📜
ನಮೋ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ
ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯೇ
ವಿಮಾನವತ್ಥುಪಾಳಿ
೧. ಇತ್ಥಿವಿಮಾನಂ
೧. ಪೀಠವಗ್ಗೋ
೧. ಪಠಮಪೀಠವಿಮಾನವತ್ಥು
¶ ‘‘ಪೀಠಂ ¶ ¶ ¶ ತೇ ಸೋವಣ್ಣಮಯಂ ಉಳಾರಂ, ಮನೋಜವಂ ಗಚ್ಛತಿ ಯೇನಕಾಮಂ;
ಅಲಙ್ಕತೇ ಮಲ್ಯಧರೇ [ಮಾಲ್ಯಧರೇ (ಸ್ಯಾ.)] ಸುವತ್ಥೇ, ಓಭಾಸಸಿ ವಿಜ್ಜುರಿವಬ್ಭಕೂಟಂ.
‘‘ಕೇನ ತೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ, ಕೇನ ತೇ ಇಧ ಮಿಜ್ಝತಿ;
ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಚ ತೇ ಭೋಗಾ, ಯೇ ಕೇಚಿ ಮನಸೋ ಪಿಯಾ.
‘‘ಪುಚ್ಛಾಮಿ ¶ ತಂ ದೇವಿ ಮಹಾನುಭಾವೇ, ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ ಕಿಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ಕೇನಾಸಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವಾ, ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸಾ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೇನ [ಮೋಗ್ಗಲಾನೇನ (ಕ.) ಏವಮುಪರಿಪಿ] ಪುಚ್ಛಿತಾ;
ಪಞ್ಹಂ ¶ ಪುಟ್ಠಾ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಅಹಂ ¶ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ, ಅಬ್ಭಾಗತಾನಾಸನಕಂ ಅದಾಸಿಂ;
ಅಭಿವಾದಯಿಂ ಅಞ್ಜಲಿಕಂ ಅಕಾಸಿಂ, ಯಥಾನುಭಾವಞ್ಚ ಅದಾಸಿ ದಾನಂ.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ, ತೇನ ಮೇ ಇಧ ಮಿಜ್ಝತಿ;
ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಚ ಮೇ ಭೋಗಾ, ಯೇ ಕೇಚಿ ಮನಸೋ ಪಿಯಾ.
‘‘ಅಕ್ಖಾಮಿ ತೇ ಭಿಕ್ಖು ಮಹಾನುಭಾವ, ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ ಯಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ತೇನಮ್ಹಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವಾ, ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಪಠಮಪೀಠವಿಮಾನಂ ಪಠಮಂ.
೨. ದುತಿಯಪೀಠವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಪೀಠಂ ¶ ತೇ ವೇಳುರಿಯಮಯಂ ಉಳಾರಂ, ಮನೋಜವಂ ಗಚ್ಛತಿ ಯೇನಕಾಮಂ;
ಅಲಙ್ಕತೇ ಮಲ್ಯಧರೇ ಸುವತ್ಥೇ, ಓಭಾಸಸಿ ವಿಜ್ಜುರಿವಬ್ಭಕೂಟಂ.
‘‘ಕೇನ ತೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ, ಕೇನ ತೇ ಇಧ ಮಿಜ್ಝತಿ;
ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಚ ತೇ ಭೋಗಾ, ಯೇ ಕೇಚಿ ಮನಸೋ ಪಿಯಾ.
‘‘ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ದೇವಿ ಮಹಾನುಭಾವೇ, ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ ಕಿಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ಕೇನಾಸಿ ¶ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವಾ, ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸಾ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೇನ ಪುಚ್ಛಿತಾ;
ಪಞ್ಹಂ ಪುಟ್ಠಾ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಅಹಂ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ, ಅಬ್ಭಾಗತಾನಾಸನಕಂ ಅದಾಸಿಂ;
ಅಭಿವಾದಯಿಂ ಅಞ್ಜಲಿಕಂ ಅಕಾಸಿಂ, ಯಥಾನುಭಾವಞ್ಚ ಅದಾಸಿ ದಾನಂ.
‘‘ತೇನ ¶ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ, ತೇನ ಮೇ ಇಧ ಮಿಜ್ಝತಿ;
ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಚ ಮೇ ಭೋಗಾ, ಯೇ ಕೇಚಿ ಮನಸೋ ಪಿಯಾ.
‘‘ಅಕ್ಖಾಮಿ ¶ ತೇ ಭಿಕ್ಖು ಮಹಾನುಭಾವ, ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ ಯಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ತೇನಮ್ಹಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವಾ, ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ದುತಿಯಪೀಠವಿಮಾನಂ ದುತಿಯಂ.
೩. ತತಿಯಪೀಠವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಪೀಠಂ ¶ ತೇ ಸೋವಣ್ಣಮಯಂ ಉಳಾರಂ, ಮನೋಜವಂ ಗಚ್ಛತಿ ಯೇನಕಾಮಂ;
ಅಲಙ್ಕತೇ ಮಲ್ಯಧರೇ ಸುವತ್ಥೇ, ಓಭಾಸಸಿ ವಿಜ್ಜುರಿವಬ್ಭಕೂಟಂ.
‘‘ಕೇನ ತೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ, ಕೇನ ತೇ ಇಧ ಮಿಜ್ಝತಿ;
ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ¶ ಚ ತೇ ಭೋಗಾ, ಯೇ ಕೇಚಿ ಮನಸೋ ಪಿಯಾ.
‘‘ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ದೇವಿ ಮಹಾನುಭಾವೇ, ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ ಕಿಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ಕೇನಾಸಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವಾ, ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸಾ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೇನ ಪುಚ್ಛಿತಾ;
ಪಞ್ಹಂ ಪುಟ್ಠಾ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಅಪ್ಪಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಫಲಂ ಮಮೇದಂ [ಮಮೇತಂ (ಕ.)], ಯೇನಮ್ಹಿ [ತೇನಮ್ಹಿ (ಕ.)] ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವಾ;
ಅಹಂ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ, ಪುರಿಮಾಯ ಜಾತಿಯಾ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ.
‘‘ಅದ್ದಸಂ ¶ ವಿರಜಂ ಭಿಕ್ಖುಂ, ವಿಪ್ಪಸನ್ನಮನಾವಿಲಂ;
ತಸ್ಸ ಅದಾಸಹಂ ಪೀಠಂ, ಪಸನ್ನಾ ಸೇಹಿ ಪಾಣಿಭಿ.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ, ತೇನ ಮೇ ಇಧ ಮಿಜ್ಝತಿ;
ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಚ ಮೇ ಭೋಗಾ, ಯೇ ಕೇಚಿ ಮನಸೋ ಪಿಯಾ.
‘‘ಅಕ್ಖಾಮಿ ತೇ ಭಿಕ್ಖು ಮಹಾನುಭಾವ, ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ ಯಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ತೇನಮ್ಹಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವಾ, ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ತತಿಯಪೀಠವಿಮಾನಂ ತತಿಯಂ.
೪. ಚತುತ್ಥಪೀಠವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಪೀಠಂ ¶ ¶ ತೇ ವೇಳುರಿಯಮಯಂ ಉಳಾರಂ, ಮನೋಜವಂ ಗಚ್ಛತಿ ಯೇನಕಾಮಂ;
ಅಲಙ್ಕತೇ ಮಲ್ಯಧರೇ ಸುವತ್ಥೇ, ಓಭಾಸಸಿ ವಿಜ್ಜುರಿವಬ್ಭಕೂಟಂ.
‘‘ಕೇನ ¶ ತೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ, ಕೇನ ತೇ ಇಧ ಮಿಜ್ಝತಿ;
ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ¶ ಚ ತೇ ಭೋಗಾ, ಯೇ ಕೇಚಿ ಮನಸೋ ಪಿಯಾ.
‘‘ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ದೇವಿ ಮಹಾನುಭಾವೇ, ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ ಕಿಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ಕೇನಾಸಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವಾ, ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸಾ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೇನ ಪುಚ್ಛಿತಾ;
ಪಞ್ಹಂ ಪುಟ್ಠಾ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಅಪ್ಪಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಫಲಂ ಮಮೇದಂ, ಯೇನಮ್ಹಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವಾ;
ಅಹಂ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ, ಪುರಿಮಾಯ ಜಾತಿಯಾ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ.
‘‘ಅದ್ದಸಂ ¶ ವಿರಜಂ ಭಿಕ್ಖುಂ, ವಿಪ್ಪಸನ್ನಮನಾವಿಲಂ;
ತಸ್ಸ ಅದಾಸಹಂ ಪೀಠಂ, ಪಸನ್ನಾ ಸೇಹಿ ಪಾಣಿಭಿ.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ, ತೇನ ಮೇ ಇಧ ಮಿಜ್ಝತಿ;
ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಚ ಮೇ ಭೋಗಾ, ಯೇ ಕೇಚಿ ಮನಸೋ ಪಿಯಾ.
‘‘ಅಕ್ಖಾಮಿ ¶ ತೇ ಭಿಕ್ಖು ಮಹಾನುಭಾವ, ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ ಯಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ತೇನಮ್ಹಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವಾ, ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಚತುತ್ಥಪೀಠವಿಮಾನಂ ಚತುತ್ಥಂ.
೫. ಕುಞ್ಜರವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಕುಞ್ಜರೋ ¶ ತೇ ವರಾರೋಹೋ, ನಾನಾರತನಕಪ್ಪನೋ;
ರುಚಿರೋ ಥಾಮವಾ ಜವಸಮ್ಪನ್ನೋ, ಆಕಾಸಮ್ಹಿ ಸಮೀಹತಿ.
‘‘ಪದುಮಿ ಪದ್ಮ [ಪದುಮ… (ಸೀ. ಸ್ಯಾ.) ಏವಮುಪರಿಪಿ] ಪತ್ತಕ್ಖಿ, ಪದ್ಮುಪ್ಪಲಜುತಿನ್ಧರೋ;
ಪದ್ಮಚುಣ್ಣಾಭಿಕಿಣ್ಣಙ್ಗೋ, ಸೋಣ್ಣಪೋಕ್ಖರಮಾಲಧಾ [… ಮಾಲವಾ (ಸೀ. ಸ್ಯಾ.)].
‘‘ಪದುಮಾನುಸಟಂ ಮಗ್ಗಂ, ಪದ್ಮಪತ್ತವಿಭೂಸಿತಂ.
ಠಿತಂ ವಗ್ಗುಮನುಗ್ಘಾತೀ, ಮಿತಂ ಗಚ್ಛತಿ ವಾರಣೋ.
‘‘ತಸ್ಸ ಪಕ್ಕಮಮಾನಸ್ಸ, ಸೋಣ್ಣಕಂಸಾ ರತಿಸ್ಸರಾ;
ತೇಸಂ ಸುಯ್ಯತಿ ನಿಗ್ಘೋಸೋ, ತುರಿಯೇ ಪಞ್ಚಙ್ಗಿಕೇ ಯಥಾ.
‘‘ತಸ್ಸ ನಾಗಸ್ಸ ಖನ್ಧಮ್ಹಿ, ಸುಚಿವತ್ಥಾ ಅಲಙ್ಕತಾ;
ಮಹನ್ತಂ ಅಚ್ಛರಾಸಙ್ಘಂ, ವಣ್ಣೇನ ಅತಿರೋಚಸಿ.
‘‘ದಾನಸ್ಸ ¶ ತೇ ಇದಂ ಫಲಂ, ಅಥೋ ಸೀಲಸ್ಸ ವಾ ಪನ;
ಅಥೋ ಅಞ್ಜಲಿಕಮ್ಮಸ್ಸ, ತಂ ಮೇ ಅಕ್ಖಾಹಿ ಪುಚ್ಛಿತಾ’’ತಿ;
ಸಾ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೇನ ಪುಚ್ಛಿತಾ;
ಪಞ್ಹಂ ಪುಟ್ಠಾ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ದಿಸ್ವಾನ ¶ ¶ ಗುಣಸಮ್ಪನ್ನಂ, ಝಾಯಿಂ ಝಾನರತಂ ಸತಂ;
ಅದಾಸಿಂ ಪುಪ್ಫಾಭಿಕಿಣ್ಣಂ, ಆಸನಂ ದುಸ್ಸಸನ್ಥತಂ.
‘‘ಉಪಡ್ಢಂ ಪದ್ಮಮಾಲಾಹಂ, ಆಸನಸ್ಸ ಸಮನ್ತತೋ;
ಅಬ್ಭೋಕಿರಿಸ್ಸಂ ಪತ್ತೇಹಿ, ಪಸನ್ನಾ ಸೇಹಿ ಪಾಣಿಭಿ.
‘‘ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಕುಸಲಸ್ಸ [ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಕುಸಲಸ್ಸ (ಸೀ. ಪೀ.)], ಇದಂ ಮೇ ಈದಿಸಂ ಫಲಂ;
ಸಕ್ಕಾರೋ ಗರುಕಾರೋ ಚ, ದೇವಾನಂ ಅಪಚಿತಾ ಅಹಂ.
‘‘ಯೋ ವೇ ಸಮ್ಮಾವಿಮುತ್ತಾನಂ, ಸನ್ತಾನಂ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿನಂ;
ಪಸನ್ನೋ ಆಸನಂ ದಜ್ಜಾ, ಏವಂ ನನ್ದೇ ಯಥಾ ಅಹಂ.
‘‘ತಸ್ಮಾ ಹಿ ಅತ್ತಕಾಮೇನ [ಅತ್ಥಕಾಮೇನ (ಕ.)], ಮಹತ್ತಮಭಿಕಙ್ಖತಾ;
ಆಸನಂ ದಾತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ, ಸರೀರನ್ತಿಮಧಾರಿನ’’ನ್ತಿ.
ಕುಞ್ಜರವಿಮಾನಂ ಪಞ್ಚಮಂ.
೬. ಪಠಮನಾವಾವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಸುವಣ್ಣಚ್ಛದನಂ ¶ ನಾವಂ, ನಾರಿ ಆರುಯ್ಹ ತಿಟ್ಠಸಿ;
ಓಗಾಹಸಿ ಪೋಕ್ಖರಣಿಂ, ಪದ್ಮಂ [ಪದುಮಂ (ಸೀ. ಸ್ಯಾ.)] ಛಿನ್ದಸಿ ಪಾಣಿನಾ.
‘‘ಕೇನ ತೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ, ಕೇನ ತೇ ಇಧ ಮಿಜ್ಝತಿ;
ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಚ ತೇ ಭೋಗಾ, ಯೇ ಕೇಚಿ ಮನಸೋ ಪಿಯಾ.
‘‘ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ದೇವಿ ಮಹಾನುಭಾವೇ, ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ ಕಿಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ಕೇನಾಸಿ ¶ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವಾ, ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸಾ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೇನ ಪುಚ್ಛಿತಾ;
ಪಞ್ಹಂ ಪುಟ್ಠಾ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಅಹಂ ¶ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ, ಪುರಿಮಾಯ ಜಾತಿಯಾ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ;
ದಿಸ್ವಾನ ಭಿಕ್ಖೂ ತಸಿತೇ ಕಿಲನ್ತೇ, ಉಟ್ಠಾಯ ಪಾತುಂ ಉದಕಂ ಅದಾಸಿಂ.
‘‘ಯೋ ¶ ವೇ ಕಿಲನ್ತಾನ ಪಿಪಾಸಿತಾನಂ, ಉಟ್ಠಾಯ ಪಾತುಂ ಉದಕಂ ದದಾತಿ;
ಸೀತೋದಕಾ [ಸೀತೋದಿಕಾ (ಸೀ.)] ತಸ್ಸ ಭವನ್ತಿ ನಜ್ಜೋ, ಪಹೂತಮಲ್ಯಾ ಬಹುಪುಣ್ಡರೀಕಾ.
‘‘ತಂ ಆಪಗಾ [ತಮಾಪಗಾ (ಸೀ. ಕ.)] ಅನುಪರಿಯನ್ತಿ ಸಬ್ಬದಾ, ಸೀತೋದಕಾ ವಾಲುಕಸನ್ಥತಾ ನದೀ;
ಅಮ್ಬಾ ಚ ಸಾಲಾ ತಿಲಕಾ ಚ ಜಮ್ಬುಯೋ, ಉದ್ದಾಲಕಾ ಪಾಟಲಿಯೋ ಚ ಫುಲ್ಲಾ.
‘‘ತಂ ಭೂಮಿಭಾಗೇಹಿ ಉಪೇತರೂಪಂ, ವಿಮಾನಸೇಟ್ಠಂ ಭುಸಸೋಭಮಾನಂ;
ತಸ್ಸೀಧ [ತಸ್ಸೇವ (ಸ್ಯಾ.)] ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಅಯಂ ವಿಪಾಕೋ, ಏತಾದಿಸಂ ಪುಞ್ಞಕತಾ [ಕತಪುಞ್ಞಾ (ಸೀ.)] ಲಭನ್ತಿ.
‘‘ತೇನ ¶ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ, ತೇನ ಮೇ ಇಧ ಮಿಜ್ಝತಿ;
ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಚ ಮೇ ಭೋಗಾ, ಯೇ ಕೇಚಿ ಮನಸೋ ಪಿಯಾ.
‘‘ಅಕ್ಖಾಮಿ ತೇ ಭಿಕ್ಖು ಮಹಾನುಭಾವ, ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ ಯಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ತೇನಮ್ಹಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವಾ, ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಪಠಮನಾವಾವಿಮಾನಂ ಛಟ್ಠಂ.
೭. ದುತಿಯನಾವಾವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಸುವಣ್ಣಚ್ಛದನಂ ¶ ನಾವಂ, ನಾರಿ ಆರುಯ್ಹ ತಿಟ್ಠಸಿ;
ಓಗಾಹಸಿ ಪೋಕ್ಖರಣಿಂ, ಪದ್ಮಂ ಛಿನ್ದಸಿ ಪಾಣಿನಾ.
‘‘ಕೇನ ¶ ತೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ, ಕೇನ ತೇ ಇಧ ಮಿಜ್ಝತಿ;
ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಚ ತೇ ಭೋಗಾ, ಯೇ ಕೇಚಿ ಮನಸೋ ಪಿಯಾ.
‘‘ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ದೇವಿ ಮಹಾನುಭಾವೇ, ಮನುಸ್ಸಭುತಾ ಕಿಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ಕೇನಾಸಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವಾ, ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸಾ ¶ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೇನ ಪುಚ್ಛಿತಾ;
ಪಞ್ಹಂ ಪುಟ್ಠಾ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಅಹಂ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ, ಪುರಿಮಾಯ ಜಾತಿಯಾ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ;
ದಿಸ್ವಾನ ಭಿಕ್ಖುಂ ತಸಿತಂ ಕಿಲನ್ತಂ, ಉಟ್ಠಾಯ ಪಾತುಂ ಉದಕಂ ಅದಾಸಿಂ.
‘‘ಯೋ ವೇ ಕಿಲನ್ತಸ್ಸ ಪಿಪಾಸಿತಸ್ಸ, ಉಟ್ಠಾಯ ಪಾತುಂ ಉದಕಂ ದದಾತಿ;
ಸೀತೋದಕಾ ತಸ್ಸ ಭವನ್ತಿ ನಜ್ಜೋ, ಪಹೂತಮಲ್ಯಾ ಬಹುಪುಣ್ಡರೀಕಾ.
‘‘ತಂ ಆಪಗಾ ಅನುಪರಿಯನ್ತಿ ಸಬ್ಬದಾ, ಸೀತೋದಕಾ ವಾಲುಕಸನ್ಥತಾ ನದೀ;
ಅಮ್ಬಾ ಚ ಸಾಲಾ ತಿಲಕಾ ಚ ಜಮ್ಬುಯೋ, ಉದ್ದಾಲಕಾ ಪಾಟಲಿಯೋ ಚ ಫುಲ್ಲಾ.
‘‘ತಂ ¶ ಭೂಮಿಭಾಗೇಹಿ ಉಪೇತರೂಪಂ, ವಿಮಾನಸೇಟ್ಠಂ ಭುಸಸೋಭಮಾನಂ;
ತಸ್ಸೀಧ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಅಯಂ ವಿಪಾಕೋ, ಏತಾದಿಸಂ ಪುಞ್ಞಕತಾ ಲಭನ್ತಿ.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ, ತೇನ ಮೇ ಇಧ ಮಿಜ್ಝತಿ;
ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಚ ಮೇ ಭೋಗಾ, ಯೇ ಕೇಚಿ ಮನಸೋ ಪಿಯಾ.
‘‘ಅಕ್ಖಾಮಿ ¶ ¶ ತೇ ಭಿಕ್ಖು ಮಹಾನುಭಾವ, ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ ಯಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ತೇನಮ್ಹಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವಾ, ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ದುತಿಯನಾವಾವಿಮಾನಂ ಸತ್ತಮಂ.
೮. ತತಿಯನಾವಾವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಸುವಣ್ಣಚ್ಛದನಂ ¶ ನಾವಂ, ನಾರಿ ಆರುಯ್ಹ ತಿಟ್ಠಸಿ;
ಓಗಾಹಸಿ ಪೋಕ್ಖರಣಿಂ, ಪದ್ಮಂ ಛಿನ್ದಸಿ ಪಾಣಿನಾ.
‘‘ಕೂಟಾಗಾರಾ ¶ ನಿವೇಸಾ ತೇ, ವಿಭತ್ತಾ ಭಾಗಸೋ ಮಿತಾ;
ದದ್ದಲ್ಲಮಾನಾ [ದದ್ದಳ್ಹಮಾನಾ (ಕ.)] ಆಭನ್ತಿ, ಸಮನ್ತಾ ಚತುರೋ ದಿಸಾ.
‘‘ಕೇನ ತೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ, ಕೇನ ತೇ ಇಧ ಮಿಜ್ಝತಿ;
ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಚ ತೇ ಭೋಗಾ, ಯೇ ಕೇಚಿ ಮನಸೋ ಪಿಯಾ.
‘‘ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ದೇವಿ ಮಹಾನುಭಾವೇ, ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ ಕಿಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ಕೇನಾಸಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವಾ, ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸಾ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ, ಸಮ್ಬುದ್ಧೇನೇವ ಪುಚ್ಛಿತಾ;
ಪಞ್ಹಂ ಪುಟ್ಠಾ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಅಹಂ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ, ಪುರಿಮಾಯ ಜಾತಿಯಾ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ;
ದಿಸ್ವಾನ ¶ ಭಿಕ್ಖೂ ತಸಿತೇ ಕಿಲನ್ತೇ, ಉಟ್ಠಾಯ ಪಾತುಂ ಉದಕಂ ಅದಾಸಿಂ.
‘‘ಯೋ ವೇ ಕಿಲನ್ತಾನ ಪಿಪಾಸಿತಾನಂ, ಉಟ್ಠಾಯ ಪಾತುಂ ಉದಕಂ ದದಾತಿ;
ಸೀತೋದಕಾ ತಸ್ಸ ಭವನ್ತಿ ನಜ್ಜೋ, ಪಹೂತಮಲ್ಯಾ ಬಹುಪುಣ್ಡರೀಕಾ.
‘‘ತಂ ¶ ಆಪಗಾ ಅನುಪರಿಯನ್ತಿ ಸಬ್ಬದಾ, ಸೀತೋದಕಾ ವಾಲುಕಸನ್ಥತಾ ನದೀ;
ಅಮ್ಬಾ ಚ ಸಾಲಾ ತಿಲಕಾ ಚ ಜಮ್ಬುಯೋ, ಉದ್ದಾಲಕಾ ಪಾಟಲಿಯೋ ಚ ಫುಲ್ಲಾ.
‘‘ತಂ ಭೂಮಿಭಾಗೇಹಿ ಉಪೇತರೂಪಂ, ವಿಮಾನಸೇಟ್ಠಂ ಭುಸಸೋಭಮಾನಂ;
ತಸ್ಸೀಧ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಅಯಂ ವಿಪಾಕೋ, ಏತಾದಿಸಂ ಪುಞ್ಞಕತಾ ಲಭನ್ತಿ.
‘‘ಕೂಟಾಗಾರಾ ¶ ನಿವೇಸಾ ಮೇ, ವಿಭತ್ತಾ ಭಾಗಸೋ ಮಿತಾ;
ದದ್ದಲ್ಲಮಾನಾ ಆಭನ್ತಿ, ಸಮನ್ತಾ ಚತುರೋ ದಿಸಾ.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ, ತೇನ ಮೇ ಇಧ ಮಿಜ್ಝತಿ;
ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಚ ಮೇ ಭೋಗಾ, ಯೇ ಕೇಚಿ ಮನಸೋ ಪಿಯಾ.
‘‘ಅಕ್ಖಾಮಿ ತೇ ಬುದ್ಧ ಮಹಾನುಭಾವ, ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ ಯಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ತೇನಮ್ಹಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವಾ, ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತಿ;
ಏತಸ್ಸ ¶ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಫಲಂ ಮಮೇದಂ, ಅತ್ಥಾಯ ಬುದ್ಧೋ ಉದಕಂ ಅಪಾಯೀ’’ತಿ [ಅಪಾಸೀತಿ (ಸೀ. ಸ್ಯಾ. ಪೀ.)].
ತತಿಯನಾವಾವಿಮಾನಂ ಅಟ್ಠಮಂ.
೯. ದೀಪವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇನ ¶ ವಣ್ಣೇನ, ಯಾ ತ್ವಂ ತಿಟ್ಠಸಿ ದೇವತೇ;
ಓಭಾಸೇನ್ತೀ ದಿಸಾ ಸಬ್ಬಾ, ಓಸಧೀ ವಿಯ ತಾರಕಾ.
‘‘ಕೇನ ತೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ, ಕೇನ ತೇ ಇಧ ಮಿಜ್ಝತಿ;
ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಚ ತೇ ಭೋಗಾ, ಯೇ ಕೇಚಿ ಮನಸೋ ಪಿಯಾ.
‘‘ಕೇನ ತ್ವಂ ವಿಮಲೋಭಾಸಾ, ಅತಿರೋಚಸಿ ದೇವತಾ [ದೇವತೇ (ಬಹೂಸು) ೮೩ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಗಾಥಾಯ ಸಂಸನ್ದೇತಬ್ಬಂ];
ಕೇನ ತೇ ಸಬ್ಬಗತ್ತೇಹಿ, ಸಬ್ಬಾ ಓಭಾಸತೇ ದಿಸಾ.
‘‘ಪುಚ್ಛಾಮಿ ¶ ತಂ ದೇವಿ ಮಹಾನುಭಾವೇ, ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ ಕಿಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ಕೇನಾಸಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವಾ, ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸಾ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೇನ ಪುಚ್ಛಿತಾ;
ಪಞ್ಹಂ ಪುಟ್ಠಾ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಅಹಂ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ, ಪುರಿಮಾಯ ಜಾತಿಯಾ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ;
ತಮನ್ಧಕಾರಮ್ಹಿ ತಿಮೀಸಿಕಾಯಂ, ಪದೀಪಕಾಲಮ್ಹಿ ಅದಾಸಿ ದೀಪಂ [ಅದಂ ಪದೀಪಂ (ಸೀ. ಸ್ಯಾ. ಪೀ.)].
‘‘ಯೋ ಅನ್ಧಕಾರಮ್ಹಿ ತಿಮೀಸಿಕಾಯಂ, ಪದೀಪಕಾಲಮ್ಹಿ ¶ ದದಾತಿ ದೀಪಂ;
ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಜೋತಿರಸಂ ವಿಮಾನಂ, ಪಹೂತಮಲ್ಯಂ ಬಹುಪುಣ್ಡರೀಕಂ.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ, ತೇನ ಮೇ ಇಧ ಮಿಜ್ಝತಿ;
ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಚ ಮೇ ಭೋಗಾ, ಯೇ ಕೇಚಿ ಮನಸೋ ಪಿಯಾ.
‘‘ತೇನಾಹಂ ವಿಮಲೋಭಾಸಾ, ಅತಿರೋಚಾಮಿ ದೇವತಾ;
ತೇನ ಮೇ ಸಬ್ಬಗತ್ತೇಹಿ, ಸಬ್ಬಾ ಓಭಾಸತೇ ದಿಸಾ.
‘‘ಅಕ್ಖಾಮಿ ¶ ತೇ ಭಿಕ್ಖು ಮಹಾನುಭಾವ, ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ ಯಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ತೇನಮ್ಹಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವಾ, ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ದೀಪವಿಮಾನಂ ನವಮಂ.
೧೦. ತಿಲದಕ್ಖಿಣವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇನ ¶ ವಣ್ಣೇನ, ಯಾ ತ್ವಂ ತಿಟ್ಠಸಿ ದೇವತೇ;
ಓಭಾಸೇನ್ತೀ ದಿಸಾ ಸಬ್ಬಾ, ಓಸಧೀ ವಿಯ ತಾರಕಾ.
‘‘ಕೇನ ¶ ತೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ, ಕೇನ ತೇ ಇಧ ಮಿಜ್ಝತಿ;
ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಚ ತೇ ಭೋಗಾ, ಯೇ ಕೇಚಿ ಮನಸೋ ಪಿಯಾ.
‘‘ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ದೇವಿ ಮಹಾನುಭಾವೇ, ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ ಕಿಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ಕೇನಾಸಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವಾ, ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸಾ ¶ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೇನ ಪುಚ್ಛಿತಾ;
ಪಞ್ಹಂ ಪುಟ್ಠಾ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘ಅಹಂ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ, ಪುರಿಮಾಯ ಜಾತಿಯಾ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ.
‘‘ಅದ್ದಸಂ ವಿರಜಂ ಬುದ್ಧಂ, ವಿಪ್ಪಸನ್ನಮನಾವಿಲಂ;
ಆಸಜ್ಜ ದಾನಂ ಅದಾಸಿಂ, ಅಕಾಮಾ ತಿಲದಕ್ಖಿಣಂ;
ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ, ಪಸನ್ನಾ ಸೇಹಿ ಪಾಣಿಭಿ.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ, ತೇನ ಮೇ ಇಧ ಮಿಜ್ಝತಿ;
ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಚ ಮೇ ಭೋಗಾ, ಯೇ ಕೇಚಿ ಮನಸೋ ಪಿಯಾ.
‘‘ಅಕ್ಖಾಮಿ ತೇ ಭಿಕ್ಖು ಮಹಾನುಭಾವ, ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ ಯಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ತೇನಮ್ಹಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವಾ, ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ತಿಲದಕ್ಖಿಣವಿಮಾನಂ ದಸಮಂ.
೧೧. ಪಠಮಪತಿಬ್ಬತಾವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಕೋಞ್ಚಾ ¶ ಮಯೂರಾ ದಿವಿಯಾ ಚ ಹಂಸಾ, ವಗ್ಗುಸ್ಸರಾ ಕೋಕಿಲಾ ಸಮ್ಪತನ್ತಿ;
ಪುಪ್ಫಾಭಿಕಿಣ್ಣಂ ರಮ್ಮಮಿದಂ ವಿಮಾನಂ, ಅನೇಕಚಿತ್ತಂ ನರನಾರಿಸೇವಿತಂ [ನರನಾರೀಭಿ ಸೇವಿತಂ (ಕ.)].
‘‘ತತ್ಥಚ್ಛಸಿ ¶ ¶ ದೇವಿ ಮಹಾನುಭಾವೇ, ಇದ್ಧೀ ವಿಕುಬ್ಬನ್ತಿ ಅನೇಕರೂಪಾ;
ಇಮಾ ¶ ಚ ತೇ ಅಚ್ಛರಾಯೋ ಸಮನ್ತತೋ, ನಚ್ಚನ್ತಿ ಗಾಯನ್ತಿ ಪಮೋದಯನ್ತಿ ಚ.
‘‘ದೇವಿದ್ಧಿಪತ್ತಾಸಿ ಮಹಾನುಭಾವೇ, ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ ಕಿಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ಕೇನಾಸಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವಾ, ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸಾ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೇನ ಪುಚ್ಛಿತಾ;
ಪಞ್ಹಂ ಪುಟ್ಠಾ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಅಹಂ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ, ಪತಿಬ್ಬತಾನಞ್ಞಮನಾ ಅಹೋಸಿಂ;
ಮಾತಾವ ಪುತ್ತಂ ಅನುರಕ್ಖಮಾನಾ, ಕುದ್ಧಾಪಿಹಂ [ಕುದ್ಧಾಪಹಂ (ಸೀ.)] ನಪ್ಫರುಸಂ ಅವೋಚಂ.
‘‘ಸಚ್ಚೇ ಠಿತಾ ಮೋಸವಜ್ಜಂ ಪಹಾಯ, ದಾನೇ ರತಾ ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಭಾವಾ;
ಅನ್ನಞ್ಚ ಪಾನಞ್ಚ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತಾ, ಸಕ್ಕಚ್ಚ ದಾನಂ ವಿಪುಲಂ ಅದಾಸಿಂ.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ, ತೇನ ಮೇ ಇಧ ಮಿಜ್ಝತಿ;
ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಚ ಮೇ ಭೋಗಾ, ಯೇ ಕೇಚಿ ಮನಸೋ ಪಿಯಾ.
‘‘ಅಕ್ಖಾಮಿ ತೇ ಭಿಕ್ಖು ಮಹಾನುಭಾವ, ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ ಯಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ತೇನಮ್ಹಿ ¶ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವಾ, ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಪಠಮಪತಿಬ್ಬತಾವಿಮಾನಂ ಏಕಾದಸಮಂ.
೧೨. ದುತಿಯಪತಿಬ್ಬತಾವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ವೇಳುರಿಯಥಮ್ಭಂ ¶ ¶ ರುಚಿರಂ ಪಭಸ್ಸರಂ, ವಿಮಾನಮಾರುಯ್ಹ ಅನೇಕಚಿತ್ತಂ;
ತತ್ಥಚ್ಛಸಿ ದೇವಿ ಮಹಾನುಭಾವೇ, ಉಚ್ಚಾವಚಾ ಇದ್ಧಿ ವಿಕುಬ್ಬಮಾನಾ;
ಇಮಾ ಚ ತೇ ಅಚ್ಛರಾಯೋ ಸಮನ್ತತೋ, ನಚ್ಚನ್ತಿ ಗಾಯನ್ತಿ ಪಮೋದಯನ್ತಿ ಚ.
‘‘ದೇವಿದ್ಧಿಪತ್ತಾಸಿ ಮಹಾನುಭಾವೇ, ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ ಕಿಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ಕೇನಾಸಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವಾ, ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸಾ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೇನ ಪುಚ್ಛಿತಾ;
ಪಞ್ಹಂ ಪುಟ್ಠಾ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಅಹಂ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ, ಉಪಾಸಿಕಾ ಚಕ್ಖುಮತೋ ಅಹೋಸಿಂ;
ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ವಿರತಾ ಅಹೋಸಿಂ, ಲೋಕೇ ಅದಿನ್ನಂ ಪರಿವಜ್ಜಯಿಸ್ಸಂ.
‘‘ಅಮಜ್ಜಪಾ ನೋ ಚ [ನಾಪಿ (ಸ್ಯಾ.)] ಮುಸಾ ಅಭಾಣಿಂ [ಅಭಾಸಿಂ (ಕ.)], ಸಕೇನ ¶ ಸಾಮಿನಾ [ಸಾಮಿನಾವ (ಸೀ.)] ಅಹೋಸಿಂ ತುಟ್ಠಾ;
ಅನ್ನಞ್ಚ ಪಾನಞ್ಚ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತಾ, ಸಕ್ಕಚ್ಚ ದಾನಂ ವಿಪುಲಂ ಅದಾಸಿಂ.
‘‘ತೇನ ¶ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ, ತೇನ ಮೇ ಇಧ ಮಿಜ್ಝತಿ;
ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಚ ಮೇ ಭೋಗಾ, ಯೇ ಕೇಚಿ ಮನಸೋ ಪಿಯಾ.
‘‘ಅಕ್ಖಾಮಿ ತೇ ಭಿಕ್ಖು ಮಹಾನುಭಾವ, ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ ಯಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ತೇನಮ್ಹಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವಾ, ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ದುತಿಯಪತಿಬ್ಬತಾವಿಮಾನಂ ದ್ವಾದಸಮಂ.
೧೩. ಪಠಮಸುಣಿಸಾವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇನ ¶ ¶ ವಣ್ಣೇನ, ಯಾ ತ್ವಂ ತಿಟ್ಠಸಿ ದೇವತೇ;
ಓಭಾಸೇನ್ತೀ ದಿಸಾ ಸಬ್ಬಾ, ಓಸಧೀ ವಿಯ ತಾರಕಾ.
‘‘ಕೇನ ತೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ, ಕೇನ ತೇ ಇಧ ಮಿಜ್ಝತಿ;
ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಚ ತೇ ಭೋಗಾ, ಯೇ ಕೇಚಿ ಮನಸೋ ಪಿಯಾ.
‘‘ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ದೇವಿ ಮಹಾನುಭಾವೇ, ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ ಕಿಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ಕೇನಾಸಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವಾ, ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸಾ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೇನ ಪುಚ್ಛಿತಾ;
ಪಞ್ಹಂ ಪುಟ್ಠಾ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಅಹಂ ¶ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ, ಸುಣಿಸಾ ಅಹೋಸಿಂ ಸಸುರಸ್ಸ ಗೇಹೇ [ಘರೇ (ಸ್ಯಾ. ಕ.)].
‘‘ಅದ್ದಸಂ ವಿರಜಂ ಭಿಕ್ಖುಂ, ವಿಪ್ಪಸನ್ನಮನಾವಿಲಂ;
ತಸ್ಸ ಅದಾಸಹಂ ಪೂವಂ, ಪಸನ್ನಾ ಸೇಹಿ ಪಾಣಿಭಿ;
ಭಾಗಡ್ಢಭಾಗಂ ದತ್ವಾನ, ಮೋದಾಮಿ ನನ್ದನೇ ವನೇ.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ, ತೇನ ಮೇ ಇಧ ಮಿಜ್ಝತಿ;
ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಚ ಮೇ ಭೋಗಾ, ಯೇ ಕೇಚಿ ಮನಸೋ ಪಿಯಾ.
‘‘ಅಕ್ಖಾಮಿ ತೇ ಭಿಕ್ಖು ಮಹಾನುಭಾವ, ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ ಯಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ತೇನಮ್ಹಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವಾ, ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಪಠಮಸುಣಿಸಾವಿಮಾನಂ ತೇರಸಮಂ.
೧೪. ದುತಿಯಸುಣಿಸಾವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇನ ¶ ವಣ್ಣೇನ, ಯಾ ತ್ವಂ ತಿಟ್ಠಸಿ ದೇವತೇ;
ಓಭಾಸೇನ್ತೀ ದಿಸಾ ಸಬ್ಬಾ, ಓಸಧೀ ವಿಯ ತಾರಕಾ.
‘‘ಕೇನ ¶ ¶ ತೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ, ಕೇನ ತೇ ಇಧ ಮಿಜ್ಝತಿ;
ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಚ ತೇ ಭೋಗಾ, ಯೇ ಕೇಚಿ ಮನಸೋ ಪಿಯಾ.
‘‘ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ದೇವಿ ಮಹಾನುಭಾವೇ, ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ ಕಿಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ಕೇನಾಸಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವಾ, ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸಾ ¶ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೇನ ಪುಚ್ಛಿತಾ;
ಪಞ್ಹಂ ಪುಟ್ಠಾ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಅಹಂ ¶ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ, ಸುಣಿಸಾ ಅಹೋಸಿಂ ಸಸುರಸ್ಸ ಗೇಹೇ.
‘‘ಅದ್ದಸಂ ವಿರಜಂ ಭಿಕ್ಖುಂ, ವಿಪ್ಪಸನ್ನಮನಾವಿಲಂ;
ತಸ್ಸ ಅದಾಸಹಂ ಭಾಗಂ, ಪಸನ್ನಾ ಸೇಹಿ ಪಾಣಿಭಿ;
ಕುಮ್ಮಾಸಪಿಣ್ಡಂ ದತ್ವಾನ, ಮೋದಾಮಿ ನನ್ದನೇ ವನೇ.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ, ತೇನ ಮೇ ಇಧ ಮಿಜ್ಝತಿ;
ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಚ ಮೇ ಭೋಗಾ, ಯೇ ಕೇಚಿ ಮನಸೋ ಪಿಯಾ.
‘‘ಅಕ್ಖಾಮಿ ತೇ ಭಿಕ್ಖು ಮಹಾನುಭಾವ, ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ ಯಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ತೇನಮ್ಹಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವಾ, ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ದುತಿಯಸುಣಿಸಾವಿಮಾನಂ ಚುದ್ದಸಮಂ.
೧೫. ಉತ್ತರಾವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇನ ವಣ್ಣೇನ, ಯಾ ತ್ವಂ ತಿಟ್ಠಸಿ ದೇವತೇ;
ಓಭಾಸೇನ್ತೀ ದಿಸಾ ಸಬ್ಬಾ, ಓಸಧೀ ವಿಯ ತಾರಕಾ.
‘‘ಕೇನ ತೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ, ಕೇನ ತೇ ಇಧ ಮಿಜ್ಝತಿ;
ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಚ ತೇ ಭೋಗಾ, ಯೇ ಕೇಚಿ ಮನಸೋ ಪಿಯಾ.
‘‘ಪುಚ್ಛಾಮಿ ¶ ತಂ ದೇವಿ ಮಹಾನುಭಾವೇ, ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ ಕಿಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ಕೇನಾಸಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವಾ, ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸಾ ¶ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೇನ ಪುಚ್ಛಿತಾ;
ಪಞ್ಹಂ ಪುಟ್ಠಾ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಇಸ್ಸಾ ¶ ಚ ಮಚ್ಛೇರಮಥೋ [ಮಚ್ಛರಿಯಮಥೋ ಚ (ಕ.)] ಪಳಾಸೋ, ನಾಹೋಸಿ ಮಯ್ಹಂ ಘರಮಾವಸನ್ತಿಯಾ;
ಅಕ್ಕೋಧನಾ ಭತ್ತುವಸಾನುವತ್ತಿನೀ, ಉಪೋಸಥೇ ನಿಚ್ಚಹಮಪ್ಪಮತ್ತಾ.
‘‘ಚಾತುದ್ದಸಿಂ ಪಞ್ಚದಸಿಂ, ಯಾ ಚ [ಯಾವ (ಸೀ. ಅಟ್ಠ., ಕ. ಅಟ್ಠ.) ಥೇರೀಗಾಥಾಅಟ್ಠಕಥಾ ಪಸ್ಸಿತಬ್ಬಾ] ಪಕ್ಖಸ್ಸ ಅಟ್ಠಮೀ;
ಪಾಟಿಹಾರಿಯಪಕ್ಖಞ್ಚ, ಅಟ್ಠಙ್ಗಸುಸಮಾಗತಂ.
‘‘ಉಪೋಸಥಂ ಉಪವಸಿಸ್ಸಂ, ಸದಾ ಸೀಲೇಸು ಸಂವುತಾ;
ಸಞ್ಞಮಾ ಸಂವಿಭಾಗಾ ಚ, ವಿಮಾನಂ ಆವಸಾಮಹಂ [ಆವಸಾಮಿಮಂ (ಸೀ. ಅಟ್ಠ., ಕ.) ಪರತೋ ಪನ ಸಬ್ಬತ್ಥಪಿ ‘‘ಆವಸಾಮಹಂ’’ ಇಚ್ಚೇವ ದಿಸ್ಸತಿ].
‘‘ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ವಿರತಾ, ಮುಸಾವಾದಾ ಚ ಸಞ್ಞತಾ;
ಥೇಯ್ಯಾ ಚ ಅತಿಚಾರಾ ಚ, ಮಜ್ಜಪಾನಾ ಚ ಆರಕಾ [ಆರತಾ (?)].
‘‘ಪಞ್ಚಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ರತಾ, ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನ ಕೋವಿದಾ;
ಉಪಾಸಿಕಾ ಚಕ್ಖುಮತೋ, ಗೋತಮಸ್ಸ ಯಸಸ್ಸಿನೋ.
‘‘ಸಾಹಂ ಸಕೇನ ಸೀಲೇನ, ಯಸಸಾ ಚ ಯಸಸ್ಸಿನೀ;
ಅನುಭೋಮಿ ಸಕಂ ಪುಞ್ಞಂ, ಸುಖಿತಾ ಚಮ್ಹಿನಾಮಯಾ.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ, ತೇನ ಮೇ ಇಧ ಮಿಜ್ಝತಿ;
ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಚ ಮೇ ಭೋಗಾ, ಯೇ ಕೇಚಿ ಮನಸೋ ಪಿಯಾ.
‘‘ಅಕ್ಖಾಮಿ ತೇ ಭಿಕ್ಖು ಮಹಾನುಭಾವ, ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ ಯಮಹಂ ಅಕಾಸಿಂ;
ತೇನಮ್ಹಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವಾ, ವಣ್ಣೋ ¶ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀತಿ.
೧೩೬. ‘‘ಮಮ ¶ ಚ, ಭನ್ತೇ, ವಚನೇನ ಭಗವತೋ ಪಾದೇ ಸಿರಸಾ ವನ್ದೇಯ್ಯಾಸಿ – ‘ಉತ್ತರಾ ನಾಮ, ಭನ್ತೇ, ಉಪಾಸಿಕಾ ಭಗವತೋ ಪಾದೇ ಸಿರಸಾ ವನ್ದತೀ’ತಿ. ಅನಚ್ಛರಿಯಂ ಖೋ ಪನೇತಂ, ಭನ್ತೇ, ಯಂ ಮಂ ಭಗವಾ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಸಾಮಞ್ಞಫಲೇ ಬ್ಯಾಕರೇಯ್ಯ [ಬ್ಯಾಕರೇಯ್ಯಾತಿ (?)], ತಂ ಭಗವಾ ಸಕದಾಗಾಮಿಫಲೇ ಬ್ಯಾಕಾಸೀ’’ತಿ.
ಉತ್ತರಾವಿಮಾನಂ ಪನ್ನರಸಮಂ.
೧೬. ಸಿರಿಮಾವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಯುತ್ತಾ ¶ ಚ ತೇ ಪರಮಅಲಙ್ಕತಾ ಹಯಾ, ಅಧೋಮುಖಾ ಅಘಸಿಗಮಾ ಬಲೀ ಜವಾ;
ಅಭಿನಿಮ್ಮಿತಾ ಪಞ್ಚರಥಾಸತಾ ಚ ತೇ, ಅನ್ವೇನ್ತಿ ತಂ ಸಾರಥಿಚೋದಿತಾ ಹಯಾ.
‘‘ಸಾ ತಿಟ್ಠಸಿ ರಥವರೇ ಅಲಙ್ಕತಾ, ಓಭಾಸಯಂ ಜಲಮಿವ ಜೋತಿ ಪಾವಕೋ;
ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ವರತನು [ವರಚಾರು (ಕತ್ಥಚಿ)] ಅನೋಮದಸ್ಸನೇ, ಕಸ್ಮಾ ನು ಕಾಯಾ ಅನಧಿವರಂ ಉಪಾಗಮಿ.
‘‘ಕಾಮಗ್ಗಪತ್ತಾನಂ ¶ ಯಮಾಹುನುತ್ತರಂ [… ನುತ್ತರಾ (ಕ.), ಅನುತ್ತರಾ (ಸ್ಯಾ.)], ನಿಮ್ಮಾಯ ನಿಮ್ಮಾಯ ರಮನ್ತಿ ದೇವತಾ;
ತಸ್ಮಾ ಕಾಯಾ ಅಚ್ಛರಾ ಕಾಮವಣ್ಣಿನೀ, ಇಧಾಗತಾ ಅನಧಿವರಂ ನಮಸ್ಸಿತುಂ.
‘‘ಕಿಂ ತ್ವಂ ಪುರೇ ಸುಚರಿತಮಾಚರೀಧ [ಸುಚರಿತಂ ಅಚಾರಿಧ (ಪೀ.)],
ಕೇನಚ್ಛಸಿ ¶ ತ್ವಂ ಅಮಿತಯಸಾ ಸುಖೇಧಿತಾ;
ಇದ್ಧೀ ಚ ತೇ ಅನಧಿವರಾ ವಿಹಙ್ಗಮಾ,
ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ದಸ ದಿಸಾ ವಿರೋಚತಿ.
‘‘ದೇವೇಹಿ ತ್ವಂ ಪರಿವುತಾ ಸಕ್ಕತಾ ಚಸಿ,
ಕುತೋ ಚುತಾ ಸುಗತಿಗತಾಸಿ ದೇವತೇ;
ಕಸ್ಸ ವಾ ತ್ವಂ ವಚನಕರಾನುಸಾಸನಿಂ,
ಆಚಿಕ್ಖ ಮೇ ತ್ವಂ ಯದಿ ಬುದ್ಧಸಾವಿಕಾ’’ತಿ.
‘‘ನಗನ್ತರೇ ¶ ನಗರವರೇ ಸುಮಾಪಿತೇ, ಪರಿಚಾರಿಕಾ ರಾಜವರಸ್ಸ ಸಿರಿಮತೋ;
ನಚ್ಚೇ ಗೀತೇ ಪರಮಸುಸಿಕ್ಖಿತಾ ಅಹುಂ, ಸಿರಿಮಾತಿ ಮಂ ರಾಜಗಹೇ ಅವೇದಿಂಸು [ಅವೇದಿಸುಂ (?)].
‘‘ಬುದ್ಧೋ ಚ ಮೇ ಇಸಿನಿಸಭೋ ವಿನಾಯಕೋ, ಅದೇಸಯೀ ಸಮುದಯದುಕ್ಖನಿಚ್ಚತಂ;
ಅಸಙ್ಖತಂ ದುಕ್ಖನಿರೋಧಸಸ್ಸತಂ, ಮಗ್ಗಞ್ಚಿಮಂ ಅಕುಟಿಲಮಞ್ಜಸಂ ಸಿವಂ.
‘‘ಸುತ್ವಾನಹಂ ಅಮತಪದಂ ಅಸಙ್ಖತಂ, ತಥಾಗತಸ್ಸನಧಿವರಸ್ಸ ಸಾಸನಂ;
ಸೀಲೇಸ್ವಹಂ ಪರಮಸುಸಂವುತಾ ಅಹುಂ, ಧಮ್ಮೇ ಠಿತಾ ನರವರಬುದ್ಧದೇಸಿತೇ [ಭಾಸಿತೇ (ಸೀ.)].
‘‘ಞತ್ವಾನಹಂ ವಿರಜಪದಂ ಅಸಙ್ಖತಂ, ತಥಾಗತೇನನಧಿವರೇನ ¶ ದೇಸಿತಂ;
ತತ್ಥೇವಹಂ ಸಮಥಸಮಾಧಿಮಾಫುಸಿಂ, ಸಾಯೇವ ಮೇ ಪರಮನಿಯಾಮತಾ ಅಹು.
‘‘ಲದ್ಧಾನಹಂ ¶ ಅಮತವರಂ ವಿಸೇಸನಂ, ಏಕಂಸಿಕಾ ಅಭಿಸಮಯೇ ವಿಸೇಸಿಯ;
ಅಸಂಸಯಾ ಬಹುಜನಪೂಜಿತಾ ಅಹಂ, ಖಿಡ್ಡಾರತಿಂ [ಖಿಡ್ಡಂ ರತಿಂ (ಸ್ಯಾ. ಪೀ.)] ಪಚ್ಚನುಭೋಮನಪ್ಪಕಂ.
‘‘ಏವಂ ಅಹಂ ಅಮತದಸಮ್ಹಿ [ಅಮತರಸಮ್ಹಿ (ಕ.)] ದೇವತಾ, ತಥಾಗತಸ್ಸನಧಿವರಸ್ಸ ಸಾವಿಕಾ;
ಧಮ್ಮದ್ದಸಾ ಪಠಮಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಾ, ಸೋತಾಪನ್ನಾ ನ ಚ ಪನ ಮತ್ಥಿ ದುಗ್ಗತಿ.
‘‘ಸಾ ವನ್ದಿತುಂ ಅನಧಿವರಂ ಉಪಾಗಮಿಂ, ಪಾಸಾದಿಕೇ ಕುಸಲರತೇ ಚ ಭಿಕ್ಖವೋ;
ನಮಸ್ಸಿತುಂ ಸಮಣಸಮಾಗಮಂ ಸಿವಂ, ಸಗಾರವಾ ಸಿರಿಮತೋ ಧಮ್ಮರಾಜಿನೋ.
‘‘ದಿಸ್ವಾ ¶ ಮುನಿಂ ಮುದಿತಮನಮ್ಹಿ ಪೀಣಿತಾ, ತಥಾಗತಂ ನರವರದಮ್ಮಸಾರಥಿಂ;
ತಣ್ಹಚ್ಛಿದಂ ಕುಸಲರತಂ ವಿನಾಯಕಂ, ವನ್ದಾಮಹಂ ಪರಮಹಿತಾನುಕಮ್ಪಕ’’ನ್ತಿ.
ಸಿರಿಮಾವಿಮಾನಂ ಸೋಳಸಮಂ.
೧೭. ಕೇಸಕಾರೀವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಇದಂ ¶ ¶ ¶ ವಿಮಾನಂ ರುಚಿರಂ ಪಭಸ್ಸರಂ, ವೇಳುರಿಯಥಮ್ಭಂ ಸತತಂ ಸುನಿಮ್ಮಿತಂ;
ಸುವಣ್ಣರುಕ್ಖೇಹಿ ಸಮನ್ತಮೋತ್ಥತಂ, ಠಾನಂ ಮಮಂ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕಸಮ್ಭವಂ.
‘‘ತತ್ರೂಪಪನ್ನಾ ಪುರಿಮಚ್ಛರಾ ಇಮಾ, ಸತಂ ಸಹಸ್ಸಾನಿ ಸಕೇನ ಕಮ್ಮುನಾ;
ತುವಂಸಿ ಅಜ್ಝುಪಗತಾ ಯಸಸ್ಸಿನೀ, ಓಭಾಸಯಂ ತಿಟ್ಠಸಿ ಪುಬ್ಬದೇವತಾ.
‘‘ಸಸೀ ಅಧಿಗ್ಗಯ್ಹ ಯಥಾ ವಿರೋಚತಿ, ನಕ್ಖತ್ತರಾಜಾರಿವ ತಾರಕಾಗಣಂ;
ತಥೇವ ತ್ವಂ ಅಚ್ಛರಾಸಙ್ಗಣಂ [ಅಚ್ಛರಾಸಙ್ಗಮಂ (ಸೀ.)] ಇಮಂ, ದದ್ದಲ್ಲಮಾನಾ ಯಸಸಾ ವಿರೋಚಸಿ.
‘‘ಕುತೋ ನು ಆಗಮ್ಮ ಅನೋಮದಸ್ಸನೇ, ಉಪಪನ್ನಾ ತ್ವಂ ಭವನಂ ಮಮಂ ಇದಂ;
ಬ್ರಹ್ಮಂವ ದೇವಾ ತಿದಸಾ ಸಹಿನ್ದಕಾ, ಸಬ್ಬೇ ನ ತಪ್ಪಾಮಸೇ ದಸ್ಸನೇನ ತ’’ನ್ತಿ.
‘‘ಯಮೇತಂ ಸಕ್ಕ ಅನುಪುಚ್ಛಸೇ ಮಮಂ, ‘ಕುತೋ ಚುತಾ ತ್ವಂ ಇಧ ಆಗತಾ’ತಿ [ಕುತೋ ಚುತಾ ಇಧ ಆಗತಾ ತುವಂ (ಸ್ಯಾ.), ಕುತೋ ಚುತಾಯ ಆಗತಿ ತವ (ಪೀ.)];
ಬಾರಾಣಸೀ ನಾಮ ಪುರತ್ಥಿ ಕಾಸಿನಂ, ತತ್ಥ ಅಹೋಸಿಂ ಪುರೇ ಕೇಸಕಾರಿಕಾ.
‘‘ಬುದ್ಧೇ ¶ ¶ ಚ ಧಮ್ಮೇ ಚ ಪಸನ್ನಮಾನಸಾ, ಸಙ್ಘೇ ಚ ಏಕನ್ತಗತಾ ಅಸಂಸಯಾ;
ಅಖಣ್ಡಸಿಕ್ಖಾಪದಾ ಆಗತಪ್ಫಲಾ, ಸಮ್ಬೋಧಿಧಮ್ಮೇ ನಿಯತಾ ಅನಾಮಯಾ’’ತಿ.
‘‘ತನ್ತ್ಯಾಭಿನನ್ದಾಮಸೇ ಸ್ವಾಗತಞ್ಚ [ಸಾಗತಞ್ಚ (ಸೀ.)] ತೇ, ಧಮ್ಮೇನ ಚ ತ್ವಂ ಯಸಸಾ ವಿರೋಚಸಿ;
ಬುದ್ಧೇ ಚ ಧಮ್ಮೇ ಚ ಪಸನ್ನಮಾನಸೇ, ಸಙ್ಘೇ ಚ ಏಕನ್ತಗತೇ ಅಸಂಸಯೇ;
ಅಖಣ್ಡಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಆಗತಪ್ಫಲೇ, ಸಮ್ಬೋಧಿಧಮ್ಮೇ ನಿಯತೇ ಅನಾಮಯೇ’’ತಿ.
ಕೇಸಕಾರೀವಿಮಾನಂ ಸತ್ತರಸಮಂ.
ಪೀಠವಗ್ಗೋ ಪಠಮೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ.
ತಸ್ಸುದ್ದಾನಂ –
ಪಞ್ಚ ಪೀಠಾ ತಯೋ ನಾವಾ, ದೀಪತಿಲದಕ್ಖಿಣಾ ದ್ವೇ;
ಪತಿ ದ್ವೇ ಸುಣಿಸಾ ಉತ್ತರಾ, ಸಿರಿಮಾ ಕೇಸಕಾರಿಕಾ;
ವಗ್ಗೋ ತೇನ ಪವುಚ್ಚತೀತಿ.
೨. ಚಿತ್ತಲತಾವಗ್ಗೋ
೧. ದಾಸಿವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಅಪಿ ¶ ¶ ಸಕ್ಕೋವ ದೇವಿನ್ದೋ, ರಮ್ಮೇ ಚಿತ್ತಲತಾವನೇ;
ಸಮನ್ತಾ ಅನುಪರಿಯಾಸಿ, ನಾರೀಗಣಪುರಕ್ಖತಾ;
ಓಭಾಸೇನ್ತೀ ¶ ದಿಸಾ ಸಬ್ಬಾ, ಓಸಧೀ ವಿಯ ತಾರಕಾ.
‘‘ಕೇನ ತೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ, ಕೇನ ತೇ ಇಧ ಮಿಜ್ಝತಿ;
ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಚ ತೇ ಭೋಗಾ, ಯೇ ಕೇಚಿ ಮನಸೋ ಪಿಯಾ.
‘‘ಪುಚ್ಛಾಮಿ ¶ ತಂ ದೇವಿ ಮಹಾನುಭಾವೇ, ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ ಕಿಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ಕೇನಾಸಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವಾ, ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸಾ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೇನ ಪುಚ್ಛಿತಾ;
ಪಞ್ಹಂ ಪುಟ್ಠಾ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಅಹಂ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ, ದಾಸೀ ಅಹೋಸಿಂ ಪರಪೇಸ್ಸಿಯಾ [ಪರಪೇಸಿಯಾ (ಕ.)] ಕುಲೇ.
‘‘ಉಪಾಸಿಕಾ ಚಕ್ಖುಮತೋ, ಗೋತಮಸ್ಸ ಯಸಸ್ಸಿನೋ;
ತಸ್ಸಾ ಮೇ ನಿಕ್ಕಮೋ ಆಸಿ, ಸಾಸನೇ ತಸ್ಸ ತಾದಿನೋ.
‘‘ಕಾಮಂ ಭಿಜ್ಜತುಯಂ ಕಾಯೋ, ನೇವ ಅತ್ಥೇತ್ಥ ಸಣ್ಠನಂ [ಸನ್ಥನಂ (ಸೀ. ಸ್ಯಾ. ಪೀ.)];
ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ, ಮಗ್ಗೋ ಸೋವತ್ಥಿಕೋ ಸಿವೋ.
‘‘ಅಕಣ್ಟಕೋ ಅಗಹನೋ, ಉಜು ಸಬ್ಭಿ ಪವೇದಿತೋ;
ನಿಕ್ಕಮಸ್ಸ ಫಲಂ ಪಸ್ಸ, ಯಥಿದಂ ಪಾಪುಣಿತ್ಥಿಕಾ.
‘‘ಆಮನ್ತನಿಕಾ ರಞ್ಞೋಮ್ಹಿ, ಸಕ್ಕಸ್ಸ ವಸವತ್ತಿನೋ;
ಸಟ್ಠಿ ¶ ತುರಿಯ [ತುರಿಯ (ಸೀ. ಸ್ಯಾ. ಪೀ.)] ಸಹಸ್ಸಾನಿ, ಪಟಿಬೋಧಂ ಕರೋನ್ತಿ ಮೇ.
‘‘ಆಲಮ್ಬೋ ಗಗ್ಗರೋ [ಗಗ್ಗಮೋ (ಸ್ಯಾ.), ಭಗ್ಗರೋ (ಕ.)] ಭೀಮೋ [ಭಿಮ್ಮೋ (ಕ.)], ಸಾಧುವಾದೀ ಚ ಸಂಸಯೋ;
ಪೋಕ್ಖರೋ ¶ ಚ ಸುಫಸ್ಸೋ ಚ, ವಿಣಾಮೋಕ್ಖಾ [ವಿಲಾಮೋಕ್ಖಾ (ಕ.)] ಚ ನಾರಿಯೋ.
‘‘ನನ್ದಾ ಚೇವ ಸುನನ್ದಾ ಚ, ಸೋಣದಿನ್ನಾ ಸುಚಿಮ್ಹಿತಾ [ಸುಚಿಮ್ಭಿಕಾ (ಸ್ಯಾ.)];
ಅಲಮ್ಬುಸಾ ಮಿಸ್ಸಕೇಸೀ ಚ, ಪುಣ್ಡರೀಕಾತಿ ದಾರುಣೀ.
‘‘ಏಣೀಫಸ್ಸಾ ಸುಫಸ್ಸಾ ಚ, ಸುಭದ್ದಾ ಮುದುವಾದಿನೀ;
ಏತಾ ಚಞ್ಞಾ ಚ ಸೇಯ್ಯಾಸೇ, ಅಚ್ಛರಾನಂ ಪಬೋಧಿಕಾ.
‘‘ತಾ ¶ ಮಂ ಕಾಲೇನುಪಾಗನ್ತ್ವಾ, ಅಭಿಭಾಸನ್ತಿ ದೇವತಾ;
ಹನ್ದ ನಚ್ಚಾಮ ಗಾಯಾಮ, ಹನ್ದ ತಂ ರಮಯಾಮಸೇ.
‘‘ನಯಿದಂ ¶ ಅಕತಪುಞ್ಞಾನಂ, ಕತಪುಞ್ಞಾನಮೇವಿದಂ;
ಅಸೋಕಂ ನನ್ದನಂ ರಮ್ಮಂ, ತಿದಸಾನಂ ಮಹಾವನಂ.
‘‘ಸುಖಂ ಅಕತಪುಞ್ಞಾನಂ, ಇಧ ನತ್ಥಿ ಪರತ್ಥ ಚ;
ಸುಖಞ್ಚ ಕತಪುಞ್ಞಾನಂ, ಇಧ ಚೇವ ಪರತ್ಥ ಚ.
‘‘ತೇಸಂ ಸಹಬ್ಯಕಾಮಾನಂ, ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಕುಸಲಂ ಬಹುಂ;
ಕತಪುಞ್ಞಾ ಹಿ ಮೋದನ್ತಿ, ಸಗ್ಗೇ ಭೋಗಸಮಙ್ಗಿನೋ’’ತಿ.
ದಾಸಿವಿಮಾನಂ ಪಠಮಂ.
೨. ಲಖುಮಾವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇನ ¶ ವಣ್ಣೇನ, ಯಾ ತ್ವಂ ತಿಟ್ಠಸಿ ದೇವತೇ;
ಓಭಾಸೇನ್ತೀ ದಿಸಾ ಸಬ್ಬಾ, ಓಸಧೀ ವಿಯ ತಾರಕಾ.
‘‘ಕೇನ ತೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ, ಕೇನ ತೇ ಇಧ ಮಿಜ್ಝತಿ;
ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಚ ತೇ ಭೋಗಾ, ಯೇ ಕೇಚಿ ಮನಸೋ ಪಿಯಾ.
‘‘ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ದೇವಿ ಮಹಾನುಭಾವೇ, ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ ಕಿಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ಕೇನಾಸಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವಾ, ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸಾ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೇನ ಪುಚ್ಛಿತಾ;
ಪಞ್ಹಂ ¶ ಪುಟ್ಠಾ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಕೇವಟ್ಟದ್ವಾರಾ ನಿಕ್ಖಮ್ಮ, ಅಹು ಮಯ್ಹಂ ನಿವೇಸನಂ;
ತತ್ಥ ಸಞ್ಚರಮಾನಾನಂ, ಸಾವಕಾನಂ ಮಹೇಸಿನಂ.
‘‘ಓದನಂ ಕುಮ್ಮಾಸಂ [ಸಾಕಂ (ಸೀ.)] ಡಾಕಂ, ಲೋಣಸೋವೀರಕಞ್ಚಹಂ;
ಅದಾಸಿಂ ಉಜುಭೂತೇಸು, ವಿಪ್ಪಸನ್ನೇನ ಚೇತಸಾ.
‘‘ಚಾತುದ್ದಸಿಂ ಪಞ್ಚದಸಿಂ, ಯಾ ಚ ಪಕ್ಖಸ್ಸ ಅಟ್ಠಮೀ;
ಪಾಟಿಹಾರಿಯಪಕ್ಖಞ್ಚ, ಅಟ್ಠಙ್ಗಸುಸಮಾಗತಂ.
‘‘ಉಪೋಸಥಂ ¶ ಉಪವಸಿಸ್ಸಂ, ಸದಾ ಸೀಲೇಸು ಸಂವುತಾ;
ಸಞ್ಞಮಾ ಸಂವಿಭಾಗಾ ಚ, ವಿಮಾನಂ ಆವಸಾಮಹಂ.
‘‘ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ¶ ವಿರತಾ, ಮುಸಾವಾದಾ ಚ ಸಞ್ಞತಾ;
ಥೇಯ್ಯಾ ಚ ಅತಿಚಾರಾ ಚ, ಮಜ್ಜಪಾನಾ ಚ ಆರಕಾ.
‘‘ಪಞ್ಚಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ರತಾ, ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನ ಕೋವಿದಾ;
ಉಪಾಸಿಕಾ ಚಕ್ಖುಮತೋ, ಗೋತಮಸ್ಸ ಯಸಸ್ಸಿನೋ.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ… ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀತಿ.
‘‘ಮಮ ಚ, ಭನ್ತೇ, ವಚನೇನ ಭಗವತೋ ಪಾದೇ ಸಿರಸಾ ವನ್ದೇಯ್ಯಾಸಿ – ‘ಲಖುಮಾ ನಾಮ,ಭನ್ತೇ,ಉಪಾಸಿಕಾ ಭಗವತೋ ಪಾದೇ ಸಿರಸಾ ವನ್ದತೀ’ತಿ. ಅನಚ್ಛರಿಯಂ ಖೋ ಪನೇತಂ, ಭನ್ತೇ, ಯಂ ಮಂ ಭಗವಾ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಸಾಮಞ್ಞಫಲೇ ಬ್ಯಾಕರೇಯ್ಯ [ಬ್ಯಾಕರೇಯ್ಯಾತಿ (?)]. ತಂ ಭಗವಾ ಸಕದಾಗಾಮಿಫಲೇ ಬ್ಯಾಕಾಸೀ’’ತಿ.
ಲಖುಮಾವಿಮಾನಂ ದುತಿಯಂ.
೩. ಆಚಾಮದಾಯಿಕಾವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಪಿಣ್ಡಾಯ ¶ ¶ ತೇ ಚರನ್ತಸ್ಸ, ತುಣ್ಹೀಭೂತಸ್ಸ ತಿಟ್ಠತೋ;
ದಲಿದ್ದಾ ಕಪಣಾ ನಾರೀ, ಪರಾಗಾರಂ ಅಪಸ್ಸಿತಾ [ಅವಸ್ಸಿತಾ (ಸೀ.)].
‘‘ಯಾ ತೇ ಅದಾಸಿ ಆಚಾಮಂ, ಪಸನ್ನಾ ಸೇಹಿ ಪಾಣಿಭಿ;
ಸಾ ಹಿತ್ವಾ ಮಾನುಸಂ ದೇಹಂ, ಕಂ ನು ಸಾ ದಿಸತಂ ಗತಾ’’ತಿ.
‘‘ಪಿಣ್ಡಾಯ ಮೇ ಚರನ್ತಸ್ಸ, ತುಣ್ಹೀಭೂತಸ್ಸ ತಿಟ್ಠತೋ;
ದಲಿದ್ದಾ ಕಪಣಾ ನಾರೀ, ಪರಾಗಾರಂ ಅಪಸ್ಸಿತಾ.
‘‘ಯಾ ಮೇ ಅದಾಸಿ ಆಚಾಮಂ, ಪಸನ್ನಾ ಸೇಹಿ ಪಾಣಿಭಿ;
ಸಾ ಹಿತ್ವಾ ಮಾನುಸಂ ದೇಹಂ, ವಿಪ್ಪಮುತ್ತಾ ಇತೋ ಚುತಾ.
‘‘ನಿಮ್ಮಾನರತಿನೋ ನಾಮ, ಸನ್ತಿ ದೇವಾ ಮಹಿದ್ಧಿಕಾ;
ತತ್ಥ ಸಾ ಸುಖಿತಾ ನಾರೀ, ಮೋದತಾಚಾಮದಾಯಿಕಾ’’ತಿ.
‘‘ಅಹೋ ¶ ದಾನಂ ವರಾಕಿಯಾ, ಕಸ್ಸಪೇ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಂ;
ಪರಾಭತೇನ ದಾನೇನ, ಇಜ್ಝಿತ್ಥ ವತ ದಕ್ಖಿಣಾ.
‘‘ಯಾ ಮಹೇಸಿತ್ತಂ ಕಾರೇಯ್ಯ, ಚಕ್ಕವತ್ತಿಸ್ಸ ರಾಜಿನೋ;
ನಾರೀ ಸಬ್ಬಙ್ಗಕಲ್ಯಾಣೀ, ಭತ್ತು ಚಾನೋಮದಸ್ಸಿಕಾ;
ಏತಸ್ಸಾಚಾಮದಾನಸ್ಸ ¶ , ಕಲಂ ನಾಗ್ಘತಿ ಸೋಳಸಿಂ.
‘‘ಸತಂ ¶ ನಿಕ್ಖಾ ಸತಂ ಅಸ್ಸಾ, ಸತಂ ಅಸ್ಸತರೀರಥಾ;
ಸತಂ ಕಞ್ಞಾಸಹಸ್ಸಾನಿ, ಆಮುತ್ತಮಣಿಕುಣ್ಡಲಾ;
ಏತಸ್ಸಾಚಾಮದಾನಸ್ಸ, ಕಲಂ ನಾಗ್ಘನ್ತಿ ಸೋಳಸಿಂ.
‘‘ಸತಂ ಹೇಮವತಾ ನಾಗಾ, ಈಸಾದನ್ತಾ ಉರೂಳ್ಹವಾ;
ಸುವಣ್ಣಕಚ್ಛಾ ಮಾತಙ್ಗಾ, ಹೇಮಕಪ್ಪನವಾಸಸಾ [ಹೇಮಕಪ್ಪನಿವಾಸಸಾ (ಸ್ಯಾ. ಕ.)];
ಏತಸ್ಸಾಚಾಮದಾನಸ್ಸ, ಕಲಂ ನಾಗ್ಘತಿ ಸೋಳಸಿಂ.
‘‘ಚತುನ್ನಮಪಿ ¶ ದೀಪಾನಂ, ಇಸ್ಸರಂ ಯೋಧ ಕಾರಯೇ;
ಏತಸ್ಸಾಚಾಮದಾನಸ್ಸ, ಕಲಂ ನಾಗ್ಘತಿ ಸೋಳಸಿ’’ನ್ತಿ.
ಆಚಾಮದಾಯಿಕಾವಿಮಾನಂ ತತಿಯಂ.
೪. ಚಣ್ಡಾಲಿವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಚಣ್ಡಾಲಿ ವನ್ದ ಪಾದಾನಿ, ಗೋತಮಸ್ಸ ಯಸಸ್ಸಿನೋ;
ತಮೇವ [ತವೇವ (ಸೀ.)] ಅನುಕಮ್ಪಾಯ, ಅಟ್ಠಾಸಿ ಇಸಿಸತ್ತಮೋ [ಇಸಿಸುತ್ತಮೋ (ಸೀ.)].
‘‘ಅಭಿಪ್ಪಸಾದೇಹಿ ಮನಂ, ಅರಹನ್ತಮ್ಹಿ ತಾದಿನಿ [ತಾದಿನೇ (ಸ್ಯಾ. ಕ.)];
ಖಿಪ್ಪಂ ಪಞ್ಜಲಿಕಾ ವನ್ದ, ಪರಿತ್ತಂ ತವ ಜೀವಿತ’’ನ್ತಿ.
ಚೋದಿತಾ ಭಾವಿತತ್ತೇನ, ಸರೀರನ್ತಿಮಧಾರಿನಾ;
ಚಣ್ಡಾಲೀ ವನ್ದಿ ಪಾದಾನಿ, ಗೋತಮಸ್ಸ ಯಸಸ್ಸಿನೋ.
ತಮೇನಂ ಅವಧೀ ಗಾವೀ, ಚಣ್ಡಾಲಿಂ ಪಞ್ಜಲಿಂ ಠಿತಂ;
ನಮಸ್ಸಮಾನಂ ಸಮ್ಬುದ್ಧಂ, ಅನ್ಧಕಾರೇ ಪಭಙ್ಕರನ್ತಿ.
‘‘ಖೀಣಾಸವಂ ¶ ವಿಗತರಜಂ ಅನೇಜಂ, ಏಕಂ ಅರಞ್ಞಮ್ಹಿ ರಹೋ ನಿಸಿನ್ನಂ;
ದೇವಿದ್ಧಿಪತ್ತಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ, ವನ್ದಾಮಿ ತಂ ವೀರ ಮಹಾನುಭಾವ’’ನ್ತಿ.
‘‘ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಾ ಜಲಿತಾ ಮಹಾಯಸಾ, ವಿಮಾನಮೋರುಯ್ಹ ಅನೇಕಚಿತ್ತಾ;
ಪರಿವಾರಿತಾ ಅಚ್ಛರಾಸಙ್ಗಣೇನ [ಅಚ್ಛರಾನಂ ಗಣೇನ (ಸೀ.)], ಕಾ ತ್ವಂ ಸುಭೇ ದೇವತೇ ವನ್ದಸೇ ಮಮ’’ನ್ತಿ.
‘‘ಅಹಂ ¶ ಭದ್ದನ್ತೇ ಚಣ್ಡಾಲೀ, ತಯಾ ವೀರೇನ [ಥೇರೇನ (ಕ.)] ಪೇಸಿತಾ;
ವನ್ದಿಂ ¶ ಅರಹತೋ ಪಾದೇ, ಗೋತಮಸ್ಸ ಯಸಸ್ಸಿನೋ.
‘‘ಸಾಹಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ [ವನ್ದಿತ್ವ (ಸೀ.)] ಪಾದಾನಿ, ಚುತಾ ಚಣ್ಡಾಲಯೋನಿಯಾ;
ವಿಮಾನಂ ಸಬ್ಬತೋ ಭದ್ದಂ, ಉಪಪನ್ನಮ್ಹಿ ನನ್ದನೇ.
‘‘ಅಚ್ಛರಾನಂ ¶ ಸತಸಹಸ್ಸಂ, ಪುರಕ್ಖತ್ವಾನ [ಪುರಕ್ಖಿತ್ವಾ ಮಂ (ಸ್ಯಾ. ಕ.)] ತಿಟ್ಠತಿ;
ತಾಸಾಹಂ ಪವರಾ ಸೇಟ್ಠಾ, ವಣ್ಣೇನ ಯಸಸಾಯುನಾ.
‘‘ಪಹೂತಕತಕಲ್ಯಾಣಾ, ಸಮ್ಪಜಾನಾ ಪಟಿಸ್ಸತಾ [ಪತಿಸ್ಸತಾ (ಸೀ. ಸ್ಯಾ.)];
ಮುನಿಂ ಕಾರುಣಿಕಂ ಲೋಕೇ, ತಂ ಭನ್ತೇ ವನ್ದಿತುಮಾಗತಾ’’ತಿ.
ಇದಂ ವತ್ವಾನ ಚಣ್ಡಾಲೀ, ಕತಞ್ಞೂ ಕತವೇದಿನೀ;
ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅರಹತೋ ಪಾದೇ, ತತ್ಥೇವನ್ತರಧಾಯಥಾತಿ [ತತ್ಥೇವನ್ತರಧಾಯತೀತಿ (ಸ್ಯಾ. ಕ.)].
ಚಣ್ಡಾಲಿವಿಮಾನಂ ಚತುತ್ಥಂ.
೫. ಭದ್ದಿತ್ಥಿವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ನೀಲಾ ಪೀತಾ ಚ ಕಾಳಾ ಚ, ಮಞ್ಜಿಟ್ಠಾ [ಮಞ್ಜೇಟ್ಠಾ (ಸೀ.), ಮಞ್ಜಟ್ಠಾ (ಪೀ.)] ಅಥ ಲೋಹಿತಾ;
ಉಚ್ಚಾವಚಾನಂ ವಣ್ಣಾನಂ, ಕಿಞ್ಜಕ್ಖಪರಿವಾರಿತಾ.
‘‘ಮನ್ದಾರವಾನಂ ಪುಪ್ಫಾನಂ, ಮಾಲಂ ಧಾರೇಸಿ ಮುದ್ಧನಿ;
ನಯಿಮೇ ಅಞ್ಞೇಸು ಕಾಯೇಸು, ರುಕ್ಖಾ ಸನ್ತಿ ಸುಮೇಧಸೇ.
‘‘ಕೇನ ¶ ¶ ಕಾಯಂ ಉಪಪನ್ನಾ, ತಾವತಿಂಸಂ ಯಸಸ್ಸಿನೀ;
ದೇವತೇ ಪುಚ್ಛಿತಾಚಿಕ್ಖ, ಕಿಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲ’’ನ್ತಿ.
‘‘ಭದ್ದಿತ್ಥಿಕಾತಿ [ಭದ್ದಿತ್ಥೀತಿ (ಸೀ.)] ಮಂ ಅಞ್ಞಂಸು, ಕಿಮಿಲಾಯಂ ಉಪಾಸಿಕಾ;
ಸದ್ಧಾ ಸೀಲೇನ ಸಮ್ಪನ್ನಾ, ಸಂವಿಭಾಗರತಾ ಸದಾ.
‘‘ಅಚ್ಛಾದನಞ್ಚ ಭತ್ತಞ್ಚ, ಸೇನಾಸನಂ ಪದೀಪಿಯಂ;
ಅದಾಸಿಂ ಉಜುಭೂತೇಸು, ವಿಪ್ಪಸನ್ನೇನ ಚೇತಸಾ.
‘‘ಚಾತುದ್ದಸಿಂ ¶ ಪಞ್ಚದಸಿಂ, ಯಾ ಚ ಪಕ್ಖಸ್ಸ ಅಟ್ಠಮೀ;
ಪಾಟಿಹಾರಿಯಪಕ್ಖಞ್ಚ, ಅಟ್ಠಙ್ಗಸುಸಮಾಗತಂ.
‘‘ಉಪೋಸಥಂ ಉಪವಸಿಸ್ಸಂ, ಸದಾ ಸೀಲೇಸು ಸಂವುತಾ;
ಸಞ್ಞಮಾ ಸಂವಿಭಾಗಾ ಚ, ವಿಮಾನಂ ಆವಸಾಮಹಂ.
‘‘ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ವಿರತಾ, ಮುಸಾವಾದಾ ಚ ಸಞ್ಞತಾ;
ಥೇಯ್ಯಾ ಚ ಅತಿಚಾರಾ ಚ, ಮಜ್ಜಪಾನಾ ಚ ಆರಕಾ.
‘‘ಪಞ್ಚಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ರತಾ, ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನ ಕೋವಿದಾ;
ಉಪಾಸಿಕಾ ¶ ಚಕ್ಖುಮತೋ, ಅಪ್ಪಮಾದವಿಹಾರಿನೀ.
ಕತಾವಾಸಾ ಕತಕುಸಲಾ ತತೋ ಚುತಾ [ಕತಾವಕಾಸಾ ಕತಕುಸಲಾ (ಕ.)],
ಸಯಂ ಪಭಾ ಅನುವಿಚರಾಮಿ ನನ್ದನಂ.
‘‘ಭಿಕ್ಖೂ ಚಾಹಂ ಪರಮಹಿತಾನುಕಮ್ಪಕೇ, ಅಭೋಜಯಿಂ ತಪಸ್ಸಿಯುಗಂ ಮಹಾಮುನಿಂ;
ಕತಾವಾಸಾ ಕತಕುಸಲಾ ತತೋ ಚುತಾ [ಕತಾವಕಾಸಾ ಕತಕುಸಲಾ (ಕ.)], ಸಯಂ ಪಭಾ ಅನುವಿಚರಾಮಿ ನನ್ದನಂ.
‘‘ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕಂ ಅಪರಿಮಿತಂ ಸುಖಾವಹಂ, ಉಪೋಸಥಂ ಸತತಮುಪಾವಸಿಂ ಅಹಂ;
ಕತಾವಾಸಾ ಕತಕುಸಲಾ ತತೋ ಚುತಾ [ಕತಾವಕಾಸಾ ಕತಕುಸಲಾ (ಕ.)], ಸಯಂ ಪಭಾ ಅನುವಿಚರಾಮಿ ನನ್ದನ’’ನ್ತಿ.
ಭದ್ದಿತ್ಥಿವಿಮಾನಂ [ಭದ್ದಿತ್ಥಿಕಾವಿಮಾನಂ (ಸ್ಯಾ.)] ಪಞ್ಚಮಂ.
೬. ಸೋಣದಿನ್ನಾವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇನ ¶ ¶ ವಣ್ಣೇನ, ಯಾ ತ್ವಂ ತಿಟ್ಠಸಿ ದೇವತೇ;
ಓಭಾಸೇನ್ತೀ ದಿಸಾ ಸಬ್ಬಾ, ಓಸಧೀ ವಿಯ ತಾರಕಾ.
‘‘ಕೇನ ¶ ತೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ, ಕೇನ ತೇ ಇಧ ಮಿಜ್ಝತಿ;
ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಚ ತೇ ಭೋಗಾ, ಯೇ ಕೇಚಿ ಮನಸೋ ಪಿಯಾ.
‘‘ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ದೇವಿ ಮಹಾನುಭಾವೇ, ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ ಕಿಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ಕೇನಾಸಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವಾ, ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸಾ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೇನ ಪುಚ್ಛಿತಾ;
ಪಞ್ಹಂ ಪುಟ್ಠಾ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಸೋಣದಿನ್ನಾತಿ ಮಂ ಅಞ್ಞಂಸು, ನಾಳನ್ದಾಯಂ ಉಪಾಸಿಕಾ;
ಸದ್ಧಾ ಸೀಲೇನ ಸಮ್ಪನ್ನಾ, ಸಂವಿಭಾಗರತಾ ಸದಾ.
‘‘ಅಚ್ಛಾದನಞ್ಚ ಭತ್ತಞ್ಚ, ಸೇನಾಸನಂ ಪದೀಪಿಯಂ;
ಅದಾಸಿಂ ಉಜುಭೂತೇಸು, ವಿಪ್ಪಸನ್ನೇನ ಚೇತಸಾ.
‘‘ಚಾತುದ್ದಸಿಂ ಪಞ್ಚದಸಿಂ, ಯಾ ಚ ಪಕ್ಖಸ್ಸ ಅಟ್ಠಮೀ;
ಪಾಟಿಹಾರಿಯಪಕ್ಖಞ್ಚ, ಅಟ್ಠಙ್ಗಸುಸಮಾಗತಂ.
‘‘ಉಪೋಸಥಂ ಉಪವಸಿಸ್ಸಂ, ಸದಾ ಸೀಲೇಸು ಸಂವುತಾ;
ಸಞ್ಞಮಾ ಸಂವಿಭಾಗಾ ಚ, ವಿಮಾನಂ ಆವಸಾಮಹಂ.
‘‘ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ವಿರತಾ, ಮುಸಾವಾದಾ ಚ ಸಞ್ಞತಾ;
ಥೇಯ್ಯಾ ಚ ಅತಿಚಾರಾ ಚ, ಮಜ್ಜಪಾನಾ ಚ ಆರಕಾ.
‘‘ಪಞ್ಚಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ¶ ರತಾ, ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನ ಕೋವಿದಾ;
ಉಪಾಸಿಕಾ ಚಕ್ಖುಮತೋ, ಗೋತಮಸ್ಸ ಯಸಸ್ಸಿನೋ.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ…
ವಣ್ಣೋ ¶ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸೋಣದಿನ್ನಾವಿಮಾನಂ ಛಟ್ಠಂ.
೭. ಉಪೋಸಥಾವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇನ ¶ ¶ ವಣ್ಣೇನ, ಯಾ ತ್ವಂ ತಿಟ್ಠಸಿ ದೇವತೇ;
ಓಭಾಸೇನ್ತೀ ದಿಸಾ ಸಬ್ಬಾ, ಓಸಧೀ ವಿಯ ತಾರಕಾ.
‘‘ಕೇನ ತೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ…
ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸಾ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ…ಪೇ… ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಉಪೋಸಥಾತಿ ಮಂ ಅಞ್ಞಂಸು, ಸಾಕೇತಾಯಂ ಉಪಾಸಿಕಾ;
ಸದ್ಧಾ ಸೀಲೇನ ಸಮ್ಪನ್ನಾ, ಸಂವಿಭಾಗರತಾ ಸದಾ.
‘‘ಅಚ್ಛಾದನಞ್ಚ ಭತ್ತಞ್ಚ, ಸೇನಾಸನಂ ಪದೀಪಿಯಂ;
ಅದಾಸಿಂ ಉಜುಭೂತೇಸು, ವಿಪ್ಪಸನ್ನೇನ ಚೇತಸಾ.
‘‘ಚಾತುದ್ದಸಿಂ ಪಞ್ಚದಸಿಂ, ಯಾ ಚ ಪಕ್ಖಸ್ಸ ಅಟ್ಠಮೀ;
ಪಾಟಿಹಾರಿಯಪಕ್ಖಞ್ಚ, ಅಟ್ಠಙ್ಗಸುಸಮಾಗತಂ.
‘‘ಉಪೋಸಥಂ ಉಪವಸಿಸ್ಸಂ, ಸದಾ ಸೀಲೇಸು ಸಂವುತಾ;
ಸಞ್ಞಮಾ ಸಂವಿಭಾಗಾ ಚ, ವಿಮಾನಂ ಆವಸಾಮಹಂ.
‘‘ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ವಿರತಾ, ಮುಸಾವಾದಾ ಚ ಸಞ್ಞತಾ;
ಥೇಯ್ಯಾ ಚ ಅತಿಚಾರಾ ಚ, ಮಜ್ಜಪಾನಾ ಚ ಆರಕಾ.
‘‘ಪಞ್ಚಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ರತಾ, ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನ ಕೋವಿದಾ;
ಉಪಾಸಿಕಾ ಚಕ್ಖುಮತೋ, ಗೋತಮಸ್ಸ ಯಸಸ್ಸಿನೋ.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ…
ವಣ್ಣೋ ¶ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
‘‘ಅಭಿಕ್ಖಣಂ ¶ ನನ್ದನಂ ಸುತ್ವಾ, ಛನ್ದೋ ಮೇ ಉದಪಜ್ಜಥ [ಉಪಪಜ್ಜಥ (ಬಹೂಸು)];
ತತ್ಥ ಚಿತ್ತಂ ಪಣಿಧಾಯ, ಉಪಪನ್ನಮ್ಹಿ ನನ್ದನಂ.
‘‘ನಾಕಾಸಿಂ ¶ ಸತ್ಥು ವಚನಂ, ಬುದ್ಧಸ್ಸಾದಿಚ್ಚಬನ್ಧುನೋ;
ಹೀನೇ ಚಿತ್ತಂ ಪಣಿಧಾಯ, ಸಾಮ್ಹಿ ಪಚ್ಛಾನುತಾಪಿನೀ’’ತಿ.
‘‘ಕೀವ ಚಿರಂ ವಿಮಾನಮ್ಹಿ, ಇಧ ವಚ್ಛಸುಪೋಸಥೇ [ವಸ್ಸಸುಪೋಸಥೇ (ಸೀ.)];
ದೇವತೇ ಪುಚ್ಛಿತಾಚಿಕ್ಖ, ಯದಿ ಜಾನಾಸಿ ಆಯುನೋ’’ತಿ.
‘‘ಸಟ್ಠಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ¶ [ಸಟ್ಠಿ ಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ (?)], ತಿಸ್ಸೋ ಚ ವಸ್ಸಕೋಟಿಯೋ;
ಇಧ ಠತ್ವಾ ಮಹಾಮುನಿ, ಇತೋ ಚುತಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ;
ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಸಹಬ್ಯತ’’ನ್ತಿ.
‘‘ಮಾ ತ್ವಂ ಉಪೋಸಥೇ ಭಾಯಿ, ಸಮ್ಬುದ್ಧೇನಾಸಿ ಬ್ಯಾಕತಾ;
ಸೋತಾಪನ್ನಾ ವಿಸೇಸಯಿ, ಪಹೀನಾ ತವ ದುಗ್ಗತೀ’’ತಿ.
ಉಪೋಸಥಾವಿಮಾನಂ ಸತ್ತಮಂ.
೮. ನಿದ್ದಾವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇನ ವಣ್ಣೇನ, ಯಾ ತ್ವಂ ತಿಟ್ಠಸಿ ದೇವತೇ;
ಓಭಾಸೇನ್ತೀ ದಿಸಾ ಸಬ್ಬಾ, ಓಸಧೀ ವಿಯ ತಾರಕಾ.
‘‘ಕೇನ ತೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ…
ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸಾ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ…ಪೇ… ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ನಿದ್ದಾತಿ [ಸದ್ಧಾತಿ (ಸೀ.)] ಮಮಂ ಅಞ್ಞಂಸು, ರಾಜಗಹಸ್ಮಿಂ ಉಪಾಸಿಕಾ;
ಸದ್ಧಾ ಸೀಲೇನ ಸಮ್ಪನ್ನಾ, ಸಂವಿಭಾಗರತಾ ಸದಾ.
‘‘ಅಚ್ಛಾದನಞ್ಚ ¶ ¶ ಭತ್ತಞ್ಚ, ಸೇನಾಸನಂ ಪದೀಪಿಯಂ;
ಅದಾಸಿಂ ಉಜುಭೂತೇಸು, ವಿಪ್ಪಸನ್ನೇನ ಚೇತಸಾ.
‘‘ಚಾತುದ್ದಸಿಂ ಪಞ್ಚದಸಿಂ, ಯಾ ಚ ಪಕ್ಖಸ್ಸ ಅಟ್ಠಮೀ;
ಪಾಟಿಹಾರಿಯಪಕ್ಖಞ್ಚ, ಅಟ್ಠಙ್ಗಸುಸಮಾಗತಂ.
‘‘ಉಪೋಸಥಂ ಉಪವಸಿಸ್ಸಂ, ಸದಾ ಸೀಲೇಸು ಸಂವುತಾ;
ಸಞ್ಞಮಾ ಸಂವಿಭಾಗಾ ಚ, ವಿಮಾನಂ ಆವಸಾಮಹಂ.
‘‘ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ¶ ವಿರತಾ, ಮುಸಾವಾದಾ ಚ ಸಞ್ಞತಾ;
ಥೇಯ್ಯಾ ಚ ಅತಿಚಾರಾ ಚ, ಮಜ್ಜಪಾನಾ ಚ ಆರಕಾ.
‘‘ಪಞ್ಚಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ರತಾ, ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನ ಕೋವಿದಾ;
ಉಪಾಸಿಕಾ ಚಕ್ಖುಮತೋ, ಗೋತಮಸ್ಸ ಯಸಸ್ಸಿನೋ.
‘‘ತೇನ ¶ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ… ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ನಿದ್ದಾವಿಮಾನಂ [ಸದ್ಧಾವಿಮಾನಂ (ಸೀ.)] ಅಟ್ಠಮಂ.
೯. ಸುನಿದ್ದಾವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇನ ವಣ್ಣೇನ…ಪೇ… ಓಸಧೀ ವಿಯ ತಾರಕಾ.
‘‘ಕೇನ ತೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ… ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸಾ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ…ಪೇ… ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಸುನಿದ್ದಾತಿ ¶ [ಸುನನ್ದಾತಿ (ಸೀ.)] ಮಂ ಅಞ್ಞಂಸು, ರಾಜಗಹಸ್ಮಿಂ ಉಪಾಸಿಕಾ;
ಸದ್ಧಾ ಸೀಲೇನ ಸಮ್ಪನ್ನಾ, ಸಂವಿಭಾಗರತಾ ಸದಾ.
(ಯಥಾ ನಿದ್ದಾವಿಮಾನಂ ತಥಾ ವಿತ್ಥಾರೇತಬ್ಬಂ.)
‘‘ಪಞ್ಚಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ¶ ರತಾ, ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನ ಕೋವಿದಾ;
ಉಪಾಸಿಕಾ ಚಕ್ಖುಮತೋ, ಗೋತಮಸ್ಸ ಯಸಸ್ಸಿನೋ.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ… ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸುನಿದ್ದಾವಿಮಾನಂ ನವಮಂ.
೧೦. ಪಠಮಭಿಕ್ಖಾದಾಯಿಕಾವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇನ ವಣ್ಣೇನ, ಯಾ ತ್ವಂ ತಿಟ್ಠಸಿ ದೇವತೇ;
ಓಭಾಸೇನ್ತೀ ದಿಸಾ ಸಬ್ಬಾ, ಓಸಧೀ ವಿಯ ತಾರಕಾ.
‘‘ಕೇನ ತೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ…ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸಾ ¶ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ…ಪೇ… ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಅಹಂ ¶ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ, ಪುರಿಮಾಯ ಜಾತಿಯಾ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ.
‘‘ಅದ್ದಸಂ ¶ ¶ ವಿರಜಂ ಬುದ್ಧಂ, ವಿಪ್ಪಸನ್ನಮನಾವಿಲಂ;
ತಸ್ಸ ಅದಾಸಹಂ ಭಿಕ್ಖಂ, ಪಸನ್ನಾ ಸೇಹಿ ಪಾಣಿಭಿ.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ…
ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಪಠಮಭಿಕ್ಖಾದಾಯಿಕಾವಿಮಾನಂ ದಸಮಂ.
೧೧. ದುತಿಯಭಿಕ್ಖಾದಾಯಿಕಾವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇನ ವಣ್ಣೇನ, ಯಾ ತ್ವಂ ತಿಟ್ಠಸಿ ದೇವತೇ;
ಓಭಾಸೇನ್ತೀ ದಿಸಾ ಸಬ್ಬಾ, ಓಸಧೀ ವಿಯ ತಾರಕಾ.
‘‘ಕೇನ ತೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ… ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸಾ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ…ಪೇ… ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಅಹಂ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ, ಪುರಿಮಾಯ ಜಾತಿಯಾ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ.
‘‘ಅದ್ದಸಂ ವಿರಜಂ ಭಿಕ್ಖುಂ, ವಿಪ್ಪಸನ್ನಮನಾವಿಲಂ;
ತಸ್ಸ ಅದಾಸಹಂ ಭಿಕ್ಖಂ, ಪಸನ್ನಾ ಸೇಹಿ ಪಾಣಿಭಿ.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ. ¶ … ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ದುತಿಯಭಿಕ್ಖಾದಾಯಿಕಾವಿಮಾನಂ ಏಕಾದಸಮಂ.
ಚಿತ್ತಲತಾವಗ್ಗೋ ದುತಿಯೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ.
ತಸ್ಸುದ್ದಾನಂ –
ದಾಸೀ ¶ ಚೇವ ಲಖುಮಾ ಚ, ಅಥ ಆಚಾಮದಾಯಿಕಾ;
ಚಣ್ಡಾಲೀ ¶ ಭದ್ದಿತ್ಥೀ ಚೇವ [ಭದ್ದಿತ್ಥಿಕಾ ಚ (ಸ್ಯಾ.)], ಸೋಣದಿನ್ನಾ ಉಪೋಸಥಾ;
ನಿದ್ದಾ ಚೇವ ಸುನಿದ್ದಾ ಚ [ನನ್ದಾ ಚೇವ ಸುನನ್ದಾ ಚ (ಸೀ.)], ದ್ವೇ ಚ ಭಿಕ್ಖಾಯ ದಾಯಿಕಾ;
ವಗ್ಗೋ ತೇನ ಪವುಚ್ಚತೀತಿ.
ಭಾಣವಾರಂ ಪಠಮಂ ನಿಟ್ಠಿತಂ.
೩. ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕವಗ್ಗೋ
೧. ಉಳಾರವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಉಳಾರೋ ¶ ¶ ತೇ ಯಸೋ ವಣ್ಣೋ, ಸಬ್ಬಾ ಓಭಾಸತೇ ದಿಸಾ;
ನಾರಿಯೋ ನಚ್ಚನ್ತಿ ಗಾಯನ್ತಿ, ದೇವಪುತ್ತಾ ಅಲಙ್ಕತಾ.
‘‘ಮೋದೇನ್ತಿ ಪರಿವಾರೇನ್ತಿ, ತವ ಪೂಜಾಯ ದೇವತೇ;
ಸೋವಣ್ಣಾನಿ ವಿಮಾನಾನಿ, ತವಿಮಾನಿ ಸುದಸ್ಸನೇ.
‘‘ತುವಂಸಿ ಇಸ್ಸರಾ ತೇಸಂ, ಸಬ್ಬಕಾಮಸಮಿದ್ಧಿನೀ;
ಅಭಿಜಾತಾ ಮಹನ್ತಾಸಿ, ದೇವಕಾಯೇ ಪಮೋದಸಿ;
ದೇವತೇ ಪುಚ್ಛಿತಾಚಿಕ್ಖ, ಕಿಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲ’’ನ್ತಿ.
‘‘ಅಹಂ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ, ಪುರಿಮಾಯ ಜಾತಿಯಾ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ;
ದುಸ್ಸೀಲಕುಲೇ ಸುಣಿಸಾ ಅಹೋಸಿಂ, ಅಸ್ಸದ್ಧೇಸು ಕದರಿಯೇಸು ಅಹಂ.
‘‘ಸದ್ಧಾ ಸೀಲೇನ ಸಮ್ಪನ್ನಾ, ಸಂವಿಭಾಗರತಾ ಸದಾ;
ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಮಾನಸ್ಸ, ಅಪೂವಂ ತೇ ಅದಾಸಹಂ.
‘‘ತದಾಹಂ ¶ ಸಸ್ಸುಯಾಚಿಕ್ಖಿಂ, ಸಮಣೋ ಆಗತೋ ಇಧ;
ತಸ್ಸ ಅದಾಸಹಂ ಪೂವಂ, ಪಸನ್ನಾ ಸೇಹಿ ಪಾಣಿಭಿ.
‘‘ಇತಿಸ್ಸಾ ¶ ¶ ಸಸ್ಸು ಪರಿಭಾಸಿ, ಅವಿನೀತಾಸಿ ತ್ವಂ [ಅವಿನೀತಾ ತುವಂ (ಸೀ.)] ವಧು;
ನ ಮಂ ಸಮ್ಪುಚ್ಛಿತುಂ ಇಚ್ಛಿ, ಸಮಣಸ್ಸ ದದಾಮಹಂ.
‘‘ತತೋ ಮೇ ಸಸ್ಸು ಕುಪಿತಾ, ಪಹಾಸಿ ಮುಸಲೇನ ಮಂ;
ಕೂಟಙ್ಗಚ್ಛಿ ಅವಧಿ ಮಂ, ನಾಸಕ್ಖಿಂ ಜೀವಿತುಂ ಚಿರಂ.
‘‘ಸಾ ಅಹಂ ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ, ವಿಪ್ಪಮುತ್ತಾ ತತೋ ಚುತಾ;
ದೇವಾನಂ ತಾವತಿಂಸಾನಂ, ಉಪಪನ್ನಾ ಸಹಬ್ಯತಂ.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ…ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಉಳಾರವಿಮಾನಂ ಪಠಮಂ.
೨. ಉಚ್ಛುದಾಯಿಕಾವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಓಭಾಸಯಿತ್ವಾ ¶ ¶ ಪಥವಿಂ [ಪಠವಿಂ (ಸೀ. ಸ್ಯಾ.)] ಸದೇವಕಂ, ಅತಿರೋಚಸಿ ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾ ವಿಯ;
ಸಿರಿಯಾ ಚ ವಣ್ಣೇನ ಯಸೇನ ತೇಜಸಾ, ಬ್ರಹ್ಮಾವ ದೇವೇ ತಿದಸೇ ಸಹಿನ್ದಕೇ [ಸಇನ್ದಕೇ (ಸೀ.)].
‘‘ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ಉಪ್ಪಲಮಾಲಧಾರಿನೀ, ಆವೇಳಿನೀ ಕಞ್ಚನಸನ್ನಿಭತ್ತಚೇ;
ಅಲಙ್ಕತೇ ಉತ್ತಮವತ್ಥಧಾರಿನೀ, ಕಾ ತ್ವಂ ಸುಭೇ ದೇವತೇ ವನ್ದಸೇ ಮಮಂ.
‘‘ಕಿಂ ತ್ವಂ ಪುರೇ ಕಮ್ಮಮಕಾಸಿ ಅತ್ತನಾ, ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ ಪುರಿಮಾಯ ಜಾತಿಯಾ;
ದಾನಂ ಸುಚಿಣ್ಣಂ ಅಥ ಸೀಲಸಂಯಮಂ [ಸಞ್ಞಮಂ (ಸೀ.)], ಕೇನೂಪಪನ್ನಾ ¶ ಸುಗತಿಂ ಯಸಸ್ಸಿನೀ;
ದೇವತೇ ಪುಚ್ಛಿತಾಚಿಕ್ಖ, ಕಿಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲ’’ನ್ತಿ.
‘‘ಇದಾನಿ ¶ ಭನ್ತೇ ಇಮಮೇವ ಗಾಮಂ [ಗಾಮೇ (ಸ್ಯಾ. ಕ.)], ಪಿಣ್ಡಾಯ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಘರಂ ಉಪಾಗಮಿ;
ತತೋ ತೇ ಉಚ್ಛುಸ್ಸ ಅದಾಸಿ ಖಣ್ಡಿಕಂ, ಪಸನ್ನಚಿತ್ತಾ ಅತುಲಾಯ ಪೀತಿಯಾ.
‘‘ಸಸ್ಸು ಚ ಪಚ್ಛಾ ಅನುಯುಞ್ಜತೇ ಮಮಂ, ಕಹಂ [ಕಹಂ ಮೇ (ಪೀ.)] ನು ಉಚ್ಛುಂ ವಧುಕೇ ಅವಾಕಿರಿ [ಅವಾಕರಿ (ಸ್ಯಾ. ಕ.)];
ನ ಛಡ್ಡಿತಂ ನೋ ಪನ ಖಾದಿತಂ ಮಯಾ, ಸನ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಸಯಂ ಅದಾಸಹಂ.
‘‘ತುಯ್ಹಂನ್ವಿದಂ [ತುಯ್ಹಂ ನು ಇದಂ (ಸ್ಯಾ.)] ಇಸ್ಸರಿಯಂ ಅಥೋ ಮಮ, ಇತಿಸ್ಸಾ ಸಸ್ಸು ಪರಿಭಾಸತೇ ಮಮಂ;
ಪೀಠಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಹಾರಂ ಅದಾಸಿ ಮೇ, ತತೋ ಚುತಾ ಕಾಲಕತಾಮ್ಹಿ ದೇವತಾ.
‘‘ತದೇವ ಕಮ್ಮಂ ಕುಸಲಂ ಕತಂ ಮಯಾ, ಸುಖಞ್ಚ ಕಮ್ಮಂ ಅನುಭೋಮಿ ಅತ್ತನಾ;
ದೇವೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪರಿಚಾರಯಾಮಹಂ, ಮೋದಾಮಹಂ ಕಾಮಗುಣೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ.
‘‘ತದೇವ ಕಮ್ಮಂ ಕುಸಲಂ ಕತಂ ಮಯಾ, ಸುಖಞ್ಚ ಕಮ್ಮಂ ಅನುಭೋಮಿ ಅತ್ತನಾ;
ದೇವಿನ್ದಗುತ್ತಾ ¶ ತಿದಸೇಹಿ ರಕ್ಖಿತಾ, ಸಮಪ್ಪಿತಾ ಕಾಮಗುಣೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ.
‘‘ಏತಾದಿಸಂ ಪುಞ್ಞಫಲಂ ಅನಪ್ಪಕಂ, ಮಹಾವಿಪಾಕಾ ಮಮ ಉಚ್ಛುದಕ್ಖಿಣಾ;
ದೇವೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪರಿಚಾರಯಾಮಹಂ, ಮೋದಾಮಹಂ ಕಾಮಗುಣೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ.
‘‘ಏತಾದಿಸಂ ¶ ಪುಞ್ಞಫಲಂ ಅನಪ್ಪಕಂ, ಮಹಾಜುತಿಕಾ ಮಮ ಉಚ್ಛುದಕ್ಖಿಣಾ;
ದೇವಿನ್ದಗುತ್ತಾ ತಿದಸೇಹಿ ರಕ್ಖಿತಾ, ಸಹಸ್ಸನೇತ್ತೋರಿವ ನನ್ದನೇ ವನೇ.
‘‘ತುವಞ್ಚ ¶ ಭನ್ತೇ ಅನುಕಮ್ಪಕಂ ವಿದುಂ, ಉಪೇಚ್ಚ ವನ್ದಿಂ ಕುಸಲಞ್ಚ ಪುಚ್ಛಿಸಂ;
ತತೋ ತೇ ಉಚ್ಛುಸ್ಸ ಅದಾಸಿ ಖಣ್ಡಿಕಂ, ಪಸನ್ನಚಿತಾ ಅತುಲಾಯ ಪೀತಿಯಾ’’ತಿ.
ಉಚ್ಛುದಾಯಿಕಾವಿಮಾನಂ ದುತಿಯಂ.
೩. ಪಲ್ಲಙ್ಕವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಪಲ್ಲಙ್ಕಸೇಟ್ಠೇ ¶ ¶ ಮಣಿಸೋಣ್ಣಚಿತ್ತೇ, ಪುಪ್ಫಾಭಿಕಿಣ್ಣೇ ಸಯನೇ ಉಳಾರೇ;
ತತ್ಥಚ್ಛಸಿ ದೇವಿ ಮಹಾನುಭಾವೇ, ಉಚ್ಚಾವಚಾ ಇದ್ಧಿ ವಿಕುಬ್ಬಮಾನಾ.
‘‘ಇಮಾ ಚ ತೇ ಅಚ್ಛರಾಯೋ ಸಮನ್ತತೋ, ನಚ್ಚನ್ತಿ ¶ ಗಾಯನ್ತಿ ಪಮೋದಯನ್ತಿ;
ದೇವಿದ್ಧಿಪತ್ತಾಸಿ ಮಹಾನುಭಾವೇ, ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ ಕಿಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ಕೇನಾಸಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವಾ, ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
‘‘ಅಹಂ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ, ಅಡ್ಢೇ ಕುಲೇ ಸುಣಿಸಾ ಅಹೋಸಿಂ;
ಅಕ್ಕೋಧನಾ ಭತ್ತುವಸಾನುವತ್ತಿನೀ, ಉಪೋಸಥೇ ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಅಹೋಸಿಂ [ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಉಪೋಸಥೇ (ಸ್ಯಾ. ಕ.)].
‘‘ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ ದಹರಾ ಅಪಾಪಿಕಾ [ದಹರಾಸ’ಪಾಪಿಕಾ (ಸೀ.)], ಪಸನ್ನಚಿತ್ತಾ ಪತಿಮಾಭಿರಾಧಯಿಂ;
ದಿವಾ ಚ ರತ್ತೋ ಚ ಮನಾಪಚಾರಿನೀ, ಅಹಂ ಪುರೇ ಸೀಲವತೀ ಅಹೋಸಿಂ.
‘‘ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ¶ ವಿರತಾ ಅಚೋರಿಕಾ, ಸಂಸುದ್ಧಕಾಯಾ ಸುಚಿಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿನೀ;
ಅಮಜ್ಜಪಾ ನೋ ಚ ಮುಸಾ ಅಭಾಣಿಂ, ಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸು ಪರಿಪೂರಕಾರಿನೀ.
‘‘ಚಾತುದ್ದಸಿಂ ಪಞ್ಚದಸಿಂ, ಯಾ ಚ ಪಕ್ಖಸ್ಸ ಅಟ್ಠಮೀ;
ಪಾಟಿಹಾರಿಯಪಕ್ಖಞ್ಚ, ಪಸನ್ನಮಾನಸಾ ಅಹಂ [ಅತಿಪಸನ್ನಮಾನಸಾ (ಕ.)].
‘‘ಅಟ್ಠಙ್ಗುಪೇತಂ ಅನುಧಮ್ಮಚಾರಿನೀ, ಉಪೋಸಥಂ ¶ ಪೀತಿಮನಾ ಉಪಾವಸಿಂ;
ಇಮಞ್ಚ ಅರಿಯಂ ಅಟ್ಠಙ್ಗವರೇಹುಪೇತಂ, ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ ಕುಸಲಂ ಸುಖುದ್ರಯಂ;
ಪತಿಮ್ಹಿ ಕಲ್ಯಾಣೀ ವಸಾನುವತ್ತಿನೀ, ಅಹೋಸಿಂ ಪುಬ್ಬೇ ಸುಗತಸ್ಸ ಸಾವಿಕಾ.
‘‘ಏತಾದಿಸಂ ಕುಸಲಂ ಜೀವಲೋಕೇ, ಕಮ್ಮಂ ಕರಿತ್ವಾನ ವಿಸೇಸಭಾಗಿನೀ;
ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಅಭಿಸಮ್ಪರಾಯಂ, ದೇವಿದ್ಧಿಪತ್ತಾ ಸುಗತಿಮ್ಹಿ ಆಗತಾ.
‘‘ವಿಮಾನಪಾಸಾದವರೇ ಮನೋರಮೇ, ಪರಿವಾರಿತಾ ಅಚ್ಛರಾಸಙ್ಗಣೇನ;
ಸಯಂಪಭಾ ದೇವಗಣಾ ರಮೇನ್ತಿ ಮಂ, ದೀಘಾಯುಕಿಂ ದೇವವಿಮಾನಮಾಗತ’’ನ್ತಿ;
ಪಲ್ಲಙ್ಕವಿಮಾನಂ ತತಿಯಂ.
೪. ಲತಾವಿಮಾನವತ್ಥು
ಲತಾ ¶ ಚ ಸಜ್ಜಾ ಪವರಾ ಚ ದೇವತಾ, ಅಚ್ಚಿಮತೀ [ಅಚ್ಚಿಮುಖೀ (ಸೀ.), ಅಚ್ಛಿಮತೀ (ಪೀ. ಕ.) ಅಚ್ಛಿಮುತೀ (ಸ್ಯಾ.)] ರಾಜವರಸ್ಸ ಸಿರೀಮತೋ;
ಸುತಾ ಚ ರಞ್ಞೋ ವೇಸ್ಸವಣಸ್ಸ ಧೀತಾ, ರಾಜೀಮತೀ ಧಮ್ಮಗುಣೇಹಿ ಸೋಭಥ.
ಪಞ್ಚೇತ್ಥ ¶ ¶ ನಾರಿಯೋ ಆಗಮಂಸು ನ್ಹಾಯಿತುಂ, ಸೀತೋದಕಂ ಉಪ್ಪಲಿನಿಂ ಸಿವಂ ನದಿಂ;
ತಾ ¶ ತತ್ಥ ನ್ಹಾಯಿತ್ವಾ ರಮೇತ್ವಾ ದೇವತಾ, ನಚ್ಚಿತ್ವಾ ಗಾಯಿತ್ವಾ ಸುತಾ ಲತಂ ಬ್ರವಿ [ಬ್ರುವೀ (ಸೀ.)].
‘‘ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ಉಪ್ಪಲಮಾಲಧಾರಿನಿ, ಆವೇಳಿನಿ ಕಞ್ಚನಸನ್ನಿಭತ್ತಚೇ;
ತಿಮಿರತಮ್ಬಕ್ಖಿ ನಭೇವ ಸೋಭನೇ, ದೀಘಾಯುಕೀ ಕೇನ ಕತೋ ಯಸೋ ತವ.
‘‘ಕೇನಾಸಿ ಭದ್ದೇ ಪತಿನೋ ಪಿಯತರಾ, ವಿಸಿಟ್ಠಕಲ್ಯಾಣಿತರಸ್ಸು ರೂಪತೋ;
ಪದಕ್ಖಿಣಾ ನಚ್ಚಗೀತವಾದಿತೇ, ಆಚಿಕ್ಖ ನೋ ತ್ವಂ ನರನಾರಿಪುಚ್ಛಿತಾ’’ತಿ.
‘‘ಅಹಂ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ, ಉಳಾರಭೋಗೇ ಕುಲೇ ಸುಣಿಸಾ ಅಹೋಸಿಂ;
ಅಕ್ಕೋಧನಾ ಭತ್ತುವಸಾನುವತ್ತಿನೀ, ಉಪೋಸಥೇ ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಅಹೋಸಿಂ.
‘‘ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ ¶ ದಹರಾ ಅಪಾಪಿಕಾ [ದಹರಾಸ’ಪಾಪಿಕಾ (ಸೀ.)], ಪಸನ್ನಚಿತ್ತಾ ಪತಿಮಾಭಿರಾಧಯಿಂ;
ಸದೇವರಂ ಸಸ್ಸಸುರಂ ಸದಾಸಕಂ, ಅಭಿರಾಧಯಿಂ ತಮ್ಹಿ ಕತೋ ಯಸೋ ಮಮ.
‘‘ಸಾಹಂ ತೇನ ಕುಸಲೇನ ಕಮ್ಮುನಾ, ಚತುಬ್ಭಿ ಠಾನೇಹಿ ವಿಸೇಸಮಜ್ಝಗಾ;
ಆಯುಞ್ಚ ¶ ವಣ್ಣಞ್ಚ ಸುಖಂ ಬಲಞ್ಚ, ಖಿಡ್ಡಾರತಿಂ ಪಚ್ಚನುಭೋಮನಪ್ಪಕಂ.
‘‘ಸುತಂ ನು ತಂ ಭಾಸತಿ ಯಂ ಅಯಂ ಲತಾ, ಯಂ ನೋ ಅಪುಚ್ಛಿಮ್ಹ ಅಕಿತ್ತಯೀ ನೋ;
ಪತಿನೋ ಕಿರಮ್ಹಾಕಂ ವಿಸಿಟ್ಠ ನಾರೀನಂ, ಗತೀ ಚ ತಾಸಂ ಪವರಾ ಚ ದೇವತಾ.
‘‘ಪತೀಸು ¶ ಧಮ್ಮಂ ಪಚರಾಮ ಸಬ್ಬಾ, ಪತಿಬ್ಬತಾ ಯತ್ಥ ಭವನ್ತಿ ಇತ್ಥಿಯೋ;
ಪತೀಸು ಧಮ್ಮಂ ಪಚರಿತ್ವ [ಪಚರಿತ್ವಾನ (ಕ.)] ಸಬ್ಬಾ, ಲಚ್ಛಾಮಸೇ ಭಾಸತಿ ಯಂ ಅಯಂ ಲತಾ.
‘‘ಸೀಹೋ ಯಥಾ ಪಬ್ಬತಸಾನುಗೋಚರೋ, ಮಹಿನ್ಧರಂ ಪಬ್ಬತಮಾವಸಿತ್ವಾ;
ಪಸಯ್ಹ ಹನ್ತ್ವಾ ಇತರೇ ಚತುಪ್ಪದೇ, ಖುದ್ದೇ ಮಿಗೇ ಖಾದತಿ ಮಂಸಭೋಜನೋ.
‘‘ತಥೇವ ಸದ್ಧಾ ಇಧ ಅರಿಯಸಾವಿಕಾ, ಭತ್ತಾರಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪತಿಂ ಅನುಬ್ಬತಾ;
ಕೋಧಂ ವಧಿತ್ವಾ ಅಭಿಭುಯ್ಯ ಮಚ್ಛರಂ, ಸಗ್ಗಮ್ಹಿ ಸಾ ಮೋದತಿ ಧಮ್ಮಚಾರಿನೀ’’ತಿ.
ಲತಾವಿಮಾನಂ ಚತುತ್ಥಂ.
೫. ಗುತ್ತಿಲವಿಮಾನಂ
೧. ವತ್ಥುತ್ತಮದಾಯಿಕಾವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಸತ್ತತನ್ತಿಂ ¶ ಸುಮಧುರಂ, ರಾಮಣೇಯ್ಯಂ ಅವಾಚಯಿಂ;
ಸೋ ¶ ಮಂ ರಙ್ಗಮ್ಹಿ ಅವ್ಹೇತಿ, ‘ಸರಣಂ ಮೇ ಹೋಹಿ ಕೋಸಿಯಾ’ತಿ.
‘‘ಅಹಂ ¶ ತೇ ಸರಣಂ ಹೋಮಿ, ಅಹಮಾಚರಿಯಪೂಜಕೋ;
ನ ತಂ ಜಯಿಸ್ಸತಿ ಸಿಸ್ಸೋ, ಸಿಸ್ಸಮಾಚರಿಯ ಜೇಸ್ಸಸೀ’’ತಿ.
‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇನ ವಣ್ಣೇನ, ಯಾ ತ್ವಂ ತಿಟ್ಠಸಿ ದೇವತೇ;
ಓಭಾಸೇನ್ತೀ ದಿಸಾ ಸಬ್ಬಾ, ಓಸಧೀ ವಿಯ ತಾರಕಾ.
‘‘ಕೇನ ತೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ, ಕೇನ ತೇ ಇಧ ಮಿಜ್ಝತಿ;
ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಚ ತೇ ಭೋಗಾ, ಯೇ ಕೇಚಿ ಮನಸೋ ಪಿಯಾ.
‘‘ಪುಚ್ಛಾಮಿ ¶ ತಂ ದೇವಿ ಮಹಾನುಭಾವೇ, ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ ಕಿಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ಕೇನಾಸಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವಾ, ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸಾ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೇನ ಪುಚ್ಛಿತಾ;
ಪಞ್ಹಂ ಪುಟ್ಠಾ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ವತ್ಥುತ್ತಮದಾಯಿಕಾ ನಾರೀ, ಪವರಾ ಹೋತಿ ನರೇಸು ನಾರೀಸು;
ಏವಂ ಪಿಯರೂಪದಾಯಿಕಾ ಮನಾಪಂ, ದಿಬ್ಬಂ ಸಾ ಲಭತೇ ಉಪೇಚ್ಚ ಠಾನಂ.
‘‘ತಸ್ಸಾ ¶ ಮೇ ಪಸ್ಸ ವಿಮಾನಂ, ಅಚ್ಛರಾ ಕಾಮವಣ್ಣಿನೀಹಮಸ್ಮಿ;
ಅಚ್ಛರಾಸಹಸ್ಸಸ್ಸಾಹಂ, ಪವರಾ [ಅಚ್ಛರಾಸಹಸ್ಸಸ್ಸಾಹಂ ಪವರಾ, (ಸ್ಯಾ.)] ಪಸ್ಸ ¶ ಪುಞ್ಞಾನಂ ವಿಪಾಕಂ.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ, ತೇನ ಮೇ ಇಧ ಮಿಜ್ಝತಿ;
ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಚ ಮೇ ಭೋಗಾ, ಯೇ ಕೇಚಿ ಮನಸೋ ಪಿಯಾ.
‘‘ಅಕ್ಖಾಮಿ ತೇ ಭಿಕ್ಖು ಮಹಾನುಭಾವ, ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ ಯಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ತೇನಮ್ಹಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವಾ, ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
(ಅನನ್ತರಂ ಚತುರವಿಮಾನಂ ಯಥಾ ವತ್ಥುದಾಯಿಕಾವಿಮಾನಂ ತಥಾ ವಿತ್ಥಾರೇತಬ್ಬಂ [( ) ನತ್ಥಿ ಸೀ. ಪೋತ್ಥಕೇ])
೨. ಪುಪ್ಫುತ್ತಮದಾಯಿಕಾವಿಮಾನವತ್ಥು (೧)
‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇನ ವಣ್ಣೇನ…ಪೇ… ಓಸಧೀ ವಿಯ ತಾರಕಾ.
‘‘ಕೇನ ತೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ… ಯೇ ಕೇಚಿ ಮನಸೋ ಪಿಯಾ.
‘‘ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ದೇವಿ ಮಹಾನುಭಾವೇ…ಪೇ…
ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸಾ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ…ಪೇ… ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಪುಪ್ಫುತ್ತಮದಾಯಿಕಾ ನಾರೀ, ಪವರಾ ಹೋತಿ ನರೇಸು ನಾರೀಸು;
ಏವಂ ಪಿಯರೂಪದಾಯಿಕಾ ಮನಾಪಂ, ದಿಬ್ಬಂ ಸಾ ಲಭತೇ ಉಪೇಚ್ಚ ಠಾನಂ.
‘‘ತಸ್ಸಾ ¶ ¶ ಮೇ ಪಸ್ಸ ವಿಮಾನಂ, ಅಚ್ಛರಾ ಕಾಮವಣ್ಣಿನೀಹಮಸ್ಮಿ;
ಅಚ್ಛರಾಸಹಸ್ಸಸ್ಸಾಹಂ, ಪವರಾ ಪಸ್ಸ ಪುಞ್ಞಾನಂ ವಿಪಾಕಂ.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ…
ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
೩. ಗನ್ಧುತ್ತಮದಾಯಿಕಾವಿಮಾನವತ್ಥು (೨)
‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇನ ವಣ್ಣೇನ…ಪೇ… ¶ ಓಸಧೀ ವಿಯ ತಾರಕಾ.
‘‘ಕೇನ ತೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ… ಯೇ ಕೇಚಿ ಮನಸೋ ಪಿಯಾ.
‘‘ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ದೇವಿ ಮಹಾನುಭಾವೇ…ಪೇ…
ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
‘‘ಸಾ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ…ಪೇ… ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಗನ್ಧುತ್ತಮದಾಯಿಕಾ ನಾರೀ, ಪವರಾ ಹೋತಿ ನರೇಸು ನಾರೀಸು;
ಏವಂ ಪಿಯರೂಪದಾಯಿಕಾ ಮನಾಪಂ, ದಿಬ್ಬಂ ಸಾ ಲಭತೇ ಉಪೇಚ್ಚ ಠಾನಂ.
‘‘ತಸ್ಸಾ ಮೇ ಪಸ್ಸ ವಿಮಾನಂ, ಅಚ್ಛರಾ ಕಾಮವಣ್ಣಿನೀಹಮಸ್ಮಿ;
ಅಚ್ಛರಾಸಹಸ್ಸಸ್ಸಾಹಂ, ಪವರಾ ಪಸ್ಸ ಪುಞ್ಞಾನಂ ವಿಪಾಕಂ.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ…
ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
೪. ಫಲುತ್ತಮದಾಯಿಕಾವಿಮಾನವತ್ಥು (೩)
‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇನ ವಣ್ಣೇನ…ಪೇ… ಓಸಧೀ ವಿಯ ತಾರಕಾ.
‘‘ಕೇನ ತೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ… ಯೇ ಕೇಚಿ ಮನಸೋ ಪಿಯಾ.
‘‘ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ದೇವಿ ಮಹಾನುಭಾವೇ…ಪೇ…
ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸಾ ¶ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ…ಪೇ… ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಫಲುತ್ತಮದಾಯಿಕಾ ನಾರೀ, ಪವರಾ ಹೋತಿ ನರೇಸು ನಾರೀಸು;
ಏವಂ ಪಿಯರೂಪದಾಯಿಕಾ ಮನಾಪಂ, ದಿಬ್ಬಂ ಸಾ ಲಭತೇ ಉಪೇಚ್ಚ ಠಾನಂ.
‘‘ತಸ್ಸಾ ಮೇ ಪಸ್ಸ ವಿಮಾನಂ, ಅಚ್ಛರಾ ಕಾಮವಣ್ಣಿನೀಹಮಸ್ಮಿ;
ಅಚ್ಛರಾಸಹಸ್ಸಸ್ಸಾಹಂ, ಪವರಾ ಪಸ್ಸ ಪುಞ್ಞಾನಂ ವಿಪಾಕಂ.
‘‘ತೇನ ¶ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ… ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
೫. ರಸುತ್ತಮದಾಯಿಕಾವಿಮಾನವತ್ಥು (೪)
‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇನ ವಣ್ಣೇನ…ಪೇ… ಓಸಧೀ ವಿಯ ತಾರಕಾ.
‘‘ಕೇನ ¶ ತೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ… ಯೇ ಕೇಚಿ ಮನಸೋ ಪಿಯಾ.
‘‘ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ದೇವಿ ಮಹಾನುಭಾವೇ…ಪೇ…
ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸಾ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ…ಪೇ… ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ರಸುತ್ತಮದಾಯಿಕಾ ನಾರೀ, ಪವರಾ ¶ ಹೋತಿ ನರೇಸು ನಾರೀಸು;
ಏವಂ ಪಿಯರೂಪದಾಯಿಕಾ ಮನಾಪಂ, ದಿಬ್ಬಂ ಸಾ ಲಭತೇ ಉಪೇಚ್ಚ ಠಾನಂ.
‘‘ತಸ್ಸಾ ಮೇ ಪಸ್ಸ ವಿಮಾನಂ, ಅಚ್ಛರಾ ಕಾಮವಣ್ಣಿನೀಹಮಸ್ಮಿ;
ಅಚ್ಛರಾಸಹಸ್ಸಸ್ಸಾಹಂ, ಪವರಾ ಪಸ್ಸ ಪುಞ್ಞಾನಂ ವಿಪಾಕಂ.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ…
ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
೬. ಗನ್ಧಪಞ್ಚಙ್ಗುಲಿಕದಾಯಿಕಾವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇನ ವಣ್ಣೇನ…ಪೇ… ಓಸಧೀ ವಿಯ ತಾರಕಾ.
‘‘ಕೇನ ತೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ…
ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸಾ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ…ಪೇ… ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಗನ್ಧಪಞ್ಚಙ್ಗುಲಿಕಂ ಅಹಮದಾಸಿಂ, ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಥೂಪಮ್ಹಿ;
ಏವಂ ಪಿಯರೂಪದಾಯಿಕಾ ಮನಾಪಂ, ದಿಬ್ಬಂ ಸಾ ಲಭತೇ ಉಪೇಚ್ಚ ಠಾನಂ.
‘‘ತಸ್ಸಾ ಮೇ ಪಸ್ಸ ವಿಮಾನಂ, ಅಚ್ಛರಾ ಕಾಮವಣ್ಣಿನೀಹಮಸ್ಮಿ;
ಅಚ್ಛರಾಸಹಸ್ಸಸ್ಸಾಹಂ ¶ , ಪವರಾ ಪಸ್ಸ ಪುಞ್ಞಾನಂ ವಿಪಾಕಂ.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ… ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
(ಅನನ್ತರಂ ¶ ಚತುರವಿಮಾನಂ ಯಥಾ ಗನ್ಧಪಞ್ಚಙ್ಗುಲಿಕದಾಯಿಕಾವಿಮಾನಂ ತಥಾ ವಿತ್ಥಾರೇತಬ್ಬಂ [( ) ನತ್ಥಿ ಸೀ. ಪೋತ್ಥಕೇ] )
೭. ಏಕೂಪೋಸಥವಿಮಾನವತ್ಥು (೧)
‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇನ ವಣ್ಣೇನ…ಪೇ…ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸಾ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ…ಪೇ…ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಭಿಕ್ಖೂ ಚ ಅಹಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಚ, ಅದ್ದಸಾಸಿಂ ಪನ್ಥಪಟಿಪನ್ನೇ;
ತೇಸಾಹಂ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾನ, ಏಕೂಪೋಸಥಂ ಉಪವಸಿಸ್ಸಂ.
‘‘ತಸ್ಸಾ ಮೇ ಪಸ್ಸ ವಿಮಾನಂ, ಅಚ್ಛರಾ ಕಾಮವಣ್ಣಿನೀಹಮಸ್ಮಿ;
ಅಚ್ಛರಾಸಹಸ್ಸಸ್ಸಾಹಂ, ಪವರಾ ಪಸ್ಸ ಪುಞ್ಞಾನಂ ವಿಪಾಕಂ.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ… ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
೮. ಉದಕದಾಯಿಕಾವಿಮಾನವತ್ಥು (೨)
‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇನ ¶ ¶ ವಣ್ಣೇನ…ಪೇ…ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸಾ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ…ಪೇ… ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಉದಕೇ ¶ ಠಿತಾ ಉದಕಮದಾಸಿಂ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಚಿತ್ತೇನ ವಿಪ್ಪಸನ್ನೇನ;
ಏವಂ ಪಿಯರೂಪದಾಯಿಕಾ ಮನಾಪಂ, ದಿಬ್ಬಂ ಸಾ ಲಭತೇ ಉಪೇಚ್ಚ ಠಾನಂ.
‘‘ತಸ್ಸಾ ಮೇ ಪಸ್ಸ ವಿಮಾನಂ, ಅಚ್ಛರಾ ಕಾಮವಣ್ಣಿನೀಹಮಸ್ಮಿ;
ಅಚ್ಛರಾಸಹಸ್ಸಸ್ಸಾಹಂ, ಪವರಾ ಪಸ್ಸ ಪುಞ್ಞಾನಂ ವಿಪಾಕಂ.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ… ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
೯. ಉಪಟ್ಠಾನವಿಮಾನವತ್ಥು (೩)
‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇನ ವಣ್ಣೇನ…ಪೇ… ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸಾ ¶ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ…ಪೇ… ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಸಸ್ಸುಞ್ಚಾಹಂ ಸಸುರಞ್ಚ, ಚಣ್ಡಿಕೇ ಕೋಧನೇ ಚ ಫರುಸೇ ಚ;
ಅನುಸೂಯಿಕಾ ಉಪಟ್ಠಾಸಿಂ [ಸೂಪಟ್ಠಾಸಿಂ (ಸೀ.)], ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ¶ ಸಕೇನ ಸೀಲೇನ.
‘‘ತಸ್ಸಾ ಮೇ ಪಸ್ಸ ವಿಮಾನಂ, ಅಚ್ಛರಾ ಕಾಮವಣ್ಣಿನೀಹಮಸ್ಮಿ;
ಅಚ್ಛರಾಸಹಸ್ಸಸ್ಸಾಹಂ, ಪವರಾ ಪಸ್ಸ ಪುಞ್ಞಾನಂ ವಿಪಾಕಂ.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ… ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
೧೦. ಅಪರಕಮ್ಮಕಾರಿನೀವಿಮಾನವತ್ಥು (೪)
‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇನ ವಣ್ಣೇನ…ಪೇ… ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸಾ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ…ಪೇ… ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಪರಕಮ್ಮಕರೀ [ಪರಕಮ್ಮಕಾರಿನೀ (ಸ್ಯಾ.) ಪರಕಮ್ಮಕಾರೀ (ಪೀ.) ಅಪರಕಮ್ಮಕಾರಿನೀ (ಕ.)] ಆಸಿಂ, ಅತ್ಥೇನಾತನ್ದಿತಾ ದಾಸೀ;
ಅಕ್ಕೋಧನಾನತಿಮಾನಿನೀ [ಅನತಿಮಾನೀ (ಸೀ. ಸ್ಯಾ.)], ಸಂವಿಭಾಗಿನೀ ಸಕಸ್ಸ ಭಾಗಸ್ಸ.
‘‘ತಸ್ಸಾ ಮೇ ಪಸ್ಸ ವಿಮಾನಂ, ಅಚ್ಛರಾ ಕಾಮವಣ್ಣಿನೀಹಮಸ್ಮಿ;
ಅಚ್ಛರಾಸಹಸ್ಸಸ್ಸಾಹಂ, ಪವರಾ ಪಸ್ಸ ¶ ಪುಞ್ಞಾನಂ ವಿಪಾಕಂ.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ…ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
೧೧. ಖೀರೋದನದಾಯಿಕಾವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇನ ವಣ್ಣೇನ…ಪೇ… ಓಸಧೀ ವಿಯ ತಾರಕಾ.
‘‘ಕೇನ ¶ ತೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ…ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸಾ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ…ಪೇ… ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಖೀರೋದನಂ ಅಹಮದಾಸಿಂ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಸ್ಸ;
ಏವಂ ಕರಿತ್ವಾ ಕಮ್ಮಂ, ಸುಗತಿಂ ಉಪಪಜ್ಜ ಮೋದಾಮಿ.
‘‘ತಸ್ಸಾ ¶ ಮೇ ಪಸ್ಸ ವಿಮಾನಂ, ಅಚ್ಛರಾ ಕಾಮವಣ್ಣಿನೀಹಮಸ್ಮಿ;
ಅಚ್ಛರಾಸಹಸ್ಸಸ್ಸಾಹಂ, ಪವರಾ ಪಸ್ಸ ಪುಞ್ಞಾನಂ ವಿಪಾಕಂ.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ…ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
(ಅನನ್ತರಂ ಪಞ್ಚವೀಸತಿವಿಮಾನಂ ಯಥಾ ಖೀರೋದನದಾಯಿಕಾವಿಮಾನಂ ತಥಾ ವಿತ್ಥಾರೇತಬ್ಬಂ) [( ) ನತ್ಥಿ ಸೀ. ಪೋತ್ಥಕೇ]
೧೨. ಫಾಣಿತದಾಯಿಕಾವಿಮಾನವತ್ಥು (೧)
‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇನ ವಣ್ಣೇನ…ಪೇ… ¶ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸಾ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ…ಪೇ… ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಫಾಣಿತಂ ಅಹಮದಾಸಿಂ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಸ್ಸ…ಪೇ…’’.
೧೩. ಉಚ್ಛುಖಣ್ಡಿಕದಾಯಿಕಾವತ್ಥು (೨)
ಉಚ್ಛುಖಣ್ಡಿಕಂ ಅಹಮದಾಸಿಂ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಸ್ಸ…ಪೇ….
೧೪. ತಿಮ್ಬರುಸಕದಾಯಿಕಾವಿಮಾನವತ್ಥು (೩)
ತಿಮ್ಬರುಸಕಂ ಅಹಮದಾಸಿಂ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಸ್ಸ…ಪೇ….
೧೫. ಕಕ್ಕಾರಿಕದಾಯಿಕಾವಿಮಾನವತ್ಥು (೪)
ಕಕ್ಕಾರಿಕಂ ಅಹಮದಾಸಿಂ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಸ್ಸ…ಪೇ….
೧೬. ಏಳಾಲುಕದಾಯಿಕಾವಿಮಾನವತ್ಥು (೫)
ಏಳಾಲುಕಂ ಅಹಮದಾಸಿಂ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಸ್ಸ…ಪೇ….
೧೭. ವಲ್ಲಿಫಲದಾಯಿಕಾವಿಮಾನವತ್ಥು(೬)
ವಲ್ಲಿಫಲಂ ¶ ಅಹಮದಾಸಿಂ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಸ್ಸ…ಪೇ….
೧೮. ಫಾರುಸಕದಾಯಿಕಾವಿಮಾನವತ್ಥು (೭)
ಫಾರುಸಕಂ ¶ ಅಹಮದಾಸಿಂ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಸ್ಸ…ಪೇ….
೧೯. ಹತ್ಥಪ್ಪತಾಪಕದಾಯಿಕಾವಿಮಾನವತ್ಥು (೮)
ಹತ್ಥಪ್ಪತಾಪಕಂ ¶ ಅಹಮದಾಸಿಂ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಸ್ಸ…ಪೇ….
೨೦. ಸಾಕಮುಟ್ಠಿದಾಯಿಕಾವಿಮಾನವತ್ಥು (೯)
ಸಾಕಮುಟ್ಠಿಂ ಅಹಮದಾಸಿಂ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪನ್ಥಪಟಿಪನ್ನಸ್ಸ…ಪೇ….
೨೧. ಪುಪ್ಫಕಮುಟ್ಠಿದಾಯಿಕಾವಿಮಾನವತ್ಥು (೧೦)
ಪುಪ್ಫಕಮುಟ್ಠಿಂ ಅಹಮದಾಸಿಂ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಸ್ಸ…ಪೇ….
೨೨. ಮೂಲಕದಾಯಿಕಾವಿಮಾನವತ್ಥು (೧೧)
ಮೂಲಕಂ ಅಹಮದಾಸಿಂ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಸ್ಸ…ಪೇ….
೨೩. ನಿಮ್ಬಮುಟ್ಠಿದಾಯಿಕಾವಿಮಾನವತ್ಥು (೧೨)
ನಿಮ್ಬಮುಟ್ಠಿಂ ಅಹಮದಾಸಿಂ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಸ್ಸ…ಪೇ….
೨೪. ಅಮ್ಬಕಞ್ಜಿಕದಾಯಿಕಾವಿಮಾನವತ್ಥು (೧೩)
ಅಮ್ಬಕಞ್ಜಿಕಂ ಅಹಮದಾಸಿಂ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಸ್ಸ…ಪೇ….
೨೫. ದೋಣಿನಿಮ್ಮಜ್ಜನಿದಾಯಿಕಾವಿಮಾನವತ್ಥು (೧೪)
ದೋಣಿನಿಮ್ಮಜ್ಜನಿಂ [ದೋಣಿನಿಮ್ಮುಜ್ಜನಂ (ಸ್ಯಾ.)] ಅಹಮದಾಸಿಂ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಸ್ಸ…ಪೇ….
೨೬. ಕಾಯಬನ್ಧನದಾಯಿಕಾವಿಮಾನವತ್ಥು (೧೫)
ಕಾಯಬನ್ಧನಂ ಅಹಮದಾಸಿಂ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಸ್ಸ…ಪೇ….
೨೭. ಅಂಸಬದ್ಧಕದಾಯಿಕಾವಿಮಾನವತ್ಥು (೧೬)
ಅಂಸಬದ್ಧಕಂ ¶ [ಅಂಸವಟ್ಟಕಂ (ಸೀ.), ಅಂಸಬನ್ಧನಂ (ಕ.)] ಅಹಮದಾಸಿಂ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಸ್ಸ…ಪೇ….
೨೮. ಆಯೋಗಪಟ್ಟದಾಯಿಕಾವಿಮಾನವತ್ಥು (೧೭)
ಆಯೋಗಪಟ್ಟಂ ¶ ಅಹಮದಾಸಿಂ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಸ್ಸ…ಪೇ….
೨೯. ವಿಧೂಪನದಾಯಿಕಾವಿಮಾನವತ್ಥು (೧೮)
ವಿಧೂಪನಂ ¶ ಅಹಮದಾಸಿಂ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಸ್ಸ…ಪೇ….
೩೦. ತಾಲವಣ್ಟದಾಯಿಕಾವಿಮಾನವತ್ಥು (೧೯)
ತಾಲವಣ್ಟಂ ಅಹಮದಾಸಿಂ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಸ್ಸ…ಪೇ….
೩೧. ಮೋರಹತ್ಥದಾಯಿಕಾವಿಮಾನವತ್ಥು (೨೦)
ಮೋರಹತ್ಥಂ ಅಹಮದಾಸಿಂ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಸ್ಸ…ಪೇ….
೩೨. ಛತ್ತದಾಯಿಕಾವಿಮಾನವತ್ಥು (೨೧)
ಛತ್ತಂ [ಛತ್ತಞ್ಚ (ಕ.)] ಅಹಮದಾಸಿಂ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಸ್ಸ…ಪೇ….
೩೩. ಉಪಾಹನದಾಯಿಕಾವಿಮಾನವತ್ಥು (೨೨)
ಉಪಾಹನಂ ಅಹಮದಾಸಿಂ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಸ್ಸ…ಪೇ….
೩೪. ಪೂವದಾಯಿಕಾವಿಮಾನವತ್ಥು (೨೩)
ಪೂವಂ ಅಹಮದಾಸಿಂ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಸ್ಸ…ಪೇ….
೩೫. ಮೋದಕದಾಯಿಕಾವಿಮಾನವತ್ಥು (೨೪)
ಮೋದಕಂ ಅಹಮದಾಸಿಂ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಸ್ಸ…ಪೇ….
೩೬. ಸಕ್ಖಲಿಕದಾಯಿಕಾವಿಮಾನವತ್ಥು (೨೫)
‘‘ಸಕ್ಖಲಿಕಂ [ಸಕ್ಖಲಿಂ (ಸೀ. ಸ್ಯಾ.)] ಅಹಮದಾಸಿಂ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಸ್ಸ…ಪೇ….
‘‘ತಸ್ಸಾ ಮೇ ಪಸ್ಸ ವಿಮಾನಂ, ಅಚ್ಛರಾ ಕಾಮವಣ್ಣಿನೀಹಮಸ್ಮಿ;
ಅಚ್ಛರಾಸಹಸ್ಸಸ್ಸಾಹಂ, ಪವರಾ ಪಸ್ಸ ಪುಞ್ಞಾನಂ ವಿಪಾಕಂ.
‘‘ತೇನ ¶ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ…ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
‘‘ಸ್ವಾಗತಂ ವತ ಮೇ ಅಜ್ಜ, ಸುಪ್ಪಭಾತಂ ಸುಹುಟ್ಠಿತಂ [ಸುವುಟ್ಠಿತಂ (ಸೀ.)];
ಯಂ ಅದ್ದಸಾಮಿ [ಅದ್ದಸಂ (ಸೀ. ಸ್ಯಾ.), ಅದ್ದಸಾಸಿಂ (ಪೀ.)] ದೇವತಾಯೋ, ಅಚ್ಛರಾ ಕಾಮವಣ್ಣಿನಿಯೋ [ಕಾಮವಣ್ಣಿಯೋ (ಸೀ.)].
‘‘ಇಮಾಸಾಹಂ ¶ [ತಾಸಾಹಂ (ಸ್ಯಾ. ಕ.)] ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ [ಸುತ್ವಾನ (ಸ್ಯಾ. ಕ.)], ಕಾಹಾಮಿ ಕುಸಲಂ ಬಹುಂ.
ದಾನೇನ ಸಮಚರಿಯಾಯ, ಸಞ್ಞಮೇನ ದಮೇನ ಚ;
ಸ್ವಾಹಂ ತತ್ಥ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ [ತತ್ಥೇವ ಗಚ್ಛಾಮಿ (ಕ.)], ಯತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ನ ಸೋಚರೇ’’ತಿ.
ಗುತ್ತಿಲವಿಮಾನಂ ಪಞ್ಚಮಂ.
೬. ದದ್ದಲ್ಲವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ದದ್ದಲ್ಲಮಾನಾ ¶ ¶ [ದದ್ದಳ್ಹಮಾನಾ (ಕ.)] ವಣ್ಣೇನ, ಯಸಸಾ ಚ ಯಸಸ್ಸಿನೀ;
ಸಬ್ಬೇ ದೇವೇ ತಾವತಿಂಸೇ, ವಣ್ಣೇನ ಅತಿರೋಚಸಿ.
‘‘ದಸ್ಸನಂ ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ, ಇದಂ ಪಠಮದಸ್ಸನಂ;
ಕಸ್ಮಾ ಕಾಯಾ ನು ಆಗಮ್ಮ, ನಾಮೇನ ಭಾಸಸೇ ಮಮ’’ನ್ತಿ.
‘‘ಅಹಂ ಭದ್ದೇ ಸುಭದ್ದಾಸಿಂ, ಪುಬ್ಬೇ ಮಾನುಸಕೇ ಭವೇ;
ಸಹಭರಿಯಾ ಚ ತೇ ಆಸಿಂ, ಭಗಿನೀ ಚ ಕನಿಟ್ಠಿಕಾ.
‘‘ಸಾ ಅಹಂ ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ, ವಿಪ್ಪಮುತ್ತಾ ತತೋ ಚುತಾ;
ನಿಮ್ಮಾನರತೀನಂ ದೇವಾನಂ, ಉಪಪನ್ನಾ ಸಹಬ್ಯತ’’ನ್ತಿ.
‘‘ಪಹೂತಕತಕಲ್ಯಾಣಾ, ತೇ ದೇವೇ ಯನ್ತಿ ಪಾಣಿನೋ;
ಯೇಸಂ ತ್ವಂ ಕಿತ್ತಯಿಸ್ಸಸಿ, ಸುಭದ್ದೇ ಜಾತಿಮತ್ತನೋ.
‘‘ಅಥ [ಕಥಂ (ಸೀ. ಸ್ಯಾ.)] ತ್ವಂ ಕೇನ ವಣ್ಣೇನ, ಕೇನ ವಾ ಅನುಸಾಸಿತಾ;
ಕೀದಿಸೇನೇವ ದಾನೇನ, ಸುಬ್ಬತೇನ ಯಸಸ್ಸಿನೀ.
‘‘ಯಸಂ ಏತಾದಿಸಂ ಪತ್ತಾ, ವಿಸೇಸಂ ವಿಪುಲಮಜ್ಝಗಾ;
ದೇವತೇ ಪುಚ್ಛಿತಾಚಿಕ್ಖ, ಕಿಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲ’’ನ್ತಿ.
‘‘ಅಟ್ಠೇವ ಪಿಣ್ಡಪಾತಾನಿ, ಯಂ ದಾನಂ ಅದದಂ ಪುರೇ;
ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ, ಪಸನ್ನಾ ಸೇಹಿ ಪಾಣಿಭಿ.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ…ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
‘‘ಅಹಂ ¶ ತಯಾ ಬಹುತರೇ ಭಿಕ್ಖೂ, ಸಞ್ಞತೇ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಯೋ [ಬ್ರಹ್ಮಚರಿನೋ (ಸ್ಯಾ.), ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಯೇ (ಪೀ. ಕ.)];
ತಪ್ಪೇಸಿಂ ಅನ್ನಪಾನೇನ, ಪಸನ್ನಾ ಸೇಹಿ ಪಾಣಿಭಿ.
‘‘ತಯಾ ¶ ¶ ಬಹುತರಂ ದತ್ವಾ, ಹೀನಕಾಯೂಪಗಾ ಅಹಂ [ಅಹುಂ (ಕ. ಸೀ.)];
ಕಥಂ ತ್ವಂ ಅಪ್ಪತರಂ ದತ್ವಾ, ವಿಸೇಸಂ ವಿಪುಲಮಜ್ಝಗಾ;
ದೇವತೇ ಪುಚ್ಛಿತಾಚಿಕ್ಖ, ಕಿಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲ’’ನ್ತಿ.
‘‘ಮನೋಭಾವನೀಯೋ ¶ ಭಿಕ್ಖು, ಸನ್ದಿಟ್ಠೋ ಮೇ ಪುರೇ ಅಹು;
ತಾಹಂ ಭತ್ತೇನ [ಭದ್ದೇ (ಕ.)] ನಿಮನ್ತೇಸಿಂ, ರೇವತಂ ಅತ್ತನಟ್ಠಮಂ.
‘‘ಸೋ ಮೇ ಅತ್ಥಪುರೇಕ್ಖಾರೋ, ಅನುಕಮ್ಪಾಯ ರೇವತೋ;
ಸಙ್ಘೇ ದೇಹೀತಿ ಮಂವೋಚ, ತಸ್ಸಾಹಂ ವಚನಂ ಕರಿಂ.
‘‘ಸಾ ದಕ್ಖಿಣಾ ಸಙ್ಘಗತಾ, ಅಪ್ಪಮೇಯ್ಯೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಾ;
ಪುಗ್ಗಲೇಸು ತಯಾ ದಿನ್ನಂ, ನ ತಂ ತವ ಮಹಪ್ಫಲ’’ನ್ತಿ.
‘‘ಇದಾನೇವಾಹಂ ಜಾನಾಮಿ, ಸಙ್ಘೇ ದಿನ್ನಂ ಮಹಪ್ಫಲಂ;
ಸಾಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸತ್ತಂ, ವದಞ್ಞೂ ವೀತಮಚ್ಛರಾ;
ಸಙ್ಘೇ ದಾನಾನಿ ದಸ್ಸಾಮಿ [ಸಙ್ಘೇ ದಾನಂ ದಸ್ಸಾಮಿಹಂ (ಸ್ಯಾ.)], ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಪುನಪ್ಪುನ’’ನ್ತಿ.
‘‘ಕಾ ಏಸಾ ದೇವತಾ ಭದ್ದೇ, ತಯಾ ಮನ್ತಯತೇ ಸಹ;
ಸಬ್ಬೇ ದೇವೇ ತಾವತಿಂಸೇ, ವಣ್ಣೇನ ಅತಿರೋಚತೀ’’ತಿ.
‘‘ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ ದೇವಿನ್ದ, ಪುಬ್ಬೇ ಮಾನುಸಕೇ ಭವೇ;
ಸಹಭರಿಯಾ ಚ ಮೇ ಆಸಿ, ಭಗಿನೀ ಚ ಕನಿಟ್ಠಿಕಾ;
ಸಙ್ಘೇ ದಾನಾನಿ ದತ್ವಾನ, ಕತಪುಞ್ಞಾ ವಿರೋಚತೀ’’ತಿ.
‘‘ಧಮ್ಮೇನ ಪುಬ್ಬೇ ಭಗಿನೀ, ತಯಾ ಭದ್ದೇ ವಿರೋಚತಿ;
ಯಂ ಸಙ್ಘಮ್ಹಿ ಅಪ್ಪಮೇಯ್ಯೇ, ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ ದಕ್ಖಿಣಂ.
‘‘ಪುಚ್ಛಿತೋ ಹಿ ಮಯಾ ಬುದ್ಧೋ, ಗಿಜ್ಝಕೂಟಮ್ಹಿ ಪಬ್ಬತೇ;
ವಿಪಾಕಂ ¶ ಸಂವಿಭಾಗಸ್ಸ, ಯತ್ಥ ದಿನ್ನಂ ಮಹಪ್ಫಲಂ.
‘‘ಯಜಮಾನಾನಂ ಮನುಸ್ಸಾನಂ, ಪುಞ್ಞಪೇಕ್ಖಾನ ಪಾಣಿನಂ;
ಕರೋತಂ ಓಪಧಿಕಂ ಪುಞ್ಞಂ, ಯತ್ಥ ದಿನ್ನಂ ಮಹಪ್ಫಲಂ.
‘‘ತಂ ¶ ಮೇ ಬುದ್ಧೋ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಜಾನಂ ಕಮ್ಮಫಲಂ ಸಕಂ;
ವಿಪಾಕಂ ಸಂವಿಭಾಗಸ್ಸ, ಯತ್ಥ ದಿನ್ನಂ ಮಹಪ್ಫಲಂ.
[ವಿ. ವ. ೭೫೦; ಕಥಾ. ೭೯೮] ‘‘ಚತ್ತಾರೋ ಚ ಪಟಿಪನ್ನಾ, ಚತ್ತಾರೋ ಚ ಫಲೇ ಠಿತಾ;
ಏಸ ಸಙ್ಘೋ ಉಜುಭೂತೋ, ಪಞ್ಞಾಸೀಲಸಮಾಹಿತೋ.
[ವಿ. ವ. ೭೫೧; ಕಥಾ. ೭೯೮] ‘‘ಯಜಮಾನಾನಂ ಮನುಸ್ಸಾನಂ, ಪುಞ್ಞಪೇಕ್ಖಾನ ಪಾಣಿನಂ;
ಕರೋತಂ ಓಪಧಿಕಂ ಪುಞ್ಞಂ, ಸಙ್ಘೇ ದಿನ್ನಂ ಮಹಪ್ಫಲಂ.
[ವಿ. ವ. ೭೫೨; ಕಥಾ. ೭೯೮] ‘‘ಏಸೋ ¶ ಹಿ ಸಙ್ಘೋ ವಿಪುಲೋ ಮಹಗ್ಗತೋ, ಏಸಪ್ಪಮೇಯ್ಯೋ ಉದಧೀವ ಸಾಗರೋ;
ಏತೇ ಹಿ ಸೇಟ್ಠಾ ನರವೀರಸಾವಕಾ, ಪಭಙ್ಕರಾ ಧಮ್ಮಮುದೀರಯನ್ತಿ [ಧಮ್ಮಕಥಂ ಉದೀರಯನ್ತಿ (ಸ್ಯಾ.)].
[ವಿ. ವ. ೭೫೩; ಕಥಾ. ೭೯೮] ‘‘ತೇಸಂ ¶ ಸುದಿನ್ನಂ ಸುಹುತಂ ಸುಯಿಟ್ಠಂ, ಯೇ ಸಙ್ಘಮುದ್ದಿಸ್ಸ ದದನ್ತಿ ದಾನಂ;
ಸಾ ದಕ್ಖಿಣಾ ಸಙ್ಘಗತಾ ಪತಿಟ್ಠಿತಾ, ಮಹಪ್ಫಲಾ ಲೋಕವಿದೂನ [ಲೋಕವಿದೂಹಿ (ಸ್ಯಾ. ಕ.)] ವಣ್ಣಿತಾ.
[ವಿ. ವ. ೭೫೪; ಕಥಾ. ೭೯೮] ‘‘ಏತಾದಿಸಂ ಯಞ್ಞಮನುಸ್ಸರನ್ತಾ [ಪುಞ್ಞಮನುಸ್ಸರನ್ತಾ (ಸ್ಯಾ. ಕ.)], ಯೇ ವೇದಜಾತಾ ವಿಚರನ್ತಿ ಲೋಕೇ;
ವಿನೇಯ್ಯ ಮಚ್ಛೇರಮಲಂ ಸಮೂಲಂ, ಅನಿನ್ದಿತಾ ¶ ಸಗ್ಗಮುಪೇನ್ತಿ ಠಾನ’’ನ್ತಿ.
ದದ್ದಲ್ಲವಿಮಾನಂ [ದದ್ದಳ್ಹವಿಮಾನಂ (ಕ.)] ಛಟ್ಠಂ.
೭. ಪೇಸವತೀವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಫಲಿಕರಜತಹೇಮಜಾಲಛನ್ನಂ ¶ , ವಿವಿಧಚಿತ್ರತಲಮದ್ದಸಂ ಸುರಮ್ಮಂ;
ಬ್ಯಮ್ಹಂ ಸುನಿಮ್ಮಿತಂ ತೋರಣೂಪಪನ್ನಂ, ರುಚಕುಪಕಿಣ್ಣಮಿದಂ ಸುಭಂ ವಿಮಾನಂ.
‘‘ಭಾತಿ ¶ ಚ ದಸ ದಿಸಾ ನಭೇವ ಸುರಿಯೋ, ಸರದೇ ತಮೋನುದೋ ಸಹಸ್ಸರಂಸೀ;
ತಥಾ ತಪತಿಮಿದಂ ತವ ವಿಮಾನಂ, ಜಲಮಿವ ಧೂಮಸಿಖೋ ನಿಸೇ ನಭಗ್ಗೇ.
‘‘ಮುಸತೀವ ನಯನಂ ಸತೇರತಾವ [ಸತೇರಿತಾವ (ಸ್ಯಾ. ಕ.)], ಆಕಾಸೇ ಠಪಿತಮಿದಂ ಮನುಞ್ಞಂ;
ವೀಣಾಮುರಜಸಮ್ಮತಾಳಘುಟ್ಠಂ, ಇದ್ಧಂ ಇನ್ದಪುರಂ ಯಥಾ ತವೇದಂ.
‘‘ಪದುಮಕುಮುದುಪ್ಪಲಕುವಲಯಂ, ಯೋಧಿಕ [ಯೂಧಿಕ (ಸೀ.)] ಬನ್ಧುಕನೋಜಕಾ [ಯೋಥಿಕಾ ಭಣ್ಡಿಕಾ ನೋಜಕಾ (ಸ್ಯಾ.)] ಚ ಸನ್ತಿ;
ಸಾಲಕುಸುಮಿತಪುಪ್ಫಿತಾ ಅಸೋಕಾ, ವಿವಿಧದುಮಗ್ಗಸುಗನ್ಧಸೇವಿತಮಿದಂ.
‘‘ಸಳಲಲಬುಜಭುಜಕ [ಸುಜಕ (ಸೀ. ಸ್ಯಾ.)] ಸಂಯುತ್ತಾ [ಸಞ್ಞತಾ (ಸೀ.)], ಕುಸಕಸುಫುಲ್ಲಿತಲತಾವಲಮ್ಬಿನೀಹಿ ¶ ;
ಮಣಿಜಾಲಸದಿಸಾ ಯಸಸ್ಸಿನೀ, ರಮ್ಮಾ ಪೋಕ್ಖರಣೀ ಉಪಟ್ಠಿತಾ ತೇ.
‘‘ಉದಕರುಹಾ ಚ ಯೇತ್ಥಿ ಪುಪ್ಫಜಾತಾ, ಥಲಜಾ ಯೇ ಚ ಸನ್ತಿ ರುಕ್ಖಜಾತಾ;
ಮಾನುಸಕಾಮಾನುಸ್ಸಕಾ ಚ ದಿಬ್ಬಾ, ಸಬ್ಬೇ ತುಯ್ಹಂ ನಿವೇಸನಮ್ಹಿ ಜಾತಾ.
‘‘ಕಿಸ್ಸ ಸಂಯಮದಮಸ್ಸಯಂ ವಿಪಾಕೋ, ಕೇನಾಸಿ ಕಮ್ಮಫಲೇನಿಧೂಪಪನ್ನಾ;
ಯಥಾ ಚ ತೇ ಅಧಿಗತಮಿದಂ ವಿಮಾನಂ, ತದನುಪದಂ ಅವಚಾಸಿಳಾರಪಮ್ಹೇ’’ತಿ [ಪಖುಮೇತಿ (ಸೀ.)].
‘‘ಯಥಾ ¶ ಚ ಮೇ ಅಧಿಗತಮಿದಂ ವಿಮಾನಂ, ಕೋಞ್ಚಮಯೂರಚಕೋರ [ಚಙ್ಕೋರ (ಕ.)] ಸಙ್ಘಚರಿತಂ;
ದಿಬ್ಯ [ದಿಬ್ಬ (ಸೀ. ಪೀ.)] ಪಿಲವಹಂಸರಾಜಚಿಣ್ಣಂ, ದಿಜಕಾರಣ್ಡವಕೋಕಿಲಾಭಿನದಿತಂ.
‘‘ನಾನಾಸನ್ತಾನಕಪುಪ್ಫರುಕ್ಖವಿವಿಧಾ, ಪಾಟಲಿಜಮ್ಬುಅಸೋಕರುಕ್ಖವನ್ತಂ;
ಯಥಾ ಚ ಮೇ ಅಧಿಗತಮಿದಂ ವಿಮಾನಂ, ತಂ ¶ ತೇ ಪವೇದಯಾಮಿ [ಪವದಿಸ್ಸಾಮಿ (ಸೀ.), ಪವೇದಿಸ್ಸಾಮಿ (ಪೀ.)] ಸುಣೋಹಿ ಭನ್ತೇ.
‘‘ಮಗಧವರಪುರತ್ಥಿಮೇನ ¶ , ನಾಳಕಗಾಮೋ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ ಭನ್ತೇ;
ತತ್ಥ ಅಹೋಸಿಂ ಪುರೇ ಸುಣಿಸಾ, ಪೇಸವತೀತಿ [ಸೇಸವತೀತಿ (ಸೀ. ಸ್ಯಾ.)] ತತ್ಥ ಜಾನಿಂಸು ಮಮಂ.
‘‘ಸಾಹಮಪಚಿತತ್ಥಧಮ್ಮಕುಸಲಂ ¶ , ದೇವಮನುಸ್ಸಪೂಜಿತಂ ಮಹನ್ತಂ;
ಉಪತಿಸ್ಸಂ ನಿಬ್ಬುತಮಪ್ಪಮೇಯ್ಯಂ, ಮುದಿತಮನಾ ಕುಸುಮೇಹಿ ಅಬ್ಭುಕಿರಿಂ [ಅಬ್ಭೋಕಿರಿಂ (ಸೀ. ಸ್ಯಾ. ಪೀ. ಕ.)].
‘‘ಪರಮಗತಿಗತಞ್ಚ ಪೂಜಯಿತ್ವಾ, ಅನ್ತಿಮದೇಹಧರಂ ಇಸಿಂ ಉಳಾರಂ;
ಪಹಾಯ ಮಾನುಸಕಂ ಸಮುಸ್ಸಯಂ, ತಿದಸಗತಾ ಇಧ ಮಾವಸಾಮಿ ಠಾನ’’ನ್ತಿ.
ಪೇಸವತೀವಿಮಾನಂ ಸತ್ತಮಂ.
೮. ಮಲ್ಲಿಕಾವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಪೀತವತ್ಥೇ ¶ ಪೀತಧಜೇ, ಪೀತಾಲಙ್ಕಾರಭೂಸಿತೇ;
ಪೀತನ್ತರಾಹಿ ವಗ್ಗೂಹಿ, ಅಪಿಳನ್ಧಾವ ಸೋಭಸಿ.
‘‘ಕಾ ¶ ಕಮ್ಬುಕಾಯೂರಧರೇ [ಕಕಮ್ಬುಕಾಯುರಧರೇ (ಸ್ಯಾ.)], ಕಞ್ಚನಾವೇಳಭೂಸಿತೇ;
ಹೇಮಜಾಲಕಸಞ್ಛನ್ನೇ [ಪಚ್ಛನ್ನೇ (ಸೀ.)], ನಾನಾರತನಮಾಲಿನೀ.
‘‘ಸೋವಣ್ಣಮಯಾ ಲೋಹಿತಙ್ಗಮಯಾ [ಲೋಹಿತಙ್ಕಮಯಾ (ಸೀ. ಸ್ಯಾ.)] ಚ, ಮುತ್ತಾಮಯಾ ¶ ವೇಳುರಿಯಮಯಾ ಚ;
ಮಸಾರಗಲ್ಲಾ ಸಹಲೋಹಿತಙ್ಗಾ [ಸಹಲೋಹಿತಙ್ಕಾ (ಸೀ.), ಸಹಲೋಹಿತಕಾ (ಸ್ಯಾ.)], ಪಾರೇವತಕ್ಖೀಹಿ ಮಣೀಹಿ ಚಿತ್ತತಾ.
‘‘ಕೋಚಿ ಕೋಚಿ ಏತ್ಥ ಮಯೂರಸುಸ್ಸರೋ, ಹಂಸಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಕರವೀಕಸುಸ್ಸರೋ;
ತೇಸಂ ಸರೋ ಸುಯ್ಯತಿ ವಗ್ಗುರೂಪೋ, ಪಞ್ಚಙ್ಗಿಕಂ ತೂರಿಯಮಿವಪ್ಪವಾದಿತಂ.
‘‘ರಥೋ ಚ ತೇ ಸುಭೋ ವಗ್ಗು [ವಗ್ಗೂ (ಸ್ಯಾ.)], ನಾನಾರತನಚಿತ್ತಿತೋ [ನಾನಾರತನಚಿತ್ತಙ್ಗೋ (ಸ್ಯಾ.)];
ನಾನಾವಣ್ಣಾಹಿ ಧಾತೂಹಿ, ಸುವಿಭತ್ತೋವ ಸೋಭತಿ.
‘‘ತಸ್ಮಿಂ ರಥೇ ಕಞ್ಚನಬಿಮ್ಬವಣ್ಣೇ, ಯಾ ತ್ವಂ [ಯತ್ಥ (ಕ. ಸೀ. ಸ್ಯಾ. ಕ.)] ಠಿತಾ ಭಾಸಸಿ ಮಂ ಪದೇಸಂ;
ದೇವತೇ ಪುಚ್ಛಿತಾಚಿಕ್ಖ, ಕಿಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲ’’ನ್ತಿ.
‘‘ಸೋವಣ್ಣಜಾಲಂ ಮಣಿಸೋಣ್ಣಚಿತ್ತಿತಂ [ವಿಚಿತ್ತಂ (ಕ.), ಚಿತ್ತಂ (ಸೀ. ಸ್ಯಾ.)], ಮುತ್ತಾಚಿತಂ ಹೇಮಜಾಲೇನ ಛನ್ನಂ [ಸಞ್ಛನ್ನಂ (ಕ.)];
ಪರಿನಿಬ್ಬುತೇ ಗೋತಮೇ ಅಪ್ಪಮೇಯ್ಯೇ, ಪಸನ್ನಚಿತ್ತಾ ಅಹಮಾಭಿರೋಪಯಿಂ.
‘‘ತಾಹಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರಿತ್ವಾನ, ಕುಸಲಂ ಬುದ್ಧವಣ್ಣಿತಂ;
ಅಪೇತಸೋಕಾ ಸುಖಿತಾ, ಸಮ್ಪಮೋದಾಮನಾಮಯಾ’’ತಿ.
ಮಲ್ಲಿಕಾವಿಮಾನಂ ಅಟ್ಠಮಂ.
೯. ವಿಸಾಲಕ್ಖಿವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಕಾ ¶ ¶ ¶ ನಾಮ ತ್ವಂ ವಿಸಾಲಕ್ಖಿ [ವಿಸಾಲಕ್ಖೀ (ಸ್ಯಾ.)], ರಮ್ಮೇ ಚಿತ್ತಲತಾವನೇ;
ಸಮನ್ತಾ ಅನುಪರಿಯಾಸಿ, ನಾರೀಗಣಪುರಕ್ಖತಾ [ಪುರಕ್ಖಿತಾ (ಸ್ಯಾ. ಕ.)].
‘‘ಯದಾ ¶ ದೇವಾ ತಾವತಿಂಸಾ, ಪವಿಸನ್ತಿ ಇಮಂ ವನಂ;
ಸಯೋಗ್ಗಾ ಸರಥಾ ಸಬ್ಬೇ, ಚಿತ್ರಾ ಹೋನ್ತಿ ಇಧಾಗತಾ.
‘‘ತುಯ್ಹಞ್ಚ ಇಧ ಪತ್ತಾಯ, ಉಯ್ಯಾನೇ ವಿಚರನ್ತಿಯಾ;
ಕಾಯೇ ನ ದಿಸ್ಸತೀ ಚಿತ್ತಂ, ಕೇನ ರೂಪಂ ತವೇದಿಸಂ;
ದೇವತೇ ಪುಚ್ಛಿತಾಚಿಕ್ಖ, ಕಿಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲ’’ನ್ತಿ.
‘‘ಯೇನ ಕಮ್ಮೇನ ದೇವಿನ್ದ, ರೂಪಂ ಮಯ್ಹಂ ಗತೀ ಚ ಮೇ;
ಇದ್ಧಿ ಚ ಆನುಭಾವೋ ಚ, ತಂ ಸುಣೋಹಿ ಪುರಿನ್ದದ.
‘‘ಅಹಂ ರಾಜಗಹೇ ರಮ್ಮೇ, ಸುನನ್ದಾ ನಾಮುಪಾಸಿಕಾ;
ಸದ್ಧಾ ಸೀಲೇನ ಸಮ್ಪನ್ನಾ, ಸಂವಿಭಾಗರತಾ ಸದಾ.
‘‘ಅಚ್ಛಾದನಞ್ಚ ಭತ್ತಞ್ಚ, ಸೇನಾಸನಂ ಪದೀಪಿಯಂ;
ಅದಾಸಿಂ ಉಜುಭೂತೇಸು, ವಿಪ್ಪಸನ್ನೇನ ಚೇತಸಾ.
‘‘ಚಾತುದ್ದಸಿಂ [ಚತುದ್ದಸಿಂ (ಪೀ. ಕ.)] ಪಞ್ಚದಸಿಂ, ಯಾ ಚ ಪಕ್ಖಸ್ಸ ಅಟ್ಠಮೀ;
ಪಾಟಿಹಾರಿಯಪಕ್ಖಞ್ಚ, ಅಟ್ಠಙ್ಗಸುಸಮಾಗತಂ.
‘‘ಉಪೋಸಥಂ ಉಪವಸಿಸ್ಸಂ, ಸದಾ ಸೀಲೇಸು ಸಂವುತಾ;
ಸಞ್ಞಮಾ ಸಂವಿಭಾಗಾ ಚ, ವಿಮಾನಂ ಆವಸಾಮಹಂ.
‘‘ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ವಿರತಾ, ಮುಸಾವಾದಾ ಚ ಸಞ್ಞತಾ;
ಥೇಯ್ಯಾ ಚ ಅತಿಚಾರಾ ಚ, ಮಜ್ಜಪಾನಾ ಚ ಆರಕಾ.
‘‘ಪಞ್ಚಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ರತಾ, ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನ ಕೋವಿದಾ;
ಉಪಾಸಿಕಾ ಚಕ್ಖುಮತೋ, ಗೋತಮಸ್ಸ ಯಸಸ್ಸಿನೋ.
‘‘ತಸ್ಸಾ ¶ ¶ ಮೇ ಞಾತಿಕುಲಾ ದಾಸೀ [ಞಾತಿಕುಲಂ ಆಸೀ (ಸ್ಯಾ. ಕ.)], ಸದಾ ಮಾಲಾಭಿಹಾರತಿ;
ತಾಹಂ ಭಗವತೋ ಥೂಪೇ, ಸಬ್ಬಮೇವಾಭಿರೋಪಯಿಂ.
‘‘ಉಪೋಸಥೇ ಚಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ಮಾಲಾಗನ್ಧವಿಲೇಪನಂ;
ಥೂಪಸ್ಮಿಂ ಅಭಿರೋಪೇಸಿಂ, ಪಸನ್ನಾ ಸೇಹಿ ಪಾಣಿಭಿ.
‘‘ತೇನ ¶ ಕಮ್ಮೇನ ದೇವಿನ್ದ, ರೂಪಂ ಮಯ್ಹಂ ಗತೀ ಚ ಮೇ;
ಇದ್ಧೀ ಚ ಆನುಭಾವೋ ಚ, ಯಂ ಮಾಲಂ ಅಭಿರೋಪಯಿಂ.
‘‘ಯಞ್ಚ ಸೀಲವತೀ ಆಸಿಂ, ನ ತಂ ತಾವ ವಿಪಚ್ಚತಿ;
ಆಸಾ ಚ ಪನ ಮೇ ದೇವಿನ್ದ, ಸಕದಾಗಾಮಿನೀ ಸಿಯ’’ನ್ತಿ.
ವಿಸಾಲಕ್ಖಿವಿಮಾನಂ ನವಮಂ.
೧೦. ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕೇ ¶ ಕೋವಿಳಾರೇ, ರಮಣೀಯೇ ಮನೋರಮೇ;
ದಿಬ್ಬಮಾಲಂ ಗನ್ಥಮಾನಾ, ಗಾಯನ್ತೀ ಸಮ್ಪಮೋದಸಿ.
‘‘ತಸ್ಸಾ ತೇ ನಚ್ಚಮಾನಾಯ, ಅಙ್ಗಮಙ್ಗೇಹಿ ಸಬ್ಬಸೋ;
ದಿಬ್ಬಾ ಸದ್ದಾ ನಿಚ್ಛರನ್ತಿ, ಸವನೀಯಾ ಮನೋರಮಾ.
‘‘ತಸ್ಸಾ ತೇ ನಚ್ಚಮಾನಾಯ, ಅಙ್ಗಮಙ್ಗೇಹಿ ಸಬ್ಬಸೋ;
ದಿಬ್ಬಾ ಗನ್ಧಾ ಪವಾಯನ್ತಿ, ಸುಚಿಗನ್ಧಾ ಮನೋರಮಾ.
‘‘ವಿವತ್ತಮಾನಾ ಕಾಯೇನ, ಯಾ ವೇಣೀಸು ಪಿಳನ್ಧನಾ.
ತೇಸಂ ಸುಯ್ಯತಿ ನಿಗ್ಘೋಸೋ, ತೂರಿಯೇ ಪಞ್ಚಙ್ಗಿಕೇ ಯಥಾ.
‘‘ವಟಂಸಕಾ ವಾತಧುತಾ [ವಾತಧೂತಾ (ಸೀ. ಸ್ಯಾ.)], ವಾತೇನ ಸಮ್ಪಕಮ್ಪಿತಾ;
ತೇಸಂ ಸುಯ್ಯತಿ ನಿಗ್ಘೋಸೋ, ತೂರಿಯೇ ಪಞ್ಚಙ್ಗಿಕೇ ಯಥಾ.
‘‘ಯಾಪಿ ¶ ತೇ ಸಿರಸ್ಮಿಂ ಮಾಲಾ, ಸುಚಿಗನ್ಧಾ ಮನೋರಮಾ;
ವಾತಿ ¶ ಗನ್ಧೋ ದಿಸಾ ಸಬ್ಬಾ, ರುಕ್ಖೋ ಮಞ್ಜೂಸಕೋ ಯಥಾ.
‘‘ಘಾಯಸೇ ತಂ ಸುಚಿಗನ್ಧಂ [ಸುಚಿಂ ಗನ್ಧಂ (ಸೀ.)], ರೂಪಂ ಪಸ್ಸಸಿ ಅಮಾನುಸಂ [ಮಾನುಸಂ (ಪೀ.)];
ದೇವತೇ ಪುಚ್ಛಿತಾಚಿಕ್ಖ, ಕಿಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲ’’ನ್ತಿ.
‘‘ಪಭಸ್ಸರಂ ಅಚ್ಚಿಮನ್ತಂ, ವಣ್ಣಗನ್ಧೇನ ಸಂಯುತಂ;
ಅಸೋಕಪುಪ್ಫಮಾಲಾಹಂ, ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಉಪನಾಮಯಿಂ.
‘‘ತಾಹಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರಿತ್ವಾನ, ಕುಸಲಂ ಬುದ್ಧವಣ್ಣಿತಂ;
ಅಪೇತಸೋಕಾ ಸುಖಿತಾ, ಸಮ್ಪಮೋದಾಮನಾಮಯಾ’’ತಿ.
ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕವಿಮಾನಂ ದಸಮಂ.
ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕವಗ್ಗೋ ತತಿಯೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ.
ತಸ್ಸುದ್ದಾನಂ ¶ –
ಉಳಾರೋ ಉಚ್ಛು ಪಲ್ಲಙ್ಕೋ, ಲತಾ ಚ ಗುತ್ತಿಲೇನ ಚ;
ದದ್ದಲ್ಲಪೇಸಮಲ್ಲಿಕಾ, ವಿಸಾಲಕ್ಖಿ ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕೋ;
ವಗ್ಗೋ ತೇನ ಪವುಚ್ಚತೀತಿ.
೪. ಮಞ್ಜಿಟ್ಠಕವಗ್ಗೋ
೧. ಮಞ್ಜಿಟ್ಠಕವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಮಞ್ಜಿಟ್ಠಕೇ ¶ ¶ [ಮಞ್ಜೇಟ್ಠಕೇ (ಸೀ.)] ವಿಮಾನಸ್ಮಿಂ, ಸೋಣ್ಣವಾಲುಕಸನ್ಥತೇ [ಸೋವಣ್ಣವಾಲುಕಸನ್ಥತೇ (ಸ್ಯಾ. ಪೀ.), ಸೋವಣ್ಣವಾಲಿಕಸನ್ಥತೇ (ಕ.)];
ಪಞ್ಚಙ್ಗಿಕೇ ತುರಿಯೇನ [ತುರಿಯೇನ (ಸೀ. ಸ್ಯಾ. ಪೀ.)], ರಮಸಿ ಸುಪ್ಪವಾದಿತೇ.
‘‘ತಮ್ಹಾ ವಿಮಾನಾ ಓರುಯ್ಹ, ನಿಮ್ಮಿತಾ ರತನಾಮಯಾ;
ಓಗಾಹಸಿ ¶ ಸಾಲವನಂ, ಪುಪ್ಫಿತಂ ಸಬ್ಬಕಾಲಿಕಂ.
‘‘ಯಸ್ಸ ಯಸ್ಸೇವ ಸಾಲಸ್ಸ, ಮೂಲೇ ತಿಟ್ಠಸಿ ದೇವತೇ;
ಸೋ ಸೋ ಮುಞ್ಚತಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ, ಓನಮಿತ್ವಾ ದುಮುತ್ತಮೋ.
‘‘ವಾತೇರಿತಂ ಸಾಲವನಂ, ಆಧುತಂ [ಆಧೂತಂ (ಸೀ.)] ದಿಜಸೇವಿತಂ;
ವಾತಿ ಗನ್ಧೋ ದಿಸಾ ಸಬ್ಬಾ, ರುಕ್ಖೋ ಮಞ್ಜೂಸಕೋ ಯಥಾ.
‘‘ಘಾಯಸೇ ತಂ ಸುಚಿಗನ್ಧಂ, ರೂಪಂ ಪಸ್ಸಸಿ ಅಮಾನುಸಂ;
ದೇವತೇ ಪುಚ್ಛಿತಾಚಿಕ್ಖ, ಕಿಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲ’’ನ್ತಿ.
‘‘ಅಹಂ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ, ದಾಸೀ ಅಯಿರಕುಲೇ [ಅಯ್ಯಿರಕುಲೇ (ಸ್ಯಾ. ಕ.)] ಅಹುಂ;
ಬುದ್ಧಂ ನಿಸಿನ್ನಂ ದಿಸ್ವಾನ, ಸಾಲಪುಪ್ಫೇಹಿ ಓಕಿರಿಂ.
‘‘ವಟಂಸಕಞ್ಚ ಸುಕತಂ, ಸಾಲಪುಪ್ಫಮಯಂ ಅಹಂ;
ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಉಪನಾಮೇಸಿಂ, ಪಸನ್ನಾ ಸೇಹಿ ಪಾಣಿಭಿ.
‘‘ತಾಹಂ ¶ ಕಮ್ಮಂ ಕರಿತ್ವಾನ, ಕುಸಲಂ ಬುದ್ಧವಣ್ಣಿತಂ;
ಅಪೇತಸೋಕಾ ಸುಖಿತಾ, ಸಮ್ಪಮೋದಾಮನಾಮಯಾ’’ತಿ.
ಮಞ್ಜಿಟ್ಠಕವಿಮಾನಂ ಪಠಮಂ.
೨. ಪಭಸ್ಸರವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಪಭಸ್ಸರವರವಣ್ಣನಿಭೇ ¶ , ಸುರತ್ತವತ್ಥವಸನೇ [ವತ್ಥನಿವಾಸನೇ (ಸೀ. ಸ್ಯಾ.)];
ಮಹಿದ್ಧಿಕೇ ಚನ್ದನರುಚಿರಗತ್ತೇ, ಕಾ ತ್ವಂ ಸುಭೇ ದೇವತೇ ವನ್ದಸೇ ಮಮಂ.
‘‘ಪಲ್ಲಙ್ಕೋ ¶ ಚ ತೇ ಮಹಗ್ಘೋ, ನಾನಾರತನಚಿತ್ತಿತೋ ¶ ರುಚಿರೋ;
ಯತ್ಥ ತ್ವಂ ನಿಸಿನ್ನಾ ವಿರೋಚಸಿ, ದೇವರಾಜಾರಿವ ನನ್ದನೇ ವನೇ.
‘‘ಕಿಂ ತ್ವಂ ಪುರೇ ಸುಚರಿತಮಾಚರೀ ಭದ್ದೇ, ಕಿಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ವಿಪಾಕಂ;
ಅನುಭೋಸಿ ದೇವಲೋಕಸ್ಮಿಂ, ದೇವತೇ ಪುಚ್ಛಿತಾಚಿಕ್ಖ;
ಕಿಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲ’’ನ್ತಿ.
‘‘ಪಿಣ್ಡಾಯ ತೇ ಚರನ್ತಸ್ಸ, ಮಾಲಂ ಫಾಣಿತಞ್ಚ ಅದದಂ ಭನ್ತೇ;
ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ವಿಪಾಕಂ, ಅನುಭೋಮಿ ದೇವಲೋಕಸ್ಮಿಂ.
‘‘ಹೋತಿ ಚ ಮೇ ಅನುತಾಪೋ, ಅಪರದ್ಧಂ [ಅಪರಾಧಂ (ಸ್ಯಾ.)] ದುಕ್ಖಿತಞ್ಚ [ದುಕ್ಕಟಞ್ಚ (ಸೀ.)] ಮೇ ಭನ್ತೇ;
ಸಾಹಂ ಧಮ್ಮಂ ನಾಸ್ಸೋಸಿಂ, ಸುದೇಸಿತಂ ಧಮ್ಮರಾಜೇನ.
‘‘ತಂ ತಂ ವದಾಮಿ ಭದ್ದನ್ತೇ, ‘ಯಸ್ಸ ಮೇ ಅನುಕಮ್ಪಿಯೋ ಕೋಚಿ;
ಧಮ್ಮೇಸು ತಂ ಸಮಾದಪೇಥ’, ಸುದೇಸಿತಂ ಧಮ್ಮರಾಜೇನ.
‘‘ಯೇಸಂ ಅತ್ಥಿ ಸದ್ಧಾ ಬುದ್ಧೇ, ಧಮ್ಮೇ ¶ ಚ ಸಙ್ಘರತನೇ;
ತೇ ಮಂ ಅತಿವಿರೋಚನ್ತಿ, ಆಯುನಾ ಯಸಸಾ ಸಿರಿಯಾ.
‘‘ಪತಾಪೇನ ವಣ್ಣೇನ ಉತ್ತರಿತರಾ,
ಅಞ್ಞೇ ಮಹಿದ್ಧಿಕತರಾ ಮಯಾ ದೇವಾ’’ತಿ;
ಪಭಸ್ಸರವಿಮಾನಂ ದುತಿಯಂ.
೩. ನಾಗವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಅಲಙ್ಕತಾ ¶ ¶ ಮಣಿಕಞ್ಚನಾಚಿತಂ, ಸೋವಣ್ಣಜಾಲಚಿತಂ ಮಹನ್ತಂ;
ಅಭಿರುಯ್ಹ ಗಜವರಂ ಸುಕಪ್ಪಿತಂ, ಇಧಾಗಮಾ ವೇಹಾಯಸಂ [ವೇಹಾಸಯಂ (ಸೀ.)] ಅನ್ತಲಿಕ್ಖೇ.
‘‘ನಾಗಸ್ಸ ದನ್ತೇಸು ದುವೇಸು ನಿಮ್ಮಿತಾ, ಅಚ್ಛೋದಕಾ [ಅಚ್ಛೋದಿಕಾ (ಸೀ. ಕ.)] ಪದುಮಿನಿಯೋ ಸುಫುಲ್ಲಾ;
ಪದುಮೇಸು ಚ ತುರಿಯಗಣಾ ಪಭಿಜ್ಜರೇ, ಇಮಾ ಚ ನಚ್ಚನ್ತಿ ಮನೋಹರಾಯೋ.
‘‘ದೇವಿದ್ಧಿಪತ್ತಾಸಿ ಮಹಾನುಭಾವೇ, ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ ಕಿಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ಕೇನಾಸಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವಾ, ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
‘‘ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ¶ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ, ಬುದ್ಧಸ್ಸಹಂ ವತ್ಥಯುಗಂ ಅದಾಸಿಂ;
ಪಾದಾನಿ ವನ್ದಿತ್ವಾ [ವನ್ದಿತ್ವ (ಸೀ.)] ಛಮಾ ನಿಸೀದಿಂ, ವಿತ್ತಾ ಚಹಂ ಅಞ್ಜಲಿಕಂ ಅಕಾಸಿಂ.
‘‘ಬುದ್ಧೋ ಚ ಮೇ ಕಞ್ಚನಸನ್ನಿಭತ್ತಚೋ, ಅದೇಸಯಿ ಸಮುದಯದುಕ್ಖನಿಚ್ಚತಂ;
ಅಸಙ್ಖತಂ ದುಕ್ಖನಿರೋಧಸಸ್ಸತಂ, ಮಗ್ಗಂ ಅದೇಸಯಿ [ಅದೇಸೇಸಿ (ಸೀ.)] ಯತೋ ವಿಜಾನಿಸಂ;
‘‘ಅಪ್ಪಾಯುಕೀ ¶ ಕಾಲಕತಾ ತತೋ ಚುತಾ, ಉಪಪನ್ನಾ ತಿದಸಗಣಂ ಯಸಸ್ಸಿನೀ;
ಸಕ್ಕಸ್ಸಹಂ ಅಞ್ಞತರಾ ಪಜಾಪತಿ, ಯಸುತ್ತರಾ ನಾಮ ದಿಸಾಸು ವಿಸ್ಸುತಾ’’ತಿ.
ನಾಗವಿಮಾನಂ ತತಿಯಂ.
೪. ಅಲೋಮವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇನ ¶ ¶ ವಣ್ಣೇನ, ಯಾ ತ್ವಂ ತಿಟ್ಠಸಿ ದೇವತೇ;
ಓಭಾಸೇನ್ತೀ ದಿಸಾ ಸಬ್ಬಾ, ಓಸಧೀ ವಿಯ ತಾರಕಾ.
‘‘ಕೇನ ತೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ…
ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸಾ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ…ಪೇ… ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಅಹಞ್ಚ ¶ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ, ಬುದ್ಧಸ್ಸಾದಿಚ್ಚಬನ್ಧುನೋ;
ಅದಾಸಿಂ ಸುಕ್ಖಕುಮ್ಮಾಸಂ, ಪಸನ್ನಾ ಸೇಹಿ ಪಾಣಿಭಿ.
‘‘ಸುಕ್ಖಾಯ ಅಲೋಣಿಕಾಯ ಚ, ಪಸ್ಸ ಫಲಂ ಕುಮ್ಮಾಸಪಿಣ್ಡಿಯಾ;
ಅಲೋಮಂ ಸುಖಿತಂ ದಿಸ್ವಾ, ಕೋ ಪುಞ್ಞಂ ನ ಕರಿಸ್ಸತಿ.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ… ¶ ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಅಲೋಮವಿಮಾನಂ ಚತುತ್ಥಂ.
೫. ಕಞ್ಜಿಕದಾಯಿಕಾವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇನ ವಣ್ಣೇನ…ಪೇ… ಓಸಧೀ ವಿಯ ತಾರಕಾ.
‘‘ಕೇನ ತೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ…ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸಾ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ…ಪೇ… ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಅಹಂ ಅನ್ಧಕವಿನ್ದಮ್ಹಿ, ಬುದ್ಧಸ್ಸಾದಿಚ್ಚಬನ್ಧುನೋ;
ಅದಾಸಿಂ ಕೋಲಸಮ್ಪಾಕಂ, ಕಞ್ಜಿಕಂ ತೇಲಧೂಪಿತಂ.
‘‘ಪಿಪ್ಫಲ್ಯಾ ಲಸುಣೇನ ಚ, ಮಿಸ್ಸಂ ಲಾಮಞ್ಜಕೇನ ಚ;
ಅದಾಸಿಂ ಉಜುಭೂತಸ್ಮಿಂ [ಉಜುಭೂತೇಸು (ಕ.)], ವಿಪ್ಪಸನ್ನೇನ ಚೇತಸಾ.
‘‘ಯಾ ¶ ¶ ಮಹೇಸಿತ್ತಂ ಕಾರೇಯ್ಯ, ಚಕ್ಕವತ್ತಿಸ್ಸ ರಾಜಿನೋ;
ನಾರೀ ಸಬ್ಬಙ್ಗಕಲ್ಯಾಣೀ, ಭತ್ತು ಚಾನೋಮದಸ್ಸಿಕಾ;
ಏಕಸ್ಸ ¶ ಕಞ್ಜಿಕದಾನಸ್ಸ, ಕಲಂ ನಾಗ್ಘತಿ ಸೋಳಸಿಂ.
‘‘ಸತಂ ನಿಕ್ಖಾ ಸತಂ ಅಸ್ಸಾ, ಸತಂ ಅಸ್ಸತರೀರಥಾ;
ಸತಂ ಕಞ್ಞಾಸಹಸ್ಸಾನಿ, ಆಮುತ್ತಮಣಿಕುಣ್ಡಲಾ;
ಏಕಸ್ಸ ಕಞ್ಜಿಕದಾನಸ್ಸ, ಕಲಂ ನಾಗ್ಘನ್ತಿ ಸೋಳಸಿಂ.
‘‘ಸತಂ ಹೇಮವತಾ ನಾಗಾ, ಈಸಾದನ್ತಾ ಉರೂಳ್ಹವಾ;
ಸುವಣ್ಣಕಚ್ಛಾ ಮಾತಙ್ಗಾ, ಹೇಮಕಪ್ಪನವಾಸಸಾ;
ಏಕಸ್ಸ ಕಞ್ಜಿಕದಾನಸ್ಸ, ಕಲಂ ನಾಗ್ಘನ್ತಿ ಸೋಳಸಿಂ.
‘‘ಚತುನ್ನಮಪಿ ¶ ದೀಪಾನಂ, ಇಸ್ಸರಂ ಯೋಧ ಕಾರಯೇ;
ಏಕಸ್ಸ ಕಞ್ಜಿಕದಾನಸ್ಸ, ಕಲಂ ನಾಗ್ಘತಿ ಸೋಳಸಿ’’ನ್ತಿ.
ಕಞ್ಜಿಕದಾಯಿಕಾವಿಮಾನಂ ಪಞ್ಚಮಂ.
೬. ವಿಹಾರವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇನ ವಣ್ಣೇನ…ಪೇ… ಓಸಧೀ ವಿಯ ತಾರಕಾ.
‘‘ತಸ್ಸಾ ತೇ ನಚ್ಚಮಾನಾಯ, ಅಙ್ಗಮಙ್ಗೇಹಿ ಸಬ್ಬಸೋ;
ದಿಬ್ಬಾ ಸದ್ದಾ ನಿಚ್ಛರನ್ತಿ, ಸವನೀಯಾ ಮನೋರಮಾ.
‘‘ತಸ್ಸಾ ತೇ ನಚ್ಚಮಾನಾಯ, ಅಙ್ಗಮಙ್ಗೇಹಿ ಸಬ್ಬಸೋ;
ದಿಬ್ಬಾ ಗನ್ಧಾ ಪವಾಯನ್ತಿ, ಸುಚಿಗನ್ಧಾ ಮನೋರಮಾ.
‘‘ವಿವತ್ತಮಾನಾ ಕಾಯೇನ, ಯಾ ವೇಣೀಸು ಪಿಳನ್ಧನಾ;
ತೇಸಂ ಸುಯ್ಯತಿ ನಿಗ್ಘೋಸೋ, ತುರಿಯೇ ಪಞ್ಚಙ್ಗಿಕೇ ಯಥಾ.
‘‘ವಟಂಸಕಾ ವಾತಧುತಾ, ವಾತೇನ ಸಮ್ಪಕಮ್ಪಿತಾ;
ತೇಸಂ ಸುಯ್ಯತಿ ನಿಗ್ಘೋಸೋ, ತುರಿಯೇ ಪಞ್ಚಙ್ಗಿಕೇ ಯಥಾ.
‘‘ಯಾಪಿ ¶ ತೇ ಸಿರಸ್ಮಿಂ ಮಾಲಾ, ಸುಚಿಗನ್ಧಾ ಮನೋರಮಾ;
ವಾತಿ ಗನ್ಧೋ ದಿಸಾ ಸಬ್ಬಾ, ರುಕ್ಖೋ ಮಞ್ಜೂಸಕೋ ಯಥಾ.
‘‘ಘಾಯಸೇ ತಂ ಸುಚಿಗನ್ಧಂ, ರೂಪಂ ಪಸ್ಸಸಿ ಅಮಾನುಸಂ;
ದೇವತೇ ಪುಚ್ಛಿತಾಚಿಕ್ಖ, ಕಿಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲ’’ನ್ತಿ.
‘‘ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ¶ ¶ ಮಯ್ಹಂ ಸಖೀ ಭದನ್ತೇ, ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಕಾರೇಸಿ ಮಹಾವಿಹಾರಂ;
ತತ್ಥಪ್ಪಸನ್ನಾ ಅಹಮಾನುಮೋದಿಂ, ದಿಸ್ವಾ ಅಗಾರಞ್ಚ ಪಿಯಞ್ಚ ಮೇತಂ.
‘‘ತಾಯೇವ ¶ ಮೇ ಸುದ್ಧನುಮೋದನಾಯ, ಲದ್ಧಂ ವಿಮಾನಬ್ಭುತದಸ್ಸನೇಯ್ಯಂ;
ಸಮನ್ತತೋ ಸೋಳಸಯೋಜನಾನಿ, ವೇಹಾಯಸಂ ಗಚ್ಛತಿ ಇದ್ಧಿಯಾ ಮಮ.
‘‘ಕೂಟಾಗಾರಾ ನಿವೇಸಾ ಮೇ, ವಿಭತ್ತಾ ಭಾಗಸೋ ಮಿತಾ;
ದದ್ದಲ್ಲಮಾನಾ ಆಭನ್ತಿ, ಸಮನ್ತಾ ಸತಯೋಜನಂ.
‘‘ಪೋಕ್ಖರಞ್ಞೋ ಚ ಮೇ ಏತ್ಥ, ಪುಥುಲೋಮನಿಸೇವಿತಾ;
ಅಚ್ಛೋದಕಾ [ಅಚ್ಛೋದಿಕಾ (ಸೀ.)] ವಿಪ್ಪಸನ್ನಾ, ಸೋಣ್ಣವಾಲುಕಸನ್ಥತಾ.
‘‘ನಾನಾಪದುಮಸಞ್ಛನ್ನಾ, ಪುಣ್ಡರೀಕಸಮೋತತಾ [ಪಣ್ಡರೀಕಸಮೋನತಾ (ಸೀ.)];
ಸುರಭೀ ಸಮ್ಪವಾಯನ್ತಿ, ಮನುಞ್ಞಾ ಮಾಲುತೇರಿತಾ.
‘‘ಜಮ್ಬುಯೋ ಪನಸಾ ತಾಲಾ, ನಾಳಿಕೇರವನಾನಿ ಚ;
ಅನ್ತೋನಿವೇಸನೇ ಜಾತಾ, ನಾನಾರುಕ್ಖಾ ಅರೋಪಿಮಾ.
‘‘ನಾನಾತೂರಿಯಸಙ್ಘುಟ್ಠಂ ¶ , ಅಚ್ಛರಾಗಣಘೋಸಿತಂ;
ಯೋಪಿ ಮಂ ಸುಪಿನೇ ಪಸ್ಸೇ, ಸೋಪಿ ವಿತ್ತೋ ಸಿಯಾ ನರೋ.
‘‘ಏತಾದಿಸಂ ಅಬ್ಭುತದಸ್ಸನೇಯ್ಯಂ, ವಿಮಾನಂ ಸಬ್ಬಸೋಪಭಂ;
ಮಮ ಕಮ್ಮೇಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ, ಅಲಂ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕಾತವೇ’’ತಿ.
‘‘ತಾಯೇವ ತೇ ಸುದ್ಧನುಮೋದನಾಯ, ಲದ್ಧಂ ವಿಮಾನಬ್ಭುತದಸ್ಸನೇಯ್ಯಂ;
ಯಾ ಚೇವ ಸಾ ದಾನಮದಾಸಿ ನಾರೀ, ತಸ್ಸಾ ಗತಿಂ ಬ್ರೂಹಿ ಕುಹಿಂ ಉಪ್ಪನ್ನಾ [ಉಪಪನ್ನಾ (ಕ.)] ಸಾ’’ತಿ.
‘‘ಯಾ ಸಾ ಅಹು ಮಯ್ಹಂ ಸಖೀ ಭದನ್ತೇ, ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಕಾರೇಸಿ ಮಹಾವಿಹಾರಂ;
ವಿಞ್ಞಾತಧಮ್ಮಾ ಸಾ ಅದಾಸಿ ದಾನಂ, ಉಪ್ಪನ್ನಾ ನಿಮ್ಮಾನರತೀಸು ದೇವೇಸು.
‘‘ಪಜಾಪತೀ ¶ ತಸ್ಸ ಸುನಿಮ್ಮಿತಸ್ಸ, ಅಚಿನ್ತಿಯಾ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕಾ ತಸ್ಸ;
ಯಮೇತಂ ಪುಚ್ಛಸಿ ಕುಹಿಂ ಉಪ್ಪನ್ನಾ [ಉಪಪನ್ನಾ (ಕ.)] ಸಾತಿ, ತಂ ತೇ ವಿಯಾಕಾಸಿಂ ಅನಞ್ಞಥಾ ಅಹಂ.
‘‘ತೇನಹಞ್ಞೇಪಿ ಸಮಾದಪೇಥ, ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಾನಾನಿ ದದಾಥ ವಿತ್ತಾ;
ಧಮ್ಮಞ್ಚ ಸುಣಾಥ ಪಸನ್ನಮಾನಸಾ, ಸುದುಲ್ಲಭೋ ಲದ್ಧೋ ಮನುಸ್ಸಲಾಭೋ.
‘‘ಯಂ ¶ ಮಗ್ಗಂ ಮಗ್ಗಾಧಿಪತೀ ಅದೇಸಯಿ [ಮಗ್ಗಾಧಿಪತ್ಯದೇಸಯಿ (ಸೀ.)], ಬ್ರಹ್ಮಸ್ಸರೋ ಕಞ್ಚನಸನ್ನಿಭತ್ತಚೋ;
ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಾನಾನಿ ದದಾಥ ವಿತ್ತಾ, ಮಹಪ್ಫಲಾ ಯತ್ಥ ಭವನ್ತಿ ದಕ್ಖಿಣಾ.
[ಖು. ಪಾ. ೬.೬; ಸು. ನಿ. ೨೨೯] ‘‘ಯೇ ¶ ಪುಗ್ಗಲಾ ಅಟ್ಠ ಸತಂ ಪಸತ್ಥಾ, ಚತ್ತಾರಿ ಏತಾನಿ ಯುಗಾನಿ ಹೋನ್ತಿ;
ತೇ ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಾ ಸುಗತಸ್ಸ ಸಾವಕಾ, ಏತೇಸು ದಿನ್ನಾನಿ ಮಹಪ್ಫಲಾನಿ.
[ವಿ. ವ. ೬೪೧] ‘‘ಚತ್ತಾರೋ ಚ ಪಟಿಪನ್ನಾ, ಚತ್ತಾರೋ ಚ ಫಲೇ ಠಿತಾ;
ಏಸ ಸಙ್ಘೋ ಉಜುಭೂತೋ, ಪಞ್ಞಾಸೀಲಸಮಾಹಿತೋ.
[ವಿ. ವ. ೬೪೨] ‘‘ಯಜಮಾನಾನಂ ¶ ಮನುಸ್ಸಾನಂ, ಪುಞ್ಞಪೇಕ್ಖಾನ ಪಾಣಿನಂ;
ಕರೋತಂ ಓಪಧಿಕಂ ಪುಞ್ಞಂ, ಸಙ್ಘೇ ದಿನ್ನಂ ಮಹಪ್ಫಲಂ.
[ವಿ. ವ. ೬೪೩] ‘‘ಏಸೋ ಹಿ ಸಙ್ಘೋ ವಿಪುಲೋ ಮಹಗ್ಗತೋ, ಏಸಪ್ಪಮೇಯ್ಯೋ ಉದಧೀವ ಸಾಗರೋ;
ಏತೇಹಿ ಸೇಟ್ಠಾ ನರವೀರಸಾವಕಾ, ಪಭಙ್ಕರಾ ಧಮ್ಮಮುದೀರಯನ್ತಿ [ನತ್ಥೇತ್ಥ ಪಾಠಭೇದೋ].
[ವಿ. ವ. ೬೪೪] ‘‘ತೇಸಂ ಸುದಿನ್ನಂ ಸುಹುತಂ ಸುಯಿಟ್ಠಂ, ಯೇ ಸಙ್ಘಮುದ್ದಿಸ್ಸ ದದನ್ತಿ ದಾನಂ;
ಸಾ ದಕ್ಖಿಣಾ ಸಙ್ಘಗತಾ ಪತಿಟ್ಠಿತಾ, ಮಹಪ್ಫಲಾ ಲೋಕವಿದೂನ [ಲೋಕವಿದೂಹಿ (ಕ.)] ವಣ್ಣಿತಾ.
‘‘ಏತಾದಿಸಂ ¶ ¶ ಯಞ್ಞಮನುಸ್ಸರನ್ತಾ, ಯೇ ವೇದಜಾತಾ ವಿಚರನ್ತಿ ಲೋಕೇ;
ವಿನೇಯ್ಯ ಮಚ್ಛೇರಮಲಂ ಸಮೂಲಂ, ಅನಿನ್ದಿತಾ ಸಗ್ಗಮುಪೇನ್ತಿ ಠಾನ’’ನ್ತಿ.
ವಿಹಾರವಿಮಾನಂ ಛಟ್ಠಂ.
ಭಾಣವಾರಂ ದುತಿಯಂ ನಿಟ್ಠಿತಂ.
೭. ಚತುರಿತ್ಥಿವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇನ ¶ ವಣ್ಣೇನ…ಪೇ…ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸಾ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ…ಪೇ… ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಇನ್ದೀವರಾನಂ ¶ ಹತ್ಥಕಂ ಅಹಮದಾಸಿಂ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಸ್ಸ;
ಏಸಿಕಾನಂ ಉಣ್ಣತಸ್ಮಿಂ, ನಗರವರೇ ಪಣ್ಣಕತೇ ರಮ್ಮೇ.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ…ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸ್ಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇನ ವಣ್ಣೇನ…ಪೇ…ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸಾ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ…ಪೇ… ¶ ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ನೀಲುಪ್ಪಲಹತ್ಥಕಂ ಅಹಮದಾಸಿಂ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಸ್ಸ;
ಏಸಿಕಾನಂ ಉಣ್ಣತಸ್ಮಿಂ, ನಗರವರೇ ಪಣ್ಣಕತೇ ರಮ್ಮೇ.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ…ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇನ ¶ ವಣ್ಣೇನ…ಪೇ…ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸಾ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ…ಪೇ… ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಓದಾತಮೂಲಕಂ ಹರಿತಪತ್ತಂ, ಉದಕಸ್ಮಿಂ ಸರೇ ಜಾತಂ ಅಹಮದಾಸಿಂ;
ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಸ್ಸ, ಏಸಿಕಾನಂ ಉಣ್ಣತಸ್ಮಿಂ;
ನಗರವರೇ ಪಣ್ಣಕತೇ ರಮ್ಮೇ.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ…ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇನ ¶ ¶ ವಣ್ಣೇನ…ಪೇ…ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸಾ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ…ಪೇ… ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಅಹಂ ಸುಮನಾ ಸುಮನಸ್ಸ ಸುಮನಮಕುಳಾನಿ, ದನ್ತವಣ್ಣಾನಿ ಅಹಮದಾಸಿಂ;
ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಸ್ಸ, ಏಸಿಕಾನಂ ಉಣ್ಣತಸ್ಮಿಂ;
ನಗರವರೇ ಪಣ್ಣಕತೇ ರಮ್ಮೇ.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ…ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಚತುರಿತ್ಥಿವಿಮಾನಂ ಸತ್ತಮಂ.
೮. ಅಮ್ಬವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ದಿಬ್ಬಂ ¶ ತೇ ಅಮ್ಬವನಂ ರಮ್ಮಂ, ಪಾಸಾದೇತ್ಥ ಮಹಲ್ಲಕೋ;
ನಾನಾತುರಿಯಸಙ್ಘುಟ್ಠೋ, ಅಚ್ಛರಾಗಣಘೋಸಿತೋ.
‘‘ಪದೀಪೋ ಚೇತ್ಥ ಜಲತಿ, ನಿಚ್ಚಂ ಸೋವಣ್ಣಯೋ ಮಹಾ;
ದುಸ್ಸಫಲೇಹಿ ರುಕ್ಖೇಹಿ, ಸಮನ್ತಾ ಪರಿವಾರಿತೋ.
‘‘ಕೇನ ¶ ತೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ…ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ;
ಸಾ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ…ಪೇ… ¶ ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಅಹಂ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ, ಪುರಿಮಾಯ ಜಾತಿಯಾ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ;
ವಿಹಾರಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಕಾರೇಸಿಂ, ಅಮ್ಬೇಹಿ ಪರಿವಾರಿತಂ.
‘‘ಪರಿಯೋಸಿತೇ ವಿಹಾರೇ, ಕಾರೇನ್ತೇ ನಿಟ್ಠಿತೇ ಮಹೇ;
ಅಮ್ಬೇಹಿ ಛಾದಯಿತ್ವಾನ [ಅಮ್ಬೇ ಅಚ್ಛಾದಯಿತ್ವಾನ (ಸೀ. ಸ್ಯಾ.), ಅಮ್ಬೇಹಚ್ಛಾದಯಿತ್ವಾನ (ಪೀ. ಕ.)], ಕತ್ವಾ ದುಸ್ಸಮಯೇ ಫಲೇ.
‘‘ಪದೀಪಂ ತತ್ಥ ಜಾಲೇತ್ವಾ, ಭೋಜಯಿತ್ವಾ ಗಣುತ್ತಮಂ;
ನಿಯ್ಯಾದೇಸಿಂ ತಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ, ಪಸನ್ನಾ ಸೇಹಿ ಪಾಣಿಭಿ.
‘‘ತೇನ ಮೇ ಅಮ್ಬವನಂ ರಮ್ಮಂ, ಪಾಸಾದೇತ್ಥ ಮಹಲ್ಲಕೋ;
ನಾನಾತುರಿಯಸಙ್ಘುಟ್ಠೋ, ಅಚ್ಛರಾಗಣಘೋಸಿತೋ.
‘‘ಪದೀಪೋ ¶ ಚೇತ್ಥ ಜಲತಿ, ನಿಚ್ಚಂ ಸೋವಣ್ಣಯೋ ಮಹಾ;
ದುಸ್ಸಫಲೇಹಿ ರುಕ್ಖೇಹಿ, ಸಮನ್ತಾ ಪರಿವಾರಿತೋ.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ…ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಅಮ್ಬವಿಮಾನಂ ಅಟ್ಠಮಂ.
೯. ಪೀತವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಪೀತವತ್ಥೇ ¶ ಪೀತಧಜೇ, ಪೀತಾಲಙ್ಕಾರಭೂಸಿತೇ;
ಪೀತಚನ್ದನಲಿತ್ತಙ್ಗೇ, ಪೀತಉಪ್ಪಲಮಾಲಿನೀ [ಪೀತುಪ್ಪಲಮಧಾರಿನೀ (ಸ್ಯಾ. ಕ.), ಪೀತುಪ್ಪಲಮಾಲಿನೀ (ಪೀ.)].
‘‘ಪೀತಪಾಸಾದಸಯನೇ, ಪೀತಾಸನೇ ಪೀತಭಾಜನೇ;
ಪೀತಛತ್ತೇ ಪೀತರಥೇ, ಪೀತಸ್ಸೇ ಪೀತಬೀಜನೇ.
‘‘ಕಿಂ ¶ ¶ ಕಮ್ಮಮಕರೀ ಭದ್ದೇ, ಪುಬ್ಬೇ ಮಾನುಸಕೇ ಭವೇ;
ದೇವತೇ ಪುಚ್ಛಿತಾಚಿಕ್ಖ, ಕಿಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲ’’ನ್ತಿ.
‘‘ಕೋಸಾತಕೀ ನಾಮ ಲತತ್ಥಿ ಭನ್ತೇ, ತಿತ್ತಿಕಾ ಅನಭಿಚ್ಛಿತಾ;
ತಸ್ಸಾ ಚತ್ತಾರಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ, ಥೂಪಂ ಅಭಿಹರಿಂ ಅಹಂ.
‘‘ಸತ್ಥು ಸರೀರಮುದ್ದಿಸ್ಸ, ವಿಪ್ಪಸನ್ನೇನ ಚೇತಸಾ;
ನಾಸ್ಸ ಮಗ್ಗಂ ಅವೇಕ್ಖಿಸ್ಸಂ, ನ ತಗ್ಗಮನಸಾ [ತದಗ್ಗಮನಸಾ (ಸೀ.), ತದಙ್ಗಮನಸಾ (ಸ್ಯಾ.)] ಸತೀ.
‘‘ತತೋ ಮಂ ಅವಧೀ ಗಾವೀ, ಥೂಪಂ ಅಪತ್ತಮಾನಸಂ;
ತಞ್ಚಾಹಂ ಅಭಿಸಞ್ಚೇಯ್ಯಂ, ಭಿಯ್ಯೋ [ಭೀಯೋ (ಸೀ. ಅಟ್ಠ.)] ನೂನ ಇತೋ ಸಿಯಾ.
‘‘ತೇನ ಕಮ್ಮೇನ ದೇವಿನ್ದ, ಮಘವಾ ದೇವಕುಞ್ಜರೋ;
ಪಹಾಯ ಮಾನುಸಂ ದೇಹಂ, ತವ ಸಹಬ್ಯ [ಸಹಬ್ಯತ (ಸೀ. ಸ್ಯಾ.)] ಮಾಗತಾ’’ತಿ.
ಇದಂ ¶ ಸುತ್ವಾ ತಿದಸಾಧಿಪತಿ, ಮಘವಾ ದೇವಕುಞ್ಜರೋ;
ತಾವತಿಂಸೇ ಪಸಾದೇನ್ತೋ, ಮಾತಲಿಂ ಏತದಬ್ರವಿ [ಏತದಬ್ರೂವೀತಿ (ಸೀ.)].
‘‘ಪಸ್ಸ ಮಾತಲಿ ಅಚ್ಛೇರಂ, ಚಿತ್ತಂ ಕಮ್ಮಫಲಂ ಇದಂ;
ಅಪ್ಪಕಮ್ಪಿ ಕತಂ ದೇಯ್ಯಂ, ಪುಞ್ಞಂ ಹೋತಿ ಮಹಪ್ಫಲಂ.
‘‘ನತ್ಥಿ ಚಿತ್ತೇ ಪಸನ್ನಮ್ಹಿ, ಅಪ್ಪಕಾ ನಾಮ ದಕ್ಖಿಣಾ;
ತಥಾಗತೇ ವಾ ಸಮ್ಬುದ್ಧೇ, ಅಥ ವಾ ತಸ್ಸ ಸಾವಕೇ.
‘‘ಏಹಿ ಮಾತಲಿ ಅಮ್ಹೇಪಿ, ಭಿಯ್ಯೋ ಭಿಯ್ಯೋ ಮಹೇಮಸೇ;
ತಥಾಗತಸ್ಸ ಧಾತುಯೋ, ಸುಖೋ ಪುಞ್ಞಾನ ಮುಚ್ಚಯೋ.
‘‘ತಿಟ್ಠನ್ತೇ ನಿಬ್ಬುತೇ ಚಾಪಿ, ಸಮೇ ಚಿತ್ತೇ ಸಮಂ ಫಲಂ;
ಚೇತೋಪಣಿಧಿಹೇತು ¶ ಹಿ, ಸತ್ತಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ಸುಗ್ಗತಿಂ.
‘‘ಬಹೂನಂ [ಬಹುನ್ನಂ (ಸೀ. ಸ್ಯಾ.)] ವತ ಅತ್ಥಾಯ, ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ತಥಾಗತಾ;
ಯತ್ಥ ಕಾರಂ ಕರಿತ್ವಾನ, ಸಗ್ಗಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ದಾಯಕಾ’’ತಿ.
ಪೀತವಿಮಾನಂ ನವಮಂ.
೧೦. ಉಚ್ಛುವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಓಭಾಸಯಿತ್ವಾ ¶ ¶ ಪಥವಿಂ ಸದೇವಕಂ, ಅತಿರೋಚಸಿ ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾ ವಿಯ;
ಸಿರಿಯಾ ಚ ವಣ್ಣೇನ ಯಸೇನ ತೇಜಸಾ, ಬ್ರಹ್ಮಾವ ದೇವೇ ತಿದಸೇ ಸಹಿನ್ದಕೇ.
‘‘ಪುಚ್ಛಾಮಿ ¶ ತಂ ಉಪ್ಪಲಮಾಲಧಾರಿನೀ, ಆವೇಳಿನೀ ಕಞ್ಚನಸನ್ನಿಭತ್ತಚೇ;
ಅಲಙ್ಕತೇ ಉತ್ತಮವತ್ಥಧಾರಿನೀ, ಕಾ ತ್ವಂ ಸುಭೇ ದೇವತೇ ವನ್ದಸೇ ಮಮಂ.
‘‘ಕಿಂ ತ್ವಂ ಪುರೇ ಕಮ್ಮಮಕಾಸಿ ಅತ್ತನಾ, ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ ಪುರಿಮಾಯ ಜಾತಿಯಾ;
ದಾನಂ ಸುಚಿಣ್ಣಂ ಅಥ ಸೀಲಸಞ್ಞಮಂ, ಕೇನುಪಪನ್ನಾ ಸುಗತಿಂ ಯಸಸ್ಸಿನೀ;
ದೇವತೇ ಪುಚ್ಛಿತಾಚಿಕ್ಖ, ಕಿಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲ’’ನ್ತಿ.
‘‘ಇದಾನಿ ಭನ್ತೇ ಇಮಮೇವ ಗಾಮಂ, ಪಿಣ್ಡಾಯ ಅಮ್ಹಾಕ ಘರಂ ಉಪಾಗಮಿ;
ತತೋ ತೇ ಉಚ್ಛುಸ್ಸ ಅದಾಸಿ ಖಣ್ಡಿಕಂ, ಪಸನ್ನಚಿತ್ತಾ ಅತುಲಾಯ ಪೀತಿಯಾ;
‘‘ಸಸ್ಸು ¶ ಚ ಪಚ್ಛಾ ಅನುಯುಞ್ಜತೇ ಮಮಂ, ಕಹಂ ನು ಉಚ್ಛುಂ ವಧುಕೇ ಅವಾಕಿರೀ;
ನ ಛಡ್ಡಿತಂ ನೋ ಪನ ಖಾದಿತಂ ಮಯಾ, ಸನ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಸಯಂ ಅದಾಸಹಂ.
‘‘ತುಯ್ಹಂನ್ವಿದಂ ಇಸ್ಸರಿಯಂ ಅಥೋ ಮಮ, ಇತಿಸ್ಸಾ ಸಸ್ಸು ಪರಿಭಾಸತೇ ಮಮಂ;
ಲೇಡ್ಡುಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಹಾರಂ ಅದಾಸಿ ಮೇ, ತತೋ ಚುತಾ ಕಾಲಕತಾಮ್ಹಿ ದೇವತಾ.
‘‘ತದೇವ ಕಮ್ಮಂ ಕುಸಲಂ ಕತಂ ಮಯಾ, ಸುಖಞ್ಚ ಕಮ್ಮಂ ಅನುಭೋಮಿ ಅತ್ತನಾ;
ದೇವೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪರಿಚಾರಯಾಮಹಂ, ಮೋದಾಮಹಂ ಕಾಮಗುಣೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ.
‘‘ತದೇವ ¶ ಕಮ್ಮಂ ಕುಸಲಂ ಕತಂ ಮಯಾ, ಸುಖಞ್ಚ ಕಮ್ಮಂ ಅನುಭೋಮಿ ಅತ್ತನಾ;
ದೇವಿನ್ದಗುತ್ತಾ ತಿದಸೇಹಿ ರಕ್ಖಿತಾ, ಸಮಪ್ಪಿತಾ ಕಾಮಗುಣೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ.
‘‘ಏತಾದಿಸಂ ¶ ಪುಞ್ಞಫಲಂ ಅನಪ್ಪಕಂ, ಮಹಾವಿಪಾಕಾ ಮಮ ಉಚ್ಛುದಕ್ಖಿಣಾ;
ದೇವೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪರಿಚಾರಯಾಮಹಂ, ಮೋದಾಮಹಂ ಕಾಮಗುಣೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ.
‘‘ಏತಾದಿಸಂ ಪುಞ್ಞಫಲಂ ಅನಪ್ಪಕಂ, ಮಹಾಜುತಿಕಾ ಮಮ ಉಚ್ಛುದಕ್ಖಿಣಾ;
ದೇವಿನ್ದಗುತ್ತಾ ತಿದಸೇಹಿ ರಕ್ಖಿತಾ, ಸಹಸ್ಸನೇತ್ತೋರಿವ ನನ್ದನೇ ವನೇ.
‘‘ತುವಞ್ಚ ¶ ಭನ್ತೇ ಅನುಕಮ್ಪಕಂ ವಿದುಂ, ಉಪೇಚ್ಚ ವನ್ದಿಂ ಕುಸಲಞ್ಚ ಪುಚ್ಛಿಸಂ;
ತತೋ ತೇ ಉಚ್ಛುಸ್ಸ ಅದಾಸಿಂ ಖಣ್ಡಿಕಂ, ಪಸನ್ನಚಿತ್ತಾ ಅತುಲಾಯ ಪೀತಿಯಾ’’ತಿ.
ಉಚ್ಛುವಿಮಾನಂ ದಸಮಂ.
೧೧. ವನ್ದನವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇನ ¶ ವಣ್ಣೇನ, ಯಾ ತ್ವಂ ತಿಟ್ಠಸಿ ದೇವತೇ;
ಓಭಾಸೇನ್ತೀ ದಿಸಾ ಸಬ್ಬಾ, ಓಸಧೀ ವಿಯ ತಾರಕಾ.
‘‘ಕೇನ ತೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ. ¶ …
ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸಾ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ…ಪೇ… ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಅಹಂ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ, ದಿಸ್ವಾನ ಸಮಣೇ ಸೀಲವನ್ತೇ;
ಪಾದಾನಿ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಮನಂ ಪಸಾದಯಿಂ, ವಿತ್ತಾ ಚಹಂ ಅಞ್ಜಲಿಕಂ ಅಕಾಸಿಂ.
‘‘ತೇನ ¶ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ… ವಣ್ಣೋ ¶ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ವನ್ದನವಿಮಾನಂ ಏಕಾದಸಮಂ.
೧೨. ರಜ್ಜುಮಾಲಾವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇನ ವಣ್ಣೇನ, ಯಾ ತ್ವಂ ತಿಟ್ಠಸಿ ದೇವತೇ;
ಹತ್ಥಪಾದೇ ಚ ವಿಗ್ಗಯ್ಹ, ನಚ್ಚಸಿ ಸುಪ್ಪವಾದಿತೇ.
‘‘ತಸ್ಸಾ ತೇ ನಚ್ಚಮಾನಾಯ, ಅಙ್ಗಮಙ್ಗೇಹಿ ಸಬ್ಬಸೋ;
ದಿಬ್ಬಾ ಸದ್ದಾ ನಿಚ್ಛರನ್ತಿ, ಸವನೀಯಾ ಮನೋರಮಾ.
‘‘ತಸ್ಸಾ ತೇ ನಚ್ಚಮಾನಾಯ, ಅಙ್ಗಮಙ್ಗೇಹಿ ಸಬ್ಬಸೋ;
ದಿಬ್ಬಾ ಗನ್ಧಾ ಪವಾಯನ್ತಿ, ಸುಚಿಗನ್ಧಾ ಮನೋರಮಾ.
‘‘ವಿವತ್ತಮಾನಾ ಕಾಯೇನ, ಯಾ ವೇಣೀಸು ಪಿಳನ್ಧನಾ;
ತೇಸಂ ಸುಯ್ಯತಿ ನಿಗ್ಘೋಸೋ, ತುರಿಯೇ ಪಞ್ಚಙ್ಗಿಕೇ ಯಥಾ.
‘‘ವಟಂಸಕಾ ವಾತಧುತಾ, ವಾತೇನ ಸಮ್ಪಕಮ್ಪಿತಾ;
ತೇಸಂ ಸುಯ್ಯತಿ ನಿಗ್ಘೋಸೋ, ತುರಿಯೇ ಪಞ್ಚಙ್ಗಿಕೇ ಯಥಾ.
‘‘ಯಾಪಿ ತೇ ಸಿರಸ್ಮಿಂ ಮಾಲಾ, ಸುಚಿಗನ್ಧಾ ಮನೋರಮಾ;
ವಾತಿ ಗನ್ಧೋ ದಿಸಾ ಸಬ್ಬಾ, ರುಕ್ಖೋ ಮಞ್ಜೂಸಕೋ ಯಥಾ.
‘‘ಘಾಯಸೇ ¶ ತಂ ಸುಚಿಗನ್ಧಂ, ರೂಪಂ ಪಸ್ಸಸಿ ಅಮಾನುಸಂ;
ದೇವತೇ ಪುಚ್ಛಿತಾಚಿಕ್ಖ, ಕಿಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲ’’ನ್ತಿ.
‘‘ದಾಸೀ ¶ ಅಹಂ ಪುರೇ ಆಸಿಂ, ಗಯಾಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸಹಂ;
ಅಪ್ಪಪುಞ್ಞಾ ಅಲಕ್ಖಿಕಾ, ರಜ್ಜುಮಾಲಾತಿ ಮಂ ವಿದುಂ [ವಿದೂ (ಸ್ಯಾ. ಪೀ. ಕ.)].
‘‘ಅಕ್ಕೋಸಾನಂ ವಧಾನಞ್ಚ, ತಜ್ಜನಾಯ ಚ ಉಗ್ಗತಾ [ಉಕ್ಕತಾ (ಸೀ. ಸ್ಯಾ.)];
ಕುಟಂ ¶ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮ್ಮ, ಅಗಞ್ಛಿಂ [ಆಗಚ್ಛಿಂ (ಸ್ಯಾ. ಕ.), ಅಗಚ್ಛಿಂ (ಪೀ.), ಗಚ್ಛಿಂ (ಸೀ.)] ಉದಹಾರಿಯಾ [ಉದಕಹಾರಿಯಾ (ಸೀ.)].
‘‘ವಿಪಥೇ ¶ ಕುಟಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ, ವನಸಣ್ಡಂ ಉಪಾಗಮಿಂ;
ಇಧೇವಾಹಂ ಮರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಕೋ ಅತ್ಥೋ [ಕ್ವತ್ಥೋಸಿ (ಕ.), ಕೀವತ್ಥೋಪಿ (ಸ್ಯಾ.)] ಜೀವಿತೇನ ಮೇ.
‘‘ದಳ್ಹಂ ಪಾಸಂ ಕರಿತ್ವಾನ, ಆಸುಮ್ಭಿತ್ವಾನ ಪಾದಪೇ;
ತತೋ ದಿಸಾ ವಿಲೋಕೇಸಿಂ,ಕೋ ನು ಖೋ ವನಮಸ್ಸಿತೋ.
‘‘ತತ್ಥದ್ದಸಾಸಿಂ ಸಮ್ಬುದ್ಧಂ, ಸಬ್ಬಲೋಕಹಿತಂ ಮುನಿಂ;
ನಿಸಿನ್ನಂ ರುಕ್ಖಮೂಲಸ್ಮಿಂ, ಝಾಯನ್ತಂ ಅಕುತೋಭಯಂ.
‘‘ತಸ್ಸಾ ಮೇ ಅಹು ಸಂವೇಗೋ, ಅಬ್ಭುತೋ ಲೋಮಹಂಸನೋ;
ಕೋ ನು ಖೋ ವನಮಸ್ಸಿತೋ, ಮನುಸ್ಸೋ ಉದಾಹು ದೇವತಾ.
‘‘ಪಾಸಾದಿಕಂ ಪಸಾದನೀಯಂ, ವನಾ ನಿಬ್ಬನಮಾಗತಂ;
ದಿಸ್ವಾ ಮನೋ ಮೇ ಪಸೀದಿ, ನಾಯಂ ಯಾದಿಸಕೀದಿಸೋ.
‘‘ಗುತ್ತಿನ್ದ್ರಿಯೋ ಝಾನರತೋ, ಅಬಹಿಗ್ಗತಮಾನಸೋ;
ಹಿತೋ ಸಬ್ಬಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ, ಬುದ್ಧೋ ಅಯಂ [ಸೋಯಂ (ಸೀ.)] ಭವಿಸ್ಸತಿ.
‘‘ಭಯಭೇರವೋ ದುರಾಸದೋ, ಸೀಹೋವ ಗುಹಮಸ್ಸಿತೋ;
ದುಲ್ಲಭಾಯಂ ದಸ್ಸನಾಯ, ಪುಪ್ಫಂ ಓದುಮ್ಬರಂ ಯಥಾ.
‘‘ಸೋ ಮಂ ಮುದೂಹಿ ವಾಚಾಹಿ, ಆಲಪಿತ್ವಾ ತಥಾಗತೋ;
ರಜ್ಜುಮಾಲೇತಿ ಮಂವೋಚ, ಸರಣಂ ಗಚ್ಛ ತಥಾಗತಂ.
‘‘ತಾಹಂ ಗಿರಂ ಸುಣಿತ್ವಾನ, ನೇಲಂ ಅತ್ಥವತಿಂ ಸುಚಿಂ;
ಸಣ್ಹಂ ಮುದುಞ್ಚ ವಗ್ಗುಞ್ಚ, ಸಬ್ಬಸೋಕಾಪನೂದನಂ.
‘‘ಕಲ್ಲಚಿತ್ತಞ್ಚ ಮಂ ಞತ್ವಾ, ಪಸನ್ನಂ ಸುದ್ಧಮಾನಸಂ;
ಹಿತೋ ¶ ಸಬ್ಬಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ, ಅನುಸಾಸಿ ತಥಾಗತೋ.
‘‘ಇದಂ ದುಕ್ಖನ್ತಿ ಮಂವೋಚ, ಅಯಂ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಸಮ್ಭವೋ;
ದುಕ್ಖ [ಅಯಂ (ಸೀ. ಸ್ಯಾ. ಪೀ.)] ನಿರೋಧೋ ಮಗ್ಗೋ ಚ [ದುಕ್ಖನಿರೋಧೋ ಚ (ಸ್ಯಾ.)], ಅಞ್ಜಸೋ ಅಮತೋಗಧೋ.
‘‘ಅನುಕಮ್ಪಕಸ್ಸ ¶ ಕುಸಲಸ್ಸ, ಓವಾದಮ್ಹಿ ಅಹಂ ಠಿತಾ;
ಅಜ್ಝಗಾ ಅಮತಂ ಸನ್ತಿಂ, ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪದಮಚ್ಚುತಂ.
‘‘ಸಾಹಂ ಅವಟ್ಠಿತಾಪೇಮಾ, ದಸ್ಸನೇ ಅವಿಕಮ್ಪಿನೀ;
ಮೂಲಜಾತಾಯ ಸದ್ಧಾಯ, ಧೀತಾ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಓರಸಾ.
‘‘ಸಾಹಂ ¶ ¶ ರಮಾಮಿ ಕೀಳಾಮಿ, ಮೋದಾಮಿ ಅಕುತೋಭಯಾ;
ದಿಬ್ಬಮಾಲಂ ಧಾರಯಾಮಿ, ಪಿವಾಮಿ ಮಧುಮದ್ದವಂ.
‘‘ಸಟ್ಠಿತುರಿಯಸಹಸ್ಸಾನಿ, ಪಟಿಬೋಧಂ ಕರೋನ್ತಿ ಮೇ;
ಆಳಮ್ಬೋ ಗಗ್ಗರೋ ಭೀಮೋ, ಸಾಧುವಾದೀ ಚ ಸಂಸಯೋ.
‘‘ಪೋಕ್ಖರೋ ಚ ಸುಫಸ್ಸೋ ಚ, ವೀಣಾಮೋಕ್ಖಾ ಚ ನಾರಿಯೋ;
ನನ್ದಾ ಚೇವ ಸುನನ್ದಾ ಚ, ಸೋಣದಿನ್ನಾ ಸುಚಿಮ್ಹಿತಾ.
‘‘ಅಲಮ್ಬುಸಾ ಮಿಸ್ಸಕೇಸೀ ಚ, ಪುಣ್ಡರೀಕಾತಿದಾರುಣೀ [… ತಿಚಾರುಣೀ (ಸೀ.)];
ಏಣೀಫಸ್ಸಾ ಸುಫಸ್ಸಾ [ಸುಪಸ್ಸಾ (ಸ್ಯಾ. ಪೀ. ಕ.)] ಚ, ಸುಭದ್ದಾ [ಸಂಭದ್ದಾ (ಕ.)] ಮುದುವಾದಿನೀ.
‘‘ಏತಾ ಚಞ್ಞಾ ಚ ಸೇಯ್ಯಾಸೇ, ಅಚ್ಛರಾನಂ ಪಬೋಧಿಕಾ;
ತಾ ಮಂ ಕಾಲೇನುಪಾಗನ್ತ್ವಾ, ಅಭಿಭಾಸನ್ತಿ ದೇವತಾ.
‘‘ಹನ್ದ ನಚ್ಚಾಮ ಗಾಯಾಮ, ಹನ್ದ ತಂ ರಮಯಾಮಸೇ;
ನಯಿದಂ ಅಕತಪುಞ್ಞಾನಂ, ಕತಪುಞ್ಞಾನಮೇವಿದಂ.
‘‘ಅಸೋಕಂ ¶ ನನ್ದನಂ ರಮ್ಮಂ, ತಿದಸಾನಂ ಮಹಾವನಂ;
ಸುಖಂ ಅಕತಪುಞ್ಞಾನಂ, ಇಧ ನತ್ಥಿ ಪರತ್ಥ ಚ.
‘‘ಸುಖಞ್ಚ ಕತಪುಞ್ಞಾನಂ, ಇಧ ಚೇವ ಪರತ್ಥ ಚ;
ತೇಸಂ ಸಹಬ್ಯಕಾಮಾನಂ, ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಕುಸಲಂ ಬಹುಂ;
ಕತಪುಞ್ಞಾ ಹಿ ಮೋದನ್ತಿ, ಸಗ್ಗೇ ಭೋಗಸಮಙ್ಗಿನೋ.
‘‘ಬಹೂನಂ ವತ ಅತ್ಥಾಯ, ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ತಥಾಗತಾ;
ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಾ ಮನುಸ್ಸಾನಂ, ಪುಞ್ಞಖೇತ್ತಾನಮಾಕರಾ;
ಯತ್ಥ ಕಾರಂ ಕರಿತ್ವಾನ, ಸಗ್ಗೇ ಮೋದನ್ತಿ ದಾಯಕಾ’’ತಿ.
ರಜ್ಜುಮಾಲಾವಿಮಾನಂ ದ್ವಾದಸಮಂ.
ಮಞ್ಜಿಟ್ಠಕವಗ್ಗೋ ಚತುತ್ಥೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ.
ತಸ್ಸುದ್ದಾನಂ ¶ –
ಮಞ್ಜಿಟ್ಠಾ ¶ ಪಭಸ್ಸರಾ ನಾಗಾ, ಅಲೋಮಾಕಞ್ಜಿಕದಾಯಿಕಾ;
ವಿಹಾರಚತುರಿತ್ಥಮ್ಬಾ, ಪೀತಾ ಉಚ್ಛುವನ್ದನರಜ್ಜುಮಾಲಾ ಚ;
ವಗ್ಗೋ ತೇನ ಪವುಚ್ಚತೀತಿ.
ಇತ್ಥಿವಿಮಾನಂ ಸಮತ್ತಂ.
೨. ಪುರಿಸವಿಮಾನಂ
೫. ಮಹಾರಥವಗ್ಗೋ
೧. ಮಣ್ಡೂಕದೇವಪುತ್ತವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಕೋ ¶ ¶ ¶ ಮೇ ವನ್ದತಿ ಪಾದಾನಿ, ಇದ್ಧಿಯಾ ಯಸಸಾ ಜಲಂ;
ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇನ ವಣ್ಣೇನ, ಸಬ್ಬಾ ಓಭಾಸಯಂ ದಿಸಾ’’ತಿ.
‘‘ಮಣ್ಡೂಕೋಹಂ ಪುರೇ ಆಸಿಂ, ಉದಕೇ ವಾರಿಗೋಚರೋ;
ತವ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತಸ್ಸ, ಅವಧೀ ವಚ್ಛಪಾಲಕೋ.
‘‘ಮುಹುತ್ತಂ ¶ ಚಿತ್ತಪಸಾದಸ್ಸ, ಇದ್ಧಿಂ ಪಸ್ಸ ಯಸಞ್ಚ ಮೇ;
ಆನುಭಾವಞ್ಚ ಮೇ ಪಸ್ಸ, ವಣ್ಣಂ ಪಸ್ಸ ಜುತಿಞ್ಚ ಮೇ.
‘‘ಯೇ ಚ ತೇ ದೀಘಮದ್ಧಾನಂ, ಧಮ್ಮಂ ಅಸ್ಸೋಸುಂ ಗೋತಮ;
ಪತ್ತಾ ತೇ ಅಚಲಟ್ಠಾನಂ, ಯತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ನ ಸೋಚರೇ’’ತಿ.
ಮಣ್ಡೂಕದೇವಪುತ್ತವಿಮಾನಂ ಪಠಮಂ.
೨. ರೇವತೀವಿಮಾನವತ್ಥು
[ಧ. ಪ. ೨೧೯ ಧಮ್ಮಪದೇ] ‘‘ಚಿರಪ್ಪವಾಸಿಂ ಪುರಿಸಂ, ದೂರತೋ ಸೋತ್ಥಿಮಾಗತಂ;
ಞಾತಿಮಿತ್ತಾ ಸುಹಜ್ಜಾ ಚ, ಅಭಿನನ್ದನ್ತಿ ಆಗತಂ;
[ಧ. ಪ. ೨೨೦ ಧಮ್ಮಪದೇ] ‘‘ತಥೇವ ¶ ಕತಪುಞ್ಞಮ್ಪಿ, ಅಸ್ಮಾ ಲೋಕಾ ಪರಂ ಗತಂ;
ಪುಞ್ಞಾನಿ ಪಟಿಗಣ್ಹನ್ತಿ, ಪಿಯಂ ಞಾತೀವ ಆಗತಂ.
[ಪೇ. ವ. ೭೧೪]‘‘ಉಟ್ಠೇಹಿ ರೇವತೇ ಸುಪಾಪಧಮ್ಮೇ, ಅಪಾರುತದ್ವಾರೇ [ಅಪಾರುಭಂ ದ್ವಾರಂ (ಸೀ. ಸ್ಯಾ.), ಅಪಾರುತದ್ವಾರಂ (ಪೀ. ಕ.)] ಅದಾನಸೀಲೇ;
ನೇಸ್ಸಾಮ ತಂ ಯತ್ಥ ಥುನನ್ತಿ ದುಗ್ಗತಾ, ಸಮಪ್ಪಿತಾ ನೇರಯಿಕಾ ದುಕ್ಖೇನಾ’’ತಿ.
ಇಚ್ಚೇವ ¶ [ಇಚ್ಚೇವಂ (ಸ್ಯಾ. ಕ.)] ವತ್ವಾನ ಯಮಸ್ಸ ದೂತಾ, ತೇ ದ್ವೇ ಯಕ್ಖಾ ಲೋಹಿತಕ್ಖಾ ಬ್ರಹನ್ತಾ;
ಪಚ್ಚೇಕಬಾಹಾಸು ಗಹೇತ್ವಾ ರೇವತಂ, ಪಕ್ಕಾಮಯುಂ ದೇವಗಣಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ.
‘‘ಆದಿಚ್ಚವಣ್ಣಂ ¶ ರುಚಿರಂ ಪಭಸ್ಸರಂ, ಬ್ಯಮ್ಹಂ ಸುಭಂ ಕಞ್ಚನಜಾಲಛನ್ನಂ;
ಕಸ್ಸೇತಮಾಕಿಣ್ಣಜನಂ ¶ ವಿಮಾನಂ, ಸೂರಿಯಸ್ಸ ರಂಸೀರಿವ ಜೋತಮಾನಂ.
‘‘ನಾರೀಗಣಾ ಚನ್ದನಸಾರಲಿತ್ತಾ [ಚನ್ದನಸಾರಾನುಲಿತ್ತಾ (ಸ್ಯಾ.)], ಉಭತೋ ವಿಮಾನಂ ಉಪಸೋಭಯನ್ತಿ;
ತಂ ದಿಸ್ಸತಿ ಸೂರಿಯಸಮಾನವಣ್ಣಂ, ಕೋ ಮೋದತಿ ಸಗ್ಗಪತ್ತೋ ವಿಮಾನೇ’’ತಿ.
‘‘ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ನನ್ದಿಯೋ ನಾಮಾಸಿ, ಉಪಾಸಕೋ ಅಮಚ್ಛರೀ ದಾನಪತಿ ವದಞ್ಞೂ;
ತಸ್ಸೇತಮಾಕಿಣ್ಣಜನಂ ವಿಮಾನಂ, ಸೂರಿಯಸ್ಸ ರಂಸೀರಿವ ಜೋತಮಾನಂ.
‘‘ನಾರೀಗಣಾ ಚನ್ದನಸಾರಲಿತ್ತಾ, ಉಭತೋ ವಿಮಾನಂ ಉಪಸೋಭಯನ್ತಿ;
ತಂ ದಿಸ್ಸತಿ ಸೂರಿಯಸಮಾನವಣ್ಣಂ, ಸೋ ಮೋದತಿ ಸಗ್ಗಪತ್ತೋ ವಿಮಾನೇ’’ತಿ.
‘‘ನನ್ದಿಯಸ್ಸಾಹಂ ಭರಿಯಾ, ಅಗಾರಿನೀ ಸಬ್ಬಕುಲಸ್ಸ ಇಸ್ಸರಾ;
ಭತ್ತು ವಿಮಾನೇ ರಮಿಸ್ಸಾಮಿ ದಾನಹಂ, ನ ಪತ್ಥಯೇ ನಿರಯಂ ದಸ್ಸನಾಯಾ’’ತಿ.
‘‘ಏಸೋ ತೇ ನಿರಯೋ ಸುಪಾಪಧಮ್ಮೇ, ಪುಞ್ಞಂ ¶ ತಯಾ ಅಕತಂ ಜೀವಲೋಕೇ;
ನ ಹಿ ಮಚ್ಛರೀ ರೋಸಕೋ ಪಾಪಧಮ್ಮೋ, ಸಗ್ಗೂಪಗಾನಂ ಲಭತಿ ಸಹಬ್ಯತ’’ನ್ತಿ.
‘‘ಕಿಂ ¶ ನು ಗೂಥಞ್ಚ ಮುತ್ತಞ್ಚ, ಅಸುಚೀ ಪಟಿದಿಸ್ಸತಿ;
ದುಗ್ಗನ್ಧಂ ಕಿಮಿದಂ ಮೀಳ್ಹಂ, ಕಿಮೇತಂ ಉಪವಾಯತೀ’’ತಿ.
‘‘ಏಸ ಸಂಸವಕೋ ನಾಮ, ಗಮ್ಭೀರೋ ಸತಪೋರಿಸೋ;
ಯತ್ಥ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ, ತುವಂ ಪಚ್ಚಸಿ ರೇವತೇ’’ತಿ.
‘‘ಕಿಂ ¶ ನು ಕಾಯೇನ ವಾಚಾಯ, ಮನಸಾ ದುಕ್ಕಟಂ ಕತಂ;
ಕೇನ ಸಂಸವಕೋ ಲದ್ಧೋ, ಗಮ್ಭೀರೋ ಸತಪೋರಿಸೋ’’ತಿ.
‘‘ಸಮಣೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ಚಾಪಿ, ಅಞ್ಞೇ ವಾಪಿ ವನಿಬ್ಬಕೇ [ವಣಿಬ್ಬಕೇ (ಸ್ಯಾ. ಕ.)];
ಮುಸಾವಾದೇನ ವಞ್ಚೇಸಿ, ತಂ ಪಾಪಂ ಪಕತಂ ತಯಾ.
‘‘ತೇನ ಸಂಸವಕೋ ಲದ್ಧೋ, ಗಮ್ಭೀರೋ ಸತಪೋರಿಸೋ;
ತತ್ಥ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ, ತುವಂ ಪಚ್ಚಸಿ ರೇವತೇ.
‘‘ಹತ್ಥೇಪಿ ಛಿನ್ದನ್ತಿ ಅಥೋಪಿ ಪಾದೇ, ಕಣ್ಣೇಪಿ ಛಿನ್ದನ್ತಿ ಅಥೋಪಿ ನಾಸಂ;
ಅಥೋಪಿ ಕಾಕೋಳಗಣಾ ಸಮೇಚ್ಚ, ಸಙ್ಗಮ್ಮ ಖಾದನ್ತಿ ವಿಫನ್ದಮಾನ’’ನ್ತಿ.
‘‘ಸಾಧು ಖೋ ಮಂ ಪಟಿನೇಥ, ಕಾಹಾಮಿ ಕುಸಲಂ ಬಹುಂ;
ದಾನೇನ ಸಮಚರಿಯಾಯ, ಸಂಯಮೇನ ದಮೇನ ಚ;
ಯಂ ಕತ್ವಾ ಸುಖಿತಾ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಚ ಪಚ್ಛಾನುತಪ್ಪರೇ’’ತಿ.
‘‘ಪುರೇ ¶ ತುವಂ ಪಮಜ್ಜಿತ್ವಾ, ಇದಾನಿ ಪರಿದೇವಸಿ;
ಸಯಂ ಕತಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ, ವಿಪಾಕಂ ಅನುಭೋಸ್ಸಸೀ’’ತಿ.
‘‘ಕೋ ¶ ದೇವಲೋಕತೋ ಮನುಸ್ಸಲೋಕಂ, ಗನ್ತ್ವಾನ ಪುಟ್ಠೋ ಮೇ ಏವಂ ವದೇಯ್ಯ;
‘ನಿಕ್ಖಿತ್ತದಣ್ಡೇಸು ದದಾಥ ದಾನಂ, ಅಚ್ಛಾದನಂ ಸೇಯ್ಯ [ಸಯನ (ಸೀ.)] ಮಥನ್ನಪಾನಂ;
ನಹಿ ಮಚ್ಛರೀ ರೋಸಕೋ ಪಾಪಧಮ್ಮೋ, ಸಗ್ಗೂಪಗಾನಂ ಲಭತಿ ಸಹಬ್ಯತಂ’.
‘‘ಸಾಹಂ ನೂನ ಇತೋ ಗನ್ತ್ವಾ, ಯೋನಿಂ ಲದ್ಧಾನ ಮಾನುಸಿಂ;
ವದಞ್ಞೂ ಸೀಲಸಮ್ಪನ್ನಾ, ಕಾಹಾಮಿ ಕುಸಲಂ ಬಹುಂ;
ದಾನೇನ ಸಮಚರಿಯಾಯ, ಸಂಯಮೇನ ದಮೇನ ಚ.
‘‘ಆರಾಮಾನಿ ¶ ಚ ರೋಪಿಸ್ಸಂ, ದುಗ್ಗೇ ಸಙ್ಕಮನಾನಿ ಚ;
ಪಪಞ್ಚ ಉದಪಾನಞ್ಚ, ವಿಪ್ಪಸನ್ನೇನ ಚೇತಸಾ.
‘‘ಚಾತುದ್ದಸಿಂ ಪಞ್ಚದಸಿಂ, ಯಾ ಚ ಪಕ್ಖಸ್ಸ ಅಟ್ಠಮೀ;
ಪಾಟಿಹಾರಿಯಪಕ್ಖಞ್ಚ, ಅಟ್ಠಙ್ಗಸುಸಮಾಗತಂ.
‘‘ಉಪೋಸಥಂ ಉಪವಸಿಸ್ಸಂ, ಸದಾ ಸೀಲೇಸು ಸಂವುತಾ;
ನ ಚ ದಾನೇ ಪಮಜ್ಜಿಸ್ಸಂ, ಸಾಮಂ ದಿಟ್ಠಮಿದಂ ಮಯಾ’’ತಿ;
ಇಚ್ಚೇವಂ ವಿಪ್ಪಲಪನ್ತಿಂ, ಫನ್ದಮಾನಂ ತತೋ ತತೋ;
ಖಿಪಿಂಸು ನಿರಯೇ ಘೋರೇ, ಉದ್ಧಪಾದಂ ಅವಂಸಿರಂ.
‘‘ಅಹಂ ಪುರೇ ಮಚ್ಛರಿನೀ ಅಹೋಸಿಂ, ಪರಿಭಾಸಿಕಾ ¶ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ;
ವಿತಥೇನ ಚ ಸಾಮಿಕಂ ವಞ್ಚಯಿತ್ವಾ, ಪಚ್ಚಾಮಹಂ ನಿರಯೇ ಘೋರರೂಪೇ’’ತಿ.
ರೇವತೀವಿಮಾನಂ ದುತಿಯಂ.
೩. ಛತ್ತಮಾಣವಕವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಯೇ ¶ ವದತಂ ಪವರೋ ಮನುಜೇಸು, ಸಕ್ಯಮುನೀ ಭಗವಾ ಕತಕಿಚ್ಚೋ;
ಪಾರಗತೋ ಬಲವೀರಿಯಸಮಙ್ಗೀ [ಬಲವೀರಸಮಙ್ಗೀ (ಕ.)], ತಂ ಸುಗತಂ ಸರಣತ್ಥಮುಪೇಹಿ.
‘‘ರಾಗವಿರಾಗಮನೇಜಮಸೋಕಂ, ಧಮ್ಮಮಸಙ್ಖತಮಪ್ಪಟಿಕೂಲಂ;
ಮಧುರಮಿಮಂ ಪಗುಣಂ ಸುವಿಭತ್ತಂ, ಧಮ್ಮಮಿಮಂ ಸರಣತ್ಥಮುಪೇಹಿ.
‘‘ಯತ್ಥ ¶ ಚ ದಿನ್ನ ಮಹಪ್ಫಲಮಾಹು, ಚತೂಸು ಸುಚೀಸು ಪುರಿಸಯುಗೇಸು;
ಅಟ್ಠ ಚ ಪುಗ್ಗಲಧಮ್ಮದಸಾ ತೇ, ಸಙ್ಘಮಿಮಂ ಸರಣತ್ಥಮುಪೇಹಿ.
‘‘ನ ¶ ತಥಾ ತಪತಿ ನಭೇ ಸೂರಿಯೋ, ಚನ್ದೋ ಚ ನ ಭಾಸತಿ ನ ಫುಸ್ಸೋ;
ಯಥಾ ಅತುಲಮಿದಂ ಮಹಪ್ಪಭಾಸಂ, ಕೋ ¶ ನು ತ್ವಂ ತಿದಿವಾ ಮಹಿಂ ಉಪಾಗಾ.
‘‘ಛಿನ್ದತಿ ¶ ರಂಸೀ ಪಭಙ್ಕರಸ್ಸ, ಸಾಧಿಕವೀಸತಿಯೋಜನಾನಿ ಆಭಾ;
ರತ್ತಿಮಪಿ ಯಥಾ ದಿವಂ ಕರೋತಿ, ಪರಿಸುದ್ಧಂ ವಿಮಲಂ ಸುಭಂ ವಿಮಾನಂ.
‘‘ಬಹುಪದುಮವಿಚಿತ್ರಪುಣ್ಡರೀಕಂ, ವೋಕಿಣ್ಣಂ ಕುಸುಮೇಹಿ ನೇಕಚಿತ್ತಂ;
ಅರಜವಿರಜಹೇಮಜಾಲಛನ್ನಂ, ಆಕಾಸೇ ತಪತಿ ಯಥಾಪಿ ಸೂರಿಯೋ.
‘‘ರತ್ತಮ್ಬರಪೀತವಸಸಾಹಿ, ಅಗರುಪಿಯಙ್ಗುಚನ್ದನುಸ್ಸದಾಹಿ;
ಕಞ್ಚನತನುಸನ್ನಿಭತ್ತಚಾಹಿ, ಪರಿಪೂರಂ ಗಗನಂವ ತಾರಕಾಹಿ.
‘‘ನರನಾರಿಯೋ [ನರನಾರೀ (ಕ.), ನಾರಿಯೋ (?)] ಬಹುಕೇತ್ಥನೇಕವಣ್ಣಾ, ಕುಸುಮವಿಭೂಸಿತಾಭರಣೇತ್ಥ ಸುಮನಾ;
ಅನಿಲಪಮುಞ್ಚಿತಾ ಪವನ್ತಿ [ಪವಾಯನ್ತಿ (ಕ.)] ಸುರಭಿಂ, ತಪನಿಯವಿತತಾ ಸುವಣ್ಣಛನ್ನಾ [ಸುವಣ್ಣಚ್ಛಾದನಾ (ಸೀ.)].
‘‘ಕಿಸ್ಸ ಸಂಯಮಸ್ಸ [ಸಮದಮಸ್ಸ (ಸೀ.)] ಅಯಂ ವಿಪಾಕೋ, ಕೇನಾಸಿ ಕಮ್ಮಫಲೇನಿಧೂಪಪನ್ನೋ;
ಯಥಾ ¶ ಚ ತೇ ಅಧಿಗತಮಿದಂ ವಿಮಾನಂ, ತದನುಪದಂ ಅವಚಾಸಿ ಇಙ್ಘ ಪುಟ್ಠೋ’’ತಿ.
‘‘ಸಯಮಿಧ [ಯಮಿಧ (ಸೀ. ಸ್ಯಾ. ಪೀ.)] ಪಥೇ ಸಮೇಚ್ಚ ಮಾಣವೇನ, ಸತ್ಥಾನುಸಾಸಿ ಅನುಕಮ್ಪಮಾನೋ;
ತವ ರತನವರಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ, ಕರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಚ ಬ್ರವಿತ್ಥ ಛತ್ತೋ.
‘‘ಜಿನವರಪವರಂ ¶ [ಜಿನಪವರಂ (ಸ್ಯಾ. ಕ.)] ಉಪೇಹಿ [ಉಪೇಮಿ (ಬಹೂಸು)] ಸರಣಂ, ಧಮ್ಮಞ್ಚಾಪಿ ತಥೇವ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ;
ನೋತಿ ಪಠಮಂ ಅವೋಚಹಂ [ಅವೋಚಾಹಂ (ಸೀ. ಸ್ಯಾ. ಕ.)] ಭನ್ತೇ, ಪಚ್ಛಾ ತೇ ವಚನಂ ತಥೇವಕಾಸಿಂ.
‘‘ಮಾ ಚ ಪಾಣವಧಂ ವಿವಿಧಂ ಚರಸ್ಸು ಅಸುಚಿಂ,
ನ ಹಿ ಪಾಣೇಸು ಅಸಞ್ಞತಂ ಅವಣ್ಣಯಿಂಸು ಸಪ್ಪಞ್ಞಾ;
ನೋತಿ ಪಠಮಂ ಅವೋಚಹಂ ಭನ್ತೇ,
ಪಚ್ಛಾ ತೇ ವಚನಂ ತಥೇವಕಾಸಿಂ.
‘‘ಮಾ ¶ ಚ ಪರಜನಸ್ಸ ರಕ್ಖಿತಮ್ಪಿ, ಆದಾತಬ್ಬಮಮಞ್ಞಿಥೋ [ಮಮಞ್ಞಿತ್ಥ (ಸೀ. ಪೀ.)] ಅದಿನ್ನಂ;
ನೋತಿ ಪಠಮಂ ಅವೋಚಹಂ ಭನ್ತೇ, ಪಚ್ಛಾ ವಚನಂ ತಥೇವಕಾಸಿಂ.
‘‘ಮಾ ಚ ಪರಜನಸ್ಸ ರಕ್ಖಿತಾಯೋ, ಪರಭರಿಯಾ ಅಗಮಾ ಅನರಿಯಮೇತಂ;
ನೋತಿ ಪಠಮಂ ಅವೋಚಹಂ ಭನ್ತೇ, ಪಚ್ಛಾ ತೇ ವಚನಂ ತಥೇವಕಾಸಿಂ;
‘‘ಮಾ ಚ ವಿತಥಂ ಅಞ್ಞಥಾ ಅಭಾಣಿ,
ನ ¶ ಹಿ ಮುಸಾವಾದಂ ಅವಣ್ಣಯಿಂಸು ಸಪ್ಪಞ್ಞಾ;
ನೋತಿ ಪಠಮಂ ಅವೋಚಹಂ ಭನ್ತೇ, ಪಚ್ಛಾ ತೇ ವಚನಂ ತಥೇವಕಾಸಿಂ.
‘‘ಯೇನ ಚ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಅಪೇತಿ ಸಞ್ಞಾ, ತಂ ಮಜ್ಜಂ ಪರಿವಜ್ಜಯಸ್ಸು ಸಬ್ಬಂ;
ನೋತಿ ಪಠಮಂ ಅವೋಚಹಂ ಭನ್ತೇ, ಪಚ್ಛಾ ತೇ ವಚನಂ ತಥೇವಕಾಸಿಂ.
‘‘ಸ್ವಾಹಂ ಇಧ ಪಞ್ಚ ಸಿಕ್ಖಾ ಕರಿತ್ವಾ, ಪಟಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಧಮ್ಮೇ;
ದ್ವೇಪಥಮಗಮಾಸಿಂ ಚೋರಮಜ್ಝೇ, ತೇ ಮಂ ತತ್ಥ ವಧಿಂಸು ಭೋಗಹೇತು.
‘‘ಏತ್ತಕಮಿದಂ ¶ ¶ ಅನುಸ್ಸರಾಮಿ ಕುಸಲಂ, ತತೋ ಪರಂ ನ ಮೇ ವಿಜ್ಜತಿ ಅಞ್ಞಂ;
ತೇನ ಸುಚರಿತೇನ ಕಮ್ಮುನಾಹಂ [ಕಮ್ಮನಾಹಂ (ಸೀ.)], ಉಪ್ಪನ್ನೋ [ಉಪಪನ್ನೋ (ಬಹೂಸು)] ತಿದಿವೇಸು ಕಾಮಕಾಮೀ.
‘‘ಪಸ್ಸ ಖಣಮುಹುತ್ತಸಞ್ಞಮಸ್ಸ, ಅನುಧಮ್ಮಪ್ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ವಿಪಾಕಂ;
ಜಲಮಿವ ಯಸಸಾ ಸಮೇಕ್ಖಮಾನಾ, ಬಹುಕಾ ಮಂ ಪಿಹಯನ್ತಿ ಹೀನಕಮ್ಮಾ.
‘‘ಪಸ್ಸ ಕತಿಪಯಾಯ ದೇಸನಾಯ, ಸುಗತಿಞ್ಚಮ್ಹಿ ¶ ಗತೋ ಸುಖಞ್ಚ ಪತ್ತೋ;
ಯೇ ಚ ತೇ ಸತತಂ ಸುಣನ್ತಿ ಧಮ್ಮಂ, ಮಞ್ಞೇ ತೇ ಅಮತಂ ಫುಸನ್ತಿ ಖೇಮಂ.
‘‘ಅಪ್ಪಮ್ಪಿ ಕತಂ ಮಹಾವಿಪಾಕಂ, ವಿಪುಲಂ ಹೋತಿ [ವಿಪುಲಫಲಂ (ಕ.)] ತಥಾಗತಸ್ಸ ಧಮ್ಮೇ;
ಪಸ್ಸ ಕತಪುಞ್ಞತಾಯ ಛತ್ತೋ, ಓಭಾಸೇತಿ ಪಥವಿಂ ಯಥಾಪಿ ಸೂರಿಯೋ.
‘‘ಕಿಮಿದಂ ಕುಸಲಂ ಕಿಮಾಚರೇಮ, ಇಚ್ಚೇಕೇ ಹಿ ಸಮೇಚ್ಚ ಮನ್ತಯನ್ತಿ;
ತೇ ಮಯಂ ಪುನರೇವ [ಪುನಪಿ (?)] ಲದ್ಧ ಮಾನುಸತ್ತಂ, ಪಟಿಪನ್ನಾ ವಿಹರೇಮು ಸೀಲವನ್ತೋ.
‘‘ಬಹುಕಾರೋ ¶ ಅನುಕಮ್ಪಕೋ ಚ ಸತ್ಥಾ, ಇತಿ ಮೇ ಸತಿ ಅಗಮಾ ದಿವಾ ದಿವಸ್ಸ;
ಸ್ವಾಹಂ ಉಪಗತೋಮ್ಹಿ ಸಚ್ಚನಾಮಂ, ಅನುಕಮ್ಪಸ್ಸು ಪುನಪಿ ಸುಣೇಮು [ಸುಣೋಮ (ಸೀ.), ಸುಣೋಮಿ (ಸ್ಯಾ.)] ಧಮ್ಮಂ.
‘‘ಯೇ ¶ ಚಿಧ [ಯೇಧ (ಸೀ. ಸ್ಯಾ. ಪೀ.), ಯೇ ಇಧ (ಕ.)] ಪಜಹನ್ತಿ ಕಾಮರಾಗಂ, ಭವರಾಗಾನುಸಯಞ್ಚ ಪಹಾಯ ಮೋಹಂ;
ನ ಚ ತೇ ಪುನಮುಪೇನ್ತಿ ಗಬ್ಭಸೇಯ್ಯಂ, ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಗತಾ ಹಿ ಸೀತಿಭೂತಾ’’ತಿ.
ಛತ್ತಮಾಣವಕವಿಮಾನಂ ತತಿಯಂ.
೪. ಕಕ್ಕಟಕರಸದಾಯಕವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಉಚ್ಚಮಿದಂ ¶ ¶ ಮಣಿಥೂಣಂ ವಿಮಾನಂ, ಸಮನ್ತತೋ ದ್ವಾದಸ ಯೋಜನಾನಿ;
ಕೂಟಾಗಾರಾ ಸತ್ತಸತಾ ಉಳಾರಾ, ವೇಳುರಿಯಥಮ್ಭಾ ರುಚಕತ್ಥತಾ [ರುಚಿರತ್ಥತಾ (ಸ್ಯಾ. ಕ.) ೬೪೬ ಗಾಥಾಯಂ ‘‘ರುಚಕುಪಕಿಣ್ಣಂ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ಸಂವಣ್ಣನಾ ಪಸ್ಸಿತಬ್ಬಾ] ಸುಭಾ.
‘‘ತತ್ಥಚ್ಛಸಿ ¶ ಪಿವಸಿ ಖಾದಸಿ ಚ, ದಿಬ್ಬಾ ಚ ವೀಣಾ ಪವದನ್ತಿ ವಗ್ಗುಂ [ವಗ್ಗು (ಸೀ. ಕ.), ವಗ್ಗೂ (ಸ್ಯಾ.)];
ದಿಬ್ಬಾ ರಸಾ ಕಾಮಗುಣೇತ್ಥ ಪಞ್ಚ, ನಾರಿಯೋ ಚ ನಚ್ಚನ್ತಿ ಸುವಣ್ಣಛನ್ನಾ.
‘‘ಕೇನ ತೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ, ಕೇನ ತೇ ಇಧ ಮಿಜ್ಝತಿ;
ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಚ ತೇ ಭೋಗಾ, ಯೇ ಕೇಚಿ ಮನಸೋ ಪಿಯಾ.
‘‘ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ದೇವ ಮಹಾನುಭಾವ, ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ ಕಿಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ಕೇನಾಸಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವೋ, ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸೋ ದೇವಪುತ್ತೋ ಅತ್ತಮನೋ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೇನ ಪುಚ್ಛಿತೋ;
ಪಞ್ಹಂ ಪುಟ್ಠೋ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಸತಿಸಮುಪ್ಪಾದಕರೋ ¶ , ದ್ವಾರೇ ಕಕ್ಕಟಕೋ ಠಿತೋ;
ನಿಟ್ಠಿತೋ ಜಾತರೂಪಸ್ಸ, ಸೋಭತಿ ದಸಪಾದಕೋ.
‘‘ತೇನ ¶ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ, ತೇನ ಮೇ ಇಧ ಮಿಜ್ಝತಿ;
ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ¶ ಚ ಮೇ ಭೋಗಾ, ಯೇ ಕೇಚಿ ಮನಸೋ ಪಿಯಾ.
‘‘ಅಕ್ಖಾಮಿ ತೇ ಭಿಕ್ಖು ಮಹಾನುಭಾವ, ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ ಯಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ತೇನಮ್ಹಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವೋ, ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಕಕ್ಕಟಕರಸದಾಯಕವಿಮಾನಂ ಚತುತ್ಥಂ.
(ಅನನ್ತರಂ ಪಞ್ಚವಿಮಾನಂ ಯಥಾ ಕಕ್ಕಟಕರಸದಾಯಕವಿಮಾನಂ ತಥಾ ವಿತ್ಥಾರೇತಬ್ಬಂ)
೫. ದ್ವಾರಪಾಲವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಉಚ್ಚಮಿದಂ ¶ ಮಣಿಥೂಣಂ ವಿಮಾನಂ, ಸಮನ್ತತೋ ದ್ವಾದಸ ಯೋಜನಾನಿ;
ಕೂಟಾಗಾರಾ ಸತ್ತಸತಾ ಉಳಾರಾ, ವೇಳುರಿಯಥಮ್ಭಾ ರುಚಕತ್ಥತಾ ಸುಭಾ.
‘‘ತತ್ಥಚ್ಛಸಿ ಪಿವಸಿ ಖಾದಸಿ ಚ, ದಿಬ್ಬಾ ಚ ವೀಣಾ ಪವದನ್ತಿ ವಗ್ಗುಂ;
ದಿಬ್ಬಾ ರಸಾ ಕಾಮಗುಣೇತ್ಥ ಪಞ್ಚ, ನಾರಿಯೋ ಚ ನಚ್ಚನ್ತಿ ಸುವಣ್ಣಛನ್ನಾ.
‘‘ಕೇನ ತೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ… ¶ ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸೋ ದೇವಪುತ್ತೋ ಅತ್ತಮನೋ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೇನ ಪುಚ್ಛಿತೋ;
ಪಞ್ಹಂ ಪುಟ್ಠೋ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ದಿಬ್ಬಂ ಮಮಂ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಮಾಯು, ವಾಚಾಭಿಗೀತಂ ಮನಸಾ ಪವತ್ತಿತಂ;
ಏತ್ತಾವತಾ ಠಸ್ಸತಿ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೋ, ದಿಬ್ಬೇಹಿ ಕಾಮೇಹಿ ಸಮಙ್ಗಿಭೂತೋ.
‘‘ತೇನ ¶ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ…ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ದ್ವಾರಪಾಲವಿಮಾನಂ ಪಞ್ಚಮಂ.
೬. ಪಠಮಕರಣೀಯವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಉಚ್ಚಮಿದಂ ಮಣಿಥೂಣಂ ವಿಮಾನಂ, ಸಮನ್ತತೋ ದ್ವಾದಸ ಯೋಜನಾನಿ;
ಕೂಟಾಗಾರಾ ಸತ್ತಸತಾ ಉಳಾರಾ, ವೇಳುರಿಯಥಮ್ಭಾ ರುಚಕತ್ಥತಾ ಸುಭಾ.
‘‘ತತ್ಥಚ್ಛಸಿ ¶ ಪಿವಸಿ ಖಾದಸಿ ಚ, ದಿಬ್ಬಾ ಚ ವೀಣಾ ಪವದನ್ತಿ ವಗ್ಗುಂ;
ದಿಬ್ಬಾ ರಸಾ ಕಾಮಗುಣೇತ್ಥ ಪಞ್ಚ, ನಾರಿಯೋ ಚ ನಚ್ಚನ್ತಿ ಸುವಣ್ಣಛನ್ನಾ.
‘‘ಕೇನ ತೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ…
ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸೋ ದೇವಪುತ್ತೋ ಅತ್ತಮನೋ…ಪೇ…ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಕರಣೀಯಾನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ, ಪಣ್ಡಿತೇನ ವಿಜಾನತಾ;
ಸಮ್ಮಗ್ಗತೇಸು ಬುದ್ಧೇಸು, ಯತ್ಥ ದಿನ್ನಂ ಮಹಪ್ಫಲಂ.
‘‘ಅತ್ಥಾಯ ವತ ಮೇ ಬುದ್ಧೋ, ಅರಞ್ಞಾ ಗಾಮಮಾಗತೋ;
ತತ್ಥ ¶ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇತ್ವಾ, ತಾವತಿಂಸೂಪಗೋ ಅಹಂ [ಅಹುಂ (ಸೀ.)].
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ…ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಪಠಮಕರಣೀಯವಿಮಾನಂ ಛಟ್ಠಂ.
೭. ದುತಿಯಕರಣೀಯವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಉಚ್ಚಮಿದಂ ¶ ಮಣಿಥೂಣಂ ವಿಮಾನಂ, ಸಮನ್ತತೋ ದ್ವಾದಸ ಯೋಜನಾನಿ;
ಕೂಟಾಗಾರಾ ಸತ್ತಸತಾ ಉಳಾರಾ, ವೇಳುರಿಯಥಮ್ಭಾ ರುಚಕತ್ಥತಾ ಸುಭಾ.
‘‘ತತ್ಥಚ್ಛಸಿ ಪಿವಸಿ ಖಾದಸಿ ಚ, ದಿಬ್ಬಾ ಚ ವೀಣಾ ಪವದನ್ತಿ ವಗ್ಗುಂ;
ದಿಬ್ಬಾ ರಸಾ ಕಾಮಗುಣೇತ್ಥ ಪಞ್ಚ, ನಾರಿಯೋ ಚ ನಚ್ಚನ್ತಿ ಸುವಣ್ಣಛನ್ನಾ.
‘‘ಕೇನ ತೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ… ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸೋ ದೇವಪುತ್ತೋ ಅತ್ತಮನೋ…ಪೇ… ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಕರಣೀಯಾನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ, ಪಣ್ಡಿತೇನ ವಿಜಾನತಾ;
ಸಮ್ಮಗ್ಗತೇಸು ಭಿಕ್ಖೂಸು, ಯತ್ಥ ದಿನ್ನಂ ಮಹಪ್ಫಲಂ.
‘‘ಅತ್ಥಾಯ ವತ ಮೇ ಭಿಕ್ಖು, ಅರಞ್ಞಾ ಗಾಮಮಾಗತೋ;
ತತ್ಥ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇತ್ವಾ, ತಾವತಿಂಸೂಪಗೋ ಅಹಂ.
‘‘ತೇನ ¶ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ…
ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ದುತಿಯಕರಣೀಯವಿಮಾನಂ ಸತ್ತಮಂ.
೮. ಪಠಮಸೂಚಿವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಉಚ್ಚಮಿದಂ ¶ ಮಣಿಥೂಣಂ ವಿಮಾನಂ, ಸಮನ್ತತೋ ದ್ವಾದಸ ಯೋಜನಾನಿ;
ಕೂಟಾಗಾರಾ ಸತ್ತಸತಾ ಉಳಾರಾ, ವೇಳುರಿಯಥಮ್ಭಾ ರುಚಕತ್ಥತಾ ಸುಭಾ.
‘‘ತತ್ಥಚ್ಛಸಿ ¶ ಪಿವಸಿ ಖಾದಸಿ ಚ, ದಿಬ್ಬಾ ಚ ವೀಣಾ ಪವದನ್ತಿ ವಗ್ಗುಂ;
ದಿಬ್ಬಾ ರಸಾ ಕಾಮಗುಣೇತ್ಥ ಪಞ್ಚ, ನಾರಿಯೋ ಚ ನಚ್ಚನ್ತಿ ಸುವಣ್ಣಛನ್ನಾ.
‘‘ಕೇನ ತೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ… ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸೋ ¶ ದೇವಪುತ್ತೋ ಅತ್ತಮನೋ…ಪೇ… ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಯಂ ದದಾತಿ ನ ತಂ ಹೋತಿ,
ಯಞ್ಚೇವ ದಜ್ಜಾ ತಞ್ಚೇವ ಸೇಯ್ಯೋ;
ಸೂಚಿ ದಿನ್ನಾ ಸೂಚಿಮೇವ ಸೇಯ್ಯೋ.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ… ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಪಠಮಸೂಚಿವಿಮಾನಂ ಅಟ್ಠಮಂ.
೯. ದುತಿಯಸೂಚಿವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಉಚ್ಚಮಿದಂ ಮಣಿಥೂಣಂ ವಿಮಾನಂ, ಸಮನ್ತತೋ ದ್ವಾದಸ ಯೋಜನಾನಿ;
ಕೂಟಾಗಾರಾ ಸತ್ತಸತಾ ಉಳಾರಾ, ವೇಳುರಿಯಥಮ್ಭಾ ರುಚಕತ್ಥತಾ ಸುಭಾ.
‘‘ತತ್ಥಚ್ಛಸಿ ಪಿವಸಿ ಖಾದಸಿ ಚ, ದಿಬ್ಬಾ ಚ ವೀಣಾ ಪವದನ್ತಿ ವಗ್ಗುಂ;
ದಿಬ್ಬಾ ರಸಾ ಕಾಮಗುಣೇತ್ಥ ಪಞ್ಚ, ನಾರಿಯೋ ಚ ನಚ್ಚನ್ತಿ ಸುವಣ್ಣಛನ್ನಾ.
‘‘ಕೇನ ತೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ… ವಣ್ಣೋ ¶ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸೋ ದೇವಪುತ್ತೋ ಅತ್ತಮನೋ…ಪೇ… ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಅಹಂ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ,ಪುರಿಮಜಾತಿಯಾ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ.
‘‘ಅದ್ದಸಂ ¶ ವಿರಜಂ ಭಿಕ್ಖುಂ, ವಿಪ್ಪಸನ್ನಮನಾವಿಲಂ;
ತಸ್ಸ ಅದಾಸಹಂ ಸೂಚಿಂ, ಪಸನ್ನೋ ಸೇಹಿ ಪಾಣಿಭಿ.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ…ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ದುತಿಯಸೂಚಿವಿಮಾನಂ ನವಮಂ.
೧೦. ಪಠಮನಾಗವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಸುಸುಕ್ಕಖನ್ಧಂ ¶ ¶ ಅಭಿರುಯ್ಹ ನಾಗಂ, ಅಕಾಚಿನಂ ದನ್ತಿಂ ಬಲಿಂ ಮಹಾಜವಂ;
ಅಭಿರುಯ್ಹ ಗಜವರಂ [ಗಜಂ ವರಂ (ಸ್ಯಾ.)] ಸುಕಪ್ಪಿತಂ, ಇಧಾಗಮಾ ವೇಹಾಯಸಂ ಅನ್ತಲಿಕ್ಖೇ.
‘‘ನಾಗಸ್ಸ ದನ್ತೇಸು ದುವೇಸು ನಿಮ್ಮಿತಾ, ಅಚ್ಛೋದಕಾ ಪದುಮಿನಿಯೋ ಸುಫುಲ್ಲಾ;
ಪದುಮೇಸು ಚ ತುರಿಯಗಣಾ ಪವಜ್ಜರೇ, ಇಮಾ ಚ ನಚ್ಚನ್ತಿ ಮನೋಹರಾಯೋ.
‘‘ದೇವಿದ್ಧಿಪತ್ತೋಸಿ ಮಹಾನುಭಾವೋ, ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ ಕಿಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ಕೇನಾಸಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವೋ, ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸೋ ದೇವಪುತ್ತೋ ಅತ್ತಮನೋ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೇನ ಪುಚ್ಛಿತೋ;
ಪಞ್ಹಂ ಪುಟ್ಠೋ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಅಟ್ಠೇವ ಮುತ್ತಪುಪ್ಫಾನಿ, ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಮಹೇಸಿನೋ [ಭಗವತೋ (ಸ್ಯಾ. ಕ.)];
ಥೂಪಸ್ಮಿಂ ಅಭಿರೋಪೇಸಿಂ, ಪಸನ್ನೋ ಸೇಹಿ ಪಾಣಿಭಿ.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ…ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಪಠಮನಾಗವಿಮಾನಂ ದಸಮಂ.
೧೧. ದುತಿಯನಾಗವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಮಹನ್ತಂ ¶ ¶ ನಾಗಂ ಅಭಿರುಯ್ಹ, ಸಬ್ಬಸೇತಂ ಗಜುತ್ತಮಂ;
ವನಾ ವನಂ ಅನುಪರಿಯಾಸಿ, ನಾರೀಗಣಪುರಕ್ಖತೋ;
ಓಭಾಸೇನ್ತೋ ದಿಸಾ ಸಬ್ಬಾ, ಓಸಧೀ ವಿಯ ತಾರಕಾ.
‘‘ಕೇನ ತೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ…ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸೋ ದೇವಪುತ್ತೋ ಅತ್ತಮನೋ, ವಙ್ಗೀಸೇನೇವ ಪುಚ್ಛಿತೋ;
ಪಞ್ಹಂ ಪುಟ್ಠೋ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಅಹಂ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ, ಉಪಾಸಕೋ ಚಕ್ಖುಮತೋ ಅಹೋಸಿಂ;
ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ವಿರತೋ ಅಹೋಸಿಂ, ಲೋಕೇ ಅದಿನ್ನಂ ಪರಿವಜ್ಜಯಿಸ್ಸಂ.
‘‘ಅಮಜ್ಜಪೋ ¶ ನೋ ಚ ಮುಸಾ ಅಭಾಣಿಂ [ಅಭಾಸಿಂ (ಸೀ. ಕ.)], ಸಕೇನ ದಾರೇನ ಚ ತುಟ್ಠೋ ಅಹೋಸಿಂ;
ಅನ್ನಞ್ಚ ಪಾನಞ್ಚ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ, ಸಕ್ಕಚ್ಚ ದಾನಂ ವಿಪುಲಂ ಅದಾಸಿಂ.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ…ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ದುತಿಯನಾಗವಿಮಾನಂ ಏಕಾದಸಮಂ.
೧೨. ತತಿಯನಾಗವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಕೋ ¶ ¶ ನು ದಿಬ್ಬೇನ ಯಾನೇನ, ಸಬ್ಬಸೇತೇನ ಹತ್ಥಿನಾ;
ತುರಿಯತಾಳಿತನಿಗ್ಘೋಸೋ, ಅನ್ತಲಿಕ್ಖೇ ಮಹೀಯತಿ.
‘‘ದೇವತಾ ನುಸಿ ಗನ್ಧಬ್ಬೋ, ಅದು [ಆದು (ಸೀ. ಸ್ಯಾ.)] ಸಕ್ಕೋ ಪುರಿನ್ದದೋ;
ಅಜಾನನ್ತಾ ತಂ ಪುಚ್ಛಾಮ, ಕಥಂ ಜಾನೇಮು ತಂ ಮಯ’’ನ್ತಿ.
‘‘ನಮ್ಹಿ ¶ ದೇವೋ ನ ಗನ್ಧಬ್ಬೋ, ನಾಪಿ [ನಾಮ್ಹಿ (ಕ.)] ಸಕ್ಕೋ ಪುರಿನ್ದದೋ;
ಸುಧಮ್ಮಾ ನಾಮ ಯೇ ದೇವಾ, ತೇಸಂ ಅಞ್ಞತರೋ ಅಹ’’ನ್ತಿ.
‘‘ಪುಚ್ಛಾಮ ದೇವಂ ಸುಧಮ್ಮಂ [ದೇವ ಸುಧಮ್ಮ (ಸ್ಯಾ.), ದೇವ ಸುಧಮ್ಮಂ (ಕ.)], ಪುಥುಂ ಕತ್ವಾನ ಅಞ್ಜಲಿಂ;
ಕಿಂ ಕತ್ವಾ ಮಾನುಸೇ ಕಮ್ಮಂ, ಸುಧಮ್ಮಂ ಉಪಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ.
‘‘ಉಚ್ಛಾಗಾರಂ ತಿಣಾಗಾರಂ, ವತ್ಥಾಗಾರಞ್ಚ ಯೋ ದದೇ;
ತಿಣ್ಣಂ ಅಞ್ಞತರಂ ದತ್ವಾ, ಸುಧಮ್ಮಂ ಉಪಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ.
ತತಿಯನಾಗವಿಮಾನಂ ದ್ವಾದಸಮಂ.
೧೩. ಚೂಳರಥವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ದಳ್ಹಧಮ್ಮಾ ನಿಸಾರಸ್ಸ, ಧನುಂ ಓಲುಬ್ಭ ತಿಟ್ಠಸಿ;
ಖತ್ತಿಯೋ ನುಸಿ ರಾಜಞ್ಞೋ, ಅದು ಲುದ್ದೋ ವನೇಚರೋ’’ತಿ [ವನಾಚರೋತಿ (ಸ್ಯಾ. ಕ.)].
‘‘ಅಸ್ಸಕಾಧಿಪತಿಸ್ಸಾಹಂ ¶ , ಭನ್ತೇ ಪುತ್ತೋ ವನೇಚರೋ;
ನಾಮಂ ಮೇ ಭಿಕ್ಖು ತೇ ಬ್ರೂಮಿ, ಸುಜಾತೋ ಇತಿ ಮಂ ವಿದೂ [ವಿದುಂ (ಸೀ.)].
‘‘ಮಿಗೇ ಗವೇಸಮಾನೋಹಂ, ಓಗಾಹನ್ತೋ ಬ್ರಹಾವನಂ;
ಮಿಗಂ ತಞ್ಚೇವ [ಮಿಗಂ ಗನ್ತ್ವೇವ (ಸ್ಯಾ.), ಮಿಗವಧಞ್ಚ (ಕ.)] ನಾದ್ದಕ್ಖಿಂ, ತಞ್ಚ ದಿಸ್ವಾ ಠಿತೋ ಅಹ’’ನ್ತಿ.
‘‘ಸ್ವಾಗತಂ ¶ ತೇ ಮಹಾಪುಞ್ಞ, ಅಥೋ ತೇ ಅದುರಾಗತಂ;
ಏತ್ತೋ ಉದಕಮಾದಾಯ, ಪಾದೇ ಪಕ್ಖಾಲಯಸ್ಸು ತೇ.
‘‘ಇದಮ್ಪಿ ಪಾನೀಯಂ ಸೀತಂ, ಆಭತಂ ಗಿರಿಗಬ್ಭರಾ;
ರಾಜಪುತ್ತ ತತೋ ಪಿತ್ವಾ [ಪೀತ್ವಾ (ಸೀ. ಸ್ಯಾ.)], ಸನ್ಥತಸ್ಮಿಂ ಉಪಾವಿಸಾ’’ತಿ.
‘‘ಕಲ್ಯಾಣೀ ವತ ತೇ ವಾಚಾ, ಸವನೀಯಾ ಮಹಾಮುನಿ;
ನೇಲಾ ಅತ್ಥವತೀ [ಚತ್ಥವತೀ (ಸೀ.)] ವಗ್ಗು, ಮನ್ತ್ವಾ [ಮನ್ತಾ (ಸ್ಯಾ. ಪೀ. ಕ.)] ಅತ್ಥಞ್ಚ ಭಾಸಸಿ [ಭಾಸಸೇ (ಸೀ.)].
‘‘ಕಾ ¶ ತೇ ರತಿ ವನೇ ವಿಹರತೋ, ಇಸಿನಿಸಭ ವದೇಹಿ ಪುಟ್ಠೋ;
ತವ ವಚನಪಥಂ ನಿಸಾಮಯಿತ್ವಾ, ಅತ್ಥಧಮ್ಮಪದಂ ಸಮಾಚರೇಮಸೇ’’ತಿ.
‘‘ಅಹಿಂಸಾ ¶ ಸಬ್ಬಪಾಣೀನಂ, ಕುಮಾರಮ್ಹಾಕ ರುಚ್ಚತಿ;
ಥೇಯ್ಯಾ ಚ ಅತಿಚಾರಾ ಚ, ಮಜ್ಜಪಾನಾ ಚ ಆರತಿ.
‘‘ಆರತಿ ಸಮಚರಿಯಾ ಚ, ಬಾಹುಸಚ್ಚಂ ಕತಞ್ಞುತಾ;
ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಪಾಸಂಸಾ, ಧಮ್ಮಾ ಏತೇ ಪಸಂಸಿಯಾತಿ.
‘‘ಸನ್ತಿಕೇ ಮರಣಂ ತುಯ್ಹಂ, ಓರಂ ಮಾಸೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ;
ರಾಜಪುತ್ತ ¶ ವಿಜಾನಾಹಿ, ಅತ್ತಾನಂ ಪರಿಮೋಚಯಾ’’ತಿ.
‘‘ಕತಮಂ ಸ್ವಾಹಂ ಜನಪದಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ಕಿಂ ಕಮ್ಮಂ ಕಿಞ್ಚ ಪೋರಿಸಂ;
ಕಾಯ ವಾ ಪನ ವಿಜ್ಜಾಯ, ಭವೇಯ್ಯಂ ಅಜರಾಮರೋ’’ತಿ.
‘‘ನ ವಿಜ್ಜತೇ ಸೋ ಪದೇಸೋ, ಕಮ್ಮಂ ವಿಜ್ಜಾ ಚ ಪೋರಿಸಂ;
ಯತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಭವೇ ಮಚ್ಚೋ, ರಾಜಪುತ್ತಾಜರಾಮರೋ.
‘‘ಮಹದ್ಧನಾ ಮಹಾಭೋಗಾ, ರಟ್ಠವನ್ತೋಪಿ ಖತ್ತಿಯಾ;
ಪಹೂತಧನಧಞ್ಞಾಸೇ, ತೇಪಿ ನೋ [ತೇಪಿ ನ (ಬಹೂಸು)] ಅಜರಾಮರಾ.
‘‘ಯದಿ ತೇ ಸುತಾ ಅನ್ಧಕವೇಣ್ಡುಪುತ್ತಾ [ಅನ್ಧಕವೇಣ್ಹುಪುತ್ತಾ (ಸೀ.), ಅಣ್ಡಕವೇಣ್ಡಪುತ್ತಾ (ಸ್ಯಾ. ಕ.)], ಸೂರಾ ವೀರಾ ವಿಕ್ಕನ್ತಪ್ಪಹಾರಿನೋ;
ತೇಪಿ ಆಯುಕ್ಖಯಂ ಪತ್ತಾ, ವಿದ್ಧಸ್ತಾ ಸಸ್ಸತೀಸಮಾ.
‘‘ಖತ್ತಿಯಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ವೇಸ್ಸಾ, ಸುದ್ದಾ ಚಣ್ಡಾಲಪುಕ್ಕುಸಾ;
ಏತೇ ಚಞ್ಞೇ ಚ ಜಾತಿಯಾ, ತೇಪಿ ನೋ ಅಜರಾಮರಾ.
‘‘ಯೇ ಮನ್ತಂ ಪರಿವತ್ತೇನ್ತಿ, ಛಳಙ್ಗಂ ಬ್ರಹ್ಮಚಿನ್ತಿತಂ;
ಏತೇ ಚಞ್ಞೇ ಚ ವಿಜ್ಜಾಯ, ತೇಪಿ ನೋ ಅಜರಾಮರಾ.
‘‘ಇಸಯೋ ಚಾಪಿ ಯೇ ಸನ್ತಾ, ಸಞ್ಞತತ್ತಾ ತಪಸ್ಸಿನೋ;
ಸರೀರಂ ತೇಪಿ ಕಾಲೇನ, ವಿಜಹನ್ತಿ ತಪಸ್ಸಿನೋ.
‘‘ಭಾವಿತತ್ತಾಪಿ ¶ ಅರಹನ್ತೋ, ಕತಕಿಚ್ಚಾ ಅನಾಸವಾ;
ನಿಕ್ಖಿಪನ್ತಿ ಇಮಂ ದೇಹಂ, ಪುಞ್ಞಪಾಪಪರಿಕ್ಖಯಾ’’ತಿ.
‘‘ಸುಭಾಸಿತಾ ಅತ್ಥವತೀ, ಗಾಥಾಯೋ ತೇ ಮಹಾಮುನಿ;
ನಿಜ್ಝತ್ತೋಮ್ಹಿ ¶ ಸುಭಟ್ಠೇನ, ತ್ವಞ್ಚ ಮೇ ಸರಣಂ ಭವಾ’’ತಿ.
‘‘ಮಾ ¶ ಮಂ ತ್ವಂ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛ, ತಮೇವ ಸರಣಂ ವಜ [ಭಜ (ಕ.)];
ಸಕ್ಯಪುತ್ತಂ ಮಹಾವೀರಂ, ಯಮಹಂ ಸರಣಂ ಗತೋ’’ತಿ.
‘‘ಕತರಸ್ಮಿಂ ಸೋ ಜನಪದೇ, ಸತ್ಥಾ ತುಮ್ಹಾಕ ಮಾರಿಸ;
ಅಹಮ್ಪಿ ದಟ್ಠುಂ ಗಚ್ಛಿಸ್ಸಂ, ಜಿನಂ ಅಪ್ಪಟಿಪುಗ್ಗಲ’’ನ್ತಿ.
‘‘ಪುರತ್ಥಿಮಸ್ಮಿಂ ¶ ಜನಪದೇ, ಓಕ್ಕಾಕಕುಲಸಮ್ಭವೋ;
ತತ್ಥಾಸಿ ಪುರಿಸಾಜಞ್ಞೋ, ಸೋ ಚ ಖೋ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋ’’ತಿ.
‘‘ಸಚೇ ಹಿ ಬುದ್ಧೋ ತಿಟ್ಠೇಯ್ಯ, ಸತ್ಥಾ ತುಮ್ಹಾಕ ಮಾರಿಸ;
ಯೋಜನಾನಿ ಸಹಸ್ಸಾನಿ, ಗಚ್ಛೇಯ್ಯಂ [ಗಚ್ಛೇ (ಸ್ಯಾ. ಪೀ. ಕ.)] ಪಯಿರುಪಾಸಿತುಂ.
‘‘ಯತೋ ಚ ಖೋ [ಯತಾ ಖೋ (ಪೀ. ಕ.)] ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋ, ಸತ್ಥಾ ತುಮ್ಹಾಕ ಮಾರಿಸ;
ನಿಬ್ಬುತಮ್ಪಿ [ಪರಿನಿಬ್ಬುತಂ (ಸ್ಯಾ. ಕ.)] ಮಹಾವೀರಂ, ಗಚ್ಛಾಮಿ ಸರಣಂ ಅಹಂ.
‘‘ಉಪೇಮಿ ಸರಣಂ ಬುದ್ಧಂ, ಧಮ್ಮಞ್ಚಾಪಿ ಅನುತ್ತರಂ;
ಸಙ್ಘಞ್ಚ ನರದೇವಸ್ಸ, ಗಚ್ಛಾಮಿ ಸರಣಂ ಅಹಂ.
‘‘ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ವಿರಮಾಮಿ ಖಿಪ್ಪಂ, ಲೋಕೇ ಅದಿನ್ನಂ ಪರಿವಜ್ಜಯಾಮಿ;
ಅಮಜ್ಜಪೋ ನೋ ಚ ಮುಸಾ ಭಣಾಮಿ, ಸಕೇನ ದಾರೇನ ಚ ಹೋಮಿ ತುಟ್ಠೋ’’ತಿ.
‘‘ಸಹಸ್ಸರಂಸೀವ ಯಥಾ ಮಹಪ್ಪಭೋ, ದಿಸಂ ಯಥಾ ಭಾತಿ ನಭೇ ಅನುಕ್ಕಮಂ;
ತಥಾಪಕಾರೋ [ತಥಪ್ಪಕಾರೋ (ಸೀ. ಸ್ಯಾ.)] ತವಾಯಂ [ತವಯಂ (ಸೀ. ಪೀ.)] ಮಹಾರಥೋ, ಸಮನ್ತತೋ ¶ ಯೋಜನಸತ್ತಮಾಯತೋ.
‘‘ಸುವಣ್ಣಪಟ್ಟೇಹಿ ಸಮನ್ತಮೋತ್ಥಟೋ, ಉರಸ್ಸ ಮುತ್ತಾಹಿ ಮಣೀಹಿ ಚಿತ್ತಿತೋ;
ಲೇಖಾ ಸುವಣ್ಣಸ್ಸ ಚ ರೂಪಿಯಸ್ಸ ಚ, ಸೋಭೇನ್ತಿ ವೇಳುರಿಯಮಯಾ ಸುನಿಮ್ಮಿತಾ.
‘‘ಸೀಸಞ್ಚಿದಂ ¶ ವೇಳುರಿಯಸ್ಸ ನಿಮ್ಮಿತಂ, ಯುಗಞ್ಚಿದಂ ಲೋಹಿತಕಾಯ ಚಿತ್ತಿತಂ;
ಯುತ್ತಾ ಸುವಣ್ಣಸ್ಸ ಚ ರೂಪಿಯಸ್ಸ ಚ, ಸೋಭನ್ತಿ ಅಸ್ಸಾ ಚ ಇಮೇ ಮನೋಜವಾ.
‘‘ಸೋ ತಿಟ್ಠಸಿ ಹೇಮರಥೇ ಅಧಿಟ್ಠಿತೋ, ದೇವಾನಮಿನ್ದೋವ ಸಹಸ್ಸವಾಹನೋ;
ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಾಹಂ ಯಸವನ್ತ ಕೋವಿದಂ [ಕೋವಿದ (ಕ.)], ಕಥಂ ತಯಾ ಲದ್ಧೋ ಅಯಂ ಉಳಾರೋ’’ತಿ.
‘‘ಸುಜಾತೋ ¶ ನಾಮಹಂ ಭನ್ತೇ, ರಾಜಪುತ್ತೋ ಪುರೇ ಅಹುಂ;
ತ್ವಞ್ಚ ಮಂ ಅನುಕಮ್ಪಾಯ, ಸಞ್ಞಮಸ್ಮಿಂ ನಿವೇಸಯಿ.
‘‘ಖೀಣಾಯುಕಞ್ಚ ಮಂ ಞತ್ವಾ, ಸರೀರಂ ಪಾದಾಸಿ ಸತ್ಥುನೋ;
ಇಮಂ ಸುಜಾತ ಪೂಜೇಹಿ, ತಂ ತೇ ಅತ್ಥಾಯ ಹೇಹಿತಿ.
‘‘ತಾಹಂ ಗನ್ಧೇಹಿ ಮಾಲೇಹಿ, ಪೂಜಯಿತ್ವಾ ಸಮುಯ್ಯುತೋ;
ಪಹಾಯ ಮಾನುಸಂ ದೇಹಂ, ಉಪಪನ್ನೋಮ್ಹಿ ನನ್ದನಂ.
‘‘ನನ್ದನೇ ¶ ಚ ವನೇ [ನನ್ದನೋಪವನೇ (ಸೀ.), ನನ್ದನೇ ಪವನೇ (ಸ್ಯಾ. ಕ.)] ರಮ್ಮೇ, ನಾನಾದಿಜಗಣಾಯುತೇ;
ರಮಾಮಿ ನಚ್ಚಗೀತೇಹಿ, ಅಚ್ಛರಾಹಿ ಪುರಕ್ಖತೋ’’ತಿ.
ಚೂಳರಥವಿಮಾನಂ ತೇರಸಮಂ.
೧೪. ಮಹಾರಥವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಸಹಸ್ಸಯುತ್ತಂ ¶ ¶ ಹಯವಾಹನಂ ಸುಭಂ, ಆರುಯ್ಹಿಮಂ ಸನ್ದನಂ ನೇಕಚಿತ್ತಂ;
ಉಯ್ಯಾನಭೂಮಿಂ ಅಭಿತೋ ಅನುಕ್ಕಮಂ, ಪುರಿನ್ದದೋ ಭೂತಪತೀವ ವಾಸವೋ.
‘‘ಸೋವಣ್ಣಮಯಾ ತೇ ರಥಕುಬ್ಬರಾ ಉಭೋ, ಫಲೇಹಿ [ಥಲೇಹಿ (ಸೀ.)] ಅಂಸೇಹಿ ಅತೀವ ಸಙ್ಗತಾ;
ಸುಜಾತಗುಮ್ಬಾ ನರವೀರನಿಟ್ಠಿತಾ, ವಿರೋಚತೀ ಪನ್ನರಸೇವ ಚನ್ದೋ.
‘‘ಸುವಣ್ಣಜಾಲಾವತತೋ ¶ ರಥೋ ಅಯಂ, ಬಹೂಹಿ ನಾನಾರತನೇಹಿ ಚಿತ್ತಿತೋ;
ಸುನನ್ದಿಘೋಸೋ ಚ ಸುಭಸ್ಸರೋ ಚ, ವಿರೋಚತೀ ಚಾಮರಹತ್ಥಬಾಹುಭಿ.
‘‘ಇಮಾ ಚ ನಾಭ್ಯೋ ಮನಸಾಭಿನಿಮ್ಮಿತಾ, ರಥಸ್ಸ ಪಾದನ್ತರಮಜ್ಝಭೂಸಿತಾ;
ಇಮಾ ಚ ನಾಭ್ಯೋ ಸತರಾಜಿಚಿತ್ತಿತಾ, ಸತೇರತಾ ವಿಜ್ಜುರಿವಪ್ಪಭಾಸರೇ.
‘‘ಅನೇಕಚಿತ್ತಾವತತೋ ¶ ರಥೋ ಅಯಂ, ಪುಥೂ ಚ ನೇಮೀ ಚ ಸಹಸ್ಸರಂಸಿಕೋ;
ತೇಸಂ ಸರೋ ಸುಯ್ಯತಿ [ಸೂಯತಿ (ಸೀ.)] ವಗ್ಗುರೂಪೋ, ಪಞ್ಚಙ್ಗಿಕಂ ತುರಿಯಮಿವಪ್ಪವಾದಿತಂ.
‘‘ಸಿರಸ್ಮಿಂ ¶ ಚಿತ್ತಂ ಮಣಿಚನ್ದಕಪ್ಪಿತಂ, ಸದಾ ವಿಸುದ್ಧಂ ರುಚಿರಂ ಪಭಸ್ಸರಂ;
ಸುವಣ್ಣರಾಜೀಹಿ ಅತೀವ ಸಙ್ಗತಂ, ವೇಳುರಿಯರಾಜೀವ ಅತೀವ ಸೋಭತಿ.
‘‘ಇಮೇ ಚ ವಾಳೀ ಮಣಿಚನ್ದಕಪ್ಪಿತಾ, ಆರೋಹಕಮ್ಬೂ ಸುಜವಾ ಬ್ರಹೂಪಮಾ.
ಬ್ರಹಾ ಮಹನ್ತಾ ಬಲಿನೋ ಮಹಾಜವಾ, ಮನೋ ತವಞ್ಞಾಯ ತಥೇವ ಸಿಂಸರೇ [ಸಬ್ಬರೇ (ಕ.), ಸಪ್ಪರೇ (?)].
‘‘ಇಮೇ ಚ ಸಬ್ಬೇ ಸಹಿತಾ ಚತುಕ್ಕಮಾ, ಮನೋ ತವಞ್ಞಾಯ ತಥೇವ ಸಿಂಸರೇ;
ಸಮಂ ವಹನ್ತಾ ಮುದುಕಾ ಅನುದ್ಧತಾ, ಆಮೋದಮಾನಾ ತುರಗಾನ [ತುರಙ್ಗಾನ (ಕ.)] ಮುತ್ತಮಾ.
‘‘ಧುನನ್ತಿ ವಗ್ಗನ್ತಿ ಪತನ್ತಿ [ಪವತ್ತನ್ತಿ (ಪೀ. ಕ.)] ಚಮ್ಬರೇ, ಅಬ್ಭುದ್ಧುನನ್ತಾ ಸುಕತೇ ಪಿಳನ್ಧನೇ;
ತೇಸಂ ಸರೋ ಸುಯ್ಯತಿ ವಗ್ಗುರೂಪೋ, ಪಞ್ಚಙ್ಗಿಕಂ ¶ ತುರಿಯಮಿವಪ್ಪವಾದಿತಂ.
‘‘ರಥಸ್ಸ ¶ ಘೋಸೋ ಅಪಿಳನ್ಧನಾನ ಚ, ಖುರಸ್ಸ ನಾದೋ [ನಾದೀ (ಸ್ಯಾ.), ನಾದಿ (ಪೀ. ಕ.)] ಅಭಿಹಿಂಸನಾಯ ಚ;
ಘೋಸೋ ಸುವಗ್ಗೂ ಸಮಿತಸ್ಸ ಸುಯ್ಯತಿ, ಗನ್ಧಬ್ಬತೂರಿಯಾನಿ ವಿಚಿತ್ರಸಂವನೇ.
‘‘ರಥೇ ಠಿತಾ ತಾ ಮಿಗಮನ್ದಲೋಚನಾ, ಆಳಾರಪಮ್ಹಾ ಹಸಿತಾ ಪಿಯಂವದಾ;
ವೇಳುರಿಯಜಾಲಾವತತಾ ತನುಚ್ಛವಾ, ಸದೇವ ಗನ್ಧಬ್ಬಸೂರಗ್ಗಪೂಜಿತಾ.
‘‘ತಾ ರತ್ತರತ್ತಮ್ಬರಪೀತವಾಸಸಾ, ವಿಸಾಲನೇತ್ತಾ ಅಭಿರತ್ತಲೋಚನಾ;
ಕುಲೇ ಸುಜಾತಾ ಸುತನೂ ಸುಚಿಮ್ಹಿತಾ, ರಥೇ ಠಿತಾ ಪಞ್ಜಲಿಕಾ ಉಪಟ್ಠಿತಾ.
‘‘ತಾ ಕಮ್ಬುಕೇಯೂರಧರಾ ಸುವಾಸಸಾ, ಸುಮಜ್ಝಿಮಾ ಊರುಥನೂಪಪನ್ನಾ;
ವಟ್ಟಙ್ಗುಲಿಯೋ ಸುಮುಖಾ ಸುದಸ್ಸನಾ, ರಥೇ ಠಿತಾ ಪಞ್ಜಲಿಕಾ ಉಪಟ್ಠಿತಾ.
‘‘ಅಞ್ಞಾ ಸುವೇಣೀ ಸುಸು ಮಿಸ್ಸಕೇಸಿಯೋ, ಸಮಂ ವಿಭತ್ತಾಹಿ ಪಭಸ್ಸರಾಹಿ ಚ;
ಅನುಬ್ಬತಾ ತಾ ತವ ಮಾನಸೇ ರತಾ, ರಥೇ ಠಿತಾ ಪಞ್ಜಲಿಕಾ ಉಪಟ್ಠಿತಾ.
‘‘ಆವೇಳಿನಿಯೋ ¶ ಪದುಮುಪ್ಪಲಚ್ಛದಾ, ಅಲಙ್ಕತಾ ಚನ್ದನಸಾರವಾಸಿತಾ [ವೋಸಿತಾ (ಸ್ಯಾ.), ಭೂಸಿತಾ (ಕ.)];
ಅನುಬ್ಬತಾ ¶ ತಾ ತವ ಮಾನಸೇ ರತಾ, ರಥೇ ಠಿತಾ ಪಞ್ಜಲಿಕಾ ಉಪಟ್ಠಿತಾ.
‘‘ತಾ ¶ ಮಾಲಿನಿಯೋ ಪದುಮುಪ್ಪಲಚ್ಛದಾ, ಅಲಙ್ಕತಾ ಚನ್ದನಸಾರವಾಸಿತಾ;
ಅನುಬ್ಬತಾ ತಾ ತವ ಮಾನಸೇ ರತಾ, ರಥೇ ಠಿತಾ ಪಞ್ಜಲಿಕಾ ಉಪಟ್ಠಿತಾ.
‘‘ಕಣ್ಠೇಸು ¶ ತೇ ಯಾನಿ ಪಿಳನ್ಧನಾನಿ, ಹತ್ಥೇಸು ಪಾದೇಸು ತಥೇವ ಸೀಸೇ;
ಓಭಾಸಯನ್ತೀ ದಸ ಸಬ್ಬಸೋ ದಿಸಾ, ಅಬ್ಭುದ್ದಯಂ ಸಾರದಿಕೋವ ಭಾಣುಮಾ.
‘‘ವಾತಸ್ಸ ವೇಗೇನ ಚ ಸಮ್ಪಕಮ್ಪಿತಾ, ಭುಜೇಸು ಮಾಲಾ ಅಪಿಳನ್ಧನಾನಿ ಚ;
ಮುಞ್ಚನ್ತಿ ಘೋಸಂ ರೂಚಿರಂ ಸುಚಿಂ ಸುಭಂ, ಸಬ್ಬೇಹಿ ವಿಞ್ಞೂಹಿ ಸುತಬ್ಬರೂಪಂ.
‘‘ಉಯ್ಯಾನಭೂಮ್ಯಾ ಚ ದುವದ್ಧತೋ ಠಿತಾ, ರಥಾ ¶ ಚ ನಾಗಾ ತೂರಿಯಾನಿ ಚ ಸರೋ;
ತಮೇವ ದೇವಿನ್ದ ಪಮೋದಯನ್ತಿ, ವೀಣಾ ಯಥಾ ಪೋಕ್ಖರಪತ್ತಬಾಹುಭಿ.
‘‘ಇಮಾಸು ವೀಣಾಸು ಬಹೂಸು ವಗ್ಗೂಸು, ಮನುಞ್ಞರೂಪಾಸು ಹದಯೇರಿತಂ ಪೀತಿಂ [ಹದಯೇರಿತಂ ಪತಿ (ಸೀ.), ಹದಯೇರಿತಮ್ಪಿ ತಂ (ಸ್ಯಾ.)];
ಪವಜ್ಜಮಾನಾಸು ಅತೀವ ಅಚ್ಛರಾ, ಭಮನ್ತಿ ಕಞ್ಞಾ ಪದುಮೇಸು ಸಿಕ್ಖಿತಾ.
‘‘ಯದಾ ಚ ಗೀತಾನಿ ಚ ವಾದಿತಾನಿ ಚ, ನಚ್ಚಾನಿ ಚಿಮಾನಿ [ಚೇಮಾನಿ (ಸೀ.)] ಸಮೇನ್ತಿ ಏಕತೋ;
ಅಥೇತ್ಥ ನಚ್ಚನ್ತಿ ಅಥೇತ್ಥ ಅಚ್ಛರಾ, ಓಭಾಸಯನ್ತೀ ಉಭತೋ ವರಿತ್ಥಿಯೋ.
‘‘ಸೋ ಮೋದಸಿ ತುರಿಯಗಣಪ್ಪಬೋಧನೋ, ಮಹೀಯಮಾನೋ ವಜಿರಾವುಧೋರಿವ;
ಇಮಾಸು ವೀಣಾಸು ಬಹೂಸು ವಗ್ಗೂಸು, ಮನುಞ್ಞರೂಪಾಸು ಹದಯೇರಿತಂ ಪೀತಿಂ.
‘‘ಕಿಂ ತ್ವಂ ಪುರೇ ಕಮ್ಮಮಕಾಸಿ ಅತ್ತನಾ, ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ ಪುರಿಮಾಯ ಜಾತಿಯಾ;
ಉಪೋಸಥಂ ಕಂ ವಾ [ಉಪೋಸಥಂ ಕಿಂ ವ (ಸ್ಯಾ.)] ತುವಂ ಉಪಾವಸಿ, ಕಂ [ಕಿಂ (ಸ್ಯಾ.)] ಧಮ್ಮಚರಿಯಂ ವತಮಾಭಿರೋಚಯಿ.
‘‘ನಯೀದಮಪ್ಪಸ್ಸ ¶ ಕತಸ್ಸ [ನಯಿದಂ ಅಪ್ಪಸ್ಸ ಕತಸ್ಸ (ಸೀ. ಸ್ಯಾ.), ಸಾಸೇದಂ ಅಪ್ಪಕತಸ್ಸ (ಕ.)] ಕಮ್ಮುನೋ, ಪುಬ್ಬೇ ಸುಚಿಣ್ಣಸ್ಸ ಉಪೋಸಥಸ್ಸ ವಾ;
ಇದ್ಧಾನುಭಾವೋ ¶ ವಿಪುಲೋ ಅಯಂ ತವ, ಯಂ ದೇವಸಙ್ಘಂ ಅಭಿರೋಚಸೇ ಭುಸಂ.
‘‘ದಾನಸ್ಸ ತೇ ಇದಂ ಫಲಂ, ಅಥೋ ಸೀಲಸ್ಸ ವಾ ಪನ;
ಅಥೋ ಅಞ್ಜಲಿಕಮ್ಮಸ್ಸ, ತಂ ಮೇ ಅಕ್ಖಾಹಿ ಪುಚ್ಛಿತೋ’’ತಿ.
ಸೋ ¶ ದೇವಪುತ್ತೋ ಅತ್ತಮನೋ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೇನ ಪುಚ್ಛಿತೋ;
ಪಞ್ಹಂ ಪುಟ್ಠೋ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲನ್ತಿ.
‘‘ಜಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಬುದ್ಧಮನೋಮನಿಕ್ಕಮಂ, ನರುತ್ತಮಂ ಕಸ್ಸಪಮಗ್ಗಪುಗ್ಗಲಂ;
ಅವಾಪುರನ್ತಂ ಅಮತಸ್ಸ ದ್ವಾರಂ, ದೇವಾತಿದೇವಂ ಸತಪುಞ್ಞಲಕ್ಖಣಂ.
‘‘ತಮದ್ದಸಂ ಕುಞ್ಜರಮೋಘತಿಣ್ಣಂ, ಸುವಣ್ಣಸಿಙ್ಗೀನದಬಿಮ್ಬಸಾದಿಸಂ;
ದಿಸ್ವಾನ ತಂ ಖಿಪ್ಪಮಹುಂ ಸುಚೀಮನೋ, ತಮೇವ ದಿಸ್ವಾನ ಸುಭಾಸಿತದ್ಧಜಂ.
‘‘ತಮನ್ನಪಾನಂ ಅಥವಾಪಿ ಚೀವರಂ, ಸುಚಿಂ ಪಣೀತಂ ರಸಸಾ ಉಪೇತಂ;
ಪುಪ್ಫಾಭಿಕ್ಕಿಣಮ್ಹಿ ಸಕೇ ನಿವೇಸನೇ, ಪತಿಟ್ಠಪೇಸಿಂ ಸ ಅಸಙ್ಗಮಾನಸೋ.
‘‘ತಮನ್ನಪಾನೇನ ¶ ಚ ಚೀವರೇನ ಚ, ಖಜ್ಜೇನ ಭೋಜ್ಜೇನ ಚ ಸಾಯನೇನ ಚ;
ಸನ್ತಪ್ಪಯಿತ್ವಾ ¶ ದ್ವಿಪದಾನಮುತ್ತಮಂ, ಸೋ ಸಗ್ಗಸೋ ದೇವಪುರೇ ರಮಾಮಹಂ.
‘‘ಏತೇನುಪಾಯೇನ ಇಮಂ ನಿರಗ್ಗಳಂ, ಯಞ್ಞಂ ಯಜಿತ್ವಾ ತಿವಿಧಂ ವಿಸುದ್ಧಂ.
ಪಹಾಯಹಂ ಮಾನುಸಕಂ ಸಮುಸ್ಸಯಂ, ಇನ್ದೂಪಮೋ [ಇನ್ದಸ್ಸಮೋ (ಸ್ಯಾ. ಕ.)] ದೇವಪುರೇ ರಮಾಮಹಂ.
‘‘ಆಯುಞ್ಚ ¶ ವಣ್ಣಞ್ಚ ಸುಖಂ ಬಲಞ್ಚ, ಪಣೀತರೂಪಂ ಅಭಿಕಙ್ಖತಾ ಮುನಿ;
ಅನ್ನಞ್ಚ ಪಾನಞ್ಚ ಬಹುಂ ಸುಸಙ್ಖತಂ, ಪತಿಟ್ಠಪೇತಬ್ಬಮಸಙ್ಗಮಾನಸೇ.
[ಕಥಾ. ೭೯೯]‘‘ನಯಿಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಪರಸ್ಮಿಂ [ನಯಿಮಸ್ಮಿಂ ವಾ ಲೋಕೇ ಪರಸ್ಮಿಂ (ಕಥಾವತ್ಥು ೭೯೯), ನಯಿಮಸ್ಮಿ ಲೋಕೇ ವ ಪರಸ್ಮಿ (?)] ವಾ ಪನ, ಬುದ್ಧೇನ ಸೇಟ್ಠೋ ವ ಸಮೋ ವ ವಿಜ್ಜತಿ;
ಆಹುನೇಯ್ಯಾನಂ [ಯಮಾಹುನೇಯ್ಯಾನಂ (ಕ.)] ಪರಮಾಹುತಿಂ ಗತೋ, ಪುಞ್ಞತ್ಥಿಕಾನಂ ವಿಪುಲಪ್ಫಲೇಸಿನ’’ನ್ತಿ.
ಮಹಾರಥವಿಮಾನಂ ಚುದ್ದಸಮಂ.
ಮಹಾರಥವಗ್ಗೋ ಪಞ್ಚಮೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ.
ತಸ್ಸುದ್ದಾನಂ ¶ –
ಮಣ್ಡೂಕೋ ರೇವತೀ ಛತ್ತೋ, ಕಕ್ಕಟೋ ದ್ವಾರಪಾಲಕೋ;
ದ್ವೇ ಕರಣೀಯಾ ದ್ವೇ ಸೂಚಿ, ತಯೋ ನಾಗಾ ಚ ದ್ವೇ ರಥಾ;
ಪುರಿಸಾನಂ ಪಠಮೋ ವಗ್ಗೋ ಪವುಚ್ಚತೀತಿ.
ಭಾಣವಾರಂ ತತಿಯಂ ನಿಟ್ಠಿತಂ.
೬. ಪಾಯಾಸಿವಗ್ಗೋ
೧. ಪಠಮಅಗಾರಿಯವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಯಥಾ ¶ ¶ ¶ ವನಂ ಚಿತ್ತಲತಂ ಪಭಾಸತಿ [ಪಕಾಸತಿ (ಕ.)], ಉಯ್ಯಾನಸೇಟ್ಠಂ ತಿದಸಾನಮುತ್ತಮಂ;
ತಥೂಪಮಂ ತುಯ್ಹಮಿದಂ ವಿಮಾನಂ, ಓಭಾಸಯಂ ತಿಟ್ಠತಿ ಅನ್ತಲಿಕ್ಖೇ.
‘‘ದೇವಿದ್ಧಿಪತ್ತೋಸಿ ಮಹಾನುಭಾವೋ, ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ ಕಿಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ಕೇನಾಸಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವೋ, ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸೋ ¶ ದೇವಪುತ್ತೋ ಅತ್ತಮನೋ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೇನ ಪುಚ್ಛಿತೋ;
ಪಞ್ಹಂ ಪುಟ್ಠೋ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಅಹಞ್ಚ ಭರಿಯಾ ಚ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ, ಓಪಾನಭೂತಾ ಘರಮಾವಸಿಮ್ಹ;
ಅನ್ನಞ್ಚ ಪಾನಞ್ಚ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತಾ, ಸಕ್ಕಚ್ಚ ದಾನಂ ವಿಪುಲಂ ಅದಮ್ಹ.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ…ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಪಠಮಅಗಾರಿಯವಿಮಾನಂ ಪಠಮಂ.
೨. ದುತಿಯಅಗಾರಿಯವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಯಥಾ ¶ ವನಂ ಚಿತ್ತಲತಂ ಪಭಾಸತಿ, ಉಯ್ಯಾನಸೇಟ್ಠಂ ತಿದಸಾನಮುತ್ತಮಂ;
ತಥೂಪಮಂ ¶ ತುಯ್ಹಮಿದಂ ವಿಮಾನಂ, ಓಭಾಸಯಂ ತಿಟ್ಠತಿ ಅನ್ತಲಿಕ್ಖೇ.
‘‘ದೇವಿದ್ಧಿಪತ್ತೋಸಿ ಮಹಾನುಭಾವೋ, ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ ಕಿಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ಕೇನಾಸಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವೋ, ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸೋ ದೇವಪುತ್ತೋ ಅತ್ತಮನೋ…ಪೇ… ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಅಹಞ್ಚ ಭರಿಯಾ ಚ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ, ಓಪಾನಭೂತಾ ಘರಮಾವಸಿಮ್ಹ;
ಅನ್ನಞ್ಚ ಪಾನಞ್ಚ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತಾ, ಸಕ್ಕಚ್ಚ ದಾನಂ ವಿಪುಲಂ ಅದಮ್ಹ.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ… ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ದುತಿಯಅಗಾರಿಯವಿಮಾನಂ ದುತಿಯಂ.
೩. ಫಲದಾಯಕವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಉಚ್ಚಮಿದಂ ¶ ¶ ¶ ಮಣಿಥೂಣಂ ವಿಮಾನಂ, ಸಮನ್ತತೋ ಸೋಳಸ ಯೋಜನಾನಿ;
ಕೂಟಾಗಾರಾ ಸತ್ತಸತಾ ಉಳಾರಾ, ವೇಳುರಿಯಥಮ್ಭಾ ರುಚಕತ್ಥತಾ ಸುಭಾ.
‘‘ತತ್ಥಚ್ಛಸಿ ಪಿವಸಿ ಖಾದಸಿ ಚ, ದಿಬ್ಬಾ ¶ ಚ ವೀಣಾ ಪವದನ್ತಿ ವಗ್ಗುಂ;
ಅಟ್ಠಟ್ಠಕಾ ಸಿಕ್ಖಿತಾ ಸಾಧುರೂಪಾ, ದಿಬ್ಬಾ ಚ ಕಞ್ಞಾ ತಿದಸಚರಾ ಉಳಾರಾ;
ನಚ್ಚನ್ತಿ ಗಾಯನ್ತಿ ಪಮೋದಯನ್ತಿ.
‘‘ದೇವಿದ್ಧಿಪತ್ತೋಸಿ ಮಹಾನುಭಾವೋ, ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ ಕಿಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ಕೇನಾಸಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವೋ, ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸೋ ದೇವಪುತ್ತೋ ಅತ್ತಮನೋ…ಪೇ… ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಫಲದಾಯೀ ಫಲಂ ವಿಪುಲಂ ಲಭತಿ, ದದಮುಜುಗತೇಸು ಪಸನ್ನಮಾನಸೋ;
ಸೋ ಹಿ ಪಮೋದತಿ [ಮೋದತಿ (ಸೀ. ಸ್ಯಾ. ಪೀ.)] ಸಗ್ಗಗತೋ ತಿದಿವೇ [ತತ್ಥ (ಕ.)], ಅನುಭೋತಿ ಚ ಪುಞ್ಞಫಲಂ ವಿಪುಲಂ.
‘‘ತವೇವಾಹಂ [ತಥೇವಾಹಂ (ಸೀ. ಸ್ಯಾ. ಪೀ.)] ಮಹಾಮುನಿ, ಅದಾಸಿಂ ಚತುರೋ ಫಲೇ.
‘‘ತಸ್ಮಾ ಹಿ ಫಲಂ ಅಲಮೇವ ದಾತುಂ, ನಿಚ್ಚಂ ಮನುಸ್ಸೇನ ಸುಖತ್ಥಿಕೇನ;
ದಿಬ್ಬಾನಿ ವಾ ಪತ್ಥಯತಾ ಸುಖಾನಿ, ಮನುಸ್ಸಸೋಭಗ್ಗತಮಿಚ್ಛತಾ ವಾ.
‘‘ತೇನ ¶ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ…
ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಫಲದಾಯಕವಿಮಾನಂ ತತಿಯಂ.
೪. ಪಠಮಉಪಸ್ಸಯದಾಯಕವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಚನ್ದೋ ¶ ¶ ಯಥಾ ವಿಗತವಲಾಹಕೇ ನಭೇ, ಓಭಾಸಯಂ ಗಚ್ಛತಿ ಅನ್ತಲಿಕ್ಖೇ;
ತಥೂಪಮಂ ತುಯ್ಹಮಿದಂ ವಿಮಾನಂ, ಓಭಾಸಯಂ ತಿಟ್ಠತಿ ಅನ್ತಲಿಕ್ಖೇ.
‘‘ದೇವಿದ್ಧಿಪತ್ತೋಸಿ ಮಹಾನುಭಾವಾ, ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ ಕಿಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ಕೇನಾಸಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವೋ, ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸೋ ದೇವಪುತ್ತೋ ಅತ್ತಮನೋ…ಪೇ… ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಅಹಞ್ಚ ಭರಿಯಾ ಚ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ, ಉಪಸ್ಸಯಂ ಅರಹತೋ ಅದಮ್ಹ;
ಅನ್ನಞ್ಚ ಪಾನಞ್ಚ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತಾ, ಸಕ್ಕಚ್ಚ ದಾನಂ ವಿಪುಲಂ ಅದಮ್ಹ.
‘‘ತೇನ ¶ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ… ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಪಠಮಉಪಸ್ಸಯದಾಯಕವಿಮಾನಂ ಚತುತ್ಥಂ.
೫. ದುತಿಯಉಪಸ್ಸಯದಾಯಕವಿಮಾನವತ್ಥು
ಸೂರಿಯೋ ¶ ¶ ಯಥಾ ವಿಗತವಲಾಹಕೇ ನಭೇ…ಪೇ….
(ಯಥಾ ಪುರಿಮವಿಮಾನಂ ತಥಾ ವಿತ್ಥಾರೇತಬ್ಬಂ).
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ…ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ದುತಿಯಉಪಸ್ಸಯದಾಯಕವಿಮಾನಂ ಪಞ್ಚಮಂ.
೬. ಭಿಕ್ಖಾದಾಯಕವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಉಚ್ಚಮಿದಂ ¶ ಮಣಿಥೂಣಂ ವಿಮಾನಂ, ಸಮನ್ತತೋ ದ್ವಾದಸ ಯೋಜನಾನಿ;
ಕೂಟಾಗಾರಾ ಸತ್ತಸತಾ ಉಳಾರಾ, ವೇಳುರಿಯಥಮ್ಭಾ ರುಚಕತ್ಥತಾ ಸುಭಾ.
‘‘ದೇವಿದ್ಧಿಪತ್ತೋಸಿ ¶ ಮಹಾನುಭಾವೋ, ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ ಕಿಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ಕೇನಾಸಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವೋ, ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸೋ ದೇವಪುತ್ತೋ ಅತ್ತಮನೋ…ಪೇ… ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಅಹಂ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ, ದಿಸ್ವಾನ ಭಿಕ್ಖುಂ ತಸಿತಂ ಕಿಲನ್ತಂ;
ಏಕಾಹಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಪಟಿಪಾದಯಿಸ್ಸಂ, ಸಮಙ್ಗಿ ಭತ್ತೇನ ತದಾ ಅಕಾಸಿಂ.
‘‘ತೇನ ¶ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ… ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಭಿಕ್ಖಾದಾಯಕವಿಮಾನಂ ಛಟ್ಠಂ.
೭. ಯವಪಾಲಕವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಉಚ್ಚಮಿದಂ ಮಣಿಥೂಣಂ ವಿಮಾನಂ…ಪೇ… ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸೋ ದೇವಪುತ್ತೋ ಅತ್ತಮನೋ…ಪೇ… ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಅಹಂ ¶ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ, ಅಹೋಸಿಂ ಯವಪಾಲಕೋ;
ಅದ್ದಸಂ ವಿರಜಂ ಭಿಕ್ಖುಂ, ವಿಪ್ಪಸನ್ನಮನಾವಿಲಂ.
‘‘ತಸ್ಸ ¶ ಅದಾಸಹಂ ಭಾಗಂ, ಪಸನ್ನೋ ಸೇಹಿ ಪಾಣಿಭಿ;
ಕುಮ್ಮಾಸಪಿಣ್ಡಂ ದತ್ವಾನ, ಮೋದಾಮಿ ನನ್ದನೇ ವನೇ.
‘‘ತೇನ ¶ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ… ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಯವಪಾಲಕವಿಮಾನಂ ಸತ್ತಮಂ.
೮. ಪಠಮಕುಣ್ಡಲೀವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಅಲಙ್ಕತೋ ಮಲ್ಯಧರೋ ಸುವತ್ಥೋ, ಸುಕುಣ್ಡಲೀ ಕಪ್ಪಿತಕೇಸಮಸ್ಸು;
ಆಮುತ್ತಹತ್ಥಾಭರಣೋ ಯಸಸ್ಸೀ, ದಿಬ್ಬೇ ¶ ವಿಮಾನಮ್ಹಿ ಯಥಾಪಿ ಚನ್ದಿಮಾ.
‘‘ದಿಬ್ಬಾ ಚ ವೀಣಾ ಪವದನ್ತಿ ವಗ್ಗುಂ, ಅಟ್ಠಟ್ಠಕಾ ಸಿಕ್ಖಿತಾ ಸಾಧುರೂಪಾ;
ದಿಬ್ಬಾ ಚ ಕಞ್ಞಾ ತಿದಸಚರಾ ಉಳಾರಾ, ನಚ್ಚನ್ತಿ ಗಾಯನ್ತಿ ಪಮೋದಯನ್ತಿ.
‘‘ದೇವಿದ್ಧಿಪತ್ತೋಸಿ ಮಹಾನುಭಾವೋ, ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ ಕಿಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ಕೇನಾಸಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವೋ, ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸೋ ದೇವಪುತ್ತೋ ಅತ್ತಮನೋ…ಪೇ… ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಅಹಂ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ, ದಿಸ್ವಾನ ಸಮಣೇ ಸೀಲವನ್ತೇ;
ಸಮ್ಪನ್ನವಿಜ್ಜಾಚರಣೇ ಯಸಸ್ಸೀ, ಬಹುಸ್ಸುತೇ ತಣ್ಹಕ್ಖಯೂಪಪನ್ನೇ;
ಅನ್ನಞ್ಚ ಪಾನಞ್ಚ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ, ಸಕ್ಕಚ್ಚ ದಾನಂ ವಿಪುಲಂ ಅದಾಸಿಂ.
‘‘ತೇನ ¶ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ…ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಪಠಮಕುಣ್ಡಲೀವಿಮಾನಂ ಅಟ್ಠಮಂ.
೯. ದುತಿಯಕುಣ್ಡಲೀವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಅಲಙ್ಕತೋ ¶ ¶ ಮಲ್ಯಧರೋ ಸುವತ್ಥೋ, ಸುಕುಣ್ಡಲೀ ಕಪ್ಪಿತಕೇಸಮಸ್ಸು;
ಆಮುತ್ತಹತ್ಥಾಭರಣೋ ಯಸಸ್ಸೀ, ದಿಬ್ಬೇ ವಿಮಾನಮ್ಹಿ ಯಥಾಪಿ ಚನ್ದಿಮಾ.
‘‘ದಿಬ್ಬಾ ಚ ವೀಣಾ ಪವದನ್ತಿ ವಗ್ಗುಂ, ಅಟ್ಠಟ್ಠಕಾ ಸಿಕ್ಖಿತಾ ಸಾಧುರೂಪಾ;
ದಿಬ್ಬಾ ಚ ಕಞ್ಞಾ ತಿದಸಚರಾ ಉಳಾರಾ, ನಚ್ಚನ್ತಿ ಗಾಯನ್ತಿ ಪಮೋದಯನ್ತಿ.
‘‘ದೇವಿದ್ಧಿಪತ್ತೋಸಿ ಮಹಾನುಭಾವೋ, ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ ಕಿಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ಕೇನಾಸಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವೋ, ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸೋ ದೇವಪುತ್ತೋ ಅತ್ತಮನೋ…ಪೇ… ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಅಹಂ ¶ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ, ದಿಸ್ವಾನ ಸಮಣೇ ಸಾಧುರೂಪೇ [ಸೀಲವನ್ತೇ (ಕ.)];
ಸಮ್ಪನ್ನವಿಜ್ಜಾಚರಣೇ ಯಸಸ್ಸೀ, ಬಹುಸ್ಸುತೇ ಸೀಲವನ್ತೇ ಪಸನ್ನೇ [ಸೀಲವತೂಪಪನ್ನೇ (ಕ. ಸೀ. ಕ.)];
ಅನ್ನಞ್ಚ ಪಾನಞ್ಚ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ, ಸಕ್ಕಚ್ಚ ¶ ದಾನಂ ವಿಪುಲಂ ಅದಾಸಿಂ.
‘‘ತೇನ ¶ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ…ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ದುತಿಯಕುಣ್ಡಲೀವಿಮಾನಂ ನವಮಂ.
೧೦. (ಉತ್ತರ) ಪಾಯಾಸಿವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಯಾ ¶ ದೇವರಾಜಸ್ಸ ಸಭಾ ಸುಧಮ್ಮಾ, ಯತ್ಥಚ್ಛತಿ ದೇವಸಙ್ಘೋ ಸಮಗ್ಗೋ;
ತಥೂಪಮಂ ತುಯ್ಹಮಿದಂ ವಿಮಾನಂ, ಓಭಾಸಯಂ ತಿಟ್ಠತಿ ಅನ್ತಲಿಕ್ಖೇ.
‘‘ದೇವಿದ್ಧಿಪತ್ತೋಸಿ ಮಹಾನುಭಾವೋ, ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ ಕಿಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ಕೇನಾಸಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವೋ, ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸೋ ದೇವಪುತ್ತೋ ಅತ್ತಮನೋ…ಪೇ… ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಅಹಂ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ, ರಞ್ಞೋ ಪಾಯಾಸಿಸ್ಸ ಅಹೋಸಿಂ ಮಾಣವೋ;
ಲದ್ಧಾ ಧನಂ ಸಂವಿಭಾಗಂ ಅಕಾಸಿಂ, ಪಿಯಾ ಚ ಮೇ ಸೀಲವನ್ತೋ ಅಹೇಸುಂ;
ಅನ್ನಞ್ಚ ಪಾನಞ್ಚ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ, ಸಕ್ಕಚ್ಚ ¶ ದಾನಂ ವಿಪುಲಂ ಅದಾಸಿಂ.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ. ¶ …ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
(ಉತ್ತರ) ಪಾಯಾಸಿವಿಮಾನಂ [ಉತ್ತರವಿಮಾನಂ (ಸೀ. ಸ್ಯಾ. ಅಟ್ಠ.)] ದಸಮಂ.
ಪಾಯಾಸಿವಗ್ಗೋ ಛಟ್ಠೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ.
ತಸ್ಸುದ್ದಾನಂ –
ದ್ವೇ ಅಗಾರಿನೋ ಫಲದಾಯೀ, ದ್ವೇ ಉಪಸ್ಸಯದಾಯೀ ಭಿಕ್ಖಾಯ ದಾಯೀ;
ಯವಪಾಲಕೋ ಚೇವ ದ್ವೇ, ಕುಣ್ಡಲಿನೋ ಪಾಯಾಸೀತಿ [ಪಾಠಭೇದೋ ನತ್ಥಿ];
ಪುರಿಸಾನಂ ದುತಿಯೋ ವಗ್ಗೋ ಪವುಚ್ಚತೀತಿ.
೭. ಸುನಿಕ್ಖಿತ್ತವಗ್ಗೋ
೧. ಚಿತ್ತಲತಾವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಯಥಾ ¶ ¶ ¶ ವನಂ ಚಿತ್ತಲತಂ ಪಭಾಸತಿ, ಉಯ್ಯಾನಸೇಟ್ಠಂ ತಿದಸಾನಮುತ್ತಮಂ;
ತಥೂಪಮಂ ತುಯ್ಹಮಿದಂ ವಿಮಾನಂ, ಓಭಾಸಯಂ ತಿಟ್ಠತಿ ಅನ್ತಲಿಕ್ಖೇ.
‘‘ದೇವಿದ್ಧಿಪತ್ತೋಸಿ ಮಹಾನುಭಾವೋ, ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ ಕಿಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ಕೇನಾಸಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವೋ, ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸೋ ದೇವಪುತ್ತೋ ಅತ್ತಮನೋ…ಪೇ… ¶ ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಅಹಂ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ, ದಲಿದ್ದೋ ಅತಾಣೋ ಕಪಣೋ ಕಮ್ಮಕರೋ ಅಹೋಸಿಂ;
ಜಿಣ್ಣೇ ಚ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಅಭಾರಿಂ [ಅಭರಿಂ (ಸೀ. ಸ್ಯಾ.)], ಪಿಯಾ ಚ ಮೇ ಸೀಲವನ್ತೋ ಅಹೇಸುಂ;
ಅನ್ನಞ್ಚ ಪಾನಞ್ಚ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ, ಸಕ್ಕಚ್ಚ ದಾನಂ ವಿಪುಲಂ ಅದಾಸಿ.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ… ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಚಿತ್ತಲತಾವಿಮಾನಂ ಪಠಮಂ.
೨. ನನ್ದನವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಯಥಾ ¶ ವನಂ ನನ್ದನಂ [ನನ್ದನಂ ಚಿತ್ತಲತಂ (ಸೀ. ಸ್ಯಾ. ಕ.), ನನ್ದವನಂ (ಕ.)] ಪಭಾಸತಿ, ಉಯ್ಯಾನಸೇಟ್ಠಂ ತಿದಸಾನಮುತ್ತಮಂ;
ತಥೂಪಮಂ ತುಯ್ಹಮಿದಂ ವಿಮಾನಂ, ಓಭಾಸಯಂ ತಿಟ್ಠತಿ ಅನ್ತಲಿಕ್ಖೇ.
‘‘ದೇವಿದ್ಧಿಪತ್ತೋಸಿ ¶ ಮಹಾನುಭಾವೋ, ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ ಕಿಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ಕೇನಾಸಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವೋ, ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸೋ ದೇವಪುತ್ತೋ ಅತ್ತಮನೋ…ಪೇ… ¶ ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಅಹಂ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ, ದಲಿದ್ದೋ ಅತಾಣೋ ಕಪಣೋ ಕಮ್ಮಕರೋ ಅಹೋಸಿಂ;
ಜಿಣ್ಣೇ ಚ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಅಭಾರಿಂ, ಪಿಯಾ ಚ ಮೇ ಸೀಲವನ್ತೋ ಅಹೇಸುಂ;
ಅನ್ನಞ್ಚ ಪಾನಞ್ಚ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ, ಸಕ್ಕಚ್ಚ ದಾನಂ ವಿಪುಲಂ ಅದಾಸಿಂ.
‘‘ತೇನ ¶ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ… ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ನನ್ದನವಿಮಾನಂ ದುತಿಯಂ.
೩. ಮಣಿಥೂಣವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಉಚ್ಚಮಿದಂ ¶ ಮಣಿಥೂಣಂ ವಿಮಾನಂ, ಸಮನ್ತತೋ ದ್ವಾದಸ ಯೋಜನಾನಿ;
ಕೂಟಾಗಾರಾ ಸತ್ತಸತಾ ಉಳಾರಾ, ವೇಳುರಿಯಥಮ್ಭಾ ರುಚಕತ್ಥತಾ ಸುಭಾ.
‘‘ತತ್ಥಚ್ಛಸಿ ಪಿವಸಿ ಖಾದಸಿ ಚ, ದಿಬ್ಬಾ ಚ ವೀಣಾ ಪವದನ್ತಿ ವಗ್ಗುಂ;
ದಿಬ್ಬಾ ರಸಾ ಕಾಮಗುಣೇತ್ಥ ಪಞ್ಚ, ನಾರಿಯೋ ಚ ನಚ್ಚನ್ತಿ ಸುವಣ್ಣಛನ್ನಾ.
‘‘ಕೇನ ತೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ…ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸೋ ¶ ದೇವಪುತ್ತೋ ಅತ್ತಮನೋ…ಪೇ…ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಅಹಂ ¶ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ, ವಿವನೇ ಪಥೇ ಸಙ್ಕಮನಂ [ಚಙ್ಕಮನಂ (ಸೀ.), ಚಙ್ಕಮಂ (ಸ್ಯಾ.), ಸಮಕಂ (ಕ. ಸೀ.)] ಅಕಾಸಿಂ;
ಆರಾಮರುಕ್ಖಾನಿ ಚ ರೋಪಯಿಸ್ಸಂ, ಪಿಯಾ ಚ ಮೇ ಸೀಲವನ್ತೋ ಅಹೇಸುಂ;
ಅನ್ನಞ್ಚ ಪಾನಞ್ಚ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ, ಸಕ್ಕಚ್ಚ ದಾನಂ ವಿಪುಲಂ ಅದಾಸಿಂ.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ… ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಮಣಿಥೂಣವಿಮಾನಂ ತತಿಯಂ.
೪. ಸುವಣ್ಣವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಸೋವಣ್ಣಮಯೇ ¶ ಪಬ್ಬತಸ್ಮಿಂ, ವಿಮಾನಂ ಸಬ್ಬತೋಪಭಂ;
ಹೇಮಜಾಲಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ [ಹೇಮಜಾಲಕಪಚ್ಛನ್ನಂ (ಸೀ.)], ಕಿಙ್ಕಿಣಿ [ಕಿಙ್ಕಣಿಕ (ಸ್ಯಾ. ಕ.), ಕಿಙ್ಕಿಣಿಕ (ಪೀ.)] ಜಾಲಕಪ್ಪಿತಂ.
‘‘ಅಟ್ಠಂಸಾ ಸುಕತಾ ಥಮ್ಭಾ, ಸಬ್ಬೇ ವೇಳುರಿಯಾಮಯಾ;
ಏಕಮೇಕಾಯ ಅಂಸಿಯಾ, ರತನಾ ಸತ್ತ ನಿಮ್ಮಿತಾ.
‘‘ವೇಳುರಿಯಸುವಣ್ಣಸ್ಸ, ಫಲಿಕಾ ರೂಪಿಯಸ್ಸ ಚ;
ಮಸಾರಗಲ್ಲಮುತ್ತಾಹಿ, ಲೋಹಿತಙ್ಗಮಣೀಹಿ ಚ.
‘‘ಚಿತ್ರಾ ಮನೋರಮಾ ಭೂಮಿ, ನ ತತ್ಥುದ್ಧಂಸತೀ ರಜೋ;
ಗೋಪಾಣಸೀಗಣಾ ಪೀತಾ, ಕೂಟಂ ಧಾರೇನ್ತಿ ನಿಮ್ಮಿತಾ.
‘‘ಸೋಪಾಣಾನಿ ¶ ಚ ಚತ್ತಾರಿ, ನಿಮ್ಮಿತಾ ಚತುರೋ ದಿಸಾ;
ನಾನಾರತನಗಬ್ಭೇಹಿ ¶ , ಆದಿಚ್ಚೋವ ವಿರೋಚತಿ.
‘‘ವೇದಿಯಾ ಚತಸ್ಸೋ ತತ್ಥ, ವಿಭತ್ತಾ ಭಾಗಸೋ ಮಿತಾ;
ದದ್ದಲ್ಲಮಾನಾ ಆಭನ್ತಿ, ಸಮನ್ತಾ ಚತುರೋ ದಿಸಾ.
‘‘ತಸ್ಮಿಂ ವಿಮಾನೇ ಪವರೇ, ದೇವಪುತ್ತೋ ಮಹಪ್ಪಭೋ;
ಅತಿರೋಚಸಿ ವಣ್ಣೇನ, ಉದಯನ್ತೋವ ಭಾಣುಮಾ.
‘‘ದಾನಸ್ಸ ¶ ತೇ ಇದಂ ಫಲಂ, ಅಥೋ ಸೀಲಸ್ಸ ವಾ ಪನ;
ಅಥೋ ಅಞ್ಜಲಿಕಮ್ಮಸ್ಸ, ತಂ ಮೇ ಅಕ್ಖಾಹಿ ಪುಚ್ಛಿತೋ’’.
ಸೋ ದೇವಪುತ್ತೋ ಅತ್ತಮನೋ…ಪೇ… ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಅಹಂ ಅನ್ಧಕವಿನ್ದಸ್ಮಿಂ, ಬುದ್ಧಸ್ಸಾದಿಚ್ಚಬನ್ಧುನೋ;
ವಿಹಾರಂ ಸತ್ಥು ಕಾರೇಸಿಂ, ಪಸನ್ನೋ ಸೇಹಿ ಪಾಣಿಭಿ.
‘‘ತತ್ಥ ಗನ್ಧಞ್ಚ ಮಾಲಞ್ಚ, ಪಚ್ಚಯಞ್ಚ [ಪಚ್ಚಗ್ಗಞ್ಚ (ಸೀ.), ಪಚ್ಚಗ್ಘಞ್ಚ (?)] ವಿಲೇಪನಂ;
ವಿಹಾರಂ ಸತ್ಥು ಅದಾಸಿಂ, ವಿಪ್ಪಸನ್ನೇನ ಚೇತಸಾ;
ತೇನ ಮಯ್ಹಂ ಇದಂ ಲದ್ಧಂ, ವಸಂ ವತ್ತೇಮಿ ನನ್ದನೇ.
‘‘ನನ್ದನೇ ಚ ವನೇ [ನನ್ದನೇ ಪವನೇ (ಸೀ. ಸ್ಯಾ.)] ರಮ್ಮೇ, ನಾನಾದಿಜಗಣಾಯುತೇ;
ರಮಾಮಿ ನಚ್ಚಗೀತೇಹಿ, ಅಚ್ಛರಾಹಿ ಪುರಕ್ಖತೋ’’ತಿ.
ಸುವಣ್ಣವಿಮಾನಂ ಚತುತ್ಥಂ.
೫. ಅಮ್ಬವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಉಚ್ಚಮಿದಂ ¶ ಮಣಿಥೂಣಂ ವಿಮಾನಂ, ಸಮನ್ತತೋ ದ್ವಾದಸ ಯೋಜನಾನಿ;
ಕೂಟಾಗಾರಾ ¶ ಸತ್ತಸತಾ ಉಳಾರಾ, ವೇಳುರಿಯಥಮ್ಭಾ ರುಚಕತ್ಥತಾ ಸುಭಾ.
‘‘ತತ್ಥಚ್ಛಸಿ ಪಿವಸಿ ಖಾದಸಿ ಚ, ದಿಬ್ಬಾ ಚ ವೀಣಾ ಪವದನ್ತಿ ವಗ್ಗುಂ;
ದಿಬ್ಬಾ ರಸಾ ಕಾಮಗುಣೇತ್ಥ ಪಞ್ಚ, ನಾರಿಯೋ ಚ ನಚ್ಚನ್ತಿ ಸುವಣ್ಣಛನ್ನಾ.
‘‘ಕೇನ ತೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ… ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸೋ ದೇವಪುತ್ತೋ ಅತ್ತಮನೋ…ಪೇ… ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಗಿಮ್ಹಾನಂ ¶ ಪಚ್ಛಿಮೇ ಮಾಸೇ, ಪತಪನ್ತೇ [ಪತಾಪನ್ತೇ (ಸ್ಯಾ.), ಪತಾಪೇನ್ತೇ (ಕ.)] ದಿವಙ್ಕರೇ;
ಪರೇಸಂ ಭತಕೋ ಪೋಸೋ, ಅಮ್ಬಾರಾಮಮಸಿಞ್ಚತಿ.
‘‘ಅಥ ¶ ತೇನಾಗಮಾ ಭಿಕ್ಖು, ಸಾರಿಪುತ್ತೋತಿ ವಿಸ್ಸುತೋ;
ಕಿಲನ್ತರೂಪೋ ಕಾಯೇನ, ಅಕಿಲನ್ತೋವ ಚೇತಸಾ.
‘‘ತಞ್ಚ ¶ ದಿಸ್ವಾನ ಆಯನ್ತಂ, ಅವೋಚಂ ಅಮ್ಬಸಿಞ್ಚಕೋ;
ಸಾಧು ತಂ [ಸಾಧುಕಂ (ಕ.)] ಭನ್ತೇ ನ್ಹಾಪೇಯ್ಯಂ, ಯಂ ಮಮಸ್ಸ ಸುಖಾವಹಂ.
‘‘ತಸ್ಸ ಮೇ ಅನುಕಮ್ಪಾಯ, ನಿಕ್ಖಿಪಿ ಪತ್ತಚೀವರಂ;
ನಿಸೀದಿ ರುಕ್ಖಮೂಲಸ್ಮಿಂ, ಛಾಯಾಯ ಏಕಚೀವರೋ.
‘‘ತಞ್ಚ ಅಚ್ಛೇನ ವಾರಿನಾ, ಪಸನ್ನಮಾನಸೋ ನರೋ;
ನ್ಹಾಪಯೀ ರುಕ್ಖಮೂಲಸ್ಮಿಂ, ಛಾಯಾಯ ಏಕಚೀವರಂ.
‘‘ಅಮ್ಬೋ ¶ ಚ ಸಿತ್ತೋ ಸಮಣೋ ಚ ನ್ಹಾಪಿತೋ, ಮಯಾ ಚ ಪುಞ್ಞಂ ಪಸುತಂ ಅನಪ್ಪಕಂ;
ಇತಿ ಸೋ ಪೀತಿಯಾ ಕಾಯಂ, ಸಬ್ಬಂ ಫರತಿ ಅತ್ತನೋ.
‘‘ತದೇವ ಏತ್ತಕಂ ಕಮ್ಮಂ, ಅಕಾಸಿಂ ತಾಯ ಜಾತಿಯಾ;
ಪಹಾಯ ಮಾನುಸಂ ದೇಹಂ, ಉಪಪನ್ನೋಮ್ಹಿ ನನ್ದನಂ.
‘‘ನನ್ದನೇ ಚ ವನೇ ರಮ್ಮೇ, ನಾನಾದಿಜಗಣಾಯುತೇ;
ರಮಾಮಿ ನಚ್ಚಗೀತೇಹಿ, ಅಚ್ಛರಾಹಿ ಪುರಕ್ಖತೋ’’ತಿ.
ಅಮ್ಬವಿಮಾನಂ ಪಞ್ಚಮಂ.
೬. ಗೋಪಾಲವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ದಿಸ್ವಾನ ದೇವಂ ಪಟಿಪುಚ್ಛಿ ಭಿಕ್ಖು, ಉಚ್ಚೇ ವಿಮಾನಮ್ಹಿ ಚಿರಟ್ಠಿತಿಕೇ;
ಆಮುತ್ತಹತ್ಥಾಭರಣಂ ಯಸಸ್ಸಿಂ [ಆಮುತ್ತಹತ್ಥಾಭರಣೋ ಯಸಸ್ಸೀ (ಸ್ಯಾ. ಪೀ. ಕ.)], ದಿಬ್ಬೇ ವಿಮಾನಮ್ಹಿ ಯಥಾಪಿ ಚನ್ದಿಮಾ.
‘‘ಅಲಙ್ಕತೋ ¶ ¶ ಮಲ್ಯಧರೋ [ಮಾಲಭಾರೀ (ಸೀ.), ಮಾಲಧರೀ (ಕ.)] ಸುವತ್ಥೋ, ಸುಕುಣ್ಡಲೀ ಕಪ್ಪಿತಕೇಸಮಸ್ಸು;
ಆಮುತ್ತಹತ್ಥಾಭರಣೋ ಯಸಸ್ಸೀ, ದಿಬ್ಬೇ ವಿಮಾನಮ್ಹಿ ಯಥಾಪಿ ಚನ್ದಿಮಾ.
‘‘ದಿಬ್ಬಾ ಚ ವೀಣಾ ಪವದನ್ತಿ ವಗ್ಗುಂ, ಅಟ್ಠಟ್ಠಕಾ ಸಿಕ್ಖಿತಾ ಸಾಧುರೂಪಾ;
ದಿಬ್ಬಾ ಚ ಕಞ್ಞಾ ತಿದಸಚರಾ ಉಳಾರಾ, ನಚ್ಚನ್ತಿ ಗಾಯನ್ತಿ ಪಮೋದಯನ್ತಿ.
‘‘ದೇವಿದ್ಧಿಪತ್ತೋಸಿ ಮಹಾನುಭಾವೋ, ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ ಕಿಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ಕೇನಾಸಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವೋ, ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸೋ ¶ ದೇವಪುತ್ತೋ ಅತ್ತಮನೋ…ಪೇ… ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಅಹಂ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ, ಸಙ್ಗಮ್ಮ ರಕ್ಖಿಸ್ಸಂ ಪರೇಸಂ ಧೇನುಯೋ;
ತತೋ ಚ ಆಗಾ ಸಮಣೋ ಮಮನ್ತಿಕೇ ಗಾವೋ ಚ ಮಾಸೇ ಅಗಮಂಸು ಖಾದಿತುಂ.
‘‘ದ್ವಯಜ್ಜ ¶ ಕಿಚ್ಚಂ ಉಭಯಞ್ಚ ಕಾರಿಯಂ, ಇಚ್ಚೇವಹಂ [ಇಚ್ಚೇವಂ (ಕ.)] ಭನ್ತೇ ತದಾ ವಿಚಿನ್ತಯಿಂ;
ತತೋ ಚ ಸಞ್ಞಂ ಪಟಿಲದ್ಧಯೋನಿಸೋ, ದದಾಮಿ ಭನ್ತೇತಿ ಖಿಪಿಂ ಅನನ್ತಕಂ.
‘‘ಸೋ ಮಾಸಖೇತ್ತಂ ತುರಿತೋ ಅವಾಸರಿಂ, ಪುರಾ ಅಯಂ ಭಞ್ಜತಿ ಯಸ್ಸಿದಂ ಧನಂ;
ತತೋ ಚ ಕಣ್ಹೋ ಉರಗೋ ಮಹಾವಿಸೋ, ಅಡಂಸಿ ಪಾದೇ ತುರಿತಸ್ಸ ಮೇ ಸತೋ.
‘‘ಸ್ವಾಹಂ ¶ ಅಟ್ಟೋಮ್ಹಿ ದುಕ್ಖೇನ ಪೀಳಿತೋ, ಭಿಕ್ಖು ಚ ತಂ ಸಾಮಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾನನ್ತಕಂ [ಮುಞ್ಚಿತ್ವ ನನ್ತಕಂ (ಸೀ.), ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಅನನ್ತಕಂ (ಸ್ಯಾ.)];
ಅಹಾಸಿ ಕುಮ್ಮಾಸಂ ಮಮಾನುಕಮ್ಪಯಾ [ಮಮಾನುಕಮ್ಪಿಯಾ (ಪೀ. ಕ.), ಮಮಾನುಕಮ್ಪಾಯ (ಸ್ಯಾ.)], ತತೋ ಚುತೋ ಕಾಲಕತೋಮ್ಹಿ ದೇವತಾ.
‘‘ತದೇವ ¶ ಕಮ್ಮಂ ಕುಸಲಂ ಕತಂ ಮಯಾ, ಸುಖಞ್ಚ ಕಮ್ಮಂ ಅನುಭೋಮಿ ಅತ್ತನಾ;
ತಯಾ ಹಿ ಭನ್ತೇ ಅನುಕಮ್ಪಿತೋ ಭುಸಂ, ಕತಞ್ಞುತಾಯ ಅಭಿಪಾದಯಾಮಿ ತಂ.
‘‘ಸದೇವಕೇ ಲೋಕೇ ಸಮಾರಕೇ ಚ, ಅಞ್ಞೋ ಮುನಿ ನತ್ಥಿ ತಯಾನುಕಮ್ಪಕೋ;
ತಯಾ ಹಿ ಭನ್ತೇ ಅನುಕಮ್ಪಿತೋ ಭುಸಂ, ಕತಞ್ಞುತಾಯ ಅಭಿವಾದಯಾಮಿ ತಂ.
‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ¶ ಲೋಕೇ ಪರಸ್ಮಿಂ ವಾ ಪನ, ಅಞ್ಞೋ ಮುನೀ ನತ್ಥಿ ತಯಾನುಕಮ್ಪಕೋ;
ತಯಾ ಹಿ ಭನ್ತೇ ಅನುಕಮ್ಪಿತೋ ಭುಸಂ, ಕತಞ್ಞುತಾಯ ಅಭಿವಾದಯಾಮಿ ತ’’ನ್ತಿ.
ಗೋಪಾಲವಿಮಾನಂ ಛಟ್ಠಂ.
೭. ಕಣ್ಡಕವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಪುಣ್ಣಮಾಸೇ ಯಥಾ ಚನ್ದೋ, ನಕ್ಖತ್ತಪರಿವಾರಿತೋ;
ಸಮನ್ತಾ ಅನುಪರಿಯಾತಿ, ತಾರಕಾಧಿಪತೀ ಸಸೀ.
‘‘ತಥೂಪಮಂ ಇದಂ ಬ್ಯಮ್ಹಂ, ದಿಬ್ಬಂ ದೇವಪುರಮ್ಹಿ ಚ;
ಅತಿರೋಚತಿ ವಣ್ಣೇನ, ಉದಯನ್ತೋವ ರಂಸಿಮಾ.
‘‘ವೇಳುರಿಯಸುವಣ್ಣಸ್ಸ, ಫಲಿಕಾ ರೂಪಿಯಸ್ಸ ಚ;
ಮಸಾರಗಲ್ಲಮುತ್ತಾಹಿ, ಲೋಹಿತಙ್ಗಮಣೀಹಿ ಚ.
‘‘ಚಿತ್ರಾ ಮನೋರಮಾ ಭೂಮಿ, ವೇಳೂರಿಯಸ್ಸ ಸನ್ಥತಾ;
ಕೂಟಾಗಾರಾ ¶ ಸುಭಾ ರಮ್ಮಾ, ಪಾಸಾದೋ ತೇ ಸುಮಾಪಿತೋ.
‘‘ರಮ್ಮಾ ¶ ¶ ಚ ತೇ ಪೋಕ್ಖರಣೀ, ಪುಥುಲೋಮನಿಸೇವಿತಾ;
ಅಚ್ಛೋದಕಾ ವಿಪ್ಪಸನ್ನಾ, ಸೋವಣ್ಣವಾಲುಕಸನ್ಥತಾ.
‘‘ನಾನಾಪದುಮಸಞ್ಛನ್ನಾ, ಪುಣ್ಡರೀಕಸಮೋತತಾ [ಸಮೋತ್ಥತಾ (ಕ.), ಸಮೋಗತಾ (ಸ್ಯಾ.)];
ಸುರಭಿಂ ಸಮ್ಪವಾಯನ್ತಿ, ಮನುಞ್ಞಾ ಮಾಲುತೇರಿತಾ.
‘‘ತಸ್ಸಾ ¶ ತೇ ಉಭತೋ ಪಸ್ಸೇ, ವನಗುಮ್ಬಾ ಸುಮಾಪಿತಾ;
ಉಪೇತಾ ಪುಪ್ಫರುಕ್ಖೇಹಿ, ಫಲರುಕ್ಖೇಹಿ ಚೂಭಯಂ.
‘‘ಸೋವಣ್ಣಪಾದೇ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇ, ಮುದುಕೇ ಗೋಣಕತ್ಥತೇ [ಚೋಲಸನ್ಥತೇ (ಸೀ.)];
ನಿಸಿನ್ನಂ ದೇವರಾಜಂವ, ಉಪತಿಟ್ಠನ್ತಿ ಅಚ್ಛರಾ.
‘‘ಸಬ್ಬಾಭರಣಸಞ್ಛನ್ನಾ, ನಾನಾಮಾಲಾವಿಭೂಸಿತಾ;
ರಮೇನ್ತಿ ತಂ ಮಹಿದ್ಧಿಕಂ, ವಸವತ್ತೀವ ಮೋದಸಿ.
‘‘ಭೇರಿಸಙ್ಖಮುದಿಙ್ಗಾಹಿ, ವೀಣಾಹಿ ಪಣವೇಹಿ ಚ;
ರಮಸಿ ರತಿಸಮ್ಪನ್ನೋ, ನಚ್ಚಗೀತೇ ಸುವಾದಿತೇ.
‘‘ದಿಬ್ಬಾ ತೇ ವಿವಿಧಾ ರೂಪಾ, ದಿಬ್ಬಾ ಸದ್ದಾ ಅಥೋ ರಸಾ;
ಗನ್ಧಾ ಚ ತೇ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ, ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಾ ಚ ಮನೋರಮಾ.
‘‘ತಸ್ಮಿಂ ವಿಮಾನೇ ಪವರೇ, ದೇವಪುತ್ತ ಮಹಪ್ಪಭೋ;
ಅತಿರೋಚಸಿ ವಣ್ಣೇನ, ಉದಯನ್ತೋವ ಭಾಣುಮಾ.
‘‘ದಾನಸ್ಸ ತೇ ಇದಂ ಫಲಂ, ಅಥೋ ಸೀಲಸ್ಸ ವಾ ಪನ;
ಅಥೋ ಅಞ್ಜಲಿಕಮ್ಮಸ್ಸ, ತಂ ಮೇ ಅಕ್ಖಾಹಿ ಪುಚ್ಛಿತೋ’’.
ಸೋ ¶ ದೇವಪುತ್ತೋ ಅತ್ತಮನೋ…ಪೇ… ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಅಹಂ ಕಪಿಲವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ, ಸಾಕಿಯಾನಂ ಪುರುತ್ತಮೇ;
ಸುದ್ಧೋದನಸ್ಸ ಪುತ್ತಸ್ಸ, ಕಣ್ಡಕೋ ಸಹಜೋ ಅಹಂ.
‘‘ಯದಾ ಸೋ ಅಡ್ಢರತ್ತಾಯಂ, ಬೋಧಾಯ ಮಭಿನಿಕ್ಖಮಿ;
ಸೋ ಮಂ ಮುದೂಹಿ ಪಾಣೀಹಿ, ಜಾಲಿ [ಜಾಲ (ಸೀ.)] ತಮ್ಬನಖೇಹಿ ಚ.
‘‘ಸತ್ಥಿಂ ಆಕೋಟಯಿತ್ವಾನ, ವಹ ಸಮ್ಮಾತಿ ಚಬ್ರವಿ;
ಅಹಂ ಲೋಕಂ ತಾರಯಿಸ್ಸಂ, ಪತ್ತೋ ಸಮ್ಬೋಧಿಮುತ್ತಮಂ.
‘‘ತಂ ¶ ಮೇ ಗಿರಂ ಸುಣನ್ತಸ್ಸ, ಹಾಸೋ ಮೇ ವಿಪುಲೋ ಅಹು;
ಉದಗ್ಗಚಿತ್ತೋ ಸುಮನೋ, ಅಭಿಸೀಸಿಂ [ಅಭಿಸಿಂಸಿಂ (ಸೀ.), ಅಭಿಸೀಸಿ (ಪೀ.)] ತದಾ ಅಹಂ.
‘‘ಅಭಿರೂಳ್ಹಞ್ಚ ಮಂ ಞತ್ವಾ, ಸಕ್ಯಪುತ್ತಂ ಮಹಾಯಸಂ;
ಉದಗ್ಗಚಿತ್ತೋ ಮುದಿತೋ, ವಹಿಸ್ಸಂ ಪುರಿಸುತ್ತಮಂ.
‘‘ಪರೇಸಂ ವಿಜಿತಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ಉಗ್ಗತಸ್ಮಿಂ ದಿವಾಕರೇ [ದಿವಙ್ಕರೇ (ಸ್ಯಾ. ಕ.)];
ಮಮಂ ಛನ್ನಞ್ಚ ಓಹಾಯ, ಅನಪೇಕ್ಖೋ ಸೋ ಅಪಕ್ಕಮಿ.
‘‘ತಸ್ಸ ¶ ತಮ್ಬನಖೇ ಪಾದೇ, ಜಿವ್ಹಾಯ ಪರಿಲೇಹಿಸಂ;
ಗಚ್ಛನ್ತಞ್ಚ ಮಹಾವೀರಂ, ರುದಮಾನೋ ಉದಿಕ್ಖಿಸಂ.
‘‘ಅದಸ್ಸನೇನಹಂ ¶ ತಸ್ಸ, ಸಕ್ಯಪುತ್ತಸ್ಸ ಸಿರೀಮತೋ;
ಅಲತ್ಥಂ ಗರುಕಾಬಾಧಂ, ಖಿಪ್ಪಂ ಮೇ ಮರಣಂ ಅಹು.
‘‘ತಸ್ಸೇವ ಆನುಭಾವೇನ, ವಿಮಾನಂ ಆವಸಾಮಿದಂ;
ಸಬ್ಬಕಾಮಗುಣೋಪೇತಂ ¶ , ದಿಬ್ಬಂ ದೇವಪುರಮ್ಹಿ ಚ.
‘‘ಯಞ್ಚ ಮೇ ಅಹುವಾ ಹಾಸೋ, ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾನ ಬೋಧಿಯಾ;
ತೇನೇವ ಕುಸಲಮೂಲೇನ, ಫುಸಿಸ್ಸಂ ಆಸವಕ್ಖಯಂ.
‘‘ಸಚೇ ಹಿ ಭನ್ತೇ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸಿ, ಸತ್ಥು ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ;
ಮಮಾಪಿ ನಂ ವಚನೇನ, ಸಿರಸಾ ವಜ್ಜಾಸಿ ವನ್ದನಂ.
‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ದಟ್ಠುಂ ಗಚ್ಛಿಸ್ಸಂ, ಜಿನಂ ಅಪ್ಪಟಿಪುಗ್ಗಲಂ;
ದುಲ್ಲಭಂ ದಸ್ಸನಂ ಹೋತಿ, ಲೋಕನಾಥಾನ ತಾದಿನ’’ನ್ತಿ.
ಸೋ ಕತಞ್ಞೂ ಕತವೇದೀ, ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿ;
ಸುತ್ವಾ ಗಿರಂ ಚಕ್ಖುಮತೋ, ಧಮ್ಮಚಕ್ಖುಂ ವಿಸೋಧಯಿ.
ವಿಸೋಧೇತ್ವಾ ದಿಟ್ಠಿಗತಂ, ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಂ ವತಾನಿ ಚ;
ವನ್ದಿತ್ವಾ ಸತ್ಥುನೋ ಪಾದೇ, ತತ್ಥೇವನ್ತರಧಾಯಥಾತಿ [ತತ್ಥೇವನ್ತರಧಾಯತೀತಿ (ಕ.)].
ಕಣ್ಡಕವಿಮಾನಂ ಸತ್ತಮಂ.
೮. ಅನೇಕವಣ್ಣವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಅನೇಕವಣ್ಣಂ ¶ ¶ ದರಸೋಕನಾಸನಂ, ವಿಮಾನಮಾರುಯ್ಹ ಅನೇಕಚಿತ್ತಂ;
ಪರಿವಾರಿತೋ ಅಚ್ಛರಾಸಙ್ಗಣೇನ, ಸುನಿಮ್ಮಿತೋ ಭೂತಪತೀವ ಮೋದಸಿ.
‘‘ಸಮಸ್ಸಮೋ ನತ್ಥಿ ಕುತೋ ಪನುತ್ತರೋ [ಉತ್ತರಿ (ಕ.)], ಯಸೇನ ಪುಞ್ಞೇನ ಚ ಇದ್ಧಿಯಾ ಚ;
ಸಬ್ಬೇ ಚ ದೇವಾ ತಿದಸಗಣಾ ಸಮೇಚ್ಚ, ತಂ ¶ ತಂ ನಮಸ್ಸನ್ತಿ ಸಸಿಂವ ದೇವಾ;
ಇಮಾ ಚ ತೇ ಅಚ್ಛರಾಯೋ ಸಮನ್ತತೋ, ನಚ್ಚನ್ತಿ ಗಾಯನ್ತಿ ಪಮೋದಯನ್ತಿ.
‘‘ದೇವಿದ್ಧಿಪತ್ತೋಸಿ ¶ ಮಹಾನುಭಾವೋ, ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ ಕಿಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ಕೇನಾಸಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವೋ, ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸೋ ದೇವಪುತ್ತೋ ಅತ್ತಮನೋ…ಪೇ… ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ಅಹಂ ಭದನ್ತೇ ಅಹುವಾಸಿ ಪುಬ್ಬೇ, ಸುಮೇಧನಾಮಸ್ಸ ಜಿನಸ್ಸ ಸಾವಕೋ;
ಪುಥುಜ್ಜನೋ ಅನನುಬೋಧೋಹಮಸ್ಮಿ [ಅನವಬೋಧೋಹಮಸ್ಮಿಂ (ಸೀ.), ಅನನುಬೋಧೋಹಮಾಸಿಂ (?)], ಸೋ ಸತ್ತ ವಸ್ಸಾನಿ ಪರಿಬ್ಬಜಿಸ್ಸಹಂ [ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಹಂ (ಸ್ಯಾ. ಕ.), ಪಬ್ಬಜಿಸಾಹಂ (ಪೀ.)].
‘‘ಸೋಹಂ ¶ ಸುಮೇಧಸ್ಸ ಜಿನಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋ, ಪರಿನಿಬ್ಬುತಸ್ಸೋಘತಿಣ್ಣಸ್ಸ ತಾದಿನೋ;
ರತನುಚ್ಚಯಂ ಹೇಮಜಾಲೇನ ಛನ್ನಂ, ವನ್ದಿತ್ವಾ ಥೂಪಸ್ಮಿಂ ಮನಂ ಪಸಾದಯಿಂ.
‘‘ನ ¶ ಮಾಸಿ ದಾನಂ ನ ಚ ಮತ್ಥಿ ದಾತುಂ, ಪರೇ ಚ ಖೋ ತತ್ಥ ಸಮಾದಪೇಸಿಂ;
ಪೂಜೇಥ ನಂ ಪೂಜನೀಯಸ್ಸ [ಪೂಜನೇಯ್ಯಸ್ಸ (ಸ್ಯಾ. ಕ.)] ಧಾತುಂ, ಏವಂ ¶ ಕಿರ ಸಗ್ಗಮಿತೋ ಗಮಿಸ್ಸಥ.
‘‘ತದೇವ ಕಮ್ಮಂ ಕುಸಲಂ ಕತಂ ಮಯಾ, ಸುಖಞ್ಚ ದಿಬ್ಬಂ ಅನುಭೋಮಿ ಅತ್ತನಾ;
ಮೋದಾಮಹಂ ತಿದಸಗಣಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ, ನ ತಸ್ಸ ಪುಞ್ಞಸ್ಸ ಖಯಮ್ಪಿ ಅಜ್ಝಗ’’ನ್ತಿ.
ಅನೇಕವಣ್ಣವಿಮಾನಂ ಅಟ್ಠಮಂ.
೯. ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲೀವಿಮಾನವತ್ಥು
[ಪೇ. ವ. ೧೮೬] ‘‘ಅಲಙ್ಕತೋ ¶ ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲೀ [ಮಟ್ಟಕುಣ್ಡಲೀ (ಸೀ.)], ಮಾಲಧಾರೀ ಹರಿಚನ್ದನುಸ್ಸದೋ;
ಬಾಹಾ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಕನ್ದಸಿ, ವನಮಜ್ಝೇ ಕಿಂ ದುಕ್ಖಿತೋ ತುವ’’ನ್ತಿ.
‘‘ಸೋವಣ್ಣಮಯೋ ಪಭಸ್ಸರೋ, ಉಪ್ಪನ್ನೋ ರಥಪಞ್ಜರೋ ಮಮ;
ತಸ್ಸ ಚಕ್ಕಯುಗಂ ನ ವಿನ್ದಾಮಿ, ತೇನ ದುಕ್ಖೇನ ಜಹಾಮಿ [ಜಹಿಸ್ಸಂ (ಸೀ.), ಜಹಿಸ್ಸಾಮಿ (ಸ್ಯಾ. ಪೀ.)] ಜೀವಿತ’’ನ್ತಿ.
‘‘ಸೋವಣ್ಣಮಯಂ ಮಣಿಮಯಂ, ಲೋಹಿತಕಮಯಂ [ಲೋಹಿತಙ್ಗಮಯಂ (ಸ್ಯಾ.), ಲೋಹಿತಙ್ಕಮಯಂ (ಸೀ.), ಲೋಹಮಯಂ (ಕತ್ಥಚಿ)] ಅಥ ರೂಪಿಯಮಯಂ;
ಆಚಿಕ್ಖ [ಆಚಿಕ್ಖಥ (ಕ.)] ಮೇ ಭದ್ದಮಾಣವ, ಚಕ್ಕಯುಗಂ ಪಟಿಪಾದಯಾಮಿ ತೇ’’ತಿ.
ಸೋ ¶ ಮಾಣವೋ ತಸ್ಸ ಪಾವದಿ, ‘‘ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾ ಉಭಯೇತ್ಥ ದಿಸ್ಸರೇ;
ಸೋವಣ್ಣಮಯೋ ರಥೋ ಮಮ, ತೇನ ಚಕ್ಕಯುಗೇನ ಸೋಭತೀ’’ತಿ.
‘‘ಬಾಲೋ ¶ ಖೋ ತ್ವಂ ಅಸಿ ಮಾಣವ, ಯೋ ತ್ವಂ ಪತ್ಥಯಸೇ ಅಪತ್ಥಿಯಂ;
ಮಞ್ಞಾಮಿ ತುವಂ ಮರಿಸ್ಸಸಿ, ನ ಹಿ ತ್ವಂ ಲಚ್ಛಸಿ ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯೇ’’ತಿ.
‘‘ಗಮನಾಗಮನಮ್ಪಿ ದಿಸ್ಸತಿ, ವಣ್ಣಧಾತು ಉಭಯತ್ಥ ವೀಥಿಯಾ;
ಪೇತೋ [ಪೇತೋ ಪನ (ಸೀ. ಸ್ಯಾ.)] ಕಾಲಕತೋ ನ ದಿಸ್ಸತಿ, ಕೋ ನಿಧ ಕನ್ದತಂ ಬಾಲ್ಯತರೋ’’ತಿ.
‘‘ಸಚ್ಚಂ ಖೋ ವದೇಸಿ ಮಾಣವ, ಅಹಮೇವ ಕನ್ದತಂ ಬಾಲ್ಯತರೋ;
ಚನ್ದಂ ವಿಯ ದಾರಕೋ ರುದಂ, ಪೇತಂ ಕಾಲಕತಾಭಿಪತ್ಥಯಿ’’ನ್ತಿ.
‘‘ಆದಿತ್ತಂ ವತ ಮಂ ಸನ್ತಂ, ಘತಸಿತ್ತಂವ ಪಾವಕಂ;
ವಾರಿನಾ ವಿಯ ಓಸಿಞ್ಚಂ, ಸಬ್ಬಂ ನಿಬ್ಬಾಪಯೇ ದರಂ.
‘‘ಅಬ್ಬಹೀ ¶ [ಅಬ್ಬೂಳ್ಹ (ಪೀ.), ಅಬ್ಬೂಳ್ಹಂ (ಸ್ಯಾ. ಕ.)] ವತ ಮೇ ಸಲ್ಲಂ, ಸೋಕಂ ಹದಯನಿಸ್ಸಿತಂ;
ಯೋ ಮೇ ಸೋಕಪರೇತಸ್ಸ, ಪುತ್ತಸೋಕಂ ಅಪಾನುದಿ.
‘‘ಸ್ವಾಹಂ ¶ ¶ ಅಬ್ಬೂಳ್ಹಸಲ್ಲೋಸ್ಮಿ, ಸೀತಿಭೂತೋಸ್ಮಿ ನಿಬ್ಬುತೋ;
ನ ಸೋಚಾಮಿ ನ ರೋದಾಮಿ, ವತ ಸುತ್ವಾನ ಮಾಣವಾತಿ.
‘‘ದೇವತಾ ನುಸಿ ಗನ್ಧಬ್ಬೋ, ಅದು [ಆದು (ಸೀ. ಸ್ಯಾ.)] ಸಕ್ಕೋ ಪುರಿನ್ದದೋ;
ಕೋ ವಾ ತ್ವಂ ಕಸ್ಸ ವಾ ಪುತ್ತೋ, ಕಥಂ ಜಾನೇಮು ತಂ ಮಯ’’ನ್ತಿ.
‘‘ಯಞ್ಚ [ಯಂ (ಕ.)] ಕನ್ದಸಿ ಯಞ್ಚ ರೋದಸಿ, ಪುತ್ತಂ ಆಳಾಹನೇ ಸಯಂ ದಹಿತ್ವಾ;
ಸ್ವಾಹಂ ಕುಸಲಂ ಕರಿತ್ವಾ ಕಮ್ಮಂ, ತಿದಸಾನಂ ಸಹಬ್ಯತಂ ಗತೋ’’ತಿ [ಪತ್ತೋತಿ (ಸೀ. ಸ್ಯಾ. ಪೀ.)].
‘‘ಅಪ್ಪಂ ¶ ವಾ ಬಹುಂ ವಾ ನಾದ್ದಸಾಮ, ದಾನಂ ದದನ್ತಸ್ಸ ಸಕೇ ಅಗಾರೇ;
ಉಪೋಸಥಕಮ್ಮಂ ವಾ [ಉಪೋಸಥಕಮ್ಮಞ್ಚ (ಕ.)] ತಾದಿಸಂ, ಕೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಗತೋಸಿ ದೇವಲೋಕ’’ನ್ತಿ.
‘‘ಆಬಾಧಿಕೋಹಂ ದುಕ್ಖಿತೋ ಗಿಲಾನೋ, ಆತುರರೂಪೋಮ್ಹಿ ಸಕೇ ನಿವೇಸನೇ;
ಬುದ್ಧಂ ವಿಗತರಜಂ ವಿತಿಣ್ಣಕಙ್ಖಂ, ಅದ್ದಕ್ಖಿಂ ಸುಗತಂ ಅನೋಮಪಞ್ಞಂ.
‘‘ಸ್ವಾಹಂ ಮುದಿತಮನೋ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ, ಅಞ್ಜಲಿಂ ¶ ಅಕರಿಂ ತಥಾಗತಸ್ಸ;
ತಾಹಂ ಕುಸಲಂ ಕರಿತ್ವಾನ ಕಮ್ಮಂ, ತಿದಸಾನಂ ಸಹಬ್ಯತಂ ಗತೋ’’ತಿ.
‘‘ಅಚ್ಛರಿಯಂ ವತ ಅಬ್ಭುತಂ ವತ, ಅಞ್ಜಲಿಕಮ್ಮಸ್ಸ ಅಯಮೀದಿಸೋ ವಿಪಾಕೋ;
ಅಹಮ್ಪಿ ಮುದಿತಮನೋ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ, ಅಜ್ಜೇವ ಬುದ್ಧಂ ಸರಣಂ ವಜಾಮೀ’’ತಿ.
‘‘ಅಜ್ಜೇವ ಬುದ್ಧಂ ಸರಣಂ ವಜಾಹಿ, ಧಮ್ಮಞ್ಚ ಸಙ್ಘಞ್ಚ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ;
ತಥೇವ ಸಿಕ್ಖಾಯ ಪದಾನಿ ಪಞ್ಚ, ಅಖಣ್ಡಫುಲ್ಲಾನಿ ಸಮಾದಿಯಸ್ಸು.
‘‘ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ವಿರಮಸ್ಸು ಖಿಪ್ಪಂ, ಲೋಕೇ ಅದಿನ್ನಂ ಪರಿವಜ್ಜಯಸ್ಸು;
ಅಮಜ್ಜಪೋ ಮಾ ಚ ಮುಸಾ ಭಣಾಹಿ, ಸಕೇನ ದಾರೇನ ಚ ಹೋಹಿ ತುಟ್ಠೋ’’ತಿ.
‘‘ಅತ್ಥಕಾಮೋಸಿ ಮೇ ಯಕ್ಖ, ಹಿತಕಾಮೋಸಿ ದೇವತೇ;
ಕರೋಮಿ ತುಯ್ಹಂ ವಚನಂ, ತ್ವಂಸಿ ಆಚರಿಯೋ ಮಮಾತಿ.
‘‘ಉಪೇಮಿ ಸರಣಂ ಬುದ್ಧಂ, ಧಮ್ಮಞ್ಚಾಪಿ ಅನುತ್ತರಂ;
ಸಙ್ಘಞ್ಚ ನರದೇವಸ್ಸ, ಗಚ್ಛಾಮಿ ಸರಣಂ ಅಹಂ.
‘‘ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ¶ ¶ ವಿರಮಾಮಿ ಖಿಪ್ಪಂ, ಲೋಕೇ ¶ ಅದಿನ್ನಂ ಪರಿವಜ್ಜಯಾಮಿ;
ಅಮಜ್ಜಪೋ ನೋ ಚ ಮುಸಾ ಭಣಾಮಿ, ಸಕೇನ ದಾರೇನ ಚ ಹೋಮಿ ತುಟ್ಠೋ’’ತಿ.
ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲೀವಿಮಾನಂ ನವಮಂ.
೧೦. ಸೇರೀಸಕವಿಮಾನವತ್ಥು
[ಪೇ. ವ. ೬೦೪] ಸುಣೋಥ ¶ ¶ ಯಕ್ಖಸ್ಸ ಚ ವಾಣಿಜಾನ ಚ, ಸಮಾಗಮೋ ಯತ್ಥ ತದಾ ಅಹೋಸಿ;
ಯಥಾ ಕಥಂ ಇತರಿತರೇನ ಚಾಪಿ, ಸುಭಾಸಿತಂ ತಞ್ಚ ಸುಣಾಥ ಸಬ್ಬೇ.
‘‘ಯೋ ಸೋ ಅಹು ರಾಜಾ ಪಾಯಾಸಿ ನಾಮ [ನಾಮೋ (ಸೀ.)], ಭುಮ್ಮಾನಂ ಸಹಬ್ಯಗತೋ ಯಸಸ್ಸೀ;
ಸೋ ಮೋದಮಾನೋವ ಸಕೇ ವಿಮಾನೇ, ಅಮಾನುಸೋ ಮಾನುಸೇ ಅಜ್ಝಭಾಸೀತಿ.
‘‘ವಙ್ಕೇ ಅರಞ್ಞೇ ಅಮನುಸ್ಸಟ್ಠಾನೇ, ಕನ್ತಾರೇ ಅಪ್ಪೋದಕೇ ಅಪ್ಪಭಕ್ಖೇ;
ಸುದುಗ್ಗಮೇ ವಣ್ಣುಪಥಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ, ವಙ್ಕಂ ಭಯಾ [ಧಙ್ಕಂಭಯಾ (ಕ.)] ನಟ್ಠಮನಾ ಮನುಸ್ಸಾ.
‘‘ನಯಿಧ ಫಲಾ ಮೂಲಮಯಾ ಚ ಸನ್ತಿ, ಉಪಾದಾನಂ ನತ್ಥಿ ಕುತೋಧ ಭಕ್ಖೋ;
ಅಞ್ಞತ್ರ ಪಂಸೂಹಿ ಚ ವಾಲುಕಾಹಿ ಚ, ತತಾಹಿ ¶ ಉಣ್ಹಾಹಿ ಚ ದಾರುಣಾಹಿ ಚ.
‘‘ಉಜ್ಜಙ್ಗಲಂ ತತ್ತಮಿವಂ ಕಪಾಲಂ, ಅನಾಯಸಂ ಪರಲೋಕೇನ ತುಲ್ಯಂ;
ಲುದ್ದಾನಮಾವಾಸಮಿದಂ ಪುರಾಣಂ, ಭೂಮಿಪ್ಪದೇಸೋ ಅಭಿಸತ್ತರೂಪೋ.
‘‘ಅಥ ¶ ತುಮ್ಹೇ ಕೇನ [ಕೇನ ನು (ಸ್ಯಾ. ಕ.)] ವಣ್ಣೇನ, ಕಿಮಾಸಮಾನಾ ಇಮಂ ಪದೇಸಂ ಹಿ;
ಅನುಪವಿಟ್ಠಾ ಸಹಸಾ ಸಮೇಚ್ಚ, ಲೋಭಾ ಭಯಾ ಅಥ ವಾ ಸಮ್ಪಮೂಳ್ಹಾ’’ತಿ.
‘‘ಮಗಧೇಸು ಅಙ್ಗೇಸು ಚ ಸತ್ಥವಾಹಾ, ಆರೋಪಯಿತ್ವಾ ಪಣಿಯಂ ಪುಥುತ್ತಂ;
ತೇ ಯಾಮಸೇ ಸಿನ್ಧುಸೋವೀರಭೂಮಿಂ, ಧನತ್ಥಿಕಾ ಉದ್ದಯಂ ಪತ್ಥಯಾನಾ.
‘‘ದಿವಾ ¶ ಪಿಪಾಸಂ ನಧಿವಾಸಯನ್ತಾ, ಯೋಗ್ಗಾನುಕಮ್ಪಞ್ಚ ಸಮೇಕ್ಖಮಾನಾ,
ಏತೇನ ವೇಗೇನ ಆಯಾಮ ಸಬ್ಬೇ [ಸಬ್ಬೇ ತೇ (ಕ.)], ರತ್ತಿಂ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪನ್ನಾ ವಿಕಾಲೇ.
‘‘ತೇ ದುಪ್ಪಯಾತಾ ಅಪರದ್ಧಮಗ್ಗಾ, ಅನ್ಧಾಕುಲಾ ವಿಪ್ಪನಟ್ಠಾ ಅರಞ್ಞೇ;
ಸುದುಗ್ಗಮೇ ¶ ವಣ್ಣುಪಥಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ, ದಿಸಂ ನ ಜಾನಾಮ ಪಮೂಳ್ಹಚಿತ್ತಾ.
‘‘ಇದಞ್ಚ ದಿಸ್ವಾನ ಅದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಂ, ವಿಮಾನಸೇಟ್ಠಞ್ಚ ತವಞ್ಚ ಯಕ್ಖ;
ತತುತ್ತರಿಂ ಜೀವಿತಮಾಸಮಾನಾ, ದಿಸ್ವಾ ಪತೀತಾ ಸುಮನಾ ಉದಗ್ಗಾ’’ತಿ.
‘‘ಪಾರಂ ಸಮುದ್ದಸ್ಸ ಇಮಞ್ಚ ವಣ್ಣುಂ [ವನಂ (ಸ್ಯಾ.), ವಣ್ಣಂ (ಕ.)], ವೇತ್ತಾಚರಂ [ವೇತ್ತಂ ಪರಂ (ಸ್ಯಾ.), ವೇತ್ತಾಚಾರಂ (ಕ.)] ಸಙ್ಕುಪಥಞ್ಚ ಮಗ್ಗಂ;
ನದಿಯೋ ಪನ ಪಬ್ಬತಾನಞ್ಚ ದುಗ್ಗಾ, ಪುಥುದ್ದಿಸಾ ಗಚ್ಛಥ ಭೋಗಹೇತು.
‘‘ಪಕ್ಖನ್ದಿಯಾನ ವಿಜಿತಂ ಪರೇಸಂ, ವೇರಜ್ಜಕೇ ಮಾನುಸೇ ಪೇಕ್ಖಮಾನಾ;
ಯಂ ವೋ ಸುತಂ ವಾ ಅಥ ವಾಪಿ ದಿಟ್ಠಂ, ಅಚ್ಛೇರಕಂ ತಂ ವೋ ಸುಣೋಮ ತಾತಾ’’ತಿ.
‘‘ಇತೋಪಿ ¶ ಅಚ್ಛೇರತರಂ ಕುಮಾರ, ನ ತೋ ಸುತಂ ವಾ ಅಥ ವಾಪಿ ದಿಟ್ಠಂ;
ಅತೀತಮಾನುಸ್ಸಕಮೇವ ಸಬ್ಬಂ, ದಿಸ್ವಾನ ತಪ್ಪಾಮ ಅನೋಮವಣ್ಣಂ.
‘‘ವೇಹಾಯಸಂ ಪೋಕ್ಖರಞ್ಞೋ ಸವನ್ತಿ, ಪಹೂತಮಲ್ಯಾ ¶ [ಪಹೂತಮಾಲ್ಯಾ (ಸ್ಯಾ.)] ಬಹುಪುಣ್ಡರೀಕಾ;
ದುಮಾ ಚಿಮೇ [ದುಮಾ ಚ ತೇ (ಸ್ಯಾ. ಕ.)] ನಿಚ್ಚಫಲೂಪಪನ್ನಾ, ಅತೀವ ಗನ್ಧಾ ಸುರಭಿಂ ಪವಾಯನ್ತಿ.
‘‘ವೇಳೂರಿಯಥಮ್ಭಾ ¶ ಸತಮುಸ್ಸಿತಾಸೇ, ಸಿಲಾಪವಾಳಸ್ಸ ಚ ಆಯತಂಸಾ;
ಮಸಾರಗಲ್ಲಾ ಸಹಲೋಹಿತಙ್ಗಾ, ಥಮ್ಭಾ ಇಮೇ ಜೋತಿರಸಾಮಯಾಸೇ.
‘‘ಸಹಸ್ಸಥಮ್ಭಂ ಅತುಲಾನುಭಾವಂ, ತೇಸೂಪರಿ ಸಾಧುಮಿದಂ ವಿಮಾನಂ;
ರತನನ್ತರಂ ಕಞ್ಚನವೇದಿಮಿಸ್ಸಂ, ತಪನೀಯಪಟ್ಟೇಹಿ ಚ ಸಾಧುಛನ್ನಂ.
‘‘ಜಮ್ಬೋನದುತ್ತತ್ತಮಿದಂ ಸುಮಟ್ಠೋ, ಪಾಸಾದಸೋಪಾಣಫಲೂಪಪನ್ನೋ;
ದಳ್ಹೋ ಚ ವಗ್ಗು ಚ ಸುಸಙ್ಗತೋ ಚ [ವಗ್ಗು ಸುಮುಖೋ ಸುಸಙ್ಗತೋ (ಸೀ.)], ಅತೀವ ನಿಜ್ಝಾನಖಮೋ ಮನುಞ್ಞೋ.
‘‘ರತನನ್ತರಸ್ಮಿಂ ¶ ಬಹುಅನ್ನಪಾನಂ, ಪರಿವಾರಿತೋ ಅಚ್ಛರಾಸಙ್ಗಣೇನ;
ಮುರಜಆಲಮ್ಬರತೂರಿಯಘುಟ್ಠೋ, ಅಭಿವನ್ದಿತೋಸಿ ಥುತಿವನ್ದನಾಯ.
‘‘ಸೋ ¶ ಮೋದಸಿ ನಾರಿಗಣಪ್ಪಬೋಧನೋ, ವಿಮಾನಪಾಸಾದವರೇ ಮನೋರಮೇ;
ಅಚಿನ್ತಿಯೋ ಸಬ್ಬಗುಣೂಪಪನ್ನೋ, ರಾಜಾ ಯಥಾ ವೇಸ್ಸವಣೋ ನಳಿನ್ಯಾ [ನಳಿಞ್ಞಂ (ಕ.)].
‘‘ದೇವೋ ¶ ನು ಆಸಿ ಉದವಾಸಿ ಯಕ್ಖೋ, ಉದಾಹು ದೇವಿನ್ದೋ ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ;
ಪುಚ್ಛನ್ತಿ ತಂ ವಾಣಿಜಾ ಸತ್ಥವಾಹಾ, ಆಚಿಕ್ಖ ಕೋ ನಾಮ ತುವಂಸಿ ಯಕ್ಖೋ’’ತಿ.
‘‘ಸೇರೀಸಕೋ [ಸೇರಿಸ್ಸಕೋ (ಸೀ. ಸ್ಯಾ.)] ನಾಮ ಅಹಮ್ಹಿ ಯಕ್ಖೋ, ಕನ್ತಾರಿಯೋ ವಣ್ಣುಪಥಮ್ಹಿ ಗುತ್ತೋ;
ಇಮಂ ಪದೇಸಂ ಅಭಿಪಾಲಯಾಮಿ, ವಚನಕರೋ ವೇಸ್ಸವಣಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ’’ತಿ.
‘‘ಅಧಿಚ್ಚಲದ್ಧಂ ಪರಿಣಾಮಜಂ ತೇ, ಸಯಂ ಕತಂ ಉದಾಹು ದೇವೇಹಿ ದಿನ್ನಂ;
ಪುಚ್ಛನ್ತಿ ತಂ ವಾಣಿಜಾ ಸತ್ಥವಾಹಾ, ಕಥಂ ತಯಾ ಲದ್ಧಮಿದಂ ಮನುಞ್ಞ’’ನ್ತಿ.
‘‘ನಾಧಿಚ್ಚಲದ್ಧಂ ನ ಪರಿಣಾಮಜಂ ಮೇ, ನ ಸಯಂ ಕತಂ ನ ಹಿ ದೇವೇಹಿ ದಿನ್ನಂ;
ಸಕೇಹಿ ಕಮ್ಮೇಹಿ ಅಪಾಪಕೇಹಿ, ಪುಞ್ಞೇಹಿ ¶ ಮೇ ಲದ್ಧಮಿದಂ ಮನುಞ್ಞ’’ನ್ತಿ.
‘‘ಕಿಂ ತೇ ವತಂ ಕಿಂ ಪನ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ, ಕಿಸ್ಸ ಸುಚಿಣ್ಣಸ್ಸ ಅಯಂ ವಿಪಾಕೋ;
ಪುಚ್ಛನ್ತಿ ತಂ ವಾಣಿಜಾ ಸತ್ಥವಾಹಾ, ಕಥಂ ತಯಾ ಲದ್ಧಮಿದಂ ವಿಮಾನ’’ನ್ತಿ.
‘‘ಮಮಂ ಪಾಯಾಸೀತಿ ಅಹು ಸಮಞ್ಞಾ, ರಜ್ಜಂ ಯದಾ ಕಾರಯಿಂ ಕೋಸಲಾನಂ;
ನತ್ಥಿಕದಿಟ್ಠಿ ಕದರಿಯೋ ಪಾಪಧಮ್ಮೋ, ಉಚ್ಛೇದವಾದೀ ಚ ತದಾ ಅಹೋಸಿಂ.
‘‘ಸಮಣೋ ಚ ಖೋ ಆಸಿ ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪೋ, ಬಹುಸ್ಸುತೋ ಚಿತ್ತಕಥೀ ಉಳಾರೋ;
ಸೋ ಮೇ ತದಾ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಅಭಾಸಿ [ಅಕಾಸಿ (ಸೀ.)], ದಿಟ್ಠಿವಿಸೂಕಾನಿ ವಿನೋದಯೀ ಮೇ.
‘‘ತಾಹಂ ¶ ತಸ್ಸ [ತಾಹಂ (ಕ.)] ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುಣಿತ್ವಾ, ಉಪಾಸಕತ್ತಂ ಪಟಿವೇದಯಿಸ್ಸಂ;
ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ವಿರತೋ ಅಹೋಸಿಂ, ಲೋಕೇ ಅದಿನ್ನಂ ಪರಿವಜ್ಜಯಿಸ್ಸಂ;
ಅಮಜ್ಜಪೋ ¶ ನೋ ಚ ಮುಸಾ ಅಭಾಣಿಂ, ಸಕೇನ ದಾರೇನ ಚ ಅಹೋಸಿ ತುಟ್ಠೋ.
‘‘ತಂ ¶ ಮೇ ವತಂ ತಂ ಪನ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ, ತಸ್ಸ ಸುಚಿಣ್ಣಸ್ಸ ಅಯಂ ವಿಪಾಕೋ;
ತೇಹೇವ ಕಮ್ಮೇಹಿ ಅಪಾಪಕೇಹಿ, ಪುಞ್ಞೇಹಿ ಮೇ ಲದ್ಧಮಿದಂ ವಿಮಾನ’’ನ್ತಿ.
‘‘ಸಚ್ಚಂ ¶ ಕಿರಾಹಂಸು ನರಾ ಸಪಞ್ಞಾ, ಅನಞ್ಞಥಾ ವಚನಂ ಪಣ್ಡಿತಾನಂ;
ಯಹಿಂ ಯಹಿಂ ಗಚ್ಛತಿ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೋ, ತಹಿಂ ತಹಿಂ ಮೋದತಿ ಕಾಮಕಾಮೀ.
‘‘ಯಹಿಂ ಯಹಿಂ ಸೋಕಪರಿದ್ದವೋ ಚ, ವಧೋ ಚ ಬನ್ಧೋ ಚ ಪರಿಕ್ಕಿಲೇಸೋ;
ತಹಿಂ ತಹಿಂ ಗಚ್ಛತಿ ಪಾಪಕಮ್ಮೋ, ನ ಮುಚ್ಚತಿ ದುಗ್ಗತಿಯಾ ಕದಾಚೀ’’ತಿ.
‘‘ಸಮ್ಮೂಳ್ಹರೂಪೋವ ಜನೋ ಅಹೋಸಿ, ಅಸ್ಮಿಂ ಮುಹುತ್ತೇ ಕಲಲೀಕತೋವ;
ಜನಸ್ಸಿಮಸ್ಸ ತುಯ್ಹಞ್ಚ ಕುಮಾರ, ಅಪ್ಪಚ್ಚಯೋ ಕೇನ ನು ಖೋ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ.
‘‘ಇಮೇ ಚ ಸಿರೀಸವನಾ [ಇಮೇ ಸಿರೀಸೂಪವನಾ ಚ (ಸೀ.), ಇಮೇಪಿ ಸಿರೀಸವನಾ ಚ (ಪೀ. ಕ.)] ತಾತಾ, ದಿಬ್ಬಾ [ದಿಬ್ಬಾ ಚ (ಪೀ. ಕ.)] ಗನ್ಧಾ ಸುರಭೀ [ಸುರಭಿಂ (ಸೀ. ಕ.)] ಸಮ್ಪವನ್ತಿ [ಸಮ್ಪವಾಯನ್ತಿ (ಕ.)];
ತೇ ಸಮ್ಪವಾಯನ್ತಿ ಇಮಂ ವಿಮಾನಂ, ದಿವಾ ¶ ಚ ರತ್ತೋ ಚ ತಮಂ ನಿಹನ್ತ್ವಾ.
‘‘ಇಮೇಸಞ್ಚ ¶ ಖೋ ವಸ್ಸಸತಚ್ಚಯೇನ, ಸಿಪಾಟಿಕಾ ಫಲತಿ ಏಕಮೇಕಾ;
ಮಾನುಸ್ಸಕಂ ವಸ್ಸಸತಂ ಅತೀತಂ, ಯದಗ್ಗೇ ಕಾಯಮ್ಹಿ ಇಧೂಪಪನ್ನೋ.
‘‘ದಿಸ್ವಾನಹಂ ವಸ್ಸಸತಾನಿ ಪಞ್ಚ, ಅಸ್ಮಿಂ ವಿಮಾನೇ ಠತ್ವಾನ ತಾತಾ;
ಆಯುಕ್ಖಯಾ ಪುಞ್ಞಕ್ಖಯಾ ಚವಿಸ್ಸಂ, ತೇನೇವ ಸೋಕೇನ ಪಮುಚ್ಛಿತೋಸ್ಮೀ’’ತಿ [ಸಮುಚ್ಛಿತೋಸ್ಮೀತಿ (ಪೀ. ಕ.)].
‘‘ಕಥಂ ನು ಸೋಚೇಯ್ಯ ತಥಾವಿಧೋ ಸೋ, ಲದ್ಧಾ ವಿಮಾನಂ ಅತುಲಂ ಚಿರಾಯ;
ಯೇ ಚಾಪಿ ಖೋ ಇತ್ತರಮುಪಪನ್ನಾ, ತೇ ನೂನ ಸೋಚೇಯ್ಯುಂ ಪರಿತ್ತಪುಞ್ಞಾ’’ತಿ.
‘‘ಅನುಚ್ಛವಿಂ ಓವದಿಯಞ್ಚ ಮೇ ತಂ, ಯಂ ಮಂ ತುಮ್ಹೇ ಪೇಯ್ಯವಾಚಂ ವದೇಥ;
ತುಮ್ಹೇ ಚ ಖೋ ತಾತಾ ಮಯಾನುಗುತ್ತಾ, ಯೇನಿಚ್ಛಕಂ ತೇನ ಪಲೇಥ ಸೋತ್ಥಿ’’ನ್ತಿ.
‘‘ಗನ್ತ್ವಾ ¶ ಮಯಂ ಸಿನ್ಧುಸೋವೀರಭೂಮಿಂ, ಧನತ್ಥಿಕಾ ಉದ್ದಯಂ ಪತ್ಥಯಾನಾ;
ಯಥಾಪಯೋಗಾ ಪರಿಪುಣ್ಣಚಾಗಾ, ಕಾಹಾಮ ¶ ಸೇರೀಸಮಹಂ ಉಳಾರ’’ನ್ತಿ.
‘‘ಮಾ ಚೇವ ಸೇರೀಸಮಹಂ ಅಕತ್ಥ, ಸಬ್ಬಞ್ಚ ವೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಯಂ ವದೇಥ;
ಪಾಪಾನಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ವಿವಜ್ಜಯಾಥ, ಧಮ್ಮಾನುಯೋಗಞ್ಚ ಅಧಿಟ್ಠಹಾಥ.
‘‘ಉಪಾಸಕೋ ಅತ್ಥಿ ಇಮಮ್ಹಿ ಸಙ್ಘೇ, ಬಹುಸ್ಸುತೋ ಸೀಲವತೂಪಪನ್ನೋ;
ಸದ್ಧೋ ಚ ಚಾಗೀ ಚ ಸುಪೇಸಲೋ ಚ, ವಿಚಕ್ಖಣೋ ಸನ್ತುಸಿತೋ ಮುತೀಮಾ.
‘‘ಸಞ್ಜಾನಮಾನೋ ¶ ನ ಮುಸಾ ಭಣೇಯ್ಯ, ಪರೂಪಘಾತಾಯ ನ ಚೇತಯೇಯ್ಯ;
ವೇಭೂತಿಕಂ ಪೇಸುಣಂ ನೋ ಕರೇಯ್ಯ, ಸಣ್ಹಞ್ಚ ವಾಚಂ ಸಖಿಲಂ ಭಣೇಯ್ಯ.
‘‘ಸಗಾರವೋ ಸಪ್ಪಟಿಸ್ಸೋ ವಿನೀತೋ, ಅಪಾಪಕೋ ಅಧಿಸೀಲೇ ವಿಸುದ್ಧೋ;
ಸೋ ಮಾತರಂ ಪಿತರಞ್ಚಾಪಿ ಜನ್ತು, ಧಮ್ಮೇನ ಪೋಸೇತಿ ಅರಿಯವುತ್ತಿ.
‘‘ಮಞ್ಞೇ ಸೋ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಕಾರಣಾ, ಭೋಗಾನಿ ಪರಿಯೇಸತಿ ನ ಅತ್ತಹೇತು;
ಮಾತಾಪಿತೂನಞ್ಚ ಯೋ [ಸೋ (?)] ಅಚ್ಚಯೇನ, ನೇಕ್ಖಮ್ಮಪೋಣೋ ¶ ಚರಿಸ್ಸತಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ.
‘‘ಉಜೂ ಅವಙ್ಕೋ ಅಸಠೋ ಅಮಾಯೋ, ನ ಲೇಸಕಪ್ಪೇನ ಚ ವೋಹರೇಯ್ಯ;
ಸೋ ತಾದಿಸೋ ಸುಕತಕಮ್ಮಕಾರೀ, ಧಮ್ಮೇ ಠಿತೋ ಕಿನ್ತಿ ಲಭೇಥ ದುಕ್ಖಂ.
‘‘ತಂ ¶ ಕಾರಣಾ ಪಾತುಕತೋಮ್ಹಿ ಅತ್ತನಾ, ತಸ್ಮಾ ಧಮ್ಮಂ ಪಸ್ಸಥ ವಾಣಿಜಾಸೇ;
ಅಞ್ಞತ್ರ ತೇನಿಹ ಭಸ್ಮೀ [ಭಸ್ಮಿ (ಸ್ಯಾ.), ಭಸ್ಮ (ಕ.)] ಭವೇಥ, ಅನ್ಧಾಕುಲಾ ವಿಪ್ಪನಟ್ಠಾ ಅರಞ್ಞೇ;
ತಂ ಖಿಪ್ಪಮಾನೇನ ಲಹುಂ ಪರೇನ, ಸುಖೋ ಹವೇ ಸಪ್ಪುರಿಸೇನ ಸಙ್ಗಮೋ’’ತಿ.
‘‘ಕಿಂ ನಾಮ ಸೋ ಕಿಞ್ಚ ಕರೋತಿ ಕಮ್ಮಂ,
ಕಿಂ ನಾಮಧೇಯ್ಯಂ ಕಿಂ ಪನ ತಸ್ಸ ಗೋತ್ತಂ;
ಮಯಮ್ಪಿ ನಂ ದಟ್ಠುಕಾಮಮ್ಹ ಯಕ್ಖ, ಯಸ್ಸಾನುಕಮ್ಪಾಯ ಇಧಾಗತೋಸಿ;
ಲಾಭಾ ಹಿ ತಸ್ಸ, ಯಸ್ಸ ತುವಂ ಪಿಹೇಸೀ’’ತಿ.
‘‘ಯೋ ¶ ¶ ಕಪ್ಪಕೋ ಸಮ್ಭವನಾಮಧೇಯ್ಯೋ,
ಉಪಾಸಕೋ ಕೋಚ್ಛಫಲೂಪಜೀವೀ;
ಜಾನಾಥ ನಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪೇಸಿಯೋ ಸೋ,
ಮಾ ¶ ಖೋ ನಂ ಹೀಳಿತ್ಥ ಸುಪೇಸಲೋ ಸೋ’’ತಿ.
‘‘ಜಾನಾಮಸೇ ಯಂ ತ್ವಂ ಪವದೇಸಿ [ವದೇಸಿ (ಸೀ.)] ಯಕ್ಖ,
ನ ಖೋ ನಂ ಜಾನಾಮ ಸ ಏದಿಸೋತಿ;
ಮಯಮ್ಪಿ ನಂ ಪೂಜಯಿಸ್ಸಾಮ ಯಕ್ಖ,
ಸುತ್ವಾನ ತುಯ್ಹಂ ವಚನಂ ಉಳಾರ’’ನ್ತಿ.
‘‘ಯೇ ಕೇಚಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸತ್ಥೇ ಮನುಸ್ಸಾ,
ದಹರಾ ಮಹನ್ತಾ ಅಥವಾಪಿ ಮಜ್ಝಿಮಾ;
ಸಬ್ಬೇವ ತೇ ಆಲಮ್ಬನ್ತು ವಿಮಾನಂ,
ಪಸ್ಸನ್ತು ಪುಞ್ಞಾನಂ ಫಲಂ ಕದರಿಯಾ’’ತಿ.
ತೇ ತತ್ಥ ಸಬ್ಬೇವ ‘ಅಹಂ ಪುರೇ’ತಿ,
ತಂ ಕಪ್ಪಕಂ ತತ್ಥ ಪುರಕ್ಖತ್ವಾ [ಪುರಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ (ಸೀ.)];
ಸಬ್ಬೇವ ತೇ ಆಲಮ್ಬಿಂಸು ವಿಮಾನಂ,
ಮಸಕ್ಕಸಾರಂ ವಿಯ ವಾಸವಸ್ಸ.
ತೇ ¶ ತತ್ಥ ಸಬ್ಬೇವ ‘ಅಹಂ ಪುರೇ’ತಿ, ಉಪಾಸಕತ್ತಂ ಪಟಿವೇದಯಿಂಸು;
ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ವಿರತಾ ಅಹೇಸುಂ, ಲೋಕೇ ಅದಿನ್ನಂ ಪರಿವಜ್ಜಯಿಂಸು;
ಅಮಜ್ಜಪಾ ನೋ ಚ ಮುಸಾ ಭಣಿಂಸು, ಸಕೇನ ದಾರೇನ ಚ ಅಹೇಸುಂ ತುಟ್ಠಾ.
ತೇ ತತ್ಥ ಸಬ್ಬೇವ ‘ಅಹಂ ಪುರೇ’ತಿ, ಉಪಾಸಕತ್ತಂ ಪಟಿವೇದಯಿತ್ವಾ;
ಪಕ್ಕಾಮಿ ಸತ್ಥೋ ಅನುಮೋದಮಾನೋ, ಯಕ್ಖಿದ್ಧಿಯಾ ಅನುಮತೋ ಪುನಪ್ಪುನಂ.
‘‘ಗನ್ತ್ವಾನ ¶ ತೇ ಸಿನ್ಧುಸೋವೀರಭೂಮಿಂ, ಧನತ್ಥಿಕಾ ಉದ್ದಯಂ [ಉದಯ (ಪೀ. ಕ.)] ಪತ್ಥಯಾನಾ;
ಯಥಾಪಯೋಗಾ ಪರಿಪುಣ್ಣಲಾಭಾ, ಪಚ್ಚಾಗಮುಂ ಪಾಟಲಿಪುತ್ತಮಕ್ಖತಂ.
‘‘ಗನ್ತ್ವಾನ ¶ ತೇ ಸಙ್ಘರಂ ಸೋತ್ಥಿವನ್ತೋ,
ಪುತ್ತೇಹಿ ದಾರೇಹಿ ಸಮಙ್ಗಿಭೂತಾ;
ಆನನ್ದೀ ವಿತ್ತಾ [ಆನನ್ದಚಿತ್ತಾ (ಸ್ಯಾ.), ಆನನ್ದೀಚಿತ್ತಾ (ಕ.)] ಸುಮನಾ ಪತೀತಾ,
ಅಕಂಸು ಸೇರೀಸಮಹಂ ಉಳಾರಂ;
ಸೇರೀಸಕಂ ತೇ ಪರಿವೇಣಂ ಮಾಪಯಿಂಸು.
ಏತಾದಿಸಾ ಸಪ್ಪುರಿಸಾನ ಸೇವನಾ,
ಮಹತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮಗುಣಾನ ಸೇವನಾ;
ಏಕಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ ಉಪಾಸಕಸ್ಸ,
ಸಬ್ಬೇವ ಸತ್ತಾ ಸುಖಿತಾ [ಸುಖಿನೋ (ಪೀ. ಕ.)] ಅಹೇಸುನ್ತಿ.
ಸೇರೀಸಕವಿಮಾನಂ ದಸಮಂ.
೧೧. ಸುನಿಕ್ಖಿತ್ತವಿಮಾನವತ್ಥು
‘‘ಉಚ್ಚಮಿದಂ ¶ ಮಣಿಥೂಣಂ ವಿಮಾನಂ, ಸಮನ್ತತೋ ದ್ವಾದಸ ಯೋಜನಾನಿ;
ಕೂಟಾಗಾರಾ ¶ ಸತ್ತಸತಾ ಉಳಾರಾ, ವೇಳುರಿಯಥಮ್ಭಾ ರುಚಕತ್ಥತಾ ಸುಭಾ.
‘‘ತತ್ಥಚ್ಛಸಿ ಪಿವಸಿ ಖಾದಸಿ ಚ, ದಿಬ್ಬಾ ಚ ವೀಣಾ ಪವದನ್ತಿ ವಗ್ಗುಂ;
ದಿಬ್ಬಾ ರಸಾ ಕಾಮಗುಣೇತ್ಥ ಪಞ್ಚ, ನಾರಿಯೋ ಚ ನಚ್ಚನ್ತಿ ಸುವಣ್ಣಛನ್ನಾ.
‘‘ಕೇನ ತೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ, ಕೇನ ತೇ ಇಧ ಮಿಜ್ಝತಿ;
ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಚ ತೇ ಭೋಗಾ, ಯೇ ಕೇಚಿ ಮನಸೋ ಪಿಯಾ.
‘‘ಪುಚ್ಛಾಮಿ ¶ ‘ತಂ ದೇವ ಮಹಾನುಭಾವ, ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ ಕಿಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ;
ಕೇನಾಸಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವೋ, ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸೋ ¶ ದೇವಪುತ್ತೋ ಅತ್ತಮನೋ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೇನ ಪುಚ್ಛಿತೋ;
ಪಞ್ಹಂ ಪುಟ್ಠೋ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ.
‘‘ದುನ್ನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಮಾಲಂ ಸುನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ, ಪತಿಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಸುಗತಸ್ಸ ಥೂಪೇ;
ಮಹಿದ್ಧಿಕೋ ಚಮ್ಹಿ ಮಹಾನುಭಾವೋ, ದಿಬ್ಬೇಹಿ ಕಾಮೇಹಿ ಸಮಙ್ಗಿಭೂತೋ.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ,
ತೇನ ಮೇ ಇಧ ಮಿಜ್ಝತಿ;
ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಚ ಮೇ ಭೋಗಾ,
ಯೇ ಕೇಚಿ ಮನಸೋ ಪಿಯಾ.
‘‘ಅಕ್ಖಾಮಿ ತೇ ಭಿಕ್ಖು ಮಹಾನುಭಾವ,
ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ ಯಮಹಂ ಅಕಾಸಿಂ;
ತೇನಮ್ಹಿ ¶ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವೋ,
ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ.
ಸುನಿಕ್ಖಿತ್ತವಿಮಾನಂ ಏಕಾದಸಮಂ.
ಸುನಿಕ್ಖಿತ್ತವಗ್ಗೋ ಸತ್ತಮೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ.
ತಸ್ಸುದ್ದಾನಂ ¶ –
ದ್ವೇ ದಲಿದ್ದಾ ವನವಿಹಾರಾ, ಭತಕೋ ಗೋಪಾಲಕಣ್ಡಕಾ;
ಅನೇಕವಣ್ಣಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲೀ, ಸೇರೀಸಕೋ ಸುನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ;
ಪುರಿಸಾನಂ ತತಿಯೋ ವಗ್ಗೋ ಪವುಚ್ಚತೀತಿ.
ಭಾಣವಾರಂ ಚತುತ್ಥಂ ನಿಟ್ಠಿತಂ.
ವಿಮಾನವತ್ಥುಪಾಳಿ ನಿಟ್ಠಿತಾ.