿತಂ. ತತುಟ್ಠಾಯಾತಿ ತತೋ ಉಟ್ಠಾಯ. ಅತಿಧೋನಚಾರಿನನ್ತಿ ಧೋನಾ ವುಚ್ಚತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯೇ ‘‘ಇದಮತ್ಥಂ ಏತೇ’’ತಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜನಪಞ್ಞಾ, ತಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಚರನ್ತೋ ಅತಿಧೋನಚಾರೀ ನಾಮ. ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯಥಾ ಅಯತೋ ಮಲಂ ಸಮುಟ್ಠಾಯ ತತೋ ಸಮುಟ್ಠಿತಂ ತಮೇವ ಖಾದತಿ, ಏವಮೇವಂ ಚತುಪಚ್ಚಯೇ ಅಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಂ ಅತಿಧೋನಚಾರಿನಂ ಸಾನಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ಅತ್ತನಿ ಠಿತತ್ತಾ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಾನೇವ ತಾನಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ದುಗ್ಗತಿಂ ನಯನ್ತೀತಿ.

ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ.

ಅಸಜ್ಝಾಯಮಲಾತಿ ¶ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಲಾಲುದಾಯಿತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕಿರ ಪಞ್ಚಕೋಟಿಮತ್ತಾ ಅರಿಯಸಾವಕಾ ವಸನ್ತಿ, ದ್ವೇ ಕೋಟಿಮತ್ತಾ ಪುಥುಜ್ಜನಾ ವಸನ್ತಿ. ತೇಸು ಅರಿಯಸಾವಕಾ ಪುರೇಭತ್ತಂ ¶ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಸಪ್ಪಿತೇಲಮಧುಫಾಣಿತವತ್ಥಾದೀನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುಣನ್ತಿ. ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಗಮನಕಾಲೇ ಚ ಸಾರಿಪುತ್ತಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಾನಂ ಗುಣಕಥಂ ಕಥೇನ್ತಿ. ಉದಾಯಿತ್ಥೇರೋ ತೇಸಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಏತೇಸಂ ತಾವ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ತುಮ್ಹೇ ಏವಂ ಕಥೇಥ, ಮಮ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಕಿಂ ನು ಖೋ ನ ಕಥೇಸ್ಸಥಾ’’ತಿ ವದತಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ತಸ್ಸ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಏಕೋ ಧಮ್ಮಕಥಿಕೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಇಮಸ್ಸಪಿ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸೋತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ತೇ ಏಕದಿವಸಂ ಥೇರಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಜ್ಜ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನದಿವಸೋ’’ತಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಾನಂ ದತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದಿವಾ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ಸೋಪಿ ತೇಸಂ ಅಧಿವಾಸೇಸಿ.

ತೇಹಿ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನವೇಲಾಯ ಆಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ನೋ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಲಾಲುದಾಯಿತ್ಥೇರೋ ಆಸನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಚಿತ್ತಬೀಜನಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ¶ ಚಾಲೇನ್ತೋ ಏಕಮ್ಪಿ ಧಮ್ಮಪದಂ ಅದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಸರಭಞ್ಞಂ ಭಣಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅಞ್ಞೋ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇತೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಓತರಿ. ತೇ ಅಞ್ಞೇನ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥಾಪೇತ್ವಾ ಸರಭಾಣತ್ಥಾಯ ಪುನ ತಂ ಆಸನಂ ಆರೋಪಯಿಂಸು. ಸೋ ಪುನಪಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಅದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ರತ್ತಿಂ ಕಥೇಸ್ಸಾಮಿ, ಅಞ್ಞೋ ಸರಭಞ್ಞಂ ಭಣತೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಆಸನಾ ಓತರಿ. ತೇ ಅಞ್ಞೇನ ಸರಭಞ್ಞಂ ಭಣಾಪೇತ್ವಾ ಪುನ ರತ್ತಿಂ ಥೇರಂ ಆನಯಿಂಸು. ಸೋ ರತ್ತಿಮ್ಪಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಅದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲೇ ಕಥೇಸ್ಸಾಮಿ, ರತ್ತಿಂ ಅಞ್ಞೋ ಕಥೇತೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಓತರಿ. ತೇ ಅಞ್ಞೇನ ರತ್ತಿಂ ಕಥಾಪೇ