📜

ನಮೋ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ

ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯೇ

ಅಪದಾನ-ಅಟ್ಠಕಥಾ

(ಪಠಮೋ ಭಾಗೋ)

ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾ

ವನ್ದಿತ್ವಾ ¶ ¶ ¶ ಸಿರಸಾ ಸೇಟ್ಠಂ, ಬುದ್ಧಮಪ್ಪಟಿಪುಗ್ಗಲಂ;

ಞೇಯ್ಯಸಾಗರಮುತ್ತಿಣ್ಣಂ, ತಿಣ್ಣಂ ಸಂಸಾರಸಾಗರಂ.

ತಥೇವ ಪರಮಂ ಸನ್ತಂ, ಗಮ್ಭೀರಂ ದುದ್ದಸಂ ಅಣುಂ;

ಭವಾಭವಕರಂ ಸುದ್ಧಂ, ಧಮ್ಮಂ ಸಮ್ಬುದ್ಧಪೂಜಿತಂ.

ತಥೇವ ಅನಘಂ ಸಙ್ಘಂ, ಅಸಙ್ಗಂ ಸಙ್ಘಮುತ್ತಮಂ;

ಉತ್ತಮಂ ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಾನಂ, ಸನ್ತಿನ್ದ್ರಿಯಮನಾಸವಂ.

ಕತೇನ ¶ ತಸ್ಸ ಏತಸ್ಸ, ಪಣಾಮೇನ ವಿಸೇಸತೋ;

ರತನತ್ತಯೇ ವಿಸೇಸೇನ, ವಿಸೇಸಸ್ಸಾದರೇನ ಮೇ.

ಥೇರೇಹಿ ಧೀರಧೀರೇಹಿ, ಆಗಮಞ್ಞೂಹಿ ವಿಞ್ಞುಭಿ;

‘‘ಅಪದಾನಟ್ಠಕಥಾ ಭನ್ತೇ, ಕಾತಬ್ಬಾ’’ತಿ ವಿಸೇಸತೋ.

ಪುನಪ್ಪುನಾದರೇನೇವ, ಯಾಚಿತೋಹಂ ಯಸಸ್ಸಿಭಿ;

ತಸ್ಮಾಹಂ ಸಾಪದಾನಸ್ಸ, ಅಪದಾನಸ್ಸಸೇಸತೋ.

ವಿಸೇಸನಯದೀಪಸ್ಸ, ದೀಪಿಸ್ಸಂ ಪಿಟಕತ್ತಯೇ;

ಯಥಾ ಪಾಳಿನಯೇನೇವ, ಅತ್ಥಸಂವಣ್ಣನಂ ಸುಭಂ.

ಕೇನ ¶ ಕತ್ಥ ಕದಾ ಚೇತಂ, ಭಾಸಿತಂ ಧಮ್ಮಮುತ್ತಮಂ;

ಕಿಮತ್ಥಂ ಭಾಸಿತಞ್ಚೇತಂ, ಏತಂ ವತ್ವಾ ವಿಧಿಂ ತತೋ.

ನಿದಾನೇಸು ಕೋಸಲ್ಲತ್ಥಂ, ಸುಖುಗ್ಗಹಣಧಾರಣಂ;

ತಸ್ಮಾ ತಂ ತಂ ವಿಧಿಂ ವತ್ವಾ, ಪುಬ್ಬಾಪರವಿಸೇಸಿತಂ.

ಪುರಾ ¶ ಸೀಹಳಭಾಸಾಯ, ಪೋರಾಣಟ್ಠಕಥಾಯ ಚ;

ಠಪಿತಂ ತಂ ನ ಸಾಧೇತಿ, ಸಾಧೂನಂ ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛಿತಂ.

ತಸ್ಮಾ ತಮುಪನಿಸ್ಸಾಯ, ಪೋರಾಣಟ್ಠಕಥಾನಯಂ;

ವಿವಜ್ಜೇತ್ವಾ ವಿರುದ್ಧತ್ಥಂ, ವಿಸೇಸತ್ಥಂ ಪಕಾಸಯಂ;

ವಿಸೇಸವಣ್ಣನಂ ಸೇಟ್ಠಂ, ಕರಿಸ್ಸಾಮತ್ಥವಣ್ಣನನ್ತಿ.

ನಿದಾನಕಥಾ

‘‘ಕೇನ ¶ ಕತ್ಥ ಕದಾ ಚೇತಂ, ಭಾಸಿತಂ ಧಮ್ಮಮುತ್ತಮ’’ನ್ತಿ ಚ, ‘‘ಕರಿಸ್ಸಾಮತ್ಥವಣ್ಣನ’’ನ್ತಿ ಚ ಪಟಿಞ್ಞಾತತ್ತಾ ಸಾ ಪನಾಯಂ ಅಪದಾನಸ್ಸತ್ಥವಣ್ಣನಾ ದೂರೇನಿದಾನಂ, ಅವಿದೂರೇನಿದಾನಂ, ಸನ್ತಿಕೇನಿದಾನನ್ತಿ ಇಮಾನಿ ತೀಣಿ ನಿದಾನಾನಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ವಣ್ಣಿಯಮಾನಾ ಯೇ ನಂ ಸುಣನ್ತಿ, ತೇಹಿ ಸಮುದಾಗಮತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವಿಞ್ಞಾತತ್ತಾ ಯಸ್ಮಾ ಸುಟ್ಠು ವಿಞ್ಞಾತಾ ನಾಮ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ನಂ ತಾನಿ ನಿದಾನಾನಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾವ ವಣ್ಣಯಿಸ್ಸಾಮ.

ತತ್ಥ ಆದಿತೋ ತಾವ ತೇಸಂ ನಿದಾನಾನಂ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ದೀಪಙ್ಕರಪಾದಮೂಲಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಕತಾಭಿನೀಹಾರಸ್ಸ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಯಾವ ವೇಸ್ಸನ್ತರತ್ತಭಾವಾ ಚವಿತ್ವಾ ತುಸಿತಪುರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ತಾವ ಪವತ್ತೋ ಕಥಾಮಗ್ಗೋ ದೂರೇನಿದಾನಂ ನಾಮ. ತುಸಿತಭವನತೋ ಪನ ಚವಿತ್ವಾ ಯಾವ ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಪ್ಪತ್ತಿ, ತಾವ ಪವತ್ತೋ ಕಥಾಮಗ್ಗೋ ಅವಿದೂರೇನಿದಾನಂ ನಾಮ. ಸನ್ತಿಕೇನಿದಾನಂ ಪನ ತೇಸು ತೇಸು ಠಾನೇಸು ವಿಹರತೋ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ಲಬ್ಭತೀತಿ.

೧. ದೂರೇನಿದಾನಕಥಾ

ತತ್ರಿದಂ ದೂರೇನಿದಾನಂ ನಾಮ – ಇತೋ ಕಿರ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾನಂ ಚತುನ್ನಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಂ ಮತ್ಥಕೇ ಅಮರವತೀ ನಾಮ ನಗರಂ ಅಹೋಸಿ. ತತ್ಥ ಸುಮೇಧೋ ¶ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಪಟಿವಸತಿ, ಉಭತೋ ಸುಜಾತೋ ಮಾತಿತೋ ಚ ಪಿತಿತೋ ಚ, ಸಂಸುದ್ಧಗಹಣಿಕೋ ಯಾವ ಸತ್ತಮಾ ಕುಲಪರಿವಟ್ಟಾ, ಅಕ್ಖಿತ್ತೋ ಅನುಪಕುಟ್ಠೋ ಜಾತಿವಾದೇನ, ಅಭಿರೂಪೋ ದಸ್ಸನೀಯೋ ಪಾಸಾದಿಕೋ ಪರಮಾಯ ವಣ್ಣಪೋಕ್ಖರತಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ. ಸೋ ಅಞ್ಞಂ ಕಮ್ಮಂ ಅಕತ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸಿಪ್ಪಮೇವ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿ. ತಸ್ಸ ದಹರಕಾಲೇಯೇವ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಕಾಲಮಕಂಸು. ಅಥಸ್ಸ ರಾಸಿವಡ್ಢಕೋ ಅಮಚ್ಚೋ ಆಯಪೋತ್ಥಕಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣರಜತಮಣಿಮುತ್ತಾದಿಭರಿತೇ ಗಬ್ಭೇ ವಿವರಿತ್ವಾ ‘‘ಏತ್ತಕಂ ತೇ, ಕುಮಾರ, ಮಾತು ಸನ್ತಕಂ, ಏತ್ತಕಂ ಪಿತು ಸನ್ತಕಂ, ಏತ್ತಕಂ ಅಯ್ಯಕಪಯ್ಯಕಾನ’’ನ್ತಿ ಯಾವ ಸತ್ತಮಾ ಕುಲಪರಿವಟ್ಟಾ ಧನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಏತಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇಮಂ ಧನಂ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ಮಯ್ಹಂ ಪಿತುಪಿತಾಮಹಾದಯೋ ಪರಲೋಕಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಏಕಕಹಾಪಣಮ್ಪಿ ಗಹೇತ್ವಾ ನ ಗತಾ, ಮಯಾ ಪನ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಮನಕಾರಣಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ, ಸೋ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ¶ ನಗರೇ ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇತ್ವಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ತಾಪಸಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿ. ಇಮಸ್ಸ ಪನತ್ಥಸ್ಸ ಆವಿಭಾವತ್ಥಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಸುಮೇಧಕಥಾ ಕಥೇತಬ್ಬಾ ¶ . ಸಾ ಪನೇಸಾ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಬುದ್ಧವಂಸೇ ನಿರನ್ತರಂ ಆಗತಾಯೇವ, ಗಾಥಾಬನ್ಧೇನ ಪನ ಆಗತತ್ತಾ ನ ಸುಟ್ಠು ಪಾಕಟಾ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಗಾಥಾಸಮ್ಬನ್ಧದೀಪಕೇಹಿ ವಚನೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇಸ್ಸಾಮ.

ಸುಮೇಧಕಥಾ

ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾನಞ್ಹಿ ಚತುನ್ನಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಂ ಮತ್ಥಕೇ ದಸಹಿ ಸದ್ದೇಹಿ ಅವಿವಿತ್ತಂ ‘‘ಅಮರವತೀ’’ತಿ ಚ ‘‘ಅಮರ’’ನ್ತಿ ಚ ಲದ್ಧನಾಮಂ ನಗರಂ ಅಹೋಸಿ, ಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ಬುದ್ಧವಂಸೇ ವುತ್ತಂ –

‘‘ಕಪ್ಪೇ ಚ ಸತಸಹಸ್ಸೇ, ಚತುರೋ ಚ ಅಸಙ್ಖಿಯೇ;

ಅಮರಂ ನಾಮ ನಗರಂ, ದಸ್ಸನೇಯ್ಯಂ ಮನೋರಮಂ;

ದಸಹಿ ಸದ್ದೇಹಿ ಅವಿವಿತ್ತಂ, ಅನ್ನಪಾನಸಮಾಯುತ’’ನ್ತಿ. (ಬು. ವಂ. ೨.೧-೨);

ತತ್ಥ ದಸಹಿ ಸದ್ದೇಹಿ ಅವಿವಿತ್ತನ್ತಿ ಹತ್ಥಿಸದ್ದೇನ ಅಸ್ಸಸದ್ದೇನ ರಥಸದ್ದೇನ ಭೇರಿಸದ್ದೇನ ಮುದಿಙ್ಗಸದ್ದೇನ ವೀಣಾಸದ್ದೇನ ಗೀತಸದ್ದೇನ ಸಙ್ಖಸದ್ದೇನ ಸಮ್ಮಸದ್ದೇನ ತಾಳಸದ್ದೇನ ‘‘ಅಸ್ನಾಥ ಪಿವಥ ಖಾದಥಾ’’ತಿ ದಸಮೇನ ಸದ್ದೇನಾತಿ ¶ ಇಮೇಹಿ ದಸಹಿ ಸದ್ದೇಹಿ ಅವಿವಿತ್ತಂ ಅಹೋಸಿ. ತೇಸಂ ಪನ ಸದ್ದಾನಂ ಏಕದೇಸಮೇವ ಗಹೇತ್ವಾ –

‘‘ಹತ್ಥಿಸದ್ದಂ ಅಸ್ಸಸದ್ದಂ, ಭೇರಿಸಙ್ಖರಥಾನಿ ಚ;

ಖಾದಥ ಪಿವಥ ಚೇವ, ಅನ್ನಪಾನೇನ ಘೋಸಿತ’’ನ್ತಿ. –

ಬುದ್ಧವಂಸೇ (ಬು. ವಂ. ೨.೩-೫) ಇಮಂ ಗಾಥಂ ವತ್ವಾ –

‘‘ನಗರಂ ಸಬ್ಬಙ್ಗಸಮ್ಪನ್ನಂ, ಸಬ್ಬಕಮ್ಮಮುಪಾಗತಂ;

ಸತ್ತರತನಸಮ್ಪನ್ನಂ, ನಾನಾಜನಸಮಾಕುಲಂ;

ಸಮಿದ್ಧಂ ದೇವನಗರಂವ, ಆವಾಸಂ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಿನಂ.

‘‘ನಗರೇ ಅಮರವತಿಯಾ, ಸುಮೇಧೋ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ;

ಅನೇಕಕೋಟಿಸನ್ನಿಚಯೋ, ಪಹೂತಧನಧಞ್ಞವಾ.

‘‘ಅಜ್ಝಾಯಕೋ ¶ ಮನ್ತಧರೋ, ತಿಣ್ಣಂ ವೇದಾನ ಪಾರಗೂ;

ಲಕ್ಖಣೇ ಇತಿಹಾಸೇ ಚ, ಸಧಮ್ಮೇ ಪಾರಮಿಂ ಗತೋ’’ತಿ. – ವುತ್ತಂ;

ಅಥೇಕದಿವಸಂ ¶ ಸೋ ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತೋ ಉಪರಿಪಾಸಾದವರತಲೇ ರಹೋಗತೋ ಹುತ್ವಾ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆಭುಜಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೋ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಪುನಬ್ಭವೇ, ಪಣ್ಡಿತ, ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣಂ ನಾಮ ದುಕ್ಖಂ, ತಥಾ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಸರೀರಸ್ಸ ಭೇದನಂ, ಅಹಞ್ಚ ಜಾತಿಧಮ್ಮೋ, ಜರಾಧಮ್ಮೋ, ಬ್ಯಾಧಿಧಮ್ಮೋ, ಮರಣಧಮ್ಮೋ, ಏವಂಭೂತೇನ ಮಯಾ ಅಜಾತಿಂ ಅಜರಂ ಅಬ್ಯಾಧಿಂ ಅಮರಣಂ ಅದುಕ್ಖಂ ಸುಖಂ ಸೀತಲಂ ಅಮತಮಹಾನಿಬ್ಬಾನಂ ಪರಿಯೇಸಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಅವಸ್ಸಂ ಭವತೋ ಮುಚ್ಚಿತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಾನಗಾಮಿನಾ ಏಕೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ರಹೋಗತೋ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ, ಏವಂ ಚಿನ್ತೇಸಹಂ ತದಾ;

ದುಕ್ಖೋ ಪುನಬ್ಭವೋ ನಾಮ, ಸರೀರಸ್ಸ ಚ ಭೇದನಂ.

‘‘ಜಾತಿಧಮ್ಮೋ ಜರಾಧಮ್ಮೋ, ಬ್ಯಾಧಿಧಮ್ಮೋ ಸಹಂ ತದಾ;

ಅಜರಂ ಅಮರಂ ಖೇಮಂ, ಪರಿಯೇಸಿಸ್ಸಾಮಿ ನಿಬ್ಬುತಿಂ.

‘‘ಯಂನೂನಿಮಂ ಪೂತಿಕಾಯಂ, ನಾನಾಕುಣಪಪೂರಿತಂ;

ಛಡ್ಡಯಿತ್ವಾನ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯಂ, ಅನಪೇಕ್ಖೋ ಅನತ್ಥಿಕೋ.

‘‘ಅತ್ಥಿ ಹೇಹಿತಿ ಸೋ ಮಗ್ಗೋ, ನ ಸೋ ಸಕ್ಕಾ ನ ಹೇತುಯೇ;

ಪರಿಯೇಸಿಸ್ಸಾಮಿ ತಂ ಮಗ್ಗಂ, ಭವತೋ ಪರಿಮುತ್ತಿಯಾ’’ತಿ.

ತತೋ ¶ ಉತ್ತರಿಪಿ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಯಥಾ ಹಿ ಲೋಕೇ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಪಟಿಪಕ್ಖಭೂತಂ ಸುಖಂ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ಏವಂ ಭವೇ ಸತಿ ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖೇನ ವಿಭವೇನಾಪಿ ಭವಿತಬ್ಬಂ. ಯಥಾ ಚ ಉಣ್ಹೇ ಸತಿ ತಸ್ಸ ವೂಪಸಮಭೂತಂ ಸೀತಲಮ್ಪಿ ಅತ್ಥಿ, ಏವಂ ರಾಗಗ್ಗಿಆದೀನಂ ವೂಪಸಮೇನ ನಿಬ್ಬಾನೇನಾಪಿ ಭವಿತಬ್ಬಂ. ಯಥಾ ನಾಮ ಪಾಪಸ್ಸ ಲಾಮಕಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಪಟಿಪಕ್ಖಭೂತೋ ಕಲ್ಯಾಣೋ ಅನವಜ್ಜಭೂತೋ ಧಮ್ಮೋಪಿ ಅತ್ಥಿಯೇವ, ಏವಮೇವ ಪಾಪಿಕಾಯ ಜಾತಿಯಾ ಸತಿ ಸಬ್ಬಜಾತಿಖೇಪನತೋ ಅಜಾತಿಸಙ್ಖಾತೇನ ನಿಬ್ಬಾನೇನಾಪಿ ಭವಿತಬ್ಬಮೇವಾ’’ತಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ಯಥಾಪಿ ದುಕ್ಖೇ ವಿಜ್ಜನ್ತೇ, ಸುಖಂ ನಾಮಪಿ ವಿಜ್ಜತಿ;

ಏವಂ ಭವೇ ವಿಜ್ಜಮಾನೇ, ವಿಭವೋಪಿಚ್ಛಿತಬ್ಬಕೋ.

‘‘ಯಥಾಪಿ ¶ ಉಣ್ಹೇ ವಿಜ್ಜನ್ತೇ, ಅಪರಂ ವಿಜ್ಜತಿ ಸೀತಲಂ;

ಏವಂ ತಿವಿಧಗ್ಗಿ ವಿಜ್ಜನ್ತೇ, ನಿಬ್ಬಾನಮ್ಪಿಚ್ಛಿತಬ್ಬಕಂ.

‘‘ಯಥಾಪಿ ಪಾಪೇ ವಿಜ್ಜನ್ತೇ, ಕಲ್ಯಾಣಮಪಿ ವಿಜ್ಜತಿ;

ಏವಮೇವ ಜಾತಿ ವಿಜ್ಜನ್ತೇ, ಅಜಾತಿಪಿಚ್ಛಿತಬ್ಬಕ’’ನ್ತಿ.

ಅಪರಮ್ಪಿ ¶ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಯಥಾ ನಾಮ ಗೂಥರಾಸಿಮ್ಹಿ ನಿಮುಗ್ಗೇನ ಪುರಿಸೇನ ದೂರತೋವ ಪಞ್ಚವಣ್ಣಪದುಮಸಞ್ಛನ್ನಂ ಮಹಾತಳಾಕಂ ದಿಸ್ವಾ ‘ಕತರೇನ ನು ಖೋ ಮಗ್ಗೇನ ಏತ್ಥ ಗನ್ತಬ್ಬ’ನ್ತಿ ತಂ ತಳಾಕಂ ಗವೇಸಿತುಂ ಯುತ್ತಂ. ಯಂ ತಸ್ಸ ಅಗವೇಸನಂ, ನ ಸೋ ತಳಾಕಸ್ಸ ದೋಸೋ, ಪುರಿಸಸ್ಸೇವ ದೋಸೋ. ಏವಂ ಕಿಲೇಸಮಲಧೋವನೇ ಅಮತಮಹಾನಿಬ್ಬಾನತಳಾಕೇ ವಿಜ್ಜನ್ತೇ ಯಂ ತಸ್ಸ ಅಗವೇಸನಂ, ನ ಸೋ ಅಮತಮಹಾನಿಬ್ಬಾನತಳಾಕಸ್ಸ ದೋಸೋ, ಪುರಿಸಸ್ಸೇವ ದೋಸೋ. ಯಥಾ ಚ ಚೋರೇಹಿ ಸಮ್ಪರಿವಾರಿತೋ ಪುರಿಸೋ ಪಲಾಯನಮಗ್ಗೇ ವಿಜ್ಜಮಾನೇಪಿ ಸಚೇ ನ ಪಲಾಯತಿ, ನ ಸೋ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ದೋಸೋ, ಪುರಿಸಸ್ಸೇವ ದೋಸೋ. ಏವಮೇವ ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಗಹಿತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ವಿಜ್ಜಮಾನೇಯೇವ ನಿಬ್ಬಾನಗಾಮಿಮ್ಹಿ ಸಿವೇ ಮಗ್ಗೇ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಅಗವೇಸನಂ ನಾಮ ನ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ದೋಸೋ, ಪುರಿಸಸ್ಸೇವ ದೋಸೋ. ಯಥಾ ಚ ಬ್ಯಾಧಿಪೀಳಿತೋ ಪುರಿಸೋ ವಿಜ್ಜಮಾನೇ ಬ್ಯಾಧಿತಿಕಿಚ್ಛಕೇ ವೇಜ್ಜೇ ಸಚೇ ತಂ ವೇಜ್ಜಂ ಗವೇಸಿತ್ವಾ ಬ್ಯಾಧಿಂ ನ ತಿಕಿಚ್ಛಾಪೇತಿ, ನ ಸೋ ವೇಜ್ಜಸ್ಸ ದೋಸೋ, ಪುರಿಸಸ್ಸೇವ ದೋಸೋ. ಏವಮೇವ ಯೋ ಕಿಲೇಸಬ್ಯಾಧಿಪೀಳಿತೋ ಕಿಲೇಸವೂಪಸಮಮಗ್ಗಕೋವಿದಂ ವಿಜ್ಜಮಾನಮೇವ ಆಚರಿಯಂ ನ ಗವೇಸತಿ, ತಸ್ಸೇವ ದೋಸೋ, ನ ಕಿಲೇಸವಿನಾಸಕಸ್ಸ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ದೋಸೋ’’ತಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ಯಥಾ ¶ ಗೂಥಗತೋ ಪುರಿಸೋ, ತಳಾಕಂ ದಿಸ್ವಾನ ಪೂರಿತಂ;

ನ ಗವೇಸತಿ ತಂ ತಳಾಕಂ, ನ ದೋಸೋ ತಳಾಕಸ್ಸ ಸೋ.

‘‘ಏವಂ ಕಿಲೇಸಮಲಧೋವೇ, ವಿಜ್ಜನ್ತೇ ಅಮತನ್ತಳೇ;

ನ ಗವೇಸತಿ ತಂ ತಳಾಕಂ, ನ ದೋಸೋ ಅಮತನ್ತಳೇ.

‘‘ಯಥಾ ಅರೀಹಿ ಪರಿರುದ್ಧೋ, ವಿಜ್ಜನ್ತೇ ಗಮನಮ್ಪಥೇ;

ನ ಪಲಾಯತಿ ಸೋ ಪುರಿಸೋ, ನ ದೋಸೋ ಅಞ್ಜಸಸ್ಸ ಸೋ.

‘‘ಏವಂ ಕಿಲೇಸಪರಿರುದ್ಧೋ, ವಿಜ್ಜಮಾನೇ ಸಿವೇ ಪಥೇ;

ನ ಗವೇಸತಿ ತಂ ಮಗ್ಗಂ, ನ ದೋಸೋ ಸಿವಮಞ್ಜಸೇ.

‘‘ಯಥಾಪಿ ¶ ಬ್ಯಾಧಿತೋ ಪುರಿಸೋ, ವಿಜ್ಜಮಾನೇ ತಿಕಿಚ್ಛಕೇ;

ನ ತಿಕಿಚ್ಛಾಪೇತಿ ತಂ ಬ್ಯಾಧಿಂ, ನ ದೋಸೋ ಸೋ ತಿಕಿಚ್ಛಕೇ.

‘‘ಏವಂ ಕಿಲೇಸಬ್ಯಾಧೀಹಿ, ದುಕ್ಖಿತೋ ಪರಿಪೀಳಿತೋ;

ನ ಗವೇಸತಿ ತಂ ಆಚರಿಯಂ, ನ ದೋಸೋ ಸೋ ವಿನಾಯಕೇ’’ತಿ.

ಅಪರಮ್ಪಿ ¶ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಯಥಾ ಮಣ್ಡನಕಜಾತಿಕೋ ಪುರಿಸೋ ಕಣ್ಠೇ ಆಸತ್ತಂ ಕುಣಪಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಸುಖಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ಏವಂ ಮಯಾಪಿ ಇಮಂ ಪೂತಿಕಾಯಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಅನಪೇಕ್ಖೇನ ನಿಬ್ಬಾನನಗರಂ ಪವಿಸಿತಬ್ಬಂ. ಯಥಾ ಚ ನರನಾರಿಯೋ ಉಕ್ಕಾರಭೂಮಿಯಂ ಉಚ್ಚಾರಪಸ್ಸಾವಂ ಕತ್ವಾ ನ ತಂ ಉಚ್ಛಙ್ಗೇನ ವಾ ಆದಾಯ, ದುಸ್ಸನ್ತೇನ ವಾ ವೇಠೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಜಿಗುಚ್ಛಮಾನಾ ಪನ ಅನಪೇಕ್ಖಾವ, ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಏವಂ ಮಯಾಪಿ ಇಮಂ ಪೂತಿಕಾಯಂ ಅನಪೇಕ್ಖೇನ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಅಮತನಿಬ್ಬಾನನಗರಂ ಪವಿಸಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಯಥಾ ಚ ನಾವಿಕಾ ನಾಮ ಜಜ್ಜರಂ ನಾವಂ ಅನಪೇಕ್ಖಾವ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಏವಂ ಅಹಮ್ಪಿ ಇಮಂ ನವಹಿ ವಣಮುಖೇಹಿ ಪಗ್ಘರನ್ತಂ ಕಾಯಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಅನಪೇಕ್ಖೋ ನಿಬ್ಬಾನಪುರಂ ಪವಿಸಿಸ್ಸಾಮಿ. ಯಥಾ ಚ ಪುರಿಸೋ ನಾನಾರತನಾನಿ ಆದಾಯ ಚೋರೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಮಗ್ಗಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ರತನನಾಸಭಯೇನ ತೇ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಖೇಮಂ ಮಗ್ಗಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಏವಂ ಅಯಮ್ಪಿ ಕರಜಕಾಯೋ ರತನವಿಲೋಪಕಚೋರಸದಿಸೋ. ಸಚಾಹಂ ಏತ್ಥ ತಣ್ಹಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅರಿಯಮಗ್ಗಕುಸಲಧಮ್ಮರತನಂ ಮೇ ನಸ್ಸಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ಮಯಾ ಇಮಂ ಚೋರಸದಿಸಂ ಕಾಯಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಅಮತಮಹಾನಿಬ್ಬಾನನಗರಂ ಪವಿಸಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ಯಥಾಪಿ ¶ ಕುಣಪಂ ಪುರಿಸೋ, ಕಣ್ಠೇ ಬದ್ಧಂ ಜಿಗುಚ್ಛಿಯ;

ಮೋಚಯಿತ್ವಾನ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ಸುಖೀ ಸೇರೀ ಸಯಂವಸೀ.

‘‘ತಥೇವಿಮಂ ಪೂತಿಕಾಯಂ, ನಾನಾಕುಣಪಸಞ್ಚಯಂ;

ಛಡ್ಡಯಿತ್ವಾನ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯಂ, ಅನಪೇಕ್ಖೋ ಅನತ್ಥಿಕೋ.

‘‘ಯಥಾ ಉಚ್ಚಾರಟ್ಠಾನಮ್ಹಿ, ಕರೀಸಂ ನರನಾರಿಯೋ;

ಛಡ್ಡಯಿತ್ವಾನ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಅನಪೇಕ್ಖಾ ಅನತ್ಥಿಕಾ.

‘‘ಏವಮೇವಾಹಂ ಇಮಂ ಕಾಯಂ, ನಾನಾಕುಣಪಪೂರಿತಂ;

ಛಡ್ಡಯಿತ್ವಾನ ಗಚ್ಛಿಸ್ಸಂ, ವಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಯಥಾ ಕುಟಿಂ.

‘‘ಯಥಾಪಿ ¶ ಜಜ್ಜರಂ ನಾವಂ, ಪಲುಗ್ಗಂ ಉದಗಾಹಿನಿಂ;

ಸಾಮೀ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಅನಪೇಕ್ಖಾ ಅನತ್ಥಿಕಾ.

‘‘ಏವಮೇವಾಹಂ ಇಮಂ ಕಾಯಂ, ನವಚ್ಛಿದ್ದಂ ಧುವಸ್ಸವಂ;

ಛಡ್ಡಯಿತ್ವಾನ ಗಚ್ಛಿಸ್ಸಂ, ಜಿಣ್ಣನಾವಂವ ಸಾಮಿಕಾ.

‘‘ಯಥಾಪಿ ¶ ಪುರಿಸೋ ಚೋರೇಹಿ, ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಭಣ್ಡಮಾದಿಯ;

ಭಣ್ಡಚ್ಛೇದಭಯಂ ದಿಸ್ವಾ, ಛಡ್ಡಯಿತ್ವಾನ ಗಚ್ಛತಿ.

‘‘ಏವಮೇವ ಅಯಂ ಕಾಯೋ, ಮಹಾಚೋರಸಮೋ ವಿಯ;

ಪಹಾಯಿಮಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ಕುಸಲಚ್ಛೇದನಾ ಭಯಾ’’ತಿ.

ಏವಂ ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತೋ ನಾನಾವಿಧಾಹಿ ಉಪಮಾಹಿ ಇಮಂ ನೇಕ್ಖಮ್ಮೂಪಸಂಹಿತಂ ಅತ್ಥಂ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಸಕನಿವೇಸನೇ ಅಪರಿಮಿತಭೋಗಕ್ಖನ್ಧಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನ ಕಪಣದ್ಧಿಕಾದೀನಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ವತ್ಥುಕಾಮೇ ಚ ಕಿಲೇಸಕಾಮೇ ಚ ಪಹಾಯ ಅಮರನಗರತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಏಕಕೋವ ಹಿಮವನ್ತೇ ಧಮ್ಮಿಕಂ ನಾಮ ಪಬ್ಬತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅಸ್ಸಮಂ ಕತ್ವಾ ತತ್ಥ ಪಣ್ಣಸಾಲಞ್ಚ ಚಙ್ಕಮಞ್ಚ ಮಾಪೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚಹಿ ನೀವರಣದೋಸೇಹಿ ವಜ್ಜಿತಂ ‘‘ಏವಂ ಸಮಾಹಿತೇ ಚಿತ್ತೇ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವುತ್ತೇಹಿ ಅಟ್ಠಹಿ ಕಾರಣಗುಣೇಹಿ ಸಮುಪೇತಂ ಅಭಿಞ್ಞಾಸಙ್ಖಾತಂ ಬಲಂ ಆಹರಿತುಂ ತಸ್ಮಿಂ ಅಸ್ಸಮಪದೇ ನವದೋಸಸಮನ್ನಾಗತಂ ಸಾಟಕಂ ಪಜಹಿತ್ವಾ, ದ್ವಾದಸಗುಣಸಮನ್ನಾಗತಂ ವಾಕಚೀರಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ, ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿ. ಏವಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಅಟ್ಠದೋಸಸಮಾಕಿಣ್ಣಂ ತಂ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಪಹಾಯ ದಸಗುಣಸಮನ್ನಾಗತಂ ರುಕ್ಖಮೂಲಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ಧಞ್ಞವಿಕತಿಂ ಪಹಾಯ ಪವತ್ತಫಲಭೋಜನೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಸಜ್ಜಟ್ಠಾನಚಙ್ಕಮನವಸೇನೇವ ¶ ಪಧಾನಂ ಪದಹನ್ತೋ ಸತ್ತಾಹಬ್ಭನ್ತರೇಯೇವ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ಸಮಾಪತ್ತೀನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಞ್ಚ ಅಭಿಞ್ಞಾನಂ ಲಾಭೀ ಅಹೋಸಿ. ಏವಂ ತಂ ಯಥಾಪತ್ಥಿತಂ ಅಭಿಞ್ಞಾಬಲಂ ಪಾಪುಣಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ಏವಾಹಂ ಚಿನ್ತಯಿತ್ವಾನ, ನೇಕಕೋಟಿಸತಂ ಧನಂ;

ನಾಥಾನಾಥಾನಂ ದತ್ವಾನ, ಹಿಮವನ್ತಮುಪಾಗಮಿಂ.

‘‘ಹಿಮವನ್ತಸ್ಸಾವಿದೂರೇ, ಧಮ್ಮಿಕೋ ನಾಮ ಪಬ್ಬತೋ;

ಅಸ್ಸಮೋ ಸುಕತೋ ಮಯ್ಹಂ, ಪಣ್ಣಸಾಲಾ ಸುಮಾಪಿತಾ.

‘‘ಚಙ್ಕಮಂ ¶ ತತ್ಥ ಮಾಪೇಸಿಂ, ಪಞ್ಚದೋಸವಿವಜ್ಜಿತಂ;

ಅಟ್ಠಗುಣಸಮುಪೇತಂ, ಅಭಿಞ್ಞಾಬಲಮಾಹರಿಂ.

‘‘ಸಾಟಕಂ ಪಜಹಿಂ ತತ್ಥ, ನವದೋಸಮುಪಾಗತಂ;

ವಾಕಚೀರಂ ನಿವಾಸೇಸಿಂ, ದ್ವಾದಸಗುಣಮುಪಾಗತಂ.

‘‘ಅಟ್ಠದೋಸಸಮಾಕಿಣ್ಣಂ, ಪಜಹಿಂ ಪಣ್ಣಸಾಲಕಂ;

ಉಪಾಗಮಿಂ ರುಕ್ಖಮೂಲಂ, ಗುಣೇ ದಸಹುಪಾಗತಂ.

‘‘ವಾಪಿತಂ ¶ ರೋಪಿತಂ ಧಞ್ಞಂ, ಪಜಹಿಂ ನಿರವಸೇಸತೋ;

ಅನೇಕಗುಣಸಮ್ಪನ್ನಂ, ಪವತ್ತಫಲಮಾದಿಯಿಂ.

‘‘ತತ್ಥಪ್ಪಧಾನಂ ಪದಹಿಂ, ನಿಸಜ್ಜಟ್ಠಾನಚಙ್ಕಮೇ;

ಅಬ್ಭನ್ತರಮ್ಹಿ ಸತ್ತಾಹೇ, ಅಭಿಞ್ಞಾಬಲ ಪಾಪುಣಿ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ‘‘ಅಸ್ಸಮೋ ಸುಕತೋ ಮಯ್ಹಂ, ಪಣ್ಣಸಾಲಾ ಸುಮಾಪಿತಾ’’ತಿ ಇಮಾಯ ಪನ ಪಾಳಿಯಾ ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತೇನ ಅಸ್ಸಮಪಣ್ಣಸಾಲಚಙ್ಕಮಾ ಸಹತ್ಥಾ ಮಾಪಿತಾ ವಿಯ ವುತ್ತಾ. ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ – ಮಹಾಸತ್ತಞ್ಹಿ ‘‘ಹಿಮವನ್ತಂ ಅಜ್ಝೋಗಾಹೇತ್ವಾ ಅಜ್ಜ ಧಮ್ಮಿಕಪಬ್ಬತಂ ಪವಿಸಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ದಿಸ್ವಾ ಸಕ್ಕೋ ವಿಸ್ಸಕಮ್ಮದೇವಪುತ್ತಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ತಾತ, ಅಯಂ ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತೋ ‘ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ, ಏತಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಮಾಪೇಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ರಮಣೀಯಂ ಅಸ್ಸಮಂ, ಸುಗುತ್ತಂ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ, ಮನೋರಮಂ ಚಙ್ಕಮಞ್ಚ ಮಾಪೇಸಿ. ಭಗವಾ ಪನ ತದಾ ಅತ್ತನೋ ಪುಞ್ಞಾನುಭಾವೇನ ನಿಪ್ಫನ್ನಂ ತಂ ಅಸ್ಸಮಪದಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತ, ತಸ್ಮಿಂ ಧಮ್ಮಿಕಪಬ್ಬತೇ –

‘‘ಅಸ್ಸಮೋ ¶ ಸುಕತೋ ಮಯ್ಹಂ, ಪಣ್ಣಸಾಲಾ ಸುಮಾಪಿತಾ;

ಚಙ್ಕಮಂ ತತ್ಥ ಮಾಪೇಸಿಂ, ಪಞ್ಚದೋಸವಿವಜ್ಜಿತ’’’ನ್ತಿ. –

ಆಹ. ತತ್ಥ ಸುಕತೋ ಮಯ್ಹನ್ತಿ ಸುಟ್ಠು ಕತೋ ಮಯಾ. ಪಣ್ಣಸಾಲಾ ಸುಮಾಪಿತಾತಿ ಪಣ್ಣಚ್ಛದನಸಾಲಾಪಿ ಮೇ ಸುಮಾಪಿತಾ ಅಹೋಸಿ.

ಪಞ್ಚದೋಸವಿವಜ್ಜಿತನ್ತಿ ಪಞ್ಚಿಮೇ ಚಙ್ಕಮದೋಸಾ ನಾಮ ಥದ್ಧವಿಸಮತಾ, ಅನ್ತೋರುಕ್ಖತಾ, ಗಹನಚ್ಛನ್ನತಾ ¶ , ಅತಿಸಮ್ಬಾಧತಾ, ಅತಿವಿಸಾಲತಾತಿ. ಥದ್ಧವಿಸಮಭೂಮಿಭಾಗಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಚಙ್ಕಮೇ ಚಙ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ಪಾದಾ ರುಜ್ಜನ್ತಿ, ಫೋಟಾ ಉಟ್ಠಹನ್ತಿ, ಚಿತ್ತಂ ಏಕಗ್ಗತಂ ನ ಲಭತಿ, ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ವಿಪಜ್ಜತಿ. ಮುದುಸಮತಲೇ ಪನ ಫಾಸುವಿಹಾರಂ ಆಗಮ್ಮ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ. ತಸ್ಮಾ ಥದ್ಧವಿಸಮಭೂಮಿಭಾಗತಾ ಏಕೋ ದೋಸೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಚಙ್ಕಮಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ವಾ ಮಜ್ಝೇ ವಾ ಕೋಟಿಯಂ ವಾ ರುಕ್ಖೇ ಸತಿ ಪಮಾದಮಾಗಮ್ಮ ಚಙ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ನಲಾಟಂ ವಾ ಸೀಸಂ ವಾ ಪಟಿಹಞ್ಞತೀತಿ ಅನ್ತೋರುಕ್ಖತಾ ದುತಿಯೋ ದೋಸೋ. ತಿಣಲತಾದಿಗಹನಚ್ಛನ್ನೇ ಚಙ್ಕಮೇ ಚಙ್ಕಮನ್ತೋ ಅನ್ಧಕಾರವೇಲಾಯಂ ಉರಗಾದಿಕೇ ಪಾಣೇ ಅಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ವಾ ಮಾರೇತಿ, ತೇಹಿ ವಾ ದಟ್ಠೋ ದುಕ್ಖಂ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ಗಹನಚ್ಛನ್ನತಾ ತತಿಯೋ ದೋಸೋ. ಅತಿಸಮ್ಬಾಧೇ ಚಙ್ಕಮೇ ವಿತ್ಥಾರತೋ ರತನಿಕೇ ವಾ ಅಡ್ಢರತನಿಕೇ ವಾ ಚಙ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಛೇದೇ ಪಕ್ಖಲಿತ್ವಾ ನಖಾಪಿ ಅಙ್ಗುಲಿಯೋಪಿ ಭಿಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಅತಿಸಮ್ಬಾಧತಾ ಚತುತ್ಥೋ ದೋಸೋ. ಅತಿವಿಸಾಲೇ ಚಙ್ಕಮೇ ಚಙ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ¶ ವಿಧಾವತಿ, ಏಕಗ್ಗತಂ ನ ಲಭತೀತಿ ಅತಿವಿಸಾಲತಾ ಪಞ್ಚಮೋ ದೋಸೋ. ಪುಥುಲತೋ ಪನ ದಿಯಡ್ಢರತನಂ ದ್ವೀಸು ಪಸ್ಸೇಸು ರತನಮತ್ತಂ ಅನುಚಙ್ಕಮಂ ದೀಘತೋ ಸಟ್ಠಿಹತ್ಥಂ ಮುದುತಲಂ ಸಮವಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣವಾಲುಕಂ ಚಙ್ಕಮಂ ವಟ್ಟತಿ ಚೇತಿಯಗಿರಿಮ್ಹಿ ದೀಪಪ್ಪಸಾದಕಮಹಾಮಹಿನ್ದತ್ಥೇರಸ್ಸ ಚಙ್ಕಮಂ ವಿಯ, ತಾದಿಸಂ ತಂ ಅಹೋಸಿ. ತೇನಾಹ – ‘‘ಚಙ್ಕಮಂ ತತ್ಥ ಮಾಪೇಸಿಂ, ಪಞ್ಚದೋಸವಿವಜ್ಜಿತ’’ನ್ತಿ.

ಅಟ್ಠಗುಣಸಮುಪೇತನ್ತಿ ಅಟ್ಠಹಿ ಸಮಣಸುಖೇಹಿ ಉಪೇತಂ. ಅಟ್ಠಿಮಾನಿ ಸಮಣಸುಖಾನಿ ನಾಮ ಧನಧಞ್ಞಪರಿಗ್ಗಹಾಭಾವೋ, ಅನವಜ್ಜಪಿಣ್ಡಪಾತಪರಿಯೇಸನಭಾವೋ, ನಿಬ್ಬುತಪಿಣ್ಡಪಾತಭುಞ್ಜನಭಾವೋ, ರಟ್ಠಂ ಪೀಳೇತ್ವಾ ಧನಸಾರಂ ವಾ ಸೀಸಕಹಾಪಣಾದೀನಿ ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತೇಸು ರಾಜಕುಲೇಸು ರಟ್ಠಪೀಳನಕಿಲೇಸಾಭಾವೋ, ಉಪಕರಣೇಸು ನಿಚ್ಛನ್ದರಾಗಭಾವೋ, ಚೋರವಿಲೋಪೇ ನಿಬ್ಭಯಭಾವೋ, ರಾಜರಾಜಮಹಾಮತ್ತೇಹಿ ಅಸಂಸಟ್ಠಭಾವೋ, ಚತೂಸು ದಿಸಾಸು ಅಪ್ಪಟಿಹತಭಾವೋತಿ ¶ . ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ‘‘ಯಥಾ ತಸ್ಮಿಂ ಅಸ್ಸಮೇ ವಸನ್ತೇನ ಸಕ್ಕಾ ಹೋನ್ತಿ ಇಮಾನಿ ಅಟ್ಠ ಸುಖಾನಿ ವಿನ್ದಿತುಂ, ಏವಂ ಅಟ್ಠಗುಣಸಮುಪೇತಂ ತಂ ಅಸ್ಸಮಂ ಮಾಪೇಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಅಭಿಞ್ಞಾಬಲಮಾಹರಿನ್ತಿ ಪಚ್ಛಾ ತಸ್ಮಿಂ ಅಸ್ಸಮೇ ವಸನ್ತೋ ಕಸಿಣಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಅಭಿಞ್ಞಾನಞ್ಚ ಸಮಾಪತ್ತೀನಞ್ಚ ಉಪ್ಪಾದನತ್ಥಾಯ ಅನಿಚ್ಚತೋ ಚ ದುಕ್ಖತೋ ಚ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಆರಭಿತ್ವಾ ಥಾಮಪ್ಪತ್ತಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಬಲಂ ಆಹರಿಂ. ಯಥಾ ತಸ್ಮಿಂ ವಸನ್ತೋ ತಂ ಬಲಂ ಆಹರಿತುಂ ಸಕ್ಕೋಮಿ, ಏವಂ ತಂ ಅಸ್ಸಮಂ ಅಭಿಞ್ಞತ್ಥಾಯ ವಿಪಸ್ಸನಾಬಲಸ್ಸ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಮಾಪೇಸಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಸಾಟಕಂ ಪಜಹಿಂ ತತ್ಥ, ನವದೋಸಮುಪಾಗತನ್ತಿ ಏತ್ಥಾಯಂ ಅನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ. ತದಾ ಕಿರ ಕುಟಿಲೇಣಚಙ್ಕಮಾದಿಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ ಪುಪ್ಫೂಪಗಫಲೂಪಗರುಕ್ಖಸಞ್ಛನ್ನಂ ರಮಣೀಯಂ ಮಧುರಸಲಿಲಾಸಯಂ ಅಪಗತವಾಳಮಿಗಭಿಂಸನಕಸಕುಣಂ ಪವಿವೇಕಕ್ಖಮಂ ಅಸ್ಸಮಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ಅಲಙ್ಕತಚಙ್ಕಮಸ್ಸ ಉಭೋಸು ಅನ್ತೇಸು ಆಲಮ್ಬನಫಲಕಂ ಸಂವಿಧಾಯ ನಿಸೀದನತ್ಥಾಯ ಚಙ್ಕಮವೇಮಜ್ಝೇ ಸಮತಲಂ ಮುಗ್ಗವಣ್ಣಸಿಲಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ಅನ್ತೋ ಪಣ್ಣಸಾಲಾಯ ¶ ಜಟಾಮಣ್ಡಲವಾಕಚೀರತಿದಣ್ಡಕುಣ್ಡಿಕಾದಿಕೇ ತಾಪಸಪರಿಕ್ಖಾರೇ ಮಣ್ಡಪೇ ಪಾನೀಯಘಟಪಾನೀಯಸಙ್ಖಪಾನೀಯಸರಾವಾನಿ, ಅಗ್ಗಿಸಾಲಾಯಂ ಅಙ್ಗಾರಕಪಲ್ಲದಾರುಆದೀನೀತಿ ಏವಂ ಯಂ ಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಉಪಕಾರಾಯ ಸಂವತ್ತತಿ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ಪಣ್ಣಸಾಲಾಯ ಭಿತ್ತಿಯಂ – ‘‘ಯೇ ಕೇಚಿ ಪಬ್ಬಜಿತುಕಾಮಾ ಇಮೇ ಪರಿಕ್ಖಾರೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜನ್ತೂ’’ತಿ ಅಕ್ಖರಾನಿ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ದೇವಲೋಕಮೇವ ಗತೇ ವಿಸ್ಸಕಮ್ಮದೇವಪುತ್ತೇ ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತೋ ಹಿಮವನ್ತಪಾದೇ ಗಿರಿಕನ್ದರಾನುಸಾರೇನ ಅತ್ತನೋ ನಿವಾಸಾನುರೂಪಂ ಫಾಸುಕಟ್ಠಾನಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ನದೀನಿವತ್ತನೇ ವಿಸ್ಸಕಮ್ಮನಿಮ್ಮಿತಂ ಸಕ್ಕದತ್ತಿಯಂ ರಮಣೀಯಂ ಅಸ್ಸಮಂ ದಿಸ್ವಾ ಚಙ್ಕಮನಕೋಟಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪದವಳಞ್ಜಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ‘‘ಧುವಂ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ಧುರಗಾಮೇ ಭಿಕ್ಖಂ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ಕಿಲನ್ತರೂಪಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ¶ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಥೋಕಂ ಆಗಮೇತ್ವಾ ‘‘ಅತಿವಿಯ ಚಿರಾಯನ್ತಿ, ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಣ್ಣಸಾಲದ್ವಾರಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಮಹಾಭಿತ್ತಿಯಂ ಅಕ್ಖರಾನಿ ವಾಚೇತ್ವಾ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಕಪ್ಪಿಯಪರಿಕ್ಖಾರಾ ಏತೇ, ಇಮೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅತ್ತನಾ ನಿವತ್ಥಪಾರುತಂ ಸಾಟಕಯುಗಂ ಪಜಹಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ಸಾಟಕಂ ಪಜಹಿಂ ತತ್ಥಾ’’ತಿ. ಏವಂ ಪವಿಟ್ಠೋ ಅಹಂ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ತಸ್ಸಂ ಪಣ್ಣಸಾಲಾಯಂ ಸಾಟಕಂ ಪಜಹಿಂ.

ನವದೋಸಮುಪಾಗತನ್ತಿ ¶ ಸಾಟಕಂ ಪಜಹನ್ತೋ ನವ ದೋಸೇ ದಿಸ್ವಾ ಪಜಹಿನ್ತಿ ದೀಪೇತಿ. ತಾಪಸಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಞ್ಹಿ ಸಾಟಕಸ್ಮಿಂ ನವ ದೋಸಾ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ. ಮಹಗ್ಘಭಾವೋ ಏಕೋ ದೋಸೋ, ಪರಪಟಿಬದ್ಧತಾಯ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಭಾವೋ ಏಕೋ, ಪರಿಭೋಗೇನ ಲಹುಂ ಕಿಲಿಸ್ಸನಭಾವೋ ಏಕೋ, ಕಿಲಿಟ್ಠೋ ಹಿ ಧೋವಿತಬ್ಬೋ ಚ ರಜಿತಬ್ಬೋ ಚ ಹೋತಿ, ಪರಿಭೋಗೇನ ಜೀರಣಭಾವೋ ಏಕೋ, ಜಿಣ್ಣಸ್ಸ ಹಿ ತುನ್ನಂ ವಾ ಅಗ್ಗಳದಾನಂ ವಾ ಕಾತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ, ಪುನ ಪರಿಯೇಸನಾಯ ದುರಭಿಸಮ್ಭವಭಾವೋ ಏಕೋ, ತಾಪಸಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಅಸಾರುಪ್ಪಭಾವೋ ಏಕೋ, ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾನಂ ಸಾಧಾರಣಭಾವೋ ಏಕೋ, ಯಥಾ ಹಿ ನಂ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾ ನ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ಏವಂ ಗೋಪೇತಬ್ಬೋ ಹೋತಿ, ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ವಿಭೂಸನಟ್ಠಾನಭಾವೋ ಏಕೋ, ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತಸ್ಸ ಖನ್ಧಭಾರಮಹಿಚ್ಛಭಾವೋ ಏಕೋತಿ.

ವಾಕಚೀರಂ ನಿವಾಸೇಸಿನ್ತಿ ತದಾಹಂ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಇಮೇ ನವ ದೋಸೇ ದಿಸ್ವಾ ಸಾಟಕಂ ಪಹಾಯ ವಾಕಚೀರಂ ನಿವಾಸೇಸಿಂ, ಮುಞ್ಜತಿಣಂ ಹೀರಂ ಹೀರಂ ಕತ್ವಾ ಗನ್ಥೇತ್ವಾ ಕತಂ ವಾಕಚೀರಂ ನಿವಾಸನಪಾರುಪನತ್ಥಾಯ ಆದಿಯಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದ್ವಾದಸ ಗುಣಮುಪಾಗತನ್ತಿ ದ್ವಾದಸಹಿ ಆನಿಸಂಸೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಂ. ವಾಕಚೀರಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ದ್ವಾದಸ ಆನಿಸಂಸಾ – ಅಪ್ಪಗ್ಘಂ ಸುನ್ದರಂ ಕಪ್ಪಿಯನ್ತಿ ಅಯಂ ತಾವ ಏಕೋ ಆನಿಸಂಸೋ, ಸಹತ್ಥಾ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕಾತಿ ಅಯಂ ದುತಿಯೋ, ಪರಿಭೋಗೇನ ಸಣಿಕಂ ಕಿಲಿಸ್ಸತಿ, ಧೋವಿಯಮಾನೇಪಿ ಪಪಞ್ಚೋ ನತ್ಥೀತಿ ಅಯಂ ತತಿಯೋ, ಪರಿಭೋಗೇನ ಜಿಣ್ಣೇಪಿ ಸಿಬ್ಬಿತಬ್ಬಾಭಾವೋ ಚತುತ್ಥೋ, ಪುನ ಪರಿಯೇಸನ್ತಸ್ಸ ಸುಖೇನ ಕರಣಭಾವೋ ¶ ಪಞ್ಚಮೋ, ತಾಪಸಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಸಾರುಪ್ಪಭಾವೋ ಛಟ್ಠೋ, ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾನಂ ನಿರುಪಭೋಗಭಾವೋ ಸತ್ತಮೋ, ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ವಿಭೂಸನಟ್ಠಾನಾಭಾವೋ ಅಟ್ಠಮೋ, ಧಾರಣೇ ಸಲ್ಲಹುಕಭಾವೋ ನವಮೋ, ಚೀವರಪಚ್ಚಯೇ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛಭಾವೋ ದಸಮೋ, ವಾಕುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಧಮ್ಮಿಕಅನವಜ್ಜಭಾವೋ ಏಕಾದಸಮೋ, ವಾಕಚೀರೇ ನಟ್ಠೇಪಿ ಅನಪೇಕ್ಖಭಾವೋ ದ್ವಾದಸಮೋತಿ.

ಅಟ್ಠದೋಸಸಮಾಕಿಣ್ಣಂ, ಪಜಹಿಂ ಪಣ್ಣಸಾಲಕನ್ತಿ ಕಥಂ ಪಜಹಿಂ? ಸೋ ಕಿರ ವರಸಾಟಕಯುಗಂ ಓಮುಞ್ಚನ್ತೋ ಚೀವರವಂಸೇ ಲಗ್ಗಿತಂ ಅನೋಜಪುಪ್ಫದಾಮಸದಿಸಂ ರತ್ತಂ ವಾಕಚೀರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ತಸ್ಸೂಪರಿ ಅಪರಂ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ವಾಕಚೀರಂ ಪರಿದಹಿತ್ವಾ ಪುನ್ನಾಗಪುಪ್ಫಸನ್ಥರಸದಿಸಂ ಸಖುರಂ ಅಜಿನಚಮ್ಮಂ ಏಕಂಸಂ ಕತ್ವಾ ಜಟಾಮಣ್ಡಲಂ ¶ ಪಟಿಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಚೂಳಾಯ ¶ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಚ್ಚಲಭಾವಕರಣತ್ಥಂ ಸಾರಸೂಚಿಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಮುತ್ತಾಜಾಲಸದಿಸಾಯ ಸಿಕ್ಕಾಯ ಪವಾಳವಣ್ಣಂ ಕುಣ್ಡಿಕಂ ಓದಹಿತ್ವಾ ತೀಸು ಠಾನೇಸು ವಙ್ಕಂ ಕಾಜಂ ಆದಾಯ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಕಾಜಕೋಟಿಯಾ ಕುಣ್ಡಿಕಂ, ಏಕಿಸ್ಸಾ ಅಙ್ಕುಸಪಚ್ಛಿತಿದಣ್ಡಕಾದೀನಿ ಓಲಗ್ಗೇತ್ವಾ ಖಾರಿಕಾಜಂ ಅಂಸೇ ಕತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣೇನ ಹತ್ಥೇನ ಕತ್ತರದಣ್ಡಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಣ್ಣಸಾಲತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಸಟ್ಠಿಹತ್ಥೇ ಮಹಾಚಙ್ಕಮೇ ಅಪರಾಪರಂ ಚಙ್ಕಮನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ವೇಸಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ – ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಮನೋರಥೋ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತೋ, ಸೋಭತಿ ವತ ಮೇ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ, ಬುದ್ಧಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾದೀಹಿ ಸಬ್ಬೇಹಿ ಧೀರಪುರಿಸೇಹಿ ವಣ್ಣಿತಾ ಥೋಮಿತಾ ಅಯಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ನಾಮ, ಪಹೀನಂ ಮೇ ಗಿಹಿಬನ್ಧನಂ, ನಿಕ್ಖನ್ತೋಸ್ಮಿ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಂ, ಲದ್ಧಾ ಮೇ ಉತ್ತಮಪಬ್ಬಜ್ಜಾ, ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ, ಲಭಿಸ್ಸಾಮಿ ಮಗ್ಗಫಲಸುಖ’’ನ್ತಿ ಉಸ್ಸಾಹಜಾತೋ ಖಾರಿಕಾಜಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಚಙ್ಕಮವೇಮಜ್ಝೇ ಮುಗ್ಗವಣ್ಣಸಿಲಾಪಟ್ಟೇ ಸುವಣ್ಣಪಟಿಮಾ ವಿಯ ನಿಸಿನ್ನೋ ದಿವಸಭಾಗಂ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯಂ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಬಿದಲಮಞ್ಚಕಪಸ್ಸೇ ಕಟ್ಠತ್ಥರಿಕಾಯ ನಿಪನ್ನೋ ಸರೀರಂ ಉತುಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಬಲವಪಚ್ಚೂಸೇ ಪಬುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಆಗಮನಂ ಆವಜ್ಜೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಘರಾವಾಸೇ ಆದೀನವಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಮಿತಭೋಗಂ ಅನನ್ತಯಸಂ ಪಹಾಯ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಗವೇಸಕೋ ಹುತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ. ಇತೋ ದಾನಿ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಮಾದಚಾರಂ ಚರಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಪವಿವೇಕಞ್ಹಿ ಪಹಾಯ ವಿಚರನ್ತಂ ಮಿಚ್ಛಾವಿತಕ್ಕಮಕ್ಖಿಕಾ ಖಾದನ್ತಿ, ಇದಾನಿ ಮಯಾ ವಿವೇಕಮನುಬ್ರೂಹೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಅಹಞ್ಹಿ ಘರಾವಾಸಂ ಪಲಿಬೋಧತೋ ದಿಸ್ವಾ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ, ಅಯಞ್ಚ ಮನಾಪಾ ಪಣ್ಣಸಾಲಾ, ಬೇಲುವಪಕ್ಕವಣ್ಣಾ ಪರಿಭಣ್ಡಕತಾ ಭೂಮಿ, ರಜತವಣ್ಣಾ ಸೇತಭಿತ್ತಿಯೋ, ಕಪೋತಪಾದವಣ್ಣಂ ಪಣ್ಣಚ್ಛದನಂ, ವಿಚಿತ್ತತ್ಥರಣವಣ್ಣೋ ಬಿದಲಮಞ್ಚಕೋ, ನಿವಾಸಫಾಸುಕಂ ವಸನಟ್ಠಾನಂ, ನ ಏತ್ತೋ ಅತಿರೇಕತರಾ ವಿಯ ಮೇ ಗೇಹಸಮ್ಪದಾ ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿ ಪಣ್ಣಸಾಲಾಯ ದೋಸೇ ವಿಚಿನನ್ತೋ ಅಟ್ಠ ದೋಸೇ ಪಸ್ಸಿ.

ಪಣ್ಣಸಾಲಪರಿಭೋಗಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಅಟ್ಠ ಆದೀನವಾ – ಮಹಾಸಮಾರಮ್ಭೇನ ದಬ್ಬಸಮ್ಭಾರೇ ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ ಕರಣಪರಿಯೇಸನಭಾವೋ ಏಕೋ ಆದೀನವೋ, ತಿಣಪಣ್ಣಮತ್ತಿಕಾಸು ಪತಿತಾಸು ತಾಸಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಠಪೇತಬ್ಬತಾಯ ನಿಬದ್ಧಜಗ್ಗನಭಾವೋ ದುತಿಯೋ, ಸೇನಾಸನಂ ನಾಮ ಮಹಲ್ಲಕಸ್ಸ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಅವೇಲಾಯ ವುಟ್ಠಾಪಿಯಮಾನಸ್ಸ ¶ ಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾ ನ ಹೋತೀತಿ ಉಟ್ಠಾಪನೀಯಭಾವೋ ತತಿಯೋ, ಸೀತುಣ್ಹಾದಿಪಟಿಘಾತೇನ ಕಾಯಸ್ಸ ಸುಖುಮಾಲಕರಣಭಾವೋ ಚತುತ್ಥೋ ¶ , ಗೇಹಂ ಪವಿಟ್ಠೇನ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಪಾಪಂ ಸಕ್ಕಾ ಕಾತುನ್ತಿ ಗರಹಾಪಟಿಚ್ಛಾದನಭಾವೋ ಪಞ್ಚಮೋ, ‘‘ಮಯ್ಹ’’ನ್ತಿ ಪರಿಗ್ಗಹಕರಣಭಾವೋ ಛಟ್ಠೋ, ಗೇಹಸ್ಸ ಅತ್ಥಿಭಾವೋ ನಾಮೇಸ ಸದುತಿಯಕವಾಸೋ ವಿಯಾತಿ ಸತ್ತಮೋ, ಊಕಾಮಙ್ಗುಲಘರಗೋಳಿಕಾದೀನಂ ಸಾಧಾರಣತಾಯ ಬಹುಸಾಧಾರಣಭಾವೋ ಅಟ್ಠಮೋ. ಇತಿ ¶ ಇಮೇ ಅಟ್ಠ ಆದೀನವೇ ದಿಸ್ವಾ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಪಜಹಿ. ತೇನಾಹ – ‘‘ಅಟ್ಠದೋಸಸಮಾಕಿಣ್ಣಂ, ಪಜಹಿಂ ಪಣ್ಣಸಾಲಕ’’ನ್ತಿ.

ಉಪಾಗಮಿಂ ರುಕ್ಖಮೂಲಂ, ಗುಣೇ ದಸಹುಪಾಗತನ್ತಿ ಛನ್ನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ದಸಹಿ ಗುಣೇಹಿ ಉಪೇತಂ ರುಕ್ಖಮೂಲಂ ಉಪಗತೋಸ್ಮೀತಿ ವದತಿ. ತತ್ರಿಮೇ ದಸ ಗುಣಾ – ಅಪ್ಪಸಮಾರಮ್ಭತಾ ಏಕೋ ಗುಣೋ, ಉಪಗಮನಮತ್ತಕಮೇವ ಹಿ ತತ್ಥ ಹೋತೀತಿ. ಅಪ್ಪಟಿಜಗ್ಗನತಾ ದುತಿಯೋ, ತಞ್ಹಿ ಸಮ್ಮಟ್ಠಮ್ಪಿ ಅಸಮ್ಮಟ್ಠಮ್ಪಿ ಪರಿಭೋಗಫಾಸುಕಂ ಹೋತಿಯೇವ. ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯಭಾವೋ ತತಿಯೋ. ಗರಹಂ ನಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತಿ, ತತ್ಥ ಹಿ ಪಾಪಂ ಕರೋನ್ತೋ ಲಜ್ಜತೀತಿ ಗರಹಾಯ ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಭಾವೋ ಚತುತ್ಥೋ. ಅಬ್ಭೋಕಾಸವಾಸೋ ವಿಯ ಕಾಯಂ ನ ಸನ್ಥಮ್ಭೇತೀತಿ ಕಾಯಸ್ಸ ಅಸನ್ಥಮ್ಭನಭಾವೋ ಪಞ್ಚಮೋ, ಪರಿಗ್ಗಹಕರಣಾಭಾವೋ ಛಟ್ಠೋ, ಗೇಹಾಲಯಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ ಸತ್ತಮೋ. ಬಹುಸಾಧಾರಣೇ ಗೇಹೇ ವಿಯ ‘‘ಪಟಿಜಗ್ಗಿಸ್ಸಾಮಿ ನಂ, ನಿಕ್ಖಮಥಾ’’ತಿ ನೀಹರಣಕಾಭಾವೋ ಅಟ್ಠಮೋ, ವಸನ್ತಸ್ಸ ಸಪ್ಪೀತಿಕಭಾವೋ ನವಮೋ, ರುಕ್ಖಮೂಲಸೇನಾಸನಸ್ಸ ಗತಗತಟ್ಠಾನೇ ಸುಲಭತಾಯ ಅನಪೇಕ್ಖಭಾವೋ ದಸಮೋತಿ ಇಮೇ ದಸಗುಣೇ ದಿಸ್ವಾ ರುಕ್ಖಮೂಲಂ ಉಪಗತೋಸ್ಮೀತಿ ವದತಿ.

ಇಮಾನಿ ಹಿ ಏತ್ತಕಾನಿ ಕಾರಣಾನಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಪುನದಿವಸೇ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಗಾಮಂ ಪಾವಿಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಸಮ್ಪತ್ತಗಾಮೇ ಮನುಸ್ಸಾ ಮಹನ್ತೇನ ಉಸ್ಸಾಹೇನ ಭಿಕ್ಖಂ ಅದಂಸು. ಸೋ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಅಸ್ಸಮಂ ಆಗಮ್ಮ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ನಾಹಂ ‘ಆಹಾರಂ ಲಭಾಮೀ’ತಿ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಸಿನಿದ್ಧಾಹಾರೋ ನಾಮೇಸ ಮಾನಮದಪುರಿಸಮದೇ ವಡ್ಢೇತಿ, ಆಹಾರಮೂಲಕಸ್ಸ ಚ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ನತ್ಥಿ, ಯಂನೂನಾಹಂ ವಾಪಿತರೋಪಿತಧಞ್ಞನಿಬ್ಬತ್ತಕಂ ಆಹಾರಂ ಪಜಹಿತ್ವಾ ಪವತ್ತಫಲಭೋಜನೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ. ಸೋ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ಘಟೇನ್ತೋ ವಾಯಮನ್ತೋ ಸತ್ತಾಹಬ್ಭನ್ತರೇಯೇವ ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಪಞ್ಚ ಚ ಅಭಿಞ್ಞಾಯೋ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಸಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ವಾಪಿತಂ ರೋಪಿತಂ ಧಞ್ಞಂ, ಪಜಹಿಂ ನಿರವಸೇಸತೋ;

ಅನೇಕಗುಣಸಮ್ಪನ್ನಂ, ಪವತ್ತಫಲಮಾದಿಯಿಂ.

‘‘ತತ್ಥಪ್ಪಧಾನಂ ¶ ಪದಹಿಂ, ನಿಸಜ್ಜಟ್ಠಾನಚಙ್ಕಮೇ;

ಅಬ್ಭನ್ತರಮ್ಹಿ ಸತ್ತಾಹೇ, ಅಭಿಞ್ಞಾಬಲ ಪಾಪುಣಿ’’ನ್ತಿ.

ದೀಪಙ್ಕರೋ ಬುದ್ಧೋ

ಏವಂ ¶ ಅಭಿಞ್ಞಾಬಲಂ ಪತ್ವಾ ಸುಮೇಧತಾಪಸೇ ಸಮಾಪತ್ತಿಸುಖೇನ ವೀತಿನಾಮೇನ್ತೇ ದೀಪಙ್ಕರೋ ನಾಮ ಸತ್ಥಾ ಲೋಕೇ ಉದಪಾದಿ. ತಸ್ಸ ಪಟಿಸನ್ಧಿಜಾತಿಬೋಧಿ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಪ್ಪವತ್ತನೇಸು ಸಕಲಾಪಿ ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತು ¶ ಸಙ್ಕಮ್ಪಿ ಸಮ್ಪಕಮ್ಪಿ ಸಮ್ಪವೇಧಿ, ಮಹಾವಿರವಂ ರವಿ, ದ್ವತ್ತಿಂಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಪಾತುರಹೇಸುಂ. ಸುಮೇಧತಾಪಸೋ ಸಮಾಪತ್ತಿಸುಖೇನ ವೀತಿನಾಮೇನ್ತೋ ನೇವ ತಂ ಸದ್ದಮಸ್ಸೋಸಿ, ನ ಚ ತಾನಿ ನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಅದ್ದಸ. ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ಏವಂ ಮೇ ಸಿದ್ಧಿಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ, ವಸೀಭೂತಸ್ಸ ಸಾಸನೇ;

ದೀಪಙ್ಕರೋ ನಾಮ ಜಿನೋ, ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ ಲೋಕನಾಯಕೋ.

‘‘ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೇ ಚ ಜಾಯನ್ತೇ, ಬುಜ್ಝನ್ತೇ ಧಮ್ಮದೇಸನೇ;

ಚತುರೋ ನಿಮಿತ್ತೇ ನಾದ್ದಸಂ, ಝಾನರತಿಸಮಪ್ಪಿತೋ’’ತಿ.

ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ದೀಪಙ್ಕರದಸಬಲೋ ಚತೂಹಿ ಖೀಣಾಸವಸತಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಪರಿವುತೋ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ರಮ್ಮಂ ನಾಮ ನಗರಂ ಪತ್ವಾ ಸುದಸ್ಸನಮಹಾವಿಹಾರೇ ಪಟಿವಸತಿ. ರಮ್ಮನಗರವಾಸಿನೋ ‘‘ದೀಪಙ್ಕರೋ ಕಿರ ಸಮಣಿಸ್ಸರೋ ಪರಮಾಭಿಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪತ್ವಾ ಪವತ್ತವರಧಮ್ಮಚಕ್ಕೋ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ರಮ್ಮನಗರಂ ಪತ್ವಾ ಸುದಸ್ಸನಮಹಾವಿಹಾರೇ ಪಟಿವಸತೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಸಪ್ಪಿನವನೀತಾದೀನಿ ಚೇವ ಭೇಸಜ್ಜಾನಿ ವತ್ಥಚ್ಛಾದನಾನಿ ಚ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಗನ್ಧಮಾಲಾದಿಹತ್ಥಾ ಯೇನ ಬುದ್ಧೋ, ಯೇನ ಧಮ್ಮೋ, ಯೇನ ಸಙ್ಘೋ, ತನ್ನಿನ್ನಾ ತಪ್ಪೋಣಾ ತಪ್ಪಬ್ಭಾರಾ ಹುತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಗನ್ಧಮಾಲಾದೀಹಿ ಪೂಜೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಸ್ವಾತನಾಯ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು.

ತೇ ಪುನದಿವಸೇ ಮಹಾದಾನಂ ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ನಗರಂ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ದಸಬಲಸ್ಸ ಆಗಮನಮಗ್ಗಂ ಅಲಙ್ಕರೋನ್ತಾ ಉದಕಭಿನ್ನಟ್ಠಾನೇಸು ಪಂಸುಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಸಮಂ ಭೂಮಿತಲಂ ಕತ್ವಾ ರಜತಪಟ್ಟವಣ್ಣಂ ವಾಲುಕಂ ಆಕಿರನ್ತಿ, ಲಾಜೇ ಚೇವ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಚ ವಿಕಿರನ್ತಿ, ನಾನಾವಿರಾಗೇಹಿ ವತ್ಥೇಹಿ ಧಜಪಟಾಕೇ ಉಸ್ಸಾಪೇನ್ತಿ, ಕದಲಿಯೋ ಚೇವ ಪುಣ್ಣಘಟಪನ್ತಿಯೋ ಚ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇನ್ತಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಸುಮೇಧತಾಪಸೋ ಅತ್ತನೋ ಅಸ್ಸಮಪದಾ ಆಕಾಸಂ ಉಗ್ಗನ್ತ್ವಾ, ತೇಸಂ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಉಪರಿಭಾಗೇನ ಆಕಾಸೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ತೇ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠೇ ಮನುಸ್ಸೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ ¶ ಆಕಾಸತೋ ಓರುಯ್ಹ ಏಕಮನ್ತಂ ಠಿತೋ ಮನುಸ್ಸೇ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಅಮ್ಭೋ, ಕಸ್ಸ ತುಮ್ಹೇ ಇಧ ವಿಸಮಂ ಮಗ್ಗಂ ಅಲಙ್ಕರೋಥಾ’’ತಿ? ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ಪಚ್ಚನ್ತದೇಸವಿಸಯೇ ¶ , ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ತಥಾಗತಂ;

ತಸ್ಸ ಆಗಮನಂ ಮಗ್ಗಂ, ಸೋಧೇನ್ತಿ ತುಟ್ಠಮಾನಸಾ.

‘‘ಅಹಂ ತೇನ ಸಮಯೇನ, ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಸಕಸ್ಸಮಾ;

ಧುನನ್ತೋ ವಾಕಚೀರಾನಿ, ಗಚ್ಛಾಮಿ ಅಮ್ಬರೇ ತದಾ.

‘‘ವೇದಜಾತಂ ¶ ಜನಂ ದಿಸ್ವಾ, ತುಟ್ಠಹಟ್ಠಂ ಪಮೋದಿತಂ;

ಓರೋಹಿತ್ವಾನ ಗಗನಾ, ಮನುಸ್ಸೇ ಪುಚ್ಛಿ ತಾವದೇ.

‘‘‘ತುಟ್ಠಹಟ್ಠೋ ಪಮುದಿತೋ, ವೇದಜಾತೋ ಮಹಾಜನೋ;

ಕಸ್ಸ ಸೋಧೀಯತಿ ಮಗ್ಗೋ, ಅಞ್ಜಸಂ ವಟುಮಾಯನ’’’ನ್ತಿ.

ಮನುಸ್ಸಾ ಆಹಂಸು – ‘‘ಭನ್ತೇ ಸುಮೇಧ, ನ ತ್ವಂ ಜಾನಾಸಿ, ದೀಪಙ್ಕರೋ ದಸಬಲೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪತ್ವಾ ಪವತ್ತವರಧಮ್ಮಚಕ್ಕೋ ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ನಗರಂ ಪತ್ವಾ ಸುದಸ್ಸನಮಹಾವಿಹಾರೇ ಪಟಿವಸತಿ. ಮಯಂ ತಂ ಭಗವನ್ತಂ ನಿಮನ್ತಯಿಮ್ಹ, ತಸ್ಸೇತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಆಗಮನಮಗ್ಗಂ ಅಲಙ್ಕರೋಮಾ’’ತಿ. ಅಥ ಸುಮೇಧತಾಪಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಬುದ್ಧೋತಿ ಖೋ ಘೋಸಮತ್ತಕಮ್ಪಿ ಲೋಕೇ ದುಲ್ಲಭಂ, ಪಗೇವ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೋ, ಮಯಾಪಿ ಇಮೇಹಿ ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ದಸಬಲಸ್ಸ ಮಗ್ಗಂ ಅಲಙ್ಕರಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಸೋ ತೇ ಮನುಸ್ಸೇ ಆಹ – ‘‘ಸಚೇ, ಭೋ, ತುಮ್ಹೇ ಏತಂ ಮಗ್ಗಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಅಲಙ್ಕರೋಥ, ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ಏಕಂ ಓಕಾಸಂ ದೇಥ, ಅಹಮ್ಪಿ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಮಗ್ಗಂ ಅಲಙ್ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ತೇ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಸುಮೇಧತಾಪಸೋ ಇದ್ಧಿಮಾ’’ತಿ ಜಾನನ್ತಾ ಉದಕಭಿನ್ನೋಕಾಸಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ – ‘‘ತ್ವಂ ಇಮಂ ಠಾನಂ ಅಲಙ್ಕರೋಹೀ’’ತಿ ಅದಂಸು. ಸುಮೇಧೋ ಬುದ್ಧಾರಮ್ಮಣಂ ಪೀತಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಇಮಂ ಓಕಾಸಂ ಇದ್ಧಿಯಾ ಅಲಙ್ಕರಿತುಂ ಪಹೋಮಿ, ಏವಂ ಅಲಙ್ಕತೋ ನ ಮಂ ಪರಿತೋಸೇಸ್ಸತಿ, ಅಜ್ಜ ಮಯಾ ಕಾಯವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಪಂಸುಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ಪಕ್ಖಿಪಿ.

ತಸ್ಸ ತಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ಅನಿಟ್ಠಿತೇಯೇವ ದೀಪಙ್ಕರದಸಬಲೋ ಮಹಾನುಭಾವಾನಂ ಛಳಭಿಞ್ಞಾನಂ ಖೀಣಾಸವಾನಂ ಚತೂಹಿ ಸತಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಪರಿವುತೋ ದೇವತಾಸು ದಿಬ್ಬಗನ್ಧಮಾಲಾದೀಹಿ ಪೂಜಯನ್ತಾಸು ದಿಬ್ಬತುರಿಯೇಹಿ ವಜ್ಜನ್ತಾಸು ದಿಬ್ಬಸಙ್ಗೀತೇಸು ಪವತ್ತೇನ್ತೇಸು ಮನುಸ್ಸೇಸು ಮಾನುಸಕೇಹಿ ಗನ್ಧಮಾಲಾದೀಹಿ ಚೇವ ತುರಿಯೇಹಿ ¶ ಚ ಪೂಜಯನ್ತೇಸು ಅನೋಪಮಾಯ ಬುದ್ಧಲೀಲಾಯ ಮನೋಸಿಲಾತಲೇ ವಿಜಮ್ಭಮಾನೋ ಸೀಹೋ ವಿಯ ತಂ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತಂ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ. ಸುಮೇಧತಾಪಸೋ ಅಕ್ಖೀನಿ ಉಮ್ಮೀಲೇತ್ವಾ ಅಲಙ್ಕತಮಗ್ಗೇನ ಆಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ದಸಬಲಸ್ಸ ದ್ವತ್ತಿಂಸಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ ಅಸೀತಿಯಾ ಅನುಬ್ಯಞ್ಜನೇಹಿ ¶ ಅನುರಞ್ಜಿತಂ ಬ್ಯಾಮಪ್ಪಭಾಯ ಸಮ್ಪರಿವಾರಿತಂ ಮಣಿವಣ್ಣಗಗನತಲೇ ನಾನಪ್ಪಕಾರಾ ವಿಜ್ಜುಲತಾ ವಿಯ ಆವೇಳಾವೇಳಭೂತಾ ಚೇವ ಯುಗಳಯುಗಳಭೂತಾ ಚ ಛಬ್ಬಣ್ಣಘನಬುದ್ಧರಸ್ಮಿಯೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತಂ ರೂಪಸೋಭಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಂ ಅತ್ತಭಾವಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ – ‘‘ಅಜ್ಜ ಮಯಾ ದಸಬಲಸ್ಸ ಜೀವಿತಪರಿಚ್ಚಾಗಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಮಾ ಭಗವಾ ಕಲಲಂ ಅಕ್ಕಮಿ, ಮಣಿಫಲಕಸೇತುಂ ¶ ಪನ ಅಕ್ಕಮನ್ತೋ ವಿಯ ಸದ್ಧಿಂ ಚತೂಹಿ ಖೀಣಾಸವಸತಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಮಮ ಪಿಟ್ಠಿಂ ಮದ್ದಮಾನೋ ಗಚ್ಛತು, ತಂ ಮೇ ಭವಿಸ್ಸತಿ ದೀಘರತ್ತಂ ಹಿತಾಯ ಸುಖಾಯಾ’’ತಿ ಕೇಸೇ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಅಜಿನಚಮ್ಮಜಟಾಮಣ್ಡಲವಾಕಚೀರಾನಿ ಕಾಳವಣ್ಣೇ ಕಲಲೇ ಪತ್ಥರಿತ್ವಾ ಮಣಿಫಲಕಸೇತು ವಿಯ ಕಲಲಪಿಟ್ಠೇ ನಿಪಜ್ಜಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ತೇ ಮೇ ಪುಟ್ಠಾ ವಿಯಾಕಂಸು, ‘ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ಅನುತ್ತರೋ;

ದೀಪಙ್ಕರೋ ನಾಮ ಜಿನೋ, ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ ಲೋಕನಾಯಕೋ;

ತಸ್ಸ ಸೋಧೀಯತಿ ಮಗ್ಗೋ, ಅಞ್ಜಸಂ ವಟುಮಾಯನಂ’.

‘‘ಬುದ್ಧೋತಿವಚನಂ ಸುತ್ವಾನ, ಪೀತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ ತಾವದೇ;

ಬುದ್ಧೋ ಬುದ್ಧೋತಿ ಕಥಯನ್ತೋ, ಸೋಮನಸ್ಸಂ ಪವೇದಯಿಂ.

‘‘ತತ್ಥ ಠತ್ವಾ ವಿಚಿನ್ತೇಸಿಂ, ತುಟ್ಠೋ ಸಂವಿಗ್ಗಮಾನಸೋ;

‘ಇಧ ಬೀಜಾನಿ ರೋಪಿಸ್ಸಂ, ಖಣೋ ವೇ ಮಾ ಉಪಚ್ಚಗಾ’.

‘‘ಯದಿ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸೋಧೇಥ, ಏಕೋಕಾಸಂ ದದಾಥ ಮೇ;

ಅಹಮ್ಪಿ ಸೋಧಯಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅಞ್ಜಸಂ ವಟುಮಾಯನಂ.

‘‘ಅದಂಸು ತೇ ಮಮೋಕಾಸಂ, ಸೋಧೇತುಂ ಅಞ್ಜಸಂ ತದಾ;

ಬುದ್ಧೋ ಬುದ್ಧೋತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ, ಮಗ್ಗಂ ಸೋಧೇಮಹಂ ತದಾ.

‘‘ಅನಿಟ್ಠಿತೇ ಮಮೋಕಾಸೇ, ದೀಪಙ್ಕರೋ ಮಹಾಮುನಿ;

ಚತೂಹಿ ಸತಸಹಸ್ಸೇಹಿ, ಛಳಭಿಞ್ಞೇಹಿ ತಾದಿಹಿ;

ಖೀಣಾಸವೇಹಿ ವಿಮಲೇಹಿ, ಪಟಿಪಜ್ಜಿ ಅಞ್ಜಸಂ ಜಿನೋ.

‘‘ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಾ ¶ ವತ್ತನ್ತಿ, ವಜ್ಜನ್ತಿ ಭೇರಿಯೋ ಬಹೂ;

ಆಮೋದಿತಾ ನರಮರೂ, ಸಾಧುಕಾರಂ ಪವತ್ತಯುಂ.

‘‘ದೇವಾ ¶ ಮನುಸ್ಸೇ ಪಸ್ಸನ್ತಿ, ಮನುಸ್ಸಾಪಿ ಚ ದೇವತಾ;

ಉಭೋಪಿ ತೇ ಪಞ್ಜಲಿಕಾ, ಅನುಯನ್ತಿ ತಥಾಗತಂ.

‘‘ದೇವಾ ದಿಬ್ಬೇಹಿ ತುರಿಯೇಹಿ, ಮನುಸ್ಸಾ ಮಾನುಸೇಹಿ ಚ;

ಉಭೋಪಿ ತೇ ವಜ್ಜಯನ್ತಾ, ಅನುಯನ್ತಿ ತಥಾಗತಂ.

‘‘ದಿಬ್ಬಂ ಮನ್ದಾರವಂ ಪುಪ್ಫಂ, ಪದುಮಂ ಪಾರಿಛತ್ತಕಂ;

ದಿಸೋದಿಸಂ ಓಕಿರನ್ತಿ, ಆಕಾಸನಭಗತಾ ಮರೂ.

‘‘ದಿಬ್ಬಂ ಚನ್ದನಚುಣ್ಣಞ್ಚ, ವರಗನ್ಧಞ್ಚ ಕೇವಲಂ;

ದಿಸೋದಿಸಂ ಓಕಿರನ್ತಿ, ಆಕಾಸನಭಗತಾ ಮರೂ.

‘‘ಚಮ್ಪಕಂ ಸಲಲಂ ನೀಪಂ, ನಾಗಪುನ್ನಾಗಕೇತಕಂ;

ದಿಸೋದಿಸಂ ಉಕ್ಖಿಪನ್ತಿ, ಭೂಮಿತಲಗತಾ ನರಾ.

‘‘ಕೇಸೇ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾಹಂ ತತ್ಥ, ವಾಕಚೀರಞ್ಚ ಚಮ್ಮಕಂ;

ಕಲಲೇ ಪತ್ಥರಿತ್ವಾನ, ಅವಕುಜ್ಜೋ ನಿಪಜ್ಜಹಂ.

‘‘ಅಕ್ಕಮಿತ್ವಾನ ಮಂ ಬುದ್ಧೋ, ಸಹ ಸಿಸ್ಸೇಹಿ ಗಚ್ಛತು;

ಮಾ ನಂ ಕಲಲೇ ಅಕ್ಕಮಿತ್ಥ, ಹಿತಾಯ ಮೇ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ.

ಸೋ ¶ ಪನ ಕಲಲಪಿಟ್ಠೇ ನಿಪನ್ನಕೋವ ಪುನ ಅಕ್ಖೀನಿ ಉಮ್ಮೀಲೇತ್ವಾ ದೀಪಙ್ಕರದಸಬಲಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸಿರಿಂ ಸಮ್ಪಸ್ಸಮಾನೋ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಚೇ ಅಹಂ ಇಚ್ಛೇಯ್ಯಂ, ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸೇ ಝಾಪೇತ್ವಾ ಸಙ್ಘನವಕೋ ಹುತ್ವಾ ರಮ್ಮನಗರಂ ಪವಿಸೇಯ್ಯಂ, ಅಞ್ಞಾತಕವೇಸೇನ ಪನ ಮೇ ಕಿಲೇಸೇ ಝಾಪೇತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಾನಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ಯಂನೂನಾಹಂ ದೀಪಙ್ಕರದಸಬಲೋ ವಿಯ ಪರಮಾಭಿಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪತ್ವಾ ಧಮ್ಮನಾವಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಮಹಾಜನಂ ಸಂಸಾರಸಾಗರಾ ಉತ್ತಾರೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೇಯ್ಯಂ, ಇದಂ ಮಯ್ಹಂ ಪತಿರೂಪ’’ನ್ತಿ. ತತೋ ಅಟ್ಠ ಧಮ್ಮೇ ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ ಬುದ್ಧಭಾವಾಯ ಅಭಿನೀಹಾರಂ ಕತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ಪಥವಿಯಂ ನಿಪನ್ನಸ್ಸ, ಏವಂ ಮೇ ಆಸಿ ಚೇತಸೋ;

‘ಇಚ್ಛಮಾನೋ ಅಹಂ ಅಜ್ಜ, ಕಿಲೇಸೇ ಝಾಪಯೇ ಮಮ.

‘‘‘ಕಿಂ ¶ ¶ ಮೇ ಅಞ್ಞಾತವೇಸೇನ, ಧಮ್ಮಂ ಸಚ್ಛಿಕತೇನಿಧ;

ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪಾಪುಣಿತ್ವಾ, ಬುದ್ಧೋ ಹೇಸ್ಸಂ ಸದೇವಕೇ.

‘‘‘ಕಿಂ ಮೇ ಏಕೇನ ತಿಣ್ಣೇನ, ಪುರಿಸೇನ ಥಾಮದಸ್ಸಿನಾ;

ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪಾಪುಣಿತ್ವಾ, ಸನ್ತಾರೇಸ್ಸಂ ಸದೇವಕಂ.

‘‘‘ಇಮಿನಾ ಮೇ ಅಧಿಕಾರೇನ, ಕತೇನ ಪುರಿಸುತ್ತಮೇ;

ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪಾಪುಣಿತ್ವಾ, ತಾರೇಮಿ ಜನತಂ ಬಹುಂ.

‘‘‘ಸಂಸಾರಸೋತಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ, ವಿದ್ಧಂಸೇತ್ವಾ ತಯೋ ಭವೇ;

ಧಮ್ಮನಾವಂ ಸಮಾರುಯ್ಹ, ಸನ್ತಾರೇಸ್ಸಂ ಸದೇವಕ’’’ನ್ತಿ.

ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಬುದ್ಧತ್ತಂ ಪತ್ಥೇನ್ತಸ್ಸ –

‘‘ಮನುಸ್ಸತ್ತಂ ಲಿಙ್ಗಸಮ್ಪತ್ತಿ, ಹೇತು ಸತ್ಥಾರದಸ್ಸನಂ;

ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಗುಣಸಮ್ಪತ್ತಿ, ಅಧಿಕಾರೋ ಚ ಛನ್ದತಾ;

ಅಟ್ಠಧಮ್ಮಸಮೋಧಾನಾ, ಅಭಿನೀಹಾರೋ ಸಮಿಜ್ಝತೀ’’ತಿ.

ಮನುಸ್ಸತ್ತಭಾವಸ್ಮಿಂಯೇವ ಹಿ ಠತ್ವಾ ಬುದ್ಧತ್ತಂ ಪತ್ಥೇನ್ತಸ್ಸ ಪತ್ಥನಾ ಸಮಿಜ್ಝತಿ, ನಾಗಸ್ಸ ವಾ ಸುಪಣ್ಣಸ್ಸ ವಾ ದೇವತಾಯ ವಾ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ವಾ ಪತ್ಥನಾ ನೋ ಸಮಿಜ್ಝತಿ. ಮನುಸ್ಸತ್ತಭಾವೇಪಿ ಪುರಿಸಲಿಙ್ಗೇ ಠಿತಸ್ಸೇವ ಪತ್ಥನಾ ಸಮಿಜ್ಝತಿ, ಇತ್ಥಿಯಾ ವಾ ಪಣ್ಡಕನಪುಂಸಕಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕಾನಂ ವಾ ನೋ ಸಮಿಜ್ಝತಿ. ಪುರಿಸಸ್ಸಪಿ ತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ಅರಹತ್ತಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಹೇತುಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸೇವ ಪತ್ಥನಾ ಸಮಿಜ್ಝತಿ, ನೋ ಇತರಸ್ಸ. ಹೇತುಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸಾಪಿ ಜೀವಮಾನಬುದ್ಧಸ್ಸೇವ ಸನ್ತಿಕೇ ಪತ್ಥೇನ್ತಸ್ಸೇವ ಪತ್ಥನಾ ಸಮಿಜ್ಝತಿ, ಪರಿನಿಬ್ಬುತೇ ಬುದ್ಧೇ ಚೇತಿಯಸನ್ತಿಕೇ ವಾ ಬೋಧಿಮೂಲೇ ವಾ ಪತ್ಥೇನ್ತಸ್ಸ ನ ಸಮಿಜ್ಝತಿ. ಬುದ್ಧಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಪತ್ಥೇನ್ತಸ್ಸಪಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಲಿಙ್ಗೇ ಠಿತಸ್ಸೇವ ಸಮಿಜ್ಝತಿ, ನೋ ಗಿಹಿಲಿಙ್ಗೇ ಠಿತಸ್ಸ. ಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸಪಿ ¶ ಪಞ್ಚಾಭಿಞ್ಞಾಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಲಾಭಿನೋಯೇವ ಸಮಿಜ್ಝತಿ, ನ ಇಮಾಯ ಗುಣಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ವಿರಹಿತಸ್ಸ. ಗುಣಸಮ್ಪನ್ನೇನಪಿ ಯೇನ ಅತ್ತನೋ ಜೀವಿತಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸೇವ ಇಮಿನಾ ಅಧಿಕಾರೇನ ಅಧಿಕಾರಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಸಮಿಜ್ಝತಿ, ನ ಇತರಸ್ಸ. ಅಧಿಕಾರಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸಾಪಿ ಯಸ್ಸ ಬುದ್ಧಕಾರಕಧಮ್ಮಾನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಮಹನ್ತೋ ಛನ್ದೋ ಚ ಉಸ್ಸಾಹೋ ಚ ವಾಯಾಮೋ ಚ ಪರಿಯೇಟ್ಠಿ ಚ, ತಸ್ಸೇವ ಸಮಿಜ್ಝತಿ, ನ ಇತರಸ್ಸ.

ತತ್ರಿದಂ ¶ ¶ ಛನ್ದಮಹನ್ತತಾಯ ಓಪಮ್ಮಂ – ಸಚೇ ಹಿ ಏವಮಸ್ಸ ಯೋ ಸಕಲಚಕ್ಕವಾಳಗಬ್ಭಂ ಏಕೋದಕೀಭೂತಂ ಅತ್ತನೋ ಬಾಹುಬಲೇನ ಉತ್ತರಿತ್ವಾ ಪಾರಂ ಗನ್ತುಂ ಸಮತ್ಥೋ, ಸೋ ಬುದ್ಧತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ. ಯೋ ವಾ ಪನ ಸಕಲಚಕ್ಕವಾಳಗಬ್ಭಂ ವೇಳುಗುಮ್ಬಸಞ್ಛನ್ನಂ ವಿಯೂಹಿತ್ವಾ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಪದಸಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಪಾರಂ ಗನ್ತುಂ ಸಮತ್ಥೋ, ಸೋ ಬುದ್ಧತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ. ಯೋ ವಾ ಪನ ಸಕಲಚಕ್ಕವಾಳಗಬ್ಭಂ ಸತ್ತಿಯೋ ಆಕೋಟೇತ್ವಾ ನಿರನ್ತರಂ ಸತ್ತಿಫಲಸಮಾಕಿಣ್ಣಂ ಪದಸಾ ಅಕ್ಕಮಮಾನೋ ಪಾರಂ ಗನ್ತುಂ ಸಮತ್ಥೋ, ಸೋ ಬುದ್ಧತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ. ಯೋ ವಾ ಪನ ಸಕಲಚಕ್ಕವಾಳಗಬ್ಭಂ ವೀತಚ್ಚಿತಙ್ಗಾರಭರಿತಂ ಪಾದೇಹಿ ಮದ್ದಮಾನೋ ಪಾರಂ ಗನ್ತುಂ ಸಮತ್ಥೋ, ಸೋ ಬುದ್ಧತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ. ಯೋ ಏತೇಸು ಏಕಮ್ಪಿ ಅತ್ತನೋ ದುಕ್ಕರಂ ನ ಮಞ್ಞತಿ, ‘‘ಅಹಂ ಏತಮ್ಪಿ ತರಿತ್ವಾ ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ವಾ ಪಾರಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ಮಹನ್ತೇನ ಛನ್ದೇನ ಚ ಉಸ್ಸಾಹೇನ ಚ ವಾಯಾಮೇನ ಚ ಪರಿಯೇಟ್ಠಿಯಾ ಚ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಹೋತಿ, ಏತಸ್ಸೇವ ಪತ್ಥನಾ ಸಮಿಜ್ಝತಿ, ನ ಇತರಸ್ಸ. ತಸ್ಮಾ ಸುಮೇಧತಾಪಸೋ ಇಮೇ ಅಟ್ಠ ಧಮ್ಮೇ ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾವ ಬುದ್ಧಭಾವಾಯ ಅಭಿನೀಹಾರಂ ಕತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿ.

ದೀಪಙ್ಕರೋಪಿ ಭಗವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸುಮೇಧತಾಪಸಸ್ಸ ಸೀಸಭಾಗೇ ಠತ್ವಾ ಮಣಿಸೀಹಪಞ್ಜರಂ ಉಗ್ಘಾಟೇನ್ತೋ ವಿಯ ಪಞ್ಚವಣ್ಣಪಸಾದಸಮ್ಪನ್ನಾನಿ ಅಕ್ಖೀನಿ ಉಮ್ಮೀಲೇತ್ವಾ ಕಲಲಪಿಟ್ಠೇ ನಿಪನ್ನಂ ಸುಮೇಧತಾಪಸಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ತಾಪಸೋ ಬುದ್ಧತ್ತಾಯ ಅಭಿನೀಹಾರಂ ಕತ್ವಾ ನಿಪನ್ನೋ, ಸಮಿಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ ನು ಖೋ ಏತಸ್ಸ ಪತ್ಥನಾ, ಉದಾಹು ನೋ’’ತಿ ಅನಾಗತಂಸಞಾಣಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ – ‘‘ಇತೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಿ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅಯಂ ಗೋತಮೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಠಿತಕೋವ ಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ – ‘‘ಪಸ್ಸಥ ನೋ ತುಮ್ಹೇ ಇಮಂ ಉಗ್ಗತಪಂ ತಾಪಸಂ ಕಲಲಪಿಟ್ಠೇ ನಿಪನ್ನ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಏವಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ಅಯಂ ಬುದ್ಧತ್ತಾಯ ಅಭಿನೀಹಾರಂ ಕತ್ವಾ ನಿಪನ್ನೋ, ಸಮಿಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ ಇಮಸ್ಸ ಪತ್ಥನಾ. ಅಯಞ್ಹಿ ಇತೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾನಂ ಚತುನ್ನಂ ಅಸಙ್ಖಯೇಯ್ಯಾನಂ ಮತ್ಥಕೇ ಗೋತಮೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಪನಸ್ಸ ಅತ್ತಭಾವೇ ಕಪಿಲವತ್ಥು ನಾಮ ನಗರಂ ನಿವಾಸೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಮಾಯಾ ¶ ನಾಮ ದೇವೀ ಮಾತಾ, ಸುದ್ಧೋದನೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಪಿತಾ, ಅಗ್ಗಸಾವಕೋ ಉಪತಿಸ್ಸೋ ನಾಮ ಥೇರೋ, ದುತಿಯಸಾವಕೋ ಕೋಲಿತೋ ನಾಮ, ಬುದ್ಧುಪಟ್ಠಾಕೋ ಆನನ್ದೋ ನಾಮ, ಅಗ್ಗಸಾವಿಕಾ ಖೇಮಾ ನಾಮ ಥೇರೀ, ದುತಿಯಸಾವಿಕಾ ಉಪ್ಪಲವಣ್ಣಾ ¶ ನಾಮ ಥೇರೀ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ಅಯಂ ಪರಿಪಕ್ಕಞಾಣೋ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ಕತ್ವಾ ಮಹಾಪಧಾನಂ ಪದಹಿತ್ವಾ ನಿಗ್ರೋಧರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಪಾಯಾಸಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ನೇರಞ್ಜರಾಯ ತೀರೇ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಬೋಧಿಮಣ್ಡಂ ಆರುಯ್ಹ ಅಸ್ಸತ್ಥರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಅಭಿಸಮ್ಬುಜ್ಝಿಸ್ಸತೀತಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ದೀಪಙ್ಕರೋ ಲೋಕವಿದೂ, ಆಹುತೀನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೋ;

ಉಸ್ಸೀಸಕೇ ಮಂ ಠತ್ವಾನ, ಇದಂ ವಚನಮಬ್ರವಿ.

‘‘‘ಪಸ್ಸಥ ¶ ಇಮಂ ತಾಪಸಂ, ಜಟಿಲಂ ಉಗ್ಗತಾಪನಂ;

ಅಪರಿಮೇಯ್ಯೇ ಇತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ಭವಿಸ್ಸತಿ.

‘‘‘ಅಹು ಕಪಿಲವ್ಹಯಾ ರಮ್ಮಾ, ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ತಥಾಗತೋ;

ಪಧಾನಂ ಪದಹಿತ್ವಾನ, ಕತ್ವಾ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಂ.

‘‘‘ಅಜಪಾಲರುಕ್ಖಮೂಲೇ, ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ತಥಾಗತೋ;

ತತ್ಥ ಪಾಯಾಸಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ, ನೇರಞ್ಜರಮುಪೇಹಿತಿ.

‘‘‘ನೇರಞ್ಜರಾಯ ತೀರಮ್ಹಿ, ಪಾಯಾಸಂ ಅದ ಸೋ ಜಿನೋ;

ಪಟಿಯತ್ತವರಮಗ್ಗೇನ, ಬೋಧಿಮೂಲಮುಪೇಹಿತಿ.

‘‘‘ತತೋ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ, ಬೋಧಿಮಣ್ಡಂ ಅನುತ್ತರೋ;

ಅಸ್ಸತ್ಥರುಕ್ಖಮೂಲಮ್ಹಿ, ಬುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ ಮಹಾಯಸೋ.

‘‘‘ಇಮಸ್ಸ ಜನಿಕಾ ಮಾತಾ, ಮಾಯಾ ನಾಮ ಭವಿಸ್ಸತಿ;

ಪಿತಾ ಸುದ್ಧೋದನೋ ನಾಮ, ಅಯಂ ಹೇಸ್ಸತಿ ಗೋತಮೋ.

‘‘‘ಅನಾಸವಾ ವೀತರಾಗಾ, ಸನ್ತಚಿತ್ತಾ ಸಮಾಹಿತಾ;

ಕೋಲಿತೋ ಉಪತಿಸ್ಸೋ ಚ, ಅಗ್ಗಾ ಹೇಸ್ಸನ್ತಿ ಸಾವಕಾ;

ಆನನ್ದೋ ನಾಮುಪಟ್ಠಾಕೋ, ಉಪಟ್ಠಿಸ್ಸತಿ ತಂ ಜಿನಂ.

‘‘‘ಖೇಮಾ ಉಪ್ಪಲವಣ್ಣಾ ಚ, ಅಗ್ಗಾ ಹೇಸ್ಸನ್ತಿ ಸಾವಿಕಾ;

ಅನಾಸವಾ ವೀತರಾಗಾ, ಸನ್ತಚಿತ್ತಾ ಸಮಾಹಿತಾ;

ಬೋಧಿ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ, ಅಸ್ಸತ್ಥೋತಿ ಪವುಚ್ಚತೀ’’’ತಿ. (ಬು. ವಂ. ೨.೬೦-೬೮);

ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸುಮೇಧತಾಪಸೋ – ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಕಿರ ಪತ್ಥನಾ ಸಮಿಜ್ಝಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸೋಮನಸ್ಸಪ್ಪತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ. ಮಹಾಜನೋ ದೀಪಙ್ಕರದಸಬಲಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಸುಮೇಧತಾಪಸೋ ಕಿರ ಬುದ್ಧಬೀಜಂ ಬುದ್ಧಙ್ಕುರೋ’’ತಿ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠೋ ¶ ಅಹೋಸಿ. ಏವಞ್ಚಸ್ಸ ಅಹೋಸಿ – ‘‘ಯಥಾ ನಾಮ ಮನುಸ್ಸಾ ನದಿಂ ತರನ್ತಾ ಉಜುಕೇನ ¶ ತಿತ್ಥೇನ ಉತ್ತರಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಹೇಟ್ಠಾತಿತ್ಥೇನ ¶ ಉತ್ತರನ್ತಿ, ಏವಮೇವ ಮಯಮ್ಪಿ ದೀಪಙ್ಕರದಸಬಲಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಮಗ್ಗಫಲಂ ಅಲಭಮಾನಾ ಅನಾಗತೇ ಯದಾ ತ್ವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ, ತದಾ ತವ ಸಮ್ಮುಖಾ ಮಗ್ಗಫಲಂ ಸಚ್ಛಿಕಾತುಂ ಸಮತ್ಥಾ ಭವೇಯ್ಯಾಮಾ’’ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಠಪಯಿಂಸು. ದೀಪಙ್ಕರದಸಬಲೋಪಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪಸಂಸಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಪುಪ್ಫಮುಟ್ಠೀಹಿ ಪೂಜೇತ್ವಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ತೇಪಿ ಚತುಸತಸಹಸ್ಸಸಙ್ಖಾ ಖೀಣಾಸವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಗನ್ಧೇಹಿ ಚ ಮಾಲಾಹಿ ಚ ಪೂಜೇತ್ವಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು. ದೇವಮನುಸ್ಸಾ ಪನ ತಥೇವ ಪೂಜೇತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕನ್ತಾ.

ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಟಿಕ್ಕನ್ತಕಾಲೇ ಸಯನಾ ವುಟ್ಠಾಯ ‘‘ಪಾರಮಿಯೋ ವಿಚಿನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪುಪ್ಫರಾಸಿಮತ್ಥಕೇ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆಭುಜಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ. ಏವಂ ನಿಸಿನ್ನೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೇ ಸಕಲದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳೇ ದೇವತಾ ಸಾಧುಕಾರಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಅಯ್ಯ ಸುಮೇಧತಾಪಸ, ಪೋರಾಣಕಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆಭುಜಿತ್ವಾ ‘ಪಾರಮಿಯೋ ವಿಚಿನಿಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ನಿಸಿನ್ನಕಾಲೇ ಯಾನಿ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಾನಿ ನಾಮ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ, ತಾನಿ ಸಬ್ಬಾನಿಪಿ ಅಜ್ಜ ಪಾತುಭೂತಾನಿ, ನಿಸ್ಸಂಸಯೇನ ತ್ವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ. ಮಯಮೇತಂ ಜಾನಾಮ ‘ಯಸ್ಸೇತಾನಿ ನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ, ಏಕನ್ತೇನ ಸೋ ಬುದ್ಧೋ ಹೋತಿ’, ತ್ವಂ ಅತ್ತನೋ ವೀರಿಯಂ ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಪಗ್ಗಣ್ಹಾ’’ತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ನಾನಪ್ಪಕಾರಾಹಿ ಥುತೀಹಿ ಅಭಿತ್ಥವಿಂಸು. ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ಇದಂ ಸುತ್ವಾನ ವಚನಂ, ಅಸಮಸ್ಸ ಮಹೇಸಿನೋ;

ಆಮೋದಿತಾ ನರಮರೂ, ಬುದ್ಧಬೀಜಂ ಕಿರ ಅಯಂ.

‘‘ಉಕ್ಕುಟ್ಠಿಸದ್ದಾ ವತ್ತನ್ತಿ, ಅಪ್ಫೋಟೇನ್ತಿ ಹಸನ್ತಿ ಚ;

ಕತಞ್ಜಲೀ ನಮಸ್ಸನ್ತಿ, ದಸಸಹಸ್ಸೀ ಸದೇವಕಾ.

‘‘ಯದಿಮಸ್ಸ ಲೋಕನಾಥಸ್ಸ, ವಿರಜ್ಝಿಸ್ಸಾಮ ಸಾಸನಂ;

ಅನಾಗತಮ್ಹಿ ಅದ್ಧಾನೇ, ಹೇಸ್ಸಾಮ ಸಮ್ಮುಖಾ ಇಮಂ.

‘‘ಯಥಾ ಮನುಸ್ಸಾ ನದಿಂ ತರನ್ತಾ, ಪಟಿತಿತ್ಥಂ ವಿರಜ್ಝಿಯ;

ಹೇಟ್ಠಾ ತಿತ್ಥೇ ಗಹೇತ್ವಾನ, ಉತ್ತರನ್ತಿ ಮಹಾನದಿಂ.

‘‘ಏವಮೇವ ಮಯಂ ಸಬ್ಬೇ, ಯದಿ ಮುಞ್ಚಾಮಿಮಂ ಜಿನಂ;

ಅನಾಗತಮ್ಹಿ ಅದ್ಧಾನೇ, ಹೇಸ್ಸಾಮ ಸಮ್ಮುಖಾ ಇಮಂ.

‘‘ದೀಪಙ್ಕರೋ ¶ ¶ ಲೋಕವಿದೂ, ಆಹುತೀನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೋ;

ಮಮ ಕಮ್ಮಂ ಪಕಿತ್ತೇತ್ವಾ, ದಕ್ಖಿಣಂ ಪಾದಮುದ್ಧರಿ.

‘‘ಯೇ ತತ್ಥಾಸುಂ ಜಿನಪುತ್ತಾ, ಸಬ್ಬೇ ಪದಕ್ಖಿಣಮಕಂಸು ಮಂ;

ನರಾ ನಾಗಾ ಚ ಗನ್ಧಬ್ಬಾ, ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾನ ಪಕ್ಕಮುಂ.

‘‘ದಸ್ಸನಂ ¶ ಮೇ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇ, ಸಸಙ್ಘೇ ಲೋಕನಾಯಕೇ;

ಹಟ್ಠತುಟ್ಠೇನ ಚಿತ್ತೇನ, ಆಸನಾ ವುಟ್ಠಹಿಂ ತದಾ.

‘‘ಸುಖೇನ ಸುಖಿತೋ ಹೋಮಿ, ಪಾಮೋಜ್ಜೇನ ಪಮೋದಿತೋ;

ಪೀತಿಯಾ ಚ ಅಭಿಸ್ಸನ್ನೋ, ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆಭುಜಿಂ ತದಾ.

‘‘ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ, ಏವಂ ಚಿನ್ತೇಸಹಂ ತದಾ;

‘ವಸೀಭೂತೋ ಅಹಂ ಝಾನೇ, ಅಭಿಞ್ಞಾಪಾರಮಿಂ ಗತೋ.

‘‘‘ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಮ್ಹಿ, ಇಸಯೋ ನತ್ಥಿ ಮೇ ಸಮಾ;

ಅಸಮೋ ಇದ್ಧಿಧಮ್ಮೇಸು, ಅಲಭಿಂ ಈದಿಸಂ ಸುಖಂ’.

‘‘ಪಲ್ಲಙ್ಕಾಭುಜನೇ ಮಯ್ಹಂ, ದಸಸಹಸ್ಸಾಧಿವಾಸಿನೋ;

ಮಹಾನಾದಂ ಪವತ್ತೇಸುಂ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ.

‘‘ಯಾ ಪುಬ್ಬೇ ಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ, ಪಲ್ಲಙ್ಕವರಮಾಭುಜೇ;

ನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಪದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತಾನಿ ಅಜ್ಜ ಪದಿಸ್ಸರೇ.

‘‘ಸೀತಂ ಬ್ಯಾಪಗತಂ ಹೋತಿ, ಉಣ್ಹಞ್ಚ ಉಪಸಮ್ಮತಿ;

ತಾನಿ ಅಜ್ಜ ಪದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ.

‘‘ದಸಸಹಸ್ಸೀ ಲೋಕಧಾತೂ, ನಿಸ್ಸದ್ದಾ ಹೋನ್ತಿ ನಿರಾಕುಲಾ;

ತಾನಿ ಅಜ್ಜ ಪದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ.

‘‘ಮಹಾವಾತಾ ¶ ನ ವಾಯನ್ತಿ, ನ ಸನ್ದನ್ತಿ ಸವನ್ತಿಯೋ;

ತಾನಿ ಅಜ್ಜ ಪದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ.

‘‘ಥಲಜಾ ದಕಜಾ ಪುಪ್ಫಾ, ಸಬ್ಬೇ ಪುಪ್ಫನ್ತಿ ತಾವದೇ;

ತೇಪಜ್ಜ ಪುಪ್ಫಿತಾ ಸಬ್ಬೇ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ.

‘‘ಲತಾ ವಾ ಯದಿ ವಾ ರುಕ್ಖಾ, ಫಲಭಾರಾ ಹೋನ್ತಿ ತಾವದೇ;

ತೇಪಜ್ಜ ಫಲಿತಾ ಸಬ್ಬೇ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ.

‘‘ಆಕಾಸಟ್ಠಾ ¶ ಚ ಭೂಮಟ್ಠಾ, ರತನಾ ಜೋತನ್ತಿ ತಾವದೇ;

ತೇಪಜ್ಜ ರತನಾ ಜೋತನ್ತಿ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ.

‘‘ಮಾನುಸಕಾ ಚ ದಿಬ್ಬಾ ಚ, ತುರಿಯಾ ವಜ್ಜನ್ತಿ ತಾವದೇ;

ತೇಪಜ್ಜುಭೋ ಅಭಿರವನ್ತಿ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ.

‘‘ವಿಚಿತ್ತಪುಪ್ಫಾ ಗಗನಾ, ಅಭಿವಸ್ಸನ್ತಿ ತಾವದೇ;

ತೇಪಿ ಅಜ್ಜ ಪವಸ್ಸನ್ತಿ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ.

‘‘ಮಹಾಸಮುದ್ದೋ ಆಭುಜತಿ, ದಸಸಹಸ್ಸೀ ಪಕಮ್ಪತಿ;

ತೇಪಜ್ಜುಭೋ ಅಭಿರವನ್ತಿ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ.

‘‘ನಿರಯೇಪಿ ದಸಸಹಸ್ಸೇ, ಅಗ್ಗೀ ನಿಬ್ಬನ್ತಿ ತಾವದೇ;

ತೇಪಜ್ಜ ನಿಬ್ಬುತಾ ಅಗ್ಗೀ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ.

‘‘ವಿಮಲೋ ಹೋತಿ ಸೂರಿಯೋ, ಸಬ್ಬಾ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ ತಾರಕಾ;

ತೇಪಿ ಅಜ್ಜ ಪದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ.

‘‘ಅನೋವಟ್ಠೇನ ಉದಕಂ, ಮಹಿಯಾ ಉಬ್ಭಿಜ್ಜಿ ತಾವದೇ;

ತಮ್ಪಜ್ಜುಬ್ಭಿಜ್ಜತೇ ಮಹಿಯಾ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ.

‘‘ತಾರಾಗಣಾ ¶ ವಿರೋಚನ್ತಿ, ನಕ್ಖತ್ತಾ ಗಗನಮಣ್ಡಲೇ;

ವಿಸಾಖಾ ¶ ಚನ್ದಿಮಾಯುತ್ತಾ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ.

‘‘ಬಿಲಾಸಯಾ ದರೀಸಯಾ, ನಿಕ್ಖಮನ್ತಿ ಸಕಾಸಯಾ;

ತೇಪಜ್ಜ ಆಸಯಾ ಛುದ್ಧಾ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ.

‘‘ನ ಹೋತಿ ಅರತಿ ಸತ್ತಾನಂ, ಸನ್ತುಟ್ಠಾ ಹೋನ್ತಿ ತಾವದೇ;

ತೇಪಜ್ಜ ಸಬ್ಬೇ ಸನ್ತುಟ್ಠಾ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ.

‘‘ರೋಗಾ ತದುಪಸಮ್ಮನ್ತಿ, ಜಿಘಚ್ಛಾ ಚ ವಿನಸ್ಸತಿ;

ತಾನಿಪಜ್ಜ ಪದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ.

‘‘ರಾಗೋ ತದಾ ತನು ಹೋತಿ, ದೋಸೋ ಮೋಹೋ ವಿನಸ್ಸತಿ;

ತೇಪಜ್ಜ ವಿಗತಾ ಸಬ್ಬೇ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ.

‘‘ಭಯಂ ತದಾ ನ ಭವತಿ, ಅಜ್ಜಪೇತಂ ಪದಿಸ್ಸತಿ;

ತೇನ ಲಿಙ್ಗೇನ ಜಾನಾಮ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ.

‘‘ರಜೋ ¶ ನುದ್ಧಂಸತಿ ಉದ್ಧಂ, ಅಜ್ಜಪೇತಂ ಪದಿಸ್ಸತಿ;

ತೇನ ಲಿಙ್ಗೇನ ಜಾನಾಮ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ.

‘‘ಅನಿಟ್ಠಗನ್ಧೋ ಪಕ್ಕಮತಿ, ದಿಬ್ಬಗನ್ಧೋ ಪವಾಯತಿ;

ಸೋಪಜ್ಜ ವಾಯತಿ ಗನ್ಧೋ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ.

‘‘ಸಬ್ಬೇ ದೇವಾ ಪದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಠಪಯಿತ್ವಾ ಅರೂಪಿನೋ;

ತೇಪಜ್ಜ ಸಬ್ಬೇ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ.

‘‘ಯಾವತಾ ನಿರಯಾ ನಾಮ, ಸಬ್ಬೇ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ ತಾವದೇ;

ತೇಪಜ್ಜ ಸಬ್ಬೇ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ.

‘‘ಕುಟ್ಟಾ ¶ ಕವಾಟಾ ಸೇಲಾ ಚ, ನ ಹೋನ್ತಾವರಣಾ ತದಾ;

ಆಕಾಸಭೂತಾ ತೇಪಜ್ಜ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ.

‘‘ಚುತೀ ಚ ಉಪಪತ್ತಿ ಚ, ಖಣೇ ತಸ್ಮಿಂ ನ ವಿಜ್ಜತಿ;

ತಾನಿಪಜ್ಜ ಪದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ.

‘‘ದಳ್ಹಂ ಪಗ್ಗಣ್ಹ ವೀರಿಯಂ, ಮಾ ನಿವತ್ತ ಅಭಿಕ್ಕಮ;

ಮಯಮ್ಪೇತಂ ವಿಜಾನಾಮ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ. (ಬು. ವಂ. ೨.೭೦-೧೦೭);

ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ದೀಪಙ್ಕರದಸಬಲಸ್ಸ ಚ ದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳದೇವತಾನಞ್ಚ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಭಿಯ್ಯೋಸೋಮತ್ತಾಯ ಸಞ್ಜಾತುಸ್ಸಾಹೋ ಹುತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಬುದ್ಧಾ ನಾಮ ಅಮೋಘವಚನಾ, ನತ್ಥಿ ಬುದ್ಧಾನಂ ಕಥಾಯ ಅಞ್ಞಥತ್ತಂ. ಯಥಾ ಹಿ ಆಕಾಸೇ ಖಿತ್ತಲೇಡ್ಡುಸ್ಸ ಪತನಂ ಧುವಂ, ಜಾತಸ್ಸ ಮರಣಂ, ರತ್ತಿಕ್ಖಯೇ ಸೂರಿಯುಗ್ಗಮನಂ, ಆಸಯಾ ನಿಕ್ಖನ್ತಸೀಹಸ್ಸ ಸೀಹನಾದನದನಂ, ಗರುಗಬ್ಭಾಯ ಇತ್ಥಿಯಾ ಭಾರಮೋರೋಪನಂ ಧುವಂ ಅವಸ್ಸಮ್ಭಾವೀ, ಏವಮೇವ ಬುದ್ಧಾನಂ ವಚನಂ ನಾಮ ಧುವಂ ಅಮೋಘಂ, ಅದ್ಧಾ ಅಹಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ಬುದ್ಧಸ್ಸ ¶ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ, ದಸಸಹಸ್ಸೀನ ಚೂಭಯಂ;

ತುಟ್ಠಹಟ್ಠೋ ಪಮೋದಿತೋ, ಏವಂ ಚಿನ್ತೇಸಹಂ ತದಾ.

‘‘ಅದ್ವೇಜ್ಝವಚನಾ ಬುದ್ಧಾ, ಅಮೋಘವಚನಾ ಜಿನಾ;

ವಿತಥಂ ನತ್ಥಿ ಬುದ್ಧಾನಂ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಾಮಹಂ.

‘‘ಯಥಾ ಖಿತ್ತಂ ನಭೇ ಲೇಡ್ಡು, ಧುವಂ ಪತತಿ ಭೂಮಿಯಂ;

ತಥೇವ ಬುದ್ಧಸೇಟ್ಠಾನಂ, ವಚನಂ ಧುವಸಸ್ಸತಂ;

ವಿತಥಂ ನತ್ಥಿ ಬುದ್ಧಾನಂ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಾಮಹಂ.

‘‘ಯಥಾಪಿ ¶ ಸಬ್ಬಸತ್ತಾನಂ, ಮರಣಂ ಧುವಸಸ್ಸತಂ;

ತಥೇವ ಬುದ್ಧಸೇಟ್ಠಾನಂ, ವಚನಂ ಧುವಸಸ್ಸತಂ.

‘‘ಯಥಾ ¶ ರತ್ತಿಕ್ಖಯೇ ಪತ್ತೇ, ಸೂರಿಯುಗ್ಗಮನಂ ಧುವಂ;

ತಥೇವ ಬುದ್ಧಸೇಟ್ಠಾನಂ, ವಚನಂ ಧುವಸಸ್ಸತಂ.

‘‘ಯಥಾ ನಿಕ್ಖನ್ತಸಯನಸ್ಸ, ಸೀಹಸ್ಸ ನದನಂ ಧುವಂ;

ತಥೇವ ಬುದ್ಧಸೇಟ್ಠಾನಂ, ವಚನಂ ಧುವಸಸ್ಸತಂ.

‘‘ಯಥಾ ಆಪನ್ನಸತ್ತಾನಂ, ಭಾರಮೋರೋಪನಂ ಧುವಂ;

ತಥೇವ ಬುದ್ಧಸೇಟ್ಠಾನಂ, ವಚನಂ ಧುವಸಸ್ಸತ’’ನ್ತಿ. (ಬು. ವಂ. ೨.೧೦೮-೧೧೪);

ಸೋ ‘‘ಧುವಾಹಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ಕತಸನ್ನಿಟ್ಠಾನೋ ಬುದ್ಧಕಾರಕೇ ಧಮ್ಮೇ ಉಪಧಾರೇತುಂ – ‘‘ಕಹಂ ನು ಖೋ ಬುದ್ಧಕಾರಕಾ ಧಮ್ಮಾ, ಕಿಂ ಉದ್ಧಂ, ಉದಾಹು ಅಧೋ, ದಿಸಾವಿದಿಸಾಸೂ’’ತಿ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಸಕಲಂ ಧಮ್ಮಧಾತುಂ ವಿಚಿನನ್ತೋ ಪೋರಾಣಕಬೋಧಿಸತ್ತೇಹಿ ಆಸೇವಿತನಿಸೇವಿತಂ ಪಠಮಂ ದಾನಪಾರಮಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಏವಂ ಅತ್ತಾನಂ ಓವದಿ – ‘‘ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತ, ತ್ವಂ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಠಮಂ ದಾನಪಾರಮಿಂ ಪೂರೇಯ್ಯಾಸಿ. ಯಥಾ ಹಿ ನಿಕ್ಕುಜ್ಜಿತೋ ಉದಕಕುಮ್ಭೋ ನಿಸ್ಸೇಸಂ ಕತ್ವಾ ಉದಕಂ ವಮತಿಯೇವ, ನ ಪಚ್ಚಾಹರತಿ, ಏವಮೇವ ಧನಂ ವಾ ಯಸಂ ವಾ ಪುತ್ತದಾರಂ ವಾ ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಂ ವಾ ಅನೋಲೋಕೇತ್ವಾ ಸಮ್ಪತ್ತಯಾಚಕಾನಂ ಸಬ್ಬಂ ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛಿತಂ ನಿಸ್ಸೇಸಂ ಕತ್ವಾ ದದಮಾನೋ ಬೋಧಿಮೂಲೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಪಠಮಂ ದಾನಪಾರಮಿಂ ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾಸಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ಹನ್ದ ಬುದ್ಧಕರೇ ಧಮ್ಮೇ, ವಿಚಿನಾಮಿ ಇತೋ ಚಿತೋ;

ಉದ್ಧಂ ಅಧೋ ದಸ ದಿಸಾ, ಯಾವತಾ ಧಮ್ಮಧಾತುಯಾ.

‘‘ವಿಚಿನನ್ತೋ ತದಾ ದಕ್ಖಿಂ, ಪಠಮಂ ದಾನಪಾರಮಿಂ;

ಪುಬ್ಬಕೇಹಿ ಮಹೇಸೀಹಿ, ಅನುಚಿಣ್ಣಂ ಮಹಾಪಥಂ.

‘‘ಇಮಂ ತ್ವಂ ಪಠಮಂ ತಾವ, ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಸಮಾದಿಯ;

ದಾನಪಾರಮಿತಂ ಗಚ್ಛ, ಯದಿ ಬೋಧಿಂ ಪತ್ತುಮಿಚ್ಛಸಿ.

‘‘ಯಥಾಪಿ ಕುಮ್ಭೋ ಸಮ್ಪುಣ್ಣೋ, ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಅಧೋಕತೋ;

ವಮತೇವುದಕಂ ನಿಸ್ಸೇಸಂ, ನ ತತ್ಥ ಪರಿರಕ್ಖತಿ.

‘‘ತಥೇವ ¶ ¶ ಯಾಚಕೇ ದಿಸ್ವಾ, ಹೀನಮುಕ್ಕಟ್ಠಮಜ್ಝಿಮೇ;

ದದಾಹಿ ದಾನಂ ನಿಸ್ಸೇಸಂ, ಕುಮ್ಭೋ ವಿಯ ಅಧೋಕತೋ’’ತಿ. (ಬು. ವಂ. ೨.೧೧೫-೧೧೯);

ಅಥಸ್ಸ ¶ ‘‘ನ ಏತ್ತಕೇಹೇವ ಬುದ್ಧಕಾರಕಧಮ್ಮೇಹಿ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಉತ್ತರಿಮ್ಪಿ ಉಪಧಾರಯತೋ ದುತಿಯಂ ಸೀಲಪಾರಮಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತ, ತ್ವಂ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸೀಲಪಾರಮಿಮ್ಪಿ ಪೂರೇಯ್ಯಾಸಿ. ಯಥಾ ಹಿ ಚಮರೀ ಮಿಗೋ ನಾಮ ಜೀವಿತಂ ಅನೋಲೋಕೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಾಲಮೇವ ರಕ್ಖತಿ, ಏವಂ ತ್ವಮ್ಪಿ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಜೀವಿತಮ್ಪಿ ಅನೋಲೋಕೇತ್ವಾ ಸೀಲಮೇವ ರಕ್ಖಮಾನೋ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ದುತಿಯಂ ಸೀಲಪಾರಮಿಂ ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾಸಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ನ ಹೇತೇ ಏತ್ತಕಾಯೇವ, ಬುದ್ಧಧಮ್ಮಾ ಭವಿಸ್ಸರೇ;

ಅಞ್ಞೇಪಿ ವಿಚಿನಿಸ್ಸಾಮಿ, ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಬೋಧಿಪಾಚನಾ.

‘‘ವಿಚಿನನ್ತೋ ತದಾ ದಕ್ಖಿಂ, ದುತಿಯಂ ಸೀಲಪಾರಮಿಂ;

ಪುಬ್ಬಕೇಹಿ ಮಹೇಸೀಹಿ, ಆಸೇವಿತನಿಸೇವಿತಂ.

‘‘ಇಮಂ ತ್ವಂ ದುತಿಯಂ ತಾವ, ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಸಮಾದಿಯ;

ಸೀಲಪಾರಮಿತಂ ಗಚ್ಛ, ಯದಿ ಬೋಧಿಂ ಪತ್ತುಮಿಚ್ಛಸಿ.

‘‘ಯಥಾಪಿ ಚಮರೀ ವಾಲಂ, ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ಪಟಿಲಗ್ಗಿತಂ;

ಉಪೇತಿ ಮರಣಂ ತತ್ಥ, ನ ವಿಕೋಪೇತಿ ವಾಲಧಿಂ.

‘‘ತಥೇವ ಚತೂಸು ಭೂಮೀಸು, ಸೀಲಾನಿ ಪರಿಪೂರಯ;

ಪರಿರಕ್ಖ ಸದಾ ಸೀಲಂ, ಚಮರೀ ವಿಯ ವಾಲಧಿ’’ನ್ತಿ. (ಬು. ವಂ. ೨.೧೨೦-೧೨೪);

ಅಥಸ್ಸ ‘‘ನ ಏತ್ತಕೇಹೇವ ಬುದ್ಧಕಾರಕಧಮ್ಮೇಹಿ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಉತ್ತರಿಮ್ಪಿ ಉಪಧಾರಯತೋ ತತಿಯಂ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಪಾರಮಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತ, ತ್ವಂ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಪಾರಮಿಮ್ಪಿ ಪೂರೇಯ್ಯಾಸಿ. ಯಥಾ ಹಿ ಚಿರಂ ಬನ್ಧನಾಗಾರೇ ವಸಮಾನೋ ಪುರಿಸೋ ನ ತತ್ಥ ಸಿನೇಹಂ ಕರೋತಿ, ಅಥ ಖೋ ಉಕ್ಕಣ್ಠತಿಯೇವ, ಅವಸಿತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ಏವಮೇವ ತ್ವಮ್ಪಿ ಸಬ್ಬಭವೇ ಬನ್ಧನಾಗಾರಸದಿಸೇ ಕತ್ವಾ ಸಬ್ಬಭವೇಹಿ ¶ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋ ಮುಚ್ಚಿತುಕಾಮೋ ಹುತ್ವಾ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಾಭಿಮುಖೋವ ಹೋಹಿ. ಏವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ತತಿಯಂ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಪಾರಮಿಂ ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾಸಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ನ ¶ ಹೇತೇ ಏತ್ತಕಾಯೇವ, ಬುದ್ಧಧಮ್ಮಾ ಭವಿಸ್ಸರೇ;

ಅಞ್ಞೇಪಿ ವಿಚಿನಿಸ್ಸಾಮಿ, ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಬೋಧಿಪಾಚನಾ.

‘‘ವಿಚಿನನ್ತೋ ತದಾ ದಕ್ಖಿಂ, ತತಿಯಂ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಪಾರಮಿಂ;

ಪುಬ್ಬಕೇಹಿ ಮಹೇಸೀಹಿ, ಆಸೇವಿತನಿಸೇವಿತಂ.

‘‘ಇಮಂ ತ್ವಂ ತತಿಯಂ ತಾವ, ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಸಮಾದಿಯ;

ನೇಕ್ಖಮ್ಮಪಾರಮಿತಂ ಗಚ್ಛ, ಯದಿ ಬೋಧಿಂ ಪತ್ತುಮಿಚ್ಛಸಿ.

‘‘ಯಥಾ ಅನ್ದುಘರೇ ಪುರಿಸೋ, ಚಿರವುತ್ಥೋ ದುಖಟ್ಟಿತೋ;

ನ ತತ್ಥ ರಾಗಂ ಜನೇತಿ, ಮುತ್ತಿಮೇವ ಗವೇಸತಿ.

‘‘ತಥೇವ ತ್ವಂ ಸಬ್ಬಭವೇ, ಪಸ್ಸ ಅನ್ದುಘರಂ ವಿಯ;

ನೇಕ್ಖಮ್ಮಾಭಿಮುಖೋ ಹೋಹಿ, ಭವತೋ ಪರಿಮುತ್ತಿಯಾ’’ತಿ. (ಬು. ವಂ. ೨.೧೨೫-೧೨೯);

ಅಥಸ್ಸ ¶ ‘‘ನ ಏತ್ತಕೇಹೇವ ಬುದ್ಧಕಾರಕಧಮ್ಮೇಹಿ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಉತ್ತರಿಮ್ಪಿ ಉಪಧಾರಯತೋ ಚತುತ್ಥಂ ಪಞ್ಞಾಪಾರಮಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತ, ತ್ವಂ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಞ್ಞಾಪಾರಮಿಮ್ಪಿ ಪೂರೇಯ್ಯಾಸಿ. ಹೀನಮಜ್ಝಿಮುಕ್ಕಟ್ಠೇಸು ಕಞ್ಚಿ ಅವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಪಣ್ಡಿತೇ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸಿ. ಯಥಾ ಹಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಹೀನಾದಿಭೇದೇಸು ಕುಲೇಸು ಕಿಞ್ಚಿ ಅವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತೋ ಖಿಪ್ಪಂ ಯಾಪನಂ ಲಭತಿ, ಏವಂ ತ್ವಮ್ಪಿ ಸಬ್ಬಪಣ್ಡಿತೇ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಚತುತ್ಥಂ ಪಞ್ಞಾಪಾರಮಿಂ ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾಸಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ನ ಹೇತೇ ಏತ್ತಕಾಯೇವ, ಬುದ್ಧಧಮ್ಮಾ ಭವಿಸ್ಸರೇ;

ಅಞ್ಞೇಪಿ ವಿಚಿನಿಸ್ಸಾಮಿ, ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಬೋಧಿಪಾಚನಾ.

‘‘ವಿಚಿನನ್ತೋ ¶ ತದಾ ದಕ್ಖಿಂ, ಚತುತ್ಥಂ ಪಞ್ಞಾಪಾರಮಿಂ;

ಪುಬ್ಬಕೇಹಿ ಮಹೇಸೀಹಿ, ಆಸೇವಿತನಿಸೇವಿತಂ.

‘‘ಇಮಂ ತ್ವಂ ಚತುತ್ಥಂ ತಾವ, ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಸಮಾದಿಯ;

ಪಞ್ಞಾಪಾರಮಿತಂ ಗಚ್ಛ, ಯದಿ ಬೋಧಿಂ ಪತ್ತುಮಿಚ್ಛಸಿ.

‘‘ಯಥಾಪಿ ಭಿಕ್ಖು ಭಿಕ್ಖನ್ತೋ, ಹೀನಮುಕ್ಕಟ್ಠಮಜ್ಝಿಮೇ;

ಕುಲಾನಿ ನ ವಿವಜ್ಜೇನ್ತೋ, ಏವಂ ಲಭತಿ ಯಾಪನಂ.

‘‘ತಥೇವ ¶ ತ್ವಂ ಸಬ್ಬಕಾಲಂ, ಪರಿಪುಚ್ಛಂ ಬುಧಂ ಜನಂ;

ಪಞ್ಞಾಪಾರಮಿತಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ. (ಬು. ವಂ. ೨.೧೩೦-೧೩೪);

ಅಥಸ್ಸ ‘‘ನ ಏತ್ತಕೇಹೇವ ಬುದ್ಧಕಾರಕಧಮ್ಮೇಹಿ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಉತ್ತರಿಮ್ಪಿ ಉಪಧಾರಯತೋ ಪಞ್ಚಮಂ ವೀರಿಯಪಾರಮಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತ, ತ್ವಂ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವೀರಿಯಪಾರಮಿಮ್ಪಿ ಪೂರೇಯ್ಯಾಸಿ, ಯಥಾ ಹಿ ಸೀಹೋ ಮಿಗರಾಜಾ ಸಬ್ಬಿರಿಯಾಪಥೇಸು ದಳ್ಹವೀರಿಯೋ ಹೋತಿ, ಏವಂ ತ್ವಮ್ಪಿ ಸಬ್ಬಭವೇಸು ಸಬ್ಬಿರಿಯಾಪಥೇಸು ದಳ್ಹವೀರಿಯೋ ಅನೋಲೀನವೀರಿಯೋ ಸಮಾನೋ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಪಞ್ಚಮಂ ವೀರಿಯಪಾರಮಿಂ ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾಸಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ನ ಹೇತೇ ಏತ್ತಕಾಯೇವ, ಬುದ್ಧಧಮ್ಮಾ ಭವಿಸ್ಸರೇ;

ಅಞ್ಞೇಪಿ ವಿಚಿನಿಸ್ಸಾಮಿ, ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಬೋಧಿಪಾಚನಾ.

‘‘ವಿಚಿನನ್ತೋ ತದಾ ದಕ್ಖಿಂ, ಪಞ್ಚಮಂ ವೀರಿಯಪಾರಮಿಂ;

ಪುಬ್ಬಕೇಹಿ ಮಹೇಸೀಹಿ, ಆಸೇವಿತನಿಸೇವಿತಂ.

‘‘ಇಮಂ ತ್ವಂ ಪಞ್ಚಮಂ ತಾವ, ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಸಮಾದಿಯ;

ವೀರಿಯಪಾರಮಿತಂ ಗಚ್ಛ, ಯದಿ ಬೋಧಿಂ ಪತ್ತುಮಿಚ್ಛಸಿ.

‘‘ಯಥಾಪಿ ¶ ಸೀಹೋ ಮಿಗರಾಜಾ, ನಿಸಜ್ಜಟ್ಠಾನಚಙ್ಕಮೇ;

ಅಲೀನವೀರಿಯೋ ಹೋತಿ, ಪಗ್ಗಹಿತಮನೋ ಸದಾ.

‘‘ತಥೇವ ¶ ತ್ವಂ ಸಬ್ಬಭವೇ, ಪಗ್ಗಣ್ಹ ವೀರಿಯಂ ದಳ್ಹಂ;

ವೀರಿಯಪಾರಮಿತಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ. (ಬು. ವಂ. ೨.೧೩೫-೧೩೯);

ಅಥಸ್ಸ ‘‘ನ ಏತ್ತಕೇಹೇವ ಬುದ್ಧಕಾರಕಧಮ್ಮೇಹಿ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಉತ್ತರಿಮ್ಪಿ ಉಪಧಾರಯತೋ ಛಟ್ಠಂ ಖನ್ತಿಪಾರಮಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತ, ತ್ವಂ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಖನ್ತಿಪಾರಮಿಮ್ಪಿ ಪೂರೇಯ್ಯಾಸಿ, ಸಮ್ಮಾನನೇಪಿ ಅವಮಾನನೇಪಿ ಖಮೋವ ಭವೇಯ್ಯಾಸಿ. ಯಥಾ ಹಿ ಪಥವಿಯಂ ನಾಮ ಸುಚಿಮ್ಪಿ ನಿಕ್ಖಿಪನ್ತಿ ಅಸುಚಿಮ್ಪಿ, ನ ತೇನ ಪಥವೀ ಸಿನೇಹಂ ಪಟಿಘಂ ಕರೋತಿ, ಖಮತಿ ಸಹತಿ ಅಧಿವಾಸೇತಿಯೇವ, ಏವಮೇವ ತ್ವಮ್ಪಿ ಸಮ್ಮಾನನೇಪಿ ಅವಮಾನನೇಪಿ ಖಮೋವ ಸಮಾನೋ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಛಟ್ಠಂ ಖನ್ತಿಪಾರಮಿಂ ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾಸಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ನ ಹೇತೇ ಏತ್ತಕಾಯೇವ, ಬುದ್ಧಧಮ್ಮಾ ಭವಿಸ್ಸರೇ;

ಅಞ್ಞೇಪಿ ವಿಚಿನಿಸ್ಸಾಮಿ, ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಬೋಧಿಪಾಚನಾ.

‘‘ವಿಚಿನನ್ತೋ ¶ ತದಾ ದಕ್ಖಿಂ, ಛಟ್ಠಮಂ ಖನ್ತಿಪಾರಮಿಂ;

ಪುಬ್ಬಕೇಹಿ ಮಹೇಸೀಹಿ, ಆಸೇವಿತನಿಸೇವಿತಂ.

‘‘ಇಮಂ ತ್ವಂ ಛಟ್ಠಮಂ ತಾವ, ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಸಮಾದಿಯ;

ತತ್ಥ ಅದ್ವೇಜ್ಝಮಾನಸೋ, ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಸಿ.

‘‘ಯಥಾಪಿ ಪಥವೀ ನಾಮ, ಸುಚಿಮ್ಪಿ ಅಸುಚಿಮ್ಪಿ ಚ;

ಸಬ್ಬಂ ಸಹತಿ ನಿಕ್ಖೇಪಂ, ನ ಕರೋತಿ ಪಟಿಘಂ ತಯಾ.

‘‘ತಥೇವ ತ್ವಮ್ಪಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ, ಸಮ್ಮಾನಾವಮಾನಕ್ಖಮೋ;

ಖನ್ತಿಪಾರಮಿತಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ. (ಬು. ವಂ. ೨.೧೪೦-೧೪೪);

ಅಥಸ್ಸ ‘‘ನ ಏತ್ತಕೇಹೇವ ಬುದ್ಧಕಾರಕಧಮ್ಮೇಹಿ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಉತ್ತರಿಮ್ಪಿ ಉಪಧಾರಯತೋ ಸತ್ತಮಂ ಸಚ್ಚಪಾರಮಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತ, ತ್ವಂ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಚ್ಚಪಾರಮಿಮ್ಪಿ ಪೂರೇಯ್ಯಾಸಿ, ಅಸನಿಯಾ ಮತ್ಥಕೇ ಪತಮಾನಾಯಪಿ ಧನಾದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಛನ್ದಾದೀನಂ ವಸೇನ ಸಮ್ಪಜಾನಮುಸಾವಾದಂ ನಾಮ ಮಾ ಭಾಸಿ. ಯಥಾ ಹಿ ಓಸಧೀ ತಾರಕಾ ನಾಮ ಸಬ್ಬಉತೂಸು ಅತ್ತನೋ ಗಮನವೀಥಿಂ ಜಹಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಾಯ ವೀಥಿಯಾ ¶ ನ ಗಚ್ಛತಿ, ಸಕವೀಥಿಯಾವ ಗಚ್ಛತಿ, ಏವಮೇವ ತ್ವಮ್ಪಿ ಸಚ್ಚಂ ಪಹಾಯ ಮುಸಾವಾದಂ ನಾಮ ಅವದನ್ತೋಯೇವ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಸತ್ತಮಂ ಸಚ್ಚಪಾರಮಿಂ ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾಸಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ನ ¶ ಹೇತೇ ಏತ್ತಕಾಯೇವ, ಬುದ್ಧಧಮ್ಮಾ ಭವಿಸ್ಸರೇ;

ಅಞ್ಞೇಪಿ ವಿಚಿನಿಸ್ಸಾಮಿ, ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಬೋಧಿಪಾಚನಾ.

‘‘ವಿಚಿನನ್ತೋ ತದಾ ದಕ್ಖಿಂ, ಸತ್ತಮಂ ಸಚ್ಚಪಾರಮಿಂ;

ಪುಬ್ಬಕೇಹಿ ಮಹೇಸೀಹಿ, ಆಸೇವಿತನಿಸೇವಿತಂ.

‘‘ಇಮಂ ತ್ವಂ ಸತ್ತಮಂ ತಾವ, ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಸಮಾದಿಯ;

ತತ್ಥ ಅದ್ವೇಜ್ಝವಚನೋ, ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಸಿ.

‘‘ಯಥಾಪಿ ಓಸಧೀ ನಾಮ, ತುಲಾಭೂತಾ ಸದೇವಕೇ;

ಸಮಯೇ ಉತುವಸ್ಸೇ ವಾ, ನ ವೋಕ್ಕಮತಿ ವೀಥಿತೋ.

‘‘ತಥೇವ ತ್ವಮ್ಪಿ ಸಚ್ಚೇಸು, ಮಾ ವೋಕ್ಕಮಸಿ ವೀಥಿತೋ;

ಸಚ್ಚಪಾರಮಿತಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ. (ಬು. ವಂ. ೨.೧೪೫-೧೪೯);

ಅಥಸ್ಸ ¶ ‘‘ನ ಏತ್ತಕೇಹೇವ ಬುದ್ಧಕಾರಕಧಮ್ಮೇಹಿ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಉತ್ತರಿಮ್ಪಿ ಉಪಧಾರಯತೋ ಅಟ್ಠಮಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಪಾರಮಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತ, ತ್ವಂ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಧಿಟ್ಠಾನಪಾರಮಿಮ್ಪಿ ಪೂರೇಯ್ಯಾಸಿ, ಯಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಸಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನೇ ನಿಚ್ಚಲೋವ ಭವೇಯ್ಯಾಸಿ. ಯಥಾ ಹಿ ಪಬ್ಬತೋ ನಾಮ ಸಬ್ಬಾಸು ದಿಸಾಸು ವಾತೇಹಿ ಪಹಟೋ ನ ಕಮ್ಪತಿ ನ ಚಲತಿ, ಅತ್ತನೋ ಠಾನೇಯೇವ ತಿಟ್ಠತಿ, ಏವಮೇವ ತ್ವಮ್ಪಿ ಅತ್ತನೋ ಅಧಿಟ್ಠಾನೇ ನಿಚ್ಚಲೋ ಹೋನ್ತೋವ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಅಟ್ಠಮಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಪಾರಮಿಂ ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾಸಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ನ ಹೇತೇ ಏತ್ತಕಾಯೇವ, ಬುದ್ಧಧಮ್ಮಾ ಭವಿಸ್ಸರೇ;

ಅಞ್ಞೇಪಿ ವಿಚಿನಿಸ್ಸಾಮಿ, ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಬೋಧಿಪಾಚನಾ.

‘‘ವಿಚಿನನ್ತೋ ¶ ತದಾ ದಕ್ಖಿಂ, ಅಟ್ಠಮಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಪಾರಮಿಂ;

ಪುಬ್ಬಕೇಹಿ ಮಹೇಸೀಹಿ, ಆಸೇವಿತನಿಸೇವಿತಂ.

‘‘ಇಮಂ ತ್ವಂ ಅಟ್ಠಮಂ ತಾವ, ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಸಮಾದಿಯ;

ತತ್ಥ ತ್ವಂ ಅಚಲೋ ಹುತ್ವಾ, ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಸಿ.

‘‘ಯಥಾಪಿ ಪಬ್ಬತೋ ಸೇಲೋ, ಅಚಲೋ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತೋ;

ನ ಕಮ್ಪತಿ ಭುಸವಾತೇಹಿ, ಸಕಟ್ಠಾನೇವ ತಿಟ್ಠತಿ.

‘‘ತಥೇವ ತ್ವಮ್ಪಿ ಅಧಿಟ್ಠಾನೇ, ಸಬ್ಬದಾ ಅಚಲೋ ಭವ;

ಅಧಿಟ್ಠಾನಪಾರಮಿತಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ. (ಬು. ವಂ. ೨.೧೫೦-೧೫೪);

ಅಥಸ್ಸ ‘‘ನ ಏತ್ತಕೇಹೇವ ಬುದ್ಧಕಾರಕಧಮ್ಮೇಹಿ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಉತ್ತರಿಮ್ಪಿ ಉಪಧಾರಯತೋ ನವಮಂ ಮೇತ್ತಾಪಾರಮಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತ, ತ್ವಂ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮೇತ್ತಾಪಾರಮಿಮ್ಪಿ ಪೂರೇಯ್ಯಾಸಿ, ಹಿತೇಸುಪಿ ಅಹಿತೇಸುಪಿ ಏಕಚಿತ್ತೋ ಭವೇಯ್ಯಾಸಿ. ಯಥಾ ಹಿ ಉದಕಂ ನಾಮ ಪಾಪಜನಸ್ಸಪಿ ಕಲ್ಯಾಣಜನಸ್ಸಪಿ ಸೀತಭಾವಂ ಏಕಸದಿಸಂ ಕತ್ವಾ ¶ ಫರತಿ, ಏವಮೇವ ತ್ವಮ್ಪಿ ಸಬ್ಬೇಸು ಸತ್ತೇಸು ಮೇತ್ತಚಿತ್ತೇನ ಏಕಚಿತ್ತೋವ ಹೋನ್ತೋ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ನವಮಂ ಮೇತ್ತಾಪಾರಮಿಂ ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾಸಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ನ ಹೇತೇ ಏತ್ತಕಾಯೇವ, ಬುದ್ಧಧಮ್ಮಾ ಭವಿಸ್ಸರೇ;

ಅಞ್ಞೇಪಿ ವಿಚಿನಿಸ್ಸಾಮಿ, ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಬೋಧಿಪಾಚನಾ.

‘‘ವಿಚಿನನ್ತೋ ತದಾ ದಕ್ಖಿಂ, ನವಮಂ ಮೇತ್ತಾಪಾರಮಿಂ;

ಪುಬ್ಬಕೇಹಿ ಮಹೇಸೀಹಿ, ಆಸೇವಿತನಿಸೇವಿತಂ.

‘‘ಇಮಂ ¶ ತ್ವಂ ನವಮಂ ತಾವ, ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಸಮಾದಿಯ;

ಮೇತ್ತಾಯ ಅಸಮೋ ಹೋಹಿ, ಯದಿ ಬೋಧಿಂ ಪತ್ತುಮಿಚ್ಛಸಿ.

‘‘ಯಥಾಪಿ ¶ ಉದಕಂ ನಾಮ, ಕಲ್ಯಾಣೇ ಪಾಪಕೇ ಜನೇ;

ಸಮಂ ಫರತಿ ಸೀತೇನ, ಪವಾಹೇತಿ ರಜೋಮಲಂ.

‘‘ತಥೇವ ತ್ವಮ್ಪಿ ಹಿತಾಹಿತೇ, ಸಮಂ ಮೇತ್ತಾಯ ಭಾವಯ;

ಮೇತ್ತಾಪಾರಮಿತಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ. (ಬು. ವಂ. ೨.೧೫೫-೧೫೯);

ಅಥಸ್ಸ ‘‘ನ ಏತ್ತಕೇಹೇವ ಬುದ್ಧಕಾರಕಧಮ್ಮೇಹಿ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಉತ್ತರಿಮ್ಪಿ ಉಪಧಾರಯತೋ ದಸಮಂ ಉಪೇಕ್ಖಾಪಾರಮಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತ, ತ್ವಂ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಉಪೇಕ್ಖಾಪಾರಮಿಮ್ಪಿ ಪೂರೇಯ್ಯಾಸಿ, ಸುಖೇಪಿ ದುಕ್ಖೇಪಿ ಮಜ್ಝತ್ತೋವ ಭವೇಯ್ಯಾಸಿ. ಯಥಾ ಹಿ ಪಥವೀ ನಾಮ ಸುಚಿಮ್ಪಿ ಅಸುಚಿಮ್ಪಿ ಪಕ್ಖಿಪಮಾನೇ ಮಜ್ಝತ್ತಾವ ಹೋತಿ, ಏವಮೇವ ತ್ವಮ್ಪಿ ಸುಖದುಕ್ಖೇಸು ಮಜ್ಝತ್ತೋವ ಹೋನ್ತೋ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ದಸಮಂ ಉಪೇಕ್ಖಾಪಾರಮಿಂ ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾಸಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ನ ಹೇತೇ ಏತ್ತಕಾಯೇವ, ಬುದ್ಧಧಮ್ಮಾ ಭವಿಸ್ಸರೇ;

ಅಞ್ಞೇಪಿ ವಿಚಿನಿಸ್ಸಾಮಿ, ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಬೋಧಿಪಾಚನಾ.

‘‘ವಿಚಿನನ್ತೋ ತದಾ ದಕ್ಖಿಂ, ದಸಮಂ ಉಪೇಕ್ಖಾಪಾರಮಿಂ;

ಪುಬ್ಬಕೇಹಿ ಮಹೇಸೀಹಿ, ಆಸೇವಿತನಿಸೇವಿತಂ.

‘‘ಇಮಂ ತ್ವಂ ದಸಮಂ ತಾವ, ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಸಮಾದಿಯ;

ತುಲಾಭೂತೋ ದಳ್ಹೋ ಹುತ್ವಾ, ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಸಿ.

‘‘ಯಥಾಪಿ ಪಥವೀ ನಾಮ, ನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಅಸುಚಿಂ ಸುಚಿಂ;

ಉಪೇಕ್ಖತಿ ಉಭೋಪೇತೇ, ಕೋಪಾನುನಯವಜ್ಜಿತಾ.

‘‘ತಥೇವ ತ್ವಮ್ಪಿ ಸುಖದುಕ್ಖೇ, ತುಲಾಭೂತೋ ಸದಾ ಭವ;

ಉಪೇಕ್ಖಾಪಾರಮಿತಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ. (ಬು. ವಂ. ೨.೧೬೦-೧೬೪);

ತತೋ ¶ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೇಹಿ ಪೂರೇತಬ್ಬಾ ಬೋಧಿಪರಿಪಾಚನಾ ಬುದ್ಧಕಾರಕಧಮ್ಮಾ ಏತ್ತಕಾಯೇವ ¶ , ದಸ ಪಾರಮಿಯೋ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇ ನತ್ಥಿ. ಇಮಾಪಿ ದಸ ಪಾರಮಿಯೋ ಉದ್ಧಂ ಆಕಾಸೇಪಿ ನತ್ಥಿ, ಹೇಟ್ಠಾ ಪಥವಿಯಮ್ಪಿ, ಪುರತ್ಥಿಮಾದೀಸು ದಿಸಾಸುಪಿ ನತ್ಥಿ, ಮಯ್ಹಂಯೇವ ಪನ ಹದಯಬ್ಭನ್ತರೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಾ’’ತಿ. ಏವಂ ತಾಸಂ ಹದಯೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಬ್ಬಾಪಿ ತಾ ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ¶ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಸಮ್ಮಸನ್ತೋ ಅನುಲೋಮಪಟಿಲೋಮಂ ಸಮ್ಮಸತಿ, ಪರಿಯನ್ತೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಆದಿಂ ಪಾಪೇತಿ, ಆದಿಮ್ಹಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಯನ್ತಂ ಪಾಪೇತಿ, ಮಜ್ಝೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಭತೋ ಕೋಟಿಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಓಸಾಪೇತಿ, ಉಭತೋ ಕೋಟೀಸು ಗಹೇತ್ವಾ ಮಜ್ಝಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಓಸಾಪೇತಿ. ಬಾಹಿರಕಭಣ್ಡಪರಿಚ್ಚಾಗೋ ದಾನಪಾರಮೀ ನಾಮ, ಅಙ್ಗಪರಿಚ್ಚಾಗೋ ದಾನಉಪಪಾರಮೀ ನಾಮ, ಜೀವಿತಪರಿಚ್ಚಾಗೋ ದಾನಪರಮತ್ಥಪಾರಮೀ ನಾಮಾತಿ ದಸ ಪಾರಮಿಯೋ ದಸ ಉಪಪಾರಮಿಯೋ ದಸ ಪರಮತ್ಥಪಾರಮಿಯೋತಿ ಸಮತ್ತಿಂಸ ಪಾರಮಿಯೋ ತೇಲಯನ್ತಂ ವಿನಿವಟ್ಟೇನ್ತೋ ವಿಯ ಮಹಾಮೇರುಂ ಮತ್ಥಂ ಕತ್ವಾ ಚಕ್ಕವಾಳಮಹಾಸಮುದ್ದಂ ಆಲುಳೇನ್ತೋ ವಿಯ ಚ ಸಮ್ಮಸತಿ. ತಸ್ಸೇವಂ ದಸ ಪಾರಮಿಯೋ ಸಮ್ಮಸನ್ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮತೇಜೇನ ಚತುನಹುತಾಧಿಕದ್ವಿಯೋಜನಸತಸಹಸ್ಸಬಹಲಾ ಅಯಂ ಮಹಾಪಥವೀ ಹತ್ಥಿನಾ ಅಕ್ಕನ್ತನಳಕಲಾಪೋ ವಿಯ, ಪೀಳಿಯಮಾನಂ ಉಚ್ಛುಯನ್ತಂ ವಿಯ ಚ ಮಹಾವಿರವಂ ವಿರವಮಾನಾ ಸಙ್ಕಮ್ಪಿ ಸಮ್ಪಕಮ್ಪಿ ಸಮ್ಪವೇಧಿ. ಕುಲಾಲಚಕ್ಕಂ ವಿಯ ತೇಲಯನ್ತಚಕ್ಕಂ ವಿಯ ಚ ಪರಿಬ್ಭಮಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ಏತ್ತಕಾಯೇವ ತೇ ಲೋಕೇ, ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಬೋಧಿಪಾಚನಾ;

ತದುದ್ಧಂ ನತ್ಥಿ ಅಞ್ಞತ್ರ, ದಳ್ಹಂ ತತ್ಥ ಪತಿಟ್ಠಹ.

‘‘ಇಮೇ ಧಮ್ಮೇ ಸಮ್ಮಸತೋ, ಸಭಾವರಸಲಕ್ಖಣೇ;

ಧಮ್ಮತೇಜೇನ ವಸುಧಾ, ದಸಸಹಸ್ಸೀ ಪಕಮ್ಪಥ.

‘‘ಚಲತಿ ರವತಿ ಪಥವೀ, ಉಚ್ಛುಯನ್ತಂವ ಪೀಳಿತಂ;

ತೇಲಯನ್ತೇ ಯಥಾ ಚಕ್ಕಂ, ಏವಂ ಕಮ್ಪತಿ ಮೇದನೀ’’ತಿ. (ಬು. ವಂ. ೨.೧೬೫-೧೬೭);

ಮಹಾಪಥವಿಯಾ ಕಮ್ಪಮಾನಾಯ ರಮ್ಮನಗರವಾಸಿನೋ ಸಣ್ಠಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಯುಗನ್ತವಾತಬ್ಭಾಹತಾ ಮಹಾಸಾಲಾ ವಿಯ ಮುಚ್ಛಿತಾ ಪಪತಿಂಸು. ಘಟಾದೀನಿ ಕುಲಾಲಭಾಜನಾನಿ ಪವಟ್ಟನ್ತಾನಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪಹರನ್ತಾನಿ ಚುಣ್ಣವಿಚುಣ್ಣಾನಿ ಅಹೇಸುಂ. ಮಹಾಜನೋ ಭೀತತಸಿತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ¶ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಭಗವಾ ನಾಗಾವಟ್ಟೋ ಅಯಂ, ಭೂತಯಕ್ಖದೇವತಾಸು ಅಞ್ಞತರಾವಟ್ಟೋ ವಾತಿ ನ ಹಿ ಮಯಂ ಏತಂ ಜಾನಾಮ, ಅಪಿಚ ಖೋ ಸಬ್ಬೋಪಿ ಅಯಂ ಮಹಾಜನೋ ಉಪದ್ದುತೋ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಇಮಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ ಪಾಪಕಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಉದಾಹು ಕಲ್ಯಾಣಂ, ಕಥೇಥ ನೋ ಏತಂ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ಅಥ ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ¶ ಮಾ ಭಾಯಥ, ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿತ್ಥ, ನತ್ಥಿ ವೋ ಇತೋನಿದಾನಂ ಭಯಂ. ಯೋ ಸೋ ಮಯಾ ಅಜ್ಜ ‘ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತೋ ¶ ಅನಾಗತೇ ಗೋತಮೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ಬ್ಯಾಕತೋ, ಸೋ ಇದಾನಿ ದಸ ಪಾರಮಿಯೋ ಸಮ್ಮಸತಿ, ತಸ್ಸ ಸಮ್ಮಸನ್ತಸ್ಸ ವಿಲೋಳೇನ್ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮತೇಜೇನ ಸಕಲದಸಸಹಸ್ಸೀ ಲೋಕಧಾತು ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನ ಕಮ್ಪತಿ ಚೇವ ರವತಿ ಚಾ’’ತಿ ಆಹ. ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ಯಾವತಾ ಪರಿಸಾ ಆಸಿ, ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪರಿವೇಸನೇ;

ಪವೇಧಮಾನಾ ಸಾ ತತ್ಥ, ಮುಚ್ಛಿತಾ ಸೇಸಿ ಭೂಮಿಯಾ.

‘‘ಘಟಾನೇಕಸಹಸ್ಸಾನಿ, ಕುಮ್ಭೀನಞ್ಚ ಸತಾ ಬಹೂ;

ಸಞ್ಚುಣ್ಣಮಥಿತಾ ತತ್ಥ, ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪಘಟ್ಟಿತಾ.

‘‘ಉಬ್ಬಿಗ್ಗಾ ತಸಿತಾ ಭೀತಾ, ಭನ್ತಾ ಬ್ಯಥಿತಮಾನಸಾ;

ಮಹಾಜನಾ ಸಮಾಗಮ್ಮ, ದೀಪಙ್ಕರಮುಪಾಗಮುಂ.

‘‘ಕಿಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಲೋಕಸ್ಸ, ಕಲ್ಯಾಣಮಥ ಪಾಪಕಂ;

ಸಬ್ಬೋ ಉಪದ್ದುತೋ ಲೋಕೋ, ತಂ ವಿನೋದೇಹಿ ಚಕ್ಖುಮ.

‘‘ತೇಸಂ ತದಾ ಸಞ್ಞಾಪೇಸಿ, ದೀಪಙ್ಕರೋ ಮಹಾಮುನಿ;

ವಿಸ್ಸತ್ಥಾ ಹೋಥ ಮಾ ಭಾಥ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಥವಿಕಮ್ಪನೇ.

‘‘ಯಮಹಂ ಅಜ್ಜ ಬ್ಯಾಕಾಸಿಂ, ‘ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ಭವಿಸ್ಸತಿ’;

ಏಸೋ ಸಮ್ಮಸತಿ ಧಮ್ಮಂ, ಪುಬ್ಬಕಂ ಜಿನಸೇವಿತಂ.

‘‘ತಸ್ಸ ಸಮ್ಮಸತೋ ಧಮ್ಮಂ, ಬುದ್ಧಭೂಮಿಂ ಅಸೇಸತೋ;

ತೇನಾಯಂ ಕಮ್ಪಿತಾ ಪಥವೀ, ದಸಸಹಸ್ಸೀ ಸದೇವಕೇ’’ತಿ. (ಬು. ವಂ. ೨.೧೬೮-೧೭೪);

ಮಹಾಜನೋ ತಥಾಗತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠೋ ಮಾಲಾಗನ್ಧವಿಲೇಪನಂ ಆದಾಯ ರಮ್ಮನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮಾಲಾಗನ್ಧಾದೀಹಿ ಪೂಜೇತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ರಮ್ಮನಗರಮೇವ ಪಾವಿಸಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ದಸ ಪಾರಮಿಯೋ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ವೀರಿಯಂ ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ನಿಸಿನ್ನಾಸನಾ ವುಟ್ಠಾಸಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ಬುದ್ಧಸ್ಸ ¶ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ, ಮನೋ ನಿಬ್ಬಾಯಿ ತಾವದೇ;

ಸಬ್ಬೇ ಮಂ ಉಪಸಙ್ಕಮ್ಮ, ಪುನಾಪಿ ಅಭಿವನ್ದಿಸುಂ.

‘‘ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ ¶ ಬುದ್ಧಗುಣಂ, ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾನ ಮಾನಸಂ;

ದೀಪಙ್ಕರಂ ನಮಸ್ಸಿತ್ವಾ, ಆಸನಾ ವುಟ್ಠಹಿಂ ತದಾ’’ತಿ. (ಬು. ವಂ. ೨.೧೭೫-೧೭೬);

ಅಥ ¶ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಆಸನಾ ವುಟ್ಠಹನ್ತಂ ಸಕಲದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳದೇವತಾ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ದಿಬ್ಬೇಹಿ ಮಾಲಾಗನ್ಧೇಹಿ ಪೂಜೇತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಅಯ್ಯ ಸುಮೇಧತಾಪಸ, ತಯಾ ಅಜ್ಜ ದೀಪಙ್ಕರದಸಬಲಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ಮಹತೀ ಪತ್ಥನಾ ಪತ್ಥಿತಾ, ಸಾ ತೇ ಅನನ್ತರಾಯೇನ ಸಮಿಜ್ಝತು, ಮಾ ತೇ ಭಯಂ ವಾ ಛಮ್ಭಿತತ್ತಂ ವಾ ಅಹೋಸಿ, ಸರೀರೇ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೋಪಿ ರೋಗೋ ಮಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತು, ಖಿಪ್ಪಂ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇತ್ವಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝ. ಯಥಾ ಪುಪ್ಫೂಪಗಫಲೂಪಗರುಕ್ಖಾ ಸಮಯೇ ಪುಪ್ಫನ್ತಿ ಚೇವ ಫಲನ್ತಿ ಚ, ತಥೇವ ತ್ವಮ್ಪಿ ತಂ ಸಮಯಂ ಅನತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಖಿಪ್ಪಂ ಸಮ್ಬೋಧಿಮುತ್ತಮಂ ಫುಸಸ್ಸೂ’’ತಿಆದೀನಿ ಥುತಿಮಙ್ಗಲಾನಿ ಪಯಿರುದಾಹಂಸು. ಏವಞ್ಚ ಪಯಿರುದಾಹಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ದೇವಟ್ಠಾನಮೇವ ಅಗಮಂಸು. ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ದೇವತಾಹಿ ಅಭಿತ್ಥವಿತೋ – ‘‘ಅಹಂ ದಸ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇತ್ವಾ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾನಂ ಚತುನ್ನಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಂ ಮತ್ಥಕೇ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವೀರಿಯಂ ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ನಭಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತಮೇವ ಅಗಮಾಸಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ದಿಬ್ಬಂ ಮಾನುಸಕಂ ಪುಪ್ಫಂ, ದೇವಾ ಮಾನುಸಕಾ ಉಭೋ;

ಸಮೋಕಿರನ್ತಿ ಪುಪ್ಫೇಹಿ, ವುಟ್ಠಹನ್ತಸ್ಸ ಆಸನಾ.

‘‘ವೇದಯನ್ತಿ ಚ ತೇ ಸೋತ್ಥಿಂ, ದೇವಾ ಮಾನುಸಕಾ ಉಭೋ;

ಮಹನ್ತಂ ಪತ್ಥಿತಂ ತುಯ್ಹಂ, ತಂ ಲಭಸ್ಸು ಯಥಿಚ್ಛಿತಂ.

‘‘ಸಬ್ಬೀತಿಯೋ ವಿವಜ್ಜನ್ತು, ಸೋಕೋ ರೋಗೋ ವಿನಸ್ಸತು;

ಮಾ ತೇ ಭವನ್ತ್ವನ್ತರಾಯಾ, ಫುಸ ಖಿಪ್ಪಂ ಬೋಧಿಮುತ್ತಮಂ.

‘‘ಯಥಾಪಿ ಸಮಯೇ ಪತ್ತೇ, ಪುಪ್ಫನ್ತಿ ಪುಪ್ಫಿನೋ ದುಮಾ;

ತಥೇವ ತ್ವಂ ಮಹಾವೀರ, ಬುದ್ಧಞಾಣೇನ ಪುಪ್ಫಸು.

‘‘ಯಥಾ ¶ ಯೇ ಕೇಚಿ ಸಮ್ಬುದ್ಧಾ, ಪೂರಯುಂ ದಸ ಪಾರಮೀ;

ತಥೇವ ತ್ವಂ ಮಹಾವೀರ, ಪೂರಯ ದಸ ಪಾರಮೀ.

‘‘ಯಥಾ ಯೇ ಕೇಚಿ ಸಮ್ಬುದ್ಧಾ, ಬೋಧಿಮಣ್ಡಮ್ಹಿ ಬುಜ್ಝರೇ;

ತಥೇವ ತ್ವಂ ಮಹಾವೀರ, ಬುಜ್ಝಸ್ಸು ಜಿನಬೋಧಿಯಂ.

‘‘ಯಥಾ ¶ ಯೇ ಕೇಚಿ ಸಮ್ಬುದ್ಧಾ, ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತಯುಂ;

ತಥೇವ ತ್ವಂ ಮಹಾವೀರ, ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತಯ.

‘‘ಪುಣ್ಣಮಾಯೇ ಯಥಾ ಚನ್ದೋ, ಪರಿಸುದ್ಧೋ ವಿರೋಚತಿ;

ತಥೇವ ತ್ವಂ ಪುಣ್ಣಮನೋ, ವಿರೋಚ ದಸಸಹಸ್ಸಿಯಂ.

‘‘ರಾಹುಮುತ್ತೋ ಯಥಾ ಸೂರಿಯೋ, ತಾಪೇನ ಅತಿರೋಚತಿ;

ತಥೇವ ಲೋಕಾ ಮುಚ್ಚಿತ್ವಾ, ವಿರೋಚ ಸಿರಿಯಾ ತುವಂ.

‘‘ಯಥಾ ¶ ಯಾ ಕಾಚಿ ನದಿಯೋ, ಓಸರನ್ತಿ ಮಹೋದಧಿಂ;

ಏವಂ ಸದೇವಕಾ ಲೋಕಾ, ಓಸರನ್ತು ತವನ್ತಿಕೇ.

‘‘ತೇಹಿ ಥುತಪ್ಪಸತ್ಥೋ ಸೋ, ದಸ ಧಮ್ಮೇ ಸಮಾದಿಯ;

ತೇ ಧಮ್ಮೇ ಪರಿಪೂರೇನ್ತೋ, ಪವನಂ ಪಾವಿಸೀ ತದಾ’’ತಿ. (ಬು. ವಂ. ೨.೧೭೭-೧೮೭);

ಸುಮೇಧಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ರಮ್ಮನಗರವಾಸಿನೋಪಿ ಖೋ ನಗರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಮಹಾದಾನಂ ಅದಂಸು. ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ಮಹಾಜನಂ ಸರಣಾದೀಸು ಪತಿಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ರಮ್ಮನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮಿ. ತತೋ ಉದ್ಧಮ್ಪಿ ಯಾವತಾಯುಕಂ ತಿಟ್ಠನ್ತೋ ಸಬ್ಬಂ ಬುದ್ಧಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಅನುಪಾದಿಸೇಸಾಯ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಯಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿ. ತತ್ಥ ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಬುದ್ಧವಂಸೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವಿತ್ಥಾರೇತಬ್ಬಂ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ತತ್ಥ –

‘‘ತದಾ ¶ ತೇ ಭೋಜಯಿತ್ವಾನ, ಸಸಙ್ಘಂ ಲೋಕನಾಯಕಂ;

ಉಪಗಚ್ಛುಂ ಸರಣಂ ತಸ್ಸ, ದೀಪಙ್ಕರಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋ.

‘‘ಸರಣಗಮನೇ ಕಞ್ಚಿ, ನಿವೇಸೇಸಿ ತಥಾಗತೋ;

ಕಞ್ಚಿ ಪಞ್ಚಸು ಸೀಲೇಸು, ಸೀಲೇ ದಸವಿಧೇ ಪರಂ.

‘‘ಕಸ್ಸಚಿ ದೇತಿ ಸಾಮಞ್ಞಂ, ಚತುರೋ ಫಲಮುತ್ತಮೇ;

ಕಸ್ಸಚಿ ಅಸಮೇ ಧಮ್ಮೇ, ದೇತಿ ಸೋ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ.

‘‘ಕಸ್ಸಚಿ ¶ ವರಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ, ಅಟ್ಠ ದೇತಿ ನರಾಸಭೋ;

ತಿಸ್ಸೋ ಕಸ್ಸಚಿ ವಿಜ್ಜಾಯೋ, ಛಳಭಿಞ್ಞಾ ಪವೇಚ್ಛತಿ.

‘‘ತೇನ ಯೋಗೇನ ಜನಕಾಯಂ, ಓವದತಿ ಮಹಾಮುನಿ;

ತೇನ ವಿತ್ಥಾರಿಕಂ ಆಸಿ, ಲೋಕನಾಥಸ್ಸ ಸಾಸನಂ.

‘‘ಮಹಾಹನೂಸಭಕ್ಖನ್ಧೋ, ದೀಪಙ್ಕರಸನಾಮಕೋ;

ಬಹೂ ಜನೇ ತಾರಯತಿ, ಪರಿಮೋಚೇತಿ ದುಗ್ಗತಿಂ.

‘‘ಬೋಧನೇಯ್ಯಂ ಜನಂ ದಿಸ್ವಾ, ಸತಸಹಸ್ಸೇಪಿ ಯೋಜನೇ;

ಖಣೇನ ಉಪಗನ್ತ್ವಾನ, ಬೋಧೇತಿ ತಂ ಮಹಾಮುನಿ.

‘‘ಪಠಮಾಭಿಸಮಯೇ ಬುದ್ಧೋ, ಕೋಟಿಸತಮಬೋಧಯಿ;

ದುತಿಯಾಭಿಸಮಯೇ ನಾಥೋ, ನವುತಿಕೋಟಿಮಬೋಧಯಿ.

‘‘ಯದಾ ಚ ದೇವಭವನಮ್ಹಿ, ಬುದ್ಧೋ ಧಮ್ಮಮದೇಸಯಿ;

ನವುತಿಕೋಟಿಸಹಸ್ಸಾನಂ, ತತಿಯಾಭಿಸಮಯೋ ಅಹು.

‘‘ಸನ್ನಿಪಾತಾ ತಯೋ ಆಸುಂ, ದೀಪಙ್ಕರಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋ;

ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಾನಂ, ಪಠಮೋ ಆಸಿ ಸಮಾಗಮೋ.

‘‘ಪುನ ¶ ¶ ನಾರದಕೂಟಮ್ಹಿ, ಪವಿವೇಕಗತೇ ಜಿನೇ;

ಖೀಣಾಸವಾ ವೀತಮಲಾ, ಸಮಿಂಸು ಸತಕೋಟಿಯೋ.

‘‘ಯಮ್ಹಿ ಕಾಲೇ ಮಹಾವೀರೋ, ಸುದಸ್ಸನಸಿಲುಚ್ಚಯೇ;

ನವುತಿಕೋಟಿಸಹಸ್ಸೇಹಿ, ಪವಾರೇಸಿ ಮಹಾಮುನಿ.

‘‘ಅಹಂ ತೇನ ಸಮಯೇನ, ಜಟಿಲೋ ಉಗ್ಗತಾಪನೋ;

ಅನ್ತಲಿಕ್ಖಮ್ಹಿ ಚರಣೋ, ಪಞ್ಚಾಭಿಞ್ಞಾಸು ಪಾರಗೂ.

‘‘ದಸವೀಸಸಹಸ್ಸಾನಂ, ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ಅಹು;

ಏಕದ್ವಿನ್ನಂ ಅಭಿಸಮಯಾ, ಗಣನತೋ ಅಸಙ್ಖಿಯಾ.

‘‘ವಿತ್ಥಾರಿಕಂ ಬಾಹುಜಞ್ಞಂ, ಇದ್ಧಂ ಫೀತಂ ಅಹೂ ತದಾ;

ದೀಪಙ್ಕರಸ್ಸ ಭಗವತೋ, ಸಾಸರಂ ಸುವಿಸೋಧಿತಂ.

‘‘ಚತ್ತಾರಿ ¶ ಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ, ಛಳಭಿಞ್ಞಾ ಮಹಿದ್ಧಿಕಾ;

ದೀಪಙ್ಕರಂ ಲೋಕವಿದುಂ ಪರಿವಾರೇನ್ತಿ ಸಬ್ಬದಾ.

‘‘ಯೇ ಕೇಚಿ ತೇನ ಸಮಯೇನ, ಜಹನ್ತಿ ಮಾನುಸಂ ಭವಂ;

ಅಪ್ಪತ್ತಮಾನಸಾ ಸೇಖಾ, ಗರಹಿತಾ ಭವನ್ತಿ ತೇ.

‘‘ಸುಪುಪ್ಫಿತಂ ಪಾವಚನಂ, ಅರಹನ್ತೇಹಿ ತಾದಿಭಿ;

ಖೀಣಾಸವೇಹಿ ವಿಮಲೇಹಿ, ಉಪಸೋಭತಿ ಸಬ್ಬದಾ.

‘‘ನಗರಂ ರಮ್ಮವತೀ ನಾಮ, ಸುದೇವೋ ನಾಮ ಖತ್ತಿಯೋ;

ಸುಮೇಧಾ ನಾಮ ಜನಿಕಾ, ದೀಪಙ್ಕರಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋ.

‘‘ದಸವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ, ಅಗಾರಂ ಅಜ್ಝ ಸೋ ವಸಿ;

ಹಂಸಾ ಕೋಞ್ಚಾ ಮಯೂರಾ ಚ, ತಯೋ ಪಾಸಾದಮುತ್ತಮಾ.

‘‘ತೀಣಿ ¶ ಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ, ನಾರಿಯೋ ಸಮಲಙ್ಕತಾ;

ಪದುಮಾ ನಾಮ ಸಾ ನಾರೀ, ಉಸಭಕ್ಖನ್ಧೋ ಅತ್ರಜೋ.

‘‘ನಿಮಿತ್ತೇ ಚತುರೋ ದಿಸ್ವಾ, ಹತ್ಥಿಯಾನೇನ ನಿಕ್ಖಮಿ;

ಅನೂನದಸಮಾಸಾನಿ, ಪಧಾನೇ ಪದಹೀ ಜಿನೋ.

‘‘ಪಧಾನಚಾರಂ ಚರಿತ್ವಾನ, ಅಬುಜ್ಝಿ ಮಾನಸಂ ಮುನಿ;

ಬ್ರಹ್ಮುನಾ ಯಾಚಿತೋ ಸನ್ತೋ, ದೀಪಙ್ಕರೋ ಮಹಾಮುನಿ.

‘‘ವತ್ತಿ ಚಕ್ಕಂ ಮಹಾವೀರೋ, ನನ್ದಾರಾಮೇ ಸಿರೀಘರೇ;

ನಿಸಿನ್ನೋ ಸಿರೀಸಮೂಲಮ್ಹಿ, ಅಕಾಸಿ ತಿತ್ಥಿಯಮದ್ದನಂ.

‘‘ಸುಮಙ್ಗಲೋ ಚ ತಿಸ್ಸೋ ಚ, ಅಹೇಸುಂ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ;

ಸಾಗತೋ ನಾಮುಪಟ್ಠಾಕೋ, ದೀಪಙ್ಕರಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋ.

ಸುನನ್ದಾ ಚ‘‘ನನ್ದಾ ಚೇವ ಸುನನ್ದಾ ಚ, ಅಹೇಸುಂ ಅಗ್ಗಸಾವಿಕಾ;

ಬೋಧಿ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ, ಪಿಪ್ಫಲೀತಿ ಪವುಚ್ಚತಿ.

‘‘ತಪುಸ್ಸಭಲ್ಲಿಕಾ ನಾಮ, ಅಹೇಸುಂ ಅಗ್ಗುಪಟ್ಠಕಾ;

ಸಿರಿಮಾ ಕೋಣಾ ಉಪಟ್ಠಿಕಾ, ದೀಪಙ್ಕರಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋ.

‘‘ಅಸೀತಿಹತ್ಥಮುಬ್ಬೇಧೋ, ದೀಪಙ್ಕರೋ ಮಹಾಮುನಿ;

ಸೋಭತಿ ದೀಪರುಕ್ಖೋವ, ಸಾಲರಾಜಾವ ಫುಲ್ಲಿತೋ.

‘‘ಪಭಾ ¶ ವಿಧಾವತಿ ತಸ್ಸ, ಸಮನ್ತಾ ದ್ವಾದಸ ಯೋಜನೇ;

ಸತಸಹಸ್ಸವಸ್ಸಾನಿ, ಆಯು ತಸ್ಸ ಮಹೇಸಿನೋ;

ತಾವತಾ ತಿಟ್ಠಮಾನೋ ಸೋ, ತಾರೇಸಿ ಜನತಂ ಬಹುಂ.

‘‘ಜೋತಯಿತ್ವಾನ ಸದ್ಧಮ್ಮಂ, ಸನ್ತಾರೇತ್ವಾ ಮಹಾಜನಂ;

ಜಲಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಖನ್ಧೋವ, ನಿಬ್ಬುತೋ ಸೋ ಸಸಾವಕೋ.

‘‘ಸಾ ¶ ಚ ಇದ್ಧಿ ಸೋ ಚ ಯಸೋ, ತಾನಿ ಚ ಪಾದೇಸು ಚಕ್ಕರತನಾನಿ;

ಸಬ್ಬಂ ತಮನ್ತರಹಿತಂ, ನನು ರಿತ್ತಾ ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರಾತಿ.

‘‘ದೀಪಙ್ಕರೋ ಜಿನೋ ಸತ್ಥಾ, ನನ್ದಾರಾಮಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬುತೋ;

ತತ್ಥೇತಸ್ಸ ಜಿನಥೂಪೋ, ಛತ್ತಿಂಸುಬ್ಬೇಧಯೋಜನೋ’’ತಿ. (ಬು. ವಂ. ೩.೧-೩೧);

ಕೋಣ್ಡಞ್ಞೋ ಬುದ್ಧೋ

ದೀಪಙ್ಕರಸ್ಸ ಪನ ಭಗವತೋ ಅಪರಭಾಗೇ ಏಕಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಕೋಣ್ಡಞ್ಞೋ ನಾಮ ಸತ್ಥಾ ಉದಪಾದಿ. ತಸ್ಸಾಪಿ ತಯೋ ಸಾವಕಸನ್ನಿಪಾತಾ ಅಹೇಸುಂ. ಪಠಮಸನ್ನಿಪಾತೇ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಂ, ದುತಿಯೇ ಕೋಟಿಸಹಸ್ಸಂ ¶ , ತತಿಯೇ ನವುತಿಕೋಟಿಯೋ. ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ವಿಜಿತಾವೀ ನಾಮ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಹುತ್ವಾ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಸ್ಸ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಮಹಾದಾನಂ ಅದಾಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ‘‘ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕರಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ. ಸೋ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ರಜ್ಜಂ ನಿಯ್ಯಾತೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿ. ಸೋ ತೀಣಿ ಪಿಟಕಾನಿ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಚ ಪಞ್ಚ ಅಭಿಞ್ಞಾಯೋ ಚ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಅಪರಿಹೀನಜ್ಝಾನೋ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಕೋಣ್ಡಞ್ಞಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪನ ರಮ್ಮವತೀ ನಾಮ ನಗರಂ, ಸುನನ್ದೋ ನಾಮ ಖತ್ತಿಯೋ ಪಿತಾ, ಸುಜಾತಾ ನಾಮ ದೇವೀ ಮಾತಾ, ಭದ್ದೋ ಚ ಸುಭದ್ದೋ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ, ಅನುರುದ್ಧೋ ನಾಮುಪಟ್ಠಾಕೋ, ತಿಸ್ಸಾ ಚ ಉಪತಿಸ್ಸಾ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಿಕಾ, ಸಾಲಕಲ್ಯಾಣಿರುಕ್ಖೋ ಬೋಧಿ, ಅಟ್ಠಾಸೀತಿಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧಂ ಸರೀರಂ, ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಂ ಆಯುಪ್ಪಮಾಣಂ ಅಹೋಸಿ.

‘‘ದೀಪಙ್ಕರಸ್ಸ ಅಪರೇನ, ಕೋಣ್ಡಞ್ಞೋ ನಾಮ ನಾಯಕೋ;

ಅನನ್ತತೇಜೋ ಅಮಿತಯಸೋ, ಅಪ್ಪಮೇಯ್ಯೋ ದುರಾಸದೋ’’.

ತಸ್ಸ ಅಪರಭಾಗೇ ಏಕಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಪ್ಪೇಯೇವ ಚತ್ತಾರೋ ಬುದ್ಧಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಂಸು – ಮಙ್ಗಲೋ, ಸುಮನೋ, ರೇವತೋ, ಸೋಭಿತೋತಿ. ಮಙ್ಗಲಸ್ಸ ಭಗವತೋ ತೀಸು ಸಾವಕಸನ್ನಿಪಾತೇಸು ಪಠಮಸನ್ನಿಪಾತೇ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಂ ¶ ಭಿಕ್ಖೂ ಅಹೇಸುಂ, ದುತಿಯೇ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಂ, ತತಿಯೇ ನವುಟಿಕೋಟಿಯೋ. ವೇಮಾತಿಕಭಾತಾ ಕಿರಸ್ಸ ಆನನ್ದಕುಮಾರೋ ನಾಮ ನವುತಿಕೋಟಿಸಙ್ಖಾಯ ಪರಿಸಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನತ್ಥಾಯ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಅನುಪುಬ್ಬಿಕಥಂ ಕಥೇಸಿ. ಸೋ ಸದ್ಧಿಂ ಪರಿಸಾಯ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ. ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಕುಲಪುತ್ತಾನಂ ಪುಬ್ಬಚರಿತಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಇದ್ಧಿಮಯಪತ್ತಚೀವರಸ್ಸ ¶ ಉಪನಿಸ್ಸಯಂ ದಿಸ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ‘‘ಏಥ ಭಿಕ್ಖವೋ’’ತಿ ಆಹ. ಸಬ್ಬೇ ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ಇದ್ಧಿಮಯಪತ್ತಚೀವರಧರಾ ಸಟ್ಠಿವಸ್ಸಿಕಥೇರಾ ವಿಯ ಆಕಪ್ಪಸಮ್ಪನ್ನಾ ಹುತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪರಿವಾರಯಿಂಸು. ಅಯಮಸ್ಸ ತತಿಯೋ ಸಾವಕಸನ್ನಿಪಾತೋ ಅಹೋಸಿ.

ಯಥಾ ಪನ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸಮನ್ತಾ ಅಸೀತಿಹತ್ಥಪ್ಪಮಾಣಾಯೇವ ಸರೀರಪ್ಪಭಾ ಅಹೋಸಿ, ನ ಏವಂ ತಸ್ಸ. ತಸ್ಸ ಪನ ಭಗವತೋ ಸರೀರಪ್ಪಭಾ ನಿಚ್ಚಕಾಲಂ ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಂ ಫರಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ರುಕ್ಖಪಥವೀಪಬ್ಬತಸಮುದ್ದಾದಯೋ ಅನ್ತಮಸೋ ಉಕ್ಖಲಿಯಾದೀನಿ ಉಪಾದಾಯ ಸುವಣ್ಣಪಟ್ಟಪರಿಯೋನದ್ಧಾ ವಿಯ ಅಹೇಸುಂ. ಆಯುಪ್ಪಮಾಣಂ ಪನಸ್ಸ ನವುತಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅಹೋಸಿ. ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾದಯೋ ಅತ್ತನೋ ಪಭಾಯ ವಿರೋಚಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು, ರತ್ತಿನ್ದಿವಪರಿಚ್ಛೇದೋ ನ ಪಞ್ಞಾಯಿತ್ಥ. ದಿವಾ ಸೂರಿಯಾಲೋಕೇನ ವಿಯ ಸತ್ತಾ ನಿಚ್ಚಂ ಬುದ್ಧಾಲೋಕೇನೇವ ವಿಚರಿಂಸು. ಸಾಯಂ ಪುಪ್ಫಿತಕುಸುಮಾನಂ ಪಾತೋ ಚ ರವನಕಸಕುಣಾದೀನಞ್ಚ ವಸೇನ ಲೋಕೋ ರತ್ತಿನ್ದಿವಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಸಿ.

ಕಿಂ ಪನ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಅಯಮಾನುಭಾವೋ ನತ್ಥೀತಿ? ನೋ ನತ್ಥಿ. ತೇಪಿ ಹಿ ಆಕಙ್ಖಮಾನಾ ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಂ ¶ ವಾ ತತೋ ವಾ ಭಿಯ್ಯೋ ಆಭಾಯ ಫರೇಯ್ಯುಂ. ಮಙ್ಗಲಸ್ಸ ಪನ ಭಗವತೋ ಪುಬ್ಬಪತ್ಥನಾವಸೇನ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಬ್ಯಾಮಪ್ಪಭಾ ವಿಯ ಸರೀರಪ್ಪಭಾ ನಿಚ್ಚಮೇವ ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಂ ಫರಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಸೋ ಕಿರ ಬೋಧಿಸತ್ತಚರಿಯಚರಣಕಾಲೇ ವೇಸ್ಸನ್ತರಸದಿಸೇ ಅತ್ತಭಾವೇಠಿತೋ ಸಪುತ್ತದಾರೋ ವಙ್ಕಪಬ್ಬತಸದಿಸೇ ಪಬ್ಬತೇ ವಸಿ. ಅಥೇಕೋ ಖರದಾಠಿಕೋ ನಾಮ ಯಕ್ಖೋ ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ದಾನಜ್ಝಾಸಯತಂ ಸುತ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣವಣ್ಣೇನ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮಹಾಸತ್ತಂ ದ್ವೇ ದಾರಕೇ ಯಾಚಿ. ಮಹಾಸತ್ತೋ ‘‘ದದಾಮಿ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಪುತ್ತಕೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಹಟ್ಠಪಹಟ್ಠೋ ಉದಕಪರಿಯನ್ತಂ ಮಹಾಪಥವಿಂ ಕಮ್ಪೇನ್ತೋ ದ್ವೇಪಿ ದಾರಕೇ ಅದಾಸಿ. ಯಕ್ಖೋ ಚಙ್ಕಮನಕೋಟಿಯಂ ಆಲಮ್ಬನಫಲಕಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಠತ್ವಾ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸೇವ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಮುಲಾಲಕಲಾಪಂ ವಿಯ ದಾರಕೇ ¶ ಖಾದಿ. ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ಯಕ್ಖಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಮುಖೇ ವಿವಟಮತ್ತೇ ಅಗ್ಗಿಜಾಲಂ ವಿಯ ಲೋಹಿತಧಾರಂ ಉಗ್ಗಿರಮಾನಂ ತಸ್ಸ ಮುಖಂ ದಿಸ್ವಾಪಿ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ದೋಮನಸ್ಸಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ. ‘‘ಸುದಿನ್ನಂ ವತ ಮೇ ದಾನ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತಯತೋ ಪನಸ್ಸ ಸರೀರೇ ಮಹನ್ತಂ ಪೀತಿಸೋಮನಸ್ಸಂ ಉದಪಾದಿ. ಸೋ ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಮೇ ದಾನಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಅನಾಗತೇ ಇಮಿನಾವ ನೀಹಾರೇನ ಸರೀರತೋ ರಸ್ಮಿಯೋ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೂ’’ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಅಕಾಸಿ. ತಸ್ಸ ತಂ ಪತ್ಥನಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಬುದ್ಧಭೂತಸ್ಸ ಸರೀರತೋ ರಸ್ಮಿಯೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಏತ್ತಕಂ ಠಾನಂ ಫರಿಂಸು.

ಅಪರಮ್ಪಿಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಚರಿಯಂ ಅತ್ಥಿ. ಸೋ ಕಿರ ಬೋಧಿಸತ್ತಕಾಲೇ ಏಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಚೇತಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಮಯಾ ಜೀವಿತಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ದಣ್ಡಕದೀಪಿಕಾವೇಠನನಿಯಾಮೇನ ಸಕಲಸರೀರಂ ವೇಠಾಪೇತ್ವಾ ರತನಮತ್ತಮಕುಳಂ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಿಕಂ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಂ ಸಪ್ಪಿಸ್ಸ ಪೂರಾಪೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಸಹಸ್ಸವಟ್ಟಿಯೋ ಜಾಲೇತ್ವಾ ತಂ ಸೀಸೇನಾದಾಯ ಸಕಲಸರೀರಂ ಜಾಲಾಪೇತ್ವಾ ಚೇತಿಯಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕರೋನ್ತೋ ಸಕಲರತ್ತಿಂ ¶ ವೀತಿನಾಮೇತಿ. ಏವಂ ಯಾವ ಅರುಣುಗ್ಗಮನಾ ವಾಯಮನ್ತಸ್ಸಾಪಿಸ್ಸ ಲೋಮಕೂಪಮತ್ತಮ್ಪಿ ಉಸುಮಂ ನ ಗಣ್ಹಿ. ಪದುಮಗಬ್ಭಂ ಪವಿಟ್ಠಕಾಲೋ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ. ಧಮ್ಮೋ ಹಿ ನಾಮೇಸ ಅತ್ತಾನಂ ರಕ್ಖನ್ತಂ ರಕ್ಖತಿ. ತೇನಾಹ ಭಗವಾ –

‘‘ಧಮ್ಮೋ ಹವೇ ರಕ್ಖತಿ ಧಮ್ಮಚಾರಿಂ, ಧಮ್ಮೋ ಸುಚಿಣ್ಣೋ ಸುಖಮಾವಹಾತಿ;

ಏಸಾನಿಸಂಸೋ ಧಮ್ಮೇ ಸುಚಿಣ್ಣೇ, ನ ದುಗ್ಗತಿಂ ಗಚ್ಛತಿ ಧಮ್ಮಚಾರೀ’’ತಿ. (ಥೇರಗಾ. ೩೦೩; ಜಾ. ೧.೧೦.೧೦೨) –

ಇಮಸ್ಸಪಿ ¶ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸರೀರೋಭಾಸೋ ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಂ ಫರಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ.

ತದಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸುರುಚಿ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಸತ್ಥಾರಂ ನಿಮನ್ತೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮಧುರಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಸ್ವೇ ಮಯ್ಹಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಕಿತ್ತಕೇಹಿ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ? ‘‘ಕಿತ್ತಕಾ ಪನ ವೋ, ಭನ್ತೇ, ಪರಿವಾರಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಆಹ. ತದಾ ಸತ್ಥು ಪಠಮಸನ್ನಿಪಾತೋಯೇವ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸಬ್ಬೇಹಿಪಿ ಸದ್ಧಿಂ ಮಯ್ಹಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಅಧಿವಾಸೇಸಿ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಸ್ವಾತನಾಯ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಏತ್ತಕಾನಂ ¶ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಯಾಗುಭತ್ತವತ್ಥಾದೀನಿ ದಾತುಂ ಸಕ್ಕೋಮಿ, ನಿಸೀದನಟ್ಠಾನಂ ಪನ ಕಥಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ?

ತಸ್ಸ ಸಾ ಚಿನ್ತಾ ಚತುರಾಸೀತಿಯೋಜನಸಹಸ್ಸಮತ್ಥಕೇ ಠಿತಸ್ಸ ದೇವರಞ್ಞೋ ಪಣ್ಡುಕಮ್ಬಲಸಿಲಾಸನಸ್ಸ ಉಣ್ಹಭಾವಂ ಜನೇಸಿ. ಸಕ್ಕೋ ‘‘ಕೋ ನು ಖೋ ಮಂ ಇಮಮ್ಹಾ ಠಾನಾ ಚಾವೇತುಕಾಮೋ’’ತಿ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುನಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಮಹಾಪುರಿಸಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸುರುಚಿ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ನಿಸೀದನಟ್ಠಾನತ್ಥಾಯ ಚಿನ್ತೇಸಿ, ಮಯಾಪಿ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುಞ್ಞಕೋಟ್ಠಾಸಂ ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವಡ್ಢಕಿವಣ್ಣಂ ನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾ ವಾಸಿಫರಸುಹತ್ಥೋ ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ಪುರತೋ ಪಾತುರಹೋಸಿ. ‘‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ಕಸ್ಸಚಿ ಭತಿಯಾ ಕತ್ತಬ್ಬಕಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ಮಹಾಪುರಿಸೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಮಮ ಅಜಾನನಸಿಪ್ಪಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಗೇಹಂ ವಾ ಮಣ್ಡಪಂ ವಾ ಯೋ ಯಂ ಕಾರೇತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಕಾತುಂ ಜಾನಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಮಯ್ಹಂ ಕಮ್ಮಂ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ, ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ? ‘‘ಸ್ವಾತನಾಯ ಮೇ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಭಿಕ್ಖೂ ನಿಮನ್ತಿತಾ. ತೇಸಂ ನಿಸೀದನಮಣ್ಡಪಂ ಕರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಅಹಂ ನಾಮ ಕರೇಯ್ಯಂ ಸಚೇ ಮೇ ಭತಿಂ ದಾತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ. ‘‘ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಾತಾ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧು ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಂ ಪದೇಸಂ ಓಲೋಕೇಸಿ. ದ್ವಾದಸತೇರಸಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣೋ ಪದೇಸೋ ¶ ಕಸಿಣಮಣ್ಡಲಂ ವಿಯ ಸಮತಲೋ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ‘‘ಏತ್ತಕೇ ಠಾನೇ ಸತ್ತರತನಮಯೋ ಮಣ್ಡಪೋ ಉಟ್ಠಹತೂ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಓಲೋಕೇಸಿ. ತಾವದೇವ ಪಥವಿಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಮಣ್ಡಪೋ ಉಟ್ಠಹಿ. ತಸ್ಸ ಸೋವಣ್ಣಮಯೇಸು ಥಮ್ಭೇಸು ರಜತಮಯಾ ಘಟಕಾ ಅಹೇಸುಂ, ರಜತಮಯೇಸು ಸೋವಣ್ಣಮಯಾ, ಮಣಿಮಯೇಸು ಥಮ್ಭೇಸು ಪವಾಳಮಯಾ, ಪವಾಳಮಯೇಸು ಮಣಿಮಯಾ, ಸತ್ತರತನಮಯೇಸು ಥಮ್ಭೇಸು ಸತ್ತರತನಮಯಾ ಘಟಕಾ ಅಹೇಸುಂ. ತತೋ ‘‘ಮಣ್ಡಪಸ್ಸ ಅನ್ತರನ್ತರೇ ಕಿಙ್ಕಣಿಕಜಾಲಂ ಓಲಮ್ಬತೂ’’ತಿ ಓಲೋಕೇಸಿ. ಸಹ ಓಲೋಕನೇನೇವ ¶ ಜಾಲಂ ಓಲಮ್ಬಿ. ಯಸ್ಸ ಮನ್ದವಾತೇರಿತಸ್ಸ ಪಞ್ಚಙ್ಗಿಕಸ್ಸೇವ ತೂರಿಯಸ್ಸ ಮಧುರಸದ್ದೋ ನಿಚ್ಛರತಿ. ದಿಬ್ಬಸಙ್ಗೀತಿವತ್ತನಕಾಲೋ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ. ‘‘ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಗನ್ಧದಾಮಮಾಲಾದಾಮಾನಿ ಓಲಮ್ಬನ್ತೂ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತಸ್ಸ ಮಾಲಾದಾಮಾನಿ ಓಲಮ್ಬಿಂಸು. ‘‘ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಸಙ್ಖಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಆಸನಾನಿ ಚ ಆಧಾರಕಾನಿ ಚ ಪಥವಿಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಹನ್ತೂ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ, ತಾವದೇವ ಉಟ್ಠಹಿಂಸು. ‘‘ಕೋಣೇ ಕೋಣೇ ಏಕೇಕಾ ಉದಕಚಾಟಿಯೋ ಉಟ್ಠಹನ್ತೂ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ, ಉದಕಚಾಟಿಯೋ ಉಟ್ಠಹಿಂಸು.

ಸೋ ¶ ಏತ್ತಕಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಏಹಿ, ಅಯ್ಯ, ತವ ಮಣ್ಡಪಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಮಯ್ಹಂ ಭತಿಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಣ್ಡಪಂ ಓಲೋಕೇಸಿ. ಓಲೋಕೇನ್ತಸ್ಸೇವ ಚ ಸಕಲಸರೀರಂ ಪಞ್ಚವಣ್ಣಾಯ ಪೀತಿಯಾ ನಿರನ್ತರಂ ಫುಟಂ ಅಹೋಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಮಣ್ಡಪಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ನಾಯಂ ಮಣ್ಡಪೋ ಮನುಸ್ಸಭೂತೇನ ಕತೋ, ಮಯ್ಹಂ ಪನ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಮಯ್ಹಂ ಗುಣಂ ಆಗಮ್ಮ ಅದ್ಧಾ ಸಕ್ಕಭವನಂ ಉಣ್ಹಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ತತೋ ಸಕ್ಕೇನ ದೇವರಞ್ಞಾ ಅಯಂ ಮಣ್ಡಪೋ ಕಾರಿತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ‘‘ನ ಖೋ ಪನ ಮೇ ಯುತ್ತಂ ಏವರೂಪೇ ಮಣ್ಡಪೇ ಏಕದಿವಸಂಯೇವ ದಾನಂ ದಾತುಂ, ಸತ್ತಾಹಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ. ಬಾಹಿರಕದಾನಞ್ಹಿ ತತ್ತಕಮ್ಪಿ ಸಮಾನಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ ತುಟ್ಠಿಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಅಲಙ್ಕತಸೀಸಂ ಪನ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅಞ್ಜಿತಅಕ್ಖೀನಿ ಉಪ್ಪಾಟೇತ್ವಾ ಹದಯಮಂಸಂ ವಾ ಉಬ್ಬಟ್ಟೇತ್ವಾ ದಿನ್ನಕಾಲೇ ಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ ಚಾಗಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ತುಟ್ಠಿ ನಾಮ ಹೋತಿ. ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ಹಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಸಿವಿರಾಜಜಾತಕೇ ದೇವಸಿಕಂ ಪಞ್ಚಕಹಾಪಣಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಚತೂಸು ದ್ವಾರೇಸು ನಗರಮಜ್ಝೇ ಚ ದಾನಂ ದೇನ್ತಸ್ಸ ತಂ ದಾನಂ ಚಾಗತುಟ್ಠಿಂ ಉಪ್ಪಾದೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ಯದಾ ಪನಸ್ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣವಣ್ಣೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ಅಕ್ಖೀನಿ ಯಾಚಿ, ತದಾ ತಾನಿ ಉಪ್ಪಾಟೇತ್ವಾ ದದಮಾನಸ್ಸೇವ ಹಾಸೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ, ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಚಿತ್ತಂ ಅಞ್ಞಥತ್ತಂ ನಾಹೋಸಿ. ಏವಂ ದಿನ್ನದಾನಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ ತಿತ್ತಿ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ತಸ್ಮಾ ಸೋಪಿ ಮಹಾಪುರಿಸೋ ‘‘ಸತ್ತಾಹಂ ಮಯಾ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಸಙ್ಖಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ದಾನಂ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಮಣ್ಡಪೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ಗವಪಾನಂ ನಾಮ ಅದಾಸಿ. ಗವಪಾನನ್ತಿ ಮಹನ್ತೇ ಮಹನ್ತೇ ಕೋಲಮ್ಬೇ ಖೀರಸ್ಸ ಪೂರೇತ್ವಾ ಉದ್ಧನೇಸು ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಘನಪಾಕಪಕ್ಕೇ ಖೀರೇ ಥೋಕೇ ತಣ್ಡುಲೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಧುಸಕ್ಕರಚುಣ್ಣಸಪ್ಪೀಹಿ ಅಭಿಸಙ್ಖತಭೋಜನಂ ವುಚ್ಚತಿ. ಮನುಸ್ಸಾಯೇವ ಪನ ಪರಿವಿಸಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು. ದೇವಾಪಿ ಏಕನ್ತರಿಕಾ ಹುತ್ವಾ ಪರಿವಿಸಿಂಸು. ದ್ವಾದಸತೇರಸಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣಂ ಠಾನಮ್ಪಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಗಣ್ಹಿತುಂ ನಪ್ಪಹೋಸಿಯೇವ ¶ , ತೇ ಪನ ¶ ಭಿಕ್ಖೂ ಅತ್ತನೋ ಆನುಭಾವೇನ ನಿಸೀದಿಂಸು. ಪರಿಯೋಸಾನದಿವಸೇ ಪನ ಸಬ್ಬಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪತ್ತಾನಿ ಧೋವಾಪೇತ್ವಾ ಭೇಸಜ್ಜತ್ಥಾಯ ಸಪ್ಪಿನವನೀತತೇಲಮಧುಫಾಣಿತಾನಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ತಿಚೀವರೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅದಾಸಿ, ಸಙ್ಘನವಕಭಿಕ್ಖುನಾ ಲದ್ಧಚೀವರಸಾಟಕಾ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಿಕಾ ಅಹೇಸುಂ.

ಸತ್ಥಾ ಅನುಮೋದನಂ ಕರೋನ್ತೋ – ‘‘ಅಯಂ ಪುರಿಸೋ ಏವರೂಪಂ ಮಹಾದಾನಂ ಅದಾಸಿ, ಕೋ ನು ಖೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ – ‘‘ಅನಾಗತೇ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾನಂ ¶ ದ್ವಿನ್ನಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಂ ಮತ್ಥಕೇ ಗೋತಮೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ದಿಸ್ವಾ ಮಹಾಪುರಿಸಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ಏತ್ತಕಂ ನಾಮ ಕಾಲಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಗೋತಮೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ. ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಬ್ಯಾಕರಣಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಕಿರ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ, ಕೋ ಮೇ ಘರಾವಾಸೇನ ಅತ್ಥೋ, ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತಥಾರೂಪಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಖೇಳಪಿಣ್ಡಂ ವಿಯ ಪಹಾಯ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಅಭಿಞ್ಞಾಯೋ ಚ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಚ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಆಯುಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ.

ಮಙ್ಗಲೋ ಬುದ್ಧೋ

ಮಙ್ಗಲಸ್ಸ ಪನ ಭಗವತೋ ನಗರಂ ಉತ್ತರಂ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ, ಪಿತಾಪಿ ಉತ್ತರೋ ನಾಮ ಖತ್ತಿಯೋ, ಮಾತಾಪಿ ಉತ್ತರಾ ನಾಮ ದೇವೀ, ಸುದೇವೋ ಚ ಧಮ್ಮಸೇನೋ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ, ಪಾಲಿತೋ ನಾಮುಪಟ್ಠಾಕೋ, ಸೀವಲೀ ಚ ಅಸೋಕಾ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಿಕಾ, ನಾಗರುಕ್ಖೋ ಬೋಧಿ, ಅಟ್ಠಾಸೀತಿಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧಂ ಸರೀರಂ ಅಹೋಸಿ. ನವುತಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಠತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೇ ಪನ ತಸ್ಮಿಂ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ದಸ ಚಕ್ಕವಾಳಸಹಸ್ಸಾನಿ ಏಕನ್ಧಕಾರಾನಿ ಅಹೇಸುಂ. ಸಬ್ಬಚಕ್ಕವಾಳೇಸು ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಮಹನ್ತಂ ಆರೋದನಪರಿದೇವನಂ ಅಹೋಸಿ.

‘‘ಕೋಣ್ಡಞ್ಞಸ್ಸ ಅಪರೇನ, ಮಙ್ಗಲೋ ನಾಮ ನಾಯಕೋ;

ತಮಂ ಲೋಕೇ ನಿಹನ್ತ್ವಾನ, ಧಮ್ಮೋಕ್ಕಮಭಿಧಾರಯೀ’’ತಿ. (ಬು. ವಂ. ೫.೧);

ಸುಮನೋ ಬುದ್ಧೋ

ಏವಂ ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಂ ಅನ್ಧಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬುತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅಪರಭಾಗೇ ಸುಮನೋ ನಾಮ ಸತ್ಥಾ ಲೋಕೇ ಉದಪಾದಿ. ತಸ್ಸಾಪಿ ತಯೋ ಸಾವಕಸನ್ನಿಪಾತಾ. ಪಠಮಸನ್ನಿಪಾತೇ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಭಿಕ್ಖೂ ಅಹೇಸುಂ. ದುತಿಯೇ ಕಞ್ಚನಪಬ್ಬತಮ್ಹಿ ನವುತಿಕೋಟಿಸಹಸ್ಸಾನಿ, ತತಿಯೇ ಅಸೀತಿಕೋಟಿಸಹಸ್ಸಾನಿ. ತದಾ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಅತುಲೋ ನಾಮ ನಾಗರಾಜಾ ಅಹೋಸಿ ಮಹಿದ್ಧಿಕೋ ಮಹಾನುಭಾವೋ. ಸೋ ‘‘ಬುದ್ಧೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಞಾತಿಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ನಾಗಭವನಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಭಿಕ್ಖುಪರಿವಾರಸ್ಸ ¶ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ದಿಬ್ಬತೂರಿಯೇಹಿ ಉಪಹಾರಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ¶ ಮಹಾದಾನಂ ಪವತ್ತೇತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಂ ದುಸ್ಸಯುಗಾನಿ ದತ್ವಾ ಸರಣೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ. ಸೋಪಿ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಅನಾಗತೇ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ. ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ನಗರಂ ಮೇಖಲಂ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ, ಸುದತ್ತೋ ನಾಮ ¶ ರಾಜಾ ಪಿತಾ, ಸಿರಿಮಾ ನಾಮ ಮಾತಾ ದೇವೀ, ಸರಣೋ ಚ ಭಾವಿತತ್ತೋ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ, ಉದೇನೋ ನಾಮುಪಟ್ಠಾಕೋ, ಸೋಣಾ ಚ ಉಪಸೋಣಾ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಿಕಾ, ನಾಗರುಕ್ಖೋ ಬೋಧಿ, ನವುತಿಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧಂ ಸರೀರಂ ಅಹೋಸಿ, ನವುತಿಯೇವ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಆಯುಪ್ಪಮಾಣಂ ಅಹೋಸಿ.

‘‘ಮಙ್ಗಲಸ್ಸ ಅಪರೇನ, ಸುಮನೋ ನಾಮ ನಾಯಕೋ;

ಸಬ್ಬಧಮ್ಮೇಹಿ ಅಸಮೋ, ಸಬ್ಬಸತ್ತಾನಮುತ್ತಮೋ’’ತಿ. (ಬು. ವಂ. ೬.೧);

ರೇವತೋ ಬುದ್ಧೋ

ತಸ್ಸ ಅಪರಭಾಗೇ ರೇವತೋ ನಾಮ ಸತ್ಥಾ ಉದಪಾದಿ. ತಸ್ಸಾಪಿ ತಯೋ ಸಾವಕಸನ್ನಿಪಾತಾ. ಪಠಮಸನ್ನಿಪಾತೇ ಗಣನಾ ನತ್ಥಿ, ದುತಿಯೇ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಭಿಕ್ಖೂ ಅಹೇಸುಂ, ತಥಾ ತತಿಯೇ. ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅತಿದೇವೋ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಹುತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಸರಣೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಸಿರಸಿ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಠಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋ ಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನೇ ವಣ್ಣಂ ಸುತ್ವಾ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗೇನ ಪೂಜಂ ಅಕಾಸಿ. ಸೋಪಿ ನಂ ‘‘ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ. ತಸ್ಸ ಪನ ಭಗವತೋ ನಗರಂ ಸುಧಞ್ಞವತೀ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ, ಪಿತಾ ವಿಪುಲೋ ನಾಮ ಖತ್ತಿಯೋ, ಮಾತಾ ವಿಪುಲಾ ನಾಮ, ವರುಣೋ ಚ ಬ್ರಹ್ಮದೇವೋ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ, ಸಮ್ಭವೋ ನಾಮುಪಟ್ಠಾಕೋ, ಭದ್ದಾ ಚ ಸುಭದ್ದಾ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಿಕಾ, ನಾಗರುಕ್ಖೋ ಬೋಧಿ, ಸರೀರಂ ಅಸೀತಿಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧಂ ಅಹೋಸಿ, ಆಯು ಸಟ್ಠಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನೀತಿ.

‘‘ಸುಮನಸ್ಸ ಅಪರೇನ, ರೇವತೋ ನಾಮ ನಾಯಕೋ;

ಅನೂಪಮೋ ಅಸದಿಸೋ, ಅತುಲೋ ಉತ್ತಮೋ ಜಿನೋ’’ತಿ. (ಬು. ವಂ. ೭.೧);

ಸೋಭಿತೋ ಬುದ್ಧೋ

ತಸ್ಸ ಅಪರಭಾಗೇ ಸೋಭಿತೋ ನಾಮ ಸತ್ಥಾ ಉದಪಾದಿ. ತಸ್ಸಾಪಿ ತಯೋ ಸಾವಕಸನ್ನಿಪಾತಾ. ಪಠಮಸನ್ನಿಪಾತೇ ಕೋಟಿಸತಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಅಹೇಸುಂ, ದುತಿಯೇ ನವುತಿಕೋಟಿಯೋ, ತತಿಯೇ ಅಸೀತಿಕೋಟಿಯೋ. ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅಜಿತೋ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಹುತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಸರಣೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ¶ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಮಹಾದಾನಂ ಅದಾಸಿ. ಸೋಪಿ ನಂ ‘‘ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ. ತಸ್ಸ ಪನ ಭಗವತೋ ನಗರಂ ಸುಧಮ್ಮಂ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ, ಪಿತಾ ಸುಧಮ್ಮೋ ನಾಮ ರಾಜಾ, ಮಾತಾಪಿ ಸುಧಮ್ಮಾ ನಾಮ ದೇವೀ, ಅಸಮೋ ಚ ಸುನೇತ್ತೋ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ, ಅನೋಮೋ ನಾಮುಪಟ್ಠಾಕೋ, ನಕುಲಾ ಚ ಸುಜಾತಾ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಿಕಾ, ನಾಗರುಕ್ಖೋ ಬೋಧಿ ¶ , ಅಟ್ಠಪಣ್ಣಾಸಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧಂ ಸರೀರಂ ಅಹೋಸಿ, ನವುತಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಆಯುಪ್ಪಮಾಣನ್ತಿ.

‘‘ರೇವತಸ್ಸ ¶ ಅಪರೇನ, ಸೋಭಿತೋ ನಾಮ ನಾಯಕೋ;

ಸಮಾಹಿತೋ ಸನ್ತಚಿತ್ತೋ, ಅಸಮೋ ಅಪ್ಪಟಿಪುಗ್ಗಲೋ’’ತಿ. (ಬು. ವಂ. ೮.೧);

ಅನೋಮದಸ್ಸೀ ಬುದ್ಧೋ

ತಸ್ಸ ಅಪರಭಾಗೇ ಏಕಂ ಅಸಙ್ಖಯೇಯ್ಯಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಪ್ಪೇ ತಯೋ ಬುದ್ಧಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಂಸು ಅನೋಮದಸ್ಸೀ, ಪದುಮೋ, ನಾರದೋತಿ. ಅನೋಮದಸ್ಸಿಸ್ಸ ಭಗವತೋ ತಯೋ ಸಾವಕಸನ್ನಿಪಾತಾ. ಪಠಮೇ ಅಟ್ಠ ಭಿಕ್ಖುಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅಹೇಸುಂ, ದುತಿಯೇ ಸತ್ತ, ತತಿಯೇ ಛ. ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಏಕೋ ಯಕ್ಖಸೇನಾಪತಿ ಅಹೋಸಿ ಮಹಿದ್ಧಿಕೋ ಮಹಾನುಭಾವೋ, ಅನೇಕಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಾನಂ ಯಕ್ಖಾನಂ ಅಧಿಪತಿ. ಸೋ ‘‘ಬುದ್ಧೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಮಹಾದಾನಂ ಅದಾಸಿ. ಸೋಪಿ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಅನಾಗತೇ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ. ಅನೋಮದಸ್ಸಿಸ್ಸ ಪನ ಭಗವತೋ ಚನ್ದವತೀ ನಾಮ ನಗರಂ ಅಹೋಸಿ, ಯಸವಾ ನಾಮ ರಾಜಾ ಪಿತಾ, ಯಸೋಧರಾ ನಾಮ ಮಾತಾ ದೇವೀ, ನಿಸಭೋ ಚ ಅನೋಮೋ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ, ವರುಣೋ ನಾಮುಪಟ್ಠಾಕೋ, ಸುನ್ದರೀ ಚ ಸುಮನಾ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಿಕಾ, ಅಜ್ಜುನರುಕ್ಖೋ ಬೋಧಿ, ಅಟ್ಠಪಞ್ಞಾಸಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧಂ ಸರೀರಂ ಅಹೋಸಿ, ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಂ ಆಯುಪ್ಪಮಾಣನ್ತಿ.

‘‘ಸೋಭಿತಸ್ಸ ಅಪರೇನ, ಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ದ್ವಿಪದುತ್ತಮೋ;

ಅನೋಮದಸ್ಸೀ ಅಮಿತಯಸೋ, ತೇಜಸ್ಸೀ ದುರತಿಕ್ಕಮೋ’’ತಿ. (ಬು. ವಂ. ೯.೧);

ಪದುಮೋ ಬುದ್ಧೋ

ತಸ್ಸ ಅಪರಭಾಗೇ ಪದುಮೋ ನಾಮ ಸತ್ಥಾ ಉದಪಾದಿ. ತಸ್ಸಾಪಿ ತಯೋ ಸಾವಕಸನ್ನಿಪಾತಾ. ಪಠಮಸನ್ನಿಪಾತೇ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಅಹೇಸುಂ, ದುತಿಯೇ ತೀಣಿ ಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ, ತತಿಯೇ ಅಗಾಮಕೇ ¶ ಅರಞ್ಞೇ ಮಹಾವನಸಣ್ಡವಾಸೀನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ದ್ವೇ ಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ. ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸೀಹೋ ಹುತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪನ್ನಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಪೀತಿಸೋಮನಸ್ಸಜಾತೋ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಸೀಹನಾದಂ ನದಿತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ಬುದ್ಧಾರಮ್ಮಣಂ ಪೀತಿಂ ಅವಿಜಹಿತ್ವಾ ಪೀತಿಸುಖೇನೇವ ಗೋಚರಾಯ ಅಪಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಜೀವಿತಪರಿಚ್ಚಾಗಂ ಕತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಪಯಿರುಪಾಸಮಾನೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಸತ್ತಾಹಚ್ಚಯೇನ ನಿರೋಧಾ ವುಟ್ಠಿತೋ ಸೀಹಂ ¶ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇಪಿ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇತ್ವಾ ಸಙ್ಘಂ ವನ್ದಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ಆಗಚ್ಛತೂ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ತಾವದೇವ ಆಗಮಿಂಸು. ಸೀಹೋಪಿ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇತಿ. ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಮನಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಅನಾಗತೇ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ. ಪದುಮಸ್ಸ ಪನ ಭಗವತೋ ಚಮ್ಪಕಂ ¶ ನಾಮ ನಗರಂ ಅಹೋಸಿ, ಅಸಮೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಪಿತಾ, ಮಾತಾ ಅಸಮಾ ನಾಮ ದೇವೀ, ಸಾಲೋ ಚ ಉಪಸಾಲೋ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ, ವರುಣೋ ನಾಮುಪಟ್ಠಾಕೋ, ರಾಮಾ ಚ ಸುರಾಮಾ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಿಕಾ, ಸೋಣರುಕ್ಖೋ ನಾಮ ಬೋಧಿ, ಅಟ್ಠಪಣ್ಣಾಸಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧಂ ಸರೀರಂ ಅಹೋಸಿ, ಆಯು ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸನ್ತಿ.

‘‘ಅನೋಮದಸ್ಸಿಸ್ಸ ಅಪರೇನ, ಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ದ್ವಿಪದುತ್ತಮೋ;

ಪದುಮೋ ನಾಮ ನಾಮೇನ, ಅಸಮೋ ಅಪ್ಪಟಿಪುಗ್ಗಲೋ’’ತಿ. (ಬು. ವ. ೧೦.೧);

ನಾರದೋ ಬುದ್ಧೋ

ತಸ್ಸ ಅಪರಭಾಗೇ ನಾರದೋ ನಾಮ ಸತ್ಥಾ ಉದಪಾದಿ. ತಸ್ಸಾಪಿ ತಯೋ ಸಾವಕಸನ್ನಿಪಾತಾ. ಪಠಮಸನ್ನಿಪಾತೇ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಅಹೇಸುಂ, ದುತಿಯೇ ನವುತಿಕೋಟಿಸಹಸ್ಸಾನಿ, ತತಿಯೇ ಅಸೀತಿಕೋಟಿಸಹಸ್ಸಾನಿ. ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚಸು ಅಭಿಞ್ಞಾಸು ಅಟ್ಠಸು ಚ ಸಮಾಪತ್ತೀಸು ಚಿಣ್ಣವಸೀ ಹುತ್ವಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ಲೋಹಿತಚನ್ದನೇನ ಪೂಜಂ ಅಕಾಸಿ. ಸೋಪಿ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಅನಾಗತೇ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ. ತಸ್ಸ ಪನ ಭಗವತೋ ಧಞ್ಞವತೀ ನಾಮ ನಗರಂ ಅಹೋಸಿ, ಸುದೇವೋ ನಾಮ ಖತ್ತಿಯೋ ಪಿತಾ, ಅನೋಮಾ ನಾಮ ಮಾತಾ ದೇವೀ, ಭದ್ದಸಾಲೋ ಚ ಜಿತಮಿತ್ತೋ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ, ವಾಸೇಟ್ಠೋ ನಾಮುಪಟ್ಠಾಕೋ, ಉತ್ತರಾ ಚ ಫಗ್ಗುನೀ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಿಕಾ, ಮಹಾಸೋಣರುಕ್ಖೋ ನಾಮ ಬೋಧಿ, ಸರೀರಂ ಅಟ್ಠಾಸೀತಿಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧಂ ಅಹೋಸಿ, ನವುತಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಆಯೂತಿ.

‘‘ಪದುಮಸ್ಸ ಅಪರೇನ, ಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ದ್ವಿಪದುತ್ತಮೋ;

ನಾರದೋ ನಾಮ ನಾಮೇನ, ಅಸಮೋ ಅಪ್ಪಟಿಪುಗ್ಗಲೋ’’ತಿ. (ಬು. ವಂ. ೧೧.೧);

ಪದುಮುತ್ತರೋ ಬುದ್ಧೋ

ನಾರದಬುದ್ಧಸ್ಸ ¶ ಪನ ಅಪರಭಾಗೇ ಇತೋ ಸತಸಹಸ್ಸಕಪ್ಪಮತ್ಥಕೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಪ್ಪೇ ಏಕೋವ ಪದುಮುತ್ತರೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಉದಪಾದಿ. ತಸ್ಸಾಪಿ ತಯೋ ಸಾವಕಸನ್ನಿಪಾತಾ. ಪಠಮೇ ಸನ್ನಿಪಾತೇ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಅಹೇಸುಂ, ದುತಿಯೇ ¶ ವೇಭಾರಪಬ್ಬತೇ ನವುತಿಕೋಟಿಸಹಸ್ಸಾನಿ, ತತಿಯೇ ಅಸೀತಿಕೋಟಿಸಹಸ್ಸಾನಿ. ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಜಟಿಲೋ ನಾಮ ಮಹಾರಟ್ಠಿಯೋ ಹುತ್ವಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ ಸಚೀವರಂ ದಾನಂ ಅದಾಸಿ. ಸೋಪಿ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಅನಾಗತೇ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ. ಪದುಮುತ್ತರಸ್ಸ ಪನ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ತಿತ್ಥಿಯಾ ನಾಮ ನಾಹೇಸುಂ. ಸಬ್ಬದೇವಮನುಸ್ಸಾ ¶ ಬುದ್ಧಮೇವ ಸರಣಂ ಅಗಮಂಸು. ತಸ್ಸ ನಗರಂ ಹಂಸವತೀ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ, ಪಿತಾ ಆನನ್ದೋ ನಾಮ ಖತ್ತಿಯೋ, ಮಾತಾ ಸುಜಾತಾ ನಾಮ ದೇವೀ, ದೇವಲೋ ಚ ಸುಜಾತೋ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ, ಸುಮನೋ ನಾಮುಪಟ್ಠಾಕೋ, ಅಮಿತಾ ಚ ಅಸಮಾ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಿಕಾ, ಸಾಲರುಕ್ಖೋ ಬೋಧಿ, ಸರೀರಂ ಅಟ್ಠಪಣ್ಣಾಸಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧಂ ಅಹೋಸಿ, ಸರೀರಪ್ಪಭಾ ಸಮನ್ತತೋ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಾನಿ ಗಣ್ಹಿ, ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಂ ಆಯೂತಿ.

‘‘ನಾರದಸ್ಸ ಅಪರೇನ, ಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ದ್ವಿಪದುತ್ತಮೋ;

ಪದುಮುತ್ತರೋ ನಾಮ ಜಿನೋ, ಅಕ್ಖೋಭೋ ಸಾಗರೂಪಮೋ’’ತಿ. (ಬು. ವಂ. ೧೨.೧);

ಸುಮೇಧೋ ಬುದ್ಧೋ

ತಸ್ಸ ಅಪರಭಾಗೇ ತಿಂಸ ಕಪ್ಪಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸುಮೇಧೋ ಚ ಸುಜಾತೋ ಚಾತಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಪ್ಪೇ ದ್ವೇ ಬುದ್ಧಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಂಸು. ಸುಮೇಧಸ್ಸಾಪಿ ತಯೋ ಸಾವಕಸನ್ನಿಪಾತಾ. ಪಠಮಸನ್ನಿಪಾತೇ ಸುದಸ್ಸನನಗರೇ ಕೋಟಿಸತಂ ಖೀಣಾಸವಾ ಅಹೇಸುಂ, ದುತಿಯೇ ನವುತಿಕೋಟಿಯೋ, ತತಿಯೇ ಅಸೀತಿಕೋಟಿಯೋ. ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಉತ್ತರೋ ನಾಮ ಮಾಣವೋ ಹುತ್ವಾ ನಿದಹಿತ್ವಾ ಠಪಿತಂಯೇವ ಅಸೀತಿಕೋಟಿಧನಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಸರಣೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಯ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿ. ಸೋಪಿ ನಂ ‘‘ಅನಾಗತೇ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ. ಸುಮೇಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸುದಸ್ಸನಂ ನಾಮ ನಗರಂ ಅಹೋಸಿ, ಸುದತ್ತೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಪಿತಾ, ಮಾತಾಪಿ ಸುದತ್ತಾ ನಾಮ ದೇವೀ, ಸರಣೋ ಚ ಸಬ್ಬಕಾಮೋ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ, ಸಾಗರೋ ನಾಮುಪಟ್ಠಾಕೋ, ರಾಮಾ ಚ ಸುರಾಮಾ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಿಕಾ, ಮಹಾನೀಪರುಕ್ಖೋ ಬೋಧಿ, ಸರೀರಂ ಅಟ್ಠಾಸೀತಿಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧಂ ಅಹೋಸಿ, ಆಯು ನವುತಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸನ್ತಿ.

‘‘ಪದುಮುತ್ತರಸ್ಸ ¶ ಅಪರೇನ, ಸುಮೇಧೋ ನಾಮ ನಾಯಕೋ;

ದುರಾಸದೋ ಉಗ್ಗತೇಜೋ, ಸಬ್ಬಲೋಕುತ್ತಮೋ ಮುನೀ’’ತಿ. (ಬು. ವಂ. ೧೩.೧);

ಸುಜಾತೋ ಬುದ್ಧೋ

ತಸ್ಸ ¶ ಅಪರಭಾಗೇ ಸುಜಾತೋ ನಾಮ ಸತ್ಥಾ ಉದಪಾದಿ. ತಸ್ಸಾಪಿ ತಯೋ ಸಾವಕಸನ್ನಿಪಾತಾ. ಪಠಮಸನ್ನಿಪಾತೇ ಸಟ್ಠಿ ಭಿಕ್ಖುಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅಹೇಸುಂ, ದುತಿಯೇ ಪಞ್ಞಾಸಂ, ತತಿಯೇ ಚತ್ತಾಲೀಸಂ. ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಬುದ್ಧೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸದ್ಧಿಂ ಸತ್ತಹಿ ರತನೇಹಿ ಚತುಮಹಾದೀಪರಜ್ಜಂ ದತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿ. ಸಕಲರಟ್ಠವಾಸಿನೋ ರಟ್ಠುಪ್ಪಾದಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆರಾಮಿಕಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧೇನ್ತಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ¶ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ನಿಚ್ಚಂ ಮಹಾದಾನಂ ಅದಂಸು. ಸೋಪಿ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಅನಾಗತೇ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ. ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ನಗರಂ ಸುಮಙ್ಗಲಂ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ, ಉಗ್ಗತೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಪಿತಾ, ಪಭಾವತೀ ನಾಮ ಮಾತಾ, ಸುದಸ್ಸನೋ ಚ ಸುದೇವೋ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ, ನಾರದೋ ನಾಮುಪಟ್ಠಾಕೋ, ನಾಗಾ ಚ ನಾಗಸಮಾಲಾ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಿಕಾ, ಮಹಾವೇಳುರುಕ್ಖೋ ಬೋಧಿ. ಸೋ ಕಿರ ಮನ್ದಚ್ಛಿದ್ದೋ ಘನಕ್ಖನ್ಧೋ ಉಪರಿ ನಿಗ್ಗತಾಹಿ ಮಹಾಸಾಖಾಹಿ ಮೋರಪಿಞ್ಛಕಲಾಪೋ ವಿಯ ವಿರೋಚಿತ್ಥ. ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸರೀರಂ ಪಣ್ಣಾಸಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧಂ ಅಹೋಸಿ, ಆಯು ನವುತಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸನ್ತಿ.

‘‘ತತ್ಥೇವ ಮಣ್ಡಕಪ್ಪಮ್ಹಿ, ಸುಜಾತೋ ನಾಮ ನಾಯಕೋ;

ಸೀಹಹನೂಸಭಕ್ಖನ್ಧೋ, ಅಪ್ಪಮೇಯ್ಯೋ ದುರಾಸದೋ’’ತಿ. (ಬು. ವಂ. ೧೪.೧);

ಪಿಯದಸ್ಸೀ ಬುದ್ಧೋ

ತಸ್ಸ ಅಪರಭಾಗೇ ಇತೋ ಅಟ್ಠಾರಸಕಪ್ಪಸತಮತ್ಥಕೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಪ್ಪೇ ಪಿಯದಸ್ಸೀ, ಅತ್ಥದಸ್ಸೀ, ಧಮ್ಮದಸ್ಸೀತಿ ತಯೋ ಬುದ್ಧಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಂಸು. ಪಿಯದಸ್ಸಿಸ್ಸಪಿ ಭಗವತೋ ತಯೋ ಸಾವಕಸನ್ನಿಪಾತಾ. ಪಠಮೇ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಅಹೇಸುಂ, ದುತಿಯೇ ನವುತಿಕೋಟಿಯೋ, ತತಿಯೇ ಅಸೀತಿಕೋಟಿಯೋ. ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಕಸ್ಸಪೋ ನಾಮ ಮಾಣವೋ ತಿಣ್ಣಂ ವೇದಾನಂ ಪಾರಙ್ಗತೋ ಹುತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಧನಪರಿಚ್ಚಾಗೇನ ಸಙ್ಘಾರಾಮಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಸರಣೇಸು ಚ ಸೀಲೇಸು ಚ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಅಟ್ಠಾರಸಕಪ್ಪಸತಚ್ಚಯೇನ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ. ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅನೋಮಂ ನಾಮ ನಗರಂ ಅಹೋಸಿ, ಪಿತಾ ಸುದಿನ್ನೋ ನಾಮ ರಾಜಾ, ಮಾತಾ ಚನ್ದಾ ನಾಮ, ಪಾಲಿತೋ ಚ ಸಬ್ಬದಸ್ಸೀ ಚ ದ್ವೇ ¶ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ, ಸೋಭಿತೋ ನಾಮುಪಟ್ಠಾಕೋ, ಸುಜಾತಾ ಚ ಧಮ್ಮದಿನ್ನಾ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಿಕಾ, ಕಕುಧರುಕ್ಖೋ ಬೋಧಿ, ಸರೀರಂ ಅಸೀತಿಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧಂ ಅಹೋಸಿ, ನವುತಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಂ ಆಯೂತಿ.

‘‘ಸುಜಾತಸ್ಸ ¶ ಅಪರೇನ, ಸಯಮ್ಭೂ ಲೋಕನಾಯಕೋ;

ದುರಾಸದೋ ಅಸಮಸಮೋ, ಪಿಯದಸ್ಸೀ ಮಹಾಯಸೋ’’ತಿ. (ಬು. ವಂ. ೧೫.೧);

ಅತ್ಥದಸ್ಸೀ ಬುದ್ಧೋ

ತಸ್ಸ ಅಪರಭಾಗೇ ಅತ್ಥದಸ್ಸೀ ನಾಮ ಭಗವಾ ಉದಪಾದಿ. ತಸ್ಸಾಪಿ ತಯೋ ಸಾವಕಸನ್ನಿಪಾತಾ. ಪಠಮೇ ಅಟ್ಠನವುತಿ ಭಿಕ್ಖುಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅಹೇಸುಂ, ದುತಿಯೇ ಅಟ್ಠಾಸೀತಿಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ, ತಥಾ ತತಿಯೇ. ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸುಸೀಮೋ ನಾಮ ಮಹಿದ್ಧಿಕೋ ತಾಪಸೋ ಹುತ್ವಾ ದೇವಲೋಕತೋ ಮನ್ದಾರವಪುಪ್ಫಚ್ಛತ್ತಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಪೂಜೇಸಿ, ಸೋಪಿ ನಂ ‘‘ಅನಾಗತೇ ಬುದ್ಧೋ ¶ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ. ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸೋಭನಂ ನಾಮ ನಗರಂ ಅಹೋಸಿ, ಸಾಗರೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಪಿತಾ, ಸುದಸ್ಸನಾ ನಾಮ ಮಾತಾ, ಸನ್ತೋ ಚ ಉಪಸನ್ತೋ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ, ಅಭಯೋ ನಾಮುಪಟ್ಠಾಕೋ, ಧಮ್ಮಾ ಚ ಸುಧಮ್ಮಾ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಿಕಾ, ಚಮ್ಪಕರುಕ್ಖೋ ಬೋಧಿ, ಸರೀರಂ ಅಸೀತಿಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧಂ ಅಹೋಸಿ, ಸರೀರಪ್ಪಭಾ ಸಮನ್ತತೋ ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ಯೋಜನಮತ್ತಂ ಫರಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ, ಆಯು ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸನ್ತಿ.

‘‘ತತ್ಥೇವ ಮಣ್ಡಕಪ್ಪಮ್ಹಿ, ಅತ್ಥದಸ್ಸೀ ನರಾಸಭೋ;

ಮಹಾತಮಂ ನಿಹನ್ತ್ವಾನ, ಪತ್ತೋ ಸಮ್ಬೋಧಿಮುತ್ತಮ’’ನ್ತಿ. (ಬು. ವಂ. ೧೬.೧);

ಧಮ್ಮದಸ್ಸೀ ಬುದ್ಧೋ

ತಸ್ಸ ಅಪರಭಾಗೇ ಧಮ್ಮದಸ್ಸೀ ನಾಮ ಸತ್ಥಾ ಉದಪಾದಿ. ತಸ್ಸಾಪಿ ತಯೋ ಸಾವಕಸನ್ನಿಪಾತಾ. ಪಠಮೇ ಕೋಟಿಸತಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಅಹೇಸುಂ, ದುತಿಯೇ ನವುತಿಕೋಟಿಯೋ, ತತಿಯೇ ಅಸೀತಿಕೋಟಿಯೋ. ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ದಿಬ್ಬಗನ್ಧಪುಪ್ಫೇಹಿ ಚ ದಿಬ್ಬತೂರಿಯೇಹಿ ಚ ಪೂಜಂ ಅಕಾಸಿ, ಸೋಪಿ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಅನಾಗತೇ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ. ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸರಣಂ ನಾಮ ನಗರಂ ಅಹೋಸಿ, ಪಿತಾ ಸರಣೋ ನಾಮ ರಾಜಾ, ಮಾತಾ ಸುನನ್ದಾ ನಾಮ ದೇವೀ, ಪದುಮೋ ಚ ಫುಸ್ಸದೇವೋ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ, ಸುನೇತ್ತೋ ನಾಮುಪಟ್ಠಾಕೋ, ಖೇಮಾ ಚ ಸಬ್ಬನಾಮಾ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಿಕಾ, ರತ್ತಙ್ಕುರರುಕ್ಖೋ ¶ ಬೋಧಿ, ‘‘ಬಿಮ್ಬಿಜಾಲೋ’’ತಿಪಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಸರೀರಂ ಪನಸ್ಸ ಅಸೀತಿಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧಂ ಅಹೋಸಿ, ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಂ ಆಯೂತಿ.

‘‘ತತ್ಥೇವ ಮಣ್ಡಕಪ್ಪಮ್ಹಿ, ಧಮ್ಮದಸ್ಸೀ ಮಹಾಯಸೋ;

ತಮನ್ಧಕಾರಂ ವಿಧಮಿತ್ವಾ, ಅತಿರೋಚತಿ ಸದೇವಕೇ’’ತಿ. (ಬು. ವಂ. ೧೭.೧);

ಸಿದ್ಧತ್ಥೋ ಬುದ್ಧೋ

ತಸ್ಸ ¶ ಅಪರಭಾಗೇ ಇತೋ ಚತುನವುತಿಕಪ್ಪಮತ್ಥಕೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಪ್ಪೇ ಏಕೋವ ಸಿದ್ಧತ್ಥೋ ನಾಮ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಉದಪಾದಿ. ತಸ್ಸಾಪಿ ತಯೋ ಸಾವಕಸನ್ನಿಪಾತಾ. ಪಠಮಸನ್ನಿಪಾತೇ ಕೋಟಿಸತಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಅಹೇಸುಂ, ದುತಿಯೇ ನವುತಿಕೋಟಿಯೋ, ತತಿಯೇ ಅಸೀತಿಕೋಟಿಯೋ. ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಉಗ್ಗತೇಜೋ ಅಭಿಞ್ಞಾಬಲಸಮ್ಪನ್ನೋ ಮಙ್ಗಲೋ ನಾಮ ತಾಪಸೋ ಹುತ್ವಾ ಮಹಾಜಮ್ಬುಫಲಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಅದಾಸಿ. ಸತ್ಥಾ ತಂ ಫಲಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ‘‘ಚತುನವುತಿಕಪ್ಪಮತ್ಥಕೇ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ. ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ನಗರಂ ವೇಭಾರಂ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ, ಪಿತಾ ಜಯಸೇನೋ ನಾಮ ರಾಜಾ, ಮಾತಾ ಸುಫಸ್ಸಾ ನಾಮ ದೇವೀ, ಸಮ್ಬಲೋ ಚ ಸುಮಿತ್ತೋ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ, ರೇವತೋ ನಾಮುಪಟ್ಠಾಕೋ, ಸೀವಲಾ ಚ ಸುರಾಮಾ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಿಕಾ ¶ , ಕಣಿಕಾರರುಕ್ಖೋ ಬೋಧಿ, ಸರೀರಂ ಸಟ್ಠಿಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧಂ ಅಹೋಸಿ, ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಂ ಆಯೂತಿ.

‘‘ಧಮ್ಮದಸ್ಸಿಸ್ಸ ಅಪರೇನ, ಸಿದ್ಧತ್ಥೋ ಲೋಕನಾಯಕೋ;

ನಿಹನಿತ್ವಾ ತಮಂ ಸಬ್ಬಂ, ಸೂರಿಯೋ ಅಬ್ಭುಗ್ಗತೋ ಯಥಾ’’ತಿ. (ಬು. ವಂ. ೧೮.೧);

ತಿಸ್ಸೋ ಬುದ್ಧೋ

ತಸ್ಸ ಅಪರಭಾಗೇ ಇತೋ ದ್ವಾನವುತಿಕಪ್ಪಮತ್ಥಕೇ ತಿಸ್ಸೋ ಫುಸ್ಸೋತಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಪ್ಪೇ ದ್ವೇ ಬುದ್ಧಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಂಸು. ತಿಸ್ಸಸ್ಸ ಭಗವತೋ ತಯೋ ಸಾವಕಸನ್ನಿಪಾತಾ. ಪಠಮಸನ್ನಿಪಾತೇ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಕೋಟಿಸತಂ ಅಹೋಸಿ, ದುತಿಯೇ ನವುತಿಕೋಟಿಯೋ, ತತಿಯೇ ಅಸೀತಿಕೋಟಿಯೋ. ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಮಹಾಭೋಗೋ ಮಹಾಯಸೋ ಸುಜಾತೋ ನಾಮ ಖತ್ತಿಯೋ ಹುತ್ವಾ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಮಹಿದ್ಧಿಕಭಾವಂ ಪತ್ವಾ ‘‘ಬುದ್ಧೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ದಿಬ್ಬಮನ್ದಾರವಪದುಮಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕಪುಪ್ಫಾನಿ ಆದಾಯ ಚತುಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ತಥಾಗತಂ ¶ ಪೂಜೇಸಿ, ಆಕಾಸೇ ಪುಪ್ಫವಿತಾನಂ ಅಕಾಸಿ. ಸೋಪಿ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಇತೋ ದ್ವೇನವುತಿಕಪ್ಪಮತ್ಥಕೇ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ. ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಖೇಮಂ ನಾಮ ನಗರಂ ಅಹೋಸಿ, ಪಿತಾ ಜನಸನ್ಧೋ ನಾಮ ಖತ್ತಿಯೋ, ಮಾತಾ ಪದುಮಾ ನಾಮ ದೇವೀ, ಬ್ರಹ್ಮದೇವೋ ಚ ಉದಯೋ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ, ಸುಮನೋ ನಾಮುಪಟ್ಠಾಕೋ, ಫುಸ್ಸಾ ಚ ಸುದತ್ತಾ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಿಕಾ, ಅಸನರುಕ್ಖೋ ಬೋಧಿ, ಸರೀರಂ ಸಟ್ಠಿಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧಂ ಅಹೋಸಿ, ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಂ ಆಯೂತಿ.

‘‘ಸಿದ್ಧತ್ಥಸ್ಸ ಅಪರೇನ, ಅಸಮೋ ಅಪ್ಪಟಿಪುಗ್ಗಲೋ;

ಅನನ್ತತೇಜೋ ಅಮಿತಯಸೋ, ತಿಸ್ಸೋ ಲೋಕಗ್ಗನಾಯಕೋ’’ತಿ. (ಬು. ವಂ. ೧೯.೧);

ಫುಸ್ಸೋ ಬುದ್ಧೋ

ತಸ್ಸ ¶ ಅಪರಭಾಗೇ ಫುಸ್ಸೋ ನಾಮ ಸತ್ಥಾ ಉದಪಾದಿ. ತಸ್ಸಾಪಿ ತಯೋ ಸಾವಕಸನ್ನಿಪಾತಾ. ಪಠಮಸನ್ನಿಪಾತೇ ಸಟ್ಠಿ ಭಿಕ್ಖುಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅಹೇಸುಂ, ದುತಿಯೇ ಪಣ್ಣಾಸ, ತತಿಯೇ ದ್ವತ್ತಿಂಸ. ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ವಿಜಿತಾವೀ ನಾಮ ಖತ್ತಿಯೋ ಹುತ್ವಾ ಮಹಾರಜ್ಜಂ ಪಹಾಯ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ತೀಣಿ ಪಿಟಕಾನಿ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇಸಿ, ಸೀಲಪಾರಮಿಞ್ಚ ಪೂರೇಸಿ. ಸೋಪಿ ನಂ ‘‘ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ. ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಸಿ ನಾಮ ನಗರಂ ಅಹೋಸಿ, ಜಯಸೇನೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಪಿತಾ, ಸಿರಿಮಾ ನಾಮ ಮಾತಾ, ಸುರಕ್ಖಿತೋ ಚ ಧಮ್ಮಸೇನೋ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ, ಸಭಿಯೋ ನಾಮುಪಟ್ಠಾಕೋ, ಚಾಲಾ ಚ ಉಪಚಾಲಾ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಿಕಾ, ಆಮಲಕರುಕ್ಖೋ ಬೋಧಿ, ಸರೀರಂ ಅಟ್ಠಪಣ್ಣಾಸಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧಂ ಅಹೋಸಿ, ನವುತಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಆಯೂತಿ.

‘‘ತತ್ಥೇವ ¶ ಮಣ್ಡಕಪ್ಪಮ್ಹಿ, ಅಹು ಸತ್ಥಾ ಅನುತ್ತರೋ;

ಅನೂಪಮೋ ಅಸಮಸಮೋ, ಫುಸ್ಸೋ ಲೋಕಗ್ಗನಾಯಕೋ’’ತಿ. (ಬು. ವಂ. ೨೦.೧);

ವಿಪಸ್ಸೀ ಬುದ್ಧೋ

ತಸ್ಸ ಅಪರಭಾಗೇ ಇತೋ ಏಕನವುತಿಕಪ್ಪೇ ವಿಪಸ್ಸೀ ನಾಮ ಭಗವಾ ಉದಪಾದಿ. ತಸ್ಸಾಪಿ ತಯೋ ಸಾವಕಸನ್ನಿಪಾತಾ. ಪಠಮಸನ್ನಿಪಾತೇ ಅಟ್ಠಸಟ್ಠಿ ಭಿಕ್ಖುಸತಸಹಸ್ಸಂ ಅಹೋಸಿ, ದುತಿಯೇ ಏಕಸತಸಹಸ್ಸಂ, ತತಿಯೇ ಅಸೀತಿಸಹಸ್ಸಾನಿ. ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಮಹಿದ್ಧಿಕೋ ಮಹಾನುಭಾವೋ ಅತುಲೋ ನಾಮ ನಾಗರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ¶ ಸತ್ತರತನಖಚಿತಂ ಸೋವಣ್ಣಮಯಂ ಮಹಾಪೀಠಂ ಭಗವತೋ ಅದಾಸಿ. ಸೋಪಿ ನಂ ‘‘ಇತೋ ಏಕನವುತಿಕಪ್ಪೇ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ. ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಬನ್ಧುಮತೀ ನಾಮ ನಗರಂ ಅಹೋಸಿ, ಬನ್ಧುಮಾ ನಾಮ ರಾಜಾ ಪಿತಾ, ಬನ್ಧುಮತೀ ನಾಮ ಮಾತಾ, ಖಣ್ಡೋ ಚ ತಿಸ್ಸೋ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ, ಅಸೋಕೋ ನಾಮುಪಟ್ಠಾಕೋ, ಚನ್ದಾ ಚ ಚನ್ದಮಿತ್ತಾ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಿಕಾ, ಪಾಟಲಿರುಕ್ಖೋ ಬೋಧಿ, ಸರೀರಂ ಅಸೀತಿಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧಂ ಅಹೋಸಿ, ಸರೀರಪ್ಪಭಾ ಸದಾ ಸತ್ತ ಯೋಜನಾನಿ ಫರಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ, ಅಸೀತಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಆಯೂತಿ.

‘‘ಫುಸ್ಸಸ್ಸ ಚ ಅಪರೇನ, ಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ದ್ವಿಪದುತ್ತಮೋ;

ವಿಪಸ್ಸೀ ನಾಮ ನಾಮೇನ, ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ ಚಕ್ಖುಮಾ’’ತಿ. (ಬು. ವಂ. ೨೧.೧);

ಸಿಖೀ ಬುದ್ಧೋ

ತಸ್ಸ ¶ ಅಪರಭಾಗೇ ಇತೋ ಏಕತ್ತಿಂಸಕಪ್ಪೇ ಸಿಖೀ ಚ ವೇಸ್ಸಭೂಚಾತಿ ದ್ವೇ ಬುದ್ಧಾ ಅಹೇಸುಂ. ಸಿಖಿಸ್ಸಾಪಿ ಭಗವತೋ ತಯೋ ಸಾವಕಸನ್ನಿಪಾತಾ. ಪಠಮಸನ್ನಿಪಾತೇ ಭಿಕ್ಖುಸತಸಹಸ್ಸಂ ಅಹೋಸಿ, ದುತಿಯೇ ಅಸೀತಿಸಹಸ್ಸಾನಿ, ತತಿಯೇ ಸತ್ತತಿಸಹಸ್ಸಾನಿ. ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅರಿನ್ದಮೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸಚೀವರಂ ಮಹಾದಾನಂ ಪವತ್ತೇತ್ವಾ ಸತ್ತರತನಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ ಹತ್ಥಿರತನಂ ದತ್ವಾ ಹತ್ಥಿಪ್ಪಮಾಣಂ ಕತ್ವಾ ಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡಂ ಅದಾಸಿ. ಸೋಪಿ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಇತೋ ಏಕತ್ತಿಂಸಕಪ್ಪೇ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ. ತಸ್ಸ ಪನ ಭಗವತೋ ಅರುಣವತೀ ನಾಮ ನಗರಂ ಅಹೋಸಿ, ಅರುಣೋ ನಾಮ ಖತ್ತಿಯೋ ಪಿತಾ, ಪಭಾವತೀ ನಾಮ ಮಾತಾ, ಅಭಿಭೂ ಚ ಸಮ್ಭವೋ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ, ಖೇಮಙ್ಕರೋ ನಾಮುಪಟ್ಠಾಕೋ, ಸಖಿಲಾ ಚ ಪದುಮಾ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಿಕಾ, ಪುಣ್ಡರೀಕರುಕ್ಖೋ ಬೋಧಿ, ಸರೀರಂ ಸತ್ತತಿಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧಂ ಅಹೋಸಿ, ಸರೀರಪ್ಪಭಾ ಯೋಜನತ್ತಯಂ ಫರಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ, ಸತ್ತತಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಆಯೂತಿ.

‘‘ವಿಪಸ್ಸಿಸ್ಸ ¶ ಅಪರೇನ, ಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ದ್ವಿಪದುತ್ತಮೋ;

ಸಿಖಿವ್ಹಯೋ ಆಸಿ ಜಿನೋ, ಅಸಮೋ ಅಪ್ಪಟಿಪುಗ್ಗಲೋ’’ತಿ. (ಬು. ವಂ. ೨೨.೧);

ವೇಸ್ಸಭೂ ಬುದ್ಧೋ

ತಸ್ಸ ¶ ಅಪರಭಾಗೇ ವೇಸ್ಸಭೂ ನಾಮ ಸತ್ಥಾ ಉದಪಾದಿ. ತಸ್ಸಾಪಿ ತಯೋ ಸಾವಕಸನ್ನಿಪಾತಾ. ಪಠಮಸನ್ನಿಪಾತೇ ಅಸೀತಿ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅಹೇಸುಂ, ದುತಿಯೇ ಸತ್ತತಿ, ತತಿಯೇ ಸಟ್ಠಿ. ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸುದಸ್ಸನೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸಚೀವರಂ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಆಚಾರಗುಣಸಮ್ಪನ್ನೋ ಬುದ್ಧರತನೇ ಚಿತ್ತೀಕಾರಪೀತಿಬಹುಲೋ ಅಹೋಸಿ. ಸೋಪಿ ನಂ ಭಗವಾ ‘‘ಇತೋ ಏಕತ್ತಿಂಸಕಪ್ಪೇ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ. ತಸ್ಸ ಪನ ಭಗವತೋ ಅನೋಮಂ ನಾಮ ನಗರಂ ಅಹೋಸಿ, ಸುಪ್ಪತೀತೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಪಿತಾ, ಯಸವತೀ ನಾಮ ಮಾತಾ, ಸೋಣೋ ಚ ಉತ್ತರೋ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ, ಉಪಸನ್ತೋ ನಾಮುಪಟ್ಠಾಯೋ, ರಾಮಾ ಚ ಸುರಾಮಾ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಿಕಾ, ಸಾಲರುಕ್ಖೋ ಬೋಧಿ, ಸರೀರಂ ಸಟ್ಠಿಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧಂ ಅಹೋಸಿ, ಸಟ್ಠಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಆಯೂತಿ.

‘‘ತತ್ಥೇವ ಮಣ್ಡಕಪ್ಪಮ್ಹಿ, ಅಸಮೋ ಅಪ್ಪಟಿಪುಗ್ಗಲೋ;

ವೇಸ್ಸಭೂ ನಾಮ ನಾಮೇನ, ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ ಸೋ ಜಿನೋ’’ತಿ. (ಬು. ವಂ. ೨೩.೧);

ಕಕುಸನ್ಧೋ ಬುದ್ಧೋ

ತಸ್ಸ ¶ ಅಪರಭಾಗೇ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಪ್ಪೇ ಚತ್ತಾರೋ ಬುದ್ಧಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ಕಕುಸನ್ಧೋ, ಕೋಣಾಗಮನೋ, ಕಸ್ಸಪೋ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಗವಾತಿ. ಕಕುಸನ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಏಕೋವ ಸಾವಕಸನ್ನಿಪಾತೋ, ತತ್ಥ ಚತ್ತಾಲೀಸ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅಹೇಸುಂ. ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಖೇಮೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸಪತ್ತಚೀವರಂ ಮಹಾದಾನಞ್ಚೇವ ಅಞ್ಜನಾದಿಭೇಸಜ್ಜಾನಿ ಚ ದತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿ. ಸೋಪಿ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ. ಕಕುಸನ್ಧಸ್ಸ ಪನ ಭಗವತೋ ಖೇಮಂ ನಾಮ ನಗರಂ ಅಹೋಸಿ, ಅಗ್ಗಿದತ್ತೋ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಪಿತಾ, ವಿಸಾಖಾ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ಮಾತಾ, ವಿಧುರೋ ಚ ಸಞ್ಜೀವೋ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ, ಬುದ್ಧಿಜೋ ನಾಮುಪಟ್ಠಾಕೋ, ಸಾಮಾ ಚ ಚಮ್ಪಾ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಿಕಾ, ಮಹಾಸಿರೀಸರುಕ್ಖೋ ಬೋಧಿ, ಸರೀರಂ ಚತ್ತಾಲೀಸಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧಂ ಅಹೋಸಿ, ಚತ್ತಾಲೀಸ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಆಯೂತಿ.

‘‘ವೇಸ್ಸಭುಸ್ಸ ಅಪರೇನ, ಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ದ್ವಿಪದುತ್ತಮೋ;

ಕಕುಸನ್ಧೋ ನಾಮ ನಾಮೇನ, ಅಪ್ಪಮೇಯ್ಯೋ ದುರಾಸದೋ’’ತಿ. (ಬು. ವಂ. ೨೪.೧);

ಕೋಣಾಗಮನೋ ಬುದ್ಧೋ

ತಸ್ಸ ¶ ¶ ಅಪರಭಾಗೇ ಕೋಣಾಗಮನೋ ನಾಮ ಸತ್ಥಾ ಉದಪಾದಿ. ತಸ್ಸಾಪಿ ಏಕೋವ ಸಾವಕಸನ್ನಿಪಾತೋ, ತತ್ಥ ತಿಂಸ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅಹೇಸುಂ. ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪಬ್ಬತೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ಅಮಚ್ಚಗಣಪರಿವುತೋ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಮಹಾದಾನಂ ಪವತ್ತೇತ್ವಾ ಪತ್ತುಣ್ಣಚೀನಪಟಕೋಸೇಯ್ಯಕಮ್ಬಲದುಕೂಲಾನಿ ಚೇವ ಸುವಣ್ಣಪಟಿಕಞ್ಚ ದತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿ. ಸೋಪಿ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ. ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸೋಭವತೀ ನಾಮ ನಗರಂ ಅಹೋಸಿ, ಯಞ್ಞದತ್ತೋ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಪಿತಾ, ಉತ್ತರಾ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ಮಾತಾ, ಭಿಯ್ಯಸೋ ಚ ಉತ್ತರೋ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ, ಸೋತ್ಥಿಜೋ ನಾಮುಪಟ್ಠಾಕೋ, ಸಮುದ್ದಾ ಚ ಉತ್ತರಾ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಿಕಾ, ಉದುಮ್ಬರರುಕ್ಖೋ ಬೋಧಿ, ಸರೀರಂ ತಿಂಸಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧಂ ಅಹೋಸಿ, ತಿಂಸ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಆಯೂತಿ.

‘‘ಕಕುಸನ್ಧಸ್ಸ ಅಪರೇನ, ಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ದ್ವಿಪದುತ್ತಮೋ;

ಕೋಣಾಗಮನೋ ನಾಮ ಜಿನೋ, ಲೋಕಜೇಟ್ಠೋ ನರಾಸಭೋ’’ತಿ. (ಬು. ವಂ. ೨೫.೧);

ಕಸ್ಸಪೋ ಬುದ್ಧೋ

ತಸ್ಸ ¶ ಅಪರಭಾಗೇ ಕಸ್ಸಪೋ ನಾಮ ಸತ್ಥಾ ಉದಪಾದಿ. ತಸ್ಸಾಪಿ ಏಕೋವ ಸಾವಕಸನ್ನಿಪಾತೋ, ತತ್ಥ ವೀಸತಿ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅಹೇಸುಂ. ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಜೋತಿಪಾಲೋ ನಾಮ ಮಾಣವೋ ಹುತ್ವಾ ತಿಣ್ಣಂ ವೇದಾನಂ ಪಾರಗೂ ಭೂಮಿಯಞ್ಚೇವ ಅನ್ತಲಿಕ್ಖೇ ಚ ಪಾಕಟೋ ಘಟಿಕಾರಸ್ಸ ಕುಮ್ಭಕಾರಸ್ಸ ಮಿತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋ ತೀಣಿ ಪಿಟಕಾನಿ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ವತ್ತಾವತ್ತಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಬುದ್ಧಸಾಸನಂ ಸೋಭೇಸಿ. ಸೋಪಿ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ. ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಜಾತನಗರಂ ಬಾರಾಣಸೀ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ, ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಪಿತಾ, ಧನವತೀ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ಮಾತಾ, ತಿಸ್ಸೋ ಚ ಭಾರದ್ವಾಜೋ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ, ಸಬ್ಬಮಿತ್ತೋ ನಾಮುಪಟ್ಠಾಕೋ, ಅನುಳಾ ಚ ಉರುವೇಳಾ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಿಕಾ, ನಿಗ್ರೋಧರುಕ್ಖೋ ಬೋಧಿ, ಸರೀರಂ ವೀಸತಿಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧಂ ಅಹೋಸಿ, ವೀಸತಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಆಯೂತಿ.

‘‘ಕೋಣಾಗಮನಸ್ಸ ಅಪರೇನ, ಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ದ್ವಿಪದುತ್ತಮೋ;

ಕಸ್ಸಪೋ ನಾಮ ಗೋತ್ತೇನ, ಧಮ್ಮರಾಜಾ ಪಭಙ್ಕರೋ’’ತಿ. (ಬು. ವಂ. ೨೬.೧);

ಯಸ್ಮಿಂ ¶ ¶ ಪನ ಕಪ್ಪೇ ದೀಪಙ್ಕರದಸಬಲೋ ಉದಪಾದಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಅಞ್ಞೇಪಿ ತಯೋ ಬುದ್ಧಾ ಅಹೇಸುಂ. ತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಬ್ಯಾಕರಣಂ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ತೇ ಇಧ ನ ದಸ್ಸಿತಾ. ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ತಣ್ಹಙ್ಕರತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಬುದ್ಧೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ಇದಂ ವುತ್ತಂ –

‘‘ತಣ್ಹಙ್ಕರೋ ಮೇಧಙ್ಕರೋ, ಅಥೋಪಿ ಸರಣಙ್ಕರೋ;

ದೀಪಙ್ಕರೋ ಚ ಸಮ್ಬುದ್ಧೋ, ಕೋಣ್ಡಞ್ಞೋ ದ್ವಿಪದುತ್ತಮೋ.

‘‘ಮಙ್ಗಲೋ ಚ ಸುಮನೋ ಚ, ರೇವತೋ ಸೋಭಿತೋ ಮುನಿ;

ಅನೋಮದಸ್ಸೀ ಪದುಮೋ, ನಾರದೋ ಪದುಮುತ್ತರೋ.

‘‘ಸುಮೇಧೋ ಚ ಸುಜಾತೋ ಚ, ಪಿಯದಸ್ಸೀ ಮಹಾಯಸೋ;

ಅತ್ಥದಸ್ಸೀ ಧಮ್ಮದಸ್ಸೀ, ಸಿದ್ಧತ್ಥೋ ಲೋಕನಾಯಕೋ.

‘‘ತಿಸ್ಸೋ ಫುಸ್ಸೋ ಚ ಸಮ್ಬುದ್ಧೋ, ವಿಪಸ್ಸೀ ಸಿಖೀ ವೇಸ್ಸಭೂ;

ಕಕುಸನ್ಧೋ ಕೋಣಾಗಮನೋ, ಕಸ್ಸಪೋ ಚಾಪಿ ನಾಯಕೋ.

‘‘ಏತೇ ಅಹೇಸುಂ ಸಮ್ಬುದ್ಧಾ, ವೀತರಾಗಾ ಸಮಾಹಿತಾ;

ಸತರಂಸೀವ ಉಪ್ಪನ್ನಾ, ಮಹಾತಮವಿನೋದನಾ;

ಜಲಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಖನ್ಧಾವ, ನಿಬ್ಬುತಾ ತೇ ಸಸಾವಕಾ’’ತಿ.

ಗೋತಮೋ ಬುದ್ಧೋ

ತತ್ಥ ¶ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ದೀಪಙ್ಕರಾದೀನಂ ಚತುವೀಸತಿಯಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಅಧಿಕಾರಂ ಕರೋನ್ತೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಿ ಆಗತೋ. ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಪನ ಭಗವತೋ ಓರಭಾಗೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಇಮಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ಅಞ್ಞೋ ಬುದ್ಧೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಇತಿ ದೀಪಙ್ಕರಾದೀನಂ ಚತುವೀಸತಿಯಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಲದ್ಧಬ್ಯಾಕರಣೋ ಪನ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಯೇನೇನ –

‘‘ಮನುಸ್ಸತ್ತಂ ¶ ಲಿಙ್ಗಸಮ್ಪತ್ತಿ, ಹೇತು ಸತ್ಥಾರದಸ್ಸನಂ;

ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಗುಣಸಮ್ಪತ್ತಿ, ಅಧಿಕಾರೋ ಚ ಛನ್ದತಾ;

ಅಟ್ಠಧಮ್ಮಸಮೋಧಾನಾ, ಅಭಿನೀಹಾರೋ ಸಮಿಜ್ಝತೀ’’ತಿ. (ಬು. ವಂ. ೨.೫೯) –

ಇಮೇ ಅಟ್ಠ ಧಮ್ಮೇ ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ ದೀಪಙ್ಕರಪಾದಮೂಲೇ ಕತಾಭಿನೀಹಾರೇನ ‘‘ಹನ್ದ ಬುದ್ಧಕರೇ ಧಮ್ಮೇ, ವಿಚಿನಾಮಿ ಇತೋ ಚಿತೋ’’ತಿ ಉಸ್ಸಾಹಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ವಿಚಿನನ್ತೋ ತದಾ ದಕ್ಖಿಂ, ಪಠಮಂ ದಾನಪಾರಮಿ’’ನ್ತಿ ¶ ದಾನಪಾರಮಿತಾದಯೋ ಬುದ್ಧಕಾರಕಧಮ್ಮಾ ದಿಟ್ಠಾ, ಪೂರೇನ್ತೋಯೇವ ಯಾವ ವೇಸ್ಸನ್ತರತ್ತಭಾವೋ ಆಗಮಿ. ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಚ ಯೇ ತೇ ಕತಾಭಿನೀಹಾರಾನಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ ಆನಿಸಂಸಾ ಸಂವಣ್ಣಿತಾ –

‘‘ಏವಂ ಸಬ್ಬಙ್ಗಸಮ್ಪನ್ನಾ, ಬೋಧಿಯಾ ನಿಯತಾ ನರಾ;

ಸಂಸರಂ ದೀಘಮದ್ಧಾನಂ, ಕಪ್ಪಕೋಟಿಸತೇಹಿಪಿ.

‘‘ಅವೀಚಿಮ್ಹಿ ನುಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ತಥಾ ಲೋಕನ್ತರೇಸು ಚ;

ನಿಜ್ಝಾಮತಣ್ಹಾ ಖುಪ್ಪಿಪಾಸಾ, ನ ಹೋನ್ತಿ ಕಾಲಕಞ್ಜಿಕಾ.

‘‘ನ ಹೋನ್ತಿ ಖುದ್ದಕಾ ಪಾಣಾ, ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಾಪಿ ದುಗ್ಗತಿಂ;

ಜಾಯಮಾನಾ ಮನುಸ್ಸೇಸು, ಜಚ್ಚನ್ಧಾ ನ ಭವನ್ತಿ ತೇ.

‘‘ಸೋತವೇಕಲ್ಲತಾ ನತ್ಥಿ, ನ ಭವನ್ತಿ ಮೂಗಪಕ್ಖಿಕಾ;

ಇತ್ಥಿಭಾವಂ ನ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಪಣ್ಡಕಾ.

‘‘ನ ಭವನ್ತಿ ಪರಿಯಾಪನ್ನಾ, ಬೋಧಿಯಾ ನಿಯತಾ ನರಾ;

ಮುತ್ತಾ ಆನನ್ತರಿಕೇಹಿ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ಸುದ್ಧಗೋಚರಾ.

‘‘ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಂ ನ ಸೇವನ್ತಿ, ಕಮ್ಮಕಿರಿಯದಸ್ಸನಾ;

ವಸಮಾನಾಪಿ ಸಗ್ಗೇಸು, ಅಸಞ್ಞಂ ನುಪಪಜ್ಜರೇ.

‘‘ಸುದ್ಧಾವಾಸೇಸು ದೇವೇಸು, ಹೇತು ನಾಮ ನ ವಿಜ್ಜತಿ;

ನೇಕ್ಖಮ್ಮನಿನ್ನಾ ಸಪ್ಪುರಿಸಾ, ವಿಸಂಯುತ್ತಾ ಭವಾಭವೇ;

ಚರನ್ತಿ ಲೋಕತ್ಥಚರಿಯಾಯೋ, ಪೂರೇನ್ತಿ ಸಬ್ಬಪಾರಮೀ’’ತಿ.

ತೇ ¶ ¶ ಆನಿಸಂಸೇ ಅಧಿಗನ್ತ್ವಾವ ಆಗತೋ. ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇನ್ತಸ್ಸ ಚಸ್ಸ ಅಕಿತ್ತಿಬ್ರಾಹ್ಮಣಕಾಲೇ, ಸಙ್ಖಬ್ರಾಹ್ಮಣಕಾಲೇ, ಧನಞ್ಚಯರಾಜಕಾಲೇ, ಮಹಾಸುದಸ್ಸನರಾಜಕಾಲೇ, ಮಹಾಗೋವಿನ್ದಕಾಲೇ, ನಿಮಿಮಹಾರಾಜಕಾಲೇ, ಚನ್ದಕುಮಾರಕಾಲೇ, ವಿಸಯ್ಹಸೇಟ್ಠಿಕಾಲೇ, ಸಿವಿರಾಜಕಾಲೇ, ವೇಸ್ಸನ್ತರರಾಜಕಾಲೇತಿ ದಾನಪಾರಮಿತಾಯ ಪೂರಿತತ್ತಭಾವಾನಂ ಪರಿಮಾಣಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಏಕನ್ತೇನ ಪನಸ್ಸ ಸಸಪಣ್ಡಿತಜಾತಕೇ –

‘‘ಭಿಕ್ಖಾಯ ಉಪಗತಂ ದಿಸ್ವಾ, ಸಕತ್ತಾನಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿಂ;

ದಾನೇನ ಮೇ ಸಮೋ ನತ್ಥಿ, ಏಸಾ ಮೇ ದಾನಪಾರಮೀ’’ತಿ. (ಚರಿಯಾ. ೧.ತಸ್ಸುದ್ದಾನ) –

ಏವಂ ಅತ್ತಪರಿಚ್ಚಾಗಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ದಾನಪಾರಮಿತಾ ಪರಮತ್ಥಪಾರಮೀ ನಾಮ ಜಾತಾ. ತಥಾ ಸೀಲವನಾಗರಾಜಕಾಲೇ, ಚಮ್ಪೇಯ್ಯನಾಗರಾಜಕಾಲೇ, ಭೂರಿದತ್ತನಾಗರಾಜಕಾಲೇ, ಛದ್ದನ್ತನಾಗರಾಜಕಾಲೇ, ಜಯದ್ದಿಸರಾಜಪುತ್ತಕಾಲೇ, ಅಲೀನಸತ್ತುಕುಮಾರಕಾಲೇತಿ ಸೀಲಪಾರಮಿತಾಯ ಪೂರಿತತ್ತಭಾವಾನಂ ¶ ಪರಿಮಾಣಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಏಕನ್ತೇನ ಪನಸ್ಸ ಸಙ್ಖಪಾಲಜಾತಕೇ –

‘‘ಸೂಲೇಹಿ ವಿಜ್ಝಯನ್ತೋಪಿ, ಕೋಟ್ಟಿಯನ್ತೋಪಿ ಸತ್ತಿಭಿ;

ಭೋಜಪುತ್ತೇ ನ ಕುಪ್ಪಾಮಿ, ಏಸಾ ಮೇ ಸೀಲಪಾರಮೀ’’ತಿ. (ಚರಿಯಾ. ೨.೯೧) –

ಏವಂ ಅತ್ತಪರಿಚ್ಚಾಗಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಸೀಲಪಾರಮಿತಾ ಪರಮತ್ಥಪಾರಮೀ ನಾಮ ಜಾತಾ. ತಥಾ ಸೋಮನಸ್ಸಕುಮಾರಕಾಲೇ, ಹತ್ಥಿಪಾಲಕುಮಾರಕಾಲೇ, ಅಯೋಘರಪಣ್ಡಿತಕಾಲೇತಿ ಮಹಾರಜ್ಜಂ ಪಹಾಯ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಪಾರಮಿತಾಯ ಪೂರಿತತ್ತಭಾವಾನಂ ಪರಿಮಾಣಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಏಕನ್ತೇನ ಪನಸ್ಸ ಚೂಳಸುತಸೋಮಜಾತಕೇ –

‘‘ಮಹಾರಜ್ಜಂ ಹತ್ಥಗತಂ, ಖೇಳಪಿಣ್ಡಂವ ಛಡ್ಡಯಿಂ;

ಚಜತೋ ನ ಹೋತಿ ಲಗ್ಗನಂ, ಏಸಾ ಮೇ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಪಾರಮೀ’’ತಿ. –

ಏವಂ ನಿಸ್ಸಙ್ಗತಾಯ ರಜ್ಜಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಸ್ಸ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಪಾರಮಿತಾ ಪರಮತ್ಥಪಾರಮೀ ನಾಮ ಜಾತಾ. ತಥಾ ವಿಧುರಪಣ್ಡಿತಕಾಲೇ, ಮಹಾಗೋವಿನ್ದಪಣ್ಡಿತಕಾಲೇ, ಕುದ್ದಾಲಪಣ್ಡಿತಕಾಲೇ, ಅರಕಪಣ್ಡಿತಕಾಲೇ, ಬೋಧಿಪರಿಬ್ಬಾಜಕಕಾಲೇ, ಮಹೋಸಧಪಣ್ಡಿತಕಾಲೇತಿ ಪಞ್ಞಾಪಾರಮಿತಾಯ ಪೂರಿತತ್ತಭಾವಾನಂ ಪರಿಮಾಣಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಏಕನ್ತೇನ ಪನಸ್ಸ ಸತ್ತುಭಸ್ತಜಾತಕೇ ಸೇನಕಪಣ್ಡಿತಕಾಲೇ –

‘‘ಪಞ್ಞಾಯ ¶ ¶ ವಿಚಿನನ್ತೋಹಂ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಮೋಚಯಿಂ ದುಖಾ;

ಪಞ್ಞಾಯ ಮೇ ಸಮೋ ನತ್ಥಿ, ಏಸಾ ಮೇ ಪಞ್ಞಾಪಾರಮೀ’’ತಿ. –

ಅನ್ತೋಭಸ್ತಗತಂ ಸಪ್ಪಂ ದಸ್ಸೇನ್ತಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾಪಾರಮಿತಾ ಪರಮತ್ಥಪಾರಮೀ ನಾಮ ಜಾತಾ. ತಥಾ ವೀರಿಯಪಾರಮಿತಾದೀನಮ್ಪಿ ಪೂರಿತತ್ತಭಾವಾನಂ ಪರಿಮಾಣಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಏಕನ್ತೇನ ಪನಸ್ಸ ಮಹಾಜನಕಜಾತಕೇ –

‘‘ಅತೀರದಸ್ಸೀ ಜಲಮಜ್ಝೇ, ಹತಾ ಸಬ್ಬೇವ ಮಾನುಸಾ;

ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಞ್ಞಥಾ ನತ್ಥಿ, ಏಸಾ ಮೇ ವೀರಿಯಪಾರಮೀ’’ತಿ. –

ಏವಂ ಮಹಾಸಮುದ್ದಂ ತರನ್ತಸ್ಸ ವೀರಿಯಪಾರಮಿತಾ ಪರಮತ್ಥಪಾರಮೀ ನಾಮ ಜಾತಾ. ಖನ್ತಿವಾದಿಜಾತಕೇ –

‘‘ಅಚೇತನಂವ ಕೋಟ್ಟೇನ್ತೇ, ತಿಣ್ಹೇನ ಫರಸುನಾ ಮಮಂ;

ಕಾಸಿರಾಜೇ ನ ಕುಪ್ಪಾಮಿ, ಏಸಾ ಮೇ ಖನ್ತಿಪಾರಮೀ’’ತಿ. –

ಏವಂ ¶ ಅಚೇತನಭಾವೇನ ವಿಯ ಮಹಾದುಕ್ಖಂ ಅಧಿವಾಸೇನ್ತಸ್ಸ ಖನ್ತಿಪಾರಮಿತಾ ಪರಮತ್ಥಪಾರಮೀ ನಾಮ ಜಾತಾ. ಮಹಾಸುತಸೋಮಜಾತಕೇ –

‘‘ಸಚ್ಚವಾಚಂ ಅನುರಕ್ಖನ್ತೋ, ಚಜಿತ್ವಾ ಮಮ ಜೀವಿತಂ;

ಮೋಚೇಸಿಂ ಏಕಸತಂ ಖತ್ತಿಯೇ, ಏಸಾ ಮೇ ಸಚ್ಚಪಾರಮೀ’’ತಿ. –

ಏವಂ ಜೀವಿತಂ ಚಜಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಮನುರಕ್ಖನ್ತಸ್ಸ ಸಚ್ಚಪಾರಮಿತಾ ಪರಮತ್ಥಪಾರಮೀ ನಾಮ ಜಾತಾ. ಮೂಗಪಕ್ಖಜಾತಕೇ –

‘‘ಮಾತಾಪಿತಾ ನ ಮೇ ದೇಸ್ಸಾ, ನಪಿ ದೇಸ್ಸಂ ಮಹಾಯಸಂ;

ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪಿಯಂ ಮಯ್ಹಂ, ತಸ್ಮಾ ವತಮಧಿಟ್ಠಹಿ’’ನ್ತಿ. (ಚರಿಯಾ. ೩.೬೫) –

ಏವಂ ಜೀವಿತಮ್ಪಿ ಚಜಿತ್ವಾ ವತಂ ಅಧಿಟ್ಠಹನ್ತಸ್ಸ ಅಧಿಟ್ಠಾನಪಾರಮಿತಾ ಪರಮತ್ಥಪಾರಮೀ ನಾಮ ಜಾತಾ. ಸುವಣ್ಣಸಾಮಜಾತಕೇ –

‘‘ನ ¶ ಮಂ ಕೋಚಿ ಉತ್ತಸತಿ, ನಪಿಹಂ ಭಾಯಾಮಿ ಕಸ್ಸಚಿ;

ಮೇತ್ತಾಬಲೇನುಪತ್ಥದ್ಧೋ, ರಮಾಮಿ ಪವನೇ ತದಾ’’ತಿ. (ಚರಿಯಾ. ೩.೧೧೩) –

ಏವಂ ಜೀವಿತಮ್ಪಿ ಅನೋಲೋಕೇತ್ವಾ ಮೇತ್ತಾಯನ್ತಸ್ಸ ಮೇತ್ತಾಪಾರಮಿತಾ ಪರಮತ್ಥಪಾರಮೀ ನಾಮ ಜಾತಾ. ಲೋಮಹಂಸಜಾತಕೇ –

‘‘ಸುಸಾನೇ ¶ ಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪೇಮಿ, ಛವಟ್ಠಿಕಂ ಉಪನಿಧಾಯಹಂ;

ಗಾಮಣ್ಡಲಾ ಉಪಾಗನ್ತ್ವಾ, ರೂಪಂ ದಸ್ಸೇನ್ತಿನಪ್ಪಕ’’ನ್ತಿ. (ಚರಿಯಾ. ೩.೧೧೯) –

ಏವಂ ಗಾಮದಾರಕೇಸು ನಿಟ್ಠುಭನಾದೀಹಿ ಚೇವ ಮಾಲಾಗನ್ಧೂಪಹಾರಾದೀಹಿ ಚ ಸುಖದುಕ್ಖಂ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತೇಸುಪಿ ಉಪೇಕ್ಖಂ ಅನತಿವತ್ತೇನ್ತಸ್ಸ ಉಪೇಕ್ಖಾಪಾರಮಿತಾ ಪರಮತ್ಥಪಾರಮೀ ನಾಮ ಜಾತಾ. ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ. ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪನೇಸ ಅತ್ಥೋ ಚರಿಯಾಪಿಟಕತೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ. ಏವಂ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇತ್ವಾ ವೇಸ್ಸನ್ತರತ್ತಭಾವೇ ಠಿತೋ –

‘‘ಅಚೇತನಾಯಂ ಪಥವೀ, ಅವಿಞ್ಞಾಯ ಸುಖಂ ದುಖಂ;

ಸಾಪಿ ದಾನಬಲಾ ಮಯ್ಹಂ, ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಂ ಪಕಮ್ಪಥಾ’’ತಿ. (ಚರಿಯಾ. ೧.೧೨೪) –

ಏವಂ ¶ ಮಹಾಪಥವಿಕಮ್ಪನಾದೀನಿ ಮಹಾಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರಿತ್ವಾ ಆಯುಪರಿಯೋಸಾನೇ ತತೋ ಚುತೋ ತುಸಿತಭವನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಇತಿ ದೀಪಙ್ಕರಪಾದಮೂಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಅಯಂ ತುಸಿತಪುರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಏತ್ತಕಂ ಠಾನಂ ದೂರೇನಿದಾನಂ ನಾಮಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ದೂರೇನಿದಾನಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೨. ಅವಿದೂರೇನಿದಾನಕಥಾ

ತುಸಿತಪುರೇ ¶ ವಸನ್ತೇಯೇವ ಪನ ಬೋಧಿಸತ್ತೇ ಬುದ್ಧಕೋಲಾಹಲಂ ನಾಮ ಉದಪಾದಿ. ಲೋಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ತೀಣಿ ಕೋಲಾಹಲಾನಿ ಮಹನ್ತಾನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಕಪ್ಪಕೋಲಾಹಲಂ, ಬುದ್ಧಕೋಲಾಹಲಂ, ಚಕ್ಕವತ್ತಿಕೋಲಾಹಲನ್ತಿ. ತತ್ಥ ‘‘ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಚ್ಚಯೇನ ಕಪ್ಪುಟ್ಠಾನಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಲೋಕಬ್ಯೂಹಾ ನಾಮ ಕಾಮಾವಚರದೇವಾ ಮುತ್ತಸಿರಾ ವಿಕಿಣ್ಣಕೇಸಾ ರುದಮುಖಾ ಅಸ್ಸೂನಿ ಹತ್ಥೇಹಿ ಪುಞ್ಛಮಾನಾ ರತ್ತವತ್ಥನಿವತ್ಥಾ ಅತಿವಿಯ ವಿರೂಪವೇಸಧಾರಿನೋ ಹುತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸಪಥೇ ವಿಚರನ್ತಾ ಏವಂ ಆರೋಚೇನ್ತಿ – ‘‘ಮಾರಿಸಾ, ಇತೋ ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಚ್ಚಯೇನ ಕಪ್ಪುಟ್ಠಾನಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಅಯಂ ಲೋಕೋ ವಿನಸ್ಸಿಸ್ಸತಿ, ಮಹಾಸಮುದ್ದೋಪಿ ಸುಸ್ಸಿಸ್ಸತಿ, ಅಯಞ್ಚ ಮಹಾಪಥವೀ ಸಿನೇರು ಚ ಪಬ್ಬತರಾಜಾ ಉಡ್ಡಯ್ಹಿಸ್ಸನ್ತಿ ವಿನಸ್ಸಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಯಾವ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಾ ಲೋಕವಿನಾಸೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಮೇತ್ತಂ ಮಾರಿಸಾ, ಭಾವೇಥ, ಕರುಣಂ, ಮುದಿತಂ, ಉಪೇಕ್ಖಂ ಮಾರಿಸಾ, ಭಾವೇಥ, ಮಾತರಂ ¶ ಉಪಟ್ಠಹಥ, ಪಿತರಂ ಉಪಟ್ಠಹಥ, ಕುಲೇ ಜೇಟ್ಠಾಪಚಾಯಿನೋ ಹೋಥಾ’’ತಿ. ಇದಂ ಕಪ್ಪಕೋಲಾಹಲಂ ನಾಮ. ‘‘ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಚ್ಚಯೇನ ಪನ ಸಬ್ಬುಞ್ಞುಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಲೋಕಪಾಲದೇವತಾ ‘‘ಇತೋ, ಮಾರಿಸಾ, ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಚ್ಚಯೇನ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಉಗ್ಘೋಸೇನ್ತಿಯೋ ಆಹಿಣ್ಡನ್ತಿ. ಇದಂ ಬುದ್ಧಕೋಲಾಹಲಂ ನಾಮ. ‘‘ವಸ್ಸಸತಸ್ಸಚ್ಚಯೇನ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಾಜಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ದೇವತಾಯೋ ‘‘ಇತೋ ಮಾರಿಸಾ ವಸ್ಸಸತಚ್ಚಯೇನ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಾಜಾ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಉಗ್ಘೋಸೇನ್ತಿಯೋ ಆಹಿಣ್ಡನ್ತಿ. ಇದಂ ಚಕ್ಕವತ್ತಿಕೋಲಾಹಲಂ ನಾಮ. ಇಮಾನಿ ತೀಣಿ ಕೋಲಾಹಲಾನಿ ಮಹನ್ತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ.

ತೇಸು ಬುದ್ಧಕೋಲಾಹಲಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಸಕಲದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳದೇವತಾ ಏಕತೋ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ‘‘ಅಸುಕೋ ನಾಮ ಸತ್ತೋ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಆಯಾಚನ್ತಿ. ಆಯಾಚಮಾನಾ ಚ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತೇಸು ಉಪ್ಪನ್ನೇಸು ಆಯಾಚನ್ತಿ. ತದಾ ಪನ ಸಬ್ಬಾಪಿ ತಾ ಏಕೇಕಚಕ್ಕವಾಳೇ ಚಾತುಮಹಾರಾಜಸಕ್ಕಸುಯಾಮಸನ್ತುಸಿತಸುನಿಮ್ಮಿತವಸವತ್ತಿಮಹಾಬ್ರಹ್ಮೇಹಿ ¶ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಚಕ್ಕವಾಳೇ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ತುಸಿತಭವನೇ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಮಾರಿಸ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ದಸ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇನ್ತೇಹಿ ನ ಸಕ್ಕಸಮ್ಪತ್ತಿಂ, ನ ಮಾರಬ್ರಹ್ಮಚಕ್ಕವತ್ತಿಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪತ್ಥೇನ್ತೇಹಿ ಪೂರಿತಾ, ಲೋಕನಿತ್ಥರಣತ್ಥಾಯ ಪನ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪತ್ಥೇನ್ತೇಹಿ ಪೂರಿತಾ, ಸೋ ವೋ ದಾನಿ ಕಾಲೋ, ಮಾರಿಸ, ಬುದ್ಧತ್ತಾಯ, ಸಮಯೋ, ಮಾರಿಸ, ಬುದ್ಧತ್ತಾಯಾ’’ತಿ ಯಾಚಿಂಸು.

ಅಥ ಮಹಾಸತ್ತೋ ದೇವತಾನಂ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಅದತ್ವಾವ ಕಾಲದೀಪದೇಸಕುಲಜನೇತ್ತಿಆಯುಪರಿಚ್ಛೇದವಸೇನ ಪಞ್ಚಮಹಾವಿಲೋಕನಂ ನಾಮ ವಿಲೋಕೇಸಿ. ತತ್ಥ ‘‘ಕಾಲೋ ನು ಖೋ, ಅಕಾಲೋ ನು ಖೋ’’ತಿ ಪಠಮಂ ಕಾಲಂ ವಿಲೋಕೇಸಿ. ತತ್ಥ ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸತೋ ಉದ್ಧಂ ವಡ್ಢಿತಆಯುಕಾಲೋ ಕಾಲೋ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ. ಕಸ್ಮಾ? ತದಾ ¶ ಹಿ ಸತ್ತಾನಂ ಜಾತಿಜರಾಮರಣಾನಿ ನ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ. ಬುದ್ಧಾನಞ್ಚ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ತಿಲಕ್ಖಣಮುತ್ತಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ತೇಸಂ ‘‘ಅನಿಚ್ಚಂ ದುಕ್ಖಂ ಅನತ್ತಾ’’ತಿ ಕಥೇನ್ತಾನಂ ‘‘ಕಿಂ ನಾಮೇತಂ ಕಥೇನ್ತೀ’’ತಿ ನೇವ ಸೋತಬ್ಬಂ ನ ಸದ್ಧಾತಬ್ಬಂ ಮಞ್ಞನ್ತಿ, ತತೋ ಅಭಿಸಮಯೋ ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಅಸತಿ ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕಂ ಸಾಸನಂ ಹೋತಿ. ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಅಕಾಲೋ. ವಸ್ಸಸತತೋ ಊನಆಯುಕಾಲೋಪಿ ಕಾಲೋ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ. ಕಸ್ಮಾ? ತದಾ ಹಿ ಸತ್ತಾ ಉಸ್ಸನ್ನಕಿಲೇಸಾ ಹೋನ್ತಿ, ಉಸ್ಸನ್ನಕಿಲೇಸಾನಞ್ಚ ದಿನ್ನೋ ಓವಾದೋ ¶ ಓವಾದಟ್ಠಾನೇ ನ ತಿಟ್ಠತಿ, ಉದಕೇ ದಣ್ಡರಾಜಿ ವಿಯ ಖಿಪ್ಪಂ ವಿಗಚ್ಛತಿ. ತಸ್ಮಾ ಸೋಪಿ ಅಕಾಲೋ. ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸತೋ ಪನ ಪಟ್ಠಾಯ ಹೇಟ್ಠಾ, ವಸ್ಸಸತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಉದ್ಧಂ ಆಯುಕಾಲೋ ಕಾಲೋ ನಾಮ. ತದಾ ಚ ವಸ್ಸಸತಾಯುಕಾಲೋ, ಅಥ ಮಹಾಸತ್ತೋ ‘‘ನಿಬ್ಬತ್ತಿತಬ್ಬಕಾಲೋ’’ತಿ ಕಾಲಂ ಪಸ್ಸಿ.

ತತೋ ದೀಪಂ ವಿಲೋಕೇನ್ತೋ ಸಪರಿವಾರೇ ಚತ್ತಾರೋ ದೀಪೇ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ತೀಸು ದೀಪೇಸು ಬುದ್ಧಾ ನ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ, ಜಮ್ಬುದೀಪೇಯೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತೀ’’ತಿ ದೀಪಂ ಪಸ್ಸಿ.

ತತೋ ‘‘ಜಮ್ಬುದೀಪೋ ನಾಮ ಮಹಾ, ದಸಯೋಜನಸಹಸ್ಸಪರಿಮಾಣೋ, ಕತರಸ್ಮಿಂ ನು ಖೋ ಪದೇಸೇ ಬುದ್ಧಾ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತೀ’’ತಿ ಓಕಾಸಂ ವಿಲೋಕೇನ್ತೋ ಮಜ್ಝಿಮದೇಸಂ ಪಸ್ಸಿ. ಮಜ್ಝಿಮದೇಸೋ ನಾಮ ‘‘ಪುರತ್ಥಿಮಾಯ ದಿಸಾಯ ಗಜಙ್ಗಲಂ ನಾಮ ನಿಗಮೋ, ತಸ್ಸ ಪರೇನ ಮಹಾಸಾಲಾ, ತತೋ ಪರಾ ಪಚ್ಚನ್ತಿಮಾ ಜನಪದಾ, ಓರತೋ ಮಜ್ಝೇ. ಪುರತ್ಥಿಮದಕ್ಖಿಣಾಯ ದಿಸಾಯ ಸಲ್ಲವತೀ ನಾಮ ನದೀ, ತತೋ ಪರಾ ಪಚ್ಚನ್ತಿಮಾ ಜನಪದಾ, ಓರತೋ ಮಜ್ಝೇ. ದಕ್ಖಿಣಾಯ ದಿಸಾಯ ಸೇತಕಣ್ಣಿಕಂ ನಾಮ ನಿಗಮೋ, ತತೋ ಪರಾ ಪಚ್ಚನ್ತಿಮಾ ಜನಪದಾ, ಓರತೋ ಮಜ್ಝೇ. ಪಚ್ಛಿಮಾಯ ದಿಸಾಯ ಥೂಣಂ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಾಮೋ, ತತೋ ಪರಾ ಪಚ್ಚನ್ತಿಮಾ ಜನಪದಾ, ಓರತೋ ಮಜ್ಝೇ. ಉತ್ತರಾಯ ದಿಸಾಯ ಉಸೀರದ್ಧಜೋ ನಾಮ ಪಬ್ಬತೋ, ತತೋ ಪರಾ ಪಚ್ಚನ್ತಿಮಾ ಜನಪದಾ, ಓರತೋ ಮಜ್ಝೇ’’ತಿ ಏವಂ ವಿನಯೇ (ಮಹಾವ. ೨೫೯) ವುತ್ತೋ ಪದೇಸೋ ¶ . ಸೋ ಆಯಾಮತೋ ತೀಣಿ ಯೋಜನಸತಾನಿ, ವಿತ್ಥಾರತೋ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಾನಿ, ಪರಿಕ್ಖೇಪತೋ ನವ ಯೋಜನಸತಾನೀತಿ ಏತಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ಬುದ್ಧಾ, ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ, ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ, ಅಸೀತಿ ಮಹಾಸಾವಕಾ, ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಾಜಾನೋ, ಅಞ್ಞೇ ಚ ಮಹೇಸಕ್ಖಾ ಖತ್ತಿಯಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಮಹಾಸಾಲಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ. ಇದಞ್ಚೇತ್ಥ ಕಪಿಲವತ್ಥು ನಾಮ ನಗರಂ, ತತ್ಥ ಮಯಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತಬ್ಬನ್ತಿ ನಿಟ್ಠಂ ಅಗಮಾಸಿ.

ತತೋ ಕುಲಂ ವಿಲೋಕೇನ್ತೋ ‘‘ಬುದ್ಧಾ ನಾಮ ವೇಸ್ಸಕುಲೇ ವಾ ಸುದ್ದಕುಲೇ ವಾ ನ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ. ಲೋಕಸಮ್ಮತೇ ಪನ ಖತ್ತಿಯಕುಲೇ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ವಾತಿ ದ್ವೀಸುಯೇವ ಕುಲೇಸು ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ. ಇದಾನಿ ಚ ಖತ್ತಿಯಕುಲಂ ಲೋಕಸಮ್ಮತಂ, ತತ್ಥ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸಾಮಿ. ಸುದ್ಧೋದನೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಮೇ ಪಿತಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಕುಲಂ ಪಸ್ಸಿ.

ತತೋ ¶ ¶ ಮಾತರಂ ವಿಲೋಕೇನ್ತೋ ‘‘ಬುದ್ಧಮಾತಾ ನಾಮ ಲೋಲಾ ಸುರಾಧುತ್ತಾ ನ ಹೋತಿ, ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ಪನ ಪೂರಿತಪಾರಮೀ ಜಾತಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಖಣ್ಡಪಞ್ಚಸೀಲಾಯೇವ ಹೋತಿ. ಅಯಞ್ಚ ಮಹಾಮಾಯಾ ನಾಮ ದೇವೀ ಏದಿಸೀ, ಅಯಂ ಮೇ ಮಾತಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ಕಿತ್ತಕಂ ಪನಸ್ಸಾ ಆಯೂತಿ ದಸನ್ನಂ ಮಾಸಾನಂ ಉಪರಿ ಸತ್ತ ದಿವಸಾನೀ’’ತಿ ಪಸ್ಸಿ.

ಇತಿ ಇಮಂ ಪಞ್ಚಮಹಾವಿಲೋಕನಂ ವಿಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಕಾಲೋ ಮೇ, ಮಾರಿಸಾ, ಬುದ್ಧಭಾವಾಯಾ’’ತಿ ದೇವತಾನಂ ಸಙ್ಗಹಂ ಕರೋನ್ತೋ ಪಟಿಞ್ಞಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛಥ, ತುಮ್ಹೇ’’ತಿ ತಾ ದೇವತಾ ಉಯ್ಯೋಜೇತ್ವಾ ತುಸಿತದೇವತಾಹಿ ಪರಿವುತೋ ತುಸಿತಪುರೇ ನನ್ದನವನಂ ಪಾವಿಸಿ. ಸಬ್ಬದೇವಲೋಕೇಸು ಹಿ ನನ್ದನವನಂ ಅತ್ಥಿಯೇವ. ತತ್ಥ ನಂ ದೇವತಾ ‘‘ಇತೋ ಚುತೋ ಸುಗತಿಂ ಗಚ್ಛ, ಇತೋ ಚುತೋ ಸುಗತಿಂ ಗಚ್ಛಾ’’ತಿ ಪುಬ್ಬೇ ಕತಕುಸಲಕಮ್ಮೋಕಾಸಂ ಸಾರಯಮಾನಾ ವಿಚರನ್ತಿ. ಸೋ ಏವಂ ದೇವತಾಹಿ ಕುಸಲಂ ಸಾರಯಮಾನಾಹಿ ಪರಿವುತೋ ತತ್ಥ ವಿಚರನ್ತೋಯೇವ ಚವಿತ್ವಾ ಮಹಾಮಾಯಾಯ ದೇವಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ.

ತಸ್ಸ ಆವಿಭಾವತ್ಥಂ ಅಯಂ ಅನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ತದಾ ಕಿರ ಕಪಿಲವತ್ಥುನಗರೇ ಆಸಾಳ್ಹಿನಕ್ಖತ್ತಂ ಸಙ್ಘುಟ್ಠಂ ಅಹೋಸಿ, ಮಹಾಜನೋ ನಕ್ಖತ್ತಂ ಕೀಳತಿ. ಮಹಾಮಾಯಾಪಿ ದೇವೀ ಪುರೇ ಪುಣ್ಣಮಾಯ ಸತ್ತಮದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವಿಗತಸುರಾಪಾನಂ ಮಾಲಾಗನ್ಧವಿಭೂತಿಸಮ್ಪನ್ನಂ ನಕ್ಖತ್ತಕೀಳಂ ಅನುಭವಮಾನಾ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಪಾತೋವ ಉಟ್ಠಾಯ ಗನ್ಧೋದಕೇನ ನ್ಹಾಯಿತ್ವಾ ಚತ್ತಾರಿ ಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರವಿಭೂಸಿತಾ ವರಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಉಪೋಸಥಙ್ಗಾನಿ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತಂ ಸಿರಿಗಬ್ಭಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಸಿರಿಸಯನೇ ನಿಪನ್ನಾ ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕಮಮಾನಾ ಇಮಂ ಸುಪಿನಂ ಅದ್ದಸ – ಚತ್ತಾರೋ ಕಿರ ನಂ ಮಹಾರಾಜಾನೋ ಸಯನೇನೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತಂ ನೇತ್ವಾ ಸಟ್ಠಿಯೋಜನಿಕೇ ಮನೋಸಿಲಾತಲೇ ¶ ಸತ್ತಯೋಜನಿಕಸ್ಸ ಮಹಾಸಾಲರುಕ್ಖಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಠಪೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಂಸು. ಅಥ ನೇಸಂ ದೇವಿಯೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ದೇವಿಂ ಅನೋತತ್ತದಹಂ ನೇತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸಮಲಹರಣತ್ಥಂ ನ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ದಿಬ್ಬವತ್ಥಂ ನಿವಾಸಾಪೇತ್ವಾ ಗನ್ಧೇಹಿ ವಿಲಿಮ್ಪಾಪೇತ್ವಾ ದಿಬ್ಬಪುಪ್ಫಾನಿ ಪಿಳನ್ಧಾಪೇತ್ವಾ ತತೋ ಅವಿದೂರೇ ಏಕೋ ರಜತಪಬ್ಬತೋ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಕನಕವಿಮಾನಂ ಅತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ಪಾಚೀನಸೀಸಕಂ ದಿಬ್ಬಸಯನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇಸುಂ. ಅಥ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸೇತವರವಾರಣೋ ಹುತ್ವಾ ತತೋ ಅವಿದೂರೇ ಏಕೋ ಸುವಣ್ಣಪಬ್ಬತೋ ಅತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ವಿಚರಿತ್ವಾ ತತೋ ಓರುಯ್ಹ ರಜತಪಬ್ಬತಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಉತ್ತರದಿಸತೋ ಆಗಮ್ಮ ರಜತದಾಮವಣ್ಣಾಯ ಸೋಣ್ಡಾಯ ಸೇತಪದುಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕೋಞ್ಚನಾದಂ ನದಿತ್ವಾ ಕನಕವಿಮಾನಂ ¶ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಮಾತುಸಯನಂ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣಪಸ್ಸಂ ಫಾಲೇತ್ವಾ ಕುಚ್ಛಿಂ ಪವಿಟ್ಠಸದಿಸೋ ಅಹೋಸೀತಿ. ಏವಂ ಉತ್ತರಾಸಾಳ್ಹನಕ್ಖತ್ತೇನ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ.

ಪುನದಿವಸೇ ಪಬುದ್ಧಾ ದೇವೀ ತಂ ಸುಪಿನಂ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸಿ. ರಾಜಾ ಚತುಸಟ್ಠಿಮತ್ತೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಪಾಮೋಕ್ಖೇ ¶ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಗೋಮಯಹರಿತೂಪಲಿತ್ತಾಯ ಲಾಜಾದೀಹಿ ಕತಮಙ್ಗಲಸಕ್ಕಾರಾಯ ಭೂಮಿಯಾ ಮಹಾರಹಾನಿ ಆಸನಾನಿ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ನಿಸಿನ್ನಾನಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಸಪ್ಪಿಮಧುಸಕ್ಖರಾಭಿಸಙ್ಖತಸ್ಸ ವರಪಾಯಾಸಸ್ಸ ಸುವಣ್ಣರಜತಪಾತಿಯೋ ಪೂರೇತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣರಜತಪಾತೀಹಿಯೇವ ಪಟಿಕುಜ್ಜಿತ್ವಾ ಅದಾಸಿ, ಅಞ್ಞೇಹಿ ಚ ಅಹತವತ್ಥಕಪಿಲಗಾವಿದಾನಾದೀಹಿ ತೇ ಸನ್ತಪ್ಪೇಸಿ. ಅಥ ನೇಸಂ ಸಬ್ಬಕಾಮೇಹಿ ಸನ್ತಪ್ಪಿತಾನಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಸುಪಿನಂ ಆರೋಚಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಆಹಂಸು – ‘‘ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿ, ಮಹಾರಾಜ, ದೇವಿಯಾ ತೇ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ಗಬ್ಭೋ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ, ಸೋ ಚ ಖೋ ಪುರಿಸಗಬ್ಭೋ, ನ ಇತ್ಥಿಗಬ್ಭೋ, ಪುತ್ತೋ ತೇ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸೋ ಸಚೇ ಅಗಾರಂ ಅಜ್ಝಾವಸಿಸ್ಸತಿ, ರಾಜಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ. ಸಚೇ ಅಗಾರಾ ನಿಕ್ಖಮ್ಮ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸತಿ, ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಲೋಕೇ ವಿವಟಚ್ಛದೋ’’ತಿ.

ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಪನ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣಕ್ಖಣೇಯೇವ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಸಕಲದಸಸಹಸ್ಸೀ ಲೋಕಧಾತು ಸಙ್ಕಮ್ಪಿ ಸಮ್ಪಕಮ್ಪಿ ಸಮ್ಪವೇಧಿ. ದ್ವತ್ತಿಂಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಪಾತುರಹೇಸುಂ – ದಸಸು ಚಕ್ಕವಾಳಸಹಸ್ಸೇಸು ಅಪ್ಪಮಾಣೋ ಓಭಾಸೋ ಫರಿ. ತಸ್ಸ ತಂ ಸಿರಿಂ ದಟ್ಠುಕಾಮಾ ವಿಯ ಅನ್ಧಾ ಚಕ್ಖೂನಿ ಪಟಿಲಭಿಂಸು, ಬಧಿರಾ ಸದ್ದಂ ಸುಣಿಂಸು, ಮೂಗಾ ಸಮಾಲಪಿಂಸು, ಖುಜ್ಜಾ ಉಜುಗತ್ತಾ ಅಹೇಸುಂ, ಪಙ್ಗುಲಾ ಪದಸಾ ಗಮನಂ ಪಟಿಲಭಿಂಸು, ಬನ್ಧನಗತಾ ಸಬ್ಬಸತ್ತಾ ಅನ್ದುಬನ್ಧನಾದೀಹಿ ಮುಚ್ಚಿಂಸು, ಸಬ್ಬನಿರಯೇಸು ಅಗ್ಗೀ ನಿಬ್ಬಾಯಿಂಸು, ಪೇತ್ತಿವಿಸಯೇಸು ಖುಪ್ಪಿಪಾಸಾ ವೂಪಸಮಿಂಸು, ತಿರಚ್ಛಾನಾನಂ ಭಯಂ ನಾಹೋಸಿ, ಸಬ್ಬಸತ್ತಾನಂ ರೋಗೋ ವೂಪಸಮಿ, ಸಬ್ಬಸತ್ತಾ ಪಿಯಂವದಾ ಅಹೇಸುಂ, ಮಧುರೇನಾಕಾರೇನ ಅಸ್ಸಾ ಹಸಿಂಸು, ವಾರಣಾ ಗಜ್ಜಿಂಸು, ಸಬ್ಬತೂರಿಯಾನಿ ಸಕಂ ಸಕಂ ನಿನ್ನಾದಂ ಮುಞ್ಚಿಂಸು, ಅಘಟ್ಟಿತಾನಿಯೇವ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಹತ್ಥೂಪಗಾದೀನಿ ಆಭರಣಾನಿ ವಿರವಿಂಸು, ಸಬ್ಬಾ ದಿಸಾ ವಿಪ್ಪಸನ್ನಾ ¶ ಅಹೇಸುಂ, ಸತ್ತಾನಂ ಸುಖಂ ಉಪ್ಪಾದಯಮಾನೋ ಮುದುಸೀತಲೋ ವಾತೋ ವಾಯಿ, ಅಕಾಲಮೇಘೋ ವಸ್ಸಿ, ಪಥವಿತೋಪಿ ಉದಕಂ ಉಬ್ಭಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ವಿಸ್ಸನ್ದಿ, ಪಕ್ಖಿನೋ ಆಕಾಸಗಮನಂ ವಿಜಹಿಂಸು, ನದಿಯೋ ಅಸನ್ದಮಾನಾ ಅಟ್ಠಂಸು, ಮಹಾಸಮುದ್ದೋ ಮಧುರೋದಕೋ ಅಹೋಸಿ, ಸಬ್ಬತ್ಥಕಮೇವ ಪಞ್ಚವಣ್ಣೇಹಿ ಪದುಮೇಹಿ ¶ ಸಞ್ಛನ್ನತಲೋ ಅಹೋಸಿ, ಥಲಜಜಲಜಾದೀನಿ ಸಬ್ಬಪುಪ್ಫಾನಿ ಪುಪ್ಫಿಂಸು, ರುಕ್ಖಾನಂ ಖನ್ಧೇಸು ಖನ್ಧಪದುಮಾನಿ, ಸಾಖಾಸು ಸಾಖಾಪದುಮಾನಿ, ಲತಾಸು ಲತಾಪದುಮಾನಿ ಪುಪ್ಫಿಂಸು, ಘನಸಿಲಾತಲಾನಿ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಉಪರೂಪರಿ ಸತಪತ್ತಾನಿ ಹುತ್ವಾ ದಣ್ಡಪದುಮಾನಿ ನಾಮ ನಿಕ್ಖಮಿಂಸು, ಆಕಾಸೇ ಓಲಮ್ಬಕಪದುಮಾನಿ ನಾಮ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಂಸು, ಸಮನ್ತತೋ ಪುಪ್ಫವಸ್ಸಾನಿ ವಸ್ಸಿಂಸು. ಆಕಾಸೇ ದಿಬ್ಬತೂರಿಯಾನಿ ವಜ್ಜಿಂಸು, ಸಕಲದಸಸಹಸ್ಸೀ ಲೋಕಧಾತು ವಟ್ಟೇತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಮಾಲಾಗುಳೋ ವಿಯ, ಉಪ್ಪೀಳೇತ್ವಾ ಬದ್ಧಮಾಲಾಕಲಾಪೋ ವಿಯ, ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತಮಾಲಾಸನಂ ವಿಯ ಚ ಏಕಮಾಲಾಮಾಲಿನೀ ವಿಪ್ಫುರನ್ತವಾಳಬೀಜನೀ ಪುಪ್ಫಧೂಪಗನ್ಧಪರಿವಾಸಿತಾ ಪರಮಸೋಭಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಾ ಅಹೋಸಿ.

ಏವಂ ಗಹಿತಪಟಿಸನ್ಧಿಕಸ್ಸ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಚೇವ ಬೋಧಿಸತ್ತಮಾತುಯಾ ¶ ಚ ಉಪದ್ದವನಿವಾರಣತ್ಥಂ ಖಗ್ಗಹತ್ಥಾ ಚತ್ತಾರೋ ದೇವಪುತ್ತಾ ಆರಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಿಂಸು. ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಮಾತುಯಾ ಪುರಿಸೇಸು ರಾಗಚಿತ್ತಂ ನುಪ್ಪಜ್ಜಿ, ಲಾಭಗ್ಗಯಸಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಾ ಚ ಅಹೋಸಿ ಸುಖಿನೀ ಅಕಿಲನ್ತಕಾಯಾ. ಬೋಧಿಸತ್ತಞ್ಚ ಅನ್ತೋಕುಚ್ಛಿಗತಂ ವಿಪ್ಪಸನ್ನೇ ಮಣಿರತನೇ ಆವುತಪಣ್ಡುಸುತ್ತಂ ವಿಯ ಪಸ್ಸತಿ. ಯಸ್ಮಾ ಚ ಬೋಧಿಸತ್ತೇನ ವಸಿತಕುಚ್ಛಿ ನಾಮ ಚೇತಿಯಗಬ್ಭಸದಿಸಾ ಹೋತಿ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಅಞ್ಞೇನ ಸತ್ತೇನ ಆವಸಿತುಂ ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಾ, ತಸ್ಮಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಮಾತಾ ಸತ್ತಾಹಜಾತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೇ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ತುಸಿತಪುರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಯಥಾ ಚ ಅಞ್ಞಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ದಸಮಾಸೇ ಅಪ್ಪತ್ವಾಪಿ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾಪಿ ನಿಸಿನ್ನಾಪಿ ನಿಪನ್ನಾಪಿ ವಿಜಾಯನ್ತಿ, ನ ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಮಾತಾ. ಸಾ ಪನ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ದಸಮಾಸೇ ಕುಚ್ಛಿನಾ ಪರಿಹರಿತ್ವಾ ಠಿತಾವ ವಿಜಾಯತಿ. ಅಯಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಮಾತುಧಮ್ಮತಾ.

ಮಹಾಮಾಯಾಪಿ ದೇವೀ ಪತ್ತೇನ ತೇಲಂ ವಿಯ ದಸಮಾಸೇ ಕುಚ್ಛಿನಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪರಿಹರಿತ್ವಾ ಪರಿಪುಣ್ಣಗಬ್ಭಾ ಞಾತಿಘರಂ ಗನ್ತುಕಾಮಾ ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸಿ – ‘‘ಇಚ್ಛಾಮಹಂ, ದೇವ, ಕುಲಸನ್ತಕಂ ದೇವದಹನಗರಂ ಗನ್ತು’’ನ್ತಿ. ರಾಜಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಕಪಿಲವತ್ಥುತೋ ಯಾವ ದೇವದಹನಗರಾ ಮಗ್ಗಂ ಸಮಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಕದಲಿಪುಣ್ಣಘಟಧಜಪಟಾಕಾದೀಹಿ ಅಲಙ್ಕಾರೇಹಿ ¶ ಅಲಙ್ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ದೇವಿಂ ಸೋವಣ್ಣಸಿವಿಕಾಯ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಅಮಚ್ಚಸಹಸ್ಸೇನ ಉಕ್ಖಿಪಾಪೇತ್ವಾ ಮಹನ್ತೇನ ಪರಿವಾರೇನ ಪೇಸೇಸಿ. ದ್ವಿನ್ನಂ ಪನ ನಗರಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಉಭಯನಗರವಾಸೀನಮ್ಪಿ ಲುಮ್ಬಿನೀವನಂ ನಾಮ ಮಙ್ಗಲಸಾಲವನಂ ಅತ್ಥಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಮೂಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಅಗ್ಗಸಾಖಾ ಸಬ್ಬಂ ಏಕಪಾಲಿಫುಲ್ಲಂ ಅಹೋಸಿ, ಸಾಖನ್ತರೇಹಿ ¶ ಚೇವ ಪುಪ್ಫನ್ತರೇಹಿ ಚ ಪಞ್ಚವಣ್ಣಾ ಭಮರಗಣಾ ನಾನಪ್ಪಕಾರಾ ಚ ಸಕುಣಸಙ್ಘಾ ಮಧುರಸ್ಸರೇನ ವಿಕೂಜನ್ತಾ ವಿಚರನ್ತಿ. ಸಕಲಂ ಲುಮ್ಬಿನೀವನಂ ಚಿತ್ತಲತಾವನಸದಿಸಂ, ಮಹಾನುಭಾವಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಸುಸಜ್ಜಿತಆಪಾನಮಣ್ಡಲಂ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ. ದೇವಿಯಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಾಲವನೇ ಕೀಳಿತುಕಾಮತಾ ಉದಪಾದಿ. ಅಮಚ್ಚಾ ದೇವಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಾಲವನಂ ಪವಿಸಿಂಸು. ಸಾ ಮಙ್ಗಲಸಾಲಮೂಲಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಸಾಲಸಾಖಂ ಗಣ್ಹಿತುಕಾಮಾ ಅಹೋಸಿ, ಸಾಲಸಾಖಾ ಸುಸೇದಿತವೇತ್ತಗ್ಗಂ ವಿಯ ಓಣಮಿತ್ವಾ ದೇವಿಯಾ ಹತ್ಥಸಮೀಪಂ ಉಪಗಞ್ಛಿ. ಸಾ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ಸಾಖಂ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ. ತಾವದೇವ ಚ ದೇವಿಯಾ ಕಮ್ಮಜವಾತಾ ಚಲಿಂಸು, ಅಥಸ್ಸಾ ಸಾಣಿಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಾಪೇತ್ವಾ ಮಹಾಜನೋ ಪಟಿಕ್ಕಮಿ, ಸಾಲಸಾಖಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಿಟ್ಠಮಾನಾಯ ಏವ ಚಸ್ಸಾ ಗಬ್ಭವುಟ್ಠಾನಂ ಅಹೋಸಿ. ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ಚತ್ತಾರೋ ವಿಸುದ್ಧಚಿತ್ತಾ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾನೋ ಸುವಣ್ಣಜಾಲಂ ಆದಾಯ ಸಮ್ಪತ್ತಾ. ತೇ ತೇನ ಸುವಣ್ಣಜಾಲೇನ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಮಾತು ಪುರತೋ ಠತ್ವಾ ‘‘ಅತ್ತಮನಾ, ದೇವಿ, ಹೋಹಿ, ಮಹೇಸಕ್ಖೋ ತೇ ಪುತ್ತೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ ಆಹಂಸು.

ಯಥಾ ಪನ ಅಞ್ಞೇ ಸತ್ತಾ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಾ ಪಟಿಕೂಲೇನ ಅಸುಚಿನಾ ಮಕ್ಖಿತಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಿ, ನ ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ. ಸೋ ಪನ ಧಮ್ಮಾಸನತೋ ಓತರನ್ತೋ ಧಮ್ಮಕಥಿಕೋ ವಿಯ, ನಿಸ್ಸೇಣಿತೋ ಓತರನ್ತೋ ಪುರಿಸೋ ವಿಯ ಚ ದ್ವೇ ಹತ್ಥೇ ದ್ವೇ ಚ ಪಾದೇ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ಠಿತಕೋವ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಸಮ್ಭವೇನ ¶ ಕೇನಚಿ ಅಸುಚಿನಾ ಅಮಕ್ಖಿತೋ ಸುದ್ಧೋ ವಿಸದೋ ಕಾಸಿಕವತ್ಥೇ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಮಣಿರತನಂ ವಿಯ ಜೋತೇನ್ತೋ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ನಿಕ್ಖಮಿ. ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಚ ಬೋಧಿಸತ್ತಮಾತುಯಾ ಚ ಸಕ್ಕಾರತ್ಥಂ ಆಕಾಸತೋ ದ್ವೇ ಉದಕಧಾರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಚ ಬೋಧಿಸತ್ತಮಾತುಯಾ ಚ ಸರೀರೇ ಉತುಂ ಗಾಹಾಪೇಸುಂ.

ಅಥ ನಂ ಸುವಣ್ಣಜಾಲೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಠಿತಾನಂ ಬ್ರಹ್ಮಾನಂ ಹತ್ಥತೋ ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾರಾಜಾನೋ ಮಙ್ಗಲಸಮ್ಮತಾಯ ಸುಖಸಮ್ಫಸ್ಸಾಯ ಅಜಿನಪ್ಪವೇಣಿಯಾ ಗಣ್ಹಿಂಸು, ತೇಸಂ ಹತ್ಥತೋ ಮನುಸ್ಸಾ ದುಕೂಲಚುಮ್ಬಟಕೇನ ಗಣ್ಹಿಂಸು, ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಹತ್ಥತೋ ಮುಚ್ಚಿತ್ವಾ ಪಥವಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಪುರತ್ಥಿಮದಿಸಂ ಓಲೋಕೇಸಿ, ಅನೇಕಾನಿ ಚಕ್ಕವಾಳಸಹಸ್ಸಾನಿ ಏಕಙ್ಗಣಾನಿ ಅಹೇಸುಂ. ತತ್ಥ ದೇವಮನುಸ್ಸಾ ಗನ್ಧಮಾಲಾದೀಹಿ ಪೂಜಯಮಾನಾ ‘‘ಮಹಾಪುರಿಸ, ಇಧ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸದಿಸೋ ಅಞ್ಞೋ ನತ್ಥಿ, ಕುತೇತ್ಥ ಉತ್ತರಿತರೋ’’ತಿ ¶ ಆಹಂಸು. ಏವಂ ಚತಸ್ಸೋ ದಿಸಾ ¶ , ಚತಸ್ಸೋ ಅನುದಿಸಾ ಚ ಹೇಟ್ಠಾ, ಉಪರೀತಿ ದಸಪಿ ದಿಸಾ ಅನುವಿಲೋಕೇತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಸದಿಸಂ ಕಞ್ಚಿ ಅದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಉತ್ತರಾದಿಸಾ’’ತಿ ಸತ್ತಪದವೀತಿಹಾರೇನ ಅಗಮಾಸಿ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮುನಾ ಸೇತಚ್ಛತ್ತಂ ಧಾರಯಮಾನೇನ, ಸುಯಾಮೇನ ವಾಳಬೀಜನಿಂ, ಅಞ್ಞಾಹಿ ಚ ದೇವತಾಹಿ ಸೇಸರಾಜಕಕುಧಭಣ್ಡಹತ್ಥಾಹಿ ಅನುಗಮ್ಮಮಾನೋ. ತತೋ ಸತ್ತಮಪದೇ ಠಿತೋ ‘‘ಅಗ್ಗೋಹಮಸ್ಮಿ ಲೋಕಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿಕಂ ಆಸಭಿಂ ವಾಚಂ ನಿಚ್ಛಾರೇನ್ತೋ ಸೀಹನಾದಂ ನದಿ.

ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಹಿ ತೀಸು ಅತ್ತಭಾವೇಸು ಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಮತ್ತೋವ ವಾಚಂ ನಿಚ್ಛಾರೇಸಿ ಮಹೋಸಧತ್ತಭಾವೇ, ವೇಸ್ಸನ್ತರತ್ತಭಾವೇ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ಚಾತಿ. ಮಹೋಸಧತ್ತಭಾವೇ ಕಿರಸ್ಸ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಸ್ಸೇವ ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಚನ್ದನಸಾರಂ ಹತ್ಥೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಗತೋ. ಸೋ ತಂ ಮುಟ್ಠಿಯಂ ಕತ್ವಾವ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ. ಅಥ ನಂ ಮಾತಾ ‘‘ತಾತ, ಕಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಓಸಧಂ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ. ಇತಿ ಓಸಧಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತತ್ತಾ ‘‘ಓಸಧದಾರಕೋ’’ತ್ವೇವಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು. ತಂ ಓಸಧಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಚಾಟಿಯಂ ಪಕ್ಖಿಪಿಂಸು, ಆಗತಾಗತಾನಂ ಅನ್ಧಬಧಿರಾದೀನಂ ತದೇವ ಸಬ್ಬರೋಗವೂಪಸಮಾಯ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಅಹೋಸಿ. ತತೋ ‘‘ಮಹನ್ತಂ ಇದಂ ಓಸಧಂ, ಮಹನ್ತಂ ಇದಂ ಓಸಧ’’ನ್ತಿ ಉಪ್ಪನ್ನವಚನಂ ಉಪಾದಾಯ ‘‘ಮಹೋಸಧೋ’’ತ್ವೇವಸ್ಸ ನಾಮಂ ಜಾತಂ. ವೇಸ್ಸನ್ತರತ್ತಭಾವೇ ಪನ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೋ ದಕ್ಖಿಣಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾವ ‘‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ, ಅಮ್ಮ, ಕಿಞ್ಚಿ ಗೇಹಸ್ಮಿಂ, ದಾನಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವದನ್ತೋ ನಿಕ್ಖಮಿ. ಅಥಸ್ಸ ಮಾತಾ ‘‘ಸಧನೇ ಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋಸಿ, ತಾತಾ’’ತಿ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಹತ್ಥಂ ಅತ್ತನೋ ಹತ್ಥತಲೇ ಕತ್ವಾ ಸಹಸ್ಸತ್ಥವಿಕಂ ಠಪಾಪೇಸಿ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಅತ್ತಭಾವೇ ಇಮಂ ಸೀಹನಾದಂ ನದೀತಿ ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತೀಸು ಅತ್ತಭಾವೇಸು ಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಮತ್ತೋವ ವಾಚಂ ನಿಚ್ಛಾರೇಸಿ. ಯಥಾ ಚ ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣಕ್ಖಣೇ ತಥಾ ಜಾತಿಕ್ಖಣೇಪಿಸ್ಸ ದ್ವತ್ತಿಂಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಪಾತುರಹೇಸುಂ. ಯಸ್ಮಿಂ ಪನ ಸಮಯೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಲುಮ್ಬಿನೀವನೇ ಜಾತೋ, ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಸಮಯೇ ರಾಹುಲಮಾತಾದೇವೀ, ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ ¶ ,ಛನ್ನೋ ಅಮಚ್ಚೋ, ಕಾಳುದಾಯೀ ಅಮಚ್ಚೋ, ಕಣ್ಡಕೋ ಅಸ್ಸರಾಜಾ, ಮಹಾಬೋಧಿರುಕ್ಖೋ, ಚತಸ್ಸೋ ನಿಧಿಕುಮ್ಭಿಯೋ ಚ ಜಾತಾ. ತತ್ಥ ಏಕಾ ನಿಧಿಕುಮ್ಭೀ ಗಾವುತಪ್ಪಮಾಣಾ, ಏಕಾ ಅಡ್ಢಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣಾ, ಏಕಾ ತಿಗಾವುತಪ್ಪಮಾಣಾ, ಏಕಾ ಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣಾ. ಗಮ್ಭೀರತೋ ಪಥವೀಪರಿಯನ್ತಾ ಏವ ಅಹೋಸೀತಿ. ಇಮೇ ಸತ್ತ ಸಹಜಾತಾ ನಾಮ.

ಉಭಯನಗರವಾಸಿನೋ ¶ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಪಿಲವತ್ಥುನಗರಮೇವ ಅಗಮಂಸು. ತಂ ದಿವಸಂಯೇವ ಚ ‘‘ಕಪಿಲವತ್ಥುನಗರೇ ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಸ್ಸ ¶ ಪುತ್ತೋ ಜಾತೋ, ಅಯಂ ಕುಮಾರೋ ಬೋಧಿಮೂಲೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠಾ ದೇವಸಙ್ಘಾ ಚೇಲುಕ್ಖೇಪಾದೀನಿ ಪವತ್ತೇನ್ತಾ ಕೀಳಿಂಸು. ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಸ್ಸ ಕುಲೂಪಕೋ ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಲಾಭೀ ಕಾಲದೇವಲೋ ನಾಮ ತಾಪಸೋ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ದಿವಾವಿಹಾರತ್ಥಾಯ ತಾವತಿಂಸಭವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥ ದಿವಾವಿಹಾರಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ತಾ ದೇವತಾ ತಥಾ ಕೀಳಮಾನಾ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ತುಮ್ಹೇ ಏವಂ ತುಟ್ಠಮಾನಸಾ ಕೀಳಥ, ಮಯ್ಹಮ್ಪೇತಂ ಕಾರಣಂ ಕಥೇಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ದೇವತಾ ಆಹಂಸು – ‘‘ಮಾರಿಸ, ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಜಾತೋ, ಸೋ ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತೇಸ್ಸತಿ, ‘ತಸ್ಸ ಅನನ್ತಂ ಬುದ್ಧಲೀಳಂ ದಟ್ಠುಂ, ಧಮ್ಮಞ್ಚ ಸೋತುಂ ಲಚ್ಛಾಮಾ’ತಿ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ತುಟ್ಠಾಮ್ಹಾ’’ತಿ. ತಾಪಸೋ ತಾಸಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಖಿಪ್ಪಂ ದೇವಲೋಕತೋ ಓರುಯ್ಹ ರಾಜನಿವೇಸನಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ‘‘ಪುತ್ತೋ ಕಿರ ತೇ, ಮಹಾರಾಜ, ಜಾತೋ, ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ರಾಜಾ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತಂ ಕುಮಾರಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ತಾಪಸಂ ವನ್ದಾಪೇತುಂ ಅಭಿಹರಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಪಾದಾ ಪರಿವತ್ತಿತ್ವಾ ತಾಪಸಸ್ಸ ಜಟಾಸು ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸು. ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಹಿ ತೇನತ್ತಭಾವೇನ ವನ್ದಿತಬ್ಬಯುತ್ತಕೋ ನಾಮ ಅಞ್ಞೋ ನತ್ಥಿ. ಸಚೇ ಹಿ ಅಜಾನನ್ತಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಸೀಸಂ ತಾಪಸಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ಠಪೇಯ್ಯುಂ, ಸತ್ತಧಾ ತಸ್ಸ ಮುದ್ಧಾ ಫಲೇಯ್ಯ. ತಾಪಸೋ ‘‘ನ ಮೇ ಅತ್ತಾನಂ ನಾಸೇತುಂ ಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಹೇಸಿ. ರಾಜಾ ತಂ ಅಚ್ಛರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪುತ್ತಂ ವನ್ದಿ.

ತಾಪಸೋ ಅತೀತೇ ಚತ್ತಾಲೀಸ ಕಪ್ಪೇ, ಅನಾಗತೇ ಚತ್ತಾಲೀಸಾತಿ ಅಸೀತಿ ಕಪ್ಪೇ ಅನುಸ್ಸರತಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಲಕ್ಖಣಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಭವಿಸ್ಸತಿ ನು ಖೋ ಬುದ್ಧೋ, ಉದಾಹು ನೋ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ‘‘ನಿಸ್ಸಂಸಯೇನ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ‘‘ಅಚ್ಛರಿಯಪುರಿಸೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಸಿತಂ ಅಕಾಸಿ. ತತೋ ‘‘ಅಹಂ ಇಮಂ ಅಚ್ಛರಿಯಪುರಿಸಂ ಬುದ್ಧಭೂತಂ ದಟ್ಠುಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಿ ನು ಖೋ, ನೋ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ‘‘ನ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅನ್ತರಾಯೇವ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಬುದ್ಧಸತೇನಪಿ ಬುದ್ಧಸಹಸ್ಸೇನಪಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಬೋಧೇತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯೇ ಅರೂಪಭವೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಏವರೂಪಂ ನಾಮ ಅಚ್ಛರಿಯಪುರಿಸಂ ಬುದ್ಧಭೂತಂ ದಟ್ಠುಂ ನ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಿ, ಮಹತೀ ವತ ಮೇ ಜಾನಿ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪರೋದಿ.

ಮನುಸ್ಸಾ ¶ ¶ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಯ್ಯೋ ಇದಾನೇವ ಹಸಿತ್ವಾ ಪುನ ಪರೋದಿತ್ವಾ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ, ಕಿಂ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಯ್ಯಪುತ್ತಸ್ಸ ಕೋಚಿ ಅನ್ತರಾಯೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ‘‘ನತ್ಥೇತಸ್ಸ ಅನ್ತರಾಯೋ, ನಿಸ್ಸಂಸಯೇನ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಥ ಕಸ್ಮಾ, ಭನ್ತೇ, ಪರೋದಿತ್ಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಏವರೂಪಂ ಪುರಿಸಂ ಬುದ್ಧಭೂತಂ ದಟ್ಠುಂ ನ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಿ, ‘ಮಹತೀ ವತ ಮೇ ಜಾನಿ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ಅತ್ತಾನಂ ಅನುಸೋಚನ್ತೋ ರೋದಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ತತೋ ಸೋ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಮೇ ಞಾತಕೇಸು ಕೋಚಿ ಏಕಂ ಬುದ್ಧಭೂತಂ ದಟ್ಠುಂ ಲಭಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯಂ ನಾಲಕದಾರಕಂ ¶ ಅದ್ದಸ. ಸೋ ಭಗಿನಿಯಾ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಹಂ ತೇ ಪುತ್ತೋ ನಾಲಕೋ’’ತಿ? ‘‘ಅತ್ಥಿ ಗೇಹೇ, ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ. ‘‘ಪಕ್ಕೋಸಾಹಿ ನ’’ನ್ತಿ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗತಂ ಕುಮಾರಂ ಆಹ – ‘‘ತಾತ, ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಸ್ಸ ಕುಲೇ ಪುತ್ತೋ ಜಾತೋ, ಬುದ್ಧಙ್ಕುರೋ ಏಸೋ, ಪಞ್ಚತಿಂಸ ವಸ್ಸಾನಿ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ತ್ವಂ ಏತಂ ದಟ್ಠುಂ ಲಭಿಸ್ಸಸಿ, ಅಜ್ಜೇವ ಪಬ್ಬಜಾಹೀ’’ತಿ. ಸತ್ತಾಸೀತಿಕೋಟಿಧನೇ ಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತದಾರಕೋಪಿ ‘‘ನ ಮಂ ಮಾತುಲೋ ಅನತ್ಥೇ ನಿಯೋಜೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತಾವದೇವ ಅನ್ತರಾಪಣತೋ ಕಾಸಾಯಾನಿ ಚೇವ ಮತ್ತಿಕಾಪತ್ತಞ್ಚ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಕೇಸಮಸ್ಸುಂ ಓಹಾರೇತ್ವಾ ಕಾಸಾಯಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ‘‘ಯೋ ಲೋಕೇ ಉತ್ತಮಪುಗ್ಗಲೋ, ತಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ’’ತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಾಭಿಮುಖಂ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಥವಿಕಾಯ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅಂಸಕೂಟೇ ಓಲಗ್ಗೇತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಅಕಾಸಿ. ಸೋ ಪರಮಾಭಿಸಮ್ಬೋಧಿಪ್ಪತ್ತಂ ತಥಾಗತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ನಾಲಕಪಟಿಪದಂ ಕಥಾಪೇತ್ವಾ ಪುನ ಹಿಮವನ್ತಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಉಕ್ಕಟ್ಠಪಟಿಪದಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ ಸತ್ತೇವ ಮಾಸೇ ಆಯುಂ ಪಾಲೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಸುವಣ್ಣಪಬ್ಬತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಠಿತಕೋವ ಅನುಪಾದಿಸೇಸಾಯ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಯಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿ.

ಬೋಧಿಸತ್ತಮ್ಪಿ ಖೋ ಪಞ್ಚಮದಿವಸೇ ಸೀಸಂ ನ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ನಾಮಗ್ಗಹಣಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ರಾಜಭವನಂ ಚತುಜ್ಜಾತಿಯಗನ್ಧೇಹಿ ವಿಲಿಮ್ಪೇತ್ವಾ ಲಾಜಪಞ್ಚಮಕಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ವಿಕಿರಿತ್ವಾ ಅಸಮ್ಭಿನ್ನಪಾಯಾಸಂ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ತಿಣ್ಣಂ ವೇದಾನಂ ಪಾರಙ್ಗತೇ ಅಟ್ಠಸತಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ರಾಜಭವನೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಸುಭೋಜನಂ ಭೋಜಾಪೇತ್ವಾ ಮಹಾಸಕ್ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಲಕ್ಖಣಾನಿ ಪರಿಗ್ಗಹಾಪೇಸುಂ. ತೇಸು –

‘‘ರಾಮೋ ¶ ಧಜೋ ಲಕ್ಖಣೋ ಚಾಪಿ ಮನ್ತೀ, ಯಞ್ಞೋ ಸುಭೋಜೋ ಸುಯಾಮೋ ಸುದತ್ತೋ;

ಏತೇ ತದಾ ಅಟ್ಠ ಅಹೇಸುಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ, ಛಳಙ್ಗವಾ ಮನ್ತಂ ವಿಯಾಕರಿಂಸೂ’’ತಿ. (ಮ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧.೨೮೪) –

ಇಮೇ ಅಟ್ಠೇವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಲಕ್ಖಣಪರಿಗ್ಗಾಹಕಾ ಅಹೇಸುಂ. ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ಸುಪಿನೋಪಿ ಏತೇಹೇವ ಪರಿಗ್ಗಹಿತೋ ¶ . ತೇಸು ಸತ್ತ ಜನಾ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗುಲಿಯೋ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ದ್ವಿಧಾ ನಂ ಬ್ಯಾಕರಿಂಸು – ‘‘ಇಮೇಹಿ ಲಕ್ಖಣೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಸಚೇ ಅಗಾರಂ ಅಜ್ಝಾವಸಿಸ್ಸತಿ, ರಾಜಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ, ಸಚೇ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸತಿ, ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಬ್ಬಂ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಞ್ಞೋ ಸಿರಿವಿಭವಂ ಆಚಿಕ್ಖಿಂಸು. ತೇಸಂ ಪನ ಸಬ್ಬದಹರೋ ಗೋತ್ತತೋ ಕೋಣ್ಡಞ್ಞೋ ¶ ನಾಮ ಮಾಣವೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ವರಲಕ್ಖಣಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಅಗಾರಮಜ್ಝೇ ಠಾನಕಾರಣಂ ನತ್ಥಿ, ಏಕನ್ತೇನೇಸ ವಿವಟಚ್ಛದೋ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಏಕಮೇವ ಅಙ್ಗುಲಿಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಏಕಂಸಬ್ಯಾಕರಣಂ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ. ಅಯಞ್ಹಿ ಕತಾಧಿಕಾರೋ ಪಚ್ಛಿಮಭವಿಕಸತ್ತೋ ಪಞ್ಞಾಯ ಇತರೇ ಸತ್ತ ಜನೇ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಇಮೇಹಿ ಲಕ್ಖಣೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಏಕನ್ತಬುದ್ಧಭಾವಸಙ್ಖಾತಂ ಏಕಮೇವ ಗಹಿಂ ಅದ್ದಸ, ತಸ್ಮಾ ಏಕಂ ಅಙ್ಗುಲಿಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಏವಂ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ನಾಮಂ ಗಣ್ಹನ್ತಾ ಸಬ್ಬಲೋಕಸ್ಸ ಅತ್ಥಸಿದ್ಧಿಕರತ್ತಾ ‘‘ಸಿದ್ಧತ್ಥೋ’’ತಿ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು.

ಅಥ ಖೋ ತೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಘರಾನಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುತ್ತೇ ಆಮನ್ತಯಿಂಸು – ‘‘ತಾತಾ, ಅಮ್ಹೇ ಮಹಲ್ಲಕಾ, ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಸ್ಸ ಪುತ್ತಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತಂ ಮಯಂ ಸಮ್ಭಾವೇಯ್ಯಾಮ ವಾ ನೋ ವಾ, ತುಮ್ಹೇ ತಸ್ಮಿಂ ಕುಮಾರೇ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೇ ತಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ. ತೇ ಸತ್ತಪಿ ಜನಾ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಠತ್ವಾ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತಾ, ಕೋಣ್ಡಞ್ಞಮಾಣವೋಯೇವ ಪನ ಅರೋಗೋ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ಮಹಾಸತ್ತೇ ವುದ್ಧಿಮನ್ವಾಯ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅನಕ್ಕಮೇನ ಉರುವೇಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ರಮಣೀಯೋ ವತ ಅಯಂ ಭೂಮಿಭಾಗೋ, ಅಲಂ ವತಿದಂ ಪಧಾನತ್ಥಿಕಸ್ಸ ಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ಪಧಾನಾಯಾ’’ತಿ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ವಾಸಂ ಉಪಗತೇ ‘‘ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಪಬ್ಬಜಿತೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ತೇಸಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಪುತ್ತೇ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಸಿದ್ಧತ್ಥಕುಮಾರೋ ಕಿರ ¶ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಸೋ ನಿಸ್ಸಂಸಯೇನ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ಸಚೇ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಿತರೋ ಅರೋಗಾ ಅಸ್ಸು, ಅಜ್ಜ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜೇಯ್ಯುಂ. ಸಚೇ ತುಮ್ಹೇಪಿ ಇಚ್ಛೇಯ್ಯಾಥ, ಏಥ, ಮಯಂ ತಂ ಮಹಾಪುರಿಸಂ ಅನುಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ತೇ ಸಬ್ಬೇ ಏಕಚ್ಛನ್ದಾ ಭವಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು, ತೇಸು ತಯೋ ಜನಾ ನ ಪಬ್ಬಜಿಂಸು, ಕೋಣ್ಡಞ್ಞಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಜೇಟ್ಠಕಂ ಕತ್ವಾ ಇತರೇ ಚತ್ತಾರೋ ಪಬ್ಬಜಿಂಸು. ತೇ ಪಞ್ಚಪಿ ಜನಾ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯತ್ಥೇರಾ ನಾಮ ಜಾತಾ.

ತದಾ ಪನ ಸುದ್ಧೋದನರಾಜಾ – ‘‘ಕಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಮಯ್ಹಂ ಪುತ್ತೋ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಚತ್ತಾರಿ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಾನೀ’’ತಿ. ‘‘ಕತರಞ್ಚ ಕತರಞ್ಚಾ’’ತಿ? ‘‘ಜರಾಜಿಣ್ಣಂ, ಬ್ಯಾಧಿತಂ, ಮತಂ, ಪಬ್ಬಜಿತ’’ನ್ತಿ. ರಾಜಾ ‘‘ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಏವರೂಪಾನಂ ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತುಂ ಮಾ ಅದತ್ಥ, ಮಯ್ಹಂ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಬುದ್ಧಭಾವೇನ ಕಮ್ಮಂ ನತ್ಥಿ, ಅಹಂ ಮಮ ಪುತ್ತಂ ದ್ವಿಸಹಸ್ಸದೀಪಪರಿವಾರಾನಂ, ಚತುನ್ನಂ ಮಹಾದೀಪಾನಂ, ಇಸ್ಸರಿಯಾಧಿಪಚ್ಚಂ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಜ್ಜಂ ಕರೋನ್ತಂ ಛತ್ತಿಂಸಯೋಜನಪರಿಮಣ್ಡಲಾಯ ಪರಿಸಾಯ ಪರಿವುತಂ ಗಗನತಲೇ ವಿಚರಮಾನಂ ಪಸ್ಸಿತುಕಾಮೋ’’ತಿ. ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ಇಮೇಸಂ ಚತುಪ್ಪಕಾರಾನಂ ನಿಮಿತ್ತಾನಂ ¶ ಕುಮಾರಸ್ಸ ¶ ಚಕ್ಖುಪಥೇ ಆಗಮನನಿವಾರಣತ್ಥಂ ಚತೂಸು ದಿಸಾಸು ಗಾವುತೇ ಗಾವುತೇ ಆರಕ್ಖಂ ಠಪೇಸಿ. ತಂ ದಿವಸಞ್ಚ ಮಙ್ಗಲಟ್ಠಾನೇ ಸನ್ನಿಪತಿತೇಸು ಅಸೀತಿಯಾ ಞಾತಿಕುಲಸಹಸ್ಸೇಸು ಏಕಮೇಕೋ ಏಕಮೇಕಂ ಪುತ್ತಂ ಪಟಿಜಾನಿ – ‘‘ಅಯಂ ಬುದ್ಧೋ ವಾ ಹೋತು ರಾಜಾ ವಾ, ಮಯಂ ಏಕಮೇತಂ ಪುತ್ತಂ ದಸ್ಸಾಮ. ಸಚೇಪಿ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಖತ್ತಿಯಸಮಣಗಣೇಹೇವ ಪರಿವಾರಿತೋ ವಿಚರಿಸ್ಸತಿ. ಸಚೇಪಿ ರಾಜಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಖತ್ತಿಯಕುಮಾರೇಹೇವ ಪುರಕ್ಖತಪರಿವಾರಿತೋ ವಿಚರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ರಾಜಾಪಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಉತ್ತಮರೂಪಸಮ್ಪನ್ನಾ ವಿಗತಸಬ್ಬದೋಸಾ ಧಾತಿಯೋ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾಪೇಸಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಮಹನ್ತೇನ ಪರಿವಾರೇನ ಮಹನ್ತೇನ ಸಿರಿಸೋಭಗ್ಗೇನ ವಡ್ಢತಿ.

ಅಥೇಕದಿವಸಂ ರಞ್ಞೋ ವಪ್ಪಮಙ್ಗಲಂ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ. ತಂ ದಿವಸಂ ಸಕಲನಗರಂ ದೇವನಗರಂ ವಿಯ ಅಲಙ್ಕರೋನ್ತಿ, ಸಬ್ಬೇ ದಾಸಕಮ್ಮಕರಾದಯೋ ಅಹತವತ್ಥನಿವತ್ಥಾ ಗನ್ಧಮಾಲಾದಿಪಟಿಮಣ್ಡಿತಾ ರಾಜಕುಲೇ ಸನ್ನಿಪತನ್ತಿ, ರಞ್ಞೋ ಕಮ್ಮನ್ತೇ ನಙ್ಗಲಸಹಸ್ಸಂ ಯೋಜಯನ್ತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ದಿವಸೇ ಏಕೇನೂನಅಟ್ಠಸತನಙ್ಗಲಾನಿ ಸದ್ಧಿಂ ಬಲಿಬದ್ದರಸ್ಮಿಯೋತ್ತೇಹಿ ರಜತಪರಿಕ್ಖತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ. ರಞ್ಞೋ ಆಲಮ್ಬನನಙ್ಗಲಂ ಪನ ರತ್ತಸುವಣ್ಣಪರಿಕ್ಖತಂ ಹೋತಿ. ಬಲಿಬದ್ದಾನಂ ಸಿಙ್ಗರಸ್ಮಿಪತೋದಾಪಿ ಸುವಣ್ಣಪರಿಕ್ಖತಾವ ಹೋನ್ತಿ. ರಾಜಾ ಮಹಾಪರಿವಾರೇನ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೋ ¶ ಪುತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾವ ಅಗಮಾಸಿ. ಕಮ್ಮನ್ತಟ್ಠಾನೇ ಏಕೋ ಜಮ್ಬುರುಕ್ಖೋ ಬಹಲಪಲಾಸೋ ಸನ್ದಚ್ಛಾಯೋ ಅಹೋಸಿ. ತಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಕುಮಾರಸ್ಸ ಸಯನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಉಪರಿ ಸುವಣ್ಣತಾರಕಖಚಿತವಿತಾನಂ ಬನ್ಧಾಪೇತ್ವಾ ಸಾಣಿಪಾಕಾರೇನ ಪರಿಕ್ಖಿಪಾಪೇತ್ವಾ ಆರಕ್ಖಂ ಠಪೇತ್ವಾ ರಾಜಾ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಂ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಅಮಚ್ಚಗಣಪರಿವುತೋ ನಙ್ಗಲಕರಣಟ್ಠಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ. ತತ್ಥ ರಾಜಾ ಸುವಣ್ಣನಙ್ಗಲಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಅಮಚ್ಚಾ ಏಕೇನೂನಅಟ್ಠಸತರಜತನಙ್ಗಲಾನಿ, ಕಸ್ಸಕಾ ಸೇಸನಙ್ಗಲಾನಿ. ತೇ ತಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಕಸನ್ತಿ. ರಾಜಾ ಪನ ಓರತೋ ವಾ ಪಾರಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಪಾರತೋ ವಾ ಓರಂ ಆಗಚ್ಛತಿ.

ಏತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಮಹಾಸಮ್ಪತ್ತಿ ಅಹೋಸಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಾ ಧಾತಿಯೋ ‘‘ರಞ್ಞೋ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಅನ್ತೋಸಾಣಿತೋ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಕಞ್ಚಿ ಅದಿಸ್ವಾವ ವೇಗೇನ ಉಟ್ಠಾಯ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆಭುಜಿತ್ವಾ ಆನಾಪಾನೇ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಸಿ. ಧಾತಿಯೋ ಖಜ್ಜಭೋಜ್ಜನ್ತರೇ ವಿಚರಮಾನಾ ಥೋಕಂ ಚಿರಾಯಿಂಸು. ಸೇಸರುಕ್ಖಾನಂ ಛಾಯಾ ವೀತಿವತ್ತಾ, ತಸ್ಸ ಪನ ಜಮ್ಬುರುಕ್ಖಸ್ಸ ಛಾಯಾ ಪರಿಮಣ್ಡಲಾ ಹುತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಧಾತಿಯೋ ‘‘ಅಯ್ಯಪುತ್ತೋ ಏಕಕೋ’’ತಿ ವೇಗೇನ ಸಾಣಿಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋ ಪವಿಸಮಾನಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಸಯನೇ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸಿನ್ನಂ ತಞ್ಚ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ¶ ದಿಸ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸುಂ – ‘‘ದೇವ, ಕುಮಾರೋ ಏವಂ ನಿಸಿನ್ನೋ, ಅಞ್ಞೇಸಂ ರುಕ್ಖಾನಂ ಛಾಯಾ ವೀತಿವತ್ತಾ, ಜಮ್ಬುರುಕ್ಖಸ್ಸ ಪನ ಛಾಯಾ ಪರಿಮಣ್ಡಲಾ ಠಿತಾ’’ತಿ. ರಾಜಾ ವೇಗೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ತೇ, ತಾತ, ದುತಿಯವನ್ದನಾ’’ತಿ ಪುತ್ತಂ ವನ್ದಿ.

ಅಥ ¶ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸೋಳಸವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕೋ ಜಾತೋ. ರಾಜಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ತಿಣ್ಣಂ ಉತೂನಂ ಅನುಚ್ಛವಿಕೇ ತಯೋ ಪಾಸಾದೇ ಕಾರೇಸಿ – ಏಕಂ ನವಭೂಮಿಕಂ, ಏಕಂ ಸತ್ತಭೂಮಿಕಂ, ಏಕಂ ಪಞ್ಚಭೂಮಿಕಂ, ಚತ್ತಾಲೀಸಸಹಸ್ಸಾ ಚ ನಾಟಕಿತ್ಥಿಯೋ ಉಪಟ್ಠಾಪೇಸಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ದೇವೋ ವಿಯ ಅಚ್ಛರಾಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ಅಲಙ್ಕತನಾಟಕಿತ್ಥೀಹಿ ಪರಿವುತೋ ನಿಪ್ಪುರಿಸೇಹಿ ತೂರಿಯೇಹಿ ಪರಿಚಾರಿಯಮಾನೋ ಮಹಾಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವನ್ತೋ ಉತುವಾರೇನ ತೀಸು ಪಾಸಾದೇಸು ವಿಹಾಸಿ. ರಾಹುಲಮಾತಾ ಪನಸ್ಸ ದೇವೀ ಅಗ್ಗಮಹೇಸೀ ಅಹೋಸಿ.

ತಸ್ಸೇವಂ ಮಹಾಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವನ್ತಸ್ಸ ಏಕದಿವಸಂ ಞಾತಿಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಅಯಂ ಕಥಾ ಉದಪಾದಿ – ‘‘ಸಿದ್ಧತ್ಥೋ ಕೀಳಾಪಸುತೋವ ವಿಚರತಿ, ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಸಿಪ್ಪಂ ಸಿಕ್ಖತಿ, ಸಙ್ಗಾಮೇ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತೇ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ? ರಾಜಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ¶ ‘‘ತಾತ, ತವ ಞಾತಕಾ ‘ಸಿದ್ಧತ್ಥೋ ಕಿಞ್ಚಿ ಸಿಪ್ಪಂ ಅಸಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಕೀಳಾಪಸುತೋವ ವಿಚರತೀ’ತಿ ವದನ್ತಿ, ಏತ್ಥ ಕಿಂ ಸತ್ತು ಪತ್ತಕಾಲೇ ಮಞ್ಞಸೀ’’ತಿ? ‘‘ದೇವ, ಮಮ ಸಿಪ್ಪಂ ಸಿಕ್ಖನಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ನಗರೇ ಮಮ ಸಿಪ್ಪದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇಥ ‘ಇತೋ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಞಾತಕಾನಂ ಸಿಪ್ಪಂ ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’’ತಿ. ರಾಜಾ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅಕ್ಖಣವೇಧಿವಾಲವೇಧಿಧನುಗ್ಗಹೇ ಸನ್ನಿಪಾತಾಪೇತ್ವಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಧನುಗ್ಗಹೇಹಿ ಅಸಾಧಾರಣಂ ಞಾತಕಾನಂ ದ್ವಾದಸವಿಧಂ ಸಿಪ್ಪಂ ದಸ್ಸೇಸಿ. ತಂ ಸರಭಙ್ಗಜಾತಕೇ ಆಗತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ತದಾ ತಸ್ಸ ಞಾತಿಸಙ್ಘೋ ನಿಕ್ಕಙ್ಖೋ ಅಹೋಸಿ.

ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಉಯ್ಯಾನಭೂಮಿಂ ಗನ್ತುಕಾಮೋ ಸಾರಥಿಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ರಥಂ ಯೋಜೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಪಟಿಸ್ಸುಣಿತ್ವಾ ಮಹಾರಹಂ ಉತ್ತಮರಥಂ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರೇನ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಕುಮುದಪತ್ತವಣ್ಣೇ ಚತ್ತಾರೋ ಮಙ್ಗಲಸಿನ್ಧವೇ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಪಟಿವೇದೇಸಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ದೇವವಿಮಾನಸದಿಸಂ ರಥಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನಾಭಿಮುಖೋ ಅಗಮಾಸಿ. ದೇವತಾ ‘‘ಸಿದ್ಧತ್ಥಕುಮಾರಸ್ಸ ಅಭಿಸಮ್ಬುಜ್ಝನಕಾಲೋ ಆಸನ್ನೋ, ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಏಕಂ ದೇವಪುತ್ತಂ ಜರಾಜಿಣ್ಣಂ ಖಣ್ಡದನ್ತಂ ಪಲಿತಕೇಸಂ ವಙ್ಕಂ ಓಭಗ್ಗಸರೀರಂ ದಣ್ಡಹತ್ಥಂ ಪವೇಧಮಾನಂ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇಸುಂ. ತಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಚೇವ ಸಾರಥಿ ಚ ಪಸ್ಸನ್ತಿ. ತತೋ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ, ‘‘ಸಮ್ಮ, ಕೋ ನಾಮೇಸ ಪುರಿಸೋ, ಕೇಸಾಪಿಸ್ಸ ನ ಯಥಾ ಅಞ್ಞೇಸ’’ನ್ತಿ ಮಹಾಪದಾನೇ (ದೀ. ನಿ. ೨.೪೫) ಆಗತನಯೇನ ಸಾರಥಿಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಧಿರತ್ಥು ವತ, ಭೋ, ಜಾತಿ ¶ , ಯತ್ರ ಹಿ ನಾಮ ಜಾತಸ್ಸ ಜರಾ ಪಞ್ಞಾಯಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಂವಿಗ್ಗಹದಯೋ ತತೋವ ಪಟಿನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಪಾಸಾದಮೇವ ಅಭಿರುಹಿ. ರಾಜಾ ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಖಿಪ್ಪಂ ಪಟಿನಿವತ್ತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಜಿಣ್ಣಪುರಿಸಂ ದಿಸ್ವಾ, ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ಜಿಣ್ಣಕಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸತೀತಿ ಆಹಂಸು, ಕಸ್ಮಾ ಮಂ ನಾಸೇಥ, ಸೀಘಂ ಪುತ್ತಸ್ಸ ನಾಟಕಾನಿ ಸಜ್ಜೇಥ, ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವನ್ತೋ ¶ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಸತಿಂ ನ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಆರಕ್ಖಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬದಿಸಾಸು ಅದ್ಧಯೋಜನೇ ಅದ್ಧಯೋಜನೇ ಆರಕ್ಖಂ ಠಪೇಸಿ.

ಪುನೇಕದಿವಸಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಥೇವ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ದೇವತಾಭಿನಿಮ್ಮಿತಂ ಬ್ಯಾಧಿತಂ ಪುರಿಸಂ ದಿಸ್ವಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸಂವಿಗ್ಗಹದಯೋ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಪಾಸಾದಂ ¶ ಅಭಿರುಹಿ. ರಾಜಾಪಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಸಂವಿದಹಿತ್ವಾ ಪುನ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಸಮನ್ತಾ ತಿಗಾವುತಪ್ಪಮಾಣೇ ಪದೇಸೇ ಆರಕ್ಖಂ ಠಪೇಸಿ. ಅಪರಮ್ಪಿ ಏಕದಿವಸಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಥೇವ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ದೇವತಾಭಿನಿಮ್ಮಿತಂ ಕಾಲಙ್ಕತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸಂವಿಗ್ಗಹದಯೋ ಪುನ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಪಾಸಾದಂ ಅಭಿರುಹಿ. ರಾಜಾಪಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಸಂವಿದಹಿತ್ವಾ ಪುನ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಸಮನ್ತತೋ ಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣೇ ಪದೇಸೇ ಆರಕ್ಖಂ ಠಪೇಸಿ. ಅಪರಂ ಪನೇಕದಿವಸಂ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ತಥೇವ ದೇವತಾಭಿನಿಮ್ಮಿತಂ ಸುನಿವತ್ಥಂ ಸುಪಾರುತಂ ಪಬ್ಬಜಿತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕೋ ನಾಮೇಸೋ ಸಮ್ಮಾ’’ಹಿ ಸಾರಥಿಂ ಪುಚ್ಛಿ. ಸಾರಥಿ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದಸ್ಸ ಅಭಾವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಂ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಗುಣೇ ವಾ ನ ಜಾನಾತಿ, ದೇವತಾನುಭಾವೇನ ಪನ ‘‘ಪಬ್ಬಜಿತೋ ನಾಮಾಯಂ, ದೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಗುಣೇ ವಣ್ಣೇಸಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ರುಚಿಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ತಂ ದಿವಸಂ ಉಯ್ಯಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ. ದೀಘಭಾಣಕಾ ಪನಾಹು – ‘‘ಚತ್ತಾರಿಪಿ ನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಏಕದಿವಸೇನೇವ ದಿಸ್ವಾ ಅಗಮಾಸೀ’’ತಿ.

ಸೋ ತತ್ಥ ದಿವಸಭಾಗಂ ಕೀಳಿತ್ವಾ ಮಙ್ಗಲಪೋಕ್ಖರಣಿಯಂ ನ್ಹಾಯಿತ್ವಾ ಅತ್ಥಙ್ಗತೇ ಸೂರಿಯೇ ಮಙ್ಗಲಸಿಲಾಪಟ್ಟೇ ನಿಸೀದಿ ಅತ್ತಾನಂ ಅಲಙ್ಕಾರಾಪೇತುಕಾಮೋ, ಅಥಸ್ಸ ಪರಿಚಾರಕಪುರಿಸಾ ನಾನಾವಣ್ಣಾನಿ ದುಸ್ಸಾನಿ ನಾನಪ್ಪಕಾರಾ ಆಭರಣವಿಕತಿಯೋ ಮಾಲಾಗನ್ಧವಿಲೇಪನಾನಿ ಚ ಆದಾಯ ಸಮನ್ತಾ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಂಸು. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ನಿಸಿನ್ನಾಸನಂ ಉಣ್ಹಂ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ‘‘ಕೋ ನು ಖೋ ಮಂ ಇಮಮ್ಹಾ ಠಾನಾ ಚಾವೇತುಕಾಮೋಸೀ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಅಲಙ್ಕಾರೇತುಕಾಮತಂ ಞತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಕಮ್ಮಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಮ್ಮ ವಿಸ್ಸಕಮ್ಮ, ಸಿದ್ಧತ್ಥಕುಮಾರೋ ಅಜ್ಜ ಅಡ್ಢರತ್ತಸಮಯೇ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಕ್ಖಮಿಸ್ಸತಿ, ಅಯಮಸ್ಸ ಪಚ್ಛಿಮೋ ಅಲಙ್ಕಾರೋ, ತ್ವಂ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಹಾಪುರಿಸಂ ದಿಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರೇಹಿ ಅಲಙ್ಕರೋಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಪಟಿಸ್ಸುಣಿತ್ವಾ ದೇವಾನುಭಾವೇನ ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ¶ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ತಸ್ಸೇವ ಕಪ್ಪಕಸದಿಸೋ ಹುತ್ವಾ ದಿಬ್ಬದುಸ್ಸೇನ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಸೀಸಂ ವೇಠೇಸಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಹತ್ಥಸಮ್ಫಸ್ಸೇನೇವ ‘‘ನಾಮಂ ಮನುಸ್ಸೋ, ದೇವಪುತ್ತೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಅಞ್ಞಾಸಿ. ವೇಠನೇನ ವೇಠಿತಮತ್ತೇ ಸೀಸೇ ಮೋಳಿಯಂ ಮಣಿರತನಾಕಾರೇನ ದುಸ್ಸಸಹಸ್ಸಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗಞ್ಛಿ, ಪುನ ವೇಠೇನ್ತಸ್ಸ ದುಸ್ಸಸಹಸ್ಸನ್ತಿ ದಸಕ್ಖತ್ತುಂ ವೇಠೇನ್ತಸ್ಸ ದಸ ದುಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅಬ್ಭುಗ್ಗಚ್ಛಿಂಸು. ‘‘ಸೀಸಂ ಖುದ್ದಕಂ, ದುಸ್ಸಾನಿ ಬಹೂನಿ ¶ , ಕಥಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗತಾನೀ’’ತಿ ನ ಚಿನ್ತೇತಬ್ಬಂ. ತೇಸು ಹಿ ಸಬ್ಬಮಹನ್ತಂ ಆಮಲಕಪುಪ್ಫಪ್ಪಮಾಣಂ, ಅವಸೇಸಾನಿ ಕದಮ್ಬಕಪುಪ್ಫಪ್ಪಮಾಣಾನಿ ¶ ಅಹೇಸುಂ. ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಸೀಸಂ ಕಿಞ್ಜಕ್ಖಗವಚ್ಛಿತಂ ವಿಯ ಕುಯ್ಯಕಪುಪ್ಫಂ ಅಹೋಸಿ.

ಅಥಸ್ಸ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಪಟಿಮಣ್ಡಿತಸ್ಸ ಸಬ್ಬತಾಲಾವಚರೇಸು ಸಕಾನಿ ಸಕಾನಿ ಪಟಿಭಾನಾನಿ ದಸ್ಸಯನ್ತೇಸು, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಸು ‘‘ಜಯನನ್ದಾ’’ತಿಆದಿವಚನೇಹಿ, ಸುತಮಙ್ಗಲಿಕಾದೀಸು ಚ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇಹಿ ಮಙ್ಗಲವಚನತ್ಥುತಿಘೋಸೇಹಿ ಸಮ್ಭಾವೇನ್ತೇಸು ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ ತಂ ರಥವರಂ ಅಭಿರುಹಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ‘‘ರಾಹುಲಮಾತಾ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾತಾ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಾ ‘‘ಪುತ್ತಸ್ಸ ಮೇ ತುಟ್ಠಿಂ ನಿವೇದೇಥಾ’’ತಿ ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ರಾಹು ಜಾತೋ, ಬನ್ಧನಂ ಜಾತ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ರಾಜಾ ‘‘ಕಿಂ ಮೇ ಪುತ್ತೋ ಅವಚಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮೇ ನತ್ತಾ ‘ರಾಹುಲಕುಮಾರೋ’ತ್ವೇವ ನಾಮ ಹೋತೂ’’ತಿ ಆಹ.

ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ಖೋ ರಥವರಂ ಆರುಯ್ಹ ಅತಿಮಹನ್ತೇನ ಯಸೇನ ಅತಿಮನೋರಮೇನ ಸಿರಿಸೋಭಗ್ಗೇನ ನಗರಂ ಪಾವಿಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಕಿಸಾಗೋತಮೀ ನಾಮ ಖತ್ತಿಯಕಞ್ಞಾ ಉಪರಿಪಾಸಾದವರತಲಗತಾ ನಗರಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕುರುಮಾನಸ್ಸ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ರೂಪಸಿರಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಪೀತಿಸೋಮನಸ್ಸಜಾತಾ ಇಮಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸಿ –

‘‘ನಿಬ್ಬುತಾ ನೂನ ಸಾ ಮಾತಾ, ನಿಬ್ಬುತೋ ನೂನ ಸೋ ಪಿತಾ;

ನಿಬ್ಬುತಾ ನೂನ ಸಾ ನಾರೀ, ಯಸ್ಸಾಯಂ ಈದಿಸೋ ಪತೀ’’ತಿ. (ಧ. ಸ. ಅಟ್ಠ. ನಿದಾನಕಥಾ); –

ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಂ ಸುತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಏವಮಾಹ – ‘ಏವರೂಪಂ ಅತ್ತಭಾವಂ ಪಸ್ಸನ್ತಿಯಾ ಮಾತು ಹದಯಂ ನಿಬ್ಬಾಯತಿ, ಪಿತು ಹದಯಂ ನಿಬ್ಬಾಯತಿ, ಪಜಾಪತಿಯಾ ಹದಯಂ ನಿಬ್ಬಾಯತೀ’ತಿ. ಕಿಸ್ಮಿಂ ನು ಖೋ ನಿಬ್ಬುತೇ ಹದಯಂ ನಿಬ್ಬುತಂ ನಾಮ ಹೋತೀ’’ತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಕಿಲೇಸೇಸು ವಿರತ್ತಮನಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ ¶ – ‘‘ರಾಗಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬುತೇ ನಿಬ್ಬುತಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ದೋಸಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬುತೇ ನಿಬ್ಬುತಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಮೋಹಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬುತೇ ನಿಬ್ಬುತಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಮಾನದಿಟ್ಠಿಆದೀಸು ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸದರಥೇಸು ನಿಬ್ಬುತೇಸು ನಿಬ್ಬುತಂ ನಾಮ ಹೋತೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಯಂ ಮೇ ಸುಸ್ಸವನಂ ಸಾವೇತಿ, ಅಹಞ್ಹಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಗವೇಸನ್ತೋ ವಿಚರಾಮಿ, ಅಜ್ಜೇವ ಮಯಾ ಘರಾವಾಸಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮ್ಮ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಗವೇಸಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಅಯಂ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಆಚರಿಯಭಾಗೋ ಹೋತೂ’’ತಿ ¶ ಕಣ್ಠತೋ ಓಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಕಿಸಾಗೋತಮಿಯಾ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಕಂ ಮುತ್ತಾಹಾರಂ ಪೇಸೇಸಿ. ಸಾ ‘‘ಸಿದ್ಧತ್ಥಕುಮಾರೋ ಮಯಿ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಪೇಸೇತೀ’’ತಿ ಸೋಮನಸ್ಸಜಾತಾ ಅಹೋಸಿ.

ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ¶ ಮಹನ್ತೇನ ಸಿರಿಸೋಭಗ್ಗೇನ ಅತ್ತನೋ ಪಾಸಾದಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಸಿರಿಸಯನೇ ನಿಪಜ್ಜಿ. ತಾವದೇವ ಚ ನಂ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಪಟಿಮಣ್ಡಿತಾ ನಚ್ಚಗೀತಾದೀಸು ಸುಸಿಕ್ಖಿತಾ ದೇವಕಞ್ಞಾ ವಿಯ ರೂಪಸೋಭಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಾ ನಾಟಕಿತ್ಥಿಯೋ ನಾನಾತೂರಿಯಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಮ್ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಅಭಿರಮಾಪೇನ್ತಿಯೋ ನಚ್ಚಗೀತವಾದಿತಾನಿ ಪಯೋಜಯಿಂಸು. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಕಿಲೇಸೇಸು ವಿರತ್ತಚಿತ್ತತಾಯ ನಚ್ಚಾದೀಸು ಅನಭಿರತೋ ಮುಹುತ್ತಂ ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕಮಿ. ತಾಪಿ ಇತ್ಥಿಯೋ ‘‘ಯಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಮಯಂ ನಚ್ಚಾದೀನಿ ಪಯೋಜೇಮ, ಸೋ ನಿದ್ದಂ ಉಪಗತೋ, ಇದಾನಿ ಕಿಮತ್ಥಂ ಕಿಲಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಗಹಿತಗಹಿತಾನಿ ತೂರಿಯಾನಿ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಿತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿಂಸು, ಗನ್ಧತೇಲಪ್ಪದೀಪಾ ಝಾಯನ್ತಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪಬುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಸಯನಪಿಟ್ಠೇ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸಿನ್ನೋ ಅದ್ದಸ ತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ತೂರಿಯಭಣ್ಡಾನಿ ಅವತ್ಥರಿತ್ವಾ ನಿದ್ದಾಯನ್ತಿಯೋ – ಏಕಚ್ಚಾ ಪಗ್ಘರಿತಖೇಳಾ, ಕಿಲಿನ್ನಗತ್ತಾ, ಏಕಚ್ಚಾ ದನ್ತೇ ಖಾದನ್ತಿಯೋ, ಏಕಚ್ಚಾ ಕಾಕಚ್ಛನ್ತಿಯೋ, ಏಕಚ್ಚಾ ವಿಪ್ಪಲಪನ್ತಿಯೋ, ಏಕಚ್ಚಾ ವಿವಟಮುಖೀ, ಏಕಚ್ಚಾ ಅಪಗತವತ್ಥಾ ಪಾಕಟಬೀಭಚ್ಛಸಮ್ಬಾಧಟ್ಠಾನಾ. ಸೋ ತಾಸಂ ತಂ ವಿಪ್ಪಕಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ಭಿಯ್ಯೋಸೋಮತ್ತಾಯ ಕಾಮೇಸು ವಿರತ್ತಚಿತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ. ತಸ್ಸ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತಂ ಸಕ್ಕಭವನಸದಿಸಮ್ಪಿ ತಂ ಮಹಾತಲಂ ವಿವಿಧನಾನಾಕುಣಪಭರಿತಂ ಆಮಕಸುಸಾನಂ ವಿಯ ಉಪಟ್ಠಾಸಿ, ತಯೋ ಭವಾ ಆದಿತ್ತಗೇಹಸದಿಸಾ ಖಾದಿಂಸು – ‘‘ಉಪದ್ದುತಂ ವತ, ಭೋ, ಉಪಸ್ಸಟ್ಠಂ ವತ, ಭೋ’’ತಿ ಉದಾನಂ ಪವತ್ತೇಸಿ, ಅತಿವಿಯಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಚಿತ್ತಂ ನಮಿ.

ಸೋ ‘‘ಅಜ್ಜೇವ ಮಯಾ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಕ್ಖಮಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಸಯನಾ ವುಟ್ಠಾಯ ದ್ವಾರಸಮೀಪಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕೋ ಏತ್ಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಉಮ್ಮಾರೇ ಸೀಸಂ ಕತ್ವಾ ನಿಪನ್ನೋ ಛನ್ನೋ – ‘‘ಅಹಂ, ಅಯ್ಯಪುತ್ತ, ಛನ್ನೋ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಅಜ್ಜಾಹಂ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಕ್ಖಮಿತುಕಾಮೋ, ಏಕಂ ಮೇ ಅಸ್ಸಂ ಕಪ್ಪೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ‘‘ಸಾಧು, ದೇವಾ’’ತಿ ಅಸ್ಸಭಣ್ಡಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಸ್ಸಸಾಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಗನ್ಧತೇಲಪ್ಪದೀಪೇಸು ಜಲನ್ತೇಸು ಸುಮನಪಟ್ಟವಿತಾನಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ರಮಣೀಯೇ ಭೂಮಿಭಾಗೇ ಠಿತಂ ಕಣ್ಡಕಂ ಅಸ್ಸರಾಜಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ಮಯಾ ಇಮಮೇವ ಕಪ್ಪೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಕಣ್ಡಕಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ಸೋ ಕಪ್ಪಿಯಮಾನೋವ ಅಞ್ಞಾಸಿ ‘‘ಅಯಂ ಕಪ್ಪನಾ ಅತಿವಿಯ ಗಾಳ್ಹಾ, ಅಞ್ಞೇಸು ದಿವಸೇಸು ಉಯ್ಯಾನಕೀಳಾದಿಗಮನಕಾಲೇ ¶ ಕಪ್ಪನಾ ವಿಯ ನ ಹೋತಿ ¶ , ಮಯ್ಹಂ ಅಯ್ಯಪುತ್ತೋ ಅಜ್ಜ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಕ್ಖಮಿತುಕಾಮೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ತತೋ ತುಟ್ಠಮಾನಸೋ ಮಹಾಹಸಿತಂ ಹಸಿ, ಸೋ ಸದ್ದೋ ಸಕಲನಗರಂ ಪತ್ಥರಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ. ದೇವತಾ ಪನ ನಂ ಸನ್ನಿರುಮ್ಭಿತ್ವಾ ನ ಕಸ್ಸಚಿ ಸೋತುಂ ಅದಂಸು.

ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ಖೋ ಛನ್ನಂ ಪೇಸೇತ್ವಾವ ‘‘ಪುತ್ತಂ ತಾವ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಪಲ್ಲಙ್ಕತೋ ಉಟ್ಠಾಯ ರಾಹುಲಮಾತುಯಾ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಗಬ್ಭದ್ವಾರಂ ವಿವರಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಅನ್ತೋಗಬ್ಭೇ ಗನ್ಧತೇಲಪ್ಪದೀಪೋ ಝಾಯತಿ, ರಾಹುಲಮಾತಾ ಸುಮನಮಲ್ಲಿಕಾದೀನಂ ಪುಪ್ಫಾನಂ ಅಮ್ಬಣಮತ್ತೇನ ಅಭಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣೇ ಸಯನೇ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಮತ್ಥಕೇ ಹತ್ಥಂ ಠಪೇತ್ವಾ ನಿದ್ದಾಯತಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಉಮ್ಮಾರೇ ಪಾದಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಠಿತಕೋವ ¶ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಸಚಾಹಂ ದೇವಿಯಾ ಹತ್ಥಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ಮಮ ಪುತ್ತಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಿ, ದೇವೀ ಪಬುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ, ಏವಂ ಮೇ ಗಮನನ್ತರಾಯೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾವ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪುತ್ತಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಾಸಾದತಲತೋ ಓತರಿ. ಯಂ ಪನ ಜಾತಕಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ತದಾ ಸತ್ತಾಹಜಾತೋ ರಾಹುಲಕುಮಾರೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಸೇಸಟ್ಠಕಥಾಸು ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಇದಮೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪಾಸಾದತಲಾ ಓತರಿತ್ವಾ ಅಸ್ಸಸಮೀಪಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ತಾತ ಕಣ್ಡಕ, ತ್ವಂ ಅಜ್ಜ ಏಕರತ್ತಿಂ ಮಂ ತಾರಯ, ಅಹಂ ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಸದೇವಕಂ ಲೋಕಂ ತಾರಯಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ತತೋ ಉಲ್ಲಙ್ಘಿತ್ವಾ ಕಣ್ಡಕಸ್ಸ ಪಿಟ್ಠಿಂ ಅಭಿರುಹಿ. ಕಣ್ಡಕೋ ಗೀವತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಆಯಾಮೇನ ಅಟ್ಠಾರಸಹತ್ಥೋ ಹೋತಿ, ತದನುಚ್ಛವಿಕೇನ ಉಬ್ಬೇಧೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಥಾಮಜವಸಮ್ಪನ್ನೋ ಸಬ್ಬಸೇತೋ ಧೋತಸಙ್ಖಸದಿಸೋ. ಸೋ ಸಚೇ ಹಸೇಯ್ಯ ವಾ ಪದಸದ್ದಂ ವಾ ಕರೇಯ್ಯ, ಸದ್ದೋ ಸಕಲನಗರಂ ಅವತ್ಥರೇಯ್ಯ, ತಸ್ಮಾ ದೇವತಾ ಅತ್ತನೋ ಆನುಭಾವೇನ ತಸ್ಸ ಯಥಾ ನ ಕೋಚಿ ಸುಣಾತಿ, ಏವಂ ಹಸಿತಸದ್ದಂ ಸನ್ನಿರುಮ್ಭಿತ್ವಾ ಅಕ್ಕಮನಅಕ್ಕಮನಪದವಾರೇ ಹತ್ಥತಲಾನಿ ಉಪನಾಮೇಸುಂ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅಸ್ಸವರಸ್ಸ ಪಿಟ್ಠಿವೇಮಜ್ಝಗತೋ ಛನ್ನಂ ಅಸ್ಸಸ್ಸ ವಾಲಧಿಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಅಡ್ಢರತ್ತಸಮಯೇ ಮಹಾದ್ವಾರಸಮೀಪಂ ಪತ್ತೋ. ತದಾ ಪನ ರಾಜಾ ‘‘ಏವಂ ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಯಾಯ ಕಾಯಚಿ ವೇಲಾಯ ನಗರದ್ವಾರಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ದ್ವೀಸು ದ್ವಾರಕವಾಟೇಸು ಏಕೇಕಂ ಪುರಿಸಸಹಸ್ಸೇನ ವಿವರಿತಬ್ಬಂ ಕಾರೇಸಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪನ ಥಾಮಬಲಸಮ್ಪನ್ನೋ ಹತ್ಥಿಗಣನಾಯ ಕೋಟಿಸಹಸ್ಸಹತ್ಥೀನಂ ಬಲಂ ಧಾರೇಸಿ, ಪುರಿಸಗಣನಾಯ ದಸಕೋಟಿಸಹಸ್ಸಪುರಿಸಾನಂ ¶ ಬಲಂ ಧಾರೇಸಿ. ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಚೇ ದ್ವಾರಂ ನ ವಿವರಿಯ್ಯತಿ, ಅಜ್ಜ ಕಣ್ಡಕಸ್ಸ ಪಿಟ್ಠೇ ನಿಸಿನ್ನೋವ ವಾಲಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಿತೇನ ಛನ್ನೇನ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಕಣ್ಡಕಂ ಊರುಹಿ ನಿಪ್ಪೀಳೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾರಸಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧಂ ¶ ಪಾಕಾರಂ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಅತಿಕ್ಕಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಛನ್ನೋಪಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಚೇ ದ್ವಾರಂ ನ ವಿವರಿಯ್ಯತಿ, ಅಹಂ ಅತ್ತನೋ ಸಾಮಿಕಂ ಅಯ್ಯಪುತ್ತಂ ಖನ್ಧೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಕಣ್ಡಕಂ ದಕ್ಖಿಣೇನ ಹತ್ಥೇನ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪನ್ತೋ ಉಪಕಚ್ಛನ್ತರೇ ಕತ್ವಾ ಪಾಕಾರಂ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಅತಿಕ್ಕಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಕಣ್ಡಕೋಪಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಚೇ ದ್ವಾರಂ ನ ವಿವರಿಯ್ಯತಿ, ಅಹಂ ಅತ್ತನೋ ಸಾಮಿಕಂ ಪಿಟ್ಠೇ ಯಥಾನಿಸಿನ್ನಮೇವ ಛನ್ನೇನ ವಾಲಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಿತೇನ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಾಕಾರಂ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಅತಿಕ್ಕಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸಚೇ ದ್ವಾರಂ ನ ವಿವರೇಯ್ಯ, ಯಥಾಚಿನ್ತಿತಮೇವ ತೇಸು ತೀಸು ಜನೇಸು ಅಞ್ಞತರೋ ಸಮ್ಪಾದೇಯ್ಯ. ದ್ವಾರೇ ಪನ ಅಧಿವತ್ಥಾ ದೇವತಾ ದ್ವಾರಂ ವಿವರಿ.

ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಖಣೇ ಮಾರೋ ಪಾಪಿಮಾ ‘‘ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ನಿವತ್ತೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ಠಿತೋ ಆಹ – ‘‘ಮಾರಿಸ, ಮಾ ನಿಕ್ಖಮಿ, ಇತೋ ತೇ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಚಕ್ಕರತನಂ ಪಾತುಭವಿಸ್ಸತಿ, ದ್ವಿಸಹಸ್ಸಪರಿತ್ತದೀಪಪರಿವಾರಾನಂ ಚತುನ್ನಂ ಮಹಾದೀಪಾನಂ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸ್ಸಸಿ, ನಿವತ್ತ, ಮಾರಿಸಾ’’ತಿ. ‘‘ಕೋಸಿ ತ್ವ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಅಹಂ ವಸವತ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ಮಾರ, ಜಾನಾಮಹಂ ಮಯ್ಹಂ ಚಕ್ಕರತನಸ್ಸ ಪಾತುಭಾವಂ, ಅನತ್ಥಿಕೋಹಂ ¶ ರಜ್ಜೇನ, ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಂ ಉನ್ನಾದೇತ್ವಾ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಮಾರೋ ‘‘ಇತೋ ದಾನಿ ತೇ ಪಟ್ಠಾಯ ಕಾಮವಿತಕ್ಕಂ ವಾ ಬ್ಯಾಪಾದವಿತಕ್ಕಂ ವಾ ವಿಹಿಂಸಾವಿತಕ್ಕಂ ವಾ ಚಿನ್ತಿತಕಾಲೇ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಓತಾರಾಪೇಕ್ಖೋ ಛಾಯಾ ವಿಯ ಅನುಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನುಬನ್ಧಿ.

ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ಹತ್ಥಗತಂ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಜ್ಜಂ ಖೇಳಪಿಣ್ಡಂ ವಿಯ ಅನಪೇಕ್ಖೋ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಮಹನ್ತೇನ ಸಕ್ಕಾರೇನ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮಿ. ಆಸಾಳ್ಹಿಪುಣ್ಣಮಾಯ ಉತ್ತರಾಸಾಳ್ಹನಕ್ಖತ್ತೇ ವತ್ತಮಾನೇ, ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಚ ಪುನ ನಗರಂ ಅಪಲೋಕೇತುಕಾಮೋ ಜಾತೋ. ಏವಞ್ಚ ಪನಸ್ಸ ಚಿತ್ತೇ ಉಪ್ಪನ್ನಮತ್ತೇಯೇವ – ‘‘ಮಹಾಪುರಿಸ, ನ ತಯಾ ನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಓಲೋಕನಕಮ್ಮಂ ಕತ’’ನ್ತಿ ವದಮಾನಾ ವಿಯ ಮಹಾಪಥವೀ ಕುಲಾಲಚಕ್ಕಂ ವಿಯ ಛಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪರಿವತ್ತಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ನಗರಾಭಿಮುಖೋ ಠತ್ವಾ ನಗರಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಪಥವಿಪ್ಪದೇಸೇ ಕಣ್ಡಕನಿವತ್ತನಚೇತಿಯಟ್ಠಾನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಗನ್ತಬ್ಬಮಗ್ಗಾಭಿಮುಖಂ ಕಣ್ಡಕಂ ಕತ್ವಾ ಪಾಯಾಸಿ ಮಹನ್ತೇನ ಸಕ್ಕಾರೇನ ಉಳಾರೇನ ಸಿರಿಸೋಭಗ್ಗೇನ. ತದಾ ಕಿರಸ್ಸ ದೇವತಾ ಪುರತೋ ಸಟ್ಠಿ ಉಕ್ಕಾಸಹಸ್ಸಾನಿ ಧಾರಯಿಂಸು, ಪಚ್ಛತೋ ಸಟ್ಠಿ ¶ , ದಕ್ಖಿಣಪಸ್ಸತೋ ಸಟ್ಠಿ, ವಾಮಪಸ್ಸತೋ ಸಟ್ಠೀತಿ. ಅಪರಾ ದೇವತಾ ಚಕ್ಕವಾಳಮುಖವಟ್ಟಿಯಂ ಅಪರಿಮಾಣಾ ಉಕ್ಕಾ ಧಾರಯಿಂಸು. ಅಪರಾ ದೇವತಾ ಚ ನಾಗಸುಪಣ್ಣಾದಯೋ ಚ ದಿಬ್ಬೇಹಿ ಗನ್ಧೇಹಿ ಮಾಲಾಹಿ ಚುಣ್ಣೇಹಿ ಧೂಪೇಹಿ ಪೂಜಯಮಾನಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕಪುಪ್ಫೇಹಿ ಚೇವ ಮನ್ದಾರವಪುಪ್ಫೇಹಿ ಚ ಘನಮೇಘವುಟ್ಠಿಕಾಲೇ ಧಾರಾಹಿ ವಿಯ ನಭಂ ನಿರನ್ತರಂ ಅಹೋಸಿ, ದಿಬ್ಬಾನಿ ಸಂಗೀತಾನಿ ಪವತ್ತಿಂಸು ¶ , ಸಮನ್ತತೋ ಅಟ್ಠ ತೂರಿಯಾನಿ, ಸಟ್ಠಿ ತೂರಿಯಾನೀತಿ ಅಟ್ಠಸಟ್ಠಿ ತೂರಿಯಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ಪವತ್ತಯಿಂಸು. ತೇಸಂ ಸದ್ದೋ ಸಮುದ್ದಕುಚ್ಛಿಯಂ ಮೇಘಧನಿತಕಾಲೋ ವಿಯ, ಯುಗನ್ಧರಕುಚ್ಛಿಯಂ ಸಾಗರನಿಗ್ಘೋಸಕಾಲೋ ವಿಯ ಚ ವತ್ತತಿ.

ಇಮಿನಾ ಸಿರಿಸೋಭಗ್ಗೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಏಕರತ್ತೇನೇವ ತೀಣಿ ರಜ್ಜಾನಿ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ತಿಂಸಯೋಜನಮತ್ಥಕೇ ಅನೋಮಾನದೀತೀರಂ ಪಾಪುಣಿ. ಕಿಂ ಪನ ಅಸ್ಸೋ ತತೋ ಪರಂ ಗನ್ತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತೀತಿ? ನೋ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ. ಸೋ ಹಿ ಏಕಂ ಚಕ್ಕವಾಳಗಬ್ಭಂ ನಾಭಿಯಾ ಠಿತಚಕ್ಕಸ್ಸ ನೇಮಿವಟ್ಟಿಂ ಮದ್ದನ್ತೋ ವಿಯ ಅನ್ತನ್ತೇನ ಚರಿತ್ವಾ ಪುರೇಪಾತರಾಸಮೇವ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸಮ್ಪಾದಿತಂ ಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋ. ತದಾ ಪನ ದೇವನಾಗಸುಪಣ್ಣಾದೀಹಿ ಆಕಾಸೇ ಠತ್ವಾ ಓಸ್ಸಟ್ಠೇಹಿ ಗನ್ಧಮಾಲಾದೀಹಿ ಯಾವ ಊರುಪ್ಪದೇಸಾ ಸಞ್ಛನ್ನಸರೀರಂ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಗನ್ಧಮಾಲಾಜಟಂ ಛಿನ್ದನ್ತಸ್ಸ ಅತಿಪಪಞ್ಚೋ ಅಹೋಸಿ, ತಸ್ಮಾ ತಿಂಸಯೋಜನಮತ್ತಮೇವ ಅಗಮಾಸಿ. ಅಥ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ನದೀತೀರೇ ಠತ್ವಾ ಛನ್ನಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕಾ ನಾಮ ಅಯಂ ನದೀ’’ತಿ? ‘‘ಅನೋಮಾ ನಾಮ, ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಅನೋಮಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪಣ್ಹಿಯಾ ಘಟ್ಟೇನ್ತೋ ಅಸ್ಸಸ್ಸ ಸಞ್ಞಂ ಅದಾಸಿ. ಅಸ್ಸೋ ಚ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠುಸಭವಿತ್ಥಾರಾಯ ನದಿಯಾ ಪಾರಿಮತೀರೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ.

ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ¶ ಅಸ್ಸಪಿಟ್ಠಿತೋ ಓರುಯ್ಹ ರಜತಪಟ್ಟಸದಿಸೇ ವಾಳುಕಾಪುಲಿನೇ ಠತ್ವಾ ಛನ್ನಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಮ್ಮ ಛನ್ನ, ತ್ವಂ ಮಯ್ಹಂ ಆಭರಣಾನಿ ಚೇವ ಕಣ್ಡಕಞ್ಚ ಆದಾಯ ಗಚ್ಛ, ಅಹಂ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ, ದೇವ, ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ನ ಲಬ್ಭಾ ತಯಾ ಪಬ್ಬಜಿತುಂ, ಗಚ್ಛೇವ ತ್ವ’’ನ್ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪಟಿಬಾಹಿತ್ವಾ ಆಭರಣಾನಿ ಚೇವ ಕಣ್ಡಕಞ್ಚ ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇಮೇ ಮಯ್ಹಂ ಕೇಸಾ ಸಮಣಸಾರುಪ್ಪಾ ನ ಹೋನ್ತಿ, ಅಞ್ಞೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಕೇಸೇ ಛಿನ್ದಿತುಂ ಯುತ್ತರೂಪೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ. ತತೋ ‘‘ಸಯಮೇವ ಖಗ್ಗೇನ ಛಿನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ದಕ್ಖಿಣೇನ ಹತ್ಥೇನ ಅಸಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಾಮಹತ್ಥೇನ ಮೋಳಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಚೂಳಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಛಿನ್ದಿ. ಕೇಸಾ ದ್ವಙ್ಗುಲಮತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣತೋ ಆವಟ್ಟಮಾನಾ ಸೀಸಂ ¶ ಅಲ್ಲೀಯಿಂಸು. ತೇಸಂ ಯಾವಜೀವಂ ತದೇವ ಪಮಾಣಂ ಅಹೋಸಿ, ಮಸ್ಸು ಚ ತದನುರೂಪಂ, ಪುನ ಕೇಸಮಸ್ಸುಓಹಾರಣಕಿಚ್ಚಂ ನಾಮ ನಾಹೋಸಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸಹ ಮೋಳಿಯಾ ಚೂಳಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಸಚಾಹಂ ಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ, ಆಕಾಸೇ ತಿಟ್ಠತು. ನೋ ಚೇ, ಭೂಮಿಯಂ ಪತತೂ’’ತಿ ಅನ್ತಲಿಕ್ಖೇ ಖಿಪಿ. ಸಾ ಚೂಳಾ ಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣಂ ಠಾನಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುನಾ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಯೋಜನಿಯರತನಚಙ್ಕೋಟಕೇನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ಚೂಳಾಮಣಿಚೇತಿಯಂ ನಾಮ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ.

‘‘ಛೇತ್ವಾನ ¶ ಮೋಳಿಂ ವರಗನ್ಧವಾಸಿತಂ, ವೇಹಾಯಸಂ ಉಕ್ಖಿಪಿ ಸಕ್ಯಪುಙ್ಗವೋ;

ಸಹಸ್ಸನೇತ್ತೋ ಸಿರಸಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಿ, ರತನಚಙ್ಕೋಟವರೇನ ವಾಸವೋ’’ತಿ. (ಮ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧.೨೨೨);

ಪುನ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇಮಾನಿ ಕಾಸಿಕವತ್ಥಾನಿ ಮಯ್ಹಂ ನ ಸಮಣಸಾರುಪ್ಪಾನೀ’’ತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಕಸ್ಸಪಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಪುರಾಣಸಹಾಯಕೋ ಘಟಿಕಾರಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾ ಏಕಂ ಬುದ್ಧನ್ತರಂ ಜರಂ ಅಪ್ಪತ್ತೇನ ಮಿತ್ತಭಾವೇನ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಜ್ಜ ಮೇ ಸಹಾಯಕೋ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ, ಸಮಣಪರಿಕ್ಖಾರಮಸ್ಸ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ.

‘‘ತಿಚೀವರಞ್ಚ ಪತ್ತೋ ಚ, ವಾಸೀ ಸೂಚಿ ಚ ಬನ್ಧನಂ;

ಪರಿಸ್ಸಾವನೇನ ಅಟ್ಠೇತೇ, ಯುತ್ತಯೋಗಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖೂನೋ’’ತಿ. –

ಇಮೇ ಅಟ್ಠ ಪರಿಕ್ಖಾರೇ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅದಾಸಿ. ಬೋಧಿಸತೋ ಅರಹದ್ಧಜಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಉತ್ತಮಪಬ್ಬಜಿತವೇಸಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ‘‘ಛನ್ನ, ತ್ವಂ ಮಮ ವಚನೇನ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಆರೋಗ್ಯಂ ವದೇಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ. ಛನ್ನೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ಕಣ್ಡಕೋ ಪನ ಛನ್ನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮನ್ತಯಮಾನಸ್ಸ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುಣನ್ತೋವ ‘‘ನತ್ಥಿ ದಾನಿ ಮಯ್ಹಂ ಪುನ ಸಾಮಿನೋ ದಸ್ಸನ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಚಕ್ಖುಪಥಂ ¶ ವಿಜಹನ್ತೋ ಸೋಕಂ ಅಧಿವಾಸೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಹದಯೇನ ಫಲಿತೇನ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ಕಣ್ಡಕೋ ನಾಮ ದೇವಪುತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಛನ್ನಸ್ಸ ಪಠಮಂ ಏಕೋವ ಸೋಕೋ ಅಹೋಸಿ, ಕಣ್ಡಕಸ್ಸ ಪನ ಕಾಲಕಿರಿಯಾಯ ದುತಿಯೇನ ಸೋಕೇನ ಪೀಳಿತೋ ರೋದನ್ತೋ ಪರಿದೇವನ್ತೋ ನಗರಂ ಅಗಮಾಸಿ.

ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ¶ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಪದೇಸೇ ಅನುಪಿಯಂ ನಾಮ ಅಮ್ಬವನಂ ಅತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ಸತ್ತಾಹಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಸುಖೇನ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಏಕದಿವಸೇನೇವ ತಿಂಸಯೋಜನಮಗ್ಗಂ ಪದಸಾ ಗನ್ತ್ವಾ ರಾಜಗಹಂ ಪಾವಿಸಿ. ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಚ ಸಪದಾನಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿ. ಸಕಲನಗರಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ರೂಪದಸ್ಸನೇನೇವ ಧನಪಾಲಕೇ ಪವಿಟ್ಠೇ ರಾಜಗಹಂ ವಿಯ ಚ, ಅಸುರಿನ್ದೇ ಪವಿಟ್ಠೇ ದೇವನಗರಂ ವಿಯ ಚ ಸಙ್ಖೋಭಂ ಅಗಮಾಸಿ. ರಾಜಪುರಿಸಾ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ದೇವ, ಏವರೂಪೋ ನಾಮ ಸತ್ತೋ ನಗರೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರತಿ, ‘ದೇವೋ ವಾ ಮನುಸ್ಸೋ ವಾ ನಾಗೋ ವಾ ಸುಪಣ್ಣೋ ವಾ ಅಸುಕೋ ನಾಮ ಏಸೋ’ತಿ ನ ಜಾನಾಮಾ’’ತಿ ಆರೋಚೇಸುಂ. ರಾಜಾ ಪಾಸಾದತಲೇ ಠತ್ವಾ ಮಹಾಪುರಿಸಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಚ್ಛರಿಯಬ್ಭುತಚಿತ್ತೋ ಪುರಿಸೇ ಆಣಾಪೇಸಿ – ‘‘ಗಚ್ಛಥ, ಭಣೇ ¶ , ವೀಮಂಸಥ, ಸಚೇ ಅಮನುಸ್ಸೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅನ್ತರಧಾಯಿಸ್ಸತಿ, ಸಚೇ ದೇವತಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಆಕಾಸೇನ ಗಚ್ಛಿಸ್ಸತಿ, ಸಚೇ ನಾಗೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಪಥವಿಯಂ ನಿಮುಜ್ಜಿತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಸಚೇ ಮನುಸ್ಸೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಯಥಾಲದ್ಧಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ.

ಮಹಾಪುರಿಸೋಪಿ ಖೋ ಮಿಸ್ಸಕಭತ್ತಂ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ‘‘ಅಲಂ ಮೇ ಏತ್ತಕಂ ಯಾಪನಾಯಾ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಪವಿಟ್ಠದ್ವಾರೇನೇವ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಣ್ಡವಪಬ್ಬತಚ್ಛಾಯಾಯಂ ಪುರತ್ಥಿಮಾಭಿಮುಖೋ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಆಹಾರಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ಆರದ್ಧೋ. ಅಥಸ್ಸ ಅನ್ತಾನಿ ಪರಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಮುಖೇನ ನಿಕ್ಖಮನಾಕಾರಪ್ಪತ್ತಾನಿ ಅಹೇಸುಂ. ತತೋ ಸೋ ತೇನ ಅತ್ತಭಾವೇನ ಏವರೂಪಸ್ಸ ಆಹಾರಸ್ಸ ಚಕ್ಖುನಾಪಿ ಅದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬತಾಯ ತೇನ ಪಟಿಕೂಲಾಹಾರೇನ ಅಟ್ಟೀಯಮಾನೋಪಿ ಏವಂ ಅತ್ತನಾ ಏವ ಅತ್ತಾನಂ ಓವದಿ – ‘‘ಸಿದ್ಧತ್ಥ, ತ್ವಂ ಸುಲಭಅನ್ನಪಾನೇ ಕುಲೇ ತಿವಸ್ಸಿಕಗನ್ಧಸಾಲಿಭೋಜನಂ ನಾನಗ್ಗರಸೇಹಿ ಭುಞ್ಜನಟ್ಠಾನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾಪಿ ಏಕಂ ಪಂಸುಕೂಲಿಕಂ ದಿಸ್ವಾ ‘ಕದಾ ನು ಖೋ ಅಹಮ್ಪಿ ಏವರೂಪೋ ಹುತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ಭವಿಸ್ಸತಿ ನು ಖೋ ಮೇ ಸೋ ಕಾಲೋ’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ, ಇದಾನಿ ಕಿನ್ನಾಮೇತಂ ಕರೋಸೀ’’ತಿ ಏವಂ ಅತ್ತಾನಂ ಓವದಿತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಿಕಾರೋ ಹುತ್ವಾ ಆಹಾರಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿ.

ರಾಜಪುರಿಸಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸುಂ. ರಾಜಾ ದೂತವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ವೇಗೇನ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಇರಿಯಾಪಥಸ್ಮಿಂಯೇವ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಸಬ್ಬಂ ಇಸ್ಸರಿಯಂ ನಿಯ್ಯಾತೇಸಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಮಯ್ಹಂ, ಮಹಾರಾಜ, ವತ್ಥುಕಾಮೇಹಿ ವಾ ಕಿಲೇಸಕಾಮೇಹಿ ವಾ ಅತ್ಥೋ ನತ್ಥಿ, ಅಹಂ ಪರಮಾಭಿಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪತ್ಥಯನ್ತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ’’ತಿ ಆಹ. ರಾಜಾ ಅನೇಕಪ್ಪಕಾರಂ ಯಾಚನ್ತೋಪಿ ¶ ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ ‘‘ಅದ್ಧಾ ತ್ವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ ¶ , ಬುದ್ಧಭೂತೇನ ಪನ ತಯಾ ಪಠಮಂ ಮಮ ವಿಜಿತಂ ಆಗನ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಣ್ಹಿ. ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ‘‘ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಕಿತ್ತಯಿಸ್ಸಾಮಿ, ಯಥಾ ಪಬ್ಬಜಿ ಚಕ್ಖುಮಾ’’ತಿ ಇಮಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಸುತ್ತಂ (ಸು. ನಿ. ೪೦೭) ಸದ್ಧಿಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ಖೋ ರಞ್ಞೋ ಪಟಿಞ್ಞಂ ದತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ಆಳಾರಞ್ಚ ಕಾಲಾಮಂ ಉದಕಞ್ಚ ರಾಮಪುತ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ನಾಯಂ ಮಗ್ಗೋ ಬೋಧಾಯಾ’’ತಿ ತಮ್ಪಿ ಸಮಾಪತ್ತಿಭಾವನಂ ಅನಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಸದೇವಕಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಥಾಮವೀರಿಯಸನ್ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ¶ ಮಹಾಪಧಾನಂ ಪದಹಿತುಕಾಮೋ ಉರುವೇಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ರಮಣೀಯೋ ವತಾಯಂ ಭೂಮಿಭಾಗೋ’’ತಿ ತತ್ಥೇವ ವಾಸಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಮಹಾಪಧಾನಂ ಪದಹಿ. ತೇಪಿ ಖೋ ಕೋಣ್ಡಞ್ಞಪ್ಪಮುಖಾ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯಾ ಗಾಮನಿಗಮರಾಜಧಾನೀಸು ಭಿಕ್ಖಾಯ ಚರನ್ತಾ ತತ್ಥ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿಂಸು. ಅಥ ನಂ ಛಬ್ಬಸ್ಸಾನಿ ಮಹಾಪಧಾನಂ ಪದಹನ್ತಂ ‘‘ಇದಾನಿ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಇದಾನಿ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪರಿವೇಣಸಮ್ಮಜ್ಜನಾದಿಕಾಯ ವತ್ತಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಉಪಟ್ಠಹಮಾನಾ ಸನ್ತಿಕಾವಚರಾ ಅಹೇಸುಂ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ಖೋ ‘‘ಕೋಟಿಪ್ಪತ್ತಂ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏಕತಿಲತಣ್ಡುಲಾದೀಹಿಪಿ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ, ಸಬ್ಬಸೋಪಿ ಆಹಾರುಪಚ್ಛೇದನಂ ಅಕಾಸಿ. ದೇವತಾಪಿ ಲೋಮಕೂಪೇಹಿ ಓಜಂ ಉಪಸಂಹರಮಾನಾ ಪಕ್ಖಿಪಿಂಸು.

ಅಥಸ್ಸ ತಾಯ ನಿರಾಹಾರತಾಯ ಪರಮಕಸಿರಪ್ಪತ್ತತಾಯ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋಪಿ ಕಾಯೋ ಕಾಳವಣ್ಣೋ ಅಹೋಸಿ, ದ್ವತ್ತಿಂಸಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಾನಿ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾನಿ ಅಹೇಸುಂ. ಅಪ್ಪೇಕದಾ ಆನಾಪಾನಕಜ್ಝಾನಂ ಝಾಯನ್ತೋ ಮಹಾವೇದನಾಭಿತುನ್ನೋ ವಿಸಞ್ಞೀಭೂತೋ ಚಙ್ಕಮನಕೋಟಿಯಂ ಪತತಿ. ಅಥ ನಂ ಏಕಚ್ಚಾ ದೇವತಾ ‘‘ಕಾಲಙ್ಕತೋ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಏಕಚ್ಚಾ ‘‘ವಿಹಾರೋತ್ವೇವೇಸೋ ಅರಹತ’’ನ್ತಿ ಚ ಆಹಂಸು. ತತ್ಥ ಯಾಸಂ ‘‘ಕಾಲಙ್ಕತೋ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾ ಅಹೋಸಿ, ತಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸುಂ – ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪುತ್ತೋ ಕಾಲಙ್ಕತೋ’’ತಿ. ‘‘ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಕಾಲಙ್ಕತೋ, ಅಹುತ್ವಾ’’ತಿ? ‘‘ಬುದ್ಧೋ ಭವಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ, ಪಧಾನಭೂಮಿಯಂಯೇವ ಪತಿತ್ವಾ ಕಾಲಙ್ಕತೋ’’ತಿ. ಇದಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾ – ‘‘ನಾಹಂ ಸದ್ದಹಾಮಿ, ಮಮ ¶ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಬೋಧಿಂ ಅಪ್ಪತ್ವಾ ಕಾಲಕಿರಿಯಾ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿ. ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಪನ ರಾಜಾ ನ ಸದ್ದಹತೀ’’ತಿ? ಕಾಲದೇವಲತಾಪಸವನ್ದಾಪನದಿವಸೇ ಜಮ್ಬುರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಚ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಾನಂ ದಿಟ್ಠತ್ತಾ.

ಪುನ ಬೋಧಿಸತ್ತೇ ಸಞ್ಞಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಿತೇ ತಾ ದೇವತಾ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಅರೋಗೋ ತೇ, ಮಹಾರಾಜ, ಪುತ್ತೋ’’ತಿ ಆರೋಚೇಸುಂ. ರಾಜಾ ‘‘ಜಾನಾಮಹಂ ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಅಮರಣಭಾವ’’ನ್ತಿ ವದತಿ. ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಛಬ್ಬಸ್ಸಾನಿ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸೇವ ಆಕಾಸೇ ಗಣ್ಠಿಕರಣಕಾಲೋ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ‘‘ಅಯಂ ¶ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಾ ನಾಮ ಬೋಧಾಯ ಮಗ್ಗೋ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ ಓಳಾರಿಕಂ ಆಹಾರಂ ಆಹಾರೇತುಂ ಗಾಮನಿಗಮೇಸು ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಆಹಾರಂ ಆಹರಿ. ಅಥಸ್ಸ ದ್ವತ್ತಿಂಸಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಾನಿ ಪಾಕತಿಕಾನಿ ಅಹೇಸುಂ, ಕಾಯೋಪಿ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋ ಅಹೋಸಿ. ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯಾ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಅಯಂ ಛಬ್ಬಸ್ಸಾನಿ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಂ ¶ ಕರೋನ್ತೋಪಿ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ, ಇದಾನಿ ಗಾಮನಿಗಮಾದೀಸು ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಓಳಾರಿಕಂ ಆಹಾರಂ ಆಹರಮಾನೋ ಕಿಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ, ಬಾಹುಲಿಕೋ ಏಸ ಪಧಾನವಿಬ್ಭನ್ತೋ, ಸೀಸಂ ನ್ಹಾಯಿತುಕಾಮಸ್ಸ ಉಸ್ಸಾವಬಿನ್ದುತಕ್ಕನಂ ವಿಯ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಏತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಾ ವಿಸೇಸತಕ್ಕನಂ, ಕಿಂ ನೋ ಇಮಿನಾ’’ತಿ ಮಹಾಪುರಿಸಂ ಪಹಾಯ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾರಸಯೋಜನಮಗ್ಗಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಇಸಿಪತನಂ ಪವಿಸಿಂಸು.

ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಉರುವೇಲಾಯಂ ಸೇನಾನಿಗಮೇ ಸೇನಾನಿಕುಟುಮ್ಬಿಕಸ್ಸ ಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ಸುಜಾತಾ ನಾಮ ದಾರಿಕಾ ವಯಪ್ಪತ್ತಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ನಿಗ್ರೋಧರುಕ್ಖೇ ಪತ್ಥನಂ ಅಕಾಸಿ – ‘‘ಸಚಾಹಂ ಸಮಜಾತಿಕಂ ಕುಲಘರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಠಮಗಬ್ಭೇ ಪುತ್ತಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅನುಸಂವಚ್ಛರಂ ತೇ ಸತಸಹಸ್ಸಪರಿಚ್ಚಾಗೇನ ಬಲಿಕಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ತಸ್ಸಾ ಸಾ ಪತ್ಥನಾ ಸಮಿಜ್ಝಿ. ಸಾ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಛಟ್ಠೇ ವಸ್ಸೇ ಪರಿಪುಣ್ಣೇ ವಿಸಾಖಾಪುಣ್ಣಮಾಯಂ ಬಲಿಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಕಾಮಾ ಹುತ್ವಾ ಪುರೇತರಂಯೇವ ಧೇನುಸಹಸ್ಸಂ ಲಟ್ಠಿಮಧುಕವನೇ ಚರಾಪೇತ್ವಾ, ತಾಸಂ ಖೀರಂ ಪಞ್ಚ ಧೇನುಸತಾನಿ ಪಾಯೇತ್ವಾ, ತಾಸಂ ಖೀರಂ ಅಡ್ಢತಿಯಾನಿ ಚ ಸತಾನೀತಿ ಏವಂ ಯಾವ ಸೋಳಸನ್ನಂ ಧೇನೂನಂ ಖೀರಂ ಅಟ್ಠ ಧೇನುಯೋ ಪಿವನ್ತಿ, ತಾವ ಖೀರಸ್ಸ ಬಹಲತಞ್ಚ ಮಧುರತಞ್ಚ ಓಜವನ್ತತಞ್ಚ ಪತ್ಥಯಮಾನಾ ಖೀರಪರಿವತ್ತನಂ ನಾಮ ಅಕಾಸಿ. ಸಾ ವಿಸಾಖಾಪುಣ್ಣಮದಿವಸೇ ‘‘ಪಾತೋವ ಬಲಿಕಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ರತ್ತಿಯಾ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯಂ ಪಚ್ಚುಟ್ಠಾಯ ತಾ ಅಟ್ಠ ಧೇನುಯೋ ದುಹಾಪೇಸಿ. ವಚ್ಛಕಾ ಧೇನೂನಂ ¶ ಥನಮೂಲಂ ನ ಆಗಮಂಸು, ಥನಮೂಲೇ ಪನ ನವಭಾಜನೇಸು ಉಪನೀತಮತ್ತೇಸು ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮತಾಯ ಖೀರಧಾರಾ ಪಗ್ಘರಿಂಸು. ತಂ ಅಚ್ಛರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಸುಜಾತಾ ಸಹತ್ಥೇನೇವ ಖೀರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನವಭಾಜನೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಸಹತ್ಥೇನೇವ ಅಗ್ಗಿಂ ಕತ್ವಾ ಪಚಿತುಂ ಆರಭಿ.

ತಸ್ಮಿಂ ಪಾಯಾಸೇ ಪಚ್ಚಮಾನೇ ಮಹನ್ತಾ ಮಹನ್ತಾ ಪುಬ್ಬುಳಾ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣಾವಟ್ಟಾ ಹುತ್ವಾ ಸಞ್ಚರನ್ತಿ. ಏಕಫುಸಿತಮ್ಪಿ ಬಹಿ ನ ಉಪ್ಪತತಿ, ಉದ್ಧನತೋ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೋಪಿ ಧೂಮೋ ನ ಉಟ್ಠಹತಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಚತ್ತಾರೋ ಲೋಕಪಾಲಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಉದ್ಧನೇ ಆರಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಿಂಸು, ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾ ಛತ್ತಂ ಧಾರೇಸಿ, ಸಕ್ಕೋ ಅಲಾತಾನಿ ಸಮಾನೇನ್ತೋ ಅಗ್ಗಿಂ ಜಾಲೇಸಿ. ದೇವತಾ ದ್ವಿಸಹಸ್ಸದೀಪಪರಿವಾರೇಸು ಚತೂಸು ಮಹಾದೀಪೇಸು ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ ಉಪಕಪ್ಪನಓಜಂ ಅತ್ತನೋ ದೇವಾನುಭಾವೇನ ದಣ್ಡಕಬದ್ಧಂ ಮಧುಪಟಲಂ ಪೀಳೇತ್ವಾ ಮಧುಂ ಗಣ್ಹಮಾನಾ ವಿಯ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಪಕ್ಖಿಪಿಂಸು ¶ . ಅಞ್ಞೇಸು ಹಿ ಕಾಲೇಸು ದೇವತಾ ಕಬಳೇ ಕಬಳೇ ಓಜಂ ಪಕ್ಖಿಪಿಂಸು, ಸಮ್ಬೋಧಿಪ್ಪತ್ತದಿವಸೇ ಚ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನದಿವಸೇ ಚ ಉಕ್ಖಲಿಯಂಯೇವ ಪಕ್ಖಿಪಿಂಸು ¶ . ಸುಜಾತಾ ಏಕದಿವಸೇಯೇವ ತತ್ಥ ಅತ್ತನೋ ಪಾಕಟಾನಿ ಅನೇಕಾನಿ ಅಚ್ಛರಿಯಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ಪುಣ್ಣಂ ನಾಮ ದಾಸಿಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಮ್ಮ ಪುಣ್ಣೇ, ಅಜ್ಜ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದೇವತಾ ಅತಿವಿಯ ಪಸನ್ನಾ, ಮಯಾ ಹಿ ಏತ್ತಕೇ ಕಾಲೇ ಏವರೂಪಂ ಅಚ್ಛರಿಯಂ ನಾಮ ನ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಂ, ವೇಗೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ದೇವಟ್ಠಾನಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಾಹೀ’’ತಿ. ಸಾ ‘‘ಸಾಧು, ಅಯ್ಯೇ’’ತಿ ತಸ್ಸಾ ವಚನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ತುರಿತತುರಿತಾ ರುಕ್ಖಮೂಲಂ ಅಗಮಾಸಿ.

ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ಖೋ ತಸ್ಮಿಂ ರತ್ತಿಭಾಗೇ ಪಞ್ಚ ಮಹಾಸುಪಿನೇ (ಅ. ನಿ. ೫.೧೯೬) ದಿಸ್ವಾ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ‘‘ನಿಸ್ಸಂಸಯಂ ಅಜ್ಜಾಹಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಕತಸನ್ನಿಟ್ಠಾನೋ ತಸ್ಸಾ ರತ್ತಿಯಾ ಅಚ್ಚಯೇನ ಕತಸರೀರಪಟಿಜಗ್ಗನೋ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಕಾಲಂ ಆಗಮಯಮಾನೋ ಪಾತೋವ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ನಿಸೀದಿ, ಅತ್ತನೋ ಪಭಾಯ ಸಕಲಂ ರುಕ್ಖಮೂಲಂ ಓಭಾಸಯಮಾನೋ. ಅಥ ಖೋ ಸಾ ಪುಣ್ಣಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಅದ್ದಸ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಪಾಚೀನಲೋಕಧಾತುಂ ಓಲೋಕಯಮಾನಂ ನಿಸಿನ್ನಂ, ಸರೀರತೋ ಚಸ್ಸ ನಿಕ್ಖನ್ತಾಹಿ ಪಭಾಹಿ ಸಕಲರುಕ್ಖಂ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ. ದಿಸ್ವಾನಸ್ಸಾ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಅಜ್ಜ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದೇವತಾ ರುಕ್ಖತೋ ಓರುಯ್ಹ ಸಹತ್ಥೇನೇವ ಬಲಿಕಮ್ಮಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಂ ನಿಸಿನ್ನಾ ಮಞ್ಞೇ’’ತಿ ಉಬ್ಬೇಗಪ್ಪತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ವೇಗೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸುಜಾತಾಯ ಏತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸಿ.

ಸುಜಾತಾ ¶ ತಸ್ಸಾ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ತುಟ್ಠಮಾನಸಾ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ದಾನಿ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಮ ಜೇಟ್ಠಧೀತುಟ್ಠಾನೇ ತಿಟ್ಠಾಹೀ’’ತಿ ಧೀತು ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಂ ಅದಾಸಿ. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಬುದ್ಧಭಾವಂ ಪಾಪುಣನದಿವಸೇ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಿಕಾ ಏಕಾ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಾ ‘‘ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಯಂ ಪಾಯಾಸಂ ಪಕ್ಖಿಪಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಿಕಂ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಂ ನೀಹರಾಪೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಪಾಯಾಸಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತುಕಾಮಾ ಪಕ್ಕಭಾಜನಂ ಆವಜ್ಜೇಸಿ. ಸಬ್ಬೋ ಪಾಯಾಸೋ ಪದುಮಪತ್ತತೋ ಉದಕಂ ವಿಯ ವತ್ತಿತ್ವಾ ಪಾತಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ, ಏಕಪಾತಿಪೂರಮತ್ತೋವ ಅಹೋಸಿ. ಸಾ ತಂ ಪಾತಿಂ ಅಞ್ಞಾಯ ಪಾತಿಯಾ ಪಟಿಕುಜ್ಜಿತ್ವಾ ಓದಾತವತ್ಥೇನ ವೇಠೇತ್ವಾ ಸಯಂ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರೇಹಿ ಅತ್ತಭಾವಂ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ತಂ ಪಾತಿಂ ಅತ್ತನೋ ಸೀಸೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಮಹನ್ತೇನ ಆನುಭಾವೇನ ನಿಗ್ರೋಧರುಕ್ಖಮೂಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಬಲವಸೋಮನಸ್ಸಜಾತಾ ‘‘ರುಕ್ಖದೇವತಾ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ದಿಟ್ಠಟ್ಠಾನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಓನತೋನತಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೀಸತೋ ಪಾತಿಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ವಿವರಿತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಭಿಙ್ಗಾರೇನ ಗನ್ಧಪುಪ್ಫವಾಸಿತಂ ಉದಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಘಟಿಕಾರಮಹಾಬ್ರಹ್ಮುನಾ ದಿನ್ನೋ ಮತ್ತಿಕಾಪತ್ತೋ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಅವಿಜಹಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಅದಸ್ಸನಂ ಗತೋ, ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪತ್ತಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ದಕ್ಖಿಣಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ಉದಕಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ ¶ . ಸುಜಾತಾ ಸಹೇವ ಪಾತಿಯಾ ಪಾಯಾಸಂ ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಠಪೇಸಿ, ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಸುಜಾತಂ ಓಲೋಕೇಸಿ. ಸಾ ಆಕಾರಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ‘‘ಅಯ್ಯ, ಮಯಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಾ, ತಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಯಥಾರುಚಿ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಯಥಾ ಮಯ್ಹಂ ಮನೋರಥೋ ನಿಪ್ಫನ್ನೋ, ಏವಂ ತುಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ನಿಪ್ಫಜ್ಜತೂ’’ತಿ ¶ ವತ್ವಾ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಿಕಮ್ಪಿ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಂ ಪುರಾಣಕಪಣ್ಣಂ ವಿಯ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ಅನಪೇಕ್ಖಾವ ಪಕ್ಕಾಮಿ.

ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ಖೋ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನಾ ವುಟ್ಠಾಯ ರುಕ್ಖಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಪಾತಿಂ ಆದಾಯ ನೇರಞ್ಜರಾಯ ತೀರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅನೇಕೇಸಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಸತಸಹಸ್ಸಾನಂ ಅಭಿಸಮ್ಬುಜ್ಝನದಿವಸೇ ಓತರಿತ್ವಾ ನ್ಹಾನಟ್ಠಾನಂ ಸುಪತಿಟ್ಠಿತಂ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಸಾ ತೀರೇ ಪಾತಿಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸುಪತಿಟ್ಠಿತತಿತ್ಥೇ ಓತರಿತ್ವಾ ನ್ಹತ್ವಾ ಅನೇಕಬುದ್ಧಸತಸಹಸ್ಸಾನಂ ನಿವಾಸನಂ ಅರಹದ್ಧಜಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಪುರತ್ಥಾಭಿಮುಖೋ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಏಕಟ್ಠಿತಾಲಪಕ್ಕಪ್ಪಮಾಣೇ ಏಕೂನಪಣ್ಣಾಸಪಿಣ್ಡೇ ಕತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ಅಪ್ಪೋದಕಮಧುಪಾಯಾಸಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿ. ಸೋಯೇವಸ್ಸ ಬುದ್ಧಭೂತಸ ಸತ್ತಸತ್ತಾಹಂ ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ವಸನ್ತಸ್ಸ ¶ ಏಕೂನಪಣ್ಣಾಸದಿವಸಾನಿ ಆಹಾರೋ ಅಹೋಸಿ. ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಅಞ್ಞೋ ಆಹಾರೋ ನತ್ಥಿ, ನ ನ್ಹಾನಂ, ನ ಮುಖಧೋವನಂ, ನ ಸರೀರವಳಞ್ಜೋ, ಝಾನಸುಖೇನ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಸುಖೇನ ಚ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ. ತಂ ಪನ ಪಾಯಾಸಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಸಚಾಹಂ ಅಜ್ಜ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅಯಂ ಪಾತಿ ಪಟಿಸೋತಂ ಗಚ್ಛತು, ನೋ ಚೇ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅನುಸೋತಂ ಗಚ್ಛತೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ನದೀಸೋತೇ ಪಕ್ಖಿಪಿ. ಸಾ ಸೋತಂ ಛಿನ್ದಮಾನಾ ನದೀಮಜ್ಝಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಜ್ಝಟ್ಠಾನೇನೇವ ಜವಸಮ್ಪನ್ನೋ ಅಸ್ಸೋ ವಿಯ ಅಸೀತಿಹತ್ಥಮತ್ತಟ್ಠಾನಂ ಪಟಿಸೋತಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಆವಟ್ಟೇ ನಿಮುಜ್ಜಿತ್ವಾ ಕಾಳನಾಗರಾಜಭವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಿಣ್ಣಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಪರಿಭೋಗಪಾತಿಯೋ ‘‘ಕಿಲಿ ಕಿಲೀ’’ತಿ ರವಂ ಕಾರಯಮಾನಾ ಪಹರಿತ್ವಾ ತಾಸಂ ಸಬ್ಬಹೇಟ್ಠಿಮಾ ಹುತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಕಾಳೋ ನಾಗರಾಜಾ ತ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಹಿಯ್ಯೋ ಏಕೋ ಬುದ್ಧೋ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಪುನ ಅಜ್ಜ ಏಕೋ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನೇಕೇಹಿ ಪದಸತೇಹಿ ಥುತಿಯೋ ವದಮಾನೋ ಉಟ್ಠಾಸಿ. ತಸ್ಸ ಕಿರ ಮಹಾಪಥವಿಯಾ ಏಕಯೋಜನತಿಗಾವುತಪ್ಪಮಾಣಂ ನಭಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಆರೋಹನಕಾಲೋ ಅಜ್ಜ ವಾ ಹಿಯ್ಯೋ ವಾ ಸದಿಸೋ ಅಹೋಸಿ.

ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ನದೀತೀರಮ್ಹಿ ಸುಪುಪ್ಫಿತಸಾಲವನೇ ದಿವಾವಿಹಾರಂ ಕತ್ವಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯಂ ಪುಪ್ಫಾನಂ ವಣ್ಟತೋ ಮುಚ್ಚನಕಾಲೇ ದೇವತಾಹಿ ಅಲಙ್ಕತೇನ ಅಟ್ಠೂಸಭವಿತ್ಥಾರೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಸೀಹೋ ವಿಯ ವಿಜಮ್ಭಮಾನೋ ಬೋಧಿರುಕ್ಖಾಭಿಮುಖೋ ಪಾಯಾಸಿ. ನಾಗಯಕ್ಖಸುಪಣ್ಣಾದಯೋ ದಿಬ್ಬೇಹಿ ಗನ್ಧಪುಪ್ಫಾದೀಹಿ ಪೂಜಯಿಂಸು, ದಿಬ್ಬಸಂಗೀತಾದೀನಿ ಪವತ್ತಯಿಂಸು, ದಸಸಹಸ್ಸೀ ಲೋಕಧಾತು ಏಕಗನ್ಧಾ ಏಕಮಾಲಾ ಏಕಸಾಧುಕಾರಾ ಅಹೋಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸೋತ್ಥಿಯೋ ನಾಮ ತಿಣಹಾರಕೋ ತಿಣಂ ಆದಾಯ ಪಟಿಪಥೇ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ¶ ಆಕಾರಂ ಞತ್ವಾ ಅಟ್ಠ ತಿಣಮುಟ್ಠಿಯೋ ಅದಾಸಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಿಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಬೋಧಿಮಣ್ಡಂ ಆರುಯ್ಹ ದಕ್ಖಿಣದಿಸಾಭಾಗೇ ಉತ್ತರಾಭಿಮುಖೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ದಕ್ಖಿಣಚಕ್ಕವಾಳಂ ಓಸೀದಿತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಅವೀಚಿಸಮ್ಪತ್ತಂ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ. ಉತ್ತರಚಕ್ಕವಾಳಂ ಉಲ್ಲಙ್ಘಿತ್ವಾ ಉಪರಿ ಭವಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಂ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಇದಂ ಸಮ್ಬೋಧಿಪಾಪುಣನಟ್ಠಾನಂ ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಮಞ್ಞೇ’’ತಿ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ¶ ಕರೋನ್ತೋ ಪಚ್ಛಿಮದಿಸಾಭಾಗಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುರತ್ಥಿಮಾಭಿಮುಖೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ, ತತೋ ಪಚ್ಛಿಮಚಕ್ಕವಾಳಂ ಓಸೀದಿತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಅವೀಚಿಸಮ್ಪತ್ತಂ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ, ಪುರತ್ಥಿಮಚಕ್ಕವಾಳಂ ಉಲ್ಲಙ್ಘಿತ್ವಾ ಉಪರಿ ಭವಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಂ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ. ಠಿತಟ್ಠಿತಟ್ಠಾನೇ ಕಿರಸ್ಸ ನೇಮಿವಟ್ಟಿಪರಿಯನ್ತೇ ಅಕ್ಕನ್ತಂ ನಾಭಿಯಾ ಪತಿಟ್ಠಿತಮಹಾಸಕಟಚಕ್ಕಂ ವಿಯ ಮಹಾಪಥವೀ ಓನತುನ್ನತಾ ¶ ಅಹೋಸಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಇದಮ್ಪಿ ಸಮ್ಬೋಧಿಪಾಪುಣನಟ್ಠಾನಂ ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಮಞ್ಞೇ’’ತಿ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕರೋನ್ತೋ ಉತ್ತರದಿಸಾಭಾಗಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣಾಭಿಮುಖೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ತತೋ ಉತ್ತರಚಕ್ಕವಾಳಂ ಓಸೀದಿತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಅವೀಚಿಸಮ್ಪತ್ತಂ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ, ದಕ್ಖಿಣಚಕ್ಕವಾಳಂ ಉಲ್ಲಙ್ಘಿತ್ವಾ ಉಪರಿ ಭವಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಂ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಇದಮ್ಪಿ ಸಮ್ಬೋಧಿಪಾಪುಣನಟ್ಠಾನಂ ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಮಞ್ಞೇ’’ತಿ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕರೋನ್ತೋ ಪುರತ್ಥಿಮದಿಸಾಭಾಗಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಚ್ಛಿಮಾಭಿಮುಖೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಪುರತ್ಥಿಮದಿಸಾಭಾಗೇ ಪನ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾನಂ ಪಲ್ಲಙ್ಕಟ್ಠಾನಂ ಅಹೋಸಿ, ತಂ ನೇವ ಛಮ್ಭತಿ, ನ ಕಮ್ಪತಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಇದಂ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾನಂ ಅವಿಜಹಿತಂ ಅಚಲಟ್ಠಾನಂ ಕಿಲೇಸಪಞ್ಜರವಿದ್ಧಂಸನಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ಞತ್ವಾ ತಾನಿ ತಿಣಾನಿ ಅಗ್ಗೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಚಾಲೇಸಿ, ತಾವದೇವ ಚುದ್ದಸಹತ್ಥೋ ಪಲ್ಲಙ್ಕೋ ಅಹೋಸಿ. ತಾನಿಪಿ ಖೋ ತಿಣಾನಿ ತಥಾರೂಪೇನ ಸಣ್ಠಾನೇನ ಸಣ್ಠಹಿಂಸು, ಯಥಾರೂಪಂ ಸುಕುಸಲೋ ಚಿತ್ತಕಾರೋ ವಾ ಪೋತ್ಥಕಾರೋ ವಾ ಆಲಿಖಿತುಮ್ಪಿ ಸಮತ್ಥೋ ನತ್ಥಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಬೋಧಿಕ್ಖನ್ಧಂ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ಕತ್ವಾ ಪುರತ್ಥಾಭಿಮುಖೋ ದಳ್ಹಮಾನಸೋ ಹುತ್ವಾ –

‘‘ಕಾಮಂ ತಚೋ ಚ ನ್ಹಾರು ಚ, ಅಟ್ಠಿ ಚ ಅವಸಿಸ್ಸತು;

ಉಪಸುಸ್ಸತು ನಿಸ್ಸೇಸಂ, ಸರೀರೇ ಮಂಸಲೋಹಿತಂ. (ಅ. ನಿ. ೨.೫; ಮ. ನಿ. ೨.೧೮೪) –

‘ನ ತ್ವೇವಾಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಅಪ್ಪತ್ವಾ ಇಮಂ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಭಿನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀ’’’ತಿ ಅಸನಿಸತಸನ್ನಿಪಾತೇನಪಿ ಅಭೇಜ್ಜರೂಪಂ ಅಪರಾಜಿತಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆಭುಜಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ.

ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಮಾರೋ ಪಾಪಿಮಾ – ‘‘ಸಿದ್ಧತ್ಥಕುಮಾರೋ ಮಯ್ಹಂ ವಸಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತುಕಾಮೋ, ನ ದಾನಿಸ್ಸ ಅತಿಕ್ಕಮಿತುಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಮಾರಬಲಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ಮಾರಘೋಸನಂ ನಾಮ ಘೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಮಾರಬಲಂ ಆದಾಯ ನಿಕ್ಖಮಿ. ಸಾ ಮಾರಸೇನಾ ಮಾರಸ್ಸ ಪುರತೋ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಾ ಹೋತಿ, ದಕ್ಖಿಣತೋ ಚ ವಾಮತೋ ಚ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಾ, ಪಚ್ಛತೋ ಚಕ್ಕವಾಳಪರಿಯನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಠಿತಾ, ಉದ್ಧಂ ನವಯೋಜನುಬ್ಬೇಧಾ ¶ ಹೋತಿ, ಯಸ್ಸಾ ಉನ್ನದನ್ತಿಯಾ ಉನ್ನಾದಸದ್ದೋ ಯೋಜನಸಹಸ್ಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಥವಿಉನ್ದ್ರಿಯನಸದ್ದೋವಿಯ ಸೂಯತಿ. ಅಥ ಮಾರೋ ದೇವಪುತ್ತೋ ದಿಯಡ್ಢಯೋಜನಸತಿಕಂ ಗಿರಿಮೇಖಲಂ ನಾಮ ಹತ್ಥಿಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಬಾಹುಸಹಸ್ಸಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ನಾನಾವುಧಾನಿ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ. ಅವಸೇಸಾಯಪಿ ಮಾರಪರಿಸಾಯ ¶ ದ್ವೇ ಜನಾ ಏಕಸದಿಸಾ ಏಕಸದಿಸಂ ಆವುಧಂ ಗಣ್ಹನ್ತಾ ನಾಹೇಸುಂ. ನಾನಾವಣ್ಣಾ ನಾನಪ್ಪಕಾರಮುಖಾ ಹುತ್ವಾ ನಾನಾವುಧಾನಿ ಗಣ್ಹನ್ತಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಮಾನಾ ಆಗಮಂಸು.

ದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳದೇವತಾ ¶ ಪನ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಥುತಿಯೋ ವದಮಾನಾ ಅಟ್ಠಂಸು. ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ವಿಜಯುತ್ತರಸಙ್ಖಂ ಧಮಮಾನೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಸೋ ಕಿರ ಸಙ್ಖೋ ವೀಸಹತ್ಥಸತಿಕೋ ಹೋತಿ, ಸಕಿಂ ವಾತಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಧಮಿಯಮಾನೋ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ ಸದ್ದಂ ಕರಿತ್ವಾ ನಿಸ್ಸದ್ದೋ ಹೋತಿ. ಮಹಾಕಾಳನಾಗರಾಜಾ ಅತಿರೇಕಪದಸತೇನ ವಣ್ಣಂ ವಣ್ಣೇನ್ತೋವ ಅಟ್ಠಾಸಿ, ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾ ಸೇತಚ್ಛತ್ತಂ ಧಾರಯಮಾನೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಮಾರಬಲೇ ಪನ ಬೋಧಿಮಣ್ಡಂ ಉಪಸಙ್ಕಮನ್ತೇ ತೇಸಂ ಏಕೋಪಿ ಠಾತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ, ಸಮ್ಮುಖಸಮ್ಮುಖಟ್ಠಾನೇನೇವ ಪಲಾಯಿಂಸು. ಕಾಳೋ ನಾಮ ನಾಗರಾಜಾಪಿ ಪಥವಿಯಂ ನಿಮುಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚಯೋಜನಸತಿಕಂ ಮಞ್ಜೇರಿಕನಾಗಭವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಉಭೋಹಿ ಹತ್ಥೇಹಿ ಮುಖಂ ಪಿದಹಿತ್ವಾ ನಿಪನ್ನೋ. ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾಪಿ ವಿಜಯುತ್ತರಸಙ್ಖಂ ಪಿಟ್ಠಿಯಂ ಕತ್ವಾ ಚಕ್ಕವಾಳಮುಖವಟ್ಟಿಯಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ, ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾ ಸೇತಚ್ಛತ್ತಂ ಕೋಟಿಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಮೇವ ಅಗಮಾಸಿ. ಏಕದೇವತಾಪಿ ಠಾತುಂ ಸಮತ್ಥಾ ನಾಮ ನಾಹೋಸಿ. ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಪನ ಏಕಕೋವ ನಿಸೀದಿ.

ಮಾರೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಸಂ ಆಹ – ‘‘ತಾತಾ, ಸುದ್ಧೋದನಪುತ್ತೇನ ಸಿದ್ಧತ್ಥೇನ ಸದಿಸೋ ಅಞ್ಞೋ ಪುರಿಸೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಮಯಂ ಸಮ್ಮುಖಾ ಯುದ್ಧಂ ದಾತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮ, ಪಚ್ಛಾಭಾಗೇನ ದಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ಮಹಾಪುರಿಸೋಪಿ ತೀಣಿ ಪಸ್ಸಾನಿ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬದೇವತಾನಂ ಪಲಾತತ್ತಾ ಸುಞ್ಞಾನಿ ಅದ್ದಸ. ಪುನ ಉತ್ತರಪಸ್ಸೇನ ಮಾರಬಲಂ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಏತ್ತಕೋ ಜನೋ ಮಂ ಏಕಕಂ ಸನ್ಧಾಯ ಮಹನ್ತಂ ವಾಯಾಮಂ ಕರೋತಿ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಮಯ್ಹಂ ಮಾತಾ ವಾ ಪಿತಾ ವಾ ಭಾತಾ ವಾ ಅಞ್ಞೋ ವಾ ಕೋಚಿ ಞಾತಕೋ ನತ್ಥಿ, ಇಮಾ ಪನ ದಸ ಪಾರಮಿಯೋವ ಮಯ್ಹಂ ದೀಘರತ್ತಂ ಪುಟ್ಠಪರಿಜನಸದಿಸಾ. ತಸ್ಮಾ ಮಯಾ ಪಾರಮಿಯೋವ ಬಲಗ್ಗಂ ಕತ್ವಾ ಪಾರಮಿಸತ್ಥೇನೇವ ಪಹರಿತ್ವಾ ಇಮಂ ಬಲಕಾಯಂ ವಿದ್ಧಂಸೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ದಸ ಪಾರಮಿಯೋ ಆವಜ್ಜಮಾನೋ ನಿಸೀದಿ.

ಅಥ ಖೋ ಮಾರೋ ದೇವಪುತ್ತೋ – ‘‘ವಾತೇನೇವ ಸಿದ್ಧತ್ಥಂ ಪಲಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಾತಮಣ್ಡಲಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸಿ. ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ಪುರತ್ಥಿಮಾದಿಭೇದಾವಾತಾ ಸಮುಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಅದ್ಧಯೋಜನಯೋಜನದ್ವಿಯೋಜನತಿಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣಾನಿ ಪಬ್ಬತಕೂಟಾನಿ ಪದಾಲೇತ್ವಾ ವನಗಚ್ಛರುಕ್ಖಾದೀನಿ ಉದ್ಧಂಮೂಲಾನಿ ¶ ಕತ್ವಾ ಸಮನ್ತಾ ಗಾಮನಿಗಮೇ ಚುಣ್ಣವಿಚುಣ್ಣೇ ಕಾತುಂ ಸಮತ್ಥಾಪಿ ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ಪುಞ್ಞತೇಜೇನ ವಿಹತಾನುಭಾವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಚೀವರಕಣ್ಣಮತ್ತಮ್ಪಿ ಚಾಲೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು. ತತೋ – ‘‘ಉದಕೇನ ¶ ನಂ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಿತ್ವಾ ಮಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಮಹಾವಸ್ಸಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸಿ. ತಸ್ಸಾನುಭಾವೇನ ಉಪರೂಪರಿ ಸತಪಟಲಸಹಸ್ಸಪಟಲಾದಿಭೇದಾ ವಲಾಹಕಾ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ವಸ್ಸಿಂಸು. ವುಟ್ಠಿಧಾರಾವೇಗೇನ ಪಥವೀ ಛಿದ್ದಾವಛಿದ್ದಾ ಅಹೋಸಿ ¶ . ವನರುಕ್ಖಾದೀನಂ ಉಪರಿಭಾಗೇನ ಮಹಾಮೇಘೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಚೀವರೇ ಉಸ್ಸಾವಬಿನ್ದುಗಹಣಮತ್ತಮ್ಪಿ ತೇಮೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ತತೋ ಪಾಸಾಣವಸ್ಸಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸಿ. ಮಹನ್ತಾನಿ ಮಹನ್ತಾನಿ ಪಬ್ಬತಕೂಟಾನಿ ಧೂಮಾಯನ್ತಾನಿ ಪಜ್ಜಲನ್ತಾನಿ ಆಕಾಸೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ದಿಬ್ಬಮಾಲಾಗುಳಭಾವಂ ಆಪಜ್ಜಿಂಸು. ತತೋ ಪಹರಣವಸ್ಸಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸಿ. ಏಕತೋಧಾರಾ ಉಭತೋಧಾರಾ ಅಸಿಸತ್ತಿಖುರಪ್ಪಾದಯೋ ಧೂಮಾಯನ್ತಾ ಪಜ್ಜಲನ್ತಾ ಆಕಾಸೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ದಿಬ್ಬಪುಪ್ಫಾನಿ ಅಹೇಸುಂ. ತತೋ ಅಙ್ಗಾರವಸ್ಸಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸಿ. ಕಿಂಸುಕವಣ್ಣಾ ಅಙ್ಗಾರಾ ಆಕಾಸೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ದಿಬ್ಬಪುಪ್ಫಾನಿ ಹುತ್ವಾ ವಿಕಿರಿಂಸು. ತತೋ ಕುಕ್ಕುಳವಸ್ಸಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸಿ. ಅಚ್ಚುಣ್ಹೋ ಅಗ್ಗಿವಣ್ಣೋ ಕುಕ್ಕುಳೋ ಆಕಾಸೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ಚನ್ದನಚುಣ್ಣಂ ಹುತ್ವಾ ನಿಪತತಿ. ತತೋ ವಾಲುಕಾವಸ್ಸಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸಿ. ಅತಿಸುಖುಮಾ ವಾಲುಕಾ ಧೂಮಾಯನ್ತಾ ಪಜ್ಜಲನ್ತಾ ಆಕಾಸೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ದಿಬ್ಬಪುಪ್ಫಾನಿ ಹುತ್ವಾ ನಿಪತಿಂಸು. ತತೋ ಕಲಲವಸ್ಸಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸಿ, ತಂ ಕಲಲಂ ಧೂಮಾಯನ್ತಂ ಪಜ್ಜಲನ್ತಂ ಆಕಾಸೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ದಿಬ್ಬವಿಲೇಪನಂ ಹುತ್ವಾ ನಿಪತತಿ. ತತೋ ‘‘ಇಮಿನಾ ಭಿಂಸೇತ್ವಾ ಸಿದ್ಧತ್ಥಂ ಪಲಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅನ್ಧಕಾರಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸಿ. ತಂ ಚತುರಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಂ ಅನ್ಧಕಾರಂ ವಿಯ ಮಹಾತಮಂ ಹುತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಸೂರಿಯಪ್ಪಭಾವಿಹತಂ ವಿಯ ಅನ್ಧಕಾರಂ ಅನ್ತರಧಾಯಿ.

ಏವಂ ಸೋ ಮಾರೋ ಇಮಾಹಿ ನವಹಿ ವಾತವಸ್ಸಪಾಸಾಣಪಹರಣಅಙ್ಗಾರಕುಕ್ಕುಳವಾಲುಕಾಕಲಲನ್ಧಕಾರವುಟ್ಠೀಹಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪಲಾಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ – ‘‘ಕಿಂ, ಭಣೇ, ತಿಟ್ಠಥ, ಇಮಂ ಸಿದ್ಧತ್ಥಕುಮಾರಂ ಗಣ್ಹಥ ಹನಥ ಪಲಾಪೇಥಾ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಸಂ ಆಣಾಪೇತ್ವಾ ಸಯಮ್ಪಿ ಗಿರಿಮೇಖಲಸ್ಸ ಹತ್ಥಿನೋ ಖನ್ಧೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಚಕ್ಕಾವುಧಂ ಆದಾಯ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಸಿದ್ಧತ್ಥ, ಉಟ್ಠೇಹಿ ಏತಸ್ಮಾ ಪಲ್ಲಙ್ಕಾ, ನಾಯಂ ತುಯ್ಹಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಮಯ್ಹಂ ಏಸ ಪಾಪುಣಾತೀ’’ತಿ ಆಹ. ಮಹಾಸತ್ತೋ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಅವೋಚ – ‘‘ಮಾರ, ನೇವ ತಯಾ ದಸ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರಿತಾ, ನ ಉಪಪಾರಮಿಯೋ, ನ ಪರಮತ್ಥಪಾರಮಿಯೋ, ನಾಪಿ ಪಞ್ಚ ಮಹಾಪರಿಚ್ಚಾಗಾ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಾ, ನ ಞಾತತ್ಥಚರಿಯಾ, ನ ಲೋಕತ್ಥಚರಿಯಾ, ನ ಬುದ್ಧತ್ಥಚರಿಯಾ ಪೂರಿತಾ, ಸಬ್ಬಾ ತಾ ¶ ಮಯಾಯೇವ ಪೂರಿತಾ, ತಸ್ಮಾ ನಾಯಂ ಪಲ್ಲಙ್ಕೋ ತುಯ್ಹಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಮಯ್ಹೇವೇಸೋ ಪಾಪುಣಾತೀ’’ತಿ.

ಮಾರೋ ¶ ಕುದ್ಧೋ ಕೋಧವೇಗಂ ಅಸಹನ್ತೋ ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ಚಕ್ಕಾವುಧಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ. ತಂ ತಸ್ಸ ದಸ ಪಾರಮಿಯೋ ಆವಜ್ಜೇನ್ತಸ್ಸೇವ ಉಪರಿಭಾಗೇ ಮಾಲಾವಿತಾನಂ ಹುತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ತಂ ಕಿರ ಖುರಧಾರಂ ಚಕ್ಕಾವುಧಂ ಅಞ್ಞದಾ ಕುದ್ಧೇನ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಂ ಏಕಗ್ಘನಪಾಸಾಣತ್ಥಮ್ಭೇ ವಂಸಕಳೀರೇ ವಿಯ ಛಿನ್ದನ್ತಂ ಗಚ್ಛತಿ. ಇದಾನಿ ಪನ ತಸ್ಮಿಂ ಮಾಲಾವಿತಾನಂ ಹುತ್ವಾ ಠಿತೇ ಅವಸೇಸಾ ಮಾರಪರಿಸಾ ‘‘ಇದಾನಿ ಸಿದ್ಧತ್ಥೋ ಪಲ್ಲಙ್ಕತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಪಲಾಯಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಮಹನ್ತಮಹನ್ತಾನಿ ಸೇಲಕೂಟಾನಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸುಂ, ತಾನಿಪಿ ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ದಸ ಪಾರಮಿಯೋ ಆವಜ್ಜೇನ್ತಸ್ಸ ಮಾಲಾಗುಳಭಾವಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ಪತಿಂಸು. ದೇವತಾ ¶ ಚಕ್ಕವಾಳಮುಖವಟ್ಟಿಯಂ ಠಿತಾ ಗೀವಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ಸೀಸಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ‘‘ನಟ್ಠೋ ವತ, ಭೋ, ಸಿದ್ಧತ್ಥಕುಮಾರಸ್ಸ ರೂಪಗ್ಗಪ್ಪತ್ತೋ ಅತ್ತಭಾವೋ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಸೋ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಓಲೋಕೇನ್ತಿ.

ತತೋ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಪೂರಿತಪಾರಮೀನಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ ಸಮ್ಬುಜ್ಝನದಿವಸೇ ಪತ್ತಪಲ್ಲಙ್ಕೋ ಮಯ್ಹಂ ಪಾಪುಣಾತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಠಿತಂ ಮಾರಂ ಆಹ – ‘‘ಮಾರ, ತುಯ್ಹಂ ದಾನಸ್ಸ ದಿನ್ನಭಾವೇ ಕೋ ಸಕ್ಖೀ’’ತಿ. ಮಾರೋ ‘‘ಇಮೇ ಏತ್ತಕಾವ ಜನಾ ಸಕ್ಖಿನೋ’’ತಿ ಮಾರಬಲಾಭಿಮುಖಂ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಮಾರಪರಿಸಾಯ ‘‘ಅಹಂ ಸಕ್ಖಿ, ಅಹಂ ಸಕ್ಖೀ’’ತಿ ಪವತ್ತಸದ್ದೋ ಪಥವಿಉನ್ದ್ರಿಯನಸದ್ದಸದಿಸೋ ಅಹೋಸಿ. ಅಥ ಮಾರೋ ಮಹಾಪುರಿಸಂ ಆಹ – ‘‘ಸಿದ್ಧತ್ಥ, ತುಯ್ಹಂ ದಾನಸ್ಸ ದಿನ್ನಭಾವೇ ಕೋ ಸಕ್ಖೀ’’ತಿ. ಮಹಾಪುರಿಸೋ ‘‘ತುಯ್ಹಂ ತಾವ ದಾನಸ್ಸ ದಿನ್ನಭಾವೇ ಸಚೇತನಾ ಸಕ್ಖಿನೋ, ಮಯ್ಹಂ ಪನ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಸಚೇತನೋ ಕೋಚಿ ಸಕ್ಖಿ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ತಿಟ್ಠತು ತಾವ ಮೇ ಅವಸೇಸಅತ್ತಭಾವೇಸು ದಿನ್ನದಾನಂ, ವೇಸ್ಸನ್ತರತ್ತಭಾವೇ ಪನ ಠತ್ವಾ ಮಯ್ಹಂ ಸತ್ತಸತಕಮಹಾದಾನಸ್ಸ ತಾವ ದಿನ್ನಭಾವೇ ಅಚೇತನಾಪಿ ಅಯಂ ಘನಮಹಾಪಥವೀ ಸಕ್ಖೀ’’ತಿ ಚೀವರಗಬ್ಭನ್ತರತೋ ದಕ್ಖಿಣಹತ್ಥಂ ಅಭಿನೀಹರಿತ್ವಾ ‘‘ವೇಸ್ಸನ್ತರತ್ತಭಾವೇ ಠತ್ವಾ ಮಯ್ಹಂ ಸತ್ತಸತಕಮಹಾದಾನಸ್ಸ ದಿನ್ನಭಾವೇ ತ್ವಂ ಸಕ್ಖಿ, ನ ಸಕ್ಖೀ’’ತಿ ಮಹಾಪಥವಿಯಾಭಿಮುಖಂ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇಸಿ. ಮಹಾಪಥವೀ ‘‘ಅಹಂ ತೇ ತದಾ ಸಕ್ಖೀ’’ತಿ ವಿರವಸತೇನ ವಿರವಸಹಸ್ಸೇನ ವಿರವಸತಸಹಸ್ಸೇನ ಮಾರಬಲಂ ಅವತ್ಥರಮಾನಾ ವಿಯ ಉನ್ನದಿ.

ತತೋ ಮಹಾಪುರಿಸೇ ‘‘ದಿನ್ನಂ ತೇ, ಸಿದ್ಧತ್ಥ, ಮಹಾದಾನಂ ಉತ್ತಮದಾನ’’ನ್ತಿ ವೇಸ್ಸನ್ತರದಾನಂ ಸಮ್ಮಸನ್ತೇ ದಿಯಡ್ಢಯೋಜನಸತಿಕೋ ಗಿರಿಮೇಖಲಹತ್ಥೀ ಜಣ್ಣುಕೇಹಿ ಪಥವಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ, ಮಾರಪರಿಸಾ ದಿಸಾವಿದಿಸಾ ಪಲಾಯಿಂಸು, ದ್ವೇ ಏಕಮಗ್ಗೇನ ಗತಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಸೀಸಾಭರಣಾನಿ ಚೇವ ನಿವತ್ಥವಸನಾನಿ ಚ ¶ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಸಮ್ಮುಖಸಮ್ಮುಖದಿಸಾಹಿಯೇವ ಪಲಾಯಿಂಸು. ತತೋ ದೇವಸಙ್ಘಾ ಪಲಾಯಮಾನಂ ಮಾರಬಲಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಾರಸ್ಸ ಪರಾಜಯೋ ಜಾತೋ, ಸಿದ್ಧತ್ಥಕುಮಾರಸ್ಸ ಜಯೋ ಜಾತೋ, ಜಯಪೂಜಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ¶ ದೇವತಾ ದೇವತಾನಂ, ನಾಗಾ ನಾಗಾನಂ, ಸುಪಣ್ಣಾ ಸುಪಣ್ಣಾನಂ, ಬ್ರಹ್ಮಾನೋ ಬ್ರಹ್ಮಾನಂ ಘೋಸೇತ್ವಾ ಗನ್ಧಮಾಲಾದಿಹತ್ಥಾ ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಬೋಧಿಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆಗಮಂಸು.

ಏವಂ ಗತೇಸು ಪನ ತೇಸು –

‘‘ಜಯೋ ಹಿ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಿರೀಮತೋ ಅಯಂ, ಮಾರಸ್ಸ ಚ ಪಾಪಿಮತೋ ಪರಾಜಯೋ;

ಉಗ್ಘೋಸಯುಂ ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ಪಮೋದಿತಾ, ಜಯಂ ತದಾ ದೇವಗಣಾ ಮಹೇಸಿನೋ.

‘‘ಜಯೋ ¶ ಹಿ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಿರೀಮತೋ ಅಯಂ, ಮಾರಸ್ಸ ಚ ಪಾಪಿಮತೋ ಪರಾಜಯೋ;

ಉಗ್ಘೋಸಯುಂ ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ಪಮೋದಿತಾ, ಜಯಂ ತದಾ ನಾಗಗಣಾ ಮಹೇಸಿನೋ.

‘‘ಜಯೋ ಹಿ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಿರೀಮತೋ ಅಯಂ, ಮಾರಸ್ಸ ಚ ಪಾಪಿಮತೋ ಪರಾಜಯೋ;

ಉಗ್ಘೋಸಯುಂ ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ಪಮೋದಿತಾ, ಜಯಂ ತದಾ ಸುಪಣ್ಣಸಙ್ಘಾಪಿ ಮಹೇಸಿನೋ.

‘‘ಜಯೋ ಹಿ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಿರೀಮತೋ ಅಯಂ, ಮಾರಸ್ಸ ಚ ಪಾಪಿಮತೋ ಪರಾಜಯೋ;

ಉಗ್ಘೋಸಯುಂ ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ಪಮೋದಿತಾ, ಜಯಂ ತದಾ ಬ್ರಹ್ಮಗಣಾ ಮಹೇಸಿನೋ’’ತಿ. –

ಅವಸೇಸಾ ದಸಸು ಚಕ್ಕವಾಳಸಹಸ್ಸೇಸು ದೇವತಾ ಮಾಲಾಗನ್ಧವಿಲೇಪನೇಹಿ ಪೂಜಯಮಾನಾ ನಾನಪ್ಪಕಾರಾ ಚ ಥುತಿಯೋ ವದಮಾನಾ ಅಟ್ಠಂಸು. ಏವಂ ಧರಮಾನೇಯೇವ ಸೂರಿಯೇ ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಮಾರಬಲಂ ವಿಧಮಿತ್ವಾ ಚೀವರೂಪರಿ ಪತಮಾನೇಹಿ ಬೋಧಿರುಕ್ಖಙ್ಕುರೇಹಿ ರತ್ತಪವಾಳದಲೇಹಿ ವಿಯ ಪೂಜಿಯಮಾನೋ ಪಠಮಯಾಮೇ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಂ ಅನುಸ್ಸರಿತ್ವಾ ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೇ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಂ ವಿಸೋಧೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಿಮಯಾಮೇ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದೇ ಞಾಣಂ ಓತಾರೇಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ದ್ವಾದಸಪದಿಕಂ ಪಚ್ಚಯಾಕಾರಂ ವಟ್ಟವಿವಟ್ಟವಸೇನ ಅನುಲೋಮಪಟಿಲೋಮತೋ ಸಮ್ಮಸನ್ತಸ್ಸ ದಸಸಹಸ್ಸೀ ಲೋಕಧಾತು ಉದಕಪರಿಯನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ದ್ವಾದಸಕ್ಖತ್ತುಂ ಸಙ್ಕಮ್ಪಿ.

ಮಹಾಪುರಿಸೇ ¶ ಪನ ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಂ ಉನ್ನಾದೇತ್ವಾ ಅರುಣುಗ್ಗಮನವೇಲಾಯ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ ¶ ಪಟಿವಿಜ್ಝನ್ತೇ ಸಕಲಾ ದಸಸಹಸ್ಸೀ ಲೋಕಧಾತು ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತಾ ಅಹೋಸಿ. ಪಾಚೀನಚಕ್ಕವಾಳಮುಖವಟ್ಟಿಯಂ ಉಸ್ಸಾಪಿತಾನಂ ಧಜಾನಂ ಪಟಾಕಾ ಪಚ್ಛಿಮಚಕ್ಕವಾಳಮುಖವಟ್ಟಿಂ ಪಹರನ್ತಿ, ತಥಾ ಪಚ್ಛಿಮಚಕ್ಕವಾಳಮುಖವಟ್ಟಿಯಂ ಉಸ್ಸಾಪಿತಾನಂ ಧಜಾನಂ ಪಟಾಕಾ ಪಾಚೀನಚಕ್ಕವಾಳಮುಖವಟ್ಟಿಂ ಪಹರನ್ತಿ, ದಕ್ಖಿಣಚಕ್ಕವಾಳಮುಖವಟ್ಟಿಯಂ ಉಸ್ಸಾಪಿತಾನಂ ಧಜಾನಂ ಪಟಾಕಾ ಉತ್ತರಚಕ್ಕವಾಳಮುಖವಟ್ಟಿಂ ಪಹರನ್ತಿ, ಉತ್ತರಚಕ್ಕವಾಳಮುಖವಟ್ಟಿಯಂ ಉಸ್ಸಾಪಿತಾನಂ ಧಜಾನಂ ಪಟಾಕಾ ದಕ್ಖಿಣಚಕ್ಕವಾಳಮುಖವಟ್ಟಿಂ ಪಹರನ್ತಿ, ಪಥವಿತಲೇ ಉಸ್ಸಾಪಿತಾನಂ ಧಜಾನಂ ಪಟಾಕಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಂ ಆಹಚ್ಚ ಅಟ್ಠಂಸು, ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ಬದ್ಧಾನಂ ಧಜಾನಂ ಪಟಾಕಾ ಪಥವಿತಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸು, ದಸಸಹಸ್ಸೇಸು ಚಕ್ಕವಾಳೇಸು ಪುಪ್ಫೂಪಗಾ ರುಕ್ಖಾ ಪುಪ್ಫಂ ಗಣ್ಹಿಂಸು, ಫಲೂಪಗಾ ರುಕ್ಖಾ ಫಲಪಿಣ್ಡಿಭಾರಸಹಿತಾ ಅಹೇಸುಂ. ಖನ್ಧೇಸು ಖನ್ಧಪದುಮಾನಿ ಪುಪ್ಫಿಂಸು, ಸಾಖಾಸು ಸಾಖಾಪದುಮಾನಿ, ಲತಾಸು ಲತಾಪದುಮಾನಿ, ಆಕಾಸೇ ಓಲಮ್ಬಕಪದುಮಾನಿ, ಘನಸಿಲಾತಲಾನಿ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಉಪರೂಪರಿ ಸತಪತ್ತಾನಿ ಹುತ್ವಾ ದಣ್ಡಕಪದುಮಾನಿ ಉಟ್ಠಹಿಂಸು. ದಸಸಹಸ್ಸೀ ಲೋಕಧಾತು ವಟ್ಟೇತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಮಾಲಾಗುಳಾ ವಿಯ ಸುಸನ್ಥತಪುಪ್ಫಸನ್ಥಾರೋ ವಿಯ ಚ ಪುಪ್ಫಾಭಿಕಿಣ್ಣಾ ಅಹೋಸಿ. ಚಕ್ಕವಾಳನ್ತರೇಸು ಅಟ್ಠಯೋಜನಸಹಸ್ಸಾ ಲೋಕನ್ತರಿಕನಿರಯಾ ಸತ್ತಸೂರಿಯಪ್ಪಭಾಹಿಪಿಅನೋಭಾಸಿತಪುಬ್ಬಾ ತದಾ ಏಕೋಭಾಸಾ ಅಹೇಸುಂ. ಚತುರಾಸೀತಿಯೋಜನಸಹಸ್ಸಗಮ್ಭೀರೋ ಮಹಾಸಮುದ್ದೋ ¶ ಮಧುರೋದಕೋ ಅಹೋಸಿ, ನದಿಯೋ ನ ಪವತ್ತಿಂಸು, ಜಚ್ಚನ್ಧಾ ರೂಪಾನಿ ಪಸ್ಸಿಂಸು, ಜಾತಿಬಧಿರಾ ಸದ್ದಂ ಸುಣಿಂಸು, ಜಾತಿಪೀಠಸಪ್ಪಿನೋ ಪದಸಾ ಗಚ್ಛಿಂಸು, ಅನ್ದುಬನ್ಧನಾದೀನಿ ಛಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪತಿಂಸು.

ಏವಂ ಅಪರಿಮಾಣೇನ ಸಿರಿವಿಭವೇನ ಪೂಜಿಯಮಾನೋ ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಅನೇಕಪ್ಪಕಾರೇಸು ಅಚ್ಛರಿಯಧಮ್ಮೇಸು ಪಾತುಭೂತೇಸು ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧೇಹಿ ಅವಿಜಹಿತಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸಿ –

‘‘ಅನೇಕಜಾತಿಸಂಸಾರಂ, ಸನ್ಧಾವಿಸ್ಸಂ ಅನಿಬ್ಬಿಸಂ;

ಗಹಕಾರಂ ಗವೇಸನ್ತೋ, ದುಕ್ಖಾ ಜಾತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ.

‘‘ಗಹಕಾರಕ ದಿಟ್ಠೋಸಿ, ಪುನ ಗೇಹಂ ನ ಕಾಹಸಿ;

ಸಬ್ಬಾ ತೇ ಫಾಸುಕಾ ಭಗ್ಗಾ, ಗಹಕೂಟಂ ವಿಸಙ್ಖತಂ;

ವಿಸಙ್ಖಾರಗತಂ ಚಿತ್ತಂ, ತಣ್ಹಾನಂ ಖಯಮಜ್ಝಗಾ’’ತಿ. (ಧ. ಪ. ೧೫೩-೧೫೪);

ಇತಿ ¶ ತುಸಿತಭವನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಅಯಂ ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಪ್ಪತ್ತಿ, ಏತ್ತಕಂ ಠಾನಂ ಅವಿದೂರೇನಿದಾನಂ ನಾಮಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಅವಿದೂರೇನಿದಾನಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೩. ಸನ್ತಿಕೇನಿದಾನಕಥಾ

‘‘ಸನ್ತಿಕೇನಿದಾನಂ ¶ ¶ ಪನ ‘ಏಕಂ ಸಮಯಂ ಭಗವಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರತಿ ಜೇತವನೇ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಆರಾಮೇ’. ‘ವೇಸಾಲಿಯಂ ವಿಹರತಿ ಮಹಾವನೇ ಕೂಟಾಗಾರಸಾಲಾಯ’ನ್ತಿ ಚ ಏವಂ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇಯೇವ ಲಬ್ಭತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಏವಂ ವುತ್ತಂ, ಅಥ ಖೋ ಪನ ತಮ್ಪಿ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ – ಉದಾನಞ್ಹಿ ಉದಾನೇತ್ವಾ ಜಯಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಿ ಇಮಸ್ಸ ಪಲ್ಲಙ್ಕಸ್ಸ ಕಾರಣಾ ಸನ್ಧಾವಿಂ, ಏತ್ತಕಂ ಮೇ ಕಾಲಂ ಇಮಸ್ಸೇವ ಪಲ್ಲಙ್ಕಸ್ಸ ಕಾರಣಾ ಅಲಙ್ಕತಸೀಸಂ ಗೀವಾಯ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ದಿನ್ನಂ, ಸುಅಞ್ಜಿತಾನಿ ಅಕ್ಖೀನಿ ಹದಯಮಂಸಞ್ಚ ಉಪ್ಪಾಟೇವಾ ದಿನ್ನಂ, ಜಾಲೀಕುಮಾರಸದಿಸಾ ಪುತ್ತಾ, ಕಣ್ಹಾಜಿನಕುಮಾರಿಸದಿಸಾ ಧೀತರೋ, ಮದ್ದೀದೇವಿಸದಿಸಾ ಭರಿಯಾಯೋ ಚ ಪರೇಸಂ ದಾಸತ್ಥಾಯ ದಿನ್ನಾ. ಅಯಂ ಮೇ ಪಲ್ಲಙ್ಕೋ ಜಯಪಲ್ಲಙ್ಕೋ ಥಿರಪಲ್ಲಙ್ಕೋ, ಏತ್ಥ ಮೇ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಸಙ್ಕಪ್ಪಾ ಪರಿಪುಣ್ಣಾ, ನ ತಾವ ಇತೋ ವುಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅನೇಕಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತೋ ಸತ್ತಾಹಂ ತತ್ಥೇವ ನಿಸೀದಿ. ಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ಏಕಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸೀದಿ ವಿಮುತ್ತಿಸುಖಪಟಿಸಂವೇದೀ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೧; ಉದಾ. ೧).

ಅಥ ಏಕಚ್ಚಾನಂ ದೇವತಾನಂ ‘‘ಅಜ್ಜಾಪಿ ನೂನ ಸಿದ್ಧತ್ಥಸ್ಸ ಕತ್ತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ಅತ್ಥಿ, ಪಲ್ಲಙ್ಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಆಲಯಂ ನ ವಿಜಹತೀ’’ತಿ ಪರಿವಿತಕ್ಕೋ ಉದಪಾದಿ. ಸತ್ಥಾ ದೇವತಾನಂ ಪರಿವಿತಕ್ಕಂ ಞತ್ವಾ ತಾಸಂ ವಿತಕ್ಕವೂಪಸಮತ್ಥಂ ವೇಹಾಸಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಯಮಕಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ದಸ್ಸೇಸಿ. ಮಹಾಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ಹಿ ಕತಪಾಟಿಹಾರಿಯಞ್ಚ ಞಾತಿಸಮಾಗಮೇ ಕತಪಾಟಿಹಾರಿಯಞ್ಚ ಪಾಥಿಕಪುತ್ತಸಮಾಗಮೇ ಕತಪಾಟಿಹಾರಿಯಞ್ಚ ಸಬ್ಬಂ ಕಣ್ಡಮ್ಬರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಕತಯಮಕಪಾಟಿಹಾರಿಯಸದಿಸಂ ಅಹೋಸಿ.

ಏವಂ ಸತ್ಥಾ ಇಮಿನಾ ಪಾಟಿಹಾರಿಯೇನ ದೇವತಾನಂ ವಿತಕ್ಕಂ ವೂಪಸಮೇತ್ವಾ ಪಲ್ಲಙ್ಕತೋ ಈಸಕಂ ಪಾಚೀನನಿಸ್ಸಿತೇ ಉತ್ತರದಿಸಾಭಾಗೇ ಠತ್ವಾ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ವತ ¶ ಮೇ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪಟಿವಿದ್ಧ’’ನ್ತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಿ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಞ್ಚ ಪೂರಿತಾನಂ ಪಾರಮೀನಂ ಬಲಾಧಿಗಮಟ್ಠಾನಂ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಬೋಧಿರುಕ್ಖಞ್ಚ ಅನಿಮಿಸೇಹಿ ಅಕ್ಖೀಹಿ ಓಲೋಕಯಮಾನೋ ಸತ್ತಾಹಂ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ, ತಂ ಠಾನಂ ಅನಿಮಿಸಚೇತಿಯಂ ನಾಮ ಜಾತಂ. ಅಥ ಸತ್ಥಾ ಪಲ್ಲಙ್ಕಸ್ಸ ಚ ಠಿತಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಚ ಅನ್ತರಾ ಚಙ್ಕಮಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ಪುರತ್ಥಿಮಪಚ್ಛಿಮತೋ ಆಯತೇ ರತನಚಙ್ಕಮೇ ಚಙ್ಕಮನ್ತೋ ಸತ್ತಾಹಂ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ. ತಂ ಠಾನಂ ರತನಚಙ್ಕಮಚೇತಿಯಂ ನಾಮ ಜಾತಂ.

ಚತುತ್ಥೇ ಪನ ಸತ್ತಾಹೇ ಬೋಧಿತೋ ಪಚ್ಛಿಮುತ್ತರದಿಸಾಭಾಗೇ ದೇವತಾ ರತನಘರಂ ಮಾಪಯಿಂಸು. ತತ್ಥ ಭಗವಾ ¶ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕಂ ವಿಸೇಸತೋ ಚೇತ್ಥ ಅನನ್ತನಯಸಮನ್ತಪಟ್ಠಾನಂ ವಿಚಿನನ್ತೋ ¶ ಸತ್ತಾಹಂ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ. ಆಭಿಧಮ್ಮಿಕಾ ಪನಾಹು – ‘‘ರತನಘರಂ ನಾಮ ನ ಸತ್ತರತನಮಯಂ ಗೇಹಂ, ಸತ್ತನ್ನಂ ಪನ ಪಕರಣಾನಂ ಸಮ್ಮಸಿತಟ್ಠಾನಂ ‘ರತನಘರ’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ. ಯಸ್ಮಾ ಪನೇತ್ಥ ಉಭೋಪೇತೇ ಪರಿಯಾಯೇನ ಯುಜ್ಜನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಉಭಯಮ್ಪೇತಂ ಗಹೇತಬ್ಬಮೇವ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪನ ತಂ ಠಾನಂ ರತನಘರಚೇತಿಯಂ ನಾಮ ಜಾತಂ. ಏವಂ ಸತ್ಥಾ ಬೋಧಿಸಮೀಪೇಯೇವ ಚತ್ತಾರಿ ಸತ್ತಾಹಾನಿ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚಮೇ ಸತ್ತಾಹೇ ಬೋಧಿರುಕ್ಖಮೂಲಾ ಯೇನ ಅಜಪಾಲನಿಗ್ರೋಧೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ. ತತ್ರಾಪಿ ಧಮ್ಮಂ ವಿಚಿನನ್ತೋ ವಿಮುತ್ತಿಸುಖಞ್ಚ ಪಟಿಸಂವೇದೇನ್ತೋ ನಿಸೀದಿ.

ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಮಾರೋ ಪಾಪಿಮಾ ‘‘ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಅನುಬನ್ಧನ್ತೋ ಓತಾರಾಪೇಕ್ಖೋಪಿ ಇಮಸ್ಸ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಖಲಿತಂ ಅದ್ದಸಂ, ಅತಿಕ್ಕನ್ತೋದಾನಿ ಏಸ ಮಮ ವಸ’’ನ್ತಿ ದೋಮನಸ್ಸಪ್ಪತ್ತೋ ಮಹಾಮಗ್ಗೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸೋಳಸ ಕಾರಣಾನಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ಭೂಮಿಯಂ ಸೋಳಸ ಲೇಖಾ ಆಕಡ್ಢಿ – ‘‘ಅಹಂ ಏಸೋ ವಿಯ ದಾನಪಾರಮಿಂ ನ ಪೂರೇಸಿಂ, ತೇನಮ್ಹಿ ಇಮಿನಾ ಸದಿಸೋ ನ ಜಾತೋ’’ತಿ ಏಕಂ ಲೇಖಂ ಆಕಡ್ಢಿ. ತಥಾ ‘‘ಅಹಂ ಏಸೋ ವಿಯ ಸೀಲಪಾರಮಿಂ…ಪೇ… ನೇಕ್ಖಮ್ಮಪಾರಮಿಂ, ಪಞ್ಞಾಪಾರಮಿಂ, ವೀರಿಯಪಾರಮಿಂ, ಖನ್ತಿಪಾರಮಿಂ, ಸಚ್ಚಪಾರಮಿಂ, ಅಧಿಟ್ಠಾನಪಾರಮಿಂ, ಮೇತ್ತಾಪಾರಮಿಂ, ಉಪೇಕ್ಖಾಪಾರಮಿಂ ನ ಪೂರೇಸಿಂ, ತೇನಮ್ಹಿ ಇಮಿನಾ ಸದಿಸೋ ನ ಜಾತೋ’’ತಿ ದಸಮಂ ಲೇಖಂ ಆಕಡ್ಢಿ. ತಥಾ ‘‘ಅಹಂ ಏಸೋ ವಿಯ ಅಸಾಧಾರಣಸ್ಸ ಇನ್ದ್ರಿಯಪರೋಪರಿಯತ್ತಞಾಣಸ್ಸ ಪಟಿವೇಧಾಯ ಉಪನಿಸ್ಸಯಭೂತಾ ದಸ ಪಾರಮಿಯೋ ನ ಪೂರೇಸಿಂ, ತೇನಮ್ಹಿ ಇಮಿನಾ ಸದಿಸೋ ನ ಜಾತೋ’’ತಿ ಏಕಾದಸಮಂ ಲೇಖಂ ಆಕಡ್ಢಿ. ತಥಾ ‘‘ಅಹಂ ಏಸೋ ವಿಯ ಅಸಾಧಾರಣಸ್ಸ ಆಸಯಾನುಸಯಞಾಣಸ್ಸ…ಪೇ… ಮಹಾಕರುಣಾಸಮಾಪತ್ತಿಞಾಣಸ್ಸ, ಯಮಕಪಾಟಿಹಾರಿಯಞಾಣಸ್ಸ, ಅನಾವರಣಞಾಣಸ್ಸ, ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಪಟಿವೇಧಾಯ ಉಪನಿಸ್ಸಯಭೂತಾ ದಸ ¶ ಪಾರಮಿಯೋ ನ ಪೂರೇಸಿಂ, ತೇನಮ್ಹಿ ಇಮಿನಾ ಸದಿಸೋ ನ ಜಾತೋ’’ತಿ ಸೋಳಸಮಂ ಲೇಖಂ ಆಕಡ್ಢಿ. ಏವಂ ಮಾರೋ ಇಮೇಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಮಹಾಮಗ್ಗೇ ಸೋಳಸ ಲೇಖಾ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ.

ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ಸಮಯೇ ತಣ್ಹಾ, ಅರತಿ, ರಗಾ ಚಾತಿ ತಿಸ್ಸೋ ಮಾರಧೀತರೋ (ಸಂ. ನಿ. ೧.೧೬೧) ‘‘ಪಿತಾ ನೋ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಕಹಂ ನು ಖೋ ಏತರಹೀ’’ತಿ ಓಲೋಕಯಮಾನಾ ತಂ ದೋಮನಸ್ಸಪ್ಪತ್ತಂ ಭೂಮಿಂ ಲೇಖಮಾನಂ ನಿಸಿನ್ನಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಿತು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಸ್ಮಾ, ತಾತ, ತ್ವಂ ದುಕ್ಖೀ ದುಮ್ಮನೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ‘‘ಅಮ್ಮಾ, ಅಯಂ ಮಹಾಸಮಣೋ ಮಯ್ಹಂ ವಸಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೋ, ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಓತಾರಮಸ್ಸ ದಟ್ಠುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂ, ತೇನಮ್ಹಿ ದುಕ್ಖೀ ದುಮ್ಮನೋ’’ತಿ. ‘‘ಯದಿ ಏವಂ ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿತ್ಥ, ಮಯಮೇತಂ ಅತ್ತನೋ ವಸೇ ಕತ್ವಾ ಆದಾಯ ಆಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ, ಅಮ್ಮಾ, ಏಸ ಕೇನಚಿ ವಸೇ ಕಾತುಂ, ಅಚಲಾಯ ಸದ್ಧಾಯ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ ಏಸ ಪುರಿಸೋ’’ತಿ. ‘‘ತಾತ, ಮಯಂ ಇತ್ಥಿಯೋ ನಾಮ, ಇದಾನೇವ ನಂ ರಾಗಪಾಸಾದೀಹಿ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಆನೇಸ್ಸಾಮ, ತುಮ್ಹೇ ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿತ್ಥಾ’’ತಿ ¶ ವತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಪಾದೇ ತೇ, ಸಮಣ ¶ , ಪರಿಚಾರೇಮಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ಭಗವಾ ನೇವ ತಾಸಂ ವಚನಂ ಮನಸಿ ಅಕಾಸಿ, ನ ಅಕ್ಖೀನಿ ಉಮ್ಮೀಲೇತ್ವಾ ಓಲೋಕೇಸಿ, ಅನುತ್ತರೇ ಉಪಧಿಸಙ್ಖಯೇ ವಿಮುತ್ತಿಯಾ ವಿವೇಕಸುಖಞ್ಞೇವ ಅನುಭವನ್ತೋ ನಿಸೀದಿ.

ಪುನ ಮಾರಧೀತರೋ ‘‘ಉಚ್ಚಾವಚಾ ಖೋ ಪುರಿಸಾನಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಾ, ಕೇಸಞ್ಚಿ ಕುಮಾರಿಕಾಸು ಪೇಮಂ ಹೋತಿ, ಕೇಸಞ್ಚಿ ಪಠಮವಯೇ ಠಿತಾಸು, ಕೇಸಞ್ಚಿ ಮಜ್ಝಿಮವಯೇ ಠಿತಾಸು, ಕೇಸಞ್ಚಿ ಪಚ್ಛಿಮವಯೇ ಠಿತಾಸು, ಯಂನೂನ ಮಯಂ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇಹಿ ರೂಪೇಹಿ ಪಲೋಭೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಾಮಾ’’ತಿ ಏಕಮೇಕಾ ಕುಮಾರಿಕವಣ್ಣಾದಿವಸೇನ ಸಕಂ ಸಕಂ ಅತ್ತಭಾವಂ ಅಭಿನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾ ಕುಮಾರಿಕಾ, ಅವಿಜಾತಾ, ಸಕಿಂವಿಜಾತಾ, ದುವಿಜಾತಾ, ಮಜ್ಝಿಮಿತ್ಥಿಯೋ, ಮಹಿತ್ಥಿಯೋ ಚ ಹುತ್ವಾ ಛಕ್ಖತ್ತುಂ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಪಾದೇ ತೇ, ಸಮಣ, ಪರಿಚಾರೇಮಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ತಮ್ಪಿ ಭಗವಾ ನ ಮನಸಾಕಾಸಿ, ಯಥಾ ತಂ ಅನುತ್ತರೇ ಉಪಧಿಸಙ್ಖಯೇ ವಿಮುತ್ತೋ. ಕೇಚಿ ಪನಾಚರಿಯಾ ವದನ್ತಿ – ‘‘ತಾ ಮಹಿತ್ಥಿಭಾವೇನ ಉಪಗತಾ ದಿಸ್ವಾ ಭಗವಾ – ‘ಏತಾ ಖಣ್ಡದನ್ತಾ ಪಲಿತಕೇಸಾ ಹೋನ್ತೂ’ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾಸೀ’’ತಿ. ತಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ನ ಹಿ ಭಗವಾ ಏವರೂಪಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ಅಕಾಸಿ. ಭಗವಾ ಪನ ‘‘ಅಪೇಥ ತುಮ್ಹೇ, ಕಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಏವಂ ವಾಯಮಥ, ಏವರೂಪಂ ನಾಮ ಅವೀತರಾಗಾದೀನಂ ಪುರತೋ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪನ ರಾಗೋ ಪಹೀನೋ, ದೋಸೋ ಪಹೀನೋ, ಮೋಹೋ ಪಹೀನೋ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನಂ ಆರಬ್ಭ –

‘‘ಯಸ್ಸ ¶ ಜಿತಂ ನಾವಜೀಯತಿ, ಜಿತಮಸ್ಸ ನೋಯಾತಿ ಕೋಚಿ ಲೋಕೇ;

ತಂ ಬುದ್ಧಮನನ್ತಗೋಚರಂ, ಅಪದಂ ಕೇನ ಪದೇನ ನೇಸ್ಸಥ.

‘‘ಯಸ್ಸ ಜಾಲಿನೀ ವಿಸತ್ತಿಕಾ, ತಣ್ಹಾ ನತ್ಥಿ ಕುಹಿಞ್ಚಿ ನೇತವೇ;

ತಂ ಬುದ್ಧಮನನ್ತಗೋಚರಂ, ಅಪದಂ ಕೇನ ಪದೇನ ನೇಸ್ಸಥಾ’’ತಿ. (ಧ. ಪ. ೧೭೯-೧೮೦) –

ಇಮಾ ಧಮ್ಮಪದೇ ಬುದ್ಧವಗ್ಗೇ ದ್ವೇ ಗಾಥಾ ವದನ್ತೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ. ತಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ನೋ ಪಿತಾ ಅವೋಚ, ‘ಅರಹಂ ಸುಗತೋ ಲೋಕೇ, ನ ರಾಗೇನ ಸುವಾನಯೋ’’’ತಿಆದೀನಿ (ಸಂ. ನಿ. ೧.೧೬೧) ವತ್ವಾ ಪಿತು ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಮಿಂಸು.

ಭಗವಾಪಿ ತತ್ಥೇವ ಸತ್ತಾಹಂ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ತತೋ ಮುಚಲಿನ್ದಮೂಲಂ ಅಗಮಾಸಿ. ತತ್ಥ ಸತ್ತಾಹವದ್ದಲಿಕಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಾಯ ಸೀತಾದಿಪಟಿಬಾಹನತ್ಥಂ ಮುಚಲಿನ್ದೇನ ನಾಮ ನಾಗರಾಜೇನ ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಂ ಭೋಗೇಹಿ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಅಸಮ್ಬಾಧಾಯ ಗನ್ಧಕುಟಿಯಂ ವಿಹರನ್ತೋ ವಿಯ ವಿಮುತ್ತಿಸುಖಂ ಪಟಿಸಂವೇದಿಯಮಾನೋ ಸತ್ತಾಹಂ ¶ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ರಾಜಾಯತನಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ತತ್ಥಪಿ ವಿಮುತ್ತಿಸುಖಂ ಪಟಿಸಂವೇದಿಯಮಾನೋಯೇವ ಸತ್ತಾಹಂ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ. ಏತ್ತಾವತಾ ಸತ್ತ ಸತ್ತಾಹಾನಿ ಪರಿಪುಣ್ಣಾನಿ. ಏತ್ಥನ್ತರೇ ನೇವ ಮುಖಧೋವನಂ, ನ ಸರೀರಪಟಿಜಗ್ಗನಂ ¶ , ನ ಆಹಾರಕಿಚ್ಚಂ ಅಹೋಸಿ, ಝಾನಸುಖಫಲಸುಖೇನೇವ ಚ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ.

ಅಥಸ್ಸ ತಸ್ಮಿಂ ಸತ್ತಸತ್ತಾಹಮತ್ಥಕೇ ಏಕೂನಪಞ್ಞಾಸತಿಮೇ ದಿವಸೇ ತತ್ಥ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ‘‘ಮುಖಂ ಧೋವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿತ್ತಂ ಉದಪಾದಿ. ಸಕ್ಕೋ ದೇವಾನಮಿನ್ದೋ ಅಗದಹರೀತಕಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅದಾಸಿ, ಸತ್ಥಾ ತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿ, ತೇನಸ್ಸ ಸರೀರವಳಞ್ಜೋ ಅಹೋಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಸಕ್ಕೋಯೇವ ನಾಗಲತಾದನ್ತಕಟ್ಠಞ್ಚೇವ ಮುಖಧೋವನೋದಕಞ್ಚ ಅದಾಸಿ. ಸತ್ಥಾ ತಂ ದನ್ತಕಟ್ಠಂ ಖಾದಿತ್ವಾವ ಅನೋತತ್ತದಹೋದಕೇನ ಮುಖಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ರಾಜಾಯತನಮೂಲೇ ನಿಸೀದಿ.

ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ತಪುಸ್ಸ ಭಲ್ಲಿಕಾ ನಾಮ ದ್ವೇ ವಾಣಿಜಾ ಪಞ್ಚಹಿ ಸಕಟಸತೇಹಿ ಉಕ್ಕಲಾ ಜನಪದಾ ಮಜ್ಝಿಮದೇಸಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಪುಬ್ಬೇ ಅತ್ತನೋ ಞಾತಿಸಾಲೋಹಿತಾಯ ದೇವತಾಯ ಸಕಟಾನಿ ಸನ್ನಿರುಮ್ಭಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಆಹಾರಸಮ್ಪಾದನೇ ಉಸ್ಸಾಹಿತಾ ಮನ್ಥಞ್ಚ ¶ ಮಧುಪಿಣ್ಡಿಕಞ್ಚ ಆದಾಯ – ‘‘ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತು ನೋ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಇಮಂ ಆಹಾರಂ ಅನುಕಮ್ಪಂ ಉಪಾದಾಯಾ’’ತಿ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪನಾಮೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಂಸು. ಭಗವಾ ಪಾಯಾಸಪಟಿಗ್ಗಹಣದಿವಸೇಯೇವ ಪತ್ತಸ್ಸ ಅನ್ತರಹಿತತ್ತಾ ‘‘ನ ಖೋ ತಥಾಗತಾ ಹತ್ಥೇಸು ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ಕಿಮ್ಹಿ ನು ಖೋ ಅಹಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಞತ್ವಾ ಚತೂಹಿ ದಿಸಾಹಿ ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾರಾಜಾನೋ ಇನ್ದನೀಲಮಣಿಮಯೇ ಪತ್ತೇ ಉಪನಾಮೇಸುಂ, ಭಗವಾ ತೇ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿ. ಪುನ ಮುಗ್ಗವಣ್ಣಸೇಲಮಯೇ ಚತ್ತಾರೋ ಪತ್ತೇ ಉಪನಾಮೇಸುಂ. ಭಗವಾ ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ ಮಹಾರಾಜಾನಂ ಸದ್ಧಾನುರಕ್ಖಣತ್ಥಾಯ ಚತ್ತಾರೋಪಿ ಪತ್ತೇ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಉಪರೂಪರಿ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಏಕೋ ಹೋತೂ’’ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾಸಿ. ಚತ್ತಾರೋಪಿ ಮುಖವಟ್ಟಿಯಂ ಪಞ್ಞಾಯಮಾನಲೇಖಾ ಹುತ್ವಾ ಮಜ್ಝಿಮಪ್ಪಮಾಣೇನ ಏಕತ್ತಂ ಉಪಗಮಿಂಸು. ಭಗವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಪಚ್ಚಗ್ಘೇ ಸೇಲಮಯೇ ಪತ್ತೇ ಆಹಾರಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಅನುಮೋದನಂ ಅಕಾಸಿ. ತೇ ದ್ವೇ ಭಾತರೋ ವಾಣಿಜಾ ಬುದ್ಧಞ್ಚ ಧಮ್ಮಞ್ಚ ಸರಣಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದ್ವೇವಾಚಿಕಾ ಉಪಾಸಕಾ ಅಹೇಸುಂ. ಅಥ ನೇಸಂ ‘‘ಏಕಂ ನೋ, ಭನ್ತೇ, ಪರಿಚರಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ವದನ್ತಾನಂ ದಕ್ಖಿಣಹತ್ಥೇನ ಅತ್ತನೋ ಸೀಸಂ ಪರಾಮಸಿತ್ವಾ ಕೇಸಧಾತುಯೋ ಅದಾಸಿ. ತೇ ಅತ್ತನೋ ನಗರೇ ತಾ ಧಾತುಯೋ ಸುವಣ್ಣಸಮುಗ್ಗಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಚೇತಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸುಂ.

ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಪನ ತತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಪುನ ಅಜಪಾಲನಿಗ್ರೋಧಮೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಗ್ರೋಧಮೂಲೇ ನಿಸೀದಿ. ಅಥಸ್ಸ ತತ್ಥ ನಿಸಿನ್ನಮತ್ತಸ್ಸೇವ ಅತ್ತನಾ ಅಧಿಗತಧಮ್ಮಸ್ಸ ಗಮ್ಭೀರತಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತಸ್ಸ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾನಂ ಆಚಿಣ್ಣೋ – ‘‘ಕಿಚ್ಛೇನ ಅಧಿಗತೋ ಖೋ ಮ್ಯಾಯಂ ಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ಪರೇಸಂ ಅದೇಸೇತುಕಾಮತಾಕಾರಪ್ಪತ್ತೋ ವಿತಕ್ಕೋ ಉದಪಾದಿ. ಅಥ ಖೋ ಬ್ರಹ್ಮಾ ಸಹಮ್ಪತಿ ‘‘ನಸ್ಸತಿ ವತ ಭೋ ಲೋಕೋ, ವಿನಸ್ಸತಿ ವತ ¶ ಭೋ ಲೋಕೋ’’ತಿ ದಸಹಿ ಚಕ್ಕವಾಳಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಸಕ್ಕಸುಯಾಮಸನ್ತುಸಿತನಿಮ್ಮಾನರತಿವಸವತ್ತಿಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾನೋ ಆದಾಯ ¶ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ದೇಸೇತು, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಧಮ್ಮ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಯಾಚಿ.

ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಪಟಿಞ್ಞಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಕಸ್ಸ ನು ಖೋ ಅಹಂ ಪಠಮಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ‘‘ಆಳಾರೋ ಪಣ್ಡಿತೋ, ಸೋ ಇಮಂ ಧಮ್ಮಂ ಖಿಪ್ಪಂ ಆಜಾನಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಪುನ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ತಸ್ಸ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಙ್ಕತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಉದಕಂ ಆವಜ್ಜೇಸಿ. ತಸ್ಸಾಪಿ ಅಭಿದೋಸಕಾಲಙ್ಕತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಬಹೂಪಕಾರಾ ಖೋ ಮೇ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯಾ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯೇ ಆರಬ್ಭ ಮನಸಿ ಕತ್ವಾ ‘‘ಕಹಂ ನು ಖೋ ತೇ ಏತರಹಿ ವಿಹರನ್ತೀ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ‘‘ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ¶ ಇಸಿಪತನೇ ಮಿಗದಾಯೇ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಕತಿಪಾಹಂ ಬೋಧಿಮಣ್ಡಸಾಮನ್ತಾಯೇವ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತೋ ವಿಹರಿತ್ವಾ ‘‘ಆಸಾಳ್ಹಿಪುಣ್ಣಮಾಯಂ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಕ್ಖಸ್ಸ ಚಾತುದ್ದಸಿಯಂ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಪಚ್ಚುಟ್ಠಾಯ ಪಭಾತಾಯ ರತ್ತಿಯಾ ಕಾಲಸ್ಸೇವ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಅಟ್ಠಾರಸಯೋಜನಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಉಪಕಂ ನಾಮ ಆಜೀವಕಂ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಬುದ್ಧಭಾವಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ತಂ ದಿವಸಮೇವ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಇಸಿಪತನಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿ.

ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯಾ ತಥಾಗತಂ ದೂರತೋವ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಆವುಸೋ, ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಪಚ್ಚಯಬಾಹುಲ್ಲಾಯ ಆವತ್ತಿತ್ವಾ ಪರಿಪುಣ್ಣಕಾಯೋ ಪೀಣಿನ್ದ್ರಿಯೋ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋ ಹುತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛತಿ. ಇಮಸ್ಸ ವನ್ದನಾದೀನಿ ನ ಕರಿಸ್ಸಾಮ, ಮಹಾಕುಲಪ್ಪಸುತೋ ಖೋ ಪನೇಸ ಆಸನಾಭಿಹಾರಂ ಅರಹತಿ, ತೇನಸ್ಸ ಆಸನಮತ್ತಂ ಪಞ್ಞಾಪೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಕತಿಕಂ ಅಕಂಸು. ಭಗವಾ ಸದೇವಕಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ ಚಿತ್ತಾಚಾರಜಾನನಸಮತ್ಥೇನ ಞಾಣೇನ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಇಮೇ ಚಿನ್ತಯಿಂಸೂ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಚಿತ್ತಂ ಅಞ್ಞಾಸಿ. ಅಥ ತೇಸು ಸಬ್ಬದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಅನೋದಿಸ್ಸಕವಸೇನ ಫರಣಸಮತ್ಥಂ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತಂ ಸಙ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಓದಿಸ್ಸಕವಸೇನ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತೇನ ಫರಿ. ತೇ ಭಗವತಾ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತೇನ ಸಂಫುಟ್ಠಾ ತಥಾಗತೇ ಉಪಸಙ್ಕಮನ್ತೇ ಸಕಾಯ ಕತಿಕಾಯ ಸಣ್ಠಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಪಚ್ಚುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಅಭಿವಾದನಾದೀನಿ ಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚಾನಿ ಅಕಂಸು. ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಭಾವಂ ಪನಸ್ಸ ಅಜಾನನ್ತಾ ಕೇವಲಂ ನಾಮೇನ ಚ ಆವುಸೋವಾದೇನ ಚ ಸಮುದಾಚರಿಂಸು.

ಅಥ ನೇ ಭಗವಾ – ‘‘ಮಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತಂ ನಾಮೇನ ಚ ಆವುಸೋವಾದೇನ ಚ ಸಮುದಾಚರಥ. ಅರಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಬುದ್ಧಭಾವಂ ಞಾಪೇತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತವರಬುದ್ಧಾಸನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಉತ್ತರಾಸಾಳ್ಹನಕ್ಖತ್ತಯೋಗೇ ವತ್ತಮಾನೇ ಅಟ್ಠಾರಸಹಿ ಬ್ರಹ್ಮಕೋಟೀಹಿ ಪರಿವುತೋ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯತ್ಥೇರೇ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ತಿಪರಿವಟ್ಟಂ ದ್ವಾದಸಾಕಾರಂ ಛಞಾಣವಿಜಮ್ಭನಂ ಅನುತ್ತರಂ ¶ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಪ್ಪವತ್ತನಸುತ್ತನ್ತಂ (ಮಹಾವ. ೧೩ ಆದಯೋ; ಸಂ. ನಿ. ೫.೧೦೮೧) ದೇಸೇಸಿ. ತೇಸು ಕೋಣ್ಡಞ್ಞತ್ಥೇರೋ ದೇಸನಾನುಸಾರೇನ ಞಾಣಂ ಪೇಸೇನ್ತೋ ಸುತ್ತಪರಿಯೋಸಾನೇ ಅಟ್ಠಾರಸಹಿ ಬ್ರಹ್ಮಕೋಟೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ. ಸತ್ಥಾ ತತ್ಥೇವ ವಸ್ಸಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ವಪ್ಪತ್ಥೇರಂ ಓವದನ್ತೋ ವಿಹಾರೇಯೇವ ನಿಸೀದಿ, ಸೇಸಾ ¶ ಚತ್ತಾರೋಪಿ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿಂಸು. ವಪ್ಪತ್ಥೇರೋ ಪುಬ್ಬಣ್ಹೇಯೇವ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪಾಪುಣಿ ¶ . ಏತೇನೇವುಪಾಯೇನ ಪುನದಿವಸೇ ಭದ್ದಿಯತ್ಥೇರಂ, ಪುನದಿವಸೇ ಮಹಾನಾಮತ್ಥೇರಂ, ಪುನದಿವಸೇ ಅಸ್ಸಜಿತ್ಥೇರನ್ತಿ ಸಬ್ಬೇ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚಮಿಯಂ ಪಕ್ಖಸ್ಸ ಪಞ್ಚಪಿ ಥೇರೇ ಸನ್ನಿಪಾತೇತ್ವಾ ಅನತ್ತಲಕ್ಖಣಸುತ್ತನ್ತಂ (ಮಹಾವ. ೨೦ ಆದಯೋ; ಸಂ. ನಿ. ೩.೫೯) ದೇಸೇಸಿ. ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಪಞ್ಚಪಿ ಥೇರಾ ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸು. ಅಥ ಸತ್ಥಾ ಯಸಸ್ಸ ಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯಂ ದಿಸ್ವಾ ತಂ ರತ್ತಿಭಾಗೇ ನಿಬ್ಬಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಪಹಾಯ ನಿಕ್ಖನ್ತಂ ‘‘ಏಹಿ ಯಸಾ’’ತಿ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ರತ್ತಿಭಾಗೇ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ, ಪುನದಿವಸೇ ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ, ಅಪರೇಪಿ ತಸ್ಸ ಸಹಾಯಕೇ ಚತುಪಞ್ಞಾಸಜನೇ ಏಹಿಭಿಕ್ಖುಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪೇಸಿ.

ಏವಂ ಲೋಕೇ ಏಕಸಟ್ಠಿಯಾ ಅರಹನ್ತೇಸು ಜಾತೇಸು ಸತ್ಥಾ ವುಟ್ಠವಸ್ಸೋ ಪವಾರೇತ್ವಾ ‘‘ಚರಥ ಭಿಕ್ಖವೇ ಚಾರಿಕ’’ನ್ತಿ ಸಟ್ಠಿಭಿಕ್ಖೂ ದಿಸಾಸು ಪೇಸೇತ್ವಾ ಸಯಂ ಉರುವೇಲಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಕಪ್ಪಾಸಿಕವನಸಣ್ಡೇ ತಿಂಸಭದ್ದವಗ್ಗಿಯಕುಮಾರೇ ವಿನೇಸಿ. ತೇಸು ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಿಮಕೋ ಸೋತಾಪನ್ನೋ, ಸಬ್ಬುತ್ತಮೋ ಅನಾಗಾಮೀ ಅಹೋಸಿ. ತೇಪಿ ಸಬ್ಬೇ ಏಹಿಭಿಕ್ಖುಭಾವೇನೇವ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ದಿಸಾಸು ಪೇಸೇತ್ವಾ ಉರುವೇಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಡ್ಢುಡ್ಢಪಾಟಿಹಾರಿಯಸಹಸ್ಸಾನಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಉರುವೇಲಕಸ್ಸಪಾದಯೋ ಸಹಸ್ಸಜಟಿಲಪರಿವಾರೇ ತೇಭಾತಿಕಜಟಿಲೇ ವಿನೇತ್ವಾ ಏಹಿಭಿಕ್ಖುಭಾವೇನ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ಗಯಾಸೀಸೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಆದಿತ್ತಪರಿಯಾಯದೇಸನಾಯ (ಮಹಾವ. ೫೪) ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ತೇನ ಅರಹನ್ತಸಹಸ್ಸೇನ ಪರಿವುತೋ ‘‘ಬಿಮ್ಬಿಸಾರರಞ್ಞೋ ದಿನ್ನಪಟಿಞ್ಞಂ ಮೋಚೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ರಾಜಗಹನಗರೂಪಚಾರೇ ಲಟ್ಠಿವನುಯ್ಯಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ. ರಾಜಾ ಉಯ್ಯಾನಪಾಲಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಾ ‘‘ಸತ್ಥಾ ಆಗತೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ದ್ವಾದಸನಹುತೇಹಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕೇಹಿ ಪರಿವುತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಚಕ್ಕವಿಚಿತ್ತತಲೇಸು ಸುವಣ್ಣಪಟ್ಟವಿತಾನಂ ವಿಯ ಪಭಾಸಮುದಯಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತೇಸು ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪಾದೇಸು ಸಿರಸಾ ನಿಪತಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪರಿಸಾಯ.

ಅಥ ಖೋ ತೇಸಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕಾನಂ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಮಹಾಸಮಣೋ ಉರುವೇಲಕಸ್ಸಪೇ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರತಿ, ಉದಾಹು ಉರುವೇಲಕಸ್ಸಪೋ ಮಹಾಸಮಣೇ’’ತಿ. ಭಗವಾ ತೇಸಂ ಚೇತಸ್ಸಾ ಚೇತೋಪರಿವಿತಕ್ಕಮಞ್ಞಾಯ ಉರುವೇಲಕಸ್ಸಪಂ ಗಾಥಾಯ ಅಜ್ಝಭಾಸಿ –

‘‘ಕಿಮೇವ ¶ ¶ ದಿಸ್ವಾ ಉರುವೇಲವಾಸಿ, ಪಹಾಸಿ ಅಗ್ಗಿಂ ಕಿಸಕೋವದಾನೋ;

ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ಕಸ್ಸಪ ಏತಮತ್ಥಂ, ಕಥಂ ಪಹೀನಂ ತವ ಅಗ್ಗಿಹುತ್ತ’’ನ್ತಿ. –

ಥೇರೋಪಿ ಭಗವತೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ವಿದಿತ್ವಾ –

‘‘ರೂಪೇ ¶ ಚ ಸದ್ದೇ ಚ ಅಥೋ ರಸೇ ಚ, ಕಾಮಿತ್ಥಿಯೋ ಚಾಭಿವದನ್ತಿ ಯಞ್ಞಾ;

ಏತಂ ಮಲನ್ತೀ ಉಪಧೀಸು ಞತ್ವಾ, ತಸ್ಮಾ ನ ಯಿಟ್ಠೇ ನ ಹುತೇ ಅರಞ್ಜಿ’’ನ್ತಿ. (ಮಹಾವ. ೫೫) –

ಇಮಂ ಗಾಥಂ ವತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸಾವಕಭಾವಪ್ಪಕಾಸನತ್ಥಂ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪಾದಪಿಟ್ಠೇ ಸೀಸಂ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಸತ್ಥಾ ಮೇ, ಭನ್ತೇ ಭಗವಾ, ಸಾವಕೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಏಕತಾಲಂ ದ್ವಿತಾಲಂ ತಿತಾಲನ್ತಿ ಯಾವ ಸತ್ತತಾಲಪ್ಪಮಾಣಂ ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಂ ವೇಹಾಸಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಓರುಯ್ಹ ತಥಾಗತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ. ತಂ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಮಹಾಜನೋ ‘‘ಅಹೋ ಮಹಾನುಭಾವಾ ಬುದ್ಧಾ, ಏವಞ್ಹಿ ಥಾಮಗತದಿಟ್ಠಿಕೋ ನಾಮ ‘ಅರಹಾ’ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ಉರುವೇಲಕಸ್ಸಪೋಪಿ ದಿಟ್ಠಿಜಾಲಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ತಥಾಗತೇನ ದಮಿತೋ’’ತಿ ಸತ್ಥು ಗುಣಕಥಂಯೇವ ಕಥೇಸಿ. ಭಗವಾ ‘‘ನಾಹಂ ಇದಾನಿಯೇವ ಉರುವೇಲಕಸ್ಸಪಂ ದಮೇಮಿ, ಅತೀತೇಪಿ ಏಸ ಮಯಾ ದಮಿತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಮಹಾನಾರದಕಸ್ಸಪಜಾತಕಂ (ಜಾ. ೨.೨೨.೧೧೫೩ ಆದಯೋ) ಕಥೇತ್ವಾ ಚತ್ತಾರಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇಸಿ. ರಾಜಾ ಏಕಾದಸಹಿ ನಹುತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ, ಏಕನಹುತಂ ಉಪಾಸಕತ್ತಂ ಪಟಿವೇದೇಸಿ. ರಾಜಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ನಿಸಿನ್ನೋಯೇವ ಪಞ್ಚ ಅಸ್ಸಾಸಕೇ ಪವೇದೇತ್ವಾ ಸರಣಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸ್ವಾತನಾಯ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಭಗವನ್ತಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿ.

ಪುನದಿವಸೇ ಯೇಹಿ ಚ ಭಗವಾ ಹಿಯ್ಯೋ ದಿಟ್ಠೋ, ಯೇಹಿ ಚ ಅದಿಟ್ಠೋ, ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ರಾಜಗಹವಾಸಿನೋ ಅಟ್ಠಾರಸಕೋಟಿಸಙ್ಖಾ ಮನುಸ್ಸಾ ತಥಾಗತಂ ದಟ್ಠುಕಾಮಾ ಪಾತೋವ ರಾಜಗಹತೋ ಲಟ್ಠಿವನುಯ್ಯಾನಂ ಅಗಮಂಸು. ತಿಗಾವುತೋ ಮಗ್ಗೋ ನಪ್ಪಹೋಸಿ, ಸಕಲಲಟ್ಠಿವನುಯ್ಯಾನಂ ನಿರನ್ತರಂ ಫುಟಂ ಅಹೋಸಿ. ಮಹಾಜನೋ ದಸಬಲಸ್ಸ ರೂಪಸೋಭಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಂ ಅತ್ತಭಾವಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋಪಿ ತಿತ್ತಿಂ ಕಾತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ವಣ್ಣಭೂಮಿ ನಾಮೇಸಾ. ಏವರೂಪೇಸು ಹಿ ಠಾನೇಸು ಭಗವತೋ ಲಕ್ಖಣಾನುಬ್ಯಞ್ಜನಾದಿಪ್ಪಭೇದಾ ¶ ಸಬ್ಬಾಪಿ ರೂಪಕಾಯಸಿರೀ ವಣ್ಣೇತಬ್ಬಾ. ಏವಂ ರೂಪಸೋಭಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಂ ದಸಬಲಸ್ಸ ಸರೀರಂ ಪಸ್ಸಮಾನೇನ ಮಹಾಜನೇನ ನಿರನ್ತರಂ ಫುಟೇ ಉಯ್ಯಾನೇ ಚ ಗಮನಮಗ್ಗೇ ಚ ಏಕಭಿಕ್ಖುಸ್ಸಪಿ ನಿಕ್ಖಮನೋಕಾಸೋ ನಾಹೋಸಿ. ತಂ ದಿವಸಂ ಕಿರ ಭಗವತೋ ಭತ್ತಂ ಛಿನ್ನಂ ¶ ಭವೇಯ್ಯ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ತಂ ಮಾ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ನಿಸಿನ್ನಾಸನಂ ಉಣ್ಹಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇಸಿ. ಸೋ ಆವಜ್ಜಮಾನೋ ತಂ ಕಾರಣಂ ಞತ್ವಾ ಮಾಣವಕವಣ್ಣಂ ಅಭಿನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧಧಮ್ಮಸಙ್ಘಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾ ಥುತಿಯೋ ವದಮಾನೋ ದಸಬಲಸ್ಸ ಪುರತೋ ಓತರಿತ್ವಾ ದೇವಾನುಭಾವೇನ ಓಕಾಸಂ ಕತ್ವಾ –

‘‘ದನ್ತೋ ದನ್ತೇಹಿ ಸಹ ಪುರಾಣಜಟಿಲೇಹಿ, ವಿಪ್ಪಮುತ್ತೋ ವಿಪ್ಪಮುತ್ತೇಹಿ;

ಸಿಙ್ಗೀನಿಕ್ಖಸವಣ್ಣೋ, ರಾಜಗಹಂ ಪಾವಿಸಿ ಭಗವಾ.

‘‘ಮುತ್ತೋ ¶ ಮುತ್ತೇಹಿ…ಪೇ….

‘‘ತಿಣ್ಣೋ ತಿಣ್ಣೇಹಿ…ಪೇ….

‘‘ಸನ್ತೋ ಸನ್ತೇಹಿ…ಪೇ… ರಾಜಗಹಂ ಪಾವಿಸಿ ಭಗವಾ.

‘‘ದಸವಾಸೋ ದಸಬಲೋ, ದಸಧಮ್ಮವಿದೂ ದಸಭಿ ಚುಪೇತೋ;

ಸೋ ದಸಸತಪರಿವಾರೋ, ರಾಜಗಹಂ ಪಾವಿಸಿ ಭಗವಾ’’ತಿ. (ಮಹಾವ. ೫೮) –

ಇಮಾಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ಸತ್ಥು ವಣ್ಣಂ ವದಮಾನೋ ಪುರತೋ ಪಾಯಾಸಿ. ತದಾ ಮಹಾಜನೋ ಮಾಣವಕಸ್ಸ ರೂಪಸಿರಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅತಿವಿಯ ಅಭಿರೂಪೋ ವತಾಯಂ ಮಾಣವಕೋ, ನ ಖೋ ಪನ ಅಮ್ಹೇಹಿ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಕುತೋ ಅಯಂ ಮಾಣವಕೋ, ಕಸ್ಸ ವಾ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಮಾಣವೋ –

‘‘ಯೋ ಧೀರೋ ಸಬ್ಬಧಿ ದನ್ತೋ, ಸುದ್ಧೋ ಅಪ್ಪಟಿಪುಗ್ಗಲೋ;

ಅರಹಂ ಸುಗತೋ ಲೋಕೇ, ತಸ್ಸಾಹಂ ಪರಿಚಾರಕೋ’’ತಿ. – ಗಾಥಮಾಹ;

ಸತ್ಥಾ ¶ ಸಕ್ಕೇನ ಕತೋಕಾಸಂ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಪರಿವುತೋ ರಾಜಗಹಂ ಪಾವಿಸಿ. ರಾಜಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ತೀಣಿ ರತನಾನಿ ವಿನಾ ವಸಿತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ವೇಲಾಯ ವಾ ಅವೇಲಾಯ ವಾ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ಲಟ್ಠಿವನುಯ್ಯಾನಞ್ಚ ನಾಮ ಅತಿದೂರೇ, ಇದಂ ಪನ ಅಮ್ಹಾಕಂ ವೇಳುವನುಯ್ಯಾನಂ ನಾತಿದೂರಂ ನಚ್ಚಾಸನ್ನಂ ಗಮನಾಗಮನಸಮ್ಪನ್ನಂ ಬುದ್ಧಾರಹಂ ಸೇನಾಸನಂ. ಇದಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತೂ’’ತಿ ಸುವಣ್ಣಭಿಙ್ಗಾರೇನ ಪುಪ್ಫಗನ್ಧವಾಸಿತಂ ಮಣಿವಣ್ಣಂ ಉದಕಮಾದಾಯ ವೇಳುವನುಯ್ಯಾನಂ ಪರಿಚ್ಚಜನ್ತೋ ದಸಬಲಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಉದಕಂ ಪಾತೇಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಆರಾಮೇ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತೇಯೇವ ‘‘ಬುದ್ಧಸಾಸನಸ್ಸ ಮೂಲಾನಿ ಓತಿಣ್ಣಾನೀ’’ತಿ ಮಹಾಪಥವೀ ಕಮ್ಪಿ. ಜಮ್ಬುದೀಪತಲಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಠಪೇತ್ವಾ ವೇಳುವನಂ ಅಞ್ಞಂ ಮಹಾಪಥವಿಂ ಕಮ್ಪೇತ್ವಾ ಗಹಿತಸೇನಾಸನಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ತಮ್ಬಪಣ್ಣಿದೀಪೇಪಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಮಹಾವಿಹಾರಂ ಅಞ್ಞಂ ಪಥವಿಂ ಕಮ್ಪೇತ್ವಾ ಗಹಿತಸೇನಾಸನಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನಾರಾಮಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಅನುಮೋದನಂ ಕತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ವೇಳುವನಂ ಅಗಮಾಸಿ ¶ .

ತಸ್ಮಿಂ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಚ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ಚಾತಿ ದ್ವೇ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾ ರಾಜಗಹಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಹರನ್ತಿ ಅಮತಂ ಪರಿಯೇಸಮಾನಾ. ತೇಸು ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಅಸ್ಸಜಿತ್ಥೇರಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಟ್ಠಂ ದಿಸ್ವಾ ¶ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ ಪಯಿರುಪಾಸಿತ್ವಾ ‘‘ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಹೇತುಪ್ಪಭವಾ’’ತಿಆದಿಗಾಥಂ (ಮಹಾವ. ೬೦; ಅಪ. ಥೇರ ೧.೧.೨೮೬) ಸುತ್ವಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಅತ್ತನೋ ಸಹಾಯಕಸ್ಸ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಸ್ಸಪಿ ತಮೇವ ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ. ಸೋಪಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ. ತೇ ಉಭೋಪಿ ಸಞ್ಚಯಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಸಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿಂಸು. ತೇಸು ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ಸತ್ತಾಹೇನ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ, ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಅಡ್ಢಮಾಸೇನ. ಉಭೋಪಿ ತೇ ಸತ್ಥಾ ಅಗ್ಗಸಾವಕಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ. ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೇನ ಚ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತದಿವಸೇಯೇವ ಸನ್ನಿಪಾತಂ ಅಕಾಸಿ.

ತಥಾಗತೇ ಪನ ತಸ್ಮಿಞ್ಞೇವ ವೇಳುವನುಯ್ಯಾನೇ ವಿಹರನ್ತೇ ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಾ ‘‘ಪುತ್ತೋ ಕಿರ ಮೇ ಛಬ್ಬಸ್ಸಾನಿ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಂ ಚರಿತ್ವಾ ಪರಮಾಭಿಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪತ್ವಾ ಪವತ್ತವರಧಮ್ಮಚಕ್ಕೋ ರಾಜಗಹಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರತೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಅಞ್ಞತರಂ ಅಮಚ್ಚಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಏಹಿ ಭಣೇ, ತ್ವಂ ಪುರಿಸಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರೋ ರಾಜಗಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಮ ವಚನೇನ ‘ಪಿತಾ ತೇ ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಾ ದಟ್ಠುಕಾಮೋ’ತಿ ವತ್ವಾ ಮಮ ಪುತ್ತಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಏಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ¶ ‘‘ಏವಂ, ದೇವಾ’’ತಿ ರಞ್ಞೋ ವಚನಂ ಸಿರಸಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪುರಿಸಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರೋ ಖಿಪ್ಪಮೇವ ಸಟ್ಠಿಯೋಜನಮಗ್ಗಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದಸಬಲಸ್ಸ ಚತುಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾವೇಲಾಯಂ ವಿಹಾರಂ ಪಾವಿಸಿ. ಸೋ ‘‘ತಿಟ್ಠತು ತಾವ ರಞ್ಞಾ ಪಹಿತಸಾಸನ’’ನ್ತಿ ಪರಿಸಪರಿಯನ್ತೇ ಠಿತೋ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಯಥಾಠಿತೋವ ಸದ್ಧಿಂ ಪುರಿಸಸಹಸ್ಸೇನ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿ. ಭಗವಾ ‘‘ಏಥ ಭಿಕ್ಖವೋ’’ತಿ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇಸಿ. ಸಬ್ಬೇ ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ಇದ್ಧಿಮಯಪತ್ತಚೀವರಧರಾ ಸಟ್ಠಿವಸ್ಸಿಕತ್ಥೇರಾ ವಿಯ ಅಹೇಸುಂ. ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪನ ಅರಿಯಾ ನಾಮ ಮಜ್ಝತ್ತಾವ ಹೋನ್ತೀತಿ, ಸೋ ರಞ್ಞಾ ಪಹಿತಸಾಸನಂ ದಸಬಲಸ್ಸ ನ ಕಥೇಸಿ. ರಾಜಾ – ‘‘ನೇವ ಗತೋ ಆಗಚ್ಛತಿ, ನ ಸಾಸನಂ ಸುಯ್ಯತೀ’’ತಿ ‘‘ಏಹಿ ಭಣೇ, ತ್ವಂ ಗಚ್ಛಾ’’ತಿ ಏತೇನೇವ ನಿಯಾಮೇನ ಅಞ್ಞಂ ಅಮಚ್ಚಂ ಪೇಸೇಸಿ. ಸೋಪಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಪರಿಸಾಯ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ. ಪುನ ರಾಜಾ ‘‘ಏಹಿ ಭಣೇ, ತ್ವಂ ಗಚ್ಛ, ತ್ವಂ ಗಚ್ಛಾ’’ತಿ ಏತೇನೇವ ನಿಯಾಮೇನ ಅಪರೇಪಿ ಸತ್ತ ಅಮಚ್ಚೇ ಪೇಸೇಸಿ. ತೇ ಸಬ್ಬೇ ನವ ಪುರಿಸಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರಾ ನವ ಅಮಚ್ಚಾ ಅತ್ತನೋ ಕಿಚ್ಚಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ತುಣ್ಹೀಭೂತಾ ತತ್ಥೇವ ವಿಹರಿಂಸು.

ರಾಜಾ ಸಾಸನಮತ್ತಮ್ಪಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಏತ್ತಕಾಪಿ ಜನಾ ಮಯಿ ಸಿನೇಹಾಭಾವೇನ ಸಾಸನಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಪಚ್ಚಾಹರಿಂಸು, ಕೋ ನು ¶ ಖೋ ಮೇ ಸಾಸನಂ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಬ್ಬಂ ರಾಜಬಲಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಕಾಳುದಾಯಿಂ ಅದ್ದಸ. ಸೋ ಕಿರ ರಞ್ಞೋ ಸಬ್ಬತ್ಥಸಾಧಕೋ ಅಬ್ಭನ್ತರಿಕೋ ಅತಿವಿಯ ವಿಸ್ಸಾಸಿಕೋ ಅಮಚ್ಚೋ ಬೋಧಿಸತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕದಿವಸೇ ಜಾತೋ ಸಹಪಂಸುಕೀಳಕೋ ಸಹಾಯೋ. ಅಥ ನಂ ರಾಜಾ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ತಾತ ಕಾಳುದಾಯಿ, ಅಹಂ ಮಮ ಪುತ್ತಂ ದಟ್ಠುಕಾಮೋ ನವಪುರಿಸಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರೇನ ನವ ಅಮಚ್ಚೇ ಪೇಸೇಸಿಂ, ತೇಸು ಏಕೋಪಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸಾಸನಮತ್ತಂ ಆರೋಚೇನ್ತೋ ನಾಮ ¶ ನತ್ಥಿ. ದುಜ್ಜಾನೋ ಖೋ ಪನ ಮೇ ಜೀವಿತನ್ತರಾಯೋ, ಜೀವಮಾನೋಯೇವಾಹಂ ಪುತ್ತಂ ದಟ್ಠುಕಾಮೋ. ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸಿ ನು ಖೋ ಮೇ ಪುತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತು’’ನ್ತಿ? ‘‘ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ದೇವ, ಸಚೇ ಪಬ್ಬಜಿತುಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ತಾತ, ತ್ವಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ವಾ ಅಪಬ್ಬಜಿತೋ ವಾ ಮಯ್ಹಂ ಪುತ್ತಂ ದಸ್ಸೇಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ‘‘ಸಾಧು, ದೇವಾ’’ತಿ ರಞ್ಞೋ ಸಾಸನಂ ಆದಾಯ ರಾಜಗಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಾವೇಲಾಯ ಪರಿಸಪರಿಯನ್ತೇ ಠಿತೋ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಸಪರಿವಾರೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಏಹಿಭಿಕ್ಖುಭಾವೇನ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವಿಹಾಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ¶ ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಅನ್ತೋವಸ್ಸಂ ಇಸಿಪತನೇ ವಸಿತ್ವಾ ವುಟ್ಠವಸ್ಸೋ ಪವಾರೇತ್ವಾ ಉರುವೇಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥ ತಯೋ ಮಾಸೇ ವಸನ್ತೋ ತೇಭಾತಿಕಜಟಿಲೇ ವಿನೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರೋ ಫುಸ್ಸಮಾಸಪುಣ್ಣಮಾಯಂ ರಾಜಗಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದ್ವೇ ಮಾಸೇ ವಸಿ. ಏತ್ತಾವತಾ ಬಾರಾಣಸಿತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಸ್ಸ ಪಞ್ಚ ಮಾಸಾ ಜಾತಾ, ಸಕಲೋ ಹೇಮನ್ತೋ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೋ. ಕಾಳುದಾಯಿತ್ಥೇರಸ್ಸ ಆಗತದಿವಸತೋ ಸತ್ತಟ್ಠದಿವಸಾ ವೀತಿವತ್ತಾ. ಥೇರೋ ಫಗ್ಗುಣಮಾಸಪುಣ್ಣಮಾಯಂ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅತಿಕ್ಕನ್ತೋ ದಾನಿ ಹೇಮನ್ತೋ, ವಸನ್ತಸಮಯೋ ಅನುಪ್ಪತ್ತೋ, ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಸಸ್ಸಾದೀನಿ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಸಮ್ಮುಖಸಮ್ಮುಖಟ್ಠಾನೇಹಿ ಮಗ್ಗಾ ದಿನ್ನಾ, ಹರಿತತಿಣಸಞ್ಛನ್ನಾ ಪಥವೀ, ಸುಪುಪ್ಫಿತಾ ವನಸಣ್ಡಾ, ಪಟಿಪಜ್ಜನಕ್ಖಮಾ ಮಗ್ಗಾ, ಕಾಲೋ ದಸಬಲಸ್ಸ ಞಾತಿಸಙ್ಗಹಂ ಕಾತು’’ನ್ತಿ. ಅಥ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ –

‘‘ಅಙ್ಗಾರಿನೋ ದಾನಿ ದುಮಾ ಭದನ್ತೇ, ಫಲೇಸಿನೋ ಛದನಂ ವಿಪ್ಪಹಾಯ;

ತೇ ಅಚ್ಚಿಮನ್ತೋವ ಪಭಾಸಯನ್ತಿ, ಸಮಯೋ ಮಹಾವೀರ ಭಾಗೀ ರಸಾನಂ…ಪೇ…. (ಥೇರಗಾ. ೫೨೭);

‘‘ನಾತಿಸೀತಂ ನಾತಿಉಣ್ಹಂ, ನಾತಿದುಬ್ಭಿಕ್ಖಛಾತಕಂ;

ಸದ್ದಲಾ ಹರಿತಾ ಭೂಮಿ, ಏಸ ಕಾಲೋ ಮಹಾಮುನೀ’’ತಿ. –

ಸಟ್ಠಿಮತ್ತಾಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ದಸಬಲಸ್ಸ ಕುಲನಗರಗಮನವಣ್ಣಂ ವಣ್ಣೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ – ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ, ಉದಾಯಿ, ಮಧುರಸ್ಸರೇನ ಗಮನವಣ್ಣಂ ವಣ್ಣೇಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ, ಭನ್ತೇ, ಪಿತಾ ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಾ ತುಮ್ಹೇ ಪಸ್ಸಿತುಕಾಮೋ, ಕರೋಥ ಞಾತಕಾನಂ ಸಙ್ಗಹ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಸಾಧು, ಉದಾಯಿ, ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ ಞಾತಕಾನಂ ಸಙ್ಗಹಂ, ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಆರೋಚೇಹಿ, ಗಮಿಯವತ್ತಂ ¶ ಪರಿಪೂರೇಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಥೇರೋ ತೇಸಂ ಆರೋಚೇಸಿ.

ಭಗವಾ ಅಙ್ಗಮಗಧವಾಸೀನಂ ಕುಲಪುತ್ತಾನಂ ದಸಹಿ ಸಹಸ್ಸೇಹಿ, ಕಪಿಲವತ್ಥುವಾಸೀನಂ ದಸಹಿ ಸಹಸ್ಸೇಹೀತಿ ಸಬ್ಬೇಹೇವ ವೀಸತಿಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಖೀಣಾಸವಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಪರಿವುತೋ ರಾಜಗಹಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ದಿವಸೇ ¶ ದಿವಸೇ ಯೋಜನಂ ಗಚ್ಛತಿ. ‘‘ರಾಜಗಹತೋ ಸಟ್ಠಿಯೋಜನಂ ಕಪಿಲವತ್ಥುಂ ದ್ವೀಹಿ ಮಾಸೇಹಿ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅತುರಿತಚಾರಿಕಂ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ಥೇರೋಪಿ ‘‘ಭಗವತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಭಾವಂ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವೇಹಾಸಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ನಿವೇಸನೇ ಪಾತುರಹೋಸಿ. ರಾಜಾ ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ತುಟ್ಠಚಿತ್ತೋ ಮಹಾರಹೇ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ¶ ಅತ್ತನೋ ಪಟಿಯಾದಿತಸ್ಸ ನಾನಗ್ಗರಸಭೋಜನಸ್ಸ ಪತ್ತಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ. ಥೇರೋ ಉಟ್ಠಾಯ ಗಮನಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇಸಿ. ‘‘ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಭುಞ್ಜ, ತಾತಾ’’ತಿ. ‘‘ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಹಂ ಪನ, ತಾತ, ಸತ್ಥಾ’’ತಿ? ‘‘ವೀಸತಿಸಹಸ್ಸಭಿಕ್ಖುಪರಿವಾರೋ ತುಮ್ಹಾಕಂ ದಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ಚಾರಿಕಂ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ರಾಜಾ ತುಟ್ಠಮಾನಸೋ ಆಹ – ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಇಮಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಯಾವ ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಇಮಂ ನಗರಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ತಾವಸ್ಸ ಇತೋವ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಪರಿಹರಥಾ’’ತಿ. ಥೇರೋ ಅಧಿವಾಸೇಸಿ. ರಾಜಾ ಥೇರಂ ಪರಿವಿಸಿತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಗನ್ಧಚುಣ್ಣೇನ ಉಬ್ಬಟ್ಟೇತ್ವಾ ಉತ್ತಮಸ್ಸ ಭೋಜನಸ್ಸ ಪೂರೇತ್ವಾ ‘‘ತಥಾಗತಸ್ಸ ದೇಥಾ’’ತಿ ಥೇರಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ. ಥೇರೋ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಸ್ಸನ್ತಾನಂಯೇವ ಪತ್ತಂ ಆಕಾಸೇ ಖಿಪಿತ್ವಾ ಸಯಮ್ಪಿ ವೇಹಾಸಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಹತ್ಥೇ ಠಪೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿ. ಏತೇನೇವ ಉಪಾಯೇನ ಥೇರೋ ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಆಹರಿ. ಸತ್ಥಾಪಿ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ರಞ್ಞೋಯೇವ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿ. ಥೇರೋಪಿ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಾವಸಾನೇ ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ‘‘ಅಜ್ಜ ಭಗವಾ ಏತ್ತಕಂ ಆಗತೋ, ಅಜ್ಜ ಏತ್ತಕ’’ನ್ತಿ ಬುದ್ಧಗುಣಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾಯ ಚ ಕಥಾಯ ಸಕಲಂ ರಾಜಕುಲಂ ಸತ್ಥುದಸ್ಸನಂ ವಿನಾಯೇವ ಸತ್ಥರಿ ಸಞ್ಜಾತಪ್ಪಸಾದಂ ಅಕಾಸಿ. ತೇನೇವ ನಂ ಭಗವಾ ‘‘ಏತದಗ್ಗಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಮ ಸಾವಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಕುಲಪ್ಪಸಾದಕಾನಂ ಯದಿದಂ ಕಾಳುದಾಯೀ’’ತಿ (ಅ. ನಿ. ೧.೨೧೯, ೨೨೫) ಏತದಗ್ಗೇ ಠಪೇಸಿ.

ಸಾಕಿಯಾಪಿ ಖೋ ಅನುಪ್ಪತ್ತೇ ಭಗವತಿ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಞಾತಿಸೇಟ್ಠಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ಭಗವತೋ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ವೀಮಂಸಮಾನಾ ‘‘ನಿಗ್ರೋಧಸಕ್ಕಸ್ಸ ಆರಾಮೋ ರಮಣೀಯೋ’’ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಸಬ್ಬಂ ಪಟಿಜಗ್ಗನವಿಧಿಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಗನ್ಧಪುಪ್ಫಹತ್ಥಾ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಕರೋನ್ತಾ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಪಟಿಮಣ್ಡಿತೇ ದಹರದಹರೇ ನಾಗರದಾರಕೇ ಚ ನಾಗರದಾರಿಕಾಯೋ ಚ ಪಠಮಂ ಪಹಿಣಿಂಸು, ತತೋ ರಾಜಕುಮಾರೇ ಚ ರಾಜಕುಮಾರಿಕಾಯೋ ಚ, ತೇಸಂ ಅನನ್ತರಾ ಸಾಮಂ ಗನ್ಧಪುಪ್ಫಾದೀಹಿ ಪೂಜಯಮಾನಾ ಭಗವನ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಗ್ರೋಧಾರಾಮಮೇವ ಅಗಮಂಸು. ತತ್ಥ ಭಗವಾ ವೀಸತಿಸಹಸ್ಸಖೀಣಾಸವಪರಿವುತೋ ಪಞ್ಞತ್ತವರಬುದ್ಧಾಸನೇ ನಿಸೀದಿ ¶ . ಸಾಕಿಯಾ ನಾಮ ಮಾನಜಾತಿಕಾ ಮಾನತ್ಥದ್ಧಾ, ತೇ ‘‘ಸಿದ್ಧತ್ಥಕುಮಾರೋ ಅಮ್ಹೇಹಿ ದಹರತರೋ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕನಿಟ್ಠೋ, ಭಾಗಿನೇಯ್ಯೋ, ಪುತ್ತೋ, ನತ್ತಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ದಹರದಹರೇ ರಾಜಕುಮಾರೇ ಆಹಂಸು – ‘‘ತುಮ್ಹೇ ವನ್ದಥ, ಮಯಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ನಿಸೀದಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ.

ತೇಸು ¶ ಏವಂ ಅವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೇಸು ಭಗವಾ ತೇಸಂ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ನ ಮಂ ಞಾತಯೋ ವನ್ದನ್ತಿ, ಹನ್ದ ದಾನಿ ತೇ ವನ್ದಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಭಿಞ್ಞಾಪಾದಕಂ ಚತುತ್ಥಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ತತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ¶ ಆಕಾಸಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ತೇಸಂ ಸೀಸೇ ಪಾದಪಂಸುಂ ಓಕಿರಮಾನೋ ವಿಯ ಕಣ್ಡಮ್ಬರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಯಮಕಪಾಟಿಹಾರಿಯಸದಿಸಂ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಅಕಾಸಿ. ರಾಜಾ ತಂ ಅಚ್ಛರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಜಾತದಿವಸೇ ಕಾಲದೇವಲಸ್ಸ ವನ್ದನತ್ಥಂ ಉಪನೀತಾನಂ ವೋಪಾದೇ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಮತ್ಥಕೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೇ ದಿಸ್ವಾಪಿ ಅಹಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಾದೇ ವನ್ದಿಂ, ಅಯಂ ಮೇ ಪಠಮವನ್ದನಾ. ವಪ್ಪಮಙ್ಗಲದಿವಸೇ ಚ ಜಮ್ಬುಚ್ಛಾಯಾಯ ಸಿರಿಸಯನೇ ನಿಪನ್ನಾನಂ ವೋಜಮ್ಬುಚ್ಛಾಯಾಯ ಅಪರಿವತ್ತನಂ ದಿಸ್ವಾಪಿ ಪಾದೇ ವನ್ದಿಂ, ಅಯಂ ಮೇ ದುತಿಯವನ್ದನಾ. ಇದಾನಿ ಪನ ಇಮಂ ಅದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಂ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾಪಿ ಅಹಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಾದೇ ವನ್ದಾಮಿ, ಅಯಂ ಮೇ ತತಿಯವನ್ದನಾ’’ತಿ. ರಞ್ಞಾ ಪನ ವನ್ದಿತೇ ಭಗವನ್ತಂ ಅವನ್ದಿತ್ವಾ ಠಾತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನಾಮ ಏಕಸಾಕಿಯೋಪಿ ನಾಹೋಸಿ, ಸಬ್ಬೇ ವನ್ದಿಂಸುಯೇವ.

ಇತಿ ಭಗವಾ ಞಾತಯೋ ವನ್ದಾಪೇತ್ವಾ ಆಕಾಸತೋ ಓತರಿತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇ ನಿಸೀದಿ. ನಿಸಿನ್ನೇ ಭಗವತಿ ಸಿಖಾಪತ್ತೋ ಞಾತಿಸಮಾಗಮೋ ಅಹೋಸಿ, ಸಬ್ಬೇ ಏಕಗ್ಗಚಿತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಸೀದಿಂಸು. ತತೋ ಮಹಾಮೇಘೋ ಪೋಕ್ಖರವಸ್ಸಂ ವಸ್ಸಿ. ತಮ್ಬವಣ್ಣಂ ಉದಕಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವಿರವನ್ತಂ ಗಚ್ಛತಿ, ತೇಮಿತುಕಾಮೋವ ತೇಮೇತಿ, ಅತೇಮಿತುಕಾಮಸ್ಸ ಸರೀರೇ ಏಕಬಿನ್ದುಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಪತತಿ. ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಬ್ಬೇ ಅಚ್ಛರಿಯಬ್ಭುತಚಿತ್ತಾ ಜಾತಾ ‘‘ಅಹೋ ಅಚ್ಛರಿಯಂ, ಅಹೋ ಅಬ್ಭುತ’’ನ್ತಿ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ ಇದಾನೇವ ಮಯ್ಹಂ ಞಾತಿಸಮಾಗಮೇ ಪೋಕ್ಖರವಸ್ಸಂ ವಸ್ಸತಿ, ಅತೀತೇಪಿ ವಸ್ಸೀ’’ತಿ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ವೇಸ್ಸನ್ತರಜಾತಕಂ (ಜಾ. ೨.೨೨.೧೬೫೫ ಆದಯೋ) ಕಥೇಸಿ. ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇ ಉಟ್ಠಾಯ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು. ಏಕೋಪಿ ರಾಜಾ ವಾ ರಾಜಮಹಾಮತ್ತೋ ವಾ ‘‘ಸ್ವೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಗತೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ.

ಸತ್ಥಾ ಪುನದಿವಸೇ ವೀಸತಿಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಪರಿವುತೋ ಕಪಿಲವತ್ಥುಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿ. ತಂ ನ ಕೋಚಿ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಮನ್ತೇಸಿ, ನ ಪತ್ತಂ ವಾ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ. ಭಗವಾ ಇನ್ದಖೀಲೇ ಠಿತೋವ ಆವಜ್ಜೇಸಿ – ‘‘ಕಥಂ ನು ಖೋ ಪುಬ್ಬಬುದ್ಧಾ ಕುಲನಗರೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿಂಸು, ಕಿಂ ಉಪ್ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಇಸ್ಸರಜನಾನಂ ಘರಾನಿ ಅಗಮಂಸು, ಉದಾಹು ಸಪದಾನಚಾರಿಕಂ ಚರಿಂಸೂ’’ತಿ? ತತೋ ಏಕಬುದ್ಧಸ್ಸಪಿ ಉಪ್ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ¶ ಗಮನಂ ಅದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಯಾಪಿ ದಾನಿ ಅಯಮೇವ ತೇಸಂ ವಂಸೋ ಪಗ್ಗಹೇತಬ್ಬೋ, ಆಯತಿಞ್ಚ ಮಮ ಸಾವಕಾ ¶ ಮಮಞ್ಞೇವ ಅನುಸಿಕ್ಖನ್ತಾ ಪಿಣ್ಡಚಾರಿಕವತ್ತಂ ಪರಿಪೂರೇಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಕೋಟಿಯಂ ನಿವಿಟ್ಠಗೇಹತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಪದಾನಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿ. ‘‘ಅಯ್ಯೋ ಕಿರ ಸಿದ್ಧತ್ಥಕುಮಾರೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರತೀ’’ತಿ ದ್ವಿಭೂಮಿಕತಿಭೂಮಿಕಾದೀಸು ಪಾಸಾದೇಸು ಸೀಹಪಞ್ಜರಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಮಹಾಜನೋ ದಸ್ಸನಬ್ಯಾವಟೋ ಅಹೋಸಿ.

ರಾಹುಲಮಾತಾಪಿ ದೇವೀ – ‘‘ಅಯ್ಯಪುತ್ತೋ ಕಿರ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ನಗರೇ ಮಹನ್ತೇನ ರಾಜಾನುಭಾವೇನ ಸುವಣ್ಣಸಿವಿಕಾದೀಹಿ ವಿಚರಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಕೇಸಮಸ್ಸುಂ ಓಹಾರೇತ್ವಾ ಕಾಸಾಯವತ್ಥನಿವಾಸನೋ ಕಪಾಲಹತ್ಥೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರತಿ, ಸೋಭತಿ ನು ಖೋ’’ತಿ ಸೀಹಪಞ್ಜರಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಓಲೋಕಯಮಾನಾ ಭಗವನ್ತಂ ನಾನಾವಿರಾಗಸಮುಜ್ಜಲಾಯ ¶ ಸರೀರಪ್ಪಭಾಯ ನಗರವೀಥಿಯೋ ಓಭಾಸೇತ್ವಾ ಬ್ಯಾಮಪ್ಪಭಾಪರಿಕ್ಖೇಪಸಮುಪಬ್ಯೂಳ್ಹಾಯ ಅಸೀತಾನುಬ್ಯಞ್ಜನಪ್ಪಭಾಸಿತಾಯ ದ್ವತ್ತಿಂಸಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಪಟಿಮಣ್ಡಿತಾಯ ಅನೋಪಮಾಯ ಬುದ್ಧಸಿರಿಯಾ ವಿರೋಚಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಣ್ಹೀಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಪಾದತಲಾ –

‘‘ಸಿನಿದ್ಧನೀಲಮುದುಕುಞ್ಚಿತಕೇಸೋ, ಸೂರಿಯನಿಮ್ಮಲತಲಾಭಿನಲಾಟೋ;

ಯುತ್ತತುಙ್ಗಮುದುಕಾಯತನಾಸೋ, ರಂಸಿಜಾಲವಿಕಸಿತೋ ನರಸೀಹೋ’’ತಿ. –

ಏವಮಾದಿಕಾಹಿ ದಸಹಿ ನರಸೀಹಗಾಥಾಹಿ ಅಭಿತ್ಥವಿತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪುತ್ತೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರತೀ’’ತಿ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸಿ. ರಾಜಾ ಸಂವಿಗ್ಗಹದಯೋ ಹತ್ಥೇನ ಸಾಟಕಂ ಸಣ್ಡಪೇನ್ತೋ ತುರಿತತುರಿತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ವೇಗೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಪುರತೋ ಠತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಕಿನ್ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹೇ ಲಜ್ಜಾಪೇಥ, ಕಿಮತ್ಥಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಥ, ಕಿಂ ‘ಏತ್ತಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ನ ಸಕ್ಕಾ ಭತ್ತಂ ಲದ್ಧು’ನ್ತಿ ಸಞ್ಞಂ ಕರಿತ್ಥಾ’’ತಿ? ‘‘ವಂಸಚಾರಿತ್ತಮೇತಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಅಮ್ಹಾಕ’’ನ್ತಿ. ‘‘ನನು, ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ವಂಸೋ ನಾಮ ಮಹಾಸಮ್ಮತಖತ್ತಿಯವಂಸೋ, ಏತ್ಥ ಚ ಏಕಖತ್ತಿಯೋಪಿ ಭಿಕ್ಖಾಚರಕೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಯಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಖತ್ತಿಯವಂಸೋ ನಾಮ ತವ ವಂಸೋ. ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪನ ‘ದೀಪಙ್ಕರೋ ಕೋಣ್ಡಞ್ಞೋ…ಪೇ… ಕಸ್ಸಪೋ’ತಿ ಅಯಂ ಬುದ್ಧವಂಸೋ ನಾಮ. ಏತೇ ಚ ಅಞ್ಞೇ ಚ ಅನೇಕಸಹಸ್ಸಸಙ್ಖಾ ಬುದ್ಧಾ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರೇನೇವ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇಸು’’ನ್ತಿ ಅನ್ತರವೀಥಿಯಂ ಠಿತೋವ –

‘‘ಉತ್ತಿಟ್ಠೇ ¶ ನಪ್ಪಮಜ್ಜೇಯ್ಯ, ಧಮ್ಮಂ ಸುಚರಿತಂ ಚರೇ;

ಧಮ್ಮಚಾರೀ ಸುಖಂ ಸೇತಿ, ಅಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಪರಮ್ಹಿ ಚಾ’’ತಿ. (ಧ. ಪ. ೧೬೮) –

ಇಮಂ ¶ ಗಾಥಮಾಹ. ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ರಾಜಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ.

‘‘ಧಮ್ಮಞ್ಚರೇ ಸುಚರಿತಂ, ನ ನಂ ದುಚ್ಚರಿತಂ ಚರೇ;

ಧಮ್ಮಚಾರೀ ಸುಖಂ ಸೇತಿ, ಅಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಪರಮ್ಹಿ ಚಾ’’ತಿ. (ಧ. ಪ. ೧೬೯) –

ಇಮಂ ಗಾಥಂ ಸುತ್ವಾ ಸಕದಾಗಾಮಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ, ಮಹಾಧಮ್ಮಪಾಲಜಾತಕಂ (ಜಾ. ೧.೧೦.೯೨ ಆದಯೋ) ಸುತ್ವಾ ಅನಾಗಾಮಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ, ಮರಣಸಮಯೇ ಸೇತಚ್ಛತ್ತಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಸಿರಿಸಯನೇ ನಿಪನ್ನೋಯೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ. ಅರಞ್ಞವಾಸೇನ ಪಧಾನಾನುಯೋಗಕಿಚ್ಚಂ ರಞ್ಞೋ ನಾಹೋಸಿ. ಸೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾಯೇವ ಪನ ಭಗವತೋ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಪರಿಸಂ ಭಗವನ್ತಂ ಮಹಾಪಾಸಾದಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಪಣೀತೇನ ಖಾದನೀಯೇನ ಭೋಜನೀಯೇನ ಪರಿವಿಸಿ. ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸಬ್ಬಂ ಇತ್ಥಾಗಾರಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ವನ್ದಿ ¶ ಠಪೇತ್ವಾ ರಾಹುಲಮಾತರಂ. ಸಾ ಪನ ‘‘ಗಚ್ಛ, ಅಯ್ಯಪುತ್ತಂ ವನ್ದಾಹೀ’’ತಿ ಪರಿಜನೇನ ವುಚ್ಚಮಾನಾಪಿ ‘‘ಸಚೇ ಮಯ್ಹಂ ಗುಣೋ ಅತ್ಥಿ, ಸಯಮೇವ ಮಮ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಯ್ಯಪುತ್ತೋ ಆಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಆಗತಮೇವ ನಂ ವನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ನ ಅಗಮಾಸಿ.

ಭಗವಾ ರಾಜಾನಂ ಪತ್ತಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ದ್ವೀಹಿ ಅಗ್ಗಸಾವಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ರಾಜಧೀತಾಯ ಸಿರಿಗಬ್ಭಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ರಾಜಧೀತಾ ಯಥಾರುಚಿ ವನ್ದಮಾನಾ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ವತ್ತಬ್ಬಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇ ನಿಸೀದಿ. ಸಾ ವೇಗೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ಗೋಪ್ಫಕೇಸು ಗಹೇತ್ವಾ ಪಾದಪಿಟ್ಠಿಯಂ ಸೀಸಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಯಥಾಜ್ಝಾಸಯಂ ವನ್ದಿ. ರಾಜಾ ರಾಜಧೀತಾಯ ಭಗವತಿ ಸಿನೇಹಬಹುಮಾನಾದಿಗುಣಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಕಥೇಸಿ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಮ ಧೀತಾ ‘ತುಮ್ಹೇಹಿ ಕಾಸಾಯಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ನಿವಾಸಿತಾನೀ’ತಿ ಸುತ್ವಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಕಾಸಾಯವತ್ಥನಿವತ್ಥಾ ಜಾತಾ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಏಕಭತ್ತಿಕಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ ಏಕಭತ್ತಿಕಾವ ಜಾತಾ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಮಹಾಸಯನಸ್ಸ ಛಡ್ಡಿತಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ ಪಟ್ಟಿಕಾಮಞ್ಚಕೇಯೇವ ನಿಪನ್ನಾ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಮಾಲಾಗನ್ಧಾದೀಹಿ ವಿರತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ವಿರತಮಾಲಾಗನ್ಧಾವ ಜಾತಾ, ಅತ್ತನೋ ಞಾತಕೇಹಿ ‘ಮಯಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಿಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ಸಾಸನೇ ಪೇಸಿತೇಪಿ ತೇಸು ಏಕಞಾತಕಮ್ಪಿ ನ ಓಲೋಕೇಸಿ, ಏವಂ ಗುಣಸಮ್ಪನ್ನಾ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಧೀತಾ’’ತಿ. ‘‘ಅನಚ್ಛರಿಯಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಅಯಂ ಇದಾನಿ ತಯಾ ರಕ್ಖಿಯಮಾನಾ ರಾಜಧೀತಾ ಪರಿಪಕ್ಕೇ ಞಾಣೇ ಅತ್ತಾನಂ ರಕ್ಖೇಯ್ಯ, ಏಸಾ ಪುಬ್ಬೇ ಅನಾರಕ್ಖಾ ಪಬ್ಬತಪಾದೇ ವಿಚರಮಾನಾ ಅಪರಿಪಕ್ಕೇಪಿ ಞಾಣೇ ಅತ್ತಾನಂ ರಕ್ಖೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಚನ್ದಕಿನ್ನರೀಜಾತಕಂ (ಜಾ. ೧.೧೪.೧೮ ಆದಯೋ) ಕಥೇತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ.

ಪುನದಿವಸೇ ¶ ಪನ ನನ್ದಸ್ಸ ರಾಜಕುಮಾರಸ್ಸ ಅಭಿಸೇಕಗೇಹಪ್ಪವೇಸನವಿವಾಹಮಙ್ಗಲೇಸು ವತ್ತಮಾನೇಸು ತಸ್ಸ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕುಮಾರಂ ಪತ್ತಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಕಾಮೋ ಮಙ್ಗಲಂ ವತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣೀ ಕುಮಾರಂ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ತುವಟಂ ಖೋ, ಅಯ್ಯಪುತ್ತ, ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಗೀವಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ಓಲೋಕೇಸಿ. ಸೋ ಭಗವನ್ತಂ ‘‘ಪತ್ತಂ ¶ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವತ್ತುಂ ಅವಿಸಹಮಾನೋ ವಿಹಾರಂಯೇವ ಅಗಮಾಸಿ. ತಂ ಅನಿಚ್ಛಮಾನಂಯೇವ ಭಗವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ. ಇತಿ ಭಗವಾ ಕಪಿಲವತ್ಥುಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತತಿಯದಿವಸೇ ನನ್ದಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ.

ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ರಾಹುಲಮಾತಾಪಿ ಕುಮಾರಂ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಪೇಸೇಸಿ – ‘‘ಪಸ್ಸ, ತಾತ, ಏತಂ ವೀಸತಿಸಹಸ್ಸಸಮಣಪರಿವುತಂ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ಬ್ರಹ್ಮರೂಪವಣ್ಣಂ ಸಮಣಂ, ಅಯಂ ತೇ ಪಿತಾ, ಏತಸ್ಸ ಮಹನ್ತಾ ನಿಧಯೋ ಅಹೇಸುಂ ತ್ಯಸ್ಸ ನಿಕ್ಖಮನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನ ಪಸ್ಸಾಮ, ಗಚ್ಛ, ನಂ ದಾಯಜ್ಜಂ ಯಾಚಾಹಿ – ‘ಅಹಂ, ತಾತ, ಕುಮಾರೋ ಅಭಿಸೇಕಂ ಪತ್ವಾ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ, ಧನೇನ ಮೇ ಅತ್ಥೋ, ಧನಂ ಮೇ ದೇಹಿ. ಸಾಮಿಕೋ ಹಿ ಪುತ್ತೋ ಪಿತುಸನ್ತಕಸ್ಸಾ’’’ತಿ. ಕುಮಾರೋ ಚ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾವ ಪಿತುಸಿನೇಹಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಹಟ್ಠಚಿತ್ತೋ ‘‘ಸುಖಾ ತೇ, ಸಮಣ, ಛಾಯಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅಞ್ಞಞ್ಚ ¶ ಬಹುಂ ಅತ್ತನೋ ಅನುರೂಪಂ ವದನ್ತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಭಗವಾ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚೋ ಅನುಮೋದನಂ ವತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ಕುಮಾರೋಪಿ ‘‘ದಾಯಜ್ಜಂ ಮೇ, ಸಮಣ, ದೇಹಿ, ದಾಯಜ್ಜಂ ಮೇ, ಸಮಣ, ದೇಹೀ’’ತಿ ಭಗವನ್ತಂ ಅನುಬನ್ಧಿ. ನ ಭಗವಾ ಕುಮಾರಂ ನಿವತ್ತಾಪೇಸಿ, ಪರಿಜನೋಪಿ ಭಗವತಾ ಸದ್ಧಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ನಿವತ್ತೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ಇತಿ ಸೋ ಭಗವತಾ ಸದ್ಧಿಂ ಆರಾಮಮೇವ ಅಗಮಾಸಿ.

ತತೋ ಭಗವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಯಂ ಅಯಂ ಪಿತುಸನ್ತಕಂ ಧನಂ ಇಚ್ಛತಿ, ತಂ ವಟ್ಟಾನುಗತಂ ಸವಿಘಾತಂ, ಹನ್ದಸ್ಸ ಮೇ ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ಪಟಿಲದ್ಧಂ ಸತ್ತವಿಧಂ ಅರಿಯಧನಂ ದೇಮಿ, ಲೋಕುತ್ತರದಾಯಜ್ಜಸ್ಸ ನಂ ಸಾಮಿಕಂ ಕರೋಮೀ’’ತಿ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಸಾರಿಪುತ್ತಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ರಾಹುಲಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಹೀ’’ತಿ. ಥೇರೋ ತಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ. ಪಬ್ಬಜಿತೇ ಚ ಪನ ಕುಮಾರೇ ರಞ್ಞೋ ಅಧಿಮತ್ತಂ ದುಕ್ಖಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ, ತಂ ಅಧಿವಾಸೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ, ಅಯ್ಯಾ ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ಅನನುಞ್ಞಾತಂ ಪುತ್ತಂ ನ ಪಬ್ಬಾಜೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ ವರಂ ಯಾಚಿ. ಭಗವಾ ಚ ತಸ್ಸ ವರಂ ದತ್ವಾ ಪುನೇಕದಿವಸೇ ರಾಜನಿವೇಸನೇ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚೋ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೇನ ರಞ್ಞಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಕಾಲೇ ಏಕಾ ದೇವತಾ ಮಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘ಪುತ್ತೋ ತೇ ಕಾಲಙ್ಕತೋ’ತಿ ಆಹ, ತಸ್ಸಾ ವಚನಂ ಅಸದ್ದಹನ್ತೋ ‘ನ ಮಯ್ಹಂ ಪುತ್ತೋ ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಅಪ್ಪತ್ವಾ ಕಾಲಂ ಕರೋತೀ’ತಿ ತಂ ¶ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಇದಾನಿ ಕಿಂ ಸದ್ದಹಿಸ್ಸಥ, ಯೇ ತುಮ್ಹೇ ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಅಟ್ಠಿಕಾನಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘ಪುತ್ತೋ ತೇ ಮತೋ’ತಿ ವುತ್ತೇ ನ ಸದ್ದಹಿತ್ಥಾ’’ತಿ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಮಹಾಧಮ್ಮಪಾಲಜಾತಕಂ ಕಥೇಸಿ. ಕಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ರಾಜಾ ಅನಾಗಾಮಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ.

ಇತಿ ಭಗವಾ ಪಿತರಂ ತೀಸು ಫಲೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ಪುನದೇವ ರಾಜಗಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೀತವನೇ ವಿಹಾಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ¶ ಸಮಯೇ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋ ಗಹಪತಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಸಕಟಸತೇಹಿ ಭಣ್ಡಂ ಆದಾಯ ರಾಜಗಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪಿಯಸಹಾಯಕಸ್ಸ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಉಪ್ಪನ್ನಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ ಬಲವಪಚ್ಚೂಸೇ ದೇವತಾನುಭಾವೇನ ವಿವಟೇನ ದ್ವಾರೇನ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ, ದುತಿಯೇ ದಿವಸೇ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಆಗಮನತ್ಥಾಯ ಸತ್ಥು ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಪಞ್ಚಚತ್ತಾಲೀಸಯೋಜನಟ್ಠಾನೇ ಸತಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ಯೋಜನಿಕೇ ಯೋಜನಿಕೇ ವಿಹಾರಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಜೇತವನಂ ಕೋಟಿಸನ್ಥಾರೇನ ಅಟ್ಠಾರಸಹಿ ಹಿರಞ್ಞಕೋಟೀಹಿ ಕಿಣಿತ್ವಾ ನವಕಮ್ಮಂ ಪಟ್ಠಪೇಸಿ. ಸೋ ಮಜ್ಝೇ ದಸಬಲಸ್ಸ ಗನ್ಧಕುಟಿಂ ಕಾರೇಸಿ, ತಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಅಸೀತಿಯಾ ಮಹಾಥೇರಾನಂ ಪಾಟಿಯೇಕ್ಕಂ ಏಕಸನ್ನಿವೇಸನೇ ಆವಾಸೇ ಏಕಕುಟಿಕದ್ವಿಕುಟಿಕಹಂಸವಟ್ಟಕದೀಘರಸ್ಸಸಾಲಾಮಣ್ಡಪಾದಿವಸೇನ ಸೇಸಸೇನಾಸನಾನಿ ಪೋಕ್ಖರಣಿಚಙ್ಕಮನರತ್ತಿಟ್ಠಾನದಿವಾಟ್ಠಾನಾನಿ ಚಾತಿ ಅಟ್ಠಾರಸಕೋಟಿಪರಿಚ್ಚಾಗೇನ ರಮಣೀಯೇ ಭೂಮಿಭಾಗೇ ಮನೋರಮಂ ವಿಹಾರಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ದಸಬಲಸ್ಸ ಆಗಮನತ್ಥಾಯ ದೂತಂ ಪಾಹೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಮಹಾಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವಾರೋ ರಾಜಗಹಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಸಾವತ್ಥಿನಗರಂ ಪಾಪುಣಿ.

ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿಪಿ ¶ ಖೋ ವಿಹಾರಮಹಂ ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಜೇತವನಂ ಪವಿಸನದಿವಸೇ ಪುತ್ತಂ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ ಕತ್ವಾ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತೇಹೇವ ಪಞ್ಚಹಿ ಕುಮಾರಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪೇಸೇಸಿ. ಸೋ ಸಪರಿವಾರೋ ಪಞ್ಚವಣ್ಣವತ್ಥಸಮುಜ್ಜಲಾನಿ ಪಞ್ಚ ಧಜಸತಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ದಸಬಲಸ್ಸ ಪುರತೋ ಅಹೋಸಿ, ತೇಸಂ ಪಚ್ಛತೋ ಮಹಾಸುಭದ್ದಾ ಚೂಳಸುಭದ್ದಾತಿ ದ್ವೇ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತರೋ ಪಞ್ಚಹಿ ಕುಮಾರಿಕಾಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪುಣ್ಣಘಟೇ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿಂಸು, ತಾಸಂ ಪಚ್ಛತೋ ಸೇಟ್ಠಿಭರಿಯಾ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಪಟಿಮಣ್ಡಿತಾ ಪಞ್ಚಹಿ ಮಾತುಗಾಮಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪುಣ್ಣಪಾತಿಯೋ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿ, ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಚ್ಛತೋ ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ ¶ ಅಹತವತ್ಥನಿವತ್ಥೋ ಅಹತವತ್ಥನಿವತ್ಥೇಹೇವ ಪಞ್ಚಹಿ ಸೇಟ್ಠಿಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಭಗವನ್ತಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗಞ್ಛಿ. ಭಗವಾ ಇಮಂ ಉಪಾಸಕಪರಿಸಂ ಪುರತೋ ಕತ್ವಾ ಮಹಾಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ಅತ್ತನೋ ಸರೀರಪ್ಪಭಾಯ ಸುವಣ್ಣರಸಸೇಕಸಿಞ್ಚನಾನಿ ವಿಯ ವನನ್ತರಾನಿ ಕುರುಮಾನೋ ಅನನ್ತಾಯ ಬುದ್ಧಲೀಲಾಯ ಅಪರಿಮಾಣಾಯ ಬುದ್ಧಸಿರಿಯಾ ಜೇತವನವಿಹಾರಂ ಪಾವಿಸಿ.

ಅಥ ನಂ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋ ಆಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕಥಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ಪಟಿಪಜ್ಜಾಮೀ’’ತಿ? ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಗಹಪತಿ, ಇಮಂ ವಿಹಾರಂ ಆಗತಾನಾಗತಸ್ಸ ಚಾತುದ್ದಿಸಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಹೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ ಸುವಣ್ಣಭಿಙ್ಗಾರಂ ಆದಾಯ ದಸಬಲಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಉದಕಂ ಪಾತೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಜೇತವನವಿಹಾರಂ ¶ ಆಗತಾನಾಗತಸ್ಸ ಚಾತುದ್ದಿಸಸ್ಸ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ಅದಾಸಿ. ಸತ್ಥಾ ವಿಹಾರಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಅನುಮೋದನಂ ಕರೋನ್ತೋ –

‘‘ಸೀತಂ ಉಣ್ಹಂ ಪಟಿಹನ್ತಿ, ತತೋ ವಾಳಮಿಗಾನಿ ಚ;

ಸರೀಸಪೇ ಚ ಮಕಸೇ, ಸಿಸಿರೇ ಚಾಪಿ ವುಟ್ಠಿಯೋ.

‘‘ತತೋ ವಾತಾತಪೋ ಘೋರೋ, ಸಞ್ಜಾತೋ ಪಟಿಹಞ್ಞತಿ;

ಲೇಣತ್ಥಞ್ಚ ಸುಖತ್ಥಞ್ಚ, ಝಾಯಿತುಞ್ಚ ವಿಪಸ್ಸಿತುಂ.

‘‘ವಿಹಾರದಾನಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ, ಅಗ್ಗಂ ಬುದ್ಧೇನ ವಣ್ಣಿತಂ;

ತಸ್ಮಾ ಹಿ ಪಣ್ಡಿತೋ ಪೋಸೋ, ಸಮ್ಪಸ್ಸಂ ಅತ್ಥಮತ್ತನೋ.

‘‘ವಿಹಾರೇ ಕಾರಯೇ ರಮ್ಮೇ, ವಾಸಯೇತ್ಥ ಬಹುಸ್ಸುತೇ;

ತೇಸಂ ಅನ್ನಞ್ಚ ಪಾನಞ್ಚ, ವತ್ಥಸೇನಾಸನಾನಿ ಚ.

‘‘ದದೇಯ್ಯ ¶ ಉಜುಭೂತೇಸು, ವಿಪ್ಪಸನ್ನೇನ ಚೇತಸಾ;

ತೇ ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತಿ, ಸಬ್ಬದುಕ್ಖಾಪನೂದನಂ;

ಯಂ ಸೋ ಧಮ್ಮಂ ಇಧಞ್ಞಾಯ, ಪರಿನಿಬ್ಬಾತಿ ಅನಾಸವೋ’’ತಿ. (ಚೂಳವ. ೨೯೫) –

ವಿಹಾರಾನಿಸಂಸಂ ಕಥೇಸಿ. ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋ ದುತಿಯದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವಿಹಾರಮಹಂ ಆರಭಿ. ವಿಸಾಖಾಯ ವಿಹಾರಮಹೋ ಚತೂಹಿ ಮಾಸೇಹಿ ನಿಟ್ಠಿತೋ, ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ¶ ಪನ ವಿಹಾರಮಹೋ ನವಹಿ ಮಾಸೇಹಿ ನಿಟ್ಠಾಸಿ. ವಿಹಾರಮಹೇಪಿ ಅಟ್ಠಾರಸೇವ ಕೋಟಿಯೋ ಪರಿಚ್ಚಾಗಂ ಅಗಮಂಸು. ಇತಿ ಏಕಸ್ಮಿಂಯೇವ ವಿಹಾರೇ ಚತುಪಣ್ಣಾಸಕೋಟಿಸಙ್ಖಂ ಧನಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿ.

ಅತೀತೇ ಪನ ವಿಪಸ್ಸಿಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಪುನಬ್ಬಸುಮಿತ್ತೋ ನಾಮ ಸೇಟ್ಠಿ ಸುವಣ್ಣಿಟ್ಠಕಾಸನ್ಥಾರೇನ ಕಿಣಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣಂ ಸಙ್ಘಾರಾಮಂ ಕಾರೇಸಿ. ಸಿಖಿಸ್ಸ ಪನ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಸಿರಿವಡ್ಢೋ ನಾಮ ಸೇಟ್ಠಿ ಸುವಣ್ಣಫಾಲಸನ್ಥಾರೇನ ಕಿಣಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ತಿಗಾವುತಪ್ಪಮಾಣಂ ಸಙ್ಘಾರಾಮಂ ಕಾರೇಸಿ. ವೇಸ್ಸಭುಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಸೋತ್ಥಿಯೋ ನಾಮ ಸೇಟ್ಠಿ ಸುವಣ್ಣಹತ್ಥಿಪದಸನ್ಥಾರೇನ ಕಿಣಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ಅಡ್ಢಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣಂ ಸಙ್ಘಾರಾಮಂ ಕಾರೇಸಿ. ಕಕುಸನ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಅಚ್ಚುತೋ ನಾಮ ಸೇಟ್ಠಿ ಸುವಣ್ಣಿಟ್ಠಕಾಸನ್ಥಾರೇನ ಕಿಣಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ಗಾವುತಪ್ಪಮಾಣಂ ಸಙ್ಘಾರಾಮಂ ಕಾರೇಸಿ. ಕೋಣಾಗಮನಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಉಗ್ಗೋ ನಾಮ ಸೇಟ್ಠಿ ಸುವಣ್ಣಕಚ್ಛಪಸನ್ಥಾರೇನ ಕಿಣಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ಅಡ್ಢಗಾವುತಪ್ಪಮಾಣಂ ಸಙ್ಘಾರಾಮಂ ಕಾರೇಸಿ. ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಸುಮಙ್ಗಲೋ ನಾಮ ಸೇಟ್ಠಿ ¶ ಸುವಣ್ಣಯಟ್ಠಿಸನ್ಥಾರೇನ ಕಿಣಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ಸೋಳಸಕರೀಸಪ್ಪಮಾಣಂ ಸಙ್ಘಾರಾಮಂ ಕಾರೇಸಿ. ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪನ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋ ನಾಮ ಸೇಟ್ಠಿ ಕಹಾಪಣಕೋಟಿಸನ್ಥಾರೇನ ಕಿಣಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ಅಟ್ಠಕರೀಸಪ್ಪಮಾಣಂ ಸಙ್ಘಾರಾಮಂ ಕಾರೇಸಿ. ಇದಂ ಕಿರ ಠಾನಂ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾನಂ ಅವಿಜಹಿತಟ್ಠಾನಮೇವ.

ಇತಿ ಮಹಾಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಪ್ಪತ್ತಿತೋ ಯಾವ ಮಹಾಪರಿನಿಬ್ಬಾನಮಞ್ಚಾ ಯಸ್ಮಿಂ ಯಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಭಗವಾ ವಿಹಾಸಿ, ಇದಂ ಸನ್ತಿಕೇನಿದಾನಂ ನಾಮಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಸನ್ತಿಕೇನಿದಾನಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ನಿದಾನಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಥೇರಾಪದಾನಂ

೧. ಬುದ್ಧವಗ್ಗೋ

ಅಬ್ಭನ್ತರನಿದಾನವಣ್ಣನಾ

೫.

‘‘ಅಥ ¶ ¶ ಬುದ್ಧಾಪದಾನಾನಿ, ಸುಣಾಥ ಸುದ್ಧಮಾನಸಾ;

ತಿಂಸಪಾರಮಿಸಮ್ಪುಣ್ಣಾ, ಧಮ್ಮರಾಜಾ ಅಸಙ್ಖಿಯಾ’’ತಿ. –

ಏತ್ಥ ಅಥಾತಿ ಅಧಿಕಾರನ್ತರೂಪದಸ್ಸನತ್ಥೇ ನಿಪಾತಪದಂ, ವಿಭತ್ತಿಯುತ್ತಾಯುತ್ತನಿಪಾತದ್ವಯೇಸು ವಿಭತ್ತಿಯುತ್ತನಿಪಾತಪದಂ. ಅಥ ವಾ –

‘‘ಅಧಿಕಾರೇ ಮಙ್ಗಲೇ ಚೇವ, ನಿಪ್ಫನ್ನತ್ಥೇವಧಾರಣೇ;

ಅನನ್ತರೇಪಗಮನೇ, ಅಥ-ಸದ್ದೋ ಪವತ್ತತಿ’’.

ತಥಾ ಹಿ –

‘‘ಅಧಿಕಿಚ್ಚಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ, ಅಧಿಅತ್ಥಂ ವಿಭಾಸತಿ;

ಸೇಟ್ಠಜೇಟ್ಠಕಭಾವೇನ, ಅಧಿಕಾರೋ ವಿಧೀಯತೇ’’ತಿ. –

ವುತ್ತತ್ತಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸಮತ್ತಿಂಸಪಾರಮಿಧಮ್ಮಾನಂ ಅಧಿಕಿಚ್ಚತೋ, ಸೇಟ್ಠಜೇಟ್ಠತೋ ಅಧಿಕಾರಟ್ಠೇನ ಅಥ-ಸದ್ದೇನ ಯುತ್ತಮಪದಾನಾನೀತಿ. ತಿವಿಧಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ ಪೂಜಾಮಙ್ಗಲಸಭಾವತೋ ‘‘ಪೂಜಾ ಚ ಪೂಜನೇಯ್ಯಾನಂ, ಏತಂ ಮಙ್ಗಲಮುತ್ತಮ’’ನ್ತಿ ವಚನತೋ (ಖು. ಪಾ. ೫.೩; ಸು. ನಿ. ೨೬೨) ಮಙ್ಗಲಟ್ಠೇನ ಅಥ-ಸದ್ದೇನ ಯುತ್ತಮಪದಾನಾನೀತಿ ¶ . ಬುದ್ಧಾದೀನಂ ಭಗವನ್ತಾನಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ನಿಪ್ಫನ್ನತೋ ನಿಪ್ಫನ್ನಟ್ಠೇನ ಅಥ-ಸದ್ದೇನ ಯುತ್ತಮಪದಾನಾನೀತಿ ¶ . ಬುದ್ಧಾದೀನಂ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಾದಿಕುಸಲತೋ ಅಞ್ಞಕುಸಲಾನಂ ಅಭಾವತೋ ಅವಧಾರಣಟ್ಠೇನ ನಿವಾರಣಟ್ಠೇನ ಅಥ-ಸದ್ದೇನ ಯುತ್ತಮಪದಾನಾನೀತಿ. ಖುದ್ದಕಪಾಠಸಙ್ಗಹಾನನ್ತರಂ ಸಙ್ಗಹಿತನ್ತಿ ಅನನ್ತರಟ್ಠೇನ ಅಥ-ಸದ್ದೇನ ಯುತ್ತಮಪದಾನಾನೀತಿ. ಇತೋ ಖುದ್ದಕಪಾಠತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾತಿ ಅಪಗಮನಟ್ಠೇನ ಅಥ-ಸದ್ದೇನ ಯುತ್ತಮಪದಾನಾನೀತಿ.

ಬುದ್ಧೋತಿ ಏತ್ಥ ಬುಜ್ಝಿತಾ ಸಚ್ಚಾನೀತಿ ಬುದ್ಧೋ, ಬೋಧೇತಾ ಪಜಾಯಾತಿ ಬುದ್ಧೋ, ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಾಯ ಬುದ್ಧೋ, ಸಬ್ಬದಸ್ಸಾವಿತಾಯ ಬುದ್ಧೋ, ಅನಞ್ಞನೇಯ್ಯತಾಯ ಬುದ್ಧೋ, ವಿಸವಿತಾಯ ¶ ಬುದ್ಧೋ, ಖೀಣಾಸವಸಙ್ಖಾತೇನ ಬುದ್ಧೋ, ನಿರುಪಕ್ಕಿಲೇಸಸಙ್ಖಾತೇನ ಬುದ್ಧೋ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಸಙ್ಖಾತೇನ ಬುದ್ಧೋ, ಅದುತಿಯಟ್ಠೇನ ಬುದ್ಧೋ, ತಣ್ಹಾಪಹಾನಟ್ಠೇನ ಬುದ್ಧೋ, ಏಕಾಯನಮಗ್ಗಂ ಗತೋತಿ ಬುದ್ಧೋ, ಏಕೋ ಅನುತ್ತರಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋತಿ ಬುದ್ಧೋ, ಅಬುದ್ಧಿವಿಹತತ್ತಾ ಬುದ್ಧಿಪಟಿಲಾಭಾ ಬುದ್ಧೋ, ಬುದ್ಧಿ ಬುದ್ಧಂ ಬೋಧೋತಿ ಅನತ್ಥನ್ತರಮೇತಂ. ಯಥಾ ನೀಲಾದಿವಣ್ಣಯೋಗತೋ ಪಟೋ ‘‘ನೀಲೋ ಪಟೋ, ರತ್ತೋ ಪಟೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಏವಂ ಬುದ್ಧಗುಣಯೋಗತೋ ಬುದ್ಧೋ. ಅಥ ವಾ ‘‘ಬೋಧಿ’’ವುಚ್ಚತಿ ಚತೂಸು ಮಗ್ಗೇಸು ಞಾಣಂ, ತೇನ ಞಾಣೇನ ಸಕಲದಿಯಡ್ಢಸಹಸ್ಸಕಿಲೇಸಾರಿಗಣೇ ಖೇಪೇತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಾನಾಧಿಗಮನತೋ ಞಾಣಂ ‘‘ಬೋಧೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ತೇನ ಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ ಸಮಙ್ಗೀಪುಗ್ಗಲೋ ಬುದ್ಧೋ. ತೇನೇವ ಞಾಣೇನ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋಪಿ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸೇ ಖೇಪೇತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಾನಮಧಿಗಚ್ಛತಿ. ಬುದ್ಧಾನಂ ಪನ ಚತೂಸು ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯೇಸು ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸೇಸು ಚ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇತ್ವಾ ಬೋಧಿಞಾಣಸ್ಸಾಧಿಗತತ್ತಾ ಚ ಇನ್ದ್ರಿಯಪರೋಪರಿಯತ್ತಞಾಣಮಹಾಕರುಣಾಸಮಾಪತ್ತಿಞಾಣಯಮಕಪಾಟಿಹೀರಞಾಣಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣ- ಅನಾವರಣಆಸಯಾನುಸಯಾದಿಅಸಾಧಾರಣಞಾಣಾನಂ ಸಮಧಿಗತತ್ತಾ ಚ ಏಕಾಯಪಿ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾಸತ್ತನಿಕಾಯೇ ಧಮ್ಮಾಮತಂ ಪಾಯೇತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ಪಾಪನತೋ ಚ ತದೇವ ಞಾಣಂ ಬುದ್ಧಾನಮೇವಾಧಿಕಭಾವತೋ ತೇಸಮೇವ ಸಮ್ಬುದ್ಧಾನಂ ಅಪದಾನಂ ಕಾರಣಂ ಬುದ್ಧಾಪದಾನಂ. ತಞ್ಹಿ ದುವಿಧಂ ಕುಸಲಾಕುಸಲವಸೇನ. ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಪನ ನ ತಥಾ ಕಾತುಂ ಸಮತ್ಥಾ, ಅನ್ನಾದಿಪಚ್ಚಯದಾಯಕಾನಂ ಸಙ್ಗಹಂ ಕರೋನ್ತಾಪಿ –

‘‘ಇಚ್ಛಿತಂ ಪತ್ಥಿತಂ ತುಯ್ಹಂ, ಖಿಪ್ಪಮೇವ ಸಮಿಜ್ಝತು;

ಪೂರೇನ್ತು ಚಿತ್ತಸಙ್ಕಪ್ಪಾ, ಚನ್ದೋ ಪನ್ನರಸೋ ಯಥಾ.

‘‘ಇಚ್ಛಿತಂ ಪತ್ಥಿತಂ ತುಯ್ಹಂ, ಖಿಪ್ಪಮೇವ ಸಮಿಜ್ಝತು;

ಪೂರೇನ್ತು ಚಿತ್ತಸಙ್ಕಪ್ಪಾ, ಮಣಿ ಜೋತಿರಸೋ ಯಥಾ’’ತಿ. (ದೀ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೨.೯೫ ಪುಬ್ಬೂಪನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪತ್ತಿಕಥಾ; ಅ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧.೧೯೨; ಧ. ಪ. ಅಟ್ಠ. ೧.ಸಾಮಾವತೀವತ್ಥು) –

ಇಮಾಹಿ ¶ ದ್ವೀಹಿಯೇವ ಗಾಥಾಹಿ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತಿ. ದೇಸೇನ್ತಾಪಿ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಸತ್ತನಿಕಾಯೇ ಬೋಧೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕುಣನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ನ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬುದ್ಧಸದಿಸಾ ಹುತ್ವಾ ಪಾಟಿಏಕ್ಕಂ ವಿಸುಂ ಬುದ್ಧಾತಿ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ. ತೇಸಂ ಅಪದಾನಂ ಕಾರಣಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾಪದಾನಂ.

ಚಿರಂ ¶ ಠಿತಾತಿ ¶ ಥೇರಾ. ಅಥ ವಾ ಥಿರತರಸೀಲಾಚಾರಮದ್ದವಾದಿಗುಣೇಹಿ ಯುತ್ತಾತಿ ಥೇರಾ. ಅಥ ವಾ ಥಿರವರಸೀಲಸಮಾಧಿಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತಿವಿಮುತ್ತಿಞಾಣದಸ್ಸನಗುಣೇಹಿ ಯುತ್ತಾತಿ ಥೇರಾ. ಅಥ ವಾ ಥಿರತರಸಙ್ಖಾತಪಣೀತಾನುತ್ತರಸನ್ತಿನಿಬ್ಬಾನಮಧಿಗತಾತಿ ಥೇರಾ, ಥೇರಾನಂ ಅಪದಾನಾನಿ ಥೇರಾಪದಾನಾನಿ. ತಥಾ ತಾದಿಗುಣೇಹಿ ಯುತ್ತಾತಿ ಥೇರೀ, ಥೇರೀನಂ ಅಪದಾನಾನಿ ಥೇರೀಪದಾನಾನಿ. ತೇಸು ಬುದ್ಧಾಪದಾನೇ ಪಞ್ಚೇವ ಅಪದಾನಾನಿ, ಪಞ್ಚೇವ ಸುತ್ತನ್ತಾ. ತೇನಾಹು ಪೋರಾಣಾ –

‘‘ಪಞ್ಚೇವ ಅಪದಾನಾನಿ, ಪಞ್ಚ ಸುತ್ತಾನಿ ಯಸ್ಸ ಚ;

ಇದಂ ಬುದ್ಧಾಪದಾನನ್ತಿ, ಪಠಮಂ ಅನುಲೋಮತೋ’’ತಿ.

ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾಪದಾನೇಪಿ ಪಞ್ಚೇವ ಅಪದಾನಾನಿ, ಪಞ್ಚೇವ ಸುತ್ತನ್ತಾ. ತೇನಾಹು ಪೋರಾಣಾ –

‘‘ಪಞ್ಚೇವ ಅಪದಾನಾನಿ, ಪಞ್ಚ ಸುತ್ತಾನಿ ಯಸ್ಸ ಚ;

ಇದಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾಪದಾನನ್ತಿ, ದುತಿಯಂ ಅನುಲೋಮತೋ’’ತಿ.

ಥೇರಾಪದಾನೇಸು ದಸಾಧಿಕಪಞ್ಚಸತಾಪದಾನಾನಿ, ವಗ್ಗತೋ ಏಕಪಞ್ಞಾಸ ವಗ್ಗಾ. ತೇನಾಹು ಪೋರಾಣಾ –

‘‘ಪಞ್ಚಸತದಸಪದಾನಾನಿ, ಏಕಪಞ್ಞಾಸ ವಗ್ಗತೋ;

ಇದಂ ಥೇರಾಪದಾನನ್ತಿ, ತತಿಯಂ ಅನುಲೋಮತೋ’’ತಿ.

ಥೇರೀಅಪದಾನೇಸು ಚತ್ತಾಲೀಸಂ ಅಪದಾನಾನಿ, ವಗ್ಗತೋ ಚತುರೋ ವಗ್ಗಾ. ತೇನಾಹು ಪೋರಾಣಾ –

‘‘ಚತ್ತಾಲೀಸಂಪದಾನಾನಿ, ಚತುವಗ್ಗಾನಿ ಯಸ್ಸ ಚ;

ಇದಂ ಥೇರೀಪದಾನನ್ತಿ, ಚತುತ್ಥಂ ಅನುಲೋಮತೋ’’ತಿ.

ಅಪದಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅಪದಾನ-ಸದ್ದೋ ಕಾರಣಗಹಣಅಪಗಮನಪಟಿಪಾಟಿಅಕ್ಕೋಸನಾದೀಸು ದಿಸ್ಸತಿ. ತಥಾ ಹಿ ಏಸ ‘‘ಖತ್ತಿಯಾನಂ ಅಪದಾನಂ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಅಪದಾನ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ಕಾರಣೇ ದಿಸ್ಸತಿ, ಖತ್ತಿಯಾನಂ ¶ ಕಾರಣಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಕಾರಣನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಉಪಾಸಕಾನಂ ಅಪದಾನ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ಗಹಣೇ ದಿಸ್ಸತಿ, ಸಂಸುಟ್ಠು ಗಹಣನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ವಾಣಿಜಾನಂ ಅಪದಾನಂ, ಸುದ್ದಾನಂ ಅಪದಾನ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ಅಪಗಮನೇ ದಿಸ್ಸತಿ, ತತೋ ತತೋ ತೇಸಂ ಅಪಗಮನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕೋ ¶ ಭಿಕ್ಖು ಸಪದಾನಚಾರವಸೇನ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರತೀ’’ತಿಆದೀಸು ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ದಿಸ್ಸತಿ, ಘರಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಚರತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಅಪಗತಾ ಇಮೇ ಸಾಮಞ್ಞಾ, ಅಪಗತಾ ಇಮೇ ಬ್ರಹ್ಮಞ್ಞಾತಿ ಅಪದಾನೇತೀ’’ತಿಆದೀಸು ಅಕ್ಕೋಸನೇ ದಿಸ್ಸತಿ, ಅಕ್ಕೋಸತಿ ಪರಿಭಾಸತೀತಿ ¶ ಅತ್ಥೋ. ಇಧ ಪನ ಕಾರಣೇ ದಿಸ್ಸತಿ. ತಸ್ಮಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ಅಪದಾನಾನಿ ಬುದ್ಧಾಪದಾನಿ, ಬುದ್ಧಕಾರಣಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಗಙ್ಗಾವಾಲುಕೂಪಮಾನಂ ಅನೇಕೇಸಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ದಾನಪಾರಮಿತಾದಿಸಮತ್ತಿಂಸಪಾರಮಿತಾ ಕಾರಣನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಅಥ ಅಧಿಕಾರಾದೀಸು ಯುತ್ತಅಪದಾನಾನಿ ಸುದ್ಧಮಾನಸಾ ಸುಣಾಥಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ತತ್ಥ ಸುದ್ಧಮಾನಸಾತಿ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಞಾಣೇನ ದಿಯಡ್ಢಕಿಲೇಸಸಹಸ್ಸಂ ಖೇಪೇತ್ವಾ ಠಿತತ್ತಾ ಸುದ್ಧಮಾನಸಾ ಪರಿಸುದ್ಧಚಿತ್ತಾ ಸುದ್ಧಹದಯಾ ಪಞ್ಚಸತಾ ಖೀಣಾಸವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯೇ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ ಸುಣಾಥ, ಓಹಿತಸೋತಾ ಮನಸಿ ಕರೋಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಏತ್ಥ ಪನ ‘‘ಅಪದಾನಾನೀ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾಪದಾನಥೇರಾಪದಾನಥೇರೀಅಪದಾನೇಸು ವಿಜ್ಜಮಾನೇಸುಪಿ ‘‘ಅಥ ಬುದ್ಧಾಪದಾನಾನೀ’’ತಿ ವಚನಂ ಖನ್ಧಯಮಕಆಯತನಧಾತುಸಚ್ಚಸಙ್ಖಾರಅನುಸಯಯಮಕೇಸು ವಿಜ್ಜಮಾನೇಸುಪಿ ಪಧಾನವಸೇನ ಆದಿವಸೇನ ಚ ‘‘ಮೂಲಯಮಕ’’ನ್ತಿ ವಚನಂ ವಿಯ, ತೇರಸಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸದ್ವೇಅನಿಯತತಿಂಸನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೇಸು ವಿಜ್ಜಮಾನೇಸುಪಿ ಪಧಾನವಸೇನ ಆದಿವಸೇನ ಚ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕಕಣ್ಡೋ’’ತಿ ವಚನಂ ವಿಯ ಚ ಇಧಾಪಿ ಪಧಾನವಸೇನ ಆದಿವಸೇನ ಚ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

‘‘ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾಪದಾನಾನೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ವಣ್ಣಾಗಮೋ…ಪೇ… ಪಞ್ಚವಿಧಂ ನಿರುತ್ತ’’ನ್ತಿ ನಿರುತ್ತಿನಯೇನ ವಾ ‘‘ತೇಸು ವುದ್ಧಿಲೋಪಾಗಮವಿಕಾರವಿಪರೀತಾದೇಸಾ ಚಾ’’ತಿ ಸುತ್ತೇನ ವಾ ತತಿಯತ್ಥವಾಚಕಸ್ಸ ಸಮ್ಮಾತಿನಿಪಾತಪದಸ್ಸ, ಸಯಂಸದ್ದತ್ಥವಾಚಕಸ್ಸ ಸ-ನ್ತಿಉಪಸಗ್ಗಪದಸ್ಸ ಚ ಲೋಪಂ ಕತ್ವಾ ಕಿತನ್ತವಾಚೀಬುದ್ಧಸದ್ದಮೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಾಥಾಬನ್ಧಸುಖತ್ಥಂ ‘‘ಬುದ್ಧಾಪದಾನಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ತಸ್ಮಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾಪದಾನಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಇತಿ ವಿಸುದ್ಧಜನವಿಲಾಸಿನಿಯಾ ಅಪದಾನ-ಅಟ್ಠಕಥಾಯ

ಅಬ್ಭನ್ತರನಿದಾನವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧. ಬುದ್ಧಅಪದಾನವಣ್ಣನಾ

ಇದಾನಿ ¶ ¶ ಅಬ್ಭನ್ತರನಿದಾನಾನನ್ತರಂ ಅಪದಾನಟ್ಠಕಥಂ ಕಥೇತುಕಾಮೋ –

‘‘ಸಪದಾನಂ ಅಪದಾನಂ, ವಿಚಿತ್ರನಯದೇಸನಂ;

ಯಂ ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯಸ್ಮಿಂ, ಸಙ್ಗಾಯಿಂಸು ಮಹೇಸಯೋ;

ತಸ್ಸ ದಾನಿ ಅನುಪ್ಪತ್ತೋ, ಅತ್ಥಸಂವಣ್ಣನಾಕ್ಕಮೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ಯಂ ಅಪದಾನಂ ತಾವ ‘‘ಸಕಲಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಏಕವಿಮುತ್ತಿರಸ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಏಕರಸೇ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಧಮ್ಮವಿನಯವಸೇನ ದ್ವಿಧಾಸಙ್ಗಹೇ ಧಮ್ಮೇ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಪಠಮಮಜ್ಝಿಮಪಚ್ಛಿಮಬುದ್ಧವಚನೇಸು ಮಜ್ಝಿಮಬುದ್ಧವಚನೇ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತಿ, ವಿನಯಾಭಿಧಮ್ಮಸುತ್ತನ್ತಪಿಟಕೇಸು ಸುತ್ತನ್ತಪಿಟಕೇ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತಿ, ದೀಘನಿಕಾಯಮಜ್ಝಿಮಸಂಯುತ್ತಅಙ್ಗುತ್ತರಖುದ್ದಕನಿಕಾಯೇಸು ಪಞ್ಚಸು ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯೇ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಸುತ್ತಂ ಗೇಯ್ಯಂ ವೇಯ್ಯಾಕರಣಂ ಗಾಥಾ ಉದಾನಂ ಇತಿವುತ್ತಕಂ ಜಾತಕಂ ಅಬ್ಭುತಧಮ್ಮಂ ವೇದಲ್ಲನ್ತಿ ನವಸು ಸಾಸನಙ್ಗೇಸು ಗಾಥಾಯ ಸಙ್ಗಹಿತಂ.

‘‘ದ್ವಾಸೀತಿ ಬುದ್ಧತೋ ಗಣ್ಹಿಂ, ದ್ವೇಸಹಸ್ಸಾನಿ ಭಿಕ್ಖುತೋ;

ಚತುರಾಸೀತಿಸಹಸ್ಸಾನಿ, ಯೇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಪವತ್ತಿನೋ’’ತಿ. –

ಏವಂ ವುತ್ತಚತುರಾಸೀತಿಸಹಸ್ಸಧಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧೇಸು ಕತಿಪಯಧಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧಸಙ್ಗಹಿತಂ ಹೋತೀತಿ.

ಇದಾನಿ ತಂ ಅಪದಾನಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ತಿಂಸಪಾರಮಿಸಮ್ಪುಣ್ಣಾ, ಧಮ್ಮರಾಜಾ ಅಸಙ್ಖಿಯಾ’’ತಿ ಆಹ. ತತ್ಥ ದಸಪಾರಮಿತಾವ ಪಚ್ಛಿಮಮಜ್ಝಿಮುಕ್ಕಟ್ಠವಸೇನ ದಸಪಾರಮೀದಸಉಪಪಾರಮೀದಸಪರಮತ್ಥಪಾರಮೀನಂ ವಸೇನ ಸಮತ್ತಿಂಸಪಾರಮೀ. ತಾಹಿ ಸಂಸುಟ್ಠು ಪುಣ್ಣಾ ಸಮ್ಪುಣ್ಣಾ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ಸಮಙ್ಗೀಭೂತಾ ಅಜ್ಝಾಪನ್ನಾ ಸಂಯುತ್ತಾತಿ ತಿಂಸಪಾರಮಿಸಮ್ಪುಣ್ಣಾ. ಸಕಲಲೋಕತ್ತಯವಾಸಿನೇ ಸತ್ತನಿಕಾಯೇ ಮೇತ್ತಾಕರುಣಾಮುದಿತಾಉಪೇಕ್ಖಾಸಙ್ಖಾತಾಹಿ ಚತೂಹಿ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರಸಮಾಪತ್ತೀಹಿ ವಾ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿವಿಹಾರೇನ ವಾ ಏಕಚಿತ್ತಭಾವೇನ ಅತ್ತನೋ ಚ ಕಾಯೇ ರಞ್ಜೇನ್ತಿ ಅಲ್ಲೀಯಾಪೇನ್ತೀತಿ ರಾಜಾನೋ, ಧಮ್ಮೇನ ರಾಜಾನೋ ಧಮ್ಮರಾಜಾ, ಇತ್ಥಮ್ಭೂತಾ ಬುದ್ಧಾ. ದಸಸತಂ ಸಹಸ್ಸಂ ದಸಸಹಸ್ಸಂ ಸತಸಹಸ್ಸಂ ದಸಸತಸಹಸ್ಸಂ ಕೋಟಿ ಪಕೋಟಿ ಕೋಟಿಪ್ಪಕೋಟಿ ನಹುತಂ ನಿನ್ನಹುತಂ ಅಕ್ಖೋಭಿಣಿ ಬಿನ್ದು ಅಬ್ಬುದಂ ನಿರಬ್ಬುದಂ ಅಹಹಂ ಅಬಬಂ ಅಟಟಂ ಸೋಗನ್ಧಿಕಂ ಉಪ್ಪಲಂ ಕುಮುದಂ ಪುಣ್ಡರಿಕಂ ಪದುಮಂ ¶ ಕಥಾನಂ ಮಹಾಕಥಾನಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಂ ವಸೇನ ಅಸಙ್ಖಿಯಾ ಸಙ್ಖಾರಹಿತಾ ಧಮ್ಮರಾಜಾನೋ ಅತೀತಾ ವಿಗತಾ ನಿರುದ್ಧಾ ಅಬ್ಭತ್ಥಂ ಗತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೬. ತೇಸು ¶ ಅತೀತಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರಞ್ಚ ಅತ್ತನಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಭೂತೇನ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಞ್ಞಾ ಹುತ್ವಾ ಕತಸಮ್ಭಾರಞ್ಚ ಆನನ್ದತ್ಥೇರೇನ ಪುಟ್ಠೋ ಭಗವಾ ‘‘ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಬುದ್ಧಸೇಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ಭೋ ಆನನ್ದ, ಮಮ ಅಪದಾನಂ ಸುಣೋಹೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಆನನ್ದ, ಅಹಂ ಪುಬ್ಬೇ ಬೋಧಿಸಮ್ಭಾರಪೂರಣಕಾಲೇ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಾನಂ ಪಸಟ್ಠಾನಂ ಪಟಿವಿದ್ಧಚತುಸಚ್ಚಾನಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಚತುಸಚ್ಚಮಗ್ಗಞಾಣಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ ವಾ ಸಿರಸಾ ಅಭಿವಾದಯೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ¶ . ಸಸಙ್ಘೇ ಸಾವಕಸಙ್ಘಸಹಿತೇ ಲೋಕನಾಯಕೇ ಲೋಕಜೇಟ್ಠೇ ಬುದ್ಧೇ ದಸಹಿ ಅಙ್ಗುಲೀಹಿ ಉಭೋಹಿ ಹತ್ಥಪುಟೇಹಿ ನಮಸ್ಸಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಸಿರಸಾ ಸೀಸೇನ ಅಭಿವಾದಯೇ ಆದರೇನ ಥೋಮನಂ ಕತ್ವಾ ಪಣಾಮಂ ಕರೋಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೭. ಯಾವತಾ ಬುದ್ಧಖೇತ್ತೇಸೂತಿ ದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳೇಸು ಬುದ್ಧಖೇತ್ತೇಸು, ಆಕಾಸಟ್ಠಾ ಆಕಾಸಗತಾ, ಭೂಮಟ್ಠಾ ಭೂಮಿತಲಗತಾ, ವೇಳುರಿಯಾದಯೋ ಸತ್ತ ರತನಾ ಅಸಙ್ಖಿಯಾ ಸಙ್ಖಾರಹಿತಾ, ಯಾವತಾ ಯತ್ತಕಾ, ವಿಜ್ಜನ್ತಿ. ತಾನಿ ಸಬ್ಬಾನಿ ಮನಸಾ ಚಿತ್ತೇನ ಸಮಾಹರೇ, ಸಂ ಸುಟ್ಠು ಚಿತ್ತೇನ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಆಹರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ, ಮಮ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಸಾಮನ್ತಾ ರಾಸಿಂ ಕರೋಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೮. ತತ್ಥ ರೂಪಿಯಭೂಮಿಯನ್ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಅನೇಕಭೂಮಿಮ್ಹಿ ಪಾಸಾದೇ ರೂಪಿಯಮಯಂ ರಜತಮಯಂ ಭೂಮಿಂ ನಿಮ್ಮಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಹಂ ರತನಮಯಂ ಸತ್ತಹಿ ರತನೇಹಿ ನಿಮ್ಮಿತಂ ಅನೇಕಸತಭೂಮಿಕಂ ಪಾಸಾದಂ ಉಬ್ಬಿದ್ಧಂ ಉಗ್ಗತಂ ನಭಮುಗ್ಗತಂ ಆಕಾಸೇ ಜೋತಮಾನಂ ಮಾಪಯಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೯. ತಮೇವ ಪಾಸಾದಂ ವಣ್ಣೇನ್ತೋ ‘‘ವಿಚಿತ್ತಥಮ್ಭ’’ನ್ತ್ಯಾದಿಮಾಹ. ವಿಚಿತ್ತೇಹಿ ಅನೇಕೇಹಿ ಮಸಾರಗಲ್ಲಾದಿವಣ್ಣೇಹಿ ಥಮ್ಭೇಹಿ ಉಸ್ಸಾಪಿತಂ ಸುಕತಂ ಸುಟ್ಠು ಕತಂ ಲಕ್ಖಣಯುತ್ತಂ ಆರೋಹಪರಿಣಾಹವಸೇನ ಸುಟ್ಠು ವಿಭತ್ತಂ ಅನೇಕಕೋಟಿಸತಗ್ಘನತೋರಣನಿಮ್ಮಿತತ್ತಾ ಮಹಾರಹಂ. ಪುನಪಿ ಕಿಂ ವಿಸಿಟ್ಠಂ? ಕನಕಮಯಸಙ್ಘಾಟಂ ಸುವಣ್ಣೇಹಿ ಕತತುಲಾಸಙ್ಘಾಟವಲಯೇಹಿ ಯುತ್ತಂ, ತತ್ಥ ಉಸ್ಸಾಪಿತಕೋನ್ತೇಹಿ ಚ ಛತ್ತೇಹಿ ಚ ಮಣ್ಡಿತಂ ಸೋಭಿತಂ ಪಾಸಾದನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೧೦. ಪುನಪಿ ಪಾಸಾದಸ್ಸೇವ ಸೋಭಂ ವಣ್ಣೇನ್ತೋ ‘‘ಪಠಮಾ ವೇಳುರಿಯಾ ಭೂಮೀ’’ತ್ಯಾದಿಮಾಹ. ತಸ್ಸ ಅನೇಕಸತಭೂಮಿಪಾಸಾದಸ್ಸ ಸುಭಾ ಇಟ್ಠಾ ಕನ್ತಾ ಮನಾಪಾ ¶ ಅಬ್ಭಸಮಾ ವಲಾಹಕಪಟಲಸದಿಸಾ ವಿಮಲಾ ನಿಮ್ಮಲಾ ವೇಳುರಿಯಮಣಿಮಯಾ ನೀಲವಣ್ಣಾ ಪಠಮಾ ಭೂಮಿ ಅಹೋಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಜಲಜನಳಿನಪದುಮೇಹಿ ಆಕಿಣ್ಣಾ ಸಮಙ್ಗೀಭೂತಾ ವರಾಯ ಉತ್ತಮಾಯ ಕಞ್ಚನಭೂಮಿಯಾ ಸುವಣ್ಣಭೂಮಿಯಾವ ಸೋಭತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೧. ತಸ್ಸೇವ ¶ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಕಾಚಿ ಭೂಮಿ ಪವಾಳಂಸಾ ಪವಾಳಕೋಟ್ಠಾಸಾ ಪವಾಳವಣ್ಣಾ, ಕಾಚಿ ಭೂಮಿ ಲೋಹಿತಕಾ ಲೋಹಿತವಣ್ಣಾ, ಕಾಚಿ ಭೂಮಿ ಸುಭಾ ಮನೋಹರಾ ಇನ್ದಗೋಪಕವಣ್ಣಾಭಾ ರಸ್ಮಿಯೋ ನಿಚ್ಛರಮಾನಾ, ಕಾಚಿ ಭೂಮಿ ದಸ ದಿಸಾ ಓಭಾಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೨. ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಪಾಸಾದೇ ನಿಯ್ಯೂಹಾ ನಿಗ್ಗತಪಮುಖಸಾಲಾ ಚ ಸುವಿಭತ್ತಾ ಸುಟ್ಠು ವಿಭತ್ತಾ ಕೋಟ್ಠಾಸತೋ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಕತಾ ಸೀಹಪಞ್ಜರಾ ಸೀಹದ್ವಾರಾ ¶ ಚ. ಚತುರೋ ವೇದಿಕಾತಿ ಚತೂಹಿ ವೇದಿಕಾವಲಯೇಹಿ ಜಾಲಕವಾಟೇಹಿ ಚ ಮನೋರಮಾ ಮನಅಲ್ಲೀಯನಕಾ ಗನ್ಧಾವೇಳಾ ಗನ್ಧದಾಮಾ ಚ ಓಲಮ್ಬನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೩. ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಪಾಸಾದೇ ಸತ್ತರತನಭೂಸಿತಾ ಸತ್ತರತನೇಹಿ ಸೋಭಿತಾ ಕೂಟಾಗಾರಾ. ಕಿಂ ಭೂತಾ? ನೀಲಾ ನೀಲವಣ್ಣಾ, ಪೀತಾ ಪೀತವಣ್ಣಾ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಾ, ಲೋಹಿತಕಾ ಲೋಹಿತಕವಣ್ಣಾ ರತ್ತವಣ್ಣಾ, ಓದಾತಾ ಓದಾತವಣ್ಣಾ ಸೇತವಣ್ಣಾ, ಸುದ್ಧಕಾಳಕಾ ಅಮಿಸ್ಸಕಾಳವಣ್ಣಾ, ಕೂಟಾಗಾರವರೂಪೇತಾ ಕೂಟಾಗಾರವರೇಹಿ ಕಣ್ಣಿಕಕೂಟಾಗಾರವರೇಹಿ ಉಪೇತೋ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಸೋ ಪಾಸಾದೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೪. ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಪಾಸಾದೇ ಓಲೋಕಮಯಾ ಉದ್ಧಮ್ಮುಖಾ ಪದುಮಾ ಸುಪುಪ್ಫಿತಾ ಪದುಮಾ ಸೋಭನ್ತಿ, ಸೀಹಬ್ಯಗ್ಘಾದೀಹಿ ವಾಳಮಿಗಗಣೇಹಿ ಚ ಹಂಸಕೋಞ್ಚಮಯೂರಾದಿಪಕ್ಖಿಸಮೂಹೇಹಿ ಚ ಸೋಭಿತೋ ಸೋ ಪಾಸಾದೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅತಿಉಚ್ಚೋ ಹುತ್ವಾ ನಭಮುಗ್ಗತತ್ತಾ ನಕ್ಖತ್ತತಾರಕಾಹಿ ಆಕಿಣ್ಣೋ ಚನ್ದಸೂರೇಹಿ ಚನ್ದಸೂರಿಯರೂಪೇಹಿ ಚ ಮಣ್ಡಿತೋ ಸೋ ಪಾಸಾದೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೫. ಸೋ ಏವ ಚಕ್ಕವತ್ತಿಸ್ಸ ಪಾಸಾದೋ ಹೇಮಜಾಲೇನ ಸುವಣ್ಣಜಾಲೇನ ಸಞ್ಛನ್ನಾ, ಸೋಣ್ಣಕಿಙ್ಕಣಿಕಾಯುತೋ ಸುವಣ್ಣಕಿಙ್ಕಣಿಕಜಾಲೇಹಿ ಯುತೋ ಸಮನ್ನಾಗತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮನೋರಮಾ ಮನಲ್ಲೀಯನಕಾ ಸೋಣ್ಣಮಾಲಾ ಸುವಣ್ಣಪುಪ್ಫಪನ್ತಿಯೋ ವಾತವೇಗೇನ ವಾತಪ್ಪಹಾರೇನ ಕೂಜನ್ತಿ ಸದ್ದಂ ಕರೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೬. ಮಞ್ಜೇಟ್ಠಕಂ ¶ ಮಞ್ಜಿಟ್ಠವಣ್ಣಂ, ಲೋಹಿತಕಂ ಲೋಹಿತವಣ್ಣಂ, ಪೀತಕಂ ಪೀತವಣ್ಣಂ, ಹರಿಪಿಞ್ಜರಂ ಜಮ್ಬೋನದಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ಪಞ್ಜರವಣ್ಣಞ್ಚ ಧಜಂ ನಾನಾರಙ್ಗೇಹಿ ಅನೇಕೇಹಿ ವಣ್ಣೇಹಿ, ಸಮ್ಪೀತಂ ರಞ್ಜಿತಂ ಧಜಂ, ಉಸ್ಸಿತಂ ತಸ್ಮಿಂ ಪಾಸಾದೇ ಉಸ್ಸಾಪಿತಂ. ಧಜಮಾಲಿನೀತಿ ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ಧಜಮಾಲಾಯುತ್ತೋ ಸೋ ಪಾಸಾದೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೭. ತಸ್ಮಿಂ ಪಾಸಾದೇ ಅತ್ಥರಣಾದಯೋ ವಣ್ಣೇನ್ತೋ ‘‘ನ ನಂ ಬಹೂ’’ತ್ಯಾದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ನಂ ಪಾಸಾದಂ ¶ ಬಹೂಹಿ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಂ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ, ನಾನಾಸಯನವಿಚಿತ್ತಾ ¶ ಅನೇಕೇಹಿ ಅತ್ಥರಣೇಹಿ ವಿಚಿತ್ತಾ ಸೋಭಿತಾ ಮಞ್ಚಪೀಠಾದಿಸಯನಾ ಅನೇಕಸತಾ ಅನೇಕಸತಸಙ್ಖ್ಯಾ, ಕಿಂ ಭೂತಾ? ಫಲಿಕಾ ಫಲಿಕಮಣಿಮಯಾ ಫಲಿಕಾಹಿ ಕತಾ, ರಜತಾಮಯಾ ರಜತೇಹಿ ಕತಾ, ಮಣಿಮಯಾ ನೀಲಮಣೀಹಿ ಕತಾ, ಲೋಹಿತಙ್ಗಾ ರತ್ತಜಾತಿಮಣೀಹಿ ಕತಾ, ಮಸಾರಗಲ್ಲಮಯಾ ಕಬರವಣ್ಣಮಣೀಹಿ ಕತಾ, ಸಣ್ಹಕಾಸಿಕಸನ್ಥತಾ ಸಣ್ಹೇಹಿ ಸುಖುಮೇಹಿ ಕಾಸಿಕವತ್ಥೇಹಿ ಅತ್ಥತಾ.

೧೮. ಪಾವುರಾತಿ ಪಾವುರಣಾ. ಕೀದಿಸಾ? ಕಮ್ಬಲಾ ಲೋಮಸುತ್ತೇಹಿ ಕತಾ, ದುಕೂಲಾ ದುಕೂಲಪಟೇಹಿ ಕತಾ, ಚೀನಾ ಚೀನಪಟೇಹಿ ಕತಾ, ಪತ್ತುಣ್ಣಾ ಪತ್ತುಣ್ಣದೇಸೇ ಜಾತಪಟೇಹಿ ಕತಾ, ಪಣ್ಡು ಪಣ್ಡುವಣ್ಣಾ, ವಿಚಿತ್ತತ್ಥರಣಂ ಅನೇಕೇಹಿ ಅತ್ಥರಣೇಹಿ ಪಾವುರಣೇಹಿ ಚ ವಿಚಿತ್ತಂ, ಸಬ್ಬಂ ಸಯನಂ, ಮನಸಾ ಚಿತ್ತೇನ, ಅಹಂ ಪಞ್ಞಪೇಸಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೯. ತದೇವ ಪಾಸಾದಂ ವಣ್ಣೇನ್ತೋ ‘‘ತಾಸು ತಾಸ್ವೇವ ಭೂಮೀಸೂ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ರತನಕೂಟಲಙ್ಕತನ್ತಿ ರತನಮಯಕೂಟೇಹಿ ರತನಕಣ್ಣಿಕಾಹಿ ಅಲಙ್ಕತಂ ಸೋಭಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮಣಿವೇರೋಚನಾ ಉಕ್ಕಾತಿ ವೇರೋಚನಮಣೀಹಿ ರತ್ತಮಣೀಹಿ ಕತಾ, ಉಕ್ಕಾ ದಣ್ಡಪದೀಪಾ. ಧಾರಯನ್ತಾ ಸುತಿಟ್ಠರೇತಿ ಆಕಾಸೇ ಸುಟ್ಠು ಧಾರಯನ್ತಾ ಗಣ್ಹನ್ತಾ ಅನೇಕಸತಜನಾ ಸುಟ್ಠು ತಿಟ್ಠನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೦. ಪುನ ತದೇವ ಪಾಸಾದಂ ವಣ್ಣೇನ್ತೋ ‘‘ಸೋಭನ್ತಿ ಏಸಿಕಾಥಮ್ಭಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಏಸಿಕಾಥಮ್ಭಾ ನಾಮ ನಗರದ್ವಾರೇ ಸೋಭನತ್ಥಾಯ ನಿಖಾತಾ ¶ ಥಮ್ಭಾ, ಸುಭಾ ಇಟ್ಠಾ, ಕಞ್ಚನತೋರಣಾ ಸುವಣ್ಣಮಯಾ, ಜಮ್ಬೋನದಾ ಜಮ್ಬೋನದಸುವಣ್ಣಮಯಾ ಚ, ಸಾರಮಯಾ ಖದಿರರುಕ್ಖಸಾರಮಯಾ ಚ ರಜತಮಯಾ ಚ ತೋರಣಾ ಸೋಭನ್ತಿ, ಏಸಿಕಾ ಚ ತೋರಣಾ ಚ ತಂ ಪಾಸಾದಂ ಸೋಭಯನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೧. ತಸ್ಮಿಂ ಪಾಸಾದೇ ಸುವಿಭತ್ತಾ ಅನೇಕಾ ಸನ್ಧೀ ಕವಾಟೇಹಿ ಚ ಅಗ್ಗಳೇಹಿ ಚ ಚಿತ್ತಿತಾ ಸೋಭಿತಾ ಸನ್ಧಿಪರಿಕ್ಖೇಪಾ ಸೋಭಯನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ, ಉಭತೋತಿ ತಸ್ಸ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು, ಪುಣ್ಣಘಟಾ ಅನೇಕೇಹಿ ಪದುಮೇಹಿ ಅನೇಕೇಹಿ ಚ ಉಪ್ಪಲೇಹಿ, ಸಂಯುತಾ ಪುಣ್ಣಾ ತಂ ಪಾಸಾದಂ ಸೋಭಯನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೨-೨೩. ಏವಂ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಸೋಭಂ ವಣ್ಣೇತ್ವಾ ರತನಮಯಂ ಪಾಸಾದಞ್ಚ ಸಕ್ಕಾರಸಮ್ಮಾನಞ್ಚ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅತೀತೇ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧೇ ಚಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಅತೀತೇತಿ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇ ವಿಗತೇ ಕಾಲೇ ಜಾತೇ ಭೂತೇ, ಸಸಙ್ಘೇ ಸಾವಕಸಮೂಹಸಹಿತೇ, ಸಬ್ಬೇ ಲೋಕನಾಯಕೇ ಬುದ್ಧೇ ಸಭಾವೇನ ಪಕತಿವಣ್ಣೇನ ರೂಪೇನ ಸಣ್ಠಾನೇನ ಚ, ಸಸಾವಕೇ ಸಾವಕಸಹಿತೇ, ಬುದ್ಧೇ ನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾ ಯೇನ ದ್ವಾರೇನ ಪಾಸಾದೋ ಪವಿಸಿತಬ್ಬೋ ಹೋತಿ ¶ , ತೇನ ದ್ವಾರೇನ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಸಸಾವಕಾ ಸಬ್ಬೇ ಬುದ್ಧಾ ಸಬ್ಬಸೋಣ್ಣಮಯೇ ಸಕಲಸುವಣ್ಣಮಯೇ, ಪೀಠೇ ನಿಸಿನ್ನಾ ಅರಿಯಮಣ್ಡಲಾ ಅರಿಯಸಮೂಹಾ ಅಹೇಸುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೪-೨೫. ಏತರಹಿ ವತ್ತಮಾನೇ ಕಾಲೇ ಅನುತ್ತರಾ ಉತ್ತರವಿರಹಿತಾ ಯೇ ಚ ಬುದ್ಧಾ ¶ ಅತ್ಥಿ ಸಂವಿಜ್ಜನ್ತಿ, ತೇ ಚ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ಅನೇಕಸತೇ ಸಯಮ್ಭೂ ಸಯಮೇವ ಭೂತೇ ಅಞ್ಞಾಚರಿಯರಹಿತೇ, ಅಪರಾಜಿತೇ ಖನ್ಧಕಿಲೇಸಾಭಿಸಙ್ಖಾರಮಚ್ಚುದೇವಪುತ್ತಮಾರೇಹಿ ಅಪರಾಜಿತೇ, ಜಯಮಾಪನ್ನೇ ಸನ್ತಪ್ಪೇಸಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಭವನಂ ಮಯ್ಹಂ ಪಾಸಾದಂ ಅತೀತಕಾಲೇ ಚ ವತ್ತಮಾನಕಾಲೇ ಚ, ಸಬ್ಬೇ ಬುದ್ಧಾ ಸಮಾರುಹುಂ ಸಂ ಸುಟ್ಠು ಆರುಹಿಂಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೬. ಯೇ ದಿಬ್ಬಾ ದಿವಿ ಭವಾ ದಿಬ್ಬಾ ದೇವಲೋಕೇ ಜಾತಾ, ಯೇ ಚ ಬಹೂ ಕಪ್ಪರುಕ್ಖಾ ಅತ್ಥಿ. ಯೇ ಚ ಮಾನುಸಾ ಮನುಸ್ಸೇ ಜಾತಾ ಯೇ ಚ ಬಹೂ ಕಪ್ಪರುಕ್ಖಾ ಅತ್ಥಿ, ತತೋ ಸಬ್ಬಂ ದುಸ್ಸಂ ಸಮಾಹನ್ತ್ವಾ ಸಂ ಸುಟ್ಠು ಆಹರಿತ್ವಾ ತೇಚೀವರಾನಿ ಕಾರೇತ್ವಾ ತೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ತಿಚೀವರೇಹಿ ಅಚ್ಛಾದೇಮೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೨೭. ಏವಂ ¶ ತಿಚೀವರೇಹಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಪಾರುಪಾಪೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ನಿಸಿನ್ನಾನಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂ ಸಮ್ಪನ್ನಂ ಮಧುರಂ ಖಜ್ಜಂ ಖಾದಿತಬ್ಬಂ ಪೂವಾದಿ ಕಿಞ್ಚಿ, ಮಧುರಂ ಭೋಜ್ಜಂ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ ಆಹಾರಞ್ಚ, ಮಧುರಂ ಸಾಯನೀಯಂ ಲೇಹನೀಯಞ್ಚ, ಸಮ್ಪನ್ನಂ ಮಧುರಂ ಪಿವಿತಬ್ಬಂ ಅಟ್ಠಪಾನಞ್ಚ, ಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ ಆಹಾರಞ್ಚ, ಸುಭೇ ಸುನ್ದರೇ ಮಣಿಮಯೇ ಸೇಲಮಯೇ ಪತ್ತೇ ಸಂ ಸುಟ್ಠು ಪೂರೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಾಪೇಸಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೮. ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಅರಿಯಮಣ್ಡಲಾ ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಅರಿಯಸಮೂಹಾ, ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖು ಸಮಾ ಹುತ್ವಾ ಮಟ್ಠಾತಿ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಸಮಙ್ಗಿನೋ ಹುತ್ವಾ ಮಟ್ಠಾ ಕಿಲೇಸೇಹಿ ರಹಿತತ್ತಾ ಸಿಲಿಟ್ಠಾ ಸೋಭಮಾನಾ ಚೀವರಸಂಯುತಾ ತಿಚೀವರೇಹಿ ಸಮಙ್ಗೀಭೂತಾ ಮಧುರಸಕ್ಖರಾಹಿ ಚ ತೇಲೇನ ಚ ಮಧುಫಾಣಿತೇಹಿ ಚ ಪರಮನ್ನೇನ ಉತ್ತಮೇನ ಅನ್ನೇನ ಚ ಮಯಾ ತಪ್ಪಿತಾ ಅಪ್ಪಿತಾ ಪರಿಪೂರಿತಾ ಅಹೇಸುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೯. ತೇ ಏವಂ ಸನ್ತಪ್ಪಿತಾ ಅರಿಯಮಣ್ಡಲಾ ರತನಗಬ್ಭಂ ಸತ್ತಹಿ ರತನೇಹಿ ನಿಮ್ಮಿತಗಬ್ಭಂ ಗೇಹಂ, ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಗುಹಾಸಯಾ ಗುಹಾಯಂ ಸಯಮಾನಾ, ಕೇಸರೀವ ಕೇಸರಸೀಹಾ ಇವ, ಮಹಾರಹಮ್ಹಿ ಸಯನೇ ಅನಗ್ಘೇ ಮಞ್ಚೇ, ಸೀಹಸೇಯ್ಯಮಕಪ್ಪಯುಂ ಯಥಾ ಸೀಹೋ ಮಿಗರಾಜಾ ದಕ್ಖಿಣಪಸ್ಸೇನ ಸಯನ್ತೋ ಪಾದೇ ಪಾದಂ ಅಚ್ಚಾಧಾಯ ದಕ್ಖಿಣಹತ್ಥಂ ಸೀಸೂಪಧಾನಂ ಕತ್ವಾ ವಾಮಹತ್ಥಂ ಉಜುಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ ವಾಲಧಿಂ ಅನ್ತರಸತ್ಥಿಯಂ ಕತ್ವಾ ನಿಚ್ಚಲೋ ಸಯತಿ, ಏವಂ ಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪಯುಂ ಕರಿಂಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೦. ತೇ ಏವಂ ಸೀಹಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಸಮ್ಪಜಾನಾ ಸತಿಸಮ್ಪಜಞ್ಞಸಮ್ಪನ್ನಾ. ಸಮುಟ್ಠಾಯ ಸಂ ಸುಟ್ಠು ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಸಯನೇ ಪಲ್ಲಙ್ಕಮಾಭುಜುಂ ಊರುಬದ್ಧಾಸನಂ ಕರಿಂಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೧. ಗೋಚರಂ ¶ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾನನ್ತಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಅತೀತಾನಾಗತಾನಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಗೋಚರಂ ಆರಮ್ಮಣಭೂತಂ ಝಾನರತಿಸಮಪ್ಪಿತಾ ಝಾನರತಿಯಾ ಸಂ ಸುಟ್ಠು ಅಪ್ಪಿತಾ ಸಮಙ್ಗೀಭೂತಾ ಅಹೇಸುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ, ಅಞ್ಞೇ ಧಮ್ಮಾನಿ ದೇಸೇನ್ತೀತಿ ತೇಸು ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇಸು ಅಞ್ಞೇ ಏಕಚ್ಚೇ ಧಮ್ಮೇ ದೇಸೇನ್ತಿ, ಅಞ್ಞೇ ಏಕಚ್ಚೇ ಇದ್ಧಿಯಾ ಪಠಮಾದಿಜ್ಝಾನಕೀಳಾಯ ಕೀಳನ್ತಿ ¶ ರಮನ್ತಿ.

೩೨. ಅಞ್ಞೇ ಏಕಚ್ಚೇ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಪಞ್ಚ ಅಭಿಞ್ಞಾಯೋ ವಸಿಭಾವಿತಾ ವಸೀಕರಿಂಸು, ಪಞ್ಚಸು ಅಭಿಞ್ಞಾಸು ಆವಜ್ಜನಸಮಾಪಜ್ಜನವುಟ್ಠಾನಅಧಿಟ್ಠಾನಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಸಙ್ಖಾತಾಹಿ ಪಞ್ಚವಸಿತಾಹಿ ವಸೀಭಾವಂ ಇತಾ ಗತಾ ಪತ್ತಾ ಅಭಿಞ್ಞಾಯೋ ¶ , ಅಪ್ಪೇನ್ತಿ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತಿ. ಅಞ್ಞೇ ಏಕಚ್ಚೇ ಅನೇಕಸಹಸ್ಸಿಯೋ ವಿಕುಬ್ಬನಾನಿ ಏಕೋಪಿ ಹುತ್ವಾ ಬಹುಧಾ ಹೋತಿ, ಬಹುಧಾಪಿ ಹುತ್ವಾ ಏಕೋ ಹೋತೀತಿ ಏವಮಾದೀನಿ ಇದ್ಧಿವಿಕುಬ್ಬನಾನಿ ವಿಕುಬ್ಬನ್ತಿ ಕರೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೩. ಬುದ್ಧಾಪಿ ಬುದ್ಧೇತಿ ಏವಂ ಸನ್ನಿಪತಿತೇಸು ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇಸು ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ವಿಸಯಂ ಆರಮ್ಮಣಭೂತಂ ಪಞ್ಹಂ ಬುದ್ಧಾ ಬುದ್ಧೇ ಪುಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ತೇ ಬುದ್ಧಾ ಅತ್ಥಗಮ್ಭೀರತಾಯ ಗಮ್ಭೀರಂ ನಿಪುಣಂ ಸುಖುಮಂ, ಠಾನಂ ಕಾರಣಂ, ಪಞ್ಞಾಯ ವಿನಿಬುಜ್ಝರೇ ವಿಸೇಸೇನ ನಿರವಸೇಸತೋ ಬುಜ್ಝನ್ತಿ.

೩೪. ತದಾ ಮಮ ಪಾಸಾದೇ ಸನ್ನಿಪತಿತಾ ಸಾವಕಾಪಿ ಬುದ್ಧೇ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛನ್ತಿ, ಬುದ್ಧಾ ಸಾವಕೇ ಸಿಸ್ಸೇ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛನ್ತಿ, ತೇ ಬುದ್ಧಾ ಚ ಸಾವಕಾ ಚ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕರೋನ್ತಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತಿ.

೩೫. ಪುನ ತೇ ಸಬ್ಬೇ ಏಕತೋ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಬುದ್ಧಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಚಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಬುದ್ಧಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾ, ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಚ ಸಾವಕಾ ಚ ಸಿಸ್ಸಾ ಪರಿಚಾರಕಾ ನಿಸ್ಸಿತಕಾ ಏತೇ ಸಬ್ಬೇ, ಸಕಾಯ ಸಕಾಯ ರತಿಯಾ ರಮಮಾನಾ ಸಲ್ಲೀನಾ ಮಮ ಪಾಸಾದೇ ಅಭಿರಮನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೬. ಏವಂ ತಸ್ಮಿಂ ವೇಜಯನ್ತಪಾಸಾದೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂ ಆಚಾರಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅತ್ತನೋ ಆನುಭಾವಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಸೋ ತಿಲೋಕವಿಜಯೋ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಾಜಾ ‘‘ಛತ್ತಾ ತಿಟ್ಠನ್ತು ರತನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ರತನಾ ಸತ್ತರತನಮಯಾ, ಛತ್ತಾ ಕಞ್ಚನಾವೇಳಪನ್ತಿಕಾ ಸುವಣ್ಣಜಾಲೇಹಿ ಓಲಮ್ಬಿತಾ ತಿಟ್ಠನ್ತು. ಮುತ್ತಾಜಾಲಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಾ ಮುತ್ತಾಜಾಲೇಹಿ ಪರಿವಾರಿತಾ, ಸಬ್ಬೇ ಛತ್ತಾ ಮಮ ಮತ್ಥಕೇ ಮುದ್ಧನಿ, ಧಾರೇನ್ತೂತಿ ಚಿನ್ತಿತಮತ್ತೇಯೇವ ಛತ್ತಾ ಪಾತುಭೂತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೭. ಸೋಣ್ಣತಾರಕಚಿತ್ತಿತಾ ಸುವಣ್ಣತಾರಕಾಹಿ ದದ್ದಲ್ಲಮಾನಾ ಚೇಲವಿತಾನಾ ಭವನ್ತು ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತು ¶ . ವಿಚಿತ್ತಾ ಅನೇಕವಣ್ಣಾ, ಮಲ್ಯವಿತತಾ ಪುಪ್ಫಪತ್ಥಟಾ, ಸಬ್ಬೇ ಅನೇಕವಿತಾನಾ, ಮತ್ಥಕೇ ನಿಸೀದನಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಉಪರಿಭಾಗೇ ಧಾರೇನ್ತೂತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೮-೪೦. ಮಲ್ಯದಾಮೇಹಿ ಅನೇಕಸುಗನ್ಧಪುಪ್ಫದಾಮೇಹಿ ವಿತತಾ ಪರಿಕಿಣ್ಣಾ, ಗನ್ಧದಾಮೇಹಿ ಚನ್ದನಕುಙ್ಕುಮತಗರಾದಿಸುಗನ್ಧದಾಮೇಹಿ, ಸೋಭಿತಾ ಪೋಕ್ಖರಣೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ¶ . ದುಸ್ಸದಾಮೇಹಿ ಪತ್ತುಣ್ಣಚೀನಾದಿಅನಗ್ಘದುಸ್ಸದಾಮೇಹಿ, ಪರಿಕಿಣ್ಣಾ ಸತ್ತರತನದಾಮೇಹಿ ಭೂಸಿತಾ ಅಲಙ್ಕತಾ ಪೋಕ್ಖರಣೀ, ಪುಪ್ಫಾಭಿಕಿಣ್ಣಾ ¶ ಚಮ್ಪಕಸಳಲಸೋಗನ್ಧಿಕಾದಿಸುಗನ್ಧಪುಪ್ಫೇಹಿ ಅಭಿಕಿಣ್ಣಾ ಸುಟ್ಠು ವಿಚಿತ್ತಾ ಸೋಭಿತಾ. ಪುನರಪಿ ಕಿಂ ಭೂತಾ ಪೋಕ್ಖರಣೀ? ಸುರಭಿಗನ್ಧಸುಗನ್ಧೇಹಿ ಭೂಸಿತಾ ವಾಸಿತಾ. ಸಮನ್ತತೋ ಗನ್ಧಪಞ್ಚಙ್ಗುಲಲಙ್ಕತಾ ಪಞ್ಚಹಿ ಅಙ್ಗುಲೇಹಿ ಲಿಮ್ಪಿತಗನ್ಧೇಹಿ ಅಲಙ್ಕತಾ, ಹೇಮಚ್ಛದನಛಾದಿತಾ ಸುವಣ್ಣಛದನೇಹಿ ಸುವಣ್ಣವಿತಾನೇಹಿ ಛಾದಿತಾ, ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಚಾತುದ್ದಿಸಾ ಪೋಕ್ಖರಣಿಯೋ ಪದುಮೇಹಿ ಚ ಉಪ್ಪಲೇಹಿ ಚ ಸುಟ್ಠು ಸನ್ಥತಾ ಪತ್ಥಟಾ ಸುವಣ್ಣರೂಪೇ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಾ, ಖಾಯನ್ತು, ಪದ್ಮರೇಣುರಜುಗ್ಗತಾ ಪದುಮರೇಣೂಹಿ ಧೂಲೀಹಿ ಚ ಆಕಿಣ್ಣಾ ಪೋಕ್ಖರಣಿಯೋ ಸೋಭನ್ತೂತಿ ಅತ್ಥೋ.

೪೧. ಮಮ ವೇಜಯನ್ತಪಾಸಾದಸ್ಸ ಸಮನ್ತತೋ ಪಾದಪಾ ಚಮ್ಪಕಾದಯೋ ರುಕ್ಖಾ ಸಬ್ಬೇ ಪುಪ್ಫನ್ತು ಏತೇ ಪುಪ್ಫರುಕ್ಖಾ. ಸಯಮೇವ ಪುಪ್ಫಾ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ವಿಗಳಿತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಭವನಂ ಓಕಿರುಂ, ಓಕಿಣ್ಣಾ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಉಪರಿ ಕರೋನ್ತೂತಿ ಅತ್ಥೋ.

೪೨. ತತ್ಥ ತಸ್ಮಿಂ ಮಮ ವೇಜಯನ್ತಪಾಸಾದೇ ಸಿಖಿನೋ ಮಯೂರಾ ನಚ್ಚನ್ತೂ, ದಿಬ್ಬಹಂಸಾ ದೇವತಾಹಂಸಾ, ಪಕೂಜರೇ ಸದ್ದಂ ಕರೋನ್ತು, ಕರವೀಕಾ ಚ ಮಧುರಸದ್ದಾ ಕೋಕಿಲಾ ಗಾಯನ್ತು ಗೀತವಾಕ್ಯಂ ಕರೋನ್ತು, ಅಪರೇ ಅನುತ್ತಾ ಚ ದಿಜಸಙ್ಘಾ ಪಕ್ಖಿನೋ ಸಮೂಹಾ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಸಮನ್ತತೋ ಮಧುರರವಂ ರವನ್ತೂತಿ ಅತ್ಥೋ.

೪೩. ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಸಮನ್ತಕೋ ಸಬ್ಬಾ ಆತತವಿತತಾದಯೋ ಭೇರಿಯೋ ವಜ್ಜನ್ತು ಹಞ್ಞನ್ತು, ಸಬ್ಬಾ ತಾ ಅನೇಕತನ್ತಿಯೋ ವೀಣಾ ರಸನ್ತು ಸದ್ದಂ ಕರೋನ್ತು, ಸಬ್ಬಾ ಅನೇಕಪ್ಪಕಾರಾ ಸಙ್ಗೀತಿಯೋ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಸಮನ್ತತೋ ವತ್ತನ್ತು ಪವತ್ತನ್ತು ಗಾಯನ್ತೂತಿ ಅತ್ಥೋ.

೪೪-೫. ಯಾವತಾ ಯತ್ತಕೇ ಠಾನೇ ಬುದ್ಧಖೇತ್ತಮ್ಹಿ ದಸಸಹಸ್ಸಿಚಕ್ಕವಾಳೇ ತತೋ ಪರೇ ಚಕ್ಕವಾಳೇ, ಜೋತಿಸಮ್ಪನ್ನಾ ಪಭಾಸಮ್ಪನ್ನಾ ಅಚ್ಛಿನ್ನಾ ಮಹನ್ತಾ ಸಮನ್ತತೋ ರತನಾಮಯಾ ಸತ್ತಹಿ ರತನೇಹಿ ಕತಾ ಖಚಿತಾ ಸೋಣ್ಣಪಲ್ಲಙ್ಕಾ ಸುವಣ್ಣಪಲ್ಲಙ್ಕಾ ತಿಟ್ಠನ್ತು, ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಸಮನ್ತತೋ ದೀಪರುಕ್ಖಾ ಪದೀಪಧಾರಣಾ ತೇಲರುಕ್ಖಾ ಜಲನ್ತು ¶ , ಪದೀಪೇಹಿ ಪಜ್ಜಲನ್ತು, ದಸಸಹಸ್ಸಿಪರಮ್ಪರಾ ದಸಸಹಸ್ಸೀನಂ ಪರಮ್ಪರಾ ದಸಸಹಸ್ಸಿಯೋ ಏಕಪಜ್ಜೋತಾ ಏಕಪದೀಪಾ ವಿಯ ಭವನ್ತು ಉಜ್ಜೋತನ್ತೂತಿ ಅತ್ಥೋ.

೪೬. ನಚ್ಚಗೀತೇಸು ¶ ¶ ಛೇಕಾ ಗಣಿಕಾ ನಚ್ಚಿತ್ಥಿಯೋ ಚ ಲಾಸಿಕಾ ಮುಖೇನ ಸದ್ದಕಾರಿಕಾ ಚ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಸಮನ್ತತೋ ನಚ್ಚನ್ತು, ಅಚ್ಛರಾಗಣಾ ದೇವಿತ್ಥಿಸಮೂಹಾ ನಚ್ಚನ್ತು, ನಾನಾರಙ್ಗಾ ಅನೇಕವಣ್ಣಾ ನಾನಾರಙ್ಗಮಣ್ಡಲಾ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಸಮನ್ತತೋ ನಚ್ಚನ್ತು, ಪದಿಸ್ಸನ್ತು ಪಾಕಟಾ ಹೋನ್ತೂತಿ ಅತ್ಥೋ.

೪೭. ತದಾ ಅಹಂ ತಿಲೋಕವಿಜಯೋ ನಾಮ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ಸಕಲಚಕ್ಕವಾಳೇ ದುಮಗ್ಗೇ ರುಕ್ಖಗ್ಗೇ ಪಬ್ಬತಗ್ಗೇ ಹಿಮವನ್ತಚಕ್ಕವಾಳಪಬ್ಬತಾದೀನಂ ಅಗ್ಗೇ ಸಿನೇರೂಪಬ್ಬತಮುದ್ಧನಿ ಚ ಸಬ್ಬಟ್ಠಾನೇಸು ವಿಚಿತ್ತಂ ಅನೇಕವಣ್ಣವಿಚಿತ್ತಂ ಪಞ್ಚವಣ್ಣಿಕಂ ನೀಲಪೀತಾದಿಪಞ್ಚವಣ್ಣಂ ಸಬ್ಬಂ ಧಜಂ ಉಸ್ಸಾಪೇಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೪೮. ನರಾ ಲೋಕನ್ತರಾ ನರಾ ಚ ನಾಗಲೋಕತೋ ನಾಗಾ ಚ ದೇವಲೋಕತೋ ಗನ್ಧಬ್ಬಾ ಚ ದೇವಾ ಚ ಸಬ್ಬೇ ಉಪೇನ್ತು ಉಪಗಚ್ಛನ್ತು, ತೇ ನರಾದಯೋ ನಮಸ್ಸನ್ತಾ ಮಮ ನಮಕ್ಕಾರಂ ಕರೋನ್ತಾ ಪಞ್ಜಲಿಕಾ ಕತಹತ್ಥಪುಟಾ ಮಮ ವೇಜಯನ್ತಂ ಪಾಸಾದಂ ಪರಿವಾರಯುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೪೯. ಏವಂ ಸೋ ತಿಲೋಕವಿಜಯೋ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಾಜಾ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಚ ಅತ್ತನೋ ಚ ಆನುಭಾವಂ ವಣ್ಣೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅತ್ತನಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿಕತಪುಞ್ಞಫಲಂ ಸಮಾದಪೇನ್ತೋ ‘‘ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಕುಸಲಂ ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಕುಸಲಕಮ್ಮಸಙ್ಖಾತಂ ಕಿರಿಯಂ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಮಮ ಮಯಾ ಕಾಯೇನ ವಾ ವಾಚಾಯ ವಾ ಮನಸಾ ವಾ ತೀಹಿ ದ್ವಾರೇಹಿ ಕತಂ ತಿದಸೇ ಸುಕತಂ ಸುಟ್ಠು ಕತಂ, ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಾರಹಂ ಕತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೫೦. ಪುನ ಸಮಾದಪೇನ್ತೋ ‘‘ಯೇ ಸತ್ತಾ ಸಞ್ಞಿನೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಯೇ ಸತ್ತಾ ಮನುಸ್ಸಾ ವಾ ದೇವಾ ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಾನೋ ವಾ ಸಞ್ಞಿನೋ ಸಞ್ಞಾಸಹಿತಾ ಅತ್ಥಿ, ಯೇ ಚ ಸತ್ತಾ ಅಸಞ್ಞಿನೋ ಸಞ್ಞಾರಹಿತಾ ಅಸಞ್ಞಾ ಸತ್ತಾ ಸನ್ತಿ, ತೇ ಸಬ್ಬೇ ಸತ್ತಾ ಮಯ್ಹಂ ಮಯಾ ಕತಂ ಪುಞ್ಞಫಲಂ, ಭಾಗೀ ಭವನ್ತು ಪುಞ್ಞವನ್ತಾ ಹೋನ್ತೂತಿ ಅತ್ಥೋ.

೫೧. ಪುನಪಿ ಸಮಾದಪೇನ್ತೋ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಯೇಸಂ ಕತ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ಮಯಾ ಕತಂ ಪುಞ್ಞಂ ಯೇಹಿ ನರನಾಗಗನ್ಧಬ್ಬದೇವೇಹಿ ಸುವಿದಿತಂ ಞಾತಂ, ತೇಸಂ ಮಯಾ ದಿನ್ನಂ ಪುಞ್ಞಫಲಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಮಯಾ ಕತೇ ಪುಞ್ಞೇ ದಿನ್ನಭಾವಂ ಯೇ ನರಾದಯೋ ನ ಜಾನನ್ತಿ, ದೇವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇಸಂ ತಂ ನಿವೇದಯುಂ ಆರೋಚಯುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೫೨. ಸಬ್ಬಲೋಕಮ್ಹಿ ¶ ¶ ಯೇ ಸತ್ತಾ ಆಹಾರನಿಸ್ಸಿತಾ ಜೀವನ್ತಿ, ತೇ ಸಬ್ಬೇ ಸತ್ತಾ ಮನುಞ್ಞಂ ಭೋಜನಂ ಸಬ್ಬಂ ಮಮ ಚೇತಸಾ ಮಮ ಚಿತ್ತೇನ ಲಭನ್ತು, ಮಮ ಪುಞ್ಞಿದ್ಧಿಯಾ ಲಭನ್ತೂತಿ ಅತ್ಥೋ.

೫೩. ಮನಸಾ ಪಸನ್ನೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಯಂ ದಾನಂ ಮಯಾ ದಿನ್ನಂ ತಸ್ಮಿಂ ದಾನೇ ಚಿತ್ತೇನ ಪಸಾದಂ ಆವಹಿಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿಂ. ಸಬ್ಬಸಮ್ಬುದ್ಧಾ ಚ ¶ ಪಚ್ಚೇಕಾ ಪಟಿಏಕ್ಕಾ ಜಿನಸಾವಕಾ ಚ ಮಯಾ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಞ್ಞಾ ಪೂಜಿತಾ.

೫೪. ಸುಕತೇನ ತೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಸದ್ದಹಿತ್ವಾ ಕತೇನ ಕುಸಲಕಮ್ಮೇನ, ಚೇತನಾಪಣಿಧೀಹಿ ಚ ಚಿತ್ತೇನ ಕತಪತ್ಥನಾಹಿ ಚ, ಮಾನುಸಂ ದೇಹಂ ಮನುಸ್ಸಸರೀರಂ, ಜಹಿತ್ವಾ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ, ಅಹಂ ತಾವತಿಂಸಂ ದೇವಲೋಕಂ ಅಗಚ್ಛಿಂ ಅಗಮಾಸಿಂ, ಸುತ್ತಪ್ಪಬುದ್ಧೋ ವಿಯ ತತ್ಥ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೫೫. ತತೋ ತಿಲೋಕವಿಜಯೋ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಾಜಾ ಕಾಲಙ್ಕತೋ, ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಆಗತೇ ದುವೇ ಭವೇ ದ್ವೇ ಜಾತಿಯೋ ಪಜಾನಾಮಿ ದೇವತ್ತೇ ದೇವತ್ತಭಾವೇ ಮಾನುಸೇ ಮನುಸ್ಸತ್ತಭಾವೇ ಚ, ತತೋ ಜಾತಿದ್ವಯತೋ ಅಞ್ಞಂ ಗತಿಂ ಅಞ್ಞಂ ಉಪಪತ್ತಿಂ ನ ಜಾನಾಮಿ ನ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ಮನಸಾ ಚಿತ್ತೇನ ಪತ್ಥನಾಫಲಂ ಪತ್ಥಿತಪತ್ಥನಾಫಲನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೫೬. ದೇವಾನಂ ಅಧಿಕೋ ಹೋಮೀತಿ ಯದಿ ದೇವೇಸು ಜಾತೋ, ಆಯುವಣ್ಣಬಲತೇಜೇಹಿ ದೇವಾನಂ ಅಧಿಕೋ ಜೇಟ್ಠೋ ಸೇಟ್ಠೋ ಅಹೋಸಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯದಿ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಜಾತೋ, ಮನುಜಾಧಿಪೋ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಅಧಿಪತಿ ಇಸ್ಸರೋ ಭವಾಮಿ, ತಥಾ ರಾಜಭೂತೋ ಅಭಿರೂಪೇನ ರೂಪಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಚ ಲಕ್ಖಣೇನ ಆರೋಹಪರಿಣಾಹಾದಿಲಕ್ಖಣೇನ ಚ ಸಮ್ಪನ್ನೋ ಸಮ್ಪುಣ್ಣೋ ಉಪ್ಪನ್ನುಪ್ಪನ್ನಭವೇ ಪಞ್ಞಾಯ ಪರಮತ್ಥಜಾನನಪಞ್ಞಾಯ ಅಸಮೋ ಸಮರಹಿತೋ, ಮಯಾ ಸದಿಸೋ ಕೋಚಿ ನತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೫೭. ಮಯಾ ಕತಪುಞ್ಞಸಮ್ಭಾರೇನ ಪುಞ್ಞಫಲೇನ ಉಪ್ಪನ್ನುಪ್ಪನ್ನಭವೇ ಸೇಟ್ಠಂ ಪಸಟ್ಠಂ ಮಧುರಂ ವಿವಿಧಂ ಅನೇಕಪ್ಪಕಾರಂ ಭೋಜನಞ್ಚ ಅನಪ್ಪಕಂ ಬಹುಸತ್ತರತನಞ್ಚ ವಿವಿಧಾನಿ, ಅನೇಕಪ್ಪಕಾರಾನಿ ಪತ್ತುಣ್ಣಕೋಸೇಯ್ಯಾದಿವತ್ಥಾನಿ ಚ ನಭಾ ಆಕಾಸತೋ ಮಂ ಮಮ ಸನ್ತಿಕಂ ಖಿಪ್ಪಂ ಸೀಘಂ ಉಪೇನ್ತಿ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತಿ.

೫೮-೬೬. ಪಥಬ್ಯಾ ¶ ಪಥವಿಯಾ ಪಬ್ಬತೇ ಚ ಆಕಾಸೇ ಚ ಉದಕೇ ಚ ವನೇ ಚ ಯಂ ಯಂ ಯತ್ಥ ಯತ್ಥ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇಮಿ ನಿಕ್ಖಿಪಾಮಿ, ತತೋ ತತೋ ದಿಬ್ಬಾ ಭಕ್ಖಾ ದಿಬ್ಬಾ ಆಹಾರಾ ಮಂ ಮಮ ಸನ್ತಿಕಂ ಉಪೇನ್ತಿ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಪಾತುಭವನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಥಾ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಸಬ್ಬೇ ರತನಾ. ಸಬ್ಬೇ ಚನ್ದನಾದಯೋ ಗನ್ಧಾ ¶ . ಸಬ್ಬೇ ಯಾನಾ ವಾಹನಾ. ಸಬ್ಬೇ ಚಮ್ಪಕನಾಗಪುನ್ನಾಗಾದಯೋ ಮಾಲಾ ಪುಪ್ಫಾ. ಸಬ್ಬೇ ಅಲಙ್ಕಾರಾ ಆಭರಣಾ. ಸಬ್ಬಾ ದಿಬ್ಬಕಞ್ಞಾ. ಸಬ್ಬೇ ಮಧುಸಕ್ಖರಾ. ಸಬ್ಬೇ ಪೂಪಾದಯೋ ಖಜ್ಜಾ ಖಾದಿತಬ್ಬಾ ಮಂ ಮಮ ಸನ್ತಿಕಂ ಉಪೇನ್ತಿ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತಿ.

೬೭-೬೮. ಸಮ್ಬೋಧಿವರಪತ್ತಿಯಾತಿ ಉತ್ತಮಚತುಮಗ್ಗಞಾಣಪತ್ತಿಯಾ ಪಾಪುಣನತ್ಥಾಯ. ಮಯಾ ಯಂ ಉತ್ತಮದಾನಂ ಕತಂ ಪೂರಿತಂ, ತೇನ ಉತ್ತಮದಾನೇನ ¶ ಸೇಲಸಙ್ಖಾತಂ ಪಬ್ಬತಂ ಸಕಲಂ ಏಕನಿನ್ನಾದಂ ಕರೋನ್ತೋ ಬಹಲಂ ಗಿರಂ ಪುಥುಲಂ ಘೋಸಂ ಗಜ್ಜೇನ್ತೋ, ಸದೇವಕಂ ಲೋಕಂ ಸಕಲಂ ಮನುಸ್ಸದೇವಲೋಕಂ ಹಾಸಯನ್ತೋ ಸೋಮನಸ್ಸಪ್ಪತ್ತಂ ಕರೋನ್ತೋ ಲೋಕೇ ಸಕಲಲೋಕತ್ತಯೇ ವಿವಟ್ಟಚ್ಛದೋ ಬುದ್ಧೋ ಅಹಂ ಭವಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೬೯. ದಿಸಾ ದಸವಿಧಾ ಲೋಕೇತಿ ಚಕ್ಕವಾಳಲೋಕೇ ದಸವಿಧಾ ದಸಕೋಟ್ಠಾಸಾ ದಿಸಾ ಹೋನ್ತಿ, ತತ್ಥ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಯಾಯತೋ ಯಾಯನ್ತಸ್ಸ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಅನ್ತಕಂ ನತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ, ಚಕ್ಕವತ್ತಿಕಾಲೇ ತಸ್ಮಿಂ ಮಯಾ ಗತಗತಟ್ಠಾನೇ ದಿಸಾಭಾಗೇ ವಾ ಬುದ್ಧಖೇತ್ತಾ ಬುದ್ಧವಿಸಯಾ ಅಸಙ್ಖಿಯಾ ಸಙ್ಖಾರಹಿತಾ.

೭೦. ಪಭಾ ಪಕಿತ್ತಿತಾತಿ ತದಾ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಾಜಕಾಲೇ ಮಯ್ಹಂ ಪಭಾ ಚಕ್ಕರತನಮಣಿರತನಾದೀನಂ ಪಭಾ ಆಲೋಕಾ ಯಮಕಾ ಯುಗಳಯುಗಳಾ ಹುತ್ವಾ ರಂಸಿವಾಹನಾ ರಂಸಿಂ ಮುಞ್ಚಮಾನಾ ಪಕಿತ್ತಿತಾ ಪಾಕಟಾ, ಏತ್ಥನ್ತರೇ ದಸಸಹಸ್ಸಿಚಕ್ಕವಾಳನ್ತರೇ ರಂಸಿಜಾಲಂ ರಂಸಿಸಮೂಹಂ, ಆಲೋಕೋ ವಿಪುಲೋ ಬಹುತರೋ ಭವೇ ಅಹೋಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೭೧. ಏತ್ತಕೇ ಲೋಕಧಾತುಮ್ಹೀತಿ ದಸಸಹಸ್ಸಿಚಕ್ಕವಾಳೇಸು ಸಬ್ಬೇ ಜನಾ ಮಂ ಪಸ್ಸನ್ತು ದಕ್ಖನ್ತೂತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಬ್ಬೇ ದೇವಾ ಯಾವ ಬ್ರಹ್ಮನಿವೇಸನಾ ಯಾವ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಾ ಮಂ ಅನುವತ್ತನ್ತು ಅನುಕೂಲಾ ಭವನ್ತು.

೭೨. ವಿಸಿಟ್ಠಮಧುನಾದೇನಾತಿ ¶ ವಿಸಟ್ಠೇನ ಮಧುರೇನ ನಾದೇನ, ಅಮತಭೇರಿಮಾಹನಿನ್ತಿ ಅಮತಭೇರಿಂ ದೇವದುನ್ದುಭಿಂ ಪಹರಿಂ, ಏತ್ಥನ್ತರೇ ಏತಸ್ಮಿಂ ದಸಸಹಸ್ಸಿಚಕ್ಕವಾಳಬ್ಭನ್ತರೇ ಸಬ್ಬೇ ಜನಾ ಮನ ಮಧುರಂ ಗಿರಂ ಸದ್ದಂ ಸುಣನ್ತು ಮನಸಿ ಕರೋನ್ತು.

೭೩. ಧಮ್ಮಮೇಘೇನ ವಸ್ಸನ್ತೇ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಮಯೇನ ನಾದೇನ ತಬ್ಬೋಹಾರಪರಮತ್ಥಗಮ್ಭೀರಮಧುರಸುಖುಮತ್ಥವಸ್ಸೇ ವಸ್ಸನ್ತೇ ವಸ್ಸಮಾನೇ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾನುಭಾವೇನ ಸಬ್ಬೇ ಭಿಕ್ಖುಭಿಕ್ಖುನೀಆದಯೋ ಅನಾಸವಾ ನಿಕ್ಕಿಲೇಸಾ ಹೋನ್ತು ಭವನ್ತು. ಯೇತ್ಥ ಪಚ್ಛಿಮಕಾ ಸತ್ತಾತಿ ಏತ್ಥ ಏತೇಸು ರಾಸಿಭೂತೇಸು ಚತೂಸು ಪರಿಸಸತ್ತೇಸು ಯೇ ಸತ್ತಾ ಪಚ್ಛಿಮಕಾ ಗುಣವಸೇನ ಹೇಟ್ಠಿಮಕಾ, ತೇ ಸಬ್ಬೇ ಸೋತಾಪನ್ನಾ ಭವನ್ತೂತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೭೪. ತದಾ ¶ ತಿಲೋಕವಿಜಯಚಕ್ಕವತ್ತಿರಾಜಕಾಲೇ ದಾತಬ್ಬಕಂ ದಾತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ, ದಾನಂ ಕತ್ವಾ, ಅಸೇಸತೋ ನಿಸ್ಸೇಸೇನ, ಸೀಲಂ ಸೀಲಪಾರಮಿಂ, ಪೂರೇತ್ವಾ ನೇಕ್ಖಮ್ಮೇ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಪಾರಮಿತಾಯ, ಪಾರಮಿಂ ಕೋಟಿಂ ಪತ್ವಾ, ಉತ್ತಮಂ ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಚತುಮಗ್ಗಞಾಣಂ, ಪತ್ತೋ ಭವಾಮಿ ಭವೇಯ್ಯಂ.

೭೫. ಪಣ್ಡಿತೇ ಪಞ್ಞವನ್ತೇ ಮೇಧಾವಿನೋ ಪರಿಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ, ಕತ್ತಬ್ಬಂ? ಕಿಂ ನ ಕತ್ತಬ್ಬಂ? ಕಿಂ ಕುಸಲಂ? ಕಿಂ ಅಕುಸಲಂ? ಕಿಂ ಕತ್ವಾ ಸಗ್ಗಮೋಕ್ಖದ್ವಯಸ್ಸ ಭಾಗೀ ಹೋತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ಏವಂ ಪಞ್ಞಾಪಾರಮಿಂ ಪೂರೇತ್ವಾತಿ ¶ ಅತ್ಥೋ. ಕತ್ವಾ ವೀರಿಯಮುತ್ತಮನ್ತಿ ಉತ್ತಮಂ ಸೇಟ್ಠಂ ಠಾನನಿಸಜ್ಜಾದೀಸು ಅವಿಚ್ಛಿನ್ನಂ ವೀರಿಯಂ ಕತ್ವಾ, ವೀರಿಯಪಾರಮಿಂ ಪೂರೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಕಲವಿರುದ್ಧಜನೇಹಿ ಕತಅನಾದರಾಧಿವಾಸನಾಖನ್ತಿಯಾ ಪಾರಮಿಂ ಕೋಟಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಖನ್ತಿಪಾರಮಿಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಉತ್ತಮಂ ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಉತ್ತಮಂ ಸಮ್ಬುದ್ಧತ್ತಂ ಪತ್ತೋ ಭವಾಮಿ ಭವೇಯ್ಯಂ.

೭೬. ಕತ್ವಾ ದಳ್ಹಮಧಿಟ್ಠಾನನ್ತಿ ‘‘ಮಮ ಸರೀರಜೀವಿತೇಸು ವಿನಸ್ಸನ್ತೇಸುಪಿ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮತೋ ನ ವಿರಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಚಲವಸೇನ ದಳ್ಹಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಪಾರಮಿಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಸೀಸೇ ಛಿಜ್ಜಮಾನೇಪಿ ಮುಸಾವಾದಂ ನ ಕಥೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಚ್ಚಪಾರಮಿತಾಯ ಕೋಟಿಂ ಪೂರಿಯ ಪೂರೇತ್ವಾ ‘‘ಸಬ್ಬೇ ಸತ್ತಾ ಸುಖೀ ಅವೇರಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಮೇತ್ತಾಪಾರಮಿತಾಯ ಕೋಟಿಂ ಪತ್ವಾ ಉತ್ತಮಂ ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪತ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

೭೭. ಸಜೀವಕಾಜೀವಕವತ್ಥೂನಂ ಲಾಭೇ ಚ ತೇಸಂ ಅಲಾಭೇ ಚ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕಸುಖೇ ಚೇವ ತಥಾ ದುಕ್ಖೇ ಚ ಸಾದರಜನೇಹಿ ಕತೇ, ಸಮ್ಮಾನೇ ¶ ಚೇವ ಓಮಾನೇ, ಚ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಸಮಕೋ ಸಮಾನಮಾನಸೋ ಉಪೇಕ್ಖಾಪಾರಮಿಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಉತ್ತಮಂ ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪತ್ತೋ ಪಾಪುಣೇಯ್ಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೭೮. ಕೋಸಜ್ಜಂ ಕುಸೀತಭಾವಂ, ಭಯತೋ ಭಯವಸೇನ ‘‘ಅಪಾಯದುಕ್ಖಭಾಗೀ’’ತಿ ದಿಸ್ವಾ ಞತ್ವಾ ಅಕೋಸಜ್ಜಂ ಅಕುಸೀತಭಾವಂ ಅಲೀನವುತ್ತಿಂ, ವೀರಿಯಂ ಖೇಮತೋ ಖೇಮವಸೇನ ‘‘ನಿಬ್ಬಾನಗಾಮೀ’’ತಿ ದಿಸ್ವಾ ಞತ್ವಾ ಆರದ್ಧವೀರಿಯಾ ಹೋಥ ಭವಥ. ಏಸಾ ಬುದ್ಧಾನುಸಾಸನೀ ಏಸಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ಅನುಸಿಟ್ಠಿ.

೭೯. ವಿವಾದಂ ಭಯತೋ ದಿಸ್ವಾತಿ ವಿವಾದಂ ಕಲಹಂ ಭಯತೋ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಪಾಯಭಾಗೀ’’ತಿ ದಿಸ್ವಾ ಞತ್ವಾ ಅವಿವಾದಂ ವಿವಾದತೋ ವಿರಮಣಂ ‘‘ನಿಬ್ಬಾನಪ್ಪತ್ತೀ’’ತಿ, ಖೇಮತೋ ದಿಸ್ವಾ ಞತ್ವಾ ಸಮಗ್ಗಾ ಏಕಗ್ಗಚಿತ್ತಾ ಸಖಿಲಾ ಸಿಲಿಟ್ಠಾ ಮೇತ್ತಾಯ ಧುರಗತಾಯ ಸೋಭಮಾನಾ ಹೋಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏಸಾ ಕಥಾ ಮನ್ತನಾ ಉದೀರಣಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ಅನುಸಾಸನೀ ಓವಾದದಾನಂ.

೮೦. ಪಮಾದಂ ಠಾನನಿಸಜ್ಜಾದೀಸು ಸತಿವಿಪ್ಪವಾಸೇನ ವಿಹರಣಂ ಭಯತೋ ‘‘ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇಸು ದುಕ್ಖಿತದುರೂಪಅಪ್ಪನ್ನಪಾನತಾದಿಸಂವತ್ತನಕಂ ¶ ಅಪಾಯಾದಿಗಮನಞ್ಚಾ’’ತಿ ದಿಸ್ವಾ ಞತ್ವಾ, ಅಪ್ಪಮಾದಂ ಸಬ್ಬಕಿರಿಯಾಸು ಸತಿಯಾ ವಿಹರಣಂ, ಖೇಮತೋ ವಡ್ಢಿತೋ ‘‘ನಿಬ್ಬಾನಸಮ್ಪಾಪುಣನ’’ನ್ತಿ ದಿಸ್ವಾ ಪಚ್ಚಕ್ಖತೋ ಞತ್ವಾ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕಂ ಮಗ್ಗಂ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪೋ ಸಮ್ಮಾವಾಚಾ ಸಮ್ಮಾಕಮ್ಮನ್ತೋ ಸಮ್ಮಾಆಜೀವೋ ಸಮ್ಮಾವಾಯಾಮೋ ಸಮ್ಮಾಸತಿ ಸಮ್ಮಾಸಮಾಧೀತಿ ಅಟ್ಠಅವಯವಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬೋಧಿಯಾ ¶ ಮಗ್ಗಂ ಅಧಿಗಮೂಪಾಯಂ ಭಾವೇಥ ವಡ್ಢೇಥ ಮನಸಿ ಕರೋಥ, ಏಸಾ ಕಥಾ ಭಾಸನಾ ಉದೀರಣಾ ಬುದ್ಧಾನುಸಾಸನೀ ಬುದ್ಧಾನಂ ಅನುಸಿಟ್ಠೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೮೧. ಸಮಾಗತಾ ಬಹೂ ಬುದ್ಧಾತಿ ಅನೇಕಸತಸಹಸ್ಸಸಙ್ಖ್ಯಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಸಮಾಗತಾ ರಾಸಿಭೂತಾ, ಸಬ್ಬಸೋ ಸಬ್ಬಪ್ಪಕಾರೇನ ಅರಹನ್ತಾ ಚ ಖೀಣಾಸವಾ ಅನೇಕಸತಸಹಸ್ಸಾ ಸಮಾಗತಾ ರಾಸಿಭೂತಾ. ತಸ್ಮಾ ತೇ ಬುದ್ಧೇ ಚ ಅರಹನ್ತೇ ಚ ವನ್ದಮಾನೇ ವನ್ದನಾರಹೇ ನಮಸ್ಸಥ ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗನಮಕ್ಕಾರೇನ ನಮಸ್ಸಥ ವನ್ದಥ.

೮೨. ಏವಂ ಇಮಿನಾ ಮಯಾ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇನ ಅಚಿನ್ತಿಯಾ ಚಿನ್ತೇತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಾ, ಬುದ್ಧಾ, ಬುದ್ಧಧಮ್ಮಾತಿ ಬುದ್ಧೇಹಿ ದೇಸಿತಾ ಚತ್ತಾರೋ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾ…ಪೇ… ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೋ ¶ ಮಗ್ಗೋ, ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ, ಹೇತುಪಚ್ಚಯೋ ಆರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯೋತಿಆದಯೋ ಧಮ್ಮಾ, ಬುದ್ಧಾನಂ ವಾ ಸಭಾವಾ ಅಚಿನ್ತಿಯಾ ಚಿನ್ತೇತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಾ, ಅಚಿನ್ತಿಯೇ ಚಿನ್ತಾವಿಸಯಾತಿಕ್ಕನ್ತೇ ಪಸನ್ನಾನಂ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ ವಿಪಾಕೋ ದೇವಮನುಸ್ಸಸಮ್ಪತ್ತಿನಿಬ್ಬಾನಸಮ್ಪತ್ತಿಸಙ್ಖಾತೋ ಚಿನ್ತೇತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯೋ ಸಙ್ಖ್ಯಾತಿಕ್ಕನ್ತೋ ಹೋತಿ ಭವತಿ.

ಇತಿ ಏತ್ತಾವತಾ ಚ ಯಥಾ ಅದ್ಧಾನಗಾಮಿನೋ ‘‘ಮಗ್ಗಂ ನೋ ಆಚಿಕ್ಖಾ’’ತಿ ಪುಟ್ಠೇನ ‘‘ವಾಮಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಗಾಮನಿಗಮರಾಜಧಾನೀಸು ಕತ್ತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಪುನ ಮುಞ್ಚಿತೇನ ಅಪರೇನ ವಾಮಮಗ್ಗೇನ ಗತಾಪಿ ಗಾಮನಿಗಮಾದೀಸು ಕತ್ತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇನ್ತಿ, ಏವಮೇವ ಬುದ್ಧಾಪದಾನಂ ಕುಸಲಾಪದಾನವಸೇನ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ತದೇವ ಅಕುಸಲಾಪದಾನವಸೇನ ವಿತ್ಥಾರೇತುಂ ಇದಂ ಪಞ್ಹಕಮ್ಮಂ –

‘‘ದುಕ್ಕರಞ್ಚ ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನಂ, ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನಂ ಪುನಾಪರಂ;

ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನಂ ಸಿಲಾವೇಧೋ, ಸಕಲಿಕಾಪಿ ಚ ವೇದನಾ.

‘‘ನಾಳಾಗಿರಿ ಸತ್ತಚ್ಛೇದೋ, ಸೀಸದುಕ್ಖಂ ಯವಖಾದನಂ;

ಪಿಟ್ಠಿದುಕ್ಖಮತೀಸಾರೋ, ಇಮೇ ಅಕುಸಲಕಾರಣಾ’’ತಿ.

ಅತ್ಥ ಪಠಮಪಞ್ಹೇ – ದುಕ್ಕರನ್ತಿ ಛಬ್ಬಸ್ಸಾನಿ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಾ. ಅತೀತೇ ಕಸ್ಸಪಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಕಾಲೇ ¶ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಜೋತಿಪಾಲೋ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಾಣವೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಜಾತಿವಸೇನ ಸಾಸನೇ ಅಪ್ಪಸನ್ನೋ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಪಿಲೋತಿಕಕಮ್ಮನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ‘‘ಕಸ್ಸಪೋ ಭಗವಾ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಕುತೋ ಮುಣ್ಡಕಸ್ಸ ಸಮಣಸ್ಸ ಬೋಧಿ, ಬೋಧಿ ಪರಮದುಲ್ಲಭಾ’’ತಿ ¶ ಆಹ. ಸೋ ತೇನ ಕಮ್ಮನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಅನೇಕಜಾತಿಸತೇಸು ನರಕಾದಿದುಕ್ಖಮನುಭವಿತ್ವಾ ತಸ್ಸೇವ ಭಗವತೋ ಅನನ್ತರಂ ತೇನೇವ ಲದ್ಧಬ್ಯಾಕರಣೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಜಾತಿಸಂಸಾರಂ ಖೇಪೇತ್ವಾ ಪರಿಯೋಸಾನೇ ವೇಸ್ಸನ್ತರತ್ತಭಾವಂ ಪತ್ವಾ ತತೋ ಚುತೋ ತುಸಿತಭವನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ. ದೇವತಾಯಾಚನೇನ ತತೋ ಚವಿತ್ವಾ ಸಕ್ಯಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಞಾಣಸ್ಸ ಪರಿಪಾಕತ್ತಾ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪರಜ್ಜಂ ಪಹಾಯ ಅನೋಮಾನದೀತೀರೇ ಸುನಿಸಿತೇನಾಸಿನಾ ಸಮಕುಟಕೇಸಕಲಾಪಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮುನಾ ಆನೀತೇ ಇದ್ಧಿಮಯೇ ಕಪ್ಪಸ್ಸ ಸಣ್ಠಾನಕಾಲೇ ಪದುಮಗಬ್ಭೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೇ ಅಟ್ಠ ಪರಿಕ್ಖಾರೇ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಬೋಧಿಞಾಣದಸ್ಸನಸ್ಸ ತಾವ ಅಪರಿಪಕ್ಕತ್ತಾ ¶ ಬುದ್ಧಭಾವಾಯ ಮಗ್ಗಾಮಗ್ಗಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಛಬ್ಬಸ್ಸಾನಿ ಉರುವೇಲಜನಪದೇ ಏಕಾಹಾರಏಕಾಲೋಪಏಕಪುಗ್ಗಲಏಕಮಗ್ಗಏಕಾಸನಭೋಜನವಸೇನ ಅಟ್ಠಿಚಮ್ಮನಹಾರುಸೇಸಂ ನಿಮ್ಮಂಸರುಧಿರಪೇತರೂಪಸದಿಸಸರೀರೋ ಪಧಾನಸುತ್ತೇ (ಸು. ನಿ. ೪೨೭ ಆದಯೋ) ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಪಧಾನಂ ಮಹಾವೀರಿಯಂ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಂ ಅಕಾಸಿ. ಸೋ ಇಮಂ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಂ ‘‘ಸಮ್ಬೋಧಿಯಾ ಮಗ್ಗಂ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಗಾಮನಿಗಮರಾಜಧಾನೀಸು ಪಣೀತಾಹಾರಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಪೀಣಿನ್ದ್ರಿಯೋ ಪರಿಪುಣ್ಣದ್ವತ್ತಿಂಸಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣೋ ಕಮೇನ ಬೋಧಿಮಣ್ಡಮುಪಗನ್ತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ಮಾರೇ ಜಿನಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧೋ ಜಾತೋತಿ.

‘‘ಅವಚಾಹಂ ಜೋತಿಪಾಲೋ, ಸುಗತಂ ಕಸ್ಸಪಂ ತದಾ;

ಕುತೋ ನು ಬೋಧಿ ಮುಣ್ಡಸ್ಸ, ಬೋಧಿ ಪರಮದುಲ್ಲಭಾ.

‘‘ತೇನ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇನ, ಅಚರಿಂ ದುಕ್ಕರಂ ಬಹುಂ;

ಛಬ್ಬಸ್ಸಾನುರುವೇಲಾಯಂ, ತತೋ ಬೋಧಿಮಪಾಪುಣಿಂ.

‘‘ನಾಹಂ ಏತೇನ ಮಗ್ಗೇನ, ಪಾಪುಣಿಂ ಬೋಧಿಮುತ್ತಮಂ;

ಕುಮ್ಮಗ್ಗೇನ ಗವೇಸಿಸ್ಸಂ, ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮೇನ ವಾರಿತೋ.

‘‘ಪುಞ್ಞಪಾಪಪರಿಕ್ಖೀಣೋ, ಸಬ್ಬಸನ್ತಾಪವಜ್ಜಿತೋ;

ಅಸೋಕೋ ಅನುಪಾಯಾಸೋ, ನಿಬ್ಬಾಯಿಸ್ಸಮನಾಸವೋ’’ತಿ. (ಅಪ. ಥೇರ ೧.೩೯.೯೨-೯೫);

ದುತಿಯಪಞ್ಹೇ – ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನನ್ತಿ ಅಭಿ ಅಕ್ಖಾನಂ ಪರಿಭಾಸನಂ. ಅತೀತೇ ಕಿರ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸುದ್ದಕುಲೇ ¶ ಜಾತೋ ಅಪಾಕಟೋ ಅಪ್ಪಸಿದ್ಧೋ ಮುನಾಳಿ ನಾಮ ಧುತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಪಟಿವಸತಿ. ತದಾ ಮಹಿದ್ಧಿಕೋ ಮಹಾನುಭಾವೋ ಸುರಭಿ ¶ ನಾಮ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಕೇನಚಿ ಕರಣೀಯೇನ ತಸ್ಸ ಸಮೀಪಟ್ಠಾನಂ ಪಾಪುಣಿ. ಸೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾವ ‘‘ದುಸ್ಸೀಲೋ ಪಾಪಧಮ್ಮೋ ಅಯಂ ಸಮಣೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಅಬ್ಭಾಚಿಕ್ಖಿ. ಸೋ ತೇನ ಅಕುಸಲನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ನರಕಾದೀಸು ಅನೇಕವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ದುಕ್ಖಮನುಭವಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಚ್ಛಿಮತ್ತಭಾವೇ ಯದಾ ತಿತ್ಥಿಯಾ ಪಠಮತರಂ ಭಗವತೋ ತುಸಿತಭವನೇ ವಸನಸಮಯೇ ಚ ಪಾಕಟಾ ಹುತ್ವಾ ಸಕಲಜನಂ ವಞ್ಚೇತ್ವಾ ದ್ವಾಸಟ್ಠಿದಿಟ್ಠಿಯೋ ದೀಪೇತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತಿ, ತದಾ ತುಸಿತಪುರಾ ಚವಿತ್ವಾ ಸಕ್ಯರಾಜಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಕಮೇನ ಬುದ್ಧೋ ಜಾತೋ. ತಿತ್ಥಿಯಾ ಸೂರಿಯುಗ್ಗಮನೇ ಖಜ್ಜೋಪನಕಾ ವಿಯ ವಿಹತಲಾಭಸಕ್ಕಾರಾ ಭಗವತಿ ಆಘಾತಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ರಾಜಗಹಸೇಟ್ಠಿ ಗಙ್ಗಾಯ ಜಾಲಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಕೀಳನ್ತೋ ರತ್ತಚನ್ದನಘಟಿಕಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಗೇಹೇ ಚನ್ದನಾನಿ ಬಹೂನಿ, ಇಮಂ ಭಮಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ತೇನ ಭಮಕಾರೇಹಿ ¶ ಪತ್ತಂ ಲಿಖಾಪೇತ್ವಾ ವೇಳುಪರಮ್ಪರಾಯ ಲಗ್ಗೇತ್ವಾ ‘‘ಯೇ ಇಮಂ ಪತ್ತಂ ಇದ್ಧಿಯಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಭತ್ತಿಕೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇಸಿ.

ತದಾ ತಿತ್ಥಿಯಾ ‘‘ನಟ್ಠಮ್ಹಾ ದಾನಿ ನಟ್ಠಮ್ಹಾ ದಾನೀ’’ತಿ ಮನ್ತೇತ್ವಾ ನಿಗಣ್ಠೋ ನಾಟಪುತ್ತೋ ಸಕಪರಿಸಂ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಅಹಂ ವೇಳುಸಮೀಪಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ಉಲ್ಲಙ್ಗನಾಕಾರಂ ಕರೋಮಿ, ‘ತುಮ್ಹೇ ಛವದಾರುಮಯಂ ಪತ್ತಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಮಾ ಇದ್ಧಿಂ ಕರೋಥಾ’ತಿ ಮಂ ಖನ್ಧೇ ಗಹೇತ್ವಾ ವಾರೇಥಾ’’ತಿ, ತೇ ತಥಾ ಗನ್ತ್ವಾ ತಥಾ ಅಕಂಸು.

ತದಾ ಪಿಣ್ಡೋಲಭಾರದ್ವಾಜೋ ಚ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ಚ ತಿಗಾವುತೇ ಸೇಲಪಬ್ಬತಮತ್ಥಕೇ ಠತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತಗಣ್ಹನತ್ಥಾಯ ಚೀವರಂ ಪಾರುಪನ್ತಾ ತಂ ಕೋಲಾಹಲಂ ಸುಣಿಂಸು. ತೇಸು ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ಪಿಣ್ಡೋಲಭಾರದ್ವಾಜಂ ‘‘ತ್ವಂ ಆಕಾಸೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಪತ್ತಂ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇಯೇವ ಭಗವತಾ ಇದ್ಧಿಮನ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪಿತಾ, ತುಮ್ಹೇವ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ತಥಾಪಿ ‘‘ಮಯಾ ಆಣತ್ತೋ ತ್ವಮೇವ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ ಆಣತ್ತೋ ಅತ್ತನಾ ಠಿತಂ ತಿಗಾವುತಂ ಸೇಲಪಬ್ಬತಂ ಪಾದತಲೇ ಲಗ್ಗೇತ್ವಾ ಉಕ್ಖಲಿಯಾ ಪಿಧಾನಂ ವಿಯ ಸಕಲರಾಜಗಹನಗರಂ ಛಾದೇಸಿ, ತದಾ ನಗರವಾಸಿನೋ ಫಳಿಕಪಬ್ಬತೇ ಆವುತಂ ರತ್ತಸುತ್ತಮಿವ ತಂ ಥೇರಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ ಭಾರದ್ವಾಜ, ಅಮ್ಹೇ ರಕ್ಖಥಾ’’ತಿ ಉಗ್ಘೋಸಯಿಂಸು, ಭೀತಾ ಸುಪ್ಪಾದೀನಿ ಸೀಸೇ ಅಕಂಸು. ತದಾ ಥೇರೋ ತಂ ಪಬ್ಬತಂ ಠಿತಟ್ಠಾನೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಇದ್ಧಿಯಾ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಪತ್ತಂ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ, ತದಾ ನಗರವಾಸಿನೋ ಮಹಾಕೋಲಾಹಲಮಕಂಸು.

ಭಗವಾ ವೇಳುವನಾರಾಮೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ತಂ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಏಸೋ ಸದ್ದೋ’’ತಿ ಆನನ್ದಂ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಭಾರದ್ವಾಜೇನ, ಭನ್ತೇ, ಪತ್ತಸ್ಸ ಗಹಿತತ್ತಾ ಸನ್ತುಟ್ಠಾ ನಗರವಾಸಿನೋ ಉಕ್ಕುಟ್ಠಿಸದ್ದಮಕಂಸೂ’’ತಿ ¶ ಆಹ. ತದಾ ಭಗವಾ ಆಯತಿಂ ಪರೂಪವಾದಮೋಚನತ್ಥಂ ತಂ ಪತ್ತಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಭೇದಾಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಜನುಪಪಿಸನಂ ಕತ್ವಾ ¶ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ದಾಪೇಸಿ, ದಾಪೇತ್ವಾ ಚ ಪನ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದ್ಧಿವಿಕುಬ್ಬನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ, ಯೋ ಕರೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ೨೫೨ ಥೋಕಂ ವಿಸದಿಸಂ) ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞಾಪೇಸಿ.

ತತೋ ತಿತ್ಥಿಯಾ ‘‘ಸಮಣೇನ ಕಿರ ಗೋತಮೇನ ಸಾವಕಾನಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞತ್ತಂ, ತೇ ಜೀವಿತಹೇತುಪಿ ತಂ ನಾತಿಕ್ಕಮನ್ತಿ, ಮಯಂ ಇದ್ಧಿಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ರಾಸಿಭೂತಾ ಕೋಲಾಹಲಮಕಂಸು. ಅಥ ರಾಜಾ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರೋ ತಂ ಸುತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಭಗವನ್ತಮೇವಮಾಹ ¶ – ‘‘ತಿತ್ಥಿಯಾ, ಭನ್ತೇ, ‘ಇದ್ಧಿಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ಉಗ್ಘೋಸೇನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ನನು, ಭನ್ತೇ, ಭಗವತಾ ಸಾವಕಾನಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞತ್ತ’’ನ್ತಿ. ‘‘ತಮೇವ, ಮಹಾರಾಜ, ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಿ, ತವುಯ್ಯಾನೇ ಅಮ್ಬಫಲಾದೀನಿ ಖಾದನ್ತಾನಂ ‘ಏತ್ತಕೋ ದಣ್ಡೋ’ತಿ ದಣ್ಡಂ ಠಪೇನ್ತೋ ತವಾಪಿ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ಠಪೇಸೀ’’ತಿ. ‘‘ನ ಮಯ್ಹಂ, ಭನ್ತೇ, ದಣ್ಡೋ’’ತಿ. ‘‘ಏವಂ, ಮಹಾರಾಜ, ನ ಮಯ್ಹಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞತ್ತಂ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ. ‘‘ಕತ್ಥ, ಭನ್ತೇ, ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ? ‘‘ಸಾವತ್ಥಿಯಾ ಸಮೀಪೇ ಕಣ್ಡಮ್ಬರುಕ್ಖಮೂಲೇ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ, ತಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ತತೋ ತಿತ್ಥಿಯಾ ‘‘ಕಣ್ಡಮ್ಬರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಕಿರ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ನಗರಸ್ಸ ಸಾಮನ್ತಾ ಅಮ್ಬರುಕ್ಖೇ ಛೇದಾಪೇಸುಂ, ನಾಗರಾ ಮಹಾಅಙ್ಗಣಟ್ಠಾನೇ ಮಞ್ಚಾತಿಮಞ್ಚಂ ಅಟ್ಟಾದಯೋ ಬನ್ಧಿಂಸು, ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪವಾಸಿನೋ ರಾಸಿಭೂತಾ ಪುರತ್ಥಿಮದಿಸಾಯಮೇವ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಾನಿ ಫರಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಂಸು. ಸೇಸದಿಸಾಸುಪಿ ತದನುರೂಪೇನಾಕಾರೇನ ಸನ್ನಿಪತಿಂಸು.

ಭಗವಾಪಿ ಕಾಲೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಆಸಾಳ್ಹಿಪುಣ್ಣಮಾಸಿಯಂ ಪಾತೋವ ಕತ್ತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ತಂ ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಕಣ್ಡೋ ನಾಮ ಉಯ್ಯಾನಪಾಲೋ ಕಿಪಿಲ್ಲಿಕಪುಟೇ ಸುಪಕ್ಕಂ ಅಮ್ಬಫಲಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸಚಾಹಂ ಇಮಂ ರಞ್ಞೋ ದದೇಯ್ಯಂ, ಕಹಾಪಣಾದಿಸಾರಂ ಲಭೇಯ್ಯಂ, ಭಗವತೋ ಉಪನಾಮಿತೇ ಪನ ಇಧಲೋಕಪರಲೋಕೇಸು ಸಮ್ಪತ್ತಿ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಭಗವತೋ ಉಪನಾಮೇಸಿ. ಭಗವಾ ತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಂ ಆಣಾಪೇಸಿ – ‘‘ಇಮಂ ಫಲಂ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಪಾನಂ ದೇಹೀ’’ತಿ. ಥೇರೋ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ. ಭಗವಾ ಅಮ್ಬರಸಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಅಮ್ಬಟ್ಠಿಂ ಉಯ್ಯಾನಪಾಲಸ್ಸ ದತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ರೋಪೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ವಾಲುಕಂ ವಿಯೂಹಿತ್ವಾ ತಂ ರೋಪೇಸಿ, ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ ಕುಣ್ಡಿಕಾಯ ಉದಕಂ ಆಸಿಞ್ಚಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಅಮ್ಬಙ್ಕುರೋ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸೇವ ಸಾಖಾವಿಟಪಪುಪ್ಫಫಲಪಲ್ಲವಭರಿತೋ ¶ ಪಞ್ಞಾಯಿತ್ಥ. ಪತಿತಂ ಅಮ್ಬಫಲಂ ಖಾದನ್ತಾ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪವಾಸಿನೋ ಖಯಂ ಪಾಪೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು.

ಅಥ ಭಗವಾ ಪುರತ್ಥಿಮಚಕ್ಕವಾಳತೋ ಯಾವ ಪಚ್ಛಿಮಚಕ್ಕವಾಳಂ, ತಾವ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಚಕ್ಕವಾಳೇ ಮಹಾಮೇರುಮುದ್ಧನಿ ರತನಚಙ್ಕಮಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ಅನೇಕಪರಿಸಾಹಿ ಸೀಹನಾದಂ ನದಾಪೇನ್ತೋ ಧಮ್ಮಪದಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನ ಮಹಾಇದ್ಧಿಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕತ್ವಾ ತಿತ್ಥಿಯೇ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ತೇ ವಿಪ್ಪಕಾರಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಪಾಟಿಹೀರಾವಸಾನೇ ಪುರಿಮಬುದ್ಧಾಚಿಣ್ಣವಸೇನ ¶ ತಾವತಿಂಸಭವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥ ವಸ್ಸಂವುಟ್ಠೋ ನಿರನ್ತರಂ ತೇಮಾಸಂ ¶ ಅಭಿಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ಮಾತುಪ್ಪಮುಖಾನಂ ಅನೇಕದೇವತಾನಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಾಧಿಗಮನಂ ಕತ್ವಾ, ವುಟ್ಠವಸ್ಸೋ ದೇವೋರೋಹನಂ ಕತ್ವಾ ಅನೇಕದೇವಬ್ರಹ್ಮಗಣಪರಿವುತೋ ಸಙ್ಕಸ್ಸಪುರದ್ವಾರಂ ಓರುಯ್ಹ ಲೋಕಾನುಗ್ಗಹಂ ಅಕಾಸಿ. ತದಾ ಭಗವತೋ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ಜಮ್ಬುದೀಪಮಜ್ಝೋತ್ಥರಮಾನೋ ಪಞ್ಚಮಹಾಗಙ್ಗಾ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ.

ಅಥ ತಿತ್ಥಿಯಾ ಪರಿಹೀನಲಾಭಸಕ್ಕಾರಾ ದುಕ್ಖೀ ದುಮ್ಮನಾ ಪತ್ತಕ್ಖನ್ಧಾ ಅಧೋಮುಖಾ ನಿಸೀದಿಂಸು. ತದಾ ತೇಸಂ ಉಪಾಸಿಕಾ ಚಿಞ್ಚಮಾಣವಿಕಾ ನಾಮ ಅತಿವಿಯ ರೂಪಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಾ ತೇ ತಥಾ ನಿಸಿನ್ನೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ, ಏವಂದುಕ್ಖೀ ದುಮ್ಮನಾ ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತ್ವಂ, ಭಗಿನಿ, ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಭಗಿನಿ, ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಯಂ ಹತಲಾಭಸಕ್ಕಾರಾ, ನಗರವಾಸಿನೋ ಅಮ್ಹೇ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಮಞ್ಞನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ಮಯಾ ಏತ್ಥ ಕಿಂ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ? ‘‘ತಯಾ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಅವಣ್ಣಂ ಉಪ್ಪಾದೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಸಾ ‘‘ನ ಮಯ್ಹಂ ಭಾರೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತತ್ಥ ಉಸ್ಸಾಹಂ ಕರೋನ್ತೀ ವಿಕಾಲೇ ಜೇತವನವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ಉಪಸ್ಸಯೇ ವಸಿತ್ವಾ ಪಾತೋ ನಗರವಾಸೀನಂ ಗನ್ಧಾದೀನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ವನ್ದನತ್ಥಾಯ ಗಮನಸಮಯೇ ಜೇತವನಾ ವಿಯ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ, ‘‘ಕತ್ಥ ಸಯಿತಾ’’ತಿ ಪುಟ್ಠಾ ‘‘ಕಿಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಮಮ ಸಯಿತಟ್ಠಾನೇನಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ಸಾ ಕಮೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಕಾಲೇ ಪುಚ್ಛಿತಾ ‘‘ಸಮಣೇನಾಹಂ ಗೋತಮೇನ ಏಕಗನ್ಧಕುಟಿಯಂ ಸಯಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ’’ತಿ ಆಹ. ತಂ ಬಾಲಪುಥುಜ್ಜನಾ ಸದ್ದಹಿಂಸು, ಪಣ್ಡಿತಾ ಸೋತಾಪನ್ನಾದಯೋ ನ ಸದ್ದಹಿಂಸು. ಏಕದಿವಸಂ ಸಾ ದಾರುಮಣ್ಡಲಂ ಉದರೇ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಉಪರಿ ರತ್ತಪಟಂ ಪರಿದಹಿತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಸರಾಜಿಕಾಯ ಪರಿಸಾಯ ಧಮ್ಮದೇಸನತ್ಥಾಯ ನಿಸಿನ್ನಂ ಭಗವನ್ತಂ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಭೋ ಸಮಣ, ತ್ವಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ, ತುಯ್ಹಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಉಪ್ಪನ್ನದಾರಕಗಬ್ಭಿನಿಯಾ ಮಯ್ಹಂ ಲಸುಣಮರಿಚಾದೀನಿ ನ ವಿಚಾರೇಸೀ’’ತಿ? ‘‘ತಥಾಭಾವಂ, ಭಗಿನಿ, ತ್ವಞ್ಚೇವ ಪಜಾನಾಸಿ, ಅಹಞ್ಚಾ’’ತಿ. ಸಾ ‘‘ಏವಮೇವ ಮೇಥುನಸಂಸಗ್ಗಸಮಯಂ ದ್ವೇಯೇವ ಜಾನನ್ತಿ, ನ ಅಞ್ಞೇ’’ತಿ ಆಹ.

ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಪಣ್ಡುಕಮ್ಬಲಸಿಲಾಸನಂ ಉಣ್ಹಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇಸಿ. ಸಕ್ಕೋ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ¶ ತಂ ಕಾರಣಂ ಞತ್ವಾ ದ್ವೇ ದೇವಪುತ್ತೇ ಆಣಾಪೇಸಿ – ‘‘ತುಮ್ಹೇಸು ಏಕೋ ಮೂಸಿಕವಣ್ಣಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ದಾರುಮಣ್ಡಲಸ್ಸ ಬನ್ಧನಂ ಛಿನ್ದತು, ಏಕೋ ವಾತಮಣ್ಡಲಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಪಾರುತಪಟಂ ಉದ್ಧಂ ಖಿಪತೂ’’ತಿ. ತೇ ಗನ್ತ್ವಾ ತಥಾ ಅಕಂಸು. ದಾರುಮಣ್ಡಲಂ ಪತಮಾನಂ ತಸ್ಸಾ ಪಾದಪಿಟ್ಠಿಂ ಭಿನ್ದಿ. ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಸನ್ನಿಪತಿತಾ ಪುಥುಜ್ಜನಾ ಸಬ್ಬೇ ‘‘ಅರೇ, ದುಟ್ಠಚೋರಿ, ತ್ವಂ ಏವರೂಪಸ್ಸ ಲೋಕತ್ತಯಸಾಮಿನೋ ¶ ಏವರೂಪಂ ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನಂ ಅಕಾಸೀ’’ತಿ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಏಕೇಕಮುಟ್ಠಿಪಹಾರಂ ದತ್ವಾ ಸಭಾಯ ನೀಹರಿಂಸು, ದಸ್ಸನಾತಿಕ್ಕನ್ತಾಯ ಪಥವೀ ವಿವರಮದಾಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಅವೀಚಿತೋ ಜಾಲಾ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಕುಲದತ್ತಿಕೇನ ¶ ರತ್ತಕಮ್ಬಲೇನೇವ ತಂ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಅವೀಚಿಮ್ಹಿ ಪಕ್ಖಿಪಿ, ಭಗವತೋ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ಅತಿರೇಕತರೋ ಅಹೋಸಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ಸಬ್ಬಾಭಿಭುಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ, ನನ್ದೋ ನಾಮಾಸಿ ಸಾವಕೋ;

ತಂ ಅಬ್ಭಕ್ಖಾಯ ನಿರಯೇ, ಚಿರಂ ಸಂಸರಿತಂ ಮಯಾ.

‘‘ದಸವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ, ನಿರಯೇ ಸಂಸರಿಂ ಚಿರಂ;

ಮನುಸ್ಸಭಾವಂ ಲದ್ಧಾಹಂ, ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನಂ ಬಹುಂ ಲಭಿಂ.

‘‘ತೇನ ಕಮ್ಮಾವಸೇಸೇನ, ಚಿಞ್ಚಮಾಣವಿಕಾ ಮಮಂ;

ಅಬ್ಭಾಚಿಕ್ಖಿ ಅಭೂತೇನ, ಜನಕಾಯಸ್ಸ ಅಗ್ಗತೋ’’ತಿ. (ಅಪ. ಥೇರ ೧.೩೯.೭೦-೭೨);

ತತಿಯಪಞ್ಹೇ – ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನನ್ತಿ ಅಭಿ ಅಕ್ಖಾನಂ ಅಕ್ಕೋಸನಂ. ಅತೀತೇ ಕಿರ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅಪಾಕಟಜಾತಿಯಂ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮುನಾಳಿ ನಾಮ ಧುತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ದುಜ್ಜನಸಂಸಗ್ಗಬಲೇನ ಸುರಭಿಂ ನಾಮ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ‘‘ದುಸ್ಸೀಲೋ ಪಾಪಧಮ್ಮೋ ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಅಕ್ಕೋಸಿ. ಸೋ ತೇನ ಅಕುಸಲೇನ ವಚೀಕಮ್ಮೇನ ಬಹೂನಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ನಿರಯೇ ಪಚ್ಚಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಚ್ಛಿಮತ್ತಭಾವೇ ದಸಪಾರಮಿತಾಸಂಸಿದ್ಧಿಬಲೇನ ಬುದ್ಧೋ ಜಾತೋ ಲಾಭಗ್ಗಯಸಗ್ಗಪ್ಪತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ. ಪುನ ತಿತ್ಥಿಯಾ ಉಸ್ಸಾಹಜಾತಾ – ‘‘ಕಥಂ ನು ಖೋ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಅಯಸಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ದುಕ್ಖೀ ದುಮ್ಮನಾ ನಿಸೀದಿಂಸು. ತದಾ ಸುನ್ದರೀ ನಾಮೇಕಾ ಪರಿಬ್ಬಾಜಿಕಾ ತೇ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಠಿತಾ ತುಣ್ಹೀಭೂತೇ ಕಿಞ್ಚಿ ಅವದನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಮಯ್ಹಂ ದೋಸೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಸಮಣೇನ ಗೋತಮೇನ ಅಮ್ಹೇ ವಿಹೇಠಿಯಮಾನೇ ತ್ವಂ ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕಾ ವಿಹರಿಸ್ಸಸಿ, ಇದಂ ತವ ದೋಸೋ’’ತಿ. ‘‘ಏವಮಹಂ ತತ್ಥ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ? ‘‘ತ್ವಂ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಅವಣ್ಣಂ ಉಪ್ಪಾದೇತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವುತ್ತನಯೇನ ದಿಟ್ಠದಿಟ್ಠಾನಂ ‘‘ಸಮಣೇನ ಗೋತಮೇನ ಏಕಗನ್ಧಕುಟಿಯಂ ಸಯಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅಕ್ಕೋಸತಿ ಪರಿಭಾಸತಿ. ತಿತ್ಥಿಯಾಪಿ ‘‘ಪಸ್ಸಥ, ಭೋ, ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತಿ ಪರಿಭಾಸನ್ತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ –

‘‘ಮುನಾಳಿ ¶ ನಾಮಹಂ ಧುತ್ತೋ, ಪುಬ್ಬೇ ಅಞ್ಞಾಸು ಜಾತಿಸು;

ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ಸುರಭಿಂ, ಅಬ್ಭಾಚಿಕ್ಖಿಂ ಅದೂಸಕಂ.

‘‘ತೇನ ¶ ¶ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇನ, ನಿರಯೇ ಸಂಸರಿಂ ಚಿರಂ;

ಬಹೂ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ, ದುಕ್ಖಂ ವೇದೇಸಿ ವೇದನಂ.

‘‘ತೇನ ಕಮ್ಮಾವಸೇಸೇನ, ಇಧ ಪಚ್ಛಿಮಕೇ ಭವೇ;

ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನಂ ಮಯಾ ಲದ್ಧಂ, ಸುನ್ದರಿಕಾಯ ಕಾರಣಾ’’ತಿ. (ಅಪ. ಥೇರ ೧.೩೯.೬೭-೬೯);

ಚತುತ್ಥಪಞ್ಹೇ – ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನಂ ಅಭಿ ವಿಸೇಸೇನ ಅಕ್ಕೋಸನಂ ಪರಿಭಾಸನಂ. ಅತೀತೇ ಕಿರ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಬಹುಸ್ಸುತೋ ಬಹೂಹಿ ಸಕ್ಕತೋ ಪೂಜಿತೋ ತಾಪಸಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತೇ ವನಮೂಲಫಲಾಹಾರೋ ಬಹುಮಾಣವೇ ಮನ್ತೇ ವಾಚೇನ್ತೋ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ಏಕೋ ಪಞ್ಚಾಭಿಞ್ಞಾಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಲಾಭೀ ತಾಪಸೋ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಸೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾವ ಇಸ್ಸಾಪಕತೋ ತಂ ಅದೂಸಕಂ ಇಸಿಂ ‘‘ಕಾಮಭೋಗೀ ಕುಹಕೋ ಅಯಂ ಇಸೀ’’ತಿ ಅಬ್ಭಾಚಿಕ್ಖಿ, ಅತ್ತನೋ ಸಿಸ್ಸೇ ಚ ಆಹ – ‘‘ಅಯಂ ಇಸಿ ಏವರೂಪೋ ಅನಾಚಾರಕೋ’’ತಿ. ತೇಪಿ ತಥೇವ ಅಕ್ಕೋಸಿಂಸು ಪರಿಭಾಸಿಂಸು. ಸೋ ತೇನ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇನ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ನಿರಯೇ ದುಕ್ಖಮನುಭವಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಚ್ಛಿಮತ್ತಭಾವೇ ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಲಾಭಗ್ಗಯಸಗ್ಗಪ್ಪತ್ತೋ ಆಕಾಸೇ ಪುಣ್ಣಚನ್ದೋ ವಿಯ ಪಾಕಟೋ ಜಾತೋ. ತಥೇವ ತಿತ್ಥಿಯಾ ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನೇನಪಿ ಅಸನ್ತುಟ್ಠಾ ಪುನಪಿ ಸುನ್ದರಿಯಾ ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಸುರಾಧುತ್ತೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಲಞ್ಜಂ ದತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಸುನ್ದರಿಂ ಮಾರೇತ್ವಾ ಜೇತವನದ್ವಾರಸಮೀಪೇ ಮಾಲಾಕಚವರೇನ ಛಾದೇಥಾ’’ತಿ ಆಣಾಪೇಸುಂ. ತೇ ತಥಾ ಕರಿಂಸು. ತತೋ ತಿತ್ಥಿಯಾ ‘‘ಸುನ್ದರಿಂ ನ ಪಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸುಂ. ರಾಜಾ ‘‘ಪರಿಯೇಸಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ತೇ ಅತ್ತನಾ ಪಾತಿತಟ್ಠಾನತೋ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಞ್ಚಕಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ಪಸ್ಸಥ, ಭೋ, ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಸಾವಕಾನಂ ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಭಗವತೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚ ಸಕಲನಗರೇ ಅವಣ್ಣಂ ಉಗ್ಘೋಸೇನ್ತಾ ವಿಚರಿಂಸು. ಸುನ್ದರಿಂ ಆಮಕಸುಸಾನೇ ಅಟ್ಟಕೇ ಠಪೇಸುಂ. ರಾಜಾ ‘‘ಸುನ್ದರಿಮಾರಕೇ ಪರಿಯೇಸಥಾ’’ತಿ ಆಣಾಪೇಸಿ. ತದಾ ಧುತ್ತಾ ಸುರಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ಸುನ್ದರಿಂ ಮಾರೇಸಿ, ತ್ವಂ ಮಾರೇಸೀ’’ತಿ ಕಲಹಂ ಕರಿಂಸು. ರಾಜಪುರಿಸಾ ತೇ ಧುತ್ತೇ ಗಹೇತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ದಸ್ಸೇಸುಂ. ರಾಜಾ ‘‘ಕಿಂ, ಭಣೇ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸುನ್ದರೀ ಮಾರಿತಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ಕೇಹಿ ಆಣತ್ತಾ’’ತಿ? ‘‘ತಿತ್ಥಿಯೇಹಿ, ದೇವಾ’’ತಿ. ರಾಜಾ ತಿತ್ಥಿಯೇ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಬನ್ಧಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛಥ, ಭಣೇ, ‘ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಅವಣ್ಣತ್ಥಾಯ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಸಯಮೇವ ಸುನ್ದರೀ ಮಾರಾಪಿತಾ, ಭಗವಾ ತಸ್ಸ ಸಾವಕಾ ಚ ಅಕಾರಕಾ’ತಿ ಉಗ್ಘೋಸಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ತೇ ತಥಾ ಅಕಂಸು ¶ . ಸಕಲನಗರವಾಸಿನೋ ನಿಕ್ಕಙ್ಖಾ ಅಹೇಸುಂ. ರಾಜಾ ತಿತ್ಥಿಯೇ ಚ ಧುತ್ತೇ ಚ ಮಾರಾಪೇತ್ವಾ ಛಡ್ಡಾಪೇತಿ ¶ . ತತೋ ಭಗವತೋ ಭಿಯ್ಯೋಸೋಮತ್ತಾಯ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ವಡ್ಢಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ¶ ಸುತವಾ ಆಸಿಂ, ಅಹಂ ಸಕ್ಕತಪೂಜಿತೋ;

ಮಹಾವನೇ ಪಞ್ಚಸತೇ, ಮನ್ತೇ ವಾಚೇಮಿ ಮಾಣವೇ.

‘‘ತತ್ಥಾಗತೋ ಇಸಿ ಭೀಮೋ, ಪಞ್ಚಾಭಿಞ್ಞೋ ಮಹಿದ್ಧಿಕೋ;

ತಞ್ಚಾಹಂ ಆಗತಂ ದಿಸ್ವಾ, ಅಬ್ಭಾಚಿಕ್ಖಿಂ ಅದೂಸಕಂ.

‘‘ತತೋಹಂ ಅವಚಂ ಸಿಸ್ಸೇ, ಕಾಮಭೋಗೀ ಅಯಂ ಇಸಿ;

ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ಭಾಸಮಾನಸ್ಸ, ಅನುಮೋದಿಂಸು ಮಾಣವಾ.

‘‘ತತೋ ಮಾಣವಕಾ ಸಬ್ಬೇ, ಭಿಕ್ಖಮಾನಂ ಕುಲೇ ಕುಲೇ;

ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಆಹಂಸು, ಕಾಮಭೋಗೀ ಅಯಂ ಇಸಿ.

‘‘ತೇನ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇನ, ಪಞ್ಚಭಿಕ್ಖುಸತಾ ಇಮೇ;

ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನಂ ಲಭುಂ ಸಬ್ಬೇ, ಸುನ್ದರಿಕಾಯ ಕಾರಣಾ’’ತಿ. (ಅಪ. ಥೇರ ೧.೩೯.೭೩-೭೭);

ಪಞ್ಚಮೇ ಪಞ್ಹೇ – ಸಿಲಾವೇಧೋತಿ ಆಹತಚಿತ್ತೋ ಸಿಲಂ ಪವಿಜ್ಝಿ. ಅತೀತೇ ಕಿರ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಚ ಕನಿಟ್ಠಭಾತಾ ಚ ಏಕಪಿತುಪುತ್ತಾ ಅಹೇಸುಂ. ತೇ ಪಿತು ಅಚ್ಚಯೇನ ದಾಸೇ ಪಟಿಚ್ಚ ಕಲಹಂ ಕರೋನ್ತಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ವಿರುದ್ಧಾ ಅಹೇಸುಂ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಬಲವಭಾವೇನ ಕನಿಟ್ಠಭಾತರಂ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಿತ್ವಾ ತಸ್ಸುಪರಿ ಪಾಸಾಣಂ ಪವಿಜ್ಝೇಸಿ. ಸೋ ತೇನ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇನ ನರಕಾದೀಸು ಅನೇಕವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ದುಕ್ಖಮನುಭವಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಚ್ಛಿಮತ್ತಭಾವೇ ಬುದ್ಧೋ ಜಾತೋ. ದೇವದತ್ತೋ ರಾಹುಲಕುಮಾರಸ್ಸ ಮಾತುಲೋ ಪುಬ್ಬೇ ಸೇರಿವಾಣಿಜಕಾಲೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ವಾಣಿಜೋ ಅಹೋಸಿ, ತೇ ಏಕಂ ಪಟ್ಟನಗಾಮಂ ಪತ್ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ಏಕವೀಥಿಂ ಗಣ್ಹಾಹಿ, ಅಹಮ್ಪಿ ಏಕವೀಥಿಂ ಗಣ್ಹಾಮೀ’’ತಿ ದ್ವೇಪಿ ಪವಿಟ್ಠಾ. ತೇಸು ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ಪವಿಟ್ಠವೀಥಿಯಂ ಜಿಣ್ಣಸೇಟ್ಠಿಭರಿಯಾ ಚ ನತ್ತಾ ಚ ದ್ವೇಯೇವ ಅಹೇಸುಂ, ತೇಸಂ ಮಹನ್ತಂ ಸುವಣ್ಣಥಾಲಕಂ ಮಲಗ್ಗಹಿತಂ ಭಾಜನನ್ತರೇ ಠಪಿತಂ ಹೋತಿ, ತಂ ಸುವಣ್ಣಥಾಲಕಭಾವಂ ಅಜಾನನ್ತೀ ‘‘ಇಮಂ ಥಾಲಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಿಳನ್ಧನಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸೂಚಿಯಾ ಲೇಖಂ ಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಥಾಲಕಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಥೋಕಂ ದತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಗತೋ. ಅಥ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ದ್ವಾರಸಮೀಪಂ ಆಗತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ನತ್ತಾ, ಅಯ್ಯೇ ¶ , ಮಯ್ಹಂ ಕಚ್ಛಪುಟಂ ¶ ಪಿಳನ್ಧನಂ ದೇಥಾ’’ತಿ. ಸಾ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ತಂ ಥಾಲಕಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಯ್ಹಂ ನತ್ತಾಯ ಕಚ್ಛಪುಟಂ ಪಿಳನ್ಧನಂ ದೇಥಾ’’ತಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಥಾಲಕಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ತೇನ ವಞ್ಚಿತಾ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪಸಿಬ್ಬಕಾಯ ಠಪಿತಅಟ್ಠಕಹಾಪಣೇ ಅವಸೇಸಭಣ್ಡಞ್ಚ ¶ ದತ್ವಾ ಕಚ್ಛಪುಟಂ ಪಿಳನ್ಧನಂ ಕುಮಾರಿಕಾಯ ಹತ್ಥೇ ಪಿಳನ್ಧಾಪೇತ್ವಾ ಅಗಮಾಸಿ. ಸೋ ವಾಣಿಜೋ ಪುನಾಗನ್ತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ತಾತ, ತ್ವಂ ನ ಗಣ್ಹಿತ್ಥ, ಮಯ್ಹಂ ಪುತ್ತೋ ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ದತ್ವಾ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗತೋ’’ತಿ. ಸೋ ತಂ ಸುತ್ವಾವ ಹದಯೇನ ಫಾಲಿತೇನ ವಿಯ ಧಾವಿತ್ವಾ ಅನುಬನ್ಧಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ನಾವಂ ಆರುಯ್ಹ ಪಕ್ಖನ್ದಿ. ಸೋ ‘‘ತಿಟ್ಠ, ಮಾ ಪಲಾಯಿ ಮಾ ಪಲಾಯೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಭವೇ ತಂ ನಾಸೇತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಅಕಾಸಿ.

ಸೋ ಪತ್ಥನಾವಸೇನ ಅನೇಕೇಸು ಜಾತಿಸತಸಹಸ್ಸೇಸು ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ವಿಹೇಠೇತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ಸಕ್ಯಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಕಮೇನ ಭಗವತಿ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪತ್ವಾ ರಾಜಗಹೇ ವಿಹರನ್ತೇ ಅನುರುದ್ಧಾದೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಝಾನಲಾಭೀ ಹುತ್ವಾ ಪಾಕಟೋ ಭಗವನ್ತಂ ವರಂ ಯಾಚಿ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸಬ್ಬೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕಾದೀನಿ ತೇರಸ ಧುತಙ್ಗಾನಿ ಸಮಾದಿಯತು, ಸಕಲೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ಮಮ ಭಾರೋ ಹೋತೂ’’ತಿ. ಭಗವಾ ನ ಅನುಜಾನಿ. ದೇವದತ್ತೋ ವೇರಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಪರಿಹೀನಜ್ಝಾನೋ ಭಗವನ್ತಂ ಮಾರೇತುಕಾಮೋ ಏಕದಿವಸಂ ವೇಭಾರಪಬ್ಬತಪಾದೇ ಠಿತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಉಪರಿ ಠಿತೋ ಪಬ್ಬತಕೂಟಂ ಪವಿದ್ಧೇಸಿ. ಭಗವತೋ ಆನುಭಾವೇನ ಅಪರೋ ಪಬ್ಬತಕೂಟೋ ತಂ ಪತಮಾನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ. ತೇಸಂ ಘಟ್ಟನೇನ ಉಟ್ಠಿತಾ ಪಪಟಿಕಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಪಾದಪಿಟ್ಠಿಯಂ ಪಹರಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ವೇಮಾತುಭಾತರಂ ಪುಬ್ಬೇ, ಧನಹೇತು ಹನಿಂ ಅಹಂ;

ಪಕ್ಖಿಪಿಂ ಗಿರಿದುಗ್ಗಸ್ಮಿಂ, ಸಿಲಾಯ ಚ ಅಪಿಂಸಯಿಂ.

‘‘ತೇನ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇನ, ದೇವದತ್ತೋ ಸಿಲಂ ಖಿಪಿ;

ಅಙ್ಗುಟ್ಠಂ ಪಿಂಸಯೀ ಪಾದೇ, ಮಮ ಪಾಸಾಣಸಕ್ಖರಾ’’ತಿ. (ಅಪ. ಥೇರ ೧.೩೯.೭೮-೭೯);

ಛಟ್ಠಪಞ್ಹೇ – ಸಕಲಿಕಾವೇಧೋತಿ ಸಕಲಿಕಾಯ ಘಟ್ಟನಂ. ಅತೀತೇ ಕಿರ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ದಹರಕಾಲೇ ಮಹಾವೀಥಿಯಂ ಕೀಳಮಾನೋ ವೀಥಿಯಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಮಾನಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಮುಣ್ಡಕೋ ಸಮಣೋ ಕುಹಿಂ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಪಾಸಾಣಸಕಲಿಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪಾದಪಿಟ್ಠಿಯಂ ಖಿಪಿ ¶ . ಪಾದಪಿಟ್ಠಿಚಮ್ಮಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ರುಹಿರಂ ನಿಕ್ಖಮಿ. ಸೋ ತೇನ ಪಾಪಕಮ್ಮೇನ ಅನೇಕವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ನಿರಯೇ ಮಹಾದುಕ್ಖಂ ಅನುಭವಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧಭೂತೋಪಿ ಕಮ್ಮಪಿಲೋತಿಕವಸೇನ ¶ ಪಾದಪಿಟ್ಠಿಯಂ ಪಾಸಾಣಸಕಲಿಕಘಟ್ಟನೇನ ರುಹಿರುಪ್ಪಾದಂ ಲಭಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ಪುರೇಹಂ ¶ ದಾರಕೋ ಹುತ್ವಾ, ಕೀಳಮಾನೋ ಮಹಾಪಥೇ;

ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ದಿಸ್ವಾನ, ಮಗ್ಗೇ ಸಕಲಿಕಂ ಖಿಪಿಂ.

‘‘ತೇನ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇನ, ಇಧ ಪಚ್ಛಿಮಕೇ ಭವೇ;

ವಧತ್ಥಂ ಮಂ ದೇವದತ್ತೋ, ಅಭಿಮಾರೇ ಪಯ್ಯೋಜಯೀ’’ತಿ. (ಅಪ. ಥೇರ ೧.೩೯.೮೦-೮೧);

ಸತ್ತಮಪಞ್ಹೇ – ನಾಳಾಗಿರೀತಿ ಧನಪಾಲಕೋ ಹತ್ಥೀ ಮಾರಣತ್ಥಾಯ ಪೇಸಿತೋ. ಅತೀತೇ ಕಿರ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಹತ್ಥಿಗೋಪಕೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಹತ್ಥಿಂ ಆರುಯ್ಹ ವಿಚರಮಾನೋ ಮಹಾಪಥೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕುತೋ ಆಗಚ್ಛತಿ ಅಯಂ ಮುಣ್ಡಕೋ’’ತಿ ಆಹತಚಿತ್ತೋ ಖಿಲಜಾತೋ ಹತ್ಥಿನಾ ಆಸಾದೇಸಿ. ಸೋ ತೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಅಪಾಯೇಸು ಅನೇಕವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ದುಕ್ಖಂ ಅನುಭವಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಿಮತ್ತಭಾವೇ ಬುದ್ಧೋ ಜಾತೋ. ದೇವದತ್ತೋ ಅಜಾತಸತ್ತುರಾಜಾನಂ ಸಹಾಯಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ತ್ವಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಪಿತರಂ ಘಾತೇತ್ವಾ ರಾಜಾ ಹೋಹಿ, ಅಹಂ ಬುದ್ಧಂ ಮಾರೇತ್ವಾ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಏಕದಿವಸಂ ರಞ್ಞೋ ಅನುಞ್ಞಾತಾಯ ಹತ್ಥಿಸಾಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ – ‘‘ಸ್ವೇ ತುಮ್ಹೇ ನಾಳಾಗಿರಿಂ ಸೋಳಸಸುರಾಘಟೇ ಪಾಯೇತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಣವೇಲಾಯಂ ಪೇಸೇಥಾ’’ತಿ ಹತ್ಥಿಗೋಪಕೇ ಆಣಾಪೇಸಿ. ಸಕಲನಗರಂ ಮಹಾಕೋಲಾಹಲಂ ಅಹೋಸಿ, ‘‘ಬುದ್ಧನಾಗೇನ ಹತ್ಥಿನಾಗಸ್ಸ ಯುದ್ಧಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಉಭತೋ ರಾಜವೀಥಿಯಂ ಮಞ್ಚಾತಿಮಞ್ಚಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಪಾತೋವ ಸನ್ನಿಪತಿಂಸು. ಭಗವಾಪಿ ಕತಸರೀರಪಟಿಜಗ್ಗನೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ರಾಜಗಹಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ವುತ್ತನಿಯಾಮೇನೇವ ನಾಳಾಗಿರಿಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸುಂ. ಸೋ ವೀಥಿಚಚ್ಚರಾದಯೋ ವಿಧಮೇನ್ತೋ ಆಗಚ್ಛತಿ. ತದಾ ಏಕಾ ಇತ್ಥೀ ದಾರಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವೀಥಿತೋ ವೀಥಿಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಹತ್ಥೀ ತಂ ಇತ್ಥಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಅನುಬನ್ಧಿ. ಭಗವಾ ‘‘ನಾಳಾಗಿರಿ, ನ ತಂ ಹನತ್ಥಾಯ ಪೇಸಿತೋ, ಇಧಾಗಚ್ಛಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ತಂ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಾಭಿಮುಖೋ ಧಾವಿ. ಭಗವಾ ಅಪರಿಮಾಣೇಸು ಚಕ್ಕವಾಳೇಸು ಅನನ್ತಸತ್ತೇಸು ಫರಣಾರಹಂ ಮೇತ್ತಂ ಏಕಸ್ಮಿಂಯೇವ ನಾಳಾಗಿರಿಮ್ಹಿ ಫರಿ. ಸೋ ಭಗವತೋ ಮೇತ್ತಾಯ ಫುಟೋ ¶ ನಿಬ್ಭಯೋ ಹುತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಪತಿ. ಭಗವಾ ತಸ್ಸ ಮತ್ಥಕೇ ಹತ್ಥಂ ಠಪೇಸಿ. ತದಾ ದೇವಬ್ರಹ್ಮಾದಯೋ ಅಚ್ಛರಿಯಬ್ಭುತಜಾತಚಿತ್ತಾ ಪುಪ್ಫಪರಾಗಾದೀಹಿ ಪೂಜೇಸುಂ. ಸಕಲನಗರೇ ಜಣ್ಣುಕಮತ್ತಾ ಧನರಾಸಯೋ ಅಹೇಸುಂ. ರಾಜಾ ‘‘ಪಚ್ಛಿಮದ್ವಾರೇ ಧನಾನಿ ನಗರವಾಸೀನಂ ಹೋನ್ತು, ಪುರತ್ಥಿಮದ್ವಾರೇ ಧನಾನಿ ರಾಜಭಣ್ಡಾಗಾರೇ ಹೋನ್ತೂ’’ತಿ ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇಸಿ. ಸಬ್ಬೇ ತಥಾ ಕರಿಂಸು. ತದಾ ¶ ನಾಳಾಗಿರಿ ಧನಪಾಲೋ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ. ಭಗವಾ ವೇಳುವನಾರಾಮಂ ಅಗಮಾಸಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ಹತ್ಥಾರೋಹೋ ಪುರೇ ಆಸಿಂ, ಪಚ್ಚೇಕಮುನಿಮುತ್ತಮಂ;

ಪಿಣ್ಡಾಯ ವಿಚರನ್ತಂ ತಂ, ಆಸಾದೇಸಿಂ ಗಜೇನಹಂ.

‘‘ತೇನ ¶ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇನ, ಭನ್ತೋ ನಾಳಾಗಿರೀ ಗಜೋ;

ಗಿರಿಬ್ಬಜೇ ಪುರವರೇ, ದಾರುಣೋ ಸಮುಪಾಗಮೀ’’ತಿ. (ಅಪ. ಥೇರ ೧.೩೯.೮೨-೮೩);

ಅಟ್ಠಮಪಞ್ಹೇ – ಸತ್ಥಚ್ಛೇದೋತಿ ಸತ್ಥೇನ ಗಣ್ಡಫಾಲನಂ ಕುಠಾರಾಯ ಸತ್ಥೇನ ಛೇದೋ. ಅತೀತೇ ಕಿರ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪಚ್ಚನ್ತದೇಸೇ ರಾಜಾ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ದುಜ್ಜನಸಂಸಗ್ಗವಸೇನ ಪಚ್ಚನ್ತದೇಸೇ ವಾಸವಸೇನ ಚ ಧುತ್ತೋ ಸಾಹಸಿಕೋ ಏಕದಿವಸಂ ಖಗ್ಗಹತ್ಥೋ ಪತ್ತಿಕೋವ ನಗರೇ ವಿಚರನ್ತೋ ನಿರಾಪರಾಧೇ ಜನೇ ಖಗ್ಗೇನ ಫಾಲೇನ್ತೋ ಅಗಮಾಸಿ. ಸೋ ತೇನ ಪಾಪಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇನ ಬಹೂನಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ನಿರಯೇ ಪಚ್ಚಿತ್ವಾ ತಿರಚ್ಛಾನಾದೀಸು ದುಕ್ಖಮನುಭವಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾವಸೇಸೇನ ಪಚ್ಛಿಮತ್ತಭಾವೇ ಬುದ್ಧಭೂತೋಪಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನ ದೇವದತ್ತೇನ ಖಿತ್ತಪಾಸಾಣಸಕ್ಖಲಿಕಪಹಾರೇನ ಉಟ್ಠಿತಗಣ್ಡೋ ಅಹೋಸಿ. ಜೀವಕೋ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತೇನ ತಂ ಗಣ್ಡಂ ಫಾಲೇಸಿ. ವೇರಿಚಿತ್ತಸ್ಸ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ರುಹಿರುಪ್ಪಾದಕಮ್ಮಂ ಅನನ್ತರಿಕಂ ಅಹೋಸಿ, ಮೇತ್ತಚಿತ್ತಸ್ಸ ಜೀವಕಸ್ಸ ಗಣ್ಡಫಾಲನಂ ಪುಞ್ಞಮೇವ ಅಹೋಸಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ರಾಜಾಹಂ ಪತ್ತಿಕೋ ಆಸಿಂ, ಸತ್ತಿಯಾ ಪುರಿಸೇ ಹನಿಂ;

ತೇನ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇನ, ನಿರಯೇ ಪಚ್ಚಿಸಂ ಭುಸಂ.

‘‘ಕಮ್ಮುನೋ ತಸ್ಸ ಸೇಸೇನ, ಇದಾನಿ ಸಕಲಂ ಮಮ;

ಪಾದೇ ಛವಿಂ ಪಕಪ್ಪೇಸಿ, ನ ಹಿ ಕಮ್ಮಂ ವಿನಸ್ಸತೀ’’ತಿ. (ಅಪ. ಥೇರ ೧.೩೯.೮೪-೮೫);

ನವಮೇ ಪಞ್ಹೇ – ‘‘ಸೀಸದುಕ್ಖನ್ತಿ ಸೀಸಾಬಾಧೋ ಸೀಸವೇದನಾ. ಅತೀತೇ ಕಿರ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಕೇವಟ್ಟಗಾಮೇ ಕೇವಟ್ಟೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಕೇವಟ್ಟಪುರಿಸೇಹಿ ¶ ಸದ್ಧಿಂ ಮಚ್ಛಮಾರಣಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಚ್ಛೇ ಮಾರೇನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ತತ್ಥ ಸೋಮನಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿ, ಸಹಗತಾಪಿ ತಥೇವ ಸೋಮನಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪಾದಯಿಂಸು. ಸೋ ತೇನ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮೇನ ಚತುರಾಪಾಯೇ ದುಕ್ಖಮನುಭವಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಚ್ಛಿಮತ್ತಭಾವೇ ತೇಹಿ ಪುರಿಸೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಕ್ಯರಾಜಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಕಮೇನ ಬುದ್ಧತ್ತಂ ಪತ್ತೋಪಿ ಸಯಂ ಸೀಸಾಬಾಧಂ ಪಚ್ಚನುಭೋಸಿ. ತೇ ಚ ಸಕ್ಯರಾಜಾನೋ ಧಮ್ಮಪದಟ್ಠಕಥಾಯಂ ¶ (ಧ. ಪ. ಅಟ್ಠ. ೧.ವಿಡಡೂಭವತ್ಥು) ವುತ್ತನಯೇನ ವಿಡಡೂಭಸಙ್ಗಾಮೇ ಸಬ್ಬೇ ವಿನಾಸಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು. ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ಅಹಂ ಕೇವಟ್ಟಗಾಮಸ್ಮಿಂ, ಅಹುಂ ಕೇವಟ್ಟದಾರಕೋ;

ಮಚ್ಛಕೇ ಘಾತಿತೇ ದಿಸ್ವಾ, ಜನಯಿಂ ಸೋಮನಸ್ಸಕಂ.

‘‘ತೇನ ¶ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇನ, ಸೀಸದುಕ್ಖಂ ಅಹೂ ಮಮ;

ಸಬ್ಬೇ ಸಕ್ಕಾ ಚ ಹಞ್ಞಿಂಸು, ಯದಾ ಹನಿ ವಿಟಟೂಭೋ’’ತಿ. (ಅಪ. ಥೇರ ೧.೩೯.೮೬-೮೭);

ದಸಮಪಞ್ಹೇ – ಯವಖಾದನನ್ತಿ ವೇರಞ್ಜಾಯಂ ಯವತಣ್ಡುಲಖಾದನಂ. ಅತೀತೇ ಕಿರ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಜಾತಿವಸೇನ ಚ ಅನ್ಧಬಾಲಭಾವೇನ ಚ ಫುಸ್ಸಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸಾವಕೇ ಮಧುರನ್ನಪಾನೇ ಸಾಲಿಭೋಜನಾದಯೋ ಚ ಭುಞ್ಜಮಾನೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅರೇ ಮುಣ್ಡಕಸಮಣಾ, ಯವಂ ಖಾದಥ, ಮಾ ಸಾಲಿಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜಥಾ’’ತಿ ಅಕ್ಕೋಸಿ. ಸೋ ತೇನ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇನ ಅನೇಕವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಚತುರಾಪಾಯೇ ದುಕ್ಖಮನುಭವಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಚ್ಛಿಮತ್ತಭಾವೇ ಕಮೇನ ಬುದ್ಧತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಲೋಕಸಙ್ಗಹಂ ಕರೋನ್ತೋ ಗಾಮನಿಗಮರಾಜಧಾನೀಸು ಚರಿತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ವೇರಞ್ಜಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಾಮಸಮೀಪೇ ಸಾಖಾವಿಟಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ಪುಚಿಮನ್ದರುಕ್ಖಮೂಲಂ ಪಾಪುಣಿ. ವೇರಞ್ಜಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅನೇಕಪರಿಯಾಯೇನ ಭಗವನ್ತಂ ಜಿನಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಧೇವ ವಸ್ಸಂ ಉಪಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಆರೋಚೇಸಿ. ಭಗವಾ ತುಣ್ಹೀಭಾವೇನ ಅಧಿವಾಸೇಸಿ. ಅಥ ಪುನದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಾರೋ ಪಾಪಿಮಾ ಸಕಲವೇರಞ್ಜಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಾಮವಾಸೀನಂ ಮಾರಾವಟ್ಟನಂ ಅಕಾಸಿ. ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಟ್ಠಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಮಾರಾವಟ್ಟನವಸೇನ ಏಕೋಪಿ ಕಟಚ್ಛುಭಿಕ್ಖಾಮತ್ತಂ ದಾತಾ ನಾಹೋಸಿ. ಭಗವಾ ತುಚ್ಛಪತ್ತೋವ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ಪುನಾಗಞ್ಛಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಏವಂ ಆಗತೇ ತತ್ಥೇವ ನಿವುಟ್ಠಾ ಅಸ್ಸವಾಣಿಜಾ ತಂ ದಿವಸಂ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಭಗವನ್ತಂ ಪಞ್ಚಸತಭಿಕ್ಖುಪರಿವಾರಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಅಸ್ಸಸತಾನಂ ಭತ್ತತೋ ವಿಭಾಗಂ ಕತ್ವಾ ಯವಂ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪತ್ತೇಸು ಪಕ್ಖಿಪಿಂಸು ¶ . ಸಕಲಸ್ಸ ಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳದೇವತಾ ಸುಜಾತಾಯ ಪಾಯಾಸಪಚನದಿವಸೇ ವಿಯ ದಿಬ್ಬೋಜಂ ಪಕ್ಖಿಪಿಂಸು. ಭಗವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿ ¶ , ಏವಂ ತೇಮಾಸಂ ಯವಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿ. ತೇಮಾಸಚ್ಚಯೇನ ಮಾರಾವಟ್ಟನೇ ವಿಗತೇ ಪವಾರಣಾದಿವಸೇ ವೇರಞ್ಜೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಸರಿತ್ವಾ ಮಹಾಸಂವೇಗಪ್ಪತ್ತೋ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಖಮಾಪೇಸಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ಫುಸ್ಸಸ್ಸಾಹಂ ಪಾವಚನೇ, ಸಾವಕೇ ಪರಿಭಾಸಯಿಂ;

ಯವಂ ಖಾದಥ ಭುಞ್ಜಥ, ಮಾ ಚ ಭುಞ್ಜಥ ಸಾಲಯೋ.

‘‘ತೇನ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇನ, ತೇಮಾಸಂ ಖಾದಿತಂ ಯವಂ;

ನಿಮನ್ತಿತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇನ, ವೇರಞ್ಜಾಯಂ ವಸಿಂ ತದಾ’’ತಿ. (ಅಪ. ಥೇರ ೧.೩೯.೮೮-೮೯);

ಏಕಾದಸಮಪಞ್ಹೇ ¶ – ಪಿಟ್ಠಿದುಕ್ಖನ್ತಿ ಪಿಟ್ಠಿಆಬಾಧೋ. ಅತೀತೇ ಕಿರ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಗಹಪತಿಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಥಾಮಸಮ್ಪನ್ನೋ ಕಿಞ್ಚಿ ರಸ್ಸಧಾತುಕೋ ಅಹೋಸಿ. ತೇನ ಸಮಯೇನ ಏಕೋ ಮಲ್ಲಯುದ್ಧಯೋಧೋ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಗಾಮನಿಗಮರಾಜಧಾನೀಸು ಮಲ್ಲಯುದ್ಧೇ ವತ್ತಮಾನೇ ಪುರಿಸೇ ಪಾತೇತ್ವಾ ಜಯಪ್ಪತ್ತೋ ಕಮೇನ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ವಸನನಗರಂ ಪತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಜನೇ ಪಾತೇತ್ವಾ ಗನ್ತುಮಾರದ್ಧೋ. ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ವಸನಟ್ಠಾನೇ ಏಸ ಜಯಂ ಪತ್ವಾ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ತತ್ಥ ನಗರಮಣ್ಡಲಮಾಗಮ್ಮ ಅಪ್ಪೋಟೇತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಯುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛಾತಿ. ಸೋ ಹಸಿತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಮಹನ್ತೇ ಪುರಿಸೇ ಪಾತೇಸಿಂ, ಅಯಂ ರಸ್ಸಧಾತುಕೋ ವಾಮನಕೋ ಮಮ ಏಕಹತ್ಥಸ್ಸಾಪಿ ನಪ್ಪಹೋತೀ’’ತಿ ಅಪ್ಪೋಟೇತ್ವಾ ನದಿತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛಿ. ತೇ ಉಭೋಪಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಹತ್ಥಂ ಪರಾಮಸಿಂಸು, ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ಭಮಿತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ಪಾತೇನ್ತೋ ಖನ್ಧಟ್ಠಿಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪಾತೇಸಿ. ಸಕಲನಗರವಾಸಿನೋ ಉಕ್ಕುಟ್ಠಿಂ ಕರೋನ್ತಾ ಅಪ್ಪೋಟೇತ್ವಾ ವತ್ಥಾಭರಣಾದೀಹಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪೂಜೇಸುಂ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಂ ಮಲ್ಲಯೋಧಂ ಉಜುಂ ಸಯಾಪೇತ್ವಾ ಖನ್ಧಟ್ಠಿಂ ಉಜುಕಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಏವರೂಪಂ ಮಾ ಕರೋಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ. ಸೋ ತೇನ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಭವೇ ಸರೀರಸೀಸಾದಿ ದುಕ್ಖಮನುಭವಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಚ್ಛಿಮತ್ತಭಾವೇ ಬುದ್ಧಭೂತೋಪಿ ಪಿಟ್ಠಿರುಜಾದಿದುಕ್ಖಮನುಭೋಸಿ. ತಸ್ಮಾ ಕದಾಚಿ ಪಿಟ್ಠಿದುಕ್ಖೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಸಾರಿಪುತ್ತಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೇ ‘‘ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸಯಂ ಸುಗತಚೀವರಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಸಯತಿ, ಕಮ್ಮಪಿಲೋತಿಕಂ ನಾಮ ಬುದ್ಧಮಪಿ ನ ಮುಞ್ಚತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ –

‘‘ನಿಬ್ಬುದ್ಧೇ ¶ ವತ್ತಮಾನಮ್ಹಿ, ಮಲ್ಲಪುತ್ತಂ ನಿಹೇಠಯಿಂ;

ತೇನ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇನ, ಪಿಟ್ಠಿದುಕ್ಖಂ ಅಹೂ ಮಮಾ’’ತಿ. (ಅಪ. ಥೇರ ೧.೩೯.೯೦);

ದ್ವಾದಸಮಪಞ್ಹೇ ¶ – ಅತಿಸಾರೋತಿ ಲೋಹಿತಪಕ್ಖನ್ದಿಕಾವಿರೇಚನಂ. ಅತೀತೇ ಕಿರ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಗಹಪತಿಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ವೇಜ್ಜಕಮ್ಮೇನ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ಸೋ ಏಕಂ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಂ ರೋಗೇನ ವಿಚ್ಛಿತಂ ತಿಕಿಚ್ಛನ್ತೋ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಕತ್ವಾ ತಿಕಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮದಾನೇ ಪಮಾದಮಾಗಮ್ಮ ಅಪರಂ ಓಸಧಂ ದತ್ವಾ ವಮನವಿರೇಚನಂ ಅಕಾಸಿ. ಸೇಟ್ಠಿ ಬಹುಧನಂ ಅದಾಸಿ. ಸೋ ತೇನ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಭವೇ ಲೋಹಿತಪಕ್ಖನ್ದಿಕಾಬಾಧೇನ ವಿಚ್ಛಿತೋ ಅಹೋಸಿ. ಇಮಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಪಚ್ಛಿಮತ್ತಭಾವೇ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಸಮಯೇ ಚುನ್ದೇನ ಕಮ್ಮಾರಪುತ್ತೇನ ಪಚಿತಸೂಕರಮದ್ದವಸ್ಸ ಸಕಲಚಕ್ಕವಾಳದೇವತಾಹಿ ಪಕ್ಖಿತ್ತದಿಬ್ಬೋಜೇನ ಆಹಾರೇನ ಸಹ ಭುತ್ತಕ್ಖಣೇ ಲೋಹಿತಪಕ್ಖನ್ದಿಕಾವಿರೇಚನಂ ಅಹೋಸಿ. ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಾನಂ ಹತ್ಥೀನಂ ಬಲಂ ಖಯಮಗಮಾಸಿ. ಭಗವಾ ವಿಸಾಖಪುಣ್ಣಮಾಯಂ ಕುಸಿನಾರಾಯಂ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನತ್ಥಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನೇಕೇಸು ಠಾನೇಸು ನಿಸೀದನ್ತೋ ಪಿಪಾಸಿತೋ ಪಾನೀಯಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಮಹಾದುಕ್ಖೇನ ¶ ಕುಸಿನಾರಂ ಪತ್ವಾ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿ. ಕಮ್ಮಪಿಲೋತಿಕಂ ಏವರೂಪಂ ಲೋಕತ್ತಯಸಾಮಿಮ್ಪಿ ನ ವಿಜಹತಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ತಿಕಿಚ್ಛಕೋ ಅಹಂ ಆಸಿಂ, ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಂ ವಿರೇಚಯಿಂ;

ತೇನ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇನ, ಹೋತಿ ಪಕ್ಖನ್ದಿಕಾ ಮಮಾತಿ.

‘‘ಏವಂ ಜಿನೋ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅಗ್ಗತೋ;

ಸಬ್ಬಾಭಿಞ್ಞಾಬಲಪ್ಪತ್ತೋ, ಅನೋತತ್ತೇ ಮಹಾಸರೇ’’ತಿ. (ಅಪ. ಥೇರ ೧.೩೯.೯೧, ೯೬);

ಏವಂ ಪಟಿಞ್ಞಾತಪಞ್ಹಾನಂ, ಮಾತಿಕಾಠಪನವಸೇನ ಅಕುಸಲಾಪದಾನಂ ಸಮತ್ತಂ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಇತ್ಥಂ ಸುದನ್ತಿ ಇತ್ಥಂ ಇಮಿನಾ ಪಕಾರೇನ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನ. ಸುದನ್ತಿ ನಿಪಾತೋ ಪದಪೂರಣತ್ಥೇ ಆಗತೋ. ಭಗವಾ ಭಾಗ್ಯಸಮ್ಪನ್ನೋ ಪೂರಿತಪಾರಮಿಮಹಾಸತ್ತೋ –

‘‘ಭಾಗ್ಯವಾ ಭಗ್ಗವಾ ಯುತ್ತೋ, ಭಗೇಹಿ ಚ ವಿಭತ್ತವಾ;

ಭತ್ತವಾ ವನ್ತಗಮನೋ, ಭವೇಸು ಭಗವಾ ತತೋ’’ತಿ. –

ಏವಮಾದಿಗುಣಯುತ್ತೋ ದೇವಾತಿದೇವೋ ಸಕ್ಕಾತಿಸಕ್ಕೋ ಬ್ರಹ್ಮಾತಿಬ್ರಹ್ಮಾ ಬುದ್ಧಾತಿಬುದ್ಧೋ ಸೋ ಮಹಾಕಾರುಣಿಕೋ ಭಗವಾ ಅತ್ತನೋ ಬುದ್ಧಚರಿಯಂ ಬುದ್ಧಕಾರಣಂ ¶ ಸಮ್ಭಾವಯಮಾನೋ ಪಾಕಟಂ ಕುರುಮಾನೋ ಬುದ್ಧಾಪದಾನಿಯಂ ನಾಮ ಬುದ್ಧಕಾರಣಪಕಾಸಕಂ ನಾಮ ಧಮ್ಮಪರಿಯಾಯಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ತಂ ಅಭಾಸಿತ್ಥ ಕಥೇಸೀತಿ.

ಇತಿ ವಿಸುದ್ಧಜನವಿಲಾಸಿನಿಯಾ ಅಪದಾನ-ಅಟ್ಠಕಥಾಯ

ಬುದ್ಧಅಪದಾನಸಂವಣ್ಣನಾ ಸಮತ್ತಾ.

೨.ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಅಪದಾನವಣ್ಣನಾ

ತತೋ ¶ ¶ ಅನನ್ತರಂ ಅಪದಾನಂ ಸಙ್ಗಾಯನ್ತೋ ‘‘ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾಪದಾನಂ, ಆವುಸೋ ಆನನ್ದ, ಭಗವತಾ ಕತ್ಥ ಪಞ್ಞತ್ತ’’ನ್ತಿ ಪುಟ್ಠೋ ‘‘ಅಥ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾಪದಾನಂ ಸುಣಾಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ತೇಸಂ ಅಪದಾನತ್ಥೋ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತೋಯೇವ.

೮೩. ‘‘ಸುಣಾಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತಪದಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿನಿಬ್ಬತ್ತಿವಸೇನ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ‘‘ತಥಾಗತಂ ಜೇತವನೇ ವಸನ್ತ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಜೇತಕುಮಾರಸ್ಸ ನಾಮವಸೇನ ತಥಾಸಞ್ಞಿತೇ ವಿಹಾರೇ ಚತೂಹಿ ಇರಿಯಾಪಥವಿಹಾರೇಹಿ ದಿಬ್ಬಬ್ರಹ್ಮಅರಿಯವಿಹಾರೇಹಿ ವಾ ವಸನ್ತಂ ವಿಹರನ್ತಂ ಯಥಾ ಪುರಿಮಕಾ ವಿಪಸ್ಸಿಆದಯೋ ಬುದ್ಧಾ ಸಮತ್ತಿಂಸಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇತ್ವಾ ಆಗತಾ, ತಥಾ ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ಭಗವಾ ಆಗತೋತಿ ತಥಾಗತೋ. ತಂ ತಥಾಗತಂ ಜೇತವನೇ ವಸನ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ವೇದೇಹಮುನೀತಿ ವೇದೇಹರಟ್ಠೇ ಜಾತಾ ವೇದೇಹೀ, ವೇದೇಹಿಯಾ ಪುತ್ತೋ ವೇದೇಹಿಪುತ್ತೋ. ಮೋನಂ ವುಚ್ಚತಿ ಞಾಣಂ, ತೇನ ಇತೋ ಗತೋ ಪವತ್ತೋತಿ ಮುನಿ. ವೇದೇಹಿಪುತ್ತೋ ಚ ಸೋ ಮುನಿ ಚೇತಿ ‘‘ವೇದೇಹಿಪುತ್ತಮುನೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ವಣ್ಣಾಗಮೋ’’ತಿಆದಿನಾ ನಿರುತ್ತಿನಯೇನ ಇ-ಕಾರಸ್ಸ ಅತ್ತಂ ಪುತ್ತ-ಸದ್ದಸ್ಸ ಚ ಲೋಪಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ವೇದೇಹಮುನೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಏತದಗ್ಗಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಮ ಸಾವಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸತಿಮನ್ತಾನಂ ಧಿತಿಮನ್ತಾನಂ ಗತಿಮನ್ತಾನಂ ಬಹುಸ್ಸುತಾನಂ ಉಪಟ್ಠಾಕಾನಂ ಯದಿದಂ ಆನನ್ದೋ’’ತಿ (ಅ. ನಿ. ೧.೨೧೯-೨೨೩) ಏತದಗ್ಗೇ ಠಪಿತೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ನತಙ್ಗೋ ನಮನಕಾಯಙ್ಗೋ ಅಞ್ಜಲಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ನಾಮ ಕೀದಿಸಾ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ಅಪುಚ್ಛೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಕೇಹಿ ಹೇತುಭಿ ಕೇಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಭವನ್ತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ. ವೀರಾತಿ ಭಗವನ್ತಂ ಆಲಪತಿ.

೮೪-೮೫. ತತೋ ಪರಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ತದಾಹ ಸಬ್ಬಞ್ಞುವರೋ ಮಹೇಸೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ಸಬ್ಬಂ ಅತೀತಾದಿಭೇದಂ ಹತ್ಥಾಮಲಕಂ ವಿಯ ಜಾನಾತೀತಿ ¶ ಸಬ್ಬಞ್ಞೂ, ಸಬ್ಬಞ್ಞೂ ಚ ಸೋ ವರೋ ಉತ್ತಮೋ ಚೇತಿ ಸಬ್ಬಞ್ಞುವರೋ. ಮಹನ್ತಂ ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧಂ, ಸಮಾಧಿಕ್ಖನ್ಧಂ, ಪಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧಂ, ವಿಮುತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧಂ, ಮಹನ್ತಂ ವಿಮುತ್ತಿಞಾಣದಸ್ಸನಕ್ಖನ್ಧಂ ಏಸತಿ ಗವೇಸತೀತಿ ಮಹೇಸಿ. ಆನನ್ದಭದ್ದಂ ಮಧುರೇನ ಸರೇನ ತದಾ ತಸ್ಮಿಂ ಪುಚ್ಛಿತಕಾಲೇ ಆಹ ಕಥೇಸೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಭೋ ಆನನ್ದ, ಯೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಪುಬ್ಬಬುದ್ಧೇಸು ಪುಬ್ಬೇಸು ಅತೀತಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರಾ ಕತಪುಞ್ಞಸಮ್ಭಾರಾ ಜಿನಸಾಸನೇಸು ಅಲದ್ಧಮೋಕ್ಖಾ ಅಪ್ಪತ್ತನಿಬ್ಬಾನಾ. ತೇ ಸಬ್ಬೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಧೀರಾ ಇಧ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಸಂವೇಗಮುಖೇನ ಏಕಪುಗ್ಗಲಂ ಪಧಾನಂ ಕತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಜಾತಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸುತಿಕ್ಖಪಞ್ಞಾ ಸುಟ್ಠು ತಿಕ್ಖಪಞ್ಞಾ. ವಿನಾಪಿ ಬುದ್ಧೇಹಿ ಬುದ್ಧಾನಂ ಓವಾದಾನುಸಾಸನೀಹಿ ರಹಿತಾ ಅಪಿ. ಪರಿತ್ತಕೇನಪಿ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೇನಪಿ ಆರಮ್ಮಣೇನ ¶ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಂ ಪಟಿಏಕ್ಕಂ ಬೋಧಿಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾನನ್ತರಂ ಬೋಧಿಂ ಅನುಪಾಪುಣನ್ತಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝನ್ತಿ.

೮೬. ಸಬ್ಬಮ್ಹಿ ¶ ಲೋಕಮ್ಹಿ ಸಕಲಸ್ಮಿಂ ಲೋಕತ್ತಯೇ ಮಮಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಮಂ ವಿಹಾಯ ಪಚೇಕಬುದ್ಧೇಹಿ ಸಮೋವ ಸದಿಸೋ ಏವ ನತ್ಥಿ, ತೇಸಂ ಮಹಾಮುನೀನಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂ ಇಮಂ ವಣ್ಣಂ ಇಮಂ ಗುಣಂ ಪದೇಸಮತ್ತಂ ಸಙ್ಖೇಪಮತ್ತಂ ಅಹಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಾಧು ಸಾಧುಕಂ ವಕ್ಖಾಮಿ ಕಥೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೮೭. ಅನಾಚರಿಯಕಾ ಹುತ್ವಾ ಸಯಮೇವ ಬುದ್ಧಾನಂ ಅತ್ತನಾವ ಪಟಿವಿದ್ಧಾನಂ ಇಸೀನಂ ಅನ್ತರೇ ಮಹಾಇಸೀನಂ ಮಧೂವಖುದ್ದಂ ಖುದ್ದಕಮಧುಪಟಲಂ ಇವ ಸಾಧೂನಿ ಮಧುರಾನಿ ವಾಕ್ಯಾನಿ ಉದಾನವಚನಾನಿ ಅನುತ್ತರಂ ಉತ್ತರವಿರಹಿತಂ ಭೇಸಜಂ ಓಸಧಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪತ್ಥಯನ್ತಾ ಇಚ್ಛನ್ತಾ ಸಬ್ಬೇ ತುಮ್ಹೇ ಸುಪಸನ್ನಚಿತ್ತಾ ಸುಪ್ಪಸನ್ನಮನಾ ಸುಣಾಥ ಮನಸಿ ಕರೋಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೮೮-೮೯. ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂ ಸಮಾಗತಾನನ್ತಿ ರಾಸಿಭೂತಾನಂ ಉಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂ. ಅರಿಟ್ಠೋ, ಉಪರಿಟ್ಠೋ, ತಗರಸಿಖಿ, ಯಸಸ್ಸೀ, ಸುದಸ್ಸನೋ, ಪಿಯದಸ್ಸೀ, ಗನ್ಧಾರೋ, ಪಿಣ್ಡೋಲೋ, ಉಪಾಸಭೋ, ನಿಥೋ, ತಥೋ, ಸುತವಾ, ಭಾವಿತತ್ತೋ, ಸುಮ್ಭೋ, ಸುಭೋ, ಮೇಥುಲೋ, ಅಟ್ಠಮೋ, ಸುಮೇಧೋ, ಅನೀಘೋ, ಸುದಾಠೋ, ಹಿಙ್ಗು, ಹಿಙ್ಗೋ, ದ್ವೇಜಾಲಿನೋ, ಅಟ್ಠಕೋ, ಕೋಸಲೋ, ಸುಬಾಹು, ಉಪನೇಮಿಸೋ, ನೇಮಿಸೋ, ಸನ್ತಚಿತ್ತೋ, ಸಚ್ಚೋ, ತಥೋ, ವಿರಜೋ, ಪಣ್ಡಿತೋ, ಕಾಲೋ, ಉಪಕಾಲೋ, ವಿಜಿತೋ, ಜಿತೋ, ಅಙ್ಗೋ, ಪಙ್ಗೋ, ಗುತ್ತಿಜ್ಜಿತೋ, ಪಸ್ಸೀ, ಜಹೀ, ಉಪಧಿಂ, ದುಕ್ಖಮೂಲಂ, ಅಪರಾಜಿತೋ, ಸರಭಙ್ಗೋ, ಲೋಮಹಂಸೋ ¶ , ಉಚ್ಚಙ್ಗಮಾಯೋ, ಅಸಿತೋ, ಅನಾಸವೋ, ಮನೋಮಯೋ, ಮಾನಚ್ಛಿದೋ, ಬನ್ಧುಮಾ, ತದಾಧಿಮುತ್ತೋ, ವಿಮಲೋ, ಕೇತುಮಾ, ಕೋತುಮ್ಬರಙ್ಗೋ, ಮಾತಙ್ಗೋ, ಅರಿಯೋ, ಅಚ್ಚುತೋ, ಅಚ್ಚುತಗಾಮಿ, ಬ್ಯಾಮಕೋ, ಸುಮಙ್ಗಲೋ, ದಿಬ್ಬಿಲೋ ಚಾತಿಆದೀನಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸತಾನಂ ಯಾನಿ ಅಪದಾನಾನಿ ಪರಮ್ಪರಂ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಬ್ಯಾಕರಣಾನಿ ಯೋ ಚ ಆದೀನವೋ ಯಞ್ಚ ವಿರಾಗವತ್ಥುಂ ಅನಲ್ಲೀಯನಕಾರಣಂ ಯಥಾ ಚ ಯೇನ ಕಾರಣೇನ ಬೋಧಿಂ ಅನುಪಾಪುಣಿಂಸು ಚತುಮಗ್ಗಞಾಣಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಂ ಕರಿಂಸು. ಸರಾಗವತ್ಥುಸೂತಿ ಸುಟ್ಠು ಅಲ್ಲೀಯಿತಬ್ಬವತ್ಥೂಸು ವತ್ಥುಕಾಮಕಿಲೇಸಕಾಮೇಸು ವಿರಾಗಸಞ್ಞೀ ವಿರತ್ತಸಞ್ಞವನ್ತೋ ರತ್ತಮ್ಹಿ ಲೋಕಮ್ಹಿ ಅಲ್ಲೀಯನಸಭಾವಲೋಕೇ ವಿರತಚಿತ್ತಾ ಅನಲ್ಲೀಯನಮನಾ ಹಿತ್ವಾ ಪಪಞ್ಚೇತಿ ರಾಗೋ ಪಪಞ್ಚಂ ದೋಸೋ ಪಪಞ್ಚಂ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸಾ ಪಪಞ್ಚಾತಿ ಪಪಞ್ಚಸಙ್ಖಾತೇ ಕಿಲೇಸೇ ಹಿತ್ವಾ ಜಿಯ ಫನ್ದಿತಾನೀತಿ ಫನ್ದಿತಾನಿ ದ್ವಾಸಟ್ಠಿ ದಿಟ್ಠಿಗತಾನಿ ¶ ಜಿನಿತ್ವಾ ತಥೇವ ತೇನ ಕಾರಣೇನ ಏವಂ ಬೋಧಿಂ ಅನುಪಾಪುಣಿಂಸು ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಞಾಣಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಂ ಕರಿಂಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ.

೯೦-೯೧. ಸಬ್ಬೇಸು ಭೂತೇಸು ನಿಧಾಯ ದಣ್ಡನ್ತಿ ತಜ್ಜನಫಾಲನವಧಬನ್ಧನಂ ನಿಧಾಯ ಠಪೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ಸಬ್ಬಸತ್ತಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಅಞ್ಞತರಂ ಕಞ್ಚಿ ಏಕಮ್ಪಿ ಸತ್ತಂ ಅವಿಹೇಠಯಂ ಅವಿಹೇಠಯನ್ತೋ ಅದುಕ್ಖಾಪೇನ್ತೋ ಮೇತ್ತೇನ ಚಿತ್ತೇನ ‘‘ಸಬ್ಬೇ ಸತ್ತಾ ಸುಖಿತಾ ಹೋನ್ತೂ’’ತಿ ಮೇತ್ತಾಸಹಗತೇನ ಚೇತಸಾ ಹಿತಾನುಕಮ್ಪೀ ಹಿತೇನ ಅನುಕಮ್ಪನಸಭಾವೋ. ಅಥ ವಾ ಸಬ್ಬೇಸು ಭೂತೇಸು ನಿಧಾಯ ದಣ್ಡನ್ತಿ ಸಬ್ಬೇಸೂತಿ ಸಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬಂ ಸಬ್ಬಥಾ ಸಬ್ಬಂ ಅಸೇಸಂ ನಿಸ್ಸೇಸಂ ಪರಿಯಾದಿಯನವಚನಮೇತಂ. ಭೂತೇಸೂತಿ ಭೂತಾ ವುಚ್ಚನ್ತಿ ತಸಾ ಚ ಥಾವರಾ ಚ. ಯೇಸಂ ¶ ತಸಿಣಾ ತಣ್ಹಾ ಅಪ್ಪಹೀನಾ, ಯೇಸಞ್ಚ ಭಯಭೇರವಾ ಅಪ್ಪಹೀನಾ, ತೇ ತಸಾ. ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ವುಚ್ಚನ್ತಿ ತಸಾ? ತಸನ್ತಿ ಉತ್ತಸನ್ತಿ ಪರಿತಸನ್ತಿ ಭಾಯನ್ತಿ ಸನ್ತಾಸಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತಿ, ತಂ ಕಾರಣಾ ವುಚ್ಚನ್ತಿ ತಸಾ. ಯೇಸಂ ತಸಿಣಾ ತಣ್ಹಾ ಪಹೀನಾ, ಯೇಸಞ್ಚ ಭಯಭೇರವಾ ಪಹೀನಾ, ತೇ ಥಾವರಾ. ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ವುಚ್ಚನ್ತಿ ಥಾವರಾ? ಥಿರನ್ತಿ ನ ತಸನ್ತಿ ನ ಉತ್ತಸನ್ತಿ ನ ಪರಿತಸನ್ತಿ ನ ಭಾಯನ್ತಿ ನ ಸನ್ತಾಸಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತಿ, ತಂ ಕಾರಣಾ ವುಚ್ಚನ್ತಿ ಥಾವರಾ.

ತಯೋ ದಣ್ಡಾ – ಕಾಯದಣ್ಡೋ, ವಚೀದಣ್ಡೋ, ಮನೋದಣ್ಡೋತಿ. ತಿವಿಧಂ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಂ ಕಾಯದಣ್ಡೋ, ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ವಚೀದುಚ್ಚರಿತಂ ವಚೀದಣ್ಡೋ, ತಿವಿಧಂ ಮನೋದುಚ್ಚರಿತಂ ಮನೋದಣ್ಡೋ. ಸಬ್ಬೇಸು ಸಕಲೇಸು ಭೂತೇಸು ಸತ್ತೇಸು ತಂ ತಿವಿಧಂ ದಣ್ಡಂ ನಿಧಾಯ ನಿದಹಿತ್ವಾ ಓರೋಪಯಿತ್ವಾ ಸಮೋರೋಪಯಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ¶ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭೇತ್ವಾ ಹಿಂಸನತ್ಥಂ ಅಗಹೇತ್ವಾತಿ ಸಬ್ಬೇಸು ಭೂತೇಸು ನಿಧಾಯ ದಣ್ಡಂ. ಅವಿಹೇಠಯಂ ಅಞ್ಞತರಮ್ಪಿ ತೇಸನ್ತಿ ಏಕಮೇಕಮ್ಪಿ ಸತ್ತಂ ಪಾಣಿನಾ ವಾ ಲೇಡ್ಡುನಾ ವಾ ದಣ್ಡೇನ ವಾ ಸತ್ಥೇನ ವಾ ಅನ್ದುಯಾ ವಾ ರಜ್ಜುಯಾ ವಾ ಅವಿಹೇಠಯನ್ತೋ, ಸಬ್ಬೇಪಿ ಸತ್ತೇ ಪಾಣಿನಾ ವಾ ಲೇಡ್ಡುನಾ ವಾ ದಣ್ಡೇನ ವಾ ಸತ್ಥೇನ ವಾ ಅನ್ದುಯಾ ವಾ ರಜ್ಜುಯಾ ವಾ ಅವಿಹೇಠಯಂ ಅವಿಹೇಠಯನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಮ್ಪಿ ತೇಸಂ. ನ ಪುತ್ತಮಿಚ್ಛೇಯ್ಯ ಕುತೋ ಸಹಾಯನ್ತಿ ನಾತಿ ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ. ಪುತ್ತನ್ತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಪುತ್ತಾ ಅತ್ರಜೋ ಪುತ್ತೋ, ಖೇತ್ತಜೋ, ದಿನ್ನಕೋ, ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ಪುತ್ತೋ. ಸಹಾಯನ್ತಿ ಸಹಾಯೋ ವುಚ್ಚತಿ ಯೇನ ಸಹ ಆಗಮನಂ ಫಾಸು, ಗಮನಂ ಫಾಸು, ಠಾನಂ ಫಾಸು, ನಿಸಜ್ಜಾ ಫಾಸು, ಆಲಪನಂ ಫಾಸು, ಸಲ್ಲಪನಂ ಫಾಸು, ಸಮುಲ್ಲಪನಂ ಫಾಸು. ನ ಪುತ್ತಮಿಚ್ಛೇಯ್ಯ ಕುತೋ ಸಹಾಯನ್ತಿ ಪುತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಇಚ್ಛೇಯ್ಯ ನ ಸಾದಿಯೇಯ್ಯ ನ ಪತ್ಥೇಯ್ಯ ನ ಪಿಹಯೇಯ್ಯ ನಾಭಿಜಪ್ಪೇಯ್ಯ, ಕುತೋ ಮಿತ್ತಂ ವಾ ಸನ್ದಿಟ್ಠಂ ವಾ ಸಮ್ಭತ್ತಂ ವಾ ಸಹಾಯಂ ವಾ ಇಚ್ಛೇಯ್ಯ ಸಾದಿಯೇಯ್ಯ ಪತ್ಥೇಯ್ಯ ಪಿಹಯೇಯ್ಯ ಅಭಿಜಪ್ಪೇಯ್ಯಾತಿ ನ ಪುತ್ತಮಿಚ್ಛೇಯ್ಯ ಕುತೋ ಸಹಾಯಂ. ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋತಿ ¶ ಸೋ ಪಚ್ಚೇಕಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಸಙ್ಖಾತೇನ ಏಕೋ, ಅದುತಿಯಟ್ಠೇನ ಏಕೋ, ತಣ್ಹಾಯ ಪಹಾನಟ್ಠೇನ ಏಕೋ, ಏಕನ್ತವೀತರಾಗೋತಿ ಏಕೋ, ಏಕನ್ತವೀತದೋಸೋತಿ ಏಕೋ, ಏಕನ್ತವೀತಮೋಹೋತಿ ಏಕೋ, ಏಕನ್ತನಿಕ್ಕಿಲೇಸೋತಿ ಏಕೋ, ಏಕಾಯನಮಗ್ಗಂ ಗತೋತಿ ಏಕೋ, ಏಕೋ ಅನುತ್ತರಂ ಪಚ್ಚೇಕಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋತಿ ಏಕೋ.

ಕಥಂ ಸೋ ಪಚ್ಚೇಕಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಸಙ್ಖಾತೇನ ಏಕೋ? ಸೋ ಹಿ ಪಚ್ಚೇಕಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಸಬ್ಬಂ ಘರಾವಾಸಪಲಿಬೋಧಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ, ಪುತ್ತದಾರಪಲಿಬೋಧಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ, ಞಾತಿಪಲಿಬೋಧಂ, ಮಿತ್ತಾಮಚ್ಚಪಲಿಬೋಧಂ, ಸನ್ನಿಧಿಪಲಿಬೋಧಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಕೇಸಮಸ್ಸುಂ ಓಹಾರೇತ್ವಾ ಕಾಸಾಯಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ನಿಕ್ಖಮ್ಮ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅಕಿಞ್ಚನಭಾವಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಏಕೋವ ಚರತಿ ವಿಹರತಿ ಇರಿಯತಿ ವತ್ತತಿ ಪಾಲೇತಿ ಯಪೇತಿ ಯಾಪೇತೀತಿ ಏವಂ ಸೋ ಪಚ್ಚೇಕಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಸಙ್ಖಾತೇನ ಏಕೋ.

ಕಥಂ ¶ ಸೋ ಪಚ್ಚೇಕಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಅದುತಿಯಟ್ಠೇನ ಏಕೋ? ಸೋ ಏವಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಸಮಾನೋ ಏಕೋ ಅರಞ್ಞವನಪತ್ಥಾನಿ ಪನ್ತಾನಿ ಸೇನಾಸನಾನಿ ಪಟಿಸೇವತಿ ಅಪ್ಪಸದ್ದಾನಿ ಅಪ್ಪನಿಗ್ಘೋಸಾನಿ ವಿಜನವಾತಾನಿ ಮನುಸ್ಸರಾಹಸ್ಸೇಯ್ಯಕಾನಿ ಪಟಿಸಲ್ಲಾನಸಾರುಪ್ಪಾನಿ. ಸೋ ಏಕೋ ತಿಟ್ಠತಿ, ಏಕೋ ಗಚ್ಛತಿ, ಏಕೋ ನಿಸೀದತಿ, ಏಕೋ ಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪೇತಿ, ಏಕೋ ಗಾಮಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸತಿ, ಏಕೋ ಪಟಿಕ್ಕಮತಿ, ಏಕೋ ರಹೋ ¶ ನಿಸೀದತಿ, ಏಕೋ ಚಙ್ಕಮತಿ, ಏಕೋ ಚರತಿ ವಿಹರತಿ ಇರಿಯತಿ ವತ್ತತಿ ಪಾಲೇತಿ ಯಪೇತಿ ಯಾಪೇತೀತಿ ಏವಂ ಸೋ ಅದುತಿಯಟ್ಠೇನ ಏಕೋ.

ಕಥಂ ಸೋ ಪಚ್ಚೇಕಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ತಣ್ಹಾಯ ಪಹಾನಟ್ಠೇನ ಏಕೋ? ಸೋ ಏಕೋ ಅದುತಿಯೋ ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಆತಾಪೀ ಪಹಿತತ್ತೋ ವಿಹರನ್ತೋ ಮಹಾಪಧಾನಂ ಪದಹನ್ತೋ ಮಾರಂ ಸಸೇನಕಂ ನಮುಚಿಂ ಕಣ್ಹಂ ಪಮತ್ತಬನ್ಧುಂ ವಿಧಮೇತ್ವಾ ಚ ತಣ್ಹಾಜಾಲಿನಿಂ ವಿಸರಿತಂ ವಿಸತ್ತಿಕಂ ಪಜಹಿ ವಿನೋದೇಸಿ ಬ್ಯನ್ತಿಂ ಅಕಾಸಿ ಅನಭಾವಂ ಗಮೇಸಿ.

‘‘ತಣ್ಹಾದುತಿಯೋ ಪುರಿಸೋ, ದೀಘಮದ್ಧಾನ ಸಂಸರಂ;

ಇತ್ಥಭಾವಞ್ಞಥಾಭಾವಂ, ಸಂಸಾರಂ ನಾತಿವತ್ತತಿ.

‘‘ಏತಮಾದೀನವಂ ಞತ್ವಾ, ತಣ್ಹಂ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಸಮ್ಭವಂ;

ವೀತತಣ್ಹೋ ಅನಾದಾನೋ, ಸತೋ ಭಿಕ್ಖು ಪರಿಬ್ಬಜೇ’’ತಿ. (ಇತಿವು. ೧೫, ೧೦೫; ಮಹಾನಿ. ೧೯೧) –

ಏವಂ ಸೋ ಪಚ್ಚೇಕಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ತಣ್ಹಾಯ ಪಹಾನಟ್ಠೇನ ಏಕೋ.

ಕಥಂ ಸೋ ಪಚ್ಚೇಕಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಏಕನ್ತವೀತರಾಗೋತಿ ಏಕೋ? ರಾಗಸ್ಸ ಪಹೀನತ್ತಾ ಏಕನ್ತವೀತರಾಗೋತಿ ಏಕೋ, ದೋಸಸ್ಸ ಪಹೀನತ್ತಾ ಏಕನ್ತವೀತದೋಸೋತಿ ಏಕೋ, ಮೋಹಸ್ಸ ಪಹೀನತ್ತಾ ಏಕನ್ತವೀತಮೋಹೋತಿ ಏಕೋ, ಕಿಲೇಸಾನಂ ಪಹೀನತ್ತಾ ಏಕನ್ತನಿಕ್ಕಿಲೇಸೋತಿ ಏಕೋ, ಏವಂ ಸೋ ಪಚ್ಚೇಕಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಏಕನ್ತವೀತರಾಗೋತಿ ಏಕೋ.

ಕಥಂ ಸೋ ಪಚ್ಚೇಕಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಏಕಾಯನಮಗ್ಗಂ ಗತೋತಿ ¶ ಏಕೋ? ಏಕಾಯನಮಗ್ಗೋ ವುಚ್ಚತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾ, ಚತ್ತಾರೋ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಾ, ಚತ್ತಾರೋ ಇದ್ಧಿಪಾದಾ, ಪಞ್ಚಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ, ಪಞ್ಚ ಬಲಾನಿ, ಸತ್ತ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾ, ಅರಿಯೋ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೋ ಮಗ್ಗೋ.

‘‘ಏಕಾಯನಂ ¶ ಜಾತಿಖಯನ್ತದಸ್ಸೀ, ಮಗ್ಗಂ ಪಜಾನಾತಿ ಹಿತಾನುಕಮ್ಪೀ;

ಏತೇನ ಮಗ್ಗೇನ ತರಿಂಸು ಪುಬ್ಬೇ, ತರಿಸ್ಸನ್ತಿ ಯೇ ಚ ತರನ್ತಿ ಓಘ’’ನ್ತಿ. (ಸಂ. ನಿ. ೫.೩೮೪; ಮಹಾನಿ. ೧೯೧) –

ಏವಂ ಸೋ ಏಕಾಯನಮಗ್ಗಂ ಗತೋತಿ ಏಕೋ.

ಕಥಂ ಸೋ ಪಚ್ಚೇಕಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಏಕೋ ಅನುತ್ತರಂ ಪಚ್ಚೇಕಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋತಿ ಏಕೋ? ಬೋಧಿ ವುಚ್ಚತಿ ಚತೂಸು ಮಗ್ಗೇಸು ಞಾಣಂ (ಮಹಾನಿ. ೧೯೧; ಚೂಳನಿ. ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಸುತ್ತನಿದ್ದೇಸ ೧೨೧). ಪಞ್ಞಾ ಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಪಞ್ಞಾಬಲಂ ¶ ಧಮ್ಮವಿಚಯಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೋ ವೀಮಂಸಾ ವಿಪಸ್ಸನಾ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ. ಸೋ ಪಚ್ಚೇಕಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ತೇನ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಞಾಣೇನ ‘‘ಸಬ್ಬೇ ಸಙ್ಖಾರಾ ಅನಿಚ್ಚಾ’’ತಿ ಬುಜ್ಝಿ, ‘‘ಸಬ್ಬೇ ಸಙ್ಖಾರಾ ದುಕ್ಖಾ’’ತಿ ಬುಜ್ಝಿ, ‘‘ಸಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮಾ ಅನತ್ತಾ’’ತಿ ಬುಜ್ಝಿ. ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾಪಚ್ಚಯಾ ಸಙ್ಖಾರಾ’’ತಿ ಬುಜ್ಝಿ, ‘‘ಸಙ್ಖಾರಪಚ್ಚಯಾ ವಿಞ್ಞಾಣ’’ನ್ತಿ ಬುಜ್ಝಿ, ‘‘ವಿಞ್ಞಾಣಪಚ್ಚಯಾ ನಾಮರೂಪ’’ನ್ತಿ ಬುಜ್ಝಿ, ‘‘ನಾಮರೂಪಪಚ್ಚಯಾ ಸಳಾಯತನ’’ನ್ತಿ ಬುಜ್ಝಿ, ‘‘ಸಳಾಯತನಪಚ್ಚಯಾ ಫಸ್ಸೋ’’ತಿ ಬುಜ್ಝಿ, ‘‘ಫಸ್ಸಪಚ್ಚಯಾ ವೇದನಾ’’ತಿ ಬುಜ್ಝಿ, ‘‘ವೇದನಾಪಚ್ಚಯಾ ತಣ್ಹಾ’’ತಿ ಬುಜ್ಝಿ, ‘‘ತಣ್ಹಾಪಚ್ಚಯಾ ಉಪಾದಾನ’’ನ್ತಿ ಬುಜ್ಝಿ, ‘‘ಉಪಾದಾನಪಚ್ಚಯಾ ಭವೋ’’ತಿ ಬುಜ್ಝಿ, ‘‘ಭವಪಚ್ಚಯಾ ಜಾತೀ’’ತಿ ಬುಜ್ಝಿ, ‘‘ಜಾತಿಪಚ್ಚಯಾ ಜರಾಮರಣ’’ನ್ತಿ ಬುಜ್ಝಿ. ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾನಿರೋಧಾ ಸಙ್ಖಾರನಿರೋಧೋ’’ತಿ ಬುಜ್ಝಿ, ‘‘ಸಙ್ಖಾರನಿರೋಧಾ ವಿಞ್ಞಾಣನಿರೋಧೋ’’ತಿ ಬುಜ್ಝಿ…ಪೇ… ‘‘ಭವನಿರೋಧಾ ಜಾತಿನಿರೋಧೋ’’ತಿ ಬುಜ್ಝಿ, ‘‘ಜಾತಿನಿರೋಧಾ ಜರಾಮರಣನಿರೋಧೋ’’ತಿ ಬುಜ್ಝಿ. ‘‘ಇದಂ ದುಕ್ಖ’’ನ್ತಿ ಬುಜ್ಝಿ, ‘‘ಅಯಂ ದುಕ್ಖಸಮುದಯೋ’’ತಿ ಬುಜ್ಝಿ, ‘‘ಅಯಂ ದುಕ್ಖನಿರೋಧೋ’’ತಿ ಬುಜ್ಝಿ, ‘‘ಅಯಂ ದುಕ್ಖನಿರೋಧಗಾಮಿನಿಪಟಿಪದಾ’’ತಿ ಬುಜ್ಝಿ. ‘‘ಇಮೇ ಆಸವಾ’’ತಿ ಬುಜ್ಝಿ, ‘‘ಅಯಂ ಆಸವಸಮುದಯೋ’’ತಿ ಬುಜ್ಝಿ…ಪೇ… ‘‘ಪಟಿಪದಾ’’ತಿ ಬುಜ್ಝಿ, ‘‘ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಬುಜ್ಝಿ, ‘‘ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಪಹಾತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಬುಜ್ಝಿ, ‘‘ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಸಚ್ಛಿಕಾತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಬುಜ್ಝಿ, ‘‘ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಭಾವೇತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಬುಜ್ಝಿ. ಛನ್ನಂ ಫಸ್ಸಾಯತನಾನಂ ಸಮುದಯಞ್ಚ ಅತ್ಥಙ್ಗಮಞ್ಚ ಅಸ್ಸಾದಞ್ಚ ಆದೀನವಞ್ಚ ನಿಸ್ಸರಣಞ್ಚ ಬುಜ್ಝಿ, ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಉಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಾನಂ ಸಮುದಯಞ್ಚ…ಪೇ… ನಿಸ್ಸರಣಞ್ಚ ಬುಜ್ಝಿ, ಚತುನ್ನಂ ಮಹಾಭೂತಾನಂ ಸಮುದಯಞ್ಚ ಅತ್ಥಙ್ಗಮಞ್ಚ ಅಸ್ಸಾದಞ್ಚ ಆದೀನವಞ್ಚ ನಿಸ್ಸರಣಞ್ಚ ಬುಜ್ಝಿ, ‘‘ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಸಮುದಯಧಮ್ಮಂ, ಸಬ್ಬಂ ತಂ ನಿರೋಧಧಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ¶ ಬುಜ್ಝಿ.

ಅಥ ವಾ ಯಂ ಬುಜ್ಝಿತಬ್ಬಂ ಅನುಬುಜ್ಝಿತಬ್ಬಂ ಪಟಿಬುಜ್ಝಿತಬ್ಬಂ ಸಮ್ಬುಜ್ಝಿತಬ್ಬಂ ಅಧಿಗನ್ತಬ್ಬಂ ಫಸ್ಸಿತಬ್ಬಂ ಸಚ್ಛಿಕಾತಬ್ಬಂ, ಸಬ್ಬಂ ತಂ ತೇನ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಞಾಣೇನ ಬುಜ್ಝಿ ಅನುಬುಜ್ಝಿ ಪಟಿಬುಜ್ಝಿ ಸಮ್ಬುಜ್ಝಿ ¶ ಅಧಿಗಞ್ಛಿ ಫಸ್ಸೇಸಿ ಸಚ್ಛಾಕಾಸೀತಿ, ಏವಂ ಸೋ ಪಚ್ಚೇಕಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಏಕೋ ಅನುತ್ತರಂ ಪಚ್ಚೇಕಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋತಿ ಏಕೋ.

ಚರೇತಿ ಅಟ್ಠ ಚರಿಯಾಯೋ (ಚೂಳನಿ. ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಸುತ್ತನಿದ್ದೇಸ ೧೨೧) – ಇರಿಯಾಪಥಚರಿಯಾ, ಆಯತನಚರಿಯಾ, ಸತಿಚರಿಯಾ, ಸಮಾಧಿಚರಿಯಾ, ಞಾಣಚರಿಯಾ, ಮಗ್ಗಚರಿಯಾ, ಪತ್ತಿಚರಿಯಾ, ಲೋಕತ್ಥಚರಿಯಾ. ಇರಿಯಾಪಥಚರಿಯಾತಿ ಚತೂಸು ಇರಿಯಾಪಥೇಸು, ಆಯತನಚರಿಯಾತಿ ಛಸು ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಬಾಹಿರೇಸು ಆಯತನೇಸು, ಸತಿಚರಿಯಾತಿ ಚತೂಸು ಸತಿಪಟ್ಠಾನೇಸು, ಸಮಾಧಿಚರಿಯಾತಿ ಚತೂಸು ಝಾನೇಸು, ಞಾಣಚರಿಯಾತಿ ಚತೂಸು ಅರಿಯಸಚ್ಚೇಸು, ಮಗ್ಗಚರಿಯಾತಿ ಚತೂಸು ಅರಿಯಮಗ್ಗೇಸು, ಪತ್ತಿಚರಿಯಾತಿ ಚತೂಸು ¶ ಸಾಮಞ್ಞಫಲೇಸು, ಲೋಕತ್ಥಚರಿಯಾತಿ ತಥಾಗತೇಸು ಅರಹನ್ತೇಸು ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇಸು, ಪದೇಸತೋ ಪಚ್ಚೇಕಸಮ್ಬುದ್ಧೇಸು, ಪದೇಸತೋ ಸಾವಕೇಸು.

ಇರಿಯಾಪಥಚರಿಯಾ ಚ ಪಣಿಧಿಸಮ್ಪನ್ನಾನಂ, ಆಯತನಚರಿಯಾ ಚ ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಗುತ್ತದ್ವಾರಾನಂ, ಸತಿಚರಿಯಾ ಚ ಅಪ್ಪಮಾದವಿಹಾರೀನಂ, ಸಮಾಧಿಚರಿಯಾ ಚ ಅಧಿಚಿತ್ತಮನುಯುತ್ತಾನಂ, ಞಾಣಚರಿಯಾ ಚ ಬುದ್ಧಿಸಮ್ಪನ್ನಾನಂ, ಮಗ್ಗಚರಿಯಾ ಚ ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪನ್ನಾನಂ, ಪತ್ತಿಚರಿಯಾ ಚ ಅಧಿಗತಫಲಾನಂ, ಲೋಕತ್ಥಚರಿಯಾ ಚ ತಥಾಗತಾನಂ ಅರಹನ್ತಾನಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾನಂ, ಪದೇಸತೋ ಪಚ್ಚೇಕಸಮ್ಬುದ್ಧಾನಂ, ಪದೇಸತೋ ಸಾವಕಾನಂ. ಇಮಾ ಅಟ್ಠ ಚರಿಯಾಯೋ.

ಅಪರಾಪಿ ಅಟ್ಠ ಚರಿಯಾಯೋ – ಅಧಿಮುಚ್ಚನ್ತೋ ಸದ್ಧಾಯ ಚರತಿ, ಪಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ವೀರಿಯೇನ ಚರತಿ, ಉಪಟ್ಠಪೇನ್ತೋ ಸತಿಯಾ ಚರತಿ, ಅವಿಕ್ಖೇಪಂ ಕರೋನ್ತೋ ಸಮಾಧಿನಾ ಚರತಿ, ಪಜಾನನ್ತೋ ಪಞ್ಞಾಯ ಚರತಿ, ವಿಜಾನನ್ತೋ ವಿಞ್ಞಾಣಚರಿಯಾಯ ಚರತಿ, ಏವಂ ಪಟಿಪನ್ನಸ್ಸ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಆಯತನನ್ತಿ ಆಯತನಚರಿಯಾಯ ಚರತಿ. ಏವಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ ವಿಸೇಸಮಧಿಗಚ್ಛತೀತಿ ವಿಸೇಸಚರಿಯಾಯ ಚರತಿ. ಇಮಾ ಅಟ್ಠ ಚರಿಯಾಯೋ.

ಅಪರಾಪಿ ಅಟ್ಠ ಚರಿಯಾಯೋ – ದಸ್ಸನಚರಿಯಾ ಚ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯಾ, ಅಭಿನಿರೋಪನಚರಿಯಾ ಚ ಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪಸ್ಸ, ಪರಿಗ್ಗಹಚರಿಯಾ ಚ ಸಮ್ಮಾವಾಚಾಯ, ಸಮುಟ್ಠಾನಚರಿಯಾ ಚ ಸಮ್ಮಾಕಮ್ಮನ್ತಸ್ಸ, ವೋದಾನಚರಿಯಾ ಚ ಸಮ್ಮಾಆಜೀವಸ್ಸ, ಪಗ್ಗಹಚರಿಯಾ ಚ ಸಮ್ಮಾವಾಯಾಮಸ್ಸ, ಉಪಟ್ಠಾನಚರಿಯಾ ಚ ಸಮ್ಮಾಸತಿಯಾ, ಅವಿಕ್ಖೇಪಚರಿಯಾ ಚ ಸಮ್ಮಾಸಮಾಧಿಸ್ಸ. ಇಮಾ ಅಟ್ಠ ಚರಿಯಾಯೋ.

ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋತಿ ಯಥಾ ಖಗ್ಗಸ್ಸ ನಾಮ ವಿಸಾಣಂ ಏಕಮೇವ ಹೋತಿ, ಅದುತಿಯಂ, ಏವಮೇವ ಸೋ ಪಚ್ಚೇಕಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ತಕ್ಕಪ್ಪೋ ತಸ್ಸದಿಸೋ ತಪ್ಪಟಿಭಾಗೋ. ಯಥಾ ಅತಿಲೋಣಂ ವುಚ್ಚತಿ ಲೋಣಕಪ್ಪೋ, ಅತಿತಿತ್ತಕಂ ¶ ವುಚ್ಚತಿ ತಿತ್ತಕಪ್ಪೋ, ಅತಿಮಧುರಂ ವುಚ್ಚತಿ ಮಧುರಕಪ್ಪೋ, ಅತಿಉಣ್ಹಂ ವುಚ್ಚತಿ ಅಗ್ಗಿಕಪ್ಪೋ, ಅತಿಸೀತಂ ವುಚ್ಚತಿ ಹಿಮಕಪ್ಪೋ, ಮಹಾಉದಕಕ್ಖನ್ಧೋ ¶ ವುಚ್ಚತಿ ಸಮುದ್ದಕಪ್ಪೋ, ಮಹಾಭಿಞ್ಞಾಬಲಪ್ಪತ್ತೋ ಸಾವಕೋ ವುಚ್ಚತಿ ಸತ್ಥುಕಪ್ಪೋತಿ. ಏವಮೇವ ಸೋ ಪಚ್ಚೇಕಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ, ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಸದಿಸೋ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಪಟಿಭಾಗೋ ಏಕೋ ಅದುತಿಯೋ ಮುತ್ತಬನ್ಧನೋ ಸಮ್ಮಾ ಲೋಕೇ ಚರತಿ ವಿಹರತಿ ಇರಿಯತಿ ವತ್ತತಿ ಪಾಲೇತಿ ಯಪೇತಿ ಯಾಪೇತೀತಿ ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ. ತೇನಾಹು ಪಚ್ಚೇಕಸಮ್ಬುದ್ಧಾ –

‘‘ಸಬ್ಬೇಸು ¶ ಭೂತೇಸು ನಿಧಾಯ ದಣ್ಡಂ, ಅವಿಹೇಠಯಂ ಅಞ್ಞತರಮ್ಪಿ ತೇಸಂ;

ನ ಪುತ್ತಮಿಚ್ಛೇಯ್ಯ ಕುತೋ ಸಹಾಯಂ, ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ.

‘‘ಸಂಸಗ್ಗಜಾತಸ್ಸ ಭವನ್ತಿ ಸ್ನೇಹಾ, ಸ್ನೇಹನ್ವಯಂ ದುಕ್ಖಮಿದಂ ಪಹೋತಿ;

ಆದೀನವಂ ಸ್ನೇಹಜಂ ಪೇಕ್ಖಮಾನೋ; ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ.

‘‘ಮಿತ್ತೇ ಸುಹಜ್ಜೇ ಅನುಕಮ್ಪಮಾನೋ, ಹಾಪೇತಿ ಅತ್ಥಂ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತೋ;

ಏತಂ ಭಯಂ ಸನ್ಥವೇ ಪೇಕ್ಖಮಾನೋ, ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ.

‘‘ವಂಸೋ ವಿಸಾಲೋವ ಯಥಾ ವಿಸತ್ತೋ, ಪುತ್ತೇಸು ದಾರೇಸು ಚ ಯಾ ಅಪೇಕ್ಖಾ;

ವಂಸೇ ಕಳೀರೋವ ಅಸಜ್ಜಮಾನೋ, ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ.

‘‘ಮಿಗೋ ಅರಞ್ಞಮ್ಹಿ ಯಥಾ ಅಬದ್ಧೋ, ಯೇನಿಚ್ಛಕಂ ಗಚ್ಛತಿ ಗೋಚರಾಯ;

ವಿಞ್ಞೂ ನರೋ ಸೇರಿತಂ ಪೇಕ್ಖಮಾನೋ, ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ.

‘‘ಆಮನ್ತನಾ ಹೋತಿ ಸಹಾಯಮಜ್ಝೇ, ವಾಸೇ ಚ ಠಾನೇ ಗಮನೇ ಚಾರಿಕಾಯ;

ಅನಭಿಜ್ಝಿತಂ ಸೇರಿತಂ ಪೇಕ್ಖಮಾನೋ, ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ.

‘‘ಖಿಡ್ಡಾ ರತೀ ಹೋತಿ ಸಹಾಯಮಜ್ಝೇ, ಪುತ್ತೇಸು ಪೇಮಂ ವಿಪುಲಞ್ಚ ಹೋತಿ;

ಪಿಯವಿಪ್ಪಯೋಗಂ ವಿಜಿಗುಚ್ಛಮಾನೋ, ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ.

‘‘ಚಾತುದ್ದಿಸೋ ¶ ¶ ಅಪ್ಪಟಿಘೋ ಚ ಹೋತಿ, ಸನ್ತುಸ್ಸಮಾನೋ ಇತರೀತರೇನ;

ಪರಿಸ್ಸಯಾನಂ ಸಹಿತಾ ಅಛಮ್ಭೀ, ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ.

‘‘ದುಸ್ಸಙ್ಗಹಾ ¶ ಪಬ್ಬಜಿತಾಪಿ ಏಕೇ, ಅಥೋ ಗಹಟ್ಠಾ ಘರಮಾವಸನ್ತಾ;

ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕೋ ಪರಪುತ್ತೇಸು ಹುತ್ವಾ, ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ.

‘‘ಓರೋಪಯಿತ್ವಾ ಗಿಹಿಬ್ಯಞ್ಜನಾನಿ, ಸಞ್ಛಿನ್ನಪತ್ತೋ ಯಥಾ ಕೋವಿಳಾರೋ;

ಛೇತ್ವಾನ ವೀರೋ ಗಿಹಿಬನ್ಧನಾನಿ, ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ.

‘‘ಸಚೇ ಲಭೇಥ ನಿಪಕಂ ಸಹಾಯಂ, ಸದ್ಧಿಂ ಚರಂ ಸಾಧುವಿಹಾರಿಧೀರಂ;

ಅಭಿಭುಯ್ಯ ಸಬ್ಬಾನಿ ಪರಿಸ್ಸಯಾನಿ, ಚರೇಯ್ಯ ತೇನತ್ತಮನೋ ಸತೀಮಾ.

‘‘ನೋ ಚೇ ಲಭೇಥ ನಿಪಕಂ ಸಹಾಯಂ, ಸದ್ಧಿಂ ಚರಂ ಸಾಧುವಿಹಾರಿಧೀರಂ;

ರಾಜಾವ ರಟ್ಠಂ ವಿಜಿತಂ ಪಹಾಯ, ಏಕೋ ಚರೇ ಮಾತಙ್ಗರಞ್ಞೇವ ನಾಗೋ.

‘‘ಅದ್ಧಾ ಪಸಂಸಾಮ ಸಹಾಯಸಮ್ಪದಂ, ಸೇಟ್ಠಾ ಸಮಾ ಸೇವಿತಬ್ಬಾ ಸಹಾಯಾ;

ಏತೇ ಅಲದ್ಧಾ ಅನವಜ್ಜಭೋಜೀ, ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ.

‘‘ದಿಸ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಸ್ಸ ಪಭಸ್ಸರಾನಿ, ಕಮ್ಮಾರಪುತ್ತೇನ ಸುನಿಟ್ಠಿತಾನಿ;

ಸಙ್ಘಟ್ಟಮಾನಾನಿ ದುವೇ ಭುಜಸ್ಮಿಂ, ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ.

‘‘ಏವಂ ¶ ದುತೀಯೇನ ಸಹಾ ಮಮಸ್ಸ, ವಾಚಾಭಿಲಾಪೋ ಅಭಿಸಜ್ಜನಾ ವಾ;

ಏತಂ ಭಯಂ ಆಯತಿಂ ಪೇಕ್ಖಮಾನೋ, ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ.

‘‘ಕಾಮಾ ಹಿ ಚಿತ್ರಾ ಮಧುರಾ ಮನೋರಮಾ, ವಿರೂಪರೂಪೇನ ಮಥೇನ್ತಿ ಚಿತ್ತಂ;

ಆದೀನವಂ ಕಾಮಗುಣೇಸು ದಿಸ್ವಾ, ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ.

‘‘ಈತೀ ¶ ಚ ಗಣ್ಡೋ ಚ ಉಪದ್ದವೋ ಚ, ರೋಗೋ ಚ ಸಲ್ಲಞ್ಚ ಭಯಞ್ಚ ಮೇತಂ;

ಏತಂ ಭಯಂ ಕಾಮಗುಣೇಸು ದಿಸ್ವಾ, ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ.

‘‘ಸೀತಞ್ಚ ಉಣ್ಹಞ್ಚ ಖುದಂ ಪಿಪಾಸಂ, ವಾತಾತಪೇ ಡಂಸಸರೀಸಪೇ ಚ;

ಸಬ್ಬಾನಿಪೇತಾನಿ ಅಭಿಬ್ಭವಿತ್ವಾ, ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ.

‘‘ನಾಗೋವ ¶ ಯೂಥಾನಿ ವಿವಜ್ಜಯಿತ್ವಾ, ಸಞ್ಜಾತಖನ್ಧೋ ಪದುಮೀ ಉಳಾರೋ;

ಯಥಾಭಿರನ್ತಂ ವಿಹರಂ ಅರಞ್ಞೇ, ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ.

‘‘ಅಟ್ಠಾನತಂ ಸಙ್ಗಣಿಕಾರತಸ್ಸ, ಯಂ ಫಸ್ಸಯೇ ಸಾಮಯಿಕಂ ವಿಮುತ್ತಿಂ;

ಆದಿಚ್ಚಬನ್ಧುಸ್ಸ ವಚೋ ನಿಸಮ್ಮ, ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ.

‘‘ದಿಟ್ಠೀವಿಸೂಕಾನಿ ಉಪಾತಿವತ್ತೋ, ಪತ್ತೋ ನಿಯಾಮಂ ಪಟಿಲದ್ಧಮಗ್ಗೋ;

ಉಪ್ಪನ್ನಞಾಣೋಮ್ಹಿ ಅನಞ್ಞನೇಯ್ಯೋ, ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ.

‘‘ನಿಲ್ಲೋಲುಪೋ ¶ ನಿಕ್ಕುಹೋ ನಿಪ್ಪಿಪಾಸೋ, ನಿಮ್ಮಕ್ಖ ನಿದ್ಧನ್ತಕಸಾವಮೋಹೋ;

ನಿರಾಸಯೋ ಸಬ್ಬಲೋಕೇ ಭವಿತ್ವಾ, ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ.

‘‘ಪಾಪಂ ಸಹಾಯಂ ಪರಿವಜ್ಜಯೇಥ, ಅನತ್ಥದಸ್ಸಿಂ ವಿಸಮೇ ನಿವಿಟ್ಠಂ;

ಸಯಂ ನ ಸೇವೇ ಪಸುತಂ ಪಮತ್ತಂ, ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ.

‘‘ಬಹುಸ್ಸುತಂ ಧಮ್ಮಧರಂ ಭಜೇಥ, ಮಿತ್ತಂ ಉಳಾರಂ ಪಟಿಭಾನವನ್ತಂ;

ಅಞ್ಞಾಯ ಅತ್ಥಾನಿ ವಿನೇಯ್ಯ ಕಙ್ಖಂ, ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ.

‘‘ಖಿಡ್ಡಂ ರತಿಂ ಕಾಮಸುಖಞ್ಚ ಲೋಕೇ, ಅನಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಅನಪೇಕ್ಖಮಾನೋ;

ವಿಭೂಸಟ್ಠಾನಾ ವಿರತೋ ಸಚ್ಚವಾದೀ, ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ.

‘‘ಪುತ್ತಞ್ಚ ¶ ದಾರಂ ಪಿತರಞ್ಚ ಮಾತರಂ, ಧನಾನಿ ಧಞ್ಞಾನಿ ಚ ಬನ್ಧವಾನಿ;

ಹಿತ್ವಾನ ಕಾಮಾನಿ ಯಥೋಧಿಕಾನಿ, ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ.

‘‘ಸಙ್ಗೋ ಏಸೋ ಪರಿತ್ತಮೇತ್ಥ ಸೋಖ್ಯಂ, ಅಪ್ಪಸ್ಸಾದೋ ದುಕ್ಖಮೇವೇತ್ಥ ಭಿಯ್ಯೋ;

ಗಳೋ ಏಸೋ ಇತಿ ಞತ್ವಾ ಮತಿಮಾ, ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ.

‘‘ಸನ್ದಾಲಯಿತ್ವಾನ ಸಂಯೋಜನಾನಿ, ಜಾಲಂವ ಭೇತ್ವಾ ಸಲಿಲಮ್ಬುಚಾರೀ,

ಅಗ್ಗೀವ ದಡ್ಢಂ ಅನಿವತ್ತಮಾನೋ, ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ.

‘‘ಓಕ್ಖಿತ್ತಚಕ್ಖೂ ¶ ¶ ನ ಚ ಪಾದಲೋಲೋ, ಗುತ್ತಿನ್ದ್ರಿಯೋ ರಕ್ಖಿತಮಾನಸಾನೋ;

ಅನವಸ್ಸುತೋ ಅಪರಿಡಯ್ಹಮಾನೋ, ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ.

‘‘ಓಹಾರಯಿತ್ವಾ ಗಿಹಿಬ್ಯಞ್ಜನಾನಿ, ಸಞ್ಛನ್ನಪತ್ತೋ ಯಥಾ ಪಾರಿಛತ್ತೋ;

ಕಾಸಾಯವತ್ಥೋ ಅಭಿನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ, ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ.

‘‘ರಸೇಸು ಗೇಧಂ ಅಕರಂ ಅಲೋಲೋ, ಅನಞ್ಞಪೋಸೀ ಸಪದಾನಚಾರೀ;

ಕುಲೇ ಕುಲೇ ಅಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತೋ, ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ.

‘‘ಪಹಾಯ ಪಞ್ಚಾವರಣಾನಿ ಚೇತಸೋ, ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸೇ ಬ್ಯಪನುಜ್ಜ ಸಬ್ಬೇ;

ಅನಿಸ್ಸಿತೋ ಛೇಜ್ಜ ಸಿನೇಹದೋಸಂ, ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ.

‘‘ವಿಪಿಟ್ಠಿಕತ್ವಾನ ಸುಖಞ್ಚ ದುಕ್ಖಂ, ಪುಬ್ಬೇವ ಸೋಮನಸ್ಸದೋಮನಸ್ಸಂ;

ಲದ್ಧಾನುಪೇಕ್ಖಂ ಸಮಥಂ ವಿಸುದ್ಧಂ, ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ.

‘‘ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋ ಪರಮತ್ಥಪತ್ತಿಯಾ, ಅಲೀನಚಿತ್ತೋ ಅಕುಸೀತವುತ್ತಿ;

ದಳ್ಹನಿಕ್ಕಮೋ ಥಾಮಬಲೂಪಪನ್ನೋ, ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ.

‘‘ಪಟಿಸಲ್ಲಾನಂ ¶ ಝಾನಮರಿಞ್ಚಮಾನೋ, ಧಮ್ಮೇಸು ನಿಚ್ಚಂ ಅನುಧಮ್ಮಚಾರೀ;

ಆದೀನವಂ ಸಮ್ಮಸಿತಾ ಭವೇಸು, ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ.

‘‘ತಣ್ಹಕ್ಖಯಂ ¶ ಪತ್ಥಯಮಪ್ಪಮತ್ತೋ, ಅನೇಳಮೂಗೋ ಸುತವಾ ಸತೀಮಾ;

ಸಙ್ಖಾತಧಮ್ಮೋ ನಿಯತೋ ಪಧಾನವಾ, ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ.

‘‘ಸೀಹೋವ ಸದ್ದೇಸು ಅಸನ್ತಸನ್ತೋ, ವಾತೋವ ಜಾಲಮ್ಹಿ ಅಸಜ್ಜಮಾನೋ;

ಪದುಮಂವ ತೋಯೇನ ಅಲಿಮ್ಪಮಾನೋ, ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ.

‘‘ಸೀಹೋ ಯಥಾ ದಾಠಬಲೀ ಪಸಯ್ಹ, ರಾಜಾ ಮಿಗಾನಂ ಅಭಿಭುಯ್ಯ ಚಾರೀ;

ಸೇವೇಥ ಪನ್ತಾನಿ ಸೇನಾಸನಾನಿ, ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ.

‘‘ಮೇತ್ತಂ ¶ ಉಪೇಕ್ಖಂ ಕರುಣಂ ವಿಮುತ್ತಿಂ, ಆಸೇವಮಾನೋ ಮುದಿತಞ್ಚ ಕಾಲೇ;

ಸಬ್ಬೇನ ಲೋಕೇನ ಅವಿರುಜ್ಝಮಾನೋ, ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ.

‘‘ರಾಗಞ್ಚ ದೋಸಞ್ಚ ಪಹಾಯ ಮೋಹಂ, ಸನ್ದಾಲಯಿತ್ವಾನ ಸಂಯೋಜನಾನಿ;

ಅಸನ್ತಸಂ ಜೀವಿತಸಙ್ಖಯಮ್ಹಿ, ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ.

‘‘ಭಜನ್ತಿ ಸೇವನ್ತಿ ಚ ಕಾರಣತ್ಥಾ, ನಿಕ್ಕಾರಣಾ ದುಲ್ಲಭಾ ಅಜ್ಜ ಮಿತ್ತಾ;

ಅತ್ತತ್ಥಪಞ್ಞಾ ಅಸುಚೀಮನುಸ್ಸಾ, ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಸಬ್ಬೇಸು ಭೂತೇಸೂತಿ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾಪದಾನಸುತ್ತಂ. ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಸಬ್ಬಸುತ್ತಾನಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ – ಅತ್ತಜ್ಝಾಸಯತೋ, ಪರಜ್ಝಾಸಯತೋ, ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿತೋ, ಪುಚ್ಛಾವಸಿತೋತಿ. ತತ್ಥ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಸುತ್ತಸ್ಸ ಅವಿಸೇಸೇನ ಪುಚ್ಛಾವಸಿತೋ ಉಪ್ಪತ್ತಿ. ವಿಸೇಸೇನ ಪನ ಯಸ್ಮಾ ಏತ್ಥ ಕಾಚಿ ಗಾಥಾ ತೇನ ¶ ತೇನ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇನ ಪುಟ್ಠೇನ ವುತ್ತಾ, ಕಾಚಿ ಅಪುಟ್ಠೇನ ಅತ್ತನಾ ಅಧಿಗತಮಗ್ಗನಯಾನುರೂಪಂ ¶ ಉದಾನಂಯೇವ ಉದಾನೇನ್ತೇನ, ತಸ್ಮಾ ಕಾಯಚಿ ಗಾಥಾಯ ಪುಚ್ಛಾವಸಿತೋ, ಕಾಯಚಿ ಅತ್ತಜ್ಝಾಸಯತೋ ಉಪ್ಪತ್ತಿ. ತತ್ಥ ಯಾ ಅಯಂ ಅವಿಸೇಸೇನ ಪುಚ್ಛಾವಸಿತೋ ಉಪ್ಪತ್ತಿ, ಸಾ ಆದಿತೋ ಪಭುತಿ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬಾ –

ಏಕಂ ಸಮಯಂ ಭಗವಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರತಿ. ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ಆನನ್ದಸ್ಸ ರಹೋಗತಸ್ಸ ಪಟಿಸಲ್ಲೀನಸ್ಸ ಏವಂ ಚೇತಸೋ ಪರಿವಿತಕ್ಕೋ ಉದಪಾದಿ – ‘‘ಬುದ್ಧಾನಂ ಪತ್ಥನಾ ಚ ಅಭಿನೀಹಾರೋ ಚ ದಿಸ್ಸತಿ, ತಥಾ ಸಾವಕಾನಂ, ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂ ನ ದಿಸ್ಸತಿ, ಯಂನೂನಾಹಂ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪುಚ್ಛೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ? ಸೋ ಪಟಿಸಲ್ಲಾನಾ ವುಟ್ಠಿತೋ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಯಥಾಕ್ಕಮೇನ ಏತಮತ್ಥಂ ಪುಚ್ಛಿ. ಅಥಸ್ಸ ಭಗವಾ ಪುಬ್ಬಯೋಗಾವಚರಸುತ್ತಂ ಅಭಾಸಿ –

‘‘ಪಞ್ಚಿಮೇ, ಆನನ್ದ, ಆನಿಸಂಸಾ ಪುಬ್ಬಯೋಗಾವಚರೇ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಪಟಿಕಚ್ಚೇವ ಅಞ್ಞಂ ಆರಾಧೇತಿ. ನೋ ಚೇ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಪಟಿಕಚ್ಚೇವ ಅಞ್ಞಂ ಆರಾಧೇತಿ, ಅಥ ಮರಣಕಾಲೇ ಅಞ್ಞಂ ಆರಾಧೇತಿ. ಅಥ ದೇವಪುತ್ತೋ ಸಮಾನೋ ಅಞ್ಞಂ ಆರಾಧೇತಿ. ಅಥ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸಮ್ಮುಖೀಭಾವೇ ಖಿಪ್ಪಾಭಿಞ್ಞೋ ಹೋತಿ. ಅಥ ಪಚ್ಛಿಮೇ ಕಾಲೇ ಪಚ್ಚೇಕಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಹೋತೀ’’ತಿ.

ಏವಂ ವತ್ವಾ ಪುನ ಆಹ –

‘‘ಪಚ್ಚೇಕಸಮ್ಬುದ್ಧಾ ¶ ನಾಮ, ಆನನ್ದ, ಅಭಿನೀಹಾರಸಮ್ಪನ್ನಾ ಪುಬ್ಬಯೋಗಾವಚರಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಬುದ್ಧಸಾವಕಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪತ್ಥನಾ ಚ ಅಭಿನೀಹಾರೋ ಚ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ.

ಸೋ ಆಹ – ‘‘ಬುದ್ಧಾನಂ, ಭನ್ತೇ, ಪತ್ಥನಾ ಕೀವ ಚಿರಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಬುದ್ಧಾನಂ, ಆನನ್ದ, ಹೇಟ್ಠಿಮಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಚತ್ತಾರಿ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಿ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಞ್ಚ, ಮಜ್ಝಿಮಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಅಟ್ಠ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಿ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಞ್ಚ, ಉಪರಿಮಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಸೋಳಸ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಿ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಞ್ಚ. ಏತೇ ಚ ಭೇದಾ ಪಞ್ಞಾಧಿಕಸದ್ಧಾಧಿಕವೀರಿಯಾಧಿಕಾನಂ ವಸೇನ ಞಾತಬ್ಬಾ. ಪಞ್ಞಾಧಿಕಾನಞ್ಹಿ ಸದ್ಧಾ ಮನ್ದಾ ಹೋತಿ, ಪಞ್ಞಾ ತಿಕ್ಖಾ. ಸದ್ಧಾಧಿಕಾನಂ ಪಞ್ಞಾ ಮಜ್ಝಿಮಾ ಹೋತಿ, ಸದ್ಧಾ ತಿಕ್ಖಾ. ವೀರಿಯಾಧಿಕಾನಂ ಸದ್ಧಾ ಪಞ್ಞಾ ಮನ್ದಾ ಹೋತಿ, ವೀರಿಯಂ ತಿಕ್ಖನ್ತಿ. ಅಪ್ಪತ್ವಾ ಪನ ಚತ್ತಾರಿ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಿ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಞ್ಚ ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ವೇಸ್ಸನ್ತರದಾನಸದಿಸಂ ದಾನಂ ದೇನ್ತೋಪಿ ತದನುರೂಪೇ ಸೀಲಾದಿಪಾರಮಿಧಮ್ಮೇ ಆಚಿನನ್ತೋಪಿ ಅನ್ತರಾ ¶ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ನೇತಂ ಠಾನಂ ವಿಜ್ಜತಿ. ಕಸ್ಮಾ? ಞಾಣಂ ಗಬ್ಭಂ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ, ವೇಪುಲ್ಲಂ ನಾಪಜ್ಜತಿ, ಪರಿಪಾಕಂ ನ ಗಚ್ಛತೀತಿ. ಯಥಾ ನಾಮ ತಿಮಾಸಚತುಮಾಸಪಞ್ಚಮಾಸಚ್ಚಯೇನ ನಿಪ್ಫಜ್ಜನಕಂ ಸಸ್ಸಂ ತಂ ತಂ ಕಾಲಂ ಅಪ್ಪತ್ವಾ ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ಸತಕ್ಖತ್ತುಂ ಸಹಸ್ಸಕ್ಖತ್ತುಂ ಕೇಳಾಯನ್ತೋಪಿ ಉದಕೇನ ಸಿಞ್ಚನ್ತೋಪಿ ಅನ್ತರಾ ಪಕ್ಖೇನ ವಾ ಮಾಸೇನ ವಾ ನಿಪ್ಫಾದೇಸ್ಸತೀತಿ ನೇತಂ ಠಾನಂ ವಿಜ್ಜತಿ. ಕಸ್ಮಾ? ಸಸ್ಸಂ ಗಬ್ಭಂ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ, ವೇಪುಲ್ಲಂ ನಾಪಜ್ಜತಿ, ಪರಿಪಾಕಂ ನ ಗಚ್ಛತೀತಿ. ಏವಮೇವಂ ಅಪ್ಪತ್ವಾ ಚತ್ತಾರಿ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಿ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಞ್ಚ ಅನ್ತರಾ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ನೇತಂ ಠಾನಂ ವಿಜ್ಜತಿ. ತಸ್ಮಾ ಯಥಾವುತ್ತಮೇವ ¶ ಕಾಲಂ ಪಾರಮಿಪೂರಣಂ ಕಾತಬ್ಬಂ ಞಾಣಪರಿಪಾಕತ್ಥಾಯ. ಏತ್ತಕೇನಾಪಿ ಚ ಕಾಲೇನ ಬುದ್ಧತ್ತಂ ಪತ್ಥಯತೋ ಅಭಿನೀಹಾರಕರಣೇ ಅಟ್ಠ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯೋ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಾ. ಅಯಞ್ಹಿ –

‘‘ಮನುಸ್ಸತ್ತಂ ಲಿಙ್ಗಸಮ್ಪತ್ತಿ, ಹೇತು ಸತ್ಥಾರದಸ್ಸನಂ;

ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಗುಣಸಮ್ಪತ್ತಿ, ಅಧಿಕಾರೋ ಚ ಛನ್ದತಾ;

ಅಟ್ಠಧಮ್ಮಸಮೋಧಾನಾ, ಅಭಿನೀಹಾರೋ ಸಮಿಜ್ಝತಿ’’. (ಬು. ವಂ. ೨.೫೯);

ಅಭಿನೀಹಾರೋತಿ ಮೂಲಪಣಿಧಾನಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ. ತತ್ಥ ಮನುಸ್ಸತ್ತನ್ತಿ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿ. ಅಞ್ಞತ್ರ ಹಿ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಯಾ ಅವಸೇಸಜಾತೀಸು ದೇವಜಾತಿಯಮ್ಪಿ ಠಿತಸ್ಸ ಪಣಿಧಿ ನ ಇಜ್ಝತಿ, ತತ್ಥ ಠಿತೇನ ಪನ ಬುದ್ಧತ್ತಂ ಪತ್ಥಯನ್ತೇನ ದಾನಾದೀನಿ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಾನಿ ಕತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸತ್ತಂಯೇವ ಪತ್ಥೇತಬ್ಬಂ, ತತ್ಥ ಠತ್ವಾ ಪಣಿಧಿ ಕಾತಬ್ಬೋ. ಏವಞ್ಹಿ ಸಮಿಜ್ಝತಿ. ಲಿಙ್ಗಸಮ್ಪತ್ತೀತಿ ಪುರಿಸಭಾವೋ. ಮಾತುಗಾಮನಪುಂಸಕಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕಾನಞ್ಹಿ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಯಂ ಠಿತಾನಮ್ಪಿ ಪಣಿಧಿ ನ ಇಜ್ಝತಿ. ತತ್ಥ ಠಿತೇನ ಪನ ಬುದ್ಧತ್ತಂ ಪತ್ಥೇನ್ತೇನ ದಾನಾದೀನಿ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಾನಿ ಕತ್ವಾ ಪುರಿಸಭಾವೋಯೇವ ಪತ್ಥೇತಬ್ಬೋ, ತತ್ಥ ಠತ್ವಾ ¶ ಪಣಿಧಿ ಕಾತಬ್ಬೋ. ಏವಞ್ಹಿ ಸಮಿಜ್ಝತಿ. ಹೇತೂತಿ ಅರಹತ್ತಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪತ್ತಿ. ಯೋ ಹಿ ತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ವಾಯಮನ್ತೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋ, ತಸ್ಸ ಪಣಿಧಿ ಸಮಿಜ್ಝತಿ, ನೋ ಇತರಸ್ಸ ಯಥಾ ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ. ಸೋ ಹಿ ದೀಪಙ್ಕರಪಾದಮೂಲೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ತೇನತ್ತಭಾವೇನ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ಅಹೋಸಿ. ಸತ್ಥಾರದಸ್ಸನನ್ತಿ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸಮ್ಮುಖಾದಸ್ಸನಂ. ಏವಞ್ಹಿ ಇಜ್ಝತಿ, ನೋ ಅಞ್ಞಥಾ ಯಥಾ ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ. ಸೋ ಹಿ ದೀಪಙ್ಕರಂ ಸಮ್ಮುಖಾ ದಿಸ್ವಾ ಪಣಿಧಿಂ ಅಕಾಸಿ. ಪಬ್ಬಜ್ಜಾತಿ ಅನಗಾರಿಯಭಾವೋ. ಸೋ ಚ ಖೋ ಸಾಸನೇ ವಾ ಕಮ್ಮವಾದಿಕಿರಿಯವಾದಿತಾಪಸಪರಿಬ್ಬಾಜಕನಿಕಾಯೇ ವಾ ವಟ್ಟತಿ ಯಥಾ ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ. ಸೋ ಹಿ ಸುಮೇಧೋ ನಾಮ ತಾಪಸೋ ಹುತ್ವಾ ಪಣಿಧಿಂ ಅಕಾಸಿ. ಗುಣಸಮ್ಪತ್ತೀತಿ ಝಾನಾದಿಗುಣಪಟಿಲಾಭೋ ¶ . ಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸಪಿ ಹಿ ಗುಣಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸೇವ ಇಜ್ಝತಿ, ನೋ ಇತರಸ್ಸ ಯಥಾ ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ. ಸೋ ಹಿ ಪಞ್ಚಾಭಿಞ್ಞೋ ಚ ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಲಾಭೀ ಚ ಹುತ್ವಾ ಪಣಿಧೇಸಿ. ಅಧಿಕಾರೋತಿ ಅಧಿಕಕಾರೋ, ಪರಿಚ್ಚಾಗೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಜೀವಿತಾದಿಪರಿಚ್ಚಾಗಞ್ಹಿ ಕತ್ವಾ ಪಣಿದಹತೋಯೇವ ಇಜ್ಝತಿ, ನೋ ಇತರಸ್ಸ ಯಥಾ ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ. ಸೋ ಹಿ –

‘‘ಅಕ್ಕಮಿತ್ವಾನ ಮಂ ಬುದ್ಧೋ, ಸಹ ಸಿಸ್ಸೇಹಿ ಗಚ್ಛತು;

ಮಾ ನಂ ಕಲಲೇ ಅಕ್ಕಮಿತ್ಥ, ಹಿತಾಯ ಮೇ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. (ಬು. ವಂ. ೨.೫೩);

ಏವಂ ¶ ಅತ್ತಪರಿಚ್ಚಾಗಂ ಕತ್ವಾ ಪಣಿಧೇಸಿ. ಛನ್ದತಾತಿ ಕತ್ತುಕಮ್ಯತಾ. ಸಾ ಯಸ್ಸ ಬಲವತೀ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ಇಜ್ಝತಿ ಪಣಿಧಿ. ಸಾ ಚ ಸಚೇ ಕೋಚಿ ವದೇಯ್ಯ ‘‘ಕೋ ಚತ್ತಾರಿ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಿ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಞ್ಚ ನಿರಯೇ ಪಚ್ಚಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧತ್ತಂ ಇಚ್ಛತೀ’’ತಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಯೋ ‘‘ಅಹ’’ನ್ತಿ ವತ್ತುಂ ಉಸ್ಸಹತಿ, ತಸ್ಸ ಬಲವತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ತಥಾ ಯದಿ ಕೋಚಿ ವದೇಯ್ಯ ‘‘ಕೋ ಸಕಲಚಕ್ಕವಾಳಂ ವೀತಚ್ಚಿಕಾನಂ ಅಙ್ಗಾರಾನಂ ಪೂರಂ ಅಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧತ್ತಂ ಇಚ್ಛತಿ, ಕೋ ಸಕಲಚಕ್ಕವಾಳಂ ಸತ್ತಿಸೂಲೇಹಿ ಆಕಿಣ್ಣಂ ಅಕ್ಕಮನ್ತೋ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧತ್ತಂ ಇಚ್ಛತಿ, ಕೋ ಸಕಲಚಕ್ಕವಾಳಂ ಸಮತಿತ್ತಿಕಂ ಉದಕಪುಣ್ಣಂ ಉತ್ತರಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧತ್ತಂ ಇಚ್ಛತಿ, ಕೋ ಸಕಲಚಕ್ಕವಾಳಂ ನಿರನ್ತರಂ ವೇಳುಗುಮ್ಬಸಞ್ಛನ್ನಂ ಮದ್ದನ್ತೋ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧತ್ತಂ ಇಚ್ಛತೀ’’ತಿ, ತಂ ಸುತ್ವಾ ಯೋ ‘‘ಅಹ’’ನ್ತಿ ವತ್ತುಂ ಉಸ್ಸಹತಿ, ತಸ್ಸ ಬಲವತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಏವರೂಪೇನ ಚ ಕತ್ತುಕಮ್ಯತಾಛನ್ದೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತೋ ಪಣಿಧೇಸೀತಿ.

ಏವಂ ಸಮಿದ್ಧಾಭಿನೀಹಾರೋ ಚ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಇಮಾನಿ ಅಟ್ಠಾರಸ ಅಭಬ್ಬಟ್ಠಾನಾನಿ ನ ಉಪೇತಿ. ಸೋ ಹಿ ತತೋ ಪಭುತಿ ನ ಜಚ್ಚನ್ಧೋ ಹೋತಿ ನ ಜಚ್ಚಪಧಿರೋ, ನ ಉಮ್ಮತ್ತಕೋ, ನ ಏಳಮುಗೋ, ನ ಪೀಠಸಪ್ಪಿ ¶ , ನ ಮಿಲಕ್ಖೇಸು ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ನ ದಾಸಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ, ನ ನಿಯತಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕೋ ಹೋತಿ, ನಾಸ್ಸ ಲಿಙ್ಗಂ ಪರಿವತ್ತತಿ, ನ ಪಞ್ಚಾನನ್ತರಿಯಕಮ್ಮಾನಿ ಕರೋತಿ, ನ ಕುಟ್ಠೀ ಹೋತಿ, ನ ತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿಯಂ ವಟ್ಟಕತೋ ಪಚ್ಛಿಮತ್ತಭಾವೋ ಹತ್ಥಿತೋ ಅಧಿಕತ್ತಭಾವೋ ಹೋತಿ, ನ ಖುಪ್ಪಿಪಾಸಿಕನಿಜ್ಝಾಮತಣ್ಹಿಕಪೇತೇಸು ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ನ ಕಾಲಕಞ್ಚಿಕಾಸುರೇಸು, ನ ಅವೀಚಿನಿರಯೇ, ನ ಲೋಕನ್ತರಿಕೇಸು ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಕಾಮಾವಚರೇಸು ಪನ ನ ಮಾರೋ ಹೋತಿ, ರೂಪಾವಚರೇಸು ನ ಅಸಞ್ಞೀಭವೇ, ನ ಸುದ್ಧಾವಾಸೇಸು ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ನ ಅರೂಪಭವೇಸು, ನ ಅಞ್ಞಂ ಚಕ್ಕವಾಳಂ ಸಙ್ಕಮತಿ.

ಯಾ ¶ ಚಿಮಾ ಉಸ್ಸಾಹೋ ಚ ಉಮ್ಮಙ್ಗೋ ಚ ಅವತ್ಥಾನಞ್ಚ ಹಿತಚರಿಯಾ ಚಾತಿ ಚತಸ್ಸೋ ಬುದ್ಧಭೂಮಿಯೋ, ತಾಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಹೋತಿ. ತತ್ಥ –

‘‘ಉಸ್ಸಾಹೋ ವೀರಿಯಂ ವುತ್ತಂ, ಉಮ್ಮಙ್ಗೋ ಪಞ್ಞಾ ಪವುಚ್ಚತಿ;

ಅವತ್ಥಾನಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ, ಹಿತಚರಿಯಾ ಮೇತ್ತಾಭಾವನಾ’’ತಿ. –

ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಯೇ ಚ ಇಮೇ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಜ್ಝಾಸಯೋ, ಪವಿವೇಕಜ್ಝಾಸಯೋ, ಅಲೋಭಜ್ಝಾಸಯೋ, ಅದೋಸಜ್ಝಾಸಯೋ, ಅಮೋಹಜ್ಝಾಸಯೋ, ನಿಸ್ಸರಣಜ್ಝಾಸಯೋತಿ ಛ ಅಜ್ಝಾಸಯಾ ಬೋಧಿಪರಿಪಾಕಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ, ಯೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಜ್ಝಾಸಯಾ ¶ ಚ ಬೋಧಿಸತ್ತಾ ಕಾಮೇಸು ದೋಸದಸ್ಸಾವಿನೋ, ಪವಿವೇಕಜ್ಝಾಸಯಾ ಚ ಬೋಧಿಸತ್ತಾ ಸಙ್ಗಣಿಕಾಯ ದೋಸದಸ್ಸಾವಿನೋ, ಅಲೋಭಜ್ಝಾಸಯಾ ಚ ಬೋಧಿಸತ್ತಾ ಲೋಭೇ ದೋಸದಸ್ಸಾವಿನೋ, ಅದೋಸಜ್ಝಾಸಯಾ ಚ ಬೋಧಿಸತ್ತಾ ದೋಸೇ ದೋಸದಸ್ಸಾವಿನೋ, ಅಮೋಹಜ್ಝಾಸಯಾ ಚ ಬೋಧಿಸತ್ತಾ ಮೋಹೇ ದೋಸದಸ್ಸಾವಿನೋ, ನಿಸ್ಸರಣಜ್ಝಾಸಯಾ ಚ ಬೋಧಿಸತ್ತಾ ಸಬ್ಬಭವೇಸು ದೋಸದಸ್ಸಾವಿನೋತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ತೇಹಿ ಚ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಹೋತಿ.

ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂ ಪನ ಕೀವ ಚಿರಂ ಪತ್ಥನಾ ವಟ್ಟತೀತಿ? ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂ ದ್ವೇ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಿ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಞ್ಚ, ತತೋ ಓರಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವೇತ್ಥ ಕಾರಣಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಏತ್ತಕೇನಾಪಿ ಚ ಕಾಲೇನ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧತ್ತಂ ಪತ್ಥಯತೋ ಅಭಿನೀಹಾರಕರಣೇ ಪಞ್ಚ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯೋ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಾ. ತೇಸಞ್ಹಿ –

‘‘ಮನುಸ್ಸತ್ತಂ ಲಿಙ್ಗಸಮ್ಪತ್ತಿ, ವಿಗತಾಸವದಸ್ಸನಂ;

ಅಧಿಕಾರೋ ಚ ಛನ್ದತಾ, ಏತೇ ಅಭಿನೀಹಾರಕಾರಣಾ’’.

ತತ್ಥ ¶ ವಿಗತಾಸವದಸ್ಸನನ್ತಿ ಬುದ್ಧಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಬುದ್ಧಸಾವಕಾನಂ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ದಸ್ಸನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ.

ಅಥ ‘‘ಸಾವಕಾನಂ ಪತ್ಥನಾ ಕಿತ್ತಕಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ? ದ್ವಿನ್ನಂ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾನಂ ಏಕಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಞ್ಚ, ಅಸೀತಿಮಹಾಸಾವಕಾನಂ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಮೇವ. ತಥಾ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಉಪಟ್ಠಾಕಸ್ಸ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಚಾತಿ, ತತೋ ಓರಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ತತ್ಥ ಕಾರಣಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ. ಇಮೇಸಂ ಪನ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಅಧಿಕಾರೋ ಚ ಛನ್ದತಾತಿ ದ್ವಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತೋಯೇವ ಅಭಿನೀಹಾರೋ ಹೋತಿ.

ಏವಂ ಇಮಾಯ ಪತ್ಥನಾಯ ಇಮಿನಾ ಚ ಅಭಿನೀಹಾರೇನ ಯಥಾವುತ್ತಪ್ಪಭೇದಂ ಕಾಲಂ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇತ್ವಾ ಬುದ್ಧಾ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಾ ಖತ್ತಿಯಕುಲೇ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಖತ್ತಿಯಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕುಲಾನಂ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ, ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ ¶ ಪನ ಬುದ್ಧಾ ವಿಯ ಖತ್ತಿಯಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇಸ್ವೇವ. ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾ ಸಂವಟ್ಟಮಾನೇ ಕಪ್ಪೇ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ವಿವಟ್ಟಮಾನೇ ಕಪ್ಪೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ತಥಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ. ತೇ ಪನ ಬುದ್ಧಾನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಾಲೇ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ. ಬುದ್ಧಾ ಸಯಞ್ಚ ಬುಜ್ಝನ್ತಿ, ಪರೇ ಚ ಬೋಧೇನ್ತಿ. ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಸಯಮೇವ ಬುಜ್ಝನ್ತಿ, ನ ಪರೇ ಬೋಧೇನ್ತಿ. ಅತ್ಥರಸಮೇವ ಪಟಿವಿಜ್ಝನ್ತಿ, ನ ಧಮ್ಮರಸಂ. ನ ಹಿ ತೇ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಂ ಪಞ್ಞತ್ತಿಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ದೇಸೇತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ಮೂಗೇನ ದಿಟ್ಠಸುಪಿನೋ ವಿಯ ವನಚರಕೇನ ನಗರೇ ಸಾಯಿತಬ್ಯಞ್ಜನರಸೋ ವಿಯ ಚ ನೇಸಂ ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ¶ ಹೋತಿ. ಸಬ್ಬಂ ಇದ್ಧಿಸಮಾಪತ್ತಿಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಪಭೇದಂ ಪಾಪುಣನ್ತಿ. ಗುಣವಿಸಿಟ್ಠತಾಯ ಬುದ್ಧಾನಂ ಹೇಟ್ಠಾ ಸಾವಕಾನಂ ಉಪರಿ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಅಞ್ಞೇ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ಆಭಿಸಮಾಚಾರಿಕಂ ಸಿಕ್ಖಾಪೇನ್ತಿ, ‘‘ಚಿತ್ತಸಲ್ಲೇಖೋ ಕಾತಬ್ಬೋ, ವೋಸಾನಂ ನಾಪಜ್ಜಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಉದ್ದೇಸೇನ ಉಪೋಸಥಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಅಜ್ಜ ಉಪೋಸಥೋತಿ ವಚನಮತ್ತೇನ ವಾ, ಉಪೋಸಥಂ ಕರೋನ್ತಾ ಚ ಗನ್ಧಮಾದನೇ ಮಞ್ಜೂಸಕರುಕ್ಖಮೂಲೇ ರತನಮಾಳೇ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ಕರೋನ್ತೀತಿ. ಏವಂ ಭಗವಾ ಆಯಸ್ಮತೋ ಆನನ್ದಸ್ಸ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂ ಸಬ್ಬಾಕಾರಪರಿಪೂರಂ ಪತ್ಥನಞ್ಚ ಅಭಿನೀಹಾರಞ್ಚ ಕಥೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಇಮಾಯ ಪತ್ಥನಾಯ ಇಮಿನಾ ಚ ಅಭಿನೀಹಾರೇನ ಸಮುದಾಗತೇ ತೇ ತೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ಕಥೇತುಂ ‘‘ಸಬ್ಬೇಸು ಭೂತೇಸು ನಿಧಾಯ ದಣ್ಡ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಇಮಂ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಸುತ್ತಂ ಅಭಾಸಿ. ಅಯಂ ತಾವ ಅವಿಸೇಸೇನ ಪುಚ್ಛಾವಸಿತೋ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಸುತ್ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪತ್ತಿ.

ಇದಾನಿ ವಿಸೇಸೇನ ವತ್ತಬ್ಬಾ. ತತ್ಥ ಇಮಿಸ್ಸಾ ತಾವ ಗಾಥಾಯ ಏವಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ – ಅಯಂ ಕಿರ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಸತ್ತಭೂಮಿಂ ಓಗಾಹನ್ತೋ ದ್ವೇ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಿ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಞ್ಚ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇತ್ವಾ ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಆರಞ್ಞಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ಗತಪಚ್ಚಾಗತವತ್ತಂ ಪೂರೇನ್ತೋ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಅಕಾಸಿ. ಏತಂ ಕಿರ ವತ್ತಂ ಅಪರಿಪೂರೇತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಂ ಪಾಪುಣನ್ತೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ ¶ . ಕಿಂ ಪನೇತಂ ಗತಪಚ್ಚಾಗತವತ್ತಂ ನಾಮ? ಹರಣಪಚ್ಚಾಹರಣನ್ತಿ. ತಂ ಯಥಾ ವಿಭೂತಂ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಕಥೇಸ್ಸಾಮ.

ಇಧ ಏಕಚ್ಚೋ ಭಿಕ್ಖು ಹರತಿ ನ ಪಚ್ಚಾಹರತಿ, ಏಕಚ್ಚೋ ಪಚ್ಚಾಹರತಿ ನ ಹರತಿ, ಏಕಚ್ಚೋ ನೇವ ಹರತಿ ನ ಪಚ್ಚಾಹರತಿ, ಏಕಚ್ಚೋ ಹರತಿ ಚ ಪಚ್ಚಾಹರತಿ ಚ. ತತ್ಥ ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಪಗೇವ ವುಟ್ಠಾಯ ಚೇತಿಯಙ್ಗಣಬೋಧಿಯಙ್ಗಣವತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಬೋಧಿರುಕ್ಖೇ ಉದಕಂ ಆಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ ಪಾನೀಯಘಟಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಪಾನೀಯಮಾಳೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಆಚರಿಯವತ್ತಂ ಉಪಜ್ಝಾಯವತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ದ್ವೇಅಸೀತಿ ಖನ್ಧಕವತ್ತಾನಿ ಚ ಚುದ್ದಸ ಮಹಾವತ್ತಾನಿ ಸಮಾದಾಯ ವತ್ತತಿ. ಸೋ ಸರೀರಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಸೇನಾಸನಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಯಾವ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರವೇಲಾ, ತಾವ ವಿವಿತ್ತಾಸನೇ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ವೇಲಂ ¶ ಞತ್ವಾ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಕಾಯಬನ್ಧನಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಂ ಕತ್ವಾ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಖನ್ಧೇ ಕರಿತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಅಂಸೇ ಆಲಗ್ಗೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಮನಸಿ ಕರೋನ್ತೋ ಚೇತಿಯಙ್ಗಣಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಚೇತಿಯಞ್ಚ ಬೋಧಿಞ್ಚ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಗಾಮಸಮೀಪೇ ಚೀವರಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಆದಾಯ ಗಾಮಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ¶ ಪವಿಸತಿ. ಏವಂ ಪವಿಟ್ಠೋ ಚ ಲಾಭೀ ಭಿಕ್ಖು ಪುಞ್ಞವಾ ಉಪಾಸಕೇಹಿ ಸಕ್ಕತೋ ಗರುಕತೋ ಉಪಟ್ಠಾಕಕುಲೇ ವಾ ಪಟಿಕ್ಕಮನಸಾಲಾಯಂ ವಾ ಪಟಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಉಪಾಸಕೇಹಿ ತಂ ತಂ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿಯಮಾನೋ ತೇಸಂ ಪಞ್ಹವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇನ ಧಮ್ಮದೇಸನಾವಿಕ್ಖೇಪೇನ ಚ ತಂ ಮನಸಿಕಾರಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮತಿ. ವಿಹಾರಂ ಆಗತೋಪಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಪಞ್ಹಂ ಪುಟ್ಠೋ ಕಥೇತಿ, ಧಮ್ಮಂ ಭಣತಿ, ತಂ ತಂ ಬ್ಯಾಪಾರಞ್ಚ ಆಪಜ್ಜತಿ. ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಮ್ಪಿ ಪುರಿಮಯಾಮಮ್ಪಿ ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮಮ್ಪಿ ಏವಂ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪಪಞ್ಚೇತ್ವಾ ಕಾಯದುಟ್ಠುಲ್ಲಾಭಿಭೂತೋ ಪಚ್ಛಿಮಯಾಮೇಪಿ ಸಯತಿ, ನೇವ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಮನಸಿ ಕರೋತಿ. ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ‘‘ಹರತಿ ನ ಪಚ್ಚಾಹರತೀ’’ತಿ.

ಯೋ ಪನ ಬ್ಯಾಧಿಬಹುಲೋ ಹೋತಿ, ಭುತ್ತಾಹಾರೋ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ನ ಸಮ್ಮಾ ಪರಿಣಮತಿ. ಪಗೇವ ವುಟ್ಠಾಯ ಯಥಾವುತ್ತಂ ವತ್ತಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ವಾ ಮನಸಿ ಕಾತುಂ, ಅಞ್ಞದತ್ಥು ಯಾಗುಂ ವಾ ಖಜ್ಜಕಂ ವಾ ಭೇಸಜ್ಜಂ ವಾ ಭತ್ತಂ ವಾ ಪತ್ಥಯಮಾನೋ ಕಾಲಸ್ಸೇವ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಗಾಮಂ ಪವಿಸತಿ. ತತ್ಥ ಯಾಗುಂ ವಾ ಖಜ್ಜಕಂ ವಾ ಭೇಸಜ್ಜಂ ವಾ ಭತ್ತಂ ವಾ ಲದ್ಧಾ ಪತ್ತಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಮನಸಿ ಕರಿತ್ವಾ ವಿಸೇಸಂ ಪತ್ವಾ ವಾ ಅಪತ್ವಾ ವಾ ವಿಹಾರಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತೇನೇವ ಮನಸಿಕಾರೇನ ವಿಹರತಿ. ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ‘‘ಪಚ್ಚಾಹರತಿ ನ ಹರತೀ’’ತಿ. ಏದಿಸಾ ಹಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಯಾಗುಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತಾ ಗಣನಪಥಂ ವೀತಿವತ್ತಾ, ಸೀಹಳದೀಪೇಯೇವ ತೇಸು ತೇಸು ಗಾಮೇಸು ಆಸನಸಾಲಾಯಂ ತಂ ಆಸನಂ ನತ್ಥಿ, ಯತ್ಥ ಭಿಕ್ಖೂ ನಿಸಿನ್ನಾ ಯಾಗುಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಅಪ್ಪತ್ತಾ.

ಯೋ ಪನ ಪಮಾದವಿಹಾರೀ ಹೋತಿ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಧುರೋ, ಸಬ್ಬವತ್ತಾನಿ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚವಿಧಚೇತೋಖಿಲವಿನಿಬನ್ಧನಬದ್ಧಚಿತ್ತೋ ¶ ವಿಹರನ್ತೋ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಮನಸಿಕಾರಮನನುಯುತ್ತೋ ಗಾಮಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಗಿಹೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥಾಪಪಞ್ಚೇನ ಪಪಞ್ಚಿತೋ ತುಚ್ಛಕೋವ ನಿಕ್ಖಮತಿ. ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ‘‘ನೇವ ಹರತಿ ನ ಪಚ್ಚಾಹರತೀ’’ತಿ.

ಯೋ ಪನ ಪಗೇವ ವುಟ್ಠಾಯ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಸಬ್ಬವತ್ತಾನಿ ಪರಿಪೂರೇತ್ವಾ ಯಾವ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರವೇಲಾ, ತಾವ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆಭುಜಿತ್ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಮನಸಿ ಕರೋತಿ. ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ ದುವಿಧಂ – ಸಬ್ಬತ್ಥಕಞ್ಚ ಪಾರಿಹಾರಿಯಞ್ಚ. ತತ್ಥ ಸಬ್ಬತ್ಥಕಂ ನಾಮ ಮೇತ್ತಾ ಚ ಮರಣಾನುಸ್ಸತಿ ಚ. ತಞ್ಹಿ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅತ್ಥಯಿತಬ್ಬಂ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬನ್ತಿ ‘‘ಸಬ್ಬತ್ಥಕ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಮೇತ್ತಾ ನಾಮ ಆವಾಸಾದೀಸು ಸಬ್ಬತ್ಥ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಾ. ಆವಾಸೇಸು ¶ ಹಿ ಮೇತ್ತಾವಿಹಾರೀ ಭಿಕ್ಖು ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀನಂ ಪಿಯೋ ಹೋತಿ ಮನಾಪೋ, ತೇನ ಫಾಸು ¶ ಅಸಙ್ಘಟ್ಠೋ ವಿಹರತಿ. ದೇವತಾಸು ಮೇತ್ತಾವಿಹಾರೀ ದೇವತಾಹಿ ರಕ್ಖಿತಗೋಪಿತೋ ಸುಖಂ ವಿಹರತಿ. ರಾಜರಾಜಮಹಾಮತ್ತಾದೀಸು ಮೇತ್ತಾವಿಹಾರೀ ತೇಹಿ ಮಮಾಯಿತೋ ಸುಖಂ ವಿಹರತಿ. ಗಾಮನಿಗಮಾದೀಸು ಮೇತ್ತಾವಿಹಾರೀ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಭಿಕ್ಖಾಚರಿಯಾದೀಸು ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಸಕ್ಕತೋ ಗರುಕತೋ ಸುಖಂ ವಿಹರತಿ. ಮರಣಾನುಸ್ಸತಿಭಾವನಾಯ ಜೀವಿತನಿಕನ್ತಿಂ ಪಹಾಯ ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ವಿಹರತಿ.

ಯಂ ಪನ ಸದಾ ಪರಿಹರಿತಬ್ಬಂ ಚರಿಯಾನುಕೂಲೇನ ಗಹಿತಂ. ತಂ ದಸಾಸುಭಕಸಿಣಾನುಸ್ಸತೀಸು ಅಞ್ಞತರಂ, ಚತುಧಾತುವವತ್ಥಾನಮೇವ ವಾ, ತಂ ಸದಾ ಪರಿಹರಿತಬ್ಬತೋ ರಕ್ಖಿತಬ್ಬತೋ ಭಾವೇತಬ್ಬತೋ ಚ ‘‘ಪಾರಿಹಾರಿಯ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಮೂಲಕಮ್ಮಟ್ಠಾನನ್ತಿಪಿ ತದೇವ. ಅತ್ಥಕಾಮಾ ಹಿ ಕುಲಪುತ್ತಾ ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ದಸಪಿ ವೀಸಮ್ಪಿ ತಿಂಸಮ್ಪಿ ಚತ್ತಾಲೀಸಮ್ಪಿ ಪಞ್ಞಾಸಮ್ಪಿ ಸತಮ್ಪಿ ಏಕತೋ ವಸನ್ತಾ ಕತಿಕವತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ವಿಹರನ್ತಿ – ‘‘ಆವುಸೋ, ತುಮ್ಹೇ ನ ಇಣಟ್ಟಾ ನ ಭಯಟ್ಟಾ ನ ಜೀವಿಕಾಪಕತಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾ, ದುಕ್ಖಾ ಮುಚ್ಚಿತುಕಾಮಾ ಪನೇತ್ಥ ಪಬ್ಬಜಿತಾ. ತಸ್ಮಾ ಗಮನೇ ಉಪ್ಪನ್ನಕಿಲೇಸೇ ಗಮನೇಯೇವ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಥ, ಠಾನೇ, ನಿಸಜ್ಜಾಯ, ಸಯನೇ ಉಪ್ಪನ್ನಕಿಲೇಸೇ ಸಯನೇಯೇವ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ.

ತೇ ಏವಂ ಕತಿಕವತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಅಡ್ಢಉಸಭಉಸಭಅಡ್ಢಗಾವುತಗಾವುತನ್ತರೇಸು ಪಾಸಾಣಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಾಯ ಸಞ್ಞಾಯ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಮನಸಿಕರೋನ್ತಾವ ಗಚ್ಛನ್ತಿ. ಸಚೇ ಕಸ್ಸಚಿ ಗಮನೇ ಕಿಲೇಸೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಸೋ ತತ್ಥೇವ ನಂ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ತಥಾ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ತಿಟ್ಠತಿ, ಅಥಸ್ಸ ಪಚ್ಛತೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋಪಿ ತಿಟ್ಠತಿ. ಸೋ ‘‘ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ತುಯ್ಹಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ವಿತಕ್ಕಂ ಜಾನಾತಿ, ಅನನುಚ್ಛವಿಕಂ ತೇ ಏತ’’ನ್ತಿ ಅತ್ತಾನಂ ಪಟಿಚೋದೇತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಅರಿಯಭೂಮಿಂ ಓಕ್ಕಮತಿ. ತಥಾ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ನಿಸೀದತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಪಚ್ಛತೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋಪಿ ನಿಸೀದತೀತಿ. ಸೋಯೇವ ನಯೋ ಅರಿಯಭೂಮಿಂ ಓಕ್ಕಮಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋಪಿ ತಂ ಕಿಲೇಸಂ ವಿಕ್ಖಮ್ಭೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಮನಸಿಕರೋನ್ತೋವ ಗಚ್ಛತಿ ¶ , ನ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನವಿಪ್ಪಯುತ್ತೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಪಾದಂ ಉದ್ಧರತಿ. ಉದ್ಧರತಿ ಚೇ, ಪಟಿನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಪುರಿಮಪದೇಸೇಯೇವ ತಿಟ್ಠತಿ. ಆಲಿನ್ದಕವಾಸೀ ಮಹಾಫುಸ್ಸದೇವತ್ಥೇರೋ ವಿಯ.

ಸೋ ಕಿರ ಏಕೂನವೀಸತಿವಸ್ಸಾನಿ ಗತಪಚ್ಚಾಗತವತ್ತಂ ಪೂರೇನ್ತೋ ಏವಂ ವಿಹಾಸಿ. ಮನುಸ್ಸಾಪಿ ಸುದಂ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಕಸನ್ತಾ ಚ ವಪನ್ತಾ ಚ ಮದ್ದನ್ತಾ ಚ ಕಮ್ಮಾನಿ ಕರೋನ್ತಾ ಚ ಥೇರಂ ತಥಾ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಥೇರೋ ಪುನಪ್ಪುನಂ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ¶ ಗಚ್ಛತಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಮಗ್ಗಮೂಳ್ಹೋ, ಉದಾಹು ಕಿಞ್ಚಿ ಪಮುಟ್ಠೋ’’ತಿ ಸಮುಲ್ಲಪನ್ತಿ. ಸೋ ತಂ ಅನಾದಿಯಿತ್ವಾ ¶ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಯುತ್ತೇನ ಚಿತ್ತೇನೇವ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ವೀಸತಿವಸ್ಸಬ್ಭನ್ತರೇ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ. ಅರಹತ್ತಪತ್ತದಿವಸೇಯೇವಸ್ಸ ಚಙ್ಕಮನಕೋಟಿಯಂ ಅಧಿವತ್ಥಾ ದೇವತಾ ಅಙ್ಗುಲೀಹಿ ದೀಪಂ ಉಜ್ಜಾಲೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ, ಚತ್ತಾರೋಪಿ ಮಹಾರಾಜಾನೋ ಸಕ್ಕೋ ಚ ದೇವಾನಮಿನ್ದೋ ಬ್ರಹ್ಮಾ ಚ ಸಹಮ್ಪತಿ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಆಗಮಿಂಸು. ತಞ್ಚ ಓಭಾಸಂ ದಿಸ್ವಾ ವನವಾಸೀ ಮಹಾತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ ತಂ ದುತಿಯದಿವಸೇ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ರತ್ತಿಭಾಗೇ ಆಯಸ್ಮತೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಓಭಾಸೋ ಅಹೋಸಿ, ಕಿಂ ಸೋ’’ತಿ? ಥೇರೋ ವಿಕ್ಖೇಪಂ ಕರೋನ್ತೋ ‘‘ಓಭಾಸೋ ನಾಮ ದೀಪೋಭಾಸೋಪಿ ಹೋತಿ ಮಣಿಓಭಾಸೋಪೀ’’ತಿ ಏವಮಾದಿಮಾಹ. ಸೋ ‘‘ಪಟಿಚ್ಛಾದೇಥ ತುಮ್ಹೇ’’ತಿ ನಿಬದ್ಧೋ ‘‘ಆಮಾ’’ತಿ ಪಟಿಜಾನಿತ್ವಾ ಆರೋಚೇಸಿ.

ಕಾಳವಲ್ಲಿಮಣ್ಡಪವಾಸೀ ಮಹಾನಾಗತ್ಥೇರೋ ವಿಯ ಚ. ಸೋಪಿ ಕಿರ ಗತಪಚ್ಚಾಗತವತ್ತಂ ಪೂರೇನ್ತೋ ‘‘ಪಠಮಂ ತಾವ ಭಗವತೋ ಮಹಾಪಧಾನಂ ಪೂಜೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸತ್ತ ವಸ್ಸಾನಿ ಠಾನಚಙ್ಕಮಮೇವ ಅಧಿಟ್ಠಾಸಿ, ಪುನ ಸೋಳಸ ವಸ್ಸಾನಿ ಗತಪಚ್ಚಾಗತವತ್ತಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ. ಏವಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಮನುಯುತ್ತಚಿತ್ತೇನೇವ ಪಾದಂ ಉದ್ಧರನ್ತೋ ವಿಪ್ಪಯುತ್ತೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಉದ್ಧಟೇ ಪಟಿನಿವತ್ತನ್ತೋ ಗಾಮಸಮೀಪಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಗಾವೀ ನು ಖೋ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ನು ಖೋ’’ತಿ ಆಸಙ್ಕನೀಯಪ್ಪದೇಸೇ ಠತ್ವಾ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಾಮದ್ವಾರಂ ಪತ್ವಾ ಕಚ್ಛಕನ್ತರತೋ ಉದಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಣ್ಡೂಸಂ ಕತ್ವಾ ಗಾಮಂ ಪವಿಸತಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖಂ ವಾ ದಾತುಂ ವನ್ದಿತುಂ ವಾ ಉಪಗತೇ ಮನುಸ್ಸೇ ‘ದೀಘಾಯುಕಾ ಹೋಥಾ’ತಿ ವಚನಮತ್ತೇನಾಪಿ ಮಾ ಮೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನವಿಕ್ಖೇಪೋ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ. ಸಚೇ ಪನ ನಂ ‘‘ಅಜ್ಜ, ಭನ್ತೇ, ಕಿಂ ಸತ್ತಮೀ, ಉದಾಹು ಅಟ್ಠಮೀ’’ತಿ ದಿವಸಂ ಪುಚ್ಛನ್ತಿ, ಉದಕಂ ಗಿಲಿತ್ವಾ ಆರೋಚೇತಿ. ಸಚೇ ದಿವಸಪುಚ್ಛಕಾ ನ ಹೋನ್ತಿ, ನಿಕ್ಖಮನವೇಲಾಯಂ ಗಾಮದ್ವಾರೇ ನಿಟ್ಠುಭಿತ್ವಾವ ಯಾತಿ.

ಸೀಹಳದೀಪೇ ಕಲಮ್ಬತಿತ್ಥವಿಹಾರೇ ವಸ್ಸೂಪಗತಾ ಪಞ್ಞಾಸ ಭಿಕ್ಖೂ ವಿಯ ಚ. ತೇ ಕಿರ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕಉಪೋಸಥದಿವಸೇ ಕತಿಕವತ್ತಂ ಅಕಂಸು – ‘‘ಅರಹತ್ತಂ ಅಪ್ಪತ್ವಾ ನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಆಲಪಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ಗಾಮಞ್ಚ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸನ್ತಾ ಗಾಮದ್ವಾರೇ ಉದಕಗಣ್ಡೂಸಂ ಕತ್ವಾ ಪವಿಸಿಂಸು, ದಿವಸೇ ಪುಚ್ಛಿತೇ ಉದಕಂ ಗಿಲಿತ್ವಾ ಆರೋಚೇಸುಂ, ಅಪುಚ್ಛಿತೇ ಗಾಮದ್ವಾರೇ ನಿಟ್ಠುಭಿತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಆಗಮಂಸು. ತತ್ಥ ಮನುಸ್ಸಾ ನಿಟ್ಠುಭನಟ್ಠಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ಜಾನಿಂಸು – ‘‘ಅಜ್ಜ ಏಕೋ ಆಗತೋ, ಅಜ್ಜ ದ್ವೇ’’ತಿ ¶ . ಏವಞ್ಚ ಚಿನ್ತೇಸುಂ – ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಏತೇ ಅಮ್ಹೇಹೇವ ಸದ್ಧಿಂ ನ ಸಲ್ಲಪನ್ತಿ ¶ , ಉದಾಹು ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಮ್ಪಿ, ಯದಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಮ್ಪಿ ನ ಸಲ್ಲಪನ್ತಿ, ಅದ್ಧಾ ವಿವಾದಜಾತಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಹನ್ದ ನೇಸಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಖಮಾಪೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ಸಬ್ಬೇ ವಿಹಾರಂ ಅಗಮಂಸು. ತತ್ಥ ಪಞ್ಞಾಸಾಯ ಭಿಕ್ಖೂಸು ವಸ್ಸಂ ಉಪಗತೇಸು ದ್ವೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಏಕೋಕಾಸೇ ನಾದ್ದಸಂಸು. ತತೋ ತೇಸು ಯೋ ಚಕ್ಖುಮಾ ಪುರಿಸೋ, ಸೋ ಏವಮಾಹ – ‘‘ನ, ಭೋ, ಕಲಹಕಾರಕಾನಂ ¶ ವಸನೋಕಾಸೋ ಈದಿಸೋ ಹೋತಿ, ಸುಸಮ್ಮಟ್ಠಂ ಚೇತಿಯಙ್ಗಣಂ ಬೋಧಿಯಙ್ಗಣಂ, ಸುನಿಕ್ಖಿತ್ತಾ ಸಮ್ಮಜ್ಜನಿಯೋ, ಸೂಪಟ್ಠಪಿತಂ ಪಾನೀಯಪರಿಭೋಜನೀಯ’’ನ್ತಿ, ತೇ ತತೋ ನಿವತ್ತಾ. ತೇಪಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಅನ್ತೋವಸ್ಸೇಯೇವ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಮಹಾಪವಾರಣಾಯ ವಿಸುದ್ಧಿಪವಾರಣಂ ಪವಾರೇಸುಂ.

ಏವಂ ಕಾಳವಲ್ಲಿಮಣ್ಡಪವಾಸೀ ಮಹಾನಾಗತ್ಥೇರೋ ವಿಯ ಕಲಮ್ಬತಿತ್ಥವಿಹಾರೇ ವಸ್ಸೂಪಗತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ವಿಯ ಚ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಯುತ್ತೇನೇವ ಚಿತ್ತೇನ ಪಾದಂ ಉದ್ಧರನ್ತೋ ಗಾಮಸಮೀಪಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಉದಕಗಣ್ಡೂಸಂ ಕತ್ವಾ ವೀಥಿಯೋ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಯತ್ಥ ಸುರಾಸೋಣ್ಡಧುತ್ತಾದಯೋ ಕಲಹಕಾರಕಾ ಚಣ್ಡಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಾದಯೋ ವಾ ನತ್ಥಿ, ತಂ ವೀಥಿಂ ಪಟಿಪಜ್ಜತಿ. ತತ್ಥ ಚ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತೋ ನ ತುರಿತತುರಿತೋ ಜವೇನ ಗಚ್ಛತಿ, ಜವನಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕಧುತಙ್ಗಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ವಿಸಮಭೂಮಿಭಾಗಪ್ಪತ್ತಂ ಪನ ಉದಕಭರಿತಸಕಟಮಿವ ನಿಚ್ಚಲೋ ಹುತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ. ಅನುಘರಂ ಪವಿಟ್ಠೋ ಚ ದಾತುಕಾಮಂ ವಾ ಅದಾತುಕಾಮಂ ವಾ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತುಂ ತದನುರೂಪಂ ಕಾಲಂ ಆಗಮೇನ್ತೋ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪತಿರೂಪೇ ಓಕಾಸೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಮನಸಿಕರೋನ್ತೋ ಆಹಾರೇ ಪಟಿಕ್ಕೂಲಸಞ್ಞಂ ಉಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಅಕ್ಖಬ್ಭಞ್ಜನವಣಾಲೇಪನಪುತ್ತಮಂಸೂಪಮಾವಸೇನ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತೋ ಅಟ್ಠಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಂ ಆಹಾರಂ ಆಹಾರೇತಿ ನೇವ ದವಾಯ ನ ಮದಾಯ…ಪೇ… ಭುತ್ತಾವೀ ಚ ಉದಕಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಮುಹುತ್ತಂ ಭತ್ತಕಿಲಮಥಂ ವಿನೋದೇತ್ವಾ ಯಥಾ ಪುರೇಭತ್ತಂ, ಏವಂ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ, ಪುರಿಮಯಾಮಂ ಪಚ್ಛಿಮಯಾಮಞ್ಚ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಮನಸಿ ಕರೋತಿ. ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ‘‘ಹರತಿ ಚ ಪಚ್ಚಾಹರತಿ ಚಾ’’ತಿ. ಏವಮೇತಂ ಹರಣಪಚ್ಚಾಹರಣಂ ಗತಪಚ್ಚಾಗತವತ್ತನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

ಏತಂ ಪೂರೇನ್ತೋ ಯದಿ ಉಪನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪನ್ನೋ ಹೋತಿ, ಪಠಮವಯೇ ಏವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ. ನೋ ಚೇ ಪಠಮವಯೇ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಅಥ ಮಜ್ಝಿಮವಯೇ ಪಾಪುಣಾತಿ. ನೋ ಚೇ ಮಜ್ಝಿಮವಯೇ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಅಥ ಮರಣಸಮಯೇ ಪಾಪುಣಾತಿ. ನೋ ಚೇ ಮರಣಸಮಯೇ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಅಥ ದೇವಪುತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಪಾಪುಣಾತಿ. ನೋ ಚೇ ದೇವಪುತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಅಥ ಪಚ್ಚೇಕಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾತಿ. ನೋ ಚೇ ಪಚ್ಚೇಕಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾತಿ, ಅಥ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸಮ್ಮುಖೀಭಾವೇ ¶ ಖಿಪ್ಪಾಭಿಞ್ಞೋ ಹೋತಿ ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ಥೇರೋ ಬಾಹಿಯೋ, ಮಹಾಪಞ್ಞೋ ವಾ ಹೋತಿ ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ಥೇರೋ ಸಾರಿಪುತ್ತೋತಿ.

ಅಯಂ ಪನ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಆರಞ್ಞಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ವೀಸತಿ ¶ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಏತಂ ಗತಪಚ್ಚಾಗತವತ್ತಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಕಾಮಾವಚರದೇವಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ. ತತೋ ಚವಿತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿರಞ್ಞೋ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ. ಕುಸಲಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ತದಹೇವ ಗಬ್ಭಸಣ್ಠಾನಂ ಜಾನನ್ತಿ. ಸಾ ಚ ತಾಸಂ ಅಞ್ಞತರಾ ¶ , ತಸ್ಮಾ ಏಸಾಪಿ ತಂ ಗಬ್ಭಪತಿಟ್ಠಾನಂ ರಞ್ಞೋ ನಿವೇದೇಸಿ. ಧಮ್ಮತಾ ಏಸಾ, ಯಂ ಪುಞ್ಞವನ್ತೇ ಸತ್ತೇ ಗಬ್ಭೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಮಾತುಗಾಮೋ ಗಬ್ಭಪರಿಹಾರಂ ಲಭತಿ. ತಸ್ಮಾ ರಾಜಾ ತಸ್ಸಾ ಗಬ್ಭಪರಿಹಾರಂ ಅದಾಸಿ. ಸಾ ತತೋ ಪಭುತಿ ನಾಚ್ಚುಣ್ಹಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಜ್ಝೋಹರಿತುಂ ಲಭತಿ, ನಾತಿಸೀತಂ ನಾಚ್ಚಮ್ಬಿಲಂ ನಾತಿಲೋಣಂ ನಾತಿಕಟುಕಂ ನಾತಿತಿತ್ತಕಂ. ಅಚ್ಚುಣ್ಹೇ ಹಿ ಮಾತರಾ ಅಜ್ಝೋಹಟೇ ಗಬ್ಭಸ್ಸ ಲೋಹಕುಮ್ಭಿವಾಸೋ ವಿಯ ಹೋತಿ, ಅತಿಸೀತೇ ಲೋಕನ್ತರಿಕವಾಸೋ ವಿಯ, ಅಚ್ಚಮ್ಬಿಲಲೋಣಕಟುಕತಿತ್ತಕೇಸು ಭುತ್ತೇಸು ಸತ್ಥೇನ ಫಾಲೇತ್ವಾ ಅಮ್ಬಿಲಾದೀಹಿ ಸಿತ್ತಾನಿ ವಿಯ ದಾರಕಸ್ಸ ಅಙ್ಗಾನಿ ತಿಬ್ಬವೇದನಾನಿ ಹೋನ್ತಿ. ಅತಿಚಙ್ಕಮನಟ್ಠಾನನಿಸಜ್ಜಸಯನತೋಪಿ ನಂ ನಿವಾರೇನ್ತಿ ‘‘ಕುಚ್ಛಿಗತಸ್ಸ ಸಞ್ಚಲನದುಕ್ಖಂ ಮಾ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ. ಮುದುಕತ್ಥರಣತ್ಥತಾಯ ಭೂಮಿಯಾ ಚಙ್ಕಮನಾದೀನಿ ಮತ್ತಾಯ ಕಾತುಂ ಲಭತಿ, ವಣ್ಣಗನ್ಧಾದಿಸಮ್ಪನ್ನಂ ಸಾದುಂ ಸಪ್ಪಾಯಂ ಅನ್ನಪಾನಂ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ಲಭತಿ. ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾವ ನಂ ಚಙ್ಕಮಾಪೇನ್ತಿ ನಿಸೀದಾಪೇನ್ತಿ ವುಟ್ಠಾಪೇನ್ತಿ.

ಸಾ ಏವಂ ಪರಿಹರಿಯಮಾನಾ ಗಬ್ಭಪರಿಪಾಕಕಾಲೇ ಸೂತಿಘರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿ ಪಕ್ಕತೇಲಮದ್ದಿತಮನೋಸಿಲಾಪಿಣ್ಡಿಸದಿಸಂ ಧಞ್ಞಪುಞ್ಞಲಕ್ಖಣೂಪೇತಂ. ತತೋ ನಂ ಪಞ್ಚಮದಿವಸೇ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತಂ ರಞ್ಞೋ ದಸ್ಸೇಸುಂ, ರಾಜಾ ತುಟ್ಠೋ ಛಸಟ್ಠಿಯಾ ಧಾತೀಹಿ ಉಪಟ್ಠಾಪೇಸಿ. ಸೋ ಸಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತೀಹಿ ವಡ್ಢಮಾನೋ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪಾಪುಣಿ. ಸೋಳಸವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕಂ ನಂ ರಾಜಾ ರಜ್ಜೇನ ಅಭಿಸಿಞ್ಚಿ, ವಿವಿಧನಾಟಕಾಹಿ ಚ ಉಪಟ್ಠಾಪೇಸಿ. ಅಭಿಸಿತ್ತೋ ರಾಜಪುತ್ತೋ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ ನಾಮೇನ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋ, ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪೇ ವೀಸತಿಯಾ ನಗರಸಹಸ್ಸೇಸು. ಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಕಿರ ಪುಬ್ಬೇ ಚತುರಾಸೀತಿ ನಗರಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅಹೇಸುಂ, ತಾನಿ ಪರಿಹಾಯನ್ತಾನಿ ಸಟ್ಠಿ ಅಹೇಸುಂ, ತತೋ ಪರಿಹಾಯನ್ತಾನಿ ಚತ್ತಾಲೀಸಂ, ಸಬ್ಬಪರಿಹಾಯನಕಾಲೇ ಪನ ವೀಸತಿಸಹಸ್ಸಾನಿ ಹೋನ್ತಿ. ಅಯಞ್ಚ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋ ಸಬ್ಬಪರಿಹಾಯನಕಾಲೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ, ತೇನಸ್ಸ ¶ ವೀಸತಿ ನಗರಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅಹೇಸುಂ ವೀಸತಿ ಪಾಸಾದಸಹಸ್ಸಾನಿ, ವೀಸತಿ ಹತ್ಥಿಸಹಸ್ಸಾನಿ, ವೀಸತಿ ಅಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ, ವೀಸತಿ ರಥಸಹಸ್ಸಾನಿ, ವೀಸತಿ ಪತ್ತಿಸಹಸ್ಸಾನಿ, ವೀಸತಿ ಇತ್ಥಿಸಹಸ್ಸಾನಿ ಓರೋಧಾ ಚ ನಾಟಕಿತ್ಥಿಯೋ ಚ, ವೀಸತಿ ಅಮಚ್ಚಸಹಸ್ಸಾನಿ.

ಸೋ ಮಹಾರಜ್ಜಂ ಕಾರಯಮಾನೋಯೇವ ಕಸಿಣಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ಅಭಿಞ್ಞಾಯೋ, ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಚ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಸಿ. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಅಭಿಸಿತ್ತರಞ್ಞಾ ನಾಮ ಅವಸ್ಸಂ ಅಟ್ಟಕರಣೇ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬಂ, ತಸ್ಮಾ ಏಕದಿವಸಂ ಪಗೇವ ಪಾತರಾಸಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ವಿನಿಚ್ಛಯಟ್ಠಾನೇ ನಿಸೀದಿ. ತತ್ಥ ಉಚ್ಚಾಸದ್ದಮಹಾಸದ್ದಂ ಅಕಂಸು, ಸೋ ‘‘ಅಯಂ ಸದ್ದೋ ಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸೋ’’ತಿ ಪಾಸಾದತಲಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ‘‘ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ¶ ಅಪ್ಪೇಮೀ’’ತಿ ನಿಸಿನ್ನೋ ನಾಸಕ್ಖಿ ಅಪ್ಪೇತುಂ ರಜ್ಜವಿಕ್ಖೇಪೇನ ಸಮಾಪತ್ತಿ ಪರಿಹೀನಾ. ತತೋ ¶ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಕಿಂ ರಜ್ಜಂ ವರಂ, ಉದಾಹು ಸಮಣಧಮ್ಮೋ’’ತಿ? ತತೋ ‘‘ರಜ್ಜಸುಖಂ ಪರಿತ್ತಂ ಅನೇಕಾದೀನವಂ, ಸಮಣಧಮ್ಮಸುಖಂ ಪನ ವಿಪುಲಂ ಅನೇಕಾನಿಸಂಸಂ ಉತ್ತಮಪುರಿಸೇಹಿ ಸೇವಿತಞ್ಚಾ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಅಞ್ಞತರಂ ಅಮಚ್ಚಂ ಆಣಾಪೇಸಿ ‘‘ಇಮಂ ರಜ್ಜಂ ಧಮ್ಮೇನ ಸಮೇನ ಅನುಸಾಸ, ಮಾ ಖೋ ಅಧಮ್ಮಕಾರಂ ಕಾರೇಸೀ’’ತಿ ಸಬ್ಬಂ ತಸ್ಸ ನಿಯ್ಯಾತೇತ್ವಾ ಪಾಸಾದಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಸಮಾಪತ್ತಿಸುಖೇನ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ, ನ ಕೋಚಿ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತುಂ ಲಭತಿ ಅಞ್ಞತ್ರ ಮುಖಧೋವನದನ್ತಕಟ್ಠದಾಯಕಭತ್ತನೀಹಾರಕಾದೀಹಿ.

ತತೋ ಅದ್ಧಮಾಸಮತ್ತೇ ವೀತಿಕ್ಕನ್ತೇ ಮಹೇಸೀ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ರಾಜಾ ಉಯ್ಯಾನಗಮನಬಲದಸ್ಸನನಾಟಕಾದೀಸು ಕತ್ಥಚಿ ನ ದಿಸ್ಸತಿ, ಕುಹಿಂ ಗತೋ’’ತಿ? ತಸ್ಸಾ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಸಾ ಅಮಚ್ಚಸ್ಸ ಪಾಹೇಸಿ – ‘‘ರಜ್ಜೇ ಪಟಿಚ್ಛಿತೇ ಅಹಮ್ಪಿ ಪಟಿಚ್ಛಿತಾ ಹೋಮಿ, ಏತು ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇತೂ’’ತಿ. ಸೋ ಉಭೋ ಕಣ್ಣೇ ಥಕೇತ್ವಾ ‘‘ಅಸವನೀಯಮೇತ’’ನ್ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿ. ಸಾ ಪುನಪಿ ದ್ವತ್ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಅನಿಚ್ಛಮಾನಂ ಸನ್ತಜ್ಜಾಪೇಸಿ ‘‘ಯದಿ ನ ಕರೋಸಿ, ಠಾನಾಪಿ ತಂ ಚಾವೇಮಿ. ಜೀವಿತಾಪಿ ತಂ ವೋರೋಪೇಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ಭೀತೋ ‘‘ಮಾತುಗಾಮೋ ನಾಮ ದಳ್ಹನಿಚ್ಛಯೋ, ಕದಾಚಿ ಏವಮ್ಪಿ ಕಾರಾಪೇಯ್ಯಾ’’ತಿ. ಏಕದಿವಸಂ ರಹೋ ಗನ್ತ್ವಾ ತಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಸಿರಿಸಯನೇ ಸಂವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ಸಾ ಪುಞ್ಞವತೀ ಸುಖಸಮ್ಫಸ್ಸಾ, ಸೋ ತಸ್ಸಾ ಸಮ್ಫಸ್ಸರಾಗೇನ ರತ್ತೋ ತತ್ಥ ಅಭಿಕ್ಖಣಂ ಸಙ್ಕಿತಸಙ್ಕಿತೋವ ಅಗಮಾಸಿ. ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಅತ್ತನೋ ಘರಸಾಮಿಕೋ ವಿಯ ನಿಬ್ಬಿಸಙ್ಕೋ ಪವಿಸಿತುಮಾರದ್ಧೋ.

ತತೋ ¶ ರಾಜಮನುಸ್ಸಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸುಂ. ರಾಜಾ ನ ಸದ್ದಹತಿ. ದುತಿಯಮ್ಪಿ ತತಿಯಮ್ಪಿ ಆರೋಚೇಸುಂ, ತತೋ ರಾಜಾ ನಿಲೀನೋ ಸಯಮೇವ ದಿಸ್ವಾ ಸಬ್ಬೇ ಅಮಚ್ಚೇ ಸನ್ನಿಪಾತಾಪೇತ್ವಾ ಆರೋಚೇಸಿ. ತೇ ‘‘ಅಯಂ ರಾಜಾಪರಾಧಿಕೋ ಹತ್ಥಚ್ಛೇದಂ ಅರಹತಿ, ಪಾದಚ್ಛೇದಂ ಅರಹತೀ’’ತಿ ಯಾವ ಸೂಲೇ ಉತ್ತಾಸನಂ, ತಾವ ಸಬ್ಬಕಮ್ಮಕಾರಣಾನಿ ನಿದ್ದಿಸಿಂಸು. ರಾಜಾ ‘‘ಏತಸ್ಸ ವಧಬನ್ಧನತಾಳನೇ ಮಯ್ಹಂ ವಿಹಿಂಸಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯ, ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪನೇ ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ಭವೇಯ್ಯ, ಧನಹರಣೇ ಅದಿನ್ನಾದಾನಂ ಭವೇಯ್ಯ, ಅಲಂ ಏವರೂಪೇಹಿ ಕತೇಹಿ, ಇಮಂ ಮಮ ರಜ್ಜಾ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಅಮಚ್ಚಾ ತಂ ನಿಬ್ಬಿಸಯಂ ಅಕಂಸು. ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಧನಸಾರಞ್ಚ ಪುತ್ತದಾರಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರವಿಸಯಂ ಅಗಮಾಸಿ. ತತ್ಥ ರಾಜಾ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ದೇವ, ಇಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ಉಪಟ್ಠಾತು’’ನ್ತಿ. ಸೋ ತಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ. ಅಮಚ್ಚೋ ಕತಿಪಾಹಚ್ಚಯೇನ ಲದ್ಧವಿಸ್ಸಾಸೋ ತಂ ರಾಜಾನಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಮಹಾರಾಜ ¶ , ಅಮಕ್ಖಿಕಂ ಮಧುಂ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಖಾದನ್ತೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ. ರಾಜಾ ‘‘ಕಿಂ ಏತಂ ಉಪ್ಪಣ್ಡೇತುಕಾಮೋ ಭಣತೀ’’ತಿ ನ ಸುಣಾತಿ. ಸೋ ಅನ್ತರಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಪುನಪಿ ಸುಟ್ಠುತರಂ ವಣ್ಣೇತ್ವಾ ಅವೋಚ. ರಾಜಾ ‘‘ಕಿಂ ಏತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಬಾರಾಣಸಿರಜ್ಜಂ, ದೇವಾ’’ತಿ. ರಾಜಾ ‘‘ಕಿಂ ಮಂ ನೇತ್ವಾ ಮಾರೇತುಕಾಮೋಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ‘‘ಮಾ, ದೇವ, ಏವಂ ಅವಚ, ಯದಿ ನ ಸದ್ದಹಸಿ, ಮನುಸ್ಸೇ ಪೇಸೇಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ಮನುಸ್ಸೇ ಪೇಸೇಸಿ. ತೇ ಗನ್ತ್ವಾ ಗೋಪುರಂ ಖಣಿತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಸಯನಘರೇ ಉಟ್ಠಹಿಂಸು.

ರಾಜಾ ¶ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಸ್ಸ ಆಗತತ್ಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಚೋರಾ ಮಯಂ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ರಾಜಾ ತೇಸಂ ಧನಂ ದಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಮಾ ಪುನ ಏವಂ ಅಕತ್ಥಾ’’ತಿ ಓವದಿತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ. ತೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಸೋ ಪುನಪಿ ದ್ವತ್ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ತಥೇವ ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ‘‘ಸೀಲವಾ ರಾಜಾ’’ತಿ ಚತುರಙ್ಗಿನಿಂ ಸೇನಂ ಸನ್ನಯ್ಹಿತ್ವಾ ಸೀಮನ್ತರೇ ಏಕಂ ನಗರಂ ಉಪಗಮ್ಮ ತತ್ಥ ಅಮಚ್ಚಸ್ಸ ಪಾಹೇಸಿ ‘‘ನಗರಂ ವಾ ಮೇ ದೇಹಿ, ಯುದ್ಧಂ ವಾ’’ತಿ. ಸೋ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚಾಪೇಸಿ – ‘‘ಆಣಾಪೇತು, ದೇವ, ‘ಕಿಂ ಯುಜ್ಝಾಮಿ, ಉದಾಹು ನಗರಂ ದೇಮೀ’’’ತಿ. ರಾಜಾ ‘‘ನ ಯುಜ್ಝಿತಬ್ಬಂ, ನಗರಂ ದತ್ವಾ ಇಧಾಗಚ್ಛಾ’’ತಿ ಪೇಸೇಸಿ. ಸೋ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ. ಪಟಿರಾಜಾಪಿ ತಂ ನಗರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸನಗರೇಸುಪಿ ತಥೇವ ದೂತಂ ಪೇಸೇಸಿ. ತೇಪಿ ಅಮಚ್ಚಾ ತಥೇವ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತಸ್ಸ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ತೇನ ‘‘ನ ಯುಜ್ಝಿತಬ್ಬಂ, ಇಧಾಗನ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಾ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಆಗಮಂಸು.

ತತೋ ಅಮಚ್ಚಾ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತಂ ಆಹಂಸು – ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ತೇನ ಸಹ ಯುಜ್ಝಮಾ’’ತಿ. ರಾಜಾ ‘‘ಮಮ ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವಾರೇಸಿ. ಅಮಚ್ಚಾ ¶ ‘‘ಮಯಂ, ಮಹಾರಾಜ, ತಂ ಜೀವಗ್ಗಾಹಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಇಧೇವ ಆನೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ನಾನಾಉಪಾಯೇಹಿ ರಾಜಾನಂ ಸಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಏಹಿ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ ಗನ್ತುಮಾರದ್ಧಾ. ರಾಜಾ ‘‘ಸಚೇ ಸತ್ತಮಾರಣಪ್ಪಹರಣವಿಲುಮ್ಪನಕಮ್ಮಂ ನ ಕರೋಥ, ಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ ಭಣತಿ. ಅಮಚ್ಚಾ ‘‘ನ, ದೇವ, ಕರೋಮ, ಭಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಪಲಾಪೇಮಾ’’ತಿ ಚತುರಙ್ಗಿನಿಂ ಸೇನಂ ಸನ್ನಯ್ಹಿತ್ವಾ ಘಟೇಸು ದೀಪೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ರತ್ತಿಂ ಗಚ್ಛಿಂಸು. ಪಟಿರಾಜಾ ತಂ ದಿವಸಂ ಬಾರಾಣಸಿಸಮೀಪೇ ನಗರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಕಿನ್ತಿ ರತ್ತಿಂ ಸನ್ನಾಹಂ ಮೋಚಾಪೇತ್ವಾ ಪಮತ್ತೋ ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕಮಿ ಸದ್ಧಿಂ ಬಲಕಾಯೇನ. ತತೋ ಅಮಚ್ಚಾ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತರಾಜಾನಂ ಆದಾಯ ಪಟಿರಞ್ಞೋ ಖನ್ಧಾವಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಬ್ಬಘಟೇಹಿ ದೀಪೇ ನೀಹರಾಪೇತ್ವಾ ಏಕಪಜ್ಜೋತಂ ಕತ್ವಾ ಉಕ್ಕುಟ್ಠಿಂ ಅಕಂಸು. ಪಟಿರಞ್ಞೋ ಅಮಚ್ಚೋ ಮಹಾಬಲಕಾಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಭೀತೋ ಅತ್ತನೋ ರಾಜಾನಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ¶ ‘‘ಉಟ್ಠೇಹಿ ಅಮಕ್ಖಿಕಂ ಮಧುಂ ಖಾದಾಹೀ’’ತಿ ಮಹಾಸದ್ದಂ ಅಕಾಸಿ. ತಥಾ ದುತಿಯೋಪಿ ತತಿಯೋಪಿ. ಪಟಿರಾಜಾ ತೇನ ಸದ್ದೇನ ಪಟಿಬುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಭಯಂ ಸನ್ತಾಸಂ ಆಪಜ್ಜಿ. ಉಕ್ಕುಟ್ಠಿಸತಾನಿ ಪವತ್ತಿಂಸು. ಸೋ ‘‘ಪರವಚನಂ ಸದ್ದಹಿತ್ವಾ ಅಮಿತ್ತಹತ್ಥಂ ಪತ್ತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ತಂ ತಂ ವಿಪ್ಪಲಪಿತ್ವಾ ದುತಿಯದಿವಸೇ ‘‘ಧಮ್ಮಿಕೋ ರಾಜಾ, ಉಪರೋಧಂ ನ ಕರೇಯ್ಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಖಮಾಪೇಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಜಣ್ಣುಕೇಹಿ ಪತಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ‘‘ಖಮ, ಮಹಾರಾಜ, ಮಯ್ಹಂ ಅಪರಾಧ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ರಾಜಾ ತಂ ಓವದಿತ್ವಾ ‘‘ಉಟ್ಠೇಹಿ, ಖಮಾಮಿ ತೇ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ರಞ್ಞಾ ಏವಂ ವುತ್ತಮತ್ತೇಯೇವ ಪರಮಸ್ಸಾಸಪ್ಪತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ. ಬಾರಾಣಸಿರಞ್ಞೋ ಸಮೀಪೇಯೇವ ಜನಪದೇ ರಜ್ಜಂ ಲಭಿ. ತೇ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸಹಾಯಕಾ ಅಹೇಸುಂ.

ಅಥ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋ ದ್ವೇಪಿ ಸೇನಾ ಸಮ್ಮೋದಮಾನಾ ಏಕತೋ ಠಿತಾ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಮೇವೇಕಸ್ಸ ಚಿತ್ತಾನುರಕ್ಖಣಾಯ ಅಸ್ಮಿಂ ಮಹಾಜನಕಾಯೇ ಖುದ್ದಕಮಕ್ಖಿಕಾಯ ಪಿವನಮತ್ತಮ್ಪಿ ಲೋಹಿತಬಿನ್ದು ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ಅಹೋ ಸಾಧು, ಅಹೋ ಸುಟ್ಠು, ಸಬ್ಬೇ ಸತ್ತಾ ಸುಖಿತಾ ಹೋನ್ತು, ಅವೇರಾ ಹೋನ್ತು, ಅಬ್ಯಾಪಜ್ಜಾ ಹೋನ್ತೂ’’ತಿ ¶ ಮೇತ್ತಾಝಾನಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ತದೇವ ಪಾದಕಂ ಕತ್ವಾ ಸಙ್ಖಾರೇ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಞಾಣಂ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಸಯಮ್ಭುತಂ ಪಾಪುಣಿ. ತಂ ಮಗ್ಗಫಲಸುಖೇನ ಸುಖಿತಂ ಹತ್ಥಿಕ್ಖನ್ಧೇ ನಿಸಿನ್ನಂ ಅಮಚ್ಚಾ ಪಣಿಪಾತಂ ಕತ್ವಾ ಆಹಂಸು – ‘‘ಯಾನಕಾಲೋ, ಮಹಾರಾಜ, ವಿಜಿತಬಲಕಾಯಸ್ಸ ಸಕ್ಕಾರೋ ಕಾತಬ್ಬೋ, ಪರಾಜಿತಬಲಕಾಯಸ್ಸ ಭತ್ತಪರಿಬ್ಬಯೋ ದಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ. ಸೋ ಆಹ – ‘‘ನಾಹಂ, ಭಣೇ, ರಾಜಾ, ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ನಾಮಾಹ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ದೇವೋ ಭಣತಿ, ನ ಏದಿಸಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ಕೀದಿಸಾ, ಭಣೇ, ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ’’ತಿ? ‘‘ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ನಾಮ ದ್ವಙ್ಗುಲಕೇಸಮಸ್ಸೂ ಅಟ್ಠಪರಿಕ್ಖಾರಯುತ್ತಾ ಭವನ್ತೀ’’ತಿ. ಸೋ ದಕ್ಖಿಣಹತ್ಥೇನ ¶ ಸೀಸಂ ಪರಾಮಸಿ, ತಾವದೇವ ಗಿಹಿಲಿಙ್ಗಂ ಅನ್ತರಧಾಯಿ, ಪಬ್ಬಜಿತವೇಸೋ ಪಾತುರಹೋಸಿ. ದ್ವಙ್ಗುಲಕೇಸಮಸ್ಸು ಅಟ್ಠಪರಿಕ್ಖಾರಸಮನ್ನಾಗತೋ ವಸ್ಸಸತಿಕತ್ಥೇರಸದಿಸೋ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಹತ್ಥಿಕ್ಖನ್ಧತೋ ವೇಹಾಸಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಪದುಮಪುಪ್ಫೇ ನಿಸೀದಿ. ಅಮಚ್ಚಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ, ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ, ಕಥಂ ಅಧಿಗತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ಸೋ ಯತೋ ಅಸ್ಸ ಮೇತ್ತಾಝಾನಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಅಹೋಸಿ, ತಞ್ಚ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಿಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಅಧಿಗತೋ, ತಸ್ಮಾ ತಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಉದಾನಗಾಥಞ್ಚ ಬ್ಯಾಕರಣಗಾಥಞ್ಚ ಇಮಂಯೇವ ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ ‘‘ಸಬ್ಬೇಸು ಭೂತೇಸು ನಿಧಾಯ ದಣ್ಡ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಸಬ್ಬೇಸೂತಿ ಅನವಸೇಸೇಸು. ಭೂತೇಸೂತಿ ಸತ್ತೇಸು. ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ ¶ , ವಿತ್ಥಾರಂ ಪನ ರತನಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯಂ ವಕ್ಖಾಮ. ನಿಧಾಯಾತಿ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ. ದಣ್ಡನ್ತಿ ಕಾಯವಚೀಮನೋದಣ್ಡಂ, ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಾದೀನಮೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ. ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಞ್ಹಿ ದಣ್ಡಯತೀತಿ ದಣ್ಡಂ, ಬಾಧೇತಿ ಅನಯಬ್ಯಸನಂ ಪಾಪೇತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಏವಂ ವಚೀದುಚ್ಚರಿತಂ ಮನೋದುಚ್ಚರಿತಞ್ಚ. ಪಹರಣದಣ್ಡೋ ಏವ ವಾ ದಣ್ಡೋ, ತಂ ನಿಧಾಯಾತಿಪಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಅವಿಹೇಠಯನ್ತಿ ಅವಿಹೇಠಯನ್ತೋ. ಅಞ್ಞತರಮ್ಪೀತಿ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಏಕಮ್ಪಿ. ತೇಸನ್ತಿ ತೇಸಂ ಸಬ್ಬಭೂತಾನಂ. ನ ಪುತ್ತಮಿಚ್ಛೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ರಜೋ, ಖೇತ್ತಜೋ, ದಿನ್ನಕೋ, ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋತಿ ಇಮೇಸು ಚತೂಸು ಪುತ್ತೇಸು ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಪುತ್ತಂ ನ ಇಚ್ಛೇಯ್ಯ. ಕುತೋ ಸಹಾಯನ್ತಿ ಸಹಾಯಂ ಪನ ಇಚ್ಛೇಯ್ಯಾತಿ ಕುತೋ ಏವ ಏತಂ.

ಏಕೋತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಸಙ್ಖಾತೇನ ಏಕೋ, ಅದುತಿಯಟ್ಠೇನ ಏಕೋ, ತಣ್ಹಾಯ ಪಹಾನಟ್ಠೇನ ಏಕೋ, ಏಕನ್ತವಿಗತಕಿಲೇಸೋತಿ ಏಕೋ, ಏಕೋ ಪಚ್ಚೇಕಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋತಿ ಏಕೋ. ಸಮಣಸಹಸ್ಸಸ್ಸಾಪಿ ಹಿ ಮಜ್ಝೇ ವತ್ತಮಾನೋ ಗಿಹಿಸಂಯೋಜನಸ್ಸ ಛಿನ್ನತ್ತಾ ಏಕೋ, ಏವಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಸಙ್ಖಾತೇನ ಏಕೋ. ಏಕೋ ತಿಟ್ಠತಿ, ಏಕೋ ಗಚ್ಛತಿ, ಏಕೋ ನಿಸೀದತಿ, ಏಕೋ ಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪೇತಿ, ಏಕೋ ಇರಿಯತಿ ವತ್ತತೀತಿ ಏವಂ ಅದುತಿಯಟ್ಠೇನ ಏಕೋ.

‘‘ತಣ್ಹಾದುತಿಯೋ ¶ ಪುರಿಸೋ, ದೀಘಮದ್ಧಾನಸಂಸರಂ;

ಇತ್ಥಭಾವಞ್ಞಥಾಭಾವಂ, ಸಂಸಾರಂ ನಾತಿವತ್ತತಿ.

‘‘ಏತಮಾದೀನವಂ ಞತ್ವಾ, ತಣ್ಹಂ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಸಮ್ಭವಂ;

ವೀತತಣ್ಹೋ ಅನಾದಾನೋ, ಸತೋ ಭಿಕ್ಖು ಪರಿಬ್ಬಜೇ’’ತಿ. (ಇತಿವು. ೧೫, ೧೦೫; ಮಹಾನಿ. ೧೯೧; ಚೂಳನಿ.ಪಾರಾಯನಾನುಗೀತಿಗಾಥಾನಿದ್ದೇಸ ೧೦೭) –

ಏವಂ ¶ ತಣ್ಹಾಪಹಾನಟ್ಠೇನ ಏಕೋ. ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸಾಸ್ಸ ಪಹೀನಾ ಉಚ್ಛಿನ್ನಮೂಲಾ ತಾಲಾವತ್ಥುಕತಾ ಅನಭಾವಂಕತಾ ಆಯತಿಂ ಅನುಪ್ಪಾದಧಮ್ಮಾತಿ ಏವಂ ಏಕನ್ತವಿಗತಕಿಲೇಸೋತಿ ಏಕೋ. ಅನಾಚರಿಯಕೋ ಹುತ್ವಾ ಸಯಮ್ಭೂ ಸಾಮಂಯೇವ ಪಚ್ಚೇಕಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋತಿ ಏವಂ ಏಕೋ ಪಚ್ಚೇಕಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋತಿ ಏಕೋ.

ಚರೇತಿ ಯಾ ಇಮಾ ಅಟ್ಠ ಚರಿಯಾಯೋ. ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಪಣಿಧಿಸಮ್ಪನ್ನಾನಂ ಚತೂಸು ಇರಿಯಾಪಥೇಸು ಇರಿಯಾಪಥಚರಿಯಾ, ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಗುತ್ತದ್ವಾರಾನಂ ಛಸು ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾಯತನೇಸು ಆಯತನಚರಿಯಾ, ಅಪ್ಪಮಾದವಿಹಾರೀನಂ ಚತೂಸು ಸತಿಪಟ್ಠಾನೇಸು ಸತಿಚರಿಯಾ, ಅಧಿಚಿತ್ತಮನುಯುತ್ತಾನಂ ಚತೂಸು ಝಾನೇಸು ಸಮಾಧಿಚರಿಯಾ, ಬುದ್ಧಿಸಮ್ಪನ್ನಾನಂ ಚತೂಸು ಅರಿಯಸಚ್ಚೇಸು ಞಾಣಚರಿಯಾ, ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪನ್ನಾನಂ ಚತೂಸು ಅರಿಯಸಚ್ಚೇಸು ಮಗ್ಗಚರಿಯಾ, ಅಧಿಗತಪ್ಫಲಾನಂ ಚತೂಸು ಸಾಮಞ್ಞಫಲೇಸು ಪತ್ತಿಚರಿಯಾ, ತಿಣ್ಣಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸಬ್ಬಸತ್ತೇಸು ಲೋಕತ್ಥಚರಿಯಾ, ತತ್ಥ ಪದೇಸತೋ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಬುದ್ಧಸಾವಕಾನನ್ತಿ. ಯಥಾಹ – ‘‘ಚರಿಯಾತಿ ಅಟ್ಠ ಚರಿಯಾಯೋ ಇರಿಯಾಪಥಚರಿಯಾ’’ತಿ (ಪಟಿ. ಮ. ೧.೧೯೭; ೩.೨೮) ವಿತ್ಥಾರೋ. ತಾಹಿ ಚರಿಯಾಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಥ ವಾ ಯಾ ಇಮಾ ಅಧಿಮುಚ್ಚನ್ತೋ ಸದ್ಧಾಯ ಚರತಿ, ಪಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ವೀರಿಯೇನ ಚರತಿ, ಉಪಟ್ಠಹನ್ತೋ ಸತಿಯಾ ಚರತಿ, ಅವಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಸಮಾಧಿನಾ ಚರತಿ, ಪಜಾನನ್ತೋ ಪಞ್ಞಾಯ ಚರತಿ, ವಿಜಾನನ್ತೋ ವಿಞ್ಞಾಣೇನ ಚರತಿ, ಏವಂ ಪಟಿಪನ್ನಸ್ಸ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಆಯತನ್ತೀತಿ ¶ ಆಯತನಚರಿಯಾಯ ಚರತಿ, ಏವಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ ವಿಸೇಸಂ ಅಧಿಗಚ್ಛತೀತಿ ವಿಸೇಸಚರಿಯಾಯ ಚರತೀತಿ (ಪಟಿ. ಮ. ೧.೧೯೭; ೩.೨೮) ಏವಂ ಅಪರಾಪಿ ಅಟ್ಠ ಚರಿಯಾಯೋ ವುತ್ತಾ, ತಾಹಿಪಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋತಿ ಏತ್ಥ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಂ ನಾಮ ಖಗ್ಗಮಿಗಸಿಙ್ಗಂ. ಕಪ್ಪ-ಸದ್ದಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಮಙ್ಗಲಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯಂ ಪಕಾಸಯಿಸ್ಸಾಮ, ಇಧ ಪನಾಯಂ ‘‘ಸತ್ಥುಕಪ್ಪೇನ ವತ, ಭೋ, ಕಿರ ಸಾವಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮನ್ತಯಮಾನಾ’’ತಿ ಏವಮಾದೀಸು (ಮ. ನಿ. ೧.೨೬೦) ವಿಯ ಪಟಿಭಾಗೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋತಿ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಸದಿಸೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಅಯಂ ತಾವೇತ್ಥ ಪದತೋ ಅತ್ಥವಣ್ಣನಾ.

ಅಧಿಪ್ಪಾಯಾನುಸನ್ಧಿತೋ ¶ ಪನ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬೋ – ಯ್ವಾಯಂ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೋ ದಣ್ಡೋ ಭೂತೇಸು ಪವತ್ತಿಯಮಾನೋ ಅಹಿತೋ ಹೋತಿ, ತಂ ತೇಸು ಅಪ್ಪವತ್ತನೇನ ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖಭೂತಾಯ ಮೇತ್ತಾಯ ಪರಹಿತೂಪಸಂಹಾರೇನ ಚ ಸಬ್ಬೇಸು ಭೂತೇಸು ನಿಧಾಯ ದಣ್ಡಂ, ನಿಹಿತದಣ್ಡತ್ತಾ ಏವ ಚ ಯಥಾ ಅನಿಹಿತದಣ್ಡಾ ಸತ್ತಾ ಭೂತಾನಿ ¶ ದಣ್ಡೇನ ವಾ ಸತ್ಥೇನ ವಾ ಪಾಣಿನಾ ವಾ ಲೇಡ್ಡುನಾ ವಾ ವಿಹೇಠಯನ್ತಿ, ತಥಾ ಅವಿಹೇಠಯಂ, ಅಞ್ಞತರಮ್ಪಿ ತೇಸಂ ಇಮಂ ಮೇತ್ತಾಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಮಾಗಮ್ಮ ಯದೇವ ತತ್ಥ ವೇದನಾಗತಂ ಸಞ್ಞಾಸಙ್ಖಾರವಿಞ್ಞಾಣಗತಂ ತಞ್ಚ ತದನುಸಾರೇನೇವ ತದಞ್ಞಞ್ಚ ಸಙ್ಖಾರಗತಂ ವಿಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಇಮಂ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಂ ಅಧಿಗತೋಮ್ಹೀತಿ ಅಯಂ ತಾವ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

ಅಯಂ ಪನ ಅನುಸನ್ಧಿ – ಏವಂ ವುತ್ತೇ ತೇ ಅಮಚ್ಚಾ ಆಹಂಸು – ‘‘ಇದಾನಿ, ಭನ್ತೇ, ಕುಹಿಂ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ? ತತೋ ತೇನ ‘‘ಪುಬ್ಬೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಕತ್ಥ ವಸನ್ತೀ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಞತ್ವಾ ‘‘ಗನ್ಧಮಾದನಪಬ್ಬತೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪುನ ಆಹಂಸು – ‘‘ಅಮ್ಹೇ ದಾನಿ, ಭನ್ತೇ, ಪಜಹಥ ನ ಇಚ್ಛಥಾ’’ತಿ. ಅಥ ಪಚ್ಚೇಕಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಆಹ ‘‘ನ ಪುತ್ತಮಿಚ್ಛೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಸಬ್ಬಂ. ತತ್ರಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಅಹಂ ಇದಾನಿ ಅತ್ರಜಾದೀಸು ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಪುತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಇಚ್ಛೇಯ್ಯಂ, ಕುತೋ ಪನ ತುಮ್ಹಾದಿಸಂ ಸಹಾಯಂ. ತಸ್ಮಾ ತುಮ್ಹೇಸುಪಿ ಯೋ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಗನ್ತುಂ ಮಾದಿಸೋ ವಾ ಹೋತುಂ ಇಚ್ಛತಿ, ಸೋ ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ. ಅಥ ವಾ ತೇಹಿ ‘‘ಅಮ್ಹೇ ದಾನಿ, ಭನ್ತೇ, ಪಜಹಥ ನ ಇಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಸೋ ಪಚ್ಚೇಕಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ‘‘ನ ಪುತ್ತಮಿಚ್ಛೇಯ್ಯ ಕುತೋ ಸಹಾಯ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಯಥಾವುತ್ತೇನತ್ಥೇನ ಏಕಚರಿಯಾಯ ಗುಣಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಮುದಿತೋ ಪೀತಿಸೋಮನಸ್ಸಜಾತೋ ಇಮಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸಿ – ‘‘ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ’’ತಿ. ಏವಂ ವತ್ವಾ ಪೇಕ್ಖಮಾನಸ್ಸೇವ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಆಕಾಸೇ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಗನ್ಧಮಾದನಂ ಅಗಮಾಸಿ.

ಗನ್ಧಮಾದನೋ ನಾಮ ಹಿಮವತಿ ಚೂಳಕಾಳಪಬ್ಬತಂ ಮಹಾಕಾಳಪಬ್ಬತಂ ನಾಗಪಲಿವೇಠನಂ ಚನ್ದಗಬ್ಭಂ ಸೂರಿಯಗಬ್ಭಂ ಸುವಣ್ಣಪಸ್ಸಂ ಹಿಮವನ್ತಪಬ್ಬತನ್ತಿ ಸತ್ತ ಪಬ್ಬತೇ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಹೋತಿ. ತತ್ಥ ನನ್ದಮೂಲಕಂ ನಾಮ ಪಬ್ಭಾರಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂ ವಸನೋಕಾಸೋ, ತಿಸ್ಸೋ ಚ ಗುಹಾಯೋ – ಸುವಣ್ಣಗುಹಾ, ಮಣಿಗುಹಾ, ರಜತಗುಹಾತಿ ¶ . ತತ್ಥ ಮಣಿಗುಹಾದ್ವಾರೇ ಮಞ್ಜೂಸಕೋ ನಾಮ ರುಕ್ಖೋ ಯೋಜನಂ ಉಬ್ಬೇಧೇನ, ಯೋಜನಂ ವಿತ್ಥಾರೇನ. ಸೋ ಯತ್ತಕಾನಿ ಉದಕೇ ವಾ ಥಲೇ ವಾ ಪುಪ್ಫಾನಿ, ಸಬ್ಬಾನಿ ತಾನಿ ಪುಪ್ಫಯತಿ, ವಿಸೇಸೇನ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾಗಮನದಿವಸೇ. ತಸ್ಸೂಪರಿತೋ ಸಬ್ಬರತನಮಾಳೋ ಹೋತಿ. ತತ್ಥ ಸಮ್ಮಜ್ಜನಕವಾತೋ ಕಚವರಂ ಛಡ್ಡೇತಿ, ಸಮಕರಣವಾತೋ ಸಬ್ಬರತನಮಯವಾಲುಕಂ ಸಮಂ ಕರೋತಿ, ಸಿಞ್ಚನಕವಾತೋ ಅನೋತತ್ತದಹತೋ ಆನೇತ್ವಾ ಉದಕಂ ಸಿಞ್ಚತಿ, ಸುಗನ್ಧಕರಣವಾತೋ ಹಿಮವನ್ತತೋ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಸುಗನ್ಧರುಕ್ಖಾನಂ ಗನ್ಧೇ ಆನೇತಿ, ಓಚಿನಕವಾತೋ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಓಚಿನಿತ್ವಾ ಪಾತೇತಿ, ಸನ್ಥರಕವಾತೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಸನ್ಥರತಿ. ಸದಾ ಸುಪಞ್ಞತ್ತಾನೇವ ಚೇತ್ಥ ¶ ಆಸನಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಯೇಸು ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದದಿವಸೇ, ಉಪೋಸಥದಿವಸೇ ಚ ಸಬ್ಬೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ನಿಸೀದನ್ತಿ. ಅಯಂ ತತ್ಥ ಪಕತಿ. ಅಯಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇ ¶ ನಿಸೀದತಿ. ತತೋ ಸಚೇ ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಅಞ್ಞೇಪಿ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಸಂವಿಜ್ಜನ್ತಿ, ತೇಪಿ ತಙ್ಖಣೇಯೇವ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇಸು ನಿಸೀದನ್ತಿ. ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಚ ಕಿಞ್ಚಿದೇವ ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ವುಟ್ಠಹನ್ತಿ. ತತೋ ಸಙ್ಘತ್ಥೇರೋ ಅಧುನಾಗತಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಅನುಮೋದನತ್ಥಾಯ ‘‘ಕಥಮಧಿಗತ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಪುಚ್ಛತಿ, ತದಾಪಿ ಸೋ ತಮೇವ ಅತ್ತನೋ ಉದಾನಬ್ಯಾಕರಣಗಾಥಂ ಭಾಸತಿ. ಪುನ ಭಗವಾಪಿ ಆಯಸ್ಮತಾ ಆನನ್ದೇನ ಪುಟ್ಠೋ ತಮೇವ ಗಾಥಂ ಭಾಸತಿ. ಆನನ್ದೋಪಿ ಸಙ್ಗೀತಿಯನ್ತಿ ಏವಂ ಏಕೇಕಾ ಗಾಥಾ ಪಚ್ಚೇಕಸಮ್ಬೋಧಿಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧಟ್ಠಾನೇ, ಮಞ್ಜೂಸಕಮಾಳೇ, ಆನನ್ದೇನ ಪುಚ್ಛಿತಕಾಲೇ, ಸಙ್ಗೀತಿಯನ್ತಿ ಚತುಕ್ಖತ್ತುಂ ಭಾಸಿತಾ ಹೋತೀತಿ.

ಪಠಮಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೯೨. ಸಂಸಗ್ಗಜಾತಸ್ಸಾತಿ ಗಾಥಾ ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಅಯಮ್ಪಿ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸಾಸನೇ ವೀಸತಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಕಸಿಣಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ನಾಮರೂಪಂ ವವತ್ಥಪೇತ್ವಾ ಲಕ್ಖಣಸಮ್ಮಸನಂ ಕತ್ವಾ ಅರಿಯಮಗ್ಗಂ ಅನಧಿಗಮ್ಮ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಸೋ ತತೋ ಚುತೋ ಬಾರಾಣಸಿರಞ್ಞೋ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ವಡ್ಢಮಾನೋ ಯತೋ ಪಭುತಿ ‘‘ಅಯಂ ಇತ್ಥೀ, ಅಯಂ ಪುರಿಸೋ’’ತಿ ವಿಸೇಸಂ ಅಞ್ಞಾಸಿ. ತದುಪಾದಾಯ ಇತ್ಥೀನಂ ಹತ್ಥೇ ನ ರಮತಿ ¶ , ಉಚ್ಛಾದನನ್ಹಾಪನಮಣ್ಡನಾದಿಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಸಾದಿಯತಿ. ತಂ ಪುರಿಸಾ ಏವ ಪೋಸೇನ್ತಿ. ಥಞ್ಞಪಾಯನಕಾಲೇ ಧಾತಿಯೋ ಕಞ್ಚುಕಂ ಪಟಿಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಪುರಿಸವೇಸೇನ ಥಞ್ಞಂ ಪಾಯೇನ್ತಿ. ಸೋ ಇತ್ಥೀನಂ ಗನ್ಧಂ ಘಾಯಿತ್ವಾ ಸದ್ದಂ ವಾ ಸುತ್ವಾ ರೋದತಿ, ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋಪಿ ಇತ್ಥಿಯೋ ಪಸ್ಸಿತುಂ ನ ಇಚ್ಛತಿ. ತೇನ ತಂ ಅನಿತ್ಥಿಗನ್ಧೋತ್ವೇವ ಸಞ್ಜಾನಿಂಸು.

ತಸ್ಮಿಂ ಸೋಳಸವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕೇ ಜಾತೇ ರಾಜಾ ‘‘ಕುಲವಂಸಂ ಸಣ್ಠಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಾನಾಕುಲೇಹಿ ತಸ್ಸ ಅನುರೂಪಾ ಕಞ್ಞಾಯೋ ಆನೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞತರಂ ಅಮಚ್ಚಂ ಆಣಾಪೇಸಿ ‘‘ಕುಮಾರಂ ರಮಾಪೇಹೀ’’ತಿ. ಅಮಚ್ಚೋ ಉಪಾಯೇನ ತಂ ರಮಾಪೇತುಕಾಮೋ ತಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ ಸಾಣಿಪಾಕಾರಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಾಪೇತ್ವಾ ನಾಟಕಾನಿ ಪಯೋಜಾಪೇಸಿ. ಕುಮಾರೋ ಗೀತವಾದಿತಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಕಸ್ಸೇಸೋ ಸದ್ದೋ’’ತಿ ಆಹ. ಅಮಚ್ಚೋ ‘‘ತವೇಸೋ, ದೇವ ¶ , ನಾಟಕಿತ್ಥೀನಂ ಸದ್ದೋ, ಪುಞ್ಞವನ್ತಾನಂ ಈದಿಸಾನಿ ನಾಟಕಾನಿ ಹೋನ್ತಿ. ಅಭಿರಮ, ದೇವ, ಮಹಾಪುಞ್ಞೋಸಿ ತ್ವ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ಕುಮಾರೋ ಅಮಚ್ಚಂ ದಣ್ಡೇನ ತಾಳಾಪೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಾಪೇಸಿ. ಸೋ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸಿ. ರಾಜಾ ಕುಮಾರಸ್ಸ ಮಾತರಾ ಸಹ ಗನ್ತ್ವಾ ಕುಮಾರಂ ಖಮಾಪೇತ್ವಾ ಪುನ ಅಮಚ್ಚಂ ಆಣಾಪೇಸಿ. ಕುಮಾರೋ ತೇಹಿ ಅತಿನಿಪ್ಪೀಳಿಯಮಾನೋ ಸೇಟ್ಠಸುವಣ್ಣಂ ದತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಕಾರೇ ಆಣಾಪೇಸಿ ‘‘ಸುನ್ದರಂ ಇತ್ಥಿರೂಪಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ. ತೇ ವಿಸ್ಸಕಮ್ಮುನಾ ನಿಮ್ಮಿತಸದಿಸಂ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರವಿಭೂಸಿತಂ ಇತ್ಥಿರೂಪಂ ಕರಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇಸುಂ. ಕುಮಾರೋ ದಿಸ್ವಾ ವಿಮ್ಹಯೇನ ಸೀಸಂ ಚಾಲೇತ್ವಾ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಪೇಸೇಸಿ – ‘‘ಯದಿ ಈದಿಸಿಂ ¶ ಇತ್ಥಿಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಿ, ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಮಾತಾಪಿತರೋ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪುತ್ತೋ ಮಹಾಪುಞ್ಞೋ, ಅವಸ್ಸಂ ತೇನ ಸಹ ಕತಪುಞ್ಞಾ ಕಾಚಿ ದಾರಿಕಾ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತಂ ಸುವಣ್ಣರೂಪಂ ರಥಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಅಮಚ್ಚಾನಂ ಅಪ್ಪೇಸುಂ – ‘‘ಗಚ್ಛಥ, ಈದಿಸಿಂ ದಾರಿಕಂ ಗವೇಸಥಾ’’ತಿ. ತೇ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸೋಳಸಮಹಾಜನಪದೇ ವಿಚರನ್ತಾ ತಂ ತಂ ಗಾಮಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಉದಕತಿತ್ಥಾದೀಸು ಯತ್ಥ ಯತ್ಥ ಜನಸಮೂಹಂ ಪಸ್ಸನ್ತಿ, ತತ್ಥ ತತ್ಥ ದೇವತಂ ವಿಯ ಸುವಣ್ಣರೂಪಂ ಠಪೇತ್ವಾ ನಾನಾಪುಪ್ಫವತ್ಥಾಲಙ್ಕಾರೇಹಿ ಪೂಜಂ ಕತ್ವಾ ವಿತಾನಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ ‘‘ಯದಿ ಕೇನಚಿ ಏವರೂಪಾ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸೋ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ? ಏತೇನುಪಾಯೇನ ಅಞ್ಞತ್ರ ಮದ್ದರಟ್ಠಾ ಸಬ್ಬಜನಪದೇ ಆಹಿಣ್ಡಿತ್ವಾ ತಂ ‘‘ಖುದ್ದಕರಟ್ಠ’’ನ್ತಿ ಅವಮಞ್ಞಮಾನಾ ತತ್ಥ ಪಠಮಂ ಅಗನ್ತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿಂಸು.

ತತೋ ನೇಸಂ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಮದ್ದರಟ್ಠಮ್ಪಿ ತಾವ ಗಚ್ಛಾಮ, ಮಾ ನೋ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಪವಿಟ್ಠೇಪಿ ರಾಜಾ ಪುನ ಪೇಸೇಸೀ’’ತಿ ಮದ್ದರಟ್ಠೇ ಸಾಗಲನಗರಂ ಅಗಮಂಸು. ಸಾಗಲನಗರೇ ಚ ಮದ್ದವೋ ನಾಮ ರಾಜಾ. ತಸ್ಸ ಧೀತಾ ಸೋಳಸವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕಾ ಅಭಿರೂಪಾ ಅಹೋಸಿ. ತಸ್ಸಾ ವಣ್ಣದಾಸಿಯೋ ನ್ಹಾನೋದಕತ್ಥಾಯ ತಿತ್ಥಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ. ತತ್ಥ ಅಮಚ್ಚೇಹಿ ಠಪಿತಂ ತಂ ಸುವಣ್ಣರೂಪಂ ¶ ದೂರತೋವ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಹೇ ಉದಕತ್ಥಾಯ ಪೇಸೇತ್ವಾ ರಾಜಪುತ್ತೀ ಸಯಮೇವ ಆಗತಾ’’ತಿ ಭಣನ್ತಿಯೋ ಸಮೀಪಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ನಾಯಂ ಸಾಮಿನೀ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸಾಮಿನೀ ಇತೋ ಅಭಿರೂಪತರಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ಅಮಚ್ಚಾ ತಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅನುರೂಪೇನ ನಯೇನ ದಾರಿಕಂ ಯಾಚಿಂಸು. ಸೋಪಿ ಅದಾಸಿ. ತೇ ಬಾರಾಣಸಿರಞ್ಞೋ ಪಾಹೇಸುಂ – ‘‘ಲದ್ಧಾ, ದೇವ, ಕುಮಾರಿಕಾ, ಸಾಮಂ ಆಗಚ್ಛಥ, ಉದಾಹು ಅಮ್ಹೇವ ಆನೇಮಾ’’ತಿ. ಸೋ ‘‘ಮಯಿ ಆಗಚ್ಛನ್ತೇ ಜನಪದಪೀಳಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ತುಮ್ಹೇವ ನಂ ಆನೇಥಾ’’ತಿ ಪೇಸೇಸಿ.

ಅಮಚ್ಚಾಪಿ ದಾರಿಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಕುಮಾರಸ್ಸ ಪಾಹೇಸುಂ – ‘‘ಲದ್ಧಾ ಸುವಣ್ಣರೂಪಸದಿಸಾ ಕುಮಾರಿಕಾ’’ತಿ. ಕುಮಾರೋ ಸುತ್ವಾವ ರಾಗೇನ ಅಭಿಭೂತೋ ¶ ಪಠಮಜ್ಝಾನಾ ಪರಿಹಾಯಿ. ಸೋ ದೂತಪರಮ್ಪರಾಯ ಪೇಸೇಸಿ – ‘‘ಸೀಘಂ ಆನೇಥ, ಸೀಘಂ ಆನೇಥಾ’’ತಿ. ತೇ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಏಕರತ್ತಿವಾಸೇನ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಪತ್ವಾ ಬಹಿನಗರೇ ಠಿತಾ ರಞ್ಞೋ ಪೇಸೇಸುಂ – ‘‘ಅಜ್ಜೇವ ಪವಿಸಿತಬ್ಬಂ, ನೋ’’ತಿ. ರಾಜಾ ‘‘ಸೇಟ್ಠಕುಲಾ ಆನೀತಾ ದಾರಿಕಾ, ಮಙ್ಗಲಕಿರಿಯಂ ಕತ್ವಾ ಮಹಾಸಕ್ಕಾರೇನ ಪವೇಸೇಸ್ಸಾಮ, ಉಯ್ಯಾನಂ ತಾವ ನಂ ನೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ತೇ ತಥಾ ಅಕಂಸು. ಸಾ ಅಚ್ಚನ್ತಸುಖುಮಾಲಾ ಕುಮಾರಿಕಾ ಯಾನುಗ್ಘಾಟೇನ ಉಬ್ಬಾಳ್ಹಾ ಅದ್ಧಾನಪರಿಸ್ಸಮೇನ ಉಪ್ಪನ್ನವಾತರೋಗಾ ಮಿಲಾತಮಾಲಾ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ರತ್ತಿಭಾಗೇ ಕಾಲಮಕಾಸಿ. ಅಮಚ್ಚಾ ‘‘ಸಕ್ಕಾರಾ ಪರಿಭಟ್ಠಮ್ಹಾ’’ತಿ ಪರಿದೇವಿಂಸು. ರಾಜಾ ಚ ನಾಗರಾ ಚ ‘‘ಕುಲವಂಸೋ ವಿನಟ್ಠೋ’’ತಿ ಪರಿದೇವಿಂಸು. ಸಕಲನಗರಂ ಕೋಲಾಹಲಂ ಅಹೋಸಿ. ಕುಮಾರಸ್ಸ ಸುತಮತ್ತೇಯೇವ ಮಹಾಸೋಕೋ ಉದಪಾದಿ.

ತತೋ ಕುಮಾರೋ ಸೋಕಸ್ಸ ಮೂಲಂ ಖನಿತುಂ ಆರದ್ಧೋ. ಸೋ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಸೋಕೋ ನಾಮ ¶ ನ ಅಜಾತಸ್ಸ ಹೋತಿ, ಜಾತಸ್ಸ ಪನ ಹೋತಿ. ತಸ್ಮಾ ಜಾತಿಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಸೋಕೋ. ಜಾತಿ ಪನ ಕಿಂ ಪಟಿಚ್ಚಾತಿ? ಭವಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಜಾತೀ’’ತಿ. ಏವಂ ಪುಬ್ಬಭಾವನಾನುಭಾವೇನ ಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕರೋನ್ತೋ ಅನುಲೋಮಪಟಿಲೋಮಂ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಂ ದಿಸ್ವಾ ಪುನ ಅನುಲೋಮಞ್ಚ ಸಙ್ಖಾರೇ ಸಮ್ಮಸನ್ತೋ ತತ್ಥೇವ ನಿಸಿನ್ನೋ ಪಚ್ಚೇಕಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಸಚ್ಛಾಕಾಸಿ. ಅಮಚ್ಚಾ ತಂ ಮಗ್ಗಫಲಸುಖೇನ ಸುಖಿತಂ ಸನ್ತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಸನ್ತಮಾನಸಂ ನಿಸಿನ್ನಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಣಿಪಾತಂ ಕತ್ವಾ ಆಹಂಸು – ‘‘ಮಾ ಸೋಚಿ, ದೇವ, ಮಹನ್ತೋ ಜಮ್ಬುದೀಪೋ, ಅಞ್ಞಂ ತತೋ ಸುನ್ದರತರಂ ಕಞ್ಞಂ ಆನೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ಸೋ ಆಹ – ‘‘ನ ಸೋಚಾಮಿ, ನಿಸ್ಸೋಕೋ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಅಹ’’ನ್ತಿ. ಇತೋ ಪರಂ ಸಬ್ಬಂ ವುತ್ತಪುರಿಮಗಾಥಾಸದಿಸಮೇವ ಠಪೇತ್ವಾ ಗಾಥಾವಣ್ಣನಂ.

ಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ಪನ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬಾ – ಸಂಸಗ್ಗಜಾತಸ್ಸಾತಿ ಜಾತಸಂಸಗ್ಗಸ್ಸ. ತತ್ಥ ದಸ್ಸನಸವನಕಾಯಸಮುಲ್ಲಪನಸಮ್ಭೋಗಸಂಸಗ್ಗವಸೇನ ಪಞ್ಚವಿಧೋ ಸಂಸಗ್ಗೋ. ತತ್ಥ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ದಿಸ್ವಾ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣವೀಥಿವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನರಾಗೋ ದಸ್ಸನಸಂಸಗ್ಗೋ ¶ ನಾಮ. ತತ್ಥ ಸೀಹಳದೀಪೇ ಕಾಳದೀಘವಾಪೀ ಗಾಮೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಂ ಕಲ್ಯಾಣವಿಹಾರವಾಸಿದೀಘಭಾಣಕದಹರಭಿಕ್ಖುಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತಾ ಕೇನಚಿ ಉಪಾಯೇನ ತಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ ಕಾಲಙ್ಕತಾ ಕುಟುಮ್ಬಿಯಧೀತಾ ಚ ತಸ್ಸಾ ನಿವಾಸನಚೋಳಖಣ್ಡಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಏವರೂಪಂ ವತ್ಥಂ ಧಾರಿನಿಯಾ ನಾಮ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂವಾಸಂ ನಾಲಭಿ’’ನ್ತಿ ಫಲಿತಹದಯೋ ಕಾಲಙ್ಕತೋ. ಸೋ ಏವ ದಹರೋ ಚ ನಿದಸ್ಸನಂ.

ಪರೇಹಿ ¶ ಪನ ಕಥಿಯಮಾನಂ ರೂಪಾದಿಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅತ್ತನಾ ವಾ ಹಸಿತಲಪಿತಗೀತಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಸೋತವಿಞ್ಞಾಣವೀಥಿವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನರಾಗೋ ಸವನಸಂಸಗ್ಗೋ ನಾಮ. ತತ್ರಾಪಿ ಗಿರಿಗಾಮವಾಸಿಕಮ್ಮಾರಧೀತಾಯ ಪಞ್ಚಹಿ ಕುಮಾರಿಕಾಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪದುಮಸ್ಸರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನ್ಹತ್ವಾ ಮಾಲಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಉಚ್ಚಾಸದ್ದೇನ ಗಾಯನ್ತಿಯಾ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಆಕಾಸೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಕಾಮರಾಗೇನ ವಿಸೇಸಾ ಪರಿಹಾಯಿತ್ವಾ ಬ್ಯಸನಂ ಪತ್ತೋ ಪಞ್ಚಗ್ಗಳಲೇಣವಾಸೀ ತಿಸ್ಸದಹರೋ ನಿದಸ್ಸನಂ.

ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಅಙ್ಗಪರಾಮಸನೇನ ಉಪ್ಪನ್ನರಾಗೋ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗೋ ನಾಮ. ಧಮ್ಮಭಾಸನದಹರಭಿಕ್ಖು ಚ ರಾಜಧೀತಾ ಚೇತ್ಥ ನಿದಸ್ಸನಂ. ಮಹಾವಿಹಾರೇ ಕಿರ ದಹರಭಿಕ್ಖು ಧಮ್ಮಂ ಭಾಸತಿ. ತತ್ಥ ಮಹಾಜನೋ ಆಗತೋ, ರಾಜಾಪಿ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಯಾ ರಾಜಧೀತಾಯ ಚ ಸದ್ಧಿಂ ಅಗಮಾಸಿ. ತತೋ ರಾಜಧೀತಾಯ ತಸ್ಸ ರೂಪಞ್ಚ ಸರಞ್ಚ ಆಗಮ್ಮ ಬಲವರಾಗೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ತಸ್ಸ ದಹರಸ್ಸಾಪಿ. ತಂ ದಿಸ್ವಾ ರಾಜಾ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಸಾಣಿಪಾಕಾರೇನ ಪರಿಕ್ಖಿಪಾಪೇಸಿ. ತೇ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪರಾಮಸಿತ್ವಾ ಆಲಿಙ್ಗಿಂಸು. ಪುನ ಸಾಣಿಪಾಕಾರಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ಪಸ್ಸನ್ತಾ ದ್ವೇಪಿ ಕಾಲಙ್ಕತೇಯೇವ ಅದ್ದಸಂಸೂತಿ.

ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಆಲಪನಸಮುಲ್ಲಪನವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನರಾಗೋ ಪನ ಸಮುಲ್ಲಪನಸಂಸಗ್ಗೋ ನಾಮ. ಭಿಕ್ಖು ಭಿಕ್ಖುನೀಹಿ ¶ ಸದ್ಧಿಂ ಪರಿಭೋಗಕರಣೇ ಉಪ್ಪನ್ನರಾಗೋ ಸಮ್ಭೋಗಸಂಸಗ್ಗೋ ನಾಮ. ದ್ವೀಸುಪಿ ಏತೇಸು ಪಾರಾಜಿಕಪ್ಪತ್ತೋ ಭಿಕ್ಖು ಚ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಚ ನಿದಸ್ಸನಂ. ಮರಿಚವಟ್ಟಿನಾಮಮಹಾವಿಹಾರಮಹೇ ಕಿರ ದುಟ್ಠಗಾಮಣಿಅಭಯರಾಜಾ ಮಹಾದಾನಂ ಪಟಿಯಾದೇತ್ವಾ ಉಭತೋಸಙ್ಘಂ ಪರಿವಿಸತಿ. ತತ್ಥ ಉಣ್ಹಯಾಗುಯಾ ದಿನ್ನಾಯ ಸಙ್ಘನವಕಸಾಮಣೇರೀ ಅನಾಧಾರಕಸ್ಸ ಸಙ್ಘನವಕಸ್ಸ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ದನ್ತವಲಯಂ ದತ್ವಾ ಸಮುಲ್ಲಪನಮಕಾಸಿ. ತೇ ಉಭೋಪಿ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಸಟ್ಠಿವಸ್ಸಾ ಹುತ್ವಾ ಪರತೀರಂ ಗತಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸಮುಲ್ಲಪನೇನ ಪುಬ್ಬಸಞ್ಞಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ತಾವದೇವ ಸಞ್ಜಾತಸಿನೇಹಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ವೀತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಾರಾಜಿಕಾ ಅಹೇಸುನ್ತಿ. ಏವಂ ಪಞ್ಚವಿಧೇ ಸಂಸಗ್ಗೇ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಸಂಸಗ್ಗೇನ ಜಾತಸಂಸಗ್ಗಸ್ಸ ಭವತಿ ಸ್ನೇಹೋ, ಪುರಿಮರಾಗಪಚ್ಚಯೋ ಬಲವರಾಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ತತೋ ಸ್ನೇಹನ್ವಯಂ ದುಕ್ಖಮಿದಂ ಪಹೋತಿ ತಮೇವ ಸ್ನೇಹಂ ಅನುಗಚ್ಛನ್ತಂ ¶ ಸನ್ದಿಟ್ಠಿಕಸಮ್ಪರಾಯಿಕಂ ಸೋಕಪರಿದೇವಾದಿನಾನಪ್ಪಕಾರಕಂ ಇದಂ ದುಕ್ಖಂ ಪಹೋತಿ ಪಭವತಿ ಜಾಯತಿ.

ಅಪರೇ ‘‘ಆರಮ್ಮಣೇ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ವೋಸ್ಸಗ್ಗೋ ಸಂಸಗ್ಗೋ’’ತಿ ಭಣನ್ತಿ. ತತೋ ಸ್ನೇಹೋ, ಸ್ನೇಹದುಕ್ಖಮಿದನ್ತಿ. ಏವಮತ್ಥಪ್ಪಭೇದಂ ಇಮಂ ಅಡ್ಢಗಾಥಂ ವತ್ವಾ ಸೋ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಆಹ – ‘‘ಸ್ವಾಯಂ ಯಮಿದಂ ಸ್ನೇಹನ್ವಯಂ ಸೋಕಾದಿದುಕ್ಖಂ ಪಹೋತಿ, ತಮೇವ ಸ್ನೇಹಂ ಅನುಗತಸ್ಸ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಮೂಲಂ ಖನನ್ತೋ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಂ ಅಧಿಗತೋ’’ತಿ.

ಏವಂ ¶ ವುತ್ತೇ ತೇ ಅಮಚ್ಚಾ ಆಹಂಸು – ‘‘ಅಮ್ಹೇಹಿ ದಾನಿ, ಭನ್ತೇ, ಕಿಂ ಕತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ? ತತೋ ಸೋ ಆಹ – ‘‘ತುಮ್ಹೇ ವಾ ಅಞ್ಞತರೋ ವಾ ಇಮಮ್ಹಾ ದುಕ್ಖಾ ಮುಚ್ಚಿತುಕಾಮೋ, ಸೋ ಸಬ್ಬೋಪಿ ಆದೀನವಂ ಸ್ನೇಹಜಂ ಪೇಕ್ಖಮಾನೋ, ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ’’ತಿ. ಏತ್ಥ ಚ ಯಂ ತಂ ‘‘ಸ್ನೇಹನ್ವಯಂ ದುಕ್ಖಮಿದಂ ಪಹೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತದೇವ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಆದೀನವಂ ಸ್ನೇಹಜಂ ಪೇಕ್ಖಮಾನೋ’’ತಿ ಇದಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಅಥ ವಾ ಯಥಾವುತ್ತೇನ ಸಂಸಗ್ಗೇನ ‘ಸಂಸಗ್ಗಜಾತಸ್ಸ ಭವತಿ ಸ್ನೇಹೋ, ಸ್ನೇಹನ್ವಯಂ ದುಕ್ಖಮಿದಂ ಪಹೋತಿ’, ಏವಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಆದೀನವಂ ಸ್ನೇಹಜಂ ಪೇಕ್ಖಮಾನೋ ಅಹಮಧಿಗತೋತಿ ಏವಂ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಚತುತ್ಥಪಾದೋ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಸ್ನೇಹವಸೇನ ವುತ್ತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ತತೋ ಪರಂ ಸಬ್ಬಂ ಪುರಿಮಗಾಥಾಯ ವುತ್ತಸದಿಸಮೇವಾತಿ.

ಸಂಸಗ್ಗಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೯೩. ಮಿತ್ತೇ ಸುಹಜ್ಜೇತಿ ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಅಯಂ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪುರಿಮಗಾಥಾಯ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೋ ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಸಮಣಧಮ್ಮೋ ವರೋ, ರಜ್ಜಂ ವರ’’ನ್ತಿ ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಅಮಚ್ಚಾನಂ ರಜ್ಜಂ ನಿಯ್ಯಾತೇತ್ವಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಅಕಾಸಿ. ಅಮಚ್ಚಾ ‘‘ಧಮ್ಮೇನ ಸಮೇನ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾಪಿ ಲಞ್ಜಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಧಮ್ಮೇನ ಕರೋನ್ತಿ. ತೇ ಲಞ್ಜಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಾಮಿಕೇ ¶ ಪರಾಜಯನ್ತಾ ಏಕದಾ ಅಞ್ಞತರಂ ರಾಜವಲ್ಲಭಂ ಪರಾಜೇಸುಂ. ಸೋ ರಞ್ಞೋ ಭತ್ತಕಾರಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ರಾಜಾ ದುತಿಯದಿವಸೇ ಸಯಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಟ್ಠಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ. ತತೋ ಮಹಾಜನಾ – ‘‘ಅಮಚ್ಚಾ, ದೇವ, ಸಾಮಿಕೇ ಅಸಾಮಿಕೇ ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ ಉಚ್ಚಾಸದ್ದಂ ಕರೋನ್ತಾ ಮಹಾಯುದ್ಧಂ ವಿಯ ಅಕಂಸು. ಅಥ ರಾಜಾ ವಿನಿಚ್ಛಯಟ್ಠಾನಾ ವುಟ್ಠಾಯ ಪಾಸಾದಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಅಪ್ಪೇತುಂ ನಿಸಿನ್ನೋ. ತೇನ ಸದ್ದೇನ ವಿಕ್ಖಿತ್ತಚಿತ್ತೋ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ ಅಪ್ಪೇತುಂ. ಸೋ ‘‘ಕಿಂ ಮೇ ರಜ್ಜೇನ, ಸಮಣಧಮ್ಮೋ ವರ’’ನ್ತಿ ರಜ್ಜಸುಖಂ ಪಹಾಯ ಪುನ ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವಿಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಸಚ್ಛಾಕಾಸಿ. ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಞ್ಚ ಪುಚ್ಛಿತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ.

ತತ್ಥ ¶ ಮೇತ್ತಾಯನವಸೇನ ಮಿತ್ತಾ. ಸುಹದಯಭಾವೇನ ಸುಹಜ್ಜಾ. ಕೇಚಿ ಏಕನ್ತಹಿತಕಾಮತಾಯ ಮಿತ್ತಾವ ಹೋನ್ತಿ ನ ಸುಹಜ್ಜಾ. ಕೇಚಿ ಗಮನಾಗಮನಟ್ಠಾನನಿಸಜ್ಜಾಸಮುಲ್ಲಾಪಾದೀಸು, ಹದಯಸುಖಜನನೇನ ಸುಹಜ್ಜಾವ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಮಿತ್ತಾ. ಕೇಚಿ ತದುಭಯವಸೇನ ಸುಹಜ್ಜಾ ಚೇವ ಮಿತ್ತಾ ಚ ಹೋನ್ತಿ. ತೇ ದುವಿಧಾ ಅಗಾರಿಯಾ ¶ ಚ ಅನಗಾರಿಯಾ ಚ. ತತ್ಥ ಅಗಾರಿಯಾ ತಿವಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ ಉಪಕಾರೋ ಸಮಾನಸುಖದುಕ್ಖೋ ಅನುಕಮ್ಪಕೋತಿ. ಅನಗಾರಿಯಾ ವಿಸೇಸೇನ ಅತ್ಥಕ್ಖಾಯಿನೋ ಏವ. ತೇ ಚತೂಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ಹೋನ್ತಿ. ಯಥಾಹ –

‘‘ಚತೂಹಿ ಖೋ, ಗಹಪತಿಪುತ್ತ, ಠಾನೇಹಿ ಉಪಕಾರೋ ಮಿತ್ತೋ ಸುಹದೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಪಮತ್ತಂ ರಕ್ಖತಿ, ಪಮತ್ತಸ್ಸ ಸಾಪತೇಯ್ಯಂ ರಕ್ಖತಿ, ಭೀತಸ್ಸ ಸರಣಂ ಹೋತಿ, ಉಪ್ಪನ್ನೇಸು ಕಿಚ್ಚಕರಣೀಯೇಸು ತದ್ದಿಗುಣಂ ಭೋಗಂ ಅನುಪ್ಪದೇತಿ’’ (ದೀ. ನಿ. ೩.೨೬೧).

ತಥಾ –

‘‘ಚತೂಹಿ ಖೋ, ಗಹಪತಿಪುತ್ತ, ಠಾನೇಹಿ ಸಮಾನಸುಖದುಕ್ಖೋ ಮಿತ್ತೋ ಸುಹದೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಗುಯ್ಹಮಸ್ಸ ಆಚಿಕ್ಖತಿ, ಗುಯ್ಹಮಸ್ಸ ಪರಿಗೂಹತಿ, ಆಪದಾಸು ನ ವಿಜಹತಿ, ಜೀವಿತಂಪಿಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಂ ಹೋತಿ’’ (ದೀ. ನಿ. ೩.೨೬೨).

ತಥಾ –

‘‘ಚತೂಹಿ ಖೋ, ಗಹಪತಿಪುತ್ತ, ಠಾನೇಹಿ ಅನುಕಮ್ಪಕೋ ಮಿತ್ತೋ ಸುಹದೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಅಭವೇನಸ್ಸ ನ ನನ್ದತಿ, ಭವೇನಸ್ಸ ನನ್ದತಿ, ಅವಣ್ಣಂ ಭಣಮಾನಂ ನಿವಾರೇತಿ, ವಣ್ಣಂ ಭಣಮಾನಂ ಪಸಂಸತಿ’’ (ದೀ. ನಿ. ೩.೨೬೪).

ತಥಾ ¶ –

‘‘ಚತೂಹಿ ಖೋ, ಗಹಪತಿಪುತ್ತ, ಠಾನೇಹಿ ಅತ್ಥಕ್ಖಾಯೀ ಮಿತ್ತಾ ಸುಹದೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಪಾಪಾ ನಿವಾರೇತಿ, ಕಲ್ಯಾಣೇ ನಿವೇಸೇತಿ, ಅಸ್ಸುತಂ ಸಾವೇತಿ, ಸಗ್ಗಸ್ಸ ಮಗ್ಗಂ ಆಚಿಕ್ಖತೀ’’ತಿ (ದೀ. ನಿ. ೩.೨೬೩).

ತೇಸ್ವಿಧ ಅಗಾರಿಯಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ, ಅತ್ಥತೋ ಪನ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಯುಜ್ಜನ್ತಿ. ತೇ ಮಿತ್ತೇ ಸುಹಜ್ಜೇ ಅನುಕಮ್ಪಮಾನೋತಿ ಅನುದಯಮಾನೋ, ತೇಸಂ ಸುಖಂ ಉಪಸಂಹರಿತುಕಾಮೋ ದುಕ್ಖಂ ಅಪಹರಿತುಕಾಮೋ ಚ.

ಹಾಪೇತಿ ಅತ್ಥನ್ತಿ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಸಮ್ಪರಾಯಿಕಪರಮತ್ಥವಸೇನ ತಿವಿಧಂ, ತಥಾ ಅತ್ತತ್ಥಪರತ್ಥಉಭಯತ್ಥವಸೇನಾಪಿ ತಿವಿಧಂ ಅತ್ಥಂ ಲದ್ಧವಿನಾಸನೇನ ಅಲದ್ಧಾನುಪ್ಪಾದನೇನಾತಿ ದ್ವಿಧಾಪಿ ಹಾಪೇತಿ ವಿನಾಸೇತಿ. ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತೋತಿ ‘‘ಅಹಂ ಇಮಂ ವಿನಾ ನ ಜೀವಾಮಿ, ಏಸ ಮೇ ಗತಿ, ಏಸ ಮೇ ಪರಾಯಣ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಅತ್ತಾನಂ ನೀಚೇ ¶ ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತೋಪಿ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತೋ ಹೋತಿ. ‘‘ಇಮೇ ಮಂ ವಿನಾ ನ ಜೀವನ್ತಿ, ಅಹಂ ತೇಸಂ ಗತಿ, ಅಹಂ ತೇಸಂ ಪರಾಯಣ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಅತ್ತಾನಂ ಉಚ್ಚೇ ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತೋಪಿ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತೋ ಹೋತಿ. ಇಧ ಪನ ಏವಂ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ. ಏತಂ ಭಯನ್ತಿ ಏತಂ ಅತ್ಥಹಾಪನಭಯಂ, ಅತ್ತನೋ ಸಮಾಪತ್ತಿಹಾನಿಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ. ಸನ್ಥವೇತಿ ತಿವಿಧೋ ಸನ್ಥವೋ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠಿಮಿತ್ತಸನ್ಥವವಸೇನ. ತತ್ಥ ಅಟ್ಠಸತಪಭೇದಾಪಿ ತಣ್ಹಾ ತಣ್ಹಾಸನ್ಥವೋ, ದ್ವಾಸಟ್ಠಿಭೇದಾಪಿ ದಿಟ್ಠಿ ದಿಟ್ಠಿಸನ್ಥವೋ, ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತತಾಯ ¶ ಮಿತ್ತಾನುಕಮ್ಪನಾ ಮಿತ್ತಸನ್ಥವೋ. ತೇಸು ಸೋ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ. ತೇನ ಹಿಸ್ಸ ಸಮಾಪತ್ತಿ ಪರಿಹೀನಾ. ತೇನಾಹ – ‘‘ಏತಂ ಭಯಂ ಸನ್ಥವೇ ಪೇಕ್ಖಮಾನೋ ಅಹಂ ಅಧಿಗತೋ’’ತಿ. ಸೇಸಂ ವುತ್ತಸದಿಸಮೇವಾತಿ.

ಮಿತ್ತಸುಹಜ್ಜಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೯೪. ವಂಸೋ ವಿಸಾಲೋತಿ ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಪುಬ್ಬೇ ಕಿರ ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸಾಸನೇ ತಯೋ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಸತ್ತಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವೀಸತಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಗತಪಚ್ಚಾಗತವತ್ತಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ದೇವಲೋಕೇ ಉಪ್ಪನ್ನಾ. ತತೋ ಚವಿತ್ವಾ ತೇಸಂ ಜೇಟ್ಠಕೋ ಬಾರಾಣಸಿರಾಜಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ, ಇತರೇ ದ್ವೇ ಪಚ್ಚನ್ತರಾಜಕುಲೇಸು. ತೇ ಉಭೋಪಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ರಜ್ಜಂ ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಹುತ್ವಾ ನನ್ದಮೂಲಕಪಬ್ಭಾರೇ ವಸನ್ತಾ ಏಕದಿವಸಂ ಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ‘‘ಮಯಂ ಕಿಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಇಮಂ ಲೋಕುತ್ತರಸುಖಂ ಅನುಪ್ಪತ್ತಾ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಮಾನಾ ಕಸ್ಸಪಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಚರಿಯಂ ಅದ್ದಸಂಸು. ತತೋ ‘‘ತತಿಯೋ ಕುಹಿ’’ನ್ತಿ ಆವಜ್ಜೇನ್ತಾ ಬಾರಾಣಸಿರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ¶ ತಸ್ಸ ಗುಣೇ ಸರಿತ್ವಾ ‘‘ಸೋ ಪಕತಿಯಾವ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾದಿಗುಣಸಮನ್ನಾಗತೋ ಹೋತಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂಯೇವ ಓವಾದಕೋ ವತ್ತಾ ವಚನಕ್ಖಮೋ ಪಾಪಗರಹೀ, ಹನ್ದ, ನಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಆರೋಚೇಮಾ’’ತಿ ಓಕಾಸಂ ಗವೇಸನ್ತಾ ತಂ ಏಕದಿವಸಂ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರವಿಭೂಸಿತಂ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಆಕಾಸೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನದ್ವಾರೇ ವೇಳುಗುಮ್ಬಮೂಲೇ ಅಟ್ಠಂಸು. ಮಹಾಜನೋ ಅತಿತ್ತೋ ರಾಜದಸ್ಸನೇನ ರಾಜಾನಂ ಉಲ್ಲೋಕೇತಿ. ತತೋ ರಾಜಾ ‘‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ಕೋಚಿ ಮಮ ದಸ್ಸನೇ ಬ್ಯಾಪಾರಂ ನ ಕರೋತೀ’’ತಿ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ಅದ್ದಕ್ಖಿ. ಸಹ ದಸ್ಸನೇನೇವ ಚಸ್ಸ ತೇಸು ಸಿನೇಹೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ. ಸೋ ಹತ್ಥಿಕ್ಖನ್ಧಾ ಓರುಯ್ಹ ಸನ್ತೇನ ಆಚಾರೇನ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕಿಂ ನಾಮ ತುಮ್ಹೇ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ತೇ ‘‘ಮಯಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಅಸಜ್ಜಮಾನಾ ನಾಮಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು ¶ . ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಸಜ್ಜಮಾನಾತಿ ಏತಸ್ಸ ಕೋ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ? ‘‘ಅಲಗ್ಗನತ್ಥೋ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ತತೋ ವೇಳುಗುಮ್ಬಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಆಹಂಸು – ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಇಮಂ ವೇಳುಗುಮ್ಬಂ ಸಬ್ಬಸೋ ಮೂಲಖನ್ಧಸಾಖಾನುಸಾಖಾಹಿ ಸಂಸಿಬ್ಬಿತ್ವಾ ಠಿತಂ ಅಸಿಹತ್ಥೋ ಪುರಿಸೋ ಮೂಲೇ ಛೇತ್ವಾ ಆವಿಞ್ಛನ್ತೋ ನ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯ ಉದ್ಧರಿತುಂ, ಏವಮೇವ ತ್ವಂ ಅನ್ತೋ ಚ ಬಹಿ ಚ ಜಟಾಯ ಜಟಿತೋ ಆಸತ್ತವಿಸತ್ತೋ ತತ್ಥ ವಿಲಗ್ಗೋ. ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ವಾ ಪನಸ್ಸ ವೇಮಜ್ಝಗತೋಪಿ ಅಯಂ ವಂಸಕಳೀರೋ ಅಸಞ್ಜಾತಸಾಖತ್ತಾ ಕೇನಚಿ ಅಲಗ್ಗೋವ ಠಿತೋ, ಸಕ್ಕಾ ಚ ಪನ ಅಗ್ಗೇ ವಾ ಮೂಲೇ ವಾ ಛೇತ್ವಾ ಉದ್ಧರಿತುಂ, ಏವಮೇವ ಮಯಂ ಕತ್ಥಚಿ ಅಸಜ್ಜಮಾನಾ ಸಬ್ಬಾ ದಿಸಾ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ ತಾವದೇವ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಂ ¶ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪಸ್ಸತೋ ಏವ ರಞ್ಞೋ ಆಕಾಸೇನ ನನ್ದಮೂಲಕಪಬ್ಭಾರಂ ಅಗಮಂಸು. ತತೋ ರಾಜಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಕದಾ ನು ಖೋ ಅಹಮ್ಪಿ ಏವಂ ಅಸಜ್ಜಮಾನೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ತತ್ಥೇವ ಠಿತೋ ವಿಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಂ ಸಚ್ಛಾಕಾಸಿ. ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಪುಚ್ಛಿತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ.

ತತ್ಥ ವಂಸೋತಿ ವೇಳು. ವಿಸಾಲೋತಿ ವಿತ್ಥಿಣ್ಣೋ. ವ-ಕಾರೋ ಅವಧಾರಣತ್ಥೋ, ಏವ-ಕಾರೋ ವಾ ಅಯಂ, ಸನ್ಧಿವಸೇನ ಏತ್ಥ ಏ-ಕಾರೋ ನಟ್ಠಾ. ತಸ್ಸ ಪರಪದೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತಂ ಪಚ್ಛಾ ಯೋಜೇಸ್ಸಾಮ. ಯಥಾತಿ ಪಟಿಭಾಗೇ. ವಿಸತ್ತೋತಿ ಲಗ್ಗೋ ಜಟಿತೋ ಸಂಸಿಬ್ಬಿತೋ. ಪುತ್ತೇಸು ದಾರೇಸು ಚಾತಿ ಪುತ್ತಧೀತುಭರಿಯಾಸು. ಯಾ ಅಪೇಕ್ಖಾತಿ ಯಾ ತಣ್ಹಾ ಯೋ ಸಿನೇಹೋ. ವಂಸಕ್ಕಳೀರೋವ ಅಸಜ್ಜಮಾನೋತಿ ವಂಸಕಳೀರೋ ವಿಯ ಅಲಗ್ಗಮಾನೋ. ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ಯಥಾ ವಂಸೋ ವಿಸಾಲೋ ವಿಸತ್ತೋ ಏವ ಹೋತಿ, ಪುತ್ತೇಸು ದಾರೇಸು ಚ ಯಾ ಅಪೇಕ್ಖಾ, ಸಾಪಿ ಏವಂ ತಾನಿ ವತ್ಥೂನಿ, ಸಂಸಿಬ್ಬಿತ್ವಾ ಠಿತತ್ತಾ ವಿಸತ್ತಾ ಏವ. ಸ್ವಾಹಂ ತಾಯ ಅಪೇಕ್ಖಾಯ ಅಪೇಕ್ಖವಾ ವಿಸಾಲೋ ವಂಸೋ ವಿಯ ವಿಸತ್ತೋತಿ ಏವಂ ಅಪೇಕ್ಖಾಯ ಆದೀನವಂ ದಿಸ್ವಾ ತಂ ಅಪೇಕ್ಖಂ ಮಗ್ಗಞಾಣೇನ ಛಿನ್ದನ್ತೋ ಅಯಂ ವಂಸಕಳೀರೋವ ರೂಪಾದೀಸು ವಾ ಲಾಭಾದೀಸು ವಾ ಕಾಮಭವಾದೀಸು ವಾ ದಿಟ್ಠಾದೀಸು ವಾ ತಣ್ಹಾಮಾನದಿಟ್ಠಿವಸೇನ ಅಸಜ್ಜಮಾನೋ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಂ ಅಧಿಗತೋತಿ. ಸೇಸಂ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ವಂಸಕ್ಕಳೀರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೯೫. ಮಿಗೋ ¶ ಅರಞ್ಞಮ್ಹೀತಿ ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಏಕೋ ಕಿರ ಭಿಕ್ಖು ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸಾಸನೇ ಯೋಗಾವಚರೋ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಸೇಟ್ಠಿಕುಲೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ¶ ಅಡ್ಢೇ ಮಹದ್ಧನೇ ಮಹಾಭೋಗೇ. ಸೋ ಸುಭಗೋ ಅಹೋಸಿ, ತತೋ ಪರದಾರಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ಕಾಲಙ್ಕತೋ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ತತ್ಥ ಪಚ್ಚಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾವಸೇಸೇನ ಸೇಟ್ಠಿಭರಿಯಾಯ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ಇತ್ಥೀ ಹುತ್ವಾ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ. ನಿರಯತೋ ಆಗತಾನಂ ಸತ್ತಾನಂ ಗತ್ತಾನಿ ಉಣ್ಹಾನಿ ಹೋನ್ತಿ. ತೇನ ಸೇಟ್ಠಿಭರಿಯಾ ಡಯ್ಹಮಾನೇನ ಉದರೇನ ಕಿಚ್ಛೇನ ಕಸಿರೇನ ತಂ ಗಬ್ಭಂ ಧಾರೇತ್ವಾ ಕಾಲೇನ ದಾರಿಕಂ ವಿಜಾಯಿ. ಸಾ ಜಾತದಿವಸತೋ ಪಭುತಿ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಸೇಸಬನ್ಧುಪರಿಜನಾನಞ್ಚ ದೇಸ್ಸಾ ಅಹೋಸಿ. ವಯಪ್ಪತ್ತಾ ಚ ಯಮ್ಹಿ ಕುಲೇ ದಿನ್ನಾ, ತತ್ಥಾಪಿ ಸಾಮಿಕಸಸ್ಸುಸಸುರಾನಂ ದೇಸ್ಸಾವ ಅಹೋಸಿ ಅಪ್ಪಿಯಾ ಅಮನಾಪಾ. ಅಥ ನಕ್ಖತ್ತೇ ಘೋಸಿತೇ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ತಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಕೀಳಿತುಂ ಅನಿಚ್ಛನ್ತೋ ವೇಸಿಂ ಆನೇತ್ವಾ ಕೀಳತಿ. ಸಾ ತಂ ದಾಸೀನಂ ಸನ್ತಿಕಾ ಸುತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇಹಿ ಅನುನಯಿತ್ವಾ ಚ ಆಹ – ‘‘ಅಯ್ಯಪುತ್ತ, ಇತ್ಥೀ ನಾಮ ಸಚೇಪಿ ದಸನ್ನಂ ರಾಜೂನಂ ಕನಿಟ್ಠಾ ಹೋತಿ, ಚಕ್ಕವತ್ತಿನೋ ವಾ ಧೀತಾ, ತಥಾಪಿ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಪೇಸನಕರಾ ಹೋತಿ. ಸಾಮಿಕೇ ಅನಾಲಪನ್ತೇ ಸೂಲೇ ಆರೋಪಿತಾ ವಿಯ ದುಕ್ಖಂ ಪಟಿಸಂವೇದೇತಿ. ಸಚೇ ಅಹಂ ಅನುಗ್ಗಹಾರಹಾ ¶ ಅನುಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಾ, ನೋ ಚೇ, ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಬ್ಬಾ. ಅತ್ತನೋ ಞಾತಿಕುಲಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ – ‘‘ಹೋತು, ಭದ್ದೇ, ಮಾ ಸೋಚಿ ಕೀಳನಸಜ್ಜಾ ಹೋಹಿ, ನಕ್ಖತ್ತಂ ಕೀಳಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ತಾವತ್ತಕೇನ ಸಲ್ಲಾಪಮತ್ತೇನ ಉಸ್ಸಾಹಜಾತಾ ‘‘ಸ್ವೇ ನಕ್ಖತ್ತಂ ಕೀಳಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಬಹುಂ ಖಜ್ಜಭೋಜ್ಜಂ ಪಟಿಯಾದೇತಿ. ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ದುತಿಯದಿವಸೇ ಅನಾರೋಚೇತ್ವಾವ ಕೀಳನಟ್ಠಾನಂ ಗತೋ. ಸಾ ‘‘ಇದಾನಿ ಪೇಸೇಸ್ಸತಿ, ಇದಾನಿ ಪೇಸೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಮಗ್ಗಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೀ ನಿಸಿನ್ನಾ ಉಸ್ಸೂರಂ ದಿಸ್ವಾ ಮನುಸ್ಸೇ ಪೇಸೇಸಿ. ತೇ ಪಚ್ಚಾಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ಗತೋ’’ತಿ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಸಾ ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಪಟಿಯಾದಿತಂ ಆದಾಯ ಯಾನಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗನ್ತುಂ ಆರದ್ಧಾ.

ಅಥ ನನ್ದಮೂಲಕಪಬ್ಭಾರೇ ಪಚ್ಚೇಕಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ನಿರೋಧಾ ವುಟ್ಠಾಯ ನಾಗಲತಾದನ್ತಕಟ್ಠಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಅನೋತತ್ತದಹೇ ಮುಖಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ‘‘ಕತ್ಥ ಅಜ್ಜ ಭಿಕ್ಖಂ ಚರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ತಂ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತರಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಯಿ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಸದ್ಧಾಕಾರಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಪರಿಕ್ಖಯಂ ಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಪಬ್ಭಾರಸಮೀಪೇ ಸಟ್ಠಿಯೋಜನಮನೋಸಿಲಾತಲೇ ಠತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಅಭಿಞ್ಞಾಪಾದಕಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಆಕಾಸೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಪಟಿಪಥೇ ಓರುಯ್ಹ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಅಭಿಮುಖೋ ಅಗಮಾಸಿ. ತಂ ದಿಸ್ವಾವ ದಾಸಿಯೋ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾಯ ¶ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಸಾ ಯಾನಾ ಓರುಯ್ಹ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಸಬ್ಬರಸಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಖಾದನೀಯೇನ ಭೋಜನೀಯೇನ ಪೂರೇತ್ವಾ ಪದುಮಪುಪ್ಫೇನ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾಪಿ ಪದುಮಪುಪ್ಫಂ ಕತ್ವಾ ಪುಪ್ಫಕಲಾಪಂ ಹತ್ಥೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಪತ್ತಂ ದತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪುಪ್ಫಕಲಾಪಹತ್ಥಾ ಪತ್ಥನಂ ಅಕಾಸಿ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಯಥಾ ಇದಂ ಪುಪ್ಫಂ, ಏವಾಹಂ ಯತ್ಥ ಯತ್ಥ ಉಪಪಜ್ಜಾಮಿ, ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಪಿಯಾ ಭವೇಯ್ಯಂ ಮನಾಪಾ’’ತಿ. ಏವಂ ಪತ್ಥೇತ್ವಾ ದುತಿಯಮ್ಪಿ ಪತ್ಥೇಸಿ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ದುಕ್ಖೋ ಗಬ್ಭವಾಸೋ ¶ , ತಂ ಅನುಪಗಮ್ಮ ಪದುಮಪುಪ್ಫೇ ಏವ ಪಟಿಸನ್ಧಿ ಭವೇಯ್ಯಾ’’ತಿ. ತತಿಯಮ್ಪಿ ಪತ್ಥೇಸಿ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಜೇಗುಚ್ಛೋ ಮಾತುಗಾಮೋ, ಚಕ್ಕವತ್ತಿಧೀತಾಪಿ ಪರವಸಂ ಗಚ್ಛತಿ. ತಸ್ಮಾ ಅಹಂ ಇತ್ಥಿಭಾವಂ ಅನುಪಗಮ್ಮ ಪುರಿಸೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ. ಚತುತ್ಥಮ್ಪಿ ಪತ್ಥೇಸಿ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಮಂ ಸಂಸಾರದುಕ್ಖಂ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಪರಿಯೋಸಾನೇ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಪತ್ತಂ ಅಮತಂ ಪಾಪುಣೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ. ಏವಂ ಚತುರೋ ಪಣಿಧೀ ಕತ್ವಾ ತಂ ಪದುಮಪುಪ್ಫಕಲಾಪಂ ಪೂಜೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಪುಪ್ಫಸದಿಸೋ ಏವ ಮೇ ಗನ್ಧೋ ಚೇವ ವಣ್ಣೋ ಚ ಹೋತೂ’’ತಿ ಇಮಂ ಪಞ್ಚಮಂ ಪಣಿಧಿಂ ಅಕಾಸಿ.

ತತೋ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಪತ್ತಞ್ಚ ಪುಪ್ಫಕಲಾಪಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ಠತ್ವಾ –

‘‘ಇಚ್ಛಿತಂ ಪತ್ಥಿತಂ ತುಯ್ಹಂ, ಖಿಪ್ಪಮೇವ ಸಮಿಜ್ಝತು;

ಸಬ್ಬೇ ಪೂರೇನ್ತು ಸಙ್ಕಪ್ಪಾ, ಚನ್ದೋ ಪನ್ನರಸೋ ಯಥಾ’’ತಿ. –

ಇಮಾಯ ¶ ಗಾಥಾಯ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾಯ ಅನುಮೋದನಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ಮಂ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಪಸ್ಸತೂ’’ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಆಕಾಸೇನ ನನ್ದಮೂಲಕಪಬ್ಭಾರಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾಯ ತಂ ಪಸ್ಸನ್ತಿಯಾ ಮಹತೀ ಪೀತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ. ಭವನ್ತರೇ ಕತಂ ಅಕುಸಲಂ ಕಮ್ಮಂ ಅನೋಕಾಸತಾಯ ಪರಿಕ್ಖೀಣಂ ಚಿಞ್ಚಮ್ಬಿಲಧೋತತಮ್ಬಲೋಹಭಾಜನಮಿವ ಸುದ್ಧಾ ಜಾತಾ. ತಾವದೇವಸ್ಸಾ ಪತಿಕುಲೇ ಞಾತಿಕುಲೇ ಚ ಸಬ್ಬೋ ಜನೋ ತುಟ್ಠೋ. ‘‘ಕಿಂ ಕರೋಮಾ’’ತಿ ಪಿಯವಚನಾನಿ ಚ ಪಣ್ಣಾಕಾರಾನಿ ಚ ಪೇಸೇಸಿ. ಸಾಮಿಕೋಪಿ ಮನುಸ್ಸೇ ಪೇಸೇಸಿ – ‘‘ಸೇಟ್ಠಿಧೀತರಂ ಸೀಘಂ ಆನೇಥ, ಅಹಂ ವಿಸ್ಸರಿತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನಂ ಆಗತೋ’’ತಿ. ತತೋ ಪಭುತಿ ಚ ನಂ ಉರೇ ವಿಲಿತ್ತಚನ್ದನಂ ವಿಯ ಆಮುತ್ತಮುತ್ತಾಹಾರಂ ವಿಯ ಪುಪ್ಫಮಾಲಾ ವಿಯ ಚ ಪಿಯಾಯನ್ತೋ ಪರಿಹರಿ. ಸಾ ತತ್ಥ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಇಸ್ಸರಿಯಭೋಗಯುತ್ತಸುಖಂ ಅನುಭವಿತ್ವಾ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಪುರಿಸಭಾವೇನ ದೇವಲೋಕೇ ಪದುಮಪುಪ್ಫೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ. ಸೋ ದೇವಪುತ್ತೋ ಗಚ್ಛನ್ತೋಪಿ ಪದುಮಪುಪ್ಫಗಬ್ಭೇ ಏವ ಗಚ್ಛತಿ, ತಿಟ್ಠನ್ತೋಪಿ ನಿಸೀದನ್ತೋಪಿ ಸಯನ್ತೋಪಿ ಪದುಮಪುಪ್ಫಗಬ್ಭೇಯೇವ ಸಯತಿ. ‘‘ಮಹಾಪದುಮದೇವಪುತ್ತೋ’’ತಿ ಚ ನಂ ವೋಹರಿಂಸು. ಏವಂ ¶ ಸೋ ತೇನ ಇದ್ಧಾನುಭಾವೇನ ಅನುಲೋಮಪಟಿಲೋಮಂ ಛ ದೇವಲೋಕೇ ಏವ ಸಂಸರತಿ.

ತೇನ ಚ ಸಮಯೇನ ಬಾರಾಣಸಿರಞ್ಞೋ ವೀಸತಿ ಇತ್ಥಿಸಹಸ್ಸಾನಿ ಹೋನ್ತಿ. ತಾಸು ಏಕಾಪಿ ಪುತ್ತಂ ನ ಲಭತಿ. ಅಮಚ್ಚಾ ರಾಜಾನಂ ವಿಞ್ಞಾಪೇಸುಂ – ‘‘ದೇವ, ಕುಲವಂಸಾನುಪಾಲಕೋ ಪುತ್ತೋ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ, ಅತ್ರಜೇ ಅವಿಜ್ಜಮಾನೇ ಖೇತ್ತಜೋಪಿ ಕುಲವಂಸಧರೋ ಹೋತೀ’’ತಿ. ಅಥ ರಾಜಾ ‘‘ಠಪೇತ್ವಾ ಮಹೇಸಿಂ ಅವಸೇಸಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಸತ್ತಾಹಂ ಧಮ್ಮನಾಟಕಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಯಥಾಕಾಮಂ ಬಹಿ ಚರಾಪೇಸಿ, ತಥಾಪಿ ಪುತ್ತಂ ನಾಲತ್ಥ. ಪುನ ಅಮಚ್ಚಾ ಆಹಂಸು – ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಮಹೇಸೀ ನಾಮ ಪುಞ್ಞೇನ ಚ ಪಞ್ಞಾಯ ಚ ಸಬ್ಬಇತ್ಥೀನಂ ಅಗ್ಗಾ, ಅಪ್ಪೇವ ನಾಮ ದೇವೋ ಮಹೇಸಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ಪುತ್ತಂ ಲಭೇಯ್ಯಾ’’ತಿ. ರಾಜಾ ಮಹೇಸಿಯಾ ¶ ಏತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ಸಾ ಆಹ – ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಯಾ ಇತ್ಥೀ ಸೀಲವತೀ ಸಚ್ಚವಾದಿನೀ, ಸಾ ಪುತ್ತಂ ಲಭೇಯ್ಯ, ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪರಹಿತಾಯ ಕುತೋ ಪುತ್ತೋ’’ತಿ ಪಾಸಾದಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ಸೀಲಾನಿ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಆವಜ್ಜೇಸಿ, ಸೀಲವತಿಯಾ ರಾಜಧೀತಾಯ ಪಞ್ಚ ಸೀಲಾನಿ ಆವಜ್ಜೇನ್ತಿಯಾ ಪುತ್ತಪತ್ಥನಾಚಿತ್ತೇ ಉಪ್ಪನ್ನಮತ್ತೇ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಆಸನಂ ಸಂಕಮ್ಪಿ.

ಅಥ ಸಕ್ಕೋ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ಏತಮತ್ಥಂ ವಿದಿತ್ವಾ – ‘‘ಸೀಲವತಿಯಾ ರಾಜಧೀತಾಯ ಪುತ್ತವರಂ ದೇಮೀ’’ತಿ ಆಕಾಸೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ದೇವಿಯಾ ಸಮ್ಮುಖೇ ಠಿತೋ ‘‘ಕಿಂ ವರೇಸಿ, ದೇವೀ’’ತಿ? ‘‘ಪುತ್ತಂ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ‘‘ದಮ್ಮಿ ತೇ, ದೇವಿ, ಪುತ್ತಂ, ಮಾ ಚಿನ್ತಯೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ದೇವಲೋಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ಏತ್ಥ ಖೀಣಾಯುಕೋ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ‘‘ಅಯಂ ಮಹಾಪದುಮೋ ಉಪರಿದೇವಲೋಕಂ ಗನ್ತುಕಾಮೋ ಚ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ತಸ್ಸ ವಿಮಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ತಾತ ಮಹಾಪದುಮ, ಮನುಸ್ಸಲೋಕಂ ಗಚ್ಛಾಹೀ’’ತಿ ಯಾಚಿ. ಸೋ ‘‘ಮಾ ಏವಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಭಣ, ಜೇಗುಚ್ಛಿತೋ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೋ’’ತಿ ¶ . ‘‘ತಾತ, ತ್ವಂ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ ಪುಞ್ಞಂ ಕತ್ವಾ ಇಧೂಪಪನ್ನೋ, ತತ್ಥೇವ ಠತ್ವಾ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇತಬ್ಬಾ, ಗಚ್ಛ, ತಾತಾ’’ತಿ. ‘‘ದುಕ್ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಗಬ್ಭವಾಸೋ, ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ ತತ್ಥ ವಸಿತು’’ನ್ತಿ. ‘‘ತಾತ, ತೇ ಗಬ್ಭವಾಸೋ ನತ್ಥಿ, ತಥಾ ಹಿ ತ್ವಂ ಕಮ್ಮಮಕಾಸಿ, ಯಥಾ ಪದುಮಗಬ್ಭೇಯೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸಸಿ, ಗಚ್ಛ, ತಾತಾ’’ತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ವುಚ್ಚಮಾನೋ ಅಧಿವಾಸೇಸಿ.

ಸೋ ದೇವಲೋಕಾ ಚವಿತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿರಞ್ಞೋ ಉಯ್ಯಾನೇ ಸಿಲಾಪಟ್ಟಪೋಕ್ಖರಣಿಯಂ ಪದುಮಗಬ್ಭೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ. ತಞ್ಚ ರತ್ತಿಂ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಮಹೇಸೀ ಸುಪಿನನ್ತೇನ ¶ ವೀಸತಿಇತ್ಥಿಸಹಸ್ಸಪರಿವುತಾ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಿಲಾಪಟ್ಟಪೋಕ್ಖರಣಿಯಂ ಪದುಮಗಬ್ಭೇ ಪುತ್ತಂ ಲದ್ಧಾ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ. ಸಾ ಪಭಾತಾಯ ರತ್ತಿಯಾ ಸೀಲಾನಿ ರಕ್ಖಮಾನಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಂ ಪದುಮಪುಪ್ಫಂ ಅದ್ದಸ, ತಂ ನೇವ ತೀರೇ ಹೋತಿ ನ ಗಮ್ಭೀರೇ. ಸಹ ದಸ್ಸನೇನೇವ ಚಸ್ಸಾ ತತ್ಥ ಪುತ್ತಸಿನೇಹೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ. ಸಾ ಸಯಂ ಏವ ಓತರಿತ್ವಾ ತಂ ಪುಪ್ಫಂ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ, ಪುಪ್ಫೇ ಗಹಿತಮತ್ತೇಯೇವ ಪತ್ತಾನಿ ವಿಕಸಿಂಸು. ತತ್ಥ ಸುವಣ್ಣಪಟಿಮಂ ವಿಯ ದಾರಕಂ ಅದ್ದಸ, ದಿಸ್ವಾವ ‘‘ಪುತ್ತೋ ಮೇ ಲದ್ಧೋ’’ತಿ ಸದ್ದಂ ನಿಚ್ಛಾರೇಸಿ. ಮಹಾಜನೋ ಸಾಧುಕಾರಸಹಸ್ಸಾನಿ ಪವತ್ತೇಸಿ. ರಞ್ಞೋ ಚ ಪೇಸೇಸಿ. ರಾಜಾ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಕತ್ಥ ಲದ್ಧೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಲದ್ಧೋಕಾಸಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಉಯ್ಯಾನಞ್ಚ ಪೋಕ್ಖರಣಿಯಂ ಪದುಮಞ್ಚ ಅಮ್ಹಾಕಂಯೇವ, ತಸ್ಮಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಖೇತ್ತೇ ಜಾತತ್ತಾ ಖೇತ್ತಜೋ ನಾಮಾಯಂ ಪುತ್ತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ನಗರಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ವೀಸತಿಸಹಸ್ಸಇತ್ಥಿಯೋ ಧಾತಿಕಿಚ್ಚಂ ಕಾರೇಸಿ. ಯಾ ಯಾ ಕುಮಾರಸ್ಸ ರುಚಿಂ ಞತ್ವಾ ಪತ್ಥಿತಂ ಪತ್ಥಿತಂ ಖಾದನೀಯಂ ಖಾದಾಪೇತಿ, ಸಾ ಸಾ ಸಹಸ್ಸಂ ಲಭತಿ. ಸಕಲಬಾರಾಣಸೀ ಚಲಿತಾ, ಸಬ್ಬೋ ಜನೋ ಕುಮಾರಸ್ಸ ಪಣ್ಣಾಕಾರಸಹಸ್ಸಾನಿ ಪೇಸೇಸಿ. ಕುಮಾರೋ ತಂ ತಂ ಅತಿನೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಖಾದ, ಇಮಂ ಭುಞ್ಜಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚಮಾನೋ ಭೋಜನೇನ ಉಬ್ಬಾಳ್ಹೋ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋ ಹುತ್ವಾ ಗೋಪುರದ್ವಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಲಾಖಾಗುಳಕೇನ ಕೀಳತಿ.

ತದಾ ¶ ಅಞ್ಞತರೋ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಬಾರಾಣಸಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಇಸಿಪತನೇ ವಸತಿ. ಸೋ ಕಾಲಸ್ಸೇವ ವುಟ್ಠಾಯ ಸೇನಾಸನವತ್ತಸರೀರಪರಿಕಮ್ಮಮನಸಿಕಾರಾದೀನಿ ಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚಾನಿ ಕತ್ವಾ ಪಟಿಸಲ್ಲಾನಾ ವುಟ್ಠಿತೋ ‘‘ಅಜ್ಜ ಕತ್ಥ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಹೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ಕುಮಾರಸ್ಸ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಏಸ ಪುಬ್ಬೇ ಕಿಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರೀ’’ತಿ ವೀಮಂಸನ್ತೋ ‘‘ಮಾದಿಸಸ್ಸ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ದತ್ವಾ ಚತಸ್ಸೋ ಪತ್ಥನಾ ಪತ್ಥೇಸಿ, ತತ್ಥ ತಿಸ್ಸೋ ಸಿದ್ಧಾ, ಏಕಾ ತಾವ ನ ಸಿಜ್ಝತಿ, ತಸ್ಸ ಉಪಾಯೇನ ಆರಮ್ಮಣಂ ದಸ್ಸೇಮೀ’’ತಿ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರವಸೇನ ಕುಮಾರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಕುಮಾರೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸಮಣ, ಮಾ ಇಧ ಆಗಚ್ಛಿ, ಇಮೇ ಹಿ ತಮ್ಪಿ ‘ಇಮಂ ಖಾದ, ಇಮಂ ಭುಞ್ಜಾ’ತಿ ವದೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ ಆಹ. ಸೋ ಏಕವಚನೇನೇವ ತತೋ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸೇನಾಸನಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಕುಮಾರೋ ಪರಿಜನಂ ಆಹ – ‘‘ಅಯಂ ಸಮಣೋ ಮಯಾ ವುತ್ತಮತ್ತೋವ ನಿವತ್ತೋ, ಕುದ್ಧೋ ನು ಖೋ ಮಮಾ’’ತಿ. ಸೋ ತೇಹಿ ‘‘ಪಬ್ಬಜಿತಾ ನಾಮ ನ ಕೋಧಪರಾಯಣಾ ಹೋನ್ತಿ, ಪರೇನ ಪಸನ್ನಮನೇನ ಯಂ ದಿನ್ನಂ, ತೇನ ಯಾಪೇನ್ತೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚಮಾನೇಪಿ ¶ ‘‘ದುಟ್ಠೋ ಏವರೂಪೋ ನಾಮ ¶ ಸಮಣೋ, ಖಮಾಪೇಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ಹತ್ಥಿಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಮಹತಾ ರಾಜಾನುಭಾವೇನ ಇಸಿಪತನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಿಗಯೂಥಂ ದಿಸ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕಿನ್ನಾಮೇತೇ’’ತಿ? ‘‘ಏತೇ, ಸಾಮಿ, ಮಿಗಾ ನಾಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಏತೇಸಂ ‘ಇಮಂ ಖಾದಥ, ಇಮಂ ಭುಞ್ಜಥ, ಇಮಂ ಸಾಯಥಾ’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಟಿಜಗ್ಗನ್ತಾ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ? ‘‘ನತ್ಥಿ, ಸಾಮಿ, ಯತ್ಥ ತಿಣೋದಕಂ ಸುಲಭಂ ತತ್ಥ ವಸನ್ತೀ’’ತಿ.

ಕುಮಾರೋ ‘‘ಯಥಾ ಇಮೇ ಅರಕ್ಖಿಯಮಾನಾವ ಯತ್ಥ ಇಚ್ಛನ್ತಿ, ತತ್ಥ ವಸನ್ತಿ, ಕದಾ ನು ಖೋ ಅಹಮ್ಪಿ ಏವಂ ವಸೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಏತಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ. ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋಪಿ ತಸ್ಸ ಆಗಮನಂ ಞತ್ವಾ ಸೇನಾಸನಮಗ್ಗಞ್ಚ ಚಙ್ಕಮನಞ್ಚ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ಮಟ್ಠಂ ಕತ್ವಾ ಏಕದ್ವತ್ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಚಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪದನಿಕ್ಖೇಪಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ದಿವಾವಿಹಾರೋಕಾಸಞ್ಚ ಪಣ್ಣಸಾಲಞ್ಚ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ಮಟ್ಠಂ ಕತ್ವಾ ಪವಿಸನಪದನಿಕ್ಖೇಪಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮನಪದನಿಕ್ಖೇಪಂ ಅದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ರ ಅಗಮಾಸಿ. ಕುಮಾರೋ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಪದೇಸಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ಮಟ್ಠಕತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ವಸತಿ ಮಞ್ಞೇ ಏತ್ಥ ಸೋ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ’’ತಿ ಪರಿಜನೇನ ಭಾಸಿತಂ ಸುತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಪಾತೋಪಿ ಸೋ ಸಮಣೋ ದುಸ್ಸತಿ, ಇದಾನಿ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಾದೀಹಿ ಅತ್ತನೋ ಓಕಾಸಂ ಅಕ್ಕನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸುಟ್ಠುತರಂ ದುಸ್ಸೇಯ್ಯ, ಇಧೇವ ತುಮ್ಹೇ ತಿಟ್ಠಥಾ’’ತಿ ಹತ್ಥಿಕ್ಖನ್ಧಾ ಓರುಯ್ಹ ಏಕಕೋವ ಸೇನಾಸನಂ ಪವಿಟ್ಠೋ ವತ್ತಸೀಸೇನ ಸುಸಮ್ಮಟ್ಠೋಕಾಸೇ ಪದನಿಕ್ಖೇಪಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸೋ ದಾನಾಯಂ ಸಮಣೋ ಏತ್ಥ ಚಙ್ಕಮನ್ತೋ ನ ವಣಿಜ್ಜಾದಿಕಮ್ಮಂ ಚಿನ್ತೇಸಿ, ಅದ್ಧಾಯಂ ಅತ್ತನೋ ಹಿತಮೇವ ಚಿನ್ತೇಸಿ ಮಞ್ಞೇ’’ತಿ ಪಸನ್ನಮಾನಸೋ ಚಙ್ಕಮಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ದೂರೀಕತಪುಥುವಿತಕ್ಕೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಾಸಾಣಫಲಕೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸಞ್ಜಾತಏಕಗ್ಗೋ ಹುತ್ವಾ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಞಾಣಂ ಅಧಿಗನ್ತ್ವಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಪುರೋಹಿತೇನ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಪುಚ್ಛಿತೋ ಗಗನತಲೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಭಾಸಿ.

ತತ್ಥ ಮಿಗೋತಿ ದ್ವೇ ಮಿಗಾ – ಏಣೀಮಿಗೋ ಚ ಪಸದಮಿಗೋ ಚ. ಅಪಿಚ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಆರಞ್ಞಿಕಾನಂ ¶ ಚತುಪ್ಪದಾನಂ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ. ಇಧ ಪನ ಪಸದಮಿಗೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋತಿ ವದನ್ತಿ. ಅರಞ್ಞಮ್ಹೀತಿ ಗಾಮಞ್ಚ ಗಾಮೂಪಚಾರಞ್ಚ ಠಪೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸಂ ಅರಞ್ಞಂ, ಇಧ ಪನ ಉಯ್ಯಾನಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಉಯ್ಯಾನಮ್ಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಯಥಾತಿ ಪಟಿಭಾಗೇ. ಅಬದ್ಧೋತಿ ರಜ್ಜುಬನ್ಧನಾದೀಹಿ ಅಬದ್ಧೋ, ಏತೇನ ವಿಸ್ಸತ್ಥಚರಿಯಂ ದೀಪೇತಿ. ಯೇನಿಚ್ಛಕಂ ಗಚ್ಛತಿ ವೋಚರಾಯಾತಿ ಯೇನ ಯೇನ ದಿಸಾಭಾಗೇನ ಗನ್ತುಮಿಚ್ಛತಿ, ತೇನ ¶ ತೇನ ದಿಸಾಭಾಗೇನ ಗೋಚರಾಯ ಗಚ್ಛತಿ. ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ ಭಗವತಾ –

‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ¶ , ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆರಞ್ಞಕೋ ಮಿಗೋ ಅರಞ್ಞೇ ಪವನೇ ಚರಮಾನೋ ವಿಸ್ಸತ್ಥೋ ಗಚ್ಛತಿ, ವಿಸ್ಸತ್ಥೋ ತಿಟ್ಠತಿ, ವಿಸ್ಸತ್ಥೋ ನಿಸೀದತಿ, ವಿಸ್ಸತ್ಥೋ ಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪೇತಿ. ತಂ ಕಿಸ್ಸ ಹೇತು? ಅನಾಪಾಥಗತೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಲುದ್ದಸ್ಸ, ಏವಮೇವ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ವಿವಿಚ್ಚೇವ ಕಾಮೇಹಿ…ಪೇ… ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತಿ. ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಅನ್ತಮಕಾಸಿ ಮಾರಂ ಅಪದಂ, ವಧಿತ್ವಾ ಮಾರಚಕ್ಖುಂ ಅದಸ್ಸನಂ ಗತೋ ಪಾಪಿಮತೋ’’ತಿ (ಮ. ನಿ. ೧.೨೮೭; ಚೂಳನಿ. ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಸುತ್ತನಿದ್ದೇಸ ೧೨೫) ವಿತ್ಥಾರೋ.

ಸೇರಿತನ್ತಿ ಸಚ್ಛನ್ದವುತ್ತಿತಂ ಅಪರಾಯತ್ತತಂ ವಾ, ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯಥಾ ಮಿಗೋ ಅರಞ್ಞಮ್ಹಿ ಅಬದ್ಧೋ ಯೇನಿಚ್ಛಕಂ ಗಚ್ಛತಿ ಗೋಚರಾಯ, ತಥಾ ಕದಾ ನು ಖೋ ಅಹಮ್ಪಿ ತಣ್ಹಾಬನ್ಧನಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಏವಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯನ್ತಿ. ವಿಞ್ಞೂ ಪಣ್ಡಿತೋ ನರೋ ಸೇರಿತಂ ಪೇಕ್ಖಮಾನೋ ಏಕೋ ಚರೇತಿ.

ಮಿಗೋಅರಞ್ಞಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೯೬. ಆಮನ್ತನಾ ಹೋತೀತಿ ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಬಾರಾಣಸಿರಞ್ಞೋ ಕಿರ ಮಹಾಉಪಟ್ಠಾನಸಮಯೇ ಅಮಚ್ಚಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿಂಸು. ತೇಸು ಏಕೋ ಅಮಚ್ಚೋ ‘‘ದೇವ, ಸೋತಬ್ಬಂ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಏಕಮನ್ತಂ ಗಮನಂ ಯಾಚಿ. ಸೋ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಅಗಮಾಸಿ. ಪುನ ಏಕೋ ಮಹಾಉಪಟ್ಠಾನೇ ನಿಸಿನ್ನಂ ಯಾಚಿ, ಏಕೋ ಹತ್ಥಿಕ್ಖನ್ಧೇ ನಿಸಿನ್ನಂ, ಏಕೋ ಅಸ್ಸಪಿಟ್ಠಿಯಂ ನಿಸಿನ್ನಂ, ಏಕೋ ಸುವಣ್ಣರಥೇ ನಿಸಿನ್ನಂ, ಏಕೋ ಸಿವಿಕಾಯ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಯಾಚಿ. ರಾಜಾ ತತೋ ಓರೋಹಿತ್ವಾ ಅಗಮಾಸಿ. ಅಪರೋ ಜನಪದಚಾರಿಕಂ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಯಾಚಿ, ತಸ್ಸಪಿ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಹತ್ಥಿಕ್ಖನ್ಧತೋ ಓರುಯ್ಹ ಏಕಮನ್ತಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಏವಂ ಸೋ ತೇಹಿ ನಿಬ್ಬಿನ್ನೋ ಹುತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿ. ಅಮಚ್ಚಾ ಇಸ್ಸರಿಯೇನ ವಡ್ಢನ್ತಿ. ತೇಸು ಏಕೋ ಗನ್ತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ಆಹ – ‘‘ಅಸುಕಂ ನಾಮ, ಮಹಾರಾಜ, ಜನಪದಂ ಮಯ್ಹಂ ದೇಹೀ’’ತಿ. ರಾಜಾ ತಂ ‘‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ ಭುಞ್ಜತೀ’’ತಿ ಭಣತಿ. ಸೋ ರಞ್ಞೋ ವಚನಂ ಅನಾದಿಯಿತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛಾಮಹಂ ತಂ ಜನಪದಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಾಮೀ’’ತಿ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಕಲಹಂ ಕತ್ವಾ ಪುನ ಉಭೋಪಿ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ¶ ದೋಸಂ ಆರೋಚೇನ್ತಿ. ರಾಜಾ ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ ಇಮೇ ತೋಸೇತು’’ನ್ತಿ ತೇಸಂ ಲೋಭೇ ಆದೀನವಂ ದಿಸ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಂ ಸಚ್ಛಾಕಾಸಿ. ಸೋ ಪುರಿಮನಯೇನ ಇಮಂ ಉದಾನಂ ಅಭಾಸಿ.

ತಸ್ಸತ್ಥೋ ¶ – ಸಹಾಯಮಜ್ಝೇ ಠಿತಸ್ಸ ದಿವಾಸೇಯ್ಯಸಙ್ಖಾತೇ ವಾಸೇ ಚ, ಮಹಾಉಪಟ್ಠಾನಸಙ್ಖಾತೇ ಠಾನೇ ಚ, ಉಯ್ಯಾನಗಮನಸಙ್ಖಾತೇ ಗಮನೇ ಚ, ಜನಪದಚಾರಿಕಸಙ್ಖಾತಾಯ ಚಾರಿಕಾಯ ಚ, ‘‘ಇದಂ ಮೇ ಸುಣ, ಇದಂ ಮೇ ದೇಹೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ತಥಾ ತಥಾ ಆಮನ್ತನಾ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅಹಂ ತತ್ಥ ನಿಬ್ಬಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಯಾಯಂ ಅರಿಯಜನಸೇವಿತಾ ಅನೇಕಾನಿಸಂಸಾ ಏಕನ್ತಸುಖಾ, ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ¶ ಲೋಭಾಭಿಭೂತೇಹಿ ಸಬ್ಬಕಾಪುರಿಸೇಹಿ ಅನಭಿಪತ್ಥಿತಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ, ತಂ ಅನಭಿಜ್ಝಿತಂ ಪರೇಸಂ ಅವಸವತ್ತನೇನ ಭಬ್ಬಪುಗ್ಗಲವಸೇನ ಸೇರಿತಞ್ಚ ಪೇಕ್ಖಮಾನೋ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಆರಭಿತ್ವಾ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಂ ಅಧಿಗತೋಸ್ಮಿ. ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವಾತಿ.

ಆಮನ್ತನಾಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೯೭. ಖಿಡ್ಡಾರತೀತಿ ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಕಿರ ಏಕಪುತ್ತಕಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ತಸ್ಸ ಏಕಪುತ್ತಕೋ ಪಿಯೋ ಅಹೋಸಿ ಮನಾಪೋ ಪಾಣಸಮೋ, ರಾಜಾ ಸಬ್ಬಇರಿಯಾಪಥೇಸು ಪುತ್ತಕಂ ಗಹೇತ್ವಾವ ವತ್ತತಿ. ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಗತೋ. ಕುಮಾರೋಪಿ ತಂ ದಿವಸಂಯೇವ ಉಪ್ಪನ್ನೇನ ಬ್ಯಾಧಿನಾ ಮತೋ. ಅಮಚ್ಚಾ ‘‘ಪುತ್ತಸಿನೇಹೇನ ರಞ್ಞೋ ಹದಯಮ್ಪಿ ಫಲೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಅನಾರೋಚೇತ್ವಾವ ನಂ ಝಾಪೇಸುಂ. ರಾಜಾ ಉಯ್ಯಾನೇ ಸುರಾಮದೇನ ಮತ್ತೋ ಪುತ್ತಂ ನೇವ ಸರತಿ, ತಥಾ ದುತಿಯದಿವಸೇಪಿ ನ್ಹಾನಭೋಜನವೇಲಾಸು. ಅಥ ಭುತ್ತಾವೀ ನಿಸಿನ್ನೋ ಸರಿತ್ವಾ ‘‘ಪುತ್ತಂ ಮೇ ಆನೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ತಸ್ಸ ಅನುರೂಪೇನ ವಿಧಾನೇನ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇಸುಂ. ತತೋ ಸೋಕಾಭಿಭೂತೋ ನಿಸಿನ್ನೋ ಏವಂ ಯೋನಿಸೋ ಮನಸಾಕಾಸಿ – ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸತಿ ಇದಂ ಹೋತಿ, ಇಮಸ್ಸುಪ್ಪಾದಾ ಇದಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ. ಏವಂ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಅನುಲೋಮಪಟಿಲೋಮಂ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಂ ಸಮ್ಮಸನ್ತೋ ಪಚ್ಚೇಕಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಸಚ್ಛಾಕಾಸಿ. ಸೇಸಂ ಸಂಸಗ್ಗಗಾಥಾವಣ್ಣನಾಯಂ ವುತ್ತಸದಿಸಮೇವ ಠಪೇತ್ವಾ ಗಾಥಾಯತ್ಥವಣ್ಣನಂ.

ಅತ್ಥವಣ್ಣನಾ ಪನ – ಖಿಡ್ಡಾತಿ ಕೀಳನಾ. ಸಾ ದುವಿಧಾ ಹೋತಿ ಕಾಯಿಕಾ ಚ ವಾಚಸಿಕಾ ಚ. ತತ್ಥ ಕಾಯಿಕಾ ನಾಮ ಹತ್ಥೀಹಿಪಿ ಕೀಳನ್ತಿ, ಅಸ್ಸೇಹಿಪಿ ರಥೇಹಿಪಿ ಧನೂಹಿಪಿ ಥರೂಹಿಪೀತಿ ಏವಮಾದಿ. ವಾಚಸಿಕಾ ನಾಮ ಗೀತಂ ಸಿಲೋಕಭಣನಂ ಮುಖಭೇರಿಆಲಮ್ಬರಭೇರೀತಿ ಏವಮಾದಿ. ರತೀತಿ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣರತಿ. ವಿಪುಲನ್ತಿ ಯಾವ ಅಟ್ಠಿಮಿಞ್ಜಂ ಅಹಚ್ಚ ಠಾನೇನ ಸಕಲತ್ತಭಾವಬ್ಯಾಪಕಂ. ಸೇಸಂ ಪಾಕಟಮೇವ ¶ . ಅನುಸನ್ಧಿಯೋಜನಾಪಿ ಚೇತ್ಥ ಸಂಸಗ್ಗಗಾಥಾಯ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾ, ತತೋ ಪರಞ್ಚ ಸಬ್ಬಂ.

ಖಿಡ್ಡಾರತಿಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೯೮. ಚಾತುದ್ದಿಸೋತಿ ¶ ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಪುಬ್ಬೇ ಕಿರ ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸಾಸನೇ ಪಞ್ಚ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಸತ್ತಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವೀಸತಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಗತಪಚ್ಚಾಗತವತ್ತಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ. ತತೋ ಚವಿತ್ವಾ ತೇಸಂ ಜೇಟ್ಠಕೋ ಬಾರಾಣಸಿರಾಜಾ ಅಹೋಸಿ, ಸೇಸಾ ಪಾಕತಿಕರಾಜಾನೋ. ತೇ ಚತ್ತಾರೋಪಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ರಜ್ಜಂ ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ¶ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಹುತ್ವಾ ನನ್ದಮೂಲಕಪಬ್ಭಾರೇ ವಸನ್ತಾ ಏಕದಿವಸಂ ಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ವಂಸಕ್ಕಳೀರಗಾಥಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಅತ್ತನೋ ಕಮ್ಮಞ್ಚ ಸಹಾಯಞ್ಚ ಆವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಞತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿರಞ್ಞೋ ಉಪಾಯೇನ ಆರಮ್ಮಣಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಓಕಾಸಂ ಗವೇಸನ್ತಿ. ಸೋ ಚ ರಾಜಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ರತ್ತಿಯಾ ಉಬ್ಬಿಜ್ಜತಿ, ಭೀತೋ ವಿಸ್ಸರಂ ಕರೋತಿ, ಮಹಾತಲೇ ಧಾವತಿ. ಪುರೋಹಿತೇನ ಕಾಲಸ್ಸೇವ ವುಟ್ಠಾಯ ಸುಖಸೇಯ್ಯಂ ಪುಚ್ಛಿತೋಪಿ ‘‘ಕುತೋ ಮೇ, ಆಚರಿಯ, ಸುಖ’’ನ್ತಿ ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ಪುರೋಹಿತೋಪಿ ‘‘ಅಯಂ ರೋಗೋ ನ ಸಕ್ಕಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಉದ್ಧಂ ವಿರೇಚನಾದಿನಾ ಭೇಸಜ್ಜಕಮ್ಮೇನ ವಿನೇತುಂ, ಮಯ್ಹಂ ಪನ ಖಾದನೂಪಾಯೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ರಜ್ಜಹಾನಿಜೀವಿತನ್ತರಾಯಾದೀನಂ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ ಏತಂ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ ರಾಜಾನಂ ಸುಟ್ಠುತರಂ ಉಬ್ಬೇಜೇತ್ವಾ ‘‘ತಸ್ಸ ವೂಪಸಮನತ್ಥಂ ಏತ್ತಕೇ ಚ ಏತ್ತಕೇ ಚ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸರಥಾದಯೋ ಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣಞ್ಚ ದಕ್ಖಿಣಂ ದತ್ವಾ ಯಞ್ಞೋ ಯಜಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಯಞ್ಞಯಜನೇ ಸಮಾದಪೇಸಿ.

ತತೋ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಅನೇಕಾನಿ ಪಾಣಸಹಸ್ಸಾನಿ ಯಞ್ಞತ್ಥಾಯ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡಿಯಮಾನಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಏತಸ್ಮಿಂ ಕಮ್ಮೇ ಕತೇ ದುಬ್ಬೋಧನೇಯ್ಯೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಹನ್ದ ನಂ ಪಟಿಕಚ್ಚೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ಪೇಕ್ಖಾಮಾ’’ತಿ ವಂಸಕ್ಕಳೀರಗಾಥಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಮಾನಾ ರಾಜಙ್ಗಣೇ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಅಗಮಂಸು. ರಾಜಾ ಸೀಹಪಞ್ಜರೇ ಠಿತೋ ರಾಜಙ್ಗಣಂ ಓಲೋಕಯಮಾನೋ ತೇ ಅದ್ದಕ್ಖಿ, ಸಹ ದಸ್ಸನೇನೇವ ಚಸ್ಸ ಸಿನೇಹೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ. ತತೋ ತೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಆಕಾಸತಲೇ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಭೋಜೇತ್ವಾ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚೇ ‘‘ಕೇ ತುಮ್ಹೇ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಮಯಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಚಾತುದ್ದಿಸಾ ನಾಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಚಾತುದ್ದಿಸಾತಿ ಇಮಸ್ಸ ಕೋ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ? ‘‘ಚತೂಸು ದಿಸಾಸು ಕತ್ಥಚಿ ¶ ಕುತೋಚಿ ಭಯಂ ವಾ ಚಿತ್ತುತ್ರಾಸೋ ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ನತ್ಥಿ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ತಂ ಭಯಂ ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ? ‘‘ಮಯಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಮೇತ್ತಂ ಭಾವೇಮ, ಕರುಣಂ ಭಾವೇಮ, ಮುದಿತಂ ಭಾವೇಮ, ಉಪೇಕ್ಖಂ ಭಾವೇಮ. ತೇನ ನೋ ತಂ ಭಯಂ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಅಗಮಂಸು.

ತತೋ ರಾಜಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇಮೇ ಸಮಣಾ ‘ಮೇತ್ತಾದಿಭಾವನಾಯ ಭಯಂ ನ ಹೋತೀ’ತಿ ಭಣನ್ತಿ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಪನ ಅನೇಕಸಹಸ್ಸಪಾಣವಧಂ ವಣ್ಣಯನ್ತಿ, ಕೇಸಂ ನು ಖೋ ವಚನಂ ಸಚ್ಚ’’ನ್ತಿ? ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಸಮಣಾ ಸುದ್ಧೇನ ಅಸುದ್ಧಂ ಧೋವನ್ತಿ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಪನ ಅಸುದ್ಧೇನ ಅಸುದ್ಧಂ. ನ ಸಕ್ಕಾ ಖೋ ಪನ ಅಸುದ್ಧೇನ ಅಸುದ್ಧಂ ಧೋವಿತುಂ, ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಏವ ವಚನಂ ಸಚ್ಚ’’ನ್ತಿ. ಸೋ ‘‘ಸಬ್ಬೇ ಸತ್ತಾ ಸುಖಿತಾ ಹೋನ್ತೂ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಮೇತ್ತಾದಯೋ ಚತ್ತಾರೋಪಿ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರೇ ಭಾವೇತ್ವಾ ಹಿತಫರಣೇನ ಚಿತ್ತೇನ ¶ ಅಮಚ್ಚೇ ಆಣಾಪೇಸಿ – ‘‘ಸಬ್ಬೇ ಪಾಣೇ ಮುಞ್ಚಥ, ಸೀತಾನಿ ಪಾನೀಯಾನಿ ಪಿವನ್ತು, ಹರಿತಾನಿ ತಿಣಾನಿ ಖಾದನ್ತು, ಸೀತೋ ಚ ವಾತೋ ತೇಸಂ ಉಪವಾಯತೂ’’ತಿ ¶ . ತೇ ತಥಾ ಅಕಂಸು.

ತತೋ ರಾಜಾ ‘‘ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತಾನಂ ವಚನೇನ ಪಾಪಕಮ್ಮತೋ ಮುತ್ತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ತತ್ಥೇವ ನಿಸಿನ್ನೋ ವಿಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಂ ಸಚ್ಛಾಕಾಸಿ. ಅಮಚ್ಚೇಹಿ ಚ ಭೋಜನವೇಲಾಯಂ ‘‘ಭುಞ್ಜ, ಮಹಾರಾಜ, ಕಾಲೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನಾಹಂ ರಾಜಾ’’ತಿ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಸಬ್ಬಂ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಉದಾನಬ್ಯಾಕರಣಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ.

ತತ್ಥ ಚಾತುದ್ದಿಸೋತಿ ಚತೂಸು ದಿಸಾಸು ಯಥಾಸುಖವಿಹಾರೀ, ‘‘ಏಕಂ ದಿಸಂ ಫರಿತ್ವಾ ವಿಹರತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ವಾ ನಯೇನ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರಭಾವನಾಯ ಫರಿತಾ ಚತಸ್ಸೋ ದಿಸಾ ಅಸ್ಸ ಸನ್ತೀತಿ ಚಾತುದ್ದಿಸೋ. ತಾಸು ಚತೂಸು ದಿಸಾಸು ಕತ್ಥಚಿ ಸತ್ತೇ ವಾ ಸಙ್ಖಾರೇ ವಾ ಭಯೇನ ನ ಪಟಿಹನತೀತಿ ಅಪ್ಪಟಿಘೋ. ಸನ್ತುಸ್ಸಮಾನೋತಿ ದ್ವಾದಸವಿಧಸ್ಸ ಸನ್ತೋಸಸ್ಸ ವಸೇನ ಸನ್ತುಸ್ಸಕೋ ಚ. ಇತರೀತರೇನಾತಿ ಉಚ್ಚಾವಚೇನ ಪಚ್ಚಯೇನ. ಪರಿಸ್ಸಯಾನಂ ಸಹಿತಾ ಅಛಮ್ಭೀತಿ ಏತ್ಥ ಪರಿಸ್ಸಯನ್ತಿ ಕಾಯಚಿತ್ತಾನಿ, ಪರಿಹಾಪೇನ್ತಿ ವಾ ತೇಸಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ, ತಾನಿ ವಾ ಪಟಿಚ್ಚ ಸಯನ್ತೀತಿ ಪರಿಸ್ಸಯಾ, ಬಾಹಿರಾನಂ ಸೀಹಬ್ಯಗ್ಘಾದೀನಂ ಅಬ್ಭನ್ತರಾನಞ್ಚ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಾದೀನಂ ಕಾಯಚಿತ್ತುಪದ್ದವಾನಂ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ. ತೇ ಪರಿಸ್ಸಯೇ ಅಧಿವಾಸನಖನ್ತಿಯಾ ಚ ವೀರಿಯಾದೀಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಚ ಸಹತೀತಿ ಪರಿಸ್ಸಯಾನಂ ಸಹಿತಾ. ಥದ್ಧಭಾವಕರಭಯಾಭಾವೇನ ಅಛಮ್ಭೀ. ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ಯಥಾ ತೇ ಚತ್ತಾರೋ ಸಮಣಾ, ಏವಂ ಇತರೀತರೇನ ಪಚ್ಚಯೇನ ಸನ್ತುಸ್ಸಮಾನೋ ಏತ್ಥ ಪಟಿಪತ್ತಿಪದಟ್ಠಾನೇ ಸನ್ತೋಸೇ ಠಿತೋ ಚತೂಸು ದಿಸಾಸು ಮೇತ್ತಾದಿಭಾವನಾಯ ಚಾತುದ್ದಿಸೋ, ಸತ್ತಸಙ್ಖಾರೇಸು ¶ ಪಟಿಹನನಭಯಾಭಾವೇನ ಅಪ್ಪಟಿಘೋ ಚ ಹೋತಿ. ಸೋ ಚಾತುದ್ದಿಸತ್ತಾ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾನಂ ಪರಿಸ್ಸಯಾನಂ ಸಹಿತಾ, ಅಪ್ಪಟಿಘತ್ತಾ ಅಛಮ್ಭೀ ಚ ಹೋತೀತಿ ಏವಂ ಪಟಿಪತ್ತಿಗುಣಂ ದಿಸ್ವಾ ಯೋನಿಸೋ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಂ ಅಧಿಗತೋಮ್ಹೀತಿ. ಅಥ ವಾ ತೇ ಸಮಣಾ ವಿಯ ಸನ್ತುಸ್ಸಮಾನೋ ಇತರೀತರೇನ ವುತ್ತನಯೇನ ಚಾತುದ್ದಿಸೋ ಹೋತೀತಿ ಞತ್ವಾ ಏವಂ ಚಾತುದ್ದಿಸಭಾವಂ ಪತ್ಥಯನ್ತೋ ಯೋನಿಸೋ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಅಧಿಗತೋಮ್ಹಿ. ತಸ್ಮಾ ಅಞ್ಞೋಪಿ ಈದಿಸಂ ಠಾನಂ ಪತ್ಥಯನ್ತೋ ಚಾತುದ್ದಿಸತಾಯ ಪರಿಸ್ಸಯಾನಂ ಸಹಿತಾ ಅಪ್ಪಟಿಘತಾಯ ಚ ಅಛಮ್ಭೀ ಹುತ್ವಾ ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋತಿ. ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವಾತಿ.

ಚಾತುದ್ದಿಸಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೯೯. ದುಸ್ಸಙ್ಗಹಾತಿ ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಬಾರಾಣಸಿರಞ್ಞೋ ಕಿರ ಅಗ್ಗಮಹೇಸೀ ಕಾಲಮಕಾಸಿ. ತತೋ ವೀತಿವತ್ತೇಸು ಸೋಕದಿವಸೇಸು ಏಕದಿವಸಂ ಅಮಚ್ಚಾ ‘‘ರಾಜೂನಂ ನಾಮ ತೇಸು ತೇಸು ಕಿಚ್ಚೇಸು ಅಗ್ಗಮಹೇಸೀ ¶ ಅವಸ್ಸಂ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಾ, ಸಾಧು ದೇವೋ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ದೇವಿಂ ಆನೇತೂ’’ತಿ ಯಾಚಿಂಸು. ರಾಜಾ ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಭಣೇ, ಜಾನಾಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ತೇ ಪರಿಯೇಸನ್ತಾ ಸಾಮನ್ತರಜ್ಜೇ ರಾಜಾ ಮತೋ ¶ , ತಸ್ಸ ದೇವೀ ರಜ್ಜಂ ಅನುಸಾಸತಿ, ಸಾ ಚ ಗಬ್ಭಿನೀ ಅಹೋಸಿ, ಅಮಚ್ಚಾ ‘‘ಅಯಂ ರಞ್ಞೋ ಅನುರೂಪಾ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ತಂ ಯಾಚಿಂಸು. ಸಾ ‘‘ಗಬ್ಭಿನೀ ನಾಮ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಅಮನಾಪಾ ಹೋತಿ. ಸಚೇ ಆಗಮೇಥ, ಯಾವ ವಿಜಾಯಾಮಿ, ಏವಂ ಸಾಧು. ನೋ ಚೇ, ಅಞ್ಞಂ ಪರಿಯೇಸಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ತೇ ರಞ್ಞೋಪಿ ಏತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸುಂ. ರಾಜಾ ‘‘ಗಬ್ಭಿನೀಪಿ ಹೋತು, ಆನೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ತೇ ಆನೇಸುಂ. ರಾಜಾ ತಂ ಅಭಿಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ಮಹೇಸಿಯಾ ಭೋಗಂ ಅದಾಸಿ, ತಸ್ಸಾ ಪರಿಜನಾನಞ್ಚ ನಾನಾವಿಧೇಹಿ ಪಣ್ಣಾಕಾರೇಹಿ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಸಾ ಕಾಲೇನ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿ. ರಾಜಾ ತಂ ಅತ್ತನೋ ಪುತ್ತಂ ವಿಯ ಸಬ್ಬಿರಿಯಾಪಥೇಸು ಅಙ್ಕೇ ಚ ಉರೇ ಚ ಕತ್ವಾ ವಿಹರತಿ. ತದಾ ದೇವಿಯಾ ಪರಿಜನಾ ಚಿನ್ತೇಸುಂ – ‘‘ರಾಜಾ ಅತಿವಿಯ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ಕುಮಾರೇ ಅತಿವಿಸ್ಸಾಸಂ ಕರೋತಿ, ಹನ್ದ, ನಂ ಪರಿಭಿನ್ದಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ.

ತತೋ ಕುಮಾರಂ ಆಹಂಸು – ‘‘ತ್ವಂ, ತಾತ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ರಞ್ಞೋ ಪುತ್ತೋ, ನ ಇಮಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಪುತ್ತೋ. ಮಾ ಏತ್ಥ ವಿಸ್ಸಾಸಂ ಆಪಜ್ಜೀ’’ತಿ. ಅಥ ಕುಮಾರೋ ‘‘ಏಹಿ ಪುತ್ತಾ’’ತಿ ರಞ್ಞಾ ವುಚ್ಚಮಾನೋಪಿ ಹತ್ಥೇನ ಆಕಡ್ಢಿಯಮಾನೋಪಿ ಪುಬ್ಬೇ ¶ ವಿಯ ರಾಜಾನಂ ನ ಅಲ್ಲೀಯತಿ. ರಾಜಾ ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ ವೀಮಂಸನ್ತೋ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಏತೇ ಮಯಾ ಸಙ್ಗಹಿತಾಪಿ ಪಟಿಕ್ಕೂಲವುತ್ತಿನೋ ಏವಾ’’ತಿ ನಿಬ್ಬಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ರಜ್ಜಂ ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತೋ. ‘‘ರಾಜಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ’’ತಿ ಅಮಚ್ಚಪರಿಜನಾಪಿ ಬಹೂ ಪಬ್ಬಜಿಂಸು. ಸಪರಿಜನೋ ರಾಜಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋಪಿ ಮನುಸ್ಸಾ ಪಣೀತೇ ಪಚ್ಚಯೇ ಉಪನೇನ್ತಿ, ರಾಜಾ ಪಣೀತೇ ಪಚ್ಚಯೇ ಯಥಾವುಡ್ಢಂ ದಾಪೇಸಿ. ತತ್ಥ ಯೇ ಸುನ್ದರಂ ಲಭನ್ತಿ, ತೇ ತುಸ್ಸನ್ತಿ. ಇತರೇ ಉಜ್ಝಾಯನ್ತಿ ‘‘ಮಯಂ ಪರಿವೇಣಾದೀನಿ ಸಮ್ಮಜ್ಜನ್ತಾ ಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚಾನಿ ಕರೋನ್ತಿ, ಲೂಖಭತ್ತಂ ಜಿಣ್ಣವತ್ಥಞ್ಚ ಲಭಾಮಾ’’ತಿ. ಸೋ ತಮ್ಪಿ ಞತ್ವಾ ‘‘ಇಮೇ ಯಥಾವುಡ್ಢಂ ದೀಯಮಾನಾಪಿ ಉಜ್ಝಾಯನ್ತಿ, ಅಹೋ ದುಸ್ಸಙ್ಗಹಾ ಪರಿಸಾ’’ತಿ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಏಕೋವ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಆರಭಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಂ ಸಚ್ಛಾಕಾಸಿ. ತತ್ಥ ಆಗತೇಹಿ ಚ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಪುಚ್ಛಿತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಭಾಸಿ. ಸಾ ಅತ್ಥತೋ ಪಾಕಟಾ ಏವ. ಅಯಂ ಪನ ಯೋಜನಾ – ದುಸ್ಸಙ್ಗಹಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾಪಿ ಏಕೇ, ಯೇ ಅಸನ್ತೋಸಾಭಿಭೂತಾ, ತಥಾವಿಧಾ ಏವ ಚ ಅಥೋ ಗಹಟ್ಠಾ ಘರಮಾವಸನ್ತಾ. ಏತಾಹಂ ದುಸ್ಸಙ್ಗಹಭಾವಂ ಜಿಗುಚ್ಛನ್ತೋ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಆರಭಿತ್ವಾ ಅಧಿಗತೋತಿ. ಸೇಸಂ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬನ್ತಿ.

ದುಸ್ಸಙ್ಗಹಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೦೦. ಓರೋಪಯಿತ್ವಾತಿ ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಕಿರ ಚಾತುಮಾಸಿಕಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಗಿಮ್ಹಾನಂ ಪಠಮೇ ಮಾಸೇ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗತೋ. ತತ್ಥ ರಮಣೀಯೇ ಭೂಮಿಭಾಗೇ ನೀಲಘನಪತ್ತಸಞ್ಛನ್ನಂ ಕೋವಿಳಾರರುಕ್ಖಂ ¶ ¶ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕೋವಿಳಾರಮೂಲೇ ಮಮ ಸಯನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನೇ ಕೀಳಿತ್ವಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯಂ ತತ್ಥ ಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ಪುನ ಗಿಮ್ಹಾನಂ ಮಜ್ಝಿಮೇ ಮಾಸೇ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗತೋ, ತದಾ ಕೋವಿಳಾರೋ ಪುಪ್ಫಿತೋ ಹೋತಿ, ತದಾಪಿ ತಥೇವ ಅಕಾಸಿ. ಪುನಪಿ ಗಿಮ್ಹಾನಂ ಪಚ್ಛಿಮೇ ಮಾಸೇ ಗತೋ, ತದಾ ಕೋವಿಳಾರೋ ಸಞ್ಛಿನ್ನಪತ್ತೋ ಸುಕ್ಖರುಕ್ಖೋ ವಿಯ ಹೋತಿ, ತದಾಪಿ ರಾಜಾ ಅದಿಸ್ವಾವ ತಂ ರುಕ್ಖಂ ಪುಬ್ಬಪರಿಚಯೇನ ತತ್ಥೇವ ಸೇಯ್ಯಂ ಆಣಾಪೇಸಿ. ಅಮಚ್ಚಾ ಜಾನನ್ತಾಪಿ ರಞ್ಞೋ ಆಣತ್ತಿಯಾ ತತ್ಥ ಸಯನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇಸುಂ. ಸೋ ಉಯ್ಯಾನೇ ಕೀಳಿತ್ವಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ತತ್ಥ ಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪೇನ್ತೋ ತಂ ರುಕ್ಖಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅರೇ, ಅಯಂ ಪುಬ್ಬೇ ಸಞ್ಛನ್ನಪತ್ತೋ ಮಣಿಮಯೋ ವಿಯ ಅಭಿರೂಪದಸ್ಸನೋ ಅಹೋಸಿ, ತತೋ ಮಣಿವಣ್ಣಸಾಖನ್ತರೇ ಠಪಿತಪವಾಳಙ್ಕುರಸದಿಸೇಹಿ ಪುಪ್ಫೇಹಿ ¶ ಸಸ್ಸಿರಿಕದಸ್ಸನೋ ಅಹೋಸಿ, ಮುತ್ತಜಾಲಸದಿಸವಾಲಿಕಾಕಿಣ್ಣೋ ಚಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾಭೂಮಿಭಾಗೋ ಬನ್ಧನಾ ಪವುತ್ತಪುಪ್ಫಸಞ್ಛನ್ನೋ ರತ್ತಕಮ್ಬಲಸನ್ಥತೋ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ನಾಮಜ್ಜ ಸುಕ್ಖರುಕ್ಖೋ ವಿಯ ಸಾಖಾಮತ್ತಾವಸೇಸೋ ಠಿತೋ, ಅಹೋ ಜರಾಯ ಉಪಹತೋ ಕೋವಿಳಾರೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಅನುಪಾದಿಣ್ಣಮ್ಪಿ ತಾಯ ಜರಾಯ ಹಞ್ಞತಿ, ಕಿಮಙ್ಗಂ ಪನ ಉಪಾದಿಣ್ಣ’’ನ್ತಿ ಅನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಂ ಪಟಿಲಭಿ. ತದನುಸಾರೇನೇವ ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರೇ ದುಕ್ಖತೋ ಅನತ್ತತೋ ಚ ವಿಪಸ್ಸನ್ತೋವ ‘‘ಅಹೋ ವತಾಹಮ್ಪಿ ಸಞ್ಛಿನ್ನಪತ್ತೋ ಕೋವಿಳಾರೋ ವಿಯ ಅಪಗತಗಿಹಿಬ್ಯಞ್ಜನೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥಯಮಾನೋ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ತಸ್ಮಿಂ ಸಯನತಲೇ ದಕ್ಖಿಣೇನ ಪಸ್ಸೇನ ನಿಪನ್ನೋಯೇವ ವಿಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಂ ಸಚ್ಛಾಕಾಸಿ. ತತೋ ಗಮನಕಾಲೇ ಅಮಚ್ಚೇಹಿ ‘‘ಕಾಲೋ, ದೇವ, ಗನ್ತು’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನಾಹಂ ರಾಜಾ’’ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಇಮಂ ಗಾಥಮಭಾಸಿ.

ತತ್ಥ ಓರೋಪಯಿತ್ವಾತಿ ಅಪನೇತ್ವಾ. ಗಿಹಿಬ್ಯಞ್ಜನಾನೀತಿ ಕೇಸಮಸ್ಸುಓದಾತವತ್ಥಾಲಙ್ಕಾರಮಾಲಾಗನ್ಧವಿಲೇಪನಪುತ್ತದಾರದಾಸಿದಾಸಾದೀನಿ. ಏತಾನಿ ಗಿಹಿಭಾವಂ ಬ್ಯಞ್ಜಯನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಗಿಹಿಬ್ಯಞ್ಜನಾನೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ಸಞ್ಛಿನ್ನಪತ್ತೋತಿ ಪತಿತಪತ್ತೋ. ಛೇತ್ವಾನಾತಿ ಮಗ್ಗಞಾಣೇನ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ. ವೀರೋತಿ ಮಗ್ಗವೀರಿಯೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ. ಗಿಹಿಬನ್ಧನಾನೀತಿ ಕಾಮಬನ್ಧನಾನಿ. ಕಾಮಾ ಹಿ ಗಿಹೀನಂ ಬನ್ಧನಾನಿ. ಅಯಂ ತಾವ ಪದತ್ಥೋ. ಅಯಂ ಪನ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ‘‘ಅಹೋ ವತಾಹಮ್ಪಿ ಓರೋಪಯಿತ್ವಾ ಗಿಹಿಬ್ಯಞ್ಜನಾನಿ ಸಞ್ಛಿನ್ನಪತ್ತೋ ಯಥಾ ಕೋವಿಳಾರೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಚಿನ್ತಯಮಾನೋ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಆರಭಿತ್ವಾ ಅಧಿಗತೋತಿ. ಸೇಸಂ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬನ್ತಿ.

ಕೋವಿಳಾರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಪಠಮವಗ್ಗೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ.

೧೦೧-೨. ಸಚೇ ¶ ಲಭೇಥಾತಿ ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಪುಬ್ಬೇ ಕಿರ ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸಾಸನೇ ದ್ವೇ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಸತ್ತಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವೀಸತಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ¶ ಗತಪಚ್ಚಾಗತವತ್ತಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ದೇವಲೋಕೇ ಉಪ್ಪನ್ನಾ. ತತೋ ಚವಿತ್ವಾ ತೇಸಂ ಜೇಟ್ಠಕೋ ಬಾರಾಣಸಿರಞ್ಞೋ ಪುತ್ತೋ, ಕನಿಟ್ಠೋ ಪುರೋಹಿತಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ. ತೇ ಏಕದಿವಸಂಯೇವ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಏಕದಿವಸಮೇವ ಮಾತು ಕುಚ್ಛಿತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಸಹಪಂಸುಕೀಳಕಾ ಸಹಾಯಕಾ ಅಹೇಸುಂ. ಪುರೋಹಿತಪುತ್ತೋ ಪಞ್ಞವಾ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ರಾಜಪುತ್ತಂ ಆಹ – ‘‘ಸಮ್ಮ, ತ್ವಂ ತವ ¶ ಪಿತುನೋ ಅಚ್ಚಯೇನ ರಜ್ಜಂ ಲಭಿಸ್ಸಸಿ, ಅಹಂ ಪುರೋಹಿತಟ್ಠಾನಂ, ಸುಸಿಕ್ಖಿತೇನ ಚ ರಜ್ಜಂ ಅನುಸಾಸಿತುಂ ಸಕ್ಕಾ, ಏಹಿ ಸಿಪ್ಪಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ತತೋ ಉಭೋಪಿ ಯಞ್ಞೋಪಚಿತಾ ಹುತ್ವಾ ಗಾಮನಿಗಮಾದೀಸು ಭಿಕ್ಖಂ ಚರಮಾನಾ ಪಚ್ಚನ್ತಜನಪದಗಾಮಂ ಗತಾ. ತಞ್ಚ ಗಾಮಂ ಪಞ್ಚ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರವೇಲಾಯ ಪವಿಸಿಂಸು. ತತ್ಥ ಮನುಸ್ಸಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ದಿಸ್ವಾ ಉಸ್ಸಾಹಜಾತಾ ಆಸನಾನಿ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಪಣೀತಂ ಖಾದನೀಯಂ ವಾ ಭೋಜನೀಯಂ ವಾ ಉಪನಾಮೇತ್ವಾ ಪೂಜೇನ್ತಿ. ತೇಸಂ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಅಮ್ಹೇಹಿ ಸದಿಸಾ ಉಚ್ಚಾಕುಲಿಕಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಅಪಿ ಚ ಪನಿಮೇ ಮನುಸ್ಸಾ ಯದಿ ಇಚ್ಛನ್ತಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಿಕ್ಖಂ ದೇನ್ತಿ, ಯದಿ ನಿಚ್ಛನ್ತಿ, ನ ದೇನ್ತಿ, ಇಮೇಸಂ ಪನ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಏವರೂಪಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಅದ್ಧಾ ಏತೇ ಕಿಞ್ಚಿ ಸಿಪ್ಪಂ ಜಾನನ್ತಿ, ಹನ್ದ, ನೇಸಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಸಿಪ್ಪಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾಮಾ’’ತಿ. ತೇ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಪಟಿಕ್ಕನ್ತೇಸು ಓಕಾಸಂ ಲಭಿತ್ವಾ ‘‘ಯಂ, ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇ ಸಿಪ್ಪಂ ಜಾನಾಥ, ತಂ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಸಿಕ್ಖಾಪೇಥಾ’’ತಿ ಯಾಚಿಂಸು. ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ ಅಪಬ್ಬಜಿತೇನ ಸಿಕ್ಖಿತು’’ನ್ತಿ ಆಹಂಸು. ತೇ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿಂಸು. ತತೋ ನೇಸಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ‘‘ಏವಂ ವೋ ನಿವಾಸೇತಬ್ಬಂ, ಏವಂ ಪಾರುಪಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಆಭಿಸಮಾಚಾರಿಕಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಸಿಪ್ಪಸ್ಸ ಏಕೀಭಾವಾಭಿರತಿ ನಿಪ್ಫತ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏಕೇನೇವ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬಂ, ಏಕೇನ ಚಙ್ಕಮಿತಬ್ಬಂ, ಏಕೇನ ಠಾತಬ್ಬಂ, ಏಕೇನ ಸಯಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಪಾಟಿಯೇಕ್ಕಂ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಅದಂಸು, ತತೋ ತೇ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿಂಸು. ಪುರೋಹಿತಪುತ್ತೋ ನಿಸಿನ್ನಕಾಲತೋ ಪಭುತಿ ಚಿತ್ತಸಮಾಧಾನಂ ಲದ್ಧಾ ಝಾನಂ ಪಟಿಲಭಿ. ರಾಜಪುತ್ತೋ ಮುಹುತ್ತೇನೇವ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗತೋ. ಸೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ಸಮ್ಮಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಇಧ ನಿಸೀದಾ’’ತಿ. ಸೋ ತತ್ಥ ಮುಹುತ್ತಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಕಿರ, ಸಮ್ಮ, ಸಿಪ್ಪಸ್ಸ ಏಕೀಭಾವಾಭಿರತಿ ನಿಪ್ಫತ್ತೀ’’ತಿ? ಪುರೋಹಿತಪುತ್ತೋ ‘‘ಏವಂ, ಸಮ್ಮ, ತೇನ ಹಿ ತ್ವಂ ಅತ್ತನೋ ನಿಸಿನ್ನೋಕಾಸಂ ಏವ ಗಚ್ಛ, ಉಗ್ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಿ ಇಮಸ್ಸ ಸಿಪ್ಪಸ್ಸ ನಿಪ್ಫತ್ತಿ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ಸೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುನಪಿ ಮುಹುತ್ತಕೇನೇವ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಆಗತೋ.

ತತೋ ನಂ ಪುರೋಹಿತಪುತ್ತೋ ತಥೇವ ಉಯ್ಯೋಜೇತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಗತೇ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಅತ್ತನೋ ಚ ಕಮ್ಮಂ ಹಾಪೇತಿ ಮಮ ಚ, ಇಧಾಭಿಕ್ಖಣಂ ಆಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ. ಸೋ ಪಣ್ಣಸಾಲತೋ ನಿಕ್ಖಮ್ಮ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಟ್ಠೋ. ಇತರೋ ಅತ್ತನೋ ಪಣ್ಣಸಾಲಾಯೇವ ನಿಸಿನ್ನೋ ಪುನಪಿ ಮುಹುತ್ತಕೇನೇವ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ¶ ¶ ಆಗನ್ತ್ವಾ ¶ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಮಗ್ಗನ್ತೋಪಿ ತಂ ಅದಿಸ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಯೋ ಗಹಟ್ಠಕಾಲೇ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಆದಾಯ ಆಗತೋಪಿ ಮಂ ದಟ್ಠುಂ ನ ಲಭತಿ, ಸೋ ದಾನಿ ಮಯಿ ಆಗತೇ ದಸ್ಸನಮ್ಪಿ ಅದಾತುಕಾಮೋ ಅಪಕ್ಕಮಿ. ಅಹೋ ಅರೇ, ಚಿತ್ತ, ನ ಲಜ್ಜಸಿ, ಯಂ ಮಂ ಚತುಕ್ಖತ್ತುಂ ಇಧಾನೇಸಿ, ನ ಸೋ ದಾನಿ ತೇ ವಸೇ ವತ್ತಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅಞ್ಞದತ್ಥು ತಂಯೇವ ಮಮ ವಸೇ ವತ್ತಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಸೇನಾಸನಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಆರಭಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಂ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಆಕಾಸೇನ ನನ್ದಮೂಲಕಪಬ್ಭಾರಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಇತರೋಪಿ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಆರಭಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಂ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಅಗಮಾಸಿ. ತೇ ಉಭೋಪಿ ಮನೋಸಿಲಾತಲೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಪಾಟಿಯೇಕ್ಕಂ ಪಾಟಿಯೇಕ್ಕಂ ಇಮಾ ಉದಾನಗಾಥಾಯೋ ಅಭಾಸಿಂಸು.

ತತ್ಥ ನಿಪಕನ್ತಿ ಪಕತಿನಿಪಕಂ ಪಣ್ಡಿತಂ ಕಸಿಣಪರಿಕಮ್ಮಾದಿಕುಸಲಂ. ಸಾಧುವಿಹಾರಿನ್ತಿ ಅಪ್ಪನಾವಿಹಾರೇನ ವಾ ಉಪಚಾರೇನ ವಾ ಸಮನ್ನಾಗತಂ. ಧೀರನ್ತಿ ಧಿತಿಸಮ್ಪನ್ನಂ. ತತ್ಥ ನಿಪಕತ್ತೇನ ಧಿತಿಸಮ್ಪದಾ ವುತ್ತಾ. ಇಧ ಪನ ಧಿತಿಸಮ್ಪನ್ನಮೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಧಿತಿ ನಾಮ ಅಸಿಥಿಲಪರಕ್ಕಮತಾ, ‘‘ಕಾಮಂ ತಚೋ ಚ ನ್ಹಾರು ಚಾ’’ತಿ (ಮ. ನಿ. ೨.೧೮೪; ಅ. ನಿ. ೨.೫; ಮಹಾನಿ. ೧೯೬) ಏವಂ ಪವತ್ತವೀರಿಯಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ. ಅಪಿಚ ಧಿಕ್ಕತಪಾಪೋತಿಪಿ ಧೀರೋ. ರಾಜಾವ ರಟ್ಠಂ ವಿಜಿತಂ ಪಹಾಯಾತಿ ಯಥಾ ಪಕತಿರಾಜಾ ‘‘ವಿಜಿತಂ ರಟ್ಠಂ ಅನತ್ಥಾವಹ’’ನ್ತಿ ಞತ್ವಾ ರಜ್ಜಂ ಪಹಾಯ ಏಕೋ ಚರತಿ, ಏವಂ ಬಾಲಸಹಾಯಂ ಪಹಾಯ ಏಕೋ ಚರೇ. ಅಥ ವಾ ರಾಜಾವ ರಟ್ಠನ್ತಿ ಯಥಾ ಸುತಸೋಮೋ ರಾಜಾ ರಟ್ಠಂ ವಿಜಿತಂ ಪಹಾಯ ಏಕೋ ಚರಿ, ಯಥಾ ಚ ಮಹಾಜನಕೋ ರಾಜಾ, ಏವಂ ಏಕೋ ಚರೀತಿ ಅಯಮ್ಪಿ ತಸ್ಸ ಅತ್ಥೋ. ಸೇಸಂ ವುತ್ತಾನುಸಾರೇನ ಸಕ್ಕಾ ಜಾನಿತುನ್ತಿ ನ ವಿತ್ಥಾರಿತನ್ತಿ.

ಸಹಾಯಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೦೩. ಅದ್ಧಾ ಪಸಂಸಾಮಾತಿ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಗಾಥಾಯ ಯಾವ ಆಕಾಸತಲೇ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂ ನಿಸಜ್ಜಾ, ತಾವ ಚಾತುದ್ದಿಸಗಾಥಾಯ ಉಪ್ಪತ್ತಿಸದಿಸಾ ಏವ ಉಪ್ಪತ್ತಿ. ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ – ಯಥಾ ಸೋ ರಾಜಾ ರತ್ತಿಯಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಉಬ್ಬಿಜ್ಜಿ, ನ ತಥಾ ಅಯಂ, ನೇವಸ್ಸ ಯಞ್ಞೋ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತೋ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ಆಕಾಸತಲೇ ಪಞ್ಞತ್ತೇಸು ಆಸನೇಸು ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಕೇ ತುಮ್ಹೇ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಮಯಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಅನವಜ್ಜಭೋಜಿನೋ ನಾಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ ¶ , ಅನವಜ್ಜಭೋಜಿನೋತಿ ಇಮಸ್ಸ ಕೋ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ? ‘‘ಸುನ್ದರಂ ವಾ ಅಸುನ್ದರಂ ವಾ ಲದ್ಧಾ ನಿಬ್ಬಿಕಾರಾ ಭುಞ್ಜಾಮ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಯಂನೂನಾಹಂ ಇಮೇ ಉಪಪರಿಕ್ಖೇಯ್ಯಂ ‘ಏದಿಸಾ ವಾ ನೋ ವಾ’’’ತಿ? ತಂ ದಿವಸಂ ಕಣಾಜಕೇನ ಬಿಲಙ್ಗದುತಿಯೇನ ಪರಿವಿಸಿ. ತಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಅಮತಂ ವಿಯ ನಿಬ್ಬಿಕಾರಾ ಭುಞ್ಜಿಂಸು. ರಾಜಾ ‘‘ಇಮೇ ¶ ಪಟಿಞ್ಞಾತತ್ತಾ ಏಕದಿವಸಂ ನಿಬ್ಬಿಕಾರಾ ¶ ಹೋನ್ತಿ, ಪುನ ಸ್ವೇ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸ್ವಾತನಾಯ ನಿಮನ್ತೇಸಿ. ದುತಿಯದಿವಸೇಪಿ ತಥೇವಾಕಾಸಿ. ತೇಪಿ ತಥೇವ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಂಸು. ಅಥ ರಾಜಾ ‘‘ಸುನ್ದರಂ ದತ್ವಾ ವೀಮಂಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪುನಪಿ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ದ್ವೇ ದಿವಸೇ ಮಹಾಸಕ್ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಪಣೀತೇನ ಅತಿವಿಚಿತ್ರೇನ ಖಾದನೀಯೇನ ಭೋಜನೀಯೇನ ಪರಿವಿಸಿ. ತೇಪಿ ತಥೇವ ನಿಬ್ಬಿಕಾರಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಮಙ್ಗಲಂ ವತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು. ರಾಜಾ ಅಚಿರಪಕ್ಕನ್ತೇಸು ತೇಸು ‘‘ಅನವಜ್ಜಭೋಜಿನೋ ಏತೇ, ಅಹೋ ವತಾಹಮ್ಪಿ ಅನವಜ್ಜಭೋಜೀ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಮಹಾರಜ್ಜಂ ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಸಮಾದಾಯ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಆರಭಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಮಞ್ಜೂಸಕರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂ ಮಜ್ಝೇ ಅತ್ತನೋ ಆರಮ್ಮಣಂ ವಿಭಾವೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಭಾಸಿ. ಸಾ ಪದತ್ಥತೋ ಉತ್ತಾನಮೇವ. ಕೇವಲಂ ಪನ ಸಹಾಯಸಮ್ಪದನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅಸೇಖೇಹಿ ಸೀಲಾದಿಕ್ಖನ್ಧೇಹಿ ಸಮ್ಪನ್ನಾ ಸಹಾಯಾ ಏವ ಸಹಾಯಸಮ್ಪದಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಯೋಜನಾ – ಯಾ ಅಯಂ ವುತ್ತಾ ಸಹಾಯಸಮ್ಪದಾ, ತಂ ಸಹಾಯಸಮ್ಪದಂ ಅದ್ಧಾ ಪಸಂಸಾಮ, ಏಕಂಸೇನೇವ ಥೋಮೇಮಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಕಥಂ? ಸೇಟ್ಠಾ ಸಮಾ ಸೇವಿತಬ್ಬಾ ಸಹಾಯಾತಿ. ಕಸ್ಮಾ? ಅತ್ತನೋ ಸೀಲಾದೀಹಿ ಸೇಟ್ಠೇ ಸೇವಮಾನಸ್ಸ ಸೀಲಾದಯೋ ಧಮ್ಮಾ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಚ ವುದ್ಧಿಂ ವಿರೂಳ್ಹಿಂ ವೇಪುಲ್ಲಂ ಪಾಪುಣನ್ತಿ. ಸಮೇ ಸೇವಮಾನಸ್ಸ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸಾಧಾರಣೇನ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಸ್ಸ ವಿನೋದನೇನ ಚ ಲದ್ಧಾ ನ ಪರಿಹಾಯನ್ತಿ. ಏತೇ ಪನ ಸಹಾಯಕೇ ಸೇಟ್ಠೇ ಚ ಸಮೇ ಚ ಅಲದ್ಧಾ ಕುಹನಾದಿಮಿಚ್ಛಾಜೀವಂ ಪಹಾಯ ಧಮ್ಮೇನ ಸಮೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜನ್ತೋ ತತ್ಥ ಚ ಪಟಿಘಾನುನಯಂ ಅನುಪ್ಪಾದೇನ್ತೋ ಅನವಜ್ಜಭೋಜೀ ಹುತ್ವಾ ಅತ್ಥಕಾಮೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ. ಅಹಮ್ಪಿ ಏವಂ ಚರನ್ತೋ ಇಮಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅಧಿಗತೋಮ್ಹೀತಿ.

ಅದ್ಧಾಪಸಂಸಾಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೦೪. ದಿಸ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಸ್ಸಾತಿ ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಅಞ್ಞತರೋ ಕಿರ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ರಾಜಾ ಗಿಮ್ಹಸಮಯೇ ದಿವಾಸೇಯ್ಯಂ ಉಪಗತೋ ಅಹೋಸಿ, ಸನ್ತಿಕೇ ಚಸ್ಸ ¶ ವಣ್ಣದಾಸೀ ಗೋಸೀತಚನ್ದನಂ ಪಿಸತಿ. ತಸ್ಸಾ ಏಕಬಾಹಾಯ ಏಕಂ ಸುವಣ್ಣವಲಯಂ, ಏಕಬಾಹಾಯ ದ್ವೇ. ತಾನಿ ಸಙ್ಘಟ್ಟೇನ್ತಿ, ಇತರಂ ನ ಸಙ್ಘಟ್ಟತಿ. ರಾಜಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಏವಮೇವ ಗಣವಾಸೇ ಸಙ್ಘಟ್ಟನಾ, ಏಕವಾಸೇ ಅಸಙ್ಘಟ್ಟನಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ದಾಸಿಂ ಓಲೋಕೇಸಿ. ತೇನ ಚ ಸಮಯೇನ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರವಿಭೂಸಿತಾ ದೇವೀ ತಂ ಬೀಜಯನ್ತೀ ಠಿತಾ ಹೋತಿ. ಸಾ ‘‘ವಣ್ಣದಾಸಿಯಾ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತೋ ಮಞ್ಞೇ ರಾಜಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತಂ ದಾಸಿಂ ಉಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಸಯಮೇವ ಪಿಸಿತುಮಾರದ್ಧಾ. ಅಥಸ್ಸಾ ಚ ಉಭೋಸು ಬಾಹಾಸು ಅನೇಕೇ ಸುವಣ್ಣವಲಯಾ, ತೇ ಸಙ್ಘಟ್ಟಯನ್ತಾ ಮಹಾಸದ್ದಂ ಜನಯಿಂಸು. ರಾಜಾ ¶ ಅತಿಸುಟ್ಠುತರಂ ನಿಬ್ಬಿನ್ದೋ ದಕ್ಖಿಣಪಸ್ಸೇನ ನಿಪನ್ನೋಯೇವ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಆರಭಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಂ ಸಚ್ಛಾಕಾಸಿ. ತಂ ಅನುತ್ತರಸುಖೇನ ಸುಖಿತಂ ನಿಪನ್ನಂ ಚನ್ದನಹತ್ಥಾ ದೇವೀ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಆಲಿಮ್ಪಾಮಿ ¶ , ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ‘‘ಅಪೇಹಿ, ಮಾ ಆಲಿಮ್ಪಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸಾ ‘‘ಕಿಸ್ಸ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ? ಸೋ ‘‘ನಾಹಂ, ರಾಜಾ’’ತಿ. ಏವಮೇತೇಸಂ ಕಥಾಸಲ್ಲಾಪಂ ಸುತ್ವಾ ಅಮಚ್ಚಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿಂಸು, ತೇಹಿಪಿ ಮಹಾರಾಜವಾದೇನ ಆಲಪಿತೋ ‘‘ನಾಹಂ, ಭಣೇ, ರಾಜಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸೇಸಂ ಪಠಮಗಾಥಾಯ ವುತ್ತಸದಿಸಮೇವ.

ಅಯಂ ಪನ ಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ – ತತ್ಥ ದಿಸ್ವಾತಿ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ. ಸುವಣ್ಣಸ್ಸಾತಿ ಕಞ್ಚನಸ್ಸ. ‘‘ವಲಯಾನೀ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ಸಾವಸೇಸಪದತ್ಥೋ ಹಿ ಅಯಂ ಅತ್ಥೋ. ಪಭಸ್ಸರಾನೀತಿ ಪಭಾಸನಸೀಲಾನಿ, ಜುತಿಮನ್ತಾನೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಸೇಸಂ ಉತ್ತಾನಪದತ್ಥಮೇವ. ಅಯಂ ಪನ ಯೋಜನಾ – ದಿಸ್ವಾ ಭುಜಸ್ಮಿಂ ಸುವಣ್ಣಸ್ಸ ವಲಯಾನಿ ‘‘ಗಣವಾಸೇ ಸತಿ ಸಙ್ಘಟ್ಟನಾ, ಏಕವಾಸೇ ಅಸಙ್ಘಟ್ಟನಾ’’ತಿ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಆರಭಿತ್ವಾ ಅಧಿಗತೋಮ್ಹೀತಿ. ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವಾತಿ.

ಸುವಣ್ಣವಲಯಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೦೫. ಏವಂ ದುತಿಯೇನಾತಿ ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಅಞ್ಞತರೋ ಕಿರ ಬಾರಾಣಸಿರಾಜಾ ದಹರೋವ ಪಬ್ಬಜಿತುಕಾಮೋ ಅಮಚ್ಚೇ ಆಣಾಪೇಸಿ – ‘‘ದೇವಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ರಜ್ಜಂ ಪರಿಹರಥ, ಅಹಂ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಅಮಚ್ಚಾ – ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಅರಾಜಕಂ ರಜ್ಜಂ ಅಮ್ಹೇಹಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ರಕ್ಖಿತುಂ ಸಾಮನ್ತರಾಜಾನೋ ಆಗಮ್ಮ ವಿಲುಮ್ಪಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಯಾವ ಏಕೋಪಿ ಪುತ್ತೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಾವ ಆಗಮೇಹೀ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಪೇಸುಂ. ಮುದುಚಿತ್ತೋ ರಾಜಾ ಅಧಿವಾಸೇಸಿ. ಅಥ ದೇವೀ ಗಬ್ಭಂ ಗಣ್ಹಿ. ರಾಜಾ ಪುನ ತೇ ಆಣಾಪೇಸಿ – ‘‘ದೇವೀ ಗಬ್ಭಿನೀ, ಪುತ್ತಂ ಜಾತಂ ರಜ್ಜೇ ಅಭಿಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ ರಜ್ಜಂ ಪರಿಹರಥ, ಅಹಂ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಅಮಚ್ಚಾ ¶ ‘‘ದುಜ್ಜಾನಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಏತಂ, ಯಂ ದೇವೀ ಪುತ್ತಂ ವಾ ವಿಜಾಯಿಸ್ಸತಿ, ಧೀತರಂ ವಾತಿ, ತಾವ ವಿಜಾಯನಕಾಲಂ ಆಗಮೇಹೀ’’ತಿ ಪುನಪಿ ರಾಜಾನಂ ಸಞ್ಞಾಪೇಸುಂ. ಅಥ ಸಾ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿ. ತದಾಪಿ ರಾಜಾ ತಥೇವ ಅಮಚ್ಚೇ ಆಣಾಪೇಸಿ. ಅಮಚ್ಚಾ ಪುನಪಿ ರಾಜಾನಂ – ‘‘ಆಗಮೇಹಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಯಾವ ಪಟಿಬಲೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ಬಹೂಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಸಞ್ಞಾಪೇಸುಂ. ತತೋ ಕುಮಾರೇ ಪಟಿಬಲೇ ಜಾತೇ ಅಮಚ್ಚೇ ಸನ್ನಿಪಾತಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಪಟಿಬಲೋ ದಾನಿ ಅಯಂ, ತಂ ರಜ್ಜೇ ಅಭಿಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ ಪಟಿಪಜ್ಜಥಾ’’ತಿ ಅಮಚ್ಚಾನಂ ಓಕಾಸಂ ಅದತ್ವಾ ಅನ್ತರಾಪಣತೋ ಕಾಸಾಯವತ್ಥಾದಯೋ ಸಬ್ಬಪರಿಕ್ಖಾರೇ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಅನ್ತೇಪುರೇ ಏವ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಮಹಾಜನಕೋ ವಿಯ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಗತೋ. ಸಬ್ಬಪರಿಜನೋ ನಾನಪ್ಪಕಾರಂ ಪರಿದೇವಮಾನೋ ರಾಜಾನಂ ಅನುಬನ್ಧಿ. ಸೋ ರಾಜಾ ಯಾವ ಅತ್ತನೋ ರಜ್ಜಸೀಮಾ, ತಾವ ಗನ್ತ್ವಾ ಕತ್ತರದಣ್ಡೇನ ಲೇಖಂ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ – ‘‘ಅಯಂ ಲೇಖಾ ನಾತಿಕ್ಕಮಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಆಹ ¶ . ಮಹಾಜನೋ ಲೇಖಾಯ ಸೀಸಂ ಕತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ನಿಪನ್ನೋ ಪರಿದೇವಮಾನೋ ‘‘ತುಯ್ಹಂ ದಾನಿ, ತಾತ, ರಞ್ಞೋ ಆಣಾ, ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಕುಮಾರಂ ಲೇಖಂ ಅತಿಕ್ಕಮಾಪೇಸಿ. ಕುಮಾರೋ ‘‘ತಾತ, ತಾತಾ’’ತಿ ಧಾವಿತ್ವಾ ¶ ರಾಜಾನಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿ. ರಾಜಾ ಕುಮಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಏತಂ ಮಹಾಜನಂ ಪರಿಹರನ್ತೋ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿಂ, ಕಿಂ ದಾನಿ ಏಕಂ ದಾರಕಂ ಪರಿಹರಿತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸ’’ನ್ತಿ ಕುಮಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಟ್ಠೋ, ತತ್ಥ ಪುಬ್ಬಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇಹಿ ವಸಿತಪಣ್ಣಸಾಲಂ ದಿಸ್ವಾ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪುತ್ತೇನ.

ತತೋ ಕುಮಾರೋ ವರಸಯನಾದೀಸು ಕತಪರಿಚಯೋ ತಿಣಸನ್ಥಾರಕೇ ವಾ ರಜ್ಜುಮಞ್ಚಕೇ ವಾ ಸಯಮಾನೋ ರೋದತಿ. ಸೀತವಾತಾದೀಹಿ ಫುಟ್ಠೋ ಸಮಾನೋ – ‘‘ಸೀತಂ ತಾತ ಉಣ್ಹಂ ತಾತ ಮಕಸಾ ತಾತ ಡಂಸನ್ತಿ. ಛಾತೋಮ್ಹಿ ತಾತ, ಪಿಪಾಸಿತೋಮ್ಹಿ ತಾತಾ’’ತಿ ವದತಿ. ರಾಜಾ ತಂ ಸಞ್ಞಾಪೇನ್ತೋಯೇವ ರತ್ತಿಂ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ. ದಿವಾಪಿಸ್ಸ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಭತ್ತಂ ಉಪನಾಮೇಸಿ, ಕುಮಾರೋ ಮಿಸ್ಸಕಭತ್ತಂ ಕಙ್ಗುವರಕಮುಗ್ಗಾದಿಬಹುಲಂ ಅಚ್ಛಾದೇನ್ತಮ್ಪಿ ತಂ ಜಿಘಚ್ಛಾವಸೇನ ಭುಞ್ಜಮಾನೋ ಕತಿಪಾಹಚ್ಚಯೇನ ಉಣ್ಹೇ ಠಪಿತಪದುಮಂ ವಿಯ ಮಿಲಾಯಿ. ರಾಜಾ ಪನ ಪಟಿಸಙ್ಖಾನಬಲೇನ ನಿಬ್ಬಿಕಾರೋ ಭುಞ್ಜತಿ. ತತೋ ಸೋ ಕುಮಾರಂ ಸಞ್ಞಾಪೇನ್ತೋ ಆಹ – ‘‘ನಗರೇ, ತಾತ, ಪಣೀತಾಹಾರೋ ಲಬ್ಭತಿ, ತತ್ಥ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ. ಕುಮಾರೋ ‘‘ಆಮ, ತಾತಾ’’ತಿ. ತತೋ ನಂ ಪುರಕ್ಖತ್ವಾ ಆಗತಮಗ್ಗೇನೇವ ನಿವತ್ತಿ. ಕುಮಾರಮಾತಾಪಿ ದೇವೀ ‘‘ನ ದಾನಿ ರಾಜಾ ಕುಮಾರಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಅರಞ್ಞೇ ಚಿರಂ ವಸಿಸ್ಸತಿ, ಕತಿಪಾಹೇನೇವ ನಿವತ್ತಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ರಞ್ಞಾ ¶ ಕತ್ತರದಣ್ಡೇನ ಲಿಖಿತಟ್ಠಾನೇಯೇವ ವತಿಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ರಾಜಾ ತಸ್ಸಾ ವತಿಯಾ ಅವಿದೂರೇ ಠತ್ವಾ ‘‘ಏತ್ಥ ತೇ, ತಾತ, ಮಾತಾ ನಿಸಿನ್ನಾ, ಗಚ್ಛಾಹೀ’’ತಿ ಪೇಸೇಸಿ. ಯಾವ ಸೋ ತಂ ಠಾನಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ತಾವ ಉದಿಕ್ಖನ್ತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ – ‘‘ಮಾ ಹೇವ ನಂ ಕೋಚಿ ವಿಹೇಠೇಯ್ಯಾ’’ತಿ. ಕುಮಾರೋ ಮಾತು ಸನ್ತಿಕಂ ಧಾವನ್ತೋ ಅಗಮಾಸಿ.

ಆರಕ್ಖಪುರಿಸಾ ಕುಮಾರಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ದೇವಿಯಾ ಆರೋಚೇಸಿ. ದೇವೀ ವೀಸತಿನಾಟಕಿತ್ಥಿಸಹಸ್ಸಪರಿವುತಾ ಪಚ್ಚುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಪಟಿಗ್ಗಹೇಸಿ. ರಞ್ಞೋ ಚ ಪವತ್ತಿಂ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಪಚ್ಛತೋ ಆಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸೇ ಪೇಸೇಸಿ. ರಾಜಾಪಿ ತಾವದೇವ ಸಕವಸನಟ್ಠಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ರಾಜಾನಂ ಅದಿಸ್ವಾ ನಿವತ್ತಿಂಸು. ತತೋ ದೇವೀ ನಿರಾಸಾವ ಹುತ್ವಾ ಪುತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಗರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ರಜ್ಜೇ ಅಭಿಸಿಞ್ಚಿ. ರಾಜಾಪಿ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ವಿಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಂ ಪತ್ವಾ ಮಞ್ಜೂಸಕರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂ ಮಜ್ಝೇ ಇಮಂ ಉದಾನಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ. ಸಾ ಅತ್ಥತೋ ಉತ್ತಾನಾ ಏವ.

ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಯ್ವಾಯಂ ಏಕೇನ ದುತಿಯೇನ ಕುಮಾರೇನ ಸೀತುಣ್ಹಾದೀಹಿ ನಿವೇದೇನ್ತೇನ ಸಹವಾಸೇನ ತಂ ಸಞ್ಞಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಮಮ ವಾಚಾಭಿಲಾಪೋ ತಸ್ಮಿಂ ಸಿನೇಹವಸೇನ ಅಭಿಸಜ್ಜನಾ ವಾ ಜಾತಾ. ಸಚಾಹಂ ಇಮಂ ನ ಪರಿಚ್ಚಜಾಮಿ, ತತೋ ಆಯತಿಮ್ಪಿ ತಥೇವ ಹೇಸ್ಸತಿ, ಯಥಾ ¶ ಇದಾನಿ, ಏವಂ ದುತಿಯೇನ ಸಹ ಮಮಸ್ಸ ವಾಚಾಭಿಲಾಪೋ ಅಭಿಸಜ್ಜನಾ ವಾ. ‘‘ಉಭಯಮ್ಪೇತಂ ಅನ್ತರಾಯಕರಂ ವಿಸೇಸಾಧಿಗಮಸ್ಸಾ’’ತಿ ಏತಂ ¶ ಭಯಂ ಆಯತಿಂ ಪೇಕ್ಖಮಾನೋ ತಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಯೋನಿಸೋ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಮಧಿಗತೋಮ್ಹೀತಿ. ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವಾತಿ.

ಆಯತಿಭಯಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೦೬. ಕಾಮಾ ಹಿ ಚಿತ್ರಾತಿ ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಕಿರ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ದಹರೋವ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಂ ಲಭಿ. ತಸ್ಸ ತಿಣ್ಣಂ ಉತೂನಂ ಅನುಚ್ಛವಿಕಾ ತಯೋ ಪಾಸಾದಾ ಅಹೇಸುಂ. ಸೋ ಸಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತೀಹಿ ದೇವಕುಮಾರೋ ವಿಯ ಪರಿಚಾರೇತಿ. ಅಥ ಸೋ ದಹರೋವ ಸಮಾನೋ ‘‘ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಆಪುಚ್ಛಿ, ತೇ ನಂ ನಿವಾರೇನ್ತಿ. ಸೋ ತಥೇವ ನಿಬನ್ಧತಿ. ಪುನಪಿ ನಂ ಮಾತಾಪಿತರೋ ‘‘ತ್ವಂ, ತಾತ, ಸುಖುಮಾಲೋ, ದುಕ್ಕರಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ, ಖುರಧಾರಾಯ ಉಪರಿ ಚಙ್ಕಮನಸದಿಸಾ’’ತಿ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇಹಿ ನಿವಾರೇನ್ತಿ. ಸೋ ¶ ತಥೇವ ನಿಬನ್ಧತಿ. ತೇ ಚಿನ್ತೇಸುಂ – ‘‘ಸಚಾಯಂ ಪಬ್ಬಜತಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ದೋಮನಸ್ಸಂ ಹೋತಿ. ಸಚೇ ನಂ ನಿವಾರೇಮ, ಏತಸ್ಸ ದೋಮನಸ್ಸಂ ಹೋತಿ. ಅಪಿಚ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದೋಮನಸ್ಸಂ ಹೋತು, ಮಾ ಚ ಏತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಅನುಜಾನಿಂಸು. ತತೋ ಸೋ ಸಬ್ಬಂ ಪರಿಜನಂ ಪರಿದೇವಮಾನಂ ಅನಾದಿಯಿತ್ವಾ ಇಸಿಪತನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿ. ತಸ್ಸ ಉಳಾರಸೇನಾಸನಂ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಮಞ್ಚಕೇ ತಟ್ಟಿಕಂ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ಸಯಿ. ಸೋ ವರಸಯನೇ ಕತಪರಿಚಯೋ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ಅತಿದುಕ್ಖಿತೋ ಅಹೋಸಿ. ಪಭಾತೇ ಸರೀರಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿ. ತತ್ಥ ವುಡ್ಢಾ ಅಗ್ಗಾಸನಞ್ಚ ಅಗ್ಗಪಿಣ್ಡಞ್ಚ ಲಭನ್ತಿ, ನವಕಾ ಯಂಕಿಞ್ಚಿದೇವ ಆಸನಲೂಖಂ ಭೋಜನಞ್ಚ. ಸೋ ತೇನ ಲೂಖಭೋಜನೇನಾಪಿ ಅತಿದುಕ್ಖಿತೋ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ಕತಿಪಾಹಂಯೇವ ಕಿಸೋ ದುಬ್ಬಣ್ಣೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಿಜ್ಜಿ, ಯಥಾ ತಂ ಅಪರಿಪಕ್ಕಗತೇ ಸಮಣಧಮ್ಮೇ. ತತೋ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ದೂತಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಉಪ್ಪಬ್ಬಜಿ. ಸೋ ಕತಿಪಾಹಂಯೇವ ಬಲಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪುನಪಿ ಪಬ್ಬಜಿತುಕಾಮೋ ಅಹೋಸಿ, ತತೋ ದುತಿಯಮ್ಪಿ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಪುನಪಿ ಉಪ್ಪಬ್ಬಜಿ. ತತಿಯವಾರೇ ಪನ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಸಮ್ಮಾ ಪಟಿಪನ್ನೋ ವಿಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಂ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಇಮಂ ಉದಾನಗಾಥಂ ವತ್ವಾ ಪುನ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂ ಮಜ್ಝೇ ಇಮಮೇವ ಬ್ಯಾಕರಣಗಾಥಮ್ಪಿ ಅಭಾಸಿ.

ತತ್ಥ ಕಾಮಾತಿ ದ್ವೇ ಕಾಮಾ ವತ್ಥುಕಾಮೋ ಚ ಕಿಲೇಸಕಾಮೋ ಚ. ತತ್ಥ ವತ್ಥುಕಾಮೋ ನಾಮ ಪಿಯರೂಪಾದಿಆರಮ್ಮಣಧಮ್ಮೋ, ಕಿಲೇಸಕಾಮೋ ನಾಮ ಸಬ್ಬೋ ರಾಗಪ್ಪಭೇದೋ. ಇಧ ಪನ ವತ್ಥುಕಾಮೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ. ರೂಪಾದಿಅನೇಕಪ್ಪಕಾರವಸೇನ ಚಿತ್ರಾ. ಲೋಕಸ್ಸಾದವಸೇನ ಮಧುರಾ ¶ . ಬಾಲಪುಥುಜ್ಜನಾನಂ ಮನಂ ರಮಾಪೇನ್ತೀತಿ ಮನೋರಮಾ. ವಿರೂಪರೂಪೇನಾತಿ ವಿವಿಧೇನ ರೂಪೇನ, ಅನೇಕವಿಧೇನ ಸಭಾವೇನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತೇ ಹಿ ರೂಪಾದಿವಸೇನ ಚಿತ್ರಾ, ರೂಪಾದೀಸುಪಿ ನೀಲಾದಿವಸೇನ ವಿವಿಧರೂಪಾ. ಏವಂ ತೇನ ತೇನ ವಿರೂಪರೂಪೇನ ತಥಾ ತಥಾ ಅಸ್ಸಾದಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಮಥೇನ್ತಿ ಚಿತ್ತಂ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಅಭಿರಮಿತುಂ ನ ದೇನ್ತೀತಿ. ಸೇಸಮೇತ್ಥ ¶ ಪಾಕಟಮೇವ. ನಿಗಮನಮ್ಪಿ ದ್ವೀಹಿ ತೀಹಿ ವಾ ಪದೇಹಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಪುರಿಮಗಾಥಾಸು ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬನ್ತಿ.

ಕಾಮಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೦೭. ಈತೀ ಚಾತಿ ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಕಿರ ರಞ್ಞೋ ಗಣ್ಡೋ ಉದಪಾದಿ, ಬಾಳ್ಹಾ ವೇದನಾ ವಡ್ಢನ್ತಿ. ವೇಜ್ಜಾ ‘‘ಸತ್ಥಕಮ್ಮೇನ ವಿನಾ ಫಾಸು ನ ಹೋತೀ’’ತಿ ಭಣನ್ತಿ ¶ . ರಾಜಾ ತೇಸಂ ಅಭಯಂ ದತ್ವಾ ಸತ್ಥಕಮ್ಮಂ ಕಾರಾಪೇಸಿ. ತೇ ತಂ ಫಾಲೇತ್ವಾ ಪುಬ್ಬಲೋಹಿತಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ನಿವೇದನಂ ಕತ್ವಾ ವಣಂ ಪಿಲೋತಿಕೇನ ಬನ್ಧಿಂಸು. ಲೂಖಮಂಸಾಹಾರೇಸು ಚ ನಂ ಸಮ್ಮಾ ಓವದಿಂಸು. ರಾಜಾ ಲೂಖಭೋಜನೇನ ಕಿಸಸರೀರೋ ಅಹೋಸಿ, ಗಣ್ಡೋ ಚಸ್ಸ ಮಿಲಾಯಿ. ಸೋ ಫಾಸುಕಸಞ್ಞೀ ಹುತ್ವಾ ಸಿನಿದ್ಧಾಹಾರಂ ಭುಞ್ಜಿ, ತೇನ ಸಞ್ಜಾತಬಲೋ ವಿಸಯೇಯೇವ ಪಟಿಸೇವಿ, ತಸ್ಸ ಗಣ್ಡೋ ಪುರಿಮಸಭಾವಮೇವ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿ. ಏವಂ ಯಾವ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಸತ್ಥಕಮ್ಮಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ವೇಜ್ಜೇಹಿ ಪರಿವಜ್ಜಿತೋ ನಿಬ್ಬಿನ್ದಿತ್ವಾ ಮಹಾರಜ್ಜಂ ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಆರಭಿತ್ವಾ ಸತ್ತಹಿ ವಸ್ಸೇಹಿ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಂ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಇಮಂ ಉದಾನಗಾಥಂ ಭಾಸಿತ್ವಾ ನನ್ದಮೂಲಕಪಬ್ಭಾರಂ ಅಗಮಾಸಿ.

ತತ್ಥ ಏತೀತಿ ಈತಿ, ಆಗನ್ತುಕಾನಂ ಅಕುಸಲಭಾಗೀನಂ ಬ್ಯಸನಹೇತೂನಂ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ. ತಸ್ಮಾ ಕಾಮಗುಣಾಪಿ ಏತೇ ಅನೇಕಬ್ಯಸನಾವಹಟ್ಠೇನ ಅನತ್ಥಾನಂ ಸನ್ನಿಪಾತಟ್ಠೇನ ಚ ಈತಿ. ಗಣ್ಡೋಪಿ ಅಸುಚಿಂ ಪಗ್ಘರತಿ, ಉದ್ಧುಮಾತಪರಿಪಕ್ಕಪರಿಭಿನ್ನೋ ಹೋತಿ. ತಸ್ಮಾ ಏತೇ ಕಿಲೇಸಾಸುಚಿಪಗ್ಘರಣತೋ ಉಪ್ಪಾದಜರಾಭಙ್ಗೇಹಿ ಉದ್ಧುಮಾತಪರಿಪಕ್ಕಪರಿಭಿನ್ನಭಾವತೋ ಚ ಗಣ್ಡೋ. ಉಪದ್ದವತೀತಿ ಉಪದ್ದವೋ, ಅನತ್ಥಂ ಜನೇನ್ತೋ ಅಭಿಭವತಿ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರತೀತಿ ಅತ್ಥೋ, ರಾಗಗಣ್ಡಾದೀನಮೇತಮಧಿವಚನಂ. ತಸ್ಮಾ ಕಾಮಗುಣಾಪೇತೇ ಅವಿದಿತನಿಬ್ಬಾನತ್ಥಾವಹಹೇತುತಾಯ ಸಬ್ಬುಪದ್ದವಕಮ್ಮಪರಿವತ್ಥುತಾಯ ಚ ಉಪದ್ದವೋ. ಯಸ್ಮಾ ಪನೇತೇ ಕಿಲೇಸಾತುರಭಾವಂ ಜನೇನ್ತಾ ಸೀಲಸಙ್ಖಾತಂ ಆರೋಗ್ಯಂ ಲೋಲುಪ್ಪಂ ವಾ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಾ ಪಾಕತಿಕಮೇವ ಆರೋಗ್ಯಂ ವಿಲುಮ್ಪನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಇಮಿನಾ ಆರೋಗ್ಯವಿಲುಮ್ಪನಟ್ಠೇನ ¶ ರೋಗೋ. ಅಬ್ಭನ್ತರಮನುಪವಿಟ್ಠಟ್ಠೇನ ಪನ ಅನ್ತೋತುದನಟ್ಠೇನ ಚ ದುನ್ನೀಹರಣೀಯಟ್ಠೇನ ಚ ಸಲ್ಲಂ. ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಸಮ್ಪರಾಯಿಕಭಯಾವಹನತೋ ಭಯಂ. ಮೇ ಏತನ್ತಿ ಮೇತಂ. ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಪಾಕಟಮೇವ. ನಿಗಮನಮ್ಪಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬನ್ತಿ.

ಈತಿಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೦೮. ಸೀತಞ್ಚಾತಿ ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಕಿರ ಸೀತಾಲುಕಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅರಞ್ಞೇ ತಿಣಕುಟಿಕಾಯ ವಿಹರತಿ. ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ಪದೇಸೇ ಸೀತೇ ಸೀತಂ, ಉಣ್ಹೇ ¶ ದಣ್ಹಮೇವ ಹೋತಿ ಅಬ್ಭೋಕಾಸತ್ತಾ ಪದೇಸಸ್ಸ. ಗೋಚರಗಾಮೇ ಭಿಕ್ಖಾ ಯಾವದತ್ಥಂ ನ ಲಬ್ಭತಿ, ಪಾನೀಯಮ್ಪಿ ದುಲ್ಲಭಂ, ವಾತಾತಪಡಂಸಸರೀಸಪಾಪಿ ಬಾಧೇನ್ತಿ. ತಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಇತೋ ¶ ಅಡ್ಢಯೋಜನಮತ್ತೇ ಸಮ್ಪನ್ನೋ ಪದೇಸೋ, ತತ್ಥ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಏತೇ ಪರಿಸ್ಸಯಾ ನತ್ಥಿ, ಯಂನೂನಾಹಂ ತತ್ಥ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯಂ, ಫಾಸುಕಂ ವಿಹರನ್ತೇನ ಸಕ್ಕಾ ಸುಖಮಧಿಗನ್ತು’’ನ್ತಿ? ತಸ್ಸ ಪುನ ಅಹೋಸಿ – ‘‘ಪಬ್ಬಜಿತಾ ನಾಮ ನ ಪಚ್ಚಯಗಿದ್ಧಾ ಹೋನ್ತಿ, ಏವರೂಪಞ್ಚ ಚಿತ್ತಂ ಅತ್ತನೋ ವಸೇ ವತ್ತಾಪೇನ್ತಿ, ನ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ವಸೇ ವತ್ತನ್ತಿ, ನಾಹಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ನ ಅಗಮಾಸಿ. ಏವಂ ಯಾವತತಿಯಕಂ ಉಪ್ಪನ್ನಚಿತ್ತಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ನಿವತ್ತೇಸಿ. ತತೋ ತತ್ಥೇವ ಸತ್ತ ವಸ್ಸಾನಿ ವಸಿತ್ವಾ ಸಮ್ಮಾ ಪಟಿಪಜ್ಜಮಾನೋ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಂ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಇಮಂ ಉದಾನಗಾಥಂ ಭಾಸಿತ್ವಾ ನನ್ದಮೂಲಕಪಬ್ಭಾರಂ ಅಗಮಾಸಿ.

ತತ್ಥ ಸೀತಞ್ಚಾತಿ ಸೀತಂ ದುವಿಧಂ ಅಬ್ಭನ್ತರಧಾತುಕ್ಖೋಭಪಚ್ಚಯಞ್ಚ ಬಾಹಿರಧಾತುಕ್ಖೋಭಪಚ್ಚಯಞ್ಚ, ತಥಾ ಉಣ್ಹಮ್ಪಿ. ಡಂಸಾತಿ ಪಿಙ್ಗಲಮಕ್ಖಿಕಾ. ಸರೀಸಪಾತಿ ಯೇ ಕೇಚಿ ದೀಘಜಾತಿಕಾ ಸರನ್ತಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ. ಸೇಸಂ ಪಾಕಟಮೇವ. ನಿಗಮನಮ್ಪಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬನ್ತಿ.

ಸೀತಾಲುಕಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೦೯. ನಾಗೋವಾತಿ ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಕಿರ ಅಞ್ಞತರೋ ರಾಜಾ ವೀಸತಿ ವಸ್ಸಾನಿ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಕಾಲಙ್ಕತೋ ನಿರಯೇ ವೀಸತಿ ವಸ್ಸಾನಿ ಏವ ಪಚ್ಚಿತ್ವಾ, ಹಿಮವನ್ತಪ್ಪದೇಸೇ ಹತ್ಥಿಯೋನಿಯಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಸಞ್ಜಾತಕ್ಖನ್ಧೋ ಪದುಮವಣ್ಣಸಕಲಸರೀರೋ ಉಳಾರೋ ಯೂಥಪತಿ ಮಹಾನಾಗೋ ಅಹೋಸಿ. ತಸ್ಸ ಓಭಗ್ಗೋಭಗ್ಗಸಾಖಾಭಙ್ಗಾನಿ ಹತ್ಥಿಛಾಪಾವ ಖಾದನ್ತಿ, ಓಗಾಹೇಪಿ ನಂ ಹತ್ಥಿನಿಯೋ ಕದ್ದಮೇನ ವಿಲಿಮ್ಪಿಂಸು, ಸಬ್ಬಂ ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕನಾಗಸ್ಸೇವ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ಯೂಥಾ ನಿಬ್ಬಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ತತೋ ನಂ ಪದಾನುಸಾರೇನ ¶ ಯೂಥಾ ಅನುಬನ್ಧನ್ತಿ, ಏವಂ ಯಾವತತಿಯಂ ಪಕ್ಕನ್ತಮ್ಪಿ ಅನುಬನ್ಧಿಂಸುಯೇವ. ತತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಇದಾನಿ ಮಯ್ಹಂ ನತ್ತಕೋ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇತಿ, ಯಂನೂನಾಹಂ ಅತ್ತನೋ ಪುರಿಮಜಾತಿಯಾ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯಂ. ತತ್ರ ಸೋ ಮಂ ರಕ್ಖಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ತತೋ ರತ್ತಿಯಂ ನಿದ್ದುಪಗತೇ ಯೂಥೇ ಯೂಥಂ ಪಹಾಯ ತಮೇವ ಉಯ್ಯಾನಂ ಪಾವಿಸಿ. ಉಯ್ಯಾನಪಾಲೋ ದಿಸ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸಿ. ರಾಜಾ ‘‘ಹತ್ಥಿಂ ಗಹೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸೇನಾಯ ಪರಿವಾರೇಸಿ. ಹತ್ಥೀ ರಾಜಾನಮೇವ ಅಭಿಮುಖೋ ಗಚ್ಛತಿ. ರಾಜಾ ‘‘ಮಂ ಅಭಿಮುಖೋ ಏತೀ’’ತಿ ಖುರಪ್ಪಂ ಸನ್ನಯ್ಹಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ತತೋ ಹತ್ಥೀ ‘‘ವಿಜ್ಝೇಯ್ಯಾಪಿ ಮಂ ಏಸೋ’’ತಿ ಮಾನುಸಿಕಾಯ ವಾಚಾಯ ‘‘ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತ, ಮಾ ಮಂ ವಿಜ್ಝ, ಅಹಂ ತೇ ಅಯ್ಯಕೋ’’ತಿ ಆಹ. ರಾಜಾ ‘‘ಕಿಂ ಭಣಸೀ’’ತಿ ಸಬ್ಬಂ ಪುಚ್ಛಿ. ಹತ್ಥೀಪಿ ರಜ್ಜೇ ಚ ನರಕೇ ಚ ಹತ್ಥಿಯೋನಿಯಞ್ಚ ಪವತ್ತಿಂ ಸಬ್ಬಂ ¶ ಆರೋಚೇಸಿ. ರಾಜಾ ‘‘ಸುನ್ದರಂ ಮಾ ಭಾಯಿ, ಮಾ ಕಞ್ಚಿ ಭಿಂಸಾಪೇಹೀ’’ತಿ ಹತ್ಥಿನೋ ವಟ್ಟಞ್ಚ ಆರಕ್ಖಕೇ ಚ ಹತ್ಥಿಭಣ್ಡೇ ಚ ಉಪಟ್ಠಾಪೇಸಿ.

ಅಥೇಕದಿವಸಂ ¶ ರಾಜಾ ಹತ್ಥಿಕ್ಖನ್ಧವರಗತೋ ‘‘ಅಯಂ ವೀಸತಿ ವಸ್ಸಾನಿ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ನಿರಯೇ ಪಚ್ಚಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾವಸೇಸೇನ ತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿಯಂ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ತತ್ಥಾಪಿ ಗಣಸಂವಾಸಸಙ್ಘಟ್ಟನಂ ಅಸಹನ್ತೋ ಇಧಾಗತೋಸಿ, ಅಹೋ ದುಕ್ಖೋವ ಗಣಸಂವಾಸೋ, ಏಕೀಭಾವೋ ಏವ ಪನ ಸುಖೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಆರಭಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಂ ಸಚ್ಛಾಕಾಸಿ. ತಂ ಲೋಕುತ್ತರಸುಖೇನ ಸುಖಿತಂ ಅಮಚ್ಚಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಣಿಪಾತಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಯಾನಕಾಲೋ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ತತೋ ‘‘ನಾಹಂ, ರಾಜಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಇಮಂ ಗಾಥಮಭಾಸಿ. ಸಾ ಪದತ್ಥತೋ ಪಾಕಟಾ ಏವ.

ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಯೋಜನಾ – ಸಾ ಚ ಖೋ ಯುತ್ತಿವಸೇನೇವ, ನ ಅನುಸ್ಸವವಸೇನ. ಯಥಾ ಅಯಂ ಹತ್ಥೀ ಅರಿಯಕನ್ತೇಸು ಸೀಲೇಸು ದನ್ತತ್ತಾ ಅದನ್ತಭೂಮಿಂ ನಾಗಚ್ಛತೀತಿ ವಾ, ಸರೀರಮಹನ್ತತಾಯ ವಾ ನಾಗೋ, ಏವಂ ಕುದಾಸ್ಸು ನಾಮಾಹಮ್ಪಿ ಅರಿಯಕನ್ತೇಸು ಸೀಲೇಸು ದನ್ತತ್ತಾ ಅದನ್ತಭೂಮಿಂ ನಾಗಮನೇನ, ಆಗುಮಕರಣೇನ, ಪುನ ಇತ್ಥತ್ತಂ ಅನಾಗಮನೇನ ಚ ಗುಣಸರೀರಮಹನ್ತತಾಯ ವಾ ನಾಗೋ ಭವೇಯ್ಯಂ. ಯಥಾ ಚೇಸ ಯೂಥಾನಿ ವಿವಜ್ಜಯಿತ್ವಾ ಏಕಚರಿಯಸುಖೇನ ಯಥಾಭಿರನ್ತಂ ವಿಹರಂ ಅರಞ್ಞೇ ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ, ಕುದಾಸ್ಸು ನಾಮಾಹಮ್ಪಿ ಏವಂ ಗಣಂ ವಿವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಏಕವಿಹಾರಸುಖೇನ ಯಥಾಭಿರನ್ತಂ ವಿಹರಂ ಅರಞ್ಞೇ ಅತ್ತನೋ ಯಥಾ ಯಥಾ ಸುಖಂ, ತಥಾ ತಥಾ ಯತ್ತಕಂ ವಾ ಇಚ್ಛಾಮಿ, ತತ್ತಕಂ ಅರಞ್ಞೇ ನಿವಾಸಂ ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ ಏಕೋ ಚರೇಯ್ಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾ ಚೇಸ ಸುಸಣ್ಠಿತಕ್ಖನ್ಧಮಹನ್ತತಾಯ ಸಞ್ಜಾತಕ್ಖನ್ಧೋ, ಕುದಾಸ್ಸು ನಾಮಾಹಮ್ಪಿ ¶ ಏವಂ ಅಸೇಖಸೀಲಕ್ಖನ್ಧಮಹನ್ತತಾಯ ಸಞ್ಜಾತಕ್ಖನ್ಧೋ ಭವೇಯ್ಯಂ. ಯಥಾ ಚೇಸ ಪದುಮಸದಿಸಗತ್ತತಾಯ ವಾ, ಪದುಮಕುಲೇ ಉಪ್ಪನ್ನತಾಯ ವಾ ಪದುಮೀ, ಕುದಾಸ್ಸು ನಾಮಾಹಮ್ಪಿ ಏವಂ ಪದುಮಸದಿಸಉಜುಕತಾಯ ವಾ, ಅರಿಯಜಾತಿಪದುಮೇ ಉಪ್ಪನ್ನತಾಯ ವಾ ಪದುಮೀ ಭವೇಯ್ಯಂ. ಯಥಾ ಚೇಸ ಥಾಮಬಲಾದೀಹಿ ಉಳಾರೋ, ಕುದಾಸ್ಸು ನಾಮಾಹಮ್ಪಿ ಏವಂ ಪರಿಸುದ್ಧಕಾಯಸಮಾಚಾರತಾದೀಹಿ ಸೀಲಸಮಾಧಿನಿಬ್ಬೇಧಿಕಪಞ್ಞಾದೀಹಿ ವಾ ಉಳಾರೋ ಭವೇಯ್ಯನ್ತಿ. ಏವಂ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಆರಭಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಂ ಅಧಿಗತೋಮ್ಹೀತಿ.

ನಾಗಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೧೦. ಅಟ್ಠಾನತನ್ತಿ ¶ ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಬಾರಾಣಸಿರಞ್ಞೋ ಕಿರ ಪುತ್ತೋ ದಹರೋ ಏವ ಸಮಾನೋ ಪಬ್ಬಜಿತುಕಾಮೋ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಯಾಚಿ. ಮಾತಾಪಿತರೋ ನಂ ನಿವಾರೇನ್ತಿ. ಸೋ ನಿವಾರಿಯಮಾನೋಪಿ ನಿಬನ್ಧತಿಯೇವ ‘‘ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ತತೋ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಂ ವಿಯ ಸಬ್ಬಂ ವತ್ವಾ ಅನುಜಾನಿಂಸು. ‘‘ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಚ ಉಯ್ಯಾನೇಯೇವ ವಸಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಪಟಿಜಾನಾಪೇಸುಂ, ಸೋ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ. ತಸ್ಸ ಮಾತಾ ಪಾತೋವ ವೀಸತಿಸಹಸ್ಸನಾಟಕಿತ್ಥಿಪರಿವುತಾ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುತ್ತಂ ಯಾಗುಂ ಪಾಯೇತ್ವಾ ಅನ್ತರಾ ಖಜ್ಜಕಾದೀನಿ ಚ ಖಾದಾಪೇತ್ವಾ ಯಾವ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕಸಮಯಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮುಲ್ಲಪಿತ್ವಾ ನಗರಂ ಪವಿಸತಿ. ಪಿತಾಪಿ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಭೋಜೇತ್ವಾ ಅತ್ತನಾಪಿ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ದಿವಸಂ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ¶ ಸಮುಲ್ಲಪಿತ್ವಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯಂ ಪಟಿಜಗ್ಗನಕಪುರಿಸೇ ಠಪೇತ್ವಾ ನಗರಂ ಪವಿಸತಿ. ಸೋ ಏವಂ ರತ್ತಿನ್ದಿವಂ ಅವಿವಿತ್ತೋ ವಿಹರತಿ.

ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಆದಿಚ್ಚಬನ್ಧು ನಾಮ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ನನ್ದಮೂಲಕಪಬ್ಭಾರೇ ವಿಹರತಿ. ಸೋ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ತಂ ಅದ್ದಸ – ‘‘ಅಯಂ ಕುಮಾರೋ ಪಬ್ಬಜಿತುಂ ಅಸಕ್ಖಿ, ಜಟಂ ಛಿನ್ದಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತೀ’’ತಿ. ತತೋ ಪರಂ ಆವಜ್ಜಿ – ‘‘ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮತಾಯ ನಿಬ್ಬಿಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ ನು ಖೋ, ನೋ’’ತಿ. ಅಥ ‘‘ಧಮ್ಮತಾಯ ನಿಬ್ಬಿನ್ದನ್ತೋ ಅತಿಚಿರಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ‘‘ತಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣಂ ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಮನೋಸಿಲಾತಲತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ರಾಜಪರಿಸಾ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಆಗತೋ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ ಆರೋಚೇಸಿ. ರಾಜಾ ‘‘ಇದಾನಿ ಮೇ ಪುತ್ತೋ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅನುಕ್ಕಣ್ಠಿತೋ ವಸಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪಮುದಿತಮನೋ ಹುತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಉಪಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ವಾಸಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಪಣ್ಣಸಾಲಾದಿವಾವಿಹಾರಚಙ್ಕಮಾದಿಸಬ್ಬಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ವಾಸೇಸಿ. ಸೋ ತತ್ಥ ವಸನ್ತೋ ಏಕದಿವಸಂ ಓಕಾಸಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಕುಮಾರಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕೋಸಿ ತ್ವ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಅಹಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋ’’ತಿ. ‘‘ಪಬ್ಬಜಿತಾ ನಾಮ ನ ಈದಿಸಾ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ. ಅಥ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕೀದಿಸಾ ಹೋನ್ತಿ, ಕಿಂ ¶ ಮಯ್ಹಂ ಅನನುಚ್ಛವಿಕ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ತ್ವಂ ಅತ್ತನೋ ಅನನುಚ್ಛವಿಕಂ ನ ಪೇಕ್ಖಸಿ, ನನು ತೇ ಮಾತಾ ವೀಸತಿಸಹಸ್ಸಿತ್ಥೀತಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪುಬ್ಬಣ್ಹಸಮಯೇ ಆಗಚ್ಛನ್ತೀ ಉಯ್ಯಾನಂ ಅವಿವಿತ್ತಂ ಕರೋತಿ, ಪಿತಾ ಚಸ್ಸ ಮಹತಾ ಬಲಕಾಯೇನ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಜಗ್ಗನಕಪರಿಸಾ ಸಕಲಂ ರತ್ತಿಂ, ಪಬ್ಬಜಿತಾ ನಾಮ ತವ ಸದಿಸಾ ನ ಹೋನ್ತಿ, ಈದಿಸಾ ಪನ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ತತ್ಥ ಠಿತಸ್ಸೇವ ಇದ್ಧಿಯಾ ಹಿಮವನ್ತೇ ಅಞ್ಞತರಂ ವಿಹಾರಂ ದಸ್ಸೇಸಿ. ಸೋ ತತ್ಥ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ಆಲಮ್ಬನಫಲಕಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಠಿತೇ ಚ ಚಙ್ಕಮನ್ತೇ ಚ ರಜನಕಕಮ್ಮಸೂಚಿಕಮ್ಮಾದೀನಿ ಕರೋನ್ತೇ ಚ ದಿಸ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಇಧ ನಾಗಚ್ಛಥ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಚ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಅನುಞ್ಞಾತಾ’’ತಿ ¶ ? ‘‘ಆಮ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಅನುಞ್ಞಾತಾ, ಪಬ್ಬಜಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಮಣಾ ನಾಮ ಅತ್ತನೋ ನಿಸ್ಸರಣಂ ಕಾತುಂ, ಪದೇಸಞ್ಚ ಇಚ್ಛಿತಂ ಪತ್ಥಿತಂ ಗನ್ತುಂ ಲಭನ್ತಿ, ಏತ್ತಕಂವ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ಠತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾನ ತಂ ಸಙ್ಗಣಿಕಾರತಸ್ಸ, ಯಂ ಫಸ್ಸಯೇ ಸಾಮಯಿಕಂ ವಿಮುತ್ತಿನ್ತಿ ಇಮಂ ಉಪಡ್ಢುಗಾಥಂ ವತ್ವಾ ದಿಸ್ಸಮಾನೋಯೇವ ಆಕಾಸೇನ ನನ್ದಮೂಲಕಪಬ್ಭಾರಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಏವಂ ಗತೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿ. ಆರಕ್ಖಪುರಿಸೋಪಿ ‘‘ಸಯಿತೋ ಕುಮಾರೋ, ಇದಾನಿ ಕುಹಿಂ ಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪಮತ್ತೋ ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕಮಿ. ಸೋ ತಸ್ಸ ಪಮತ್ತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಅರಞ್ಞಂ ಪಾವಿಸಿ. ತತ್ರ ಚ ಠಿತೋ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಆರಭಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಂ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಟ್ಠಾನಂ ಗತೋ. ತತ್ರ ಚ ‘‘ಕಥಮಧಿಗತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತೋ ಆದಿಚ್ಚಬನ್ಧುನಾ ವುತ್ತಂ ಉಪಡ್ಢಗಾಥಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಕತ್ವಾ ಅಭಾಸಿ.

ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಅಟ್ಠಾನ ತನ್ತಿ ಅಟ್ಠಾನಂ ತಂ, ಅಕಾರಣಂ ತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಅನುನಾಸಿಕಲೋಪೋ ಕತೋ ‘‘ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನ ¶ ದಸ್ಸನ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಖು. ಪಾ. ೫.೧೧; ಸು. ನಿ. ೨೭೦) ವಿಯ. ಸಙ್ಗಣಿಕಾರತಸ್ಸಾತಿ ಗಣಾಭಿರತಸ್ಸ. ಯನ್ತಿ ಕಾರಣವಚನಮೇತಂ ‘‘ಯಂ ಹಿರೀಯತಿ ಹಿರೀಯಿತಬ್ಬೇನಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಧ. ಸ. ೩೦) ವಿಯ. ಫಸ್ಸಯೇತಿ ಅಧಿಗಚ್ಛೇ. ಸಾಮಯಿಕಂ ವಿಮುತ್ತಿನ್ತಿ ಲೋಕಿಯಸಮಾಪತ್ತಿಂ. ಸಾ ಹಿ ಅಪ್ಪಿತಪ್ಪಿತಸಮಯೇ ಏವ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕೇಹಿ ವಿಮುಚ್ಚನತೋ ‘‘ಸಾಮಯಿಕಾ ವಿಮುತ್ತೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ತಂ ಸಾಮಯಿಕಂ ವಿಮುತ್ತಿಂ. ಅಟ್ಠಾನಂ ತಂ, ನ ತಂ ಕಾರಣಂ ವಿಜ್ಜತಿ ಸಙ್ಗಣಿಕಾರತಸ್ಸ, ಯೇನ ಕಾರಣೇನ ವಿಮುತ್ತಿಂ ಫಸ್ಸಯೇ ಇತಿ ಏತಂ ಆದಿಚ್ಚಬನ್ಧುಸ್ಸ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ವಚೋ ನಿಸಮ್ಮ ಸಙ್ಗಣಿಕಾರತಿಂ ಪಹಾಯ ಯೋನಿಸೋ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತೋ ಅಧಿಗತೋಮ್ಹೀತಿ ಆಹ. ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವಾತಿ.

ಅಟ್ಠಾನಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ದುತಿಯವಗ್ಗೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ.

೧೧೧. ದಿಟ್ಠೀವಿಸೂಕಾನೀತಿ ¶ ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಅಞ್ಞತರೋ ಕಿರ ಬಾರಾಣಸಿರಾಜಾ ರಹೋಗತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಯಥಾ ಸೀತಾದೀನಂ ಪಟಿಘಾತಕಾನಿ ಉಣ್ಹಾದೀನಿ ಅತ್ಥಿ, ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ಏವಂ ವಟ್ಟಪಟಿಘಾತಕಂ ವಿವಟ್ಟಂ, ನೋ’’ತಿ? ಸೋ ಅಮಚ್ಚೇ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ವಿವಟ್ಟಂ ಜಾನಾಥಾ’’ತಿ? ತೇ ‘‘ಜಾನಾಮ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ರಾಜಾ ‘‘ಕಿಂ ತ’’ನ್ತಿ? ತತೋ ‘‘ಅನ್ತವಾ ಲೋಕೋ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಸಸ್ಸತುಚ್ಛೇದಂ ಕಥೇಸುಂ. ರಾಜಾ ‘‘ಇಮೇ ನ ಜಾನನ್ತಿ, ಸಬ್ಬೇಪಿಮೇ ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕಾ’’ತಿ ¶ ಸಯಮೇವ ತೇಸಂ ವಿಲೋಮತಞ್ಚ ಅಯುತ್ತತಞ್ಚ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ವಟ್ಟಪಟಿಘಾತಕಂ ವಿವಟ್ಟಂ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ಗವೇಸಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ರಜ್ಜಂ ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಂ ಸಚ್ಛಾಕಾಸಿ. ಇಮಞ್ಚ ಉದಾನಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂ ಮಜ್ಝೇ ಬ್ಯಾಕರಣಗಾಥಞ್ಚ.

ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ದಿಟ್ಠೀವಿಸೂಕಾನೀತಿ ದ್ವಾಸಟ್ಠಿದಿಟ್ಠಿಗತಾನಿ. ತಾನಿ ಹಿ ಮಗ್ಗಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ವಿಸೂಕಟ್ಠೇನ ವಿಜ್ಝನಟ್ಠೇನ ವಿಲೋಮಟ್ಠೇನ ಚ ವಿಸೂಕಾನಿ, ಏವಂ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ವಿಸೂಕಾನಿ, ದಿಟ್ಠಿ ಏವ ವಾ ವಿಸೂಕಾನಿ ದಿಟ್ಠಿವಿಸೂಕಾನಿ. ಉಪಾತಿವತ್ತೋತಿ ದಸ್ಸನಮಗ್ಗೇನ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೋ. ಪತ್ತೋ ನಿಯಾಮನ್ತಿ ಅವಿನಿಪಾತಧಮ್ಮತಾಯ ಸಮ್ಬೋಧಿಪರಾಯಣತಾಯ ಚ ನಿಯತಭಾವಂ ಅಧಿಗತೋ, ಸಮ್ಮತ್ತನಿಯಾಮಸಙ್ಖಾತಂ ವಾ ಪಠಮಮಗ್ಗನ್ತಿ. ಏತ್ತಾವತಾ ಪಠಮಮಗ್ಗಕಿಚ್ಚನಿಪ್ಫತ್ತಿ ಚ ತಸ್ಸ ಪಟಿಲಾಭೋ ಚ ವುತ್ತೋ. ಇದಾನಿ ಪಟಿಲದ್ಧಮಗ್ಗೋತಿ ಇಮಿನಾ ಸೇಸಮಗ್ಗಪಟಿಲಾಭಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಉಪ್ಪನ್ನಞಾಣೋಮ್ಹೀತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಞಾಣೋ ಅಮ್ಹಿ. ಏತೇನ ಫಲಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಅನಞ್ಞನೇಯ್ಯೋತಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಇದಂ ಸಚ್ಚನ್ತಿ ನ ನೇತಬ್ಬೋ. ಏತೇನ ಸಯಮ್ಭುತಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ಪತ್ತೇ ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಞಾಣೇ ¶ ಅಞ್ಞನೇಯ್ಯತಾಯ ಅಭಾವಾ ಸಯಂವಸಿತಂ. ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಯ ವಾ ದಿಟ್ಠಿವಿಸೂಕಾನಿ ಉಪಾತಿವತ್ತೋ, ಆದಿಮಗ್ಗೇನ ನಿಯಾಮಂ ಪತ್ತೋ, ಸೇಸೇಹಿ ಪಟಿಲದ್ಧಮಗ್ಗೋ, ಫಲಞಾಣೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಞಾಣೋ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಅತ್ತನಾವ ಅಧಿಗತೋತಿ ಅನಞ್ಞನೇಯ್ಯೋತಿ. ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬನ್ತಿ.

ದಿಟ್ಠೀವಿಸೂಕಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೧೨. ನಿಲ್ಲೋಲುಪೋತಿ ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಬಾರಾಣಸಿರಞ್ಞೋ ಕಿರ ಸೂದೋ ಅನ್ತರಭತ್ತಂ ಪಚಿತ್ವಾ ಉಪನಾಮೇಸಿ ಮನುಞ್ಞದಸ್ಸನಂ ಸಾದುರಸಂ ‘‘ಅಪ್ಪೇವ ನಾಮ ಮೇ ರಾಜಾ ಧನಮನುಪ್ಪಾದೇಯ್ಯಾ’’ತಿ. ತಂ ರಞ್ಞೋ ಗನ್ಧೇನೇವ ಭೋತ್ತುಕಮ್ಯತಂ ಜನೇಸಿ, ಮುಖೇ ಖೇಳಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ. ಪಠಮಕಬಳೇ ಪನ ಮುಖೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತಮತ್ತೇ ಸತ್ತರಸಹರಣಿಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅಮತೇನೇವ ಫುಸಿತಾನಿ ¶ ಅಹೇಸುಂ. ಸೂದೋ ‘‘ಇದಾನಿ ಮೇ ದಸ್ಸತಿ, ಇದಾನಿ ಮೇ ದಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ. ರಾಜಾಪಿ ‘‘ಸಕ್ಕಾರಾರಹೋ ಸೂದೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ, ‘‘ರಸಂ ಸಾಯಿತ್ವಾ ಪನ ಸಕ್ಕರೋನ್ತಂ ಮಂ ಪಾಪಕೋ ಕಿತ್ತಿಸದ್ದೋ ಅಬ್ಭುಗ್ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ ‘ಲೋಲೋ ಅಯಂ ರಾಜಾ ರಸಗರುಕೋ’’’ತಿ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಭಣಿ. ಏವಂ ಯಾವ ಭೋಜನಪರಿಯೋಸಾನಂ, ತಾವ ಸೂದೋ ‘‘ಇದಾನಿ ದಸ್ಸತಿ, ಇದಾನಿ ದಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ. ರಾಜಾಪಿ ಅವಣ್ಣಭಯೇನ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಭಣಿ. ತತೋ ಸೂದೋ ¶ ‘‘ನತ್ಥಿ ಮಞ್ಞೇ ಇಮಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಜಿವ್ಹಾವಿಞ್ಞಾಣ’’ನ್ತಿ. ದುತಿಯದಿವಸೇ ಅಸಾದುರಸಂ ಉಪನಾಮೇಸಿ. ರಾಜಾ ಭುಞ್ಜನ್ತೋ ‘‘ನಿಗ್ಗಹಾರಹೋ ವತ, ಭೋ, ಅಜ್ಜ ಸೂದೋ’’ತಿ ಜಾನನ್ತೋಪಿ ಪುಬ್ಬೇ ವಿಯ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಅವಣ್ಣಭಯೇನ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಭಣಿ. ತತೋ ಸೂದೋ ‘‘ರಾಜಾ ನೇವ ಸುನ್ದರಂ ನಾಸುನ್ದರಂ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ಪರಿಬ್ಬಯಂ ಅತ್ತನಾವ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಿಞ್ಚಿದೇವ ಪಚಿತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ದೇತಿ. ರಾಜಾ ‘‘ಅಹೋ ವತ ಲೋಭೋ, ಅಹಂ ನಾಮ ವೀಸತಿ ನಗರಸಹಸ್ಸಾನಿ ಭುಞ್ಜನ್ತೋ ಇಮಸ್ಸ ಲೋಭೇನ ಭತ್ತಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಲಭಾಮೀ’’ತಿ ನಿಬ್ಬಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ರಜ್ಜಂ ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಂ ಸಚ್ಛಾಕಾಸಿ. ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಇಮಂ ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ.

ತತ್ಥ ನಿಲ್ಲೋಲುಪೋತಿ ಅಲೋಲುಪೋ. ಯೋ ಹಿ ರಸತಣ್ಹಾಭಿಭೂತೋ ಹೋತಿ, ಸೋ ಭುಸಂ ಲುಪ್ಪತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಲುಪ್ಪತಿ, ತೇನ ‘‘ಲೋಲುಪೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ತಸ್ಮಾ ಏಸ ತಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪನ್ತೋ ‘‘ನಿಲ್ಲೋಲುಪೋ’’ತಿ ಆಹ. ನಿಕ್ಕುಹೋತಿ ಏತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಯಸ್ಸ ತಿವಿಧಂ ಕುಹನವತ್ಥು ನತ್ಥಿ, ಸೋ ‘‘ನಿಕ್ಕುಹೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಇಮಿಸ್ಸಾ ಪನ ಗಾಥಾಯ ಮನುಞ್ಞಭೋಜನಾದೀಸು ವಿಮ್ಹಯಮನಾಪಜ್ಜನತೋ ನಿಕ್ಕುಹೋತಿ ಅಯಮಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ನಿಪ್ಪಿಪಾಸೋತಿ ಏತ್ಥ ಪಾತುಮಿಚ್ಛಾ ಪಿಪಾಸಾ, ತಸ್ಸಾ ಅಭಾವೇನ ನಿಪ್ಪಿಪಾಸೋ, ಸಾದುರಸಲೋಭೇನ ಭೋತ್ತುಕಮ್ಯತಾವಿರಹಿತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ನಿಮ್ಮಕ್ಖೋತಿ ಏತ್ಥ ಪರಗುಣವಿನಾಸನಲಕ್ಖಣೋ ಮಕ್ಖೋ, ತಸ್ಸ ಅಭಾವೇನ ನಿಮ್ಮಕ್ಖೋ. ಅತ್ತನೋ ಗಿಹಿಕಾಲೇ ಸೂದಸ್ಸ ಗುಣಮಕ್ಖನಾಭಾವಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ. ನಿದ್ಧನ್ತಕಸಾವಮೋಹೋತಿ ಏತ್ಥ ರಾಗಾದಯೋ ತಯೋ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಾದೀನಿ ಚ ತೀಣೀತಿ ಛ ಧಮ್ಮಾ ಯಥಾಸಮ್ಭವಂ ಅಪ್ಪಸನ್ನಟ್ಠೇನ ¶ ಸಕಭಾವಂ ವಿಜಹಾಪೇತ್ವಾ ಪರಭಾವಂ ಗಣ್ಹಾಪನಟ್ಠೇನ ಕಸಟಟ್ಠೇನ ಚ ‘‘ಕಸಾವಾ’’ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಯಥಾಹ –

‘‘ತತ್ಥ ಕತಮೇ ತಯೋ ಕಸಾವಾ? ರಾಗಕಸಾವೋ, ದೋಸಕಸಾವೋ, ಮೋಹಕಸಾವೋ. ಇಮೇ ತಯೋ ಕಸಾವಾ. ತತ್ಥ ಕತಮೇ ಅಪರೇಪಿ ತಯೋ ಕಸಾವಾ? ಕಾಯಕಸಾವೋ, ವಚೀಕಸಾವೋ, ಮನೋಕಸಾವೋ’’ತಿ (ವಿಭ. ೯೨೪).

ತೇಸು ಮೋಹಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಕಸಾವಾನಂ ತೇಸಞ್ಚ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಮೂಲಭೂತಸ್ಸ ಮೋಹಸ್ಸ ನಿದ್ಧನ್ತತ್ತಾ ನಿದ್ಧನ್ತಕಸಾವಮೋಹೋ. ತಿಣ್ಣಂ ಏವ ವಾ ಕಾಯವಚೀಮನೋಕಸಾವಾನಂ ಮೋಹಸ್ಸ ಚ ನಿದ್ಧನ್ತತ್ತಾ ನಿದ್ಧನ್ತಕಸಾವಮೋಹೋ. ಇತರೇಸು ನಿಲ್ಲೋಲುಪತಾದೀಹಿ ¶ ರಾಗಕಸಾವಸ್ಸ, ನಿಮ್ಮಕ್ಖತಾಯ ದೋಸಕಸಾವಸ್ಸ ¶ ನಿದ್ಧನ್ತಭಾವೋ ಸಿದ್ಧೋ ಏವ. ನಿರಾಸಯೋತಿ ನಿತ್ತಣ್ಹೋ. ಸಬ್ಬಲೋಕೇ ಭವಿತ್ವಾತಿ ಸಕಲಲೋಕೇ, ತೀಸು ಭವೇಸು ದ್ವಾದಸಸು ವಾ ಆಯತನೇಸು ಭವವಿಭವತಣ್ಹಾವಿರಹಿತೋ ಹುತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಅಥ ವಾ ತಯೋಪಿ ಪಾದೇ ವತ್ವಾ ಏಕೋ ಚರೇತಿ ಏಕೋ ಚರಿತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಾತಿ ಏವಮ್ಪೇತ್ಥ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ಕಾತಬ್ಬೋ.

ನಿಲ್ಲೋಲುಪಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೧೩. ಪಾಪಂ ಸಹಾಯನ್ತಿ ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಕಿರ ಅಞ್ಞತರೋ ರಾಜಾ ಮಹಚ್ಚರಾಜಾನುಭಾವೇನ ನಗರಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕರೋನ್ತೋ ಮನುಸ್ಸೇ ಕೋಟ್ಠಾಗಾರತೋ ಪುರಾಣಧಞ್ಞಾದೀನಿ ಬಹಿದ್ಧಾ ನೀಹರನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ಭಣೇ, ಇದ’’ನ್ತಿ ಅಮಚ್ಚೇ ಪುಚ್ಛಿ. ಅಮಚ್ಚಾ ‘‘ಇದಾನಿ, ಮಹಾರಾಜ, ನವಧಞ್ಞಾದೀನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಓಕಾಸಂ ಕಾತುಂ ಇಮೇ ಮನುಸ್ಸಾ ಪುರಾಣಧಞ್ಞಾದೀನಿ ಛಡ್ಡೇನ್ತೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ರಾಜಾ ‘‘ಕಿಂ, ಭಣೇ, ಇತ್ಥಾಗಾರಬಲಕಾಯಾದೀನಂ ವತ್ತಂ ಪರಿಪುಣ್ಣ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ‘‘ಆಮ, ಮಹಾರಾಜ, ಪರಿಪುಣ್ಣ’’ನ್ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಭಣೇ, ದಾನಸಾಲಂ ಕಾರೇಥ, ದಾನಂ ದಸ್ಸಾಮಿ, ಮಾ ಇಮಾನಿ ಧಞ್ಞಾನಿ ಅನುಪಕಾರಾನಿ ವಿನಸ್ಸನ್ತೂ’’ತಿ. ತತೋ ನಂ ಅಞ್ಞತರೋ ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕೋ ಅಮಚ್ಚೋ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ನತ್ಥಿ ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿ ಆರಬ್ಭ ಯಾವ ‘‘ಬಾಲೇ ಚ ಪಣ್ಡಿತೇ ಚ ಸನ್ಧಾವಿತ್ವಾ ಸಂಸರಿತ್ವಾ ದುಕ್ಖಸ್ಸನ್ತಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ನಿವಾರೇಸಿ. ರಾಜಾ ದುತಿಯಮ್ಪಿ ತತಿಯಮ್ಪಿ ಕೋಟ್ಠಾಗಾರೇ ವಿಲುಮ್ಪನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ತಥೇವ ಆಣಾಪೇಸಿ. ಸೋಪಿ ತತಿಯಮ್ಪಿ ನಂ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ದತ್ತುಪಞ್ಞತ್ತಂ ಯದಿದಂ ದಾನ’’ನ್ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ನಿವಾರೇಸಿ. ಸೋ ‘‘ಅರೇ, ಅಹಂ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಮ್ಪಿ ನ ಲಭಾಮಿ ದಾತುಂ, ಕಿಂ ಮೇ ಇಮೇಹಿ ಪಾಪಸಹಾಯೇಹೀ’’ತಿ ನಿಬ್ಬಿನ್ನೋ ರಜ್ಜಂ ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಂ ಸಚ್ಛಾಕಾಸಿ. ತಞ್ಚ ಪಾಪಸಹಾಯಂ ಗರಹನ್ತೋ ಇಮಂ ಉದಾನಗಾಥಮಾಹ.

ತಸ್ಸಾಯಂ ¶ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ – ಯ್ವಾಯಂ ದಸವತ್ಥುಕಾಯ ಪಾಪದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ಪಾಪೋ, ಪರೇಸಮ್ಪಿ ಅನತ್ಥಂ ಪಸ್ಸತೀತಿ ಅನತ್ಥದಸ್ಸೀ, ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಾದಿಮ್ಹಿ ಚ ವಿಸಮೇ ನಿವಿಟ್ಠೋ, ತಂ ಅತ್ಥಕಾಮೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಪಾಪಂ ಸಹಾಯಂ ಪರಿವಜ್ಜಯೇಥ, ಅನತ್ಥದಸ್ಸಿಂ ವಿಸಮೇ ನಿವಿಟ್ಠಂ. ಸಯಂ ನ ಸೇವೇತಿ ಅತ್ತನೋ ವಸೇನ ತಂ ನ ಸೇವೇಯ್ಯ. ಯದಿ ಪನ ಪರಸ್ಸ ವಸೋ ಹೋತಿ, ಕಿಂ ಸಕ್ಕಾ ಕಾತುನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಪಸುತನ್ತಿ ಪಸಟಂ, ದಿಟ್ಠಿವಸೇನ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಲಗ್ಗನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಮತ್ತನ್ತಿ ಕಾಮಗುಣೇಸು ವೋಸ್ಸಟ್ಠಚಿತ್ತಂ, ಕುಸಲಭಾವನಾರಹಿತಂ ವಾ. ತಂ ¶ ಏವರೂಪಂ ಸಹಾಯಂ ನ ¶ ಸೇವೇ ನ ಭಜೇ ನ ಪಯಿರುಪಾಸೇ, ಅಞ್ಞದತ್ಥು ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋತಿ.

ಪಾಪಸಹಾಯಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೧೪. ಬಹುಸ್ಸುತನ್ತಿ ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಪುಬ್ಬೇ ಕಿರ ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸಾಸನೇ ಅಟ್ಠ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಸತ್ತಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಗತಪಚ್ಚಾಗತವತ್ತಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ದೇವಲೋಕೇ ಉಪ್ಪನ್ನಾತಿಆದಿ ಸಬ್ಬಂ ಅನವಜ್ಜಭೋಜೀಗಾಥಾಯ ವುತ್ತಸದಿಸಮೇವ. ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ – ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ರಾಜಾ ಆಹ – ‘‘ಕೇ ತುಮ್ಹೇ’’ತಿ? ತೇ ಆಹಂಸು – ‘‘ಮಯಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಬಹುಸ್ಸುತಾ ನಾಮಾ’’ತಿ. ರಾಜಾ ‘‘ಅಹಂ ಸುತಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋ ನಾಮ, ಸುತೇನ ತಿತ್ತಿಂ ನ ಗಚ್ಛಾಮಿ, ಹನ್ದ, ನೇಸಂ ಸನ್ತಿಕೇ ವಿಚಿತ್ರನಯಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸೋಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅತ್ತಮನೋ ದಕ್ಖಿಣೋದಕಂ ದತ್ವಾ ಪರಿವಿಸಿತ್ವಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸಙ್ಘತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ‘‘ಧಮ್ಮಕಥಂ, ಭನ್ತೇ, ಕಥೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ‘‘ಸುಖಿತೋ ಹೋತು, ಮಹಾರಾಜ, ರಾಗಕ್ಖಯೋ ಹೋತೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಉಟ್ಠಿತೋ. ರಾಜಾ ‘‘ಅಯಂ ನ ಬಹುಸ್ಸುತೋ, ದುತಿಯೋ ಬಹುಸ್ಸುತೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸ್ವೇ ತಸ್ಸ ವಿಚಿತ್ರಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸೋಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸ್ವಾತನಾಯ ನಿಮನ್ತೇಸಿ. ಏವಂ ಯಾವ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಟಿಪಾಟಿ ಗಚ್ಛತಿ, ತಾವ ನಿಮನ್ತೇಸಿ, ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ‘‘ದೋಸಕ್ಖಯೋ ಹೋತು, ಮೋಹಕ್ಖಯೋ, ಗತಿಕ್ಖಯೋ, ಭವಕ್ಖಯೋ, ವಟ್ಟಕ್ಖಯೋ, ಉಪಧಿಕ್ಖಯೋ, ತಣ್ಹಕ್ಖಯೋ ಹೋತೂ’’ತಿ ಏವಂ ಏಕೇಕಪದಂ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ಸೇಸಂ ಪಠಮಸದಿಸಮೇವ ವತ್ವಾ ಉಟ್ಠಹಿಂಸು.

ತತೋ ರಾಜಾ – ‘‘ಇಮೇ ‘ಬಹುಸ್ಸುತಾ ಮಯ’ನ್ತಿ ಭಣನ್ತಿ, ನ ಚ ತೇಸಂ ವಿಚಿತ್ರಕಥಾ, ಕಿಮೇತೇಹಿ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ತೇಸಂ ವಚನತ್ಥಂ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತುಮಾರದ್ಧೋ. ಅಥ ‘‘ರಾಗಕ್ಖಯೋ ಹೋತೂ’’ತಿ ಉಪಪರಿಕ್ಖನ್ತೋ ‘‘ರಾಗೇ ಖೀಣೇ ದೋಸೋಪಿ ಮೋಹೋಪಿ ಅಞ್ಞತರಞ್ಞತರೇಪಿ ಕಿಲೇಸಾ ಖೀಣಾ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಅತ್ತಮನೋ ಅಹೋಸಿ ‘‘ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯಬಹುಸ್ಸುತಾ ಇಮೇ ಸಮಣಾ. ಯಥಾಪಿ ಹಿ ಪುರಿಸೇನ ಮಹಾಪಥವಿಂ ವಾ ಆಕಾಸಂ ವಾ ಅಙ್ಗುಲಿಯಾ ನಿದ್ದಿಸನ್ತೇನ ನ ಅಙ್ಗುಲಿಮತ್ತೋವ ಪದೇಸೋ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ ಹೋತಿ. ಅಪಿ ಚ ಖೋ ಪನ ಸಕಲಪಥವೀ ಆಕಾಸಾ ಏವ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ ಹೋನ್ತಿ. ಏವಂ ಇಮೇಹಿ ಏಕೇಕಂ ಅತ್ಥಂ ನಿದ್ದಿಸನ್ತೇಹಿ ಅಪರಿಮಾಣಾ ಅತ್ಥಾ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ. ತತೋ ಸೋ ‘‘ಕುದಾಸ್ಸು ನಾಮಾಹಮ್ಪಿ ಏವಂ ಬಹುಸ್ಸುತೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ¶ ತಥಾರೂಪಂ ಬಹುಸ್ಸುತಭಾವಂ ಪತ್ಥೇನ್ತೋ ¶ ರಜ್ಜಂ ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಂ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಇಮಂ ಉದಾನಗಾಥಮಭಾಸಿ.

ತತ್ಥಾಯಂ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ – ಬಹುಸ್ಸುತನ್ತಿ ದುವಿಧೋ ಬಹುಸ್ಸುತೋ ತೀಸು ಪಿಟಕೇಸು ಅತ್ಥತೋ ನಿಖಿಲೋ ಪರಿಯತ್ತಿಬಹುಸ್ಸುತೋ ಚ, ಮಗ್ಗಫಲವಿಜ್ಜಾಭಿಞ್ಞಾಪಟಿವೇಧಕೋ ¶ ಪಟಿವೇಧಬಹುಸ್ಸುತೋ ಚ. ಆಗತಾಗಮೋ ಧಮ್ಮಧರೋ. ಉಳಾರೇಹಿ ಪನ ಕಾಯವಚೀಮನೋಕಮ್ಮೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಉಳಾರೋ. ಯುತ್ತಪಟಿಭಾನೋ ಚ ಮುತ್ತಪಟಿಭಾನೋ ಚ ಯುತ್ತಮುತ್ತಪಟಿಭಾನೋ ಚ ಪಟಿಭಾನವಾ. ಪರಿಯತ್ತಿಪರಿಪುಚ್ಛಾಧಿಗಮವಸೇನ ವಾ ತಿವಿಧೋ ಪಟಿಭಾನವಾ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಯಸ್ಸ ಹಿ ಪರಿಯತ್ತಿ ಪಟಿಭಾತಿ, ಸೋ ಪರಿಯತ್ತಿಪಟಿಭಾನವಾ. ಯಸ್ಸ ಅತ್ಥಞ್ಚ ಞಾಣಞ್ಚ ಲಕ್ಖಣಞ್ಚ ಠಾನಾಟ್ಠಾನಞ್ಚ ಪರಿಪುಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಪರಿಪುಚ್ಛಾ ಪಟಿಭಾತಿ, ಸೋ ಪರಿಪುಚ್ಛಾಪಟಿಭಾನವಾ. ಯಸ್ಸ ಮಗ್ಗಾದಯೋ ಪಟಿವಿದ್ಧಾ ಹೋನ್ತಿ, ಸೋ ಅಧಿಗಮಪಟಿಭಾನವಾ. ತಂ ಏವರೂಪಂ ಬಹುಸ್ಸುತಂ ಧಮ್ಮಧರಂ ಭಜೇಥ ಮಿತ್ತಂ ಉಳಾರಂ ಪಟಿಭಾನವನ್ತಂ. ತತೋ ತಸ್ಸಾನುಭಾವೇನ ಅತ್ತತ್ಥಪರತ್ಥಉಭಯತ್ಥಭೇದತೋ ವಾ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಸಮ್ಪರಾಯಿಕಪರಮತ್ಥಭೇದತೋ ವಾ ಅನೇಕಪ್ಪಕಾರಾನಿ ಅಞ್ಞಾಯ ಅತ್ಥಾನಿ, ತತೋ ‘‘ಅಹೋಸಿಂ ನು ಖೋ ಅಹಂ ಅತೀತಮದ್ಧಾನ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಮ. ನಿ. ೧.೧೮; ಸಂ. ನಿ. ೨.೨೦) ಕಙ್ಖಾಟ್ಠಾನಿಯೇಸು ವಿನೇಯ್ಯ ಕಙ್ಖಂ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಂ ವಿನೇತ್ವಾ ವಿನಾಸೇತ್ವಾ ಏವಂ ಕತಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚೋ ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋತಿ.

ಬಹುಸ್ಸುತಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೧೫. ಖಿಡ್ಡಂ ರತಿನ್ತಿ ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಕಿರ ವಿಭೂಸಕಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಪಾತೋವ ಯಾಗುಂ ವಾ ಭತ್ತಂ ವಾ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ನಾನಾವಿಧವಿಭೂಸನೇಹಿ ಅತ್ತಾನಂ ವಿಭೂಸಾಪೇತ್ವಾ ಮಹಾಆದಾಸೇ ಸಕಲಂ ಸರೀರಂ ದಿಸ್ವಾ ಯಂ ನ ಇಚ್ಛತಿ, ತಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇನ ವಿಭೂಸನೇನ ವಿಭೂಸಾಪೇತಿ. ತಸ್ಸ ಏಕದಿವಸಂ ಏವಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಭತ್ತವೇಲಾ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕಾ ಸಮ್ಪತ್ತಾ. ವಿಪ್ಪಕತವಿಭೂಸಿತೋವ ದುಸ್ಸಪಟ್ಟೇನ ಸೀಸಂ ವೇಠೇತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ದಿವಾಸೇಯ್ಯಂ ಉಪಗಞ್ಛಿ. ಪುನಪಿ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ತಥೇವ ಕರೋತೋ ಸೂರಿಯೋ ಓಗ್ಗತೋ. ಏವಂ ದುತಿಯದಿವಸೇಪಿ ತತಿಯದಿವಸೇಪಿ. ಅಥಸ್ಸ ಏವಂ ಮಣ್ಡನಪ್ಪಸುತಸ್ಸ ಪಿಟ್ಠಿರೋಗೋ ಉದಪಾದಿ. ತಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಅಹೋ ರೇ, ಅಹಂ ಸಬ್ಬಥಾಮೇನ ವಿಭೂಸನ್ತೋಪಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಪ್ಪಕೇ ವಿಭೂಸನೇ ಅಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಲೋಭಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿಂ, ಲೋಭೋ ಚ ನಾಮೇಸ ಅಪಾಯಗಮನೀಯೋ ¶ ಧಮ್ಮೋ, ಹನ್ದಾಹಂ ಲೋಭಂ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಾಮೀ’’ತಿ ರಜ್ಜಂ ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಂ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಇಮಂ ಉದಾನಗಾಥಮಭಾಸಿ.

ತತ್ಥ ಖಿಡ್ಡಾ ಚ ರತಿ ಚ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಾವ. ಕಾಮಸುಖನ್ತಿ ವತ್ಥುಕಾಮಸುಖಂ. ವತ್ಥುಕಾಮಾಪಿ ಹಿ ಸುಖಸ್ಸ ವಿಸಯಾದಿಭಾವೇನ ‘‘ಸುಖ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ಯಥಾಹ – ‘‘ಅತ್ಥಿ ರೂಪಂ ಸುಖಂ ಸುಖಾನುಪತಿತ’’ನ್ತಿ ¶ (ಸಂ. ನಿ. ೩.೬೦). ಏವಮೇತಂ ಖಿಡ್ಡಂ ರತಿಂ ಕಾಮಸುಖಞ್ಚ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಓಕಾಸಲೋಕೇ ಅನಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಅಲನ್ತಿ ಅಕತ್ವಾ, ಏತಂ ತಪ್ಪಕನ್ತಿ ವಾ ಸಾರಭೂತನ್ತಿ ¶ ವಾ ಏವಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ. ಅನಪೇಕ್ಖಮಾನೋತಿ ತೇನ ಅನಲಙ್ಕರಣೇನ ಅನಪೇಕ್ಖಣಸೀಲೋ ಅಪಿಹಾಲುಕೋ ನಿತ್ತಣ್ಹೋ. ವಿಭೂಸಟ್ಠಾನಾ ವಿರತೋ ಸಚ್ಚವಾದೀತಿ ತತ್ಥ ವಿಭೂತಾ ದುವಿಧಾ – ಅಗಾರಿಕವಿಭೂಸಾ ಚ ಅನಗಾರಿಕವಿಭೂಸಾ ಚ. ಸಾಟಕವೇಠನಮಾಲಾಗನ್ಧಾದಿವಿಭೂಸಾ ಅಗಾರಿಕವಿಭೂಸಾ ನಾಮ. ಪತ್ತಮಣ್ಡನಾದಿವಿಭೂಸಾ ಅನಗಾರಿಕವಿಭೂಸಾ. ವಿಭೂಸಾ ಏವ ವಿಭೂಸಟ್ಠಾನಂ, ತಸ್ಮಾ ವಿಭೂಸಟ್ಠಾನಾ ತಿವಿಧಾಯ ವಿರತಿಯಾ ವಿರತೋ. ಅವಿತಥವಚನತೋ ಸಚ್ಚವಾದೀತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ.

ವಿಭೂಸಟ್ಠಾನಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೧೬. ಪುತ್ತಞ್ಚ ¶ ದಾರನ್ತಿ ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಕಿರ ರಞ್ಞೋ ಪುತ್ತೋ ದಹರಕಾಲೇಯೇವ ಅಭಿಸಿತ್ತೋ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ. ಸೋ ಪಠಮಗಾಥಾಯ ವುತ್ತಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಸತ್ತೋ ವಿಯ ರಜ್ಜಸಿರಿಂ ಅನುಭವನ್ತೋ ಏಕದಿವಸಂ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೋ ಬಹೂನಂ ದುಕ್ಖಂ ಕರೋಮಿ, ಕಿಂ ಮೇ ಏಕಭತ್ತತ್ಥಾಯ ಇಮಿನಾ ಪಾಪೇನ, ಹನ್ದ, ಸುಖಮುಪ್ಪಾದೇಮೀ’’ತಿ ರಜ್ಜಂ ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಂ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಇಮಂ ಉದಾನಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ.

ತತ್ಥ ಧನಾನೀತಿ ಮುತ್ತಾಮಣಿವೇಳುರಿಯಸಙ್ಖಸಿಲಾಪವಾಳರಜತಜಾತರೂಪಾದೀನಿ ರತನಾನಿ. ಧಞ್ಞಾನೀತಿ ಸಾಲಿವೀಹಿಯವಗೋಧುಮಕಙ್ಗುವರಕಕುದ್ರೂಸಕಪ್ಪಭೇದಾನಿ ಸತ್ತ ಸೇಸಾಪರಣ್ಣಾನಿ ಚ. ಬನ್ಧವಾನೀತಿ ಞಾತಿಬನ್ಧುಗೋತ್ತಬನ್ಧುಮಿತ್ತಬನ್ಧುಸಿಪ್ಪಬನ್ಧುವಸೇನ ಚತುಬ್ಬಿಧಬನ್ಧವೇ. ಯಥೋಧಿಕಾನೀತಿ ಸಕಸಕಓಧಿವಸೇನ ಠಿತಾನಿಯೇವ. ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವಾತಿ.

ಪುತ್ತದಾರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೧೭. ಸಙ್ಗೋ ಏಸೋತಿ ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಕಿರ ಪಾದಲೋಲಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ಪಾತೋವ ಯಾಗುಂ ವಾ ಭತ್ತಂ ವಾ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ತೀಸು ಪಾಸಾದೇಸು ತಿವಿಧಾನಿ ನಾಟಕಾನಿ ಪಸ್ಸತಿ. ತಿವಿಧಾ ನಾಮ ನಾಟಕಾ ಪುಬ್ಬರಾಜತೋ ಆಗತಂ, ಅನನ್ತರರಾಜತೋ ಆಗತಂ, ಅತ್ತನೋ ಕಾಲೇ ಉಟ್ಠಿತನ್ತಿ. ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಪಾತೋವ ದಹರನಾಟಕಪಾಸಾದಂ ಗತೋ. ತಾ ನಾಟಕಿತ್ಥಿಯೋ ‘‘ರಾಜಾನಂ ರಮಾಪೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ದೇವಾನಮಿನ್ದಸ್ಸ ಅಚ್ಛರಾಯೋ ವಿಯ ಅತಿಮನೋಹರಂ ನಚ್ಚಗೀತವಾದಿತಂ ಪಯೋಜೇಸುಂ. ರಾಜಾ ‘‘ಅನಚ್ಛರಿಯಮೇತಂ ದಹರಾನ’’ನ್ತಿ ಅಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಹುತ್ವಾ ಮಜ್ಝಿಮನಾಟಕಪಾಸಾದಂ ಗತೋ, ತಾಪಿ ನಾಟಕಿತ್ಥಿಯೋ ತಥೇವ ಅಕಂಸು. ಸೋ ತತ್ಥಪಿ ತಥೇವ ಅಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಹುತ್ವಾ ಮಹಲ್ಲಕನಾಟಕಪಾಸಾದಂ ಗತೋ ¶ , ತಾಪಿ ತಥೇವ ¶ ಅಕಂಸು. ರಾಜಾ ದ್ವೇ ತಯೋ ರಾಜಪರಿವಟ್ಟೇ ಅತೀತಾನಂ ತಾಸಂ ಮಹಲ್ಲಕಭಾವೇನ ಅಟ್ಠಿಕೀಳನಸದಿಸಂ ನಚ್ಚಂ ದಿಸ್ವಾ ಗೀತಞ್ಚ ಅಮಧುರಂ ಸುತ್ವಾ ಪುನದೇವ ದಹರನಾಟಕಪಾಸಾದಂ, ಪುನ ಮಜ್ಝಿಮನಾಟಕಪಾಸಾದನ್ತಿ ಏವಮ್ಪಿ ವಿಚರಿತ್ವಾ ಕತ್ಥಚಿ ಅಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇಮಾ ನಾಟಕಿತ್ಥಿಯೋ ಸಕ್ಕಂ ದೇವಾನಮಿನ್ದಂ ಅಚ್ಛರಾಯೋ ವಿಯ ಮಂ ರಮಾಪೇತುಕಾಮಾ ಸಬ್ಬಥಾಮೇನ ನಚ್ಚಗೀತವಾದಿತಂ ಪಯೋಜೇಸುಂ. ಸ್ವಾಹಂ ಕತ್ಥಚಿ ಅಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಲೋಭಂ ವಡ್ಢೇಮಿ. ಲೋಭೋ ಚ ನಾಮೇಸ ಅಪಾಯಗಮನೀಯೋ ಧಮ್ಮೋ, ಹನ್ದಾಹಂ ಲೋಭಂ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಾಮೀ’’ತಿ ರಜ್ಜಂ ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಂ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಇಮಂ ಉದಾನಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ.

ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಸಙ್ಗೋ ಏಸೋತಿ ಅತ್ತನೋ ಉಪಭೋಗಂ ನಿದ್ದಿಸತಿ. ಸೋ ಹಿ ಸಜ್ಜನ್ತಿ ತತ್ಥ ಪಾಣಿನೋ ಕದ್ದಮೇ ಪವಿಟ್ಠೋ ಹತ್ಥೀ ವಿಯಾತಿ ಸಙ್ಗೋ. ಪರಿತ್ತಮೇತ್ಥ ಸೋಖ್ಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣೂಪಭೋಗಕಾಲೇ ವಿಪರೀತಸಞ್ಞಾಯ ಉಪ್ಪಾದೇತಬ್ಬತೋ ಕಾಮಾವಚರಧಮ್ಮಪರಿಯಾಪನ್ನತೋ ವಾ ಲಾಮಕಟ್ಠೇನ ಸೋಖ್ಯಂ ಪರಿತ್ತಂ, ವಿಜ್ಜುಪ್ಪಭಾಯ ಓಭಾಸಿತನಚ್ಚದಸ್ಸನಸುಖಂ ಇವ ಇತ್ತರಂ, ತಾವಕಾಲಿಕನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಅಪ್ಪಸ್ಸಾದೋ ದುಕ್ಖಮೇವೇತ್ಥ ಭಿಯ್ಯೋತಿ ಏತ್ಥ ಚ ಯ್ವಾಯಂ ‘‘ಯಂ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇಮೇ ಪಞ್ಚ ಕಾಮಗುಣೇ ಪಟಿಚ್ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಸುಖಂ ಸೋಮನಸ್ಸಂ, ಅಯಂ ಕಾಮಾನಂ ಅಸ್ಸಾದೋ’’ತಿ (ಮ. ನಿ. ೧.೧೬೬) ವುತ್ತೋ, ಸೋ ಯಮಿದಂ ‘‘ಕೋ ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕಾಮಾನಂ ಆದೀನವೋ, ಇಧ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕುಲಪುತ್ತೋ ಯೇನ ಸಿಪ್ಪಟ್ಠಾನೇನ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇತಿ, ಯದಿ ಮುದ್ದಾಯ ಯದಿ ಗಣನಾಯಾ’’ತಿ ಏವಮಾದಿನಾ (ಮ. ನಿ. ೧.೧೬೭) ನಯೇನೇತ್ಥ ದುಕ್ಖಂ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಉಪನಿಧಾಯ ಅಪ್ಪೋ ಉದಕಬಿನ್ದುಮತ್ತೋ ಹೋತಿ, ಅಥ ಖೋ ದುಕ್ಖಮೇವ ಭಿಯ್ಯೋ ಬಹು, ಚತೂಸು ಸಮುದ್ದೇಸು ಉದಕಸದಿಸಂ ಹೋತಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಪ್ಪಸ್ಸಾದೋ ದುಕ್ಖಮೇವೇತ್ಥ ¶ ಭಿಯ್ಯೋ’’ತಿ. ಗಳೋ ಏಸೋತಿ ಅಸ್ಸಾದಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಆಕಡ್ಢನವಸೇನ ಬಳಿಸೋ ವಿಯ ಏಸೋ, ಯದಿದಂ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಾ. ಇತಿ ಞತ್ವಾ ಮತಿಮಾತಿ ಏವಂ ಜಾನಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧಿಮಾ ಪಣ್ಡಿತೋ ಪುರಿಸೋ ಸಬ್ಬಮೇತಂ ಪಹಾಯ ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋತಿ.

ಸಙ್ಗಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೧೮. ಸನ್ದಾಲಯಿತ್ವಾನಾತಿ ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಕಿರ ಅನಿವತ್ತಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ಸಙ್ಗಾಮಂ ಓತಿಣ್ಣೋ ಅಜಿನಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ವಾ ಕಿಚ್ಚಂ ಆರದ್ಧೋ ಅನಿಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ನ ನಿವತ್ತತಿ, ತಸ್ಮಾ ನಂ ಏವಂ ¶ ಸಞ್ಜಾನಿಂಸು. ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗಚ್ಛತಿ. ತೇನ ಚ ಸಮಯೇನ ದವಡಾಹೋ ಉಟ್ಠಾಸಿ. ಸೋ ಅಗ್ಗಿ ಸುಕ್ಖಾನಿ ಚೇವ ಹರಿತಾನಿ ಚ ತಿಣಾದೀನಿ ದಹನ್ತೋ ಅನಿವತ್ತಮಾನೋ ಏವ ಗಚ್ಛತಿ. ರಾಜಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ತಪ್ಪಟಿಭಾಗನಿಮಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿ. ‘‘ಯಥಾಯಂ ದವಡಾಹೋ, ಏವಮೇವ ಏಕಾದಸವಿಧೋ ಅಗ್ಗಿ ಸಬ್ಬೇ ಸತ್ತೇ ದಹನ್ತೋ ಅನಿವತ್ತಮಾನೋ ಗಚ್ಛತಿ ಮಹಾದುಕ್ಖಂ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತೋ, ಕುದಾಸ್ಸು ನಾಮಾಹಮ್ಪಿ ಇಮಸ್ಸ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ನಿವತ್ತನತ್ಥಂ ಅಯಂ ಅಗ್ಗಿ ವಿಯ ಅರಿಯಮಗ್ಗಞಾಣಗ್ಗಿನಾ ¶ ಕಿಲೇಸೇ ದಹನ್ತೋ ಅನಿವತ್ತಮಾನೋ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ? ತತೋ ಮುಹುತ್ತಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕೇವಟ್ಟೇ ಅದ್ದಸ ನದಿಯಂ ಮಚ್ಛೇ ಗಣ್ಹನ್ತೇ. ತೇಸಂ ಜಾಲನ್ತರೇ ಪವಿಟ್ಠೋ ಏಕೋ ಮಹಾಮಚ್ಛೋ ಜಾಲಂ ಭೇತ್ವಾ ಪಲಾಯಿ. ತೇ ‘‘ಮಚ್ಛೋ ಜಾಲಂ ಭೇತ್ವಾ ಗತೋ’’ತಿ ಸದ್ದಮಕಂಸು. ರಾಜಾ ತಮ್ಪಿ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ತಪ್ಪಟಿಭಾಗನಿಮಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿ – ‘‘ಕುದಾಸ್ಸು ನಾಮಾಹಮ್ಪಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗಞಾಣೇನ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠಿಜಾಲಂ ಭೇತ್ವಾ ಅಸಜ್ಜಮಾನೋ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ? ಸೋ ರಜ್ಜಂ ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಆರಭಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಂ ಸಚ್ಛಾಕಾಸಿ, ಇಮಞ್ಚ ಉದಾನಗಾಥಮಭಾಸಿ.

ತಸ್ಸಾ ದುತಿಯಪಾದೇ ಜಾಲನ್ತಿ ಸುತ್ತಮಯಂ ವುಚ್ಚತಿ. ಅಮ್ಬೂತಿ ಉದಕಂ, ತತ್ಥ ಚರತೀತಿ ಅಮ್ಬುಚಾರೀ, ಮಚ್ಛಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ. ಸಲಿಲೇ ಅಮ್ಬುಚಾರೀ ಸಲಿಲಮ್ಬುಚಾರೀ. ತಸ್ಮಿಂ ನದೀಸಲಿಲೇ ಜಾಲಂ ಭೇತ್ವಾ ಗತಅಮ್ಬುಚಾರೀವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತತಿಯಪಾದೇ ದಡ್ಢನ್ತಿ ದಡ್ಢಟ್ಠಾನಂ ವುಚ್ಚತಿ. ಯಥಾ ಅಗ್ಗಿ ದಡ್ಢಟ್ಠಾನಂ ಪುನ ನ ನಿವತ್ತತಿ, ನ ತತ್ಥ ಭಿಯ್ಯೋ ಆಗಚ್ಛತಿ, ಏವಂ ಮಗ್ಗಞಾಣಗ್ಗಿನಾ ದಡ್ಢಕಾಮಗುಣಟ್ಠಾನಂ ಅನಿವತ್ತಮಾನೋ ತತ್ಥ ಭಿಯ್ಯೋ ಅನಾಗಚ್ಛನ್ತೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವಾತಿ.

ಸನ್ದಾಲಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೧೯. ಓಕ್ಖಿತ್ತಚಕ್ಖೂತಿ ¶ ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಕಿರ ಚಕ್ಖುಲೋಲಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಪಾದಲೋಲಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋ ವಿಯ ನಾಟಕದಸ್ಸನಂ ಅನುಯುತ್ತೋ ಹೋತಿ. ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ – ಸೋ ಅಸನ್ತುಟ್ಠೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಗಚ್ಛತಿ. ಅಯಂ ತಂ ತಂ ನಾಟಕಂ ದಿಸ್ವಾ ಅತೀವ ಅಭಿನನ್ದಿತ್ವಾ ನಾಟಕದಸ್ಸನಪರಿವತ್ತನೇನ ತಣ್ಹಂ ವಡ್ಢೇನ್ತೋ ವಿಚರತಿ. ಸೋ ಕಿರ ನಾಟಕದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಆಗತಂ ಅಞ್ಞತರಂ ಕುಟುಮ್ಬಿಯಭರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ರಾಗಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿ. ತತೋ ಸಂವೇಗಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪುನ ‘‘ಅರೇ, ಅಹಂ ಇಮಂ ತಣ್ಹಂ ವಡ್ಢೇನ್ತೋ ಅಪಾಯಪರಿಪೂರಕೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ, ಹನ್ದ, ನಂ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಾಮೀ’’ತಿ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಂ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪುರಿಮಪಟಿಪತ್ತಿಂ ಗರಹನ್ತೋ ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖಗುಣದೀಪಿಕಂ ಇಮಂ ಉದಾನಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ.

ತತ್ಥ ¶ ಓಕ್ಖಿತ್ತಚಕ್ಖೂತಿ ಹೇಟ್ಠಾಖಿತ್ತಚಕ್ಖು, ಸತ್ತಗೀವಟ್ಠಿಕಾನಿ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಠಪೇತ್ವಾ ಪರಿವಜ್ಜನಗಹೇತಬ್ಬದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಯುಗಮತ್ತಂ ಪೇಕ್ಖಮಾನೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ನ ತು ಹನುಕಟ್ಠಿನಾ ಹದಯಟ್ಠಿಂ ಸಙ್ಘಟ್ಟೇನ್ತೋ. ಏವಞ್ಹಿ ಓಕ್ಖಿತ್ತಚಕ್ಖುತಾ ನ ಸಮಣಸಾರುಪ್ಪಾ ಹೋತಿ. ನ ಚ ಪಾದಲೋಲೋತಿ ಏಕಸ್ಸ ದುತಿಯೋ, ದ್ವಿನ್ನಂ ತತಿಯೋತಿ ಏವಂ ಗಣಮಜ್ಝಂ ಪವಿಸಿತುಕಾಮತಾಯ ಕಣ್ಡೂಯಮಾನಪಾದೋ ವಿಯ ಅಭವನ್ತೋ, ದೀಘಚಾರಿಕಅನಿವತ್ತಚಾರಿಕವಿರತೋ. ಗುತ್ತಿನ್ದ್ರಿಯೋತಿ ಛಸು ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಇಧ ಮನಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ವಿಸುಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ವುತ್ತಾವಸೇಸವಸೇನ ಚ ಗೋಪಿತಿನ್ದ್ರಿಯೋ. ರಕ್ಖಿತಮಾನಸಾನೋತಿ ಮಾನಸಂ ಏವ ಮಾನಸಾನಂ, ತಂ ರಕ್ಖಿತಮಸ್ಸಾತಿ ¶ ರಕ್ಖಿತಮಾನಸಾನೋ. ಯಥಾ ಕಿಲೇಸೇಹಿ ನ ವಿಲುಪ್ಪತಿ, ಏವಂ ರಕ್ಖಿತಚಿತ್ತೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಅನವಸ್ಸುತೋತಿ ಇಮಾಯ ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ತೇಸು ತೇಸು ಆರಮ್ಮಣೇಸು ಕಿಲೇಸಅನ್ವಸ್ಸವವಿರಹಿತೋ. ಅಪರಿಡಯ್ಹಮಾನೋತಿ ಕಿಲೇಸಗ್ಗೀಹಿ ಅಪರಿಡಯ್ಹಮಾನೋ. ಬಹಿದ್ಧಾ ವಾ ಅನವಸ್ಸುತೋ, ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಅಪರಿಡಯ್ಹಮಾನೋ. ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವಾತಿ.

ಓಕ್ಖಿತ್ತಚಕ್ಖುಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೨೦. ಓಹಾರಯಿತ್ವಾತಿ ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಕಿರ ಅಞ್ಞೋಪಿ ಚಾತುಮಾಸಿಕಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಚತುಮಾಸೇ ಚತುಮಾಸೇ ಉಯ್ಯಾನಕೀಳಂ ಗಚ್ಛತಿ. ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಗಿಮ್ಹಾನಂ ಮಜ್ಝಿಮಮಾಸೇ ಉಯ್ಯಾನಂ ಪವಿಸನ್ತೋ ಉಯ್ಯಾನದ್ವಾರೇ ಪತ್ತಸಞ್ಛನ್ನಂ ಪುಪ್ಫಾಲಙ್ಕತಸಾಖಾವಿಟಪಂ ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕಕೋವಿಳಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ಏಕಂ ಪುಪ್ಫಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನಂ ಪಾವಿಸಿ. ತತೋ ‘‘ರಞ್ಞಾ ಅಗ್ಗಪುಪ್ಫಂ ಗಹಿತ’’ನ್ತಿ ಅಞ್ಞತರೋಪಿ ಅಮಚ್ಚೋ ಹತ್ಥಿಕ್ಖನ್ಧೇ ಠಿತೋ ಏಕಮೇವ ಪುಪ್ಫಂ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ. ಏತೇನೇವುಪಾಯೇನ ಸಬ್ಬೋ ¶ ಬಲಕಾಯೋ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ. ಪುಪ್ಫೇಹಿ ಅನಸ್ಸಾದೇನ್ತಾ ಪತ್ತಮ್ಪಿ ಗಣ್ಹಿಂಸು. ಸೋ ರುಕ್ಖೋ ನಿಪ್ಪತ್ತಪುಪ್ಫೋ ಖನ್ಧಮತ್ತೋವ ಅಹೋಸಿ. ರಾಜಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಉಯ್ಯಾನಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಕತೋ ಅಯಂ ರುಕ್ಖೋ, ಮಮಾಗಮನವೇಲಾಯ ಮಣಿವಣ್ಣಸಾಖನ್ತರೇಸು ಪವಾಳಸದಿಸಪುಪ್ಫಾಲಙ್ಕತೋ ಅಹೋಸಿ, ಇದಾನಿ ನಿಪ್ಪತ್ತಪುಪ್ಫೋ ಜಾತೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ತಸ್ಸೇವ ಅವಿದೂರೇ ಅಪುಪ್ಫಿತರುಕ್ಖಂ ಸಞ್ಛನ್ನಪಲಾಸಂ ಅದ್ದಸ. ದಿಸ್ವಾ ಚಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ರುಕ್ಖೋ ಪುಪ್ಫಭರಿತಸಾಖತ್ತಾ ಬಹುಜನಸ್ಸ ಲೋಭನೀಯೋ ಅಹೋಸಿ, ತೇನ ಮುಹುತ್ತೇನೇವ ¶ ಬ್ಯಸನಂ ಪತ್ತೋ. ಅಯಂ ಪನಞ್ಞೋ ಅಲೋಭನೀಯತ್ತಾ ತಥೇವ ಠಿತೋ. ಇದಞ್ಚಾಪಿ ರಜ್ಜಂ ಪುಪ್ಫಿತರುಕ್ಖೋ ವಿಯ ಲೋಭನೀಯಂ, ಭಿಕ್ಖುಭಾವೋ ಪನ ಅಪುಪ್ಫಿತರುಕ್ಖೋ ವಿಯ ಅಲೋಭನೀಯೋ. ತಸ್ಮಾ ಯಾವ ಇದಮ್ಪಿ ಅಯಂ ರುಕ್ಖೋ ವಿಯ ನ ವಿಲುಪ್ಪತಿ, ತಾವ ಅಯಮಞ್ಞೋ ಸಞ್ಛನ್ನಪತ್ತೋ ಯಥಾ ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕೋ, ಏವಂ ಕಾಸಾವೇನ ಸಞ್ಛನ್ನೋ ಹುತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ. ಸೋ ರಜ್ಜಂ ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಂ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಇಮಂ ಉದಾನಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ.

ತತ್ಥ ಕಾಸಾಯವತ್ಥೋ ಅಭಿನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾತಿ ಇಮಸ್ಸ ಪಾದಸ್ಸ ಗೇಹಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಕಾಸಾಯವತ್ಥನಿವತ್ಥೋ ಹುತ್ವಾತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಸಕ್ಕಾ ವಿಞ್ಞಾತುನ್ತಿ ನ ವಿತ್ಥಾರಿತನ್ತಿ.

ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ತತಿಯವಗ್ಗೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ.

೧೨೧. ರಸೇಸೂತಿ ¶ ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಅಞ್ಞತರೋ ಕಿರ ಬಾರಾಣಸಿರಾಜಾ ಉಯ್ಯಾನೇ ಅಮಚ್ಚಪುತ್ತೇಹಿ ಪರಿವುತೋ ಸಿಲಾಪಟ್ಟಪೋಕ್ಖರಣಿಯಂ ಕೀಳತಿ. ತಸ್ಸ ಸೂದೋ ಸಬ್ಬಮಂಸಾನಂ ರಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅತೀವ ಸುಸಙ್ಖತಂ ಅಮತಕಪ್ಪಂ ಅನ್ತರಭತ್ತಂ ಪಚಿತ್ವಾ ಉಪನಾಮೇಸಿ. ಸೋ ತತ್ಥ ಗೇಧಮಾಪನ್ನೋ ಕಸ್ಸಚಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಅದತ್ವಾ ಅತ್ತನಾವ ಭುಞ್ಜಿ. ಉದಕಂ ಕೀಳನ್ತೋ ಅತಿವಿಕಾಲೇ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ಸೀಘಂ ಸೀಘಂ ಭುಞ್ಜಿ. ಯೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪುಬ್ಬೇ ಭುಞ್ಜತಿ, ನ ತೇಸಂ ಕಞ್ಚಿ ಸರಿ. ಅಥ ಪಚ್ಛಾ ಪಟಿಸಙ್ಖಾನಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ‘‘ಅಹೋ! ಮಯಾ ಪಾಪಂ ಕತಂ, ಯ್ವಾಯಂ ರಸತಣ್ಹಾಭಿಭೂತೋ ಸಬ್ಬಜನಂ ವಿಸ್ಸರಿತ್ವಾ ಏಕಕೋವ ಭುಞ್ಜಿಂ, ಹನ್ದ, ನಂ ರಸತಣ್ಹಂ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಾಮೀ’’ತಿ ರಜ್ಜಂ ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಂ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪುರಿಮಪಟಿಪತ್ತಿಂ ಗರಹನ್ತೋ ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖಗುಣದೀಪಿಕಂ ಇಮಂ ಉದಾನಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ.

ತತ್ಥ ¶ ರಸೇಸೂತಿ ಅಮ್ಬಿಲಮಧುರತಿತ್ತಕಕಟುಕಲೋಣಖಾರಿಕಕಸಾವಾದಿಭೇದೇಸು ಸಾಯನೀಯೇಸು. ಗೇಧಂ ಅಕರನ್ತಿ ಗಿದ್ಧಿಂ ಅಕರೋನ್ತೋ, ತಣ್ಹಂ ಅನುಪ್ಪಾದೇನ್ತೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಅಲೋಲೋತಿ ‘‘ಇದಂ ಸಾಯಿಸ್ಸಾಮಿ, ಇದಂ ಸಾಯಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ರಸವಿಸೇಸೇಸು ಅನಾಕುಲೋ. ಅನಞ್ಞಪೋಸೀತಿ ಪೋಸೇತಬ್ಬಕಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾದಿವಿರಹಿತೋ. ಕಾಯಸನ್ಧಾರಣಮತ್ತೇನ ಸನ್ತುಟ್ಠೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಯಥಾ ವಾ ಪುಬ್ಬೇ ಉಯ್ಯಾನೇ ರಸೇಸು ಗೇಧಕರಣಸೀಲೋ ಅಞ್ಞಪೋಸೀ ಆಸಿಂ, ಏವಂ ಅಹುತ್ವಾ ಯಾಯ ತಣ್ಹಾಯ ಲೋಲೋ ಹುತ್ವಾ ರಸೇಸು ಗೇಧಂ ಕರೋತಿ, ತಂ ¶ ತಣ್ಹಂ ಹಿತ್ವಾ ಆಯತಿಂ ತಣ್ಹಾಮೂಲಕಸ್ಸ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಅತ್ತಭಾವಸ್ಸಾನಿಬ್ಬತ್ತಾಪನೇನ ಅನಞ್ಞಪೋಸೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಅಥ ವಾ ಅತ್ಥಭಞ್ಜನಕಟ್ಠೇನ ಕಿಲೇಸಾ ‘‘ಅಞ್ಞೇ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಅಪೋಸನೇನ ಅನಞ್ಞಪೋಸೀತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ. ಸಪದಾನಚಾರೀತಿ ಅವೋಕ್ಕಮ್ಮಚಾರೀ ಅನುಪುಬ್ಬಚಾರೀ, ಘರಪಟಿಪಾಟಿಂ ಅಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಅಡ್ಢಕುಲಞ್ಚ ದಲಿದ್ದಕುಲಞ್ಚ ನಿರನ್ತರಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸಮಾನೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕುಲೇ ಕುಲೇ ಅಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತೋತಿ ಖತ್ತಿಯಕುಲಾದೀಸು ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಕಿಲೇಸವಸೇನ ಅಲಗ್ಗಚಿತ್ತೋ, ಚನ್ದೋಪಮೋ ನಿಚ್ಚನವಕೋ ಹುತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವಾತಿ.

ರಸಗೇಧಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೨೨. ಪಹಾಯ ಪಞ್ಚಾವರಣಾನೀತಿ ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಕಿರ ಅಞ್ಞತರೋ ರಾಜಾ ಪಠಮಜ್ಝಾನಲಾಭೀ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ಝಾನಾನುರಕ್ಖಣತ್ಥಂ ರಜ್ಜಂ ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಂ ಪತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪಟಿಪತ್ತಿಸಮ್ಪದಂ ದೀಪೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಉದಾನಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ.

ತತ್ಥ ಪಞ್ಚಾವರಣಾನೀತಿ ಪಞ್ಚ ನೀವರಣಾನಿ ಏವ, ತಾನಿ ಉರಗಸುತ್ತೇ (ಸು. ನಿ. ೧ ಆದಯೋ) ಅತ್ಥತೋ ವುತ್ತಾನಿ. ತಾನಿ ಪನ ಯಸ್ಮಾ ಅಬ್ಭಾದಯೋ ವಿಯ ಚನ್ದಸೂರಿಯೇ ಚೇತೋ ಆವರನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಆವರಣಾನಿ ಚೇತಸೋ’’ತಿ ವುತ್ತಾನಿ. ತಾನಿ ಉಪಚಾರೇನ ವಾ ಅಪ್ಪನಾಯ ವಾ ಪಹಾಯ ವಿಜಹಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ ¶ . ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸೇತಿ ಉಪಗಮ್ಮ ಚಿತ್ತಂ ವಿಬಾಧೇನ್ತೇ ಅಕುಸಲಧಮ್ಮೇ, ವತ್ಥೋಪಮಾದೀಸು (ಮ. ನಿ. ೧.೭೦ ಆದಯೋ) ವುತ್ತೇ ಅಭಿಜ್ಝಾದಯೋ ವಾ. ಬ್ಯಪನುಜ್ಜಾತಿ ಪನುದಿತ್ವಾ, ವಿಪಸ್ಸನಾಮಗ್ಗೇನ ಪಜಹಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಬ್ಬೇತಿ ಅನವಸೇಸೇ. ಏವಂ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಸಮ್ಪನ್ನೋ ಪಠಮಮಗ್ಗೇನ ದಿಟ್ಠಿನಿಸ್ಸಯಸ್ಸ ಪಹೀನತ್ತಾ ಅನಿಸ್ಸಿತೋ, ಸೇಸಮಗ್ಗೇಹಿ ಛೇತ್ವಾ ತೇಧಾತುಕಂ ¶ ಸಿನೇಹದೋಸಂ, ತಣ್ಹಾರಾಗನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಸಿನೇಹೋ ಏವ ಹಿ ಗುಣಪಟಿಪಕ್ಖತೋ ಸಿನೇಹದೋಸೋತಿ ವುತ್ತೋ. ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವಾತಿ.

ಆವರಣಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೨೩. ವಿಪಿಟ್ಠಿಕತ್ವಾನಾತಿ ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಕಿರ ಅಞ್ಞತರೋ ರಾಜಾ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಲಾಭೀ ಅಹೋಸಿ. ಸೋಪಿ ಝಾನಾನುರಕ್ಖಣತ್ಥಂ ರಜ್ಜಂ ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಂ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪಟಿಪತ್ತಿಸಮ್ಪದಂ ದೀಪೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಉದಾನಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ.

ತತ್ಥ ವಿಪಿಟ್ಠಿಕತ್ವಾನಾತಿ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ಕತ್ವಾ, ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ವಿಜಹಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ ¶ . ಸುಖಞ್ಚ ದುಕ್ಖನ್ತಿ ಕಾಯಿಕಂ ಸಾತಾಸಾತಂ. ಸೋಮನಸ್ಸದೋಮನಸ್ಸ