📜

ನಮೋ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ

ಜಾತಕ-ಅಟ್ಠಕಥಾ

(ದುತಿಯೋ ಭಾಗೋ)

೨. ದುಕನಿಪಾತೋ

೧. ದಳ್ಹವಗ್ಗೋ

[೧೫೧] ೧. ರಾಜೋವಾದಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ದಳ್ಹಂ ¶ ¶ ¶ ದಳ್ಹಸ್ಸ ಖಿಪತೀತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ರಾಜೋವಾದಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಸೋ ತೇಸಕುಣಜಾತಕೇ (ಜಾ. ೨.೧೭.೧ ಆದಯೋ) ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪನ ದಿವಸೇ ಕೋಸಲರಾಜಾ ಏಕಂ ಅಗತಿಗತಂ ದುಬ್ಬಿನಿಚ್ಛಯಂ ಅಡ್ಡಂ ವಿನಿಚ್ಛಿನಿತ್ವಾ ಭುತ್ತಪಾತರಾಸೋ ಅಲ್ಲಹತ್ಥೋವ ಅಲಙ್ಕತರಥಂ ಅಭಿರುಯ್ಹ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಫುಲ್ಲಪದುಮಸಸ್ಸಿರಿಕೇಸು ಪಾದೇಸು ನಿಪತಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಹನ್ದ ಕುತೋ ನು ತ್ವಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಆಗಚ್ಛಸಿ ದಿವಾ ದಿವಸ್ಸಾ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಜ್ಜ ಏಕಂ ಅಗತಿಗತಂ ದುಬ್ಬಿನಿಚ್ಛಯಂ ಅಡ್ಡಂ ವಿನಿಚ್ಛಿನನ್ತೋ ¶ ಓಕಾಸಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತಂ ತೀರೇತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಅಲ್ಲಹತ್ಥೋವ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಆಗತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಧಮ್ಮೇನ ಸಮೇನ ಅಡ್ಡವಿನಿಚ್ಛಯಂ ನಾಮ ಕುಸಲಂ, ಸಗ್ಗಮಗ್ಗೋ ಏಸ. ಅನಚ್ಛರಿಯಂ ಖೋ ಪನೇತಂ, ಯಂ ತುಮ್ಹೇ ಮಾದಿಸಸ್ಸ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಾ ಓವಾದಂ ಲಭಮಾನಾ ಧಮ್ಮೇನ ಸಮೇನ ಅಡ್ಡಂ ವಿನಿಚ್ಛಿನೇಯ್ಯಾಥ. ಏತದೇವ ಅಚ್ಛರಿಯಂ, ಯಂ ಪುಬ್ಬೇ ರಾಜಾನೋ ಅಸಬ್ಬಞ್ಞೂನಮ್ಪಿ ಪಣ್ಡಿತಾನಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಧಮ್ಮೇನ ಸಮೇನ ¶ ಅಡ್ಡಂ ವಿನಿಚ್ಛಿನನ್ತಾ ಚತ್ತಾರಿ ಅಗತಿಗಮನಾನಿ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ದಸ ರಾಜಧಮ್ಮೇ ಅಕೋಪೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮೇನ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಸಗ್ಗಪುರಂ ಪೂರಯಮಾನಾ ಅಗಮಿಂಸೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇನ ಯಾಚಿತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ¶ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಸ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಲದ್ಧಗಬ್ಭಪರಿಹಾರೋ ಸೋತ್ಥಿನಾ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಾ ನಿಕ್ಖಮಿ. ನಾಮಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ಪನಸ್ಸ ‘‘ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತಕುಮಾರೋ’’ತ್ವೇವ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು. ಸೋ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಸೋಳಸವಸ್ಸಕಾಲೇ ತಕ್ಕಸಿಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಬ್ಬಸಿಪ್ಪೇಸು ನಿಪ್ಫತ್ತಿಂ ಪತ್ವಾ ಪಿತು ಅಚ್ಚಯೇನ ರಜ್ಜೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಧಮ್ಮೇನ ಸಮೇನ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ, ಛನ್ದಾದಿವಸೇನ ಅಗನ್ತ್ವಾ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಅನುಸಾಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಏವಂ ಧಮ್ಮೇನ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಅಮಚ್ಚಾಪಿ ಧಮ್ಮೇನೇವ ವೋಹಾರಂ ವಿನಿಚ್ಛಿನಿಂಸು. ವೋಹಾರೇಸು ಧಮ್ಮೇನ ವಿನಿಚ್ಛಯಮಾನೇಸು ಕೂಟಡ್ಡಕಾರಕಾ ನಾಮ ನಾಹೇಸುಂ, ತೇಸಂ ಅಭಾವಾ ಅಡ್ಡತ್ಥಾಯ ರಾಜಙ್ಗಣೇ ಉಪರವೋ ಪಚ್ಛಿಜ್ಜಿ. ಅಮಚ್ಚಾ ದಿವಸಮ್ಪಿ ವಿನಿಚ್ಛಯಟ್ಠಾನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಕಞ್ಚಿ ವಿನಿಚ್ಛಯತ್ಥಾಯ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ಅದಿಸ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯ ಪಕ್ಕಮನ್ತಿ, ವಿನಿಚ್ಛಯಟ್ಠಾನಂ ಛಡ್ಡೇತಬ್ಬಭಾವಂ ಪಾಪುಣಿ.

ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಯಿ ಧಮ್ಮೇನ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ವಿನಿಚ್ಛಯಟ್ಠಾನಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಉಪರವೋ ಪಚ್ಛಿಜ್ಜಿ, ವಿನಿಚ್ಛಯಟ್ಠಾನಂ ಛಡ್ಡೇತಬ್ಬಭಾವಂ ಪತ್ತಂ, ಇದಾನಿ ಮಯಾ ಅತ್ತನೋ ಅಗುಣಂ ಪರಿಯೇಸಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ ‘ಅಯಂ ನಾಮ ಮೇ ಅಗುಣೋ’ತಿ ಸುತ್ವಾ ತಂ ಪಹಾಯ ಗುಣೇಸುಯೇವ ವತ್ತಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ‘‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ಮೇ ಕೋಚಿ ಅಗುಣವಾದೀ’’ತಿ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಅನ್ತೋವಳಞ್ಜಕಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಕಞ್ಚಿ ಅಗುಣವಾದಿಂ ಅದಿಸ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಗುಣಕಥಮೇವ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಏತೇ ಮಯ್ಹಂ ಭಯೇನಾಪಿ ಅಗುಣಂ ಅವತ್ವಾ ಗುಣಮೇವ ವದೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ ಬಹಿವಳಞ್ಜನಕೇ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ತತ್ಥಾಪಿ ಅದಿಸ್ವಾ ಅನ್ತೋನಗರೇ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಿ. ಬಹಿನಗರೇ ಚತೂಸು ದ್ವಾರೇಸು ಚತುಗಾಮಕೇ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಿ. ತತ್ಥಾಪಿ ಕಞ್ಚಿ ಅಗುಣವಾದಿಂ ಅದಿಸ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಗುಣಕಥಮೇವ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಜನಪದಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಮಚ್ಚೇ ರಜ್ಜಂ ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇತ್ವಾ ರಥಂ ಆರುಯ್ಹ ಸಾರಥಿಮೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಾತಕವೇಸೇನ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಜನಪದಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಮಾನೋ ಯಾವ ಪಚ್ಚನ್ತಭೂಮಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕಞ್ಚಿ ಅಗುಣವಾದಿಂ ¶ ಅದಿಸ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಗುಣಕಥಮೇವ ಸುತ್ವಾ ಪಚ್ಚನ್ತಸೀಮತೋ ಮಹಾಮಗ್ಗೇನ ನಗರಾಭಿಮುಖೋಯೇವ ನಿವತ್ತಿ.

ತಸ್ಮಿಂ ¶ ¶ ಪನ ಕಾಲೇ ಬಲ್ಲಿಕೋ ನಾಮ ಕೋಸಲರಾಜಾಪಿ ಧಮ್ಮೇನ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೋ ಅಗುಣಕಥಂ ಗವೇಸನ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಅನ್ತೋವಳಞ್ಜಕಾದೀಸು ಅಗುಣವಾದಿಂ ಅದಿಸ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಗುಣಕಥಮೇವ ಸುತ್ವಾ ಜನಪದಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ತಂ ಪದೇಸಂ ಅಗಮಾಸಿ. ತೇ ಉಭೋಪಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ನಿನ್ನಟ್ಠಾನೇ ಸಕಟಮಗ್ಗೇ ಅಭಿಮುಖಾ ಅಹೇಸುಂ, ರಥಸ್ಸ ಉಕ್ಕಮನಟ್ಠಾನಂ ನತ್ಥಿ. ಅಥ ಬಲ್ಲಿಕರಞ್ಞೋ ಸಾರಥಿ ಬಾರಾಣಸಿರಞ್ಞೋ ಸಾರಥಿಂ ‘‘ತವ ರಥಂ ಉಕ್ಕಮಾಪೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋಪಿ ‘‘ಅಮ್ಭೋ ಸಾರಥಿ, ತವ ರಥಂ ಉಕ್ಕಮಾಪೇಹಿ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ರಥೇ ಬಾರಾಣಸಿರಜ್ಜಸಾಮಿಕೋ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತಮಹಾರಾಜಾ ನಿಸಿನ್ನೋ’’ತಿ ಆಹ. ಇತರೋಪಿ ನಂ ‘‘ಅಮ್ಭೋ ಸಾರಥಿ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ರಥೇ ಕೋಸಲರಜ್ಜಸಾಮಿಕೋ ಬಲ್ಲಿಕಮಹಾರಾಜಾ ನಿಸಿನ್ನೋ, ತವ ರಥಂ ಉಕ್ಕಮಾಪೇತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ರಞ್ಞೋ ರಥಸ್ಸ ಓಕಾಸಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಬಾರಾಣಸಿರಞ್ಞೋ ಸಾರಥಿ ‘‘ಅಯಮ್ಪಿ ಕಿರ ರಾಜಾಯೇವ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ‘‘ಅತ್ಥೇಸೋ ಉಪಾಯೋ’’ತಿ ವಯಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ದಹರಸ್ಸ ರಥಂ ಉಕ್ಕಮಾಪೇತ್ವಾ ಮಹಲ್ಲಕಸ್ಸ ಓಕಾಸಂ ದಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಸಾರಥಿಂ ಕೋಸಲರಞ್ಞೋ ವಯಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಸಮಾನವಯಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ರಜ್ಜಪರಿಮಾಣಂ ಬಲಂ ಧನಂ ಯಸಂ ಜಾತಿಂ ಗೋತ್ತಂ ಕುಲಪದೇಸನ್ತಿ ಸಬ್ಬಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಉಭೋಪಿ ತಿಯೋಜನಸತಿಕಸ್ಸ ರಜ್ಜಸ್ಸ ಸಾಮಿನೋ ಸಮಾನಬಲಧನಯಸಜಾತಿಗೋತ್ತಕುಲಪದೇಸಾ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ‘‘ಸೀಲವನ್ತಸ್ಸ ಓಕಾಸಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಭೋ ಸಾರಥಿ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ರಞ್ಞೋ ಸೀಲಾಚಾರೋ ಕೀದಿಸೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಸೋ ‘‘ಅಯಞ್ಚ ಅಯಞ್ಚ ಅಮ್ಹಾಕಂ ರಞ್ಞೋ ಸೀಲಾಚಾರೋ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ರಞ್ಞೋ ಅಗುಣಮೇವ ಗುಣತೋ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧.

‘‘ದಳ್ಹಂ ದಳ್ಹಸ್ಸ ಖಿಪತಿ, ಬಲ್ಲಿಕೋ ಮುದುನಾ ಮುದುಂ;

ಸಾಧುಮ್ಪಿ ಸಾಧುನಾ ಜೇತಿ, ಅಸಾಧುಮ್ಪಿ ಅಸಾಧುನಾ;

ಏತಾದಿಸೋ ಅಯಂ ರಾಜಾ, ಮಗ್ಗಾ ಉಯ್ಯಾಹಿ ಸಾರಥೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ದಳ್ಹಂ ದಳ್ಹಸ್ಸ ಖಿಪತೀತಿ ಯೋ ದಳ್ಹೋ ಹೋತಿ ಬಲವದಳ್ಹೇನ ಪಹಾರೇನ ವಾ ವಚನೇನ ವಾ ಜಿನಿತಬ್ಬೋ, ತಸ್ಸ ದಳ್ಹಮೇವ ಪಹಾರಂ ವಾ ವಚನಂ ವಾ ಖಿಪತಿ. ಏವಂ ದಳ್ಹೋವ ಹುತ್ವಾ ತಂ ಜಿನಾತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಬಲ್ಲಿಕೋತಿ ತಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ನಾಮಂ. ಮುದುನಾ ಮುದುನ್ತಿ ಮುದುಪುಗ್ಗಲಂ ಸಯಮ್ಪಿ ಮುದು ಹುತ್ವಾ ಮುದುನಾವ ಉಪಾಯೇನ ಜಿನಾತಿ. ಸಾಧುಮ್ಪಿ ಸಾಧುನಾ ಜೇತೀತಿ ಯೇ ಸಾಧೂ ಸಪ್ಪುರಿಸಾ, ತೇ ಸಯಮ್ಪಿ ಸಾಧು ಹುತ್ವಾ ಸಾಧುನಾವ ¶ ಉಪಾಯೇನ ಜಿನಾತಿ. ಅಸಾಧುಮ್ಪಿ ಅಸಾಧುನಾತಿ ಯೇ ಪನ ಅಸಾಧೂ, ತೇ ಸಯಮ್ಪಿ ಅಸಾಧು ಹುತ್ವಾ ಅಸಾಧುನಾವ ಉಪಾಯೇನ ಜಿನಾತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಏತಾದಿಸೋ ಅಯಂ ರಾಜಾತಿ ಅಯಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕೋಸಲರಾಜಾ ಸೀಲಾಚಾರೇನ ಏವರೂಪೋ. ಮಗ್ಗಾ ಉಯ್ಯಾಹಿ ಸಾರಥೀತಿ ಅತ್ತನೋ ರಥಂ ಮಗ್ಗಾ ಉಕ್ಕಮಾಪೇತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾಹಿ, ಉಪ್ಪಥೇನ ಯಾಹಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ರಞ್ಞೋ ಮಗ್ಗಂ ದೇಹೀತಿ ವದತಿ.

ಅಥ ¶ ನಂ ಬಾರಾಣಸಿರಞ್ಞೋ ಸಾರಥಿ ‘‘ಅಮ್ಭೋ, ಕಿಂ ಪನ ತಯಾ ಅತ್ತನೋ ರಞ್ಞೋ ಗುಣಕಥಾ ಕಥಿತಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಆಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಯದಿ ಪನ ಏತೇ ಗುಣಾತಿ ವದಸಿ, ಅಗುಣಾ ಪನ ಕೀದಿಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಏತೇ ತಾವ ಅಗುಣಾ ಹೋನ್ತು, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪನ ರಞ್ಞೋ ಕೀದಿಸೋ ಗುಣೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಸುಣಾಹೀ’’ತಿ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೨.

‘‘ಅಕ್ಕೋಧೇನ ಜಿನೇ ಕೋಧಂ, ಅಸಾಧುಂ ಸಾಧುನಾ ಜಿನೇ;

ಜಿನೇ ಕದರಿಯಂ ದಾನೇನ, ಸಚ್ಚೇನಾಲಿಕವಾದಿನಂ;

ಏತಾದಿಸೋ ಅಯಂ ರಾಜಾ, ಮಗ್ಗಾ ಉಯ್ಯಾಹಿ ಸಾರಥೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಏತಾದಿಸೋತಿ ಏತೇಹಿ ‘‘ಅಕ್ಕೋಧೇನ ಜಿನೇ ಕೋಧ’’ನ್ತಿಆದಿವಸೇನ ವುತ್ತೇಹಿ ಗುಣೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ. ಅಯಞ್ಹಿ ಕುದ್ಧಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಸಯಂ ಅಕ್ಕೋಧೋ ಹುತ್ವಾ ಅಕ್ಕೋಧೇನ ಜಿನಾತಿ, ಅಸಾಧುಂ ಪನ ಸಯಂ ಸಾಧು ಹುತ್ವಾ ಸಾಧುನಾವ ಉಪಾಯೇನ ಜಿನಾತಿ, ಕದರಿಯಂ ಥದ್ಧಮಚ್ಛರಿಂ ಸಯಂ ದಾಯಕೋ ಹುತ್ವಾ ದಾನೇನ ಜಿನಾತಿ. ಸಚ್ಚೇನಾಲಿಕವಾದಿನನ್ತಿ ಮುಸಾವಾದಿಂ ಸಯಂ ಸಚ್ಚವಾದೀ ಹುತ್ವಾ ಸಚ್ಚೇನ ಜಿನಾತಿ. ಮಗ್ಗಾ ಉಯ್ಯಾಹಿ ಸಾರಥೀತಿ, ಸಮ್ಮ ಸಾರಥಿ, ಮಗ್ಗತೋ ಅಪಗಚ್ಛ. ಏವಂವಿಧಸೀಲಾಚಾರಗುಣಯುತ್ತಸ್ಸ ಅಮ್ಹಾಕಂ ರಞ್ಞೋ ಮಗ್ಗಂ ದೇಹಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ರಾಜಾ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಅನುಚ್ಛವಿಕೋತಿ.

ಏವಂ ವುತ್ತೇ ಬಲ್ಲಿಕರಾಜಾ ಚ ಸಾರಥಿ ಚ ಉಭೋಪಿ ರಥಾ ಓತರಿತ್ವಾ ಅಸ್ಸೇ ಮೋಚೇತ್ವಾ ರಥಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿರಞ್ಞೋ ಮಗ್ಗಂ ಅದಂಸು. ಬಾರಾಣಸಿರಾಜಾ ಬಲ್ಲಿಕರಞ್ಞೋ ‘‘ರಞ್ಞಾ ನಾಮ ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಕಾತುಂ ¶ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಓವಾದಂ ದತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದಾನಾದೀನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ಜೀವಿತಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸಗ್ಗಪುರಂ ಪೂರೇಸಿ. ಬಲ್ಲಿಕರಾಜಾಪಿ ತಸ್ಸ ಓವಾದಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಜನಪದಂ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅಗುಣವಾದಿಂ ಅದಿಸ್ವಾವ ಸಕನಗರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದಾನಾದೀನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ಜೀವಿತಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸಗ್ಗಪುರಮೇವ ಪೂರೇಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ¶ ಕೋಸಲರಾಜಸ್ಸ ಓವಾದತ್ಥಾಯ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಬಲ್ಲಿಕರಞ್ಞೋ ಸಾರಥಿ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ಅಹೋಸಿ, ಬಲ್ಲಿಕರಾಜಾ ಆನನ್ದೋ, ಬಾರಾಣಸಿರಞ್ಞೋ ಸಾರಥಿ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ, ಬಾರಾಣಸಿರಾಜಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ರಾಜೋವಾದಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಠಮಾ.

[೧೫೨] ೨. ಸಿಙ್ಗಾಲಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಅಸಮೇಕ್ಖಿತಕಮ್ಮನ್ತನ್ತಿ ¶ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಕೂಟಾಗಾರಸಾಲಾಯಂ ವಿಹರನ್ತೋ ವೇಸಾಲಿವಾಸಿಕಂ ಏಕಂ ನ್ಹಾಪಿತಪುತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ತಸ್ಸ ಕಿರ ಪಿತಾ ರಾಜೂನಂ ರಾಜೋರೋಧಾನಂ ರಾಜಕುಮಾರಾನಂ ರಾಜಕುಮಾರಿಕಾನಞ್ಚ ಮಸ್ಸುಕರಣಕೇಸಸಣ್ಠಪನಅಟ್ಠಪದಟ್ಠಪನಾದೀನಿ ಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚಾನಿ ಕರೋತಿ ಸದ್ಧೋ ಪಸನ್ನೋ ತಿಸರಣಗತೋ ಸಮಾದಿನ್ನಪಞ್ಚಸೀಲೋ, ಅನ್ತರನ್ತರೇ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತೋ ಕಾಲಂ ವೀತಿನಾಮೇತಿ. ಸೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ದಿವಸೇ ರಾಜನಿವೇಸನೇ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಪುತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗತೋ. ಸೋ ತತ್ಥ ಏಕಂ ದೇವಚ್ಛರಾಪಟಿಭಾಗಂ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತಂ ಲಿಚ್ಛವಿಕುಮಾರಿಕಂ ದಿಸ್ವಾ ಕಿಲೇಸವಸೇನ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಪಿತರಾ ಸದ್ಧಿಂ ರಾಜನಿವೇಸನಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ‘‘ಏತಂ ಕುಮಾರಿಕಂ ಲಭಮಾನೋ ಜೀವಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅಲಭಮಾನಸ್ಸ ಮೇ ಏತ್ಥೇವ ಮರಣ’’ನ್ತಿ ಆಹಾರುಪಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾ ಮಞ್ಚಕಂ ಪರಿಸ್ಸಜಿತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿ.

ಅಥ ನಂ ಪಿತಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ತಾತ, ಅವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಛನ್ದರಾಗಂ ಮಾ ಕರಿ, ಹೀನಜಚ್ಚೋ ತ್ವಂ ನ್ಹಾಪಿತಪುತ್ತೋ, ಲಿಚ್ಛವಿಕುಮಾರಿಕಾ ಖತ್ತಿಯಧೀತಾ ಜಾತಿಸಮ್ಪನ್ನಾ, ನ ಸಾ ತುಯ್ಹಂ ಅನುಚ್ಛವಿಕಾ, ಅಞ್ಞಂ ತೇ ಜಾತಿಗೋತ್ತೇಹಿ ಸದಿಸಂ ಕುಮಾರಿಕಂ ಆನೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ಪಿತು ಕಥಂ ನ ಗಣ್ಹಿ. ಅಥ ನಂ ಮಾತಾ ಭಾತಾ ಭಗಿನೀ ಚೂಳಪಿತಾ ಚೂಳಮಾತಾತಿ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಞಾತಕಾ ಚೇವ ಮಿತ್ತಸುಹಜ್ಜಾ ಚ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ಸಞ್ಞಾಪೇನ್ತಾಪಿ ಸಞ್ಞಾಪೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು. ಸೋ ತತ್ಥೇವ ಸುಸ್ಸಿತ್ವಾ ಪರಿಸುಸ್ಸಿತ್ವಾ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪುಣಿ. ಅಥಸ್ಸ ಪಿತಾ ಸರೀರಕಿಚ್ಚಪೇತಕಿಚ್ಚಾನಿ ಕತ್ವಾ ತನುಸೋಕೋ ¶ ‘‘ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಬಹುಂ ಗನ್ಧಮಾಲಾವಿಲೇಪನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಹಾವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಪೂಜೇತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ, ಉಪಾಸಕ, ಬಹೂನಿ ದಿವಸಾನಿ ನ ದಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ ಖೋ, ಉಪಾಸಕ, ಇದಾನೇವ ತವ ಪುತ್ತೋ ಅವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ¶ ಛನ್ದರಾಗಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ವಿನಾಸಂ ಪಾಪುಣಿ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಪತ್ತೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇನ ಯಾಚಿತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಹಿಮವನ್ತಪದೇಸೇ ಸೀಹಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ತಸ್ಸ ಛ ಕನಿಟ್ಠಭಾತರೋ ಏಕಾ ಚ ಭಗಿನೀ ಅಹೋಸಿ, ಸಬ್ಬೇಪಿ ಕಞ್ಚನಗುಹಾಯಂ ವಸನ್ತಿ. ತಸ್ಸಾ ಪನ ಗುಹಾಯ ಅವಿದೂರೇ ರಜತಪಬ್ಬತೇ ಏಕಾ ಫಲಿಕಗುಹಾ ಅತ್ಥಿ, ತತ್ಥೇಕೋ ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ವಸತಿ. ಅಪರಭಾಗೇ ಸೀಹಾನಂ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಕಾಲಮಕಂಸು. ತೇ ಭಗಿನಿಂ ಸೀಹಪೋತಿಕಂ ಕಞ್ಚನಗುಹಾಯಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಗೋಚರಾಯ ಪಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮಂಸಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ದೇನ್ತಿ. ಸೋ ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ತಂ ಸೀಹಪೋತಿಕಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ. ತಸ್ಸಾ ಪನ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಧರಮಾನಕಾಲೇ ಓಕಾಸಂ ನಾಲತ್ಥ, ಸೋ ಸತ್ತನ್ನಮ್ಪಿ ತೇಸಂ ಗೋಚರಾಯ ಪಕ್ಕನ್ತಕಾಲೇ ಫಲಿಕಗುಹಾಯ ಓತರಿತ್ವಾ ಕಞ್ಚನಗುಹಾಯ ದ್ವಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೀಹಪೋತಿಕಾಯ ¶ ಪುರತೋ ಲೋಕಾಮಿಸಪಟಿಸಂಯುತ್ತಂ ಏವರೂಪಂ ರಹಸ್ಸಕಥಂ ಕಥೇಸಿ – ‘‘ಸೀಹಪೋತಿಕೇ, ಅಹಮ್ಪಿ ಚತುಪ್ಪದೋ, ತ್ವಮ್ಪಿ ಚತುಪ್ಪದಾ, ತ್ವಂ ಮೇ ಪಜಾಪತೀ ಹೋಹಿ, ಅಹಂ ತೇ ಪತಿ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ, ತೇ ಮಯಂ ಸಮಗ್ಗಾ ಸಮ್ಮೋದಮಾನಾ ವಸಿಸ್ಸಾಮ, ತ್ವಂ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಂ ಕಿಲೇಸವಸೇನ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ. ಸಾ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ಚತುಪ್ಪದಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಹೀನೋ ಪಟಿಕುಟ್ಠೋ ಚಣ್ಡಾಲಸದಿಸೋ, ಮಯಂ ಉತ್ತಮರಾಜಕುಲಸಮ್ಮತಾ, ಏಸ ಖೋ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಅಸಬ್ಭಿಂ ಅನನುಚ್ಛವಿಕಂ ಕಥಂ ಕಥೇತಿ, ಅಹಂ ಏವರೂಪಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಜೀವಿತೇನ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ನಾಸಾವಾತಂ ಸನ್ನಿರುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಮರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಅಥಸ್ಸಾ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಏವಮೇವ ಮರಣಂ ಅಯುತ್ತಂ, ಭಾತಿಕಾ ತಾವ ಮೇ ಆಗಚ್ಛನ್ತು, ತೇಸಂ ಕಥೇತ್ವಾ ¶ ಮರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸಿಙ್ಗಾಲೋಪಿ ತಸ್ಸಾ ಸನ್ತಿಕಾ ಪಟಿವಚನಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ ‘‘ಇದಾನಿ ಏಸಾ ಮಯ್ಹಂ ಕುಜ್ಝತೀ’’ತಿ ದೋಮನಸ್ಸಪ್ಪತ್ತೋ ಫಲಿಕಗುಹಾಯಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿ.

ಅಥೇಕೋ ಸೀಹಪೋತಕೋ ಮಹಿಂಸವಾರಣಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರಂ ವಧಿತ್ವಾ ಮಂಸಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಭಗಿನಿಯಾ ಭಾಗಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಮ, ಮಂಸಂ ಖಾದಸ್ಸೂ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಭಾತಿಕ, ನಾಹಂ ಮಂಸಂ ಖಾದಾಮಿ, ಮರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ’’ತಿ? ಸಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆಚಿಕ್ಖಿ. ‘‘ಇದಾನಿ ಕಹಂ ಸೋ ಸಿಙ್ಗಾಲೋ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತೇ ಫಲಿಕಗುಹಾಯಂ ನಿಪನ್ನಂ ಸಿಙ್ಗಾಲಂ ‘‘ಆಕಾಸೇ ನಿಪನ್ನೋ’’ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನಾ ‘‘ಭಾತಿಕ, ಕಿಂ ನ ಪಸ್ಸಸಿ, ಏಸೋ ರಜತಪಬ್ಬತೇ ಆಕಾಸೇ ನಿಪನ್ನೋ’’ತಿ. ಸೀಹಪೋತಕೋ ತಸ್ಸ ಫಲಿಕಗುಹಾಯಂ ನಿಪನ್ನಭಾವಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ‘‘ಆಕಾಸೇ ನಿಪನ್ನೋ’’ತಿ ಸಞ್ಞೀ ¶ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಮಾರೇಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ಸೀಹವೇಗೇನ ಪಕ್ಖನ್ದಿತ್ವಾ ಫಲಿಕಗುಹಂ ಹದಯೇನೇವ ಪಹರಿ. ಸೋ ಹದಯೇನ ಫಲಿತೇನ ತತ್ಥೇವ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪತ್ವಾ ಪಬ್ಬತಪಾದೇ ಪತಿ. ಅಥಾಪರೋ ಆಗಚ್ಛಿ, ಸಾ ತಸ್ಸಪಿ ತಥೇವ ಕಥೇಸಿ. ಸೋಪಿ ತಥೇವ ಕತ್ವಾ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪತ್ವಾ ಪಬ್ಬತಪಾದೇ ಪತಿ.

ಏವಂ ಛಸುಪಿ ಭಾತಿಕೇಸು ಮತೇಸು ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಆಗಚ್ಛಿ. ಸಾ ತಸ್ಸಪಿ ತಂ ಕಾರಣಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ‘‘ಇದಾನಿ ಸೋ ಕುಹಿ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಏಸೋ ರಜತಪಬ್ಬತಮತ್ಥಕೇ ಆಕಾಸೇ ನಿಪನ್ನೋ’’ತಿ ಆಹ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಿಙ್ಗಾಲಾನಂ ಆಕಾಸೇ ಪತಿಟ್ಠಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಫಲಿಕಗುಹಾಯಂ ನಿಪನ್ನಕೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಸೋ ಪಬ್ಬತಪಾದಂ ಓತರಿತ್ವಾ ಛ ಭಾತಿಕೇ ಮತೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇಮೇ ಅತ್ತನೋ ಬಾಲತಾಯ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನಪಞ್ಞಾಯ ಅಭಾವೇನ ಫಲಿಕಗುಹಭಾವಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಹದಯೇನ ಪಹರಿತ್ವಾ ಮತಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಅಸಮೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಅತಿತುರಿತಂ ಕರೋನ್ತಾನಂ ಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ಏವರೂಪಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೩.

‘‘ಅಸಮೇಕ್ಖಿತಕಮ್ಮನ್ತಂ, ತುರಿತಾಭಿನಿಪಾತಿನಂ;

ಸಾನಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ತಪ್ಪೇನ್ತಿ, ಉಣ್ಹಂವಜ್ಝೋಹಿತಂ ಮುಖೇ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ¶ ಅಸಮೇಕ್ಖಿತಕಮ್ಮನ್ತಂ, ತುರಿತಾಭಿನಿಪಾತಿನನ್ತಿ ಯೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಯಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ತತ್ಥ ದೋಸಂ ಅಸಮೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಅನುಪಧಾರೇತ್ವಾ ತುರಿತೋ ಹುತ್ವಾ ವೇಗೇನೇವ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ಅಭಿನಿಪತತಿ ಪಕ್ಖನ್ದತಿ ಪಟಿಪಜ್ಜತಿ, ತಂ ಅಸಮೇಕ್ಖಿತಕಮ್ಮನ್ತಂ ತುರಿತಾಭಿನಿಪಾತಿನಂ ಏವಂ ಸಾನಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ತಪ್ಪೇನ್ತಿ, ಸೋಚೇನ್ತಿ ಕಿಲಮೇನ್ತಿ. ಯಥಾ ಕಿಂ? ಉಣ್ಹಂವಜ್ಝೋಹಿತಂ ಮುಖೇತಿ, ಯಥಾ ಭುಞ್ಜನ್ತೇನ ‘‘ಇದಂ ಸೀತಲಂ ಇದಂ ಉಣ್ಹ’’ನ್ತಿ ಅನುಪಧಾರೇತ್ವಾ ಉಣ್ಹಂ ಅಜ್ಝೋಹರಣೀಯಂ ಮುಖೇ ಅಜ್ಝೋಹರಿತಂ ಠಪಿತಂ ಮುಖಮ್ಪಿ ಕಣ್ಠಮ್ಪಿ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಪಿ ದಹತಿ ಸೋಚೇತಿ ಕಿಲಮೇತಿ, ಏವಂ ತಥಾರೂಪಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಸಾನಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ತಪ್ಪೇನ್ತಿ.

ಇತಿ ಸೋ ಸೀಹೋ ಇಮಂ ಗಾಥಂ ವತ್ವಾ ‘‘ಮಮ ಭಾತಿಕಾ ಅನುಪಾಯಕುಸಲತಾಯ ‘ಸಿಙ್ಗಾಲಂ ಮಾರೇಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ಅತಿವೇಗೇನ ಪಕ್ಖನ್ದಿತ್ವಾ ಸಯಂ ಮತಾ, ಅಹಂ ಪನ ಏವರೂಪಂ ಅಕತ್ವಾ ಸಿಙ್ಗಾಲಸ್ಸ ಫಲಿಕಗುಹಾಯಂ ನಿಪನ್ನಸ್ಸೇವ ಹದಯಂ ಫಾಲೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಿಙ್ಗಾಲಸ್ಸ ಆರೋಹನಓರೋಹನಮಗ್ಗಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ತದಭಿಮುಖೋ ಹುತ್ವಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಸೀಹನಾದಂ ನದಿ, ಪಥವಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಆಕಾಸಂ ಏಕನಿನ್ನಾದಂ ಅಹೋಸಿ. ಸಿಙ್ಗಾಲಸ್ಸ ಫಲಿಕಗುಹಾಯಂ ನಿಪನ್ನಸ್ಸೇವ ಸೀತತಸಿತಸ್ಸ ಹದಯಂ ಫಲಿ, ಸೋ ತತ್ಥೇವ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪುಣಿ.

ಸತ್ಥಾ ¶ ‘‘ಏವಂ ಸೋ ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ಸೀಹನಾದಂ ಸುತ್ವಾ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪತ್ತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೪.

‘‘ಸೀಹೋ ಚ ಸೀಹನಾದೇನ, ದದ್ದರಂ ಅಭಿನಾದಯಿ;

ಸುತ್ವಾ ಸೀಹಸ್ಸ ನಿಗ್ಘೋಸಂ, ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ದದ್ದರೇ ವಸಂ;

ಭೀತೋ ಸನ್ತಾಸಮಾಪಾದಿ, ಹದಯಞ್ಚಸ್ಸ ಅಪ್ಫಲೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಸೀಹೋತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಸೀಹಾ – ತಿಣಸೀಹೋ, ಪಣ್ಡುಸೀಹೋ, ಕಾಳಸೀಹೋ, ಸುರತ್ತಹತ್ಥಪಾದೋ ಕೇಸರಸೀಹೋತಿ. ತೇಸು ಕೇಸರಸೀಹೋ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ. ದದ್ದರಂ ಅಭಿನಾದಯೀತಿ ತೇನ ಅಸನಿಪಾತಸದ್ದಸದಿಸೇನ ಭೇರವತರೇನ ಸೀಹನಾದೇನ ತಂ ರಜತಪಬ್ಬತಂ ಅಭಿನಾದಯಿ ಏಕನಿನ್ನಾದಂ ಅಕಾಸಿ. ದದ್ದರೇ ವಸನ್ತಿ ಫಲಿಕಮಿಸ್ಸಕೇ ರಜತಪಬ್ಬತೇ ವಸನ್ತೋ. ಭೀತೋ ಸನ್ತಾಸಮಾಪಾದೀತಿ ಮರಣಭಯೇನ ಭೀತೋ ಚಿತ್ತುತ್ರಾಸಂ ಆಪಾದಿ. ಹದಯಞ್ಚಸ್ಸ ಅಪ್ಫಲೀತಿ ತೇನ ಚಸ್ಸ ಭಯೇನ ಹದಯಂ ಫಲೀತಿ.

ಏವಂ ¶ ¶ ಸೀಹೋ ಸಿಙ್ಗಾಲಂ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಭಾತರೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ಮತಭಾವಂ ಭಗಿನಿಯಾ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ತಂ ಸಮಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ ಯಾವಜೀವಂ ಕಞ್ಚನಗುಹಾಯಂ ವಸಿತ್ವಾ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತೋ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಉಪಾಸಕೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ. ‘‘ತದಾ ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ನ್ಹಾಪಿತಪುತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ಸೀಹಪೋತಿಕಾ ಲಿಚ್ಛವಿಕುಮಾರಿಕಾ, ಛ ಕನಿಟ್ಠಭಾತರೋ ಅಞ್ಞತರಥೇರಾ ಅಹೇಸುಂ, ಜೇಟ್ಠಭಾತಿಕಸೀಹೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಸಿಙ್ಗಾಲಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದುತಿಯಾ.

[೧೫೩] ೩. ಸೂಕರಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಚತುಪ್ಪದೋ ಅಹಂ, ಸಮ್ಮಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಮಹಲ್ಲಕತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ದಿವಸೇ ರತ್ತಿಂ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನೇ ವತ್ತಮಾನೇ ಸತ್ಥರಿ ಗನ್ಧಕುಟಿದ್ವಾರೇ ರಮಣೀಯೇ ಸೋಪಾನಫಲಕೇ ಠತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸುಗತೋವಾದಂ ದತ್ವಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಂ ಪವಿಟ್ಠೇ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪರಿವೇಣಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋಪಿ ಪರಿವೇಣಮೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ¶ ಮುಹುತ್ತಂ ವಿಸ್ಸಮಿತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿ, ಪುಚ್ಛಿತಪುಚ್ಛಿತಂ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿ ಗಗನತಲೇ ಪುಣ್ಣಚನ್ದಂ ಉಟ್ಠಾಪೇನ್ತೋ ವಿಯ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಪಾಕಟಮಕಾಸಿ. ಚತಸ್ಸೋಪಿ ಪರಿಸಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣಮಾನಾ ನಿಸೀದಿಂಸು. ತತ್ಥೇಕೋ ಮಹಲ್ಲಕತ್ಥೇರೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಚಾಹಂ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಪರಿಸಾಯ ಮಜ್ಝೇ ಸಾರಿಪುತ್ತಂ ಆಲುಳೇನ್ತೋ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅಯಂ ಮೇ ಪರಿಸಾ ‘ಬಹುಸ್ಸುತೋ ಅಯ’ನ್ತಿ ಞತ್ವಾ ಸಕ್ಕಾರಸಮ್ಮಾನಂ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪರಿಸನ್ತರಾ ಉಟ್ಠಾಯ ಥೇರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಠತ್ವಾ ‘‘ಆವುಸೋ ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಮಯಮ್ಪಿ ತಂ ಏಕಂ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಾಮ, ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ಓಕಾಸಂ ಕರೋಹಿ, ದೇಹಿ ಮೇ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಆವೇಧಿಕಾಯ ವಾ ನಿವೇಧಿಕಾಯ ವಾ ನಿಗ್ಗಹೇ ವಾ ಪಗ್ಗಹೇ ವಾ ವಿಸೇಸೇ ವಾ ಪಟಿವಿಸೇಸೇ ವಾ’’ತಿ ಆಹ. ಥೇರೋ ತಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಮಹಲ್ಲಕೋ ಇಚ್ಛಾಚಾರೇ ಠಿತೋ ತುಚ್ಛೋ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅಕಥೇತ್ವಾವ ಲಜ್ಜಮಾನೋ ಬೀಜನಿಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಆಸನಾ ಓತರಿತ್ವಾ ಪರಿವೇಣಂ ¶ ಪಾವಿಸಿ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಪರಿವೇಣಮೇವ ಅಗಮಾಸಿ.

ಮನುಸ್ಸಾ ಉಟ್ಠಾಯ ‘‘ಗಣ್ಹಥೇತಂ ತುಚ್ಛಮಹಲ್ಲಕಂ, ಮಧುರಧಮ್ಮಸ್ಸವನಂ ನೋ ಸೋತುಂ ನ ಅದಾಸೀ’’ತಿ ಅನುಬನ್ಧಿಂಸು. ಸೋ ಪಲಾಯನ್ತೋ ವಿಹಾರಪಚ್ಚನ್ತೇ ಭಿನ್ನಪದರಾಯ ವಚ್ಚಕುಟಿಯಾ ಪತಿತ್ವಾ ಗೂಥಮಕ್ಖಿತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಿನೋ ಹುತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಂಸು. ಸತ್ಥಾ ತೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ¶ ಉಪಾಸಕಾ ಅವೇಲಾಯ ಆಗತತ್ಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ, ಮನುಸ್ಸಾ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ ಖೋ ಉಪಾಸಕಾ ಇದಾನೇವೇಸ ಮಹಲ್ಲಕೋ ಉಪ್ಪಿಲಾವಿತೋ ಹುತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಬಲಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಮಹಾಬಲೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪಯೋಜೇತ್ವಾ ಗೂಥಮಕ್ಖಿತೋ ಜಾತೋ, ಪುಬ್ಬೇಪೇಸ ಉಪ್ಪಿಲಾವಿತೋ ಹುತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಬಲಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಮಹಾಬಲೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪಯೋಜೇತ್ವಾ ಗೂಥಮಕ್ಖಿತೋ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇಹಿ ಯಾಚಿತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸೀಹೋ ಹುತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತಪದೇಸೇ ಪಬ್ಬತಗುಹಾಯ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ತಸ್ಸಾ ಅವಿದೂರೇ ಏಕಂ ಸರಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಬಹೂ ಸೂಕರಾ ನಿವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸುಂ. ತಮೇವ ಸರಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ತಾಪಸಾಪಿ ಪಣ್ಣಸಾಲಾಸು ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸುಂ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಸೀಹೋ ಮಹಿಂಸವಾರಣಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರಂ ವಧಿತ್ವಾ ಯಾವದತ್ಥಂ ಮಂಸಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ತಂ ಸರಂ ಓತರಿತ್ವಾ ಪಾನೀಯಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಉತ್ತರಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಏಕೋ ಥೂಲಸೂಕರೋ ತಂ ಸರಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಗೋಚರಂ ಗಣ್ಹಾತಿ. ಸೀಹೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಞ್ಞಂ ಏಕದಿವಸಂ ¶ ಇಮಂ ಖಾದಿಸ್ಸಾಮಿ, ಮಂ ಖೋ ಪನ ದಿಸ್ವಾ ಪುನ ನ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಅನಾಗಮನಭಯೇನ ಸರತೋ ಉತ್ತರಿತ್ವಾ ಏಕೇನ ಪಸ್ಸೇನ ಗನ್ತುಂ ಆರಭಿ. ಸೂಕರೋ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಏಸ ಮಂ ದಿಸ್ವಾ ಮಮ ಭಯೇನ ಉಪಗನ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಭಯೇನ ಪಲಾಯತಿ, ಅಜ್ಜ ಮಯಾ ಇಮಿನಾ ಸೀಹೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಯೋಜೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಸೀಸಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ತಂ ಯುದ್ಧತ್ಥಾಯ ಅವ್ಹಯನ್ತೋ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೫.

‘‘ಚತುಪ್ಪದೋ ಅಹಂ ಸಮ್ಮ, ತ್ವಮ್ಪಿ ಸಮ್ಮ ಚತುಪ್ಪದೋ;

ಏಹಿ ಸಮ್ಮ ನಿವತ್ತಸ್ಸು, ಕಿಂ ನು ಭೀತೋ ಪಲಾಯಸೀ’’ತಿ.

ಸೀಹೋ ¶ ತಸ್ಸ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಸಮ್ಮ ಸೂಕರ, ಅಜ್ಜ ಅಮ್ಹಾಕಂ ತಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸಙ್ಗಾಮೋ ನತ್ಥಿ, ಇತೋ ಪನ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ಸಙ್ಗಾಮೋ ಹೋತೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ಸೂಕರೋ ‘‘ಸೀಹೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಙ್ಗಾಮೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಹಟ್ಠಪಹಟ್ಠೋ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಞಾತಕಾನಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ತೇ ತಸ್ಸ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಭೀತತಸಿತಾ ‘‘ಇದಾನಿ ತ್ವಂ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಅಮ್ಹೇ ನಾಸೇಸ್ಸಸಿ, ಅತ್ತನೋ ಬಲಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಸೀಹೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಙ್ಗಾಮಂ ಕತ್ತುಕಾಮೋತಿ, ಸೀಹೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಅಮ್ಹೇ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪೇಸ್ಸತಿ, ಸಾಹಸಿಕಕಮ್ಮಂ ಮಾ ಕರೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ಸೋಪಿ ಭೀತತಸಿತೋ ‘‘ಇದಾನಿ ಕಿಂ ಕರೋಮೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಸೂಕರಾ ‘‘ಸಮ್ಮ, ತ್ವಂ ಏತೇಸಂ ತಾಪಸಾನಂ ಉಚ್ಚಾರಭೂಮಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪೂತಿಗೂಥೇ ಸತ್ತ ದಿವಸಾನಿ ಸರೀರಂ ಪರಿವಟ್ಟೇತ್ವಾ ಸುಕ್ಖಾಪೇತ್ವಾ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಸರೀರಂ ಉಸ್ಸಾವಬಿನ್ದೂಹಿ ತೇಮೇತ್ವಾ ಸೀಹಸ್ಸ ಆಗಮನತೋ ಪುರಿಮತರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಾತಯೋಗಂ ಞತ್ವಾ ಉಪರಿವಾತೇ ತಿಟ್ಠ, ಸುಚಿಜಾತಿಕೋ ಸೀಹೋ ತವ ಸರೀರಗನ್ಧಂ ಘಾಯಿತ್ವಾ ತುಯ್ಹಂ ಜಯಂ ದತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ಸೋ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ತತ್ಥ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಸೀಹೋ ತಸ್ಸ ಸರೀರಗನ್ಧಂ ಘಾಯಿತ್ವಾ ಗೂಥಮಕ್ಖಿತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಸಮ್ಮ ಸೂಕರ, ಸುನ್ದರೋ ತೇ ಲೇಸೋ ¶ ಚಿನ್ತಿತೋ, ಸಚೇ ತ್ವಂ ಗೂಥಮಕ್ಖಿತೋ ನಾಭವಿಸ್ಸ, ಇಧೇವ ತಂ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಅಪಾಪೇಸ್ಸಂ, ಇದಾನಿ ಪನ ತೇ ಸರೀರಂ ನೇವ ಮುಖೇನ ಡಂಸಿತುಂ, ನ ಪಾದೇನ ಪಹರಿತುಂ ಸಕ್ಕಾ, ಜಯಂ ತೇ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೬.

‘‘ಅಸುಚಿ ಪೂತಿಲೋಮೋಸಿ, ದುಗ್ಗನ್ಧೋ ವಾಸಿ ಸೂಕರ;

ಸಚೇ ಯುಜ್ಜಿತುಕಾಮೋಸಿ, ಜಯಂ ಸಮ್ಮ ದದಾಮಿ ತೇ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ಪೂತಿಲೋಮೋತಿ ಮೀಳ್ಹಮಕ್ಖಿತತ್ತಾ ದುಗ್ಗನ್ಧಲೋಮೋ. ದುಗ್ಗನ್ಧೋ ವಾಸೀತಿ ಅನಿಟ್ಠಜೇಗುಚ್ಛಪಟಿಕೂಲಗನ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ವಾಯಸಿ. ಜಯಂ, ಸಮ್ಮ, ದದಾಮಿ ತೇತಿ ‘‘ತುಯ್ಹಂ ಜಯಂ ದೇಮಿ, ಅಹಂ ಪರಾಜಿತೋ, ಗಚ್ಛ ತ್ವ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಸೀಹೋ ತತೋವ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಗೋಚರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸರೇ ಪಾನೀಯಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬತಗುಹಮೇವ ಗತೋ. ಸೂಕರೋಪಿ ‘‘ಸೀಹೋ ಮೇ ಜಿತೋ’’ತಿ ಞಾತಕಾನಂ ಆರೋಚೇಸಿ ¶ . ತೇ ಭೀತತಸಿತಾ ‘‘ಪುನ ಏಕದಿವಸಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸೀಹೋ ಸಬ್ಬೇವ ಅಮ್ಹೇ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಅಗಮಂಸು.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಸೂಕರೋ ಮಹಲ್ಲಕೋ ಅಹೋಸಿ, ಸೀಹೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಸೂಕರಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ತತಿಯಾ.

[೧೫೪] ೪. ಉರಗಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಇಧೂರಗಾನಂ ಪವರೋ ಪವಿಟ್ಠೋತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸೇಣಿಭಣ್ಡನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಕೋಸಲರಞ್ಞೋ ಕಿರ ಸೇವಕಾ ಸೇಣಿಪಮುಖಾ ದ್ವೇ ಮಹಾಮತ್ತಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ದಿಟ್ಠಟ್ಠಾನೇ ಕಲಹಂ ಕರೋನ್ತಿ, ತೇಸಂ ವೇರಿಭಾವೋ ಸಕಲನಗರೇ ಪಾಕಟೋ ಜಾತೋ. ತೇ ನೇವ ರಾಜಾ, ನ ಞಾತಿಮಿತ್ತಾ ಸಮಗ್ಗೇ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಖಿಂಸು. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಸತ್ಥಾ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಬೋಧನೇಯ್ಯಬನ್ಧವೇ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ತೇಸಂ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಏಕಕೋವ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ತೇಸು ಏಕಸ್ಸ ಗೇಹದ್ವಾರೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಸೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಅನ್ತೋನಿವೇಸನಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಆಸನಂ ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಾಪೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಮೇತ್ತಾಭಾವನಾಯ ಆನಿಸಂಸಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಕಲ್ಲಚಿತ್ತತಂ ಞತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇಸಿ, ಸೋ ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ.

ಸತ್ಥಾ ¶ ತಸ್ಸ ಸೋತಾಪನ್ನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ತಮೇವ ಪತ್ತಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯ ಇತರಸ್ಸ ಗೇಹದ್ವಾರಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಸೋಪಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಪವಿಸಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಘರಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಾಪೇಸಿ. ಇತರೋಪಿ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಾ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಪಾವಿಸಿ. ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಏಕಾದಸ ಮೇತ್ತಾನಿಸಂಸೇ ವಣ್ಣೇತ್ವಾ ಕಲ್ಲಚಿತ್ತತಂ ಞತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸೋಪಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ. ಇತಿ ತೇ ಉಭೋಪಿ ಸೋತಾಪನ್ನಾ ¶ ಹುತ್ವಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಅಚ್ಚಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಖಮಾಪೇತ್ವಾ ಸಮಗ್ಗಾ ಸಮ್ಮೋದಮಾನಾ ಏಕಜ್ಝಾಸಯಾ ಅಹೇಸುಂ. ತಂ ದಿವಸಞ್ಞೇವ ಚ ಭಗವತೋ ಸಮ್ಮುಖಾವ ಏಕತೋ ಭುಞ್ಜಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಅಗಮಾಸಿ. ತೇ ಬಹೂನಿ ಮಾಲಾಗನ್ಧವಿಲೇಪನಾನಿ ಚೇವ ಸಪ್ಪಿಮಧುಫಾಣಿತಾದೀನಿ ಚ ಆದಾಯ ಸತ್ಥಾರಾ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ನಿಕ್ಖಮಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ ವತ್ತೇ ¶ ದಸ್ಸಿತೇ ಸುಗತೋವಾದಂ ದತ್ವಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಂ ಪಾವಿಸಿ.

ಭಿಕ್ಖೂ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಸತ್ಥು ಗುಣಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ ‘‘ಆವುಸೋ, ಸತ್ಥಾ ಅದನ್ತದಮಕೋ, ಯೇ ನಾಮ ದ್ವೇ ಮಹಾಮತ್ತೇ ಚಿರಂ ವಾಯಮಮಾನೋಪಿ ನೇವ ರಾಜಾ ಸಮಗ್ಗೇ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಖಿ, ನ ಞಾತಿಮಿತ್ತಾದಯೋ ಸಕ್ಖಿಂಸು, ತೇ ಏಕದಿವಸೇನೇವ ತಥಾಗತೇನ ದಮಿತಾ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವಾಹಂ ಇಮೇ ದ್ವೇ ಜನೇ ಸಮಗ್ಗೇ ಅಕಾಸಿಂ, ಪುಬ್ಬೇಪೇತೇ ಮಯಾ ಸಮಗ್ಗಾ ಕತಾಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಉಸ್ಸವೇ ಘೋಸಿತೇ ಮಹಾಸಮಜ್ಜಂ ಅಹೋಸಿ. ಬಹೂ ಮನುಸ್ಸಾ ಚೇವ ದೇವನಾಗಸುಪಣ್ಣಾದಯೋ ಚ ಸಮಜ್ಜದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಸನ್ನಿಪತಿಂಸು. ತತ್ರೇಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಏಕೋ ನಾಗೋ ಚ ಸುಪಣ್ಣೋ ಚ ಸಮಜ್ಜಂ ಪಸ್ಸಮಾನಾ ಏಕತೋ ಅಟ್ಠಂಸು. ನಾಗೋ ಸುಪಣ್ಣಸ್ಸ ಸುಪಣ್ಣಭಾವಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ಅಂಸೇ ಹತ್ಥಂ ಠಪೇಸಿ. ಸುಪಣ್ಣೋ ‘‘ಕೇನ ಮೇ ಅಂಸೇ ಹತ್ಥೋ ಠಪಿತೋ’’ತಿ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ನಾಗಂ ಸಞ್ಜಾನಿ. ನಾಗೋಪಿ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಸುಪಣ್ಣಂ ಸಞ್ಜಾನಿತ್ವಾ ಮರಣಭಯತಜ್ಜಿತೋ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ನದೀಪಿಟ್ಠೇನ ಪಲಾಯಿ. ಸುಪಣ್ಣೋಪಿ ‘‘ತಂ ಗಹೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅನುಬನ್ಧಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಾಪಸೋ ಹುತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ನದಿಯಾ ತೀರೇ ಪಣ್ಣಸಾಲಾಯ ವಸಮಾನೋ ದಿವಾ ದರಥಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭನತ್ಥಂ ಉದಕಸಾಟಿಕಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ವಕ್ಕಲಂ ಬಹಿ ಠಪೇತ್ವಾ ನದಿಂ ಓತರಿತ್ವಾ ನ್ಹಾಯತಿ. ನಾಗೋ ‘‘ಇಮಂ ಪಬ್ಬಜಿತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಜೀವಿತಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಕತಿವಣ್ಣಂ ವಿಜಹಿತ್ವಾ ಮಣಿಕ್ಖನ್ಧವಣ್ಣಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ವಕ್ಕಲನ್ತರಂ ಪಾವಿಸಿ. ಸುಪಣ್ಣೋ ಅನುಬನ್ಧಮಾನೋ ತಂ ತತ್ಥ ಪವಿಟ್ಠಂ ದಿಸ್ವಾ ವಕ್ಕಲೇ ಗರುಭಾವೇನ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಹಂ ಛಾತೋ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ವಕ್ಕಲಂ ಗಣ್ಹಥ, ಇಮಂ ನಾಗಂ ಖಾದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ಪಕಾಸೇತುಂ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೭.

‘‘ಇಧೂರಗಾನಂ ¶ ¶ ¶ ಪವರೋ ಪವಿಟ್ಠೋ, ಸೇಲಸ್ಸ ವಣ್ಣೇನ ಪಮೋಕ್ಖಮಿಚ್ಛಂ;

ಬ್ರಹ್ಮಞ್ಚ ವಣ್ಣಂ ಅಪಚಾಯಮಾನೋ, ಬುಭುಕ್ಖಿತೋ ನೋ ವಿತರಾಮಿ ಭೋತ್ತು’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಇಧೂರಗಾನಂ ಪವರೋ ಪವಿಟ್ಠೋತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಕ್ಕಲೇ ಉರಗಾನಂ ಪವರೋ ನಾಗರಾಜಾ ಪವಿಟ್ಠೋ. ಸೇಲಸ್ಸ ವಣ್ಣೇನಾತಿ ಮಣಿವಣ್ಣೇನ, ಮಣಿಕ್ಖನ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಪವಿಟ್ಠೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಮೋಕ್ಖಮಿಚ್ಛನ್ತಿ ಮಮ ಸನ್ತಿಕಾ ಮೋಕ್ಖಂ ಇಚ್ಛಮಾನೋ. ಬ್ರಹ್ಮಞ್ಚ ವಣ್ಣಂ ಅಪಚಾಯಮಾನೋತಿ ಅಹಂ ಪನ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಬ್ರಹ್ಮವಣ್ಣಂ ಸೇಟ್ಠವಣ್ಣಂ ಪೂಜೇನ್ತೋ ಗರುಂ ಕರೋನ್ತೋ. ಬುಭುಕ್ಖಿತೋ ನೋ ವಿತರಾಮಿ ಭೋತ್ತುನ್ತಿ ಏತಂ ನಾಗಂ ವಕ್ಕಲನ್ತರಂ ಪವಿಟ್ಠಂ ಛಾತೋಪಿ ಸಮಾನೋ ಭಕ್ಖಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮೀತಿ.

ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಉದಕೇ ಠಿತೋಯೇವ ಸುಪಣ್ಣರಾಜಸ್ಸ ಥುತಿಂ ಕತ್ವಾ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೮.

‘‘ಸೋ ಬ್ರಹ್ಮಗುತ್ತೋ ಚಿರಮೇವ ಜೀವ, ದಿಬ್ಯಾ ಚ ತೇ ಪಾತುಭವನ್ತು ಭಕ್ಖಾ;

ಯೋ ಬ್ರಹ್ಮವಣ್ಣಂ ಅಪಚಾಯಮಾನೋ, ಬುಭುಕ್ಖಿತೋ ನೋ ವಿತರಾಸಿ ಭೋತ್ತು’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಸೋ ಬ್ರಹ್ಮಗುತ್ತೋತಿ ಸೋ ತ್ವಂ ಬ್ರಹ್ಮಗೋಪಿತೋ ಬ್ರಹ್ಮರಕ್ಖಿತೋ ಹುತ್ವಾ. ದಿಬ್ಯಾ ಚ ತೇ ಪಾತುಭವನ್ತು ಭಕ್ಖಾತಿ ದೇವತಾನಂ ಪರಿಭೋಗಾರಹಾ ಭಕ್ಖಾ ಚ ತವ ಪಾತುಭವನ್ತು, ಮಾ ಪಾಣಾತಿಪಾತಂ ಕತ್ವಾ ನಾಗಮಂಸಖಾದಕೋ ಅಹೋಸಿ.

ಇತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಉದಕೇ ಠಿತೋವ ಅನುಮೋದನಂ ಕತ್ವಾ ಉತ್ತರಿತ್ವಾ ವಕ್ಕಲಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ತೇ ಉಭೋಪಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಸ್ಸಮಪದಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮೇತ್ತಾಭಾವನಾಯ ವಣ್ಣಂ ಕಥೇತ್ವಾ ದ್ವೇಪಿ ಜನೇ ಸಮಗ್ಗೇ ಅಕಾಸಿ. ತೇ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಮಗ್ಗಾ ಸಮ್ಮೋದಮಾನಾ ಸುಖಂ ವಸಿಂಸು.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ನಾಗೋ ಚ ಸುಪಣ್ಣೋ ಚ ಇಮೇ ದ್ವೇ ಮಹಾಮತ್ತಾ ಅಹೇಸುಂ, ತಾಪಸೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಉರಗಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಚತುತ್ಥಾ.

[೧೫೫] ೫. ಭಗ್ಗಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಜೀವ ¶ ¶ ¶ ವಸ್ಸಸತಂ ಭಗ್ಗಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನಸಮೀಪೇ ಪಸೇನದಿಕೋಸಲೇನ ರಞ್ಞಾ ಕಾರಿತೇ ರಾಜಕಾರಾಮೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಖಿಪಿತಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ದಿವಸೇ ಸತ್ಥಾ ರಾಜಕಾರಾಮೇ ಚತುಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಖಿಪಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಜೀವತು, ಭನ್ತೇ ಭಗವಾ, ಜೀವತು, ಸುಗತೋ’’ತಿ ಉಚ್ಚಾಸದ್ದಂ ಮಹಾಸದ್ದಂ ಅಕಂಸು, ತೇನ ಸದ್ದೇನ ಧಮ್ಮಕಥಾಯ ಅನ್ತರಾಯೋ ಅಹೋಸಿ. ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಪಿ ನು ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಖಿಪಿತೇ ‘ಜೀವಾ’ತಿ ವುತ್ತೋ ತಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಜೀವೇಯ್ಯ ವಾ ಮರೇಯ್ಯ ವಾ’’ತಿ? ‘‘ನೋ ಹೇತಂ ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಖಿಪಿತೇ ‘ಜೀವಾ’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ, ಯೋ ವದೇಯ್ಯ ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ೨೮೮). ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಮನುಸ್ಸಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಖಿಪಿತೇ ‘‘ಜೀವಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ಭಿಕ್ಖೂ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯನ್ತಾ ನಾಲಪನ್ತಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ಉಜ್ಝಾಯನ್ತಿ – ‘‘ಕಥಞ್ಹಿ ನಾಮ ಸಮಣಾ ಸಕ್ಯಪುತ್ತಿಯಾ ‘ಜೀವಥ, ಭನ್ತೇ’ತಿ ವುಚ್ಚಮಾನಾ ನಾಲಪಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ. ಭಗವತೋ ಏತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಗಿಹೀ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಙ್ಗಲಿಕಾ, ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಗಿಹೀನಂ ‘‘ಜೀವಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುಚ್ಚಮಾನೇನ ‘‘ಚಿರಂ ಜೀವಾ’’ತಿ ವತ್ತುನ್ತಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ಭಗವನ್ತಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಜೀವಪಟಿಜೀವಂ ನಾಮ ಕದಾ ಉಪ್ಪನ್ನ’’ನ್ತಿ? ಸತ್ಥಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಜೀವಪಟಿಜೀವಂ ನಾಮ ಪೋರಾಣಕಾಲೇ ಉಪ್ಪನ್ನ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಕಾಸಿರಟ್ಠೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ತಸ್ಸ ಪಿತಾ ವೋಹಾರಂ ಕತ್ವಾ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇತಿ, ಸೋ ಸೋಳಸವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಮಣಿಕಭಣ್ಡಂ ಉಕ್ಖಿಪಾಪೇತ್ವಾ ಗಾಮನಿಗಮಾದೀಸು ಚರನ್ತೋ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಪತ್ವಾ ದೋವಾರಿಕಸ್ಸ ಘರೇ ಭತ್ತಂ ಪಚಾಪೇತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ನಿವಾಸಟ್ಠಾನಂ ಅಲಭನ್ತೋ ‘‘ಅವೇಲಾಯ ಆಗತಾ ಆಗನ್ತುಕಾ ಕತ್ಥ ವಸನ್ತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಅಥ ನಂ ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ಬಹಿನಗರೇ ಏಕಾ ಸಾಲಾ ಅತ್ಥಿ, ಸಾ ಪನ ಅಮನುಸ್ಸಪರಿಗ್ಗಹಿತಾ. ಸಚೇ ಇಚ್ಛಥ, ತತ್ಥ ವಸಥಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಏಥ, ತಾತ, ಗಚ್ಛಾಮ, ಮಾ ಯಕ್ಖಸ್ಸ ಭಾಯಿತ್ಥ, ಅಹಂ ತಂ ದಮೇತ್ವಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಾದೇಸು ಪಾತೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ¶ ಪಿತರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಗತೋ. ಅಥಸ್ಸ ಪಿತಾ ಫಲಕೇ ನಿಪಜ್ಜಿ, ಸಯಂ ಪಿತು ಪಾದೇ ಸಮ್ಬಾಹನ್ತೋ ನಿಸೀದಿ. ತತ್ಥ ಅಧಿವತ್ಥೋ ಯಕ್ಖೋ ದ್ವಾದಸ ವಸ್ಸಾನಿ ವೇಸ್ಸವಣಂ ಉಪಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ತಂ ಸಾಲಂ ಲಭನ್ತೋ ‘‘ಇಮಂ ಸಾಲಂ ಪವಿಟ್ಠಮನುಸ್ಸೇಸು ಯೋ ಖಿಪಿತೇ ‘ಜೀವಾ’ತಿ ವದತಿ, ಯೋ ಚ ‘ಜೀವಾ’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘ಪಟಿಜೀವಾ’ತಿ ವದತಿ, ತೇ ಜೀವಪಟಿಜೀವಭಾಣಿನೋ ¶ ಠಪೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸೇ ಖಾದೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ಲಭಿ. ಸೋ ಪಿಟ್ಠಿವಂಸಥೂಣಾಯ ವಸತಿ. ಸೋ ‘‘ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಪಿತರಂ ಖಿಪಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಆನುಭಾವೇನ ಸುಖುಮಚುಣ್ಣಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ, ಚುಣ್ಣೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ನಾಸಪುಟೇ ಪಾವಿಸಿ. ಸೋ ಫಲಕೇ ನಿಪನ್ನಕೋವ ಖಿಪಿ, ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ನ ‘‘ಜೀವಾ’’ತಿ ¶ ಆಹ. ಯಕ್ಖೋ ತಂ ಖಾದಿತುಂ ಥೂಣಾಯ ಓತರತಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಂ ಓತರನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇಮಿನಾ ಮೇ ಪಿತಾ ಖಿಪಾಪಿತೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಅಯಂ ಸೋ ಖಿಪಿತೇ ‘ಜೀವಾ’ತಿ ಅವದನ್ತಂ ಖಾದಕಯಕ್ಖೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪಿತರಂ ಆರಬ್ಭ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೯.

‘‘ಜೀವ ವಸ್ಸಸತಂ ಭಗ್ಗ, ಅಪರಾನಿ ಚ ವೀಸತಿಂ;

ಮಾ ಮಂ ಪಿಸಾಚಾ ಖಾದನ್ತು, ಜೀವ ತ್ವಂ ಸರದೋಸತ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಭಗ್ಗಾತಿ ಪಿತರಂ ನಾಮೇನಾಲಪತಿ. ಅಪರಾನಿ ಚ ವೀಸತಿನ್ತಿ ಅಪರಾನಿ ಚ ವೀಸತಿ ವಸ್ಸಾನಿ ಜೀವ. ಮಾ ಮಂ ಪಿಸಾಚಾ ಖಾದನ್ತೂತಿ ಮಂ ಪಿಸಾಚಾ ಮಾ ಖಾದನ್ತು. ಜೀವ ತ್ವಂ ಸರದೋಸತನ್ತಿ ತ್ವಂ ಪನ ವೀಸುತ್ತರಂ ವಸ್ಸಸತಂ ಜೀವಾತಿ. ಸರದೋಸತಞ್ಹಿ ಗಣಿಯಮಾನಂ ವಸ್ಸಸತಮೇವ ಹೋತಿ, ತಂ ಪುರಿಮೇಹಿ ವೀಸಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ವೀಸುತ್ತರಂ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ.

ಯಕ್ಖೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ತಾವ ಮಾಣವಂ ‘ಜೀವಾ’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಖಾದಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಪಿತರಂ ಪನಸ್ಸ ಖಾದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಿತು ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಸೋ ತಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಸೋ ‘ಪಟಿಜೀವಾ’ತಿ ಅಭಣನ್ತಾನಂ ಖಾದಕಯಕ್ಖೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಪಟಿಜೀವಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ಪುತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೦.

‘‘ತ್ವಮ್ಪಿ ವಸ್ಸಸತಂ ಜೀವಂ, ಅಪರಾನಿ ಚ ವೀಸತಿಂ;

ವಿಸಂ ಪಿಸಾಚಾ ಖಾದನ್ತು, ಜೀವ ತ್ವಂ ಸರದೋಸತ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ವಿಸಂ ಪಿಸಾಚಾ ಖಾದನ್ತೂತಿ ಪಿಸಾಚಾ ಹಲಾಹಲವಿಸಂ ಖಾದನ್ತು.

ಯಕ್ಖೋ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಉಭೋಪಿ ಮೇ ನ ಸಕ್ಕಾ ಖಾದಿತು’’ನ್ತಿ ಪಟಿನಿವತ್ತಿ. ಅಥ ನಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಭೋ ಯಕ್ಖ, ಕಸ್ಮಾ ತ್ವಂ ಇಮಂ ಸಾಲಂ ಪವಿಟ್ಠಮನುಸ್ಸೇ ಖಾದಸೀ’’ತಿ? ‘‘ದ್ವಾದಸ ವಸ್ಸಾನಿ ವೇಸ್ಸವಣಂ ಉಪಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಲದ್ಧತ್ತಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ ಸಬ್ಬೇವ ಖಾದಿತುಂ ಲಭಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಜೀವಪಟಿಜೀವಭಾಣಿನೋ ಠಪೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸೇ ಖಾದಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಯಕ್ಖ, ತ್ವಂ ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಅಕುಸಲಂ ಕತ್ವಾ ಕಕ್ಖಳೋ ¶ ಫರುಸೋ ಪರವಿಹಿಂಸಕೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ, ಇದಾನಿಪಿ ತಾದಿಸಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಮೋ ತಮಪರಾಯಣೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದೀಹಿ ವಿರಮಸ್ಸೂ’’ತಿ ತಂ ಯಕ್ಖಂ ದಮೇತ್ವಾ ನಿರಯಭಯೇನ ತಜ್ಜೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚಸು ಸೀಲೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಯಕ್ಖಂ ಪೇಸನಕಾರಕಂ ವಿಯ ಅಕಾಸಿ.

ಪುನದಿವಸೇ ¶ ಸಞ್ಚರನ್ತಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಯಕ್ಖಂ ದಿಸ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೇನ ಚಸ್ಸ ದಮಿತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸುಂ – ‘‘ದೇವ, ಏಕೋ ಮಾಣವೋ ತಂ ಯಕ್ಖಂ ದಮೇತ್ವಾ ಪೇಸನಕಾರಕಂ ವಿಯ ಕತ್ವಾ ಠಿತೋ’’ತಿ. ರಾಜಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಸೇನಾಪತಿಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ, ಪಿತು ಚಸ್ಸ ಮಹನ್ತಂ ಯಸಂ ಅದಾಸಿ. ಸೋ ಯಕ್ಖಂ ಬಲಿಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಂ ಕತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಓವಾದೇ ಠತ್ವಾ ದಾನಾದೀನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ಸಗ್ಗಪುರಂ ಪೂರೇಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ‘‘ಜೀವಪಟಿಜೀವಂ ನಾಮ ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಉಪ್ಪನ್ನ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಯಕ್ಖೋ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲೋ ಅಹೋಸಿ, ರಾಜಾ ಆನನ್ದೋ, ಪಿತಾ ಕಸ್ಸಪೋ, ಪುತ್ತೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಭಗ್ಗಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಞ್ಚಮಾ.

[೧೫೬] ೬. ಅಲೀನಚಿತ್ತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಅಲೀನಚಿತ್ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಓಸ್ಸಟ್ಠವೀರಿಯಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ವತ್ಥು ಏಕಾದಸನಿಪಾತೇ ಸಂವರಜಾತಕೇ (ಜಾ. ೧.೧೧.೯೭ ಆದಯೋ) ಆವಿಭವಿಸ್ಸತಿ. ಸೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಸತ್ಥಾರಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ, ಭಿಕ್ಖು, ವೀರಿಯಂ ಓಸ್ಸಜೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಸಚ್ಚಂ, ಭಗವಾ’’ತಿ ¶ ಆಹ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ನನು ತ್ವಂ, ಭಿಕ್ಖು, ಪುಬ್ಬೇ ವೀರಿಯಂ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಮಂಸಪೇಸಿಸದಿಸಸ್ಸ ದಹರಕುಮಾರಸ್ಸ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಿಕೇ ಬಾರಾಣಸಿನಗರೇ ರಜ್ಜಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ, ಇದಾನಿ ಕಸ್ಮಾ ಏವರೂಪೇ ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವೀರಿಯಂ ಓಸ್ಸಜಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬಾರಾಣಸಿತೋ ಅವಿದೂರೇ ವಡ್ಢಕೀಗಾಮೋ ಅಹೋಸಿ, ತತ್ಥ ಪಞ್ಚಸತಾ ವಡ್ಢಕೀ ವಸನ್ತಿ. ತೇ ನಾವಾಯ ¶ ಉಪರಿಸೋತಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅರಞ್ಞೇ ಗೇಹಸಮ್ಭಾರದಾರೂನಿ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಏಕಭೂಮಿಕದ್ವಿಭೂಮಿಕಾದಿಭೇದೇ ಗೇಹಸಮ್ಭಾರೇ ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಥಮ್ಭತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಬ್ಬದಾರೂಸು ಸಞ್ಞಂ ಕತ್ವಾ ನದೀತೀರಂ ನೇತ್ವಾ ನಾವಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಅನುಸೋತೇನ ನಗರಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಯೇ ಯಾದಿಸಾನಿ ಗೇಹಾನಿ ಆಕಙ್ಖನ್ತಿ, ತೇಸಂ ತಾದಿಸಾನಿ ಕತ್ವಾ ಕಹಾಪಣೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಪುನ ತತ್ಥೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ಗೇಹಸಮ್ಭಾರೇ ಆಹರನ್ತಿ. ಏವಂ ತೇಸಂ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇನ್ತಾನಂ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಖನ್ಧಾವಾರಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ದಾರೂನಿ ಕೋಟ್ಟೇನ್ತಾನಂ ಅವಿದೂರೇ ಏಕೋ ಹತ್ಥೀ ಖದಿರಖಾಣುಕಂ ಅಕ್ಕಮಿ. ತಸ್ಸ ಸೋ ಖಾಣುಕೋ ಪಾದಂ ವಿಜ್ಝಿ, ಬಲವವೇದನಾ ವತ್ತನ್ತಿ, ಪಾದೋ ಉದ್ಧುಮಾಯಿತ್ವಾ ಪುಬ್ಬಂ ಗಣ್ಹಿ. ಸೋ ವೇದನಾಪ್ಪತ್ತೋ ¶ ತೇಸಂ ದಾರುಕೋಟ್ಟನಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಇಮೇ ವಡ್ಢಕೀ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಯ್ಹಂ ಸೋತ್ಥಿ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ತೀಹಿ ಪಾದೇಹಿ ತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅವಿದೂರೇ ನಿಪಜ್ಜಿ, ವಡ್ಢಕೀ ತಂ ಉದ್ಧುಮಾತಪಾದಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಾದೇ ಖಾಣುಕಂ ದಿಸ್ವಾ ತಿಖಿಣವಾಸಿಯಾ ಖಾಣುಕಸ್ಸ ಸಮನ್ತತೋ ಓಧಿಂ ದತ್ವಾ ರಜ್ಜುಯಾ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಆಕಡ್ಢನ್ತಾ ಖಾಣುಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಪುಬ್ಬಂ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಉಣ್ಹೋದಕೇನ ಧೋವಿತ್ವಾ ತದನುರೂಪೇಹಿ ಭೇಸಜ್ಜೇಹಿ ಮಕ್ಖೇತ್ವಾ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ವಣಂ ಫಾಸುಕಂ ಕರಿಂಸು.

ಹತ್ಥೀ ಅರೋಗೋ ಹುತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಯಾ ಇಮೇ ವಡ್ಢಕೀ ನಿಸ್ಸಾಯ ಜೀವಿತಂ ಲದ್ಧಂ, ಇದಾನಿ ತೇಸಂ ಮಯಾ ಉಪಕಾರಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಸೋ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವಡ್ಢಕೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ¶ ರುಕ್ಖೇ ನೀಹರತಿ, ತಚ್ಛೇನ್ತಾನಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ದೇತಿ, ವಾಸಿಆದೀನಿ ಉಪಸಂಹರತಿ, ಸೋಣ್ಡಾಯ ವೇಠೇತ್ವಾ ಕಾಳಸುತ್ತಕೋಟಿಯಂ ಗಣ್ಹಾತಿ. ವಡ್ಢಕೀಪಿಸ್ಸ ಭೋಜನವೇಲಾಯ ಏಕೇಕಂ ಪಿಣ್ಡಂ ದೇನ್ತಾ ಪಞ್ಚ ಪಿಣ್ಡಸತಾನಿ ದೇನ್ತಿ. ತಸ್ಸ ಪನ ಹತ್ಥಿಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಸಬ್ಬಸೇತೋ ಹತ್ಥಾಜಾನೀಯಪೋತಕೋ ಅತ್ಥಿ, ತೇನಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಏತರಹಿ ಮಹಲ್ಲಕೋ. ಇದಾನಿ ಮಯಾ ಇಮೇಸಂ ವಡ್ಢಕೀನಂ ಕಮ್ಮಕರಣತ್ತಾಯ ಪುತ್ತಂ ದತ್ವಾ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಸೋ ವಡ್ಢಕೀನಂ ಅನಾಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾವ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪುತ್ತಂ ಆನೇತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಹತ್ಥಿಪೋತಕೋ ಮಮ ಪುತ್ತೋ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಮಯ್ಹಂ ಜೀವಿತಂ ದಿನ್ನಂ, ಅಹಂ ವೋ ವೇಜ್ಜವೇತನತ್ಥಾಯ ಇಮಂ ದಮ್ಮಿ, ಅಯಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಕಮ್ಮಾನಿ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ, ಪುತ್ತಕ, ಯಂ ಮಯಾ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಕಮ್ಮಂ, ತಂ ತ್ವಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ಪುತ್ತಂ ಓವದಿತ್ವಾ ವಡ್ಢಕೀನಂ ದತ್ವಾ ಸಯಂ ಅರಞ್ಞಂ ಪಾವಿಸಿ.

ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಹತ್ಥಿಪೋತಕೋ ವಡ್ಢಕೀನಂ ವಚನಕರೋ ಓವಾದಕ್ಖಮೋ ಹುತ್ವಾ ಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚಾನಿ ಕರೋತಿ. ತೇಪಿ ತಂ ಪಞ್ಚಹಿ ಪಿಣ್ಡಸತೇಹಿ ಪೋಸೇನ್ತಿ, ಸೋ ¶ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ನದಿಂ ಓತರಿತ್ವಾ ನ್ಹತ್ವಾ ಕೀಳಿತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛತಿ, ವಡ್ಢಕೀದಾರಕಾಪಿ ತಂ ಸೋಣ್ಡಾದೀಸು ಗಹೇತ್ವಾ ಉದಕೇಪಿ ಥಲೇಪಿ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕೀಳನ್ತಿ. ಆಜಾನೀಯಾ ಪನ ಹತ್ಥಿನೋಪಿ ಅಸ್ಸಾಪಿ ಪುರಿಸಾಪಿ ಉದಕೇ ಉಚ್ಚಾರಂ ವಾ ಪಸ್ಸಾವಂ ವಾ ನ ಕರೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸೋಪಿ ಉದಕೇ ಉಚ್ಚಾರಪಸ್ಸಾವಂ ಅಕತ್ವಾ ಬಹಿನದೀತೀರೇಯೇವ ಕರೋತಿ. ಅಥೇಕಸ್ಮಿಂ ದಿವಸೇ ಉಪರಿನದಿಯಾ ದೇವೋ ವಸ್ಸಿ, ಅಥ ಸುಕ್ಖಂ ಹತ್ಥಿಲಣ್ಡಂ ಉದಕೇನ ನದಿಂ ಓತರಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಬಾರಾಣಸೀನಗರತಿತ್ಥೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಗುಮ್ಬೇ ಲಗ್ಗೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಅಥ ರಞ್ಞೋ ಹತ್ಥಿಗೋಪಕಾ ‘‘ಹತ್ಥೀ ನ್ಹಾಪೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಪಞ್ಚ ಹತ್ಥಿಸತಾನಿ ನಯಿಂಸು. ಆಜಾನೀಯಲಣ್ಡಸ್ಸ ಗನ್ಧಂ ಘಾಯಿತ್ವಾ ಏಕೋಪಿ ಹತ್ಥೀ ನದಿಂ ಓತರಿತುಂ ನ ಉಸ್ಸಹಿ. ಸಬ್ಬೇಪಿ ನಙ್ಗುಟ್ಠಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಲಾಯಿತುಂ ಆರಭಿಂಸು, ಹತ್ಥಿಗೋಪಕಾ ಹತ್ಥಾಚರಿಯಾನಂ ಆರೋಚೇಸುಂ. ತೇ ‘‘ಉದಕೇ ಪರಿಪನ್ಥೇನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಉದಕಂ ಸೋಧಾಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ¶ ಗುಮ್ಬೇ ತಂ ಆಜಾನೀಯಲಣ್ಡಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇದಮೇತ್ಥ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ ಞತ್ವಾ ಚಾಟಿಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಉದಕಸ್ಸ ಪೂರೇತ್ವಾ ತಂ ತತ್ಥ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಹತ್ಥೀನಂ ಸರೀರೇ ಸಿಞ್ಚಾಪೇಸುಂ, ಸರೀರಾನಿ ಸುಗನ್ಧಾನಿ ಅಹೇಸುಂ. ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ತೇ ನದಿಂ ಓತರಿತ್ವಾ ನ್ಹಾಯಿಂಸು.

ಹತ್ಥಾಚರಿಯಾ ¶ ರಞ್ಞೋ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ‘‘ತಂ ಹತ್ಥಾಜಾನೀಯಂ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ಆನೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ದೇವಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ರಾಜಾ ನಾವಾಸಙ್ಘಾಟೇಹಿ ನದಿಂ ಪಕ್ಖನ್ದಿತ್ವಾ ಉದ್ಧಂಗಾಮೀಹಿ ನಾವಾಸಙ್ಘಾಟೇಹಿ ವಡ್ಢಕೀನಂ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿ. ಹತ್ಥಿಪೋತಕೋ ನದಿಯಂ ಕೀಳನ್ತೋ ಭೇರಿಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ವಡ್ಢಕೀನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ವಡ್ಢಕೀ ರಞ್ಞೋ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ದೇವ, ಸಚೇ ದಾರೂಹಿ ಅತ್ಥೋ, ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಆಗತತ್ಥ, ಕಿಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಆಹರಾಪೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ‘‘ನಾಹಂ, ಭಣೇ, ದಾರೂನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಆಗತೋ, ಇಮಸ್ಸ ಪನ ಹತ್ಥಿಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ ಆಗತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ. ‘‘ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛಥ, ದೇವಾ’’ತಿ. ಹತ್ಥಿಪೋತಕೋ ಗನ್ತುಂ ನ ಇಚ್ಛಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಾಪೇತಿ, ಭಣೇ, ಹತ್ಥೀ’’ತಿ? ‘‘ವಡ್ಢಕೀನಂ ಪೋಸಾವನಿಕಂ ಆಹರಾಪೇತಿ, ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧು, ಭಣೇ’’ತಿ ರಾಜಾ ಹತ್ಥಿಸ್ಸ ಚತುನ್ನಂ ಪಾದಾನಂ ಸೋಣ್ಡಾಯ ನಙ್ಗುಟ್ಠಸ್ಸ ಚ ಸನ್ತಿಕೇ ಸತಸಹಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಕಹಾಪಣೇ ಠಪಾಪೇಸಿ. ಹತ್ಥೀ ಏತ್ತಕೇನಾಪಿ ಅಗನ್ತ್ವಾ ಸಬ್ಬವಡ್ಢಕೀನಂ ದುಸ್ಸಯುಗೇಸು ವಡ್ಢಕೀಭರಿಯಾನಂ ನಿವಾಸನಸಾಟಕೇಸು ದಿನ್ನೇಸು ಸದ್ಧಿಂಕೀಳಿತಾನಂ ದಾರಕಾನಞ್ಚ ದಾರಕಪರಿಹಾರೇ ಕತೇ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ವಡ್ಢಕೀ ಚ ಇತ್ಥಿಯೋ ಚ ದಾರಕೇ ಚ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ರಞ್ಞಾ ಸದ್ಧಿಂ ಅಗಮಾಸಿ.

ರಾಜಾ ¶ ತಂ ಆದಾಯ ನಗರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನಗರಞ್ಚ ಹತ್ಥಿಸಾಲಞ್ಚ ಅಲಙ್ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಹತ್ಥಿಂ ನಗರಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಹತ್ಥಿಸಾಲಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರೇಹಿ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಅಭಿಸೇಕಂ ದತ್ವಾ ಓಪವಯ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸಹಾಯಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಉಪಡ್ಢರಜ್ಜಂ ಹತ್ಥಿಸ್ಸ ¶ ದತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಸಮಾನಪರಿಹಾರಂ ಅಕಾಸಿ. ಹತ್ಥಿಸ್ಸ ಆಗತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ರಞ್ಞೋ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪೇ ರಜ್ಜಂ ಹತ್ಥಗತಮೇವ ಅಹೋಸಿ. ಏವಂ ಕಾಲೇ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ. ತಸ್ಸಾ ಗಬ್ಭಪರಿಪಾಕಕಾಲೇ ರಾಜಾ ಕಾಲಮಕಾಸಿ. ಹತ್ಥೀ ಪನ ಸಚೇ ರಞ್ಞೋ ಕಾಲಕತಭಾವಂ ಜಾನೇಯ್ಯ, ತತ್ಥೇವಸ್ಸ ಹದಯಂ ಫಲೇಯ್ಯ, ತಸ್ಮಾ ಹತ್ಥಿಂ ರಞ್ಞೋ ಕಾಲಕತಭಾವಂ ಅಜಾನಾಪೇತ್ವಾವ ಉಪಟ್ಠಹಿಂಸು. ರಞ್ಞೋ ಪನ ಕಾಲಕತಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ತುಚ್ಛಂ ಕಿರ ರಜ್ಜ’’ನ್ತಿ ಅನನ್ತರಸಾಮನ್ತಕೋಸಲರಾಜಾ ಮಹತಿಯಾ ಸೇನಾಯ ಆಗನ್ತ್ವಾ ನಗರಂ ಪರಿವಾರೇಸಿ. ನಗರವಾಸಿನೋ ದ್ವಾರಾನಿ ಪಿದಹಿತ್ವಾ ಕೋಸಲರಞ್ಞೋ ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿಂಸು – ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ರಞ್ಞೋ ಅಗ್ಗಮಹೇಸೀ ಪರಿಪುಣ್ಣಗಬ್ಭಾ ‘ಇತೋ ಕಿರ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ಅಙ್ಗವಿಜ್ಜಾಪಾಠಕಾ ಆಹಂಸು. ಸಚೇ ಸಾ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿಸ್ಸತಿ, ಮಯಂ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಯುದ್ಧಂ ದಸ್ಸಾಮ, ನ ರಜ್ಜಂ, ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಆಗಮೇಥಾ’’ತಿ. ರಾಜಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ.

ದೇವೀ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿ. ತಸ್ಸ ನಾಮಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ಪನ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಅಲೀನಚಿತ್ತಂ ಪಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಜಾತೋತಿ ‘‘ಅಲೀನಚಿತ್ತಕುಮಾರೋ’’ತ್ವೇವಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು. ಜಾತದಿವಸತೋಯೇವ ಪನಸ್ಸ ಪಟ್ಠಾಯ ನಾಗರಾ ಕೋಸಲರಞ್ಞಾ ಸದ್ಧಿಂ ಯುಜ್ಝಿಂಸು. ನಿನ್ನಾಯಕತ್ತಾ ಸಙ್ಗಾಮಸ್ಸ ಮಹನ್ತಮ್ಪಿ ಬಲಂ ಯುಜ್ಝಮಾನಂ ಥೋಕಂ ಥೋಕಂ ಓಸಕ್ಕತಿ. ಅಮಚ್ಚಾ ದೇವಿಯಾ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ‘‘ಮಯಂ ¶ ಏವಂ ಓಸಕ್ಕಮಾನೇ ಬಲೇ ಪರಾಜಯಭಾವಸ್ಸ ಭಾಯಾಮ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪನ ರಞ್ಞೋ ಕಾಲಕತಭಾವಂ, ಪುತ್ತಸ್ಸ ಜಾತಭಾವಂ, ಕೋಸಲರಞ್ಞೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಯುಜ್ಝಾನಭಾವಞ್ಚ ರಞ್ಞೋ ಸಹಾಯಕೋ ಮಙ್ಗಲಹತ್ಥೀ ನ ಜಾನಾತಿ, ಜಾನಾಪೇಮ ನ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ಸಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪುತ್ತಂ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ದುಕೂಲಚುಮ್ಬಟಕೇ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಪಾಸಾದಾ ಓರುಯ್ಹ ಅಮಚ್ಚಗಣಪರಿವುತಾ ಹತ್ಥಿಸಾಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಹತ್ಥಿಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ¶ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಸಾಮಿ, ಸಹಾಯೋ ತೇ ಕಾಲಕತೋ, ಮಯಂ ತುಯ್ಹಂ ಹದಯಫಾಲನಭಯೇನ ನಾರೋಚಯಿಮ್ಹ, ಅಯಂ ತೇ ಸಹಾಯಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ, ಕೋಸಲರಾಜಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ನಗರಂ ¶ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ತವ ಪುತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಯುಜ್ಝತಿ, ಬಲಂ ಓಸಕ್ಕತಿ, ತವ ಪುತ್ತಂ ತ್ವಞ್ಞೇವ ವಾ ಮಾರೇಹಿ, ರಜ್ಜಂ ವಾಸ್ಸ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ದೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ.

ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಹತ್ಥೀ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಸೋಣ್ಡಾಯ ಪರಾಮಸಿತ್ವಾ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕುಮ್ಭೇ ಠಪೇತ್ವಾ ರೋದಿತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ದೇವಿಯಾ ಹತ್ಥೇ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಕೋಸಲರಾಜಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಹತ್ಥಿಸಾಲತೋ ನಿಕ್ಖಮಿ. ಅಥಸ್ಸ ಅಮಚ್ಚಾ ವಮ್ಮಂ ಪಟಿಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ನಗರದ್ವಾರಂ ಅವಾಪುರಿತ್ವಾ ತಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿಂಸು. ಹತ್ಥೀ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಕೋಞ್ಚನಾದಂ ಕತ್ವಾ ಮಹಾಜನಂ ಸನ್ತಾಸೇತ್ವಾ ಪಲಾಪೇತ್ವಾ ಬಲಕೋಟ್ಠಕಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಕೋಸಲರಾಜಾನಂ ಚೂಳಾಯ ಗಹೇತ್ವಾ ಆನೇತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಮಾರಣತ್ಥಾಯಸ್ಸ ಉಟ್ಠಿತೇ ವಾರೇತ್ವಾ ‘‘ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಹೋಹಿ, ‘ಕುಮಾರೋ ದಹರೋ’ತಿ ಸಞ್ಞಂ ಮಾ ಕರೀ’’ತಿ ಓವದಿತ್ವಾ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪೇ ರಜ್ಜಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಹತ್ಥಗತಮೇವ ಜಾತಂ, ಅಞ್ಞೋ ಪಟಿಸತ್ತು ನಾಮ ಉಟ್ಠಹಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನಾಹೋಸಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕಕಾಲೇ ಅಭಿಸೇಕಂ ಕತ್ವಾ ಅಲೀನಚಿತ್ತರಾಜಾ ನಾಮ ಹುತ್ವಾ ಧಮ್ಮೇನ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಜೀವಿತಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸಗ್ಗಪುರಂ ಪೂರೇಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಅತೀತಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಾದ್ವಯಮಾಹ –

೧೧.

‘‘ಅಲೀನಚಿತ್ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ, ಪಹಟ್ಠಾ ಮಹತೀ ಚಮೂ;

ಕೋಸಲಂ ಸೇನಾಸನ್ತುಟ್ಠಂ, ಜೀವಗ್ಗಾಹಂ ಅಗಾಹಯಿ.

೧೨.

‘‘ಏವಂ ನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪನ್ನೋ, ಭಿಕ್ಖು ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋ;

ಭಾವಯಂ ಕುಸಲಂ ಧಮ್ಮಂ, ಯೋಗಕ್ಖೇಮಸ್ಸ ಪತ್ತಿಯಾ;

ಪಾಪುಣೇ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ, ಸಬ್ಬಸಂಯೋಜನಕ್ಖಯ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ಅಲೀನಚಿತ್ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯಾತಿ ಅಲೀನಚಿತ್ತಂ ರಾಜಕುಮಾರಂ ನಿಸ್ಸಾಯ. ಪಹಟ್ಠಾ ಮಹತೀ ಚಮೂತಿ ‘‘ಪವೇಣೀರಜ್ಜಂ ನೋ ದಿಟ್ಠ’’ನ್ತಿ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠಾ ಹುತ್ವಾ ಮಹತೀ ಸೇನಾ. ಕೋಸಲಂ ಸೇನಾಸನ್ತುಟ್ಠನ್ತಿ ಕೋಸಲರಾಜಾನಂ ¶ ಸೇನ ರಜ್ಜೇನ ಅಸನ್ತುಟ್ಠಂ ಪರರಜ್ಜಲೋಭೇನ ಆಗತಂ. ಜೀವಗ್ಗಾಹಂ ಅಗಾಹಯೀತಿ ಅಮಾರೇತ್ವಾವ ಸಾ ಚಮೂ ತಂ ರಾಜಾನಂ ಹತ್ಥಿನಾ ಜೀವಗ್ಗಾಹಂ ಗಣ್ಹಾಪೇಸಿ. ಏವಂ ನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪನ್ನೋತಿ ಯಥಾ ಸಾ ಚಮೂ, ಏವಂ ಅಞ್ಞೋಪಿ ಕುಲಪುತ್ತೋ ನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪನ್ನೋ ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತಂ ¶ ಬುದ್ಧಂ ವಾ ಬುದ್ಧಸಾವಕಂ ವಾ ನಿಸ್ಸಯಂ ಲಭಿತ್ವಾ. ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಪರಿಸುದ್ಧಾಧಿವಚನಮೇತಂ. ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋತಿ ಪಗ್ಗಹಿತವೀರಿಯೋ ಚತುದೋಸಾಪಗತೇನ ವೀರಿಯೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ. ಭಾವಯಂ ಕುಸಲಂ ಧಮ್ಮನ್ತಿ ಕುಸಲಂ ನಿರವಜ್ಜಂ ಸತ್ತತಿಂಸಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಸಙ್ಖಾತಂ ಧಮ್ಮಂ ಭಾವೇನ್ತೋ. ಯೋಗಕ್ಖೇಮಸ್ಸ ಪತ್ತಿಯಾತಿ ಚತೂಹಿ ಯೋಗೇಹಿ ಖೇಮಸ್ಸ ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ಪಾಪುಣನತ್ಥಾಯ ತಂ ಧಮ್ಮಂ ಭಾವೇನ್ತೋ. ಪಾಪುಣೇ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ, ಸಬ್ಬಸಂಯೋಜನಕ್ಖಯನ್ತಿ ಏವಂ ವಿಪಸ್ಸನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಇಮಂ ಕುಸಲಂ ಧಮ್ಮಂ ಭಾವೇನ್ತೋ ಸೋ ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತುಪನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪನ್ನೋ ಭಿಕ್ಖು ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಾನಿ ಚ ಹೇಟ್ಠಿಮಮಗ್ಗಫಲಾನಿ ಚ ಪಾಪುಣನ್ತೋ ಪರಿಯೋಸಾನೇ ದಸನ್ನಮ್ಪಿ ಸಂಯೋಜನಾನಂ ಖಯನ್ತೇ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ ಸಬ್ಬಸಂಯೋಜನಕ್ಖಯಸಙ್ಖಾತಂ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ. ಯಸ್ಮಾ ವಾ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಆಗಮ್ಮ ಸಬ್ಬಸಂಯೋಜನಾನಿ ಖೀಯನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಮ್ಪಿ ಸಬ್ಬಸಂಯೋಜನಕ್ಖಯಮೇವ, ಏವಂ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ನಿಬ್ಬಾನಸಙ್ಖಾತಂ ಸಬ್ಬಸಂಯೋಜನಕ್ಖಯಂ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಇತಿ ಭಗವಾ ಅಮತಮಹಾನಿಬ್ಬಾನೇನ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯ ಕೂಟಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಉತ್ತರಿಪಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಓಸ್ಸಟ್ಠವೀರಿಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ. ‘‘ತದಾ ಮಾತಾ ಮಹಾಮಾಯಾ, ಪಿತಾ ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಾ ಅಹೋಸಿ, ರಜ್ಜಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದಿನ್ನಹತ್ಥೀ ಅಯಂ ಓಸ್ಸಟ್ಠವೀರಿಯೋ ಭಿಕ್ಖು, ಹತ್ಥಿಸ್ಸ ಪಿತಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ, ಸಾಮನ್ತಕೋಸಲರಾಜಾ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ, ಅಲೀನಚಿತ್ತಕುಮಾರೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಅಲೀನಚಿತ್ತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಛಟ್ಠಾ.

[೧೫೭] ೭. ಗುಣಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಯೇನ ಕಾಮಂ ಪಣಾಮೇತೀತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸಾಟಕಸಹಸ್ಸಲಾಭಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಥೇರಸ್ಸ ಕೋಸಲರಞ್ಞೋ ಅನ್ತೇಪುರೇ ಧಮ್ಮವಾಚನವತ್ಥು ಹೇಟ್ಠಾ ಮಹಾಸಾರಜಾತಕೇ (ಜಾ. ೧.೧.೯೨) ಆಗತಮೇವ. ಇತಿ ಥೇರೇ ರಞ್ಞೋ ಅನ್ತೇಪುರೇ ಧಮ್ಮಂ ವಾಚೇನ್ತೇ ರಞ್ಞೋ ¶ ಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಿಕಾನಂ ಸಾಟಕಾನಂ ಸಹಸ್ಸಂ ಆಹರಿಯಿತ್ಥ. ರಾಜಾ ತತೋ ಪಞ್ಚ ಸಾಟಕಸತಾನಿ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ದೇವೀಸತಾನಂ ಅದಾಸಿ. ತಾ ಸಬ್ಬಾಪಿ ತೇ ಸಾಟಕೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಸ್ಸ ದತ್ವಾ ಸಯಂ ಪುರಾಣಸಾಟಕೇಯೇವ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಪಾತರಾಸಟ್ಠಾನಂ ಅಗಮಂಸು.

ರಾಜಾ ¶ ¶ ‘‘ಮಯಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಿಕಾ ಸಾಟಕಾ ದಾಪಿತಾ, ಕಸ್ಮಾ ತುಮ್ಹೇ ತೇ ಅಪಾರುಪಿತ್ವಾವ ಆಗತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ದೇವ, ಅಮ್ಹೇಹಿ ತೇ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಸ್ಸ ದಿನ್ನಾ’’ತಿ. ‘‘ಆನನ್ದತ್ಥೇರೇನ ಸಬ್ಬೇ ಗಹಿತಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ತಿಚೀವರಂ ಅನುಞ್ಞಾತಂ, ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ ದುಸ್ಸವಣಿಜ್ಜಂ ಮಞ್ಞೇ ಕರಿಸ್ಸತಿ, ಅತಿಬಹೂ ತೇನ ಸಾಟಕಾ ಗಹಿತಾ’’ತಿ ಥೇರಸ್ಸ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಭುತ್ತಪಾತರಾಸೋ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಪರಿವೇಣಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಥೇರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೋ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಅಪಿ, ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಘರೇ ಇತ್ಥಿಯೋ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಧಮ್ಮಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಿ ವಾ ಸುಣನ್ತಿ ವಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಮಹಾರಾಜ, ಗಹೇತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ಸೋತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ಸುಣನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ತಾ ಸುಣನ್ತಿಯೇವ, ಉದಾಹು ತುಮ್ಹಾಕಂ ನಿವಾಸನಂ ವಾ ಪಾರುಪನಂ ವಾ ದದನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ತಾ ಅಜ್ಜ, ಮಹಾರಾಜ, ಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಿಕಾನಿ ಪಞ್ಚ ಸಾಟಕಸತಾನಿ ಅದಂಸೂ’’ತಿ. ‘‘ತುಮ್ಹೇಹಿ ಗಹಿತಾನಿ ತಾನಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ‘‘ನನು, ಭನ್ತೇ, ಸತ್ಥಾರಾ ತಿಚೀವರಮೇವ ಅನುಞ್ಞಾತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಮಹಾರಾಜ, ಭಗವತಾ ಏಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ತಿಚೀವರಮೇವ ಪರಿಭೋಗಸೀಸೇನ ಅನುಞ್ಞಾತಂ, ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ಪನ ಅವಾರಿತಂ, ತಸ್ಮಾ ಮಯಾಪಿ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಜಿಣ್ಣಚೀವರಿಕಾನಂ ದಾತುಂ ತೇ ಸಾಟಕಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಾ’’ತಿ. ‘‘ತೇ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕಾ ಸಾಟಕೇ ಲಭಿತ್ವಾ ಪೋರಾಣಚೀವರಾನಿ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಪೋರಾಣಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಪೋರಾಣಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಂ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಅನ್ತರವಾಸಕಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ಪೋರಾಣಅನ್ತರವಾಸಕಂ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ಪೋರಾಣಪಚ್ಚತ್ಥರಣಂ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಭುಮ್ಮತ್ಥರಣಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ಪೋರಾಣಭುಮ್ಮತ್ಥರಣಂ ¶ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಪಾದಪುಞ್ಛನಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ಪೋರಾಣಪಾದಪುಞ್ಛನಂ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಸದ್ಧಾದೇಯ್ಯಂ ನಾಮ ವಿನಿಪಾತೇತುಂ ನ ಲಬ್ಭತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪೋರಾಣಪಾದಪುಞ್ಛನಂ ವಾಸಿಯಾ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ಮತ್ತಿಕಾಯ ಮಕ್ಖೇತ್ವಾ ಸೇನಾಸನೇಸು ಮತ್ತಿಕಾಲೇಪನಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ದಿನ್ನಂ ಯಾವ ಪಾದಪುಞ್ಛನಾಪಿ ನಸ್ಸಿತುಂ ನ ಲಬ್ಭತೀ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಮಹಾರಾಜ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ದಿನ್ನಂ ನಸ್ಸಿತುಂ ನ ಲಬ್ಭತಿ, ಪರಿಭೋಗಮೇವ ಹೋತೀ’’ತಿ.

ರಾಜಾ ತುಟ್ಠೋ ಸೋಮನಸ್ಸಪ್ಪತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಇತರಾನಿಪಿ ಗೇಹೇ ಠಪಿತಾನಿ ಪಞ್ಚ ಸಾಟಕಸತಾನಿ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ದತ್ವಾ ಅನುಮೋದನಂ ಸುತ್ವಾ ಥೇರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ಥೇರೋ ಪಠಮಲದ್ಧಾನಿ ಪಞ್ಚ ಸಾಟಕಸತಾನಿ ಜಿಣ್ಣಚೀವರಿಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅದಾಸಿ. ಥೇರಸ್ಸ ಪನ ಪಞ್ಚಮತ್ತಾನಿ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಸತಾನಿ ¶ , ತೇಸು ಏಕೋ ದಹರಭಿಕ್ಖು ಥೇರಸ್ಸ ಬಹೂಪಕಾರೋ ಪರಿವೇಣಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜತಿ, ಪಾನೀಯಪರಿಭೋಜನೀಯಂ ಉಪಟ್ಠಪೇತಿ, ದನ್ತಕಟ್ಠಂ ಮುಖೋದಕಂ ನ್ಹಾನೋದಕಂ ದೇತಿ, ವಚ್ಚಕುಟಿಜನ್ತಾಘರಸೇನಾಸನಾನಿ ಪಟಿಜಗ್ಗತಿ, ಹತ್ಥಪರಿಕಮ್ಮಪಾದಪರಿಕಮ್ಮಪಿಟ್ಠಿಪರಿಕಮ್ಮಾದೀನಿ ಕರೋತಿ. ಥೇರೋ ಪಚ್ಛಾ ಲದ್ಧಾನಿ ಪಞ್ಚ ಸಾಟಕಸತಾನಿ ‘‘ಅಯಂ ಮೇ ಬಹೂಪಕಾರೋ’’ತಿ ಯುತ್ತವಸೇನ ಸಬ್ಬಾನಿ ತಸ್ಸೇವ ಅದಾಸಿ. ಸೋಪಿ ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಸಾಟಕೇ ಭಾಜೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸಮಾನುಪಜ್ಝಾಯಾನಂ ಅದಾಸಿ.

ಏವಂ ¶ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತೇ ಲದ್ಧಸಾಟಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಾಟಕೇ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ರಜಿತ್ವಾ ಕಣಿಕಾರಪುಪ್ಫವಣ್ಣಾನಿ ಕಾಸಾಯಾನಿ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಚ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಚ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಏವಮಾಹಂಸು – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸೋತಾಪನ್ನಸ್ಸ ಅರಿಯಸಾವಕಸ್ಸ ಮುಖೋಲೋಕನದಾನಂ ನಾಮ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ. ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅರಿಯಸಾವಕಾನಂ ಮುಖೋಲೋಕನದಾನಂ ನಾಮ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಉಪಜ್ಝಾಯೇನ ಧಮ್ಮಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕತ್ಥೇರೇನ ಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಿಕಾನಂ ಸಾಟಕಾನಂ ಪಞ್ಚ ಸತಾನಿ ಏಕಸ್ಸೇವ ದಹರಭಿಕ್ಖುನೋ ದಿನ್ನಾನಿ, ಸೋ ಪನ ಅತ್ತನಾ ಲದ್ಧೇ ಭಾಜೇತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅದಾಸೀ’’ತಿ. ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆನನ್ದೋ ಮುಖೋಲೋಕನಭಿಕ್ಖಂ ದೇತಿ ¶ , ಸೋ ಪನಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖು ಬಹೂಪಕಾರೋ, ತಸ್ಮಾ ಅತ್ತನೋ ಉಪಕಾರಸ್ಸ ಉಪಕಾರವಸೇನ ಗುಣವಸೇನ ಯುತ್ತವಸೇನ ‘ಉಪಕಾರಸ್ಸ ನಾಮ ಪಚ್ಚುಪಕಾರೋ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’ತಿ ಕತಞ್ಞುಕತವೇದಿಭಾವೇನ ಅದಾಸಿ. ಪೋರಾಣಕಪಣ್ಡಿತಾಪಿ ಹಿ ಅತ್ತನೋ ಉಪಕಾರಾನಞ್ಞೇವ ಪಚ್ಚುಪಕಾರಂ ಕರಿಂಸೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇಹಿ ಯಾಚಿತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸೀಹೋ ಹುತ್ವಾ ಪಬ್ಬತಗುಹಾಯಂ ವಸತಿ. ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಗುಹಾಯ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬತಪಾದಂ ಓಲೋಕೇಸಿ, ತಂ ಪನ ಪಬ್ಬತಪಾದಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಮಹಾಸರೋ ಅಹೋಸಿ. ತಸ್ಸ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಉನ್ನತಟ್ಠಾನೇ ಉಪರಿಥದ್ಧಕದ್ದಮಪಿಟ್ಠೇ ಮುದೂನಿ ಹರಿತತಿಣಾನಿ ಜಾಯಿಂಸು. ಸಸಕಾ ಚೇವ ಹರಿಣಾದಯೋ ಚ ಸಲ್ಲಹುಕಮಿಗಾ ಕದ್ದಮಮತ್ಥಕೇ ವಿಚರನ್ತಾ ತಾನಿ ಖಾದನ್ತಿ. ತಂ ದಿವಸಮ್ಪಿ ಏಕೋ ಮಿಗೋ ತಾನಿ ಖಾದನ್ತೋ ವಿಚರತಿ. ಸೀಹೋ ‘‘ತಂ ಮಿಗಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಬ್ಬತಮತ್ಥಕಾ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಸೀಹವೇಗೇನ ಪಕ್ಖನ್ದಿ, ಮಿಗೋ ಮರಣಭಯತಜ್ಜಿತೋ ವಿರವನ್ತೋ ಪಲಾಯಿ. ಸೀಹೋ ವೇಗಂ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಕಲಲಪಿಟ್ಠೇ ನಿಪತಿತ್ವಾ ¶ ಓಸೀದಿತ್ವಾ ಉಗ್ಗನ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಚತ್ತಾರೋ ಪಾದಾ ಥಮ್ಭಾ ವಿಯ ಓಸೀದಿತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ನಿರಾಹಾರೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ.

ಅಥ ನಂ ಏಕೋ ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ಗೋಚರಪ್ಪಸುತೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಭಯೇನ ಪಲಾಯಿ. ಸೀಹೋ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ‘‘ಭೋ ಸಿಙ್ಗಾಲ, ಮಾ ಪಲಾಯಿ, ಅಹಂ ಕಲಲೇ ಲಗ್ಗೋ, ಜೀವಿತಂ ಮೇ ದೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ತಂ ಉದ್ಧರೇಯ್ಯಂ, ಉದ್ಧಟೋ ಪನ ಮಂ ಖಾದೇಯ್ಯಾಸೀತಿ ಭಾಯಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಮಾ ಭಾಯಿ, ನಾಹಂ ತಂ ಖಾದಿಸ್ಸಾಮಿ, ಮಹನ್ತಂ ಪನ ತೇ ಗುಣಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಏಕೇನುಪಾಯೇನ ಮಂ ಉದ್ಧರಾಹೀ’’ತಿ. ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ತಸ್ಸ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಚತುನ್ನಂ ಪಾದಾನಂ ಸಮನ್ತಾ ಕಲಲೇ ಅಪನೇತ್ವಾ ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ ಪಾದಾನಂ ಚತಸ್ಸೋ ಮಾತಿಕಾ ಖಣಿತ್ವಾ ¶ ಉದಕಾಭಿಮುಖಂ ಅಕಾಸಿ, ಉದಕಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಕಲಲಂ ಮುದುಂ ಅಕಾಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ಸೀಹಸ್ಸ ಉದರನ್ತರಂ ಅತ್ತನೋ ಸೀಸಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ‘‘ವಾಯಾಮಂ ಕರೋಹಿ, ಸಾಮೀ’’ತಿ ಉಚ್ಚಾಸದ್ದಂ ಕರೋನ್ತೋ ಸೀಸೇನ ಉದರಂ ಪಹರಿ. ಸೀಹೋ ವೇಗಂ ಜನೇತ್ವಾ ಕಲಲಾ ಉಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಪಕ್ಖನ್ದಿತ್ವಾ ಥಲೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಸೋ ಮುಹುತ್ತಂ ವಿಸ್ಸಮಿತ್ವಾ ಸರಂ ಓರುಯ್ಹ ಕದ್ದಮಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ನ್ಹಾಯಿತ್ವಾ ದರಥಂ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಮಹಿಂಸಂ ವಧಿತ್ವಾ ದಾಠಾಹಿ ಓವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಮಂಸಂ ¶ ಉಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಖಾದ, ಸಮ್ಮಾ’’ತಿ ಸಿಙ್ಗಾಲಸ್ಸ ಪುರತೋ ಠಪೇತ್ವಾ ತೇನ ಖಾದಿತೇ ಪಚ್ಛಾ ಅತ್ತನಾ ಖಾದಿ. ಪುನ ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ಏಕಂ ಮಂಸಪೇಸಿಂ ಡಂಸಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿ. ‘‘ಇದಂ ಕಿಮತ್ಥಾಯ, ಸಮ್ಮಾ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತೇ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ದಾಸೀ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಸಾ ಭಾಗೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೀಹೋ ‘‘ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸಯಮ್ಪಿ ಸೀಹಿಯಾ ಅತ್ಥಾಯ ಮಂಸಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ‘‘ಏಹಿ, ಸಮ್ಮ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಬ್ಬತಮುದ್ಧನಿ ಠತ್ವಾ ಸಖಿಯಾ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಂಸಂ ಖಾದಾಪೇತ್ವಾ ಸಿಙ್ಗಾಲಞ್ಚ ಸಿಙ್ಗಾಲಿಞ್ಚ ಅಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ ‘‘ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಇದಾನಿ ಅಹಂ ತುಮ್ಹೇ ಪಟಿಜಗ್ಗಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ನೇತ್ವಾ ಗುಹಾಯ ದ್ವಾರೇ ಅಞ್ಞಿಸ್ಸಾ ಗುಹಾಯ ವಸಾಪೇಸಿ. ತೇ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಗೋಚರಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಸೀಹಿಞ್ಚ ಸಿಙ್ಗಾಲಿಞ್ಚ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಿಙ್ಗಾಲೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನಾನಾಮಿಗೇ ವಧಿತ್ವಾ ಉಭೋಪಿ ತತ್ಥೇವ ಮಂಸಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಇತರಾಸಮ್ಪಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ದೇನ್ತಿ.

ಏವಂ ಕಾಲೇ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಸೀಹೀ ದ್ವೇ ಪುತ್ತೇ ವಿಜಾಯಿ, ಸಿಙ್ಗಾಲೀಪಿ ದ್ವೇ ಪುತ್ತೇ ವಿಜಾಯಿ. ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಸಮಗ್ಗವಾಸಂ ವಸಿಂಸು. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಸೀಹಿಯಾ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಸೀಹೋ ಸಿಙ್ಗಾಲಞ್ಚ ಸಿಙ್ಗಾಲಿಞ್ಚ ಸಿಙ್ಗಾಲಪೋತಕೇ ಚ ಅತಿವಿಯ ಪಿಯಾಯತಿ, ನೂನಮಸ್ಸ ಸಿಙ್ಗಾಲಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸನ್ಥವೋ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಏವಂ ಸಿನೇಹಂ ಕರೋತಿ, ಯಂನೂನಾಹಂ ಇಮಂ ಪೀಳೇತ್ವಾ ತಜ್ಜೇತ್ವಾ ಇತೋ ಪಲಾಪೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ¶ . ಸಾ ಸೀಹಸ್ಸ ಸಿಙ್ಗಾಲಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗೋಚರಾಯ ಗತಕಾಲೇ ಸಿಙ್ಗಾಲಿಂ ಪೀಳೇಸಿ ತಜ್ಜೇಸಿ ‘‘ಕಿಂಕಾರಣಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ವಸತಿ ¶ , ನ ಪಲಾಯಸೀ’’ತಿ? ಪುತ್ತಾಪಿಸ್ಸಾ ಸಿಙ್ಗಾಲಿಪುತ್ತೇ ತಥೇವ ತಜ್ಜಯಿಂಸು. ಸಿಙ್ಗಾಲೀ ತಮತ್ಥಂ ಸಿಙ್ಗಾಲಸ್ಸ ಕಥೇತ್ವಾ ‘‘ಸೀಹಸ್ಸ ವಚನೇನ ಏತಾಯ ಏವಂ ಕತಭಾವಮ್ಪಿ ನ ಜಾನಾಮ, ಚಿರಂ ವಸಿಮ್ಹಾ, ನಾಸಾಪೇಯ್ಯಾಪಿ ನೋ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ವಸನಟ್ಠಾನಮೇವ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ತಸ್ಸಾ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಸೀಹಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಸಾಮಿ, ಚಿರಂ ಅಮ್ಹೇಹಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕೇ ನಿವುತ್ಥಂ, ಅತಿಚಿರಂ ವಸನ್ತಾ ನಾಮ ಅಪ್ಪಿಯಾ ಹೋನ್ತಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಗೋಚರಾಯ ಪಕ್ಕನ್ತಕಾಲೇ ಸೀಹೀ ಸಿಙ್ಗಾಲಿಂ ವಿಹೇಠೇತಿ ‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಕಸ್ಮಾ ವಸಥ, ಪಲಾಯಥಾ’ತಿ ತಜ್ಜೇತಿ, ಸೀಹಪೋತಕಾಪಿ ಸಿಙ್ಗಾಲಪೋತಕೇ ತಜ್ಜೇನ್ತಿ. ಯೋ ನಾಮ ಯಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕೇ ವಾಸಂ ನ ರೋಚೇತಿ, ತೇನ ಸೋ ‘ಯಾಹೀ’ತಿ ನೀಹರಿತಬ್ಬೋವ, ವಿಹೇಠನಂ ನಾಮ ಕಿಮತ್ಥಿಯ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೩.

‘‘ಯೇನ ಕಾಮಂ ಪಣಾಮೇತಿ, ಧಮ್ಮೋ ಬಲವತಂ ಮಿಗೀ;

ಉನ್ನದನ್ತೀ ವಿಜಾನಾಹಿ, ಜಾತಂ ಸರಣತೋ ಭಯ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಯೇನ ಕಾಮಂ ಪಣಾಮೇತಿ, ಧಮ್ಮೋ ಬಲವತನ್ತಿ ಬಲವಾ ನಾಮ ಇಸ್ಸರೋ ಅತ್ತನೋ ಸೇವಕಂ ಯೇನ ದಿಸಾಭಾಗೇನ ಇಚ್ಛತಿ, ತೇನ ದಿಸಾಭಾಗೇನ ಸೋ ಪಣಾಮೇತಿ ನೀಹರತಿ. ಏಸ ಧಮ್ಮೋ ಬಲವತಂ ಅಯಂ ಇಸ್ಸರಾನಂ ಸಭಾವೋ ಪವೇಣಿಧಮ್ಮೋವ, ತಸ್ಮಾ ಸಚೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ವಾಸಂ ನ ರೋಚೇಥ, ಉಜುಕಮೇವ ನೋ ನೀಹರಥ ¶ , ವಿಹೇಠನೇನ ಕೋ ಅತ್ಥೋತಿ ದೀಪೇನ್ತೋ ಏವಮಾಹ. ಮಿಗೀತಿ ಸೀಹಂ ಆಲಪತಿ. ಸೋ ಹಿ ಮಿಗರಾಜತಾಯ ಮಿಗಾ ಅಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಮಿಗೀ. ಉನ್ನದನ್ತೀತಿಪಿ ತಮೇವ ಆಲಪತಿ. ಸೋ ಹಿ ಉನ್ನತಾನಂ ದನ್ತಾನಂ ಅತ್ಥಿತಾಯ ಉನ್ನತಾ ದನ್ತಾ ಅಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಉನ್ನದನ್ತೀ. ‘‘ಉನ್ನತದನ್ತೀ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋಯೇವ. ವಿಜಾನಾಹೀತಿ ‘‘ಏಸ ಇಸ್ಸರಾನಂ ಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ಏವಂ ಜಾನಾಹಿ. ಜಾತಂ ಸರಣತೋ ಭಯನ್ತಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ತುಮ್ಹೇ ಪತಿಟ್ಠಾನಟ್ಠೇನ ಸರಣಂ, ತುಮ್ಹಾಕಞ್ಞೇವ ಸನ್ತಿಕಾ ಭಯಂ ಜಾತಂ, ತಸ್ಮಾ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಮೇವ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ದೀಪೇತಿ.

ಅಪರೋ ನಯೋ – ತವ ಮಿಗೀ ಸೀಹೀ ಉನ್ನದನ್ತೀಮಮ ಪುತ್ತದಾರಂ ತಜ್ಜೇನ್ತೀ ಯೇನ ಕಾಮಂ ಪಣಾಮೇತಿ, ಯೇನ ಯೇನಾಕಾರೇನ ಇಚ್ಛತಿ, ತೇನ ಪಣಾಮೇತಿ ಪವತ್ತತಿ, ವಿಹೇಠೇತಿಪಿ ¶ ಪಲಾಪೇತಿಪಿ, ಏವಂ ತ್ವಂ ವಿಜಾನಾಹಿ, ತತ್ಥ ಕಿಂ ಸಕ್ಕಾ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಕಾತುಂ. ಧಮ್ಮೋ ಬಲವತಂ ಏಸ ಬಲವನ್ತಾನಂ ಸಭಾವೋ, ಇದಾನಿ ಮಯಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮ. ಕಸ್ಮಾ? ಜಾತಂ ಸರಣತೋ ಭಯನ್ತಿ.

ತಸ್ಸ ¶ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಸೀಹೋ ಸೀಹಿಂ ಆಹ – ‘‘ಭದ್ದೇ, ಅಸುಕಸ್ಮಿಂ ನಾಮ ಕಾಲೇ ಮಮ ಗೋಚರತ್ಥಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಇಮಿನಾ ಸಿಙ್ಗಾಲೇನ ಇಮಾಯ ಚ ಸಿಙ್ಗಾಲಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗತಭಾವಂ ಸರಸೀ’’ತಿ. ‘‘ಆಮ, ಸರಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಜಾನಾಸಿ ಪನ ಮಯ್ಹಂ ಸತ್ತಾಹಂ ಅನಾಗಮನಸ್ಸ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ? ‘‘ನ ಜಾನಾಮಿ, ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಭದ್ದೇ, ಅಹಂ ‘ಏಕಂ ಮಿಗಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ವಿರಜ್ಝಿತ್ವಾ ಕಲಲೇ ಲಗ್ಗೋ, ತತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಸತ್ತಾಹಂ ನಿರಾಹಾರೋ ಅಟ್ಠಾಸಿಂ, ಸ್ವಾಹಂ ಇಮಂ ಸಿಙ್ಗಾಲಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಜೀವಿತಂ ಲಭಿಂ, ಅಯಂ ಮೇ ಜೀವಿತದಾಯಕೋ ಸಹಾಯೋ. ಮಿತ್ತಧಮ್ಮೇ ಠಾತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ಹಿ ಮಿತ್ತೋ ದುಬ್ಬಲೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಯ್ಹಂ ಸಹಾಯಸ್ಸ ಚ ಸಹಾಯಿಕಾಯ ಚ ಪುತ್ತಕಾನಞ್ಚ ಏವರೂಪಂ ಅವಮಾನಂ ಮಾ ಅಕಾಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸೀಹೋ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೪.

‘‘ಅಪಿ ಚೇಪಿ ದುಬ್ಬಲೋ ಮಿತ್ತೋ, ಮಿತ್ತಧಮ್ಮೇಸು ತಿಟ್ಠತಿ;

ಸೋ ಞಾತಕೋ ಚ ಬನ್ಧು ಚ, ಸೋ ಮಿತ್ತೋ ಸೋ ಚ ಮೇ ಸಖಾ;

ದಾಠಿನಿ ಮಾತಿಮಞ್ಞಿತ್ಥೋ, ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ಮಮ ಪಾಣದೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಪಿ ಚೇಪೀತಿ ಏಕೋ ಅಪಿಸದ್ದೋ ಅನುಗ್ಗಹತ್ಥೋ, ಏಕೋ ಸಮ್ಭಾವನತ್ಥೋ. ತತ್ರಾಯಂ ಯೋಜನಾ – ದುಬ್ಬಲೋಪಿ ಚೇ ಮಿತ್ತೋ ಮಿತ್ತಧಮ್ಮೇಸು ಅಪಿ ತಿಟ್ಠತಿ, ಸಚೇ ಠಾತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಸೋ ಞಾತಕೋ ಚ ಬನ್ಧು ಚ, ಸೋ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತತಾಯ ಮಿತ್ತೋ, ಸೋ ಚ ಮೇ ಸಹಾಯಟ್ಠೇನ ಸಖಾ. ದಾಠಿನಿ ಮಾತಿಮಞ್ಞಿತ್ಥೋತಿ, ಭದ್ದೇ, ದಾಠಾಸಮ್ಪನ್ನೇ ಸೀಹಿ ಮಾ ಮಯ್ಹಂ ಸಹಾಯಂ ವಾ ಸಹಾಯಿಂ ವಾ ಅತಿಮಞ್ಞಿ, ಅಯಞ್ಹಿ ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ಮಮ ಪಾಣದೋತಿ.

ಸಾ ¶ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಸಿಙ್ಗಾಲಿಂ ಖಮಾಪೇತ್ವಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಪುತ್ತಾಯ ತಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮಗ್ಗವಾಸಂ ವಸಿ. ಸೀಹಪೋತಕಾಪಿ ಸಿಙ್ಗಾಲಪೋತಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕೀಳಮಾನಾ ಸಮ್ಮೋದಮಾನಾ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಕಾಲೇಪಿ ¶ ಮಿತ್ತಭಾವಂ ಅಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಸಮ್ಮೋದಮಾನಾ ವಸಿಂಸು. ತೇಸಂ ಕಿರ ಸತ್ತಕುಲಪರಿವಟ್ಟೇ ಅಭಿಜ್ಜಮಾನಾ ಮೇತ್ತಿ ಅಗಮಾಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಕೇಚಿ ಸೋತಾಪನ್ನಾ, ಕೇಚಿ ಸಕದಾಗಾಮಿನೋ, ಕೇಚಿ ಅನಾಗಾಮಿನೋ, ಕೇಚಿ ಅರಹನ್ತೋ ಅಹೇಸುಂ. ‘‘ತದಾ ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ಆನನ್ದೋ ಅಹೋಸಿ, ಸೀಹೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಗುಣಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಸತ್ತಮಾ.

[೧೫೮] ೮. ಸುಹನುಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ನಯಿದಂ ¶ ವಿಸಮಸೀಲೇನಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ದ್ವೇ ಚಣ್ಡಭಿಕ್ಖೂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ಜೇತವನೇಪಿ ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಚಣ್ಡೋ ಅಹೋಸಿ ಫರುಸೋ ಸಾಹಸಿಕೋ ಜನಪದೇಪಿ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಜಾನಪದೋ ಭಿಕ್ಖು ಕೇನಚಿದೇವ ಕರಣೀಯೇನ ಜೇತವನಂ ಅಗಮಾಸಿ, ಸಾಮಣೇರಾ ಚೇವ ದಹರಭಿಕ್ಖೂ ಚ ತಸ್ಸ ಚಣ್ಡಭಾವಂ ಜಾನನ್ತಿ. ‘‘ತೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಚಣ್ಡಾನಂ ಕಲಹಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಕುತೂಹಲೇನ ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಜೇತವನವಾಸಿಕಸ್ಸ ಪರಿವೇಣಂ ಪಹಿಣಿಂಸು. ತೇ ಉಭೋಪಿ ಚಣ್ಡಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ದಿಸ್ವಾವ ಪಿಯಸಂವಾಸಂ ಸಂಸನ್ದಿಂಸು ಸಮಿಂಸು, ಹತ್ಥಪಾದಪಿಟ್ಠಿಸಮ್ಬಾಹನಾದೀನಿ ಅಕಂಸು. ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ – ‘‘ಆವುಸೋ, ಚಣ್ಡಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಉಪರಿ ಚಣ್ಡಾ ಫರುಸಾ ಸಾಹಸಿಕಾ, ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪನ ಉಭೋಪಿ ಸಮಗ್ಗಾ ಸಮ್ಮೋದಮಾನಾ ಪಿಯಸಂವಾಸಾ ಜಾತಾ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ, ಪುಬ್ಬೇಪೇತೇ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಚಣ್ಡಾ ಫರುಸಾ ಸಾಹಸಿಕಾ, ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪನ ಸಮಗ್ಗಾ ಸಮ್ಮೋದಮಾನಾ ಪಿಯಸಂವಾಸಾ ಚ ಅಹೇಸು’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಸ ಸಬ್ಬತ್ಥಸಾಧಕೋ ಅತ್ಥಧಮ್ಮಾನುಸಾಸಕೋ ಅಮಚ್ಚೋ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ಪನ ರಾಜಾ ಥೋಕಂ ಧನಲೋಭಪಕತಿಕೋ, ತಸ್ಸ ¶ ಮಹಾಸೋಣೋ ನಾಮ ಕೂಟಅಸ್ಸೋ ಅತ್ಥಿ. ಅಥ ಉತ್ತರಾಪಥಕಾ ಅಸ್ಸವಾಣಿಜಾ ಪಞ್ಚ ಅಸ್ಸಸತಾನಿ ಆನೇಸುಂ, ಅಸ್ಸಾನಂ ಆಗತಭಾವಂ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸುಂ. ತತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಪನ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅಸ್ಸೇ ಅಗ್ಘಾಪೇತ್ವಾ ¶ ಮೂಲಂ ಅಪರಿಹಾಪೇತ್ವಾ ದಾಪೇಸಿ. ರಾಜಾ ತಂ ಪರಿಹಾಯಮಾನೋ ಅಞ್ಞಂ ಅಮಚ್ಚಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ತಾತ, ಅಸ್ಸೇ ಅಗ್ಘಾಪೇಹಿ, ಅಗ್ಘಾಪೇನ್ತೋ ಚ ಪಠಮಂ ಮಹಾಸೋಣಂ ಯಥಾ ತೇಸಂ ಅಸ್ಸಾನಂ ಅನ್ತರಂ ಪವಿಸತಿ, ತಥಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಅಸ್ಸೇ ಡಂಸಾಪೇತ್ವಾ ವಣಿತೇ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ದುಬ್ಬಲಕಾಲೇ ಮೂಲಂ ಹಾಪೇತ್ವಾ ಅಸ್ಸೇ ಅಗ್ಘಾಪೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ.

ಅಸ್ಸವಾಣಿಜಾ ಅನತ್ತಮನಾ ಹುತ್ವಾ ತೇನ ಕತಕಿರಿಯಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತುಮ್ಹಾಕಂ ನಗರೇ ಕೂಟಅಸ್ಸೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಅತ್ಥಿ ಸಾಮಿ, ಸುಹನು ನಾಮ ಕೂಟಅಸ್ಸೋ ಚಣ್ಡೋ ಫರುಸೋ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ¶ ಹಿ ಪುನ ಆಗಚ್ಛನ್ತಾ ತಂ ಅಸ್ಸಂ ಆನೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ. ತೇ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಪಟಿಸ್ಸುಣಿತ್ವಾ ಪುನ ಆಗಚ್ಛನ್ತಾ ತಂ ಕೂಟಸ್ಸಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛಿಂಸು. ರಾಜಾ ‘‘ಅಸ್ಸವಾಣಿಜಾ ಆಗತಾ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಸೀಹಪಞ್ಜರಂ ಉಗ್ಘಾಟೇತ್ವಾ ಅಸ್ಸೇ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಮಹಾಸೋಣಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಾಪೇಸಿ. ಅಸ್ಸವಾಣಿಜಾಪಿ ಮಹಾಸೋಣಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸುಹನುಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಾಪೇಸುಂ. ತೇ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪತ್ವಾ ಸರೀರಾನಿ ಲೇಹನ್ತಾ ಸಮ್ಮೋದಮಾನಾ ಅಟ್ಠಂಸು. ರಾಜಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಪಸ್ಸಸಿ ಇಮೇ ದ್ವೇ ಕೂಟಸ್ಸಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಚಣ್ಡಾ ಫರುಸಾ ಸಾಹಸಿಕಾ, ಅಞ್ಞೇ ಅಸ್ಸೇ ಡಂಸಿತ್ವಾ ಗೇಲಞ್ಞಂ ಪಾಪೇನ್ತಿ, ಇದಾನಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪನ ಸರೀರಂ ಲೇಹನ್ತಾ ಸಮ್ಮೋದಮಾನಾ ಅಟ್ಠಂಸು, ಕಿಂ ನಾಮೇತ’’ನ್ತಿ? ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ನಯಿಮೇ, ಮಹಾರಾಜ, ವಿಸಮಸೀಲಾ, ಸಮಸೀಲಾ ಸಮಧಾತುಕಾ ಚ ಏತೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಾದ್ವಯಮಾಹ –

೧೫.

‘‘ನಯಿದಂ ವಿಸಮಸೀಲೇನ, ಸೋಣೇನ ಸುಹನೂ ಸಹ;

ಸುಹನೂಪಿ ತಾದಿಸೋಯೇವ, ಯೋ ಸೋಣಸ್ಸ ಸಗೋಚರೋ.

೧೬.

‘‘ಪಕ್ಖನ್ದಿನಾ ¶ ಪಗಬ್ಭೇನ, ನಿಚ್ಚಂ ಸನ್ದಾನಖಾದಿನಾ;

ಸಮೇತಿ ಪಾಪಂ ಪಾಪೇನ, ಸಮೇತಿ ಅಸತಾ ಅಸ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ನಯಿದಂ ವಿಸಮಸೀಲೇನ, ಸೋಣೇನ ಸುಹನೂ ಸಹಾತಿ ಯಂ ಇದಂ ಸುಹನು ಕೂಟಸ್ಸೋ ಸೋಣೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪೇಮಂ ಕರೋತಿ, ಇದಂ ನ ಅತ್ತನೋ ವಿಸಮಸೀಲೇನ, ಅಥ ಖೋ ಅತ್ತನೋ ಸಮಸೀಲೇನೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಕರೋತಿ. ಉಭೋಪಿ ಹೇತೇ ಅತ್ತನೋ ಅನಾಚಾರತಾಯ ದುಸ್ಸೀಲತಾಯ ಸಮಸೀಲಾ ಸಮಧಾತುಕಾ. ಸುಹನೂಪಿ ತಾದಿಸೋಯೇವ, ಯೋ ಸೋಣಸ್ಸ ಸಗೋಚರೋತಿ ಯಾದಿಸೋ ಸೋಣೋ, ಸುಹನುಪಿ ತಾದಿಸೋಯೇವ, ಯೋ ಸೋಣಸ್ಸ ಸಗೋಚರೋ ಯಂಗೋಚರೋ ಸೋಣೋ, ಸೋಪಿ ತಂಗೋಚರೋಯೇವ. ಯಥೇವ ಹಿ ಸೋಣೋ ಅಸ್ಸಗೋಚರೋ ಅಸ್ಸೇ ಡಂಸೇನ್ತೋವ ಚರತಿ, ತಥಾ ಸುಹನುಪಿ. ಇಮಿನಾ ನೇಸಂ ಸಮಾನಗೋಚರತಂ ದಸ್ಸೇತಿ.

ತೇ ¶ ಪನ ಆಚಾರಗೋಚರೇ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪಕ್ಖನ್ದಿನಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಪಕ್ಖನ್ದಿನಾತಿ ಅಸ್ಸಾನಂ ಉಪರಿ ಪಕ್ಖನ್ದನಸೀಲೇನ ಪಕ್ಖನ್ದನಗೋಚರೇನ. ಪಗಬ್ಭೇನಾತಿ ಕಾಯಪಾಗಬ್ಭಿಯಾದಿಸಮನ್ನಾಗತೇನ ದುಸ್ಸೀಲೇನ. ನಿಚ್ಚಂ ಸನ್ದಾನಖಾದಿನಾತಿ ಸದಾ ಅತ್ತನೋ ಬನ್ಧನಯೋತ್ತಂ ಖಾದನಸೀಲೇನ ಖಾದನಗೋಚರೇನ ಚ. ಸಮೇತಿ ಪಾಪಂ ಪಾಪೇನಾತಿ ಏತೇಸು ಅಞ್ಞತರೇನ ಪಾಪೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ¶ ಪಾಪಂ ದುಸ್ಸೀಲ್ಯಂ ಸಮೇತಿ. ಅಸತಾ ಅಸನ್ತಿ ಏತೇಸು ಅಞ್ಞತರೇನ ಅಸತಾ ಅನಾಚಾರಗೋಚರಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಸಹ ಇತರಸ್ಸ ಅಸಂ ಅಸಾಧುಕಮ್ಮಂ ಸಮೇತಿ, ಗೂಥಾದೀನಿ ವಿಯ ಗೂಥಾದೀಹಿ ಏಕತೋ ಸಂಸನ್ದತಿ ಸದಿಸಂ ನಿಬ್ಬಿಸೇಸಮೇವ ಹೋತೀತಿ.

ಏವಂ ವತ್ವಾ ಚ ಪನ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ರಞ್ಞಾ ನಾಮ ಅತಿಲುದ್ಧೇನ ನ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ಪರಸ್ಸ ಸನ್ತಕಂ ನಾಮ ನಾಸೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ರಾಜಾನಂ ಓವದಿತ್ವಾ ಅಸ್ಸೇ ಅಗ್ಘಾಪೇತ್ವಾ ಭೂತಮೇವ ಮೂಲಂ ದಾಪೇಸಿ. ಅಸ್ಸವಾಣಿಜಾ ಯಥಾಸಭಾವಮೇವ ಮೂಲಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠಾ ಅಗಮಂಸು. ರಾಜಾಪಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಓವಾದೇ ಠತ್ವಾ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತೋ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ದ್ವೇ ಅಸ್ಸಾ ಇಮೇ ದ್ವೇ ದುಟ್ಠಭಿಕ್ಖೂ ಅಹೇಸುಂ, ರಾಜಾ ಆನನ್ದೋ, ಪಣ್ಡಿತಾಮಚ್ಚೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಸುಹನುಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಅಟ್ಠಮಾ.

[೧೫೯] ೯. ಮೋರಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಉದೇತಯಂ ¶ ಚಕ್ಖುಮಾ ಏಕರಾಜಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಸೋ ಹಿ ಭಿಕ್ಖು ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ನೀತೋ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ, ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು, ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಸಚ್ಚಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ದಿಸ್ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಏಕಂ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತಸರೀರಂ ಮಾತುಗಾಮಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖು ಮಾತುಗಾಮೋ ನಾಮ ಕಸ್ಮಾ ತುಮ್ಹಾದಿಸಾನಂ ಚಿತ್ತಂ ನಾಲುಳೇಸ್ಸತಿ, ಪೋರಾಣಕಪಣ್ಡಿತಾನಮ್ಪಿ ಹಿ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ತ ವಸ್ಸಸತಾನಿ ಅಸಮುದಾಚಿಣ್ಣಕಿಲೇಸಾ ಓಕಾಸಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಖಣೇನೇವ ಸಮುದಾಚರಿಂಸು. ವಿಸುದ್ಧಾಪಿ ಸತ್ತಾ ಸಂಕಿಲಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಉತ್ತಮಯಸಸಮಙ್ಗಿನೋಪಿ ಆಯಸಕ್ಯಂ ಪಾಪುಣನ್ತಿ, ಪಗೇವ ಅಪರಿಸುದ್ಧಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಮೋರಯೋನಿಯಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಣ್ಡಕಾಲೇಪಿ ¶ ಕಣಿಕಾರಮಕುಳವಣ್ಣಅಣ್ಡಕೋಸೋ ಹುತ್ವಾ ಅಣ್ಡಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋ ಅಹೋಸಿ ದಸ್ಸನೀಯೋ ಪಾಸಾದಿಕೋ ಪಕ್ಖಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಸುರತ್ತರಾಜಿವಿರಾಜಿತೋ, ಸೋ ಅತ್ತನೋ ¶ ಜೀವಿತಂ ರಕ್ಖನ್ತೋ ತಿಸ್ಸೋ ಪಬ್ಬತರಾಜಿಯೋ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಚತುತ್ಥಾಯ ಪಬ್ಬತರಾಜಿಯಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ದಣ್ಡಕಹಿರಞ್ಞಪಬ್ಬತತಲೇ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ಸೋ ಪಭಾತಾಯ ರತ್ತಿಯಾ ಪಬ್ಬತಮತ್ಥಕೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಸೂರಿಯಂ ಉಗ್ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಗೋಚರಭೂಮಿಯಂ ರಕ್ಖಾವರಣತ್ಥಾಯ ಬ್ರಹ್ಮಮನ್ತಂ ಬನ್ಧನ್ತೋ ‘‘ಉದೇತಯ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ.

೧೭.

‘‘ಉದೇತಯಂ ಚಕ್ಖುಮಾ ಏಕರಾಜಾ,

ಹರಿಸ್ಸವಣ್ಣೋ ಪಥವಿಪ್ಪಭಾಸೋ;

ತಂ ತಂ ನಮಸ್ಸಾಮಿ ಹರಿಸ್ಸವಣ್ಣಂ ಪಥವಿಪ್ಪಭಾಸಂ,

ತಯಾಜ್ಜ ಗುತ್ತಾ ವಿಹರೇಮು ದಿವಸ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ಉದೇತೀತಿ ಪಾಚೀನಲೋಕಧಾತುತೋ ಉಗ್ಗಚ್ಛತಿ. ಚಕ್ಖುಮಾತಿ ಸಕಲಚಕ್ಕವಾಳವಾಸೀನಂ ಅನ್ಧಕಾರಂ ವಿಧಮಿತ್ವಾ ಚಕ್ಖುಪಟಿಲಾಭಕರಣೇನ ಯಂ ತೇನ ತೇಸಂ ದಿನ್ನಂ ಚಕ್ಖು, ತೇನ ಚಕ್ಖುನಾ ಚಕ್ಖುಮಾ. ಏಕರಾಜಾತಿ ಸಕಲಚಕ್ಕವಾಳೇ ಆಲೋಕಕರಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಸೇಟ್ಠವಿಸಿಟ್ಠಟ್ಠೇನ ಏಕರಾಜಾ. ಹರಿಸ್ಸವಣ್ಣೋತಿ ಹರಿಸಮಾನವಣ್ಣೋ, ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಥವಿಪ್ಪಭಾಸೋತಿ ಪಥವಿಯಾ ಪಭಾಸೋ. ತಂ ತಂ ನಮಸ್ಸಾಮೀತಿ ತಸ್ಮಾ ತಂ ಏವರೂಪಂ ಭವನ್ತಂ ನಮಸ್ಸಾಮಿ ವನ್ದಾಮಿ. ತಯಾಜ್ಜ ಗುತ್ತಾ ವಿಹರೇಮು ದಿವಸನ್ತಿ ತಯಾ ಅಜ್ಜ ರಕ್ಖಿತಾ ಗೋಪಿತಾ ಹುತ್ವಾ ಇಮಂ ದಿವಸಂ ಚತುಇರಿಯಾಪಥವಿಹಾರೇನ ಸುಖಂ ವಿಹರೇಯ್ಯಾಮ.

ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ಸೂರಿಯಂ ನಮಸ್ಸಿತ್ವಾ ದುತಿಯಗಾಥಾಯ ಅತೀತೇ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೇ ಬುದ್ಧೇ ಚೇವ ಬುದ್ಧಗುಣೇ ಚ ನಮಸ್ಸತಿ.

‘‘ಯೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ವೇದಗೂ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮೇ, ತೇ ಮೇ ನಮೋ ತೇ ಚ ಮಂ ಪಾಲಯನ್ತು;

ನಮತ್ಥು ಬುದ್ಧಾನಂ ನಮತ್ಥು ಬೋಧಿಯಾ, ನಮೋ ವಿಮುತ್ತಾನಂ ನಮೋ ವಿಮುತ್ತಿಯಾ;

ಇಮಂ ಸೋ ಪರಿತ್ತಂ ಕತ್ವಾ, ಮೋರೋ ಚರತಿ ಏಸನಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಯೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾತಿ ಯೇ ಬಾಹಿತಪಾಪಾ ವಿಸುದ್ಧಿಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ. ವೇದಗೂತಿ ವೇದಾನಂ ಪಾರಂ ಗತಾತಿಪಿ ವೇದಗೂ, ವೇದೇಹಿ ಪಾರಂ ಗತಾತಿಪಿ ವೇದಗೂ. ಇಧ ಪನ ಸಬ್ಬೇ ಸಙ್ಖತಾಸಙ್ಖತಧಮ್ಮೇ ವಿದಿತೇ ಪಾಕಟೇ ಕತ್ವಾ ಗತಾತಿ ವೇದಗೂ. ತೇನೇವಾಹ ¶ ‘‘ಸಬ್ಬಧಮ್ಮೇ’’ತಿ. ಸಬ್ಬೇ ಖನ್ಧಾಯತನಧಾತುಧಮ್ಮೇ ಸಲಕ್ಖಣಸಾಮಞ್ಞಲಕ್ಖಣವಸೇನ ¶ ಅತ್ತನೋ ಞಾಣಸ್ಸ ವಿದಿತೇ ಪಾಕಟೇ ಕತ್ವಾ ಗತಾ, ತಿಣ್ಣಂ ಮಾರಾನಂ ಮತ್ಥಕಂ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಂ ಉನ್ನಾದೇತ್ವಾ ಬೋಧಿತಲೇ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪತ್ವಾ ಸಂಸಾರಂ ವಾ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತೇ ಮೇ ನಮೋತಿ ತೇ ಮಮ ಇಮಂ ನಮಕ್ಕಾರಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ತು. ತೇ ಚ ಮಂ ಪಾಲಯನ್ತೂತಿ ಏವಂ ಮಯಾ ನಮಸ್ಸಿತಾ ಚ ತೇ ಭಗವನ್ತೋ ಮಂ ಪಾಲೇನ್ತು ರಕ್ಖನ್ತು ಗೋಪೇನ್ತು. ನಮತ್ಥು ಬುದ್ಧಾನಂ ನಮತ್ಥು ಬೋಧಿಯಾ, ನಮೋ ವಿಮುತ್ತಾನಂ ನಮೋ ವಿಮುತ್ತಿಯಾತಿ ಅಯಂ ಮಮ ನಮಕ್ಕಾರೋ ¶ ಅತೀತಾನಂ ಪರಿನಿಬ್ಬುತಾನಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಅತ್ಥು, ತೇಸಞ್ಞೇವ ಚತೂಸು ಚ ಮಗ್ಗೇಸು ಚತೂಸು ಫಲೇಸು ಞಾಣಸಙ್ಖಾತಾಯ ಬೋಧಿಯಾ ಅತ್ಥು, ತಥಾ ತೇಸಞ್ಞೇವ ಅರಹತ್ತಫಲವಿಮುತ್ತಿಯಾ ವಿಮುತ್ತಾನಂ ಅತ್ಥು, ಯಾ ಚ ನೇಸಂ ತದಙ್ಗವಿಮುತ್ತಿ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನವಿಮುತ್ತಿ ಸಮುಚ್ಛೇದವಿಮುತ್ತಿ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿವಿಮುತ್ತಿ ನಿಸ್ಸರಣವಿಮುತ್ತೀತಿ ಪಞ್ಚವಿಧಾ ವಿಮುತ್ತಿ, ತಸ್ಸಾ ನೇಸಂ ವಿಮುತ್ತಿಯಾಪಿ ಅಯಂ ಮಯ್ಹಂ ನಮಕ್ಕಾರೋ ಅತ್ಥೂತಿ. ‘‘ಇಮಂ ಸೋ ಪರಿತ್ತಂ ಕತ್ವಾ, ಮೋರೋ ಚರತಿ ಏಸನಾ’’ತಿ ಇದಂ ಪನ ಪದದ್ವಯಂ ಸತ್ಥಾ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಆಹ. ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೋ ಮೋರೋ ಇಮಂ ಪರಿತ್ತಂ ಇಮಂ ರಕ್ಖಂ ಕತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಗೋಚರಭೂಮಿಯಂ ಪುಪ್ಫಫಲಾದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ನಾನಪ್ಪಕಾರಾಯ ಏಸನಾಯ ಚರತಿ.

ಏವಂ ದಿವಸಂ ಚರಿತ್ವಾ ಸಾಯಂ ಪಬ್ಬತಮತ್ಥಕೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅತ್ಥಙ್ಗತಂ ಸೂರಿಯಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಬುದ್ಧಗುಣೇ ಆವಜ್ಜೇತ್ವಾ ನಿವಾಸಟ್ಠಾನೇ ರಕ್ಖಾವರಣತ್ಥಾಯ ಪುನ ಬ್ರಹ್ಮಮನ್ತಂ ಬನ್ಧನ್ತೋ ‘‘ಅಪೇತಯ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ.

೧೮.

‘‘ಅಪೇತಯಂ ಚಕ್ಖುಮಾ ಏಕರಾಜಾ, ಹರಿಸ್ಸವಣ್ಣೋ ಪಥವಿಪ್ಪಭಾಸೋ;

ತಂ ತಂ ನಮಸ್ಸಾಮಿ ಹರಿಸ್ಸವಣ್ಣಂ ಪಥವಿಪ್ಪಭಾಸಂ, ತಯಾಜ್ಜ ಗುತ್ತಾ ವಿಹರೇಮು ರತ್ತಿಂ.

‘‘ಯೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ವೇದಗೂ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮೇ, ತೇ ಮೇ ನಮೋ ತೇ ಚ ಮಂ ಪಾಲಯನ್ತು;

ನಮತ್ಥು ಬುದ್ಧಾನಂ ನಮತ್ಥು ಬೋಧಿಯಾ, ನಮೋ ವಿಮುತ್ತಾನಂ ನಮೋ ವಿಮುತ್ತಿಯಾ;

ಇಮಂ ಸೋ ಪರಿತ್ತಂ ಕತ್ವಾ, ಮೋರೋ ವಾಸಮಕಪ್ಪಯೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಪೇತೀತಿ ಅಪಯಾತಿ ಅತ್ಥಂ ಗಚ್ಛತಿ. ಇಮಂ ಸೋ ಪರಿತ್ತಂ ಕತ್ವಾ, ಮೋರೋ ವಾಸಮಕಪ್ಪಯೀತಿ ಇದಮ್ಪಿ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಆಹ. ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಭಿಕ್ಖವೇ ¶ , ಸೋ ಮೋರೋ ಇಮಂ ಪರಿತ್ತಂ ಇಮಂ ರಕ್ಖಂ ಕತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ನಿವಾಸಟ್ಠಾನೇ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪಯಿತ್ಥ, ತಸ್ಸ ರತ್ತಿಂ ವಾ ದಿವಾ ವಾ ಇಮಸ್ಸ ಪರಿತ್ತಸ್ಸಾನುಭಾವೇನ ನೇವ ಭಯಂ, ನ ಲೋಮಹಂಸೋ ಅಹೋಸಿ.

ಅಥೇಕೋ ¶ ಬಾರಾಣಸಿಯಾ ಅವಿದೂರೇ ನೇಸಾದಗಾಮವಾಸೀ ನೇಸಾದೋ ಹಿಮವನ್ತಪದೇಸೇ ವಿಚರನ್ತೋ ತಸ್ಮಿಂ ¶ ದಣ್ಡಕಹಿರಞ್ಞಪಬ್ಬತಮತ್ಥಕೇ ನಿಸಿನ್ನಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸಿ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಖೇಮಾ ನಾಮ ಬಾರಾಣಸಿರಞ್ಞೋ ದೇವೀ ಸುಪಿನೇನ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ಮೋರಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಬುದ್ಧಕಾಲೇ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ, ದೇವ, ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಸ್ಸ ಮೋರಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ಸೋತುಕಾಮಾ’’ತಿ. ರಾಜಾ ಅಮಚ್ಚೇ ಪುಚ್ಛಿ. ಅಮಚ್ಚಾ ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಜಾನಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ತಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಾ ಮೋರಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಕತ್ಥ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನೇಸಾದಾ ಜಾನಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ರಾಜಾ ನೇಸಾದೇ ಸನ್ನಿಪಾತೇತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ. ಅಥ ಸೋ ನೇಸಾದಪುತ್ತೋ ‘‘ಆಮ, ಮಹಾರಾಜ, ದಣ್ಡಕಹಿರಞ್ಞಪಬ್ಬತೋ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋ ಮೋರೋ ವಸತೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ತಂ ಮೋರಂ ಅಮಾರೇತ್ವಾ ಬನ್ಧಿತ್ವಾವ ಆನೇಹೀ’’ತಿ. ನೇಸಾದೋ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಗೋಚರಭೂಮಿಯಂ ಪಾಸೇ ಓಡ್ಡೇಸಿ. ಮೋರೇನ ಅಕ್ಕನ್ತಟ್ಠಾನೇಪಿ ಪಾಸೋ ನ ಸಞ್ಚರತಿ. ನೇಸಾದೋ ಗಣ್ಹಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಸತ್ತ ವಸ್ಸಾನಿ ವಿಚರಿತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಕಾಲಮಕಾಸಿ. ಖೇಮಾಪಿ ದೇವೀ ಪತ್ಥಿತಂ ಅಲಭಮಾನಾ ಕಾಲಮಕಾಸಿ.

ರಾಜಾ ‘‘ಮೋರಂ ಮೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ದೇವೀ ಕಾಲಕತಾ’’ತಿ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ‘‘ಹಿಮವನ್ತಪದೇಸೇ ದಣ್ಡಕಹಿರಞ್ಞಪಬ್ಬತೋ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋ ಮೋರೋ ವಸತಿ, ಯೇ ತಸ್ಸ ಮಂಸಂ ಖಾದನ್ತಿ, ತೇ ಅಜರಾ ಅಮರಾ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ಅಕ್ಖರಂ ಸುವಣ್ಣಪಟ್ಟೇ ಲಿಖಾಪೇತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಪಟ್ಟಂ ಮಞ್ಜೂಸಾಯ ನಿಕ್ಖಿಪಾಪೇಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲಕತೇ ಅಞ್ಞೋ ರಾಜಾ ರಜ್ಜಂ ಪತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಪಟ್ಟಂ ವಾಚೇತ್ವಾ ‘‘ಅಜರೋ ಅಮರೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಞ್ಞಂ ನೇಸಾದಂ ಪೇಸೇಸಿ. ಸೋಪಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಗಹೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ತತ್ಥೇವ ಕಾಲಮಕಾಸಿ. ಏತೇನೇವ ನಿಯಾಮೇನ ಛ ರಾಜಪರಿವಟ್ಟಾ ಗತಾ. ಅಥ ಸತ್ತಮೋ ರಾಜಾ ರಜ್ಜಂ ಪತ್ವಾ ಏಕಂ ನೇಸಾದಂ ಪಹಿಣಿ. ಸೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೇನ ಅಕ್ಕನ್ತಟ್ಠಾನೇಪಿ ಪಾಸಸ್ಸ ಅಸಞ್ಚರಣಭಾವಂ, ಅತ್ತನೋ ¶ ಪರಿತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಗೋಚರಭೂಮಿಗಮನಭಾವಞ್ಚಸ್ಸ ಞತ್ವಾ ಪಚ್ಚನ್ತಂ ಓತರಿತ್ವಾ ಏಕಂ ಮೋರಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಯಥಾ ಹತ್ಥತಾಳಸದ್ದೇನ ನಚ್ಚತಿ, ಅಚ್ಛರಾಸದ್ದೇನ ಚ ವಸ್ಸತಿ, ಏವಂ ಸಿಕ್ಖಾಪೇತ್ವಾ ತಂ ಆದಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಮೋರೇನ ಪರಿತ್ತೇ ¶ ಅಕತೇ ಪಾತೋಯೇವ ಪಾಸಯಟ್ಠಿಯೋ ರೋಪೇತ್ವಾ ಪಾಸೇ ಓಡ್ಡೇತ್ವಾ ಮೋರಿಂ ವಸ್ಸಾಪೇಸಿ. ಮೋರೋ ವಿಸಭಾಗಂ ಮಾತುಗಾಮಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಕಿಲೇಸಾತುರೋ ಹುತ್ವಾ ಪರಿತ್ತಂ ಕಾತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣಿತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಾಸೇ ಬಜ್ಝಿ. ಅಥ ನಂ ನೇಸಾದೋ ಗಹೇತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿರಞ್ಞೋ ಅದಾಸಿ.

ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ರೂಪಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ತುಟ್ಠಮಾನಸೋ ಆಸನಂ ದಾಪೇಸಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಕಸ್ಮಾ ಮಂ ಗಣ್ಹಾಪೇಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಯೇ ಕಿರ ತವ ಮಂಸಂ ಖಾದನ್ತಿ, ತೇ ಅಜರಾ ಅಮರಾ ಹೋನ್ತಿ, ಸ್ವಾಹಂ ತವ ಮಂಸಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಅಜರೋ ಅಮರೋ ಹೋತುಕಾಮೋ ತಂ ಗಣ್ಹಾಪೇಸಿ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಮಮ ತಾವ ಮಂಸಂ ಖಾದನ್ತಾ ಅಜರಾ ಅಮರಾ ಹೋನ್ತು, ಅಹಂ ಪನ ಮರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ¶ ? ‘‘ಆಮ, ಮರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ. ‘‘ಮಯಿ ಮರನ್ತೇ ಪನ ಮಮ ಮಂಸಮೇವ ಖಾದಿತ್ವಾ ಕಿನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ನ ಮರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ತ್ವಂ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋ, ತಸ್ಮಾ ಕಿರ ತವ ಮಂಸಂ ಖಾದಕಾ ಅಜರಾ ಅಮರಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಅಹಂ ಪನ ನ ಅಕಾರಣಾ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋ ಜಾತೋ, ಪುಬ್ಬೇ ಪನಾಹಂ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ನಗರೇ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ಸಯಮ್ಪಿ ಪಞ್ಚ ಸೀಲಾನಿ ರಕ್ಖಿಂ, ಸಕಲಚಕ್ಕವಾಳವಾಸಿನೋಪಿ ರಕ್ಖಾಪೇಸಿಂ, ಸ್ವಾಹಂ ಕಾಲಂ ಕರಿತ್ವಾ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ, ತತ್ಥ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಠತ್ವಾ ತತೋ ಚುತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಅಕುಸಲಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಮೋರಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾಪಿ ಪೋರಾಣಸೀಲಾನುಭಾವೇನ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋ ಜಾತೋ’’ತಿ. ‘‘‘ತ್ವಂ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ಸೀಲಂ ರಕ್ಖಿತ್ವಾ ಸೀಲಫಲೇನ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋ ಜಾತೋ’ತಿ ಕಥಮಿದಂ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಾತಬ್ಬಂ. ಅತ್ಥಿ ನೋ ಕೋಚಿ ಸಕ್ಖೀ’’ತಿ ¶ ? ‘‘ಅತ್ಥಿ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ‘‘ಕೋ ನಾಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಅಹಂ ಚಕ್ಕವತ್ತಿಕಾಲೇ ರತನಮಯೇ ರಥೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ವಿಚರಿಂ, ಸೋ ಮೇ ರಥೋ ಮಙ್ಗಲಪೋಕ್ಖರಣಿಯಾ ಅನ್ತೋಭೂಮಿಯಂ ನಿದಹಾಪಿತೋ, ತಂ ಮಙ್ಗಲಪೋಕ್ಖರಣಿತೋ ಉಕ್ಖಿಪಾಪೇಹಿ, ಸೋ ಮೇ ಸಕ್ಖಿ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ.

ರಾಜಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಪಟಿಸ್ಸುಣಿತ್ವಾ ಪೋಕ್ಖರಣಿತೋ ಉದಕಂ ಹರಾಪೇತ್ವಾ ರಥಂ ನೀಹರಾಪೇತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಸದ್ದಹಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಠಪೇತ್ವಾ ಅಮತಮಹಾನಿಬ್ಬಾನಂ ಅವಸೇಸಾ ಸಬ್ಬೇ ಸಙ್ಖತಧಮ್ಮಾ ಹುತ್ವಾ ಅಭಾವಿನೋ ಅನಿಚ್ಚಾ ಖಯವಯಧಮ್ಮಾಯೇವಾ’’ತಿ ರಞ್ಞೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ಪಞ್ಚಸು ಸೀಲೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ. ರಾಜಾ ಪಸನ್ನೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ರಜ್ಜೇನ ಪೂಜೇತ್ವಾ ಮಹನ್ತಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಅಕಾಸಿ. ಸೋ ರಜ್ಜಂ ತಸ್ಸೇವ ಪಟಿನಿಯ್ಯಾದೇತ್ವಾ ಕತಿಪಾಹಂ ವಸಿತ್ವಾ ‘‘ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಹೋಹಿ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ ಓವದಿತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ¶ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ದಣ್ಡಕಹಿರಞ್ಞಪಬ್ಬತಮೇವ ಅಗಮಾಸಿ. ರಾಜಾಪಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಓವಾದೇ ಠತ್ವಾ ದಾನಾದೀನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತೋ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಿಕ್ಖು ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ. ‘‘ತದಾ ರಾಜಾ ಆನನ್ದೋ ಅಹೋಸಿ, ಸುವಣ್ಣಮೋರೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಮೋರಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ನವಮಾ.

[೧೬೦] ೧೦. ವಿನೀಲಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಏವಮೇವ ನೂನ ರಾಜಾನನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ಸುಗತಾಲಯಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ದೇವದತ್ತೇ ಹಿ ಗಯಾಸೀಸಗತಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾನಂ ಸುಗತಾಲಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ನಿಪನ್ನೇ ಉಭೋಪಿ ಥೇರಾ ¶ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ನಿಸ್ಸಿತಕೇ ಆದಾಯ ವೇಳುವನಂ ಅಗಮಿಂಸು. ತೇ ಸತ್ಥಾರಾ ‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತ, ದೇವದತ್ತೋ ತುಮ್ಹೇ ದಿಸ್ವಾ ಕಿಂ ¶ ಅಕಾಸೀ’’ತಿ ಪುಟ್ಠಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸುಗತಾಲಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಮಹಾವಿನಾಸಂ ಪಾಪುಣೀ’’ತಿ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ ಖೋ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ದೇವದತ್ತೋ ಇದಾನೇವ ಮಮ ಅನುಕಿರಿಯಂ ಕರೋನ್ತೋ ವಿನಾಸಂ ಪತ್ತೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಪಾಪುಣಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಥೇರೇಹಿ ಯಾಚಿತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ವಿದೇಹರಟ್ಠೇ ಮಿಥಿಲಾಯಂ ವಿದೇಹರಾಜೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಸ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಸೋ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ತಕ್ಕಸಿಲಾಯಂ ಸಬ್ಬಸಿಪ್ಪಾನಿ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಪಿತು ಅಚ್ಚಯೇನ ರಜ್ಜೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ. ತದಾ ಏಕಸ್ಸ ಸುವಣ್ಣಹಂಸರಾಜಸ್ಸ ಗೋಚರಭೂಮಿಯಂ ಕಾಕಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂವಾಸೋ ಅಹೋಸಿ. ಸಾ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿ. ಸೋ ನೇವ ಮಾತುಪತಿರೂಪಕೋ ಅಹೋಸಿ, ನ ಪಿತು. ಅಥಸ್ಸ ವಿನೀಲಕಧಾತುಕತ್ತಾ ‘‘ವಿನೀಲಕೋ’’ತ್ವೇವ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು. ಹಂಸರಾಜಾ ಅಭಿಣ್ಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುತ್ತಂ ಪಸ್ಸತಿ. ಅಪರೇ ಪನಸ್ಸ ದ್ವೇ ಹಂಸಪೋತಕಾ ಪುತ್ತಾ ಅಹೇಸುಂ. ತೇ ಪಿತರಂ ಅಭಿಣ್ಹಂ ಮನುಸ್ಸಪಥಂ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿಂಸು – ‘‘ತಾತ, ತುಮ್ಹೇ ಕಸ್ಮಾ ಅಭಿಣ್ಹಂ ಮನುಸ್ಸಪಥಂ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ? ‘‘ತಾತಾ, ಏಕಾಯ ಮೇ ಕಾಕಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂವಾಸಮನ್ವಾಯ ಏಕೋ ಪುತ್ತೋ ಜಾತೋ, ‘ವಿನೀಲಕೋ’ತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ, ತಮಹಂ ದಟ್ಠುಂ ಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಹಂ ಪನೇತೇ ¶ ವಸನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ವಿದೇಹರಟ್ಠೇ ಮಿಥಿಲಾಯ ಅವಿದೂರೇ ಅಸುಕಸ್ಮಿಂ ನಾಮ ಠಾನೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ತಾಲಗ್ಗೇ ವಸನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ತಾತ, ಮನುಸ್ಸಪಥೋ ನಾಮ ಸಾಸಙ್ಕೋ ಸಪ್ಪಟಿಭಯೋ, ತುಮ್ಹೇ ಮಾ ಗಚ್ಛಥ, ಮಯಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಆನೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ದ್ವೇ ಹಂಸಪೋತಕಾ ಪಿತರಾ ಆಚಿಕ್ಖಿತಸಞ್ಞಾಯ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ವಿನೀಲಕಂ ಏಕಸ್ಮಿಂ ದಣ್ಡಕೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಮುಖತುಣ್ಡಕೇನ ದಣ್ಡಕೋಟಿಯಂ ಡಂಸಿತ್ವಾ ಮಿಥಿಲಾನಗರಮತ್ಥಕೇನ ಪಾಯಿಂಸು. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ವಿದೇಹರಾಜಾ ಸಬ್ಬಸೇತಚತುಸಿನ್ಧವಯುತ್ತರಥವರೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ನಗರಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕರೋತಿ. ವಿನೀಲಕೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಯ್ಹಂ ವಿದೇಹರಞ್ಞಾ ಕಿಂ ನಾನಾಕಾರಣಂ, ಏಸ ಚತುಸಿನ್ಧವಯುತ್ತರಥೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ನಗರಂ ಅನುಸಞ್ಚರತಿ, ಅಹಂ ಪನ ಹಂಸಯುತ್ತರಥೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ಆಕಾಸೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೯.

‘‘ಏವಮೇವ ¶ ನೂನ ರಾಜಾನಂ, ವೇದೇಹಂ ಮಿಥಿಲಗ್ಗಹಂ;

ಅಸ್ಸಾ ವಹನ್ತಿ ಆಜಞ್ಞಾ, ಯಥಾ ಹಂಸಾ ವಿನೀಲಕ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಏವಮೇವಾತಿ ಏವಂ ಏವ, ನೂನಾತಿ ಪರಿವಿತಕ್ಕೇ ನಿಪಾತೋ. ಏಕಂಸೇಪಿ ವಟ್ಟತಿಯೇವ. ವೇದೇಹನ್ತಿ ವಿದೇಹರಟ್ಠಸಾಮಿಕಂ. ಮಿಥಿಲಗ್ಗಹನ್ತಿ ಮಿಥಿಲಗೇಹಂ, ಮಿಥಿಲಾಯಂ ಘರಂ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ವಸಮಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಆಜಞ್ಞಾತಿ ಕಾರಣಾಕಾರಣಾಜಾನನಕಾ. ಯಥಾ ಹಂಸಾ ವಿನೀಲಕನ್ತಿ ಯಥಾ ಇಮೇ ಹಂಸಾ ಮಂ ವಿನೀಲಕಂ ವಹನ್ತಿ, ಏವಮೇವ ವಹನ್ತೀತಿ.

ಹಂಸಪೋತಕಾ ¶ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ‘‘ಇಧೇವ ನಂ ಪಾತೇತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾಪಿ ‘‘ಏವಂ ಕತೇ ಪಿತಾ ನೋ ಕಿಂ ವಕ್ಖತೀ’’ತಿ ಗರಹಭಯೇನ ಪಿತು ಸನ್ತಿಕಂ ನೇತ್ವಾ ತೇನ ಕತಕಿರಿಯಂ ಪಿತು ಆಚಿಕ್ಖಿಂಸು. ಅಥ ನಂ ಪಿತಾ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ತ್ವಂ ಮಮ ಪುತ್ತೇಹಿ ಅಧಿಕತರೋಸಿ, ಯೋ ಮಮ ಪುತ್ತೇ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ರಥೇ ಯುತ್ತಸಿನ್ಧವೇ ವಿಯ ಕರೋಸಿ, ಅತ್ತನೋ ಪಮಾಣಂ ನ ಜಾನಾಸಿ. ಇಮಂ ಠಾನಂ ತವ ಅಗೋಚರೋ, ಅತ್ತನೋ ಮಾತು ವಸನಟ್ಠಾನಮೇವ ಗಚ್ಛಾಹೀ’’ತಿ ತಜ್ಜೇತ್ವಾ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೨೦.

‘‘ವಿನೀಲ ದುಗ್ಗಂ ಭಜಸಿ, ಅಭೂಮಿಂ ತಾತ ಸೇವಸಿ;

ಗಾಮನ್ತಕಾನಿ ಸೇವಸ್ಸು, ಏತಂ ಮಾತಾಲಯಂ ತವಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ವಿನೀಲಾತಿ ತಂ ನಾಮೇನಾಲಪತಿ. ದುಗ್ಗಂ ಭಜಸೀತಿ ಇಮೇಸಂ ವಸೇನ ಗಿರಿದುಗ್ಗಂ ಭಜಸಿ. ಅಭೂಮಿಂ, ತಾತ, ಸೇವಸೀತಿ, ತಾತ, ಗಿರಿವಿಸಮಂ ನಾಮ ತವ ಅಭೂಮಿ ¶ , ತಂ ಸೇವಸಿ ಉಪಗಚ್ಛಸಿ. ಏತಂ ಮಾತಾಲಯಂ ತವಾತಿ ಏತಂ ಗಾಮನ್ತಂ ಉಕ್ಕಾರಟ್ಠಾನಂ ಆಮಕಸುಸಾನಟ್ಠಾನಞ್ಚ ತವ ಮಾತು ಆಲಯಂ ಗೇಹಂ ವಸನಟ್ಠಾನಂ, ತತ್ಥ ಗಚ್ಛಾಹೀತಿ. ಏವಂ ತಂ ತಜ್ಜೇತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛಥ, ನಂ ಮಿಥಿಲನಗರಸ್ಸ ಉಕ್ಕಾರಭೂಮಿಯಞ್ಞೇವ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಏಥಾ’’ತಿ ಪುತ್ತೇ ಆಣಾಪೇಸಿ, ತೇ ತಥಾ ಅಕಂಸು.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ವಿನೀಲಕೋ ದೇವದತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ದ್ವೇ ಹಂಸಪೋತಕಾ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ ಅಹೇಸುಂ, ಪಿತಾ ಆನನ್ದೋ ಅಹೋಸಿ, ವಿದೇಹರಾಜಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ವಿನೀಲಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದಸಮಾ.

ದಳ್ಹವಗ್ಗೋ ಪಠಮೋ.

ತಸ್ಸುದ್ದಾನಂ –

ರಾಜೋವಾದಞ್ಚ ಸಿಙ್ಗಾಲಂ, ಸೂಕರಂ ಉರಗಂ ಭಗ್ಗಂ;

ಅಲೀನಚಿತ್ತಗುಣಞ್ಚ, ಸುಹನು ಮೋರವಿನೀಲಂ.

೨. ಸನ್ಥವವಗ್ಗೋ

[೧೬೧] ೧. ಇನ್ದಸಮಾನಗೋತ್ತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ನ ¶ ¶ ಸನ್ಥವಂ ಕಾಪುರಿಸೇನ ಕಯಿರಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ದುಬ್ಬಚಜಾತಿಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ತಸ್ಸ ವತ್ಥು ನವಕನಿಪಾತೇ ಗಿಜ್ಝಜಾತಕೇ (ಜಾ. ೧.೯.೧ ಆದಯೋ) ಆವಿಭವಿಸ್ಸತಿ. ಸತ್ಥಾ ಪನ ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ‘‘ಪುಬ್ಬೇಪಿ ತ್ವಂ, ಭಿಕ್ಖು, ದುಬ್ಬಚತಾಯ ಪಣ್ಡಿತಾನಂ ವಚನಂ ಅಕತ್ವಾ ಮತ್ತಹತ್ಥಿಪಾದೇಹಿ ಸಞ್ಚುಣ್ಣಿತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವುಡ್ಢಿಪ್ಪತ್ತೋ ಘರಾವಾಸಂ ಪಹಾಯ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಇಸಿಸತಾನಂ ಗಣಸತ್ಥಾ ಹುತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತಪದೇಸೇ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ತದಾ ತೇಸು ತಾಪಸೇಸು ಇನ್ದಸಮಾನಗೋತ್ತೋ ನಾಮೇಕೋ ತಾಪಸೋ ¶ ಅಹೋಸಿ ದುಬ್ಬಚೋ ಅನೋವಾದಕೋ. ಸೋ ಏಕಂ ಹತ್ಥಿಪೋತಕಂ ಪೋಸೇಸಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸುತ್ವಾ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ ಹತ್ಥಿಪೋತಕಂ ಪೋಸೇಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಸಚ್ಚಂ, ಆಚರಿಯ, ಮತಮಾತಿಕಂ ಏಕಂ ಹತ್ಥಿಪೋತಕಂ ಪೋಸೇಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಹತ್ಥಿನೋ ನಾಮ ವುಡ್ಢಿಪ್ಪತ್ತಾ ಪೋಸಕೇಯೇವ ಮಾರೇನ್ತಿ, ಮಾ ತಂ ಪೋಸೇಹೀ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ವಿನಾ ವತ್ತಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ ಆಚರಿಯಾ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಪಞ್ಞಾಯಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ. ಸೋ ತೇನ ಪೋಸಿಯಮಾನೋ ಅಪರಭಾಗೇ ಮಹಾಸರೀರೋ ಅಹೋಸಿ.

ಅಥೇಕಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ತೇ ಇಸಯೋ ವನಮೂಲಫಲಾಫಲತ್ಥಾಯ ದೂರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಕತಿಪಾಹಂ ವಸಿಂಸು. ಹತ್ಥೀಪಿ ಅಗ್ಗದಕ್ಖಿಣವಾತೇ ಪಭಿನ್ನಮದೋ ಹುತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ವಿದ್ಧಂಸೇತ್ವಾ ಪಾನೀಯಘಟಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪಾಸಾಣಫಲಕಂ ಖಿಪಿತ್ವಾ ಆಲಮ್ಬನಫಲಕಂ ಲುಞ್ಚಿತ್ವಾ ‘‘ತಂ ತಾಪಸಂ ಮಾರೇತ್ವಾವ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏಕಂ ಗಹನಟ್ಠಾನಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಆಗಮನಮಗ್ಗಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಇನ್ದಸಮಾನಗೋತ್ತೋ ತಸ್ಸ ಗೋಚರಂ ¶ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪುರತೋವ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಕತಿಸಞ್ಞಾಯೇವಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಸೋ ಹತ್ಥೀ ಗಹನಟ್ಠಾನಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಸೋಣ್ಡಾಯ ಪರಾಮಸಿತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ಪಾತೇತ್ವಾ ಸೀಸಂ ಪಾದೇನ ಅಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಕೋಞ್ಚನಾದಂ ಕತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಂ ಪಾವಿಸಿ. ಸೇಸತಾಪಸಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸುಂ ¶ . ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಕಾಪುರಿಸೇಹಿ ನಾಮ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂಸಗ್ಗೋ ನ ಕಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಆಹ –

೨೧.

‘‘ನ ಸನ್ಥವಂ ಕಾಪುರಿಸೇನ ಕಯಿರಾ, ಅರಿಯೋ ಅನರಿಯೇನ ಪಜಾನಮತ್ಥಂ;

ಚಿರಾನುವುತ್ಥೋಪಿ ಕರೋತಿ ಪಾಪಂ, ಗಜೋ ಯಥಾ ಇನ್ದಸಮಾನಗೋತ್ತಂ.

೨೨.

‘‘ಯಂ ತ್ವೇವ ಜಞ್ಞಾ ಸದಿಸೋ ಮಮನ್ತಿ, ಸೀಲೇನ ಪಞ್ಞಾಯ ಸುತೇನ ಚಾಪಿ;

ತೇನೇವ ಮೇತ್ತಿಂ ಕಯಿರಾಥ ಸದ್ಧಿಂ, ಸುಖೋ ಹವೇ ಸಪ್ಪುರಿಸೇನ ಸಙ್ಗಮೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ನ ಸನ್ಥವಂ ಕಾಪುರಿಸೇನ ಕಯಿರಾತಿ ಕುಚ್ಛಿತೇನ ಕೋಧಪುರಿಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ತಣ್ಹಾಸನ್ಥವಂ ವಾ ಮಿತ್ತಸನ್ಥವಂ ವಾ ನ ಕಯಿರಾಥ. ಅರಿಯೋ ಅನರಿಯೇನ ಪಜಾನಮತ್ಥನ್ತಿ ¶ ಅರಿಯೋತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಅರಿಯಾ ಆಚಾರಅರಿಯೋ ಲಿಙ್ಗಅರಿಯೋ ದಸ್ಸನಅರಿಯೋ ಪಟಿವೇಧಅರಿಯೋತಿ. ತೇಸು ಆಚಾರಅರಿಯೋ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ. ಸೋ ಪಜಾನಮತ್ಥಂ ಅತ್ಥಂ ಪಜಾನನ್ತೋ ಅತ್ಥಾನತ್ಥಕುಸಲೋ ಆಚಾರೇ ಠಿತೋ ಅರಿಯಪುಗ್ಗಲೋ ಅನರಿಯೇನ ನಿಲ್ಲಜ್ಜೇನ ದುಸ್ಸೀಲೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸನ್ಥವಂ ನ ಕರೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಿಂ ಕಾರಣಾ? ಚಿರಾನುವುತ್ಥೋಪಿ ಕರೋತಿ ಪಾಪನ್ತಿ, ಯಸ್ಮಾ ಅನರಿಯೋ ಚಿರಂ ಏಕತೋ ಅನುವುತ್ಥೋಪಿ ತಂ ಏಕತೋ ನಿವಾಸಂ ಅಗಣೇತ್ವಾ ಕರೋತಿ ಪಾಪಂ ಲಾಮಕಕಮ್ಮಂ ಕರೋತಿಯೇವ. ಯಥಾ ಕಿಂ? ಗಜೋ ಯಥಾ ಇನ್ದಸಮಾನಗೋತ್ತನ್ತಿ, ಯಥಾ ಸೋ ಗಜೋ ಇನ್ದಸಮಾನಗೋತ್ತಂ ಮಾರೇನ್ತೋ ಪಾಪಂ ಅಕಾಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಂ ತ್ವೇವ ಜಞ್ಞಾ ಸದಿಸೋ ಮಮನ್ತಿಆದೀಸು ಯಂ ತ್ವೇವ ಪುಗ್ಗಲಂ ‘‘ಅಯಂ ಮಮ ಸೀಲಾದೀಹಿ ಸದಿಸೋ’’ತಿ ಜಾನೇಯ್ಯ, ತೇನೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಮೇತ್ತಿಂ ಕಯಿರಾಥ, ಸಪ್ಪುರಿಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮಾಗಮೋ ಸುಖಾವಹೋತಿ.

ಏವಂ ¶ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಅನೋವಾದಕೇನ ನಾಮ ನ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ಸುಸಿಕ್ಖಿತೇನ ಭವಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಇಸಿಗಣಂ ಓವದಿತ್ವಾ ಇನ್ದಸಮಾನಗೋತ್ತಸ್ಸ ಸರೀರಕಿಚ್ಚಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರೇ ಭಾವೇತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೂಪಗೋ ಅಹೋಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಇನ್ದಸಮಾನಗೋತ್ತೋ ಅಯಂ ದುಬ್ಬಚೋ ಅಹೋಸಿ, ಗಣಸತ್ಥಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಇನ್ದಸಮಾನಗೋತ್ತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಠಮಾ.

[೧೬೨] ೨. ಸನ್ಥವಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ನ ¶ ಸನ್ಥವಸ್ಮಾ ಪರಮತ್ಥಿ ಪಾಪಿಯೋತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಗ್ಗಿಜುಹನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ವತ್ಥು ಹೇಟ್ಠಾ ನಙ್ಗುಟ್ಠಜಾತಕೇ (ಜಾ. ೧.೧.೧೪೪ ಆದಯೋ) ಕಥಿತಸದಿಸಮೇವ. ಭಿಕ್ಖೂ ತೇ ಅಗ್ಗಿಂ ಜುಹನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಜಟಿಲಾ ನಾನಪ್ಪಕಾರಂ ಮಿಚ್ಛಾತಪಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ಏತ್ಥ ವುಡ್ಢೀ’’ತಿ ಭಗವನ್ತಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತ್ಥಕಾಚಿ ವುಡ್ಢಿ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ಪೋರಾಣಕಪಣ್ಡಿತಾಪಿ ಅಗ್ಗಿಜುಹನೇ ವುಡ್ಢಿ ಅತ್ಥೀತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಚಿರಂ ಅಗ್ಗಿಂ ಜುಹಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಕಮ್ಮೇ ಅವುಡ್ಢಿಮೇವ ದಿಸ್ವಾ ¶ ಅಗ್ಗಿಂ ಉದಕೇನ ನಿಬ್ಬಾಪೇತ್ವಾ ಸಾಖಾದೀಹಿ ಪೋಥೇತ್ವಾ ಪುನ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾಪಿ ನ ಓಲೋಕೇಸು’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಮಾತಾಪಿತರೋ ತಸ್ಸ ಜಾತಗ್ಗಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಂ ಸೋಳಸವಸ್ಸುದ್ದೇಸೇ ಠಿತಂ ಆಹಂಸು – ‘‘ಕಿಂ, ತಾತ, ಜಾತಗ್ಗಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅರಞ್ಞೇ ಅಗ್ಗಿಂ ಪರಿಚರಿಸ್ಸಸಿ, ಉದಾಹು ತಯೋ ವೇದೇ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಕುಟುಮ್ಬಂ ಸಣ್ಠಪೇತ್ವಾ ಘರಾವಾಸಂ ವಸಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ. ಸೋ ‘‘ನ ಮೇ ಘರಾವಾಸೇನ ಅತ್ಥೋ, ಅರಞ್ಞೇ ಅಗ್ಗಿಂ ಪರಿಚರಿತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಪರಾಯಣೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಜಾತಗ್ಗಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಾತಾಪಿತರೋ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪಣ್ಣಸಾಲಾಯ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ಪರಿಚರಿ. ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ನಿಮನ್ತಿತಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಪ್ಪಿನಾ ಪಾಯಾಸಂ ಲಭಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಪಾಯಾಸಂ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಯಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಂ ಪಾಯಾಸಂ ¶ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ಜಾಲೇತ್ವಾ ‘‘ಅಗ್ಗಿಂ ತಾವ ಭವನ್ತಂ ಸಪ್ಪಿಯುತ್ತಂ ಪಾಯಾಸಂ ಪಾಯೇಮೀ’’ತಿ ಪಾಯಾಸಂ ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ಪಕ್ಖಿಪಿ. ಬಹುಸಿನೇಹೇ ಪಾಯಾಸೇ ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ಪಕ್ಖಿತ್ತಮತ್ತೇಯೇವ ಅಗ್ಗಿ ಜಲಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚುಗ್ಗತಾಹಿ ಅಚ್ಚೀಹಿ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಝಾಪೇಸಿ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಭೀತತಸಿತೋ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಬಹಿ ಠತ್ವಾ ‘‘ಕಾಪುರಿಸೇಹಿ ನಾಮ ಸನ್ಥವೋ ನ ಕಾತಬ್ಬೋ, ಇದಾನಿ ಮೇ ಇಮಿನಾ ಅಗ್ಗಿನಾ ಕಿಚ್ಛೇನ ಕತಾ ಪಣ್ಣಸಾಲಾ ಝಾಪಿತಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೨೩.

‘‘ನ ಸನ್ಥವಸ್ಮಾ ಪರಮತ್ಥಿ ಪಾಪಿಯೋ, ಯೋ ಸನ್ಥವೋ ಕಾಪುರಿಸೇನ ಹೋತಿ;

ಸನ್ತಪ್ಪಿತೋ ಸಪ್ಪಿನಾ ಪಾಯಸೇನ, ಕಿಚ್ಛಾಕತಂ ಪಣ್ಣಕುಟಿಂ ಅದಯ್ಹೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ನ ಸನ್ಥವಸ್ಮಾತಿ ತಣ್ಹಾಸನ್ಥವಾಪಿ ಚ ಮಿತ್ತಸನ್ಥವಾಪಿ ಚಾತಿ ದುವಿಧಾಪಿ ಏತಸ್ಮಾ ಸನ್ಥವಾ ಪರಂ ಉತ್ತರಿ ಅಞ್ಞಂ ಪಾಪತರಂ ನತ್ಥಿ, ಲಾಮಕತರಂ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯೋ ಸನ್ಥವೋ ಕಾಪುರಿಸೇನಾತಿ ಯೋ ಪಾಪಕೇನ ಕಾಪುರಿಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ದುವಿಧೋಪಿ ಸನ್ಥವೋ, ತತೋ ಪಾಪತರಂ ಅಞ್ಞಂ ನತ್ಥಿ. ಕಸ್ಮಾ? ಸನ್ತಪ್ಪಿತೋ ¶ …ಪೇ…ಅದಯ್ಹೀತಿ, ಯಸ್ಮಾ ಸಪ್ಪಿನಾ ಚ ಪಾಯಾಸೇನ ಚ ಸನ್ತಪ್ಪಿತೋಪಿ ಅಯಂ ಅಗ್ಗಿ ಮಯಾ ಕಿಚ್ಛೇನ ಕತಂ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಝಾಪೇಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಸೋ ಏವಂ ವತ್ವಾ ‘‘ನ ಮೇ ತಯಾ ಮಿತ್ತದುಬ್ಭಿನಾ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ತಂ ಅಗ್ಗಿಂ ಉದಕೇನ ನಿಬ್ಬಾಪೇತ್ವಾ ಸಾಖಾಹಿ ಪೋಥೇತ್ವಾ ಅನ್ತೋಹಿಮವನ್ತಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಏಕಂ ಸಾಮಮಿಗಿಂ ಸೀಹಸ್ಸ ಚ ಬ್ಯಗ್ಘಸ್ಸ ಚ ದೀಪಿನೋ ಚ ಮುಖಂ ಲೇಹನ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ¶ ‘‘ಸಪ್ಪುರಿಸೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸನ್ಥವಾ ಪರಂ ಸೇಯ್ಯೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೨೪.

‘‘ನ ಸನ್ಥವಸ್ಮಾ ಪರಮತ್ಥಿ ಸೇಯ್ಯೋ, ಯೋ ಸನ್ಥವೋ ಸಪ್ಪುರಿಸೇನ ಹೋತಿ;

ಸೀಹಸ್ಸ ¶ ಬ್ಯಗ್ಘಸ್ಸ ಚ ದೀಪಿನೋ ಚ, ಸಾಮಾ ಮುಖಂ ಲೇಹತಿ ಸನ್ಥವೇನಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಸಾಮಾ ಮುಖಂ ಲೇಹತಿ ಸನ್ಥವೇನಾತಿ ಸಾಮಾ ನಾಮ ಮಿಗೀ ಇಮೇಸಂ ತಿಣ್ಣಂ ಜನಾನಂ ಸನ್ಥವೇನ ಸಿನೇಹೇನ ಮುಖಂ ಲೇಹತೀತಿ.

ಏವಂ ವತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅನ್ತೋಹಿಮವನ್ತಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಚ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಚ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಜೀವಿತಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೂಪಗೋ ಅಹೋಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತೇನ ಸಮಯೇನ ತಾಪಸೋ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಸನ್ಥವಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದುತಿಯಾ.

[೧೬೩] ೩. ಸುಸೀಮಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಕಾಳಾ ಮಿಗಾ ಸೇತದನ್ತಾ ತವೀಮೇತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಛನ್ದಕದಾನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಸಾವತ್ಥಿಯಞ್ಹಿ ಕದಾಚಿ ಏಕಮೇವ ಕುಲಂ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಾನಂ ದೇತಿ, ಕದಾಚಿ ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ದೇತಿ, ಕದಾಚಿ ಗಣಬನ್ಧನೇನ ಬಹೂ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ದೇನ್ತಿ, ಕದಾಚಿ ವೀಥಿಸಭಾಗೇನ, ಕದಾಚಿ ಸಕಲನಗರವಾಸಿನೋ ಛನ್ದಕಂ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ದಾನಂ ದೇನ್ತಿ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಕಾಲೇ ಸಕಲನಗರವಾಸಿನೋ ಛನ್ದಕಂ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಪರಿಕ್ಖಾರದಾನಂ ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ದ್ವೇ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ಹುತ್ವಾ ಏಕಚ್ಚೇ ‘‘ಇಮಂ ಸಬ್ಬಪರಿಕ್ಖಾರದಾನಂ ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ದಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು, ಏಕಚ್ಚೇ ‘‘ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸಾ’’ತಿ. ಏವಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಕಥಾಯ ವತ್ತಮಾನಾಯ ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯಸಾವಕೇಹಿ ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯಾನಞ್ಞೇವ ¶ , ಬುದ್ಧಸಾವಕೇಹಿ ‘‘‘ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸೇವಾ’ತಿ ವುತ್ತೇ ಸಮ್ಬಹುಲಂ ಕರಿಸಾಮಾ’’ತಿ ಸಮ್ಬಹುಲಾಯ ಕಥಾಯ ‘‘ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವದನ್ತಾಯೇವ ಬಹುಕಾ ಜಾತಾ, ತೇಸಞ್ಞೇವ ಕಥಾ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ ¶ . ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯಸಾವಕಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ದಾತಬ್ಬದಾನಸ್ಸ ಅನ್ತರಾಯಂ ಕಾತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು. ನಾಗರಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ಮಹಾದಾನಂ ಪವತ್ತೇತ್ವಾ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಸಬ್ಬಪರಿಕ್ಖಾರೇ ಅದಂಸು. ಸತ್ಥಾ ಅನುಮೋದನಂ ಕತ್ವಾ ಮಹಾಜನಂ ಮಗ್ಗಫಲೇಹಿ ¶ ಪಬೋಧೇತ್ವಾ ಜೇತವನವಿಹಾರಮೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ ವತ್ತೇ ದಸ್ಸಿತೇ ಗನ್ಧಕುಟಿಪ್ಪಮುಖೇ ಠತ್ವಾ ಸುಗತೋವಾದಂ ದತ್ವಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಂ ಪಾವಿಸಿ.

ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ – ‘‘ಆವುಸೋ, ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯಸಾವಕಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ದಾತಬ್ಬದಾನಸ್ಸ ಅನ್ತರಾಯಕರಣತ್ಥಾಯ ವಾಯಮನ್ತಾಪಿ ಅನ್ತರಾಯಂ ಕಾತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು, ತಂ ಸಬ್ಬಪರಿಕ್ಖಾರದಾನಂ ಬುದ್ಧಾನಂಯೇವ ಪಾದಮೂಲಂ ಆಗತಂ, ಅಹೋ ಬುದ್ಧಬಲಂ ನಾಮ ಮಹನ್ತ’’ನ್ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತೇ ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯಸಾವಕಾ ಇದಾನೇವ ಮಯ್ಹಂ ದಾತಬ್ಬದಾನಸ್ಸ ಅನ್ತರಾಯಕರಣತ್ಥಾಯ ವಾಯಮನ್ತಿ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ವಾಯಮಿಂಸು, ಸೋ ಪನ ಪರಿಕ್ಖಾರೋ ಸಬ್ಬಕಾಲೇಪಿ ಮಮೇವ ಪಾದಮೂಲಂ ಆಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಸುಸೀಮೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಅಹೋಸಿ. ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಸ ಪುರೋಹಿತಸ್ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ, ತಸ್ಸ ಸೋಳಸವಸ್ಸಿಕಕಾಲೇ ಪಿತಾ ಕಾಲಮಕಾಸಿ. ಸೋ ಪನ ಧರಮಾನಕಾಲೇ ರಞ್ಞೋ ಹತ್ಥಿಮಙ್ಗಲಕಾರಕೋ ಅಹೋಸಿ. ಹತ್ಥೀನಂ ಮಙ್ಗಲಕರಣಟ್ಠಾನೇ ಆಭತಉಪಕರಣಭಣ್ಡಞ್ಚ ಹತ್ಥಾಲಙ್ಕಾರಞ್ಚ ಸಬ್ಬಂ ಸೋಯೇವ ಅಲತ್ಥ. ಏವಮಸ್ಸ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಮಙ್ಗಲೇ ಕೋಟಿಮತ್ತಂ ಧನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಅಥ ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಹತ್ಥಿಮಙ್ಗಲಛಣೋ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿ. ಸೇಸಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ರಾಜಾನಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಹತ್ಥಿಮಙ್ಗಲಛಣೋ ಸಮ್ಪತ್ತೋ, ಮಙ್ಗಲಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಪುರೋಹಿತಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಪನ ಪುತ್ತೋ ಅತಿದಹರೋ, ನೇವ ತಯೋ ವೇದೇ ಜಾನಾತಿ, ನ ಹತ್ಥಿಸುತ್ತಂ, ಮಯಂ ಹತ್ಥಿಮಙ್ಗಲಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ರಾಜಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಪುರೋಹಿತಪುತ್ತಸ್ಸ ಹತ್ಥಿಮಙ್ಗಲಂ ಕಾತುಂ ಅದತ್ವಾ ‘‘ಹತ್ಥಿಮಙ್ಗಲಂ ಕತ್ವಾ ಮಯಂ ಧನಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠಾ ವಿಚರನ್ತಿ. ಅಥ ‘‘ಚತುತ್ಥೇ ದಿವಸೇ ಹತ್ಥಿಮಙ್ಗಲಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಮಾತಾ ¶ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಹತ್ಥಿಮಙ್ಗಲಕರಣಂ ನಾಮ ಯಾವ ಸತ್ತಮಾ ಕುಲಪರಿವಟ್ಟಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ವಂಸೋ, ವಂಸೋ ಚ ನೋ ಓಸಕ್ಕಿಸ್ಸತಿ, ಧನಾ ಚ ಪರಿಹಾಯಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಅನುಸೋಚಮಾನಾ ಪರೋದಿ.

ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ¶ ¶ ‘‘ಕಸ್ಮಾ, ಅಮ್ಮ, ರೋದಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಂ ಕಾರಣಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ನನು, ಅಮ್ಮ, ಅಹಂ ಮಙ್ಗಲಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ತಾತ, ತ್ವಂ ನೇವ ತಯೋ ವೇದೇ ಜಾನಾಸಿ, ನ ಹತ್ಥಿಸುತ್ತಂ, ಕಥಂ ಮಙ್ಗಲಂ ಕರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಮ್ಮ, ಕದಾ ಪನ ಹತ್ಥಿಮಙ್ಗಲಂ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ? ‘‘ಇತೋ ಚತುತ್ಥೇ ದಿವಸೇ, ತಾತಾ’’ತಿ. ‘‘ಅಮ್ಮ, ತಯೋ ಪನ ವೇದೇ ಪಗುಣೇ ಕತ್ವಾ ಹತ್ಥಿಸುತ್ತಂ ಜಾನನಕಆಚರಿಯೋ ಕಹಂ ವಸತೀ’’ತಿ? ‘‘ತಾತ, ಏವರೂಪೋ ದಿಸಾಪಾಮೋಕ್ಖೋ ಆಚರಿಯೋ ಇತೋ ವೀಸಯೋಜನಸತಮತ್ಥಕೇ ಗನ್ಧಾರರಟ್ಠೇ ತಕ್ಕಸಿಲಾಯಂ ವಸತೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಮ್ಮ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ವಂಸಂ ನ ನಾಸೇಸ್ಸಾಮಿ, ಅಹಂ ಸ್ವೇ ಏಕದಿವಸೇನೇವ ತಕ್ಕಸಿಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕರತ್ತೇನೇವ ತಯೋ ವೇದೇ ಚ ಹತ್ಥಿಸುತ್ತಞ್ಚ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಚತುತ್ಥೇ ದಿವಸೇ ಹತ್ಥಿಮಙ್ಗಲಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಮಾ ರೋದೀ’’ತಿ ಮಾತರಂ ಸಮಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪಾತೋವ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಏಕಕೋವ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಏಕದಿವಸೇನೇವ ತಕ್ಕಸಿಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಆಚರಿಯಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ.

ಅಥ ನಂ ಆಚರಿಯೋ ‘‘ಕುತೋ ಆಗತೋಸಿ, ತಾತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಬಾರಾಣಸಿತೋ, ಆಚರಿಯಾ’’ತಿ. ‘‘ಕೇನತ್ಥೇನಾ’’ತಿ? ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕೇ ತಯೋ ವೇದೇ ಚ ಹತ್ಥಿಸುತ್ತಞ್ಚ ಉಗ್ಗಣ್ಹನತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧು, ತಾತ, ಉಗ್ಗಣ್ಹಾ’’ತಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಆಚರಿಯ, ಮಯ್ಹಂ ಕಮ್ಮಂ ಅಚ್ಚಾಯಿಕ’’ನ್ತಿ ಸಬ್ಬಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಏಕದಿವಸೇನೇವ ವೀಸಯೋಜನಸತಂ ಆಗತೋ, ಅಜ್ಜೇವೇಕರತ್ತಿಂ ಮಯ್ಹಮೇವ ಓಕಾಸಂ ಕರೋಥ, ಇತೋ ತತಿಯದಿವಸೇ ಹತ್ಥಿಮಙ್ಗಲಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಅಹಂ ಏಕೇನೇವ ಉದ್ದೇಸಮಗ್ಗೇನ ಸಬ್ಬಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಆಚರಿಯಂ ಓಕಾಸಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಭುತ್ತಕಾಲೇ ಸಯಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಪಾದೇ ಧೋವಿತ್ವಾ ಸಹಸ್ಸತ್ಥವಿಕಂ ಪುರತೋ ಠಪೇತ್ವಾ ¶ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಪರಿಯತ್ತಿಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಅರುಣೇ ಉಗ್ಗಚ್ಛನ್ತೇ ತಯೋ ವೇದೇ ಚ ಹತ್ಥಿಸುತ್ತಞ್ಚ ನಿಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಅಞ್ಞೋಪಿ ಅತ್ಥಿ, ಆಚರಿಯಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ನತ್ಥಿ ತಾತ, ಸಬ್ಬಂ ನಿಟ್ಠಿತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಆಚರಿಯ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಗನ್ಥೇ ಏತ್ತಕಂ ಪದಪಚ್ಚಾಭಟ್ಠಂ, ಏತ್ತಕಂ ಸಜ್ಝಾಯಸಮ್ಮೋಹಟ್ಠಾನಂ, ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತುಮ್ಹೇ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇ ಏವಂ ವಾಚೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಸಿಪ್ಪಂ ಸೋಧೇತ್ವಾ ಪಾತೋವ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಆಚರಿಯಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕದಿವಸೇನೇವ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಪಚ್ಚಾಗನ್ತ್ವಾ ಮಾತರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಉಗ್ಗಹಿತಂ ತೇ, ತಾತ, ಸಿಪ್ಪ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಆಮ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಮಾತರಂ ಪರಿತೋಸೇಸಿ.

ಪುನದಿವಸೇ ¶ ಹತ್ಥಿಮಙ್ಗಲಛಣೋ ಪಟಿಯಾದಿಯಿತ್ಥ. ಸತಮತ್ತೇ ಹತ್ಥಿಸೋಣ್ಡಾಲಙ್ಕಾರೇ ಚ ಸುವಣ್ಣದ್ಧಜೇ ಹೇಮಜಾಲಸಞ್ಛನ್ನೇ ಕತ್ವಾ ಠಪೇಸುಂ, ರಾಜಙ್ಗಣಂ ಅಲಙ್ಕರಿಂಸು. ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ‘‘ಮಯಂ ಹತ್ಥಿಮಙ್ಗಲಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮ, ಮಯಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಮಣ್ಡಿತಪಸಾಧಿತಾ ಅಟ್ಠಂಸು. ಸುಸೀಮೋಪಿ ರಾಜಾ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಪಟಿಮಣ್ಡಿತೋ ಉಪಕರಣಭಣ್ಡಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಮಙ್ಗಲಟ್ಠಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ಕುಮಾರಪರಿಹಾರೇನ ಅಲಙ್ಕತೋ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಸಾಯ ಪುರಕ್ಖತಪರಿವಾರಿತೋ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ, ಮಹಾರಾಜ, ತುಮ್ಹೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ¶ ವಂಸಞ್ಚ ಅತ್ತನೋ ವಂಸಞ್ಚ ನಾಸೇತ್ವಾ ‘ಅಞ್ಞೇಹಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಹಿ ಹತ್ಥಿಮಙ್ಗಲಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಹತ್ಥಾಲಙ್ಕಾರಞ್ಚ ಉಪಕರಣಾನಿ ಚ ತೇಸಂ ದಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ಅವಚುತ್ಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೨೫.

‘‘ಕಾಳಾ ಮಿಗಾ ಸೇತದನ್ತಾ ತವೀಮೇ, ಪರೋಸತಂ ಹೇಮಜಾಲಾಭಿಛನ್ನಾ;

ತೇ ತೇ ದದಾಮೀತಿ ಸುಸೀಮ ಬ್ರೂಸಿ, ಅನುಸ್ಸರಂ ಪೇತ್ತಿಪಿತಾಮಹಾನ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ತೇ ತೇ ದದಾಮೀತಿ ಸುಸೀಮ ಬ್ರೂಸೀತಿ ತೇ ಏತೇ ತವ ಸನ್ತಕೇ ‘‘ಕಾಳಾ ಮಿಗಾ ಸೇತದನ್ತಾ’’ತಿ ಏವಂ ಗತೇ ಪರೋಸತಂ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಪಟಿಮಣ್ಡಿತೇ ¶ ಹತ್ಥೀ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ದದಾಮೀತಿ ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ, ಭೋ ಸುಸೀಮ, ಏವಂ ಬ್ರೂಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅನುಸ್ಸರಂ ಪೇತ್ತಿಪಿತಾಮಹಾನನ್ತಿ ಅಮ್ಹಾಕಞ್ಚ ಅತ್ತನೋ ಚ ವಂಸೇ ಪಿತುಪಿತಾಮಹಾನಂ ಆಚಿಣ್ಣಂ ಸರನ್ತೋಯೇವ. ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಮಹಾರಾಜ, ಯಾವ ಸತ್ತಮಕುಲಪರಿವಟ್ಟಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪೇತ್ತಿಪಿತಾಮಹಾನಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪೇತ್ತಿಪಿತಾಮಹಾ ಚ ಹತ್ಥಿಮಙ್ಗಲಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಸೋ ತ್ವಂ ಏವಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತೋಪಿ ಅಮ್ಹಾಕಞ್ಚ ಅತ್ತನೋ ಚ ವಂಸಂ ನಾಸೇತ್ವಾ ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ಏವಂ ಬ್ರೂಸೀತಿ.

ಸುಸೀಮೋ ರಾಜಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೨೬.

‘‘ಕಾಳಾ ಮಿಗಾ ಸೇತದನ್ತಾ ಮಮೀಮೇ, ಪರೋಸತಂ ಹೇಮಜಾಲಾಭಿಛನ್ನಾ;

ತೇ ತೇ ದದಾಮೀತಿ ವದಾಮಿ ಮಾಣವ, ಅನುಸ್ಸರಂ ಪೇತ್ತಿಪಿತಾಮಹಾನ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ತೇ ತೇ ದದಾಮೀತಿ ತೇ ಏತೇ ಹತ್ಥೀ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ದದಾಮೀತಿ ಸಚ್ಚಮೇವ ಮಾಣವ ವದಾಮಿ, ನೇವ ಹತ್ಥೀ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ದದಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅನುಸ್ಸರನ್ತಿ ಪೇತ್ತಿಪಿತಾಮಹಾನಂ ಕಿರಿಯಂ ಅನುಸ್ಸರಾಮಿಯೇವ, ನೋ ನಾನುಸ್ಸರಾಮಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪೇತ್ತಿಪಿತಾಮಹಾನಂ ಹತ್ಥಿಮಙ್ಗಲಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪೇತ್ತಿಪಿತಾಮಹಾ ಕರೋನ್ತೀತಿ ಪನ ಅನುಸ್ಸರನ್ತೋಪಿ ಏವಂ ವದಾಮಿಯೇವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನೇವಮಾಹ.

ಅಥ ನಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಅಮ್ಹಾಕಞ್ಚ ಅತ್ತನೋ ಚ ವಂಸಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತೋಯೇವ ಕಸ್ಮಾ ಮಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಹತ್ಥಿಮಙ್ಗಲಂ ಕಾರಾಪೇಥಾ’’ತಿ. ‘‘ತ್ವಂ ಕಿರ, ತಾತ, ತಯೋ ವೇದೇ ಹತ್ಥಿಸುತ್ತಞ್ಚ ನ ಜಾನಾಸೀ’’ತಿ ಮಯ್ಹಂ ಆರೋಚೇಸುಂ, ತೇನಾಹಂ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಹಿ ಕಾರಾಪೇಮೀತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಏತ್ತಕೇಸು ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಸು ಏಕಬ್ರಾಹ್ಮಣೋಪಿ ತೀಸು ವೇದೇಸು ವಾ ಹತ್ಥಿಸುತ್ತೇಸು ವಾ ಏಕದೇಸಮ್ಪಿ ಯದಿ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇತುಂ ಸಮತ್ತೋ ಅತ್ಥಿ, ಉಟ್ಠಹತು, ತಯೋಪಿ ವೇದೇ ಹತ್ಥಿಸುತ್ತಞ್ಚ ಸದ್ಧಿಂ ಹತ್ಥಿಮಙ್ಗಲಕರಣೇನ ಮಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞೋ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪೇಪಿ ಜಾನನ್ತೋ ನಾಮ ¶ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ¶ ಸೀಹನಾದಂ ನದಿ. ಏಕಬ್ರಾಹ್ಮಣೋಪಿ ತಸ್ಸ ಪಟಿಸತ್ತು ಹುತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಕುಲವಂಸಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಮಙ್ಗಲಂ ಕತ್ವಾ ಬಹುಂ ಧನಂ ಆದಾಯ ಅತ್ತನೋ ನಿವೇಸನಂ ಅಗಮಾಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಕೇಚಿ ಸೋತಾಪನ್ನಾ ಅಹೇಸುಂ, ಕೇಚಿ ಸಕದಾಗಾಮಿನೋ, ಕೇಚಿ ಅನಾಗಾಮಿನೋ, ಕೇಚಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು. ‘‘ತದಾ ಮಾತಾ ಮಹಾಮಾಯಾ ಅಹೋಸಿ, ಪಿತಾ ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಾ, ಸುಸೀಮೋ ರಾಜಾ ಆನನ್ದೋ, ದಿಸಾಪಾಮೋಕ್ಖೋ ಆಚರಿಯೋ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ, ಮಾಣವೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಸುಸೀಮಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ತತಿಯಾ.

[೧೬೪] ೪. ಗಿಜ್ಝಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಯಂ ¶ ನು ಗಿಜ್ಝೋ ಯೋಜನಸತನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಮಾತುಪೋಸಕಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ವತ್ಥು ಸಾಮಜಾತಕೇ (ಜಾ. ೨.೨೨.೨೯೬ ಆದಯೋ) ಆವಿಭವಿಸ್ಸತಿ. ಸತ್ಥಾ ಪನ ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ, ಭಿಕ್ಖು, ಗಿಹೀ ಪೋಸೇಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತೇ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಮಾತಾಪಿತರೋ ಮೇ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಸಾಧು ಸಾಧೂ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಸಾಧುಕಾರಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಮಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇಮಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಉಜ್ಝಾಯಿತ್ಥ, ಪೋರಾಣಕಪಣ್ಡಿತಾಪಿ ಗುಣವಸೇನ ಅಞ್ಞಾತಕಾನಮ್ಪಿ ಉಪಕಾರಂ ಅಕಂಸು, ಇಮಸ್ಸ ಪನ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಉಪಕಾರಕರಣಂ ಭಾರೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಗಿಜ್ಝಕೂಟಪಬ್ಬತೇ ಗಿಜ್ಝಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಪೋಸೇತಿ. ಅಥೇಕಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಮಹತೀ ವಾತವುಟ್ಠಿ ಅಹೋಸಿ. ಗಿಜ್ಝಾ ವಾತವುಟ್ಠಿಂ ಸಹಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಸೀತಭಯೇನ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಾಕಾರಸಮೀಪೇ ಚ ಪರಿಖಾಸಮೀಪೇ ಚ ಸೀತೇನ ಕಮ್ಪಮಾನಾ ನಿಸೀದಿಂಸು. ತದಾ ಬಾರಾಣಸಿಸೇಟ್ಠಿ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ನ್ಹಾಯಿತುಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ತೇ ಗಿಜ್ಝೇ ಕಿಲಮನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಅನೋವಸ್ಸಕಟ್ಠಾನೇ ಸನ್ನಿಪಾತೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಗೋಸುಸಾನಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಗೋಮಂಸಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ದಾಪೇತ್ವಾ ಆರಕ್ಖಂ ಠಪೇಸಿ. ಗಿಜ್ಝಾ ವೂಪಸನ್ತಾಯ ವಾತವುಟ್ಠಿಯಾ ¶ ಕಲ್ಲಸರೀರಾ ಹುತ್ವಾ ಪಬ್ಬತಮೇವ ಅಗಮಂಸು. ತೇ ತತ್ಥೇವ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ಏವಂ ಮನ್ತಯಿಂಸು – ‘‘ಬಾರಾಣಸಿಸೇಟ್ಠಿನಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಉಪಕಾರೋ ಕತೋ, ಕತೂಪಕಾರಸ್ಸ ಚ ನಾಮ ಪಚ್ಚುಪಕಾರಂ ಕಾತುಂ ¶ ವಟ್ಟತಿ, ತಸ್ಮಾ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತುಮ್ಹೇಸು ಯೋ ಯಂ ವತ್ಥಂ ವಾ ಆಭರಣಂ ವಾ ಲಭತಿ, ತೇನ ತಂ ಬಾರಾಣಸಿಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಗೇಹೇ ಆಕಾಸಙ್ಗಣೇ ಪಾತೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ.

ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಗಿಜ್ಝಾ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ವತ್ಥಾಭರಣಾನಿ ಆತಪೇ ಸುಕ್ಖಾಪೇನ್ತಾನಂ ಪಮಾದಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಸೇನಾ ವಿಯ ಮಂಸಪೇಸಿಂ ಸಹಸಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಗೇಹೇ ಆಕಾಸಙ್ಗಣೇ ಪಾತೇನ್ತಿ. ಸೋ ಗಿಜ್ಝಾನಂ ಆಹರಣಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾನಿ ತಾನಿ ವಿಸುಂಯೇವ ಠಪೇಸಿ. ‘‘ಗಿಜ್ಝಾ ನಗರಂ ವಿಲುಮ್ಪನ್ತೀ’’ತಿ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸುಂ. ರಾಜಾ ‘‘ಏಕಂ ಗಿಜ್ಝಮ್ಪಿ ತಾವ ಗಣ್ಹಥ, ಸಬ್ಬಂ ಆಹರಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಪಾಸೇ ಚೇವ ಜಾಲಾನಿ ಚ ಓಡ್ಡಾಪೇಸಿ. ಮಾತುಪೋಸಕಗಿಜ್ಝೋ ¶ ಪಾಸೇ ಬಜ್ಝಿ, ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ರಞ್ಞೋ ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ನೇನ್ತಿ. ಬಾರಾಣಸಿಸೇಟ್ಠಿ ರಾಜುಪಟ್ಠಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ತೇ ಮನುಸ್ಸೇ ಗಿಜ್ಝಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಾ ಇಮಂ ಗಿಜ್ಝಂ ಬಾಧಯಿಂಸೂ’’ತಿ ಸದ್ಧಿಞ್ಞೇವ ಅಗಮಾಸಿ. ಗಿಜ್ಝಂ ರಞ್ಞೋ ದಸ್ಸೇಸುಂ. ಅಥ ನಂ ರಾಜಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ತುಮ್ಹೇ ನಗರಂ ವಿಲುಮ್ಪಿತ್ವಾ ವತ್ಥಾದೀನಿ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ. ‘‘ಆಮ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಸ್ಸ ತಾನಿ ದಿನ್ನಾನೀ’’ತಿ? ‘‘ಬಾರಾಣಸಿಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂಕಾರಣಾ’’ತಿ? ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ತೇನ ಜೀವಿತಂ ದ್ವಿನ್ನಂ, ಉಪಕಾರಸ್ಸ ನಾಮ ಪಚ್ಚುಪಕಾರಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅದಮ್ಹಾ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ರಾಜಾ ‘‘ಗಿಜ್ಝಾ ಕಿರ ಯೋಜನಸತಮತ್ಥಕೇ ಠತ್ವಾ ಕುಣಪಂ ಪಸ್ಸನ್ತಿ, ಕಸ್ಮಾ ತ್ವಂ ಅತ್ತನೋ ಓಡ್ಡಿತಂ ಪಾಸಂ ನ ಪಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೨೭.

‘‘ಯಂ ನು ಗಿಜ್ಝೋ ಯೋಜನಸತಂ, ಕುಣಪಾನಿ ಅವೇಕ್ಖತಿ;

ಕಸ್ಮಾ ಜಾಲಞ್ಚ ಪಾಸಞ್ಚ, ಆಸಜ್ಜಾಪಿ ನ ಬುಜ್ಝಸೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ಯನ್ತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ, ನೂತಿ ನಾಮತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ. ಗಿಜ್ಝೋ ನಾಮ ಯೋಜನಸತಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಠಿತಾನಿ ಕುಣಪಾನಿ ಅವೇಕ್ಖತಿ, ಪಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಆಸಜ್ಜಾಪೀತಿ ಆಸಾದೇತ್ವಾಪಿ, ಸಮ್ಪಾಪುಣಿತ್ವಾಪೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ತ್ವಂ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಓಡ್ಡಿತಂ ಜಾಲಞ್ಚ ಪಾಸಞ್ಚ ಪತ್ವಾಪಿ ಕಸ್ಮಾ ನ ಬುಜ್ಝಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ.

ಗಿಜ್ಝೋ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೨೮.

‘‘ಯದಾ ಪರಾಭವೋ ಹೋತಿ, ಪೋಸೋ ಜೀವಿತಸಙ್ಖಯೇ;

ಅಥ ಜಾಲಞ್ಚ ಪಾಸಞ್ಚ, ಆಸಜ್ಜಾಪಿ ನ ಬುಜ್ಝತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ಪರಾಭವೋತಿ ವಿನಾಸೋ. ಪೋಸೋತಿ ಸತ್ತೋ.

ಗಿಜ್ಝಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾ ಸೇಟ್ಠಿಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ, ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ, ಗಿಜ್ಝೇಹಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಗೇಹೇ ವತ್ಥಾದೀನಿ ಆಭತಾನೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಚ್ಚಂ, ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಹಂ ತಾನೀ’’ತಿ? ‘‘ದೇವ, ಮಯಾ ತಾನಿ ಸಬ್ಬಾನಿ ವಿಸುಂ ಠಪಿತಾನಿ, ಯಂ ಯೇಸಂ ಸನ್ತಕಂ, ತಂ ತೇಸಂ ದಸ್ಸಾಮಿ, ಇಮಂ ಗಿಜ್ಝಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಥಾ’’ತಿ ಗಿಜ್ಝಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಸನ್ತಕಾನಿ ದಾಪೇಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಮಾತುಪೋಸಕಭಿಕ್ಖು ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ ¶ . ‘‘ತದಾ ರಾಜಾ ಆನನ್ದೋ ಅಹೋಸಿ, ಬಾರಾಣಸಿಸೇಟ್ಠಿ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ, ಮಾತುಪೋಸಕಗಿಜ್ಝೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಗಿಜ್ಝಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಚತುತ್ಥಾ.

[೧೬೫] ೫. ನಕುಲಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಸದ್ಧಿಂ ಕತ್ವಾ ಅಮಿತ್ತೇನಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸೇಣಿಭಣ್ಡನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ವತ್ಥು ಹೇಟ್ಠಾ ಉರಗಜಾತಕೇ (ಜಾ. ೧.೨.೭-೮) ಕಥಿತಸದಿಸಮೇವ. ಇಧಾಪಿ ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇಮೇ ದ್ವೇ ಮಹಾಮತ್ತಾ ಇದಾನೇವ ಮಯಾ ಸಮಗ್ಗಾ ಕತಾ, ಪುಬ್ಬೇಪಾಹಂ ಇಮೇ ಸಮಗ್ಗೇ ಅಕಾಸಿಂಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಗಾಮಕೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ತಕ್ಕಸಿಲಾಯಂ ¶ ಸಬ್ಬಸಿಪ್ಪಾನಿ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಘರಾವಾಸಂ ಪಹಾಯ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಚ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಚ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಉಞ್ಛಾಚರಿಯಾಯ ವನಮೂಲಫಲಾಹಾರೋ ಹಿಮವನ್ತಪದೇಸೇ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ತಸ್ಸ ಚಙ್ಕಮನಕೋಟಿಯಂ ಏಕಸ್ಮಿಂ ವಮ್ಮಿಕೇ ನಕುಲೋ, ತಸ್ಸೇವ ಸನ್ತಿಕೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖಬಿಲೇ ಸಪ್ಪೋ ಚ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ತೇ ಉಭೋಪಿ ಅಹಿನಕುಲಾ ನಿಚ್ಚಕಾಲಂ ಕಲಹಂ ಕರೋನ್ತಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತೇಸಂ ಕಲಹೇ ಆದೀನವಞ್ಚ ಮೇತ್ತಾಭಾವನಾಯ ಚ ಆನಿಸಂಸಂ ಕಥೇತ್ವಾ ‘‘ಕಲಹಂ ನಾಮ ಅಕತ್ವಾ ಸಮಗ್ಗವಾಸಂ ವಸಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಓವದಿತ್ವಾ ಉಭೋಪಿ ತೇ ಸಮಗ್ಗೇ ಅಕಾಸಿ. ಅಥ ಸಪ್ಪಸ್ಸ ಬಹಿನಿಕ್ಖನ್ತಕಾಲೇ ನಕುಲೋ ಚಙ್ಕಮನಕೋಟಿಯಂ ವಮ್ಮಿಕಸ್ಸ ಬಿಲದ್ವಾರೇ ಸೀಸಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಮುಖಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ನಿಪನ್ನೋ ಅಸ್ಸಸನ್ತೋ ಪಸ್ಸಸನ್ತೋ ನಿದ್ದಂ ಉಪಗಞ್ಛಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಂ ತಥಾ ¶ ನಿದ್ದಾಯಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ತೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ಭಯಂ ಉಪ್ಪನ್ನ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೨೯.

‘‘ಸನ್ಧಿಂ ಕತ್ವಾ ಅಮಿತ್ತೇನ, ಅಣ್ಡಜೇನ ಜಲಾಬುಜ;

ವಿವರಿಯ ದಾಠಂ ಸೇಸಿ, ಕುತೋ ತೇ ಭಯಮಾಗತ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ಸನ್ಧಿಂ ಕತ್ವಾತಿ ಮಿತ್ತಭಾವಂ ಕರಿತ್ವಾ. ಅಣ್ಡಜೇನಾತಿ ಅಣ್ಡಕೋಸೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೇನ ನಾಗೇನ. ಜಲಾಬುಜಾತಿ ನಕುಲಂ ಆಲಪತಿ. ಸೋ ಹಿ ಜಲಾಬುಮ್ಹಿ ಜಾತತ್ತಾ ‘‘ಜಲಾಬುಜೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ವಿವರಿಯಾತಿ ವಿವರಿತ್ವಾ.

ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೇನ ವುತ್ತೋ ನಕುಲೋ ‘‘ಅಯ್ಯ, ಪಚ್ಚಾಮಿತ್ತೋ ನಾಮ ನ ಅವಜಾನಿತಬ್ಬೋ ಆಸಙ್ಕಿತಬ್ಬೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೩೦.

‘‘ಸಙ್ಕೇಥೇವ ಅಮಿತ್ತಸ್ಮಿಂ, ಮಿತ್ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ನ ವಿಸ್ಸಸೇ;

ಅಭಯಾ ಭಯಮುಪ್ಪನ್ನಂ, ಅಪಿ ಮೂಲಾನಿ ಕನ್ತತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಭಯಾ ಭಯಮುಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ ನ ಇತೋ ತೇ ಭಯಮುಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ ಅಭಯೋ, ಕೋ ಸೋ? ಮಿತ್ತೋ. ಯಞ್ಹಿ ಮಿತ್ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ವಿಸ್ಸಾಸೇ ಸತಿ ತತೋ ಭಯಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಂ ಮೂಲಾನಿಪಿ ಕನ್ತತಿ, ಮಿತ್ತಸ್ಸ ಸಬ್ಬರನ್ಧಾನಂ ವಿದಿತತ್ತಾ ಮೂಲಘಚ್ಚಾಯ ಸಂವತ್ತತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಅಥ ¶ ನಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಮಾ ಭಾಯಿ, ಯಥಾ ಸಪ್ಪೋ ತಯಿ ನ ದುಬ್ಭತಿ, ಏವಮಹಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ತ್ವಂ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಸ್ಮಿಂ ಆಸಙ್ಕಂ ಮಾ ಕರೀ’’ತಿ ಓವದಿತ್ವಾ ಚತ್ತಾರೋ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರೇ ಭಾವೇತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಪರಾಯಣೋ ಅಹೋಸಿ. ತೇಪಿ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತಾ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಸಪ್ಪೋ ಚ ನಕುಲೋ ಚ ಇಮೇ ದ್ವೇ ಮಹಾಮತ್ತಾ ಅಹೇಸುಂ, ತಾಪಸೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ನಕುಲಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಞ್ಚಮಾ.

[೧೬೬] ೬. ಉಪಸಾಳಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಉಪಸಾಳಕನಾಮಾನೀತಿ ¶ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಉಪಸಾಳಕಂ ನಾಮ ಸುಸಾನಸುದ್ಧಿಕಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಸೋ ಕಿರ ಅಡ್ಢೋ ಅಹೋಸಿ ಮಹದ್ಧನೋ, ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕತ್ತಾ ಪನ ಧುರವಿಹಾರೇ ವಸನ್ತಾನಮ್ಪಿ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸಙ್ಗಹಂ ನಾಮ ನ ಅಕಾಸಿ. ಪುತ್ತೋ ಪನಸ್ಸ ಪಣ್ಡಿತೋ ಅಹೋಸಿ ಞಾಣಸಮ್ಪನ್ನೋ. ಸೋ ಮಹಲ್ಲಕಕಾಲೇ ಪುತ್ತಂ ಆಹ – ‘‘ಮಾ ಖೋ ಮಂ, ತಾತ, ಅಞ್ಞಸ್ಸ ವಸಲಸ್ಸ ಝಾಪಿತಸುಸಾನೇ ಝಾಪೇಹಿ, ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪನ ಅನುಚ್ಛಿಟ್ಠಸುಸಾನೇಯೇವ ಮಂ ¶ ಝಾಪೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ. ‘‘ತಾತ, ಅಹಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಝಾಪೇತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ಠಾನಂ ನ ಜಾನಾಮಿ, ಸಾಧು ವತ ಮಂ ಆದಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಮಂ ಝಾಪೇಯ್ಯಾಸೀ’ತಿ ತುಮ್ಹೇವ ಆಚಿಕ್ಖಥಾ’’ತಿ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ‘‘ಸಾಧು, ತಾತಾ’’ತಿ ತಂ ಆದಾಯ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಗಿಜ್ಝಕೂಟಮತ್ಥಕಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ‘‘ತಾತ, ಇದಂ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ವಸಲಸ್ಸ ಅಝಾಪಿತಟ್ಠಾನಂ, ಏತ್ಥ ಮಂ ಝಾಪೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಬ್ಬತಾ ಓತರಿತುಂ ಆರಭಿ.

ಸತ್ಥಾ ಪನ ತಂ ದಿವಸಂ ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲೇ ಬೋಧನೇಯ್ಯಬನ್ಧವೇ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ತೇಸಂ ಪಿತಾಪುತ್ತಾನಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯಂ ಅದ್ದಸ. ತಸ್ಮಾ ಮಗ್ಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಿತಲುದ್ದಕೋ ವಿಯ ಪಬ್ಬತಪಾದಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇಸಂ ಪಬ್ಬತಮತ್ಥಕಾ ಓತರನ್ತಾನಂ ಆಗಮಯಮಾನೋ ನಿಸೀದಿ, ತೇ ಓತರನ್ತಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಅದ್ದಸಂಸು. ಸತ್ಥಾ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕರೋನ್ತೋ ‘‘ಕಹಂ ಗಮಿಸ್ಸಥ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಮಾಣವೋ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಏಹಿ, ತವ ಪಿತರಾ ಆಚಿಕ್ಖಿತಟ್ಠಾನಂ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ ಉಭೋ ಪಿತಾಪುತ್ತೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬತಮತ್ಥಕಂ ಆರುಯ್ಹ ‘‘ಕತರಂ ಠಾನ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಮಾಣವೋ ‘‘ಇಮೇಸಂ ತಿಣ್ಣಂ ಪಬ್ಬತಾನಂ ಅನ್ತರಂ ಆಚಿಕ್ಖಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ¶ ಆಹ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ ಖೋ, ಮಾಣವ, ತವ ಪಿತಾ ಇದಾನೇವ ಸುಸಾನಸುದ್ಧಿಕೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಸುಸಾನಸುದ್ಧಿಕೋವ, ನ ಚೇಸ ಇದಾನೇವ ‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಮಂ ಝಾಪೇಯ್ಯಾಸೀ’ತಿ ತವ ಆಚಿಕ್ಖತಿ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ಅತ್ತನೋ ಝಾಪಿತಭಾವಂ ಆಚಿಕ್ಖೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇನ ಯಾಚಿತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಞೇವ ರಾಜಗಹೇ ಅಯಮೇವ ಉಪಸಾಳಕೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಅಯಮೇವಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ. ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಮಗಧರಟ್ಠೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಪರಿಪುಣ್ಣಸಿಪ್ಪೋ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಚ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಚ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಝಾನಕೀಳಂ ಕೀಳನ್ತೋ ಹಿಮವನ್ತಪದೇಸೇ ಚಿರಂ ವಸಿತ್ವಾ ಲೋಣಮ್ಬಿಲಸೇವನತ್ಥಾಯ ಗಿಜ್ಝಕೂಟೇ ಪಣ್ಣಸಾಲಾಯಂ ವಿಹಾಸಿ. ತದಾ ಸೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಇಮಿನಾವ ನಿಯಾಮೇನ ಪುತ್ತಂ ವತ್ವಾ ಪುತ್ತೇನ ‘‘ತುಮ್ಹೇಯೇವ ಮೇ ತಥಾರೂಪಂ ಠಾನಂ ಆಚಿಕ್ಖಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಇದಮೇವ ಠಾನ’’ನ್ತಿ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪುತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಓತರನ್ತೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಇಮಿನಾವ ನಿಯಾಮೇನ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಮಾಣವಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಏಹಿ, ತವ ಪಿತರಾ ಆಚಿಕ್ಖಿತಟ್ಠಾನಸ್ಸ ¶ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಭಾವಂ ವಾ ಅನುಚ್ಛಿಟ್ಠಭಾವಂ ವಾ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪಬ್ಬತಮತ್ಥಕಂ ಆರುಯ್ಹ ‘‘ಇದಂ ತಿಣ್ಣಂ ಪಬ್ಬತಾನಂ ಅನ್ತರಂ ¶ ಅನುಚ್ಛಿಟ್ಠಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ಮಾಣವೇನ ವುತ್ತೇ ‘‘ಮಾಣವ, ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ಝಾಪಿತಕಾನಂ ಪಮಾಣಂ ನತ್ಥಿ, ತವೇವ ಪಿತಾ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ರಾಜಗಹೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇಯೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಉಪಸಾಳಕೋಯೇವ ನಾಮ ಹುತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಪಬ್ಬತನ್ತರೇ ಚುದ್ದಸ ಜಾತಿಸಹಸ್ಸಾನಿ ಝಾಪಿತೋ. ಪಥವಿಯಞ್ಹಿ ಅಝಾಪಿತಟ್ಠಾನಂ ವಾ ಅಸುಸಾನಟ್ಠಾನಂ ವಾ ಸೀಸಾನಂ ಅನಿವೇಸಿತಟ್ಠಾನಂ ವಾ ಲದ್ಧುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ’’ತಿ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಞಾಣೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಾದ್ವಯಮಾಹ –

೩೧.

‘‘ಉಪಸಾಳಕನಾಮಾನಿ ¶ , ಸಹಸ್ಸಾನಿ ಚತುದ್ದಸ;

ಅಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ದಡ್ಢಾನಿ, ನತ್ಥಿ ಲೋಕೇ ಅನಾಮತಂ.

೩೨.

‘‘ಯಮ್ಹಿ ಸಚ್ಚಞ್ಚ ಧಮ್ಮೋ ಚ, ಅಹಿಂಸಾ ಸಂಯಮೋ ದಮೋ;

ಏತಂ ಅರಿಯಾ ಸೇವನ್ತಿ, ಏತಂ ಲೋಕೇ ಅನಾಮತ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಅನಾಮತನ್ತಿ ಮತಟ್ಠಾನಂ. ತಞ್ಹಿ ಉಪಚಾರವಸೇನ ‘‘ಅಮತ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಂ ಪಟಿಸೇಧೇನ್ತೋ ‘‘ಅನಾಮತ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ‘‘ಅನಮತ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಲೋಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಅನಮತಟ್ಠಾನಂ ಅಸುಸಾನಂ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಮ್ಹಿ ಸಚ್ಚಞ್ಚ ಧಮ್ಮೋ ಚಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಪುಗ್ಗಲೇ ಚತುಸಚ್ಚವತ್ಥುಕಂ ಪುಬ್ಬಭಾಗಸಚ್ಚಞಾಣಞ್ಚ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮೋ ಚ ಅತ್ಥಿ. ಅಹಿಂಸಾತಿ ಪರೇಸಂ ಅವಿಹೇಸಾ ಅವಿಹೇಠನಾ. ಸಂಯಮೋತಿ ಸೀಲಸಂಯಮೋ. ದಮೋತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯದಮನಂ. ಇದಞ್ಚ ಗುಣಜಾತಂ ಯಮ್ಹಿ ಪುಗ್ಗಲೇ ಅತ್ಥಿ, ಏತಂ ಅರಿಯಾ ಸೇವನ್ತೀತಿ, ಅರಿಯಾ ಬುದ್ಧಾ ಚ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಚ ಬುದ್ಧಸಾವಕಾ ಚ ಏತಂ ಠಾನಂ ಸೇವನ್ತಿ, ಏವರೂಪಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಉಪಸಙ್ಕಮನ್ತಿ ಭಜನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತಂ ಲೋಕೇ ಅನಾಮತನ್ತಿ ಏತಂ ಗುಣಜಾತಂ ಲೋಕೇ ಅಮತಭಾವಸಾಧನತೋ ಅನಾಮತಂ ನಾಮ.

ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪಿತಾಪುತ್ತಾನಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ಚತ್ತಾರೋ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರೇ ಭಾವೇತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಪರಾಯಣೋ ಅಹೋಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಉಭೋ ಪಿತಾಪುತ್ತಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸು. ‘‘ತದಾ ಪಿತಾಪುತ್ತಾವ ಏತರಹಿ ಪಿತಾಪುತ್ತಾ ಅಹೇಸುಂ, ತಾಪಸೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಉಪಸಾಳಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಛಟ್ಠಾ.

[೧೬೭] ೭. ಸಮಿದ್ಧಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಅಭುತ್ವಾ ¶ ¶ ಭಿಕ್ಖಸಿ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ರಾಜಗಹಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ತಪೋದಾರಾಮೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸಮಿದ್ಧಿಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಏಕದಿವಸಞ್ಹಿ ಆಯಸ್ಮಾ ಸಮಿದ್ಧಿ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ಪಧಾನಂ ಪದಹಿತ್ವಾ ಅರುಣುಗ್ಗಮನವೇಲಾಯ ನ್ಹತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ಅತ್ತಭಾವಂ ಸುಕ್ಖಾಪಯಮಾನೋ ಅನ್ತರವಾಸಕಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಂ ಹತ್ಥೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ ಸುಪರಿಕಮ್ಮಕತಾ ವಿಯ ಸುವಣ್ಣಪಟಿಮಾ. ಅತ್ತಭಾವಸಮಿದ್ಧಿಯಾಯೇವ ಹಿಸ್ಸ ¶ ‘‘ಸಮಿದ್ಧೀ’’ತಿ ನಾಮಂ ಅಹೋಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಸರೀರಸೋಭಗ್ಗಂ ದಿಸ್ವಾ ಏಕಾ ದೇವಧೀತಾ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತಾ ಥೇರಂ ಏವಮಾಹ – ‘‘ತ್ವಂ ಖೋಸಿ, ಭಿಕ್ಖು, ದಹರೋ ಯುವಾ ಸುಸು ಕಾಳಕೇಸೋ ಭದ್ರೇನ ಯೋಬ್ಬನೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಅಭಿರೂಪೋ ದಸ್ಸನೀಯೋ ಪಾಸಾದಿಕೋ, ಏವರೂಪಸ್ಸ ತವ ಕಾಮೇ ಅಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಕೋ ಅತ್ಥೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ, ಕಾಮೇ ತಾವ ಪರಿಭುಞ್ಜಸ್ಸು, ಪಚ್ಛಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಥೇರೋ ಆಹ – ‘‘ದೇವಧೀತೇ, ‘ಅಸುಕಸ್ಮಿಂ ನಾಮ ವಯೇ ಠಿತೋ ಮರಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಮಮ ಮರಣಕಾಲಂ ನ ಜಾನಾಮಿ, ಏಸ ಮೇ ಕಾಲೋ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೋ, ತಸ್ಮಾ ತರುಣಕಾಲೇಯೇವ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ದುಕ್ಖಸ್ಸನ್ತಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸಾ ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಾ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಅನ್ತರಧಾಯಿ. ಥೇರೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ ಖೋ, ಸಮಿದ್ಧಿ, ತ್ವಞ್ಞೇವ ಏತರಹಿ ದೇವಧೀತಾಯ ಪಲೋಭಿತೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ದೇವಧೀತರೋ ಪಬ್ಬಜಿತೇ ಪಲೋಭಿಂಸುಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇನ ಯಾಚಿತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಾಸಿಗಾಮಕೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಸಬ್ಬಸಿಪ್ಪೇಸು ನಿಪ್ಫತ್ತಿಂ ಪತ್ವಾ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಚ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಚ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತಪದೇಸೇ ಏಕಂ ಜಾತಸ್ಸರಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ಸೋ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ಪಧಾನಂ ಪದಹಿತ್ವಾ ಅರುಣುಗ್ಗಮನವೇಲಾಯ ನ್ಹತ್ವಾ ಏಕಂ ವಕ್ಕಲಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಹತ್ಥೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ಸರೀರಂ ವೋದಕಂ ಕರೋನ್ತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ರೂಪಸೋಭಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಂ ಅತ್ತಭಾವಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತಾ ಏಕಾ ದೇವಧೀತಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪಲೋಭಯಮಾನಾ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೩೩.

‘‘ಅಭುತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖಸಿ ಭಿಕ್ಖು, ನ ಹಿ ಭುತ್ವಾನ ಭಿಕ್ಖಸಿ;

ಭುತ್ವಾನ ಭಿಕ್ಖು ಭಿಕ್ಖಸ್ಸು, ಮಾ ತಂ ಕಾಲೋ ಉಪಚ್ಚಗಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ಅಭುತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖಸಿ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಭಿಕ್ಖು ತ್ವಂ ದಹರಕಾಲೇ ಕಿಲೇಸಕಾಮವಸೇನ ವತ್ಥುಕಾಮೇ ಅಭುತ್ವಾವ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಚರಸಿ. ನ ಹಿ ಭುತ್ವಾನ ಭಿಕ್ಖಸೀತಿ ನನು ನಾಮ ಪಞ್ಚ ಕಾಮಗುಣೇ ಭುತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಚರಿತಬ್ಬಂ, ಕಾಮೇ ಅಭುತ್ವಾವ ಭಿಕ್ಖಾಚರಿಯಂ ಉಪಗತೋಸಿ. ಭುತ್ವಾನ ಭಿಕ್ಖು ಭಿಕ್ಖಸ್ಸೂತಿ ಭಿಕ್ಖು ¶ ದಹರಕಾಲೇ ತಾವ ಕಾಮೇ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಮಹಲ್ಲಕಕಾಲೇ ಭಿಕ್ಖಸ್ಸು. ಮಾ ತಂ ಕಾಲೋ ಉಪಚ್ಚಗಾತಿ ಅಯಂ ಕಾಮೇ ಭುಞ್ಜನಕಾಲೋ ದಹರಕಾಲೋ, ತಂ ಮಾ ಅತಿಕ್ಕಮತೂತಿ.

ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ¶ ದೇವತಾಯ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೩೪.

‘‘ಕಾಲಂ ವೋಹಂ ನ ಜಾನಾಮಿ, ಛನ್ನೋ ಕಾಲೋ ನ ದಿಸ್ಸತಿ;

ತಸ್ಮಾ ಅಭುತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖಾಮಿ, ಮಾ ಮಂ ಕಾಲೋ ಉಪಚ್ಚಗಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಕಾಲಂ ವೋಹಂ ನ ಜಾನಾಮೀತಿ ವೋತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ. ಅಹಂ ಪನ ‘‘ಪಠಮವಯೇ ವಾ ಮಯಾ ಮರಿತಬ್ಬಂ ಮಜ್ಝಿಮವಯೇ ವಾ ಪಚ್ಛಿಮವಯೇ ವಾ’’ತಿ ಏವಂ ಅತ್ತನೋ ಮರಣಕಾಲಂ ನ ಜಾನಾಮಿ. ಪಣ್ಡಿತೇನ ಹಿ ಪುಗ್ಗಲೇನ –

‘‘ಜೀವಿತಂ ಬ್ಯಾಧಿ ಕಾಲೋ ಚ, ದೇಹನಿಕ್ಖೇಪನಂ ಗತಿ;

ಪಞ್ಚೇತೇ ಜೀವಲೋಕಸ್ಮಿಂ, ಅನಿಮಿತ್ತಾ ನ ನಾಯರೇ’’ತಿ.

ಛನ್ನೋ ಕಾಲೋ ನ ದಿಸ್ಸತೀತಿ ಯಸ್ಮಾ ‘‘ಅಸುಕಸ್ಮಿಂ ನಾಮ ವಯಕಾಲೇ ಹೇಮನ್ತಾದಿಉತುಕಾಲೇ ವಾ ಮಯಾ ಮರಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಮಯ್ಹಮ್ಪೇಸ ಛನ್ನೋ ಹುತ್ವಾ ಕಾಲೋ ನ ದಿಸ್ಸತಿ, ಸುಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೋ ಹುತ್ವಾ ಠಿತೋ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ. ತಸ್ಮಾ ಅಭುತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖಾಮೀತಿ ತೇನ ಕಾರಣೇನ ಪಞ್ಚ ಕಾಮಗುಣೇ ಅಭುತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖಾಮಿ. ಮಾ ಮಂ ಕಾಲೋ ಉಪಚ್ಚಗಾತಿ ಮಂ ಸಮಣಧಮ್ಮಕರಣಕಾಲೋ ಮಾ ಅತಿಕ್ಕಮತೂತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ದಹರೋವ ಸಮಾನೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋಮೀತಿ. ದೇವಧೀತಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಅನ್ತರಧಾಯಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ದೇವಧೀತಾ ಅಯಂ ದೇವಧೀತಾ ಅಹೋಸಿ, ಅಹಮೇವ ತೇನ ಸಮಯೇನ ತಾಪಸೋ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಸಮಿದ್ಧಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಸತ್ತಮಾ.

[೧೬೮] ೮. ಸಕುಣಗ್ಘಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಸೇನೋ ¶ ¶ ಬಲಸಾ ಪತಮಾನೋತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅತ್ತಜ್ಝಾಸಯಂ ಸಕುಣೋವಾದಸುತ್ತಂ (ಸಂ. ನಿ. ೫.೩೭೨) ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಏಕದಿವಸಞ್ಹಿ ಸತ್ಥಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಗೋಚರೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚರಥ ಸಕೇ ಪೇತ್ತಿಕೇ ವಿಸಯೇ’’ತಿ (ಸಂ. ನಿ. ೫.೩೭೨) ಇಮಂ ಸಂಯುತ್ತಮಹಾವಗ್ಗೇ ಸುತ್ತನ್ತಂ ಕಥೇನ್ತೋ ¶ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ತಾವ ತಿಟ್ಠಥ, ಪುಬ್ಬೇ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾಪಿ ಸಕಂ ಪೇತ್ತಿಕವಿಸಯಂ ಪಹಾಯ ಅಗೋಚರೇ ಚರನ್ತಾ ಪಚ್ಚಾಮಿತ್ತಾನಂ ಹತ್ಥಪಥಂ ಗನ್ತ್ವಾಪಿ ಅತ್ತನೋ ಪಞ್ಞಾಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಉಪಾಯಕೋಸಲ್ಲೇನ ಪಚ್ಚಾಮಿತ್ತಾನಂ ಹತ್ಥಾ ಮುಚ್ಚಿಂಸೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಲಾಪಸಕುಣಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ನಙ್ಗಲಕಟ್ಠಕರಣೇ ಲೇಡ್ಡುಟ್ಠಾನೇ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ‘‘ಸಕವಿಸಯೇ ಗೋಚರಗಹಣಂ ಪಹಾಯ ಪರವಿಸಯೇ ಗೋಚರಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಟವಿಪರಿಯನ್ತಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ತತ್ಥ ಗೋಚರಂ ಗಣ್ಹನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಕುಣಗ್ಘಿ ಸಹಸಾ ಅಜ್ಝಪ್ಪತ್ತಾ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ. ಸೋ ಸಕುಣಗ್ಘಿಯಾ ಹರಿಯಮಾನೋ ಏವಂ ಪರಿದೇವಸಿ – ‘‘ಮಯಮೇವಮ್ಹ ಅಲಕ್ಖಿಕಾ, ಮಯಂ ಅಪ್ಪಪುಞ್ಞಾ, ಯೇ ಮಯಂ ಅಗೋಚರೇ ಚರಿಮ್ಹ ಪರವಿಸಯೇ, ಸಚೇಜ್ಜ ಮಯಂ ಗೋಚರೇ ಚರೇಯ್ಯಾಮ ಸಕೇ ಪೇತ್ತಿಕೇ ವಿಸಯೇ, ನ ಮ್ಯಾಯಂ ಸಕುಣಗ್ಘಿ ಅಲಂ ಅಭವಿಸ್ಸ ಯದಿದಂ ಯುದ್ಧಾಯಾ’’ತಿ. ‘‘ಕೋ ಪನ, ತೇ ಲಾಪ, ಗೋಚರೋ ಸಕೋ ಪೇತ್ತಿಕೋ ವಿಸಯೋ’’ತಿ? ‘‘ಯದಿದಂ ನಙ್ಗಲಕಟ್ಠಕರಣಂ ಲೇಡ್ಡುಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ. ಅಥ ನಂ ಸಕುಣಗ್ಘಿ ಸಕೇ ಬಲೇ ಅಪತ್ಥದ್ಧಾ ಅಮುಞ್ಚಿ – ‘‘ಗಚ್ಛ ಖೋ, ತ್ವಂ ಲಾಪ, ತತ್ರಪಿ ಮೇ ಗನ್ತ್ವಾ ನ ಮೋಕ್ಖಸೀ’’ತಿ. ಸೋ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಹನ್ತಂ ಲೇಡ್ಡುಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ‘‘ಏಹಿ ಖೋ ದಾನಿ ಸಕುಣಗ್ಘೀ’’ತಿ ಸೇನಂ ಅವ್ಹಯನ್ತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಸಕುಣಗ್ಘಿ ಸಕೇ ಬಲೇ ಅಪತ್ಥದ್ಧಾ ಉಭೋ ಪಕ್ಖೇ ಸನ್ನಯ್ಹ ಲಾಪಸಕುಣಂ ಸಹಸಾ ಅಜ್ಝಪ್ಪತ್ತಾ. ಯದಾ ಪನ ತಂ ಲಾಪೋ ‘‘ಬಹುಆಗತಾ ಖೋ ಮ್ಯಾಯಂ ಸಕುಣಗ್ಘೀ’’ತಿ ಅಞ್ಞಾಸಿ, ಅಥ ಪರಿವತ್ತಿತ್ವಾ ತಸ್ಸೇವ ಲೇಡ್ಡುಸ್ಸ ಅನ್ತರಂ ಪಚ್ಚಾಪಾದಿ. ಸಕುಣಗ್ಘಿ ವೇಗಂ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀ ತತ್ಥೇವ ಉರಂ ಪಚ್ಚತಾಳೇಸಿ. ಏವಂ ಸಾ ಭಿನ್ನೇನ ಹದಯೇನ ನಿಕ್ಖನ್ತೇಹಿ ಅಕ್ಖೀಹಿ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪುಣಿ.

ಸತ್ಥಾ ¶ ಇಮಂ ಅತೀತಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ಏವಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾಪಿ ಅಗೋಚರೇ ಚರನ್ತಾ ಸಪತ್ತಹತ್ಥಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಗೋಚರೇ ಪನ ಸಕೇ ಪೇತ್ತಿಕೇ ವಿಸಯೇ ಚರನ್ತಾ ಸಪತ್ತೇ ನಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತುಮ್ಹೇಪಿ ಮಾ ಅಗೋಚರೇ ಚರಥ ಪರವಿಸಯೇ. ಅಗೋಚರೇ ¶ , ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚರತಂ ಪರವಿಸಯೇ ಲಚ್ಛತಿ ಮಾರೋ ಓತಾರಂ, ಲಚ್ಛತಿ ಮಾರೋ ಆರಮ್ಮಣಂ. ಕೋ ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅಗೋಚರೋ ಪರವಿಸಯೋ? ಯದಿದಂ ಪಞ್ಚ ಕಾಮಗುಣಾ. ಕತಮೇ ಪಞ್ಚ? ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ ರೂಪಾ…ಪೇ… ಅಯಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅಗೋಚರೋ ಪರವಿಸಯೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೩೫.

‘‘ಸೇನೋ ¶ ಬಲಸಾ ಪತಮಾನೋ, ಲಾಪಂ ಗೋಚರಠಾಯಿನಂ;

ಸಹಸಾ ಅಜ್ಝಪ್ಪತ್ತೋವ, ಮರಣಂ ತೇನುಪಾಗಮೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಬಲಸಾ ಪತಮಾನೋತಿ ‘‘ಲಾಪಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಬಲೇನ ಥಾಮೇನ ಪತಮಾನೋ. ಗೋಚರಠಾಯಿನನ್ತಿ ಸಕವಿಸಯಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಗೋಚರತ್ಥಾಯ ಅಟವಿಪರಿಯನ್ತೇ ಠಿತಂ. ಅಜ್ಝಪ್ಪತ್ತೋತಿ ಸಮ್ಪತ್ತೋ. ಮರಣಂ ತೇನುಪಾಗಮೀತಿ ತೇನ ಕಾರಣೇನ ಮರಣಂ ಪತ್ತೋ.

ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಮರಣಂ ಪತ್ತೇ ಲಾಪೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ‘‘ದಿಟ್ಠಾ ವತ ಮೇ ಪಚ್ಚಾಮಿತ್ತಸ್ಸ ಪಿಟ್ಠೀ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಹದಯೇ ಠತ್ವಾ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇನ್ತೋ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೩೬.

‘‘ಸೋಹಂ ನಯೇನ ಸಮ್ಪನ್ನೋ, ಪೇತ್ತಿಕೇ ಗೋಚರೇ ರತೋ;

ಅಪೇತಸತ್ತು ಮೋದಾಮಿ, ಸಮ್ಪಸ್ಸಂ ಅತ್ಥಮತ್ತನೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ನಯೇನಾತಿ ಉಪಾಯೇನ. ಅತ್ಥಮತ್ತನೋತಿ ಅತ್ತನೋ ಅರೋಗಭಾವಸಙ್ಖಾತಂ ವುಡ್ಢಿಂ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬಹೂ ಭಿಕ್ಖೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸು. ‘‘ತದಾ ಸೇನೋ ದೇವದತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ಲಾಪೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಸಕುಣಗ್ಘಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಅಟ್ಠಮಾ.

[೧೬೯] ೯. ಅರಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಯೋ ¶ ವೇ ಮೇತ್ತೇನ ಚಿತ್ತೇನಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಮೇತ್ತಸುತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ಸತ್ಥಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮೇತ್ತಾಯ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿಯಾ ಆಸೇವಿತಾಯ ಭಾವಿತಾಯ ¶ ಬಹುಲೀಕತಾಯ ಯಾನೀಕತಾಯ ವತ್ಥುಕತಾಯ ಅನುಟ್ಠಿತಾಯ ಪರಿಚಿತಾಯ ಸುಸಮಾರದ್ಧಾಯ ಏಕಾದಸಾನಿಸಂಸಾ ಪಾಟಿಕಙ್ಖಾ. ಕತಮೇ ಏಕಾದಸ? ಸುಖಂ ಸುಪತಿ, ಸುಖಂ ಪಟಿಬುಜ್ಝತಿ, ನ ಪಾಪಕಂ ಸುಪಿನಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪಿಯೋ ಹೋತಿ, ಅಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪಿಯೋ ಹೋತಿ, ದೇವತಾ ರಕ್ಖನ್ತಿ, ನಾಸ್ಸ ಅಗ್ಗಿ ವಾ ವಿಸಂ ವಾ ಸತ್ಥಂ ವಾ ಕಮತಿ, ತುವಟಂ ಚಿತ್ತಂ ಸಮಾಧಿಯತಿ, ಮುಖವಣ್ಣೋ ವಿಪ್ಪಸೀದತಿ, ಅಸಮ್ಮೂಳ್ಹೋ ಕಾಲಂ ಕರೋತಿ, ಉತ್ತರಿ ಅಪ್ಪಟಿವಿಜ್ಝನ್ತೋ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೂಪಗೋ ಹೋತಿ. ಮೇತ್ತಾಯ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿಯಾ ಆಸೇವಿತಾಯ…ಪೇ… ಸುಸಮಾರದ್ಧಾಯ ಇಮೇ ಏಕಾದಸಾನಿಸಂಸಾ ¶ ಪಾಟಿಕಙ್ಖಾ’’ತಿ (ಅ. ನಿ. ೧೧.೧೫). ಇಮೇ ಏಕಾದಸಾನಿಸಂಸೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಿತಂ ಮೇತ್ತಾಭಾವನಂ ವಣ್ಣೇತ್ವಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನಾ ನಾಮ ಸಬ್ಬಸತ್ತೇಸು ಓದಿಸ್ಸಕಾನೋದಿಸ್ಸಕವಸೇನ ಮೇತ್ತಾ ಭಾವೇತಬ್ಬಾ, ಹಿತೋಪಿ ಹಿತೇನ ಫರಿತಬ್ಬೋ, ಅಹಿತೋಪಿ ಹಿತೇನ ಫರಿತಬ್ಬೋ, ಮಜ್ಝತ್ತೋಪಿ ಹಿತೇನ ಫರಿತಬ್ಬೋ. ಏವಂ ಸಬ್ಬಸತ್ತೇಸು ಓದಿಸ್ಸಕಾನೋದಿಸ್ಸಕವಸೇನ ಮೇತ್ತಾ ಭಾವೇತಬ್ಬಾ, ಕರುಣಾ ಮುದಿತಾ ಉಪೇಕ್ಖಾ ಭಾವೇತಬ್ಬಾ, ಚತೂಸು ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರೇಸು ಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬಮೇವ. ಏವಂ ಕರೋನ್ತೋ ಹಿ ಮಗ್ಗಂ ವಾ ಫಲಂ ವಾ ಅಲಭನ್ತೋಪಿ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಪರಾಯಣೋ ಅಹೋಸಿ, ಪೋರಾಣಕಪಣ್ಡಿತಾಪಿ ಸತ್ತ ವಸ್ಸಾನಿ ಮೇತ್ತಂ ಭಾವೇತ್ವಾ ಸತ್ತ ಸಂವಟ್ಟವಿವಟ್ಟಕಪ್ಪೇ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಸ್ಮಿಂಯೇವ ವಸಿಂಸೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಪ್ಪೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಕಾಮೇ ಪಹಾಯ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಚತುನ್ನಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರಾನಂ ಲಾಭೀ ಅರಕೋ ನಾಮ ಸತ್ಥಾ ಹುತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತಪದೇಸೇ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ, ತಸ್ಸ ಮಹಾ ಪರಿವಾರೋ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ಇಸಿಗಣಂ ಓವದನ್ತೋ ‘‘ಪಬ್ಬಜಿತೇನ ನಾಮ ಮೇತ್ತಾ ಭಾವೇತಬ್ಬಾ, ಕರುಣಾ ಮುದಿತಾ ಉಪೇಕ್ಖಾ ಭಾವೇತಬ್ಬಾ. ಮೇತ್ತಚಿತ್ತಞ್ಹಿ ನಾಮೇತಂ ಅಪ್ಪನಾಪ್ಪತ್ತಂ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಪರಾಯಣತಂ ಸಾಧೇತೀ’’ತಿ ಮೇತ್ತಾಯ ಆನಿಸಂಸಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಆಹ –

೩೭.

‘‘ಯೋ ¶ ವೇ ಮೇತ್ತೇನ ಚಿತ್ತೇನ, ಸಬ್ಬಲೋಕಾನುಕಮ್ಪತಿ;

ಉದ್ಧಂ ಅಧೋ ಚ ತಿರಿಯಂ, ಅಪ್ಪಮಾಣೇನ ಸಬ್ಬಸೋ.

೩೮.

‘‘ಅಪ್ಪಮಾಣಂ ಹಿತಂ ಚಿತ್ತಂ, ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಸುಭಾವಿತಂ;

ಯಂ ಪಮಾಣಕತಂ ಕಮ್ಮಂ, ನ ತಂ ತತ್ರಾವಸಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ಯೋ ವೇ ಮೇತ್ತೇನ ಚಿತ್ತೇನ, ಸಬ್ಬಲೋಕಾನುಕಮ್ಪತೀತಿ ಖತ್ತಿಯಾದೀಸು ವಾ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಸು ವಾ ಯೋ ಕೋಚಿ ಅಪ್ಪಮಾಣೇನ ಮೇತ್ತೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಸಕಲಂ ಸತ್ತಲೋಕಂ ಅನುಕಮ್ಪತಿ. ಉದ್ಧನ್ತಿ ಪಥವಿತೋ ಯಾವ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಾ. ಅಧೋತಿ ಪಥವಿಯಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಉಸ್ಸದೇ ಮಹಾನಿರಯೇ. ತಿರಿಯನ್ತಿ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ, ಯತ್ತಕಾನಿ ಚಕ್ಕವಾಳಾನಿ ಚ ತೇಸು ಸಬ್ಬೇಸು ಏತ್ತಕೇ ಠಾನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ಸಬ್ಬೇ ಸತ್ತಾ ಅವೇರಾ ಹೋನ್ತು, ಅಬ್ಯಾಪಜ್ಝಾ ಅನೀಘಾ, ಸುಖೀ ಅತ್ತಾನಂ ಪರಿಹರನ್ತೂತಿ ಏವಂ ಭಾವಿತೇನ ಮೇತ್ತೇನ ಚಿತ್ತೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಪ್ಪಮಾಣೇನಾತಿ ಅಪ್ಪಮಾಣಸತ್ತಾನಂ ಅಪ್ಪಮಾಣಾರಮ್ಮಣತ್ತಾ ಅಪ್ಪಮಾಣೇನ. ಸಬ್ಬಸೋತಿ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ, ಉದ್ಧಂ ಅಧೋ ತಿರಿಯನ್ತಿ ಏವಂ ಸಬ್ಬಸುಗತಿದುಗ್ಗತಿವಸೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಅಪ್ಪಮಾಣಂ ಹಿತಂ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಅಪ್ಪಮಾಣಂ ಕತ್ವಾ ಭಾವಿತಂ ಸಬ್ಬಸತ್ತೇಸು ಹಿತಚಿತ್ತಂ. ಪರಿಪುಣ್ಣನ್ತಿ ಅವಿಕಲಂ. ಸುಭಾವಿತನ್ತಿ ಸುವಡ್ಢಿತಂ, ಅಪ್ಪನಾಚಿತ್ತಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ. ಯಂ ಪಮಾಣಕತಂ ಕಮ್ಮನ್ತಿ ಯಂ ‘‘ಅಪ್ಪಮಾಣಂ ¶ ಅಪ್ಪಮಾಣಾರಮ್ಮಣ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಆರಮ್ಮಣತ್ತಿಕವಸೇನ ಚ ವಸೀಭಾವಪ್ಪತ್ತಿವಸೇನ ಚ ಅವಡ್ಢಿತ್ವಾ ಕತಂ ಪರಿತ್ತಂ ಕಾಮಾವಚರಕಮ್ಮಂ. ನ ತಂ ತತ್ರಾವಸಿಸ್ಸತೀತಿ ತಂ ಪರಿತ್ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಯಂ ತಂ ‘‘ಅಪ್ಪಮಾಣಂ ಹಿತಂ ಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ಸಙ್ಖಗತಂ ರೂಪಾವಚರಕಮ್ಮಂ, ತತ್ರ ನ ಅವಸಿಸ್ಸತಿ. ಯಥಾ ನಾಮ ಮಹೋಘೇನ ಅಜ್ಝೋತ್ಥಟಂ ಪರಿತ್ತೋದಕಂ ಓಘಸ್ಸ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ತೇನ ಅಸಂಹೀರಮಾನಂ ನಾವಸಿಸ್ಸತಿ ನ ತಿಟ್ಠತಿ, ಅಥ ಖೋ ಮಹೋಘೋವ ತಂ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಿತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ, ಏವಮೇವ ತಂ ಪರಿತ್ತಕಮ್ಮಂ ತಸ್ಸ ಮಹಗ್ಗತಕಮ್ಮಸ್ಸ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ತೇನ ಮಹಗ್ಗತಕಮ್ಮೇನ ಅಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗಹಿತವಿಪಾಕೋಕಾಸಂ ಹುತ್ವಾ ನ ಅವಸಿಸ್ಸತಿ ನ ತಿಟ್ಠತಿ, ನ ಸಕ್ಕೋತಿ ಅತ್ತನೋ ವಿಪಾಕಂ ದಾತುಂ, ಅಥ ಖೋ ಮಹಗ್ಗತಕಮ್ಮಮೇವ ತಂ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಿತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ ವಿಪಾಕಂ ದೇತೀತಿ.

ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾನಂ ಮೇತ್ತಾಭಾವನಾಯ ಆನಿಸಂಸಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಅಪರಿಹೀನಜ್ಝಾನೋ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಸತ್ತ ಸಂವಟ್ಟವಿವಟ್ಟಕಪ್ಪೇ ನ ಇಮಂ ಲೋಕಂ ಪುನ ಅಗಮಾಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ¶ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಇಸಿಗಣೋ ಬುದ್ಧಪರಿಸಾ ಅಹೋಸಿ, ಅರಕೋ ಪನ ಸತ್ಥಾ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಅರಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ನವಮಾ.

[೧೭೦] ೧೦. ಕಕಣ್ಟಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ನಾಯಂ ¶ ಪುರೇ ಉಣ್ಣಮತೀತಿ ಇದಂ ಕಕಣ್ಟಕಜಾತಕಂ ಮಹಾಉಮಙ್ಗಜಾತಕೇ (ಜಾ. ೨.೨೨.೫೯೦ ಆದಯೋ) ಆವಿಭವಿಸ್ಸತಿ.

ಕಕಣ್ಟಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದಸಮಾ.

ಸನ್ಥವವಗ್ಗೋ ದುತಿಯೋ.

ತಸ್ಸುದ್ದಾನಂ –

ಇನ್ದಸಮಾನಗೋತ್ತಞ್ಚ, ಸನ್ಥವಂ ಸುಸೀಮಂ ಗಿಜ್ಝಂ;

ನಕುಲಂ ಉಪಸಾಳಕಂ, ಸಮಿದ್ಧಿ ಚ ಸಕುಣಗ್ಘಿ;

ಅರಕಞ್ಚ ಕಕಣ್ಟಕಂ.

೩. ಕಲ್ಯಾಣವಗ್ಗೋ

[೧೭೧] ೧. ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮೋತಿ ¶ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಬಧಿರಸಸ್ಸುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಸಾವತ್ಥಿಯಞ್ಹಿ ಏಕೋ ಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ಸದ್ಧೋ ಪಸನ್ನೋ ತಿಸರಣಗತೋ ಪಞ್ಚಸೀಲೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ. ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಬಹೂನಿ ಸಪ್ಪಿಆದೀನಿ ಭೇಸಜ್ಜಾನಿ ಚೇವ ಪುಪ್ಫಗನ್ಧವತ್ಥಾದೀನಿ ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಜೇತವನೇ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಧಮ್ಮಂ ಸೋಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಗಮಾಸಿ. ತಸ್ಸ ತತ್ಥ ಗತಕಾಲೇ ಸಸ್ಸು ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಧೀತರಂ ದಟ್ಠುಕಾಮಾ ತಂ ಗೇಹಂ ಅಗಮಾಸಿ, ಸಾ ಚ ಥೋಕಂ ಬಧಿರಧಾತುಕಾ ಹೋತಿ. ಸಾ ಧೀತರಾ ಸದ್ಧಿಂ ಭುತ್ತಭೋಜನಾ ¶ ಭತ್ತಸಮ್ಮದಂ ವಿನೋದಯಮಾನಾ ಧೀತರಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕಿಂ, ಅಮ್ಮ, ಭತ್ತಾ ತೇ ಸಮ್ಮೋದಮಾನೋ ಅವಿವದಮಾನೋ ಪಿಯಸಂವಾಸಂ ವಸತೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ, ಅಮ್ಮ, ಕಥೇಥ ಯಾದಿಸೋ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಜಾಮಾತಾ ಸೀಲೇನ ಚೇವ ಆಚಾರಸಮ್ಪದಾಯ ಚ, ತಾದಿಸೋ ಪಬ್ಬಜಿತೋಪಿ ದುಲ್ಲಭೋ’’ತಿ. ಉಪಾಸಿಕಾ ಧೀತು ವಚನಂ ಸಾಧುಕಂ ಅಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ‘‘ಪಬ್ಬಜಿತೋ’’ತಿ ಪದಮೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಮ, ಕಸ್ಮಾ ತೇ ಭತ್ತಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ’’ತಿ ಮಹಾಸದ್ದಂ ಅಕಾಸಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸಕಲಗೇಹವಾಸಿನೋ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕಿರ ಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ಪಬ್ಬಜಿತೋ’’ತಿ ವಿರವಿಂಸು. ತೇಸಂ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ದ್ವಾರೇನ ಸಞ್ಚರನ್ತಾ ‘‘ಕಿಂ ನಾಮ ಕಿರೇತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಿರ ಗೇಹೇ ಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ಪಬ್ಬಜಿತೋ’’ತಿ. ಸೋಪಿ ಖೋ ಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ದಸಬಲಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ವಿಹಾರಾ ನಿಕ್ಖಮ್ಮ ನಗರಂ ಪಾವಿಸಿ.

ಅಥ ನಂ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇಯೇವ ಏಕೋ ಪುರಿಸೋ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸಮ್ಮ, ತ್ವಂ ಕಿರ ಪಬ್ಬಜಿತೋತಿ ತವ ಗೇಹೇ ಪುತ್ತದಾರಪರಿಜನೋ ಪರಿದೇವತೀ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥಸ್ಸ ¶ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಅಪಬ್ಬಜಿತಮೇವ ಕಿರ ಮಂ ‘ಪಬ್ಬಜಿತೋ’ತಿ ವದತಿ, ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಖೋ ಪನ ಮೇ ಕಲ್ಯಾಣಸದ್ದೋ ನ ಅನ್ತರಧಾಪೇತಬ್ಬೋ, ಅಜ್ಜೇವ ಮಯಾ ಪಬ್ಬಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ತತೋವ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ, ಉಪಾಸಕ, ಇದಾನೇವ ಬುದ್ಧುಪಟ್ಠಾನಂ ಕತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಇದಾನೇವ ಪಚ್ಚಾಗತೋಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕಲ್ಯಾಣಸದ್ದೋ ನಾಮ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ನ ಅನ್ತರಧಾಪೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪಬ್ಬಜಿತುಕಾಮೋ ಹುತ್ವಾ ಆಗತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಞ್ಚ ಉಪಸಮ್ಪದಞ್ಚ ಲಭಿತ್ವಾ ಸಮ್ಮಾ ಪಟಿಪನ್ನೋ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ. ಇದಂ ಕಿರ ಕಾರಣಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ ಪಾಕಟಂ ಜಾತಂ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ – ‘‘ಆವುಸೋ, ಅಸುಕೋ ನಾಮ ಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ‘ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಕಲ್ಯಾಣಸದ್ದೋ ¶ ನ ಅನ್ತರಧಾಪೇತಬ್ಬೋ’ತಿ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪೋರಾಣಕಪಣ್ಡಿತಾಪಿ ‘ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಕಲ್ಯಾಣಸದ್ದೋ ವಿರಾಧೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’ತಿ ಪಬ್ಬಜಿಂಸುಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸೇಟ್ಠಿಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಪಿತು ಅಚ್ಚಯೇನ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಂ ಪಾಪುಣಿ. ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ನಿವೇಸನಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ರಾಜುಪಟ್ಠಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಸಸ್ಸು ‘‘ಧೀತರಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಂ ಗೇಹಂ ಅಗಮಾಸಿ, ಸಾ ಥೋಕಂ ಬಧಿರಧಾತುಕಾತಿ ಸಬ್ಬಂ ¶ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನವತ್ಥುಸದಿಸಮೇವ. ತಂ ಪನ ರಾಜುಪಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಘರಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಏಕೋ ಪುರಿಸೋ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಕಿರ ಪಬ್ಬಜಿತಾತಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಗೇಹೇ ಮಹಾಪರಿದೇವೋ ಪವತ್ತತೀ’’ತಿ ಆಹ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಕಲ್ಯಾಣಸದ್ದೋ ನಾಮ ನ ಅನ್ತರಧಾಪೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ತತೋವ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ, ಇದಾನೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುನ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ದೇವ, ಗೇಹಜನೋ ಕಿರ ಮಂ ಅಪಬ್ಬಜಿತಮೇವ ‘ಪಬ್ಬಜಿತೋ’ತಿ ವತ್ವಾ ಪರಿದೇವತಿ, ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಖೋ ಪನ ಕಲ್ಯಾಣಸದ್ದೋ ನ ಅನ್ತರಧಾಪೇತಬ್ಬೋ, ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಹಂ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಮೇ ಅನುಜಾನಾಹೀ’’ತಿ ಏತಮತ್ಥಂ ಪಕಾಸೇತುಂ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಆಹ –

೪೧.

‘‘ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮೋತಿ ¶ ಯದಾ ಜನಿನ್ದ, ಲೋಕೇ ಸಮಞ್ಞಂ ಅನುಪಾಪುಣಾತಿ;

ತಸ್ಮಾ ನ ಹಿಯ್ಯೇಥ ನರೋ ಸಪಞ್ಞೋ, ಹಿರಿಯಾಪಿ ಸನ್ತೋ ಘುರಮಾದಿಯನ್ತಿ.

೪೨.

‘‘ಸಾಯಂ ಸಮಞ್ಞಾ ಇಧ ಮಜ್ಜ ಪತ್ತಾ, ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮೋತಿ ಜನಿನ್ದ ಲೋಕೇ;

ತಾಹಂ ಸಮೇಕ್ಖಂ ಇಧ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಂ, ನ ಹಿ ಮತ್ಥಿ ಛನ್ದೋ ಇಧ ಕಾಮಭೋಗೇ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮೋತಿ ಸುನ್ದರಧಮ್ಮೋ. ಸಮಞ್ಞಂ ಅನುಪಾಪುಣಾತೀತಿ ಯದಾ ಸೀಲವಾ ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮೋ ಪಬ್ಬಜಿತೋತಿ ಇದಂ ಪಞ್ಞತ್ತಿವೋಹಾರಂ ಪಾಪುಣಾತಿ. ತಸ್ಮಾ ನ ಹಿಯ್ಯೇಥಾತಿ ತತೋ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ನ ಪರಿಹಾಯೇಥ. ಹಿರಿಯಾಪಿ ಸನ್ತೋ ಧುರಮಾದಿಯನ್ತೀತಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಸಪ್ಪುರಿಸಾ ನಾಮ ಅಜ್ಝತ್ತಸಮುಟ್ಠಿತಾಯ ಹಿರಿಯಾ ಬಹಿದ್ಧಸಮುಟ್ಠಿತೇನ ಓತ್ತಪ್ಪೇನಪಿ ಏತಂ ಪಬ್ಬಜಿತಧುರಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿ. ಇಧ ಮಜ್ಜ ಪತ್ತಾತಿ ಇಧ ಮಯಾ ಅಜ್ಜ ಪತ್ತಾ. ತಾಹಂ ಸಮೇಕ್ಖನ್ತಿ ತಂ ಅಹಂ ಗುಣವಸೇನ ಲದ್ಧಸಮಞ್ಞಂ ಸಮೇಕ್ಖನ್ತೋ ಪಸ್ಸನ್ತೋ. ನ ಹಿ ಮತ್ಥಿ ಛನ್ದೋತಿ ನ ಹಿ ಮೇ ಅತ್ಥಿ ಛನ್ದೋ. ಇಧ ಕಾಮಭೋಗೇತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಕಿಲೇಸಕಾಮವತ್ಥುಕಾಮಪರಿಭೋಗೇಹಿ.

ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ¶ ಏವಂ ವತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಅನುಜಾನಾಪೇತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತಪದೇಸಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಚ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಚ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಪರಾಯಣೋ ಅಹೋಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ¶ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ರಾಜಾ ಆನನ್ದೋ ಅಹೋಸಿ, ಬಾರಾಣಸಿಸೇಟ್ಠಿ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಠಮಾ.

[೧೭೨] ೨. ದದ್ದರಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಕೋ ನು ಸದ್ದೇನ ಮಹತಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಕೋಕಾಲಿಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಕಾಲೇ ಬಹೂ ಬಹುಸ್ಸುತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಮನೋಸಿಲಾತಲೇ ನದಮಾನಾ ತರುಣಸೀಹಾ ವಿಯ ಆಕಾಸಗಙ್ಗಂ ಓತಾರೇನ್ತಾ ¶ ವಿಯ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಸರಭಾಣಂ ಭಣನ್ತಿ. ಕೋಕಾಲಿಕೋ ತೇಸು ಸರಭಾಣಂ ಭಣನ್ತೇಸು ಅತ್ತನೋ ತುಚ್ಛಭಾವಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾವ ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ಸರಭಾಣಂ ಭಣಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅನ್ತರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸರಭಾಣಂ ನ ಪಾಪೇನ್ತಿ. ಸಚೇ ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ಪಾಪೇಯ್ಯುಂ, ಮಯಮ್ಪಿ ಭಣೇಯ್ಯಾಮಾ’’ತಿ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾವ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಕಥೇನ್ತೋ ಆಹಿಣ್ಡತಿ. ತಸ್ಸ ಸಾ ಕಥಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ ಪಾಕಟಾ ಜಾತಾ. ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ವೀಮಂಸಿಸ್ಸಾಮ ತಾವ ನ’’ನ್ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಏವಮಾಹಂಸು – ‘‘ಆವುಸೋ ಕೋಕಾಲಿಕ, ಅಜ್ಜ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸರಭಾಣಂ ಭಣಾಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಬಲಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾವ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ಸರಭಾಣಂ ಭಣಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಸಪ್ಪಾಯಂ ಯಾಗುಂ ಪಿವಿ, ಖಜ್ಜಕಂ ಖಾದಿ, ಸಪ್ಪಾಯೇನೇವ ಸೂಪೇನ ಭುಞ್ಜಿ.

ಸೂರಿಯೇ ಅತ್ಥಙ್ಗತೇ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಕಾಲೇ ಘೋಸಿತೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ಸನ್ನಿಪತಿ. ಸೋ ಕಣ್ಟಕುರಣ್ಡಕವಣ್ಣಂ ಕಾಸಾವಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಕಣಿಕಾರಪುಪ್ಫವಣ್ಣಂ ಚೀವರಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಥೇರೇ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅಲಙ್ಕತರತನಮಣ್ಡಪೇ ಪಞ್ಞತ್ತವರಧಮ್ಮಾಸನಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಚಿತ್ರಬೀಜನಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಸರಭಾಣಂ ಭಣಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಿಸೀದಿ, ತಾವದೇವಸ್ಸ ಸರೀರಾ ಸೇದಾ ಮುಚ್ಚಿಂಸು, ಸಾರಜ್ಜಂ ಓಕ್ಕಮಿ, ಪುಬ್ಬಗಾಥಾಯ ಪಠಮಂ ಪದಂ ಉದಾಹರಿತ್ವಾ ಅನನ್ತರಂ ನ ಪಸ್ಸಿ. ಸೋ ಕಮ್ಪಮಾನೋ ಆಸನಾ ಓರುಯ್ಹ ಲಜ್ಜಿತೋ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝತೋ ಅಪಕ್ಕಮ್ಮ ಅತ್ತನೋ ಪರಿವೇಣಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಅಞ್ಞೋ ಬಹುಸ್ಸುತೋ ಭಿಕ್ಖು ಸರಭಾಣಂ ಭಣಿ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಭಿಕ್ಖೂ ತಸ್ಸ ತುಚ್ಛಭಾವಂ ಜಾನಿಂಸು. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ¶ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ – ‘‘ಆವುಸೋ, ಪಠಮಂ ಕೋಕಾಲಿಕಸ್ಸ ತುಚ್ಛಭಾವೋ ದುಜ್ಜಾನೋ, ಇದಾನಿ ¶ ಪನೇಸ ಸಯಂ ನದಿತ್ವಾ ಪಾಕಟೋ ಜಾತೋ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕೋಕಾಲಿಕೋ ಇದಾನೇವ ನದಿತ್ವಾ ಪಾಕಟೋ ಜಾತೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ನದಿತ್ವಾ ಪಾಕಟೋ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಹಿಮವನ್ತಪದೇಸೇ ಸೀಹಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಬಹೂನಂ ¶ ಸೀಹಾನಂ ರಾಜಾ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ಅನೇಕಸೀಹಪರಿವಾರೋ ರಜತಗುಹಾಯಂ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ತಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ ಏಕಿಸ್ಸಾಯ ಗುಹಾಯ ಏಕೋ ಸಿಙ್ಗಾಲೋಪಿ ವಸತಿ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ದೇವೇ ವಸ್ಸಿತ್ವಾ ವಿಗತೇ ಸಬ್ಬೇ ಸೀಹಾ ಸೀಹರಾಜಸ್ಸೇವ ಗುಹದ್ವಾರೇ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ಸೀಹನಾದಂ ನದನ್ತಾ ಸೀಹಕೀಳಂ ಕೀಳಿಂಸು. ತೇಸಂ ಏವಂ ನದಿತ್ವಾ ಕೀಳನಕಾಲೇ ಸೋಪಿ ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ನದತಿ. ಸೀಹಾ ತಸ್ಸ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ನದತೀ’’ತಿ ಲಜ್ಜಿತಾ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೇಸುಂ. ತೇಸಂ ತುಣ್ಹೀಭೂತಕಾಲೇ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಸೀಹಪೋತಕೋ ‘‘ತಾತ, ಇಮೇ ಸೀಹಾ ನದಿತ್ವಾ ಸೀಹಕೀಳಂ ಕೀಳನ್ತಾ ಏತಸ್ಸ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಲಜ್ಜಾಯ ತುಣ್ಹೀ ಜಾತಾ, ಕೋ ನಾಮೇಸ ಅತ್ತನೋ ಸದ್ದೇನ ಅತ್ತಾನಂ ಜಾನಾಪೇತೀ’’ತಿ ಪಿತರಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೪೩.

‘‘ಕೋ ನು ಸದ್ದೇನ ಮಹತಾ, ಅಭಿನಾದೇತಿ ದದ್ದರಂ;

ತಂ ಸೀಹಾ ನಪ್ಪಟಿನದನ್ತಿ, ಕೋ ನಾಮೇಸೋ ಮಿಗಾಧಿಭೂ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಭಿನಾದೇತಿ ದದ್ದರನ್ತಿ ದದ್ದರಂ ರಜತಪಬ್ಬತಂ ಏಕನಾದಂ ಕರೋತಿ. ಮಿಗಾಧಿಭೂತಿ ಪಿತರಂ ಆಲಪತಿ. ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ – ಮಿಗಾಧಿಭೂ ಮಿಗಜೇಟ್ಠಕ ಸೀಹರಾಜ ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ‘‘ಕೋ ನಾಮೇಸೋ’’ತಿ.

ಅಥಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಪಿತಾ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೪೪.

‘‘ಅಧಮೋ ಮಿಗಜಾತಾನಂ, ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ತಾತ ವಸ್ಸತಿ;

ಜಾತಿಮಸ್ಸ ಜಿಗುಚ್ಛನ್ತಾ, ತುಣ್ಹೀ ಸೀಹಾ ಸಮಚ್ಚರೇ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಸಮಚ್ಚರೇತಿ ಸನ್ತಿ ಉಪಸಗ್ಗಮತ್ತಂ, ಅಚ್ಚನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ, ತುಣ್ಹೀ ಹುತ್ವಾ ನಿಸೀದನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಪೋತ್ಥಕೇಸು ಪನ ‘‘ಸಮಚ್ಛರೇ’’ತಿ ಲಿಖನ್ತಿ.

ಸತ್ಥಾ ¶ ¶ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕೋಕಾಲಿಕೋ ಇದಾನೇವ ಅತ್ತನೋ ನಾದೇನ ಅತ್ತಾನಂ ಪಾಕಟಂ ಕರೋತಿ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಅಕಾಸಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ಕೋಕಾಲಿಕೋ ಅಹೋಸಿ, ಸೀಹಪೋತಕೋ ರಾಹುಲೋ, ಸೀಹರಾಜಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ದದ್ದರಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದುತಿಯಾ.

[೧೭೩] ೩. ಮಕ್ಕಟಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ತಾತಮಾಣವಕೋ ¶ ಏಸೋತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಕುಹಕಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ವತ್ಥು ಪಕಿಣ್ಣಕನಿಪಾತೇ ಉದ್ದಾಲಕಜಾತಕೇ (ಜಾ. ೧.೧೪.೬೨ ಆದಯೋ) ಆವಿಭವಿಸ್ಸತಿ. ತದಾ ಪನ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ನಾಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಇದಾನೇವ ಕುಹಕೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಮಕ್ಕಟೋ ಹುತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಸ್ಸ ಕಾರಣಾ ಕೋಹಞ್ಞಂ ಅಕಾಸಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಾಸಿಗಾಮಕೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ತಕ್ಕಸಿಲಾಯಂ ಸಿಪ್ಪಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಘರಾವಾಸಂ ಸಣ್ಠಪೇಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ಏಕಂ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿತ್ವಾ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಆಧಾವಿತ್ವಾ ಪರಿಧಾವಿತ್ವಾ ವಿಚರಣಕಾಲೇ ಕಾಲಮಕಾಸಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಸಾ ಪೇತಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಮೇ ದಾನಿ ಘರಾವಾಸೇನ, ಪುತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಸ್ಸುಮುಖಂ ಞಾತಿಮಿತ್ತವಗ್ಗಂ ಪಹಾಯ ಪುತ್ತಂ ಆದಾಯ ಹಿಮವನ್ತಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ವನಮೂಲಫಲಾಹಾರೋ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ವಸ್ಸಾನಕಾಲೇ ದೇವೇ ವಸ್ಸನ್ತೇ ಸಾರದಾರೂನಿ ಅಗ್ಗಿಂ ಜಾಲೇತ್ವಾ ವಿಸಿಬ್ಬನ್ತೋ ಫಲಕತ್ಥರೇ ನಿಪಜ್ಜಿ, ಪುತ್ತೋಪಿಸ್ಸ ತಾಪಸಕುಮಾರಕೋ ಪಿತು ಪಾದೇ ಸಮ್ಬಾಹನ್ತೋವ ನಿಸೀದಿ.

ಅಥೇಕೋ ವನಮಕ್ಕಟೋ ಸೀತೇನ ಪೀಳಿಯಮಾನೋ ತಸ್ಸ ಪಣ್ಣಸಾಲಾಯ ತಂ ಅಗ್ಗಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸಚಾಹಂ ಏತ್ಥ ಪವಿಸಿಸ್ಸಾಮಿ, ‘ಮಕ್ಕಟೋ ಮಕ್ಕಟೋ’ತಿ ಮಂ ಪೋಥೇತ್ವಾ ನೀಹರಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಅಗ್ಗಿಂ ವಿಸಿಬ್ಬೇತುಂ ನ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅತ್ಥಿ ದಾನಿ ಮೇ ಉಪಾಯೋ, ತಾಪಸವೇಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕೋಹಞ್ಞಂ ಕತ್ವಾ ಪವಿಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಏಕಸ್ಸ ಮತತಾಪಸಸ್ಸ ವಕ್ಕಲಾನಿ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಿಞ್ಚ ಅಙ್ಕುಸಯಟ್ಠಿಞ್ಚ ¶ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಣ್ಣಸಾಲದ್ವಾರೇ ಏಕಂ ತಾಲರುಕ್ಖಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸಂಕುಟಿತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ತಾಪಸಕುಮಾರಕೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಮಕ್ಕಟಭಾವಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ‘‘ಏಕೋ ಮಹಲ್ಲಕತಾಪಸೋ ಸೀತೇನ ಪೀಳಿತೋ ಅಗ್ಗಿಂ ವಿಸಿಬ್ಬೇತುಂ ಆಗತೋ ¶ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪಿತು ತಾಪಸಸ್ಸ ಕಥೇತ್ವಾ ‘‘ಏತಂ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ವಿಸಿಬ್ಬಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಪಿತರಂ ಆಲಪನ್ತೋ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೪೫.

‘‘ತಾತ ¶ ಮಾಣವಕೋ ಏಸೋ, ತಾಲಮೂಲಂ ಅಪಸ್ಸಿತೋ;

ಅಗಾರಕಞ್ಚಿದಂ ಅತ್ಥಿ, ಹನ್ದ ದೇಮಸ್ಸಗಾರಕ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಮಾಣವಕೋತಿ ಸತ್ತಾಧಿವಚನಂ. ತೇನ ‘‘ತಾತ, ಏಸೋ ಏಕೋ ಮಾಣವಕೋ ಸತ್ತೋ ಏಕೋ ತಾಪಸೋ’’ತಿ ದೀಪೇತಿ. ತಾಲಮೂಲಂ ಅಪಸ್ಸಿತೋತಿ ತಾಲಕ್ಖನ್ಧಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಠಿತೋ. ಅಗಾರಕಞ್ಚಿದಂ ಅತ್ಥೀತಿ ಇದಞ್ಚ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಬ್ಬಜಿತಾಗಾರಂ ಅತ್ಥಿ, ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ. ಹನ್ದಾತಿ ವವಸ್ಸಗ್ಗತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ. ದೇಮಸ್ಸಗಾರಕನ್ತಿ ಏತಸ್ಸ ಏಕಮನ್ತೇ ವಸನತ್ಥಾಯ ಅಗಾರಕಂ ದೇಮ.

ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪುತ್ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯ ಪಣ್ಣಸಾಲದ್ವಾರೇ ಠತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ತಸ್ಸ ಮಕ್ಕಟಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ತಾತ, ಮನುಸ್ಸಾನಂ ನಾಮ ನ ಏವರೂಪಂ ಮುಖಂ ಹೋತಿ, ಮಕ್ಕಟೋ ಏಸ, ನಯಿಧ ಪಕ್ಕೋಸಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೪೬.

‘‘ಮಾ ಖೋ ತ್ವಂ ತಾತ ಪಕ್ಕೋಸಿ, ದೂಸೇಯ್ಯ ನೋ ಅಗಾರಕಂ;

ನೇತಾದಿಸಂ ಮುಖಂ ಹೋತಿ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಸುಸೀಲಿನೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ದೂಸೇಯ್ಯ ನೋ ಅಗಾರಕನ್ತಿ ಅಯಞ್ಹಿ ಇಧ ಪವಿಟ್ಠೋ ಸಮಾನೋ ಇಮಂ ಕಿಚ್ಛೇನ ಕತಂ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಅಗ್ಗಿನಾ ವಾ ಝಾಪೇನ್ತೋ ಉಚ್ಚಾರಾದೀನಿ ವಾ ಕರೋನ್ತೋ ದೂಸೇಯ್ಯ. ನೇತಾದಿಸನ್ತಿ ‘‘ಏತಾದಿಸಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಸುಸೀಲಿನೋ ಮುಖಂ ನ ಹೋತಿ, ಮಕ್ಕಟೋ ಏಸೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಏಕಂ ಉಮ್ಮುಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಏತ್ಥ ತಿಟ್ಠಸೀ’’ತಿ ಖಿಪಿತ್ವಾ ತಂ ಪಲಾಪೇಸಿ. ಮಕ್ಕಟೋ ವಕ್ಕಲಾನಿ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ರುಕ್ಖಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ವನಸಣ್ಡಂ ಪಾವಿಸಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಚತ್ತಾರೋ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರೇ ಭಾವೇತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೂಪಗೋ ಅಹೋಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ¶ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಮಕ್ಕಟೋ ಅಯಂ ಕುಹಕಭಿಕ್ಖು ಅಹೋಸಿ, ತಾಪಸಕುಮಾರೋ ರಾಹುಲೋ, ತಾಪಸೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಮಕ್ಕಟಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ತತಿಯಾ.

[೧೭೪] ೪. ದುಬ್ಭಿಯಮಕ್ಕಟಜಾತಕಣ್ಣನಾ

ಅದಮ್ಹ ¶ ¶ ತೇ ವಾರಿ ಪಹೂತರೂಪನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ದೇವದತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಏಕದಿವಸಞ್ಹಿ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಭಿಕ್ಖೂ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ಅಕತಞ್ಞುಮಿತ್ತದುಬ್ಭಿಭಾವಂ ಕಥೇನ್ತಾ ನಿಸೀದಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದೇವದತ್ತೋ ಇದಾನೇವ ಅಕತಞ್ಞೂ ಮಿತ್ತದುಬ್ಭೀ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಏವರೂಪೋ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಾಸಿಗಾಮಕೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಘರಾವಾಸಂ ಸಣ್ಠಪೇಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಸಮಯೇ ಕಾಸಿರಟ್ಠೇ ವತ್ತನಿಮಹಾಮಗ್ಗೇ ಏಕೋ ಗಮ್ಭೀರೋ ಉದಪಾನೋ ಹೋತಿ ಅನೋತರಣೀಯೋ ತಿರಚ್ಛಾನಾನಂ, ಮಗ್ಗಪ್ಪಟಿಪನ್ನಾ ಪುಞ್ಞತ್ಥಿಕಾ ಮನುಸ್ಸಾ ದೀಘರಜ್ಜುಕೇನ ವಾರಕೇನ ಉದಕಂ ಉಸ್ಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ ಏಕಿಸ್ಸಾ ದೋಣಿಯಾ ಪೂರೇತ್ವಾ ತಿರಚ್ಛಾನಾನಂ ಪಾನೀಯಂ ದೇನ್ತಿ. ತಸ್ಸ ಸಾಮನ್ತತೋ ಮಹನ್ತಂ ಅರಞ್ಞಂ, ತತ್ಥ ಬಹೂ ಮಕ್ಕಟಾ ವಸನ್ತಿ. ಅಥ ತಸ್ಮಿಂ ಮಗ್ಗೇ ದ್ವೇ ತೀಣಿ ದಿವಸಾನಿ ಮನುಸ್ಸಸಞ್ಚಾರೋ ಪಚ್ಛಿಜ್ಜಿ, ತಿರಚ್ಛಾನಾ ಪಾನೀಯಂ ನ ಲಭಿಂಸು. ಏಕೋ ಮಕ್ಕಟೋ ಪಿಪಾಸಾತುರೋ ಹುತ್ವಾ ಪಾನೀಯಂ ಪರಿಯೇಸನ್ತೋ ಉದಪಾನಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ವಿಚರತಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಕೇನಚಿದೇವ ಕರಣೀಯೇನ ತಂ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಪಾನೀಯಂ ಉತ್ತಾರೇತ್ವಾ ಪಿವಿತ್ವಾ ಹತ್ಥಪಾದೇ ಧೋವಿತ್ವಾ ಠಿತೋ ತಂ ಮಕ್ಕಟಂ ಅದ್ದಸ. ಅಥಸ್ಸ ಪಿಪಾಸಿತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಪಾನೀಯಂ ಉಸ್ಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ ದೋಣಿಯಂ ಆಕಿರಿತ್ವಾ ಅದಾಸಿ, ದತ್ವಾ ಚ ಪನ ‘‘ವಿಸ್ಸಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ನಿಪಜ್ಜಿ. ಮಕ್ಕಟೋ ಪಾನೀಯಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಅವಿದೂರೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಮುಖಮಕ್ಕಟಿಕಂ ಕರೋನ್ತೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಭಿಂಸಾಪೇಸಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಸ ತಂ ಕಿರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅರೇ ದುಟ್ಠಮಕ್ಕಟ, ಅಹಂ ತವ ಪಿಪಾಸಿತಸ್ಸ ಕಿಲನ್ತಸ್ಸ ಬಹುಂ ¶ ಪಾನೀಯಂ ಅದಾಸಿಂ, ಇದಾನಿ ತ್ವಂ ಮಯ್ಹಂ ಮುಖಮಕ್ಕಟಿಕಂ ಕರೋಸಿ, ಅಹೋ ಪಾಪಜನಸ್ಸ ನಾಮ ಕತೋ ಉಪಕಾರೋ ನಿರತ್ಥಕೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೪೭.

‘‘ಅದಮ್ಹ ¶ ತೇ ವಾರಿ ಪಹೂತರೂಪಂ, ಘಮ್ಮಾಭಿತತ್ತಸ್ಸ ಪಿಪಾಸಿತಸ್ಸ;

ಸೋ ದಾನಿ ಪಿತ್ವಾನ ಕಿರಿಙ್ಕರೋಸಿ, ಅಸಙ್ಗಮೋ ಪಾಪಜನೇನ ಸೇಯ್ಯೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಸೋ ದಾನಿ ಪಿತ್ವಾನ ಕಿರಿಙ್ಕರೋಸೀತಿ ಸೋ ಇದಾನಿ ತ್ವಂ ಮಯಾ ದಿನ್ನಪಾನೀಯಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಮುಖಮಕ್ಕಟಿಕಂ ಕರೋನ್ತೋ ‘‘ಕಿರಿ ಕಿರೀ’’ತಿ ಸದ್ದಂ ಕರೋಸಿ. ಅಸಙ್ಗಮೋ ಪಾಪಜನೇನ ಸೇಯ್ಯೋತಿ ಪಾಪಜನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಙ್ಗಮೋ ನ ಸೇಯ್ಯೋ, ಅಸಙ್ಗಮೋವ ಸೇಯ್ಯೋತಿ.

ತಂ ¶ ಸುತ್ವಾ ಸೋ ಮಿತ್ತದುಬ್ಭೀ ಮಕ್ಕಟೋ ‘‘ತ್ವಂ ‘ಏತ್ತಕೇನವೇತಂ ನಿಟ್ಠಿತ’ನ್ತಿ ಸಞ್ಞಂ ಕರೋಸಿ, ಇದಾನಿ ತೇ ಸೀಸೇ ವಚ್ಚಂ ಪಾತೇತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೪೮.

‘‘ಕೋ ತೇ ಸುತೋ ವಾ ದಿಟ್ಠೋ ವಾ, ಸೀಲವಾ ನಾಮ ಮಕ್ಕಟೋ;

ಇದಾನಿ ಖೋ ತಂ ಓಹಚ್ಛಂ, ಏಸಾ ಅಸ್ಮಾಕ ಧಮ್ಮತಾ’’ತಿ.

ತತ್ರಾಯಂ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ – ಭೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ‘‘ಮಕ್ಕಟೋ ಕತಗುಣಜಾನನಕೋ ಆಚಾರಸಮ್ಪನ್ನೋ ಸೀಲವಾ ನಾಮ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಕಹಂ ತಯಾ ಸುತೋ ವಾ ದಿಟ್ಠೋ ವಾ, ಇದಾನಿ ಖೋ ಅಹಂ ತಂ ಓಹಚ್ಛಂ ವಚ್ಚಂ ತೇ ಸೀಸೇ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅಸ್ಮಾಕಞ್ಹಿ ಮಕ್ಕಟಾನಂ ನಾಮ ಏಸಾ ಧಮ್ಮತಾ ಅಯಂ ಜಾತಿಸಭಾವೋ, ಯದಿದಂ ಉಪಕಾರಕಸ್ಸ ಸೀಸೇ ವಚ್ಚಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ.

ತಂ ಸುತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಉಟ್ಠಾಯ ಗನ್ತುಂ ಆರಭಿ. ಮಕ್ಕಟೋ ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಸಾಖಾಯಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಓಲಮ್ಬಕಂ ಓತರನ್ತೋ ವಿಯ ತಸ್ಸ ಸೀಸೇ ವಚ್ಚಂ ಪಾತೇತ್ವಾ ವಿರವನ್ತೋ ವನಸಣ್ಡಂ ಪಾವಿಸಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ನ್ಹತ್ವಾ ಅಗಮಾಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ¶ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ ದೇವದತ್ತೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಮಯಾ ಕತಗುಣಂ ನ ಜಾನಾಸಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಮಕ್ಕಟೋ ದೇವದತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ದುಬ್ಭಿಯಮಕ್ಕಟಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಚತುತ್ಥಾ.

[೧೭೫] ೫. ಆದಿಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಸಬ್ಬೇಸು ¶ ಕಿರ ಭೂತೇಸೂತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಕುಹಕಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ವತ್ಥು ಹೇಟ್ಠಾ ಕಥಿತಸದಿಸಮೇವ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಕಾಸಿರಟ್ಠೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ತಕ್ಕಸಿಲಾಯಂ ಸಬ್ಬಸಿಪ್ಪಾನಿ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಚ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಚ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಮಹಾಪರಿವಾರೋ ಗಣಸತ್ಥಾ ಹುತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತೇ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ಸೋ ತತ್ಥ ಚಿರಂ ವಸಿತ್ವಾ ಲೋಣಮ್ಬಿಲಸೇವನತ್ಥಾಯ ಪಬ್ಬತಾ ಓರುಯ್ಹ ಪಚ್ಚನ್ತೇ ಏಕಂ ಗಾಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ¶ ಪಣ್ಣಸಾಲಾಯಂ ವಾಸಂ ಉಪಗಞ್ಛಿ. ಅಥೇಕೋ ಲೋಲಮಕ್ಕಟೋ ಇಸಿಗಣೇ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಂ ಗತೇ ಅಸ್ಸಮಪದಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪಣ್ಣಸಾಲಾ ಉತ್ತಿಣ್ಣಾ ಕರೋತಿ, ಪಾನೀಯಘಟೇಸು ಉದಕಂ ಛಡ್ಡೇತಿ, ಕುಣ್ಡಿಕಂ ಭಿನ್ದತಿ, ಅಗ್ಗಿಸಾಲಾಯಂ ವಚ್ಚಂ ಕರೋತಿ. ತಾಪಸಾ ವಸ್ಸಂ ವಸಿತ್ವಾ ‘‘ಇದಾನಿ ಹಿಮವನ್ತೋ ಪುಪ್ಫಫಲಸಮಿದ್ಧೋ ರಮಣೀಯೋ, ತತ್ಥೇವ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಪಚ್ಚನ್ತಗಾಮವಾಸಿಕೇ ಆಪುಚ್ಛಿಂಸು. ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ಸ್ವೇ, ಭನ್ತೇ, ಮಯಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಸ್ಸಮಪದಂ ಆಗಮಿಸ್ಸಾಮ, ತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾವ ಗಮಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ದುತಿಯದಿವಸೇ ಪಹೂತಂ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಅಗಮಂಸು. ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸೋ ಮಕ್ಕಟೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಕೋಹಞ್ಞಂ ಕತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸೇ ಆರಾಧೇತ್ವಾ ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಂ ಆಹರಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ತಾಪಸಚರಣಂ ಚರನ್ತೋ ವಿಯ ಸೀಲವಾ ವಿಯ ಚ ಹುತ್ವಾ ತಾಪಸಾನಂ ¶ ಅವಿದೂರೇ ಸೂರಿಯಂ ನಮಸ್ಸಮಾನೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸೀಲವನ್ತಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ವಸನ್ತಾ ಸೀಲವನ್ತಾ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೪೯.

‘‘ಸಬ್ಬೇಸು ಕಿರ ಭೂತೇಸು, ಸನ್ತಿ ಸೀಲಸಮಾಹಿತಾ;

ಪಸ್ಸ ಸಾಖಮಿಗಂ ಜಮ್ಮಂ, ಆದಿಚ್ಚಮುಪತಿಟ್ಠತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಸನ್ತಿ ಸೀಲಸಮಾಹಿತಾತಿ ಸೀಲೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ಸಂವಿಜ್ಜನ್ತಿ, ಸೀಲವನ್ತಾ ಚ ಸಮಾಹಿತಾ ಚ ಏಕಗ್ಗಚಿತ್ತಾ ಸಂವಿಜ್ಜನ್ತೀತಿಪಿ ಅತ್ಥೋ. ಜಮ್ಮನ್ತಿ ಲಾಮಕಂ. ಆದಿಚ್ಚಮುಪತಿಟ್ಠತೀತಿ ಸೂರಿಯಂ ನಮಸ್ಸಮಾನೋ ತಿಟ್ಠತಿ.

ಏವಂ ತೇ ಮನುಸ್ಸೇ ತಸ್ಸ ಗುಣಂ ಕಥೇನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಇಮಸ್ಸ ಲೋಲಮಕ್ಕಟಸ್ಸ ಸೀಲಾಚಾರಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಅವತ್ಥುಸ್ಮಿಂಯೇವ ಪಸನ್ನಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೫೦.

‘‘ನಾಸ್ಸ ¶ ಸೀಲಂ ವಿಜಾನಾಥ, ಅನಞ್ಞಾಯ ಪಸಂಸಥ;

ಅಗ್ಗಿಹುತ್ತಞ್ಚ ಉಹನ್ನಂ, ದ್ವೇ ಚ ಭಿನ್ನಾ ಕಮಣ್ಡಲೂ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಅನಞ್ಞಾಯಾತಿ ಅಜಾನಿತ್ವಾ. ಉಹನ್ನನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಾಪಮಕ್ಕಟೇನ ಊಹದಂ. ಕಮಣ್ಡಲೂತಿ ಕುಣ್ಡಿಕಾ. ‘‘ದ್ವೇ ಚ ಕುಣ್ಡಿಕಾ ತೇನ ಭಿನ್ನಾ’’ತಿ ಏವಮಸ್ಸ ಅಗುಣಂ ಕಥೇಸಿ.

ಮನುಸ್ಸಾ ಮಕ್ಕಟಸ್ಸ ಕುಹಕಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಲೇಡ್ಡುಞ್ಚ ಯಟ್ಠಿಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಪೋಥೇತ್ವಾ ಪಲಾಪೇತ್ವಾ ಇಸಿಗಣಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖಂ ಅದಂಸು. ಇಸಯೋಪಿ ಹಿಮವನ್ತಮೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಪರಿಹೀನಜ್ಝಾನಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಪರಾಯಣಾ ಅಹೇಸುಂ.

ಸತ್ಥಾ ¶ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಮಕ್ಕಟೋ ಅಯಂ ಕುಹಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಅಹೋಸಿ, ಇಸಿಗಣೋ ಬುದ್ಧಪರಿಸಾ, ಗಣಸತ್ಥಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಆದಿಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಞ್ಚಮಾ.

[೧೭೬] ೬. ಕಳಾಯಮುಟ್ಠಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಬಾಲೋ ¶ ವತಾಯಂ ದುಮಸಾಖಗೋಚರೋತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಕೋಸಲರಾಜಾನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ವಸ್ಸಕಾಲೇ ಕೋಸಲರಞ್ಞೋ ಪಚ್ಚನ್ತೋ ಕುಪಿ. ತತ್ಥ ಠಿತಾ ಯೋಧಾ ದ್ವೇ ತೀಣಿ ಯುದ್ಧಾನಿ ಕತ್ವಾ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕೇ ಅಭಿಭವಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ರಞ್ಞೋ ಸಾಸನಂ ಪೇಸೇಸುಂ. ರಾಜಾ ಅಕಾಲೇ ವಸ್ಸಾನೇಯೇವ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಜೇತವನಸಮೀಪೇ ಖನ್ಧಾವಾರಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಅಕಾಲೇ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ, ಕನ್ದರಪದರಾದಯೋ ಉದಕಪೂರಾ, ದುಗ್ಗಮೋ ಮಗ್ಗೋ, ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ಸೋ ಮಂ ‘ಕಹಂ ಗಚ್ಛಸಿ, ಮಹಾರಾಜಾ’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸತಿ, ಅಥಾಹಂ ಏತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸ್ಸಾಮಿ, ನ ಖೋ ಪನ ಮಂ ಸತ್ಥಾ ಸಮ್ಪರಾಯಿಕೇನೇವತ್ಥೇನ ಅನುಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕೇನಾಪಿ ಅನುಗ್ಗಣ್ಹಾತಿಯೇವ, ತಸ್ಮಿಂ ಸಚೇ ಮೇ ಗಮನೇನ ಅವುಡ್ಢಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ‘ಅಕಾಲೋ, ಮಹಾರಾಜಾ’ತಿ ವಕ್ಖತಿ. ಸಚೇ ಪನ ವುಡ್ಡಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ತುಣ್ಹೀ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಸೋ ಜೇತವನಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಹನ್ದ ಕುತೋ ನು ತ್ವಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಆಗಚ್ಛಸಿ ದಿವಾ ದಿವಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಹಂ ಪಚ್ಚನ್ತಂ ವೂಪಸಮೇತುಂ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ‘ತುಮ್ಹೇ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಆಗತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ¶ . ಸತ್ಥಾ ‘‘ಪುಬ್ಬೇಪಿ, ಮಹಾರಾಜ, ರಾಜಾನೋ ಸೇನಾಯ ಅಬ್ಭುಗ್ಗಚ್ಛಮಾನಾಯ ಪಣ್ಡಿತಾನಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಅಕಾಲೇ ಅಬ್ಭುಗ್ಗಮನಂ ನಾಮ ನ ಗಮಿಂಸೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇನ ಯಾಚಿತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಧಮ್ಮಾನುಸಾಸಕೋ ಸಬ್ಬತ್ಥಕಅಮಚ್ಚೋ ಅಹೋಸಿ. ಅಥ ರಞ್ಞೋ ಪಚ್ಚನ್ತೇ ಕುಪಿತೇ ಪಚ್ಚನ್ತಯೋಧಾ ಪಣ್ಣಂ ಪೇಸೇಸುಂ. ರಾಜಾ ವಸ್ಸಕಾಲೇ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನೇ ಖನ್ಧಾವಾರಂ ಬನ್ಧಿ, ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಅಸ್ಸಾನಂ ಕಳಾಯೇ ಸೇದೇತ್ವಾ ಆಹರಿತ್ವಾ ದೋಣಿಯಂ ಪಕ್ಖಿಪಿಂಸು. ಉಯ್ಯಾನೇ ಮಕ್ಕಟೇಸು ಏಕೋ ಮಕ್ಕಟೋ ರುಕ್ಖಾ ಓತರಿತ್ವಾ ತತೋ ಕಳಾಯೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಮುಖಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಹತ್ಥೇಹಿಪಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ರುಕ್ಖೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಖಾದಿತುಂ ಆರಭಿ, ಅಥಸ್ಸ ಖಾದಮಾನಸ್ಸ ಹತ್ಥಕೋ ಏಕೋ ಕಳಾಯೋ ಭೂಮಿಯಂ ಪತಿ. ಸೋ ಮುಖೇನ ಚ ಹತ್ಥೇಹಿ ಚ ಗಹಿತೇ ಸಬ್ಬೇ ¶ ಕಳಾಯೇ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ರುಕ್ಖಾ ಓರುಯ್ಹ ತಮೇವ ಕಳಾಯಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ತಂ ಕಳಾಯಂ ಅದಿಸ್ವಾವ ಪುನ ರುಕ್ಖಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಅಡ್ಡೇ ಸಹಸ್ಸಪರಾಜಿತೋ ವಿಯ ಸೋಚಮಾನೋ ದುಮ್ಮುಖೋ ರುಕ್ಖಸಾಖಾಯಂ ನಿಸೀದಿ. ರಾಜಾ ಮಕ್ಕಟಸ್ಸ ಕಿರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ¶ ‘‘ಪಸ್ಸಥ, ಕಿಂ ನಾಮೇತಂ ಮಕ್ಕಟೇನ ಕತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಬಹುಂ ಅನವಲೋಕೇತ್ವಾ ಅಪ್ಪಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ದುಬ್ಬುದ್ಧಿನೋ ಬಾಲಾ ಏವರೂಪಂ ಕರೋನ್ತಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೫೧.

‘‘ಬಾಲೋ ವತಾಯಂ ದುಮಸಾಖಗೋಚರೋ, ಪಞ್ಞಾ ಜನಿನ್ದ ನಯಿಮಸ್ಸ ವಿಜ್ಜತಿ;

ಕಳಾಯಮುಟ್ಠಿಂ ಅವಕಿರಿಯ ಕೇವಲಂ, ಏಕಂ ಕಳಾಯಂ ಪತಿತಂ ಗವೇಸತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ದುಮಸಾಖಗೋಚರೋತಿ ಮಕ್ಕಟೋ. ಸೋ ಹಿ ದುಮಸಾಖಾಸು ಗೋಚರಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಸಾವ ಅಸ್ಸ ಗೋಚರೋ ಸಞ್ಚರಣಭೂಮಿಭೂತಾ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ದುಮಸಾಖಗೋಚರೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಜನಿನ್ದಾತಿ ರಾಜಾನಂ ಆಲಪತಿ. ರಾಜಾ ಹಿ ಪರಮಿಸ್ಸರಭಾವೇನ ಜನಸ್ಸ ಇನ್ದೋತಿ ಜನಿನ್ದೋ. ಕಳಾಯಮುಟ್ಠಿನ್ತಿ ಚಣಕಮುಟ್ಠಿಂ. ‘‘ಕಾಳರಾಜಮಾಸಮುಟ್ಠಿ’’ನ್ತಿಪಿ ವದನ್ತಿಯೇವ. ಅವಕಿರಿಯಾತಿ ಅವಕಿರಿತ್ವಾ. ಕೇವಲನ್ತಿ ಸಬ್ಬಂ. ಗವೇಸತೀತಿ ಭೂಮಿಯಂ ಪತಿತಂ ಏಕಮೇವ ಪರಿಯೇಸತಿ.

ಏವಂ ¶ ವತ್ವಾ ಪುನ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೫೨.

‘‘ಏವಮೇವ ಮಯಂ ರಾಜ, ಯೇ ಚಞ್ಞೇ ಅತಿಲೋಭಿನೋ;

ಅಪ್ಪೇನ ಬಹುಂ ಜಿಯ್ಯಾಮ, ಕಳಾಯೇನೇವ ವಾನರೋ’’ತಿ.

ತತ್ರಾಯಂ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ – ಮಹಾರಾಜ, ಏವಮೇವ ಮಯಞ್ಚ ಯೇ ಚಞ್ಞೇ ಲೋಭಾಭಿಭೂತಾ ಜನಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಅಪ್ಪೇನ ಬಹುಂ ಜಿಯ್ಯಾಮ. ಮಯಞ್ಹಿ ಏತರಹಿ ಅಕಾಲೇ ವಸ್ಸಾನಸಮಯೇ ಮಗ್ಗಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಅಪ್ಪಕಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಕಾರಣಾ ಬಹುಕಾ ಅತ್ಥಾ ಪರಿಹಾಯಾಮ. ಕಳಾಯೇನೇವ ವಾನರೋತಿ ಯಥಾ ಅಯಂ ವಾನರೋ ಏಕಂ ಕಳಾಯಂ ಪರಿಯೇಸಮಾನೋ ತೇನೇಕೇನ ಕಳಾಯೇನ ಸಬ್ಬಕಳಾಯೇಹಿ ಪರಿಹೀನೋ, ಏವಂ ಮಯಮ್ಪಿ ¶ ಅಕಾಲೇನ ಕನ್ದರಪದರಾದೀಸು ಪೂರೇಸು ಗಚ್ಛಮಾನಾ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಂ ಅತ್ಥಂ ಪರಿಯೇಸಮಾನಾ ಬಹೂಹಿ ಹತ್ಥಿವಾಹನಅಸ್ಸವಾಹನಾದೀಹಿ ಚೇವ ಬಲಕಾಯೇನ ಚ ಪರಿಹಾಯಿಸ್ಸಾಮ. ತಸ್ಮಾ ಅಕಾಲೇ ಗನ್ತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ರಞ್ಞೋ ಓವಾದಂ ಅದಾಸಿ.

ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ತತೋ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿಮೇವ ಪಾವಿಸಿ. ಚೋರಾಪಿ ‘‘ರಾಜಾ ಕಿರ ಚೋರಮದ್ದನಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಪಚ್ಚನ್ತತೋ ಪಲಾಯಿಂಸು. ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇಪಿ ಚೋರಾ ‘‘ಕೋಸಲರಾಜಾ ಕಿರ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಪಲಾಯಿಂಸು. ರಾಜಾ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಸಾವತ್ಥಿಮೇವ ಪಾವಿಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ¶ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ರಾಜಾ ಆನನ್ದೋ ಅಹೋಸಿ, ಪಣ್ಡಿತಾಮಚ್ಚೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಕಳಾಯಮುಟ್ಠಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಛಟ್ಠಾ.

[೧೭೭] ೭. ತಿನ್ದುಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಧನುಹತ್ಥಕಲಾಪೇಹೀತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಪಞ್ಞಾಪಾರಮಿಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ಹಿ ಮಹಾಬೋಧಿಜಾತಕೇ (ಜಾ. ೨.೧೮.೧೨೪ ಆದಯೋ) ವಿಯ ಉಮಙ್ಗಜಾತಕೇ (ಜಾ. ೨.೨೨.೫೯೦ ಆದಯೋ) ವಿಯ ಚ ಅತ್ತನೋ ಪಞ್ಞಾಯ ವಣ್ಣಂ ವಣ್ಣಿತಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ ತಥಾಗತೋ ಪಞ್ಞವಾ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಪಞ್ಞವಾ ಉಪಾಯಕುಸಲೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ¶ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ವಾನರಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಅಸೀತಿಸಹಸ್ಸವಾನರಗಣಪರಿವಾರೋ ಹಿಮವನ್ತಪದೇಸೇ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ತಸ್ಸಾಸನ್ನೇ ಏಕೋ ಪಚ್ಚನ್ತಗಾಮಕೋ ಕದಾಚಿ ವಸತಿ, ಕದಾಚಿ ಉಬ್ಬಸತಿ. ತಸ್ಸ ಪನ ಗಾಮಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ ಸಾಖಾವಿಟಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಮಧುರಫಲೋ ಏಕೋ ತಿನ್ದುಕರುಕ್ಖೋ ಅತ್ಥಿ, ವಾನರಗಣೋ ಉಬ್ಬಸಿತಕಾಲೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಫಲಾನಿ ಖಾದತಿ. ಅಥಾಪರಸ್ಮಿಂ ಫಲವಾರೇ ಸೋ ಗಾಮೋ ಪುನ ಆವಾಸೋ ಅಹೋಸಿ ದಳ್ಹಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ದ್ವಾರಯುತ್ತೋ, ಸೋಪಿ ರುಕ್ಖೋ ಫಲಭಾರನಮಿತಸಾಖೋ ¶ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ವಾನರಗಣೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಯಂ ಪುಬ್ಬೇ ಅಸುಕಗಾಮೇ ತಿನ್ದುಕಫಲಾನಿ ಖಾದಾಮ, ಫಲಿತೋ ನು ಖೋ ಸೋ ಏತರಹಿ ರುಕ್ಖೋ, ಉದಾಹು ನೋ, ಆವಸಿತೋ ಸೋ ಗಾಮೋ, ಉದಾಹು ನೋ’’ತಿ. ಏವಞ್ಚ ಪನ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛ ಇಮಂ ಪವತ್ತಿಂ ಜಾನಾಹೀ’’ತಿ ಏಕಂ ವಾನರಂ ಪೇಸೇಸಿ. ಸೋ ಗನ್ತ್ವಾ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಚ ಫಲಿತಭಾವಂ ಗಾಮಸ್ಸ ಚ ಗಾಳ್ಹವಾಸಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ವಾನರಾನಂ ಆರೋಚೇಸಿ.

ವಾನರಾ ತಸ್ಸ ಫಲಿತಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಮಧುರಾನಿ ತಿನ್ದುಕಫಲಾನಿ ಖಾದಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಉಸ್ಸಾಹಜಾತಾ ವಾನರಿನ್ದಸ್ಸ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸುಂ. ವಾನರಿನ್ದೋ ‘‘ಗಾಮೋ ಆವಾಸೋ ಅನಾವಾಸೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಆವಾಸೋ, ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ನ ಗನ್ತಬ್ಬಂ. ಮನುಸ್ಸಾ ಹಿ ಬಹುಮಾಯಾ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ದೇವ, ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪಟಿಸಲ್ಲಾನವೇಲಾಯ ಅಡ್ಢರತ್ತಸಮಯೇ ಖಾದಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಬಹೂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಾನರಿನ್ದಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತಾ ಓತರಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಗಾಮಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪಟಿಸಲ್ಲಾನಕಾಲಂ ಆಗಮಯಮಾನಾ ಮಹಾಪಾಸಾಣಪಿಟ್ಠೇ ಸಯಿತ್ವಾ ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೇ ಮನುಸ್ಸೇಸು ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕಮನ್ತೇಸು ರುಕ್ಖಂ ಆರುಯ್ಹ ಫಲಾನಿ ಖಾದಿಂಸು. ಅಥೇಕೋ ಪುರಿಸೋ ಸರೀರಕಿಚ್ಚೇನ ಗೇಹಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಗಾಮಮಜ್ಝಗತೋ ವಾನರೇ ¶ ದಿಸ್ವಾ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿ. ಬಹೂ ಮನುಸ್ಸಾ ಧನುಕಲಾಪಂ ಸನ್ನಯ್ಹಿತ್ವಾ ನಾನಾವುಧಹತ್ಥಾ ಲೇಡ್ಡುದಣ್ಡಾದೀನಿ ಆದಾಯ ‘‘ಪಭಾತಾಯ ರತ್ತಿಯಾ ವಾನರೇ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ರುಕ್ಖಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಂಸು. ಅಸೀತಿಸಹಸ್ಸವಾನರಾ ಮನುಸ್ಸೇ ದಿಸ್ವಾ ಮರಣಭಯತಜ್ಜಿತಾ ‘‘ನತ್ಥಿ ನೋ ಅಞ್ಞಂ ಪಟಿಸ್ಸರಣಂ ಅಞ್ಞತ್ರ ವಾನರಿನ್ದೇನಾ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹಂಸು –

೫೩.

‘‘ಧನುಹತ್ಥಕಲಾಪೇಹಿ, ನೇತ್ತಿಂಸವರಧಾರಿಭಿ;

ಸಮನ್ತಾ ಪರಿಕಿಣ್ಣಮ್ಹ, ಕಥಂ ಮೋಕ್ಖೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ಧನುಹತ್ಥಕಲಾಪೇಹೀತಿ ಧನುಕಲಾಪಹತ್ಥೇಹಿ, ಧನೂನಿ ಚೇವ ಸರಕಲಾಪೇ ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಿತೇಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ನೇತ್ತಿಂಸವರಧಾರಿಭೀತಿ ನೇತ್ತಿಂಸಾ ವುಚ್ಚನ್ತಿ ಖಗ್ಗಾ, ಉತ್ತಮಖಗ್ಗಧಾರೀಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪರಿಕಿಣ್ಣಮ್ಹಾತಿ ಪರಿವಾರಿತಮ್ಹ. ಕಥನ್ತಿ ಕೇನ ನು ಖೋ ಉಪಾಯೇನ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಮೋಕ್ಖೋ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ.

ತೇಸಂ ¶ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ವಾನರಿನ್ದೋ ‘‘ಮಾ ಭಾಯಿತ್ಥ, ಮನುಸ್ಸಾ ನಾಮ ಬಹುಕಿಚ್ಚಾ, ಅಜ್ಜಪಿ ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೋ ವತ್ತತಿ, ಅಪಿ ನಾಮ ತೇಸಂ ‘ಅಮ್ಹೇ ಮಾರೇಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ಪರಿವಾರಿತಾನಂ ಇಮಸ್ಸ ಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಅನ್ತರಾಯಕರಂ ಅಞ್ಞಂ ಕಿಚ್ಚಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ವಾನರೇ ಸಮಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೫೪.

‘‘ಅಪ್ಪೇವ ಬಹುಕಿಚ್ಚಾನಂ, ಅತ್ಥೋ ಜಾಯೇಥ ಕೋಚಿ ನಂ;

ಅತ್ಥಿ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಅಚ್ಛಿನ್ನಂ, ಖಜ್ಜಥಞ್ಞೇವ ತಿನ್ದುಕ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ನನ್ತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ, ಅಪ್ಪೇವ ಬಹುಕಿಚ್ಚಾನಂ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಅಞ್ಞೋ ಕೋಚಿ ಅತ್ಥೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾತಿ ಅಯಮೇವೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ. ಅತ್ಥಿ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಅಚ್ಛಿನ್ನನ್ತಿ ಇಮಸ್ಸ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಫಲಾನಂ ಆಕಡ್ಢನಪರಿಕಡ್ಢನವಸೇನ ಅಚ್ಛಿನ್ನಂ ಬಹು ಠಾನಂ ಅತ್ಥಿ. ಖಜ್ಜಥಞ್ಞೇವ ತಿನ್ದುಕನ್ತಿ ತಿನ್ದುಕಫಲಂ ಖಜ್ಜಥಞ್ಞೇವ. ತುಮ್ಹೇ ಹಿ ಯಾವತಕೇನ ವೋ ಅತ್ಥೋ ಅತ್ಥಿ, ತತ್ತಕಂ ಖಾದಥ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಹರಣಕಾಲಂ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮಾತಿ.

ಏವಂ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಕಪಿಗಣಂ ಸಮಸ್ಸಾಸೇಸಿ. ಏತ್ತಕಞ್ಹಿ ಅಸ್ಸಾಸಂ ಅಲಭಮಾನಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತೇ ಫಲಿತೇನ ಹದಯೇನ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪುಣೇಯ್ಯುಂ. ಮಹಾಸತ್ತೋ ಪನ ಏವಂ ವಾನರಗಣಂ ಅಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ ‘‘ಸಬ್ಬೇ ವಾನರೇ ಸಮಾನೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸಮಾನೇನ್ತಾ ತಸ್ಸ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯಂ ಸೇನಕಂ ನಾಮ ವಾನರಂ ಅದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸೇನಕೋ ನಾಗತೋ’’ತಿ ಆರೋಚೇಸುಂ. ‘‘ಸಚೇ ಸೇನಕೋ ನಾಗತೋ, ತುಮ್ಹೇ ಮಾ ಭಾಯಿತ್ಥ, ಇದಾನಿ ವೋ ಸೋ ¶ ಸೋತ್ಥಿಂ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಸೇನಕೋಪಿ ಖೋ ವಾನರಗಣಸ್ಸ ಗಮನಕಾಲೇ ನಿದ್ದಾಯಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಪಬುದ್ಧೋ ಕಞ್ಚಿ ಅದಿಸ್ವಾ ಪದಾನುಪದಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಮನುಸ್ಸೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ವಾನರಗಣಸ್ಸ ಭಯಂ ಉಪ್ಪನ್ನ’’ನ್ತಿ ಞತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪರಿಯನ್ತೇ ಗೇಹೇ ಅಗ್ಗಿಂ ಜಾಲೇತ್ವಾ ಸುತ್ತಂ ಕನ್ತನ್ತಿಯಾ ಮಹಲ್ಲಕಿತ್ಥಿಯಾ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಖೇತ್ತಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಗಾಮದಾರಕೋ ವಿಯ ಏಕಂ ಉಮ್ಮುಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ¶ ಉಪರಿವಾತೇ ಠತ್ವಾ ಗಾಮಂ ಪದೀಪೇಸಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ಮಕ್ಕಟೇ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ನಿಬ್ಬಾಪೇತುಂ ಅಗಮಂಸು. ವಾನರಾ ಪಲಾಯನ್ತಾ ಸೇನಕಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಏಕೇಕಂ ಫಲಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಲಾಯಿಂಸು.

ಸತ್ಥಾ ¶ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯೋ ಸೇನಕೋ ಮಹಾನಾಮೋ ಸಕ್ಕೋ ಅಹೋಸಿ, ವಾನರಗಣೋ ಬುದ್ಧಪರಿಸಾ, ವಾನರಿನ್ದೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ತಿನ್ದುಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಸತ್ತಮಾ.

[೧೭೮] ೮. ಕಚ್ಛಪಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಜನಿತ್ತಂ ಮೇ ಭವಿತ್ತಂ ಮೇತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಅಹಿವಾತಕರೋಗಮುತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕಿರ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕುಲೇ ಅಹಿವಾತಕರೋಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ. ಮಾತಾಪಿತರೋ ಪುತ್ತಂ ಆಹಂಸು – ‘‘ತಾತ, ಮಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಗೇಹೇ ವಸ, ಭಿತ್ತಿಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಜೀವಿತಂ ರಕ್ಖ, ಪಚ್ಛಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಾಮ ಠಾನೇ ಮಹಾನಿಧಾನಂ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಕುಟುಮ್ಬಂ ಸಣ್ಠಪೇತ್ವಾ ಸುಖೇನ ಜೀವೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ. ಪುತ್ತೋ ತೇಸಂ ವಚನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಭಿತ್ತಿಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ರೋಗೇ ವೂಪಸನ್ತೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮಹಾನಿಧಾನಂ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಕುಟುಮ್ಬಂ ಸಣ್ಠಪೇತ್ವಾ ಘರಾವಾಸಂ ವಸಿ. ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಸಪ್ಪಿತೇಲಾದೀನಿ ಚೇವ ವತ್ಥಚ್ಛಾದನಾದೀನಿ ಚ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಜೇತವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ. ಸತ್ಥಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಗೇಹೇ ಅಹಿವಾತಕರೋಗೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋತಿ ಅಸ್ಸುಮ್ಹ, ಕಿನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ಮುತ್ತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ, ಸೋ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆಚಿಕ್ಖಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಖೋ, ಉಪಾಸಕ, ಭಯೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನೇ ಆಲಯಂ ಕತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಅಗತಾ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು, ಅನಾಲಯಂ ಪನ ಕತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗತಾ ಜೀವಿತಂ ಲಭಿಂಸೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇನ ಯಾಚಿತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಕಾಸಿಗಾಮಕೇ ಕುಮ್ಭಕಾರಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಕುಮ್ಭಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಪುತ್ತದಾರಂ ಪೋಸೇಸಿ. ತದಾ ಪನ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಮಹಾನದಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಾಬದ್ಧೋ ಮಹಾಜಾತಸ್ಸರೋ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ಬಹುಉದಕಕಾಲೇ ನದಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕೋದಕೋ ಹೋತಿ, ಉದಕೇ ಮನ್ದೀಭೂತೇ ¶ ವಿಸುಂ ಹೋತಿ. ಮಚ್ಛಕಚ್ಛಪಾ ¶ ಪನ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಂವಚ್ಛರೇ ಸುವುಟ್ಠಿಕಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಂವಚ್ಛರೇ ದುಬ್ಬುಟ್ಠಿಕಾ’’ತಿ ಜಾನನ್ತಿ. ಅಥ ತಸ್ಮಿಂ ಸರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಮಚ್ಛಕಚ್ಛಪಾ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಂವಚ್ಛರೇ ದುಬ್ಬುಟ್ಠಿಕಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಉದಕಸ್ಸ ಏಕಾಬದ್ಧಕಾಲೇಯೇವ ತಮ್ಹಾ ಸರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ¶ ನದಿಂ ಅಗಮಿಂಸು. ಏಕೋ ಪನ ಕಚ್ಛಪೋ ‘‘ಇದಂ ಮೇ ಜಾತಟ್ಠಾನಂ ವಡ್ಢಿತಟ್ಠಾನಂ, ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ವಸಿತಟ್ಠಾನಂ, ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ ಇಮಂ ಜಹಿತು’’ನ್ತಿ ನದಿಂ ನ ಅಗಮಾಸಿ. ಅಥ ನಿದಾಘಸಮಯೇ ತತ್ಥ ಉದಕಂ ಛಿಜ್ಜಿ, ಸೋ ಕಚ್ಛಪೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಮತ್ತಿಕಗಹಣಟ್ಠಾನೇ ಭೂಮಿಂ ಖಣಿತ್ವಾ ಪಾವಿಸಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಮತ್ತಿಕಂ ಗಹೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಹಾಕುದ್ದಾಲೇನ ಭೂಮಿಂ ಖಣನ್ತೋ ಕಚ್ಛಪಸ್ಸ ಪಿಟ್ಠಿಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಮತ್ತಿಕಪಿಣ್ಡಂ ವಿಯ ಕುದ್ದಾಲೇನೇವ ನಂ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಥಲೇ ಪಾತೇಸಿ. ಸೋ ವೇದನಾಪ್ಪತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ವಸನಟ್ಠಾನೇ ಆಲಯಂ ಜಹಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಏವಂ ವಿನಾಸಂ ಪಾಪುಣಿ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಪರಿದೇವಮಾನೋ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅವೋಚ –

೫೫.

‘‘ಜನಿತ್ತಂ ಮೇ ಭವಿತ್ತಂ ಮೇ, ಇತಿ ಪಙ್ಕೇ ಅವಸ್ಸಯಿಂ;

ತಂ ಮಂ ಪಙ್ಕೋ ಅಜ್ಝಭವಿ, ಯಥಾ ದುಬ್ಬಲಕಂ ತಥಾ;

ತಂ ತಂ ವದಾಮಿ ಭಗ್ಗವ, ಸುಣೋಹಿ ವಚನಂ ಮಮ.

೫೬.

‘‘ಗಾಮೇ ವಾ ಯದಿ ವಾರಞ್ಞೇ, ಸುಖಂ ಯತ್ರಾಧಿಗಚ್ಛತಿ;

ತಂ ಜನಿತ್ತಂ ಭವಿತ್ತಞ್ಚ, ಪುರಿಸಸ್ಸ ಪಜಾನತೋ;

ಯಮ್ಹಿ ಜೀವೇ ತಮ್ಹಿ ಗಚ್ಛೇ, ನ ನಿಕೇತಹತೋ ಸಿಯಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಜನಿತ್ತಂ ಮೇ ಭವಿತ್ತಂ ಮೇತಿ ಇದಂ ಮಮ ಜಾತಟ್ಠಾನಂ, ಇದಂ ಮಮ ವಡ್ಢಿತಟ್ಠಾನಂ. ಇತಿ ಪಙ್ಕೇ ಅವಸ್ಸಯಿನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನಾಹಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕದ್ದಮೇ ಅವಸ್ಸಯಿಂ ನಿಪಜ್ಜಿಂ, ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಜ್ಝಭವೀತಿ ಅಧಿಅಭವಿ ವಿನಾಸಂ ಪಾಪೇಸಿ. ಭಗ್ಗವಾತಿ ಕುಮ್ಭಕಾರಂ ಆಲಪತಿ. ಕುಮ್ಭಕಾರಾನಞ್ಹಿ ನಾಮಗೋತ್ತಪಞ್ಞತ್ತಿ ಏಸಾ, ಯದಿದಂ ಭಗ್ಗವಾತಿ. ಸುಖನ್ತಿ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕಸ್ಸಾದಂ. ತಂ ¶ ಜನಿತ್ತಂ ಭವಿತ್ತಞ್ಚಾತಿ ತಂ ಜಾತಟ್ಠಾನಞ್ಚ ವಡ್ಢಿತಟ್ಠಾನಞ್ಚ. ‘‘ಜಾನಿತ್ತಂ ಭಾವಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ದೀಘವಸೇನಪಿ ಪಾಠೋ, ಸೋಯೇವತ್ಥೋ. ಪಜಾನತೋತಿ ಅತ್ಥಾನತ್ಥಂ ಕಾರಣಾಕಾರಣಂ ಜಾನನ್ತಸ್ಸ. ನ ನಿಕೇತಹತೋ ಸಿಯಾತಿ ನಿಕೇತೇ ಆಲಯಂ ಕತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಅಗನ್ತ್ವಾ ನಿಕೇತೇನ ಹತೋ, ಏವರೂಪಂ ಮರಣದುಕ್ಖಂ ಪಾಪಿತೋ ನ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ.

ಏವಂ ಸೋ ಬೋಧಿಸತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಕಾಲಮಕಾಸಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಕಲಗಾಮವಾಸಿನೋ ಸನ್ನಿಪಾತಾಪೇತ್ವಾ ತೇ ಮನುಸ್ಸೇ ಓವದನ್ತೋ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಪಸ್ಸಥ ಇಮಂ ಕಚ್ಛಪಂ, ಅಯಂ ¶ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಮಚ್ಛಕಚ್ಛಪಾನಂ ಮಹಾನದಿಂ ಗಮನಕಾಲೇ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನೇ ಆಲಯಂ ಛಿನ್ದಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ¶ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅಗನ್ತ್ವಾ ಮಮ ಮತ್ತಿಕಗಹಣಟ್ಠಾನಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿ. ಅಥಸ್ಸಾಹಂ ಮತ್ತಿಕಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಮಹಾಕುದ್ದಾಲೇನ ಪಿಟ್ಠಿಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಮತ್ತಿಕಪಿಣ್ಡಂ ವಿಯ ನಂ ಥಲೇ ಪಾತೇಸಿಂ, ಅಯಂ ಅತ್ತನಾ ಕತಕಮ್ಮಂ ಸರಿತ್ವಾ ದ್ವೀಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ಪರಿದೇವಿತ್ವಾ ಕಾಲಮಕಾಸಿ. ಏವಮೇಸ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನೇ ಆಲಯಂ ಕತ್ವಾ ಮರಣಂ ಪತ್ತೋ, ತುಮ್ಹೇಪಿ ಮಾ ಇಮಿನಾ ಕಚ್ಛಪೇನ ಸದಿಸಾ ಅಹುವತ್ಥ, ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ‘ಮಯ್ಹಂ ರೂಪಂ ಮಯ್ಹಂ ಸದ್ದೋ ಮಯ್ಹಂ ಗನ್ಧೋ ಮಯ್ಹಂ ರಸೋ ಮಯ್ಹಂ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬೋ ಮಯ್ಹಂ ಪುತ್ತೋ ಮಯ್ಹಂ ಧೀತಾ ಮಯ್ಹಂ ದಾಸದಾಸಿಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಮಯ್ಹಂ ಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣ’ನ್ತಿ ತಣ್ಹಾವಸೇನ ಉಪಭೋಗವಸೇನ ಮಾ ಗಣ್ಹಿತ್ಥ, ಏಕಕೋವೇಸ ಸತ್ತೋ ತೀಸು ಭವೇಸು ಪರಿವತ್ತತೀ’’ತಿ. ಏವಂ ಬುದ್ಧಲೀಲಾಯ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಓವಾದಮದಾಸಿ, ಸೋ ಓವಾದೋ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪಂ ಪತ್ಥರಿತ್ವಾ ಸಟ್ಠಿಮತ್ತಾನಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಮಹಾಜನೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಓವಾದೇ ಠತ್ವಾ ದಾನಾದೀನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ಆಯುಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸಗ್ಗಪುರಂ ಪೂರೇಸಿ, ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ತಥೇವ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ಸಗ್ಗಪುರಂ ಪೂರೇಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ. ‘‘ತದಾ ಕಚ್ಛಪೋ ಆನನ್ದೋ ಅಹೋಸಿ, ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಕಚ್ಛಪಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಅಟ್ಠಮಾ.

[೧೭೯] ೯. ಸತಧಮ್ಮಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ತಞ್ಚ ¶ ಅಪ್ಪನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕವೀಸತಿವಿಧಂ ಅನೇಸನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಕಾಲೇ ಬಹೂ ಭಿಕ್ಖೂ ವೇಜ್ಜಕಮ್ಮೇನ ದೂತಕಮ್ಮೇನ ಪಹಿಣಕಮ್ಮೇನ ಜಙ್ಘಪೇಸನಿಕೇನ ಪಿಣ್ಡಪಟಿಪಿಣ್ಡೇನಾತಿ ಏವರೂಪಾಯ ಏಕವೀಸತಿವಿಧಾಯ ಅನೇಸನಾಯ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇಸುಂ. ಸಾ ಸಾಕೇತಜಾತಕೇ (ಜಾ. ೧.೨.೧೭೩-೧೭೪) ಆವಿಭವಿಸ್ಸತಿ. ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ತಥಾ ಜೀವಿಕಕಪ್ಪನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಏತರಹಿ ಖೋ ಬಹೂ ಭಿಕ್ಖೂ ಅನೇಸನಾಯ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇನ್ತಿ, ತೇ ಪನ ಏವಂ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಯಕ್ಖತ್ತಭಾವಾ ಪೇತತ್ತಭಾವಾ ನ ಮುಚ್ಚಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಧುರಗೋಣಾ ಹುತ್ವಾವ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸನ್ತಿ, ನಿರಯೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಏತೇಸಂ ಹಿತತ್ಥಾಯ ಸುಖತ್ಥಾಯ ¶ ಅತ್ತಜ್ಝಾಸಯಂ ಸಕಪಟಿಭಾನಂ ಏಕಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಕಥೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಸನ್ನಿಪಾತಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏಕವೀಸತಿವಿಧಾಯ ಅನೇಸನಾಯ ಪಚ್ಚಯಾ ಉಪ್ಪಾದೇತಬ್ಬಾ. ಅನೇಸನಾಯ ಹಿ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ಆದಿತ್ತಲೋಹಗುಳಸದಿಸೋ ಹಲಾಹಲವಿಸೂಪಮೋ. ಅನೇಸನಾ ಹಿ ನಾಮೇಸಾ ಬುದ್ಧಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸಾವಕೇಹಿ ಗರಹಿತಬ್ಬಾ ಪಟಿಕುಟ್ಠಾ. ಅನೇಸನಾಯ ¶ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಹಿ ಹಾಸೋ ವಾ ಸೋಮನಸ್ಸಂ ವಾ ನತ್ಥಿ. ಏವಂ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಹಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ಮಮ ಸಾಸನೇ ಚಣ್ಡಾಲಸ್ಸ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಭೋಜನಸದಿಸೋ, ತಸ್ಸ ಪರಿಭೋಗೋ ಸತಧಮ್ಮಮಾಣವಸ್ಸ ಚಣ್ಡಾಲುಚ್ಛಿಟ್ಠಭತ್ತಪರಿಭೋಗೋ ವಿಯ ಹೋತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಚಣ್ಡಾಲಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಕೇನಚಿದೇವ ಕರಣೀಯೇನ ಪಾಥೇಯ್ಯತಣ್ಡುಲೇ ಚ ಭತ್ತಪುಟಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ. ತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಕಾಲೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಏಕೋ ಮಾಣವೋ ಅತ್ಥಿ ಸತಧಮ್ಮೋ ನಾಮ ಉದಿಚ್ಚಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಹಾಸಾಲಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ. ಸೋಪಿ ಕೇನಚಿದೇವ ಕರಣೀಯೇನ ತಣ್ಡುಲೇ ಚ ಭತ್ತಪುಟಞ್ಚ ಅಗಹೇತ್ವಾವ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ, ತೇ ಉಭೋಪಿ ಮಹಾಮಗ್ಗೇ ಸಮಾಗಚ್ಛಿಂಸು. ಮಾಣವೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ‘‘ಕಿಂಜಾತಿಕೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಸೋ ‘‘ಅಹಂ ಚಣ್ಡಾಲೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ಕಿಂಜಾತಿಕೋಸೀ’’ತಿ ಮಾಣವಂ ಪುಚ್ಛಿ ¶ . ‘‘ಉದಿಚ್ಚಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಅಹ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಸಾಧು ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ ತೇ ಉಭೋಪಿ ಮಗ್ಗಂ ಅಗಮಂಸು. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪಾತರಾಸವೇಲಾಯ ಉದಕಫಾಸುಕಟ್ಠಾನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಹತ್ಥೇ ಧೋವಿತ್ವಾ ಭತ್ತಪುಟಂ ಮೋಚೇತ್ವಾ ‘‘ಮಾಣವ, ಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ನತ್ಥಿ, ಅರೇ ಚಣ್ಡಾಲ, ಮಮ ಭತ್ತೇನ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಪುಟಕಭತ್ತಂ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಂ ಅಕತ್ವಾವ ಅತ್ತನೋ ಯಾಪನಮತ್ತಂ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಪಣ್ಣೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪುಟಕಭತ್ತಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಪಾನೀಯಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಧೋತಹತ್ಥಪಾದೋ ತಣ್ಡುಲೇ ಚ ಸೇಸಭತ್ತಞ್ಚ ಆದಾಯ ‘‘ಗಚ್ಛಾಮ, ಮಾಣವಾ’’ತಿ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ.

ತೇ ಸಕಲದಿವಸಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಾಯಂ ಉಭೋಪಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಉದಕಫಾಸುಕಟ್ಠಾನೇ ನ್ಹತ್ವಾ ಪಚ್ಚುತ್ತರಿಂಸು. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಫಾಸುಕಟ್ಠಾನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಭತ್ತಪುಟಂ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಮಾಣವಂ ಅನಾಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ಆರಭಿ. ಮಾಣವೋ ಸಕಲದಿವಸಂ ಮಗ್ಗಗಮನೇನ ಕಿಲನ್ತೋ ಛಾತಜ್ಝತ್ತೋ ‘‘ಸಚೇ ಮೇ ಭತ್ತಂ ದಸ್ಸತಿ, ಭುಞ್ಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಇತರೋ ಕಿಞ್ಚಿ ಅವತ್ವಾ ಭುಞ್ಜತೇವ. ಮಾಣವೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಚಣ್ಡಾಲೋ ಮಯ್ಹಂ ಅವತ್ವಾವ ಸಬ್ಬಂ ಭುಞ್ಜತಿ ¶ ನಿಪ್ಪೀಳೇತ್ವಾಪಿ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಪರಿ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಭತ್ತಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಸೇಸಂ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಸೋ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜಿ. ಅಥಸ್ಸ ಭುತ್ತಮತ್ತಸ್ಸೇವ ‘‘ಮಯಾ ಅತ್ತನೋ ಜಾತಿಗೋತ್ತಕುಲಪದೇಸಾನಂ ಅನನುಚ್ಛವಿಕಂ ಕತಂ, ಚಣ್ಡಾಲಸ್ಸ ನಾಮ ಮೇ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಭತ್ತಂ ಭುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಬಲವವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ, ತಾವದೇವಸ್ಸ ಸಲೋಹಿತಂ ಭತ್ತಂ ಮುಖತೋ ಉಗ್ಗಚ್ಛಿ. ಸೋ ‘‘ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಸ್ಸ ವತ ಮೇ ಕಾರಣಾ ಅನನುಚ್ಛವಿಕಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತ’’ನ್ತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಬಲವಸೋಕತಾಯ ಪರಿದೇವಮಾನೋ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೫೭.

‘‘ತಞ್ಚ ¶ ಅಪ್ಪಞ್ಚ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಂ, ತಞ್ಚ ಕಿಚ್ಛೇನ ನೋ ಅದಾ;

ಸೋಹಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಜಾತಿಕೋ, ಯಂ ಭುತ್ತಂ ತಮ್ಪಿ ಉಗ್ಗತ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ರಾಯಂ ¶ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ – ಯಂ ಮಯಾ ಭುತ್ತಂ, ತಂ ಅಪ್ಪಞ್ಚ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಞ್ಚ, ತಞ್ಚ ಸೋ ಚಣ್ಡಾಲೋ ನ ಅತ್ತನೋ ರುಚಿಯಾ ಮಂ ಅದಾಸಿ, ಅಥ ಖೋ ನಿಪ್ಪೀಳಿಯಮಾನೋ ಕಿಚ್ಛೇನ ಕಸಿರೇನ ಅದಾಸಿ, ಸೋಹಂ ಪರಿಸುದ್ಧಬ್ರಾಹ್ಮಣಜಾತಿಕೋ, ತೇನೇವ ಮೇ ಯಂ ಭುತ್ತಂ, ತಮ್ಪಿ ಸದ್ಧಿಂ ಲೋಹಿತೇನ ಉಗ್ಗತನ್ತಿ.

ಏವಂ ಮಾಣವೋ ಪರಿದೇವಿತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ದಾನಿ ಮೇ ಏವರೂಪಂ ಅನನುಚ್ಛವಿಕಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಜೀವಿತೇನಾ’’ತಿ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಕಸ್ಸಚಿ ಅತ್ತಾನಂ ಅದಸ್ಸೇತ್ವಾವ ಅನಾಥಮರಣಂ ಪತ್ತೋ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಅತೀತಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸತಧಮ್ಮಮಾಣವಸ್ಸ ತಂ ಚಣ್ಡಾಲುಚ್ಛಿಟ್ಠಕಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅಯುತ್ತಭೋಜನಸ್ಸ ಭುತ್ತತ್ತಾ ನೇವ ಹಾಸೋ, ನ ಸೋಮನಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ, ಏವಮೇವ ಯೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಅನೇಸನಾಯ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇನ್ತೋ ತಥಾಲದ್ಧಪಚ್ಚಯಂ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ಬುದ್ಧಪಟಿಕುಟ್ಠಗರಹಿತಜೀವಿತಭಾವತೋ ನೇವ ಹಾಸೋ, ನ ಸೋಮನಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೫೮.

‘‘ಏವಂ ಧಮ್ಮಂ ನಿರಂಕತ್ವಾ, ಯೋ ಅಧಮ್ಮೇನ ಜೀವತಿ;

ಸತಧಮ್ಮೋವ ಲಾಭೇನ, ಲದ್ಧೇನಪಿ ನ ನನ್ದತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಧಮ್ಮನ್ತಿ ಆಜೀವಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸೀಲಧಮ್ಮಂ. ನಿರಂಕತ್ವಾತಿ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ. ಅಧಮ್ಮೇನಾತಿ ಏಕವೀಸತಿಯಾ ಅನೇಸನಸಙ್ಖಾತೇನ ಮಿಚ್ಛಾಜೀವೇನ. ಸತಧಮ್ಮೋತಿ ತಸ್ಸ ನಾಮಂ, ‘‘ಸನ್ತಧಮ್ಮೋ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ. ನ ನನ್ದತೀತಿ ಯಥಾ ಸತಧಮ್ಮೋ ಮಾಣವೋ ‘‘ಚಣ್ಡಾಲುಚ್ಛಿಟ್ಠಕಂ ಮೇ ಲದ್ಧ’’ನ್ತಿ ತೇನ ಲಾಭೇನ ನ ¶ ನನ್ದತಿ, ಏವಂ ಇಮಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಅನೇಸನಾಯ ಲದ್ಧಲಾಭಂ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತೋ ನ ನನ್ದತಿ ನ ತುಸ್ಸತಿ, ‘‘ಬುದ್ಧಗರಹಿತಜೀವಿಕಾಯ ಜೀವಾಮೀ’’ತಿ ದೋಮನಸ್ಸಪ್ಪತ್ತೋ ಹೋತಿ. ತಸ್ಮಾ ಅನೇಸನಾಯ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇನ್ತಸ್ಸ ಸತಧಮ್ಮಮಾಣವಸ್ಸೇವ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಅನಾಥಮರಣಂ ಮರಿತುಂ ವರನ್ತಿ.

ಏವಂ ¶ ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬಹೂ ಭಿಕ್ಖೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸು. ‘‘ತದಾ ಮಾಣವೋ ಆನನ್ದೋ ಅಹೋಸಿ, ಅಹಮೇವ ಚಣ್ಡಾಲಪುತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಸತಧಮ್ಮಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ನವಮಾ.

[೧೮೦] ೧೦. ದುದ್ದದಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ದುದ್ದದಂ ¶ ದದಮಾನಾನನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಗಣದಾನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕಿರ ದ್ವೇ ಸಹಾಯಕಾ ಕುಟುಮ್ಬಿಯಪುತ್ತಾ ಛನ್ದಕಂ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಪರಿಕ್ಖಾರದಾನಂ ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ಮಹಾದಾನಂ ಪವತ್ತೇತ್ವಾ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಸಬ್ಬಪರಿಕ್ಖಾರೇ ಅದಂಸು. ತೇಸು ಗಣಜೇಟ್ಠಕೋ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ದಾನೇ ಬಹುದಾಯಕಾಪಿ ಅತ್ಥಿ ಅಪ್ಪದಾಯಕಾಪಿ, ತೇಸಂ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ‘ಇದಂ ದಾನಂ ಮಹಪ್ಫಲಂ ಹೋತೂ’’’ತಿ ದಾನಂ ನಿಯ್ಯಾದೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇಹಿ ಖೋ ಉಪಾಸಕಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಏವಂ ನಿಯ್ಯಾದೇನ್ತೇಹಿ ಮಹಾಕಮ್ಮಂ ಕತಂ, ಪೋರಾಣಕಪಣ್ಡಿತಾಪಿ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಏವಮೇವ ನಿಯ್ಯಾದಿಂಸೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇನ ಯಾಚಿತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಕಾಸಿರಟ್ಠೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ತಕ್ಕಸಿಲಾಯಂ ಸಬ್ಬಸಿಪ್ಪಾನಿ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಘರಾವಾಸಂ ಪಹಾಯ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಗಣಸತ್ಥಾ ಹುತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತಪದೇಸೇ ಚಿರಂ ವಸಿತ್ವಾ ಲೋಣಮ್ಬಿಲಸೇವನತ್ಥಾಯ ಜನಪದಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಪತ್ವಾ ರಾಜುಯ್ಯಾನೇ ವಸಿತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ದ್ವಾರಗಾಮೇ ಸಪರಿವಾರೋ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಚರಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ಭಿಕ್ಖಂ ಅದಂಸು. ಪುನದಿವಸೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಚರಿ, ಮನುಸ್ಸಾ ಸಮ್ಪಿಯಾಯಮಾನಾ ಭಿಕ್ಖಂ ದತ್ವಾ ಗಣಬನ್ಧನೇನ ಛನ್ದಕಂ ¶ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ದಾನಂ ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಇಸಿಗಣಸ್ಸ ಮಹಾದಾನಂ ಪವತ್ತಯಿಂಸು. ದಾನಪರಿಯೋಸಾನೇ ಗಣಜೇಟ್ಠಕೋ ಏವಮೇವ ವತ್ವಾ ಇಮಿನಾವ ನಿಯಾಮೇನ ದಾನಂ ನಿಯ್ಯಾದೇಸಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಆವುಸೋ, ಚಿತ್ತಪ್ಪಸಾದೇ ಸತಿ ಅಪ್ಪಕಂ ನಾಮ ದಾನಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಮೋದನಂ ಕರೋನ್ತೋ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅವೋಚ –

೫೯.

‘‘ದುದ್ದದಂ ¶ ದದಮಾನಾನಂ, ದುಕ್ಕರಂ ಕಮ್ಮ ಕುಬ್ಬತಂ;

ಅಸನ್ತೋ ನಾನುಕುಬ್ಬನ್ತಿ, ಸತಂ ಧಮ್ಮೋ ದುರನ್ನಯೋ.

೬೦.

‘‘ತಸ್ಮಾ ಸತಞ್ಚ ಅಸತಂ, ನಾನಾ ಹೋತಿ ಇತೋ ಗತಿ;

ಅಸನ್ತೋ ನಿರಯಂ ಯನ್ತಿ, ಸನ್ತೋ ಸಗ್ಗಪರಾಯಣಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ದುದ್ದದನ್ತಿ ದಾನಂ ನಾಮ ಲೋಭದೋಸವಸಿಕೇಹಿ ಅಪಣ್ಡಿತೇಹಿ ದಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ದುದ್ದದ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ತಂ ದದಮಾನಾನಂ. ದುಕ್ಕರಂ ಕಮ್ಮ ಕುಬ್ಬತನ್ತಿ ತದೇವ ದಾನಕಮ್ಮಂ ಸಬ್ಬೇಹಿ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾತಿ ದುಕ್ಕರಂ. ತಂ ಕುರುಮಾನಾನಂ. ಅಸನ್ತೋತಿ ಅಪಣ್ಡಿತಾ ಬಾಲಾ. ನಾನುಕುಬ್ಬನ್ತೀತಿ ತಂ ¶ ಕಮ್ಮಂ ನಾನುಕರೋನ್ತಿ. ಸತಂ ಧಮ್ಮೋತಿ ಪಣ್ಡಿತಾನಂ ಸಭಾವೋ. ದಾನಂ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ. ದುರನ್ನಯೋತಿ ಫಲಸಮ್ಬನ್ಧವಸೇನ ದುಜ್ಜಾನೋ, ಏವರೂಪಸ್ಸ ದಾನಸ್ಸ ಏವರೂಪೋ ಫಲವಿಪಾಕೋ ಹೋತೀತಿ ದುರನುಬೋಧೋ. ಅಪಿಚ ದುರನ್ನಯೋತಿ ದುರಧಿಗಮೋ, ಅಪಣ್ಡಿತೇಹಿ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ದಾನಫಲಂ ನಾಮ ಲದ್ಧುಂ ನ ಸಕ್ಕಾತಿಪಿ ಅತ್ಥೋ. ನಾನಾ ಹೋತಿ ಇತೋ ಗತೀತಿ ಇತೋ ಚವಿತ್ವಾ ಪರಲೋಕಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾನಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣಂ ನಾನಾ ಹೋತಿ. ಅಸನ್ತೋ ನಿರಯಂ ಯನ್ತೀತಿ ಅಪಣ್ಡಿತಾ ದುಸ್ಸೀಲಾ ದಾನಂ ಅದತ್ವಾ ಸೀಲಂ ಅರಕ್ಖಿತ್ವಾ ನಿರಯಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ. ಸನ್ತೋ ಸಗ್ಗಪರಾಯಣಾತಿ ಪಣ್ಡಿತಾ ಪನ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಸೀಲಂ ರಕ್ಖಿತ್ವಾ ಉಪೋಸಥಕಮ್ಮಂ ಕರಿತ್ವಾ ತೀಣಿ ಸುಚರಿತಾನಿ ಪೂರೇತ್ವಾ ಸಗ್ಗಪರಾಯಣಾ ಹೋನ್ತಿ, ಮಹನ್ತಂ ಸಗ್ಗಸುಖಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವನ್ತೀತಿ.

ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅನುಮೋದನಂ ಕತ್ವಾ ಚತ್ತಾರೋ ವಸ್ಸಿಕೇ ಮಾಸೇ ತತ್ಥೇವ ವಸಿತ್ವಾ ವಸ್ಸಾತಿಕ್ಕಮೇ ಹಿಮವನ್ತಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಝಾನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಅಪರಿಹೀನಜ್ಝಾನೋ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೂಪಗೋ ಅಹೋಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಇಸಿಗಣೋ ಬುದ್ಧಪರಿಸಾ ಅಹೋಸಿ, ಗಣಸತ್ಥಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ದುದ್ದದಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದಸಮಾ.

ಕಲ್ಯಾಣವಗ್ಗೋ ತತಿಯೋ.

ತಸ್ಸುದ್ದಾನಂ –

ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮಂ ¶ ದದ್ದರಂ, ಮಕ್ಕಟಿ ದುಬ್ಭಿಮಕ್ಕಟಂ;

ಆದಿಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಞ್ಚೇವ, ಕಳಾಯಮುಟ್ಠಿ ತಿನ್ದುಕಂ;

ಕಚ್ಛಪಂ ಸತಧಮ್ಮಞ್ಚ, ದುದ್ದದನ್ತಿ ಚ ತೇ ದಸ.

೪. ಅಸದಿಸವಗ್ಗೋ

[೧೮೧] ೧. ಅಸದಿಸಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಧನುಗ್ಗಹೋ ¶ ಅಸದಿಸೋತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಏಕದಿವಸಞ್ಹಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ ಭಗವತೋ ಮಹಾನಿಕ್ಖಮಪಾರಮಿಂ ವಣ್ಣೇನ್ತಾ ನಿಸೀದಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತೋ ಇದಾನೇವ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಸೇತಚ್ಛತ್ತಂ ಪಹಾಯ ನಿಕ್ಖನ್ತೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ¶ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಸ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ, ತಸ್ಸ ಸೋತ್ಥಿನಾ ಜಾತಸ್ಸ ನಾಮಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ‘‘ಅಸದಿಸಕುಮಾರೋ’’ತಿ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು. ಅಥಸ್ಸ ಆಧಾವಿತ್ವಾ ಪರಿಧಾವಿತ್ವಾ ವಿಚರಣಕಾಲೇ ಅಞ್ಞೋ ಪುಞ್ಞವಾ ಸತ್ತೋ ದೇವಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ, ತಸ್ಸ ಸೋತ್ಥಿನಾ ಜಾತಸ್ಸ ನಾಮಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ‘‘ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತಕುಮಾರೋ’’ತಿ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು. ತೇಸು ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸೋಳಸವಸ್ಸಕಾಲೇ ತಕ್ಕಸಿಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದಿಸಾಪಾಮೋಕ್ಖಸ್ಸ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ತಯೋ ವೇದೇ ಅಟ್ಠಾರಸ ಚ ಸಿಪ್ಪಾನಿ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ತೇಸು ಇಸ್ಸಾಸಸಿಪ್ಪೇ ಅಸದಿಸೋ ಹುತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಪಚ್ಚಾಗಮಿ. ರಾಜಾ ಕಾಲಂ ಕರೋನ್ತೋ ‘‘ಅಸದಿಸಕುಮಾರಸ್ಸ ರಜ್ಜಂ ದತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತಸ್ಸ ಓಪರಜ್ಜಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಕಾಲಮಕಾಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲಕತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ರಜ್ಜೇ ದೀಯಮಾನೇ ‘‘ನ ಮಯ್ಹಂ ರಜ್ಜೇನತ್ಥೋ’’ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿ, ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತಂ ರಜ್ಜೇ ಅಭಿಸಿಞ್ಚಿಂಸು. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ರಜ್ಜೇನ ಅತ್ಥೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಕಿಞ್ಚಿಪಿ ನ ಇಚ್ಛಿ, ಕನಿಟ್ಠೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಪಕತಿಯಾ ವಸನಾಕಾರೇನೇವ ವಸಿ. ರಾಜಪಾದಮೂಲಿಕಾ ‘‘ಅಸದಿಸಕುಮಾರೋ ¶ ರಜ್ಜಂ ಪತ್ಥೇತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪರಿಭಿನ್ದಿಂಸು. ಸೋಪಿ ತೇಸಂ ವಚನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭಿನ್ನಚಿತ್ತೋ ‘‘ಭಾತರಂ ಮೇ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಮನುಸ್ಸೇ ಪಯೋಜೇಸಿ.

ಅಥೇಕೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಚರಕೋ ತಂ ಕಾರಣಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಕನಿಟ್ಠಭಾತಿಕಸ್ಸ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ರಟ್ಠಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಏಕೋ ಧನುಗ್ಗಹೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ರಾಜದ್ವಾರೇ ಠಿತೋ’’ತಿ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚಾಪೇಸಿ. ರಾಜಾ ‘‘ಕಿತ್ತಕಂ ಭೋಗಂ ಇಚ್ಛಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ ¶ . ‘‘ಏಕಸಂವಚ್ಛರೇನ ಸತಸಹಸ್ಸ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಸಾಧು ಆಗಚ್ಛತೂ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸಮೀಪೇ ಠಿತಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ತ್ವಂ ಧನಗ್ಗಹೋಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧು ಮಂ ಉಪಟ್ಠಹಸ್ಸೂ’’ತಿ. ಸೋ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ರಾಜಾನಂ ಉಪಟ್ಠಹಿ. ತಸ್ಸ ಪರಿಬ್ಬಯಂ ದೀಯಮಾನಂ ¶ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅತಿಬಹುಂ ಲಭತೀ’’ತಿ ಪೋರಾಣಕಧನುಗ್ಗಹಾ ಉಜ್ಝಾಯಿಂಸು. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ರಾಜಾ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಙ್ಗಲಸಿಲಾಪಟ್ಟಸಮೀಪೇ ಸಾಣಿಪಾಕಾರಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಾಪೇತ್ವಾ ಅಮ್ಬರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಮಹಾಸಯನೇ ನಿಪನ್ನೋ ಉದ್ಧಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ರುಕ್ಖಗ್ಗೇ ಏಕಂ ಅಮ್ಬಪಿಣ್ಡಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ನ ಸಕ್ಕಾ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿತು’’ನ್ತಿ ಧನುಗ್ಗಹೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಅಮ್ಬಪಿಣ್ಡಿಂ ಸರೇನ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪಾತೇತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ನ ತಂ, ದೇವ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಗರು, ದೇವೇನ ಪನ ನೋ ಬಹುವಾರೇ ಕಮ್ಮಂ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಂ, ಅಧುನಾಗತೋ ಧನುಗ್ಗಹೋ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಬಹುತರಂ ಲಭತಿ, ತಂ ಪಾತಾಪೇಥಾತಿ.

ರಾಜಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸಿ, ತಾತ, ಏತಂ ಪಾತೇತು’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಆಮ, ಮಹಾರಾಜ, ಏಕಂ ಓಕಾಸಂ ಲಭಮಾನೋ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಕತರೋಕಾಸ’’ನ್ತಿ? ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಯನಸ್ಸ ಅನ್ತೋಕಾಸ’’ನ್ತಿ. ರಾಜಾ ಸಯನಂ ಹರಾಪೇತ್ವಾ ಓಕಾಸಂ ಕಾರೇಸಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಧನು ನತ್ಥಿ, ನಿವಾಸನನ್ತರೇ ಧನುಂ ಸನ್ನಯ್ಹಿತ್ವಾ ವಿಚರತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಸಾಣಿಂ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಆಹ. ರಾಜಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಾಣಿಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಪರಿಕ್ಖಿಪಾಪೇಸಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅನ್ತೋಸಾಣಿಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಉಪರಿನಿವತ್ಥಂ ಸೇತವತ್ಥಂ ಹರಿತ್ವಾ ಏಕಂ ರತ್ತಪಟಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಕಚ್ಛಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಏಕಂ ರತ್ತಪಟಂ ಉದರೇ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಪಸಿಬ್ಬಕತೋ ಸನ್ಧಿಯುತ್ತಂ ಖಗ್ಗಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ವಾಮಪಸ್ಸೇ ಸನ್ನಯ್ಹಿತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಕಞ್ಚುಕಂ ಪಟಿಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಚಾಪನಾಳಿಂ ಪಿಟ್ಠಿಯಂ ಸನ್ನಯ್ಹಿತ್ವಾ ಸನ್ಧಿಯುತ್ತಮೇಣ್ಡಕಮಹಾಧನುಂ ಆದಾಯ ಪವಾಳವಣ್ಣಂ ಜಿಯಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಉಣ್ಹೀಸಂ ಸೀಸೇ ಪಟಿಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ತಿಖಿಣಖುರಪ್ಪಂ ನಖೇಹಿ ಪರಿವತ್ತಯಮಾನೋ ಸಾಣಿಂ ದ್ವಿಧಾ ಕತ್ವಾ ಪಥವಿಂ ಫಾಲೇತ್ವಾ ಅಲಙ್ಕತನಾಗಕುಮಾರೋ ವಿಯ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಸರಖಿಪನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಖುರಪ್ಪಂ ಸನ್ನಯ್ಹಿತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ಆಹ – ‘‘ಕಿಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಏತಂ ಅಮ್ಬಪಿಣ್ಡಿಂ ಉದ್ಧಂ ಆರೋಹನಕಣ್ಡೇನ ಪಾತೇಮಿ, ಉದಾಹು ¶ ಅಧೋ ಓರೋಹನಕಣ್ಡೇನಾ’’ತಿ ¶ . ‘‘ತಾತ, ಬಹೂ ಮಯಾ ಆರೋಹನಕಣ್ಡೇನ ಪಾತೇನ್ತಾ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಾ, ಓರೋಹನಕಣ್ಡೇನ ಪನ ಪಾತೇನ್ತಾ ಮಯಾ ನ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಾ, ಓರೋಹನಕಣ್ಡೇನ ಪಾತೇಹೀ’’ತಿ. ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಇದಂ ಕಣ್ಡಂ ದೂರಂ ಆರೋಹಿಸ್ಸತಿ, ಯಾವ ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕಭವನಂ, ತಾವ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಯಂ ಓರೋಹಿಸ್ಸತಿ, ಯಾವಸ್ಸ ಓರೋಹನಂ, ತಾವ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಅಧಿವಾಸೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ರಾಜಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ.

ಅಥ ನಂ ಪುನ ಆಹ – ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಇದಂ ಕಣ್ಡಂ ಪನ ಆರೋಹಮಾನಂ ಅಮ್ಬಪಿಣ್ಡಿವಣ್ಟಂ ಯಾವಮಜ್ಝಂ ಕನ್ತಮಾನಂ ಆರೋಹಿಸ್ಸತಿ, ಓರೋಹಮಾನಂ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಇತೋ ವಾ ಏತ್ತೋ ವಾ ಅಗನ್ತ್ವಾ ಉಜುಞ್ಞೇವ ಪತಿತ್ವಾ ಅಮ್ಬಪಿಣ್ಡಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಓತರಿಸ್ಸತಿ, ಪಸ್ಸ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ ವೇಗಂ ಜನೇತ್ವಾ ಕಣ್ಡಂ ¶ ಖಿಪಿ. ತಂ ಕಣ್ಡಂ ಅಮ್ಬಪಿಣ್ಡಿವಣ್ಟಂ ಯಾವಮಜ್ಝಂ ಕನ್ತಮಾನಂ ಅಭಿರುಹಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಇದಾನಿ ತಂ ಕಣ್ಡಂ ಯಾವ ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕಭವನಂ ಗತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಖಿತ್ತಕಣ್ಡತೋ ಅಧಿಕತರಂ ವೇಗಂ ಜನೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಕಣ್ಡಂ ಖಿಪಿ, ತಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುರಿಮಕಣ್ಡಪುಙ್ಖೇ ಪಹರಿತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಸಯಂ ತಾವತಿಂಸಭವನಂ ಅಭಿರುಹಿ. ತತ್ಥ ನಂ ದೇವತಾ ಅಗ್ಗಹೇಸುಂ, ನಿವತ್ತನಕಣ್ಡಸ್ಸ ವಾತಛಿನ್ನಸದ್ದೋ ಅಸನಿಸದ್ದೋ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ. ಮಹಾಜನೇನ ‘‘ಕಿಂ ಏಸೋ ಸದ್ದೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ನಿವತ್ತನಕಣ್ಡಸ್ಸ ಸದ್ದೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಸರೀರೇ ಕಣ್ಡಸ್ಸ ಪತನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಭೀತತಸಿತಂ ಮಹಾಜನಂ ‘‘ಮಾ ಭಾಯಿತ್ಥಾ’’ತಿ ಸಮಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ ‘‘ಕಣ್ಡಸ್ಸ ಭೂಮಿಯಂ ಪತಿತುಂ ನ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಕಣ್ಡಂ ಓತರಮಾನಂ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಇತೋ ವಾ ಏತ್ತೋ ವಾ ಅಗನ್ತ್ವಾ ಉಜುಞ್ಞೇವ ಪತಿತ್ವಾ ಅಮ್ಬಪಿಣ್ಡಿಂ ಛಿನ್ದಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅಮ್ಬಪಿಣ್ಡಿಯಾ ಚ ಕಣ್ಡಸ್ಸ ಚ ಭೂಮಿಯಂ ಪತಿತುಂ ಅದತ್ವಾ ಆಕಾಸೇಯೇವ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ತೋ ಏಕೇನ ಹತ್ಥೇನ ಅಮ್ಬಪಿಣ್ಡಿಂ, ಏಕೇನ ಹತ್ಥೇನ ಕಣ್ಡಂ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ. ಮಹಾಜನೋ ತಂ ಅಚ್ಛರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ನ ನೋ ಏವರೂಪಂ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಮಹಾಪುರಿಸಂ ಪಸಂಸತಿ ¶ ಉನ್ನದತಿ ಅಪ್ಫೋಟೇತಿ ಅಙ್ಗುಲಿಯೋ ವಿಧೂನತಿ, ಚೇಲುಕ್ಖೇಪಸಹಸ್ಸಾನಿ ಪವತ್ತೇತಿ. ರಾಜಪರಿಸಾಯ ತುಟ್ಠಪಹಟ್ಠಾಯ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ದಿನ್ನಧನಂ ಕೋಟಿಮತ್ತಂ ಅಹೋಸಿ. ರಾಜಾಪಿಸ್ಸ ಧನವಸ್ಸಂ ವಸ್ಸೇನ್ತೋ ವಿಯ ಬಹುಂ ಧನಂ ಮಹನ್ತಞ್ಚ ಯಸಂ ಅದಾಸಿ.

ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೇ ತೇನ ರಞ್ಞಾ ಸಕ್ಕತೇ ಗರುಕತೇ ತತ್ಥ ವಸನ್ತೇ ‘‘ಅಸದಿಸಕುಮಾರೋ ಕಿರ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಸತ್ತ ರಾಜಾನೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿನಗರಂ ¶ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ‘‘ರಜ್ಜಂ ವಾ ದೇತು ಯುದ್ಧಂ ವಾ’’ತಿ ರಞ್ಞೋ ಪಣ್ಣಂ ಪೇಸೇಸುಂ. ರಾಜಾ ಮರಣಭಯಭೀತೋ ‘‘ಕುಹಿಂ ಮೇ ಭಾತಾ ವಸತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಏಕಂ ಸಾಮನ್ತರಾಜಾನಂ ಉಪಟ್ಠಹತೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಮಮ ಭಾತಿಕೇ ಅನಾಗಚ್ಛನ್ತೇ ಮಯ್ಹಂ ಜೀವಿತಂ ನತ್ಥಿ, ಗಚ್ಛಥ ತಸ್ಸ ಮಮ ವಚನೇನ ಪಾದೇ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಖಮಾಪೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ದೂತೇ ಪಾಹೇಸಿ. ತೇ ಗನ್ತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಂ ರಾಜಾನಂ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಪಚ್ಚಾಗನ್ತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ‘‘ಮಾ ಭಾಯೀ’’ತಿ ಸಮಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ ಕಣ್ಡೇ ಅಕ್ಖರಾನಿ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಅಸದಿಸಕುಮಾರೋ ಆಗತೋ, ಅಞ್ಞಂ ಏಕಕಣ್ಡಂ ಖಿಪನ್ತೋ ಸಬ್ಬೇಸಂ ವೋ ಜೀವಿತಂ ಹರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಜೀವಿತೇನ ಅತ್ಥಿಕಾ ಪಲಾಯನ್ತೂ’’ತಿ ಅಟ್ಟಾಲಕೇ ಠತ್ವಾ ಸತ್ತನ್ನಂ ರಾಜೂನಂ ಭುಞ್ಜನ್ತಾನಂ ಕಞ್ಚನಪಾತಿಮಕುಲೇಯೇವ ಕಣ್ಡಂ ಪಾತೇಸಿ. ತೇ ಅಕ್ಖರಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ಮರಣಭಯಭೀತಾ ಸಬ್ಬೇವ ಪಲಾಯಿಂಸು. ಏವಂ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಖುದ್ದಕಮಕ್ಖಿಕಾಯ ಪಿವನಮತ್ತಮ್ಪಿ ಲೋಹಿತಂ ಅನುಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಸತ್ತ ರಾಜಾನೋ ಪಲಾಪೇತ್ವಾ ಕನಿಟ್ಠಭಾತರಂ ಅಪಲೋಕೇತ್ವಾ ಕಾಮೇ ಪಹಾಯ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಚ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಚ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಜೀವಿತಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೂಪಗೋ ಅಹೋಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ¶ ¶ ‘‘ಏವಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಸದಿಸಕುಮಾರೋ ಸತ್ತ ರಾಜಾನೋ ಪಲಾಪೇತ್ವಾ ವಿಜಿತಸಙ್ಗಾಮೋ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋ’’ತಿ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅವೋಚ –

೬೧.

‘‘ಧನುಗ್ಗಹೋ ಅಸದಿಸೋ, ರಾಜಪುತ್ತೋ ಮಹಬ್ಬಲೋ;

ದೂರೇಪಾತೀ ಅಕ್ಖಣವೇಧೀ, ಮಹಾಕಾಯಪ್ಪದಾಲನೋ.

೬೨.

‘‘ಸಬ್ಬಾಮಿತ್ತೇ ರಣಂ ಕತ್ವಾ, ನ ಚ ಕಞ್ಚಿ ವಿಹೇಠಯಿ;

ಭಾತರಂ ಸೋತ್ಥಿಂ ಕತ್ವಾನ, ಸಂಯಮಂ ಅಜ್ಝುಪಾಗಮೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಸದಿಸೋತಿ ನ ಕೇವಲಂ ನಾಮೇನೇವ, ಬಲವೀರಿಯಪಞ್ಞಾಹಿಪಿ ಅಸದಿಸೋವ. ಮಹಬ್ಬಲೋತಿ ಕಾಯಬಲೇನಪಿ ಪಞ್ಞಾಬಲೇನಪಿ ಮಹಬ್ಬಲೋ. ದೂರೇಪಾತೀತಿ ಯಾವ ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕಭವನಾ ತಾವತಿಂಸಭವನಾ ಚ ಕಣ್ಡಂ ಪೇಸೇತುಂ ಸಮತ್ಥತಾಯ ದೂರೇಪಾತೀ. ಅಕ್ಖಣವೇಧೀತಿ ಅವಿರಾಧಿತವೇಧೀ. ಅಥ ವಾ ಅಕ್ಖಣಾ ವುಚ್ಚತಿ ವಿಜ್ಜು, ಯಾವ ಏಕಾ ವಿಜ್ಜು ನಿಚ್ಛರತಿ, ತಾವ ತೇನೋಭಾಸೇನ ಸತ್ತಟ್ಠ ¶ ವಾರೇ ಕಣ್ಡಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಜ್ಝತೀತಿ ಅಕ್ಖಣವೇಧೀ. ಮಹಾಕಾಯಪ್ಪದಾಲನೋತಿ ಮಹನ್ತೇ ಕಾಯೇ ಪದಾಲೇತಿ. ಚಮ್ಮಕಾಯೋ, ದಾರುಕಾಯೋ, ಲೋಹಕಾಯೋ, ಅಯೋಕಾಯೋ, ವಾಲಿಕಕಾಯೋ, ಉದಕಕಾಯೋ, ಫಲಕಕಾಯೋತಿ ಇಮೇ ಸತ್ತ ಮಹಾಕಾಯಾ ನಾಮ. ತತ್ಥ ಅಞ್ಞೋ ಚಮ್ಮಕಾಯಪದಾಲನೋ ಮಹಿಂಸಚಮ್ಮಂ ವಿನಿವಿಜ್ಝತಿ, ಸೋ ಪನ ಸತಮ್ಪಿ ಮಹಿಂಸಚಮ್ಮಾನಂ ವಿನಿವಿಜ್ಝತಿಯೇವ. ಅಞ್ಞೋ ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲಬಹಲಂ ಉದುಮ್ಬರಪದರಂ, ಚತುರಙ್ಗುಲಬಹಲಂ ಅಸನಪದರಂ ವಿನಿವಿಜ್ಝತಿ, ಸೋ ಪನ ಫಲಕಸತಮ್ಪಿ ಏಕತೋ ಬದ್ಧಂ ವಿನಿವಿಜ್ಝತಿ, ತಥಾ ದ್ವಙ್ಗುಲಬಹಲಂ ತಮ್ಬಲೋಹಪಟ್ಟಂ, ಅಙ್ಗುಲಬಹಲಂ ಅಯಪಟ್ಟಂ. ವಾಲಿಕಸಕಟಸ್ಸ ಬದರಸಕಟಸ್ಸ ಪಲಾಲಸಕಟಸ್ಸ ವಾ ಪಚ್ಛಾಭಾಗೇನ ಕಣ್ಡಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಪುರೇಭಾಗೇನ ಅತಿಪಾತೇತಿ, ಪಕತಿಯಾ ಉದಕೇ ಚತುಉಸಭಟ್ಠಾನಂ ಕಣ್ಡಂ ಪೇಸೇತಿ, ಥಲೇ ಅಟ್ಠಉಸಭನ್ತಿ ಏವಂ ಇಮೇಸಂ ಸತ್ತನ್ನಂ ಮಹಾಕಾಯಾನಂ ಪದಾಲನತೋ ಮಹಾಕಾಯಪ್ಪದಾಲನೋ. ಸಬ್ಬಾಮಿತ್ತೇತಿ ಸಬ್ಬೇ ಅಮಿತ್ತೇ. ರಣಂ ಕತ್ವಾತಿ ಯುದ್ಧಂ ಕತ್ವಾ ಪಲಾಪೇಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ನ ಚ ಕಞ್ಚಿ ವಿಹೇಠಯೀತಿ ಏಕಮ್ಪಿ ನ ವಿಹೇಠೇಸಿ. ಅವಿಹೇಠಯನ್ತೋಯೇವ ಪನ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕಣ್ಡಪೇಸನೇನೇವ ರಣಂ ಕತ್ವಾ. ಸಂಯಮಂ ಅಜ್ಝುಪಾಗಮೀತಿ ಸೀಲಸಂಯಮಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಉಪಗತೋ.

ಏವಂ ¶ ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಕನಿಟ್ಠಭಾತಾ ಆನನ್ದೋ ಅಹೋಸಿ, ಅಸದಿಸಕುಮಾರೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಅಸದಿಸಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಠಮಾ.

[೧೮೨] ೨. ಸಙ್ಗಾಮಾವಚರಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಸಙ್ಗಾಮಾವಚರೋ ¶ ಸೂರೋತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ನನ್ದತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಸತ್ಥರಿ ಹಿ ಪಠಮಗಮನೇನ ಕಪಿಲಪುರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕನಿಟ್ಠಭಾತಿಕಂ ನನ್ದರಾಜಕುಮಾರಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ಕಪಿಲಪುರಾ ನಿಕ್ಖಮ್ಮ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಿಹರನ್ತೇ ಆಯಸ್ಮಾ ನನ್ದೋ ಭಗವತೋ ಪತ್ತಂ ಆದಾಯ ತಥಾಗತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಗೇಹಾ ನಿಕ್ಖಮನಕಾಲೇ ‘‘ನನ್ದಕುಮಾರೋ ಕಿರ ಸತ್ಥಾರಾ ಸದ್ಧಿಂ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಅಡ್ಢುಲ್ಲಿಖಿತೇಹಿ ಕೇಸೇಹಿ ವಾತಪಾನನ್ತರೇನ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ತುವಟಂ ಖೋ, ಅಯ್ಯಪುತ್ತ, ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ಇದಂ ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣಿಯಾ ವುತ್ತವಚನಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತೋ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋ ಅನಭಿರತೋ ಉಪ್ಪಣ್ಡುಪ್ಪಣ್ಡುಕಜಾತೋ ಧಮನಿಸನ್ಥತಗತ್ತೋ ¶ ಅಹೋಸಿ. ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಯಂನೂನಾಹಂ ನನ್ದಂ ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ವಸನಪರಿವೇಣಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ‘‘ಕಚ್ಚಿ, ನನ್ದ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಅಭಿರಮಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣಿಯಾ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ನಾಭಿರಮಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಹಿಮವನ್ತಚಾರಿಕಂ ಗತಪುಬ್ಬೋಸಿ ನನ್ದಾ’’ತಿ? ‘‘ನ ಗತಪುಬ್ಬೋ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ. ‘‘ನತ್ಥಿ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಇದ್ಧಿ, ಕತಾಹಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಅಹಂ ತಂ, ನನ್ದ, ಮಮ ಇದ್ಧಿಬಲೇನ ನೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಥೇರಂ ಹತ್ಥೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಕಾಸಂ ಪಕ್ಖನ್ದನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಝಾಮಖೇತ್ತೇ ಝಾಮಖಾಣುಕೇ ನಿಸಿನ್ನಂ ಛಿನ್ನಕಣ್ಣನಾಸನಙ್ಗುಟ್ಠಂ ಝಾಮಲೋಮಂ ಛಿನ್ನಛವಿಂ ಚಮ್ಮಮತ್ತಂ ಲೋಹಿತಪಲಿಗುಣ್ಠಿತಂ ಏಕಂ ಪಲುಟ್ಠಮಕ್ಕಟಿಂ ದಸ್ಸೇಸಿ – ‘‘ಪಸ್ಸಸಿ, ನನ್ದ, ಏತಂ ಮಕ್ಕಟಿ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಸುಟ್ಠು ಪಚ್ಚಕ್ಖಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ.

ಅಥ ನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಟ್ಠಿಯೋಜನಿಕಂ ಮನೋಸಿಲಾತಲಂ, ಅನೋತತ್ತದಹಾದಯೋ ಸತ್ತ ಮಹಾಸರೇ, ಪಞ್ಚ ಮಹಾನದಿಯೋ, ಸುವಣ್ಣಪಬ್ಬತರಜತಪಬ್ಬತಮಣಿಪಬ್ಬತಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ ಅನೇಕಸತರಾಮಣೇಯ್ಯಕಂ ಹಿಮವನ್ತಪಬ್ಬತಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ತಾವತಿಂಸಭವನಂ ತೇ, ನನ್ದ, ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ನ ¶ , ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಏಹಿ, ನನ್ದ, ತಾವತಿಂಸಭವನಂ ತೇ ದಸ್ಸಯಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತತ್ಥ ನೇತ್ವಾ ಪಣ್ಡುಕಮ್ಬಲಸಿಲಾಸನೇ ನಿಸೀದಿ. ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ದ್ವೀಸು ದೇವಲೋಕೇಸು ದೇವಸಙ್ಘೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ. ಅಡ್ಢತಿಯಕೋಟಿಸಙ್ಖಾ ತಸ್ಸ ಪರಿಚಾರಿಕಾ ಪಞ್ಚಸತಾ ಕಕುಟಪಾದಾ ದೇವಚ್ಛರಾಯೋಪಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ನನ್ದಂ ತಾ ಪಞ್ಚಸತಾ ಅಚ್ಛರಾ ಕಿಲೇಸವಸೇನ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಓಲೋಕಾಪೇಸಿ. ‘‘ಪಸ್ಸಸಿ, ನನ್ದ, ಇಮಾ ಕಕುಟಪಾದಿನಿಯೋ ಅಚ್ಛರಾಯೋ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಏತಾ ಸೋಭನ್ತಿ, ಉದಾಹು ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣೀ’’ತಿ. ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಭನ್ತೇ, ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣಿಂ ಉಪನಿಧಾಯ ಸಾ ಪಲುಟ್ಠಮಕ್ಕಟೀ, ಏವಮೇವ ಇಮಾ ಉಪನಿಧಾಯ ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣೀ’’ತಿ. ‘‘ಇದಾನಿ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಸಿ ನನ್ದಾ’’ತಿ? ‘‘ಕಿಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ, ಭನ್ತೇ, ಇಮಾ ಅಚ್ಛರಾ ಲಭನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ’’ತಿ. ‘‘ಸಚೇ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಇಮಾಸಂ ¶ ಪಟಿಲಾಭತ್ಥಾಯ ಭಗವಾ ಪಾಟಿಭೋಗೋ ಹೋತಿ, ಅಹಂ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಕರೋಹಿ, ನನ್ದ, ಅಹಂ ತೇ ಪಾಟಿಭೋಗೋ’’ತಿ. ಏವಂ ಥೇರೋ ದೇವಸಙ್ಘಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ ತಥಾಗತಂ ಪಾಟಿಭೋಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಮಾ, ಭನ್ತೇ, ಅತಿಪಪಞ್ಚಂ ಕರೋಥ, ಏಥ ಗಚ್ಛಾಮ, ಅಹಂ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸತ್ಥಾ ¶ ತಂ ಆದಾಯ ಜೇತವನಮೇವ ಪಚ್ಚಾಗಮಿ. ಥೇರೋ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ಆರಭಿ.

ಸತ್ಥಾ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಮಯ್ಹಂ ಕನಿಟ್ಠಭಾತಾ ನನ್ದೋ ತಾವತಿಂಸದೇವಲೋಕೇ ದೇವಸಙ್ಘಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ ದೇವಚ್ಛರಾನಂ ಕಾರಣಾ ಮಂ ಪಾಟಿಭೋಗಂ ಅಗ್ಗಹೇಸೀ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಆಚಿಕ್ಖಿ. ಏತೇನುಪಾಯೇನ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರಸ್ಸ ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರಸ್ಸ ಅನುರುದ್ಧತ್ಥೇರಸ್ಸ ಧಮ್ಮಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಆನನ್ದತ್ಥೇರಸ್ಸಾತಿ ಅಸೀತಿಯಾ ಮಹಾಸಾವಕಾನಂ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಚ ಸೇಸಭಿಕ್ಖೂನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿ. ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋ ನನ್ದತ್ಥೇರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ, ಆವುಸೋ ನನ್ದ, ತಾವತಿಂಸದೇವಲೋಕೇ ದೇವಸಙ್ಘಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ ‘ದೇವಚ್ಛರಾ ಲಭನ್ತೋ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ದಸಬಲಂ ಪಾಟಿಭೋಗಂ ಗಣ್ಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ನನು ಏವಂ ಸನ್ತೇ ತವ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವಾಸೋ ಮಾತುಗಾಮಸನ್ನಿಸ್ಸಿತೋ ಕಿಲೇಸಸನ್ನಿಸ್ಸಿತೋ, ತಸ್ಸ ತೇ ಇತ್ಥೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಭತಿಯಾ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೇನ ಕಮ್ಮಕಾರಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ¶ ಕಿಂ ನಾನಾಕರಣ’’ನ್ತಿ ಥೇರಂ ಲಜ್ಜಾಪೇಸಿ ನಿತ್ತೇಜಂ ಅಕಾಸಿ. ಏತೇನುಪಾಯೇನ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಅಸೀತಿಮಹಾಸಾವಕಾ ಅವಸೇಸಭಿಕ್ಖೂ ಚ ತಂ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ನನ್ದಂ ಲಜ್ಜಾಪಯಿಂಸು.

ಸೋ ‘‘ಅಯುತ್ತಂ ವತ ಮೇ ಕತ’’ನ್ತಿ ಹಿರಿಯಾ ಚ ಓತ್ತಪ್ಪೇನ ಚ ವೀರಿಯಂ ದಳ್ಹಂ ಪಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವತೋ ಪಟಿಸ್ಸವಂ ಮುಞ್ಚಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಯದಾ ತ್ವಂ, ನನ್ದ, ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋ, ತದಾಯೇವಾಹಂ ಪಟಿಸ್ಸವಾ ಮುತ್ತೋ’’ತಿ ಆಹ. ಏತಮತ್ಥಂ ವಿದಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ – ‘‘ಯಾವ ಓವಾದಕ್ಖಮೋ ಚಾಯಂ, ಆವುಸೋ, ನನ್ದತ್ಥೇರೋ ಏಕೋವಾದೇನೇವ ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಂ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ನನ್ದೋ ಓವಾದಕ್ಖಮೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಹತ್ಥಾಚರಿಯಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಹತ್ಥಾಚರಿಯಸಿಪ್ಪೇ ನಿಪ್ಫತ್ತಿಂ ಪತ್ತೋ ಏಕಂ ಬಾರಾಣಸಿರಞ್ಞೋ ಸಪತ್ತರಾಜಾನಂ ಉಪಟ್ಠಾಸಿ. ಸೋ ತಸ್ಸ ಮಙ್ಗಲಹತ್ಥಿಂ ಸುಸಿಕ್ಖಿತಂ ಕತ್ವಾ ಸಿಕ್ಖಾಪೇಸಿ. ಸೋ ರಾಜಾ ‘‘ಬಾರಾಣಸಿರಜ್ಜಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಙ್ಗಲಹತ್ಥಿಂ ಆರುಯ್ಹ ಮಹತಿಯಾ ಸೇನಾಯ ಬಾರಾಣಸಿಂ ¶ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ‘‘ರಜ್ಜಂ ವಾ ದೇತು ಯುದ್ಧಂ ವಾ’’ತಿ ರಞ್ಞೋ ಪಣ್ಣಂ ಪೇಸೇಸಿ. ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋ ‘‘ಯುದ್ಧಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ¶ ಪಾಕಾರದ್ವಾರಟ್ಟಾಲಕಗೋಪುರೇಸು ಬಲಕಾಯಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಯುದ್ಧಂ ಅದಾಸಿ. ಸಪತ್ತರಾಜಾ ಮಙ್ಗಲಹತ್ಥಿಂ ವಮ್ಮೇನ ಛಾದೇತ್ವಾ ಸಯಮ್ಪಿ ವಮ್ಮಂ ಪಟಿಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಹತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧವರಗತೋ ತಿಖಿಣಂ ಅಙ್ಕುಸಂ ಆದಾಯ ‘‘ನಗರಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚಾಮಿತ್ತಂ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ರಜ್ಜಂ ಹತ್ಥಗತಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಹತ್ಥಿಂ ನಗರಾಭಿಮುಖಂ ಪೇಸೇಸಿ. ಸೋ ಉಣ್ಹಕಲಲಾನಿ ಚೇವ ಯನ್ತಪಾಸಾಣೇ ಚ ನಾನಪ್ಪಕಾರಾನಿ ಚ ಪಹರಣಾನಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಮರಣಭಯಭೀತೋ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಪಟಿಕ್ಕಮಿ. ಅಥ ನಂ ಹತ್ಥಾಚರಿಯೋ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ತಾತ, ತ್ವಂ ಸೂರೋ ಸಙ್ಗಾಮಾವಚರೋ, ಏವರೂಪೇ ಠಾನೇ ಪಟಿಕ್ಕಮನಂ ¶ ನಾಮ ತುಯ್ಹಂ ನಾನುಚ್ಛವಿಕ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಹತ್ಥಿಂ ಓವದನ್ತೋ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅವೋಚ –

೬೩.

‘‘ಸಙ್ಗಾಮಾವಚರೋ ಸೂರೋ, ಬಲವಾ ಇತಿ ವಿಸ್ಸುತೋ;

ಕಿಂ ನು ತೋರಣಮಾಸಜ್ಜ, ಪಟಿಕ್ಕಮಸಿ ಕುಞ್ಜರ.

೬೪.

‘‘ಓಮದ್ದ ಖಿಪ್ಪಂ ಪಲಿಘಂ, ಏಸಿಕಾನಿ ಚ ಅಬ್ಬಹ;

ತೋರಣಾನಿ ಚ ಮದ್ದಿತ್ವಾ, ಖಿಪ್ಪಂ ಪವಿಸ ಕುಞ್ಜರಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಇತಿ ವಿಸ್ಸುತೋತಿ, ತಾತ, ತ್ವಂ ಪವತ್ತಸಮ್ಪಹಾರಂ ಸಙ್ಗಾಮಂ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಅವಚರಣತೋ ಸಙ್ಗಾಮಾವಚರೋ, ಥಿರಹದಯತಾಯ ಸೂರೋ, ಥಾಮಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಬಲವಾತಿ ಏವಂ ವಿಸ್ಸುತೋ ಪಞ್ಞಾತೋ ಪಾಕಟೋ. ತೋರಣಮಾಸಜ್ಜಾತಿ ನಗರದ್ವಾರಸಙ್ಖಾತಂ ತೋರಣಂ ಪತ್ವಾ. ಪಟಿಕ್ಕಮಸೀತಿ ಕಿಂ ನು ಖೋ ಓಸಕ್ಕಸಿ, ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ನಿವತ್ತಸೀತಿ ವದತಿ. ಓಮದ್ದಾತಿ ಅವಮದ್ದ ಅಧೋ ಪಾತಯ. ಏಸಿಕಾನಿ ಚ ಅಬ್ಬಹಾತಿ ನಗರದ್ವಾರೇ ಸೋಳಸರತನಂ ಅಟ್ಠರತನಂ ಭೂಮಿಯಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ನಿಚ್ಚಲಂ ಕತ್ವಾ ನಿಖಾತಾ ಏಸಿಕತ್ಥಮ್ಭಾ ಹೋನ್ತಿ, ತೇ ಖಿಪ್ಪಂ ಉದ್ಧರ ಲುಞ್ಚಾಹೀತಿ ಆಣಾಪೇತಿ. ತೋರಣಾನಿ ಚ ಮದ್ದಿತ್ವಾತಿ ನಗರದ್ವಾರಸ್ಸ ಪಿಟ್ಠಸಙ್ಘಾಟೇ ಮದ್ದಿತ್ವಾ. ಖಿಪ್ಪಂ ಪವಿಸಾತಿ ಸೀಘಂ ನಗರಂ ಪವಿಸ. ಕುಞ್ಜರಾತಿ ನಾಗಂ ಆಲಪತಿ.

ತಂ ಸುತ್ವಾ ನಾಗೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಏಕೋವಾದೇನೇವ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಏಸಿಕತ್ಥಮ್ಭೇ ಸೋಣ್ಡಾಯ ಪಲಿವೇಠೇತ್ವಾ ಅಹಿಚ್ಛತ್ತಕಾನಿ ವಿಯ ಲುಞ್ಚಿತ್ವಾ ತೋರಣಂ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಪಲಿಘಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ನಗರದ್ವಾರಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ನಗರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ರಜ್ಜಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ¶ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಹತ್ಥೀ ನನ್ದೋ ಅಹೋಸಿ, ರಾಜಾ ಆನನ್ದೋ, ಹತ್ಥಾಚರಿಯೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಸಙ್ಗಾಮಾವಚರಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದುತಿಯಾ.

[೧೮೩] ೩. ವಾಲೋದಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ವಾಲೋದಕಂ ¶ ಅಪ್ಪರಸಂ ನಿಹೀನನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಪಞ್ಚಸತೇ ವಿಘಾಸಾದೇ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕಿರ ಪಞ್ಚಸತಾ ಉಪಾಸಕಾ ಘರಾವಾಸಪಲಿಬೋಧಂ ಪುತ್ತದಾರಸ್ಸ ನಿಯ್ಯಾದೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ¶ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುಣನ್ತಾ ಏಕತೋವ ವಿಚರನ್ತಿ. ತೇಸು ಕೇಚಿ ಸೋತಾಪನ್ನಾ, ಕೇಚಿ ಸಕದಾಗಾಮಿನೋ, ಕೇಚಿ ಅನಾಗಾಮಿನೋ, ಏಕೋಪಿ ಪುಥುಜ್ಜನೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಸತ್ಥಾರಂ ನಿಮನ್ತೇನ್ತಾಪಿ ತೇ ಉಪಾಸಕೇ ಅನ್ತೋಕರಿತ್ವಾವ ನಿಮನ್ತೇನ್ತಿ. ತೇಸಂ ಪನ ದನ್ತಕಟ್ಠಮುಖೋದಕವತ್ಥಗನ್ಧಮಾಲದಾಯಕಾ ಪಞ್ಚಸತಾ ಚೂಳುಪಟ್ಠಾಕಾ ವಿಘಾಸಾದಾ ಹುತ್ವಾ ವಸನ್ತಿ. ತೇ ಭುತ್ತಪಾತರಾಸಾ ನಿದ್ದಾಯಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯ ಅಚಿರವತಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನದೀತೀರೇ ಉನ್ನದನ್ತಾ ಮಲ್ಲಯುದ್ಧಂ ಯುಜ್ಝನ್ತಿ. ತೇ ಪನ ಪಞ್ಚಸತಾ ಉಪಾಸಕಾ ಅಪ್ಪಸದ್ದಾ ಅಪ್ಪನಿಗ್ಘೋಸಾ ಪಟಿಸಲ್ಲಾನಮನುಯುಞ್ಜನ್ತಿ. ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ವಿಘಾಸಾದಾನಂ ಉಚ್ಚಾಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಏಸೋ, ಆನನ್ದ, ಸದ್ದೋ’’ತಿ ಥೇರಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ವಿಘಾಸಾದಸದ್ದೋ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಇಮೇ ವಿಘಾಸಾದಾ ಇದಾನೇವ ವಿಘಾಸಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಉನ್ನದನ್ತಿ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಉನ್ನದನ್ತಿಯೇವ, ಇಮೇಪಿ ಉಪಾಸಕಾ ನ ಇದಾನೇವ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಥೇರೇನ ಯಾಚಿತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅಮಚ್ಚಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ರಞ್ಞೋ ಅತ್ಥಧಮ್ಮಾನುಸಾಸಕೋ ಅಹೋಸಿ. ಅಥೇಕಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಸೋ ರಾಜಾ ‘‘ಪಚ್ಚನ್ತೋ ಕುಪಿತೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಪಞ್ಚಸತೇ ಸಿನ್ಧವೇ ಕಪ್ಪಾಪೇತ್ವಾ ಚತುರಙ್ಗಿನಿಯಾ ಸೇನಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಚ್ಚನ್ತಂ ವೂಪಸಮೇತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿಮೇವ ಪಚ್ಚಾಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಸಿನ್ಧವಾ ಕಿಲನ್ತಾ ಅಲ್ಲರಸಮೇವ ನೇಸಂ ಮುದ್ದಿಕಪಾನಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ಆಣಾಪೇಸಿ. ಸಿನ್ಧವಾ ಗನ್ಧಪಾನಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಅಸ್ಸಸಾಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಠಾನೇಸು ಅಟ್ಠಂಸು. ತೇಸಂ ಪನ ¶ ದಿನ್ನಾವಸಿಟ್ಠಕಂ ಅಪ್ಪರಸಂ ಬಹುಕಸಟಂ ಅಹೋಸಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ಇದಂ ಕಿಂ ಕರೋಮಾ’’ತಿ ರಾಜಾನಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ರಾಜಾ ಉದಕೇನ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಮಕಚಿಪಿಲೋತಿಕಾಹಿ ಪರಿಸ್ಸಾವೇತ್ವಾ ‘‘ಯೇ ಗದ್ರಭಾ ಸಿನ್ಧವಾನಂ ನಿವಾಪಂ ಪಹಿಂಸು, ತೇಸಂ ದಾಪೇಥಾ’’ತಿ ದಾಪೇಸಿ. ಗದ್ರಭಾ ಕಸಟಉದಕಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಮತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ವಿರವನ್ತಾ ರಾಜಙ್ಗಣೇ ವಿಚರಿಂಸು. ರಾಜಾ ಮಹಾವಾತಪಾನಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ರಾಜಙ್ಗಣಂ ಓಲೋಕಯಮಾನೋ ಸಮೀಪೇ ಠಿತಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಪಸ್ಸ, ಇಮೇ ¶ ಗದ್ರಭಾ ಕಸಟೋದಕಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಮತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ವಿರವನ್ತಾ ಉಪ್ಪತನ್ತಾ ವಿಚರನ್ತಿ, ಸಿನ್ಧವಕುಲೇ ಜಾತಸಿನ್ಧವಾ ಪನ ಗನ್ಧಪಾನಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ನಿಸ್ಸದ್ದಾ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ ನ ಉಪ್ಪಿಲವನ್ತಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೬೫.

‘‘ವಾಲೋದಕಂ ಅಪ್ಪರಸಂ ನಿಹೀನಂ, ಪಿತ್ವಾ ಮದೋ ಜಾಯತಿ ಗದ್ರಭಾನಂ;

ಇಮಞ್ಚ ಪಿತ್ವಾನ ರಸಂ ಪಣೀತಂ, ಮದೋ ನ ಸಞ್ಜಾಯತಿ ಸಿನ್ಧವಾನ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ವಾಲೋದಕನ್ತಿ ಮಕಚಿವಾಲೇಹಿ ಪರಿಸ್ಸಾವಿತಉದಕಂ. ‘‘ವಾಲುದಕ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ. ನಿಹೀನನ್ತಿ ನಿಹೀನರಸಭಾವೇನ ನಿಹೀನಂ. ನ ಸಞ್ಜಾಯತೀತಿ ಸಿನ್ಧವಾನಂ ಮದೋ ನ ಜಾಯತಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕಾರಣನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ.

ಅಥಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತೋ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೬೬.

‘‘ಅಪ್ಪಂ ಪಿವಿತ್ವಾನ ನಿಹೀನಜಚ್ಚೋ, ಸೋ ಮಜ್ಜತೀ ತೇನ ಜನಿನ್ದ ಪುಟ್ಠೋ;

ಧೋರಯ್ಹಸೀಲೀ ಚ ಕುಲಮ್ಹಿ ಜಾತೋ, ನ ಮಜ್ಜತೀ ಅಗ್ಗರಸಂ ಪಿವಿತ್ವಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ತೇನ ಜನಿನ್ದ ಪುಟ್ಠೋತಿ ಜನಿನ್ದ ಉತ್ತಮರಾಜ ಯೋ ನಿಹೀನಜಚ್ಚೋ, ತೇನ ನಿಹೀನಜಚ್ಚಭಾವೇನ ಪುಟ್ಠೋ ಮಜ್ಜತಿ ಪಮಜ್ಜತಿ. ಧೋರಯ್ಹಸೀಲೀತಿ ಧೋರಯ್ಹಸೀಲೋ ಧುರವಹನಕಆಚಾರೇನ ಸಮ್ಪನ್ನೋ ಜಾತಿಸಿನ್ಧವೋ. ಅಗ್ಗರಸನ್ತಿ ಸಬ್ಬಪಠಮಂ ಗಹಿತಂ ಮುದ್ದಿಕರಸಂ ಪಿವಿತ್ವಾಪಿ ನ ಮಜ್ಜತಿ.

ರಾಜಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಗದ್ರಭೇ ರಾಜಙ್ಗಣಾ ನೀಹರಾಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಸೇವ ಓವಾದೇ ಠಿತೋ ದಾನಾದೀನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತೋ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಪಞ್ಚಸತಾ ¶ ಗದ್ರಭಾ ಇಮೇ ವಿಘಾಸಾದಾ ಅಹೇಸುಂ, ಪಞ್ಚಸತಾ ಸಿನ್ಧವಾ ಇಮೇ ಉಪಾಸಕಾ, ರಾಜಾ ಆನನ್ದೋ, ಪಣ್ಡಿತಾಮಚ್ಚೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ವಾಲೋದಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ತತಿಯಾ.

[೧೮೪] ೪. ಗಿರಿದತ್ತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ದೂಸಿತೋ ¶ ಗಿರಿದತ್ತೇನಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ವಿಪಕ್ಖಸೇವಿಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ವತ್ಥು ಹೇಟ್ಠಾ ಮಹಿಳಾಮುಖಜಾತಕೇ (ಜಾ. ೧.೧.೨೬) ಕಥಿತಮೇವ. ಸತ್ಥಾ ಪನ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಇದಾನೇವ ವಿಪಕ್ಖಂ ಸೇವತಿ, ಪುಬ್ಬೇಪೇಸ ವಿಪಕ್ಖಸೇವಕೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ¶ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಸಾಮರಾಜಾ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ. ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅಮಚ್ಚಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಧಮ್ಮಾನುಸಾಸಕೋ ಅಹೋಸಿ. ರಞ್ಞೋ ಪನ ಪಣ್ಡವೋ ನಾಮ ಮಙ್ಗಲಸ್ಸೋ, ತಸ್ಸ ಗಿರಿದತ್ತೋ ನಾಮ ಅಸ್ಸಬನ್ಧೋ, ಸೋ ಖಞ್ಜೋ ಅಹೋಸಿ. ಅಸ್ಸೋ ಮುಖರಜ್ಜುಕೇ ಗಹೇತ್ವಾ ತಂ ಪುರತೋ ಪುರತೋ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಂ ಏಸ ಸಿಕ್ಖಾಪೇತೀ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ತಸ್ಸ ಅನುಸಿಕ್ಖನ್ತೋ ಖಞ್ಜೋ ಅಹೋಸಿ. ತಸ್ಸ ಅಸ್ಸಸ್ಸ ಖಞ್ಜಭಾವಂ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸುಂ, ರಾಜಾ ವೇಜ್ಜೇ ಪೇಸೇಸಿ. ತೇ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಸ್ಸಸ್ಸ ಸರೀರೇ ರೋಗಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತಾ ‘‘ರೋಗಮಸ್ಸ ನ ಪಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ರಞ್ಞೋ ಕಥಯಿಂಸು. ರಾಜಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪೇಸೇಸಿ – ‘‘ಗಚ್ಛ ವಯಸ್ಸ, ಏತ್ಥ ಕಾರಣಂ ಜಾನಾಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಖಞ್ಜಅಸ್ಸಬನ್ಧಸಂಸಗ್ಗೇನ ತಸ್ಸ ಖಞ್ಜಭೂತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ‘‘ಸಂಸಗ್ಗದೋಸೇನ ನಾಮ ಏವಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –-

೬೭.

‘‘ದೂಸಿತೋ ಗಿರಿದತ್ತೇನ, ಹಯೋ ಸಾಮಸ್ಸ ಪಣ್ಡವೋ;

ಪೋರಾಣಂ ಪಕತಿಂ ಹಿತ್ವಾ, ತಸ್ಸೇವಾನುವಿಧಿಯ್ಯತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಹಯೋ ಸಾಮಸ್ಸಾತಿ ಸಾಮಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಮಙ್ಗಲಸ್ಸೋ. ಪೋರಾಣಂ ಪಕತಿಂ ಹಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಪೋರಾಣಪಕತಿಂ ಸಿಙ್ಗಾರಭಾವಂ ಪಹಾಯ. ಅನುವಿಧಿಯ್ಯತೀತಿ ಅನುಸಿಕ್ಖತಿ.

ಅಥ ¶ ನಂ ರಾಜಾ ‘‘ಇದಾನಿ ವಯಸ್ಸ ಕಿಂ ಕತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಸುನ್ದರಂ ಅಸ್ಸಬನ್ಧಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಯಥಾ ಪೋರಾಣೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೬೮.

‘‘ಸಚೇ ¶ ಚ ತನುಜೋ ಪೋಸೋ, ಸಿಖರಾಕಾರಕಪ್ಪಿತೋ;

ಆನನೇ ನಂ ಗಹೇತ್ವಾನ, ಮಣ್ಡಲೇ ಪರಿವತ್ತಯೇ;

ಖಿಪ್ಪಮೇವ ಪಹನ್ತ್ವಾನ, ತಸ್ಸೇವಾನುವಿಧಿಯ್ಯತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ತನುಜೋತಿ ತಸ್ಸ ಅನುಜೋ. ಅನುರೂಪಂ ಜಾತೋ ಹಿ ಅನುಜೋ, ತಸ್ಸ ಅನುಜೋ ತನುಜೋ. ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಸಚೇ ಹಿ, ಮಹಾರಾಜ, ತಸ್ಸ ಸಿಙ್ಗಾರಸ್ಸ ಆಚಾರಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಅಸ್ಸಸ್ಸ ಅನುರೂಪಂ ಜಾತೋ ಸಿಙ್ಗಾರೋ ಆಚಾರಸಮ್ಪನ್ನೋ ಪೋಸೋ. ಸಿಖರಾಕಾರಕಪ್ಪಿತೋತಿ ಸಿಖರೇನ ಸುನ್ದರೇನ ಆಕಾರೇನ ಕಪ್ಪಿತಕೇಸಮಸ್ಸು ತಂ ಅಸ್ಸಂ ಆನನೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಸ್ಸಮಣ್ಡಲೇ ಪರಿವತ್ತೇಯ್ಯ, ಖಿಪ್ಪಮೇವೇಸ ತಂ ಖಞ್ಜಭಾವಂ ಪಹಾಯ ‘‘ಅಯಂ ಸಿಙ್ಗಾರೋ ಆಚಾರಸಮ್ಪನ್ನೋ ಅಸ್ಸಗೋಪಕೋ ಮಂ ಸಿಕ್ಖಾಪೇತೀ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಖಿಪ್ಪಮೇವ ತಸ್ಸ ಅನುವಿಧಿಯ್ಯತಿ ಅನುಸಿಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ, ಪಕತಿಭಾವೇಯೇವ ಠಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ರಾಜಾ ತಥಾ ¶ ಕಾರೇಸಿ, ಅಸ್ಸೋ ಪಕತಿಭಾವೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ. ರಾಜಾ ‘‘ತಿರಚ್ಛಾನಾನಮ್ಪಿ ನಾಮ ಆಸಯಂ ಜಾನಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತುಟ್ಠಚಿತ್ತೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಮಹನ್ತಂ ಯಸಂ ಅದಾಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಗಿರಿದತ್ತೋ ದೇವದತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ಅಸ್ಸೋ ವಿಪಕ್ಖಸೇವಕೋ ಭಿಕ್ಖು, ರಾಜಾ ಆನನ್ದೋ, ಅಮಚ್ಚಪಣ್ಡಿತೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಗಿರಿದತ್ತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಚತುತ್ಥಾ.

[೧೮೫] ೫. ಅನಭಿರತಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಯಥೋದಕೇ ಆವಿಲೇ ಅಪ್ಪಸನ್ನೇತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಮಾರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕಿರ ಏಕೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಮಾರೋ ತಿಣ್ಣಂ ವೇದಾನಂ ಪಾರಗೂ ಬಹೂ ಖತ್ತಿಯಕುಮಾರೇ ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಮಾರೇ ಚ ಮನ್ತೇ ವಾಚೇಸಿ. ಸೋ ಅಪರಭಾಗೇ ಘರಾವಾಸಂ ಸಣ್ಠಪೇತ್ವಾ ವತ್ಥಾಲಙ್ಕಾರದಾಸದಾಸಿಖೇತ್ತವತ್ಥುಗೋಮಹಿಂಸಪುತ್ತದಾರಾದೀನಂ ¶ ಅತ್ಥಾಯ ಚಿನ್ತಯಮಾನೋ ರಾಗದೋಸಮೋಹವಸಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ಆವಿಲಚಿತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ಮನ್ತೇ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಪರಿವತ್ತೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ, ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಮನ್ತಾ ನ ಪಟಿಭಂಸು. ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಬಹುಂ ಗನ್ಧಮಾಲಾದಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಜೇತವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಪೂಜೇತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ ¶ . ಸತ್ಥಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ಮಾಣವ, ಮನ್ತೇ ವಾಚೇಸಿ, ಪಗುಣಾ ತೇ ಮನ್ತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಪುಬ್ಬೇ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಮನ್ತಾ ಪಗುಣಾ ಅಹೇಸುಂ, ಘರಾವಾಸಸ್ಸ ಪನ ಗಹಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಚಿತ್ತಂ ಮೇ ಆವಿಲಂ ಜಾತಂ, ತೇನ ಮೇ ಮನ್ತಾ ನ ಪಗುಣಾ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ ಖೋ, ಮಾಣವ, ಇದಾನೇವ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ತೇ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅನಾವಿಲಕಾಲೇ ತವ ಮನ್ತಾ ಪಗುಣಾ ಅಹೇಸುಂ, ರಾಗಾದೀಹಿ ಪನ ಆವಿಲಕಾಲೇ ತವ ಮನ್ತಾ ನ ಪಟಿಭಂಸೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇನ ಯಾಚಿತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಹಾಸಾಲಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ತಕ್ಕಸಿಲಾಯಂ ಮನ್ತೇ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ದಿಸಾಪಾಮೋಕ್ಖೋ ಆಚರಿಯೋ ಹುತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬಹೂ ಖತ್ತಿಯಕುಮಾರೇ ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಮಾರೇ ಚ ಮನ್ತೇ ವಾಚೇಸಿ. ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಏಕೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಾಣವೋ ತಯೋ ವೇದೇ ಪಗುಣೇ ಅಕಾಸಿ, ಏಕಪದೇಪಿ ನಿಕ್ಕಙ್ಖೋ ಪಿಟ್ಠಿಆಚರಿಯೋ ಹುತ್ವಾ ಮನ್ತೇ ವಾಚೇಸಿ. ಸೋ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಘರಾವಾಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಘರಾವಾಸಚಿನ್ತಾಯ ಆವಿಲಚಿತ್ತೋ ಮನ್ತೇ ಪರಿವತ್ತೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ಅಥ ನಂ ಆಚರಿಯೋ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗತಂ ‘‘ಕಿಂ, ಮಾಣವ, ಪಗುಣಾ ತೇ ಮನ್ತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಘರಾವಾಸಗಹಿತಕಾಲತೋ ¶ ಪಟ್ಠಾಯ ಮೇ ಚಿತ್ತಂ ಆವಿಲಂ ಜಾತಂ, ಮನ್ತೇ ಪರಿವತ್ತೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ತಾತ, ಆವಿಲೇ ಚಿತ್ತಮ್ಹಿ ಪಗುಣಾಪಿ ಮನ್ತಾ ನ ಪಟಿಭನ್ತಿ, ಅನಾವಿಲೇ ಪನ ಚಿತ್ತೇ ಅಪ್ಪಟಿಭಾಣಂ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಆಹ –

೬೯.

‘‘ಯಥೋದಕೇ ಆವಿಲೇ ಅಪ್ಪಸನ್ನೇ, ನ ಪಸ್ಸತಿ ಸಿಪ್ಪಿಕಸಮ್ಬುಕಞ್ಚ;

ಸಕ್ಖರಂ ವಾಲುಕಂ ಮಚ್ಛಗುಮ್ಬಂ, ಏವಂ ಆವಿಲಮ್ಹಿ ಚಿತ್ತೇ;

ನ ಸೋ ಪಸ್ಸತಿ ಅತ್ತದತ್ಥಂ ಪರತ್ಥಂ.

೭೦.

‘‘ಯಥೋದಕೇ ¶ ಅಚ್ಛೇ ವಿಪ್ಪಸನ್ನೇ, ಸೋ ಪಸ್ಸತಿ ಸಿಪ್ಪಿಕಸಮ್ಬುಕಞ್ಚ;

ಸಕ್ಖರಂ ವಾಲುಕಂ ಮಚ್ಛಗುಮ್ಬಂ, ಏವಂ ¶ ಅನಾವಿಲಮ್ಹಿ ಚಿತ್ತೇ;

ಸೋ ಪಸ್ಸತಿ ಅತ್ಥದತ್ಥಂ ಪರತ್ಥ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಆವಿಲೇತಿ ಕದ್ದಮಾಲುಳಿತೇ. ಅಪ್ಪಸನ್ನೇತಿ ತಾಯೇವ ಆವಿಲತಾಯ ಅವಿಪ್ಪಸನ್ನೇ. ಸಿಪ್ಪಿಕಸಮ್ಬುಕಞ್ಚಾತಿ ಸಿಪ್ಪಿಕಞ್ಚ ಸಮ್ಬುಕಞ್ಚ. ಮಚ್ಛಗುಮ್ಬನ್ತಿ ಮಚ್ಛಘಟಂ. ಏವಂ ಆವಿಲಮ್ಹೀತಿ ಏವಮೇವ ರಾಗಾದೀಹಿ ಆವಿಲೇ ಚಿತ್ತೇ. ಅತ್ತದತ್ಥಂ ಪರತ್ಥನ್ತಿ ನೇವ ಅತ್ತದತ್ಥಂ ನ ಪರತ್ಥಂ ಪಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೋ ಪಸ್ಸತೀತಿ ಏವಮೇವ ಅನಾವಿಲೇ ಚಿತ್ತೇ ಸೋ ಪುರಿಸೋ ಅತ್ತದತ್ಥಂ ಪರತ್ಥಞ್ಚ ಪಸ್ಸತೀತಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಅತೀತಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಮಾರೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ. ‘‘ತದಾ ಮಾಣವೋ ಅಯಮೇವ ಮಾಣವೋ ಅಹೋಸಿ, ಆಚರಿಯೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಅನಭಿರತಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಞ್ಚಮಾ.

[೧೮೬] ೬. ದಧಿವಾಹನಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ವಣ್ಣಗನ್ಧರಸೂಪೇತೋತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ವಿಪಕ್ಖಸೇವಿಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ವತ್ಥು ಹೇಟ್ಠಾ ಕಥಿತಮೇವ. ಸತ್ಥಾ ಪನ ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಸಾಧುಸನ್ನಿವಾಸೋ ನಾಮ ಪಾಪೋ ಅನತ್ಥಕರೋ, ತತ್ಥ ಮನುಸ್ಸಭೂತಾನಂ ತಾವ ಪಾಪಸನ್ನಿವಾಸಸ್ಸ ಅನತ್ಥಕರತಾಯ ಕಿಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ಪುಬ್ಬೇ ಪನ ಅಸಾತೇನ ಅಮಧುರೇನ ನಿಮ್ಬರುಕ್ಖೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸನ್ನಿವಾಸಮಾಗಮ್ಮ ಮಧುರರಸೋ ದಿಬ್ಬರಸಪಟಿಭಾಗೋ ಅಚೇತನೋ ಅಮ್ಬರುಕ್ಖೋಪಿ ಅಮಧುರೋ ತಿತ್ತಕೋ ಜಾತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ¶ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಕಾಸಿರಟ್ಠೇ ಚತ್ತಾರೋ ಭಾತರೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತಪದೇಸೇ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಪಣ್ಣಸಾಲಾ ಕತ್ವಾ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸುಂ. ತೇಸಂ ಜೇಟ್ಠಕಭಾತಾ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಸಕ್ಕತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ. ಸೋ ತಂ ಕಾರಣಂ ಞತ್ವಾ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಸತ್ತಟ್ಠದಿವಸಚ್ಚಯೇನ ತೇಸಂ ¶ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಏಕದಿವಸಂ ಜೇಟ್ಠಕತಾಪಸಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ¶ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕೇನ ತೇ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಪಣ್ಡುರೋಗೋ ತಾಪಸೋ ‘‘ಅಗ್ಗಿನಾ ಮೇ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ತಂ ಸುತ್ವಾ ತಸ್ಸ ವಾಸಿಫರಸುಕಂ ಅದಾಸಿ. ವಾಸಿಫರಸುಕೋ ನಾಮ ದಣ್ಡೇ ಪವೇಸನವಸೇನ ವಾಸಿಪಿ ಹೋತಿ ಫರಸುಪಿ. ತಾಪಸೋ ‘‘ಕೋ ಮೇ ಇಮಂ ಆದಾಯ ದಾರೂನಿ ಆಹರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥ ನಂ ಸಕ್ಕೋ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಯದಾ ತೇ, ಭನ್ತೇ, ದಾರೂಹಿ ಅತ್ಥೋ, ಇಮಂ ಫರಸುಂ ಹತ್ಥೇನ ಪಹರಿತ್ವಾ ‘ದಾರೂನಿ ಮೇ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ಕರೋಹೀ’ತಿ ವದೇಯ್ಯಾಸಿ, ದಾರೂನಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ತಸ್ಸ ವಾಸಿಫರಸುಕಂ ದತ್ವಾ ದುತಿಯಮ್ಪಿ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕೇನ ತೇ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ತಸ್ಸ ಪಣ್ಣಸಾಲಾಯ ಹತ್ಥಿಮಗ್ಗೋ ಹೋತಿ, ಸೋ ಹತ್ಥೀಹಿ ಉಪದ್ದುತೋ ‘‘ಹತ್ಥೀನಂ ಮೇ ವಸೇನ ದುಕ್ಖಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತೇ ಪಲಾಪೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸಕ್ಕೋ ತಸ್ಸ ಏಕಂ ಭೇರಿಂ ಉಪನಾಮೇತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ತಲೇ ಪಹಟೇ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಚ್ಚಾಮಿತ್ತಾ ಪಲಾಯಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ತಲೇ ಪಹಟೇ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ಚತುರಙ್ಗಿನಿಯಾ ಸೇನಾಯ ಪರಿವಾರೇಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಂ ಭೇರಿಂ ದತ್ವಾ ಕನಿಟ್ಠಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕೇನ ತೇ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಸೋಪಿ ಪಣ್ಡುರೋಗಧಾತುಕೋವ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ದಧಿನಾ ಮೇ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ಆಹ. ಸಕ್ಕೋ ತಸ್ಸ ಏಕಂ ದಧಿಘಟಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ತುಮ್ಹೇ ಇಚ್ಛಮಾನಾ ಇಮಂ ಆಸಿಞ್ಚೇಯ್ಯಾಥ, ಮಹಾನದೀ ಹುತ್ವಾ ಮಹೋಘಂ ಪವತ್ತೇತ್ವಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ರಜ್ಜಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದಾತುಂ ಸಮತ್ಥೋಪಿ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವಾಸಿಫರಸುಕೋ ಜೇಟ್ಠಭಾತಿಕಸ್ಸ ಅಗ್ಗಿಂ ಕರೋತಿ, ಇತರೇನ ಭೇರಿತಲೇ ಪಹಟೇ ಹತ್ಥೀ ಪಲಾಯನ್ತಿ, ಕನಿಟ್ಠೋ ದಧಿಂ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ.

ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಏಕೋ ಸೂಕರೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪುರಾಣಗಾಮಟ್ಠಾನೇ ಚರನ್ತೋ ಆನುಭಾವಸಮ್ಪನ್ನಂ ಏಕಂ ಮಣಿಕ್ಖನ್ಧಂ ಅದ್ದಸ. ಸೋ ತಂ ಮಣಿಕ್ಖನ್ಧಂ ಮುಖೇನ ಡಂಸಿತ್ವಾ ತಸ್ಸಾನುಭಾವೇನ ಆಕಾಸೇ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಸಮುದ್ದಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ ಏಕಂ ದೀಪಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಏತ್ಥ ದಾನಿ ಮಯಾ ವಸಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಓತರಿತ್ವಾ ಫಾಸುಕಟ್ಠಾನೇ ಏಕಸ್ಸ ಉದುಮ್ಬರರುಕ್ಖಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ¶ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ತಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಮಣಿಕ್ಖನ್ಧಂ ಪುರತೋ ಠಪೇತ್ವಾ ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕಮಿ. ಅಥೇಕೋ ಕಾಸಿರಟ್ಠವಾಸೀ ಮನುಸ್ಸೋ ‘‘ನಿರುಪಕಾರೋ ಏಸ ಅಮ್ಹಾಕ’’ನ್ತಿ ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ಗೇಹಾ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಿತೋ ಏಕಂ ಪಟ್ಟನಗಾಮಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನಾವಿಕಾನಂ ಕಮ್ಮಕಾರೋ ಹುತ್ವಾ ನಾವಂ ಆರುಯ್ಹ ¶ ಸಮುದ್ದಮಜ್ಝೇ ಭಿನ್ನಾಯ ನಾವಾಯ ಫಲಕೇ ನಿಪನ್ನೋ ತಂ ದೀಪಕಂ ಪತ್ವಾ ಫಲಾಫಲಾನಿ ಪರಿಯೇಸನ್ತೋ ತಂ ಸೂಕರಂ ನಿದ್ದಾಯನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಣಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಣಿಕ್ಖನ್ಧಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಆನುಭಾವೇನ ಆಕಾಸೇ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಉದುಮ್ಬರರುಕ್ಖೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಸೂಕರೋ ¶ ಇಮಸ್ಸ ಮಣಿಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಆನುಭಾವೇನ ಆಕಾಸಚಾರಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ಇಧ ವಸತಿ ಮಞ್ಞೇ, ಮಯಾ ಪಠಮಮೇವ ಇಮಂ ಸೂಕರಂ ಮಾರೇತ್ವಾ ಮಂಸಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಸೋ ಏಕಂ ದಣ್ಡಕಂ ಭಞ್ಜಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸೀಸೇ ಪಾತೇತಿ. ಸೂಕರೋ ಪಬುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಮಣಿಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಕಮ್ಪಮಾನೋ ವಿಧಾವತಿ, ರುಕ್ಖೇ ನಿಸಿನ್ನಪುರಿಸೋ ಹಸಿ. ಸೂಕರೋ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ತಂ ರುಕ್ಖಂ ಸೀಸೇನ ಪಹರಿತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಮತೋ.

ಸೋ ಪುರಿಸೋ ಓತರಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಮಂಸಂ ಪಚಿತ್ವಾ ಖಾದಿತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತಮತ್ಥಕೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅಸ್ಸಮಪದಂ ದಿಸ್ವಾ ಜೇಟ್ಠಭಾತಿಕಸ್ಸ ತಾಪಸಸ್ಸ ಅಸ್ಸಮೇ ಓತರಿತ್ವಾ ದ್ವೀಹತೀಹಂ ವಸಿತ್ವಾ ತಾಪಸಸ್ಸ ವತ್ತಪಟಿವತ್ತಂ ಅಕಾಸಿ, ವಾಸಿಫರಸುಕಸ್ಸ ಆನುಭಾವಞ್ಚ ಪಸ್ಸಿ. ಸೋ ‘‘ಇಮಂ ಮಯಾ ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಮಣಿಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಆನುಭಾವಂ ತಾಪಸಸ್ಸ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಮಂ ಮಣಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಾಸಿಫರಸುಕಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ತಾಪಸೋ ಆಕಾಸೇನ ಚರಿತುಕಾಮೋ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಾಸಿಫರಸುಕಂ ಅದಾಸಿ. ಸೋ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಥೋಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಾಸಿಫರಸುಕಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ‘‘ವಾಸಿಫರಸುಕ ತಾಪಸಸ್ಸ ಸೀಸಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಮಣಿಕ್ಖನ್ಧಂ ಮೇ ಆಹರಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ಗನ್ತ್ವಾ ತಾಪಸಸ್ಸ ಸೀಸಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಮಣಿಕ್ಖನ್ಧಂ ಆಹರಿ. ಸೋ ವಾಸಿಫರಸುಕಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಮಜ್ಝಿಮತಾಪಸಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ¶ ಗನ್ತ್ವಾ ಕತಿಪಾಹಂ ವಸಿತ್ವಾ ಭೇರಿಯಾ ಆನುಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ ಮಣಿಕ್ಖನ್ಧಂ ದತ್ವಾ ಭೇರಿಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ತಸ್ಸಪಿ ಸೀಸಂ ಛಿನ್ದಾಪೇತ್ವಾ ಕನಿಟ್ಠಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ದಧಿಘಟಸ್ಸ ಆನುಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ ಮಣಿಕ್ಖನ್ಧಂ ದತ್ವಾ ದಧಿಘಟಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ತಸ್ಸ ಸೀಸಂ ಛಿನ್ದಾಪೇತ್ವಾ ಮಣಿಕ್ಖನ್ಧಞ್ಚ ವಾಸಿಫರಸುಕಞ್ಚ ಭೇರಿಞ್ಚ ದಧಿಘಟಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿಯಾ ಅವಿದೂರೇ ಠತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿರಞ್ಞೋ ‘‘ಯುದ್ಧಂ ವಾ ಮೇ ದೇತು ರಜ್ಜಂ ವಾ’’ತಿ ಏಕಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಪಣ್ಣಂ ಪಾಹೇಸಿ.

ರಾಜಾ ಸಾಸನಂ ಸುತ್ವಾವ ‘‘ಚೋರಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಿಕ್ಖಮಿ. ಸೋ ಏಕಂ ಭೇರಿತಲಂ ಪಹರಿ, ಚತುರಙ್ಗಿನೀ ಸೇನಾ ಪರಿವಾರೇಸಿ. ರಞ್ಞೋ ಅವತ್ಥರಣಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ದಧಿಘಟಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ, ಮಹಾನದೀ ಪವತ್ತಿ. ಮಹಾಜನೋ ದಧಿಮ್ಹಿ ಓಸೀದಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ವಾಸಿಫರಸುಕಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ‘‘ರಞ್ಞೋ ಸೀಸಂ ಆಹರಾ’’ತಿ ¶ ಆಹ, ವಾಸಿಫರಸುಕೋ ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಸೀಸಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಕ್ಖಿಪಿ. ಏಕೋಪಿ ಆವುಧಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ. ಸೋ ಮಹನ್ತೇನ ಬಲೇನ ಪರಿವುತೋ ನಗರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಅಭಿಸೇಕಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ದಧಿವಾಹನೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ಧಮ್ಮೇನ ಸಮೇನ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ.

ತಸ್ಸೇಕದಿವಸಂ ಮಹಾನದಿಯಂ ಜಾಲಕರಣ್ಡಕೇ ಕೀಳನ್ತಸ್ಸ ಕಣ್ಣಮುಣ್ಡದಹತೋ ದೇವಪರಿಭೋಗಂ ಏಕಂ ಅಮ್ಬಪಕ್ಕಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಜಾಲೇ ಲಗ್ಗಿ, ಜಾಲಂ ಉಕ್ಖಿಪನ್ತಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಅದಂಸು. ತಂ ಮಹನ್ತಂ ಘಟಪ್ಪಮಾಣಂ ¶ ಪರಿಮಣ್ಡಲಂ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ಅಹೋಸಿ. ರಾಜಾ ‘‘ಕಿಸ್ಸ ಫಲಂ ನಾಮೇತ’’ನ್ತಿ ವನಚರಕೇ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಬಫಲ’’ನ್ತಿ ಸುತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಅಟ್ಠಿಂ ಅತ್ತನೋ ಉಯ್ಯಾನೇ ರೋಪಾಪೇತ್ವಾ ಖೀರೋದಕೇನ ಸಿಞ್ಚಾಪೇಸಿ. ರುಕ್ಖೋ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ತತಿಯೇ ಸಂವಚ್ಛರೇ ಫಲಂ ಅದಾಸಿ. ಅಮ್ಬಸ್ಸ ಸಕ್ಕಾರೋ ಮಹಾ ಅಹೋಸಿ, ಖೀರೋದಕೇನ ಸಿಞ್ಚನ್ತಿ, ಗನ್ಧಪಞ್ಚಙ್ಗುಲಿಕಂ ದೇನ್ತಿ, ಮಾಲಾದಾಮಾನಿ ಪರಿಕ್ಖಿಪನ್ತಿ, ಗನ್ಧತೇಲೇನ ದೀಪಂ ಜಾಲೇನ್ತಿ, ಪರಿಕ್ಖೇಪೋ ಪನಸ್ಸ ಪಟಸಾಣಿಯಾ ಅಹೋಸಿ. ಫಲಾನಿ ಮಧುರಾನಿ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಾನಿ ಅಹೇಸುಂ. ದಧಿವಾಹನರಾಜಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ ರಾಜೂನಂ ಅಮ್ಬಫಲಂ ಪೇಸೇನ್ತೋ ಅಟ್ಠಿತೋ ರುಕ್ಖನಿಬ್ಬತ್ತನಭಯೇನ ¶ ಅಙ್ಕುರನಿಬ್ಬತ್ತನಟ್ಠಾನಂ ಮಣ್ಡೂಕಕಣ್ಟಕೇನ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಪೇಸೇಸಿ. ತೇಸಂ ಅಮ್ಬಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಿ ರೋಪಿತಂ ನ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ. ತೇ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಏತ್ಥ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತಾ ತಂ ಕಾರಣಂ ಜಾನಿಂಸು.

ಅಥೇಕೋ ರಾಜಾ ಉಯ್ಯಾನಪಾಲಂ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ‘‘ದಧಿವಾಹನಸ್ಸ ಅಮ್ಬಫಲಾನಂ ರಸಂ ನಾಸೇತ್ವಾ ತಿತ್ತಕಭಾವಂ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಆಮ, ದೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಗಚ್ಛಾಹೀ’’ತಿ ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ಪೇಸೇಸಿ. ಸೋ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಏಕೋ ಉಯ್ಯಾನಪಾಲೋ ಆಗತೋ’’ತಿ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚಾಪೇತ್ವಾ ತೇನ ಪಕ್ಕೋಸಾಪಿತೋ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ಉಯ್ಯಾನಪಾಲೋ’’ತಿ ಪುಟ್ಠೋ ‘‘ಆಮ, ದೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಆನುಭಾವಂ ವಣ್ಣೇಸಿ. ರಾಜಾ ‘‘ಗಚ್ಛ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಉಯ್ಯಾನಪಾಲಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಹೋಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ತೇ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದ್ವೇ ಜನಾ ಉಯ್ಯಾನಂ ಪಟಿಜಗ್ಗನ್ತಿ. ಅಧುನಾಗತೋ ಉಯ್ಯಾನಪಾಲೋ ಅಕಾಲಪುಪ್ಫಾನಿ ಸುಟ್ಠು ಪುಪ್ಫಾಪೇನ್ತೋ ಅಕಾಲಫಲಾನಿ ಗಣ್ಹಾಪೇನ್ತೋ ಉಯ್ಯಾನಂ ರಮಣೀಯಂ ಅಕಾಸಿ. ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ಪೋರಾಣಕಉಯ್ಯಾನಪಾಲಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ತಸ್ಸೇವ ಉಯ್ಯಾನಂ ಅದಾಸಿ. ಸೋ ಉಯ್ಯಾನಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಹತ್ಥಗತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಅಮ್ಬರುಕ್ಖಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ನಿಮ್ಬೇ ಚ ಫಗ್ಗವವಲ್ಲಿಯೋ ಚ ರೋಪೇಸಿ, ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ನಿಮ್ಬಾ ವಡ್ಢಿಂಸು, ಮೂಲೇಹಿ ಮೂಲಾನಿ, ಸಾಖಾಹಿ ಚ ಸಾಖಾ ಸಂಸಟ್ಠಾ ಓನದ್ಧವಿನದ್ಧಾ ಅಹೇಸುಂ. ತೇನ ಅಸಾತಅಮಧುರಸಂಸಗ್ಗೇನ ತಾವಮಧುರಫಲೋ ¶ ಅಮ್ಬೋ ತಿತ್ತಕೋ ಜಾತೋ ನಿಮ್ಬಪಣ್ಣಸದಿಸರಸೋ, ಅಮ್ಬಫಲಾನಂ ತಿತ್ತಕಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನಪಾಲೋ ಪಲಾಯಿ.

ದಧಿವಾಹನೋ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಮ್ಬಫಲಂ ಖಾದನ್ತೋ ಮುಖೇ ಪವಿಟ್ಠಂ ಅಮ್ಬರಸಂ ನಿಮ್ಬಕಸಟಂ ವಿಯ ಅಜ್ಝೋಹರಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಕಕ್ಕಾರೇತ್ವಾ ನಿಟ್ಠುಭಿ. ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಧಮ್ಮಾನುಸಾಸಕೋ ಅಮಚ್ಚೋ ಅಹೋಸಿ. ರಾಜಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಪಣ್ಡಿತ, ಇಮಸ್ಸ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಪೋರಾಣಕಪರಿಹಾರತೋ ಪರಿಹೀನಂ ನತ್ಥಿ, ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿಸ್ಸ ಫಲಂ ತಿತ್ತಕಂ ಜಾತಂ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೭೧.

‘‘ವಣ್ಣಗನ್ಧರಸೂಪೇತೋ ¶ ¶ , ಅಮ್ಬೋಯಂ ಅಹುವಾ ಪುರೇ;

ತಮೇವ ಪೂಜಂ ಲಭಮಾನೋ, ಕೇನಮ್ಬೋ ಕಟುಕಪ್ಫಲೋ’’ತಿ.

ಅಥಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತೋ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೭೨.

‘‘ಪುಚಿಮನ್ದಪರಿವಾರೋ, ಅಮ್ಬೋ ತೇ ದಧಿವಾಹನ;

ಮೂಲಂ ಮೂಲೇನ ಸಂಸಟ್ಠಂ, ಸಾಖಾ ಸಾಖಾ ನಿಸೇವರೇ;

ಅಸಾತಸನ್ನಿವಾಸೇನ, ತೇನಮ್ಬೋ ಕಟುಕಪ್ಫಲೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಪುಚಿಮನ್ದಪರಿವಾರೋತಿ ನಿಮ್ಬರುಕ್ಖಪರಿವಾರೋ. ಸಾಖಾ ಸಾಖಾ ನಿಸೇವರೇತಿ ಪುಚಿಮನ್ದಸ್ಸ ಸಾಖಾಯೋ ಅಮ್ಬರುಕ್ಖಸ್ಸ ಸಾಖಾಯೋ ನಿಸೇವನ್ತಿ. ಅಸಾತಸನ್ನಿವಾಸೇನಾತಿ ಅಮಧುರೇಹಿ ಪುಚಿಮನ್ದೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸನ್ನಿವಾಸೇನ. ತೇನಾತಿ ತೇನ ಕಾರಣೇನ ಅಯಂ ಅಮ್ಬೋ ಕಟುಕಪ್ಫಲೋ ಅಸಾತಫಲೋ ತಿತ್ತಕಫಲೋ ಜಾತೋತಿ.

ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಪುಚಿಮನ್ದೇ ಚ ಫಗ್ಗವವಲ್ಲಿಯೋ ಚ ಛಿನ್ದಾಪೇತ್ವಾ ಮೂಲಾನಿ ಉದ್ಧರಾಪೇತ್ವಾ ಸಮನ್ತಾ ಅಮಧುರಪಂಸುಂ ಹರಾಪೇತ್ವಾ ಮಧುರಪಂಸುಂ ಪಕ್ಖಿಪಾಪೇತ್ವಾ ಖೀರೋದಕಸಕ್ಖರೋದಕಗನ್ಧೋದಕೇಹಿ ಅಮ್ಬಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಾಪೇಸಿ. ಸೋ ಮಧುರಸಂಸಗ್ಗೇನ ಪುನ ಮಧುರೋವ ಅಹೋಸಿ. ರಾಜಾ ಪಕತಿಉಯ್ಯಾನಪಾಲಸ್ಸೇವ ಉಯ್ಯಾನಂ ನಿಯ್ಯಾದೇತ್ವಾ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಠತ್ವಾ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತೋ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಅಹಮೇವ ಪಣ್ಡಿತಾಮಚ್ಚೋ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ದಧಿವಾಹನಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಛಟ್ಠಾ.

[೧೮೭] ೭. ಚತುಮಟ್ಠಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಉಚ್ಚೇ ¶ ವಿಟಭಿಮಾರುಯ್ಹಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಮಹಲ್ಲಕಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಏಕದಿವಸಂ ಕಿರ ದ್ವೀಸು ಅಗ್ಗಸಾವಕೇಸು ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪಞ್ಹಪುಚ್ಛನವಿಸ್ಸಜ್ಜನಕಥಾಯ ನಿಸಿನ್ನೇಸು ಏಕೋ ಮಹಲ್ಲಕೋ ಭಿಕ್ಖು ತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತತಿಯೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ¶ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಯಮ್ಪಿ ತುಮ್ಹೇ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮ, ತುಮ್ಹೇಪಿ ಅತ್ತನೋ ಕಙ್ಖಂ ಅಮ್ಹೇ ಪುಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ¶ ಆಹ. ಥೇರಾ ತಂ ಜಿಗುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು. ಥೇರಾನಂ ಧಮ್ಮಂ ಸೋತುಂ ನಿಸಿನ್ನಪರಿಸಾ ಸಮಾಗಮಸ್ಸ ಭಿನ್ನಕಾಲೇ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಅಕಾಲೇ ಆಗತತ್ಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತಂ ಕಾರಣಂ ಆರೋಚಯಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ ಸಾರಿಪುತ್ತಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಾ ಏತಂ ಜಿಗುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಅಕಥೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮನ್ತಿ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಪಕ್ಕಮಿಂಸೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅರಞ್ಞಾಯತನೇ ರುಕ್ಖದೇವತಾ ಅಹೋಸಿ. ಅಥ ದ್ವೇ ಹಂಸಪೋತಕಾ ಚಿತ್ತಕೂಟಪಬ್ಬತಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಗೋಚರಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿವತ್ತನ್ತಾಪಿ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ವಿಸ್ಸಮಿತ್ವಾ ಚಿತ್ತಕೂಟಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ. ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಕಾಲೇ ತೇಸಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಸ್ಸಾಸೋ ಅಹೋಸಿ. ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಚ ಆಗಚ್ಛನ್ತಾ ಚ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸಮ್ಮೋದಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ತೇಸು ರುಕ್ಖಗ್ಗೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇನ್ತೇಸು ಏಕೋ ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ತಸ್ಸ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಠತ್ವಾ ತೇಹಿ ಹಂಸಪೋತಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಮನ್ತೇನ್ತೋ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೭೩.

‘‘ಉಚ್ಚೇ ವಿಟಭಿಮಾರುಯ್ಹ, ಮನ್ತಯವ್ಹೋ ರಹೋಗತಾ;

ನೀಚೇ ಓರುಯ್ಹ ಮನ್ತವ್ಹೋ, ಮಿಗರಾಜಾಪಿ ಸೋಸ್ಸತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಉಚ್ಚೇ ವಿಟಭಿಮಾರುಯ್ಹಾತಿ ಪಕತಿಯಾ ಚ ಉಚ್ಚೇ ಇಮಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖೇ ಉಚ್ಚತರಂ ಏಕಂ ವಿಟಪಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ. ಮನ್ತಯವ್ಹೋತಿ ಮನ್ತೇಥ ಕಥೇಥ. ನೀಚೇ ಓರುಯ್ಹಾತಿ ಓತರಿತ್ವಾ ನೀಚೇ ಠಾನೇ ಠತ್ವಾ ಮನ್ತೇಥ. ಮಿಗರಾಜಾಪಿ ಸೋಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ತಾನಂ ಮಿಗರಾಜಾನಂ ಕತ್ವಾ ಆಹ. ಹಂಸಪೋತಕಾ ಜಿಗುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯ ಚಿತ್ತಕೂಟಮೇವ ಗತಾ.

ತೇಸಂ ಗತಕಾಲೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸಿಙ್ಗಾಲಸ್ಸ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೭೪.

‘‘ಯಂ ಸುವಣ್ಣೋ ಸುವಣ್ಣೇನ, ದೇವೋ ದೇವೇನ ಮನ್ತಯೇ;

ಕಿಂ ತೇತ್ಥ ಚತುಮಟ್ಠಸ್ಸ, ಬಿಲಂ ಪವಿಸ ಜಮ್ಬುಕಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ಸುವಣ್ಣೋತಿ ಸುನ್ದರವಣ್ಣೋ. ಸುವಣ್ಣೇನಾತಿ ದುತಿಯೇನ ಹಂಸಪೋತಕೇನ. ದೇವೋ ದೇವೇನಾತಿ ತೇಯೇವ ದ್ವೇ ದೇವೇ ಕತ್ವಾ ಕಥೇತಿ. ಚತುಮಟ್ಠಸ್ಸಾತಿ ಸರೀರೇನ ¶ ಜಾತಿಯಾ ಸರೇನ ಗುಣೇನಾತಿ ಇಮೇಹಿ ಚತೂಹಿ ಮಟ್ಠಸ್ಸ ಸುದ್ಧಸ್ಸಾತಿ ಅಕ್ಖರತ್ಥೋ. ಅಸುದ್ಧಂಯೇವ ಪನ ತಂ ಪಸಂಸಾವಚನೇನ ನಿನ್ದನ್ತೋ ಏವಮಾಹ, ಚತೂಹಿ ¶ ಲಾಮಕಸ್ಸ ಕಿಂ ತೇ ಏತ್ಥ ಸಿಙ್ಗಾಲಸ್ಸಾತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ‘‘ಬಿಲಂ ಪವಿಸಾ’’ತಿ ಇದಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಭೇರವಾರಮ್ಮಣಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತಂ ಪಲಾಪೇನ್ತೋ ಆಹ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ಮಹಲ್ಲಕೋ ಅಹೋಸಿ, ದ್ವೇ ಹಂಸಪೋತಕಾ ಸಾರಿಪುತ್ತಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಾ, ರುಕ್ಖದೇವತಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಚತುಮಟ್ಠಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಸತ್ತಮಾ.

[೧೮೮] ೮. ಸೀಹಕೋತ್ಥುಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಸೀಹಙ್ಗುಲೀ ಸೀಹನಖೋತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಕೋಕಾಲಿಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಏಕದಿವಸಂ ಕಿರ ಕೋಕಾಲಿಕೋ ಅಞ್ಞೇಸು ಬಹುಸ್ಸುತೇಸು ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇನ್ತೇಸು ಸಯಮ್ಪಿ ಕಥೇತುಕಾಮೋ ಅಹೋಸೀತಿ ಸಬ್ಬಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವಿತ್ಥಾರೇತಬ್ಬಂ. ತಂ ಪನ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕೋಕಾಲಿಕೋ ಇದಾನೇವ ಅತ್ತನೋ ಸದ್ದೇನ ಪಾಕಟೋ ಜಾತೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಪಾಕಟೋ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಹಿಮವನ್ತಪದೇಸೇ ಸೀಹೋ ಹುತ್ವಾ ಏಕಾಯ ಸಿಙ್ಗಾಲಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂವಾಸಮನ್ವಾಯ ಪುತ್ತಂ ಪಟಿಲಭಿ. ಸೋ ಅಙ್ಗುಲೀಹಿ ನಖೇಹಿ ಕೇಸರೇನ ವಣ್ಣೇನ ಸಣ್ಠಾನೇನಾತಿ ಇಮೇಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ ಪಿತುಸದಿಸೋ ಅಹೋಸಿ, ಸದ್ದೇನ ಮಾತುಸದಿಸೋ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ದೇವೇ ವಸ್ಸಿತ್ವಾ ವಿಗತೇ ಸೀಹೇಸು ನದಿತ್ವಾ ಸೀಹಕೀಳಂ ಕೀಳನ್ತೇಸು ಸೋಪಿ ತೇಸಂ ಅನ್ತರೇ ನದಿತುಕಾಮೋ ಹುತ್ವಾ ಸಿಙ್ಗಾಲಿಕಂ ನಾದಂ ನದಿ. ಅಥಸ್ಸ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಸೀಹಾ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೇಸುಂ. ತಸ್ಸ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಅಪರೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಸಜಾತಿಪುತ್ತೋ ‘‘ತಾತ, ಅಯಂ ಸೀಹೋ ವಣ್ಣಾದೀಹಿ ಅಮ್ಹೇಹಿ ¶ ಸಮಾನೋ, ಸದ್ದೋ ಪನಸ್ಸ ಅಞ್ಞಾದಿಸೋ, ಕೋ ನಾಮೇಸೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೭೫.

‘‘ಸೀಹಙ್ಗುಲೀ ಸೀಹನಖೋ, ಸೀಹಪಾದಪತಿಟ್ಠಿತೋ;

ಸೋ ಸೀಹೋ ಸೀಹಸಙ್ಘಮ್ಹಿ, ಏಕೋ ನದತಿ ಅಞ್ಞಥಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ಸೀಹಪಾದಪತಿಟ್ಠಿತೋತಿ ಸೀಹಪಾದೇಹೇವ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ. ಏಕೋ ನದತಿ ಅಞ್ಞಥಾತಿ ಏಕೋವ ಅವಸೇಸಸೀಹೇಹಿ ಅಸದಿಸೇನ ಸಿಙ್ಗಾಲಸದ್ದೇನ ನದನ್ತೋ ಅಞ್ಞಥಾ ನದತಿ.

ತಂ ¶ ಸುತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ತಾತ, ಏಸ ತವ ಭಾತಾ ಸಿಙ್ಗಾಲಿಯಾ ಪುತ್ತೋ, ರೂಪೇನ ಮಯಾ ಸದಿಸೋ, ಸದ್ದೇನ ಮಾತರಾ ಸದಿಸೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸಿಙ್ಗಾಲಿಪುತ್ತಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ತಾತ, ತ್ವಂ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಇಧ ವಸನ್ತೋ ಅಪ್ಪಸದ್ದೋ ವಸ, ಸಚೇ ಪುನ ನದಿಸ್ಸಸಿ, ಸಿಙ್ಗಾಲಭಾವಂ ತೇ ಜಾನಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಓವದನ್ತೋ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೭೬.

‘‘ಮಾ ತ್ವಂ ನದಿ ರಾಜಪುತ್ತ, ಅಪ್ಪಸದ್ದೋ ವನೇ ವಸ;

ಸರೇನ ಖೋ ತಂ ಜಾನೇಯ್ಯುಂ, ನ ಹಿ ತೇ ಪೇತ್ತಿಕೋ ಸರೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ರಾಜಪುತ್ತಾತಿ ಸೀಹಸ್ಸ ಮಿಗರಞ್ಞೋ ಪುತ್ತ. ಇಮಞ್ಚ ಪನ ಓವಾದಂ ಸುತ್ವಾ ಪುನ ಸೋ ನದಿತುಂ ನಾಮ ನ ಉಸ್ಸಹಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ಕೋಕಾಲಿಕೋ ಅಹೋಸಿ, ಸಜಾತಿಪುತ್ತೋ ರಾಹುಲೋ, ಮಿಗರಾಜಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಸೀಹಕೋತ್ಥುಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಅಟ್ಠಮಾ.

[೧೮೯] ೯. ಸೀಹಚಮ್ಮಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ನೇತಂ ಸೀಹಸ್ಸ ನದಿತನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಕೋಕಾಲಿಕಞ್ಞೇವ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಸೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಸರಭಞ್ಞಂ ಭಣಿತುಕಾಮೋ ಅಹೋಸಿ. ಸತ್ಥಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ¶ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಕಸ್ಸಕಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಕಸಿಕಮ್ಮೇನ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಏಕೋ ವಾಣಿಜೋ ಗದ್ರಭಭಾರಕೇನ ವೋಹಾರಂ ಕರೋನ್ತೋ ವಿಚರತಿ. ಸೋ ಗತಗತಟ್ಠಾನೇ ಗದ್ರಭಸ್ಸ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ಭಣ್ಡಿಕಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಗದ್ರಭಂ ಸೀಹಚಮ್ಮೇನ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಸಾಲಿಯವಖೇತ್ತೇಸು ¶ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಿ. ಖೇತ್ತರಕ್ಖಕಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸೀಹೋ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಸೋ ವಾಣಿಜೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಗಾಮದ್ವಾರೇ ನಿವಾಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಾತರಾಸಂ ಪಚಾಪೇನ್ತೋ ತತೋ ಗದ್ರಭಂ ಸೀಹಚಮ್ಮಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಯವಖೇತ್ತೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ. ಖೇತ್ತರಕ್ಖಕಾ ‘‘ಸೀಹೋ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಸಕಲಗಾಮವಾಸಿನೋ ಆವುಧಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಙ್ಖೇ ಧಮೇನ್ತಾ ಭೇರಿಯೋ ವಾದೇನ್ತಾ ಖೇತ್ತಸಮೀಪಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಉನ್ನದಿಂಸು, ಗದ್ರಭೋ ಮರಣಭಯಭೀತೋ ಗದ್ರಭರವಂ ರವಿ. ಅಥಸ್ಸ ಗದ್ರಭಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೭೭.

‘‘ನೇತಂ ¶ ಸೀಹಸ್ಸ ನದಿತಂ, ನ ಬ್ಯಗ್ಘಸ್ಸ ನ ದೀಪಿನೋ;

ಪಾರುತೋ ಸೀಹಚಮ್ಮೇನ, ಜಮ್ಮೋ ನದತಿ ಗದ್ರಭೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಜಮ್ಮೋತಿ ಲಾಮಕೋ. ಗಾಮವಾಸಿನೋಪಿ ತಸ್ಸ ಗದ್ರಭಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ತಂ ಅಟ್ಠೀನಿ ಭಞ್ಜನ್ತಾ ಪೋಥೇತ್ವಾ ಸೀಹಚಮ್ಮಂ ಆದಾಯ ಅಗಮಂಸು.

ಅಥ ಸೋ ವಾಣಿಜೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಬ್ಯಸನಭಾವಪ್ಪತ್ತಂ ಗದ್ರಭಂ ದಿಸ್ವಾ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೭೮.

‘‘ಚಿರಮ್ಪಿ ಖೋ ತಂ ಖಾದೇಯ್ಯ, ಗದ್ರಭೋ ಹರಿತಂ ಯವಂ;

ಪಾರುತೋ ಸೀಹಚಮ್ಮೇನ, ರವಮಾನೋವ ದೂಸಯೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ತನ್ತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ, ಅಯಂ ಗದ್ರಭೋ ಅತ್ತನೋ ಗದ್ರಭಭಾವಂ ಅಜಾನಾಪೇತ್ವಾ ಸೀಹಚಮ್ಮೇನ ಪಾರುತೋ ಚಿರಮ್ಪಿ ಕಾಲಂ ಹರಿತಂ ಯವಂ ಖಾದೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ರವಮಾನೋವ ದೂಸಯೀತಿ ಅತ್ತನೋ ಪನ ಗದ್ರಭರವಂ ರವಮಾನೋವೇಸ ಅತ್ತಾನಂ ದೂಸಯಿ, ನತ್ಥೇತ್ಥ ಸೀಹಚಮ್ಮಸ್ಸ ದೋಸೋತಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಏವಂ ಕಥೇನ್ತೇಯೇವ ಗದ್ರಭೋ ತತ್ಥೇವ ನಿಪನ್ನೋ ಮರಿ, ವಾಣಿಜೋಪಿ ತಂ ಪಹಾಯ ಪಕ್ಕಾಮಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ವಾಣಿಜೋ ದೇವದತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ಗದ್ರಭೋ ಕೋಕಾಲಿಕೋ, ಪಣ್ಡಿತಕಸ್ಸಕೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಸೀಹಚಮ್ಮಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ನವಮಾ.

[೧೯೦] ೧೦. ಸೀಲಾನಿಸಂಸಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಪಸ್ಸ ¶ ¶ ಸದ್ಧಾಯ ಸೀಲಸ್ಸಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಸದ್ಧಂ ಉಪಾಸಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಸೋ ಕಿರ ಸದ್ಧೋ ಪಸನ್ನೋ ಅರಿಯಸಾವಕೋ ಏಕದಿವಸಂ ಜೇತವನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸಾಯಂ ಅಚಿರವತಿನದೀತೀರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನಾವಿಕೇ ನಾವಂ ತೀರೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನತ್ಥಾಯ ಗತೇ ತಿತ್ಥೇ ನಾವಂ ಅದಿಸ್ವಾ ಬುದ್ಧಾರಮ್ಮಣಂ ಪೀತಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನದಿಂ ಓತರಿ, ಪಾದಾ ಉದಕಮ್ಹಿ ನ ಓಸೀದಿಂಸು. ಸೋ ಪಥವೀತಲೇ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ವಿಯ ವೇಮಜ್ಝಂ ಗತಕಾಲೇ ವೀಚಿಂ ಪಸ್ಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಬುದ್ಧಾರಮ್ಮಣಾ ಪೀತಿ ಮನ್ದಾ ಜಾತಾ, ಪಾದಾ ಓಸೀದಿತುಂ ಆರಭಿಂಸು, ಸೋ ಪುನ ಬುದ್ಧಾರಮ್ಮಣಂ ಪೀತಿಂ ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಉದಕಪಿಟ್ಠೇನೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ಜೇತವನಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ. ಸತ್ಥಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ ¶ ‘‘ಉಪಾಸಕ, ಕಚ್ಚಿ ಮಗ್ಗಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅಪ್ಪಕಿಲಮಥೇನ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಬುದ್ಧಾರಮ್ಮಣಂ ಪೀತಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಉದಕಪಿಟ್ಠೇ ಪತಿಟ್ಠಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಪಥವಿಂ ಮದ್ದನ್ತೋ ವಿಯ ಆಗತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ ಖೋ ಪನ, ಉಪಾಸಕ, ತ್ವಞ್ಞೇವ ಬುದ್ಧಗುಣೇ ಅನುಸ್ಸರಿತ್ವಾ ಪತಿಟ್ಠಂ ಲದ್ಧೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಉಪಾಸಕಾ ಸಮುದ್ದಮಜ್ಝೇ ನಾವಾಯ ಭಿನ್ನಾಯ ಬುದ್ಧಗುಣೇ ಅನುಸ್ಸರನ್ತಾ ಪತಿಟ್ಠಂ ಲಭಿಂಸೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇನ ಯಾಚಿತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಕಸ್ಸಪಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಅರಿಯಸಾವಕೋ ಏಕೇನ ನ್ಹಾಪಿತಕುಟುಮ್ಬಿಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ನಾವಂ ಅಭಿರುಹಿ, ತಸ್ಸ ನ್ಹಾಪಿತಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ‘‘ಅಯ್ಯ, ಇಮಸ್ಸ ಸುಖದುಕ್ಖಂ ತವ ಭಾರೋ’’ತಿ ನ್ಹಾಪಿತಂ ತಸ್ಸ ಉಪಾಸಕಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ನಿಕ್ಖಿಪಿ. ಅಥ ಸಾ ನಾವಾ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಸಮುದ್ದಮಜ್ಝೇ ಭಿನ್ನಾ, ತೇಪಿ ದ್ವೇ ಜನಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಫಲಕೇ ನಿಪನ್ನಾ ಏಕಂ ದೀಪಕಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು. ತತ್ಥ ಸೋ ನ್ಹಾಪಿತೋ ಸಕುಣೇ ಮಾರೇತ್ವಾ ಪಚಿತ್ವಾ ಖಾದನ್ತೋ ಉಪಾಸಕಸ್ಸಪಿ ದೇತಿ. ಉಪಾಸಕೋ ‘‘ಅಲಂ ಮಯ್ಹ’’ನ್ತಿ ನ ಖಾದತಿ. ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ ತೀಣಿ ಸರಣಾನಿ ಅಞ್ಞಾ ಪತಿಟ್ಠಾ ನತ್ಥೀ’’ತಿ. ಸೋ ತಿಣ್ಣಂ ರತನಾನಂ ಗುಣೇ ಅನುಸ್ಸರಿ. ಅಥಸ್ಸಾನುಸರನ್ತಸ್ಸ ತಸ್ಮಿಂ ದೀಪಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ನಾಗರಾಜಾ ಅತ್ತನೋ ಸರೀರಂ ಮಹಾನಾವಂ ಕತ್ವಾ ಮಾಪೇಸಿ, ಸಮುದ್ದದೇವತಾ ¶ ನಿಯಾಮಕೋ ಅಹೋಸಿ, ನಾವಾ ಸತ್ತಹಿ ರತನೇಹಿ ಪೂರಯಿತ್ಥ, ತಯೋ ಕೂಪಕಾ ಇನ್ದನೀಲಮಣಿಮಯಾ ಅಹೇಸುಂ, ಸುವಣ್ಣಮಯೋ ಲಙ್ಕಾರೋ, ರಜತಮಯಾನಿ ಯೋತ್ತಾನಿ, ಸುವಣ್ಣಮಯಾನಿ ಯಟ್ಠಿಫಿಯಾನಿ.

ಸಮುದ್ದದೇವತಾ ¶ ನಾವಾಯ ಠತ್ವಾ ‘‘ಅತ್ಥಿ ಜಮ್ಬುದೀಪಗಮಿಕಾ’’ತಿ ಘೋಸೇಸಿ. ಉಪಾಸಕೋ ‘‘ಮಯಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆಹ. ತೇನ ಹಿ ಏಹಿ, ನಾವಂ ಅಭಿರುಹಾತಿ. ಸೋ ನಾವಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ನ್ಹಾಪಿತಂ ಪಕ್ಕೋಸಿ, ಸಮುದ್ದದೇವತಾ – ‘‘ತುಯ್ಹಞ್ಞೇವ ಲಬ್ಭತಿ, ನ ಏತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕಿಂಕಾರಣಾ’’ತಿ? ‘‘ಏತಸ್ಸ ಸೀಲಗುಣಾಚಾರೋ ನತ್ಥಿ, ತಂ ಕಾರಣಂ. ಅಹಞ್ಹಿ ತುಯ್ಹಂ ನಾವಂ ಆಹರಿಂ, ನ ಏತಸ್ಸಾ’’ತಿ. ‘‘ಹೋತು, ಅಹಂ ಅತ್ತನಾ ದಿನ್ನದಾನೇನ ರಕ್ಖಿತಸೀಲೇನ ಭಾವಿತಭಾವನಾಯ ಏತಸ್ಸ ಪತ್ತಿಂ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ. ನ್ಹಾಪಿತೋ ‘‘ಅನುಮೋದಾಮಿ, ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ದೇವತಾ ‘‘ಇದಾನಿ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಮ್ಪಿ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಉಭೋಪಿ ಜನೇ ಸಮುದ್ದಾ ನಿಕ್ಖಾಮೇತ್ವಾ ನದಿಯಾ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಆನುಭಾವೇನ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ತೇಸಂ ಗೇಹೇ ಧನಂ ಪತಿಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಪಣ್ಡಿತೇಹೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂಸಗ್ಗೋ ನಾಮ ಕಾತಬ್ಬೋ. ಸಚೇ ಹಿ ಇಮಸ್ಸ ನ್ಹಾಪಿತಸ್ಸ ಇಮಿನಾ ಉಪಾಸಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂಸಗ್ಗೋ ನಾಭವಿಸ್ಸ, ಸಮುದ್ದಮಜ್ಝೇಯೇವ ನಸ್ಸಿಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪಣ್ಡಿತಸಂಸಗ್ಗಗುಣಂ ಕಥಯಮಾನಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅವೋಚ –

೭೯.

‘‘ಪಸ್ಸ ಸದ್ಧಾಯ ಸೀಲಸ್ಸ, ಚಾಗಸ್ಸ ಚ ಅಯಂ ಫಲಂ;

ನಾಗೋ ನಾವಾಯ ವಣ್ಣೇನ, ಸದ್ಧಂ ವಹತುಪಾಸಕಂ.

೮೦.

‘‘ಸಬ್ಭಿರೇವ ¶ ಸಮಾಸೇಥ, ಸಬ್ಭಿ ಕುಬ್ಬೇಥ ಸನ್ಥವಂ;

ಸತಞ್ಹಿ ಸನ್ನಿವಾಸೇನ, ಸೋತ್ಥಿಂ ಗಚ್ಛತಿ ನ್ಹಾಪಿತೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಪಸ್ಸಾತಿ ಕಞ್ಚಿ ಅನಿಯಮೇತ್ವಾ ಪಸ್ಸಥಾತಿ ಆಲಪತಿ. ಸದ್ಧಾಯಾತಿ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಾಯ ಸದ್ಧಾಯ. ಸೀಲೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಚಾಗಸ್ಸಾತಿ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಪರಿಚ್ಚಾಗಸ್ಸ ಚೇವ ಕಿಲೇಸಪರಿಚ್ಚಾಗಸ್ಸ ಚ. ಅಯಂ ಫಲನ್ತಿ ಇದಂ ಫಲಂ, ಗುಣಂ ಆನಿಸಂಸನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಥ ವಾ ಚಾಗಸ್ಸ ಚ ಫಲಂ ಪಸ್ಸ, ಅಯಂ ನಾಗೋ ನಾವಾಯ ವಣ್ಣೇನಾತಿ ಏವಮ್ಪೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ನಾವಾಯ ವಣ್ಣೇನಾತಿ ನಾವಾಯ ಸಣ್ಠಾನೇನ. ಸದ್ಧನ್ತಿ ತೀಸು ರತನೇಸು ಪತಿಟ್ಠಿತಸದ್ಧಂ. ಸಬ್ಭಿರೇವಾತಿ ಪಣ್ಡಿತೇಹಿಯೇವ ¶ . ಸಮಾಸೇಥಾತಿ ಏಕತೋ ಆವಸೇಯ್ಯ, ಉಪವಸೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕುಬ್ಬೇಥಾತಿ ಕರೇಯ್ಯ. ಸನ್ಥವನ್ತಿ ಮಿತ್ತಸನ್ಥವಂ. ತಣ್ಹಾಸನ್ಥವೋ ಪನ ಕೇನಚಿಪಿ ಸದ್ಧಿಂ ನ ಕಾತಬ್ಬೋ. ನ್ಹಾಪಿತೋತಿ ನ್ಹಾಪಿತಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ. ‘‘ನಹಾಪಿತೋ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ.

ಏವಂ ಸಮುದ್ದದೇವತಾ ಆಕಾಸೇ ಠತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ಓವದಿತ್ವಾ ನಾಗರಾಜಾನಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಿಮಾನಮೇವ ಅಗಮಾಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ¶ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಉಪಾಸಕೋ ಸಕದಾಗಾಮಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ. ‘‘ತದಾ ಸೋತಾಪನ್ನಉಪಾಸಕೋ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿ, ನಾಗರಾಜಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ಸಮುದ್ದದೇವತಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಸೀಲಾನಿಸಂಸಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದಸಮಾ.

ಅಸದಿಸವಗ್ಗೋ ಚತುತ್ಥೋ.

ತಸ್ಸುದ್ದಾನಂ –

ಅಸದಿಸಞ್ಚ ಸಙ್ಗಾಮಂ, ವಾಲೋದಕಂ ಗಿರಿದತ್ತಂ;

ನಭಿರತಿ ದಧಿವಾಹಂ, ಚತುಮಟ್ಠಂ ಸೀಹಕೋಟ್ಠಂ;

ಸೀಹಚಮ್ಮಂ ಸೀಲಾನಿಸಂಸಂ.

೫. ರುಹಕವಗ್ಗೋ

[೧೯೧] ೧. ರುಹಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಅಪಿ ¶ ರುಹಕ ಛಿನ್ನಾಪೀತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಪುರಾಣದುತಿಯಿಕಾಪಲೋಭನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ವತ್ಥು ಅಟ್ಠಕನಿಪಾತೇ ಇನ್ದ್ರಿಯಜಾತಕೇ (ಜಾ. ೧.೮.೬೦ ಆದಯೋ) ಆವಿಭವಿಸ್ಸತಿ. ಸತ್ಥಾ ಪನ ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ‘‘ಅಯಂ ತೇ ಭಿಕ್ಖು ಇತ್ಥೀ ಅನತ್ಥಕಾರಿಕಾ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ತೇ ಏಸಾ ಸರಾಜಿಕಾಯ ಪರಿಸಾಯ ಮಜ್ಝೇ ಲಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಗೇಹಾ ನಿಕ್ಖಮನಾಕಾರಂ ಕಾರೇಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇನ ಯಾಚಿತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಸ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಪಿತು ಅಚ್ಚಯೇನ ರಜ್ಜೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಧಮ್ಮೇನ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ. ತಸ್ಸ ರುಹಕೋ ನಾಮ ಪುರೋಹಿತೋ ಅಹೋಸಿ, ತಸ್ಸ ಪುರಾಣೀ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ಭರಿಯಾ. ರಾಜಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಅಸ್ಸಭಣ್ಡಕೇನ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಅಸ್ಸಂ ಅದಾಸಿ. ಸೋ ತಂ ಅಸ್ಸಂ ಆರುಯ್ಹ ರಞ್ಞೋ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಗಚ್ಛತಿ. ಅಥ ನಂ ಅಲಙ್ಕತಅಸ್ಸಸ್ಸ ಪಿಟ್ಠೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಞ್ಚ ದಿಸ್ವಾ ತಹಿಂ ತಹಿಂ ಠಿತಾ ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ಅಹೋ ¶ ಅಸ್ಸಸ್ಸ ರೂಪಂ, ಅಹೋ ಅಸ್ಸೋ ಸೋಭತೀ’’ತಿ ಅಸ್ಸಮೇವ ಪಸಂಸನ್ತಿ. ಸೋ ಗೇಹಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪಾಸಾದಂ ಅಭಿರುಯ್ಹ ಭರಿಯಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಭದ್ದೇ ¶ , ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಸ್ಸೋ ಅತಿವಿಯ ಸೋಭತಿ, ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಠಿತಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಸ್ಸಮೇವ ವಣ್ಣೇನ್ತೀ’’ತಿ. ಸಾ ಪನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ಥೋಕಂ ಛಿನ್ನಿಕಾ ಧುತ್ತಿಕಧಾತುಕಾ, ತೇನ ನಂ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಅಯ್ಯ, ತ್ವಂ ಅಸ್ಸಸ್ಸ ಸೋಭನಕಾರಣಂ ನ ಜಾನಾಸಿ, ಅಯಂ ಅಸ್ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಅಲಙ್ಕತಂ ಅಸ್ಸಭಣ್ಡಕಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸೋಭತಿ, ಸಚೇ ತ್ವಮ್ಪಿ ಅಸ್ಸೋ ವಿಯ ಸೋಭಿತುಕಾಮೋ ಅಸ್ಸಭಣ್ಡಕಂ ಪಿಳನ್ಧಿತ್ವಾ ಅನ್ತರವೀಥಿಂ ಓರುಯ್ಹ ಅಸ್ಸೋ ವಿಯ ಪಾದೇ ಕೋಟ್ಟಯಮಾನೋ ಗನ್ತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ಪಸ್ಸ, ರಾಜಾಪಿ ತಂ ವಣ್ಣಯಿಸ್ಸತಿ, ಮನುಸ್ಸಾಪಿ ತಞ್ಞೇವ ವಣ್ಣಯಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ.

ಸೋ ಉಮ್ಮತ್ತಕಜಾತಿಕೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ತಸ್ಸಾ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಇಮಿನಾ ನಾಮ ಕಾರಣೇನ ಸಾ ಮಂ ವದತೀ’’ತಿ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ತಥಾಸಞ್ಞೀ ಹುತ್ವಾ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ. ಯೇ ಯೇ ಪಸ್ಸನ್ತಿ, ತೇ ತೇ ಪರಿಹಾಸಂ ಕರೋನ್ತಾ ‘‘ಸೋಭತಿ ಆಚರಿಯೋ’’ತಿ ವದಿಂಸು. ರಾಜಾ ಪನ ನಂ ‘‘ಕಿಂ, ಆಚರಿಯ, ಪಿತ್ತಂ ತೇ ಕುಪಿತಂ ¶ , ಉಮ್ಮತ್ತಕೋಸಿ ಜಾತೋ’’ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ಲಜ್ಜಾಪೇಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ‘‘ಅಯುತ್ತಂ ಮಯಾ ಕತ’’ನ್ತಿ ಲಜ್ಜಿತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯಾ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ‘‘ತಾಯಮ್ಹಿ ಸರಾಜಿಕಾಯ ಪರಿಸಾಯ ಅನ್ತರೇ ಲಜ್ಜಾಪಿತೋ, ಪೋಥೇತ್ವಾ ತಂ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗೇಹಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಧುತ್ತಿಕಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ತಸ್ಸ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಆಗಮನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಪುರೇತರಞ್ಞೇವ ಚೂಳದ್ವಾರೇನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ರಾಜನಿವೇಸನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಚತೂಹಪಞ್ಚಾಹಂ ತತ್ಥೇವ ಅಹೋಸಿ. ರಾಜಾ ತಂ ಕಾರಣಂ ಞತ್ವಾ ಪುರೋಹಿತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಆಚರಿಯ, ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ನಾಮ ದೋಸೋ ಹೋತಿಯೇವ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯಾ ಖಮಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಖಮಾಪನತ್ಥಾಯ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೮೧.

‘‘ಅಪಿ ರುಹಕ ಛಿನ್ನಾಪಿ, ಜಿಯಾ ಸನ್ಧೀಯತೇ ಪುನ;

ಸನ್ಧೀಯಸ್ಸು ಪುರಾಣಿಯಾ, ಮಾ ಕೋಧಸ್ಸ ವಸಂ ಗಮೀ’’ತಿ.

ತತ್ರಾಯಂ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ – ಭೋ ರುಹಕ, ನನು ಛಿನ್ನಾಪಿ ಧನುಜಿಯಾ ಪುನ ಸನ್ಧೀಯತಿ ಘಟೀಯತಿ, ಏವಮೇವ ತ್ವಮ್ಪಿ ಪುರಾಣಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸನ್ಧೀಯಸ್ಸು, ಕೋಧಸ್ಸ ವಸಂ ಮಾ ಗಮೀತಿ.

ತಂ ¶ ¶ ಸುತ್ವಾ ರುಹಕೋ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೮೨.

‘‘ವಿಜ್ಜಮಾನೇಸು ವಾಕೇಸು, ವಿಜ್ಜಮಾನೇಸು ಕಾರಿಸು;

ಅಞ್ಞಂ ಜಿಯಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅಲಞ್ಞೇವ ಪುರಾಣಿಯಾ’’ತಿ.

ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಮಹಾರಾಜ, ಧನುಕಾರಮುದುವಾಕೇಸು ಚ ಜಿಯಕಾರಕೇಸು ಚ ಮನುಸ್ಸೇಸು ವಿಜ್ಜಮಾನೇಸು ಅಞ್ಞಂ ಜಿಯಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಇಮಾಯ ಛಿನ್ನಾಯ ಪುರಾಣಿಯಾ ಜಿಯಾಯ ಅಲಂ, ನತ್ಥಿ ಮೇ ಕೋಚಿ ಅತ್ಥೋತಿ. ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ತಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಂ ಆನೇಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಿಕ್ಖು ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ. ‘‘ತದಾ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ, ಪುರಾಣದುತಿಯಿಕಾ ಅಹೋಸಿ, ರುಹಕೋ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಿಕ್ಖು, ಬಾರಾಣಸಿರಾಜಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ರುಹಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಠಮಾ.

[೧೯೨] ೨. ಸಿರಿಕಾಳಕಣ್ಣಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಇತ್ಥೀ ¶ ಸಿಯಾ ರೂಪವತೀತಿ ಇದಂ ಸಿರಿಕಾಳಕಣ್ಣಿಜಾತಕಂ ಮಹಾಉಮಙ್ಗಜಾತಕೇ ಆವಿಭವಿಸ್ಸತಿ.

ಸಿರಿಕಾಳಕಣ್ಣಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದುತಿಯಾ.

[೧೯೩] ೩. ಚೂಳಪದುಮಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಅಯಮೇವ ಸಾ ಅಹಮಪಿ ಸೋ ಅನಞ್ಞೋತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ವತ್ಥು ಉಮ್ಮಾದನ್ತೀಜಾತಕೇ (ಜಾ. ೨.೨೦.೫೭ ಆದಯೋ) ಆವಿಭವಿಸ್ಸತಿ. ಸೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಸತ್ಥಾರಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ, ಭಿಕ್ಖು, ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಸಚ್ಚಂ, ಭಗವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಕೇನ ಪನ ತ್ವಂ ಉಕ್ಕಣ್ಠಾಪಿತೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ¶ ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಏಕಂ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತಂ ಮಾತುಗಾಮಂ ದಿಸ್ವಾ ಕಿಲೇಸಾನುವತ್ತಕೋ ಹುತ್ವಾ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖು, ಮಾತುಗಾಮೋ ನಾಮ ಅಕತಞ್ಞೂ ಮಿತ್ತದುಬ್ಭೀ ಬಹುಮಾಯಾ, ಪೋರಾಣಕಪಣ್ಡಿತಾಪಿ ಅತ್ತನೋ ದಕ್ಖಿಣಜಾಣುಲೋಹಿತಂ ಪಾಯೇತ್ವಾ ಯಾವಜೀವಿತದಾನಮ್ಪಿ ದತ್ವಾ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ಲಭಿಂಸೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ¶ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಸ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ನಾಮಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ಚಸ್ಸ ‘‘ಪದುಮಕುಮಾರೋ’’ತಿ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು. ತಸ್ಸ ಅಪರೇನ ಛ ಕನಿಟ್ಠಭಾತಿಕಾ ಅಹೇಸುಂ. ತೇ ಸತ್ತಪಿ ಜನಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ವುಡ್ಢಿಪ್ಪತ್ತಾ ಘರಾವಾಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಸಹಾಯಾ ವಿಯ ವಿಚರನ್ತಿ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ರಾಜಾ ರಾಜಙ್ಗಣಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಠಿತೋ ತೇ ಮಹಾಪರಿವಾರೇನ ರಾಜುಪಟ್ಠಾನಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇಮೇ ಮಂ ವಧಿತ್ವಾ ರಜ್ಜಮ್ಪಿ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ ಆಸಙ್ಕಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ತೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ – ‘‘ತಾತಾ, ತುಮ್ಹೇ ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ವಸಿತುಂ ನ ಲಭಥ, ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಮ ಅಚ್ಚಯೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಕುಲಸನ್ತಕಂ ರಜ್ಜಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ತೇ ಪಿತು ವಚನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ರೋದಿತ್ವಾ ಕನ್ದಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಘರಾನಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಜಾಪತಿಯೋ ಆದಾಯ ‘‘ಯತ್ಥ ವಾ ತತ್ಥ ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಜೀವಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಮಗ್ಗಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಏಕಂ ಕನ್ತಾರಂ ಪತ್ವಾ ಅನ್ನಪಾನಂ ಅಲಭಮಾನಾ ಖುದಂ ಅಧಿವಾಸೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ‘‘ಮಯಂ ಜೀವಮಾನಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಕನಿಟ್ಠಸ್ಸ ಭರಿಯಂ ಮಾರೇತ್ವಾ ತೇರಸ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಕತ್ವಾ ಮಂಸಂ ಖಾದಿಂಸು. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಚ ಭರಿಯಾಯ ಚ ಲದ್ಧಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ಏಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಏಕಂ ದ್ವೇಪಿ ಖಾದಿಂಸು. ಏವಂ ಛ ದಿವಸೇ ಛ ಇತ್ಥಿಯೋ ಮಾರೇತ್ವಾ ಮಂಸಂ ಖಾದಿಂಸು.

ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ¶ ಪನ ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ಏಕೇಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಛ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಠಪೇಸಿ. ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ‘‘ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಭರಿಯಂ ಮಾರೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತೇ ಛ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ತೇಸಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ತಾವ ಇಮೇ ಛ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಖಾದಥ, ಸ್ವೇ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇಸಂ ಮಂಸಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ನಿದ್ದಾಯನಕಾಲೇ ಭರಿಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಲಾಯಿ. ಸಾ ಥೋಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಗನ್ತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ, ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥ ನಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಖನ್ಧೇನಾದಾಯ ಅರುಣುಗ್ಗಮನವೇಲಾಯ ಕನ್ತಾರಾ ನಿಕ್ಖಮಿ. ಸಾ ಸೂರಿಯೇ ಉಗ್ಗತೇ ‘‘ಪಿಪಾಸಿತಾಮ್ಹಿ, ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಉದಕಂ ನತ್ಥಿ, ಭದ್ದೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಕಥಿತೇ ಖಗ್ಗೇನ ¶ ದಕ್ಖಿಣಜಾಣುಕಂ ಪಹರಿತ್ವಾ – ‘‘ಭದ್ದೇ, ಪಾನೀಯಂ ನತ್ಥಿ, ಇದಂ ಪನ ಮೇ ದಕ್ಖಿಣಜಾಣುಲೋಹಿತಂ ಪಿವಮಾನಾ ನಿಸೀದಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸಾ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ. ತೇ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಮಹಾಗಙ್ಗಂ ಪತ್ವಾ ಪಿವಿತ್ವಾ ಚ ನ್ಹತ್ವಾ ಚ ಫಲಾಫಲಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಫಾಸುಕಟ್ಠಾನೇ ವಿಸ್ಸಮಿತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಗಙ್ಗಾನಿವತ್ತನೇ ಅಸ್ಸಮಪದಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸುಂ.

ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಉಪರಿಗಙ್ಗಾಯ ರಾಜಾಪರಾಧಿಕಂ ಚೋರಂ ಹತ್ಥಪಾದೇ ಚ ಕಣ್ಣನಾಸಞ್ಚ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಅಮ್ಬಣಕೇ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಮಹಾಗಙ್ಗಾಯ ಪವಾಹೇಸುಂ. ಸೋ ಮಹನ್ತಂ ಅಟ್ಟಸ್ಸರಂ ಕರೋನ್ತೋ ತಂ ಠಾನಂ ಪಾಪುಣಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಸ ಕರುಣಂ ಪರಿದೇವಿತಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ದುಕ್ಖಪ್ಪತ್ತೋ ಸತ್ತೋ ಮಯಿ ಠಿತೇ ಮಾ ನಸ್ಸೀ’’ತಿ ಗಙ್ಗಾತೀರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಉತ್ತಾರೇತ್ವಾ ಅಸ್ಸಮಪದಂ ಆನೇತ್ವಾ ಕಾಸಾವಧೋವನಲೇಪನಾದೀಹಿ ವಣಪಟಿಕಮ್ಮಂ ಅಕಾಸಿ. ಭರಿಯಾ ಪನಸ್ಸ ‘‘ಏವರೂಪಂ ನಾಮ ದುಸ್ಸೀಲಂ ಕುಣ್ಠಂ ಗಙ್ಗಾಯ ಆವಾಹೇತ್ವಾ ಪಟಿಜಗ್ಗನ್ತೋ ವಿಚರತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಂ ಕುಣ್ಠಂ ಜಿಗುಚ್ಛಮಾನಾ ನಿಟ್ಠುಭನ್ತೀ ವಿಚರತಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಸ ವಣೇಸು ಸಂವಿರುಳ್ಹೇಸು ಭರಿಯಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ತಂ ಅಸ್ಸಮಪದೇಯೇವ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಟವಿತೋ ಫಲಾಫಲಾನಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ತಞ್ಚ ಭರಿಯಞ್ಚ ಪೋಸೇಸಿ. ತೇಸು ಏವಂ ವಸನ್ತೇಸು ಸಾ ಇತ್ಥೀ ಏತಸ್ಮಿಂ ಕುಣ್ಠೇ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅನಾಚಾರಂ ಚರಿತ್ವಾ ಏಕೇನುಪಾಯೇನ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಮಾರೇತುಕಾಮಾ ಹುತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಸಾಮಿ, ಅಹಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಅಂಸೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಕನ್ತಾರಾ ನಿಕ್ಖಮಮಾನಾ ಏಕಂ ಪಬ್ಬತಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಅಯ್ಯೇ ಪಬ್ಬತಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತದೇವತೇ ‘ಸಚೇ ಅಹಂ ಸಾಮಿಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅರೋಗಾ ಜೀವಿತಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಿ, ಬಲಿಕಮ್ಮಂ ತೇ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಆಯಾಚಿಂ, ಸಾ ಮಂ ಇದಾನಿ ಉತ್ತಾಸೇತಿ, ಕರೋಮಸ್ಸಾ ಬಲಿಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಂ ಮಾಯಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಬಲಿಕಮ್ಮಂ ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ತಾಯ ಬಲಿಭಾಜನಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬತಮತ್ಥಕಂ ಅಭಿರುಹಿ. ಅಥ ನಂ ¶ ಸಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಸಾಮಿ, ದೇವತಾಯಪಿ ತ್ವಞ್ಞೇವ ಉತ್ತಮದೇವತಾ, ಪಠಮಂ ತಾವ ತಂ ವನಪುಪ್ಫೇಹಿ ಪೂಜೇತ್ವಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ದೇವತಾಯ ಬಲಿಕಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪಪಾತಾಭಿಮುಖಂ ಠಪೇತ್ವಾ ವನಪುಪ್ಫೇಹಿ ಪೂಜೇತ್ವಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ವನ್ದಿತುಕಾಮಾ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಪಿಟ್ಠಿಪಸ್ಸೇ ಠತ್ವಾ ಪಿಟ್ಠಿಯಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಪಪಾತೇ ಪಾತೇತ್ವಾ ‘‘ದಿಟ್ಠಾ ಮೇ ಪಚ್ಚಾಮಿತ್ತಸ್ಸ ಪಿಟ್ಠೀ’’ತಿ ತುಟ್ಠಮಾನಸಾ ಪಬ್ಬತಾ ಓರೋಹಿತ್ವಾ ಕುಣ್ಠಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ.

ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ¶ ¶ ಪಪಾತಾನುಸಾರೇನ ಪಬ್ಬತಾ ಪತನ್ತೋ ಉದುಮ್ಬರರುಕ್ಖಮತ್ಥಕೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಅಕಣ್ಟಕೇ ಪತ್ತಸಞ್ಛನ್ನೇ ಗುಮ್ಬೇ ಲಗ್ಗಿ, ಹೇಟ್ಠಾಪಬ್ಬತಂ ಪನ ಓರೋಹಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ. ಸೋ ಉದುಮ್ಬರಫಲಾನಿ ಖಾದಿತ್ವಾ ಸಾಖನ್ತರೇ ನಿಸೀದಿ. ಅಥೇಕೋ ಮಹಾಸರೀರೋ ಗೋಧರಾಜಾ ಹೇಟ್ಠಾಪಬ್ಬತಪಾದತೋ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಉದುಮ್ಬರಫಲಾನಿ ಖಾದತಿ. ಸೋ ತಂ ದಿವಸಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಲಾಯಿ, ಪುನದಿವಸೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪಸ್ಸೇ ಫಲಾನಿ ಖಾದಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ಸೋ ಏವಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಬೋಧಿಸತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಸ್ಸಾಸಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ಇಮಂ ಠಾನಂ ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಿನಾ ನಾಮ ಕಾರಣೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಮಾ ಭಾಯೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಅತ್ತನೋ ಪಿಟ್ಠಿಯಂ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಅರಞ್ಞತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಮಹಾಮಗ್ಗೇ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ಇಮಿನಾ ಮಗ್ಗೇನ ಗಚ್ಛಾಹೀ’’ತಿ ಉಯ್ಯೋಜೇತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಮೇವ ಪಾವಿಸಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಏಕಂ ಗಾಮಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ವಸನ್ತೋ ಪಿತು ಕಾಲಕತಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕುಲಸನ್ತಕೇ ರಜ್ಜೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಪದುಮರಾಜಾ ನಾಮ ಹುತ್ವಾ ದಸ ರಾಜಧಮ್ಮೇ ಅಕೋಪೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮೇನ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೋ ಚತೂಸು ನಗರದ್ವಾರೇಸು ನಗರಮಜ್ಝೇ ನಿವೇಸನದ್ವಾರೇತಿ ಛ ದಾನಸಾಲಾಯೋ ಕಾರೇತ್ವಾ ದೇವಸಿಕಂ ಛ ಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ದಾನಂ ಅದಾಸಿ.

ಸಾಪಿ ಖೋ ಇತ್ಥೀ ತಂ ಕುಣ್ಠಂ ಖನ್ಧೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸಪಥೇ ಭಿಕ್ಖಂ ಚರಮಾನಾ ಯಾಗುಭತ್ತಂ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ತಂ ಕುಣ್ಠಂ ಪೋಸೇಸಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ಅಯಂ ತೇ ಕಿಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ¶ ಪುಚ್ಛಿಯಮಾನಾ ‘‘ಅಹಂ ಏತಸ್ಸ ಮಾತುಲಧೀತಾ, ಪಿತುಚ್ಛಾಪುತ್ತೋ ಮೇ ಏಸೋ, ಏತಸ್ಸೇವ ಮಂ ಅದಂಸು, ಸಾಹಂ ವಜ್ಝಪ್ಪತ್ತಮ್ಪಿ ಅತ್ತನೋ ಸಾಮಿಕಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪರಿಹರನ್ತೀ ಭಿಕ್ಖಂ ಚರಿತ್ವಾ ಪೋಸೇಮೀ’’ತಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ಅಯಂ ಪತಿಬ್ಬತಾ’’ತಿ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಬಹುತರಂ ಯಾಗುಭತ್ತಂ ಅದಂಸು. ಅಪರೇ ಪನ ಜನಾ ಏವಮಾಹಂಸು – ‘‘ತ್ವಂ ಮಾ ಏವಂ ವಿಚರಿ, ಪದುಮರಾಜಾ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇತಿ, ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪಂ ಸಙ್ಖೋಭೇತ್ವಾ ದಾನಂ ದೇತಿ, ಸೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ತುಸ್ಸಿಸ್ಸತಿ, ತುಟ್ಠೋ ತೇ ಬಹುಂ ಧನಂ ದಸ್ಸತಿ, ತವ ಸಾಮಿಕಂ ಇಧೇವ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛಾ’’ತಿ ಥಿರಂ ಕತ್ವಾ ವೇತ್ತಪಚ್ಛಿಂ ಅದಂಸು. ಸಾ ಅನಾಚಾರಾ ತಂ ಕುಣ್ಠಂ ವೇತ್ತಪಚ್ಛಿಯಂ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಿಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದಾನಸಾಲಾಸು ಭುಞ್ಜಮಾನಾ ವಿಚರತಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅಲಙ್ಕತಹತ್ಥಿಕ್ಖನ್ಧವರಗತೋ ದಾನಗ್ಗಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ವಾ ದಸನ್ನಂ ವಾ ಸಹತ್ಥಾ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಪುನ ಗೇಹಂ ಗಚ್ಛತಿ ¶ . ಸಾ ಅನಾಚಾರಾ ತಂ ಕುಣ್ಠಂ ಪಚ್ಛಿಯಂ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಿಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಗಮನಮಗ್ಗೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ.

ರಾಜಾ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಏತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಏಕಾ, ದೇವ, ಪತಿಬ್ಬತಾ’’ತಿ. ಅಥ ನಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಸಞ್ಜಾನಿತ್ವಾ ಕುಣ್ಠಂ ಪಚ್ಛಿಯಾ ನೀಹರಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ತೇ ಕಿಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಸಾ ‘‘ಪಿತುಚ್ಛಾಪುತ್ತೋ ಮೇ, ದೇವ, ಕುಲದತ್ತಿಕೋ ಸಾಮಿಕೋ’’ತಿ ಆಹ. ಮನುಸ್ಸಾ ತಂ ಅನ್ತರಂ ಅಜಾನನ್ತಾ ¶ ‘‘ಅಹೋ ಪತಿಬ್ಬತಾ’’ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ತಂ ಅನಾಚಾರಿತ್ಥಿಂ ವಣ್ಣಯಿಂಸು. ಪುನ ರಾಜಾ ‘‘ಅಯಂ ತೇ ಕುಣ್ಠೋ ಕುಲದತ್ತಿಕೋ ಸಾಮಿಕೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಸಾ ರಾಜಾನಂ ಅಸಞ್ಜಾನನ್ತೀ ‘‘ಆಮ, ದೇವಾ’’ತಿ ಸೂರಾ ಹುತ್ವಾ ಕಥೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ರಾಜಾ ‘‘ಕಿಂ ಏಸ ಬಾರಾಣಸಿರಞ್ಞೋ ಪುತ್ತೋ, ನನು ತ್ವಂ ಪದುಮಕುಮಾರಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಅಸುಕರಞ್ಞೋ ಧೀತಾ, ಅಸುಕಾ ನಾಮ ಮಮ ಜಾಣುಲೋಹಿತಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕುಣ್ಠೇ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತಾ ಮಂ ಪಪಾತೇ ಪಾತೇಸಿ. ಸಾ ಇದಾನಿ ತ್ವಂ ನಲಾಟೇನ ಮಚ್ಚುಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಂ ‘ಮತೋ’ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನಾ ಇಮಂ ಠಾನಂ ಆಗತಾ, ನನು ಅಹಂ ಜೀವಾಮೀ’’ತಿ ¶ ವತ್ವಾ ಅಮಚ್ಚೇ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಭೋ, ಅಮಚ್ಚಾ ನನು ಚಾಹಂ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಪುಟ್ಠೋ ಏವಂ ಕಥೇಸಿಂ ‘ಮಮ ಕನಿಟ್ಠಭಾತಿಕಾ ಛ ಇತ್ಥಿಯೋ ಮಾರೇತ್ವಾ ಮಂಸಂ ಖಾದಿಂಸು, ಅಹಂ ಪನ ಮಯ್ಹಂ ಭರಿಯಂ ಅರೋಗಂ ಕತ್ವಾ ಗಙ್ಗಾತೀರಂ ನೇತ್ವಾ ಅಸ್ಸಮಪದೇ ವಸನ್ತೋ ಏಕಂ ವಜ್ಝಪ್ಪತ್ತಂ ಕುಣ್ಠಂ ಉತ್ತಾರೇತ್ವಾ ಪಟಿಜಗ್ಗಿಂ. ಸಾ ಇತ್ಥೀ ಏತಸ್ಮಿಂ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತಾ ಮಂ ಪಬ್ಬತಪಾದೇ ಪಾತೇಸಿ. ಅಹಂ ಅತ್ತನೋ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತತಾಯ ಜೀವಿತಂ ಲಭಿ’ನ್ತಿ. ಯಾಯ ಅಹಂ ಪಬ್ಬತಾ ಪಾತಿತೋ, ನ ಸಾ ಅಞ್ಞಾ, ಏಸಾ ದುಸ್ಸೀಲಾ, ಸೋಪಿ ವಜ್ಝಪ್ಪತ್ತೋ ಕುಣ್ಠೋ ನ ಅಞ್ಞೋ, ಅಯಮೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅವೋಚ –

೮೫.

‘‘ಅಯಮೇವ ಸಾ ಅಹಮಪಿ ಸೋ ಅನಞ್ಞೋ, ಅಯಮೇವ ಸೋ ಹತ್ಥಚ್ಛಿನ್ನೋ ಅನಞ್ಞೋ;

ಯಮಾಹ ‘ಕೋಮಾರಪತೀ ಮಮ’ನ್ತಿ, ವಜ್ಝಿತ್ಥಿಯೋ ನತ್ಥಿ ಇತ್ಥೀಸು ಸಚ್ಚಂ.

೮೬.

‘‘ಇಮಞ್ಚ ಜಮ್ಮಂ ಮುಸಲೇನ ಹನ್ತ್ವಾ, ಲುದ್ದಂ ಛವಂ ಪರದಾರೂಪಸೇವಿಂ;

ಇಮಿಸ್ಸಾ ಚ ನಂ ಪಾಪಪತಿಬ್ಬತಾಯ, ಜೀವನ್ತಿಯಾ ಛಿನ್ದಥ ಕಣ್ಣನಾಸ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಯಮಾಹ ಕೋಮಾರಪತೀ ಮಮನ್ತಿ ಯಂ ಏಸಾ ‘‘ಅಯಂ ಮೇ, ಕೋಮಾರಪತಿ, ಕುಲದತ್ತಿಕೋ ಸಾಮಿಕೋ’’ತಿ ಆಹ, ಅಯಮೇವ ಸೋ, ನ ಅಞ್ಞೋ. ‘‘ಯಮಾಹು ¶ , ಕೋಮಾರಪತೀ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ. ಅಯಮೇವ ಹಿ ಪೋತ್ಥಕೇಸು ಲಿಖಿತೋ, ತಸ್ಸಾಪಿ ಅಯಮೇವತ್ಥೋ, ವಚನವಿಪಲ್ಲಾಸೋ ಪನೇತ್ಥ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಯಞ್ಹಿ ರಞ್ಞಾ ವುತ್ತಂ, ತದೇವ ಇಧ ಆಗತಂ. ವಜ್ಝಿತ್ಥಿಯೋತಿ ಇತ್ಥಿಯೋ ನಾಮ ವಜ್ಝಾ ವಧಿತಬ್ಬಾ ಏವ. ನತ್ಥಿ ಇತ್ಥೀಸು ಸಚ್ಚನ್ತಿ ಏತಾಸು ಸಭಾವೋ ನಾಮೇಕೋ ನತ್ಥಿ. ‘‘ಇಮಞ್ಚ ಜಮ್ಮ’’ನ್ತಿಆದಿ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ತೇಸಂ ದಣ್ಡಾಣಾಪನವಸೇನ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಜಮ್ಮನ್ತಿ ಲಾಮಕಂ. ಮುಸಲೇನ ಹನ್ತ್ವಾತಿ ಮುಸಲೇನ ಹನಿತ್ವಾ ಪೋಥೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠೀನಿ ಭಞ್ಜಿತ್ವಾ ಚುಣ್ಣವಿಚುಣ್ಣಂ ಕತ್ವಾ. ಲುದ್ದನ್ತಿ ದಾರುಣಂ. ಛವನ್ತಿ ಗುಣಾಭಾವೇನ ನಿಜ್ಜೀವಂ ಮತಸದಿಸಂ. ಇಮಿಸ್ಸಾ ¶ ಚ ನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ನನ್ತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ, ಇಮಿಸ್ಸಾ ಚ ಪಾಪಪತಿಬ್ಬತಾಯ ಅನಾಚಾರಾಯ ದುಸ್ಸೀಲಾಯ ಜೀವನ್ತಿಯಾವ ಕಣ್ಣನಾಸಂ ಛಿನ್ದಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಕೋಧಂ ಅಧಿವಾಸೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಏವಂ ತೇಸಂ ದಣ್ಡಂ ಆಣಾಪೇತ್ವಾಪಿ ನ ತಥಾ ಕಾರೇಸಿ ¶ . ಕೋಪಂ ಪನ ಮನ್ದಂ ಕತ್ವಾ ಯಥಾ ಸಾ ಪಚ್ಛಿಂ ಸೀಸತೋ ಓರೋಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಏವಂ ಗಾಳ್ಹತರಂ ಬನ್ಧಾಪೇತ್ವಾ ಕುಣ್ಠಂ ತತ್ಥ ಪಕ್ಖಿಪಾಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಿಜಿತಾ ನೀಹರಾಪೇಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಿಕ್ಖು ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ. ‘‘ತದಾ ಛ ಭಾತರೋ ಅಞ್ಞತರಾ ಥೇರಾ ಅಹೇಸುಂ, ಭರಿಯಾ ಚಿಞ್ಚಮಾಣವಿಕಾ, ಕುಣ್ಠೋ ದೇವದತ್ತೋ, ಗೋಧರಾಜಾ ಆನನ್ದೋ, ಪದುಮರಾಜಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಚೂಳಪದುಮಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ತತಿಯಾ.

[೧೯೪] ೪. ಮಣಿಚೋರಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ನ ಸನ್ತಿ ದೇವಾ ಪವಸನ್ತಿ ನೂನಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ವಧಾಯ ಪರಿಸಕ್ಕನ್ತಂ ದೇವದತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ತದಾ ಪನ ಸತ್ಥಾ ‘‘ದೇವದತ್ತೋ ವಧಾಯ ಪರಿಸಕ್ಕತೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ದೇವದತ್ತೋ ಮಯ್ಹಂ ವಧಾಯ ಪರಿಸಕ್ಕತಿಯೇವ, ಪರಿಸಕ್ಕನ್ತೋಪಿ ಪನ ಮಂ ವಧಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಬಾರಾಣಸಿತೋ ಅವಿದೂರೇ ಗಾಮಕೇ ಗಹಪತಿಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಅಥಸ್ಸ ವಯಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ ¶ ಬಾರಾಣಸಿತೋ ಕುಲಧೀತರಂ ಆನೇಸುಂ, ಸಾ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಾ ಅಹೋಸಿ ಅಭಿರೂಪಾ ದಸ್ಸನೀಯಾ ದೇವಚ್ಛರಾ ವಿಯ ಪುಪ್ಫಲತಾ ವಿಯ ಲಳಮಾನಾ ಮತ್ತಕಿನ್ನರೀ ವಿಯ ಚ ಸುಜಾತಾತಿ ನಾಮೇನ ಪತಿಬ್ಬತಾ ಸೀಲಾಚಾರಸಮ್ಪನ್ನಾ ವತ್ತಸಮ್ಪನ್ನಾ. ನಿಚ್ಚಕಾಲಮ್ಪಿಸ್ಸಾ ಪತಿವತ್ತಂ ಸಸ್ಸುವತ್ತಂ ಸಸುರವತ್ತಞ್ಚ ಕತಮೇವ ಹೋತಿ, ಸಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಪಿಯಾ ಅಹೋಸಿ ಮನಾಪಾ. ಇತಿ ಉಭೋಪಿ ¶ ತೇ ಸಮ್ಮೋದಮಾನಾ ಏಕಚಿತ್ತಾ ಸಮಗ್ಗವಾಸಂ ವಸಿಂಸು.

ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಸುಜಾತಾ ‘‘ಮಾತಾಪಿತರೋ ದಟ್ಠುಕಾಮಾಮ್ಹೀ’’ತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸಿ. ‘‘ಸಾಧು, ಭದ್ದೇ, ಮಗ್ಗಪಾಥೇಯ್ಯಂ ಪಹೋನಕಂ ಪಟಿಯಾದೇಹೀ’’ತಿ ಖಜ್ಜವಿಕತಿಂ ಪಚಾಪೇತ್ವಾ ಖಜ್ಜಕಾದೀನಿ ಯಾನಕೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಯಾನಕಂ ಪಾಜೇನ್ತೋ ಯಾನಕಸ್ಸ ಪುರತೋ ಅಹೋಸಿ, ಇತರಾ ಪಚ್ಛತೋ. ತೇ ನಗರಸಮೀಪಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಯಾನಕಂ ಮೋಚೇತ್ವಾ ನ್ಹತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಿಂಸು. ಪುನ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಯಾನಕಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಪುರತೋ ನಿಸೀದಿ, ಸುಜಾತಾ ವತ್ಥಾನಿ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛತೋ ನಿಸೀದಿ. ಯಾನಕಸ್ಸ ಅನ್ತೋನಗರಂ ಪವಿಟ್ಠಕಾಲೇ ಬಾರಾಣಸಿರಾಜಾ ಹತ್ಥಿಕ್ಖನ್ಧವರಗತೋ ನಗರಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕರೋನ್ತೋ ತಂ ಪದೇಸಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಸುಜಾತಾ ಓತರಿತ್ವಾ ¶ ಯಾನಕಸ್ಸ ಪಚ್ಛತೋ ಪದಸಾ ಪಾಯಾಸಿ. ರಾಜಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ರೂಪಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಆಕಡ್ಢಿಯಮಾನಲೋಚನೋ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಏಕಂ ಅಮಚ್ಚಂ ಆಣಾಪೇಸಿ – ‘‘ಗಚ್ಛ ತ್ವಂ ಏತಿಸ್ಸಾ ಸಸ್ಸಾಮಿಕಭಾವಂ ವಾ ಅಸ್ಸಾಮಿಕಭಾವಂ ವಾ ಜಾನಾಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಸಸ್ಸಾಮಿಕಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಸಸ್ಸಾಮಿಕಾ ಕಿರ, ದೇವ, ಯಾನಕೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಪುರಿಸೋ ಏತಿಸ್ಸಾ ಸಾಮಿಕೋ’’ತಿ ಆಹ.

ರಾಜಾ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತಂ ವಿನೋದೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಕಿಲೇಸಾತುರೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಏಕೇನ ನಂ ಉಪಾಯೇನ ಮಾರಾಪೇತ್ವಾ ಇತ್ಥಿಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಪುರಿಸಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛ, ಭೋ, ಇಮಂ ಚೂಳಾಮಣಿಂ ವೀಥಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಏತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಯಾನಕೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಏಹೀ’’ತಿ ಚೂಳಾಮಣಿಂ ದತ್ವಾ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ. ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಯಾನಕೇ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಠಪಿತೋ ಮೇ, ದೇವಾ’’ತಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಆರೋಚೇಸಿ. ರಾಜಾ ‘‘ಚೂಳಾಮಣಿ ಮೇ ನಟ್ಠೋ’’ತಿ ಆಹ, ಮನುಸ್ಸಾ ಏಕಕೋಲಾಹಲಂ ಅಕಂಸು. ರಾಜಾ ‘‘ಸಬ್ಬದ್ವಾರಾನಿ ಪಿದಹಿತ್ವಾ ಸಞ್ಚಾರಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಚೋರಂ ಪರಿಯೇಸಥಾ’’ತಿ ಆಹ, ರಾಜಪುರಿಸಾ ತಥಾ ಅಕಂಸು, ನಗರಂ ಏಕಸಙ್ಖೋಭಂ ಅಹೋಸಿ. ಇತರೋ ಪುರಿಸೋ ಮನುಸ್ಸೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಭೋ, ಯಾನಕಂ ಠಪೇಹಿ, ರಞ್ಞೋ ಚೂಳಾಮಣಿ ¶ ¶ ನಟ್ಠೋ, ಯಾನಕಂ ಸೋಧೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಯಾನಕಂ ಸೋಧೇನ್ತೋ ಅತ್ತನಾ ಠಪಿತಮಣಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಮಣಿಚೋರೋ’’ತಿ ಹತ್ಥೇಹಿ ಚ ಪಾದೇಹಿ ಚ ಪೋಥೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾಬಾಹಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ನೇತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಮಣಿಚೋರೋ’’ತಿ ರಞ್ಞೋ ದಸ್ಸೇಸಿ. ರಾಜಾಪಿ ‘‘ಸೀಸಮಸ್ಸ ಛಿನ್ದಥಾ’’ತಿ ಆಣಾಪೇಸಿ.

ಅಥ ನಂ ರಾಜಪುರಿಸಾ ಚತುಕ್ಕೇ ಚತುಕ್ಕೇ ಕಸಾಹಿ ತಾಳೇನ್ತಾ ದಕ್ಖಿಣದ್ವಾರೇನ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮಾಪೇಸುಂ. ಸುಜಾತಾಪಿ ಯಾನಕಂ ಪಹಾಯ ಬಾಹಾ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಪರಿದೇವಮಾನಾ ‘‘ಸಾಮಿ, ಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಇಮಂ ದುಕ್ಖಂ ಪತ್ತೋಸೀ’’ತಿ ಪರಿದೇವಮಾನಾ ಪಚ್ಛತೋ ಪಚ್ಛತೋ ಅಗಮಾಸಿ. ರಾಜಪುರಿಸಾ ‘‘ಸೀಸಮಸ್ಸ ಛಿನ್ದಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಉತ್ತಾನಂ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇಸುಂ. ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸುಜಾತಾ ಅತ್ತನೋ ಸೀಲಗುಣಂ ಆವಜ್ಜೇತ್ವಾ ‘‘ನತ್ಥಿ ವತ ಮಞ್ಞೇ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಸೀಲವನ್ತಾನಂ ವಿಹೇಠಕೇ ಪಾಪಸಾಹಸಿಕಮನುಸ್ಸೇ ನಿಸೇಧೇತುಂ ಸಮತ್ಥಾ ದೇವತಾ ನಾಮಾ’’ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೮೭.

‘‘ನ ಸನ್ತಿ ದೇವಾ ಪವಸನ್ತಿ ನೂನ, ನ ಹಿ ನೂನ ಸನ್ತಿ ಇಧ ಲೋಕಪಾಲಾ;

ಸಹಸಾ ಕರೋನ್ತಾನಮಸಞ್ಞತಾನಂ, ನ ಹಿ ನೂನ ಸನ್ತಿ ಪಟಿಸೇಧಿತಾರೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ನ ಸನ್ತಿ, ದೇವಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಸೀಲವನ್ತಾನಂ ಓಲೋಕನಕಾ ಪಾಪಾನಞ್ಚ ನಿಸೇಧಕಾ ನ ಸನ್ತಿ ನೂನ ದೇವಾ. ಪವಸನ್ತಿ ನೂನಾತಿ ಏವರೂಪೇಸು ವಾ ಕಿಚ್ಚೇಸು ಉಪ್ಪನ್ನೇಸು ನೂನ ಪವಸನ್ತಿ ಪವಾಸಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ. ಇಧ, ಲೋಕಪಾಲಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಲೋಕಪಾಲಸಮ್ಮತಾ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಪಿ ಸೀಲವನ್ತಾನಂ ¶ ಅನುಗ್ಗಾಹಕಾ ನ ಹಿ ನೂನ ಸನ್ತಿ. ಸಹಸಾ ಕರೋನ್ತಾನಮಸಞ್ಞತಾನನ್ತಿ ಸಹಸಾ ಅವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಸಾಹಸಿಕಂ ದಾರುಣಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಾನಂ ದುಸ್ಸೀಲಾನಂ. ಪಟಿಸೇಧಿತಾರೋತಿ ಏವರೂಪಂ ಕಮ್ಮಂ ಮಾ ಕರಿತ್ಥ, ನ ಲಬ್ಭಾ ಏತಂ ಕಾತುನ್ತಿ ಪಟಿಸೇಧೇನ್ತಾ ನತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಏವಂ ತಾಯ ಸೀಲಸಮ್ಪನ್ನಾಯ ಪರಿದೇವಮಾನಾಯ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ದೇವರಞ್ಞೋ ನಿಸಿನ್ನಾಸನಂ ಉಣ್ಹಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇಸಿ, ಸಕ್ಕೋ ‘‘ಕೋ ನು ಖೋ ಮಂ ¶ ಸಕ್ಕತ್ತತೋ ಚಾವೇತುಕಾಮೋ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಕಾರಣಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಬಾರಾಣಸಿರಾಜಾ ಅತಿಫರುಸಕಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ, ಸೀಲಸಮ್ಪನ್ನಂ ಸುಜಾತಂ ಕಿಲಮೇತಿ, ಗನ್ತುಂ ದಾನಿ ಮೇ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ದೇವಲೋಕಾ ಓರುಯ್ಹ ಅತ್ತನೋ ಆನುಭಾವೇನ ಹತ್ಥಿಪಿಟ್ಠೇ ¶ ನಿಸಿನ್ನಂ ತಂ ಪಾಪರಾಜಾನಂ ಹತ್ಥಿಕ್ಖನ್ಧತೋ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಗಣ್ಡಿಕಾಯ ಉತ್ತಾನಂ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರೇಹಿ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ರಾಜವೇಸಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಹತ್ಥಿಕ್ಖನ್ಧೇ ನಿಸೀದಾಪೇಸಿ. ರಾಜಪುರಿಸಾ ಫರಸುಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಸೀಸಂ ಛಿನ್ದನ್ತಾ ರಞ್ಞೋ ಸೀಸಂ ಛಿನ್ದಿಂಸು, ಛಿನ್ನಕಾಲೇಯೇವ ಚಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಸೀಸಭಾವಂ ಜಾನಿಂಸು. ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ದಿಸ್ಸಮಾನಕಸರೀರೇನೇವ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ರಾಜಾಭಿಸೇಕಂ ಕತ್ವಾ ಸುಜಾತಾಯ ಚ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಟ್ಠಾನಂ ದಾಪೇಸಿ. ಅಮಚ್ಚಾ ಚೇವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕಾದಯೋ ಚ ಸಕ್ಕಂ ದೇವರಾಜಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಧಮ್ಮಿಕರಾಜಾ ಮಾರಿತೋ, ಇದಾನಿ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಸಕ್ಕದತ್ತಿಕೋ ಧಮ್ಮಿಕರಾಜಾ ಲದ್ಧೋ’’ತಿ ಸೋಮನಸ್ಸಪ್ಪತ್ತಾ ಅಹೇಸುಂ.

ಸಕ್ಕೋಪಿ ಆಕಾಸೇ ಠತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ವೋ ಸಕ್ಕದತ್ತಿಕೋ ರಾಜಾ, ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಧಮ್ಮೇನ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸ್ಸತಿ. ಸಚೇ ಹಿ ರಾಜಾ ಅಧಮ್ಮಿಕೋ ಹೋತಿ, ದೇವೋ ಅಕಾಲೇ ವಸ್ಸತಿ, ಕಾಲೇ ನ ವಸ್ಸತಿ, ಛಾತಭಯಂ ರೋಗಭಯಂ ಸತ್ಥಭಯನ್ತಿ ಇಮಾನಿ ತೀಣಿ ಭಯಾನಿ ಉಪಗತಾನೇವ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ಓವದನ್ತೋ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೮೮.

‘‘ಅಕಾಲೇ ವಸ್ಸತೀ ತಸ್ಸ, ಕಾಲೇ ತಸ್ಸ ನ ವಸ್ಸತಿ;

ಸಗ್ಗಾ ಚ ಚವತಿ ಠಾನಾ, ನನು ಸೋ ತಾವತಾ ಹತೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಕಾಲೇತಿ ಅಧಮ್ಮಿಕರಞ್ಞೋ ರಜ್ಜೇ ಅಯುತ್ತಕಾಲೇ ಸಸ್ಸಾನಂ ಪಕ್ಕಕಾಲೇ ವಾ ಲಾಯನಮದ್ದನಾದಿಕಾಲೇ ವಾ ದೇವೋ ವಸ್ಸತಿ. ಕಾಲೇತಿ ಯುತ್ತಪಯುತ್ತಕಾಲೇ ವಪನಕಾಲೇ ತರುಣಸಸ್ಸಕಾಲೇ ಗಬ್ಭಗ್ಗಹಣಕಾಲೇ ಚ ನ ವಸ್ಸತಿ. ಸಗ್ಗಾ ಚ ಚವತಿ ಠಾನಾತಿ ಸಗ್ಗಸಙ್ಖಾತಾ ಠಾನಾ ದೇವಲೋಕಾ ಚವತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಧಮ್ಮಿಕರಾಜಾ ಹಿ ಅಪ್ಪಟಿಲಾಭವಸೇನ ದೇವಲೋಕಾ ಚವತಿ ನಾಮ, ಸಗ್ಗೇಪಿ ವಾ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೋ ಅಧಮ್ಮಿಕರಾಜಾ ತತೋ ಚವತೀತಿಪಿ ಅತ್ಥೋ. ನನು ಸೋ ತಾವತಾ ಹತೋತಿ ನನು ಸೋ ಅಧಮ್ಮಿಕೋ ರಾಜಾ ಏತ್ತಕೇನ ಹತೋ ಹೋತಿ. ಅಥ ¶ ವಾ ಏಕಂಸವಾಚೀ ಏತ್ಥ ನು-ಕಾರೋ, ನೇಸೋ ಏಕಂಸೇನ ಏತ್ತಾವತಾ ¶ ಹತೋ, ಅಟ್ಠಸು ಪನ ಮಹಾನಿರಯೇಸು ಸೋಳಸಸು ಚ ಉಸ್ಸದನಿರಯೇಸು ದೀಘರತ್ತಂ ಸೋ ಹಞ್ಞಿಸ್ಸತೀತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ.

ಏವಂ ¶ ಸಕ್ಕೋ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಓವಾದಂ ದತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ದೇವಟ್ಠಾನಮೇವ ಅಗಮಾಸಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ಧಮ್ಮೇನ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಸಗ್ಗಪುರಂ ಪೂರೇಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಅಧಮ್ಮಿಕರಾಜಾ ದೇವದತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ಸಕ್ಕೋ ಅನುರುದ್ಧೋ, ಸುಜಾತಾ ರಾಹುಲಮಾತಾ, ಸಕ್ಕದತ್ತಿಯರಾಜಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಮಣಿಚೋರಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಚತುತ್ಥಾ.

[೧೯೫] ೫. ಪಬ್ಬತೂಪತ್ಥರಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಪಬ್ಬತೂಪತ್ಥರೇ ರಮ್ಮೇತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಕೋಸಲರಾಜಾನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಕೋಸಲರಞ್ಞೋ ಕಿರ ಏಕೋ ಅಮಚ್ಚೋ ಅನ್ತೇಪುರೇ ಪದುಸ್ಸಿ. ರಾಜಾಪಿ ಪರಿವೀಮಂಸಮಾನೋ ತಂ ತಥತೋ ಞತ್ವಾ ‘‘ಸತ್ಥು ಆರೋಚೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಜೇತವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅನ್ತೇಪುರೇ ಏಕೋ ಅಮಚ್ಚೋ ಪದುಸ್ಸಿ, ತಸ್ಸ ಕಿಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಉಪಕಾರಕೋ ತೇ, ಮಹಾರಾಜ, ಸೋ ಚ ಅಮಚ್ಚೋ ಸಾ ಚ ಇತ್ಥೀ ಪಿಯಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ, ಅತಿವಿಯ ಉಪಕಾರಕೋ ಸಕಲಂ ರಾಜಕುಲಂ ಸನ್ಧಾರೇತಿ, ಸಾಪಿ ಮೇ ಇತ್ಥೀ ಪಿಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ‘ಅತ್ತನೋ ಉಪಕಾರಕೇಸು ಸೇವಕೇಸು ಪಿಯಾಸು ಚ ಇತ್ಥೀಸು ದುಬ್ಭಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ’ತಿ ಪುಬ್ಬೇಪಿ ರಾಜಾನೋ ಪಣ್ಡಿತಾನಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಮಜ್ಝತ್ತಾವ ಅಹೇಸು’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ತೇನ ಯಾಚಿತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅಮಚ್ಚಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಧಮ್ಮಾನುಸಾಸಕೋ ಅಹೋಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಏಕೋ ಅಮಚ್ಚೋ ಅನ್ತೇಪುರೇ ಪದುಸ್ಸಿ. ರಾಜಾ ನಂ ತಥತೋ ಞತ್ವಾ ‘‘ಅಮಚ್ಚೋಪಿ ಮೇ ಬಹೂಪಕಾರೋ, ಅಯಂ ಇತ್ಥೀಪಿ ಮೇ ಪಿಯಾ, ದ್ವೇಪಿ ಇಮೇ ನಾಸೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ ¶ , ಪಣ್ಡಿತಾಮಚ್ಚಂ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸಚೇ ಸಹಿತಬ್ಬಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸಹಿಸ್ಸಾಮಿ, ನೋ ಚೇ, ನ ಸಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಆಸನಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಪಣ್ಡಿತ, ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಪುಚ್ಛಥ, ಮಹಾರಾಜ, ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೮೯.

‘‘ಪಬ್ಬತೂಪತ್ಥರೇ ¶ ¶ ರಮ್ಮೇ, ಜಾತಾ ಪೋಕ್ಖರಣೀ ಸಿವಾ;

ತಂ ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ಅಪಾಪಾಯಿ, ಜಾನಂ ಸೀಹೇನ ರಕ್ಖಿತ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಪಬ್ಬತೂಪತ್ಥರೇ ರಮ್ಮೇತಿ ಹಿಮವನ್ತಪಬ್ಬತಪಾದೇ ಪತ್ಥರಿತ್ವಾ ಠಿತೇ ಅಙ್ಗಣಟ್ಠಾನೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಜಾತಾ ಪೋಕ್ಖರಣೀ ಸಿವಾತಿ ಸಿವಾ ಸೀತಲಾ ಮಧುರೋದಕಾ ಪೋಕ್ಖರಣೀ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ, ಅಪಿಚ ಖೋ ಪೋಕ್ಖರಸಞ್ಛನ್ನಾ ನದೀಪಿ ಪೋಕ್ಖರಣೀಯೇವ. ಅಪಾಪಾಯೀತಿ ಅಪ-ಇತಿ ಉಪಸಗ್ಗೋ, ಅಪಾಯೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಜಾನಂ ಸೀಹೇನ ರಕ್ಖಿತನ್ತಿ ಸಾ ಪೋಕ್ಖರಣೀ ಸೀಹಪರಿಭೋಗಾ ಸೀಹೇನ ರಕ್ಖಿತಾ, ಸೋಪಿ ನಂ ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ‘‘ಸೀಹೇನ ರಕ್ಖಿತಾ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಜಾನನ್ತೋವ ಅಪಾಯಿ. ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞತಿ, ಬಾಲೋ ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ಸೀಹಸ್ಸ ಅಭಾಯಿತ್ವಾ ಪಿವೇಯ್ಯ ಏವರೂಪಂ ಪೋಕ್ಖರಣಿನ್ತಿ ಅಯಮೇತ್ಥಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಅದ್ಧಾ ಏತಸ್ಸ ಅನ್ತೇಪುರೇ ಏಕೋ ಅಮಚ್ಚೋ ಪದುಟ್ಠೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೯೦.

‘‘ಪಿವನ್ತಿ ಚೇ ಮಹಾರಾಜ, ಸಾಪದಾನಿ ಮಹಾನದಿಂ;

ನ ತೇನ ಅನದೀ ಹೋತಿ, ಖಮಸ್ಸು ಯದಿ ತೇ ಪಿಯಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಸಾಪದಾನೀತಿ ನ ಕೇವಲಂ ಸಿಙ್ಗಾಲೋವ, ಅವಸೇಸಾನಿ ಸುನಖಪಸದಬಿಳಾರಮಿಗಾದೀನಿ ಸಬ್ಬಸಾಪದಾನಿ ತಂ ಪೋಕ್ಖರಸಞ್ಛನ್ನತ್ತಾ ‘‘ಪೋಕ್ಖರಣೀ’’ತಿ ಲದ್ಧನಾಮಂ ನದಿಂ ಪಿವನ್ತಿ ಚೇ. ನ ತೇನ ಅನದೀ ಹೋತೀತಿ ನದಿಯಞ್ಹಿ ದ್ವಿಪದಚತುಪ್ಪದಾಪಿ ಅಹಿಮಚ್ಛಾಪಿ ಸಬ್ಬೇ ಪಿಪಾಸಿತಾ ಪಾನೀಯಂ ಪಿವನ್ತಿ, ನ ಸಾ ತೇನ ಕಾರಣೇನ ಅನದೀ ನಾಮ ಹೋತಿ, ನಾಪಿ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠನದೀ. ಕಸ್ಮಾ? ಸಬ್ಬೇಸಂ ಸಾಧಾರಣತ್ತಾ. ಯಥಾ ನದೀ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಪೀತಾ ನ ದುಸ್ಸತಿ, ಏವಂ ಇತ್ಥೀಪಿ ಕಿಲೇಸವಸೇನ ಸಾಮಿಕಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂವಾಸಂ ಗತಾ ನೇವ ಅನಿತ್ಥೀ ಹೋತಿ. ಕಸ್ಮಾ? ಸಬ್ಬೇಸಂ ಸಾಧಾರಣಭಾವೇನ. ನಾಪಿ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಿತ್ಥೀ. ಕಸ್ಮಾ? ಓದಕನ್ತಿಕತಾಯ ಸುದ್ಧಭಾವೇನ. ಖಮಸ್ಸು ಯದಿ ತೇ ಪಿಯಾತಿ ಯದಿ ಪನ ತೇ ಸಾ ಇತ್ಥೀ ಪಿಯಾ, ಸೋ ಚ ಅಮಚ್ಚೋ ಬಹೂಪಕಾರೋ, ತೇಸಂ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಖಮಸ್ಸು ಮಜ್ಝತ್ತಭಾವೇನ ತಿಟ್ಠಾಹೀತಿ.

ಏವಂ ¶ ಮಹಾಸತ್ತೋ ರಞ್ಞೋ ಓವಾದಂ ಅದಾಸಿ. ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ಓವಾದೇ ಠತ್ವಾ ‘‘ಪುನ ಏವರೂಪಂ ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ಮಾ ಕರಿತ್ಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಖಮಿ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ¶ ತೇ ಓರಮಿಂಸು. ರಾಜಾಪಿ ದಾನಾದೀನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ಜೀವಿತಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸಗ್ಗಪುರಂ ಪೂರೇಸಿ. ಕೋಸಲರಾಜಾಪಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ತೇಸಂ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಖಮಿತ್ವಾ ಮಜ್ಝತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ¶ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ರಾಜಾ ಆನನ್ದೋ ಅಹೋಸಿ, ಪಣ್ಡಿತಾಮಚ್ಚೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಪಬ್ಬತೂಪತ್ಥರಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಞ್ಚಮಾ.

[೧೯೬] ೬. ವಲಾಹಕಸ್ಸಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಯೇ ನ ಕಾಹನ್ತಿ ಓವಾದನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಸೋ ಹಿ ಭಿಕ್ಖು ಸತ್ಥಾರಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ, ಭಿಕ್ಖು, ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಟ್ಠೋ ‘‘ಸಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಏಕಂ ಅಲಙ್ಕತಂ ಮಾತುಗಾಮಂ ದಿಸ್ವಾ ಕಿಲೇಸವಸೇನಾ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಇತ್ಥಿಯೋ ನಾಮೇತಾ ಭಿಕ್ಖು ಅತ್ತನೋ ರೂಪಸದ್ದಗನ್ಧರಸಫೋಟ್ಠಬ್ಬೇಹಿ ಚೇವ ಇತ್ಥಿಕುತ್ತವಿಲಾಸೇಹಿ ಚ ಪುರಿಸೇ ಪಲೋಭೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಸೇ ಕತ್ವಾ ವಸಂ ಉಪಗತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಸೀಲವಿನಾಸಞ್ಚೇವ ಧನವಿನಾಸಞ್ಚ ಪಾಪನಟ್ಠೇನ ‘ಯಕ್ಖಿನಿಯೋ’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಹಿ ಯಕ್ಖಿನಿಯೋ ಇತ್ಥಿಕುತ್ತೇನ ಏಕಂ ಪುರಿಸಸತ್ಥಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವಾಣಿಜೇ ಪಲೋಭೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಸೇ ಕತ್ವಾ ಪುನ ಅಞ್ಞೇ ಪುರಿಸೇ ದಿಸ್ವಾ ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಉಭೋಹಿ ಹನುಕಪಸ್ಸೇಹಿ ಲೋಹಿತೇನ ಪಗ್ಘರನ್ತೇನ ಮುಖಂ ಪೂರಾಪೇತ್ವಾ ಖಾದಿಂಸೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ತಮ್ಬಪಣ್ಣಿದೀಪೇ ಸಿರೀಸವತ್ಥು ನಾಮ ಯಕ್ಖನಗರಂ ಅಹೋಸಿ, ತತ್ಥ ಯಕ್ಖಿನಿಯೋ ವಸಿಂಸು. ತಾ ಭಿನ್ನನಾವಾನಂ ವಾಣಿಜಾನಂ ಆಗತಕಾಲೇ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತಾ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ದಾಸಿಗಣಪರಿವುತಾ ದಾರಕೇ ಅಙ್ಕೇನಾದಾಯ ವಾಣಿಜೇ ಉಪಸಙ್ಕಮನ್ತಿ. ತೇಸಂ ¶ ‘‘ಮನುಸ್ಸಾವಾಸಂ ಆಗತಮ್ಹಾ’’ತಿ ಸಞ್ಜಾನನತ್ಥಂ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಕಸಿಗೋರಕ್ಖಾದೀನಿ ಕರೋನ್ತೇ ಮನುಸ್ಸೇ ಗೋಗಣೇ ಸುನಖೇತಿ ಏವಮಾದೀನಿ ದಸ್ಸೇನ್ತಿ, ವಾಣಿಜಾನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಯಾಗುಂ ಪಿವಥ, ಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜಥ, ಖಾದನೀಯಂ ಖಾದಥಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ವಾಣಿಜಾ ಅಜಾನನ್ತಾ ತಾಹಿ ದಿನ್ನಂ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಿ. ಅಥ ತೇಸಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಪಿವಿತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಮಿತಕಾಲೇ ¶ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕರೋನ್ತಿ, ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಕತ್ಥ ವಾಸಿಕಾ, ಕುತೋ ಆಗತಾ, ಕಹಂ ಗಚ್ಛಿಸ್ಸಥ, ಕೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಇಧಾಗತತ್ಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತಿ. ‘‘ಭಿನ್ನನಾವಾ ಹುತ್ವಾ ಇಧಾಗತಮ್ಹಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಸಾಧು, ಅಯ್ಯಾ, ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ಸಾಮಿಕಾನಂ ನಾವಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಗತಾನಂ ತೀಣಿ ಸಂವಚ್ಛರಾನಿ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಾನಿ, ತೇ ಮತಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ; ತುಮ್ಹೇಪಿ ವಾಣಿಜಾಯೇವ, ಮಯಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಾದಪರಿಚಾರಿಕಾ ಭವಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇ ವಾಣಿಜೇ ಇತ್ಥಿಕುತ್ತಹಾವಭಾವವಿಲಾಸೇಹಿ ಪಲೋಭೇತ್ವಾ ಯಕ್ಖನಗರಂ ನೇತ್ವಾ ಸಚೇ ಪಠಮಗಹಿತಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಅತ್ಥಿ, ತೇ ದೇವಸಙ್ಖಲಿಕಾಯ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಕಾರಣಘರೇ ಪಕ್ಖಿಪನ್ತಿ ¶ , ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನೇ ಭಿನ್ನನಾವೇ ಮನುಸ್ಸೇ ಅಲಭನ್ತಿಯೋ ಪನ ಪರತೋ ಕಲ್ಯಾಣಿಂ ಓರತೋ ನಾಗದೀಪನ್ತಿ ಏವಂ ಸಮುದ್ದತೀರಂ ಅನುಸಞ್ಚರನ್ತಿ. ಅಯಂ ತಾಸಂ ಧಮ್ಮತಾ.

ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಪಞ್ಚಸತಾ ಭಿನ್ನನಾವಾ ವಾಣಿಜಾ ತಾಸಂ ನಗರಸಮೀಪೇ ಉತ್ತರಿಂಸು. ತಾ ತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಲೋಭೇತ್ವಾ ಯಕ್ಖನಗರಂ ನೇತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಗಹಿತೇ ಮನುಸ್ಸೇ ದೇವಸಙ್ಖಲಿಕಾಯ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಕಾರಣಘರೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಜೇಟ್ಠಯಕ್ಖಿನೀ ಜೇಟ್ಠಕವಾಣಿಜಂ, ಸೇಸಾ ಸೇಸೇತಿ ತಾ ಪಞ್ಚಸತಾ ಯಕ್ಖಿನಿಯೋ ತೇ ಪಞ್ಚಸತೇ ವಾಣಿಜೇ ಅತ್ತನೋ ಸಾಮಿಕೇ ಅಕಂಸು. ಅಥ ಸಾ ಜೇಟ್ಠಯಕ್ಖಿನೀ ರತ್ತಿಭಾಗೇ ವಾಣಿಜೇ ನಿದ್ದಂ ಉಪಗತೇ ಉಟ್ಠಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಕಾರಣಘರೇ ಮನುಸ್ಸೇ ಮಾರೇತ್ವಾ ಮಂಸಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛತಿ, ಸೇಸಾಪಿ ತಥೇವ ಕರೋನ್ತಿ. ಜೇಟ್ಠಯಕ್ಖಿನಿಯಾ ಮನುಸ್ಸಮಂಸಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಆಗತಕಾಲೇ ಸರೀರಂ ಸೀತಲಂ ಹೋತಿ. ಜೇಟ್ಠವಾಣಿಜೋ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ತಸ್ಸಾ ಯಕ್ಖಿನಿಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾ ಪಞ್ಚಸತಾ ಯಕ್ಖಿನಿಯೋ ¶ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಅಮ್ಹೇಹಿ ಪಲಾಯಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಪುನದಿವಸೇ ಪಾತೋವ ಮುಖಧೋವನತ್ಥಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೇಸವಾಣಿಜಾನಂ ಆರೋಚೇಸಿ – ‘‘ಇಮಾ ಯಕ್ಖಿನಿಯೋ, ನ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಯೋ, ಅಞ್ಞೇಸಂ ಭಿನ್ನನಾವಾನಂ ಆಗತಕಾಲೇ ತೇ ಸಾಮಿಕೇ ಕತ್ವಾ ಅಮ್ಹೇಪಿ ಖಾದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಏಥ ಇತೋ ಪಲಾಯಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ತೇಸು ಪಞ್ಚಸತೇಸು ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಸತಾ ‘‘ನ ಮಯಂ ಏತಾ ವಿಜಹಿತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮ, ತುಮ್ಹೇ ಗಚ್ಛಥ, ಮಯಂ ನ ಪಲಾಯಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ಜೇಟ್ಠವಾಣಿಜೋ ಅತ್ತನೋ ವಚನಕಾರೇ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಸತೇ ಗಹೇತ್ವಾ ತಾಸಂ ಭೀತೋ ಪಲಾಯಿ.

ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಕಾಲೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ವಲಾಹಕಸ್ಸಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಸಬ್ಬಸೇತೋ ಕಾಳಸೀಸೋ ಮುಞ್ಜಕೇಸೋ ಇದ್ಧಿಮಾ ವೇಹಾಸಙ್ಗಮೋ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ¶ ಹಿಮವನ್ತತೋ ಆಕಾಸೇ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ತಮ್ಬಪಣ್ಣಿದೀಪಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥ ತಮ್ಬಪಣ್ಣಿಸರೇ ಪಲ್ಲಲೇ ಸಯಂಜಾತಸಾಲಿಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ. ಏವಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಚ ‘‘ಜನಪದಂ ಗನ್ತುಕಾಮಾ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಕರುಣಾಪರಿಭಾವಿತಂ ಮಾನುಸಿಂ ವಾಚಂ ಭಾಸತಿ. ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ‘‘ಸಾಮಿ, ಮಯಂ ಜನಪದಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ತೇನ ಹಿ ಮಯ್ಹಂ ಪಿಟ್ಠಿಂ ಅಭಿರುಹಥಾತಿ. ಅಪ್ಪೇಕಚ್ಚೇ ಅಭಿರುಹಿಂಸು, ತೇಸು ಏಕಚ್ಚೇ ವಾಲಧಿಂ ಗಣ್ಹಿಂಸು, ಏಕಚ್ಚೇ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಂಸುಯೇವ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅನ್ತಮಸೋ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಠಿತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತೇ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಸತೇ ವಾಣಿಜೇ ಅತ್ತನೋ ಆನುಭಾವೇನ ಜನಪದಂ ನೇತ್ವಾ ಸಕಸಕಟ್ಠಾನೇಸು ಪತಿಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಆಗಮಾಸಿ. ತಾಪಿ ಖೋ ಯಕ್ಖಿನಿಯೋ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಆಗತಕಾಲೇ ತತ್ಥ ಓಹೀನಕೇ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಸತೇ ಮನುಸ್ಸೇ ವಧಿತ್ವಾ ಖಾದಿಂಸು.

ಸತ್ಥಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಯಥಾ ತೇ ಯಕ್ಖಿನೀನಂ ವಸಂ ಗತಾ ವಾಣಿಜಾ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪತ್ತಾ, ವಲಾಹಕಸ್ಸರಾಜಸ್ಸ ವಚನಕರಾ ವಾಣಿಜಾ ಸಕಸಕಟ್ಠಾನೇಸು ಪತಿಟ್ಠಿತಾ, ಏವಮೇವ ಬುದ್ಧಾನಂ ಓವಾದಂ ಅಕರೋನ್ತಾ ಭಿಕ್ಖೂಪಿ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋಪಿ ಉಪಾಸಕಾಪಿ ಉಪಾಸಿಕಾಯೋಪಿ ಚತೂಸು ಅಪಾಯೇಸು ¶ ಪಞ್ಚವಿಧಬನ್ಧನಕಮ್ಮಕರಣಟ್ಠಾನಾದೀಸು ¶ ಮಹಾದುಕ್ಖಂ ಪಾಪುಣನ್ತಿ. ಓವಾದಕರಾ ಪನ ತಿಸ್ಸೋ ಕುಲಸಮ್ಪತ್ತಿಯೋ ಚ ಛ ಕಾಮಸಗ್ಗೇ ವೀಸತಿ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇತಿ ಇಮಾನಿ ಚ ಠಾನಾನಿ ಪತ್ವಾ ಅಮತಮಹಾನಿಬ್ಬಾನಂ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಮಹನ್ತಂ ಸುಖಂ ಅನುಭವನ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅವೋಚ –

೯೧.

‘‘ಯೇ ನ ಕಾಹನ್ತಿ ಓವಾದಂ, ನರಾ ಬುದ್ಧೇನ ದೇಸಿತಂ;

ಬ್ಯಸನಂ ತೇ ಗಮಿಸ್ಸನ್ತಿ, ರಕ್ಖಸೀಹಿವ ವಾಣಿಜಾ.

೯೨.

‘‘ಯೇ ಚ ಕಾಹನ್ತಿ ಓವಾದಂ, ನರಾ ಬುದ್ಧೇನ ದೇಸಿತಂ;

ಸೋತ್ಥಿಂ ಪಾರಂ ಗಮಿಸ್ಸನ್ತಿ, ವಲಾಹೇನೇವ ವಾಣಿಜಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಯೇ ನ ಕಾಹನ್ತೀತಿ ಯೇ ನ ಕರಿಸ್ಸನ್ತಿ. ಬ್ಯಸನಂ ತೇ ಗಮಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ತೇ ಮಹಾವಿನಾಸಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸನ್ತಿ. ರಕ್ಖಸೀಹಿವ ವಾಣಿಜಾತಿ ರಕ್ಖಸೀಹಿ ಪಲೋಭಿತವಾಣಿಜಾ ವಿಯ. ಸೋತ್ಥಿಂ ಪಾರಂ ಗಮಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಅನನ್ತರಾಯೇನ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸನ್ತಿ. ವಲಾಹೇನೇವ ವಾಣಿಜಾತಿ ವಲಾಹೇನೇವ ‘‘ಆಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ¶ ವುತ್ತಾ ತಸ್ಸ ವಚನಕರಾ ವಾಣಿಜಾ ವಿಯ. ಯಥಾ ಹಿ ತೇ ಸಮುದ್ದಪಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಕಸಕಟ್ಠಾನಂ ಅಗಮಂಸು, ಏವಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಓವಾದಕರಾ ಸಂಸಾರಪಾರಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಅಮತಮಹಾನಿಬ್ಬಾನೇನ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯ ಕೂಟಂ ಗಣ್ಹಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಿಕ್ಖು ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ, ಅಞ್ಞೇಪಿ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಸಕದಾಗಾಮಿಫಲಅನಾಗಾಮಿಫಲಅರಹತ್ತಫಲಾನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸು. ‘‘ತದಾ ವಲಾಹಕಸ್ಸರಾಜಸ್ಸ ವಚನಕರಾ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಸತಾ ವಾಣಿಜಾ ಬುದ್ಧಪರಿಸಾ ಅಹೇಸುಂ, ವಲಾಹಕಸ್ಸರಾಜಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ವಲಾಹಕಸ್ಸಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಛಟ್ಠಾ.

[೧೯೭] ೭. ಮಿತ್ತಾಮಿತ್ತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ನ ನಂ ಉಮ್ಹಯತೇ ದಿಸ್ವಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಅಞ್ಞತರೋ ಭಿಕ್ಖು ‘‘ಮಯಾ ಗಹಿತೇ ಮಯ್ಹಂ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ನ ಕುಜ್ಝಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯೇನ ಠಪಿತಂ ವಿಸ್ಸಾಸೇನ ಏಕಂ ವತ್ಥಖಣ್ಡಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಪಾಹನತ್ಥವಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಉಪಜ್ಝಾಯಂ ಆಪುಚ್ಛಿ. ಅಥ ತಂ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ¶ ‘‘ಕಿಂಕಾರಣಾ ಗಣ್ಹೀ’’ತಿ ¶ ವತ್ವಾ ‘‘ಮಯಾ ಗಹಿತೇ ನ ಕುಜ್ಝಿಸ್ಸತೀತಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ವಿಸ್ಸಾಸೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಕೋ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ತುಯ್ಹಂ ವಿಸ್ಸಾಸೋ ನಾಮಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಕುದ್ಧೋ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಪಹರಿ. ತಸ್ಸ ಸಾ ಕಿರಿಯಾ ಭಿಕ್ಖೂಸು ಪಾಕಟಾ ಜಾತಾ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ – ‘‘ಆವುಸೋ, ಅಸುಕೋ ಕಿರ ದಹರೋ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ವಿಸ್ಸಾಸೇನ ವತ್ಥಖಣ್ಡಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಪಾಹನತ್ಥವಿಕಂ ಅಕಾಸಿ. ಅಥ ನಂ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ‘ಕೋ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ತುಯ್ಹಂ ವಿಸ್ಸಾಸೋ ನಾಮಾ’ತಿ ವತ್ವಾ ಕುದ್ಧೋ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಪಹರೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವೇಸ ಭಿಕ್ಖು ಅತ್ತನೋ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅವಿಸ್ಸಾಸಿಕೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಅವಿಸ್ಸಾಸಿಕೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಕಾಸಿರಟ್ಠೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅಭಿಞ್ಞಾ ¶ ಚ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಚ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಗಣಸತ್ಥಾ ಹುತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತಪದೇಸೇ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಇಸಿಗಣೇ ಏಕೋ ತಾಪಸೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಅಕತ್ವಾ ಏಕಂ ಮತಮಾತಿಕಂ ಹತ್ಥಿಪೋತಕಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಿ. ಅಥ ನಂ ಸೋ ವುದ್ಧಿಪ್ಪತ್ತೋ ಮಾರೇತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಂ ಪಾವಿಸಿ. ತಸ್ಸ ಸರೀರಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಇಸಿಗಣೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕೇನ ನು ಕೋ ಕಾರಣೇನ ಮಿತ್ತಭಾವೋ ವಾ ಅಮಿತ್ತಭಾವೋ ವಾ ಸಕ್ಕಾ ಜಾನಿತು’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಇಮಿನಾ ಚ ಇಮಿನಾ ಚ ಕಾರಣೇನಾ’’ತಿ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತೋ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅವೋಚ –

೯೩.

‘‘ನ ನಂ ಉಮ್ಹಯತೇ ದಿಸ್ವಾ, ನ ಚ ನಂ ಪಟಿನನ್ದತಿ;

ಚಕ್ಖೂನಿ ಚಸ್ಸ ನ ದದಾತಿ, ಪಟಿಲೋಮಞ್ಚ ವತ್ತತಿ.

೯೪.

‘‘ಏತೇ ಭವನ್ತಿ ಆಕಾರಾ, ಅಮಿತ್ತಸ್ಮಿಂ ಪತಿಟ್ಠಿತಾ;

ಯೇಹಿ ಅಮಿತ್ತಂ ಜಾನೇಯ್ಯ, ದಿಸ್ವಾ ಸುತ್ವಾ ಚ ಪಣ್ಡಿತೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ನ ನಂ ಉಮ್ಹಯತೇ ದಿಸ್ವಾತಿ ಯೋ ಹಿ ಯಸ್ಸ ಅಮಿತ್ತೋ ಹೋತಿ, ಸೋ ತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ದಿಸ್ವಾ ನ ಉಮ್ಹಯತೇ, ಹಸಿತಂ ನ ಕರೋತಿ, ಪಹಟ್ಠಾಕಾರಂ ನ ದಸ್ಸೇತಿ. ನ ¶ ಚ ನಂ ಪಟಿನನ್ದತೀತಿ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾಪಿ ತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ನ ಪಟಿನನ್ದತಿ, ಸಾಧು ಸುಭಾಸಿತನ್ತಿ ನ ಚಾನುಮೋದತಿ. ಚಕ್ಖೂನಿ ಚಸ್ಸ ನ ದದಾತೀತಿ ಚಕ್ಖುನಾ ಚಕ್ಖುಂ ಆಹಚ್ಚ ಪಟಿಮುಖೋ ಹುತ್ವಾ ನ ಓಲೋಕೇತಿ, ಅಞ್ಞತೋ ಚಕ್ಖೂನಿ ಹರತಿ. ಪಟಿಲೋಮಞ್ಚ ವತ್ತತೀತಿ ತಸ್ಸ ಕಾಯಕಮ್ಮಮ್ಪಿ ವಚೀಕಮ್ಮಮ್ಪಿ ನ ರೋಚೇತಿ, ಪಟಿಲೋಮಗಾಹಂ ಗಣ್ಹಾತಿ ಪಚ್ಚನೀಕಗಾಹಂ. ಆಕಾರಾತಿ ಕಾರಣಾನಿ. ಯೇಹಿ ಅಮಿತ್ತನ್ತಿ ಯೇಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ¶ ತಾನಿ ಕಾರಣಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ಸುತ್ವಾ ಚ ಪಣ್ಡಿತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ‘‘ಅಯಂ ಮೇ ಅಮಿತ್ತೋ’’ತಿ ಜಾನೇಯ್ಯ, ತತೋ ವಿಪರೀತೇಹಿ ಪನ ಮಿತ್ತಭಾವೋ ಜಾನಿತಬ್ಬೋತಿ.

ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಮಿತ್ತಾಮಿತ್ತಭಾವಕಾರಣಾನಿ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರೇ ಭಾವೇತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೂಪಗೋ ಅಹೋಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಹತ್ಥಿಪೋಸಕತಾಪಸೋ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕೋ ಅಹೋಸಿ, ಹತ್ಥೀ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ, ಇಸಿಗಣೋ ಬುದ್ಧಪರಿಸಾ, ಗಣಸತ್ಥಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಮಿತ್ತಾಮಿತ್ತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಸತ್ತಮಾ.

[೧೯೮] ೮. ರಾಧಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಪವಾಸಾ ¶ ಆಗತೋ ತಾತಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಸೋ ಕಿರ ಸತ್ಥಾರಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ, ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು, ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋ’’ತಿ ಪುಟ್ಠೋ ‘‘ಸಚ್ಚಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂಕಾರಣಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಏಕಂ ಅಲಙ್ಕತಇತ್ಥಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಕಿಲೇಸವಸೇನಾ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಮಾತುಗಾಮೋ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖು ನ ಸಕ್ಕಾ ರಕ್ಖಿತುಂ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ದೋವಾರಿಕೇ ಠಪೇತ್ವಾ ರಕ್ಖನ್ತಾಪಿ ರಕ್ಖಿತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಂಸು, ಕಿಂ ತೇ ಇತ್ಥಿಯಾ, ಲದ್ಧಾಪಿ ಸಾ ರಕ್ಖಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸುವಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ‘‘ರಾಧೋ’’ತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ, ಕನಿಟ್ಠಭಾತಾ ಪನಸ್ಸ ಪೋಟ್ಠಪಾದೋ ನಾಮ. ತೇ ಉಭೋಪಿ ತರುಣಕಾಲೇಯೇವ ಏಕೋ ಲುದ್ದಕೋ ಗಹೇತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಅದಾಸಿ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ತೇ ಪುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಟಿಜಗ್ಗಿ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ¶ ಪನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ಅರಕ್ಖಿತಾ ದುಸ್ಸೀಲಾ. ಸೋ ವೋಹಾರಕರಣತ್ಥಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ತೇ ಸುವಪೋತಕೇ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ತಾತಾ, ಅಹಂ ವೋಹಾರಕರಣತ್ಥಾಯ ಗಚ್ಛಾಮಿ, ಕಾಲೇ ವಾ ವಿಕಾಲೇ ವಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಮಾತು ಕರಣಕಮ್ಮಂ ಓಲೋಕೇಯ್ಯಾಥ, ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಗಮನಭಾವಂ ವಾ ಅಗಮನಭಾವಂ ವಾ ಜಾನೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಂ ಸುವಪೋತಕಾನಂ ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇತ್ವಾ ಅಗಮಾಸಿ. ಸಾ ತಸ್ಸ ನಿಕ್ಖನ್ತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅನಾಚಾರಂ ಚರಿ, ರತ್ತಿಮ್ಪಿ ದಿವಾಪಿ ಆಗಚ್ಛನ್ತಾನಞ್ಚ ಗಚ್ಛನ್ತಾನಞ್ಚ ಪಮಾಣಂ ನತ್ಥಿ.

ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪೋಟ್ಠಪಾದೋ ರಾಧಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಇಮಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ನಿಯ್ಯಾದೇತ್ವಾ ಗತೋ, ಅಯಞ್ಚ ¶ ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ, ವದಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ. ರಾಧೋ ‘‘ಮಾ ವದಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಮ, ಕಿಂಕಾರಣಾ ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ಕರೋಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸಾ ತಂ ಮಾರೇತುಕಾಮಾ ಹುತ್ವಾ ‘‘ತಾತ, ತ್ವಂ ನಾಮ ಮಯ್ಹಂ ಪುತ್ತೋ, ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಏಹಿ, ತಾತ, ತಾವಾ’’ತಿ ಪಿಯಾಯಮಾನಾ ವಿಯ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ಆಗತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ಮಂ ಓವದಸಿ, ಅತ್ತನೋ ಪಮಾಣಂ ನ ಜಾನಾಸೀ’’ತಿ ಗೀವಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಮಾರೇತ್ವಾ ಉದ್ಧನನ್ತರೇಸು ಪಕ್ಖಿಪಿ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಮಿತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ‘‘ಕಿಂ, ತಾತ ರಾಧ, ಮಾತಾ ತೇ ಅನಾಚಾರಂ ಕರೋತಿ, ನ ಕರೋತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೯೫.

‘‘ಪವಾಸಾ ¶ ಆಗತೋ ತಾತ, ಇದಾನಿ ನಚಿರಾಗತೋ;

ಕಚ್ಚಿನ್ನು ತಾತ ತೇ ಮಾತಾ, ನ ಅಞ್ಞಮುಪಸೇವತೀ’’ತಿ.

ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಅಹಂ, ತಾತ ರಾಧ, ಪವಾಸಾ ಆಗತೋ, ಸೋ ಚಮ್ಹಿ ಇದಾನೇವ ಆಗತೋ ನಚಿರಾಗತೋ, ತೇನ ಪವತ್ತಿಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ತಂ ಪುಚ್ಛಾಮಿ – ‘‘ಕಚ್ಚಿ ನು ತೇ, ತಾತ, ಮಾತಾ ಅಞ್ಞಂ ಪುರಿಸಂ ನ ಉಪಸೇವತೀ’’ತಿ.

ರಾಧೋ ‘‘ತಾತ, ಪಣ್ಡಿತಾ ನಾಮ ಭೂತಂ ವಾ ಅಭೂತಂ ವಾ ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕಂ ನಾಮ ನ ಕಥೇಸು’’ನ್ತಿ ಞಾಪೇನ್ತೋ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೯೬.

‘‘ನ ¶ ಖೋ ಪನೇತಂ ಸುಭಣಂ, ಗಿರಂ ಸಚ್ಚುಪಸಂಹಿತಂ;

ಸಯೇಥ ಪೋಟ್ಠಪಾದೋವ, ಮುಮ್ಮುರೇ ಉಪಕೂಥಿತೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಗಿರನ್ತಿ ವಚನಂ. ತಞ್ಹಿ ಯಥಾ ಇದಾನಿ ಗಿರಾ, ಏವಂ ತದಾ ‘‘ಗಿರ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಸೋ ಸುವಪೋತಕೋ ಲಿಙ್ಗಂ ಅನಾದಿಯಿತ್ವಾ ಏವಮಾಹ. ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ – ತಾತ, ಪಣ್ಡಿತೇನ ನಾಮ ಸಚ್ಚುಪಸಂಹಿತಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಅತ್ಥಯುತ್ತಂ ಸಭಾವವಚನಮ್ಪಿ ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕಂ ನ ಸುಭಣಂ. ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕಞ್ಚ ಸಚ್ಚಂ ಭಣನ್ತೋ ಸಯೇಥ ಪೋಟ್ಠಪಾದೋವ, ಮುಮ್ಮುರೇ ಉಪಕೂಥಿತೋ, ಯಥಾ ಪೋಟ್ಠಪಾದೋ ಕುಕ್ಕುಳೇ ಝಾಮೋ ಸಯತಿ, ಏವಂ ಸಯೇಯ್ಯಾತಿ. ‘‘ಉಪಕೂಧಿತೋ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಅಯಮೇವತ್ಥೋ.

ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ‘‘ಮಯಾಪಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ವಸಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ’’ತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಮೇವ ಪಾವಿಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ¶ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಿಕ್ಖು ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ. ‘‘ತದಾ ಪೋಟ್ಠಪಾದೋ ಆನನ್ದೋ ಅಹೋಸಿ, ರಾಧೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ರಾಧಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಅಟ್ಠಮಾ.

[೧೯೯] ೯. ಗಹಪತಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಉಭಯಂ ¶ ಮೇ ನ ಖಮತೀತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಮೇವ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಕಥೇನ್ತೋ ಚ ‘‘ಮಾತುಗಾಮೋ ನಾಮ ಅರಕ್ಖಿತೋ, ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಉಪಾಯೇನ ಸಾಮಿಕಂ ವಞ್ಚೇತಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಕಾಸಿರಟ್ಠೇ ಗಹಪತಿಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಘರಾವಾಸಂ ಗಣ್ಹಿ. ತಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ದುಸ್ಸೀಲಾ ಗಾಮಭೋಜಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅನಾಚಾರಂ ಚರತಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಂ ಞತ್ವಾ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಚರತಿ ¶ . ತದಾ ಪನ ಅನ್ತೋವಸ್ಸೇ ಬೀಜೇಸು ನೀಹಟೇಸು ಛಾತಕಂ ಅಹೋಸಿ, ಸಸ್ಸಾನಂ ಗಬ್ಭಗಹಣಕಾಲೋ ಜಾತೋ. ಸಕಲಗಾಮವಾಸಿನೋ ‘‘ಇತೋ ಮಾಸದ್ವಯೇನ ಸಸ್ಸಾನಿ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ವೀಹಿಂ ದಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ಗಾಮಭೋಜಕಸ್ಸ ಹತ್ಥತೋ ಏಕಂ ಜರಗೋಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಂಸಂ ಖಾದಿಂಸು.

ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಗಾಮಭಾಜಕೋ ಖಣಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಬಹಿಗತವೇಲಾಯಂ ಗೇಹಂ ಪಾವಿಸಿ. ತೇಸಂ ಸುಖನಿಪನ್ನಕ್ಖಣೇಯೇವ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಗಾಮದ್ವಾರೇನ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಗೇಹಾಭಿಮುಖೋ ಪಾಯಾಸಿ. ಸಾ ಇತ್ಥೀ ಗಾಮದ್ವಾರಾಭಿಮುಖೀ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕೋ ನು ಖೋ ಏಸೋ’’ತಿ ಉಮ್ಮಾರೇ ಠತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೀ ‘‘ಸೋಯೇವಾ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಗಾಮಭೋಜಕಸ್ಸ ಆಚಿಕ್ಖಿ, ಗಾಮಭೋಜಕೋ ಭೀತೋ ಪಕಮ್ಪಿ. ಅಥ ನಂ ಸಾ ‘‘ಮಾ ಭಾಯಿ, ಅತ್ಥೇಕೋ ಉಪಾಯೋ, ಅಮ್ಹೇಹಿ ತವ ಹತ್ಥತೋ ಗೋಣಮಂಸಂ ಖಾದಿತಂ, ತ್ವಂ ಮಂಸಮೂಲಂ ಸೋಧೇನ್ತೋ ವಿಯ ಹೋಹಿ, ಅಹಂ ಕೋಟ್ಠಂ ಆರುಯ್ಹ ಕೋಟ್ಠದ್ವಾರೇ ಠತ್ವಾ ‘ವೀಹಿ ನತ್ಥೀ’ತಿ ವಕ್ಖಾಮಿ. ತ್ವಂ ಗೇಹಮಜ್ಝೇ ಠತ್ವಾ ‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಘರೇ ದಾರಕಾ ಛಾತಾ, ಮಂಸಮೂಲಂ ಮೇ ದೇಹೀ’ತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಚೋದೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಕೋಟ್ಠಂ ಆರುಯ್ಹ ಕೋಟ್ಠದ್ವಾರೇ ನಿಸೀದಿ. ಇತರೋ ಗೇಹಮಜ್ಝೇ ಠತ್ವಾ ‘‘ಮಂಸಮೂಲಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ವದತಿ. ಸಾ ಕೋಟ್ಠದ್ವಾರೇ ನಿಸಿನ್ನಾ ‘‘ಕೋಟ್ಠೇ ವೀಹಿ ನತ್ಥಿ, ಸಸ್ಸೇ ಉದ್ಧರನ್ತೇ ದಸ್ಸಾಮಿ ಗಚ್ಛಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ.

ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಗೇಹಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ತೇಸಂ ಕಿರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ಪಾಪಾಯ ಕತಉಪಾಯೋ ಏಸ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ¶ ಞತ್ವಾ ಗಾಮಭೋಜಕಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಸೋ ಗಾಮಭೋಜಕ ಅಮ್ಹೇ ತವ ಜರಗೋಣಸ್ಸ ಮಂಸಂ ಖಾದನ್ತಾ ‘ಇತೋ ಮಾಸದ್ವಯೇನ ವೀಹಿಂ ದಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ಖಾದಿಮ್ಹ, ತ್ವಂ ಅಡ್ಢಮಾಸಮ್ಪಿ ಅನತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಇದಾನೇವ ¶ ಕಸ್ಮಾ ಆಹರಾಪೇಸಿ, ನ ತ್ವಂ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ಆಗತೋ, ಅಞ್ಞೇನ ಕಾರಣೇನ ಆಗತೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ, ಮಯ್ಹಂ ತವ ಕಿರಿಯಾ ನ ರುಚ್ಚತಿ, ಅಯಮ್ಪಿ ಅನಾಚಾರಾ ಪಾಪಧಮ್ಮಾ ಕೋಟ್ಠೇ ವೀಹೀನಂ ಅಭಾವಂ ಜಾನಾತಿ, ಸಾ ದಾನಿ ಕೋಟ್ಠಂ ಆರುಯ್ಹ ‘ವೀಹಿ ನತ್ಥೀ’ತಿ ¶ ವದತಿ, ತ್ವಮ್ಪಿ ‘ದೇಹೀ’ತಿ ವದತಿ, ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ವೋ ಕರಣಂ ಮಯ್ಹಂ ನ ರುಚ್ಚತೀ’’ತಿ ಏತಮತ್ಥಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅವೋಚ –

೯೭.

‘‘ಉಭಯಂ ಮೇ ನ ಖಮತಿ, ಉಭಯಂ ಮೇ ನ ರುಚ್ಚತಿ;

ಯಾಚಾಯಂ ಕೋಟ್ಠಮೋತಿಣ್ಣಾ, ನದಸ್ಸಂ ಇತಿ ಭಾಸತಿ.

೯೮.

‘‘ತಂ ತಂ ಗಾಮಪತಿ ಬ್ರೂಮಿ, ಕದರೇ ಅಪ್ಪಸ್ಮಿ ಜೀವಿತೇ;

ದ್ವೇ ಮಾಸೇ ಸಙ್ಗರಂ ಕತ್ವಾ, ಮಂಸಂ ಜರಗ್ಗವಂ ಕಿಸಂ;

ಅಪ್ಪತ್ತಕಾಲೇ ಚೋದೇಸಿ, ತಮ್ಪಿ ಮಯ್ಹಂ ನ ರುಚ್ಚತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ತಂ ತಂ ಗಾಮಪತಿ ಬ್ರೂಮೀತಿ, ಅಮ್ಭೋ ಗಾಮಜೇಟ್ಠಕ, ತೇನ ಕಾರಣೇನ ತಂ ವದಾಮಿ. ಕದರೇ ಅಪ್ಪಸ್ಮಿ ಜೀವಿತೇತಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಜೀವಿತಂ ನಾಮ ಕದರಞ್ಚೇವ ಥದ್ಧಂ ಲೂಖಂ ಕಸಿರಂ ಅಪ್ಪಞ್ಚ ಮನ್ದಂ ಪರಿತ್ತಂ, ತಸ್ಮಿಂ ನೋ ಏವರೂಪೇ ಜೀವಿತೇ ವತ್ತಮಾನೇ. ದ್ವೇ ಮಾಸೇ ಸಙ್ಗರಂ ಕತ್ವಾ, ಮಂಸಂ ಜರಗ್ಗವಂ ಕಿಸನ್ತಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಮಂಸಂ ಗಣ್ಹನ್ತಾನಂ ಜರಗ್ಗವಂ ಕಿಸಂ ದುಬ್ಬಲಂ ಜರಗೋಣಂ ದದಮಾನೋ ತ್ವಂ ‘‘ದ್ವೀಹಿ ಮಾಸೇಹಿ ಮೂಲಂ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ದ್ವೇ ಮಾಸೇ ಸಙ್ಗರಂ ಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾ. ಅಪ್ಪತ್ತಕಾಲೇ ಚೋದೇಸೀತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಅಸಮ್ಪತ್ತೇ ಅನ್ತರಾವ ಚೋದೇಸಿ. ತಮ್ಪಿ ಮಯ್ಹಂ ನ ರುಚ್ಚತೀತಿ ಯಾ ಚಾಯಂ ಪಾಪಧಮ್ಮಾ ದುಸ್ಸೀಲಾ ಅನ್ತೋಕೋಟ್ಠೇ ವೀಹೀನಂ ನತ್ಥಿಭಾವಂ ಜಾನಮಾನಾವ ಅಜಾನನ್ತೀ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಕೋಟ್ಠಮೋತಿಣ್ಣಾ ಕೋಟ್ಠದ್ವಾರೇ ಠತ್ವಾ ನ ದಸ್ಸಂ ಇತಿ ಭಾಸತಿ, ಯಞ್ಚ ತ್ವಂ ಅಕಾಲೇ ಚೋದೇಸಿ, ತಮ್ಪೀತಿ ಇದಂ ಉಭಯಮ್ಪಿ ಮಮ ನೇವ ಖಮತಿ ನ ರುಚ್ಚತೀತಿ.

ಏವಂ ಸೋ ಕಥೇನ್ತೋವ ಗಾಮಭೋಜಕಂ ಚೂಳಾಯ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಗೇಹಮಜ್ಝೇ ಪಾತೇತ್ವಾ ‘‘ಗಾಮಭೋಜಕೋಮ್ಹೀತಿ ಪರಸ್ಸ ರಕ್ಖಿತಗೋಪಿತಭಣ್ಡೇ ಅಪರಜ್ಝಸೀ’’ತಿಆದೀಹಿ ಪರಿಭಾಸಿತ್ವಾ ಪೋಥೇತ್ವಾ ದುಬ್ಬಲಂ ಕತ್ವಾ ಗೀವಾಯ ಗಹೇತ್ವಾ ಗೇಹಾ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ತಮ್ಪಿ ದುಟ್ಠಇತ್ಥಿಂ ಕೇಸೇಸು ಗಹೇತ್ವಾ ಕೋಟ್ಠಾ ಓತಾರೇತ್ವಾ ನಿಪ್ಪೋಥೇತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ಪುನ ಏವರೂಪಂ ಕರೋಸಿ, ಜಾನಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಸನ್ತಜ್ಜೇಸಿ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಗಾಮಭೋಜಕೋ ತಂ ಗೇಹಂ ಓಲೋಕೇತುಮ್ಪಿ ನ ವಿಸಹಿ, ಸಾಪಿ ಪಾಪಾ ಪುನ ಮನಸಾಪಿ ಅತಿಚರಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ.

ಸತ್ಥಾ ¶ ¶ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ¶ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಿಕ್ಖು ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ. ‘‘ತದಾ ಗಾಮಭೋಜಕೋ ದೇವದತ್ತೋ, ನಿಗ್ಗಹಕಾರಕೋ ಗಹಪತಿ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಗಹಪತಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ನವಮಾ.

[೨೦೦] ೧೦. ಸಾಧುಸೀಲಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಸರೀರದಬ್ಯನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ತಸ್ಸ ಕಿರ ಚತಸ್ಸೋ ಧೀತರೋ ಅಹೇಸುಂ. ತಾ ಚತ್ತಾರೋ ಜನಾ ಪತ್ಥೇನ್ತಿ, ತೇಸು ಏಕೋ ಅಭಿರೂಪೋ ಸರೀರಸಮ್ಪನ್ನೋ, ಏಕೋ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಮಹಲ್ಲಕೋ, ಏಕೋ ಜಾತಿಸಮ್ಪನ್ನೋ, ಏಕೋ ಸೀಲವಾ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಧೀತರೋ ನಿವೇಸೇನ್ತೇನ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇನ್ತೇನ ಕಸ್ಸ ನು ಖೋ ದಾತಬ್ಬಾ, ಕಿಂ ರೂಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ, ಉದಾಹು ವಯಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ, ಜಾತಿಸಮ್ಪನ್ನಸೀಲವನ್ತಾನಂ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸಾ’’ತಿ. ಸೋ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋಪಿ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಕಾರಣಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಜಾನಿಸ್ಸತಿ, ತಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಏತೇಸಂ ಅನ್ತರೇ ಅನುಚ್ಛವಿಕಸ್ಸ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗನ್ಧಮಾಲಾದೀನಿ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಮೇಸು ಚತೂಸು ಜನೇಸು ಕಸ್ಸ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಪಣ್ಡಿತಾ ಏತಂ ಪಞ್ಹಂ ಕಥಯಿಂಸು, ಭವಸಙ್ಖೇಪಗತತ್ತಾ ಪನ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇನ ಯಾಚಿತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ತಕ್ಕಸಿಲಾಯಂ ಸಿಪ್ಪಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ದಿಸಾಪಾಮೋಕ್ಖೋ ಆಚರಿಯೋ ಅಹೋಸಿ. ಅಥೇಕಸ್ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಚತಸ್ಸೋ ಧೀತರೋ ಅಹೇಸುಂ, ತಾ ಏವಮೇವ ಚತ್ತಾರೋ ಜನಾ ಪತ್ಥಯಿಂಸು. ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ‘‘ಕಸ್ಸ ನು ಖೋ ದಾತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಅಜಾನನ್ತೋ ‘‘ಆಚರಿಯಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಯುತ್ತಕಸ್ಸ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೯೯.

‘‘ಸರೀರದಬ್ಯಂ ¶ ವುಡ್ಢಬ್ಯಂ, ಸೋಜಚ್ಚಂ ಸಾಧುಸೀಲಿಯಂ;

ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ತೇವ ಪುಚ್ಛಾಮ, ಕನ್ನು ತೇಸಂ ವನಿಮ್ಹಸೇ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ‘‘ಸರೀರದಬ್ಯ’’ನ್ತಿಆದೀಹಿ ತೇಸಂ ಚತುನ್ನಂ ವಿಜ್ಜಮಾನೇ ಗುಣೇ ಪಕಾಸೇತಿ. ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಧೀತರೋ ಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಜನಾ ಪತ್ಥೇನ್ತಿ, ತೇಸು ಏಕಸ್ಸ ಸರೀರದಬ್ಯಮತ್ಥಿ, ಸರೀರಸಮ್ಪದಾ ಅಭಿರೂಪಭಾವೋ ಸಂವಿಜ್ಜತಿ. ಏಕಸ್ಸ ವುಡ್ಢಬ್ಯಂ ವುಡ್ಢಿಭಾವೋ ಮಹಲ್ಲಕತಾ ಅತ್ಥಿ. ಏಕಸ್ಸ ಸೋಜಚ್ಚಂ ಸುಜಾತಿತಾ ಜಾತಿಸಮ್ಪದಾ ಅತ್ಥಿ. ‘‘ಸುಜಚ್ಚ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ. ಏಕಸ್ಸ ಸಾಧುಸೀಲಿಯಂ ಸುನ್ದರಸೀಲಭಾವೋ ¶ ಸೀಲಸಮ್ಪದಾ ಅತ್ಥಿ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ತೇವ ಪುಚ್ಛಾಮಾತಿ ತೇಸು ಅಸುಕಸ್ಸ ನಾಮೇತಾ ದಾತಬ್ಬಾತಿ ಅಜಾನನ್ತಾ ಮಯಂ ಭವನ್ತಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಞ್ಞೇವ ಪುಚ್ಛಾಮ. ಕನ್ನು ತೇಸಂ ವನಿಮ್ಹಸೇತಿ ತೇಸಂ ಚತುನ್ನಂ ಜನಾನಂ ಕಂ ವನಿಮ್ಹಸೇ, ಕಂ ಇಚ್ಛಾಮ, ಕಸ್ಸ ತಾ ಕುಮಾರಿಕಾ ದದಾಮಾತಿ ಪುಚ್ಛತಿ.

ತಂ ಸುತ್ವಾ ಆಚರಿಯೋ ‘‘ರೂಪಸಮ್ಪದಾದೀಸು ವಿಜ್ಜಮಾನಾಸುಪಿ ವಿಪನ್ನಸೀಲೋ ಗಾರಯ್ಹೋ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ನಪ್ಪಮಾಣಂ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸೀಲವನ್ತಭಾವೋ ರುಚ್ಚತೀ’’ತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೦೦.

‘‘ಅತ್ಥೋ ಅತ್ಥಿ ಸರೀರಸ್ಮಿಂ, ವುಡ್ಢಬ್ಯಸ್ಸ ನಮೋ ಕರೇ;

ಅತ್ಥೋ ಅತ್ಥಿ ಸುಜಾತಸ್ಮಿಂ, ಸೀಲಂ ಅಸ್ಮಾಕ ರುಚ್ಚತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ಅತ್ಥಿ ಸರೀರಸ್ಮಿನ್ತಿ ರೂಪಸಮ್ಪನ್ನೇ ಸರೀರೇಪಿ ಅತ್ಥೋ ವಿಸೇಸೋ ವುದ್ಧಿ ಅತ್ಥಿಯೇವ, ‘‘ನತ್ಥೀ’’ತಿ ನ ವದಾಮಿ. ವುಡ್ಢಬ್ಯಸ್ಸ ನಮೋ ಕರೇತಿ ವುಡ್ಢಭಾವಸ್ಸ ಪನ ನಮಕ್ಕಾರಮೇವ ಕರೋಮಿ. ವುಡ್ಢಭಾವೋ ಹಿ ವನ್ದನಮಾನನಂ ಲಭತಿ. ಅತ್ಥೋ ಅತ್ಥಿ ಸುಜಾತಸ್ಮಿನ್ತಿ ಸುಜಾತೇಪಿ ಪುರಿಸೇ ವುಡ್ಢಿ ಅತ್ಥಿ, ಜಾತಿಸಮ್ಪತ್ತಿಪಿ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಾಯೇವ. ಸೀಲಂ ಅಸ್ಮಾಕ ರುಚ್ಚತೀತಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪನ ಸೀಲಮೇವ ರುಚ್ಚತಿ. ಸೀಲವಾ ಹಿ ಆಚಾರಸಮ್ಪನ್ನೋ ಸರೀರದಬ್ಯವಿರಹಿತೋಪಿ ಪುಜ್ಜೋ ಪಾಸಂಸೋತಿ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಸೀಲವನ್ತಸ್ಸೇವ ಧೀತರೋ ಅದಾಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ. ‘‘ತದಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಅಯಮೇವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಅಹೋಸಿ, ದಿಸಾಪಾಮೋಕ್ಖೋ ಆಚರಿಯೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಸಾಧುಸೀಲಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದಸಮಾ.

ರುಹಕವಗ್ಗೋ ಪಞ್ಚಮೋ.

ತಸ್ಸುದ್ದಾನಂ –

ರುಹಕಂ ¶ ಸಿರಿಕಾಳಕಂ, ಪದುಮಂ ಮಣಿಚೋರಕಂ;

ಪಬ್ಬತೂಪತ್ಥರವಲಾಹಂ, ಮಿತ್ತಾಮಿತ್ತಞ್ಚ ರಾಧಞ್ಚ;

ಗಹಪತಿ ಸಾಧುಸೀಲಂ.

೬. ನತಂದಳ್ಹವಗ್ಗೋ

[೨೦೧] ೧. ಬನ್ಧನಾಗಾರಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ನ ¶ ¶ ತಂ ದಳ್ಹಂ ಬನ್ಧನಮಾಹು ಧೀರಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಬನ್ಧನಾಗಾರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಕಿರ ಕಾಲೇ ಬಹೂ ಸನ್ಧಿಚ್ಛೇದಕಪನ್ಥಘಾತಕಚೋರೇ ಆನೇತ್ವಾ ಕೋಸಲರಞ್ಞೋ ದಸ್ಸೇಸುಂ. ತೇ ರಾಜಾ ಅದ್ದುಬನ್ಧನರಜ್ಜುಬನ್ಧನಸಙ್ಖಲಿಕಬನ್ಧನೇಹಿ ಬನ್ಧಾಪೇಸಿ. ತಿಂಸಮತ್ತಾ ಜಾನಪದಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಸತ್ಥಾರಂ ದಟ್ಠುಕಾಮಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ದಿಸ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಾ ಬನ್ಧನಾಗಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇ ಚೋರೇ ದಿಸ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತಪಟಿಕ್ಕನ್ತಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ತಥಾಗತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಜ್ಜ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತೇಹಿ ಬನ್ಧನಾಗಾರೇ ಬಹೂ ಚೋರಾ ಅದ್ದುಬನ್ಧನಾದೀಹಿ ಬದ್ಧಾ ಮಹಾದುಕ್ಖಂ ಅನುಭವನ್ತಾ ದಿಟ್ಠಾ, ತೇ ತಾನಿ ಬನ್ಧನಾನಿ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪಲಾಯಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ತೇಹಿ ಬನ್ಧನೇಹಿ ಥಿರತರಂ ನಾಮ ಅಞ್ಞಂ ಬನ್ಧನ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕಿಂ ಬನ್ಧನಾನಿ ನಾಮೇತಾನಿ, ಯಂ ಪನೇತಂ ಧನಧಞ್ಞಪುತ್ತದಾರಾದೀಸು ತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಾತಂ ಕಿಲೇಸಬನ್ಧನಂ, ಏತಂ ಏತೇಹಿ ಬನ್ಧನೇಹಿ ಸತಗುಣೇನ ಸಹಸ್ಸಗುಣೇನ ಥಿರತರಂ, ಏವಂ ಮಹನ್ತಮ್ಪಿ ಪನೇತಂ ದುಚ್ಛಿನ್ದನಿಯಂ ಬನ್ಧನಂ ಪೋರಾಣಕಪಣ್ಡಿತಾ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿಂಸೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ದುಗ್ಗತಗಹಪತಿಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ತಸ್ಸ ವಯಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ ಪಿತಾ ಕಾಲಮಕಾಸಿ. ಸೋ ಭತಿಂ ಕತ್ವಾ ಮಾತರಂ ಪೋಸೇಸಿ, ಅಥಸ್ಸ ಮಾತಾ ಅನಿಚ್ಛಮಾನಸ್ಸೇವ ಏಕಂ ಕುಲಧೀತರಂ ಗೇಹೇ ಕತ್ವಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಕಾಲಮಕಾಸಿ. ಭರಿಯಾಯಪಿಸ್ಸ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ಗಬ್ಭೋ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ. ಸೋ ಗಬ್ಭಸ್ಸ ಪತಿಟ್ಠಿತಭಾವಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ‘‘ಭದ್ದೇ, ತ್ವಂ ಭತಿಂ ಕತ್ವಾ ಜೀವಾಹಿ, ಅಹಂ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ ¶ . ಸಾಪಿ ‘‘ಗಬ್ಭೋ ಮೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ, ಮಯಿ ¶ ವಿಜಾತಾಯ ದಾರಕಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ವಿಜಾತಕಾಲೇ ‘‘ಭದ್ದೇ, ತ್ವಂ ಸೋತ್ಥಿನಾ ವಿಜಾತಾ, ಇದಾನಾಹಂ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಪುಚ್ಛಿ. ಅಥ ನಂ ಸಾ ‘‘ಪುತ್ತಕಸ್ಸ ತಾವ ಥನಪಾನತೋ ಅಪಗಮನಕಾಲಂ ಆಗಮೇಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುನ ಗಬ್ಭಂ ಗಣ್ಹಿ.

ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇಮಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇತ್ವಾ ಗನ್ತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಇಮಿಸ್ಸಾ ಅನಾಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾವ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ತಸ್ಸಾ ಅನಾಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ರತ್ಥಿಭಾಗೇ ಉಟ್ಠಾಯ ಪಲಾಯಿ. ಅಥ ನಂ ¶ ನಗರಗುತ್ತಿಕಾ ಅಗ್ಗಹೇಸುಂ. ಸೋ ‘‘ಅಹಂ, ಸಾಮಿ, ಮಾತುಪೋಸಕೋ ನಾಮ, ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಥ ಮ’’ನ್ತಿ ತೇಹಿ ಅತ್ತಾನಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ವಸಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗದ್ವಾರೇನೇವ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಚ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಚ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಝಾನಕೀಳಂ ಕೀಳನ್ತೋ ವಿಹಾಸಿ. ಸೋ ತತ್ಥ ವಸನ್ತೋ ‘‘ಏವರೂಪಮ್ಪಿ ನಾಮ ಮೇ ದುಚ್ಛಿನ್ದನಿಯಂ ಪುತ್ತದಾರಬನ್ಧನಂ ಕಿಲೇಸಬನ್ಧನಂ ಛಿನ್ದಿತ’’ನ್ತಿ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇನ್ತೋ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅವೋಚ –

೧೦೧.

‘‘ನ ತಂ ದಳ್ಹಂ ಬನ್ಧನಮಾಹು ಧೀರಾ, ಯದಾಯಸಂ ದಾರುಜಪಬ್ಬಜಞ್ಚ;

ಸಾರತ್ತರತ್ತಾ ಮಣಿಕುಣ್ಡಲೇಸು, ಪುತ್ತೇಸು ದಾರೇಸು ಚ ಯಾ ಅಪೇಕ್ಖಾ.

೧೦೨.

‘‘ಏತಂ ದಳ್ಹಂ ಬನ್ಧನಮಾಹು ಧೀರಾ, ಓಹಾರಿನಂ ಸೀಥಿಲಂ ದುಪ್ಪಮುಞ್ಚಂ;

ಏತಮ್ಪಿ ಛೇತ್ವಾನ ವಜನ್ತಿ ಧೀರಾ, ಅನಪೇಕ್ಖಿನೋ ಕಾಮಸುಖಂ ಪಹಾಯಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಧೀರಾತಿ ಧಿತಿಮನ್ತಾ, ಧಿಕ್ಕತಪಾಪಾತಿ ಧೀರಾ. ಅಥ ವಾ ಧೀ ವುಚ್ಚತಿ ಪಞ್ಞಾ, ತಾಯ ಪಞ್ಞಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತಾತಿ ಧೀರಾ, ಬುದ್ಧಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಬುದ್ಧಸಾವಕಾ ¶ ಬೋಧಿಸತ್ತಾ ಚ ಇಮೇ ಧೀರಾ ನಾಮ. ಯದಾಯಸನ್ತಿಆದೀಸು ಯಂ ಸಙ್ಖಲಿಕಸಙ್ಖಾತಂ ಅಯಸಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ಆಯಸಂ, ಯಂ ಅದ್ದುಬನ್ಧನಸಙ್ಖಾತಂ ದಾರುಜಂ, ಯಞ್ಚ ಪಬ್ಬಜತಿಣೇಹಿ ವಾ ಅಞ್ಞೇಹಿ ವಾ ವಾಕಾದೀಹಿ ರಜ್ಜುಂ ಕತ್ವಾ ಕತರಜ್ಜುಬನ್ಧನಂ, ತಂ ಆಯಸಾದಿಂ ಛಿನ್ದಿತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಭಾವೇನ ಧೀರಾ ದಳ್ಹಂ ಥಿರನ್ತಿ ನಾಹು ನ ಕಥೇನ್ತಿ. ಸಾರತ್ತರತ್ತಾತಿ ಸಾರತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ರತ್ತಾ, ಬಲವರಾಗರತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮಣಿಕುಣ್ಡಲೇಸೂತಿ ಮಣೀಸು ಚ ಕುಣ್ಡಲೇಸು ಚ, ಮಣಿಯುತ್ತೇಸು ವಾ ಕುಣ್ಡಲೇಸು.

ಏತಂ ¶ ದಳ್ಹನ್ತಿ ಯೇ ಮಣಿಕುಣ್ಡಲೇಸು ಸಾರತ್ತರತ್ತಾ, ತೇಸಂ ಯೋ ಚ ಸಾರಾಗೋ, ಯಾ ಚ ತೇಸಂ ಪುತ್ತದಾರೇಸು ಅಪೇಕ್ಖಾ ತಣ್ಹಾ, ಏತಂ ಕಿಲೇಸಮಯಂ ಬನ್ಧನಂ ದಳ್ಹಂ ಥಿರನ್ತಿ ಧೀರಾ ಆಹು. ಓಹಾರಿನನ್ತಿ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಚತೂಸು ಅಪಾಯೇಸು ಪಾತನತೋ ಅವಹರತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಹರತೀತಿ ಓಹಾರಿನಂ. ಸಿಥಿಲನ್ತಿ ಬನ್ಧನಟ್ಠಾನೇ ಛವಿಚಮ್ಮಮಂಸಾನಿ ನ ಛಿನ್ದತಿ, ಲೋಹಿತಂ ನ ನೀಹರತಿ, ಬನ್ಧನಭಾವಮ್ಪಿ ನ ಜಾನಾಪೇತಿ, ಥಲಪಥಜಲಪಥಾದೀಸು ಕಮ್ಮಾನಿ ಕಾತುಂ ದೇತೀತಿ ಸಿಥಿಲಂ. ದುಪ್ಪಮುಞ್ಚನ್ತಿ ತಣ್ಹಾಲೋಭವಸೇನ ಹಿ ಏಕವಾರಮ್ಪಿ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಕಿಲೇಸಬನ್ಧನಂ ದಟ್ಠಟ್ಠಾನತೋ ಕಚ್ಛಪೋ ವಿಯ ದುಮ್ಮೋಚಯಂ ಹೋತೀತಿ ದುಪ್ಪಮುಞ್ಚಂ. ಏತಮ್ಪಿ ಛೇತ್ವಾನಾತಿ ಏತಂ ಏವಂ ದಳ್ಹಮ್ಪಿ ಕಿಲೇಸಬನ್ಧನಂ ಞಾಣಖಗ್ಗೇನ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅಯದಾಮಾನಿ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಮತ್ತವರವಾರಣಾ ವಿಯ ಪಞ್ಜರೇ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಸೀಹಪೋತಕಾ ವಿಯ ಚ ಧೀರಾ ವತ್ಥುಕಾಮಕಿಲೇಸಕಾಮೇ ಉಕ್ಕಾರಭೂಮಿಂ ವಿಯ ಜಿಗುಚ್ಛಮಾನಾ ಅನಪೇಕ್ಖಿನೋ ಹುತ್ವಾ ಕಾಮಸುಖಂ ಪಹಾಯ ವಜನ್ತಿ ಪಕ್ಕಮನ್ತಿ, ಪಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಚ ಪನ ಹಿಮವನ್ತಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಝಾನಸುಖೇನ ವೀತಿನಾಮೇನ್ತೀತಿ.

ಏವಂ ¶ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಇಮಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇತ್ವಾ ಅಪರಿಹೀನಜ್ಝಾನೋ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಪರಾಯಣೋ ಅಹೋಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಕೇಚಿ ಸೋತಾಪನ್ನಾ, ಕೇಚಿ ಸಕದಾಗಾಮಿನೋ, ಕೇಚಿ ಅನಾಗಾಮಿನೋ, ಕೇಚಿ ಅರಹನ್ತೋ ಅಹೇಸುಂ. ‘‘ತದಾ ಮಾತಾ ಮಹಾಮಾಯಾ ಅಹೋಸಿ, ಪಿತಾ ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಾ, ಭರಿಯಾ ರಾಹುಲಮಾತಾ, ಪುತ್ತೋ ರಾಹುಲೋ, ಪುತ್ತದಾರಂ ಪಹಾಯ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಪುರಿಸೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಬನ್ಧನಾಗಾರಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಠಮಾ.

[೨೦೨] ೨. ಕೇಳಿಸೀಲಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಹಂಸಾ ¶ ಕೋಞ್ಚಾ ಮಯೂರಾ ಚಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಲಕುಣ್ಡಕಭದ್ದಿಯಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಸೋ ಕಿರಾಯಸ್ಮಾ ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ಪಾಕಟೋ ಅಹೋಸಿ ಪಞ್ಞಾತೋ ಮಧುರಸ್ಸರೋ ಮಧುರಧಮ್ಮಕಥಿಕೋ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಪ್ಪತ್ತೋ ಮಹಾಖೀಣಾಸವೋ ಅಸೀತಿಯಾ ಮಹಾಥೇರಾನಂ ಅನ್ತರೋ ¶ ಪಮಾಣೇನ ಓಮಕೋ ಲಕುಣ್ಡಕೋ ಸಾಮಣೇರೋ ವಿಯ, ಖುದ್ದಕೋ ಕೀಳನತ್ಥಾಯ ಕತೋ ವಿಯ. ತಸ್ಮಿಂ ಏಕದಿವಸಂ ತಥಾಗತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಜೇತವನಕೋಟ್ಠಕಂ ಗತೇ ಜನಪದಾ ತಿಂಸಮತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ದಸಬಲಂ ವನ್ದಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಜೇತವನಂ ಪವಿಸನ್ತಾ ವಿಹಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸಾಮಣೇರೋ ಏಸೋ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಥೇರಂ ಚೀವರಕಣ್ಣೇ ಗಣ್ಹನ್ತಾ ಹತ್ಥೇ ಗಣ್ಹನ್ತಾ ಸೀಸಂ ಗಣ್ಹನ್ತಾ ನಾಸಾಯ ಪರಾಮಸನ್ತಾ ಕಣ್ಣೇಸು ಗಹೇತ್ವಾ ಚಾಲೇತ್ವಾ ಹತ್ಥಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಪಟಿಸಾಮೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಾ ಮಧುರಪಟಿಸನ್ಥಾರೇ ಕತೇ ಪುಚ್ಛಿಂಸು – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಲಕುಣ್ಡಕಭದ್ದಿಯತ್ಥೇರೋ ಕಿರ ನಾಮೇಕೋ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಾವಕೋ ಮಧುರಧಮ್ಮಕಥಿಕೋ ಅತ್ಥಿ, ಕಹಂ ಸೋ ಇದಾನೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದಟ್ಠುಕಾಮತ್ಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಯಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತುಮ್ಹೇ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ದಿಸ್ವಾ ಚೀವರಕಣ್ಣಾದೀಸು ಗಣ್ಹನ್ತಾ ಹತ್ಥಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಆಗತಾ, ಏಸ ಸೋ’’ತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಏವರೂಪೋ ಪತ್ಥಿತಪತ್ಥನೋ ಅಭಿನೀಹಾರಸಮ್ಪನ್ನೋ ಸಾವಕೋ ಕಿಂಕಾರಣಾ ಅಪ್ಪೇಸಕ್ಖೋ ಜಾತೋ’’ತಿ? ಸತ್ಥಾ ‘‘ಅತ್ತನಾ ಕತಪಾಪಕಮ್ಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇಹಿ ಯಾಚಿತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ಅಹೋಸಿ. ತದಾ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತಸ್ಸ ಜಿಣ್ಣಂ ಜರಾಪ್ಪತ್ತಂ ಹತ್ಥಿಂ ವಾ ಅಸ್ಸಂ ವಾ ಗೋಣಂ ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಕೇಳಿಸೀಲೋ ಹುತ್ವಾ ತಥಾರೂಪಂ ದಿಸ್ವಾವ ಅನುಬನ್ಧಾಪೇತಿ, ಜಿಣ್ಣಸಕಟಮ್ಪಿ ದಿಸ್ವಾ ಭಿನ್ದಾಪೇತಿ, ಜಿಣ್ಣಮಾತುಗಾಮೇ ದಿಸ್ವಾ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಉದರೇ ಪಹರಾಪೇತ್ವಾ ಪಾತಾಪೇತ್ವಾ ಪುನ ಉಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಭಾಯಾಪೇತಿ ¶ , ಜಿಣ್ಣಪುರಿಸೇ ದಿಸ್ವಾ ಲಙ್ಘಕೇ ವಿಯ ಭೂಮಿಯಂ ಸಂಪರಿವತ್ತಕಾದಿಕೀಳಂ ಕೀಳಾಪೇತಿ, ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ‘‘ಅಸುಕಘರೇ ಕಿರ ಮಹಲ್ಲಕೋ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾಪಿ ¶ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಕೀಳತಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ಲಜ್ಜನ್ತಾ ಅತ್ತನೋ ಮಾತಾಪಿತರೋ ತಿರೋರಟ್ಠಾನಿ ಪೇಸೇನ್ತಿ, ಮಾತುಪಟ್ಠಾನಧಮ್ಮೋ ಪಿತುಪಟ್ಠಾನಧಮ್ಮೋ ಪಚ್ಛಿಜ್ಜಿ, ರಾಜಸೇವಕಾಪಿ ಕೇಳಿಸೀಲಾವ ಅಹೇಸುಂ. ಮತಮತಾ ಚತ್ತಾರೋ ಅಪಾಯೇ ಪೂರೇನ್ತಿ, ದೇವಪರಿಸಾ ಪರಿಹಾಯತಿ.

ಸಕ್ಕೋ ಅಭಿನವೇ ದೇವಪುತ್ತೇ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ತಂ ಕಾರಣಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ದಮೇಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ಮಹಲ್ಲಕವಣ್ಣಂ ಅಭಿನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾ ಜಿಣ್ಣಯಾನಕೇ ದ್ವೇ ತಕ್ಕಚಾಟಿಯೋ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ದ್ವೇ ಜರಗೋಣೇ ¶ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಛಣದಿವಸೇ ಅಲಙ್ಕತಹತ್ಥಿಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ಅಲಙ್ಕತನಗರಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕರೋನ್ತೇ ಪಿಲೋತಿಕನಿವತ್ಥೋ ತಂ ಯಾನಕಂ ಪಾಜೇನ್ತೋ ರಞ್ಞೋ ಅಭಿಮುಖೋ ಅಗಮಾಸಿ. ರಾಜಾ ಜಿಣ್ಣಯಾನಕಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಏತಂ ಯಾನಕಂ ಅಪನೇಥಾ’’ತಿ ವದತಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ಕಹಂ, ದೇವ, ನ ಪಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ಸಕ್ಕೋ ಅತ್ತನೋ ಆನುಭಾವೇನ ರಞ್ಞೋಯೇವ ದಸ್ಸೇಸಿ. ಅಥ ನಂ ಬಹುಸಮ್ಪತ್ತೇ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಸ ಉಪರಿಭಾಗೇನ ಪಾಜೇನ್ತೋ ರಞ್ಞೋ ಮತ್ಥಕೇ ಏಕಂ ಚಾಟಿಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ನಿವತ್ತಾಪೇನ್ತೋ ದುತಿಯಂ ಭಿನ್ದಿ. ಅಥಸ್ಸ ಸೀಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ತಕ್ಕಂ ಪಗ್ಘರತಿ, ಸೋ ತೇನ ಅಟ್ಟೀಯತಿ ಹರಾಯತಿ ಜಿಗುಚ್ಛತಿ. ಅಥಸ್ಸ ತಂ ಉಪದ್ದುತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಸಕ್ಕೋ ಯಾನಕಂ ಅನ್ತರಧಾಪೇತ್ವಾ ಸಕ್ಕತ್ತಭಾವಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ವಜಿರಹತ್ಥೋ ಆಕಾಸೇ ಠತ್ವಾ ‘‘ಪಾಪ ಅಧಮ್ಮಿಕರಾಜ, ಕಿಂ ತ್ವಂ ಮಹಲ್ಲಕೋ ನ ಭವಿಸ್ಸಸಿ, ತವ ಸರೀರಂ ಜರಾ ನ ಪಹರಿಸ್ಸತಿ, ಕೇಳಿಸೀಲೋ ಹುತ್ವಾ ವುಡ್ಢೇ ವಿಹೇಠನಕಮ್ಮಂ ಕರೋಸಿ, ಏಕಕಂ ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಏತಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಮತಮತಾ ಅಪಾಯೇ ಪರಿಪೂರೇನ್ತಿ, ಮನುಸ್ಸಾ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತುಂ ನ ಲಭನ್ತಿ. ಸಚೇ ಇಮಮ್ಹಾ ಕಮ್ಮಾ ನ ವಿರಮಿಸ್ಸಸಿ, ವಜಿರೇನ ತೇ ಸೀಸಂ ಪದಾಲೇಸ್ಸಾಮಿ, ಮಾ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯೇತಂ ಕಮ್ಮಂ ಅಕತ್ಥಾ’’ತಿ ಸನ್ತಜ್ಜೇತ್ವಾ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಗುಣಂ ಕಥೇತ್ವಾ ವುಡ್ಢಾಪಚಾಯಿಕಕಮ್ಮಸ್ಸ ಆನಿಸಂಸಂ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಓವದಿತ್ವಾ ಸಕಟ್ಠಾನಮೇವ ಅಗಮಾಸಿ. ರಾಜಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಥಾರೂಪಂ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ಚಿತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ¶ ಇಮಂ ಅತೀತಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅವೋಚ –

೧೦೩.

‘‘ಹಂಸಾ ಕೋಞ್ಚಾ ಮಯೂರಾ ಚ, ಹತ್ಥಯೋ ಪಸದಾ ಮಿಗಾ;

ಸಬ್ಬೇ ಸೀಹಸ್ಸ ಭಾಯನ್ತಿ, ನತ್ಥಿ ಕಾಯಸ್ಮಿ ತುಲ್ಯತಾ.

೧೦೪.

‘‘ಏವಮೇವ ¶ ಮನುಸ್ಸೇಸು, ದಹರೋ ಚೇಪಿ ಪಞ್ಞವಾ;

ಸೋ ಹಿ ತತ್ಥ ಮಹಾ ಹೋತಿ, ನೇವ ಬಾಲೋ ಸರೀರವಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಪಸದಾ ಮಿಗಾತಿ ಪಸದಸಙ್ಖಾತಾ ಮಿಗಾ, ಪಸದಾ ಮಿಗಾ ಚ ಅವಸೇಸಾ ಮಿಗಾ ಚಾತಿಪಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಪಸದಮಿಗಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಪಸದಾ ಮಿಗಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ನತ್ಥಿ ಕಾಯಸ್ಮಿ ತುಲ್ಯತಾತಿ ಸರೀರೇ ಪಮಾಣಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಯದಿ ಭವೇಯ್ಯ, ಮಹಾಸರೀರಾ ಹತ್ಥಿನೋ ಚೇವ ಪಸದಮಿಗಾ ಚ ಸೀಹಂ ಮಾರೇಯ್ಯುಂ, ಸೀಹೋ ಹಂಸಾದಯೋ ¶ ಖುದ್ದಕಸರೀರೇಯೇವ ಮಾರೇಯ್ಯ, ಖುದ್ದಕಾಯೇವ ಸೀಹಸ್ಸ ಭಾಯೇಯ್ಯುಂ, ನ ಮಹನ್ತಾ. ಯಸ್ಮಾ ಪನೇತಂ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತೇ ಸೀಹಸ್ಸ ಭಾಯನ್ತಿ. ಸರೀರವಾತಿ ಬಾಲೋ ಮಹಾಸರೀರೋಪಿ ಮಹಾ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಲಕುಣ್ಡಕಭದ್ದಿಯೋ ಸರೀರೇನ ಖುದ್ದಕೋಪಿ ಮಾ ತಂ ಞಾಣೇನಪಿ ಖುದ್ದಕೋತಿ ಮಞ್ಞಿತ್ಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ತೇಸು ಭಿಕ್ಖೂಸು ಕೇಚಿ ಸೋತಾಪನ್ನಾ, ಕೇಚಿ ಸಕದಾಗಾಮಿನೋ, ಕೇಚಿ ಅನಾಗಾಮಿನೋ, ಕೇಚಿ ಅರಹನ್ತೋ ಅಹೇಸುಂ. ‘‘ತದಾ ರಾಜಾ ಲಕುಣ್ಡಕಭದ್ದಿಯೋ ಅಹೋಸಿ, ಸೋ ತಾಯ ಕೇಳಿಸೀಲತಾಯ ಪರೇಸಂ ಕೇಳಿನಿಸ್ಸಯೋ ಜಾತೋ, ಸಕ್ಕೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಕೇಳಿಸೀಲಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದುತಿಯಾ.

[೨೦೩] ೩. ಖನ್ಧಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ವಿರೂಪಕ್ಖೇಹಿ ಮೇ ಮೇತ್ತನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ತಂ ಕಿರ ಜನ್ತಾಘರದ್ವಾರೇ ಕಟ್ಠಾನಿ ಫಾಲೇನ್ತಂ ಪೂತಿರುಕ್ಖನ್ತರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಏಕೋ ಸಪ್ಪೋ ಪಾದಙ್ಗುಲಿಯಂ ಡಂಸಿ, ಸೋ ತತ್ಥೇವ ಮತೋ. ತಸ್ಸ ಮತಭಾವೋ ಸಕಲವಿಹಾರೇ ಪಾಕಟೋ ಅಹೋಸಿ. ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ – ‘‘ಆವುಸೋ, ಅಸುಕೋ ಕಿರ ಭಿಕ್ಖು ಜನ್ತಾಘರದ್ವಾರೇ ಕಟ್ಠಾನಿ ಫಾಲೇನ್ತೋ ಸಪ್ಪೇನ ದಟ್ಠೋ ತತ್ಥೇವ ಮತೋ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ¶ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಸಚೇ ಸೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಚತ್ತಾರಿ ಅಹಿರಾಜಕುಲಾನಿ ಆರಬ್ಭ ಮೇತ್ತಂ ಅಭಾವಯಿಸ್ಸ, ನ ನಂ ಸಪ್ಪೋ ಡಂಸೇಯ್ಯ. ಪೋರಾಣಕತಾಪಸಾಪಿ ಅನುಪ್ಪನ್ನೇ ಬುದ್ಧೇ ಚತೂಸು ಅಹಿರಾಜಕುಲೇಸು ಮೇತ್ತಂ ಭಾವೇತ್ವಾ ತಾನಿ ಅಹಿರಾಜಕುಲಾನಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಭಯತೋ ಮುಚ್ಚಿಂಸೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ¶ ¶ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಕಾಸಿರಟ್ಠೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಕಾಮೇ ಪಹಾಯ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಚ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಚ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತಪದೇಸೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಗಙ್ಗಾನಿವತ್ತನೇ ಅಸ್ಸಮಪದಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ಝಾನಕೀಳಂ ಕೀಳನ್ತೋ ಇಸಿಗಣಪರಿವುತೋ ವಿಹಾಸಿ. ತದಾ ಗಙ್ಗಾತೀರೇ ನಾನಪ್ಪಕಾರಾ ದೀಘಜಾತಿಕಾ ಇಸೀನಂ ಪರಿಪನ್ಥಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಇಸಯೋ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪುಣನ್ತಿ. ತಾಪಸಾ ತಮತ್ಥಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸಬ್ಬೇ ತಾಪಸೇ ಸನ್ನಿಪಾತಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ತುಮ್ಹೇ ಚತೂಸು ಅಹಿರಾಜಕುಲೇಸು ಮೇತ್ತಂ ಭಾವೇಯ್ಯಾಥ, ನ ವೋ ಸಪ್ಪಾ ಡಂಸೇಯ್ಯುಂ, ತಸ್ಮಾ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಚತೂಸು ಅಹಿರಾಜಕುಲೇಸು ಏವಂ ಮೇತ್ತಂ ಭಾವೇಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೦೫.

‘‘ವಿರೂಪಕ್ಖೇಹಿ ಮೇ ಮೇತ್ತಂ, ಮೇತ್ತಂ ಏರಾಪಥೇಹಿ ಮೇ;

ಛಬ್ಯಾಪುತ್ತೇಹಿ ಮೇ ಮೇತ್ತಂ, ಮೇತ್ತಂ ಕಣ್ಹಾಗೋತಮಕೇಹಿ ಚಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ವಿರೂಪಕ್ಖೇಹಿ ಮೇ ಮೇತ್ತನ್ತಿ ವಿರೂಪಕ್ಖನಾಗರಾಜಕುಲೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಮಯ್ಹಂ ಮೇತ್ತಂ. ಏರಾಪಥಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಏತಾನಿಪಿ ಹಿ ಏರಾಪಥನಾಗರಾಜಕುಲಂ ಛಬ್ಯಾಪುತ್ತನಾಗರಾಜಕುಲಂ ಕಣ್ಹಾಗೋತಮಕನಾಗರಾಜಕುಲನ್ತಿ ನಾಗರಾಜಕುಲಾನೇವ.

ಏವಂ ಚತ್ತಾರಿ ನಾಗರಾಜಕುಲಾನಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ತುಮ್ಹೇ ಏತೇಸು ಮೇತ್ತಂ ಭಾವೇತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಥ, ದೀಘಜಾತಿಕಾ ವೋ ನ ಡಂಸಿಸ್ಸನ್ತಿ ನ ವಿಹೇಠೇಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಅಪಾದಕೇಹಿ ¶ ಮೇ ಮೇತ್ತಂ, ಮೇತ್ತಂ ದ್ವಿಪಾದಕೇಹಿ ಮೇ;

ಚತುಪ್ಪದೇಹಿ ಮೇ ಮೇತ್ತಂ, ಮೇತ್ತಂ ಬಹುಪ್ಪದೇಹಿ ಮೇ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಪಠಮಪದೇನ ಓದಿಸ್ಸಕಂ ಕತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಸು ಅಪಾದಕೇಸು ದೀಘಜಾತಿಕೇಸು ಚೇವ ಮಚ್ಛೇಸು ಚ ಮೇತ್ತಾಭಾವನಾ ದಸ್ಸಿತಾ, ದುತಿಯಪದೇನ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಚೇವ ಪಕ್ಖಿಜಾತೇಸು ಚ, ತತಿಯಪದೇನ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಾದೀಸು ಸಬ್ಬಚತುಪ್ಪದೇಸು, ಚತುತ್ಥಪದೇನ ವಿಚ್ಛಿಕಸತಪದಿಉಚ್ಚಾಲಿಙ್ಗಪಾಣಕಮಕ್ಕಟಕಾದೀಸು.

ಏವಂ ಸರೂಪೇನ ಮೇತ್ತಾಭಾವನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಆಯಾಚನವಸೇನ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಮಾ ಮಂ ಅಪಾದಕೋ ಹಿಂಸಿ, ಮಾ ಮಂ ಹಿಂಸಿ ದ್ವಿಪಾದಕೋ;

ಮಾ ಮಂ ಚತುಪ್ಪದೋ ಹಿಂಸಿ, ಮಾ ಮಂ ಹಿಂಸಿ ಬಹುಪ್ಪದೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ¶ ಮಾ ಮನ್ತಿ ಏತೇಸು ಅಪಾದಕಾದೀಸು ಕೋಚಿ ಏಕೋಪಿ ಮಾ ಮಂ ಹಿಂಸತು, ಮಾ ವಿಹೇಠೇತೂತಿ ಏವಂ ಆಯಾಚನ್ತಾ ಮೇತ್ತಂ ಭಾವೇಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಇದಾನಿ ಅನೋದಿಸ್ಸಕವಸೇನ ಮೇತ್ತಾಭಾವನಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಸಬ್ಬೇ ಸತ್ತಾ ಸಬ್ಬೇ ಪಾಣಾ, ಸಬ್ಬೇ ಭೂತಾ ಚ ಕೇವಲಾ;

ಸಬ್ಬೇ ಭದ್ರಾನಿ ಪಸ್ಸನ್ತು, ಮಾ ಕಞ್ಚಿ ಪಾಪಮಾಗಮಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠಿವಸೇನ ವಟ್ಟೇ ಪಞ್ಚಸು ಖನ್ಧೇಸು ಆಸತ್ತಾ ವಿಸತ್ತಾ ಲಗ್ಗಾ ಲಗ್ಗಿತಾತಿ ಸತ್ತಾ, ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಪವತ್ತನಸಙ್ಖಾತೇನ ಪಾಣನವಸೇನ ಪಾಣಾ, ಭೂತಭಾವಿತನಿಬ್ಬತ್ತನವಸೇನ ಭೂತಾತಿ ಏವಂ ವಚನಮತ್ತವಿಸೇಸೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಅವಿಸೇಸೇನ ಪನ ಸಬ್ಬಾನಿಪೇತಾನಿ ಪದಾನಿ ಸಬ್ಬಸತ್ತಸಙ್ಗಾಹಕಾನೇವ. ಕೇವಲಾತಿ ಸಕಲಾ. ಇದಂ ಸಬ್ಬಸದ್ದಸ್ಸೇವ ಹಿ ಪರಿಯಾಯವಚನಂ. ಭದ್ರಾನಿ ಪಸ್ಸನ್ತೂತಿ ಸಬ್ಬೇಪೇತೇ ಸತ್ತಾ ಭದ್ರಾನಿ ಸಾಧೂನಿ ಕಲ್ಯಾಣಾನೇವ ಪಸ್ಸನ್ತು. ಮಾ ಕಞ್ಚಿ ಪಾಪಮಾಗಮಾತಿ ಏತೇಸು ಕಞ್ಚಿ ಏಕಂ ಸತ್ತಮ್ಪಿ ಪಾಪಂ ಲಾಮಕಂ ದುಕ್ಖಂ ಮಾ ಆಗಮಾ, ಮಾ ಆಗಚ್ಛತು ಮಾ ಪಾಪುಣಾತು, ಸಬ್ಬೇ ಅವೇರಾ ಅಬ್ಯಾಪಜ್ಜಾ ಸುಖೀ ನಿದ್ದುಕ್ಖಾ ಹೋನ್ತೂತಿ.

ಏವಂ ¶ ‘‘ಸಬ್ಬಸತ್ತೇಸು ಅನೋದಿಸ್ಸಕವಸೇನ ಮೇತ್ತಂ ಭಾವೇಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುನ ತಿಣ್ಣಂ ರತನಾನಂ ಗುಣೇ ಅನುಸ್ಸರಾಪೇತುಂ –

೧೦೬.

‘‘ಅಪ್ಪಮಾಣೋ ಬುದ್ಧೋ, ಅಪ್ಪಮಾಣೋ ಧಮ್ಮೋ;

ಅಪ್ಪಮಾಣೋ ಸಙ್ಘೋ’’ತಿ ಆಹ.

ತತ್ಥ ಪಮಾಣಕರಾನಂ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಅಭಾವೇನ ಗುಣಾನಞ್ಚ ಪಮಾಣಾಭಾವೇನ ಬುದ್ಧರತನಂ ಅಪ್ಪಮಾಣಂ. ಧಮ್ಮೋತಿ ನವವಿಧೋ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮೋ. ತಸ್ಸಪಿ ಪಮಾಣಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾತಿ ಅಪ್ಪಮಾಣೋ. ತೇನ ಅಪ್ಪಮಾಣೇನ ಧಮ್ಮೇನ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ಸಙ್ಘೋಪಿ ಅಪ್ಪಮಾಣೋ.

ಇತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಇಮೇಸಂ ತಿಣ್ಣಂ ರತನಾನಂ ಗುಣೇ ಅನುಸ್ಸರಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಿಣ್ಣಂ ರತನಾನಂ ಅಪ್ಪಮಾಣಗುಣತಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಸಪ್ಪಮಾಣೇ ಸತ್ತೇ ದಸ್ಸೇತುಂ –

‘‘ಪಮಾಣವನ್ತಾನಿ ¶ ¶ ಸರೀಸಪಾನಿ, ಅಹಿ ವಿಚ್ಛಿಕ ಸತಪದೀ;

ಉಣ್ಣನಾಭಿ ಸರಬೂ ಮೂಸಿಕಾ’’ತಿ ಆಹ.

ತತ್ಥ ಸರೀಸಪಾನೀತಿ ಸಪ್ಪದೀಘಜಾತಿಕಾನಂ ನಾಮಂ. ತೇ ಹಿ ಸರನ್ತಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಸಿರೇನ ವಾ ಸಪನ್ತೀತಿ ಸರೀಸಪಾ. ‘‘ಅಹೀ’’ತಿಆದಿ ತೇಸಂ ಸರೂಪತೋ ನಿದಸ್ಸನಂ. ತತ್ಥ ಉಣ್ಣನಾಭೀತಿ ಮಕ್ಕಟಕೋ. ತಸ್ಸ ಹಿ ನಾಭಿತೋ ಉಣ್ಣಾಸದಿಸಂ ಸುತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಮತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಉಣ್ಣನಾಭೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಸರಬೂತಿ ಘರಗೋಳಿಕಾ.

ಇತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಯಸ್ಮಾ ಏತೇಸಂ ಅನ್ತೋರಾಗಾದಯೋ ಪಮಾಣಕರಾ ಧಮ್ಮಾ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ತಾನಿ ಸರೀಸಪಾದೀನಿ ಪಮಾಣವನ್ತಾನೀ’’ತಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ಅಪ್ಪಮಾಣಾನಂ ತಿಣ್ಣಂ ರತನಾನಂ ಆನುಭಾವೇನ ಇಮೇ ಪಮಾಣವನ್ತಾ ಸತ್ತಾ ರತ್ತಿನ್ದಿವಂ ಪರಿತ್ತಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೂತಿ ಏವಂ ತಿಣ್ಣಂ ರತನಾನಂ ಗುಣೇ ಅನುಸ್ಸರಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತತೋ ಉತ್ತರಿ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಕತಾ ಮೇ ರಕ್ಖಾ ಕತಾ ಮೇ ಪರಿತ್ತಾ, ಪಟಿಕ್ಕಮನ್ತು ಭೂತಾನಿ;

ಸೋಹಂ ನಮೋ ಭಗವತೋ, ನಮೋ ಸತ್ತನ್ನಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾನ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ಕತಾ ಮೇ ರಕ್ಖಾತಿ ಮಯಾ ರತನತ್ತಯಗುಣೇ ಅನುಸ್ಸರನ್ತೇನ ಅತ್ತನೋ ರಕ್ಖಾ ಗುತ್ತಿ ಕತಾ. ಕತಾ ಮೇ ಪರಿತ್ತಾತಿ ಪರಿತ್ತಾಣಮ್ಪಿ ಮೇ ಅತ್ತನೋ ಕತಂ. ಪಟಿಕ್ಕಮನ್ತು ಭೂತಾನೀತಿ ಮಯಿ ಅಹಿತಜ್ಝಾಸಯಾನಿ ಭೂತಾನಿ ಪಟಿಕ್ಕಮನ್ತು ಅಪಗಚ್ಛನ್ತು. ಸೋಹಂ ನಮೋ ಭಗವತೋತಿ ಸೋ ಅಹಂ ಏವಂ ಕತಪರಿತ್ತೋ ಅತೀತಸ್ಸ ಪರಿನಿಬ್ಬುತಸ್ಸ ಸಬ್ಬಸ್ಸಪಿ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ನಮೋ ಕರೋಮಿ. ನಮೋ ಸತ್ತನ್ನಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾನನ್ತಿ ವಿಸೇಸೇನ ಪನ ಅತೀತೇ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಪರಿನಿಬ್ಬುತಾನಂ ಸತ್ತನ್ನಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾನಂ ನಮೋ ಕರೋಮೀತಿ.

ಏವಂ ‘‘ನಮಕ್ಕಾರಂ ಕರೋನ್ತಾಪಿ ಸತ್ತ ಬುದ್ಧೇ ಅನುಸ್ಸರಥಾ’’ತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಇಸಿಗಣಸ್ಸ ಇಮಂ ಪರಿತ್ತಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಅದಾಸಿ. ಆದಿತೋ ಪನ ಪಟ್ಠಾಯ ದ್ವೀಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ಚತೂಸು ಅಹಿರಾಜಕುಲೇಸು ಮೇತ್ತಾಯ ದೀಪಿತತ್ತಾ ಓದಿಸ್ಸಕಾನೋದಿಸ್ಸಕವಸೇನ ವಾ ದ್ವಿನ್ನಂ ಮೇತ್ತಾಭಾವನಾನಂ ದೀಪಿತತ್ತಾ ಇದಂ ಪರಿತ್ತಂ ಇಧ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ, ಅಞ್ಞಂ ವಾ ಕಾರಣಂ ಪರಿಯೇಸಿತಬ್ಬಂ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಇಸಿಗಣೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಓವಾದೇ ಠತ್ವಾ ಮೇತ್ತಂ ಭಾವೇಸಿ, ಬುದ್ಧಗುಣೇ ಅನುಸ್ಸರಿ. ಏವಮೇತೇಸು ¶ ಬುದ್ಧಗುಣೇ ಅನುಸ್ಸರನ್ತೇಸುಯೇವ ಸಬ್ಬೇ ದೀಘಜಾತಿಕಾ ಪಟಿಕ್ಕಮಿಂಸು. ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರೇ ಭಾವೇತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಪರಾಯಣೋ ಅಹೋಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ¶ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಇಸಿಗಣೋ ಬುದ್ಧಪರಿಸಾ ಅಹೋಸಿ, ಗಣಸತ್ಥಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಖನ್ಧಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ತತಿಯಾ.

[೨೦೪] ೪. ವೀರಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಅಪಿ ವೀರಕ ಪಸ್ಸೇಸೀತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸುಗತಾಲಯಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ಪರಿಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತೇಸು ಹಿ ಥೇರೇಸು ಸತ್ಥಾ ‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತ, ದೇವದತ್ತೋ ತುಮ್ಹೇ ದಿಸ್ವಾ ಕಿಂ ಅಕಾಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಸುಗತಾಲಯಂ, ಭನ್ತೇ, ದಸ್ಸೇಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ ಖೋ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಇದಾನೇವ ದೇವದತ್ತೋ ಮಮ ಅನುಕಿರಿಯಂ ಕರೋನ್ತೋ ವಿನಾಸಂ ಪತ್ತೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ವಿನಾಸಂ ಪಾಪುಣೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಥೇರೇನ ಯಾಚಿತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ¶ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಹಿಮವನ್ತಪದೇಸೇ ಉದಕಕಾಕಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಏಕಂ ಸರಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವಸಿ, ‘‘ವೀರಕೋ’’ತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಹೋಸಿ. ತದಾ ಕಾಸಿರಟ್ಠೇ ದುಬ್ಭಿಕ್ಖಂ ಅಹೋಸಿ, ಮನುಸ್ಸಾ ಕಾಕಭತ್ತಂ ವಾ ದಾತುಂ ಯಕ್ಖನಾಗಬಲಿಕಮ್ಮಂ ವಾ ಕಾತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು. ಛಾತಕರಟ್ಠತೋ ಕಾಕಾ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿಂಸು. ತತ್ಥೇಕೋ ಬಾರಾಣಸಿವಾಸೀ ಸವಿಟ್ಠಕೋ ನಾಮ ಕಾಕೋ ಕಾಕಿಂ ಆದಾಯ ವೀರಕಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಸರಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಏಕಮನ್ತೇ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ತಸ್ಮಿಂ ಸರೇ ಗೋಚರಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ವೀರಕಂ ಸರಂ ಓತರಿತ್ವಾ ಮಚ್ಛೇ ಖಾದಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚುತ್ತರಿತ್ವಾ ಸರೀರಂ ಸುಕ್ಖಾಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಉದಕಕಾಕಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸಕ್ಕಾ ಬಹೂ ಮಚ್ಛೇ ಲದ್ಧುಂ, ಇಮಂ ಉಪಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ಸಮ್ಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಇಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ಸಾಮಿ ಉಪಟ್ಠಹಿತು’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ತೇನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತೋ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಉಪಟ್ಠಾಸಿ. ವೀರಕೋಪಿ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅತ್ತನೋ ಯಾಪನಮತ್ತಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಮಚ್ಛೇ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಸವಿಟ್ಠಕಸ್ಸ ದೇತಿ. ಸೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಯಾಪನಮತ್ತಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಸೇಸಂ ಕಾಕಿಯಾ ದೇತಿ.

ತಸ್ಸ ¶ ಅಪರಭಾಗೇ ಮಾನೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ – ‘‘ಅಯಮ್ಪಿ ಉದಕಕಾಕೋ ಕಾಳಕೋ, ಅಹಮ್ಪಿ ಕಾಳಕೋ, ಅಕ್ಖಿತುಣ್ಡಪಾದೇಹಿಪಿ ಏತಸ್ಸ ಚ ಮಯ್ಹಞ್ಚ ನಾನಾಕರಣಂ ನತ್ಥಿ, ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಇಮಿನಾ ಗಹಿತಮಚ್ಛೇಹಿ ಮಯ್ಹಂ ಕಮ್ಮಂ ನತ್ಥಿ, ಅಹಮೇವ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ವೀರಕಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಸಮ್ಮ, ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಹಮೇವ ಸರಂ ಓತರಿತ್ವಾ ಮಚ್ಛೇ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ನ ತ್ವಂ, ಸಮ್ಮ, ಉದಕಂ ಓತರಿತ್ವಾ ಮಚ್ಛೇ ಗಣ್ಹನಕಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ, ಮಾ ನಸ್ಸೀ’’ತಿ ತೇನ ವಾರಿಯಮಾನೋಪಿ ವಚನಂ ಅನಾದಿಯಿತ್ವಾ ¶ ಸರಂ ಓರುಯ್ಹ ಉದಕಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಉಮ್ಮುಜ್ಜಮಾನೋ ಸೇವಾಲಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ, ಸೇವಾಲನ್ತರೇ ಲಗ್ಗಿ, ಅಗ್ಗತುಣ್ಡಮೇವ ಪಞ್ಞಾಯಿ. ಸೋ ನಿರಸ್ಸಾಸೋ ಅನ್ತೋಉದಕೇಯೇವ ¶ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪುಣಿ. ಅಥಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಆಗಮನಂ ಅಪಸ್ಸಮಾನಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಜಾನನತ್ಥಂ ವೀರಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಸಾಮಿ, ಸವಿಟ್ಠಕೋ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಕಹಂ ನು ಖೋ ಸೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಮಾನಾ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೦೭.

‘‘ಅಪಿ ವೀರಕ ಪಸ್ಸೇಸಿ, ಸಕುಣಂ ಮಞ್ಜುಭಾಣಕಂ;

ಮಯೂರಗೀವಸಙ್ಕಾಸಂ, ಪತಿಂ ಮಯ್ಹಂ ಸವಿಟ್ಠಕ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಪಿ, ವೀರಕ, ಪಸ್ಸೇಸೀತಿ, ಸಾಮಿ ವೀರಕ, ಅಪಿ ಪಸ್ಸಸಿ. ಮಞ್ಜುಭಾಣಕನ್ತಿ ಮಞ್ಜುಭಾಣಿನಂ. ಸಾ ಹಿ ರಾಗವಸೇನ ‘‘ಮಧುರಸ್ಸರೋ ಮೇ ಪತೀ’’ತಿ ಮಞ್ಞತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏವಮಾಹ. ಮಯೂರಗೀವಸಙ್ಕಾಸನ್ತಿ ಮೋರಗೀವಸಮಾನವಣ್ಣಂ.

ತಂ ಸುತ್ವಾ ವೀರಕೋ ‘‘ಆಮ, ಜಾನಾಮಿ ತೇ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಗತಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೦೮.

‘‘ಉದಕಥಲಚರಸ್ಸ ಪಕ್ಖಿನೋ, ನಿಚ್ಚಂ ಆಮಕಮಚ್ಛಭೋಜಿನೋ;

ತಸ್ಸಾನುಕರಂ ಸವಿಟ್ಠಕೋ, ಸೇವಾಲೇ ಪಲಿಗುಣ್ಠಿತೋ ಮತೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಉದಕಥಲಚರಸ್ಸಾತಿ ಉದಕೇ ಚ ಥಲೇ ಚ ಚರಿತುಂ ಸಮತ್ಥಸ್ಸ. ಪಕ್ಖಿನೋತಿ ಅತ್ತಾನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ. ತಸ್ಸಾನುಕರನ್ತಿ ತಸ್ಸ ಅನುಕರೋನ್ತೋ. ಸೇವಾಲೇ ಪಲಿಗುಣ್ಠಿತೋ ಮತೋತಿ ಉದಕಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಸೇವಾಲಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಸೇವಾಲಪರಿಯೋನದ್ಧೋ ಅನ್ತೋಉದಕೇಯೇವ ಮತೋ, ಪಸ್ಸ, ಏತಸ್ಸ ತುಣ್ಡಂ ದಿಸ್ಸತೀತಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಕಾಕೀ ಪರಿದೇವಿತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿಮೇವ ಅಗಮಾಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ¶ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಸವಿಟ್ಠಕೋ ದೇವದತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ವೀರಕೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ವೀರಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಚತುತ್ಥಾ.

[೨೦೫] ೫. ಗಙ್ಗೇಯ್ಯಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಸೋಭತಿ ¶ ¶ ಮಚ್ಛೋ ಗಙ್ಗೇಯ್ಯೋತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ದ್ವೇ ದಹರಭಿಕ್ಖೂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ತೇ ಕಿರ ಸಾವತ್ಥಿವಾಸಿನೋ ಕುಲಪುತ್ತಾ ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅಸುಭಭಾವನಂ ಅನುನುಯುಞ್ಜಿತ್ವಾ ರೂಪಪಸಂಸಕಾ ಹುತ್ವಾ ರೂಪಂ ಉಪಲಾಳೇನ್ತಾ ವಿಚರಿಂಸು. ತೇ ಏಕದಿವಸಂ ‘‘ತ್ವಂ ನ ಸೋಭಸಿ, ಅಹಂ ಸೋಭಾಮೀ’’ತಿ ರೂಪಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನವಿವಾದಾ ಅವಿದೂರೇ ನಿಸಿನ್ನಂ ಏಕಂ ಮಹಲ್ಲಕತ್ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಏಸೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸೋಭನಭಾವಂ ವಾ ಅಸೋಭನಭಾವಂ ವಾ ಜಾನಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕೋ ಅಮ್ಹೇಸು ಸೋಭನೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ಸೋ ‘‘ಆವುಸೋ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಅಹಮೇವ ಸೋಭನತರೋ’’ತಿ ಆಹ. ದಹರಾ ‘‘ಅಯಂ ಮಹಲ್ಲಕೋ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಪುಚ್ಛಿತಂ ಅಕಥೇತ್ವಾ ಅಪುಚ್ಛಿತಂ ಕಥೇತೀ’’ತಿ ತಂ ಪರಿಭಾಸಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು. ಸಾ ತೇಸಂ ಕಿರಿಯಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ ಪಾಕಟಾ ಜಾತಾ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ – ‘‘ಆವುಸೋ, ಅಸುಕೋ ಮಹಲ್ಲಕೋ ಥೇರೋ ಕಿರ ತೇ ರೂಪನಿಸ್ಸಿತಕೇ ದಹರೇ ಲಜ್ಜಾಪೇಸೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇಮೇ ದ್ವೇ ದಹರಾ ಇದಾನೇವ ರೂಪಪಸಂಸಕಾ, ಪುಬ್ಬೇಪೇತೇ ರೂಪಮೇವ ಉಪಲಾಳೇನ್ತಾ ವಿಚರಿಂಸೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಗಙ್ಗಾತೀರೇ ರುಕ್ಖದೇವತಾ ಅಹೋಸಿ. ತದಾ ಗಙ್ಗಾಯಮುನಾನಂ ಸಮಾಗಮಟ್ಠಾನೇ ಗಙ್ಗೇಯ್ಯೋ ಚ ಯಾಮುನೇಯ್ಯೋ ಚ ದ್ವೇ ಮಚ್ಛಾ ‘‘ಅಹಂ ಸೋಭಾಮಿ, ತ್ವಂ ನ ಸೋಭಸೀ’’ತಿ ರೂಪಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಿವದಮಾನಾ ಅವಿದೂರೇ ಗಙ್ಗಾತೀರೇ ಕಚ್ಛಪಂ ನಿಪನ್ನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಏಸೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸೋಭನಭಾವಂ ವಾ ಅಸೋಭನಭಾವಂ ವಾ ಜಾನಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ, ಸಮ್ಮ ಕಚ್ಛಪ, ಗಙ್ಗೇಯ್ಯೋ ಸೋಭತಿ, ಉದಾಹು ಯಾಮುನೇಯ್ಯೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ಕಚ್ಛಪೋ ‘‘ಗಙ್ಗೇಯ್ಯೋಪಿ ಸೋಭತಿ ¶ , ಯಾಮುನೇಯ್ಯೋಪಿ ಸೋಭತಿ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಪನ ದ್ವೀಹಿ ಅಹಮೇವ ಅತಿರೇಕತರಂ ಸೋಭಾಮೀ’’ತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೦೯.

‘‘ಸೋಭತಿ ¶ ಮಚ್ಛೋ ಗಙ್ಗೇಯ್ಯೋ, ಅಥೋ ಸೋಭತಿ ಯಾಮುನೋ;

ಚತುಪ್ಪದೋಯಂ ಪುರಿಸೋ, ನಿಗ್ರೋಧಪರಿಮಣ್ಡಲೋ;

ಈಸಕಾಯತಗೀವೋ ಚ, ಸಬ್ಬೇವ ಅತಿರೋಚತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಚತುಪ್ಪದೋಯನ್ತಿ ಚತುಪ್ಪದೋ ಅಯಂ. ಪುರಿಸೋತಿ ಅತ್ತಾನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ. ನಿಗ್ರೋಧಪರಿಮಣ್ಡಲೋತಿ ಸುಜಾತೋ ನಿಗ್ರೋಧೋ ವಿಯ ಪರಿಮಣ್ಡಲೋ. ಈಸಕಾಯತಗೀವೋತಿ ರಥೀಸಾ ವಿಯ ಆಯತಗೀವೋ ¶ . ಸಬ್ಬೇವ ಅತಿರೋಚತೀತಿ ಏವಂ ಸಣ್ಠಾನಸಮ್ಪನ್ನೋ ಕಚ್ಛಪೋ ಸಬ್ಬೇವ ಅತಿರೋಚತಿ, ಅಹಮೇವ ಸಬ್ಬೇ ತುಮ್ಹೇ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸೋಭಾಮೀತಿ ವದತಿ.

ಮಚ್ಛಾ ತಸ್ಸ ಕಥಂ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಭೋ! ಪಾಪಕಚ್ಛಪ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಪುಚ್ಛಿತಂ ಅಕಥೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಮೇವ ಕಥೇಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೧೦.

‘‘ಯಂ ಪುಚ್ಛಿತೋ ನ ತಂ ಅಕ್ಖಾಸಿ, ಅಞ್ಞಂ ಅಕ್ಖಾಸಿ ಪುಚ್ಛಿತೋ;

ಅತ್ಥಪ್ಪಸಂಸಕೋ ಪೋಸೋ, ನಾಯಂ ಅಸ್ಮಾಕ ರುಚ್ಚತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಅತ್ತಪ್ಪಸಂಸಕೋತಿ ಅತ್ತಾನಂ ಪಸಂಸನಸೀಲೋ ಅತ್ತುಕ್ಕಂಸಕೋ ಪೋಸೋ. ನಾಯಂ ಅಸ್ಮಾಕ ರುಚ್ಚತೀತಿ ಅಯಂ ಪಾಪಕಚ್ಛಪೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ನ ರುಚ್ಚತಿ ನ ಖಮತೀತಿ ಕಚ್ಛಪಸ್ಸ ಉಪರಿ ಉದಕಂ ಖಿಪಿತ್ವಾ ಸಕಟ್ಠಾನಮೇವ ಗಮಿಂಸು.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ದ್ವೇ ಮಚ್ಛಾ ದ್ವೇ ದಹರಭಿಕ್ಖೂ ಅಹೇಸುಂ, ಕಚ್ಛಪೋ ಮಹಲ್ಲಕೋ, ಇಮಸ್ಸ ಕಾರಣಸ್ಸ ಪಚ್ಚಕ್ಖಕಾರಿಕಾ ಗಙ್ಗಾತೀರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತರುಕ್ಖದೇವತಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಗಙ್ಗೇಯ್ಯಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಞ್ಚಮಾ.

[೨೦೬] ೬. ಕುರುಙ್ಗಮಿಗಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಇಙ್ಘ ವಟ್ಟಮಯಂ ಪಾಸನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ದೇವದತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ತದಾ ಹಿ ಸತ್ಥಾ ‘‘ದೇವದತ್ತೋ ವಧಾಯ ಪರಿಸಕ್ಕತೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದೇವದತ್ತೋ ಇದಾನೇವ ಮಯ್ಹಂ ವಧಾಯ ಪರಿಸಕ್ಕತಿ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಪರಿಸಕ್ಕಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ¶ ¶ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಕುರುಙ್ಗಮಿಗೋ ಹುತ್ವಾ ಅರಞ್ಞೇ ಏಕಸ್ಸ ಸರಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಗುಮ್ಬೇ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ತಸ್ಸೇವ ಸರಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖಗ್ಗೇ ಸತಪತ್ತೋ, ಸರಸ್ಮಿಂ ಪನ ಕಚ್ಛಪೋ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ಏವಂ ತೇ ತಯೋಪಿ ಸಹಾಯಕಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪಿಯಸಂವಾಸಂ ವಸಿಂಸು. ಅಥೇಕೋ ಮಿಗಲುದ್ದಕೋ ಅರಞ್ಞೇ ಚರನ್ತೋ ಪಾನೀಯತಿತ್ಥೇ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಪದವಲಞ್ಜಂ ದಿಸ್ವಾ ಲೋಹನಿಗಳಸದಿಸಂ ವಟ್ಟಮಯಂ ಪಾಸಂ ಓಡ್ಡೇತ್ವಾ ಅಗಮಾಸಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪಾನೀಯಂ ಪಾತುಂ ¶ ಆಗತೋ ಪಠಮಯಾಮೇಯೇವ ಪಾಸೇ ಬಜ್ಝಿತ್ವಾ ಬದ್ಧರವಂ ರವಿ. ತಸ್ಸ ತೇನ ಸದ್ದೇನ ರುಕ್ಖಗ್ಗತೋ ಸತಪತ್ತೋ ಉದಕತೋ ಚ ಕಚ್ಛಪೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಮನ್ತಯಿಂಸು. ಅಥ ಸತಪತ್ತೋ ಕಚ್ಛಪಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಸಮ್ಮ, ತವ ದನ್ತಾ ಅತ್ಥಿ, ತ್ವಂ ಇಮಂ ಪಾಸಂ ಛಿನ್ದ, ಅಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಯಥಾ ಸೋ ನಾಗಚ್ಛತಿ, ತಥಾ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಏವಂ ಅಮ್ಹೇಹಿ ದ್ವೀಹಿಪಿ ಕತಪರಕ್ಕಮೇನ ಸಹಾಯೋ ನೋ ಜೀವಿತಂ ಲಭಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೧೧.

‘‘ಇಙ್ಘ ವಟ್ಟಮಯಂ ಪಾಸಂ, ಛಿನ್ದ ದನ್ತೇಹಿ ಕಚ್ಛಪ;

ಅಹಂ ತಥಾ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಯಥಾ ನೇಹಿತಿ ಲುದ್ದಕೋ’’ತಿ.

ಅಥ ಕಚ್ಛಪೋ ಚಮ್ಮವರತ್ತಂ ಖಾದಿತುಂ ಆರಭಿ, ಸತಪತ್ತೋ ಲುದ್ದಕಸ್ಸ ವಸನಗಾಮಂ ಗತೋ ಅವಿದೂರೇ ರುಕ್ಖೇ ನಿಸೀದಿ. ಲುದ್ದಕೋ ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲೇಯೇವ ಸತ್ತಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿ. ಸಕುಣೋ ತಸ್ಸ ನಿಕ್ಖಮನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ವಸ್ಸಿತ್ವಾ ಪಕ್ಖೇ ಪಪ್ಫೋಟೇತ್ವಾ ತಂ ಪುರಿಮದ್ವಾರೇನ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಂ ಮುಖೇ ಪಹರಿ. ಲುದ್ದೋ ‘‘ಕಾಳಕಣ್ಣಿನಾ ಸಕುಣೇನಮ್ಹಿ ಪಹಟೋ’’ತಿ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಥೋಕಂ ಸಯಿತ್ವಾ ಪುನ ಸತ್ತಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಸಿ. ಸಕುಣೋ ‘‘ಅಯಂ ಪಠಮಂ ಪುರಿಮದ್ವಾರೇನ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ಇದಾನಿ ಪಚ್ಛಿಮದ್ವಾರೇನ ನಿಕ್ಖಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಚ್ಛಿಮಗೇಹೇ ನಿಸೀದಿ. ಲುದ್ದೋಪಿ ¶ ‘‘ಪುರಿಮದ್ವಾರೇನ ಮೇ ನಿಕ್ಖನ್ತೇನ ಕಾಳಕಣ್ಣೀ ಸಕುಣೋ ದಿಟ್ಠೋ, ಇದಾನಿ ಪಚ್ಛಿಮದ್ವಾರೇನ ನಿಕ್ಖಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಚ್ಛಿಮದ್ವಾರೇನ ನಿಕ್ಖಮಿ, ಸಕುಣೋ ಪುನ ವಸ್ಸಿತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಮುಖೇ ಪಹರಿ. ಲುದ್ದೋ ‘‘ಪುನಪಿ ಕಾಳಕಣ್ಣೀಸಕುಣೇನ ಪಹಟೋ, ನ ದಾನಿ ಮೇ ಏಸ ನಿಕ್ಖಮಿತುಂ ದೇತೀ’’ತಿ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಯಾವ ಅರುಣುಗ್ಗಮನಾ ಸಯಿತ್ವಾ ಅರುಣುಗ್ಗಮನವೇಲಾಯ ಸತ್ತಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿ. ಸಕುಣೋ ವೇಗೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಲುದ್ದೋ ಆಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಕಥೇಸಿ.

ತಸ್ಮಿಂ ¶ ಖಣೇ ಕಚ್ಛಪೇನ ಏಕಮೇವ ಚಮ್ಮವದ್ಧಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸವರತ್ತಾ ಖಾದಿತಾ ಹೋನ್ತಿ. ದನ್ತಾ ಪನಸ್ಸ ಪತನಾಕಾರಪ್ಪತ್ತಾ ಜಾತಾ, ಮುಖತೋ ಲೋಹಿತಂ ಪಗ್ಘರತಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಲುದ್ದಪುತ್ತಂ ಸತ್ತಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಸನಿವೇಗೇನ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ತಂ ವದ್ಧಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ವನಂ ಪಾವಿಸಿ, ಸಕುಣೋ ರುಕ್ಖಗ್ಗೇ ನಿಸೀದಿ, ಕಚ್ಛಪೋ ಪನ ದುಬ್ಬಲತ್ತಾ ತತ್ಥೇವ ನಿಪಜ್ಜಿ. ಲುದ್ದೋ ಕಚ್ಛಪಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಸಿಬ್ಬಕೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಖಾಣುಕೇ ಲಗ್ಗೇಸಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಕಚ್ಛಪಸ್ಸ ಗಹಿತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಸಹಾಯಸ್ಸ ಜೀವಿತದಾನಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ದುಬ್ಬಲೋ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಲುದ್ದಸ್ಸ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇಸಿ. ಸೋ ‘‘ದುಬ್ಬಲೋ ಏಸ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಮಾರೇಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ಸತ್ತಿಂ ಆದಾಯ ಅನುಬನ್ಧಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ನಾತಿದೂರೇ ನಾಚ್ಚಾಸನ್ನೇ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ತಂ ಆದಾಯ ಅರಞ್ಞಂ ಪಾವಿಸಿ, ದೂರಂ ಗತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಪದಂ ವಞ್ಚೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇನ ಮಗ್ಗೇನ ವಾತವೇಗೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಿಙ್ಗೇನ ಪಸಿಬ್ಬಕಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ಪಾತೇತ್ವಾ ¶ ಫಾಲೇತ್ವಾ ಕಚ್ಛಪಂ ನೀಹರಿ. ಸತಪತ್ತೋಪಿ ರುಕ್ಖಾ ಓತರಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಓವಾದಂ ದದಮಾನೋ ‘‘ಅಹಂ ತುಮ್ಹೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ಜೀವಿತಂ ಲಭಿಂ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸಹಾಯಕಸ್ಸ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಮಯ್ಹಂ ಕತಂ, ಇದಾನಿ ಲುದ್ದೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತುಮ್ಹೇ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ, ತಸ್ಮಾ, ಸಮ್ಮ ಸತಪತ್ತ, ತ್ವಂ ಅತ್ತನೋ ಪುತ್ತಕೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಯಾಹಿ, ತ್ವಮ್ಪಿ, ಸಮ್ಮ ಕಚ್ಛಪ, ಉದಕಂ ಪವಿಸಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ತೇ ತಥಾ ಅಕಂಸು.

ಸತ್ಥಾ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೧೨.

‘‘ಕಚ್ಛಪೋ ¶ ಪಾವಿಸೀ ವಾರಿಂ, ಕುರುಙ್ಗೋ ಪಾವಿಸೀ ವನಂ;

ಸತಪತ್ತೋ ದುಮಗ್ಗಮ್ಹಾ, ದೂರೇ ಪುತ್ತೇ ಅಪಾನಯೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಪಾನಯೀತಿ ಆನಯಿ, ಗಹೇತ್ವಾ ಅಗಮಾಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ;

ಲುದ್ದೋಪಿ ತಂ ಠಾನಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಕಞ್ಚಿ ಅಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಛಿನ್ನಪಸಿಬ್ಬಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದೋಮನಸ್ಸಪ್ಪತ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಗೇಹಂ ಅಗಮಾಸಿ. ತೇ ತಯೋಪಿ ಸಹಾಯಾ ಯಾವಜೀವಂ ವಿಸ್ಸಾಸಂ ಅಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತಾ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಲುದ್ದಕೋ ದೇವದತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ಸತಪತ್ತೋ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ, ಕಚ್ಛಪೋ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ, ಕುರುಙ್ಗಮಿಗೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಕುರುಙ್ಗಮಿಗಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಛಟ್ಠಾ.

[೨೦೭] ೭. ಅಸ್ಸಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಅಯಮಸ್ಸಕರಾಜೇನಾತಿ ¶ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಪುರಾಣದುತಿಯಿಕಾಪಲೋಭನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಸೋ ಹಿ ಭಿಕ್ಖು ಸತ್ಥಾರಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ, ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು, ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಟ್ಠೋ ‘‘ಸಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಕೇನ ಉಕ್ಕಣ್ಠಾಪಿತೋಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಪುರಾಣದುತಿಯಿಕಾಯಾ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ ಇದಾನೇವ ತಸ್ಸಾ ಭಿಕ್ಖು ಇತ್ಥಿಯಾ ತಯಿ ಸಿನೇಹೋ ಅತ್ಥಿ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ತ್ವಂ ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಹಾದುಕ್ಖಂ ಪತ್ತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಕಾಸಿರಟ್ಠೇ ಪಾಟಲಿನಗರೇ ಅಸ್ಸಕೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ. ತಸ್ಸ ಉಪರೀ ನಾಮ ¶ ಅಗ್ಗಮಹೇಸೀ ಪಿಯಾ ಅಹೋಸಿ ಮನಾಪಾ ಅಭಿರೂಪಾ ದಸ್ಸನೀಯಾ ಪಾಸಾದಿಕಾ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಾ ಮಾನುಸವಣ್ಣಂ, ಅಪತ್ತಾ ದಿಬ್ಬವಣ್ಣಂ. ಸಾ ಕಾಲಮಕಾಸಿ, ತಸ್ಸಾ ಕಾಲಕಿರಿಯಾಯ ರಾಜಾ ಸೋಕಾಭಿಭೂತೋ ಅಹೋಸಿ ದುಕ್ಖೀ ದುಮ್ಮನೋ. ಸೋ ತಸ್ಸಾ ಸರೀರಂ ದೋಣಿಯಂ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ತೇಲಕಲಲಂ ಪಕ್ಖಿಪಾಪೇತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾಮಞ್ಚೇ ಠಪಾಪೇತ್ವಾ ನಿರಾಹಾರೋ ರೋದಮಾನೋ ಪರಿದೇವಮಾನೋ ನಿಪಜ್ಜಿ. ಮಾತಾಪಿತರೋ ¶ ಅವಸೇಸಞಾತಕಾ ಮಿತ್ತಾಮಚ್ಚಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕಾದಯೋಪಿ ‘‘ಮಾ ಸೋಚಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಅನಿಚ್ಚಾ ಸಙ್ಖಾರಾ’’ತಿಆದೀನಿ ವದನ್ತಾ ಸಞ್ಞಾಪೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು. ತಸ್ಸ ವಿಲಪನ್ತಸ್ಸೇವ ಸತ್ತ ದಿವಸಾ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಾ. ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪಞ್ಚಾಭಿಞ್ಞಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಲಾಭೀ ತಾಪಸೋ ಹುತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತಪದೇಸೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಆಲೋಕಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ದಿಬ್ಬೇನ ಚಕ್ಖುನಾ ಜಮ್ಬುದೀಪಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ತಂ ರಾಜಾನಂ ತಥಾ ಪರಿದೇವಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಏತಸ್ಸ ಮಯಾ ಅವಸ್ಸಯೇನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಇದ್ಧಾನುಭಾವೇನ ಆಕಾಸೇ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಉಯ್ಯಾನೇ ಓತರಿತ್ವಾ ಮಙ್ಗಲಸಿಲಾಪಟ್ಟೇ ಕಞ್ಚನಪಟಿಮಾ ವಿಯ ನಿಸೀದಿ.

ಅಥೇಕೋ ಪಾಟಲಿನಗರವಾಸೀ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಾಣವೋ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗತೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ಮಾಣವ, ರಾಜಾ ಧಮ್ಮಿಕೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ, ಧಮ್ಮಿಕೋ ರಾಜಾ, ಭರಿಯಾ ಪನಸ್ಸ ಕಾಲಕತಾ, ಸೋ ತಸ್ಸಾ ಸರೀರಂ ದೋಣಿಯಂ ಪಕ್ಖಿಪಾಪೇತ್ವಾ ವಿಲಪಮಾನೋ ನಿಪನ್ನೋ, ಅಜ್ಜ ಸತ್ತಮೋ ದಿವಸೋ, ಕಿಸ್ಸ ತುಮ್ಹೇ ರಾಜಾನಂ ಏವರೂಪಾ ದುಕ್ಖಾ ನ ಮೋಚೇಥ, ಯುತ್ತಂ ನು ಖೋ ತುಮ್ಹಾದಿಸೇಸು ಸೀಲವನ್ತೇಸು ಸಂವಿಜ್ಜಮಾನೇಸು ರಞ್ಞೋ ಏವರೂಪಂ ದುಕ್ಖಂ ಅನುಭವಿತು’’ನ್ತಿ. ‘‘ನ ಖೋ ಅಹಂ ¶ , ಮಾಣವ, ರಾಜಾನಂ ಜಾನಾಮಿ, ಸಚೇ ಪನ ಸೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮಂ ಪುಚ್ಛೇಯ್ಯ, ಅಹಮೇವಸ್ಸ ತಸ್ಸಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕೇಯೇವ ತಂ ಕಥಾಪೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಯಾವ ರಾಜಾನಂ ಆನೇಮಿ, ತಾವ ಇಮೇವ ನಿಸೀದಥಾ’’ತಿ ಮಾಣವೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಹೇತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ‘‘ತಸ್ಸ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಆಹ.

ರಾಜಾ ‘‘ಉಪರಿಂ ಕಿರ ದಟ್ಠುಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತುಟ್ಠಮಾನಸೋ ರಥಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ – ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತುಮ್ಹೇ ದೇವಿಯಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನಂ ಜಾನಾಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಆಮ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ‘‘ಕತ್ಥ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ’’ತಿ? ‘‘ಸಾ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ರೂಪಸ್ಮಿಂಯೇವ ಮತ್ತಾ ಪಮಾದಮಾಗಮ್ಮ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಂ ಅಕತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಉಯ್ಯಾನೇ ಗೋಮಯಪಾಣಕಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ’’ತಿ ¶ . ‘‘ನಾಹಂ ಸದ್ದಹಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ತೇ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕಥಾಪೇಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧು ಕಥಾಪೇಥಾ’’ತಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಆನುಭಾವೇನ ‘‘ಉಭೋಪಿ ಗೋಮಯಪಿಣ್ಡಂ ವಟ್ಟಯಮಾನಾ ರಞ್ಞೋ ಪುರತೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತೂ’’ತಿ ತೇಸಂ ಆಗಮನಂ ಅಕಾಸಿ. ತೇ ತಥೇವ ಆಗಮಿಂಸು. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅಯಂ ತೇ ¶ , ಮಹಾರಾಜ, ಉಪರಿದೇವೀ, ತಂ ಜಹಿತ್ವಾ ಗೋಮಯಪಾಣಕಸ್ಸ ಪಚ್ಛತೋ ಪಚ್ಛತೋ ಗಚ್ಛತಿ, ಪಸ್ಸಥ ನ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ಭನ್ತೇ ‘‘‘ಉಪರೀ ನಾಮ ಗೋಮಯಪಾಣಕಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ನ ಸದ್ದಹಾಮಹ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಕಥಾಪೇಮಿ ನಂ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಥಾಪೇಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ.

ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಆನುಭಾವೇನ ತಂ ಕಥಾಪೇನ್ತೋ ‘‘ಉಪರೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸಾ ಮನುಸ್ಸಭಾಸಾಯ ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ತ್ವಂ ಅತೀತಭವೇ ಕಾ ನಾಮ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಸ್ಸಕರಞ್ಞೋ ಅಗ್ಗಮಹೇಸೀ ಉಪರೀ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತೇ ಇದಾನಿ ಅಸ್ಸಕರಾಜಾ ಪಿಯೋ, ಉದಾಹು ಗೋಮಯಪಾಣಕೋ’’ತಿ? ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸೋ ಮಯ್ಹಂ ಪುರಿಮಜಾತಿಯಾ ಸಾಮಿಕೋ, ತದಾ ಅಹಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಉಯ್ಯಾನೇ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ರೂಪಸದ್ದಗನ್ಧರಸಫೋಟ್ಠಬ್ಬೇ ಅನುಭವಮಾನಾ ವಿಚರಿಂ. ಇದಾನಿ ಪನ ಮೇ ಭವಸಙ್ಖೇಪಗತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸೋ ಕಿಂ ಹೋತಿ, ಅಹಞ್ಹಿ ಇದಾನಿ ಅಸ್ಸಕರಾಜಾನಂ ಮಾರೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಗಲಲೋಹಿತೇನ ಮಯ್ಹಂ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಗೋಮಯಪಾಣಕಸ್ಸ ಪಾದೇ ಮಕ್ಖೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ಮನುಸ್ಸಭಾಸಾಯ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅವೋಚ –

೧೧೩.

‘‘ಅಯಮಸ್ಸಕರಾಜೇನ ¶ , ದೇಸೋ ವಿಚರಿತೋ ಮಯಾ;

ಅನುಕಾಮಯ ಕಾಮೇನ, ಪಿಯೇನ ಪತಿನಾ ಸಹ.

೧೧೪.

‘‘ನವೇನ ಸುಖದುಕ್ಖೇನ, ಪೋರಾಣಂ ಅಪಿಧೀಯತಿ;

ತಸ್ಮಾ ಅಸ್ಸಕರಞ್ಞಾವ, ಕೀಟೋ ಪಿಯತರೋ ಮಮಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಯಮಸ್ಸಕರಾಜೇನ, ದೇಸೋ ವಿಚರಿತೋ ಮಯಾತಿ ಅಯಂ ರಮಣೀಯೋ ಉಯ್ಯಾನಪದೇಸೋ ಪುಬ್ಬೇ ಮಯಾ ಅಸ್ಸಕರಾಜೇನ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಚರಿತೋ. ಅನುಕಾಮಯ ಕಾಮೇನಾತಿ ಅನೂತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ, ಮಯಾ ತಂ ಕಾಮಯಮಾನಾಯ ತೇನ ಮಂ ಕಾಮಯಮಾನೇನ ¶ ಸಹಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಿಯೇನಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ಪಿಯೇನ. ನವೇನ ಸುಖದುಕ್ಖೇನ, ಪೋರಾಣಂ ಅಪಿಧೀಯತೀತಿ, ಭನ್ತೇ, ನವೇನ ಹಿ ಸುಖೇನ ಪೋರಾಣಂ ಸುಖಂ, ನವೇನ ಚ ದುಕ್ಖೇನ ಪೋರಾಣಂ ದುಕ್ಖಂ ಪಿಧೀಯತಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದೀಯತಿ, ಏಸಾ ಲೋಕಸ್ಸ ಧಮ್ಮತಾತಿ ದೀಪೇತಿ. ತಸ್ಮಾ ಅಸ್ಸಕರಞ್ಞಾವ, ಕೀಟೋ ಪಿಯತರೋ ಮಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ನವೇನ ಪೋರಾಣಂ ಪಿಧೀಯತಿ, ತಸ್ಮಾ ಮಮ ಅಸ್ಸಕರಾಜತೋ ಸತಗುಣೇನ ಸಹಸ್ಸಗುಣೇನ ಕೀಟೋವ ಪಿಯತರೋತಿ.

ತಂ ಸುತ್ವಾ ಅಸ್ಸಕರಾಜಾ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೀ ಹುತ್ವಾ ತತ್ಥ ಠಿತೋವ ಕುಣಪಂ ನೀಹರಾಪೇತ್ವಾ ಸೀಸಂ ನ್ಹತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಗರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಂ ಕತ್ವಾ ಧಮ್ಮೇನ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ರಾಜಾನಂ ಓವದಿತ್ವಾ ನಿಸ್ಸೋಕಂ ಕತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತಮೇವ ಅಗಮಾಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ¶ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಿಕ್ಖು ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ. ‘‘ತದಾ ಉಪರೀ ಪುರಾಣದುತಿಯಿಕಾ ಅಹೋಸಿ, ಅಸ್ಸಕರಾಜಾ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋ ಭಿಕ್ಖು, ಮಾಣವೋ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ, ತಾಪಸೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಅಸ್ಸಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಸತ್ತಮಾ.

[೨೦೮] ೮. ಸುಸುಮಾರಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಅಲಂ ¶ ಮೇತೇಹಿ ಅಮ್ಬೇಹೀತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ವಧಾಯ ಪರಿಸಕ್ಕನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ತದಾ ಹಿ ಸತ್ಥಾ ‘‘ದೇವದತ್ತೋ ವಧಾಯ ಪರಿಸಕ್ಕತೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ ದೇವದತ್ತೋ ಮಯ್ಹಂ ವಧಾಯ ಪರಿಸಕ್ಕತಿ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಪರಿಸಕ್ಕಿಯೇವ, ಸನ್ತಾಸಮತ್ತಮ್ಪಿ ಪನ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಖೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಹಿಮವನ್ತಪದೇಸೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಕಪಿಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ನಾಗಬಲೋ ಥಾಮಸಮ್ಪನ್ನೋ ಮಹಾಸರೀರೋ ಸೋಭಗ್ಗಪ್ಪತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಗಙ್ಗಾನಿವತ್ತನೇ ಅರಞ್ಞಾಯತನೇ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ತದಾ ಗಙ್ಗಾಯ ಏಕೋ ಸುಸುಮಾರೋ ವಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಸರೀರಂ ದಿಸ್ವಾ ¶ ತಸ್ಸ ಹದಯಮಂಸೇ ದೋಹಳಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಸುಸುಮಾರಂ ಆಹ – ‘‘ಅಹಂ ಸಾಮಿ, ಏತಸ್ಸ ಕಪಿರಾಜಸ್ಸ ಹದಯಮಂಸಂ ಖಾದಿತುಕಾಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಭದ್ದೇ, ಮಯಂ ಜಲಗೋಚರಾ, ಏಸೋ ಥಲಗೋಚರೋ, ಕಿನ್ತಿ ನಂ ಗಣ್ಹಿತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಉಪಾಯೇನ ಗಣ್ಹ, ಸಚೇ ನ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಿ, ಮರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಮಾ ಸೋಚಿ, ಅತ್ಥೇಕೋ ಉಪಾಯೋ, ಖಾದಾಪೇಸ್ಸಾಮಿ ತಂ ತಸ್ಸ ಹದಯಮಂಸ’’ನ್ತಿ ಸುಸುಮಾರಿಂ ಸಮಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಗಙ್ಗಾಯ ಪಾನೀಯಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಗಙ್ಗಾತೀರೇ ನಿಸಿನ್ನಕಾಲೇ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ವಾನರಿನ್ದ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ಕಸಾಯಫಲಾನಿ ಖಾದನ್ತೋ ಕಿಂ ತ್ವಂ ನಿವಿಟ್ಠಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಚರಸಿ, ಪಾರಗಙ್ಗಾಯ ಅಮ್ಬಲಬುಜಾದೀನಂ ಮಧುರಫಲಾನಂ ಅನ್ತೋ ನತ್ಥಿ, ಕಿಂ ತೇ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಫಲಾಫಲಂ ಖಾದಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ? ‘‘ಕುಮ್ಭೀಲರಾಜ, ಗಙ್ಗಾ ಮಹೋದಕಾ ವಿತ್ಥಿಣ್ಣಾ, ಕಥಂ ತತ್ಥ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ? ‘‘ಸಚೇ ಇಚ್ಛಸಿ, ಅಹಂ ತಂ ಮಮ ಪಿಟ್ಠಿಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ನೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ಸದ್ದಹಿತ್ವಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಏಹಿ ಪಿಟ್ಠಿಂ ಮೇ ಅಭಿರೂಹಾ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತೇ ತಂ ಅಭಿರುಹಿ. ಸುಸುಮಾರೋ ಥೋಕಂ ನೇತ್ವಾ ಉದಕೇ ಓಸೀದಾಪೇಸಿ.

ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಸಮ್ಮ, ಉದಕೇ ಮಂ ಓಸೀದಾಪೇಸಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಏತ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ‘‘ನಾಹಂ ತಂ ಧಮ್ಮಸುಧಮ್ಮತಾಯ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛಾಮಿ, ಭರಿಯಾಯ ಪನ ಮೇ ತವ ಹದಯಮಂಸೇ ದೋಹಳೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ತಮಹಂ ತವ ¶ ಹದಯಂ ಖಾದಾಪೇತುಕಾಮೋ’’ತಿ. ‘‘ಸಮ್ಮ, ಕಥೇನ್ತೇನ ತೇ ಸುನ್ದರಂ ಕತಂ. ಸಚೇ ಹಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಉದರೇ ಹದಯಂ ಭವೇಯ್ಯ, ಸಾಖಗ್ಗೇಸು ಚರನ್ತಾನಂ ಚುಣ್ಣವಿಚುಣ್ಣಂ ಭವೇಯ್ಯಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಹಂ ಪನ ತುಮ್ಹೇ ಠಪೇಥಾ’’ತಿ? ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ¶ ಅವಿದೂರೇ ಏಕಂ ಉದುಮ್ಬರಂ ಪಕ್ಕಫಲಪಿಣ್ಡಿಸಞ್ಛನ್ನಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಪಸ್ಸೇತಾನಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಹದಯಾನಿ ಏತಸ್ಮಿಂ ಉದುಮ್ಬರೇ ಓಲಮ್ಬನ್ತೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಸಚೇ ಮೇ ಹದಯಂ ¶ ದಸ್ಸಸಿ, ಅಹಂ ತಂ ನ ಮಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಮಂ ಏತ್ಥ ನೇಹಿ, ಅಹಂ ತೇ ರುಕ್ಖೇ ಓಲಮ್ಬನ್ತಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ತಂ ಆದಾಯ ತತ್ಥ ಅಗಮಾಸಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಸ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಉದುಮ್ಬರರುಕ್ಖೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ‘‘ಸಮ್ಮ, ಬಾಲ ಸುಸುಮಾರ, ‘ಇಮೇಸಂ ಸತ್ತಾನಂ ಹದಯಂ ನಾಮ ರುಕ್ಖಗ್ಗೇ ಹೋತೀ’ತಿ ಸಞ್ಞೀ ಅಹೋಸಿ, ಬಾಲೋಸಿ, ಅಹಂ ತಂ ವಞ್ಚೇಸಿಂ, ತವ ಫಲಾಫಲಂ ತವೇವ ಹೋತು, ಸರೀರಮೇವ ಪನ ತೇ ಮಹನ್ತಂ ಪಞ್ಞಾ ಪನ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಮತ್ಥಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅವೋಚ –

೧೧೫.

‘‘ಅಲಂ ಮೇತೇಹಿ ಅಮ್ಬೇಹಿ, ಜಮ್ಬೂಹಿ ಪನಸೇಹಿ ಚ;

ಯಾನಿ ಪಾರಂ ಸಮುದ್ದಸ್ಸ, ವರಂ ಮಯ್ಹಂ ಉದುಮ್ಬರೋ.

೧೧೬.

‘‘ಮಹತೀ ವತ ತೇ ಬೋನ್ದಿ, ನ ಚ ಪಞ್ಞಾ ತದೂಪಿಕಾ;

ಸುಸುಮಾರ ವಞ್ಚಿತೋ ಮೇಸಿ, ಗಚ್ಛ ದಾನಿ ಯಥಾಸುಖ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಲಂ ಮೇತೇಹೀತಿ ಯಾನಿ ತಯಾ ದೀಪಕೇ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ, ಏತೇಹಿ ಮಯ್ಹಂ ಅಲಂ. ವರಂ ಮಯ್ಹಂ ಉದುಮ್ಬರೋತಿ ಮಯ್ಹಂ ಅಯಮೇವ ಉದುಮ್ಬರರುಕ್ಖೋ ವರಂ. ಬೋನ್ದೀತಿ ಸರೀರಂ. ತದೂಪಿಕಾತಿ ಪಞ್ಞಾ ಪನ ತೇ ತದೂಪಿಕಾ ತಸ್ಸ ಸರೀರಸ್ಸ ಅನುಚ್ಛವಿಕಾ ನತ್ಥಿ. ಗಚ್ಛ ದಾನಿ ಯಥಾಸುಖನ್ತಿ ಇದಾನಿ ಯಥಾಸುಖಂ ಗಚ್ಛ, ನತ್ಥಿ ತೇ ಹದಯಮಂಸಗಹಣೂಪಾಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸುಸುಮಾರೋ ಸಹಸ್ಸಂ ಪರಾಜಿತೋ ವಿಯ ದುಕ್ಖೀ ದುಮ್ಮನೋ ಪಜ್ಝಾಯನ್ತೋವ ಅತ್ತನೋ ನಿವಾಸಟ್ಠಾನಮೇವ ಗತೋ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಸುಸುಮಾರೋ ದೇವದತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ಸುಸುಮಾರೀ ಚಿಞ್ಚಮಾಣವಿಕಾ, ಕಪಿರಾಜಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಸುಸುಮಾರಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಅಟ್ಠಮಾ.

[೨೦೯] ೯. ಕುಕ್ಕುಟಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ದಿಟ್ಠಾ ¶ ¶ ಮಯಾ ವನೇ ರುಕ್ಖಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಂ ದಹರಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಸೋ ಕಿರ ಅತ್ತನೋ ಸರೀರಸ್ಸ ಗುತ್ತಿಕಮ್ಮೇ ಛೇಕೋ ¶ ಅಹೋಸಿ. ‘‘ಸರೀರಸ್ಸ ಮೇ ನ ಸುಖಂ ಭವೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಭಯೇನ ಅತಿಸೀತಂ ಅಚ್ಚುಣ್ಹಂ ಪರಿಭೋಗಂ ನ ಕರೋತಿ, ‘‘ಸೀತುಣ್ಹೇಹಿ ಸರೀರಂ ಕಿಲಮೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಭಯೇನ ಬಹಿ ನ ನಿಕ್ಖಮತಿ, ಅತಿಕಿಲಿನ್ನಉತ್ತಣ್ಡುಲಾದೀನಿ ನ ಭುಞ್ಜತಿ. ತಸ್ಸ ಸಾ ಸರೀರಗುತ್ತಿಕುಸಲತಾ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಪಾಕಟಾ ಜಾತಾ. ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ – ‘‘ಆವುಸೋ, ಅಸುಕೋ ದಹರೋ ಕಿರ ಭಿಕ್ಖು ಸರೀರಗುತ್ತಿಕಮ್ಮೇ ಛೇಕೋ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಯಂ ದಹರೋ ಇದಾನೇವ ಸರೀರಗುತ್ತಿಕಮ್ಮೇ ಛೇಕೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಛೇಕೋವ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅರಞ್ಞಾಯತನೇ ರುಕ್ಖದೇವತಾ ಅಹೋಸಿ. ಅಥೇಕೋ ಸಕುಣಲುದ್ದಕೋ ಏಕಂ ದೀಪಕಕುಕ್ಕುಟಮಾದಾಯ ವಾಲರಜ್ಜುಞ್ಚ ಯಟ್ಠಿಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಅರಞ್ಞೇ ಕುಕ್ಕುಟೇ ಬನ್ಧನ್ತೋ ಏಕಂ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಟ್ಠಂ ಪೋರಾಣಕುಕ್ಕುಟಂ ಬನ್ಧಿತುಂ ಆರಭಿ. ಸೋ ವಾಲಪಾಸೇ ಕುಸಲತಾಯ ಅತ್ತಾನಂ ಬನ್ಧಿತುಂ ನ ದೇತಿ, ಉಟ್ಠಾಯುಟ್ಠಾಯ ನಿಲೀಯತಿ. ಲುದ್ದಕೋ ಅತ್ತಾನಂ ಸಾಖಾಪಲ್ಲವೇಹಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಯಟ್ಠಿಞ್ಚ ಪಾಸಞ್ಚ ಓಡ್ಡೇತಿ. ಕುಕ್ಕುಟೋ ತಂ ಲಜ್ಜಾಪೇತುಕಾಮೋ ಮಾನುಸಿಂ ವಾಚಂ ನಿಚ್ಛಾರೇತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೧೭.

‘‘ದಿಟ್ಠಾ ಮಯಾ ವನೇ ರುಕ್ಖಾ, ಅಸ್ಸಕಣ್ಣಾ ವಿಭೀಟಕಾ;

ನ ತಾನಿ ಏವಂ ಸಕ್ಕನ್ತಿ, ಯಥಾ ತ್ವಂ ರುಕ್ಖ ಸಕ್ಕಸೀ’’ತಿ.

ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಸಮ್ಮ ಲುದ್ದಕ, ಮಯಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವನೇ ಜಾತಾ ಬಹೂ ಅಸ್ಸಕಣ್ಣಾ ಚ ವಿಭೀಟಕಾ ಚ ರುಕ್ಖಾ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಾ, ತಾನಿ ಪನ ರುಕ್ಖಾನಿ ಯಥಾ ತ್ವಂ ಸಕ್ಕಸಿ ಸಙ್ಕಮಸಿ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ವಿಚರಸಿ, ಏವಂ ನ ಸಕ್ಕನ್ತಿ ನ ಸಙ್ಕಮನ್ತಿ ನ ವಿಚರನ್ತೀತಿ.

ಏವಂ ವತ್ವಾ ಚ ಪನ ಸೋ ಕುಕ್ಕುಟೋ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಅಗಮಾಸಿ. ತಸ್ಸ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಗತಕಾಲೇ ಲುದ್ದಕೋ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೧೮.

‘‘ಪೋರಾಣಕುಕ್ಕುಟೋ ¶ ¶ ¶ ಅಯಂ, ಭೇತ್ವಾ ಪಞ್ಜರಮಾಗತೋ;

ಕುಸಲೋ ವಾಲಪಾಸಾನಂ, ಅಪಕ್ಕಮತಿ ಭಾಸತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಕುಸಲೋ ವಾಲಪಾಸಾನನ್ತಿ ವಾಲಮಯೇಸು ಪಾಸೇಸು ಕುಸಲೋ ಅತ್ತಾನಂ ಬನ್ಧಿತುಂ ಅದತ್ವಾ ಅಪಕ್ಕಮತಿ ಚೇವ ಭಾಸತಿ ಚ, ಭಾಸಿತ್ವಾ ಚ ಪನ ಪಲಾತೋತಿ ಏವಂ ವತ್ವಾ ಲುದ್ದಕೋ ಅರಞ್ಞೇ ಚರಿತ್ವಾ ಯಥಾಲದ್ಧಮಾದಾಯ ಗೇಹಮೇವ ಗತೋ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಲುದ್ದಕೋ ದೇವದತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ಕುಕ್ಕುಟೋ ಕಾಯಗುತ್ತಿಕುಸಲೋ ದಹರಭಿಕ್ಖು, ತಸ್ಸ ಪನ ಕಾರಣಸ್ಸ ಪಚ್ಚಕ್ಖಕಾರಿಕಾ ರುಕ್ಖದೇವತಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಕುಕ್ಕುಟಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ನವಮಾ.

[೨೧೦] ೧೦. ಕನ್ದಗಲಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಅಮ್ಭೋ ಕೋ ನಾಮಯಂ ರುಕ್ಖೋತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸುಗತಾಲಯಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ತದಾ ಹಿ ಸತ್ಥಾ ‘‘ದೇವದತ್ತೋ ಸುಗತಾಲಯಂ ಅಕಾಸೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ ದೇವದತ್ತೋ ಮಯ್ಹಂ ಅನುಕಿರಿಯಂ ಕರೋನ್ತೋ ವಿನಾಸಂ ಪತ್ತೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಪಾಪುಣಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಹಿಮವನ್ತಪದೇಸೇ ರುಕ್ಖಕೋಟ್ಟಕಸಕುಣಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ‘‘ಖದಿರವನಿಯೋ’’ತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ಖದಿರವನೇಯೇವ ಗೋಚರಂ ಗಣ್ಹಿ, ತಸ್ಸೇಕೋ ಕನ್ದಗಲಕೋ ನಾಮ ಸಹಾಯೋ ಅಹೋಸಿ, ಸೋ ಸಿಮ್ಬಲಿಪಾಲಿಭದ್ದಕವನೇ ಗೋಚರಂ ಗಣ್ಹಾತಿ. ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಖದಿರವನಿಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಖದಿರವನಿಯೋ ‘‘ಸಹಾಯೋ ಮೇ ಆಗತೋ’’ತಿ ಕನ್ದಗಲಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಖದಿರವನಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಖದಿರಖನ್ಧಂ ತುಣ್ಡೇನ ಪಹರಿತ್ವಾ ರುಕ್ಖತೋ ಪಾಣಕೇ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಅದಾಸಿ. ಕನ್ದಗಲಕೋ ದಿನ್ನೇ ದಿನ್ನೇ ಮಧುರಪೂವೇ ವಿಯ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಖಾದಿ. ತಸ್ಸ ಖಾದನ್ತಸ್ಸೇವ ಮಾನೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ – ‘‘ಅಯಮ್ಪಿ ¶ ರುಕ್ಖಕೋಟ್ಟಕಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ, ಅಹಮ್ಪಿ, ಕಿಂ ಮೇ ಏತೇನ ದಿನ್ನಗೋಚರೇನ, ಸಯಮೇವ ಖದಿರವನೇ ಗೋಚರಂ ¶ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ಖದಿರವನಿಯಂ ಆಹ – ‘‘ಸಮ್ಮ, ಮಾ ತ್ವಂ ದುಕ್ಖಂ ಅನುಭವಿ, ಅಹಮೇವ ಖದಿರವನೇ ಗೋಚರಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ.

ಅಥ ¶ ನಂ ಸೋ ‘‘ಹನ್ದ ತ್ವಂ ಸಮ್ಮ, ಸಿಮ್ಬಲಿಪಾಲಿಭದ್ದಕಾದಿವನೇ ನಿಸ್ಸಾರೇ ಗೋಚರಗ್ಗಹಣಕುಲೇ ಜಾತೋ, ಖದಿರಾ ನಾಮ ಜಾತಸಾರಾ ಥದ್ಧಾ, ಮಾ ತೇ ಏತಂ ರುಚ್ಚೀ’’ತಿ ಆಹ. ಕನ್ದಗಲಕೋ ‘‘ಕಿಂ ದಾನಾಹಂ ನ ರುಕ್ಖಕೋಟ್ಟಕಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’’ತಿ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಅನಾದಿಯಿತ್ವಾ ವೇಗೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಖದಿರರುಕ್ಖಂ ತುಣ್ಡೇನ ಪಹರಿ. ತಾವದೇವಸ್ಸ ತುಣ್ಡಂ ಭಿಜ್ಜಿ, ಅಕ್ಖೀನಿ ನಿಕ್ಖಮನಾಕಾರಪ್ಪತ್ತಾನಿ ಜಾತಾನಿ, ಸೀಸಂ ಫಲಿತಂ. ಸೋ ಖನ್ಧೇ ಪತಿಟ್ಠಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಭೂಮಿಯಂ ಪತಿತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೧೯.

‘‘ಅಮ್ಭೋ ಕೋ ನಾಮಯಂ ರುಕ್ಖೋ, ಸಿನ್ನಪತ್ತೋ ಸಕಣ್ಟಕೋ;

ಯತ್ಥ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನ, ಉತ್ತಮಙ್ಗಂ ವಿಭಿಜ್ಜಿತ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಮ್ಭೋ ಕೋ ನಾಮಯಂ ರುಕ್ಖೋತಿ, ಭೋ ಖದಿರವನಿಯ, ಕೋ ನಾಮ ಅಯಂ ರುಕ್ಖೋ. ‘‘ಕೋ ನಾಮ ಸೋ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ. ಸಿನ್ನಪತ್ತೋತಿ ಸುಖುಮಪತ್ತೋ. ಯತ್ಥ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖೇ ಏಕೇನೇವ ಪಹಾರೇನ. ಉತ್ತಮಙ್ಗಂ ವಿಭಿಜ್ಜಿತನ್ತಿ ಸೀಸಂ ಭಿನ್ನಂ, ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಸೀಸಂ, ತುಣ್ಡಮ್ಪಿ ಭಿನ್ನಂ. ಸೋ ವೇದನಾಪ್ಪತ್ತತಾಯ ಖದಿರರುಕ್ಖಂ ‘‘ಕಿಂ ರುಕ್ಖೋ ನಾಮೇಸೋ’’ತಿ ಜಾನಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ವೇದನಾಪ್ಪತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ವಿಪ್ಪಲಪಿ.

ತಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಖದಿರವನಿಯೋ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೨೦.

‘‘ಅಚಾರಿ ವತಾಯಂ ವಿತುದಂ ವನಾನಿ, ಕಟ್ಠಙ್ಗರುಕ್ಖೇಸು ಅಸಾರಕೇಸು;

ಅಥಾಸದಾ ಖದಿರಂ ಜಾತಸಾರಂ, ಯತ್ಥಬ್ಭಿದಾ ಗರುಳೋ ಉತ್ತಮಙ್ಗ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ಅಚಾರಿ ವತಾಯನ್ತಿ ಅಚರಿ ವತ ಅಯಂ. ವಿತುದಂ ವನಾನೀತಿ ನಿಸ್ಸಾರಸಿಮ್ಬಲಿಪಾಲಿಭದ್ದಕವನಾನಿ ವಿತುದನ್ತೋ ವಿಜ್ಝನ್ತೋ. ಕಟ್ಠಙ್ಗರುಕ್ಖೇಸೂತಿ ವನಕಟ್ಠಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ರುಕ್ಖೇಸು. ಅಸಾರಕೇಸೂತಿ ನಿಸ್ಸಾರೇಸು ಪಾಲಿಭದ್ದಕಸಿಮ್ಬಲಿಆದೀಸು. ಅಥಾಸದಾ ಖದಿರಂ ಜಾತಸಾರನ್ತಿ ಅಥ ಪೋತಕಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಜಾತಸಾರಂ ಖದಿರಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿ. ಯತ್ಥಬ್ಭಿದಾ ಗರುಳೋ ಉತ್ತಮಙ್ಗನ್ತಿ ಯತ್ಥಬ್ಭಿದಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಖದಿರೇ ಅಭಿನ್ದಿ ಪದಾಲಯಿ. ಗರುಳೋತಿ ಸಕುಣೋ. ಸಬ್ಬಸಕುಣಾನಞ್ಹೇತಂ ಸಗಾರವಸಪ್ಪತಿಸ್ಸ ವಚನಂ.

ಇತಿ ¶ ನಂ ಖದಿರವನಿಯೋ ವತ್ವಾ ‘‘ಭೋ ಕನ್ದಗಲಕ, ಯತ್ಥ ತ್ವಂ ಉತ್ತಮಙ್ಗಂ ಅಭಿನ್ದಿ, ಖದಿರೋ ನಾಮೇಸೋ ಸಾರರುಕ್ಖೋ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋ ತತ್ಥೇವ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪುಣಿ.

ಸತ್ಥಾ ¶ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಕನ್ದಗಲಕೋ ದೇವದತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ಖದಿರವನಿಯೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಕನ್ದಗಲಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದಸಮಾ.

ನತಂದಳ್ಹವಗ್ಗೋ ಛಟ್ಠೋ.

ತಸ್ಸುದ್ದಾನಂ –

ಬನ್ಧನಾಗಾರಂ ಕೇಳಿಸೀಲಂ, ಖಣ್ಡಂ ವೀರಕಗಙ್ಗೇಯ್ಯಂ;

ಕುರುಙ್ಗಮಸ್ಸಕಞ್ಚೇವ, ಸುಸುಮಾರಞ್ಚ ಕುಕ್ಕುಟಂ;

ಕನ್ದಗಲಕನ್ತಿ ತೇ ದಸ.

೭. ಬೀರಣಥಮ್ಭವಗ್ಗೋ

[೨೧೧] ೧. ಸೋಮದತ್ತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಅಕಾಸಿ ¶ ಯೋಗ್ಗನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಲಾಳುದಾಯಿತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಸೋ ಹಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ತಿಣ್ಣಂ ಜನಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಏಕವಚನಮ್ಪಿ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಕಥೇಸುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಸಾರಜ್ಜಬಹುಲೋ ‘‘ಅಞ್ಞಂ ಕಥೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಞ್ಞಮೇವ ಕಥೇಸಿ. ತಸ್ಸ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥೇನ್ತಾ ನಿಸೀದಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ ¶ , ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಲಾಳುದಾಯೀ ಇದಾನೇವ ಸಾರಜ್ಜಬಹುಲೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಸಾರಜ್ಜಬಹುಲೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಕಾಸಿರಟ್ಠೇ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ತಕ್ಕಸಿಲಾಯಂ ಸಿಪ್ಪಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಪುನ ಗೇಹಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ದುಗ್ಗತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಪರಿಹೀನಕುಲತೋ ಸೇಟ್ಠಿಕುಲಂ ಪತಿಟ್ಠಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ¶ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ಉಪಟ್ಠಾಸಿ. ಸೋ ರಞ್ಞಾ ಪಿಯೋ ಅಹೋಸಿ ಮನಾಪೋ. ಅಥಸ್ಸ ಪಿತುನೋ ‘‘ದ್ವೀಹಿಯೇವ ಗೋಣೇಹಿ ಕಸಿಂ ಕತ್ವಾ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇನ್ತಸ್ಸ ಏಕೋ ಗೋಣೋ ಮತೋ. ಸೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ತಾತ, ಏಕೋ ಗೋಣೋ ಮತೋ, ಕಸಿಕಮ್ಮಂ ನ ಪವತ್ತತಿ, ರಾಜಾನಂ ಏಕಂ ಗೋಣಂ ಯಾಚಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ತಾತ, ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಮೇ ರಾಜಾ ದಿಟ್ಠೋ, ಇದಾನೇವ ಗೋಣಂ ಯಾಚಿತುಂ ನ ಯುತ್ತಂ, ತುಮ್ಹೇ ಯಾಚಥಾ’’ತಿ. ‘‘ತಾತ, ತ್ವಂ ಮಯ್ಹಂ ಸಾರಜ್ಜಬಹುಲಭಾವಂ ನ ಜಾನಾಸಿ, ಅಹಞ್ಹಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ತಿಣ್ಣಂ ಸಮ್ಮುಖೇ ಕಥಂ ಸಮ್ಪಾದೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ. ಸಚೇ ಅಹಂ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಗೋಣಂ ಯಾಚಿತುಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ಇಮಮ್ಪಿ ದತ್ವಾ ಆಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ತಾತ, ಯಂ ಹೋತಿ, ತಂ ಹೋತು, ನ ಸಕ್ಕಾ ಮಯಾ ರಾಜಾನಂ ಯಾಚಿತುಂ, ಅಪಿಚ ಖೋ ಪನಾಹಂ ತುಮ್ಹೇ ಯೋಗ್ಗಂ ಕಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಸಾಧು ಮಂ ಯೋಗ್ಗಂ ಕಾರೇಹೀ’’ತಿ.

ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪಿತರಂ ಆದಾಯ ಬೀರಣತ್ಥಮ್ಭಕಸುಸಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ತಿಣಕಲಾಪೇ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ರಾಜಾ, ಅಯಂ ಉಪರಾಜಾ, ಅಯಂ ಸೇನಾಪತೀ’’ತಿ ನಾಮಾನಿ ಕತ್ವಾ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಪಿತು ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ತಾತ, ತ್ವಂ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘ಜಯತು, ಮಹಾರಾಜಾ’ತಿ ಏವಂ ಇಮಂ ಗಾಥಂ ವತ್ವಾ ಗೋಣಂ ಯಾಚೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ಗಾಥಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇಸಿ –

‘‘ದ್ವೇ ¶ ಮೇ ಗೋಣಾ ಮಹಾರಾಜ, ಯೇಹಿ ಖೇತ್ತಂ ಕಸಾಮಸೇ;

ತೇಸು ಏಕೋ ಮತೋ ದೇವ, ದುತಿಯಂ ದೇಹಿ ಖತ್ತಿಯಾ’’ತಿ.

ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ¶ ಏಕೇನ ಸಂವಚ್ಛರೇನ ಇಮಂ ಗಾಥಂ ಪಗುಣಂ ಕತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಆಹ – ‘‘ತಾತ, ಸೋಮದತ್ತ, ಗಾಥಾ ಮೇ ಪಗುಣಾ ಜಾತಾ, ಇದಾನಿ ಅಹಂ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಸನ್ತಿಕೇ ವತ್ತುಂ ಸಕ್ಕೋಮಿ, ಮಂ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಂ ನೇಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ‘‘ಸಾಧು, ತಾತಾ’’ತಿ ತಥಾರೂಪಂ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಪಿತರಂ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಂ ನೇಸಿ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ‘‘ಜಯತು, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಅದಾಸಿ. ರಾಜಾ ‘‘ಅಯಂ ತೇ ಸೋಮದತ್ತ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಕಿಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಪಿತಾ ಮೇ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ‘‘ಕೇನಟ್ಠೇನಾಗತೋ’’ತಿ? ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಗೋಣಯಾಚನತ್ಥಾಯ ಗಾಥಂ ವದನ್ತೋ –

‘‘ದ್ವೇ ಮೇ ಗೋಣಾ ಮಹಾರಾಜ, ಯೇಹಿ ಖೇತ್ತಂ ಕಸಾಮಸೇ;

ತೇಸು ಏಕೋ ಮತೋ ದೇವ, ದುತಿಯಂ ಗಣ್ಹ ಖತ್ತಿಯಾ’’ತಿ. – ಆಹ;

ರಾಜಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇನ ವಿರಜ್ಝಿತ್ವಾ ಕಥಿತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಸಿತಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಸೋಮದತ್ತ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಗೇಹೇ ಬಹೂ ಮಞ್ಞೇ ಗೋಣಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ತುಮ್ಹೇಹಿ ದಿನ್ನಾ ¶ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ರಾಜಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ತುಸ್ಸಿತ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಸೋಳಸ ಗೋಣೇ ಅಲಙ್ಕಾರಭಣ್ಡಕೇ ನಿವಾಸನಗಾಮಞ್ಚಸ್ಸ ಬ್ರಹ್ಮದೇಯ್ಯಂ ದತ್ವಾ ಮಹನ್ತೇನ ಯಸೇನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಸಬ್ಬಸೇತಸಿನ್ಧವಯುತ್ತಂ ರಥಂ ಅಭಿರುಯ್ಹ ಮಹನ್ತೇನ ಪರಿವಾರೇನ ಗಾಮಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪಿತರಾ ಸದ್ಧಿಂ ರಥೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ‘‘ತಾತ, ಅಹಂ ತುಮ್ಹೇ ಸಕಲಸಂವಚ್ಛರಂ ಯೋಗ್ಗಂ ಕಾರೇಸಿಂ, ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಕಾಲೇ ಪನ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಗೋಣಂ ರಞ್ಞೋ ಅದತ್ಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೨೧.

‘‘ಅಕಾಸಿ ಯೋಗ್ಗಂ ಧುವಮಪ್ಪಮತ್ತೋ, ಸಂವಚ್ಛರಂ ಬೀರಣಥಮ್ಭಕಸ್ಮಿಂ;

ಬ್ಯಾಕಾಸಿ ಸಞ್ಞಂ ಪರಿಸಂ ವಿಗಯ್ಹ, ನ ನಿಯ್ಯಮೋ ತಾಯತಿ ಅಪ್ಪಪಞ್ಞ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಕಾಸಿ ಯೋಗ್ಗಂ ಧುವಮಪ್ಪಮತ್ತೋ, ಸಂವಚ್ಛರಂ ಬೀರಣಥಮ್ಭಕಸ್ಮಿನ್ತಿ, ತಾತ, ತ್ವಂ ನಿಚ್ಚಂ ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಬೀರಣತ್ಥಮ್ಭಮಯೇ ಸುಸಾನೇ ಯೋಗ್ಗಂ ಅಕಾಸಿ ¶ . ಬ್ಯಾಕಾಸಿ ಸಞ್ಞಂ ಪರಿಸಂ ವಿಗಯ್ಹಾತಿ ಅಥ ಚ ಪನ ಪರಿಸಂ ವಿಗಾಹಿತ್ವಾ ತಂ ಸಞ್ಞಂ ವಿಅಕಾಸಿ ವಿಕಾರಂ ಆಪಾದೇಸಿ, ಪರಿವತ್ತೇಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ನ ನಿಯ್ಯಮೋ ತಾಯತಿ ಅಪ್ಪಪಞ್ಞನ್ತಿ ಅಪ್ಪಹಞ್ಞಂ ನಾಮ ಪುಗ್ಗಲಂ ನಿಯ್ಯಮೋ ಯೋಗ್ಗಾಚಿಣ್ಣಂ ಚರಣಂ ನ ತಾಯತಿ ನ ರಕ್ಖತೀತಿ.

ಅಥಸ್ಸ ¶ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೨೨.

‘‘ದ್ವಯಂ ಯಾಚನಕೋ ತಾತ, ಸೋಮದತ್ತ ನಿಗಚ್ಛತಿ;

ಅಲಾಭಂ ಧನಲಾಭಂ ವಾ, ಏವಂಧಮ್ಮಾ ಹಿ ಯಾಚನಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಏವಂಧಮ್ಮಾ ಹಿ ಯಾಚನಾತಿ ಯಾಚನಾ ಹಿ ಏವಂಸಭಾವಾತಿ.

ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಲಾಳುದಾಯೀ ಇದಾನೇವ ಸಾರಜ್ಜಬಹುಲೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಸಾರಜ್ಜಬಹುಲೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ರಾಜಾ ಆನನ್ದೋ, ಸೋಮದತ್ತಸ್ಸ ಪಿತಾ ಲಾಳುದಾಯೀ ಅಹೋಸಿ, ಸೋಮದತ್ತೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಸೋಮದತ್ತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಠಮಾ.

[೨೧೨] ೨. ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಭತ್ತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಅಞ್ಞೋ ¶ ಉಪರಿಮೋ ವಣ್ಣೋತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಪುರಾಣದುತಿಯಿಕಾಪಲೋಭನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಸೋ ಹಿ ಭಿಕ್ಖು ಸತ್ಥಾರಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ, ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು, ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಟ್ಠೋ ‘‘ಸಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಕೋ ತಂ ಉಕ್ಕಣ್ಠಾಪೇಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಪುರಾಣದುತಿಯಿಕಾ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖು ಅಯಂ ತೇ ಇತ್ಥೀ ಅನತ್ಥಕಾರಿಕಾ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಅತ್ತನೋ ಜಾರಸ್ಸ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಕಂ ಭೋಜೇಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಭಿಕ್ಖಂ ಚರಿತ್ವಾ ಜೀವಿಕಕಪ್ಪಕೇ ಕಪಣೇ ನಟಕಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ದುಗ್ಗತೋ ದುರೂಪಕೋ ಹುತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖಂ ಚರಿತ್ವಾ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ತದಾ ಕಾಸಿರಟ್ಠೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಗಾಮಕೇ ಏಕಸ್ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ದುಸ್ಸೀಲಾ ಪಾಪಧಮ್ಮಾ ಅತಿಚಾರಂ ಚರತಿ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ಕೇನಚಿದೇವ ಕರಣೀಯೇನ ¶ ಬಹಿ ಗತೇ ತಸ್ಸಾ ಜಾರೋ ತಂ ಖಣಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ತಂ ಗೇಹಂ ಪಾವಿಸಿ. ಸಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅತಿಚರಿತ್ವಾ ‘‘ಮುಹುತ್ತಂ ಅಚ್ಛ, ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾವ ಗಮಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಭತ್ತಂ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಸೂಪಬ್ಯಞ್ಜನಸಮ್ಪನ್ನಂ ಉಣ್ಹಭತ್ತಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ಭುಞ್ಜಾ’’ತಿ ತಸ್ಸ ದತ್ವಾ ಸಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಆಗಮನಂ ಓಲೋಕಯಮಾನಾ ದ್ವಾರೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯಾ ಜಾರಸ್ಸ ಭುಞ್ಜನಟ್ಠಾನೇ ಪಿಣ್ಡಂ ಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ.

ತಸ್ಮಿಂ ¶ ಖಣೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಗೇಹಾಭಿಮುಖೋ ಆಗಚ್ಛತಿ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ತಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ವೇಗೇನ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ‘‘ಉಟ್ಠೇಹಿ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಆಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಜಾರಂ ಕೋಟ್ಠೇ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಕಾಲೇ ಫಲಕಂ ಉಪನೇತ್ವಾ ಹತ್ಥಧೋವನಂ ದತ್ವಾ ಇತರೇನ ಭುತ್ತಾವಸಿಟ್ಠಸ್ಸ ಸೀತಭತ್ತಸ್ಸ ಉಪರಿ ಉಣ್ಹಭತ್ತಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಅದಾಸಿ. ಸೋ ಭತ್ತೇ ಹತ್ಥಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಉಪರಿ ಉಣ್ಹಂ ಹೇಟ್ಠಾ ಚ ಭತ್ತಂ ಸೀತಲಂ ದಿಸ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇಮಿನಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಭುತ್ತಾಧಿಕೇನ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಭತ್ತೇನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ಸೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೨೩.

‘‘ಅಞ್ಞೋ ಉಪರಿಮೋ ವಣ್ಣೋ, ಅಞ್ಞೋ ವಣ್ಣೋ ಚ ಹೇಟ್ಠಿಮೋ;

ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ತ್ವೇವ ಪುಚ್ಛಾಮಿ, ಕಿಂ ಹೇಟ್ಠಾ ಕಿಞ್ಚ ಉಪ್ಪರೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ವಣ್ಣೋತಿ ಆಕಾರೋ. ಅಯಞ್ಹಿ ಉಪರಿಮಸ್ಸ ಉಣ್ಹಭಾವಂ ಹೇಟ್ಠಿಮಸ್ಸ ಚ ಸೀತಭಾವಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಏವಮಾಹ. ಕಿಂ ಹೇಟ್ಠಾ ಕಿಞ್ಚ ಉಪ್ಪರೀತಿ ವುಡ್ಢಿತಭತ್ತೇನ ¶ ನಾಮ ಉಪರಿ ಸೀತಲೇನ, ಹೇಟ್ಠಾ ಉಣ್ಹೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ಇದಞ್ಚ ಪನ ನ ತಾದಿಸಂ, ತೇನ ತಂ ಪುಚ್ಛಾಮಿ – ‘‘ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ಉಪರಿ ಭತ್ತಂ ಉಣ್ಹಂ, ಹೇಟ್ಠಿಮಂ ಸೀತಲ’’ನ್ತಿ.

ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ಅತ್ತನಾ ಕತಕಮ್ಮಸ್ಸ ಉತ್ತಾನಭಾವಭಯೇನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಕಥೇನ್ತೇಪಿ ತುಣ್ಹೀಯೇವ ಅಹೋಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ನಟಪುತ್ತಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಕೋಟ್ಠೇ ನಿಸೀದಾಪಿತಪಾಪಪುರಿಸೇನ ಜಾರೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ಇಮಿನಾ ಗೇಹಸ್ಸಾಮಿಕೇನ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ಪನ ಅತ್ತನಾ ಕತಕಮ್ಮಸ್ಸ ಪಾಕಟಭಾವಭಯೇನ ಕಿಞ್ಚಿ ನ ಕಥೇತಿ, ಹನ್ದಾಹಂ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಕತಕಮ್ಮಂ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾರಸ್ಸ ಕೋಟ್ಠಕೇ ನಿಸೀದಾಪಿತಭಾವಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಕಥೇಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಗೇಹಾ ನಿಕ್ಖನ್ತಕಾಲತೋ ¶ ಪಟ್ಠಾಯ ಇತರಸ್ಸ ಗೇಹಪವೇಸನಂ ಅತಿಚರಣಂ ಅಗ್ಗಭತ್ತಭುಞ್ಜನಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯಾ ದ್ವಾರೇ ಠತ್ವಾ ಮಗ್ಗಂ ಓಲೋಕನಂ ಇತರಸ್ಸ ಕೋಟ್ಠೇ ಓತಾರಿತಭಾವನ್ತಿ ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೨೪.

‘‘ಅಹಂ ನಟೋಸ್ಮಿ ಭದ್ದನ್ತೇ, ಭಿಕ್ಖಕೋಸ್ಮಿ ಇಧಾಗತೋ;

ಅಯಞ್ಹಿ ಕೋಟ್ಠಮೋತಿಣ್ಣೋ, ಅಯಂ ಸೋ ಯಂ ಗವೇಸಸೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಹಂ ನಟೋಸ್ಮಿ, ಭದ್ದನ್ತೇತಿ, ಸಾಮಿ, ಅಹಂ ನಟಜಾತಿಕೋ. ಭಿಕ್ಖಕೋಸ್ಮಿ ಇಧಾಗತೋತಿ ಸ್ವಾಹಂ ಇಮಂ ಠಾನಂ ಭಿಕ್ಖಕೋ ಭಿಕ್ಖಂ ಪರಿಯೇಸಮಾನೋ ಆಗತೋಸ್ಮಿ. ಅಯಞ್ಹಿ ಕೋಟ್ಠಮೋತಿಣ್ಣೋತಿ ಅಯಂ ಪನ ಏತಿಸ್ಸಾ ಜಾರೋ ಇಮಂ ಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜನ್ತೋ ತವ ಭಯೇನ ಕೋಟ್ಠಂ ಓತಿಣ್ಣೋ. ಅಯಂ ಸೋ ಯಂ ಗವೇಸಸೀತಿ ಯಂ ತ್ವಂ ಕಸ್ಸ ನು ಖೋ ಇಮಿನಾ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಕೇನ ಭವಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಗವೇಸಸಿ, ಅಯಂ ಸೋ. ಚೂಳಾಯ ¶ ನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕೋಟ್ಠಾ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಯಥಾ ನ ಪುನೇವರೂಪಂ ಪಾಪಂ ಕರೋತಿ, ತಥಾ ಅಸ್ಸ ಸತಿಂ ಜನೇಹೀತಿ ವತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಉಭೋಪಿ ತೇ ಯಥಾ ನಂ ನ ಪುನೇವರೂಪಂ ಪಾಪಂ ಕರೋನ್ತಿ, ತಜ್ಜನಪೋಥನೇಹಿ ತಥಾ ಸಿಕ್ಖಾಪೇತ್ವಾ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತೋ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋ ಭಿಕ್ಖು ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ. ‘‘ತದಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ಪುರಾಣದುತಿಯಿಕಾ ಅಹೋಸಿ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋ ಭಿಕ್ಖು, ನಟಪುತ್ತೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಭತ್ತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದುತಿಯಾ.

[೨೧೩] ೩. ಭರುಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಇಸೀನಮನ್ತರಂ ¶ ಕತ್ವಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಕೋಸಲರಾಜಾನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಭಗವತೋ ಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ಮಹಾ ಅಹೋಸಿ. ಯಥಾಹ –

‘‘ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಭಗವಾ ಸಕ್ಕತೋ ಹೋತಿ ಗರುಕತೋ ಮಾನಿತೋ ಪೂಜಿತೋ ಅಪಚಿತೋ ಲಾಭೀ ಚೀವರಪಿಣ್ಡಪಾತಸೇನಾಸನಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಭೇಸಜ್ಜಪರಿಕ್ಖಾರಾನಂ. ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋಪಿ ಖೋ ಸಕ್ಕತೋ ಹೋತಿ…ಪೇ… ಪರಿಕ್ಖಾರಾನಂ. ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯಾ ಪನ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾ ಅಸಕ್ಕತಾ ಹೋನ್ತಿ…ಪೇ… ಪರಿಕ್ಖಾರಾನ’’ನ್ತಿ (ಉದಾ. ೧೪).

ತೇ ಏವಂ ಪರಿಹೀನಲಾಭಸಕ್ಕಾರಾ ಅಹೋರತ್ತಂ ಗುಳ್ಹಸನ್ನಿಪಾತಂ ಕತ್ವಾ ಮನ್ತಯನ್ತಿ ‘‘ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಯಂ ಹತಲಾಭಸಕ್ಕಾರಾ ಜಾತಾ ¶ , ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಲಾಭಗ್ಗಯಸಗ್ಗಪ್ಪತ್ತೋ ಜಾತೋ, ಕೇನ ನು ಖೋ ಕಾರಣೇನಸ್ಸ ಏಸಾ ಸಮ್ಪತ್ತೀ’’ತಿ. ತತ್ರೇಕೇ ಏವಮಾಹಂಸು – ‘‘ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪಸ್ಸ ಉತ್ತಮಟ್ಠಾನೇ ಭೂಮಿಸೀಸೇ ವಸತಿ. ತೇನಸ್ಸ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ, ಸೇಸಾ ‘‘ಅತ್ಥೇತಂ ಕಾರಣಂ, ಮಯಮ್ಪಿ ಜೇತವನಪಿಟ್ಠೇ ತಿತ್ಥಿಯಾರಾಮಂ ಕಾರೇಮು, ಏವಂ ಲಾಭಿನೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ‘‘ಏವಮೇತ’’ನ್ತಿ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇಪಿ ಮಯಂ ರಞ್ಞೋ ಅನಾರೋಚೇತ್ವಾ ಆರಾಮಂ ಕಾರೇಸ್ಸಾಮ, ಭಿಕ್ಖೂ ವಾರೇಸ್ಸನ್ತಿ, ಲಞ್ಜಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಅಭಿಜ್ಜನಕೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ರಞ್ಞೋ ಲಞ್ಜಂ ದತ್ವಾ ಆರಾಮಟ್ಠಾನಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸಮ್ಮನ್ತೇತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಾಕೇ ಯಾಚಿತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಸತಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಮಯಂ ಜೇತವನಪಿಟ್ಠಿಯಂ ತಿತ್ಥಿಯಾರಾಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮ, ಸಚೇ ¶ ಭಿಕ್ಖೂ ‘ಕಾತುಂ ನ ದಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಆರೋಚೇನ್ತಿ, ನೇಸಂ ಪಟಿವಚನಂ ನ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಆಹಂಸು. ರಾಜಾ ಲಞ್ಜಲೋಭೇನ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ.

ತಿತ್ಥಿಯಾ ರಾಜಾನಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ವಡ್ಢಕಿಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮಂ ಪಟ್ಠಪೇಸುಂ, ಮಹಾಸದ್ದೋ ಅಹೋಸಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಕೇ ಪನೇತೇ, ಆನನ್ದ, ಉಚ್ಚಾಸದ್ದಮಹಾಸದ್ದಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯಾ, ಭನ್ತೇ, ಜೇತವನಪಿಟ್ಠಿಯಂ ತಿತ್ಥಿಯಾರಾಮಂ ಕಾರೇನ್ತಿ, ತತ್ಥೇಸೋ ಸದ್ದೋ’’ತಿ. ‘‘ಆನನ್ದ, ನೇತಂ ಠಾನಂ ತಿತ್ಥಿಯಾರಾಮಸ್ಸ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ, ತಿತ್ಥಿಯಾ ಉಚ್ಚಾಸದ್ದಕಾಮಾ, ನ ಸಕ್ಕಾ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ¶ ವಸಿತು’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಸನ್ನಿಪಾತೇತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ರಞ್ಞೋ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ತಿತ್ಥಿಯಾರಾಮಕರಣಂ ನಿವಾರೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ನಿವೇಸನದ್ವಾರೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ರಾಜಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಆಗತಭಾವಂ ಸುತ್ವಾಪಿ ‘‘ತಿತ್ಥಿಯಾರಾಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಆಗತಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಲಞ್ಜಸ್ಸ ಗಹಿತತ್ತಾ ‘‘ರಾಜಾ ಗೇಹೇ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವದಾಪೇಸಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಆರೋಚೇಸುಂ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಲಞ್ಜಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಏವಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕೇ ಪೇಸೇಸಿ. ರಾಜಾ ತೇಸಮ್ಪಿ ಆಗತಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ ತಥೇವ ವದಾಪೇಸಿ. ತೇಪಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಆರಾಚೇಸುಂ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ ಇದಾನಿ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ರಾಜಾ ಗೇಹೇ ನಿಸೀದಿತುಂ ಲಭಿಸ್ಸತಿ, ಬಹಿ ನಿಕ್ಖಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪುನದಿವಸೇ ಪುಬ್ಬಣ್ಹಸಮಯಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಪಞ್ಚಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ರಞ್ಞೋ ನಿವೇಸನದ್ವಾರಂ ಅಗಮಾಸಿ. ರಾಜಾ ಸುತ್ವಾ ಪಾಸಾದಾ ಓತರಿತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಯಾಗುಖಜ್ಜಕಂ ದತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ. ಸತ್ಥಾ ರಞ್ಞೋ ಏಕಂ ಪರಿಯಾಯಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆರಭನ್ತೋ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಪೋರಾಣಕರಾಜಾನೋ ಲಞ್ಜಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸೀಲವನ್ತೇ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಕಲಹಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ರಟ್ಠಸ್ಸ ಅಸ್ಸಾಮಿನೋ ಹುತ್ವಾ ಮಹಾವಿನಾಸಂ ಪಾಪುಣಿಂಸೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇನ ಯಾಚಿತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ¶ ಭರುರಟ್ಠೇ ಭರುರಾಜಾ ನಾಮ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ. ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪಞ್ಚಾಭಿಞ್ಞೋ ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಲಾಭೀ ಗಣಸತ್ಥಾ ತಾಪಸೋ ಹುತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತಪದೇಸೇ ಚಿರಂ ವಸಿತ್ವಾ ಲೋಣಮ್ಬಿಲಸೇವನತ್ಥಾಯ ಪಞ್ಚಸತತಾಪಸಪರಿವುತೋ ಹಿಮವನ್ತಾ ಓತರಿತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಭರುನಗರಂ ಪತ್ವಾ ತತ್ಥ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಉತ್ತರದ್ವಾರೇ ಸಾಖಾವಿಟಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ವಟರುಕ್ಖಸ್ಸ ಮೂಲೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ಏವಂ ತಸ್ಮಿಂ ಇಸಿಗಣೇ ತತ್ಥ ವಸನ್ತೇ ಅಡ್ಢಮಾಸಚ್ಚಯೇನ ಅಞ್ಞೋ ಗಣಸತ್ಥಾ ಪಞ್ಚಸತಪರಿವಾರೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ನಗರೇ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣದ್ವಾರೇ ತಾದಿಸಸ್ಸೇವ ವಟರುಕ್ಖಸ್ಸ ಮೂಲೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ತತ್ಥ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ಇತಿ ತೇ ದ್ವೇಪಿ ಇಸಿಗಣಾ ತತ್ಥ ಯಥಾಭಿರನ್ತಂ ವಿಹರಿತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತಮೇವ ಅಗಮಂಸು.

ತೇಸಂ ¶ ಗತಕಾಲೇ ದಕ್ಖಿಣದ್ವಾರೇ ವಟರುಕ್ಖೋ ಸುಕ್ಖೋ. ಪುನವಾರೇ ತೇಸು ಆಗಚ್ಛನ್ತೇಸು ದಕ್ಖಿಣದ್ವಾರೇ ವಟರುಕ್ಖವಾಸಿನೋ ಪಠಮತರಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಟರುಕ್ಖಸ್ಸ ¶ ಸುಕ್ಖಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಉತ್ತರದ್ವಾರೇ ವಟರುಕ್ಖಮೂಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ತತ್ಥ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸುಂ. ಇತರೇ ಪನ ಇಸಯೋ ಪಚ್ಛಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ನಗರೇ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ರುಕ್ಖಮೂಲಮೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸುಂ. ತೇ ‘‘ನ ಸೋ ತುಮ್ಹಾಕಂ ರುಕ್ಖೋ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ರುಕ್ಖೋ’’ತಿ ರುಕ್ಖಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಕಲಹಂ ಕರಿಂಸು, ಕಲಹೋ ಮಹಾ ಅಹೋಸಿ. ಏಕೇ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಠಮಂ ವಸಿತಟ್ಠಾನಂ ತುಮ್ಹೇ ನ ಲಭಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಏಕೇ ‘‘ಮಯಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಾರೇ ಪಠಮತರಂ ಇಧಾಗತಾ, ತುಮ್ಹೇ ನ ಲಭಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಇತಿ ತೇ ‘‘ಮಯಂ ಸಾಮಿನೋ, ಮಯಂ ಸಾಮಿನೋ’’ತಿ ಕಲಹಂ ಕರೋನ್ತಾ ರುಕ್ಖಮೂಲಸ್ಸತ್ಥಾಯ ರಾಜಕುಲಂ ಅಗಮಂಸು. ರಾಜಾ ಪಠಮಂ ವುತ್ಥಇಸಿಗಣಞ್ಞೇವ ಸಾಮಿಕಂ ಅಕಾಸಿ ¶ . ಇತರೇ ‘‘ನ ದಾನಿ ಮಯಂ ಇಮೇಹಿ ಪರಾಜಿತಾತಿ ಅತ್ತಾನಂ ವದಾಪೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುನಾ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಚಕ್ಕವತ್ತಿಪರಿಭೋಗಂ ರಥಪಞ್ಜರಂ ದಿಸ್ವಾ ಆಹರಿತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಲಞ್ಜಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಅಮ್ಹೇಪಿ ಸಾಮಿಕೇ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು.

ರಾಜಾ ಲಞ್ಜಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ದ್ವೇಪಿ ಗಣಾ ವಸನ್ತೂ’’ತಿ ದ್ವೇಪಿ ಸಾಮಿಕೇ ಅಕಾಸಿ. ಇತರೇ ಇಸಯೋ ತಸ್ಸ ರಥಪಞ್ಜರಸ್ಸ ರಥಚಕ್ಕಾನಿ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಲಞ್ಜಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಅಮ್ಹೇಯೇವ ಸಾಮಿಕೇ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ರಾಜಾ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ. ಇಸಿಗಣಾ ‘‘ಅಮ್ಹೇಹಿ ವತ್ಥುಕಾಮೇ ಚ ಕಿಲೇಸಕಾಮೇ ಚ ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತೇಹಿ ರುಕ್ಖಮೂಲಸ್ಸ ಕಾರಣಾ ಕಲಹಂ ಕರೋನ್ತೇಹಿ ಲಞ್ಜಂ ದದನ್ತೇಹಿ ಅಯುತ್ತಂ ಕತ’’ನ್ತಿ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಿನೋ ಹುತ್ವಾ ವೇಗೇನ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತಮೇವ ಅಗಮಂಸು. ಸಕಲಭರುರಟ್ಠವಾಸಿನೋ ದೇವತಾ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಸೀಲವನ್ತೇ ಕಲಹಂ ಕರೋನ್ತೇನ ರಞ್ಞಾ ಅಯುತ್ತಂ ಕತ’’ನ್ತಿ ಭರುರಞ್ಞೋ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ತಿಯೋಜನಸತಿಕಂ ಭರುರಟ್ಠಂ ಸಮುದ್ದಂ ಉಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಅರಟ್ಠಮಕಂಸು. ಇತಿ ಏಕಂ ಭರುರಾಜಾನಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸಕಲರಟ್ಠವಾಸಿನೋಪಿ ವಿನಾಸಂ ಪತ್ತಾತಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಅತೀತಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅವೋಚ –

೧೨೫.

‘‘ಇಸೀನಮನ್ತರಂ ಕತ್ವಾ, ಭರುರಾಜಾತಿ ಮೇ ಸುತಂ;

ಉಚ್ಛಿನ್ನೋ ಸಹ ರಟ್ಠೇಹಿ, ಸ ರಾಜಾ ವಿಭವಙ್ಗತೋ.

೧೨೬.

‘‘ತಸ್ಮಾ ಹಿ ಛನ್ದಾಗಮನಂ, ನಪ್ಪಸಂಸನ್ತಿ ಪಣ್ಡಿತಾ;

ಅದುಟ್ಠಚಿತ್ತೋ ಭಾಸೇಯ್ಯ, ಗಿರಂ ಸಚ್ಚುಪಸಂಹಿತ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ¶ ಅನ್ತರಂ ಕತ್ವಾತಿ ಛನ್ದಾಗತಿವಸೇನ ವಿವರಂ ಕತ್ವಾ. ಭರುರಾಜಾತಿ ಭರುರಟ್ಠೇ ರಾಜಾ. ಇತಿ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ ಇತಿ ಮಯಾ ಪುಬ್ಬೇ ಏತಂ ಸುತಂ. ತಸ್ಮಾ ಹಿ ಛನ್ದಾಗಮನನ್ತಿ ಯಸ್ಮಾ ಹಿ ಛನ್ದಾಗಮನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭರುರಾಜಾ ಸಹ ರಟ್ಠೇನ ಉಚ್ಛಿನ್ನೋ, ತಸ್ಮಾ ಛನ್ದಾಗಮನಂ ಪಣ್ಡಿತಾ ನಪ್ಪಸಂಸನ್ತಿ. ಅದುಟ್ಠಚಿತ್ತೋತಿ ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಅದೂಸಿತಚಿತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ. ಭಾಸೇಯ್ಯ ಗಿರಂ ಸಚ್ಚುಪಸಂಹಿತನ್ತಿ ಸಭಾವನಿಸ್ಸಿತಂ ¶ ಅತ್ಥನಿಸ್ಸಿತಂ ಕಾರಣನಿಸ್ಸಿತಮೇವ ಗಿರಂ ಭಾಸೇಯ್ಯ. ಯೇ ಹಿ ತತ್ಥ ಭರುರಞ್ಞೋ ಲಞ್ಜಂ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಅಯುತ್ತಂ ಏತನ್ತಿ ಪಟಿಕ್ಕೋಸನ್ತಾ ಸಚ್ಚುಪಸಂಹಿತಂ ಗಿರಂ ಭಾಸಿಂಸು, ತೇಸಂ ಠಿತಟ್ಠಾನಂ ನಾಳಿಕೇರದೀಪೇ ಅಜ್ಜಾಪಿ ದೀಪಕಸಹಸ್ಸಂ ಪಞ್ಞಾಯತೀತಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಛನ್ದವಸಿಕೇನ ನಾಮ ನ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ದ್ವೇ ಪಬ್ಬಜಿತಗಣೇ ಕಲಹಂ ಕಾರೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ತೇನ ಸಮಯೇನ ಜೇಟ್ಠಕಇಸಿ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ, ರಾಜಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಗತಕಾಲೇ ಮನುಸ್ಸೇ ಪೇಸೇತ್ವಾ ತಿತ್ಥಿಯಾರಾಮಂ ವಿದ್ಧಂಸಾಪೇಸಿ, ತಿತ್ಥಿಯಾ ಅಪ್ಪತಿಟ್ಠಾ ಅಹೇಸುಂ.

ಭರುಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ತತಿಯಾ.

[೨೧೪] ೪. ಪುಣ್ಣನದೀಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಪುಣ್ಣಂ ನದಿನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಪಞ್ಞಾಪಾರಮಿಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ದಿವಸೇ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಭಿಕ್ಖೂ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪಞ್ಞಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ – ‘‘ಆವುಸೋ, ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಮಹಾಪಞ್ಞೋ ಪುಥುಪಞ್ಞೋ ಹಾಸಪಞ್ಞೋ ಜವನಪಞ್ಞೋ ತಿಕ್ಖಪಞ್ಞೋ ಗಮ್ಭೀರಪಞ್ಞೋ ನಿಬ್ಬೇಧಿಕಪಞ್ಞೋ ಉಪಾಯಪಞ್ಞಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ತಥಾಗತೋ ಪಞ್ಞವಾ ಉಪಾಯಕುಸಲೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪುರೋಹಿತಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ತಕ್ಕಸಿಲಾಯಂ ಸಬ್ಬಸಿಪ್ಪಾನಿ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಪಿತು ಅಚ್ಚಯೇನ ಪುರೋಹಿತಟ್ಠಾನಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿರಞ್ಞೋ ಅತ್ಥಧಮ್ಮಾನುಸಾಸಕೋ ¶ ಅಹೋಸಿ. ಅಪರಭಾಗೇ ರಾಜಾ ಪರಿಭೇದಕಾನಂ ಕಥಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಕುದ್ಧೋ ‘‘ಮಾ ಮಮ ಸನ್ತಿಕೇ ವಸೀ’’ತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಬಾರಾಣಸಿತೋ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪುತ್ತದಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಾಸಿಕಗಾಮಕೇ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ಅಪರಭಾಗೇ ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ಗುಣಂ ಸರಿತ್ವಾ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಕಞ್ಚಿ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಆಚರಿಯಂ ಪಕ್ಕೋಸಿತುಂ ನ ಯುತ್ತಂ, ಏಕಂ ಪನ ಗಾಥಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಪಣ್ಣಂ ¶ ¶ ಲಿಖಿತ್ವಾ ಕಾಕಮಂಸಂ ಪಚಾಪೇತ್ವಾ ಪಣ್ಣಞ್ಚ ಮಂಸಞ್ಚ ಸೇತವತ್ಥೇನ ಪಲಿವೇಠೇತ್ವಾ ರಾಜಮುದ್ದಿಕಾಯ ಲಞ್ಛೇತ್ವಾ ಪೇಸೇಸ್ಸಾಮಿ. ಯದಿ ಪಣ್ಡಿತೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಪಣ್ಣಂ ವಾಚೇತ್ವಾ ಕಾಕಮಂಸಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಆಗಮಿಸ್ಸತಿ, ನೋ ಚೇ, ನಾಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ‘‘ಪುಣ್ಣಂ ನದಿ’’ನ್ತಿ ಇಮಂ ಗಾಥಂ ಪಣ್ಣೇ ಲಿಖಿ –

೧೨೭.

‘‘ಪುಣ್ಣಂ ನದಿಂ ಯೇನ ಚ ಪೇಯ್ಯಮಾಹು, ಜಾತಂ ಯವಂ ಯೇನ ಚ ಗುಯ್ಹಮಾಹು;

ದೂರಂ ಗತಂ ಯೇನ ಚ ಅವ್ಹಯನ್ತಿ, ಸೋ ತ್ಯಾಗತೋ ಹನ್ದ ಚ ಭುಞ್ಜ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಪುಣ್ಣಂ ನದಿಂ ಯೇನ ಚ ಪೇಯ್ಯಮಾಹೂತಿ ಕಾಕಪೇಯ್ಯಾ ನದೀಹಿ ವದನ್ತಾ ಯೇನ ಪುಣ್ಣಂ ನದಿಂ ಕಾಕಪೇಯ್ಯಮಾಹು, ನ ಹಿ ಅಪುಣ್ಣಾ ನದೀ ‘‘ಕಾಕಪೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಯದಾಪಿ ನದೀತೀರೇ ಠತ್ವಾ ಗೀವಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ಕಾಕೇನ ಪಾತುಂ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ, ತದಾ ನಂ ‘‘ಕಾಕಪೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಜಾತಂ ಯವಂ ಯೇನ ಚ ಗುಯ್ಹಮಾಹೂತಿ ಯವನ್ತಿ ದೇಸನಾಸೀಸಮತ್ತಂ, ಇಧ ಪನ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಜಾತಂ ಉಗ್ಗತಂ ಸಮ್ಪನ್ನತರುಣಸಸ್ಸಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ. ತಞ್ಹಿ ಯದಾ ಅನ್ತೋ ಪವಿಟ್ಠಕಾಕಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತದಾ ಗುಯ್ಹತೀತಿ ಗುಯ್ಹಂ. ಕಿಂ ಗುಯ್ಹತಿ? ಕಾಕಂ. ಇತಿ ಕಾಕಸ್ಸ ಗುಯ್ಹಂ ಕಾಕಗುಯ್ಹನ್ತಿ ತಂ ವದಮಾನಾ ಕಾಕೇನ ಗುಯ್ಹವಚನಸ್ಸ ಕಾರಣಭೂತೇನ ‘‘ಗುಯ್ಹ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಯೇನ ಚ ಗುಯ್ಹಮಾಹೂ’’ತಿ. ದೂರಂ ಗತಂ ಯೇನ ಚ ಅವ್ಹಯನ್ತೀತಿ ದೂರಂ ಗತಂ ವಿಪ್ಪವುತ್ಥಂ ಪಿಯಪುಗ್ಗಲಂ ಯಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಚೇ ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ ಆಗಚ್ಛತಿ, ವಸ್ಸ ಕಾಕಾತಿ ವಾ ವಸ್ಸನ್ತಞ್ಞೇವ ವಾ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಯಥಾ ಕಾಕೋ ವಸ್ಸತಿ, ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ ಆಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಏವಂ ವದನ್ತಾ ಯೇನ ಚ ಅವ್ಹಯನ್ತಿ ಕಥೇನ್ತಿ ಮನ್ತೇನ್ತಿ, ಉದಾಹರನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೋ ತ್ಯಾಗತೋತಿ ಸೋ ತೇ ಆನೀತೋ. ಹನ್ದ ಚ ಭುಞ್ಜ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾತಿ ಗಣ್ಹ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಭುಞ್ಜಸ್ಸು ನಂ, ಖಾದ ಇದಂ ಕಾಕಮಂಸನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಇತಿ ¶ ರಾಜಾ ಇಮಂ ಗಾಥಂ ಪಣ್ಣೇ ಲಿಖಿತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಪೇಸೇಸಿ. ಸೋ ಪಣ್ಣಂ ವಾಚೇತ್ವಾ ‘‘ರಾಜಾ ಮಂ ದಟ್ಠುಕಾಮೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೨೮.

‘‘ಯತೋ ¶ ಮಂ ಸರತೀ ರಾಜಾ, ವಾಯಸಮ್ಪಿ ಪಹೇತವೇ;

ಹಂಸಾ ಕೋಞ್ಚಾ ಮಯೂರಾ ಚ, ಅಸತೀಯೇವ ಪಾಪಿಯಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಯತೋ ಮಂ ಸರತೀ ರಾಜಾ, ವಾಯಸಮ್ಪಿ ಪಹೇತವೇತಿ ಯದಾ ರಾಜಾ ವಾಯಸಮಂಸಂ ಲಭಿತ್ವಾ ತಮ್ಪಿ ಪಹೇತುಂ ಮಂ ಸರತಿ. ಹಂಸಾ ಕೋಞ್ಚಾ ಮಯೂರಾ ಚಾತಿ ಯದಾ ಪನಸ್ಸ ಏತೇ ಹಂಸಾದಯೋ ಉಪನೀತಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಏಕಾನಿ ಹಂಸಮಂಸಾದೀನಿ ಲಚ್ಛತಿ, ತದಾ ಮಂ ಕಸ್ಮಾ ನ ಸರಿಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ? ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ¶ ಪನ ‘‘ಹಂಸಕೋಞ್ಚಮಯೂರಾನ’’ನ್ತಿ ಪಾಠೋ. ಸೋ ಸುನ್ದರತರಾ, ಇಮೇಸಂ ಹಂಸಾದೀನಂ ಮಂಸಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಕಸ್ಮಾ ಮಂ ನ ಸರಿಸ್ಸತಿ, ಸರಿಸ್ಸತಿಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಸತೀಯೇವ ಪಾಪಿಯಾತಿ ಯಂ ವಾ ತಂ ವಾ ಲಭಿತ್ವಾ ಸರಣಂ ನಾಮ ಸುನ್ದರಂ, ಲೋಕಸ್ಮಿಂ ಪನ ಅಸತಿಯೇವ ಪಾಪಿಯಾ, ಅಸತಿಕರಣಂಯೇವ ಹೀನಂ ಲಾಮಕಂ, ತಞ್ಚ ಅಮ್ಹಾಕಂ ರಞ್ಞೋ ನತ್ಥಿ. ಸರತಿ ಮಂ ರಾಜಾ, ಆಗಮನಂ ಮೇ ಪಚ್ಚಾಸೀಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಯಾನಂ ಯೋಜಾಪೇತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ಪಸ್ಸಿ, ರಾಜಾ ತುಸ್ಸಿತ್ವಾ ಪುರೋಹಿತಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ರಾಜಾ ಆನನ್ದೋ ಅಹೋಸಿ, ಪುರೋಹಿತೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಪುಣ್ಣನದೀಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಚತುತ್ಥಾ.

[೨೧೫] ೫. ಕಚ್ಛಪಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಅವಧೀ ವತ ಅತ್ತಾನನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಕೋಕಾಲಿಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ವತ್ಥು ಮಹಾತಕ್ಕಾರಿಜಾತಕೇ (ಜಾ. ೧.೧೩.೧೦೪ ಆದಯೋ) ಆವಿ-ಭವಿಸ್ಸತಿ. ತದಾ ಪನ ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕೋಕಾಲಿಕೋ ಇದಾನೇವ ವಾಚಾಯ ಹತೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ವಾಚಾಯ ಹತೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅಮಚ್ಚಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಧಮ್ಮಾನುಸಾಸಕೋ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ಪನ ರಾಜಾ ಬಹುಭಾಣೀ ಅಹೋಸಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಕಥೇನ್ತೇ ಅಞ್ಞೇಸಂ ¶ ವಚನಸ್ಸ ಓಕಾಸೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ¶ ತಸ್ಸ ತಂ ಬಹುಭಾಣಿತಂ ವಾರೇತುಕಾಮೋ ಏಕಂ ಉಪಾಯಂ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ವಿಚರತಿ. ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ಕಾಲೇ ಹಿಮವನ್ತಪದೇಸೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸರೇ ಕಚ್ಛಪೋ ವಸತಿ, ದ್ವೇ ಹಂಸಪೋತಕಾ ಗೋಚರಾಯ ಚರನ್ತಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಸ್ಸಾಸಂ ಅಕಂಸು. ತೇ ದಳ್ಹವಿಸ್ಸಾಸಿಕಾ ಹುತ್ವಾ ಏಕದಿವಸಂ ಕಚ್ಛಪಂ ಆಹಂಸು – ‘‘ಸಮ್ಮ ಕಚ್ಛಪ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಹಿಮವನ್ತೇ ಚಿತ್ತಕೂಟಪಬ್ಬತತಲೇ ಕಞ್ಚನಗುಹಾಯಂ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ರಮಣೀಯೋ ಪದೇಸೋ, ಗಚ್ಛಸಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸದ್ಧಿ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಅಹಂ ಕಿನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ? ‘‘ಮಯಂ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮ, ಸಚೇ ತ್ವಂ ಮುಖಂ ರಕ್ಖಿತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸಿ, ಕಸ್ಸಚಿ ಕಿಞ್ಚಿ ನ ಕಥೇಸ್ಸಸೀ’’ತಿ. ‘‘ರಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ಸಾಮಿ, ಗಹೇತ್ವಾ ಮಂ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ. ತೇ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಏಕಂ ದಣ್ಡಕಂ ಕಚ್ಛಪೇನ ಡಂಸಾಪೇತ್ವಾ ಸಯಂ ¶ ತಸ್ಸ ಉಭೋ ಕೋಟಿಯೋ ಡಂಸಿತ್ವಾ ಆಕಾಸಂ ಪಕ್ಖನ್ದಿಂಸು. ತಂ ತಥಾ ಹಂಸೇಹಿ ನೀಯಮಾನಂ ಗಾಮದಾರಕಾ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ದ್ವೇ ಹಂಸಾ ಕಚ್ಛಪಂ ದಣ್ಡಕೇನ ಹರನ್ತೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು.

ಕಚ್ಛಪೋ ‘‘ಯದಿ ಮಂ ಸಹಾಯಕಾ ನೇನ್ತಿ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಏತ್ಥ ಕಿಂ ದುಟ್ಠಚೇಟಕಾ’’ತಿ ವತ್ತುಕಾಮೋ ಹಂಸಾನಂ ಸೀಘವೇಗತಾಯ ಬಾರಾಣಸಿನಗರೇ ರಾಜನಿವೇಸನಸ್ಸ ಉಪರಿಭಾಗಂ ಸಮ್ಪತ್ತಕಾಲೇ ದಟ್ಠಟ್ಠಾನತೋ ದಣ್ಡಕಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಆಕಾಸಙ್ಗಣೇ ಪತಿತ್ವಾ ದ್ವೇಭಾಗೋ ಅಹೋಸಿ, ‘‘ಕಚ್ಛಪೋ ಆಕಾಸತೋ ಪತಿತ್ವಾ ದ್ವೇಧಾ ಭಿನ್ನೋ’’ತಿ ಏಕಕೋಲಾಹಲಂ ಅಹೋಸಿ. ರಾಜಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಆದಾಯ ಅಮಚ್ಚಗಣಪರಿವುತೋ ತಂ ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕಚ್ಛಪಂ ದಿಸ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಪಣ್ಡಿತ, ಕಿನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ಏಸ ಪತಿತೋ’’ತಿ? ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಚಿರಪಟಿಕಙ್ಖೋಹಂ ರಾಜಾನಂ ಓವದಿತುಕಾಮೋ ಉಪಾಯಂ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ಚರಾಮಿ, ಇಮಿನಾ ಕಚ್ಛಪೇನ ಹಂಸೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಸ್ಸಾಸೋ ಕತೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ತೇಹಿ ಇಮಂ ‘ಹಿಮವನ್ತಂ ನೇಸ್ಸಾಮಾ'ತಿ ದಣ್ಡಕಂ ಡಂಸಾಪೇತ್ವಾ ಆಕಾಸಂ ಪಕ್ಖನ್ತೇಹಿ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ಅಥ ಇಮಿನಾ ಕಸ್ಸಚಿ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಅರಕ್ಖಿತಮುಖತಾಯ ಕಿಞ್ಚಿ ವತ್ತುಕಾಮೇನ ದಣ್ಡಕಾ ವಿಸ್ಸಟ್ಠೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಏವಂ ¶ ಆಕಾಸತೋ ಪತಿತ್ವಾ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪತ್ತೇನೇವ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಆಮ ಮಹಾರಾಜ, ಅತಿಮುಖರಾ ನಾಮ ಅಪರಿಯನ್ತವಚನಾ ಏವರೂಪಂ ದುಕ್ಖಂ ಪಾಪುಣನ್ತಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅವೋಚ –

೧೨೯.

‘‘ಅವಧೀ ವತ ಅತ್ತಾನಂ, ಕಚ್ಛಪೋ ಬ್ಯಾಹರಂ ಗಿರಂ;

ಸುಗ್ಗಹೀತಸ್ಮಿಂ ಕಟ್ಠಸ್ಮಿಂ, ವಾಚಾಯ ಸಕಿಯಾವಧಿ.

೧೩೦.

‘‘ಏತಮ್ಪಿ ¶ ದಿಸ್ವಾ ನರವೀರಿಯಸೇಟ್ಠ, ವಾಚಂ ಪಮುಞ್ಚೇ ಕುಸಲಂ ನಾತಿವೇಲಂ;

ಪಸ್ಸಸಿ ಬಹುಭಾಣೇನ, ಕಚ್ಛಪಂ ಬ್ಯಸನಂ ಗತ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಅವಧೀ ವತಾತಿ ಘಾತೇಸಿ ವತ. ಬ್ಯಾಹರನ್ತಿ ಬ್ಯಾಹರನ್ತೋ. ಸುಗ್ಗಹೀತಸ್ಮಿಂ ಕಟ್ಠಸ್ಮಿನ್ತಿ ಮುಖೇನ ಸುಟ್ಠು ಡಂಸಿತ್ವಾ ಗಹಿತೇ ದಣ್ಡಕೇ. ವಾಚಾಯ ಸಕಿಯಾವಧೀತಿ ಅತಿಮುಖರತಾಯ ಅಕಾಲೇ ವಾಚಂ ನಿಚ್ಛಾರೇನ್ತೋ ದಟ್ಠಟ್ಠಾನಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ತಾಯ ಸಕಾಯ ವಾಚಾಯ ಅತ್ತಾನಂ ಅವಧಿ ಘಾತೇಸಿ. ಏವಮೇಸ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪತ್ತೋ, ನ ಅಞ್ಞಥಾತಿ. ಏತಮ್ಪಿ ದಿಸ್ವಾತಿ ಏತಮ್ಪಿ ಕಾರಣಂ ದಿಸ್ವಾ. ನರವೀರಿಯಸೇಟ್ಠಾತಿ ನರೇಸು ವೀರಿಯೇನ ಸೇಟ್ಠ ಉತ್ತಮವೀರಿಯ ರಾಜವರ. ವಾಚಂ ಪಮುಞ್ಚೇ ಕುಸಲಂ ನಾತಿವೇಲನ್ತಿ ಸಚ್ಚಾದಿಪಟಿಸಂಯುತ್ತಂ ಕುಸಲಮೇವ ಪಣ್ಡಿತೋ ಪುರಿಸೋ ಮುಞ್ಚೇಯ್ಯ ನಿಚ್ಛಾರೇಯ್ಯ, ತಮ್ಪಿ ಹಿತಂ ಕಾಲಯುತ್ತಂ, ನ ಅತಿವೇಲಂ, ಅತಿಕ್ಕನ್ತಕಾಲಂ ಅಪರಿಯನ್ತವಾಚಂ ನ ಭಾಸೇಯ್ಯ. ಪಸ್ಸಸೀತಿ ನನು ಪಚ್ಚಕ್ಖತೋ ಪಸ್ಸಸಿ. ಬಹುಭಾಣೇನಾತಿ ಬಹುಭಣನೇನ. ಕಚ್ಛಪಂ ಬ್ಯಸನಂ ಗತನ್ತಿ ಏತಂ ಕಚ್ಛಪಂ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪತ್ತನ್ತಿ.

ರಾಜಾ ¶ ‘‘ಮಂ ಸನ್ಧಾಯ ಭಾಸತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಹೇ ಸನ್ಧಾಯ ಕಥೇಸಿ, ಪಣ್ಡಿತಾ’’ತಿ ಆಹ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ತ್ವಂ ವಾ ಹೋಹಿ ಅಞ್ಞೋ ವಾ, ಯೋ ಕೋಚಿ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಭಾಸನ್ತೋ ಏವರೂಪಂ ಬ್ಯಸನಂ ಪಾಪುಣಾತೀ’’ತಿ ಪಾಕಟಂ ಕತ್ವಾ ಕಥೇಸಿ. ರಾಜಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವಿರಮಿತ್ವಾ ಮನ್ದಭಾಣೀ ಅಹೋಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ¶ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಕಚ್ಛಪೋ ಕೋಕಾಲಿಕೋ ಅಹೋಸಿ, ದ್ವೇ ಹಂಸಪೋತಕಾ ದ್ವೇ ಮಹಾಥೇರಾ, ರಾಜಾ ಆನನ್ದೋ, ಅಮಚ್ಚಪಣ್ಡಿತೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಕಚ್ಛಪಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಞ್ಚಮಾ.

[೨೧೬] ೬. ಮಚ್ಛಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ನ ಮಾಯಮಗ್ಗಿ ತಪತೀತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಪುರಾಣದುತಿಯಿಕಾಪಲೋಭನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ತಞ್ಹಿ ಭಿಕ್ಖುಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ, ಭಿಕ್ಖು, ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಸಚ್ಚಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಕೇನ ಉಕ್ಕಣ್ಠಾಪಿತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಟ್ಠೋ ‘‘ಪುರಾಣದುತಿಯಿಕಾಯಾ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಅಯಂ ತೇ ಭಿಕ್ಖು ಇತ್ಥೀ ಅನತ್ಥಕಾರಿಕಾ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ತ್ವಂ ಏತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸೂಲೇನ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ¶ ಅಙ್ಗಾರೇಸು ಪಚಿತ್ವಾ ಖಾದಿತಬ್ಬತಂ ಪತ್ತೋ ಪಣ್ಡಿತೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ಜೀವಿತಂ ಅಲತ್ಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಸ ಪುರೋಹಿತೋ ಅಹೋಸಿ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಕೇವಟ್ಟಾ ಜಾಲೇ ಲಗ್ಗಂ ಮಚ್ಛಂ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಉಣ್ಹವಾಲುಕಾಪಿಟ್ಠೇ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಅಙ್ಗಾರೇಸು ನಂ ಪಚಿತ್ವಾ ಖಾದಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸೂಲಂ ತಚ್ಛಿಂಸು. ಮಚ್ಛೋ ಮಚ್ಛಿಂ ಆರಬ್ಭ ಪರಿದೇವಮಾನೋ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅವೋಚ –

೧೩೧.

‘‘ನ ಮಾಯಮಗ್ಗಿ ತಪತಿ, ನ ಸೂಲೋ ಸಾಧುತಚ್ಛಿತೋ;

ಯಞ್ಚ ಮಂ ಮಞ್ಞತೇ ಮಚ್ಛೀ, ಅಞ್ಞಂ ಸೋ ರತಿಯಾ ಗತೋ.

೧೩೨.

‘‘ಸೋ ಮಂ ದಹತಿ ರಾಗಗ್ಗಿ, ಚಿತ್ತಂ ಚೂಪತಪೇತಿ ಮಂ;

ಜಾಲಿನೋ ಮುಞ್ಚಥಾಯಿರಾ ಮಂ, ನ ಕಾಮೇ ಹಞ್ಞತೇ ಕ್ವಚೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ನ ಮಾಯಮಗ್ಗಿ ತಪತೀತಿ ನ ಮಂ ಅಯಂ ಅಗ್ಗಿ ತಪತಿ, ನ ತಾಪಂ ಜನೇತಿ, ನ ಸೋಚಯತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ನ ಸೂಲೋತಿ ಅಯಂ ಸೂಲೋಪಿ ಸಾಧುತಚ್ಛಿತೋ ಮಂ ನ ತಪತಿ, ನ ಮೇ ಸೋಕಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ. ಯಞ್ಚ ಮಂ ಮಞ್ಞತೇತಿ ಯಂ ಪನ ಮಂ ಮಚ್ಛೀ ಏವಂ ಮಞ್ಞತಿ ‘‘ಅಞ್ಞಂ ಮಚ್ಛಿಂ ಸೋ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣರತಿಯಾ ಗತೋ’’ತಿ, ತದೇವ ¶ ಮಂ ತಪತಿ ಸೋಚಯತಿ. ಸೋ ಮಂ ದಹತೀತಿ ಯೋ ಪನೇಸ ರಾಗಗ್ಗಿ, ಸೋ ಮಂ ದಹತಿ ಝಾಪೇತಿ. ಚಿತ್ತಂ ಚೂಪತಪೇತಿ ಮನ್ತಿ ರಾಗಸಮ್ಪಯುತ್ತಕಂ ಮಮ ಚಿತ್ತಮೇವ ಚ ಮಂ ಉಪತಾಪೇತಿ ಕಿಲಮೇತಿ ವಿಹೇಠೇತಿ. ಜಾಲಿನೋತಿ ಕೇವಟ್ಟೇ ಆಲಪತಿ. ತೇ ಹಿ ಜಾಲಸ್ಸ ಅತ್ಥಿತಾಯ ‘‘ಜಾಲಿನೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ಮುಞ್ಚಥಾಯಿರಾ ಮನ್ತಿ ಮುಞ್ಚಥ ಮಂ ಸಾಮಿನೋತಿ ಯಾಚತಿ. ನ ಕಾಮೇ ಹಞ್ಞತೇ ಕ್ವಚೀತಿ ಕಾಮೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ ಕಾಮೇನ ನೀಯಮಾನೋ ಸತ್ತೋ ನ ಕ್ವಚಿ ಹಞ್ಞತಿ. ನ ಹಿ ತಂ ತುಮ್ಹಾದಿಸಾ ಹನಿತುಂ ಅನುಚ್ಛವಿಕಾತಿ ಪರಿದೇವತಿ. ಅಥ ವಾ ಕಾಮೇತಿ ಹೇತುವಚನೇ ಭುಮ್ಮಂ, ಕಾಮಹೇತು ಮಚ್ಛಿಂ ಅನುಬನ್ಧಮಾನೋ ನಾಮ ನ ಕ್ವಚಿ ತುಮ್ಹಾದಿಸೇಹಿ ಹಞ್ಞತೀತಿ ಪರಿದೇವತಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ನದೀತೀರಂ ಗತೋ ತಸ್ಸ ಮಚ್ಛಸ್ಸ ಪರಿದೇವಿತಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಕೇವಟ್ಟೇ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ತಂ ಮಚ್ಛಂ ಮೋಚೇಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಿಕ್ಖು ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ ¶ . ‘‘ತದಾ ಮಚ್ಛೀ ಪುರಾಣದುತಿಯಿಕಾ ಅಹೋಸಿ, ಮಚ್ಛೋ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಿಕ್ಖು, ಪುರೋಹಿತೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಮಚ್ಛಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಛಟ್ಠಾ.

[೨೧೭] ೭. ಸೇಗ್ಗುಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಸಬ್ಬೋ ಲೋಕೋತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಪಣ್ಣಿಕಉಪಾಸಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ವತ್ಥು ಏಕಕನಿಪಾತೇ ವಿತ್ಥಾರಿತಮೇವ. ಇಧಾಪಿ ಸತ್ಥಾ ತಂ ‘‘ಕಿಂ, ಉಪಾಸಕ, ಚಿರಸ್ಸಂ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಪಣ್ಣಿಕಉಪಾಸಕೋ ‘‘ಧೀತಾ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ನಿಚ್ಚಂ ಪಹಂಸಿತಮುಖೀ, ತಮಹಂ ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಏಕಸ್ಸ ಕುಲದಾರಕಸ್ಸ ಅದಾಸಿಂ, ತತ್ಥ ಇತಿಕತ್ತಬ್ಬತಾಯ ತುಮ್ಹಾಕಂ ದಸ್ಸನಾಯ ಆಗನ್ತುಂ ಓಕಾಸಂ ನ ಲಭಿ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ ಖೋ, ಉಪಾಸಕ, ಇದಾನೇವೇಸಾ ಸೀಲವತೀ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಸೀಲವತೀ, ತ್ವಞ್ಚ ನ ಇದಾನೇವೇತಂ ವೀಮಂಸಸಿ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ವೀಮಂಸಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇನ ಯಾಚಿತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ರುಕ್ಖದೇವತಾ ಅಹೋಸಿ. ತದಾ ಅಯಮೇವ ¶ ಪಣ್ಣಿಕಉಪಾಸಕೋ ‘‘ಧೀತರಂ ವೀಮಂಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅರಞ್ಞಂ ನೇತ್ವಾ ಕಿಲೇಸವಸೇನ ಇಚ್ಛನ್ತೋ ¶ ವಿಯ ಹತ್ಥೇ ಗಣ್ಹಿ. ಅಥ ನಂ ಪರಿದೇವಮಾನಂ ಪಠಮಗಾಥಾಯ ಅಜ್ಝಭಾಸಿ –

೧೩೩.

‘‘ಸಬ್ಬೋ ಲೋಕೋ ಅತ್ತಮನೋ ಅಹೋಸಿ, ಅಕೋವಿದಾ ಗಾಮಧಮ್ಮಸ್ಸ ಸೇಗ್ಗು;

ಕೋಮಾರಿ ಕೋ ನಾಮ ತವಜ್ಜ ಧಮ್ಮೋ, ಯಂ ತ್ವಂ ಗಹಿತಾ ಪವನೇ ಪರೋದಸೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಸಬ್ಬೋ ಲೋಕೋ ಅತ್ತಮನೋ ಅಹೋಸೀತಿ, ಅಮ್ಮ, ಸಕಲೋಪಿ ಸತ್ತಲೋಕೋ ಏತಿಸ್ಸಾ ಕಾಮಸೇವನಾಯ ಅತ್ತಮನೋ ಜಾತೋ. ಅಕೋವಿದಾ ಗಾಮಧಮ್ಮಸ್ಸ ಸೇಗ್ಗೂತಿ ಸೇಗ್ಗೂತಿ ತಸ್ಸಾ ನಾಮಂ. ತೇನ ತ್ವಂ ಪನ, ಅಮ್ಮ, ಸೇಗ್ಗು ಅಕೋವಿದಾ ಗಾಮಧಮ್ಮಸ್ಸ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಗಾಮಧಮ್ಮೇ ವಸಲಧಮ್ಮೇ ಅಕುಸಲಾಸೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಕೋಮಾರಿ ಕೋ ನಾಮ ತವಜ್ಜ ಧಮ್ಮೋತಿ, ಅಮ್ಮ, ಕುಮಾರಿ ಕೋ ನಾಮೇಸ ತವ ಅಜ್ಜ ಸಭಾವೋ. ಯಂ ತ್ವಂ ಗಹಿತಾ ಪವನೇ ಪರೋದಸೀತಿ ತ್ವಂ ಮಯಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪವನೇ ಸನ್ಥವವಸೇನ ಹತ್ಥೇ ಗಹಿತಾ ಪರೋದಸಿ ¶ ನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಸಿ, ಕೋ ಏಸ ತವ ಸಭಾವೋ, ಕಿಂ ಕುಮಾರಿಕಾಯೇವ ತ್ವನ್ತಿ ಪುಚ್ಛತಿ.

ತಂ ಸುತ್ವಾ ಕುಮಾರಿಕಾ ‘‘ಆಮ, ತಾತ, ಕುಮಾರಿಕಾಯೇವಾಹಂ, ನಾಹಂ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಂ ನಾಮ ಜಾನಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪರಿದೇವಮಾನಾ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೩೪.

‘‘ಯೋ ದುಕ್ಖಫುಟ್ಠಾಯ ಭವೇಯ್ಯ ತಾಣಂ, ಸೋ ಮೇ ಪಿತಾ ದುಬ್ಭಿ ವನೇ ಕರೋತಿ;

ಸಾ ಕಸ್ಸ ಕನ್ದಾಮಿ ವನಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ, ಯೋ ತಾಯಿತಾ ಸೋ ಸಹಸಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ.

ಸಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಕಥಿತಾಯೇವ. ಇತಿ ಸೋ ಪಣ್ಣಿಕೋ ತದಾ ಧೀತರಂ ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಗೇಹಂ ನೇತ್ವಾ ಕುಲದಾರಕಸ್ಸ ದತ್ವಾ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತೋ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಪಣ್ಣಿಕಉಪಾಸಕೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ. ‘‘ತದಾ ಧೀತಾ ಧೀತಾಯೇವ, ಪಿತಾ ಪಿತಾಯೇವ ಅಹೋಸಿ, ತಸ್ಸ ಕಾರಣಸ್ಸ ಪಚ್ಚಕ್ಖಕಾರಿಕಾ ರುಕ್ಖದೇವತಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಸೇಗ್ಗುಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಸತ್ತಮಾ.

[೨೧೮] ೮. ಕೂಟವಾಣಿಜಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಸಠಸ್ಸ ¶ ¶ ಸಾಠೇಯ್ಯಮಿದನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಕೂಟವಾಣಿಜಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಸಾವತ್ಥಿವಾಸಿನೋ ಹಿ ಕೂಟವಾಣಿಜೋ ಚ ಪಣ್ಡಿತವಾಣಿಜೋ ಚ ದ್ವೇ ವಾಣಿಜಾ ಮಿತ್ತಿಕಾ ಹುತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ಸಕಟಸತಾನಿ ಭಣ್ಡಸ್ಸ ಪೂರಾಪೇತ್ವಾ ಪುಬ್ಬನ್ತತೋ ಅಪರನ್ತಂ ವಿಚರಮಾನಾ ವೋಹಾರಂ ಕತ್ವಾ ಬಹುಂ ಲಾಭಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಪಚ್ಚಾಗಮಿಂಸು. ಪಣ್ಡಿತವಾಣಿಜೋ ಕೂಟವಾಣಿಜಂ ಆಹ – ‘‘ಸಮ್ಮ, ಭಣ್ಡಂ ಭಾಜೇಮಾ’’ತಿ. ಕೂಟವಾಣಿಜೋ ‘‘ಅಯಂ ದೀಘರತ್ತಂ ದುಕ್ಖಸೇಯ್ಯಾಯ ದುಬ್ಭೋಜನೇನ ಕಿಲನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಘರೇ ನಾನಗ್ಗರಸಂ ಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಅಜೀರಕೇನ ಮರಿಸ್ಸತಿ, ಅಥ ಸಬ್ಬಮ್ಪೇತಂ ಭಣ್ಡಂ ಮಯ್ಹಮೇವ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ನಕ್ಖತ್ತಂ ನ ಮನಾಪಂ, ದಿವಸೋ ನ ಮನಾಪೋ, ಸ್ವೇ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮಿ ¶ , ಪುನದಿವಸೇ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಕಾಲಂ ಖೇಪೇತಿ. ಅಥ ನಂ ಪಣ್ಡಿತವಾಣಿಜೋ ನಿಪ್ಪೀಳೇತ್ವಾ ಭಾಜಾಪೇತ್ವಾ ಗನ್ಧಮಾಲಂ ಆದಾಯ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಪೂಜೇತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಕದಾ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಅಡ್ಢಮಾಸಮತ್ತೋ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಆಗತಸ್ಸಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಏವಂ ಪಪಞ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಬುದ್ಧುಪಟ್ಠಾನಂ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಟ್ಠೋ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ ಖೋ, ಉಪಾಸಕ, ಇದಾನೇವ, ಪುಬ್ಬೇಪೇಸ ಕೂಟವಾಣಿಜೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇನ ಯಾಚಿತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅಮಚ್ಚಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ತಸ್ಸ ವಿನಿಚ್ಛಯಾಮಚ್ಚೋ ಅಹೋಸಿ. ತದಾ ಗಾಮವಾಸೀ ಚ ನಗರವಾಸೀ ಚ ದ್ವೇ ವಾಣಿಜಾ ಮಿತ್ತಾ ಅಹೇಸುಂ. ಗಾಮವಾಸೀ ನಗರವಾಸಿಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಞ್ಚ ಫಾಲಸತಾನಿ ಠಪೇಸಿ. ಸೋ ತೇ ಫಾಲೇ ವಿಕ್ಕಿಣಿತ್ವಾ ಮೂಲಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಫಾಲಾನಂ ಠಪಿತಟ್ಠಾನೇ ಮೂಸಿಕವಚ್ಚಂ ಆಕಿರಿತ್ವಾ ಠಪೇಸಿ. ಅಪರಭಾಗೇ ಗಾಮವಾಸೀ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಫಾಲೇ ಮೇ ದೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಕೂಟವಾಣಿಜೋ ‘‘ಫಾಲಾ ತೇ ಮೂಸಿಕಾಹಿ ಖಾದಿತಾ’’ತಿ ಮೂಸಿಕವಚ್ಚಂ ದಸ್ಸೇಸಿ. ಇತರೋ ‘‘ಖಾದಿತಾವ ಹೋನ್ತು, ಮೂಸಿಕಾಹಿ ಖಾದಿತೇ ಕಿಂ ಸಕ್ಕಾ ಕಾತು’’ನ್ತಿ ನ್ಹಾನತ್ಥಾಯ ತಸ್ಸ ಪುತ್ತಂ ಆದಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಏಕಸ್ಸ ಸಹಾಯಕಸ್ಸ ಗೇಹೇ ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಕತ್ಥಚಿ ಗನ್ತುಂ ಮಾ ಅದತ್ಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನ್ತೋಗಬ್ಭೇ ¶ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಸಯಂ ನ್ಹಾಯಿತ್ವಾ ಕೂಟವಾಣಿಜಸ್ಸ ಗೇಹಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಸೋ ‘‘ಪುತ್ತೋ ಮೇ ಕಹ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ‘‘ಸಮ್ಮ, ತವ ಪುತ್ತಂ ತೀರೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಮಮ ಉದಕೇ ನಿಮುಗ್ಗಕಾಲೇ ಏಕೋ ಕುಲಲೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತವ ಪುತ್ತಂ ನಖಪಞ್ಜರೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಕಾಸಂ ಪಕ್ಖನ್ತೋ, ಅಹಂ ಪಾಣಿಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ವಿರವಿತ್ವಾ ವಾಯಮನ್ತೋಪಿ ಮೋಚೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ’’ನ್ತಿ. ‘‘ತ್ವಂ ಮುಸಾ ಭಣಸಿ, ಕುಲಲಾ ದಾರಕೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಗನ್ತುಂ ಸಮತ್ಥಾ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಮ್ಮ, ಹೋತು, ಅಯುತ್ತೇಪಿ ಹೋನ್ತೇ ಅಹಂ ಕಿಂ ಕರೋಮಿ, ಕುಲಲೇನೇವ ತೇ ಪುತ್ತೋ ನೀತೋ’’ತಿ. ಸೋ ತಂ ಸನ್ತಜ್ಜೇತ್ವಾ ‘‘ಅರೇ ದುಟ್ಠಚೋರ ಮನುಸ್ಸಮಾರಕ ¶ , ಇದಾನಿ ತಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕಡ್ಢಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಿಕ್ಖಮಿ. ಸೋ ‘‘ಮಮ ರುಚ್ಚನಕಮೇವ ಕರೋಸೀ’’ತಿ ತೇನೇವ ಸದ್ಧಿಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಟ್ಠಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ.

ಕೂಟವಾಣಿಜೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಆಹ – ‘‘ಅಯಂ, ಸಾಮಿ, ಮಮ ಪುತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನ್ಹಾಯಿತುಂ ಗತೋ, ‘ಕಹಂ ಮೇ ಪುತ್ತೋ’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘ಕುಲಲೇನ ಹಟೋ’ತಿ ಆಹ, ವಿನಿಚ್ಛಿನಥ ¶ ಮೇ ಅಡ್ಡ’’ನ್ತಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಭಣೇ’’ತಿ ಇತರಂ ಪುಚ್ಛಿ. ಸೋ ಆಹ – ‘‘ಆಮ, ಸಾಮಿ, ಅಹಂ ತಂ ಆದಾಯ ಗತೋ, ಸೇನೇನ ಪಹಟಭಾವೋ ಸಚ್ಚಮೇವ, ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ ಲೋಕೇ ಕುಲಲಾ ನಾಮ ದಾರಕೇ ಹರನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಸಾಮಿ, ಅಹಮ್ಪಿ ತುಮ್ಹೇ ಪುಚ್ಛಾಮಿ – ‘‘ಕುಲಲಾ ದಾರಕೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ಗನ್ತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ಮೂಸಿಕಾ ಪನ ಅಯಫಾಲೇ ಖಾದನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ಇದಂ ಕಿಂ ನಾಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಸಾಮಿ, ಮಯಾ ಏತಸ್ಸ ಘರೇ ಪಞ್ಚ ಫಾಲಸತಾನಿ ಠಪಿತಾನಿ, ಸ್ವಾಯಂ ‘ಫಾಲಾ ತೇ ಮೂಸಿಕಾಹಿ ಖಾದಿತಾ’ತಿ ವತ್ವಾ ‘ಇದಂ ತೇ ಫಾಲೇ ಖಾದಿತಮೂಸಿಕಾನಂ ವಚ್ಚ’ನ್ತಿ ವಚ್ಚಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ಸಾಮಿ, ಮೂಸಿಕಾ ಚೇ ಫಾಲೇ ಖಾದನ್ತಿ, ಕುಲಲಾಪಿ ದಾರಕೇ ಹರಿಸ್ಸನ್ತಿ. ಸಚೇ ನ ಖಾದನ್ತಿ, ಸೇನಾಪಿ ತಂ ನ ಹರಿಸ್ಸನ್ತಿ. ಏಸೋ ಪನ ‘ಫಾಲಾ ತೇ ಮೂಸಿಕಾಹಿ ಖಾದಿತಾ’ತಿ ವದತಿ, ತೇಸಂ ಖಾದಿತಭಾವಂ ವಾ ಅಖಾದಿತಭಾವಂ ವಾ ಜಾನಾಥ, ಅಡ್ಡಂ ¶ ಮೇ ವಿನಿಚ್ಛಿನಥಾ’’ತಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಸಠಸ್ಸ ಪಟಿಸಾಠೇಯ್ಯಂ ಕತ್ವಾ ಜಿನಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಇಮಿನಾ ಚಿನ್ತಿತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ‘‘ಸುಟ್ಠು ತೇ ಚಿನ್ತಿತ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅವೋಚ –

೧೩೫.

‘‘ಸಠಸ್ಸ ಸಾಠೇಯ್ಯಮಿಂದ ಸುಚಿನ್ತಿತಂ, ಪಚ್ಚೋಡ್ಡಿತಂ ಪಟಿಕೂಟಸ್ಸ ಕೂಟಂ;

ಫಾಲಂ ಚೇ ಖಾದೇಯ್ಯುಂ ಮೂಸಿಕಾ, ಕಸ್ಮಾ ಕುಮಾರಂ ಕುಲಲಾ ನ ಹರೇಯ್ಯುಂ.

೧೩೬.

‘‘ಕೂಟಸ್ಸ ಹಿ ಸನ್ತಿ ಕೂಟಕೂಟಾ, ಭವತಿ ಚಾಪಿ ನಿಕತಿನೋ ನಿಕತ್ಯಾ;

ದೇಹಿ ಪುತ್ತನಟ್ಠ ಫಾಲನಟ್ಠಸ್ಸ ಫಾಲಂ, ಮಾ ತೇ ಪುತ್ತಮಹಾಸಿ ಫಾಲನಟ್ಠೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಸಠಸ್ಸಾತಿ ಸಠಭಾವೇನ ಕೇರಾಟಿಕೇನ ‘‘ಏಕಂ ಉಪಾಯಂ ಕತ್ವಾ ಪರಸನ್ತಕಂ ಖಾದಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಸಠಸ್ಸ. ಸಾಠೇಯ್ಯಮಿದಂ ಸುಚಿನ್ತಿತನ್ತಿ ಇದಂ ಪಟಿಸಾಠೇಯ್ಯಂ ಚಿನ್ತೇನ್ತೇನ ತಯಾ ಸುಟ್ಠು ಚಿನ್ತಿತಂ. ಪಚ್ಚೋಡ್ಡಿತಂ ಪಟಿಕೂಟಸ್ಸ ಕೂಟನ್ತಿ ಕೂಟಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ತಯಾ ಪಟಿಕೂಟಂ ಸುಟ್ಠು ಪಚ್ಚೋಡ್ಡಿತಂ, ಪಟಿಭಾಗಂ ಕತ್ವಾ ಓಡ್ಡಿತಸದಿಸಮೇವ ಕತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಫಾಲಂ ಚೇ ಖಾದೇಯ್ಯುಂ ಮೂಸಿಕಾತಿ ಯದಿ ಮೂಸಿಕಾ ಫಾಲಂ ಖಾದೇಯ್ಯುಂ. ಕಸ್ಮಾ ಕುಮಾರಂ ಕುಲಲಾ ನ ಹರೇಯ್ಯುನ್ತಿ ಮೂಸಿಕಾಸು ಫಾಲೇ ಖಾದನ್ತೀಸು ಕುಲಲಾ ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಕುಮಾರಂ ನೋ ಹರೇಯ್ಯುಂ.

ಕೂಟಸ್ಸ ¶ ¶ ಹಿ ಸನ್ತಿ ಕೂಟಕೂಟಾತಿ ತ್ವಂ ‘‘ಅಹಮೇವ ಮೂಸಿಕಾಹಿ ಫಾಲೇ ಖಾದಾಪಿತಪುರಿಸೋ ಕೂಟೋ’’ತಿ ಮಞ್ಞಸಿ, ತಾದಿಸಸ್ಸ ಪನ ಕೂಟಸ್ಸ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಬಹೂ ಕೂಟಾ ಸನ್ತಿ, ಕೂಟಸ್ಸ ಕೂಟಾತಿ ಕೂಟಪಟಿಕೂಟಾನಂ ಏತಂ ನಾಮಂ, ಕೂಟಸ್ಸ ಪಟಿಕೂಟಾ ನಾಮ ಸನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಭವತಿ ಚಾಪಿ ನಿಕತಿನೋ ನಿಕತ್ಯಾತಿ ನಿಕತಿನೋ ನೇಕತಿಕಸ್ಸ ವಞ್ಚನಕಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ನಿಕತ್ಯಾ ಅಪರೋ ನಿಕತಿಕಾರಕೋ ವಞ್ಚನಕಪುರಿಸೋ ಭವತಿಯೇವ. ದೇಹಿ ಪುತ್ತನಟ್ಠ ಫಾಲನಟ್ಠಸ್ಸ ಫಾಲನ್ತಿ ಅಮ್ಭೋ ನಟ್ಠಪುತ್ತ ಪುರಿಸ, ಏತಸ್ಸ ನಟ್ಠಫಾಲಸ್ಸ ಫಾಲಂ ದೇಹಿ. ಮಾ ತೇ ಪುತ್ತಮಹಾಸಿ ಫಾಲನಟ್ಠೋತಿ ಸಚೇ ಹಿಸ್ಸ ಫಾಲಂ ನ ದಸ್ಸಸಿ, ಪುತ್ತಂ ತೇ ಹರಿಸ್ಸತಿ, ತಂ ತೇ ಏಸ ಮಾ ಹರತು, ಫಾಲಮಸ್ಸ ದೇಹೀತಿ. ‘‘ದೇಮಿ, ಸಾಮಿ, ಸಚೇ ಮೇ ಪುತ್ತಂ ದೇತೀ’’ತಿ. ‘‘ದೇಮಿ, ಸಾಮಿ, ಸಚೇ ಮೇ ಫಾಲೇ ದೇತೀ’’ತಿ. ಏವಂ ¶ ನಟ್ಠಪುತ್ತೋ ಪುತ್ತಂ, ನಟ್ಠಫಾಲೋ ಚ ಫಾಲಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ಉಭೋಪಿ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತಾ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಕೂಟವಾಣಿಜೋ ಇದಾನಿ ಕೂಟವಾಣಿಜೋವ, ಪಣ್ಡಿತವಾಣಿಜೋ ಪಣ್ಡಿತವಾಣಿಜೋಯೇವ, ವಿನಿಚ್ಛಯಾಮಚ್ಚೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಕೂಟವಾಣಿಜಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಅಟ್ಠಮಾ.

[೨೧೯] ೯. ಗರಹಿತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಹಿರಞ್ಞಂ ಮೇ ಸುವಣ್ಣಂ ಮೇತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಅನಭಿರತಿಯಾ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಏತಸ್ಸ ಹಿ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಗಹಿತಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಅನಭಿರತಿವಾಸಂ ವಸನ್ತಂ ಪನ ತಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಆನೇಸುಂ. ಸೋ ಸತ್ಥಾರಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ, ಭಿಕ್ಖು, ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಟ್ಠೋ ‘‘ಸಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂಕಾರಣಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಕಿಲೇಸವಸೇನಾ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಅಯಂ, ಭಿಕ್ಖು, ಕಿಲೇಸೋ ನಾಮ ಪುಬ್ಬೇ ತಿರಚ್ಛಾನೇಹಿಪಿ ಗರಹಿತೋ, ತ್ವಂ ಏವರೂಪೇ ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಕಸ್ಮಾ ತಿರಚ್ಛಾನೇಹಿಪಿ ಗರಹಿತಕಿಲೇಸವಸೇನ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಹಿಮವನ್ತಪದೇಸೇ ವಾನರಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ತಮೇನಂ ಏಕೋ ವನಚರಕೋ ಗಹೇತ್ವಾ ¶ ಆನೇತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಅದಾಸಿ. ಸೋ ಚಿರಂ ರಾಜಗೇಹೇ ವಸಮಾನೋ ವತ್ತಸಮ್ಪನ್ನೋ ಅಹೋಸಿ, ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ ವತ್ತಮಾನಂ ಕಿರಿಯಂ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಅಞ್ಞಾಸಿ. ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ವತ್ತೇ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ವನಚರಕಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ವಾನರಂ ಗಹಿತಟ್ಠಾನೇಯೇವ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಹೀ’’ತಿ ಆಣಾಪೇಸಿ ¶ , ಸೋ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ. ವಾನರಗಣೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಆಗತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ತಸ್ಸ ದಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ಮಹನ್ತೇ ಪಾಸಾಣಪಿಟ್ಠೇ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮ್ಮೋದನೀಯಂ ಕಥಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಸಮ್ಮ, ಕಹಂ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ವುತ್ಥೋಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ರಾಜನಿವೇಸನೇ’’ತಿ. ‘‘ಅಥ ಕಥಂ ಮುತ್ತೋಸೀ’’ತಿ? ‘‘ರಾಜಾ ಮಂ ಕೇಳಿಮಕ್ಕಟಂ ಕತ್ವಾ ಮಮ ವತ್ತೇ ಪಸನ್ನೋ ಮಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸೀ’’ತಿ.

ಅಥ ನಂ ತೇ ವಾನರಾ ‘‘ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ ವತ್ತಮಾನಕಿರಿಯಂ ನಾಮ ತುಮ್ಹೇ ಜಾನಿಸ್ಸಥ ¶ , ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ತಾವ ಕಥೇಥ, ಸೋತುಕಾಮಮ್ಹಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ‘‘ಮಾ ಮಂ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಕಿರಿಯಂ ಪುಚ್ಛಥಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಥೇಥ ಸೋತುಕಾಮಮ್ಹಾ’’ತಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ‘‘ಮನುಸ್ಸಾ ನಾಮ ಖತ್ತಿಯಾಪಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಪಿ ‘ಮಯ್ಹಂ ಮಯ್ಹ’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ, ಹುತ್ವಾ ಅಭಾವಟ್ಠೇನ ಅನಿಚ್ಚತಂ ನ ಜಾನನ್ತಿ, ಸುಣಾಥ ದಾನಿ ತೇಸಂ ಅನ್ಧಬಾಲಾನಂ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅವೋಚ –

೧೩೭.

‘‘ಹಿರಞ್ಞಂ ಮೇ ಸುವಣ್ಣಂ ಮೇ, ಏಸಾ ರತ್ತಿಂ ದಿವಾ ಕಥಾ;

ದುಮ್ಮೇಧಾನಂ ಮನುಸ್ಸಾನಂ, ಅರಿಯಧಮ್ಮಂ ಅಪಸ್ಸತಂ.

೧೩೮.

‘‘ದ್ವೇ ದ್ವೇ ಗಹಪತಯೋ ಗೇಹೇ, ಏಕೋ ತತ್ಥ ಅಮಸ್ಸುಕೋ;

ಲಮ್ಬತ್ಥನೋ ವೇಣಿಕತೋ, ಅಥೋ ಅಙ್ಕಿತಕಣ್ಣಕೋ;

ಕೀತೋ ಧನೇನ ಬಹುನಾ, ಸೋ ತಂ ವಿತುದತೇ ಜನ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಹಿರಞ್ಞಂ ಮೇ ಸುವಣ್ಣಂ ಮೇತಿ ದೇಸನಾಸೀಸಮತ್ತಮೇತಂ, ಇಮಿನಾ ಪನ ಪದದ್ವಯೇನ ದಸವಿಧಮ್ಪಿ ರತನಂ ಸಬ್ಬಂ, ಪುಬ್ಬಣ್ಣಾಪರಣ್ಣಂ ಖೇತ್ತವತ್ಥುಂ ದ್ವಿಪದಚತುಪ್ಪದಞ್ಚ ಸಬ್ಬಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಇದಂ ಮೇ ಇದಂ ಮೇ’’ತಿ ಆಹ. ಏಸಾ ರತ್ತಿಂ ದಿವಾ ಕಥಾತಿ ಏಸಾ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ರತ್ತಿಞ್ಚ ದಿವಾ ಚ ನಿಚ್ಚಕಾಲಂ ಕಥಾ. ಅಞ್ಞಂ ಪನ ತೇ ‘‘ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ ಅನಿಚ್ಚಾ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಹುತ್ವಾ ನ ಭವನ್ತೀ’’ತಿ ವಾ ನ ಜಾನನ್ತಿ, ಏವಮೇವ ಪರಿದೇವನ್ತಾ ವಿಚರನ್ತಿ. ದುಮ್ಮೇಧಾನನ್ತಿ ಅಪ್ಪಪಞ್ಞಾನಂ. ಅರಿಯಧಮ್ಮಂ ಅಪಸ್ಸತನ್ತಿ ಅರಿಯಾನಂ ಬುದ್ಧಾದೀನಂ ಧಮ್ಮಂ, ಅರಿಯಂ ವಾ ನಿದ್ದೋಸಂ ನವವಿಧಂ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತಾನಂ ಏಸಾವ ಕಥಾ. ಅಞ್ಞಾ ಪನ ‘‘ಅನಿಚ್ಚಂ ವಾ ದುಕ್ಖಂ ವಾ’’ತಿ ತೇಸಂ ಕಥಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ.

ಗಹಪತಯೋತಿ ¶ ಗೇಹೇ ಅಧಿಪತಿಭೂತಾ. ಏಕೋ ತತ್ಥಾತಿ ತೇಸು ದ್ವೀಸು ಘರಸಾಮಿಕೇಸು ‘‘ಏಕೋ’’ತಿ ಮಾತುಗಾಮಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ. ತತ್ಥ ವೇಣಿಕತೋತಿ ಕತವೇಣೀ, ನಾನಪ್ಪಕಾರೇನ ಸಣ್ಠಾಪಿತಕೇಸಕಲಾಪೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಥೋ ಅಙ್ಕಿತಕಣ್ಣಕೋತಿ ಅಥ ಸ್ವೇವ ವಿದ್ಧಕಣ್ಣೋ ಛಿದ್ದಕಣ್ಣೋತಿ ಲಮ್ಬಕಣ್ಣತಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ. ಕೀತೋ ಧನೇನ ಬಹುನಾತಿ ಸೋ ಪನೇಸ ಅಮಸ್ಸುಕೋ ಲಮ್ಬತ್ಥನೋ ವೇಣಿಕತೋ ಅಙ್ಕಿತಕಣ್ಣೋ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಬಹುಂ ¶ ಧನಂ ದತ್ವಾ ಕೀತೋ, ಮಣ್ಡೇತ್ವಾ ಪಸಾಧೇತ್ವಾ ಯಾನಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಮಹನ್ತೇನ ಪರಿವಾರೇನ ಘರಂ ಆನೀತೋ. ಸೋ ತಂ ವಿತುದತೇ ಜನನ್ತಿ ಸೋ ಗಹಪತಿ ಆಗತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ¶ ತಸ್ಮಿಂ ಗೇಹೇ ದಾಸಕಮ್ಮಕರಾದಿಭೇದಂ ಜನಂ ‘‘ಅರೇ ದುಟ್ಠದಾಸ ದುಟ್ಠದಾಸಿ, ಇಮಂ ನ ಕರೋಸೀ’’ತಿ ಮುಖಸತ್ತೀಹಿ ವಿತುದತಿ, ಸಾಮಿಕೋ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಮಹಾಜನಂ ವಿಚಾರೇತಿ. ಏವಂ ತಾವ ‘‘ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ ಅತಿವಿಯ ಅಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಮನುಸ್ಸಲೋಕಂ ಗರಹಿ.

ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇ ವಾನರಾ ‘‘ಮಾ ಕಥೇಥ, ಮಾ ಕಥೇಥ, ಅಸೋತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ಅಸ್ಸುಮ್ಹಾ’’ತಿ ಉಭೋಹಿ ಹತ್ಥೇಹಿ ಕಣ್ಣೇ ದಳ್ಹಂ ಪಿದಹಿಂಸು. ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಇದಂ ಅಯುತ್ತಂ ಸುತ’’ನ್ತಿ ತಂ ಠಾನಮ್ಪಿ ಗರಹಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಅಗಮಂಸು. ಸೋ ಪಿಟ್ಠಿಪಾಸಾಣೋ ಗರಹಿತಪಿಟ್ಠಿಪಾಸಾಣೋಯೇವ ಕಿರ ನಾಮ ಜಾತೋ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ. ‘‘ತದಾ ವಾನರಗಣೋ ಬುದ್ಧಪರಿಸಾ ಅಹೋಸಿ, ವಾನರಿನ್ದೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಗರಹಿತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ನವಮಾ.

[೨೨೦] ೧೦. ಧಮ್ಮಧಜಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಸುಖಂ ಜೀವಿತರೂಪೋಸೀತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ವಧಾಯ ಪರಿಸಕ್ಕನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ತದಾ ಹಿ ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ದೇವದತ್ತೋ ಮಯ್ಹಂ ವಧಾಯ ಪರಿಸಕ್ಕಿಯೇವ, ಸನ್ತಾಸಮತ್ತಮ್ಪಿ ಪನ ಕಾತುಂ ನಾಸಕ್ಖೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ¶ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಯಸಪಾಣಿ ನಾಮ ರಾಜಾ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ, ಕಾಳಕೋ ನಾಮಸ್ಸ ಸೇನಾಪತಿ ಅಹೋಸಿ. ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಸೇವ ಪುರೋಹಿತೋ ಅಹೋಸಿ ನಾಮೇನ ಧಮ್ಮಧಜೋ ನಾಮ, ರಞ್ಞೋ ಪನ ಸೀಸಪ್ಪಸಾಧನಕಪ್ಪಕೋ ಛತ್ತಪಾಣಿ ನಾಮ. ರಾಜಾ ಧಮ್ಮೇನ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇತಿ, ಸೇನಾಪತಿ ಪನಸ್ಸ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕರೋನ್ತೋ ಲಞ್ಜಂ ಖಾದತಿ ಪರಪಿಟ್ಠಿಮಂಸಿಕೋ, ಲಞ್ಜಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಸ್ಸಾಮಿಕೇ ಸಾಮಿಕೇ ಕರೋತಿ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಪರಾಜಿತೋ ಮನುಸ್ಸೋ ಬಾಹಾ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಕನ್ದನ್ತೋ ವಿನಿಚ್ಛಯಾ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ರಾಜುಪಟ್ಠಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ¶ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪಾದೇಸು ಪತಿತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹಾದಿಸೇಸು ನಾಮ, ಸಾಮಿ, ರಞ್ಞೋ ಅತ್ಥಞ್ಚ ಧಮ್ಮಞ್ಚ ಅನುಸಾಸನ್ತೇಸು ಕಾಳಕಸೇನಾಪತಿ ಲಞ್ಜಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಸ್ಸಾಮಿಕೇ ಸಾಮಿಕೇ ಕರೋತೀ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಪರಾಜಿತಭಾವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಕಥೇಸಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಕಾರುಞ್ಞಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ¶ ‘‘ಏಹಿ ಭಣೇ, ಅಡ್ಡಂ ತೇ ವಿನಿಚ್ಛಿನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿನಿಚ್ಛಯಟ್ಠಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಮಹಾಜನೋ ಸನ್ನಿಪತಿ, ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಂ ಅಡ್ಡಂ ಪಟಿವಿನಿಚ್ಛಿನಿತ್ವಾ ಸಾಮಿಕಞ್ಞೇವ ಸಾಮಿಕಂ ಅಕಾಸಿ.

ಮಹಾಜನೋ ಸಾಧುಕಾರಂ ಅದಾಸಿ, ಸೋ ಸದ್ದೋ ಮಹಾ ಅಹೋಸಿ. ರಾಜಾ ತಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಸದ್ದೋ ನಾಮೇಸೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ದೇವ, ಧಮ್ಮಧಜಪಣ್ಡಿತೇನ ದುಬ್ಬಿನಿಚ್ಛಿತೋ ಅಡ್ಡೋ ಸುವಿನಿಚ್ಛಿತೋ, ತತ್ರೇಸ ಸಾಧುಕಾರಸದ್ದೋ’’ತಿ. ರಾಜಾ ತುಟ್ಠೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಅಡ್ಡೋ ಕಿರ ತೇ ಆಚರಿಯ ವಿನಿಚ್ಛಿತೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಆಮ, ಮಹಾರಾಜ, ಕಾಳಕೇನ ದುಬ್ಬಿನಿಚ್ಛಿತಂ ಅಡ್ಡಂ ವಿನಿಚ್ಛಿನಿ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಇತೋ ದಾನಿ ಪಟ್ಠಾಯ ತುಮ್ಹೇವ ಅಡ್ಡಂ ವಿನಿಚ್ಛಿನಥ, ಮಯ್ಹಞ್ಚ ಕಣ್ಣಸುಖಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಲೋಕಸ್ಸ ಚ ವುಡ್ಢೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನಿಚ್ಛನ್ತಮ್ಪಿ ತಂ ‘‘ಸತ್ತಾನುದ್ದಯಾಯ ವಿನಿಚ್ಛಯೇ ನಿಸೀದಥಾ’’ತಿ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇಸಿ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೇ ನಿಸೀದತಿ, ಸಾಮಿಕೇಯೇವ ಸಾಮಿಕೇ ಕರೋತಿ.

ಕಾಳಕೋ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಲಞ್ಜಂ ಅಲಭನ್ತೋ ಲಾಭತೋ ಪರಿಹಾಯಿತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಆಘಾತಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಧಮ್ಮಧಜಪಣ್ಡಿತೋ ತವ ರಜ್ಜಂ ಪತ್ಥೇತೀ’’ತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ರಞ್ಞೋ ಅನ್ತರೇ ಪರಿಭಿನ್ದಿ. ರಾಜಾ ಅಸದ್ದಹನ್ತೋ ‘‘ಮಾ ಏವಂ ಅವಚಾ’’ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪುನ ತೇನ ‘‘ಸಚೇ ಮೇ ನ ಸದ್ದಹಥ, ತಸ್ಸಾಗಮನಕಾಲೇ ವಾತಪಾನೇನ ಓಲೋಕೇಥ. ಅಥಾನೇನ ಸಕಲನಗರಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಹತ್ಥೇ ಕತಭಾವಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ಅಡ್ಡಕಾರಕಪರಿಸಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಏತಸ್ಸೇವ ಪರಿಸಾ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಭಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಕರೋಮ ¶ ಸೇನಾಪತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ದೇವ, ಏತಂ ಮಾರೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ¶ . ‘‘ಓಳಾರಿಕದೋಸಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತಾ ಕಥಂ ಮಾರೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಅತ್ಥೇಕೋ ಉಪಾಯೋ’’ತಿ. ‘‘ಕತರೂಪಾಯೋ’’ತಿ. ‘‘ಅಸಯ್ಹಮಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ತಂ ಕಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಂ ತಂ ತೇನ ದೋಸೇನ ಮಾರೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ ಅಸಯ್ಹಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಉಯ್ಯಾನಂ ನಾಮ ಸಾರಭೂಮಿಯಂ ರೋಪಿತಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಿಯಮಾನಂ ತೀಹಿ ಚತೂಹಿ ಸಂವಚ್ಛರೇಹಿ ಫಲಂ ದೇತಿ. ತುಮ್ಹೇ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘ಸ್ವೇ ಉಯ್ಯಾನಂ ಕೀಳಿಸ್ಸಾಮ, ಉಯ್ಯಾನಂ ಮೇ ಮಾಪೇಹೀ’ತಿ ವದಥ, ಸೋ ಮಾಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ. ಅಥ ನಂ ತಸ್ಮಿಂ ದೋಸೇ ಮಾರೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ.

ರಾಜಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಪಣ್ಡಿತ, ಮಯ್ಹಂ ಪುರಾಣಉಯ್ಯಾನೇ ಚಿರಂ ಕೀಳಿಮ್ಹ, ಇದಾನಿ ನವಉಯ್ಯಾನೇ ಕೀಳಿತುಕಾಮಮ್ಹ, ಸ್ವೇ ಕೀಳಿಸ್ಸಾಮ, ಉಯ್ಯಾನಂ ನೋ ಮಾಪೇಹಿ, ಸಚೇ ಮಾಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸಿ, ಜೀವಿತಂ ತೇ ನತ್ಥೀ’’ತಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಕಾಳಕೇನ ಲಞ್ಜಂ ಅಲಭಮಾನೇನ ರಾಜಾ ಅನ್ತರೇ ಪರಿಭಿನ್ನೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ‘‘ಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮಿ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸುಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಚಿನ್ತಯಮಾನೋ ಸಯನೇ ನಿಪಜ್ಜಿ, ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಭವನಂ ಉಣ್ಹಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇಸಿ. ಸಕ್ಕೋ ¶ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಞತ್ವಾ ವೇಗೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ಸಿರಿಗಬ್ಭಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ಠತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಚಿನ್ತೇಸಿ ಪಣ್ಡಿತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಕೋಸಿ ತ್ವ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಸಕ್ಕೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ. ‘‘ರಾಜಾ ಮಂ ‘ಉಯ್ಯಾನಂ ಮಾಪೇಹೀ’ತಿ ಆಹ, ತಂ ಚಿನ್ತೇಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಪಣ್ಡಿತ, ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿ, ಅಹಂ ತೇ ನನ್ದನವನಚಿತ್ತಲತಾವನಸದಿಸಂ ಉಯ್ಯಾನಂ ಮಾಪೇಸ್ಸಾಮಿ, ಕತರಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಮಾಪೇಮೀ’’ತಿ? ‘‘ಅಸುಕಟ್ಠಾನೇ ಮಾಪೇಹೀ’’ತಿ. ಸಕ್ಕೋ ಮಾಪೇತ್ವಾ ದೇವಪುರಮೇವ ಗತೋ.

ಪುನದಿವಸೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಉಯ್ಯಾನಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖತೋ ದಿಸ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸಿ – ‘‘ನಿಟ್ಠಿತಂ ತೇ, ಮಹಾರಾಜ, ಉಯ್ಯಾನಂ, ಕೀಳಸ್ಸೂ’’ತಿ. ರಾಜಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾರಸಹತ್ಥೇನ ಮನೋಸಿಲಾವಣ್ಣೇನ ಪಾಕಾರೇನ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ದ್ವಾರಟ್ಟಾಲಕಸಮ್ಪನ್ನಂ ಪುಪ್ಫಫಲಭಾರಭರಿತನಾನಾರುಕ್ಖಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ ¶ ಉಯ್ಯಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ಕಾಳಕಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಪಣ್ಡಿತೇನ ಅಮ್ಹಾಕಂ ವಚನಂ ಕತಂ, ಇದಾನಿ ಕಿಂ ಕರೋಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಏಕರತ್ತೇನ ಉಯ್ಯಾನಂ ಮಾಪೇತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ರಜ್ಜಂ ಗಹೇತುಂ ಕಿಂ ನ ಸಕ್ಕೋತೀ’’ತಿ? ‘‘ಇದಾನಿ ಕಿಂ ಕರೋಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಅಪರಮ್ಪಿ ನಂ ಅಸಯ್ಹಕಮ್ಮಂ ಕಾರೇಮಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಕಮ್ಮಂ ನಾಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಸತ್ತರತನಮಯಂ ಪೋಕ್ಖರಣಿಂ ಮಾಪೇಮಾ’’ತಿ. ರಾಜಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಆಚರಿಯ, ಉಯ್ಯಾನಂ ತಾವ ತೇ ಮಾಪಿತಂ ¶ , ಏತಸ್ಸ ಪನ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ಸತ್ತರತನಮಯಂ ಪೋಕ್ಖರಣಿಂ ಮಾಪೇಹಿ. ಸಚೇ ಮಾಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸಿ, ಜೀವಿತಂ ತೇ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಆಹ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಸಾಧು, ಮಹಾರಾಜ, ಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಮಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥಸ್ಸ ಸಕ್ಕೋ ಪೋಕ್ಖರಣಿಂ ಮಾಪೇಸಿ ಸೋಭಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಂ ಸತತಿತ್ಥಂ ಸಹಸ್ಸವಙ್ಕಂ ಪಞ್ಚವಣ್ಣಪದುಮಸಞ್ಛನ್ನಂ ನನ್ದನಪೋಕ್ಖರಣಿಸದಿಸಂ.

ಪುನದಿವಸೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಮ್ಪಿ ಪಚ್ಚಕ್ಖಂ ಕತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸಿ – ‘‘ಮಾಪಿತಾ, ದೇವ, ಪೋಕ್ಖರಣೀ’’ತಿ. ರಾಜಾ ತಮ್ಪಿ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇದಾನಿ ಕಿಂ ಕರೋಮಾ’’ತಿ ಕಾಳಕಂ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಉಯ್ಯಾನಸ್ಸ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ಗೇಹಂ ಮಾಪೇತುಂ ಆಣಾಪೇಹಿ, ದೇವಾ’’ತಿ. ರಾಜಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಇದಾನಿ, ಆಚರಿಯ, ಇಮಸ್ಸ ಉಯ್ಯಾನಸ್ಸ ಚೇವ ಪೋಕ್ಖರಣಿಯಾ ಚ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ಸಬ್ಬದನ್ತಮಯಂ ಗೇಹಂ ಮಾಪೇಹಿ, ನೋ ಚೇ ಮಾಪೇಸ್ಸಸಿ, ಜೀವಿತಂ ತೇ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥಸ್ಸ ಸಕ್ಕೋ ಗೇಹಮ್ಪಿ ಮಾಪೇಸಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪುನದಿವಸೇ ತಮ್ಪಿ ಪಚ್ಚಕ್ಖಂ ಕತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸಿ. ರಾಜಾ ತಮ್ಪಿ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇದಾನಿ ಕಿಂ ಕರೋಮಾ’’ತಿ ಕಾಳಕಂ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಗೇಹಸ್ಸ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ಮಣಿಂ ಮಾಪೇತುಂ ಆಣಾಪೇಹಿ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ ಆಹ. ರಾಜಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಪಣ್ಡಿತ, ಇಮಸ್ಸ ದನ್ತಮಯಗೇಹಸ್ಸ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ಮಣಿಂ ಮಾಪೇಹಿ, ಮಣಿಆಲೋಕೇನ ವಿಚರಿಸ್ಸಾಮ. ಸಚೇ ಮಾಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಸಿ, ಜೀವಿತಂ ತೇ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥಸ್ಸ ಸಕ್ಕೋ ಮಣಿಮ್ಪಿ ಮಾಪೇಸಿ.

ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ¶ ಪುನದಿವಸೇ ತಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಂ ಕತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸಿ ¶ . ರಾಜಾ ತಮ್ಪಿ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇದಾನಿ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಕಾಳಕಂ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಧಮ್ಮಧಜಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛಿತದಾಯಿಕಾ ದೇವತಾ ಅತ್ಥಿ ಮಞ್ಞೇ, ಇದಾನಿ ಯಂ ದೇವತಾಪಿ ಮಾಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತಂ ಆಣಾಪೇಹಿ. ಚತುರಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಂ ನಾಮ ಮನುಸ್ಸಂ ದೇವತಾಪಿ ಮಾಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘ಚತುರಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಂ ಮೇ ಉಯ್ಯಾನಪಾಲಂ ಮಾಪೇಹೀ’ತಿ ತಂ ವದಾಹೀ’’ತಿ. ರಾಜಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಆಚರಿಯ, ತಯಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಉಯ್ಯಾನಂ, ಪೋಕ್ಖರಣೀ, ದನ್ತಮಯಪಾಸಾದೋ, ತಸ್ಸ ಆಲೋಕಕರಣತ್ಥಾಯ ಮಣಿರತನಞ್ಚ ಮಾಪಿತಂ, ಇದಾನಿ ಮೇ ಉಯ್ಯಾನರಕ್ಖಕಂ ಚತುರಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಂ ಉಯ್ಯಾನಪಾಲಂ ಮಾಪೇಹಿ, ನೋ ಚೇ ಮಾಪೇಸ್ಸಸಿ, ಜೀವಿತಂ ತೇ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಆಹ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಹೋತು, ಲಭಮಾನೋ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸುಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ನಿಪನ್ನೋ ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲೇ ಪಬುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಸಯನಪೀಠೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ಯಂ ಅತ್ತನಾ ಸಕ್ಕಾ ಮಾಪೇತುಂ, ತಂ ಮಾಪೇಸಿ, ಚತುರಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಂ ಪನ ಉಯ್ಯಾನಪಾಲಂ ನ ಸಕ್ಕಾ ಮಾಪೇತುಂ, ಏವಂ ಸನ್ತೇ ¶ ಪರೇಸಂ ಹತ್ಥೇ ಮರಣತೋ ಅರಞ್ಞೇ ಅನಾಥಮರಣಮೇವ ವರತರ’’ನ್ತಿ. ಸೋ ಕಸ್ಸಚಿ ಅನಾರೋಚೇತ್ವಾ ಪಾಸಾದಾ ಓತರಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗದ್ವಾರೇನೇವ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಸತಂ ಧಮ್ಮಂ ಆವಜ್ಜಮಾನೋ ನಿಸೀದಿ.

ಸಕ್ಕೋ ತಂ ಕಾರಣಂ ಞತ್ವಾ ವನಚರಕೋ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ತ್ವಂ ಸುಖುಮಾಲೋ, ಅದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬದುಕ್ಖರೂಪೋ ವಿಯ ಇಮಂ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಕಿಂ ಕರೋನ್ತೋ ನಿಸಿನ್ನೋಸೀ’’ತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೩೬.

‘‘ಸುಖಂ ಜೀವಿತರೂಪೋಸಿ, ರಟ್ಠಾ ವಿವನಮಾಗತೋ;

ಸೋ ಏಕಕೋ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ, ಕಪಣೋ ವಿಯ ಝಾಯಸೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಸುಖಂ ಜೀವಿತರೂಪೋಸೀತಿ ತ್ವಂ ಸುಖೇನ ಜೀವಿತಸದಿಸೋ ಸುಖೇಧಿತೋ ಸುಖಪರಿಹತೋ ವಿಯ. ರಟ್ಠಾತಿ ಆಕಿಣ್ಣಮನುಸ್ಸಟ್ಠಾನಾ. ವಿವನಮಾಗತೋತಿ ನಿರುದಕಟ್ಠಾನಂ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಟ್ಠೋ. ರುಕ್ಖಮೂಲೇತಿ ರುಕ್ಖಸಮೀಪೇ. ಕಪಣೋ ವಿಯ ¶ ಝಾಯಸೀತಿ ಕಪಣೋ ವಿಯ ಏಕಕೋ ನಿಸಿನ್ನೋ ಝಾಯಸಿ ಪಜ್ಝಾಯಸಿ, ಕಿಂ ನಾಮೇತಂ ಚಿನ್ತೇಸೀತಿ ಪುಚ್ಛಿ.

ತಂ ಸುತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೪೦.

‘‘ಸುಖಂ ¶ ಜೀವಿತರೂಪೋಸ್ಮಿ, ರಟ್ಠಾ ವಿವನಮಾಗತೋ;

ಸೋ ಏಕಕೋ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ, ಕಪಣೋ ವಿಯ ಝಾಯಾಮಿ;

ಸತಂ ಧಮ್ಮಂ ಅನುಸ್ಸರ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಸತಂ ಧಮ್ಮಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತಿ, ಸಮ್ಮ, ಸಚ್ಚಮೇತಂ, ಅಹಂ ಸುಖಂ ಜೀವಿತರೂಪೋ ರಟ್ಠಾ ಚ ವಿವನಮಾಗತೋ, ಸೋಹಂ ಏಕಕೋವ ಇಮಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಕಪಣೋ ವಿಯ ಝಾಯಾಮಿ. ಯಂ ಪನ ವದೇಸಿ ‘‘ಕಿಂ ನಾಮೇತಂ ಚಿನ್ತೇಸೀ’’ತಿ, ತಂ ತೇ ಪವೇದೇಮಿ ‘‘ಸತಂ ಧಮ್ಮ’’ನ್ತಿ. ಅಹಞ್ಹಿ ಸತಂ ಧಮ್ಮಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತೋ ಇಧ ನಿಸಿನ್ನೋ. ಸತಂ ಧಮ್ಮನ್ತಿ ಬುದ್ಧಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಬುದ್ಧಸಾವಕಾನಂ ಸತಂ ಸಪ್ಪುರಿಸಾನಂ ಪಣ್ಡಿತಾನಂ ಧಮ್ಮಂ. ಲಾಭೋ ಅಲಾಭೋ ಯಸೋ ಅಯಸೋ ನಿನ್ದಾ ಪಸಂಸಾ ಸುಖಂ ದುಕ್ಖನ್ತಿ ಅಯಞ್ಹಿ ಅಟ್ಠವಿಧೋ ಲೋಕಧಮ್ಮೋ. ಇಮಿನಾ ಪನ ಅಬ್ಭಾಹತಾ ಸನ್ತೋ ನ ಕಮ್ಪನ್ತಿ ನ ಪವೇಧೇನ್ತಿ, ಅಯಮೇತ್ಥ ಅಕಮ್ಪನಸಙ್ಖಾತೋ ಸತಂ ಧಮ್ಮೋ ಇಮಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತೋ ನಿಸಿನ್ನೋಮ್ಹೀತಿ ದೀಪೇತಿ.

ಅಥ ¶ ನಂ ಸಕ್ಕೋ ‘‘ಏವಂ ಸನ್ತೇ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಕಸ್ಮಾ ನಿಸಿನ್ನೋಸೀ’’ತಿ. ‘‘ರಾಜಾ ಚತುರಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಂ ಉಯ್ಯಾನಪಾಲಂ ಆಹರಾಪೇತಿ, ತಾದಿಸಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ ಲದ್ಧುಂ, ಸೋಹಂ ‘ಕಿಂ ಮೇ ಪರಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಮರಣೇನ, ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಅನಾಥಮರಣಂ ಮರಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಇಧಾಗನ್ತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೋ’’ತಿ. ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಅಹಂ ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ, ಮಯಾ ತೇ ಉಯ್ಯಾನಾದೀನಿ ಮಾಪಿತಾನಿ, ಚತುರಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಂ ಉಯ್ಯಾನಪಾಲಂ ಮಾಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ರಞ್ಞೋ ಸೀಸಪ್ಪಸಾಧನಕಪ್ಪಕೋ ಛತ್ತಪಾಣಿ ನಾಮ, ಸೋ ಚತುರಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತೋ, ಚತುರಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತೇನ ಉಯ್ಯಾನಪಾಲೇನ ಅತ್ಥೇ ಸತಿ ಏತಂ ಕಪ್ಪಕಂ ಉಯ್ಯಾನಪಾಲಂ ಕಾತುಂ ವದೇಹೀ’’ತಿ. ಇತಿ ಸಕ್ಕೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಓವಾದಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಮಾ ಭಾಯೀ’’ತಿ ಸಮಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ದೇವಪುರಮೇವ ಗತೋ.

ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಗೇಹಂ ¶ ಗನ್ತ್ವಾ ಭುತ್ತಪಾತರಾಸೋ ರಾಜದ್ವಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಛತ್ತಪಾಣಿಮ್ಪಿ ತತ್ಥೇವ ದಿಸ್ವಾ ಹತ್ಥೇ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ಕಿರ, ಸಮ್ಮ ಛತ್ತಪಾಣಿ, ಚತುರಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಕೋ ತೇ ಮಯ್ಹಂ ಚತುರಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಭಾವಂ ಆಚಿಕ್ಖೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಸಕ್ಕೋ, ದೇವರಾಜಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂಕಾರಣಾ ಆಚಿಕ್ಖೀ’’ತಿ ಪುಟ್ಠೋ ‘‘ಇಮಿನಾ ನಾಮ ಕಾರಣೇನಾ’’ತಿ ಸಬ್ಬಂ ಆಚಿಕ್ಖಿ. ಸೋ ‘‘ಆಮ, ಅಹಂ ಚತುರಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತೋ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥ ನಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಹತ್ಥೇ ಗಹೇತ್ವಾವ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಛತ್ತಪಾಣಿ, ಚತುರಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತೋ, ಚತುರಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತೇನ ಉಯ್ಯಾನಪಾಲೇನ ಅತ್ಥೇ ಸತಿ ಇಮಂ ಉಯ್ಯಾನಪಾಲಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥ ನಂ ರಾಜಾ ‘‘ತ್ವಂ ಕಿರ ಚತುರಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಆಮ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ‘‘ಕತಮೇಹಿ ಚತುರಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋಸೀ’’ತಿ?

‘‘ಅನುಸೂಯಕೋ ¶ ಅಹಂ ದೇವ, ಅಮಜ್ಜಪಾಯಕೋ ಅಹಂ;

ನಿಸ್ನೇಹಕೋ ಅಹಂ ದೇವ, ಅಕ್ಕೋಧನಂ ಅಧಿಟ್ಠಿತೋ’’ತಿ.

‘‘ಮಯ್ಹಞ್ಹಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಉಸೂಯಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಮಜ್ಜಂ ಮೇ ನ ಪಿವಿತಪುಬ್ಬಂ, ಪರೇಸು ಮೇ ಸ್ನೇಹೋ ವಾ ಕೋಧೋ ವಾ ನ ಭೂತಪೂಬ್ಬೋ. ಇಮೇಹಿ ಚತೂಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ.

ಅಥ ನಂ ರಾಜಾ, ಭೋ ಛತ್ತಪಾಣಿ, ‘‘ಅನುಸೂಯಕೋಸ್ಮೀ’’ತಿ ವದಸೀತಿ. ‘‘ಆಮ, ದೇವ, ಅನುಸೂಯಕೋಮ್ಹೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ದಿಸ್ವಾ ಅನುಸೂಯಕೋ ಜಾತೋಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಸುಣಾಹಿ ದೇವಾ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಅನುಸೂಯಕಕಾರಣಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಇತ್ಥಿಯಾ ¶ ಕಾರಣಾ ರಾಜ, ಬನ್ಧಾಪೇಸಿಂ ಪುರೋಹಿತಂ;

ಸೋ ಮಂ ಅತ್ಥೇ ನಿವೇದೇಸಿ, ತಸ್ಮಾಹಂ ಅನುಸೂಯಕೋ’’ತಿ.

ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಅಹಂ, ದೇವ, ಪುಬ್ಬೇ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಬಾರಾಣಸಿನಗರೇ ತಾದಿಸೋವ ರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ಕಾರಣಾ ಪುರೋಹಿತಂ ಬನ್ಧಾಪೇಸಿಂ.

‘‘ಅಬದ್ಧಾ ತತ್ಥ ಬಜ್ಝನ್ತಿ, ಯತ್ಥ ಬಾಲಾ ಪಭಾಸರೇ;

ಬದ್ಧಾಪಿ ತತ್ಥ ಮುಚ್ಚನ್ತಿ, ಯತ್ಥ ಧೀರಾ ಪಭಾಸರೇ’’ತಿ. (ಜಾ. ೧.೧.೧೨೦) –

ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ¶ ಜಾತಕೇ ಆಗತನಯೇನೇವ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಅಯಂ ಛತ್ತಪಾಣಿ ರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ಚತುಸಟ್ಠಿಯಾ ಪಾದಮೂಲಿಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮ್ಪದುಸ್ಸಿತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಅತ್ತನೋ ಮನೋರಥಂ ಅಪೂರೇನ್ತಂ ನಾಸೇತುಕಾಮಾಯ ದೇವಿಯಾ ಪರಿಭಿನ್ನೋ ಬನ್ಧಾಪೇಸಿ. ತದಾ ನಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಆನೀತೋ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಯಥಾಭೂತಂ ದೇವಿಯಾ ದೋಸಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಸಯಂ ಮುತ್ತೋ ರಞ್ಞಾ ಬನ್ಧಾಪಿತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತೇ ಪಾದಮೂಲಿಕೇ ಮೋಚೇತ್ವಾ ‘‘ಏತೇಸಞ್ಚ ದೇವಿಯಾ ಚ ಅಪರಾಧಂ ಖಮಥ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ ಓವದಿ. ಸಬ್ಬಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವಿತ್ಥಾರತೋ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ತಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ –

‘‘ಇತ್ಥಿಯಾ ಕಾರಣಾ ರಾಜ, ಬನ್ಧಾಪೇಸಿಂ ಪುರೋಹಿತಂ;

ಸೋ ಮಂ ಅತ್ಥೇ ನಿವೇದೇಸಿ, ತಸ್ಮಾಹಂ ಅನುಸೂಯಕೋ’’ತಿ.

ತದಾ ಪನ ಸೋಹಂ ಚಿನ್ತೇಸಿಂ – ‘‘ಅಹಂ ಸೋಳಸ ಸಹಸ್ಸಇತ್ಥಿಯೋ ಪಹಾಯ ಏತಂ ಏಕಮೇವ ಕಿಲೇಸವಸೇನ ಸಙ್ಗಣ್ಹನ್ತೋಪಿ ಸನ್ತಪ್ಪೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂ, ಏವಂ ದುಪ್ಪೂರಣೀಯಾನಂ ಇತ್ಥೀನಂ ಕುಜ್ಝನಂ ನಾಮ ನಿವತ್ಥವತ್ಥೇ ¶ ಕಿಲಿಸ್ಸನ್ತೇ ‘ಕಸ್ಮಾ ಕಿಲಿಸ್ಸಸೀ’ತಿ ಕುಜ್ಝನಸದಿಸಂ ಹೋತಿ, ಭುತ್ತಭತ್ತೇ ಗೂಥಭಾವಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತೇ ‘ಕಸ್ಮಾ ಏತಂ ಸಭಾವಂ ಆಪಜ್ಜಸೀ’ತಿ ಕುಜ್ಝನಸದಿಸಂ ಹೋತಿ. ‘ಇತೋ ದಾನಿ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಂ ನ ಪಾಪುಣಾಮಿ, ತಾವ ಕಿಲೇಸಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಯಿ ಉಸೂಯಾ ಮಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೂ’’’ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಹಿಂ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅನುಸೂಯಕೋ ಜಾತೋ. ಇದಂ ಸನ್ಧಾಯ – ‘‘ತಸ್ಮಾಹಂ ಅನುಸೂಯಕೋ’’ತಿ ಆಹ.

ಅಥ ನಂ ರಾಜಾ ‘‘ಸಮ್ಮ ಛತ್ತಪಾಣಿ, ಕಿಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಮಜ್ಜಪೋ ಜಾತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಸೋ ತಂ ಕಾರಣಂ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಮತ್ತೋ ¶ ಅಹಂ ಮಹಾರಾಜ, ಪುತ್ತಮಂಸಾನಿ ಖಾದಯಿಂ;

ತಸ್ಸ ಸೋಕೇನಹಂ ಫುಟ್ಠೋ, ಮಜ್ಜಪಾನಂ ವಿವಜ್ಜಯಿ’’ನ್ತಿ.

ಅಹಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಪುಬ್ಬೇ ತಾದಿಸೋ ಬಾರಾಣಸಿರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ಮಜ್ಜೇನ ವಿನಾ ವತ್ತಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂ, ಅಮಂಸಕಭತ್ತಮ್ಪಿ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂ. ನಗರೇ ಉಪೋಸಥದಿವಸೇಸು ಮಾಘಾತೋ ಹೋತಿ, ಭತ್ತಕಾರಕೋ ಪಕ್ಖಸ್ಸ ತೇರಸಿಯಞ್ಞೇವ ಮಂಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಪೇಸಿ, ತಂ ದುನ್ನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಸುನಖಾ ಖಾದಿಂಸು. ಭತ್ತಕಾರಕೋ ಉಪೋಸಥದಿವಸೇ ಮಂಸಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ನಾನಗ್ಗರಸಭೋಜನಂ ಪಚಿತ್ವಾ ಪಾಸಾದಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಉಪನಾಮೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ದೇವಿಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ದೇವಿ, ಅಜ್ಜ ಮೇ ಮಂಸಂ ನ ಲದ್ಧಂ, ಅಮಂಸಕಭೋಜನಂ ನಾಮ ಉಪನಾಮೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ, ಕಿನ್ತಿ ಕರೋಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ತಾತ, ಮಯ್ಹಂ ಪುತ್ತೋ ರಞ್ಞಾ ಪಿಯೋ ಮನಾಪೋ, ಪುತ್ತಂ ಮೇ ದಿಸ್ವಾ ರಾಜಾ ತಮೇವ ಚುಮ್ಬನ್ತೋ ಪರಿಸ್ಸಜನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ¶ ಅತ್ಥಿಭಾವಮ್ಪಿ ನ ಜಾನಾತಿ, ಅಹಂ ಪುತ್ತಂ ಮಣ್ಡೇತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಊರುಮ್ಹಿ ನಿಸೀದಾಪೇಯ್ಯಂ, ರಞ್ಞೋ ಪುತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕೀಳನಕಾಲೇ ತ್ವಂ ಭತ್ತಂ ಉಪನೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ. ಸಾ ಏವಂ ವತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪುತ್ತಂ ಅಲಙ್ಕತಾಭರಣಂ ಮಣ್ಡೇತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಊರುಮ್ಹಿ ನಿಸೀದಾಪೇಸಿ. ರಞ್ಞೋ ಪುತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕೀಳನಕಾಲೇ ಭತ್ತಕಾರಕೋ ಭತ್ತಂ ಉಪನಾಮೇಸಿ. ರಾಜಾ ಸುರಾಮದಮತ್ತೋ ಪಾತಿಯಂ ಮಂಸಂ ಅದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಂಸಂ ಕಹ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ, ದೇವ, ಉಪೋಸಥದಿವಸಂ ಮಾಘಾತತಾಯ ಮಂಸಂ ನ ಲದ್ಧ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಮಂಸಂ ನಾಮ ದುಲ್ಲಭ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಊರುಮ್ಹಿ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಪಿಯಪುತ್ತಸ್ಸ ಗೀವಂ ವಟ್ಟೇತ್ವಾ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಭತ್ತಕಾರಕಸ್ಸ ಪುರತೋ ಖಿಪಿತ್ವಾ ‘‘ವೇಗೇನ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಆಹರಾ’’ತಿ ಆಹ. ಭತ್ತಕಾರಕೋ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ, ರಾಜಾ ಪುತ್ತಮಂಸೇನ ಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜಿ. ರಞ್ಞೋ ಭಯೇನ ಏಕೋಪಿ ಕನ್ದಿತುಂ ವಾ ರೋದಿತುಂ ವಾ ಕಥೇತುಂ ವಾ ಸಮತ್ಥೋ ನಾಮ ನಾಹೋಸಿ.

ರಾಜಾ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಸಯನಪಿಟ್ಠೇ ನಿದ್ದಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲೇ ಪಬುಜ್ಝಿತ್ವಾ ವಿಗತಮದೋ ‘‘ಪುತ್ತಂ ಮೇ ಆನೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ದೇವೀ ಕನ್ದಮಾನಾ ಪಾದಮೂಲೇ ಪತಿ. ‘‘ಕಿಂ, ಭದ್ದೇ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತೇ ¶ , ‘‘ದೇವ, ಹಿಯ್ಯೋ ತೇ ಪುತ್ತಂ ಮಾರೇತ್ವಾ ಪುತ್ತಮಂಸೇನ ಭತ್ತಂ ಭುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ರಾಜಾ ಪುತ್ತಸೋಕೇನ ರೋದಿತ್ವಾ ಕನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ಮೇ ದುಕ್ಖಂ ಸುರಾಪಾನಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನ’’ನ್ತಿ ಸುರಾಪಾನೇ ದೋಸಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಂ ನ ಪಾಪುಣಾಮಿ, ತಾವ ಏವರೂಪಂ ವಿನಾಸಕಾರಕಂ ¶ ಸುರಂ ನಾಮ ನ ಪಿವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಂಸುಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮುಖಂ ಪುಞ್ಛಿತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾಸಿ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಜ್ಜಂ ನಾಮ ನ ಪಿವಿಂ. ಇಮಮತ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯ – ‘‘ಮತ್ತೋ ಅಹಂ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ.

ಅಥ ನಂ ರಾಜಾ ‘‘ಕಿಂ ಪನ, ಸಮ್ಮ ಛತ್ತಪಾಣಿ, ಆರಮ್ಮಣಂ ದಿಸ್ವಾ ನಿಸ್ನೇಹೋ ಜಾತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಸೋ ತಂ ಕಾರಣಂ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಕಿತವಾಸೋ ನಾಮಹಂ ರಾಜ, ಪುತ್ತೋ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿ ಮೇ;

ಪತ್ತಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಚವಿತೋ, ನಿಸ್ನೇಹೋ ತಸ್ಸ ಕಾರಣಾ’’ತಿ.

ಮಹಾರಾಜ, ಪುಬ್ಬೇ ಅಹಂ ಬಾರಾಣಸಿಯಂಯೇವ ಕಿತವಾಸೋ ನಾಮ ರಾಜಾ. ತಸ್ಸ ಮೇ ಪುತ್ತೋ ವಿಜಾಯಿ. ಲಕ್ಖಣಪಾಠಕಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಅಯಂ ಕುಮಾರೋ ಪಾನೀಯಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ ಮರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ‘‘ದುಟ್ಠಕುಮಾರೋ’’ತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ಓಪರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ, ರಾಜಾ ಕುಮಾರಂ ಪುರತೋ ವಾ ಪಚ್ಛತೋ ವಾ ಕತ್ವಾ ವಿಚರಿ, ಪಾನೀಯಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ ಮರಣಭಯೇನ ಚಸ್ಸ ಚತೂಸು ದ್ವಾರೇಸು ಅನ್ತೋನಗರೇಸು ಚ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಪೋಕ್ಖರಣಿಯೋ ಕಾರೇಸಿ, ಚತುಕ್ಕಾದೀಸು ಮಣ್ಡಪೇ ಕಾರೇತ್ವಾ ಪಾನೀಯಚಾಟಿಯೋ ಠಪಾಪೇಸಿ. ಸೋ ಏಕದಿವಸೇ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತೋ ಪಾತೋವ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ಪಸ್ಸಿ. ಮಹಾಜನೋಪಿ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ದಿಸ್ವಾ ತಮೇವ ವನ್ದತಿ ¶ ಪಸಂಸತಿ, ಅಞ್ಜಲಿಞ್ಚಸ್ಸ ಪಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ.

ಕುಮಾರೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಾದಿಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಇಮಂ ಮುಣ್ಡಕಂ ವನ್ದನ್ತಿ ಪಸಂಸನ್ತಿ, ಅಞ್ಜಲಿಞ್ಚಸ್ಸ ಪಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೀ’’ತಿ. ಸೋ ಕುಪಿತೋ ಹತ್ಥಿಕ್ಖನ್ಧತೋ ಓರುಯ್ಹ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಲದ್ಧಂ ತೇ, ಸಮಣ, ಭತ್ತ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಆಮ, ಕುಮಾರಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತಸ್ಸ ಹತ್ಥತೋ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ಪಾತೇತ್ವಾ ಸದ್ಧಿಂ ಭತ್ತೇನ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಪಾದಪ್ಪಹಾರೇನ ಚುಣ್ಣವಿಚುಣ್ಣಂ ಅಕಾಸಿ. ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ‘‘ನಟ್ಠೋ ವತಾಯಂ ಸತ್ತೋ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಮುಖಂ ಓಲೋಕೇಸಿ. ಕುಮಾರೋ ‘‘ಅಹಂ, ಸಮಣ, ಕಿತವಾಸರಞ್ಞೋ ಪುತ್ತೋ, ನಾಮೇನ ದುಟ್ಠಕುಮಾರೋ ನಾಮ, ತ್ವಂ ಮೇ ಕುದ್ಧೋ ಅಕ್ಖೀನಿ ಉಮ್ಮೀಲೇತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಆಹ.

ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ¶ ಛಿನ್ನಭತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ವೇಹಾಸಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಉತ್ತರಹಿಮವನ್ತೇ ನನ್ದನಮೂಲಪಬ್ಭಾರಮೇವ ಗತೋ. ಕುಮಾರಸ್ಸಾಪಿ ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ಪರಿಪಚ್ಚಿ. ಸೋ ‘‘ಡಯ್ಹಾಮಿ ಡಯ್ಹಾಮೀ’’ತಿ ಸಮುಗ್ಗತಸರೀರಡಾಹೋ ತತ್ಥೇವ ಪತಿ. ತತ್ಥ ತತ್ಥೇವ ಯತ್ತಕಂ ಪಾನೀಯಂ, ತತ್ತಕಂ ಪಾನೀಯಂ ಸಬ್ಬಂ ಛಿಜ್ಜಿ, ಮಾತಿಕಾ ಸುಸ್ಸಿಂಸು, ತತ್ಥೇವ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ¶ ಪತ್ವಾ ಅವೀಚಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ರಾಜಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ಪುತ್ತಸೋಕೇನ ಅಭಿಭೂತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಮೇ ಸೋಕೋ ಪಿಯವತ್ಥುತೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ, ಸಚೇ ಮೇ ಸ್ನೇಹೋ ನಾಭವಿಸ್ಸ, ಸೋಕೋ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸ, ಇತೋ ದಾನಿ ಮೇ ಪಟ್ಠಾಯ ಸವಿಞ್ಞಾಣಕೇ ವಾ ಅವಿಞ್ಞಾಣಕೇ ವಾ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಸ್ನೇಹೋ ನಾಮ ಮಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೂ’’ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾಸಿ, ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸ್ನೇಹೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಕಿತವಾಸೋ ನಾಮಾಹ’’ನ್ತಿ ಗಾಥಮಾಹ.

ತತ್ಥ ಪುತ್ತೋ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿ ಮೇ. ಪತ್ತಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಚವಿತೋತಿ ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಪತ್ತಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಚವಿತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ನಿಸ್ನೇಹೋ ತಸ್ಸ ಕಾರಣಾತಿ ತದಾ ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ನೇಹವತ್ಥುಸ್ಸ ಕಾರಣಾ ಅಹಂ ನಿಸ್ನೇಹೋ ಜಾತೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಅಥ ನಂ ರಾಜಾ ‘‘ಕಿಂ ಪನ, ಸಮ್ಮ, ಆರಮ್ಮಣಂ ದಿಸ್ವಾ ನಿಕ್ಕೋಧೋ ಜಾತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಸೋ ತಂ ಕಾರಣಂ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

‘‘ಅರಕೋ ಹುತ್ವಾ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತಂ, ಸತ್ತ ವಸ್ಸಾನಿ ಭಾವಯಿಂ;

ಸತ್ತ ಕಪ್ಪೇ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ, ತಸ್ಮಾ ಅಕ್ಕೋಧನೋ ಅಹ’’ನ್ತಿ.

ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಅಹಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಅರಕೋ ನಾಮ ತಾಪಸೋ ಹುತ್ವಾ ಸತ್ತ ವಸ್ಸಾನಿ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತಂ ಭಾವೇತ್ವಾ ಸತ್ತ ಸಂವಟ್ಟವಿವಟ್ಟಕಪ್ಪೇ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ವಸಿಂ, ತಸ್ಮಾ ಅಹಂ ದೀಘರತ್ತಂ ಮೇತ್ತಾಭಾವನಾಯ ಆಚಿಣ್ಣಪರಿಚಿಣ್ಣತ್ತಾ ಅಕ್ಕೋಧನೋ ಜಾತೋತಿ.

ಏವಂ ಛತ್ತಪಾಣಿನಾ ಅತ್ತನೋ ಚತೂಸು ಅಙ್ಗೇಸು ಕಥಿತೇಸು ರಾಜಾ ಪರಿಸಾಯ ಇಙ್ಗಿತಸಞ್ಞಂ ಅದಾಸಿ. ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ಅಮಚ್ಚಾ ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕಾದಯೋ ¶ ಚ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ‘‘ಅರೇ ಲಞ್ಜಖಾದಕ ದುಟ್ಠಚೋರ, ತ್ವಂ ಲಞ್ಜಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ ಪಣ್ಡಿತಂ ಉಪವದಿತ್ವಾ ಮಾರೇತುಕಾಮೋ ಜಾತೋ’’ತಿ ಕಾಳಕಂ ಸೇನಾಪತಿಂ ಹತ್ಥಪಾದೇಸು ಗಹೇತ್ವಾ ರಾಜನಿವೇಸನಾ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಗಹಿತಗಹಿತೇಹೇವ ಪಾಸಾಣಮುಗ್ಗರೇಹಿ ಸೀಸಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಪಾದೇಸು ಗಹೇತ್ವಾ ಕಡ್ಢನ್ತಾ ಸಙ್ಕಾರಟ್ಠಾನೇ ಛಡ್ಡೇಸುಂ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ರಾಜಾ ಧಮ್ಮೇನ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೋ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತೋ.

ಸತ್ಥಾ ¶ ¶ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಕಾಳಕಸೇನಾಪತಿ ದೇವದತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ಛತ್ತಪಾಣಿಕಪ್ಪಕೋ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ, ಸಕ್ಕೋ ಅನುರುದ್ಧೋ, ಧಮ್ಮಧಜೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಧಮ್ಮಧಜಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದಸಮಾ.

ಬೀರಣಥಮ್ಭವಗ್ಗೋ ಸತ್ತಮೋ.

ತಸ್ಸುದ್ದಾನಂ –

ಸೋಮದತ್ತಞ್ಚ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಂ, ಕುರು ಪುಣ್ಣನದೀಪಿ ಚ;

ಕಚ್ಛಪಮಚ್ಛಸೇಗ್ಗು ಚ, ಕೂಟವಾಣಿಜಗರಹಿ;

ಧಮ್ಮಧಜನ್ತಿ ತೇ ದಸ.

೮. ಕಾಸಾವವಗ್ಗೋ

[೨೨೧] ೧. ಕಾಸಾವಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಅನಿಕ್ಕಸಾವೋ ¶ ಕಾಸಾವನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ದೇವದತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ವತ್ಥು ಪನ ರಾಜಗಹೇ ಸಮುಟ್ಠಿತಂ. ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರತಿ. ದೇವದತ್ತೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಅನುರೂಪಾಯ ದುಸ್ಸೀಲಪರಿಸಾಯ ಪರಿವುತೋ ಗಯಾಸೀಸೇ ವಿಹರತಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ರಾಜಗಹವಾಸಿನೋ ಛನ್ದಕಂ ಸಙ್ಘರಿತ್ವಾ ದಾನಂ ಸಜ್ಜಯಿಂಸು. ಅಥೇಕೋ ವೋಹಾರತ್ಥಾಯ ಆಗತವಾಣಿಜೋ ಇಮಂ ಸಾಟಕಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ‘‘ಮಮ್ಪಿ ಪತ್ತಿಕಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಮಹಗ್ಘಂ ಗನ್ಧಕಾಸಾವಂ ಅದಾಸಿ. ನಾಗರಾ ಮಹಾದಾನಂ ಪವತ್ತಯಿಂಸು, ಸಬ್ಬಂ ಛನ್ದಕೇನ ಸಙ್ಕಡ್ಢಿತಂ ಕಹಾಪಣೇಹೇವ ನಿಟ್ಠಾಸಿ. ಸೋ ಸಾಟಕೋ ಅತಿರೇಕೋ ಅಹೋಸಿ. ಮಹಾಜನೋ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಗನ್ಧಕಾಸಾವಸಾಟಕೋ ಅತಿರೇಕೋ. ಕಸ್ಸ ನಂ ದೇಮ, ಕಿಂ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ, ಉದಾಹು ದೇವದತ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಮನ್ತಯಿಂಸು.

ತತ್ಥೇಕೇ ‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ಅಪರೇ ‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋ ಕತಿಪಾಹಂ ವಸಿತ್ವಾ ಯಥಾರುಚಿ ಪಕ್ಕಮಿಸ್ಸತಿ ¶ , ದೇವದತ್ತತ್ಥೇರೋ ಪನ ನಿಬದ್ಧಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ನಗರಮೇವ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಹರತಿ, ಮಙ್ಗಲಾಮಙ್ಗಲೇಸು ಅಯಮೇವ ಅಮ್ಹಾಕಂ ¶ ಅವಸ್ಸಯೋ, ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ದಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ಸಮ್ಬಹುಲಿಕಂ ಕರೋನ್ತೇಸುಪಿ ‘‘ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ದಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವತ್ತಾರೋ ಬಹುತರಾ ಅಹೇಸುಂ, ಅಥ ನಂ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ಅದಂಸು. ದೇವದತ್ತೋ ತಸ್ಸ ದಸಾ ಛಿನ್ದಾಪೇತ್ವಾ ಓವಟ್ಟಿಕಂ ಸಿಬ್ಬಾಪೇತ್ವಾ ರಜಾಪೇತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಪಟ್ಟವಣ್ಣಂ ಕತ್ವಾ ಪಾರುಪಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ತಿಂಸಮತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ರಾಜಗಹಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಕತಪಟಿಸನ್ಥಾರಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ‘‘ಏವಂ, ಭನ್ತೇ, ಅತ್ತನೋ ಅನನುಚ್ಛವಿಕಂ ಅರಹದ್ಧಜಂ ಪಾರುಪೀ’’ತಿ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದೇವದತ್ತೋ ಇದಾನೇವ ಅತ್ತನೋ ಅನನುರೂಪಂ ಅರಹದ್ಧಜಂ ಪರಿದಹತಿ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಪರಿದಹಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಹಿಮವನ್ತಪದೇಸೇ ಹತ್ಥಿಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಅಸೀತಿಸಹಸ್ಸಮತ್ತವಾರಣಪರಿವಾರೋ ಯೂಥಪತಿ ಹುತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಾಯತನೇ ವಸತಿ. ಅಥೇಕೋ ದುಗ್ಗತಮನುಸ್ಸೋ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ವಿಹರನ್ತೋ ದನ್ತಕಾರವೀಥಿಯಂ ದನ್ತಕಾರೇ ದನ್ತವಲಯಾದೀನಿ ಕರೋನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ¶ ‘‘ಹತ್ಥಿದನ್ತೇ ಲಭಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ತೇ ‘‘ಆಮ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ಸೋ ಆವುಧಂ ಆದಾಯ ಕಾಸಾವವತ್ಥವಸನೋ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧವೇಸಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಪಟಿಸೀಸಕಂ ಪಟಿಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಹತ್ಥಿವೀಥಿಯಂ ಠತ್ವಾ ಆವುಧೇನ ಹತ್ಥಿಂ ಮಾರೇತ್ವಾ ದನ್ತೇ ಆದಾಯ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ವಿಕ್ಕಿಣನ್ತೋ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ಸೋ ಅಪರಭಾಗೇ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಪರಿವಾರಹತ್ಥೀನಂ ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಿಮಂ ಹತ್ಥಿಂ ಮಾರೇತುಂ ಆರಭಿ. ಹತ್ಥಿನೋ ದೇವಸಿಕಂ ಹತ್ಥೀಸು ಪರಿಹಾಯನ್ತೇಸು ‘‘ಕೇನ ನು ಖೋ ಕಾರಣೇನ ಹತ್ಥಿನೋ ಪರಿಹಾಯನ್ತೀ’’ತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸುಂ.

ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ‘‘ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧವೇಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಹತ್ಥಿವೀಥಿಪರಿಯನ್ತೇ ಏಕೋ ಪುರಿಸೋ ತಿಟ್ಠತಿ, ಕಚ್ಚಿ ನು ಖೋ ಸೋ ಮಾರೇತಿ, ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ಏಕದಿವಸಂ ಹತ್ಥೀ ಪುರತೋ ಕತ್ವಾ ಸಯಂ ¶ ಪಚ್ಛತೋ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಆವುಧಂ ಆದಾಯ ಪಕ್ಖನ್ದಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಠಿತೋ ‘‘ಭೂಮಿಯಂ ಪೋಥೇತ್ವಾ ಮಾರೇಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ಸೋಣ್ಡಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ತೇನ ಪರಿದಹಿತಾನಿ ಕಾಸಾವಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಅರಹದ್ಧಜಂ ಮಯಾ ಗರುಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಸೋಣ್ಡಂ ಪಟಿಸಂಹರಿತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಭೋ ಪುರಿಸ, ನನು ಏಸ ಅರಹದ್ಧಜೋ ಅನನುಚ್ಛವಿಕೋ ತುಯ್ಹಂ, ಕಸ್ಮಾ ಏತಂ ಪರಿದಹಸೀ’’ತಿ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅವೋಚ –

೧೪೧.

‘‘ಅನಿಕ್ಕಸಾವೋ ಕಾಸಾವಂ, ಯೋ ವತ್ಥಂ ಪರಿದಹಿಸ್ಸತಿ;

ಅಪೇತೋ ದಮಸಚ್ಚೇನ, ನ ಸೋ ಕಾಸಾವಮರಹತಿ.

೧೪೨.

‘‘ಯೋ ¶ ಚ ವನ್ತಕಸಾವಸ್ಸ, ಸೀಲೇಸು ಸುಸಮಾಹಿತೋ;

ಉಪೇತೋ ದಮಸಚ್ಚೇನ, ಸ ವೇ ಕಾಸಾವಮರಹತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಅನಿಕ್ಕಸಾವೋತಿ ಕಸಾವೋ ವುಚ್ಚತಿ ರಾಗೋ ದೋಸೋ ಮೋಹೋ ಮಕ್ಖೋ ಪಳಾಸೋ ಇಸ್ಸಾ ಮಚ್ಛರಿಯಂ ಮಾಯಾ ಸಾಠೇಯ್ಯಂ ಥಮ್ಭೋ ಸಾರಮ್ಭೋ ಮಾನೋ ಅತಿಮಾನೋ ಮದೋ ಪಮಾದೋ, ಸಬ್ಬೇ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಸಬ್ಬೇ ದುಚ್ಚರಿತಾ ಸಬ್ಬಂ ಭವಗಾಮಿಕಮ್ಮಂ ದಿಯಡ್ಢಕಿಲೇಸಸಹಸ್ಸಂ, ಏಸೋ ಕಸಾವೋ ನಾಮ. ಸೋ ಯಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಅಪ್ಪಹೀನೋ ಸನ್ತಾನತೋ ಅನಿಸ್ಸಟ್ಠೋ ಅನಿಕ್ಖನ್ತೋ, ಸೋ ಅನಿಕ್ಕಸಾವೋ ನಾಮ. ಕಾಸಾವನ್ತಿ ಕಸಾಯರಸಪೀತಂ ಅರಹದ್ಧಜಭೂತಂ. ಯೋ ವತ್ಥಂ ಪರಿದಹಿಸ್ಸತೀತಿ ಯೋ ಏವರೂಪೋ ಹುತ್ವಾ ಏವರೂಪಂ ವತ್ಥಂ ಪರಿದಹಿಸ್ಸತಿ ನಿವಾಸೇತಿ ಚೇವ ಪಾರುಪತಿ ಚ. ಅಪೇತೋ ದಮಸಚ್ಚೇನಾತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯದಮಸಙ್ಖಾತೇನ ದಮೇನ ಚ ನಿಬ್ಬಾನಸಙ್ಖಾತೇನ ಚ ಪರಮತ್ಥಸಚ್ಚೇನ ಅಪೇತೋ ಪರಿವಜ್ಜಿತೋ. ನಿಸ್ಸಕ್ಕತ್ಥೇ ವಾ ಕರಣವಚನಂ, ಏತಸ್ಮಾ ದಮಸಚ್ಚಾ ಅಪೇತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಸಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ಚೇತ್ಥ ವಚೀಸಚ್ಚಂ ¶ ಚತುಸಚ್ಚಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿಯೇವ. ನ ಸೋ ಕಾಸಾವಮರಹತೀತಿ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಅನಿಕ್ಕಸಾವತ್ತಾ ಅರಹದ್ಧಜಂ ಕಾಸಾವಂ ನ ಅರಹತಿ ಅನನುಚ್ಛವಿಕೋ ಏತಸ್ಸ.

ಯೋ ಚ ವನ್ತಕಸಾವಸ್ಸಾತಿ ಯೋ ಪನ ಪುಗ್ಗಲೋ ಯಥಾವುತ್ತಸ್ಸೇವ ಕಸಾವಸ್ಸ ವನ್ತತ್ತಾ ವನ್ತಕಸಾವೋ ಅಸ್ಸ. ಸೀಲೇಸು ಸುಸಮಾಹಿತೋತಿ ಮಗ್ಗಸೀಲೇಸು ಚೇವ ಫಲಸೀಲೇಸು ಚ ಸಮ್ಮಾ ಆಹಿತೋ, ಆನೇತ್ವಾ ಠಪಿತೋ ವಿಯ ತೇಸು ಪತಿಟ್ಠಿತೋ. ತೇಹಿ ಸೀಲೇಹಿ ಸಮಙ್ಗೀಭೂತಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ. ಉಪೇತೋತಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ. ದಮಸಚ್ಚೇನಾತಿ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇನ ದಮೇನ ಚ ಸಚ್ಚೇನ ಚ. ಸ ವೇ ಕಾಸಾವಮರಹತೀತಿ ಸೋ ಏವರೂಪೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಇಮಂ ಅರಹದ್ಧಜಂ ಕಾಸಾವಂ ಅರಹತಿ.

ಏವಂ ¶ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಇಮಂ ಕಾರಣಂ ಕಥೇತ್ವಾ ‘‘ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಾ ಇಧ ಆಗಮಿ, ಆಗಚ್ಛಸಿ ಚೇ, ಜೀವಿತಂ ತೇ ನತ್ಥೀ’’’ತಿ ತಜ್ಜೇತ್ವಾ ಪಲಾಪೇಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಹತ್ಥಿಮಾರಕಪುರಿಸೋ ದೇವದತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ಯೂಥಪತಿ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಕಾಸಾವಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಠಮಾ.

[೨೨೨] ೨. ಚೂಳನನ್ದಿಯಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಇದಂ ¶ ತದಾಚರಿಯವಚೋತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ದೇವದತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಏಕದಿವಸಞ್ಹಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ – ‘‘ಆವುಸೋ, ದೇವದತ್ತೋ ನಾಮ ಕಕ್ಖಳೋ ಫರುಸೋ ಸಾಹಸಿಕೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇ ಅಭಿಮಾರೇ ಪಯೋಜೇಸಿ, ಸಿಲಂ ಪವಿಜ್ಝಿ, ನಾಳಾಗಿರಿಂ ಪಯೋಜೇಸಿ, ಖನ್ತಿಮೇತ್ತಾನುದ್ದಯಮತ್ತಮ್ಪಿಸ್ಸ ತಥಾಗತೇ ನತ್ಥೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ದೇವದತ್ತೋ ಕಕ್ಖಳೋ ಫರುಸೋ ನಿಕ್ಕಾರುಣಿಕೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಹಿಮವನ್ತಪದೇಸೇ ಮಹಾನನ್ದಿಯೋ ನಾಮ ವಾನರೋ ಅಹೋಸಿ, ಕನಿಟ್ಠಭಾತಿಕೋ ಪನಸ್ಸ ಚೂಳನನ್ದಿಯೋ ನಾಮ. ತೇ ಉಭೋಪಿ ಅಸೀತಿಸಹಸ್ಸವಾನರಪರಿವಾರಾ ಹಿಮವನ್ತಪದೇಸೇ ಅನ್ಧಮಾತರಂ ಪಟಿಜಗ್ಗನ್ತಾ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸುಂ. ತೇ ಮಾತರಂ ಸಯನಗುಮ್ಬೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಮಧುರಾನಿ ಫಲಾಫಲಾನಿ ಮಾತುಯಾ ಪೇಸೇನ್ತಿ. ಆಹರಣಕವಾನರಾ ¶ ತಸ್ಸಾ ನ ದೇನ್ತಿ, ಸಾ ಖುದಾಪೀಳಿತಾ ಅಟ್ಠಿಚಮ್ಮಾವಸೇಸಾ ಕಿಸಾ ಅಹೋಸಿ. ಅಥ ನಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಆಹ – ‘‘ಮಯಂ, ಅಮ್ಮ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಮಧುರಫಲಾಫಲಾನಿ ಪೇಸೇಮ, ತುಮ್ಹೇ ಕಸ್ಮಾ ಮಿಲಾಯಥಾ’’ತಿ. ‘‘ತಾತ, ನಾಹಂ ಲಭಾಮೀ’’ತಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ¶ – ‘‘ಮಯಿ ಯೂಥಂ ಪರಿಹರನ್ತೇ ಮಾತಾ ಮೇ ನಸ್ಸಿಸ್ಸತಿ, ಯೂಥಂ ಪಹಾಯ ಮಾತರಂಯೇವ ಪಟಿಜಗ್ಗಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ಚೂಳನನ್ದಿಯಂ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ‘‘ತಾತ, ತ್ವಂ ಯೂಥಂ ಪರಿಹರ, ಅಹಂ ಮಾತರಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸೋಪಿ ನಂ ‘‘ಭಾತಿಕ, ಮಯ್ಹಂ ಯೂಥಪರಿಹರಣೇನ ಕಮ್ಮಂ ನತ್ಥಿ, ಅಹಮ್ಪಿ ಮಾತರಮೇವ ಪಟಿಜಗ್ಗಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಇತಿ ತೇ ಉಭೋಪಿ ಏಕಚ್ಛನ್ದಾ ಹುತ್ವಾ ಯೂಥಂ ಪಹಾಯ ಮಾತರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತಾ ಓರುಯ್ಹ ಪಚ್ಚನ್ತೇ ನಿಗ್ರೋಧರುಕ್ಖೇ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಮಾತರಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಿಂಸು.

ಅಥೇಕೋ ಬಾರಾಣಸಿವಾಸೀ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಾಣವೋ ತಕ್ಕಸಿಲಾಯಂ ದಿಸಾಪಾಮೋಕ್ಖಸ್ಸ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಸಬ್ಬಸಿಪ್ಪಾನಿ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ‘‘ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಚರಿಯಂ ಆಪುಚ್ಛಿ. ಆಚರಿಯೋ ಅಙ್ಗವಿಜ್ಜಾನುಭಾವೇನ ತಸ್ಸ ಕಕ್ಖಳಫರುಸಸಾಹಸಿಕಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ತಾತ, ತ್ವಂ ಕಕ್ಖಳೋ ಫರುಸೋ ಸಾಹಸಿಕೋ, ಏವರೂಪಾನಂ ನ ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ಏಕಸದಿಸಮೇವ ಇಜ್ಝತಿ, ಮಹಾವಿನಾಸಂ ಮಹಾದುಕ್ಖಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಸಿ, ಮಾ ತ್ವಂ ಕಕ್ಖಳೋ ಹೋಹಿ, ಪಚ್ಛಾನುತಾಪನಕಾರಣಂ ಕಮ್ಮಂ ಮಾ ಕರೀ’’ತಿ ¶ ಓವದಿತ್ವಾ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ. ಸೋ ಆಚರಿಯಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಘರಾವಾಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಸಿಪ್ಪೇಹಿ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ‘‘ಧನುಕೋಟಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಜೀವಿಸ್ಸಾಮಿ, ಲುದ್ದಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಬಾರಾಣಸಿತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚನ್ತಗಾಮಕೇ ವಸನ್ತೋ ಧನುಕಲಾಪಸನ್ನದ್ಧೋ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಾನಾಮಿಗೇ ಮಾರೇತ್ವಾ ಮಂಸವಿಕ್ಕಯೇನ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಅರಞ್ಞೇ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಲಭಿತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅಙ್ಗಣಪರಿಯನ್ತೇ ಠಿತಂ ನಿಗ್ರೋಧರುಕ್ಖಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಪಿ ನಾಮೇತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಿ ಭವೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ನಿಗ್ರೋಧರುಕ್ಖಾಭಿಮುಖೋ ಪಾಯಾಸಿ.

ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಉಭೋಪಿ ತೇ ಭಾತರೋ ಮಾತರಂ ಫಲಾನಿ ಖಾದಾಪೇತ್ವಾ ಪುರತೋ ಕತ್ವಾ ವಿಟಪಬ್ಭನ್ತರೇ ನಿಸಿನ್ನಾ ತಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನೋ ಮಾತರಂ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಾಖನ್ತರೇ ನಿಲೀಯಿಂಸು. ಸೋಪಿ ಖೋ ಸಾಹಸಿಕಪುರಿಸೋ ರುಕ್ಖಮೂಲಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ತೇಸಂ ಮಾತರಂ ಜರಾದುಬ್ಬಲಂ ಅನ್ಧಂ ದಿಸ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಕಿಂ ಮೇ ತುಚ್ಛಹತ್ಥಗಮನೇನ ಇಮಂ ಮಕ್ಕಟಿಂ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಸೋ ¶ ತಸ್ಸಾ ವಿಜ್ಝನತ್ಥಾಯ ಧನುಂ ಗಣ್ಹಿ. ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ತಾತ ಚೂಳನನ್ದಿಯ, ಏಸೋ ಮೇ ಪುರಿಸೋ ಮಾತರಂ ವಿಜ್ಝಿತುಕಾಮೋ, ಅಹಮಸ್ಸಾ ಜೀವಿತದಾನಂ ದಸ್ಸಾಮಿ, ತ್ವಂ ಮಮಚ್ಚಯೇನ ಮಾತರಂ ಪಟಿಜಗ್ಗೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸಾಖನ್ತರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ‘‘ಭೋ ಪುರಿಸ, ಮಾ ಮೇ ಮಾತರಂ ವಿಜ್ಝಿ, ಏಸಾ ಅನ್ಧಾ ಜರಾದುಬ್ಬಲಾ, ಅಹಮಸ್ಸಾ ಜೀವಿತದಾನಂ ದೇಮಿ, ತ್ವಂ ಏತಂ ಅಮಾರೇತ್ವಾ ಮಂ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸರಸ್ಸ ಆಸನ್ನಟ್ಠಾನೇ ನಿಸೀದಿ. ಸೋ ನಿಕ್ಕರುಣೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಪಾತೇತ್ವಾ ಮಾತರಮ್ಪಿಸ್ಸ ವಿಜ್ಝಿತುಂ ¶ ಪುನ ಧನುಂ ಸನ್ನಯ್ಹಿ. ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಚೂಳನನ್ದಿಯೋ ‘‘ಅಯಂ ಮೇ ಮಾತರಂ ವಿಜ್ಝಿತುಕಾಮೋ, ಏಕದಿವಸಮ್ಪಿ ಖೋ ಮೇ ಮಾತಾ ಜೀವಮಾನಾ ಲದ್ಧಜೀವಿತಾಯೇವ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಜೀವಿತದಾನಮಸ್ಸಾ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಾಖನ್ತರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ‘‘ಭೋ ಪುರಿಸ, ಮಾ ಮೇ ಮಾತರಂ ವಿಜ್ಝಿ, ಅಹಮಸ್ಸಾ ಜೀವಿತದಾನಂ ದಮ್ಮಿ, ತ್ವಂ ಮಂ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಅಮ್ಹೇ ದ್ವೇ ಭಾತಿಕೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಮಾತು ಜೀವಿತದಾನಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸರಸ್ಸ ಆಸನ್ನಟ್ಠಾನೇ ನಿಸೀದಿ. ಸೋ ತಮ್ಪಿ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಪಾತೇತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಮಕ್ಕಟೀ ಘರೇ ದಾರಕಾನಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಮಾತರಮ್ಪಿ ತೇಸಂ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಪಾತೇತ್ವಾ ತಯೋಪಿ ಕಾಜೇನಾದಾಯ ಗೇಹಾಭಿಮುಖೋ ಪಾಯಾಸಿ.

ಅಥಸ್ಸ ಪಾಪಪುರಿಸಸ್ಸ ಗೇಹೇ ಅಸನಿ ಪತಿತ್ವಾ ಭರಿಯಞ್ಚ ದ್ವೇ ದಾರಕೇ ಚ ಗೇಹೇನೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಝಾಪೇಸಿ, ಪಿಟ್ಠಿವಂಸಥೂಣಮತ್ತಂ ಅವಸಿಸ್ಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ನಂ ಗಾಮದ್ವಾರೇಯೇವ ಏಕೋ ಪುರಿಸೋ ದಿಸ್ವಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ಸೋ ಪುತ್ತದಾರಸೋಕೇನ ¶ ಅಭಿಭೂತೋ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ಮಂಸಕಾಜಞ್ಜ ಧನುಞ್ಚ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ವತ್ಥಂ ಪಹಾಯ ನಗ್ಗೋ ಬಾಹಾ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಪರಿದೇವಮಾನೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಘರಂ ಪಾವಿಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಸಾ ಥೂಣಾ ಭಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಸೀಸೇ ಪತಿತ್ವಾ ಸೀಸಂ ಭಿನ್ದಿ, ಪಥವೀ ವಿವರಂ ಅದಾಸಿ, ಅವೀಚಿತೋ ಜಾಲಾ ಉಟ್ಠಹಿ. ಸೋ ಪಥವಿಯಾ ಗಿಲಿಯಮಾನೋ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಓವಾದಂ ಸರಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ವತ ¶ ಕಾರಣಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಾರಾಸರಿಯಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಮಯ್ಹಂ ಓವಾದಮದಾಸೀ’’ತಿ ಪರಿದೇವಮಾನೋ ಇಮಂ ಗಾಥಾದ್ವಯಮಾಹ –

೧೪೩.

‘‘ಇದಂ ತದಾಚರಿಯವಚೋ, ಪಾರಾಸರಿಯೋ ಯದಬ್ರವಿ;

ಮಾಸು ತ್ವಂ ಅಕರಿ ಪಾಪಂ, ಯಂ ತ್ವಂ ಪಚ್ಛಾ ಕತಂ ತಪೇ.

೧೪೪.

‘‘ಯಾನಿ ಕರೋತಿ ಪುರಿಸೋ, ತಾನಿ ಅತ್ತನಿ ಪಸ್ಸತಿ;

ಕಲ್ಯಾಣಕಾರೀ ಕಲ್ಯಾಣಂ, ಪಾಪಕಾರೀ ಚ ಪಾಪಕಂ;

ಯಾದಿಸಂ ವಪತೇ ಬೀಜಂ, ತಾದಿಸಂ ಹರತೇ ಫಲ’’ನ್ತಿ.

ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಯಂ ಪಾರಾಸರಿಯೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಅಬ್ರವಿ – ‘‘ಮಾಸು ತ್ವಂ ಪಾಪಂ ಅಕರೀ, ಯಂ ಕತಂ ಪಚ್ಛಾ ತ್ವಞ್ಞೇವ ತಪೇಯ್ಯಾ’’ತಿ, ಇದಂ ತಂ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ವಚನಂ. ಯಾನಿ ಕಾಯವಚೀಮನೋದ್ವಾರೇಹಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ಪುರಿಸೋ ಕರೋತಿ, ತೇಸಂ ವಿಪಾಕಂ ಪಟಿಲಭನ್ತೋ ತಾನಿಯೇವ ಅತ್ತನಿ ಪಸ್ಸತಿ. ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಕಾರೀ ಕಲ್ಯಾಣಂ ಫಲಮನುಭೋತಿ, ಪಾಪಕಾರೀ ಚ ಪಾಪಕಮೇವ ಹೀನಂ ಲಾಮಕಂ ಅನಿಟ್ಠಫಲಂ ಅನುಭೋತಿ. ಲೋಕಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಹಿ ಯಾದಿಸಂ ವಪತೇ ಬೀಜಂ, ತಾದಿಸಂ ಹರತೇ ಫಲಂ, ಬೀಜಾನುರೂಪಂ ಬೀಜಾನುಚ್ಛವಿಕಮೇವ ಫಲಂ ಹರತಿ ಗಣ್ಹಾತಿ ಅನುಭವತೀತಿ. ಇತಿ ಸೋ ಪರಿದೇವನ್ತೋ ಪಥವಿಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಅವೀಚಿಮಹಾನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ.

ಸತ್ಥಾ ¶ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದೇವದತ್ತೋ ಇದಾನೇವ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಕಕ್ಖಳೋ ಫರುಸೋ ನಿಕ್ಕಾರುಣಿಕೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಲುದ್ದಕಪುರಿಸೋ ದೇವದತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ದಿಸಾಪಾಮೋಕ್ಖೋ ಆಚರಿಯೋ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ, ಚೂಳನನ್ದಿಯೋ ಆನನ್ದೋ, ಮಾತಾ ಮಹಾಪಜಾಪತಿಗೋತಮೀ, ಮಹಾನನ್ದಿಯೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಚೂಳನನ್ದಿಯಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದುತಿಯಾ.

[೨೨೩] ೩. ಪುಟಭತ್ತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ನಮೇ ¶ ನಮನ್ತಸ್ಸ ಭಜೇ ಭಜನ್ತನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಕುಟುಮ್ಬಿಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಸಾವತ್ಥಿನಗರವಾಸೀ ಕಿರೇಕೋ ಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ಏಕೇನ ಜನಪದಕುಟುಮ್ಬಿಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ವೋಹಾರಂ ಅಕಾಸಿ. ಸೋ ¶ ಅತ್ತನೋ ಭರಿಯಂ ಆದಾಯ ತಸ್ಸ ಧಾರಣಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಧಾರಣಕೋ ‘‘ದಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮೀ’’ತಿ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಅದಾಸಿ, ಇತರೋ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಭತ್ತಂ ಅಭುಞ್ಜಿತ್ವಾವ ನಿಕ್ಖಮಿ. ಅಥ ನಂ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಛಾತಜ್ಝತ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಮಗ್ಗಪಟಿಪನ್ನಾ ಪುರಿಸಾ ‘‘ಭರಿಯಾಯಪಿ ದತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಾಹೀ’’ತಿ ಭತ್ತಪುಟಂ ಅದಂಸು. ಸೋ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಅದಾತುಕಾಮೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಭದ್ದೇ, ಇದಂ ಚೋರಾನಂ ತಿಟ್ಠನಟ್ಠಾನಂ, ತ್ವಂ ಪುರತೋ ಯಾಹೀ’’ತಿ ಉಯ್ಯೋಜೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ತುಚ್ಛಪುಟಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ಭದ್ದೇ, ಅಭತ್ತಕಂ ತುಚ್ಛಪುಟಮೇವ ಅದಂಸೂ’’ತಿ ಆಹ. ಸಾ ತೇನ ಏಕಕೇನೇವ ಭುತ್ತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ದೋಮನಸ್ಸಪ್ಪತ್ತಾ ಅಹೋಸಿ. ತೇ ಉಭೋಪಿ ಜೇತವನಪಿಟ್ಠಿವಿಹಾರೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ‘‘ಪಾನೀಯಂ ಪಿವಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಜೇತವನಂ ಪವಿಸಿಂಸು.

ಸತ್ಥಾಪಿ ತೇಸಞ್ಞೇವ ಆಗಮನಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಮಗ್ಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಿತಲುದ್ದಕೋ ವಿಯ ಗನ್ಧಕುಟಿಛಾಯಾಯ ನಿಸೀದಿ, ತೇ ಸತ್ಥಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ಉಪಾಸಿಕೇ, ಅಯಂ ತೇ ಭತ್ತಾ ಹಿತಕಾಮೋ ಸಸ್ನೇಹೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಹಂ ಏತಸ್ಸ ಸಸ್ನೇಹಾ, ಅಯಂ ಪನ ಮಯ್ಹಂ ನಿಸ್ನೇಹೋ, ತಿಟ್ಠನ್ತು ಅಞ್ಞೇಪಿ ದಿವಸಾ, ಅಜ್ಜೇವೇಸ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಪುಟಭತ್ತಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಮಯ್ಹಂ ಅದತ್ವಾ ಅತ್ತನಾವ ಭುಞ್ಜೀ’’ತಿ. ‘‘ಉಪಾಸಿಕೇ, ನಿಚ್ಚಕಾಲಮ್ಪಿ ತ್ವಂ ಏತಸ್ಸ ಹಿತಕಾಮಾ ಸಸ್ನೇಹಾ, ಅಯಂ ಪನ ನಿಸ್ನೇಹೋವ. ಯದಾ ಪನ ಪಣ್ಡಿತೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ತವ ಗುಣೇ ಜಾನಾತಿ, ತದಾ ತೇ ಸಬ್ಬಿಸ್ಸರಿಯಂ ನಿಯ್ಯಾದೇತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಾಯ ಯಾಚಿತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅಮಚ್ಚಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ¶ ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಧಮ್ಮಾನುಸಾಸಕೋ ಅಹೋಸಿ. ಅಥ ರಾಜಾ ‘‘ಪದುಬ್ಭೇಯ್ಯಾಪಿ ಮೇ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಪುತ್ತಂ ಆಸಙ್ಕನ್ತೋ ನೀಹರಿ. ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಭರಿಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮ್ಮ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಾಸಿಕಗಾಮಕೇ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ಸೋ ಅಪರಭಾಗೇ ಪಿತು ಕಾಲಕತಭಾವಂ ¶ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಕುಲಸನ್ತಕಂ ರಜ್ಜಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಪಚ್ಚಾಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ‘‘ಭರಿಯಾಯಪಿ ದತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಾಹೀ’’ತಿ ಭತ್ತಪುಟಂ ಲಭಿತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಅದತ್ವಾ ಸಯಮೇವ ತಂ ಭುಞ್ಜಿ. ಸಾ ‘‘ಕಕ್ಖಳೋ ¶ ವತಾಯಂ ಪುರಿಸೋ’’ತಿ ದೋಮನಸ್ಸಪ್ಪತ್ತಾ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ರಜ್ಜಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಂ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಏತ್ತಕಮೇವ ಏತಿಸ್ಸಾ ಅಲ’’ನ್ತಿ ನ ಅಞ್ಞಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ವಾ ಸಮ್ಮಾನಂ ವಾ ಕರೋತಿ, ‘‘ಕಥಂ ಯಾಪೇಸೀ’’ತಿಪಿ ನಂ ನ ಪುಚ್ಛತಿ.

ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ದೇವೀ ರಞ್ಞೋ ಬಹೂಪಕಾರಾ ಸಸ್ನೇಹಾ, ರಾಜಾ ಪನೇತಂ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ನ ಮಞ್ಞತಿ, ಸಕ್ಕಾರಸಮ್ಮಾನಮಸ್ಸಾ ಕಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಉಪಚಾರಂ ಕತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಠತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ತಾತಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತುಂ ಮಯಂ, ದೇವಿ, ತುಮ್ಹೇ ಉಪಟ್ಠಹಾಮ, ಕಿಂ ನಾಮ ಮಹಲ್ಲಕಾನಂ ಪಿತೂನಂ ವತ್ಥಖಣ್ಡಂ ವಾ ಭತ್ತಪಿಣ್ಡಂ ವಾ ದಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ತಾತ, ಅಹಂ ಅತ್ತನಾವ ಕಿಞ್ಚಿ ನ ಲಭಾಮಿ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಕಿಂ ದಸ್ಸಾಮಿ, ನನು ಲಭನಕಾಲೇ ಅದಾಸಿಂ, ಇದಾನಿ ಪನ ಮೇ ರಾಜಾ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ದೇತಿ. ತಿಟ್ಠತು ಅಞ್ಞಂ ದಾನಂ, ರಜ್ಜಂ ಗಣ್ಹಿತುಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಭತ್ತಪುಟಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಭತ್ತಮತ್ತಮ್ಪಿ ಮೇ ಅದತ್ವಾ ಅತ್ತನಾವ ಭುಞ್ಜೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ, ಅಮ್ಮ, ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಏವಂ ಕಥೇತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಾತಾ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಅಜ್ಜೇವ ಮಮ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಠಿತಕಾಲೇ ಮಯಿ ಪುಚ್ಛನ್ತೇ ಏವಂ ಕಥೇಥ ಅಜ್ಜೇವ ವೋ ಗುಣಂ ಜಾನಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ವತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪುರಿಮತರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಸಾಪಿ ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಸಮೀಪೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ.

ಅಥ ನಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಅಮ್ಮ, ತುಮ್ಹೇ ಅತಿವಿಯ ಕಕ್ಖಳಾ, ಕಿಂ ನಾಮ ಪಿತೂನಂ ವತ್ಥಖಣ್ಡಂ ವಾ ಭತ್ತಪಿಣ್ಡಮತ್ತಂ ವಾ ದಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ತಾತ, ಅಹಮೇವ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಾ ಕಿಞ್ಚಿ ನ ಲಭಾಮಿ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಕಿಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ? ‘‘ನನು ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಟ್ಠಾನಂ ತೇ ಲದ್ಧ’’ನ್ತಿ? ‘‘ತಾತ, ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ಸಮ್ಮಾನೇ ಅಸತಿ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಟ್ಠಾನಂ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸತಿ, ಇದಾನಿ ಮೇ ತುಮ್ಹಾಕಂ ರಾಜಾ ಕಿಂ ದಸ್ಸತಿ, ಸೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಭತ್ತಪುಟಂ ಲಭಿತ್ವಾ ತತೋ ಕಿಞ್ಚಿ ಅದತ್ವಾ ¶ ಸಯಮೇವ ಭುಞ್ಜೀ’’ತಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಏವಂ ಕಿರ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ರಾಜಾ ಅಧಿವಾಸೇಸಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಸ ಅಧಿವಾಸನಂ ವಿದಿತ್ವಾ ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಅಮ್ಮ, ರಞ್ಞೋ ಅಪ್ಪಿಯಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಕಿಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಇಧ ವಾಸೇನ. ಲೋಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಅಪ್ಪಿಯಸಮ್ಪಯೋಗೋ ಚ ದುಕ್ಖೋ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಇಧ ವಾಸೇ ಸತಿ ರಞ್ಞೋ ಅಪ್ಪಿಯಸಮ್ಪಯೋಗೋವ ¶ ದುಕ್ಖಂ ¶ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಇಮೇ ಸತ್ತಾ ನಾಮ ಭಜನ್ತೇ ಭಜನ್ತಿ, ಅಭಜನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗನ್ತಬ್ಬಂ, ಮಹನ್ತೋ ಲೋಕಸನ್ನಿವಾಸೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅವೋಚ –

೧೪೫.

‘‘ನಮೇ ನಮನ್ತಸ್ಸ ಭಜೇ ಭಜನ್ತಂ, ಕಿಚ್ಚಾನುಕುಬ್ಬಸ್ಸ ಕರೇಯ್ಯ ಕಿಚ್ಚಂ;

ನಾನತ್ಥಕಾಮಸ್ಸ ಕರೇಯ್ಯ ಅತ್ಥಂ, ಅಸಮ್ಭಜನ್ತಮ್ಪಿ ನ ಸಮ್ಭಜೇಯ್ಯ.

೧೪೬.

‘‘ಚಜೇ ಚಜನ್ತಂ ವನಥಂ ನ ಕಯಿರಾ, ಅಪೇತಚಿತ್ತೇನ ನ ಸಮ್ಭಜೇಯ್ಯ;

ದಿಜೋ ದುಮಂ ಖೀಣಫಲನ್ತಿ ಞತ್ವಾ, ಅಞ್ಞಂ ಸಮೇಕ್ಖೇಯ್ಯ ಮಹಾ ಹಿ ಲೋಕೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ನಮೇ ನಮನ್ತಸ್ಸ ಭಜೇ ಭಜನ್ತನ್ತಿ ಯೋ ಅತ್ತನೋ ನಮತಿ, ತಸ್ಸೇವ ಪಟಿನಮೇಯ್ಯ. ಯೋ ಚ ಭಜತಿ, ತಮೇವ ಭಜೇಯ್ಯ. ಕಿಚ್ಚಾನುಕುಬ್ಬಸ್ಸ ಕರೇಯ್ಯ ಕಿಚ್ಚನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಉಪ್ಪನ್ನಕಿಚ್ಚಂ ಅನುಕುಬ್ಬನ್ತಸ್ಸೇವ ತಸ್ಸಪಿ ಉಪ್ಪನ್ನಕಿಚ್ಚಂ ಪಟಿಕರೇಯ್ಯ. ಚಜೇ ಚಜನ್ತಂ ವನಥಂ ನ ಕಯಿರಾತಿ ಅತ್ತಾನಂ ಜಹನ್ತಂ ಜಹೇಯ್ಯೇವ, ತಸ್ಮಿಂ ತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಾತಂ ವನಥಂ ನ ಕರೇಯ್ಯ. ಅಪೇತಚಿತ್ತೇನಾತಿ ವಿಗತಚಿತ್ತೇನ ವಿಪಲ್ಲತ್ಥಚಿತ್ತೇನ. ನ ಸಮ್ಭಜೇಯ್ಯಾತಿ ತಥಾರೂಪೇನ ಸದ್ಧಿಂ ನ ಸಮಾಗಚ್ಛೇಯ್ಯ. ದಿಜೋ ದುಮನ್ತಿ ಯಥಾ ಸಕುಣೋ ಪುಬ್ಬೇ ಫಲಿತಮ್ಪಿ ರುಕ್ಖಂ ಫಲೇ ಖೀಣೇ ‘‘ಖೀಣಫಲೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಞತ್ವಾ ತಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಸಮೇಕ್ಖತಿ ಪರಿಯೇಸತಿ, ಏವಂ ಅಞ್ಞಂ ಸಮೇಕ್ಖೇಯ್ಯ. ಮಹಾ ಹಿ ಏಸ ಲೋಕೋ, ಅಥ ತುಮ್ಹೇ ಸಸ್ನೇಹಂ ಏಕಂ ಪುರಿಸಂ ಲಭಿಸ್ಸಥಾತಿ.

ತಂ ಸುತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿರಾಜಾ ದೇವಿಯಾ ಸಬ್ಬಿಸ್ಸರಿಯಂ ಅದಾಸಿ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಮಗ್ಗಾ ಸಮ್ಮೋದಮಾನಾ ವಸಿಂಸು.

ಸತ್ಥಾ ¶ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ದ್ವೇ ಜಯಮ್ಪತಿಕಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸು. ‘‘ತದಾ ಜಯಮ್ಪತಿಕಾ ಇಮೇ ದ್ವೇ ಜಯಮ್ಪತಿಕಾ ಅಹೇಸುಂ, ಪಣ್ಡಿತಾಮಚ್ಚೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಪುಟಭತ್ತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ತತಿಯಾ.

[೨೨೪] ೪. ಕುಮ್ಭಿಲಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಯಸ್ಸೇತೇ ¶ ¶ ಚತುರೋ ಧಮ್ಮಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ದೇವದತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ.

೧೪೭.

‘‘ಯಸ್ಸೇತೇ ಚತುರೋ ಧಮ್ಮಾ, ವಾನರಿನ್ದ ಯಥಾ ತವ;

ಸಚ್ಚಂ ಧಮ್ಮೋ ಧಿತಿ ಚಾಗೋ, ದಿಟ್ಠಂ ಸೋ ಅತಿವತ್ತತಿ.

೧೪೮.

‘‘ಯಸ್ಸ ಚೇತೇ ನ ವಿಜ್ಜನ್ತಿ, ಗುಣಾ ಪರಮಭದ್ದಕಾ;

ಸಚ್ಚಂ ಧಮ್ಮೋ ಧಿತಿ ಚಾಗೋ, ದಿಟ್ಠಂ ಸೋ ನಾತಿವತ್ತತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಗುಣಾ ಪರಮಭದ್ದಕಾತಿ ಯಸ್ಸ ಏತೇ ಪರಮಭದ್ದಕಾ ಚತ್ತಾರೋ ರಾಸಟ್ಠೇನ ಪಿಣ್ಡಟ್ಠೇನ ಗುಣಾ ನ ವಿಜ್ಜನ್ತಿ, ಸೋ ಪಚ್ಚಾಮಿತ್ತಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತೀತಿ. ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಸಬ್ಬಂ ಹೇಟ್ಠಾ ಕುಮ್ಭಿಲಜಾತಕೇ ವುತ್ತನಯಮೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮೋಧಾನೇನಾತಿ.

ಕುಮ್ಭಿಲಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಚತುತ್ಥಾ.

[೨೨೫] ೫. ಖನ್ತಿವಣ್ಣಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಅತ್ಥಿ ಮೇ ಪುರಿಸೋ, ದೇವಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಕೋಸಲರಾಜಾನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ತಸ್ಸ ಕಿರೇಕೋ ಬಹೂಪಕಾರೋ ಅಮಚ್ಚೋ ಅನ್ತೇಪುರೇ ಪದುಸ್ಸಿ. ರಾಜಾ ‘‘ಉಪಕಾರಕೋ ಮೇ’’ತಿ ಞತ್ವಾಪಿ ಅಧಿವಾಸೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಆರೋಚೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ಪೋರಾಣಕರಾಜಾನೋಪಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಏವಂ ಅಧಿವಾಸೇಸುಂಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇನ ಯಾಚಿತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಏಕೋ ಅಮಚ್ಚೋ ತಸ್ಸ ಅನ್ತೇಪುರೇ ಪದುಸ್ಸಿ, ಅಮಚ್ಚಸ್ಸಾಪಿ ಸೇವಕೋ ತಸ್ಸ ಗೇಹೇ ಪದುಸ್ಸಿ. ಸೋ ತಸ್ಸ ಅಪರಾಧಂ ಅಧಿವಾಸೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ತಂ ಆದಾಯ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ದೇವ, ಏಕೋ ಮೇ ಉಪಟ್ಠಾಕೋ ಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚಕಾರಕೋ ¶ , ಸೋ ಮಯ್ಹಂ ಗೇಹೇ ಪದುಸ್ಸಿ, ತಸ್ಸ ಕಿಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೪೯.

‘‘ಅತ್ಥಿ ಮೇ ಪುರಿಸೋ ದೇವ, ಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚೇಸು ಬ್ಯಾವಟೋ;

ತಸ್ಸ ಚೇಕೋಪರಾಧತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ತ್ವಂ ಕಿನ್ತಿ ಮಞ್ಞಸೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ¶ ತಸ್ಸ ಚೇಕೋಪರಾಧತ್ಥೀತಿ ತಸ್ಸ ಚ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಏಕೋ ಅಪರಾಧೋ ಅತ್ಥಿ. ತತ್ಥ ತ್ವಂ ಕಿನ್ತಿ ಮಞ್ಞಸೀತಿ ತತ್ಥ ತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಅಪರಾಧೇ ತ್ವಂ ‘‘ಕಿಂ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಮಞ್ಞಸಿ, ಯಥಾ ತೇ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತದನುರೂಪಮಸ್ಸ ದಣ್ಡಂ ಪಣೇಹೀತಿ ದೀಪೇತಿ.

ತಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೫೦.

‘‘ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪತ್ಥಿ ಪುರಿಸೋ, ಏದಿಸೋ ಇಧ ವಿಜ್ಜತಿ;

ದುಲ್ಲಭೋ ಅಙ್ಗಸಮ್ಪನ್ನೋ, ಖನ್ತಿರಸ್ಮಾಕ ರುಚ್ಚತೀ’’ತಿ.

ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ರಾಜೂನಂ ಸತಂ ಏದಿಸೋ ಬಹೂಪಕಾರೋ ಅಗಾರೇ ದುಸ್ಸನಕಪುರಿಸೋ ಅತ್ಥಿ, ಸೋ ಚ ಖೋ ಇಧ ವಿಜ್ಜತಿ, ಇದಾನಿಪಿ ಇಧೇವ ಸಂವಿಜ್ಜತಿ, ಮಯಂ ರಾಜಾನೋಪಿ ಸಮಾನಾ ತಸ್ಸ ಬಹೂಪಕಾರತಂ ಸನ್ಧಾಯ ಅಧಿವಾಸೇಮ, ತುಯ್ಹಂ ಪನ ಅರಞ್ಞೋಪಿ ಸತೋ ಅಧಿವಾಸನಭಾರೋ ಜಾತೋ. ಅಙ್ಗಸಮ್ಪನ್ನೋ ಹಿ ಸಬ್ಬೇಹಿ ಗುಣಕೋಟ್ಠಾಸೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಪುರಿಸೋ ನಾಮ ದುಲ್ಲಭೋ, ತೇನ ಕಾರಣೇನ ಅಸ್ಮಾಕಂ ಏವರೂಪೇಸು ಠಾನೇಸು ಅಧಿವಾಸನಖನ್ತಿಯೇವ ರುಚ್ಚತೀತಿ.

ಅಮಚ್ಚೋ ಅತ್ತಾನಂ ಸನ್ಧಾಯ ರಞ್ಞೋ ವುತ್ತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅನ್ತೇಪುರೇ ಪದುಸ್ಸಿತುಂ ನ ವಿಸಹಿ, ಸೋಪಿಸ್ಸ ಸೇವಕೋ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚಿತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ನ ವಿಸಹಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಅಹಮೇವ ಬಾರಾಣಸಿರಾಜಾ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ. ಸೋಪಿ ಅಮಚ್ಚೋ ರಞ್ಞೋ ಸತ್ಥು ಕಥಿತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ನಾಸಕ್ಖೀತಿ.

ಖನ್ತಿವಣ್ಣಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಞ್ಚಮಾ.

[೨೨೬] ೬. ಕೋಸಿಯಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಕಾಲೇ ¶ ನಿಕ್ಖಮನಾ ಸಾಧೂತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಕೋಸಲರಾಜಾನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಕೋಸಲರಾಜಾ ಪಚ್ಚನ್ತವೂಪಸಮನತ್ಥಾಯ ಅಕಾಲೇ ನಿಕ್ಖಮಿ. ವತ್ಥು ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯಮೇವ.

ಸತ್ಥಾ ¶ ಪನ ಅತೀತಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿರಾಜಾ ಅಕಾಲೇ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನೇ ಖನ್ಧಾವಾರಂ ನಿವೇಸಯಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ¶ ಏಕೋ ಉಲೂಕಸಕುಣೋ ವೇಳುಗುಮ್ಬಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಲೀಯಿ. ಕಾಕಸೇನಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘ನಿಕ್ಖನ್ತಮೇವ ತಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಾ’’’ತಿ ಪರಿವಾರೇಸಿ. ಸೋ ಸೂರಿಯತ್ಥಙ್ಗಮನಂ ಅನೋಲೋಕೇತ್ವಾ ಅಕಾಲೇಯೇವ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಲಾಯಿತುಂ ಆರಭಿ. ಅಥ ನಂ ಕಾಕಾ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ತುಣ್ಡೇಹಿ ಕೋಟ್ಟೇನ್ತಾ ಪರಿಪಾತೇಸುಂ. ರಾಜಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ, ಪಣ್ಡಿತ, ಇಮೇ ಕಾಕಾ ಕೋಸಿಯಂ ಪರಿಪಾತೇನ್ತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಅಕಾಲೇ, ಮಹಾರಾಜ, ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಾ ಏವರೂಪಂ ದುಕ್ಖಂ ಪಟಿಲಭನ್ತಿಯೇವ, ತಸ್ಮಾ ಅಕಾಲೇ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಾ ನಿಕ್ಖಮಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಾದ್ವಯಮಾಹ –

೧೫೧.

‘‘ಕಾಲೇ ನಿಕ್ಖಮನಾ ಸಾಧು, ನಾಕಾಲೇ ಸಾಧು ನಿಕ್ಖಮೋ;

ಅಕಾಲೇನ ಹಿ ನಿಕ್ಖಮ್ಮ, ಏಕಕಮ್ಪಿ ಬಹುಜ್ಜನೋ;

ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಅತ್ಥಂ ಜೋತೇತಿ, ಧಙ್ಕಸೇನಾವ ಕೋಸಿಯಂ.

೧೫೨.

‘‘ಧೀರೋ ಚ ವಿಧಿವಿಧಾನಞ್ಞೂ, ಪರೇಸಂ ವಿವರಾನುಗೂ;

ಸಬ್ಬಾಮಿತ್ತೇ ವಸೀಕತ್ವಾ, ಕೋಸಿಯೋವ ಸುಖೀ ಸಿಯಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಕಾಲೇ ನಿಕ್ಖಮನಾ ಸಾಧೂತಿ, ಮಹಾರಾಜ, ನಿಕ್ಖಮನಾ ನಾಮ ನಿಕ್ಖಮನಂ ವಾ ಪರಕ್ಕಮನಂ ವಾ ಯುತ್ತಪಯುತ್ತಕಾಲೇ ಸಾಧು. ನಾಕಾಲೇ ಸಾಧು ನಿಕ್ಖಮೋತಿ ಅಕಾಲೇ ಪನ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನತೋ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗನ್ತುಂ ನಿಕ್ಖಮೋ ನಾಮ ನಿಕ್ಖಮನಂ ವಾ ಪರಕ್ಕಮನಂ ವಾ ನ ಸಾಧು. ‘‘ಅಕಾಲೇನ ಹೀ’’ತಿಆದೀಸು ಚತೂಸು ಪದೇಸು ಪಠಮೇನ ಸದ್ಧಿಂ ತತಿಯಂ, ದುತಿಯೇನ ಚತುತ್ಥಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಏವಂ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನತೋ ಹಿ ಕೋಚಿ ಪುರಿಸೋ ಅಕಾಲೇನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ವಾ ಪರಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ವಾ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ¶ ಅತ್ಥಂ ಜೋತೇತಿ, ಅತ್ತನೋ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಮ್ಪಿ ವುಡ್ಢಿಂ ಉಪ್ಪಾದೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಅಥ ಖೋ ಏಕಕಮ್ಪಿ ಬಹುಜ್ಜನೋ ಬಹುಪಿ ಸೋ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಜನೋ ಏತಂ ಅಕಾಲೇ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಂ ವಾ ಪರಕ್ಕಮನ್ತಂ ವಾ ಏಕಕಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಮಹಾವಿನಾಸಂ ಪಾಪೇತಿ. ತತ್ರಾಯಂ ಉಪಮಾ – ಧಙ್ಕಸೇನಾವ ಕೋಸಿಯಂ, ಯಥಾ ಅಯಂ ಧಙ್ಕಸೇನಾ ಇಮಂ ಅಕಾಲೇ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಞ್ಚ ಪರಕ್ಕಮನ್ತಞ್ಚ ಕೋಸಿಯಂ ತುಣ್ಡೇಹಿ ವಿತುದನ್ತಿ ಮಹಾವಿನಾಸಂ ಪಾಪೇನ್ತಿ, ತಥಾ ತಸ್ಮಾ ತಿರಚ್ಛಾನಗತೇ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಕೇನಚಿ ಅಕಾಲೇ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನತೋ ನ ನಿಕ್ಖಮಿತಬ್ಬಂ ನ ಪರಕ್ಕಮಿತಬ್ಬನ್ತಿ.

ದುತಿಯಗಾಥಾಯ ¶ ಧೀರೋತಿ ಪಣ್ಡಿತೋ. ವಿಧೀತಿ ಪೋರಾಣಕಪಣ್ಡಿತೇಹಿ ಠಪಿತಪವೇಣೀ. ವಿಧಾನನ್ತಿ ಕೋಟ್ಠಾಸೋ ವಾ ಸಂವಿದಹನಂ ವಾ. ವಿವರಾನುಗೂತಿ ವಿವರಂ ಅನುಗಚ್ಛನ್ತೋ ಜಾನನ್ತೋ. ಸಬ್ಬಾಮಿತ್ತೇತಿ ¶ ಸಬ್ಬೇ ಅಮಿತ್ತೇ. ವಸೀಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ತನೋ ವಸೇ ಕತ್ವಾ. ಕೋಸಿಯೋವಾತಿ ಇಮಮ್ಹಾ ಬಾಲಕೋಸಿಯಾ ಅಞ್ಞೋ ಪಣ್ಡಿತಕೋಸಿಯೋ ವಿಯ. ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯೋ ಚ ಖೋ ಪಣ್ಡಿತೋ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ನಿಕ್ಖಮಿತಬ್ಬಂ ಪರಕ್ಕಮಿತಬ್ಬಂ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ನ ನಿಕ್ಖಮಿತಬ್ಬಂ ನ ಪರಕ್ಕಮಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಪೋರಾಣಕಪಣ್ಡಿತೇಹಿ ಠಪಿತಸ್ಸ ಪವೇಣಿಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ವಿಧಿನೋ ಕೋಟ್ಠಾಸಸಙ್ಖಾತಂ ವಿಧಾನಂ ವಾ ತಸ್ಸ ವಾ ವಿಧಿನೋ ವಿಧಾನಂ ಸಂವಿದಹನಂ ಅನುಟ್ಠಾನಂ ಜಾನಾತಿ, ಸೋ ವಿಧಿವಿಧಾನಞ್ಞೂ ಪರೇಸಂ ಅತ್ತನೋ ಪಚ್ಚಾಮಿತ್ತಾನಂ ವಿವರಂ ಞತ್ವಾ ಯಥಾ ನಾಮ ಪಣ್ಡಿತೋ ಕೋಸಿಯೋ ರತ್ತಿಸಙ್ಖಾತೇ ಅತ್ತನೋ ಕಾಲೇ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಚ ಪರಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಚ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಸಯಿತಾನಞ್ಞೇವ ಕಾಕಾನಂ ಸೀಸಾನಿ ಛಿನ್ದಮಾನೋ ತೇ ಸಬ್ಬೇ ಅಮಿತ್ತೇ ವಸೀಕತ್ವಾ ಸುಖೀ ಸಿಯಾ, ಏವಂ ಧೀರೋಪಿ ಕಾಲೇ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪರಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪಚ್ಚಾಮಿತ್ತೇ ವಸೀಕತ್ವಾ ಸುಖೀ ನಿದ್ದುಕ್ಖೋ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ. ರಾಜಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ರಾಜಾ ಆನನ್ದೋ ಅಹೋಸಿ, ಪಣ್ಡಿತಾಮಚ್ಚೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಕೋಸಿಯಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಛಟ್ಠಾ.

[೨೨೭] ೭. ಗೂಥಪಾಣಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಸೂರೋ ಸೂರೇನ ಸಙ್ಗಮ್ಮಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಕಿರ ಕಾಲೇ ಜೇತವನತೋ ತಿಗಾವುತಡ್ಢಯೋಜನಮತ್ತೇ ಏಕೋ ನಿಗಮಗಾಮೋ, ತತ್ಥ ಬಹೂನಿ ಸಲಾಕಭತ್ತಪಕ್ಖಿಯಭತ್ತಾನಿ ಅತ್ಥಿ. ತತ್ರೇಕೋ ಪಞ್ಹಪುಚ್ಛಕೋ ಕೋಣ್ಡೋ ವಸತಿ. ಸೋ ಸಲಾಕಭತ್ತಪಕ್ಖಿಯಭತ್ತಾನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಆಗತೇ ದಹರೇ ಚ ¶ ಸಾಮಣೇರೇ ಚ ‘‘ಕೇ ಖಾದನ್ತಿ, ಕೇ ಪಿವನ್ತಿ, ಕೇ ಭುಞ್ಜನ್ತೀ’’ತಿ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಕಥೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೇ ಲಜ್ಜಾಪೇಸಿ. ತೇ ತಸ್ಸ ಭಯೇನ ಸಲಾಕಭತ್ತಪಕ್ಖಿಯಭತ್ತತ್ಥಾಯ ತಂ ಗಾಮಂ ನ ಗಚ್ಛನ್ತಿ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಲಾಕಗ್ಗಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಸುಕಗಾಮೇ ಸಲಾಕಭತ್ತಂ ವಾ ಪಕ್ಖಿಯಭತ್ತಂ ವಾ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ¶ ‘‘ಅತ್ಥಾವುಸೋ, ತತ್ಥ ಪನೇಕೋ ಕೋಣ್ಡೋ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛತಿ, ತಂ ಕಥೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೇ ಅಕ್ಕೋಸತಿ ಪರಿಭಾಸತಿ, ತಸ್ಸ ಭಯೇನ ಕೋಚಿ ಗನ್ತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಭನ್ತೇ, ತತ್ಥ ಭತ್ತಾನಿ ಮಯ್ಹಂ ಪಾಪೇಥ, ಅಹಂ ತಂ ದಮೇತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಿಸೇವನಂ ಕತ್ವಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತುಮ್ಹೇ ದಿಸ್ವಾ ಪಲಾಯನಕಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ತತ್ಥ ಭತ್ತಾನಿ ಪಾಪೇಸುಂ.

ಸೋ ¶ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಗಾಮದ್ವಾರೇ ಚೀವರಂ ಪಾರುಪಿ. ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಕೋಣ್ಡೋ ಚಣ್ಡಮೇಣ್ಡಕೋ ವಿಯ ವೇಗೇನ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಪಞ್ಹಂ ಮೇ, ಸಮಣ, ಕಥೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಉಪಾಸಕ, ಗಾಮೇ ಚರಿತ್ವಾ ಯಾಗುಂ ಆದಾಯ ಆಸನಸಾಲಂ ತಾವ ಮೇ ಆಗನ್ತುಂ ದೇಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ಯಾಗುಂ ಆದಾಯ ಆಸನಸಾಲಂ ಆಗತೇಪಿ ತಸ್ಮಿಂ ತಥೇವ ಆಹ. ಸೋಪಿ ನಂ ಭಿಕ್ಖು ‘‘ಯಾಗುಂ ತಾವ ಮೇ ಪಾತುಂ ದೇಹಿ, ಆಸನಸಾಲಂ ತಾವ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತುಂ ದೇಹಿ, ಸಲಾಕಭತ್ತಂ ತಾವ ಮೇ ಆಹರಿತುಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸಲಾಕಭತ್ತಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ತಮೇವ ಪತ್ತಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಏಹಿ, ಪಞ್ಹಂ ತೇ ಕಥೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಬಹಿಗಾಮಂ ನೇತ್ವಾ ಚೀವರಂ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ಅಂಸೇ ಠಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಹತ್ಥತೋ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ತತ್ರಾಪಿ ನಂ ಸೋ ‘‘ಸಮಣ, ಪಞ್ಹಂ ಮೇ ಕಥೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥ ನಂ ‘‘ಕಥೇಮಿ ತೇ ಪಞ್ಹ’’ನ್ತಿ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಪಾತೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠೀನಿ ಸಂಚುಣ್ಣೇನ್ತೋ ವಿಯ ಪೋಥೇತ್ವಾ ಗೂಥಂ ಮುಖೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ‘‘ಇತೋ ದಾನಿ ಪಟ್ಠಾಯ ಇಮಂ ಗಾಮಂ ಆಗತಂ ಕಞ್ಚಿ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿತಕಾಲೇ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸನ್ತಜ್ಜೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ಸೋ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಭಿಕ್ಖೂ ದಿಸ್ವಾವ ಪಲಾಯತಿ. ಅಪರಭಾಗೇ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸಾ ಕಿರಿಯಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ ಪಾಕಟಾ ಜಾತಾ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ – ‘‘ಆವುಸೋ, ಅಸುಕಭಿಕ್ಖು ಕಿರ ಕೋಣ್ಡಸ್ಸ ಮುಖೇ ಗೂಥಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗತೋ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಇದಾನೇವ ತಂ ಮೀಳ್ಹೇನ ಆಸಾದೇತಿ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಆಸಾದೇಸಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ¶ ಅಙ್ಗಮಗಧವಾಸಿನೋ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ರಟ್ಠಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಏಕದಿವಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ರಟ್ಠಾನಂ ಸೀಮನ್ತರೇ ಏಕಂ ಸರಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಸಿತ್ವಾ ಸುರಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಮಚ್ಛಮಂಸಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಪಾತೋವ ಯಾನಾನಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು. ತೇಸಂ ಗತಕಾಲೇ ಏಕೋ ಗೂಥಖಾದಕೋ ಪಾಣಕೋ ಗೂಥಗನ್ಧೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತೇಸಂ ಪೀತಟ್ಠಾನೇ ಛಡ್ಡಿತಂ ಸುರಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಿಪಾಸಾಯ ಪಿವಿತ್ವಾ ಮತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಗೂಥಪುಞ್ಜಂ ಅಭಿರುಹಿ, ಅಲ್ಲಗೂಥಂ ¶ ತಸ್ಮಿಂ ಆರುಳ್ಹೇ ಥೋಕಂ ಓನಮಿ. ಸೋ ‘‘ಪಥವೀ ಮಂ ಧಾರೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತೀ’’ತಿ ವಿರವಿ. ತಸ್ಮಿಞ್ಞೇವ ಖಣೇ ಏಕೋ ಮತ್ತವರವಾರಣೋ ತಂ ಪದೇಸಂ ಪತ್ವಾ ಗೂಥಗನ್ಧಂ ಘಾಯಿತ್ವಾ ಜಿಗುಚ್ಛನ್ತೋ ಪಟಿಕ್ಕಮಿ. ಸೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಏಸ ಮಮ ಭಯೇನ ಪಲಾಯತೀ’’ತಿ ಸಞ್ಞೀ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಇಮಿನಾ ಮೇ ಸದ್ಧಿಂ ಸಙ್ಗಾಮಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ತಂ ಅವ್ಹಯನ್ತೋ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೫೩.

‘‘ಸೂರೋ ಸೂರೇನ ಸಙ್ಗಮ್ಮ, ವಿಕ್ಕನ್ತೇನ ಪಹಾರಿನಾ;

ಏಹಿ ನಾಗ ನಿವತ್ತಸ್ಸು, ಕಿಂ ನು ಭೀತೋ ಪಲಾಯಸಿ;

ಪಸ್ಸನ್ತು ಅಙ್ಗಮಗಧಾ, ಮಮ ತುಯ್ಹಞ್ಚ ವಿಕ್ಕಮ’’ನ್ತಿ.

ತಸ್ಸತ್ಥೋ ¶ – ತ್ವಂ ಸೂರೋ ಮಯಾ ಸೂರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮಾಗನ್ತ್ವಾ ವೀರಿಯವಿಕ್ಕಮೇನ ವಿಕ್ಕನ್ತೇನ ಪಹಾರದಾನಸಮತ್ಥತಾಯ ಪಹಾರಿನಾ ಕಿಂಕಾರಣಾ ಅಸಙ್ಗಾಮೇತ್ವಾವ ಗಚ್ಛಸಿ, ನನು ನಾಮ ಏಕಸಮ್ಪಹಾರೋಪಿ ದಾತಬ್ಬೋ ಸಿಯಾ, ತಸ್ಮಾ ಏಹಿ ನಾಗ ನಿವತ್ತಸ್ಸು, ಏತ್ತಕೇನೇವ ಮರಣಭಯತಜ್ಜಿತೋ ಹುತ್ವಾ ಕಿಂ ನು ಭೀತೋ ಪಲಾಯಸಿ, ಇಮೇ ಇಮಂ ಸೀಮಂ ಅನ್ತರಂ ಕತ್ವಾ ವಸನ್ತಾ ಪಸ್ಸನ್ತು, ಅಙ್ಗಮಗಧಾ ಮಮ ತುಯ್ಹಞ್ಚ ವಿಕ್ಕಮಂ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪರಕ್ಕಮಂ ಪಸ್ಸನ್ತೂತಿ.

ಸೋ ಹತ್ಥೀ ಕಣ್ಣಂ ದತ್ವಾ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಅಪಸಾದೇನ್ತೋ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೫೪.

‘‘ನ ತಂ ಪಾದಾ ವಧಿಸ್ಸಾಮಿ, ನ ದನ್ತೇಹಿ ನ ಸೋಣ್ಡಿಯಾ;

ಮೀಳ್ಹೇನ ತಂ ವಧಿಸ್ಸಾಮಿ, ಪೂತಿ ಹಞ್ಞತು ಪೂತಿನಾ’’ತಿ.

ತಸ್ಸತ್ಥೋ ¶ – ನ ತಂ ಪಾದಾದೀಹಿ ವಧಿಸ್ಸಾಮಿ, ತುಯ್ಹಂ ಪನ ಅನುಚ್ಛವಿಕೇನ ಮೀಳ್ಹೇನ ತಂ ವಧಿಸ್ಸಾಮೀತಿ.

ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ‘‘ಪೂತಿಗೂಥಪಾಣಕೋ ಪೂತಿನಾವ ಹಞ್ಞತೂ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಮತ್ಥಕೇ ಮಹನ್ತಂ ಲಣ್ಡಂ ಪಾತೇತ್ವಾ ಉದಕಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ತಂ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಕೋಞ್ಚನಾದಂ ನದನ್ತೋ ಅರಞ್ಞಮೇವ ಪಾವಿಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಗೂಥಪಾಣಕೋ ಕೋಣ್ಡೋ ಅಹೋಸಿ, ವಾರಣೋ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು, ತಂ ಕಾರಣಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖತೋ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ವನಸಣ್ಡೇ ನಿವುತ್ಥದೇವತಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಗೂಥಪಾಣಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಸತ್ತಮಾ.

[೨೨೮] ೮. ಕಾಮನೀತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ತಯೋ ¶ ಗಿರಿನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಕಾಮನೀತಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ನಾಮ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ವತ್ಥು ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಞ್ಚ ಅತೀತಞ್ಚ ದ್ವಾದಸಕನಿಪಾತೇ ಕಾಮಜಾತಕೇ (ಜಾ. ೧.೧೨.೩೭ ಆದಯೋ) ಆವಿಭವಿಸ್ಸತಿ. ತೇಸು ಪನ ದ್ವೀಸು ರಾಜಪುತ್ತೇಸು ಜೇಟ್ಠಕೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ರಾಜಾ ಅಹೋಸಿ, ಕನಿಟ್ಠೋ ¶ ಉಪರಾಜಾ. ತೇಸು ರಾಜಾ ವತ್ಥುಕಾಮಕಿಲೇಸಕಾಮೇಸು ಅತಿತ್ತೋ ಧನಲೋಲೋ ಅಹೋಸಿ. ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ಜಮ್ಬುದೀಪಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ತಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ದ್ವೀಸುಪಿ ಕಾಮೇಸು ಅತಿತ್ತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ರಾಜಾನಂ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಲಜ್ಜಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಾಣವವಣ್ಣೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ಪಸ್ಸಿ, ರಞ್ಞಾ ಚ ‘‘ಕೇನತ್ಥೇನ ಆಗತೋಸಿ ಮಾಣವಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಅಹಂ, ಮಹಾರಾಜ, ತೀಣಿ ನಗರಾನಿ ಪಸ್ಸಾಮಿ ಖೇಮಾನಿ ಸುಭಿಕ್ಖಾನಿ ಪಹೂತಹತ್ಥಿಅಸ್ಸರಥಪತ್ತೀನಿ ಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣಾಲಙ್ಕಾರಭರಿತಾನಿ, ಸಕ್ಕಾ ಚ ಪನ ತಾನಿ ಅಪ್ಪಕೇನೇವ ಬಲೇನ ಗಣ್ಹಿತುಂ, ಅಹಂ ತೇ ತಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ದಾತುಂ ಆಗತೋ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕದಾ ಗಚ್ಛಾಮ, ಮಾಣವಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಸ್ವೇ ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ಗಚ್ಛ, ಪಾತೋವ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧು, ಮಹಾರಾಜ, ವೇಗೇನ ಬಲಂ ಸಜ್ಜೇಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸಕ್ಕೋ ಸಕಟ್ಠಾನಮೇವ ¶ ಗತೋ.

ರಾಜಾ ಪುನದಿವಸೇ ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇತ್ವಾ ಬಲಸಜ್ಜಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಅಮಚ್ಚೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಹಿಯ್ಯೋ ಏಕೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಾಣವೋ ‘‘ಉತ್ತರಪಞ್ಚಾಲೇ ಇನ್ದಪತ್ತೇ ಕೇಕಕೇತಿ ಇಮೇಸು ತೀಸು ನಗರೇಸು ರಜ್ಜಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ, ತಂ ಮಾಣವಂ ಆದಾಯ ತೀಸು ನಗರೇಸು ರಜ್ಜಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮ, ವೇಗೇನ ನಂ ಪಕ್ಕೋಸಥಾತಿ. ‘‘ಕತ್ಥಸ್ಸ, ದೇವ, ನಿವಾಸೋ ದಾಪಿತೋ’’ತಿ? ‘‘ನ ಮೇ ತಸ್ಸ ನಿವಾಸಗೇಹಂ ದಾಪಿತ’’ನ್ತಿ. ‘‘ನಿವಾಸಪರಿಬ್ಬಯೋ ಪನ ದಿನ್ನೋ’’ತಿ? ‘‘ಸೋಪಿ ನ ದಿನ್ನೋ’’ತಿ. ಅಥ ‘‘ಕಹಂ ನಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ? ‘‘ನಗರವೀಥೀಸು ಓಲೋಕೇಥಾ’’ತಿ. ತೇ ಓಲೋಕೇನ್ತಾ ಅದಿಸ್ವಾ ‘‘ನ ಪಸ್ಸಾಮ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ರಞ್ಞೋ ಮಾಣವಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ ‘‘ಏವಂ ಮಹನ್ತಾ ನಾಮ ಇಸ್ಸರಿಯಾ ಪರಿಹೀನೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ಮಹಾಸೋಕೋ ಉದಪಾದಿ, ಹದಯವತ್ಥು ಉಣ್ಹಂ ಅಹೋಸಿ, ವತ್ಥುಲೋಹಿತಂ ಕುಪ್ಪಿ, ಲೋಹಿತಪಕ್ಖನ್ದಿಕಾ ಉದಪಾದಿ, ವೇಜ್ಜಾ ತಿಕಿಚ್ಛಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು.

ತತೋ ತೀಹಚತೂಹಚ್ಚಯೇನ ಸಕ್ಕೋ ಆವಜ್ಜಮಾನೋ ತಸ್ಸ ತಂ ಆಬಾಧಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ತಿಕಿಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣವಣ್ಣೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ದ್ವಾರೇ ಠತ್ವಾ ‘‘ವೇಜ್ಜಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ¶ ತುಮ್ಹಾಕಂ ತಿಕಿಚ್ಛನತ್ಥಾಯ ಆಗತೋ’’ತಿ ಆರೋಚಾಪೇಸಿ. ರಾಜಾ ತಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಮಹನ್ತಮಹನ್ತಾ ರಾಜವೇಜ್ಜಾ ಮಂ ತಿಕಿಚ್ಛಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು, ಪರಿಬ್ಬಯಮಸ್ಸ ದಾಪೇತ್ವಾ ಉಯ್ಯೋಜೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸಕ್ಕೋ ತಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ನೇವ ನಿವಾಸಪರಿಬ್ಬಯೇನ ಅತ್ಥೋ, ವೇಜ್ಜಲಾಭಮ್ಪಿ ನ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಿಕಿಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಿ ನಂ, ಪುನ ರಾಜಾ ಮಂ ಪಸ್ಸತೂ’’ತಿ ಆಹ. ರಾಜಾ ತಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಆಗಚ್ಛತೂ’’ತಿ ಆಹ. ಸಕ್ಕೋ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಜಯಾಪೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ, ರಾಜಾ ‘‘ತ್ವಂ ಮಂ ತಿಕಿಚ್ಛಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಆಮ, ದೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ತಿಕಿಚ್ಛಸ್ಸೂ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧು, ಮಹಾರಾಜ, ಬ್ಯಾಧಿನೋ ಮೇ ಲಕ್ಖಣಂ ಕಥೇಥ, ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ಕಿಂ ಖಾದಿತಂ ವಾ ಪೀತಂ ವಾ ನಿಸ್ಸಾಯ, ಉದಾಹು ದಿಟ್ಠಂ ವಾ ಸುತಂ ವಾ’’ತಿ? ‘‘ತಾತ, ಮಯ್ಹಂ ಬ್ಯಾಧಿ ಸುತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ತೇ ಸುತ’’ನ್ತಿ. ‘‘ತಾತ ಏಕೋ ಮಾಣವೋ ¶ ¶ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮಯ್ಹಂ ‘ತೀಸು ನಗರೇಸು ರಜ್ಜಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ದಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಆಹ, ಅಹಂ ತಸ್ಸ ನಿವಾಸಟ್ಠಾನಂ ವಾ ನಿವಾಸಪರಿಬ್ಬಯಂ ವಾ ನ ದಾಪೇಸಿಂ, ಸೋ ಮಯ್ಹಂ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಗತೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ಅಥ ಮೇ ‘ಏವಂ ಮಹನ್ತಾ ನಾಮ ಇಸ್ಸರಿಯಾ ಪರಿಹೀನೋಮ್ಹೀ’ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತಸ್ಸ ಅಯಂ ಬ್ಯಾಧಿ ಉಪ್ಪನ್ನೋ. ಸಚೇ ಸಕ್ಕೋಸಿ ತ್ವಂ ಮೇ ಕಾಮಚಿತ್ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಬ್ಯಾಧಿಂ ತಿಕಿಚ್ಛಿತುಂ, ತಿಕಿಚ್ಛಾಹೀ’’ತಿ ಏತಮತ್ಥಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೫೫.

‘‘ತಯೋ ಗಿರಿಂ ಅನ್ತರಂ ಕಾಮಯಾಮಿ, ಪಞ್ಚಾಲಾ ಕುರುಯೋ ಕೇಕಕೇ ಚ;

ತತುತ್ತರಿಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಕಾಮಯಾಮಿ, ತಿಕಿಚ್ಛ ಮಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಕಾಮನೀತ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ತಯೋ ಗಿರಿನ್ತಿ ತಯೋ ಗಿರೀ, ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ. ಯಥಾ ‘‘ಸುದಸ್ಸನಸ್ಸ ಗಿರಿನೋ, ದ್ವಾರಞ್ಹೇತಂ ಪಕಾಸತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಸುದಸ್ಸನಂ ದೇವನಗರಂ ಯುಜ್ಝಿತ್ವಾ ದುಗ್ಗಣ್ಹತಾಯ ದುಚ್ಚಲನತಾಯ ‘‘ಸುದಸ್ಸನಗಿರೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಏವಮಿಧಾಪಿ ತೀಣಿ ನಗರಾನಿ ‘‘ತಯೋ ಗಿರಿ’’ನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾನಿ. ತಸ್ಮಾ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ – ತೀಣಿ ಚ ನಗರಾನಿ ತೇಸಞ್ಚ ಅನ್ತರಂ ತಿವಿಧಮ್ಪಿ ರಟ್ಠಂ ಕಾಮಯಾಮಿ. ‘‘ಪಞ್ಚಾಲಾ ಕುರುಯೋ ಕೇಕಕೇ ಚಾ’’ತಿ ಇಮಾನಿ ತೇಸಂ ರಟ್ಠಾನಂ ನಾಮಾನಿ. ತೇಸು ಪಞ್ಚಾಲಾತಿ ಉತ್ತರಪಞ್ಚಾಲಾ, ತತ್ಥ ಕಪಿಲಂ ನಾಮ ನಗರಂ. ಕುರುಯೋತಿ ಕುರುರಟ್ಠಂ, ತತ್ಥ ಇನ್ದಪತ್ತಂ ನಾಮ ನಗರಂ. ಕೇಕಕೇ ಚಾತಿ ಪಚ್ಚತ್ತೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ, ತೇನ ಕೇಕಕರಟ್ಠಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ತತ್ಥ ಕೇಕಕರಾಜಧಾನೀಯೇವ ನಗರಂ. ತತುತ್ತರಿನ್ತಿ ತಂ ¶ ಅಹಂ ಇತೋ ಪಟಿಲದ್ಧಾ ಬಾರಾಣಸಿರಜ್ಜಾ ತತುತ್ತರಿಂ ತಿವಿಧಂ ರಜ್ಜಂ ಕಾಮಯಾಮಿ. ತಿಕಿಚ್ಛ ಮಂ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಕಾಮನೀತನ್ತಿ ಇಮೇಹಿ ವತ್ಥುಕಾಮೇಹಿ ಚ ಕಿಲೇಸಕಾಮೇಹಿ ಚ ನೀತಂ ಹತಂ ಪಹತಂ ಸಚೇ ಸಕ್ಕೋಸಿ, ತಿಕಿಚ್ಛ ಮಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾತಿ.

ಅಥ ನಂ ಸಕ್ಕೋ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ತ್ವಂ ಮೂಲೋಸಧಾದೀಹಿ ಅತೇಕಿಚ್ಛೋ. ಞಾಣೋಸಧೇನೇವ ತಿಕಿಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೫೬.

‘‘ಕಣ್ಹಾಹಿದಟ್ಠಸ್ಸ ¶ ಕರೋನ್ತಿ ಹೇಕೇ, ಅಮನುಸ್ಸಪವಿಟ್ಠಸ್ಸ ಕರೋನ್ತಿ ಪಣ್ಡಿತಾ;

ನ ಕಾಮನೀತಸ್ಸ ಕರೋತಿ ಕೋಚಿ, ಓಕ್ಕನ್ತಸುಕ್ಕಸ್ಸ ಹಿ ಕಾ ತಿಕಿಚ್ಛಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಕಣ್ಹಾಹಿದಟ್ಠಸ್ಸ ಕರೋನ್ತಿ ಹೇಕೇತಿ ಏಕಚ್ಚೇ ಹಿ ತಿಕಿಚ್ಛಕಾ ಘೋರವಿಸೇನ ಕಾಳಸಪ್ಪೇನ ದಟ್ಠಸ್ಸ ಮನ್ತೇಹಿ ಚೇವ ಓಸಧೇಹಿ ಚ ತಿಕಿಚ್ಛಂ ಕರೋನ್ತಿ. ಅಮನುಸ್ಸಪವಿಟ್ಠಸ್ಸ ಕರೋನ್ತಿ ಪಣ್ಡಿತಾತಿ ಅಪರೇ ಪಣ್ಡಿತಾ ಭೂತವೇಜ್ಜಾ ಭೂತಯಕ್ಖಾದೀಹಿ ಅಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಪವಿಟ್ಠಸ್ಸ ಅಭಿಭೂತಸ್ಸ ಗಹಿತಸ್ಸ ಬಲಿಕಮ್ಮಪರಿತ್ತಕರಣಓಸಧಪರಿಭಾವಿತಾದೀಹಿ ತಿಕಿಚ್ಛಂ ಕರೋನ್ತಿ. ನ ಕಾಮನೀತಸ್ಸ ಕರೋತಿ ಕೋಚೀತಿ ¶ ಕಾಮೇಹಿ ಪನ ನೀತಸ್ಸ ಕಾಮವಸಿಕಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಅಞ್ಞತ್ರ ಪಣ್ಡಿತೇಹಿ ಅಞ್ಞೋ ಕೋಚಿ ತಿಕಿಚ್ಛಂ ನ ಕರೋತಿ, ಕರೋನ್ತೋಪಿ ಕಾತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಕಿಂಕಾರಣಾ? ಓಕ್ಕನ್ತಸುಕ್ಕಸ್ಸ ಹಿ ಕಾ ತಿಕಿಚ್ಛಾತಿ, ಓಕ್ಕನ್ತಸುಕ್ಕಸ್ಸ ಅವಕ್ಕನ್ತಸ್ಸ ಕುಸಲಧಮ್ಮಮರಿಯಾದಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಸ್ಸ ಅಕುಸಲಧಮ್ಮೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಮನ್ತೋಸಧಾದೀಹಿ ಕಾ ನಾಮ ತಿಕಿಚ್ಛಾ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಓಸಧೇಹಿ ತಿಕಿಚ್ಛಿತುನ್ತಿ.

ಇತಿಸ್ಸ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಇಮಂ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಉತ್ತರಿ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಸಚೇ ತ್ವಂ ತಾನಿ ತೀಣಿ ರಜ್ಜಾನಿ ಲಚ್ಛಸಿ, ಅಪಿ ನು ಖೋ ಇಮೇಸು ಚತೂಸು ನಗರೇಸು ರಜ್ಜಂ ಕರೋನ್ತೋ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಚತ್ತಾರಿ ಸಾಟಕಯುಗಾನಿ ಪರಿದಹೇಯ್ಯಾಸಿ, ಚತೂಸು ವಾ ಸುವಣ್ಣಪಾತೀಸು ಭುಞ್ಜೇಯ್ಯಾಸಿ, ಚತೂಸು ವಾ ಸಯನೇಸು ಸಯೇಯ್ಯಾಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ತಣ್ಹಾವಸಿಕೇನ ನಾಮ ಭವಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ತಣ್ಹಾ ಹಿ ನಾಮೇಸಾ ವಿಪತ್ತಿಮೂಲಾ. ಸಾ ವಡ್ಢಮಾನಾ ಯೋ ತಂ ವಡ್ಢೇತಿ, ತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಅಟ್ಠಸು ಮಹಾನಿರಯೇಸು ಸೋಳಸಸು ಉಸ್ಸದನಿರಯೇಸು ನಾನಪ್ಪಕಾರಭೇದೇಸು ಚ ಅವಸೇಸೇಸು ಅಪಾಯೇಸು ಖಿಪತೀ’’ತಿ. ಏವಂ ರಾಜಾನಂ ನಿರಯಾದಿಭಯೇನ ತಜ್ಜೇತ್ವಾ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ. ರಾಜಾಪಿಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ವಿಗತಸೋಕೋ ಹುತ್ವಾ ತಾವದೇವ ನಿಬ್ಯಾಧಿತಂ ಪಾಪುಣಿ ¶ . ಸಕ್ಕೋಪಿಸ್ಸ ಓವಾದಂ ದತ್ವಾ ¶ ಸೀಲೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ದೇವಲೋಕಮೇವ ಗತೋ. ಸೋಪಿ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದಾನಾದೀನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತೋ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ರಾಜಾ ಕಾಮನೀತಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಅಹೋಸಿ, ಸಕ್ಕೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಕಾಮನೀತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಅಟ್ಠಮಾ.

[೨೨೯] ೯. ಪಲಾಯಿತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಗಜಗ್ಗಮೇಘೇಹೀತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಪಲಾಯಿತಪರಿಬ್ಬಾಜಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಸೋ ಕಿರ ವಾದತ್ಥಾಯ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪಂ ವಿಚರಿತ್ವಾ ಕಞ್ಚಿ ಪಟಿವಾದಿಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ಕೋಚಿ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ವಾದಂ ಕಾತುಂ ಸಮತ್ಥೋ’’ತಿ ಮನುಸ್ಸೇ ಪುಚ್ಛಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ತಾದಿಸಾನಂ ಸಹಸ್ಸೇನಪಿ ಸದ್ಧಿಂ ವಾದಂ ಕಾತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ಸಬ್ಬಞ್ಞೂ ದ್ವಿಪದಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ಮಹಾಗೋತಮೋ ಧಮ್ಮಿಸ್ಸರೋ ಪರಪ್ಪವಾದಮದ್ದನೋ, ಸಕಲೇಪಿ ಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಪರಪ್ಪವಾದೋ ತಂ ಭಗವನ್ತಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ವೇಲನ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಸಮುದ್ದಊಮಿಯೋ ವಿಯ ಹಿ ಸಬ್ಬವಾದಾ ತಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲಂ ಪತ್ವಾ ಚುಣ್ಣವಿಚುಣ್ಣಾ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ಬುದ್ಧಗುಣೇ ಕಥೇಸುಂ. ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ‘‘ಕಹಂ ¶ ಪನ ಸೋ ಏತರಹೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಜೇತವನೇ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಇದಾನಿಸ್ಸ ವಾದಂ ಆರೋಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಮಹಾಜನಪರಿವುತೋ ಜೇತವನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಜೇತೇನ ರಾಜಕುಮಾರೇನ ನವಕೋಟಿಧನಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಕಾರಿತಂ ಜೇತವನದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ವಸನಪಾಸಾದೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಸುತ್ವಾ ‘‘ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೋ ತಾವ ಏವರೂಪೋ, ವಸನಗೇಹಂ ಕೀದಿಸಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಗನ್ಧಕುಟಿ ನಾಮ ಅಪ್ಪಮೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಏವರೂಪೇನ ಸಮಣೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕೋ ವಾದಂ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತತೋವ ಪಲಾಯಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ಉನ್ನಾದಿನೋ ಹುತ್ವಾ ಜೇತವನಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಾ ‘‘ಕಿಂ ಅಕಾಲೇ ಆಗತತ್ಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಕಥಯಿಂಸು. ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ ಖೋ ಉಪಾಸಕಾ ಇದಾನೇವ, ಪುಬ್ಬೇಪೇಸ ಮಮ ವಸನಟ್ಠಾನಸ್ಸ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಲಾಯತೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇಹಿ ಯಾಚಿತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ¶ ¶ ಗನ್ಧಾರರಟ್ಠೇ ತಕ್ಕಸಿಲಾಯಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ, ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋ. ಸೋ ‘‘ತಕ್ಕಸಿಲಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಮಹನ್ತೇನ ಬಲಕಾಯೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ನಗರತೋ ಅವಿದೂರೇ ಠತ್ವಾ ‘‘ಇಮಿನಾ ನಿಯಾಮೇನ ಹತ್ಥೀ ಪೇಸೇಥ, ಇಮಿನಾ ಅಸ್ಸೇ, ಇಮಿನಾ ರಥೇ, ಇಮಿನಾ ಪತ್ತೀ, ಏವಂ ಧಾವಿತ್ವಾ ಆವುಧೇಹಿ ಪಹರಥ, ಏವಂ ಘನವಸ್ಸವಲಾಹಕಾ ವಿಯ ಸರವಸ್ಸಂ ವಸ್ಸಥಾ’’ತಿ ತೇನಂ ವಿಚಾರೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಾದ್ವಯಮಾಹ –

೧೫೭.

‘‘ಗಜಗ್ಗಮೇಘೇಹಿ ಹಯಗ್ಗಮಾಲಿಭಿ, ರಥೂಮಿಜಾತೇಹಿ ಸರಾಭಿವಸ್ಸೇಭಿ;

ಥರುಗ್ಗಹಾವಟ್ಟದಳ್ಹಪ್ಪಹಾರಿಭಿ, ಪರಿವಾರಿತಾ ತಕ್ಕಸಿಲಾ ಸಮನ್ತತೋ.

೧೫೮.

‘‘ಅಭಿಧಾವಥ ಚೂಪಧಾವಥ ಚ, ವಿವಿಧಾ ವಿನಾದಿತಾ ವದನ್ತಿಭಿ;

ವತ್ತತಜ್ಜ ತುಮುಲೋ ಘೋಸೋ ಯಥಾ, ವಿಜ್ಜುಲತಾ ಜಲಧರಸ್ಸ ಗಜ್ಜತೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಗಜಗ್ಗಮೇಘೇಹೀತಿ ಅಗ್ಗಗಜಮೇಘೇಹಿ, ಕೋಞ್ಚನಾದಂ ಗಜ್ಜನ್ತೇಹಿ ಮತ್ತವರವಾರಣವಲಾಹಕೇಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಹಯಗ್ಗಮಾಲಿಭೀತಿ ಅಗ್ಗಹಯಮಾಲೀಹಿ, ವರಸಿನ್ಧವವಲಾಹಕಕುಲೇಹಿ ಅಸ್ಸಾನೀಕೇಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ರಥೂಮಿಜಾತೇಹೀತಿ ಸಞ್ಜಾತಊಮಿವೇಗೇಹಿ ಸಾಗರಸಲಿಲೇಹಿ ವಿಯ ಸಞ್ಜಾತರಥೂಮೀಹಿ, ರಥಾನೀಕೇಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸರಾಭಿವಸ್ಸೇಭೀತಿ ತೇಹಿಯೇವ ರಥಾನೀಕೇಹಿ ಘನವಸ್ಸಮೇಘೋ ವಿಯ ಸರವಸ್ಸಂ ವಸ್ಸನ್ತೇಹಿ ¶ . ಥರುಗ್ಗಹಾವಟ್ಟದಳ್ಹಪ್ಪಹಾರಿಭೀತಿ ಥರುಗ್ಗಹೇಹಿ ಆವಟ್ಟದಳ್ಹಪ್ಪಹಾರೀಹಿ, ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಆವತ್ತಿತ್ವಾ ಪರಿವತ್ತಿತ್ವಾ ದಳ್ಹಂ ಪಹರನ್ತೇಹಿ ಗಹಿತಖಗ್ಗರತನಥರುದಣ್ಡೇಹಿ ಪತ್ತಿಯೋಧೇಹಿ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪರಿವಾರಿತಾ ತಕ್ಕಸಿಲಾ ಸಮನ್ತತೋತಿ ಯಥಾ ಅಯಂ ತಕ್ಕಸಿಲಾ ಪರಿವಾರಿತಾ ಹೋತಿ, ಸೀಘಂ ತಥಾ ಕರೋಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಅಭಿಧಾವಥ ¶ ಚೂಪಧಾವಥ ಚಾತಿ ವೇಗೇನ ಧಾವಥ ಚೇವ ಉಪಧಾವಥ ಚ. ವಿವಿಧಾ ವಿನಾದಿತಾ ವದನ್ತಿಭೀತಿ ವರವಾರಣೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ವಿವಿಧಾ ವಿನದಿತಾ ಭವಥ, ಸೇಲಿತಗಜ್ಜಿತವಾದಿತೇಹಿ ನಾನಾವಿರವಾ ಹೋಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ವತ್ತತಜ್ಜ ತುಮುಲೋ ಘೋಸೋತಿ ವತ್ತತು ಅಜ್ಜ ತುಮುಲೋ ಮಹನ್ತೋ ಅಸನಿಸದ್ದಸದಿಸೋ ಘೋಸೋ. ಯಥಾ ವಿಜ್ಜುಲತಾ ಜಲಧರಸ್ಸ ಗಜ್ಜತೋತಿ ಯಥಾ ಗಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ¶ ಜಲಧರಸ್ಸ ಮುಖತೋ ನಿಗ್ಗತಾ ವಿಜ್ಜುಲತಾ ಚರನ್ತಿ, ಏವಂ ವಿಚರನ್ತಾ ನಗರಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ರಜ್ಜಂ ಗಣ್ಹಥಾತಿ ವದತಿ.

ಇತಿ ಸೋ ರಾಜಾ ಗಜ್ಜಿತ್ವಾ ಸೇನಂ ವಿಚಾರೇತ್ವಾ ನಗರದ್ವಾರಸಮೀಪಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ರಞ್ಞೋ ವಸನಗೇಹ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ನಗರದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನಗರದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೋ ತಾವ ಏವರೂಪೋ, ರಞ್ಞೋ ನಿವೇಸನಂ ಕೀದಿಸಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ವೇಜಯನ್ತಪಾಸಾದಸದಿಸ’’ನ್ತಿ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಏವಂ ಯಸಸಮ್ಪನ್ನೇನ ರಞ್ಞಾ ಸದ್ಧಿಂ ಯುಜ್ಝಿತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕಂ ದಿಸ್ವಾವ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿಮೇವ ಅಗಮಾಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಬಾರಾಣಸಿರಾಜಾ ಪಲಾಯಿತಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ಅಹೋಸಿ, ತಕ್ಕಸಿಲರಾಜಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಪಲಾಯಿತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ನವಮಾ.

[೨೩೦] ೧೦. ದುತಿಯಪಲಾಯಿತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಧಜಮಪರಿಮಿತನ್ತಿ ¶ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಪಲಾಯಿತಪರಿಬ್ಬಾಜಕಮೇವ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಸೋ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ಜೇತವನಂ ಪಾವಿಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸತ್ಥಾ ಮಹಾಜನಪರಿವುತೋ ಅಲಙ್ಕತಧಮ್ಮಾಸನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಮನೋಸಿಲಾತಲೇ ಸೀಹನಾದಂ ನದನ್ತೋ ಸೀಹಪೋತಕೋ ವಿಯ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ. ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ದಸಬಲಸ್ಸ ಬ್ರಹ್ಮಸರೀರಪಟಿಭಾಗಂ ರೂಪಂ ಪುಣ್ಣಚನ್ದಸಸ್ಸಿರಿಕಂ ಮುಖಂ ಸುವಣ್ಣಪಟ್ಟಸದಿಸಂ ನಲಾಟಞ್ಚ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕೋ ಏವರೂಪಂ ಪುರಿಸುತ್ತಮಂ ಜಿನಿತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಪರಿಸನ್ತರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪಲಾಯಿ. ಮಹಾಜನೋ ತಂ ಅನುಬನ್ಧಿತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಸತ್ಥುಸ್ಸ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ ಸೋ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ಇದಾನೇವ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಮಮ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ಮುಖಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಲಾತೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ, ತಕ್ಕಸಿಲಾಯಂ ಏಕೋ ಗನ್ಧಾರರಾಜಾ. ಸೋ ‘‘ಬಾರಾಣಸಿಂ ಗಹೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚತುರಙ್ಗಿನಿಯಾ ಸೇನಾಯ ಆಗನ್ತ್ವಾ ನಗರಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ನಗರದ್ವಾರೇ ಠಿತೋ ಅತ್ತನೋ ¶ ಬಲವಾಹನಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಕೋ ಏತ್ತಕಂ ಬಲವಾಹನಂ ಜಿನಿತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಸೇನಂ ಸಂವಣ್ಣೇತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೫೯.

‘‘ಧಜಮಪರಿಮಿತಂ ¶ ಅನನ್ತಪಾರಂ, ದುಪ್ಪಸಹಂ ಧಙ್ಕೇಹಿ ಸಾಗರಂವ;

ಗಿರಿಮಿವ ಅನಿಲೇನ ದುಪ್ಪಸಯ್ಹೋ, ದುಪ್ಪಸಹೋ ಅಹಮಜ್ಜ ತಾದಿಸೇನಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಧಜಮಪರಿಮಿತನ್ತಿ ಇದಂ ತಾವ ಮೇ ರಥೇಸು ಮೋರಛದೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಉಸ್ಸಾಪಿತಧಜಮೇವ ಅಪರಿಮಿತಂ ಬಹುಂ ಅನೇಕಸತಸಙ್ಖ್ಯಂ. ಅನನ್ತಪಾರನ್ತಿ ಬಲವಾಹನಮ್ಪಿ ಮೇ ‘‘ಏತ್ತಕಾ ಹತ್ಥೀ ಏತ್ತಕಾ ಅಸ್ಸಾ ಏತ್ತಕಾ ರಥಾ ಏತ್ತಕಾ ಪತ್ತೀ’’ತಿ ಗಣನಪರಿಚ್ಛೇದರಹಿತಂ ಅನನ್ತಪಾರಂ. ದುಪ್ಪಸಹನ್ತಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ಪಟಿಸತ್ತೂಹಿ ಸಹಿತುಂ ಅಭಿಭವಿತುಂ ¶ . ಯಥಾ ಕಿಂ? ಧಙ್ಕೇಹಿ ಸಾಗರಂವ, ಯಥಾ ಸಾಗರೋ ಬಹೂಹಿ ಕಾಕೇಹಿ ವೇಗವಿಕ್ಖಮ್ಭನವಸೇನ ವಾ ಅತಿಕ್ಕಮನವಸೇನ ವಾ ದುಪ್ಪಸಹೋ, ಏವಂ ದುಪ್ಪಸಹಂ. ಗಿರಿಮಿವ ಅನಿಲೇನ ದುಪ್ಪಸಯ್ಹೋತಿ ಅಪಿಚ ಮೇ ಅಯಂ ಬಲಕಾಯೋ ಯಥಾ ಪಬ್ಬತೋ ವಾತೇನ ಅಕಮ್ಪನೀಯತೋ ದುಪ್ಪಸಹೋ, ತಥಾ ಅಞ್ಞೇನ ಬಲಕಾಯೇನ ದುಪ್ಪಸಹೋ. ದುಪ್ಪಸಹೋ ಅಹಮಜ್ಜ ತಾದಿಸೇನಾತಿ ಸ್ವಾಹಂ ಇಮಿನಾ ಬಲೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಅಜ್ಜ ತಾದಿಸೇನ ದುಪ್ಪಸಹೋತಿ ಅಟ್ಟಾಲಕೇ ಠಿತಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ.

ಅಥಸ್ಸ ಸೋ ಪುಣ್ಣಚನ್ದಸಸ್ಸಿರಿಕಂ ಅತ್ತನೋ ಮುಖಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ಬಾಲ, ಮಾ ವಿಪ್ಪಲಪಸಿ, ಇದಾನಿ ತೇ ಬಲವಾಹನಂ ಮತ್ತವಾರಣೋ ವಿಯ ನಳವನಂ ವಿದ್ಧಂಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸನ್ತಜ್ಜೇತ್ವಾ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೬೦.

‘‘ಮಾ ಬಾಲಿಯಂ ವಿಲಪಿ ನ ಹಿಸ್ಸ ತಾದಿಸಂ, ವಿಡಯ್ಹಸೇ ನ ಹಿ ಲಭಸೇ ನಿಸೇಧಕಂ;

ಆಸಜ್ಜಸಿ ಗಜಮಿವ ಏಕಚಾರಿನಂ, ಯೋ ತಂ ಪದಾ ನಳಮಿವ ಪೋಥಯಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಮಾ ಬಾಲಿಯಂ ವಿಲಪೀತಿ ಮಾ ಅತ್ತನೋ ಬಾಲಭಾವಂ ವಿಪ್ಪಲಪಸಿ. ನ ಹಿಸ್ಸ ತಾದಿಸನ್ತಿ ನ ಹಿ ಅಸ್ಸ ತಾದಿಸೋ, ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ. ತಾದಿಸೋ ‘‘ಅನನ್ತಪಾರಂ ಮೇ ಬಲವಾಹನ’’ನ್ತಿ ಏವರೂಪಂ ತಕ್ಕೇನ್ತೋ ರಜ್ಜಞ್ಚ ಗಹೇತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನಾಮ ನ ಹಿ ಅಸ್ಸ, ನ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಿಡಯ್ಹಸೇತಿ ತ್ವಂ ಬಾಲ, ಕೇವಲಂ ರಾಗದೋಸಮೋಹಮಾನಪರಿಳಾಹೇನ ವಿಡಯ್ಹಸಿಯೇವ. ನ ಹಿ ಲಭಸೇ ನಿಸೇಧಕನ್ತಿ ಮಾದಿಸಂ ಪನ ಪಸಯ್ಹ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ನಿಸೇಧಕಂ ನ ತಾವ ಲಭಸಿ, ಅಜ್ಜ ¶ ತಂ ಆಗತಮಗ್ಗೇನೇವ ಪಲಾಪೇಸ್ಸಾಮಿ. ಆಸಜ್ಜಸೀತಿ ಉಪಗಚ್ಛಸಿ. ಗಜಮಿವ ಏಕಚಾರಿನನ್ತಿ ಏಕಚಾರಿನಂ ಮತ್ತವರವಾರಣಂ ವಿಯ. ಯೋ ತಂ ಪದಾ ನಳಮಿವ ಪೋಥಯಿಸ್ಸತೀತಿ ಯೋ ತಂ ಯಥಾ ನಾಮ ಮತ್ತವರವಾರಣೋ ಪಾದಾ ನಳಂ ಪೋಥೇತಿ ಸಂಚುಣ್ಣೇತಿ, ಏವಂ ಪೋಥಯಿಸ್ಸತಿ, ತಂ ತ್ವಂ ಆಸಜ್ಜಸೀತಿ ಅತ್ತಾನಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ.

ಏವಂ ¶ ತಜ್ಜೇನ್ತಸ್ಸ ಪನಸ್ಸ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಗನ್ಧಾರರಾಜಾ ಉಲ್ಲೋಕೇನ್ತೋ ¶ ಕಞ್ಚನಪಟ್ಟಸದಿಸಂ ಮಹಾನಲಾಟಂ ದಿಸ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಗಹಣಭೀತೋ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಪಲಾಯನ್ತೋ ಸಕನಗರಮೇವ ಅಗಮಾಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಗನ್ಧಾರರಾಜಾ ಪಲಾಯಿತಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ಅಹೋಸಿ, ಬಾರಾಣಸಿರಾಜಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ದುತಿಯಪಲಾಯಿತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದಸಮಾ.

ಕಾಸಾವವಗ್ಗೋ ಅಟ್ಠಮೋ.

ತಸ್ಸುದ್ದಾನಂ –

ಕಾಸಾವಂ ಚೂಳನನ್ದಿಯಂ, ಪುಟಭತ್ತಞ್ಚ ಕುಮ್ಭಿಲಂ;

ಖನ್ತಿವಣ್ಣಂ ಕೋಸಿಯಞ್ಚ, ಗೂಥಪಾಣಂ ಕಾಮನೀತಂ;

ಪಲಾಯಿತದ್ವಯಮ್ಪಿ ಚ.

೯. ಉಪಾಹನವಗ್ಗೋ

[೨೩೧] ೧. ಉಪಾಹನಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಯಥಾಪಿ ¶ ಕೀತಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ದೇವದತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಧಮ್ಮಸಭಾಯಞ್ಹಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ – ‘‘ಆವುಸೋ, ದೇವದತ್ತೋ ಆಚರಿಯಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪಟಿಪಕ್ಖೋ ಪಟಿಸತ್ತು ಹುತ್ವಾ ಮಹಾವಿನಾಸಂ ಪಾಪುಣೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದೇವದತ್ತೋ ¶ ಇದಾನೇವ ಆಚರಿಯಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ ಮಮ ಪಟಿಪಕ್ಖೋ ಹುತ್ವಾ ಮಹಾವಿನಾಸಂ ಪತ್ತೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಪತ್ತೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಹತ್ಥಾಚರಿಯಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಹತ್ಥಿಸಿಪ್ಪೇ ನಿಪ್ಫತ್ತಿಂ ಪಾಪುಣಿ. ಅಥೇಕೋ ಕಾಸಿಗಾಮಕೋ ಮಾಣವಕೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಸಿಪ್ಪಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತಾ ನಾಮ ಸಿಪ್ಪಂ ವಾಚೇನ್ತಾ ಆಚರಿಯಮುಟ್ಠಿಂ ನ ಕರೋನ್ತಿ, ಅತ್ತನೋ ಜಾನನನಿಯಾಮೇನ ನಿರವಸೇಸಂ ಸಿಕ್ಖಾಪೇನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಮಾಣವೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಜಾನನಸಿಪ್ಪಂ ನಿರವಸೇಸಮುಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಆಹ – ‘‘ಆಚರಿಯ ¶ , ಅಹಂ ರಾಜಾನಂ ಉಪಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಸಾಧು, ತಾತಾ’’ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸಿ – ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಮಮ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ತುಮ್ಹೇ ಉಪಟ್ಠಾತುಂ ಇಚ್ಛತೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧು, ಉಪಟ್ಠಾತೂ’’ತಿ. ‘‘ತೇನ ಹಿಸ್ಸ ಪರಿಬ್ಬಯಂ ಜಾನಾಥಾ’’ತಿ? ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸಮಕಂ ನ ಲಚ್ಛತಿ, ತುಮ್ಹೇಸು ಸತಂ ಲಭನ್ತೇಸು ಪಣ್ಣಾಸಂ ಲಚ್ಛತಿ, ದ್ವೇ ಲಭನ್ತೇಸು ಏಕಂ ಲಚ್ಛತೀ’’ತಿ. ಸೋ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸಿ. ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ‘‘ಅಹಂ, ಆಚರಿಯ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸಮಂ ಸಿಪ್ಪಂ ಜಾನಾಮಿ. ಸಚೇ ಸಮಕಞ್ಞೇವ ಪರಿಬ್ಬಯಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಿ, ಉಪಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮಿ. ನೋ ಚೇ, ನ ಉಪಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸಿ. ರಾಜಾ ‘‘ಸಚೇ ಸೋ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸಮಪ್ಪಕಾರೋ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸಮಕಞ್ಞೇವ ಸಿಪ್ಪಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಸಮಕಂ ಲಭಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಹ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ತಸ್ಸ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ತೇನ ‘‘ಸಾಧು ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸಿ. ರಾಜಾ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಸ್ವೇ ಸಿಪ್ಪಂ ದಸ್ಸೇಥಾ’’ತಿ. ‘‘ಸಾಧು, ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮ, ನಗರೇ ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇಥಾ’’ತಿ. ರಾಜಾ ‘‘ಸ್ವೇ ಕಿರ ಆಚರಿಯೋ ಚ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ಚ ಉಭೋ ಹತ್ಥಿಸಿಪ್ಪಂ ದಸ್ಸೇಸ್ಸನ್ತಿ, ರಾಜಙ್ಗಣೇ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ದಟ್ಠುಕಾಮಾ ಪಸ್ಸನ್ತೂ’’ತಿ ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇಸಿ.

ಆಚರಿಯೋ ¶ ‘‘ನ ಮೇ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ಉಪಾಯಕೋಸಲ್ಲಂ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ ಏಕಂ ಹತ್ಥಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಏಕರತ್ತೇನೇವ ವಿಲೋಮಂ ಸಿಕ್ಖಾಪೇಸಿ. ಸೋ ತಂ ‘‘ಗಚ್ಛಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಓಸಕ್ಕಿತುಂ, ‘‘ಓಸಕ್ಕಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಗನ್ತುಂ, ‘‘ತಿಟ್ಠಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ನಿಪಜ್ಜಿತುಂ, ‘‘ನಿಪಜ್ಜಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಠಾತುಂ, ‘‘ಗಣ್ಹಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಠಪೇತುಂ, ‘‘ಠಪೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಗಣ್ಹಿತುಂ ಸಿಕ್ಖಾಪೇತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ತಂ ಹತ್ಥಿಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ರಾಜಙ್ಗಣಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋಪಿ ಏಕಂ ಮನಾಪಂ ಹತ್ಥಿಂ ಅಭಿರುಹಿ. ಮಹಾಜನೋ ಸನ್ನಿಪತಿ. ಉಭೋಪಿ ಸಮಕಂ ಸಿಪ್ಪಂ ದಸ್ಸೇಸುಂ. ಪುನ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಹತ್ಥಿಂ ¶ ವಿಲೋಮಂ ಕಾರೇಸಿ, ಸೋ ‘‘ಗಚ್ಛಾ’’ತಿ ¶ ವುತ್ತೇ ಓಸಕ್ಕಿ, ‘‘ಓಸಕ್ಕಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪುರತೋ ಧಾವಿ, ‘‘ತಿಟ್ಠಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ನಿಪಜ್ಜಿ, ‘‘ನಿಪಜ್ಜಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ, ‘‘ಗಣ್ಹಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ನಿಕ್ಖಿಪಿ, ‘‘ನಿಕ್ಖಿಪಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಗಣ್ಹಿ. ಮಹಾಜನೋ ‘‘ಅರೇ ದುಟ್ಠಅನ್ತೇವಾಸಿಕ, ತ್ವಂ ಆಚರಿಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಾರಮ್ಭಂ ಕರೋಸಿ, ಅತ್ತನೋ ಪಮಾಣಂ ನ ಜಾನಾಸಿ, ‘ಆಚರಿಯೇನ ಸಮಕಂ ಜಾನಾಮೀ’ತಿ ಏವಂಸಞ್ಞೀ ಹೋಸೀ’’ತಿ ಲೇಡ್ಡುದಣ್ಡಾದೀಹಿ ಪಹರಿತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪೇಸಿ.

ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಹತ್ಥಿಮ್ಹಾ ಓರುಯ್ಹ ರಾಜಾನಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಸಿಪ್ಪಂ ನಾಮ ಅತ್ತನೋ ಸುಖತ್ಥಾಯ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ಏಕಚ್ಚಸ್ಸ ಪನ ಗಹಿತಸಿಪ್ಪಂ ದುಕ್ಕಟಉಪಾಹನಾ ವಿಯ ವಿನಾಸಮೇವ ಆವಹತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇದಂ ಗಾಥಾದ್ವಯಮಾಹ –

೧೬೧.

‘‘ಯಥಾಪಿ ಕೀತಾ ಪುರಿಸಸ್ಸುಪಾಹನಾ, ಸುಖಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ ದುಖಂ ಉದಬ್ಬಹೇ;

ಘಮ್ಮಾಭಿತತ್ತಾ ತಲಸಾ ಪಪೀಳಿತಾ, ತಸ್ಸೇವ ಪಾದೇ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಖಾದರೇ.

೧೬೨.

‘‘ಏವಮೇವ ಯೋ ದುಕ್ಕುಲೀನೋ ಅನರಿಯೋ, ತಮ್ಮಾಕ ವಿಜ್ಜಞ್ಚ ಸುತಞ್ಚ ಆದಿಯ;

ತಮೇವ ಸೋ ತತ್ಥ ಸುತೇನ ಖಾದತಿ, ಅನರಿಯೋ ವುಚ್ಚತಿ ಪಾನದೂಪಮೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಉದಬ್ಬಹೇತಿ ಉದಬ್ಬಹೇಯ್ಯ. ಘಮ್ಮಾಭಿತತ್ತಾ ತಲಸಾ ಪಪೀಳಿತಾತಿ ಘಮ್ಮೇನ ಅಭಿತತ್ತಾ ಪಾದತಲೇನ ಚ ಪೀಳಿತಾ. ತಸ್ಸೇವಾತಿ ಯೇನ ತಾ ಸುಖತ್ಥಾಯ ಕಿಣಿತ್ವಾ ಪಾದೇಸು ಪಟಿಮುಕ್ಕಾ ದುಕ್ಕಟೂಪಾಹನಾ, ತಸ್ಸೇವ. ಖಾದರೇತಿ ವಣಂ ಕರೋನ್ತಾ ಪಾದೇ ಖಾದನ್ತಿ.

ದುಕ್ಕುಲೀನೋತಿ ದುಜ್ಜಾತಿಕೋ ಅಕುಲಪುತ್ತೋ. ಅನರಿಯೋತಿ ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪವಜ್ಜಿತೋ ಅಸಪ್ಪುರಿಸೋ. ತಮ್ಮಾಕ ವಿಜ್ಜಞ್ಚ ಸುತಞ್ಚ ಆದಿಯಾತಿ ಏತ್ಥ ತಂ ತಂ ಮನತೀತಿ ‘‘ತಮ್ಮೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ತಮ್ಮಾಕೋ, ತಂ ತಂ ಸಿಪ್ಪಂ ಆಸೇವತಿ ಪರಿವತ್ತೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ, ಆಚರಿಯಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ. ತಸ್ಮಾ ತಮ್ಮಾಕಾ, ಗಾಥಾಬನ್ಧಸುಖತ್ಥಂ ¶ ಪನಸ್ಸ ರಸ್ಸಭಾವೋ ಕತೋ. ವಿಜ್ಜನ್ತಿ ಅಟ್ಠಾರಸಸು ವಿಜ್ಜಾಟ್ಠಾನೇಸು ¶ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ. ಸುತನ್ತಿ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಸುತಪರಿಯತ್ತಿ. ಆದಿಯಾತಿಆದಿಯಿತ್ವಾ. ತಮೇವ ಸೋ ತತ್ಥ ಸುತೇನ ಖಾದತೀತಿ ತಮೇವಾತಿ ¶ ಅತ್ತಾನಮೇವ. ಸೋತಿ ಯೋ ದುಕ್ಕುಲೀನೋ ಅನರಿಯೋ ಆಚರಿಯಮ್ಹಾ ವಿಜ್ಜಞ್ಚ ಸುತಞ್ಚ ಆದಿಯತಿ, ಸೋ. ತತ್ಥ ಸುತೇನ ಖಾದತೀತಿ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಸುತೇನ ಸೋ ಅತ್ತಾನಮೇವ ಖಾದತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ‘‘ತೇನೇವ ಸೋ ತತ್ಥ ಸುತೇನ ಖಾದತೀ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ. ತಸ್ಸಾಪಿ ಸೋ ತೇನ ತತ್ಥ ಸುತೇನ ಅತ್ತಾನಮೇವ ಖಾದತೀತಿ ಅಯಮೇವ ಅತ್ಥೋ. ಅನರಿಯೋ ವುಚ್ಚತಿ ಪಾನದೂಪಮೋತಿ ಇತಿ ಅನರಿಯೋ ದುಪಾಹನೂಪಮೋ ದುಕ್ಕಟೂಪಾಹನೂಪಮೋ ವುಚ್ಚತಿ. ಯಥಾ ಹಿ ದುಕ್ಕಟೂಪಾಹನಾ ಪುರಿಸಂ ಖಾದನ್ತಿ, ಏವಮೇಸ ಸುತೇನ ಖಾದನ್ತೋ ಅತ್ತನಾವ ಅತ್ತಾನಂ ಖಾದತಿ. ಅಥ ವಾ ಪಾನಾಯ ದುತೋತಿ ಪಾನದು, ಉಪಾಹನೂಪತಾಪಿತಸ್ಸ ಉಪಾಹನಾಯ ಖಾದಿತಪಾದಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ. ತಸ್ಮಾ ಯೋ ಸೋ ಅತ್ತಾನಂ ಸುತೇನ ಖಾದತಿ, ಸೋ ತೇನ ಸುತೇನ ಖಾದಿತತ್ತಾ ‘‘ಅನರಿಯೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ ಪಾನದೂಪಮೋ, ಉಪಾಹನೂಪತಾಪಿತಪಾದಸದಿಸೋತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ. ರಾಜಾ ತುಟ್ಠೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಮಹನ್ತಂ ಯಸಂ ಅದಾಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ದೇವದತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ಆಚರಿಯೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಉಪಾಹನಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಠಮಾ.

[೨೩೨] ೨. ವೀಣಾಥೂಣಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಏಕಚಿನ್ತಿತೋಯಮತ್ಥೋತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಕುಮಾರಿಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಸಾ ಕಿರೇಕಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ಅತ್ತನೋ ಗೇಹೇ ಉಸಭರಾಜಸ್ಸ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕಯಿರಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ಧಾತಿಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಅಮ್ಮ, ಕೋ ನಾಮೇಸ ಏವಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಲಭತೀ’’ತಿ. ‘‘ಉಸಭರಾಜಾ ನಾಮ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ. ಪುನ ಸಾ ಏಕದಿವಸಂ ಪಾಸಾದೇ ಠತ್ವಾ ಅನ್ತರವೀಥಿಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೀ ಏಕಂ ಖುಜ್ಜಂ ದಿಸ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಗುನ್ನಂ ¶ ಅನ್ತರೇ ಜೇಟ್ಠಕಸ್ಸ ಪಿಟ್ಠಿಯಂ ಕಕುಧಂ ಹೋತಿ, ಮನುಸ್ಸಜೇಟ್ಠಕಸ್ಸಪಿ ತೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ಅಯಂ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಪುರಿಸೂಸಭೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಏತಸ್ಸ ಮಯಾ ಪಾದಪರಿಚಾರಿಕಾಯ ಭವಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಸಾ ದಾಸಿಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ¶ ‘‘ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ತಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಗನ್ತುಕಾಮಾ, ಅಸುಕಟ್ಠಾನಂ ಕಿರ ಗನ್ತ್ವಾ ತಿಟ್ಠಾ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ಸಾರಭಣ್ಡಕಂ ಆದಾಯ ಅಞ್ಞಾತಕವೇಸೇನ ಪಾಸಾದಾ ಓತರಿತ್ವಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಲಾಯಿ. ಅಪರಭಾಗೇ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ನಗರೇ ಚ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ ಚ ಪಾಕಟಂ ಜಾತಂ. ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ – ‘‘ಆವುಸೋ, ಅಸುಕಾ ಕಿರ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ಖುಜ್ಜೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಲಾತಾ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವೇಸಾ ಖುಜ್ಜಂ ಕಾಮೇತಿ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಕಾಮೇಸಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ¶ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ನಿಗಮಗಾಮೇ ಸೇಟ್ಠಿಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಘರಾವಾಸಂ ವಸನ್ತೋ ಪುತ್ತಧೀತಾಹಿ ವಡ್ಢಮಾನೋ ಅತ್ತನೋ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಬಾರಾಣಸೀಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಧೀತರಂ ವಾರೇತ್ವಾ ದಿವಸಂ ಠಪೇಸಿ. ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ಅತ್ತನೋ ಗೇಹೇ ಉಸಭಸ್ಸ ಸಕ್ಕಾರಸಮ್ಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕೋ ನಾಮೇಸೋ’’ತಿ ಧಾತಿಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಉಸಭೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಅನ್ತರವೀಥಿಯಾ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಏಕಂ ಖುಜ್ಜಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಪುರಿಸೂಸಭೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಾರಭಣ್ಡಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಲಾಯಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ಖೋ ‘‘ಸೇಟ್ಠಿಧೀತರಂ ಗೇಹಂ ಆನೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಮಹನ್ತೇನ ಪರಿವಾರೇನ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ತಮೇವ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ. ತೇ ಉಭೋಪಿ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ಮಗ್ಗಂ ಅಗಮಂಸು. ಅಥ ಖುಜ್ಜಸ್ಸ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ಸೀತಾಸಿಹತಸ್ಸ ಅರುಣೋದಯೇ ಸರೀರೇ ವಾತೋ ಕುಪ್ಪಿ, ಮಹನ್ತಾ ವೇದನಾ ವತ್ತನ್ತಿ. ಸೋ ಮಗ್ಗಾ ಓಕ್ಕಮ್ಮ ವೇದನಾಪ್ಪತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ವೀಣಾದಣ್ಡಕೋ ವಿಯ ಸಂಕುಟಿತೋ ನಿಪಜ್ಜಿ, ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾಪಿಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಸೀದಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತರಂ ಖುಜ್ಜಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಸಿನ್ನಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಞ್ಜಾನಿತ್ವಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಸಲ್ಲಪನ್ತೋ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೬೩.

‘‘ಏಕಚಿನ್ತಿತೋಯಮತ್ಥೋ ¶ , ಬಾಲೋ ಅಪರಿಣಾಯಕೋ;

ನ ಹಿ ಖುಜ್ಜೇನ ವಾಮೇನ, ಭೋತಿ ಸಙ್ಗನ್ತುಮರಹಸೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಏಕಚಿನ್ತಿತೋಯಮತ್ಥೋತಿ ಅಮ್ಮ, ಯಂ ತ್ವಂ ಅತ್ಥಂ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಇಮಿನಾ ಖುಜ್ಜೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಲಾತಾ, ಅಯಂ ತಯಾ ಏಕಿಕಾಯ ಏವ ಚಿನ್ತಿತೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ಬಾಲೋ ಅಪರಿಣಾಯಕೋತಿ ಅಯಂ ಖುಜ್ಜೋ ಬಾಲೋ, ದುಪ್ಪಞ್ಞಭಾವೇನ ಮಹಲ್ಲಕೋಪಿ ಬಾಲೋವ, ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಅಸತಿ ಗನ್ತುಂ ಅಸಮತ್ಥತಾಯ ಅಪರಿಣಾಯಕೋ. ನ ಹಿ ಖುಜ್ಜೇನ ವಾಮೇನ, ಭೋತಿ ಸಙ್ಗನ್ತುಮರಹಸೀತಿ ¶ ಇಮಿನಾ ಹಿ ಖುಜ್ಜೇನ ವಾಮನತ್ತಾ ವಾಮೇನ ಭೋತಿ ತ್ವಂ ಮಹಾಕುಲೇ ಜಾತಾ ಅಭಿರೂಪಾ ದಸ್ಸನೀಯಾ ಸಙ್ಗನ್ತುಂ ಸಹ ಗನ್ತುಂ ನಾರಹಸೀತಿ.

ಅಥಸ್ಸ ತಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೬೪.

‘‘ಪುರಿಸೂಸಭಂ ಮಞ್ಞಮಾನಾ, ಅಹಂ ಖುಜ್ಜಮಕಾಮಯಿಂ;

ಸೋಯಂ ಸಂಕುಟಿತೋ ಸೇತಿ, ಛಿನ್ನತನ್ತಿ ಯಥಾ ಥುಣಾ’’ತಿ.

ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಅಹಂ, ಅಯ್ಯ, ಏಕಂ ಉಸಭಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಗುನ್ನಂ ಜೇಟ್ಠಕಸ್ಸ ಪಿಟ್ಠಿಯಂ ಕಕುಧಂ ಹೋತಿ, ಇಮಸ್ಸಪಿ ತಂ ಅತ್ಥಿ, ಇಮಿನಾಪಿ ಪುರಿಸೂಸಭೇನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಏವಮಹಂ ಖುಜ್ಜಂ ಪುರಿಸೂಸಭಂ ಮಞ್ಞಮಾನಾ ಅಕಾಮಯಿಂ. ಸೋಯಂ ಯಥಾ ನಾಮ ಛಿನ್ನತನ್ತಿ ಸದೋಣಿಕೋ ವೀಣಾದಣ್ಡಕೋ, ಏವಂ ಸಂಕುಟಿತೋ ಸೇತೀತಿ.

ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ¶ ತಸ್ಸಾ ಅಞ್ಞಾತಕವೇಸೇನ ನಿಕ್ಖನ್ತಭಾವಮೇವ ಞತ್ವಾ ತಂ ನ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ರಥಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಗೇಹಮೇವ ಅಗಮಾಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಅಯಮೇವ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ಅಹೋಸಿ, ಬಾರಾಣಸೀಸೇಟ್ಠಿ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ವೀಣಾಥೂಣಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದುತಿಯಾ.

[೨೩೩] ೩. ವಿಕಣ್ಣಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಕಾಮಂ ¶ ಯಹಿಂ ಇಚ್ಛಸಿ ತೇನ ಗಚ್ಛಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಸೋ ಹಿ ಧಮ್ಮಸಭಂ ಆನೀತೋ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ, ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು, ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋ’’ತಿ ಸತ್ಥಾರಾ ಪುಟ್ಠೋ ‘‘ಸಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಕಾಮಗುಣಕಾರಣಾ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಕಾಮಗುಣಾ ನಾಮೇತೇ ಭಿಕ್ಖು ವಿಕಣ್ಣಕಸಲ್ಲಸದಿಸಾ, ಸಕಿಂ ಹದಯೇ ಪತಿಟ್ಠಂ ಲಭಮಾನಾ ವಿಕಣ್ಣಕಂ ವಿಯ ವಿದ್ಧಂ ಸುಂಸುಮಾರಂ ಮರಣಮೇವ ಪಾಪೇನ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಧಮ್ಮೇನ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೋ ಏಕದಿವಸಂ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪೋಕ್ಖರಣೀತೀರಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿ. ನಚ್ಚಗೀತಾಸು ಕುಸಲಾ ನಚ್ಚಗೀತಾನಿ ¶ ಪಯೋಜೇಸುಂ, ಪೋಕ್ಖರಣಿಯಂ ಮಚ್ಛಕಚ್ಛಪಾ ಗೀತಸದ್ದಲೋಲತಾಯ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ರಞ್ಞಾವ ಸದ್ಧಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ. ರಾಜಾ ತಾಲಕ್ಖನ್ಧಪ್ಪಮಾಣಂ ಮಚ್ಛಘಟಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಇಮೇ ಮಚ್ಛಾ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಚರನ್ತೀ’’ತಿ ಅಮಚ್ಚೇ ಪುಚ್ಛಿ. ಅಮಚ್ಚಾ ‘‘ಏತೇ, ದೇವ, ಉಪಟ್ಠಹನ್ತೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ರಾಜಾ ‘‘ಏತೇ ಕಿರ ಮಂ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತೀ’’ತಿ ತುಸ್ಸಿತ್ವಾ ತೇಸಂ ನಿಚ್ಚಭತ್ತಂ ಪಟ್ಠಪೇಸಿ. ದೇವಸಿಕಂ ತಣ್ಡುಲಮ್ಬಣಂ ಪಾಚೇಸಿ. ಮಚ್ಛಾ ಭತ್ತವೇಲಾಯ ಏಕಚ್ಚೇ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಏಕಚ್ಚೇ ನಾಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಭತ್ತಂ ನಸ್ಸತಿ. ರಞ್ಞೋ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸುಂ. ರಾಜಾ ‘‘ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸತ್ತವೇಲಾಯ ಭೇರಿಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಭೇರಿಸಞ್ಞಾಯ ಮಚ್ಛೇಸು ಸನ್ನಿಪತಿತೇಸು ಭತ್ತಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಭತ್ತಕಮ್ಮಿಕೋ ಭೇರಿಂ ಪಹರಾಪೇತ್ವಾ ಸನ್ನಿಪತಿತಾನಂ ಮಚ್ಛಾನಂ ಭತ್ತಂ ದೇತಿ. ತೇಪಿ ಭೇರಿಸಞ್ಞಾಯ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ಭುಞ್ಜನ್ತಿ.

ತೇಸು ಏವಂ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ಭುಞ್ಜನ್ತೇಸು ಏಕೋ ಸುಂಸುಮಾರೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮಚ್ಛೇ ಖಾದಿ. ಭತ್ತಕಮ್ಮಿಕೋ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸಿ. ರಾಜಾ ತಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಸುಂಸುಮಾರಂ ಮಚ್ಛಾನಂ ಖಾದನಕಾಲೇ ವಿಕಣ್ಣಕೇನ ¶ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾ’’ತಿ ಆಹ ¶ . ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ನಾವಾಯ ಠತ್ವಾ ಮಚ್ಛೇ ಖಾದಿತುಂ ಆಗತಂ ಸುಂಸುಮಾರಂ ವಿಕಣ್ಣಕೇನ ಪಹರಿ, ತಂ ತಸ್ಸ ಅನ್ತೋಪಿಟ್ಠಿಂ ಪಾವಿಸಿ. ಸೋ ವೇದನಾಪ್ಪತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾವ ಪಲಾಯಿ. ಭತ್ತಕಮ್ಮಿಕೋ ತಸ್ಸ ವಿದ್ಧಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ತಂ ಆಲಪನ್ತೋ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೬೫.

‘‘ಕಾಮಂ ಯಹಿಂ ಇಚ್ಛಸಿ ತೇನ ಗಚ್ಛ, ವಿದ್ಧೋಸಿ ಮಮ್ಮಮ್ಹಿ ವಿಕಣ್ಣಕೇನ;

ಹತೋಸಿ ಭತ್ತೇನ ಸುವಾದಿತೇನ, ಲೋಲೋ ಚ ಮಚ್ಛೇ ಅನುಬನ್ಧಮಾನೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಕಾಮನ್ತಿ ಏಕಂಸೇನ. ಯಹಿಂ ಇಚ್ಛಸಿ ತೇನ ಗಚ್ಛಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಇಚ್ಛಸಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಗಚ್ಛ. ಮಮ್ಮಮ್ಹೀತಿ ಮಮ್ಮಟ್ಠಾನೇ. ವಿಕಣ್ಣಕೇನಾತಿ ವಿಕಣ್ಣಕಸಲ್ಲೇನ. ಹತೋಸಿ ಭತ್ತೇನ ಸುವಾದಿತೇನ, ಲೋಲೋ ಚ ಮಚ್ಛೇ ಅನುಬನ್ಧಮಾನೋತಿ ತ್ವಂ ಭೇರಿವಾದಿತಸಞ್ಞಾಯ ಭತ್ತೇ ದೀಯಮಾನೇ ಲೋಲೋ ಹುತ್ವಾ ಖಾದನತ್ಥಾಯ ಮಚ್ಛೇ ಅನುಬನ್ಧಮಾನೋ ತೇನ ಸವಾದಿತೇನ ಭತ್ತೇನ ಹತೋ, ಗತಟ್ಠಾನೇಪಿ ತೇ ಜೀವಿತಂ ನತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೋ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪತ್ತೋ.

ಸತ್ಥಾ ¶ ಇಮಂ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೬೬.

‘‘ಏವಮ್ಪಿ ಲೋಕಾಮಿಸಂ ಓಪತನ್ತೋ, ವಿಹಞ್ಞತೀ ಚಿತ್ತವಸಾನುವತ್ತೀ;

ಸೋ ಹಞ್ಞತೀ ಞಾತಿಸಖಾನ ಮಜ್ಝೇ, ಮಚ್ಛಾನುಗೋ ಸೋರಿವ ಸುಂಸುಮಾರೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಲೋಕಾಮಿಸನ್ತಿ ಪಞ್ಚ ಕಾಮಗುಣಾ. ತೇ ಹಿ ಲೋಕೋ ಇಟ್ಠತೋ ಕನ್ತತೋ ಮನಾಪತೋ ಗಣ್ಹಾತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಲೋಕಾಮಿಸ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಓಪತನ್ತೋತಿ ತಂ ಲೋಕಾಮಿಸಂ ಅನುಪತನ್ತೋ ಕಿಲೇಸವಸೇನ ಚಿತ್ತವಸಾನುವತ್ತೀ ಪುಗ್ಗಲೋ ವಿಹಞ್ಞತಿ ಕಿಲಮತಿ, ಸೋ ಹಞ್ಞತೀತಿ ಸೋ ಏವರೂಪೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಞಾತೀನಞ್ಚ ಸಖಾನಞ್ಚ ಮಜ್ಝೇ ಸೋ ವಿಕಣ್ಣಕೇನ ವಿದ್ಧೋ ಮಚ್ಛಾನುಗೋ ಸುಂಸುಮಾರೋ ವಿಯ ಪಞ್ಚ ಕಾಮಗುಣೇ ಮನಾಪಾತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಹಞ್ಞತಿ ಕಿಲಮತಿ ಮಹಾವಿನಾಸಂ ಪಾಪುಣಾತಿಯೇವಾತಿ.

ಏವಂ ¶ ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಿಕ್ಖು ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ. ‘‘ತದಾ ಸುಂಸುಮಾರೋ ದೇವದತ್ತೋ, ಮಚ್ಛಾ ಬುದ್ಧಪರಿಸಾ, ಬಾರಾಣಸಿರಾಜಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ವಿಕಣ್ಣಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ತತಿಯಾ.

[೨೩೪] ೪. ಅಸಿತಾಭೂಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ತ್ವಮೇವ ¶ ದಾನಿಮಕರಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಕುಮಾರಿಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕಿರೇಕಸ್ಮಿಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾನಂ ಉಪಟ್ಠಾಕಕುಲೇ ಏಕಾ ಕುಮಾರಿಕಾ ಅಭಿರೂಪಾ ಸೋಭಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಾ, ಸಾ ವಯಪ್ಪತ್ತಾ ಸಮಾನಜಾತಿಕಂ ಕುಲಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಸಾಮಿಕೋ ತಂ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ಅಮಞ್ಞಮಾನೋ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಚಿತ್ತವಸೇನ ಚರತಿ. ಸಾ ತಸ್ಸ ತಂ ಅತ್ತನಿ ಅನಾದರತಂ ಅಗಣೇತ್ವಾ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕೇ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತೀ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ. ಸಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಗ್ಗಫಲಸುಖೇನ ವೀತಿನಾಮಯಮಾನಾ ‘‘ಸಾಮಿಕೋಪಿ ಮಂ ನ ಇಚ್ಛತಿ, ಘರಾವಾಸೇನ ಮೇ ಕಮ್ಮಂ ನತ್ಥಿ, ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ¶ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ. ತಸ್ಸಾ ಸಾ ಕಿರಿಯಾ ಭಿಕ್ಖೂಸು ಪಾಕಟಾ ಜಾತಾ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ – ‘‘ಆವುಸೋ, ಅಸುಕಕುಲಸ್ಸ ಧೀತಾ ಅತ್ಥಗವೇಸಿಕಾ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಅನಿಚ್ಛಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾನಂ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಪುನ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತಾ, ಏವಂ ಅತ್ಥಗವೇಸಿಕಾ, ಆವುಸೋ ಸಾ ಕುಮಾರಿಕಾ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವೇಸಾ ಕುಲಧೀತಾ ಅತ್ಥಗವೇಸಿಕಾ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಅತ್ಥಗವೇಸಿಕಾಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಚ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಚ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತಪದೇಸೇ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ತದಾ ಬಾರಾಣಸಿರಾಜಾ ಅತ್ತನೋ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತಕುಮಾರಸ್ಸ ಪರಿವಾರಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾಸಙ್ಕೋ ಪುತ್ತಂ ರಟ್ಠಾ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ. ಸೋ ¶ ಅಸಿತಾಭುಂ ನಾಮ ಅತ್ತನೋ ದೇವಿಂ ಆದಾಯ ಹಿಮವನ್ತಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಮಚ್ಛಮಂಸಫಲಾಫಲಾನಿ ಖಾದನ್ತೋ ಪಣ್ಣಸಾಲಾಯ ನಿವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ಸೋ ಏಕಂ ಕಿನ್ನರಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತೋ ‘‘ಇಮಂ ಪಜಾಪತಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಸಿತಾಭುಂ ಅಗಣೇತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಅನುಪದಂ ಅಗಮಾಸಿ. ಸಾ ತಂ ಕಿನ್ನರಿಂ ಅನುಬನ್ಧಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಮಂ ಅಗಣೇತ್ವಾ ಕಿನ್ನರಿಂ ಅನುಬನ್ಧತಿ, ಕಿಂ ಮೇ ಇಮಿನಾ’’ತಿ ವಿರತ್ತಚಿತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಕಸಿಣಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕಥಾಪೇತ್ವಾ ಕಸಿಣಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೀ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಚ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಚ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪಣ್ಣಸಾಲಾಯ ದ್ವಾರೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ. ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋಪಿ ಕಿನ್ನರಿಂ ಅನುಬನ್ಧನ್ತೋ ವಿಚರಿತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಗತಮಗ್ಗಮ್ಪಿ ಅದಿಸ್ವಾ ಛಿನ್ನಾಸೋ ಹುತ್ವಾ ಪಣ್ಣಸಾಲಾಭಿಮುಖೋವ ಆಗತೋ. ಅಸಿತಾಭೂ ತಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ವೇಹಾಸಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಮಣಿವಣ್ಣೇ ಗಗನತಲೇ ಠಿತಾ ‘‘ಅಯ್ಯಪುತ್ತ, ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಯಾ ಇದಂ ಝಾನಸುಖಂ ಲದ್ಧ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೬೭.

‘‘ತ್ವಮೇವ ¶ ದಾನಿಮಕರ, ಯಂ ಕಾಮೋ ಬ್ಯಗಮಾ ತಯಿ;

ಸೋಯಂ ಅಪ್ಪಟಿಸನ್ಧಿಕೋ, ಖರಛಿನ್ನಂವ ರೇನುಕ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ತ್ವಮೇವ ದಾನಿಮಕರಾತಿ, ಅಯ್ಯಪುತ್ತ, ಮಂ ಪಹಾಯ ಕಿನ್ನರಿಂ ಅನುಬನ್ಧನ್ತೋ ತ್ವಞ್ಞೇವ ಇದಾನಿ ಇದಂ ಅಕರ. ಯಂ ಕಾಮೋ ಬ್ಯಗಮಾ ತಯೀತಿ ಯಂ ಮಮ ತಯಿ ಕಾಮೋ ವಿಗತೋ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನಪ್ಪಹಾನೇನ ಪಹೀನೋ, ಯಸ್ಸ ಪಹೀನತ್ತಾ ಅಹಂ ಇಮಂ ವಿಸೇಸಂ ಪತ್ತಾತಿ ದೀಪೇತಿ. ಸೋಯಂ ಅಪ್ಪಟಿಸನ್ಧಿಕೋತಿ ಸೋ ಪನ ಕಾಮೋ ಇದಾನಿ ಅಪ್ಪಟಿಸನ್ಧಿಕೋ ಜಾತೋ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಪಟಿಸನ್ಧಿತುಂ. ಖರಛಿನ್ನಂವ ರೇನುಕನ್ತಿ ಖರೋ ವುಚ್ಚತಿ ಕಕಚೋ, ರೇನುಕಂ ವುಚ್ಚತಿ ಹತ್ಥಿದನ್ತೋ. ಯಥಾ ಕಕಚೇನ ಛಿನ್ನೋ ಹತ್ಥಿದನ್ತೋ ಅಪ್ಪಟಿಸನ್ಧಿಕೋ ಹೋತಿ, ನ ಪುನ ಪುರಿಮನಯೇನ ಅಲ್ಲೀಯತಿ, ಏವಂ ಪುನ ಮಯ್ಹಂ ತಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಘಟನಂ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ ವತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸೇವ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಅಗಮಾಸಿ.

ಸೋ ತಸ್ಸಾ ಗತಕಾಲೇ ಪರಿದೇವಮಾನೋ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೬೮.

‘‘ಅತ್ರಿಚ್ಛಂ ಅತಿಲೋಭೇನ ¶ , ಅತಿಲೋಭಮದೇನ ಚ;

ಏವಂ ಹಾಯತಿ ಅತ್ಥಮ್ಹಾ, ಅಹಂವ ಅಸಿತಾಭುಯಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಅತ್ರಿಚ್ಛಂ ಅತಿಲೋಭೇನಾತಿ ಅತ್ರಿಚ್ಛಾ ವುಚ್ಚತಿ ಅತ್ರ ಅತ್ರ ಇಚ್ಛಾಸಙ್ಖಾತಾ ಅಪರಿಯನ್ತತಣ್ಹಾ, ಅತಿಲೋಭೋ ವುಚ್ಚತಿ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪವತ್ತಲೋಭೋ. ಅತಿಲೋಭಮದೇನ ಚಾತಿ ಪುರಿಸಮದಂ ಉಪ್ಪಾದನತೋ ಅತಿಲೋಭಮದೋ ನಾಮ ಜಾಯತಿ. ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಅತ್ರಿಚ್ಛಾವಸೇನ ಅತ್ರಿಚ್ಛಮಾನೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಅತಿಲೋಭೇನ ಚ ಅತಿಲೋಭಮದೇನ ಚ ಯಥಾ ಅಹಂ ಅಸಿತಾಭುಯಾ ರಾಜಧೀತಾಯ ಪರಿಹೀನೋ, ಏವಂ ಅತ್ಥಾ ಹಾಯತೀತಿ.

ಇತಿ ಸೋ ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ಪರಿದೇವಿತ್ವಾ ಅರಞ್ಞೇ ಏಕಕೋವ ವಸಿತ್ವಾ ಪಿತು ಅಚ್ಚಯೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ರಜ್ಜಂ ಗಣ್ಹಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ರಾಜಪುತ್ತೋ ಚ ರಾಜಧೀತಾ ಚ ಇಮೇ ದ್ವೇ ಜನಾ ಅಹೇಸುಂ, ತಾಪಸೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಅಸಿತಾಭೂಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಚತುತ್ಥಾ.

[೨೩೫] ೫. ವಚ್ಛನಖಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಸುಖಾ ¶ ¶ ಘರಾ ವಚ್ಛನಖಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ರೋಜಮಲ್ಲಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಸೋ ಕಿರಾಯಸ್ಮತೋ ಆನನ್ದಸ್ಸ ಗಿಹಿಸಹಾಯೋ. ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಆಗಮನತ್ಥಾಯ ಥೇರಸ್ಸ ಸಾಸನಂ ಪಾಹೇಸಿ, ಥೇರೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಅಗಮಾಸಿ. ಸೋ ಥೇರಂ ನಾನಗ್ಗರಸಭೋಜನಂ ಭೋಜೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಥೇರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ ಥೇರಂ ಗಿಹಿಭೋಗೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಕಾಮಗುಣೇಹಿ ನಿಮನ್ತೇನ್ತೋ ‘‘ಭನ್ತೇ ಆನನ್ದ, ಮಮ ಗೇಹೇ ಪಹೂತಂ ಸವಿಞ್ಞಾಣಕಅವಿಞ್ಞಾಣಕರತನಂ, ಇದಂ ಮಜ್ಝೇ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ತುಯ್ಹಂ ದಮ್ಮಿ, ಏಹಿ ಉಭೋ ಅಗಾರಂ ಅಜ್ಝಾವಸಾಮಾ’’ತಿ. ಥೇರೋ ತಸ್ಸ ಕಾಮಗುಣೇಸು ಆದೀನವಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ದಿಟ್ಠೋ ತೇ, ಆನನ್ದ, ರೋಜೋ’’ತಿ ಸತ್ಥಾರಾ ಪುಚ್ಛಿತೋ ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಕಿಮಸ್ಸ ಕಥೇಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಂ ರೋಜೋ ಘರಾವಾಸೇನ ನಿಮನ್ತೇಸಿ, ಅಥಸ್ಸಾಹಂ ಘರಾವಾಸೇ ಚೇವ ಕಾಮಗುಣೇಸು ಚ ಆದೀನವಂ ಕಥೇಸಿ’’ನ್ತಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ರೋಜೋ ಮಲ್ಲೋ ಇದಾನೇವ ಪಬ್ಬಜಿತೇ ಘರಾವಾಸೇನ ನಿಮನ್ತೇಸಿ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ನಿಮನ್ತೇಸಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇನ ಯಾಚಿತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ¶ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ನಿಗಮಗಾಮೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತಪದೇಸೇ ಚಿರಂ ವಸಿತ್ವಾ ಲೋಣಮ್ಬಿಲಸೇವನತ್ಥಾಯ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಪತ್ವಾ ರಾಜುಯ್ಯಾನೇ ವಸಿತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಪಾವಿಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ಬಾರಾಣಸಿಸೇಟ್ಠಿ ಆಚಾರವಿಹಾರೇ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ಗೇಹಂ ನೇತ್ವಾ ಭೋಜೇತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನೇ ವಸನತ್ಥಾಯ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಂ ಪಟಿಜಗ್ಗನ್ತೋ ಉಯ್ಯಾನೇ ವಸಾಪೇಸಿ. ತೇ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಉಪ್ಪನ್ನಸಿನೇಹಾ ಅಹೇಸುಂ.

ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಬಾರಾಣಸಿಸೇಟ್ಠಿ ಬೋಧಿಸತ್ತೇ ಪೇಮವಿಸ್ಸಾಸವಸೇನ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ನಾಮ ದುಕ್ಖಾ, ಮಮ ಸಹಾಯಂ ವಚ್ಛನಖಪರಿಬ್ಬಾಜಕಂ ಉಪ್ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ವಿಭವಂ ಮಜ್ಝೇ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ದತ್ವಾ ದ್ವೇಪಿ ಸಮಗ್ಗವಾಸಂ ವಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ. ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮಧುರಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ ವಚ್ಛನಖ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ನಾಮ ದುಕ್ಖಾ, ಸುಖೋ ಘರಾವಾಸೋ, ಏಹಿ ಉಭೋ ಸಮಗ್ಗಾ ಕಾಮೇ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಾ ವಸಾಮಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೬೯.

‘‘ಸುಖಾ ¶ ಘರಾ ವಚ್ಛನಖ, ಸಹಿರಞ್ಞಾ ಸಭೋಜನಾ;

ಯತ್ಥ ಭುತ್ವಾ ಪಿವಿತ್ವಾ ಚ, ಸಯೇಯ್ಯಾಥ ಅನುಸ್ಸುಕೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ಸಹಿರಞ್ಞಾತಿ ಸತ್ತರತನಸಮ್ಪನ್ನಾ. ಸಭೋಜನಾತಿ ಬಹುಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಾ. ಯತ್ಥ ಭುತ್ವಾ ಪಿವಿತ್ವಾ ಚಾತಿ ಯೇಸು ಸಹಿರಞ್ಞಭೋಜನೇಸು ಘರೇಸು ನಾನಗ್ಗರಸಾನಿ ಭೋಜನಾನಿ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ನಾನಾಪಾನಾನಿ ಚ ಪಿವಿತ್ವಾ. ಸಯೇಯ್ಯಾಥ ಅನುಸ್ಸುಕೋತಿ ಯೇಸು ಅಲಙ್ಕತಸಿರಿಸಯನಪಿಟ್ಠೇ ಅನುಸ್ಸುಕೋ ಹುತ್ವಾ ಸಯೇಯ್ಯಾಸಿ, ತೇ ಘರಾ ನಾಮ ಅತಿವಿಯ ಸುಖಾತಿ.

ಅಥಸ್ಸ ತಂ ಸುತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ, ತ್ವಂ ಅಞ್ಞಾಣತಾಯ ಕಾಮಗಿದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಘರಾವಾಸಸ್ಸ ಗುಣಂ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಚ ಅಗುಣಂ ಕಥೇಸಿ, ಘರಾವಾಸಸ್ಸ ತೇ ಅಗುಣಂ ಕಥೇಸ್ಸಾಮಿ, ಸುಣಾಹಿ ದಾನೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೭೦.

‘‘ಘರಾ ¶ ನಾನೀಹಮಾನಸ್ಸ, ಘರಾ ನಾಭಣತೋ ಮುಸಾ;

ಘರಾ ನಾದಿನ್ನದಣ್ಡಸ್ಸ, ಪರೇಸಂ ಅನಿಕುಬ್ಬತೋ;

ಏವಂ ಛಿದ್ದಂ ದುರಭಿಸಮ್ಭವಂ, ಕೋ ಘರಂ ಪಟಿಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಘರಾ ನಾನೀಹಮಾನಸ್ಸಾತಿ ನಿಚ್ಚಕಾಲಂ ಕಸಿಗೋರಕ್ಖಾದಿಕರಣೇನ ಅನೀಹಮಾನಸ್ಸ ಅವಾಯಮನ್ತಸ್ಸ ಘರಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಘರಾವಾಸೋ ನ ಪತಿಟ್ಠಾತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಘರಾ ನಾಭಣತೋ ಮುಸಾತಿ ಖೇತ್ತವತ್ಥುಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣಾದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಅಮುಸಾಭಣತೋಪಿ ಘರಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಘರಾ ನಾದಿನ್ನದಣ್ಡಸ್ಸ, ಪರೇಸಂ ಅನಿಕುಬ್ಬತೋತಿ ನಾದಿನ್ನದಣ್ಡಸ್ಸಾತಿ ಅಗ್ಗಹಿತದಣ್ಡಸ್ಸ, ನಿಕ್ಖಿತ್ತದಣ್ಡಸ್ಸ ಪರೇಸಂ ಅನಿಕುಬ್ಬತೋ ಘರಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಯೋ ಪನ ಆದಿನ್ನದಣ್ಡೋ ಹುತ್ವಾ ಪರೇಸಂ ದಾಸಕಮ್ಮಕರಾದೀನಂ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಅಪರಾಧೇ ಅಪರಾಧಾನುರೂಪಂ ವಧಬನ್ಧನಛೇದನತಾಳನಾದಿವಸೇನ ಕರೋತಿ, ತಸ್ಸೇವ ಘರಾವಾಸೋ ಸಣ್ಠಹತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏವಂ ಛಿದ್ದಂ ದುರಭಿಸಮ್ಭವಂ, ಕೋ ಘರಂ ಪಟಿಪಜ್ಜತೀತಿ ತಂ ದಾನಿ ಏವಂ ಏತೇಸಂ ಈಹನಾದೀನಂ ಅಕರಣೇ ಸತಿ ತಾಯ ತಾಯ ಪರಿಹಾನಿಯಾ ಛಿದ್ದಂ ಕರಣೇಪಿ ಸತಿ ನಿಚ್ಚಮೇವ ಕಾತಬ್ಬತೋ ದುರಭಿಸಮ್ಭವಂ ದುರಾರಾಧನೀಯಂ, ನಿಚ್ಚಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸಪಿ ವಾ ದುರಭಿಸಮ್ಭವಮೇವ ದುಪ್ಪೂರಂ ಘರಾವಾಸಂ ‘‘ಅಹಂ ನಿಪ್ಪರಿತಸ್ಸೋ ಹುತ್ವಾ ಅಜ್ಝಾವಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಕೋ ಪಟಿಪಜ್ಜತೀತಿ.

ಏವಂ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಘರಾವಾಸಸ್ಸ ದೋಸಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನಮೇವ ಅಗಮಾಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ¶ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಬಾರಾಣಸಿಸೇಟ್ಠಿ ರೋಜೋ ಮಲ್ಲೋ ಅಹೋಸಿ, ವಚ್ಛನಖಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ವಚ್ಛನಖಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಞ್ಚಮಾ.

[೨೩೬] ೬. ಬಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಭದ್ದಕೋ ¶ ವತಯಂ ಪಕ್ಖೀತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಕುಹಕಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ತಞ್ಹಿ ಸತ್ಥಾ ಆನೇತ್ವಾ ದಸ್ಸಿತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ, ಪುಬ್ಬೇಪೇಸ ಕುಹಕೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ¶ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಹಿಮವನ್ತಪದೇಸೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸರೇ ಮಚ್ಛೋ ಹುತ್ವಾ ಮಹಾಪರಿವಾರೋ ವಸಿ. ಅಥೇಕೋ ಬಕೋ ‘‘ಮಚ್ಛೇ ಖಾದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸರಸ್ಸ ಆಸನ್ನಟ್ಠಾನೇ ಸೀಸಂ ಪಾತೇತ್ವಾ ಪಕ್ಖೇ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ಮನ್ದಮನ್ದೋ ಮಚ್ಛೇ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ ತೇಸಂ ಪಮಾದಂ ಆಗಮಯಮಾನೋ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಮಚ್ಛಗಣಪರಿವುತೋ ಗೋಚರಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ತಂ ಠಾನಂ ಪಾಪುಣಿ. ಮಚ್ಛಗಣೋ ತಂ ಬಕಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೭೧.

‘‘ಭದ್ದಕೋ ವತಯಂ ಪಕ್ಖೀ, ದಿಜೋ ಕುಮುದಸನ್ನಿಭೋ;

ವೂಪಸನ್ತೇಹಿ ಪಕ್ಖೇಹಿ, ಮನ್ದಮನ್ದೋವ ಝಾಯತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಮನ್ದಮನ್ದೋವ ಝಾಯತೀತಿ ಅಬಲಬಲೋ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಜಾನನ್ತೋ ವಿಯ ಏಕಕೋವ ಝಾಯತೀತಿ.

ಅಥ ನಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೭೨.

‘‘ನಾಸ್ಸ ಸೀಲಂ ವಿಜಾನಾಥ, ಅನಞ್ಞಾಯ ಪಸಂಸಥ;

ಅಮ್ಹೇ ದಿಜೋ ನ ಪಾಲೇತಿ, ತೇನ ಪಕ್ಖೀ ನ ಫನ್ದತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಅನಞ್ಞಾಯಾತಿ ಅಜಾನಿತ್ವಾ. ಅಮ್ಹೇ ದಿಜೋ ನ ಪಾಲೇತೀತಿ ಏಸ ದಿಜೋ ಅಮ್ಹೇ ನ ರಕ್ಖತಿ ನ ಗೋಪಾಯತಿ, ‘‘ಕತರಂ ನು ಖೋ ಏತೇಸು ಕಬಳಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇತಿ. ತೇನ ಪಕ್ಖೀ ನ ಫನ್ದತೀತಿ ತೇನಾಯಂ ಸಕುಣೋ ನ ಫನ್ದತಿ ¶ ನ ಚಲತೀತಿ. ಏವಂ ವುತ್ತೇ ಮಚ್ಛಗಣೋ ಉದಕಂ ಖೋಭೇತ್ವಾ ಬಕಂ ಪಲಾಪೇಸಿ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಬಕೋ ಕುಹಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಅಹೋಸಿ, ಮಚ್ಛರಾಜಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಬಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಛಟ್ಠಾ.

[೨೩೭] ೭. ಸಾಕೇತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಕೋ ¶ ನು ಖೋ ಭಗವಾ ಹೇತೂತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಸಾಕೇತಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಹರನ್ತೋ ಸಾಕೇತಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ವತ್ಥು ಪನೇತ್ಥ ಅತೀತಮ್ಪಿ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಮ್ಪಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಏಕಕನಿಪಾತೇ (ಜಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧.ಸಾಕೇತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ) ಕಥಿತಮೇವ. ತಥಾಗತಸ್ಸ ¶ ಪನ ವಿಹಾರಂ ಗತಕಾಲೇ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಸಿನೇಹೋ ನಾಮೇಸ, ಭನ್ತೇ, ಕಥಂ ಪತಿಟ್ಠಾತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತಾ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹಂಸು –

೧೭೩.

‘‘ಕೋ ನು ಖೋ ಭಗವಾ ಹೇತು, ಏಕಚ್ಚೇ ಇಧ ಪುಗ್ಗಲೇ;

ಅತೀವ ಹದಯಂ ನಿಬ್ಬಾತಿ, ಚಿತ್ತಞ್ಚಾಪಿ ಪಸೀದತೀ’’ತಿ.

ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಕೋ ನು ಖೋ ಹೇತು, ಯೇನ ಇಧೇಕಚ್ಚೇ ಪುಗ್ಗಲೇ ದಿಟ್ಠಮತ್ತೇಯೇವ ಹದಯಂ ಅತಿವಿಯ ನಿಬ್ಬಾತಿ, ಸುವಾಸಿತಸ್ಸ ಸೀತಸ್ಸ ಉದಕಸ್ಸ ಘಟಸಹಸ್ಸೇನ ಪರಿಸಿತ್ತಂ ವಿಯ ಸೀತಲಂ ಹೋತಿ, ಏಕಚ್ಚೇ ನ ನಿಬ್ಬಾತಿ. ಏಕಚ್ಚೇ ದಿಟ್ಠಮತ್ತೇಯೇವ ಚಿತ್ತಂ ಪಸೀದತಿ, ಮುದು ಹೋತಿ, ಪೇಮವಸೇನ ಅಲ್ಲೀಯತಿ, ಏಕಚ್ಚೇ ನ ಅಲ್ಲೀಯತೀತಿ.

ಅಥ ನೇಸಂ ಸತ್ಥಾ ಪೇಮಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೭೪.

‘‘ಪುಬ್ಬೇವ ಸನ್ನಿವಾಸೇನ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಹಿತೇನ ವಾ;

ಏವಂ ತಂ ಜಾಯತೇ ಪೇಮಂ, ಉಪ್ಪಲಂವ ಯಥೋದಕೇ’’ತಿ.

ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪೇಮಂ ನಾಮೇತಂ ದ್ವೀಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಜಾಯತಿ, ಪುರಿಮಭವೇ ಮಾತಾ ವಾ ಪಿತಾ ವಾ ಪುತ್ತೋ ವಾ ಧೀತಾ ವಾ ಭಾತಾ ವಾ ಭಗಿನೀ ವಾ ಪತಿ ವಾ ಭರಿಯಾ ವಾ ಸಹಾಯೋ ವಾ ಮಿತ್ತೋ ವಾ ಹುತ್ವಾ ಯೋ ಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ ¶ ಏಕಟ್ಠಾನೇ ವುತ್ಥಪುಬ್ಬೋ, ತಸ್ಸ ಇಮಿನಾ ಪುಬ್ಬೇವ ಸನ್ನಿವಾಸೇನ ಭವನ್ತರೇಪಿ ಅನುಬನ್ಧನ್ತೋ ಸೋ ಸಿನೇಹೋ ನ ವಿಜಹತಿ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ಕತೇನ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಹಿತೇನ ವಾ ಏವಂ ತಂ ಜಾಯತೇ ಪೇಮಂ, ಇಮೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಪೇಮಂ ನಾಮ ಜಾಯತಿ. ಯಥಾ ಕಿಂ? ಉಪ್ಪಲಂವ ಯಥೋದಕೇತಿ. ವಾ-ಕಾರಸ್ಸ ರಸ್ಸತ್ತಂ ಕತಂ. ಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೇ ಚೇಸ ವುತ್ತೋ, ತಸ್ಮಾ ಉಪ್ಪಲಞ್ಚ ಸೇಸಂ ಜಲಜಪುಪ್ಫಞ್ಚ ಯಥಾ ಉದಕೇ ಜಾಯಮಾನಂ ದ್ವೇ ಕಾರಣಾನಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ಜಾಯತಿ ಉದಕಞ್ಚೇವ ಕಲಲಞ್ಚ, ತಥಾ ಏತೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಪೇಮಂ ಜಾಯತೀತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ.

ಸತ್ಥಾ ¶ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ಚ ಇಮೇ ದ್ವೇ ಜನಾ ಅಹೇಸುಂ, ಪುತ್ತೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಸಾಕೇತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಸತ್ತಮಾ.

[೨೩೮] ೮. ಏಕಪದಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಇಙ್ಘ ¶ ಏಕಪದಂ, ತಾತಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಕುಟುಮ್ಬಿಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಸಾವತ್ಥಿವಾಸೀ ಕಿರೇಸ ಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ, ಅಥಸ್ಸ ಏಕದಿವಸಂ ಅಙ್ಕೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಪುತ್ತೋ ಅತ್ಥಸ್ಸ ದ್ವಾರಂ ನಾಮ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿ. ಸೋ ‘‘ಬುದ್ಧವಿಸಯೋ ಏಸ ಪಞ್ಹೋ, ನ ತಂ ಅಞ್ಞೋ ಕಥೇತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪುತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಜೇತವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಯಂ ಮೇ ದಾರಕೋ ಊರುಮ್ಹಿ ನಿಸಿನ್ನೋ ಅತ್ಥಸ್ಸ ದ್ವಾರಂ ನಾಮ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿ, ಅಹಂ ತಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ಇಧಾಗತೋ, ಕಥೇಥ, ಭನ್ತೇ, ಇಮಂ ಪಞ್ಹ’’ನ್ತಿ. ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ ಖೋ, ಉಪಾಸಕ, ಅಯಂ ದಾರಕೋ ಇದಾನೇವ ಅತ್ಥಗವೇಸಕೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಅತ್ಥಗವೇಸಕೋವ ಹುತ್ವಾ ಇಮಂ ಪಞ್ಹಂ ಪಣ್ಡಿತೇ ಪುಚ್ಛಿ, ಪೋರಾಣಕಪಣ್ಡಿತಾಪಿಸ್ಸ ಕಥೇಸುಂ, ಭವಸಙ್ಖೇಪಗತತ್ತಾ ಪನ ನ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇನ ಯಾಚಿತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸೇಟ್ಠಿಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಪಿತು ಅಚ್ಚಯೇನ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಂ ಲಭಿ. ಅಥಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ದಹರೋ ಕುಮಾರೋ ಊರುಮ್ಹಿ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ‘‘ತಾತ, ಮಯ್ಹಂ ಏಕಪದಂ ಅನೇಕತ್ಥನಿಸ್ಸಿತಂ ಏಕಂ ಕಾರಣಂ ಕಥೇಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೭೫.

‘‘ಇಙ್ಘ ¶ ಏಕಪದಂ ತಾತ, ಅನೇಕತ್ಥಪದಸ್ಸಿತಂ;

ಕಿಞ್ಚಿ ಸಙ್ಗಾಹಿಕಂ ಬ್ರೂಸಿ, ಯೇನತ್ಥೇ ಸಾಧಯೇಮಸೇ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಇಙ್ಘಾತಿ ಯಾಚನತ್ಥೇ ಚೋದನತ್ಥೇ ವಾ ನಿಪಾತೋ. ಏಕಪದನ್ತಿ ಏಕಂ ಕಾರಣಪದಂ, ಏಕಂ ಕಾರಣೂಪಸಞ್ಹಿತಂ ವಾ ಬ್ಯಞ್ಜನಪದಂ. ಅನೇಕತ್ಥಪದಸ್ಸಿತನ್ತಿ ಅನೇಕಾನಿ ಅತ್ಥಪದಾನಿ ಕಾರಣಪದಾನಿ ನಿಸ್ಸಿತಂ. ಕಿಞ್ಚಿ ಸಙ್ಗಾಹಿಕಂ ಬ್ರೂಸೀತಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಏಕಪದಂ ಬಹೂನಂ ಪದಾನಂ ಸಙ್ಗಾಹಿಕಂ ಬ್ರೂಹಿ, ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ. ಯೇನತ್ಥೇ ಸಾಧಯೇಮಸೇತಿ ಯೇನ ಏಕೇನ ಪದೇನ ಅನೇಕತ್ಥನಿಸ್ಸಿತೇನ ಮಯಂ ಅತ್ತನೋ ವುಡ್ಢಿಂ ಸಾಧೇಯ್ಯಾಮ, ತಂ ಮೇ ಕಥೇಹೀತಿ ಪುಚ್ಛಿ.

ಅಥಸ್ಸ ಪಿತಾ ಕಥೇನ್ತೋ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೭೬.

‘‘ದಕ್ಖೇಯ್ಯೇಕಪದಂ ¶ ತಾತ, ಅನೇಕತ್ಥಪದಸ್ಸಿತಂ;

ತಞ್ಚ ಸೀಲೇನ ಸಞ್ಞುತ್ತಂ, ಖನ್ತಿಯಾ ಉಪಪಾದಿತಂ;

ಅಲಂ ಮಿತ್ತೇ ಸುಖಾಪೇತುಂ, ಅಮಿತ್ತಾನಂ ದುಖಾಯ ಚಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ದಕ್ಖೇಯ್ಯೇಕಪದನ್ತಿ ದಕ್ಖೇಯ್ಯಂ ಏಕಪದಂ. ದಕ್ಖೇಯ್ಯಂ ನಾಮ ಲಾಭುಪ್ಪಾದಕಸ್ಸ ಛೇಕಸ್ಸ ಕುಸಲಸ್ಸ ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ವೀರಿಯಂ. ಅನೇಕತ್ಥಪದಸ್ಸಿತನ್ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ವೀರಿಯಂ ಅನೇಕೇಹಿ ಅತ್ಥಪದೇಹಿ ನಿಸ್ಸಿತಂ. ಕತರೇಹೀತಿ? ಸೀಲಾದೀಹಿ. ತೇನೇವ ‘‘ತಞ್ಚ ಸೀಲೇನ ಸಞ್ಞುತ್ತ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ತಞ್ಚ ಪನೇತಂ ವೀರಿಯಂ ಆಚಾರಸೀಲಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಅಧಿವಾಸನಖನ್ತಿಯಾ ಉಪೇತಂ ಮಿತ್ತೇ ಸುಖಾಪೇತುಂ ಅಮಿತ್ತಾನಞ್ಚ ದುಕ್ಖಾಯ ಅಲಂ ಸಮತ್ಥಂ. ಕೋ ಹಿ ನಾಮ ಲಾಭುಪ್ಪಾದಕಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಕುಸಲವೀರಿಯಸಮನ್ನಾಗತೋ ಆಚಾರಖನ್ತಿಸಮ್ಪನ್ನೋ ಮಿತ್ತೇ ಸುಖಾಪೇತುಂ, ಅಮಿತ್ತೇ ವಾ ದುಕ್ಖಾಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತೀತಿ.

ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಪಞ್ಹಂ ಕಥೇಸಿ. ಸೋಪಿ ಪಿತು ಕಥಿತನಯೇನೇವ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಂ ಸಾಧೇತ್ವಾ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತೋ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಪಿತಾಪುತ್ತಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಾ. ‘‘ತದಾ ಪುತ್ತೋ ಅಯಮೇವ ಪುತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ಬಾರಾಣಸಿಸೇಟ್ಠಿ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಏಕಪದಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಅಟ್ಠಮಾ.

[೨೩೯] ೯. ಹರಿತಮಣ್ಡೂಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಆಸೀವಿಸಮ್ಪಿ ¶ ಮಂ ಸನ್ತನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಜಾತಸತ್ತುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ಕೋಸಲರಾಜಸ್ಸ ಹಿ ಪಿತಾ ಮಹಾಕೋಸಲೋ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರರಞ್ಞೋ ಧೀತರಂ ದದಮಾನೋ ಧೀತು ನ್ಹಾನಮೂಲಂ ಕಾಸಿಗಾಮಕಂ ನಾಮ ಅದಾಸಿ. ಸಾ ಅಜಾತಸತ್ತುನಾ ಪಿತುಘಾತಕಕಮ್ಮೇ ಕತೇ ರಞ್ಞೋ ಸಿನೇಹೇನ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಕಾಲಮಕಾಸಿ. ಅಜಾತಸತ್ತು ಮಾತರಿ ಕಾಲಕತಾಯಪಿ ತಂ ಗಾಮಂ ಭುಞ್ಜತೇವ. ಕೋಸಲರಾಜಾ ‘‘ಪಿತುಘಾತಕಸ್ಸ ಚೋರಸ್ಸ ಮಮ ಕುಲಸನ್ತಕಂ ಗಾಮಂ ನ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಯುಜ್ಝತಿ. ಕದಾಚಿ ಮಾತುಲಸ್ಸ ಜಯೋ ಹೋತಿ, ಕದಾಚಿ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯಸ್ಸ. ಯದಾ ಪನ ¶ ಅಜಾತಸತ್ತು ಜಿನಾತಿ, ತದಾ ಸೋಮನಸ್ಸಪ್ಪತ್ತೋ ರಥೇ ಧಜಂ ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ಮಹನ್ತೇನ ಯಸೇನ ನಗರಂ ಪವಿಸತಿ. ಯದಾ ಪನ ಪರಾಜಯತಿ, ತದಾ ದೋಮನಸ್ಸಪ್ಪತ್ತೋ ಕಞ್ಚಿ ಅಜಾನಾಪೇತ್ವಾವ ಪವಿಸತಿ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ ‘‘ಆವುಸೋ, ಅಜಾತಸತ್ತು ಮಾತುಲಂ ಜಿನಿತ್ವಾ ತುಸ್ಸತಿ, ಪರಾಜಿತೋ ದೋಮನಸ್ಸಪ್ಪತ್ತೋ ಹೋತೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ¶ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ, ಪುಬ್ಬೇಪೇಸ ಜಿನಿತ್ವಾ ತುಸ್ಸತಿ, ಪರಾಜಿತೋ ದೋಮನಸ್ಸಪ್ಪತ್ತೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ನೀಲಮಣ್ಡೂಕಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ತದಾ ಮನುಸ್ಸಾ ನದೀಕನ್ದರಾದೀಸು ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಮಚ್ಛೇ ಗಹಣತ್ಥಾಯ ಕುಮೀನಾನಿ ಓಡ್ಡೇಸುಂ. ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕುಮೀನೇ ಬಹೂ ಮಚ್ಛಾ ಪವಿಸಿಂಸು. ಅಥೇಕೋ ಉದಕಾಸೀವಿಸೋ ಮಚ್ಛೇ ಖಾದನ್ತೋ ತಂ ಕುಮೀನಂ ಪಾವಿಸಿ, ಬಹೂ ಮಚ್ಛಾ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ತಂ ಖಾದನ್ತಾ ಏಕಲೋಹಿತಂ ಅಕಂಸು. ಸೋ ಪಟಿಸರಣಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ಮರಣಭಯತಜ್ಜಿತೋ ಕುಮೀನಮುಖೇನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ವೇದನಾಪ್ಪತ್ತೋ ಉದಕಪರಿಯನ್ತೇ ನಿಪಜ್ಜಿ. ನೀಲಮಣ್ಡೂಕೋಪಿ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಕುಮೀನಸೂಲಮತ್ಥಕೇ ನಿಪನ್ನೋ ಹೋತಿ. ಆಸೀವಿಸೋ ವಿನಿಚ್ಛಯಟ್ಠಾನಂ ಅಲಭನ್ತೋ ತತ್ಥ ನಿಪನ್ನಂ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸಮ್ಮ ನೀಲಮಣ್ಡೂಕ, ಇಮೇಸಂ ಮಚ್ಛಾನಂ ಕಿರಿಯಾ ರುಚ್ಚತಿ ತುಯ್ಹ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೭೭.

‘‘ಆಸೀವಿಸಮ್ಪಿ ಮಂ ಸನ್ತಂ, ಪವಿಟ್ಠಂ ಕುಮಿನಾಮುಖಂ;

ರುಚ್ಚತೇ ಹರಿತಾಮಾತಾ, ಯಂ ಮಂ ಖಾದನ್ತಿ ಮಚ್ಛಕಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ಆಸೀವಿಸಮ್ಪಿ ಮಂ ಸನ್ತನ್ತಿ ಮಂ ಆಗತವಿಸಂ ಸಮಾನಂ. ರುಚ್ಚತೇ ಹರಿತಾಮಾತಾ, ಯಂ ಮಂ ಖಾದನ್ತಿ ಮಚ್ಛಕಾತಿ ಏತಂ ತವ ರುಚ್ಚತಿ ಹರಿತಮಣ್ಡೂಕಪುತ್ತಾತಿ ವದತಿ.

ಅಥ ನಂ ಹರಿತಮಣ್ಡೂಕೋ ‘‘ಆಮ, ಸಮ್ಮ, ರುಚ್ಚತೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂಕಾರಣಾ’’ತಿ? ‘‘ಸಚೇ ತ್ವಮ್ಪಿ ತವ ಪದೇಸಂ ಆಗತೇ ಮಚ್ಛೇ ಖಾದಸಿ, ಮಚ್ಛಾಪಿ ಅತ್ತನೋ ¶ ಪದೇಸಂ ಆಗತಂ ತಂ ಖಾದನ್ತಿ, ಅತ್ತನೋ ವಿಸಯೇ ಪದೇಸೇ ಗೋಚರಭೂಮಿಯಂ ಅಬಲವಾ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೭೮.

‘‘ವಿಲುಮ್ಪತೇವ ಪುರಿಸೋ, ಯಾವಸ್ಸ ಉಪಕಪ್ಪತಿ;

ಯದಾ ಚಞ್ಞೇ ವಿಲುಮ್ಪನ್ತಿ, ಸೋ ವಿಲುತ್ತೋ ವಿಲುಮ್ಪತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ವಿಲುಮ್ಪತೇವ ಪುರಿಸೋ, ಯಾವಸ್ಸ ಉಪಕಪ್ಪತೀತಿ ಯಾವ ಅಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಇಸ್ಸರಿಯಂ ಉಪಕಪ್ಪತಿ ಇಜ್ಝತಿ ಪವತ್ತತಿ, ತಾವ ಸೋ ಅಞ್ಞಂ ವಿಲುಮ್ಪತಿಯೇವ. ‘‘ಯಾವ ಸೋ ಉಪಕಪ್ಪತೀ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ ¶ , ಯತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಸೋ ಪುರಿಸೋ ಸಕ್ಕೋತಿ ವಿಲುಮ್ಪಿತುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯದಾ ಚಞ್ಞೇ ವಿಲುಮ್ಪನ್ತೀತಿ ಯದಾ ಚ ಅಞ್ಞೇ ಇಸ್ಸರಾ ಹುತ್ವಾ ವಿಲುಮ್ಪನ್ತಿ. ಸೋ ವಿಲುತ್ತೋ ವಿಲುಮ್ಪತೀತಿ ಅಥ ಸೋ ವಿಲುಮ್ಪಕೋ ಅಞ್ಞೇಹಿ ವಿಲುಮ್ಪತಿ. ‘‘ವಿಲುಮ್ಪತೇ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಅಯಮೇವತ್ಥೋ. ‘‘ವಿಲುಮ್ಪನ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಠನ್ತಿ, ತಸ್ಸತ್ಥೋ ನ ಸಮೇತಿ. ಏವಂ ‘‘ವಿಲುಮ್ಪಕೋ ಪುನ ವಿಲುಮ್ಪಂ ಪಾಪುಣಾತೀ’’ತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತೇನ ಅಡ್ಡೇ ವಿನಿಚ್ಛಿತೇ ಉದಕಾಸೀವಿಸಸ್ಸ ದುಬ್ಬಲಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಪಚ್ಚಾಮಿತ್ತಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಮಚ್ಛಗಣಾ ಕುಮೀನಮುಖಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ನಂ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮುಂ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಉದಕಾಸೀವಿಸೋ ಅಜಾತಸತ್ತು ಅಹೋಸಿ, ನೀಲಮಣ್ಡೂಕೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಹರಿತಮಣ್ಡೂಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ನವಮಾ.

[೨೪೦] ೧೦. ಮಹಾಪಿಙ್ಗಲಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಸಬ್ಬೋ ಜನೋತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ದೇವದತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ದೇವದತ್ತೇ ಸತ್ಥರಿ ಆಘಾತಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ನವಮಾಸಚ್ಚಯೇನ ಜೇತವನದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ಪಥವಿಯಂ ನಿಮುಗ್ಗೇ ಜೇತವನವಾಸಿನೋ ಚ ಸಕಲರಟ್ಠವಾಸಿನೋ ಚ ‘‘ಬುದ್ಧಪಟಿಕಣ್ಟಕೋ ದೇವದತ್ತೋ ಪಥವಿಯಾ ಗಿಲಿತೋ, ನಿಹತಪಚ್ಚಾಮಿತ್ತೋ ದಾನಿ ¶ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಜಾತೋ’’ತಿ ತುಟ್ಠಹಟ್ಠಾ ¶ ಅಹೇಸುಂ. ತೇಸಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಪರಮ್ಪರಘೋಸೇನ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪವಾಸಿನೋ ಯಕ್ಖಭೂತದೇವಗಣಾ ಚ ತುಟ್ಠಹಟ್ಠಾ ಏವ ಅಹೇಸುಂ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ – ‘‘ಆವುಸೋ, ದೇವದತ್ತೇ ಪಥವಿಯಂ ನಿಮುಗ್ಗೇ ‘ಬುದ್ಧಪಟಿಕಣ್ಟಕೋ ದೇವದತ್ತೋ ಪಥವಿಯಾ ಗಿಲಿತೋ’ತಿ ಮಹಾಜನೋ ಅತ್ತಮನೋ ಜಾತೋ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ ದೇವದತ್ತೇ ಮತೇ ಮಹಾಜನೋ ತುಸ್ಸತಿ ಚೇವ ಹಸತಿ ಚ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ತುಸ್ಸಿ ಚೇವ ಹಸಿ ಚಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಮಹಾಪಿಙ್ಗಲೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಅಧಮ್ಮೇನ ವಿಸಮೇನ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ, ಛನ್ದಾದಿವಸೇನ ಪಾಪಕಮ್ಮಾನಿ ಕರೋನ್ತೋ ದಣ್ಡಬಲಿಜಙ್ಘಕಹಾಪಣಾದಿಗ್ಗಹಣೇನ ಉಚ್ಛುಯನ್ತೇ ಉಚ್ಛುಂ ವಿಯ ಮಹಾಜನಂ ಪೀಳೇಸಿ ಕಕ್ಖಳೋ ಫರುಸೋ ಸಾಹಸಿಕೋ, ಪರೇಸು ಅನುದ್ದಯಾಮತ್ತಮ್ಪಿ ನಾಮಸ್ಸ ನತ್ಥಿ, ಗೇಹೇ ಇತ್ಥೀನಮ್ಪಿ ಪುತ್ತಧೀತಾನಮ್ಪಿ ಅಮಚ್ಚಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕಾದೀನಮ್ಪಿ ಅಪ್ಪಿಯೋ ಅಮನಾಪೋ, ಅಕ್ಖಿಮ್ಹಿ ಪತಿತರಜಂ ವಿಯ, ಭತ್ತಪಿಣ್ಡೇ ಸಕ್ಖರಾ ವಿಯ, ಪಣ್ಹಿಂ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಪವಿಟ್ಠಕಣ್ಟಕೋ ವಿಯ ಚ ಅಹೋಸಿ ¶ . ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಮಹಾಪಿಙ್ಗಲಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಮಹಾಪಿಙ್ಗಲೋ ದೀಘರತ್ತಂ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಕಾಲಮಕಾಸಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲಕತೇ ಸಕಲಬಾರಾಣಸಿವಾಸಿನೋ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠಾ ಮಹಾಹಸಿತಂ ಹಸಿತ್ವಾ ದಾರೂನಂ ಸಕಟಸಹಸ್ಸೇನ ಮಹಾಪಿಙ್ಗಲಂ ಝಾಪೇತ್ವಾ ಅನೇಕೇಹಿ ಘಟಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಆಳಾಹನಂ ನಿಬ್ಬಾಪೇತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ರಜ್ಜೇ ಅಭಿಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ ‘‘ಧಮ್ಮಿಕೋ ನೋ ರಾಜಾ ಲದ್ಧೋ’’ತಿ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠಾ ನಗರೇ ಉಸ್ಸವಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇತ್ವಾ ಸಮುಸ್ಸಿತಧಜಪಟಾಕಂ ನಗರಂ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ದ್ವಾರೇ ದ್ವಾರೇ ಮಣ್ಡಪಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ವಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣಲಾಜಕುಸುಮಮಣ್ಡಿತತಲೇಸು ಅಲಙ್ಕತಮಣ್ಡಪೇಸು ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಖಾದಿಂಸು ಚೇವ ಪಿವಿಂಸು ಚ.

ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ಅಲಙ್ಕತೇ ಮಹಾತಲೇ ಸಮುಸ್ಸಿತಸೇತಚ್ಛತ್ತಸ್ಸ ಪಲ್ಲಙ್ಕವರಸ್ಸ ¶ ಮಜ್ಝೇ ಮಹಾಯಸಂ ಅನುಭವನ್ತೋ ನಿಸೀದಿ. ಅಮಚ್ಚಾ ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿರಟ್ಠಿಕದೋವಾರಿಕಾದಯೋ ಚ ರಾಜಾನಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಂಸು. ಅಥೇಕೋ ದೋವಾರಿಕೋ ನಾತಿದೂರೇ ಠತ್ವಾ ಅಸ್ಸಸನ್ತೋ ಪಸ್ಸಸನ್ತೋ ಪರೋದಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸಮ್ಮ ದೋವಾರಿಕ, ಮಮ ಪಿತರಿ ಕಾಲಕತೇ ಸಬ್ಬೇ ತುಟ್ಠಪಹಟ್ಠಾ ಉಸ್ಸವಂ ಕೀಳನ್ತಾ ವಿಚರನ್ತಿ, ತ್ವಂ ಪನ ರೋದಮಾನೋ ಠಿತೋ ¶ , ಕಿಂ ನು ಖೋ ಮಮ ಪಿತಾ ತವೇವ ಪಿಯೋ ಅಹೋಸಿ ಮನಾಪೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೭೯.

‘‘ಸಬ್ಬೋ ಜನೋ ಹಿಂಸಿತೋ ಪಿಙ್ಗಲೇನ, ತಸ್ಮಿಂ ಮತೇ ಪಚ್ಚಯಾ ವೇದಯನ್ತಿ;

ಪಿಯೋ ನು ತೇ ಆಸಿ ಅಕಣ್ಹನೇತ್ತೋ, ಕಸ್ಮಾ ನು ತ್ವಂ ರೋದಸಿ ದ್ವಾರಪಾಲಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಹಿಂಸಿತೋತಿ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇಹಿ ದಣ್ಡಬಲಿಆದೀಹಿ ಪೀಳಿತೋ. ಪಿಙ್ಗಲೇನಾತಿ ಪಿಙ್ಗಲಕ್ಖೇನ. ತಸ್ಸ ಕಿರ ದ್ವೇಪಿ ಅಕ್ಖೀನಿ ನಿಬ್ಬಿದ್ಧಪಿಙ್ಗಲಾನಿ ಬಿಳಾರಕ್ಖಿವಣ್ಣಾನಿ ಅಹೇಸುಂ, ತೇನೇವಸ್ಸ ‘‘ಪಿಙ್ಗಲೋ’’ತಿ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು. ಪಚ್ಚಯಾ ವೇದಯನ್ತೀತಿ ಪೀತಿಯೋ ಪವೇದಯನ್ತಿ. ಅಕಣ್ಹನೇತ್ತೋತಿ ಪಿಙ್ಗಲನೇತ್ತೋ. ಕಸ್ಮಾ ನು ತ್ವನ್ತಿ ಕೇನ ನು ಕಾರಣೇನ ತ್ವಂ ರೋದಸಿ. ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ತುವ’’ನ್ತಿ ಪಾಠೋ.

ಸೋ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ನಾಹಂ, ಮಹಾರಾಜ, ‘ಮಹಾಪಿಙ್ಗಲೋ ಮತೋ’ತಿ ಸೋಕೇನ ರೋದಾಮಿ, ಸೀಸಸ್ಸ ಮೇ ಸುಖಂ ಜಾತಂ. ಪಿಙ್ಗಲರಾಜಾ ಹಿ ಪಾಸಾದಾ ಓತರನ್ತೋ ಚ ಆರೋಹನ್ತೋ ಚ ಕಮ್ಮಾರಮುಟ್ಠಿಕಾಯ ಪಹರನ್ತೋ ವಿಯ ಮಯ್ಹಂ ಸೀಸೇ ಅಟ್ಠಟ್ಠ ಖಟಕೇ ದೇತಿ, ಸೋ ಪರಲೋಕಂ ಗನ್ತ್ವಾಪಿ ಮಮ ಸೀಸೇ ದದಮಾನೋ ವಿಯ ನಿರಯಪಾಲಾನಮ್ಪಿ ಯಮಸ್ಸಪಿ ಸೀಲೇ ಖಟಕೇ ದಸ್ಸತಿ, ಅಥ ನಂ ತೇ ‘ಅತಿವಿಯ ಅಯಂ ಅಮ್ಹೇ ಬಾಧತೀ’ತಿ ಪುನ ಇಧೇವ ಆನೇತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಯ್ಯುಂ, ಅಥ ಮೇ ಸೋ ಪುನಪಿ ಸೀಸೇ ಖಟಕೇ ದದೇಯ್ಯಾತಿ ಭಯೇನಾಹಂ ರೋದಾಮೀ’’ತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೮೦.

‘‘ನ ¶ ¶ ಮೇ ಪಿಯೋ ಆಸಿ ಅಕಣ್ಹನೇತ್ತೋ, ಭಾಯಾಮಿ ಪಚ್ಚಾಗಮನಾಯ ತಸ್ಸ;

ಇತೋ ಗತೋ ಹಿಂಸೇಯ್ಯ ಮಚ್ಚುರಾಜಂ, ಸೋ ಹಿಂಸಿತೋ ಆನೇಯ್ಯ ಪುನ ಇಧಾ’’ತಿ.

ಅಥ ನಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಸೋ ರಾಜಾ ದಾರೂನಂ ವಾಹಸಹಸ್ಸೇನ ದಡ್ಢೋ ಉದಕಘಟಸತೇಹಿ ಸಿತ್ತೋ, ಸಾಪಿಸ್ಸ ಆಳಾಹನಭೂಮಿ ಸಮನ್ತತೋ ಖತಾ, ಪಕತಿಯಾಪಿ ಚ ಪರಲೋಕಂ ಗತಾ ನಾಮ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗತಿವಸಾ ಪುನ ತೇನೇವ ಸರೀರೇನ ನಾಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಮಾ ತ್ವಂ ಭಾಯೀ’’ತಿ ತಂ ಸಮಸ್ಸಾಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೮೧.

‘‘ದಡ್ಢೋ ¶ ವಾಹಸಹಸ್ಸೇಹಿ, ಸಿತ್ತೋ ಘಟಸತೇಹಿ ಸೋ;

ಪರಿಕ್ಖತಾ ಚ ಸಾ ಭೂಮಿ, ಮಾ ಭಾಯಿ ನಾಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ.

ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದೋವಾರಿಕೋ ಅಸ್ಸಾಸಂ ಪಟಿಲಭಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಧಮ್ಮೇನ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ದಾನಾದೀನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತೋ.

ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಮಹಾಪಿಙ್ಗಲೋ ದೇವದತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ಪುತ್ತೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಮಹಾಪಿಙ್ಗಲಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದಸಮಾ.

ಉಪಾಹನವಗ್ಗೋ ನವಮೋ.

ತಸ್ಸುದ್ದಾನಂ –

ಉಪಾಹನಂ ವೀಣಾಥೂಣಂ, ವಿಕಣ್ಣಕಂ ಅಸಿತಾಭು;

ವಚ್ಛನಖಂ ಬಕಞ್ಚೇವ, ಸಾಕೇತಞ್ಚ ಏಕಪದಂ;

ಹರಿತಮಾತು ಪಿಙ್ಗಲಂ.

೧೦. ಸಿಙ್ಗಾಲವಗ್ಗೋ

[೨೪೧] ೧. ಸಬ್ಬದಾಠಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ¶ ಮಾನತ್ಥದ್ಧೋತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ದೇವದತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ದೇವದತ್ತೋ ಅಜಾತಸತ್ತುಂ ಪಸಾದೇತ್ವಾ ಉಪ್ಪಾದಿತಂ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಂ ಚಿರಟ್ಠಿತಿಕಂ ಕಾತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ, ನಾಳಾಗಿರಿಪಯೋಜನೇ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಸ್ಸ ಸೋ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ¶ ಅನ್ತರಧಾಯಿ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ – ‘‘ಆವುಸೋ, ದೇವದತ್ತೋ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಚಿರಟ್ಠಿತಿಕಂ ಕಾತುಂ ನಾಸಕ್ಖೀ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದೇವದತ್ತೋ ಇದಾನೇವ ಅತ್ತನೋ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಂ ಅನ್ತರಧಾಪೇತಿ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಅನ್ತರಧಾಪೇಸಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ¶ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಸ ಪುರೋಹಿತೋ ಅಹೋಸಿ ತಿಣ್ಣಂ ವೇದಾನಂ ಅಟ್ಠಾರಸನ್ನಞ್ಚ ಸಿಪ್ಪಾನಂ ಪಾರಂ ಗತೋ. ಸೋ ಪಥವೀಜಯಮನ್ತಂ ನಾಮ ಜಾನಾತಿ. ಪಥವೀಜಯಮನ್ತೋತಿ ಆವಟ್ಟನಮನ್ತೋ ವುಚ್ಚತಿ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ತಂ ಮನ್ತಂ ಸಜ್ಝಾಯಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಅಙ್ಗಣಟ್ಠಾನೇ ಪಿಟ್ಠಿಪಾಸಾಣೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸಜ್ಝಾಯಮಕಾಸಿ. ತಂ ಕಿರ ಮನ್ತಂ ಅಞ್ಞವಿಹಿತಂ ಧಿತಿವಿರಹಿತಂ ಸಾವೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ತಸ್ಮಾ ನಂ ಸೋ ತಥಾರೂಪೇ ಠಾನೇ ಸಜ್ಝಾಯತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಸಜ್ಝಾಯನಕಾಲೇ ಏಕೋ ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಬಿಲೇ ನಿಪನ್ನೋ ತಂ ಮನ್ತಂ ಸುತ್ವಾವ ಪಗುಣಮಕಾಸಿ. ಸೋ ಕಿರ ಅನನ್ತರಾತೀತೇ ಅತ್ತಭಾವೇ ಪಗುಣಪಥವೀಜಯಮನ್ತೋ ಏಕೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಅಹೋಸಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸಜ್ಝಾಯಂ ಕತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯ ‘‘ಪಗುಣೋ ವತ ಮೇ ಅಯಂ ಮನ್ತೋ’’ತಿ ಆಹ. ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ಬಿಲಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಭೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಅಯಂ ಮನ್ತೋ ತಯಾಪಿ ಮಮೇವ ಪಗುಣತರೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಲಾಯಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಅಯಂ ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ಮಹನ್ತಂ ಅಕುಸಲಂ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ‘‘ಗಣ್ಹಥ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಥೋಕಂ ಅನುಬನ್ಧಿ. ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಂ ಪಾವಿಸಿ.

ಸೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಂ ಸಿಙ್ಗಾಲಿಂ ಥೋಕಂ ಸರೀರೇ ಡಂಸಿ, ‘‘ಕಿಂ, ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತೇ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಜಾನಾಸಿ ನ ಜಾನಾಸೀ’’ತಿ ಆಹ. ಸಾ ‘‘ಆಮ, ಜಾನಾಮೀ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ. ಸೋ ಪಥವೀಜಯಮನ್ತಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ¶ ಅನೇಕಾನಿ ಸಿಙ್ಗಾಲಸತಾನಿ ಆಣಾಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಸೀಹಬ್ಯಗ್ಘಸೂಕರಮಿಗಾದಯೋ ಚತುಪ್ಪದೇ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕೇ ¶ ಅಕಾಸಿ. ಕತ್ವಾ ಚ ಪನ ಸಬ್ಬದಾಠೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ಏಕಂ ಸಿಙ್ಗಾಲಿಂ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಂ ಅಕಾಸಿ. ದ್ವಿನ್ನಂ ಹತ್ಥೀನಂ ಪಿಟ್ಠೇ ಸೀಹೋ ತಿಟ್ಠತಿ, ಸೀಹಪಿಟ್ಠೇ ಸಬ್ಬದಾಠೋ ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ರಾಜಾ ಸಿಙ್ಗಾಲಿಯಾ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಸೀದತಿ, ಮಹನ್ತೋ ಯಸೋ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ಯಸಮಹನ್ತೇನ ಪಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ಮಾನಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ‘‘ಬಾರಾಣಸಿರಜ್ಜಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಬ್ಬಚತುಪ್ಪದಪರಿವುತೋ ಬಾರಾಣಸಿಯಾ ಅವಿದೂರಟ್ಠಾನಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿ, ಪರಿಸಾ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಾ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ಅವಿದೂರೇ ಠಿತೋಯೇವ ‘‘ರಜ್ಜಂ ವಾ ದೇತು, ಯುದ್ಧಂ ವಾ’’ತಿ ರಞ್ಞೋ ಸಾಸನಂ ಪೇಸೇಸಿ. ಬಾರಾಣಸಿವಾಸಿನೋ ಭೀತತಸಿತಾ ನಗರದ್ವಾರಾನಿ ಪಿದಹಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಂಸು.

ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ರಾಜಾನಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಮಾ ಭಾಯಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಸಬ್ಬದಾಠಸಿಙ್ಗಾಲೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಯುದ್ಧಂ ಮಮ ಭಾರೋ, ಠಪೇತ್ವಾ ಮಂ ಅಞ್ಞೋ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಯುಜ್ಝಿತುಂ ¶ ಸಮತ್ಥೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ರಾಜಾನಞ್ಚ ನಾಗರೇ ಚ ಸಮಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ ‘‘ಕಿನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ನು ಖೋ ಸಬ್ಬದಾಠೋ ರಜ್ಜಂ ಗಹೇಸ್ಸತಿ, ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಿ ತಾವ ನ’’ನ್ತಿ ದ್ವಾರಟ್ಟಾಲಕಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ‘‘ಸಮ್ಮ ಸಬ್ಬದಾಠ, ಕಿನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ಇಮಂ ರಜ್ಜಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಸೀಹನಾದಂ ನದಾಪೇತ್ವಾ ಮಹಾಜನಂ ಸದ್ದೇನ ಸನ್ತಾಸೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಅತ್ಥೇತ’’ನ್ತಿ ಞತ್ವಾ ಅಟ್ಟಾಲಕಾ ಓರುಯ್ಹ ‘‘ಸಕಲದ್ವಾದಸಯೋಜನಿಕಬಾರಾಣಸಿನಗರವಾಸಿನೋ ಕಣ್ಣಚ್ಛಿದ್ದಾನಿ ಮಾಸಪಿಟ್ಠೇನ ಲಞ್ಜನ್ತೂ’’ತಿ ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇಸಿ. ಮಹಾಜನೋ ಭೇರಿಯಾ ಆಣಂ ಸುತ್ವಾ ಅನ್ತಮಸೋ ಬಿಳಾಲೇ ಉಪಾದಾಯ ಸಬ್ಬಚತುಪ್ಪದಾನಞ್ಚೇವ ಅತ್ತನೋ ಚ ಕಣ್ಣಚ್ಛಿದ್ದಾನಿ ಯಥಾ ಪರಸ್ಸ ಸದ್ದಂ ಸೋತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಏವಂ ಮಾಸಪಿಟ್ಠೇನ ಲಞ್ಜಿ.

ಅಥ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪುನ ಅಟ್ಟಾಲಕಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ‘‘ಸಬ್ಬದಾಠಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಕಿಂ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ’’ತಿ? ‘‘ಇಮಂ ರಜ್ಜಂ ಕಿನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಸೀಹನಾದಂ ನದಾಪೇತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸೇ ತಾಸೇತ್ವಾ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಸೀಹನಾದಂ ನದಾಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸಿ. ಜಾತಿಸಮ್ಪನ್ನಾ ಹಿ ಸುರತ್ತಹತ್ಥಪಾದಾ ಕೇಸರಸೀಹರಾಜಾನೋ ತಾದಿಸಸ್ಸ ಜರಸಿಙ್ಗಾಲಸ್ಸ ಆಣಂ ನ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ. ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ಮಾನತ್ಥದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ¶ ‘‘ಅಞ್ಞೇ ತಾವ ಸೀಹಾ ತಿಟ್ಠನ್ತು, ಯಸ್ಸಾಹಂ ಪಿಟ್ಠೇ ನಿಸಿನ್ನೋ, ತಞ್ಞೇವ ನದಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ತೇನ ಹಿ ನದಾಪೇಹಿ, ಯದಿ ಸಕ್ಕೋಸೀ’’ತಿ. ಸೋ ಯಸ್ಮಿಂ ಸೀಹೇ ನಿಸಿನ್ನೋ, ತಸ್ಸ ‘‘ನದಾಹೀ’’ತಿ ಪಾದೇನ ಸಞ್ಞಂ ಅದಾಸಿ. ಸೀಹೋ ಹತ್ಥಿಕುಮ್ಭೇ ಮುಖಂ ಉಪ್ಪೀಳೇತ್ವಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಅಪ್ಪಟಿವತ್ತಿಯಂ ಸೀಹನಾದಂ ನದಿ. ಹತ್ಥೀ ಸನ್ತಾಸಪ್ಪತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ಸಿಙ್ಗಾಲಂ ಪಾದಮೂಲೇ ಪಾತೇತ್ವಾ ಪಾದೇನಸ್ಸ ಸೀಸಂ ಅಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಚುಣ್ಣವಿಚುಣ್ಣಂ ಅಕಂಸು, ಸಬ್ಬದಾಠೋ ತತ್ಥೇವ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪತ್ತೋ. ತೇಪಿ ಹತ್ಥೀ ಸೀಹನಾದಂ ಸುತ್ವಾ ಮರಣಭಯತಜ್ಜಿತಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಓವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು, ಠಪೇತ್ವಾ ಸೀಹೇ ಸೇಸಾಪಿ ಮಿಗಸೂಕರಾದಯೋ ಸಸಬಿಳಾರಪರಿಯೋಸಾನಾ ಸಬ್ಬೇ ¶ ಚತುಪ್ಪಾದಾ ತತ್ಥೇವ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು. ಸೀಹಾ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿಂಸು, ದ್ವಾದಸಯೋಜನಿಕೋ ಮಂಸರಾಸಿ ಅಹೋಸಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅಟ್ಟಾಲಕಾ ಓತರಿತ್ವಾ ನಗರದ್ವಾರಾನಿ ವಿವರಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಸಬ್ಬೇ ಅತ್ತನೋ ಕಣ್ಣೇಸು ಮಾಸಪಿಟ್ಠಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ಮಂಸತ್ಥಿಕಾ ಮಂಸಂ ಆಹರನ್ತೂ’’ತಿ ನಗರೇ ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇಸಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ಅಲ್ಲಮಂಸಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಸೇಸಂ ಸುಕ್ಖಾಪೇತ್ವಾ ವಲ್ಲೂರಮಕಂಸು. ತಸ್ಮಿಂ ಕಿರ ಕಾಲೇ ವಲ್ಲೂರಕರಣಂ ಉದಪಾದೀತಿ ವದನ್ತಿ.

ಸತ್ಥಾ ¶ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಇಮಾ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧಗಾಥಾ ವತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ –

೧೮೨.

‘‘ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ಮಾನತ್ಥದ್ಧೋ ಚ, ಪರಿವಾರೇನ ಅತ್ಥಿಕೋ;

ಪಾಪುಣಿ ಮಹತಿಂ ಭೂಮಿಂ, ರಾಜಾಸಿ ಸಬ್ಬದಾಠಿನಂ.

೧೮೩.

‘‘ಏವಮೇವ ಮನುಸ್ಸೇಸು, ಯೋ ಹೋತಿ ಪರಿವಾರವಾ;

ಸೋ ಹಿ ತತ್ಥ ಮಹಾ ಹೋತಿ, ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ವಿಯ ದಾಠಿನ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಮಾನತ್ಥದ್ಧೋತಿ ಪರಿವಾರಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನೇನ ಮಾನೇನ ಥದ್ಧೋ. ಪರಿವಾರೇನ ಅತ್ಥಿಕೋತಿ ಉತ್ತರಿಮ್ಪಿ ಪರಿವಾರೇನ ಅತ್ಥಿಕೋ ಹುತ್ವಾ. ಮಹತಿಂ ಭೂಮಿನ್ತಿ ಮಹನ್ತಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ. ರಾಜಾಸಿ ಸಬ್ಬದಾಠಿನನ್ತಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ದಾಠೀನಂ ¶ ರಾಜಾ ಆಸಿ. ಸೋ ಹಿ ತತ್ಥ ಮಹಾ ಹೋತೀತಿ ಸೋ ಪರಿವಾರಸಮ್ಪನ್ನೋ ಪುರಿಸೋ ತೇಸು ಪರಿವಾರೇಸು ಮಹಾ ನಾಮ ಹೋತಿ. ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ವಿಯ ದಾಠಿನನ್ತಿ ಯಥಾ ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ದಾಠೀನಂ ಮಹಾ ಅಹೋಸಿ, ಏವಂ ಮಹಾ ಹೋತಿ, ಅಥ ಸೋ ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ವಿಯ ಪಮಾದಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ತಂ ಪರಿವಾರಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಿನಾಸಂ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ.

‘‘ತದಾ ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ದೇವದತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ರಾಜಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ, ಪುರೋಹಿತೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಸಬ್ಬದಾಠಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಠಮಾ.

[೨೪೨] ೨. ಸುನಖಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಬಾಲೋ ವತಾಯಂ ಸುನಖೋತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಮ್ಬಣಕೋಟ್ಠಕೇ ಆಸನಸಾಲಾಯ ಭತ್ತಭುಞ್ಜನಸುನಖಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ತಂ ಕಿರ ಜಾತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಾನೀಯಹಾರಕಾ ಗಹೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಪೋಸೇಸುಂ. ಸೋ ಅಪರಭಾಗೇ ತತ್ಥ ಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜನ್ತೋ ಥೂಲಸರೀರೋ ಅಹೋಸಿ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಏಕೋ ಗಾಮವಾಸೀ ¶ ಪುರಿಸೋ ತಂ ಠಾನಂ ಪತ್ತೋ ಸುನಖಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಾನೀಯಹಾರಕಾನಂ ಉತ್ತರಿಸಾಟಕಞ್ಚ ಕಹಾಪಣಞ್ಚ ದತ್ವಾ ಗದ್ದೂಲೇನ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ತಂ ಆದಾಯ ಪಕ್ಕಾಮಿ. ಸೋ ಗಹೇತ್ವಾ ನೀಯಮಾನೋ ನ ವಸ್ಸಿ, ದಿನ್ನಂ ದಿನ್ನಂ ಖಾದನ್ತೋ ಪಚ್ಛತೋ ಪಚ್ಛತೋ ಅಗಮಾಸಿ. ಅಥ ಸೋ ಪುರಿಸೋ ‘‘ಅಯಂ ಇದಾನಿ ಮಂ ಪಿಯಾಯತೀ’’ತಿ ಗದ್ದೂಲಂ ಮೋಚೇಸಿ, ಸೋ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಮತ್ತೋ ಏಕವೇಗೇನ ¶ ಆಸನಸಾಲಮೇವ ಗತೋ. ಭಿಕ್ಖೂ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ತೇನ ಗತಕಾರಣಂ ಜಾನಿತ್ವಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ – ‘‘ಆವುಸೋ, ಆಸನಸಾಲಾಯ ಸುನಖೋ ಬನ್ಧನಮೋಕ್ಖಕುಸಲೋ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಮತ್ತೋವ ಪುನ ಆಗತೋ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೋ ಸುನಖೋ ಇದಾನೇವ ಬನ್ಧನಮೋಕ್ಖಕುಸಲೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಕುಸಲೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಕಾಸಿರಟ್ಠೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಮಹಾಭೋಗಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಘರಾವಾಸಂ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ. ತದಾ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಏಕಸ್ಸ ಮನುಸ್ಸಸ್ಸ ಸುನಖೋ ಅಹೋಸಿ, ಸೋ ಪಿಣ್ಡಿಭತ್ತಂ ಲಭನ್ತೋ ಥೂಲಸರೀರೋ ¶ ಜಾತೋ. ಅಥೇಕೋ ಗಾಮವಾಸೀ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಆಗತೋ ತಂ ಸುನಖಂ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಸ ಮನುಸ್ಸಸ್ಸ ಉತ್ತರಿಸಾಟಕಞ್ಚ ಕಹಾಪಣಞ್ಚ ದತ್ವಾ ಸುನಖಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಚಮ್ಮಯೋತ್ತೇನ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಯೋತ್ತಕೋಟಿಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅಟವಿಮುಖೇ ಏಕಂ ಸಾಲಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಸುನಖಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಫಲಕೇ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕಮಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಕೇನಚಿದೇವ ಕರಣೀಯೇನ ಅಟವಿಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ ತಂ ಸುನಖಂ ಯೋತ್ತೇನ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಠಪಿತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೮೪.

‘‘ಬಾಲೋ ವತಾಯಂ ಸುನಖೋ, ಯೋ ವರತ್ತಂ ನ ಖಾದತಿ;

ಬನ್ಧನಾ ಚ ಪಮುಞ್ಚೇಯ್ಯ, ಅಸಿತೋ ಚ ಘರಂ ವಜೇ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಪಮುಞ್ಚೇಯ್ಯಾತಿ ಪಮೋಚೇಯ್ಯ, ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ. ಅಸಿತೋ ಚ ಘರಂ ವಜೇತಿ ಅಸಿತೋ ಸುಹಿತೋ ಹುತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ.

ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸುನಖೋ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –

೧೮೫.

‘‘ಅಟ್ಠಿತಂ ಮೇ ಮನಸ್ಮಿಂ ಮೇ, ಅಥೋ ಮೇ ಹದಯೇ ಕತಂ;

ಕಾಲಞ್ಚ ಪಟಿಕಙ್ಖಾಮಿ, ಯಾವ ಪಸ್ಸುಪತೂ ಜನೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಟ್ಠಿತಂ ಮೇ ಮನಸ್ಮಿಂ ಮೇತಿ ಯಂ ತುಮ್ಹೇ ಕಥೇಥ, ತಂ ಮಯಾ ಅಧಿಟ್ಠಿತಮೇವ, ಮನಸ್ಮಿಂಯೇವ ಮೇ ಏತಂ. ಅಥೋ ಮೇ ಹದಯೇ ಕತನ್ತಿ ಅಥ ಚ ಪನ ಮೇ ತುಮ್ಹಾಕಂ ವಚನಂ ಹದಯೇ ಕತಮೇವ. ಕಾಲಞ್ಚ ಪಟಿಕಙ್ಖಾಮೀತಿ ¶ ಕಾಲಂ ಪಟಿಮಾನೇಮಿ. ಯಾವ ಪಸ್ಸುಪತೂ ಜನೋತಿ ಯಾವಾಯಂ ಮಹಾಜನೋ ಪಸುಪತು ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕಮತು, ತಾವಾಹಂ ಕಾಲಂ ಪಟಿಮಾನೇಮಿ ¶ . ಇತರಥಾ ಹಿ ‘‘ಅಯಂ ಸುನಖೋ ಪಲಾಯತೀ’’ತಿ ರವೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯ, ತಸ್ಮಾ ರತ್ತಿಭಾಗೇ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಸುತ್ತಕಾಲೇ ಚಮ್ಮಯೋತ್ತಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಪಲಾಯಿಸ್ಸಾಮೀತಿ. ಸೋ ಏವಂ ವತ್ವಾ ಮಹಾಜನೇ ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕನ್ತೇ ಯೋತ್ತಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಸುಹಿತೋ ಹುತ್ವಾ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸಾಮಿಕಾನಂ ಘರಮೇವ ಗತೋ.

ಸತ್ಥಾ ¶ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಸುನಖೋವ ಏತರಹಿ ಸುನಖೋ, ಪಣ್ಡಿತಪುರಿಸೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ.

ಸುನಖಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದುತಿಯಾ.

[೨೪೩] ೩. ಗುತ್ತಿಲಜಾತಕವಣ್ಣನಾ

ಸತ್ತತನ್ತಿಂ ಸುಮಧುರನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ದೇವದತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ. ತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಕಾಲೇ ಭಿಕ್ಖೂ ದೇವದತ್ತಂ ಆಹಂಸು – ‘‘ಆವುಸೋ ದೇವದತ್ತ, ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ತುಯ್ಹಂ ಆಚರಿಯೋ, ತ್ವಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ತೀಣಿ ಪಿಟಕಾನಿ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿ, ಚತ್ತಾರಿ ಝಾನಾನಿ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿ, ಆಚರಿಯಸ್ಸ ನಾಮ ಪಟಿಸತ್ತುನಾ ಭವಿತುಂ ನ ಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ. ದೇವದತ್ತೋ ‘‘ಕಿಂ ಪನ ಮೇ, ಆವುಸೋ, ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಆಚರಿಯೋ, ನನು ಮಯಾ ಅತ್ತನೋ ಬಲೇನೇವ ತೀಣಿ ಪಿಟಕಾನಿ ಉಗ್ಗಹಿತಾನಿ, ಚತ್ತಾರಿ ಝಾನಾನಿ ಉಪ್ಪಾದಿತಾನೀ’’ತಿ ಆಚರಿಯಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಸಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ ‘‘ಆವುಸೋ, ದೇವದತ್ತೋ ಆಚರಿಯಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪಟಿಸತ್ತು ಹುತ್ವಾ ಮಹಾವಿನಾಸಂ ಪತ್ತೋ’’ತಿ. ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದೇವದತ್ತೋ ಇದಾನೇವ ಆಚರಿಯಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ ಮಮ ಪಟಿಸತ್ತು ಹುತ್ವಾ ವಿನಾಸಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಪತ್ತೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ.

ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಗನ್ಧಬ್ಬಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ‘‘ಗುತ್ತಿಲಕುಮಾರೋ’’ತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು. ಸೋ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಗನ್ಧಬ್ಬಸಿಪ್ಪೇ ನಿಪ್ಫತ್ತಿಂ ಪತ್ವಾ ಗುತ್ತಿಲಗನ್ಧಬ್ಬೋ ನಾಮ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಅಗ್ಗಗನ್ಧಬ್ಬೋ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ದಾರಾಭರಣಂ ಅಕತ್ವಾ ಅನ್ಧೇ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಪೋಸೇಸಿ. ತದಾ ಬಾರಾಣಸಿವಾಸಿನೋ ವಾಣಿಜಾ ವಣಿಜ್ಜಾಯ ಉಜ್ಜೇನಿನಗರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ¶ ಉಸ್ಸವೇ ಘುಟ್ಠೇ ಛನ್ದಕಂ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ಬಹುಂ ಮಾಲಾಗನ್ಧವಿಲೇಪನಞ್ಚ ಖಜ್ಜಭೋಜ್ಜಾದೀನಿ ಚ ಆದಾಯ ಕೀಳನಟ್ಠಾನೇ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ‘‘ವೇತನಂ ದತ್ವಾ ಏಕಂ ಗನ್ಧಬ್ಬಂ ಆನೇಥಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ತೇನ ಚ ಸಮಯೇನ ¶ ಉಜ್ಜೇನಿಯಂ ಮೂಸಿಲೋ ನಾಮ ಜೇಟ್ಠಗನ್ಧಬ್ಬೋ ¶ ಹೋತಿ, ತೇ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಗನ್ಧಬ್ಬಂ ಕಾರೇಸುಂ.

ಮೂಸಿಲೋ ವೀಣಂ ವಾದನ್ತೋ ವೀಣಂ ಉತ್ತಮಮುಚ್ಛನಾಯ ಮುಚ್ಛಿತ್ವಾ ವಾದೇಸಿ. ತೇಸಂ ಗುತ್ತಿಲಗನ್ಧಬ್ಬಸ್ಸ ಗನ್ಧಬ್ಬೇ ಜಾತಪರಿಚಯಾನಂ ತಸ್ಸ ಗನ್ಧಬ್ಬಂ ಕಿಲಞ್ಜಕಣ್ಡೂವನಂ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಾಸಿ, ಏಕೋಪಿ ಪಹಟ್ಠಾಕಾರಂ ನ ದಸ್ಸೇಸಿ. ಮೂಸಿಲೋ ತೇಸು ತುಟ್ಠಾಕಾರಂ ಅದಸ್ಸೇನ್ತೇಸು ‘‘ಅತಿಖರಂ ಕತ್ವಾ ವಾದೇಮಿ ಮಞ್ಞೇ’’ತಿ ಮಜ್ಝಿಮಮುಚ್ಛನಾಯ ಮುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಮಜ್ಝಿಮಸರೇನ ವಾದೇಸಿ, ತೇ ತತ್ಥಪಿ ಮಜ್ಝತ್ತಾವ ಅಹೇಸುಂ. ಅಥ ಸೋ ‘‘ಇಮೇ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಜಾನನ್ತಿ ಮಞ್ಞೇ’’ತಿ ಸಯಮ್ಪಿ ಅಜಾನನಕೋ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ತನ್ತಿಯೋ ಸಿಥಿಲೇ ವಾದೇಸಿ, ತೇ ತತ್ಥಪಿ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಆಹಂಸು. ಅಥ ನೇ ಮೂಸಿಲೋ ‘‘ಅಮ್ಭೋ ವಾಣಿಜಾ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಮಯಿ ವೀಣಂ ವಾದೇನ್ತೇ ತುಮ್ಹೇ ನ ತುಸ್ಸಥಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತ್ವಂ ವೀಣಂ ವಾದೇಸಿ, ಮಯಞ್ಹಿ ‘ಅಯಂ ವೀಣಂ ಮುಚ್ಛೇತೀ’ತಿ ಸಞ್ಞಂ ಅಕರಿಮ್ಹಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತುಮ್ಹೇ ಮಯಾ ಉತ್ತರಿತರಂ ಆಚರಿಯಂ ಜಾನಾಥ, ಉದಾಹು ಅತ್ತನೋ ಅಜಾನನಭಾವೇನ ನ ತುಸ್ಸಥಾ’’ತಿ. ವಾಣಿಜಾ ‘‘ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಗುತ್ತಿಲಗನ್ಧಬ್ಬಸ್ಸ ವೀಣಾಸದ್ದಂ ಸುತಪುಬ್ಬಾನಂ ತವ ವೀಣಾಸದ್ದೋ ಇತ್ಥೀನಂ ದಾರಕೇ ತೋಸಾಪನಸದ್ದೋ ವಿಯ ಹೋತೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಹನ್ದ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ದಿನ್ನಪರಿಬ್ಬಯಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಥ, ನ ಮಯ್ಹಂ ಏತೇನತ್ಥೋ, ಅಪಿಚ ಖೋ ಪನ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಮಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ. ತೇ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಗಮನಕಾಲೇ ತಂ ಆದಾಯ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ