📜

ನಮೋ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ

ವಿನಯಪಿಟಕೇ

ಪಾರಾಜಿಕಕಣ್ಡ-ಅಟ್ಠಕಥಾ (ದುತಿಯೋ ಭಾಗೋ)

೩. ತತಿಯಪಾರಾಜಿಕಂ

ತತಿಯಂ ¶ ¶ ¶ ತೀಹಿ ಸುದ್ಧೇನ, ಯಂ ಬುದ್ಧೇನ ವಿಭಾವಿತಂ;

ಪಾರಾಜಿಕಂ ತಸ್ಸ ದಾನಿ, ಪತ್ತೋ ಸಂವಣ್ಣನಾಕ್ಕಮೋ.

ಯಸ್ಮಾ ತಸ್ಮಾ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ, ಯಂ ಪುಬ್ಬೇ ಚ ಪಕಾಸಿತಂ;

ತಂ ವಜ್ಜಯಿತ್ವಾ ಅಸ್ಸಾಪಿ, ಹೋತಿ ಸಂವಣ್ಣನಾ ಅಯಂ.

ಪಠಮಪಞ್ಞತ್ತಿನಿದಾನವಣ್ಣನಾ

೧೬೨. ತೇನ ¶ ಸಮಯೇನ ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾ ವೇಸಾಲಿಯಂ ವಿಹರತಿ ಮಹಾವನೇ ಕೂಟಾಗಾರಸಾಲಾಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ವೇಸಾಲಿಯನ್ತಿ ಏವಂನಾಮಕೇ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗವಸೇನ ಪವತ್ತವೋಹಾರೇ ನಗರೇ. ತಞ್ಹಿ ನಗರಂ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪಾಕಾರಪರಿಕ್ಖೇಪವಡ್ಢನೇನ ವಿಸಾಲೀಭೂತತ್ತಾ ‘‘ವೇಸಾಲೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಇದಮ್ಪಿ ಚ ನಗರಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಪ್ಪತ್ತೇಯೇವ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ವೇಪುಲ್ಲಂ ಪತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಏವಂ ಗೋಚರಗಾಮಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ನಿವಾಸಟ್ಠಾನ ಮಾಹ – ‘‘ಮಹಾವನೇ ಕೂಟಾಗಾರಸಾಲಾಯ’’ನ್ತಿ. ತತ್ಥ ಮಹಾವನಂ ನಾಮ ಸಯಂಜಾತಂ ಅರೋಪಿಮಂ ಸಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಮಹನ್ತಂ ವನಂ. ಕಪಿಲವತ್ಥುಸಾಮನ್ತಾ ಪನ ಮಹಾವನಂ ಹಿಮವನ್ತೇನ ಸಹ ಏಕಾಬದ್ಧಂ ಅಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಹುತ್ವಾ ಮಹಾಸಮುದ್ದಂ ಆಹಚ್ಚ ಠಿತಂ. ಇದಂ ತಾದಿಸಂ ನ ಹೋತಿ, ಸಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಮಹನ್ತಂ ವನನ್ತಿ ಮಹಾವನಂ. ಕೂಟಾಗಾರಸಾಲಾ ಪನ ಮಹಾವನಂ ¶ ನಿಸ್ಸಾಯ ಕತೇ ಆರಾಮೇ ಕೂಟಾಗಾರಂ ಅನ್ತೋ ಕತ್ವಾ ಹಂಸವಟ್ಟಕಚ್ಛದನೇನ ಕತಾ ಸಬ್ಬಾಕಾರಸಮ್ಪನ್ನಾ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಗನ್ಧಕುಟಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

ಅನೇಕಪರಿಯಾಯೇನ ಅಸುಭಕಥಂ ಕಥೇತೀತಿ ಅನೇಕೇಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಅಸುಭಾಕಾರಸನ್ದಸ್ಸನಪ್ಪವತ್ತಂ ಕಾಯವಿಚ್ಛನ್ದನಿಯಕಥಂ ಕಥೇತಿ. ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ‘‘ಅತ್ಥಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಯೇ ಕೇಸಾ ಲೋಮಾ…ಪೇ. ¶ … ಮುತ್ತ’’ನ್ತಿ. ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬ್ಯಾಮಮತ್ತೇ ಕಳೇವರೇ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನಪಿ ವಿಚಿನನ್ತೋ ನ ಕೋಚಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಮುತ್ತಂ ವಾ ಮಣಿಂ ವಾ ವೇಳುರಿಯಂ ವಾ ಅಗರುಂ ವಾ ಚನ್ದನಂ ವಾ ಕುಙ್ಕುಮಂ ವಾ ಕಪ್ಪೂರಂ ವಾ ವಾಸಚುಣ್ಣಾದೀನಿ ವಾ ಅಣುಮತ್ತಮ್ಪಿ ಸುಚಿಭಾವಂ ಪಸ್ಸತಿ. ಅಥ ಖೋ ಪರಮದುಗ್ಗನ್ಧಂ ಜೇಗುಚ್ಛಂ ಅಸ್ಸಿರೀಕದಸ್ಸನಂ ಕೇಸಲೋಮಾದಿನಾನಪ್ಪಕಾರಂ ಅಸುಚಿಂಯೇವ ಪಸ್ಸತಿ. ತಸ್ಮಾ ನ ಏತ್ಥ ಛನ್ದೋ ವಾ ರಾಗೋ ವಾ ಕರಣೀಯೋ. ಯೇಪಿ ಹಿ ಉತ್ತಮಙ್ಗೇ ಸಿರಸ್ಮಿಂ ಜಾತಾ ಕೇಸಾ ನಾಮ, ತೇಪಿ ಅಸುಭಾ ಚೇವ ಅಸುಚಿನೋ ಚ ಪಟಿಕ್ಕೂಲಾ ಚ. ಸೋ ಚ ನೇಸಂ ಅಸುಭಾಸುಚಿಪಟಿಕ್ಕೂಲಭಾವೋ ವಣ್ಣತೋಪಿ ಸಣ್ಠಾನತೋಪಿ ಗನ್ಧತೋಪಿ ಆಸಯತೋಪಿ ಓಕಾಸತೋಪೀತಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಏವಂ ಲೋಮಾದೀನನ್ತಿ. ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ (ವಿಸುದ್ಧಿ. ೧.೧೮೨) ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಇತಿ ಭಗವಾ ಏಕಮೇಕಸ್ಮಿಂ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಪಞ್ಚಪಞ್ಚಪ್ಪಭೇದೇನ ಅನೇಕಪರಿಯಾಯೇನ ಅಸುಭಕಥಂ ಕಥೇತಿ.

ಅಸುಭಾಯ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸತೀತಿ ಉದ್ಧುಮಾತಕಾದಿವಸೇನ ಅಸುಭಮಾತಿಕಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪದಭಾಜನೀಯೇನ ತಂ ವಿಭಜನ್ತೋ ವಣ್ಣೇನ್ತೋ ಸಂವಣ್ಣೇನ್ತೋ ಅಸುಭಾಯ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸತಿ. ಅಸುಭಭಾವನಾಯ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸತೀತಿ ಯಾ ಅಯಂ ಕೇಸಾದೀಸು ವಾ ಉದ್ಧುಮಾತಕಾದೀಸು ವಾ ಅಜ್ಝತ್ತಬಹಿದ್ಧಾವತ್ಥೂಸು ಅಸುಭಾಕಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪವತ್ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಭಾವನಾ ವಡ್ಢನಾ ಫಾತಿಕಮ್ಮಂ, ತಸ್ಸಾ ಅಸುಭಭಾವನಾಯ ಆನಿಸಂಸಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸತಿ, ಗುಣಂ ಪರಿಕಿತ್ತೇತಿ. ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ‘‘ಅಸುಭಭಾವನಾಭಿಯುತ್ತೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ ¶ , ಭಿಕ್ಖು ಕೇಸಾದೀಸು ವಾ ವತ್ಥೂಸು ಉದ್ಧುಮಾತಕಾದೀಸು ವಾ ಪಞ್ಚಙ್ಗವಿಪ್ಪಹೀನಂ ಪಞ್ಚಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಂ ತಿವಿಧಕಲ್ಯಾಣಂ ದಸಲಕ್ಖಣಸಮ್ಪನ್ನಂ ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ¶ ಪಟಿಲಭತಿ. ಸೋ ತಂ ಪಠಮಜ್ಝಾನಸಙ್ಖಾತಂ ಚಿತ್ತಮಞ್ಜೂಸಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಉತ್ತಮತ್ಥಂ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತೀ’’ತಿ.

ತತ್ರಿಮಾನಿ ¶ ಪಠಮಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ದಸ ಲಕ್ಖಣಾನಿ – ಪಾರಿಪನ್ಥಿಕತೋ ಚಿತ್ತವಿಸುದ್ಧಿ, ಮಜ್ಝಿಮಸ್ಸ ಸಮಾಧಿನಿಮಿತ್ತಸ್ಸ ಪಟಿಪತ್ತಿ, ತತ್ಥ ಚಿತ್ತಪಕ್ಖನ್ದನಂ, ವಿಸುದ್ಧಸ್ಸ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖನಂ, ಸಮಥಪ್ಪಟಿಪನ್ನಸ್ಸ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖನಂ, ಏಕತ್ತುಪಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖನಂ, ತತ್ಥ ಜಾತಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅನತಿವತ್ತನಟ್ಠೇನ ಸಮ್ಪಹಂಸನಾ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಏಕರಸಟ್ಠೇನ ತದುಪಗವೀರಿಯವಾಹನಟ್ಠೇನ ಆಸೇವನಟ್ಠೇನ ಸಮ್ಪಹಂಸನಾತಿ.

ತತ್ರಾಯಂ ಪಾಳಿ – ‘‘ಪಠಮಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ಕೋ ಆದಿ, ಕಿಂ ಮಜ್ಝೇ, ಕಿಂ ಪರಿಯೋಸಾನಂ? ಪಠಮಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ಪಟಿಪದಾವಿಸುದ್ಧಿ ಆದಿ, ಉಪೇಕ್ಖಾನುಬ್ರೂಹನಾ ಮಜ್ಝೇ, ಸಮ್ಪಹಂಸನಾ ಪರಿಯೋಸಾನಂ. ಪಠಮಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ಪಟಿಪದಾವಿಸುದ್ಧಿ ಆದಿ, ಆದಿಸ್ಸ ಕತಿ ಲಕ್ಖಣಾನಿ? ಆದಿಸ್ಸ ತೀಣಿ ಲಕ್ಖಣಾನಿ – ಯೋ ತಸ್ಸ ಪರಿಪನ್ಥೋ ತತೋ ಚಿತ್ತಂ ವಿಸುಜ್ಝತಿ, ವಿಸುದ್ಧತ್ತಾ ಚಿತ್ತಂ ಮಜ್ಝಿಮಂ ಸಮಥನಿಮಿತ್ತಂ ಪಟಿಪಜ್ಜತಿ, ಪಟಿಪನ್ನತ್ತಾ ತತ್ಥ ಚಿತ್ತಂ ಪಕ್ಖನ್ದತಿ. ಯಞ್ಚ ಪರಿಪನ್ಥತೋ ಚಿತ್ತಂ ವಿಸುಜ್ಝತಿ, ಯಞ್ಚ ವಿಸುದ್ಧತ್ತಾ ಚಿತ್ತಂ ಮಜ್ಝಿಮಂ ಸಮಥನಿಮಿತ್ತಂ ಪಟಿಪಜ್ಜತಿ, ಯಞ್ಚ ಪಟಿಪನ್ನತ್ತಾ ತತ್ಥ ಚಿತ್ತಂ ಪಕ್ಖನ್ದತಿ. ಪಠಮಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ಪಟಿಪದಾವಿಸುದ್ಧಿ ಆದಿ, ಆದಿಸ್ಸ ಇಮಾನಿ ತೀಣಿ ಲಕ್ಖಣಾನಿ. ತೇನ ವುಚ್ಚತಿ – ‘ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಆದಿಕಲ್ಯಾಣಞ್ಚೇವ ಹೋತಿ ತಿಲಕ್ಖಣಸಮ್ಪನ್ನಞ್ಚ’.

‘‘ಪಠಮಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ಉಪೇಕ್ಖಾನುಬ್ರೂಹನಾ ಮಜ್ಝೇ, ಮಜ್ಝಸ್ಸ ಕತಿ ಲಕ್ಖಣಾನಿ? ಮಜ್ಝಸ್ಸ ತೀಣಿ ಲಕ್ಖಣಾನಿ – ವಿಸುದ್ಧಂ ಚಿತ್ತಂ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖತಿ, ಸಮಥಪ್ಪಟಿಪನ್ನಂ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖತಿ, ಏಕತ್ತುಪಟ್ಠಾನಂ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖತಿ. ಯಞ್ಚ ವಿಸುದ್ಧಂ ಚಿತ್ತಂ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖತಿ, ಯಞ್ಚ ಸಮಥಪ್ಪಟಿಪನ್ನಂ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖತಿ ¶ , ಯಞ್ಚ ಏಕತ್ತುಪಟ್ಠಾನಂ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖತಿ. ಪಠಮಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ಉಪೇಕ್ಖಾನುಬ್ರೂಹನಾ ಮಜ್ಝೇ, ಮಜ್ಝಸ್ಸ ಇಮಾನಿ ತೀಣಿ ಲಕ್ಖಣಾನಿ. ತೇನ ವುಚ್ಚತಿ – ‘ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಮಜ್ಝೇಕಲ್ಯಾಣಞ್ಚೇವ ಹೋತಿ ತಿಲಕ್ಖಣಸಮ್ಪನ್ನಞ್ಚ’.

‘‘ಪಠಮಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ಸಮ್ಪಹಂಸನಾ ಪರಿಯೋಸಾನಂ, ಪರಿಯೋಸಾನಸ್ಸ ಕತಿ ಲಕ್ಖಣಾನಿ? ಪರಿಯೋಸಾನಸ್ಸ ಚತ್ತಾರಿ ಲಕ್ಖಣಾನಿ – ತತ್ಥ ಜಾತಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅನತಿವತ್ತನಟ್ಠೇನ ಸಮ್ಪಹಂಸನಾ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಏಕರಸಟ್ಠೇನ ಸಮ್ಪಹಂಸನಾ, ತದುಪಗವೀರಿಯವಾಹನಟ್ಠೇನ ಸಮ್ಪಹಂಸನಾ, ಆಸೇವನಟ್ಠೇನ ಸಮ್ಪಹಂಸನಾ. ಪಠಮಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ಸಮ್ಪಹಂಸನಾ ಪರಿಯೋಸಾನಂ, ಪರಿಯೋಸಾನಸ್ಸ ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಲಕ್ಖಣಾನಿ ¶ . ತೇನ ವುಚ್ಚತಿ – ‘ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಪರಿಯೋಸಾನಕಲ್ಯಾಣಞ್ಚೇವ ಹೋತಿ ಚತುಲಕ್ಖಣಸಮ್ಪನ್ನಞ್ಚ. ‘‘ಏವಂ ತಿವಿಧತ್ತಗತಂ ಚಿತ್ತಂ ತಿವಿಧಕಲ್ಯಾಣಕಂ ದಸಲಕ್ಖಣಸಮ್ಪನ್ನಂ ¶ ವಿತಕ್ಕಸಮ್ಪನ್ನಞ್ಚೇವ ಹೋತಿ ವಿಚಾರಸಮ್ಪನ್ನಞ್ಚ ಪೀತಿಸಮ್ಪನ್ನಞ್ಚ ಸುಖಸಮ್ಪನ್ನಞ್ಚ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಧಿಟ್ಠಾನಸಮ್ಪನ್ನಞ್ಚ ಸದ್ಧಾಸಮ್ಪನ್ನಞ್ಚ ವೀರಿಯಸಮ್ಪನ್ನಞ್ಚ ಸತಿಸಮ್ಪನ್ನಞ್ಚ ಸಮಾಧಿಸಮ್ಪನ್ನಞ್ಚ ಪಞ್ಞಾಸಮ್ಪನ್ನಞ್ಚಾ’’ತಿ (ಪಟಿ. ರೋ. ೧.೧೫೮).

ಆದಿಸ್ಸ ಆದಿಸ್ಸ ಅಸುಭಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸತೀತಿ ‘‘ಏವಮ್ಪಿ ಇತ್ಥಮ್ಪೀ’’ತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ವವತ್ಥಾನಂ ಕತ್ವಾ ಆದಿಸನ್ತೋ ಅಸುಭಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸತಿ, ಆನಿಸಂಸಂ ಕಥೇತಿ, ಗುಣಂ ಪರಿಕಿತ್ತೇತಿ. ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ‘‘ಅಸುಭಸಞ್ಞಾಪರಿಚಿತೇನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಚೇತಸಾ ಬಹುಲಂ ವಿಹರತೋ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ಚಿತ್ತಂ ಪಟಿಲೀಯತಿ ಪಟಿಕುಟತಿ ಪಟಿವಟ್ಟತಿ, ನ ಸಮ್ಪಸಾರೀಯತಿ, ಉಪೇಕ್ಖಾ ವಾ ಪಾಟಿಕುಲ್ಯತಾ ವಾ ಸಣ್ಠಾತಿ. ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕುಕ್ಕುಟಪತ್ತಂ ವಾ ನ್ಹಾರುದದ್ದುಲಂ ವಾ ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ಪಕ್ಖಿತ್ತಂ ಪಟಿಲೀಯತಿ ಪಟಿಕುಟತಿ ಪಟಿವಟ್ಟತಿ, ನ ಸಮ್ಪಸಾರೀಯತಿ; ಏವಮೇವ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಸುಭಸಞ್ಞಾಪರಿಚಿತೇನ ಭಿಕ್ಖುನೋ ¶ ಚೇತಸಾ ಬಹುಲಂ ವಿಹರತೋ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ಚಿತ್ತಂ ಪಟಿಲೀಯತಿ ಪಟಿಕುಟತಿ ಪಟಿವಟ್ಟತಿ, ನ ಸಮ್ಪಸಾರೀಯತೀ’’ತಿ (ಅ. ನಿ. ೭.೪೯).

ಇಚ್ಛಾಮಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅದ್ಧಮಾಸಂ ಪಟಿಸಲ್ಲೀಯಿತುನ್ತಿ ಅಹಂ ಭಿಕ್ಖವೇ ಏಕಂ ಅದ್ಧಮಾಸಂ ಪಟಿಸಲ್ಲೀಯಿತುಂ ನಿಲೀಯಿತುಂ ಏಕೋವ ಹುತ್ವಾ ವಿಹರಿತುಂ ಇಚ್ಛಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ನಮ್ಹಿ ಕೇನಚಿ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತಬ್ಬೋ ಅಞ್ಞತ್ರ ಏಕೇನ ಪಿಣ್ಡಪಾತನೀಹಾರಕೇನಾತಿ ಯೋ ಅತ್ತನಾ ಪಯುತ್ತವಾಚಂ ಅಕತ್ವಾ ಮಮತ್ಥಾಯ ಸದ್ಧೇಸು ಕುಲೇಸು ಪಟಿಯತ್ತಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಮಯ್ಹಂ ಉಪನಾಮೇತಿ, ತಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತನೀಹಾರಕಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಠಪೇತ್ವಾ ನಮ್ಹಿ ಅಞ್ಞೇನ ಕೇನಚಿ ಭಿಕ್ಖುನಾ ವಾ ಗಹಟ್ಠೇನ ವಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತಬ್ಬೋತಿ.

ಕಸ್ಮಾ ಪನ ಏವಮಾಹಾತಿ? ಅತೀತೇ ಕಿರ ಪಞ್ಚಸತಾ ಮಿಗಲುದ್ದಕಾ ಮಹತೀಹಿ ದಣ್ಡವಾಗುರಾಹಿ ಅರಞ್ಞಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠಾ ಏಕತೋಯೇವ ಯಾವಜೀವಂ ಮಿಗಪಕ್ಖಿಘಾತಕಮ್ಮೇನ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ನಿರಯೇ ಉಪಪನ್ನಾ; ತೇ ತತ್ಥ ಪಚ್ಚಿತ್ವಾ ಪುಬ್ಬೇ ಕತೇನ ಕೇನಚಿದೇವ ಕುಸಲಕಮ್ಮೇನ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಉಪಪನ್ನಾ ಕಲ್ಯಾಣೂಪನಿಸ್ಸಯವಸೇನ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜ್ಜಞ್ಚ ಉಪಸಮ್ಪದಞ್ಚ ಲಭಿಂಸು; ತೇಸಂ ತತೋ ಮೂಲಾಕುಸಲಕಮ್ಮತೋ ಅವಿಪಕ್ಕವಿಪಾಕಾ ಅಪರಾಪರಚೇತನಾ ತಸ್ಮಿಂ ಅದ್ಧಮಾಸಬ್ಭನ್ತರೇ ಅತ್ತೂಪಕ್ಕಮೇನ ಚ ಪರೂಪಕ್ಕಮೇನ ಚ ಜೀವತುಪಚ್ಛೇದಾಯ ಓಕಾಸಮಕಾಸಿ, ತಂ ಭಗವಾ ಅದ್ದಸ. ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೋ ನಾಮ ನ ಸಕ್ಕಾ ಕೇನಚಿ ಪಟಿಬಾಹಿತುಂ. ತೇಸು ಚ ಭಿಕ್ಖೂಸು ಪುಥುಜ್ಜನಾಪಿ ಅತ್ಥಿ ಸೋತಾಪನ್ನಸಕದಾಗಾಮೀಅನಾಗಾಮೀಖೀಣಾಸವಾಪಿ. ತತ್ಥ ಖೀಣಾಸವಾ ಅಪ್ಪಟಿಸನ್ಧಿಕಾ, ಇತರೇ ಅರಿಯಸಾವಕಾ ¶ ನಿಯತಗತಿಕಾ ಸುಗತಿಪರಾಯಣಾ, ಪುಥುಜ್ಜನಾನಂ ಪನ ಗತಿ ಅನಿಯತಾ. ಅಥ ಭಗವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ ¶ – ‘‘ಇಮೇ ಅತ್ತಭಾವೇ ಛನ್ದರಾಗೇನ ಮರಣಭಯಭೀತಾ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸನ್ತಿ ಗತಿಂ ವಿಸೋಧೇತುಂ, ಹನ್ದ ನೇಸಂ ಛನ್ದರಾಗಪ್ಪಹಾನಾಯ ಅಸುಭಕಥಂ ಕಥೇಮಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಅತ್ತಭಾವೇ ವಿಗತಚ್ಛನ್ದರಾಗತಾಯ ಗತಿವಿಸೋಧನಂ ಕತ್ವಾ ಸಗ್ಗೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸನ್ತಿ. ಏವಂ ನೇಸಂ ಮಮ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ¶ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ.

ತತೋ ತೇಸಂ ಅನುಗ್ಗಹಾಯ ಅಸುಭಕಥಂ ಕಥೇಸಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸೀಸೇನ, ನೋ ಮರಣವಣ್ಣಸಂವಣ್ಣನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ. ಕಥೇತ್ವಾ ಚ ಪನಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಸಚೇ ಮಂ ಇಮಂ ಅದ್ಧಮಾಸಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸನ್ತಿ, ‘ಅಜ್ಜ ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಮತೋ, ಅಜ್ಜ ದ್ವೇ…ಪೇ… ಅಜ್ಜ ದಸಾ’ತಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಆರೋಚೇಸ್ಸನ್ತಿ. ಅಯಞ್ಚ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೋ ನ ಸಕ್ಕಾ ಮಯಾ ವಾ ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ಪಟಿಬಾಹಿತುಂ. ಸ್ವಾಹಂ ತಂ ಸುತ್ವಾಪಿ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ? ಕಿಂ ಮೇ ಅನತ್ಥಕೇನ ಅನಯಬ್ಯಸನೇನ ಸುತೇನ? ಹನ್ದಾಹಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅದಸ್ಸನಂ ಉಪಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ. ತಸ್ಮಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಇಚ್ಛಾಮಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅದ್ಧಮಾಸಂ ಪತಿಸಲ್ಲೀಯಿತುಂ; ನಮ್ಹಿ ಕೇನಚಿ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತಬ್ಬೋ ಅಞ್ಞತ್ರ ಏಕೇನ ಪಿಣ್ಡಪಾತನೀಹಾರಕೇನಾ’’ತಿ.

ಅಪರೇ ಪನಾಹು – ‘‘ಪರೂಪವಾದವಿವಜ್ಜನತ್ಥಂ ಏವಂ ವತ್ವಾ ಪಟಿಸಲ್ಲೀನೋ’’ತಿ. ಪರೇ ಕಿರ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪವದಿಸ್ಸನ್ತಿ – ‘‘ಅಯಂ ‘ಸಬ್ಬಞ್ಞೂ, ಅಹಂ ಸದ್ಧಮ್ಮವರಚಕ್ಕವತ್ತೀ’ತಿ ಪಟಿಜಾನಮಾನೋ ಅತ್ತನೋಪಿ ಸಾವಕೇ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಘಾತೇನ್ತೇ ನಿವಾರೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ. ಕಿಮಞ್ಞಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ? ತತ್ಥ ಪಣ್ಡಿತಾ ವಕ್ಖನ್ತಿ – ‘‘ಭಗವಾ ಪಟಿಸಲ್ಲಾನಮನುಯುತ್ತೋ ನಯಿಮಂ ಪವತ್ತಿಂ ಜಾನಾತಿ, ಕೋಚಿಸ್ಸ ಆರೋಚಯಿತಾಪಿ ನತ್ಥಿ, ಸಚೇ ಜಾನೇಯ್ಯ ಅದ್ಧಾ ನಿವಾರೇಯ್ಯಾ’’ತಿ. ಇದಂ ಪನ ಇಚ್ಛಾಮತ್ತಂ, ಪಠಮಮೇವೇತ್ಥ ಕಾರಣಂ. ನಾಸ್ಸುಧಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅಸ್ಸುಧಾ’’ತಿ ಪದಪೂರಣಮತ್ತೇ ಅವಧಾರಣತ್ಥೇ ವಾ ನಿಪಾತೋ; ನೇವ ಕೋಚಿ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಅನೇಕೇಹಿ ವಣ್ಣಸಣ್ಠಾನಾದೀಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ವೋಕಾರೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಅನೇಕಾಕಾರವೋಕಾರೋ; ಅನೇಕಾಕಾರವೋಕಿಣ್ಣೋ ಅನೇಕಕಾರಣಸಮ್ಮಿಸ್ಸೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಕೋ ಸೋ? ಅಸುಭಭಾವನಾನುಯೋಗೋ, ತಂ ಅನೇಕಾಕಾರವೋಕಾರಂ ಅಸುಭಭಾವನಾನುಯೋಗಂ ಅನುಯುತ್ತಾ ವಿಹರನ್ತೀತಿ ಯುತ್ತಪಯುತ್ತಾ ವಿಹರನ್ತಿ. ಅಟ್ಟೀಯನ್ತೀತಿ ಸಕೇನ ಕಾಯೇನ ಅಟ್ಟಾ ದುಕ್ಖಿತಾ ಹೋನ್ತಿ ¶ . ಹರಾಯನ್ತೀತಿ ಲಜ್ಜನ್ತಿ. ಜಿಗುಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಸಞ್ಜಾತಜಿಗುಚ್ಛಾ ಹೋನ್ತಿ. ದಹರೋತಿ ತರುಣೋ. ಯುವಾತಿ ಯೋಬ್ಬನೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ. ಮಣ್ಡನಕಜಾತಿಕೋತಿ ಮಣ್ಡನಕಪಕತಿಕೋ. ಸೀಸಂನ್ಹಾತೋತಿ ¶ ಸೀಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ನ್ಹಾತೋ. ದಹರೋ ಯುವಾತಿ ಚೇತ್ಥ ದಹರವಚನೇನ ಪಠಮಯೋಬ್ಬನಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಪಠಮಯೋಬ್ಬನೇ ಹಿ ಸತ್ತಾ ವಿಸೇಸೇನ ಮಣ್ಡನಕಜಾತಿಕಾ ಹೋನ್ತಿ. ಸೀಸಂನ್ಹಾತೋತಿ ಇಮಿನಾ ಮಣ್ಡನಾನುಯೋಗಕಾಲಂ. ಯುವಾಪಿ ಹಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಸರೀರೋ ನ ¶ ಮಣ್ಡನಾನುಯುತ್ತೋ ಹೋತಿ; ಸೀಸಂನ್ಹಾತೋ ಪನ ಸೋ ಮಣ್ಡನಮೇವಾನುಯುಞ್ಜತಿ. ಅಹಿಕುಣಪಾದೀನಿ ದಟ್ಠುಮ್ಪಿ ನ ಇಚ್ಛತಿ. ಸೋ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಅಹಿಕುಣಪೇನ ವಾ ಕುಕ್ಕುರಕುಣಪೇನ ವಾ ಮನುಸ್ಸಕುಣಪೇನ ವಾ ಕಣ್ಠೇ ಆಸತ್ತೇನ ಕೇನಚಿದೇವ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕೇನ ಆನೇತ್ವಾ ಕಣ್ಠೇ ಬದ್ಧೇನ ಪಟಿಮುಕ್ಕೇನ ಯಥಾ ಅಟ್ಟೀಯೇಯ್ಯ ಹರಾಯೇಯ್ಯ ಜಿಗುಚ್ಛೇಯ್ಯ; ಏವಮೇವ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಕೇನ ಕಾಯೇನ ಅಟ್ಟೀಯನ್ತಾ ಹರಾಯನ್ತಾ ಜಿಗುಚ್ಛನ್ತಾ ಸೋ ವಿಯ ಪುರಿಸೋ ತಂ ಕುಣಪಂ ವಿಗತಚ್ಛನ್ದರಾಗತಾಯ ಅತ್ತನೋ ಕಾಯಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿತುಕಾಮಾ ಹುತ್ವಾ ಸತ್ಥಂ ಆದಾಯ ಅತ್ತನಾಪಿ ಅತ್ತಾನಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇನ್ತಿ. ‘‘ತ್ವಂ ಮಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಹಿ; ಅಹಂ ತ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಮ್ಪಿ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇನ್ತಿ.

ಮಿಗಲಣ್ಡಿಕಮ್ಪಿ ಸಮಣಕುತ್ತಕನ್ತಿ ಮಿಗಲಣ್ಡಿಕೋತಿ ತಸ್ಸ ನಾಮಂ; ಸಮಣಕುತ್ತಕೋತಿ ಸಮಣವೇಸಧಾರಕೋ. ಸೋ ಕಿರ ಸಿಖಾಮತ್ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೀಸಂ ಮುಣ್ಡೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಕಾಸಾವಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಅಂಸೇ ಕತ್ವಾ ವಿಹಾರಂಯೇವ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಘಾಸಾದಭಾವೇನ ಜೀವತಿ. ತಮ್ಪಿ ಮಿಗಲಣ್ಡಿಕಂ ಸಮಣಕುತ್ತಕಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏವಂ ವದನ್ತಿ. ಸಾಧೂತಿ ಆಯಾಚನತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ. ನೋತಿ ಉಪಯೋಗಬಹುವಚನಂ, ಸಾಧು ಆವುಸೋ ಅಮ್ಹೇ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಹೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಏತ್ಥ ಚ ಅರಿಯಾ ನೇವ ಪಾಣಾತಿಪಾತಂ ಕರಿಂಸು ನ ಸಮಾದಪೇಸುಂ, ನ ಸಮನುಞ್ಞಾ ಅಹೇಸುಂ. ಪುಥುಜ್ಜನಾ ಪನ ಸಬ್ಬಮಕಂಸು. ಲೋಹಿತಕನ್ತಿ ಲೋಹಿತಮಕ್ಖಿತಂ. ಯೇನ ವಗ್ಗುಮುದಾನದೀತಿ ವಗ್ಗುಮತಾ ಲೋಕಸ್ಸ ಪುಞ್ಞಸಮ್ಮತಾ ನದೀ. ಸೋಪಿ ಕಿರ ‘‘ತಂ ಪಾಪಂ ತತ್ಥ ಪವಾಹೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಗತೋ, ನದಿಯಾ ಆನುಭಾವೇನ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಮ್ಪಿ ಪಾಪಂ ಪಹೀನಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ.

೧೬೩. ಅಹುದೇವ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚನ್ತಿ ತೇಸು ಕಿರ ಭಿಕ್ಖೂಸು ಕೇನಚಿಪಿ ಕಾಯವಿಕಾರೋ ವಾ ¶ ವಚೀವಿಕಾರೋ ವಾ ನ ಕತೋ, ಸಬ್ಬೇ ಸತಾ ಸಮ್ಪಜಾನಾ ದಕ್ಖಿಣೇನ ಪಸ್ಸೇನ ನಿಪಜ್ಜಿಂಸು. ತಂ ಅನುಸ್ಸರತೋ ತಸ್ಸ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಅಹೋಸಿಯೇವ. ಅಹು ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೋತಿ ತಸ್ಸೇವ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಸ್ಸ ಸಭಾವನಿಯಮನತ್ಥಮೇತಂ ವುತ್ತಂ ¶ . ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಅಹೋಸಿ, ನ ವಿನಯಕುಕ್ಕುಚ್ಚನ್ತಿ. ಅಲಾಭಾ ವತ ಮೇತಿಆದಿ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಸ್ಸ ಪವತ್ತಿಆಕಾರದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಅಲಾಭಾ ವತ ಮೇತಿ ಆಯತಿಂ ದಾನಿ ಮಮ ಹಿತಸುಖಲಾಭಾ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ ಅನುತ್ಥುನಾತಿ. ‘‘ನ ವತ ಮೇ ಲಾಭಾ’’ತಿಇಮಿನಾ ಪನ ತಮೇವತ್ಥಂ ದಳ್ಹಂ ಕರೋತಿ. ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಸಚೇಪಿ ಕೋಚಿ ‘‘ಲಾಭಾ ತೇ’’ತಿ ವದೇಯ್ಯ, ತಂ ಮಿಚ್ಛಾ, ನ ವತ ಮೇ ಲಾಭಾತಿ. ದುಲ್ಲದ್ಧಂ ವತ ಮೇತಿ ಕುಸಲಾನುಭಾವೇನ ಲದ್ಧಮ್ಪಿ ಇದಂ ಮನುಸ್ಸತ್ತಂ ದುಲ್ಲದ್ಧಂ ವತ ಮೇ. ನ ವತ ಮೇ ಸುಲದ್ಧನ್ತಿಇಮಿನಾ ಪನ ತಮೇವತ್ಥಂ ದಳ್ಹಂ ಕರೋತಿ. ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಸಚೇಪಿ ಕೋಚಿ ‘‘ಸುಲದ್ಧಂ ತೇ’’ತಿ ವದೇಯ್ಯ, ತಂ ಮಿಚ್ಛಾ; ನ ವತ ಮೇ ಸುಲದ್ಧನ್ತಿ. ಅಪುಞ್ಞಂ ಪಸುತನ್ತಿ ಅಪುಞ್ಞಂ ಉಪಚಿತಂ ಜನಿತಂ ವಾ. ಕಸ್ಮಾತಿ ಚೇ? ಯೋಹಂ ಭಿಕ್ಖೂ…ಪೇ… ವೋರೋಪೇಸಿನ್ತಿ ¶ . ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಯೋ ಅಹಂ ಸೀಲವನ್ತೇ ತಾಯ ಏವ ಸೀಲವನ್ತತಾಯ ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮೇ ಉತ್ತಮಧಮ್ಮೇ ಸೇಟ್ಠಧಮ್ಮೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಸಿನ್ತಿ.

ಅಞ್ಞತರಾ ಮಾರಕಾಯಿಕಾತಿ ನಾಮವಸೇನ ಅಪಾಕಟಾ ಏಕಾ ಭುಮ್ಮದೇವತಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕಾ ಮಾರಪಕ್ಖಿಕಾ ಮಾರಸ್ಸನುವತ್ತಿಕಾ ‘‘ಏವಮಯಂ ಮಾರಧೇಯ್ಯಂ ಮಾರವಿಸಯಂ ನಾತಿಕ್ಕಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾಭರಣವಿಭೂಸಿತಾ ಹುತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಆನುಭಾವಂ ದಸ್ಸಯಮಾನಾ ಅಭಿಜ್ಜಮಾನೇ ಉದಕೇ ಪಥವೀತಲೇ ಚಙ್ಕಮಮಾನಾ ವಿಯ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮಿಗಲಣ್ಡಿಕಂ ಸಮಣಕುತ್ತಕಂ ಏತದವೋಚ. ಸಾಧು ಸಾಧೂತಿ ಸಮ್ಪಹಂಸನತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ; ತಸ್ಮಾ ಏವ ದ್ವಿವಚನಂ ¶ ಕತಂ. ಅತಿಣ್ಣೇ ತಾರೇಸೀತಿ ಸಂಸಾರತೋ ಅತಿಣ್ಣೇ ಇಮಿನಾ ಜೀವಿತಾವೋರೋಪನೇನ ತಾರೇಸಿ ಪರಿಮೋಚೇಸೀತಿ. ಅಯಂ ಕಿರ ಏತಿಸ್ಸಾ ದೇವತಾಯ ಬಾಲಾಯ ದುಮ್ಮೇಧಾಯ ಲದ್ಧಿ ‘‘ಯೇ ನ ಮತಾ, ತೇ ಸಂಸಾರತೋ ನ ಮುತ್ತಾ. ಯೇ ಮತಾ, ತೇ ಮುತ್ತಾ’’ತಿ. ತಸ್ಮಾ ಸಂಸಾರಮೋಚಕಮಿಲಕ್ಖಾ ವಿಯ ಏವಂಲದ್ಧಿಕಾ ಹುತ್ವಾ ತಮ್ಪಿ ತತ್ಥ ನಿಯೋಜೇನ್ತೀ ಏವಮಾಹ. ಅಥ ಖೋ ಮಿಗಲಣ್ಡಿಕೋ ಸಮಣಕುತ್ತಕೋ ತಾವ ಭುಸಂ ಉಪ್ಪನ್ನವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೋಪಿ ತಂ ದೇವತಾಯ ಆನುಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ದೇವತಾ ಏವಮಾಹ – ಅದ್ಧಾ ಇಮಿನಾ ಅತ್ಥೇನ ಏವಮೇವ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ನಿಟ್ಠಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಲಾಭಾ ಕಿರ ಮೇ’’ತಿಆದೀನಿ ಪರಿಕಿತ್ತಯನ್ತೋ. ವಿಹಾರೇನ ವಿಹಾರಂ ಪರಿವೇಣೇನ ಪರಿವೇಣಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏವಂ ವದೇತೀತಿ ತಂ ತಂ ವಿಹಾರಞ್ಚ ಪರಿವೇಣಞ್ಚ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ದ್ವಾರಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಏವಂ ವದತಿ – ‘‘ಕೋ ಅತಿಣ್ಣೋ, ಕಂ ತಾರೇಮೀ’’ತಿ?

ಹೋತಿಯೇವ ¶ ಭಯನ್ತಿ ಮರಣಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಚಿತ್ತುತ್ರಾಸೋ ಹೋತಿ. ಹೋತಿ ಛಮ್ಭಿತತ್ತನ್ತಿ ಹದಯಮಂಸಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಮಾ ಸರೀರಚಲನಂ ಹೋತಿ; ಅತಿಭಯೇನ ಥದ್ಧಸರೀರತ್ತನ್ತಿಪಿ ಏಕೇ, ಥಮ್ಭಿತತ್ತಞ್ಹಿ ಛಮ್ಭಿತತ್ತನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಲೋಮಹಂಸೋತಿ ಉದ್ಧಂಠಿತಲೋಮತಾ, ಖೀಣಾಸವಾ ಪನ ಸತ್ತಸುಞ್ಞತಾಯ ಸುದಿಟ್ಠತ್ತಾ ಮರಣಕಸತ್ತಮೇವ ನ ಪಸ್ಸನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತೇಸಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪೇತಂ ನಾಹೋಸೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಏಕಮ್ಪಿ ಭಿಕ್ಖುಂ ದ್ವೇಪಿ…ಪೇ… ಸಟ್ಠಿಮ್ಪಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಏಕಾಹೇನ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಸೀತಿ ಏವಂ ಗಣನವಸೇನ ಸಬ್ಬಾನಿಪಿ ತಾನಿ ಪಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಿ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಸಿ.

೧೬೪. ಪಟಿಸಲ್ಲಾನಾ ವುಟ್ಠಿತೋತಿ ತೇಸಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಂ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಪತ್ತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ತತೋ ಏಕೀಭಾವತೋ ವುಟ್ಠಿತೋ ಜಾನನ್ತೋಪಿ ಅಜಾನನ್ತೋ ವಿಯ ಕಥಾಸಮುಟ್ಠಾಪನತ್ಥಂ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಆನನ್ದಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ. ಕಿಂ ನು ಖೋ ಆನನ್ದ ತನುಭೂತೋ ವಿಯ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋತಿ ಆನನ್ದ ಇತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಬಹೂ ಭಿಕ್ಖೂ ಏಕತೋ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಉದ್ದೇಸಂ ಪರಿಪುಚ್ಛಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿ ಸಜ್ಝಾಯನ್ತಿ, ಏಕಪಜ್ಜೋತೋ ವಿಯ ಆರಾಮೋ ದಿಸ್ಸತಿ, ಇದಾನಿ ಪನ ಅದ್ಧಮಾಸಮತ್ತಸ್ಸ ಅಚ್ಚಯೇನ ¶ ತನುಭೂತೋ ವಿಯ ತನುಕೋ ಮನ್ದೋ ¶ ಅಪ್ಪಕೋ ವಿರಳವಿರಳೋ ವಿಯ ಜಾತೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ. ಕಿನ್ನು ಖೋ ಕಾರಣಂ, ಕಿಂ ದಿಸಾಸು ಪಕ್ಕನ್ತಾ ಭಿಕ್ಖೂತಿ?

ಅಥಾಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇನ ತೇಸಂ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಪ್ಪತ್ತಿಂ ಅಸಲ್ಲಕ್ಖೇನ್ತೋ ಅಸುಭಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಾನುಯೋಗಪಚ್ಚಯಾ ಪನ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇನ್ತೋ ‘‘ತಥಾ ಹಿ ಪನ ಭನ್ತೇ ಭಗವಾ’’ತಿಆದಿಂ ವತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅರಹತ್ತಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಅಞ್ಞಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಯಾಚನ್ತೋ ‘‘ಸಾಧು ಭನ್ತೇ ಭಗವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಸಾಧು ಭನ್ತೇ ಭಗವಾ ಅಞ್ಞಂ ಕಾರಣಂ ಆಚಿಕ್ಖತು, ಯೇನ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಹೇಯ್ಯ; ಮಹಾಸಮುದ್ದಂ ಓರೋಹಣತಿತ್ಥಾನಿ ವಿಯ ಹಿ ಅಞ್ಞಾನಿಪಿ ದಸಾನುಸ್ಸತಿದಸಕಸಿಣಚತುಧಾತುವವತ್ಥಾನಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರಾನಾಪಾನಸತಿಪ್ಪಭೇದಾನಿ ಬಹೂನಿ ನಿಬ್ಬಾನೋರೋಹಣಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಾನಿ ಸನ್ತಿ. ತೇಸು ಭಗವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಮಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞತರಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಆಚಿಕ್ಖತೂತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

ಅಥ ಭಗವಾ ತಥಾ ಕಾತುಕಾಮೋ ಥೇರಂ ಉಯ್ಯೋಜೇನ್ತೋ ‘‘ತೇನಹಾನನ್ದಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ವೇಸಾಲಿಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯಾತಿ ವೇಸಾಲಿಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಸಮನ್ತಾ ಗಾವುತೇಪಿ ಅದ್ಧಯೋಜನೇಪಿ ಯಾವತಿಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ ವಿಹರನ್ತಿ ¶ , ತೇ ಸಬ್ಬೇ ಸನ್ನಿಪಾತೇಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ತೇ ಸಬ್ಬೇ ಉಪಟ್ಠಾನಸಾಲಾಯಂ ಸನ್ನಿಪಾತೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ತನಾ ಗನ್ತುಂ ಯುತ್ತಟ್ಠಾನಂ ಸಯಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ದಹರಭಿಕ್ಖೂ ಪಹಿಣಿತ್ವಾ ಮುಹುತ್ತೇನೇವ ಅನವಸೇಸೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಉಪಟ್ಠಾನಸಾಲಾಯಂ ಸಮೂಹಂ ಕತ್ವಾ. ಯಸ್ಸ ದಾನಿ ಭನ್ತೇ ಭಗವಾ ಕಾಲಂ ಮಞ್ಞತೀತಿ ಏತ್ಥ ಅಯಮಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಭಗವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ಸನ್ನಿಪತಿತೋ ಏಸ ಕಾಲೋ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಾತುಂ, ಅನುಸಾಸನಿಂ ದಾತುಂ, ಇದಾನಿ ಯಸ್ಸ ತುಮ್ಹೇ ಕಾಲಂ ಜಾನಾಥ, ತಂ ಕತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ.

ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧಿಕಥಾ

೧೬೫. ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ…ಪೇ… ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ಅಯಮ್ಪಿ ಖೋ ಭಿಕ್ಖವೇತಿ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ಚ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅರಹತ್ತಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಪುಬ್ಬೇ ಆಚಿಕ್ಖಿತಅಸುಭಕಮ್ಮಟ್ಠಾನತೋ ಅಞ್ಞಂ ಪರಿಯಾಯಂ ¶ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತೋ ‘‘ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧೀ’’ತಿ ಆಹ.

ಇದಾನಿ ಯಸ್ಮಾ ಭಗವತಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸನ್ತಪಣೀತಕಮ್ಮಟ್ಠಾನದಸ್ಸನತ್ಥಮೇವ ಅಯಂ ಪಾಳಿ ವುತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾ ಅಪರಿಹಾಪೇತ್ವಾ ಅತ್ಥಯೋಜನಾಕ್ಕಮಂ ಏತ್ಥ ವಣ್ಣನಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ. ತತ್ರ ‘‘ಅಯಮ್ಪಿ ಖೋ ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ತಾವ ಪದಸ್ಸ ಅಯಂ ಯೋಜನಾ – ಭಿಕ್ಖವೇ ನ ಕೇವಲಂ ಅಸುಭಭಾವನಾಯೇವ ಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನಾಯ ಸಂವತ್ತತಿ, ಅಪಿಚ ಅಯಮ್ಪಿ ಖೋ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧಿ…ಪೇ… ವೂಪಸಮೇತೀತಿ.

ಅಯಂ ¶ ಪನೇತ್ಥ ಅತ್ಥವಣ್ಣನಾ – ಆನಾಪಾನಸ್ಸತೀತಿ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಪರಿಗ್ಗಾಹಿಕಾ ಸತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಯಂ –

‘‘ಆನನ್ತಿ ಅಸ್ಸಾಸೋ, ನೋ ಪಸ್ಸಾಸೋ. ಅಪಾನನ್ತಿ ಪಸ್ಸಾಸೋ, ನೋ ಅಸ್ಸಾಸೋ. ಅಸ್ಸಾಸವಸೇನ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಸತಿ, ಪಸ್ಸಾಸವಸೇನ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಸತಿ. ಯೋ ಅಸ್ಸಸತಿ ತಸ್ಸುಪಟ್ಠಾತಿ, ಯೋ ಪಸ್ಸಸತಿ ತಸ್ಸುಪಟ್ಠಾತೀ’’ತಿ (ಪಟಿ. ಮ. ೧.೧೬೦).

ಸಮಾಧೀತಿ ತಾಯ ಆನಾಪಾನಪರಿಗ್ಗಾಹಿಕಾಯ ಸತಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾ; ಸಮಾಧಿಸೀಸೇನ ಚಾಯಂ ದೇಸನಾ, ನ ಸತಿಸೀಸೇನ. ತಸ್ಮಾ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಯಾ ಯುತ್ತೋ ಸಮಾಧಿ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧಿ, ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಯಂ ವಾ ಸಮಾಧಿ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧೀತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಭಾವಿತೋತಿ ಉಪ್ಪಾದಿತೋ ವಡ್ಢಿತೋ ಚ. ಬಹುಲೀಕತೋತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ¶ ಕತೋ. ಸನ್ತೋ ಚೇವ ಪಣೀತೋ ಚಾತಿ ಸನ್ತೋ ಚೇವ ಪಣೀತೋ ಚೇವ, ಉಭಯತ್ಥ ಏವಸದ್ದೇನ ನಿಯಮೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ಅಯಞ್ಹಿ ಯಥಾ ಅಸುಭಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕೇವಲಂ ಪಟಿವೇಧವಸೇನ ಸನ್ತಞ್ಚ ಪಣೀತಞ್ಚ ಓಳಾರಿಕಾರಮ್ಮಣತ್ತಾ ಪನ ಪಟಿಕೂಲಾರಮ್ಮಣತ್ತಾ ಚ ಆರಮ್ಮಣವಸೇನ ನೇವ ಸನ್ತಂ ನ ಪಣೀತಂ, ನ ಏವಂ ಕೇನಚಿ ಪರಿಯಾಯೇನ ಅಸನ್ತೋ ವಾ ಅಪ್ಪಣೀತೋ ವಾ, ಅಪಿಚ ಖೋ ಆರಮ್ಮಣಸನ್ತತಾಯಪಿ ಸನ್ತೋ ವೂಪಸನ್ತೋ ನಿಬ್ಬುತೋ ಪಟಿವೇಧಸಙ್ಖಾತಅಙ್ಗಸನ್ತತಾಯಪಿ ಆರಮ್ಮಣಪ್ಪಣೀತತಾಯಪಿ ಪಣೀತೋ ಅತಿತ್ತಿಕರೋ ಅಙ್ಗಪ್ಪಣೀತತಾಯಪೀತಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಸನ್ತೋ ಚೇವ ಪಣೀತೋ ಚಾ’’ತಿ.

ಅಸೇಚನಕೋ ಚ ಸುಖೋ ಚ ವಿಹಾರೋತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ನಾಸ್ಸ ಸೇಚನನ್ತಿ ಅಸೇಚನಕೋ ಅನಾಸಿತ್ತಕೋ ಅಬ್ಬೋಕಿಣ್ಣೋ ¶ ಪಾಟೇಕ್ಕೋ ಆವೇಣಿಕೋ, ನತ್ಥೇತ್ಥ ಪರಿಕಮ್ಮೇನ ವಾ ಉಪಚಾರೇನ ವಾ ಸನ್ತತಾ ಆದಿಮನಸಿಕಾರತೋ ಪಭುತಿ ಅತ್ತನೋ ಸಭಾವೇನೇವ ಸನ್ತೋ ಚ ಪಣೀತೋ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕೇಚಿ ಪನ ಅಸೇಚನಕೋತಿ ಅನಾಸಿತ್ತಕೋ ಓಜವನ್ತೋ ಸಭಾವೇನೇವ ಮಧುರೋತಿ ವದನ್ತಿ. ಏವಮಯಂ ಅಸೇಚನಕೋ ಚ ಅಪ್ಪಿತಪ್ಪಿತಕ್ಖಣೇ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕಸುಖಪ್ಪಟಿಲಾಭಾಯ ಸಂವತ್ತನತೋ ಸುಖೋ ಚ ವಿಹಾರೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಉಪ್ಪನ್ನುಪ್ಪನ್ನೇತಿ ಅವಿಕ್ಖಮ್ಭಿತೇ ಅವಿಕ್ಖಮ್ಭಿತೇ. ಪಾಪಕೇತಿ ಲಾಮಕೇ. ಅಕುಸಲೇ ಧಮ್ಮೇತಿ ಅಕೋಸಲ್ಲಸಮ್ಭೂತೇ ಧಮ್ಮೇ. ಠಾನಸೋ ಅನ್ತರಧಾಪೇತೀತಿ ಖಣೇನೇವ ಅನ್ತರಧಾಪೇತಿ ವಿಕ್ಖಮ್ಭೇತಿ. ವೂಪಸಮೇತೀತಿ ಸುಟ್ಠು ಉಪಸಮೇತಿ, ನಿಬ್ಬೇಧಭಾಗಿಯತ್ತಾ ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಅರಿಯಮಗ್ಗವುಡ್ಢಿಪ್ಪತೋ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ದತಿ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭೇತೀತಿಪಿ ಅತ್ಥೋ.

ಸೇಯ್ಯಥಾಪೀತಿ ¶ ಓಪಮ್ಮನಿದಸ್ಸನಮೇತಂ. ಗಿಮ್ಹಾನಂ ಪಚ್ಛಿಮೇ ಮಾಸೇತಿ ಆಸಾಳ್ಹಮಾಸೇ. ಊಹತಂ ರಜೋಜಲ್ಲನ್ತಿ ಅದ್ಧಮಾಸೇ ವಾತಾತಪಸುಕ್ಖಾಯ ಗೋಮಹಿಂಸಾದಿಪಾದಪ್ಪಹಾರಸಮ್ಭಿನ್ನಾಯ ಪಥವಿಯಾ ಉದ್ಧಂ ಹತಂ ಊಹತಂ ಆಕಾಸೇ ಸಮುಟ್ಠಿತಂ ರಜಞ್ಚ ರೇಣುಞ್ಚ. ಮಹಾ ಅಕಾಲಮೇಘೋತಿ ಸಬ್ಬಂ ನಭಂ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಿತೋ ಆಸಾಳ್ಹಜುಣ್ಹಪಕ್ಖೇ ಸಕಲಂ ಅದ್ಧಮಾಸಂ ವಸ್ಸನಕಮೇಘೋ. ಸೋ ಹಿ ಅಸಮ್ಪತ್ತೇ ವಸ್ಸಕಾಲೇ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ ಅಕಾಲಮೇಘೋತಿ ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತೋ. ಠಾನಸೋ ಅನ್ತರಧಾಪೇತಿ ವೂಪಸಮೇತೀತಿ ಖಣೇನೇವ ¶ ಅದಸ್ಸನಂ ನೇತಿ, ಪಥವಿಯಂ ಸನ್ನಿಸೀದಾಪೇತಿ. ಏವಮೇವ ಖೋತಿ ಓಪಮ್ಮಸಮ್ಪಟಿಪಾದನಮೇತಂ. ತತೋ ಪರಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ.

ಇದಾನಿ ಕಥಂ ಭಾವಿತೋ ಚ ಭಿಕ್ಖವೇ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧೀತಿ ಏತ್ಥ ಕಥನ್ತಿ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧಿಭಾವನಂ ನಾನಪ್ಪಕಾರತೋ ವಿತ್ಥಾರೇತುಕಮ್ಯತಾಪುಚ್ಛಾ. ಭಾವಿತೋ ಚ ಭಿಕ್ಖವೇ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧೀತಿ ನಾನಪ್ಪಕಾರತೋ ವಿತ್ಥಾರೇತುಕಮ್ಯತಾಯ ಪುಟ್ಠಧಮ್ಮನಿದಸ್ಸನಂ ¶ . ಏಸ ನಯೋ ದುತಿಯಪದೇಪಿ. ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ – ಭಿಕ್ಖವೇ ಕೇನಪಕಾರೇನ ಕೇನಾಕಾರೇನ ಕೇನ ವಿಧಿನಾ ಭಾವಿತೋ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧಿ ಕೇನಪಕಾರೇನ ಬಹುಲೀಕತೋ ಸನ್ತೋ ಚೇವ…ಪೇ… ವೂಪಸಮೇತೀತಿ.

ಇದಾನಿ ತಮತ್ಥಂ ವಿತ್ಥಾರೇನ್ತೋ ‘‘ಇಧ ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಇಧ ಭಿಕ್ಖವೇ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಭಿಕ್ಖು. ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ಇಧಸದ್ದೋ ಸಬ್ಬಪ್ಪಕಾರಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧಿನಿಬ್ಬತ್ತಕಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಸನ್ನಿಸ್ಸಯಭೂತಸಾಸನಪರಿದೀಪನೋ ಅಞ್ಞಸಾಸನಸ್ಸ ತಥಾಭಾವಪಟಿಸೇಧನೋ ಚ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ – ‘‘ಇಧೇವ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಮಣೋ…ಪೇ… ಸುಞ್ಞಾ ಪರಪ್ಪವಾದಾ ಸಮಣೇಭಿ ಅಞ್ಞೇಹೀ’’ತಿ (ಮ. ನಿ. ೧.೧೩೯). ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ.

ಅರಞ್ಞಗತೋ ವಾ…ಪೇ… ಸುಞ್ಞಾಗಾರಗತೋ ವಾತಿ ಇದಮಸ್ಸ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧಿಭಾವನಾನುರೂಪಸೇನಾಸನಪರಿಗ್ಗಹಪರಿದೀಪನಂ. ಇಮಸ್ಸ ಹಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದೀಘರತ್ತಂ ರೂಪಾದೀಸು ಆರಮ್ಮಣೇಸು ಅನುವಿಸಟಂ ಚಿತ್ತಂ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧಿಆರಮ್ಮಣಂ ಅಭಿರುಹಿತುಂ ನ ಇಚ್ಛತಿ. ಕೂಟಗೋಣಯುತ್ತರಥೋ ವಿಯ ಉಪ್ಪಥಮೇವ ಧಾವತಿ. ತಸ್ಮಾ ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ನಾಮ ಗೋಪೋ ಕೂಟಧೇನುಯಾ ಸಬ್ಬಂ ಖೀರಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ವಡ್ಢಿತಂ ಕೂಟವಚ್ಛಂ ದಮೇತುಕಾಮೋ ಧೇನುತೋ ಅಪನೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತೇ ಮಹನ್ತಂ ಥಮ್ಭಂ ನಿಖಣಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಯೋತ್ತೇನ ಬನ್ಧೇಯ್ಯ. ಅಥಸ್ಸ ಸೋ ವಚ್ಛೋ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ವಿಪ್ಫನ್ದಿತ್ವಾ ಪಲಾಯಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ತಮೇವ ಥಮ್ಭಂ ಉಪನಿಸೀದೇಯ್ಯ ವಾ ಉಪನಿಪಜ್ಜೇಯ್ಯ ವಾ; ಏವಮೇವ ಇಮಿನಾಪಿ ಭಿಕ್ಖುನಾ ದೀಘರತ್ತಂ ರೂಪಾರಮ್ಮಣಾದಿರಸಪಾನವಡ್ಢಿತಂ ದುಟ್ಠಚಿತ್ತಂ ದಮೇತುಕಾಮೇನ ರೂಪಾದಿಆರಮ್ಮಣತೋ ಅಪನೇತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಂ ವಾ…ಪೇ… ಸುಞ್ಞಾಗಾರಂ ವಾ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಥಮ್ಭೇ ಸತಿಯೋತ್ತೇನ ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ. ಏವಮಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ವಿಪ್ಫನ್ದಿತ್ವಾಪಿ ಪುಬ್ಬೇ ಆಚಿಣ್ಣಾರಮ್ಮಣಂ ಅಲಭಮಾನಂ ¶ ಸತಿಯೋತ್ತಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪಲಾಯಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಂ ತಮೇವಾರಮ್ಮಣಂ ಉಪಚಾರಪ್ಪನಾವಸೇನ ಉಪನಿಸೀದತಿ ಚೇವ ಉಪನಿಪಜ್ಜತಿ ಚ. ತೇನಾಹು ಪೋರಾಣಾ –

‘‘ಯಥಾ ¶ ¶ ಥಮ್ಭೇ ನಿಬನ್ಧೇಯ್ಯ, ವಚ್ಛಂ ದಮ್ಮಂ ನರೋ ಇಧ;

ಬನ್ಧೇಯ್ಯೇವಂ ಸಕಂ ಚಿತ್ತಂ, ಸತಿಯಾರಮ್ಮಣೇ ದಳ್ಹ’’ನ್ತಿ. (ವಿಸುದ್ಧಿ. ೧.೨೧೭; ದೀ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩೭೪; ಮ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೦೭; ಪಟಿ. ಮ. ಅಟ್ಠ. ೨.೧.೧೬೩);

ಏವಮಸ್ಸೇತಂ ಸೇನಾಸನಂ ಭಾವನಾನುರೂಪಂ ಹೋತಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಇದಮಸ್ಸ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಆಧಿಭಾವನಾನುರೂಪಸೇನಾಸನಪರಿಗ್ಗಹಪರಿದೀಪನ’’ನ್ತಿ.

ಅಥ ವಾ ಯಸ್ಮಾ ಇದಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಪ್ಪಭೇದೇ ಮುದ್ಧಭೂತಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬುದ್ಧಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಬುದ್ಧಸಾವಕಾನಂ ವಿಸೇಸಾಧಿಗಮದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸುಖವಿಹಾರಪದಟ್ಠಾನಂ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಾದಿಸದ್ದಸಮಾಕುಲಂ ಗಾಮನ್ತಂ ಅಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ನ ಸುಕರಂ ಸಮ್ಪಾದೇತುಂ, ಸದ್ದಕಣ್ಟಕತ್ತಾ ಝಾನಸ್ಸ. ಅಗಾಮಕೇ ಪನ ಅರಞ್ಞೇ ಸುಕರಂ ಯೋಗಾವಚರೇನ ಇದಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಆನಾಪಾನಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ತದೇವ ಚ ಪಾದಕಂ ಕತ್ವಾ ಸಙ್ಖಾರೇ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗಫಲಂ ಅರಹತ್ತಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿತುಂ, ತಸ್ಮಾಸ್ಸ ಅನುರೂಪಂಸೇನಾಸನಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಭಗವಾ ‘‘ಅರಞ್ಞಗತೋ ವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ.

ವತ್ಥುವಿಜ್ಜಾಚರಿಯೋ ವಿಯ ಹಿ ಭಗವಾ, ಸೋ ಯಥಾ ವತ್ಥುವಿಜ್ಜಾಚರಿಯೋ ನಗರಭೂಮಿಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಸುಟ್ಠು ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಏತ್ಥ ನಗರಂ ಮಾಪೇಥಾ’’ತಿ ಉಪದಿಸತಿ, ಸೋತ್ಥಿನಾ ಚ ನಗರೇ ನಿಟ್ಠಿತೇ ರಾಜಕುಲತೋ ಮಹಾಸಕ್ಕಾರಂ ಲಭತಿ; ಏವಮೇವ ಯೋಗಾವಚರಸ್ಸ ಅನುರೂಪಸೇನಾಸನಂ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಏತ್ಥ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಅನುಯುಞ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಉಪದಿಸತಿ. ತತೋ ತತ್ಥ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಅನುಯುತ್ತೇನ ಯೋಗಿನಾ ಕಮೇನ ಅರಹತ್ತೇ ಪತ್ತೇ ‘‘ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ವತ ಸೋ ಭಗವಾ’’ತಿ ಮಹನ್ತಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಲಭತಿ. ಅಯಂ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ‘‘ದೀಪಿಸದಿಸೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಯಥಾ ಹಿ ಮಹಾದೀಪಿರಾಜಾ ಅರಞ್ಞೇ ತಿಣಗಹನಂ ವಾ ವನಗಹನಂ ವಾ ಪಬ್ಬತಗಹನಂ ವಾ ನಿಸ್ಸಾಯ ¶ ನಿಲೀಯಿತ್ವಾ ವನಮಹಿಂಸಗೋಕಣ್ಣಸೂಕರಾದಯೋ ಮಿಗೇ ಗಣ್ಹಾತಿ; ಏವಮೇವಾಯಂ ಅರಞ್ಞಾದೀಸು ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಅನುಯುಞ್ಜನ್ತೋ ಭಿಕ್ಖು ಯಥಾಕ್ಕಮೇನ ಸೋತಾಪತ್ತಿಸಕದಾಗಾಮಿಅನಾಗಾಮಿಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇ ಚೇವ ಅರಿಯಫಲಞ್ಚ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ತೇನಾಹು ಪೋರಾಣಾ –

‘‘ಯಥಾಪಿ ¶ ದೀಪಿಕೋ ನಾಮ, ನಿಲೀಯಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹತೀ ಮಿಗೇ;

ತಥೇವಾಯಂ ಬುದ್ಧಪುತ್ತೋ, ಯುತ್ತಯೋಗೋ ವಿಪಸ್ಸಕೋ;

ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾನ, ಗಣ್ಹಾತಿ ಫಲಮುತ್ತಮ’’ನ್ತಿ. (ಮಿ. ಪ. ೬.೧.೫);

ತೇನಸ್ಸ ಪರಕ್ಕಮಜವಯೋಗ್ಗಭೂಮಿಂ ಅರಞ್ಞಸೇನಾಸನಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಭಗವಾ ‘‘ಅರಞ್ಞಗತೋ ವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ.

ತತ್ಥ ¶ ಅರಞ್ಞಗತೋ ವಾತಿ ಅರಞ್ಞನ್ತಿ ‘‘ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಬಹಿ ಇನ್ದಖೀಲಾ ಸಬ್ಬಮೇತಂ ಅರಞ್ಞ’’ನ್ತಿ (ವಿಭ. ೫೨೯) ಚ ‘‘ಆರಞ್ಞಕಂ ನಾಮ ಸೇನಾಸನಂ ಪಞ್ಚಧನುಸತಿಕಂ ಪಚ್ಛಿಮ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೫೩) ಚ ಏವಂ ವುತ್ತಲಕ್ಖಣೇಸು ಅರಞ್ಞೇಸು ಅನುರೂಪಂ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಪವಿವೇಕಸುಖಂ ಅರಞ್ಞಂ ಗತೋ. ರುಕ್ಖಮೂಲಗತೋ ವಾತಿ ರುಕ್ಖಸಮೀಪಂ ಗತೋ. ಸುಞ್ಞಾಗಾರಗತೋ ವಾತಿ ಸುಞ್ಞಂ ವಿವಿತ್ತೋಕಾಸಂ ಗತೋ. ಏತ್ಥ ಚ ಠಪೇತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಞ್ಚ ರುಕ್ಖಮೂಲಞ್ಚ ಅವಸೇಸಸತ್ತವಿಧಸೇನಾಸನಗತೋಪಿ ಸುಞ್ಞಾಗಾರಗತೋತಿ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಏವಮಸ್ಸ ಉತುತ್ತಯಾನುಕೂಲಂ ಧಾತುಚರಿಯಾನುಕೂಲಞ್ಚ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಭಾವನಾನುರೂಪಂ ಸೇನಾಸನಂ ಉಪದಿಸಿತ್ವಾ ಅಲೀನಾನುದ್ಧಚ್ಚಪಕ್ಖಿಕಂ ಸನ್ತಮಿರಿಯಾಪಥಂ ಉಪದಿಸನ್ತೋ ‘‘ನಿಸೀದತೀ’’ತಿ ಆಹ. ಅಥಸ್ಸ ನಿಸಜ್ಜಾಯ ದಳ್ಹಭಾವಂ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾನಂ ಪವತ್ತನಸುಖತಂ ಆರಮ್ಮಣಪರಿಗ್ಗಹೂಪಾಯಞ್ಚ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆಭುಜಿತ್ವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ.

ತತ್ಥ ಪಲ್ಲಙ್ಕನ್ತಿ ಸಮನ್ತತೋ ಊರುಬದ್ಧಾಸನಂ. ಆಭುಜಿತ್ವಾತಿ ಆಬನ್ಧಿತ್ವಾ. ಉಜುಂ ಕಾಯಂ ಪಣಿಧಾಯಾತಿ ಉಪರಿಮಂ ಸರೀರಂ ¶ ಉಜುಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ, ಅಟ್ಠಾರಸ ಪಿಟ್ಠಿಕಣ್ಟಕೇ ಕೋಟಿಯಾ ಕೋಟಿಂ ಪಟಿಪಾದೇತ್ವಾ. ಏವಞ್ಹಿ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಚಮ್ಮಮಂಸನ್ಹಾರೂನಿ ನ ಪಣಮನ್ತಿ. ಅಥಸ್ಸ ಯಾ ತೇಸಂ ಪಣಮನಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಖಣೇ ಖಣೇ ವೇದನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯುಂ, ತಾ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ. ತಾಸು ಅನುಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾಸು ಚಿತ್ತಂ ಏಕಗ್ಗಂ ಹೋತಿ. ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ನ ಪರಿಪತತಿ. ವುಡ್ಢಿಂ ಫಾತಿಂ ಉಪಗಚ್ಛತಿ.

ಪರಿಮುಖಂ ಸತಿಂ ಉಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾತಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಾಭಿಮುಖಂ ಸತಿಂ ಠಪಯಿತ್ವಾ. ಅಥ ವಾ ‘‘ಪರೀ’’ತಿ ಪರಿಗ್ಗಹಟ್ಠೋ; ‘‘ಮುಖ’’ನ್ತಿ ನಿಯ್ಯಾನಟ್ಠೋ; ‘‘ಸತೀ’’ತಿ ಉಪಟ್ಠಾನಟ್ಠೋ; ತೇನ ವುಚ್ಚತಿ – ‘‘ಪರಿಮುಖಂ ಸತಿಂ ಉಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ’’ತಿ. ಏವಂ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಯಂ (ಪಟಿ. ಮ. ೧.೧೬೪-೧೬೫) ವುತ್ತನಯೇನಪೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ತತ್ರಾಯಂ ಸಙ್ಖೇಪೋ – ‘‘ಪರಿಗ್ಗಹಿತನಿಯ್ಯಾನಂ ಸತಿಂ ಕತ್ವಾ’’ತಿ. ಸೋ ಸತೋವ ಅಸ್ಸಸತೀತಿ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಏವಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಏವಞ್ಚ ಸತಿಂ ಉಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ತಂ ಸತಿಂ ಅವಿಜಹನ್ತೋ ಸತೋಏವ ಅಸ್ಸಸತಿ, ಸತೋ ಪಸ್ಸಸತಿ, ಸತೋಕಾರೀ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಇದಾನಿ ¶ ಯೇಹಾಕಾರೇಹಿ ಸತೋಕಾರೀ ಹೋತಿ, ತೇ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ದೀಘಂ ವಾ ಅಸ್ಸಸನ್ತೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಯಂ – ‘‘ಸೋ ಸತೋವ ಅಸ್ಸಸತಿ, ಸತೋ ಪಸ್ಸಸತೀ’’ತಿ ಏತಸ್ಸೇವ ವಿಭಙ್ಗೇ –

‘‘ಬಾತ್ತಿಂಸಾಯ ¶ ಆಕಾರೇಹಿ ಸತೋಕಾರೀ ಹೋತಿ. ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಾಸವಸೇನ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಏಕಗ್ಗತಂ ಅವಿಕ್ಖೇಪಂ ಪಜಾನತೋ ಸತಿ ಉಪಟ್ಠಿತಾ ಹೋತಿ. ತಾಯ ಸತಿಯಾ ತೇನ ಞಾಣೇನ ಸತೋಕಾರೀ ಹೋತಿ. ದೀಘಂ ಪಸ್ಸಾಸವಸೇನ…ಪೇ… ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾನುಪಸ್ಸೀ ಅಸ್ಸಾಸವಸೇನ ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾನುಪಸ್ಸೀ ಪಸ್ಸಾಸವಸೇನ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಏಕಗ್ಗತಂ ಅವಿಕ್ಖೇಪಂ ಪಜಾನತೋ ಸತಿ ಉಪಟ್ಠಿತಾ ಹೋತಿ. ತಾಯ ಸತಿಯಾ ತೇನ ಞಾಣೇನ ಸತೋಕಾರೀ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಟಿ. ಮ. ೧.೧೬೫).

ತತ್ಥ ದೀಘಂ ವಾ ಅಸ್ಸಸನ್ತೋತಿ ದೀಘಂ ವಾ ಅಸ್ಸಾಸಂ ಪವತ್ತೇನ್ತೋ. ‘‘ಅಸ್ಸಾಸೋ’’ತಿ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖಮನವಾತೋ. ‘‘ಪಸ್ಸಾಸೋ’’ತಿ ಅನ್ತೋ ಪವಿಸನವಾತೋ. ಸುತ್ತನ್ತಟ್ಠಕಥಾಸು ಪನ ಉಪ್ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಆಗತಂ.

ತತ್ಥ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ¶ ಗಬ್ಭಸೇಯ್ಯಕಾನಂ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ನಿಕ್ಖಮನಕಾಲೇ ಪಠಮಂ ಅಬ್ಭನ್ತರವಾತೋ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖಮತಿ. ಪಚ್ಛಾ ಬಾಹಿರವಾತೋ ಸುಖುಮಂ ರಜಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಬ್ಭನ್ತರಂ ಪವಿಸನ್ತೋ ತಾಲುಂ ಆಹಚ್ಚ ನಿಬ್ಬಾಯತಿ. ಏವಂ ತಾವ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಯಾ ಪನ ತೇಸಂ ದೀಘರಸ್ಸತಾ, ಸಾ ಅದ್ಧಾನವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಯಥಾ ಹಿ ಓಕಾಸದ್ಧಾನಂ ಫರಿತ್ವಾ ಠಿತಂ ಉದಕಂ ವಾ ವಾಲಿಕಾ ವಾ ‘‘ದೀಘಮುದಕಂ ದೀಘಾ ವಾಲಿಕಾ, ರಸ್ಸಮುದಕಂ ರಸ್ಸಾ ವಾಲಿಕಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಏವಂ ಚುಣ್ಣವಿಚುಣ್ಣಾಪಿ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ ಹತ್ಥಿಸರೀರೇ ಅಹಿಸರೀರೇ ಚ ತೇಸಂ ಅತ್ತಭಾವಸಙ್ಖಾತಂ ದೀಘಂ ಅದ್ಧಾನಂ ಸಣಿಕಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಸಣಿಕಮೇವ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ದೀಘಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ಸುನಖಸಸಾದೀನಂ ಅತ್ತಭಾವಸಙ್ಖಾತಂ ರಸ್ಸಂ ಅದ್ಧಾನಂ ಸೀಘಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಸೀಘಮೇವ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ರಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ಮನುಸ್ಸೇಸು ಪನ ಕೇಚಿ ಹತ್ಥಿಅಹಿಆದಯೋ ವಿಯ ಕಾಲದ್ಧಾನವಸೇನ ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಸನ್ತಿ ಚ ಪಸ್ಸಸನ್ತಿ ಚ. ಕೇಚಿ ಸುನಖಸಸಾದಯೋ ವಿಯ ರಸ್ಸಂ. ತಸ್ಮಾ ತೇಸಂ ಕಾಲವಸೇನ ದೀಘಮದ್ಧಾನಂ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಾ ಚ ಪವಿಸನ್ತಾ ಚ ತೇ ದೀಘಾ. ಇತ್ತರಮದ್ಧಾನಂ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಾ ಚ ಪವಿಸನ್ತಾ ಚ ‘‘ರಸ್ಸಾ’’ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ತತ್ರಾಯಂ ಭಿಕ್ಖು ನವಹಾಕಾರೇಹಿ ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಸನ್ತೋ ಚ ಪಸ್ಸಸನ್ತೋ ಚ ‘‘ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಸಾಮಿ ಪಸ್ಸಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಜಾನಾತಿ. ಏವಂ ಪಜಾನತೋ ಚಸ್ಸ ಏಕೇನಾಕಾರೇನ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾಸತಿಪಟ್ಠಾನಭಾವನಾ ಸಮ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಯಥಾಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಯಂ –

‘‘ಕಥಂ ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಸನ್ತೋ ‘ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಸಾಮೀ’ತಿ ಪಜಾನಾತಿ, ದೀಘಂ ಪಸ್ಸಸನ್ತೋ ‘ದೀಘಂ ಪಸ್ಸಸಾಮೀ’ತಿ ¶ ಪಜಾನಾತಿ? ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಾಸಂ ಅದ್ಧಾನಸಙ್ಖಾತೇ ¶ ಅಸ್ಸಸತಿ, ದೀಘಂ ಪಸ್ಸಾಸಂ ಅದ್ಧಾನಸಙ್ಖಾತೇ ಪಸ್ಸಸತಿ, ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಂ ಅದ್ಧಾನಸಙ್ಖಾತೇ ಅಸ್ಸಸತಿಪಿ ಪಸ್ಸಸತಿಪಿ. ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಂ ಅದ್ಧಾನಸಙ್ಖಾತೇ ಅಸ್ಸಸತೋಪಿ ಪಸ್ಸಸತೋಪಿ ಛನ್ದೋ ¶ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ; ಛನ್ದವಸೇನ ತತೋ ಸುಖುಮತರಂ ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಾಸಂ ಅದ್ಧಾನಸಙ್ಖಾತೇ ಅಸ್ಸಸತಿ, ಛನ್ದವಸೇನ ತತೋ ಸುಖುಮತರಂ ದೀಘಂ ಪಸ್ಸಾಸಂ ಅದ್ಧಾನಸಙ್ಖಾತೇ ಪಸ್ಸಸತಿ, ಛನ್ದವಸೇನ ತತೋ ಸುಖುಮತರಂ ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಂ ಅದ್ಧಾನಸಙ್ಖಾತೇ ಅಸ್ಸಸತಿಪಿ ಪಸ್ಸಸತಿಪಿ. ಛನ್ದವಸೇನ ತತೋ ಸುಖುಮತರಂ ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಂ ಅದ್ಧಾನಸಙ್ಖಾತೇ ಅಸ್ಸಸತೋಪಿ ಪಸ್ಸಸತೋಪಿ ಪಾಮೋಜ್ಜಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ; ಪಾಮೋಜ್ಜವಸೇನ ತತೋ ಸುಖುಮತರಂ ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಾಸಂ ಅದ್ಧಾನಸಙ್ಖಾತೇ ಅಸ್ಸಸತಿ, ಪಾಮೋಜ್ಜವಸೇನ ತತೋ ಸುಖುಮತರಂ ದೀಘಂ ಪಸ್ಸಾಸಂ…ಪೇ… ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಂ ಅದ್ಧಾನಸಙ್ಖಾತೇ ಅಸ್ಸಸತಿಪಿ ಪಸ್ಸಸತಿಪಿ. ಪಾಮೋಜ್ಜವಸೇನ ತತೋ ಸುಖುಮತರಂ ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಂ ಅದ್ಧಾನಸಙ್ಖಾತೇ ಅಸ್ಸಸತೋಪಿ ಪಸ್ಸಸತೋಪಿ ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ ಚಿತ್ತಂ ವಿವತ್ತತಿ, ಉಪೇಕ್ಖಾ ಸಣ್ಠಾತಿ. ಇಮೇಹಿ ನವಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ ಕಾಯೋ; ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಸತಿ; ಅನುಪಸ್ಸನಾ ಞಾಣಂ; ಕಾಯೋ ಉಪಟ್ಠಾನಂ, ನೋ ಸತಿ; ಸತಿ ಉಪಟ್ಠಾನಞ್ಚೇವ ಸತಿ ಚ. ತಾಯ ಸತಿಯಾ ತೇನ ಞಾಣೇನ ತಂ ಕಾಯಂ ಅನುಪಸ್ಸತಿ. ತೇನ ವುಚ್ಚತಿ – ‘‘ಕಾಯೇ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾಸತಿಪಟ್ಠಾನಭಾವನಾ’’ತಿ (ಪಟಿ. ಮ. ೧.೧೬೬).

ಏಸೇವ ನಯೋ ರಸ್ಸಪದೇಪಿ. ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ – ‘‘ಯಥಾ ಏತ್ಥ ‘ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಾಸಂ ಅದ್ಧಾನಸಙ್ಖಾತೇ’ತಿ ವುತ್ತಂ; ಏವಮಿಧ ‘ರಸ್ಸಂ ಅಸ್ಸಾಸಂ ಇತ್ತರಸಙ್ಖಾತೇ ಅಸ್ಸಸತೀ’’ತಿ ಆಗತಂ. ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಸ ವಸೇನ ಯಾವ ‘‘ತೇನ ವುಚ್ಚತಿ ಕಾಯೇ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾಸತಿಪಟ್ಠಾನಭಾವನಾ’’ತಿ ತಾವ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಏವಮಯಂ ಅದ್ಧಾನವಸೇನ ಇತ್ತರವಸೇನ ಚ ಇಮೇಹಾಕಾರೇಹಿ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೇ ಪಜಾನನ್ತೋ ದೀಘಂ ವಾ ಅಸ್ಸಸನ್ತೋ ‘‘ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಜಾನಾತಿ…ಪೇ… ರಸ್ಸಂ ವಾ ಪಸ್ಸಸನ್ತೋ ‘‘ರಸ್ಸಂ ಪಸ್ಸಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಜಾನಾತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಏವಂ ¶ ಪಜಾನತೋ ಚಸ್ಸ –

‘‘ದೀಘೋ ರಸ್ಸೋ ಚ ಅಸ್ಸಾಸೋ;

ಪಸ್ಸಾಸೋಪಿ ಚ ತಾದಿಸೋ;

ಚತ್ತಾರೋ ವಣ್ಣಾ ವತ್ತನ್ತಿ;

ನಾಸಿಕಗ್ಗೇವ ಭಿಕ್ಖುನೋ’’ತಿ. (ವಿಸುದ್ಧಿ. ೧.೨೧೯; ಪಟಿ. ಮ. ಅಟ್ಠ. ೨.೧.೧೬೩);

ಸಬ್ಬಕಾಯಪ್ಪಟಿಸಂವೇದೀ ¶ ¶ ಅಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮಿ…ಪೇ… ಪಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಿಕ್ಖತೀತಿ ಸಕಲಸ್ಸ ಅಸ್ಸಾಸಕಾಯಸ್ಸ ಆದಿಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನಂ ವಿದಿತಂ ಕರೋನ್ತೋ ಪಾಕಟಂ ಕರೋನ್ತೋ ‘‘ಅಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಿಕ್ಖತಿ. ಸಕಲಸ್ಸ ಪಸ್ಸಾಸಕಾಯಸ್ಸ ಆದಿಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನಂ ವಿದಿತಂ ಕರೋನ್ತೋ ಪಾಕಟಂ ಕರೋನ್ತೋ ‘‘ಪಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಿಕ್ಖತಿ. ಏವಂ ವಿದಿತಂ ಕರೋನ್ತೋ ಪಾಕಟಂ ಕರೋನ್ತೋ ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತೇನ ಅಸ್ಸಸತಿ ಚೇವ ಪಸ್ಸಸತಿ ಚ; ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮಿ ಪಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಿಕ್ಖತೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಏಕಸ್ಸ ಹಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಚುಣ್ಣವಿಚುಣ್ಣವಿಸಟೇ ಅಸ್ಸಾಸಕಾಯೇ ಪಸ್ಸಾಸಕಾಯೇ ವಾ ಆದಿ ಪಾಕಟೋ ಹೋತಿ, ನ ಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನಂ. ಸೋ ಆದಿಮೇವ ಪರಿಗ್ಗಹೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನೇ ಕಿಲಮತಿ. ಏಕಸ್ಸ ಮಜ್ಝಂ ಪಾಕಟಂ ಹೋತಿ, ನ ಆದಿಪರಿಯೋಸಾನಂ. ಸೋ ಮಜ್ಝಮೇವ ಪರಿಗ್ಗಹೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಆದಿಪರಿಯೋಸಾನೇ ಕಿಲಮತಿ. ಏಕಸ್ಸ ಪರಿಯೋಸಾನಂ ಪಾಕಟಂ ಹೋತಿ, ನ ಆದಿಮಜ್ಝಂ. ಸೋ ಪರಿಯೋಸಾನಂಯೇವ ಪರಿಗ್ಗಹೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಆದಿಮಜ್ಝೇ ಕಿಲಮತಿ. ಏಕಸ್ಸ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಪಾಕಟಂ ಹೋತಿ, ಸೋ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಪರಿಗ್ಗಹೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ನ ಕತ್ಥಚಿ ಕಿಲಮತಿ. ತಾದಿಸೇನ ಭವಿತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ – ‘‘ಸಬ್ಬಕಾಯಪ್ಪಟಿಸಂವೇದೀ ಅಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮಿ…ಪೇ… ಪಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಿಕ್ಖತೀ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಸಿಕ್ಖತೀತಿ ಏವಂ ಘಟತಿ ವಾಯಮತಿ. ಯೋ ವಾ ತಥಾಭೂತಸ್ಸ ಸಂವರೋ; ಅಯಮೇತ್ಥ ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾ. ಯೋ ತಥಾಭೂತಸ್ಸ ಸಮಾಧಿ; ಅಯಂ ಅಧಿಚಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾ. ಯಾ ತಥಾಭೂತಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾ; ಅಯಂ ಅಧಿಪಞ್ಞಾಸಿಕ್ಖಾತಿ. ಇಮಾ ತಿಸ್ಸೋ ಸಿಕ್ಖಾಯೋ ತಸ್ಮಿಂ ಆರಮ್ಮಣೇ ತಾಯ ಸತಿಯಾ ತೇನ ಮನಸಿಕಾರೇನ ಸಿಕ್ಖತಿ ಆಸೇವತಿ ಭಾವೇತಿ ಬಹುಲೀಕರೋತೀತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ತತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ಪುರಿಮನಯೇ ಕೇವಲಂ ಅಸ್ಸಸಿತಬ್ಬಂ ಪಸ್ಸಸಿತಬ್ಬಮೇವ ಚ, ನ ಅಞ್ಞಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಾತಬ್ಬಂ; ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪನ ಞಾಣುಪ್ಪಾದನಾದೀಸು ಯೋಗೋ ಕರಣೀಯೋ. ತಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ‘‘ಅಸ್ಸಸಾಮೀತಿ ಪಜಾನಾತಿ ಪಸ್ಸಸಾಮೀತಿ ಪಜಾನಾತಿ’’ಚ್ಚೇವ ವತ್ತಮಾನಕಾಲವಸೇನ ಪಾಳಿಂ ವತ್ವಾ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಕತ್ತಬ್ಬಸ್ಸ ಞಾಣುಪ್ಪಾದನಾದಿನೋ ಆಕಾರಸ್ಸ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಸಬ್ಬಕಾಯಪ್ಪಟಿಸಂವೇದೀ ಅಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ ¶ ನಯೇನ ಅನಾಗತವಚನವಸೇನ ಪಾಳಿ ಆರೋಪಿತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

ಪಸ್ಸಮ್ಭಯಂ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಂ ಅಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮಿ…ಪೇ… ಪಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಿಕ್ಖತೀತಿ ಓಳಾರಿಕಂ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಂ ಪಸ್ಸಮ್ಭೇನ್ತೋ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭೇನ್ತೋ ನಿರೋಧೇನ್ತೋ ವೂಪಸಮೇನ್ತೋ ¶ ಅಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮಿ ಪಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಿಕ್ಖತಿ.

ತತ್ರೇವಂ ಓಳಾರಿಕಸುಖುಮತಾ ಚ ಪಸ್ಸದ್ಧಿ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಇಮಸ್ಸ ಹಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪುಬ್ಬೇ ಅಪರಿಗ್ಗಹಿತಕಾಲೇ ಕಾಯೋ ಚ ಚಿತ್ತಞ್ಚ ಸದರಥಾ ಹೋನ್ತಿ. ಓಳಾರಿಕಾನಂ ಕಾಯಚಿತ್ತಾನಂ ಓಳಾರಿಕತ್ತೇ ¶ ಅವೂಪಸನ್ತೇ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾಪಿ ಓಳಾರಿಕಾ ಹೋನ್ತಿ, ಬಲವತರಾ ಹುತ್ವಾ ಪವತ್ತನ್ತಿ, ನಾಸಿಕಾ ನಪ್ಪಹೋತಿ, ಮುಖೇನ ಅಸ್ಸಸನ್ತೋಪಿ ಪಸ್ಸಸನ್ತೋಪಿ ತಿಟ್ಠತಿ. ಯದಾ ಪನಸ್ಸ ಕಾಯೋಪಿ ಚಿತ್ತಮ್ಪಿ ಪರಿಗ್ಗಹಿತಾ ಹೋನ್ತಿ, ತದಾ ತೇ ಸನ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ ವೂಪಸನ್ತಾ. ತೇಸು ವೂಪಸನ್ತೇಸು ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ ಸುಖುಮಾ ಹುತ್ವಾ ಪವತ್ತನ್ತಿ, ‘‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವಿಚೇತಬ್ಬಾಕಾರಪ್ಪತ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ. ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಧಾವಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬತಾ ವಾ ಓರೋಹಿತ್ವಾ ಮಹಾಭಾರಂ ವಾ ಸೀಸತೋ ಓರೋಪೇತ್ವಾ ಠಿತಸ್ಸ ಓಳಾರಿಕಾ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ ಹೋನ್ತಿ, ನಾಸಿಕಾ ನಪ್ಪಹೋತಿ, ಮುಖೇನ ಅಸ್ಸಸನ್ತೋಪಿ ಪಸ್ಸಸನ್ತೋಪಿ ತಿಟ್ಠತಿ. ಯದಾ ಪನೇಸ ತಂ ಪರಿಸ್ಸಮಂ ವಿನೋದೇತ್ವಾ ನ್ಹತ್ವಾ ಚ ಪಿವಿತ್ವಾ ಚ ಅಲ್ಲಸಾಟಕಂ ಹದಯೇ ಕತ್ವಾ ಸೀತಾಯ ಛಾಯಾಯ ನಿಪನ್ನೋ ಹೋತಿ, ಅಥಸ್ಸ ತೇ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ ಸುಖುಮಾ ಹೋನ್ತಿ, ‘‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವಿಚೇತಬ್ಬಾಕಾರಪ್ಪತ್ತಾ. ಏವಮೇವ ಇಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪುಬ್ಬೇ ಅಪರಿಗ್ಗಹಿತಕಾಲೇ ಕಾಯೋ ಚ…ಪೇ… ವಿಚೇತಬ್ಬಾಕಾರಪ್ಪತ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ. ತಂ ಕಿಸ್ಸ ಹೇತು? ತಥಾ ಹಿಸ್ಸ ಪುಬ್ಬೇ ಅಪರಿಗ್ಗಹಿತಕಾಲೇ ‘‘ಓಳಾರಿಕೋಳಾರಿಕೇ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೇ ಪಸ್ಸಮ್ಭೇಮೀ’’ತಿ ಆಭೋಗಸಮನ್ನಾಹಾರಮನಸಿಕಾರಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾ ನತ್ಥಿ, ಪರಿಗ್ಗಹಿತಕಾಲೇ ಪನ ಅತ್ಥಿ. ತೇನಸ್ಸ ಅಪರಿಗ್ಗಹಿತಕಾಲತೋ ಪರಿಗ್ಗಹಿತಕಾಲೇ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೋ ಸುಖುಮೋ ಹೋತಿ. ತೇನಾಹು ಪೋರಾಣಾ –

‘‘ಸಾರದ್ಧೇ ಕಾಯೇ ಚಿತ್ತೇ ಚ, ಅಧಿಮತ್ತಂ ಪವತ್ತತಿ;

ಅಸಾರದ್ಧಮ್ಹಿ ಕಾಯಮ್ಹಿ, ಸುಖುಮಂ ಸಮ್ಪವತ್ತತೀ’’ತಿ. (ವಿಸುದ್ಧಿ. ೧.೨೨೦; ಪಟಿ. ಮ. ಅಟ್ಠ. ೨.೧.೧೬೩);

ಪರಿಗ್ಗಹೇಪಿ ಓಳಾರಿಕೋ, ಪಠಮಜ್ಝಾನೂಪಚಾರೇ ಸುಖುಮೋ; ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಓಳಾರಿಕೋ ಪಠಮಜ್ಝಾನೇ ಸುಖುಮೋ. ಪಠಮಜ್ಝಾನೇ ಚ ದುತಿಯಜ್ಝಾನೂಪಚಾರೇ ಚ ಓಳಾರಿಕೋ, ದುತಿಯಜ್ಝಾನೇ ಸುಖುಮೋ. ದುತಿಯಜ್ಝಾನೇ ಚ ತತಿಯಜ್ಝಾನೂಪಚಾರೇ ಚ ¶ ಓಳಾರಿಕೋ, ತತಿಯಜ್ಝಾನೇ ಸುಖುಮೋ. ತತಿಯಜ್ಝಾನೇ ಚ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನೂಪಚಾರೇ ಚ ಓಳಾರಿಕೋ, ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನೇ ಅತಿಸುಖುಮೋ ಅಪ್ಪವತ್ತಿಮೇವ ಪಾಪುಣಾತಿ. ಇದಂ ತಾವ ದೀಘಭಾಣಕಸಂಯುತ್ತಭಾಣಕಾನಂ ¶ ಮತಂ.

ಮಜ್ಝಿಮಭಾಣಕಾ ಪನ ‘‘ಪಠಮಜ್ಝಾನೇ ಓಳಾರಿಕೋ, ದುತಿಯಜ್ಝಾನೂಪಚಾರೇ ಸುಖುಮೋ’’ತಿ ಏವಂ ಹೇಟ್ಠಿಮಹೇಟ್ಠಿಮಜ್ಝಾನತೋ ಉಪರೂಪರಿಜ್ಝಾನೂಪಚಾರೇಪಿ ಸುಖುಮತರಂ ಇಚ್ಛನ್ತಿ. ಸಬ್ಬೇಸಂಯೇವ ಪನ ಮತೇನ ಅಪರಿಗ್ಗಹಿತಕಾಲೇ ಪವತ್ತಕಾಯಸಙ್ಖಾರೋ ಪರಿಗ್ಗಹಿತಕಾಲೇ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ, ಪರಿಗ್ಗಹಿತಕಾಲೇ ಪವತ್ತಕಾಯಸಙ್ಖಾರೋ ಪಠಮಜ್ಝಾನೂಪಚಾರೇ…ಪೇ… ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನೂಪಚಾರೇ ಪವತ್ತಕಾಯಸಙ್ಖಾರೋ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನೇ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ. ಅಯಂ ತಾವ ಸಮಥೇ ನಯೋ.

ವಿಪಸ್ಸನಾಯಂ ¶ ಪನ ಅಪರಿಗ್ಗಹೇ ಪವತ್ತೋ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೋ ಓಳಾರಿಕೋ, ಮಹಾಭೂತಪರಿಗ್ಗಹೇ ಸುಖುಮೋ. ಸೋಪಿ ಓಳಾರಿಕೋ, ಉಪಾದಾರೂಪಪರಿಗ್ಗಹೇ ಸುಖುಮೋ. ಸೋಪಿ ಓಳಾರಿಕೋ, ಸಕಲರೂಪಪರಿಗ್ಗಹೇ ಸುಖುಮೋ. ಸೋಪಿ ಓಳಾರಿಕೋ, ಅರೂಪಪರಿಗ್ಗಹೇ ಸುಖುಮೋ. ಸೋಪಿ ಓಳಾರಿಕೋ, ರೂಪಾರೂಪಪರಿಗ್ಗಹೇ ಸುಖುಮೋ. ಸೋಪಿ ಓಳಾರಿಕೋ, ಪಚ್ಚಯಪರಿಗ್ಗಹೇ ಸುಖುಮೋ. ಸೋಪಿ ಓಳಾರಿಕೋ, ಸಪ್ಪಚ್ಚಯನಾಮರೂಪಪರಿಗ್ಗಹೇ ಸುಖುಮೋ. ಸೋಪಿ ಓಳಾರಿಕೋ, ಲಕ್ಖಣಾರಮ್ಮಣಿಕವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಸುಖುಮೋ. ಸೋಪಿ ದುಬ್ಬಲವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಓಳಾರಿಕೋ, ಬಲವವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಸುಖುಮೋ. ತತ್ಥ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಪುರಿಮಸ್ಸ ಪುರಿಮಸ್ಸ ಪಚ್ಛಿಮೇನ ಪಚ್ಛಿಮೇನ ಪಸ್ಸದ್ಧಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಏವಮೇತ್ಥ ಓಳಾರಿಕಸುಖುಮತಾ ಚ ಪಸ್ಸದ್ಧಿ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಯಂ ಪನಸ್ಸ ಸದ್ಧಿಂ ಚೋದನಾಸೋಧನಾಹಿ ಏವಮತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ – ‘‘ಕಥಂ ಪಸ್ಸಮ್ಭಯಂ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಂ ಅಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮಿ…ಪೇ… ಪಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಿಕ್ಖತಿ? ಕತಮೇ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಾ? ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಾಸಾ ಕಾಯಿಕಾ ಏತೇ ಧಮ್ಮಾ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಾ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಾ, ತೇ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೇ ಪಸ್ಸಮ್ಭೇನ್ತೋ ನಿರೋಧೇನ್ತೋ ವೂಪಸಮೇನ್ತೋ ಸಿಕ್ಖತಿ. ದೀಘಂ ಪಸ್ಸಾಸಾ ಕಾಯಿಕಾ ಏತೇ ಧಮ್ಮಾ…ಪೇ… ರಸ್ಸಂ ಅಸ್ಸಾಸಾ…ಪೇ… ರಸ್ಸಂ ಪಸ್ಸಾಸಾ… ಸಬ್ಬಕಾಯಪ್ಪಟಿಸಂವೇದೀ ಅಸ್ಸಾಸಾ… ಸಬ್ಬಕಾಯಪ್ಪಟಿಸಂವೇದೀ ಪಸ್ಸಾಸಾ ಕಾಯಿಕಾ ಏತೇ ಧಮ್ಮಾ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಾ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಾ, ತೇ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೇ ಪಸ್ಸಮ್ಭೇನ್ತೋ ನಿರೋಧೇನ್ತೋ ವೂಪಸಮೇನ್ತೋ ಸಿಕ್ಖತಿ.

ಯಥಾರೂಪೇಹಿ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೇಹಿ ಯಾ ಕಾಯಸ್ಸ ಆನಮನಾ ವಿನಮನಾ ಸನ್ನಮನಾ ¶ ಪಣಮನಾ ಇಞ್ಜನಾ ಫನ್ದನಾ ಚಲನಾ ಕಮ್ಪನಾ ಪಸ್ಸಮ್ಭಯಂ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಂ ಅಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ¶ ಸಿಕ್ಖತಿ, ಪಸ್ಸಮ್ಭಯಂ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಂ ಪಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಿಕ್ಖತಿ.

ಯಥಾರೂಪೇಹಿ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೇಹಿ ಯಾ ಕಾಯಸ್ಸ ನ ಆನಮನಾ ನ ವಿನಮನಾ ನ ಸನ್ನಮನಾ ನ ಪಣಮನಾ ಅನಿಞ್ಜನಾ ಅಫನ್ದನಾ ಅಚಲನಾ ಅಕಮ್ಪನಾ, ಸನ್ತಂ ಸುಖುಮಂ ಪಸ್ಸಮ್ಭಯಂ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಂ ಅಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಿಕ್ಖತಿ, ಪಸ್ಸಮ್ಭಯಂ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಂ ಪಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಿಕ್ಖತಿ.

ಇತಿ ¶ ಕಿರ ಪಸ್ಸಮ್ಭಯಂ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಂ ಅಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಿಕ್ಖತಿ, ಪಸ್ಸಮ್ಭಯಂ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಂ ಪಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಿಕ್ಖತಿ. ಏವಂ ಸನ್ತೇ ವಾತೂಪಲದ್ಧಿಯಾ ಚ ಪಭಾವನಾ ನ ಹೋತಿ, ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾನಞ್ಚ ಪಭಾವನಾ ನ ಹೋತಿ, ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಯಾ ಚ ಪಭಾವನಾ ನ ಹೋತಿ, ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಚ ಪಭಾವನಾ ನ ನ ಹೋತಿ, ನ ಚ ನಂ ತಂ ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಪಣ್ಡಿತಾ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತಿಪಿ ವುಟ್ಠಹನ್ತಿಪಿ.

ಇತಿ ಕಿರ ಪಸ್ಸಮ್ಭಯಂ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಂ ಅಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮಿ…ಪೇ… ಪಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಿಕ್ಖತಿ. ಏವಂ ಸನ್ತೇ ವಾತೂಪಲದ್ಧಿಯಾ ಚ ಪಭಾವನಾ ಹೋತಿ, ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾನಞ್ಚ ಪಭಾವನಾ ಹೋತಿ, ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಯಾ ಚ ಪಭಾವನಾ ಹೋತಿ, ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಚ ಪಭಾವನಾ ಹೋತಿ, ತಞ್ಚ ನಂ ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಪಣ್ಡಿತಾ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತಿಪಿ ವುಟ್ಠಹನ್ತಿಪಿ.

ಯಥಾ ಕಥಂ ವಿಯ? ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ಕಂಸೇ ಆಕೋಟಿತೇ ಪಠಮಂ ಓಳಾರಿಕಾ ಸದ್ದಾ ಪವತ್ತನ್ತಿ, ಓಳಾರಿಕಾನಂ ಸದ್ದಾನಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಸುಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಸುಮನಸಿಕತತ್ತಾ ಸೂಪಧಾರಿತತ್ತಾ ನಿರುದ್ಧೇಪಿ ಓಳಾರಿಕೇ ಸದ್ದೇ ಅಥ ಪಚ್ಛಾ ಸುಖುಮಕಾ ಸದ್ದಾ ಪವತ್ತನ್ತಿ, ಸುಖುಮಕಾನಂ ಸದ್ದಾನಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಸುಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಸುಮನಸಿಕತತ್ತಾ ಸೂಪಧಾರಿತತ್ತಾ ನಿರುದ್ಧೇಪಿ ಸುಖುಮಕೇ ಸದ್ದೇ ಅಥ ಪಚ್ಛಾ ಸುಖುಮಸದ್ದನಿಮಿತ್ತಾರಮ್ಮಣತಾಪಿ ಚಿತ್ತಂ ಪವತ್ತತಿ; ಏವಮೇವ ಪಠಮಂ ಓಳಾರಿಕಾ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ ಪವತ್ತನ್ತಿ, ಓಳಾರಿಕಾನಂ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾನಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಸುಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಸುಮನಸಿಕತತ್ತಾ ಸೂಪಧಾರಿತತ್ತಾ ನಿರುದ್ಧೇಪಿ ಓಳಾರಿಕೇ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೇ ಅಥ ಪಚ್ಛಾ ಸುಖುಮಕಾ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ ಪವತ್ತನ್ತಿ, ಸುಖುಮಕಾನಂ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾನಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಸುಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಸುಮನಸಿಕತತ್ತಾ ¶ ಸೂಪಧಾರಿತತ್ತಾ ನಿರುದ್ಧೇಪಿ ಸುಖುಮಕೇ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೇ ಅಥ ಪಚ್ಛಾ ಸುಖುಮಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸನಿಮಿತ್ತಾರಮ್ಮಣತಾಪಿ ಚಿತ್ತಂ ನ ವಿಕ್ಖೇಪಂ ಗಚ್ಛತಿ.

ಏವಂ ¶ ಸನ್ತೇ ವಾತೂಪಲದ್ಧಿಯಾ ಚ ಪಭಾವನಾ ಹೋತಿ, ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾನಞ್ಚ ಪಭಾವನಾ ಹೋತಿ, ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಯಾ ಚ ಪಭಾವನಾ ಹೋತಿ, ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಚ ಪಭಾವನಾ ಹೋತಿ, ತಞ್ಚ ನಂ ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಪಣ್ಡಿತಾ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತಿಪಿ ವುಟ್ಠಹನ್ತಿಪಿ.

ಪಸ್ಸಮ್ಭಯಂ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರನ್ತಿ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ ಕಾಯೋ, ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಸತಿ, ಅನುಪಸ್ಸನಾ ಞಾಣಂ. ಕಾಯೋ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ನೋ ಸತಿ, ಸತಿ ಉಪಟ್ಠಾನಞ್ಚೇವ ಸತಿ ಚ, ತಾಯ ಸತಿಯಾ ತೇನ ಞಾಣೇನ ತಂ ಕಾಯಂ ಅನುಪಸ್ಸತಿ. ತೇನ ವುಚ್ಚತಿ – ‘‘ಕಾಯೇ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಭಾವನಾತಿ (ಪಟಿ. ಮ. ೧.೧೭೧).

ಅಯಂ ತಾವೇತ್ಥ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ವುತ್ತಸ್ಸ ಪಠಮಚತುಕ್ಕಸ್ಸ ಅನುಪುಬ್ಬಪದವಣ್ಣನಾ.

ಯಸ್ಮಾ ಪನೇತ್ಥ ಇದಮೇವ ಚತುಕ್ಕಂ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ಇತರಾನಿ ಪನ ತೀಣಿ ಚತುಕ್ಕಾನಿ ಏತ್ಥ ಪತ್ತಜ್ಝಾನಸ್ಸ ವೇದನಾಚಿತ್ತಧಮ್ಮಾನುಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ವುತ್ತಾನಿ, ತಸ್ಮಾ ಇದಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಭಾವೇತ್ವಾ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಪದಟ್ಠಾನಾಯ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ¶ ಪಾಪುಣಿತುಕಾಮೇನ ಬುದ್ಧಪುತ್ತೇನ ಯಂ ಕಾತಬ್ಬಂ ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಇಧೇವ ತಾವ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸ ಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ವಸೇನ ಆದಿತೋ ಪಭುತಿ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ತಾವ ಸೀಲಂ ವಿಸೋಧೇತಬ್ಬಂ. ತತ್ಥ ತಿವಿಧಾ ವಿಸೋಧನಾ – ಅನಾಪಜ್ಜನಂ, ಆಪನ್ನವುಟ್ಠಾನಂ, ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಚ ಅಪ್ಪತಿಪೀಳನಂ. ಏವಂ ವಿಸುದ್ಧಸೀಲಸ್ಸ ಹಿ ಭಾವನಾ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ. ಯಮ್ಪಿದಂ ಚೇತಿಯಙ್ಗಣವತ್ತಂ ಬೋಧಿಯಙ್ಗಣವತ್ತಂ ಉಪಜ್ಝಾಯವತ್ತಂ ಆಚರಿಯವತ್ತಂ ಜನ್ತಾಘರವತ್ತಂ ಉಪೋಸಥಾಗಾರವತ್ತಂ ದ್ವೇಅಸೀತಿ ಖನ್ಧಕವತ್ತಾನಿ ಚುದ್ದಸವಿಧಂ ಮಹಾವತ್ತನ್ತಿ ಇಮೇಸಂ ವಸೇನ ಆಭಿಸಮಾಚಾರಿಕಸೀಲಂ ವುಚ್ಚತಿ, ತಮ್ಪಿ ಸಾಧುಕಂ ಪರಿಪೂರೇತಬ್ಬಂ. ಯೋ ಹಿ ‘‘ಅಹಂ ಸೀಲಂ ರಕ್ಖಾಮಿ, ಕಿಂ ಆಭಿಸಮಾಚಾರಿಕೇನ ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ವದೇಯ್ಯ, ತಸ್ಸ ಸೀಲಂ ಪರಿಪೂರೇಸ್ಸತೀತಿ ನೇತಂ ¶ ಠಾನಂ ವಿಜ್ಜತಿ. ಆಭಿಸಮಾಚಾರಿಕವತ್ತೇ ಪನ ಪರಿಪೂರೇ ಸೀಲಂ ಪರಿಪೂರತಿ, ಸೀಲೇ ಪರಿಪೂರೇ ಸಮಾಧಿ ಗಬ್ಭಂ ಗಣ್ಹಾತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ – ‘‘ಸೋ ವತ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಆಭಿಸಮಾಚಾರಿಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಅಪರಿಪೂರೇತ್ವಾ ‘ಸೀಲಾನಿ ಪರಿಪೂರೇಸ್ಸತೀ’ತಿ ನೇತಂ ಠಾನಂ ವಿಜ್ಜತೀ’’ತಿ (ಅ. ನಿ. ೫.೨೧) ವಿತ್ಥಾರೇತಬ್ಬಂ. ತಸ್ಮಾ ತೇನ ಯಮ್ಪಿದಂ ಚೇತಿಯಙ್ಗಣವತ್ತಾದಿ ಆಭಿಸಮಾಚಾರಿಕಸೀಲಂ ವುಚ್ಚತಿ, ತಮ್ಪಿ ಸಾಧುಕಂ ಪರಿಪೂರೇತಬ್ಬಂ. ತತೋ –

‘‘ಆವಾಸೋ ¶ ಚ ಕುಲಂ ಲಾಭೋ, ಗಣೋ ಕಮ್ಮಞ್ಚ ಪಞ್ಚಮಂ;

ಅದ್ಧಾನಂ ಞಾತಿ ಆಬಾಧೋ, ಗನ್ಥೋ ಇದ್ಧೀತಿ ತೇ ದಸಾ’’ತಿ.

ಏವಂ ವುತ್ತೇಸು ದಸಸು ಪಲಿಬೋಧೇಸು ಯೋ ಪಲಿಬೋಧೋ ಅತ್ಥಿ, ಸೋ ಉಪಚ್ಛಿನ್ದಿತಬ್ಬೋ.

ಏವಂ ಉಪಚ್ಛಿನ್ನಪಲಿಬೋಧೇನ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಉಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ತಮ್ಪಿ ದುವಿಧಂ ಹೋತಿ – ಸಬ್ಬತ್ಥಕಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಞ್ಚ ಪಾರಿಹಾರಿಯಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಞ್ಚ. ತತ್ಥ ಸಬ್ಬತ್ಥಕಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಾದೀಸು ಮೇತ್ತಾ ಮರಣಸ್ಸತಿ ಚ ಅಸುಭಸಞ್ಞಾತಿಪಿ ಏಕೇ. ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಿಕೇನ ಹಿ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಠಮಂ ತಾವ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಸೀಮಟ್ಠಕಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ ಮೇತ್ತಾ ಭಾವೇತಬ್ಬಾ; ತತೋ ಸೀಮಟ್ಠಕದೇವತಾಸು, ತತೋ ಗೋಚರಗಾಮೇ ಇಸ್ಸರಜನೇ, ತತೋ ತತ್ಥ ಮನುಸ್ಸೇ ಉಪಾದಾಯ ಸಬ್ಬಸತ್ತೇಸು. ಸೋ ಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ ಮೇತ್ತಾಯ ಸಹವಾಸೀನಂ ಮುದುಚಿತ್ತತಂ ಜನೇತಿ, ಅಥಸ್ಸ ಸುಖಸಂವಾಸತಾ ಹೋತಿ. ಸೀಮಟ್ಠಕದೇವತಾಸು ಮೇತ್ತಾಯ ಮುದುಕತಚಿತ್ತಾಹಿ ದೇವತಾಹಿ ಧಮ್ಮಿಕಾಯ ರಕ್ಖಾಯ ಸುಸಂವಿಹಿತಾರಕ್ಖೋ ಹೋತಿ. ಗೋಚರಗಾಮೇ ಇಸ್ಸರಜನೇ ಮೇತ್ತಾಯ ಮುದುಕತಚಿತ್ತಸನ್ತಾನೇಹಿ ಇಸ್ಸರೇಹಿ ಧಮ್ಮಿಕಾಯ ರಕ್ಖಾಯ ಸುರಕ್ಖಿತಪರಿಕ್ಖಾರೋ ಹೋತಿ. ತತ್ಥ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಮೇತ್ತಾಯ ಪಸಾದಿತಚಿತ್ತೇಹಿ ತೇಹಿ ಅಪರಿಭೂತೋ ಹುತ್ವಾ ವಿಚರತಿ. ಸಬ್ಬಸತ್ತೇಸು ಮೇತ್ತಾಯ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅಪ್ಪಟಿಹತಚಾರೋ ಹೋತಿ.

ಮರಣಸ್ಸತಿಯಾ ಪನ ‘‘ಅವಸ್ಸಂ ಮರಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ಅನೇಸನಂ ಪಹಾಯ ಉಪರೂಪರಿವಡ್ಢಮಾನಸಂವೇಗೋ ¶ ¶ ಅನೋಲೀನವುತ್ತಿಕೋ ಹೋತಿ. ಅಸುಭಸಞ್ಞಾಯ ದಿಬ್ಬೇಸುಪಿ ಆರಮ್ಮಣೇಸು ತಣ್ಹಾ ನುಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ತೇನಸ್ಸೇತಂ ತಯಂ ಏವಂ ಬಹೂಪಕಾರತ್ತಾ ‘‘ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅತ್ಥಯಿತಬ್ಬಂ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಸ್ಸ ಚ ಯೋಗಾನುಯೋಗಕಮ್ಮಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನತ್ತಾ ‘‘ಸಬ್ಬತ್ಥಕಕಮ್ಮಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

ಅಟ್ಠತಿಂಸಾರಮ್ಮಣೇಸು ಪನ ಯಂ ಯಸ್ಸ ಚರಿತಾನುಕೂಲಂ, ತಂ ತಸ್ಸ ನಿಚ್ಚಂ ಪರಿಹರಿತಬ್ಬತ್ತಾ ಯಥಾವುತ್ತೇನೇವ ನಯೇನ ‘‘ಪಾರಿಹಾರಿಯಕಮ್ಮಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿಪಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಇಧ ಪನ ಇದಮೇವ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ‘‘ಪಾರಿಹಾರಿಯಕಮ್ಮಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ. ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ಸೀಲವಿಸೋಧನಕಥಂ ಪಲಿಬೋಧುಪಚ್ಛೇದಕಥಞ್ಚ ಇಚ್ಛನ್ತೇನ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗತೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ.

ಏವಂ ವಿಸುದ್ಧಸೀಲೇನ ಪನ ಉಪಚ್ಛಿನ್ನಪಲಿಬೋಧೇನ ಚ ಇದಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೇನ ಇಮಿನಾವ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇನ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತಸ್ಸ ಬುದ್ಧಪುತ್ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಉಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ತಂ ಅಲಭನ್ತೇನ ಅನಾಗಾಮಿಸ್ಸ, ತಮ್ಪಿ ¶ ಅಲಭನ್ತೇನ ಸಕದಾಗಾಮಿಸ್ಸ, ತಮ್ಪಿ ಅಲಭನ್ತೇನ ಸೋತಾಪನ್ನಸ್ಸ, ತಮ್ಪಿ ಅಲಭನ್ತೇನ ಆನಾಪಾನಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಲಾಭಿಸ್ಸ, ತಮ್ಪಿ ಅಲಭನ್ತೇನ ಪಾಳಿಯಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ಚ ಅಸಮ್ಮೂಳ್ಹಸ್ಸ ವಿನಿಚ್ಛಯಾಚರಿಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಉಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಅರಹನ್ತಾದಯೋ ಹಿ ಅತ್ತನಾ ಅಧಿಗತಮಗ್ಗಮೇವ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತಿ. ಅಯಂ ಪನ ಗಹನಪದೇಸೇ ಮಹಾಹತ್ಥಿಪಥಂ ನೀಹರನ್ತೋ ವಿಯ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅಸಮ್ಮೂಳ್ಹೋ ಸಪ್ಪಾಯಾಸಪ್ಪಾಯಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಕಥೇತಿ.

ತತ್ರಾಯಂ ಅನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸಲ್ಲಹುಕವುತ್ತಿನಾ ವಿನಯಾಚಾರಸಮ್ಪನ್ನೇನ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಮಾಚರಿಯಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವತ್ತಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಆರಾಧಿತಚಿತ್ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಞ್ಚಸನ್ಧಿಕಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಉಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ತತ್ರಿಮೇ ಪಞ್ಚ ಸನ್ಧಯೋ ¶ – ಉಗ್ಗಹೋ, ಪರಿಪುಚ್ಛಾ, ಉಪಟ್ಠಾನಂ, ಅಪ್ಪನಾ, ಲಕ್ಖಣನ್ತಿ. ತತ್ಥ ‘‘ಉಗ್ಗಹೋ’’ ನಾಮ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಉಗ್ಗಣ್ಹನಂ, ‘‘ಪರಿಪುಚ್ಛಾ’’ ನಾಮ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಪರಿಪುಚ್ಛನಾ, ‘‘ಉಪಟ್ಠಾನಂ’’ ನಾಮ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾನಂ, ‘‘ಅಪ್ಪನಾ’’ ನಾಮ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಪ್ಪನಾ, ‘‘ಲಕ್ಖಣಂ’’ ನಾಮ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಲಕ್ಖಣಂ. ‘‘ಏವಂಲಕ್ಖಣಮಿದಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸಭಾವೂಪಧಾರಣನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಏವಂ ಪಞ್ಚಸನ್ಧಿಕಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಅತ್ತನಾಪಿ ನ ಕಿಲಮತಿ, ಆಚರಿಯಮ್ಪಿ ನ ವಿಹೇಠೇತಿ; ತಸ್ಮಾ ಥೋಕಂ ಉದ್ದಿಸಾಪೇತ್ವಾ ಬಹುಕಾಲಂ ಸಜ್ಝಾಯಿತ್ವಾ ಏವಂ ಪಞ್ಚಸನ್ಧಿಕಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಸಚೇ ತತ್ಥ ಸಪ್ಪಾಯಂ ಹೋತಿ, ತತ್ಥೇವ ವಸಿತಬ್ಬಂ. ನೋ ಚೇ ತತ್ಥ ಸಪ್ಪಾಯಂ ಹೋತಿ, ಆಚರಿಯಂ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸಚೇ ಮನ್ದಪಞ್ಞೋ ಯೋಜನಪರಮಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ಸಚೇ ತಿಕ್ಖಪಞ್ಞೋ ದೂರಮ್ಪಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾರಸಸೇನಾಸನದೋಸವಿವಜ್ಜಿತಂ, ಪಞ್ಚಸೇನಾಸನಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಂ ಸೇನಾಸನಂ ಉಪಗಮ್ಮ ತತ್ಥ ವಸನ್ತೇನ ಉಪಚ್ಛಿನ್ನಖುದ್ದಕಪಲಿಬೋಧೇನ ¶ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚೇನ ಭತ್ತಸಮ್ಮದಂ ಪಟಿವಿನೋದೇತ್ವಾ ರತನತ್ತಯಗುಣಾನುಸ್ಸರಣೇನ ಚಿತ್ತಂ ಸಮ್ಪಹಂಸೇತ್ವಾ ಆಚರಿಯುಗ್ಗಹತೋ ಏಕಪದಮ್ಪಿ ಅಸಮ್ಮುಸ್ಸನ್ತೇನ ಇದಂ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಮನಸಿಕಾತಬ್ಬಂ. ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ. ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ಇಮಂ ಕಥಾಮಗ್ಗಂ ಇಚ್ಛನ್ತೇನ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗತೋ (ವಿಸುದ್ಧಿ. ೧.೫೫) ಗಹೇತಬ್ಬೋ.

ಯಂ ಪನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಇದಂ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಮನಸಿಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ತತ್ರಾಯಂ ಮನಸಿಕಾರವಿಧಿ –

‘‘ಗಣನಾ ಅನುಬನ್ಧನಾ, ಫುಸನಾ ಠಪನಾ ಸಲ್ಲಕ್ಖಣಾ;

ವಿವಟ್ಟನಾ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿ, ತೇಸಞ್ಚ ಪಟಿಪಸ್ಸನಾ’’ತಿ. (ವಿಸುದ್ಧಿ. ೧.೨೨೩; ಪಟಿ. ಮ. ಅಟ್ಠ. ೨.೧.೧೬೩);

‘‘ಗಣನಾ’’ತಿ ¶ ಗಣನಾಯೇವ. ‘‘ಅನುಬನ್ಧನಾ’’ತಿ ಅನುವಹನಾ. ‘‘ಫುಸನಾ’’ತಿ ಫುಟ್ಠಟ್ಠಾನಂ. ‘‘ಠಪನಾ’’ತಿ ಅಪ್ಪನಾ. ‘‘ಸಲ್ಲಕ್ಖಣಾ’’ತಿ ¶ ವಿಪಸ್ಸನಾ. ‘‘ವಿವಟ್ಟನಾ’’ತಿ ಮಗ್ಗೋ. ‘‘ಪಾರಿಸುದ್ಧೀ’’ತಿ ಫಲಂ. ‘‘ತೇಸಞ್ಚ ಪಟಿಪಸ್ಸನಾ’’ತಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾ. ತತ್ಥ ಇಮಿನಾ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಕುಲಪುತ್ತೇನ ಪಠಮಂ ಗಣನಾಯ ಇದಂ ಕಮಟ್ಠಾನಂ ಮನಸಿಕಾತಬ್ಬಂ. ಗಣೇನ್ತೇನ ಚ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಹೇಟ್ಠಾ ನ ಠಪೇತಬ್ಬಂ, ದಸನ್ನಂ ಉಪರಿ ನ ನೇತಬ್ಬಂ, ಅನ್ತರೇ ಖಣ್ಡಂ ನ ದಸ್ಸೇತಬ್ಬಂ. ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಹೇಟ್ಠಾ ಠಪೇನ್ತಸ್ಸ ಹಿ ಸಮ್ಬಾಧೇ ಓಕಾಸೇ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೋ ವಿಪ್ಫನ್ದತಿ, ಸಮ್ಬಾಧೇ ವಜೇ ಸನ್ನಿರುದ್ಧಗೋಗಣೋ ವಿಯ. ದಸನ್ನಂ ಉಪರಿ ನೇನ್ತಸ್ಸ ಗಣನಾನಿಸ್ಸಿತೋವ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೋ ಹೋತಿ. ಅನ್ತರಾ ಖಣ್ಡಂ ದಸ್ಸೇನ್ತಸ್ಸ ‘‘ಸಿಖಾಪ್ಪತ್ತಂ ನು ಖೋ ಮೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ, ನೋ’’ತಿ ಚಿತ್ತಂ ವಿಕಮ್ಪತಿ. ತಸ್ಮಾ ಏತೇ ದೋಸೇ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಗಣೇತಬ್ಬಂ.

ಗಣೇನ್ತೇನ ಚ ಪಠಮಂ ದನ್ಧಗಣನಾಯ ಧಞ್ಞಮಾಪಕಗಣನಾಯ ಗಣೇತಬ್ಬಂ. ಧಞ್ಞಮಾಪಕೋ ಹಿ ನಾಳಿಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ‘‘ಏಕ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಓಕಿರತಿ. ಪುನ ಪೂರೇನ್ತೋ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಚವರಂ ದಿಸ್ವಾ ತಂ ಛಡ್ಡೇನ್ತೋ ‘‘ಏಕಂ ಏಕ’’ನ್ತಿ ವದತಿ. ಏಸ ನಯೋ ‘‘ದ್ವೇ ದ್ವೇ’’ತಿಆದೀಸು. ಏವಮೇವ ಇಮಿನಾಪಿ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೇಸು ಯೋ ಉಪಟ್ಠಾತಿ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಏಕಂ ಏಕ’’ನ್ತಿ ಆದಿಂಕತ್ವಾ ಯಾವ ‘‘ದಸ ದಸಾ’’ತಿ ಪವತ್ತಮಾನಂ ಪವತ್ತಮಾನಂ ಉಪಲಕ್ಖೇತ್ವಾವ ಗಣೇತಬ್ಬಂ. ತಸ್ಸೇವಂ ಗಣಯತೋ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಾ ಚ ಪವಿಸನ್ತಾ ಚ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ ಪಾಕಟಾ ಹೋನ್ತಿ.

ಅಥಾನೇನ ತಂ ದನ್ಧಗಣನಂ ಧಞ್ಞಮಾಪಕಗಣನಂ ಪಹಾಯ ಸೀಘಗಣನಾಯ ಗೋಪಾಲಕಗಣನಾಯ ಗಣೇತಬ್ಬಂ ¶ . ಛೇಕೋ ಹಿ ಗೋಪಾಲಕೋ ಸಕ್ಖರಾಯೋ ಉಚ್ಛಙ್ಗೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ರಜ್ಜುದಣ್ಡಹತ್ಥೋ ಪಾತೋವ ವಜಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಗಾವೋ ಪಿಟ್ಠಿಯಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಪಲಿಘತ್ಥಮ್ಭಮತ್ಥಕೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ದ್ವಾರಂ ಪತ್ತಂ ಪತ್ತಂಯೇವ ಗಾವಂ ‘‘ಏಕೋ ದ್ವೇ’’ತಿ ಸಕ್ಖರಂ ಖಿಪಿತ್ವಾ ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗಣೇತಿ. ತಿಯಾಮರತ್ತಿಂ ಸಮ್ಬಾಧೇ ಓಕಾಸೇ ದುಕ್ಖಂ ವುತ್ಥಗೋಗಣೋ ¶ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೋ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಉಪನಿಘಂಸನ್ತೋ ವೇಗೇನ ವೇಗೇನ ಪುಞ್ಜೋ ಪುಞ್ಜೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮತಿ. ಸೋ ವೇಗೇನ ವೇಗೇನ ‘‘ತೀಣಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪಞ್ಚ ದಸಾ’’ತಿ ಗಣೇತಿಯೇವ. ಏವಮಿಮಸ್ಸಾಪಿ ಪುರಿಮನಯೇನ ಗಣಯತೋ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ ಪಾಕಟಾ ಹುತ್ವಾ ಸೀಘಂ ಸೀಘಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಸಞ್ಚರನ್ತಿ. ತತೋ ತೇನ ‘‘ಪುನಪ್ಪುನಂ ಸಞ್ಚರನ್ತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಅನ್ತೋ ಚ ಬಹಿ ಚ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ದ್ವಾರಪ್ಪತ್ತಂ ದ್ವಾರಪ್ಪತ್ತಂಯೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಏಕೋ ದ್ವೇ ತೀಣಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪಞ್ಚ ¶ , ಏಕೋ ದ್ವೇ ತೀಣಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪಞ್ಚ ಛ, ಏಕೋ ದ್ವೇ ತೀಣಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪಞ್ಚ ಛ ಸತ್ತ…ಪೇ… ಅಟ್ಠ… ನವ… ದಸಾ’’ತಿ ಸೀಘಂ ಸೀಘಂ ಗಣೇತಬ್ಬಮೇವ. ಗಣನಾಪಟಿಬದ್ಧೇ ಹಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇ ಗಣನಾಬಲೇನೇವ ಚಿತ್ತಂ ಏಕಗ್ಗಂ ಹೋತಿ ಅರಿತ್ತೂಪತ್ಥಮ್ಭನವಸೇನ ಚಣ್ಡಸೋತೇ ನಾವಾಠಪನಮಿವ.

ತಸ್ಸೇವಂ ಸೀಘಂ ಸೀಘಂ ಗಣಯತೋ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ನಿರನ್ತರಪ್ಪವತ್ತಂ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಾತಿ. ಅಥ ‘‘ನಿರನ್ತರಂ ಪವತ್ತತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಅನ್ತೋ ಚ ಬಹಿ ಚ ವಾತಂ ಅಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ವೇಗೇನ ವೇಗೇನ ಗಣೇತಬ್ಬಂ. ಅನ್ತೋಪವಿಸನವಾತೇನ ಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಚಿತ್ತಂ ಪವೇಸಯತೋ ಅಬ್ಭನ್ತರಂ ವಾತಬ್ಭಾಹತಂ ಮೇದಪೂರಿತಂ ವಿಯ ಹೋತಿ, ಬಹಿನಿಕ್ಖಮನವಾತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಚಿತ್ತಂ ನೀಹರತೋ ಬಹಿದ್ಧಾ ಪುಥುತ್ತಾರಮ್ಮಣೇ ಚಿತ್ತಂ ವಿಕ್ಖಿಪತಿ. ಫುಟ್ಠೋಕಾಸೇ ಪನ ಸತಿಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಭಾವೇನ್ತಸ್ಸೇವ ಭಾವನಾ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಅನ್ತೋ ¶ ಚ ಬಹಿ ಚ ವಾತಂ ಅಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ವೇಗೇನ ವೇಗೇನ ಗಣೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ.

ಕೀವ ಚಿರಂ ಪನೇತಂ ಗಣೇತಬ್ಬನ್ತಿ? ಯಾವ ವಿನಾ ಗಣನಾಯ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾರಮ್ಮಣೇ ಸತಿ ಸನ್ತಿಟ್ಠತಿ. ಬಹಿ ವಿಸಟವಿತಕ್ಕವಿಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾರಮ್ಮಣೇ ಸತಿ ಸಣ್ಠಪನತ್ಥಂಯೇವ ಹಿ ಗಣನಾತಿ.

ಏವಂ ಗಣನಾಯ ಮನಸಿಕತ್ವಾ ಅನುಬನ್ಧನಾಯ ಮನಸಿಕಾತಬ್ಬಂ. ಅನುಬನ್ಧನಾ ನಾಮ ಗಣನಂ ಪಟಿಸಂಹರಿತ್ವಾ ಸತಿಯಾ ನಿರನ್ತರಂ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾನಂ ಅನುಗಮನಂ; ತಞ್ಚ ಖೋ ನ ಆದಿಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನಾನುಗಮನವಸೇನ. ಬಹಿನಿಕ್ಖಮನವಾತಸ್ಸ ಹಿ ನಾಭಿ ಆದಿ, ಹದಯಂ ಮಜ್ಝಂ, ನಾಸಿಕಗ್ಗಂ ಪರಿಯೋಸಾನಂ. ಅಬ್ಭನ್ತರಪವಿಸನವಾತಸ್ಸ ನಾಸಿಕಗ್ಗಂ ಆದಿ, ಹದಯಂ ಮಜ್ಝಂ, ನಾಭಿ ಪರಿಯೋಸಾನಂ. ತಞ್ಚಸ್ಸ ಅನುಗಚ್ಛತೋ ವಿಕ್ಖೇಪಗತಂ ಚಿತ್ತಂ ಸಾರದ್ಧಾಯ ಚೇವ ಹೋತಿ ಇಞ್ಜನಾಯ ಚ. ಯಥಾಹ –

‘‘ಅಸ್ಸಾಸಾದಿಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನಂ ಸತಿಯಾ ಅನುಗಚ್ಛತೋ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ವಿಕ್ಖೇಪಗತೇನ ಚಿತ್ತೇನ ¶ ಕಾಯೋಪಿ ಚಿತ್ತಮ್ಪಿ ಸಾರದ್ಧಾ ಚ ಹೋನ್ತಿ ಇಞ್ಜಿತಾ ಚ ಫನ್ದಿತಾ ಚ. ಪಸ್ಸಾಸಾದಿಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನಂ ಸತಿಯಾ ಅನುಗಚ್ಛತೋ ಬಹಿದ್ಧಾ ವಿಕ್ಖೇಪಗತೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಕಾಯೋಪಿ ಚಿತ್ತಮ್ಪಿ ಸಾರದ್ಧಾ ಚ ಹೋನ್ತಿ ಇಞ್ಜಿತಾ ಚ ಫನ್ದಿತಾ ಚಾ’’ತಿ (ಪಟಿ. ಮ. ೧.೧೫೭).

ತಸ್ಮಾ ಅನುಬನ್ಧನಾಯ ಮನಸಿಕರೋನ್ತೇನ ನ ಆದಿಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನವಸೇನ ಮನಸಿಕಾತಬ್ಬಂ. ಅಪಿಚ ಖೋ ಫುಸನಾವಸೇನ ಚ ಠಪನಾವಸೇನ ಚ ಮನಸಿಕಾತಬ್ಬಂ. ಗಣನಾನುಬನ್ಧನಾವಸೇನ ¶ ವಿಯ ಹಿ ಫುಸನಾಠಪನಾವಸೇನ ವಿಸುಂ ಮನಸಿಕಾರೋ ನತ್ಥಿ. ಫುಟ್ಠಫುಟ್ಠಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಪನ ಗಣೇನ್ತೋ ಗಣನಾಯ ಚ ಫುಸನಾಯ ಚ ಮನಸಿ ಕರೋತಿ. ತತ್ಥೇವ ಗಣನಂ ಪಟಿಸಂಹರಿತ್ವಾ ತೇ ಸತಿಯಾ ಅನುಬನ್ಧನ್ತೋ ಅಪ್ಪನಾವಸೇನ ಚ ¶ ಚಿತ್ತಂ ಠಪೇನ್ತೋ ‘‘ಅನುಬನ್ಧನಾಯ ಚ ಫುಸನಾಯ ಚ ಠಪನಾಯ ಚ ಮನಸಿ ಕರೋತೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಸ್ವಾಯಮತ್ಥೋ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಪಙ್ಗುಳದೋವಾರಿಕೋಪಮಾಹಿ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಯಂ ವುತ್ತಕಕಚೋಪಮಾಯ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ತತ್ರಾಯಂ ಪಙ್ಗುಳೋಪಮಾ – ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ಪಙ್ಗುಳೋ ದೋಲಾಯ ಕೀಳತಂ ಮಾತಾಪುತ್ತಾನಂ ದೋಲಂ ಖಿಪಿತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ದೋಲತ್ಥಮ್ಭಮೂಲೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಕಮೇನ ಆಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಚ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಚ ದೋಲಾಫಲಕಸ್ಸ ಉಭೋ ಕೋಟಿಯೋ ಮಜ್ಝಞ್ಚ ಪಸ್ಸತಿ, ನ ಚ ಉಭೋಕೋಟಿಮಜ್ಝಾನಂ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಬ್ಯಾವಟೋ ಹೋತಿ. ಏವಮೇವಾಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಸತಿವಸೇನ ಉಪನಿಬನ್ಧನತ್ಥಮ್ಭಮೂಲೇ ಠತ್ವಾ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸದೋಲಂ ಖಿಪಿತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ನಿಮಿತ್ತೇ ಸತಿಯಾ ನಿಸಿನ್ನೋ ಕಮೇನ ಆಗಚ್ಛನ್ತಾನಞ್ಚ ಗಚ್ಛನ್ತಾನಞ್ಚ ಫುಟ್ಠಟ್ಠಾನೇ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾನಂ ಆದಿಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನಂ ಸತಿಯಾ ಅನುಗಚ್ಛನ್ತೋ ತತ್ಥ ಚ ಚಿತ್ತಂ ಠಪೇನ್ತೋ ಪಸ್ಸತಿ, ನ ಚ ತೇಸಂ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಬ್ಯಾವಟೋ ಹೋತಿ. ಅಯಂ ಪಙ್ಗುಳೋಪಮಾ.

ಅಯಂ ಪನ ದೋವಾರಿಕೋಪಮಾ – ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ದೋವಾರಿಕೋ ನಗರಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಚ ಬಹಿ ಚ ಪುರಿಸೇ ‘ಕೋ ತ್ವಂ, ಕುತೋ ವಾ ಆಗತೋ, ಕುಹಿಂ ವಾ ಗಚ್ಛಸಿ, ಕಿಂ ವಾ ತೇ ಹತ್ಥೇ’ತಿ ನ ವೀಮಂಸತಿ, ನ ಹಿ ತಸ್ಸ ತೇ ಭಾರಾ. ದ್ವಾರಪ್ಪತ್ತಂ ದ್ವಾರಪ್ಪತ್ತಂಯೇವ ಪನ ವೀಮಂಸತಿ; ಏವಮೇವ ಇಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅನ್ತೋ ಪವಿಟ್ಠವಾತಾ ಚ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖನ್ತವಾತಾ ಚ ನ ಭಾರಾ ಹೋನ್ತಿ, ದ್ವಾರಪ್ಪತ್ತಾ ದ್ವಾರಪ್ಪತ್ತಾಯೇವ ಭಾರಾತಿ. ಅಯಂ ದೋವಾರಿಕೋಪಮಾ.

ಕಕಚೋಪಮಾ ಪನ ಆದಿತೋಪಭುತಿ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ –

‘‘ನಿಮಿತ್ತಂ ¶ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ, ಅನಾರಮ್ಮಣಮೇಕಚಿತ್ತಸ್ಸ;

ಅಜಾನತೋ ಚ ತಯೋ ಧಮ್ಮೇ, ಭಾವನಾನುಪಲಬ್ಭತಿ.

‘‘ನಿಮಿತ್ತಂ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ, ಅನಾರಮ್ಮಣಮೇಕಚಿತ್ತಸ್ಸ;

ಜಾನತೋ ಚ ತಯೋ ಧಮ್ಮೇ, ಭಾವನಾ ಉಪಲಬ್ಭತೀ’’ತಿ. (ಪಟಿ. ಮ. ೧.೧೫೯);

ಕಥಂ ಇಮೇ ತಯೋ ಧಮ್ಮಾ ಏಕಚಿತ್ತಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣಂ ನ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಚಿಮೇ ತಯೋ ಧಮ್ಮಾ ಅವಿದಿತಾ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಚ ಚಿತ್ತಂ ವಿಕ್ಖೇಪಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಪಧಾನಞ್ಚ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಪಯೋಗಞ್ಚ ಸಾಧೇತಿ, ವಿಸೇಸಮಧಿಗಚ್ಛತಿ ¶ ? ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ರುಕ್ಖೋ ಸಮೇ ¶ ಭೂಮಿಭಾಗೇ ನಿಕ್ಖಿತ್ತೋ, ತಮೇನಂ ಪುರಿಸೋ ಕಕಚೇನ ಛಿನ್ದೇಯ್ಯ, ರುಕ್ಖೇ ಫುಟ್ಠಕಕಚದನ್ತಾನಂ ವಸೇನ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಸತಿ ಉಪಟ್ಠಿತಾ ಹೋತಿ, ನ ಆಗತೇ ವಾ ಗತೇ ವಾ ಕಕಚದನ್ತೇ ಮನಸಿ ಕರೋತಿ, ನ ಆಗತಾ ವಾ ಗತಾ ವಾ ಕಕಚದನ್ತಾ ಅವಿದಿತಾ ಹೋನ್ತಿ, ಪಧಾನಞ್ಚ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಪಯೋಗಞ್ಚ ಸಾಧೇತಿ.

ಯಥಾ ರುಕ್ಖೋ ಸಮೇ ಭೂಮಿಭಾಗೇ ನಿಕ್ಖಿತ್ತೋ; ಏವಂ ಉಪನಿಬನ್ಧನನಿಮಿತ್ತಂ. ಯಥಾ ಕಕಚದನ್ತಾ; ಏವಂ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ. ಯಥಾ ರುಕ್ಖೇ ಫುಟ್ಠಕಕಚದನ್ತಾನಂ ವಸೇನ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಸತಿ ಉಪಟ್ಠಿತಾ ಹೋತಿ, ನ ಆಗತೇ ವಾ ಗತೇ ವಾ ಕಕಚದನ್ತೇ ಮನಸಿ ಕರೋತಿ, ನ ಆಗತಾ ವಾ ಗತಾ ವಾ ಕಕಚದನ್ತಾ ಅವಿದಿತಾ ಹೋನ್ತಿ, ಪಧಾನಞ್ಚ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಪಯೋಗಞ್ಚ ಸಾಧೇತಿ, ಏವಮೇವ ಭಿಕ್ಖು ನಾಸಿಕಗ್ಗೇ ವಾ ಮುಖನಿಮಿತ್ತೇ ವಾ ಸತಿಂ ಉಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೋ ಹೋತಿ, ನ ಆಗತೇ ವಾ ಗತೇ ವಾ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೇ ಮನಸಿ ಕರೋತಿ, ನ ಆಗತಾ ವಾ ಗತಾ ವಾ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ ಅವಿದಿತಾ ಹೋನ್ತಿ, ಪಧಾನಞ್ಚ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಪಯೋಗಞ್ಚ ಸಾಧೇತಿ, ವಿಸೇಸಮಧಿಗಚ್ಛತಿ.

ಪಧಾನನ್ತಿ ಕತಮಂ ಪಧಾನಂ? ಆರದ್ಧವೀರಿಯಸ್ಸ ಕಾಯೋಪಿ ಚಿತ್ತಮ್ಪಿ ಕಮ್ಮನಿಯಂ ಹೋತಿ – ಇದಂ ಪಧಾನಂ. ಕತಮೋ ಪಯೋಗೋ? ಆರದ್ಧವೀರಿಯಸ್ಸ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸಾ ಪಹೀಯನ್ತಿ, ವಿತಕ್ಕಾ ವೂಪಸಮ್ಮನ್ತಿ – ಅಯಂ ಪಯೋಗೋ. ಕತಮೋ ವಿಸೇಸೋ? ಆರದ್ಧವೀರಿಯಸ್ಸ ಸಂಯೋಜನಾ ಪಹೀಯನ್ತಿ, ಅನುಸಯಾ ಬ್ಯನ್ತೀ ಹೋನ್ತಿ – ಅಯಂ ವಿಸೇಸೋ. ಏವಂ ಇಮೇ ತಯೋ ಧಮ್ಮಾ ಏಕಚಿತ್ತಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣಾ ನ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಚಿಮೇ ತಯೋ ಧಮ್ಮಾ ಅವಿದಿತಾ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಚ ಚಿತ್ತಂ ವಿಕ್ಖೇಪಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಪಧಾನಞ್ಚ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಪಯೋಗಞ್ಚ ಸಾಧೇತಿ, ವಿಸೇಸಮಧಿಗಚ್ಛತಿ.

‘‘ಆನಾಪಾನಸ್ಸತೀ ¶ ಯಸ್ಸ, ಪರಿಪುಣ್ಣಾ ಸುಭಾವಿತಾ;

ಅನುಪುಬ್ಬಂ ಪರಿಚಿತಾ, ಯಥಾ ಬುದ್ಧೇನ ದೇಸಿತಾ;

ಸೋ ಇಮಂ ಲೋಕಂ ಪಭಾಸೇತಿ, ಅಬ್ಭಾ ಮುತ್ತೋವ ಚನ್ದಿಮಾ’’ತಿ. (ಪಟಿ. ಮ. ೧.೧೬೦);

ಅಯಂ ಕಕಚೋಪಮಾ. ಇಧ ಪನಸ್ಸ ಆಗತಾಗತವಸೇನ ಅಮನಸಿಕಾರಮತ್ತಮೇವ ಪಯೋಜನನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಇದಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಮನಸಿಕರೋತೋ ಕಸ್ಸಚಿ ನಚಿರೇನೇವ ನಿಮಿತ್ತಞ್ಚ ¶ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಅವಸೇಸಜ್ಝಾನಙ್ಗಪಟಿಮಣ್ಡಿತಾ ಅಪ್ಪನಾಸಙ್ಖಾತಾ ಠಪನಾ ಚ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ. ಕಸ್ಸಚಿ ಪನ ಗಣನಾವಸೇನೇವ ಮನಸಿಕಾರಕಾಲತೋಪಭುತಿ ಅನುಕ್ಕಮತೋ ಓಳಾರಿಕಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸನಿರೋಧವಸೇನ ಕಾಯದರಥೇ ವೂಪಸನ್ತೇ ಕಾಯೋಪಿ ಚಿತ್ತಮ್ಪಿ ಲಹುಕಂ ಹೋತಿ, ಸರೀರಂ ಆಕಾಸೇ ಲಙ್ಘನಾಕಾರಪ್ಪತ್ತಂ ¶ ವಿಯ ಹೋತಿ. ಯಥಾ ಸಾರದ್ಧಕಾಯಸ್ಸ ಮಞ್ಚೇ ವಾ ಪೀಠೇ ವಾ ನಿಸೀದತೋ ಮಞ್ಚಪೀಠಂ ಓನಮತಿ, ವಿಕೂಜತಿ, ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಂ ವಲಿಂ ಗಣ್ಹಾತಿ. ಅಸಾರದ್ಧಕಾಯಸ್ಸ ಪನ ನಿಸೀದತೋ ನೇವ ಮಞ್ಚಪೀಠಂ ಓನಮತಿ, ನ ವಿಕೂಜತಿ, ನ ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಂ ವಲಿಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ತೂಲಪಿಚುಪೂರಿತಂ ವಿಯ ಮಞ್ಚಪೀಠಂ ಹೋತಿ. ಕಸ್ಮಾ? ಯಸ್ಮಾ ಅಸಾರದ್ಧೋ ಕಾಯೋ ಲಹುಕೋ ಹೋತಿ; ಏವಮೇವ ಗಣನಾವಸೇನ ಮನಸಿಕಾರಕಾಲತೋಪಭುತಿ ಅನುಕ್ಕಮತೋ ಓಳಾರಿಕಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸನಿರೋಧವಸೇನ ಕಾಯದರಥೇ ವೂಪಸನ್ತೇ ಕಾಯೋಪಿ ಚಿತ್ತಮ್ಪಿ ಲಹುಕಂ ಹೋತಿ, ಸರೀರಂ ಆಕಾಸೇ ಲಙ್ಘನಾಕಾರಪ್ಪತ್ತಂ ವಿಯ ಹೋತಿ.

ತಸ್ಸ ಓಳಾರಿಕೇ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೇ ನಿರುದ್ಧೇ ಸುಖುಮಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸನಿಮಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಂ ಚಿತ್ತಂ ಪವತ್ತತಿ, ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ನಿರುದ್ಧೇ ಅಪರಾಪರಂ ತತೋ ಸುಖುಮತರಸುಖುಮತಮನಿಮಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಂ ಪವತ್ತತಿಯೇವ. ಕಥಂ? ಯಥಾ ಪುರಿಸೋ ಮಹತಿಯಾ ಲೋಹಸಲಾಕಾಯ ಕಂಸತಾಳಂ ಆಕೋಟೇಯ್ಯ, ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನ ಮಹಾಸದ್ದೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯ, ತಸ್ಸ ಓಳಾರಿಕಸದ್ದಾರಮ್ಮಣಂ ಚಿತ್ತಂ ಪವತ್ತೇಯ್ಯ, ನಿರುದ್ಧೇ ಓಳಾರಿಕೇ ಸದ್ದೇ ಅಥ ಪಚ್ಛಾ ಸುಖುಮಸದ್ದನಿಮಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಂ, ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ನಿರುದ್ಧೇ ಅಪರಾಪರಂ ತತೋ ಸುಖುಮತರಸುಖುಮತಮಸದ್ದನಿಮಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಂ ಚಿತ್ತಂ ಪವತ್ತತೇವ; ಏವನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ – ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ಕಂಸೇ ಆಕೋಟಿತೇ’’ತಿ (ಪಟಿ. ಮ. ೧.೧೭೧) ವಿತ್ಥಾರೋ.

ಯಥಾ ಹಿ ಅಞ್ಞಾನಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಾನಿ ಉಪರೂಪರಿ ವಿಭೂತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ನ ತಥಾ ಇದಂ. ಇದಂ ಪನ ಉಪರೂಪರಿ ಭಾವೇನ್ತಸ್ಸ ಭಾವೇನ್ತಸ್ಸ ಸುಖುಮತ್ತಂ ¶ ಗಚ್ಛತಿ, ಉಪಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ನ ಉಪಗಚ್ಛತಿ. ಏವಂ ಅನುಪಟ್ಠಹನ್ತೇ ಪನ ತಸ್ಮಿಂ ನ ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಚಮ್ಮಖಣ್ಡಂ ಪಪ್ಫೋಟೇತ್ವಾ ಗನ್ತಬ್ಬಂ. ಕಿಂ ಕಾತಬ್ಬಂ? ‘‘ಆಚರಿಯಂ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ನಟ್ಠಂ ದಾನಿ ಮೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ವಾ ನ ವುಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ, ಇರಿಯಾಪಥಂ ¶ ವಿಕೋಪೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛತೋ ಹಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ನವನವಮೇವ ಹೋತಿ. ತಸ್ಮಾ ಯಥಾನಿಸಿನ್ನೇನೇವ ದೇಸತೋ ಆಹರಿತಬ್ಬಂ.

ತತ್ರಾಯಂ ಆಹರಣೂಪಾಯೋ. ತೇನ ಹಿ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಅನುಪಟ್ಠಹನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಇತಿ ಪಟಿಸಞ್ಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ – ‘‘ಇಮೇ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ ನಾಮ ಕತ್ಥ ಅತ್ಥಿ, ಕತ್ಥ ನತ್ಥಿ, ಕಸ್ಸ ವಾ ಅತ್ಥಿ, ಕಸ್ಸ ವಾ ನತ್ಥೀ’’ತಿ. ಅಥೇವಂ ಪಟಿಸಞ್ಚಿಕ್ಖತಾ ‘‘ಇಮೇ ಅನ್ತೋಮಾತುಕುಚ್ಛಿಯಂ ನತ್ಥಿ, ಉದಕೇ ನಿಮುಗ್ಗಾನಂ ನತ್ಥಿ, ತಥಾ ಅಸಞ್ಞೀಭೂತಾನಂ ಮತಾನಂ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಸಮಾಪನ್ನಾನಂ ರೂಪಾರೂಪಭವಸಮಙ್ಗೀನಂ ನಿರೋಧಸಮಾಪನ್ನಾನ’’ನ್ತಿ ¶ ಞತ್ವಾ ಏವಂ ಅತ್ತನಾವ ಅತ್ತಾ ಪಟಿಚೋದೇತಬ್ಬೋ – ‘‘ನನು ತ್ವಂ, ಪಣ್ಡಿತ, ನೇವ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಗತೋ, ನ ಉದಕೇ ನಿಮುಗ್ಗೋ, ನ ಅಸಞ್ಞೀಭೂತೋ, ನ ಮತೋ, ನ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಸಮಆಪನ್ನೋ, ನ ರೂಪಾರೂಪಭವಸಮಙ್ಗೀ, ನ ನಿರೋಧಸಮಾಪನ್ನೋ, ಅತ್ಥಿಯೇವ ತೇ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ, ಮನ್ದಪಞ್ಞತಾಯ ಪನ ಪರಿಗ್ಗಹೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಸೀ’’ತಿ. ಅಥಾನೇನ ಪಕತಿಫುಟ್ಠವಸೇನೇವ ಚಿತ್ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಮನಸಿಕಾರೋ ಪವತ್ತೇತಬ್ಬೋ. ಇಮೇ ಹಿ ದೀಘನಾಸಿಕಸ್ಸ ನಾಸಾ ಪುಟಂ ಘಟ್ಟೇನ್ತಾ ಪವತ್ತನ್ತಿ, ರಸ್ಸನಾಸಿಕಸ್ಸ ಉತ್ತರೋಟ್ಠಂ. ತಸ್ಮಾನೇನ ಇಮಂ ನಾಮ ಠಾನಂ ಘಟ್ಟೇನ್ತೀತಿ ನಿಮಿತ್ತಂ ಪಟ್ಠಪೇತಬ್ಬಂ. ಇಮಮೇವ ಹಿ ಅತ್ಥವಸಂ ಪಟಿಚ್ಚ ವುತ್ತಂ ಭಗವತಾ – ‘‘ನಾಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮುಟ್ಠಸ್ಸತಿಸ್ಸ ಅಸಮ್ಪಜಾನಸ್ಸ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಭಾವನಂ ವದಾಮೀ’’ತಿ (ಮ. ನಿ. ೩.೧೪೯; ಸಂ. ನಿ. ೫.೯೯೨). ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಹಿ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಸತಸ್ಸ ಸಮ್ಪಜಾನಸ್ಸೇವ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ, ಇತೋ ಅಞ್ಞಂ ಪನ ಮನಸಿಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಪಾಕಟಂ ಹೋತಿ. ಇದಂ ಪನ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗರುಕಂ ಗರುಕಭಾವನಂ ಬುದ್ಧಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಬುದ್ಧಪುತ್ತಾನಂ ಮಹಾಪುರಿಸಾನಮೇವ ಮನಸಿಕಾರಭೂಮಿಭೂತಂ, ನ ಚೇವ ಇತ್ತರಂ, ನ ಚ ಇತ್ತರಸತ್ತಸಮಾಸೇವಿತಂ. ಯಥಾ ಯಥಾ ಮನಸಿ ಕರೀಯತಿ, ತಥಾ ತಥಾ ಸನ್ತಞ್ಚೇವ ¶ ಹೋತಿ ಸುಖುಮಞ್ಚ. ತಸ್ಮಾ ಏತ್ಥ ಬಲವತೀ ಸತಿ ಚ ಪಞ್ಞಾ ಚ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಾ.

ಯಥಾ ಹಿ ಮಟ್ಠಸಾಟಕಸ್ಸ ತುನ್ನಕರಣಕಾಲೇ ಸೂಚಿಪಿ ಸುಖುಮಾ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಾ, ಸೂಚಿಪಾಸವೇಧನಮ್ಪಿ ತತೋ ಸುಖುಮತರಂ; ಏವಮೇವ ಮಟ್ಠಸಾಟಕಸದಿಸಸ್ಸ ಇಮಸ್ಸ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಭಾವನಾಕಾಲೇ ಸೂಚಿಪಟಿಭಾಗಾ ಸತಿಪಿ ಸೂಚಿಪಾಸವೇಧನಪಟಿಭಾಗಾ ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಪಞ್ಞಾಪಿ ಬಲವತೀ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಾ. ತಾಹಿ ಚ ಪನ ಸತಿಪಞ್ಞಾಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ನ ತೇ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ ಅಞ್ಞತ್ರ ಪಕತಿಫುಟ್ಠೋಕಾಸಾ ಪರಿಯೇಸಿತಬ್ಬಾ.

ಯಥಾ ಪನ ಕಸ್ಸಕೋ ಕಸಿಂ ಕಸಿತ್ವಾ ಬಲಿಬದ್ದೇ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಗೋಚರಾಭಿಮುಖೇ ಕತ್ವಾ ಛಾಯಾಯ ನಿಸಿನ್ನೋ ವಿಸ್ಸಮೇಯ್ಯ, ಅಥಸ್ಸ ತೇ ಬಲಿಬದ್ದಾ ವೇಗೇನ ಅಟವಿಂ ಪವಿಸೇಯ್ಯುಂ. ಯೋ ಹೋತಿ ಛೇಕೋ ಕಸ್ಸಕೋ ಸೋ ಪುನ ತೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಯೋಜೇತುಕಾಮೋ ನ ತೇಸಂ ಅನುಪದಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಟವಿಂ ಆಹಿಣ್ಡತಿ. ಅಥ ¶ ಖೋ ರಸ್ಮಿಞ್ಚ ಪತೋದಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಜುಕಮೇವ ತೇಸಂ ನಿಪಾತತಿತ್ಥಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಸೀದತಿ ವಾ ನಿಪಜ್ಜತಿ ವಾ. ಅಥ ತೇ ಗೋಣೇ ದಿವಸಭಾಗಂ ಚರಿತ್ವಾ ನಿಪಾತತಿತ್ಥಂ ಓತರಿತ್ವಾ ನ್ಹತ್ವಾ ಚ ಪಿವಿತ್ವಾ ಚ ಪಚ್ಚುತ್ತರಿತ್ವಾ ಠಿತೇ ದಿಸ್ವಾ ರಸ್ಮಿಯಾ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಪತೋದೇನ ವಿಜ್ಝನ್ತೋ ಆನೇತ್ವಾ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಪುನ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ; ಏವಮೇವ ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ನ ತೇ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ ಅಞ್ಞತ್ರ ¶ ಪಕತಿಫುಟ್ಠೋಕಾಸಾ ಪರಿಯೇಸಿತಬ್ಬಾ. ಸತಿರಸ್ಮಿಂ ಪನ ಪಞ್ಞಾಪತೋದಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಕತಿಫುಟ್ಠೋಕಾಸೇ ಚಿತ್ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಮನಸಿಕಾರೋ ಪವತ್ತೇತಬ್ಬೋ. ಏವಞ್ಹಿಸ್ಸ ಮನಸಿಕರೋತೋ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ತೇ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ, ನಿಪಾತತಿತ್ಥೇ ವಿಯ ಗೋಣಾ. ತತೋ ತೇನ ಸತಿರಸ್ಮಿಯಾ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಪಞ್ಞಾಪತೋದೇನ ವಿಜ್ಝನ್ತೇನ ಪುನ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಅನುಯುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ; ತಸ್ಸೇವಮನುಯುಞ್ಜತೋ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ನಿಮಿತ್ತಂ ಉಪಟ್ಠಾತಿ. ತಂ ಪನೇತಂ ನ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಏಕಸದಿಸಂ ಹೋತಿ ¶ ; ಅಪಿಚ ಖೋ ಕಸ್ಸಚಿ ಸುಖಸಮ್ಫಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪಾದಯಮಾನೋ ತೂಲಪಿಚು ವಿಯ, ಕಪ್ಪಾಸಪಿಚು ವಿಯ, ವಾತಧಾರಾ ವಿಯ ಚ ಉಪಟ್ಠಾತೀತಿ ಏಕಚ್ಚೇ ಆಹು.

ಅಯಂ ಪನ ಅಟ್ಠಕಥಾವಿನಿಚ್ಛಯೋ – ಇದಞ್ಹಿ ಕಸ್ಸಚಿ ತಾರಕರೂಪಂ ವಿಯ, ಮಣಿಗುಳಿಕಾ ವಿಯ, ಮುತ್ತಾಗುಳಿಕಾ ವಿಯ ಚ ಕಸ್ಸಚಿ ಖರಸಮ್ಫಸ್ಸಂ ಹುತ್ವಾ ಕಪ್ಪಾಸಟ್ಠಿ ವಿಯ, ಸಾರದಾರುಸೂಚಿ ವಿಯ ಚ ಕಸ್ಸಚಿ ದೀಘಪಾಮಙ್ಗಸುತ್ತಂ ವಿಯ, ಕುಸುಮದಾಮಂ ವಿಯ, ಧೂಮಸಿಖಾ ವಿಯ ಚ ಕಸ್ಸಚಿ ವಿತ್ಥತ ಮಕ್ಕಟಕಸುತ್ತಂ ವಿಯ, ವಲಾಹಕಪಟಲಂ ವಿಯ, ಪದುಮಪುಪ್ಫಂ ವಿಯ, ರಥಚಕ್ಕಂ ವಿಯ, ಚನ್ದಮಣ್ಡಲಂ ವಿಯ, ಸೂರಿಯಮಣ್ಡಲಂ ವಿಯ ಚ ಉಪಟ್ಠಾತಿ. ತಞ್ಚ ಪನೇತಂ ಯಥಾ ಸಮ್ಬಹುಲೇಸು ಭಿಕ್ಖೂಸು ಸುತ್ತನ್ತಂ ಸಜ್ಝಾಯಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೇಸು ಏಕೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಕೀದಿಸಂ ಹುತ್ವಾ ಇದಂ ಸುತ್ತಂ ಉಪಟ್ಠಾತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಏಕೋ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಮಹತೀ ಪಬ್ಬತೇಯ್ಯಾ ನದೀ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಾತೀ’’ತಿ ಆಹ. ಅಪರೋ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಏಕಾ ವನರಾಜಿ ವಿಯ’’. ಅಞ್ಞೋ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಸೀತಚ್ಛಾಯೋ ಸಾಖಾಸಮ್ಪನ್ನೋ ಫಲಭಾರಭರಿತರುಕ್ಖೋ ವಿಯಾ’’ತಿ. ತೇಸಞ್ಹಿ ತಂ ಏಕಮೇವ ಸುತ್ತಂ ಸಞ್ಞಾನಾನತಾಯ ನಾನತೋ ಉಪಟ್ಠಾತಿ. ಏವಂ ಏಕಮೇವ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಸಞ್ಞಾನಾನತಾಯ ನಾನತೋ ಉಪಟ್ಠಾತಿ. ಸಞ್ಞಜಞ್ಹಿ ಏತಂ ಸಞ್ಞಾನಿದಾನಂ ಸಞ್ಞಾಪ್ಪಭವಂ ತಸ್ಮಾ ಸಞ್ಞಾನಾನತಾಯ ನಾನತೋ ಉಪಟ್ಠಾತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಏತ್ಥ ಚ ಅಞ್ಞಮೇವ ಅಸ್ಸಾಸಾರಮ್ಮಣಂ ಚಿತ್ತಂ, ಅಞ್ಞಂ ಪಸ್ಸಾಸಾರಮ್ಮಣಂ, ಅಞ್ಞಂ ನಿಮಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಂ ಯಸ್ಸ ಹಿ ಇಮೇ ತಯೋ ಧಮ್ಮಾ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ನೇವ ಅಪ್ಪನಂ ನ ಉಪಚಾರಂ ಪಾಪುಣಾತಿ. ಯಸ್ಸ ಪನಿಮೇ ತಯೋ ಧಮ್ಮಾ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಸೇವ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಅಪ್ಪನಞ್ಚ ಉಪಚಾರಞ್ಚ ಪಾಪುಣಾತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ –

‘‘ನಿಮಿತ್ತಂ ¶ ¶ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ, ಅನಾರಮ್ಮಣಮೇಕಚಿತ್ತಸ್ಸ;

ಅಜಾನತೋ ಚ ತಯೋ ಧಮ್ಮೇ, ಭಾವನಾನುಪಲಬ್ಭತಿ.

‘‘ನಿಮಿತ್ತಂ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ, ಅನಾರಮ್ಮಣಮೇಕಚಿತ್ತಸ್ಸ;

ಜಾನತೋ ಚ ತಯೋ ಧಮ್ಮೇ, ಭಾವನಾ ಉಪಲಬ್ಭತೀ’’ತಿ. (ವಿಸುದ್ಧಿ. ೧.೨೩೧);

ಏವಂ ¶ ಉಪಟ್ಠಿತೇ ಪನ ನಿಮಿತ್ತೇ ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಆಚರಿಯಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಂ – ‘‘ಮಯ್ಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಏವರೂಪಂ ನಾಮ ಉಪಟ್ಠಾತೀ’’ತಿ. ಆಚರಿಯೇನ ಪನ ‘‘ಏತಂ ನಿಮಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ನ ನಿಮಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ವಾ ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ‘‘ಏವಂ ಹೋತಿ, ಆವುಸೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪನ ‘‘ಪುನಪ್ಪುನಂ ಮನಸಿ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ. ‘‘ನಿಮಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ಹಿ ವುತ್ತೇ ವೋಸಾನಂ ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯ; ‘‘ನ ನಿಮಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ನಿರಾಸೋ ವಿಸೀದೇಯ್ಯ. ತಸ್ಮಾ ತದುಭಯಮ್ಪಿ ಅವತ್ವಾ ಮನಸಿಕಾರೇಯೇವ ನಿಯೋಜೇತಬ್ಬೋತಿ. ಏವಂ ತಾವ ದೀಘಭಾಣಕಾ. ಮಜ್ಝಿಮಭಾಣಕಾ ಪನಾಹು – ‘‘ನಿಮಿತ್ತಮಿದಂ, ಆವುಸೋ, ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಮನಸಿ ಕರೋಹಿ ಸಪ್ಪುರಿಸಾತಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ’’ತಿ. ಅಥಾನೇನ ನಿಮಿತ್ತೇಯೇವ ಚಿತ್ತಂ ಠಪೇತಬ್ಬಂ. ಏವಮಸ್ಸಾಯಂ ಇತೋ ಪಭುತಿ ಠಪನಾವಸೇನ ಭಾವನಾ ಹೋತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಪೋರಾಣೇಹಿ –

‘‘ನಿಮಿತ್ತೇ ಠಪಯಂ ಚಿತ್ತಂ, ನಾನಾಕಾರಂ ವಿಭಾವಯಂ;

ಧೀರೋ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೇ, ಸಕಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿಬನ್ಧತೀ’’ತಿ. (ವಿಸುದ್ಧಿ. ೧.೨೩೨; ಪಟಿ. ಮ. ಅಟ್ಠ. ೨.೧.೧೬೩);

ತಸ್ಸೇವಂ ನಿಮಿತ್ತುಪಟ್ಠಾನತೋ ಪಭುತಿ ನೀವರಣಾನಿ ವಿಕ್ಖಮ್ಭಿತಾನೇವ ಹೋನ್ತಿ ಕಿಲೇಸಾ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾವ ಸತಿ ಉಪಟ್ಠಿತಾಯೇವ, ಚಿತ್ತಂ ಸಮಾಹಿತಮೇವ. ಇದಞ್ಹಿ ದ್ವೀಹಾಕಾರೇಹಿ ಚಿತ್ತಂ ಸಮಾಹಿತಂ ನಾಮ ಹೋಹಿ – ಉಪಚಾರಭೂಮಿಯಂ ವಾ ನೀವರಣಪ್ಪಹಾನೇನ, ಪಟಿಲಾಭಭೂಮಿಯಂ ವಾ ಅಙ್ಗಪಾತುಭಾವೇನ. ತತ್ಥ ‘‘ಉಪಚಾರಭೂಮೀ’’ತಿ ಉಪಚಾರಸಮಾಧಿ; ‘‘ಪಟಿಲಾಭಭೂಮೀ’’ತಿ ಅಪ್ಪನಾಸಮಾಧಿ. ತೇಸಂ ಕಿಂ ನಾನಾಕರಣಂ? ಉಪಚಾರಸಮಾಧಿ ಕುಸಲವೀಥಿಯಂ ಜವಿತ್ವಾ ಭವಙ್ಗಂ ಓತರತಿ, ಅಪ್ಪನಾಸಮಾಧಿ ದಿವಸಭಾಗೇ ಅಪ್ಪೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ದಿವಸಭಾಗಮ್ಪಿ ಕುಸಲವೀಥಿಯಂ ಜವತಿ, ನ ಭವಙ್ಗಂ ಓತರತಿ. ಇಮೇಸು ದ್ವೀಸು ಸಮಾಧೀಸು ನಿಮಿತ್ತಪಾತುಭಾವೇನ ಉಪಚಾರಸಮಾಧಿನಾ ಸಮಾಹಿತಂ ಚಿತ್ತಂ ಹೋತಿ ¶ . ಅಥಾನೇನ ತಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ನೇವ ವಣ್ಣತೋ ಮನಸಿಕಾತಬ್ಬಂ, ನ ಲಕ್ಖಣತೋ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ. ಅಪಿಚ ಖೋ ಖತ್ತಿಯಮಹೇಸಿಯಾ ಚಕ್ಕವತ್ತಿಗಬ್ಭೋ ವಿಯ ಕಸ್ಸಕೇನ ಸಾಲಿಯವಗಬ್ಭೋ ವಿಯ ಚ ಅಪ್ಪಮತ್ತೇನ ರಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ; ರಕ್ಖಿತಂ ಹಿಸ್ಸ ಫಲದಂ ಹೋತಿ.

‘‘ನಿಮಿತ್ತಂ ರಕ್ಖತೋ ಲದ್ಧ, ಪರಿಹಾನಿ ನ ವಿಜ್ಜತಿ;

ಆರಕ್ಖಮ್ಹಿ ಅಸನ್ತಮ್ಹಿ, ಲದ್ಧಂ ಲದ್ಧಂ ವಿನಸ್ಸತೀ’’ತಿ.

ತತ್ರಾಯಂ ¶ ರಕ್ಖಣೂಪಾಯೋ – ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಆವಾಸೋ, ಗೋಚರೋ, ಭಸ್ಸಂ, ಪುಗ್ಗಲೋ, ಭೋಜನಂ, ಉತು, ಇರಿಯಾಪಥೋತಿ ಇಮಾನಿ ಸತ್ತ ಅಸಪ್ಪಾಯಾನಿ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ತಾನೇವ ಸತ್ತ ಸಪ್ಪಾಯಾನಿ ಸೇವನ್ತೇನ ಪುನಪ್ಪುನಂ ತಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಮನಸಿಕಾತಬ್ಬಂ.

ಏವಂ ¶ ಸಪ್ಪಾಯಸೇವನೇನ ನಿಮಿತ್ತಂ ಥಿರಂ ಕತ್ವಾ ವುಡ್ಢಿಂ ವಿರೂಳ್ಹಿಂ ಗಮಯಿತ್ವಾ ವತ್ಥುವಿಸದಕಿರಿಯಾ, ಇನ್ದ್ರಿಯಸಮತ್ತಪಟಿಪಾದನತಾ, ನಿಮಿತ್ತಕುಸಲತಾ, ಯಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಚಿತ್ತಂ ಸಪಗ್ಗಹೇತಬ್ಬ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಚಿತ್ತಪಗ್ಗಣ್ಹನಾ, ಯಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಚಿತ್ತಂ ನಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಚಿತ್ತನಿಗ್ಗಣ್ಹನಾ, ಯಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಚಿತ್ತಂ ಸಮ್ಪಹಂಸೇತಬ್ಬಂ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸಮ್ಪಹಂಸೇತಬ್ಬಂ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಚಿತ್ತಸಮ್ಪಹಂಸನಾ, ಯಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಚಿತ್ತಂ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಚಿತ್ತಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖನಾ, ಅಸಮಾಹಿತಪುಗ್ಗಲಪರಿವಜ್ಜನಾ, ಸಮಾಹಿತಪುಗ್ಗಲಸೇವನಾ, ತದಧಿಮುತ್ತತಾತಿ ಇಮಾನಿ ದಸ ಅಪ್ಪನಾಕೋಸಲ್ಲಾನಿ ಅವಿಜಹನ್ತೇನ ಯೋಗೋ ಕರಣೀಯೋ.

ತಸ್ಸೇವಂ ಅನುಯುತ್ತಸ್ಸ ವಿಹರತೋ ಇದಾನಿ ಅಪ್ಪನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀತಿ ಭವಙ್ಗಂ ವಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಮಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಂ ಮನೋದ್ವಾರಾವಜ್ಜನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ನಿರುದ್ಧೇ ತದೇವಾರಮ್ಮಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಚತ್ತಾರಿ ಪಞ್ಚ ವಾ ಜವನಾನಿ, ಯೇಸಂ ಪಠಮಂ ಪರಿಕಮ್ಮಂ, ದುತಿಯಂ ಉಪಚಾರಂ, ತತಿಯಂ ಅನುಲೋಮಂ, ಚತುತ್ಥಂ ಗೋತ್ರಭು ¶ , ಪಞ್ಚಮಂ ಅಪ್ಪನಾಚಿತ್ತಂ. ಪಠಮಂ ವಾ ಪರಿಕಮ್ಮಞ್ಚೇವ ಉಪಚಾರಞ್ಚ, ದುತಿಯಂ ಅನುಲೋಮಂ, ತತಿಯಂ ಗೋತ್ರಭು, ಚತುತ್ಥಂ ಅಪ್ಪನಾಚಿತ್ತನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಚತುತ್ಥಮೇವ ಹಿ ಪಞ್ಚಮಂ ವಾ ಅಪ್ಪೇತಿ, ನ ಛಟ್ಠಂ ಸತ್ತಮಂ ವಾ ಆಸನ್ನಭವಙ್ಗಪಾತತ್ತಾ.

ಆಭಿಧಮ್ಮಿಕಗೋದತ್ತತ್ಥೇರೋ ಪನಾಹ – ‘‘ಆಸೇವನಪಚ್ಚಯೇನ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಬಲವನ್ತೋ ಹೋನ್ತಿ; ತಸ್ಮಾ ಛಟ್ಠಂ ಸತ್ತಮಂ ವಾ ಅಪ್ಪೇತೀ’’ತಿ. ತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಪುಬ್ಬಭಾಗಚಿತ್ತಾನಿ ಕಾಮಾವಚರಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಅಪ್ಪನಾಚಿತ್ತಂ ಪನ ರೂಪಾವಚರಂ. ಏವಮನೇನ ಪಞ್ಚಙ್ಗವಿಪ್ಪಹೀನಂ, ಪಞ್ಚಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಂ, ದಸಲಕ್ಖಣಸಮ್ಪನ್ನಂ, ತಿವಿಧಕಲ್ಯಾಣಂ, ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ ಅಧಿಗತಂ ಹೋತಿ. ಸೋ ತಸ್ಮಿಂಯೇವಾರಮ್ಮಣೇ ವಿತಕ್ಕಾದಯೋ ವೂಪಸಮೇತ್ವಾ ದುತಿಯತತಿಯಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಾನಿ ಪಾಪುಣಾತಿ. ಏತ್ತಾವತಾ ಚ ಠಪನಾವಸೇನ ಭಾವನಾಯ ಪರಿಯೋಸಾನಪ್ಪತ್ತೋ ಹೋತಿ. ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪಕಥಾ. ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ಇಚ್ಛನ್ತೇನ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗತೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ.

ಏವಂ ಪತ್ತಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನೋ ಪನೇತ್ಥ ಭಿಕ್ಖು ಸಲ್ಲಕ್ಖಣಾವಿವಟ್ಟನಾವಸೇನ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಂ ಪತ್ತುಕಾಮೋ ತದೇವ ಝಾನಂ ಆವಜ್ಜನಸಮಾಪಜ್ಜನಅಧಿಟ್ಠಾನವುಟ್ಠಾನಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಸಙ್ಖಾತೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಾಕಾರೇಹಿ ವಸಿಪ್ಪತ್ತಂ ಪಗುಣಂ ಕತ್ವಾ ಅರೂಪಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ ವಾ ರೂಪಂ, ರೂಪಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ ವಾ ಅರೂಪನ್ತಿ ರೂಪಾರೂಪಂ ¶ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಪಟ್ಠಪೇತಿ. ಕಥಂ? ಸೋ ಹಿ ಝಾನಾ ವುಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಝಾನಙ್ಗಾನಿ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ನಿಸ್ಸಯಂ ಹದಯವತ್ಥುಂ ತಂ ನಿಸ್ಸಯಾನಿ ಚ ಭೂತಾನಿ ತೇಸಞ್ಚ ನಿಸ್ಸಯಂ ಸಕಲಮ್ಪಿ ¶ ಕರಜಕಾಯಂ ಪಸ್ಸತಿ. ತತೋ ‘‘ಝಾನಙ್ಗಾನಿ ಅರೂಪಂ, ವತ್ಥಾದೀನಿ ರೂಪ’’ನ್ತಿ ರೂಪಾರೂಪಂ ವವತ್ಥಪೇತಿ.

ಅಥ ವಾ ಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಕೇಸಾದೀಸು ಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ಪಥವೀಧಾತುಆದಿವಸೇನ ಚತ್ತಾರಿ ಭೂತಾನಿ ತಂನಿಸ್ಸಿತರೂಪಾನಿ ಚ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಯಥಾಪರಿಗ್ಗಹಿತರೂಪಾರಮ್ಮಣಂ ಯಥಾಪರಿಗ್ಗಹಿತರೂಪವತ್ಥುದ್ವಾರಾರಮ್ಮಣಂ ವಾ ಸಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮಂ ¶ ವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚ ಪಸ್ಸತಿ. ತತೋ ‘‘ಭೂತಾದೀನಿ ರೂಪಂ ಸಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮಂ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಅರೂಪ’’ನ್ತಿ ವವತ್ಥಪೇತಿ.

ಅಥ ವಾ ಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾನಂ ಸಮುದಯೋ ಕರಜಕಾಯೋ ಚ ಚಿತ್ತಞ್ಚಾತಿ ಪಸ್ಸತಿ. ಯಥಾ ಹಿ ಕಮ್ಮಾರಗಗ್ಗರಿಯಾ ಧಮಮಾನಾಯ ಭಸ್ತಞ್ಚ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಚ ತಜ್ಜಂ ವಾಯಾಮಂ ಪಟಿಚ್ಚ ವಾತೋ ಸಞ್ಚರತಿ; ಏವಮೇವ ಕಾಯಞ್ಚ ಚಿತ್ತಞ್ಚ ಪಟಿಚ್ಚ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾತಿ. ತತೋ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೇ ಚ ಕಾಯಞ್ಚ ರೂಪಂ, ಚಿತ್ತಞ್ಚ ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮೇ ಚ ಅರೂಪನ್ತಿ ವವತ್ಥಪೇತಿ.

ಏವಂ ನಾಮರೂಪಂ ವವತ್ಥಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಂ ಪರಿಯೇಸತಿ, ಪರಿಯೇಸನ್ತೋ ಚ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ತೀಸುಪಿ ಅದ್ಧಾಸು ನಾಮರೂಪಸ್ಸ ಪವತ್ತಿಂ ಆರಬ್ಭ ಕಙ್ಖಂ ವಿತರತಿ. ವಿತಿಣ್ಣಕಙ್ಖೋ ಕಲಾಪಸಮ್ಮಸನವಸೇನ ತಿಲಕ್ಖಣಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಉದಯಬ್ಬಯಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಓಭಾಸಾದಯೋ ದಸ ವಿಪಸ್ಸನುಪಕ್ಕಿಲೇಸೇ ಪಹಾಯ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸವಿಮುತ್ತಂ ಪಟಿಪದಾಞಾಣಂ ‘‘ಮಗ್ಗೋ’’ತಿ ವವತ್ಥಪೇತ್ವಾ ಉದಯಂ ಪಹಾಯ ಭಙ್ಗಾನುಪಸ್ಸನಂ ಪತ್ವಾ ನಿರನ್ತರಂ ಭಙ್ಗಾನುಪಸ್ಸನೇನ ಭಯತೋ ಉಪಟ್ಠಿತೇಸು ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರೇಸು ನಿಬ್ಬಿನ್ದನ್ತೋ ವಿರಜ್ಜನ್ತೋ ವಿಮುಚ್ಚನ್ತೋ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಚತ್ತಾರೋ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇ ಪಾಪುಣಿತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಏಕೂನವೀಸತಿಭೇದಸ್ಸ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣಸ್ಸ ಪರಿಯನ್ತಪ್ಪತ್ತೋ ಸದೇವಕಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ ಅಗ್ಗದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯೋ ಹೋತಿ. ಏತ್ತಾವತಾ ಚಸ್ಸ ಗಣನಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಪರಿಯೋಸಾನಾ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧಿಭಾವನಾ ಚ ಸಮತ್ತಾ ಹೋತೀತಿ.

ಅಯಂ ಸಬ್ಬಾಕಾರತೋ ಪಠಮಚತುಕ್ಕವಣ್ಣನಾ.

ಇತರೇಸು ಪನ ತೀಸು ಚತುಕ್ಕೇಸು ಯಸ್ಮಾ ವಿಸುಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಭಾವನಾನಯೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ; ತಸ್ಮಾ ಅನುಪದವಣ್ಣನಾನಯೇನೇವ ನೇಸಂ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಪೀತಿಪ್ಪಟಿಸಂವೇದೀತಿ ಪೀತಿಂ ಪಟಿಸಂವಿದಿತಂ ಕರೋನ್ತೋ ಪಾಕಟಂ ಕರೋನ್ತೋ ಅಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮಿ ಪಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಿಕ್ಖತಿ. ತತ್ಥ ದ್ವೀಹಾಕಾರೇಹಿ ಪೀತಿ ಪಟಿಸಂವಿದಿತಾ ಹೋತಿ – ಆರಮ್ಮಣತೋ ¶ ಚ ಅಸಮ್ಮೋಹತೋ ಚ.

ಕಥಂ ¶ ¶ ಆರಮ್ಮಣತೋ ಪೀತಿ ಪಟಿಸಂವಿದಿತಾ ಹೋತಿ? ಸಪ್ಪೀತಿಕೇ ದ್ವೇ ಝಾನೇ ಸಮಾಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ಸಮಾಪತ್ತಿಕ್ಖಣೇ ಝಾನಪಟಿಲಾಭೇನ ಆರಮ್ಮಣತೋ ಪೀತಿ ಪಟಿಸಂವಿದಿತಾ ಹೋತಿ ಆರಮ್ಮಣಸ್ಸ ಪಟಿಸಂವಿದಿತತ್ತಾ.

ಕಥಂ ಅಸಮ್ಮೋಹತೋ? ಸಪ್ಪೀತಿಕೇ ದ್ವೇ ಝಾನೇ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ವುಟ್ಠಾಯ ಝಾನಸಮ್ಪಯುತ್ತಕಪೀತಿಂ ಖಯತೋ ವಯತೋ ಸಮ್ಮಸತಿ, ತಸ್ಸ ವಿಪಸ್ಸನಾಕ್ಖಣೇ ಲಕ್ಖಣಪಟಿವೇಧೇನ ಅಸಮ್ಮೋಹತೋ ಪೀತಿ ಪಟಿಸಂವಿದಿತಾ ಹೋತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಯಂ –

‘‘ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಾಸವಸೇನ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಏಕಗ್ಗತಂ ಅವಿಕ್ಖೇಪಂ ಪಜಾನತೋ ಸತಿ ಉಪಟ್ಠಿತಾ ಹೋತಿ. ತಾಯ ಸತಿಯಾ ತೇನ ಞಾಣೇನ ಸಾ ಪೀತಿ ಪಟಿಸಂವಿದಿತಾ ಹೋತಿ. ದೀಘಂ ಪಸ್ಸಾಸವಸೇನ…ಪೇ… ರಸ್ಸಂ ಅಸ್ಸಾಸವಸೇನ… ರಸ್ಸಂ ಪಸ್ಸಾಸವಸೇನ… ಸಬ್ಬಕಾಯಪ್ಪಟಿಸಂವೇದೀ ಅಸ್ಸಾಸವಸೇನ… ಸಬ್ಬಕಾಯಪ್ಪಟಿಸಂವೇದೀ ಪಸ್ಸಾಸವಸೇನ… ಪಸ್ಸಮ್ಭಯಂ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಂ ಅಸ್ಸಾಸವಸೇನ… ಪಸ್ಸಮ್ಭಯಂ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಂ ಪಸ್ಸಾಸವಸೇನ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಏಕಗ್ಗತಂ ಅವಿಕ್ಖೇಪಂ ಪಜಾನತೋ ಸತಿ ಉಪಟ್ಠಿತಾ ಹೋತಿ, ತಾಯ ಸತಿಯಾ ತೇನ ಞಾಣೇನ ಸಾ ಪೀತಿ ಪಟಿಸಂವಿದಿತಾ ಹೋತಿ. ಆವಜ್ಜತೋ ಸಾ ಪೀತಿ ಪಟಿಸಂವಿದಿತಾ ಹೋತಿ ಜಾನತೋ… ಪಸ್ಸತೋ… ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖತೋ… ಚಿತ್ತಂ ಅಧಿಟ್ಠಹತೋ… ಸದ್ಧಾಯ ಅಧಿಮುಚ್ಚತೋ… ವೀರಿಯಂ ಪಗ್ಗಣ್ಹತೋ… ಸತಿಂ ಉಪಟ್ಠಾಪಯತೋ… ಚಿತ್ತಂ ಸಮಾದಹತೋ… ಪಞ್ಞಾಯ ಪಜಾನತೋ… ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ ಅಭಿಜಾನತೋ… ಪರಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ ಪರಿಜಾನತೋ… ಪಹಾತಬ್ಬಂ ಪಜಹತೋ… ಭಾವೇತಬ್ಬಂ ಭಾವಯತೋ… ಸಚ್ಛಿಕಾತಬ್ಬಂ ಸಚ್ಛಿಕರೋತೋ ಸಾ ಪೀತಿ ಪಟಿಸಂವಿದಿತಾ ಹೋತಿ. ಏವಂ ಸಾ ಪೀತಿ ಪಟಿಸಂವಿದಿತಾ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಟಿ. ಮ. ೧.೧೭೨).

ಏತೇನೇವ ನಯೇನ ಅವಸೇಸಪದಾನಿಪಿ ಅತ್ಥತೋ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ. ಇದಂ ಪನೇತ್ಥ ವಿಸೇಸಮತ್ತಂ. ತಿಣ್ಣಂ ಝಾನಾನಂ ವಸೇನ ಸುಖಪಟಿಸಂವೇದಿತಾ ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ ವಸೇನ ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರಪಟಿಸಂವೇದಿತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ‘‘ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರೋ’’ತಿ ವೇದನಾದಯೋ ದ್ವೇ ಖನ್ಧಾ. ಸುಖಪ್ಪಟಿಸಂವೇದಿಪದೇ ಚೇತ್ಥ ವಿಪಸ್ಸನಾಭೂಮಿದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಸುಖನ್ತಿ ದ್ವೇ ಸುಖಾನಿ – ಕಾಯಿಕಞ್ಚ ಸುಖಂ ಚೇತಸಿಕಞ್ಚಾ’’ತಿ ¶ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಯಂ ವುತ್ತಂ. ಪಸ್ಸಮ್ಭಯಂ ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರನ್ತಿ ಓಳಾರಿಕಂ ಓಳಾರಿಕಂ ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರಂ ಪಸ್ಸಮ್ಭೇನ್ತೋ, ನಿರೋಧೇನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೋ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಅಪಿಚೇತ್ಥ ಪೀತಿಪದೇ ಪೀತಿಸೀಸೇನ ವೇದನಾ ವುತ್ತಾ. ಸುಖಪದೇ ಸರೂಪೇನೇವ ವೇದನಾ ¶ . ದ್ವೀಸು ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರಪದೇಸು ‘‘ಸಞ್ಞಾ ಚ ವೇದನಾ ಚ ಚೇತಸಿಕಾ ಏತೇ ಧಮ್ಮಾ ಚಿತ್ತಪಟಿಬದ್ಧಾ ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರಾ’’ತಿ (ಪಟಿ. ಮ. ೧.೧೭೪; ಮ. ನಿ. ೧.೪೬೩) ವಚನತೋ ¶ ಸಞ್ಞಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ವೇದನಾತಿ. ಏವಂ ವೇದನಾನುಪಸ್ಸನಾನಯೇನ ಇದಂ ಚತುಕ್ಕಂ ಭಾಸಿತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ತತಿಯಚತುಕ್ಕೇಪಿ ಚತುನ್ನಂ ಝಾನಾನಂ ವಸೇನ ಚಿತ್ತಪಟಿಸಂವೇದಿತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಅಭಿಪ್ಪಮೋದಯಂ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಚಿತ್ತಂ ಮೋದೇನ್ತೋ ಪಮೋದೇನ್ತೋ ಹಾಸೇನ್ತೋ ಪಹಾಸೇನ್ತೋ ಅಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮಿ ಪಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಿಕ್ಖತಿ. ತತ್ಥ ದ್ವೀಹಾಕಾರೇಹಿ ಅಭಿಪ್ಪಮೋದೋ ಹೋತಿ – ಸಮಾಧಿವಸೇನ ಚ ವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ಚ.

ಕಥಂ ಸಮಾಧಿವಸೇನ? ಸಪ್ಪೀತಿಕೇ ದ್ವೇ ಝಾನೇ ಸಮಾಪಜ್ಜತಿ, ಸೋ ಸಮಾಪತ್ತಿಕ್ಖಣೇ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾಯ ಪೀತಿಯಾ ಚಿತ್ತಂ ಆಮೋದೇತಿ ಪಮೋದೇತಿ. ಕಥಂ ವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನ? ಸಪ್ಪೀತಿಕೇ ದ್ವೇ ಝಾನೇ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ವುಟ್ಠಾಯ ಝಾನಸಮ್ಪಯುತ್ತಕಪೀತಿಂ ಖಯತೋ ವಯತೋ ಸಮ್ಮಸತಿ; ಏವಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಕ್ಖಣೇ ಝಾನಸಮ್ಪಯುತ್ತಕಪೀತಿಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಚಿತ್ತಂ ಆಮೋದೇತಿ ಪಮೋದೇತಿ. ಏವಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ ‘‘ಅಭಿಪ್ಪಮೋದಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಅಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮಿ ಪಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಿಕ್ಖತೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

ಸಮಾದಹಂ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಪಠಮಜ್ಝಾನಾದಿವಸೇನ ಆರಮ್ಮಣೇ ಚಿತ್ತಂ ಸಮಂ ಆದಹನ್ತೋ ಸಮಂ ಠಪೇನ್ತೋ ತಾನಿ ವಾ ಪನ ಝಾನಾನಿ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ವುಟ್ಠಾಯ ಝಾನಸಮ್ಪಯುತ್ತಕಚಿತ್ತಂ ಖಯತೋ ವಯತೋ ಸಮ್ಮಸತೋ ವಿಪಸ್ಸನಾಕ್ಖಣೇ ಲಕ್ಖಣಪಟಿವೇಧೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಖಣಿಕಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾ; ಏವಂ ಉಪ್ಪನ್ನಾಯ ಖಣಿಕಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾಯ ವಸೇನಪಿ ಆರಮ್ಮಣೇ ಚಿತ್ತಂ ಸಮಂ ಆದಹನ್ತೋ ಸಮಂ ಠಪೇನ್ತೋ ‘‘ಸಮಾದಹಂ ಚಿತ್ತಂ ಅಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮಿ ಪಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಿಕ್ಖತೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

ವಿಮೋಚಯಂ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಪಠಮಜ್ಝಾನೇನ ನೀವರಣೇಹಿ ಚಿತ್ತಂ ಮೋಚೇನ್ತೋ ವಿಮೋಚೇನ್ತೋ, ದುತಿಯೇನ ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರೇಹಿ, ತತಿಯೇನ ಪೀತಿಯಾ, ಚತುತ್ಥೇನ ಸುಖದುಕ್ಖೇಹಿ ಚಿತ್ತಂ ಮೋಚೇನ್ತೋ ವಿಮೋಚೇನ್ತೋ. ತಾನಿ ವಾ ಪನ ಝಾನಾನಿ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ವುಟ್ಠಾಯ ¶ ಝಾನಸಮ್ಪಯುತ್ತಕಚಿತ್ತಂ ಖಯತೋ ವಯತೋ ಸಮ್ಮಸತಿ. ಸೋ ವಿಪಸ್ಸನಾಕ್ಖಣೇ ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಾತೋ ಚಿತ್ತಂ ಮೋಚೇನ್ತೋ ವಿಮೋಚೇನ್ತೋ, ದುಕ್ಖಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಸುಖಸಞ್ಞಾತೋ, ಅನತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಅತ್ತಸಞ್ಞಾತೋ, ನಿಬ್ಬಿದಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ನನ್ದಿತೋ, ವಿರಾಗಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ರಾಗತೋ, ನಿರೋಧಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಸಮುದಯತೋ, ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಆದಾನತೋ ಚಿತ್ತಂ ಮೋಚೇನ್ತೋ ವಿಮೋಚೇನ್ತೋ ಅಸ್ಸಸತಿ ಚೇವ ಪಸ್ಸಸತಿ ಚ. ತೇನ ವುತ್ತಂ ¶ – ‘‘ವಿಮೋಚಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಅಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮಿ ಪಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಿಕ್ಖತೀ’’ತಿ. ಏವಂ ಚಿತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ಇದಂ ಚತುಕ್ಕಂ ಭಾಸಿತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಚತುತ್ಥಚತುಕ್ಕೇ ಪನ ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸೀತಿ ಏತ್ಥ ತಾವ ಅನಿಚ್ಚಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ, ಅನಿಚ್ಚತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ, ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ ¶ , ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸೀ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ತತ್ಥ ‘‘ಅನಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ. ಕಸ್ಮಾ? ಉಪ್ಪಾದವಯಞ್ಞಥತ್ತಭಾವಾ. ‘‘ಅನಿಚ್ಚತಾ’’ತಿ ತೇಸಞ್ಞೇವ ಉಪ್ಪಾದವಯಞ್ಞಥತ್ತಂ ಹುತ್ವಾ ಅಭಾವೋ ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಾನಂ ತೇನೇವಾಕಾರೇನ ಅಠತ್ವಾ ಖಣಭಙ್ಗೇನ ಭೇದೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾ’’ತಿ ತಸ್ಸಾ ಅನಿಚ್ಚತಾಯ ವಸೇನ ರೂಪಾದೀಸು ‘‘ಅನಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ಅನುಪಸ್ಸನಾ; ‘‘ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸೀ’’ತಿ ತಾಯ ಅನುಪಸ್ಸನಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ; ತಸ್ಮಾ ಏವಂ ಭೂತೋ ಅಸ್ಸಸನ್ತೋ ಚ ಪಸ್ಸಸನ್ತೋ ಚ ಇಧ ‘‘ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸೀ ಅಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮಿ, ಪಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಿಕ್ಖತೀ’’ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ವಿರಾಗಾನುಪಸ್ಸೀತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ದ್ವೇ ವಿರಾಗಾ – ಖಯವಿರಾಗೋ ಚ ಅಚ್ಚನ್ತವಿರಾಗೋ ಚ. ತತ್ಥ ‘‘ಖಯವಿರಾಗೋ’’ತಿ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಖಣಭಙ್ಗೋ; ‘‘ಅಚ್ಚನ್ತವಿರಾಗೋ’’ತಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ; ‘‘ವಿರಾಗಾನುಪಸ್ಸನಾ’’ತಿ ತದುಭಯದಸ್ಸನವಸೇನ ಪವತ್ತಾ ವಿಪಸ್ಸನಾ ಚ ಮಗ್ಗೋ ಚ. ತಾಯ ದುವಿಧಾಯಪಿ ಅನುಪಸ್ಸನಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಹುತ್ವಾ ಅಸ್ಸಸನ್ತೋ ಚ ಪಸ್ಸಸನ್ತೋ ಚ ‘‘ವಿರಾಗಾನುಪಸ್ಸೀ ಅಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮಿ ಪಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಿಕ್ಖತೀ’’ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ನಿರೋಧಾನುಪಸ್ಸೀಪದೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ.

ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾನುಪಸ್ಸೀತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ದ್ವೇ ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾ – ಪರಿಚ್ಚಾಗಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೋ ಚ ಪಕ್ಖನ್ದನಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೋ ಚ. ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೋಯೇವ ಅನುಪಸ್ಸನಾ ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾನುಪಸ್ಸನಾ; ವಿಪಸ್ಸನಾಮಗ್ಗಾನಮೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ. ವಿಪಸ್ಸನಾ ಹಿ ತದಙ್ಗವಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಖನ್ಧಾಭಿಸಙ್ಖಾರೇಹಿ ಕಿಲೇಸೇ ಪರಿಚ್ಚಜತಿ, ಸಙ್ಖತದೋಸದಸ್ಸನೇನ ¶ ಚ ತಬ್ಬಿಪರೀತೇ ನಿಬ್ಬಾನೇ ತನ್ನಿನ್ನತಾಯ ಪಕ್ಖನ್ದತೀತಿ ಪರಿಚ್ಚಾಗಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೋ ಚೇವ ಪಕ್ಖನ್ದನಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೋ ಚಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಮಗ್ಗೋ ಸಮುಚ್ಛೇದವಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಖನ್ಧಾಭಿಸಙ್ಖಾರೇಹಿ ಕಿಲೇಸೇ ಪರಿಚ್ಚಜತಿ, ಆರಮ್ಮಣಕರಣೇನ ಚ ನಿಬ್ಬಾನೇ ಪಕ್ಖನ್ದತೀತಿ ಪರಿಚ್ಚಾಗಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೋ ಚೇವ ಪಕ್ಖನ್ದನಪಟಿನಿಸ್ಸಗೋ ಚಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಉಭಯಮ್ಪಿ ಪನ ಪುರಿಮಪುರಿಮಞಾಣಾನಂ ಅನುಅನು ಪಸ್ಸನತೋ ಅನುಪಸ್ಸನಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ತಾಯ ದುವಿಧಾಯ ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಹುತ್ವಾ ಅಸ್ಸಸನ್ತೋ ಚ ಪಸ್ಸಸನ್ತೋ ಚ ಪಟಿನಿಸಗ್ಗಾನುಪಸ್ಸೀ ಅಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮಿ ಪಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಿಕ್ಖತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಏವಂ ಭಾವಿತೋತಿ ಏವಂ ಸೋಳಸಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ ಭಾವಿತೋ. ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ.

ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧಿಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೬೭. ಅಥ ¶ ಖೋ ಭಗವಾತಿಆದಿಮ್ಹಿ ಪನ ಅಯಂ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ. ಏವಂ ಭಗವಾ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧಿಕಥಾಯ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಮಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ ಅಥ ಯಂ ತಂ ತತಿಯಪಾರಾಜಿಕಪಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ನಿದಾನಞ್ಚೇವ ¶ ಪಕರಣಞ್ಚ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪನಂ, ಏತಸ್ಮಿಂ ನಿದಾನೇ ಏತಸ್ಮಿಂ ಪಕರಣೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಸನ್ನಿಪಾತೇತ್ವಾ ಪಟಿಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ವಿಗರಹಿತ್ವಾ ಚ ಯಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ಅತ್ತನಾ ಅತ್ತಾನಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪನಂ ಮಿಗಲಣ್ಡಿಕೇನ ಚ ವೋರೋಪಾಪನಂ ಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥು ನ ಹೋತಿ; ತಸ್ಮಾ ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸ ವತ್ಥುಭೂತಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪನಮೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಪಞ್ಞಪೇನ್ತೋ ‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ಅರಿಯಪುಗ್ಗಲಮಿಸ್ಸಕತ್ತಾ ಪನೇತ್ಥ ‘‘ಮೋಘಪುರಿಸಾ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

ಏವಂ ಮೂಲಚ್ಛೇಜ್ಜವಸೇನ ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ತತಿಯಪಾರಾಜಿಕೇ ಪಞ್ಞತ್ತೇ ಅಪರಮ್ಪಿ ಅನುಪಞ್ಞತ್ತತ್ಥಾಯ ಮರಣವಣ್ಣಸಂವಣ್ಣನವತ್ಥು ಉದಪಾದಿ, ತಸ್ಸುಪ್ಪತ್ತಿದೀಪನತ್ಥಂ ‘‘ಏವಞ್ಚಿದಂ ಭಗವತಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ.

೧೬೮. ತತ್ಥ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತಾತಿ ಛನ್ದರಾಗೇನ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತಾ; ಸಾರತ್ತಾ ಅಪೇಕ್ಖವನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮರಣವಣ್ಣಂ ಸಂವಣ್ಣೇಮಾತಿ ಜೀವಿತೇ ಆದೀನವಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಮರಣಸ್ಸ ¶ ಗುಣಂ ವಣ್ಣೇಮ; ಆನಿಸಂಸಂ ದಸ್ಸೇಮಾತಿ. ಕತಕಲ್ಯಾಣೋತಿಆದೀಸು ಅಯಂ ಪದತ್ಥೋ – ಕಲ್ಯಾಣಂ ಸುಚಿಕಮ್ಮಂ ಕತಂ ತಯಾತಿ ತ್ವಂ ಖೋ ಅಸಿ ಕತಕಲ್ಯಾಣೋ. ತಥಾ ಕುಸಲಂ ಅನವಜ್ಜಕಮ್ಮಂ ಕತಂ ತಯಾತಿ ಕತಕುಸಲೋ. ಮರಣಕಾಲೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಯಾ ಸತ್ತಾನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಭಯಸಙ್ಖಾತಾ ಭೀರುತಾ, ತತೋ ತಾಯನಂ ರಕ್ಖಣಕಮ್ಮಂ ಕತಂ ತಯಾತಿ ಕತಭೀರುತ್ತಾಣೋ ಪಾಪಂ. ಲಾಮಕಕಮ್ಮಂ ಅಕತಂ ತಯಾತಿ ಅಕತಪಾಪೋ. ಲುದ್ದಂ ದಾರುಣಂ ದುಸ್ಸೀಲ್ಯಕಮ್ಮಂ ಅಕತಂ ತಯಾತಿ ಅಕತಲುದ್ದೋ. ಕಿಬ್ಬಿಸಂ ಸಾಹಸಿಕಕಮ್ಮಂ ಲೋಭಾದಿಕಿಲೇಸುಸ್ಸದಂ ಅಕತಂ ತಯಾತಿ ಅಕತಕಿಬ್ಬಿಸೋ. ಕಸ್ಮಾ ಇದಂ ವುಚ್ಚತಿ? ಯಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬಪ್ಪಕಾರಮ್ಪಿ ಕತಂ ತಯಾ ಕಲ್ಯಾಣಂ, ಅಕತಂ ತಯಾ ಪಾಪಂ; ತೇನ ತಂ ವದಾಮ – ‘‘ಕಿಂ ತುಯ್ಹಂ ಇಮಿನಾ ರೋಗಾಭಿಭೂತತ್ತಾ ಲಾಮಕೇನ ಪಾಪಕೇನ ದುಕ್ಖಬಹುಲತ್ತಾ ದುಜ್ಜೀವಿತೇನ’’. ಮತಂ ತೇ ಜೀವಿತಾ ಸೇಯ್ಯೋತಿ ತವ ಮರಣಂ ಜೀವಿತಾ ಸುನ್ದರತರಂ. ಕಸ್ಮಾ? ಯಸ್ಮಾ ಇತೋ ತ್ವಂ ಕಾಲಙ್ಕತೋ ಕತಕಾಲೋ ಹುತ್ವಾ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಮರಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ…ಪೇ… ಉಪಪಜ್ಜಿಸ್ಸಸಿ. ಏವಂ ಉಪಪನ್ನೋ ಚ ತತ್ಥ ದಿಬ್ಬೇಹಿ ದೇವಲೋಕೇ ¶ ಉಪ್ಪನ್ನೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಕಾಮಗುಣೇಹಿ ಮನಾಪಿಯರೂಪಾದಿಕೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ವತ್ಥುಕಾಮಕೋಟ್ಠಾಸೇಹಿ ಸಮಪ್ಪಿತೋ ಸಮಙ್ಗೀಭೂತೋ ಪರಿಚರಿಸ್ಸಸಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ ಸಮೋಧಾನಗತೋ ಹುತ್ವಾ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಚರಿಸ್ಸಸಿ, ವಿಚರಿಸ್ಸಸಿ ಅಭಿರಮಿಸ್ಸಸಿ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೬೯. ಅಸಪ್ಪಾಯಾನೀತಿ ಅಹಿತಾನಿ ಅವುಡ್ಢಿಕರಾನಿ ಯಾನಿ ಖಿಪ್ಪಮೇವ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪೇನ್ತಿ.

ಪದಭಾಜನೀಯವಣ್ಣನಾ

೧೭೨. ಸಞ್ಚಿಚ್ಚಾತಿ ¶ ಅಯಂ ‘‘ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹ’’ನ್ತಿ ಮಾತಿಕಾಯ ವುತ್ತಸ್ಸ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚಪದಸ್ಸ ಉದ್ಧಾರೋ. ತತ್ಥ ಸನ್ತಿ ಉಪಸಗ್ಗೋ, ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಉಸ್ಸುಕ್ಕವಚನಮೇತಂ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚಾತಿ ¶ ; ತಸ್ಸ ಸಞ್ಚೇತೇತ್ವಾ ಸುಟ್ಠು ಚೇತೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಯೋ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ವೋರೋಪೇತಿ, ಸೋ ಜಾನನ್ತೋ ಸಞ್ಜಾನನ್ತೋ ಹೋತಿ, ತಞ್ಚಸ್ಸ ವೋರೋಪನಂ ಚೇಚ್ಚ ಅಭಿವಿತರಿತ್ವಾ ವೀತಿಕ್ಕಮೋ ಹೋತಿ. ತಸ್ಮಾ ಬ್ಯಞ್ಜನೇ ಆದರಂ ಅಕತ್ವಾ ಅತ್ಥಮೇವ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಜಾನನ್ತೋ ಸಞ್ಜಾನನ್ತೋ ಚೇಚ್ಚ ಅಭಿವಿತರಿತ್ವಾ ವೀತಿಕ್ಕಮೋ’’ತಿ ಏವಮಸ್ಸ ಪದಭಾಜನಂ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಜಾನನ್ತೋತಿ ‘‘ಪಾಣೋ’’ತಿ ಜಾನನ್ತೋ. ಸಞ್ಜಾನನ್ತೋತಿ ‘‘ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಮೀ’’ತಿ ಸಞ್ಜಾನನ್ತೋ; ತೇನೇವ ಪಾಣಜಾನನಾಕಾರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಜಾನನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಚೇಚ್ಚಾತಿ ವಧಕಚೇತನಾವಸೇನ ಚೇತೇತ್ವಾ ಪಕಪ್ಪೇತ್ವಾ. ಅಭಿವಿತರಿತ್ವಾತಿ ಉಪಕ್ಕಮವಸೇನ ಮದ್ದನ್ತೋ ನಿರಾಸಙ್ಕಚಿತ್ತಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ. ವೀತಿಕ್ಕಮೋತಿ ಏವಂ ಪವತ್ತಸ್ಸ ಯೋ ವೀತಿಕ್ಕಮೋ ಅಯಂ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚಸದ್ದಸ್ಸ ಸಿಖಾಪ್ಪತ್ತೋ ಅತ್ಥೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಇದಾನಿ ‘‘ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ವುತ್ತಂ ಮನುಸ್ಸತ್ತಭಾವಂ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹೋ ನಾಮಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಗಬ್ಭಸೇಯ್ಯಕಾನಂ ವಸೇನ ಸಬ್ಬಸುಖುಮಅತ್ತಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಯಂ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಪಠಮಂ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಚಿತ್ತಂ. ಉಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ ಜಾತಂ. ಪಠಮಂ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಪಾತುಭೂತನ್ತಿ ಇದಂ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ. ‘‘ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಪಠಮಂ ಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ವಚನೇನ ಚೇತ್ಥ ಸಕಲಾಪಿ ಪಞ್ಚವೋಕಾರಪಟಿಸನ್ಧಿ ದಸ್ಸಿತಾ ಹೋತಿ. ತಸ್ಮಾ ತಞ್ಚ ಪಠಮಂ ಚಿತ್ತಂ ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚ ತಯೋ ಅರೂಪಕ್ಖನ್ಧಾ ತೇನ ಸಹ ನಿಬ್ಬತ್ತಞ್ಚ ಕಲಲರೂಪನ್ತಿ ಅಯಂ ಸಬ್ಬಪಠಮೋ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹೋ. ತತ್ಥ ‘‘ಕಲಲರೂಪ’’ನ್ತಿ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಾನಂ ಕಾಯವತ್ಥುಭಾವದಸಕವಸೇನ ¶ ಸಮತಿಂಸ ರೂಪಾನಿ, ನಪುಂಸಕಾನಂ ಕಾಯವತ್ಥುದಸಕವಸೇನ ವೀಸತಿ. ತತ್ಥ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಾನಂ ಕಲಲರೂಪಂ ಜಾತಿಉಣ್ಣಾಯ ಏಕೇನ ಅಂಸುನಾ ಉದ್ಧಟತೇಲಬಿನ್ದುಮತ್ತಂ ಹೋತಿ ಅಚ್ಛಂ ವಿಪ್ಪಸನ್ನಂ. ವುತ್ತಞ್ಚೇತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ –

‘‘ತಿಲತೇಲಸ್ಸ ಯಥಾ ಬಿನ್ದು, ಸಪ್ಪಿಮಣ್ಡೋ ಅನಾವಿಲೋ;

ಏವಂವಣ್ಣಪ್ಪಟಿಭಾಗಂ ಕಲಲನ್ತಿ ಪವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ. (ವಿಭ. ಅಟ್ಠ. ೨೬ ಪಕಿಣ್ಣಕಕಥಾ; ಸಂ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧.೨೩೫);

ಏವಂ ಪರಿತ್ತಕಂ ವತ್ಥುಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಪಕತಿಯಾ ವೀಸವಸ್ಸಸತಾಯುಕಸ್ಸ ಸತ್ತಸ್ಸ ಯಾವ ಮರಣಕಾಲಾ ಏತ್ಥನ್ತರೇ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ¶ ವುಡ್ಢಿಪ್ಪತ್ತೋ ಅತ್ತಭಾವೋ ಏಸೋ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹೋ ನಾಮ.

ಜೀವಿತಾ ¶ ವೋರೋಪೇಯ್ಯಾತಿ ಕಲಲಕಾಲೇಪಿ ತಾಪನಮದ್ದನೇಹಿ ವಾ ಭೇಸಜ್ಜಸಮ್ಪದಾನೇನ ವಾ ತತೋ ವಾ ಉದ್ಧಮ್ಪಿ ತದನುರೂಪೇನ ಉಪಕ್ಕಮೇನ ಜೀವಿತಾ ವಿಯೋಜೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪನಂ ನಾಮ ಅತ್ಥತೋ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯುಪಚ್ಛೇದನಮೇವ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏತಸ್ಸ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಉಪಚ್ಛಿನ್ದತಿ ಉಪರೋಧೇತಿ ಸನ್ತತಿಂ ವಿಕೋಪೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ಪವೇಣಿಘಟನಂ ಉಪಚ್ಛಿನ್ದನ್ತೋ ಉಪರೋಧೇನ್ತೋ ಚ ‘‘ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಉಪಚ್ಛಿನ್ದತಿ ಉಪರೋಧೇತೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಸ್ವಾಯಮತ್ಥೋ ‘‘ಸನ್ತತಿಂ ವಿಕೋಪೇತೀ’’ತಿಪದೇನ ದಸ್ಸಿತೋ. ವಿಕೋಪೇತೀತಿ ವಿಯೋಜೇತಿ.

ತತ್ಥ ದುವಿಧಂ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ – ರೂಪಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಅರೂಪಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಞ್ಚ. ತೇಸು ಅರೂಪಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯೇ ಉಪಕ್ಕಮೋ ನತ್ಥಿ, ತಂ ವೋರೋಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ. ರೂಪಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯೇ ಪನ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ವೋರೋಪೇತುಂ ಸಕ್ಕಾ. ತಂ ಪನ ವೋರೋಪೇನ್ತೋ ಅರೂಪಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಮ್ಪಿ ವೋರೋಪೇತಿ. ತೇನೇವ ಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ತಂ ನಿರುಜ್ಝತಿ ತದಾಯತ್ತವುತ್ತಿತೋ. ತಂ ಪನ ವೋರೋಪೇನ್ತೋ ಕಿಂ ಅತೀತಂ ವೋರೋಪೇತಿ, ಅನಾಗತಂ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ? ನೇವ ಅತೀತಂ, ನ ಅನಾಗತಂ, ತೇಸು ಹಿ ಏಕಂ ನಿರುದ್ಧಂ ಏಕಂ ಅನುಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ ಉಭಪಮ್ಪಿ ಅಸನ್ತಂ, ಅಸನ್ತತ್ತಾ ಉಪಕ್ಕಮೋ ನತ್ಥಿ, ಉಪಕ್ಕಮಸ್ಸ ನತ್ಥಿತಾಯ ಏಕಮ್ಪಿ ವೋರೋಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ. ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ –

‘‘ಅತೀತೇ ಚಿತ್ತಕ್ಖಣೇ ಜೀವಿತ್ಥ, ನ ಜೀವತಿ; ನ ಜೀವಿಸ್ಸತಿ. ಅನಾಗತೇ ಚಿತ್ತಕ್ಖಣೇ ಜೀವಿಸ್ಸತಿ, ನ ಜೀವಿತ್ಥ; ನ ಜೀವತಿ. ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇ ಚಿತ್ತಕ್ಖಣೇ ಜೀವತಿ, ನ ಜೀವಿತ್ಥ; ನ ಜೀವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ (ಮಹಾನಿ. ೧೦).

ತಸ್ಮಾ ¶ ಯತ್ಥ ಜೀವತಿ ತತ್ಥ ಉಪಕ್ಕಮೋ ಯುತ್ತೋತಿ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ವೋರೋಪೇತಿ.

ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಞ್ಚ ನಾಮೇತಂ ಖಣಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ, ಸನ್ತತಿಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ, ಅದ್ಧಾಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ ತಿವಿಧಂ. ತತ್ಥ ‘‘ಖಣಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ’’ ನಾಮ ಉಪ್ಪಾದಜರಾಭಙ್ಗಸಮಙ್ಗಿ, ತಂ ವೋರೋಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ. ಕಸ್ಮಾ? ಸಯಮೇವ ನಿರುಜ್ಝನತೋ. ‘‘ಸನ್ತತಿಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ’’ ನಾಮ ಸತ್ತಟ್ಠಜವನವಾರಮತ್ತಂ ಸಭಾಗಸನ್ತತಿವಸೇನ ಪವತ್ತಿತ್ವಾ ನಿರುಜ್ಝನಕಂ, ಯಾವ ವಾ ಉಣ್ಹತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಓವರಕಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಅನ್ಧಕಾರಂ ಹೋತಿ, ಸೀತತೋ ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಓವರಕೇ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಯಾವ ವಿಸಭಾಗಉತುಪಾತುಭಾವೇನ ಪುರಿಮಕೋ ಉತು ನಪ್ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ, ಏತ್ಥನ್ತರೇ ‘‘ಸನ್ತತಿಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ ¶ . ಪಟಿಸನ್ಧಿತೋ ಪನ ಯಾವ ಚುತಿ, ಏತಂ ‘‘ಅದ್ಧಾಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ’’ ನಾಮ. ತದುಭಯಮ್ಪಿ ವೋರೋಪೇತುಂ ಸಕ್ಕಾ. ಕಥಂ? ತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಉಪಕ್ಕಮೇ ಕತೇ ಲದ್ಧುಪಕ್ಕಮಂ ಜೀವಿತನವಕಂ ನಿರುಜ್ಝಮಾನಂ ದುಬ್ಬಲಸ್ಸ ಪರಿಹೀನವೇಗಸ್ಸ ಸನ್ತಾನಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ. ತತೋ ಸನ್ತತಿಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ವಾ ಅದ್ಧಾಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ವಾ ಯಥಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ ಕಾಲಂ ಅಪತ್ವಾ ಅನ್ತರಾವ ನಿರುಜ್ಝತಿ ¶ . ಏವಂ ತದುಭಯಮ್ಪಿ ವೋರೋಪೇತುಂ ಸಕ್ಕಾ, ತಸ್ಮಾ ತದೇವ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಸನ್ತತಿಂ ವಿಕೋಪೇತೀ’’ತಿ ಇದಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಇಮಸ್ಸ ಪನತ್ಥಸ್ಸ ಆವಿಭಾವತ್ಥಂ ಪಾಣೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ಪಾಣಾತಿಪಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ಪಾಣಾತಿಪಾತಸ್ಸ ಪಯೋಗೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ತತ್ಥ ‘‘ಪಾಣೋ’’ತಿ ವೋಹಾರತೋ ಸತ್ತೋ, ಪರಮತ್ಥತೋ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ. ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಞ್ಹಿ ಅತಿಪಾತೇನ್ತೋ ‘‘ಪಾಣಂ ಅತಿಪಾತೇತೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ ತಂ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಮೇವ. ‘‘ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ’’ತಿ ಯಾಯ ಚೇತನಾಯ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯುಪಚ್ಛೇದಕಂ ಪಯೋಗಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತಿ, ಸಾ ವಧಕಚೇತನಾ ‘‘ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ‘‘ಪಾಣಾತಿಪಾತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಚೇತನಾಸಮಙ್ಗಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ‘‘ಪಾಣಾತಿಪಾತಸ್ಸ ಪಯೋಗೋ’’ತಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತಸ್ಸ ಛಪಯೋಗಾ – ಸಾಹತ್ಥಿಕೋ, ಆಣತ್ತಿಕೋ, ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೋ, ಥಾವರೋ, ವಿಜ್ಜಾಮಯೋ, ಇದ್ಧಿಮಯೋತಿ.

ತತ್ಥ ‘‘ಸಾಹತ್ಥಿಕೋ’’ತಿ ಸಯಂ ಮಾರೇನ್ತಸ್ಸ ಕಾಯೇನ ವಾ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇನ ವಾ ಪಹರಣಂ. ‘‘ಆಣತ್ತಿಕೋ’’ತಿ ಅಞ್ಞಂ ಆಣಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ‘‘ಏವಂ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ವಾ ಪಹರಿತ್ವಾ ವಾ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ಆಣಾಪನಂ. ‘‘ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೋ’’ತಿ ದೂರೇ ಠಿತಂ ಮಾರೇತುಕಾಮಸ್ಸ ಕಾಯೇನ ವಾ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇನ ವಾ ಉಸುಸತ್ತಿಯನ್ತಪಾಸಾಣಾದೀನಂ ನಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ. ‘‘ಥಾವರೋ’’ತಿ ಅಸಞ್ಚಾರಿಮೇನ ಉಪಕರಣೇನ ಮಾರೇತುಕಾಮಸ್ಸ ಓಪಾತಅಪಸ್ಸೇನಉಪನಿಕ್ಖಿಪನಂ ಭೇಸಜ್ಜಸಂವಿಧಾನಂ. ತೇ ಚತ್ತಾರೋಪಿ ಪರತೋ ಪಾಳಿವಣ್ಣನಾಯಮೇವ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಆವಿಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ.

ವಿಜ್ಜಾಮಯಇದ್ಧಿಮಯಾ ¶ ಪನ ಪಾಳಿಯಂ ಅನಾಗತಾ. ತೇ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಹಿ ಮಾರಣತ್ಥಂ ವಿಜ್ಜಾಪರಿಜಪ್ಪನಂ ವಿಜ್ಜಾಮಯೋ ಪಯೋಗೋ. ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ¶ ಪನ ‘‘ಕತಮೋ ವಿಜ್ಜಾಮಯೋ ಪಯೋಗೋ? ಆಥಬ್ಬಣಿಕಾ ಆಥಬ್ಬಣಂ ಪಯೋಜೇನ್ತಿ; ನಗರೇ ವಾ ರುದ್ಧೇ ಸಙ್ಗಾಮೇ ವಾ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತೇ ಪಟಿಸೇನಾಯ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕೇಸು ಪಚ್ಚಾಮಿತ್ತೇಸು ಈತಿಂ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಿ, ಉಪದ್ದವಂ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಿ, ರೋಗಂ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಿ, ಪಜ್ಜರಕಂ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಿ, ಸೂಚಿಕಂ ಕರೋನ್ತಿ, ವಿಸೂಚಿಕಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಪಕ್ಖನ್ದಿಯಂ ಕರೋನ್ತಿ. ಏವಂ ಆಥಬ್ಬಣಿಕಾ ಆಥಬ್ಬಣಂ ಪಯೋಜೇನ್ತಿ. ವಿಜ್ಜಾಧಾರಾ ವಿಜ್ಜಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ನಗರೇ ವಾ ರುದ್ಧೇ…ಪೇ… ಪಕ್ಖನ್ದಿಯಂ ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ ಏವಂ ವಿಜ್ಜಾಮಯಂ ಪಯೋಗಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಆಥಬ್ಬಣಿಕೇಹಿ ಚ ವಿಜ್ಜಾಧರೇಹಿ ಚ ಮಾರಿತಾನಂ ಬಹೂನಿ ವತ್ಥೂನಿ ವುತ್ತಾನಿ, ಕಿಂ ತೇಹಿ! ಇದಞ್ಹೇತ್ಥ ಲಕ್ಖಣಂ ಮಾರಣಾಯ ವಿಜ್ಜಾಪರಿಜಪ್ಪನಂ ವಿಜ್ಜಾಮಯೋ ಪಯೋಗೋತಿ.

ಕಮ್ಮವಿಪಾಕಜಾಯ ಇದ್ಧಿಯಾ ಪಯೋಜನಂ ಇದ್ಧಿಮಯೋ ಪಯೋಗೋ. ಕಮ್ಮವಿಪಾಕಜಿದ್ಧಿ ಚ ನಾಮೇಸಾ ನಾಗಾನಂ ನಾಗಿದ್ಧಿ, ಸುಪಣ್ಣಾನಂ ಸುಪಣ್ಣಿದ್ಧಿ, ಯಕ್ಖಾನಂ ಯಕ್ಖಿದ್ಧಿ, ದೇವಾನಂ ದೇವಿದ್ಧಿ, ರಾಜೂನಂ ರಾಜಿದ್ಧೀತಿ ¶ ಬಹುವಿಧಾ. ತತ್ಥ ದಿಟ್ಠದಟ್ಠಫುಟ್ಠವಿಸಾನಂ ನಾಗಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ಡಂಸಿತ್ವಾ ಫುಸಿತ್ವಾ ಚ ಪರೂಪಘಾತಕರಣೇ ‘‘ನಾಗಿದ್ಧಿ’’ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಸುಪಣ್ಣಾನಂ ಮಹಾಸಮುದ್ದತೋ ದ್ವತ್ತಿಬ್ಯಾಮಸತಪ್ಪಮಾಣನಾಗುದ್ಧರಣೇ ‘‘ಸುಪಣ್ಣಿದ್ಧಿ’’ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಯಕ್ಖಾ ಪನ ನೇವ ಆಗಚ್ಛನ್ತಾ ನ ಪಹರನ್ತಾ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತೇಹಿ ಪಹಟಸತ್ತಾ ಪನ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ಮರನ್ತಿ, ತತ್ರ ತೇಸಂ ‘‘ಯಕ್ಖಿದ್ಧಿ’’ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ. ವೇಸ್ಸವಣಸ್ಸ ಸೋತಾಪನ್ನಕಾಲತೋ ಪುಬ್ಬೇ ನಯನಾವುಧೇನ ಓಲೋಕಿತಕುಮ್ಭಣ್ಡಾನಂ ಮರಣೇ ಅಞ್ಞೇಸಞ್ಚ ದೇವಾನಂ ಯಥಾಸಕಂ ಇದ್ಧಾನುಭಾವೇ ‘‘ದೇವಿದ್ಧಿ’’ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ರಞ್ಞೋ ಚಕ್ಕವತ್ತಿಸ್ಸ ಸಪರಿಸಸ್ಸ ಆಕಾಸಗಮನಾದೀಸು, ಅಸೋಕಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಉಪರಿ ಚ ಯೋಜನೇ ಆಣಾಪವತ್ತನಾದೀಸು, ಪಿತುರಞ್ಞೋ ಚ ಸೀಹಳನರಿನ್ದಸ್ಸ ದಾಠಾಕೋಟನೇನ ಚೂಳಸುಮನಕುಟುಮ್ಬಿಯಸ್ಸಮರಣೇ ¶ ‘‘ರಾಜಿದ್ಧಿ’’ ದಟ್ಠಬ್ಬಾತಿ.

ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಪುನ ಚಪರಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಮಣೋ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ವಾ ಇದ್ಧಿಮಾ ಚೇತೋವಸಿಪ್ಪತ್ತೋ ಅಞ್ಞಿಸ್ಸಾ ಕುಚ್ಛಿಗತಂ ಗಬ್ಭಂ ಪಾಪಕೇನ ಮನಸಾಅನುಪೇಕ್ಖಿತಾ ಹೋತಿ ‘ಅಹೋ ವತಾಯಂ ಕುಚ್ಛಿಗತೋ ಗಬ್ಭೋ ನ ಸೋತ್ಥಿನಾ ಅಭಿನಿಕ್ಖಮೇಯ್ಯಾ’ತಿ. ಏವಮ್ಪಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ಕುಲುಮ್ಬಸ್ಸ ಉಪಘಾತೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ಆದಿಕಾನಿ ಸುತ್ತಾನಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಭಾವನಾಮಯಿದ್ಧಿಯಾಪಿ ಪರೂಪಘಾತಕಮ್ಮಂ ವದನ್ತಿ; ಸಹ ಪರೂಪಘಾತಕರಣೇನ ಚ ಆದಿತ್ತಘರೂಪರಿಖಿತ್ತಸ್ಸ ¶ ಉದಕಘಟಸ್ಸ ಭೇದನಮಿವ ಇದ್ಧಿವಿನಾಸಞ್ಚ ಇಚ್ಛನ್ತಿ; ತಂ ತೇಸಂ ಇಚ್ಛಾಮತ್ತಮೇವ. ಕಸ್ಮಾ? ಯಸ್ಮಾ ಕುಸಲವೇದನಾವಿತಕ್ಕಪರಿತ್ತತ್ತಿಕೇಹಿ ನ ಸಮೇತಿ. ಕಥಂ? ಅಯಞ್ಹಿ ಭಾವನಾಮಯಿದ್ಧಿ ನಾಮ ಕುಸಲತ್ತಿಕೇ ಕುಸಲಾ ಚೇವ ಅಬ್ಯಾಕತಾ ಚ, ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ಅಕುಸಲೋ. ವೇದನಾತ್ತಿಕೇ ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ದುಕ್ಖಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ. ವಿತಕ್ಕತ್ತಿಕೇ ಅವಿತಕ್ಕಾವಿಚಾರಾ, ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ಸವಿತಕ್ಕಸವಿಚಾರೋ. ಪರಿತ್ತತ್ತಿಕೇ ಮಹಗ್ಗತಾ, ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ಪರಿತ್ತೋತಿ.

ಸತ್ಥಹಾರಕಂ ವಾಸ್ಸ ಪರಿಯೇಸೇಯ್ಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಹರತೀತಿ ಹಾರಕಂ. ಕಿಂ ಹರತಿ? ಜೀವಿತಂ. ಅಥ ವಾ ಹರಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಹಾರಕಂ; ಉಪನಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸತ್ಥಞ್ಚ ತಂ ಹಾರಕಞ್ಚಾತಿ ಸತ್ಥಹಾರಕಂ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹಸ್ಸ. ಪರಿಯೇಸೇಯ್ಯಾತಿ ಯಥಾ ಲಭತಿ ತಥಾ ಕರೇಯ್ಯ; ಉಪನಿಕ್ಖಿಪೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತೇನ ಥಾವರಪ್ಪಯೋಗಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಇತರಥಾ ಹಿ ಪರಿಯಿಟ್ಠಮತ್ತೇನೇವ ಪಾರಾಜಿಕೋ ಭವೇಯ್ಯ; ನ ಚೇತಂ ಯುತ್ತಂ. ಪಾಳಿಯಂ ಪನ ಸಬ್ಬಂ ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಅನಾದಿಯಿತ್ವಾ ಯಂ ಏತ್ಥ ಥಾವರಪ್ಪಯೋಗಸಙ್ಗಹಿತಂ ಸತ್ಥಂ, ತದೇವ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಸಿಂ ವಾ…ಪೇ… ರಜ್ಜುಂ ವಾ’’ತಿ ಪದಭಾಜನಂ ವುತ್ತಂ.

ತತ್ಥ ಸತ್ಥನ್ತಿ ವುತ್ತಾವಸೇಸಂ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಸಮುಖಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಲಗುಳಪಾಸಾಣವಿಸರಜ್ಜೂನಞ್ಚ ಜೀವಿತವಿನಾಸನಭಾವತೋ ಸತ್ಥಸಙ್ಗಹೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಮರಣವಣ್ಣಂ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ‘‘ಕಿಂ ತುಯ್ಹಿಮಿನಾ ¶ ಪಾಪಕೇನ ದುಜ್ಜೀವಿತೇನ, ಯೋ ತ್ವಂ ನ ಲಭಸಿ ಪಣೀತಾನಿ ಭೋಜನಾನಿ ಭುಞ್ಜಿತು’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ¶ ನಯೇನ ಜೀವಿತೇ ಆದೀನವಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋಪಿ ‘‘ತ್ವಂ ಖೋಸಿ ಉಪಾಸಕ ಕತಕಲ್ಯಾಣೋ…ಪೇ… ಅಕತಂ ತಯಾ ಪಾಪಂ, ಮತಂ ತೇ ಜೀವಿತಾ ಸೇಯ್ಯೋ, ಇತೋ ತ್ವಂ ಕಾಲಙ್ಕತೋ ಪರಿಚರಿಸ್ಸಸಿ ಅಚ್ಛರಾಪರಿವುತೋ ನನ್ದನವನೇ ಸುಖಪ್ಪತ್ತೋ ವಿಹರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಮರಣೇ ವಣ್ಣಂ ಭಣನ್ತೋಪಿ ಮರಣವಣ್ಣಮೇವ ಸಂವಣ್ಣೇತಿ. ತಸ್ಮಾ ದ್ವಿಧಾ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪದಭಾಜನಂ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಜೀವಿತೇ ಆದೀನವಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ಮರಣೇ ವಣ್ಣಂ ಭಣತೀ’’ತಿ.

ಮರಣಾಯ ವಾ ಸಮಾದಪೇಯ್ಯಾತಿ ಮರಣತ್ಥಾಯ ಉಪಾಯಂ ಗಾಹಾಪೇಯ್ಯ. ಸತ್ಥಂ ವಾ ಆಹರಾತಿ ಆದೀಸು ಚ ಯಮ್ಪಿ ನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸೋಬ್ಭೇ ವಾ ನರಕೇ ವಾ ಪಪಾತೇ ವಾ ಪಪತಾ’’ತಿಆದಿ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಪರತೋ ವುತ್ತನಯತ್ತಾ ಅತ್ಥತೋ ವುತ್ತಮೇವಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ನ ಹಿ ಸಕ್ಕಾ ಸಬ್ಬಂ ಸರೂಪೇನೇವ ವತ್ತುಂ.

ಇತಿ ¶ ಚಿತ್ತಮನೋತಿ ಇತಿಚಿತ್ತೋ ಇತಿಮನೋ; ‘‘ಮತಂ ತೇ ಜೀವಿತಾ ಸೇಯ್ಯೋ’’ತಿ ಏತ್ಥ ವುತ್ತಮರಣಚಿತ್ತೋ ಮರಣಮನೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಸ್ಮಾ ಪನೇತ್ಥ ಮನೋ ಚಿತ್ತಸದ್ದಸ್ಸ ಅತ್ಥದೀಪನತ್ಥಂ ವುತ್ತೋ, ಅತ್ಥತೋ ಪನೇತಂ ಉಭಯಮ್ಪಿ ಏಕಮೇವ, ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಸ ಅತ್ಥತೋ ಅಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ತಂ ಮನೋ, ಯಂ ಮನೋ ತಂ ಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಇತಿಸದ್ದಂ ಪನ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾಪಿ ನ ತಾವ ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ. ಚಿತ್ತಸಙ್ಕಪ್ಪೋತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪದೇ ಅಧಿಕಾರವಸೇನ ಇತಿಸದ್ದೋ ಆಹರಿತಬ್ಬೋ. ಇದಞ್ಹಿ ‘‘ಇತಿಚಿತ್ತಸಙ್ಕಪ್ಪೋ’’ತಿ ಏವಂ ಅವುತ್ತಮ್ಪಿ ಅಧಿಕಾರತೋ ವುತ್ತಮೇವ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ತಥಾ ಹಿಸ್ಸ ತಮೇವಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಮರಣಸಞ್ಞೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ಯಸ್ಮಾ ಚೇತ್ಥ ‘‘ಸಙ್ಕಪ್ಪೋ’’ತಿ ನಯಿದಂ ವಿತಕ್ಕಸ್ಸ ನಾಮಂ. ಅಥ ಖೋ ಸಂವಿದಹನಮತ್ತಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ. ತಞ್ಚ ಸಂವಿದಹನಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ಸಞ್ಞಾಚೇತನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇಹಿ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತಿ. ತಸ್ಮಾ ಚಿತ್ತೋ ನಾನಪ್ಪಕಾರಕೋ ಸಙ್ಕಪ್ಪೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಚಿತ್ತಸಙ್ಕಪ್ಪೋತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ತಥಾ ಹಿಸ್ಸ ಪದಭಾಜನಮ್ಪಿ ¶ ಸಞ್ಞಾಚೇತನಾಧಿಪ್ಪಾಯವಸೇನ ವುತ್ತಂ. ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ’’ತಿ ವಿತಕ್ಕೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಉಚ್ಚಾವಚೇಹಿ ಆಕಾರೇಹೀತಿ ಮಹನ್ತಾಮಹನ್ತೇಹಿ ಉಪಾಯೇಹಿ. ತತ್ಥ ಮರಣವಣ್ಣಸಂವಣ್ಣನೇ ತಾವ ಜೀವಿತೇ ಆದೀನವದಸ್ಸನವಸೇನ ಅವಚಾಕಾರತಾ ಮರಣೇ ವಣ್ಣಭಣನವಸೇನ ಉಚ್ಚಾಕಾರತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಸಮಾದಪನೇ ಪನ ಮುಟ್ಠಿಜಾಣುನಿಪ್ಫೋಟನಾದೀಹಿ ಮರಣಸಮಾದಪನವಸೇನ ಉಚ್ಚಾಕಾರತಾ, ಏಕತೋ ಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ನಖೇ ವಿಸಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಮರಣಾದಿಸಮಾದಪನವಸೇನ ಅವಚಾಕಾರತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

ಸೋಬ್ಭೇ ವಾ ನರಕೇ ವಾ ಪಪಾತೇ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಸೋಬ್ಭೋ ನಾಮ ಸಮನ್ತತೋ ಛಿನ್ನತಟೋ ಗಮ್ಭೀರೋ ಆವಾಟೋ. ನರಕೋ ನಾಮ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಫಲನ್ತಿಯಾ ಭೂಮಿಯಾ ಸಯಮೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ಮಹಾದರೀ, ಯತ್ಥ ಹತ್ಥೀಪಿ ಪತನ್ತಿ, ಚೋರಾಪಿ ನಿಲೀನಾ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ. ಪಪಾತೋತಿ ಪಬ್ಬತನ್ತರೇ ವಾ ಥಲನ್ತರೇ ವಾ ಏಕತೋ ಛಿನ್ನೋ ¶ ಹೋತಿ. ಪುರಿಮೇ ಉಪಾದಾಯಾತಿ ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಸೇವಿತ್ವಾ ಅದಿನ್ನಞ್ಚ ಆದಿಯಿತ್ವಾ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನೇ ಪುಗ್ಗಲೇ ಉಪಾದಾಯ. ಸೇಸಂ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯತ್ತಾ ಉತ್ತಾನತ್ಥತ್ತಾ ಚ ಪಾಕಟಮೇವಾತಿ.

೧೭೪. ಏವಂ ಉದ್ದಿಟ್ಠಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪದಾನುಕ್ಕಮೇನ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಯಸ್ಮಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಪದಭಾಜನೀಯಮ್ಹಿ ಸಙ್ಖೇಪೇನೇವ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹಪಾರಾಜಿಕಂ ದಸ್ಸಿತಂ, ನ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಆಪತ್ತಿಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ತನ್ತಿ ಠಪಿತಾ. ಸಙ್ಖೇಪದಸ್ಸಿತೇ ಚ ಅತ್ಥೇ ನ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನೇವ ¶ ಭಿಕ್ಖೂ ನಯಂ ಗಹೇತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ಅನಾಗತೇ ಚ ಪಾಪಪುಗ್ಗಲಾನಮ್ಪಿ ಓಕಾಸೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಭಿಕ್ಖೂನಞ್ಚ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ನಯಗ್ಗಹಣತ್ಥಂ ಅನಾಗತೇ ಚ ಪಾಪಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಓಕಾಸಪಟಿಬಾಹನತ್ಥಂ ಪುನ ‘‘ಸಾಮಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಯಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಮಾತಿಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹಪಾರಾಜಿಕಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಸಾಮನ್ತಿ ಸಯಂ ಹನತೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ.

ತತ್ರಾಯಂ ಅನುತ್ತಾನಪದವಣ್ಣನಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ – ಕಾಯೇನಾತಿ ಹತ್ಥೇನ ವಾ ಪಾದೇನ ವಾ ಮುಟ್ಠಿನಾ ವಾ ಜಾಣುನಾ ವಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗೇನ. ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧೇನಾತಿ ಕಾಯತೋ ಅಮೋಚಿತೇನ ಅಸಿಆದಿನಾ ಪಹರಣೇನ. ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೇನಾತಿ ಕಾಯತೋ ಚ ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧತೋ ಚ ಮೋಚಿತೇನ ಉಸುಸತ್ತಿಆದಿನಾ. ಏತ್ತಾವತಾ ಸಾಹತ್ಥಿಕೋ ¶ ಚ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೋ ಚಾತಿ ದ್ವೇ ಪಯೋಗಾ ವುತ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಏಕಮೇಕೋ ಉದ್ದಿಸ್ಸಾನುದ್ದಿಸ್ಸಭೇದತೋ ದುವಿಧೋ. ತತ್ಥ ಉದ್ದೇಸಿಕೇ ಯಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪಹರತಿ, ತಸ್ಸೇವ ಮರಣೇನ ಕಮ್ಮುನಾ ಬಜ್ಝತಿ. ‘‘ಯೋ ಕೋಚಿ ಮರತೂ’’ತಿ ಏವಂ ಅನುದ್ದೇಸಿಕೇ ಪಹಾರಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಮರಣೇನ ಕಮ್ಮುನಾ ಬಜ್ಝತಿ. ಉಭಯಥಾಪಿ ಚ ಪಹರಿತಮತ್ತೇ ವಾ ಮರತು ಪಚ್ಛಾ ವಾ ತೇನೇವ ರೋಗೇನ, ಪಹರಿತಮತ್ತೇಯೇವ ಕಮ್ಮುನಾ ಬಜ್ಝತಿ. ಮರಣಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಚ ಪಹಾರಂ ದತ್ವಾ ತೇನ ಅಮತಸ್ಸ ಪುನ ಅಞ್ಞಚಿತ್ತೇನ ಪಹಾರೇ ದಿನ್ನೇ ಪಚ್ಛಾಪಿ ಯದಿ ಪಠಮಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಮರತಿ, ತದಾ ಏವ ಕಮ್ಮುನಾ ಬದ್ಧೋ. ಅಥ ದುತಿಯಪ್ಪಹಾರೇನ ಮರತಿ, ನತ್ಥಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ. ಉಭಯೇಹಿ ಮತೇಪಿ ಪಠಮಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಕಮ್ಮುನಾ ಬದ್ಧೋ. ಉಭಯೇಹಿ ಅಮತೇ ನೇವತ್ಥಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ. ಏಸ ನಯೋ ಬಹೂಹಿಪಿ ಏಕಸ್ಸ ಪಹಾರೇ ದಿನ್ನೇ. ತತ್ರಾಪಿ ಹಿ ಯಸ್ಸ ಪಹಾರೇನ ಮರತಿ, ತಸ್ಸೇವ ಕಮ್ಮುನಾ ಬದ್ಧೋ ಹೋತೀತಿ.

ಕಮ್ಮಾಪತ್ತಿಬ್ಯತ್ತಿಭಾವತ್ಥಞ್ಚೇತ್ಥ ಏಳಕಚತುಕ್ಕಮ್ಪಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಯೋ ಹಿ ಏಳಕಂ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ನಿಪನ್ನಂ ಉಪಧಾರೇತಿ ‘‘ರತ್ತಿಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ವಧಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಏಳಕಸ್ಸ ಚ ನಿಪನ್ನೋಕಾಸೇ ತಸ್ಸ ಮಾತಾ ವಾ ಪಿತಾ ವಾ ಅರಹಾ ವಾ ಪಣ್ಡುಕಾಸಾವಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ನಿಪನ್ನೋ ಹೋತಿ. ಸೋ ರತ್ತಿಭಾಗೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಏಳಕಂ ಮಾರೇಮೀ’’ತಿ ಮಾತರಂ ವಾ ಪಿತರಂ ವಾ ಅರಹನ್ತಂ ವಾ ಮಾರೇತಿ. ‘‘ಇಮಂ ವತ್ಥುಂ ಮಾರೇಮೀ’’ತಿ ಚೇತನಾಯ ಅತ್ಥಿಭಾವತೋ ಘಾತಕೋ ಚ ಹೋತಿ, ಅನನ್ತರಿಯಕಮ್ಮಞ್ಚ ಫುಸತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಞ್ಚ ಆಪಜ್ಜತಿ ¶ . ಅಞ್ಞೋ ಕೋಚಿ ಆಗನ್ತುಕೋ ನಿಪನ್ನೋ ಹೋತಿ ¶ , ‘‘ಏಳಕಂ ಮಾರೇಮೀ’’ತಿ ತಂ ಮಾರೇತಿ, ಘಾತಕೋ ಚ ಹೋತಿ ಪಾರಾಜಿಕಞ್ಚ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಆನನ್ತರಿಯಂ ನ ಫುಸತಿ. ಯಕ್ಖೋ ವಾ ಪೇತೋ ವಾ ನಿಪನ್ನೋ ಹೋತಿ, ‘‘ಏಳಕಂ ಮಾರೇಮೀ’’ತಿ ತಂ ಮಾರೇತಿ ಘಾತಕೋವ ಹೋತಿ, ನ ಚಾನನ್ತರಿಯಂ ಫುಸತಿ, ನ ಚ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಪನ ಹೋತಿ. ಅಞ್ಞೋ ಕೋಚಿ ನಿಪನ್ನೋ ನತ್ಥಿ, ಏಳಕೋವ ಹೋತಿ ತಂ ಮಾರೇತಿ, ಘಾತಕೋ ಚ ಹೋತಿ, ಪಾಚಿತ್ತಿಯಞ್ಚ ಆಪಜ್ಜತಿ. ‘‘ಮಾತಾಪಿತುಅರಹನ್ತಾನಂ ಅಞ್ಞತರಂ ¶ ಮಾರೇಮೀ’’ತಿ ತೇಸಂಯೇವ ಅಞ್ಞತರಂ ಮಾರೇತಿ, ಘಾತಕೋ ಚ ಹೋತಿ, ಆನನ್ತರಿಯಞ್ಚ ಫುಸತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಞ್ಚ ಆಪಜ್ಜತಿ. ‘‘ತೇಸಂ ಅಞ್ಞತರಂ ಮಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಞ್ಞಂ ಆಗನ್ತುಕಂ ಮಾರೇತಿ, ಯಕ್ಖಂ ವಾ ಪೇತಂ ವಾ ಮಾರೇತಿ, ಏಳಕಂ ವಾ ಮಾರೇತಿ, ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಇಧ ಪನ ಚೇತನಾ ದಾರುಣಾ ಹೋತೀತಿ.

ಅಞ್ಞಾನಿಪಿ ಏತ್ಥ ಪಲಾಲಪುಞ್ಜಾದಿವತ್ಥೂನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ. ಯೋ ಹಿ ‘‘ಲೋಹಿತಕಂ ಅಸಿಂ ವಾ ಸತ್ತಿಂ ವಾ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಲಾಲಪುಞ್ಜೇ ಪವೇಸೇನ್ತೋ ತತ್ಥ ನಿಪನ್ನಂ ಮಾತರಂ ವಾ ಪಿತರಂ ವಾ ಅರಹನ್ತಂ ವಾ ಆಗನ್ತುಕಪುರಿಸಂ ವಾ ಯಕ್ಖಂ ವಾ ಪೇತಂ ವಾ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಂ ವಾ ಮಾರೇತಿ, ವೋಹಾರವಸೇನ ‘‘ಘಾತಕೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ವಧಕಚೇತನಾಯ ಪನ ಅಭಾವತೋ ನೇವ ಕಮ್ಮಂ ಫುಸತಿ, ನ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತಿ. ಯೋ ಪನ ಏವಂ ಪವೇಸೇನ್ತೋ ಸರೀರಸಮ್ಫಸ್ಸಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ‘‘ಸತ್ತೋ ಮಞ್ಞೇ ಅಬ್ಭನ್ತರಗತೋ ಮರತೂ’’ತಿ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಮಾರೇತಿ, ತಸ್ಸ ತೇಸಂ ವತ್ಥೂನಂ ಅನುರೂಪೇನ ಕಮ್ಮಬದ್ಧೋ ಚ ಆಪತ್ತಿ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಏಸ ನಯೋ ತತ್ಥ ನಿದಹನತ್ಥಂ ಪವೇಸೇನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ವನಪ್ಪಗುಮ್ಬಾದೀಸು ಖಿಪನ್ತಸ್ಸಾಪಿ.

ಯೋಪಿ ‘‘ಚೋರಂ ಮಾರೇಮೀ’’ತಿ ಚೋರವೇಸೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಪಿತರಂ ಮಾರೇತಿ, ಆನನ್ತರಿಯಞ್ಚ ಫುಸತಿ, ಪಾರಾಜಿಕೋ ಚ ಹೋತಿ. ಯೋ ಪನ ಪರಸೇನಾಯ ಅಞ್ಞಞ್ಚ ಯೋಧಂ ಪಿತರಞ್ಚ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಯೋಧಸ್ಸ ಉಸುಂ ಖಿಪತಿ, ‘‘ಏತಂ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಮಮ ಪಿತರಂ ವಿಜ್ಝಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಯಥಾಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಗತೇ ಪಿತುಘಾತಕೋ ಹೋತಿ. ‘‘ಯೋಧೇ ವಿದ್ಧೇ ಮಮ ಪಿತಾ ಪಲಾಯಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಖಿಪತಿ, ಉಸು ಅಯಥಾಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಿತರಂ ಮಾರೇತಿ, ವೋಹಾರವಸೇನ ‘‘ಪಿತುಘಾತಕೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ; ಆನನ್ತರಿಯಂ ಪನ ನತ್ಥೀತಿ.

ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾತಿ ಸಮೀಪೇ ಠತ್ವಾ. ಆಣಾಪೇತೀತಿ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ವಾ ಅನುದ್ದಿಸ್ಸ ವಾ ಆಣಾಪೇತಿ. ತತ್ಥ ಪರಸೇನಾಯ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತಾಯ ಅನುದ್ದಿಸ್ಸೇವ ‘‘ಏವಂ ವಿಜ್ಝ ¶ , ಏವಂ ಪಹರ, ಏವಂ ಘಾತೇಹೀ’’ತಿ ಆಣತ್ತೇ ಯತ್ತಕೇ ಆಣತ್ತೋ ಘಾತೇತಿ, ತತ್ತಕಾ ಉಭಿನ್ನಂ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ. ಸಚೇ ತತ್ಥ ಆಣಾಪಕಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಹೋನ್ತಿ, ಆನನ್ತರಿಯಮ್ಪಿ ಫುಸತಿ. ಸಚೇ ಆಣತ್ತಸ್ಸೇವ ಮಾತಾಪಿತರೋ, ಸೋವ ಆನನ್ತರಿಯಂ ಫುಸತಿ. ಸಚೇ ¶ ಅರಹಾ ಹೋತಿ, ಉಭೋಪಿ ಆನನ್ತರಿಯಂ ಫುಸನ್ತಿ. ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ಪನ ‘‘ಏತಂ ದೀಘಂ ರಸ್ಸಂ ರತ್ತಕಞ್ಚುಕಂ ನೀಲಕಞ್ಚುಕಂ ಹತ್ಥಿಕ್ಖನ್ಧೇ ನಿಸಿನ್ನಂ ಮಜ್ಝೇ ನಿಸಿನ್ನಂ ವಿಜ್ಝ ಪಹರ ಘಾತೇಹೀ’’ತಿ ¶ ಆಣತ್ತೇ ಸಚೇ ಸೋ ತಮೇವ ಘಾತೇತಿ, ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ; ಆನನ್ತರಿಯವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಚ ಆನನ್ತರಿಯಂ. ಸಚೇ ಅಞ್ಞಂ ಮಾರೇತಿ, ಆಣಾಪಕಸ್ಸ ನತ್ಥಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ. ಏತೇನ ಆಣತ್ತಿಕೋ ಪಯೋಗೋ ವುತ್ತೋ ಹೋತಿ. ತತ್ಥ –

ವತ್ಥುಂ ಕಾಲಞ್ಚ ಓಕಾಸಂ, ಆವುಧಂ ಇರಿಯಾಪಥಂ;

ತುಲಯಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ಠಾನಾನಿ, ಧಾರೇಯ್ಯತ್ಥಂ ವಿಚಕ್ಖಣೋ.

ಅಪರೋ ನಯೋ –

ವತ್ಥು ಕಾಲೋ ಚ ಓಕಾಸೋ, ಆವುಧಂ ಇರಿಯಾಪಥೋ;

ಕಿರಿಯಾವಿಸೇಸೋತಿ ಇಮೇ, ಛ ಆಣತ್ತಿನಿಯಾಮಕಾ.

ತತ್ಥ ‘‘ವತ್ಥೂ’’ತಿ ಮಾರೇತಬ್ಬೋ ಸತ್ತೋ. ‘‘ಕಾಲೋ’’ತಿ ಪುಬ್ಬಣ್ಹಸಾಯನ್ಹಾದಿಕಾಲೋ ಚ ಯೋಬ್ಬನಥಾವರಿಯಾದಿಕಾಲೋ ಚ. ‘‘ಓಕಾಸೋ’’ತಿ ಗಾಮೋ ವಾ ವನಂ ವಾ ಗೇಹದ್ವಾರಂ ವಾ ಗೇಹಮಜ್ಝಂ ವಾ ರಥಿಕಾ ವಾ ಸಿಙ್ಘಾಟಕಂ ವಾತಿ ಏವಮಾದಿ. ‘‘ಆವುಧ’’ನ್ತಿ ಅಸಿ ವಾ ಉಸು ವಾ ಸತ್ತಿ ವಾತಿ ಏವಮಾದಿ. ‘‘ಇರಿಯಾಪಥೋ’’ತಿ ಮಾರೇತಬ್ಬಸ್ಸ ಗಮನಂ ವಾ ನಿಸಜ್ಜಾ ವಾತಿ ಏವಮಾದಿ. ‘‘ಕಿರಿಯಾವಿಸೇಸೋ’’ತಿ ವಿಜ್ಝನಂ ವಾ ಛೇದನಂ ವಾ ಭೇದನಂ ವಾ ಸಙ್ಖಮುಣ್ಡಕಂ ವಾತಿ ಏವಮಾದಿ.

ಯದಿ ಹಿ ವತ್ಥುಂ ವಿಸಂವಾದೇತ್ವಾ ‘‘ಯಂ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ಆಣತ್ತೋ ತತೋ ಅಞ್ಞಂ ಮಾರೇತಿ, ‘‘ಪುರತೋ ಪಹರಿತ್ವಾ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ವಾ ಆಣತ್ತೋ ಪಚ್ಛತೋ ವಾ ಪಸ್ಸತೋ ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ವಾ ಪದೇಸೇ ಪಹರಿತ್ವಾ ಮಾರೇತಿ. ಆಣಾಪಕಸ್ಸ ನತ್ಥಿ ಕಮ್ಮಬನ್ಧೋ; ಆಣತ್ತಸ್ಸೇವ ಕಮ್ಮಬನ್ಧೋ. ಅಥ ವತ್ಥುಂ ಅವಿಸಂವಾದೇತ್ವಾ ಯಥಾಣತ್ತಿಯಾ ಮಾರೇತಿ, ಆಣಾಪಕಸ್ಸ ಆಣತ್ತಿಕ್ಖಣೇ ಆಣತ್ತಸ್ಸ ಚ ಮಾರಣಕ್ಖಣೇತಿ ಉಭಯೇಸಮ್ಪಿ ಕಮ್ಮಬನ್ಧೋ. ವತ್ಥುವಿಸೇಸೇನ ಪನೇತ್ಥ ಕಮ್ಮವಿಸೇಸೋ ಚ ಆಪತ್ತಿವಿಸೇಸೋ ಚ ಹೋತೀತಿ. ಏವಂ ತಾವ ವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಸಙ್ಕೇತವಿಸಙ್ಕೇತತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

ಕಾಲೇ ¶ ಪನ ಯೋ ‘‘ಅಜ್ಜ ಸ್ವೇ’’ತಿ ಅನಿಯಮೇತ್ವಾ ‘‘ಪುಬ್ಬಣ್ಹೇ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ಆಣತ್ತೋ ¶ ಯದಾ ಕದಾಚಿ ಪುಬ್ಬಣ್ಹೇ ಮಾರೇತಿ, ನತ್ಥಿ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ. ಯೋ ಪನ ‘‘ಅಜ್ಜ ಪುಬ್ಬಣ್ಹೇ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ಮಜ್ಝನ್ಹೇ ವಾ ಸಾಯನ್ಹೇ ವಾ ಸ್ವೇ ವಾ ಪುಬ್ಬಣ್ಹೇ ಮಾರೇತಿ. ವಿಸಙ್ಕೇತೋ ಹೋತಿ, ಆಣಾಪಕಸ್ಸ ನತ್ಥಿ ಕಮ್ಮಬನ್ಧೋ. ಪುಬ್ಬಣ್ಹೇ ಮಾರೇತುಂ ವಾಯಮನ್ತಸ್ಸ ಮಜ್ಝನ್ಹೇ ಜಾತೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಏತೇನ ನಯೇನ ಸಬ್ಬಕಾಲಪ್ಪಭೇದೇಸು ಸಙ್ಕೇತವಿಸಙ್ಕೇತತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

ಓಕಾಸೇಪಿ ¶ ಯೋ ‘‘ಏತಂ ಗಾಮೇ ಠಿತಂ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ಅನಿಯಮೇತ್ವಾ ಆಣತ್ತೋ ತಂ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಮಾರೇತಿ, ನತ್ಥಿ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ. ಯೋ ಪನ ‘‘ಗಾಮೇಯೇವಾ’’ತಿ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ಆಣತ್ತೋ ವನೇ ಮಾರೇತಿ, ತಥಾ ‘‘ವನೇ’’ತಿ ಆಣತ್ತೋ ಗಾಮೇ ಮಾರೇತಿ. ‘‘ಅನ್ತೋಗೇಹದ್ವಾರೇ’’ತಿ ಆಣತ್ತೋ ಗೇಹಮಜ್ಝೇ ಮಾರೇತಿ, ವಿಸಙ್ಕೇತೋ. ಏತೇನ ನಯೇನ ಸಬ್ಬೋಕಾಸಭೇದೇಸು ಸಙ್ಕೇತವಿಸಙ್ಕೇತತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

ಆವುಧೇಪಿ ಯೋ ‘‘ಅಸಿನಾ ವಾ ಉಸುನಾ ವಾ’’ತಿ ಅನಿಯಮೇತ್ವಾ ‘‘ಆವುಧೇನ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ಆಣತ್ತೋ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಆವುಧೇನ ಮಾರೇತಿ, ನತ್ಥಿ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ. ಯೋ ಪನ ‘‘ಅಸಿನಾ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ಉಸುನಾ, ‘‘ಇಮಿನಾ ವಾ ಅಸಿನಾ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ಅಞ್ಞೇನ ಅಸಿನಾ ಮಾರೇತಿ. ಏತಸ್ಸೇವ ವಾ ಅಸಿಸ್ಸ ‘‘ಇಮಾಯ ಧಾರಾಯ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ಇತರಾಯ ವಾ ಧಾರಾಯ ತಲೇನ ವಾ ತುಣ್ಡೇನ ವಾ ಥರುನಾ ವಾ ಮಾರೇತಿ, ವಿಸಙ್ಕೇತೋ. ಏತೇನ ನಯೇನ ಸಬ್ಬಆವುಧಭೇದೇಸು ಸಙ್ಕೇತವಿಸಙ್ಕೇತತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

ಇರಿಯಾಪಥೇ ಪನ ಯೋ ‘‘ಏತಂ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ವದತಿ, ಆಣತ್ತೋ ಚ ನಂ ಸಚೇ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಮಾರೇತಿ, ನತ್ಥಿ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ. ‘‘ಗಚ್ಛನ್ತಮೇವ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ಪನ ಸಚೇ ನಿಸಿನ್ನಂ ಮಾರೇತಿ. ‘‘ನಿಸಿನ್ನಮೇವ ವಾ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಮಾರೇತಿ, ವಿಸಙ್ಕೇತೋ ಹೋತಿ. ಏತೇನ ನಯೇನ ಸಬ್ಬಇರಿಯಾಪಥಭೇದೇಸು ಸಙ್ಕೇತವಿಸಙ್ಕೇತತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

ಕಿರಿಯಾವಿಸೇಸೇಪಿ ಯೋ ‘‘ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾವ ಮಾರೇತಿ, ನತ್ಥಿ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ. ಯೋ ಪನ ‘‘ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಮಾರೇತಿ, ವಿಸಙ್ಕೇತೋ. ಏತೇನ ನಯೇನ ಸಬ್ಬಕಿರಿಯಾವಿಸೇಸಭೇದೇಸು ಸಙ್ಕೇತವಿಸಙ್ಕೇತತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

ಯೋ ಪನ ಲಿಙ್ಗವಸೇನ ‘‘ದೀಘಂ ರಸ್ಸಂ ಕಾಳಂ ಓದಾತಂ ಕಿಸಂ ಥೂಲಂ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ಅನಿಯಮೇತ್ವಾ ಆಣಾಪೇತಿ, ಆಣತ್ತೋ ಚ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ತಾದಿಸಂ ¶ ಮಾರೇತಿ, ನತ್ಥಿ ¶ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ ಉಭಿನ್ನಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಅಥ ಪನ ಸೋ ಅತ್ತಾನಂ ಸನ್ಧಾಯ ಆಣಾಪೇತಿ, ಆಣತ್ತೋ ಚ ‘‘ಅಯಮೇವ ಈದಿಸೋ’’ತಿ ಆಣಾಪಕಮೇವ ಮಾರೇತಿ, ಆಣಾಪಕಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ, ವಧಕಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಆಣಾಪಕೋ ಅತ್ತಾನಂ ಸನ್ಧಾಯ ಆಣಾಪೇತಿ, ಇತರೋ ಅಞ್ಞಂ ತಾದಿಸಂ ಮಾರೇತಿ, ಆಣಾಪಕೋ ಮುಚ್ಚತಿ, ವಧಕಸ್ಸೇವ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಕಸ್ಮಾ? ಓಕಾಸಸ್ಸ ಅನಿಯಮಿತತ್ತಾ. ಸಚೇ ಪನ ಅತ್ತಾನಂ ಸನ್ಧಾಯ ಆಣಾಪೇನ್ತೋಪಿ ಓಕಾಸಂ ನಿಯಮೇತಿ, ‘‘ಅಸುಕಸ್ಮಿಂ ನಾಮ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನೇ ವಾ ದಿವಾಟ್ಠಾನೇ ವಾ ಥೇರಾಸನೇ ವಾ ನವಾಸನೇ ವಾ ಮಜ್ಝಿಮಾಸನೇ ವಾ ನಿಸಿನ್ನಂ ಏವರೂಪಂ ನಾಮ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ. ತತ್ಥ ಚ ಅಞ್ಞೋ ನಿಸಿನ್ನೋ ಹೋತಿ, ಸಚೇ ಆಣತ್ತೋ ತಂ ಮಾರೇತಿ, ನೇವ ವಧಕೋ ಮುಚ್ಚತಿ ನ ಆಣಾಪಕೋ. ಕಸ್ಮಾ? ಓಕಾಸಸ್ಸ ನಿಯಮಿತತ್ತಾ. ಸಚೇ ಪನ ನಿಯಮಿತೋಕಾಸತೋ ¶ ಅಞ್ಞತ್ರ ಮಾರೇತಿ, ಆಣಾಪಕೋ ಮುಚ್ಚತೀತಿ ಅಯಂ ನಯೋ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಸುಟ್ಠು ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತೋ. ತಸ್ಮಾ ಏತ್ಥ ನ ಅನಾದರಿಯಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ.

ಅಧಿಟ್ಠಾಯಾತಿ ಮಾತಿಕಾವಸೇನ ಆಣತ್ತಿಕಪಯೋಗಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಇದಾನಿ ಯೇ ದೂತೇನಾತಿ ಇಮಸ್ಸ ಮಾತಿಕಾಪದಸ್ಸ ನಿದ್ದೇಸದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಭಿಕ್ಖು ಭಿಕ್ಖುಂ ಆಣಾಪೇತೀ’’ತಿಆದಯೋ ಚತ್ತಾರೋ ವಾರಾ ವುತ್ತಾ. ತೇಸು ಸೋ ತಂ ಮಞ್ಞಮಾನೋತಿ ಸೋ ಆಣತ್ತೋ ಯೋ ಆಣಾಪಕೇನ ‘‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ’’ತಿ ಅಕ್ಖಾತೋ, ತಂ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ತಮೇವ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇತಿ, ಉಭಿನ್ನಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ತಂ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ಅಞ್ಞನ್ತಿ ‘‘ಯಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ತಂ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ಅಞ್ಞಂ ತಾದಿಸಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇತಿ, ಮೂಲಟ್ಠಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಅಞ್ಞಂ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ತನ್ತಿ ಯೋ ಆಣಾಪಕೇನ ವುತ್ತೋ, ತಸ್ಸ ಬಲವಸಹಾಯಂ ಸಮೀಪೇ ಠಿತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಬಲೇನಾಯಂ ಗಜ್ಜತಿ, ಇಮಂ ತಾವ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಮೀ’’ತಿ ಪಹರನ್ತೋ ಇತರಮೇವ ಪರಿವತ್ತಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಠಿತಂ ‘‘ಸಹಾಯೋ’’ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇತಿ, ಉಭಿನ್ನಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಅಞ್ಞಂ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ಅಞ್ಞನ್ತಿ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ‘‘ಇಮಂ ತಾವಸ್ಸ ಸಹಾಯಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಮೀ’’ತಿ ಸಹಾಯಮೇವ ವೋರೋಪೇತಿ, ತಸ್ಸೇವ ಪಾರಾಜಿಕಂ.

ದೂತಪರಮ್ಪರಾಪದಸ್ಸ ನಿದ್ದೇಸವಾರೇ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಪಾವದಾತಿಆದೀಸು ಏಕೋ ಆಚರಿಯೋ ತಯೋ ಬುದ್ಧರಕ್ಖಿತಧಮ್ಮರಕ್ಖಿತಸಙ್ಘರಕ್ಖಿತನಾಮಕಾ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾ ¶ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ. ತತ್ಥ ಭಿಕ್ಖು ಭಿಕ್ಖುಂ ಆಣಾಪೇತೀತಿ ಆಚರಿಯೋ ಕಞ್ಚಿ ಪುಗ್ಗಲಂ ¶ ಮಾರಾಪೇತುಕಾಮೋ ತಮತ್ಥಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧರಕ್ಖಿತಂ ಆಣಾಪೇತಿ. ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಪಾವದಾತಿ ಗಚ್ಛ ತ್ವಂ, ಬುದ್ಧರಕ್ಖಿತ, ಏತಮತ್ಥಂ ಧಮ್ಮರಕ್ಖಿತಸ್ಸ ಪಾವದ. ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಪಾವದತೂತಿ ಧಮ್ಮರಕ್ಖಿತೋಪಿ ಸಙ್ಘರಕ್ಖಿತಸ್ಸ ಪಾವದತು. ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇತೂತಿ ಏವಂ ತಯಾ ಆಣತ್ತೇನ ಧಮ್ಮರಕ್ಖಿತೇನ ಆಣತ್ತೋ ಸಙ್ಘರಕ್ಖಿತೋ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇತು; ಸೋ ಹಿ ಅಮ್ಹೇಸು ವೀರಜಾತಿಕೋ ಪಟಿಬಲೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಮ್ಮೇತಿ. ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾತಿ ಏವಂ ಆಣಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ತಾವ ದುಕ್ಕಟಂ. ಸೋ ಇತರಸ್ಸ ಆರೋಚೇತೀತಿ ಬುದ್ಧರಕ್ಖಿತೋ ಧಮ್ಮರಕ್ಖಿತಸ್ಸ, ಧಮ್ಮರಕ್ಖಿತೋ ಚ ಸಙ್ಘರಕ್ಖಿತಸ್ಸ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯೋ ಏವಂ ವದತಿ – ‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಕಿರ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಹೀ’ತಿ. ತ್ವಂ ಕಿರ ಅಮ್ಹೇಸು ವೀರಪುರಿಸೋ’’ತಿ ಆರೋಚೇತಿ; ಏವಂ ತೇಸಮ್ಪಿ ದುಕ್ಕಟಂ. ವಧಕೋ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ‘‘ಸಾಧು ವೋರೋಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಙ್ಘರಕ್ಖಿತೋ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛತಿ. ಮೂಲಟ್ಠಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸಾತಿ ಸಙ್ಘರಕ್ಖಿತೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಮತ್ತೇ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ. ಮಹಾಜನೋ ಹಿ ತೇನ ಪಾಪೇ ನಿಯೋಜಿತೋತಿ. ಸೋ ತನ್ತಿ ಸೋ ಚೇ ಸಙ್ಘರಕ್ಖಿತೋ ತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇತಿ, ಸಬ್ಬೇಸಂ ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ ಜನಾನಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ¶ ಚತುನ್ನಂ, ಏತೇನೂಪಾಯೇನ ವಿಸಙ್ಕೇತಂ ಅಕತ್ವಾ ಪರಮ್ಪರಾಯ ಆಣಾಪೇನ್ತಂ ಸಮಣಸತಂ ಸಮಣಸಹಸ್ಸಂ ವಾ ಹೋತು ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಾರಾಜಿಕಮೇವ.

ವಿಸಕ್ಕಿಯದೂತಪದನಿದ್ದೇಸೇ ಸೋ ಅಞ್ಞಂ ಆಣಾಪೇತೀತಿ ಸೋ ಆಚರಿಯೇನ ಆಣತ್ತೋ ಬುದ್ಧರಕ್ಖಿತೋ ಧಮ್ಮರಕ್ಖಿತಂ ಅದಿಸ್ವಾ ವಾ ಅವತ್ತುಕಾಮೋ ವಾ ಹುತ್ವಾ ಸಙ್ಘರಕ್ಖಿತಮೇವ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯೋ ಏವಮಾಹ – ‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಕಿರ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಹೀ’’ತಿ ವಿಸಙ್ಕೇತಂ ಕರೋನ್ತೋ ಆಣಾಪೇತಿ. ವಿಸಙ್ಕೇತಕರಣೇನೇವ ಹಿ ಏಸ ‘‘ವಿಸಕ್ಕಿಯದೂತೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾತಿ ಆಣತ್ತಿಯಾ ತಾವ ಬುದ್ಧರಕ್ಖಿತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ. ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾತಿ ಸಙ್ಘರಕ್ಖಿತೇನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತೇ ಮೂಲಟ್ಠಸ್ಸೇವ ¶ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ಆಪತ್ತಿಯೇವ ನ ಸಿಯಾ, ಸಞ್ಚರಿತ್ತ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಮರಣಾಭಿನನ್ದನೇಸುಪಿ ಚ ಆಪತ್ತಿ ಹೋತಿ, ಮರಣಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ಕಥಂ ನ ಸಿಯಾ ತಸ್ಮಾ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸೇವೇತಂ ದುಕ್ಕಟಂ. ತೇನೇವೇತ್ಥ ‘‘ಮೂಲಟ್ಠಸ್ಸಾ’’ತಿ ನ ವುತ್ತಂ. ಪುರಿಮನಯೇಪಿ ಚೇತಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ವೇದಿತಬ್ಬಮೇವ; ಓಕಾಸಾಭಾವೇನ ಪನ ನ ವುತ್ತಂ. ತಸ್ಮಾ ಯೋ ಯೋ ¶ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ತಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಆಪತ್ತಿಯೇವಾತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಖನ್ತಿ. ಯಥಾ ಚೇತ್ಥ ಏವಂ ಅದಿನ್ನಾದಾನೇಪೀತಿ.

ಸಚೇ ಪನ ಸೋ ತಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇತಿ, ಆಣಾಪಕಸ್ಸ ಚ ಬುದ್ಧರಕ್ಖಿತಸ್ಸ ವೋರೋಪಕಸ್ಸ ಚ ಸಙ್ಘರಕ್ಖಿತಸ್ಸಾತಿ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಮೂಲಟ್ಠಸ್ಸ ಪನ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ವಿಸಙ್ಕೇತತ್ತಾ ಪಾರಾಜಿಕೇನ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಧಮ್ಮರಕ್ಖಿತಸ್ಸ ಅಜಾನನತಾಯ ಸಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬಂ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಬುದ್ಧರಕ್ಖಿತೋ ಪನ ದ್ವಿನ್ನಂ ಸೋತ್ಥಿಭಾವಂ ಕತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ನಟ್ಠೋತಿ.

ಗತಪಚ್ಚಾಗತದೂತನಿದ್ದೇಸೇ – ಸೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುನ ಪಚ್ಚಾಗಚ್ಛತೀತಿ ತಸ್ಸ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇತಬ್ಬಸ್ಸ ಸಮೀಪಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸುಸಂವಿಹಿತಾರಕ್ಖತ್ತಾ ತಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಆಗಚ್ಛತಿ. ಯದಾ ಸಕ್ಕೋಸಿ ತದಾತಿ ಕಿಂ ಅಜ್ಜೇವ ಮಾರಿತೋ ಮಾರಿತೋ ಹೋತಿ, ಗಚ್ಛ ಯದಾ ಸಕ್ಕೋಸಿ, ತದಾ ನಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಹೀತಿ. ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾತಿ ಏವಂ ಪುನ ಆಣತ್ತಿಯಾಪಿ ದುಕ್ಕಟಮೇವ ಹೋತಿ. ಸಚೇ ಪನ ಸೋ ಅವಸ್ಸಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇತಬ್ಬೋ ಹೋತಿ, ಅತ್ಥಸಾಧಕಚೇತನಾ ಮಗ್ಗಾನನ್ತರಫಲಸದಿಸಾ, ತಸ್ಮಾ ಅಯಂ ಆಣತ್ತಿಕ್ಖಣೇಯೇವ ಪಾರಾಜಿಕೋ. ಸಚೇಪಿ ವಧಕೋ ಸಟ್ಠಿವಸ್ಸಾತಿಕ್ಕಮೇನ ತಂ ವಧತಿ, ಆಣಾಪಕೋ ಚ ಅನ್ತರಾವ ಕಾಲಙ್ಕರೋತಿ, ಹೀನಾಯ ವಾ ಆವತ್ತತಿ, ಅಸ್ಸಮಣೋವ ಹುತ್ವಾ ಕಾಲಞ್ಚ ಕರಿಸ್ಸತಿ, ಹೀನಾಯ ವಾ ಆವತ್ತಿಸ್ಸತಿ. ಸಚೇ ಆಣಾಪಕೋ ಗಿಹಿಕಾಲೇ ಮಾತರಂ ವಾ ಪಿತರಂ ವಾ ಅರಹನ್ತಂ ವಾ ಸನ್ಧಾಯ ಏವಂ ಆಣಾಪೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಪಬ್ಬಜಿತೇ ಆಣತ್ತೋ ತಂ ಮಾರೇತಿ, ಆಣಾಪಕೋ ಗಿಹಿಕಾಲೇಯೇವ ಮಾತುಘಾತಕೋ ಪಿತುಘಾತಕೋ ಅರಹನ್ತಘಾತಕೋ ವಾ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ನೇವಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ¶ , ನ ಉಪಸಮ್ಪದಾ ರುಹತಿ. ಸಚೇಪಿ ಮಾರೇತಬ್ಬಪುಗ್ಗಲೋ ಆಣತ್ತಿಕ್ಖಣೇ ಪುಥುಜ್ಜನೋ, ಯದಾ ¶ ಪನ ನಂ ಆಣತ್ತೋ ಮಾರೇತಿ ತದಾ ಅರಹಾ ಹೋತಿ, ಆಣತ್ತತೋ ವಾ ಪಹಾರಂ ಲಭಿತ್ವಾ ದುಕ್ಖಮೂಲಿಕಂ ಸದ್ಧಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಪಸ್ಸನ್ತೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ತೇನೇವಾಬಾಧೇನ ಕಾಲಂಕರೋತಿ, ಆಣಾಪಕೋ ಆಣತ್ತಿಕ್ಖಣೇಯೇವ ಅರಹನ್ತಘಾತಕೋ. ವಧಕೋ ಪನ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉಪಕ್ಕಮಕರಣಕ್ಖಣೇಯೇವ ಪಾರಾಜಿಕೋತಿ.

ಇದಾನಿ ಯೇ ಸಬ್ಬೇಸುಯೇವ ಇಮೇಸು ದೂತವಸೇನ ವುತ್ತಮಾತಿಕಾಪದೇಸು ಸಙ್ಕೇತವಿಸಙ್ಕೇತದಸ್ಸನತ್ಥಂ

ವುತ್ತಾ ತಯೋ ವಾರಾ, ತೇಸು ಪಠಮವಾರೇ ತಾವ – ಯಸ್ಮಾ ತಂ ಸಣಿಕಂ ವಾ ಭಣನ್ತೋ ತಸ್ಸ ವಾ ಬಧಿರತಾಯ ‘‘ಮಾ ಘಾತೇಹೀ’’ತಿ ¶ ಏತಂ ವಚನಂ ನ ಸಾವೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ಮೂಲಟ್ಠೋ ನ ಮುತ್ತೋ. ದುತಿಯವಾರೇ – ಸಾವಿತತ್ತಾ ಮುತ್ತೋ. ತತಿಯವಾರೇ ಪನ ತೇನ ಚ ಸಾವಿತತ್ತಾ ಇತರೇನ ಚ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಓರತತ್ತಾ ಉಭೋಪಿ ಮುತ್ತಾತಿ.

ದೂತಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೭೫. ಅರಹೋ ರಹೋಸಞ್ಞೀನಿದ್ದೇಸಾದೀಸು ಅರಹೋತಿ ಸಮ್ಮುಖೇ. ರಹೋತಿ ಪರಮ್ಮುಖೇ. ತತ್ಥ ಯೋ ಉಪಟ್ಠಾನಕಾಲೇ ವೇರಿಭಿಕ್ಖುಮ್ಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪುರತೋ ನಿಸಿನ್ನೇಯೇವ ಅನ್ಧಕಾರದೋಸೇನ ತಸ್ಸ ಆಗತಭಾವಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ‘‘ಅಹೋ ವತ ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ ಹತೋ ಅಸ್ಸ, ಚೋರಾಪಿ ನಾಮ ತಂ ನ ಹನನ್ತಿ, ಸಪ್ಪೋ ವಾ ನ ಡಂಸತಿ, ನ ಸತ್ಥಂ ವಾ ವಿಸಂ ವಾ ಆಹರತೀ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಮರಣಂ ಅಭಿನನ್ದನ್ತೋ ಈದಿಸಾನಿ ವಚನಾನಿ ಉಲ್ಲಪತಿ, ಅಯಂ ಅರಹೋ ರಹೋಸಞ್ಞೀ ಉಲ್ಲಪತಿ ನಾಮ. ಸಮ್ಮುಖೇವ ತಸ್ಮಿಂ ಪರಮ್ಮುಖಸಞ್ಞೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯೋ ಪನ ತಂ ಪುರತೋ ನಿಸಿನ್ನಂ ದಿಸ್ವಾ ಪುನ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಕತ್ವಾ ಗತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಗತೇಪಿ ತಸ್ಮಿಂ ‘‘ಇಧೇವ ಸೋ ನಿಸಿನ್ನೋ’’ತಿ ಸಞ್ಞೀ ಹುತ್ವಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಉಲ್ಲಪತಿ, ಅಯಂ ರಹೋ ಅರಹೋಸಞ್ಞೀ ಉಲ್ಲಪತಿ ನಾಮ. ಏತೇನೇವುಪಾಯೇನ ಅರಹೋ ಅರಹೋಸಞ್ಞೀ ಚ ರಹೋ ರಹೋಸಞ್ಞೀ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ ಚ ಏತೇಸಂ ವಾಚಾಯ ವಾಚಾಯ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಇದಾನಿ ¶ ಮರಣವಣ್ಣಸಂವಣ್ಣನಾಯ ವಿಭಾಗದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತೇಸು ಪಞ್ಚಸು ಕಾಯೇನ ಸಂವಣ್ಣನಾದಿಮಾತಿಕಾನಿದ್ದೇಸೇಸು – ಕಾಯೇನ ವಿಕಾರಂ ಕರೋತೀತಿ ಯಥಾ ಸೋ ಜಾನಾತಿ ‘‘ಸತ್ಥಂ ವಾ ಆಹರಿತ್ವಾ ವಿಸಂ ವಾ ಖಾದಿತ್ವಾ ರಜ್ಜುಯಾ ವಾ ಉಬ್ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಸೋಬ್ಭಾದೀಸು ವಾ ಪಪತಿತ್ವಾ ಯೋ ಮರತಿ ಸೋ ಕಿರ ಧನಂ ವಾ ಲಭತಿ, ಯಸಂ ವಾ ಲಭತಿ, ಸಗ್ಗಂ ವಾ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ಏತೇನ ವುತ್ತೋ’’ತಿ ತಥಾ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾದೀಹಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ವಾಚಾಯ ಭಣತೀತಿ ತಮೇವತ್ಥಂ ವಾಕ್ಯಭೇದಂ ಕತ್ವಾ ಭಣತಿ. ತತಿಯವಾರೋ ಉಭಯವಸೇನ ವುತ್ತೋ. ಸಬ್ಬತ್ಥ ಸಂವಣ್ಣನಾಯ ಪಯೋಗೇ ಪಯೋಗೇ ದುಕ್ಕಟಂ. ತಸ್ಸ ದುಕ್ಖುಪ್ಪತ್ತಿಯಂ ಸಂವಣ್ಣಕಸ್ಸ ¶ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ. ಯಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಸಂವಣ್ಣನಾ ಕತಾ, ತಸ್ಮಿಂ ಮತೇ ಸಂವಣ್ಣನಕ್ಖಣೇಯೇವ ಸಂವಣ್ಣಕಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಸೋ ತಂ ನ ಜಾನಾತಿ ಅಞ್ಞೋ ಞತ್ವಾ ‘‘ಲದ್ಧೋ ವತ ಮೇ ಸುಖುಪ್ಪತ್ತಿಉಪಾಯೋ’’ತಿ ತಾಯ ಸಂವಣ್ಣನಾಯ ಮರತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ. ದ್ವಿನ್ನಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಸಂವಣ್ಣನಾಯ ಕತಾಯ ಏಕೋ ಞತ್ವಾ ಮರತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಂ. ದ್ವೇಪಿ ಮರನ್ತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಞ್ಚ ಅಕುಸಲರಾಸಿ ಚ. ಏಸ ನಯೋ ಸಮ್ಬಹುಲೇಸು. ಅನುದ್ದಿಸ್ಸ ¶ ಮರಣಂ ಸಂವಣ್ಣೇನ್ತೋ ಆಹಿಣ್ಡತಿ, ಯೋ ಯೋ ತಂ ಸಂವಣ್ಣನಂ ಞತ್ವಾ ಮರತಿ, ಸಬ್ಬೋ ತೇನ ಮಾರಿತೋ ಹೋತಿ.

ದೂತೇನ ಸಂವಣ್ಣನಾಯಂ ‘‘ಅಸುಕಂ ನಾಮ ಗೇಹಂ ವಾ ಗಾಮಂ ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಏವಂ ಮರಣವಣ್ಣಂ ಸಂವಣ್ಣೇಹೀ’’ತಿ ಸಾಸನೇ ಆರೋಚಿತಮತ್ತೇ ದುಕ್ಕಟಂ. ಯಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಪಹಿತೋ ತಸ್ಸ ದುಕ್ಖುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಮೂಲಟ್ಠಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಮರಣೇನ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ದೂತೋ ‘‘ಞಾತೋ ದಾನಿ ಅಯಂ ಸಗ್ಗಮಗ್ಗೋ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಅನಾರೋಚೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಞಾತಿಸ್ಸ ವಾ ಸಾಲೋಹಿತಸ್ಸ ವಾ ಆರೋಚೇತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಮತೇ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ ಹೋತಿ, ಮೂಲಟ್ಠೋ ಮುಚ್ಚತಿ. ದೂತೋ ತಥೇವ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಸಯಂ ಸಂವಣ್ಣನಾಯ ವುತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಮರತಿ, ವಿಸಙ್ಕೇತೋವ. ಅನುದ್ದಿಸ್ಸ ಪನ ಸಾಸನೇ ಆರೋಚಿತೇ ಯತ್ತಕಾ ದೂತಸ್ಸ ಸಂವಣ್ಣನಾಯ ಮರನ್ತಿ, ತತ್ತಕಾ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ. ಸಚೇ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಮರನ್ತಿ, ಆನನ್ತರಿಯಮ್ಪಿ ಹೋತಿ.

೧೭೬. ಲೇಖಾಸಂವಣ್ಣನಾಯ – ಲೇಖಂ ಛಿನ್ದತೀತಿ ಪಣ್ಣೇ ವಾ ಪೋತ್ಥಕೇ ವಾ ಅಕ್ಖರಾನಿ ಲಿಖತಿ – ‘‘ಯೋ ಸತ್ಥಂ ವಾ ಆಹರಿತ್ವಾ ಪಪಾತೇ ವಾ ಪಪತಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇಹಿ ವಾ ಅಗ್ಗಿಪ್ಪವೇಸನಉದಕಪ್ಪವೇಸನಾದೀಹಿ ಉಪಾಯೇಹಿ ¶ ಮರತಿ, ಸೋ ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಲಭತೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ವಾತಿ. ಏತ್ಥಾಪಿ ದುಕ್ಕಟಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಲಿಖಿತೇ ಪನ ಯಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಲಿಖಿತಂ ತಸ್ಸೇವ ಮರಣೇನ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಬಹೂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಲಿಖಿತೇ ಯತ್ತಕಾ ಮರನ್ತಿ, ತತ್ತಕಾ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ. ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಮರಣೇನ ಆನನ್ತರಿಯಂ. ಅನುದ್ದಿಸ್ಸ ಲಿಖಿತೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ‘‘ಬಹೂ ಮರನ್ತೀ’’ತಿ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ತಂ ಪೋತ್ಥಕಂ ಝಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ಯಥಾ ವಾ ಅಕ್ಖರಾನಿ ನ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ಮುಚ್ಚತಿ. ಸಚೇ ಸೋ ಪರಸ್ಸ ಪೋತ್ಥಕೋ ಹೋತಿ, ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಲಿಖಿತೋ ವಾ ಹೋತಿ ಅನುದ್ದಿಸ್ಸ ಲಿಖಿತೋ ವಾ, ಗಹಿತಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಮುಚ್ಚತಿ. ಸಚೇ ಮೂಲೇನ ಕೀತೋ ಹೋತಿ, ಪೋತ್ಥಕಸ್ಸಾಮಿಕಾನಂ ಪೋತ್ಥಕಂ, ಯೇಸಂ ಹತ್ಥತೋ ಮೂಲಂ ಗಹಿತಂ, ತೇಸಂ ಮೂಲಂ ದತ್ವಾ ಮುಚ್ಚತಿ. ಸಚೇ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ‘‘ಮರಣವಣ್ಣಂ ಲಿಖಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಏಕಜ್ಝಾಸಯಾ ಹುತ್ವಾ ಏಕೋ ತಾಲರುಕ್ಖಂ ಆರೋಹಿತ್ವಾ ಪಣ್ಣಂ ಛಿನ್ದತಿ, ಏಕೋ ಆಹರತಿ, ಏಕೋ ಪೋತ್ಥಕಂ ಕರೋತಿ, ಏಕೋ ಲಿಖತಿ, ಏಕೋ ಸಚೇ ಕಣ್ಟಕಲೇಖಾ ಹೋತಿ, ಮಸಿಂ ಮಕ್ಖೇತಿ, ಮಸಿಂ ಮಕ್ಖೇತ್ವಾ ತಂ ಪೋತ್ಥಕಂ ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇವ ¶ ಸಭಾಯಂ ವಾ ಆಪಣೇ ವಾ ಯತ್ಥ ವಾ ಪನ ಲೇಖಾದಸ್ಸನಕೋತೂಹಲಕಾ ಬಹೂ ಸನ್ನಿಪತನ್ತಿ, ತತ್ಥ ಠಪೇನ್ತಿ. ತಂ ವಾಚೇತ್ವಾ ಸಚೇಪಿ ಏಕೋ ಮರತಿ, ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಸಚೇ ಬಹುಕಾ ಮರನ್ತಿ, ವುತ್ತಸದಿಸೋವ ನಯೋ. ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೇ ¶ ಪನ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ತಂ ಪೋತ್ಥಕಂ ಸಚೇಪಿ ಮಞ್ಜೂಸಾಯಂ ಗೋಪೇನ್ತಿ, ಅಞ್ಞೋ ಚ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಪುನ ಬಹೂನಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ನೇವ ಮುಚ್ಚನ್ತಿ. ತಿಟ್ಠತು ಮಞ್ಜೂಸಾ, ಸಚೇಪಿ ತಂ ಪೋತ್ಥಕಂ ನದಿಯಂ ವಾ ಸಮುದ್ದೇ ವಾ ಖಿಪನ್ತಿ ವಾ ಧೋವನ್ತಿ ವಾ ಖಣ್ಡಾಖಣ್ಡಂ ವಾ ಛಿನ್ದನ್ತಿ, ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ವಾ ಝಾಪೇನ್ತಿ, ಯಾವ ಸಙ್ಘಟ್ಟಿತೇಪಿ ದುದ್ಧೋತೇ ವಾ ದುಜ್ಝಾಪಿತೇ ವಾ ಪತ್ತೇ ಅಕ್ಖರಾನಿ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ, ತಾವ ನ ಮುಚ್ಚನ್ತಿ. ಯಥಾ ಪನ ಅಕ್ಖರಾನಿ ನ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ ತಥೇವ ಕತೇ ಮುಚ್ಚನ್ತೀತಿ.

ಇದಾನಿ ¶ ಥಾವರಪಯೋಗಸ್ಸ ವಿಭಾಗದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತೇಸು ಓಪಾತಾದಿಮಾತಿಕಾನಿದ್ದೇಸೇಸು ಮನುಸ್ಸಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಓಪಾತಂ ಖನತೀತಿ ‘‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ ಪತಿತ್ವಾ ಮರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಕಞ್ಚಿ ಮನುಸ್ಸಂ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ಯತ್ಥ ಸೋ ಏಕತೋ ವಿಚರತಿ, ತತ್ಥ ಆವಾಟಂ ಖನತಿ, ಖನನ್ತಸ್ಸ ತಾವ ಸಚೇಪಿ ಜಾತಪಥವಿಯಾ ಖನತಿ, ಪಾಣಾತಿಪಾತಸ್ಸ ಪಯೋಗತ್ತಾ ಪಯೋಗೇ ಪಯೋಗೇ ದುಕ್ಕಟಂ. ಯಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಖನತಿ, ತಸ್ಸ ದುಕ್ಖುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಮರಣೇನ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಪತಿತ್ವಾ ಮತೇ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಸಚೇ ಅನುದ್ದಿಸ್ಸ ‘‘ಯೋ ಕೋಚಿ ಮರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಖತೋ ಹೋತಿ, ಯತ್ತಕಾ ಪತಿತ್ವಾ ಮರನ್ತಿ, ತತ್ತಕಾ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ. ಆನನ್ತರಿಯವತ್ಥೂಸು ಚ ಆನನ್ತರಿಯಂ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಪಾಚಿತ್ತಿಯವತ್ಥೂಸು ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನಿ.

ಬಹೂ ತತ್ಥ ಚೇತನಾ; ಕತಮಾಯ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಹೋತೀತಿ? ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ತಾವ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಆವಾಟಂ ಗಮ್ಭೀರತೋ ಚ ಆಯಾಮವಿತ್ಥಾರತೋ ಚ ಖನಿತ್ವಾ ಪಮಾಣೇ ಠಪೇತ್ವಾ ತಚ್ಛೇತ್ವಾ ಪುಞ್ಛಿತ್ವಾ ಪಂಸುಪಚ್ಛಿಂ ಉದ್ಧರನ್ತಸ್ಸ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾಪಿಕಾ ಅತ್ಥಸಾಧಕಚೇತನಾ ಮಗ್ಗಾನನ್ತರಫಲಸದಿಸಾ. ಸಚೇಪಿ ವಸ್ಸಸತಸ್ಸ ಅಚ್ಚಯೇನ ಪತಿತ್ವಾ ಅವಸ್ಸಂ ಮರಣಕಸತ್ತೋ ಹೋತಿ, ಸನ್ನಿಟ್ಠಾಪಕಚೇತನಾಯಮೇವ ಪಾರಾಜಿಕ’’ನ್ತಿ. ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ಪನ ಸಙ್ಖೇಪಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚ – ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಆವಾಟೇ ಪತಿತ್ವಾ ಮರಿಸ್ಸತೀತಿ ಏಕಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಕುದ್ದಾಲಪ್ಪಹಾರೇ ದಿನ್ನೇ ಸಚೇ ಕೋಚಿ ತತ್ಥ ಪಕ್ಖಲಿತೋ ಪತಿತ್ವಾ ಮರತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಮೇವ. ಸುತ್ತನ್ತಿಕತ್ಥೇರಾ ಪನ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾಪಕಚೇತನಂ ಗಣ್ಹನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

ಏಕೋ ¶ ‘‘ಓಪಾತಂ ಖನಿತ್ವಾ ಅಸುಕಂ ನಾಮ ಆನೇತ್ವಾ ಇಧ ಪಾತೇತ್ವಾ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ಅಞ್ಞಂ ಆಣಾಪೇತಿ, ಸೋ ತಂ ಪಾತೇತ್ವಾ ಮಾರೇತಿ, ಉಭಿನ್ನಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಅಞ್ಞಂ ಪಾತೇತ್ವಾ ಮಾರೇತಿ, ಸಯಂ ಪತಿತ್ವಾ ಮರತಿ, ಅಞ್ಞೋ ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮತಾಯ ಪತಿತ್ವಾ ಮರತಿ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ ಹೋತಿ, ಮೂಲಟ್ಠೋ ಮುಚ್ಚತಿ. ‘‘ಅಸುಕೋ ಅಸುಕಂ ಆನೇತ್ವಾ ಇಧ ಮಾರೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಖತೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಮರಿತುಕಾಮಾ ಇಧ ಮರಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಖನತಿ, ಏಕಸ್ಸ ಮರಣೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಬಹುನ್ನಂ ಮರಣೇ ಅಕುಸಲರಾಸಿ ¶ , ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಮರಣೇ ಆನನ್ತರಿಯಂ, ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಪಾಚಿತ್ತಿಯವತ್ಥೂಸು ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನಿ.

‘‘ಯೇ ಕೇಚಿ ಮಾರೇತುಕಾಮಾ, ತೇ ಇಧ ಪಾತೇತ್ವಾ ಮಾರೇಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಖನತಿ, ತತ್ಥ ಪಾತೇತ್ವಾ ಮಾರೇನ್ತಿ ¶ , ಏಕಸ್ಮಿಂ ಮತೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ, ಬಹೂಸು ಅಕುಸಲರಾಸಿ, ಆನನ್ತರಿಯಾದಿವತ್ಥೂಸು ಆನನ್ತರಿಯಾದೀನಿ. ಇಧೇವ ಅರಹನ್ತಾಪಿ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ. ಪುರಿಮನಯೇ ಪನ ‘‘ತೇಸಂ ಮರಿತುಕಾಮತಾಯ ಪತನಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ತೇ ನ ಸಙ್ಗಯ್ಹನ್ತಿ. ದ್ವೀಸುಪಿ ನಯೇಸು ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮತಾಯ ಪತಿತ್ವಾ ಮತೇ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ. ‘‘ಯೇ ಕೇಚಿ ಅತ್ತನೋ ವೇರಿಕೇ ಏತ್ಥ ಪಾತೇತ್ವಾ ಮಾರೇಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಖನತಿ, ತತ್ಥ ಚ ವೇರಿಕಾ ವೇರಿಕೇ ಪಾತೇತ್ವಾ ಮಾರೇನ್ತಿ, ಏಕಸ್ಮಿಂ ಮಾರಿತೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ, ಬಹೂಸು ಅಕುಸಲರಾಸಿ, ಮಾತರಿ ವಾ ಪಿತರಿ ವಾ ಅರಹನ್ತೇ ವಾ ವೇರಿಕೇಹಿ ಆನೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಮಾರಿತೇ ಆನನ್ತರಿಯಂ. ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮತಾಯ ಪತಿತ್ವಾ ಮತೇಸು ವಿಸಙ್ಕೇತೋ.

ಯೋ ಪನ ‘‘ಮರಿತುಕಾಮಾ ವಾ ಅಮರಿತುಕಾಮಾ ವಾ ಮಾರೇತುಕಾಮಾ ವಾ ಅಮಾರೇತುಕಾಮಾ ವಾ ಯೇ ಕೇಚಿ ಏತ್ಥ ಪತಿತಾ ವಾ ಪಾತಿತಾ ವಾ ಮರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಸಬ್ಬಥಾಪಿ ಅನುದ್ದಿಸ್ಸೇವ ಖನತಿ. ಯೋ ಯೋ ಮರತಿ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಮರಣೇನ ಯಥಾನುರೂಪಂ ಕಮ್ಮಞ್ಚ ಫುಸತಿ, ಆಪತ್ತಿಞ್ಚ ಆಪಜ್ಜತಿ. ಸಚೇ ಗಬ್ಭಿನೀ ಪತಿತ್ವಾ ಸಗಬ್ಭಾ ಮರತಿ, ದ್ವೇ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ. ಗಬ್ಭೋಯೇವ ವಿನಸ್ಸತಿ, ಏಕೋ. ಗಬ್ಭೋ ನ ವಿನಸ್ಸತಿ, ಮಾತಾ ಮರತಿ, ಏಕೋಯೇವ. ಚೋರೇಹಿ ಅನುಬದ್ಧೋ ಪತಿತ್ವಾ ಮರತಿ, ಓಪಾತಖನಕಸ್ಸೇವ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಚೋರಾ ತತ್ಥ ಪಾತೇತ್ವಾ ಮಾರೇನ್ತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಮೇವ. ತತ್ಥ ಪತಿತಂ ಬಹಿ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಮಾರೇನ್ತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಮೇವ. ಕಸ್ಮಾ? ಓಪಾತೇ ಪತಿತಪ್ಪಯೋಗೇನ ಗಹಿತತ್ತಾ. ಓಪಾತತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ತೇನೇವ ಆಬಾಧೇನ ಮರತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಮೇವ. ಬಹೂನಿ ವಸ್ಸಾನಿ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪುನ ಕುಪಿತೇನ ತೇನೇವಾಬಾಧೇನ ಮರತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಮೇವ. ಓಪಾತೇ ಪತನಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಉಪ್ಪನ್ನರೋಗೇನ ಗಿಲಾನಸ್ಸೇವ ಅಞ್ಞೋ ರೋಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಓಪಾತರೋಗೋ ಬಲವತರೋ ¶ ಹೋತಿ, ತೇನ ಮತೇಪಿ ಓಪಾತಖಣಕೋ ನ ಮುಚ್ಚತಿ. ಸಚೇ ಪಚ್ಛಾ ಉಪ್ಪನ್ನರೋಗೋ ಬಲವಾ ಹೋತಿ, ತೇನ ಮತೇ ಮುಚ್ಚತಿ. ಉಭೋಹಿ ಮತೇ ನ ಮುಚ್ಚತಿ. ಓಪಾತೇ ಓಪಪಾತಿಕಮನುಸ್ಸೋ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಉತ್ತರಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಮರತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಮೇವ. ಮನುಸ್ಸಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಖತೇ ಯಕ್ಖಾದೀಸು ಪತಿತ್ವಾ ಮತೇಸು ಅನಾಪತ್ತಿ. ಯಕ್ಖಾದಯೋ ¶ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಖತೇ ಮನುಸ್ಸಾದೀಸು ಮರನ್ತೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಯಕ್ಖಾದಯೋ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಖನನ್ತಸ್ಸ ಪನ ಖನನೇಪಿ ತೇಸಂ ದುಕ್ಖುಪ್ಪತ್ತಿಯಮ್ಪಿ ದುಕ್ಕಟಮೇವ. ಮರಣೇ ವತ್ಥುವಸೇನ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ವಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ವಾ. ಅನುದ್ದಿಸ್ಸ ಖತೇ ಓಪಾತೇ ಯಕ್ಖರೂಪೇನ ವಾ ಪೇತರೂಪೇನ ವಾ ಪತತಿ, ತಿರಚ್ಛಾನರೂಪೇನ ಮರತಿ, ಪತನರೂಪಂ ಪಮಾಣಂ, ತಸ್ಮಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯನ್ತಿ ಉಪತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ. ಮರಣರೂಪಂ ಪಮಾಣಂ, ತಸ್ಮಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯನ್ತಿ ಫುಸ್ಸದೇವತ್ಥೇರೋ. ತಿರಚ್ಛಾನರೂಪೇನ ಪತಿತ್ವಾ ಯಕ್ಖಪೇತರೂಪೇನ ಮತೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ.

ಓಪಾತಖನಕೋ ಓಪಾತಂ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ವಿಕ್ಕಿಣಾತಿ ವಾ ಮುಧಾ ವಾ ದೇತಿ, ಯೋ ಯೋ ಪತಿತ್ವಾ ಮರತಿ, ತಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ತಸ್ಸೇವ ಆಪತ್ತಿ ಚ ಕಮ್ಮಬನ್ಧೋ ಚ. ಯೇನ ಲದ್ಧೋ ಸೋ ನಿದ್ದೋಸೋ. ಅಥ ಸೋಪಿ ‘‘ಏವಂ ¶ ಪತಿತಾ ಉತ್ತರಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ನಸ್ಸಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಸುಉದ್ಧರಾ ವಾ ನ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ತಂ ಓಪಾತಂ ಗಮ್ಭೀರತರಂ ವಾ ಉತ್ತಾನತರಂ ವಾ ದೀಘತರಂ ವಾ ರಸ್ಸತರಂ ವಾ ವಿತ್ಥತತರಂ ವಾ ಸಮ್ಬಾಧತರಂ ವಾ ಕರೋತಿ, ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಆಪತ್ತಿ ಚ ಕಮ್ಮಬನ್ಧೋ ಚ. ಬಹೂ ಮರನ್ತೀತಿ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಓಪಾತಂ ಪಂಸುನಾ ಪೂರೇತಿ, ಸಚೇ ಕೋಚಿ ಪಂಸುಮ್ಹಿ ಪತಿತ್ವಾ ಮರತಿ, ಪೂರೇತ್ವಾಪಿ ಮೂಲಟ್ಠೋ ನ ಮುಚ್ಚತಿ. ದೇವೇ ವಸ್ಸನ್ತೇ ಕದ್ದಮೋ ಹೋತಿ, ತತ್ಥ ಲಗ್ಗಿತ್ವಾ ಮತೇಪಿ. ರುಕ್ಖೋ ವಾ ಪತನ್ತೋ ವಾತೋ ವಾ ವಸ್ಸೋದಕಂ ವಾ ಪಂಸುಂ ಹರತಿ, ಕನ್ದಮೂಲತ್ಥಂ ವಾ ಪಥವಿಂ ಖನನ್ತಾ ತತ್ಥ ಆವಾಟಂ ಕರೋನ್ತಿ. ತತ್ಥ ಸಚೇ ಕೋಚಿ ಲಗ್ಗಿತ್ವಾ ವಾ ಪತಿತ್ವಾ ವಾ ಮರತಿ, ಮೂಲಟ್ಠೋ ನ ಮುಚ್ಚತಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಓಕಾಸೇ ಮಹನ್ತಂ ತಳಾಕಂ ವಾ ಪೋಕ್ಖರಣಿಂ ವಾ ಕಾರೇತ್ವಾ ಚೇತಿಯಂ ವಾ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಬೋಧಿಂ ವಾ ರೋಪೇತ್ವಾ ಆವಾಸಂ ವಾ ಸಕಟಮಗ್ಗಂ ವಾ ಕಾರೇತ್ವಾ ಮುಚ್ಚತಿ. ಯದಾಪಿ ಥಿರಂ ಕತ್ವಾ ಪೂರಿತೇ ಓಪಾತೇ ರುಕ್ಖಾದೀನಂ ಮೂಲಾನಿ ಮೂಲೇಹಿ ಸಂಸಿಬ್ಬಿತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ ¶ , ಜಾತಪಥವೀ ಜಾತಾ, ತದಾಪಿ ಮುಚ್ಚತಿ. ಸಚೇಪಿ ನದೀ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಓಪಾತಂ ಹರತಿ, ಏವಮ್ಪಿ ಮುಚ್ಚತೀತಿ. ಅಯಂ ತಾವ ಓಪಾತಕಥಾ.

ಓಪಾತಸ್ಸೇವ ಪನ ಅನುಲೋಮೇಸು ಪಾಸಾದೀಸುಪಿ ಯೋ ತಾವ ಪಾಸಂ ಓಡ್ಡೇತಿ ‘‘ಏತ್ಥ ಬಜ್ಝಿತ್ವಾ ಸತ್ತಾ ಮರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಅವಸ್ಸಂ ಬಜ್ಝನಕಸತ್ತಾನಂ ವಸೇನ ¶ ಹತ್ಥಾ ಮುತ್ತಮತ್ತೇ ಪಾರಾಜಿಕಾನನ್ತರಿಯಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ. ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಕತೇ ಯಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಓಡ್ಡಿತೋ, ತತೋ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಬನ್ಧನೇ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಪಾಸೇ ಮೂಲೇನ ವಾ ಮುಧಾ ವಾ ದಿನ್ನೇಪಿ ಮೂಲಟ್ಠಸ್ಸೇವ ಕಮ್ಮಬನ್ಧೋ. ಸಚೇ ಯೇನ ಲದ್ಧೋ ಸೋ ಉಗ್ಗಲಿತಂ ವಾ ಪಾಸಂ ಸಣ್ಠಪೇತಿ, ಪಸ್ಸೇನ ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ವತಿಂ ಕತ್ವಾ ಸಮ್ಮುಖೇ ಪವೇಸೇತಿ, ಥದ್ಧತರಂ ವಾ ಪಾಸಯಟ್ಠಿಂ ಠಪೇತಿ, ದಳ್ಹತರಂ ವಾ ಪಾಸರಜ್ಜುಂ ಬನ್ಧತಿ, ಥಿರತರಂ ವಾ ಖಾಣುಕಂ ವಾ ಆಕೋಟೇತಿ, ಉಭೋಪಿ ನ ಮುಚ್ಚನ್ತಿ. ಸಚೇ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಪಾಸಂ ಉಗ್ಗಲಾಪೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ, ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪುನ ಅಞ್ಞೇ ಸಣ್ಠಪೇನ್ತಿ, ಬದ್ಧಾ ಬದ್ಧಾ ಮರನ್ತಿ, ಮೂಲಟ್ಠೋ ನ ಮುಚ್ಚತಿ.

ಸಚೇ ಪನ ತೇನ ಪಾಸಯಟ್ಠಿ ಸಯಂ ಅಕತಾ ಹೋತಿ, ಗಹಿತಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಮುಚ್ಚತಿ. ತತ್ಥಜಾತಕಯಟ್ಠಿಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಮುಚ್ಚತಿ. ಸಯಂ ಕತಯಟ್ಠಿಂ ಪನ ಗೋಪೇನ್ತೋಪಿ ನ ಮುಚ್ಚತಿ. ಯದಿ ಹಿ ತಂ ಅಞ್ಞೋ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಪಾಸಂ ಸಣ್ಠಪೇತಿ, ತಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಮರನ್ತೇಸು ಮೂಲಟ್ಠೋ ನ ಮುಚ್ಚತಿ. ಸಚೇ ತಂ ಝಾಪೇತ್ವಾ ಅಲಾತಂ ಕತ್ವಾ ಛಡ್ಡೇತಿ, ತೇನ ಅಲಾತೇನ ಪಹಾರಂ ಲದ್ಧಾ ಮರನ್ತೇಸುಪಿ ನ ಮುಚ್ಚತಿ. ಸಬ್ಬಸೋ ಪನ ಝಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ನಾಸೇತ್ವಾ ವಾ ಮುಚ್ಚತಿ, ಪಾಸರಜ್ಜುಮ್ಪಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಚ ವಟ್ಟಿತಂ ಗಹಿತಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಮುಚ್ಚತಿ. ರಜ್ಜುಕೇ ಲಭಿತ್ವಾ ಸಯಂ ವಟ್ಟಿತಂ ಉಬ್ಬಟ್ಟೇತ್ವಾ ವಾಕೇ ಲಭಿತ್ವಾ ವಟ್ಟಿತಂ ಹೀರಂ ಹೀರಂ ಕತ್ವಾ ಮುಚ್ಚತಿ. ಅರಞ್ಞತೋ ಪನ ಸಯಂ ವಾಕೇ ಆಹರಿತ್ವಾ ವಟ್ಟಿತಂ ಗೋಪೇನ್ತೋಪಿ ನ ಮುಚ್ಚತಿ. ಸಬ್ಬಸೋ ಪನ ಝಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ನಾಸೇತ್ವಾ ವಾ ಮುಚ್ಚತಿ.

ಅದೂಹಲಂ ¶ ಸಜ್ಜೇನ್ತೋ ಚತೂಸು ಪಾದೇಸು ಅದೂಹಲಮಞ್ಚಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಾಸಾಣೇ ಆರೋಪೇತಿ, ಪಯೋಗೇ ಪಯೋಗೇ ದುಕ್ಕಟಂ. ಸಬ್ಬಸಜ್ಜಂ ಕತ್ವಾ ಹತ್ಥತೋ ¶ ಮುತ್ತಮತ್ತೇ ಅವಸ್ಸಂ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಿತಬ್ಬಕಸತ್ತಾನಂ ವಸೇನ ಉದ್ದಿಸ್ಸಕಾನುದ್ದಿಸ್ಸಕಾನುರೂಪೇನ ಪಾರಾಜಿಕಾದೀನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ. ಅದೂಹಲೇ ಮೂಲೇನ ವಾ ಮುಧಾ ವಾ ದಿನ್ನೇಪಿ ಮೂಲಟ್ಠಸ್ಸೇವ ಕಮ್ಮಬದ್ಧೋ. ಸಚೇ ಯೇನ ಲದ್ಧಂ ಸೋ ಪತಿತಂ ವಾ ಉಕ್ಖಿಪತಿ, ಅಞ್ಞೇಪಿ ಪಾಸಾಣೇ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಗರುಕತರಂ ವಾ ಕರೋತಿ, ಪಸ್ಸೇನ ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ವತಿಂ ಕತ್ವಾ ಅದೂಹಲೇ ಪವೇಸೇತಿ, ಉಭೋಪಿ ನ ಮುಚ್ಚನ್ತಿ. ಸಚೇಪಿ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಅದೂಹಲಂ ಪಾತೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ, ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಞ್ಞೋ ಸಣ್ಠಪೇತಿ, ಮೂಲಟ್ಠೋ ನ ಮುಚ್ಚತಿ. ಪಾಸಾಣೇ ಪನ ಗಹಿತಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಅದೂಹಲಪಾದೇ ಚ ಪಾಸಯಟ್ಠಿಯಂ ವುತ್ತನಯೇನ ಗಹಿತಟ್ಠಾನೇ ವಾ ಠಪೇತ್ವಾ ಝಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ಮುಚ್ಚತಿ.

ಸೂಲಂ ರೋಪೇನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಸಬ್ಬಸಜ್ಜಂ ಕತ್ವಾ ಹತ್ಥತೋ ಮುತ್ತಮತ್ತೇ ಸೂಲಮುಖೇ ಪತಿತ್ವಾ ಅವಸ್ಸಂ ಮರಣಕಸತ್ತಾನಂ ವಸೇನ ಉದ್ದಿಸ್ಸಾನುದ್ದಿಸ್ಸಾನುರೂಪತೋ ಪಾರಾಜಿಕಾದೀನಿ ¶ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ. ಸೂಲೇ ಮೂಲೇನ ವಾ ಮುಧಾ ವಾ ದಿನ್ನೇಪಿ ಮೂಲಟ್ಠಸ್ಸೇವ ಕಮ್ಮಬದ್ಧೋ. ಸಚೇ ಯೇನ ಲದ್ಧಂ ಸೋ ‘‘ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಮರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ತಿಖಿಣತರಂ ವಾ ಕರೋತಿ, ‘‘ದುಕ್ಖಂ ಮರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಕುಣ್ಠತರಂ ವಾ ಕರೋತಿ, ‘‘ಉಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ನೀಚತರಂ ವಾ ‘‘ನೀಚ’’ನ್ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಉಚ್ಚತರಂ ವಾ ಪುನ ರೋಪೇತಿ, ವಙ್ಕಂ ವಾ ಉಜುಕಂ ಅತಿಉಜುಕಂ ವಾ ಈಸಕಂ ಪೋಣಂ ಕರೋತಿ, ಉಭೋಪಿ ನ ಮುಚ್ಚನ್ತಿ. ಸಚೇ ಪನ ‘‘ಅಟ್ಠಾನೇ ಠಿತ’’ನ್ತಿ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಠಪೇತಿ, ತಂ ಚೇ ಮಾರಣತ್ಥಾಯ ಆದಿತೋ ಪಭುತಿ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ಕತಂ ಹೋತಿ, ಮೂಲಟ್ಠೋ ನ ಮುಚ್ಚತಿ. ಅಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ಪನ ಕತಮೇವ ಲಭಿತ್ವಾ ರೋಪಿತೇ ಮೂಲಟ್ಠೋ ಮುಚ್ಚತಿ. ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಪಾಸಯಟ್ಠಿಯಂ ವುತ್ತನಯೇನ ಗಹಿತಟ್ಠಾನೇ ವಾ ಠಪೇತ್ವಾ ಝಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ಮುಚ್ಚತಿ.

೧೭೭. ಅಪಸ್ಸೇನೇ ಸತ್ಥಂ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಅಪಸ್ಸೇನಂ ನಾಮ ನಿಚ್ಚಪರಿಭೋಗೋ ಮಞ್ಚೋ ವಾ ಪೀಠಂ ವಾ ಅಪಸ್ಸೇನಫಲಕಂ ವಾ ದಿವಾಟ್ಠಾನೇ ನಿಸೀದನ್ತಸ್ಸ ಅಪಸ್ಸೇನಕತ್ಥಮ್ಭೋ ವಾ ತತ್ಥಜಾತಕರುಕ್ಖೋ ವಾ ಚಙ್ಕಮೇ ಅಪಸ್ಸಾಯ ತಿಟ್ಠನ್ತಸ್ಸ ಆಲಮ್ಬನರುಕ್ಖೋ ವಾ ಆಲಮ್ಬನಫಲಕಂ ವಾ ಸಬ್ಬಮ್ಪೇತಂ ಅಪಸ್ಸಯನೀಯಟ್ಠೇನ ಅಪಸ್ಸೇನಂ ¶ ನಾಮ; ತಸ್ಮಿಂ ಅಪಸ್ಸೇನೇ ಯಥಾ ಅಪಸ್ಸಯನ್ತಂ ವಿಜ್ಝತಿ ವಾ ಛಿನ್ದತಿ ವಾ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ವಾಸಿಫರಸುಸತ್ತಿಆರಕಣ್ಟಕಾದೀನಂ ಅಞ್ಞತರಂ ಸತ್ಥಂ ಠಪೇತಿ, ದುಕ್ಕಟಂ. ಧುವಪರಿಭೋಗಟ್ಠಾನೇ ನಿರಾಸಙ್ಕಸ್ಸ ನಿಸೀದತೋ ವಾ ನಿಪಜ್ಜತೋ ವಾ ಅಪಸ್ಸಯನ್ತಸ್ಸ ವಾ ಸತ್ಥಸಮ್ಫಸ್ಸಪಚ್ಚಯಾ ದುಕ್ಖುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಮರಣೇನ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ತಂ ಚೇ ಅಞ್ಞೋಪಿ ತಸ್ಸ ವೇರಿಭಿಕ್ಖು ವಿಹಾರಚಾರಿಕಂ ಚರನ್ತೋ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಮಞ್ಞೇ ಮರಣತ್ಥಾಯ ಇದಂ ನಿಖಿತ್ತಂ, ಸಾಧು ಸುಟ್ಠು ಮರತೂ’’ತಿ ಅಭಿನನ್ದನ್ತೋ ಗಚ್ಛತಿ, ದುಕ್ಕಟಂ. ಸಚೇ ಪನ ಸೋಪಿ ತತ್ಥ ‘‘ಏವಂ ಕತೇ ಸುಕತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತಿಖಿಣತರಾದಿಕರಣೇನ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ, ತಸ್ಸಾಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಸಚೇ ಪನ ‘‘ಅಟ್ಠಾನೇ ಠಿತ’’ನ್ತಿ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಠಪೇತಿ ತದತ್ಥಮೇವ ಕತ್ವಾ ಠಪಿತೇ ಮೂಲಟ್ಠೋ ನ ಮುಚ್ಚತಿ. ಪಾಕತಿಕಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಠಪಿತಂ ಹೋತಿ, ಮುಚ್ಚತಿ. ತಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ತಿಖಿಣತರಂ ಠಪೇತಿ ಮೂಲಟ್ಠೋ ಮುಚ್ಚತೇವ.

ವಿಸಮಕ್ಖನೇಪಿ ಯಾವ ಮರಣಾಭಿನನ್ದನೇ ದುಕ್ಕಟಂ ತಾವ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಸಚೇ ಪನ ಸೋಪಿ ಖುದ್ದಕಂ ವಿಸಮಣ್ಡಲನ್ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಮಹನ್ತತರಂ ವಾ ಕರೋತಿ ¶ , ಮಹನ್ತಂ ವಾ ‘‘ಅತಿರೇಕಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ಖುದ್ದಕಂ ಕರೋತಿ, ತನುಕಂ ವಾ ಬಹಲಂ; ಬಹಲಂ ವಾ ತನುಕಂ ಕರೋತಿ, ಅಗ್ಗಿನಾ ತಾಪೇತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ವಾ ಉಪರಿ ವಾ ಸಞ್ಚಾರೇತಿ, ತಸ್ಸಾಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ‘‘ಇದಂ ಅಠಾನೇ ಠಿತ’’ನ್ತಿ ಸಬ್ಬಮೇವ ತಚ್ಛೇತ್ವಾ ಪುಞ್ಛಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಠಪೇತಿ, ಅತ್ತನಾ ಭೇಸಜ್ಜಾನಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಕತೇ ಮೂಲಟ್ಠೋ ನ ಮುಚ್ಚತಿ ¶ , ಅತ್ತನಾ ಅಕತೇ ಮುಚ್ಚತಿ. ಸಚೇ ಪನ ಸೋ ‘‘ಇದಂ ವಿಸಂ ಅತಿಪರಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಆನೇತ್ವಾ ಪಕ್ಖಿಪತಿ, ಯಸ್ಸ ವಿಸೇನ ಮರತಿ, ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಸಚೇ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಸನ್ತಕೇನ ಮರತಿ, ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ‘‘ಇದಂ ವಿಸಂ ನಿಬ್ಬಿಸ’’ನ್ತಿ ತಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಿಸಮೇವ ಠಪೇತಿ, ತಸ್ಸೇವ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಮೂಲಟ್ಠೋ ಮುಚ್ಚತಿ.

ದುಬ್ಬಲಂ ವಾ ಕರೋತೀತಿ ¶ ಮಞ್ಚಪೀಠಂ ಅಟನಿಯಾ ಹೇಟ್ಠಾಭಾಗೇ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ವಿದಲೇಹಿ ವಾ ರಜ್ಜುಕೇಹಿ ವಾ ಯೇಹಿ ವೀತಂ ಹೋತಿ, ತೇ ವಾ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅಪ್ಪಾವಸೇಸಮೇವ ಕತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಆವುಧಂ ನಿಕ್ಖಿಪತಿ ‘‘ಏತ್ಥ ಪತಿತ್ವಾ ಮರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಅಪಸ್ಸೇನಫಲಕಾದೀನಮ್ಪಿ ಚಙ್ಕಮೇ ಆಲಮ್ಬನರುಕ್ಖಫಲಕಪರಿಯೋಸಾನಾನಂ ಪರಭಾಗಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಆವುಧಂ ನಿಕ್ಖಿಪತಿ, ಸೋಬ್ಭಾದೀಸು ಮಞ್ಚಂ ವಾ ಪೀಠಂ ವಾ ಅಪಸ್ಸೇನಫಲಕಂ ವಾ ಆನೇತ್ವಾ ಠಪೇತಿ, ಯಥಾ ತತ್ಥ ನಿಸಿನ್ನಮತ್ತೋ ವಾ ಅಪಸ್ಸಿತಮತ್ತೋ ವಾ ಪತತಿ, ಸೋಬ್ಭಾದೀಸು ವಾ ಸಞ್ಚರಣಸೇತು ಹೋತಿ, ತಂ ದುಬ್ಬಲಂ ಕರೋತಿ; ಏವಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಕರಣೇ ದುಕ್ಕಟಂ. ಇತರಸ್ಸ ದುಕ್ಖುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಮರಣೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಭಿಕ್ಖುಂ ಆನೇತ್ವಾ ಸೋಬ್ಭಾದೀನಂ ತಟೇ ಠಪೇತಿ ‘‘ದಿಸ್ವಾ ಭಯೇನ ಕಮ್ಪೇನ್ತೋ ಪತಿತ್ವಾ ಮರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ದುಕ್ಕಟಂ. ಸೋ ತತ್ಥೇವ ಪತತಿ, ದುಕ್ಖುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಮರಣೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಸಯಂ ವಾ ಪಾತೇತಿ, ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ಪಾತಾಪೇತಿ, ಅಞ್ಞೋ ಅವುತ್ತೋ ವಾ ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮತಾಯ ಪಾತೇತಿ, ಅಮನುಸ್ಸೋ ಪಾತೇತಿ, ವಾತಪ್ಪಹಾರೇನ ಪತತಿ, ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮತಾಯ ಪತತ್ತಿ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ಮರಣೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಕಸ್ಮಾ? ತಸ್ಸ ಪಯೋಗೇನ ಸೋಬ್ಭಾದಿತಟೇ ಠಿತತ್ತಾ.

ಉಪನಿಕ್ಖಿಪನಂ ನಾಮ ಸಮೀಪೇ ನಿಕ್ಖಿಪನಂ. ತತ್ಥ ‘‘ಯೋ ಇಮಿನಾ ಅಸಿನಾ ಮತೋ ಸೋ ಧನಂ ವಾ ಲಭತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಮರಣವಣ್ಣಂ ವಾ ಸಂವಣ್ಣೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಿನಾ ಮರಣತ್ಥಿಕಾ ಮರನ್ತು, ಮಾರಣತ್ಥಿಕಾ ಮಾರೇನ್ತೂ’’ತಿ ವಾ ವತ್ವಾ ಅಸಿಂ ಉಪನಿಕ್ಖಿಪತಿ, ತಸ್ಸ ಉಪನಿಕ್ಖಿಪನೇ ದುಕ್ಕಟಂ. ಮರಿತುಕಾಮೋ ವಾ ತೇನ ಅತ್ತಾನಂ ಪಹರತು ¶ , ಮಾರೇತುಕಾಮೋ ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಪಹರತು, ಉಭಯಥಾಪಿ ಪರಸ್ಸ ದುಕ್ಖುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ¶ ಉಪನಿಕ್ಖೇಪಕಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಮರಣೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಅನುದ್ದಿಸ್ಸ ನಿಕ್ಖಿತ್ತೇ ಬಹೂನಂ ಮರಣೇ ಅಕುಸಲರಾಸಿ. ಪಾರಾಜಿಕಾದಿವತ್ಥೂಸು ಪಾರಾಜಿಕಾದೀನಿ. ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಅಸಿಂ ಗಹಿತಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಮುಚ್ಚತಿ. ಕಿಣಿತ್ವಾ ಗಹಿತೋ ಹೋತಿ, ಅಸಿಸ್ಸಾಮಿಕಾನಂ ಅಸಿಂ, ಯೇಸಂ ಹತ್ಥತೋ ಮೂಲಂ ಗಹಿತಂ, ತೇಸಂ ಮೂಲಂ ದತ್ವಾ ಮುಚ್ಚತಿ. ಸಚೇ ಲೋಹಪಿಣ್ಡಿಂ ವಾ ಫಾಲಂ ವಾ ಕುದಾಲಂ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಸಿ ಕಾರಾಪಿತೋ ಹೋತಿ, ಯಂ ಭಣ್ಡಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಾರಿತೋ, ತದೇವ ಕತ್ವಾ ಮುಚ್ಚತಿ. ಸಚೇ ಕುದಾಲಂ ಗಹೇತ್ವಾ ¶ ಕಾರಿತಂ ವಿನಾಸೇತ್ವಾ ಫಾಲಂ ಕರೋತಿ, ಫಾಲೇನ ಪಹಾರಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಮರನ್ತೇಸುಪಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತತೋ ನ ಮುಚ್ಚತಿ. ಸಚೇ ಪನ ಲೋಹಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಉಪನಿಕ್ಖಿಪನತ್ಥಮೇವ ಕಾರಿತೋ ಹೋತಿ, ಅರೇನ ಘಂಸಿತ್ವಾ ಚುಣ್ಣವಿಚುಣ್ಣಂ ಕತ್ವಾ ವಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣೇ ಮುಚ್ಚತಿ. ಸಚೇಪಿ ಸಂವಣ್ಣನಾಪೋತ್ಥಕೋ ವಿಯ ಬಹೂಹಿ ಏಕಜ್ಝಾಸಯೇಹಿ ಕತೋ ಹೋತಿ, ಪೋತ್ಥಕೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಕಮ್ಮಬನ್ಧವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಏಸ ನಯೋ ಸತ್ತಿಭೇಣ್ಡೀಸು. ಲಗುಳೇ ಪಾಸಯಟ್ಠಿಸದಿಸೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ. ತಥಾ ಪಾಸಾಣೇ. ಸತ್ಥೇ ಅಸಿಸದಿಸೋವ. ವಿಸಂ ವಾತಿ ವಿಸಂ ಉಪನಿಕ್ಖಿಪನ್ತಸ್ಸ ವತ್ಥುವಸೇನ ಉದ್ದಿಸ್ಸಾನುದ್ದಿಸ್ಸಾನುರೂಪತೋ ಪಾರಾಜಿಕಾದಿವತ್ಥೂಸು ಪಾರಾಜಿಕಾದೀನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ. ಕಿಣಿತ್ವಾ ಠಪಿತೇ ಪುರಿಮನಯೇನ ಪಟಿಪಾಕತಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಮುಚ್ಚತಿ. ಸಯಂ ಭೇಸಜ್ಜೇಹಿ ಯೋಜಿತೇ ಅವಿಸಂ ಕತ್ವಾ ಮುಚ್ಚತಿ. ರಜ್ಜುಯಾ ಪಾಸರಜ್ಜುಸದಿಸೋವ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಭೇಸಜ್ಜೇ – ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ವೇರಿಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಪಜ್ಜರಕೇ ವಾ ವಿಸಭಾಗರೋಗೇ ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಅಸಪ್ಪಾಯಾನಿಪಿ ಸಪ್ಪಿಆದೀನಿ ಸಪ್ಪಾಯಾನೀತಿ ಮರಣಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ದೇತಿ, ಅಞ್ಞಂ ವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಕನ್ದಮೂಲಫಲಂ ತಸ್ಸ ಏವಂ ಭೇಸಜ್ಜದಾನೇ ದುಕ್ಕಟಂ. ಪರಸ್ಸ ದುಕ್ಖುಪ್ಪತ್ತಿಯಂ ಮರಣೇ ಚ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಪಾರಾಜಿಕಾನಿ, ಆನನ್ತರಿಯವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಆನನ್ತರಿಯನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೧೭೮. ರೂಪೂಪಹಾರೇ – ಉಪಸಂಹರತೀತಿ ಪರಂ ವಾ ಅಮನಾಪರೂಪಂ ತಸ್ಸ ಸಮೀಪೇ ಠಪೇತಿ, ಅತ್ತನಾ ವಾ ಯಕ್ಖಪೇತಾದಿವೇಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ, ತಸ್ಸ ಉಪಸಂಹಾರಮತ್ತೇ ದುಕ್ಕಟಂ. ಪರಸ್ಸ ತಂ ರೂಪಂ ದಿಸ್ವಾ ಭಯುಪ್ಪತ್ತಿಯಂ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಮರಣೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಸಚೇ ಪನ ತದೇವ ರೂಪಂ ಏಕಚ್ಚಸ್ಸ ಮನಾಪಂ ಹೋತಿ, ಅಲಾಭಕೇನ ಚ ಸುಸ್ಸಿತ್ವಾ ಮರತಿ, ವಿಸಙ್ಕೇತೋ. ಮನಾಪಿಯೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ತತ್ಥ ಪನ ವಿಸೇಸೇನ ¶ ಇತ್ಥೀನಂ ಪುರಿಸರೂಪಂ ಪುರಿಸಾನಞ್ಚ ಇತ್ಥಿರೂಪಂ ಮನಾಪಂ ತಂ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಉಪಸಂಹರತಿ, ದಿಟ್ಠಮತ್ತಕಮೇವ ಕರೋತಿ, ಅತಿಚಿರಂ ಪಸ್ಸಿತುಮ್ಪಿ ನ ದೇತಿ, ಇತರೋ ಅಲಾಭಕೇನ ಸುಸ್ಸಿತ್ವಾ ಮರತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಸಚೇ ಉತ್ತಸಿತ್ವಾ ಮರತಿ ¶ , ವಿಸಙ್ಕೇತೋ. ಅಥ ಪನ ಉತ್ತಸಿತ್ವಾ ವಾ ಅಲಾಭಕೇನ ವಾತಿ ಅವಿಚಾರೇತ್ವಾ ‘‘ಕೇವಲಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಮರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಉಪಸಂಹರತಿ, ಉತ್ತಸಿತ್ವಾ ವಾ ಸುಸ್ಸಿತ್ವಾ ವಾ ಮತೇ ಪಾರಾಜಿಕಮೇವ. ಏತೇನೇವೂಪಾಯೇನ ಸದ್ದೂಪಹಾರಾದಯೋಪಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಕೇವಲಞ್ಹೇತ್ಥ ಅಮನುಸ್ಸಸದ್ದಾದಯೋ ಉತ್ರಾಸಜನಕಾ ಅಮನಾಪಸದ್ದಾ, ಪುರಿಸಾನಂ ಇತ್ಥಿಸದ್ದಮಧುರಗನ್ಧಬ್ಬಸದ್ದಾದಯೋ ಚಿತ್ತಸ್ಸಾದಕರಾ ಮನಾಪಸದ್ದಾ. ಹಿಮವನ್ತೇ ವಿಸರುಕ್ಖಾನಂ ಮೂಲಾದಿಗನ್ಧಾ ಕುಣಪಗನ್ಧಾ ಚ ಅಮನಾಪಗನ್ಧಾ, ಕಾಳಾನುಸಾರೀಮೂಲಗನ್ಧಾದಯೋ ಮನಾಪಗನ್ಧಾ ¶ . ಪಟಿಕೂಲಮೂಲರಸಾದಯೋ ಅಮನಾಪರಸಾ, ಅಪ್ಪಟಿಕೂಲಮೂಲರಸಾದಯೋ ಮನಾಪರಸಾ. ವಿಸಫಸ್ಸಮಹಾಕಚ್ಛುಫಸ್ಸಾದಯೋ ಅಮನಾಪಫೋಟ್ಠಬ್ಬಾ, ಚೀನಪಟಹಂಸಪುಪ್ಫತೂಲಿಕಫಸ್ಸಾದಯೋ ಮನಾಪಫೋಟ್ಠಬ್ಬಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

ಧಮ್ಮೂಪಹಾರೇ – ಧಮ್ಮೋತಿ ದೇಸನಾಧಮ್ಮೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ದೇಸನಾವಸೇನ ವಾ ನಿರಯೇ ಚ ಸಗ್ಗೇ ಚ ವಿಪತ್ತಿಸಮ್ಪತ್ತಿಭೇದಂ ಧಮ್ಮಾರಮ್ಮಣಮೇವ. ನೇರಯಿಕಸ್ಸಾತಿ ಭಿನ್ನಸಂವರಸ್ಸ ಕತಪಾಪಸ್ಸ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನಾರಹಸ್ಸ ಸತ್ತಸ್ಸ ಪಞ್ಚವಿಧಬನ್ಧನಕಮ್ಮಕರಣಾದಿನಿರಯಕಥಂ ಕಥೇತಿ. ತಂ ಚೇ ಸುತ್ವಾ ಸೋ ಉತ್ತಸಿತ್ವಾ ಮರತಿ, ಕಥಿಕಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಸಚೇ ಪನ ಸೋ ಸುತ್ವಾಪಿ ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮತಾಯ ಮರತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ. ‘‘ಇದಂ ಸುತ್ವಾ ಏವರೂಪಂ ಪಾಪಂ ನ ಕರಿಸ್ಸತಿ ಓರಮಿಸ್ಸತಿ ವಿರಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ನಿರಯಕಥಂ ಕಥೇತಿ, ತಂ ಸುತ್ವಾ ಇತರೋ ಉತ್ತಸಿತ್ವಾ ಮರತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ. ಸಗ್ಗಕಥನ್ತಿ ದೇವನಾಟಕಾದೀನಂ ನನ್ದನವನಾದೀನಞ್ಚ ಸಮ್ಪತ್ತಿಕಥಂ; ತಂ ಸುತ್ವಾ ಇತರೋ ಸಗ್ಗಾಧಿಮುತ್ತೋ ಸೀಘಂ ತಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪಾಪುಣಿತುಕಾಮೋ ಸತ್ಥಾಹರಣವಿಸಖಾದನಆಹಾರುಪಚ್ಛೇದ-ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಸನ್ನಿರುನ್ಧನಾದೀಹಿ ದುಕ್ಖಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ, ಕಥಿಕಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಮರತಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಸಚೇ ಪನ ಸೋ ಸುತ್ವಾಪಿ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಠತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮತಾಯ ಮರತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ ¶ . ‘‘ಇಮಂ ಸುತ್ವಾ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಕಥೇತಿ, ತಂ ಸುತ್ವಾ ಇತರೋ ಅಧಿಮುತ್ತೋ ಕಾಲಂಕರೋತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ.

೧೭೯. ಆಚಿಕ್ಖನಾಯಂ – ಪುಟ್ಠೋ ಭಣತೀತಿ ‘‘ಭನ್ತೇ ಕಥಂ ಮತೋ ಧನಂ ವಾ ಲಭತಿ ಸಗ್ಗೇ ವಾ ಉಪಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಪುಚ್ಛಿತೋ ಭಣತಿ.

ಅನುಸಾಸನಿಯಂ – ಅಪುಟ್ಠೋತಿ ಏವಂ ಅಪುಚ್ಛಿತೋ ಸಾಮಞ್ಞೇವ ಭಣತಿ.

ಸಙ್ಕೇತಕಮ್ಮನಿಮಿತ್ತಕಮ್ಮಾನಿ ¶ ಅದಿನ್ನಾದಾನಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ.

ಏವಂ ನಾನಪ್ಪಕಾರತೋ ಆಪತ್ತಿಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅನಾಪತ್ತಿಭೇದಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಅಸಞ್ಚಿಚ್ಚಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಅಸಞ್ಚಿಚ್ಚಾತಿ ‘‘ಇಮಿನಾ ಉಪಕ್ಕಮೇನ ಇಮಂ ಮಾರೇಮೀ’’ತಿ ಅಚೇತೇತ್ವಾ. ಏವಞ್ಹಿ ಅಚೇತೇತ್ವಾ ಕತೇನ ಉಪಕ್ಕಮೇನ ಪರೇ ಮತೇಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ, ವಕ್ಖತಿ ಚ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಭಿಕ್ಖು ಅಸಞ್ಚಿಚ್ಚಾ’’ತಿ. ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಇಮಿನಾ ಅಯಂ ಮರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಉಪಕ್ಕಮೇನ ಪರೇ ಮತೇಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ, ವಕ್ಖತಿ ಚ ವಿಸಗತಪಿಣ್ಡಪಾತವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಭಿಕ್ಖು ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ. ನಮರಣಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸಾತಿ ಮರಣಂ ಅನಿಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ. ಯೇನ ಹಿ ಉಪಕ್ಕಮೇನ ಪರೋ ಮರತಿ, ತೇನ ಉಪಕ್ಕಮೇನ ತಸ್ಮಿಂ ಮಾರಿತೇಪಿ ನಮರಣಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ. ವಕ್ಖತಿ ¶ ಚ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಭಿಕ್ಖು ನಮರಣಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸಾ’’ತಿ. ಉಮ್ಮತ್ತಕಾದಯೋ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯಾ ಏವ. ಇಧ ಪನ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪಿತಭಿಕ್ಖೂ, ತೇಸಂ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಅವಸೇಸಾನಂ ಮರಣವಣ್ಣಸಂವಣ್ಣನಕಾದೀನಂ ಆಪತ್ತಿಯೇವಾತಿ.

ಪದಭಾಜನೀಯವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಸಮುಟ್ಠಾನಾದೀಸು – ಇದಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ತಿಸಮುಟ್ಠಾನಂ; ಕಾಯಚಿತ್ತತೋ ಚ ವಾಚಾಚಿತ್ತತೋ ಚ ಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತತೋ ಚ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ. ಕಿರಿಯಂ, ಸಞ್ಞಾವಿಮೋಕ್ಖಂ, ಸಚಿತ್ತಕಂ, ಲೋಕವಜ್ಜಂ, ಕಾಯಕಮ್ಮಂ, ವಚೀಕಮ್ಮಂ, ಅಕುಸಲಚಿತ್ತಂ, ದುಕ್ಖವೇದನಂ. ಸಚೇಪಿ ಹಿ ಸಿರಿಸಯನಂ ಆರೂಳ್ಹೋ ರಜ್ಜಸಮ್ಪತ್ತಿಸುಖಂ ಅನುಭವನ್ತೋ ರಾಜಾ ‘‘ಚೋರೋ ದೇವ ಆನೀತೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಗಚ್ಛಥ ನಂ ಮಾರೇಥಾ’’ತಿ ಹಸಮಾನೋವ ಭಣತಿ, ದೋಮನಸ್ಸಚಿತ್ತೇನೇವ ಭಣತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಸುಖವೋಕಿಣ್ಣತ್ತಾ ¶ ಪನ ಅನುಪ್ಪಬನ್ಧಾಭಾವಾ ಚ ದುಜ್ಜಾನಮೇತಂ ಪುಥುಜ್ಜನೇಹೀತಿ.

ವಿನೀತವತ್ಥುವಣ್ಣನಾ

೧೮೦. ವಿನೀತವತ್ಥುಕಥಾಸು ಪಠಮವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ – ಕಾರುಞ್ಞೇನಾತಿ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ತಸ್ಸ ಮಹನ್ತಂ ಗೇಲಞ್ಞದುಕ್ಖಂ ದಿಸ್ವಾ ಕಾರುಞ್ಞಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ‘‘ಸೀಲವಾ ತ್ವಂ ಕತಕುಸಲೋ, ಕಸ್ಮಾ ಮೀಯಮಾನೋ ಭಾಯಸಿ, ನನು ಸೀಲವತೋ ಸಗ್ಗೋ ನಾಮ ಮರಣಮತ್ತಪಟಿಬದ್ಧೋಯೇವಾ’’ತಿ ಏವಂ ಮರಣತ್ಥಿಕಾವ ಹುತ್ವಾ ಮರಣತ್ಥಿಕಭಾವಂ ಅಜಾನನ್ತಾ ಮರಣವಣ್ಣಂ ಸಂವಣ್ಣೇಸುಂ. ಸೋಪಿ ಭಿಕ್ಖು ತೇಸಂ ಸಂವಣ್ಣನಾಯ ¶ ಆಹಾರುಪಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾ ಅನ್ತರಾವ ಕಾಲಮಕಾಸಿ. ತಸ್ಮಾ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನಾ. ವೋಹಾರವಸೇನ ಪನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಕಾರುಞ್ಞೇನ ಮರಣವಣ್ಣಂ ಸಂವಣ್ಣೇಸು’’ನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ಇದಾನಿಪಿ ಪಣ್ಡಿತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಗಿಲಾನಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಏವಂ ಮರಣವಣ್ಣೋ ನ ಸಂವಣ್ಣೇತಬ್ಬೋ. ಸಚೇ ಹಿ ತಸ್ಸ ಸಂವಣ್ಣನಂ ಸುತ್ವಾ ಆಹಾರೂಪಚ್ಛೇದಾದಿನಾ ಉಪಕ್ಕಮೇನ ಏಕಜವನವಾರಾವಸೇಸೇಪಿ ಆಯುಸ್ಮಿಂ ಅನ್ತರಾ ಕಾಲಂಕರೋತಿ, ಇಮಿನಾವ ಮಾರಿತೋ ಹೋತಿ. ಇಮಿನಾ ಪನ ನಯೇನ ಅನುಸಿಟ್ಠಿ ದಾತಬ್ಬಾ – ‘‘ಸೀಲವತೋ ನಾಮ ಅನಚ್ಛರಿಯಾ ಮಗ್ಗಫಲುಪ್ಪತ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ವಿಹಾರಾದೀಸು ಆಸತ್ತಿಂ ಅಕತ್ವಾ ಬುದ್ಧಗತಂ ಧಮ್ಮಗತಂ ಸಙ್ಘಗತಂ ಕಾಯಗತಞ್ಚ ಸತಿಂ ಉಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಮನಸಿಕಾರೇ ಅಪ್ಪಮಾದೋ ಕಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ. ಮರಣವಣ್ಣೇ ಚ ಸಂವಣ್ಣಿತೇಪಿ ಯೋ ತಾಯ ಸಂವಣ್ಣನಾಯ ಕಞ್ಚಿ ಉಪಕ್ಕಮಂ ಅಕತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮತಾಯ ಯಥಾಯುನಾ ಯಥಾನುಸನ್ಧಿನಾವ ಮರತಿ, ತಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಸಂವಣ್ಣಕೋ ಆಪತ್ತಿಯಾ ನ ಕಾರೇತಬ್ಬೋತಿ.

ದುತಿಯವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ – ನ ಚ ಭಿಕ್ಖವೇ ಅಪ್ಪಟಿವೇಕ್ಖಿತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಕೀದಿಸಂ ಆಸನಂ ಪಟಿವೇಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ ¶ , ಕೀದಿಸಂ ನ ಪಟಿವೇಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ? ಯಂ ಸುದ್ಧಂ ಆಸನಮೇವ ಹೋತಿ ಅಪಚ್ಚತ್ಥರಣಕಂ, ಯಞ್ಚ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಠಿತಾನಂ ಪಸ್ಸತಂಯೇವ ಅತ್ಥರೀಯತಿ, ತಂ ನಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ ¶ , ನಿಸೀದಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಯಮ್ಪಿ ಮನುಸ್ಸಾ ಸಯಂ ಹತ್ಥೇನ ಅಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಇಧ ಭನ್ತೇ ನಿಸೀದಥಾ’’ತಿ ದೇನ್ತಿ, ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ. ಸಚೇಪಿ ಪಠಮಮೇವಾಗನ್ತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಾ ಪಚ್ಛಾ ಉದ್ಧಂ ವಾ ಅಧೋ ವಾ ಸಙ್ಕಮನ್ತಿ, ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ. ಯಮ್ಪಿ ತನುಕೇನ ವತ್ಥೇನ ಯಥಾ ತಲಂ ದಿಸ್ಸತಿ, ಏವಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ. ಯಂ ಪನ ಪಟಿಕಚ್ಚೇವ ಪಾವಾರಕೋಜವಾದೀಹಿ ಅತ್ಥತಂ ಹೋತಿ, ತಂ ಹತ್ಥೇನ ಪರಾಮಸಿತ್ವಾ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬಂ. ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ಪನ ‘‘ಘನಸಾಟಕೇನಾಪಿ ಅತ್ಥತೇ ಯಸ್ಮಿಂ ವಲಿ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ತಂ ನಪ್ಪಟಿವೇಕ್ಖಿತಬ್ಬನ್ತಿ ವುತ್ತಂ.

ಮುಸಲವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ – ಅಸಞ್ಚಿಚ್ಚೋತಿ ಅವಧಕಚೇತನೋ ವಿರದ್ಧಪಯೋಗೋ ಹಿ ಸೋ. ತೇನಾಹ ‘‘ಅಸಞ್ಚಿಚ್ಚೋ ಅಹ’’ನ್ತಿ. ಉದುಕ್ಖಲವತ್ಥು ಉತ್ತಾನಮೇವ. ವುಡ್ಢಪಬ್ಬಜಿತವತ್ಥೂಸುಪಠಮವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪಟಿಬನ್ಧಂ ಮಾ ಅಕಾಸೀ’’ತಿ ಪಣಾಮೇಸಿ. ದುತಿಯವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ – ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇಪಿ ಗಣಮಜ್ಝೇಪಿ ‘‘ಮಹಲ್ಲಕತ್ಥೇರಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚಮಾನೋ ತೇನ ವಚನೇನ ಅಟ್ಟೀಯಮಾನೋ ‘‘ಮರತು ಅಯ’’ನ್ತಿ ಪಣಾಮೇಸಿ. ತತಿಯವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ – ತಸ್ಸ ದುಕ್ಖುಪ್ಪಾದನೇನ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ.

೧೮೧. ತತೋ ¶ ಪರಾನಿ ತೀಣಿ ವತ್ಥೂನಿ ಉತ್ತಾನತ್ಥಾನೇವ. ವಿಸಗತಪಿಣ್ಡಪಾತವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ – ಸಾರಾಣೀಯಧಮ್ಮಪೂರಕೋ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಅಗ್ಗಪಿಣ್ಡಂ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀನಂ ದತ್ವಾವ ಭುಞ್ಜತಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಗ್ಗಕಾರಿಕಂ ಅದಾಸೀ’’ತಿ. ಅಗ್ಗಕಾರಿಕನ್ತಿ ಅಗ್ಗಕಿರಿಯಂ; ಪಠಮಂ ಲದ್ಧಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಅಗ್ಗಗ್ಗಂ ವಾ ಪಣೀತಪಣೀತಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಾ ಪನ ತಸ್ಸ ದಾನಸಙ್ಖಾತಾ ಅಗ್ಗಕಿರಿಯಾ, ಸಾ ನ ಸಕ್ಕಾ ದಾತುಂ, ಪಿಣ್ಡಪಾತಞ್ಹಿ ಸೋ ಥೇರಾಸನತೋ ¶ ಪಟ್ಠಾಯ ಅದಾಸಿ. ತೇ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ತೇ ಥೇರಾಸನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪರಿಭುತ್ತಪಿಣ್ಡಪಾತಾ ಭಿಕ್ಖೂ; ತೇ ಕಿರ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಕಾಲಮಕಂಸು. ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವ. ಅಸ್ಸದ್ಧೇಸು ಪನ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕೇಸು ಕುಲೇಸು ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಪಣೀತಭೋಜನಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಅನುಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ನೇವ ಅತ್ತನಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ, ನ ಪರೇಸಂ ದಾತಬ್ಬಂ. ಯಮ್ಪಿ ಆಭಿದೋಸಿಕಂ ಭತ್ತಂ ವಾ ಖಜ್ಜಕಂ ವಾ ತತೋ ಲಭತಿ, ತಮ್ಪಿ ನ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ. ಅಪಿಹಿತವತ್ಥುಮ್ಪಿ ಹಿ ಸಪ್ಪವಿಚ್ಛಿಕಾದೀಹಿ ಅಧಿಸಯಿತಂ ಛಡ್ಡನೀಯಧಮ್ಮಂ ತಾನಿ ಕುಲಾನಿ ದೇನ್ತಿ. ಗನ್ಧಹಲಿದ್ದಾದಿಮಕ್ಖಿತೋಪಿ ತತೋ ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ನ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಸರೀರೇ ರೋಗಟ್ಠಾನಾನಿ ಪುಞ್ಛಿತ್ವಾ ಠಪಿತಭತ್ತಮ್ಪಿ ಹಿ ತಾನಿ ದಾತಬ್ಬಂ ಮಞ್ಞನ್ತೀತಿ.

ವೀಮಂಸನವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ – ವೀಮಂಸಮಾನೋ ದ್ವೇ ವೀಮಂಸತಿ – ‘‘ಸಕ್ಕೋತಿ ನು ಖೋ ಇಮಂ ಮಾರೇತುಂ ನೋ’’ತಿ ವಿಸಂ ವಾ ವೀಮಂಸತಿ, ‘‘ಮರೇಯ್ಯ ನು ಖೋ ಅಯಂ ಇಮಂ ವಿಸಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ನೋ’’ತಿ ಪುಗ್ಗಲಂ ವಾ. ಉಭಯಥಾಪಿ ವೀಮಂಸಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ದಿನ್ನೇ ಮರತು ವಾ ಮಾ ವಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ. ‘‘ಇದಂ ವಿಸಂ ಏತಂ ಮಾರೇತೂ’’ತಿ ವಾ ¶ ‘‘ಇದಂ ವಿಸಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಅಯಂ ಮರತೂ’’ತಿ ವಾ ಏವಂ ದಿನ್ನೇ ಪನ ಸಚೇ ಮರತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಂ; ನೋ ಚೇ, ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ.

೧೮೨-೩. ಇತೋ ಪರಾನಿ ತೀಣಿ ಸಿಲಾವತ್ಥೂನಿ ತೀಣಿ ಇಟ್ಠಕವಾಸಿಗೋಪಾನಸೀವತ್ಥೂನಿ ಚ ಉತ್ತಾನತ್ಥಾನೇವ. ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಸಿಲಾದೀನಂಯೇವ ವಸೇನ ಅಯಂ ಆಪತ್ತಾನಾಪತ್ತಿಭೇದೋ ಹೋತಿ, ದಣ್ಡಮುಗ್ಗರನಿಖಾದನವೇಮಾದೀನಮ್ಪಿ ವಸೇನ ಹೋತಿಯೇವ, ತಸ್ಮಾ ಪಾಳಿಯಂ ಅನಾಗತಮ್ಪಿ ಆಗತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಅಟ್ಟಕವತ್ಥೂಸು – ಅಟ್ಟಕೋತಿ ವೇಹಾಸಮಞ್ಚೋ ವುಚ್ಚತಿ; ಯಂ ಸೇತಕಮ್ಮಮಾಲಾಕಮ್ಮಲತಾಕಮ್ಮಾದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಬನ್ಧನ್ತಿ. ತತ್ಥ ಆವುಸೋ ಅತ್ರಟ್ಠಿತೋ ಬನ್ಧಾಹೀತಿ ಮರಣಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಯತ್ರ ಠಿತೋ ಪತಿತ್ವಾ ಖಾಣುನಾ ವಾ ಭಿಜ್ಜೇಯ್ಯ, ಸೋಬ್ಭಪಪಾತಾದೀಸು ವಾ ಮರೇಯ್ಯ ¶ , ತಾದಿಸಂ ಠಾನಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ. ಏತ್ಥ ಚ ಕೋಚಿ ಉಪರಿಠಾನಂ ನಿಯಾಮೇತಿ ‘‘ಇತೋ ಪತಿತ್ವಾ ಮರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ, ಕೋಚಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಠಾನಂ ‘‘ಇಧ ಪತಿತ್ವಾ ಮರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ, ಕೋಚಿ ಉಭಯಮ್ಪಿ ‘‘ಇತೋ ಇಧ ಪತಿತ್ವಾ ¶ ಮರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ತತ್ರ ಯೋ ಉಪರಿ ನಿಯಮಿತಟ್ಠಾನಾ ಅಪತಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞತೋ ಪತತಿ, ಹೇಟ್ಠಾ ನಿಯಮಿತಟ್ಠಾನೇ ವಾ ಅಪತಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಪತತಿ, ಉಭಯನಿಯಾಮೇ ವಾ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಏಕಂ ವಿರಾಧೇತ್ವಾ ಪತತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಮತೇ ವಿಸಙ್ಕೇತತ್ತಾ ಅನಾಪತ್ತಿ. ವಿಹಾರಚ್ಛಾದನವತ್ಥುಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ.

ಅನಭಿರತಿವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ – ಸೋ ಕಿರ ಭಿಕ್ಖು ಕಾಮವಿತಕ್ಕಾದೀನಂ ಸಮುದಾಚಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ನಿವಾರೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಸಾಸನೇ ಅನಭಿರತೋ ಗಿಹಿಭಾವಾಭಿಮುಖೋ ಜಾತೋ. ತತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಯಾವ ಸೀಲಭೇದಂ ನ ಪಾಪುಣಾಮಿ ತಾವ ಮರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಅಥ ತಂ ಪಬ್ಬತಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಪಪಾತೇ ಪಪತನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಂ ವಿಲೀವಕಾರಂ ಓತ್ಥರಿತ್ವಾ ಮಾರೇಸಿ. ವಿಲೀವಕಾರನ್ತಿ ವೇಣುಕಾರಂ. ನ ಚ ಭಿಕ್ಖವೇ ಅತ್ತಾನಂ ಪಾತೇತಬ್ಬನ್ತಿ ನ ಅತ್ತಾ ಪಾತೇತಬ್ಬೋ. ವಿಭತ್ತಿಬ್ಯತ್ತಯೇನ ಪನೇತಂ ವುತ್ತಂ. ಏತ್ಥ ಚ ನ ಕೇವಲಂ ನ ಪಾತೇತಬ್ಬಂ, ಅಞ್ಞೇನಪಿ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಉಪಕ್ಕಮೇನ ಅನ್ತಮಸೋ ಆಹಾರುಪಚ್ಛೇದೇನಪಿ ನ ಮಾರೇತಬ್ಬೋ. ಯೋಪಿ ಹಿ ಗಿಲಾನೋ ವಿಜ್ಜಮಾನೇ ಭೇಸಜ್ಜೇ ಚ ಉಪಟ್ಠಾಕೇಸು ಚ ಮರಿತುಕಾಮೋ ಆಹಾರಂ ಉಪಚ್ಛಿನ್ದತಿ, ದುಕ್ಕಟಮೇವ. ಯಸ್ಸ ಪನ ಮಹಾಆಬಾಧೋ ಚಿರಾನುಬದ್ಧೋ, ಭಿಕ್ಖೂ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಾ ಕಿಲಮನ್ತಿ ಜಿಗುಚ್ಛನ್ತಿ ‘‘ಕದಾ ನು ಖೋ ಗಿಲಾನತೋ ಮುಚ್ಚಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಅಟ್ಟೀಯನ್ತಿ. ಸಚೇ ಸೋ ‘‘ಅಯಂ ಅತ್ತಭಾವೋ ಪಟಿಜಗ್ಗಿಯಮಾನೋಪಿ ನ ತಿಟ್ಠತಿ, ಭಿಕ್ಖೂ ಚ ಕಿಲಮನ್ತೀ’’ತಿ ಆಹಾರಂ ಉಪಚ್ಛಿನ್ದತಿ, ಭೇಸಜ್ಜಂ ನ ಸೇವತಿ ವಟ್ಟತಿ. ಯೋ ಪನ ‘‘ಅಯಂ ರೋಗೋ ಖರೋ, ಆಯುಸಙ್ಖಾರಾ ನ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ, ಅಯಞ್ಚ ಮೇ ವಿಸೇಸಾಧಿಗಮೋ ಹತ್ಥಪ್ಪತ್ತೋ ವಿಯ ದಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಉಪಚ್ಛಿನ್ದತಿ ವಟ್ಟತಿಯೇವ. ಅಗಿಲಾನಸ್ಸಾಪಿ ಉಪ್ಪನ್ನಸಂವೇಗಸ್ಸ ‘‘ಆಹಾರಪರಿಯೇಸನಂ ನಾಮ ಪಪಞ್ಚೋ, ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಮೇವ ಅನುಯುಞ್ಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸೀಸೇನ ¶ ಉಪಚ್ಛಿನ್ದನ್ತಸ್ಸ ವಟ್ಟತಿ. ವಿಸೇಸಾಧಿಗಮಂ ಬ್ಯಾಕರಿತ್ವಾ ಆಹಾರಂ ಉಪಚ್ಛಿನ್ದತಿ, ನ ವಟ್ಟತಿ. ಸಭಾಗಾನಞ್ಹಿ ¶ ಲಜ್ಜೀಭಿಕ್ಖೂನಂ ಕಥೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

ಸಿಲಾವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ – ದವಾಯಾತಿ ದವೇನ ಹಸ್ಸೇನ; ಖಿಡ್ಡಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಿಲಾತಿ ಪಾಸಾಣೋ; ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಪಾಸಾಣೋ, ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ದಾರುಖಣ್ಡಂ ವಾ ಇಟ್ಠಕಾಖಣ್ಡಂ ವಾ ಹತ್ಥೇನ ವಾ ಯನ್ತೇನ ವಾ ಪವಿಜ್ಝಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಚೇತಿಯಾದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಪಾಸಾಣಾದಯೋ ಹಸನ್ತಾ ಹಸನ್ತಾ ಪವಟ್ಟೇನ್ತಿಪಿ ಖಿಪನ್ತಿಪಿ ಉಕ್ಖಿಪನ್ತಿಪಿ ಕಮ್ಮಸಮಯೋತಿ ವಟ್ಟತಿ. ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಈದಿಸಂ ನವಕಮ್ಮಂ ವಾ ಕರೋನ್ತಾ ಭಣ್ಡಕಂ ವಾ ಧೋವನ್ತಾ ರುಕ್ಖಂ ವಾ ಧೋವನದಣ್ಡಕಂ ವಾ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪವಿಜ್ಝನ್ತಿ, ವಟ್ಟತಿ. ಭತ್ತವಿಸ್ಸಗ್ಗಕಾಲಾದೀಸು ಕಾಕೇ ವಾ ಸೋಣೇ ವಾ ಕಟ್ಠಂ ವಾ ಕಥಲಂ ವಾ ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಲಾಪೇತಿ, ವಟ್ಟತಿ.

೧೮೪. ಸೇದನಾದಿವತ್ಥೂನಿ ¶ ಸಬ್ಬಾನೇವ ಉತ್ತಾನತ್ಥಾನಿ. ಏತ್ಥ ಚ ಅಹಂ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಕೋತಿ ನ ಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಾನಂ ನ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಹಿತಕಾಮತಾಯ ಸಬ್ಬಂ ಗಿಲಾನಸ್ಸ ಬಲಾಬಲಞ್ಚ ರುಚಿಞ್ಚ ಸಪ್ಪಾಯಾಸಪ್ಪಾಯಞ್ಚ ಉಪಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಕಾತಬ್ಬಂ.

೧೮೫. ಜಾರಗಬ್ಭಿನಿವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ – ಪವುತ್ಥಪತಿಕಾತಿ ಪವಾಸಂ ಗತಪತಿಕಾ. ಗಬ್ಭಪಾತನನ್ತಿ ಯೇನ ಪರಿಭುತ್ತೇನ ಗಬ್ಭೋ ಪತತಿ, ತಾದಿಸಂ ಭೇಸಜ್ಜಂ. ದ್ವೇ ಪಜಾಪತಿಕವತ್ಥೂನಿ ಉತ್ತಾನತ್ಥಾನೇವ. ಗಬ್ಭಮದ್ದನವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ – ‘‘ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಪಾತೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಅಞ್ಞೇನ ಮದ್ದಾಪೇತ್ವಾ ಪಾತೇತಿ, ವಿಸಙ್ಕೇತಂ. ‘‘ಮದ್ದಾಪೇತ್ವಾ ಪಾತಾಪೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ಸಯಂ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಪಾತೇತಿ, ವಿಸಙ್ಕೇತಮೇವ. ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹೇ ಪರಿಯಾಯೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ತಸ್ಮಾ ‘‘ಗಬ್ಭೋ ನಾಮ ಮದ್ದಿತೇ ಪತತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಸಾ ಸಯಂ ವಾ ಮದ್ದತು, ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ಮದ್ದಾಪೇತ್ವಾ ಪಾತೇತು, ವಿಸಙ್ಕೇತೋ ನತ್ಥಿ; ಪಾರಾಜಿಕಮೇವ ತಾಪನವತ್ಥುಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ.

ವಞ್ಝಿತ್ಥಿವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ – ವಞ್ಝಿತ್ಥೀ ನಾಮ ಯಾ ಗಬ್ಭಂ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ. ಗಬ್ಭಂ ಅಗಣ್ಹನಕಇತ್ಥೀ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಯಸ್ಸಾ ಪನ ಗಹಿತೋಪಿ ಗಬ್ಭೋ ನ ಸಣ್ಠಾತಿ, ತಂಯೇವ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ. ಉತುಸಮಯೇ ಕಿರ ಸಬ್ಬಿತ್ಥಿಯೋ ಗಬ್ಭಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿ. ಯಾ ಪನಾಯಂ ‘‘ವಞ್ಝಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಸಾ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಸತ್ತಾನಂ ¶ ಅಕುಸಲವಿಪಾಕೋ ಸಮ್ಪಾಪುಣಾತಿ. ತೇ ಪರಿತ್ತಕುಸಲವಿಪಾಕೇನ ಗಹಿತಪಟಿಸನ್ಧಿಕಾ ಅಕುಸಲವಿಪಾಕೇನ ಅಧಿಭೂತಾ ವಿನಸ್ಸನ್ತಿ. ಅಭಿನವಪಟಿಸನ್ಧಿಯಂಯೇವ ಹಿ ಕಮ್ಮಾನುಭಾವೇನ ದ್ವೀಹಾಕಾರೇಹಿ ಗಬ್ಭೋ ನ ಸಣ್ಠಾತಿ – ವಾತೇನ ವಾ ಪಾಣಕೇಹಿ ವಾ. ವಾತೋ ಸೋಸೇತ್ವಾ ಅನ್ತರಧಾಪೇತಿ, ಪಾಣಕಾ ಖಾದಿತ್ವಾ. ತಸ್ಸ ಪನ ವಾತಸ್ಸ ಪಾಣಕಾನಂ ವಾ ಪಟಿಘಾತಾಯ ಭೇಸಜ್ಜೇ ಕತೇ ಗಬ್ಭೋ ಸಣ್ಠಹೇಯ್ಯ; ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ತಂ ಅಕತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಖರಭೇಸಜ್ಜಂ ಅದಾಸಿ. ತೇನ ಸಾ ಕಾಲಮಕಾಸಿ. ಭಗವಾ ಭೇಸಜ್ಜಸ್ಸ ಕಟತ್ತಾ ದುಕ್ಕಟಂ ಪಞ್ಞಾಪೇಸಿ.

ದುತಿಯವತ್ಥುಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ¶ ಏಸೇವ ನಯೋ. ತಸ್ಮಾ ಆಗತಾಗತಸ್ಸ ಪರಜನಸ್ಸ ಭೇಸಜ್ಜಂ ನ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಕರೋನ್ತೋ ದುಕ್ಕಟಂ ಆಪಜ್ಜತಿ. ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಪನ ಸಹಧಮ್ಮಿಕಾನಂ ಕಾತಬ್ಬಂ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಸಿಕ್ಖಮಾನಾಯ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಸಾಮಣೇರಿಯಾತಿ. ಸಮಸೀಲಸದ್ಧಾಪಞ್ಞಾನಞ್ಹಿ ಏತೇಸಂ ತೀಸು ಸಿಕ್ಖಾಸು ಯುತ್ತಾನಂ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಅಕಾತುಂ ನ ಲಬ್ಭತಿ, ಕರೋನ್ತೇನ ಚ ಸಚೇ ತೇಸಂ ಅತ್ಥಿ, ತೇಸಂ ಸನ್ತಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಯೋಜೇತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ನತ್ಥಿ, ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ಅತ್ತನೋಪಿ ನತ್ಥಿ, ಭಿಕ್ಖಾಚಾರವತ್ತೇನ ವಾ ಞಾತಕಪವಾರಿತಟ್ಠಾನತೋ ವಾ ಪರಿಯೇಸಿತಬ್ಬಂ. ಅಲಭನ್ತೇನ ಗಿಲಾನಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ ಅಕತವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾಪಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ಕಾತಬ್ಬಂ.

ಅಪರೇಸಮ್ಪಿ ¶ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ – ಮಾತು, ಪಿತು, ತದುಪಟ್ಠಾಕಾನಂ, ಅತ್ತನೋ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರಸ್ಸ, ಪಣ್ಡುಪಲಾಸಸ್ಸಾತಿ. ಪಣ್ಡುಪಲಾಸೋ ನಾಮ ಯೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಪೇಕ್ಖೋ ಯಾವ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಪಟಿಯಾದಿಯತಿ ತಾವ ವಿಹಾರೇ ವಸತಿ. ತೇಸು ಸಚೇ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಇಸ್ಸರಾ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತಿ, ಅಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಸಚೇ ಪನ ರಜ್ಜೇಪಿ ಠಿತಾ ಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತಿ, ಅಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಭೇಸಜ್ಜಂ ಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತಾನಂ ಭೇಸಜ್ಜಂ ದಾತಬ್ಬಂ, ಯೋಜೇತುಂ ಅಜಾನನ್ತಾನಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಂ. ಸಬ್ಬೇಸಂ ಅತ್ಥಾಯ ಸಹಧಮ್ಮಿಕೇಸು ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಪರಿಯೇಸಿತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ಪನ ಮಾತರಂ ವಿಹಾರೇ ಆನೇತ್ವಾ ಜಗ್ಗತಿ, ಸಬ್ಬಂ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಅನಾಮಸನ್ತೇನ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಖಾದನೀಯಂ ಭೋಜನೀಯಂ ಸಹತ್ಥಾ ದಾತಬ್ಬಂ. ಪಿತಾ ಪನ ಯಥಾ ಸಾಮಣೇರೋ ಏವಂ ಸಹತ್ಥೇನ ನ್ಹಾಪನಸಮ್ಬಾಹನಾದೀನಿ ¶ ಕತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಾತಬ್ಬೋ. ಯೇ ಚ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ ಪಟಿಜಗ್ಗನ್ತಿ, ತೇಸಮ್ಪಿ ಏವಮೇವ ಕಾತಬ್ಬಂ. ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರೋ ನಾಮ ಯೋ ವೇತನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅರಞ್ಞೇ ದಾರೂನಿ ವಾ ಛಿನ್ದತಿ, ಅಞ್ಞಂ ವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ, ತಸ್ಸ ರೋಗೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಯಾವ ಞಾತಕಾ ನ ಪಸ್ಸನ್ತಿ ತಾವ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖುನಿಸ್ಸಿತಕೋವ ಹುತ್ವಾ ಸಬ್ಬಕಮ್ಮಾನಿ ಕರೋತಿ, ತಸ್ಸ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಕಾತಬ್ಬಮೇವ. ಪಣ್ಡುಪಲಾಸೇಪಿ ಸಾಮಣೇರೇ ವಿಯ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ.

ಅಪರೇಸಮ್ಪಿ ದಸನ್ನಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ – ಜೇಟ್ಠಭಾತು, ಕನಿಟ್ಠಭಾತು, ಜೇಟ್ಠಭಗಿನಿಯಾ, ಕನಿಟ್ಠಭಗಿನಿಯಾ, ಚೂಳಮಾತುಯಾ, ಮಹಾಮಾತುಯಾ, ಚೂಳಪಿತುನೋ, ಮಹಾಪಿತುನೋ, ಪಿತುಚ್ಛಾಯ, ಮಾತುಲಸ್ಸಾತಿ. ತೇಸಂ ಪನ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಕರೋನ್ತೇನ ತೇಸಂಯೇವ ಸನ್ತಕಂ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕೇವಲಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ಪನ ನಪ್ಪಹೋನ್ತಿ, ಯಾಚನ್ತಿ ಚ ‘‘ದೇಥ ನೋ, ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಟಿದಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ತಾವಕಾಲಿಕಂ ದಾತಬ್ಬಂ. ಸಚೇಪಿ ನ ಯಾಚನ್ತಿ, ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಅತ್ಥಿ, ತಾವಕಾಲಿಕಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ವಾ ‘‘ಯದಾ ನೇಸಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ ತದಾ ದಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಆಭೋಗಂ ವಾ ಕತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ಪಟಿದೇನ್ತಿ, ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ನೋ ಚೇ ದೇನ್ತಿ, ನ ಚೋದೇತಬ್ಬಾ. ಏತೇ ದಸ ಞಾತಕೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ ನ ಕಾತಬ್ಬಂ.

ಏತೇಸಂ ¶ ಪುತ್ತಪರಮ್ಪರಾಯ ಪನ ಯಾವ ಸತ್ತಮೋ ಕುಲಪರಿವಟ್ಟೋ ತಾವ ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯೇ ಆಹರಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಅಕತವಿಞ್ಞತ್ತಿ ವಾ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ವೇಜ್ಜಕಮ್ಮಂ ವಾ ಕುಲದೂಸಕಾಪತ್ತಿ ವಾ ನ ಹೋತಿ. ಸಚೇ ಭಾತುಜಾಯಾ ಭಗಿನಿಸಾಮಿಕೋ ವಾ ಗಿಲಾನಾ ಹೋನ್ತಿ, ಞಾತಕಾ ಚೇ, ತೇಸಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ. ಅಞ್ಞಾತಕಾ ಚೇ, ಭಾತು ಚ ಭಗಿನಿಯಾ ಚ ಕತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಂ, ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಜಗ್ಗನಟ್ಠಾನೇ ದೇಥಾ’’ತಿ. ಅಥ ವಾ ತೇಸಂ ಪುತ್ತಾನಂ ಕತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಂ, ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ¶ ದೇಥಾ’’ತಿ. ಏತೇನುಪಾಯೇನ ಸಬ್ಬಪದೇಸುಪಿ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ತೇಸಂ ಅತ್ಥಾಯ ಚ ಸಾಮಣೇರೇಹಿ ಅರಞ್ಞತೋ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಆಹರಾಪೇನ್ತೇನ ಞಾತಿಸಾಮಣೇರೇಹಿ ವಾ ಆಹರಾಪೇತಬ್ಬಂ. ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ವಾ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ¶ ದಾತಬ್ಬಂ. ತೇಹಿಪಿ ‘‘ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಆಹರಾಮಾ’’ತಿ ವತ್ತಸೀಸೇನ ಆಹರಿತಬ್ಬಂ. ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಗಿಲಾನಾ ವಿಹಾರಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಚ ದಿಸಾಪಕ್ಕನ್ತೋ ಹೋತಿ, ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕೇನ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಸನ್ತಕಂ ಭೇಸಜ್ಜಂ ದಾತಬ್ಬಂ. ನೋ ಚೇ ಅತ್ಥಿ, ಅತ್ತನೋ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಂ. ಅತ್ತನೋಪಿ ಅಸನ್ತೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಸನ್ತಕಂ ಕತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಂ. ಉಪಜ್ಝಾಯೇನಪಿ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತೂಸು ಏವಮೇವ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ. ಏಸ ನಯೋ ಆಚರಿಯನ್ತೇವಾಸಿಕೇಸುಪಿ. ಅಞ್ಞೋಪಿ ಯೋ ಆಗನ್ತುಕೋ ವಾ ಚೋರೋ ವಾ ಯುದ್ಧಪರಾಜಿತೋ ಇಸ್ಸರೋ ವಾ ಞಾತಕೇಹಿ ಪರಿಚ್ಚತ್ತೋ ಕಪಣೋ ವಾ ಗಮಿಯಮನುಸ್ಸೋ ವಾ ಗಿಲಾನೋ ಹುತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಪವಿಸತಿ, ಸಬ್ಬೇಸಂ ಅಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತೇನ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಕಾತಬ್ಬಂ.

ಸದ್ಧಂ ಕುಲಂ ಹೋತಿ ಚತೂಹಿ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಉಪಟ್ಠಾಯಕಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತುಟ್ಠಾನಿಯಂ, ತತ್ರ ಚೇ ಕೋಚಿ ಗಿಲಾನೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸತ್ಥಾಯ ವಿಸ್ಸಾಸೇನ ‘‘ಭೇಸಜ್ಜಂ ಕತ್ವಾ ಭನ್ತೇ ದೇಥಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ನೇವ ದಾತಬ್ಬಂ ನ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಅಥ ಪನ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಞತ್ವಾ ಏವಂ ಪುಚ್ಛನ್ತಿ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಸುಕಸ್ಸ ನಾಮ ರೋಗಸ್ಸ ಕಿಂ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಯ್ಹಂ ಮಾತಾ ಗಿಲಾನಾ, ಭೇಸಜ್ಜಂ ತಾವ ಆಚಿಕ್ಖಥಾ’’ತಿ ಏವಂ ಪುಚ್ಛಿತೇ ಪನ ನ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ. ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪನ ಕಥಾ ಕಾತಬ್ಬಾ – ‘‘ಆವುಸೋ, ಅಸುಕಸ್ಸ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ರೋಗೇ ಕಿಂ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಕರಿಂಸೂ’’ತಿ? ‘‘ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ಇತರೋ ಮಾತು ಭೇಸಜ್ಜಂ ಕರೋತಿ, ವಟ್ಟತೇವ.

ಮಹಾಪದುಮತ್ಥೇರೋಪಿ ಕಿರ ವಸಭರಞ್ಞೋ ದೇವಿಯಾ ರೋಗೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಏಕಾಯ ಇತ್ಥಿಯಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿತೋ ‘‘ನ ಜಾನಾಮೀ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ಏವಮೇವ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮುಲ್ಲಪೇಸಿ. ತಂ ಸುತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಭೇಸಜ್ಜಮಕಂಸು. ವೂಪಸನ್ತೇ ಚ ರೋಗೇ ತಿಚೀವರೇನ ತೀಹಿ ಚ ಕಹಾಪಣಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಭೇಸಜ್ಜಚಙ್ಕೋಟಕಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ¶ ಆಹರಿತ್ವಾ ¶ ಥೇರಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಪುಪ್ಫಪೂಜಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ಥೇರೋ ‘‘ಆಚರಿಯಭಾಗೋ ನಾಮಾಯ’’ನ್ತಿ ಕಪ್ಪಿಯವಸೇನ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಪುಪ್ಫಪೂಜಂ ಅಕಾಸಿ. ಏವಂ ತಾವ ಭೇಸಜ್ಜೇ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ.

ಪರಿತ್ತೇ ¶ ಪನ ‘‘ಗಿಲಾನಸ್ಸ ಪರಿತ್ತಂ ಕರೋಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ನ ಕಾತಬ್ಬಂ, ‘‘ಭಣಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪನ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ಪಿಸ್ಸ ಏವಂ ಹೋತಿ ‘‘ಮನುಸ್ಸಾ ನಾಮ ನ ಜಾನನ್ತಿ, ಅಕಯಿರಮಾನೇ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಿನೋ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಕಾತಬ್ಬಂ; ‘‘ಪರಿತ್ತೋದಕಂ ಪರಿತ್ತಸುತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ದೇಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇನ ಪನ ತೇಸಂಯೇವ ಉದಕಂ ಹತ್ಥೇನ ಚಾಲೇತ್ವಾ ಸುತ್ತಂ ಪರಿಮಜ್ಜೇತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ವಿಹಾರತೋ ಉದಕಂ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ವಾ ಸುತ್ತಂ ದೇತಿ, ದುಕ್ಕಟಂ. ಮನುಸ್ಸಾ ಉದಕಞ್ಚ ಸುತ್ತಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ‘‘ಪರಿತ್ತಂ ಭಣಥಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ಕಾತಬ್ಬಂ. ನೋ ಚೇ ಜಾನನ್ತಿ, ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ. ಭಿಕ್ಖೂನಂ ನಿಸಿನ್ನಾನಂ ಪಾದೇಸು ಉದಕಂ ಆಕಿರಿತ್ವಾ ಸುತ್ತಞ್ಚ ಠಪೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ‘‘ಪರಿತ್ತಂ ಕರೋಥ, ಪರಿತ್ತಂ ಭಣಥಾ’’ತಿ ನ ಪಾದಾ ಅಪನೇತಬ್ಬಾ. ಮನುಸ್ಸಾ ಹಿ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಿನೋ ಹೋನ್ತಿ. ಅನ್ತೋಗಾಮೇ ಗಿಲಾನಸ್ಸತ್ಥಾಯ ವಿಹಾರಂ ಪೇಸೇನ್ತಿ, ‘‘ಪರಿತ್ತಂ ಭಣನ್ತೂ’’ತಿ ಭಣಿತಬ್ಬಂ. ಅನ್ತೋಗಾಮೇ ರಾಜಗೇಹಾದೀಸು ರೋಗೇ ವಾ ಉಪದ್ದವೇ ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಭಣಾಪೇನ್ತಿ, ಆಟಾನಾಟಿಯಸುತ್ತಾದೀನಿ ಭಣಿತಬ್ಬಾನಿ. ‘‘ಆಗನ್ತ್ವಾ ಗಿಲಾನಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ದೇನ್ತು, ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇನ್ತು. ರಾಜನ್ತೇಪುರೇ ವಾ ಅಮಚ್ಚಗೇಹೇ ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ದೇನ್ತು, ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇನ್ತೂ’’ತಿ ಪೇಸಿತೇಪಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ದಾತಬ್ಬಾನಿ, ಧಮ್ಮೋ ಕಥೇತಬ್ಬೋ. ‘‘ಮತಾನಂ ಪರಿವಾರತ್ಥಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೂ’’ತಿ ಪಕ್ಕೋಸನ್ತಿ, ನ ಗನ್ತಬ್ಬಂ. ಸೀವಥಿಕದಸ್ಸನೇ ಅಸುಭದಸ್ಸನೇ ಚ ಮರಣಸ್ಸತಿಂ ಪಟಿಲಭಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸೀಸೇನ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಏವಂ ಪರಿತ್ತೇ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ.

ಪಿಣ್ಡಪಾತೇ ಪನ – ಅನಾಮಟ್ಠಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ಕಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬೋ, ಕಸ್ಸ ನ ದಾತಬ್ಬೋ? ಮಾತಾಪಿತುನಂ ತಾವ ದಾತಬ್ಬೋ. ಸಚೇಪಿ ಕಹಾಪಣಗ್ಘನಕೋ ಹೋತಿ, ಸದ್ಧಾದೇಯ್ಯವಿನಿಪಾತನಂ ನತ್ಥಿ. ಮಾತಾಪಿತುಉಪಟ್ಠಾಕಾನಂ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರಸ್ಸ ಪಣ್ಡುಪಲಾಸಸ್ಸಾತಿ ¶ ಏತೇಸಮ್ಪಿ ದಾತಬ್ಬೋ. ತತ್ಥ ಪಣ್ಡುಪಲಾಸಸ್ಸ ಥಾಲಕೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾಪಿ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಆಗಾರಿಕಾನಂ ಮಾತಾಪಿತುನಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಪಬ್ಬಜಿತಪರಿಭೋಗೋ ಹಿ ಆಗಾರಿಕಾನಂ ಚೇತಿಯಟ್ಠಾನಿಯೋ. ಅಪಿಚ ಅನಾಮಟ್ಠಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ನಾಮೇಸ ಸಮ್ಪತ್ತಸ್ಸ ದಾಮರಿಕಚೋರಸ್ಸಾಪಿ ಇಸ್ಸರಸ್ಸಾಪಿ ದಾತಬ್ಬೋ. ಕಸ್ಮಾ? ತೇ ಹಿ ಅದೀಯಮಾನೇಪಿ ‘‘ನ ದೇನ್ತೀ’’ತಿ ಆಮಸಿತ್ವಾ ದೀಯಮಾನೇಪಿ ‘‘ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಕಂ ದೇನ್ತೀ’’ತಿ ಕುಜ್ಝನ್ತಿ. ಕುದ್ಧಾ ಜೀವಿತಾಪಿ ವೋರೋಪೇನ್ತಿ, ಸಾಸನಸ್ಸಾಪಿ ಅನ್ತರಾಯಂ ಕರೋನ್ತಿ. ರಜ್ಜಂ ¶ ಪತ್ಥಯಮಾನಸ್ಸ ವಿಚರತೋ ಚೋರನಾಗಸ್ಸ ವತ್ಥು ಚೇತ್ಥ ಕಥೇತಬ್ಬಂ. ಏವಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತೇ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ.

ಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ ಪನ ಕಸ್ಸ ಕಾತಬ್ಬೋ, ಕಸ್ಸ ನ ಕಾತಬ್ಬೋ? ಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ ನಾಮ ವಿಹಾರಂ ಸಮ್ಪತ್ತಸ್ಸ ¶ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಆಗನ್ತುಕಸ್ಸ ವಾ ದಲಿದ್ದಸ್ಸ ವಾ ಚೋರಸ್ಸ ವಾ ಇಸ್ಸರಸ್ಸ ವಾ ಕಾತಬ್ಬೋಯೇವ. ಕಥಂ? ಆಗನ್ತುಕಂ ತಾವ ಖೀಣಪರಿಬ್ಬಯಂ ವಿಹಾರಂ ಸಮ್ಪತ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಾನೀಯಂ ದಾತಬ್ಬಂ, ಪಾದಮಕ್ಖನತೇಲಂ ದಾತಬ್ಬಂ. ಕಾಲೇ ಆಗತಸ್ಸ ಯಾಗುಭತ್ತಂ, ವಿಕಾಲೇ ಆಗತಸ್ಸ ಸಚೇ ತಣ್ಡುಲಾ ಅತ್ಥಿ; ತಣ್ಡುಲಾ ದಾತಬ್ಬಾ. ಅವೇಲಾಯಂ ಸಮ್ಪತ್ತೋ ‘‘ಗಚ್ಛಾಹೀ’’ತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬೋ. ಸಯನಟ್ಠಾನಂ ದಾತಬ್ಬಂ. ಸಬ್ಬಂ ಅಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತೇನೇವ ಕಾತಬ್ಬಂ. ‘‘ಮನುಸ್ಸಾ ನಾಮ ಚತುಪಚ್ಚಯದಾಯಕಾ ಏವಂ ಸಙ್ಗಹೇ ಕಯಿರಮಾನೇ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ಉಪಕಾರಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಾದೇತಬ್ಬಂ. ಚೋರಾನಂ ಪನ ಸಙ್ಘಿಕಮ್ಪಿ ದಾತಬ್ಬಂ.

ಪಟಿಸನ್ಥಾರಾನಿಸಂಸದೀಪನತ್ಥಞ್ಚ ಚೋರನಾಗವತ್ಥು, ಭಾತರಾ ಸದ್ಧಿಂ ಜಮ್ಬುದೀಪಗತಸ್ಸ ಮಹಾನಾಗರಞ್ಞೋ ವತ್ಥು, ಪಿತುರಾಜಸ್ಸ ರಜ್ಜೇ ಚತುನ್ನಂ ಅಮಚ್ಚಾನಂ ವತ್ಥು, ಅಭಯಚೋರವತ್ಥೂತಿ ಏವಮಾದೀನಿ ಬಹೂನಿ ¶ ವತ್ಥೂನಿ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವಿತ್ಥಾರತೋ ವುತ್ತಾನಿ.

ತತ್ರಾಯಂ ಏಕವತ್ಥುದೀಪನಾ – ಸೀಹಳದೀಪೇ ಕಿರ ಅಭಯೋ ನಾಮ ಚೋರೋ ಪಞ್ಚಸತಪರಿವಾರೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಖನ್ಧಾವಾರಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಸಮನ್ತಾ ತಿಯೋಜನಂ ಉಬ್ಬಾಸೇತ್ವಾ ವಸತಿ. ಅನುರಾಧಪುರವಾಸಿನೋ ಕದಮ್ಬನದಿಂ ನ ಉತ್ತರನ್ತಿ, ಚೇತಿಯಗಿರಿಮಗ್ಗೇ ಜನಸಞ್ಚಾರೋ ಉಪಚ್ಛಿನ್ನೋ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಚೋರೋ ‘‘ಚೇತಿಯಗಿರಿಂ ವಿಲುಮ್ಪಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಗಮಾಸಿ. ಆರಾಮಿಕಾ ದಿಸ್ವಾ ದೀಘಭಾಣಕಅಭಯತ್ಥೇರಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಥೇರೋ ‘‘ಸಪ್ಪಿಫಾಣಿತಾದೀನಿ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ‘‘ಅತ್ಥಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಚೋರಾನಂ ದೇಥ, ತಣ್ಡುಲಾ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ? ‘‘ಅತ್ಥಿ, ಭನ್ತೇ, ಸಙ್ಘಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಆಹಟಾ ತಣ್ಡುಲಾ ಚ ಪತ್ತಸಾಕಞ್ಚ ಗೋರಸೋ ಚಾ’’ತಿ. ‘‘ಭತ್ತಂ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಚೋರಾನಂ ದೇಥಾ’’ತಿ. ಆರಾಮಿಕಾ ತಥಾ ಕರಿಂಸು. ಚೋರಾ ಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ‘‘ಕೇನಾಯಂ ಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ ಕತೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು. ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಯ್ಯೇನ ಅಭಯತ್ಥೇರೇನಾ’’ತಿ. ಚೋರಾ ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಆಹಂಸು – ‘‘ಮಯಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚ ಚೇತಿಯಸ್ಸ ¶ ಚ ಸನ್ತಕಂ ಅಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗಹೇಸ್ಸಾಮಾತಿ ಆಗತಾ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪನ ಇಮಿನಾ ಪಟಿಸನ್ಥಾರೇನಮ್ಹ ಪಸನ್ನಾ, ಅಜ್ಜ ಪಟ್ಠಾಯ ವಿಹಾರೇ ಧಮ್ಮಿಕಾ ರಕ್ಖಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಯತ್ತಾ ಹೋತು, ನಾಗರಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ದಾನಂ ದೇನ್ತು, ಚೇತಿಯಂ ವನ್ದನ್ತೂ’’ತಿ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಚ ನಾಗರೇ ದಾನಂ ದಾತುಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೇ ನದೀತೀರೇಯೇವ ಪಚ್ಚುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ರಕ್ಖನ್ತಾ ವಿಹಾರಂ ನೇನ್ತಿ, ವಿಹಾರೇಪಿ ದಾನಂ ದೇನ್ತಾನಂ ರಕ್ಖಂ ಕತ್ವಾ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ. ತೇಪಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಭುತ್ತಾವಸೇಸಂ ಚೋರಾನಂ ದೇನ್ತಿ. ಗಮನಕಾಲೇಪಿ ತೇ ಚೋರಾ ನದೀತೀರಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ನಿವತ್ತನ್ತಿ.

ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ ಖೀಯನಕಕಥಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ‘‘ಥೇರೋ ಇಸ್ಸರವತಾಯ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸನ್ತಕಂ ಚೋರಾನಂ ಅದಾಸೀ’’ತಿ. ಥೇರೋ ಸನ್ನಿಪಾತಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಚೋರಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪಕತಿವಟ್ಟಞ್ಚ ಚೇತಿಯಸನ್ತಕಞ್ಚ ಅಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆಗಮಿಂಸು. ಅಥ ನೇಸಂ ಮಯಾ ಏವಂ ನ ಹರಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ¶ ಏತ್ತಕೋ ನಾಮ ಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ ಕತೋ, ತಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಏಕತೋ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇತ್ವಾ ಅಗ್ಘಾಪೇಥ. ತೇನ ಕಾರಣೇನ ಅವಿಲುತ್ತಂ ಭಣ್ಡಂ ಏಕತೋ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇತ್ವಾ ಅಗ್ಘಾಪೇಥಾತಿ. ತತೋ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಥೇರೇನ ದಿನ್ನಕಂ ಚೇತಿಯಘರೇ ಏಕಂ ವರಪೋತ್ಥಕಚಿತ್ತತ್ಥರಣಂ ¶ ನ ಅಗ್ಘತಿ. ತತೋ ಆಹಂಸು – ‘‘ಥೇರೇನ ಕತಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ ಸುಕತೋ ಚೋದೇತುಂ ವಾ ಸಾರೇತುಂ ವಾ ನ ಲಬ್ಭಾ, ಗೀವಾ ವಾ ಅವಹಾರೋ ವಾ ನತ್ಥೀ’’ತಿ. ಏವಂ ಮಹಾನಿಸಂಸೋ ಪಟಿಸನ್ಥಾರೋತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಕತ್ತಬ್ಬೋ ಪಣ್ಡಿತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾತಿ.

೧೮೭. ಅಙ್ಗುಲಿಪತೋದಕವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ – ಉತ್ತನ್ತೋತಿ ಕಿಲಮನ್ತೋ. ಅನಸ್ಸಾಸಕೋತಿ ನಿರಸ್ಸಾಸೋ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಯಾಯ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಭವಿತಬ್ಬಂ ಸಾ ‘‘ಖುದ್ದಕೇಸು ನಿದಿಟ್ಠಾ’’ತಿ ಇಧ ನ ವುತ್ತಾ.

ತದನನ್ತರೇ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ – ಓತ್ಥರಿತ್ವಾತಿ ಅಕ್ಕಮಿತ್ವಾ. ಸೋ ಕಿರ ತೇಹಿ ಆಕಡ್ಢಿಯಮಾನೋ ಪತಿತೋ. ಏಕೋ ತಸ್ಸ ಉದರಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ. ಸೇಸಾಪಿ ಪನ್ನರಸ ಜನಾ ಪಥವಿಯಂ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಿತ್ವಾ ಅದೂಹಲಪಾಸಾಣಾ ವಿಯ ಮಿಗಂ ಮಾರೇಸುಂ. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ತೇ ಕಮ್ಮಾಧಿಪ್ಪಾಯಾ, ನ ಮರಣಾಧಿಪ್ಪಾಯಾ; ತಸ್ಮಾ ಪಾರಾಜಿಕಂ ನ ವುತ್ತಂ.

ಭೂತವೇಜ್ಜಕವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ – ಯಕ್ಖಂ ಮಾರೇಸೀತಿ ಭೂತವಿಜ್ಜಾಕಪಾಠಕಾ ಯಕ್ಖಗಹಿತಂ ಮೋಚೇತುಕಾಮಾ ಯಕ್ಖಂ ಆವಾಹೇತ್ವಾ ಮುಞ್ಚಾತಿ ವದನ್ತಿ. ನೋ ಚೇ ಮುಞ್ಚತಿ, ಪಿಟ್ಠೇನ ವಾ ಮತ್ತಿಕಾಯ ವಾ ರೂಪಂ ಕತ್ವಾ ಹತ್ಥಪಾದಾದೀನಿ ಛಿನ್ದನ್ತಿ, ಯಂ ಯಂ ತಸ್ಸ ಛಿಜ್ಜತಿ ತಂ ತಂ ಯಕ್ಖಸ್ಸ ಛಿನ್ನಮೇವ ಹೋತಿ. ಸೀಸೇ ಛಿನ್ನೇ ಯಕ್ಖೋಪಿ ಮರತಿ ¶ . ಏವಂ ಸೋಪಿ ಮಾರೇಸಿ; ತಸ್ಮಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ವುತ್ತಂ. ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಯಕ್ಖಮೇವ, ಯೋಪಿ ಹಿ ಸಕ್ಕಂ ದೇವರಾಜಂ ಮಾರೇಯ್ಯ, ಸೋಪಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಮೇವ ಆಪಜ್ಜತಿ.

ವಾಳಯಕ್ಖವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ – ವಾಳಯಕ್ಖವಿಹಾರನ್ತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ವಾಳೋ ಚಣ್ಡೋ ಯಕ್ಖೋ ವಸತಿ, ತಂ ವಿಹಾರಂ. ಯೋ ಹಿ ಏವರೂಪಂ ವಿಹಾರಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ಕೇವಲಂ ವಸನತ್ಥಾಯ ಪೇಸೇತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ. ಯೋ ಮರಣಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಪೇಸೇತಿ, ಸೋ ಇತರಸ್ಸ ಮರಣೇನ ಪಾರಾಜಿಕಂ, ಅಮರಣೇನ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಆಪಜ್ಜತಿ. ಯಥಾ ಚ ವಾಳಯಕ್ಖವಿಹಾರಂ; ಏವಂ ಯತ್ಥ ವಾಳಸೀಹಬ್ಯಗ್ಘಾದಿಮಿಗಾ ವಾ ಅಜಗರಕಣ್ಹಸಪ್ಪಾದಯೋ ದೀಘಜಾತಿಕಾ ವಾ ವಸನ್ತಿ, ತಂ ವಾಳವಿಹಾರಂ ಪೇಸೇನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಆಪತ್ತಾನಾಪತ್ತಿಭೇದೋ ¶ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಅಯಂ ಪಾಳಿಮುತ್ತಕನಯೋ. ಯಥಾ ಚ ಭಿಕ್ಖುಂ ವಾಳಯಕ್ಖವಿಹಾರಂ ಪೇಸೇನ್ತಸ್ಸ; ಏವಂ ವಾಳಯಕ್ಖಮ್ಪಿ ಭಿಕ್ಖುಸನ್ತಿಕಂ ಪೇಸೇನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಾನಾಪತ್ತಿಭೇದೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಏಸೇವ ನಯೋ ವಾಳಕನ್ತಾರಾದಿವತ್ಥೂಸುಪಿ. ಕೇವಲಞ್ಹೇತ್ಥ ಯಸ್ಮಿಂ ಕನ್ತಾರೇ ವಾಳಮಿಗಾ ವಾ ದೀಘಜಾತಿಕಾ ವಾ ಅತ್ಥಿ, ಸೋ ವಾಳಕನ್ತಾರೋ. ಯಸ್ಮಿಂ ಚೋರಾ ಅತ್ಥಿ, ಸೋ ಚೋರಕನ್ತಾರೋತಿ ಏವಂ ಪದತ್ಥಮತ್ತಮೇವ ನಾನಂ. ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹಪಾರಾಜಿಕಞ್ಚ ನಾಮೇತಂ ಸಣ್ಹಂ, ಪರಿಯಾಯಕಥಾಯ ನ ಮುಚ್ಚತಿ; ತಸ್ಮಾ ಯೋ ವದೇಯ್ಯ ‘‘ಅಸುಕಸ್ಮಿಂ ನಾಮ ಓಕಾಸೇ ಚೋರೋ ನಿಸಿನ್ನೋ ¶ , ಯೋ ತಸ್ಸ ಸೀಸಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಆಹರತಿ, ಸೋ ರಾಜತೋ ಸಕ್ಕಾರವಿಸೇಸಂ ಲಭತೀ’’ತಿ. ತಸ್ಸ ಚೇತಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಕೋಚಿ ನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಾರೇತಿ, ಅಯಂ ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತೀತಿ.

೧೮೮. ತಂ ಮಞ್ಞಮಾನೋತಿ ಆದೀಸು ಸೋ ಕಿರ ಭಿಕ್ಖು ಅತ್ತನೋ ವೇರಿಭಿಕ್ಖುಂ ಮಾರೇತುಕಾಮೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇಮಂ ಮೇ ದಿವಾ ಮಾರೇನ್ತಸ್ಸ ನ ಸುಕರಂ ಭವೇಯ್ಯ ಸೋತ್ಥಿನಾ ಗನ್ತುಂ, ರತ್ತಿಂ ನಂ ಮಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ರತ್ತಿಂ ಆಗಮ್ಮ ಬಹೂನಂ ಸಯಿತಟ್ಠಾನೇ ತಂ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ತಮೇವ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಸಿ. ಅಪರೋ ತಂ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ಅಞ್ಞಂ, ಅಪರೋ ಅಞ್ಞಂ ತಸ್ಸೇವ ಸಹಾಯಂ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ತಂ, ಅಪರೋ ಅಞ್ಞಂ ತಸ್ಸೇವ ಸಹಾಯಂ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ಅಞ್ಞಂ ತಸ್ಸ ಸಹಾಯಮೇವ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಸಿ. ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಮೇವ.

ಅಮನುಸ್ಸಗಹಿತವತ್ಥೂಸು ಪಠಮೇ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ‘‘ಯಕ್ಖಂ ಪಲಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಹಾರಂ ಅದಾಸಿ, ಇತರೋ ‘‘ನ ದಾನಾಯಂ ವಿರಜ್ಝಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋ, ಮಾರೇಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ¶ . ಏತ್ಥ ಚ ನಮರಣಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾತಿ. ನ ಏತ್ತಕೇನೇವ ಅಮನುಸ್ಸಗಹಿತಸ್ಸ ಪಹಾರೋ ದಾತಬ್ಬೋ, ತಾಲಪಣ್ಣಂ ಪನ ಪರಿತ್ತಸುತ್ತಂ ವಾ ಹತ್ಥೇ ವಾ ಪಾದೇ ವಾ ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ, ರತನಸುತ್ತಾದೀನಿ ಪರಿತ್ತಾನಿ ಭಣಿತಬ್ಬಾನಿ, ‘‘ಮಾ ಸೀಲವನ್ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ವಿಹೇಠೇಹೀ’’ತಿ ಧಮ್ಮಕಥಾ ಕಾತಬ್ಬಾತಿ. ಸಗ್ಗಕಥಾದೀನಿ ಉತ್ತಾನತ್ಥಾನಿ. ಯಞ್ಹೇತ್ಥ ವತ್ತಬ್ಬಂ ತಂ ವುತ್ತಮೇವ.

೧೮೯. ರುಕ್ಖಚ್ಛೇದನವತ್ಥು ಅಟ್ಟಬನ್ಧನವತ್ಥುಸದಿಸಂ. ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ – ಯೋ ರುಕ್ಖೇನ ಓತ್ಥತೋಪಿ ನ ಮರತಿ ¶ , ಸಕ್ಕಾ ಚ ಹೋತಿ ಏಕೇನ ಪಸ್ಸೇನ ರುಕ್ಖಂ ಛೇತ್ವಾ ಪಥವಿಂ ವಾ ಖನಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿತುಂ, ಹತ್ಥೇ ಚಸ್ಸ ವಾಸಿ ವಾ ಕುಠಾರೀ ವಾ ಅತ್ಥಿ, ತೇನ ಅಪಿ ಜೀವಿತಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿತಬ್ಬಂ, ನ ಚ ರುಕ್ಖೋ ವಾ ಛಿನ್ದಿತಬ್ಬೋ, ನ ಪಥವೀ ವಾ ಖಣಿತಬ್ಬಾ. ಕಸ್ಮಾ? ಏವಂ ಕರೋನ್ತೋ ಹಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಆಣಂ ಭಞ್ಜತಿ, ನ ಜೀವಿತಪರಿಯನ್ತಂ ಸೀಲಂ ಕರೋತಿ. ತಸ್ಮಾ ಅಪಿ ಜೀವಿತಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿತಬ್ಬಂ, ನ ಚ ಸೀಲನ್ತಿ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ನ ಏವಂ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಪನ ಭಿಕ್ಖುನೋ ರುಕ್ಖಂ ವಾ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪಥವಿಂ ವಾ ಖನಿತ್ವಾ ತಂ ನೀಹರಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಸಚೇ ಉದುಕ್ಖಲಯನ್ತಕೇನ ರುಕ್ಖಂ ಪವಟ್ಟೇತ್ವಾ ನೀಹರಿತಬ್ಬೋ ಹೋತಿ, ತಂಯೇವ ರುಕ್ಖಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಉದುಕ್ಖಲಂ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಮಹಾಸುಮತ್ಥೇರೋ ಆಹ. ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಮಹಾಪದುಮತ್ಥೇರೋ. ಸೋಬ್ಭಾದೀಸು ಪತಿತಸ್ಸಾಪಿ ನಿಸ್ಸೇಣಿಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಉತ್ತಾರಣೇ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಅತ್ತನಾ ಭೂತಗಾಮಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಸ್ಸೇಣೀ ನ ಕಾತಬ್ಬಾ, ಅಞ್ಞೇಸಂ ಕತ್ವಾ ಉದ್ಧರಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ.

೧೯೦. ದಾಯಾಲಿಮ್ಪನವತ್ಥೂಸು – ದಾಯಂ ಆಲಿಮ್ಪೇಸುನ್ತಿ ವನೇ ಅಗ್ಗಿಂ ಅದಂಸು. ಏತ್ಥ ಪನ ಉದ್ದಿಸ್ಸಾನುದ್ದಿಸ್ಸವಸೇನ ಪಾರಾಜಿಕಾನನ್ತರಿಯಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಪಾಚಿತ್ತಿವತ್ಥೂನಂ ಅನುರೂಪತೋ ಪಾರಾಜಿಕಾದೀನಿ ಅಕುಸಲರಾಸಿಭಾವೋ ¶ ಚ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ‘‘ಅಲ್ಲತಿಣವನಪ್ಪಗುಮ್ಬಾದಯೋ ಡಯ್ಹನ್ತೂ’’ತಿ ಆಲಿಮ್ಪೇನ್ತಸ್ಸ ಚ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ. ‘‘ದಬ್ಬೂಪಕರಣಾನಿ ವಿನಸ್ಸನ್ತೂ’’ತಿ ಆಲಿಮ್ಪೇನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ. ಖಿಡ್ಡಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನಾಪಿ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಸಙ್ಖೇಪಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಅಲ್ಲಸುಕ್ಖಂ ಸಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಡಯ್ಹತೂ’’ತಿ ಆಲಿಮ್ಪೇನ್ತಸ್ಸ ವತ್ಥುವಸೇನ ಪಾರಾಜಿಕಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಪಾಚಿತ್ತಿಯದುಕ್ಕಟಾನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ.

ಪಟಗ್ಗಿದಾನಂ ಪನ ಪರಿತ್ತಕರಣಞ್ಚ ಭಗವತಾ ಅನುಞ್ಞಾತಂ, ತಸ್ಮಾ ಅರಞ್ಞೇ ವನಕಮ್ಮಿಕೇಹಿ ವಾ ದಿನ್ನಂ ಸಯಂ ವಾ ಉಟ್ಠಿತಂ ಅಗ್ಗಿಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ತಿಣಕುಟಿಯೋ ಮಾ ¶ ವಿನಸ್ಸನ್ತೂ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಅಗ್ಗಿನೋ ಪಟಿಅಗ್ಗಿಂ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅಗ್ಗಿ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ನಿರುಪಾದಾನೋ ನಿಬ್ಬಾತಿ. ಪರಿತ್ತಮ್ಪಿ ¶ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ ತಿಣಕುಟಿಕಾನಂ ಸಮನ್ತಾ ಭೂಮಿತಚ್ಛನಂ ಪರಿಖಾಖಣನಂ ವಾ, ಯಥಾ ಆಗತೋ ಅಗ್ಗಿ ಉಪಾದಾನಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಾತಿ. ಏತಞ್ಚ ಸಬ್ಬಂ ಉಟ್ಠಿತೇಯೇವ ಅಗ್ಗಿಸ್ಮಿಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಅನುಟ್ಠಿತೇ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇಹಿ ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ಕಾರೇತಬ್ಬಂ. ಉದಕೇನ ಪನ ನಿಬ್ಬಾಪೇನ್ತೇಹಿ ಅಪ್ಪಾಣಕಮೇವ ಉದಕಂ ಆಸಿಞ್ಚಿತಬ್ಬಂ.

೧೯೧. ಆಘಾತನವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ – ಯಥಾ ಏಕಪ್ಪಹಾರವಚನೇ; ಏವಂ ‘‘ದ್ವೀಹಿ ಪಹಾರೇಹೀ’’ತಿ ಆದಿವಚನೇಸುಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ‘‘ದ್ವೀಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಚ ಏಕೇನ ಪಹಾರೇನ ಮಾರಿತೇಪಿ ಖೇತ್ತಮೇವ ಓತಿಣ್ಣತ್ತಾ ಪಾರಾಜಿಕಂ, ತೀಹಿ ಮಾರಿತೇ ಪನ ವಿಸಙ್ಕೇತಂ. ಇತಿ ಯಥಾಪರಿಚ್ಛೇದೇ ವಾ ಪರಿಚ್ಛೇದಬ್ಭನ್ತರೇ ವಾ ಅವಿಸಙ್ಕೇತಂ, ಪರಿಚ್ಛೇದಾತಿಕ್ಕಮೇ ಪನ ಸಬ್ಬತ್ಥ ವಿಸಙ್ಕೇತಂ ಹೋತಿ, ಆಣಾಪಕೋ ಮುಚ್ಚತಿ, ವಧಕಸ್ಸೇವ ದೋಸೋ. ಯಥಾ ಚ ಪಹಾರೇಸು; ಏವಂ ಪುರಿಸೇಸುಪಿ ‘‘ಏಕೋ ಮಾರೇತೂ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಏಕೇನೇವ ಮಾರಿತೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ, ದ್ವೀಹಿ ಮಾರಿತೇ ವಿಸಙ್ಕೇತಂ. ‘‘ದ್ವೇ ಮಾರೇನ್ತೂ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಏಕೇನ ವಾ ದ್ವೀಹಿ ವಾ ಮಾರಿತೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ, ತೀಹಿ ಮಾರಿತೇ ವಿಸಙ್ಕೇತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಏಕೋ ಸಙ್ಗಾಮೇ ವೇಗೇನ ಧಾವತೋ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಸೀಸಂ ಅಸಿನಾ ಛಿನ್ದತಿ, ಅಸೀಸಕಂ ಕಬನ್ಧಂ ಧಾವತಿ, ತಮಞ್ಞೋ ಪಹರಿತ್ವಾ ಪಾತೇಸಿ, ಕಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಉಪಡ್ಢಾ ಥೇರಾ ‘‘ಗಮನೂಪಚ್ಛೇದಕಸ್ಸಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ಆಭಿಧಮ್ಮಿಕಗೋದತ್ತತ್ಥೇರೋ ‘‘ಸೀಸಚ್ಛೇದಕಸ್ಸಾ’’ತಿ. ಏವರೂಪಾನಿಪಿ ವತ್ಥೂನಿ ಇಮಸ್ಸ ವತ್ಥುಸ್ಸ ಅತ್ಥದೀಪನೇ ವತ್ತಬ್ಬಾನೀತಿ.

೧೯೨. ತಕ್ಕವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ – ಅನಿಯಮೇತ್ವಾ ‘‘ತಕ್ಕಂ ಪಾಯೇಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಯಂ ವಾ ತಂ ವಾ ತಕ್ಕಂ ಪಾಯೇತ್ವಾ ಮಾರಿತೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ನಿಯಮೇತ್ವಾ ಪನ ‘‘ಗೋತಕ್ಕಂ ಮಹಿಂಸತಕ್ಕಂ ಅಜಿಕಾತಕ್ಕ’’ನ್ತಿ ವಾ, ‘‘ಸೀತಂ ಉಣ್ಹಂ ಧೂಪಿತಂ ಅಧೂಪಿತ’’ನ್ತಿ ವಾ ವುತ್ತೇ ಯಂ ವುತ್ತಂ, ತತೋ ಅಞ್ಞಂ ಪಾಯೇತ್ವಾ ಮಾರಿತೇ ವಿಸಙ್ಕೇತಂ.

ಲೋಣಸೋವೀರಕವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ¶ – ಲೋಣಸೋವೀರಕಂ ನಾಮ ಸಬ್ಬರಸಾಭಿಸಙ್ಖತಂ ಏಕಂ ಭೇಸಜ್ಜಂ. ತಂ ಕಿರ ಕರೋನ್ತಾ ¶ ಹರೀತಕಾಮಲಕವಿಭೀತಕಕಸಾವೇ ಸಬ್ಬಧಞ್ಞಾನಿ ಸಬ್ಬಅಪರಣ್ಣಾನಿ ಸತ್ತನ್ನಮ್ಪಿ ಧಞ್ಞಾನಂ ಓದನಂ ಕದಲಿಫಲಾದೀನಿ ಸಬ್ಬಫಲಾನಿ ವೇತ್ತಕೇತಕಖಜ್ಜೂರಿಕಳೀರಾದಯೋ ಸಬ್ಬಕಳೀರೇ ಮಚ್ಛಮಂಸಖಣ್ಡಾನಿ ಅನೇಕಾನಿ ಚ ಮಧುಫಾಣಿತಸಿನ್ಧವಲೋಣನಿಕಟುಕಾದೀನಿ ಭೇಸಜ್ಜಾನಿ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ¶ ಕುಮ್ಭಿಮುಖಂ ಲಿಮ್ಪಿತ್ವಾ ಏಕಂ ವಾ ದ್ವೇ ವಾ ತೀಣಿ ವಾ ಸಂವಚ್ಛರಾನಿ ಠಪೇನ್ತಿ, ತಂ ಪರಿಪಚ್ಚಿತ್ವಾ ಜಮ್ಬುರಸವಣ್ಣಂ ಹೋತಿ. ವಾತಕಾಸಕುಟ್ಠಪಣ್ಡುಭಗನ್ದರಾದೀನಂ ಸಿನಿದ್ಧಭೋಜನಂ ಭುತ್ತಾನಞ್ಚ ಉತ್ತರಪಾನಂ ಭತ್ತಜೀರಣಕಭೇಸಜ್ಜಂ ತಾದಿಸಂ ನತ್ಥಿ. ತಂ ಪನೇತಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ, ಗಿಲಾನಾನಂ ಪಾಕತಿಕಮೇವ, ಅಗಿಲಾನಾನಂ ಪನ ಉದಕಸಮ್ಭಿನ್ನಂ ಪಾನಪರಿಭೋಗೇನಾತಿ.

ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯ ವಿನಯಸಂವಣ್ಣನಾಯ

ತತಿಯಪಾರಾಜಿಕವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೪. ಚತುತ್ಥಪಾರಾಜಿಕಂ

ಚತುಸಚ್ಚವಿದೂ ¶ ಸತ್ಥಾ, ಚತುತ್ಥಂ ಯಂ ಪಕಾಸಯಿ;

ಪಾರಾಜಿಕಂ ತಸ್ಸ ದಾನಿ, ಪತ್ತೋ ಸಂವಣ್ಣನಾಕ್ಕಮೋ.

ಯಸ್ಮಾ ತಸ್ಮಾ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ, ಯಂ ಪುಬ್ಬೇ ಚ ಪಕಾಸಿತಂ;

ತಂ ವಜ್ಜಯಿತ್ವಾ ಅಸ್ಸಾಪಿ, ಹೋತಿ ಸಂವಣ್ಣನಾ ಅಯಂ.

ವಗ್ಗುಮುದಾತೀರಿಯಭಿಕ್ಖುವತ್ಥುವಣ್ಣನಾ

೧೯೩. ತೇನ ಸಮಯೇನ ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾ ವೇಸಾಲಿಯಂ ವಿಹರತಿ…ಪೇ… ಗಿಹೀನಂ ಕಮ್ಮನ್ತಂ ಅಧಿಟ್ಠೇಮಾತಿ ಗಿಹೀನಂ ಖೇತ್ತೇಸು ಚೇವ ಆರಾಮಾದೀಸು ಚ ಕತ್ತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಮ; ‘‘ಏವಂ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಏವಂ ನ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಆಚಿಕ್ಖಾಮ ಚೇವ ಅನುಸಾಸಾಮ ಚಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ದೂತೇಯ್ಯನ್ತಿ ದೂತಕಮ್ಮಂ. ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಸ್ಸಾತಿ ಮನುಸ್ಸೇ ಉತ್ತಿಣ್ಣಧಮ್ಮಸ್ಸ; ಮನುಸ್ಸೇ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮತ್ತಂ ವಾ ನಿಬ್ಬಾನಂ ವಾ ಪಾಪನಕಧಮ್ಮಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಾನಂ ವಾ ಸೇಟ್ಠಪುರಿಸಾನಂ ಝಾಯೀನಞ್ಚ ಅರಿಯಾನಞ್ಚ ಧಮ್ಮಸ್ಸ. ಅಸುಕೋ ಭಿಕ್ಖೂತಿಆದೀಸು ಅತ್ತನಾ ಏವಂ ಮನ್ತಯಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಗಿಹೀನಂ ಭಾಸನ್ತಾ ‘‘ಬುದ್ಧರಕ್ಖಿತೋ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖು ಪಠಮಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ಲಾಭೀ, ಧಮ್ಮರಕ್ಖಿತೋ ದುತಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ ಏವಂ ನಾಮವಸೇನೇವ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸಿಂಸೂತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ತತ್ಥ ಏಸೋಯೇವ ಖೋ ಆವುಸೋ ಸೇಯ್ಯೋತಿ ಕಮ್ಮನ್ತಾಧಿಟ್ಠಾನಂ ದೂತೇಯ್ಯಹರಣಞ್ಚ ಬಹುಸಪತ್ತಂ ಮಹಾಸಮಾರಮ್ಭಂ ನ ಚ ಸಮಣಸಾರುಪ್ಪಂ. ತತೋ ಪನ ಉಭಯತೋಪಿ ¶ ಏಸೋ ಏವ ಸೇಯ್ಯೋ ಪಾಸಂಸತರೋ ಸುನ್ದರತರೋ ಯೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಗಿಹೀನಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಸ್ಸ ವಣ್ಣೋ ಭಾಸಿತೋ. ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ಇರಿಯಾಪಥಂ ಸಣ್ಠಪೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಂ ವಾ ಚಙ್ಕಮನ್ತಂ ವಾ ಪುಚ್ಛನ್ತಾನಂ ವಾ ಅಪುಚ್ಛನ್ತಾನಂ ವಾ ಗಿಹೀನಂ ‘‘ಅಯಂ ¶ ಅಸುಕೋ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖು ಪಠಮಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ಲಾಭೀ’’ತಿ ಏವಮಾದಿನಾ ನಯೇನ ಯೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಞ್ಞೇನ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಸ್ಸ ¶ ವಣ್ಣೋ ಭಾಸಿತೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಏಸೋ ಏವ ಸೇಯ್ಯೋತಿ. ಅನಾಗತಸಮ್ಬನ್ಧೇ ಪನ ಅಸತಿ ನ ಏತೇಹಿ ಸೋ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಭಾಸಿತೋವ ಯಸ್ಮಾ ನ ಯುಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅನಾಗತಸಮ್ಬನ್ಧಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಯೋ ಏವಂ ಭಾಸಿತೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸೋ ಏವ ಸೇಯ್ಯೋ’’ತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಲಕ್ಖಣಂ ಪನ ಸದ್ದಸತ್ಥತೋ ಪರಿಯೇಸಿತಬ್ಬಂ.

೧೯೪. ವಣ್ಣವಾ ಅಹೇಸುನ್ತಿ ಅಞ್ಞೋಯೇವ ನೇಸಂ ಅಭಿನವೋ ಸರೀರವಣ್ಣೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ, ತೇನ ವಣ್ಣೇನ ವಣ್ಣವನ್ತೋ ಅಹೇಸುಂ. ಪೀಣಿನ್ದ್ರಿಯಾತಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಪಸಾದೇಹಿ ಅಭಿನಿವಿಟ್ಠೋಕಾಸಸ್ಸ ಪರಿಪುಣ್ಣತ್ತಾ ಮನಚ್ಛಟ್ಠಾನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಅಮಿಲಾತಭಾವೇನ ಪೀಣಿನ್ದ್ರಿಯಾ. ಪಸನ್ನಮುಖವಣ್ಣಾತಿ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಅವಿಸೇಸೇನ ವಣ್ಣವನ್ತೋ ಸರೀರವಣ್ಣತೋ ಪನ ನೇಸಂ ಮುಖವಣ್ಣೋ ಅಧಿಕತರಂ ಪಸನ್ನೋ; ಅಚ್ಛೋ ಅನಾವಿಲೋ ಪರಿಸುದ್ಧೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಿಪ್ಪಸನ್ನಛವಿವಣ್ಣಾತಿ ಯೇನ ಚ ತೇ ಮಹಾಕಣಿಕಾರಪುಪ್ಫಾದಿಸದಿಸೇನ ವಣ್ಣೇನ ವಣ್ಣವನ್ತೋ, ತಾದಿಸೋ ಅಞ್ಞೇಸಮ್ಪಿ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ವಣ್ಣೋ ಅತ್ಥಿ. ಯಥಾ ಪನ ಇಮೇಸಂ; ಏವಂ ನ ತೇಸಂ ಛವಿವಣ್ಣೋ ವಿಪ್ಪಸನ್ನೋ. ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ವಿಪ್ಪಸನ್ನಛವಿವಣ್ಣಾ’’ತಿ. ಇತಿಹ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ನೇವ ಉದ್ದೇಸಂ ನ ಪರಿಪುಚ್ಛಂ ನ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಅನುಯುಞ್ಜನ್ತಾ. ಅಥ ಖೋ ಕುಹಕತಾಯ ಅಭೂತಗುಣಸಂವಣ್ಣನಾಯ ಲದ್ಧಾನಿ ಪಣೀತಭೋಜನಾನಿ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಯಥಾಸುಖಂ ನಿದ್ದಾರಾಮತಂ ಸಙ್ಗಣಿಕಾರಾಮತಞ್ಚ ಅನುಯುಞ್ಜನ್ತಾ ಇಮಂ ಸರೀರಸೋಭಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು, ಯಥಾ ತಂ ಬಾಲಾ ಭನ್ತಮಿಗಪ್ಪಟಿಭಾಗಾತಿ.

ವಗ್ಗುಮುದಾತೀರಿಯಾತಿ ವಗ್ಗುಮುದಾತೀರವಾಸಿನೋ. ಕಚ್ಚಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ಖಮನೀಯನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ಕಚ್ಚಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಇದಂ ಚತುಚಕ್ಕಂ ನವದ್ವಾರಂ ಸರೀರಯನ್ತಂ ಖಮನೀಯಂ ಸಕ್ಕಾ ಖಮಿತುಂ ಸಹಿತುಂ ಪರಿಹರಿತುಂ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ದುಕ್ಖಂ ಉಪ್ಪಾದೇತೀತಿ. ಕಚ್ಚಿ ಯಾಪನೀಯನ್ತಿ ಕಚ್ಚಿ ಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚೇಸು ಯಾಪೇತುಂ ಗಮೇತುಂ ಸಕ್ಕಾ, ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಅನ್ತರಾಯಂ ದಸ್ಸೇತೀತಿ. ಕುಚ್ಛಿ ಪರಿಕನ್ತೋತಿ ಕುಚ್ಛಿ ಪರಿಕನ್ತಿತೋ ವರಂ ಭವೇಯ್ಯ; ‘‘ಪರಿಕತ್ತೋ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ ಯುಜ್ಜತಿ. ಏವಂ ¶ ವಗ್ಗುಮುದಾತೀರಿಯೇ ಅನೇಕಪರಿಯಾಯೇನ ವಿಗರಹಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಯಸ್ಮಾ ತೇಹಿ ಕತಕಮ್ಮಂ ಚೋರಕಮ್ಮಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಆಯತಿಂ ಅಞ್ಞೇಸಮ್ಪಿ ಏವರೂಪಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಅಕರಣತ್ಥಂ ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇಸಿ.

೧೯೫. ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ¶ ಚ ಪನ ‘‘ಪಞ್ಚಿಮೇ ಭಿಕ್ಖವೇ ಮಹಾಚೋರಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಸನ್ತೋ ಸಂವಿಜ್ಜಮಾನಾತಿ ಅತ್ಥಿ ಚೇವ ಉಪಲಬ್ಭನ್ತಿ ಚಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಇಧಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸತ್ತಲೋಕೇ. ಏವಂ ಹೋತೀತಿ ¶ ಏವಂ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಇಚ್ಛಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಕುದಾಸ್ಸು ನಾಮಾಹನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸುಇತಿ ನಿಪಾತೋ; ಕುದಾ ನಾಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೋ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನಾತಿ ಸೋ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಪರಿಸಂ ವಡ್ಢೇನ್ತೋ ಪನ್ಥದೂಹನಕಮ್ಮಂ ಪಚ್ಚನ್ತಿಮಗಾಮವಿಲೋಪನ್ತಿ ಏವಮಾದೀನಿ ಕತ್ವಾ ವೇಪುಲ್ಲಪ್ಪತ್ತಪರಿಸೋ ಹುತ್ವಾ ಗಾಮೇಪಿ ಅಗಾಮೇ, ಜನಪದೇಪಿ ಅಜನಪದೇ ಕರೋನ್ತೋ ಹನನ್ತೋ ಘಾತೇನ್ತೋ ಛಿನ್ದನ್ತೋ ಛೇದಾಪೇನ್ತೋ ಪಚನ್ತೋ ಪಾಚೇನ್ತೋ.

ಇತಿ ಬಾಹಿರಕಮಹಾಚೋರಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತೇನ ಸದಿಸೇ ಸಾಸನೇ ಪಞ್ಚ ಮಹಾಚೋರೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಏವಮೇವ ಖೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಪಾಪಭಿಕ್ಖುನೋತಿ ಅಞ್ಞೇಸು ಠಾನೇಸು ಮೂಲಚ್ಛಿನ್ನೋ ಪಾರಾಜಿಕಪ್ಪತ್ತೋ ‘‘ಪಾಪಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಇಧ ಪನ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಅನಾಪನ್ನೋ ಇಚ್ಛಾಚಾರೇ ಠಿತೋ ಖುದ್ದಾನುಖುದ್ದಕಾನಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತೋ ‘‘ಪಾಪಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ. ತಸ್ಸಾಪಿ ಬಾಹಿರಕಚೋರಸ್ಸ ವಿಯ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಏವಂ ಹೋತಿ – ‘‘ಕುದಾಸ್ಸು ನಾಮಾಹಂ…ಪೇ… ಪರಿಕ್ಖಾರಾನ’’ನ್ತಿ. ತತ್ಥ ಸಕ್ಕತೋತಿ ಸಕ್ಕಾರಪ್ಪತ್ತೋ. ಗರುಕತೋತಿ ಗರುಕಾರಪ್ಪತ್ತೋ. ಮಾನಿತೋತಿ ಮನಸಾ ಪಿಯಾಯಿತೋ. ಪೂಜಿತೋತಿ ಚತುಪಚ್ಚಯಾಭಿಹಾರಪೂಜಾಯ ಪೂಜಿತೋ. ಅಪಚಿತೋತಿ ಅಪಚಿತಿಪ್ಪತ್ತೋ. ತತ್ಥ ಯಸ್ಸ ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯೇ ಸಕ್ಕರಿತ್ವಾ ಸುಟ್ಠು ಅಭಿಸಙ್ಖತೇ ಪಣೀತಪಣೀತೇ ಕತ್ವಾ ದೇನ್ತಿ, ಸೋ ಸಕ್ಕತೋ. ಯಸ್ಮಿಂ ಗರುಭಾವಂ ಪಚ್ಚುಪೇತ್ವಾ ದೇನ್ತಿ, ಸೋ ಗರುಕತೋ. ಯಂ ಮನಸಾ ಪಿಯಾಯನ್ತಿ, ಸೋ ಮಾನಿತೋ. ಯಸ್ಸ ಸಬ್ಬಮ್ಪೇತಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಸೋ ಪೂಜಿತೋ. ಯಸ್ಸ ಅಭಿವಾದನಪಚ್ಚುಟ್ಠಾನಅಞ್ಜಲಿಕಮ್ಮಾದಿವಸೇನ ¶ ಪರಮನಿಪಚ್ಚಕಾರಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಸೋ ಅಪಚಿತೋ. ಇಮಸ್ಸ ಚ ಪನ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಇಮಂ ಲೋಕಾಮಿಸಂ ಪತ್ಥಯಮಾನಸ್ಸ ಏವಂ ಹೋತಿ.

ಸೋ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನಾತಿ ಸೋ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಸಿಕ್ಖಾಯ ಅತಿಬ್ಬಗಾರವೇ ಉದ್ಧತೇ ಉನ್ನಳೇ ಚಪಲೇ ಮುಖರೇ ವಿಕಿಣ್ಣವಾಚೇ ಮುಟ್ಠಸ್ಸತೀ ಅಸಮ್ಪಜಾನೇ ಪಾಕತಿನ್ದ್ರಿಯೇ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯೇಹಿ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಕೇ ಲಾಭಗರುಕೇ ಪಾಪಭಿಕ್ಖೂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಇರಿಯಾಪಥಸಣ್ಠಪನಾದೀನಿ ಕುಹಕವತ್ತಾನಿ ಸಿಕ್ಖಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಥೇರೋ ಅಸುಕಸ್ಮಿಂ ನಾಮ ಸೇನಾಸನೇ ವಸ್ಸಂ ಉಪಗಮ್ಮ ವತ್ತಪಟಿಪತ್ತಿಂ ಪೂರಯಮಾನೋ ವಸ್ಸಂ ವಸಿತ್ವಾ ನಿಗ್ಗತೋ’’ತಿ ಲೋಕಸಮ್ಮತಸೇನಾಸನಸಂವಣ್ಣನಾದೀಹಿ ¶ ಉಪಾಯೇಹಿ ಲೋಕಂ ಪರಿಪಾಚೇತುಂ ಪಟಿಬಲೇಹಿ ಜಾತಕಾದೀಸು ಕತಪರಿಚಯೇಹಿ ಸರಸಮ್ಪನ್ನೇಹಿ ಪಾಪಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸಂವಣ್ಣಿಯಮಾನಗುಣೋ ಹುತ್ವಾ ಸತೇನ ವಾ ಸಹಸ್ಸೇನ ವಾ ಪರಿವುತೋ…ಪೇ… ಭೇಸಜ್ಜಪರಿಕ್ಖಾರಾನಂ. ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖವೇ ಪಠಮೋ ಮಹಾಚೋರೋತಿ ಅಯಂ ಸನ್ಧಿಚ್ಛೇದಾದಿಚೋರಕೋ ವಿಯ ನ ಏಕಂ ಕುಲಂ ನ ದ್ವೇ, ಅಥ ಖೋ ಮಹಾಜನಂ ವಞ್ಚೇತ್ವಾ ಚತುಪಚ್ಚಯಗಹಣತೋ ‘‘ಪಠಮೋ ಮಹಾಚೋರೋ’’ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಯೇ ಪನ ಸುತ್ತನ್ತಿಕಾ ವಾ ಆಭಿಧಮ್ಮಿಕಾ ವಾ ವಿನಯಧರಾ ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರೇ ಅಸಮ್ಪಜ್ಜಮಾನೇ ಪಾಳಿಂ ವಾಚೇನ್ತಾ ಅಟ್ಠಕಥಂ ಕಥೇನ್ತಾ ಅನುಮೋದನಾಯ ಧಮ್ಮಕಥಾಯ ಇರಿಯಾಪಥಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಚ ಲೋಕಂ ಪಸಾದೇನ್ತಾ ಜನಪದಚಾರಿಕಂ ¶ ಚರನ್ತಿ ಸಕ್ಕತಾ ಗರುಕತಾ ಮಾನಿತಾ ಪೂಜಿತಾ ಅಪಚಿತಾ, ತೇ ‘‘ತನ್ತಿಪವೇಣಿಘಟನಕಾ ಸಾಸನಜೋತಕಾ’’ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

ತಥಾಗತಪ್ಪವೇದಿತನ್ತಿ ತಥಾಗತೇನ ಪಟಿವಿದ್ಧಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಕತಂ ಜಾನಾಪಿತಂ ವಾ. ಅತ್ತನೋ ದಹತೀತಿ ಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ಪಾಳಿಞ್ಚ ಅಟ್ಠಕಥಞ್ಚ ಸಂಸನ್ದಿತ್ವಾ ಮಧುರೇನ ಸರೇನ ಪಸಾದನೀಯಂ ಸುತ್ತನ್ತಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಕಥಾವಸೇನ ಅಚ್ಛರಿಯಬ್ಭುತಜಾತೇನ ವಿಞ್ಞೂಜನೇನ ‘‘ಅಹೋ, ಭನ್ತೇ, ಪಾಳಿ ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾ ಚ ಸುಪರಿಸುದ್ಧಾ, ಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತೋ ‘‘ಕೋ ಅಮ್ಹಾದಿಸೇ ಉಗ್ಗಹಾಪೇತುಂ ಸಮತ್ಥೋ’’ತಿ ಆಚರಿಯಂ ಅನುದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ¶ ಪಟಿವಿದ್ಧಂ ಸಯಮ್ಭುಞಾಣಾಧಿಗತಂ ಧಮ್ಮವಿನಯಂ ಪವೇದೇತಿ. ಅಯಂ ತಥಾಗತೇನ ಸತಸಹಸ್ಸಕಪ್ಪಾಧಿಕಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅಸಙ್ಖೇಯ್ಯಾನಿ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇತ್ವಾ ಕಿಚ್ಛೇನ ಕಸಿರೇನ ಪಟಿವಿದ್ಧಧಮ್ಮತ್ಥೇನಕೋ ದುತಿಯೋ ಮಹಾಚೋರೋ.

ಸುದ್ಧಂ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿನ್ತಿ ಖೀಣಾಸವಭಿಕ್ಖುಂ. ಪರಿಸುದ್ಧಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರನ್ತನ್ತಿ ನಿರುಪಕ್ಕಿಲೇಸಂ ಸೇಟ್ಠಚರಿಯಂ ಚರನ್ತಂ; ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ವಾ ಅನಾಗಾಮಿಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಯಾವ ಸೀಲವನ್ತಂ ಪುಥುಜ್ಜನಂ ಅವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಾದಿವತ್ಥುಕಂ ಪರಿಸುದ್ಧಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರನ್ತಂ. ಅಮೂಲಕೇನ ಅಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೇನ ಅನುದ್ಧಂಸೇತೀತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಪುಗ್ಗಲೇ ಅವಿಜ್ಜಮಾನೇನ ಅನ್ತಿಮವತ್ಥುನಾ ಅನುವದತಿ ಚೋದೇತಿ; ಅಯಂ ವಿಜ್ಜಮಾನಗುಣಮಕ್ಖೀ ಅರಿಯಗುಣತ್ಥೇನಕೋ ತತಿಯೋ ಮಹಾಚೋರೋ.

ಗರುಭಣ್ಡಾನಿ ಗರುಪರಿಕ್ಖಾರಾನೀತಿ ಯಥಾ ಅದಿನ್ನಾದಾನೇ ‘‘ಚತುರೋ ಜನಾ ಸಂವಿಧಾಯ ಗರುಭಣ್ಡಂ ಅವಾಹರು’’ನ್ತಿ (ಪರಿ. ೪೭೯) ಏತ್ಥ ಪಞ್ಚಮಾಸಕಗ್ಘನಕಂ ‘‘ಗರುಭಣ್ಡ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಇಧ ಪನ ನ ಏವಂ. ಅಥ ಖೋ ‘‘ಪಞ್ಚಿಮಾನಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜಿಯಾನಿ ನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಬ್ಬಾನಿ ಸಙ್ಘೇನ ವಾ ಗಣೇನ ವಾ ಪುಗ್ಗಲೇನ ವಾ. ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಾನಿಪಿ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಾನಿ ¶ ಹೋನ್ತಿ. ಯೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸ. ಕತಮಾನಿ ಪಞ್ಚ? ಆರಾಮೋ, ಆರಾಮವತ್ಥು…ಪೇ… ದಾರುಭಣ್ಡಂ, ಮತ್ತಿಕಾಭಣ್ಡ’’ನ್ತಿ ವಚನತೋ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಬ್ಬತ್ತಾ ಗರುಭಣ್ಡಾನಿ. ‘‘ಪಞ್ಚಿಮಾನಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅವೇಭಙ್ಗಿಯಾನಿ ನ ವಿಭಜಿತಬ್ಬಾನಿ ಸಙ್ಘೇನ ವಾ ಗಣೇನ ವಾ ಪುಗ್ಗಲೇನ ವಾ. ವಿಭತ್ತಾನಿಪಿ ಅವಿಭತ್ತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ. ಯೋ ವಿಭಜೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸ. ಕತಮಾನಿ ಪಞ್ಚ? ಆರಾಮೋ, ಆರಾಮವತ್ಥು…ಪೇ… ದಾರುಭಣ್ಡಂ, ಮತ್ತಿಕಾಭಣ್ಡ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ೩೨೨) ವಚನತೋ ಅವೇಭಙ್ಗಿಯತ್ತಾ ಸಾಧಾರಣಪರಿಕ್ಖಾರಭಾವೇನ ಗರುಪರಿಕ್ಖಾರಾನಿ. ಆರಾಮೋ ಆರಾಮವತ್ಥೂತಿಆದೀಸು ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ ತಂ ಸಬ್ಬಂ ‘‘ಪಞ್ಚಿಮಾನಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜಿಯಾನೀ’’ತಿ ಖನ್ಧಕೇ ಆಗತಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯಮೇವ ¶ ಭಣಿಸ್ಸಾಮ. ತೇಹಿ ಗಿಹೀ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ತಾನಿ ದತ್ವಾ ದತ್ವಾ ಗಿಹೀಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ ಅನುಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಉಪಲಾಪೇತೀತಿ ‘‘ಅಹೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಯ್ಯೋ’’ತಿ ಏವಂ ಲಪನಕೇ ಅನುಬನ್ಧನಕೇ ಸಸ್ನೇಹೇ ಕರೋತಿ. ಅಯಂ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜಿಯಂ ಅವೇಭಙ್ಗಿಯಞ್ಚ ¶ ಗರುಪರಿಕ್ಖಾರಂ ತಥಾಭಾವತೋ ಥೇನೇತ್ವಾ ಗಿಹಿ ಸಙ್ಗಣ್ಹನಕೋ ಚತುತ್ಥೋ ಮಹಾಚೋರೋ. ಸೋ ಚ ಪನಾಯಂ ಇಮಂ ಗರುಭಣ್ಡಂ ಕುಲಸಙ್ಗಣ್ಹನತ್ಥಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತೋ ಕುಲದೂಸಕದುಕ್ಕಟಂ ಆಪಜ್ಜತಿ. ಪಬ್ಬಾಜನೀಯಕಮ್ಮಾರಹೋ ಚ ಹೋತಿ. ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಇಸ್ಸರವತಾಯ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತೋ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಆಪಜ್ಜತಿ. ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತೋ ಭಣ್ಡಂ ಅಗ್ಘಾಪೇತ್ವಾ ಕಾರೇತಬ್ಬೋತಿ.

ಅಯಂ ಅಗ್ಗೋ ಮಹಾಚೋರೋತಿ ಅಯಂ ಇಮೇಸಂ ಚೋರಾನಂ ಜೇಟ್ಠಚೋರೋ; ಇಮಿನಾ ಸದಿಸೋ ಚೋರೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಯೋ ಪಞ್ಚಿನ್ದ್ರಿಯಗ್ಗಹಣಾತೀತಂ ಅತಿಸಣ್ಹಸುಖುಮಂ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಂ ಥೇನೇತಿ. ಕಿಂ ಪನ ಸಕ್ಕಾ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮೋ ಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣಾದೀನಿ ವಿಯ ವಞ್ಚೇತ್ವಾ ಥೇನೇತ್ವಾ ಗಹೇತುನ್ತಿ? ನ ಸಕ್ಕಾ, ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ಯೋ ಅಸನ್ತಂ ಅಭೂತಂ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಂ ಉಲ್ಲಪತೀ’’ತಿ. ಅಯಞ್ಹಿ ಅತ್ತನಿ ಅಸನ್ತಂ ತಂ ಧಮ್ಮಂ ಕೇವಲಂ ‘‘ಅತ್ಥಿ ಮಯ್ಹಂ ಏಸೋ’’ತಿ ಉಲ್ಲಪತಿ, ನ ಪನ ಸಕ್ಕೋತಿ ಠಾನಾ ಚಾವೇತುಂ, ಅತ್ತನಿ ವಾ ಸಂವಿಜ್ಜಮಾನಂ ಕಾತುಂ. ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಚೋರೋತಿ ವುತ್ತೋತಿ? ಯಸ್ಮಾ ತಂ ಉಲ್ಲಪಿತ್ವಾ ಅಸನ್ತಸಮ್ಭಾವನಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಪಚ್ಚಯೇ ಗಣ್ಹಾತಿ. ಏವಞ್ಹಿ ಗಣ್ಹತಾ ತೇ ಪಚ್ಚಯಾ ಸುಖುಮೇನ ಉಪಾಯೇನ ವಞ್ಚೇತ್ವಾ ಥೇನೇತ್ವಾ ಗಹಿತಾ ಹೋನ್ತಿ. ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ತಂ ಕಿಸ್ಸ ಹೇತು? ಥೇಯ್ಯಾಯ ವೋ ಭಿಕ್ಖವೇ ರಟ್ಠಪಿಣ್ಡೋ ಭುತ್ತೋ’’ತಿ. ಅಯಞ್ಹಿ ಏತ್ಥ ಅತ್ಥೋ – ಯಂ ಅವೋಚುಮ್ಹ – ‘‘ಅಯಂ ಅಗ್ಗೋ ಮಹಾಚೋರೋ, ಯೋ ಅಸನ್ತಂ ಅಭೂತಂ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಂ ಉಲ್ಲಪತೀ’’ತಿ ¶ . ತಂ ಕಿಸ್ಸ ಹೇತೂತಿ ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ಏತಂ ಅವೋಚುಮ್ಹಾತಿ ಚೇ. ‘‘ಥೇಯ್ಯಾಯ ವೋ ಭಿಕ್ಖವೇ ರಟ್ಠಪಿಣ್ಡೋ ಭುತ್ತೋ’’ತಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ಯಸ್ಮಾ ಸೋ ತೇನ ರಟ್ಠಪಿಣ್ಡೋ ಥೇಯ್ಯಾಯ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಭುತ್ತೋ ಹೋತಿ. ಏತ್ಥ ಹಿ ವೋಕಾರೋ ‘‘ಯೇ ಹಿ ವೋ ಅರಿಯಾ ಅರಞ್ಞವನಪತ್ಥಾನೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ. ನಿ. ೧.೩೫-೩೬) ವಿಯ ¶ ಪದಪೂರಣಮತ್ತೇ ನಿಪಾತೋ. ತಸ್ಮಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇಹಿ ಭುತ್ತೋ’’ತಿ ಏವಮಸ್ಸ ಅತ್ಥೋ ನ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ.

ಇದಾನಿ ತಮೇವತ್ಥಂ ಗಾಥಾಹಿ ವಿಭೂತತರಂ ಕರೋನ್ತೋ ‘‘ಅಞ್ಞಥಾ ಸನ್ತ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಅಞ್ಞಥಾ ಸನ್ತನ್ತಿ ಅಪರಿಸುದ್ಧಕಾಯಸಮಾಚಾರಾದಿಕೇನ ಅಞ್ಞೇನಾಕಾರೇನ ಸನ್ತಂ. ಅಞ್ಞಥಾ ಯೋ ಪವೇದಯೇತಿ ಪರಿಸುದ್ಧಕಾಯಸಮಾಚಾರಾದಿಕೇನ ಅಞ್ಞೇನ ಆಕಾರೇನ ಯೋ ಪವೇದೇಯ್ಯ. ‘‘ಪರಮಪರಿಸುದ್ಧೋ ಅಹಂ, ಅತ್ಥಿ ಮೇ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ಏವಂ ಜಾನಾಪೇಯ್ಯ. ಪವೇದೇತ್ವಾ ಚ ಪನ ತಾಯ ಪವೇದನಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಭೋಜನಂ ಅರಹಾ ವಿಯ ಭುಞ್ಜತಿ. ನಿಕಚ್ಚ ಕಿತವಸ್ಸೇವ ಭುತ್ತಂ ಥೇಯ್ಯೇನ ತಸ್ಸ ತನ್ತಿ ನಿಕಚ್ಚಾತಿ ವಞ್ಚೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಥಾ ಸನ್ತಂ ಅಞ್ಞಥಾ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ. ಅಗುಮ್ಬಅಗಚ್ಛಭೂತಮೇವ ಸಾಖಾಪಲಾಸಪಲ್ಲವಾದಿಚ್ಛಾದನೇನ ಗುಮ್ಬಮಿವ ಗಚ್ಛಮಿವ ಚ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ. ಕಿತವಸ್ಸೇವಾತಿ ವಞ್ಚಕಸ್ಸ ಕೇರಾಟಿಕಸ್ಸ ಗುಮ್ಬಗಚ್ಛಸಞ್ಞಾಯ ಅರಞ್ಞೇ ಆಗತಾಗತೇ ಸಕುಣೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಜೀವಿತಕಪ್ಪಕಸ್ಸ ಸಾಕುಣಿಕಸ್ಸೇವ. ಭುತ್ತಂ ಥೇಯ್ಯೇನ ತಸ್ಸ ತನ್ತಿ ತಸ್ಸಾಪಿ ಅನರಹನ್ತಸ್ಸೇವ ಸತೋ ಅರಹನ್ತಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಲದ್ಧಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜತೋ; ಯಂ ತಂ ಭುತ್ತಂ ತಂ ಯಥಾ ಸಾಕುಣಿಕಕಿತವಸ್ಸ ನಿಕಚ್ಚ ¶ ವಞ್ಚೇತ್ವಾ ಸಕುಣಗ್ಗಹಣಂ, ಏವಂ ಮನುಸ್ಸೇ ವಞ್ಚೇತ್ವಾ ಲದ್ಧಸ್ಸ ಭೋಜನಸ್ಸ ಭುತ್ತತ್ತಾ ಥೇಯ್ಯೇನ ಭುತ್ತಂ ನಾಮ ಹೋತಿ.

ಇಮಂ ಪನ ಅತ್ಥವಸಂ ಅಜಾನನ್ತಾ ಯೇ ಏವಂ ಭುಞ್ಜನ್ತಿ, ಕಾಸಾವಕಣ್ಠಾ…ಪೇ… ನಿರಯಂ ತೇ ಉಪಪಜ್ಜರೇ ಕಾಸಾವಕಣ್ಠಾತಿ ಕಾಸಾವೇನ ವೇಠಿತಕಣ್ಠಾ. ಏತ್ತಕಮೇವ ಅರಿಯದ್ಧಜಧಾರಣಮತ್ತಂ, ಸೇಸಂ ಸಾಮಞ್ಞಂ ನತ್ಥೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ ಖೋ ಪನಾನನ್ದ ಅನಾಗತಮದ್ಧಾನಂ ಗೋತ್ರಭುನೋ ಕಾಸಾವಕಣ್ಠಾ’’ತಿ (ಮ. ನಿ. ೩.೩೮೦) ಏವಂ ವುತ್ತದುಸ್ಸೀಲಾನಂ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ. ಪಾಪಧಮ್ಮಾತಿ ಲಾಮಕಧಮ್ಮಾ. ಅಸಞ್ಞತಾತಿ ಕಾಯಾದೀಹಿ ಅಸಞ್ಞತಾ. ಪಾಪಾತಿ ಲಾಮಕಪುಗ್ಗಲಾ. ಪಾಪೇಹಿ ಕಮ್ಮೇಹೀತಿ ತೇಹಿ ಕರಣಕಾಲೇ ಆದೀನವಂ ಅದಿಸ್ವಾ ಕತೇಹಿ ಪರವಞ್ಚನಾದೀಹಿ ಪಾಪಕಮ್ಮೇಹಿ. ನಿರಯಂ ತೇ ಉಪಪಜ್ಜರೇತಿ ನಿರಸ್ಸಾದಂ ದುಗ್ಗತಿಂ ತೇ ಉಪಪಜ್ಜನ್ತಿ; ತಸ್ಮಾ ಸೇಯ್ಯೋ ಅಯೋಗುಳೋತಿ ಗಾಥಾ. ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಸಚಾಯಂ ದುಸ್ಸೀಲೋ ಅಸಞ್ಞತೋ ಇಚ್ಛಾಚಾರೇ ಠಿತೋ ¶ ಕುಹನಾಯ ಲೋಕಂ ವಞ್ಚಕೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ತತ್ತಂ ಅಗ್ಗಿಸಿಖೂಪಮಂ ಅಯೋಗುಳಂ ಭುಞ್ಜೇಯ್ಯ ¶ ಅಜ್ಝೋಹರೇಯ್ಯ, ತಸ್ಸ ಯಞ್ಚೇತಂ ರಟ್ಠಪಿಣ್ಡಂ ಭುಞ್ಜೇಯ್ಯ, ಯಞ್ಚೇತಂ ಅಯೋಗುಳಂ, ತೇಸು ದ್ವೀಸು ಅಯೋಗುಳೋವ ಭುತ್ತೋ ಸೇಯ್ಯೋ ಸುನ್ದರತರೋ ಪಣೀತತರೋ ಚ ಭವೇಯ್ಯ, ನ ಹಿ ಅಯೋಗುಳಸ್ಸ ಭುತ್ತತ್ತಾ ಸಮ್ಪರಾಯೇ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞಾಣೇನಾಪಿ ದುಜ್ಜಾನಪರಿಚ್ಛೇದಂ ದುಕ್ಖಂ ಅನುಭವತಿ. ಏವಂ ಪಟಿಲದ್ಧಸ್ಸ ಪನ ತಸ್ಸ ರಟ್ಠಪಿಣ್ಡಸ್ಸ ಭುತ್ತತ್ತಾ ಸಮ್ಪರಾಯೇ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ದುಕ್ಖಂ ಅನುಭೋತಿ, ಅಯಞ್ಹಿ ಕೋಟಿಪ್ಪತ್ತೋ ಮಿಚ್ಛಾಜೀವೋತಿ.

ಏವಂ ಪಾಪಕಿರಿಯಾಯ ಅನಾದೀನವದಸ್ಸಾವೀನಂ ಆದೀನವಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ವಗ್ಗುಮುದಾತೀರಿಯೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಅನೇಕಪರಿಯಾಯೇನ ವಿಗರಹಿತ್ವಾ ದುಬ್ಭರತಾಯ ದುಪ್ಪೋಸತಾಯ…ಪೇ… ಇಮಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಉದ್ದಿಸೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ಚ ವತ್ವಾ ಚತುತ್ಥಪಾರಾಜಿಕಂ ಪಞ್ಞಪೇನ್ತೋ ‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಅನಭಿಜಾನ’’ನ್ತಿ ಆದಿಮಾಹ.

ಏವಂ ಮೂಲಚ್ಛೇಜ್ಜವಸೇನ ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಚತುತ್ಥಪಾರಾಜಿಕೇ ಪಞ್ಞತ್ತೇ ಅಪರಮ್ಪಿ ಅನುಪ್ಪಞ್ಞತ್ತತ್ಥಾಯ ಅಧಿಮಾನವತ್ಥು ಉದಪಾದಿ. ತಸ್ಸುಪ್ಪತ್ತಿದೀಪನತ್ಥಂ ಏತಂ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಏವಞ್ಚಿದಂ ಭಗವತಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞತ್ತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ.

ಅಧಿಮಾನವತ್ಥುವಣ್ಣನಾ

೧೯೬. ತತ್ಥ ಅದಿಟ್ಠೇ ದಿಟ್ಠಸಞ್ಞಿನೋತಿ ಅರಹತ್ತೇ ಞಾಣಚಕ್ಖುನಾ ಅದಿಟ್ಠೇಯೇವ ‘‘ದಿಟ್ಠಂ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಅರಹತ್ತ’’ನ್ತಿ ದಿಟ್ಠಸಞ್ಞಿನೋ ಹುತ್ವಾ. ಏಸ ನಯೋ ಅಪ್ಪತ್ತಾದೀಸು. ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ – ಅಪ್ಪತ್ತೇತಿ ಅತ್ತನೋ ¶ ಸನ್ತಾನೇ ಉಪ್ಪತ್ತಿವಸೇನ ಅಪ್ಪತ್ತೇ. ಅನಧಿಗತೇತಿ ಮಗ್ಗಭಾವನಾಯ ಅನಧಿಗತೇ; ಅಪ್ಪಟಿಲದ್ಧೇತಿಪಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಸಚ್ಛಿಕತೇತಿ ಅಪ್ಪಟಿವಿದ್ಧೇ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣವಸೇನ ವಾ ಅಪ್ಪಚ್ಚಕ್ಖಕತೇ. ಅಧಿಮಾನೇನಾತಿ ಅಧಿಗತಮಾನೇನ; ‘‘ಅಧಿಗತಾ ಮಯ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಉಪ್ಪನ್ನಮಾನೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ, ಅಧಿಕಮಾನೇನ ವಾ ಥದ್ಧಮಾನೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕರಿಂಸೂತಿ ಅರಹತ್ತಂ ಬ್ಯಾಕರಿಂಸು; ‘‘ಪತ್ತಂ ಆವುಸೋ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಅರಹತ್ತಂ, ಕತಂ ಕರಣೀಯ’’ನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಆರೋಚೇಸುಂ. ತೇಸಂ ಮಗ್ಗೇನ ಅಪ್ಪಹೀನಕಿಲೇಸತ್ತಾ ಕೇವಲಂ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಬಲೇನ ವಿಕ್ಖಮ್ಭಿತಕಿಲೇಸಾನಂ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ತಥಾರೂಪಪಚ್ಚಯಸಮಾಯೋಗೇ ರಾಗಾಯ ಚಿತ್ತಂ ನಮತಿ; ರಾಗತ್ಥಾಯ ನಮತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏಸ ನಯೋ ಇತರೇಸು.

ತಞ್ಚ ¶ ಖೋ ಏತಂ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕನ್ತಿ ತಞ್ಚ ಖೋ ಏತಂ ತೇಸಂ ಅಞ್ಞಬ್ಯಾಕರಣಂ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕಂ ಆಪತ್ತಿಪಞ್ಞಾಪನೇ ವೋಹಾರಂ ನ ಗಚ್ಛತಿ; ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಙ್ಗಂ ನ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಕಸ್ಸ ¶ ಪನಾಯಂ ಅಧಿಮಾನೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಕಸ್ಸ ನುಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ? ಅರಿಯಸಾವಕಸ್ಸ ತಾವ ನುಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಸೋ ಹಿ ಮಗ್ಗಫಲನಿಬ್ಬಾನಪಹೀನಕಿಲೇಸಅವಸಿಟ್ಠಕಿಲೇಸಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣೇನ ಸಞ್ಜಾತಸೋಮನಸ್ಸೋ ಅರಿಯಗುಣಪಟಿವೇಧೇ ನಿಕ್ಕಙ್ಖೋ. ತಸ್ಮಾ ಸೋತಾಪನ್ನಾದೀನಂ ‘‘ಅಹಂ ಸಕದಾಗಾಮೀ’’ತಿಆದಿವಸೇನ ಅಧಿಮಾನೋ ನುಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ದುಸ್ಸೀಲಸ್ಸ ನುಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಸೋ ಹಿ ಅರಿಯಗುಣಾಧಿಗಮೇ ನಿರಾಸೋವ. ಸೀಲವತೋಪಿ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸ್ಸ ನಿದ್ದಾರಾಮತಾದಿಮನುಯುತ್ತಸ್ಸ ನುಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಸುಪರಿಸುದ್ಧಸೀಲಸ್ಸ ಪನ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇ ಅಪ್ಪಮತ್ತಸ್ಸ ನಾಮರೂಪಂ ವವತ್ಥಪೇತ್ವಾ ಪಚ್ಚಯಪರಿಗ್ಗಹೇನ ವಿತಿಣ್ಣಕಙ್ಖಸ್ಸ ತಿಲಕ್ಖಣಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಸಙ್ಖಾರೇ ಸಮ್ಮಸನ್ತಸ್ಸ ಆರದ್ಧವಿಪಸ್ಸಕಸ್ಸ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಚ ಸುದ್ಧಸಮಥಲಾಭಿಂ ವಾ ಸುದ್ಧವಿಪಸ್ಸನಾಲಾಭಿಂ ವಾ ಅನ್ತರಾ ಠಪೇತಿ, ಸೋ ಹಿ ದಸಪಿ ವೀಸತಿಪಿ ತಿಂಸಮ್ಪಿ ವಸ್ಸಾನಿ ಕಿಲೇಸಸಮುದಾಚಾರಂ ಅಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಸೋತಾಪನ್ನೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಸಕದಾಗಾಮೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಅನಾಗಾಮೀ’’ತಿ ವಾ ಮಞ್ಞತಿ. ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಲಾಭಿಂ ಪನ ಅರಹತ್ತೇಯೇವ ಠಪೇತಿ. ತಸ್ಸ ಹಿ ಸಮಾಧಿಬಲೇನ ಕಿಲೇಸಾ ವಿಕ್ಖಮ್ಭಿತಾ, ವಿಪಸ್ಸನಾಬಲೇನ ಸಙ್ಖಾರಾ ಸುಪರಿಗ್ಗಹಿತಾ, ತಸ್ಮಾ ಸಟ್ಠಿಮ್ಪಿ ವಸ್ಸಾನಿ ಅಸೀತಿಮ್ಪಿ ವಸ್ಸಾನಿ ವಸ್ಸಸತಮ್ಪಿ ಕಿಲೇಸಾ ನ ಸಮುದಾಚರನ್ತಿ, ಖೀಣಾಸವಸ್ಸೇವ ಚಿತ್ತಚಾರೋ ಹೋತಿ. ಸೋ ಏವಂ ದೀಘರತ್ತಂ ಕಿಲೇಸಸಮುದಾಚಾರಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ಅನ್ತರಾ ಅಠತ್ವಾವ ‘‘ಅರಹಾ ಅಹ’’ನ್ತಿ ಮಞ್ಞತೀತಿ.

ಸವಿಭಙ್ಗಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ

೧೯೭. ಅನಭಿಜಾನನ್ತಿ ನ ಅಭಿಜಾನಂ. ಯಸ್ಮಾ ಪನಾಯಂ ಅನಭಿಜಾನಂ ಸಮುದಾಚರತಿ, ಸ್ವಸ್ಸ ಸನ್ತಾನೇ ¶ ಅನುಪ್ಪನ್ನೋ ಞಾಣೇನ ಚ ಅಸಚ್ಛಿಕತೋತಿ ಅಭೂತೋ ಹೋತಿ. ತೇನಸ್ಸ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ಅಸನ್ತಂ ಅಭೂತಂ ಅಸಂವಿಜ್ಜಮಾನ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಅಜಾನನ್ತೋ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ¶ .

ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮನ್ತಿ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಾನಂ ಝಾಯೀನಞ್ಚೇವ ಅರಿಯಾನಞ್ಚ ಧಮ್ಮಂ. ಅತ್ತುಪನಾಯಿಕನ್ತಿ ಅತ್ತನಿ ತಂ ಉಪನೇತಿ, ಅತ್ತಾನಂ ವಾ ತತ್ಥ ಉಪನೇತೀತಿ ಅತ್ತುಪನಾಯಿಕೋ, ತಂ ಅತ್ತುಪನಾಯಿಕಂ; ಏವಂ ಕತ್ವಾ ಸಮುದಾಚರೇಯ್ಯಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಪದಭಾಜನೇ ಪನ ಯಸ್ಮಾ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮೋ ನಾಮ ಝಾನಂ ವಿಮೋಕ್ಖಂ ಸಮಾಧಿ ಸಮಾಪತ್ತಿ ಞಾಣದಸ್ಸನಂ…ಪೇ… ಸುಞ್ಞಾಗಾರೇ ಅಭಿರತೀತಿ ಏವಂ ಝಾನಾದಯೋ ಅನೇಕಧಮ್ಮಾ ವುತ್ತಾ. ತಸ್ಮಾ ತೇಸಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ವಸೇನ ಅತ್ತುಪನಾಯಿಕಭಾವಂ ¶ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ತೇ ವಾ ಕುಸಲೇ ಧಮ್ಮೇ ಅತ್ತನಿ ಉಪನೇತೀ’’ತಿ ಬಹುವಚನನಿದ್ದೇಸಂ ಅಕಾಸಿ. ತತ್ಥ ‘‘ಏತೇ ಧಮ್ಮಾ ಮಯಿ ಸನ್ದಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಸಮುದಾಚರನ್ತೋ ಅತ್ತನಿ ಉಪನೇತಿ. ‘‘ಅಹಂ ಏತೇಸು ಸನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಮುದಾಚರನ್ತೋ ಅತ್ತಾನಂ ತೇಸು ಉಪನೇತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಅಲಮರಿಯಞಾಣದಸ್ಸನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಾ ಪಞ್ಞಾ ಜಾನನಟ್ಠೇನ ಞಾಣಂ, ಚಕ್ಖುನಾ ದಿಟ್ಠಮಿವ ಧಮ್ಮಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಕರಣತೋ ದಸ್ಸನಟ್ಠೇನ ದಸ್ಸನನ್ತಿ ಞಾಣದಸ್ಸನಂ. ಅರಿಯಂ ವಿಸುದ್ಧಂ ಉತ್ತಮಂ ಞಾಣದಸ್ಸನನ್ತಿ ಅರಿಯಞಾಣದಸ್ಸನಂ. ಅಲಂ ಪರಿಯತ್ತಂ ಕಿಲೇಸವಿದ್ಧಂಸನಸಮತ್ಥಂ ಅರಿಯಞಾಣದಸ್ಸನಮೇತ್ಥ, ಝಾನಾದಿಭೇದೇ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮೇ ಅಲಂ ವಾ ಅರಿಯಞಾಣದಸ್ಸನಮಸ್ಸಾತಿ ಅಲಮರಿಯಞಾಣದಸ್ಸನೋ, ತಂ ಅಲಮರಿಯಞಾಣದಸ್ಸನಂ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮನ್ತಿ ಏವಂ ಪದತ್ಥಸಮ್ಬನ್ಧೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ತತ್ಥ ಯೇನ ಞಾಣದಸ್ಸನೇನ ಸೋ ಅಲಮರಿಯಞಾಣದಸ್ಸನೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ತದೇವ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಞಾಣನ್ತಿ ತಿಸ್ಸೋ ವಿಜ್ಜಾ, ದಸ್ಸನನ್ತಿ ಯಂ ಞಾಣಂ ತಂ ದಸ್ಸನಂ; ಯಂ ದಸ್ಸನಂ ತಂ ಞಾಣ’’ನ್ತಿ ವಿಜ್ಜಾಸೀಸೇನ ಪದಭಾಜನಂ ವುತ್ತಂ. ಮಹಗ್ಗತಲೋಕುತ್ತರಾ ಪನೇತ್ಥ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಪಞ್ಞಾ ‘‘ಞಾಣ’’ನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

ಸಮುದಾಚರೇಯ್ಯಾತಿ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಮೇತಂ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಂ ಅತ್ತುಪನಾಯಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಆರೋಚೇಯ್ಯ. ಇತ್ಥಿಯಾ ವಾತಿಆದಿ ಪನ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಪುಗ್ಗಲನಿದಸ್ಸನಂ. ಏತೇಸಞ್ಹಿ ಆರೋಚಿತೇ ಆರೋಚಿತಂ ಹೋತಿ ನ ದೇವಮಾರಬ್ರಹ್ಮಾನಂ, ನಾಪಿ ಪೇತಯಕ್ಖತಿರಚ್ಛಾನಗತಾನನ್ತಿ. ಇತಿ ಜಾನಾಮಿ ಇತಿ ಪಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಮುದಾಚರಣಾಕಾರನಿದಸ್ಸನಮೇತಂ. ಪದಭಾಜನೇ ಪನಸ್ಸ ‘‘ಜಾನಾಮಹಂ ಏತೇ ಧಮ್ಮೇ, ಪಸ್ಸಾಮಹಂ ಏತೇ ಧಮ್ಮೇ’’ತಿ ಇದಂ ತೇಸು ಝಾನಾದೀಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಜಾನನಪಸ್ಸನಾನಂ ಪವತ್ತಿದೀಪನಂ, ‘‘ಅತ್ಥಿ ಚ ಮೇ ಏತೇ ಧಮ್ಮಾ’’ತಿಆದಿ ಅತ್ತುಪನಾಯಿಕಭಾವದೀಪನಂ ¶ .

೧೯೮. ತತೋ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನಾತಿ ಆಪತ್ತಿಪಟಿಜಾನನಸಮಯದಸ್ಸನಮೇತಂ. ಅಯಂ ಪನ ಆರೋಚಿತಕ್ಖಣೇಯೇವ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಆಪಜ್ಜತಿ. ಆಪತ್ತಿಂ ಪನ ಆಪನ್ನೋ ಯಸ್ಮಾ ಪರೇನ ಚೋದಿತೋ ವಾ ಅಚೋದಿತೋ ¶ ವಾ ಪಟಿಜಾನಾತಿ; ತಸ್ಮಾ ‘‘ಸಮನುಗ್ಗಾಹಿಯಮಾನೋ ವಾ ಅಸಮನುಗ್ಗಾಹಿಯಮಾನೋ ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

ತತ್ಥ ಸಮನುಗ್ಗಾಹಿಯಮಾನೇ ತಾವ – ಕಿಂ ತೇ ಅಧಿಗತನ್ತಿ ಅಧಿಗಮಪುಚ್ಛಾ; ಝಾನವಿಮೋಕ್ಖಾದೀಸು, ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಾದೀಸು ವಾ ಕಿಂ ತಯಾ ಅಧಿಗತನ್ತಿ. ಕಿನ್ತಿ ತೇ ಅಧಿಗತನ್ತಿ ಉಪಾಯಪುಚ್ಛಾ. ಅಯಞ್ಹಿ ಏತ್ಥಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಕಿಂ ತಯಾ ಅನಿಚ್ಚಲಕ್ಖಣಂ ¶ ಧುರಂ ಕತ್ವಾ ಅಧಿಗತಂ, ದುಕ್ಖಾನತ್ತಲಕ್ಖಣೇಸು ಅಞ್ಞತರಂ ವಾ? ಕಿಂ ವಾ ಸಮಾಧಿವಸೇನ ಅಭಿನಿವಿಸಿತ್ವಾ, ಉದಾಹು ವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನ? ತಥಾ ಕಿಂ ರೂಪೇ ಅಭಿನಿವಿಸಿತ್ವಾ, ಉದಾಹು ಅರೂಪೇ? ಕಿಂ ವಾ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಅಭಿನಿವಿಸಿತ್ವಾ, ಉದಾಹು ಬಹಿದ್ಧಾತಿ? ಕದಾ ತೇ ಅಧಿಗತನ್ತಿ ಕಾಲಪುಚ್ಛಾ. ಪುಬ್ಬಣ್ಹಮಜ್ಝನ್ಹಿಕಾದೀಸು ಕತರಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ಕತ್ಥ ತೇ ಅಧಿಗತನ್ತಿ ಓಕಾಸಪುಚ್ಛಾ. ಕತರಸ್ಮಿಂ ಓಕಾಸೇ, ಕಿಂ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನೇ, ದಿವಾಟ್ಠಾನೇ, ರುಕ್ಖಮೂಲೇ, ಮಣ್ಡಪೇ, ಕತರಸ್ಮಿಂ ವಾ ವಿಹಾರೇತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಕತಮೇ ತೇ ಕಿಲೇಸಾ ಪಹೀನಾತಿ ಪಹೀನಕಿಲೇಸಪುಚ್ಛಾ. ಕತರಮಗ್ಗವಜ್ಝಾ ತವ ಕಿಲೇಸಾ ಪಹೀನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಕತಮೇಸಂ ತ್ವಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಲಾಭೀತಿ ಪಟಿಲದ್ಧಧಮ್ಮಪುಚ್ಛಾ. ಪಠಮಮಗ್ಗಾದೀಸು ಕತಮೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ತ್ವಂ ಲಾಭೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ತಸ್ಮಾ ಇದಾನಿ ಚೇಪಿ ಕೋಚಿ ಭಿಕ್ಖು ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಾಧಿಗಮಂ ಬ್ಯಾಕರೇಯ್ಯ, ನ ಸೋ ಏತ್ತಾವತಾವ ಸಕ್ಕಾತಬ್ಬೋ. ಇಮೇಸು ಪನ ಛಸು ಠಾನೇಸು ಸೋಧನತ್ಥಂ ವತ್ತಬ್ಬೋ – ‘‘ಕಿಂ ತೇ ಅಧಿಗತಂ, ಕಿಂ ಝಾನಂ, ಉದಾಹು ವಿಮೋಕ್ಖಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರ’’ನ್ತಿ? ಯೋ ಹಿ ಯೇನ ಅಧಿಗತೋ ಧಮ್ಮೋ, ಸೋ ತಸ್ಸ ಪಾಕಟೋ ಹೋತಿ. ಸಚೇ ‘‘ಇದಂ ನಾಮ ಮೇ ಅಧಿಗತ’’ನ್ತಿ ವದತಿ, ತತೋ ‘‘ಕಿನ್ತಿ ತೇ ಅಧಿಗತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ, ‘‘ಅನಿಚ್ಚಲಕ್ಖಣಾದೀಸು ಕಿಂ ಧುರಂ ಕತ್ವಾ ಅಟ್ಠತಿಂಸಾಯ ವಾ ಆರಮ್ಮಣೇಸು ರೂಪಾರೂಪಅಜ್ಝತ್ತಬಹಿದ್ಧಾದಿಭೇದೇಸು ¶ ವಾ ಧಮ್ಮೇಸು ಕೇನ ಮುಖೇನ ಅಭಿನಿವಿಸಿತ್ವಾ’’ತಿ ಯೋ ಹಿ ಯಸ್ಸಾಭಿನಿವೇಸೋ, ಸೋ ತಸ್ಸ ಪಾಕಟೋ ಹೋತಿ. ಸಚೇ ‘‘ಅಯಂ ನಾಮ ಮೇ ಅಭಿನಿವೇಸೋ ಏವಂ ಮಯಾ ಅಧಿಗತ’’ನ್ತಿ ವದತಿ, ತತೋ ‘‘ಕದಾ ತೇ ಅಧಿಗತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ, ‘‘ಕಿಂ ಪುಬ್ಬಣ್ಹೇ, ಉದಾಹು ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ’’ತಿ ಸಬ್ಬೇಸಞ್ಹಿ ಅತ್ತನಾ ಅಧಿಗತಕಾಲೋ ಪಾಕಟೋ ಹೋತಿ. ಸಚೇ ‘‘ಅಸುಕಸ್ಮಿಂ ನಾಮ ಕಾಲೇ ಅಧಿಗತನ್ತಿ ವದತಿ, ತತೋ ‘‘ಕತ್ಥ ತೇ ಅಧಿಗತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ, ‘‘ಕಿಂ ದಿವಾಟ್ಠಾನೇ, ಉದಾಹು ರತ್ತಿಟ್ಠಾನಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಓಕಾಸೇ’’ತಿ ಸಬ್ಬೇಸಞ್ಹಿ ಅತ್ತನಾ ಅಧಿಗತೋಕಾಸೋ ಪಾಕಟೋ ಹೋತಿ. ಸಚೇ ‘‘ಅಸುಕಸ್ಮಿಂ ನಾಮ ಮೇ ಓಕಾಸೇ ಅಧಿಗತ’’ನ್ತಿ ವದತಿ, ತತೋ ‘‘ಕತಮೇ ತೇ ಕಿಲೇಸಾ ಪಹೀನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ, ‘‘ಕಿಂ ಪಠಮಮಗ್ಗವಜ್ಝಾ, ಉದಾಹು ದುತಿಯಾದಿಮಗ್ಗವಜ್ಝಾ’’ತಿ ಸಬ್ಬೇಸಞ್ಹಿ ಅತ್ತನಾ ಅಧಿಗತಮಗ್ಗೇನ ಪಹೀನಕಿಲೇಸಾ ಪಾಕಟಾ ಹೋನ್ತಿ. ಸಚೇ ‘‘ಇಮೇ ನಾಮ ಮೇ ಕಿಲೇಸಾ ಪಹೀನಾ’’ತಿ ವದತಿ, ತತೋ ‘‘ಕತಮೇಸಂ ತ್ವಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಲಾಭೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ ¶ , ‘‘ಕಿಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಸ್ಸ, ಉದಾಹು ಸಕದಾಗಾಮಿಮಗ್ಗಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರಸ್ಸಾ’’ತಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಹಿ ಅತ್ತನಾ ಅಧಿಗತಧಮ್ಮಾ ¶ ಪಾಕಟಾ ಹೋನ್ತಿ. ಸಚೇ ‘‘ಇಮೇಸಂ ನಾಮಾಹಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಲಾಭೀ’’ತಿ ವದತಿ, ಏತ್ತಾವತಾಪಿಸ್ಸ ವಚನಂ ನ ಸದ್ಧಾತಬ್ಬಂ, ಬಹುಸ್ಸುತಾ ಹಿ ಉಗ್ಗಹಪರಿಪುಚ್ಛಾಕುಸಲಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಇಮಾನಿ ಛ ಠಾನಾನಿ ಸೋಧೇತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ.

ಇಮಸ್ಸ ಪನ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಆಗಮನಪಟಿಪದಾ ಸೋಧೇತಬ್ಬಾ. ಯದಿ ಆಗಮನಪಟಿಪದಾ ನ ಸುಜ್ಝತಿ, ‘‘ಇಮಾಯ ಪಟಿಪದಾಯ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮೋ ನಾಮ ನ ಲಬ್ಭತೀ’’ತಿ ಅಪನೇತಬ್ಬೋ. ಯದಿ ಪನಸ್ಸ ಆಗಮನಪಟಿಪದಾ ಸುಜ್ಝತಿ, ‘‘ದೀಘರತ್ತಂ ತೀಸು ಸಿಕ್ಖಾಸು ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಜಾಗರಿಯಮನುಯುತ್ತೋ ಚತೂಸು ಪಚ್ಚಯೇಸು ಅಲಗ್ಗೋ ಆಕಾಸೇ ಪಾಣಿಸಮೇನ ಚೇತಸಾ ವಿಹರತೀ’’ತಿ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಬ್ಯಾಕರಣಂ ಪಟಿಪದಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂಸನ್ದತಿ. ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ನಾಮ ಗಙ್ಗೋದಕಂ ಯಮುನೋದಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂಸನ್ದತಿ ಸಮೇತಿ; ಏವಮೇವ ಸುಪಞ್ಞತ್ತಾ ತೇನ ಭಗವತಾ ಸಾವಕಾನಂ ನಿಬ್ಬಾನಗಾಮಿನೀ ಪಟಿಪದಾ ಸಂಸನ್ದತಿ ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚ ಪಟಿಪದಾ ಚಾ’’ತಿ (ದೀ. ನಿ. ೨.೨೯೬) ವುತ್ತಸದಿಸಂ ಹೋತಿ.

ಅಪಿಚ ಖೋ ನ ಏತ್ತಕೇನಾಪಿ ಸಕ್ಕಾರೋ ಕಾತಬ್ಬೋ. ಕಸ್ಮಾ? ಏಕಚ್ಚಸ್ಸ ಹಿ ಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸಾಪಿ ಸತೋ ಖೀಣಾಸವಪಟಿಪತ್ತಿಸದಿಸಾ ಪಟಿಪದಾ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ತೇಹಿ ತೇಹಿ ಉಪಾಯೇಹಿ ಉತ್ತಾಸೇತಬ್ಬೋ. ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ನಾಮ ಅಸನಿಯಾಪಿ ಮತ್ಥಕೇ ¶ ಪತಮಾನಾಯ ಭಯಂ ವಾ ಛಮ್ಭಿತತ್ತಂ ವಾ ಲೋಮಹಂಸೋ ವಾ ನ ಹೋತಿ. ಸಚಸ್ಸ ಭಯಂ ವಾ ಛಮ್ಭಿತತ್ತಂ ವಾ ಲೋಮಹಂಸೋ ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ‘‘ನ ತ್ವಂ ಅರಹಾ’’ತಿ ಅಪನೇತಬ್ಬೋ. ಸಚೇ ಪನ ಅಭೀರೂ ಅಚ್ಛಮ್ಭೀ ಅನುತ್ರಾಸೀ ಹುತ್ವಾ ಸೀಹೋ ವಿಯ ನಿಸೀದತಿ, ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಸಮ್ಪನ್ನವೇಯ್ಯಾಕರಣೋ ಸಮನ್ತಾ ರಾಜರಾಜಮಹಾಮತ್ತಾದೀಹಿ ಪೇಸಿತಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಅರಹತೀತಿ.

ಪಾಪಿಚ್ಛೋತಿ ಯಾ ಸಾ ‘‘ಇಧೇಕಚ್ಚೋ ದುಸ್ಸೀಲೋವ ಸಮಾನೋ ಸೀಲವಾತಿ ಮಂ ಜನೋ ಜಾನಾತೂತಿ ಇಚ್ಛತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ವಿಭ. ೮೫೧) ನಯೇನ ವುತ್ತಾ ಪಾಪಿಚ್ಛಾ ತಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ. ಇಚ್ಛಾಪಕತೋತಿ ತಾಯ ಪಾಪಿಕಾಯ ಇಚ್ಛಾಯ ಅಪಕತೋ ಅಭಿಭೂತೋ ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹುತ್ವಾ.

ವಿಸುದ್ಧಾಪೇಕ್ಖೋತಿ ಅತ್ತನೋ ವಿಸುದ್ಧಿಂ ಅಪೇಕ್ಖಮಾನೋ ಇಚ್ಛಮಾನೋ ಪತ್ಥಯಮಾನೋ. ಅಯಞ್ಹಿ ಯಸ್ಮಾ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಆಪನ್ನೋ, ತಸ್ಮಾ ಭಿಕ್ಖುಭಾವೇ ಠತ್ವಾ ಅಭಬ್ಬೋ ಝಾನಾದೀನಿ ಅಧಿಗನ್ತುಂ, ಭಿಕ್ಖುಭಾವೋ ಹಿಸ್ಸ ಸಗ್ಗನ್ತರಾಯೋ ಚೇವ ಹೋತಿ ಮಗ್ಗನ್ತರಾಯೋ ಚ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ – ‘‘ಸಾಮಞ್ಞಂ ದುಪ್ಪರಾಮಟ್ಠಂ ನಿರಯಾಯುಪಕಡ್ಢತೀ’’ತಿ ¶ (ಧ. ಪ. ೩೧೧). ಅಪರಮ್ಪಿ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಸಿಥಿಲೋ ಹಿ ಪರಿಬ್ಬಾಜೋ, ಭಿಯ್ಯೋ ಆಕಿರತೇ ರಜ’’ನ್ತಿ (ಧ. ಪ. ೩೧೩). ಇಚ್ಚಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಭಾವೋ ವಿಸುದ್ಧಿ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ ¶ . ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಗಿಹೀ ವಾ ಉಪಾಸಕೋ ವಾ ಆರಾಮಿಕೋ ವಾ ಸಾಮಣೇರೋ ವಾ ಹುತ್ವಾ ದಾನಸರಣಸೀಲಸಂವರಾದೀಹಿ ಸಗ್ಗಮಗ್ಗಂ ವಾ ಝಾನವಿಮೋಕ್ಖಾದೀಹಿ ಮೋಕ್ಖಮಗ್ಗಂ ವಾ ಆರಾಧೇತುಂ ಭಬ್ಬೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾಸ್ಸ ಗಿಹಿಆದಿಭಾವೋ ವಿಸುದ್ಧಿ ನಾಮ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ವಿಸುದ್ಧಿಂ ಅಪೇಕ್ಖನತೋ ‘‘ವಿಸುದ್ಧಾಪೇಕ್ಖೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ತೇನೇವ ಚಸ್ಸ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ಗಿಹೀ ವಾ ಹೋತುಕಾಮೋ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ.

ಏವಂ ವದೇಯ್ಯಾತಿ ಏವಂ ಭಣೇಯ್ಯ. ಕಥಂ? ‘‘ಅಜಾನಮೇವಂ ಆವುಸೋ ಅವಚಂ ಜಾನಾಮಿ, ಅಪಸ್ಸಂ ಪಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಪದಭಾಜನೇ ಪನ ‘‘ಏವಂ ವದೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಇದಂ ಪದಂ ಅನುದ್ಧರಿತ್ವಾವ ಯಥಾ ವದನ್ತೋ ‘‘ಅಜಾನಮೇವಂ ಆವುಸೋ ಅವಚಂ ಜಾನಾಮಿ, ಅಪಸ್ಸಂ ಪಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವದತಿ ನಾಮಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಂ ಆಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ನಾಹಂ ಏತೇ ಧಮ್ಮೇ ಜಾನಾಮೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ತುಚ್ಛಂ ಮುಸಾ ವಿಲಪಿನ್ತಿ ಅಹಂ ವಚನತ್ಥವಿರಹತೋ ತುಚ್ಛಂ ವಞ್ಚನಾಧಿಪ್ಪಾಯತೋ ಮುಸಾ ವಿಲಪಿಂ, ಅಭಣಿನ್ತಿ ¶ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಪದಭಾಜನೇ ಪನಸ್ಸ ಅಞ್ಞೇನ ಪದಬ್ಯಞ್ಜನೇನ ಅತ್ಥಮತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತುಚ್ಛಕಂ ಮಯಾ ಭಣಿತ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ.

ಪುರಿಮೇ ಉಪಾದಾಯಾತಿ ಪುರಿಮಾನಿ ತೀಣಿ ಪಾರಾಜಿಕಾನಿ ಆಪನ್ನೇ ಪುಗ್ಗಲೇ ಉಪಾದಾಯ. ಸೇಸಂ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯತ್ತಾ ಉತ್ತಾನತ್ಥತ್ತಾ ಚ ಪಾಕಟಮೇವಾತಿ.

ಪದಭಾಜನೀಯವಣ್ಣನಾ

೧೯೯. ಏವಂ ಉದ್ದಿಟ್ಠಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪದಾನುಕ್ಕಮೇನ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಯಸ್ಮಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಪದಭಾಜನೀಯಮ್ಹಿ ‘‘ಝಾನಂ ವಿಮೋಕ್ಖಂ ಸಮಾಧಿ ಸಮಾಪತ್ತಿ ಞಾಣದಸ್ಸನಂ…ಪೇ… ಸುಞ್ಞಾಗಾರೇ ಅಭಿರತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಸಂಖಿತ್ತೇನೇವ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮೋ ದಸ್ಸಿತೋ, ನ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಆಪತ್ತಿಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ತನ್ತಿ ಠಪಿತಾ. ಸಙ್ಖೇಪದಸ್ಸಿತೇ ಚ ಅತ್ಥೇ ನ ಸಬ್ಬೇ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ನಯಂ ಗಹೇತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ನಯಗ್ಗಹಣತ್ಥಂ ಪುನ ತದೇವ ಪದಭಾಜನಂ ಮಾತಿಕಾಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಆಪತ್ತಿಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತುಕಾಮೋ ‘‘ಝಾನನ್ತಿ ಪಠಮಂ ಝಾನಂ, ದುತಿಯಂ ಝಾನ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಪಠಮಜ್ಝಾನಾದೀಹಿ ಮೇತ್ತಾಝಾನಾದೀನಿಪಿ ಅಸುಭಜ್ಝಾನಾದೀನಿಪಿ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧಿಜ್ಝಾನಮ್ಪಿ ಲೋಕಿಯಜ್ಝಾನಮ್ಪಿ ಲೋಕುತ್ತರಜ್ಝಾನಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಹಿತಮೇವ. ತಸ್ಮಾ ‘‘ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿನ್ತಿಪಿ…ಪೇ… ಚತುತ್ಥಂ ಜ್ಝಾನಂ, ಮೇತ್ತಾಝಾನಂ, ಉಪೇಕ್ಖಾಝಾನಂ ಅಸುಭಜ್ಝಾನಂ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧಿಜ್ಝಾನಂ ¶ , ಲೋಕಿಯಜ್ಝಾನಂ, ಲೋಕುತ್ತರಜ್ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿ’’ನ್ತಿಪಿ ಭಣನ್ತೋ ಪಾರಾಜಿಕೋವ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಸುಟ್ಠು ¶ ಮುತ್ತೋ ವಿವಿಧೇಹಿ ವಾ ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಮುತ್ತೋತಿ ವಿಮೋಕ್ಖೋ. ಸೋ ಪನಾಯಂ ರಾಗದೋಸಮೋಹೇಹಿ ಸುಞ್ಞತ್ತಾ ಸುಞ್ಞತೋ. ರಾಗದೋಸಮೋಹನಿಮಿತ್ತೇಹಿ ಅನಿಮಿತ್ತತ್ತಾ ಅನಿಮಿತ್ತೋ. ರಾಗದೋಸಮೋಹಪಣಿಧೀನಂ ಅಭಾವತೋ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಚಿತ್ತಂ ಸಮಂ ಆದಹತಿ ಆರಮ್ಮಣೇ ಠಪೇತೀತಿ ಸಮಾಧಿ. ಅರಿಯೇಹಿ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತಬ್ಬತೋ ಸಮಾಪತ್ತಿ. ಸೇಸಮೇತ್ಥ ವುತ್ತನಯಮೇವ. ಏತ್ಥ ಚ ವಿಮೋಕ್ಖತ್ತಿಕೇನ ಚ ಸಮಾಧಿತ್ತಿಕೇನ ಚ ಅರಿಯಮಗ್ಗೋವ ¶ ವುತ್ತೋ. ಸಮಾಪತ್ತಿತ್ತಿಕೇನ ಪನ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿ. ತೇಸು ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಏಕಮ್ಪಿ ಪದಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಇಮಸ್ಸ ಲಾಭೀಮ್ಹೀ’’ತಿ ಭಣನ್ತೋ ಪಾರಾಜಿಕೋವ ಹೋತಿ.

ತಿಸ್ಸೋ ವಿಜ್ಜಾತಿ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಾನುಸ್ಸತಿ, ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖು, ಆಸವಾನಂ ಖಯೇ ಞಾಣನ್ತಿ. ತತ್ಥ ಏಕಿಸ್ಸಾಪಿ ನಾಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಇಮಿಸ್ಸಾ ವಿಜ್ಜಾಯ ಲಾಭೀಮ್ಹೀ’’ತಿ ಭಣನ್ತೋ ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತಿ. ಸಙ್ಖೇಪಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ‘‘ವಿಜ್ಜಾನಂ ಲಾಭೀಮ್ಹೀ’ತಿ ಭಣನ್ತೋಪಿ ‘ತಿಸ್ಸನ್ನಂ ವಿಜ್ಜಾನಂ ಲಾಭೀಮ್ಹೀ’ತಿ ಭಣನ್ತೋಪಿ ಪಾರಾಜಿಕೋ ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಮಗ್ಗಭಾವನಾಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತಾ ಸತ್ತತಿಂಸಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಧಮ್ಮಾ ಮಗ್ಗಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಲೋಕುತ್ತರಾವ ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತಾ. ತಸ್ಮಾ ಲೋಕುತ್ತರಾನಂ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾನಂ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಾನಂ ಇದ್ಧಿಪಾದಾನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಬಲಾನಂ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾನಂ ಅರಿಯಸ್ಸ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕಸ್ಸ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಲಾಭೀಮ್ಹೀತಿ ವದತೋ ಪಾರಾಜಿಕನ್ತಿ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ. ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಾದೀಸು ಪನ ‘‘ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾನಂ ಲಾಭೀಮ್ಹೀ’ತಿ ಏವಂ ಏಕೇಕಕೋಟ್ಠಾಸವಸೇನಾಪಿ ‘ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾಸತಿಪಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಲಾಭೀಮ್ಹೀ’ತಿ ಏವಂ ತತ್ಥ ಏಕೇಕಧಮ್ಮವಸೇನಾಪಿ ವದತೋ ಪಾರಾಜಿಕಮೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ತಮ್ಪಿ ಸಮೇತಿ. ಕಸ್ಮಾ? ಮಗ್ಗಕ್ಖಣುಪ್ಪನ್ನೇಯೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತತ್ತಾ. ಫಲಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಯಪಿ ಏಕೇಕಫಲವಸೇನ ಪಾರಾಜಿಕಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ರಾಗಸ್ಸ ಪಹಾನನ್ತಿಆದಿತ್ತಿಕೇ ಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನಮೇವ ವುತ್ತಂ. ತಂ ಪನ ಯಸ್ಮಾ ಮಗ್ಗೇನ ವಿನಾ ನತ್ಥಿ, ತತಿಯಮಗ್ಗೇನ ಹಿ ಕಾಮರಾಗದೋಸಾನಂ ಪಹಾನಂ, ಚತುತ್ಥೇನ ಮೋಹಸ್ಸ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ರಾಗೋ ಮೇ ಪಹೀನೋ’’ತಿಆದೀನಿ ವದತೋಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ ವುತ್ತಂ.

ರಾಗಾ ಚಿತ್ತಂ ವಿನೀವರಣತಾತಿಆದಿತ್ತಿಕೇ ಲೋಕುತ್ತರಚಿತ್ತಮೇವ ವುತ್ತಂ. ತಸ್ಮಾ ‘‘ರಾಗಾ ಮೇ ಚಿತ್ತಂ ವಿನೀವರಣ’’ನ್ತಿಆದೀನಿ ವದತೋಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಮೇವ.

ಸುಞ್ಞಾಗಾರಪದಭಾಜನೇ ¶ ಪನ ಯಸ್ಮಾ ಝಾನೇನ ಅಘಟೇತ್ವಾ ‘‘ಸುಞ್ಞಾಗಾರೇ ಅಭಿರಮಾಮೀ’’ತಿ ವಚನಮತ್ತೇನ ಪಾರಾಜಿಕಂ ನಾಧಿಪ್ಪೇತಂ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಪಠಮೇನ ಝಾನೇನ ಸುಞ್ಞಾಗಾರೇ ಅಭಿರತೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ತಸ್ಮಾ ಯೋ ಝಾನೇನ ಘಟೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಿನಾ ¶ ನಾಮ ಝಾನೇನ ಸುಞ್ಞಾಗಾರೇ ಅಭಿರಮಾಮೀ’’ತಿ ವದತಿ, ಅಯಮೇವ ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಯಾ ¶ ಚ ‘‘ಞಾಣ’’ನ್ತಿ ಇಮಸ್ಸ ಪದಭಾಜನೇ ಅಮ್ಬಟ್ಠಸುತ್ತಾದೀಸು (ದೀ. ನಿ. ೧.೨೫೪ ಆದಯೋ) ವುತ್ತಾಸು ಅಟ್ಠಸು ವಿಜ್ಜಾಸು ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಮನೋಮಯಿದ್ಧಿಇದ್ಧಿವಿಧದಿಬ್ಬಸೋತಚೇತೋಪರಿಯಞಾಣಭೇದಾ ಪಞ್ಚ ವಿಜ್ಜಾ ನ ಆಗತಾ, ತಾಸು ಏಕಾ ವಿಪಸ್ಸನಾವ ಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥು ನ ಹೋತಿ, ಸೇಸಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ತಸ್ಮಾ ‘‘ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಲಾಭೀಮ್ಹೀ’’ತಿಪಿ ‘‘ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಸ್ಸ ಲಾಭೀಮ್ಹೀ’’ತಿಪಿ ವದತೋ ಪಾರಾಜಿಕಂ ನತ್ಥಿ. ಫುಸ್ಸದೇವತ್ಥೇರೋ ಪನ ಭಣತಿ – ‘‘ಇತರಾಪಿ ಚತಸ್ಸೋ ವಿಜ್ಜಾ ಞಾಣೇನ ಅಘಟಿತಾ ಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥೂ ನ ಹೋನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ‘ಮನೋಮಯಸ್ಸ ಲಾಭೀಮ್ಹಿ, ಇದ್ಧಿವಿಧಸ್ಸ, ದಿಬ್ಬಾಯ ಸೋತಧಾತುಯಾ, ಚೇತೋಪರಿಯಸ್ಸ ಲಾಭೀಮ್ಹೀ’ತಿ ವದತೋಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ. ತಂ ತಸ್ಸ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇಹೇವ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಂ – ‘‘ಆಚರಿಯೋ ನ ಆಭಿಧಮ್ಮಿಕೋ ಭುಮ್ಮನ್ತರಂ ನ ಜಾನಾತಿ, ಅಭಿಞ್ಞಾ ನಾಮ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಪಾದಕೋವ ಮಹಗ್ಗತಧಮ್ಮೋ, ಝಾನೇನೇವ ಇಜ್ಝತಿ. ತಸ್ಮಾ ಮನೋಮಯಸ್ಸ ಲಾಭೀಮ್ಹೀ’ತಿ ವಾ ‘ಮನೋಮಯಞಾಣಸ್ಸ ಲಾಭೀಮ್ಹೀ’ತಿ ವಾ ಯಥಾ ವಾ ತಥಾ ವಾ ವದತು ಪಾರಾಜಿಕಮೇವಾ’’ತಿ. ಏತ್ಥ ಚ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪಾಳಿಯಾ ಅನಾಗತಂ, ಅಥ ಖೋ ‘‘ನಿಬ್ಬಾನಂ ಮೇ ಪತ್ತ’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ಸಚ್ಛಿಕತ’’ನ್ತಿ ವಾ ವದತೋ ಪಾರಾಜಿಕಮೇವ. ಕಸ್ಮಾ? ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತಲೋಕುತ್ತರತ್ತಾ. ತಥಾ ‘‘ಚತ್ತಾರಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿಂ ಪಟಿವಿದ್ಧಾನಿ ಮಯಾ’’ತಿ ವದತೋಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಮೇವ. ಕಸ್ಮಾ? ಸಚ್ಚಪ್ಪಟಿವೇಧೋತಿ ಹಿ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಪರಿಯಾಯವಚನಂ. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ‘‘ತಿಸ್ಸೋ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ ಕಾಮಾವಚರಕುಸಲತೋ ಚತೂಸು ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತೇಸು ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೇಸು ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಕ್ರಿಯತೋ ಚತೂಸು ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತೇಸು ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೇಸು ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಅತ್ಥಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ ಏತೇಸು ಚೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಚತೂಸು ಮಗ್ಗೇಸು ಚತೂಸು ಫಲೇಸು ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ವಿಭಙ್ಗೇ (ವಿಭ. ೭೪೬) ವುತ್ತಂ. ತಸ್ಮಾ ‘‘ಧಮ್ಮಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಯ ಲಾಭೀಮ್ಹೀ’’ತಿ ವಾ, ‘‘ನಿರುತ್ತಿ…ಪೇ… ಪಟಿಭಾನಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಯ ¶ ಲಾಭೀಮ್ಹೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಲೋಕಿಯಅತ್ಥಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಯ ಲಾಭೀಮ್ಹೀ’’ತಿ ವಾ ವುತ್ತೇಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ ನತ್ಥಿ. ‘‘ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾನಂ ಲಾಭೀಮ್ಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ನ ತಾವ ಸೀಸಂ ಓತರತಿ. ‘‘ಲೋಕುತ್ತರಅತ್ಥಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಯ ಲಾಭೀಮ್ಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪನ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಹೋತಿ. ಸಙ್ಖೇಪಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ಅತ್ಥಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಪ್ಪತ್ತೋಮ್ಹೀತಿ ಅವಿಸೇಸೇನಾಪಿ ವದತೋ ¶ ಪಾರಾಜಿಕಂ ವುತ್ತಂ. ಕುರುನ್ದಿಯಮ್ಪಿ ‘‘ನ ಮುಚ್ಚತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ‘‘ಏತ್ತಾವತಾ ಪಾರಾಜಿಕಂ ನತ್ಥಿ, ಏತ್ತಾವತಾ ಸೀಸಂ ನ ಓತರತಿ, ಏತ್ತಾವತಾ ನ ಪಾರಾಜಿಕ’’ನ್ತಿ ವಿಚಾರಿತತ್ತಾ ನ ಸಕ್ಕಾ ಅಞ್ಞಂ ಪಮಾಣಂ ಕಾತುನ್ತಿ.

‘‘ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಾಮೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಲಾಭೀಮ್ಹಾಹಂ ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ವಾ ವದತೋಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ ನತ್ಥಿ. ಕಸ್ಮಾ? ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ನೇವ ಲೋಕಿಯತ್ತಾ ನ ಲೋಕುತ್ತರತ್ತಾತಿ. ಸಚೇ ಪನಸ್ಸ ಏವಂ ಹೋತಿ – ‘‘ನಿರೋಧಂ ನಾಮ ಅನಾಗಾಮೀ ವಾ ಖೀಣಾಸವೋ ವಾ ಸಮಾಪಜ್ಜತಿ, ತೇಸಂ ಮಂ ಅಞ್ಞತರೋತಿ ಜಾನಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕರೋತಿ, ಸೋ ಚ ನಂ ತಥಾ ಜಾನಾತಿ, ಪಾರಾಜಿಕನ್ತಿ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಸಙ್ಖೇಪಟ್ಠಕಥಾಸು ವುತ್ತಂ. ತಂ ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

‘‘ಅತೀತಭವೇ ¶ ಕಸ್ಸಪಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಸೋತಾಪನ್ನೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ವದತೋಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ ನತ್ಥಿ. ಅತೀತಕ್ಖನ್ಧಾನಞ್ಹಿ ಪರಾಮಟ್ಠತ್ತಾ ಸೀಸಂ ನ ಓತರತೀತಿ. ಸಙ್ಖೇಪಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ‘‘ಅತೀತೇ ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಲಾಭೀಮ್ಹೀ’’ತಿ ವದತೋ ಪಾರಾಜಿಕಂ ನತ್ಥಿ, ಕುಪ್ಪಧಮ್ಮತ್ತಾ ಇಧ ಪನ ‘‘ಅತ್ಥಿ ಅಕುಪ್ಪಧಮ್ಮತ್ತಾತಿ ಕೇಚಿ ವದನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ತಮ್ಪಿ ತತ್ಥೇವ ‘‘ಅತೀತತ್ತಭಾವಂ ಸನ್ಧಾಯ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಂ ನ ಹೋತಿ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನತ್ತಭಾವಂ ಸನ್ಧಾಯ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸೇವ ಹೋತೀ’’ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಂ.

ಸುದ್ಧಿಕವಾರಕಥಾವಣ್ಣನಾ

೨೦೦. ಏವಂ ಝಾನಾದೀನಿ ದಸ ಮಾತಿಕಾಪದಾನಿ ವಿತ್ಥಾರೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಂ ಉಲ್ಲಪನ್ತೋ ಯಂ ಸಮ್ಪಜಾನಮುಸಾವಾದಂ ಭಣತಿ, ತಸ್ಸ ಅಙ್ಗಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತಸ್ಸೇವ ವಿತ್ಥಾರಸ್ಸ ವಸೇನ ಚಕ್ಕಪೇಯ್ಯಾಲಂ ಬನ್ಧನ್ತೋ ಉಲ್ಲಪನಾಕಾರಞ್ಚ ಆಪತ್ತಿಭೇದಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತೀಹಾಕಾರೇಹೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಸುದ್ಧಿಕವಾರೋ ವತ್ತುಕಾಮವಾರೋ ಪಚ್ಚಯಪಟಿಸಂಯುತ್ತವಾರೋತಿ ತಯೋ ಮಹಾವಾರಾ. ತೇಸು ¶ ಸುದ್ಧಿಕವಾರೇ ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಯಾವ ಮೋಹಾ ಚಿತ್ತಂ ವಿನೀವರಣಪದಂ, ತಾವ ಏಕಮೇಕಸ್ಮಿಂ ಪದೇ ಸಮಾಪಜ್ಜಿಂ, ಸಮಾಪಜ್ಜಾಮಿ, ಸಮಾಪನ್ನೋ, ಲಾಭೀಮ್ಹಿ, ವಸೀಮ್ಹಿ, ಸಚ್ಛಿಕತಂ ಮಯಾತಿ ಇಮೇಸು ಛಸು ಪದೇಸು ಏಕಮೇಕಂ ಪದಂ ತೀಹಾಕಾರೇಹಿ, ಚತೂಹಿ, ಪಞ್ಚಹಿ, ಛಹಿ, ಸತ್ತಹಾಕಾರೇಹೀತಿ ಏವಂ ಪಞ್ಚಕ್ಖತ್ತುಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಸುದ್ಧಿಕನಯೋ ನಾಮ ವುತ್ತೋ. ತತೋ ಪಠಮಞ್ಚ ಝಾನಂ, ದುತಿಯಞ್ಚ ಝಾನನ್ತಿ ಏವಂ ಪಠಮಜ್ಝಾನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಮೇಕಂ ¶ ಪದಂ ಘಟೇನ್ತೇನ ಸಬ್ಬಪದಾನಿ ಘಟೇತ್ವಾ ತೇನೇವ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಖಣ್ಡಚಕ್ಕಂ ನಾಮ ವುತ್ತಂ. ತಞ್ಹಿ ಪುನ ಆನೇತ್ವಾ ಪಠಮಜ್ಝಾನಾದೀಹಿ ನ ಯೋಜಿತಂ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಖಣ್ಡಚಕ್ಕ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ತತೋ ದುತಿಯಞ್ಚ ಝಾನಂ, ತತಿಯಞ್ಚ ಝಾನನ್ತಿ ಏವಂ ದುತಿಯಜ್ಝಾನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಮೇಕಂ ಪದಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಪುನ ಆನೇತ್ವಾ ಪಠಮಜ್ಝಾನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ತೇನೇವ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಬದ್ಧಚಕ್ಕಂ ನಾಮ ವುತ್ತಂ. ತತೋ ಯಥಾ ದುತಿಯಜ್ಝಾನೇನ ಸದ್ಧಿಂ, ಏವಂ ತತಿಯಜ್ಝಾನಾದೀಹಿಪಿ ಸದ್ಧಿಂ, ಏಕಮೇಕಂ ಪದಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಪುನ ಆನೇತ್ವಾ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಾದೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ತೇನೇವ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಅಞ್ಞಾನಿಪಿ ಏಕೂನತಿಂಸ ಬದ್ಧಚಕ್ಕಾನಿ ವತ್ವಾ ಏಕಮೂಲಕನಯೋ ನಿಟ್ಠಾಪಿತೋ. ಪಾಠೋ ಪನ ಸಙ್ಖೇಪೇನ ದಸ್ಸಿತೋ, ಸೋ ಅಸಮ್ಮುಯ್ಹನ್ತೇನ ವಿತ್ಥಾರತೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಯಥಾ ಚ ಏಕಮೂಲಕೋ, ಏವಂ ದುಮೂಲಕಾದಯೋಪಿ ಸಬ್ಬಮೂಲಕಪರಿಯೋಸಾನಾ ಚತುನ್ನಂ ಸತಾನಂ ಉಪರಿ ಪಞ್ಚತಿಂಸ ನಯಾ ವುತ್ತಾ. ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ದ್ವಿಮೂಲಕಾ ಏಕೂನತಿಂಸ, ತಿಮೂಲಕಾ ಅಟ್ಠವೀಸ, ಚತುಮೂಲಕಾ ಸತ್ತವೀಸ; ಏವಂ ಪಞ್ಚಮೂಲಕಾದಯೋಪಿ ಏಕೇಕಂ ಊನಂ ಕತ್ವಾ ಯಾವ ತಿಂಸಮೂಲಕಾ, ತಾವ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಪಾಠೇ ಪನ ತೇಸಂ ನಾಮಮ್ಪಿ ಸಙ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ಸಬ್ಬಮೂಲಕ’’ನ್ತಿ ತಿಂಸಮೂಲಕನಯೋ ಏಕೋ ದಸ್ಸಿತೋ. ಯಸ್ಮಾ ಚ ಸುಞ್ಞಾಗಾರಪದಂ ಝಾನೇನ ಅಘಟಿತಂ ಸೀಸಂ ನ ಓತರತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ಅನಾಮಸಿತ್ವಾ ¶ ಮೋಹಾ ಚಿತ್ತಂ ¶ ವಿನೀವರಣಪದಪರಿಯೋಸಾನಾಯೇವ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಯೋಜನಾ ದಸ್ಸಿತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಏವಂ ಪಠಮಜ್ಝಾನಾದೀನಿ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ವಾ ಉಪ್ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ವಾ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಾದೀಹಿ ಘಟೇತ್ವಾ ವಾ ಅಘಟೇತ್ವಾ ವಾ ಸಮಾಪಜ್ಜಿನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಉಲ್ಲಪತೋ ಮೋಕ್ಖೋ ನತ್ಥಿ, ಪಾರಾಜಿಕಂ ಆಪಜ್ಜತಿಯೇವಾತಿ.

ಇಮಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ದಸ್ಸನವಸೇನ ವುತ್ತೇ ಚ ಪನೇತಸ್ಮಿಂ ಸುದ್ಧಿಕಮಹಾವಾರೇ ಅಯಂ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಅತ್ಥವಣ್ಣನಾ – ತೀಹಾಕಾರೇಹೀತಿ ಸಮ್ಪಜಾನಮುಸಾವಾದಸ್ಸ ಅಙ್ಗಭೂತೇಹಿ ತೀಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ. ಪುಬ್ಬೇವಸ್ಸ ಹೋತೀತಿ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇಯೇವ ಅಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಏವಂ ಹೋತಿ ‘‘ಮುಸಾ ಭಣಿಸ್ಸ’’ನ್ತಿ. ಭಣನ್ತಸ್ಸ ಹೋತೀತಿ ಭಣಮಾನಸ್ಸ ಹೋತಿ. ಭಣಿತಸ್ಸ ಹೋತೀತಿ ಭಣಿತೇ ಅಸ್ಸ ಹೋತಿ, ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ ತಸ್ಮಿಂ ವುತ್ತೇ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಥ ವಾ ಭಣಿತಸ್ಸಾತಿ ವುತ್ತವತೋ ನಿಟ್ಠಿತವಚನಸ್ಸ ಹೋತೀತಿ. ಯೋ ಏವಂ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇಪಿ ಜಾನಾತಿ, ಭಣನ್ತೋಪಿ ಜಾನಾತಿ, ಪಚ್ಛಾಪಿ ಜಾನಾತಿ, ‘‘ಮುಸಾ ಮಯಾ ಭಣಿತ’’ನ್ತಿ ಸೋ ‘‘ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿ’’ನ್ತಿ ಭಣನ್ತೋ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಸ್ಸಿತೋ. ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ದಸ್ಸಿತೋ, ಅಥ ಖೋ ಅಯಮೇತ್ಥ ವಿಸೇಸೋ – ಪುಚ್ಛಾ ತಾವ ಹೋತಿ ‘‘‘ಮುಸಾ ಭಣಿಸ್ಸ’ನ್ತಿ ಪುಬ್ಬಭಾಗೋ ಅತ್ಥಿ, ‘ಮುಸಾ ಮಯಾ ಭಣಿತ’ನ್ತಿ ಪಚ್ಛಾಭಾಗೋ ನತ್ಥಿ, ವುತ್ತಮತ್ತಮೇವ ಹಿ ಕೋಚಿ ಪಮುಸ್ಸತಿ, ಕಿಂ ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಹೋತಿ, ನ ಹೋತೀ’’ತಿ? ಸಾ ಏವಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಾ – ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ‘‘ಮುಸಾ ಭಣಿಸ್ಸ’’ನ್ತಿ ಚ ಭಣನ್ತಸ್ಸ ¶ ‘‘ಮುಸಾ ಭಣಾಮೀ’’ತಿ ಚ ಜಾನತೋ ಪಚ್ಛಾಭಾಗೇ ‘‘ಮುಸಾ ಮಯಾ ಭಣಿತ’’ನ್ತಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ನ ಭವಿತುಂ. ಸಚೇಪಿ ನ ಹೋತಿ ಪಾರಾಜಿಕಮೇವ. ಪುರಿಮಮೇವ ಹಿ ಅಙ್ಗದ್ವಯಂ ಪಮಾಣಂ. ಯಸ್ಸಾಪಿ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ‘‘ಮುಸಾ ಭಣಿಸ್ಸ’’ನ್ತಿ ಆಭೋಗೋ ನತ್ಥಿ, ಭಣನ್ತೋ ಪನ ‘‘ಮುಸಾ ಭಣಾಮೀ’’ತಿ ಜಾನಾತಿ, ಭಣಿತೇಪಿ ‘‘ಮುಸಾ ಮಯಾ ಭಣಿತ’’ನ್ತಿ ಜಾನಾತಿ, ಸೋ ಆಪತ್ತಿಯಾ ನ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ. ಪುಬ್ಬಭಾಗೋ ಹಿ ಪಮಾಣತರೋ. ತಸ್ಮಿಂ ಅಸತಿ ದವಾ ಭಣಿತಂ ವಾ ರವಾ ಭಣಿತಂ ವಾ ಹೋತೀ’’ತಿ.

ಏತ್ಥ ಚ ತಂಞಾಣತಾ ಚ ಞಾಣಸಮೋಧಾನಞ್ಚ ಪರಿಚ್ಚಜಿತಬ್ಬಂ. ತಂಞಾಣತಾ ಪರಿಚ್ಚಜಿತಬ್ಬಾತಿ ¶ ಯೇನ ಚಿತ್ತೇನ ‘‘ಮುಸಾ ಭಣಿಸ್ಸ’’ನ್ತಿ ಜಾನಾತಿ, ತೇನೇವ ‘‘ಮುಸಾ ಭಣಾಮೀ’’ತಿ ಚ ‘‘ಮುಸಾ ಮಯಾ ಭಣಿತ’’ನ್ತಿ ಚ ಜಾನಾತೀತಿ ಏವಂ ಏಕಚಿತ್ತೇನೇವ ತೀಸು ಖಣೇಸು ಜಾನಾತೀತಿ ಅಯಂ ತಂಞ್ಞಣತಾ ಪರಿಚ್ಚಜಿತಬ್ಬಾ, ನ ಹಿ ಸಕ್ಕಾ ತೇನೇವ ಚಿತ್ತೇನ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಜಾನಿತುಂ ಯಥಾ ನ ಸಕ್ಕಾ ತೇನೇವ ಅಸಿನಾ ಸೋ ಅಸಿ ಛಿನ್ದಿತುನ್ತಿ. ಪುರಿಮಂ ಪುರಿಮಂ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ಪಚ್ಛಿಮಸ್ಸ ಪಚ್ಛಿಮಸ್ಸ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ತಥಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಪಚ್ಚಯೋ ಹುತ್ವಾ ನಿರುಜ್ಝತಿ. ತೇನೇತಂ ವುಚ್ಚತಿ –

‘‘ಪಮಾಣಂ ಪುಬ್ಬಭಾಗೋವ, ತಸ್ಮಿಂ ಸತಿ ನ ಹೇಸ್ಸತಿ;

ಸೇಸದ್ವಯನ್ತಿ ನತ್ಥೇತ, ಮಿತಿ ವಾಚಾ ತಿವಙ್ಗಿಕಾ’’ತಿ.

‘‘ಞಾಣಸಮೋಧಾನಂ ¶ ಪರಿಚ್ಚಜಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಏತಾನಿ ತೀಣಿ ಚಿತ್ತಾನಿ ಏಕಕ್ಖಣೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಾನಿ. ಇದಞ್ಹಿ ಚಿತ್ತಂ ನಾಮ –

ಅನಿರುದ್ಧಮ್ಹಿ ಪಠಮೇ, ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಪಚ್ಛಿಮಂ;

ನಿರನ್ತರುಪ್ಪಜ್ಜನತೋ, ಏಕಂ ವಿಯ ಪಕಾಸತಿ.

ಇತೋ ಪರಂ ಪನ ಯ್ವಾಯಂ ‘‘ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿ’’ನ್ತಿ ಸಮ್ಪಜಾನಮುಸಾ ಭಣತಿ, ಯಸ್ಮಾ ಸೋ ‘‘ನತ್ಥಿ ಮೇ ಪಠಮಂ ಝಾನ’’ನ್ತಿ ಏವಂದಿಟ್ಠಿಕೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ಹಿ ಅತ್ಥೇವಾಯಂ ಲದ್ಧಿ. ತಥಾ ‘‘ನತ್ಥಿ ಮೇ ಪಠಮಂ ಝಾನ’’ನ್ತಿ ಏವಮಸ್ಸ ಖಮತಿ ಚೇವ ರುಚ್ಚತಿ ಚ. ಏವಂಸಭಾವಮೇವ ಚಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ‘‘ನತ್ಥಿ ಮೇ ಪಠಮಂ ಝಾನ’’ನ್ತಿ. ಯದಾ ಪನ ಮುಸಾ ವತ್ತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ತದಾ ತಂ ದಿಟ್ಠಿಂ ವಾ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸಹ ಖನ್ತಿಂ ವಾ ದಿಟ್ಠಿಖನ್ತೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ರುಚಿಂ ವಾ, ದಿಟ್ಠಿಖನ್ತಿರುಚೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಭಾವಂ ವಾ ವಿನಿಧಾಯ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಅಭೂತಂ ಕತ್ವಾ ಭಣತಿ, ತಸ್ಮಾ ತೇಸಮ್ಪಿ ವಸೇನ ಅಙ್ಗಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಚತೂಹಾಕಾರೇಹೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ಪರಿವಾರೇ ಚ ‘‘ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೋ ¶ ಮುಸಾವಾದೋ’’ತಿ (ಪಟಿ. ೩೨೮) ವುತ್ತತ್ತಾ ತತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾಯ ಸಞ್ಞಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಅಞ್ಞೋಪಿ ಇಧ ‘‘ಅಟ್ಠಹಾಕಾರೇಹೀ’’ತಿ ಏಕೋ ¶ ನಯೋ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ.

ಏತ್ಥ ಚ ವಿನಿಧಾಯ ದಿಟ್ಠಿನ್ತಿ ಬಲವಧಮ್ಮವಿನಿಧಾನವಸೇನೇತಂ ವುತ್ತಂ. ವಿನಿಧಾಯ ಖನ್ತಿನ್ತಿಆದೀನಿ ತತೋ ದುಬ್ಬಲದುಬ್ಬಲಾನಂ ವಿನಿಧಾನವಸೇನ. ವಿನಿಧಾಯ ಸಞ್ಞನ್ತಿ ಇದಂ ಪನೇತ್ಥ ಸಬ್ಬದುಬ್ಬಲಧಮ್ಮವಿನಿಧಾನಂ. ಸಞ್ಞಾಮತ್ತಮ್ಪಿ ನಾಮ ಅವಿನಿಧಾಯ ಸಮ್ಪಜಾನಮುಸಾ ಭಾಸಿಸ್ಸತೀತಿ ನೇತಂ ಠಾನಂ ವಿಜ್ಜತಿ. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ‘‘ಸಮಾಪಜ್ಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಅನಾಗತವಚನೇನ ಪಾರಾಜಿಕಂ ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಸಮಾಪಜ್ಜಿ’’ನ್ತಿಆದೀನಿ ಅತೀತವತ್ತಮಾನಪದಾನೇವ ಪಾಠೇ ವುತ್ತಾನೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ.

೨೦೭. ಇತೋ ಪರಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುದ್ಧಿಕಮಹಾವಾರೇ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ. ನ ಹೇತ್ಥ ತಂ ಅತ್ಥಿ – ಯಂ ಇಮಿನಾ ವಿನಿಚ್ಛಯೇನ ನ ಸಕ್ಕಾ ಭವೇಯ್ಯ ವಿಞ್ಞಾತುಂ, ಠಪೇತ್ವಾ ಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನಪದಸ್ಸ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ರಾಗೋ ಮೇ ಚತ್ತೋ ವನ್ತೋ’’ತಿಆದೀನಂ ಪದಾನಂ ಅತ್ಥಂ. ಸ್ವಾಯಂ ವುಚ್ಚತಿ – ಏತ್ಥ ಹಿ ಚತ್ತೋತಿ ಇದಂ ಸಕಭಾವಪರಿಚ್ಚಜನವಸೇನ ವುತ್ತಂ. ವನ್ತೋತಿ ಇದಂ ಪುನ ಅನಾದಿಯನಭಾವದಸ್ಸನವಸೇನ. ಮುತ್ತೋತಿ ಇದಂ ಸನ್ತತಿತೋ ವಿಮೋಚನವಸೇನ. ಪಹೀನೋತಿ ಇದಂ ಮುತ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಕ್ವಚಿ ಅನವಟ್ಠಾನದಸ್ಸನವಸೇನ. ಪಟಿನಿಸ್ಸಟ್ಠೋತಿ ಇದಂ ಪುಬ್ಬೇ ಆದಿನ್ನಪುಬ್ಬಸ್ಸ ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗದಸ್ಸನವಸೇನ. ಉಕ್ಖೇಟಿತೋತಿ ಇದಂ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇನ ಉತ್ತಾಸಿತತ್ತಾ ಪುನ ಅನಲ್ಲೀಯನಭಾವದಸ್ಸನವಸೇನ. ಸ್ವಾಯಮತ್ಥೋ ಸದ್ದಸತ್ಥತೋ ಪರಿಯೇಸಿತಬ್ಬೋ ¶ . ಸಮುಕ್ಖೇಟಿತೋತಿ ಇದಂ ಸುಟ್ಠು ಉತ್ತಾಸೇತ್ವಾ ಅಣುಸಹಗತಸ್ಸಾಪಿ ಪುನ ಅನಲ್ಲೀಯನಭಾವದಸ್ಸನವಸೇನ ವುತ್ತನ್ತಿ.

ಸುದ್ಧಿಕವಾರಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ವತ್ತುಕಾಮವಾರಕಥಾ

೨೧೫. ವತ್ತುಕಾಮವಾರೇಪಿ ‘‘ತೀಹಾಕಾರೇಹೀ’’ತಿಆದೀನಂ ಅತ್ಥೋ, ವಾರಪೇಯ್ಯಾಲಪ್ಪಭೇದೋ ಚ ಸಬ್ಬೋ ಇಧ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಕೇವಲಞ್ಹಿ ಯಂ ‘‘ಮಯಾ ವಿರಜ್ಝಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ವತ್ತುಕಾಮೇನ ಅಞ್ಞಂ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ನತ್ಥಿ ಮಯ್ಹಂ ಆಪತ್ತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಓಕಾಸಗವೇಸಕಾನಂ ಪಾಪಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಓಕಾಸನಿಸೇಧನತ್ಥಂ ವುತ್ತೋ. ಯಥೇವ ಹಿ ‘‘ಬುದ್ಧಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ತುಕಾಮೋ ‘‘ಧಮ್ಮಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಮೀ’’ತಿಆದೀಸು ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಪದೇಸು ಯಂ ವಾ ತಂ ವಾ ವದನ್ತೋಪಿ ಖೇತ್ತೇ ಓತಿಣ್ಣತ್ತಾ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಕೋವ ¶ ಹೋತಿ; ಏವಂ ¶ ಪಠಮಜ್ಝಾನಾದೀಸು ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಪದೇಸು ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಏಕಂ ವತ್ತುಕಾಮೋ ತತೋ ಅಞ್ಞಂ ಯಂ ವಾ ತಂ ವಾ ವದನ್ತೋಪಿ ಖೇತ್ತೇ ಓತಿಣ್ಣತ್ತಾ ಪಾರಾಜಿಕೋವ ಹೋತಿ. ಸಚೇ ಯಸ್ಸ ವದತಿ, ಸೋ ತಮತ್ಥಂ ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ಜಾನಾತಿ. ಜಾನನಲಕ್ಖಣಞ್ಚೇತ್ಥ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ – ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾಯ ಸೀಸಂ ನ ಓತರತಿ. ಇದಂ ಅಭೂತಾರೋಚನಂ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾಯಪಿ ಓತರತಿ. ಯೋ ಹಿ ಹತ್ಥವಿಕಾರಾದೀಹಿಪಿ ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಚೋಪನೇಹಿ ಅಭೂತಂ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಂ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಪಥೇ ಠಿತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಆರೋಚೇತಿ, ಸೋ ಚ ತಮತ್ಥಂ ಜಾನಾತಿ, ಪಾರಾಜಿಕೋವ ಹೋತಿ. ಅಥ ಪನ ಯಸ್ಸ ಆರೋಚೇತಿ, ಸೋ ನ ಜಾನಾತಿ ‘‘ಕಿ ಅಯಂ ಭಣತೀ’’ತಿ, ಸಂಸಯಂ ವಾ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಚಿರಂ ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಜಾನಾತಿ, ಅಪ್ಪಟಿವಿಜಾನನ್ತೋ ಇಚ್ಚೇವ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗಚ್ಛತಿ. ಏವಂ ಅಪ್ಪಟಿವಿಜಾನನ್ತಸ್ಸ ವುತ್ತೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಹೋತಿ. ಯೋ ಪನ ಝಾನಾದೀನಿ ಅತ್ತನೋ ಅಧಿಗಮವಸೇನ ವಾ ಉಗ್ಗಹಪರಿಪುಚ್ಛಾದಿವಸೇನ ವಾ ನ ಜಾನಾತಿ, ಕೇವಲಂ ಝಾನನ್ತಿ ವಾ ವಿಮೋಕ್ಖೋತಿ ವಾ ವಚನಮತ್ತಮೇವ ಸುತಂ ಹೋತಿ, ಸೋಪಿ ತೇನ ವುತ್ತೇ ‘‘ಝಾನಂ ಕಿರ ಸಮಾಪಜ್ಜಿನ್ತಿ ಏಸ ವದತೀ’’ತಿ ಯದಿ ಏತ್ತಕಮತ್ತಮ್ಪಿ ಜಾನಾತಿ, ಜಾನಾತಿಚ್ಚೇವ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗಚ್ಛತಿ. ತಸ್ಸ ವುತ್ತೇ ಪಾರಾಜಿಕಮೇವ. ಸೇಸೋ ಏಕಸ್ಸ ವಾ ದ್ವಿನ್ನಂ ವಾ ಬಹೂನಂ ವಾ ನಿಯಮಿತಾನಿಯಮಿತವಸೇನ ವಿಸೇಸೋ ಸಬ್ಬೋ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ.

ವತ್ತುಕಾಮವಾರಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಪಚ್ಚಯಪಟಿಸಂಯುತ್ತವಾರಕಥಾ

೨೨೦. ಪಚ್ಚಯಪಟಿಸಂಯುತ್ತವಾರೇಪಿ ¶ – ಸಬ್ಬಂ ವಾರಪೇಯ್ಯಾಲಭೇದಂ ಪುಬ್ಬೇ ಆಗತಪದಾನಞ್ಚ ಅತ್ಥಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಞತ್ವಾ ಪಾಳಿಕ್ಕಮೋ ತಾವ ಏವಂ ಜಾನಿತಬ್ಬೋ. ಏತ್ಥ ಹಿ ‘‘ಯೋ ತೇ ವಿಹಾರೇ ವಸಿ, ಯೋ ತೇ ಚೀವರಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿ, ಯೋ ತೇ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿ, ಯೋ ತೇ ಸೇನಾಸನಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿ, ಯೋ ತೇ ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಭೇಸಜ್ಜಪರಿಕ್ಖಾರಂ ಪರಿಭುಞ್ಜೀ’’ತಿ ಇಮೇ ಪಞ್ಚ ಪಚ್ಚತ್ತವಚನವಾರಾ, ‘‘ಯೇನ ತೇ ವಿಹಾರೋ ಪರಿಭುತ್ತೋ’’ತಿಆದಯೋ ಪಞ್ಚ ಕರಣವಚನವಾರಾ, ‘‘ಯಂ ತ್ವಂ ಆಗಮ್ಮ ವಿಹಾರಂ ಅದಾಸೀ’’ತಿಆದಯೋ ಪಞ್ಚ ಉಪಯೋಗವಚನವಾರಾ ವುತ್ತಾ ¶ , ತೇಸಂ ವಸೇನ ಇಧ ವುತ್ತೇನ ಸುಞ್ಞಾಗಾರಪದೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತೇಸು ಪಠಮಜ್ಝಾನಾದೀಸು ಸಬ್ಬಪದೇಸು ¶ ವಾರಪೇಯ್ಯಾಲಭೇದೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ‘‘ಯೋ ತೇ ವಿಹಾರೇ, ಯೇನ ತೇ ವಿಹಾರೋ, ಯಂ ತ್ವಂ ಆಗಮ್ಮ ವಿಹಾರ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಪರಿಯಾಯೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪನ ‘‘ಅಹ’’ನ್ತಿ ಚ ಅವುತ್ತತ್ತಾ ಪಟಿವಿಜಾನನ್ತಸ್ಸ ವುತ್ತೇಪಿ ಇಧ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಅಪಟಿವಿಜಾನನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಅನಾಪತ್ತಿಭೇದಕಥಾ

ಏವಂ ವಿತ್ಥಾರವಸೇನ ಆಪತ್ತಿಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅನಾಪತ್ತಿಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಅಧಿಮಾನೇನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಅಧಿಮಾನೇನಾತಿ ಅಧಿಗತಮಾನೇನ ಸಮುದಾಚರನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಅನುಲ್ಲಪನಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸಾತಿ ಕೋಹಞ್ಞೇ ಇಚ್ಛಾಚಾರೇ ಅಠತ್ವಾ ಅನುಲ್ಲಪನಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಉಮ್ಮತ್ತಕಾದಯೋ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯಾಏವ. ಇಧ ಪನ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಾ ವಗ್ಗುಮುದಾತೀರಿಯಾ ಭಿಕ್ಖೂ. ತೇಸಂ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ.

ಪದಭಾಜನೀಯವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಸಮುಟ್ಠಾನಾದೀಸು ಇದಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ತಿಸಮುಟ್ಠಾನಂ – ಹತ್ಥಮುದ್ದಾಯ ಆರೋಚೇನ್ತಸ್ಸ ಕಾಯಚಿತ್ತತೋ, ವಚೀಭೇದೇನ ಆರೋಚೇನ್ತಸ್ಸ ವಾಚಾಚಿತ್ತತೋ, ಉಭಯಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತತೋ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ. ಕಿರಿಯಂ, ಸಞ್ಞಾವಿಮೋಕ್ಖಂ, ಸಚಿತ್ತಕಂ, ಲೋಕವಜ್ಜಂ, ಕಾಯಕಮ್ಮಂ, ವಚೀಕಮ್ಮಂ, ಅಕುಸಲಚಿತ್ತಂ, ತಿವೇದನಂ ಹಸನ್ತೋಪಿ ಹಿ ಸೋಮನಸ್ಸಿಕೋ ಉಲ್ಲಪತಿ ಭಾಯನ್ತೋಪಿ ಮಜ್ಝತ್ತೋಪೀತಿ.

ವಿನೀತವತ್ಥುವಣ್ಣನಾ

೨೨೩. ವಿನೀತವತ್ಥೂಸು – ಅಧಿಮಾನವತ್ಥು ಅನುಪಞ್ಞತ್ತಿಯಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ.

ದುತಿಯವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ¶ – ಪಣಿಧಾಯಾತಿ ಪತ್ಥನಂ ಕತ್ವಾ. ಏವಂ ಮಂ ಜನೋ ಸಮ್ಭಾವೇಸ್ಸತೀತಿ ಏವಂ ಅರಞ್ಞೇ ವಸನ್ತಂ ಮಂ ಜನೋ ಅರಹತ್ತೇ ವಾ ಸೇಕ್ಖಭೂಮಿಯಂ ವಾ ಸಮ್ಭಾವೇಸ್ಸತಿ, ತತೋ ಲೋಕಸ್ಸ ಸಕ್ಕತೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ ಗರುಕತೋ ಮಾನಿತೋ ಪೂಜಿತೋತಿ. ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾತಿ ಏವಂ ಪಣಿಧಾಯ ‘‘ಅರಞ್ಞೇ ವಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಪದವಾರೇ ಪದವಾರೇ ದುಕ್ಕಟಂ. ತಥಾ ಅರಞ್ಞೇ ಕುಟಿಕರಣಚಙ್ಕಮನನಿಸೀದನನಿವಾಸನಪಾವುರಣಾದೀಸು ಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚೇಸು ಪಯೋಗೇ ಪಯೋಗೇ ದುಕ್ಕಟಂ. ತಸ್ಮಾ ಏವಂ ¶ ಅರಞ್ಞೇ ನ ವಸಿತಬ್ಬಂ. ಏವಂ ವಸನ್ತೋ ಹಿ ಸಮ್ಭಾವನಂ ಲಭತು ವಾ ಮಾ ವಾ ದುಕ್ಕಟಂ ಆಪಜ್ಜತಿ. ಯೋ ಪನ ಸಮಾದಿನ್ನಧುತಙ್ಗೋ ¶ ‘‘ಧುತಙ್ಗಂ ರಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಗಾಮನ್ತೇ ಮೇ ವಸತೋ ಚಿತ್ತಂ ವಿಕ್ಖಿಪತಿ, ಅರಞ್ಞಂ ಸಪ್ಪಾಯ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ವಾ ‘‘ಅದ್ಧಾ ಅರಞ್ಞೇ ತಿಣ್ಣಂ ವಿವೇಕಾನಂ ಅಞ್ಞತರಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಅಪಾಪುಣಿತ್ವಾ ನ ನಿಕ್ಖಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಅರಞ್ಞವಾಸೋ ನಾಮ ಭಗವತಾ ಪಸತ್ಥೋ, ಮಯಿ ಚ ಅರಞ್ಞೇ ವಸನ್ತೇ ಬಹೂ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿನೋ ಗಾಮನ್ತಂ ಹಿತ್ವಾ ಆರಞ್ಞಕಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ವಾ ಏವಂ ಅನವಜ್ಜವಾಸಂ ವಸಿತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ತೇನ ವಸಿತಬ್ಬಂ.

ತತಿಯವತ್ಥುಸ್ಮಿಮ್ಪಿ – ‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಾದೀನಿ ಸಣ್ಠಪೇತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಿವಾಸನಪಾರುಪನಕಿಚ್ಚತೋ ಪಭುತಿ ಯಾವ ಭೋಜನಪರಿಯೋಸಾನಂ ತಾವ ಪಯೋಗೇ ಪಯೋಗೇ ದುಕ್ಕಟಂ. ಸಮ್ಭಾವನಂ ಲಭತು ವಾ ಮಾ ವಾ ದುಕ್ಕಟಮೇವ. ಖನ್ಧಕವತ್ತಸೇಖಿಯವತ್ತಪರಿಪೂರಣತ್ಥಂ ಪನ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀನಂ ದಿಟ್ಠಾನುಗತಿಆಪಜ್ಜನತ್ಥಂ ವಾ ಪಾಸಾದಿಕೇಹಿ ಅಭಿಕ್ಕಮಪಟಿಕ್ಕಮಾದೀಹಿ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸನ್ತೋ ಅನುಪವಜ್ಜೋ ವಿಞ್ಞೂನನ್ತಿ.

ಚತುತ್ಥಪಞ್ಚಮವತ್ಥೂಸು – ‘‘ಯೋ ತೇ ವಿಹಾರೇ ವಸೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ‘‘ಅಹ’’ನ್ತಿ ಅವುತ್ತತ್ತಾ ಪಾರಾಜಿಕಂ ನತ್ಥಿ. ಅತ್ತುಪನಾಯಿಕಮೇವ ಹಿ ಸಮುದಾಚರನ್ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಂ ವುತ್ತಂ.

ಪಣಿಧಾಯ ಚಙ್ಕಮೀತಿಆದೀನಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯಾನೇವ.

ಸಂಯೋಜನವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ – ಸಂಯೋಜನಾ ಪಹೀನಾತಿಪಿ ‘‘ದಸ ಸಂಯೋಜನಾ ಪಹೀನಾ’’ತಿಪಿ ‘‘ಏಕಂ ಸಂಯೋಜನಂ ಪಹೀನ’’ನ್ತಿಪಿ ವದತೋ ಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನಮೇವ ಆರೋಚಿತಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪಾರಾಜಿಕಂ.

೨೨೪. ರಹೋವತ್ಥೂಸು – ರಹೋ ಉಲ್ಲಪತೀತಿ ‘‘ರಹೋಗತೋ ಅರಹಾ ಅಹ’’ನ್ತಿ ವದತಿ, ನ ಮನಸಾ ಚಿನ್ತಿತಮೇವ ಕರೋತಿ. ತೇನೇತ್ಥ ದುಕ್ಕಟಂ ವುತ್ತಂ.

ವಿಹಾರವತ್ಥು ¶ ಉಪಟ್ಠಾನವತ್ಥು ಚ ವುತ್ತನಯಮೇವ.

೨೨೫. ನ ದುಕ್ಕರವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ – ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅಯಂ ಲದ್ಧಿ – ‘‘ಅರಿಯಪುಗ್ಗಲಾವ ಭಗವತೋ ಸಾವಕಾ’’ತಿ. ತೇನಾಹ – ‘‘ಯೇ ಖೋ ತೇ ಭಗವತೋ ಸಾವಕಾ ತೇ ಏವಂ ವದೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ. ಯಸ್ಮಾ ಚಸ್ಸ ಅಯಮಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ‘‘ಸೀಲವತಾ ¶ ಆರದ್ಧವಿಪಸ್ಸಕೇನ ನ ದುಕ್ಕರಂ ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕಾತುಂ, ಪಟಿಬಲೋ ಸೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿತು’’ನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅನುಲ್ಲಪನಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಅಹ’’ನ್ತಿ ಆಹ.

ವೀರಿಯವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ¶ ಆರಾಧನೀಯೋತಿ ಸಕ್ಕಾ ಆರಾಧೇತುಂ ಸಮ್ಪಾದೇತುಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ.

ಮಚ್ಚುವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ‘‘ಯಸ್ಸ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಸೋ ಭಾಯೇಯ್ಯ. ಮಯ್ಹಂ ಪನ ಅವಿಪ್ಪಟಿಸಾರವತ್ಥುಕಾನಿ ಪರಿಸುದ್ಧಾನಿ ಸೀಲಾನಿ, ಸ್ವಾಹಂ ಕಿಂ ಮರಣಸ್ಸ ಭಾಯಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏತಮತ್ಥವಸಂ ಪಟಿಚ್ಚ ‘‘ನಾಹಂ ಆವುಸೋ ಮಚ್ಚುನೋ ಭಾಯಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ. ತೇನಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ.

ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರವತ್ಥುಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ತತೋ ಪರಾನಿ ತೀಣಿ ವತ್ಥೂನಿ ವೀರಿಯವತ್ಥುಸದಿಸಾನೇವ.

ವೇದನಾವತ್ಥೂಸುಪಠಮಸ್ಮಿಂ ತಾವ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಪಟಿಸಙ್ಖಾನಬಲೇನ ಅಧಿವಾಸನಖನ್ತಿಯಂ ಠತ್ವಾ ‘‘ನಾವುಸೋ ಸಕ್ಕಾ ಯೇನ ವಾ ತೇನ ವಾ ಅಧಿವಾಸೇತು’’ನ್ತಿ ಆಹ. ತೇನಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ.

ದುತಿಯೇ ಪನ ಅತ್ತುಪನಾಯಿಕಂ ಅಕತ್ವಾ ‘‘ನಾವುಸೋ ಸಕ್ಕಾ ಪುಥುಜ್ಜನೇನಾ’’ತಿ ಪರಿಯಾಯೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ.

೨೨೬. ಬ್ರಾಹ್ಮಣವತ್ಥೂಸುಸೋ ಕಿರ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ನ ಕೇವಲಂ ‘‘ಆಯನ್ತು ಭೋನ್ತೋ ಅರಹನ್ತೋ’’ತಿ ಆಹ. ಯಂ ಯಂ ಪನಸ್ಸ ವಚನಂ ಮುಖತೋ ನಿಗ್ಗಚ್ಛತಿ, ಸಬ್ಬಂ ‘‘ಅರಹನ್ತಾನಂ ಆಸನಾನಿ ಪಞ್ಞಪೇಥ, ಪಾದೋದಕಂ ದೇಥ, ಅರಹನ್ತೋ ಪಾದೇ ಧೋವನ್ತೂ’’ತಿ ಅರಹನ್ತವಾದಪಟಿಸಂಯುತ್ತಂಯೇವ. ತಂ ಪನಸ್ಸ ಪಸಾದಭಞ್ಞಂ ಸದ್ಧಾಚರಿತತ್ತಾ ಅತ್ತನೋ ಸದ್ಧಾಬಲೇನ ಸಮುಸ್ಸಾಹಿತಸ್ಸ ವಚನಂ. ತಸ್ಮಾ ಭಗವಾ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಸಾದಭಞ್ಞೇ’’ತಿ ಆಹ. ಏವಂ ವುಚ್ಚಮಾನೇನ ಪನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ನ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠೇನೇವ ಪಚ್ಚಯಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಾ, ‘‘ಅರಹತ್ತಸಮ್ಪಾಪಿಕಂ ಪಟಿಪದಂ ಪರಿಪೂರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ಯೋಗೋ ಕರಣೀಯೋತಿ.

ಅಞ್ಞಬ್ಯಾಕರಣವತ್ಥೂನಿಸಂಯೋಜನವತ್ಥುಸದಿಸಾನೇವ. ಅಗಾರವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಗಿಹಿಭಾವೇ ಅನತ್ಥಿಕತಾಯ ¶ ಅನಪೇಕ್ಖತಾಯ ‘‘ಅಭಬ್ಬೋ ಖೋ ಆವುಸೋ ಮಾದಿಸೋ’’ತಿ ಆಹ, ನ ಉಲ್ಲಪನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ. ತೇನಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ.

೨೨೭. ಆವಟಕಾಮವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ¶ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ವತ್ಥುಕಾಮೇಸು ಚ ಕಿಲೇಸಕಾಮೇಸು ಚ ಲೋಕಿಯೇನೇವ ಆದೀನವದಸ್ಸನೇನ ನಿರಪೇಕ್ಖೋ. ತಸ್ಮಾ ‘‘ಆವಟಾ ಮೇ ಆವುಸೋ ಕಾಮಾ’’ತಿ ಆಹ. ತೇನಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಏತ್ಥ ಚ ಆವಟಾತಿ ¶ ಆವಾರಿತಾ ನಿವಾರಿತಾ, ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಅಭಿರತಿವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಾಸನೇ ಅನುಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಾವೇನ ಉದ್ದೇಸಪರಿಪುಚ್ಛಾದೀಸು ಚ ಅಭಿರತಭಾವೇನ ‘‘ಅಭಿರತೋ ಅಹಂ ಆವುಸೋ ಪರಮಾಯ ಅಭಿರತಿಯಾ’’ತಿ ಆಹ, ನ ಉಲ್ಲಪನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ. ತೇನಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ.

ಪಕ್ಕಮನವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಯೋ ಇಮಮ್ಹಾ ಆವಾಸಾ ಪಠಮಂ ಪಕ್ಕಮಿಸ್ಸತೀತಿ ಏವಂ ಆವಾಸಂ ವಾ ಮಣ್ಡಪಂ ವಾ ಸೀಮಂ ವಾ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಠಾನಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಕತಾಯ ಕತಿಕಾಯ ಯೋ ‘‘ಮಂ ಅರಹಾತಿ ಜಾನನ್ತೂ’’ತಿ ತಮ್ಹಾ ಠಾನಾ ಪಠಮಂ ಪಕ್ಕಮತಿ, ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತಿ. ಯೋ ಪನ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾನಂ ವಾ ಕಿಚ್ಚೇನ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ವಾ ಕೇನಚಿದೇವ ಕರಣೀಯೇನ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರತ್ಥಂ ವಾ ಉದ್ದೇಸಪರಿಪುಚ್ಛಾನಂ ವಾ ಅತ್ಥಾಯ ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ತಾದಿಸೇನ ಕರಣೀಯೇನ ತಂ ಠಾನಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ. ಸಚೇಪಿಸ್ಸ ಏವಂ ಗತಸ್ಸ ಪಚ್ಛಾ ಇಚ್ಛಾಚಾರೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ‘‘ನ ದಾನಾಹಂ ತತ್ಥ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ ಏವಂ ಮಂ ಅರಹಾತಿ ಸಮ್ಭಾವೇಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಅನಾಪತ್ತಿಯೇವ.

ಯೋಪಿ ಕೇನಚಿದೇವ ಕರಣೀಯೇನ ತಂ ಠಾನಂ ಪತ್ವಾ ಸಜ್ಝಾಯಮನಸಿಕಾರಾದಿವಸೇನ ಅಞ್ಞವಿಹಿತೋ ವಾ ಹುತ್ವಾ ಚೋರಾದೀಹಿ ವಾ ಅನುಬದ್ಧೋ ಮೇಘಂ ವಾ ಉಟ್ಠಿತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅನೋವಸ್ಸಕಂ ಪವಿಸಿತುಕಾಮೋ ತಂ ಠಾನಂ ಅತಿಕ್ಕಮತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ. ಯಾನೇನ ವಾ ಇದ್ಧಿಯಾ ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ ನಾಪಜ್ಜತಿ, ಪದಗಮನೇನೇವ ಆಪಜ್ಜತಿ. ತಮ್ಪಿ ಯೇಹಿ ಸಹ ಕತಿಕಾ ಕತಾ, ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅಪುಬ್ಬಂಅಚರಿಮಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ನಾಪಜ್ಜತಿ. ಏವಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಹಿ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ರಕ್ಖನ್ತಿ. ಸಚೇಪಿ ಮಣ್ಡಪರುಕ್ಖಮೂಲಾದೀಸು ಕಿಞ್ಚಿ ಠಾನಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಯೋ ಏತ್ಥ ನಿಸೀದತಿ ವಾ ಚಙ್ಕಮತಿ ವಾ, ತಂ ಅರಹಾತಿ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮ’’ ಪುಪ್ಫಾನಿ ವಾ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಯೋ ಇಮಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಪೂಜಂ ಕರಿಸ್ಸತಿ, ತಂ ಅರಹಾತಿ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಕತಿಕಾ ಕತಾ ಹೋತಿ, ತತ್ರಾಪಿ ಇಚ್ಛಾಚಾರವಸೇನ ತಥಾ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಮೇವ. ಸಚೇಪಿ ಉಪಾಸಕೇನ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ವಿಹಾರೋ ವಾ ಕತೋ ಹೋತಿ, ಚೀವರಾದೀನಿ ವಾ ಠಪಿತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ‘‘ಯೇ ಅರಹನ್ತೋ ತೇ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ವಸನ್ತು, ಚೀವರಾದೀನಿ ಚ ಗಣ್ಹನ್ತೂ’’ತಿ. ತತ್ರಾಪಿ ಇಚ್ಛಾಚಾರವಸೇನ ವಸನ್ತಸ್ಸ ವಾ ಚೀವರಾದೀನಿ ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಮೇವ ¶ . ಏತಂ ಪನ ಅಧಮ್ಮಿಕಕತಿಕವತ್ತಂ ¶ , ತಸ್ಮಾ ನ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಅಞ್ಞಂ ವಾ ಏವರೂಪಂ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ತೇಮಾಸಬ್ಭನ್ತರೇ ¶ ಸಬ್ಬೇವ ಆರಞ್ಞಕಾ ಹೋನ್ತು, ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕಙ್ಗಾದಿಅವಸೇಸಧುತಙ್ಗಧರಾ ವಾ ಅಥ ವಾ ಸಬ್ಬೇವ ಖೀಣಾಸವಾ ಹೋನ್ತೂ’’ತಿ ಏವಮಾದಿ. ನಾನಾವೇರಜ್ಜಕಾ ಹಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಸನ್ನಿಪತನ್ತಿ. ತತ್ಥ ಕೇಚಿ ದುಬ್ಬಲಾ ಅಪ್ಪಥಾಮಾ ಏವರೂಪಂ ವತ್ತಂ ಅನುಪಾಲೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ಏವರೂಪಮ್ಪಿ ವತ್ತಂ ನ ಕಾತಬ್ಬಂ. ‘‘ಇಮಂ ತೇಮಾಸಂ ಸಬ್ಬೇಹೇವ ನ ಉದ್ದಿಸಿತಬ್ಬಂ, ನ ಪರಿಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ, ನ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬಂ, ಮೂಗಬ್ಬತಂ ಗಣ್ಹಿತಬ್ಬಂ, ಬಹಿ ಸೀಮಟ್ಠಸ್ಸಾಪಿ ಸಙ್ಘಲಾಭೋ ದಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಏವಮಾದಿಕಂ ಪನ ನ ಕಾತಬ್ಬಮೇವ.

೨೨೮. ಲಕ್ಖಣಸಂಯುತ್ತೇ ಯ್ವಾಯಂ ಆಯಸ್ಮಾ ಚ ಲಕ್ಖಣೋತಿ ಲಕ್ಖಣತ್ಥೇರೋ ವುತ್ತೋ, ಏಸ ಜಟಿಲಸಹಸ್ಸಸ್ಸ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಏಹಿಭಿಕ್ಖೂಪಸಮ್ಪದಾಯ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಆದಿತ್ತಪರಿಯಾಯಾವಸಾನೇ ಅರಹತ್ತಪ್ಪತ್ತೋ ಏಕೋ ಮಹಾಸಾವಕೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಯಸ್ಮಾ ಪನೇಸ ಲಕ್ಖಣಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಸಬ್ಬಾಕಾರಪರಿಪೂರೇನ ಬ್ರಹ್ಮಸಮೇನ ಅತ್ತಭಾವೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ, ತಸ್ಮಾ ಲಕ್ಖಣೋತಿ ಸಙ್ಖಂ ಗತೋ. ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರೋ ಪನ ಪಬ್ಬಜಿತದಿವಸತೋ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಅರಹತ್ತಪ್ಪತ್ತೋ ದುತಿಯೋ ಅಗ್ಗಸಾವಕೋ.

ಸಿತಂ ಪಾತ್ವಾಕಾಸೀತಿ ಮನ್ದಹಸಿತಂ ಪಾತುಅಕಾಸಿ, ಪಕಾಸಯಿ ದಸ್ಸೇಸೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಕಿಂ ಪನ ದಿಸ್ವಾ ಥೇರೋ ಸಿತಂ ಪಾತ್ವಾಕಾಸೀತಿ? ಉಪರಿ ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತಂ ಅಟ್ಠಿಕಸಙ್ಖಲಿಕಂ ಏಕಂ ಪೇತಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ಸತ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ, ತಞ್ಚ ಖೋ ದಿಬ್ಬೇನ ಚಕ್ಖುನಾ, ನ ಪಸಾದಚಕ್ಖುನಾ. ಪಸಾದಚಕ್ಖುಸ್ಸ ಹಿ ಏತೇ ಅತ್ತಭಾವಾ ನ ಆಪಾಥಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ. ಏವರೂಪಂ ಪನ ಅತ್ತಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ ಕಾರುಞ್ಞೇ ಕಾತಬ್ಬೇ ಕಸ್ಮಾ ಸಿತಂ ಪಾತ್ವಾಕಾಸೀತಿ? ಅತ್ತನೋ ಚ ಬುದ್ಧಞಾಣಸ್ಸ ಚ ಸಮ್ಪತ್ತಿಸಮನುಸ್ಸರಣತೋ. ತಞ್ಹಿ ದಿಸ್ವಾ ಥೇರೋ ‘‘ಅದಿಟ್ಠಸಚ್ಚೇನ ನಾಮ ಪುಗ್ಗಲೇನ ಪಟಿಲಭಿತಬ್ಬಾ ಏವರೂಪಾ ಅತ್ತಭಾವಾ ಮುತ್ತೋ ಅಹಂ, ಲಾಭಾ ವತ ಮೇ, ಸುಲದ್ಧಂ ವತ ಮೇ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಚ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಸ್ಸರಿತ್ವಾ ‘‘ಅಹೋ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ¶ ಞಾಣಸಮ್ಪತ್ತಿ, ಯೋ ‘ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಚಿನ್ತೇಯ್ಯೋ; ನ ಚಿನ್ತೇತಬ್ಬೋ’ತಿ (ಅ. ನಿ. ೪.೭೭) ದೇಸೇಸಿ, ಪಚ್ಚಕ್ಖಂ ವತ ಕತ್ವಾ ಬುದ್ಧಾ ದೇಸೇನ್ತಿ, ಸುಪ್ಪಟಿವಿದ್ಧಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ಧಮ್ಮಧಾತೂ’’ತಿ ಏವಂ ಬುದ್ಧಞಾಣಸಮ್ಪತ್ತಿಞ್ಚ ಸರಿತ್ವಾ ಸಿತಂ ಪಾತ್ವಾಕಾಸೀತಿ. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಖೀಣಾಸವಾ ನಾಮ ನ ಅಕಾರಣಾ ಸಿತಂ ಪಾತುಕರೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ಲಕ್ಖಣತ್ಥೇರೋ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕೋ ನು ಖೋ ಆವುಸೋ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನ ಹೇತು, ಕೋ ಪಚ್ಚಯೋ ಸಿತಸ್ಸ ಪಾತುಕಮ್ಮಾಯಾ’’ತಿ. ಥೇರೋ ಪನ ಯಸ್ಮಾ ಯೇಹಿ ಅಯಂ ಉಪಪತ್ತಿ ಸಾಮಂ ಅದಿಟ್ಠಾ, ತೇ ದುಸ್ಸದ್ಧಾಪಯಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಭಗವನ್ತಂ ಸಕ್ಖಿಂ ಕತ್ವಾ ಬ್ಯಾಕಾತುಕಾಮತಾಯ ‘‘ಅಕಾಲೋ ಖೋ, ಆವುಸೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ ¶ . ತತೋ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಪುಟ್ಠೋ ‘‘ಇಧಾಹಂ ಆವುಸೋ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ.

ತತ್ಥ ¶ ಅಟ್ಠಿಕಸಙ್ಖಲಿಕನ್ತಿ ಸೇತಂ ನಿಮ್ಮಂಸಲೋಹಿತಂ ಅಟ್ಠಿಸಙ್ಘಾತಂ. ಗಿಜ್ಝಾಪಿ ಕಾಕಾಪಿ ಕುಲಲಾಪೀತಿ ಏತೇಪಿ ಯಕ್ಖಗಿಜ್ಝಾ ಚೇವ ಯಕ್ಖಕಾಕಾ ಚ ಯಕ್ಖಕುಲಲಾ ಚ ಪಚ್ಚೇತಬ್ಬಾ. ಪಾಕತಿಕಾನಂ ಪನ ಗಿಜ್ಝಾದೀನಂ ಆಪಾಥಮ್ಪಿ ಏತಂ ರೂಪಂ ನಾಗಚ್ಛತಿ. ಅನುಪತಿತ್ವಾ ಅನುಪತಿತ್ವಾತಿ ಅನುಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಅನುಬನ್ಧಿತ್ವಾ. ವಿತುಡೇನ್ತೀತಿ ವಿನಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ. ವಿತುದೇನ್ತೀತಿ ವಾ ಪಾಠೋ, ಅಸಿಧಾರೂಪಮೇಹಿ ತಿಖಿಣೇಹಿ ಲೋಹತುಣ್ಡೇಹಿ ವಿಜ್ಝನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಾ ಸುದಂ ಅಟ್ಟಸ್ಸರಂ ಕರೋತೀತಿ ಏತ್ಥ ಸುದನ್ತಿ ನಿಪಾತೋ, ಸಾ ಅಟ್ಠಿಕಸಙ್ಖಲಿಕಾ ಅಟ್ಟಸ್ಸರಂ ಆತುರಸ್ಸರಂ ಕರೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಕುಸಲವಿಪಾಕಾನುಭವನತ್ಥಂ ಕಿರ ಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣಾಪಿ ತಾದಿಸಾ ಅತ್ತಭಾವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ, ಪಸಾದುಸ್ಸದಾ ಚ ಹೋನ್ತಿ ಪಕ್ಕಗಣ್ಡಸದಿಸಾ; ತಸ್ಮಾ ಸಾ ಅಟ್ಠಿಕಸಙ್ಖಲಿಕಾ ಬಲವವೇದನಾತುರಾ ತಾದಿಸಂ ಸರಮಕಾಸೀತಿ. ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ಪುನ ಆಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ‘‘ವಟ್ಟಗಾಮಿಕಸತ್ತಾ ನಾಮ ಏವರೂಪಾ ಅತ್ತಭಾವಾ ನ ಮುಚ್ಚನ್ತೀ’’ತಿ ಸತ್ತೇಸು ಕಾರುಞ್ಞಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಧಮ್ಮಸಂವೇಗಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ ಆವುಸೋ ಏತದಹೋಸಿ; ಅಚ್ಛರಿಯಂ ವತ ಭೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ.

ಭಿಕ್ಖೂ ಉಜ್ಝಾಯನ್ತೀತಿ ಯೇಸಂ ಸಾ ಪೇತೂಪಪತ್ತಿ ಅಪ್ಪಚ್ಚಕ್ಖಾ, ತೇ ಉಜ್ಝಾಯನ್ತಿ ¶ . ಭಗವಾ ಪನ ಥೇರಸ್ಸಾನುಭಾವಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ‘‘ಚಕ್ಖುಭೂತಾ ವತ ಭಿಕ್ಖವೇ ಸಾವಕಾ ವಿಹರನ್ತೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಚಕ್ಖು ಭೂತಂ ಜಾತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ತೇಸನ್ತಿ ಚಕ್ಖುಭೂತಾ; ಭೂತಚಕ್ಖುಕಾ ಉಪ್ಪನ್ನಚಕ್ಖುಕಾ, ಚಕ್ಖುಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ, ವಿಹರನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ದುತಿಯಪದೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಯತ್ರ ಹಿ ನಾಮಾತಿ ಏತ್ಥ ಯತ್ರಾತಿ ಕಾರಣವಚನಂ. ತತ್ರಾಯಮತ್ಥಯೋಜನಾ; ಯಸ್ಮಾ ನಾಮ ಸಾವಕೋಪಿ ಏವರೂಪಂ ಞಸ್ಸತಿ ವಾ ದಕ್ಖತಿ ವಾ ಸಕ್ಖಿಂ ವಾ ಕರಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅವೋಚುಮ್ಹ – ‘‘ಚಕ್ಖುಭೂತಾ ವತ ಭಿಕ್ಖವೇ ಸಾವಕಾ ವಿಹರನ್ತಿ, ಞಾಣಭೂತಾ ವತ ಭಿಕ್ಖವೇ ಸಾವಕಾ ವಿಹರನ್ತೀ’’ತಿ.

ಪುಬ್ಬೇವ ಮೇ ಸೋ ಭಿಕ್ಖವೇ ಸತ್ತೋ ದಿಟ್ಠೋತಿ ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞಾಣಪ್ಪಟಿವೇಧೇನ ಅಪ್ಪಮಾಣೇಸು ಚಕ್ಕವಾಳೇಸು ಅಪ್ಪಮಾಣೇ ಸತ್ತನಿಕಾಯೇ ಭವಗತಿಯೋನಿಠಿತಿನಿವಾಸೇ ಚ ಪಚ್ಚಕ್ಖಂ ಕರೋನ್ತೇನ ಮಯಾ ಪುಬ್ಬೇವ ಸೋ ಸತ್ತೋ ದಿಟ್ಠೋತಿ ವದತಿ.

ಗೋಘಾತಕೋತಿ ¶ ಗಾವೋ ವಧಿತ್ವಾ ವಧಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಿತೋ ಮಂಸಂ ಮೋಚೇತ್ವಾ ವಿಕ್ಕಿಣಿತ್ವಾ ಜೀವಿಕಕಪ್ಪನಕಸತ್ತೋ. ತಸ್ಸೇವ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ವಿಪಾಕಾವಸೇಸೇನಾತಿ ತಸ್ಸ ನಾನಾಚೇತನಾಹಿ ಆಯೂಹಿತಸ್ಸ ಅಪರಾಪರಿಯಕಮ್ಮಸ್ಸ. ತತ್ರ ಹಿ ಯಾಯ ಚೇತನಾಯ ನರಕೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿ ಜನಿತಾ, ತಸ್ಸಾ ವಿಪಾಕೇ ಪರಿಕ್ಖೀಣೇ ಅವಸೇಸಕಮ್ಮಂ ವಾ ಕಮ್ಮನಿಮಿತ್ತಂ ವಾ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಪುನ ಪೇತಾದೀಸು ಪಟಿಸನ್ಧಿ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಾ ಪಟಿಸನ್ಧಿ ಕಮ್ಮಸಭಾಗತಾಯ ವಾ ಆರಮ್ಮಣಸಭಾಗತಾಯ ವಾ ‘‘ತಸ್ಸೇವ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ¶ ವಿಪಾಕಾವಸೇಸೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಅಯಞ್ಚ ಸತ್ತೋ ಏವಂ ಉಪಪನ್ನೋ. ತೇನಾಹ – ‘‘ತಸ್ಸೇವ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ವಿಪಾಕಾವಸೇಸೇನಾ’’ತಿ. ತಸ್ಸ ಕಿರ ನರಕಾ ಚವನಕಾಲೇ ನಿಮ್ಮಂಸಕತಾನಂ ಗುನ್ನಂ ಅಟ್ಠಿರಾಸಿ ಏವ ನಿಮಿತ್ತಂ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಮ್ಪಿ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ವಿಞ್ಞೂನಂ ಪಾಕಟಂ ವಿಯ ಕರೋನ್ತೋ ಅಟ್ಠಿಸಙ್ಖಲಿಕಪೇತೋ ಜಾತೋ.

೨೨೯. ಮಂಸಪೇಸಿವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ¶ ಗೋಘಾತಕೋತಿ ಗೋಮಂಸಪೇಸಿಯೋ ಕತ್ವಾ ಸುಕ್ಖಾಪೇತ್ವಾ ವಲ್ಲೂರವಿಕ್ಕಯೇನ ಅನೇಕಾನಿ ವಸ್ಸಾನಿ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ತೇನಸ್ಸ ನರಕಾ ಚವನಕಾಲೇ ಮಂಸಪೇಸಿಯೇವ ನಿಮಿತ್ತಂ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ಮಂಸಪೇಸಿಪೇತೋ ಜಾತೋ.

ಮಂಸಪಿಣ್ಡವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಸೋ ಸಾಕುಣಿಕೋ ಸಕುಣೇ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಕ್ಕಿಣನಕಾಲೇ ನಿಪ್ಪಕ್ಖಚಮ್ಮೇ ಮಂಸಪಿಣ್ಡಮತ್ತೇ ಕತ್ವಾ ವಿಕ್ಕಿಣನ್ತೋ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ತೇನಸ್ಸ ನರಕಾ ಚವನಕಾಲೇ ಮಂಸಪಿಣ್ಡೋವ ನಿಮಿತ್ತಂ ಅಹೋಸಿ. ಸೋ ಮಂಸಪಿಣ್ಡಪೇತೋ ಜಾತೋ.

ನಿಚ್ಛವಿವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಸ ಓರಬ್ಭಿಕಸ್ಸ ಏಳಕೇ ವಧಿತ್ವಾ ನಿಚ್ಚಮ್ಮೇ ಕತ್ವಾ ಕಪ್ಪಿತಜೀವಿಕಸ್ಸ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ನಿಚ್ಚಮ್ಮಂ ಏಳಕಸರೀರಂ ನಿಮಿತ್ತಮಹೋಸಿ. ಸೋ ನಿಚ್ಛವಿಪೇತೋ ಜಾತೋ.

ಅಸಿಲೋಮವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಸೋ ಸೂಕರಿಕೋ ದೀಘರತ್ತಂ ನಿವಾಪಪುಟ್ಠೇ ಸೂಕರೇ ಅಸಿನಾ ವಧಿತ್ವಾ ವಧಿತ್ವಾ ದೀಘರತ್ತಂ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ. ತೇನಸ್ಸ ಉಕ್ಖಿತ್ತಾಸಿಕಭಾವೋವ ನಿಮಿತ್ತಂ ಅಹೋಸಿ. ತಸ್ಮಾ ಅಸಿಲೋಮಪೇತೋ ಜಾತೋ.

ಸತ್ತಿಲೋಮವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಸೋ ಮಾಗವಿಕೋ ಏಕಂ ಮಿಗಞ್ಚ ಸತ್ತಿಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಮಿಗಸ್ಸ ಸಮೀಪಂ ಆಗತಾಗತೇ ಮಿಗೇ ಸತ್ತಿಯಾ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಮಾರೇಸಿ, ತಸ್ಸ ಸತ್ತಿಯಾ ವಿಜ್ಝನಕಭಾವೋಯೇವ ನಿಮಿತ್ತಂ ಅಹೋಸಿ. ತಸ್ಮಾ ಸತ್ತಿಲೋಮಪೇತೋ ಜಾತೋ.

ಉಸುಲೋಮವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ¶ ಕಾರಣಿಕೋತಿ ರಾಜಾಪರಾಧಿಕೇ ಅನೇಕಾಹಿ ಕಾರಣಾಹಿ ಪೀಳೇತ್ವಾ ಅವಸಾನೇ ಕಣ್ಡೇನ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಮಾರಣಕಪುರಿಸೋ. ಸೋ ಕಿರ ಅಸುಕಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ವಿದ್ಧೋ ಮರತೀತಿ ಞತ್ವಾವ ವಿಜ್ಝತಿ. ತಸ್ಸೇವಂ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ನರಕೇ ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ತತೋ ಪಕ್ಕಾವಸೇಸೇನ ಇಧೂಪಪತ್ತಿಕಾಲೇ ಉಸುನಾ ವಿಜ್ಝನಭಾವೋಯೇವ ನಿಮಿತ್ತಂ ಅಹೋಸಿ. ತಸ್ಮಾ ಉಸುಲೋಮಪೇತೋ ಜಾತೋ.

ಸೂಚಿಲೋಮವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಸಾರಥೀತಿ ಅಸ್ಸದಮಕೋ. ಗೋದಮಕೋತಿಪಿ ಕುರುನ್ದಟ್ಠಕಥಾಯಂವುತ್ತಂ. ತಸ್ಸ ಪತೋದಸೂಚಿಯಾ ವಿಜ್ಝನಭಾವೋಯೇವ ನಿಮಿತ್ತಂ ಅಹೋಸಿ. ತಸ್ಮಾ ಸೂಚಿಲೋಮಪೇತೋ ಜಾತೋ.

ದುತಿಯಸೂಚಿಲೋಮವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ¶ ಸೂಚಕೋತಿ ಪೇಸುಞ್ಞಕಾರಕೋ ¶ . ಸೋ ಕಿರ ಮನುಸ್ಸೇ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಞ್ಚ ಭಿನ್ದಿ. ರಾಜಕುಲೇ ಚ ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಇಮಂ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ಇಮಿನಾ ಇದಂ ನಾಮ ಕತ’’ನ್ತಿ ಸೂಚೇತ್ವಾ ಸೂಚೇತ್ವಾ ಅನಯಬ್ಯಸನಂ ಪಾಪೇಸಿ. ತಸ್ಮಾ ಯಥಾನೇನ ಸೂಚೇತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಭಿನ್ನಾ, ತಥಾ ಸೂಚೀಹಿ ಭೇದನದುಕ್ಖಂ ಪಚ್ಚನುಭೋತುಂ ಕಮ್ಮಮೇವ ನಿಮಿತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಸೂಚಿಲೋಮಪೇತೋ ಜಾತೋ.

ಅಣ್ಡಭಾರಿತವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಗಾಮಕೂಟೋತಿ ವಿನಿಚ್ಛಯಾಮಚ್ಚೋ. ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸಭಾಗತಾಯ ಕುಮ್ಭಮತ್ತಾ ಮಹಾಘಟಪ್ಪಮಾಣಾ ಅಣ್ಡಾ ಅಹೇಸುಂ. ಸೋ ಹಿ ಯಸ್ಮಾ ರಹೋ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನ ಠಾನೇ ಲಞ್ಜಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕೂಟವಿನಿಚ್ಛಯೇನ ಪಾಕಟಂ ದೋಸಂ ಕರೋನ್ತೋ ಸಾಮಿಕೇ ಅಸ್ಸಾಮಿಕೇ ಅಕಾಸಿ. ತಸ್ಮಾಸ್ಸ ರಹಸ್ಸಂ ಅಙ್ಗಂ ಪಾಕಟಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ. ಯಸ್ಮಾ ದಣ್ಡಂ ಪಟ್ಠಪೇನ್ತೋ ಪರೇಸಂ ಅಸಯ್ಹಂ ಭಾರಂ ಆರೋಪೇಸಿ, ತಸ್ಮಾಸ್ಸ ರಹಸ್ಸಙ್ಗಂ ಅಸಯ್ಹಭಾರೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ. ಯಸ್ಮಾ ಯಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಠಿತೇನ ಸಮೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಠತ್ವಾ ವಿಸಮೋ ಅಹೋಸಿ, ತಸ್ಮಾಸ್ಸ ರಹಸ್ಸಙ್ಗೇ ವಿಸಮಾ ನಿಸಜ್ಜಾ ಅಹೋಸೀತಿ.

ಪಾರದಾರಿಕವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಸೋ ಸತ್ತೋ ಪರಸ್ಸ ರಕ್ಖಿತಂ ಗೋಪಿತಂ ಸಸ್ಸಾಮಿಕಂ ಫಸ್ಸಂ ಫುಸನ್ತೋ ಮೀಳ್ಹಸುಖೇನ ಕಾಮಸುಖೇನ ಚಿತ್ತಂ ರಮಯಿತ್ವಾ ಕಮ್ಮಸಭಾಗತಾಯ ಗೂಥಫಸ್ಸಂ ಫುಸನ್ತೋ ದುಕ್ಖಮನುಭವಿತುಂ ತತ್ಥ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ. ದುಟ್ಠಬ್ರಾಹ್ಮಣವತ್ಥು ಪಾಕಟಮೇವ.

೨೩೦. ನಿಚ್ಛವಿತ್ಥಿವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಯಸ್ಮಾ ಮಾತುಗಾಮೋ ನಾಮ ಅತ್ತನೋ ಫಸ್ಸೇ ಅನಿಸ್ಸರೋ, ಸಾ ಚ ತಂ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಸನ್ತಕಂ ಫಸ್ಸಂ ಥೇನೇತ್ವಾ ಪರೇಸಂ ಅಭಿರತಿಂ ¶ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿ, ತಸ್ಮಾ ಕಮ್ಮಸಭಾಗತಾಯ ಸುಖಸಮ್ಫಸ್ಸಾ ಧಂಸಿತ್ವಾ ದುಕ್ಖಸಮ್ಫಸ್ಸಂ ಅನುಭವಿತುಂ ನಿಚ್ಛವಿತ್ಥೀ ಹುತ್ವಾ ಉಪಪನ್ನಾ.

ಮಙ್ಗುಲಿತ್ಥಿವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಮಙ್ಗುಲಿನ್ತಿ ¶ ವಿರೂಪಂ ದುದ್ದಸಿಕಂ ಬೀಭಚ್ಛಂ, ಸಾ ಕಿರ ಇಕ್ಖಣಿಕಾಕಮ್ಮಂ ಯಕ್ಖದಾಸಿಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೀ ‘‘ಇಮಿನಾ ಚ ಇಮಿನಾ ಚ ಏವಂ ಬಲಿಕಮ್ಮೇ ಕತೇ ಅಯಂ ನಾಮ ತುಮ್ಹಾಕಂ ವಡ್ಢಿ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಗನ್ಧಪುಪ್ಫಾದೀನಿ ವಞ್ಚನಾಯ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಹಾಜನಂ ದುದ್ದಿಟ್ಠಿಂ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಂ ಗಣ್ಹಾಪೇಸಿ, ತಸ್ಮಾ ತಾಯ ಕಮ್ಮಸಭಾಗತಾಯ ಗನ್ಧಪುಪ್ಫಾದೀನಂ ಥೇನಿತತ್ತಾ ದುಗ್ಗನ್ಧಾ ದುದ್ದಸ್ಸನಸ್ಸ ಗಾಹಿತತ್ತಾ ದುದ್ದಸಿಕಾ ವಿರೂಪಾ ಬೀಭಚ್ಛಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ.

ಓಕಿಲಿನಿವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಉಪ್ಪಕ್ಕಂ ಓಕಿಲಿನಿಂ ಓಕಿರಿನಿನ್ತಿ ಸಾ ಕಿರ ಅಙ್ಗಾರಚಿತಕೇ ನಿಪನ್ನಾ ವಿಪ್ಫನ್ದಮಾನಾ ವಿಪರಿವತ್ತಮಾನಾ ಪಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಮಾ ಉಪ್ಪಕ್ಕಾ ಚೇವ ಹೋತಿ ಖರೇನ ಅಗ್ಗಿನಾ ಪಕ್ಕಸರೀರಾ; ಓಕಿಲಿನೀ ಚ ಕಿಲಿನ್ನಸರೀರಾ ಬಿನ್ದುಬಿನ್ದೂನಿ ಹಿಸ್ಸಾ ಸರೀರತೋ ಪಗ್ಘರನ್ತಿ. ಓಕಿರಿನೀ ಚ ಅಙ್ಗಾರಸಮ್ಪರಿಕಿಣ್ಣಾ, ತಸ್ಸಾ ಹಿ ಹೇಟ್ಠತೋಪಿ ಕಿಂಸುಕಪುಪ್ಫವಣ್ಣಾ ಅಙ್ಗಾರಾ, ಉಭಯಪಸ್ಸೇಸುಪಿ ¶ , ಆಕಾಸತೋಪಿಸ್ಸಾ ಉಪರಿ ಅಙ್ಗಾರಾ ಪತನ್ತಿ, ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಉಪ್ಪಕ್ಕಂ ಓಕಿಲಿನಿಂ ಓಕಿರಿನಿ’’ನ್ತಿ. ಸಾ ಇಸ್ಸಾಪಕತಾ ಸಪತ್ತಿಂ ಅಙ್ಗಾರಕಟಾಹೇನ ಓಕಿರೀತಿ ತಸ್ಸಾ ಕಿರ ಕಲಿಙ್ಗರಞ್ಞೋ ಏಕಾ ನಾಟಕಿನೀ ಅಙ್ಗಾರಕಟಾಹಂ ಸಮೀಪೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಗತ್ತತೋ ಉದಕಞ್ಚ ಪುಞ್ಛತಿ, ಪಾಣಿನಾ ಚ ಸೇದಂ ಕರೋತಿ. ರಾಜಾಪಿ ತಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥಞ್ಚ ಕರೋತಿ, ಪರಿತುಟ್ಠಾಕಾರಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತಿ. ಅಗ್ಗಮಹೇಸೀ ತಂ ಅಸಹಮಾನಾ ಇಸ್ಸಾಪಕತಾ ಹುತ್ವಾ ಅಚಿರಪಕ್ಕನ್ತಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ತಂ ಅಙ್ಗಾರಕಟಾಹಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಉಪರಿ ಅಙ್ಗಾರೇ ಓಕಿರಿ. ಸಾ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಾದಿಸಂಯೇವ ವಿಪಾಕಂ ಪಚ್ಚನುಭವಿತುಂ ಪೇತಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ.

ಚೋರಘಾತಕವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ¶ ಸೋ ರಞ್ಞೋ ಆಣಾಯ ದೀಘರತ್ತಂ ಚೋರಾನಂ ಸೀಸಾನಿ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪೇತಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತೋ ಅಸೀಸಕಂ ಕಬನ್ಧಂ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ.

ಭಿಕ್ಖುವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಪಾಪಭಿಕ್ಖೂತಿ ಲಾಮಕಭಿಕ್ಖು. ಸೋ ಕಿರ ಲೋಕಸ್ಸ ಸದ್ಧಾದೇಯ್ಯೇ ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯೇ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಕಾಯವಚೀದ್ವಾರೇಹಿ ಅಸಂ ಯತೋ ಭಿನ್ನಾಜೀವೋ ಚಿತ್ತಕೇಳಿಂ ಕೀಳನ್ತೋ ವಿಚರಿ. ತತೋ ಏಕಂ ಬುದ್ಧನ್ತರಂ ನಿರಯೇ ಪಚ್ಚಿತ್ವಾ ಪೇತಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತೋ ಭಿಕ್ಖುಸದಿಸೇನೇವ ಅತ್ತಭಾವೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ಭಿಕ್ಖುನೀ-ಸಿಕ್ಖಮಾನಾ-ಸಾಮಣೇರ-ಸಾಮಣೇರೀವತ್ಥೂಸುಪಿ ಅಯಮೇವ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

೨೩೧. ತಪೋದಾವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ¶ ಅಚ್ಛೋದಕೋತಿ ಪಸನ್ನೋದಕೋ. ಸೀತೋದಕೋತಿ ಸೀತಲಉದಕೋ. ಸಾತೋದಕೋತಿ ಮಧುರೋದಕೋ. ಸೇತಕೋತಿ ಪರಿಸುದ್ಧೋ ನಿಸ್ಸೇವಾಲಪಣಕಕದ್ದಮೋ. ಸುಪ್ಪತಿತ್ಥೋತಿ ಸುನ್ದರೇಹಿ ತಿತ್ಥೇಹಿ ಉಪಪನ್ನೋ. ರಮಣೀಯೋತಿ ರತಿಜನಕೋ. ಚಕ್ಕಮತ್ತಾನೀತಿ ರಥಚಕ್ಕಪ್ಪಮಾಣಾನಿ. ಕುಥಿತಾ ಸನ್ದತೀತಿ ತತ್ರಾ ಸನ್ತತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ಸನ್ದತಿ. ಯತಾಯಂ ಭಿಕ್ಖವೇತಿ ಯತೋ ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖವೇ. ಸೋ ದಹೋತಿ ಸೋ ರಹದೋ. ಕುತೋ ಪನಾಯಂ ಸನ್ದತೀತಿ? ವೇಭಾರಪಬ್ಬತಸ್ಸ ಕಿರ ಹೇಟ್ಠಾ ಭುಮ್ಮಟ್ಠಕನಾಗಾನಂ ಪಞ್ಚಯೋಜನಸತಿಕಂ ನಾಗಭವನಂ ದೇವಲೋಕಸದಿಸಂ ಮಣಿಮಯೇನ ತಲೇನ ಆರಾಮುಯ್ಯಾನೇಹಿ ಚ ಸಮನ್ನಾಗತಂ; ತತ್ಥ ನಾಗಾನಂ ಕೀಳನಟ್ಠಾನೇ ಸೋ ಉದಕದಹೋ, ತತೋ ಅಯಂ ತಪೋದಾ ಸನ್ದತಿ. ದ್ವಿನ್ನಂ ಮಹಾನಿರಯಾನಂ ಅನ್ತರಿಕಾಯ ಆಗಚ್ಛತೀತಿ ರಾಜಗಹನಗರಂ ಕಿರ ಆವಿಞ್ಜೇತ್ವಾ ಮಹಾಪೇತಲೋಕೋ, ತತ್ಥ ದ್ವಿನ್ನಂ ಮಹಾಲೋಹಕುಮ್ಭಿನಿರಯಾನಂ ಅನ್ತರೇನ ಅಯಂ ತಪೋದಾ ಆಗಚ್ಛತಿ, ತಸ್ಮಾ ಕುಥಿತಾ ಸನ್ದತೀತಿ.

ಯುದ್ಧವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ¶ ನನ್ದೀ ಚರತೀತಿ ವಿಜಯಭೇರೀ ಆಹಿಣ್ಡತಿ. ರಾಜಾ ಆವುಸೋ ಲಿಚ್ಛವೀಹೀತಿ ಥೇರೋ ಕಿರ ಅತ್ತನೋ ದಿವಾಟ್ಠಾನೇ ಚ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನೇ ಚ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ‘‘ಲಿಚ್ಛವಯೋ ಕತಹತ್ಥಾ ಕತೂಪಾಸನಾ, ರಾಜಾ ಚ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮ್ಪಹಾರಂ ದೇತೀ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ದಿಬ್ಬೇನ ಚಕ್ಖುನಾ ರಾಜಾನಂ ಪರಾಜಿತಂ ಪಲಾಯಮಾನಂ ಅದ್ದಸ. ತತೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ರಾಜಾ ಆವುಸೋ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಉಪಟ್ಠಾಕೋ ಲಿಚ್ಛವೀಹಿ ಪಭಗ್ಗೋ’’ತಿ ¶ ಆಹ. ಸಚ್ಚಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ಆಹಾತಿ ಪರಾಜಿಕಕಾಲೇ ಆವಜ್ಜಿತ್ವಾ ಯಂ ದಿಟ್ಠಂ ತಂ ಭಣನ್ತೋ ಸಚ್ಚಂ ಆಹ.

೨೩೨. ನಾಗೋಗಾಹವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಸಪ್ಪಿನಿಕಾಯಾತಿ ಏವಂನಾಮಿಕಾಯ. ಆನೇಞ್ಜಂ ಸಮಾಧಿನ್ತಿ ಅನೇಜಂ ಅಚಲಂ ಕಾಯವಾಚಾವಿಪ್ಫನ್ದವಿರಹಿತಂ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಸಮಾಧಿಂ. ನಾಗಾನನ್ತಿ ಹತ್ಥೀನಂ. ಓಗಯ್ಹ ಉತ್ತರನ್ತಾನನ್ತಿ ಓಗಯ್ಹ ಓಗಾಹೇತ್ವಾ ಪುನ ಉತ್ತರನ್ತಾನಂ. ತೇ ಕಿರ ಗಮ್ಭೀರಂ ಉದಕಂ ಓತರಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ನ್ಹತ್ವಾ ಚ ಪಿವಿತ್ವಾ ಚ ಸೋಣ್ಡಾಯ ಉದಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಆಲೋಲೇನ್ತಾ ಉತ್ತರನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಏವಂ ಓಗಯ್ಹ ಉತ್ತರನ್ತಾನನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಕೋಞ್ಚಂ ಕರೋನ್ತಾನನ್ತಿ ನದೀತೀರೇ ಠತ್ವಾ ಸೋಣ್ಡಂ ಮುಖೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕೋಞ್ಚನಾದಂ ಕರೋನ್ತಾನಂ. ಸದ್ದಂ ಅಸ್ಸೋಸಿನ್ತಿ ತಂ ¶ ಕೋಞ್ಚನಾದಸದ್ದಂ ಅಸ್ಸೋಸಿಂ. ಅತ್ಥೇಸೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಮಾಧಿ ಸೋ ಚ ಖೋ ಅಪರಿಸುದ್ಧೋತಿ ಅತ್ಥಿ ಏಸೋ ಸಮಾಧಿ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಸ್ಸ, ಸೋ ಚ ಖೋ ಪರಿಸುದ್ಧೋ ನ ಹೋತಿ. ಥೇರೋ ಕಿರ ಪಬ್ಬಜಿತತೋ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ತದಹುಅರಹತ್ತಪ್ಪತ್ತೋ ಅಟ್ಠಸು ಸಮಾಪತ್ತೀಸು ಪಞ್ಚಹಾಕಾರೇಹಿ ಅನಾಚಿಣ್ಣವಸೀಭಾವೋ ¶ ಸಮಾಧಿಪರಿಪನ್ಥಕೇ ಧಮ್ಮೇ ನ ಸುಟ್ಠು ಪರಿಸೋಧೇತ್ವಾ ಆವಜ್ಜನಸಮಾಪಜ್ಜನಾಧಿಟ್ಠಾನವುಟ್ಠಾನಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾನಂ ಸಞ್ಞಾಮತ್ತಕಮೇವ ಕತ್ವಾ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಂ ಅಪ್ಪೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೋ, ಝಾನಙ್ಗೇಹಿ ವುಟ್ಠಾಯ ನಾಗಾನಂ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಅನ್ತೋಸಮಾಪತ್ತಿಯಂ ಅಸ್ಸೋಸಿ’’ನ್ತಿ ಏವಂಸಞ್ಞೀ ಅಹೋಸಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಅತ್ಥೇಸೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಮಾಧಿ; ಸೋ ಚ ಖೋ ಅಪರಿಸುದ್ಧೋ’’ತಿ.

ಸೋಭಿತವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಅಹಂ, ಆವುಸೋ, ಪಞ್ಚ ಕಪ್ಪಸತಾನಿ ಅನುಸ್ಸರಾಮೀತಿ ಏಕಾವಜ್ಜನೇನ ಅನುಸ್ಸರಾಮೀತಿ ಆಹ. ಇತರಥಾ ಹಿ ಅನಚ್ಛರಿಯಂ ಅರಿಯಸಾವಕಾನಂ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ನಾನಾವಜ್ಜನೇನ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಅತೀತೇ ನಿವಾಸಸ್ಸ ಅನುಸ್ಸರಣನ್ತಿ ನ ಭಿಕ್ಖೂ ಉಜ್ಝಾಯೇಯ್ಯುಂ. ಯಸ್ಮಾ ಪನೇಸ ‘‘ಏಕಾವಜ್ಜನೇನ ಅನುಸ್ಸರಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ, ತಸ್ಮಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಉಜ್ಝಾಯಿಂಸು. ಅತ್ಥೇಸಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೋಭಿತಸ್ಸ, ಸಾ ಚ ಖೋ ಏಕಾಯೇವ ಜಾತೀತಿ ಯಂ ಸೋಭಿತೋ ಜಾತಿಂ ಅನುಸ್ಸರಾಮೀತಿ ಆಹ, ಅತ್ಥೇಸಾ ಜಾತಿ ಸೋಭಿತಸ್ಸ, ಸಾ ಚ ಖೋ ಏಕಾಯೇವ ಅನನ್ತರಾ ನ ಉಪ್ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಅನುಸ್ಸರಿತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

ಕಥಂ ಪನಾಯಂ ಏತಂ ಅನುಸ್ಸರೀತಿ? ಅಯಂ ಕಿರ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಕಪ್ಪಸತಾನಂ ಉಪರಿ ತಿತ್ಥಾಯತನೇ

ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅಸಞ್ಞಸಮಾಪತ್ತಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಅಪರಿಹೀನಜ್ಝಾನೋ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಅಸಞ್ಞಭವೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ. ತತ್ಥ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಠತ್ವಾ ಅವಸಾನೇ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ತಿಸ್ಸೋ ವಿಜ್ಜಾ ಸಚ್ಛಾಕಾಸಿ. ಸೋ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಂ ಅನುಸ್ಸರಮಾನೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ದಿಸ್ವಾ ತತೋ ಪರಂ ತತಿಯೇ ಅತ್ತಭಾವೇ ಚುತಿಮೇವ ಅದ್ದಸ. ಅಥ ಉಭಿನ್ನಮನ್ತರಾ ಅಚಿತ್ತಕಂ ಅತ್ತಭಾವಂ ಅನುಸ್ಸರಿತುಂ ¶ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ನಯತೋ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಸಿ – ‘‘ಅದ್ಧಾಅಹಂ ಅಸಞ್ಞಭವೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’’ತಿ. ಏವಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇನ್ತೇನ ಪನಾನೇನ ದುಕ್ಕರಂ ಕತಂ, ಸತಧಾ ಭಿನ್ನಸ್ಸ ವಾಲಸ್ಸ ಕೋಟಿಯಾ ಕೋಟಿ ಪಟಿವಿದ್ಧಾ, ಆಕಾಸೇ ಪದಂ ದಸ್ಸಿತಂ. ತಸ್ಮಾ ನಂ ಭಗವಾ ¶ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಏತದಗ್ಗೇ ಠಪೇಸಿ – ‘‘ಏತದಗ್ಗಂ ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಮ ಸಾವಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತಾನಂ ಯದಿದಂ ಸೋಭಿತೋ’’ತಿ (ಅ. ನಿ. ೧.೨೧೯, ೨೨೭).

ವಿನೀತವತ್ಥುವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ನಿಗಮನವಣ್ಣನಾ

೨೩೩. ಉದ್ದಿಟ್ಠಾ ¶ ಖೋ ಆಯಸ್ಮನ್ತೋ ಚತ್ತಾರೋ ಪಾರಾಜಿಕಾ ಧಮ್ಮಾತಿ ಇದಂ ಇಧ ಉದ್ದಿಟ್ಠಪಾರಾಜಿಕಪರಿದೀಪನಮೇವ. ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ ಪನ ಸಬ್ಬಾನೇವ ಚತುವೀಸತಿ ಪಾರಾಜಿಕಾನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ. ಕತಮಾನಿ ಚತುವೀಸತಿ? ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತಾನಿ ತಾವ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಚತ್ತಾರಿ, ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಅಸಾಧಾರಣಾನಿ ಚತ್ತಾರೀತಿ ಅಟ್ಠ. ಏಕಾದಸ ಅಭಬ್ಬಪುಗ್ಗಲಾ, ತೇಸು ಪಣ್ಡಕತಿರಚ್ಛಾನಗತಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕಾ, ತಯೋ ವತ್ಥುವಿಪನ್ನಾ ಅಹೇತುಕಪಟಿಸನ್ಧಿಕಾ, ತೇಸಂ ಸಗ್ಗೋ ಅವಾರಿತೋ ಮಗ್ಗೋ ಪನ ವಾರಿತೋ, ಅಭಬ್ಬಾ ಹಿ ತೇ ಮಗ್ಗಪ್ಪಟಿಲಾಭಾಯ ವತ್ಥುವಿಪನ್ನತ್ತಾತಿ. ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಪಿ ನೇಸಂ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾ ತೇಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಾ. ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ, ತಿತ್ಥಿಯಪಕ್ಕನ್ತಕೋ, ಮಾತುಘಾತಕೋ, ಪಿತುಘಾತಕೋ, ಅರಹನ್ತಘಾತಕೋ, ಭಿಕ್ಖುನೀದೂಸಕೋ, ಲೋಹಿತುಪ್ಪಾದಕೋ, ಸಙ್ಘಭೇದಕೋತಿ ಇಮೇ ಅಟ್ಠ ಅತ್ತನೋ ಕಿರಿಯಾಯ ವಿಪನ್ನತ್ತಾ ಅಭಬ್ಬಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ತಾತಿ ಪಾರಾಜಿಕಾವ. ತೇಸು ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ, ತಿತ್ಥಿಯಪಕ್ಕನ್ತಕೋ, ಭಿಕ್ಖುನೀದೂಸಕೋತಿ ಇಮೇಸಂ ತಿಣ್ಣಂ ಸಗ್ಗೋ ಅವಾರಿತೋ ಮಗ್ಗೋ ಪನ ವಾರಿತೋವ. ಇತರೇಸಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಉಭಯಮ್ಪಿ ವಾರಿತಂ. ತೇ ಹಿ ಅನನ್ತರಭವೇ ನರಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನಕಸತ್ತಾ. ಇತಿ ಇಮೇ ಚ ಏಕಾದಸ, ಪುರಿಮಾ ಚ ಅಟ್ಠಾತಿ ಏಕೂನವೀಸತಿ. ತೇ ಗಿಹಿಲಿಙ್ಗೇ ರುಚಿಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಗಿಹಿನಿವಾಸನನಿವತ್ಥಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ವೀಸತಿ. ಸಾ ಹಿ ಅಜ್ಝಾಚಾರವೀತಿಕ್ಕಮಂ ಅಕತ್ವಾಪಿ ಏತ್ತಾವತಾವ ಅಸ್ಸಮಣೀತಿ ಇಮಾನಿ ತಾವ ವೀಸತಿ ಪಾರಾಜಿಕಾನಿ.

ಅಪರಾನಿಪಿ – ಲಮ್ಬೀ, ಮುದುಪಿಟ್ಠಿಕೋ, ಪರಸ್ಸ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಮುಖೇನ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಪರಸ್ಸ ಅಙ್ಗಜಾತೇ ಅಭಿನಿಸೀದತೀತಿ ಇಮೇಸಂ ಚತುನ್ನಂ ವಸೇನ ಚತ್ತಾರಿ ಅನುಲೋಮಪಾರಾಜಿಕಾನೀತಿ ವದನ್ತಿ. ಏತಾನಿ ಹಿ ಯಸ್ಮಾ ಉಭಿನ್ನಂ ರಾಗವಸೇನ ಸದಿಸಭಾವೂಪಗತಾನಂ ಧಮ್ಮೋ ‘‘ಮೇಥುನಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ತಸ್ಮಾ ಏತೇನ ಪರಿಯಾಯೇನ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಂ ¶ ಅಪ್ಪಟಿಸೇವಿತ್ವಾಯೇವ ಕೇವಲಂ ಮಗ್ಗೇನ ಮಗ್ಗಪ್ಪವೇಸನವಸೇನ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬತ್ತಾ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸ ಅನುಲೋಮೇನ್ತೀತಿ ಅನುಲೋಮಪಾರಾಜಿಕಾನೀತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ಇತಿ ಇಮಾನಿ ಚ ಚತ್ತಾರಿ ¶ ಪುರಿಮಾನಿ ಚ ವೀಸತೀತಿ ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾನೇವ ಚತುವೀಸತಿ ಪಾರಾಜಿಕಾನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ.

ನ ಲಭತಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂವಾಸನ್ತಿ ಉಪೋಸಥ-ಪವಾರಣ-ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸ-ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಪ್ಪಭೇದಂ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂವಾಸಂ ನ ಲಭತಿ. ಯಥಾ ಪುರೇ ತಥಾ ಪಚ್ಛಾತಿ ಯಥಾ ಪುಬ್ಬೇ ಗಿಹಿಕಾಲೇ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಕಾಲೇ ಚ ಪಚ್ಛಾ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಆಪನ್ನೋಪಿ ತಥೇವ ಅಸಂವಾಸೋ ಹೋತಿ. ನತ್ಥಿ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ¶ ಉಪೋಸಥಪವಾರಣಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸಸಙ್ಘಕಮ್ಮಪ್ಪಭೇದೋ ಸಂವಾಸೋತಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂವಾಸಂ ನ ಲಭತಿ. ತತ್ಥಾಯಸ್ಮನ್ತೇ ಪುಚ್ಛಾಮೀತಿ ತೇಸು ಚತೂಸು ಪಾರಾಜಿಕೇಸು ಆಯಸ್ಮನ್ತೇ ‘‘ಕಚ್ಚಿತ್ಥ ಪರಿಸುದ್ಧಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಾಮಿ. ಕಚ್ಚಿತ್ಥಾತಿ ಕಚ್ಚಿ ಏತ್ಥ; ಏತೇಸು ಚತೂಸು ಪಾರಾಜಿಕೇಸು ಕಚ್ಚಿ ಪರಿಸುದ್ಧಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಥ ವಾ ಕಚ್ಚಿತ್ಥ ಪರಿಸುದ್ಧಾತಿ ಕಚ್ಚಿ ಪರಿಸುದ್ಧಾ ಅತ್ಥ, ಭವಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವಾತಿ.

ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯ ವಿನಯಸಂವಣ್ಣನಾಯ

ಚತುತ್ಥಪಾರಾಜಿಕವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೨. ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಕಣ್ಡಂ

೧. ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ

ಯಂ ¶ ¶ ಪಾರಾಜಿಕಕಣ್ಡಸ್ಸ, ಸಙ್ಗೀತಂ ಸಮನನ್ತರಂ;

ತಸ್ಸ ತೇರಸಕಸ್ಸಾಯಮಪುಬ್ಬಪದವಣ್ಣನಾ.

೨೩೪. ತೇನ ಸಮಯೇನ ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರತಿ ಜೇತವನೇ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಆರಾಮೇ. ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಆಯಸ್ಮಾ ಸೇಯ್ಯಸಕೋ ಅನಭಿರತೋ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರತೀತಿ ಏತ್ಥ ಆಯಸ್ಮಾತಿ ಪಿಯವಚನಂ. ಸೇಯ್ಯಸಕೋತಿ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ನಾಮಂ. ಅನಭಿರತೋತಿ ವಿಕ್ಖಿತ್ತಚಿತ್ತೋ ಕಾಮರಾಗಪರಿಳಾಹೇನ ಪರಿಡಯ್ಹಮಾನೋ ನ ಪನ ಗಿಹಿಭಾವಂ ಪತ್ಥಯಮಾನೋ. ಸೋ ತೇನ ಕಿಸೋ ಹೋತೀತಿ ಸೋ ಸೇಯ್ಯಸಕೋ ತೇನ ಅನಭಿರತಭಾವೇನ ಕಿಸೋ ಹೋತಿ.

ಅದ್ದಸಾ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಉದಾಯೀತಿ ಏತ್ಥ ಉದಾಯೀತಿ ತಸ್ಸ ಥೇರಸ್ಸ ನಾಮಂ, ಅಯಞ್ಹಿ ಸೇಯ್ಯಸಕಸ್ಸ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಲಾಳುದಾಯೀ ನಾಮ ಭನ್ತಮಿಗಸಪ್ಪಟಿಭಾಗೋ ನಿದ್ದಾರಾಮತಾದಿಮನುಯುತ್ತಾನಂ ಅಞ್ಞತರೋ ಲೋಲಭಿಕ್ಖು. ಕಚ್ಚಿ ನೋ ತ್ವನ್ತಿ ಕಚ್ಚಿ ನು ತ್ವಂ. ಯಾವದತ್ಥಂ ಭುಞ್ಜಾತಿಆದೀಸು ಯಾವತಾ ಅತ್ಥೋತಿ ಯಾವದತ್ಥಂ. ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯಾವತಾ ತೇ ಭೋಜನೇನ ಅತ್ಥೋ ಯತ್ತಕಂ ತ್ವಂ ಇಚ್ಛಸಿ ತತ್ತಕಂ ಭುಞ್ಜ, ಯತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ರತ್ತಿಂ ವಾ ದಿವಾ ವಾ ಸುಪಿತುಂ ಇಚ್ಛಸಿ ತತ್ತಕಂ ಸುಪ, ಮತ್ತಿಕಾದೀಹಿ ಕಾಯಂ ಉಬ್ಬಟ್ಟೇತ್ವಾ ಚುಣ್ಣಾದೀಹಿ ಘಂಸಿತ್ವಾ ಯತ್ತಕಂ ನ್ಹಾನಂ ಇಚ್ಛಸಿ ತತ್ತಕಂ ನ್ಹಾಯ, ಉದ್ದೇಸೇನ ವಾ ಪರಿಪುಚ್ಛಾಯ ವಾ ವತ್ತಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇನ ವಾ ಅತ್ಥೋ ನತ್ಥೀತಿ. ಯದಾ ತೇ ಅನಭಿರತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ತವ ¶ ಕಾಮರಾಗವಸೇನ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತತಾ ವಿಕ್ಖಿತ್ತಚಿತ್ತತಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ರಾಗೋ ಚಿತ್ತಂ ಅನುದ್ಧಂಸೇತೀತಿ ಕಾಮರಾಗೋ ಚಿತ್ತಂ ಧಂಸೇತಿ ಪಧಂಸೇತಿ ವಿಕ್ಖಿಪತಿ ಚೇವ ಮಿಲಾಪೇತಿ ಚ. ತದಾ ಹತ್ಥೇನ ಉಪಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅಸುಚಿಂ ಮೋಚೇಹೀತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಹತ್ಥೇನ ವಾಯಮಿತ್ವಾ ಅಸುಚಿಮೋಚನಂ ಕರೋಹಿ, ಏವಞ್ಹಿ ತೇ ಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ಇತಿ ತಂ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಅನುಸಾಸಿ ಯಥಾ ತಂ ಬಾಲೋ ಬಾಲಂ ಮಗೋ ಮಗಂ.

೨೩೫. ತೇಸಂ ಮುಟ್ಠಸ್ಸತೀನಂ ಅಸಮ್ಪಜಾನಾನಂ ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕಮನ್ತಾನನ್ತಿ ಸತಿಸಮ್ಪಜಞ್ಞಂ ಪಹಾಯ ನಿದ್ದಂ ಓತರನ್ತಾನಂ. ತತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕಮನ್ತಾನಂ ಅಬ್ಯಾಕತೋ ¶ ಭವಙ್ಗವಾರೋ ಪವತ್ತತಿ, ಸತಿಸಮ್ಪಜಞ್ಞವಾರೋ ಗಳತಿ, ತಥಾಪಿ ಸಯನಕಾಲೇ ಮನಸಿಕಾರೋ ಕಾತಬ್ಬೋ. ದಿವಾ ಸುಪನ್ತೇನ ಯಾವ ನ್ಹಾತಸ್ಸ ¶ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಕೇಸಾ ನ ಸುಕ್ಖನ್ತಿ ತಾವ ಸುಪಿತ್ವಾ ವುಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಉಸ್ಸಾಹೇನ ಸುಪಿತಬ್ಬಂ. ರತ್ತಿಂ ಸುಪನ್ತೇನ ಏತ್ತಕಂ ನಾಮ ರತ್ತಿಭಾಗಂ ಸುಪಿತ್ವಾ ಚನ್ದೇನ ವಾ ತಾರಕಾಯ ವಾ ಇದಂ ನಾಮ ಠಾನಂ ಪತ್ತಕಾಲೇ ವುಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಉಸ್ಸಾಹೇನ ಸುಪಿತಬ್ಬಂ. ಬುದ್ಧಾನುಸ್ಸತಿಆದೀಸು ಚ ದಸಸು ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇಸು ಏಕಂ ಅಞ್ಞಂ ವಾ ಚಿತ್ತರುಚಿಯಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾವ ನಿದ್ದಾ ಓಕ್ಕಮಿತಬ್ಬಾ. ಏವಂ ಕರೋನ್ತೋ ಹಿ ಸತೋ ಸಮ್ಪಜಾನೋ ಸತಿಞ್ಚ ಸಮ್ಪಜಞ್ಞಞ್ಚ ಅವಿಜಹಿತ್ವಾವ ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕಮತೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ತೇ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂ ಬಾಲಾ ಲೋಲಾ ಭನ್ತಮಿಗಸಪ್ಪಟಿಭಾಗಾ ನ ಏವಮಕಂಸು. ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ತೇಸಂ ಮುಟ್ಠಸ್ಸತೀನಂ ಅಸಮ್ಪಜಾನಾನಂ ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕಮನ್ತಾನ’’ನ್ತಿ.

ಅತ್ಥಿ ಚೇತ್ಥ ಚೇತನಾ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಏತ್ಥ ಚ ಸುಪಿನನ್ತೇ ಅಸ್ಸಾದಚೇತನಾ ಅತ್ಥಿ ಉಪಲಬ್ಭತಿ. ಅತ್ಥೇಸಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚೇತನಾ; ಸಾ ಚ ಖೋ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕಾತಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ಏಸಾ ಅಸ್ಸಾದಚೇತನಾ ಅತ್ಥಿ, ಸಾ ಚ ಖೋ ಅವಿಸಯೇ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕಾ, ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಙ್ಗಂ ನ ಹೋತಿ. ಇತಿ ಭಗವಾ ಸುಪಿನನ್ತೇ ಚೇತನಾಯ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ಏವಞ್ಚ ಪನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಇಮಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಉದ್ದಿಸೇಯ್ಯಾಥ, ಸಞ್ಚೇತನಿಕಾ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿ ಅಞ್ಞತ್ರ ಸುಪಿನನ್ತಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ’’ತಿ ಸಾನುಪಞ್ಞತ್ತಿಕಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞಾಪೇಸಿ.

೨೩೬-೨೩೭. ತತ್ಥ ಸಂವಿಜ್ಜತಿ ಚೇತನಾ ಅಸ್ಸಾತಿ ಸಞ್ಚೇತನಾ, ಸಞ್ಚೇತನಾವ ಸಞ್ಚೇತನಿಕಾ, ಸಞ್ಚೇತನಾ ವಾ ಅಸ್ಸಾ ಅತ್ಥೀತಿ ಸಞ್ಚೇತನಿಕಾ. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಯಸ್ಸ ಸಞ್ಚೇತನಿಕಾ ¶ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿ ಹೋತಿ ಸೋ ಜಾನನ್ತೋ ಸಞ್ಜಾನನ್ತೋ ಹೋತಿ, ಸಾ ಚಸ್ಸ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿ ಚೇಚ್ಚ ಅಭಿವಿತರಿತ್ವಾ ವೀತಿಕ್ಕಮೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಬ್ಯಞ್ಜನೇ ಆದರಂ ಅಕತ್ವಾ ಅತ್ಥಮೇವ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಜಾನನ್ತೋ ಸಞ್ಜಾನನ್ತೋ ಚೇಚ್ಚ ಅಭಿವಿತರಿತ್ವಾ ವೀತಿಕ್ಕಮೋ’’ತಿ ಏವಮಸ್ಸ ಪದಭಾಜನಂ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಜಾನನ್ತೋತಿ ಉಪಕ್ಕಮಾಮೀತಿ ಜಾನನ್ತೋ. ಸಞ್ಜಾನನ್ತೋತಿ ಸುಕ್ಕಂ ಮೋಚೇಮೀತಿ ಸಞ್ಜಾನನ್ತೋ, ತೇನೇವ ಉಪಕ್ಕಮಜಾನನಾಕಾರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಜಾನನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಚೇಚ್ಚಾತಿ ಮೋಚನಸ್ಸಾದಚೇತನಾವಸೇನ ಚೇತೇತ್ವಾ ಪಕಪ್ಪೇತ್ವಾ. ಅಭಿವಿತರಿತ್ವಾತಿ ಉಪಕ್ಕಮವಸೇನ ಮದ್ದನ್ತೋ ನಿರಾಸಙ್ಕಚಿತ್ತಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ. ವೀತಿಕ್ಕಮೋತಿ ಏವಂ ಪವತ್ತಸ್ಸ ಯೋ ವೀತಿಕ್ಕಮೋ ಅಯಂ ಸಞ್ಚೇತನಿಕಾಸದ್ದಸ್ಸ ಸಿಖಾಪ್ಪತ್ತೋ ಅತ್ಥೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಇದಾನಿ ¶ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠೀತಿ ಏತ್ಥ ಯಸ್ಸ ಸುಕ್ಕಸ್ಸ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಿ ತಂ ತಾವ ಸಙ್ಖ್ಯಾತೋ ವಣ್ಣಭೇದತೋ ಚ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸುಕ್ಕನ್ತಿ ದಸ ಸುಕ್ಕಾನೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಸುಕ್ಕಾನಂ ಆಸಯಭೇದತೋ ಧಾತುನಾನತ್ತತೋ ಚ ನೀಲಾದಿವಣ್ಣಭೇದೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ವಿಸ್ಸಟ್ಠೀತಿ ವಿಸ್ಸಗ್ಗೋ, ಅತ್ಥತೋ ಪನೇತಂ ಠಾನಾಚಾವನಂ ಹೋತಿ, ತೇನಾಹ – ‘‘ವಿಸ್ಸಟ್ಠೀತಿ ಠಾನತೋ ಚಾವನಾ ¶ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ. ತತ್ಥ ವತ್ಥಿಸೀಸಂ ಕಟಿ ಕಾಯೋತಿ ತಿಧಾ ಸುಕ್ಕಸ್ಸ ಠಾನಂ ಪಕಪ್ಪೇನ್ತಿ, ಏಕೋ ಕಿರಾಚರಿಯೋ ‘‘ವತ್ಥಿಸೀಸಂ ಸುಕ್ಕಸ್ಸ ಠಾನ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ಏಕೋ ‘‘ಕಟೀ’’ತಿ, ಏಕೋ ‘‘ಸಕಲೋ ಕಾಯೋ’’ತಿ, ತೇಸು ತತಿಯಸ್ಸ ಭಾಸಿತಂ ಸುಭಾಸಿತಂ. ಕೇಸಲೋಮನಖದನ್ತಾನಞ್ಹಿ ಮಂಸವಿನಿಮುತ್ತಟ್ಠಾನಂ ಉಚ್ಚಾರಪಸ್ಸಾವಖೇಳಸಿಙ್ಘಾಣಿಕಾಥದ್ಧಸುಕ್ಖಚಮ್ಮಾನಿ ಚ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸೋ ಛವಿಮಂಸಲೋಹಿತಾನುಗತೋ ಸಬ್ಬೋಪಿ ಕಾಯೋ ಕಾಯಪ್ಪಸಾದಭಾವಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಾಬದ್ಧಪಿತ್ತಾನಂ ಸಮ್ಭವಸ್ಸ ಚ ಠಾನಮೇವ. ತಥಾ ಹಿ ರಾಗಪರಿಯುಟ್ಠಾನೇನಾಭಿಭೂತಾನಂ ಹತ್ಥೀನಂ ಉಭೋಹಿ ಕಣ್ಣಚೂಳಿಕಾಹಿ ಸಮ್ಭವೋ ನಿಕ್ಖಮತಿ, ಮಹಾಸೇನರಾಜಾ ಚ ರಾಗಪರಿಯುಟ್ಠಿತೋ ಸಮ್ಭವವೇಗಂ ಅಧಿವಾಸೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಸತ್ಥೇನ ಬಾಹುಸೀಸಂ ಫಾಲೇತ್ವಾ ವಣಮುಖೇನ ನಿಕ್ಖನ್ತಂ ಸಮ್ಭವಂ ದಸ್ಸೇಸೀತಿ.

ಏತ್ಥ ಪನ ಪಠಮಸ್ಸ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ವಾದೇ ಮೋಚನಸ್ಸಾದೇನ ನಿಮಿತ್ತೇ ಉಪಕ್ಕಮತೋ ಯತ್ತಕಂ ಏಕಾ ಖುದ್ದಕಮಕ್ಖಿಕಾ ಪಿವೇಯ್ಯ ತತ್ತಕೇ ಅಸುಚಿಮ್ಹಿ ವತ್ಥಿಸೀಸತೋ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ¶ ದಕಸೋತಂ ಓತಿಣ್ಣಮತ್ತೇ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖನ್ತೇ ವಾ ಅನಿಕ್ಖನ್ತೇ ವಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ. ದುತಿಯಸ್ಸ ವಾದೇ ತಥೇವ ಕಟಿತೋ ಮುಚ್ಚಿತ್ವಾ ದಕಸೋತಂ ಓತಿಣ್ಣಮತ್ತೇ, ತತಿಯಸ್ಸ ವಾದೇ ತಥೇವ ಸಕಲಕಾಯಂ ಸಙ್ಖೋಭೇತ್ವಾ ತತೋ ಮುಚ್ಚಿತ್ವಾ ದಕಸೋತಂ ಓತಿಣ್ಣಮತ್ತೇ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖನ್ತೇ ವಾ ಅನಿಕ್ಖನ್ತೇ ವಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ. ದಕಸೋತೋರೋಹಣಞ್ಚೇತ್ಥ ಅಧಿವಾಸೇತ್ವಾ ಅನ್ತರಾ ನಿವಾರೇತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತಾಯ ವುತ್ತಂ, ಠಾನಾ ಚುತಞ್ಹಿ ಅವಸ್ಸಂ ದಕಸೋತಂ ಓತರತಿ. ತಸ್ಮಾ ಠಾನಾ ಚಾವನಮತ್ತೇನೇವೇತ್ಥ ಆಪತ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ, ಸಾ ಚ ಖೋ ನಿಮಿತ್ತೇ ಉಪಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸೇವ ಹತ್ಥಪರಿಕಮ್ಮಪಾದಪರಿಕಮ್ಮಗತ್ತಪರಿಕಮ್ಮಕರಣೇನ ಸಚೇಪಿ ಅಸುಚಿ ಮುಚ್ಚತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ. ಅಯಂ ಸಬ್ಬಾಚರಿಯಸಾಧಾರಣವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಅಞ್ಞತ್ರ ಸುಪಿನನ್ತಾತಿ ಏತ್ಥ ಸುಪಿನೋ ಏವ ಸುಪಿನನ್ತೋ, ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಪನೇತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತಞ್ಚ ಪನ ಸುಪಿನಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಚತೂಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಪಸ್ಸತಿ ¶ ಧಾತುಕ್ಖೋಭತೋ ವಾ ಅನುಭೂತಪುಬ್ಬತೋ ವಾ ದೇವತೋಪಸಂಹಾರತೋ ವಾ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತತೋ ವಾತಿ.

ತತ್ಥ ಪಿತ್ತಾದೀನಂ ಖೋಭಕರಣಪಚ್ಚಯಯೋಗೇನ ಖುಭಿತಧಾತುಕೋ ಧಾತುಕ್ಖೋಭತೋ ಸುಪಿನಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಚ ನಾನಾವಿಧಂ ಸುಪಿನಂ ಪಸ್ಸತಿ – ಪಬ್ಬತಾ ಪತನ್ತೋ ವಿಯ, ಆಕಾಸೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ವಿಯ, ವಾಳಮಿಗಹತ್ಥೀಚೋರಾದೀಹಿ ಅನುಬದ್ಧೋ ವಿಯ ಹೋತಿ. ಅನುಭೂತಪುಬ್ಬತೋ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಅನುಭೂತಪುಬ್ಬಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಪಸ್ಸತಿ. ದೇವತೋಪಸಂಹಾರತೋ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ ದೇವತಾ ಅತ್ಥಕಾಮತಾಯ ವಾ ಅನತ್ಥಕಾಮತಾಯ ವಾ ಅತ್ಥಾಯ ವಾ ಅನತ್ಥಾಯ ವಾ ನಾನಾವಿಧಾನಿ ಆರಮ್ಮಣಾನಿ ಉಪಸಂಹರನ್ತಿ, ಸೋ ತಾಸಂ ದೇವತಾನಂ ಆನುಭಾವೇನ ತಾನಿ ಆರಮ್ಮಣಾನಿ ಪಸ್ಸತಿ. ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತತೋ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪುಞ್ಞಾಪುಞ್ಞವಸೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತುಕಾಮಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ವಾ ಅನತ್ಥಸ್ಸ ವಾ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಭೂತಂ ಸುಪಿನಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸಮಾತಾ ¶ ವಿಯ ಪುತ್ತಪಟಿಲಾಭನಿಮಿತ್ತಂ, ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ವಿಯ ಪಞ್ಚ ಮಹಾಸುಪಿನೇ (ಅ. ನಿ. ೫.೧೯೬), ಕೋಸಲರಾಜಾ ವಿಯ ಸೋಳಸ ಸುಪಿನೇತಿ.

ತತ್ಥ ಯಂ ಧಾತುಕ್ಖೋಭತೋ ಅನುಭೂತಪುಬ್ಬತೋ ಚ ಸುಪಿನಂ ಪಸ್ಸತಿ ನ ತಂ ಸಚ್ಚಂ ಹೋತಿ. ಯಂ ದೇವತೋಪಸಂಹಾರತೋ ಪಸ್ಸತಿ ತಂ ಸಚ್ಚಂ ವಾ ಹೋತಿ ಅಲೀಕಂ ವಾ, ಕುದ್ಧಾ ಹಿ ದೇವತಾ ಉಪಾಯೇನ ವಿನಾಸೇತುಕಾಮಾ ವಿಪರೀತಮ್ಪಿ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತಿ. ಯಂ ಪನ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತತೋ ಪಸ್ಸತಿ ¶ ತಂ ಏಕನ್ತಸಚ್ಚಮೇವ ಹೋತಿ. ಏತೇಸಞ್ಚ ಚತುನ್ನಂ ಮೂಲಕಾರಣಾನಂ ಸಂಸಗ್ಗಭೇದತೋಪಿ ಸುಪಿನಭೇದೋ ಹೋತಿಯೇವ.

ತಞ್ಚ ಪನೇತಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಮ್ಪಿ ಸುಪಿನಂ ಸೇಕ್ಖಪುಥುಜ್ಜನಾವ ಪಸ್ಸನ್ತಿ ಅಪ್ಪಹೀನವಿಪಲ್ಲಾಸತ್ತಾ, ಅಸೇಕ್ಖಾ ಪನ ನ ಪಸ್ಸನ್ತಿ ಪಹೀನವಿಪಲ್ಲಾಸತ್ತಾ. ಕಿಂ ಪನೇತಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಸುತ್ತೋ ಪಸ್ಸತಿ ಪಟಿಬುದ್ಧೋ, ಉದಾಹು ನೇವ ಸುತ್ತೋ ನ ಪಟಿಬುದ್ಧೋತಿ? ಕಿಞ್ಚೇತ್ಥ ಯದಿ ತಾವ ಸುತ್ತೋ ಪಸ್ಸತಿ ಅಭಿಧಮ್ಮವಿರೋಧೋ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಭವಙ್ಗಚಿತ್ತೇನ ಹಿ ಸುಪತಿ ತಂ ರೂಪನಿಮಿತ್ತಾದಿಆರಮ್ಮಣಂ ರಾಗಾದಿಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ವಾ ನ ಹೋತಿ, ಸುಪಿನಂ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ ಚ ಈದಿಸಾನಿ ಚಿತ್ತಾನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ. ಅಥ ಪಟಿಬುದ್ಧೋ ಪಸ್ಸತಿ ವಿನಯವಿರೋಧೋ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಯಞ್ಹಿ ಪಟಿಬುದ್ಧೋ ಪಸ್ಸತಿ ತಂ ಸಬ್ಬೋಹಾರಿಕಚಿತ್ತೇನ ಪಸ್ಸತಿ, ಸಬ್ಬೋಹಾರಿಕಚಿತ್ತೇನ ಚ ಕತೇ ವೀತಿಕ್ಕಮೇ ಅನಾಪತ್ತಿ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಸುಪಿನಂ ಪಸ್ಸನ್ತೇನ ಪನ ಕತೇಪಿ ವೀತಿಕ್ಕಮೇ ಏಕನ್ತಂ ಅನಾಪತ್ತಿ ಏವ. ಅಥ ನೇವ ಸುತ್ತೋ ನ ಪಟಿಬುದ್ಧೋ ಪಸ್ಸತಿ, ಕೋ ನಾಮ ಪಸ್ಸತಿ; ಏವಞ್ಚ ಸತಿ ಸುಪಿನಸ್ಸ ಅಭಾವೋವ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ, ನ ಅಭಾವೋ. ಕಸ್ಮಾ ¶ ? ಯಸ್ಮಾ ಕಪಿಮಿದ್ಧಪರೇತೋ ಪಸ್ಸತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ – ‘‘ಕಪಿಮಿದ್ಧಪರೇತೋ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಸುಪಿನಂ ಪಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಕಪಿಮಿದ್ಧಪರೇತೋತಿ ಮಕ್ಕಟನಿದ್ದಾಯ ಯುತ್ತೋ. ಯಥಾ ಹಿ ಮಕ್ಕಟಸ್ಸ ನಿದ್ದಾ ಲಹುಪರಿವತ್ತಾ ಹೋತಿ; ಏವಂ ಯಾ ನಿದ್ದಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಕುಸಲಾದಿಚಿತ್ತವೋಕಿಣ್ಣತ್ತಾ ಲಹುಪರಿವತ್ತಾ, ಯಸ್ಸಾ ಪವತ್ತಿಯಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಭವಙ್ಗತೋ ಉತ್ತರಣಂ ಹೋತಿ ತಾಯ ಯುತ್ತೋ ಸುಪಿನಂ ಪಸ್ಸತಿ, ತೇನಾಯಂ ಸುಪಿನೋ ಕುಸಲೋಪಿ ಹೋತಿ ಅಕುಸಲೋಪಿ ಅಬ್ಯಾಕತೋಪಿ. ತತ್ಥ ಸುಪಿನನ್ತೇ ಚೇತಿಯವನ್ದನಧಮ್ಮಸ್ಸವನಧಮ್ಮದೇಸನಾದೀನಿ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಕುಸಲೋ, ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದೀನಿ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಅಕುಸಲೋ, ದ್ವೀಹಿ ಅನ್ತೇಹಿ ಮುತ್ತೋ ಆವಜ್ಜನತದಾರಮ್ಮಣಕ್ಖಣೇ ಅಬ್ಯಾಕತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಸ್ವಾಯಂ ದುಬ್ಬಲವತ್ಥುಕತ್ತಾ ಚೇತನಾಯ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಆಕಡ್ಢಿತುಂ ಅಸಮತ್ಥೋ, ಪವತ್ತೇ ಪನ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಕುಸಲಾಕುಸಲೇಹಿ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಿತೋ ವಿಪಾಕಂ ದೇತಿ. ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ವಿಪಾಕಂ ದೇತಿ? ಅಥ ಖೋ ಅವಿಸಯೇ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕಾವ ಸುಪಿನನ್ತಚೇತನಾ. ತೇನಾಹ – ‘‘ಠಪೇತ್ವಾ ಸುಪಿನನ್ತ’’ನ್ತಿ.

ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋತಿ ಇಮಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿನಿಕಾಯಸ್ಸ ನಾಮಂ. ತಸ್ಮಾ ಯಾ ಅಞ್ಞತ್ರ ಸುಪಿನನ್ತಾ ಸಞ್ಚೇತನಿಕಾ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿ ¶ , ಅಯಂ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ನಾಮ ಆಪತ್ತಿನಿಕಾಯೋತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ ¶ . ವಚನತ್ಥೋ ಪನೇತ್ಥ ಸಙ್ಘೋ ಆದಿಮ್ಹಿ ಚೇವ ಸೇಸೇ ಚ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ. ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ಇಮಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ವುಟ್ಠಾತುಕಾಮಸ್ಸ ಯಂ ತಂ ಆಪತ್ತಿವುಟ್ಠಾನಂ, ತಸ್ಸ ಆದಿಮ್ಹಿ ಚೇವ ಪರಿವಾಸದಾನತ್ಥಾಯ ಆದಿತೋ ಸೇಸೇ ಚ ಮಜ್ಝೇ ಮಾನತ್ತದಾನತ್ಥಾಯ ಮೂಲಾಯ ಪಟಿಕಸ್ಸನೇನ ವಾ ಸಹ ಮಾನತ್ತದಾನತ್ಥಾಯ ಅವಸಾನೇ ಅಬ್ಭಾನತ್ಥಾಯ ಸಙ್ಘೋ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ. ನ ಹೇತ್ಥ ಏಕಮ್ಪಿ ಕಮ್ಮಂ ವಿನಾ ಸಙ್ಘೇನ ಸಕ್ಕಾ ಕಾತುನ್ತಿ ಸಙ್ಘೋ ಆದಿಮ್ಹಿ ಚೇವ ಸೇಸೇ ಚ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋತಿ. ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಪನ ಅನಾದಿಯಿತ್ವಾ ಅತ್ಥಮೇವ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಙ್ಘೋವ ತಸ್ಸಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಪರಿವಾಸಂ ದೇತಿ, ಮೂಲಾಯ ಪಟಿಕಸ್ಸತಿ, ಮಾನತ್ತಂ ದೇತಿ, ಅಬ್ಭೇತಿ ನ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ನ ಏಕಪುಗ್ಗಲೋ, ತೇನ ವುಚ್ಚತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ’’ತಿ ಇದಮಸ್ಸ ಪದಭಾಜನಂ –

‘‘ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋತಿ ಯಂ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಸುಣೋಹಿ ಯಥಾತಥಂ;

ಸಙ್ಘೋವ ದೇತಿ ಪರಿವಾಸಂ, ಮೂಲಾಯ ಪಟಿಕಸ್ಸತಿ;

ಮಾನತ್ತಂ ದೇತಿ ಅಬ್ಭೇತಿ, ತೇನೇತಂ ಇತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ. (ಪರಿ. ೩೩೯) –

ಪರಿವಾರೇ ¶ ವಚನಕಾರಣಞ್ಚ ವುತ್ತಂ, ತತ್ಥ ಪರಿವಾಸದಾನಾದೀನಿ ಸಮುಚ್ಚಯಕ್ಖನ್ಧಕೇ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಆಗತಾನಿ, ತತ್ಥೇವ ನೇಸಂ ಸಂವಣ್ಣನಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮ.

ತಸ್ಸೇವ ಆಪತ್ತಿನಿಕಾಯಸ್ಸಾತಿ ತಸ್ಸ ಏವ ಆಪತ್ತಿಸಮೂಹಸ್ಸ. ತತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಅಯಂ ಏಕಾವ ಆಪತ್ತಿ, ರೂಳ್ಹಿಸದ್ದೇನ ಪನ ಅವಯವೇ ಸಮೂಹವೋಹಾರೇನ ವಾ ‘‘ನಿಕಾಯೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ – ‘‘ಏಕೋ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ, ಏಕೋ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ.

ಏವಂ ಉದ್ದಿಟ್ಠಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪದಾನುಕ್ಕಮೇನ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಇಮಂ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಉಪಾಯಞ್ಚ ಕಾಲಞ್ಚ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಞ್ಚ ಅಧಿಪ್ಪಾಯವತ್ಥುಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಜ್ಝತ್ತರೂಪೇ ಮೋಚೇತೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ಏತ್ಥ ಹಿ ಅಜ್ಝತ್ತರೂಪಾದೀಹಿ ಚತೂಹಿ ಪದೇಹಿ ಉಪಾಯೋ ದಸ್ಸಿತೋ, ಅಜ್ಝತ್ತರೂಪೇ ವಾ ಮೋಚೇಯ್ಯ ಬಹಿದ್ಧಾರೂಪೇ ವಾ ಉಭಯತ್ಥ ವಾ ಆಕಾಸೇ ವಾ ಕಟಿಂ ಕಮ್ಪೇನ್ತೋ, ಇತೋ ಪರಂ ಅಞ್ಞೋ ಉಪಾಯೋ ನತ್ಥಿ. ತತ್ಥ ರೂಪೇ ಘಟ್ಟೇತ್ವಾ ಮೋಚೇನ್ತೋಪಿ ರೂಪೇನ ಘಟ್ಟೇತ್ವಾ ಮೋಚೇನ್ತೋಪಿ ರೂಪೇ ಮೋಚೇತಿಚ್ಚೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ರೂಪೇ ಹಿ ¶ ಸತಿ ಸೋ ಮೋಚೇತಿ ನ ರೂಪಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ. ರಾಗೂಪತ್ಥಮ್ಭಾದೀಹಿ ಪನ ಪಞ್ಚಹಿ ಕಾಲೋ ದಸ್ಸಿತೋ. ರಾಗೂಪತ್ಥಮ್ಭಾದಿಕಾಲೇಸು ಹಿ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಕಮ್ಮನಿಯಂ ಹೋತಿ, ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮನಿಯತ್ತೇ ಸತಿ ಮೋಚೇತಿ. ಇತೋ ಪರಂ ಅಞ್ಞೋ ಕಾಲೋ ನತ್ಥಿ, ನ ಹಿ ವಿನಾ ರಾಗೂಪತ್ಥಮ್ಭಾದೀಹಿ ಪುಬ್ಬಣ್ಹಾದಯೋ ಕಾಲಭೇದಾ ಮೋಚನೇ ನಿಮಿತ್ತಂ ಹೋನ್ತಿ.

ಆರೋಗ್ಯತ್ಥಾಯಾತಿಆದೀಹಿ ¶ ದಸಹಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ದಸ್ಸಿತೋ, ಏವರೂಪೇನ ಹಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಭೇದೇನ ಮೋಚೇತಿ ನ ಅಞ್ಞಥಾ. ನೀಲಾದೀಹಿ ಪನ ದಸಹಿ ನವಮಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸ ವತ್ಥು ದಸ್ಸಿತಂ, ವೀಮಂಸನ್ತೋ ಹಿ ನೀಲಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ವಸೇನ ವೀಮಂಸತಿ ನ ತೇಹಿ ವಿನಿಮುತ್ತನ್ತಿ.

೨೩೮. ಇತೋ ಪರಂ ಪನ ಇಮೇಸಂಯೇವ ಅಜ್ಝತ್ತರೂಪಾದೀನಂ ಪದಾನಂ ಪಕಾಸನತ್ಥಂ ‘‘ಅಜ್ಝತ್ತರೂಪೇತಿ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಉಪಾದಿನ್ನೇ ರೂಪೇ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ, ತತ್ಥ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಉಪಾದಿನ್ನೇ ರೂಪೇತಿ ಅತ್ತನೋ ಹತ್ಥಾದಿಭೇದೇ ರೂಪೇ. ಬಹಿದ್ಧಾ ಉಪಾದಿನ್ನೇತಿ ಪರಸ್ಸ ತಾದಿಸೇಯೇವ. ಅನುಪಾದಿನ್ನೇತಿ ತಾಳಚ್ಛಿದ್ದಾದಿಭೇದೇ. ತದುಭಯೇತಿ ಅತ್ತನೋ ಚ ಪರಸ್ಸ ಚ ರೂಪೇ, ಉಭಯಘಟ್ಟನವಸೇನೇತಂ ವುತ್ತಂ. ಅತ್ತನೋ ರೂಪೇನ ಚ ಅನುಪಾದಿನ್ನರೂಪೇನ ಚ ಏಕತೋ ಘಟ್ಟನೇಪಿ ಲಬ್ಭತಿ. ಆಕಾಸೇ ವಾಯಮನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಕೇನಚಿ ರೂಪೇನ ಅಘಟ್ಟೇತ್ವಾ ಆಕಾಸೇಯೇವ ಕಟಿಕಮ್ಪನಪಯಓಗೇನ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಚಾಲೇನ್ತಸ್ಸ.

ರಾಗೂಪತ್ಥಮ್ಭೇತಿ ¶ ರಾಗಸ್ಸ ಬಲವಭಾವೇ, ರಾಗೇನ ವಾ ಅಙ್ಗಜಾತಸ್ಸ ಉಪತ್ಥಮ್ಭೇ, ಥದ್ಧಭಾವೇ ಸಞ್ಜಾತೇತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಕಮ್ಮನಿಯಂ ಹೋತೀತಿ ಮೋಚನಕಮ್ಮಕ್ಖಮಂ ಅಜ್ಝತ್ತರೂಪಾದೀಸು ಉಪಕ್ಕಮಾರಹಂ ಹೋತಿ.

ಉಚ್ಚಾಲಿಙ್ಗಪಾಣಕದಟ್ಠೂಪತ್ಥಮ್ಭೇತಿ ಉಚ್ಚಾಲಿಙ್ಗಪಾಣಕದಟ್ಠೇನ ಅಙ್ಗಜಾತೇ ಉಪತ್ಥಮ್ಭೇ. ಉಚ್ಚಾಲಿಙ್ಗಪಾಣಕಾ ನಾಮ ಲೋಮಸಪಾಣಕಾ ಹೋನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಲೋಮೇಹಿ ಫುಟ್ಠಂ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಕಣ್ಡುಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಥದ್ಧಂ ಹೋತಿ, ತತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ತಾನಿ ಲೋಮಾನಿ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಡಂಸನ್ತಾನಿ ವಿಯ ವಿಜ್ಝನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಉಚ್ಚಾಲಿಙ್ಗಪಾಣಕದಟ್ಠೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಅತ್ಥತೋ ಪನ ಉಚ್ಚಾಲಿಙ್ಗಪಾಣಕಲೋಮವೇಧನೇನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೨೩೯. ಅರೋಗೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಅರೋಗೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ. ಸುಖಂ ವೇದನಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಮೋಚನೇನ ಚ ಮುಚ್ಚನುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಮುತ್ತಪಚ್ಚಯಾ ಚ ಯಾ ಸುಖಾ ವೇದನಾ ಹೋತಿ, ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಭೇಸಜ್ಜಂ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ¶ ಇದಂ ಮೇ ಮೋಚಿತಂ ಕಿಞ್ಚಿದೇವ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ದಾನಂ ದಸ್ಸಾಮೀತಿ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಕೀಟಕಿಪಿಲ್ಲಿಕಾದೀನಂ ದಾನಂ ದಸ್ಸಾಮಿ. ಪುಞ್ಞಂ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಕೀಟಾದೀನಂ ದೇನ್ತಸ್ಸ ಪುಞ್ಞಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ಯಞ್ಞಂ ಯಜಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಕೀಟಾದೀನಂ ಯಞ್ಞಂ ಯಜಿಸ್ಸಾಮಿ. ಕಿಞ್ಚಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಮನ್ತಪದಂ ವತ್ವಾ ದಸ್ಸಾಮೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಸಗ್ಗಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಕೀಟಾದೀನಂ ದಿನ್ನದಾನೇನ ವಾ ಪುಞ್ಞೇನ ವಾ ಯಞ್ಞೇನ ವಾ ಸಗ್ಗಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ. ಬೀಜಂ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಕುಲವಂಸಙ್ಕುರಸ್ಸ ದಾರಕಸ್ಸ ಬೀಜಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ‘‘ಇಮಿನಾ ಬೀಜೇನ ಪುತ್ತೋ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಮೋಚೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ವೀಮಂಸತ್ಥಾಯಾತಿ ಜಾನನತ್ಥಾಯ. ನೀಲಂ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿಆದೀಸು ಜಾನಿಸ್ಸಾಮಿ ತಾವ ಕಿಂ ಮೇ ಮೋಚಿತಂ ನೀಲಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಪೀತಕಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರವಣ್ಣನ್ತಿ ¶ ಏವಮತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ಖಿಡ್ಡಾಧಿಪ್ಪಾಯೋತಿ ಖಿಡ್ಡಾಪಸುತೋ, ತೇನ ತೇನ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಕೀಳನ್ತೋ ಮೋಚೇತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೨೪೦. ಇದಾನಿ ಯದಿದಂ ‘‘ಅಜ್ಝತ್ತರೂಪೇ ಮೋಚೇತೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ ತತ್ಥ ಯಥಾ ಮೋಚೇನ್ತೋ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ತೇಸಞ್ಚ ಪದಾನಂ ವಸೇನ ಯತ್ತಕೋ ಆಪತ್ತಿಭೇದೋ ಹೋತಿ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅಜ್ಝತ್ತರೂಪೇ ಚೇತೇತಿ ಉಪಕ್ಕಮತಿ ಮುಚ್ಚತಿ ಆಪತ್ತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ.

ತತ್ಥ ¶ ಚೇತೇತೀತಿ ಮೋಚನಸ್ಸಾದಸಮ್ಪಯುತ್ತಾಯ ಚೇತನಾಯ ಮುಚ್ಚತೂತಿ ಚೇತೇತಿ. ಉಪಕ್ಕಮತೀತಿ ತದನುರೂಪಂ ವಾಯಾಮಂ ಕರೋತಿ. ಮುಚ್ಚತೀತಿ ಏವಂ ಚೇತೇನ್ತಸ್ಸ ತದನುರೂಪೇನ ವಾಯಾಮೇನ ವಾಯಮತೋ ಸುಕ್ಕಂ ಠಾನಾ ಚವತಿ. ಆಪತ್ತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸಾತಿ ಇಮೇಹಿ ತೀಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಅಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ನಾಮ ಆಪತ್ತಿನಿಕಾಯೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏಸ ನಯೋ ಬಹಿದ್ಧಾರೂಪೇತಿಆದೀಸುಪಿ ಅವಸೇಸೇಸು ಅಟ್ಠವೀಸತಿಯಾ ಪದೇಸು.

ಏತ್ಥ ಪನ ದ್ವೇ ಆಪತ್ತಿಸಹಸ್ಸಾನಿ ನೀಹರಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತಬ್ಬಾನಿ. ಕಥಂ? ಅಜ್ಝತ್ತರೂಪೇ ತಾವ ರಾಗೂಪತ್ಥಮ್ಭೇ ಆರೋಗ್ಯತ್ಥಾಯ ನೀಲಂ ಮೋಚೇನ್ತಸ್ಸ ಏಕಾ ಆಪತ್ತಿ, ಅಜ್ಝತ್ತರೂಪೇಯೇವ ರಾಗೂಪತ್ಥಮ್ಭೇ ಆರೋಗ್ಯತ್ಥಾಯ ಪೀತಾದೀನಂ ಮೋಚನವಸೇನ ಅಪರಾ ನವಾತಿ ದಸ. ಯಥಾ ಚ ಆರೋಗ್ಯತ್ಥಾಯ ದಸ, ಏವಂ ಸುಖಾದೀನಂ ನವನ್ನಂ ಪದಾನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಏಕೇಕಪದೇ ದಸ ದಸ ಕತ್ವಾ ನವುತಿ, ಇತಿ ಇಮಾ ಚ ನವುತಿ ಪುರಿಮಾ ಚ ದಸಾತಿ ರಾಗೂಪತ್ಥಮ್ಭೇ ತಾವ ಸತಂ. ಯಥಾ ಪನ ರಾಗೂಪತ್ಥಮ್ಭೇ ಏವಂ ವಚ್ಚೂಪತ್ಥಮ್ಭಾದೀಸುಪಿ ಚತೂಸು ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಉಪತ್ಥಮ್ಭೇ ಸತಂ ¶ ಸತಂ ಕತ್ವಾ ಚತ್ತಾರಿ ಸತಾನಿ, ಇತಿ ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪುರಿಮಞ್ಚ ಏಕನ್ತಿ ಅಜ್ಝತ್ತರೂಪೇ ತಾವ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಾನಂ ವಸೇನ ಪಞ್ಚ ಸತಾನಿ. ಯಥಾ ಚ ಅಜ್ಝತ್ತರೂಪೇ ಪಞ್ಚ, ಏವಂ ಬಹಿದ್ಧಾರೂಪೇ ಪಞ್ಚ, ಅಜ್ಝತ್ತಬಹಿದ್ಧಾರೂಪೇ ಪಞ್ಚ, ಆಕಾಸೇ ಕಟಿಂ ಕಮ್ಪೇನ್ತಸ್ಸ ಪಞ್ಚಾತಿ ಸಬ್ಬಾನಿಪಿ ಚತುನ್ನಂ ಪಞ್ಚಕಾನಂ ವಸೇನ ದ್ವೇ ಆಪತ್ತಿಸಹಸ್ಸಾನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ.

ಇದಾನಿ ಆರೋಗ್ಯತ್ಥಾಯಾತಿಆದೀಸು ತಾವ ದಸಸು ಪದೇಸು ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ವಾ ಉಪ್ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಪರಿ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ, ಉಪರಿ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ, ಉಭತೋ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಜ್ಝೇ ಠಪೇನ್ತಸ್ಸ, ಮಜ್ಝೇ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಭತೋ ಹರನ್ತಸ್ಸ, ಸಬ್ಬಮೂಲಂ ವಾ ಕತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಚೇತನೂಪಕ್ಕಮಮೋಚನೇ ಸತಿ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಆರೋಗ್ಯತ್ಥಞ್ಚ ಸುಖತ್ಥಞ್ಚಾ’’ತಿ ಖಣ್ಡಚಕ್ಕಬದ್ಧಚಕ್ಕಾದಿಭೇದವಿಚಿತ್ತಂ ಪಾಳಿಮಾಹ.

ತತ್ಥ ಆರೋಗ್ಯತ್ಥಞ್ಚ ಸುಖತ್ಥಞ್ಚ ಆರೋಗ್ಯತ್ಥಞ್ಚ ಭೇಸಜ್ಜತ್ಥಞ್ಚಾ ತಿ ಏವಂ ಆರೋಗ್ಯಪದಂ ಸಬ್ಬಪದೇಹಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ವುತ್ತಮೇಕಂ ಖಣ್ಡಚಕ್ಕಂ. ಸುಖಪದಾದೀನಿ ಸಬ್ಬಪದೇಹಿ ¶ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಯಾವ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಅತೀತಾನನ್ತರಪದಂ ತಾವ ಆನೇತ್ವಾ ವುತ್ತಾನಿ ನವ ಬದ್ಧಚಕ್ಕಾನೀತಿ ಏವಂ ಏಕೇಕಮೂಲಕಾನಿ ದಸ ಚಕ್ಕಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ತಾನಿ ದುಮೂಲಕಾದೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅಸಮ್ಮೋಹತೋ ವಿತ್ಥಾರೇತ್ವಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ. ಅತ್ಥೋ ಪನೇತ್ಥ ಪಾಕಟೋಯೇವ.

ಯಥಾ ¶ ಚ ಆರೋಗ್ಯತ್ಥಾಯಾತಿಆದೀಸು ದಸಸು ಪದೇಸು, ಏವಂ ನೀಲಾದೀಸುಪಿ ‘‘ನೀಲಞ್ಚ ಪೀತಕಞ್ಚ ಚೇತೇತಿ ಉಪಕ್ಕಮತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ದಸ ಚಕ್ಕಾನಿ ವುತ್ತಾನಿ, ತಾನಿಪಿ ಅಸಮ್ಮೋಹತೋ ವಿತ್ಥಾರೇತ್ವಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ. ಅತ್ಥೋ ಪನೇತ್ಥ ಪಾಕಟೋಯೇವ.

ಪುನ ಆರೋಗ್ಯತ್ಥಞ್ಚ ನೀಲಞ್ಚ ಆರೋಗ್ಯತ್ಥಞ್ಚ ಸುಖತ್ಥಞ್ಚ ನೀಲಞ್ಚ ಪೀತಕಞ್ಚಾತಿ ಏಕೇನೇಕಂ ದ್ವೀಹಿ ದ್ವೇ…ಪೇ… ದಸಹಿ ದಸಾತಿ ಏವಂ ಪುರಿಮಪದೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪಚ್ಛಿಮಪದಾನಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಮಿಸ್ಸಕಚಕ್ಕಂ ವುತ್ತಂ.

ಇದಾನಿ ಯಸ್ಮಾ ‘‘ನೀಲಂ ಮೋಚೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚೇತೇತ್ವಾ ಉಪಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ಪೀತಕಾದೀಸು ಮುತ್ತೇಸುಪಿ ಪೀತಕಾದಿವಸೇನ ಚೇತೇತ್ವಾ ಉಪಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ಇತರೇಸು ಮುತ್ತೇಸುಪಿ ನೇವತ್ಥಿ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ ¶ , ತಸ್ಮಾ ಏತಮ್ಪಿ ನಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ನೀಲಂ ಮೋಚೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಚೇತೇತಿ ಉಪಕ್ಕಮತಿ ಪೀತಕಂ ಮುಚ್ಚತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಚಕ್ಕಾನಿ ವುತ್ತಾನಿ. ತತೋ ಪರಂ ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಿಮಪದಂ ನೀಲಾದೀಹಿ ನವಹಿ ಪದೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಕುಚ್ಛಿಚಕ್ಕಂ ನಾಮ ವುತ್ತಂ. ತತೋ ಪೀತಕಾದೀನಿ ನವ ಪದಾನಿ ಏಕೇನ ನೀಲಪದೇನೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಪಿಟ್ಠಿಚಕ್ಕಂ ನಾಮ ವುತ್ತಂ. ತತೋ ಲೋಹಿತಕಾದೀನಿ ನವ ಪದಾನಿ ಏಕೇನ ಪೀತಕಪದೇನೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ದುತಿಯಂ ಪಿಟ್ಠಿಚಕ್ಕಂ ವುತ್ತಂ. ಏವಂ ಲೋಹಿತಕಪದಾದೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಇತರಾನಿ ನವ ನವ ಪದಾನಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಾನಿಪಿ ಅಟ್ಠ ಚಕ್ಕಾನಿ ವುತ್ತಾನೀತಿ ಏವಂ ದಸಗತಿಕಂ ಪಿಟ್ಠಿಚಕ್ಕಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಏವಂ ಖಣ್ಡಚಕ್ಕಾದೀನಂ ಅನೇಕೇಸಂ ಚಕ್ಕಾನಂ ವಸೇನ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಗರುಕಾಪತ್ತಿಮೇವ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅಙ್ಗವಸೇನೇವ ಗರುಕಾಪತ್ತಿಞ್ಚ ಲಹುಕಾಪತ್ತಿಞ್ಚ ಅನಾಪತ್ತಿಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಚೇತೇತಿ ಉಪಕ್ಕಮತಿ ಮುಚ್ಚತೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಪುರಿಮನಯೇನ ಅಜ್ಝತ್ತರೂಪಾದೀಸು ರಾಗಾದಿಉಪತ್ಥಮ್ಭೇ ಸತಿ ಆರೋಗ್ಯಾದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಚೇತೇನ್ತಸ್ಸ ಉಪಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅಸುಚಿಮೋಚನೇ ತಿವಙ್ಗಸಮ್ಪನ್ನಾ ಗರುಕಾಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾ. ದುತಿಯೇನ ನಯೇನ ಚೇತೇನ್ತಸ್ಸ ಉಪಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ಚ ಮೋಚನೇ ಅಸತಿ ದುವಙ್ಗಸಮ್ಪನ್ನಾ ಲಹುಕಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾಪತ್ತಿ. ‘‘ಚೇತೇತಿ ನ ಉಪಕ್ಕಮತಿ ಮುಚ್ಚತೀ’’ತಿಆದೀಹಿ ಛಹಿ ನಯೇಹಿ ಅನಾಪತ್ತಿ.

ಅಯಂ ಪನ ಆಪತ್ತಾನಾಪತ್ತಿಭೇದೋ ಸಣ್ಹೋ ಸುಖುಮೋ, ತಸ್ಮಾ ಸುಟ್ಠು ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತಬ್ಬೋ ¶ . ಸುಟ್ಠು ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಪುಚ್ಛಿತೇನ ಆಪತ್ತಿ ವಾ ಅನಾಪತ್ತಿ ವಾ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಾ, ವಿನಯಕಮ್ಮಂ ವಾ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಅಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಕರೋನ್ತೋ ಹಿ ರೋಗನಿದಾನಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಕರೋನ್ತೋ ವೇಜ್ಜೋ ವಿಯ ವಿಘಾತಞ್ಚ ¶ ಆಪಜ್ಜತಿ, ನ ಚ ತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ತಿಕಿಚ್ಛಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ಹೋತಿ. ತತ್ರಾಯಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖಣವಿಧಿ – ಕುಕ್ಕುಚ್ಚೇನ ಆಗತೋ ಭಿಕ್ಖು ಯಾವತತಿಯಂ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ – ‘‘ಕತರೇನ ಪಯೋಗೇನ ಕತರೇನ ರಾಗೇನ ಆಪನ್ನೋಸೀ’’ತಿ. ಸಚೇ ಪಠಮಂ ಅಞ್ಞಂ ವತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಅಞ್ಞಂ ವದತಿ ನ ಏಕಮಗ್ಗೇನ ಕಥೇತಿ, ಸೋ ವತ್ತಬ್ಬೋ – ‘‘ತ್ವಂ ನ ಏಕಮಗ್ಗೇನ ಕಥೇಸಿ ಪರಿಹರಸಿ, ನ ಸಕ್ಕಾ ತವ ವಿನಯಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ಗಚ್ಛ ಸೋತ್ಥಿಂ ಗವೇಸಾ’’ತಿ. ಸಚೇ ಪನ ತಿಕ್ಖತ್ತುಮ್ಪಿ ಏಕಮಗ್ಗೇನೇವ ಕಥೇತಿ, ಯಥಾಭೂತಂ ಅತ್ತಾನಂ ಆವಿಕರೋತಿ, ಅಥಸ್ಸ ಆಪತ್ತಾನಾಪತ್ತಿಗರುಕಲಹುಕಾಪತ್ತಿವಿನಿಚ್ಛಯತ್ಥಂ ಏಕಾದಸನ್ನಂ ರಾಗಾನಂ ವಸೇನ ಏಕಾದಸ ಪಯೋಗಾ ಸಮವೇಕ್ಖಿತಬ್ಬಾ.

ತತ್ರಿಮೇ ¶ ಏಕಾದಸ ರಾಗಾ – ಮೋಚನಸ್ಸಾದೋ, ಮುಚ್ಚನಸ್ಸಾದೋ, ಮುತ್ತಸ್ಸಾದೋ, ಮೇಥುನಸ್ಸಾದೋ, ಫಸ್ಸಸ್ಸಾದೋ, ಕಣ್ಡುವನಸ್ಸಾದೋ, ದಸ್ಸನಸ್ಸಾದೋ, ನಿಸಜ್ಜಸ್ಸಾದೋ, ವಾಚಸ್ಸಾದೋ, ಗೇಹಸ್ಸಿತಪೇಮಂ, ವನಭಙ್ಗಿಯನ್ತಿ. ತತ್ಥ ಮೋಚೇತುಂ ಅಸ್ಸಾದೋ ಮೋಚನಸ್ಸಾದೋ, ಮುಚ್ಚನೇ ಅಸ್ಸಾದೋ ಮುಚ್ಚನಸ್ಸಾದೋ, ಮುತ್ತೇ ಅಸ್ಸಾದೋ ಮುತ್ತಸ್ಸಾದೋ, ಮೇಥುನೇ ಅಸ್ಸಾದೋ ಮೇಥುನಸ್ಸಾದೋ, ಫಸ್ಸೇ ಅಸ್ಸಾದೋ ಫಸ್ಸಸ್ಸಾದೋ, ಕಣ್ಡುವನೇ ಅಸ್ಸಾದೋ ಕಣ್ಡುವನಸ್ಸಾದೋ, ದಸ್ಸನೇ ಅಸ್ಸಾದೋ ದಸ್ಸನಸ್ಸಾದೋ, ನಿಸಜ್ಜಾಯ ಅಸ್ಸಾದೋ ನಿಸಜ್ಜಸ್ಸಾದೋ, ವಾಚಾಯ ಅಸ್ಸಾದೋ ವಾಚಸ್ಸಾದೋ, ಗೇಹಸ್ಸಿತಂ ಪೇಮಂ ಗೇಹಸ್ಸಿತಪೇಮಂ, ವನಭಙ್ಗಿಯನ್ತಿ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಪುಪ್ಫಫಲಾದಿ ವನತೋ ಭಞ್ಜಿತ್ವಾ ಆಹಟಂ. ಏತ್ಥ ಚ ನವಹಿ ಪದೇಹಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಅಸ್ಸಾದಸೀಸೇನ ರಾಗೋ ವುತ್ತೋ. ಏಕೇನ ಪದೇನ ಸರೂಪೇನೇವ, ಏಕೇನ ಪದೇನ ವತ್ಥುನಾ ವುತ್ತೋ, ವನಭಙ್ಗೋ ಹಿ ರಾಗಸ್ಸ ವತ್ಥು ನ ರಾಗೋಯೇವ.

ಏತೇಸಂ ಪನ ರಾಗಾನಂ ವಸೇನ ಏವಂ ಪಯೋಗಾ ಸಮವೇಕ್ಖಿತಬ್ಬಾ – ಮೋಚನಸ್ಸಾದೇ ಮೋಚನಸ್ಸಾದಚೇತನಾಯ ಚೇತೇನ್ತೋ ಚೇವ ಅಸ್ಸಾದೇನ್ತೋ ಚ ಉಪಕ್ಕಮತಿ ಮುಚ್ಚತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ. ತಥೇವ ಚೇತೇನ್ತೋ ಚ ಅಸ್ಸಾದೇನ್ತೋ ಚ ಉಪಕ್ಕಮತಿ ನ ಮುಚ್ಚತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ. ಸಚೇ ಪನ ಸಯನಕಾಲೇ ರಾಗಪರಿಯುಟ್ಠಿತೋ ಹುತ್ವಾ ಊರುನಾ ವಾ ಮುಟ್ಠಿನಾ ವಾ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಗಾಳ್ಹಂ ಪೀಳೇತ್ವಾ ಮೋಚನತ್ಥಾಯ ಸಉಸ್ಸಾಹೋವ ಸುಪತಿ, ಸುಪನ್ತಸ್ಸ ಚಸ್ಸ ಅಸುಚಿ ಮುಚ್ಚತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ. ಸಚೇ ರಾಗಪರಿಯುಟ್ಠಾನಂ ಅಸುಭಮನಸಿಕಾರೇನ ವೂಪಸಮೇತ್ವಾ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೋ ಸುಪತಿ, ಸುಪನ್ತಸ್ಸ ಮುತ್ತೇಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ.

ಮುಚ್ಚನಸ್ಸಾದೇ ¶ ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮತಾಯ ಮುಚ್ಚಮಾನಂ ಅಸ್ಸಾದೇತಿ ನ ಉಪಕ್ಕಮತಿ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಸಚೇ ಪನ ಮುಚ್ಚಮಾನಂ ಅಸ್ಸಾದೇನ್ತೋ ಉಪಕ್ಕಮತಿ, ತೇನ ಉಪಕ್ಕಮೇನ ಮುತ್ತೇ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ. ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮತಾಯ ¶ ಮುಚ್ಚಮಾನೇ ‘‘ಮಾ ಕಾಸಾವಂ ವಾ ಸೇನಾಸನಂ ವಾ ದುಸ್ಸೀ’’ತಿ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಜಗ್ಗನತ್ಥಾಯ ಉದಕಟ್ಠಾನಂ ಗಚ್ಛತಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ವುತ್ತಂ.

ಮುತ್ತಸ್ಸಾದೇ ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮತಾಯ ಮುತ್ತೇ ಠಾನಾ ಚುತೇ ಅಸುಚಿಮ್ಹಿ ಪಚ್ಛಾ ಅಸ್ಸಾದೇನ್ತಸ್ಸ ವಿನಾ ಉಪಕ್ಕಮೇನ ಮುಚ್ಚತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ. ಸಚೇ ಅಸ್ಸಾದೇತ್ವಾ ಪುನ ಮೋಚನತ್ಥಾಯ ನಿಮಿತ್ತೇ ಉಪಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮೋಚೇತಿ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ.

ಮೇಥುನಸ್ಸಾದೇ ಮೇಥುನರಾಗೇನ ಮಾತುಗಾಮಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ತೇನ ಪಯೋಗೇನ ಅಸುಚಿ ಮುಚ್ಚತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ. ಮೇಥುನಧಮ್ಮಸ್ಸ ¶ ಪಯೋಗತ್ತಾ ಪನ ತಾದಿಸೇ ಗಹಣೇ ದುಕ್ಕಟಂ, ಸೀಸಂ ಪತ್ತೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಸಚೇ ಮೇಥುನರಾಗೇನ ರತ್ತೋ ಪುನ ಅಸ್ಸಾದೇತ್ವಾ ಮೋಚನತ್ಥಾಯ ನಿಮಿತ್ತೇ ಉಪಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮೋಚೇತಿ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ.

ಫಸ್ಸಸ್ಸಾದೇ ದುವಿಧೋ ಫಸ್ಸೋ – ಅಜ್ಝತ್ತಿಕೋ, ಬಾಹಿರೋ ಚ. ಅಜ್ಝತ್ತಿಕೇ ತಾವ ಅತ್ತನೋ ನಿಮಿತ್ತಂ ಥದ್ಧಂ ಮುದುಕನ್ತಿ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ವಾ ಲೋಲಭಾವೇನ ವಾ ಕೀಳಾಪಯತೋ ಅಸುಚಿ ಮುಚ್ಚತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ. ಸಚೇ ಕೀಳಾಪೇನ್ತೋ ಅಸ್ಸಾದೇತ್ವಾ ಮೋಚನತ್ಥಾಯ ನಿಮಿತ್ತೇ ಉಪಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮೋಚೇತಿ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ. ಬಾಹಿರಫಸ್ಸೇ ಪನ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಅಙ್ಗಮಙ್ಗಾನಿ ಪರಾಮಸತೋ ಚೇವ ಆಲಿಙ್ಗತೋ ಚ ಅಸುಚಿ ಮುಚ್ಚತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ. ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಪನ ಆಪಜ್ಜತಿ. ಸಚೇ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ ರತ್ತೋ ಪುನ ಅಸ್ಸಾದೇತ್ವಾ ಮೋಚನತ್ಥಾಯ ನಿಮಿತ್ತೇ ಉಪಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮೋಚೇತಿ ವಿಸಟ್ಠಿಪಚ್ಚಯಾಪಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ.

ಕಣ್ಡುವನಸ್ಸಾದೇ ದದ್ದುಕಚ್ಛುಪಿಳಕಪಾಣಕಾದೀನಂ ಅಞ್ಞತರವಸೇನ ಕಣ್ಡುವಮಾನಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಕಣ್ಡುವನಸ್ಸಾದೇ ನೇವ ಕಣ್ಡುವತೋ ಅಸುಚಿ ಮುಚ್ಚತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ. ಕಣ್ಡುವನಸ್ಸಾದೇನ ರತ್ತೋ ಪುನ ಅಸ್ಸಾದೇತ್ವಾ ಮೋಚನತ್ಥಾಯ ನಿಮಿತ್ತೇ ಉಪಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮೋಚೇತಿ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ.

ದಸ್ಸನಸ್ಸಾದೇ ದಸ್ಸನಸ್ಸಾದೇನ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಅನೋಕಾಸಂ ಉಪನಿಜ್ಝಾಯತೋ ಅಸುಚಿ ಮುಚ್ಚತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ. ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಅನೋಕಾಸುಪನಿಜ್ಝಾನೇ ಪನ ¶ ದುಕ್ಕಟಂ. ಸಚೇ ದಸ್ಸನಸ್ಸಾದೇನ ರತ್ತೋ ಪುನ ಅಸ್ಸಾದೇತ್ವಾ ಮೋಚನತ್ಥಾಯ ನಿಮಿತ್ತೇ ಉಪಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮೋಚೇತಿ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ.

ನಿಸಜ್ಜಸ್ಸಾದೇ ಮಾತುಗಾಮೇನ ಸದ್ಧಿಂ ರಹೋ ನಿಸಜ್ಜಸ್ಸಾದರಾಗೇನ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಅಸುಚಿ ಮುಚ್ಚತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ. ರಹೋ ನಿಸಜ್ಜಪಚ್ಚಯಾ ಪನ ಆಪನ್ನಾಯ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ. ಸಚೇ ನಿಸಜ್ಜಸ್ಸಾದೇನ ರತ್ತೋ ಪುನ ಅಸ್ಸಾದೇತ್ವಾ ಮೋಚನತ್ಥಾಯ ನಿಮಿತ್ತೇ ಉಪಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮೋಚೇತಿ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ.

ವಾಚಸ್ಸಾದೇ ¶ ವಾಚಸ್ಸಾದರಾಗೇನ ಮಾತುಗಾಮಂ ಮೇಥುನಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಾಹಿ ವಾಚಾಹಿ ಓಭಾಸನ್ತಸ್ಸ ಅಸುಚಿ ಮುಚ್ಚತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ. ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಾಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಪನ ಆಪಜ್ಜತಿ. ಸಚೇ ವಾಚಸ್ಸಾದೇನ ರತ್ತೋ ಪುನ ಅಸ್ಸಾದೇತ್ವಾ ಮೋಚನತ್ಥಾಯ ನಿಮಿತ್ತೇ ಉಪಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮೋಚೇತಿ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ.

ಗೇಹಸ್ಸಿತಪೇಮೇ ಮಾತರಂ ವಾ ಮಾತುಪೇಮೇನ ಭಗಿನಿಂ ವಾ ಭಗಿನಿಪೇಮೇನ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಪರಾಮಸತೋ ¶ ಚೇವ ಆಲಿಙ್ಗತೋ ಚ ಅಸುಚಿ ಮುಚ್ಚತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ. ಗೇಹಸ್ಸಿತಪೇಮೇನ ಪನ ಫುಸನಪಚ್ಚಯಾ ದುಕ್ಕಟಂ. ಸಚೇ ಗೇಹಸ್ಸಿತಪೇಮೇನ ರತ್ತೋ ಪುನ ಅಸ್ಸಾದೇತ್ವಾ ಮೋಚನತ್ಥಾಯ ನಿಮಿತ್ತೇ ಉಪಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮೋಚೇತಿ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ.

ವನಭಙ್ಗೇ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಕಿಞ್ಚಿದೇವ ತಮ್ಬೂಲಗನ್ಧಪುಪ್ಫವಾಸಾದಿಪ್ಪಕಾರಂ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಮಿತ್ತಸನ್ಥವಭಾವಸ್ಸ ದಳ್ಹಭಾವತ್ಥಾಯ ಪೇಸೇನ್ತಿ ಅಯಂ ವನಭಙ್ಗೋ ನಾಮ. ತಞ್ಚೇ ಮಾತುಗಾಮೋ ಕಸ್ಸಚಿ ಸಂಸಟ್ಠವಿಹಾರಿಕಸ್ಸ ಕುಲೂಪಕಭಿಕ್ಖುನೋ ಪೇಸೇತಿ, ತಸ್ಸ ಚ ‘‘ಅಸುಕಾಯ ನಾಮ ಇದಂ ಪೇಸಿತ’’ನ್ತಿ ಸಾರತ್ತಸ್ಸ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಹತ್ಥೇಹಿ ತಂ ವನಭಙ್ಗಂ ಕೀಳಾಪಯತೋ ಅಸುಚಿ ಮುಚ್ಚತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ. ಸಚೇ ವನಭಙ್ಗೇ ಸಾರತ್ತೋ ಪುನ ಅಸ್ಸಾದೇತ್ವಾ ಮೋಚನತ್ಥಾಯ ನಿಮಿತ್ತೇ ಉಪಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮೋಚೇತಿ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ. ಸಚೇ ಉಪಕ್ಕಮನ್ತೇಪಿ ನ ಮುಚ್ಚತಿ, ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ.

ಏವಮೇತೇಸಂ ಏಕಾದಸನ್ನಂ ರಾಗಾನಂ ವಸೇನ ಇಮೇ ಏಕಾದಸ ಪಯೋಗೇ ಸಮೇವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಆಪತ್ತಿ ವಾ ಅನಾಪತ್ತಿ ವಾ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತಬ್ಬಾ. ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಸಚೇ ಗರುಕಾ ಹೋತಿ ‘‘ಗರುಕಾ’’ತಿ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಾ. ಸಚೇ ಲಹುಕಾ ಹೋತಿ ‘‘ಲಹುಕಾ’’ತಿ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಾ. ತದನುರೂಪಞ್ಚ ವಿನಯಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಏವಞ್ಹಿ ಕತಂ ಸುಕತಂ ಹೋತಿ ರೋಗನಿದಾನಂ ಞತ್ವಾ ವೇಜ್ಜೇನ ಕತಭೇಸಜ್ಜಮಿವ, ತಸ್ಸ ಚ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಸೋತ್ಥಿಭಾವಾಯ ಸಂವತ್ತತಿ.

೨೬೨. ಚೇತೇತಿ ನ ಉಪಕ್ಕಮತೀತಿಆದೀಸು ಮೋಚನಸ್ಸಾದಚೇತನಾಯ ಚೇತೇತಿ, ನ ಉಪಕ್ಕಮತಿ, ಮುಚ್ಚತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ. ಮೋಚನಸ್ಸಾದಪೀಳಿತೋ ‘‘ಅಹೋ ವತ ¶ ಮುಚ್ಚೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಚೇತೇತಿ, ನ ಉಪಕ್ಕಮತಿ, ನ ಮುಚ್ಚತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ. ಮೋಚನಸ್ಸಾದೇನ ನ ಚೇತೇತಿ, ಫಸ್ಸಸ್ಸಾದೇನ ಕಣ್ಡುವನಸ್ಸಾದೇನ ವಾ ಉಪಕ್ಕಮತಿ, ಮುಚ್ಚತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ. ತಥೇವ ನ ಚೇತೇತಿ, ಉಪಕ್ಕಮತಿ, ನ ಮುಚ್ಚತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ. ಕಾಮವಿತಕ್ಕಂ ವಿತಕ್ಕೇನ್ತೋ ಮೋಚನತ್ಥಾಯ ನ ಚೇತೇತಿ, ನ ಉಪಕ್ಕಮತಿ, ಮುಚ್ಚತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ. ಸಚೇ ಪನಸ್ಸ ವಿತಕ್ಕಯತೋಪಿ ನ ಮುಚ್ಚತಿ ಇದಂ ಆಗತಮೇವ ಹೋತಿ, ‘‘ನ ಚೇತೇತಿ, ನ ಉಪಕ್ಕಮತಿ, ನ ಮುಚ್ಚತಿ, ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ.

ಅನಾಪತ್ತಿ ¶ ಸುಪಿನನ್ತೇನಾತಿ ಸುತ್ತಸ್ಸ ಸುಪಿನೇ ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಸೇವನ್ತಸ್ಸ ವಿಯ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಾದೀನಿ ಆಪಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ವಿಯ ಸುಪಿನನ್ತೇನೇವ ಕಾರಣೇನ ಯಸ್ಸ ಅಸುಚಿ ಮುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಸುಪಿನೇ ಪನ ¶ ಉಪ್ಪನ್ನಾಯ ಅಸ್ಸಾದಚೇತನಾಯ ಸಚಸ್ಸ ವಿಸಯೋ ಹೋತಿ, ನಿಚ್ಚಲೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ನ ಹತ್ಥೇನ ನಿಮಿತ್ತಂ ಕೀಳಾಪೇತಬ್ಬಂ, ಕಾಸಾವಪಚ್ಚತ್ಥರಣರಕ್ಖಣತ್ಥಂ ಪನ ಹತ್ಥಪುಟೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ಜಗ್ಗನತ್ಥಾಯ ಉದಕಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

ನಮೋಚನಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸಾತಿ ಯಸ್ಸ ಭೇಸಜ್ಜೇನ ವಾ ನಿಮಿತ್ತಂ ಆಲಿಮ್ಪನ್ತಸ್ಸ ಉಚ್ಚಾರಾದೀನಿ ವಾ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ನಮೋಚನಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸ ಮುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಸಾಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಉಮ್ಮತ್ತಕಸ್ಸ ದುವಿಧಸ್ಸಾಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಇಧ ಸೇಯ್ಯಸಕೋ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕೋ, ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸಾತಿ.

ಪದಭಾಜನೀಯವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಸಮುಟ್ಠಾನಾದೀಸು ಇದಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಕಾಯಚಿತ್ತತೋ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ. ಕಿರಿಯಾ, ಸಞ್ಞಾವಿಮೋಕ್ಖಂ, ಸಚಿತ್ತಕಂ, ಲೋಕವಜ್ಜಂ, ಕಾಯಕಮ್ಮಂ, ಅಕುಸಲಚಿತ್ತಂ, ದ್ವಿವೇದನಂ, ಸುಖಮಜ್ಝತ್ತದ್ವಯೇನಾತಿ.

೨೬೩. ವಿನೀತವತ್ಥೂಸು ಸುಪಿನವತ್ಥು ಅನುಪಞ್ಞತ್ತಿಯಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ. ಉಚ್ಚಾರಪಸ್ಸಾವವತ್ಥೂನಿ ಉತ್ತಾನತ್ಥಾನೇವ.

ವಿತಕ್ಕವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಕಾಮವಿತಕ್ಕನ್ತಿ ಗೇಹಸ್ಸಿತಕಾಮವಿತಕ್ಕಂ. ತತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾ, ಅಥ ಖೋ ವಿತಕ್ಕಗತಿಕೇನ ನ ಭವಿತಬ್ಬಂ. ಉಣ್ಹೋದಕವತ್ಥೂಸು ಪಠಮಂ ಉತ್ತಾನಮೇವ. ದುತಿಯೇ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಮೋಚೇತುಕಾಮೋ ಉಣ್ಹೋದಕೇನ ನಿಮಿತ್ತಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಪಹರಿತ್ವಾ ನ್ಹಾಯಿ, ತೇನಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾ. ತತಿಯೇ ಉಪಕ್ಕಮಸ್ಸ ಅತ್ಥಿತಾಯ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ. ಭೇಸಜ್ಜಕಣ್ಡುವನವತ್ಥೂನಿ ಉತ್ತಾನತ್ಥಾನೇವ.

೨೬೪. ಮಗ್ಗವತ್ಥೂಸು ¶ ಪಠಮಸ್ಸ ಥುಲಊರುಕಸ್ಸ ಮಗ್ಗಂ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಸಮ್ಬಾಧಟ್ಠಾನೇ ಘಟ್ಟನಾಯ ಅಸುಚಿ ಮುಚ್ಚಿ, ತಸ್ಸ ನಮೋಚನಾಧಿಪ್ಪಾಯತ್ತಾ ಅನಾಪತ್ತಿ. ದುತಿಯಸ್ಸ ತಥೇವ ಮುಚ್ಚಿ, ಮೋಚನಾಧಿಪ್ಪಾಯತ್ತಾ ಪನ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ. ತತಿಯಸ್ಸ ನ ಮುಚ್ಚಿ, ಉಪಕ್ಕಮಸಬ್ಭಾವತೋ ಪನ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ. ತಸ್ಮಾ ಮಗ್ಗಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇನ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಪರಿಳಾಹೇ ನ ಗನ್ತಬ್ಬಂ, ಗಮನಂ ಉಪಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅಸುಭಾದಿಮನಸಿಕಾರೇನ ಚಿತ್ತಂ ವೂಪಸಮೇತ್ವಾ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಆದಾಯ ಗನ್ತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ಠಿತೋ ವಿನೋದೇತುಂ ¶ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಮಗ್ಗಾ ಓಕ್ಕಮ್ಮ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ವಿನೋದೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಆದಾಯ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನೇವ ಗನ್ತಬ್ಬಂ.

ವತ್ಥಿವತ್ಥೂಸು ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ವತ್ಥಿಂ ದಳ್ಹಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪೂರೇತ್ವಾ ಪೂರೇತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತಾ ¶ ಗಾಮದಾರಕಾ ವಿಯ ಪಸ್ಸಾವಮಕಂಸು. ಜನ್ತಾಘರವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಉದರಂ ತಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಮೋಚನಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸಾಪಿ ಅಮೋಚನಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸಾಪಿ ಮುತ್ತೇ ಅನಾಪತ್ತಿಯೇವ. ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ನಿಮಿತ್ತಚಾಲನವಸೇನ ಅಸುಚಿ ಮುಚ್ಚಿ, ತಸ್ಮಾ ಆಪತ್ತಿಟ್ಠಾನೇ ಆಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾ.

೨೬೫. ಊರುಘಟ್ಟಾಪನವತ್ಥೂಸು ಯೇಸಂ ಆಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾ ತೇ ಅಙ್ಗಜಾತಮ್ಪಿ ಫುಸಾಪೇಸುನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾತಿ ಏವಂ ಕುರುನ್ದಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ. ಸಾಮಣೇರಾದಿವತ್ಥೂನಿ ಉತ್ತಾನತ್ಥಾನೇವ.

೨೬೬. ಕಾಯತ್ಥಮ್ಭನವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಕಾಯಂ ಥಮ್ಭೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಚಿರಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ವಾ ನವಕಮ್ಮಂ ವಾ ಕತ್ವಾ ಆಲಸಿಯವಿಮೋಚನತ್ಥಂ ವಿಜಮ್ಭೇನ್ತಸ್ಸ.

ಉಪನಿಜ್ಝಾಯನವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಸಚೇಪಿ ಪಟಸತಂ ನಿವತ್ಥಾ ಹೋತಿ ಪುರತೋ ವಾ ಪಚ್ಛತೋ ವಾ ಠತ್ವಾ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಾಮ ಓಕಾಸೇ ನಿಮಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ಉಪನಿಜ್ಝಾಯನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಮೇವ. ಅನಿವತ್ಥಾನಂ ಗಾಮದಾರಿಕಾನಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಉಪನಿಜ್ಝಾಯನ್ತಸ್ಸ ಪನ ಕಿಮೇವ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾನಮ್ಪಿ ನಿಮಿತ್ತೇ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಅವಿಲೋಕೇತ್ವಾ ಪನ ದಿವಸಮ್ಪಿ ಏಕಪಯೋಗೇನ ಉಪನಿಜ್ಝಾಯನ್ತಸ್ಸ ಏಕಮೇವ ದುಕ್ಕಟಂ. ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ವಿಲೋಕೇತ್ವಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಉಪನಿಜ್ಝಾಯನ್ತಸ್ಸ ಪಯೋಗೇ ಪಯೋಗೇ ದುಕ್ಕಟಂ. ಉಮ್ಮೀಲನನಿಮೀಲನವಸೇನ ಪನ ನ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ. ಸಹಸಾ ಉಪನಿಜ್ಝಾಯಿತ್ವಾ ಪುನ ಪಟಿಸಙ್ಖಾಯ ಸಂವರೇ ತಿಟ್ಠತೋ ಅನಾಪತ್ತಿ, ತಂ ಸಂವರಂ ಪಹಾಯ ಪುನ ಉಪನಿಜ್ಝಾಯತೋ ದುಕ್ಕಟಮೇವ.

೨೬೭. ತಾಳಚ್ಛಿದ್ದಾದಿವತ್ಥೂನಿ ¶ ಉತ್ತಾನತ್ಥಾನೇವ. ನ್ಹಾನವತ್ಥೂಸು ಯೇ ಉದಕಸೋತಂ ನಿಮಿತ್ತೇನ ಪಹರಿಂಸು ತೇಸಂ ಆಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾ. ಉದಞ್ಜಲವತ್ಥೂಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಏತ್ಥ ಚ ಉದಞ್ಜಲನ್ತಿ ಉದಕಚಿಕ್ಖಲ್ಲೋ ವುಚ್ಚತಿ. ಏತೇನೇವ ಉಪಾಯೇನ ಇತೋ ಪರಾನಿ ಸಬ್ಬಾನೇವ ಉದಕೇ ಧಾವನಾದಿವತ್ಥೂನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ. ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ. ಪುಪ್ಫಾವಳಿಯವತ್ಥೂಸು ಸಚೇಪಿ ನಮೋಚನಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ, ಕೀಳನಪಚ್ಚಯಾ ಪನ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀತಿ.

ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೨. ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ

೨೬೯. ತೇನ ¶ ¶ ಸಮಯೇನ ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾತಿ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಸಿಕ್ಖಾಪದಂ. ತತ್ರಾಯಂ ಅನುತ್ತಾನಪದವಣ್ಣನಾ – ಅರಞ್ಞೇ ವಿಹರತೀತಿ ನ ಆವೇಣಿಕೇ ಅರಞ್ಞೇ, ಜೇತವನವಿಹಾರಸ್ಸೇವ ಪಚ್ಚನ್ತೇ ಏಕಪಸ್ಸೇ. ಮಜ್ಝೇ ಗಬ್ಭೋತಿ ತಸ್ಸ ಚ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ ಗಬ್ಭೋ ಹೋತಿ. ಸಮನ್ತಾ ಪರಿಯಾಗಾರೋತಿ ಸಮನ್ತಾ ಪನಸ್ಸ ಮಣ್ಡಲಮಾಳಪರಿಕ್ಖೇಪೋ ಹೋತಿ. ಸೋ ಕಿರ ಮಜ್ಝೇ ಚತುರಸ್ಸಂ ಗಬ್ಭಂ ಕತ್ವಾ ಬಹಿ ಮಣ್ಡಲಮಾಳಪರಿಕ್ಖೇಪೇನ ಕತೋ, ಯಥಾ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ ಅನ್ತೋಯೇವ ಆವಿಞ್ಛನ್ತೇಹಿ ವಿಚರಿತುಂ.

ಸುಪಞ್ಞತ್ತನ್ತಿ ಸುಟ್ಠ ಠಪಿತಂ, ಯಥಾ ಯಥಾ ಯಸ್ಮಿಂ ಯಸ್ಮಿಞ್ಚ ಓಕಾಸೇ ಠಪಿತಂ ಪಾಸಾದಿಕಂ ಹೋತಿ ಲೋಕರಞ್ಜಕಂ ತಥಾ ತಥಾ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಓಕಾಸೇ ಠಪಿತಂ, ವತ್ತಸೀಸೇನ ಹಿ ಸೋಂ ಏಕಕಿಚ್ಚಮ್ಪಿ ನ ಕರೋತಿ. ಏಕಚ್ಚೇ ವಾತಪಾನೇ ವಿವರನ್ತೋತಿ ಯೇಸು ವಿವಟೇಸು ಅನ್ಧಕಾರೋ ಹೋತಿ ತಾನಿ ವಿವರನ್ತೋ ಯೇಸು ವಿವಟೇಸು ಆಲೋಕೋ ಹೋತಿ ತಾನಿ ಥಕೇನ್ತೋ.

ಏವಂ ವುತ್ತೇ ಸಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ತಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಏತದವೋಚಾತಿ ಏವಂ ತೇನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇನ ಪಸಂಸಿತ್ವಾ ವುತ್ತೇ ಸಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ‘‘ಪಸನ್ನೋ ಅಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಪಬ್ಬಜಿತುಕಾಮೋ ಮಞ್ಞೇ’’ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ನಿಗೂಹಿತಬ್ಬಮ್ಪಿ ತಂ ಅತ್ತನೋ ವಿಪ್ಪಕಾರಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೀ ಕೇವಲಂ ತಸ್ಸ ಸದ್ಧಾವಿಘಾತಾಪೇಕ್ಖಾ ಹುತ್ವಾ ಏತಂ ‘‘ಕುತೋ ತಸ್ಸ ಉಳಾರತ್ತತಾ’’ತಿಆದಿವಚನಮವೋಚ. ತತ್ಥ ಉಳಾರೋ ಅತ್ತಾ ಅಸ್ಸಾತಿ ಉಳಾರತ್ತಾ, ಉಳಾರತ್ತನೋ ಭಾವೋ ಉಟ್ಠಾರತ್ತತಾ. ಕುಲಿತ್ಥೀಹೀತಿಆದೀಸು ಕುಲಿತ್ಥಿಯೋ ನಾಮ ಘರಸ್ಸಾಮಿನಿಯೋ. ಕುಲಧೀತರೋ ನಾಮ ಪುರಿಸನ್ತರಗತಾ ಕುಲಧೀತರೋ ¶ . ಕುಲಕುಮಾರಿಯೋ ನಾಮ ಅನಿವಿಟ್ಠಾ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ಕುಲಸುಣ್ಹಾ ನಾಮ ಪರಕುಲತೋ ಆನೀತಾ ಕುಲದಾರಕಾನಂ ವಧುಯೋ.

೨೭೦. ಓತಿಣ್ಣೋತಿ ಯಕ್ಖಾದೀಹಿ ವಿಯ ಸತ್ತಾ ಅನ್ತೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೇನ ರಾಗೇನ ಓತಿಣ್ಣೋ, ಕೂಪಾದೀನಿ ವಿಯ ಸತ್ತಾ ಅಸಮಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ರಜನೀಯೇ ಠಾನೇ ರಜ್ಜನ್ತೋ ಸಯಂ ವಾ ರಾಗಂ ಓತಿಣ್ಣೋ, ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಉಭಯಥಾಪಿ ರಾಗಸಮಙ್ಗಿಸ್ಸೇವೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಓತಿಣ್ಣೋ ನಾಮ ಸಾರತ್ತೋ ಅಪೇಕ್ಖವಾ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತೋ’’ತಿ ಏವಮಸ್ಸ ಪದಭಾಜನಂ ವುತ್ತಂ.

ತತ್ಥ ¶ ಸಾರತ್ತೋತಿ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ ಸುಟ್ಠು ರತ್ತೋ. ಅಪೇಕ್ಖವಾತಿ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಾಪೇಕ್ಖಾಯ ಅಪೇಕ್ಖವಾ. ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತೋತಿ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನೇವ ತಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತೋ. ವಿಪರಿಣತೇನಾತಿ ಪರಿಸುದ್ಧಭವಙ್ಗಸನ್ತತಿಸಙ್ಖಾತಂ ಪಕತಿಂ ವಿಜಹಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಥಾ ಪವತ್ತೇನ, ವಿರೂಪಂ ವಾ ಪರಿಣತೇನ ¶ ವಿರೂಪಂ ಪರಿವತ್ತೇನ, ಯಥಾ ಪರಿವತ್ತಮಾನಂ ವಿರೂಪಂ ಹೋತಿ ಏವಂ ಪರಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಠಿತೇನಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೨೭೧. ಯಸ್ಮಾ ಪನೇತಂ ರಾಗಾದೀಹಿ ಸಮ್ಪಯೋಗಂ ನಾತಿವತ್ತತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ವಿಪರಿಣತನ್ತಿ ರತ್ತಮ್ಪಿ ಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನಸ್ಸ ಪದಭಾಜನಂ ವತ್ವಾ ಅನ್ತೇ ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅಪಿಚ ರತ್ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ ವಿಪರಿಣತ’’ನ್ತಿ ಆಹ.

ತದಹುಜಾತಾತಿ ತಂದಿವಸಂ ಜಾತಾ ಜಾತಮತ್ತಾ ಅಲ್ಲಮಂಸಪೇಸಿವಣ್ಣಾ, ಏವರೂಪಾಯಪಿ ಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗೇ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ, ಮೇಥುನವೀತಿಕ್ಕಮೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ, ರಹೋ ನಿಸಜ್ಜಸ್ಸಾದೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಞ್ಚ ಹೋತಿ. ಪಗೇವಾತಿ ಪಠಮಮೇವ.

ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಂ ಸಮಾಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾತಿ ಹತ್ಥಗ್ಗಹಣಾದಿಕಾಯಸಮ್ಪಯೋಗಂ ಕಾಯಮಿಸ್ಸೀಭಾವಂ ಸಮಾಪಜ್ಜೇಯ್ಯ, ಯಸ್ಮಾ ಪನೇತಂ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಯೋ ಸೋ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗೋ ನಾಮ ಸೋ ಅತ್ಥತೋ ಅಜ್ಝಾಚಾರೋ ಹೋತಿ, ರಾಗವಸೇನ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಸಞ್ಞಮವೇಲಂ ಆಚಾರೋ, ತಸ್ಮಾಸ್ಸ ಸಙ್ಖೇಪನ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅಜ್ಝಾಚಾರೋ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ ಪದಭಾಜನಮಾಹ.

ಹತ್ಥಗ್ಗಾಹಂ ವಾತಿಆದಿಭೇದಂ ಪನಸ್ಸ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಅತ್ಥದಸ್ಸನಂ. ತತ್ಥ ಹತ್ಥಾದೀನಂ ವಿಭಾಗದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಹತ್ಥೋ ನಾಮ ಕಪ್ಪರಂ ಉಪಾದಾಯಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ ತತ್ಥ ಕಪ್ಪರಂ ಉಪಾದಾಯಾತಿ ದುತಿಯಂ. ಮಹಾಸನ್ಧಿಂ ಉಪಾದಾಯ. ಅಞ್ಞತ್ಥ ಪನ ಮಣಿಬನ್ಧತೋ ¶ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಅಗ್ಗನಖಾ ಹತ್ಥೋ ಇಧ ಸದ್ಧಿಂ ಅಗ್ಗಬಾಹಾಯ ಕಪ್ಪರತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ.

ಸುದ್ಧಕೇಸಾ ವಾತಿ ಸುತ್ತಾದೀಹಿ ಅಮಿಸ್ಸಾ ಸುದ್ಧಾ ಕೇಸಾಯೇವ. ವೇಣೀತಿ ತೀಹಿ ಕೇಸವಟ್ಟೀಹಿ ವಿನನ್ಧಿತ್ವಾ ಕತಕೇಸಕಲಾಪಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ. ಸುತ್ತಮಿಸ್ಸಾತಿ ಪಞ್ಚವಣ್ಣೇನ ಸುತ್ತೇನ ಕೇಸೇ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕತಾ. ಮಾಲಾಮಿಸ್ಸಾತಿ ವಸ್ಸಿಕಪುಪ್ಫಾದೀಹಿ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ತೀಹಿ ಕೇಸವಟ್ಟೀಹಿ ವಿನನ್ಧಿತ್ವಾ ¶ ಕತಾ, ಅವಿನದ್ಧೋಪಿ ವಾ ಕೇವಲಂ ಪುಪ್ಫಮಿಸ್ಸಕೋ ಕೇಸಕಲಾಪೋ ಇಧ ‘‘ವೇಣೀ’’ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಹಿರಞ್ಞಮಿಸ್ಸಾತಿ ಕಹಾಪಣಮಾಲಾಯ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕತಾ. ಸುವಣ್ಣಮಿಸ್ಸಾತಿ ಸುವಣ್ಣಚೀರಕೇಹಿ ವಾ ಪಾಮಙ್ಗಾದೀಹಿ ವಾ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕತಾ. ಮುತ್ತಾಮಿಸ್ಸಾತಿ ಮುತ್ತಾವಲೀಹಿ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕತಾ. ಮಣಿಮಿಸ್ಸಾತಿ ಸುತ್ತಾರೂಳ್ಹೇಹಿ ಮಣೀಹಿ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕತಾ. ಏತಾಸು ಹಿ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ವೇಣಿಂ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋಯೇವ. ‘‘ಅಹಂ ಮಿಸ್ಸಕವೇಣಿಂ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಸ್ಸ ಮೋಕ್ಖೋ ನತ್ಥಿ. ವೇಣಿಗ್ಗಹಣೇನ ಚೇತ್ಥ ಕೇಸಾಪಿ ಗಹಿತಾವ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಯೋ ಏಕಮ್ಪಿ ಕೇಸಂ ಗಣ್ಹಾತಿ ತಸ್ಸಪಿ ಆಪತ್ತಿಯೇವ.

ಹತ್ಥಞ್ಚ ¶ ವೇಣಿಞ್ಚ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ಇಧ ವುತ್ತಲಕ್ಖಣಂ ಹತ್ಥಞ್ಚ ಸಬ್ಬಪ್ಪಕಾರಞ್ಚ ವೇಣಿಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸಂ ಸರೀರಂ ‘‘ಅಙ್ಗ’’ನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಏವಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೇಸು ಹತ್ಥಾದೀಸು ಹತ್ಥಸ್ಸ ಗಹಣಂ ಹತ್ಥಗ್ಗಾಹೋ, ವೇಣಿಯಾ ಗಹಣಂ ವೇಣಿಗ್ಗಾಹೋ, ಅವಸೇಸಸಸರೀರಸ್ಸ ಪರಾಮಸನಂ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ವಾ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ವಾ ಅಙ್ಗಸ್ಸ ಪರಾಮಸನಂ, ಯೋ ತಂ ಹತ್ಥಗ್ಗಾಹಂ ವಾ ವೇಣಿಗ್ಗಾಹಂ ವಾ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ವಾ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ವಾ ಅಙ್ಗಸ್ಸ ಪರಾಮಸನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜೇಯ್ಯ, ತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ನಾಮ ಆಪತ್ತಿನಿಕಾಯೋ ಹೋತೀತಿ. ಅಯಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ಅತ್ಥೋ.

೨೭೨. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಯೋ ಚ ಹತ್ಥಗ್ಗಾಹೋ ಯೋ ಚ ವೇಣಿಗ್ಗಾಹೋ ಯಞ್ಚ ಅವಸೇಸಸ್ಸ ಅಙ್ಗಸ್ಸ ಪರಾಮಸನಂ ತಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಭೇದತೋ ದ್ವಾದಸವಿಧಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಆಮಸನಾ ಪರಾಮಸನಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನಸ್ಸ ಪದಭಾಜನಂ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಯಞ್ಚ ವುತ್ತಂ ‘‘ಆಮಸನಾ ನಾಮ ಆಮಟ್ಠಮತ್ತಾ’’ತಿ ಯಞ್ಚ ‘‘ಛುಪನಂ ನಾಮ ಫುಟ್ಠಮತ್ತ’’ನ್ತಿ, ಇಮೇಸಂ ಅಯಂ ವಿಸೇಸೋ – ಆಮಸನಾತಿ ಆಮಜ್ಜನಾ ಫುಟ್ಠೋಕಾಸಂ ಅನತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾಪಿ ತತ್ಥೇವ ಸಙ್ಘಟ್ಟನಾ. ಅಯಞ್ಹಿ ‘‘ಆಮಟ್ಠಮತ್ತಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಛುಪನನ್ತಿ ಅಸಙ್ಘಟ್ಟೇತ್ವಾ ಫುಟ್ಠಮತ್ತಂ.

ಯಮ್ಪಿ ¶ ಉಮ್ಮಸನಾಯ ಚ ಉಲ್ಲಙ್ಘನಾಯ ಚ ನಿದ್ದೇಸೇ ‘‘ಉದ್ಧಂ ಉಚ್ಚಾರಣಾ’’ತಿ ಏಕಮೇವ ಪದಂ ವುತ್ತಂ. ತತ್ರಾಪಿ ಅಯಂ ವಿಸೇಸೋ – ಪಠಮಂ ಅತ್ತನೋ ಕಾಯಸ್ಸ ಇತ್ಥಿಯಾ ಕಾಯೇ ಉದ್ಧಂ ಪೇಸನವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ದುತಿಯಂ ಇತ್ಥಿಯಾ ಕಾಯಂ ಉಕ್ಖಿಪನವಸೇನ, ಸೇಸಂ ಪಾಕಟಮೇವ.

೨೭೩. ಇದಾನಿ ¶ ಯ್ವಾಯಂ ಓತಿಣ್ಣೋ ವಿಪರಿಣತೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಂ ಸಮಾಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ಏತೇಸಂ ಪದಾನಂ ವಸೇನ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಆಪತ್ತಿಭೇದಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಇತ್ಥೀ ಚ ಹೋತಿ ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞೀ ಸಾರತ್ತೋ ಚ ಭಿಕ್ಖು ಚ ನಂ ಇತ್ಥಿಯಾ ಕಾಯೇನ ಕಾಯ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಭಿಕ್ಖು ಚ ನಂ ಇತ್ಥಿಯಾ ಕಾಯೇನ ಕಾಯನ್ತಿ ಸೋ ಸಾರತ್ತೋ ಚ ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞೀ ಚ ಭಿಕ್ಖು ಅತ್ತನೋ ಕಾಯೇನ. ನನ್ತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ. ಅಥ ವಾ ಏತಂ ತಸ್ಸಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ಹತ್ಥಾದಿಭೇದಂ ಕಾಯಂ. ಆಮಸತಿ ಪರಾಮಸತೀತಿ ಏತೇಸು ಚೇ ಏಕೇನಾಪಿ ಆಕಾರೇನ ಅಜ್ಝಾಚರತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸ. ತತ್ಥ ಸಕಿಂ ಆಮಸತೋ ಏಕಾ ಆಪತ್ತಿ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ಆಮಸತೋ ಪಯೋಗೇ ಪಯೋಗೇ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ.

ಪರಾಮಸನ್ತೋಪಿ ಸಚೇ ಕಾಯತೋ ಅಮೋಚೇತ್ವಾವ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಅತ್ತನೋ ಹತ್ಥಂ ವಾ ಕಾಯಂ ವಾ ಸಞ್ಚೋಪೇತಿ ಹರತಿ ಪೇಸೇತಿ ದಿವಸಮ್ಪಿ ಪರಾಮಸತೋ ಏಕಾವ ಆಪತ್ತಿ. ಸಚೇ ಕಾಯತೋ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಪರಾಮಸತಿ ಪಯೋಗೇ ಪಯೋಗೇ ಆಪತ್ತಿ.

ಓಮಸನ್ತೋಪಿ ¶ ಸಚೇ ಕಾಯತೋ ಅಮೋಚೇತ್ವಾವ ಇತ್ಥಿಯಾ ಮತ್ಥಕತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಪಾದಪಿಟ್ಠಿಂ ಓಮಸತಿ ಏಕಾವ ಆಪತ್ತಿ. ಸಚೇ ಪನ ಉದರಾದೀಸು ತಂ ತಂ ಠಾನಂ ಪತ್ವಾ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಓಮಸತಿ ಪಯೋಗೇ ಪಯೋಗೇ ಆಪತ್ತಿ. ಉಮ್ಮಸನಾಯಪಿ ಪಾದತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಸೀಸಂ ಉಮ್ಮಸನ್ತಸ್ಸ ಏಸೇವ ನಯೋ.

ಓಲಙ್ಘನಾಯ ಮಾತುಗಾಮಂ ಕೇಸೇಸು ಗಹೇತ್ವಾ ನಾಮೇತ್ವಾ ಚುಮ್ಬನಾದೀಸು ಯಂ ಅಜ್ಝಾಚಾರಂ ಇಚ್ಛತಿ ತಂ ಕತ್ವಾ ಮುಞ್ಚತೋ ಏಕಾವ ಆಪತ್ತಿ. ಉಟ್ಠಿತಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ನಾಮಯತೋ ಪಯೋಗೇ ಪಯೋಗೇ ಆಪತ್ತಿ. ಉಲ್ಲಙ್ಘನಾಯಪಿ ಕೇಸೇಸು ವಾ ಹತ್ಥೇಸು ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ವುಟ್ಠಾಪಯತೋ ಏಸೇವ ನಯೋ.

ಆಕಡ್ಢನಾಯ ಅತ್ತನೋ ಅಭಿಮುಖಂ ಆಕಡ್ಢನ್ತೋ ಯಾವ ನ ಮುಞ್ಚತಿ ತಾವ ಏಕಾವ ಆಪತ್ತಿ. ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಆಕಡ್ಢನ್ತಸ್ಸ ಪಯೋಗೇ ಪಯೋಗೇ ಆಪತ್ತಿ. ಪತಿಕಡ್ಢನಾಯಪಿ ಪರಮ್ಮುಖಂ ಪಿಟ್ಠಿಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಟಿಪ್ಪಣಾಮಯತೋ ಏಸೇವ ನಯೋ.

ಅಭಿನಿಗ್ಗಣ್ಹನಾಯ ¶ ಹತ್ಥೇ ವಾ ಬಾಹಾಯ ವಾ ದಳ್ಹಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಯೋಜನಮ್ಪಿ ಗಚ್ಛತೋ ಏಕಾವ ಆಪತ್ತಿ. ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಗಣ್ಹತೋ ಪಯೋಗೇ ಪಯೋಗೇ ಆಪತ್ತಿ. ಅಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಫುಸತೋ ಚ ಆಲಿಙ್ಗತೋ ಚ ಪಯೋಗೇ ಪಯೋಗೇ ಆಪತ್ತೀತಿ ಮಹಾಸುಮತ್ಥೇರೋ ಆಹ. ಮಹಾಪದುಮತ್ಥೇರೋ ¶ ಪನಾಹ – ‘‘ಮೂಲಗ್ಗಹಣಮೇವ ಪಮಾಣಂ, ತಸ್ಮಾ ಯಾವ ನ ಮುಞ್ಚತಿ ತಾವ ಏಕಾ ಏವ ಆಪತ್ತೀ’’ತಿ.

ಅಭಿನಿಪ್ಪೀಳನಾಯ ವತ್ಥೇನ ವಾ ಆಭರಣೇನ ವಾ ಸದ್ಧಿಂ ಪೀಳಯತೋ ಅಙ್ಗಂ ಅಫುಸನ್ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಫುಸನ್ತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ, ಏಕಪಯೋಗೇನ ಏಕಾ ಆಪತ್ತಿ, ನಾನಾಪಯೋಗೇನ ನಾನಾ.

ಗಹಣಛುಪನೇಸು ಅಞ್ಞಂ ಕಿಞ್ಚಿ ವಿಕಾರಂ ಅಕರೋನ್ತೋಪಿ ಗಹಿತಮತ್ತಫುಟ್ಠಮತ್ತೇನಾಪಿ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತಿ.

ಏವಮೇತೇಸು ಆಮಸನಾದೀಸು ಏಕೇನಾಪಿ ಆಕಾರೇನ ಅಜ್ಝಾಚಾರತೋ ಇತ್ಥಿಯಾ ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞಿಸ್ಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ, ವೇಮತಿಕಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಪಣ್ಡಕಪುರಿಸತಿರಚ್ಛಾನಗತಸಞ್ಞಿಸ್ಸಾಪಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಮೇವ. ಪಣ್ಡಕೇ ಪಣ್ಡಕಸಞ್ಞಿಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ವೇಮತಿಕಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ. ಪುರಿಸತಿರಚ್ಛಾನಗತಇತ್ಥಿಸಞ್ಞಿಸ್ಸಾಪಿ ದುಕ್ಕಟಮೇವ. ಪುರಿಸೇ ಪುರಿಸಸಞ್ಞಿಸ್ಸಾಪಿ ವೇಮತಿಕಸ್ಸಾಪಿ ಇತ್ಥಿಪಣ್ಡಕತಿರಚ್ಛಾನಗತಸಞ್ಞಿಸ್ಸಾಪಿ ದುಕ್ಕಟಮೇವ. ತಿರಚ್ಛಾನಗತೇಪಿ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ದುಕ್ಕಟಮೇವಾತಿ. ಇಮಾ ಏಕಮೂಲಕನಯೇ ವುತ್ತಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಇಮಿನಾವ ಉಪಾಯೇನ ‘‘ದ್ವೇ ಇತ್ಥಿಯೋ ದ್ವಿನ್ನಂ ಇತ್ಥೀನ’’ನ್ತಿಆದಿವಸೇನ ವುತ್ತೇ ದುಮೂಲಕನಯೇಪಿ ¶ ದಿಗುಣಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಯಥಾ ಚ ದ್ವೀಸು ಇತ್ಥೀಸು ದ್ವೇ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾ; ಏವಂ ಸಮ್ಬಹುಲಾಸು ಸಮ್ಬಹುಲಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

ಯೋ ಹಿ ಏಕತೋ ಠಿತಾ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಬಾಹಾಹಿ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾತಿ ಸೋ ಯತ್ತಕಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಫುಟ್ಠಾ ತಾಸಂ ಗಣನಾಯ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಮಜ್ಝಗತಾನಂ ಗಣನಾಯ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯೇ. ತಾ ಹಿ ತೇನ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇನ ಆಮಟ್ಠಾ ಹೋನ್ತಿ. ಯೋ ಪನ ಸಮ್ಬಹುಲಾನಂ ಅಙ್ಗುಲಿಯೋ ವಾ ಕೇಸೇ ವಾ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಸೋ ಅಙ್ಗುಲಿಯೋ ಚ ಕೇಸೇ ಚ ಅಗಣೇತ್ವಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಗಣೇತ್ವಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇಹಿ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ. ಯಾಸಞ್ಚ ಇತ್ಥೀನಂ ಅಙ್ಗುಲಿಯೋ ವಾ ಕೇಸಾ ವಾ ಮಜ್ಝಗತಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಾಸಂ ಗಣನಾಯ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯೇ ಆಪಜ್ಜತಿ. ತಾ ಹಿ ತೇನ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇನ ಆಮಟ್ಠಾ ಹೋನ್ತಿ, ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಪನ ಇತ್ಥಿಯೋ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇಹಿ ರಜ್ಜುವತ್ಥಾದೀಹಿ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಸಬ್ಬಾಸಂಯೇವ ¶ ಅನ್ತೋಪರಿಕ್ಖೇಪಗತಾನಂ ಗಣನಾಯ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯೇ ಆಪಜ್ಜತಿ. ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ಅಫುಟ್ಠಾಸು ದುಕ್ಕಟಂ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ಪಾಳಿಯಂ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇನ ¶ ಆಮಸನಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಂ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇನೇವ ಸಙ್ಗಹೇತ್ವಾ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚ ಕುರುನ್ದಿಯಞ್ಚ ವುತ್ತೋ ಪುರಿಮನಯೋಯೇವೇತ್ಥ ಯುತ್ತತರೋ ದಿಸ್ಸತಿ.

ಯೋ ಹಿ ಹತ್ಥೇನ ಹತ್ಥಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಠಿತಾಸು ಇತ್ಥೀಸು ಸಮಸಾರಾಗೋ ಏಕಂ ಹತ್ಥೇ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಸೋ ಗಹಿತಿತ್ಥಿಯಾ ವಸೇನ ಏಕಂ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಇತರಾಸಂ ಗಣನಾಯ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯೇ. ಸಚೇ ಸೋ ತಂ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇ ವತ್ಥೇ ವಾ ಪುಪ್ಫೇ ವಾ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಸಬ್ಬಾಸಂ ಗಣನಾಯ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯೇ ಆಪಜ್ಜತಿ. ಯಥೇವ ಹಿ ರಜ್ಜುವತ್ಥಾದೀಹಿ ಪರಿಕ್ಖಿಪನ್ತೇನ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇನ ಆಮಟ್ಠಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಥಾ ಇಧಾಪಿ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇನ ಆಮಟ್ಠಾ ಹೋನ್ತಿ. ಸಚೇ ಪನ ತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ವತ್ಥಕೋಟಿಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಿತಾ ಹೋನ್ತಿ, ತತ್ರ ಚೇಸೋ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಪಠಮಂ ಇತ್ಥಿಂ ಹತ್ಥೇ ಗಣ್ಹಾತಿ ಗಹಿತಾಯ ವಸೇನ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಇತರಾಸಂ ಗಣನಾಯ ದುಕ್ಕಟಾನಿ. ಸಬ್ಬಾಸಞ್ಹಿ ತಾಸಂ ತೇನ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧೇನ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಂ ಆಮಟ್ಠಂ ಹೋತಿ. ಸಚೇ ಪನ ಸೋಪಿ ತಂ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇಯೇವ ಗಣ್ಹಾತಿ ತಸ್ಸಾ ವಸೇನ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಇತರಾಸಂ ಗಣನಾಯ ಅನನ್ತರನಯೇನೇವ ದುಕ್ಕಟಾನಿ.

ಯೋ ಪನ ಘನವತ್ಥನಿವತ್ಥಂ ಇತ್ಥಿಂ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ ವತ್ಥೇ ಘಟ್ಟೇತಿ, ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ. ವಿರಳವತ್ಥನಿವತ್ಥಂ ಘಟ್ಟೇತಿ, ತತ್ರ ಚೇ ವತ್ಥನ್ತರೇಹಿ ಇತ್ಥಿಯಾ ವಾ ನಿಕ್ಖನ್ತಲೋಮಾನಿ ಭಿಕ್ಖುಂ ಭಿಕ್ಖುನೋ ವಾ ಪವಿಟ್ಠಲೋಮಾನಿ ಇತ್ಥಿಂ ಫುಸನ್ತಿ, ಉಭಿನ್ನಂ ಲೋಮಾನಿಯೇವ ವಾ ಲೋಮಾನಿ ಫುಸನ್ತಿ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ. ಉಪಾದಿನ್ನಕೇನ ¶ ಹಿ ಕಮ್ಮಜರೂಪೇನ ಉಪಾದಿನ್ನಕಂ ವಾ ಅನುಪಾದಿನ್ನಕಂ ವಾ ಅನುಪಾದಿನ್ನಕೇನಪಿ ಕೇನಚಿ ಕೇಸಾದಿನಾ ಉಪಾದಿನ್ನಕಂ ವಾ ಅನುಪಾದಿನ್ನಕಂ ವಾ ಫುಸನ್ತೋಪಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಆಪಜ್ಜತಿಯೇವ.

ತತ್ಥ ಕುರುನ್ದಿಯಂ ‘‘ಲೋಮಾನಿ ಗಣೇತ್ವಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ‘‘ಲೋಮಾನಿ ಗಣೇತ್ವಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ ನ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ, ಏಕಮೇವ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಆಪಜ್ಜತಿ. ಸಙ್ಘಿಕಮಞ್ಚೇ ಪನ ಅಪಚ್ಚತ್ಥರಿತ್ವಾ ನಿಪನ್ನೋ ಲೋಮಾನಿ ಗಣೇತ್ವಾ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ¶ , ತದೇವ ಯುತ್ತಂ. ಇತ್ಥಿವಸೇನ ಹಿ ಅಯಂ ಆಪತ್ತಿ, ನ ಕೋಟ್ಠಾಸವಸೇನಾತಿ.

ಏತ್ಥಾಹ ¶ ‘‘ಯೋ ಪನ ‘ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಕಾಯಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ‘ಕಾಯಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಸೋ ಕಿಂ ಆಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ. ಮಹಾಸುಮತ್ಥೇರೋ ತಾವ ‘‘ಯಥಾವತ್ಥುಕಮೇವಾ’’ತಿ ವದತಿ. ಅಯಂ ಕಿರಸ್ಸ ಲದ್ಧಿ –

‘‘ವತ್ಥು ಸಞ್ಞಾ ಚ ರಾಗೋ ಚ, ಫಸ್ಸಪ್ಪಟಿವಿಜಾನನಾ;

ಯಥಾನಿದ್ದಿಟ್ಠನಿದ್ದೇಸೇ, ಗರುಕಂ ತೇನ ಕಾರಯೇ’’ತಿ.

ಏತ್ಥ ‘‘ವತ್ಥೂ’’ತಿ ಇತ್ಥೀ. ‘‘ಸಞ್ಞಾ’’ತಿ ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞಾ. ‘‘ರಾಗೋ’’ತಿ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೋ. ‘‘ಫಸ್ಸಪ್ಪಟಿವಿಜಾನನಾ’’ತಿ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಫಸ್ಸಜಾನನಾ. ತಸ್ಮಾ ಯೋ ಇತ್ಥಿಯಾ ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞೀ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ ‘‘ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಂ ಗಹೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪವತ್ತೋಪಿ ಕಾಯಂ ಫುಸತಿ, ಗರುಕಂ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂಯೇವ ಆಪಜ್ಜತಿ. ಇತರೋಪಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯನ್ತಿ ಮಹಾಪದುಮತ್ಥೇರೋ ಪನಾಹ –

‘‘ಸಞ್ಞಾಯ ವಿರಾಗಿತಮ್ಹಿ, ಗಹಣೇ ಚ ವಿರಾಗಿತೇ;

ಯಥಾನಿದ್ದಿಟ್ಠನಿದ್ದೇಸೇ, ಗರುಕಂ ತತ್ಥ ನ ದಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ.

ಅಸ್ಸಾಪಾಯಂ ಲದ್ಧಿ ಇತ್ಥಿಯಾ ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞಿನೋ ಹಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ವುತ್ತೋ. ಇಮಿನಾ ಚ ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞಾ ವಿರಾಗಿತಾ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಸಞ್ಞಾ ಉಪ್ಪಾದಿತಾ, ತಂ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಪನ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ವುತ್ತಂ. ಇಮಿನಾ ಚ ಗಹಣಮ್ಪಿ ವಿರಾಗಿತಂ ತಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಇತ್ಥೀ ಗಹಿತಾ, ತಸ್ಮಾ ಏತ್ಥ ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞಾಯ ಅಭಾವತೋ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ನ ದಿಸ್ಸತಿ, ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಸ್ಸ ಅಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ನ ದಿಸ್ಸತಿ, ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ ಫುಟ್ಠತ್ತಾ ಪನ ದುಕ್ಕಟಂ. ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ ಹಿ ಇಮಂ ನಾಮ ವತ್ಥುಂ ಫುಸತೋ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ದುಕ್ಕಟಮೇವಾತಿ.

ಇದಞ್ಚ ¶ ಪನ ವತ್ವಾ ಇದಂ ಚತುಕ್ಕಮಾಹ. ‘‘ಸಾರತ್ತಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಸಾರತ್ತಂ ಗಣ್ಹಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ, ‘ವಿರತ್ತಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ವಿರತ್ತಂ ಗಣ್ಹಿ ದುಕ್ಕಟಂ, ‘ಸಾರತ್ತಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ವಿರತ್ತಂ ಗಣ್ಹಿ ದುಕ್ಕಟಂ, ‘ವಿರತ್ತಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಸಾರತ್ತಂ ಗಣ್ಹಿ ದುಕ್ಕಟಮೇವಾ’’ತಿ. ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಏವಮಾಹ? ಅಥ ಖೋ ಮಹಾಸುಮತ್ಥೇರವಾದೋಯೇವೇತ್ಥ ‘‘ಇತ್ಥಿ ಚ ಹೋತಿ ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞೀ ಸಾರತ್ತೋ ಚ ಭಿಕ್ಖು ಚ ನಂ ಇತ್ಥಿಯಾ ಕಾಯೇನ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಂ ¶ ಆಮಸತಿ ಪರಾಮಸತಿ…ಪೇ… ಗಣ್ಹಾತಿ ಛುಪತಿ ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇಮಾಯ ಪಾಳಿಯಾ ‘‘ಯೋ ಹಿ ಏಕತೋ ಠಿತಾ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಬಾಹಾಹಿ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಸೋ ಯತ್ತಕಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಫುಟ್ಠಾ ತಾಸಂ ಗಣನಾಯ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಮಜ್ಝಗತಾನಂ ¶ ಗಣನಾಯ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯೇ’’ತಿಆದೀಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾವಿನಿಚ್ಛಯೇಹಿ ಚ ಸಮೇತಿ. ಯದಿ ಹಿ ಸಞ್ಞಾದಿವಿರಾಗೇನ ವಿರಾಗಿತಂ ನಾಮ ಭವೇಯ್ಯ ‘‘ಪಣ್ಡಕೋ ಚ ಹೋತಿ ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞೀ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ‘‘ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಞ್ಚ ಹೋತಿ ಕಾಯಸಞ್ಞೀ ಚಾ’’ತಿಆದಿನಾಪಿ ನಯೇನ ಪಾಳಿಯಂ ವಿಸೇಸಂ ವದೇಯ್ಯ. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಸೋ ನ ವುತ್ತೋ, ತಸ್ಮಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞಾಯ ಸತಿ ಇತ್ಥಿಂ ಆಮಸನ್ತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ, ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಂ ಆಮಸನ್ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯನ್ತಿ ಯಥಾವತ್ಥುಕಮೇವ ಯುಜ್ಜತಿ.

ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಮ್ಪಿ ಚೇತಂ ವುತ್ತಂ – ‘‘ನೀಲಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಸಯಿತಾಯ ಕಾಳಿತ್ಥಿಯಾ ಕಾಯಂ ಘಟ್ಟೇಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಕಾಯಂ ಘಟ್ಟೇತಿ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ; ‘ಕಾಯಂ ಘಟ್ಟೇಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ನೀಲಂ ಘಟ್ಟೇತಿ, ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ; ‘ನೀಲಂ ಘಟ್ಟೇಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಕಾಯಂ ಘಟ್ಟೇತಿ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ; ‘ನೀಲಂ ಘಟ್ಟೇಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ನೀಲಂ ಘಟ್ಟೇತಿ, ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯ’’ನ್ತಿ. ಯೋಪಾಯಂ ‘‘ಇತ್ಥೀ ಚ ಪಣ್ಡಕೋ ಚಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವತ್ಥುಮಿಸ್ಸಕನಯೋ ವುತ್ತೋ, ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ವತ್ಥು ಸಞ್ಞಾವಿಮತಿವಸೇನ ವುತ್ತಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಪಾಳಿಯಂ ಅಸಮ್ಮುಯ್ಹನ್ತೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

ಕಾಯೇನಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧವಾರೇ ಪನ ಇತ್ಥಿಯಾ ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞಿಸ್ಸ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಂ ಗಣ್ಹತೋ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಸೇಸೇ ಸಬ್ಬತ್ಥ ದುಕ್ಕಟಂ. ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇನಕಾಯವಾರೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇನಕಆಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧವಾರೇ ಚ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೇನಕಾಯವಾರಾದೀಸು ಚಸ್ಸ ಸಬ್ಬತ್ಥ ದುಕ್ಕಟಮೇವ.

‘‘ಇತ್ಥೀ ಚ ಹೋತಿ ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞೀ ಸಾರತ್ತೋ ಚ ಇತ್ಥೀ ಚ ನಂ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಕಾಯೇನ ಕಾಯ’’ನ್ತಿಆದಿವಾರೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖುಮ್ಹಿ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ರಾಗವಸೇನ ವುತ್ತೋ. ತತ್ಥ ಇತ್ಥೀ ಚ ನಂ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಕಾಯೇನ ಕಾಯನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುಮ್ಹಿ ಸಾರತ್ತಾ ಇತ್ಥೀ ತಸ್ಸ ನಿಸಿನ್ನೋಕಾಸಂ ವಾ ನಿಪನ್ನೋಕಾಸಂ ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಕಾಯೇನ ತಂ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಕಾಯಂ ಆಮಸತಿ…ಪೇ… ಛುಪತಿ. ಸೇವನಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಕಾಯೇನ ವಾಯಮತಿ, ಫಸ್ಸಂ ಪಟಿವಿಜಾನಾತೀತಿ ಏವಂ ತಾಯ ಆಮಟ್ಠೋ ವಾ ಛುಪಿತೋ ವಾ ಸೇವನಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಹುತ್ವಾ ಸಚೇ ಫಸ್ಸಪ್ಪಟಿವಿಜಾನನತ್ಥಂ ಈಸಕಮ್ಪಿ ಕಾಯಂ ಚಾಲೇತಿ ಫನ್ದೇತಿ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಆಪಜ್ಜತಿ.

ದ್ವೇ ¶ ಇತ್ಥಿಯೋತಿ ಏತ್ಥ ದ್ವೇ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಇತ್ಥಿಯಾ ಚ ಪಣ್ಡಕೇ ಚ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇನ ಸಹ ದುಕ್ಕಟಂ ¶ . ಏತೇನ ಉಪಾಯೇನ ಯಾವ ‘‘ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೇನ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಆಮಸತಿ, ಸೇವನಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಕಾಯೇನ ವಾಯಮತಿ ನ ಚ ಫಸ್ಸಂ ಪಟಿವಿಜಾನಾತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ ತಾವ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಆಪತ್ತಿಭೇದೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಏತ್ಥ ¶ ಚ ಕಾಯೇನ ವಾಯಮತಿ ನ ಚ ಫಸ್ಸಂ ಪಟಿವಿಜಾನಾತೀತಿ ಅತ್ತನಾ ನಿಸ್ಸಟ್ಠಂ ಪುಪ್ಫಂ ವಾ ಫಲಂ ವಾ ಇತ್ಥಿಂ ಅತ್ತನೋ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೇನ ಪುಪ್ಫೇನ ವಾ ಫಲೇನ ವಾ ಪಹರನ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಕಾಯೇನ ವಿಕಾರಂ ಕರೋತಿ, ಅಙ್ಗುಲಿಂ ವಾ ಚಾಲೇತಿ, ಭಮುಕಂ ವಾ ಉಕ್ಖಿಪತಿ, ಅಕ್ಖಿಂ ವಾ ನಿಖಣತಿ, ಅಞ್ಞಂ ವಾ ಏವರೂಪಂ ವಿಕಾರಂ ಕರೋತಿ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ‘‘ಕಾಯೇನ ವಾಯಮತಿ ನ ಚ ಫಸ್ಸಂ ಪಟಿವಿಜಾನಾತೀ’’ತಿ. ಅಯಮ್ಪಿ ಕಾಯೇನ ವಾಯಮಿತತ್ತಾ ದುಕ್ಕಟಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ದ್ವೀಸು ಇತ್ಥೀಸು ದ್ವೇ, ಇತ್ಥೀಪಣ್ಡಕೇಸುಪಿ ದ್ವೇ ಏವ ದುಕ್ಕಟೇ ಆಪಜ್ಜತಿ.

೨೭೯. ಏವಂ ವತ್ಥುವಸೇನ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಆಪತ್ತಿಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಲಕ್ಖಣವಸೇನ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಆಪತ್ತಿಭೇದಞ್ಚ ಅನಾಪತ್ತಿಭೇದಞ್ಚ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಸೇವನಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಪುರಿಮನಯೇ ಇತ್ಥಿಯಾ ಫುಟ್ಠೋ ಸಮಾನೋ ಸೇವನಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಕಾಯೇನ ವಾಯಮತಿ, ಫಸ್ಸಂ ಪಟಿವಿಜಾನಾತೀತಿ ತಿವಙ್ಗಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ. ದುತಿಯೇ ನಯೇ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೇನ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಾಮಸನೇ ವಿಯ ವಾಯಮಿತ್ವಾ ಅಛುಪನೇ ವಿಯ ಚ ಫಸ್ಸಸ್ಸ ಅಪ್ಪಟಿವಿಜಾನನತೋ ದುವಙ್ಗಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ದುಕ್ಕಟಂ. ತತಿಯೇ ಕಾಯೇನ ಅವಾಯಮತೋ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಯೋ ಹಿ ಸೇವನಾಧಿಪ್ಪಾಯೋಪಿ ನಿಚ್ಚಲೇನ ಕಾಯೇನ ಕೇವಲಂ ಫಸ್ಸಂ ಪಟಿವಿಜಾನಾತಿ ಸಾದಿಯತಿ ಅನುಭೋತಿ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಮತ್ತೇ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಭಾವತೋ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಚತುತ್ಥೇ ಪನ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೇನ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಾಮಸನೇ ವಿಯ ಫಸ್ಸಪ್ಪಟಿವಿಜಾನನಾಪಿ ನತ್ಥಿ, ಕೇವಲಂ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಮತ್ತಮೇವ, ತಸ್ಮಾ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಮೋಕ್ಖಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇಸು ಅನಾಪತ್ತಿಯೇವ.

ಏತ್ಥ ಪನ ಯೋ ಇತ್ಥಿಯಾ ಗಹಿತೋ ತಂ ಅತ್ತನೋ ಸರೀರಾ ಮೋಚೇತುಕಾಮೋ ಪಟಿಪ್ಪಣಾಮೇತಿ ವಾ ಪಹರತಿ ವಾ ಅಯಂ ಕಾಯೇನ ವಾಯಮತಿ ಫಸ್ಸಂ ಪಟಿವಿಜಾನಾತಿ. ಯೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ತತೋ ಮುಞ್ಚಿತುಕಾಮೋ ಉತ್ತಾಸೇತ್ವಾ ಪಲಾಪೇತಿ, ಅಯಂ ಕಾಯೇನ ವಾಯಮತಿ ನ ಚ ಫಸ್ಸಂ ಪಟಿವಿಜಾನಾತಿ. ಯೋ ತಾದಿಸಂ ದೀಘಜಾತಿಂ ಕಾಯೇ ಆರೂಳ್ಹಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸಣಿಕಂ ಗಚ್ಛತು ಘಟ್ಟಿಯಮಾನಾ ಅನತ್ಥಾಯ ಸಂವತ್ತೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ¶ ನ ಘಟ್ಟೇತಿ, ಇತ್ಥಿಮೇವ ವಾ ಅಙ್ಗಂ ಫುಸಮಾನಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಏಸಾ ‘ಅನತ್ಥಿಕೋ ಅಯಂ ಮಯಾ’ತಿ ಸಯಮೇವ ಪಕ್ಕಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅಜಾನನ್ತೋ ವಿಯ ನಿಚ್ಚಲೋ ಹೋತಿ, ಬಲವಿತ್ಥಿಯಾ ವಾ ಗಾಳ್ಹಂ ಆಲಿಙ್ಗಿತ್ವಾ ಗಹಿತೋ ದಹರಭಿಕ್ಖು ಪಲಾಯಿತುಕಾಮೋಪಿ ಸುಟ್ಠು ಗಹಿತತ್ತಾ ನಿಚ್ಚಲೋ ಹೋತಿ, ಅಯಂ ನ ಚ ಕಾಯೇನ ವಾಯಮತಿ, ಫಸ್ಸಂ ಪಟಿವಿಜಾನಾತಿ. ಯೋ ಪನ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಆಗಚ್ಛತು ¶ ತಾವ ತತೋ ನಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ವಾ ಪಣಾಮೇತ್ವಾ ¶ ವಾ ಪಕ್ಕಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಿಚ್ಚಲೋ ಹೋತಿ, ಅಯಂ ಮೋಕ್ಖಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ನ ಚ ಕಾಯೇನ ವಾಯಮತಿ, ನ ಚ ಫಸ್ಸಂ ಪಟಿವಿಜಾನಾತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೨೮೦. ಅಸಞ್ಚಿಚ್ಚಾತಿ ಇಮಿನಾ ಉಪಾಯೇನ ಇಮಂ ಫುಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಅಚೇತೇತ್ವಾ, ಏವಞ್ಹಿ ಅಚೇತೇತ್ವಾ ಪತ್ತಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಣಾದೀಸು ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಅಙ್ಗೇ ಫುಟ್ಠೇಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ.

ಅಸತಿಯಾತಿ ಅಞ್ಞವಿಹಿತೋ ಹೋತಿ ಮಾತುಗಾಮಂ ಫುಸಾಮೀತಿ ಸತಿ ನತ್ಥಿ, ಏವಂ ಅಸತಿಯಾ ಹತ್ಥಪಾದಪಸಾರಣಾದಿಕಾಲೇ ಫುಸನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ.

ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸಾತಿ ದಾರಕವೇಸೇನ ಠಿತಂ ದಾರಿಕಂ ‘‘ಇತ್ಥೀ’’ತಿ ಅಜಾನನ್ತೋ ಕೇನಚಿದೇವ ಕರಣೀಯೇನ ಫುಸತಿ, ಏವಂ ‘‘ಇತ್ಥೀ’’ತಿ ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಫುಸತೋ ಅನಾಪತ್ತಿ.

ಅಸಾದಿಯನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಂ ಅಸಾದಿಯನ್ತಸ್ಸ, ತಸ್ಸ ಬಾಹಾಪರಮ್ಪರಾಯ ನೀತಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ವಿಯ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಉಮ್ಮತ್ತಕಾದಯೋ ವುತ್ತನಯಾಏವ. ಇಧ ಪನ ಉದಾಯಿತ್ಥೇರೋ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕೋ, ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸಾತಿ.

ಪದಭಾಜನೀಯವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಸಮುಟ್ಠಾನಾದೀಸು ಇದಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಕಾಯಚಿತ್ತತೋ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ, ಕಿರಿಯಂ, ಸಞ್ಞಾವಿಮೋಕ್ಖಂ, ಸಚಿತ್ತಕಂ, ಲೋಕವಜ್ಜಂ, ಕಾಯಕಮ್ಮಂ, ಅಕುಸಲಚಿತ್ತಂ, ದ್ವಿವೇದನಂ, ಸುಖಮಜ್ಝತ್ತದ್ವಯೇನಾತಿ.

೨೮೧. ವಿನೀತವತ್ಥೂಸು – ಮಾತುಯಾ ಮಾತುಪೇಮೇನಾತಿ ಮಾತುಪೇಮೇನ ಮಾತುಯಾ ಕಾಯಂ ಆಮಸಿ. ಏಸ ನಯೋ ಧೀತುಭಗಿನಿವತ್ಥೂಸು. ತತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ಮಾತಾ ವಾ ಹೋತು ಧೀತಾ ವಾ ಇತ್ಥೀ ನಾಮ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಸ್ಸ ಪಾರಿಪನ್ಥಿಕಾವ. ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅಯಂ ಮೇ ಮಾತಾ ಅಯಂ ಧೀತಾ ಅಯಂ ಮೇ ಭಗಿನೀ’’ತಿ ಗೇಹಸ್ಸಿತಪೇಮೇನ ಆಮಸತೋಪಿ ದುಕ್ಕಟಮೇವ ವುತ್ತಂ.

ಇಮಂ ಪನ ಭಗವತೋ ಆಣಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತೇನ ಸಚೇಪಿ ನದೀಸೋತೇನ ವುಯ್ಹಮಾನಂ ಮಾತರಂ ಪಸ್ಸತಿ ನೇವ ಹತ್ಥೇನ ಪರಾಮಸಿತಬ್ಬಾ. ಪಣ್ಡಿತೇನ ಪನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ನಾವಾ ವಾ ಫಲಕಂ ¶ ವಾ ಕದಲಿಕ್ಖನ್ಧೋ ವಾ ದಾರುಕ್ಖನ್ಧೋ ವಾ ಉಪಸಂಹರಿತಬ್ಬೋ. ತಸ್ಮಿಂ ಅಸತಿ ಕಾಸಾವಮ್ಪಿ ಉಪಸಂಹರಿತ್ವಾ ಪುರತೋ ಠಪೇತಬ್ಬಂ, ‘‘ಏತ್ಥ ¶ ¶ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ ಪನ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ. ಗಹಿತೇ ಪರಿಕ್ಖಾರಂ ಕಡ್ಢಾಮೀತಿ ಕಡ್ಢನ್ತೇನ ಗನ್ತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ಭಾಯತಿ ಪುರತೋ ಪುರತೋ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಮಾ ಭಾಯೀ’’ತಿ ಸಮಸ್ಸಾಸೇತಬ್ಬಾ. ಸಚೇ ಭಾಯಮಾನಾ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಸಹಸಾ ಖನ್ಧೇ ವಾ ಅಭಿರುಹತಿ, ಹತ್ಥೇ ವಾ ಗಣ್ಹಾತಿ, ನ ‘‘ಅಪೇಹಿ ಮಹಲ್ಲಿಕೇ’’ತಿ ನಿದ್ಧುನಿತಬ್ಬಾ, ಥಲಂ ಪಾಪೇತಬ್ಬಾ. ಕದ್ದಮೇ ಲಗ್ಗಾಯಪಿ ಕೂಪೇ ಪತಿತಾಯಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ.

ತತ್ರಪಿ ಹಿ ಯೋತ್ತಂ ವಾ ವತ್ಥಂ ವಾ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಹತ್ಥೇನ ಗಹಿತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಉದ್ಧರಿತಬ್ಬಾ, ನತ್ವೇವ ಆಮಸಿತಬ್ಬಾ. ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಸರೀರಮೇವ ಅನಾಮಾಸಂ, ನಿವಾಸನಪಾವುರಣಮ್ಪಿ ಆಭರಣಭಣ್ಡಮ್ಪಿ ತಿಣಣ್ಡುಪಕಂ ವಾ ತಾಳಪಣ್ಣಮುದ್ದಿಕಂ ವಾ ಉಪಾದಾಯ ಅನಾಮಾಸಮೇವ, ತಞ್ಚ ಖೋ ನಿವಾಸನಪಾರುಪನಂ ಪಿಳನ್ಧನತ್ಥಾಯ ಠಪಿತಮೇವ. ಸಚೇ ಪನ ನಿವಾಸನಂ ವಾ ಪಾರುಪನಂ ವಾ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಚೀವರತ್ಥಾಯ ಪಾದಮೂಲೇ ಠಪೇತಿ ವಟ್ಟತಿ. ಆಭರಣಭಣ್ಡೇಸು ಪನ ಸೀಸಪಸಾಧನಕದನ್ತಸೂಚಿಆದಿಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡಂ ‘‘ಇಮಂ ಭನ್ತೇ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ದಿಯ್ಯಮಾನಂ ಸಿಪಾಟಿಕಾಸೂಚಿಆದಿಉಪಕರಣತ್ಥಾಯ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಸುವಣ್ಣರಜತಮುತ್ತಾದಿಮಯಂ ಪನ ಅನಾಮಾಸಮೇವ ದೀಯ್ಯಮಾನಮ್ಪಿ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಏತಾಸಂ ಸರೀರೂಪಗಮೇವ ಅನಾಮಾಸಂ, ಇತ್ಥಿಸಣ್ಠಾನೇನ ಕತಂ ಕಟ್ಠರೂಪಮ್ಪಿ ದನ್ತರೂಪಮ್ಪಿ ಅಯರೂಪಮ್ಪಿ ಲೋಹರೂಪಮ್ಪಿ ತಿಪುರೂಪಮ್ಪಿ ಪೋತ್ಥಕರೂಪಮ್ಪಿ ಸಬ್ಬರತನರೂಪಮ್ಪಿ ಅನ್ತಮಸೋ ಪಿಟ್ಠಮಯರೂಪಮ್ಪಿ ಅನಾಮಾಸಮೇವ. ಪರಿಭೋಗತ್ಥಾಯ ಪನ ‘‘ಇದಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಹೋತೂ’’ತಿ ಲಭಿತ್ವಾ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬರತನಮಯಂ ಅವಸೇಸಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಉಪಕರಣಾರಹಂ ಉಪಕರಣೇ ಪರಿಭೋಗಾರಹಂ ಪರಿಭೋಗೇ ಉಪನೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

ಯಥಾ ಚ ಇತ್ಥಿರೂಪಕಂ; ಏವಂ ಸತ್ತವಿಧಮ್ಪಿ ಧಞ್ಞಂ ಅನಾಮಾಸಂ. ತಸ್ಮಾ ಖೇತ್ತಮಜ್ಝೇನ ಗಚ್ಛತಾ ತತ್ಥಜಾತಕಮ್ಪಿ ಧಞ್ಞಫಲಂ ನ ಆಮಸನ್ತೇನ ಗನ್ತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ಘರದ್ವಾರೇ ವಾ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ವಾ ಧಞ್ಞಂ ಪಸಾರಿತಂ ಹೋತಿ ಪಸ್ಸೇನ ಚ ಮಗ್ಗೋ ಅತ್ಥಿ ¶ ನ ಮದ್ದನ್ತೇನ ಗನ್ತಬ್ಬಂ. ಗಮನಮಗ್ಗೇ ಅಸತಿ ಮಗ್ಗಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ಗನ್ತಬ್ಬಂ. ಅನ್ತರಘರೇ ಧಞ್ಞಸ್ಸ ಉಪರಿ ಆಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ದೇನ್ತಿ ನಿಸೀದಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಕೇಚಿ ಆಸನಸಾಲಾಯಂ ಧಞ್ಞಂ ಆಕಿರನ್ತಿ, ಸಚೇ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ ಹರಾಪೇತುಂ ಹರಾಪೇತಬ್ಬಂ, ನೋ ಚೇ ಏಕಮನ್ತಂ ಧಞ್ಞಂ ಅಮದ್ದನ್ತೇನ ಪೀಠಕಂ ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ಓಕಾಸೋ ನ ಹೋತಿ, ಮನುಸ್ಸಾ ಧಞ್ಞಮಜ್ಝೇಯೇವ ಆಸನಂ ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾ ದೇನ್ತಿ, ನಿಸೀದಿತಬ್ಬಂ. ತತ್ಥಜಾತಕಾನಿ ಮುಗ್ಗಮಾಸಾದೀನಿ ಅಪರಣ್ಣಾನಿಪಿ ತಾಲಪನಸಾದೀನಿ ವಾ ಫಲಾನಿ ಕೀಳನ್ತೇನ ನ ಆಮಸಿತಬ್ಬಾನಿ. ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ರಾಸಿಕತೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಅರಞ್ಞೇ ಪನ ರುಕ್ಖತೋ ಪತಿತಾನಿ ಫಲಾನಿ ‘‘ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಾನಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗಣ್ಹಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

ಮುತ್ತಾ ¶ , ಮಣಿ, ವೇಳುರಿಯೋ, ಸಙ್ಖೋ, ಸಿಲಾ, ಪವಾಳಂ, ರಜತಂ, ಜಾತರೂಪಂ, ಲೋಹಿತಙ್ಕೋ, ಮಸಾರಗಲ್ಲನ್ತಿ ¶ ಇಮೇಸು ದಸಸು ರತನೇಸು ಮುತ್ತಾ ಅಧೋತಾ ಅನಿವಿದ್ಧಾ ಯಥಾಜಾತಾವ ಆಮಸಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಸೇಸಾ ಅನಾಮಾಸಾತಿ ವದನ್ತಿ. ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ಪನ ‘‘ಮುತ್ತಾ ಧೋತಾಪಿ ಅಧೋತಾಪಿ ಅನಾಮಾಸಾ ಭಣ್ಡಮೂಲತ್ಥಾಯ ಚ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಕುಟ್ಠರೋಗಸ್ಸ ಭೇಸಜ್ಜತ್ಥಾಯ ಪನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಅನ್ತಮಸೋ ಜಾತಿಫಲಿಕಂ ಉಪಾದಾಯ ಸಬ್ಬೋಪಿ ನೀಲಪೀತಾದಿವಣ್ಣಭೇದೋ ಮಣಿ ಧೋತವಿದ್ಧವಟ್ಟಿತೋ ಅನಾಮಾಸೋ, ಯಥಾಜಾತೋ ಪನ ಆಕರಮುತ್ತೋ ಪತ್ತಾದಿಭಣ್ಡಮೂಲತ್ಥಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವುತ್ತೋ. ಸೋಪಿ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೋ, ಪಚಿತ್ವಾ ಕತೋ ಕಾಚಮಣಿಯೇವೇಕೋ ವಟ್ಟತೀತಿ ವುತ್ತೋ. ವೇಳುರಿಯೇಪಿ ಮಣಿಸದಿಸೋವ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಸಙ್ಖೋ ಧಮನಸಙ್ಖೋ ಚ ಧೋತವಿದ್ಧೋ ಚ ರತನಮಿಸ್ಸೋ ಅನಾಮಾಸೋ. ಪಾನೀಯಸಙ್ಖೋ ಧೋತೋಪಿ ಅಧೋತೋಪಿ ಆಮಾಸೋವ ಸೇಸಞ್ಚ ಅಞ್ಜನಾದಿಭೇಸಜ್ಜತ್ಥಾಯಪಿ ಭಣ್ಡಮೂಲತ್ಥಾಯಪಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಸಿಲಾ ಧೋತವಿದ್ಧಾ ರತನಸಂಯುತ್ತಾ ಮುಗ್ಗವಣ್ಣಾವ ಅನಾಮಾಸಾ. ಸೇಸಾ ಸತ್ಥಕನಿಸಾನಾದಿಅತ್ಥಾಯ ಗಣ್ಹಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಏತ್ಥ ಚ ರತನಸಂಯುತ್ತಾತಿ ಸುವಣ್ಣೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಪಚಿತ್ವಾ ಕತಾತಿ ವದನ್ತಿ. ಪವಾಳಂ ಧೋತವಿದ್ಧಂ ಅನಾಮಾಸಂ. ಸೇಸಂ ಆಮಾಸಂ ಭಣ್ಡಮೂಲತ್ಥಞ್ಚ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ¶ ಪನ ‘‘ಧೋತಮ್ಪಿ ಅಧೋತಮ್ಪಿ ಸಬ್ಬಂ ಅನಾಮಾಸಂ, ನ ಚ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

ರಜತಂ ಜಾತರೂಪಞ್ಚ ಕತಭಣ್ಡಮ್ಪಿ ಅಕತಭಣ್ಡಮ್ಪಿ ಸಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬಂ ಬೀಜತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅನಾಮಾಸಞ್ಚ ಅಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿಯಞ್ಚ, ಉತ್ತರರಾಜಪುತ್ತೋ ಕಿರ ಸುವಣ್ಣಚೇತಿಯಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಮಹಾಪದುಮತ್ಥೇರಸ್ಸ ಪೇಸೇಸಿ. ಥೇರೋ ‘‘ನ ಕಪ್ಪತೀ’’ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿ. ಚೇತಿಯಘರೇ ಸುವಣ್ಣಪದುಮಸುವಣ್ಣಬುಬ್ಬುಳಕಾದೀನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಏತಾನಿಪಿ ಅನಾಮಾಸಾನಿ. ಚೇತಿಯಘರಗೋಪಕಾ ಪನ ರೂಪಿಯಛಡ್ಡಕಟ್ಠಾನೇ ಠಿತಾ, ತಸ್ಮಾ ತೇಸಂ ಕೇಳಾಪಯಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವುತ್ತಂ. ಕುರುನ್ದಿಯಂ ಪನ ತಂ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಂ. ಸುವಣ್ಣಚೇತಿಯೇ ಕಚವರಮೇವ ಹರಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ಅನುಞ್ಞಾತಂ. ಆರಕೂಟಲೋಹಮ್ಪಿ ಜಾತರೂಪಗತಿಕಮೇವ ಅನಾಮಾಸನ್ತಿ ಸಬ್ಬಅಟ್ಠಕಥಾಸು ವುತ್ತಂ. ಸೇನಾಸನಪರಿಭೋಗೋ ಪನ ಸಬ್ಬಕಪ್ಪಿಯೋ, ತಸ್ಮಾ ಜಾತರೂಪರಜತಮಯಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಸೇನಾಸನಪರಿಕ್ಖಾರಾ ಆಮಾಸಾ. ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಧಮ್ಮವಿನಯವಣ್ಣನಟ್ಠಾನೇ ರತನಮಣ್ಡಪೇ ¶ ಕರೋನ್ತಿ ಫಲಿಕತ್ಥಮ್ಭೇ ರತನದಾಮಪತಿಮಣ್ಡಿತೇ, ತತ್ಥ ಸಬ್ಬೂಪಕರಣಾನಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

ಲೋಹಿತಙ್ಕಮಸಾರಗಲ್ಲಾ ಧೋತವಿದ್ಧಾ ಅನಾಮಾಸಾ, ಇತರೇ ಆಮಾಸಾ, ಭಣ್ಡಮೂಲತ್ಥಾಯ ವಟ್ಟನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಾ. ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ಪನ ‘‘ಧೋತಾಪಿ ಅಧೋತಾಪಿ ಸಬ್ಬಸೋ ಅನಾಮಾಸಾ ನ ಚ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಂ ವಟ್ಟನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

ಸಬ್ಬಂ ಆವುಧಭಣ್ಡಂ ಅನಾಮಾಸಂ, ಭಣ್ಡಮೂಲತ್ಥಾಯ ದೀಯ್ಯಮಾನಮ್ಪಿ ನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ. ಸತ್ಥವಣಿಜ್ಜಾ ¶ ನಾಮ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಸುದ್ಧಧನುದಣ್ಡೋಪಿ ಧನುಜಿಯಾಪಿ ಪತೋದೋಪಿ ಅಙ್ಕುಸೋಪಿ ಅನ್ತಮಸೋ ವಾಸಿಫರಸುಆದೀನಿಪಿ ಆವುಧಸಙ್ಖೇಪೇನ ಕತಾನಿ ಅನಾಮಾಸಾನಿ. ಸಚೇ ಕೇನಚಿ ವಿಹಾರೇ ಸತ್ತಿ ವಾ ತೋಮರೋ ವಾ ಠಪಿತೋ ಹೋತಿ, ವಿಹಾರಂ ಜಗ್ಗನ್ತೇನ ‘‘ಹರನ್ತೂ’’ತಿ ಸಾಮಿಕಾನಂ ಪೇಸೇತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ನ ಹರನ್ತಿ, ತಂ ಅಚಾಲೇನ್ತೇನ ವಿಹಾರೋ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತಬ್ಬೋ. ಯುದ್ಧಭೂಮಿಯಂ ಪತಿತಂ ಅಸಿಂ ವಾ ಸತ್ತಿಂ ವಾ ತೋಮರಂ ವಾ ದಿಸ್ವಾ ಪಾಸಾಣೇನ ವಾ ಕೇನಚಿ ವಾ ಅಸಿಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಕತ್ಥಾಯ ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಇತರಾನಿಪಿ ವಿಯೋಜೇತ್ವಾ ¶ ಕಿಞ್ಚಿ ಸತ್ಥಕತ್ಥಾಯ ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಕತ್ತರದಣ್ಡಾದಿಅತ್ಥಾಯ. ‘‘ಇದಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ದೀಯ್ಯಮಾನಂ ಪನ ‘‘ವಿನಾಸೇತ್ವಾ ಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

ಮಚ್ಛಜಾಲಪಕ್ಖಿಜಾಲಾದೀನಿಪಿ ಫಲಕಜಾಲಿಕಾದೀನಿ ಸರಪರಿತ್ತಾನಾನೀಪಿ ಸಬ್ಬಾನಿ ಅನಾಮಾಸಾನಿ. ಪರಿಭೋಗತ್ಥಾಯ ಲಬ್ಭಮಾನೇಸು ಪನ ಜಾಲಂ ತಾವ ‘‘ಆಸನಸ್ಸ ವಾ ಚೇತಿಯಸ್ಸ ವಾ ಉಪರಿ ಬನ್ಧಿಸ್ಸಾಮಿ, ಛತ್ತಂ ವಾ ವೇಠೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಸರಪರಿತ್ತಾನಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಭಣ್ಡಮೂಲತ್ಥಾಯ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಪರೂಪರೋಧನಿವಾರಣಞ್ಹಿ ಏತಂ ನ ಉಪರೋಧಕರನ್ತಿ ಫಲಕಂ ದನ್ತಕಟ್ಠಭಾಜನಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

ಚಮ್ಮವಿನದ್ಧಾನಿ ವೀಣಾಭೇರಿಆದೀನಿ ಅನಾಮಾಸಾನಿ. ಕುರುನ್ದಿಯಂ ಪನ ‘‘ಭೇರಿಸಙ್ಘಾಟೋಪಿ ವೀಣಾಸಙ್ಘಾಟೋಪಿ ತುಚ್ಛಪೋಕ್ಖರಮ್ಪಿ ಮುಖವಟ್ಟಿಯಂ ಆರೋಪಿತಚಮ್ಮಮ್ಪಿ ವೀಣಾದಣ್ಡಕೋಪಿ ಸಬ್ಬಂ ಅನಾಮಾಸ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಓನಹಿತುಂ ವಾ ಓನಹಾಪೇತುಂ ವಾ ವಾದೇತುಂ ವಾ ವಾದಾಪೇತುಂ ವಾ ನ ಲಬ್ಭತಿಯೇವ. ಚೇತಿಯಙ್ಗಣೇ ಪೂಜಂ ಕತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಛಡ್ಡಿತಂ ದಿಸ್ವಾಪಿ ಅಚಾಲೇತ್ವಾವ ಅನ್ತರನ್ತರೇ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ, ಕಚವರಛಡ್ಡನಕಾಲೇ ಪನ ಕಚವರನಿಯಾಮೇನೇವ ಹರಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ವುತ್ತಂ. ಭಣ್ಡಮೂಲತ್ಥಾಯ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ. ಪರಿಭೋಗತ್ಥಾಯ ಲಬ್ಭಮಾನೇಸು ಪನ ವೀಣಾದೋಣಿಕಞ್ಚ ಭೇರಿಪೋಕ್ಖರಞ್ಚ ದನ್ತಕಟ್ಠಭಾಜನಂ ¶ ಕರಿಸ್ಸಾಮ ಚಮ್ಮಂ ಸತ್ಥಕಕೋಸಕನ್ತಿ ಏವಂ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖಾರಸ್ಸ ಉಪಕರಣತ್ಥಾಯ ಗಹೇತ್ವಾ ತಥಾ ತಥಾ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

ಪುರಾಣದುತಿಯಿಕಾವತ್ಥು ಉತ್ತಾನಮೇವ. ಯಕ್ಖಿವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಸಚೇಪಿ ಪರನಿಮ್ಮಿತವಸವತ್ತಿದೇವಿಯಾ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಂ ಸಮಾಪಜ್ಜತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಮೇವ. ಪಣ್ಡಕವತ್ಥು ಚ ಸುತ್ತಿತ್ಥಿವತ್ಥು ಚ ಪಾಕಟಮೇವ. ಮತಿತ್ಥಿವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಪಾರಾಜಿಕಪ್ಪಹೋನಕಕಾಲೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ತತೋ ಪರಂ ದುಕ್ಕಟಂ. ತಿರಚ್ಛಾನಗತವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ¶ ನಾಗಮಾಣವಿಕಾಯಪಿ ಸುಪಣ್ಣಮಾಣವಿಕಾಯಪಿ ಕಿನ್ನರಿಯಾಪಿ ಗಾವಿಯಾಪಿ ದುಕ್ಕಟಮೇವ. ದಾರುಧೀತಲಿಕಾವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ¶ ನ ಕೇವಲಂ ದಾರುನಾ ಏವ, ಅನ್ತಮಸೋ ಚಿತ್ತಕಮ್ಮಲಿಖಿತೇಪಿ ಇತ್ಥಿರೂಪೇ ದುಕ್ಕಟಮೇವ.

೨೮೨. ಸಮ್ಪೀಳನವತ್ಥು ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ. ಸಙ್ಕಮವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಏಕಪದಿಕಸಙ್ಕಮೋ ವಾ ಹೋತು ಸಕಟಮಗ್ಗಸಙ್ಕಮೋ ವಾ, ಚಾಲೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಪಯೋಗೇ ಕತಮತ್ತೇವ ಚಾಲೇತು ವಾ ಮಾ ವಾ, ದುಕ್ಕಟಂ. ಮಗ್ಗವತ್ಥು ಪಾಕಟಮೇವ. ರುಕ್ಖವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖೋ ಮಹನ್ತೋ ವಾ ಹೋತು ಮಹಾಜಮ್ಬುಪ್ಪಮಾಣೋ ಖುದ್ದಕೋ ವಾ, ತಂ ಚಾಲೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತು ವಾ ಮಾ ವಾ, ಪಯೋಗಮತ್ತೇನ ದುಕ್ಕಟಂ. ನಾವಾವತ್ಥುಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ರಜ್ಜವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಯಂ ರಜ್ಜುಂ ಆವಿಞ್ಛನ್ತೋ ಠಾನಾ ಚಾಲೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತತ್ಥ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ. ಯಾ ಮಹಾರಜ್ಜು ಹೋತಿ, ಈಸಕಮ್ಪಿ ಠಾನಾ ನ ಚಲತಿ, ತತ್ಥ ದುಕ್ಕಟಂ. ದಣ್ಡೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಭೂಮಿಯಂ ಪತಿತಮಹಾರುಕ್ಖೋಪಿ ಹಿ ದಣ್ಡಗ್ಗಹಣೇನೇವ ಇಧ ಗಹಿತೋ. ಪತ್ತವತ್ಥು ಪಾಕಟಮೇವ. ವನ್ದನವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಇತ್ಥೀ ಪಾದೇ ಸಮ್ಬಾಹಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತುಕಾಮಾ ವಾರೇತಬ್ಬಾ ಪಾದಾ ವಾ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತಬ್ಬಾ, ನಿಚ್ಚಲೇನ ವಾ ಭವಿತಬ್ಬಂ. ನಿಚ್ಚಲಸ್ಸ ಹಿ ಚಿತ್ತೇನ ಸಾದಿಯತೋಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಅವಸಾನೇ ಗಹಣವತ್ಥುಪಾಕಟಮೇವಾತಿ.

ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೩. ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಾಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ

೨೮೩. ತೇನ ಸಮಯೇನ ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾತಿ ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಾಸಿಕ್ಖಾಪದಂ. ತತ್ಥ ಆದಿಸ್ಸಾತಿ ಅಪದಿಸಿತ್ವಾ. ವಣ್ಣಮ್ಪಿ ಭಣತೀತಿಆದೀನಿ ಪರತೋ ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ. ಛಿನ್ನಿಕಾತಿ ಛಿನ್ನಓತ್ತಪ್ಪಾ. ಧುತ್ತಿಕಾತಿ ಸಠಾ. ಅಹಿರಿಕಾಯೋತಿ ನಿಲ್ಲಜ್ಜಾ ¶ . ಉಹಸನ್ತೀತಿ ಸಿತಂ ಕತ್ವಾ ಮನ್ದಹಸಿತಂ ಹಸನ್ತಿ. ಉಲ್ಲಪನ್ತೀತಿ ‘‘ಅಹೋ ಅಯ್ಯೋ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಉಚ್ಚಕರಣಿಂ ನಾನಾವಿಧಂ ಪಲೋಭನಕಥಂ ಕಥೇನ್ತಿ. ಉಜ್ಜಗ್ಘನ್ತೀತಿ ಮಹಾಹಸಿತಂ ಹಸನ್ತಿ. ಉಪ್ಪಣ್ಡೇನ್ತೀತಿ ‘‘ಪಣ್ಡಕೋ ಅಯಂ, ನಾಯಂ ಪುರಿಸೋ’’ತಿಆದಿನಾ ¶ ನಯೇನ ಪರಿಹಾಸಂ ಕರೋನ್ತಿ.

೨೮೫. ಸಾರತ್ತೋತಿ ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಸ್ಸಾದರಾಗೇನ ಸಾರತ್ತೋ. ಅಪೇಕ್ಖವಾ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತೋತಿ ವುತ್ತನಯಮೇವ, ಕೇವಲಂ ಇಧ ವಾಚಸ್ಸಾದರಾಗೋ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ. ಮಾತುಗಾಮಂ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಾಹಿ ವಾಚಾಹೀತಿ ಏತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ ಮಾತುಗಾಮಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಮಾತುಗಾಮೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ವಿಞ್ಞೂ ಪಟಿಬಲಾ ಸುಭಾಸಿತದುಬ್ಭಾಸಿತಂ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಾದುಟ್ಠುಲ್ಲಂ ಆಜಾನಿತುನ್ತಿ ಯಾ ಪಣ್ಡಿತಾ ಸಾತ್ಥಕನಿರತ್ಥಕಕಥಂ ಅಸದ್ಧಮ್ಮಸದ್ಧಮ್ಮಪಟಿಸಂಯುತ್ತಕಥಞ್ಚ ಜಾನಿತುಂ ಪಟಿಬಲಾ, ಅಯಂ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ. ಯಾ ಪನ ಮಹಲ್ಲಿಕಾಪಿ ಬಾಲಾ ಏಲಮೂಗಾ ಅಯಂ ಇಧ ಅನಧಿಪ್ಪೇತಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

ಓಭಾಸೇಯ್ಯಾತಿ ¶ ಅವಭಾಸೇಯ್ಯ ನಾನಾಪ್ಪಕಾರಕಂ ಅಸದ್ಧಮ್ಮವಚನಂ ವದೇಯ್ಯ. ಯಸ್ಮಾ ಪನೇವಂ ಓಭಾಸನ್ತಸ್ಸ ಯೋ ಸೋ ಓಭಾಸೋ ನಾಮ, ಸೋ ಅತ್ಥತೋ ಅಜ್ಝಾಚಾರೋ ಹೋತಿ ರಾಗವಸೇನ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಸಞ್ಞಮವೇಲಂ ಆಚಾರೋ, ತಸ್ಮಾ ತಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಓಭಾಸೇಯ್ಯಾತಿ ಅಜ್ಝಾಚಾರೋ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ ಆಹ. ಯಥಾ ತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ತನ್ತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ, ಯಥಾ ಯುವಾ ಯುವತಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದ್ವೇ ಮಗ್ಗೇ ಆದಿಸ್ಸಾತಿಆದಿ ಯೇನಾಕಾರೇನ ಓಭಾಸತೋ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ಹೋತಿ, ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ದ್ವೇ ಮಗ್ಗೇತಿ ವಚ್ಚಮಗ್ಗಞ್ಚ ಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗಞ್ಚ. ಸೇಸಂ ಉದ್ದೇಸೇ ತಾವ ಪಾಕಟಮೇವ. ನಿದ್ದೇಸೇ ಪನ ಥೋಮೇತೀತಿ ‘‘ಇತ್ಥಿಲಕ್ಖಣೇನ ಸುಭಲಕ್ಖಣೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾಸೀ’’ತಿ ವದತಿ, ನ ತಾವ ಸೀಸಂ ಏತಿ. ‘‘ತವ ವಚ್ಚಮಗ್ಗೋ ಚ ಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗೋ ಚ ಈದಿಸೋ ತೇನ ನಾಮ ಈದಿಸೇನ ಇತ್ಥಿಲಕ್ಖಣೇನ ಸುಭಲಕ್ಖಣೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾಸೀ’’ತಿ ವದತಿ, ಸೀಸಂ ಏತಿ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ. ವಣ್ಣೇತಿ ಪಸಂಸತೀತಿ ಇಮಾನಿ ಪನ ಥೋಮನಪದಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಾನಿ.

ಖುಂಸೇತೀತಿ ವಾಚಾಪತೋದೇನ ಘಟ್ಟೇತಿ. ವಮ್ಭೇತೀತಿ ಅಪಸಾದೇತಿ. ಗರಹತೀತಿ ದೋಸಂ ದೇತಿ. ಪರತೋ ಪನ ಪಾಳಿಯಾ ಆಗತೇಹಿ ‘‘ಅನಿಮಿತ್ತಾಸೀ’’ತಿಆದೀಹಿ ¶ ಏಕಾದಸಹಿ ಪದೇಹಿ ಅಘಟಿತೇ ಸೀಸಂ ನ ಏತಿ, ಘಟಿತೇಪಿ ತೇಸು ಸಿಖರಣೀಸಿ ಸಮ್ಭಿನ್ನಾಸಿ ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಾಸೀತಿ ಇಮೇಹಿ ತೀಹಿ ಘಟಿತೇಯೇವ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ.

ದೇಹಿ ಮೇತಿ ಯಾಚನಾಯಪಿ ಏತ್ತಕೇನೇವ ಸೀಸಂ ನ ಏತಿ, ‘‘ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ಏವಂ ಮೇಥುನಧಮ್ಮೇನ ಘಟಿತೇ ಏವ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ.

ಕದಾ ತೇ ಮಾತಾ ಪಸೀದಿಸ್ಸತೀತಿಆದೀಸು ಆಯಾಚನವಚನೇಸುಪಿ ಏತ್ತಕೇನೇವ ¶ ಸೀಸಂ ನ ಏತಿ, ‘‘ಕದಾ ತೇ ಮಾತಾ ಪಸೀದಿಸ್ಸತಿ, ಕದಾ ತೇ ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ತವ ಮಾತರಿ ಪಸನ್ನಾಯ ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಾ ಆದಿನಾ ಪನ ನಯೇನ ಮೇಥುನಧಮ್ಮೇನ ಘಟಿತೇಯೇವ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ.

ಕಥಂ ತ್ವಂ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ದೇಸೀತಿಆದೀಸು ಪುಚ್ಛಾವಚನೇಸುಪಿ ಮೇಥುನಧಮ್ಮನ್ತಿ ವುತ್ತೇಯೇವ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ, ನ ಇತರಥಾ. ಏವಂ ಕಿರ ತ್ವಂ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ದೇಸೀತಿ ಪಟಿಪುಚ್ಛಾವಚನೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ.

ಆಚಿಕ್ಖನಾಯ ಪುಟ್ಠೋ ಭಣತೀತಿ ‘‘ಕಥಂ ದದಮಾನಾ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಪಿಯಾ ಹೋತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಪುಟ್ಠೋ ಆಚಿಕ್ಖತಿ. ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ಏವಂ ¶ ದೇಹಿ ಏವಂ ದದಮಾನಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ಸೀಸಂ ನ ಏತಿ. ‘‘ಮೇಥುನಧಮ್ಮಂ ಏವಂ ದೇಹಿ ಏವಂ ಉಪನೇಹಿ ಏವಂ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಂ ದದಮಾನಾ ಉಪನಯಮಾನಾ ಪಿಯಾ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಪನ ನಯೇನ ಮೇಥುನಧಮ್ಮೇನ ಘಟಿತೇಯೇವ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ. ಅನುಸಾಸನೀವಚನೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ.

ಅಕ್ಕೋಸನಿದ್ದೇಸೇ – ಅನಿಮಿತ್ತಾಸೀತಿ ನಿಮಿತ್ತರಹಿತಾಸಿ, ಕುಞ್ಚಿಕಪಣಾಲಿಮತ್ತಮೇವ ತವ ದಕಸೋತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ನಿಮಿತ್ತಮತ್ತಾಸೀತಿ ತವ ಇತ್ಥಿನಿಮಿತ್ತಂ ಅಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಸಞ್ಞಾಮತ್ತಮೇವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಅಲೋಹಿತಾತಿ ಸುಕ್ಖಸೋತಾ. ಧುವಲೋಹಿತಾತಿ ನಿಚ್ಚಲೋಹಿತಾ ಕಿಲಿನ್ನದಕಸೋತಾ. ಧುವಚೋಳಾತಿ ನಿಚ್ಚಪಕ್ಖಿತ್ತಾಣಿಚೋಳಾ, ಸದಾ ಆಣಿಚೋಳಕಂ ಸೇವಸೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಪಗ್ಘರನ್ತೀತಿ ಸವನ್ತೀ; ಸದಾ ತೇ ಮುತ್ತಂ ಸವತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಸಿಖರಣೀತಿ ಬಹಿನಿಕ್ಖನ್ತಆಣಿಮಂಸಾ. ಇತ್ಥಿಪಣ್ಡಕಾತಿ ಅನಿಮಿತ್ತಾವ ವುಚ್ಚತಿ. ವೇಪುರಿಸಿಕಾತಿ ಸಮಸ್ಸುದಾಠಿಕಾ ಪುರಿಸರೂಪಾ ¶ ಇತ್ಥೀ. ಸಮ್ಭಿನ್ನಾತಿ ಸಮ್ಭಿನ್ನವಚ್ಚಮಗ್ಗಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗಾ. ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಾತಿ ಇತ್ಥಿನಿಮಿತ್ತೇನ ಚ ಪುರಿಸನಿಮಿತ್ತೇನ ಚಾತಿ ಉಭೋಹಿ ಬ್ಯಞ್ಜನೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಾ.

ಇಮೇಸು ಚ ಪನ ಏಕಾದಸಸು ಪದೇಸು ಸಿಖರಣೀಸಿ ಸಮ್ಭಿನ್ನಾಸಿ ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಾಸೀತಿ ಇಮಾನಿಯೇವ ತೀಣಿ ಪದಾನಿ ಸುದ್ಧಾನಿ ಸೀಸಂ ಏನ್ತಿ. ಇತಿ ಇಮಾನಿ ಚ ತೀಣಿ ಪುರಿಮಾನಿ ಚ ವಚ್ಚಮಗ್ಗಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗಮೇಥುನಧಮ್ಮಪದಾನಿ ತೀಣೀತಿ ಛ ಪದಾನಿ ಸುದ್ಧಾನಿ ಆಪತ್ತಿಕರಾನಿ. ಸೇಸಾನಿ ಅನಿಮಿತ್ತಾತಿಆದೀನಿ ‘‘ಅನಿಮಿತ್ತೇ ¶ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಂ ಮೇ ದೇಹೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಅನಿಮಿತ್ತಾಸಿ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಂ ಮೇ ದೇಹೀ’’ತಿ ವಾ ಆದಿನಾ ನಯೇನ ಮೇಥುನಧಮ್ಮೇನ ಘಟಿತಾನೇವ ಆಪತ್ತಿಕರಾನಿ ಹೋನ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ.

೨೮೬. ಇದಾನಿ ಯ್ವಾಯಂ ಓತಿಣ್ಣೋ ವಿಪರಿಣತೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಓಭಾಸತಿ, ತಸ್ಸ ವಚ್ಚಮಗ್ಗಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗೇ ಆದಿಸ್ಸ ಏತೇಸಂ ವಣ್ಣಭಣನಾದೀನಂ ವಸೇನ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಆಪತ್ತಿಭೇದಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಇತ್ಥೀ ಚ ಹೋತಿ ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತೇಸಂ ಅತ್ಥೋ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ – ಅಧಕ್ಖಕನ್ತಿ ಅಕ್ಖಕತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಧೋ. ಉಬ್ಭಜಾಣುಮಣ್ಡಲ ಜಾಣುಮಣ್ಡಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಉದ್ಧಂ. ಉಬ್ಭಕ್ಖಕನ್ತಿ ಅಕ್ಖಕತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಉದ್ಧಂ. ಅಧೋ ಜಾಣುಮಣ್ಡಲನ್ತಿ ಜಾಣುಮಣ್ಡಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಧೋ. ಅಕ್ಖಕಂ ಪನ ಜಾಣುಮಣ್ಡಲಞ್ಚ ಏತ್ಥೇವ ದುಕ್ಕಟಕ್ಖೇತ್ತೇ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗೇ ವಿಯ. ನ ಹಿ ಬುದ್ಧಾ ಗರುಕಾಪತ್ತಿಂ ಸಾವಸೇಸಂ ಪಞ್ಞಪೇನ್ತೀತಿ. ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧನ್ತಿ ವತ್ಥಂ ವಾ ಪುಪ್ಫಂ ವಾ ಆಭರಣಂ ವಾ.

೨೮೭. ಅತ್ಥಪುರೇಕ್ಖಾರಸ್ಸಾತಿ ¶ ಅನಿಮಿತ್ತಾತಿಆದೀನಂ ಪದಾನಂ ಅತ್ಥಂ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸ, ಅಟ್ಠಕಥಂ ವಾ ಸಜ್ಝಾಯಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ.

ಧಮ್ಮಪುರೇಕ್ಖಾರಸ್ಸಾತಿ ಪಾಳಿಂ ವಾಚೇನ್ತಸ್ಸ ವಾ ಸಜ್ಝಾಯನ್ತಸ್ಸ ವಾ. ಏವಂ ಅತ್ಥಞ್ಚ ಧಮ್ಮಞ್ಚ ಪುರಕ್ಖತ್ವಾ ಭಣನ್ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಪುರೇಕ್ಖಾರಸ್ಸ ಚ ಧಮ್ಮಪುರೇಕ್ಖಾರಸ್ಸ ಚ ಅನಾಪತ್ತಿ.

ಅನುಸಾಸನಿಪುರೇಕ್ಖಾರಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಇದಾನಿಪಿ ಅನಿಮಿತ್ತಾಸಿ ಉಭತ್ತೋಬ್ಯಞ್ಜನಾಸಿ ಅಪ್ಪಮಾದಂ ಇದಾನಿ ಕರೇಯ್ಯಾಸಿ, ಯಥಾ ಆಯತಿಮ್ಪಿ ಏವರೂಪಾ ನ ಹೋಹಿಸೀ’’ತಿ ಏವಂ ಅನುಸಿಟ್ಠಿಂ ಪುರಕ್ಖತ್ವಾ ಭಣನ್ತಸ್ಸ ಅನುಸಾಸನಿಪುರೇಕ್ಖಾರಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಪಾಳಿಂ ವಾಚೇನ್ತೋ ಪಕತಿವಾಚನಾಮಗ್ಗಂ ಪಹಾಯ ಹಸನ್ತೋ ಹಸನ್ತೋ ‘‘ಸಿಖರಣೀಸಿ ಸಮ್ಭಿನ್ನಾಸಿ ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಾಸೀ’’ತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಭಣತಿ, ತಸ್ಸ ¶ ಆಪತ್ತಿಯೇವ. ಉಮ್ಮತ್ತಕಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಇಧ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕೋ ಉದಾಯಿತ್ಥೇರೋ, ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸಾತಿ.

ಪದಭಾಜನೀಯವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಸಮುಟ್ಠಾನಾದೀಸು ಇದಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ತಿಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಕಾಯಚಿತ್ತತೋ ವಾಚಾಚಿತ್ತತೋ ಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತತೋ ಚ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ, ಕಿರಿಯಂ, ಸಞ್ಞಾವಿಮೋಕ್ಖಂ ¶ , ಸಚಿತ್ತಕಂ, ಲೋಕವಜ್ಜಂ, ಕಾಯಕಮ್ಮಂ, ವಚೀಕಮ್ಮಂ, ಅಕುಸಲಚಿತ್ತಂ, ದ್ವಿವೇದನನ್ತಿ.

೨೮೮. ವಿನೀತವತ್ಥೂಸು ಲೋಹಿತವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಇತ್ಥಿಯಾ ಲೋಹಿತಕಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ – ಇತರಾ ನ ಅಞ್ಞಾಸಿ, ತಸ್ಮಾ ದುಕ್ಕಟಂ.

ಕಕ್ಕಸಲೋಮನ್ತಿ ರಸ್ಸಲೋಮೇಹಿ ಬಹುಲೋಮಂ. ಆಕಿಣ್ಣಲೋಮನ್ತಿ ಜಟಿತಲೋಮಂ. ಖರಲೋಮನ್ತಿ ಥದ್ಧಲೋಮಂ. ದೀಘಲೋಮನ್ತಿ ಅರಸ್ಸಲೋಮಂ. ಸಬ್ಬಂ ಇತ್ಥಿನಿಮಿತ್ತಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ.

೨೮೯. ವಾಪಿತಂ ಖೋ ತೇತಿ ಅಸದ್ಧಮ್ಮಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ, ಸಾ ಅಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ನೋ ಚ ಖೋ ಪಟಿವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ. ಪಟಿವುತ್ತಂ ನಾಮ ಉದಕವಪ್ಪೇ ಬೀಜೇಹಿ ಅಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತೋಕಾಸೇ ಪಾಣಕೇಹಿ ವಿನಾಸಿತಬೀಜೇ ವಾ ಓಕಾಸೇ ಪುನ ಬೀಜಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಉದಕೇನ ಆಸಿತ್ತಂ, ಥಲವಪ್ಪೇ ವಿಸಮಪತಿತಾನಂ ವಾ ಬೀಜಾನಂ ಸಮಕರಣತ್ಥಾಯ ಪುನ ಅಟ್ಠದನ್ತಕೇನ ಸಮೀಕತಂ, ತೇಸು ಅಞ್ಞತರಂ ಸನ್ಧಾಯ ಏಸಾ ಆಹ.

ಮಗ್ಗವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ¶ ಮಗ್ಗೋ ಸಂಸೀದತೀತಿ ಅಙ್ಗಜಾತಮಗ್ಗಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ. ಸೇಸಂ ಉತ್ತಾನಮೇವಾತಿ.

ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಾಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೪. ಅತ್ತಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ

೨೯೦. ತೇನ ಸಮಯೇನ ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾತಿ ಅತ್ತಕಾಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ. ತತ್ಥ ಕುಲೂಪಕೋತಿ ಕುಲಪಯಿರುಪಾಸನಕೋ ಚತುನ್ನಂ ಪಚ್ಚಯಾನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಕುಲೂಪಸಙ್ಕಮನೇ ನಿಚ್ಚಪ್ಪಯುತ್ತೋ.

ಚೀವರಪಿಣ್ಡಪಾತಸೇನಾಸನಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಭೇಸಜ್ಜಪರಿಕ್ಖಾರನ್ತಿ ¶ ಚೀವರಞ್ಚ ಪಿಣ್ಡಪಾತಞ್ಚ ಸೇನಾಸನಞ್ಚ ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಭೇಸಜ್ಜಪರಿಕ್ಖಾರಞ್ಚ. ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಭೇಸಜ್ಜಪರಿಕ್ಖಾರನ್ತಿ ಚೇತ್ಥ ಪತಿಕರಣತ್ಥೇನ ಪಚ್ಚಯೋ, ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಸಪ್ಪಾಯಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ. ಭಿಸಕ್ಕಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ತೇನ ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾತಿ ಭೇಸಜ್ಜಂ. ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯೋವ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಭೇಸಜ್ಜಂ, ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಗಿಲಾನಸ್ಸ ಸಪ್ಪಾಯಂ ಭಿಸಕ್ಕಕಮ್ಮಂ ತೇಲಮಧುಫಾಣಿತಾದೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಪರಿಕ್ಖಾರೋತಿ ಪನ ‘‘ಸತ್ತಹಿ ನಗರಪರಿಕ್ಖಾರೇಹಿ ಸುಪರಿಕ್ಖತಂ ಹೋತೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಅ. ನಿ. ೭.೬೭) ಪರಿವಾರೋ ವುಚ್ಚತಿ. ‘‘ರಥೋ ¶ ಸೀಸಪರಿಕ್ಖಾರೋ ಝಾನಕ್ಖೋ ಚಕ್ಕವೀರಿಯೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಸಂ. ನಿ. ೫.೪) ಅಲಙ್ಕಾರೋ. ‘‘ಯೇ ಚಿಮೇ ಪಬ್ಬಜಿತೇನ ಜೀವಿತಪರಿಕ್ಖಾರಾ ಸಮುದಾನೇತಬ್ಬಾ’’ತಿಆದೀಸು (ರೋ. ನಿ. ೧.೧.೧೯೧) ಸಮ್ಭಾರೋ. ಇಧ ಪನ ಸಮ್ಭಾರೋಪಿ ಪರಿವಾರೋಪಿ ವಟ್ಟತಿ. ತಞ್ಹಿ ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಭೇಸಜ್ಜಂ ಜೀವಿತಸ್ಸ ಪರಿವಾರೋಪಿ ಹೋತಿ ಜೀವಿತವಿನಾಸಕಾಬಾಧುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಅನ್ತರಂ ಅದತ್ವಾ ರಕ್ಖಣತೋ, ಸಮ್ಭಾರೋಪಿ ಯಥಾ ಚಿರಂ ಪವತ್ತತಿ ಏವಮಸ್ಸ ಕಾರಣಭಾವತೋ, ತಸ್ಮಾ ಪರಿಕ್ಖಾರೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಏವಂ ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಭೇಸಜ್ಜಞ್ಚ ತಂ ಪರಿಕ್ಖಾರೋ ಚಾತಿ ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಭೇಸಜ್ಜಪರಿಕ್ಖಾರೋ, ತಂ ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಭೇಸಜ್ಜಪರಿಕ್ಖಾರನ್ತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ.

ವಸಲನ್ತಿ ಹೀನಂ ಲಾಮಕಂ. ಅಥ ವಾ ವಸ್ಸತೀತಿ ವಸಲೋ, ಪಗ್ಘರತೀತಿ ಅತ್ಥೋ, ತಂ ವಸಲಂ, ಅಸುಚಿಪಗ್ಘರಣಕನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ನಿಟ್ಠುಹಿತ್ವಾತಿ ಖೇಳಂ ಪಾತೇತ್ವಾ.

ಕಸ್ಸಾಹಂ ಕೇನ ಹಾಯಾಮೀತಿ ಅಹಂ ಕಸ್ಸಾ ಅಞ್ಞಿಸ್ಸಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ಕೇನ ಭೋಗೇನ ವಾ ಅಲಙ್ಕಾರೇನ ವಾ ರೂಪೇನ ವಾ ಪರಿಹಾಯಾಮಿ, ಕಾ ನಾಮ ಮಯಾ ಉತ್ತರಿತರಾತಿ ದೀಪೇತಿ.

೨೯೧. ಸನ್ತಿಕೇತಿ ಉಪಚಾರೇ ಠತ್ವಾ ಸಾಮನ್ತಾ ಅವಿದೂರೇ, ಪದಭಾಜನೇಪಿ ಅಯಮೇವಅತ್ಥೋ ದೀಪಿತೋ ¶ . ಅತ್ತಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಾಯಾತಿ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಸಙ್ಖಾತೇನ ಕಾಮೇನ ಪಾರಿಚರಿಯಾ ಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಾ. ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಾ ಅತ್ತಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಾ, ಅತ್ತನಾ ವಾ ಕಾಮಿತಾ ಇಚ್ಛಿತಾತಿ ಅತ್ತಕಾಮಾ, ಸಯಂ ಮೇಥುನರಾಗವಸೇನ ಪತ್ಥಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅತ್ತಕಾಮಾ ಚ ಸಾ ಪಾರಿಚರಿಯಾ ಚಾತಿ ಅತ್ತಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಾ, ತಸ್ಸಾ ಅತ್ತಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಾಯ. ವಣ್ಣಂ ಭಾಸೇಯ್ಯಾತಿ ಗುಣಂ ಆನಿಸಂಸಂ ಪಕಾಸೇಯ್ಯ.

ತತ್ರ ¶ ಯಸ್ಮಾ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಾ’’ತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥವಿಕಪ್ಪೇ ಕಾಮೋ ಚೇವ ಹೇತು ಚ ಪಾರಿಚರಿಯಾ ಚ ಅತ್ಥೋ, ಸೇಸಂ ಬ್ಯಞ್ಜನಂ. ‘‘ಅತ್ತಕಾಮಾ ಚ ಸಾ ಪಾರಿಚರಿಯಾ ಚಾತಿ ಅತ್ತಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಾ’’ತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥವಿಕಪ್ಪೇ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಚೇವ ಪಾರಿಚರಿಯಾ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ, ಸೇಸಂ ಬ್ಯಞ್ಜನಂ. ತಸ್ಮಾ ಬ್ಯಞ್ಜನೇ ಆದರಂ ಅಕತ್ವಾ ಅತ್ಥಮತ್ತಮೇವ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಕಾಮಂ ಅತ್ತನೋ ಹೇತುಂ ಅತ್ತನೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಅತ್ತನೋ ಪಾರಿಚರಿಯ’’ನ್ತಿ ಪದಭಾಜನಂ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಅತ್ತನೋ ಕಾಮಂ ಅತ್ತನೋ ಹೇತುಂ ಅತ್ತನೋ ಪಾರಿಚರಿಯ’’ನ್ತಿ ಹಿ ವುತ್ತೇ ಜಾನಿಸ್ಸನ್ತಿ ಪಣ್ಡಿತಾ ‘‘ಏತ್ತಾವತಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಾ ವುತ್ತಾ’’ತಿ. ‘‘ಅತ್ತನೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಅತ್ತನೋ ಪಾರಿಚರಿಯ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ಜಾನಿಸ್ಸನ್ತಿ ‘‘ಏತ್ತಾವತಾ ಅತ್ತನಾ ಇಚ್ಛಿತಕಾಮಿತಟ್ಠೇನ ಅತ್ತಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಾ ವುತ್ತಾ’’ತಿ.

ಇದಾನಿ ¶ ತಸ್ಸಾ ಅತ್ತಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಾಯ ವಣ್ಣಭಾಸನಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಏತದಗ್ಗ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ತಂ ಉದ್ದೇಸತೋಪಿ ನಿದ್ದೇಸತೋಪಿ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ. ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಪದಸಮ್ಬನ್ಧೋ ಚ ಆಪತ್ತಿವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಚ – ಏತದಗ್ಗಂ…ಪೇ… ಪರಿಚರೇಯ್ಯಾತಿ ಯಾ ಮಾದಿಸಂ ಸೀಲವನ್ತಂ ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮಂ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಂ ಏತೇನ ಧಮ್ಮೇನ ಪರಿಚರೇಯ್ಯ, ತಸ್ಸಾ ಏವಂ ಮಾದಿಸಂ ಪರಿಚರನ್ತಿಯಾ ಯಾ ಅಯಂ ಪಾರಿಚರಿಯಾ ನಾಮ, ಏತದಗ್ಗಂ ಪಾರಿಚರಿಯಾನನ್ತಿ.

ಮೇಥುನುಪಸಂಹಿತೇನ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋತಿ ಏವಂ ಅತ್ತಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಾಯ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸನ್ತೋ ಚ ಮೇಥುನುಪಸಂಹಿತೇನ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಪಟಿಸಂಯುತ್ತೇನೇವ ವಚನೇನ ಯೋ ಭಾಸೇಯ್ಯ, ತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋತಿ.

ಇಧಾನಿ ಯಸ್ಮಾ ಮೇಥುನುಪಸಂಹಿತೇನೇವ ಭಾಸನ್ತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ವುತ್ತೋ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ಖತ್ತಿಯೋ, ತ್ವಮ್ಪಿ ಖತ್ತಿಯಾ, ಅರಹತಿ ಖತ್ತಿಯಾ ಖತ್ತಿಯಸ್ಸ ದಾತುಂ ಸಮಜಾತಿಕತ್ತಾ’’ತಿ ಏವಮಾದೀಹಿ ವಚನೇಹಿ ಪಾರಿಚರಿಯಾಯ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸಮಾನಸ್ಸಾಪಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ನತ್ಥಿ. ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ಖತ್ತಿಯೋ’’ತಿಆದಿಕೇ ಪನ ಬಹೂಪಿ ಪರಿಯಾಯೇ ವತ್ವಾ ‘‘ಅರಹಸಿ ತ್ವಂ ಮಯ್ಹಂ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಂ ದಾತು’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಮೇಥುನಪ್ಪಟಿಸಂಯುತ್ತೇನೇವ ಭಾಸಮಾನಸ್ಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋತಿ.

ಇತ್ಥೀ ¶ ಚ ಹೋತೀತಿಆದಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯಮೇವ. ಇಧ ಉದಾಯಿತ್ಥೇರೋ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕೋ, ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸಾತಿ.

ಸಮುಟ್ಠಾನಾದಿ ಸಬ್ಬಂ ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಾಸದಿಸಂ. ವಿನೀತವತ್ಥೂನಿ ಉತ್ತಾನತ್ಥಾನೇವಾತಿ.

ಅತ್ತಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೫. ಸಞ್ಚರಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ

೨೯೬. ತೇನ ¶ ಸಮಯೇನ ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾತಿ ಸಞ್ಚರಿತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಪಣ್ಡಿತಾತಿ ಪಣ್ಡಿಚ್ಚೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ಗತಿಮನ್ತಾ. ಬ್ಯತ್ತಾತಿ ವೇಯ್ಯತ್ತಿಯೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾ, ಉಪಾಯೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ಉಪಾಯಞ್ಞೂ ವಿಸಾರದಾ. ಮೇಧಾವಿನೀತಿ ಮೇಧಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತಾ, ದಿಟ್ಠಂ ದಿಟ್ಠಂ ಕರೋತಿ. ದಕ್ಖಾತಿ ಛೇಕಾ. ಅನಲಸಾತಿ ಉಟ್ಠಾನವೀರಿಯಸಮ್ಪನ್ನಾ. ಛನ್ನಾತಿ ಅನುಚ್ಛವಿಕಾ.

ಕಿಸ್ಮಿಂ ವಿಯಾತಿ ಕಿಚ್ಛಂ ವಿಯ ಕಿಲೇಸೋ ವಿಯ, ಹಿರಿ ವಿಯ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಕುಮಾರಿಕಾಯ ವತ್ತುನ್ತಿ ‘‘ಇಮಂ ತುಮ್ಹೇ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಕುಮಾರಿಕಾಯ ಕಾರಣಾ ವತ್ತುಂ.

ಆವಾಹಾದೀಸು ಆವಾಹೋತಿ ದಾರಕಸ್ಸ ಪರಕುಲತೋ ದಾರಿಕಾಯ ¶ ಆಹರಣಂ. ವಿವಾಹೋತಿ ಅತ್ತನೋ ದಾರಿಕಾಯ ಪರಕುಲಪೇಸನಂ. ವಾರೇಯ್ಯನ್ತಿ ‘‘ದೇಥ ನೋ ದಾರಕಸ್ಸ ದಾರಿಕ’’ನ್ತಿ ಯಾಚನಂ, ದಿವಸನಕ್ಖತ್ತಮುಹುತ್ತಪರಿಚ್ಛೇದಕರಣಂ ವಾ.

೨೯೭. ಪುರಾಣಗಣಕಿಯಾತಿ ಏಕಸ್ಸ ಗಣಕಸ್ಸ ಭರಿಯಾಯ, ಸಾ ತಸ್ಮಿಂ ಜೀವಮಾನೇ ಗಣಕೀತಿ ಪಞ್ಞಾಯಿತ್ಥ, ಮತೇ ಪನ ಪುರಾಣಗಣಕೀತಿ ಸಙ್ಖಂ ಗತಾ. ತಿರೋಗಾಮೋತಿ ಬಹಿಗಾಮೋ, ಅಞ್ಞೋ ಗಾಮೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಮನುಸ್ಸಾತಿ ಉದಾಯಿಸ್ಸ ಇಮಂ ಸಞ್ಚರಿತ್ತಕಮ್ಮೇ ಯುತ್ತಪಯುತ್ತಭಾವಂ ಜಾನನಕಮನುಸ್ಸಾ.

ಸುಣಿಸಭೋಗೇನಾತಿ ಯೇನ ಭೋಗೇನ ಸುಣಿಸಾ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಾ ಹೋತಿ ರನ್ಧಾಪನಪಚಾಪನಪಅವೇಸನಾದಿನಾ, ತೇನ ಭುಞ್ಜಿಂಸು. ತತೋ ಅಪರೇನ ದಾಸಿಭೋಗೇನಾತಿ ಮಾಸಾತಿಕ್ಕಮೇ ಯೇನ ಭೋಗೇನ ದಾಸೀ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಾ ಹೋತಿ ಖೇತ್ತಕಮ್ಮಕಚವರಛಡ್ಡನಉದಕಾಹರಣಾದಿನಾ, ತೇನ ಭುಞ್ಜಿಂಸು. ದುಗ್ಗತಾತಿ ದಲಿದ್ದಾ, ಯತ್ಥ ವಾ ಗತಾ ದುಗ್ಗತಾ ಹೋತಿ ತಾದಿಸಂ ಕುಲಂ ಗತಾ. ಮಾಯ್ಯೋ ಇಮಂ ಕುಮಾರಿಕನ್ತಿ ಮಾ ಅಯ್ಯೋ ಇಮಂ ಕುಮಾರಿಕಂ. ಆಹಾರೂಪಹಾರೋತಿ ಆಹಾರೋ ಚ ಉಪಹಾರೋ ಚ ಗಹಣಞ್ಚ ದಾನಞ್ಚ, ನ ಅಮ್ಹೇಹಿ ¶ ಕಿಞ್ಚಿ ಆಹಟಂ ನ ಉಪಾಹಟಂ ತಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಕಯವಿಕ್ಕಯೋ ವೋಹಾರೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ನತ್ಥೀತಿ ದೀಪೇನ್ತಿ. ಸಮಣೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ ಅಬ್ಯಾವಟೇನ, ಸಮಣೋ ಅಸ್ಸ ಸುಸಮಣೋತಿ ಸಮಣೇನ ನಾಮ ಈದಿಸೇಸು ಕಮ್ಮೇಸು ಅಬ್ಯಾವಟೇನ ಅಬ್ಯಾಪಾರೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ಏವಂ ¶ ಭವನ್ತೋ ಹಿ ಸಮಣೋ ಸುಸಮಣೋ ಅಸ್ಸಾತಿ, ಏವಂ ನಂ ಅಪಸಾದೇತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛ ತ್ವಂ ನ ಮಯಂ ತಂ ಜಾನಾಮಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು.

೨೯೮. ಸಜ್ಜಿತೋತಿ ಸಬ್ಬೂಪಕರಣಸಮ್ಪನ್ನೋ ಮಣ್ಡಿತಪಸಾಧಿತೋ ವಾ.

೩೦೦. ಧುತ್ತಾತಿ ಇತ್ಥಿಧುತ್ತಾ. ಪರಿಚಾರೇನ್ತಾತಿ ಮನಾಪಿಯೇಸು ರೂಪಾದೀಸು ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಸಮನ್ತಾ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಚಾರೇನ್ತಾ, ಕೀಳನ್ತಾ ಅಭಿರಮನ್ತಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಅಬ್ಭುತಮಕಂಸೂತಿ ಯದಿ ಕರಿಸ್ಸತಿ ತ್ವಂ ಏತ್ತಕಂ ಜಿತೋ, ಯದಿ ನ ಕರಿಸ್ಸತಿ ಅಹಂ ಏತ್ತಕನ್ತಿ ಪಣಮಕಂಸು. ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪನ ಅಬ್ಭುತಂ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಯೋ ಕರೋತಿ ಪರಾಜಿತೇನ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ವುತ್ತಂ.

ಕಥಞ್ಹಿ ನಾಮ ಅಯ್ಯೋ ಉದಾಯೀ ತಙ್ಖಣಿಕನ್ತಿ ಏತ್ಥ ತಙ್ಖಣೋತಿ ಅಚಿರಕಾಲೋ ¶ ವುಚ್ಚತಿ. ತಙ್ಖಣಿಕನ್ತಿ ಅಚಿರಕಾಲಾಧಿಕಾರಿಕಂ.

೩೦೧. ಸಞ್ಚರಿತ್ತಂ ಸಮಾಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾತಿ ಸಞ್ಚರಣಭಾವಂ ಸಮಾಪಜ್ಜೇಯ್ಯ. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ತಂ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತೇನ ಕೇನಚಿ ಪೇಸಿತೇನ ಕತ್ಥಚಿ ಗನ್ತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ, ಪರತೋ ಚ ‘‘ಇತ್ಥಿಯಾ ವಾ ಪುರಿಸಮತಿ’’ನ್ತಿ ಆದಿವಚನತೋ ಇಧ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ, ತಸ್ಮಾ ತಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಇತ್ಥಿಯಾ ವಾ ಪಹಿತೋ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಗಚ್ಛತಿ, ಪುರಿಸೇನ ವಾ ಪಹಿತೋ ಇತ್ಥಿಯಾ ಸನ್ತಿಕೇ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಏವಮಸ್ಸ ಪದಭಾಜನಂ ವುತ್ತಂ. ಇತ್ಥಿಯಾ ವಾ ಪುರಿಸಮತಿಂ ಪುರಿಸಸ್ಸ ವಾ ಇತ್ಥಿಮತಿನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಆರೋಚೇಯ್ಯಾತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ, ತೇನೇವಸ್ಸ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ಪುರಿಸಸ್ಸ ಮತಿಂ ಇತ್ಥಿಯಾ ಆರೋಚೇತಿ, ಇತ್ಥಿಯಾ ಮತಿಂ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಆರೋಚೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

ಇದಾನಿ ಯದತ್ಥಂ ತಂ ತೇಸಂ ಮತಿಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಛನ್ದಂ ರುಚಿಂ ಆರೋಚೇತಿ, ತಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಜಾಯತ್ತನೇ ವಾ ಜಾರತ್ತನೇ ವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಜಾಯತ್ತನೇತಿ ಜಾಯಾಭಾವೇ. ಜಾರತ್ತನೇತಿ ಜಾರಭಾವೇ. ಪುರಿಸಸ್ಸ ಹಿ ಮತಿಂ ಇತ್ಥಿಯಾ ಆರೋಚೇನ್ತೋ ಜಾಯತ್ತನೇ ಆರೋಚೇತಿ, ಇತ್ಥಿಯಾ ಮತಿಂ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಆರೋಚೇನ್ತೋ ಜಾರತ್ತನೇ ಆರೋಚೇತಿ; ಅಪಿಚ ಪುರಿಸಸ್ಸೇವ ಮತಿಂ ಇತ್ಥಿಯಾ ಆರೋಚೇನ್ತೋ ಜಾಯತ್ತನೇ ವಾ ಆರೋಚೇತಿ ನಿಬದ್ಧಭರಿಯಾಭಾವೇ, ಜಾರತ್ತನೇ ವಾ ಮಿಚ್ಛಾಚಾರಭಾವೇ. ಯಸ್ಮಾ ಪನೇತಂ ಆರೋಚೇನ್ತೇನ ‘‘ತ್ವಂ ಕಿರಸ್ಸ ಜಾಯಾ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿಆದಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ವತ್ತಬ್ಬತಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಜಾಯತ್ತನೇ ವಾತಿ ಜಾಯಾ ಭವಿಸ್ಸಸಿ, ಜಾರತ್ತನೇ ¶ ವಾತಿ ಜಾರೀ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಅಸ್ಸ ಪದಭಾಜನಂ ¶ ವುತ್ತಂ. ಏತೇನೇವ ಚ ಉಪಾಯೇನ ಇತ್ಥಿಯಾ ಮತಿಂ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಆರೋಚನೇಪಿ ಪತಿ ಭವಿಸ್ಸಸಿ, ಸಾಮಿಕೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ, ಜಾರೋ ಭವಿಸ್ಸಸೀತಿ ವತ್ತಬ್ಬತಾಕಾರೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಅನ್ತಮಸೋ ತಙ್ಖಣಿಕಾಯಪೀತಿ ಸಬ್ಬನ್ತಿಮೇನ ಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಯಾ ಅಯಂ ತಙ್ಖಣೇ ಮುಹುತ್ತಮತ್ತೇ ಪಟಿಸಂವಸಿತಬ್ಬತೋ ತಙ್ಖಣಿಕಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಮುಹುತ್ತಿಕಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಸ್ಸಾಪಿ ‘‘ಮುಹುತ್ತಿಕಾ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಏವಂ ಪುರಿಸಮತಿಂ ಆರೋಚೇನ್ತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ. ಏತೇನೇವುಪಾಯೇನ ‘‘ಮುಹುತ್ತಿಕೋ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಏವಂ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಇತ್ಥಿಮತಿಂ ಆರೋಚೇನ್ತೋಪಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೩೦೩. ಇದಾನಿ ‘‘ಇತ್ಥಿಯಾ ವಾ ಪುರಿಸಮತಿ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಪಭೇದತೋ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತಾಸು ಸಞ್ಚರಿತ್ತವಸೇನ ಆಪತ್ತಿಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ದಸ ಇತ್ಥಿಯೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಮಾತುರಕ್ಖಿತಾತಿ ಮಾತರಾ ರಕ್ಖಿತಾ. ಯಥಾ ಪುರಿಸೇನ ಸಂವಾಸಂ ನ ಕಪ್ಪೇತಿ, ಏವಂ ಮಾತರಾ ರಕ್ಖಿತಾ, ತೇನಸ್ಸ ಪದಭಾಜನೇಪಿ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಮಾತಾ ರಕ್ಖತಿ ¶ ಗೋಪೇತಿ ಇಸ್ಸರಿಯಂ ಕಾರೇತಿ ವಸಂ ವತ್ತೇತೀ’’ತಿ. ತತ್ಥ ರಕ್ಖತೀತಿ ಕತ್ಥಚಿ ಗನ್ತುಂ ನ ದೇತಿ. ಗೋಪೇತೀತಿ ಯಥಾ ಅಞ್ಞೇ ನ ಪಸ್ಸನ್ತಿ, ಏವಂ ಗುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತಿ. ಇಸ್ಸರಿಯಂ ಕಾರೇತೀತಿ ಸೇರಿವಿಹಾರಮಸ್ಸಾ ನಿಸೇಧೇನ್ತೀ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಪವತ್ತತಿ. ವಸಂ ವತ್ತೇತೀತಿ ‘‘ಇದಂ ಕರೋಹಿ, ಇದಂ ಮಾ ಅಕಾಸೀ’’ತಿ ಏವಂ ಅತ್ತನೋ ವಸಂ ತಸ್ಸಾ ಉಪರಿ ವತ್ತೇತಿ. ಏತೇನುಪಾಯೇನ ಪಿತುರಕ್ಖಿತಾದಯೋಪಿ ಞಾತಬ್ಬಾ. ಗೋತ್ತಂ ವಾ ಧಮ್ಮೋ ವಾ ನ ರಕ್ಖತಿ, ಸಗೋತ್ತೇಹಿ ಪನ ಸಹಧಮ್ಮಿಕೇಹಿ ಚ ಏಕಂ ಸತ್ಥಾರಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜಿತೇಹಿ ಏಕಗಣಪರಿಯಾಪನ್ನೇಹಿ ಚ ರಕ್ಖಿತಾ ‘‘ಗೋತ್ತರಕ್ಖಿತಾ ಧಮ್ಮರಕ್ಖಿತಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಮಾ ತೇಸಂ ಪದಾನಂ ‘‘ಸಗೋತ್ತಾ ರಕ್ಖನ್ತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಪದಭಾಜನಂ ವುತ್ತಂ.

ಸಹ ಆರಕ್ಖೇನಾತಿ ಸಾರಕ್ಖಾ. ಸಹ ಪರಿದಣ್ಡೇನಾತಿ ಸಪರಿದಣ್ಡಾ. ತಾಸಂ ನಿದ್ದೇಸಾ ಪಾಕಟಾವ. ಇಮಾಸು ದಸಸು ಪಚ್ಛಿಮಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಮೇವ ಪುರಿಸನ್ತರಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀನಂ ಮಿಚ್ಛಾಚಾರೋ ಹೋತಿ, ನ ಇತರಾಸಂ.

ಧನಕ್ಕೀತಾದೀಸು ಅಪ್ಪೇನ ವಾ ಬಹುನಾ ವಾ ಧನೇನ ಕೀತಾ ಧನಕ್ಕೀತಾ. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಸಾ ನ ಕೀತಮತ್ತಾ ಏವ ಸಂವಾಸತ್ಥಾಯ ಪನ ಕೀತತ್ತಾ ಭರಿಯಾ, ತಸ್ಮಾಸ್ಸ ನಿದ್ದೇಸೇ ಧನೇನ ಕಿಣಿತ್ವಾ ವಾಸೇತೀತಿ ವುತ್ತಂ.

ಛನ್ದೇನ ¶ ಅತ್ತನೋ ರುಚಿಯಾ ವಸತೀತಿ ಛನ್ದವಾಸಿನೀ. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಸಾ ನ ಅತ್ತನೋ ಛನ್ದಮತ್ತೇನೇವ ¶ ಭರಿಯಾ ಹೋತಿ ಪುರಿಸೇನ ಪನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾಸ್ಸ ನಿದ್ದೇಸೇ ‘‘ಪಿಯೋ ಪಿಯಂ ವಾಸೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

ಭೋಗೇನ ವಸತೀತಿ ಭೋಗವಾಸಿನೀ. ಉದುಕ್ಖಲಮುಸಲಾದಿಘರೂಪಕರಣಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಭರಿಯಾಭಾವಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿಯಾ ಜನಪದಿತ್ಥಿಯಾ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ.

ಪಟೇನ ವಸತೀತಿ ಪಟವಾಸಿನೀ. ನಿವಾಸನಮತ್ತಮ್ಪಿ ಪಾವುರಣಮತ್ತಮ್ಪಿ ಲಭಿತ್ವಾ ಭರಿಯಾಭಾವಂ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತಿಯಾ ದಲಿದ್ದಿತ್ಥಿಯಾ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ.

ಓದಪತ್ತಕಿನೀತಿ ಉಭಿನ್ನಂ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಉದಕಪಾತಿಯಾ ಹತ್ಥೇ ಓತಾರೇತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ಉದಕಂ ವಿಯ ಸಂಸಟ್ಠಾ ಅಭೇಜ್ಜಾ ಹೋಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪರಿಗ್ಗಹಿತಾಯ ವೋಹಾರನಾಮಮೇತಂ, ನಿದ್ದೇಸೇಪಿಸ್ಸ ‘‘ತಾಯ ಸಹ ಉದಕಪತ್ತಂ ಆಮಸಿತ್ವಾ ತಂ ವಾಸೇತೀ’’ತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಓಭಟಂ ಓರೋಪಿತಂ ಚುಮ್ಬಟಮಸ್ಸಾತಿ ಓಭಟಚುಮ್ಬಟಾ, ಕಟ್ಠಹಾರಿಕಾದೀನಂ ಅಞ್ಞತರಾ, ಯಸ್ಸಾ ಸೀಸತೋ ಚುಮ್ಬಟಂ ಓರೋಪೇತ್ವಾ ಘರೇ ವಾಸೇತಿ, ತಸ್ಸಾ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ.

ದಾಸೀ ಚಾತಿ ಅತ್ತನೋಯೇವ ದಾಸೀ ಚ ಹೋತಿ ಭರಿಯಾ ಚ.

ಕಮ್ಮಕಾರೀ ನಾಮ ಗೇಹೇ ಭತಿಯಾ ಕಮ್ಮಂ ¶ ಕರೋತಿ, ತಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಕೋಚಿ ಘರಾವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇತಿ ಅತ್ತನೋ ಭರಿಯಾಯ ಅನತ್ಥಿಕೋ ಹುತ್ವಾ. ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ‘‘ಕಮ್ಮಕಾರೀ ಚ ಭರಿಯಾ ಚಾ’’ತಿ.

ಧಜೇನ ಆಹಟಾ ಧಜಾಹಟಾ, ಉಸ್ಸಿತದ್ಧಜಾಯ ಸೇನಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರವಿಸಯಂ ವಿಲುಮ್ಪಿತ್ವಾ ಆನೀತಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ತಂ ಕೋಚಿ ಭರಿಯಂ ಕರೋತಿ, ಅಯಂ ಧಜಾಹಟಾ ನಾಮ. ಮುಹುತ್ತಿಕಾ ವುತ್ತನಯಾಏವ, ಏತಾಸಂ ದಸನ್ನಮ್ಪಿ ಪುರಿಸನ್ತರಗಮನೇ ಮಿಚ್ಛಾಚಾರೋ ಹೋತಿ. ಪುರಿಸಾನಂ ಪನ ವೀಸತಿಯಾಪಿ ಏತಾಸು ಮಿಚ್ಛಾಚಾರೋ ಹೋತಿ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಚ ಸಞ್ಚರಿತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ.

೩೦೫. ಇದಾನಿ ಪುರಿಸೋ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಹಿಣತೀತಿಆದೀಸು ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ‘‘ಗಚ್ಛ, ಭನ್ತೇ, ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಮಾತುರಕ್ಖಿತಂ ಬ್ರೂಹಿ, ಹೋಹಿ ಕಿರ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಧನಕ್ಕೀತಾ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತವಚನಂ ‘‘ಸಾಧು ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಹೋತೂ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಆರೋಚೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಆಕಾರೇನ ವಚೀಭೇದಂ ಕತ್ವಾ ವಾ ಸೀಸಕಮ್ಪನಾದೀಹಿ ವಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛತಿ. ವೀಮಂಸತೀತಿ ¶ ¶ ಏವಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಸಾಸನಂ ಆರೋಚೇತಿ. ಪಚ್ಚಾಹರತೀತಿ ತೇನ ಆರೋಚಿತೇ ಸಾ ಇತ್ಥೀ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛತು ವಾ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತು ವಾ ಲಜ್ಜಾಯ ವಾ ತುಣ್ಹೀ ಹೋತು, ಪುನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇತಿ.

ಏತ್ತಾವತಾ ಇಮಾಯ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಾರೋಚನಪಚ್ಚಾಹರಣಸಙ್ಖಾತಾಯ ತಿವಙ್ಗಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ಹೋತಿ. ಸಾ ಪನ ತಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಹೋತು ವಾ ಮಾ ವಾ, ಅಕಾರಣಮೇತಂ. ಸಚೇ ಪನ ಸೋ ಮಾತುರಕ್ಖಿತಾಯ ಸನ್ತಿಕಂ ಪೇಸಿತೋ ತಂ ಅದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಮಾತುಯಾ ತಂ ಸಾಸನಂ ಆರೋಚೇತಿ, ಬಹಿದ್ಧಾ ವಿಮಟ್ಠಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ವಿಸಙ್ಕೇತನ್ತಿ ಮಹಾಪದುಮತ್ಥೇರೋ ಆಹ. ಮಹಾಸುಮತ್ಥೇರೋ ಪನ ಮಾತಾ ವಾ ಹೋತು ಪಿತಾ ವಾ ಅನ್ತಮಸೋ ಗೇಹದಾಸೀಪಿ ಅಞ್ಞೋ ವಾಪಿ ಯೋ ಕೋಚಿ ತಂ ಕಿರಿಯಂ ಸಮ್ಪಾದೇಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ವುತ್ತೇಪಿ ವಿಮಟ್ಠಂ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ, ತಿವಙ್ಗಸಮ್ಪತ್ತಿಕಾಲೇ ಆಪತ್ತಿಯೇವ.

ನನು ಯಥಾ ‘‘ಬುದ್ಧಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ತುಕಾಮೋ ವಿರಜ್ಝಿತ್ವಾ ‘‘ಧಮ್ಮಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಮೀ’’ತಿ ವದೇಯ್ಯ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಾವಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಾ. ಯಥಾ ವಾ ‘‘ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ತುಕಾಮೋ ವಿರಜ್ಝಿತ್ವಾ ‘‘ದುತಿಯಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಾಮೀ’’ತಿ ವದೇಯ್ಯ ಆಪನ್ನೋವಸ್ಸ ¶ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಏವಂಸಮ್ಪದಮಿದನ್ತಿ ಆಹ. ತಂ ಪನೇತಂ ‘‘ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ಅನ್ತೇವಾಸಿಂ ವೀಮಂಸಾಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಪಚ್ಚಾಹರತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸುಭಾಸಿತಂ.

ಯಥಾ ಚ ‘‘ಮಾತುರಕ್ಖಿತಂ ಬ್ರೂಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತಸ್ಸ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಆರೋಚೇತುಂ ಸಮತ್ಥಾನಂ ಮಾತಾದೀನಮ್ಪಿ ವದತೋ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ ನತ್ಥಿ, ಏವಮೇವ ‘‘ಹೋಹಿ ಕಿರ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಧನಕ್ಕೀತಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಹೋಹಿ ಕಿರ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಛನ್ದವಾಸಿನೀ’’ತಿ ಏವಂ ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತೇಸು ಛನ್ದವಾಸಿನಿಆದೀಸು ವಚನೇಸು ಅಞ್ಞತರವಸೇನ ವಾ ಅವುತ್ತೇಸುಪಿ ‘‘ಹೋಹಿ ಕಿರ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಜಾಯಾ ಪಜಾಪತಿ ಪುತ್ತಮಾತಾ ಘರಣೀ ಘರಸಾಮಿನೀ ಭತ್ತರನ್ಧಿಕಾ ಸುಸ್ಸೂಸಿಕಾ ಪರಿಚಾರಿಕಾ’’ತಿಏವಮಾದೀಸು ಸಂವಾಸಪರಿದೀಪಕೇಸು ವಚನೇಸು ಅಞ್ಞತರವಸೇನ ವಾ ವದನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ ನತ್ಥಿ ತಿವಙ್ಗಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಆಪತ್ತಿಯೇವ. ‘‘ಮಾತುರಕ್ಖಿತಂ ಬ್ರೂಹೀ’’ತಿ ಪೇಸಿತಸ್ಸ ಪನ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಞ್ಞಾಸು ಪಿತುರಕ್ಖಿತಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರಂ ವದನ್ತಸ್ಸ ವಿಸಙ್ಕೇತಂ. ಏಸ ನಯೋ ‘‘ಪಿತುರಕ್ಖಿತಂ ಬ್ರೂಹೀ’’ತಿಆದೀಸುಪಿ.

ಕೇವಲಞ್ಹೇತ್ಥ ¶ ಏಕಮೂಲಕದುಮೂಲಕಾದಿವಸೇನ ‘‘ಪುರಿಸಸ್ಸ ಮಾತಾ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಹಿಣತಿ, ಮಾತುರಕ್ಖಿತಾಯ ಮಾತಾ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಹಿಣತೀ’’ತಿ ಏವಮಾದೀನಂ ಮೂಲಟ್ಠಾನಞ್ಚ ವಸೇನ ಪೇಯ್ಯಾಲಭೇದೋಯೇವ ವಿಸೇಸೋ ¶ . ಸೋಪಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯತ್ತಾ ಪಾಳಿಅನುಸಾರೇನೇವ ಸಕ್ಕಾ ಜಾನಿತುನ್ತಿ ನಾಸ್ಸ ವಿಭಾಗಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಆದರಂ ಕರಿಮ್ಹ.

೩೩೮. ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿಆದೀಸು ಪನ ದ್ವೀಸು ಚತುಕ್ಕೇಸು ಪಠಮಚತುಕ್ಕೇ ಆದಿಪದೇನ ತಿವಙ್ಗಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ, ಮಜ್ಝೇ ದ್ವೀಹಿ ದುವಙ್ಗಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಅನ್ತೇ ಏಕೇನ ಏಕಙ್ಗಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ದುಕ್ಕಟಂ. ದುತಿಯಚತುಕ್ಕೇ ಆದಿಪದೇನ ದುವಙ್ಗಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಮಜ್ಝೇ ದ್ವೀಹಿ ಏಕಙ್ಗಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ದುಕ್ಕಟಂ, ಅನ್ತೇ ಏಕೇನ ಅಙ್ಗಾಭಾವತೋ ಅನಾಪತ್ತಿ. ತತ್ಥ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಆಣಾಪಕಸ್ಸ ಸಾಸನಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ವೀಮಂಸತೀತಿ ಪಹಿತಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಆರೋಚೇತಿ. ಪಚ್ಚಾಹರತೀತಿ ಪುನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮೂಲಟ್ಠಸ್ಸ ಆರೋಚೇತಿ.

ನ ಪಚ್ಚಾಹರತೀತಿ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ಏತ್ತೋವ ಪಕ್ಕಮತಿ. ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ ನ ವೀಮಂಸತೀತಿ ಪುರಿಸೇನ ‘‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಬ್ರೂಹೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚಮಾನೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಸಾಸನಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ತಂ ಪಮುಸ್ಸಿತ್ವಾ ವಾ ಅಪ್ಪಮುಸ್ಸಿತ್ವಾ ವಾ ¶ ಅಞ್ಞೇನ ಕರಣೀಯೇನ ತಸ್ಸಾ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕಿಞ್ಚಿದೇವ ಕಥಂ ಕಥೇನ್ತೋ ನಿಸೀದತಿ, ಏತ್ತಾವತಾ ‘‘ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ ನ ವೀಮಂಸತಿ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಅಥ ನಂ ಸಾ ಇತ್ಥೀ ಸಯಮೇವ ವದತಿ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಕಿರ ಉಪಟ್ಠಾಕೋ ಮಂ ಗೇಹೇ ಕಾತುಕಾಮೋ’’ತಿ ಏವಂ ವತ್ವಾ ಚ ‘‘ಅಹಂ ತಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ನ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಾ ವದತಿ. ಸೋ ತಸ್ಸಾ ವಚನಂ ಅನಭಿನನ್ದಿತ್ವಾ ಅಪ್ಪಟಿಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ತುಣ್ಹೀಭೂತೋವ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇತಿ, ಏತ್ತಾವತಾ ‘‘ನ ವೀಮಂಸತಿ ಪಚ್ಚಾಹರತಿ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ನ ವೀಮಂಸತಿ ನ ಪಚ್ಚಾಹರತೀತಿ ಕೇವಲಂ ಸಾಸನಾರೋಚನಕಾಲೇ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿಯೇವ, ಇತರಂ ಪನ ದ್ವಯಂ ನ ಕರೋತಿ.

ನ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ ವೀಮಂಸತಿ ಪಚ್ಚಾಹರತೀತಿ ಕೋಚಿ ಪುರಿಸೋ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಠಿತಟ್ಠಾನೇ ವಾ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನೇ ವಾ ತಥಾರೂಪಿಂ ಕಥಂ ಕಥೇತಿ, ಭಿಕ್ಖು ತೇನ ಅಪ್ಪಹಿತೋಪಿ ಪಹಿತೋ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಹೋಹಿ ಕಿರ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಭರಿಯಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ರುಚಿಂ ವಾ ಅರುಚಿಂ ವಾ ಪುನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಇಮಸ್ಸ ಆರೋಚೇತಿ. ತೇನೇವ ನಯೇನ ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಅಪಚ್ಚಾಹರನ್ತೋ ¶ ‘‘ನ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ ವೀಮಂಸತಿ ನ ಪಚ್ಚಾಹರತೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ತೇನೇವ ನಯೇನ ಗತೋ ಅವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ತಾಯ ಸಮುಟ್ಠಾಪಿತಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಪಠಮಚತುಕ್ಕಸ್ಸ ತತಿಯಪದೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಇಮಸ್ಸ ಆರೋಚೇನ್ತೋ ‘‘ನ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ ನ ವೀಮಂಸತಿ ಪಚ್ಚಾಹರತೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಚತುತ್ಥಪದಂ ಪಾಕಟಮೇವ.

ಸಮ್ಬಹುಲೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಣಾಪೇತೀತಿಆದಿನಯಾ ಪಾಕಟಾಯೇವ. ಯಥಾ ಪನ ಸಮ್ಬಹುಲಾಪಿ ಏಕವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಆಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಏವಂ ಏಕಸ್ಸಪಿ ಸಮ್ಬಹುಲವತ್ಥೂಸು ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಕಥಂ? ಪುರಿಸೋ ಭಿಕ್ಖುಂ ¶ ಆಣಾಪೇತಿ ‘‘ಗಚ್ಛ, ಭನ್ತೇ, ಅಸುಕಸ್ಮಿಂ ನಾಮ ಪಾಸಾದೇ ಸಟ್ಠಿಮತ್ತಾ ವಾ ಸತ್ತತಿಮತ್ತಾ ವಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಠಿತಾ ತಾ ವದೇಹಿ, ಹೋಥ ಕಿರ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಭರಿಯಾಯೋ’’ತಿ. ಸೋ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ಪುನ ತಂ ಸಾಸನಂ ಪಚ್ಚಾಹರತಿ. ಯತ್ತಕಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ತತ್ತಕಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಆಪಜ್ಜತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಪರಿವಾರೇಪಿ –

‘‘ಪದವೀತಿಹಾರಮತ್ತೇನ, ವಾಚಾಯ ಭಣಿತೇನ ಚ;

ಸಬ್ಬಾನಿ ಗರುಕಾನಿ ಸಪ್ಪಟಿಕಮ್ಮಾನಿ;

ಚತುಸಟ್ಠಿ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯ ಏಕತೋ;

ಪಞ್ಹಾಮೇಸಾ ಕುಸಲೇಹಿ ಚಿನ್ತಿತಾ’’ತಿ. (ಪರಿ. ೪೮೦);

ಇಮಂ ¶ ಕಿರ ಅತ್ಥವಸಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಅಯಂ ಪಞ್ಹೋ ವುತ್ತೋ. ವಚನಸಿಲಿಟ್ಠತಾಯ ಚೇತ್ಥ ‘‘ಚತುಸಟ್ಠಿ ಆಪತ್ತಿಯೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಏವಂ ಕರೋನ್ತೋ ಪನ ಸತಮ್ಪಿ ಸಹಸ್ಸಮ್ಪಿ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ. ಯಥಾ ಚ ಏಕೇನ ಪೇಸಿತಸ್ಸ ಏಕಸ್ಸ ಸಮ್ಬಹುಲಾಸು ಇತ್ಥೀಸು ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ, ಏವಂ ಏಕೋ ಪುರಿಸೋ ಸಮ್ಬಹುಲೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಸನ್ತಿಕಂ ಪೇಸೇತಿ, ಸಬ್ಬೇಸಂ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ. ಏಕೋ ಸಮ್ಬಹುಲೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಮ್ಬಹುಲಾನಂ ಇತ್ಥೀನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಪೇಸೇತಿ, ಇತ್ಥಿಗಣನಾಯ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾ. ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಪುರಿಸಾ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಸನ್ತಿಕಂ ಪೇಸೇನ್ತಿ, ಪುರಿಸಗಣನಾಯ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾ. ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಏಕಂ ಸಮ್ಬಹುಲಾನಂ ಇತ್ಥೀನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಪೇಸೇನ್ತಿ, ವತ್ಥುಗಣನಾಯ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾ. ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಸಮ್ಬಹುಲೇ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಸನ್ತಿಕಂ ಪೇಸೇನ್ತಿ, ವತ್ಥುಗಣನಾಯ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾ. ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಪುರಿಸಾ ಸಮ್ಬಹುಲೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಮ್ಬಹುಲಾನಂ ಇತ್ಥೀನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಪೇಸೇನ್ತಿ, ವತ್ಥುಗಣನಾಯ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾ. ಏಸ ನಯೋ ‘‘ಏಕಾ ಇತ್ಥೀ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖು’’ನ್ತಿಆದೀಸುಪಿ. ಏತ್ಥ ಚ ಸಭಾಗವಿಭಾಗತಾ ನಾಮ ಅಪ್ಪಮಾಣಂ, ಮಾತಾಪಿತುನಮ್ಪಿ ಪಞ್ಚಸಹಧಮ್ಮಿಕಾನಮ್ಪಿ ಸಞ್ಚರಿತ್ತಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿಯೇವ.

ಪುರಿಸೋ ¶ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆಣಾಪೇತಿ ಗಚ್ಛ ಭನ್ತೇತಿ ಚತುಕ್ಕಂ ಅಙ್ಗವಸೇನ ಆಪತ್ತಿಭೇದ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ. ತಸ್ಸ ಪಚ್ಛಿಮಪದೇ ಅನ್ತೇವಾಸೀ ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಬಹಿದ್ಧಾ ಪಚ್ಚಾಹರತೀತಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಅನಾರೋಚೇತ್ವಾ ಏತ್ತೋವ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಆರೋಚೇತಿ. ಆಪತ್ತಿ ಉಭಿನ್ನಂ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸಾತಿ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಚ ವೀಮಂಸಾಪಿತತ್ತಾ ಚ ದ್ವೀಹಙ್ಗೇಹಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಸ್ಸ ವೀಮಂಸಿತತ್ತಾ ಚ ಪಚ್ಚಾಹಟತ್ತಾ ಚ ದ್ವೀಹಙ್ಗೇಹಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ. ಸೇಸಂ ಪಾಕಟಮೇವ.

೩೩೯. ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸಮ್ಪಾದೇತೀತಿ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ ಚೇವ ವೀಮಂಸತಿ ಚ. ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ವಿಸಂವಾದೇತೀತಿ ನ ಪಚ್ಚಾಹರತಿ. ಗಚ್ಛನ್ತೋ ವಿಸಂವಾದೇತೀತಿ ನ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸಮ್ಪಾದೇತೀತಿ ¶ ವೀಮಂಸತಿ ಚೇವ ಪಚ್ಚಾಹರತಿ ಚ. ಏವಂ ಉಭಯತ್ಥ ದ್ವೀಹಙ್ಗೇಹಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ. ತತಿಯಪದೇ ಆಪತ್ತಿ, ಚತುತ್ಥೇ ಅನಾಪತ್ತಿ.

೩೪೦. ಅನಾಪತ್ತಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಚೇತಿಯಸ್ಸ ವಾ ಗಿಲಾನಸ್ಸ ವಾ ಕರಣೀಯೇನ ಗಚ್ಛತಿ ಉಮ್ಮತ್ತಕಸ್ಸ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಉಪೋಸಥಾಗಾರಂ ವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ವಾ ವಿಪ್ಪಕತಂ ಹೋತಿ. ತತ್ಥ ಕಾರುಕಾನಂ ¶ ಭತ್ತವೇತನತ್ಥಾಯ ಉಪಾಸಕೋ ವಾ ಉಪಾಸಿಕಾಯ ಸನ್ತಿಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಹಿಣೇಯ್ಯ, ಉಂಪಾಸಿಕಾ ವಾ ಉಪಾಸಕಸ್ಸ, ಏವರೂಪೇನ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಕರಣೀಯೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಚೇತಿಯಕಮ್ಮೇ ಕಯಿರಮಾನೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಗಿಲಾನಸ್ಸ ಭೇಸಜ್ಜತ್ಥಾಯಪಿ ಉಪಾಸಕೇನ ವಾ ಉಪಾಸಿಕಾಯ ಸನ್ತಿಕಂ ಉಪಾಸಿಕಾಯ ವಾ ಉಪಾಸಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಪಹಿತಸ್ಸ ಗಚ್ಛತೋ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಉಮ್ಮತ್ತಕಆದಿಕಮ್ಮಿಕಾ ವುತ್ತನಯಾ ಏವ.

ಪದಭಾಜನೀಯವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಸಮುಟ್ಠಾನಾದೀಸು ಇದಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಛಸಮುಟ್ಠಾನಂ, ಸೀಸುಕ್ಖಿಪನಾದಿನಾ ಕಾಯವಿಕಾರೇನ ಸಾಸನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾಯ ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಪುನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾಯ ಏವ ಆರೋಚೇನ್ತಸ್ಸ ಕಾಯತೋ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ. ಆಸನಸಾಲಾಯ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ‘‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮಾ ಆಗಮಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸಾ ಚಿತ್ತಂ ಜಾನೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ಕೇನಚಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಂ ಆಗತಂ ವತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಗತಾಯ ಪುನ ತಸ್ಮಿಂ ಪುರಿಸೇ ಆಗತೇ ಆರೋಚೇನ್ತಸ್ಸ ವಾಚತೋ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ. ವಾಚಾಯ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಾಸನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇನ ಕರಣೀಯೇನ ತಸ್ಸಾ ಘರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ವಾ ಗಮನಕಾಲೇ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ವಚೀಭೇದೇನೇವ ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಪುನ ಅಞ್ಞೇನೇವ ¶ ಕರಣೀಯೇನ ತತೋ ಅಪಕ್ಕಮ್ಮ ಕದಾಚಿದೇವ ತಂ ಪುರಿಸಂ ದಿಸ್ವಾ ಆರೋಚೇನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ವಾಚತೋವ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ. ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಪನ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸಾಪಿ ಕಾಯವಾಚತೋ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ. ಕಥಂ? ಸಚೇ ಹಿಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಅಲಂವಚನೀಯಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುಂ ಘರಂ ಉಪಗತಂ ಥೇರಪಿತಾ ವದತಿ ‘‘ಮಾತಾ ತೇ ತಾತ ಮಂ ಮಹಲ್ಲಕಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಞಾತಿಕುಲಂ ಗತಾ, ಗಚ್ಛ ತಂ ಮಂ ಉಪಟ್ಠಾತುಂ ಪೇಸೇಹೀ’’ತಿ. ಸೋ ಚೇ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ವತ್ವಾ ಪುನ ಪಿತುನೋ ತಸ್ಸಾ ಆಗಮನಂ ವಾ ಅನಾಗಮನಂ ವಾ ಆರೋಚೇತಿ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ. ಇಮಾನಿ ತೀಣಿ ಅಚಿತ್ತಕಸಮುಟ್ಠಾನಾನಿ.

ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ ಪನ ಜಾನಿತ್ವಾ ಏತೇಹೇವ ತೀಹಿ ನಯೇಹಿ ಸಞ್ಚರಿತ್ತಂ ಸಮಾಪಜ್ಜತೋ ಕಾಯಚಿತ್ತತೋ ವಾಚಾಚಿತ್ತತೋ ಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತತೋ ಚ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ. ಇಮಾನಿ ತೀಣಿ ಪಣ್ಣತ್ತಿಜಾನನಚಿತ್ತೇನ ಸಚಿತ್ತಕಸಮುಟ್ಠಾನಾನಿ. ಕಿರಿಯಂ, ನೋಸಞ್ಞಾವಿಮೋಕ್ಖಂ, ಪಣ್ಣತ್ತಿವಜ್ಜಂ, ಕಾಯಕಮ್ಮಂ, ವಚೀಕಮ್ಮಂ, ಕುಸಲಾದಿವಸೇನ ಚೇತ್ಥ ತೀಣಿ ಚಿತ್ತಾನಿ, ಸುಖಾದಿವಸೇನ ತಿಸ್ಸೋ ವೇದನಾತಿ.

೩೪೧. ವಿನೀತವತ್ಥೂಸು ¶ ಆದಿತೋ ವತ್ಥುಪಞ್ಚಕೇ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಮತ್ತತ್ತಾ ದುಕ್ಕಟಂ.

ಕಲಹವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಸಮ್ಮೋದನೀಯಂ ಅಕಾಸೀತಿ ತಂ ಸಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ¶ ಪುನ ಗೇಹಗಮನೀಯಂ

ಅಕಾಸಿ. ನಾಲಂವಚನೀಯಾತಿ ನ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಾ ಹಿ ಯಥಾ ಯಥಾ ಯೇಸು ಯೇಸು ಜನಪದೇಸು ಪರಿಚ್ಚತ್ತಾ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಾವ ಹೋತಿ, ಭರಿಯಾಭಾವಂ ಅತಿಕ್ಕಮತಿ, ಅಯಂ ‘‘ಅಲಂವಚನೀಯಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಏಸಾ ಪನ ನ ಅಲಂವಚನೀಯಾ ಕೇನಚಿದೇವ ಕಾರಣೇನ ಕಲಹಂ ಕತ್ವಾ ಗತಾ, ತೇನೇವೇತ್ಥ ಭಗವಾ ‘‘ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಆಹ. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗೇ ಯಕ್ಖಿಯಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಾದೀಸುಪಿ ಯಕ್ಖಿಪೇತಿಯೋ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯವತ್ಥುಮೇವಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ಪನೇತಂ ನ ವಿಚಾರಿತಂ. ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವಾತಿ.

ಸಞ್ಚರಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೬. ಕುಟಿಕಾರಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ

೩೪೨. ತೇನ ಸಮಯೇನಾತಿ ಕುಟಿಕಾರಸಿಕ್ಖಾಪದಂ. ತತ್ಥ ಆಳವಕಾತಿ ಆಳವಿರಟ್ಠೇ ಜಾತಾ ದಾರಕಾ ಆಳವಕಾ ನಾಮ, ತೇ ಪಬ್ಬಜಿತಕಾಲೇಪಿ ‘‘ಆಳವಕಾ’’ತ್ವೇವ ಪಞ್ಞಾಯಿಂಸು. ತೇ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ಆಳವಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ. ಸಞ್ಞಾಚಿಕಾಯೋತಿ ¶ ಸಯಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಗಹಿತೂಪಕರಣಾಯೋ. ಕಾರಾಪೇನ್ತೀತಿ ಕರೋನ್ತಿಪಿ ಕಾರಾಪೇನ್ತಿಪಿ, ತೇ ಕಿರ ಸಾಸನೇ ವಿಪಸ್ಸನಾಧುರಞ್ಚ ಗನ್ಥಧುರಞ್ಚಾತಿ ದ್ವೇಪಿ ಧುರಾನಿ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ನವಕಮ್ಮಮೇವ ಧುರಂ ಕತ್ವಾ ಪಗ್ಗಣ್ಹಿಂಸು. ಅಸ್ಸಾಮಿಕಾಯೋತಿ ಅನಿಸ್ಸರಾಯೋ, ಕಾರೇತಾ ದಾಯಕೇನ ವಿರಹಿತಾಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅತ್ತುದ್ದೇಸಿಕಾಯೋತಿ ಅತ್ತಾನಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಆರದ್ಧಾಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಪ್ಪಮಾಣಿಕಾಯೋತಿ ‘‘ಏತ್ತಕೇನ ನಿಟ್ಠಂ ಗಚ್ಛಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಅಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಪ್ಪಮಾಣಾಯೋ, ವುದ್ಧಿಪ್ಪಮಾಣಾಯೋ ವಾ ಮಹನ್ತಪ್ಪಮಾಣಾಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಯಾಚನಾ ಏವ ಬಹುಲಾ ಏತೇಸಂ ಮನ್ದಂ ಅಞ್ಞಂ ಕಮ್ಮನ್ತಿ ಯಾಚನಬಹುಲಾ. ಏವಂ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಬಹುಲಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಅತ್ಥತೋ ಪನೇತ್ಥ ನಾನಾಕರಣಂ ನತ್ಥಿ, ಅನೇಕಕ್ಖತ್ತುಂ ‘‘ಪುರಿಸಂ ದೇಥ, ಪುರಿಸತ್ಥಕರಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ಯಾಚನ್ತಾನಮೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ. ತತ್ಥ ಮೂಲಚ್ಛೇಜ್ಜಾಯ ಪುರಿಸಂ ಯಾಚಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಸಹಾಯತ್ಥಾಯ ಕಮ್ಮಕರಣತ್ಥಾಯ ‘‘ಪುರಿಸಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ಯಾಚಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಪುರಿಸತ್ಥಕರನ್ತಿ ಪುರಿಸೇನ ಕಾತಬ್ಬಂ ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ವುಚ್ಚತಿ, ತಂ ಯಾಚಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ಕಿಞ್ಚಿ ವತ್ಥು ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ¶ ಠಪೇತ್ವಾ ಮಿಗಲುದ್ದಕಮಚ್ಛಬನ್ಧಕಾದೀನಂ ಸಕಕಮ್ಮಂ ಅವಸೇಸಂ ಸಬ್ಬಂ ಕಪ್ಪಿಯಂ. ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ, ಆಗತತ್ಥ ಕೇನ ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತೇ ವಾ ಅಪುಚ್ಛಿತೇ ವಾ ಯಾಚಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ವಿಞ್ಞತ್ತಿಪಚ್ಚಯಾ ದೋಸೋ ನತ್ಥಿ. ತಸ್ಮಾ ಮಿಗಲುದ್ದಕಾದಯೋ ಸಕಕಮ್ಮಂ ನ ಯಾಚಿತಬ್ಬಾ, ‘‘ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ಅನಿಯಮೇತ್ವಾಪಿ ನ ಯಾಚಿತಬ್ಬಾ; ಏವಂ ¶ ಯಾಚಿತಾ ಹಿ ತೇ ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಉಯ್ಯೋಜೇತ್ವಾ ಮಿಗೇಪಿ ಮಾರೇತ್ವಾ ಆಹರೇಯ್ಯುಂ. ನಿಯಮೇತ್ವಾ ಪನ ‘‘ವಿಹಾರೇ ಕಿಞ್ಚಿ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಅತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ಯಾಚಿತಬ್ಬಾ. ಫಾಲನಙ್ಗಲಾದೀನಿ ಉಪಕರಣಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಸಿತುಂ ವಾ ವಪಿತುಂ ವಾ ಲಾಯಿತುಂ ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಸಕಿಚ್ಚಪಸುತಮ್ಪಿ ಕಸ್ಸಕಂ ವಾ ಅಞ್ಞಂ ವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ಯಾಚಿತುಂ ವಟ್ಟತೇವ. ಯೋ ಪನ ವಿಘಾಸಾದೋ ವಾ ಅಞ್ಞೋ ವಾ ಕೋಚಿ ನಿಕ್ಕಮ್ಮೋ ನಿರತ್ಥಕಕಥಂ ಕಥೇನ್ತೋ ನಿದ್ದಾಯನ್ತೋ ವಾ ವಿಹರತಿ, ಏವರೂಪಂ ಅಯಾಚಿತ್ವಾಪಿ ‘‘ಏಹಿ ರೇ ಇದಂ ವಾ ಇದಂ ವಾ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ಯದಿಚ್ಛಕಂ ಕಾರಾಪೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

ಹತ್ಥಕಮ್ಮಸ್ಸ ಪನ ಸಬ್ಬಕಪ್ಪಿಯಭಾವದೀಪನತ್ಥಂ ಇಮಂ ನಯಂ ಕಥೇನ್ತಿ. ಸಚೇ ಹಿ ಭಿಕ್ಖು ಪಾಸಾದಂ ಕಾರೇತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ಥಮ್ಭತ್ಥಾಯ ಪಾಸಾಣಕೋಟ್ಟಕಾನಂ ಘರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವತ್ತಬ್ಬಂ ‘‘ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತಿ ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿ. ಕಿಂ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಭನ್ತೇ,ತಿ? ಪಾಸಾಣತ್ಥಮ್ಭಾ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಾತಿ. ಸಚೇ ತೇ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ¶ ವಾ ದೇನ್ತಿ, ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಿತ್ತೇ ಅತ್ತನೋ ಥಮ್ಭೇ ವಾ ದೇನ್ತಿ, ವಟ್ಟತಿ. ಅಥಾಪಿ ವದನ್ತಿ – ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ, ಭನ್ತೇ, ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ಖಣೋ ನತ್ಥಿ, ಅಞ್ಞಂ ಉದ್ಧರಾಪೇಥ, ತಸ್ಸ ಮೂಲಂ ದಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಉದ್ಧರಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಪಾಸಾಣತ್ಥಮ್ಭೇ ಉದ್ಧಟಮನುಸ್ಸಾನಂ ಮೂಲಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಏತೇನೇವುಪಾಯೇನ ಪಾಸಾದದಾರೂನಂ ಅತ್ಥಾಯ ವಡ್ಢಕೀನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಇಟ್ಠಕತ್ಥಾಯ ಇಟ್ಠಕವಡ್ಢಕೀನಂ ಛದನತ್ಥಾಯ ಗೇಹಚ್ಛಾದಕಾನಂ ಚಿತ್ತಕಮ್ಮತ್ಥಾಯ ಚಿತ್ತಕಾರಾನನ್ತಿ ಯೇನ ಯೇನ ಅತ್ಥೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ ತೇಸಂ ತೇಸಂ ಸಿಪ್ಪಕಾರಕಾನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ಯಾಚಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಹತ್ಥಕಮ್ಮಯಾಚನವಸೇನ ಚ ಮೂಲಚ್ಛೇಜ್ಜಾಯ ವಾ ಭತ್ತವೇತನಾನುಪ್ಪದಾನೇನ ವಾ ಲದ್ಧಮ್ಪಿ ಸಬ್ಬಂ ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಅರಞ್ಞತೋ ಆಹರಾಪೇನ್ತೇನ ಚ ಸಬ್ಬಂ ಅನಜ್ಝಾವುತ್ಥಕಂ ಆಹರಾಪೇತಬ್ಬಂ.

ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಪಾಸಾದಂ ಕಾರೇತುಕಾಮೇನ ಮಞ್ಚಪೀಠಪತ್ತಪರಿಸ್ಸಾವನಧಮಕರಕಚೀವರಾದೀನಿ ¶ ಕಾರಾಪೇತುಕಾಮೇನಾಪಿ ದಾರುಲೋಹಸುತ್ತಾದೀನಿ ಲಭಿತ್ವಾ ತೇ ತೇ ಸಿಪ್ಪಕಾರಕೇ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ಯಾಚಿತಬ್ಬಂ. ಹತ್ಥಕಮ್ಮಯಾಚನವಸೇನ ಚ ಮೂಲಚ್ಛೇಜ್ಜಾಯ ವಾ ಭತ್ತವೇತನಾನುಪ್ಪದಾನೇನ ವಾ ಲದ್ಧಮ್ಪಿ ಸಬ್ಬಂ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ಪನ ಕಾತುಂ ನ ಇಚ್ಛನ್ತಿ, ಭತ್ತವೇತನಂ ಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತಿ, ಅಕಪ್ಪಿಯಕಹಾಪಣಾದಿ ನ ದಾತಬ್ಬಂ. ಭಿಕ್ಖಾಚಾರವತ್ತೇನ ತಣ್ಡುಲಾದೀನಿ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

ಹತ್ಥಕಮ್ಮವಸೇನ ಪತ್ತಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ತಥೇವ ಪಾಚೇತ್ವಾ ನವಪಕ್ಕಸ್ಸ ಪತ್ತಸ್ಸ ಪುಞ್ಛನತೇಲತ್ಥಾಯ ಅನ್ತೋಗಾಮಂ ಪವಿಟ್ಠೇನ ‘‘ಭಿಕ್ಖಾಯ ಆಗತೋ’’ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಯಾಗುಯಾ ವಾ ಭತ್ತೇ ವಾ ಆನೀತೇ ಹತ್ಥೇನ ಪತ್ತೋ ಪಿಧಾತಬ್ಬೋ. ಸಚೇ ಉಪಾಸಿಕಾ ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಪುಚ್ಛತಿ, ‘‘ನವಪಕ್ಕೋ ಪತ್ತೋ ಪುಞ್ಛನತೇಲೇನ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ಸಾ ‘‘ದೇಹಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತೇಲೇನ ಪುಞ್ಛಿತ್ವಾ ಯಾಗುಯಾ ವಾ ಭತ್ತಸ್ಸ ವಾ ಪೂರೇತ್ವಾ ದೇತಿ, ವಿಞ್ಞತ್ತಿ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ, ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ.

ಭಿಕ್ಖೂ ¶ ಪಗೇವ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಆಸನಸಾಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಆಸನಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತಾ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ. ತತ್ರ ಚೇ ಉಪಾಸಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಠಿತೇ ದಿಸ್ವಾ ಸಯಮೇವ ಆಸನಾನಿ ಆಹರಾಪೇನ್ತಿ, ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೇಹಿ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಗನ್ತಬ್ಬಂ. ಅನಾಪುಚ್ಛಾ ಗತಾನಮ್ಪಿ ನಟ್ಠಂ ಗೀವಾ ನ ಹೋತಿ, ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಗಮನಂ ಪನ ವತ್ತಂ. ಸಚೇ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ‘‘ಆಸನಾನಿ ಆಹರಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇಹಿ ಆಹಟಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾವ ಗನ್ತಬ್ಬಂ. ಅನಾಪುಚ್ಛಾ ಗತಾನಂ ವತ್ತಭೇದೋ ಚ ನಟ್ಠಞ್ಚ ಗೀವಾತಿ. ಅತ್ಥರಣಕೋಜವಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ.

ಮಕ್ಖಿಕಾಯೋ ¶ ಬಹುಕಾ ಹೋನ್ತಿ, ‘‘ಮಕ್ಖಿಕಾಬೀಜನಿಂ ಆಹರಥಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ಪುಚಿಮನ್ದಸಾಖಾದೀನಿ ಆಹರನ್ತಿ, ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಾನಿ. ಆಸನಸಾಲಾಯ ಉದಕಭಾಜನಂ ರಿತ್ತಂ ಹೋತಿ, ‘‘ಧಮಕರಣಂ ಗಣ್ಹಾ’’ತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ಧಮಕರಕಞ್ಹಿ ರಿತ್ತಭಾಜನೇ ಪಕ್ಖಿಪನ್ತೋ ಭಿನ್ದೇಯ್ಯ ‘‘ನದಿಂ ವಾ ತಳಾಕಂ ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಪನ ಉದಕಂ ಆಹರಾ’’ತಿ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ‘‘ಗೇಹತೋ ಆಹರಾ’’ತಿ ನೇವ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ನ ಆಹಟಂ ¶ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ. ಆಸನಸಾಲಾಯಂ ವಾ ಅರಞ್ಞಕೇ ವಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕರೋನ್ತೇಹಿ ತತ್ಥಜಾತಕಂ ಅನಜ್ಝಾವುತ್ಥಕಂ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಉತ್ತರಿಭಙ್ಗಾರಹಂ ಪತ್ತಂ ವಾ ಫಲಂ ವಾ ಸಚೇ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಂ ಆಹರಾಪೇತಿ, ಹತ್ಥಕಮ್ಮವಸೇನ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಅಲಜ್ಜೀಹಿ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ವಾ ಸಾಮಣೇರೇಹಿ ವಾ ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ನ ಕಾರೇತಬ್ಬಂ. ಅಯಂ ತಾವ ಪುರಿಸತ್ಥಕರೇ ನಯೋ.

ಗೋಣಂ ಪನ ಅಞ್ಞಾತಕಅಪ್ಪವಾರಿತಟ್ಠಾನತೋ ಆಹರಾಪೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಆಹರಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ. ಞಾತಿಪವಾರಿತಟ್ಠಾನತೋಪಿ ಮೂಲಚ್ಛೇಜ್ಜಾಯ ಯಾಚಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ತಾವಕಾಲಿಕನಯೇನ ಸಬ್ಬತ್ಥ ವಟ್ಟತಿ. ಏವಂ ಆಹರಾಪಿತಞ್ಚ ಗೋಣಂ ರಕ್ಖಿತ್ವಾ ಜಗ್ಗಿತ್ವಾ ಸಾಮಿಕಾ ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇತಬ್ಬಾ. ಸಚಸ್ಸ ಪಾದೋ ವಾ ಸಿಙ್ಗಂ ವಾ ಭಿಜ್ಜತಿ ವಾ ನಸ್ಸತಿ ವಾ ಸಾಮಿಕಾ ಚೇ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ತಿ, ಇಚ್ಚೇತಂ ಕುಸಲಂ. ನೋ ಚೇ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ತಿ, ಗೀವಾ ಹೋತಿ. ಸಚೇ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂಯೇವ ದೇಮಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ ನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ. ‘‘ವಿಹಾರಸ್ಸ ದೇಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪನ ‘‘ಆರಾಮಿಕಾನಂ ಆಚಿಕ್ಖಥ ಜಗ್ಗನತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ.

‘‘ಸಕಟಂ ದೇಥಾ’’ತಿಪಿ ಅಞ್ಞಾತಕಅಪ್ಪವಾರಿತೇ ವತ್ತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ವಿಞ್ಞತ್ತಿಏವ ಹೋತಿ ದುಕ್ಕಟಂ ಆಪಜ್ಜತಿ. ಞಾತಿಪವಾರಿತಟ್ಠಾನೇ ಪನ ವಟ್ಟತಿ, ತಾವಕಾಲಿಕಂ ವಟ್ಟತಿ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಪುನ ದಾತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ನೇಮಿಯಾದೀನಿ ಭಿಜ್ಜನ್ತಿ ಪಾಕತಿಕಾನಿ ಕತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಂ. ನಟ್ಠೇ ಗೀವಾ ಹೋತಿ. ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಮೇವ ದೇಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ದಾರುಭಣ್ಡಂ ನಾಮ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಏಸ ನಯೋ ವಾಸಿಫರಸುಕುಠಾರೀಕುದಾಲನಿಖಾದನೇಸು. ವಲ್ಲಿಆದೀಸು ಚ ಪರಪರಿಗ್ಗಹಿತೇಸು. ಗರುಭಣ್ಡಪ್ಪಹೋನಕೇಸುಯೇವ ಚ ವಲ್ಲಿಆದೀಸು ವಿಞ್ಞತ್ತಿ ಹೋತಿ, ನ ತತೋ ಓರಂ.

ಅನಜ್ಝಾವುತ್ಥಕಂ ¶ ಪನ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಆಹರಾಪೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ರಕ್ಖಿತಗೋಪಿತಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಹಿ ವಿಞ್ಞತ್ತಿ ನಾಮ ವುಚ್ಚತಿ. ಸಾ ದ್ವೀಸು ಪಚ್ಚಯೇಸು ಸಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಸೇನಾಸನಪಚ್ಚಯೇ ಪನ ‘‘ಆಹರ ದೇಹೀ’’ತಿ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಮತ್ತಮೇವ ನ ವಟ್ಟತಿ ¶ , ಪರಿಕಥೋಭಾಸನಿಮಿತ್ತಕಮ್ಮಾನಿ ವಟ್ಟನ್ತಿ. ತತ್ಥ ಉಪೋಸಥಾಗಾರಂ ವಾ ಭೋಜನಸಾಲಂ ವಾ ಅಞ್ಞಂ ವಾ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಸೇನಾಸನಂ ಇಚ್ಛತೋ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ವತ ಓಕಾಸೇ ಏವರೂಪಂ ಸೇನಾಸನಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ಅನುರೂಪ’’ನ್ತಿ ವಾತಿಆದಿನಾ ¶ ನಯೇನ ವಚನಂ ಪರಿಕಥಾ ನಾಮ. ‘‘ಉಪಾಸಕಾ ತುಮ್ಹೇ ಕುಹಿಂ ವಸಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಪಾಸಾದೇ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪನ ಉಪಾಸಕಾ ಪಾಸಾದೋ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಏವಮಾದಿವಚನಂ ಓಭಾಸೋ ನಾಮ. ಮನುಸ್ಸೇ ದಿಸ್ವಾ ರಜ್ಜುಂ ಪಸಾರೇತಿ, ಖೀಲೇ ಆಕೋಟಾಪೇತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಇದಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಇಧ ಆವಾಸಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಏವಮಾದಿಕರಣಂ ಪನ ನಿಮಿತ್ತಕಮ್ಮಂ ನಾಮ. ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯೇ ಪನ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಪಿ ವಟ್ಟತಿ, ಪಗೇವ ಪರಿಕಥಾದೀನಿ.

ಮನುಸ್ಸಾ ಉಪದ್ದುತಾ ಯಾಚನಾಯ ಉಪದ್ದುತಾ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾತಿ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ತಾಯ ಯಾಚನಾಯ ಚ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಚ ಪೀಳಿತಾ. ಉಬ್ಬಿಜ್ಜನ್ತಿಪೀತಿ ‘‘ಕಿಂ ನು ಆಹರಾಪೇಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಉಬ್ಬೇಗಂ ಇಞ್ಜನಂ ಚಲನಂ ಪಟಿಲಭನ್ತಿ. ಉತ್ತಸನ್ತಿಪೀತಿ ಅಹಿಂ ವಿಯ ದಿಸ್ವಾ ಸಹಸಾ ತಸಿತ್ವಾ ಉಕ್ಕಮನ್ತಿ. ಪಲಾಯನ್ತಿಪೀತಿ ದೂರತೋವ ಯೇನ ವಾ ತೇನ ವಾ ಪಲಾಯನ್ತಿ. ಅಞ್ಞೇನಪಿ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಯಂ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪನ್ನಾ ತಂ ಪಹಾಯ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ವಾಮಂ ವಾ ದಕ್ಖಿಣಂ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ದ್ವಾರಮ್ಪಿ ಥಕೇನ್ತಿ.

೩೪೪. ಭೂತಪುಬ್ಬಂ ಭಿಕ್ಖವೇತಿ ಇತಿ ಭಗವಾ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಗರಹಿತ್ವಾ ತದನುರೂಪಞ್ಚ ಧಮ್ಮಿಂ ಕಥಂ ಕತ್ವಾ ಪುನಪಿ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ದೋಸಂ ಪಾಕಟಂ ಕುರುಮಾನೋ ಇಮಿನಾ ‘‘ಭೂತಪುಬ್ಬಂ ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ತೀಣಿ ವತ್ಥೂನಿ ದಸ್ಸೇಸಿ. ತತ್ಥ ಮಣಿಕಣ್ಠೋತಿ ಸೋ ಕಿರ ನಾಗರಾಜಾ ಸಬ್ಬಕಾಮದದಂ ಮಹಗ್ಘಂ ಮಣಿಂ ಕಣ್ಠೇ ಪಿಲನ್ಧಿತ್ವಾ ಚರತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಮಣಿಕಣ್ಠೋ’’ ತ್ವೇವ ಪಞ್ಞಾಯಿತ್ಥ. ಉಪರಿಮುದ್ಧನಿ ಮಹನ್ತಂ ಫಣಂ ಕರಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸೀತಿ ಸೋ ಕಿರ ತೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಇಸೀನಂ ಕನಿಟ್ಠೋ ಇಸಿ ಮೇತ್ತಾವಿಹಾರೀ ಅಹೋಸಿ, ತಸ್ಮಾ ನಾಗರಾಜಾ ನದಿತೋ ಉತ್ತರಿತ್ವಾ ದೇವವಣ್ಣಂ ನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸಮ್ಮೋದನೀಯಂ ಕಥಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ದೇವವಣ್ಣಂ ಪಹಾಯ ಸಕವಣ್ಣಮೇವ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಇಸಿಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಸನ್ನಾಕಾರಂ ಕರೋನ್ತೋ ಉಪರಿಮುದ್ಧನಿ ಮಹನ್ತಂ ಫಣಂ ಕರಿತ್ವಾ ಛತ್ತಂ ವಿಯ ಧಾರಯಮಾನೋ ಮುಹುತ್ತಂ ಠತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮತಿ, ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಉಪರಿಮುದ್ಧನಿ ಮಹನ್ತಂ ಫಣಂ ಕರಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸೀ’’ತಿ. ಮಣಿಮಸ್ಸ ಕಣ್ಠೇ ಪಿಲನ್ಧನನ್ತಿ ಮಣಿಂ ಅಸ್ಸ ಕಣ್ಠೇ ಪಿಲನ್ಧಿತಂ, ಆಮುಕ್ಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಾಸೀತಿ ತೇನ ದೇವವಣ್ಣೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಾಪಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮ್ಮೋದಮಾನೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ.

ಮಮನ್ನಪಾನನ್ತಿ ¶ ಮಮ ಅನ್ನಞ್ಚ ಪಾನಞ್ಚ. ವಿಪುಲನ್ತಿ ಬಹುಲಂ. ಉಳಾರನ್ತಿ ಪಣೀತಂ ¶ . ಅತಿಯಾಚಕೋಸೀತಿ ¶ ಅತಿವಿಯ ಯಾಚಕೋ, ಅಸಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಯಾಚಸೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಸುಸೂತಿ ತರುಣೋ, ಥಾಮಸಮ್ಪನ್ನೋ ಯೋಬ್ಬನಪ್ಪತ್ತಪುರಿಸೋ. ಸಕ್ಖರಾ ವುಚ್ಚತಿ ಕಾಳಸಿಲಾ, ತತ್ಥ ಧೋತೋ ಅಸಿ ‘‘ಸಕ್ಖರಧೋತೋ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಸಕ್ಖರಧೋತೋ ಪಾಣಿಮ್ಹಿ ಅಸ್ಸಾತಿ ಸಕ್ಖರಧೋತಪಾಣಿ, ಪಾಸಾಣೇ ಧೋತನಿಸಿತಖಗ್ಗಹತ್ಥೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾ ಸೋ ಅಸಿಹತ್ಥೋ ಪುರಿಸೋ ತಾಸೇಯ್ಯ, ಏವಂ ತಾಸೇಸಿ ಮಂ ಸೇಲಂ ಯಾಚಮಾನೋ, ಮಣಿಂ ಯಾಚನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

ನ ತಂ ಯಾಚೇತಿ ತಂ ನ ಯಾಚೇಯ್ಯ. ಕತರಂ? ಯಸ್ಸ ಪಿಯಂ ಜಿಗೀಸೇತಿ ಯಂ ಅಸ್ಸ ಸತ್ತಸ್ಸ ಪಿಯನ್ತಿ ಜಾನೇಯ್ಯ.

ಕಿಮಙ್ಗಂ ಪನ ಮನುಸ್ಸಭೂತಾನನ್ತಿ ಮನುಸ್ಸಭೂತಾನಂ ಅಮನಾಪಾತಿ ಕಿಮೇವೇತ್ಥ ವತ್ತಬ್ಬಂ.

೩೪೫. ಸಕುಣಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸದ್ದೇನ ಉಬ್ಬಾಳ್ಹೋತಿ ಸೋ ಕಿರ ಸಕುಣಸಙ್ಘೋ ಪಠಮಯಾಮಞ್ಚ ಪಚ್ಛಿಮಯಾಮಞ್ಚ ನಿರನ್ತರಂ ಸದ್ದಮೇವ ಕರೋತಿ, ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ತೇನ ಸದ್ದೇನ ಪೀಳಿತೋ ಹುತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ. ತೇನಾಹ – ‘‘ಯೇನಾಹಂ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮೀ’’ತಿ.

ಕುತೋ ಚ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ಆಗಚ್ಛಸೀತಿ ಏತ್ಥ ನಿಸಿನ್ನೋ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ನ ಆಗಚ್ಛತಿ ವತ್ತಮಾನಸಮೀಪೇ ಪನ ಏವಂ ವತ್ತುಂ ಲಬ್ಭತಿ. ತೇನಾಹ – ‘‘ಕುತೋ ಚ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ಆಗಚ್ಛಸೀ’’ತಿ, ಕುತೋ ಆಗತೋಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ತತೋ ಅಹಂ ಭಗವಾ ಆಗಚ್ಛಾಮೀತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಸೋ ಏವ ನಯೋ. ಉಬ್ಬಾಳ್ಹೋತಿ ಪೀಳಿತೋ, ಉಕ್ಕಣ್ಠಾಪಿತೋ ಹುತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಸೋ ಸಕುಣಸಙ್ಘೋ ‘‘ಭಿಕ್ಖು ಪತ್ತಂ ಯಾಚತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ನ ತೇ ಸಕುಣಾ ಭಿಕ್ಖುನೋ ವಚನಂ ಜಾನನ್ತಿ, ಭಗವಾ ಪನ ಅತ್ತನೋ ಆನುಭಾವೇನ ಯಥಾ ಜಾನನ್ತಿ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ.

೩೪೬. ಅಪಾಹಂ ತೇ ನ ಜಾನಾಮೀತಿ ಅಪಿ ಅಹಂ ತೇ ಜನೇ ‘‘ಕೇ ವಾ ಇಮೇ, ಕಸ್ಸ ವಾ ಇಮೇ’’ತಿ ನ ಜಾನಾಮಿ. ಸಙ್ಗಮ್ಮ ಯಾಚನ್ತೀತಿ ಸಮಾಗನ್ತ್ವಾ ವಗ್ಗವಗ್ಗಾ ಹುತ್ವಾ ಯಾಚನ್ತಿ. ಯಾಚಕೋ ಅಪ್ಪಿಯೋ ಹೋತೀತಿ ಯೋ ಯಾಚತಿ ಸೋ ಅಪ್ಪಿಯೋ ಹೋತಿ. ಯಾಚಂ ಅದದಮಪ್ಪಿಯೋತಿ ಯಾಚನ್ತಿ ಯಾಚಿತಂ ವುಚ್ಚತಿ, ಯಾಚಿತಮತ್ಥಂ ಅದದನ್ತೋಪಿ ಅಪ್ಪಿಯೋ ಹೋತಿ. ಅಥ ವಾ ಯಾಚನ್ತಿ ಯಾಚನ್ತಸ್ಸ, ಅದದಮಪ್ಪಿಯೋತಿ ¶ ಅದೇನ್ತೋ ಅಪ್ಪಿಯೋ ಹೋತಿ. ಮಾ ಮೇ ವಿದೇಸ್ಸನಾ ಅಹೂತಿ ಮಾ ಮೇ ಅಪ್ಪಿಯಭಾವೋ ಅಹು, ಅಹಂ ವಾ ತವ, ತ್ವಂ ವಾ ಮಮ ವಿದೇಸ್ಸೋ ಅಪ್ಪಿಯೋ ಮಾ ಅಹೋಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೪೭. ದುಸ್ಸಂಹರಾನೀತಿ ¶ ಕಸಿಗೋರಕ್ಖಾದೀಹಿ ಉಪಾಯೇಹಿ ದುಕ್ಖೇನ ಸಂಹರಣೀಯಾನಿ.

೩೪೮-೯. ಸಞ್ಞಾಚಿಕಾಯ ಪನ ಭಿಕ್ಖುನಾತಿ ಏತ್ಥ ಸಞ್ಞಾಚಿಕಾ ನಾಮ ಸಯಂ ಪವತ್ತಿತಯಾಚನಾ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಸಞ್ಞಾಚಿಕಾಯಾ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ¶ ಯಾಚನಾಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಸಯಂ ಯಾಚಿತಕೇಹಿ ಉಪಕರಣೇಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಸಾ ಸಯಂಯಾಚಿತಕೇಹಿ ಕಯಿರಮಾನಾ ಸಯಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಕಯಿರಮಾನಾ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ಅತ್ಥಪರಿಯಾಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಯಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಪುರಿಸಮ್ಪೀ’’ತಿ ಏವಮಸ್ಸ ಪದಭಾಜನಂ ವುತ್ತಂ.

ಉಲ್ಲಿತ್ತಾತಿ ಅನ್ತೋಲಿತ್ತಾ. ಅವಲಿತ್ತಾತಿ ಬಹಿಲಿತ್ತಾ. ಉಲ್ಲಿತ್ತಾವಲಿತ್ತಾತಿ ಅನ್ತರಬಾಹಿರಲಿತ್ತಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಕಾರಯಮಾನೇನಾತಿ ಇಮಸ್ಸ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ಕಾರಾಪೇನ್ತೇನಾ’’ತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ, ಏವಞ್ಹಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಸಮೇತಿ. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಸಞ್ಞಾಚಿಕಾಯ ಕುಟಿಂ ಕರೋನ್ತೇನಾಪಿ ಇಧ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ, ತಸ್ಮಾ ಕರೋನ್ತೋ ವಾ ಹೋತು ಕಾರಾಪೇನ್ತೋ ವಾ ಉಭೋಪೇತೇ ‘‘ಕಾರಯಮಾನೇನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾವ ಪದೇನ ಸಙ್ಗಹಿತಾತಿ ಏತಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಕರೋನ್ತೋ ವಾ ಕಾರಾಪೇನ್ತೋ ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಯದಿ ಪನ ಕರೋನ್ತೇನ ವಾ ಕಾರಾಪೇನ್ತೇನ ವಾತಿ ವದೇಯ್ಯ, ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ವಿಲೋಮಿತಂ ಭವೇಯ್ಯ, ನ ಹಿ ಕಾರಾಪೇನ್ತೋ ಕರೋನ್ತೋ ನಾಮ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅತ್ಥಮತ್ತಮೇವೇತ್ಥ ದಸ್ಸಿತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಅತ್ತುದ್ದೇಸನ್ತಿ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಏಸಾ’’ತಿ ಏವಂ ಅತ್ತಾ ಉದ್ದೇಸೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ತುದ್ದೇಸಾ, ತಂ ಅತ್ತುದ್ದೇಸಂ. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಯಸ್ಸಾ ಅತ್ತಾ ಉದ್ದೇಸೋ ಸಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅತ್ಥಪರಿಯಾಯಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅತ್ತುದ್ದೇಸನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ಆಹ. ಪಮಾಣಿಕಾ ಕಾರೇತಬ್ಬಾತಿ ಪಮಾಣಯುತ್ತಾ ಕಾರೇತಬ್ಬಾ. ತತ್ರಿದಂ ಪಮಾಣನ್ತಿ ತಸ್ಸಾ ಕುಟಿಯಾ ಇದಂ ಪಮಾಣಂ. ಸುಗತವಿದತ್ಥಿಯಾತಿ ಸುಗತವಿದತ್ಥಿ ನಾಮ ಇದಾನಿ ಮಜ್ಝಿಮಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ತಿಸ್ಸೋ ¶ ವಿದತ್ಥಿಯೋ ವಡ್ಢಕೀಹತ್ಥೇನ ದಿಯಡ್ಢೋ ಹತ್ಥೋ ಹೋತಿ. ಬಾಹಿರಿಮೇನ ಮಾನೇನಾತಿ ಕುಟಿಯಾ ಬಹಿಕುಟ್ಟಮಾನೇನ ದ್ವಾದಸ ವಿದತ್ಥಿಯೋ, ಮಿನನ್ತೇನ ಪನ ಸಬ್ಬಪಠಮಂ ದಿನ್ನೋ ಮಹಾಮತ್ತಿಕಪರಿಯನ್ತೋ ನ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಥುಸಪಿಣ್ಡಪರಿಯನ್ತೇನ ಮಿನಿತಬ್ಬಂ. ಥುಸಪಿಣ್ಡಸ್ಸಉಪರಿ ಸೇತಕಮ್ಮಂ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕಂ. ಸಚೇ ಥುಸಪಿಣ್ಡೇನ ಅನತ್ಥಿಕೋ ಮಹಾಮತ್ತಿಕಾಯ ಏವ ನಿಟ್ಠಾಪೇತಿ, ಮಹಾಮತ್ತಿಕಾವ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.

ತಿರಿಯನ್ತಿ ವಿತ್ಥಾರತೋ. ಸತ್ತಾತಿ ಸತ್ತ ಸುಗತವಿದತ್ಥಿಯೋ. ಅನ್ತರಾತಿ ಇಮಸ್ಸ ಪನ ಅಯಂ ನಿದ್ದೇಸೋ ¶ , ‘‘ಅಬ್ಭನ್ತರಿಮೇನ ಮಾನೇನಾ’’ತಿ, ಕುಟ್ಟಸ್ಸ ಬಹಿ ಅನ್ತಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಅಬ್ಭನ್ತರಿಮೇನ ಅನ್ತೇನ ಮಿನಿಯಮಾನೇ ತಿರಿಯಂ ಸತ್ತ ¶ ಸುಗತವಿದತ್ಥಿಯೋ ಪಮಾಣನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಯೋ ಪನ ಲೇಸಂ ಓಡ್ಡೇನ್ತೋ ಯಥಾವುತ್ತಪ್ಪಮಾಣಮೇವ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ದೀಘತೋ ಏಕಾದಸ ವಿದತ್ಥಿಯೋ ತಿರಿಯಂ ಅಟ್ಠ ವಿದತ್ಥಿಯೋ, ದೀಘತೋ ವಾ ತೇರಸ ವಿದತ್ಥಿಯೋ ತಿರಿಯಂ ಛ ವಿದತ್ಥಿಯೋ ಕರೇಯ್ಯ, ನ ವಟ್ಟತಿ. ಏಕತೋಭಾಗೇನ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಮ್ಪಿ ಹಿ ಪಮಾಣಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಮೇವ ಹೋತಿ. ತಿಟ್ಠತು ವಿದತ್ಥಿ, ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ದೀಘತೋ ವಾ ಹಾಪೇತ್ವಾ ತಿರಿಯಂ ತಿರಿಯತೋ ವಾ ಹಾಪೇತ್ವಾ ದೀಘಂ ವಡ್ಢೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಕೋ ಪನ ವಾದೋ ಉಭತೋ ವಡ್ಢನೇ? ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ – ‘‘ಆಯಾಮತೋ ವಾ ವಿತ್ಥಾರತೋ ವಾ ಅನ್ತಮಸೋ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಕರೋತಿ ವಾ ಕಾರಾಪೇತಿ ವಾ ಪಯೋಗೇ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿಆದಿ (ಪಾರಾ. ೩೫೩). ಯಥಾವುತ್ತಪ್ಪಮಾಣಾ ಏವ ಪನ ವಟ್ಟತಿ. ಯಾ ಪನ ದೀಘತೋ ಸಟ್ಠಿಹತ್ಥಾಪಿ ಹೋತಿ ತಿರಿಯಂ ತಿಹತ್ಥಾ ವಾ ಊನಕಚತುಹತ್ಥಾ ವಾ ಯತ್ಥ ಪಮಾಣಯುತ್ತೋ ಮಞ್ಚೋ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ನ ಪರಿವತ್ತತಿ, ಅಯಂ ಕುಟೀತಿ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ನ ಗಚ್ಛತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅಯಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ. ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ಪನ ಪಚ್ಛಿಮಕೋಟಿಯಾ ಚತುಹತ್ಥವಿತ್ಥಾರಾ ವುತ್ತಾ, ತತೋ ಹೇಟ್ಠಾ ಅಕುಟಿ. ಪಮಾಣಿಕಾಪಿ ಪನ ಅದೇಸಿತವತ್ಥುಕಾ ವಾ ಸಾರಮ್ಭಾ ವಾ ಅಪರಿಕ್ಕಮನಾ ವಾ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಪಮಾಣಿಕಾ ದೇಸಿತವತ್ಥುಕಾ ಅನಾರಮ್ಭಾ ಸಪರಿಕ್ಕಮನಾವ ವಟ್ಟತಿ. ಪಮಾಣತೋ ಊನತರಮ್ಪಿ ಚತುಹತ್ಥಂ ಪಞ್ಚಹತ್ಥಮ್ಪಿ ಕರೋನ್ತೇನ ದೇಸಿತವತ್ಥುಕಾವ ಕಾರೇತಬ್ಬಾ. ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಞ್ಚ ಪನ ಕರೋನ್ತೋ ಲೇಪಪರಿಯೋಸಾನೇ ಗರುಕಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತಿ.

ತತ್ಥ ಲೇಪೋ ಚ ಅಲೇಪೋ ಚ ಲೇಪೋಕಾಸೋ ಚ ಅಲೇಪೋಕಾಸೋ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಲೇಪೋತಿ ದ್ವೇ ಲೇಪಾ – ಮತ್ತಿಕಾಲೇಪೋ ಚ ಸುಧಾಲೇಪೋ ಚ. ಠಪೇತ್ವಾ ಪನ ಇಮೇ ದ್ವೇ ಲೇಪೇ ಅವಸೇಸೋ ಭಸ್ಮಗೋಮಯಾದಿಭೇದೋ ಲೇಪೋ, ಅಲೇಪೋ. ಸಚೇಪಿ ಕಲಲಲೇಪೋ ಹೋತಿ, ಅಲಪೋ ಏವ. ಲೇಪೋಕಾಸೋತಿ ಭಿತ್ತಿಯೋ ಚೇವ ಛದನಞ್ಚ, ಠಪೇತ್ವಾ ¶ ಪನ ಭಿತ್ತಿಚ್ಛದನೇ ಅವಸೇಸೋ ಥಮ್ಭತುಲಾಪಿಟ್ಠಸಙ್ಘಾಟವಾತಪಾನಧೂಮಚ್ಛಿದ್ದಾದಿ ಅಲೇಪಾರಹೋ ಓಕಾಸೋ ಸಬ್ಬೋಪಿ ಅಲೇಪೋಕಾಸೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಭಿಕ್ಖೂ ಅಭಿನೇತಬ್ಬಾ ವತ್ಥುದೇಸನಾಯಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಕುಟಿಂ ಕಾರೇತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ತತ್ಥ ವತ್ಥುದೇಸನತ್ಥಾಯ ಭಿಕ್ಖೂ ನೇತಬ್ಬಾ. ತೇನ ಕುಟಿಕಾರಕೇನಾತಿಆದಿ ಪನ ಯೇನ ವಿಧಿನಾ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಅಭಿನೇತಬ್ಬಾ, ತಸ್ಸ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಕುಟಿವತ್ಥುಂ ಸೋಧೇತ್ವಾತಿ ನ ವಿಸಮಂ ಅರಞ್ಞಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗನ್ತಬ್ಬಂ ¶ , ಕುಟಿವತ್ಥುಂ ಪನ ಪಠಮಮೇವ ಸೋಧೇತ್ವಾ ಸಮತಲಂ ಸೀಮಮಣ್ಡಲಸದಿಸಂ ಕತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಸಙ್ಘಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಯಾಚಿತ್ವಾ ನೇತಬ್ಬಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಏವಮಸ್ಸ ವಚನೀಯೋತಿ ಸಙ್ಘೋ ಏವಂ ವತ್ತಬ್ಬೋ ಅಸ್ಸ. ಪರತೋ ಪನ ‘‘ದುತಿಯಮ್ಪಿ ಯಾಚಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಸನ್ಧಾಯ ಬಹುವಚನಂ ವುತ್ತಂ. ನೋ ಚೇ ಸಬ್ಬೋ ಸಙ್ಘೋ ಉಸ್ಸಹತೀತಿ ಸಚೇ ಸಬ್ಬೋ ಸಙ್ಘೋ ನ ಇಚ್ಛತಿ, ಸಜ್ಝಾಯಮನಸಿಕಾರಾದೀಸು ಉಯ್ಯುತ್ತಾ ತೇ ತೇ ¶ ಭಿಕ್ಖೂ ಹೋನ್ತಿ. ಸಾರಮ್ಭಂ ಅನಾರಮ್ಭನ್ತಿ ಸಉಪದ್ದವಂ ಅನುಪದ್ದವಂ. ಸಪರಿಕ್ಕಮನಂ ಅಪರಿಕ್ಕಮನನ್ತಿ ಸಉಪಚಾರಂ ಅನುಪಚಾರಂ.

ಪತ್ತಕಲ್ಲನ್ತಿ ಪತ್ತೋ ಕಾಲೋ ಇಮಸ್ಸ ಓಲೋಕನಸ್ಸಾತಿ ಪತ್ತಕಾಲಂ, ಪತ್ತಕಾಲಮೇವ ಪತ್ತಕಲ್ಲಂ. ಇದಞ್ಚ ವತ್ಥುಂಓಲೋಕನತ್ಥಾಯ ಸಮ್ಮುತಿಕಮ್ಮಂ ಅನುಸಾವನಾನಯೇನ ಓಲೋಕೇತ್ವಾಪಿ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಪರತೋ ಪನ ವತ್ಥುದೇಸನಾಕಮ್ಮಂ ಯಥಾವುತ್ತಾಯ ಏವ ಞತ್ತಿಯಾ ಚ ಅನುಸಾವನಾಯ ಚ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ.

೩೫೩. ಕಿಪಿಲ್ಲಿಕಾನನ್ತಿ ರತ್ತಕಾಳಪಿಙ್ಗಲಾದಿಭೇದಾನಂ ಯಾಸಂ ಕಾಸಞ್ಚಿ ಕಿಪಿಲ್ಲಿಕಾನಂ. ಕಿಪೀಲ್ಲಕಾನನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ. ಆಸಯೋತಿ ನಿಬದ್ಧವಸನಟ್ಠಾನಂ, ಯಥಾ ಚ ಕಿಪಿಲ್ಲಿಕಾನಂ ಏವಂ ಉಪಚಿಕಾದೀನಮ್ಪಿ ನಿಬದ್ಧವಸನಟ್ಠಾನಂಯೇವ ಆಸಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಯತ್ಥ ಪನ ತೇ ಗೋಚರತ್ಥಾಯ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ತಾದಿಸೋ ಸಞ್ಚರಣಪ್ಪದೇಸೋ ಅವಾರಿತೋ, ತಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ಅಪನೇತ್ವಾ ಸೋಧೇತ್ವಾ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಇಮಾನಿ ತಾವ ಛ ಠಾನಾನಿಸತ್ತಾನುದ್ದಯಾಯ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾನಿ.

ಹತ್ಥೀನಂ ವಾತಿ ಹತ್ಥೀನಂ ಪನ ನಿಬದ್ಧವಸನಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ನಿಬದ್ಧಗೋಚರಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಸೀಹಾದೀನಂ ಆಸಯೋ ಚ ಗೋಚರಾಯ ಪಕ್ಕಮನ್ತಾನಂ ನಿಬದ್ಧಗಮನಮಗ್ಗೋ ಚ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಏತೇಸಂ ಗೋಚರಭೂಮಿ ನ ಗಹಿತಾ. ಯೇಸಂ ಕೇಸಞ್ಚೀತಿ ಅಞ್ಞೇಸಮ್ಪಿ ವಾಳಾನಂ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾನಂ ¶ . ಇಮಾನಿ ಸತ್ತ ಠಾನಾನಿ ಸಪ್ಪಟಿಭಯಾನಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಆರೋಗ್ಯತ್ಥಾಯ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾನಿ. ಸೇಸಾನಿ ನಾನಾಉಪದ್ದವೇಹಿ ಸಉಪದ್ದವಾನಿ. ತತ್ಥ ಪುಬ್ಬಣ್ಣನಿಸ್ಸಿತನ್ತಿ ಪುಬ್ಬಣ್ಣಂ ನಿಸ್ಸಿತಂ ಸತ್ತನ್ನಂ ¶ ಧಞ್ಞಾನಂ ವಿರುಹನಕಖೇತ್ತಸಾಮನ್ತಾ ಠಿತಂ. ಏಸೇವ ನಯೋ ಅಪರಣ್ಣನಿಸ್ಸಿತಾದೀಸುಪಿ. ಏತ್ಥ ಪನ ಅಬ್ಭಾಘಾತನ್ತಿ ಕಾರಣಾಘರಂ ವೇರಿಘರಂ, ಚೋರಾನಂ ಮಾರಣತ್ಥಾಯ ಕತನ್ತಿ ಕುರುನ್ದಿಆದೀಸು.

ಆಘಾತನನ್ತಿ ಧಮ್ಮಗನ್ಧಿಕಾ ವುಚ್ಚತಿ. ಸುಸಾನನ್ತಿ ಮಹಾಸುಸಾನಂ. ಸಂಸರಣನ್ತಿ ಅನಿಬ್ಬಿಜ್ಝಗಮನೀಯೋ ಗತಪಚ್ಚಾಗತಮಗ್ಗೋ ವುಚ್ಚತಿ. ಸೇಸಂ ಉತ್ತಾನಮೇವ.

ನ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ ಯಥಾಯುತ್ತೇನ ಸಕಟೇನಾತಿ ದ್ವೀಹಿ ಬಲಿಬದ್ದೇಹಿ ಯುತ್ತೇನ ಸಕಟೇನ ಏಕಂ ಚಕ್ಕಂ ನಿಬ್ಬೋದಕಪತನಟ್ಠಾನೇ ಏಕಂ ಬಹಿ ಕತ್ವಾ ಆವಿಜ್ಜಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ. ಕುರುನ್ದಿಯಂ ಪನ ‘‘ಚತೂಹಿ ಯುತ್ತೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಸಮನ್ತಾ ನಿಸ್ಸೇಣಿಯಾ ಅನುಪರಿಗನ್ತುನ್ತಿ ನಿಸ್ಸೇಣಿಯಂ ಠತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಛಾದೇನ್ತೇಹಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ ಸಮನ್ತಾ ನಿಸ್ಸೇಣಿಯಾ ಆವಿಜ್ಜಿತುಂ. ಇತಿ ಏವರೂಪೇ ಸಾರಮ್ಭೇ ಚ ಅಪರಿಕ್ಕಮನೇ ಚ ಠಾನೇ ¶ ನ ಕಾರೇತಬ್ಬಾ. ಅನಾರಮ್ಭೇ ಪನ ಸಪರಿಕ್ಕಮನೇ ಕಾರೇತಬ್ಬಾ, ತಂ ವುತ್ತಪಟಿಪಕ್ಖನಯೇನ ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತಮೇವ.

ಪುನ ಸಞ್ಞಾಚಿಕಾ ನಾಮಾತಿ ಏವಮಾದಿ ‘‘ಸಾರಮ್ಭೇ ಚೇ ಭಿಕ್ಖು ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಅಪರಿಕ್ಕಮನೇ ಸಞ್ಞಾಚಿಕಾಯ ಕುಟಿಂ ಕಾರೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಸಂಯಾಚಿಕಾದೀನಂ ಅತ್ಥಪ್ಪಕಾಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ.

ಪಯೋಗೇ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಏವಂ ಅದೇಸಿತವತ್ಥುಕಂ ವಾ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಂ ವಾ ಕುಟಿಂ ಕಾರೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಅರಞ್ಞತೋ ರುಕ್ಖಾ ಹರಣತ್ಥಾಯ ವಾಸಿಂ ವಾ ಫರಸುಂ ವಾ ನಿಸೇತಿ ದುಕ್ಕಟಂ, ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸತಿ ದುಕ್ಕಟಂ, ತತ್ಥ ಅಲ್ಲತಿಣಾನಿ ಛಿನ್ದತಿ ದುಕ್ಕಟೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ, ಸುಕ್ಖಾನಿ ಛಿನ್ದತಿ ದುಕ್ಕಟಂ. ರುಕ್ಖೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಭೂಮಿಂ ಸೋಧೇತಿ ಖಣತಿ, ಪಂಸುಂ ಉದ್ಧರತಿ, ಚಿನಾತಿ; ಏವಂ ಯಾವ ಪಾಚೀರಂ ಬನ್ಧತಿ ತಾವ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗೋ ನಾಮ ಹೋತಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗೇ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಟ್ಠಾನೇ ದುಕ್ಕಟೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ, ದುಕ್ಕಟಟ್ಠಾನೇ ದುಕ್ಕಟಂ, ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಹಪಯೋಗೋ ನಾಮ. ತತ್ಥ ಥಮ್ಭೇಹಿ ಕಾತಬ್ಬಾಯ ಥಮ್ಭಂ ಉಸ್ಸಾಪೇತಿ, ದುಕ್ಕಟಂ. ಇಟ್ಠಕಾಹಿ ಚಿನಿತಬ್ಬಾಯ ¶ ಇಟ್ಠಕಂ ಆಚಿನಾತಿ, ದುಕ್ಕಟಂ. ಏವಂ ಯಂ ಯಂ ಉಪಕರಣಂ ಯೋಜೇತಿ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪಯೋಗೇ ಪಯೋಗೇ ದುಕ್ಕಟಂ. ತಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಹತ್ಥವಾರೇ ಹತ್ಥವಾರೇ ತದತ್ಥಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಪದೇ ಪದೇ ದುಕ್ಕಟಂ. ಏವಂ ಕತಂ ಪನ ದಾರುಕುಟ್ಟಿಕಂ ವಾ ಇಟ್ಠಕಕುಟ್ಟಿಕಂ ವಾ ಸಿಲಾಕುಟ್ಟಿಕಂ ವಾ ಅನ್ತಮಸೋ ಪಣ್ಣಸಾಲಮ್ಪಿ ಸಭಿತ್ತಿಚ್ಛದನಂ ಲಿಮ್ಪಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ¶ ಸುಧಾಯ ವಾ ಮತ್ತಿಕಾಯ ವಾ ಲಿಮ್ಪನ್ತಸ್ಸ ಪಯೋಗೇ ಪಯೋಗೇ ಯಾವ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ನ ಹೋತಿ, ತಾವ ದುಕ್ಕಟಂ. ಏತಂ ಪನ ದುಕ್ಕಟಂ ಮಹಾಲೇಪೇನೇವ ವಟ್ಟತಿ, ಸೇತರತ್ತವಣ್ಣಕರಣೇ ವಾ ಚಿತ್ತಕಮ್ಮೇ ವಾ ಅನಾಪತ್ತಿ.

ಏಕಂ ಪಿಣ್ಡಂ ಅನಾಗತೇತಿ ಯೋ ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಿಮೋ ಏಕೋ ಲೇಪಪಿಣ್ಡೋ, ತಂ ಏಕಂ ಪಿಣ್ಡಂ ಅಸಮ್ಪತ್ತೇ ಕುಟಿಕಮ್ಮೇ. ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಇದಾನಿ ದ್ವೀಹಿ ಪಿಣ್ಡೇಹಿ ನಿಟ್ಠಾನಂ ಗಮಿಸ್ಸತೀತಿ ತೇಸು ಪಠಮಪಿಣ್ಡದಾನೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯನ್ತಿ.

ತಸ್ಮಿಂ ಪಿಣ್ಡೇ ಆಗತೇತಿ ಯಂ ಏಕಂ ಪಿಣ್ಡಂ ಅನಾಗತೇ ಕುಟಿಕಮ್ಮೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಅವಸಾನಪಿಣ್ಡೇ ಆಗತೇ ದಿನ್ನೇ ಠಪಿತೇ ಲೇಪಸ್ಸ ಘಟಿತತ್ತಾ ಆಪತ್ತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸ. ಏವಂ ಲೇಮ್ಪನ್ತಸ್ಸ ಚ ಅನ್ತೋಲೇಪೇ ವಾ ಅನ್ತೋಲೇಪೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಭಿತ್ತಿಞ್ಚ ಛದನಞ್ಚ ಏಕಾಬದ್ಧಂ ಕತ್ವಾ ಘಟಿತೇ ಬಹಿಲೇಪೇ ವಾ ಬಹಿಲೇಪೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಘಟಿತೇ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ. ಸಚೇ ಪನ ದ್ವಾರಬದ್ಧಂ ವಾ ವಾತಪಾನಂ ವಾ ಅಟ್ಠಪೇತ್ವಾವ ಮತ್ತಿಕಾಯ ಲಿಮ್ಪತಿ, ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ತಸ್ಸೋಕಾಸಂ ಪುನ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ವಾ ಅವಡ್ಢೇತ್ವಾ ವಾ ಠಪಿತೇ ಲೇಪೋ ನ ಘಟೀಯತಿ ರಕ್ಖತಿ ತಾವ, ಪುನ ಲಿಮ್ಪನ್ತಸ್ಸ ಪನ ಘಟಿತಮತ್ತೇ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ. ಸಚೇ ತಂ ಠಪಿಯಮಾನಂ ¶ ಪಠಮಂ ದಿನ್ನಲೇಪೇನ ಸದ್ಧಿಂ ನಿರನ್ತರಮೇವ ಹುತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ, ಪಠಮಮೇವ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ. ಉಪಚಿಕಾಮೋಚನತ್ಥಂ ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲಮತ್ತೇನ ಅಪ್ಪತ್ತಚ್ಛದನಂ ಕತ್ವಾ ಭಿತ್ತಿಂ ಲಿಮ್ಪತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ. ಉಪಚಿಕಾಮೋಚನತ್ಥಮೇವ ಹೇಟ್ಠಾ ಪಾಸಾಣಕುಟ್ಟಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಅಲಿಮ್ಪಿತ್ವಾ ಉಪರಿ ಲಿಮ್ಪತಿ, ಲೇಪೋ ನ ಘಟಿಯತಿ ನಾಮ, ಅನಾಪತ್ತಿಯೇವ.

ಇಟ್ಠಕಕುಟ್ಟಿಕಾಯ ಇಟ್ಠಕಾಹಿಯೇವ ವಾತಪಾನೇ ¶ ಚ ಧೂಮನೇತ್ತಾನಿ ಚ ಕರೋತಿ, ಲೇಪಘಟನೇನೇವ ಆಪತ್ತಿ. ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಲಿಮ್ಪತಿ, ಲೇಪಘಟನೇನೇವ ಆಪತ್ತಿ. ತತ್ಥ ಆಲೋಕತ್ಥಾಯ ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲಮತ್ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಲಿಮ್ಪತಿ, ಲೇಪೋ ನ ಘಟೀಯತಿ ನಾಮ, ಅನಾಪತ್ತಿಯೇವ. ಸಚೇ ‘‘ವಾತಪಾನಂ ಲದ್ಧಾ ಏತ್ಥ ಠಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಕರೋತಿ, ವಾತಪಾನೇ ಠಪಿತೇ ಲೇಪಘಟನೇನ ಆಪತ್ತಿ. ಸಚೇ ಮತ್ತಿಕಾಯ ಕುಟ್ಟಂ ಕರೋತಿ, ಛದನಲೇಪೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಘಟನೇ ಆಪತ್ತಿ. ಏಕೋ ಏಕಪಿಣ್ಡಾವಸೇಸಂ ಕತ್ವಾ ಠಪೇತಿ, ಅಞ್ಞೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ದುಕ್ಕತಂ ಇದ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಸೀಸೇನ ಲಿಮ್ಪತಿ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ.

೩೫೪. ಭಿಕ್ಖು ಕುಟಿಂ ಕರೋತೀತಿ ಏವಮಾದೀನಿ ಛತ್ತಿಂಸ ಚತುಕ್ಕಾನಿ ಆಪತ್ತಿಭೇದದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಾನಿ, ತತ್ಥ ಸಾರಮ್ಭಾಯ ದುಕ್ಕಟಂ, ಅಪರಿಕ್ಕಮನಾಯ ದುಕ್ಕಟಂ ¶ , ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಾಯ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ, ಅದೇಸಿತವತ್ಥುಕಾಯ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ, ಏತೇಸಂ ವಸೇನ ವೋಮಿಸ್ಸಕಾಪತ್ತಿಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

೩೫೫. ಆಪತ್ತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇನ ದ್ವಿನ್ನಂ ದುಕ್ಕಟಾನನ್ತಿಆದೀಸು ಚ ದ್ವೀಹಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ದುಕ್ಕಟಾನನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೩೬೧. ಸೋ ಚೇ ವಿಪ್ಪಕತೇ ಆಗಚ್ಛತೀತಿಆದೀಸು ಪನ ಅಯಂ ಅತ್ಥವಿನಿಚ್ಛಯೋ. ಸೋತಿ ಸಮಾದಿಸಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕನ್ತಭಿಕ್ಖು. ವಿಪ್ಪಕತೇತಿ ಅನಿಟ್ಠಿತೇ ಕುಟಿಕಮ್ಮೇ. ಅಞ್ಞಸ್ಸ ವಾ ದಾತಬ್ಬಾತಿ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಚಜಿತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಾ. ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ವಾ ಪುನ ಕಾತಬ್ಬಾತಿ ಕಿತ್ತಕೇನ ಭಿನ್ನಾ ಹೋತಿ, ಸಚೇ ಥಮ್ಭಾ ಭೂಮಿಯಂ ನಿಖಾತಾ, ಉದ್ಧರಿತಬ್ಬಾ. ಸಚೇ ಪಾಸಾಣಾನಂ ಉಪರಿ ಠಪಿತಾ, ಅಪನೇತಬ್ಬಾ. ಇಟ್ಠಕಚಿತಾಯ ಯಾವ ಮಙ್ಗಲಿಟ್ಠಕಾ ತಾವ ಕುಟ್ಟಾ ಅಪಚಿನಿತಬ್ಬಾ. ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಭೂಮಿಸಮಂ ಕತ್ವಾ ವಿನಾಸಿತಾ ಭಿನ್ನಾ ಹೋತಿ, ಭೂಮಿತೋ ಉಪರಿ ಚತುರಙ್ಗುಲಮತ್ತೇಪಿ ಠಿತೇ ಅಭಿನ್ನಾವ. ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬಚತುಕ್ಕೇಸು ಪಾಕಟಮೇವ. ನ ಹೇತ್ಥ ಅಞ್ಞಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅತ್ಥಿ, ಯಂ ಪಾಳಿಅನುಸಾರೇನೇವ ದುಬ್ಬಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ ಸಿಯಾ.

೩೬೩. ಅತ್ತನಾ ವಿಪ್ಪಕತನ್ತಿಆದೀಸು ಪನ ಅತ್ತನಾ ಆರದ್ಧಂ ಕುಟಿಂ. ಅತ್ತನಾ ಪರಿಯೋಸಾಪೇತೀತಿ ¶ ಮಹಾಮತ್ತಿಕಾಯ ವಾ ಥುಸಮತ್ತಿಕಾಯ ವಾ ಯಾಯ ಕತಂ ಪರಿಯೋಸಿತಭಾವಂ ಪಾಪೇತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ತಾಯ ಅವಸಾನಪಿಣ್ಡಂ ದೇನ್ತೋ ಪರಿಯೋಸಾಪೇತಿ ¶ .

ಪರೇಹಿ ಪರಿಯೋಸಾಪೇತೀತಿ ಅತ್ತನೋವ ಅತ್ಥಾಯ ಪರೇಹಿ ಪರಿಯೋಸಾಪೇತಿ. ಅತ್ತನಾ ವಾ ಹಿ ವಿಪ್ಪಕತಾ ಹೋತು ಪರೇಹಿ ವಾ ಉಭಯೇಹಿ ವಾ, ತಂ ಚೇ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಅತ್ತನಾ ವಾ ಪರಿಯೋಸಾಪೇತಿ, ಪರೇಹಿ ವಾ ಪರಿಯೋಸಾಪೇತಿ, ಅತ್ತನಾ ಚ ಪರೇಹಿ ಚಾತಿ ಯುಗನದ್ಧಂ ವಾ ಪರಿಯೋಸಾಪೇತಿ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋಯೇವಾತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಕುರುನ್ದಿಯಂಪನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ದ್ವೇ ತಯೋ ಭಿಕ್ಖೂ ‘ಏಕತೋ ವಸಿಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ಕರೋನ್ತಿ, ರಕ್ಖತಿ ತಾವ, ಅವಿಭತ್ತತ್ತಾ ಅನಾಪತ್ತಿ. ‘ಇದಂ ಠಾನಂ ತವ, ಇದಂ ಮಮಾ’ತಿ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ಕರೋನ್ತಿ ಆಪತ್ತಿ. ಸಾಮಣೇರೋ ಚ ಭಿಕ್ಖು ಚ ಏಕತೋ ಕರೋನ್ತಿ, ಯಾವ ಅವಿಭತ್ತಾ ತಾವ ರಕ್ಖತಿ. ಪುರಿಮನಯೇನ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ಕರೋನ್ತಿ, ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಆಪತ್ತೀ’’ತಿ.

೩೬೪. ಅನಾಪತ್ತಿ ¶ ಲೇಣೇತಿಆದೀಸು ಲೇಣಂ ಮಹನ್ತಮ್ಪಿ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ. ನ ಹೇತ್ಥ ಲೇಪೋ ಘಟೀಯತಿ. ಗುಹಮ್ಪಿ ಇಟ್ಠಕಾಗುಹಂ ವಾ ಸಿಲಾಗುಹಂ ವಾ ದಾರುಗುಹಂ ವಾ ಭೂಮಿಗುಹಂ ವಾ ಮಹನ್ತಮ್ಪಿ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ.

ತಿಣಕುಟಿಕಾಯಾತಿ ಸತ್ತಭೂಮಿಕೋಪಿ ಪಾಸಾದೋ ತಿಣಪಣ್ಣಚ್ಛದನೋ ‘‘ತಿಣಕುಟಿಕಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ಪನ ಕುಕ್ಕುಟಚ್ಛಿಕಗೇಹನ್ತಿ ಛದನಂ ದಣ್ಡಕೇಹಿ ಜಾಲಬದ್ಧಂ ಕತ್ವಾ ತಿಣೇಹಿ ವಾ ಪಣ್ಣೇಹಿ ವಾ ಛಾದಿತಕುಟಿಕಾವ ವುತ್ತಾ, ತತ್ಥ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಮಹನ್ತಮ್ಪಿ ತಿಣಚ್ಛದನಗೇಹಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಉಲ್ಲಿತ್ತಾದಿಭಾವೋ ಏವ ಹಿ ಕುಟಿಯಾ ಲಕ್ಖಣಂ, ಸೋ ಚ ಛದನಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಚಙ್ಕಮನಸಾಲಾಯಂ ತಿಣಚುಣ್ಣಂ ಪರಿಪತತಿ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಓಗುಮ್ಫೇತ್ವಾ ಉಲ್ಲಿತ್ತಾವಲಿತ್ತಂ ಕಾತು’’ನ್ತಿಆದೀನಿ (ಚೂಳವ. ೨೬೦) ಚೇತ್ಥ ಸಾಧಕಾನಿ, ತಸ್ಮಾ ಉಭತೋ ಪಕ್ಖಂ ವಾ ಕೂಟಬದ್ಧಂ ವಾ ವಟ್ಟಂ ವಾ ಚತುರಸ್ಸಂ ವಾ ಯಂ ‘‘ಇಮಂ ಏತಸ್ಸ ಗೇಹಸ್ಸ ಛದನ’’ನ್ತಿ ಛದನಸಙ್ಖೇಪೇನ ಕತಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ಭಿತ್ತಿಲೇಪೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಲೇಪೇ ಘಟಿತೇ ಆಪತ್ತಿ. ಸಚೇ ಪನ ಉಲ್ಲಿತ್ತಾವಲಿತ್ತಚ್ಛದನಸ್ಸ ಗೇಹಸ್ಸ ಲೇಪರಕ್ಖಣತ್ಥಂ ಉಪರಿ ತಿಣೇನ ಛಾದೇನ್ತಿ, ಏತ್ತಾವತಾ ತಿಣಕುಟಿ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ. ಕಿಂ ಪನೇತ್ಥ ಅದೇಸಿತವತ್ಥುಕಪ್ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಪಚ್ಚಯಾವ ಅನಾಪತ್ತಿ, ಉದಾಹು ಸಾರಮ್ಭಅಪರಿಕ್ಕಮನಪಚ್ಚಯಾಪೀತಿ ಸಬ್ಬತ್ಥಾಪಿ ¶ ಅನಾಪತ್ತಿ. ತಥಾ ಹಿ ತಾದಿಸಂ ಕುಟಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ಪರಿವಾರೇ ವುತ್ತಂ –

‘‘ಭಿಕ್ಖು ¶ ಸಞ್ಞಾಚಿಕಾಯ ಕುಟಿಂ ಕರೋತಿ;

ಅದೇಸಿತವತ್ಥುಕಂ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಂ;

ಸಾರಮ್ಭಂ ಅಪರಿಕ್ಕಮನಂ ಅನಾಪತ್ತಿ;

ಪಞ್ಹಾ ಮೇಸಾ ಕುಸಲೇಹಿ ಚಿನ್ತಿತಾ’’ತಿ. (ಪರಿ. ೪೭೯);

ಅಞ್ಞಸ್ಸತ್ಥಾಯಾತಿ ಕುಟಿಲಕ್ಖಣಪ್ಪತ್ತಮ್ಪಿ ಕುಟಿಂ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ವಾ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ವಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಅತ್ಥಾಯ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಯಂ ಪನ ‘‘ಆಪತ್ತಿ ಕಾರುಕಾನಂ ತಿಣ್ಣಂ ದುಕ್ಕಟಾನ’’ನ್ತಿಆದಿ ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಯಥಾಸಮಾದಿಟ್ಠಾಯ ಅಕರಣಪಚ್ಚಯಾ ವುತ್ತಂ.

ವಾಸಾಗಾರಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಅತ್ತನೋ ವಸನತ್ಥಾಯ ಅಗಾರಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಉಪೋಸಥಾಗಾರಂ ವಾ ಜನ್ತಾಘರಂ ವಾ ಭೋಜನಸಾಲಾ ವಾ ಅಗ್ಗಿಸಾಲಾ ವಾ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಕಾರೇತಿ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಸಚೇಪಿಸ್ಸ ಹೋತಿ ‘‘ಉಪೋಸಥಾಗಾರಞ್ಚ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಅಹಞ್ಚ ವಸಿಸ್ಸಾಮಿ ಜನ್ತಾಘರಞ್ಚ ಭೋಜನಸಾಲಾ ¶ ಚ ಅಗ್ಗಿಸಾಲಾ ಚ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಅಹಞ್ಚ ವಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಕಾರಿತೇಪಿ ಆನಾಪತ್ತಿಯೇವ. ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ಪನ ‘‘ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಅತ್ತನೋ ವಾಸಾಗಾರತ್ಥಾಯ ಕರೋನ್ತಸ್ಸೇವ ಆಪತ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಉಮ್ಮತ್ತಕಸ್ಸ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಾನಞ್ಚ ಆಳವಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅನಾಪತ್ತಿ.

ಸಮುಟ್ಠಾನಾದೀಸು ಛಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಕಿರಿಯಞ್ಚ ಕಿರಿಯಾಕಿರಿಯಞ್ಚ, ಇದಞ್ಹಿ ವತ್ಥುಂ ದೇಸಾಪೇತ್ವಾ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಕರೋತೋ ಕಿರಿಯತೋ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ, ವತ್ಥುಂ ಅದೇಸಾಪೇತ್ವಾ ಕರೋತೋ ಕಿರಿಯಾಕಿರಿಯತೋ, ನೋಸಞ್ಞಾವಿಮೋಕ್ಖಂ, ಅಚಿತ್ತಕಂ, ಪಣ್ಣತ್ತಿವಜ್ಜಂ, ಕಾಯಕಮ್ಮಂ, ವಚೀಕಮ್ಮಂ, ತಿಚಿತ್ತಂ, ತಿವೇದನನ್ತಿ.

ಕುಟಿಕಾರಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೭. ವಿಹಾರಕಾರಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ

೩೬೫. ತೇನ ಸಮಯೇನಾತಿ ವಿಹಾರಕಾರಸಿಕ್ಖಾಪದಂ. ತತ್ಥ ಕೋಸಮ್ಬಿಯನ್ತಿ ಏವಂನಾಮಕೇ ನಗರೇ. ಘೋಸಿತಾರಾಮೇತಿ ಘೋಸಿತಸ್ಸ ಆರಾಮೇ. ಘೋಸಿತನಾಮಕೇನ ಕಿರ ಸೇಟ್ಠಿನಾ ಸೋ ಕಾರಿತೋ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಘೋಸಿತಾರಾಮೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಛನ್ನಸ್ಸಾತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಕಾಲೇ ಉಪಟ್ಠಾಕಛನ್ನಸ್ಸ. ವಿಹಾರವತ್ಥುಂ, ಭನ್ತೇ, ಜಾನಾಹೀತಿ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಪತಿಟ್ಠಾನಟ್ಠಾನಂ, ಭನ್ತೇ, ಜಾನಾಹಿ. ಏತ್ಥ ಚ ವಿಹಾರೋತಿ ನ ಸಕಲವಿಹಾರೋ, ಏಕೋ ಆವಾಸೋ, ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ಅಯ್ಯಸ್ಸ ವಿಹಾರಂ ಕಾರಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ.

ಚೇತಿಯರುಕ್ಖನ್ತಿ ¶ ¶ ಏತ್ಥ ಚಿತ್ತೀಕತಟ್ಠೇನ ಚೇತಿಯಂ, ಪೂಜಾರಹಾನಂ ದೇವಟ್ಠಾನಾನಮೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ, ‘‘ಚೇತಿಯ’’ನ್ತಿ ಸಮ್ಮತಂ ರುಕ್ಖಂ ಚೇತಿಯರುಕ್ಖಂ. ಗಾಮೇನ ಪೂಜಿತಂ ಗಾಮಸ್ಸ ವಾ ಪೂಜಿತನ್ತಿ ಗಾಮಪೂಜಿತಂ. ಏಸೇವ ನಯೋ ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ. ಅಪಿಚೇತ್ಥ ಜನಪದೋತಿ ಏಕಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ರಜ್ಜೇ ಏಕೇಕೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೋ. ರಟ್ಠನ್ತಿ ಸಕಲರಜ್ಜಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ, ಸಕಲರಜ್ಜಮ್ಪಿ ಹಿ ಕದಾಚಿ ಕದಾಚಿ ತಸ್ಸ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಪೂಜಂ ಕರೋತಿ, ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ರಟ್ಠಪೂಜಿತ’’ನ್ತಿ. ಏಕಿನ್ದ್ರಿಯನ್ತಿ ಕಾಯಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದನ್ತಿ. ಜೀವಸಞ್ಞಿನೋತಿ ಸತ್ತಸಞ್ಞಿನೋ.

೩೬೬. ಮಹಲ್ಲಕನ್ತಿ ಸಸ್ಸಾಮಿಕಭಾವೇನ ಸಂಯಾಚಿಕಕುಟಿತೋ ಮಹನ್ತಭಾವೋ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಮಹಲ್ಲಕೋ. ಯಸ್ಮಾ ವಾ ವತ್ಥುಂ ದೇಸಾಪೇತ್ವಾ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕಮೇನಪಿ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪಮಾಣಮಹನ್ತತಾಯಪಿ ಮಹಲ್ಲಕೋ ¶ , ತಂ ಮಹಲ್ಲಕಂ. ಯಸ್ಮಾ ಪನಸ್ಸ ತಂ ಪಮಾಣಮಹತ್ತಂ ಸಸ್ಸಾಮಿಕತ್ತಾವ ಲಬ್ಭತಿ, ತಸ್ಮಾ ತದತ್ಥದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಮಹಲ್ಲಕೋ ನಾಮ ವಿಹಾರೋ ಸಸ್ಸಾಮಿಕೋ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ ಪದಭಾಜನಂ ವುತ್ತಂ. ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬಂ ಕುಟಿಕಾರಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮುಟ್ಠಾನಾದೀಹಿ. ಸಸ್ಸಾಮಿಕಭಾವಮತ್ತಮೇವ ಹಿ ಏತ್ಥ ಕಿರಿಯತೋ ಸಮುಟ್ಠಾನಾಭಾವೋ ಪಮಾಣನಿಯಮಾಭಾವೋ ಚ ವಿಸೇಸೋ, ಪಮಾಣನಿಯಮಾಭಾವಾ ಚ ಚತುಕ್ಕಪಾರಿಹಾನೀತಿ.

ವಿಹಾರಕಾರಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೮. ಪಠಮದುಟ್ಠದೋಸಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ

೩೮೦. ತೇನ ಸಮಯೇನ ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾತಿ ದುಟ್ಠದೋಸಸಿಕ್ಖಾಪದಂ. ತತ್ಥ ವೇಳುವನೇ ಕಲನ್ದಕನಿವಾಪೇತಿ ವೇಳುವನನ್ತಿ ತಸ್ಸ ಉಯ್ಯಾನಸ್ಸ ನಾಮಂ, ತಂ ಕಿರ ವೇಳುಹಿ ಚ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಅಹೋಸಿ ಅಟ್ಠಾರಸಹತ್ಥೇನ ಚ ಪಾಕಾರೇನ ಗೋಪುರಟ್ಟಾಲಕಯುತ್ತಂ ನೀಲೋಭಾಸಂ ಮನೋರಮಂ ತೇನ ‘‘ವೇಳುವನ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಕಲನ್ದಕಾನಞ್ಚೇತ್ಥ ನಿವಾಪಂ ಅದಂಸು ತೇನ ‘‘ಕಲನ್ದಕನಿವಾಪ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

ಪುಬ್ಬೇ ಕಿರ ಅಞ್ಞತರೋ ರಾಜಾ ತತ್ಥ ಉಯ್ಯಾನಕೀಳನತ್ಥಂ ಆಗತೋ, ಸುರಾಮದೇನ ಮತ್ತೋ ದಿವಾಸೇಯ್ಯಂ ಸುಪಿ, ಪರಿಜನೋಪಿಸ್ಸ ಸುತ್ತೋ ರಾಜಾತಿ ಪುಪ್ಫಫಲಾದೀಹಿ ಪಲೋಭಿಯಮಾನೋ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಪಕ್ಕಮಿ. ಅಥ ಸುರಾಗನ್ಧೇನ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಾ ಸುಸಿರರುಕ್ಖಾ ಕಣ್ಹಸಪ್ಪೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಅಭಿಮುಖೋ ಆಗಚ್ಛತಿ, ತಂ ದಿಸ್ವಾ ರುಕ್ಖದೇವತಾ ‘‘ರಞ್ಞೋ ಜೀವಿತಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಕಾಳಕವೇಸೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಕಣ್ಣಮೂಲೇ ಸದ್ದಮಕಾಸಿ, ರಾಜಾ ಪಟಿಬುಜ್ಝಿ, ಕಣ್ಹಸಪ್ಪೋ ನಿವತ್ತೋ, ಸೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ಕಾಳಕಾಯ ಮಮ ಜೀವಿತಂ ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿ ಕಾಳಕಾನಂ ¶ ತತ್ಥ ನಿವಾಪಂ ಪಟ್ಠಪೇಸಿ, ಅಭಯಘೋಸನಞ್ಚ ಘೋಸಾಪೇಸಿ ¶ , ತಸ್ಮಾ ತಂ ತತೋಪಭುತಿ ಕಲನ್ದಕನಿವಾಪನ್ತಿ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗತಂ. ಕಲನ್ದಕಾತಿ ಹಿ ಕಾಳಕಾನಂ ಏತಂ ನಾಮಂ.

ದಬ್ಬೋತಿ ತಸ್ಸ ಥೇರಸ್ಸ ನಾಮಂ. ಮಲ್ಲಪುತ್ತೋತಿ ಮಲ್ಲರಾಜಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ. ಜಾತಿಯಾ ಸತ್ತವಸ್ಸೇನ ಅರಹತ್ತಂ ಸಚ್ಛಿಕತನ್ತಿ ಥೇರೋ ಕಿರ ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕೋವ ಸಂವೇಗಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಖುರಗ್ಗೇಯೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಸಾವಕೇನ ಪತ್ತಬ್ಬಂ ಸಬ್ಬಂ ತೇನ ಅನುಪ್ಪತ್ತನ್ತಿ ಸಾವಕೇನ ಪತ್ತಬ್ಬಂ ¶ ನಾಮ ತಿಸ್ಸೋ ವಿಜ್ಜಾ, ಚತಸ್ಸೋ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ, ಛ ಅಭಿಞ್ಞಾ, ನವ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಾತಿ ಇದಂ ಗುಣಜಾತಂ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ತೇನ ಅನುಪ್ಪತ್ತಂ ಹೋತಿ. ನತ್ಥಿ ಚಸ್ಸ ಕಿಞ್ಚಿ ಉತ್ತರಿ ಕರಣೀಯನ್ತಿ ಚತೂಸು ಸಚ್ಚೇಸು, ಚತೂಹಿ ಮಗ್ಗೇಹಿ, ಸೋಳಸವಿಧಸ್ಸ ಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಕತತ್ತಾ ಇದಾನಿಸ್ಸ ಕಿಞ್ಚಿ ಉತ್ತರಿ ಕರಣೀಯಂ ನತ್ಥಿ. ಕತಸ್ಸ ವಾ ಪತಿಚಯೋತಿ ತಸ್ಸೇವ ಕತಸ್ಸ ಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಪುನ ವಡ್ಢನಮ್ಪಿ ನತ್ಥಿ, ಧೋತಸ್ಸ ವಿಯ ವತ್ಥಸ್ಸ ಪಟಿಧೋವನಂ ಪಿಸಿತಸ್ಸ ವಿಯ ಗನ್ಧಸ್ಸ ಪಟಿಪಿಸನಂ, ಪುಪ್ಫಿತಸ್ಸ ವಿಯ ಚ ಪುಪ್ಫಸ್ಸ ಪಟಿಪುಪ್ಫನನ್ತಿ. ರಹೋಗತಸ್ಸಾತಿ ರಹಸಿ ಗತಸ್ಸ. ಪಟಿಸಲ್ಲೀನಸ್ಸಾತಿ ತತೋ ತತೋ ಪಟಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸಲ್ಲೀನಸ್ಸ, ಏಕೀಭಾವಂ ಗತಸ್ಸಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ದಬ್ಬಸ್ಸ ಮಲ್ಲಪುತ್ತಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಯನ್ನೂನಾಹಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸೇನಾಸನಞ್ಚ ಪಞ್ಞಪೇಯ್ಯಂ ಭತ್ತಾನಿ ಚ ಉದ್ದಿಸೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಥೇರೋ ಕಿರ ಅತ್ತನೋ ಕತಕಿಚ್ಚಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಇಮಂ ಅನ್ತಿಮಸರೀರಂ ಧಾರೇಮಿ, ತಞ್ಚ ಖೋ ವಾತಮುಖೇ ಠಿತ ಪದೀಪೋ ವಿಯ ಅನಿಚ್ಚತಾಮುಖೇ ಠಿತಂ, ನಚಿರಸ್ಸೇವ ನಿಬ್ಬಾಯನಧಮ್ಮಂ ಯಾವ ನ ನಿಬ್ಬಾಯತಿ ತಾವ ಕಿನ್ನು ಖೋ ಅಹಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಂ ಕರೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ಇತಿ ಪಟಿಸಞ್ಚಿಕ್ಖತಿ – ‘‘ತಿರೋರಟ್ಠೇಸು ಬಹೂ ಕುಲಪುತ್ತಾ ಭಗವನ್ತಂ ಅದಿಸ್ವಾವ ಪಬ್ಬಜನ್ತಿ, ತೇ ಭಗವನ್ತಂ ‘ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮ ಚೇವ ವನ್ದಿಸ್ಸಾಮ ಚಾ’ತಿ ದೂರತೋಪಿ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತತ್ರ ಯೇಸಂ ಸೇನಾಸನಂ ನಪ್ಪಹೋತಿ, ತೇ ಸಿಲಾಪಟ್ಟಕೇಪಿ ಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪೇನ್ತಿ. ಪಹೋಮಿ ಖೋ ಪನಾಹಂ ಅತ್ತನೋ ಆನುಭಾವೇನ ತೇಸಂ ಕುಲಪುತ್ತಾನಂ ¶ ಇಚ್ಛಾವಸೇನ ಪಾಸಾದವಿಹಾರಅಡ್ಢಯೋಗಾದೀನಿ ಮಞ್ಚಪೀಠಕತ್ಥರಣಾದೀನಿ ಚ ಸೇನಾಸೇನಾನಿ ನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾ ದಾತುಂ. ಪುನದಿವಸೇ ಚೇತ್ಥ ಏಕಚ್ಚೇ ಅತಿವಿಯ ಕಿಲನ್ತರೂಪಾ ಹೋನ್ತಿ, ತೇ ಗಾರವೇನ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪುರತೋ ಠತ್ವಾ ಭತ್ತಾನಿಪಿ ನ ಉದ್ದಿಸಾಪೇನ್ತಿ, ಅಹಂ ಖೋ ಪನ ನೇಸಂ ಭತ್ತಾನಿಪಿ ಉದ್ದಿಸಿತುಂ ಪಹೋಮೀ’’ತಿ. ಇತಿ ಪಟಿಸಞ್ಚಿಕ್ಖನ್ತಸ್ಸ ‘‘ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ದಬ್ಬಸ್ಸ ಮಲ್ಲಪುತ್ತಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘ಯನ್ನೂನಾಹಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸೇನಾಸನಞ್ಚ ಪಞ್ಞಪೇಯ್ಯಂ ಭತ್ತಾನಿ ಚ ಉದ್ದಿಸೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ.

ನನು ಚ ಇಮಾನಿ ದ್ವೇ ಠಾನಾನಿ ಭಸ್ಸಾರಾಮತಾದಿಮನುಯುತ್ತಸ್ಸ ಯುತ್ತಾನಿ, ಅಯಞ್ಚ ಖೀಣಾಸವೋ ನಿಪ್ಪಪಞ್ಚಾರಾಮೋ, ಇಮಸ್ಸ ಕಸ್ಮಾ ಇಮಾನಿ ಪಟಿಭಂಸೂತಿ? ಪುಬ್ಬಪತ್ಥನಾಯ ಚೋದಿತತ್ತಾ. ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾನಂ ಕಿರ ¶ ಇಮಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ತಾ ಸಾವಕಾ ಹೋನ್ತಿಯೇವ. ಅಯಞ್ಚ ಪದುಮುತ್ತರಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಕುಲೇ ಪಚ್ಚಾಜಾತೋ ಇಮಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಆನುಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಟ್ಠಸಟ್ಠಿಯಾ ಭಿಕ್ಖುಸತಸಹಸ್ಸೇಹಿ ¶ ಸದ್ಧಿಂ ಭಗವನ್ತಂ ಸತ್ತ ದಿವಸಾನಿ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ‘‘ಅನಾಗತೇ ತುಮ್ಹಾದಿಸಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನಕಾಲೇ ಅಹಮ್ಪಿ ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಾವಕೋ ವಿಯ ಸೇನಾಸನಪಞ್ಞಾಪಕೋ ಚ ಭತ್ತುದ್ದೇಸಕೋ ಚ ಅಸ್ಸ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಅಕಾಸಿ. ಭಗವಾ ಅನಾಗತಂಸಞಾಣಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಅದ್ದಸ, ದಿಸ್ವಾ ಚ ಇತೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಸ್ಸ ಅಚ್ಚಯೇನ ಗೋತಮೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತದಾ ತ್ವಂ ದಬ್ಬೋ ನಾಮ ಮಲ್ಲಪುತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಜಾತಿಯಾ ಸತ್ತವಸ್ಸೋ ನಿಕ್ಖಮ್ಮ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಸಚ್ಛಿಕರಿಸ್ಸಸಿ, ಇಮಞ್ಚ ಠಾನನ್ತರಂ ಲಚ್ಛಸೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ. ಸೋ ತತೋಪಭುತಿ ದಾನಸೀಲಾದೀನಿ ಪೂರಯಮಾನೋ ದೇವಮನುಸ್ಸಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಿತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ತೇನ ಭಗವತಾ ಬ್ಯಾಕತಸದಿಸಮೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಸಚ್ಛಾಕಾಸಿ. ಅಥಸ್ಸ ರಹೋಗತಸ್ಸ ‘‘ಕಿನ್ನು ಖೋ ಅಹಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಂ ಕರೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತಯತೋ ತಾಯ ಪುಬ್ಬಪತ್ಥನಾಯ ಚೋದಿತತ್ತಾ ಇಮಾನಿ ದ್ವೇ ಠಾನಾನಿ ಪಟಿಭಂಸೂತಿ.

ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಖೋ ಅನಿಸ್ಸರೋಸ್ಮಿ ಅತ್ತನಿ, ಸತ್ಥಾರಾ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಟ್ಠಾನೇ ವಸಾಮಿ, ಸಚೇ ಮಂ ಭಗವಾ ಅನುಜಾನಿಸ್ಸತಿ ¶ , ಇಮಾನಿ ದ್ವೇ ಠಾನಾನಿ ಸಮಾದಿಯಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ದಬ್ಬೋ ಮಲ್ಲಪುತ್ತೋ…ಪೇ… ಭತ್ತಾನಿ ಚ ಉದ್ದಿಸಿತು’’ನ್ತಿ. ಅಥ ನಂ ಭಗವಾ ‘‘ಸಾಧು ಸಾಧು ದಬ್ಬಾ’’ತಿ ಸಮ್ಪಹಂಸೇತ್ವಾ ಯಸ್ಮಾ ಅರಹತಿ ಏವರೂಪೋ ಅಗತಿಗಮನಪರಿಬಾಹಿರೋ ಭಿಕ್ಖು ಇಮಾನಿ ದ್ವೇ ಠಾನಾನಿ ವಿಚಾರೇತುಂ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ತೇನ ಹಿ ತ್ವಂ ದಬ್ಬ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸೇನಾಸನಞ್ಚ ಪಞ್ಞಪೇಹಿ ಭತ್ತಾನಿ ಚ ಉದ್ದಿಸಾ’’ತಿ ಆಹ. ಭಗವತೋ ಪಚ್ಚಸ್ಸೋಸೀತಿ ಭಗವತೋ ವಚನಂ ಪತಿಅಸ್ಸೋಸಿ ಅಭಿಮುಖೋ ಅಸ್ಸೋಸಿ, ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಪಠಮಂ ದಬ್ಬೋ ಯಾಚಿತಬ್ಬೋತಿ ಕಸ್ಮಾ ಭಗವಾ ಯಾಚಾಪೇತಿ? ಗರಹಮೋಚನತ್ಥಂ. ಪಸ್ಸತಿ ಹಿ ಭಗವಾ ‘‘ಅನಾಗತೇ ದಬ್ಬಸ್ಸ ಇಮಂ ಠಾನಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮೇತ್ತಿಯಭುಮಜಕಾನಂ ವಸೇನ ಮಹಾಉಪದ್ದವೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತತ್ರ ಕೇಚಿ ಗರಹಿಸ್ಸನ್ತಿ ‘ಅಯಂ ತುಣ್ಹೀಭೂತೋ ಅತ್ತನೋ ಕಮ್ಮಂ ಅಕತ್ವಾ ಕಸ್ಮಾ ಈದಿಸಂ ಠಾನಂ ವಿಚಾರೇತೀ’ತಿ. ತತೋ ಅಞ್ಞೇ ವಕ್ಖನ್ತಿ ‘ಕೋ ಇಮಸ್ಸ ದೋಸೋ ಏತೇಹೇವ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಠಪಿತೋ’ತಿ ಏವಂ ಗರಹತೋ ಮುಚ್ಚಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಏವಂ ಗರಹಮೋಚನತ್ಥಂ ಯಾಚಾಪೇತ್ವಾಪಿ ಪುನ ಯಸ್ಮಾ ಅಸಮ್ಮತೇ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಮಿಂ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಥಯಮಾನೇ ಖಿಯ್ಯನಧಮ್ಮೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ‘‘ಅಯಂ ಕಸ್ಮಾ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಉಚ್ಚಾಸದ್ದಂ ಕರೋತಿ, ಇಸ್ಸರಿಯಂ ದಸ್ಸೇತೀ’’ತಿ. ಸಮ್ಮತೇ ಪನ ಕಥೇನ್ತೇ ¶ ‘‘ಮಾಯಸ್ಮನ್ತೋ ಕಿಞ್ಚಿ ಅವಚುತ್ಥ, ಸಮ್ಮತೋ ಅಯಂ, ಕಥೇತು ಯಥಾಸುಖ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಾರೋ ಭವನ್ತಿ. ಅಸಮ್ಮತಞ್ಚ ಅಭೂತೇನ ಅಬ್ಭಾಚಿಕ್ಖನ್ತಸ್ಸ ಲಹುಕಾ ಆಪತ್ತಿ ಹೋತಿ ದುಕ್ಕಟಮತ್ತಾ. ಸಮ್ಮತಂ ಪನ ಅಬ್ಭಾಚಿಕ್ಖತೋ ಗರುಕತರಾ ¶ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾಪತ್ತಿ ಹೋತಿ. ಅಥ ಸಮ್ಮತೋ ಭಿಕ್ಖು ಆಪತ್ತಿಯಾ ಗರುಕಭಾವೇನ ವೇರೀಹಿಪಿ ದುಪ್ಪಧಂಸಿಯತರೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಸಮ್ಮನ್ನಾಪೇತುಂ ‘‘ಬ್ಯತ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ಕಿಂ ಪನ ದ್ವೇ ಸಮ್ಮುತಿಯೋ ಏಕಸ್ಸ ದಾತುಂ ವಟ್ಟನ್ತೀತಿ? ನ ಕೇವಲಂ ದ್ವೇ, ಸಚೇ ಪಹೋತಿ, ತೇರಸಾಪಿ ದಾತುಂ ವಟ್ಟನ್ತಿ. ಅಪ್ಪಹೋನ್ತಾನಂ ಪನ ಏಕಾಪಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ವಾ ತಿಣ್ಣಂ ವಾ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

೩೮೨. ಸಭಾಗಾನನ್ತಿ ಗುಣಸಭಾಗಾನಂ, ನ ಮಿತ್ತಸನ್ಥವಸಭಾಗಾನಂ. ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಯೇ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಸುತ್ತನ್ತಿಕಾ ತೇಸಂ ಏಕಜ್ಝ’’ನ್ತಿಆದಿ ¶ . ಯಾವತಿಕಾ ಹಿ ಸುತ್ತನ್ತಿಕಾ ಹೋನ್ತಿ, ತೇ ಉಚ್ಚಿನಿತ್ವಾ ಏಕತೋ ತೇಸಂ ಅನುರೂಪಮೇವ ಸೇನಾಸನಂ ಪಞ್ಞಪೇತಿ; ಏವಂ ಸೇಸಾನಂ. ಕಾಯದಳ್ಹೀಬಹುಲಾತಿ ಕಾಯಸ್ಸ ದಳ್ಹೀಭಾವಕರಣಬಹುಲಾ, ಕಾಯಪೋಸನಬಹುಲಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇಮಾಯಪಿಮೇ ಆಯಸ್ಮನ್ತೋ ರತಿಯಾತಿ ಇಮಾಯ ಸಗ್ಗಮಗ್ಗಸ್ಸ ತಿರಚ್ಛಾನಭೂತಾಯ ತಿರಚ್ಛಾನಕಥಾರತಿಯಾ. ಅಚ್ಛಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ವಿಹರಿಸ್ಸನ್ತಿ.

ತೇಜೋಧಾತುಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ತೇನೇವಾಲೋಕೇನಾತಿ ತೇಜೋಕಸಿಣಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ವುಟ್ಠಾಯ ಅಭಿಞ್ಞಾಞಾಣೇನ ಅಙ್ಗುಲಿಜಲನಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ತೇನೇವ ತೇಜೋಧಾತುಸಮಾಪತ್ತಿಜನಿತೇನ ಅಙ್ಗುಲಿಜಾಲಾಲೋಕೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಯಂ ಪನ ಥೇರಸ್ಸ ಆನುಭಾವೋ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಪಾಕಟೋ ಅಹೋಸಿ, ತಂ ಸುತ್ವಾ ಇದ್ಧಿಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ದಟ್ಠುಕಾಮಾ ಅಪಿಸು ಭಿಕ್ಖೂ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ವಿಕಾಲೇ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ. ತೇ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ದೂರೇ ಅಪದಿಸನ್ತೀತಿ ಜಾನನ್ತಾವ ದೂರೇ ಅಪದಿಸನ್ತಿ. ಕಥಂ? ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆವುಸೋ ದಬ್ಬ ಗಿಜ್ಝಕೂಟೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ನಯೇನ.

ಅಙ್ಗುಲಿಯಾ ಜಲಮಾನಾಯ ಪುರತೋ ಪುರತೋ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಸಚೇ ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಹೋತಿ, ಸಯಮೇವ ಗಚ್ಛತಿ. ಸಚೇ ಬಹೂ ಹೋನ್ತಿ, ಬಹೂ ಅತ್ತಭಾವೇ ನಿಮ್ಮಿನಾತಿ. ಸಬ್ಬೇ ಅತ್ತನಾ ಸದಿಸಾ ಏವ ಸೇನಾಸನಂ ಪಞ್ಞಪೇನ್ತಿ.

ಅಯಂ ಮಞ್ಚೋತಿಆದೀಸು ಪನ ಥೇರೇ ‘‘ಅಯಂ ಮಞ್ಚೋ’’ತಿ ವದನ್ತೇ ನಿಮ್ಮಿತಾಪಿ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಗತಗತಟ್ಠಾನೇ ‘‘ಅಯಂ ಮಞ್ಚೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ; ಏವಂ ಸಬ್ಬಪದೇಸು. ಅಯಞ್ಹಿ ನಿಮ್ಮಿತಾನಂ ಧಮ್ಮತಾ –

‘‘ಏಕಸ್ಮಿಂ ¶ ಭಾಸಮಾನಸ್ಮಿಂ, ಸಬ್ಬೇ ಭಾಸನ್ತಿ ನಿಮ್ಮಿತಾ;

ಏಕಸ್ಮಿಂ ತುಣ್ಹಿಮಾಸೀನೇ, ಸಬ್ಬೇ ತುಣ್ಹೀ ಭವನ್ತಿ ತೇ’’ತಿ.

ಯಸ್ಮಿಂ ಪನ ವಿಹಾರೇ ಮಞ್ಚಪೀಠಾದೀನಿ ನ ಪರಿಪೂರನ್ತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತನೋ ಆನುಭಾವೇನ ಪೂರೇನ್ತಿ. ತೇನ ನಿಮ್ಮಿತಾನಂ ಅವತ್ಥುಕವಚನಂ ನ ಹೋತಿ.

ಸೇನಾಸನಂ ¶ ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾ ಪುನದೇವ ವೇಳುವನಂ ಪಚ್ಚಾಗಚ್ಛತೀತಿ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಜನಪದಕಥಂ ಕಥೇನ್ತೋ ನ ನಿಸೀದತಿ, ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಮೇವ ಪಚ್ಚಾಗಚ್ಛತಿ.

೩೮೩. ಮೇತ್ತಿಯಭೂಮಜಕಾತಿ ಮೇತ್ತಿಯೋ ಚೇವ ಭೂಮಜಕೋ ಚ, ಛಬ್ಬಗ್ಗಿಯಾನಂ ಅಗ್ಗಪುರಿಸಾ ಏತೇ. ಲಾಮಕಾನಿ ಚ ಭತ್ತಾನೀತಿ ಸೇನಾಸನಾನಿ ¶ ತಾವ ನವಕಾನಂ ಲಾಮಕಾನಿ ಪಾಪುಣನ್ತೀತಿ ಅನಚ್ಛರಿಯಮೇತಂ. ಭತ್ತಾನಿ ಪನ ಸಲಾಕಾಯೋ ಪಚ್ಛಿಯಂ ವಾ ಚೀವರಭೋಗೇ ವಾ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಆಲೋಳೇತ್ವಾ ಏಕಮೇಕಂ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಪಞ್ಞಾಪೇನ್ತಿ, ತಾನಿಪಿ ತೇಸಂ ಮನ್ದಪುಞತಾಯ ಲಾಮಕಾನಿ ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಿಮಾನೇವ ಪಾಪುಣನ್ತಿ. ಯಮ್ಪಿ ಏಕಚಾರಿಕಭತ್ತಂ ಹೋತಿ, ತಮ್ಪಿ ಏತೇಸಂ ಪತ್ತದಿವಸೇ ಲಾಮಕಂ ವಾ ಹೋತಿ, ಏತೇ ವಾ ದಿಸ್ವಾವ ಪಣೀತಂ ಅದತ್ವಾ ಲಾಮಕಮೇವ ದೇನ್ತಿ.

ಅಭಿಸಙ್ಖಾರಿಕನ್ತಿ ನಾನಾಸಮ್ಭಾರೇಹಿ ಅಭಿಸಙ್ಖರಿತ್ವಾ ಕತಂ ಸುಸಜ್ಜಿತಂ, ಸುಸಮ್ಪಾದಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಣಾಜಕನ್ತಿ ಸಕುಣ್ಡಕಭತ್ತಂ. ಬಿಲಙ್ಗದುತಿಯನ್ತಿ ಕಞ್ಜಿಕದುತಿಯಂ.

ಕಲ್ಯಾಣಭತ್ತಿಕೋತಿ ಕಲ್ಯಾಣಂ ಸುನ್ದರಂ ಅತಿವಿಯ ಪಣೀತಂ ಭತ್ತಮಸ್ಸಾತಿ ಕಲ್ಯಾಣಭತ್ತಿಕೋ, ಪಣೀತದಾಯಕತ್ತಾ ಭತ್ತೇನೇವ ಪಞ್ಞಾತೋ. ಚತುಕ್ಕಭತ್ತಂ ದೇತೀತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಭತ್ತಾನಿ ದೇತಿ, ತದ್ಧಿತವೋಹಾರೇನ ಪನ ‘‘ಚತುಕ್ಕಭತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಉಪತಿಟ್ಠಿತ್ವಾ ಪರಿವಿಸತೀತಿ ಸಬ್ಬಕಮ್ಮನ್ತೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಮಹನ್ತಂ ಪೂಜಾಸಕ್ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಸಮೀಪೇ ಠತ್ವಾ ಪರಿವಿಸತಿ. ಓದನೇನ ಪುಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಓದನಹತ್ಥಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಭನ್ತೇ ಓದನಂ ದೇಮಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತಿ, ಏವಂ ಕರಣತ್ಥೇಯೇವ ಕರಣವಚನಂ ಹೋತಿ. ಏಸ ನಯೋ ಸೂಪಾದೀಸು.

ಸ್ವಾತನಾಯಾತಿ ಸ್ವೇ ಭವೋ ಭತ್ತಪರಿಭೋಗೋ ಸ್ವಾತನೋ ತಸ್ಸತ್ಥಾಯ, ಸ್ವಾತನಾಯ ಸ್ವೇ ಕತ್ತಬ್ಬಸ್ಸ ಭತ್ತಪರಿಭೋಗಸ್ಸತ್ಥಾಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಉದ್ದಿಟ್ಠಂ ಹೋತೀತಿ ಪಾಪೇತ್ವಾ ದಿನ್ನಂ ಹೋತಿ. ಮೇತ್ತಿಯಭೂಮಜಕಾನಂ ಖೋ ಗಹಪತೀತಿ ಇದಂ ಥೇರೋ ಅಸಮನ್ನಾಹರಿತ್ವಾ ಆಹ. ಏವಂಬಲವತೀ ಹಿ ತೇಸಂ ¶ ಮನ್ದಪುಞ್ಞತಾ, ಯಂ ಸತಿವೇಪುಲ್ಲಪ್ಪತ್ತಾನಮ್ಪಿ ಅಸಮನ್ನಾಹಾರೋ ಹೋತಿ. ಯೇ ಜೇತಿ ಏತ್ಥ ಜೇತಿ ದಾಸಿಂ ಆಲಪತಿ.

ಹಿಯ್ಯೋ ಖೋ ಆವುಸೋ ಅಮ್ಹಾಕನ್ತಿ ರತ್ತಿಂ ಸಮ್ಮನ್ತಯಮಾನಾ ಅತೀತಂ ದಿವಸಭಾಗಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಹಿಯ್ಯೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ನ ಚಿತ್ತರೂಪನ್ತಿ ನ ಚಿತ್ತಾನುರೂಪಂ, ಯಥಾ ಪುಬ್ಬೇ ಯತ್ತಕಂ ಇಚ್ಛನ್ತಿ, ತತ್ತಕಂ ಸುಪನ್ತಿ, ನ ಏವಂ ಸುಪಿಂಸು, ಅಪ್ಪಕಮೇವ ಸುಪಿಂಸೂತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಬಹಾರಾಮಕೋಟ್ಠಕೇತಿ ¶ ವೇಳುವನವಿಹಾರಸ್ಸ ಬಹಿದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ. ಪತ್ತಕ್ಖನ್ಧಾತಿ ಪತಿತಕ್ಖನ್ಧಾ ಖನ್ಧಟ್ಠಿಕಂ ನಾಮೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಾ. ಪಜ್ಝಾಯನ್ತಾತಿ ಪಧೂಪಾಯನ್ತಾ.

ಯತೋ ನಿವಾತಂ ¶ ತತೋ ಸವಾತನ್ತಿ ಯತ್ಥ ನಿವಾತಂ ಅಪ್ಪಕೋಪಿ ವಾತೋ ನತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ಮಹಾವಾತೋ ಉಟ್ಠಿತೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಉದಕಂ ಮಞ್ಞೇ ಆದಿತ್ತನ್ತಿ ಉದಕಂ ವಿಯ ಆದಿತ್ತಂ.

೩೮೪. ಸರಸಿ ತ್ವಂ ದಬ್ಬ ಏವರೂಪಂ ಕತ್ತಾತಿ ತ್ವಂ ದಬ್ಬ ಏವರೂಪಂ ಕತ್ತಾ ಸರಸಿ. ಅಥ ವಾ ಸರಸಿ ತ್ವಂ ದಬ್ಬ ಏವರೂಪಂ ಯಥಾಯಂ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಆಹ, ಕತ್ತಾ ಧಾಸಿ ಏವರೂಪಂ, ಯಥಾಯಂ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಆಹಾತಿ ಏವಂ ಯೋಜೇತ್ವಾಪೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ಯೇ ಪನ ‘‘ಕತ್ವಾ’’ತಿ ಪಠನ್ತಿ ತೇಸಂ ಉಜುಕಮೇವ.

ಯಥಾ ಮಂ ಭನ್ತೇ ಭಗವಾ ಜಾನಾತೀತಿ ಥೇರೋ ಕಿಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಭಗವಾ ಭನ್ತೇ ಸಬ್ಬಞ್ಞೂ, ಅಹಞ್ಚ ಖೀಣಾಸವೋ, ನತ್ಥಿ ಮಯ್ಹಂ ವತ್ಥುಪಟಿಸೇವನಾ, ತಂ ಮಂ ಭಗವಾ ಜಾನಾತಿ, ತತ್ರಾಹಂ ಕಿಂ ವಕ್ಖಾಮಿ, ಯಥಾ ಮಂ ಭಗವಾ ಜಾನಾತಿ ತಥೇವಾಹಂ ದಟ್ಠಬ್ಬೋತಿ.

ನ ಖೋ ದಬ್ಬ ದಬ್ಬಾ ಏವಂ ನಿಬ್ಬೇಠೇನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ನ ಖೋ ದಬ್ಬ ಪಣ್ಡಿತಾ ಯಥಾ ತ್ವಂ ಪರಪ್ಪಚ್ಚಯೇನ ನಿಬ್ಬೇಠೇಸಿ, ಏವಂ ನಿಬ್ಬೇಠೇನ್ತಿ; ಅಪಿ ಚ ಖೋ ಯದೇವ ಸಾಮಂ ಞಾತಂ ತೇನ ನಿಬ್ಬೇಠೇನ್ತೀತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ಸಚೇ ತಯಾ ಕತಂ ಕತನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಕಿಂ ದಸ್ಸೇತಿ? ನ ಹಿ ಸಕ್ಕಾ ಪರಿಸಬಲೇನ ವಾ ಪಕ್ಖುಪತ್ಥಮ್ಭೇನ ವಾ ಅಕಾರಕೋ ಕಾರಕೋ ಕಾತುಂ, ಕಾರಕೋ ವಾ ಅಕಾರಕೋ ಕಾತುಂ, ತಸ್ಮಾ ಯಂ ಸಯಂ ಕತಂ ವಾ ಅಕತಂ ವಾ ತದೇವ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಕಸ್ಮಾ ಪನ ಭಗವಾ ಜಾನನ್ತೋಪಿ ‘‘ಅಹಂ ಜಾನಾಮಿ, ಖೀಣಾಸವೋ ತ್ವಂ; ನತ್ಥಿ ತುಯ್ಹಂ ದೋಸೋ, ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖುನೀ ¶ ಮುಸಾವಾದಿನೀ’’ತಿ ನಾವೋಚಾತಿ? ಪರಾನುದ್ದಯತಾಯ. ಸಚೇ ಹಿ ಭಗವಾ ಯಂ ಯಂ ಜಾನಾತಿ ತಂ ತಂ ವದೇಯ್ಯ, ಅಞ್ಞೇನ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಆಪನ್ನೇನ ಪುಟ್ಠೇನ ‘‘ಅಹಂ ಜಾನಾಮಿ ತ್ವಂ ಪಾರಾಜಿಕೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಭವೇಯ್ಯ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ‘‘ಅಯಂ ಪುಬ್ಬೇ ದಬ್ಬಂ ಮಲ್ಲಪುತ್ತಂ ಸುದ್ಧಂ ಕತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಮಂ ಅಸುದ್ಧಂ ಕರೋತಿ; ಕಸ್ಸ ದಾನಿ ಕಿಂ ವದಾಮಿ, ಯತ್ರ ಸತ್ಥಾಪಿ ಸಾವಕೇಸು ಛನ್ದಾಗತಿಂ ಗಚ್ಛತಿ; ಕುತೋ ಇಮಸ್ಸ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಭಾವೋ’’ತಿ ಆಘಾತಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಅಪಾಯೂಪಗೋ ಭವೇಯ್ಯ, ತಸ್ಮಾ ಭಗವಾ ಇಮಾಯ ಪರಾನುದ್ದಯತಾಯ ಜಾನನ್ತೋಪಿ ನಾವೋಚ.

ಕಿಞ್ಚ ಭಿಯ್ಯೋ ಉಪವಾದಪರಿವಜ್ಜನತೋಪಿ ನಾವೋಚ. ಯದಿ ಹಿ ಭಗವಾ ಏವಂ ¶ ವದೇಯ್ಯ, ಏವಂ ಉಪವಾದೋ ಭವೇಯ್ಯ ‘‘ದಬ್ಬಸ್ಸ ಮಲ್ಲಪುತ್ತಸ್ಸ ವುಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ ಭಾರಿಯಂ, ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ಪನ ಸಕ್ಖಿಂ ಲಭಿತ್ವಾ ವುಟ್ಠಿತೋ’’ತಿ. ಇದಞ್ಚ ವುಟ್ಠಾನಲಕ್ಖಣಂ ಮಞ್ಞಮಾನಾ ‘‘ಬುದ್ಧಕಾಲೇಪಿ ಸಕ್ಖಿನಾ ಸುದ್ಧಿ ವಾ ಅಸುದ್ಧಿ ¶ ವಾ ಹೋತಿ ಮಯಂ ಜಾನಾಮ, ಅಯಂ ಪುಗ್ಗಲೋ ಅಸುದ್ಧೋ’’ತಿ ಏವಂ ಪಾಪಭಿಕ್ಖೂ ಲಜ್ಜಿಮ್ಪಿ ವಿನಾಸೇಯ್ಯುನ್ತಿ. ಅಪಿಚ ಅನಾಗತೇಪಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಓತಿಣ್ಣೇ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಚೋದೇತ್ವಾ ಸಾರೇತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ತಯಾ ಕತಂ, ‘ಕತ’ನ್ತಿ ವದೇಹೀ’’ತಿ ಲಜ್ಜೀನಂ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ವಿನಯಲಕ್ಖಣೇ ತನ್ತಿಂ ಠಪೇನ್ತೋ ‘‘ಅಹಂ ಜಾನಾಮೀ’’ತಿ ಅವತ್ವಾವ ‘‘ಸಚೇ ತಯಾ ಕತಂ, ‘ಕತ’ನ್ತಿ ವದೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ.

ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ ಸುಪಿನನ್ತೇನಪಿ ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಸೇವಿತಾತಿ ಸುಪಿನನ್ತೇನಪಿ ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ನ ಅಭಿಜಾನಾಮಿ, ನ ಪಟಿಸೇವಿತಾ ಅಹನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಅಥ ವಾ ಪಟಿಸೇವಿತಾ ಹುತ್ವಾ ಸುಪಿನನ್ತೇನಪಿ ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ನ ಜಾನಾಮೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಯೇ ಪನ ‘‘ಪಟಿಸೇವಿತ್ವಾ’’ತಿ ಪಠನ್ತಿ ತೇಸಂ ಉಜುಕಮೇವ. ಪಗೇವ ಜಾಗರೋತಿ ಜಾಗರನ್ತೋ ಪನ ಪಠಮಂಯೇವ ನ ಜಾನಾಮೀತಿ.

ತೇನ ಹಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ಮೇತ್ತಿಯಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ನಾಸೇಥಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ದಬ್ಬಸ್ಸ ಚ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಚ ವಚನಂ ನ ಘಟೀಯತಿ ತಸ್ಮಾ ಮೇತ್ತಿಯಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ನಾಸೇಥಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ತತ್ಥ ತಿಸ್ಸೋ ನಾಸನಾ – ಲಿಙ್ಗನಾಸನಾ, ಸಂವಾಸನಾಸನಾ, ದಣ್ಡಕಮ್ಮನಾಸನಾತಿ. ತಾಸು ‘‘ದೂಸಕೋ ನಾಸೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೬) ಅಯಂ ‘‘ಲಿಙ್ಗನಾಸನಾ’’. ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅದಸ್ಸನೇ ವಾ ಅಪ್ಪಟಿಕಮ್ಮೇ ವಾ ಪಾಪಿಕಾಯ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೇ ವಾ ಉಕ್ಖೇಪನೀಯಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಅಯಂ ‘‘ಸಂವಾಸನಾಸನಾ’’. ‘‘ಚರ ¶ ಪಿರೇ ವಿನಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೪೨೯) ದಣ್ಡಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಅಯಂ ‘‘ದಣ್ಡಕಮ್ಮನಾಸನಾ’’. ಇಧ ಪನ ಲಿಙ್ಗನಾಸನಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ – ‘‘ಮೇತ್ತಿಯಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ನಾಸೇಥಾ’’ತಿ.

ಇಮೇ ಚ ಭಿಕ್ಖೂ ಅನುಯುಞ್ಜಥಾತಿ ಇಮಿನಾ ಇಮಂ ದೀಪೇತಿ ‘‘ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮತಾಯ ಅಕಾರಿಕಾ ಅದ್ಧಾ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಉಯ್ಯೋಜಿತಾ, ತಸ್ಮಾ ಯೇಹಿ ಉಯ್ಯೋಜಿತಾ ಇಮೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಅನುಯುಞ್ಜಥ ಗವೇಸಥ ಜಾನಾಥಾ’’ತಿ.

ಕಿಂ ಪನ ಭಗವತಾ ಮೇತ್ತಿಯಾ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಪಟಿಞ್ಞಾಯ ನಾಸಿತಾ ಅಪ್ಪಟಿಞ್ಞಾಯ ನಾಸಿತಾತಿ, ಕಿಞ್ಚೇತ್ಥ ಯದಿ ತಾವ ಪಟಿಞ್ಞಾಯ ನಾಸಿತಾ, ಥೇರೋ ಕಾರಕೋ ಹೋತಿ ಸದೋಸೋ? ಅಥ ಅಪ್ಪಟಿಞ್ಞಾಯ, ಥೇರೋ ಅಕಾರಕೋ ಹೋತಿ ನಿದ್ದೋಸೋ.

ಭಾತಿಯರಾಜಕಾಲೇಪಿ ಮಹಾವಿಹಾರವಾಸೀನಞ್ಚ ಅಭಯಗಿರಿವಾಸೀನಞ್ಚ ¶ ಥೇರಾನಂ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಪದೇ ವಿವಾದೋ ಅಹೋಸಿ. ಅಭಯಗಿರಿವಾಸಿನೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಸುತ್ತಂ ವತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ವಾದೇ ಥೇರೋ ಕಾರಕೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಮಹಾವಿಹಾರವಾಸಿನೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಸುತ್ತಂ ವತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ವಾದೇ ಥೇರೋ ಕಾರಕೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ¶ ವದನ್ತಿ. ಪಞ್ಹೋ ನ ಛಿಜ್ಜತಿ. ರಾಜಾ ಸುತ್ವಾ ಥೇರೇ ಸನ್ನಿಪಾತೇತ್ವಾ ದೀಘಕಾರಾಯನಂ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಜಾತಿಯಂ ಅಮಚ್ಚಂ ‘‘ಥೇರಾನಂ ಕಥಂ ಸುಣಾಹೀ’’ತಿ ಆಣಾಪೇಸಿ. ಅಮಚ್ಚೋ ಕಿರ ಪಣ್ಡಿತೋ ಭಾಸನ್ತರಕುಸಲೋ ಸೋ ಆಹ – ‘‘ವದನ್ತು ತಾವ ಥೇರಾ ಸುತ್ತ’’ನ್ತಿ. ತತೋ ಅಭಯಗಿರಿಥೇರಾ ಅತ್ತನೋ ಸುತ್ತಂ ವದಿಂಸು – ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮೇತ್ತಿಯಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ಸಕಾಯ ಪಟಿಞ್ಞಾಯ ನಾಸೇಥಾ’’ತಿ. ಅಮಚ್ಚೋ ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ವಾದೇ ಥೇರೋ ಕಾರಕೋ ಹೋತಿ ಸದೋಸೋ’’ತಿ ಆಹ. ಮಹಾವಿಹಾರವಾಸಿನೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಸುತ್ತಂ ವದಿಂಸು – ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮೇತ್ತಿಯಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ನಾಸೇಥಾ’’ತಿ. ಅಮಚ್ಚೋ ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ವಾದೇ ಥೇರೋ ಅಕಾರಕೋ ಹೋತಿ ನಿದ್ದೋಸೋ’’ತಿ ಆಹ. ಕಿಂ ಪನೇತ್ಥ ಯುತ್ತಂ? ಯಂ ಪಚ್ಛಾ ವುತ್ತಂ ವಿಚಾರಿತಞ್ಹೇತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯೇಹಿ, ಭಿಕ್ಖು ಭಿಕ್ಖುಂ ಅಮೂಲಕೇನ ಅನ್ತಿಮವತ್ಥುನಾ ಅನುದ್ಧಂಸೇತಿ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ; ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ಅನುದ್ಧಂಸೇತಿ, ದುಕ್ಕಟಂ. ಕುರುನ್ದಿಯಂ ಪನ ‘‘ಮುಸಾವಾದೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ.

ತತ್ರಾಯಂ ವಿಚಾರಣಾ, ಪುರಿಮನಯೇ ತಾವ ಅನುದ್ಧಂಸನಾಧಿಪ್ಪಾಯತ್ತಾ ದುಕ್ಕಟಮೇವ ಯುಜ್ಜತಿ. ಯಥಾ ಸತಿಪಿ ಮುಸಾವಾದೇ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಮಿಂ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ, ಸತಿಪಿ ಚ ಮುಸಾವಾದೇ ಅಸುದ್ಧಂ ಸುದ್ಧದಿಟ್ಠಿನೋ ಅಕ್ಕೋಸಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ವದನ್ತಸ್ಸ ಓಮಸವಾದೇನೇವ ¶ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ, ನ ಸಮ್ಪಜಾನಮುಸಾವಾದೇನ; ಏವಂ ಇಧಾಪಿ ಅನುದ್ಧಂಸನಾಧಿಪ್ಪಾಯತ್ತಾ ಸಮ್ಪಜಾನಮುಸಾವಾದೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ನ ಯುಜ್ಜತಿ, ದುಕ್ಕಟಮೇವ ಯುತ್ತಂ. ಪಚ್ಛಿಮನಯೇಪಿ ಮುಸಾವಾದತ್ತಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಮೇವ ಯುಜ್ಜತಿ, ವಚನಪ್ಪಮಾಣತೋ ಹಿ ಅನುದ್ಧಂಸನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಮಿಂ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ. ಅಕ್ಕೋಸಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸ ಚ ಓಮಸವಾದೋ. ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಪನ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿವಚನಂ ನತ್ಥಿ, ಸಮ್ಪಜಾನಮುಸಾವಾದೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯನ್ತಿ ವಚನಮತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಮೇವ ಯುಜ್ಜತಿ.

ತತ್ರ ಪನ ಇದಂ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ – ‘‘ಅನುದ್ಧಂಸನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇ ಅಸತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಸತಿ ಕೇನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ? ತತ್ರ ಯಸ್ಮಾ ಮುಸಾ ಭಣನ್ತಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿಯೇ ಸಿದ್ಧೇಪಿ ಅಮೂಲಕೇನ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇನ ಅನುದ್ಧಂಸನೇ ವಿಸುಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಅನುದ್ಧಂಸನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇ ಸತಿ ಸಮ್ಪಜಾನಮುಸಾವಾದೇ ¶ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸ ಓಕಾಸೋ ನ ದಿಸ್ಸತಿ, ನ ಚ ಸಕ್ಕಾ ಅನುದ್ಧಂಸೇನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿಯಾ ಭವಿತುನ್ತಿ ಪುರಿಮನಯೋವೇತ್ಥ ಪರಿಸುದ್ಧತರೋ ಖಾಯತಿ. ತಥಾ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ಅಮೂಲಕೇನ ಅನ್ತಿಮವತ್ಥುನಾ ಅನುದ್ಧಂಸೇತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ, ಭಿಕ್ಖುಂ ಅನುದ್ಧಂಸೇತಿ ದುಕ್ಕಟಂ, ತತ್ರ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ವುಟ್ಠಾನಗಾಮೀ ದುಕ್ಕಟಂ, ದೇಸನಾಗಾಮೀ ಏತೇಹಿ ನಾಸನಾ ನತ್ಥಿ. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಸಾ ಪಕತಿಯಾವ ದುಸ್ಸೀಲಾ ಪಾಪಭಿಕ್ಖುನೀ ಇದಾನಿ ಚ ಸಯಮೇವ ‘‘ದುಸ್ಸೀಲಾಮ್ಹೀ’’ತಿ ವದತಿ ತಸ್ಮಾ ನಂ ಭಗವಾ ಅಸುದ್ಧತ್ತಾಯೇವ ನಾಸೇಸೀತಿ.

ಅಥ ¶ ಖೋ ಮೇತ್ತಿಯಭೂಮಜಕಾತಿ ಏವಂ ‘‘ಮೇತ್ತಿಯಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ನಾಸೇಥ, ಇಮೇ ಚ ಭಿಕ್ಖೂ ಅನುಯುಞ್ಜಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ವಿಹಾರಂ ಪವಿಟ್ಠೇ ಭಗವತಿ ತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ‘‘ದೇಥ ದಾನಿ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಸೇತಕಾನೀ’’ತಿ ನಾಸಿಯಮಾನಂ ತಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ದಿಸ್ವಾ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ತಂ ಮೋಚೇತುಕಾಮತಾಯ ಅತ್ತನೋ ಅಪರಾಧಂ ಆವಿಕರಿಂಸು, ಏತಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಥ ಖೋ ಮೇತ್ತಿಯಭೂಮಜಕಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ.

೩೮೫-೬. ದುಟ್ಠೋ ದೋಸೋತಿ ದೂಸಿತೋ ಚೇವ ದೂಸಕೋ ಚ. ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಹಿ ದೋಸೇ ಪುಗ್ಗಲೋ ತೇನ ದೋಸೇನ ದೂಸಿತೋ ಹೋತಿ ಪಕತಿಭಾವಂ ಜಹಾಪಿತೋ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ದುಟ್ಠೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಪರಞ್ಚ ದೂಸೇತಿ ವಿನಾಸೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ದೋಸೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಇತಿ ‘‘ದುಟ್ಠೋ ದೋಸೋ’’ತಿ ಏಕಸ್ಸೇವೇತಂ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಆಕಾರನಾನತ್ತೇನ ನಿದಸ್ಸನಂ, ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ದುಟ್ಠೋ ದೋಸೋತಿ ದೂಸಿತೋ ಚೇವ ¶ ದೂಸಕೋ ಚಾ’’ತಿ ತತ್ಥ ಸದ್ದಲಕ್ಖಣಂ ಪರಿಯೇಸಿತಬ್ಬಂ. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಸೋ ‘‘ದುಟ್ಠೋ ದೋಸೋ’’ತಿ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗತೋ ಪಟಿಘಸಮಙ್ಗೀಪುಗ್ಗಲೋ ಕುಪಿತಾದಿಭಾವೇ ಠಿತೋವ ಹೋತಿ, ತೇನಸ್ಸ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ಕುಪಿತೋ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಕುಪಿತೋತಿ ಕುಪ್ಪಭಾವಂ ಪಕತಿತೋ ಚವನಭಾವಂ ಪತ್ತೋ. ಅನತ್ತಮನೋತಿ ನ ಸಕಮನೋ ಅತ್ತನೋ ವಸೇ ಅಟ್ಠಿತಚಿತ್ತೋ; ಅಪಿಚ ಪೀತಿಸುಖೇಹಿ ನ ಅತ್ತಮನೋ ನ ಅತ್ತಚಿತ್ತೋತಿ ಅನತ್ತಮನೋ. ಅನಭಿರದ್ಧೋತಿ ನ ಸುಖಿತೋ ನ ವಾ ಪಸಾದಿತೋತಿ ಅನಭಿರದ್ಧೋ. ಪಟಿಘೇನ ಆಹತಂ ಚಿತ್ತಮಸ್ಸಾತಿ ಆಹತಚಿತ್ತೋ. ಚಿತ್ತಥದ್ಧಭಾವಚಿತ್ತಕಚವರಸಙ್ಖಾತಂ ಪಟಿಘಖೀಲಂ ¶ ಜಾತಮಸ್ಸಾತಿ ಖಿಲಜಾತೋ. ಅಪ್ಪತೀತೋತಿ ನಪ್ಪತೀತೋ ಪೀತಿಸುಖಾದೀಹಿ ವಜ್ಜಿತೋ, ನ ಅಭಿಸಟೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪದಭಾಜನೇ ಪನ ಯೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ವಸೇನ ಅಪ್ಪತೀತೋ ಹೋತಿ, ತೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತೇನ ಚ ಕೋಪೇನಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ.

ತತ್ಥ ತೇನ ಚ ಕೋಪೇನಾತಿ ಯೇನ ದುಟ್ಠೋತಿ ಚ ಕುಪಿತೋತಿ ಚ ವುತ್ತೋ ಉಭಯಮ್ಪಿ ಹೇತಂ ಪಕತಿಭಾವಂ ಜಹಾಪನತೋ ಏಕಾಕಾರಂ ಹೋತಿ. ತೇನ ಚ ದೋಸೇನಾತಿ ಯೇನ ‘‘ದೋಸೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ. ಇಮೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧಮೇವ ದಸ್ಸೇತಿ.

ತಾಯ ಚ ಅನತ್ತಮನತಾಯಾತಿ ಯಾಯ ‘‘ಅನತ್ತಮನೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ. ತಾಯ ಚ ಅನಭಿರದ್ಧಿಯಾತಿ ಯಾಯ ‘‘ಅನಭಿರದ್ಧೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ. ಇಮೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಂ ದಸ್ಸೇತಿ.

ಅಮೂಲಕೇನ ಪಾರಾಜಿಕೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ನಾಸ್ಸ ಮೂಲನ್ತಿ ಅಮೂಲಕಂ, ತಂ ಪನಸ್ಸ ಅಮೂಲಕತ್ತಂ ಯಸ್ಮಾ ಚೋದಕವಸೇನ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ, ನ ಚುದಿತಕವಸೇನ. ತಸ್ಮಾ ತಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ಅಮೂಲಕಂ ನಾಮ ಅದಿಟ್ಠಂ ಅಸುತಂ ಅಪರಿಸಙ್ಕಿತ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ತೇನ ಇಮಂ ದೀಪೇತಿ ‘‘ಯಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಚೋದಕೇನ ಚುದಿತಕಮ್ಹಿ ಪುಗ್ಗಲೇ ನೇವ ದಿಟ್ಠಂ ನ ಸುತಂ ನ ಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ಇದಂ ಏತೇಸಂ ದಸ್ಸನಸವನಪರಿಸಙ್ಕಾಸಙ್ಖಾತಾನಂ ಮೂಲಾನಂ ¶ ಅಭಾವತೋ ಅಮೂಲಕಂ ನಾಮ, ತಂ ಪನ ಸೋ ಆಪನ್ನೋ ವಾ ಹೋತು ಅನಾಪನ್ನೋ ವಾ ಏತಂ ಇಧ ಅಪ್ಪಮಾಣನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಅದಿಟ್ಠಂ ನಾಮ ಅತ್ತನೋ ಪಸಾದಚಕ್ಖುನಾ ವಾ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುನಾ ವಾ ಅದಿಟ್ಠಂ. ಅಸುತಂ ನಾಮ ತಥೇವ ಕೇನಚಿ ವುಚ್ಚಮಾನಂ ನ ಸುತಂ. ಅಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ನಾಮ ಚಿತ್ತೇನ ಅಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ.

‘‘ದಿಟ್ಠಂ’’ ¶ ನಾಮ ಅತ್ತನಾ ವಾ ಪರೇನ ವಾ ಪಸಾದಚಕ್ಖುನಾ ವಾ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುನಾ ವಾ ದಿಟ್ಠಂ. ‘‘ಸುತಂ’’ ನಾಮ ತಥೇವ ಸುತಂ. ‘‘ಪರಿಸಙ್ಕಿತ’’ಮ್ಪಿ ಅತ್ತನಾ ವಾ ಪರೇನ ವಾ ಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ. ತತ್ಥ ಅತ್ತನಾ ದಿಟ್ಠಂ ದಿಟ್ಠಮೇವ, ಪರೇಹಿ ದಿಟ್ಠಂ ಅತ್ತನಾ ಸುತಂ, ಪರೇಹಿ ಸುತಂ, ಪರೇಹಿ ಪರಿಸಙ್ಕಿತನ್ತಿ ಇದಂ ಪನ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಅತ್ತನಾ ಸುತಟ್ಠಾನೇಯೇವ ತಿಟ್ಠತಿ.

ಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ಪನ ತಿವಿಧಂ – ದಿಟ್ಠಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ, ಸುತಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ, ಮುತಪರಿಸಙ್ಕಿತನ್ತಿ. ತತ್ಥ ದಿಟ್ಠಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ನಾಮ ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಉಚ್ಚಾರಪಸ್ಸಾವಕಮ್ಮೇನ ಗಾಮಸಮೀಪೇ ಏಕಂ ಗುಮ್ಬಂ ಪವಿಟ್ಠೋ, ಅಞ್ಞತರಾಪಿ ಇತ್ಥೀ ಕೇನಚಿದೇವ ಕರಣೀಯೇನ ತಂ ಗುಮ್ಬಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿವತ್ತಾ, ನಾಪಿ ಭಿಕ್ಖು ಇತ್ಥಿಂ ಅದ್ದಸ; ನ ಇತ್ಥೀ ಭಿಕ್ಖುಂ, ಅದಿಸ್ವಾವ ಉಭೋಪಿ ಯಥಾರುಚಿಂ ಪಕ್ಕನ್ತಾ, ಅಞ್ಞತರೋ ಭಿಕ್ಖು ಉಭಿನ್ನಂ ತತೋ ನಿಕ್ಖಮನಂ ¶ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ‘‘ಅದ್ಧಾ ಇಮೇಸಂ ಕತಂ ವಾ ಕರಿಸ್ಸನ್ತಿ ವಾ’’ತಿ ಪರಿಸಙ್ಕತಿ, ಇದಂ ದಿಟ್ಠಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ನಾಮ.

ಸುತಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ನಾಮ ಇಧೇಕಚ್ಚೋ ಅನ್ಧಕಾರೇ ವಾ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೇ ವಾ ಓಕಾಸೇ ಮಾತುಗಾಮೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಭಿಕ್ಖುನೋ ತಾದಿಸಂ ಪಟಿಸನ್ಥಾರವಚನಂ ಸುಣಾತಿ, ಸಮೀಪೇ ಅಞ್ಞಂ ವಿಜ್ಜಮಾನಮ್ಪಿ ‘‘ಅತ್ಥಿ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ನ ಜಾನಾತಿ, ಸೋ ‘‘ಅದ್ಧಾ ಇಮೇಸಂ ಕತಂ ವಾ ಕರಿಸ್ಸನ್ತಿ ವಾ’’ತಿ ಪರಿಸಙ್ಕತಿ, ಇದಂ ಸುತಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ನಾಮ.

ಮುತಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ನಾಮ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಧುತ್ತಾ ರತ್ತಿಭಾಗೇ ಪುಪ್ಫಗನ್ಧಮಂಸಸುರಾದೀನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಇತ್ಥೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಂ ಪಚ್ಚನ್ತವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಣ್ಡಪೇ ವಾ ಭೋಜನಸಾಲಾದೀಸು ವಾ ಯಥಾಸುಖಂ ಕೀಳಿತ್ವಾ ಪುಪ್ಫಾದೀನಿ ವಿಕಿರಿತ್ವಾ ಗತಾ, ಪುನದಿವಸೇ ಭಿಕ್ಖೂ ತಂ ವಿಪ್ಪಕಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಸ್ಸಿದಂ ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ವಿಚಿನನ್ತಿ. ತತ್ರ ಚ ಕೇನಚಿ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಗೇವ ವುಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ವತ್ತಸೀಸೇನ ಮಣ್ಡಪಂ ವಾ ಭೋಜನಸಾಲಂ ವಾ ಪಟಿಜಗ್ಗನ್ತೇನ ಪುಪ್ಫಾದೀನಿ ಆಮಟ್ಠಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಕೇನಚಿ ಉಪಟ್ಠಾಕಕುಲತೋ ಆಭತೇಹಿ ಪುಪ್ಫಾದೀಹಿ ಪೂಜಾ ಕತಾ ಹೋತಿ, ಕೇನಚಿ ಭೇಸಜ್ಜತ್ಥಂ ಅರಿಟ್ಠಂ ಪೀತಂ ಹೋತಿ, ಅಥ ತೇ ‘‘ಕಸ್ಸಿದಂ ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ವಿಚಿನನ್ತಾ ¶ ಭಿಕ್ಖೂ ತೇಸಂ ಹತ್ಥಗನ್ಧಞ್ಚ ಮುಖಗನ್ಧಞ್ಚ ಘಾಯಿತ್ವಾ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಪರಿಸಙ್ಕನ್ತಿ, ಇದಂ ಮುತಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ನಾಮ.

ತತ್ಥ ದಿಟ್ಠಂ ಅತ್ಥಿ ಸಮೂಲಕಂ, ಅತ್ಥಿ ಅಮೂಲಕಂ; ದಿಟ್ಠಮೇವ ಅತ್ಥಿ ಸಞ್ಞಾಸಮೂಲಕಂ, ಅತ್ಥಿ ಸಞ್ಞಾಅಮೂಲಕಂ. ಏಸ ನಯೋ ಸುತೇಪಿ. ಪರಿಸಙ್ಕಿತೇ ಪನ ದಿಟ್ಠಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ಅತ್ಥಿ ಸಮೂಲಕಂ, ಅತ್ಥಿ ಅಮೂಲಕಂ; ದಿಟ್ಠಪರಿಸಙ್ಕಿತಮೇವ ಅತ್ಥಿ ಸಞ್ಞಾಸಮೂಲಕಂ ¶ , ಅತ್ಥಿ ಸಞ್ಞಾಅಮೂಲಕಂ. ಏಸ ನಯೋ ಸುತಮುತಪರಿಸಙ್ಕಿತೇಸು. ತತ್ಥ ದಿಟ್ಠಂ ಸಮೂಲಕಂ ನಾಮ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾವ ‘‘ದಿಟ್ಠೋ ಮಯಾ’’ತಿ ವದತಿ, ಅಮೂಲಕಂ ನಾಮ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೋಕಾಸತೋ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ವೀತಿಕ್ಕಮಂ ಅದಿಸ್ವಾ ‘‘ದಿಟ್ಠೋ ಮಯಾ’’ತಿ ವದತಿ. ದಿಟ್ಠಮೇವ ಸಞ್ಞಾಸಮೂಲಕಂ ನಾಮ ದಿಸ್ವಾವ ದಿಟ್ಠಸಞ್ಞೀ ಹುತ್ವಾ ಚೋದೇತಿ, ಸಞ್ಞಾಅಮೂಲಕಂ ನಾಮ ಪುಬ್ಬೇ ಪಾರಾಜಿಕವೀತಿಕ್ಕಮಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಅದಿಟ್ಠಸಞ್ಞೀ ಜಾತೋ, ಸೋ ಸಞ್ಞಾಯ ಅಮೂಲಕಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ದಿಟ್ಠೋ ಮಯಾ’’ತಿ ಚೋದೇತಿ. ಏತೇನ ನಯೇನ ಸುತಮುತಪರಿಸಙ್ಕಿತಾನಿಪಿ ವಿತ್ಥಾರತೋ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ. ಏತ್ಥ ಚ ಸಬ್ಬಪ್ಪಕಾರೇಣಾಪಿ ಸಮೂಲಕೇನ ವಾ ಸಞ್ಞಾಸಮೂಲಕೇನ ವಾ ಚೋದೇನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ, ಅಮೂಲಕೇನ ವಾ ಪನ ಸಞ್ಞಾಅಮೂಲಕೇನ ವಾ ಚೋದೇನ್ತಸ್ಸೇವ ¶ ಆಪತ್ತಿ.

ಅನುದ್ಧಂಸೇಯ್ಯಾತಿ ಧಂಸೇಯ್ಯ ಪಧಂಸೇಯ್ಯ ಅಭಿಭವೇಯ್ಯ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರೇಯ್ಯ. ತಂ ಪನ ಅನುದ್ಧಂಸನಂ ಯಸ್ಮಾ ಅತ್ತನಾ ಚೋದೇನ್ತೋಪಿ ಪರೇನ ಚೋದಾಪೇನ್ತೋಪಿ ಕರೋತಿಯೇವ, ತಸ್ಮಾಸ್ಸ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ಚೋದೇತಿ ವಾ ಚೋದಾಪೇತಿ ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

ತತ್ಥ ಚೋದೇತೀತಿ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಆಪನ್ನೋಸೀ’’ತಿಆದೀಹಿ ವಚನೇಹಿ ಸಯಂ ಚೋದೇತಿ, ತಸ್ಸ ವಾಚಾಯ ವಾಚಾಯ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ. ಚೋದಾಪೇತೀತಿ ಅತ್ತನಾ ಸಮೀಪೇ ಠತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಭಿಕ್ಖು ಆಣಾಪೇತಿ, ಸೋ ತಸ್ಸ ವಚನೇನ ತಂ ಚೋದೇತಿ, ಚೋದಾಪಕಸ್ಸೇವ ವಾಚಾಯ ವಾಚಾಯ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ. ಅಥ ಸೋಪಿ ‘‘ಮಯಾ ದಿಟ್ಠಂ ಸುತಂ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಚೋದೇತಿ, ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಜನಾನಂ ವಾಚಾಯ ವಾಚಾಯ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ.

ಚೋದನಾಪ್ಪಭೇದಕೋಸಲ್ಲತ್ಥಂ ಪನೇತ್ಥ ಏಕವತ್ಥುಏಕಚೋದಕಾದಿಚತುಕ್ಕಂ ತಾವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ತತ್ಥ ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಏಕೇನ ವತ್ಥುನಾ ಚೋದೇತಿ, ಇಮಿಸ್ಸಾ ಚೋದನಾಯ ಏಕಂ ವತ್ಥು ಏಕೋ ಚೋದಕೋ. ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಏಕಂ ಏಕವತ್ಥುನಾ ಚೋದೇನ್ತಿ, ಪಞ್ಚಸತಾ ಮೇತ್ತಿಯಭೂಮಜಕಪ್ಪಮುಖಾ ಛಬ್ಬಗ್ಗಿಯಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ದಬ್ಬಂ ಮಲ್ಲಪುತ್ತಮಿವ, ಇಮಿಸ್ಸಾ ಚೋದನಾಯ ಏಕಂ ವತ್ಥು ನಾನಾಚೋದಕಾ. ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಸಮ್ಬಹುಲೇಹಿ ವತ್ಥೂಹಿ ಚೋದೇತಿ, ಇಮಿಸ್ಸಾ ಚೋದನಾಯ ನಾನಾವತ್ಥೂನಿ ಏಕೋ ಚೋದಕೋ. ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಸಮ್ಬಹುಲೇ ಸಮ್ಬಹುಲೇಹಿ ವತ್ಥೂಹಿ ಚೋದೇನ್ತಿ, ಇಮಿಸ್ಸಾ ಚೋದನಾಯ ನಾನಾವತ್ಥೂನಿ ನಾನಾಚೋದಕಾ.

ಚೋದೇತುಂ ¶ ¶ ಪನ ಕೋ ಲಭತಿ, ಕೋ ನ ಲಭತೀತಿ? ದುಬ್ಬಲಚೋದಕವಚನಂ ತಾವ ಗಹೇತ್ವಾ ಕೋಚಿ ನ ಲಭತಿ. ದುಬ್ಬಲಚೋದಕೋ ನಾಮ ಸಮ್ಬಹುಲೇಸು ಕಥಾಸಲ್ಲಾಪೇನ ನಿಸಿನ್ನೇಸು ಏಕೋ ಏಕಂ ಆರಬ್ಭ ಅನೋದಿಸ್ಸಕಂ ಕತ್ವಾ ಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥುಂ ಕಥೇತಿ, ಅಞ್ಞೋ ತಂ ಸುತ್ವಾ ಇತರಸ್ಸ ಗನ್ತ್ವಾ ಆರೋಚೇತಿ. ಸೋ ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ಕಿರ ಮಂ ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ವದಸೀ’’ತಿ ವದತಿ. ಸೋ ‘‘ನಾಹಂ ಏವರೂಪಂ ಜಾನಾಮಿ, ಕಥಾಪವತ್ತಿಯಂ ಪನ ಮಯಾ ಅನೋದಿಸ್ಸಕಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಮತ್ಥಿ, ಸಚೇ ಅಹಂ ತವ ಇಮಂ ದುಕ್ಖುಪ್ಪತ್ತಿಂ ಜಾನೇಯ್ಯಂ, ಏತ್ತಕಮ್ಪಿ ನ ಕಥೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಅಯಂ ದುಬ್ಬಲಚೋದಕೋ. ತಸ್ಸೇತಂ ಕಥಾಸಲ್ಲಾಪಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಕೋಚಿ ಚೋದೇತುಂ ನ ಲಭತಿ. ಏತಂ ಪನ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಸೀಲಸಮ್ಪನ್ನೋ ಭಿಕ್ಖು ಭಿಕ್ಖುಂ ವಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ವಾ ಸೀಲಸಮ್ಪನ್ನಾ ಚ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಭಿಕ್ಖುನೀಮೇವ ಚೋದೇತುಂ ¶ ಲಭತೀತಿ ಮಹಾಪದುಮತ್ಥೇರೋ ಆಹ. ಮಹಾಸುಮತ್ಥೇರೋ ಪನ ‘‘ಪಞ್ಚಪಿ ಸಹಧಮ್ಮಿಕಾ ಲಭನ್ತೀ’’ತಿ ಆಹ. ಗೋದತ್ತತ್ಥೇರೋ ಪನ ‘‘ನ ಕೋಚಿ ನ ಲಭತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಸುತ್ವಾ ಚೋದೇತಿ, ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಸುತ್ವಾ ಚೋದೇತಿ…ಪೇ… ತಿತ್ಥಿಯಸಾವಕಾನಂ ಸುತ್ವಾ ಚೋದೇತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಸುತ್ತಮಾಹರಿ. ತಿಣ್ಣಮ್ಪಿ ಥೇರಾನಂ ವಾದೇ ಚುದಿತಕಸ್ಸೇವ ಪಟಿಞ್ಞಾಯ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ.

ಅಯಂ ಪನ ಚೋದನಾ ನಾಮ ದೂತಂ ವಾ ಪಣ್ಣಂ ವಾ ಸಾಸನಂ ವಾ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಚೋದೇನ್ತಸ್ಸ ಸೀಸಂ ನ ಏತಿ, ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಪನ ಸಮೀಪೇ ಠತ್ವಾವ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾಯ ವಾ ವಚೀಭೇದೇನ ವಾ ಚೋದೇನ್ತಸ್ಸೇವ ಸೀಸಂ ಏತಿ. ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಮೇವ ಹಿ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾಯ ಸೀಸಂ ನ ಏತಿ, ಇದಂ ಪನ ಅನುದ್ಧಂಸನಂ ಅಭೂತಾರೋಚನಞ್ಚ ಏತಿಯೇವ. ಯೋ ಪನ ದ್ವಿನ್ನಂ ಠಿತಟ್ಠಾನೇ ಏಕಂ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ಚೋದೇತಿ, ಸೋ ಚೇ ಜಾನಾತಿ, ಸೀಸಂ ಏತಿ. ಇತರೋ ಜಾನಾತಿ, ಸೀಸಂ ನ ಏತಿ. ದ್ವೇಪಿ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ಚೋದೇತಿ, ಏಕೋ ವಾ ಜಾನಾತು ದ್ವೇ ವಾ, ಸೀಸಂ ಏತಿಯೇವ. ಏಸವ ನಯೋ ಸಮ್ಬಹುಲೇಸು. ತಙ್ಖಣೇಯೇವ ಚ ಜಾನನಂ ನಾಮ ದುಕ್ಕರಂ, ಸಮಯೇನ ಆವಜ್ಜಿತ್ವಾ ಞಾತೇ ಪನ ಞಾತಮೇವ ಹೋತಿ. ಪಚ್ಛಾ ಚೇ ಜಾನಾತಿ, ಸೀಸಂ ನ ಏತಿ. ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಅಭೂತಾರೋಚನಂ ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಾ-ಅತ್ತಕಾಮ-ದುಟ್ಠದೋಸಭೂತಾರೋಚನಸಿಕ್ಖಾಪದಾನೀತಿ ಸಬ್ಬಾನೇವ ಹಿ ಇಮಾನಿ ಏಕಪರಿಚ್ಛೇದಾನಿ.

ಏವಂ ಕಾಯವಾಚಾವಸೇನ ಚಾಯಂ ದುವಿಧಾಪಿ ಚೋದನಾ. ಪುನ ದಿಟ್ಠಚೋದನಾ, ಸುತಚೋದನಾ, ಪರಿಸಙ್ಕಿತಚೋದನಾತಿ ತಿವಿಧಾ ಹೋತಿ. ಅಪರಾಪಿ ಚತುಬ್ಬಿಧಾ ಹೋತಿ – ಸೀಲವಿಪತ್ತಿಚೋದನಾ, ಆಚಾರವಿಪತ್ತಿಚೋದನಾ, ದಿಟ್ಠಿವಿಪತ್ತಿಚೋದನಾ, ಆಜೀವವಿಪತ್ತಿಚೋದನಾತಿ. ತತ್ಥ ಗರುಕಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಆಪತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧಾನಂ ವಸೇನ ಸೀಲವಿಪತ್ತಿಚೋದನಾ ¶ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಅವಸೇಸಾನಂ ವಸೇನ ಆಚಾರವಿಪತ್ತಿಚೋದನಾ, ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಅನ್ತಗ್ಗಾಹಿಕದಿಟ್ಠಿವಸೇನ ದಿಟ್ಠಿವಿಪತ್ತಿಚೋದನಾ, ಆಜೀವಹೇತು ಪಞ್ಞತ್ತಾನಂ ಛನ್ನಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಂ ವಸೇನ ಆಜೀವವಿಪತ್ತಿಚೋದನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

ಅಪರಾಪಿ ¶ ಚತುಬ್ಬಿಧಾ ಹೋತಿ – ವತ್ಥುಸನ್ದಸ್ಸನಾ, ಆಪತ್ತಿಸನ್ದಸ್ಸನಾ, ಸಂವಾಸಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ, ಸಾಮೀಚಿಪಟಿಕ್ಖೇಪೋತಿ. ತತ್ಥ ವತ್ಥುಸನ್ದಸ್ಸನಾ ನಾಮ ‘‘ತ್ವಂ ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಸೇವಿತ್ಥ, ಅದಿನ್ನಂ ಆದಿಯಿತ್ಥ, ಮನುಸ್ಸಂ ಘಾತಯಿತ್ಥ, ಅಭೂತಂ ಆರೋಚಯಿತ್ಥಾ’’ತಿ ಏವಂ ಪವತ್ತಾ. ಆಪತ್ತಿಸನ್ದಸ್ಸನಾ ನಾಮ ‘‘ತ್ವಂ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನೋ’’ತಿ ಏವಮಾದಿನಯಪ್ಪವತ್ತಾ. ಸಂವಾಸಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ ನಾಮ ‘‘ನತ್ಥಿ ¶ ತಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಉಪೋಸಥೋ ವಾ ಪವಾರಣಾ ವಾ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಂ ವಾ’’ತಿ ಏವಂ ಪವತ್ತಾ; ಏತ್ತಾವತಾ ಪನ ಸೀಸಂ ನ ಏತಿ, ‘‘ಅಸ್ಸಮಣೋಸಿ ಅಸಕ್ಯಪುತ್ತಿಯೋಸೀ’’ತಿಆದಿವಚನೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಘಟಿತೇಯೇವ ಸೀಸಂ ಏತಿ. ಸಾಮೀಚಿಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ ನಾಮ ಅಭಿವಾದನ-ಪಚ್ಚುಟ್ಠಾನ-ಅಞ್ಜಲಿಕಮ್ಮ-ಬೀಜನಾದಿಕಮ್ಮಾನಂ ಅಕರಣಂ. ತಂ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ವನ್ದನಾದೀನಿ ಕರೋತೋ ಏಕಸ್ಸ ಅಕತ್ವಾ ಸೇಸಾನಂ ಕರಣಕಾಲೇ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಏತ್ತಾವತಾ ಚ ಚೋದನಾ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪನ ಸೀಸಂ ನ ಏತಿ. ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಮಮ ವನ್ದನಾದೀನಿ ನ ಕರೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತೇ ಪನ ‘‘ಅಸ್ಸಮಣೋಸಿ ಅಸಕ್ಯಪುತ್ತಿಯೋಸೀ’’ತಿಆದಿವಚನೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಘಟಿತೇಯೇವ ಸೀಸಂ ಏತಿ. ಯಾಗುಭತ್ತಾದಿನಾ ಪನ ಯಂ ಇಚ್ಛತಿ ತಂ ಆಪುಚ್ಛತಿ, ನ ತಾವತಾ ಚೋದನಾ ಹೋತಿ.

ಅಪರಾಪಿ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಟ್ಠಪನಕ್ಖನ್ಧಕೇ ‘‘ಏಕಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಧಮ್ಮಿಕಂ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಟ್ಠಪನಂ ಏಕಂ ಧಮ್ಮಿಕ’’ನ್ತಿ ಆದಿಂ ‘‘ಕತ್ವಾ ಯಾವ ದಸ ಅಧಮ್ಮಿಕಾನಿ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಟ್ಠಪನಾನಿ ದಸ ಧಮ್ಮಿಕಾನೀ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ೩೮೭) ಏವಂ ಅಧಮ್ಮಿಕಾ ಪಞ್ಚಪಞ್ಞಾಸ ಧಮ್ಮಿಕಾ ಪಞ್ಚಪಞ್ಞಾಸಾತಿ ದಸುತ್ತರಸತಂ ಚೋದನಾ ವುತ್ತಾ. ತಾ ದಿಟ್ಠೇನ ಚೋದೇನ್ತಸ್ಸ ದಸುತ್ತರಸತಂ, ಸುತೇನ ಚೋದೇನ್ತಸ್ಸ ದಸುತ್ತರಸತಂ, ಪರಿಸಙ್ಕಿತೇನ ಚೋದೇನ್ತಸ್ಸ ದಸುತ್ತರಸತನ್ತಿ ತಿಂಸಾನಿ ತೀಣಿ ಸತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ. ತಾನಿ ಕಾಯೇನ ಚೋದೇನ್ತಸ್ಸ, ವಾಚಾಯ ಚೋದೇನ್ತಸ್ಸ, ಕಾಯವಾಚಾಹಿ ಚೋದೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ತಿಗುಣಾನಿ ಕತಾನಿ ನವುತಾನಿ ನವ ಸತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ. ತಾನಿ ಅತ್ತನಾ ಚೋದೇನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಪರೇನ ಚೋದಾಪೇನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ತತ್ತಕಾನೇವಾತಿ ವೀಸತಿಊನಾನಿ ದ್ವೇ ಸಹಸ್ಸಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಪುನ ದಿಟ್ಠಾದಿಭೇದೇ ಸಮೂಲಕಾಮೂಲಕವಸೇನ ಅನೇಕಸಹಸ್ಸಾ ಚೋದನಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

ಇಮಸ್ಮಿಂ ¶ ಪನ ಠಾನೇ ಠತ್ವಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ‘‘ಅತ್ತಾದಾನಂ ಆದಾತುಕಾಮೇನ ಉಪಾಲಿ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಞ್ಚಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಂ ಅತ್ತಾದಾನಂ ಆದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ೩೯೮) ಚ ‘‘ಚೋದಕೇನ ಉಪಾಲಿ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪರಂ ಚೋದೇತುಕಾಮೇನ ಪಞ್ಚ ಧಮ್ಮೇ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪರೋ ಚೋದೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ೩೯೯) ಚ ಏವಂ ಉಪಾಲಿಪಞ್ಚಕಾದೀಸು ವುತ್ತಾನಿ ಬಹೂನಿ ಸುತ್ತಾನಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅತ್ತಾದಾನಲಕ್ಖಣಞ್ಚ ಚೋದಕವತ್ತಞ್ಚ ಚುದಿತಕವತ್ತಞ್ಚ ಸಙ್ಘೇನ ಕಾತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಞ್ಚ ಅನುವಿಜ್ಜಕವತ್ತಞ್ಚ ಸಬ್ಬಂ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಕಥಿತಂ, ತಂ ಮಯಂ ಯಥಾಆಗತಟ್ಠಾನೇಯೇವ ವಣ್ಣಯಿಸ್ಸಾಮ.

ವುತ್ತಪ್ಪಭೇದಾಸು ¶ ಪನ ಇಮಾಸು ಚೋದನಾಸು ಯಾಯ ಕಾಯಚಿ ¶ ಚೋದನಾಯ ವಸೇನ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಓಸಟೇ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಚುದಿತಕಚೋದಕಾ ವತ್ತಬ್ಬಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ವಿನಿಚ್ಛಯೇನ ತುಟ್ಠಾ ಭವಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ. ಸಚೇ ‘‘ಭವಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ಸಙ್ಘೇನ ತಂ ಅಧಿಕರಣಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ. ಅಥ ಪನ ‘‘ವಿನಿಚ್ಛಿನಥ ತಾವ, ಭನ್ತೇ, ಸಚೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಖಮಿಸ್ಸತಿ, ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ‘‘ಚೇತಿಯಂ ತಾವ ವನ್ದಥಾ’’ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ದೀಘಸುತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ. ತೇ ಚೇ ಚಿರರತ್ತಂ ಕಿಲನ್ತಾ ಪಕ್ಕನ್ತಪರಿಸಾ ಉಪಚ್ಛಿನ್ನಪಕ್ಖಾ ಹುತ್ವಾ ಪುನ ಯಾಚನ್ತಿ, ಯಾವತತಿಯಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಯದಾ ನಿಮ್ಮದಾ ಹೋನ್ತಿ ತದಾ ನೇಸಂ ಅಧಿಕರಣಂ ವಿನಿಚ್ಛಿನಿತಬ್ಬಂ. ವಿನಿಚ್ಛಿನನ್ತೇಹಿ ಚ ಸಚೇ ಅಲಜ್ಜುಸ್ಸನ್ನಾ ಹೋತಿ, ಪರಿಸಾ ಉಬ್ಬಾಹಿಕಾಯ ತಂ ಅಧಿಕರಣಂ ವಿನಿಚ್ಛಿನಿತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ಬಾಲುಸ್ಸನ್ನಾ ಹೋತಿ ಪರಿಸಾ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಭಾಗೇ ವಿನಯಧರೇ ಪರಿಯೇಸಥಾ’’ತಿ ವಿನಯಧರೇ ಪರಿಯೇಸಾಪೇತ್ವಾ ಯೇನ ಧಮ್ಮೇನ ಯೇನ ವಿನಯೇನ ಯೇನ ಸತ್ಥುಸಾಸನೇನ ತಂ ಅಧಿಕರಣಂ ವೂಪಸಮತಿ, ತಥಾ ತಂ ಅಧಿಕರಣಂ ವೂಪಸಮೇತಬ್ಬಂ.

ತತ್ಥ ಚ ‘‘ಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ಭೂತಂ ವತ್ಥು. ‘‘ವಿನಯೋ’’ತಿ ಚೋದನಾ ಸಾರಣಾ ಚ. ‘‘ಸತ್ಥುಸಾಸನ’’ನ್ತಿ ಞತ್ತಿಸಮ್ಪದಾ ಚ ಅನುಸಾವನಸಮ್ಪದಾ ಚ. ತಸ್ಮಾ ಚೋದಕೇನ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಆರೋಚಿತೇ ಚುದಿತಕೋ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ ‘‘ಸನ್ತಮೇತಂ, ನೋ’’ತಿ. ಏವಂ ವತ್ಥುಂ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಭೂತೇನ ವತ್ಥುನಾ ಚೋದೇತ್ವಾ ಸಾರೇತ್ವಾ ಚ ಞತ್ತಿಸಮ್ಪದಾಯ ಅನುಸಾವನಸಮ್ಪದಾಯ ಚ ತಂ ಅಧಿಕರಣಂ ವೂಪಸಮೇತಬ್ಬಂ. ತತ್ರ ಚೇ ಅಲಜ್ಜೀ ಲಜ್ಜಿಂ ಚೋದೇತಿ, ಸೋ ಚ ಅಲಜ್ಜೀ ಬಾಲೋ ಹೋತಿ ಅಬ್ಯತ್ತೋ ನಾಸ್ಸ ನಯೋ ದಾತಬ್ಬೋ. ಏವಂ ಪನ ವತ್ತಬ್ಬೋ – ‘‘ಕಿಮ್ಹಿ ನಂ ಚೋದೇಸೀ’’ತಿ? ಅದ್ಧಾ ಸೋ ವಕ್ಖತಿ – ‘‘ಕಿಮಿದಂ, ಭನ್ತೇ, ಕಿಮ್ಹಿ ನಂ ನಾಮಾ’’ತಿ. ತ್ವಂ ಕಿಮ್ಹಿ ನಮ್ಪಿ ನ ಜಾನಾಸಿ, ನ ಯುತ್ತಂ ತಯಾ ಏವರೂಪೇನ ಬಾಲೇನ ಪರಂ ಚೋದೇತುನ್ತಿ ಉಯ್ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ ನಾಸ್ಸ ಅನುಯೋಗೋ ದಾತಬ್ಬೋ. ಸಚೇ ಪನ ಸೋ ಅಲಜ್ಜೀ ಪಣ್ಡಿತೋ ಹೋತಿ ¶ ಬ್ಯತ್ತೋ ದಿಟ್ಠೇನ ವಾ ಸುತೇನ ವಾ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಿತ್ವಾ ಸಮ್ಪಾದೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ ಏತಸ್ಸ ಅನುಯೋಗಂ ದತ್ವಾ ಲಜ್ಜಿಸ್ಸೇವ ಪಟಿಞ್ಞಾಯ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬಂ.

ಸಚೇ ಲಜ್ಜೀ ಅಲಜ್ಜಿಂ ಚೋದೇತಿ, ಸೋ ಚ ಲಜ್ಜೀ ಬಾಲೋ ಹೋತಿ ಅಬ್ಯತ್ತೋ, ನ ಸಕ್ಕೋತಿ ಅನುಯೋಗಂ ದಾತುಂ. ತಸ್ಸ ನಯೋ ದಾತಬ್ಬೋ – ‘‘ಕಿಮ್ಹಿ ನಂ ಚೋದೇಸಿ ಸೀಲವಿಪತ್ತಿಯಾ ವಾ ಆಚಾರವಿಪತ್ತಿಆದೀಸು ¶ ವಾ ಏಕಿಸ್ಸಾ’’ತಿ. ಕಸ್ಮಾ ಪನ ಇಮಸ್ಸೇವ ಏವಂ ನಯೋ ದಾತಬ್ಬೋ, ನ ಇತರಸ್ಸ? ನನು ನ ಯುತ್ತಂ ವಿನಯಧರಾನಂ ಅಗತಿಗಮನನ್ತಿ? ನ ಯುತ್ತಮೇವ. ಇದಂ ಪನ ಅಗತಿಗಮನಂ ನ ಹೋತಿ, ಧಮ್ಮಾನುಗ್ಗಹೋ ನಾಮ ಏಸೋ ಅಲಜ್ಜಿನಿಗ್ಗಹತ್ಥಾಯ ಹಿ ಲಜ್ಜಿಪಗ್ಗಹತ್ಥಾಯ ಚ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞತ್ತಂ. ತತ್ರ ಅಲಜ್ಜೀ ನಯಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರನ್ತೋ ಏಹೀತಿ, ಲಜ್ಜೀ ಪನ ನಯಂ ಲಭಿತ್ವಾ ದಿಟ್ಠೇ ದಿಟ್ಠಸನ್ತಾನೇನ, ಸುತೇ ಸುತಸನ್ತಾನೇನ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಕಥೇಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಾನುಗ್ಗಹೋ ವಟ್ಟತಿ. ಸಚೇ ಪನ ¶ ಸೋ ಲಜ್ಜೀ ಪಣ್ಡಿತೋ ಹೋತಿ ಬ್ಯತ್ತೋ, ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಕಥೇತಿ, ಅಲಜ್ಜೀ ಚ ‘‘ಏತಮ್ಪಿ ನತ್ಥಿ, ಏತಮ್ಪಿ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಪಟಿಞ್ಞಂ ನ ದೇತಿ, ಅಲಜ್ಜಿಸ್ಸ ಪಟಿಞ್ಞಾಯ ಏವ ಕಾತಬ್ಬಂ.

ತದತ್ಥದೀಪನತ್ಥಞ್ಚ ಇದಂ ವತ್ಥು ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ತೇಪಿಟಕಚೂಳಾಭಯತ್ಥೇರೋ ಕಿರ ಲೋಹಪಾಸಾದಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಿನಯಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ವುಟ್ಠಾತಿ, ತಸ್ಸ ವುಟ್ಠಾನಸಮಯೇ ದ್ವೇ ಅತ್ತಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾ ಕಥಂ ಪವತ್ತೇಸುಂ. ಏಕೋ ‘‘ಏತಮ್ಪಿ ನತ್ಥಿ, ಏತಮ್ಪಿ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಪಟಿಞ್ಞಂ ನ ದೇತಿ. ಅಥ ಅಪ್ಪಾವಸೇಸೇ ಪಠಮಯಾಮೇ ಥೇರಸ್ಸ ತಸ್ಮಿಂ ಪುಗ್ಗಲೇ ‘‘ಅಯಂ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಕಥೇತಿ, ಅಯಂ ಪನ ಪಟಿಞ್ಞಂ ನ ದೇತಿ, ಬಹೂನಿ ಚ ವತ್ಥೂನಿ ಓಸಟಾನಿ ಅದ್ಧಾ ಏತಂ ಕತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅಸುದ್ಧಲದ್ಧಿ ಉಪ್ಪನ್ನಾ. ತತೋ ಬೀಜನೀದಣ್ಡಕೇನ ಪಾದಕಥಲಿಕಾಯ ಸಞ್ಞಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಆವುಸೋ ವಿನಿಚ್ಛಿನಿತುಂ ಅನನುಚ್ಛವಿಕೋ ಅಞ್ಞೇನ ವಿನಿಚ್ಛಿನಾಪೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ. ಕಸ್ಮಾ ಭನ್ತೇತಿ? ಥೇರೋ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸಿ, ಚುದಿತಕಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಕಾಯೇ ಡಾಹೋ ಉಟ್ಠಿತೋ, ತತೋ ಸೋ ಥೇರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ವಿನಿಚ್ಛಿನಿತುಂ ಅನುರೂಪೇನ ವಿನಯಧರೇನ ನಾಮ ತುಮ್ಹಾದಿಸೇನೇವ ಭವಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಚೋದಕೇನ ಚ ಈದಿಸೇನೇವ ಭವಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸೇತಕಾನಿ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ‘‘ಚಿರಂ ಕಿಲಮಿತತ್ಥ ಮಯಾ’’ತಿ ಖಮಾಪೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ.

ಏವಂ ಲಜ್ಜಿನಾ ಚೋದಿಯಮಾನೋ ಅಲಜ್ಜೀ ಬಹೂಸುಪಿ ವತ್ಥೂಸು ಉಪ್ಪನ್ನೇಸು ಪಟಿಞ್ಞಂ ನ ದೇತಿ, ಸೋ ನೇವ ‘‘ಸುದ್ಧೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ ನ ‘‘ಅಸುದ್ಧೋ’’ತಿ. ಜೀವಮತಕೋ ನಾಮ ಆಮಕಪೂತಿಕೋ ನಾಮ ಚೇಸ.

ಸಚೇ ¶ ಪನಸ್ಸ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ತಾದಿಸಂ ವತ್ಥುಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ನ ವಿನಿಚ್ಛಿನಿತಬ್ಬಂ ¶ . ತಥಾ ನಾಸಿತಕೋವ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ಸಚೇ ಪನ ಅಲಜ್ಜೀಯೇವ ಅಲಜ್ಜಿಂ ಚೋದೇತಿ, ಸೋ ವತ್ತಬ್ಬೋ ‘‘ಆವುಸೋ ತವ ವಚನೇನಾಯಂ ಕಿಂ ಸಕ್ಕಾ ವತ್ತು’’ನ್ತಿ ಇತರಮ್ಪಿ ತಥೇವ ವತ್ವಾ ಉಭೋಪಿ ‘‘ಏಕಸಮ್ಭೋಗಪರಿಭೋಗಾ ಹುತ್ವಾ ಜೀವಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಉಯ್ಯೋಜೇತಬ್ಬಾ, ಸೀಲತ್ಥಾಯ ತೇಸಂ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ನ ಕಾತಬ್ಬೋ. ಪತ್ತಚೀವರಪರಿವೇಣಾದಿಅತ್ಥಾಯ ಪನ ಪತಿರೂಪಂ ಸಕ್ಖಿಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಕಾತಬ್ಬೋ.

ಅಥ ಲಜ್ಜೀ ಲಜ್ಜಿಂ ಚೋದೇತಿ, ವಿವಾದೋ ಚ ನೇಸಂ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿದೇವ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೋ ಹೋತಿ, ಸಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಮಾ ಏವಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಅಚ್ಚಯಂ ದೇಸಾಪೇತ್ವಾ ಉಯ್ಯೋಜೇತಬ್ಬಾ. ಅಥ ಪನೇತ್ಥ ಚುದಿತಕೇನ ಸಹಸಾ ವಿರದ್ಧಂ ಹೋತಿ, ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಲಜ್ಜೀ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಸೋ ಚ ಪಕ್ಖಾನುರಕ್ಖಣತ್ಥಾಯ ಪಟಿಞ್ಞಂ ನ ದೇತಿ, ‘‘ಮಯಂ ಸದ್ದಹಾಮ, ಮಯಂ ಸದ್ದಹಾಮಾ’’ತಿ ಬಹೂ ಉಟ್ಠಹನ್ತಿ. ಸೋ ತೇಸಂ ಪಟಿಞ್ಞಾಯ ಏಕವಾರಂ ದ್ವೇವಾರಂ ಸುದ್ಧೋ ಹೋತು. ಅಥ ಪನ ವಿರದ್ಧಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಠಾನೇ ನ ತಿಟ್ಠತಿ, ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ನ ದಾತಬ್ಬೋ.

ಏವಂ ¶ ಯಾಯ ಕಾಯಚಿ ಚೋದನಾಯ ವಸೇನ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಓಸಟೇ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಚುದಿತಕಚೋದಕೇಸು ಪಟಿಪತ್ತಿಂ ಞತ್ವಾ ತಸ್ಸಾಯೇವ ಚೋದನಾಯ ಸಮ್ಪತ್ತಿವಿಪತ್ತಿಜಾನನತ್ಥಂ ಆದಿಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನಾದೀನಂ ವಸೇನ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ ಚೋದನಾಯ ಕೋ ಆದಿ, ಕಿಂ ಮಜ್ಝೇ, ಕಿಂ ಪರಿಯೋಸಾನಂ? ಚೋದನಾಯ ‘‘ಅಹಂ ತಂ ವತ್ತುಕಾಮೋ, ಕರೋತು ಮೇ ಆಯಸ್ಮಾ ಓಕಾಸ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಓಕಾಸಕಮ್ಮಂ ಆದಿ, ಓತಿಣ್ಣೇನ ವತ್ಥುನಾ ಚೋದೇತ್ವಾ ಸಾರೇತ್ವಾ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಮಜ್ಝೇ, ಆಪತ್ತಿಯಂ ವಾ ಅನಾಪತ್ತಿಯಂ ವಾ ಪತಿಟ್ಠಾಪನೇನ ಸಮಥೋ ಪರಿಯೋಸಾನಂ.

ಚೋದನಾಯ ಕತಿ ಮೂಲಾನಿ, ಕತಿ ವತ್ಥೂನಿ, ಕತಿ ಭೂಮಿಯೋ? ಚೋದನಾಯ ದ್ವೇ ಮೂಲಾನಿ – ಸಮೂಲಿಕಾ ವಾ ಅಮೂಲಿಕಾ ವಾ; ತೀಣಿ ವತ್ಥೂನಿ – ದಿಟ್ಠಂ, ಸುತಂ, ಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ; ಪಞ್ಚ ಭೂಮಿಯೋ – ಕಾಲೇನ ವಕ್ಖಾಮಿ ನೋ ಅಕಾಲೇನ, ಭೂತೇನ ವಕ್ಖಾಮಿ ನೋ ಅಭೂತೇನ, ಸಣ್ಹೇನ ವಕ್ಖಾಮಿ ನೋ ಫರುಸೇನ, ಅತ್ಥಸಂಹಿತೇನ ವಕ್ಖಾಮಿ ನೋ ಅನತ್ಥಸಂಹಿತೇನ, ಮೇತ್ತಚಿತ್ತೋ ವಕ್ಖಾಮಿ ನೋ ದೋಸನ್ತರೋತಿ. ಇಮಾಯ ಚ ಪನ ಚೋದನಾಯ ಚೋದಕೇನ ಪುಗ್ಗಲೇನ ‘‘ಪರಿಸುದ್ಧಕಾಯಸಮಾಚಾರೋ ನು ಖೋಮ್ಹೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಚೂಳವ. ೩೯೯) ನಯೇನ ಉಪಾಲಿಪಞ್ಚಕೇ ವುತ್ತೇಸು ಪನ್ನರಸಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ, ಚುದಿತಕೇನ ದ್ವೀಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ ಸಚ್ಚೇ ಚ ಅಕುಪ್ಪೇ ಚಾತಿ.

ಅಪ್ಪೇವ ¶ ನಾಮ ನಂ ಇಮಮ್ಹಾ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಾ ಚಾವೇಯ್ಯನ್ತಿ ಅಪಿ ¶ ಏವ ನಾಮ ನಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಇಮಮ್ಹಾ ಸೇಟ್ಠಚರಿಯಾ ಚಾವೇಯ್ಯಂ, ‘‘ಸಾಧು ವತಸ್ಸ ಸಚಾಹಂ ಇಮಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಇಮಮ್ಹಾ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಾ ಚಾವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಅನುದ್ಧಂಸೇಯ್ಯಾತಿ ವುತ್ತಂಹೋತಿ. ಪದಭಾಜನೇ ಪನ ‘‘ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಾ ಚಾವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಇಮಸ್ಸೇವ ಪರಿಯಾಯಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಭಾವಾ ಚಾವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ.

ಖಣಾದೀನಿ ಸಮಯವೇವಚನಾನಿ. ತಂ ಖಣಂ ತಂ ಲಯಂ ತಂ ಮುಹುತ್ತಂ ವೀತಿವತ್ತೇತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ತಸ್ಮಿಂ ಲಯೇ ತಸ್ಮಿಂ ಮುಹುತ್ತೇ ವೀತಿವತ್ತೇ. ಭುಮ್ಮಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಹಿ ಇದಂ ಉಪಯೋಗವಚನಂ.

ಸಮನುಗ್ಗಾಹಿಯಮಾನನಿದ್ದೇಸೇ ಯೇನ ವತ್ಥುನಾ ಅನುದ್ಧಂಸಿತೋ ಹೋತೀತಿ ಚತೂಸು ಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥೂಸು ಯೇನ ವತ್ಥುನಾ ಚೋದಕೇನ ಚುದಿತಕೋ ಅನುದ್ಧಂಸಿತೋ ಅಭಿಭೂತೋ ಅಜ್ಝೋತ್ಥಟೋ ಹೋತಿ. ತಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಸಮನುಗ್ಗಾಹಿಯಮಾನೋತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಚೋದಕೇನ ವುತ್ತವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಸೋ ಚೋದಕೋ ಅನುವಿಜ್ಜಕೇನ ‘‘ಕಿಂ ತೇ ದಿಟ್ಠಂ, ಕಿನ್ತಿ ತೇ ದಿಟ್ಠ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಅನುವಿಜ್ಜಿಯಮಾನೋ ವೀಮಂಸಿಯಮಾನೋ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿಯಮಾನೋ.

ಅಸಮನುಗ್ಗಾಹಿಯಮಾನನಿದ್ದೇಸೇ ನ ಕೇನಚಿ ವುಚ್ಚಮಾನೋತಿ ಅನುವಿಜ್ಜಕೇನ ವಾ ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ಕೇನಚಿ, ಅಥ ವಾ ದಿಟ್ಠಾದೀಸು ವತ್ಥೂಸು ಕೇನಚಿ ಅವುಚ್ಚಮಾನೋ. ಏತೇಸಞ್ಚ ದ್ವಿನ್ನಂ ಮಾತಿಕಾಪದಾನಂ ಪರತೋ ¶ ‘‘ಭಿಕ್ಖು ಚ ದೋಸಂ ಪತಿಟ್ಠಾತೀ’’ತಿಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಇದಞ್ಹಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ‘‘ಏವಂ ಸಮನುಗ್ಗಾಹಿಯಮಾನೋ ವಾ ಅಸಮನುಗ್ಗಾಹಿಯಮಾನೋ ವಾ ಭಿಕ್ಖು ಚ ದೋಸಂ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ ಪಟಿಚ್ಚ ತಿಟ್ಠತಿ ಪಟಿಜಾನಾತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ’’ತಿ. ಇದಞ್ಚ ಅಮೂಲಕಭಾವಸ್ಸ ಪಾಕಟಕಾಲದಸ್ಸನತ್ಥಮೇವ ವುತ್ತಂ. ಆಪತ್ತಿಂ ಪನ ಅನುದ್ಧಂಸಿತಕ್ಖಣೇಯೇವ ಆಪಜ್ಜತಿ.

ಇದಾನಿ ‘‘ಅಮೂಲಕಞ್ಚೇವ ತಂ ಅಧಿಕರಣಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ಅಮೂಲಕಲಕ್ಖಣಂ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ಅವತ್ವಾ ಅಪುಬ್ಬಮೇವ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಧಿಕರಣಂ ನಾಮಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ಅಧಿಕರಣಂ ಅಧಿಕರಣಟ್ಠೇನ ಏಕಮ್ಪಿ ವತ್ಥುವಸೇನ ನಾನಾ ಹೋತಿ, ತೇನಸ್ಸ ತಂ ನಾನತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಚತ್ತಾರಿ ಅಧಿಕರಣಾನಿ ವಿವಾದಾಧಿಕರಣ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ಕೋ ಪನ ಸೋ ಅಧಿಕರಣಟ್ಠೋ, ಯೇನೇತಂ ಏಕಂ ಹೋತೀತಿ? ಸಮಥೇಹಿ ಅಧಿಕರಣೀಯತಾ. ತಸ್ಮಾ ಯಂ ಅಧಿಕಿಚ್ಚ ಆರಬ್ಭ ಪಟಿಚ್ಚ ಸನ್ಧಾಯ ಸಮಥಾ ವತ್ತನ್ತಿ, ತಂ ‘‘ಅಧಿಕರಣ’’ನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ¶ ಪನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಅಧಿಕರಣನ್ತಿ ಕೇಚಿ ಗಾಹಂ ವದನ್ತಿ, ಕೇಚಿ ಚೇತನಂ, ಕೇಚಿ ¶ ಅಕ್ಖನ್ತಿಂ ಕೇಚಿ ವೋಹಾರಂ, ಕೇಚಿ ಪಣ್ಣತ್ತಿ’’ನ್ತಿ. ಪುನ ಏವಂ ವಿಚಾರಿತಂ ‘‘ಯದಿ ಗಾಹೋ ಅಧಿಕರಣಂ ನಾಮ, ಏಕೋ ಅತ್ತಾದಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಭಾಗೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಮನ್ತಯಮಾನೋ ತತ್ಥ ಆದೀನವಂ ದಿಸ್ವಾ ಪುನ ಚಜತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಅಧಿಕರಣಂ ಸಮಥಪ್ಪತ್ತಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ಯದಿ ಚೇತನಾ ಅಧಿಕರಣಂ, ‘‘ಇದಂ ಅತ್ತಾದಾನಂ ಗಣ್ಹಾಮೀ’’ತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಚೇತನಾ ನಿರುಜ್ಝತಿ. ಯದಿ ಅಕ್ಖನ್ತಿ ಅಧಿಕರಣಂ, ಅಕ್ಖನ್ತಿಯಾ ಅತ್ತಾದಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾಪಿ ಅಪರಭಾಗೇ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಅಲಭಮಾನೋ ವಾ ಖಮಾಪಿತೋ ವಾ ಚಜತಿ. ಯದಿ ವೋಹಾರೋ ಅಧಿಕರಣಂ, ಕಥೇನ್ತೋ ಆಹಿಣ್ಡಿತ್ವಾ ಅಪರಭಾಗೇ ತುಣ್ಹೀ ಹೋತಿ ನಿರವೋ, ಏವಮಸ್ಸ ತಂ ಅಧಿಕರಣಂ ಸಮಥಪ್ಪತ್ತಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪಣ್ಣತ್ತಿ ಅಧಿಕರಣನ್ತಿ.

ತಂ ಪನೇತಂ ‘‘ಮೇಥುನಧಮ್ಮಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿಯಾ ತಬ್ಭಾಗಿಯಾ…ಪೇ… ಏವಂ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಸ್ಸ ತಬ್ಭಾಗಿಯನ್ತಿ ಚ ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಂ ಸಿಯಾ ಕುಸಲಂ ಸಿಯಾ ಅಕುಸಲಂ ಸಿಯಾ ಅಬ್ಯಾಕತ’’ನ್ತಿ ಚ ಏವಮಾದೀಹಿ ವಿರುಜ್ಝತಿ. ನ ಹಿ ತೇ ಪಣ್ಣತ್ತಿಯಾ ಕುಸಲಾದಿಭಾವಂ ಇಚ್ಛನ್ತಿ, ನ ಚ ‘‘ಅಮೂಲಕೇನ ಪಾರಾಜಿಕೇನ ಧಮ್ಮೇನಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಆಗತೋ ಪಾರಾಜಿಕಧಮ್ಮೋ ಪಣ್ಣತ್ತಿ ನಾಮ ಹೋತಿ. ಕಸ್ಮಾ? ಅಚ್ಚನ್ತಅಕುಸಲತ್ತಾ. ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಹೇತಂ – ‘‘ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ಸಿಯಾ ಅಕುಸಲಂ ಸಿಯಾ ಅಬ್ಯಾಕತ’’ನ್ತಿ (ಪರಿ. ೩೦೩).

ಯಞ್ಚೇತಂ ‘‘ಅಮೂಲಕೇನ ಪಾರಾಜಿಕೇನಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಅಮೂಲಕಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ, ತಸ್ಸೇವಾಯಂ ‘‘ಅಮೂಲಕಞ್ಚೇವ ತಂ ಅಧಿಕರಣಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ಪಟಿನಿದ್ದೇಸೋ, ನ ಪಣ್ಣತ್ತಿಯಾ ನ ಹಿ ಅಞ್ಞಂ ನಿದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ¶ ಅಞ್ಞಂ ಪಟಿನಿದ್ದಿಸತಿ. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಯಾಯ ಪಣ್ಣತ್ತಿಯಾ ಯೇನ ಅಭಿಲಾಪೇನ ಚೋದಕೇನ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಅಜ್ಝಾಪನ್ನೋತಿ ಪಞ್ಞತ್ತೋ, ಪಾರಾಜಿಕಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಅಧಿಕರಣಸ್ಸ ಅಮೂಲಕತ್ತಾ ಸಾಪಿ ಪಞ್ಞತ್ತಿ ಅಮೂಲಿಕಾ ಹೋತಿ, ಅಧಿಕರಣೇ ಪವತ್ತತ್ತಾ ಚ ಅಧಿಕರಣಂ. ತಸ್ಮಾ ಇಮಿನಾ ಪರಿಯಾಯೇನ ಪಣ್ಣತ್ತಿ ‘‘ಅಧಿಕರಣ’’ನ್ತಿ ಯುಜ್ಜೇಯ್ಯ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ ಯಂ ಅಮೂಲಕಂ ನಾಮ ಅಧಿಕರಣಂ ತಂ ಸಭಾವತೋ ನತ್ಥಿ, ಪಞ್ಞತ್ತಿಮತ್ತಮೇವ ಅತ್ಥಿ. ತಸ್ಮಾಪಿ ಪಣ್ಣತ್ತಿ ಅಧಿಕರಣನ್ತಿ ಯುಜ್ಜೇಯ್ಯ. ತಞ್ಚ ಖೋ ಇಧೇವ ನ ಸಬ್ಬತ್ಥ. ನ ಹಿ ವಿವಾದಾದೀನಂ ಪಣ್ಣತ್ತಿ ಅಧಿಕರಣಂ. ಅಧಿಕರಣಟ್ಠೋ ಪನ ತೇಸಂ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಸಮಥೇಹಿ ಅಧಿಕರಣೀಯತಾ. ಇತಿ ಇಮಿನಾ ಅಧಿಕರಣಟ್ಠೇನ ಇಧೇಕಚ್ಚೋ ವಿವಾದೋ ವಿವಾದೋ ಚೇವ ಅಧಿಕರಣಞ್ಚಾತಿ ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಂ. ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸೇಸು ¶ .

ತತ್ಥ ¶ ‘‘ಇಧ ಭಿಕ್ಖೂ ವಿವದನ್ತಿ ಧಮ್ಮೋತಿ ವಾ ಅಧಮ್ಮೋತಿ ವಾ’’ತಿ ಏವಂ ಅಟ್ಠಾರಸ ಭೇದಕರವತ್ಥೂನಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ವಿವಾದೋ ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಂ. ‘‘ಇಧ ಭಿಕ್ಖೂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಅನುವದನ್ತಿ ಸೀಲವಿಪತ್ತಿಯಾ ವಾ’’ತಿ ಏವಂ ಚತಸ್ಸೋ ವಿಪತ್ತಿಯೋ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಅನುವಾದೋ ಅನುವಾದಾಧಿಕರಣಂ. ‘‘ಪಞ್ಚಪಿ ಆಪತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧಾ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ, ಸತ್ತಪಿ ಆಪತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧಾ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಆಪತ್ತಿಯೇವ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ. ‘‘ಯಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಕಿಚ್ಚಯತಾ ಕರಣೀಯತಾ ಅಪಲೋಕನಕಮ್ಮಂ ಞತ್ತಿಕಮ್ಮಂ ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮಂ ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ೨೧೫) ಏವಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಸಙ್ಘಕಿಚ್ಚಂ ಕಿಚ್ಚಾಧಿಕರಣನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನತ್ಥೇ ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಂ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಮೇವ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ. ಸೇಸಾನಿ ಅತ್ಥುದ್ಧಾರವಸೇನ ವುತ್ತಾನಿ, ಏತ್ತಕಾ ಹಿ ಅಧಿಕರಣಸದ್ದಸ್ಸ ಅತ್ಥಾ. ತೇಸು ಪಾರಾಜಿಕಮೇವ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ. ತಂ ದಿಟ್ಠಾದೀಹಿ ಮೂಲೇಹಿ ಅಮೂಲಕಞ್ಚೇವ ಅಧಿಕರಣಂ ಹೋತಿ. ಅಯಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖು ದೋಸಂ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ, ಪಟಿಚ್ಚ ತಿಟ್ಠತಿ ‘‘ತುಚ್ಛಕಂ ಮಯಾ ಭಣಿತ’’ನ್ತಿಆದೀನಿ ವದನ್ತೋ ಪಟಿಜಾನಾತಿ. ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅನುದ್ಧಂಸಿತಕ್ಖಣೇಯೇವ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋತಿ ಅಯಂ ತಾವಸ್ಸ ಸಪದಾನುಕ್ಕಮನಿದ್ದೇಸಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ಅತ್ಥೋ.

೩೮೭. ಇದಾನಿ ಯಾನಿ ತಾನಿ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ದಿಟ್ಠಾದೀನಿ ಚೋದನಾವತ್ಥೂನಿ ವುತ್ತಾನಿ, ತೇಸಂ ವಸೇನ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಆಪತ್ತಿಂ ರೋಪೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅದಿಟ್ಠಸ್ಸ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಅದಿಟ್ಠಸ್ಸ ಹೋತೀತಿ ಅದಿಟ್ಠೋ ಅಸ್ಸ ಹೋತಿ. ಏತೇನ ಚೋದಕೇನ ಅದಿಟ್ಠೋ ಹೋತಿ, ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಅಜ್ಝಾಪಜ್ಜನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏಸ ನಯೋ ಅಸುತಸ್ಸ ಹೋತೀತಿಆದೀಸುಪಿ.

ದಿಟ್ಠೋ ಮಯಾತಿ ದಿಟ್ಠೋಸಿ ಮಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಏಸ ನಯೋ ಸುತೋ ಮಯಾತಿಆದೀಸುಪಿ. ಸೇಸಂ ಅದಿಟ್ಠಮೂಲಕೇ ¶ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ. ದಿಟ್ಠಮೂಲಕೇ ಪನ ತಞ್ಚೇ ಚೋದೇತಿ ‘‘ಸುತೋ ಮಯಾ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಾನಂ ಸುತ್ತಾದೀನಂ ಆಭಾವೇನ ಅಮೂಲಕತ್ತಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಸಬ್ಬಸ್ಮಿಂಯೇವ ಚ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಚೋದಕವಾರೇ ಯಥಾ ಇಧಾಗತೇಸು ‘‘ಪಾರಾಜಿಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಅಜ್ಝಾಪನ್ನೋಸಿ, ಅಸ್ಸಮಣೋಸಿ, ಅಸಕ್ಯಪುತ್ತಿಯೋಸೀ’’ತಿ ಇಮೇಸು ವಚನೇಸು ಏಕೇಕಸ್ಸ ವಸೇನ ವಾಚಾಯ ವಾಚಾಯ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ಹೋತಿ, ಏವಂ ¶ ಅಞ್ಞತ್ರ ಆಗತೇಸು ‘‘ದುಸ್ಸೀಲೋ, ಪಾಪಧಮ್ಮೋ, ಅಸುಚಿಸಙ್ಕಸ್ಸರಸಮಾಚಾರೋ, ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಕಮ್ಮನ್ತೋ ¶ , ಅಸ್ಸಮಣೋ ಸಮಣಪಟಿಞ್ಞೋ, ಅಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಪಟಿಞ್ಞೋ, ಅನ್ತೋಪೂತಿ, ಅವಸ್ಸುತೋ, ಕಸಮ್ಬುಜಾತೋ’’ತಿ ಇಮೇಸುಪಿ ವಚನೇಸು ಏಕೇಕಸ್ಸ ವಸೇನ ವಾಚಾಯ ವಾಚಾಯ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ಹೋತಿಯೇವ.

‘‘ನತ್ಥಿ ತಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಉಪೋಸಥೋ ವಾ ಪವಾರಣಾ ವಾ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಂ ವಾ’’ತಿ ಇಮಾನಿ ಪನ ಸುದ್ಧಾನಿ ಸೀಸಂ ನ ಏನ್ತಿ, ‘‘ದುಸ್ಸೀಲೋಸಿ ನತ್ಥಿ ತಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಉಪೋಸಥೋ ವಾ’’ತಿ ಏವಂ ದುಸ್ಸೀಲಾದಿಪದೇಸು ಪನ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಅಜ್ಝಾಪನ್ನೋಸೀ’’ತಿಆದಿಪದೇಸು ವಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಸದ್ಧಿಂ ಘಟಿತಾನೇವ ಸೀಸಂ ಏನ್ತಿ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಕರಾನಿ ಹೋನ್ತಿ.

ಮಹಾಪದುಮತ್ಥೇರೋ ಪನಾಹ – ‘‘ನ ಕೇವಲಂ ಇಧ ಪಾಳಿಯಂ ಅನಾಗತಾನಿ ‘ದುಸ್ಸೀಲೋ ಪಾಪಧಮ್ಮೋ’ತಿಆದಿಪದಾನೇವ ಸೀಸಂ ಏನ್ತಿ, ‘ಕೋಣ್ಠೋಸಿ ಮಹಾಸಾಮಣೇರೋಸಿ, ಮಹಾಉಪಾಸಕೋಸಿ, ಜೇಟ್ಠಬ್ಬತಿಕೋಸಿ, ನಿಗಣ್ಠೋಸಿ, ಆಜೀವಕೋಸಿ, ತಾಪಸೋಸಿ, ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋಸಿ, ಪಣ್ಡಕೋಸಿ, ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋಸಿ, ತಿತ್ಥಿಯಪಕ್ಕನ್ತಕೋಸಿ, ತಿರಚ್ಛಾನಗತೋಸಿ, ಮಾತುಘಾತಕೋಸಿ, ಪಿತುಘಾತಕೋಸಿ, ಅರಹನ್ತಘಾತಕೋಸಿ, ಸಙ್ಘಭೇದಕೋಸಿ, ಲೋಹಿತುಪ್ಪಾದಕೋಸಿ, ಭಿಕ್ಖುನೀದೂಸಕೋಸಿ, ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕಓಸೀ’ತಿ ಇಮಾನಿಪಿ ಸೀಸಂ ಏನ್ತಿಯೇವಾ’’ತಿ. ಮಹಾಪದುಮತ್ಥೇರೋಯೇವ ಚ ‘‘ದಿಟ್ಠೇ ವೇಮತಿಕೋತಿಆದೀಸು ಯದಗ್ಗೇನ ವೇಮತಿಕೋ ತದಗ್ಗೇನ ನೋ ಕಪ್ಪೇತಿ, ಯದಗ್ಗೇನ ನೋ ಕಪ್ಪೇತಿ ತದಗ್ಗೇನ ನಸ್ಸರತಿ, ಯದಗ್ಗೇನ ನಸ್ಸರತಿ ತದಗ್ಗೇನ ಪಮುಟ್ಠೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ವದತಿ.

ಮಹಾಸುಮತ್ಥೇರೋ ಪನ ಏಕೇಕಂ ದ್ವಿಧಾ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ ಪಾಟೇಕ್ಕಂ ನಯಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಕಥಂ? ದಿಟ್ಠೇ ವೇಮತಿಕೋತಿ ಅಯಂ ತಾವ ದಸ್ಸನೇ ವಾ ವೇಮತಿಕೋ ಹೋತಿ ಪುಗ್ಗಲೇ ವಾ, ತತ್ಥ ‘‘ದಿಟ್ಠೋ ನುಖೋ ಮಯಾ ನ ದಿಟ್ಠೋ’’ತಿ ಏವಂ ದಸ್ಸನೇ ವೇಮತಿಕೋ ಹೋತಿ. ‘‘ಅಯಂ ನುಖೋ ಮಯಾ ದಿಟ್ಠೋ ಅಞ್ಞೋ’’ತಿ ಏವಂ ಪುಗ್ಗಲೇ ವೇಮತಿಕೋ ಹೋತಿ. ಏವಂ ದಸ್ಸನಂ ವಾ ನೋ ಕಪ್ಪೇತಿ ಪುಗ್ಗಲಂ ವಾ, ದಸ್ಸನಂ ವಾ ನಸ್ಸರತಿ ಪುಗ್ಗಲಂ ವಾ, ದಸ್ಸನಂ ವಾ ಪಮುಟ್ಠೋ ಹೋತಿ ಪುಗ್ಗಲಂ ವಾ. ಏತ್ಥ ಚ ವೇಮತಿಕೋತಿ ವಿಮತಿಜಾತೋ. ನೋ ಕಪ್ಪೇತೀತಿ ನ ಸದ್ದಹತಿ. ನಸ್ಸರತೀತಿ ಅಸಾರಿಯಮಾನೋ ನಸ್ಸರತಿ. ಯದಾ ಪನ ತಂ ¶ ‘‘ಅಸುಕಸ್ಮಿಂ ನಾಮ ಭನ್ತೇ ಠಾನೇ ಅಸುಕಸ್ಮಿಂ ನಾಮ ಕಾಲೇ’’ತಿ ಸಾರೇನ್ತಿ ತದಾ ಸರತಿ. ಪಮುಟ್ಠೋತಿ ¶ ಯೋ ತೇಹಿ ತೇಹಿ ಉಪಾಯೇಹಿ ಸಾರಿಯಮಾನೋಪಿ ನಸ್ಸರತಿಯೇವಾತಿ ¶ . ಏತೇನೇವುಪಾಯೇನ ಚೋದಾಪಕವಾರೋಪಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ಕೇವಲಞ್ಹಿ ತತ್ಥ ‘‘ಮಯಾ’’ತಿ ಪರಿಹೀನಂ, ಸೇಸಂ ಚೋದಕವಾರಸದಿಸಮೇವ.

೩೮೯. ತತೋ ಪರಂ ಆಪತ್ತಿಭೇದಂ ಅನಾಪತ್ತಿಭೇದಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಸುದ್ಧೇ ಸುದ್ಧದಿಟ್ಠೀ’’ತಿಆದಿಕಂ ಚತುಕ್ಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಏಕಮೇಕಂ ಪದಂ ಚತೂಹಿ ಚತೂಹಿ ಭೇದೇಹಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಪಾಳಿನಯೇನೇವ ಸಕ್ಕಾ ಜಾನಿತುಂ. ಕೇವಲಂ ಹೇತ್ಥಾಧಿಪ್ಪಾಯಭೇದೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಅಯಞ್ಹಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ನಾಮ – ಚಾವನಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ, ಅಕ್ಕೋಸಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ, ಕಮ್ಮಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ, ವುಟ್ಠಾನಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ, ಉಪೋಸಥಪವಾರಣಟ್ಠಪನಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ, ಅನುವಿಜ್ಜನಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ, ಧಮ್ಮಕಥಾಧಿಪ್ಪಾಯೋತಿ ಅನೇಕವಿಧೋ. ತತ್ಥ ಪುರಿಮೇಸು ಚತೂಸು ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇಸು ಓಕಾಸಂ ಅಕಾರಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ. ಓಕಾಸಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾಪಿ ಚ ಸಮ್ಮುಖಾ ಅಮೂಲಕೇನ ಪಾರಾಜಿಕೇನ ಅನುದ್ಧಂಸೇನ್ತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ. ಅಮೂಲಕೇನ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇನ ಅನುದ್ಧಂಸೇನ್ತಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ. ಆಚಾರವಿಪತ್ತಿಯಾ ಅನುದ್ಧಂಸೇನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ. ಅಕ್ಕೋಸಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ವದನ್ತಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ. ಅಸಮ್ಮುಖಾ ಪನ ಸತ್ತಹಿಪಿ ಆಪತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧೇಹಿ ವದನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ. ಅಸಮ್ಮುಖಾ ಏವ ಸತ್ತವಿಧಮ್ಪಿ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಮೇವ.

ಕುರುನ್ದಿಯಂ ಪನ ‘‘ವುಟ್ಠಾನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ‘ತ್ವಂ ಇಮಂ ನಾಮ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನೋ ತಂ ಪಟಿಕರೋಹೀ’ತಿ ವದನ್ತಸ್ಸ ಓಕಾಸಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಸಬ್ಬತ್ಥೇವ ಪನ ‘‘ಉಪೋಸಥಪವಾರಣಂ ಠಪೇನ್ತಸ್ಸ ಓಕಾಸಕಮ್ಮಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಠಪನಕ್ಖೇತ್ತಂ ಪನ ಜಾನಿತಬ್ಬಂ. ‘‘ಸುಣಾತು ಮೇ ಭನ್ತೇ ಸಙ್ಘೋ ಅಜ್ಜುಪೋಸಥೋ ಪನ್ನರಸೋ ಯದಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪತ್ತಕಲ್ಲಂ ಸಙ್ಘೋ ಉಪೋಸಥಂ ಕರೇಯ್ಯ’’ತಿ ಏತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ರೇ-ಕಾರೇ ಅನತಿಕ್ಕನ್ತೇಯೇವ ಠಪೇತುಂ ಲಬ್ಭತಿ. ತತೋ ಪರಂ ಪನ ಯ್ಯ-ಕಾರೇ ಪತ್ತೇ ನ ಲಬ್ಭತಿ. ಏಸ ನಯೋ ಪವಾರಣಾಯ. ಅನುವಿಜ್ಜಕಸ್ಸಾಪಿ ಓಸಟೇ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ‘‘ಅತ್ಥೇತಂ ತವಾ’’ತಿ ಅನುವಿಜ್ಜನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ವದನ್ತಸ್ಸ ಓಕಾಸಕಮ್ಮಂ ನತ್ಥಿ.

ಧಮ್ಮಕಥಿಕಸ್ಸಾಪಿ ಧಮ್ಮಾಸನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ‘‘ಯೋ ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಕರೋತಿ, ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಅಸ್ಸಮಣೋ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಅನೋದಿಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸ ಓಕಾಸಕಮ್ಮಂ ನತ್ಥಿ. ಸಚೇ ಪನ ಓದಿಸ್ಸ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ‘‘ಅಸುಕೋ ಚ ಅಸುಕೋ ¶ ಚ ಅಸ್ಸಮಣೋ ಅನುಪಾಸಕೋ’’ತಿ ಕಥೇತಿ, ಧಮ್ಮಾಸನತೋ ಓರೋಹಿತ್ವಾ ಆಪತ್ತಿಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ಗನ್ತಬ್ಬಂ. ಯಂ ಪನ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ‘‘ಅನೋಕಾಸಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ತಸ್ಸ ಓಕಾಸಂ ಅಕಾರಾಪೇತ್ವಾತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ನ ಹಿ ಕೋಚಿ ಅನೋಕಾಸೋ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ಯಮೋಕಾಸಂ ¶ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಓಕಾಸಂ ಪನ ಅಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ. ಸೇಸಂ ಉತ್ತಾನಮೇವ.

ಸಮುಟ್ಠಾನಾದೀಸು ¶ ತಿಸಮುಟ್ಠಾನಂ – ಕಾಯಚಿತ್ತತೋ, ವಾಚಾಚಿತ್ತತೋ, ಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತತೋ ಚ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ. ಕಿರಿಯಂ, ಸಞ್ಞಾವಿಮೋಕ್ಖಂ, ಸಚಿತ್ತಕಂ, ಲೋಕವಜ್ಜಂ, ಕಾಯಕಮ್ಮಂ, ವಚೀಕಮ್ಮಂ, ಅಕುಸಲಚಿತ್ತಂ, ದುಕ್ಖವೇದನನ್ತಿ.

ಪಠಮದುಟ್ಠದೋಸಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೯. ದುತಿಯದುಟ್ಠದೋಸಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ

೩೯೧. ತೇನ ಸಮಯೇನ ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾತಿ ದುತಿಯದುಟ್ಠದೋಸಸಿಕ್ಖಾಪದಂ. ತತ್ಥ ಹನ್ದ ಮಯಂ ಆವುಸೋ ಇಮಂ ಛಗಲಕಂ ದಬ್ಬಂ ಮಲ್ಲಪುತ್ತಂ ನಾಮ ಕರೋಮಾತಿ ತೇ ಕಿರ ಪಠಮವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತನೋ ಮನೋರಥಂ ಸಮ್ಪಾದೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಲದ್ಧನಿಗ್ಗಹಾ ವಿಘಾತಪ್ಪತ್ತಾ ‘‘ಇದಾನಿ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ತಾದಿಸಂ ವತ್ಥುಂ ಪರಿಯೇಸಮಾನಾ ವಿಚರನ್ತಿ. ಅಥೇಕದಿವಸಂ ದಿಸ್ವಾ ತುಟ್ಠಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಏವಮಾಹಂಸು – ‘‘ಹನ್ದ ಮಯಂ, ಆವುಸೋ, ಇಮಂ ಛಗಲಕಂ ದಬ್ಬಂ ಮಲ್ಲಪುತ್ತಂ ನಾಮ ಕರೋಮಾ’’ತಿ, ‘‘ದಬ್ಬೋ ಮಲ್ಲಪುತ್ತೋ ನಾಮಾಯ’’ನ್ತಿ ಏವಮಸ್ಸ ನಾಮಂ ಕರೋಮಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಏಸ ನಯೋ ಮೇತ್ತಿಯಂ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖುನಿನ್ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ.

ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಮೇತ್ತಿಯಭುಮಜಕೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಅನುಯುಞ್ಜಿಂಸೂತಿ ಏವಂ ಅನುಯುಞ್ಜಿಂಸು –‘‘ಆವುಸೋ, ಕುಹಿಂ ತುಮ್ಹೇಹಿ ದಬ್ಬೋ ಮಲ್ಲಪುತ್ತೋ ಮೇತ್ತಿಯಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ದಿಟ್ಠೋ’’ತಿ? ‘‘ಗಿಜ್ಝಕೂಟಪಬ್ಬತಪಾದೇ’’ತಿ. ‘‘ಕಾಯ ವೇಲಾಯ’’ತಿ? ‘‘ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಗಮನವೇಲಾಯಾ’’ತಿ. ಆವುಸೋ ದಬ್ಬ ಇಮೇ ಏವಂ ವದನ್ತಿ – ‘‘ತ್ವಂ ತದಾ ಕುಹಿ’’ನ್ತಿ? ‘‘ವೇಳುವನೇ ಭತ್ತಾನಿ ಉದ್ದಿಸಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ತವ ತಾಯ ವೇಲಾಯ ವೇಳುವನೇ ಅತ್ಥಿಭಾವಂ ಕೋ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ? ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ. ತೇ ಸಙ್ಘಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು – ‘‘ಜಾನಾಥ ತುಮ್ಹೇ ತಾಯ ವೇಲಾಯ ಇಮಸ್ಸ ವೇಳುವನೇ ಅತ್ಥಿಭಾವ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಆಮ, ಆವುಸೋ, ಜಾನಾಮ, ಥೇರೋ ಸಮ್ಮುತಿಲದ್ಧದಿವಸತೋ ¶ ಪಟ್ಠಾಯ ವೇಳುವನೇಯೇವಾ’’ತಿ. ತತೋ ಮೇತ್ತಿಯಭುಮಜಕೇ ಆಹಂಸು – ‘‘ಆವುಸೋ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಕಥಾ ನ ಸಮೇತಿ, ಕಚ್ಚಿ ನೋ ಲೇಸಂ ಓಡ್ಡೇತ್ವಾ ವದಥಾ’’ತಿ. ಏವಂ ತೇ ತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಅನುಯುಞ್ಜಿಯಮಾನಾ ಆಮ ಆವುಸೋತಿ ವತ್ವಾ ಏತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸುಂ.

ಕಿಂ ¶ ಪನ ತುಮ್ಹೇ, ಆವುಸೋ, ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ದಬ್ಬಂ ಮಲ್ಲಪುತ್ತಂ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯಸ್ಸ ಅಧಿಕರಣಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ಅಞ್ಞಭಾಗಸ್ಸ ಇದಂ, ಅಞ್ಞಭಾಗೋ ವಾ ಅಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯಂ. ಅಧಿಕರಣನ್ತಿ ಆಧಾರೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ವತ್ಥು ಅಧಿಟ್ಠಾನನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಯೋ ಹಿ ಸೋ ‘‘ದಬ್ಬೋ ಮಲ್ಲಪುತ್ತೋ ನಾಮಾ’’ತಿ ಛಗಲಕೋ ವುತ್ತೋ, ಸೋ ಯ್ವಾಯಂ ಆಯಸ್ಮತೋ ದಬ್ಬಸ್ಸ ಮಲ್ಲಪುತ್ತಸ್ಸ ಭಾಗೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೋ ಪಕ್ಖೋ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿ ಚೇವ ಭಿಕ್ಖುಭಾವೋ ಚ ತತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಭಾಗಸ್ಸ ಕೋಟ್ಠಾಸಸ್ಸ ಪಕ್ಖಸ್ಸ ಹೋತಿ ತಿರಚ್ಛಾನಜಾತಿಯಾ ¶ ಚೇವ ಛಗಲಕಭಾವಸ್ಸ ಚ ಸೋ ವಾ ಅಞ್ಞಭಾಗೋ ಅಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ತಸ್ಮಾ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯಸಙ್ಖ್ಯಂ ಲಭತಿ. ಯಸ್ಮಾ ಚ ತೇಸಂ ‘‘ಇಮಂ ಮಯಂ ದಬ್ಬಂ ಮಲ್ಲಪುತ್ತಂ ನಾಮ ಕರೋಮಾ’’ತಿ ವದನ್ತಾನಂ ತಸ್ಸಾ ನಾಮಕರಣಸಞ್ಞಾಯ ಆಧಾರೋ ವತ್ಥು ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ, ತಸ್ಮಾ ಅಧಿಕರಣನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ತಞ್ಹಿ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯಸ್ಸ ಅಧಿಕರಣಸ್ಸಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು, ನ ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರಂ. ಕಸ್ಮಾ? ಅಸಮ್ಭವತೋ. ನ ಹಿ ತೇ ಚತುನ್ನಂ ಅಧಿಕರಣಾನಂ ಕಸ್ಸಚಿ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯಸ್ಸ ಅಧಿಕರಣಸ್ಸ ಕಞ್ಚಿದೇಸಂ ಲೇಸಮತ್ತಂ ಉಪಾದಿಯಿಂಸು. ನ ಚ ಚತುನ್ನಂ ಅಧಿಕರಣಾನಂ ಲೇಸೋ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ. ಜಾತಿಲೇಸಾದಯೋ ಹಿ ಪುಗ್ಗಲಾನಂಯೇವ ಲೇಸಾ ವುತ್ತಾ, ನ ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಾದೀನಂ. ಇದಞ್ಚ ‘‘ದಬ್ಬೋ ಮಲ್ಲಪುತ್ತೋ’’ತಿ ನಾಮಂ ತಸ್ಸ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯಾಧಿಕರಣಭಾವೇ ಠಿತಸ್ಸ ಛಗಲಕಸ್ಸ ಕೋಚಿ ದೇಸೋ ಹೋತಿ ಥೇರಂ ಅಮೂಲಕೇನ ಪಾರಾಜಿಕೇನ ಅನುದ್ಧಂಸೇತುಂ ಲೇಸಮತ್ತೋ.

ಏತ್ಥ ಚ ದಿಸ್ಸತಿ ಅಪದಿಸ್ಸತಿ ಅಸ್ಸ ಅಯನ್ತಿ ವೋಹರೀಯತೀತಿ ದೇಸೋ. ಜಾತಿಆದೀಸು ಅಞ್ಞತರಕೋಟ್ಠಾಸಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ. ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ವತ್ಥುಂ ಲಿಸ್ಸತಿ ಸಿಲಿಸ್ಸತಿ ವೋಹಾರಮತ್ತೇನೇವ ಈಸಕಂ ಅಲ್ಲೀಯತೀತಿ ಲೇಸೋ. ಜಾತಿಆದೀನಂಯೇವ ಅಞ್ಞತರಕೋಟ್ಠಾಸಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ. ತತೋ ಪರಂ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ. ಸಿಕ್ಖಾಪದಪಞ್ಞತ್ತಿಯಮ್ಪಿ ಅಯಮೇವತ್ಥೋ. ಪದಭಾಜನೇ ಪನ ಯಸ್ಸ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯಸ್ಸ ಅಧಿಕರಣಸ್ಸ ಕಿಞ್ಚಿದೇಸಂ ಲೇಸಮತ್ತಂ ಉಪಾದಾಯ ಪಾರಾಜಿಕೇನ ಧಮ್ಮೇನ ಅನುದ್ಧಂಸೇಯ್ಯ ¶ , ತಂ ಯಸ್ಮಾ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿವಸೇನೇವ ಆವಿಭೂತಂ, ತಸ್ಮಾ ನ ವಿಭತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೩೯೩. ಯಾನಿ ಪನ ಅಧಿಕರಣನ್ತಿ ವಚನಸಾಮಞ್ಞತೋ ಅತ್ಥುದ್ಧಾರವಸೇನ ಪವತ್ತಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅಧಿಕರಣಾನಿ, ತೇಸಂ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯತಾ ಚ ತಬ್ಭಾಗಿಯತಾ ಚ ಯಸ್ಮಾ ಅಪಾಕಟಾ ಜಾನಿತಬ್ಬಾ ಚ ವಿನಯಧರೇಹಿ, ತಸ್ಮಾ ವಚನಸಾಮಞ್ಞತೋ ಲದ್ಧಂ ¶ ಅಧಿಕರಣಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ತಂ ಆವಿಕರೋನ್ತೋ ‘‘ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯಸ್ಸ ಅಧಿಕರಣಸ್ಸಾತಿ ಆಪತ್ತಞ್ಞಭಾಗಿಯಂ ವಾ ಹೋತಿ ಅಧಿಕರಣಞ್ಞಭಾಗಿಯಂ ವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ಯಾ ಚ ಸಾ ಅವಸಾನೇ ಆಪತ್ತಞ್ಞಭಾಗಿಯಸ್ಸ ಅಧಿಕರಣಸ್ಸ ವಸೇನ ಚೋದನಾ ವುತ್ತಾ, ತಮ್ಪಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ಅಯಂ ಸಬ್ಬಾಧಿಕರಣಾನಂ ತಬ್ಭಾಗಿಯಅಞ್ಞಭಾಗಿಯತಾ ಸಮಾಹಟಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

ತತ್ಥ ಚ ಆಪತ್ತಞ್ಞಭಾಗಿಯಂ ವಾತಿ ಪಠಮಂ ಉದ್ದಿಟ್ಠತ್ತಾ ‘‘ಕಥಞ್ಚ ಆಪತ್ತಿ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯಾ ಹೋತೀ’’ತಿ ನಿದ್ದೇಸೇ ಆರಭಿತಬ್ಬೇ ಯಸ್ಮಾ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಸ್ಸ ತಬ್ಭಾಗಿಯವಿಚಾರಣಾಯಂಯೇವ ಅಯಮತ್ಥೋ ಆಗಮಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏವಂ ಅನಾರಭಿತ್ವಾ ‘‘ಕಥಞ್ಚ ಅಧಿಕರಣಂ ಅಧಿಕರಣಸ್ಸ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯ’’ನ್ತಿ ಪಚ್ಛಿಮಪದಂಯೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿದ್ದೇಸೋ ಆರದ್ಧೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ತತ್ಥ ¶ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯವಾರೋ ಉತ್ತಾನತ್ಥೋಯೇವ. ಏಕಮೇಕಞ್ಹಿ ಅಧಿಕರಣಂ ಇತರೇಸಂ ತಿಣ್ಣಂ ತಿಣ್ಣಂ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯಂ ಅಞ್ಞಪಕ್ಖಿಯಂ ಅಞ್ಞಕೋಟ್ಠಾಸಿಯಂ ಹೋತಿ, ವತ್ಥುವಿಸಭಾಗತ್ತಾ, ತಬ್ಭಾಗಿಯವಾರೇ ಪನ ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಂ ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಸ್ಸ ತಬ್ಭಾಗಿಯಂ ತಪ್ಪಕ್ಖಿಯಂ ತಂಕೋಟ್ಠಾಸಿಯಂ ವತ್ಥುಸಭಾಗತ್ತಾ, ತಥಾ ಅನುವಾದಾಧಿಕರಣಂ ಅನುವಾದಾಧಿಕರಣಸ್ಸ. ಕಥಂ? ಬುದ್ಧಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಹಿ ಅಟ್ಠಾರಸ ಭೇದಕರವತ್ಥೂನಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನವಿವಾದೋ ಚ ಇದಾನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕವಿವಾದೋ ಚ ವತ್ಥುಸಭಾಗತಾಯ ಏಕಂ ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಮೇವ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಬುದ್ಧಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಚತಸ್ಸೋ ವಿಪತ್ತಿಯೋ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಅನುವಾದೋ ಚ ಇದಾನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಅನುವಾದೋ ಚ ವತ್ಥುಸಭಾಗತಾಯ ಏಕಂ ಅನುವಾದಾಧಿಕರಣಮೇವ ಹೋತಿ. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಸ್ಸ ಸಭಾಗವಿಸಭಾಗವತ್ಥುತೋ ಸಭಾಗಸರಿಕ್ಖಾಸರಿಕ್ಖತೋ ಚ ಏಕಂಸೇನ ತಬ್ಭಾಗಿಯಂ ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಸ್ಸ ಸಿಯಾ ತಬ್ಭಾಗಿಯಂ ಸಿಯಾ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯಸ್ಸ ಪಠಮಂ ನಿದ್ದಿಟ್ಠತ್ತಾ ಇಧಾಪಿ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯಮೇವ ಪಠಮಂ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ, ತತ್ಥ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯತ್ತಞ್ಚ ಪರತೋ ತಬ್ಭಾಗಿಯತ್ತಞ್ಚ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಕಿಚ್ಚಾಧಿಕರಣಂ ¶ ಕಿಚ್ಚಾಧಿಕರಣಸ್ಸ ತಬ್ಭಾಗಿಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಬುದ್ಧಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಚತ್ತಾರಿ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಾನಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಅಧಿಕರಣಞ್ಚ ಇದಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಾನಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಂ ಅಧಿಕರಣಞ್ಚ ಸಭಾಗತಾಯ ಸರಿಕ್ಖತಾಯ ಚ ಏಕಂ ಕಿಚ್ಚಾಧಿಕರಣಮೇವ ಹೋತಿ. ಕಿಂ ಪನ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಾನಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಅಧಿಕರಣಂ ¶ ಕಿಚ್ಚಾಧಿಕರಣಂ, ಉದಾಹು ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಾನಮೇವೇತಂ ಅಧಿವಚನನ್ತಿ? ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಾನಮೇವೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ. ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ‘‘ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಏವಂ ಕತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಯಂ ಕಮ್ಮಲಕ್ಖಣಂ ಮನಸಿಕರೋತಿ ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪಜ್ಜನತೋ ಪುರಿಮಂ ಪುರಿಮಂ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪಜ್ಜನತೋ ಚ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಾನಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಅಧಿಕರಣಂ ಕಿಚ್ಚಾಧಿಕರಣನ್ತಿ ವುತ್ತಂ.

೩೯೪. ಕಿಞ್ಚಿ ದೇಸಂ ಲೇಸಮತ್ತಂ ಉಪಾದಾಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಯಸ್ಮಾ ದೇಸೋತಿ ವಾ ಲೇಸಮತ್ತೋತಿ ವಾ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಬ್ಯಞ್ಜನತೋ ನಾನಂ ಅತ್ಥತೋ ಏಕಂ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಲೇಸೋ ನಾಮ ದಸ ಲೇಸಾ ಜಾತಿಲೇಸೋ ನಾಮಲೇಸೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಜಾತಿಯೇವ ಜಾತಿಲೇಸೋ. ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸೇಸು.

೩೯೫. ಇದಾನಿ ತಮೇವ ಲೇಸಂ ವಿತ್ಥಾರತೋ ದಸ್ಸೇತುಂ ಯಥಾ ತಂ ಉಪಾದಾಯ ಅನುದ್ಧಂಸನಾ ಹೋತಿ ತಥಾ ಸವತ್ಥುಕಂ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಜಾತಿಲೇಸೋ ನಾಮ ಖತ್ತಿಯೋ ದಿಟ್ಠೋ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಖತ್ತಿಯೋ ದಿಟ್ಠೋ ಹೋತೀತಿ ಅಞ್ಞೋ ಕೋಚಿ ಖತ್ತಿಯಜಾತಿಯೋ ಇಮಿನಾ ಚೋದಕೇನ ದಿಟ್ಠೋ ಹೋತಿ. ಪಾರಾಜಿಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಅಜ್ಝಾಪಜ್ಜನ್ತೋತಿ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತೋ. ಅಞ್ಞಂ ಖತ್ತಿಯಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ¶ ಚೋದೇತೀತಿ ಅಥ ಸೋ ಅಞ್ಞಂ ಅತ್ತನೋ ವೇರಿಂ ಖತ್ತಿಯಜಾತಿಯಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ತಂ ಖತ್ತಿಯಜಾತಿಲೇಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಏವಂ ಚೋದೇತಿ ‘‘ಖತ್ತಿಯೋ ಮಯಾ ದಿಟ್ಠೋ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಅಜ್ಝಾಪಜ್ಜನ್ತೋ, ತ್ವಂ ಖತ್ತಿಯೋ, ಪಾರಾಜಿಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಅಜ್ಝಾಪನ್ನೋಸೀ’’ ಅಥ ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ಸೋ ಖತ್ತಿಯೋ, ನ ಅಞ್ಞೋ, ಪಾರಾಜಿಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಅಜ್ಝಾಪನ್ನೋಸಿ, ಅಸ್ಸಮಣೋಸಿ ಅಸಕ್ಯಪುತ್ತಿಯೋಸಿ ನತ್ಥಿ ತಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಉಪೋಸಥೋ ವಾ ಪವಾರಣಾ ವಾ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಂ ವಾ’’ತಿ, ಆಪತ್ತಿ ವಾಚಾಯ ವಾಚಾಯ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸ. ಏತ್ಥ ಚ ತೇಸಂ ಖತ್ತಿಯಾನಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಅಸದಿಸಸ್ಸ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ದೀಘಾದಿನೋ ವಾ ದಿಟ್ಠಾದಿನೋ ವಾ ವಸೇನ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯತಾ ಖತ್ತಿಯಜಾತಿಪಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಆಧಾರವಸೇನ ಅಧಿಕರಣತಾ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬಾ, ಏತೇನುಪಾಯೇನ ಸಬ್ಬಪದೇಸು ಯೋಜನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

೪೦೦. ಪತ್ತಲೇಸನಿದ್ದೇಸೇ ಚ ¶ ಸಾಟಕಪತ್ತೋತಿ ಲೋಹಪತ್ತಸದಿಸೋ ಸುಸಣ್ಠಾನೋ ಸುಚ್ಛವಿ ಸಿನಿದ್ಧೋ ಭಮರವಣ್ಣೋ ಮತ್ತಿಕಾಪತ್ತೋ ವುಚ್ಚತಿ. ಸುಮ್ಭಕಪತ್ತೋತಿ ಪಕತಿಮತ್ತಿಕಾಪತ್ತೋ.

೪೦೬. ಯಸ್ಮಾ ¶ ಪನ ಆಪತ್ತಿಲೇಸಸ್ಸ ಏಕಪದೇನೇವ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ನಿದ್ದೇಸೋ ವುತ್ತೋ, ತಸ್ಮಾ ವಿತ್ಥಾರತೋಪಿ ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಭಿಕ್ಖು ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಅಜ್ಝಾಪಜ್ಜನ್ತೋ ದಿಟ್ಠೋ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ಕಸ್ಮಾ ಪನಸ್ಸ ತತ್ಥೇವ ನಿದ್ದೇಸಂ ಅವತ್ವಾ ಇಧ ವಿಸುಂ ವುತ್ತೋತಿ? ಸೇಸನಿದ್ದೇಸೇಹಿ ಅಸಭಾಗತ್ತಾ. ಸೇಸನಿದ್ದೇಸಾ ಹಿ ಅಞ್ಞಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಚೋದನಾವಸೇನ ವುತ್ತಾ. ಅಯಂ ಪನ ಏಕಮೇವ ಅಞ್ಞಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಞ್ಞಾಯ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಚೋದನಾವಸೇನ ವುತ್ತೋ. ಯದಿ ಏವಂ ಕಥಂ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯಂ ಅಧಿಕರಣಂ ಹೋತೀತಿ? ಆಪತ್ತಿಯಾ. ತೇನೇವ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಏವಮ್ಪಿ ಆಪತ್ತಞ್ಞಭಾಗಿಯಞ್ಚ ಹೋತಿ ಲೇಸೋ ಚ ಉಪಾದಿನ್ನೋ’’ತಿ. ಯಞ್ಹಿ ಸೋ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಆಪನ್ನೋ ತಂ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯಂ ಅಧಿಕರಣಂ. ತಸ್ಸ ಪನ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯಸ್ಸ ಅಧಿಕರಣಸ್ಸ ಲೇಸೋ ನಾಮ ಯೋ ಸೋ ಸಬ್ಬಖತ್ತಿಯಾನಂ ಸಾಧಾರಣೋ ಖತ್ತಿಯಭಾವೋ ವಿಯ ಸಬ್ಬಾಪತ್ತೀನಂ ಸಾಧಾರಣೋ ಆಪತ್ತಿಭಾವೋ. ಏತೇನುಪಾಯೇನ ಸೇಸಾಪತ್ತಿಮೂಲಕನಯೋ ಚೋದಾಪಕವಾರೋ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೪೦೮. ಅನಾಪತ್ತಿ ತಥಾಸಞ್ಞೀ ಚೋದೇತಿ ವಾ ಚೋದಾಪೇತಿ ವಾತಿ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕಂಯೇವ ಅಯಂ ಆಪನ್ನೋ’’ತಿ ಯೋ ಏವಂ ತಥಾಸಞ್ಞೀ ಚೋದೇತಿ ವಾ ಚೋದಾಪೇತಿ ವಾ ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವ. ಸಮುಟ್ಠಾನಾದೀನಿಪಿ ಪಠಮದುಟ್ಠದೋಸಸದಿಸಾನೇವಾತಿ.

ದುತಿಯದುಟ್ಠದೋಸಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೦. ಪಠಮಸಙ್ಘಭೇದಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ

೪೦೯. ತೇನ ¶ ಸಮಯೇನ ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾತಿ ಸಙ್ಘಭೇದಸಿಕ್ಖಾಪದಂ. ತತ್ಥ ಅಥ ಖೋ ದೇವದತ್ತೋತಿಆದೀಸು ಯೋ ಚ ದೇವದತ್ತೋ, ಯಥಾ ಚ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಯೇನ ಚ ಕಾರಣೇನ ಕೋಕಾಲಿಕಾದಯೋ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಏಥ ಮಯಂ ಆವುಸೋ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಸಙ್ಘಭೇದಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮ ಚಕ್ಕಭೇದ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಸಙ್ಘಭೇದಕ್ಖನ್ಧಕೇ (ಚೂಳವ. ೩೪೩) ಆಗತಮೇವ. ಪಞ್ಚವತ್ಥುಯಾಚನಾ ಪನ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ತತ್ಥೇವ ಆಗಮಿಸ್ಸತಿ. ಅಥ ಖೋ ಇಧಾಪಿ ಆಗತತ್ತಾ ಯದೇತ್ಥ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ವತ್ವಾವ ಗಮಿಸ್ಸಾಮ.

ಸಾಧು ಭನ್ತೇತಿ ಆಯಾಚನಾ. ಭಿಕ್ಖೂ ಯಾವಜೀವಂ ಆರಞ್ಞಿಕಾ ಅಸ್ಸೂತಿ ಆರಞ್ಞಿಕಧುತಙ್ಗಂ ಸಮಾದಾಯ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಯಾವ ಜೀವನ್ತಿ ತಾವ ಆರಞ್ಞಿಕಾ ಹೋನ್ತು ¶ , ಅರಞ್ಞೇಯೇವ ವಸನ್ತು. ಯೋ ಗಾಮನ್ತಂ ಓಸರೇಯ್ಯ ವಜ್ಜಂ ನಂ ಫುಸೇಯ್ಯಾತಿ ¶ ಯೋ ಏಕಭಿಕ್ಖುಪಿ ಅರಞ್ಞಂ ಪಹಾಯ ನಿವಾಸತ್ಥಾಯ ಗಾಮನ್ತಂ ಓಸರೇಯ್ಯ, ವಜ್ಜಂ ತಂ ಫುಸೇಯ್ಯ ನಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ದೋಸೋ ಫುಸತು, ಆಪತ್ತಿಯಾ ನಂ ಭಗವಾ ಕಾರೇತೂ’’ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ವದತಿ. ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸವತ್ಥೂಸುಪಿ.

೪೧೦. ಜನಂ ಸಞ್ಞಾಪೇಸ್ಸಾಮಾತಿ ಜನಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾದಿಭಾವಂ ಜಾನಾಪೇಸ್ಸಾಮ, ಅಥ ವಾ ಪರಿತೋಸೇಸ್ಸಾಮ ಪಸಾದೇಸ್ಸಾಮಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಇಮಾನಿ ಪನ ಪಞ್ಚ ವತ್ಥೂನಿ ಯಾಚತೋ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾವ ಅಞ್ಞಾಸಿ ಭಗವಾ ‘‘ಸಙ್ಘಭೇದತ್ಥಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ಅಯಂ ಯಾಚತೀ’’ತಿ. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ತಾನಿ ಅನುಜಾನಿಯಮಾನಾನಿ ಬಹೂನಂ ಕುಲಪುತ್ತಾನಂ ಮಗ್ಗನ್ತರಾಯಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಭಗವಾ ‘‘ಅಲಂ ದೇವದತ್ತಾ’’ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ‘‘ಯೋ ಇಚ್ಛತಿ ಆರಞ್ಞಿಕೋ ಹೋತೂ’’ತಿಆದಿಮಾಹ.

ಏತ್ಥ ಪನ ಭಗವತೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ವಿದಿತ್ವಾ ಕುಲಪುತ್ತೇನ ಅತ್ತನೋ ಪತಿರೂಪಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ಭಗವತೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ‘‘ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಮಹಜ್ಝಾಸಯೋ ಹೋತಿ ಮಹುಸ್ಸಾಹೋ, ಸಕ್ಕೋತಿ ಗಾಮನ್ತಸೇನಾಸನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅರಞ್ಞೇ ವಿಹರನ್ತೋ ದುಕ್ಖಸ್ಸನ್ತಂ ಕಾತುಂ. ಏಕೋ ದುಬ್ಬಲೋ ಹೋತಿ ಅಪ್ಪಥಾಮೋ ಅರಞ್ಞೇ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಗಾಮನ್ತೇಯೇವ ಸಕ್ಕೋತಿ. ಏಕೋ ಮಹಬ್ಬಲೋ ಸಮಪ್ಪವತ್ತಧಾತುಕೋ ಅಧಿವಾಸನಖನ್ತಿಸಮ್ಪನ್ನೋ ಇಟ್ಠಾನಿಟ್ಠೇಸು ಸಮಚಿತ್ತೋ ಅರಞ್ಞೇಪಿ ಗಾಮನ್ತೇಪಿ ಸಕ್ಕೋತಿಯೇವ. ಏಕೋ ನೇವ ಗಾಮನ್ತೇ ನ ಅರಞ್ಞೇ ಸಕ್ಕೋತಿ ಪದಪರಮೋ ಹೋತಿ.

ತತ್ರ ¶ ಯ್ವಾಯಂ ಮಹಜ್ಝಾಸಯೋ ಹೋತಿ ಮಹುಸ್ಸಾಹೋ, ಸಕ್ಕೋತಿ ಗಾಮನ್ತಸೇನಾಸನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅರಞ್ಞೇ ವಿಹರನ್ತೋ ದುಕ್ಖಸ್ಸನ್ತಂ ಕಾತುಂ, ಸೋ ಅರಞ್ಞೇಯೇವ ವಸತು, ಇದಮಸ್ಸ ಪತಿರೂಪಂ. ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾದಯೋಪಿ ಚಸ್ಸ ಅನುಸಿಕ್ಖಮಾನಾ ಅರಞ್ಞೇ ವಿಹಾತಬ್ಬಮೇವ ಮಞ್ಞಿಸ್ಸನ್ತಿ.

ಯೋ ಪನ ದುಬ್ಬಲೋ ಹೋತಿ ಅಪ್ಪಥಾಮೋ ಗಾಮನ್ತೇಯೇವ ಸಕ್ಕೋತಿ ದುಕ್ಖಸ್ಸನ್ತಂ ಕಾತುಂ, ನ ಅರಞ್ಞೇ ಸೋ ಗಾಮನ್ತೇಯೇವ ವಸತು, ಯ್ವಾಯಂ ಮಹಬ್ಬಲೋ ಸಮಪ್ಪವತ್ತಧಾತುಕೋ ಅಧಿವಾಸನಖನ್ತಿಸಮ್ಪನ್ನೋ ಇಟ್ಠಾನಿಟ್ಠೇಸು ಸಮಚಿತ್ತೋ ಅರಞ್ಞೇಪಿ ಗಾಮನ್ತೇಪಿ ಸಕ್ಕೋತಿಯೇವ, ಅಯಮ್ಪಿ ಗಾಮನ್ತಸೇನಾಸನಂ ಪಹಾಯ ¶ ಅರಞ್ಞೇ ವಿಹರತು, ಇದಮಸ್ಸ ಪತಿರೂಪಂ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾಪಿ ಹಿಸ್ಸ ಅನುಸಿಕ್ಖಮಾನಾ ಅರಞ್ಞೇ ವಿಹಾತಬ್ಬಂ ಮಞ್ಞಿಸ್ಸನ್ತಿ.

ಯೋ ಪನಾಯಂ ನೇವ ಗಾಮನ್ತೇ ನ ಅರಞ್ಞೇ ಸಕ್ಕೋತಿ ಪದಪರಮೋ ಹೋತಿ. ಅಯಮ್ಪಿ ಅರಞ್ಞೇಯೇವ ¶ ವಸತು. ಅಯಂ ಹಿಸ್ಸ ಧುತಙ್ಗಸೇವನಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಭಾವನಾ ಚ ಆಯತಿಂ ಮಗ್ಗಫಲಾನಂ ಉಪನಿಸ್ಸಯೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾದಯೋ ಚಸ್ಸ ಅನುಸಿಕ್ಖಮಾನಾ ಅರಞ್ಞೇ ವಿಹಾತಬ್ಬಂ ಮಞ್ಞಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ.

ಏವಂ ಯ್ವಾಯಂ ದುಬ್ಬಲೋ ಹೋತಿ ಅಪ್ಪಥಾಮೋ ಗಾಮನ್ತೇಯೇವ ವಿಹರನ್ತೋ ಸಕ್ಕೋತಿ ದುಕ್ಖಸ್ಸನ್ತಂ ಕಾತುಂ ನ ಅರಞ್ಞೇ, ಇಮಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಸನ್ಧಾಯ ಭಗವಾ ‘‘ಯೋ ಇಚ್ಛತಿ ಗಾಮನ್ತೇ ವಿಹರತೂ’’ತಿ ಆಹ. ಇಮಿನಾ ಚ ಪುಗ್ಗಲೇನ ಅಞ್ಞೇಸಮ್ಪಿ ದ್ವಾರಂ ದಿನ್ನಂ.

ಯದಿ ಪನ ಭಗವಾ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ವಾದಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛೇಯ್ಯ, ಯ್ವಾಯಂ ಪುಗ್ಗಲೋ ಪಕತಿಯಾ ದುಬ್ಬಲೋ ಹೋತಿ ಅಪ್ಪಥಾಮೋ, ಯೋಪಿ ದಹರಕಾಲೇ ಅರಞ್ಞವಾಸಂ ಅಭಿಸಮ್ಭುಣಿತ್ವಾ ಜಿಣ್ಣಕಾಲೇ ವಾ ವಾತಪಿತ್ತಾದೀಹಿ ಸಮುಪ್ಪನ್ನಧಾತುಕ್ಖೋಭಕಾಲೇ ವಾ ನಾಭಿಸಮ್ಭುಣಾತಿ, ಗಾಮನ್ತೇಯೇವ ಪನ ವಿಹರನ್ತೋ ಸಕ್ಕೋತಿ ದುಕ್ಖಸ್ಸನ್ತಂ ಕಾತುಂ, ತೇಸಂ ಅರಿಯಮಗ್ಗುಪಚ್ಛೇದೋ ಭವೇಯ್ಯ, ಅರಹತ್ತಫಲಾಧಿಗಮೋ ನ ಭವೇಯ್ಯ, ಉದ್ಧಮ್ಮಂ ಉಬ್ಬಿನಯಂ ವಿಲೋಮಂ ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕಂ ಸತ್ಥು ಸಾಸನಂ ಭವೇಯ್ಯ, ಸತ್ಥಾ ಚ ತೇಸಂ ಅಸಬ್ಬಞ್ಞೂ ಅಸ್ಸ ‘‘ಸಕವಾದಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ದೇವದತ್ತವಾದೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ’’ತಿ ಗಾರಯ್ಹೋ ಚ ಭವೇಯ್ಯ. ತಸ್ಮಾ ಭಗವಾ ಏವರೂಪೇ ಪುಗ್ಗಲೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ವಾದಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿ. ಏತೇನೇವೂಪಾಯೇನ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕವತ್ಥುಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಪಂಸುಕೂಲಿಕವತ್ಥುಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಅಟ್ಠ ಮಾಸೇ ರುಕ್ಖಮೂಲಿಕವತ್ಥುಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಚತ್ತಾರೋ ಪನ ಮಾಸೇ ರುಕ್ಖಮೂಲಸೇನಾಸನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಮೇವ.

ಮಚ್ಛಮಂಸವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ತಿಕೋಟಿಪರಿಸುದ್ಧನ್ತಿ ತೀಹಿ ಕೋಟೀಹಿ ಪರಿಸುದ್ಧಂ, ದಿಟ್ಠಾದೀಹಿ ಅಪರಿಸುದ್ಧೀಹಿ ವಿರಹಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ಅದಿಟ್ಠಂ, ಅಸುತಂ, ಅಪರಿಸಙ್ಕಿತ’’ನ್ತಿ. ತತ್ಥ ‘‘ಅದಿಟ್ಠಂ’’ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಮಿಗಮಚ್ಛೇ ವಧಿತ್ವಾ ಗಯ್ಹಮಾನಂ ಅದಿಟ್ಠಂ. ‘‘ಅಸುತಂ’’ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ¶ ಅತ್ಥಾಯ ಮಿಗಮಚ್ಛೇ ವಧಿತ್ವಾ ಗಹಿತನ್ತಿ ಅಸುತಂ. ‘‘ಅಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ’’ ಪನ ದಿಟ್ಠಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ಸುತಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ತದುಭಯವಿಮುತ್ತಪರಿಸಙ್ಕಿತಞ್ಚ ಞತ್ವಾ ತಬ್ಬಿಪಕ್ಖತೋ ಜಾನಿತಬ್ಬಂ. ಕಥಂ? ಇಧ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಸ್ಸನ್ತಿ ಮನುಸ್ಸೇ ಜಾಲವಾಗುರಾದಿಹತ್ಥೇ ¶ ಗಾಮತೋ ವ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೇ ಅರಞ್ಞೇ ವಾ ವಿಚರನ್ತೇ, ದುತಿಯದಿವಸೇ ಚ ನೇಸಂ ತಂ ಗಾಮಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ¶ ಪವಿಟ್ಠಾನಂ ಸಮಚ್ಛಮಂಸಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಅಭಿಹರನ್ತಿ. ತೇ ತೇನ ದಿಟ್ಠೇನ ಪರಿಸಙ್ಕನ್ತಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನಂ ನುಖೋ ಅತ್ಥಾಯ ಕತ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ದಿಟ್ಠಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ, ನಾಮ ಏತಂ ಗಹೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಯಂ ಏವಂ ಅಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ತಂ ವಟ್ಟತಿ. ಸಚೇ ಪನ ತೇ ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಭನ್ತೇ ನ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ನಯಿದಂ ಭನ್ತೇ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಕತಂ, ಅಮ್ಹೇಹಿ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ವಾ ರಾಜಯುತ್ತಾದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ವಾ ಕತ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ ಕಪ್ಪತಿ.

ನಹೇವ ಖೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಸ್ಸನ್ತಿ; ಅಪಿಚ ಸುಣನ್ತಿ, ಮನುಸ್ಸಾ ಕಿರ ಜಾಲವಾಗುರಾದಿಹತ್ಥಾ ಗಾಮತೋ ವಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಿ, ಅರಞ್ಞೇ ವಾ ವಿಚರನ್ತೀ’’ತಿ. ದುತಿಯದಿವಸೇ ಚ ನೇಸಂ ತಂ ಗಾಮಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಟ್ಠಾನಂ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನಂ ನುಖೋ ಅತ್ಥಾಯ ಕತ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ‘‘ಸುತಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ’’ ನಾಮ. ಏತಂ ಗಹೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಯಂ ಏವಂ ಅಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ತಂ ವಟ್ಟತಿ. ಸಚೇ ಪನ ತೇ ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ಕಸ್ಮಾ, ಭನ್ತೇ, ನ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ನಯಿದಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಕತಂ, ಅಮ್ಹೇಹಿ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ವಾ ರಾಜಯುತ್ತಾದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ವಾ ಕತ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ ಕಪ್ಪತಿ.

ನಹೇವ ಖೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಸ್ಸನ್ತಿ, ನ ಸುಣನ್ತಿ; ಅಪಿಚ ಖೋ ತೇಸಂ ಗಾಮಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಮಚ್ಛಮಂಸಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಅಭಿಸಙ್ಖರಿತ್ವಾ ಅಭಿಹರನ್ತಿ, ತೇ ಪರಿಸಙ್ಕನ್ತಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನಂ ನುಖೋ ಅತ್ಥಾಯ ಕತ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ‘‘ತದುಭಯವಿಮುತ್ತಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ’’ ನಾಮ. ಏತಂ ಗಹೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಯಂ ಏವಂ ಅಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ತಂ ವಟ್ಟತಿ. ಸಚೇ ಪನ ತೇ ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ಕಸ್ಮಾ, ಭನ್ತೇ, ನ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ನಯಿದಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಕತಂ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ವಾ ರಾಜಯುತ್ತಾದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ವಾ ಕತಂ ಪವತ್ತಮಂಸಂ ವಾ ಕಪ್ಪಿಯಮೇವ ಲಭಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಸಮ್ಪಾದಿತ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ ಕಪ್ಪತಿ. ಮತಾನಂ ಪೇತಕಿಚ್ಚತ್ಥಾಯ ಮಙ್ಗಲಾದೀನಂ ವಾ ಅತ್ಥಾಯ ಕತೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಯಂ ಯಞ್ಹಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂಯೇವ ಅತ್ಥಾಯ ಅಕತಂ, ಯತ್ಥ ಚ ನಿಬ್ಬೇಮತಿಕೋ ಹೋತಿ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಕಪ್ಪತಿ.

ಸಚೇ ಪನ ಏಕಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಕತಂ ಹೋತಿ, ತೇ ಚ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಕತಭಾವಂ ನ ಜಾನನ್ತಿ, ಅಞ್ಞೇ ಜಾನನ್ತಿ. ಯೇ ಜಾನನ್ತಿ, ತೇಸಂ ನ ವಟ್ಟತಿ ¶ , ಇತರೇಸಂ ವಟ್ಟತಿ. ಅಞ್ಞೇ ನ ಜಾನನ್ತಿ, ತೇಯೇವ ಜಾನನ್ತಿ, ತೇಸಂಯೇವ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಅಞ್ಞೇಸಂ ವಟ್ಟತಿ. ತೇಪಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅತ್ಥಾಯ ಕತನ್ತಿ ಜಾನನ್ತಿ, ಅಞ್ಞೇಪಿ ಏತೇಸಂ ಅತ್ಥಾಯ ¶ ಕತನ್ತಿ ಜಾನನ್ತಿ, ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಸಬ್ಬೇ ¶ ನ ಜಾನನ್ತಿ, ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ. ಪಞ್ಚಸು ಹಿ ಸಹಧಮ್ಮಿಕೇಸು ಯಸ್ಸ ವಾ ತಸ್ಸ ವಾ ಅತ್ಥಾಯ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಕತಂ, ಸಬ್ಬೇಸಂ ನ ಕಪ್ಪತಿ.

ಸಚೇ ಪನ ಕೋಚಿ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪಾಣಂ ವಧಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪತ್ತಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ದೇತಿ, ಸೋ ಚ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಕತಭಾವಂ ಜಾನಂಯೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದೇತಿ, ಸೋ ತಸ್ಸ ಸದ್ಧಾಯ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ, ಕಸ್ಸ ಆಪತ್ತೀತಿ? ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಯಞ್ಹಿ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಕತಂ ತಸ್ಸ ಅಭುತ್ತತಾಯ ಅನಾಪತ್ತಿ, ಇತರಸ್ಸ ಅಜಾನನತಾಯ. ಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಸ್ಸ ಹಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ಆಪತ್ತಿ ನತ್ಥಿ. ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಕತಞ್ಚ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಭುತ್ತಸ್ಸ ಪಚ್ಛಾ ಞತ್ವಾ ಆಪತ್ತಿದೇಸನಾಕಿಚ್ಚಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಂ ಪನ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಭುತ್ತೇನ ಪಚ್ಛಾ ಞತ್ವಾಪಿ ಆಪತ್ತಿ ದೇಸೇತಬ್ಬಾ, ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಕತಞ್ಹಿ ಞತ್ವಾ ಭುಞ್ಜತೋವ ಆಪತ್ತಿ. ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಆಪತ್ತಿಯೇವ. ತಸ್ಮಾ ಆಪತ್ತಿಭೀರುಕೇನ ರೂಪಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇನ್ತೇನಪಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾವ ಮಂಸಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಪರಿಭೋಗಕಾಲೇ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾವ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ. ಕಸ್ಮಾ? ದುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯತ್ತಾ. ಅಚ್ಛಮಂಸಂ ಹಿ ಸೂಕರಮಂಸಸದಿಸಂ ಹೋತಿ, ದೀಪಿಮಂಸಾದೀನಿಪಿ ಮಿಗಮಂಸಾದಿಸದಿಸಾನಿ, ತಸ್ಮಾ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಗಹಣಮೇವ ವತ್ತನ್ತಿ ವದನ್ತಿ.

ಹಟ್ಠೋ ಉದಗ್ಗೋತಿ ತುಟ್ಠೋ ಚೇವ ಉನ್ನತಕಾಯಚಿತ್ತೋ ಚ ಹುತ್ವಾ. ಸೋ ಕಿರ ‘‘ನ ಭಗವಾ ಇಮಾನಿ ಪಞ್ಚ ವತ್ಥೂನಿ ಅನುಜಾನಾತಿ, ಇದಾನಿ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ ಸಙ್ಘಭೇದಂ ಕಾತು’’ನ್ತಿ ಕೋಕಾಲಿಕಸ್ಸ ಇಙ್ಗಿತಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಯಥಾ ವಿಸಂ ವಾ ಖಾದಿತ್ವಾ ರಜ್ಜುಯಾ ವಾ ಉಬ್ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಂ ವಾ ಆಹರಿತ್ವಾ ಮರಿತುಕಾಮೋ ಪುರಿಸೋ ವಿಸಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರಂ ಲಭಿತ್ವಾ ತಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಆಸನ್ನಮ್ಪಿ ಮರಣದುಕ್ಖಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ಹಟ್ಠೋ ಉದಗ್ಗೋ ಹೋತಿ; ಏವಮೇವ ಸಙ್ಘಭೇದಪಚ್ಚಯಾ ಆಸನ್ನಮ್ಪಿ ಅವೀಚಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಪಟಿಸಂವೇದನೀಯಂ ದುಕ್ಖಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ‘‘ಲದ್ಧೋ ದಾನಿ ಮೇ ಸಙ್ಘಭೇದಸ್ಸ ಉಪಾಯೋ’’ತಿ ಹಟ್ಠೋ ಉದಗ್ಗೋ ಸಪರಿಸೋ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ತೇನೇವ ಹಟ್ಠಭಾವೇನ ಭಗವನ್ತಂ ¶ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ.

ತೇ ಮಯಂ ಇಮೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ವತ್ಥೂಹಿ ಸಮಾದಾಯ ವತ್ತಾಮಾತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ‘‘ಇಮಾನಿ ಪಞ್ಚ ವತ್ಥೂನೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇಪಿ ತೇ ಮಯಂ ಇಮೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ವತ್ಥೂಹಿ ಜನಂ ಸಞ್ಞಾಪೇಸ್ಸಾಮಾತಿ ಅಭಿಣ್ಹಂ ಪರಿವಿತಕ್ಕವಸೇನ ವಿಭತ್ತಿವಿಪಲ್ಲಾಸಂ ಅಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಅಭಿಣ್ಹಂ ಪರಿವಿತಕ್ಕಾನುರೂಪಮೇವ ‘‘ತೇ ಮಯಂ ಇಮೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ವತ್ಥೂಹೀ’’ತಿ ಆಹ, ಯಥಾ ತಂ ವಿಕ್ಖಿತ್ತಚಿತ್ತೋ.

ಧುತಾ ¶ ¶ ಸಲ್ಲೇಖವುತ್ತಿನೋತಿ ಯಾ ಪಟಿಪದಾ ಕಿಲೇಸೇ ಧುನಾತಿ, ತಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ಧುತಾ. ಯಾ ಚ ಕಿಲೇಸೇ ಸಲ್ಲಿಖತಿ, ಸಾ ಏತೇಸಂ ವುತ್ತೀತಿ ಸಲ್ಲೇಖವುತ್ತಿನೋ.

ಬಾಹುಲಿಕೋತಿ ಚೀವರಾದೀನಂ ಪಚ್ಚಯಾನಂ ಬಹುಲಭಾವೋ ಬಾಹುಲ್ಲಂ, ತಂ ಬಾಹುಲ್ಲಮಸ್ಸ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಿಂ ವಾ ಬಾಹುಲ್ಲೇ ನಿಯುತ್ತೋ ಠಿತೋತಿ ಬಾಹುಲಿಕೋ. ಬಾಹುಲ್ಲಾಯ ಚೇತೇತೀತಿ ಬಾಹುಲತ್ತಾಯ ಚೇತೇತಿ ಕಪ್ಪೇತಿ ಪಕಪ್ಪೇತಿ. ಕಥಞ್ಹಿ ನಾಮ ಮಯ್ಹಞ್ಚ ಸಾವಕಾನಞ್ಚ ಚೀವರಾದೀನಂ ಪಚ್ಚಯಾನಂ ಬಹುಲಭಾವೋ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಏವಂ ಉಸ್ಸುಕ್ಕಮಾಪನ್ನೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಚಕ್ಕಭೇದಾಯಾತಿ ಆಣಾಭೇದಾಯ.

ಧಮ್ಮಿಂ ಕಥಂ ಕತ್ವಾತಿ ಖನ್ಧಕೇ ವುತ್ತನಯೇನ ‘‘ಅಲಂ, ದೇವದತ್ತ, ಮಾ ತೇ ರುಚ್ಚಿ ಸಙ್ಘಭೇದೋ. ಗರುಕೋ ಖೋ, ದೇವದತ್ತ, ಸಙ್ಘಭೇದೋ. ಯೋ ಖೋ, ದೇವದತ್ತ, ಸಮಗ್ಗಂ ಸಙ್ಘಂ ಭಿನ್ದತಿ, ಕಪ್ಪಟ್ಠಿಕಂ ಕಿಬ್ಬಿಸಂ ಪಸವತಿ, ಕಪ್ಪಂ ನಿರಯಮ್ಹಿ ಪಚ್ಚತಿ, ಯೋ ಚ ಖೋ, ದೇವದತ್ತ, ಭಿನ್ನಂ ಸಙ್ಘಂ ಸಮಗ್ಗಂ ಕರೋತಿ, ಬ್ರಹ್ಮಂ ಪುಞ್ಞಂ ಪಸವತಿ, ಕಪ್ಪಂ ಸಗ್ಗಮ್ಹಿ ಮೋದತೀ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ೩೪೩) ಏವಮಾದಿಕಂ ಅನೇಕಪ್ಪಕಾರಂ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ಚ ಭಿಕ್ಖೂನಞ್ಚ ತದನುಚ್ಛವಿಕಂ ತದನುಲೋಮಿಕಂ ಧಮ್ಮಿಂ ಕಥಂ ಕತ್ವಾ.

೪೧೧. ಸಮಗ್ಗಸ್ಸಾತಿ ಸಹಿತಸ್ಸ ಚಿತ್ತೇನ ಚ ಸರೀರೇನ ಚ ಅವಿಯುತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪದಭಾಜನೇಪಿ ಹಿ ಅಯಮೇವ ಅತ್ಥೋ ದಸ್ಸಿತೋ. ಸಮಾನಸಂವಾಸಕೋತಿ ಹಿ ವದತಾ ಚಿತ್ತೇನ ಅವಿಯೋಗೋ ದಸ್ಸಿತೋ ಹೋತಿ. ಸಮಾನಸೀಮಾಯಂ ಠಿತೋತಿ ವದತಾ ಸರೀರೇನ. ಕಥಂ? ಸಮಾನಸಂವಾಸಕೋ ಹಿ ಲದ್ಧಿನಾನಾಸಂವಾಸಕೇನ ವಾ ಕಮ್ಮನಾನಾಸಂವಾಸಕೇನ ವಾ ವಿರಹಿತೋ ಸಮಚಿತ್ತತಾಯ ಚಿತ್ತೇನ ಅವಿಯುತ್ತೋ ಹೋತಿ. ಸಮಾನಸೀಮಾಯಂ ಠಿತೋ ಕಾಯಸಾಮಗ್ಗಿದಾನತೋ ಸರೀರೇನ ಅವಿಯುತ್ತೋ.

ಭೇದನಸಂವತ್ತನಿಕಂ ವಾ ಅಧಿಕರಣನ್ತಿ ಭೇದನಸ್ಸ ಸಙ್ಘಭೇದಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ ಸಂವತ್ತನಿಕಂ ಕಾರಣಂ. ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಓಕಾಸೇ ¶ ‘‘ಕಾಮಹೇತು ಕಾಮನಿದಾನಂ ಕಾಮಾಧಿಕರಣ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಮ. ನಿ. ೧.೧೬೮) ವಿಯ ಕಾರಣಂ ಅಧಿಕರಣನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ. ತಞ್ಚ ಯಸ್ಮಾ ಅಟ್ಠಾರಸವಿಧಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ಅಟ್ಠಾರಸ ಭೇದಕರವತ್ಥೂನೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ತಾನಿ ಪನ ‘‘ಇಧೂಪಾಲಿ, ಭಿಕ್ಖು ಅಧಮ್ಮಂ ಧಮ್ಮೋತಿ ದೀಪೇತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ¶ (ಚೂಳವ. ೩೫೨) ನಯೇನ ಖನ್ಧಕೇ ಆಗತಾನಿ, ತಸ್ಮಾ ತತ್ರೇವ ನೇಸಂ ಅತ್ಥಂ ವಣ್ಣಯಿಸ್ಸಾಮ. ಯೋಪಿ ಚಾಯಂ ಇಮಾನಿ ವತ್ಥೂನಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅಪರೇಹಿಪಿ ಕಮ್ಮೇನ, ಉದ್ದೇಸೇನ, ವೋಹಾರೇನ, ಅನುಸಾವನಾಯ, ಸಲಾಕಗ್ಗಾಹೇನಾತಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಸಙ್ಘಭೇದೋ ಹೋತಿ, ತಮ್ಪಿ ಆಗತಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಪಕಾಸಯಿಸ್ಸಾಮ. ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಪನ ಭೇದನಸಂವತ್ತನಿಕಂ ವಾ ಅಧಿಕರಣಂ ಸಮಾದಾಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಸಙ್ಘಭೇದಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ ಸಂವತ್ತನಿಕಂ ಸಙ್ಘಭೇದನಿಪ್ಫತ್ತಿಸಮತ್ಥಂ ಕಾರಣಂ ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಪಗ್ಗಯ್ಹಾತಿ ಪಗ್ಗಹಿತಂ ಅಬ್ಭುಸ್ಸಿತಂ ಪಾಕಟಂ ಕತ್ವಾ. ತಿಟ್ಠೇಯ್ಯಾತಿ ಯಥಾಸಮಾದಿನ್ನಂ ಯಥಾಪಗ್ಗಹಿತಮೇವ ಚ ಕತ್ವಾ ಅಚ್ಛೇಯ್ಯ ¶ . ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಏವಂ ಪಗ್ಗಣ್ಹತಾ ತಿಟ್ಠತಾ ಚ ತಂ ದೀಪಿತಞ್ಚೇವ ಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಟ್ಠಞ್ಚ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ದೀಪೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಚ ‘‘ನಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತಂ.

ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಏವಮಸ್ಸ ವಚನೀಯೋತಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಲಜ್ಜೀಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಏವಂ ವತ್ತಬ್ಬೋ ಭವೇಯ್ಯ. ಪದಭಾಜನೇ ಚಸ್ಸ ಯೇ ಪಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಯೇ ಸಮ್ಮುಖಾ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ತಿಟ್ಠನ್ತಂ ಪಸ್ಸನ್ತಿ. ಯೇ ಸುಣನ್ತೀತಿ ಯೇಪಿ ‘‘ಅಸುಕಸ್ಮಿಂ ನಾಮ ವಿಹಾರೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಭೇದನಸಂವತ್ತನಿಕಂ ಅಧಿಕರಣಂ ಸಮಾದಾಯ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ತಿಟ್ಠನ್ತೀ’’ತಿ ಸುಣನ್ತಿ.

ಸಮೇತಾಯಸ್ಮಾ ಸಙ್ಘೇನಾತಿ ಆಯಸ್ಮಾ ಸಙ್ಘೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮೇತು ಸಮಾಗಚ್ಛತು ಏಕಲದ್ಧಿಕೋ ಹೋತೂತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಿಂ ಕಾರಣಾ? ಸಮಗ್ಗೋ ಹಿ ಸಙ್ಘೋ ಸಮ್ಮೋದಮಾನೋ ಅವಿವದಮಾನೋ ಏಕುದ್ದೇಸೋ ಫಾಸು ವಿಹರತೀತಿ.

ತತ್ಥ ಸಮ್ಮೋದಮಾನೋತಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಸಟ್ಠು ಮೋದಮಾನೋ. ಅವಿವದಮಾನೋತಿ ‘‘ಅಯಂ ಧಮ್ಮೋ, ನಾಯಂ ಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ಏವಂ ನ ವಿವದಮಾನೋ. ಏಕೋ ಉದ್ದೇಸೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಏಕುದ್ದೇಸೋ, ಏಕತೋ ಪವತ್ತಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸೋ, ನ ವಿಸುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಫಾಸು ವಿಹರತೀತಿ ಸುಖಂ ವಿಹರತಿ.

ಇಚ್ಚೇತಂ ಕುಸಲನ್ತಿ ಏತಂ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ಕುಸಲಂ ಖೇಮಂ ಸೋತ್ಥಿಭಾವೋ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ. ನೋ ಚೇ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜತಿ ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವುತ್ತಸ್ಸ ಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜತೋ ದುಕ್ಕಟಂ. ಸುತ್ವಾ ನ ವದನ್ತಿ ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾತಿ ಯೇ ಸುತ್ವಾ ನ ವದನ್ತಿ, ತೇಸಮ್ಪಿ ¶ ದುಕ್ಕಟಂ. ಕೀವದೂರೇ ಸುತ್ವಾ ಅವದನ್ತಾನಂ ದುಕ್ಕಟಂ? ಏಕವಿಹಾರೇ ತಾವ ವತ್ತಬ್ಬಂ ನತ್ಥಿ. ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಮನ್ತಾ ಅದ್ಧಯೋಜನೇ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಭಾರೋ. ದೂತಂ ವಾ ಪಣ್ಣಂ ವಾ ಪೇಸೇತ್ವಾ ವದತೋಪಿ ಆಪತ್ತಿಮೋಕ್ಖೋ ನತ್ಥಿ. ಸಯಮೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ‘ಗರುಕೋ ಖೋ, ಆವುಸೋ, ಸಙ್ಘಭೇದೋ ¶ , ಮಾ ಸಙ್ಘಭೇದಾಯ, ಪರಕ್ಕಮೀ’ತಿ ನಿವಾರೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ. ಪಹೋನ್ತೇನ ಪನ ದೂರಮ್ಪಿ ಗನ್ತಬ್ಬಂ ಅಗಿಲಾನಾನಞ್ಹಿ ದೂರೇಪಿ ಭಾರೋಯೇವ.

ಇದಾನಿ ‘‘ಏವಞ್ಚ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ವುಚ್ಚಮಾನೋ’’ತಿಆದೀಸು ಅತ್ಥಮತ್ತಮೇವ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಙ್ಘಮಜ್ಝಮ್ಪಿ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ವತ್ತಬ್ಬೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝಮ್ಪಿ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾತಿ ಸಚೇ ಪುರಿಮನಯೇನ ವುಚ್ಚಮಾನೋ ನ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜತಿ ಹತ್ಥೇಸು ಚ ಪಾದೇಸು ಚ ಗಹೇತ್ವಾಪಿ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝಂ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಪುನಪಿ ‘‘ಮಾ ಆಯಸ್ಮಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವತ್ತಬ್ಬೋ.

ಯಾವತತಿಯಂ ಸಮನುಭಾಸಿತಬ್ಬೋತಿ ಯಾವ ತತಿಯಂ ಸಮನುಭಾಸನಂ ತಾವ ಸಮನುಭಾಸಿತಬ್ಬೋ. ತೀಹಿ ಸಮನುಭಾಸನಕಮ್ಮವಾಚಾಹಿ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಪದಭಾಜನೇ ಪನಸ್ಸ ಅತ್ಥಮೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಮನುಭಾಸನವಿಧಿಂ ¶ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಮನುಭಾಸಿತಬ್ಬೋ. ಏವಞ್ಚ ಪನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಮನುಭಾಸಿತಬ್ಬೋ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ.

೪೧೪. ತತ್ಥ ಞತ್ತಿಯಾ ದುಕ್ಕಟಂ ದ್ವೀಹಿ ಕಮ್ಮವಾಚಾಹಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭನ್ತೀತಿ ಯಞ್ಚ ಞತ್ತಿಪರಿಯೋಸಾನೇ ದುಕ್ಕಟಂ ಆಪನ್ನೋ, ಯೇ ಚ ದ್ವೀಹಿ ಕಮ್ಮವಾಚಾಹಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯೇ, ತಾ ತಿಸ್ಸೋಪಿ ಆಪತ್ತಿಯೋ ‘‘ಯಸ್ಸ ನಕ್ಖಮತಿ ಸೋ ಭಾಸೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಏವಂ ಯ್ಯ-ಕಾರಪ್ಪತ್ತಮತ್ತಾಯ ತತಿಯಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭನ್ತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋಯೇವ ತಿಟ್ಠತಿ. ಕಿಂ ಪನ ಆಪನ್ನಾಪತ್ತಿಯೋ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭನ್ತಿ ಅನಾಪನ್ನಾತಿ? ಮಹಾಸುಮತ್ಥೇರೋ ತಾವ ವದತಿ ‘‘ಯೋ ಅವಸಾನೇ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ಸೋ ತಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ನ ಆಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅನಾಪನ್ನಾ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭನ್ತೀ’’ತಿ. ಮಹಾಪದುಮತ್ಥೇರೋ ಪನ ಲಿಙ್ಗಪರಿವತ್ತೇನ ಅಸಾಧಾರಣಾಪತ್ತಿಯೋ ವಿಯ ಆಪನ್ನಾ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭನ್ತಿ, ಅನಾಪನ್ನಾನಂ ಕಿಂ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಯಾ’’ತಿ ಆಹ.

೪೧೫. ಧಮ್ಮಕಮ್ಮೇ ಧಮ್ಮಕಮ್ಮಸಞ್ಞೀತಿ ತಞ್ಚೇ ಸಮನುಭಾಸನಕಮ್ಮಂ ಧಮ್ಮಕಮ್ಮಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಧಮ್ಮಕಮ್ಮಸಞ್ಞೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ. ಇಧ ಸಞ್ಞಾ ನ ರಕ್ಖತಿ, ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಧಮ್ಮಿಕತ್ತಾ ¶ ಏವ ಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತೋ ಆಪಜ್ಜತಿ.

೪೧೬. ಅಸಮನುಭಾಸನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅಸಮನುಭಾಸಿಯಮಾನಸ್ಸ ಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇನ ಅನಾಪತ್ತಿ.

ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತಸ್ಸಾತಿ ¶ ಞತ್ತಿತೋ ಪುಬ್ಬೇ ವಾ ಞತ್ತಿಕ್ಖಣೇ ವಾ ಞತ್ತಿಪರಿಯೋಸಾನೇ ವಾ ಪಠಮಾಯ ವಾ ಅನುಸಾವನಾಯ ದುತಿಯಾಯ ವಾ ತತಿಯಾಯ ವಾ ಯಾವ ಯ್ಯ-ಕಾರಂ ನ ಸಮ್ಪಾಪುಣಾತಿ, ತಾವ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇನ ಅನಾಪತ್ತಿ.

ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸಾತಿ. ಏತ್ಥ ಪನ ‘‘ದೇವದತ್ತೋ ಸಮಗ್ಗಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಭೇದಾಯ ಪರಕ್ಕಮಿ, ತಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ ಪರಿವಾರೇ (ಪರಿ. ೧೭) ಆಗತತ್ತಾ ದೇವದತ್ತೋ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕೋ. ಸೋ ಚ ಖೋ ಸಙ್ಘಭೇದಾಯ ಪರಕ್ಕಮನಸ್ಸೇವ, ನ ಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನಸ್ಸ. ನ ಹಿ ತಸ್ಸ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತಂ. ಕಥಮಿದಂ ಜಾನಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಚೇ? ಸುತ್ತತೋ. ಯಥಾ ಹಿ ‘‘ಅರಿಟ್ಠೋ ಭಿಕ್ಖು ಗದ್ಧಬಾಧಿಪುಬ್ಬೋ ಯಾವತತಿಯಂ ಸಮನುಭಾಸನಾಯ ನ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜಿ, ತಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ ಪರಿವಾರೇ (ಪರಿ. ೧೨೧) ಆಗತತ್ತಾ ಅರಿಟ್ಠಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ಕತನ್ತಿ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ನ ತಥಾ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ. ಅಥಾಪಿಸ್ಸ ಕತೇನ ಭವಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಕೋಚಿ ಅತ್ತನೋ ರುಚಿಮತ್ತೇನ ವದೇಯ್ಯ, ತಥಾಪಿ ಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನೇ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ ನಾಮ ¶ ನತ್ಥಿ. ನ ಹಿ ಪಞ್ಞತ್ತಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ಅಞ್ಞತ್ರ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಅನುಞ್ಞಾತತೋ ಅನಾಪತ್ತಿ ನಾಮ ದಿಸ್ಸತಿ. ಯಮ್ಪಿ ಅರಿಟ್ಠಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿಯಂ ‘‘ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪೋತ್ಥಕೇಸು ಲಿಖಿತಂ, ತಂ ಪಮಾದಲಿಖಿತಂ. ಪಮಾದಲಿಖಿತಭಾವೋ ಚಸ್ಸ ‘‘ಪಠಮಂ ಅರಿಟ್ಠೋ ಭಿಕ್ಖು ಚೋದೇತಬ್ಬೋ, ಚೋದೇತ್ವಾ ಸಾರೇತಬ್ಬೋ, ಸಾರೇತ್ವಾ ಆಪತ್ತಿಂ ರೋಪೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ೬೫) ಏವಂ ಕಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧಕೇ ಆಪತ್ತಿರೋಪನವಚನತೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಇತಿ ಭೇದಾಯ ಪರಕ್ಕಮನೇ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ಯಸ್ಮಾ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ನ ಕತಂ, ತಸ್ಮಾಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿಯೇವ ನ ಜಾತಾ. ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪನ ತಂ ಆರಬ್ಭ ಪಞ್ಞತ್ತನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ‘‘ಆದಿಕಮ್ಮಿಕೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ. ಇತಿ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಭಾವತೋಯೇವಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾ. ಸಾ ಪನೇಸಾ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಅಸಮನುಭಾಸನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಇಮಿನಾವ ಸಿದ್ಧಾ, ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಅಸಮನುಭಾಸನ್ತೋ ನಾಮ ಯಸ್ಸ ಕೇವಲಂ ಸಮನುಭಾಸನಂ ನ ಕರೋನ್ತಿ, ಸೋ ¶ ವುಚ್ಚತಿ, ನ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕೋ. ಅಯಞ್ಚ ದೇವದತ್ತೋ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕೋಯೇವ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಏತೇನುಪಾಯೇನ ಠಪೇತ್ವಾ ಅರಿಟ್ಠಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಸಬ್ಬಸಮನುಭಾಸನಾಸು ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವ.

ಸಮುಟ್ಠಾನಾದೀಸು ತಿವಙ್ಗಿಕಂ ಏಕಸಮುಟ್ಠಾನಂ, ಸಮನುಭಾಸನಸಮುಟ್ಠಾನಂ ನಾಮಮೇತಂ, ಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತತೋ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ. ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜಾಮೀತಿ ಕಾಯವಿಕಾರಂ ವಾ ವಚೀಭೇದಂ ವಾ ¶ ಅಕರೋನ್ತಸ್ಸೇವ ಪನ ಆಪಜ್ಜನತೋ ಅಕಿರಿಯಂ, ಸಞ್ಞಾವಿಮೋಕ್ಖಂ, ಸಚಿತ್ತಕಂ, ಲೋಕವಜ್ಜಂ, ಕಾಯಕಮ್ಮಂ, ವಚೀಕಮ್ಮಂ, ಅಕುಸಲಚಿತ್ತಂ, ದುಕ್ಖವೇದನನ್ತಿ.

ಪಠಮಸಙ್ಘಭೇದಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೧. ದುತಿಯಸಙ್ಘಭೇದಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ

೪೧೭-೮. ತೇನ ಸಮಯೇನ ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾತಿ ದುತಿಯಸಙ್ಘಭೇದಸಿಕ್ಖಾಪದಂ. ತತ್ಥ ಅನುವತ್ತಕಾತಿ ತಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಿಖನ್ತಿರುಚಿಗ್ಗಹಣೇನ ಅನುಪಟಿಪಜ್ಜನಕಾ. ವಗ್ಗಂ ಅಸಾಮಗ್ಗಿಪಕ್ಖಿಯವಚನಂ ವದನ್ತೀತಿ ವಗ್ಗವಾದಕಾ. ಪದಭಾಜನೇ ಪನ ‘‘ತಸ್ಸ ವಣ್ಣಾಯ ಪಕ್ಖಾಯ ಠಿತಾ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಭೇದಾಯ ಪರಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ವಣ್ಣತ್ಥಾಯ ಚ ಪಕ್ಖವುಡ್ಢಿಅತ್ಥಾಯ ಚ ಠಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯೇ ಹಿ ವಗ್ಗವಾದಕಾ, ತೇ ನಿಯಮೇನ ಈದಿಸಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏವಂ ವುತ್ತಂ. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ತಿಣ್ಣಂ ಉದ್ಧಂ ಕಮ್ಮಾರಹಾ ನ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಹಿ ಸಙ್ಘೋ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏಕೋ ವಾ ದ್ವೇ ವಾ ತಯೋ ವಾತಿ ವುತ್ತಂ.

ಜಾನಾತಿ ¶ ನೋತಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಛನ್ದಾದೀನಿ ಜಾನಾತಿ. ಭಾಸತೀತಿ ‘‘ಏವಂ ಕರೋಮಾ’’ತಿ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಭಾಸತಿ. ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪೇತಂ ಖಮತೀತಿ ಯಂ ಸೋ ಕರೋತಿ, ಏತಂ ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ರುಚ್ಚತಿ.

ಸಮೇತಾಯಸ್ಮನ್ತಾನಂ ಸಙ್ಘೇನಾತಿ ಆಯಸ್ಮನ್ತಾನಂ ಚಿತ್ತಂ ಸಙ್ಘೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮೇತು ಸಮಾಗಚ್ಛತು, ಏಕೀಭಾವಂ ಯಾತೂತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಪಠಮಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ವುತ್ತನಯತ್ತಾ ಉತ್ತಾನತ್ಥತ್ತಾ ಚ ಪಾಕಟಮೇವ.

ಸಮುಟ್ಠಾನಾದೀನಿಪಿ ಪಠಮಸಿಕ್ಖಾಪದಸದಿಸಾನೇವಾತಿ.

ದುತಿಯಸಙ್ಘಭೇದಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೨. ದುಬ್ಬಚಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ

೪೨೪. ತೇನ ಸಮಯೇನ ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾತಿ ದುಬ್ಬಚಸಿಕ್ಖಾಪದಂ. ತತ್ಥ ಅನಾಚಾರಂ ಆಚರತೀತಿ ಅನೇಕಪ್ಪಕಾರಂ ಕಾಯವಚೀದ್ವಾರವೀತಿಕ್ಕಮಂ ಕರೋತಿ. ಕಿಂ ನು ಖೋ ನಾಮಾತಿ ವಮ್ಭನವಚನಮೇತಂ. ಅಹಂ ಖೋ ನಾಮಾತಿ ಉಕ್ಕಂಸವಚನಂ. ತುಮ್ಹೇ ವದೇಯ್ಯನ್ತಿ ¶ ‘‘ಇದಂ ಕರೋಥ, ಇದಂ ಮಾ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಅಹಂ ತುಮ್ಹೇ ವತ್ತುಂ ¶ ಅರಹಾಮೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಕಸ್ಮಾತಿ ಚೇ? ಯಸ್ಮಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾ ಕಣ್ಟಕಂ ಆರುಯ್ಹ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋತಿಏವಮಾದಿಮತ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ. ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪನ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಭಾವೇ ಯುತ್ತಿಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಯ್ಯಪುತ್ತೇನ ಧಮ್ಮೋ ಅಭಿಸಮಿತೋ’’ತಿ ಆಹ. ಯಸ್ಮಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಯ್ಯಪುತ್ತೇನ ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮೋ ಪಟಿವಿದ್ಧೋ, ತಸ್ಮಾ ಧಮ್ಮೋಪಿ ಅಮ್ಹಾಕನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಸಙ್ಘಂ ಪನ ಅತ್ತನೋ ವೇರಿಪಕ್ಖೇ ಠಿತಂ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸಙ್ಘೋತಿ ನ ವದತಿ. ಉಪಮಂ ಪನ ವತ್ವಾ ಸಙ್ಘಂ ಅಪಸಾದೇತುಕಾಮೋ ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ನಾಮಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತಿಣಕಟ್ಠಪಣ್ಣಸಟನ್ತಿ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಪತಿತಂ ತಿಣಕಟ್ಠಪಣ್ಣಂ. ಅಥ ವಾ ತಿಣಞ್ಚ ನಿಸ್ಸಾರಕಂ ಲಹುಕಂ ಕಟ್ಠಞ್ಚ ತಿಣಕಟ್ಠಂ. ಪಣ್ಣಸಟನ್ತಿ ಪುರಾಣಪಣ್ಣಂ. ಉಸ್ಸಾರೇಯ್ಯಾತಿ ರಾಸಿಂ ಕರೇಯ್ಯ.

ಪಬ್ಬತೇಯ್ಯಾತಿ ಪಬ್ಬತಪ್ಪಭವಾ, ಸಾ ಹಿ ಸೀಘಸೋತಾ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಮೇವ ಗಣ್ಹಾತಿ. ಸಙ್ಖಸೇವಾಲಪಣಕನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸಙ್ಖೋತಿ ದೀಘಮೂಲಕೋ ಪಣ್ಣಸೇವಾಲೋ ವುಚ್ಚತಿ. ಸೇವಾಲೋತಿ ನೀಲಸೇವಾಲೋ, ಅವಸೇಸೋ ಉದಕಪಪ್ಪಟಕತಿಲಬೀಜಕಾದಿ ಸಬ್ಬೋಪಿ ಪಣಕೋತಿ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗಚ್ಛತಿ. ಏಕತೋ ಉಸ್ಸಾರಿತಾತಿ ಏಕಟ್ಠಾನೇ ಕೇನಾಪಿ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡಿತಾ ರಾಸೀಕತಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

೪೨೫-೬. ದುಬ್ಬಚಜಾತಿಕೋತಿ ದುಬ್ಬಚಸಭಾವೋ ವತ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪದಭಾಜನೇಪಿಸ್ಸ ¶ ದುಬ್ಬಚೋತಿ ದುಕ್ಖೇನ ಕಿಚ್ಛೇನ ವದಿತಬ್ಬೋ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಸುಖೇನ ವತ್ತುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ದೋವಚಸ್ಸಕರಣೇಹೀತಿ ದುಬ್ಬಚಭಾವಕರಣೀಯೇಹಿ, ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ದುಬ್ಬಚಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಕರೋನ್ತಿ, ತೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ತೇ ಪನ ‘‘ಕತಮೇ ಚ, ಆವುಸೋ, ದೋವಚಸ್ಸಕರಣಾ ಧಮ್ಮಾ? ಇಧಾವುಸೋ, ಭಿಕ್ಖು ಪಾಪಿಚ್ಛೋ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಅನುಮಾನಸುತ್ತೇ (ಮ. ನಿ. ೧.೧೮೧) ಆಗತಾ ಪಾಪಿಚ್ಛತಾ, ಅತ್ತುಕ್ಕಂಸಕಪರವಮ್ಭಕತಾ, ಕೋಧನತಾ, ಕೋಧಹೇತು ಉಪನಾಹಿತಾ, ಕೋಧಹೇತುಅಭಿಸಙ್ಗಿತಾ, ಕೋಧಹೇತುಕೋಧಸಾಮನ್ತವಾಚಾನಿಚ್ಛಾರಣತಾ, ಚೋದಕಂ ಪಟಿಪ್ಫರಣತಾ, ಚೋದಕಂ ಅಪಸಾದನತಾ, ಚೋದಕಸ್ಸ ಪಚ್ಚಾರೋಪನತಾ, ಅಞ್ಞೇನ ಅಞ್ಞಂಪಟಿಚರಣತಾ ¶ , ಅಪದಾನೇನ ನ ಸಮ್ಪಾಯನತಾ, ಮಕ್ಖಿಪಳಾಸಿತಾ, ಇಸ್ಸುಕೀಮಚ್ಛರಿತಾ, ಸಠಮಾಯಾವಿತಾ, ಥದ್ಧಾತಿಮಾನಿತಾ, ಸನ್ದಿಟ್ಠಿಪರಾಮಾಸಿಆಧಾನಗ್ಗಹಿದುಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಿತಾತಿ ಏಕೂನವೀಸತಿ ಧಮ್ಮಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

ಓವಾದಂ ¶ ನಕ್ಖಮತಿ ನ ಸಹತೀತಿ ಅಕ್ಖಮೋ. ಯಥಾನುಸಿಟ್ಠಂ ಅಪ್ಪಟಿಪಜ್ಜನತೋ ಪದಕ್ಖಿಣೇನ ಅನುಸಾಸನಿಂ ನ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಅಪ್ಪದಕ್ಖಿಣಗ್ಗಾಹೀ ಅನುಸಾಸನಿಂ.

ಉದ್ದೇಸಪರಿಯಾಪನ್ನೇಸೂತಿ ಉದ್ದೇಸೇ ಪರಿಯಾಪನ್ನೇಸು ಅನ್ತೋಗಧೇಸು. ‘‘ಯಸ್ಸ ಸಿಯಾ ಆಪತ್ತಿ, ಸೋ ಆವಿಕರೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಏವಂ ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಅನ್ತೋ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸ್ಸ ವತ್ತಮಾನೇಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಹಧಮ್ಮಿಕಂ ವುಚ್ಚಮಾನೋತಿ ಸಹಧಮ್ಮಿಕೇನ ವುಚ್ಚಮಾನೋ ಕರಣತ್ಥೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ, ಪಞ್ಚಹಿ ಸಹಧಮ್ಮಿಕೇಹಿ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬತ್ತಾ ತೇಸಂ ವಾ ಸನ್ತಕತ್ತಾ ಸಹಧಮ್ಮಿಕನ್ತಿ ಲದ್ಧನಾಮೇನ ಬುದ್ಧಪಞ್ಞತ್ತೇನ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ವುಚ್ಚಮಾನೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

ವಿರಮಥಾಯಸ್ಮನ್ತೋ ಮಮ ವಚನಾಯಾತಿ ಯೇನ ವಚನೇನ ಮಂ ವದಥ, ತತೋ ಮಮ ವಚನತೋ ವಿರಮಥ. ಮಾ ಮಂ ತಂ ವಚನಂ ವದಥಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ವದತು ಸಹಧಮ್ಮೇನಾತಿ ಸಹಧಮ್ಮಿಕೇನ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ಸಹಧಮ್ಮೇನ ವಾ ಅಞ್ಞೇನಪಿ ಪಾಸಾದಿಕಭಾವಸಂವತ್ತನಿಕೇನ ವಚನೇನ ವದತು. ಯದಿದನ್ತಿ ವುಡ್ಢಿಕಾರಣನಿದಸ್ಸನತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ. ತೇನ ‘‘ಯಂ ಇದಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ಹಿತವಚನಂ ಆಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾಪನಞ್ಚ ತೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞವಚನೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞವುಟ್ಠಾಪನೇನ ಚ ಸಂವಡ್ಢಾ ಪರಿಸಾ’’ತಿ ಏವಂ ಪರಿಸಾಯ ವುಡ್ಢಿಕಾರಣಂ ದಸ್ಸಿತಂ ಹೋತಿ. ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವ.

ಸಮುಟ್ಠಾನಾದೀನಿ ಪಠಮಸಙ್ಘಭೇದಸದಿಸಾನೇವಾತಿ.

ದುಬ್ಬಚಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೩. ಕುಲದೂಸಕಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ

೪೩೧. ತೇನ ¶ ಸಮಯೇನ ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾತಿ ಕುಲದೂಸಕಸಿಕ್ಖಾಪದಂ. ತತ್ಥ ಅಸ್ಸಜಿಪುನಬ್ಬಸುಕಾ ನಾಮಾತಿ ಅಸ್ಸಜಿ ಚೇವ ಪುನಬ್ಬಸುಕೋ ಚ. ಕೀಟಾಗಿರಿಸ್ಮಿನ್ತಿ ಏವಂನಾಮಕೇ ಜನಪದೇ. ಆವಾಸಿಕಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ಆವಾಸೋ ಏತೇಸಂ ಅತ್ಥೀತಿ ಆವಾಸಿಕಾ. ‘‘ಆವಾಸೋ’’ತಿ ವಿಹಾರೋ ವುಚ್ಚತಿ. ಸೋ ಯೇಸಂ ಆಯತ್ತೋ ನವಕಮ್ಮಕರಣಪುರಾಣಪಟಿಸಙ್ಖರಣಾದಿಭಾರಹಾರತಾಯ, ತೇ ಆವಾಸಿಕಾ. ಯೇ ಪನ ಕೇವಲಂ ವಿಹಾರೇ ವಸನ್ತಿ, ತೇ ನೇವಾಸಿಕಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ಇಮೇ ಆವಾಸಿಕಾ ಅಹೇಸುಂ. ಅಲಜ್ಜಿನೋ ಪಾಪಭಿಕ್ಖೂತಿ ¶ ನಿಲ್ಲಜ್ಜಾ ಲಾಮಕಭಿಕ್ಖೂ, ತೇ ಹಿ ಛಬ್ಬಗ್ಗಿಯಾನಂ ಜೇಟ್ಠಕಛಬ್ಬಗ್ಗಿಯಾ.

ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ¶ ಕಿರ ಛ ಜನಾ ಸಹಾಯಕಾ ‘‘ಕಸಿಕಮ್ಮಾದೀನಿ ದುಕ್ಕರಾನಿ, ಹನ್ದ ಮಯಂ ಸಮ್ಮಾ ಪಬ್ಬಜಾಮ! ಪಬ್ಬಜನ್ತೇಹಿ ಚ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಕಿಚ್ಚೇ ನಿತ್ಥರಣಕಟ್ಠಾನೇ ಪಬ್ಬಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಸಮ್ಮನ್ತಯಿತ್ವಾ ದ್ವಿನ್ನಂ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿಂಸು. ತೇ ಪಞ್ಚವಸ್ಸಾ ಹುತ್ವಾ ಮಾತಿಕಂ ಪಗುಣಂ ಕತ್ವಾ ಮನ್ತಯಿಂಸು ‘‘ಜನಪದೋ ನಾಮ ಕದಾಚಿ ಸುಭಿಕ್ಖೋ ಹೋತಿ ಕದಾಚಿ ದುಬ್ಭಿಕ್ಖೋ, ಮಯಂ ಮಾ ಏಕಟ್ಠಾನೇ ವಸಿಮ್ಹ, ತೀಸು ಠಾನೇಸು ವಸಾಮಾ’’ತಿ. ತತೋ ಪಣ್ಡುಕಲೋಹಿತಕೇ ಆಹಂಸು – ‘‘ಆವುಸೋ, ಸಾವತ್ಥಿ ನಾಮ ಸತ್ತಪಞ್ಞಾಸಾಯ ಕುಲಸತಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಅಜ್ಝಾವುತ್ಥಾ, ಅಸೀತಿಗಾಮಸಹಸ್ಸಪಟಿಮಣ್ಡಿತಾನಂ ತಿಯೋಜನಸತಿಕಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಕಾಸಿಕೋಸಲರಟ್ಠಾನಂ ಆಯಮುಖಭೂತಾ, ತತ್ರ ತುಮ್ಹೇ ಧುರಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಪರಿವೇಣಾನಿ ಕಾರೇತ್ವಾ ಅಮ್ಬಪನಸನಾಳಿಕೇರಾದೀನಿ ರೋಪೇತ್ವಾ ಪುಪ್ಫೇಹಿ ಚ ಫಲೇಹಿ ಚ ಕುಲಾನಿ ಸಙ್ಗಣ್ಹನ್ತಾ ಕುಲದಾರಕೇ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ಪರಿಸಂ ವಡ್ಢೇಥಾ’’ತಿ.

ಮೇತ್ತಿಯಭೂಮಜಕೇ ಆಹಂಸು – ‘‘ಆವುಸೋ, ರಾಜಗಹಂ ನಾಮ ಅಟ್ಠಾರಸಹಿ ಮನುಸ್ಸಕೋಟೀಹಿ ಅಜ್ಝಾವುತ್ಥಂ ಅಸೀತಿಗಾಮಸಹಸ್ಸಪಟಿಮಣ್ಡಿತಾನಂ ತಿಯೋಜನಸತಿಕಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಅಙ್ಗಮಗಧರಟ್ಠಾನಂ ಆಯಮುಖಭೂತಂ, ತತ್ರ ತುಮ್ಹೇ ಧುರಟ್ಠಾನೇಯೇವ…ಪೇ… ಪರಿಸಂ ವಡ್ಢೇಥಾ’’ತಿ.

ಅಸ್ಸಜಿಪುನಬ್ಬಸುಕೇ ಆಹಂಸು – ‘‘ಆವುಸೋ, ಕೀಟಾಗಿರಿ ನಾಮ ದ್ವೀಹಿ ಮೇಘೇಹಿ ಅನುಗ್ಗಹಿತೋ ತೀಣಿ ಸಸ್ಸಾನಿ ಪಸವನ್ತಿ, ತತ್ರ ತುಮ್ಹೇ ಧುರಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಪರಿವೇಣಾನಿ ಕಾರೇತ್ವಾ…ಪೇ… ಪರಿಸಂ ವಡ್ಢೇಥಾ’’ತಿ. ತೇ ತಥಾ ಅಕಂಸು. ತೇಸು ಏಕಮೇಕಸ್ಸ ಪಕ್ಖಸ್ಸ ಪಞ್ಚ ಪಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಿ ಪರಿವಾರಾ, ಏವಂ ಸಮಧಿಕಂ ದಿಯಡ್ಢಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಂ ಹೋತಿ. ತತ್ರ ಪಣ್ಡುಕಲೋಹಿತಕಾ ಸಪರಿವಾರಾ ಸೀಲವನ್ತೋವ ಭಗವತಾ ಸದ್ಧಿಂ ಜನಪದಚಾರಿಕಮ್ಪಿ ಚರನ್ತಿ, ತೇ ಅಕತವತ್ಥುಂ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಿ, ಪಞ್ಞತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪನ ನ ಮದ್ದನ್ತಿ, ಇತರೇ ಸಬ್ಬೇ ಅಲಜ್ಜಿನೋ ಅಕತವತ್ಥುಞ್ಚ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಿ, ಪಞ್ಞತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದಞ್ಚ ಮದ್ದನ್ತಿ, ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಅಲಜ್ಜಿನೋ ಪಾಪಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ.

ಏವರೂಪನ್ತಿ ¶ ¶ ಏವಂಜಾತಿಕಂ. ಅನಾಚಾರಂ ಆಚರನ್ತೀತಿ ಅನಾಚರಿತಬ್ಬಂ ಆಚರನ್ತಿ, ಅಕಾತಬ್ಬಂ ಕರೋನ್ತಿ. ಮಾಲಾವಚ್ಛನ್ತಿ ತರುಣಪುಪ್ಫರುಕ್ಖಂ, ತರುಣಕಾ ಹಿ ಪುಪ್ಫರುಕ್ಖಾಪಿ ಪುಪ್ಫಗಚ್ಛಾಪಿ ಮಾಲಾವಚ್ಛಾ ತ್ವೇವ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ತೇ ಚ ಅನೇಕಪ್ಪಕಾರಂ ಮಾಲಾವಚ್ಛಂ ಸಯಮ್ಪಿ ರೋಪೇನ್ತಿ, ಅಞ್ಞೇನಪಿ ರೋಪಾಪೇನ್ತಿ, ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಮಾಲಾವಚ್ಛಂ ರೋಪೇನ್ತಿಪಿ ರೋಪಾಪೇನ್ತಿಪೀ’’ತಿ. ಸಿಞ್ಚನ್ತೀತಿ ಸಯಮೇವ ಉದಕೇನ ಸಿಞ್ಚನ್ತಿ. ಸಿಞ್ಚಾಪೇನ್ತೀತಿ ಅಞ್ಞೇನಪಿ ಸಿಞ್ಚಾಪೇನ್ತಿ.

ಏತ್ಥ ¶ ಪನ ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೋ ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೋ ಪರಿಯಾಯೋ ಓಭಾಸೋ ನಿಮಿತ್ತಕಮ್ಮನ್ತಿ ಇಮಾನಿ ಪಞ್ಚ ಜಾನಿತಬ್ಬಾನಿ. ತತ್ಥ ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೋ ನಾಮ ಅಲ್ಲಹರಿತಾನಂ ಕೋಟ್ಟನಂ ಕೋಟ್ಟಾಪನಂ, ಆವಾಟಸ್ಸ ಖಣನಂ ಖಣಾಪನಂ, ಮಾಲಾವಚ್ಛಸ್ಸ ರೋಪನಂ ರೋಪಾಪನಂ, ಆಳಿಯಾ ಬನ್ಧನಂ ಬನ್ಧಾಪನಂ, ಉದಕಸ್ಸ ಸೇಚನಂ ಸೇಚಾಪನಂ, ಮಾತಿಕಾಯ ಸಮ್ಮುಖಕರಣಂ ಕಪ್ಪಿಯಉದಕಸಿಞ್ಚನಂ ಹತ್ಥಮುಖಪಾದಧೋವನನ್ಹಾನೋದಕಸಿಞ್ಚನನ್ತಿ. ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೋ ನಾಮ ‘‘ಇಮಂ ರುಕ್ಖಂ ಜಾನ, ಇಮಂ ಆವಾಟಂ ಜಾನ, ಇಮಂ ಮಾಲಾವಚ್ಛಂ ಜಾನ, ಏತ್ಥ ಉದಕಂ ಜಾನಾ’’ತಿ ವಚನಂ ಸುಕ್ಖಮಾತಿಕಾಯ ಉಜುಕರಣಞ್ಚ. ಪರಿಯಾಯೋ ನಾಮ ‘‘ಪಣ್ಡಿತೇನ ನಾಮ ಮಾಲಾವಚ್ಛಾದಯೋ ರೋಪಾಪೇತಬ್ಬಾ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಉಪಕಾರಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತೀ’’ತಿಆದಿವಚನಂ. ಓಭಾಸೋ ನಾಮ ಕುದಾಲಖಣಿತ್ತಾದೀನಿ ಚ ಮಾಲಾವಚ್ಛೇ ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಾನಂ, ಏವಂ ಠಿತಞ್ಹಿ ಸಾಮಣೇರಾದಯೋ ದಿಸ್ವಾ ಥೇರೋ ಕಾರಾಪೇತುಕಾಮೋತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಕರೋನ್ತಿ. ನಿಮಿತ್ತಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ಕುದಾಲ-ಖಣಿತ್ತಿ-ವಾಸಿ-ಫರಸು-ಉದಕಭಾಜನಾನಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಮೀಪೇ ಠಪನಂ.

ಇಮಾನಿ ಪಞ್ಚಪಿ ಕುಲಸಙ್ಗಹತ್ಥಾಯ ರೋಪನೇ ನ ವಟ್ಟನ್ತಿ, ಫಲಪರಿಭೋಗತ್ಥಾಯ ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರದ್ವಯಮೇವ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಇತರತ್ತಯಂ ವಟ್ಟತಿ. ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ಪನ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೋಪಿ ವಟ್ಟತಿ. ಯಞ್ಚ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಭೋಗತ್ಥಾಯ ವಟ್ಟತಿ, ತಂ ಅಞ್ಞಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಚೇತಿಯಸ್ಸ ವಾ ಅತ್ಥಾಯಪಿ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

ಆರಾಮತ್ಥಾಯ ಪನ ವನತ್ಥಾಯಚ ಛಾಯತ್ಥಾಯ ಚ ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರಮತ್ತಮೇವ ನ ಚ ವಟ್ಟತಿ, ಸೇಸಂ ವಟ್ಟತಿ, ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಸೇಸಂ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಮಾತಿಕಮ್ಪಿ ಉಜುಂ ಕಾತುಂ ಕಪ್ಪಿಯಉದಕಂ ಸಿಞ್ಚಿತುಂ ನ್ಹಾನಕೋಟ್ಠಕಂ ಕತ್ವಾ ನ್ಹಾಯಿತುಂ ಹತ್ಥಪಾದಮುಖಧೋವನುದಕಾನಿ ¶ ಚ ತತ್ಥ ಛಡ್ಡೇತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ. ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ಪನ ಕುರುನ್ದಿಯಞ್ಚ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಪಥವಿಯಂ ಸಯಂ ರೋಪೇತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಆರಾಮಾದಿಅತ್ಥಾಯ ಪನ ರೋಪಿತಸ್ಸ ವಾ ರೋಪಾಪಿತಸ್ಸ ವಾ ಫಲಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ.

ಓಚಿನನಓಚಿನಾಪನೇ ಪಕತಿಯಾಪಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ. ಕುಲದೂಸನತ್ಥಾಯ ಪನ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಞ್ಚೇವ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚ. ಗನ್ಥನಾದೀಸು ಚ ಉರಚ್ಛದಪರಿಯೋಸಾನೇಸು ಕುಲದೂಸನತ್ಥಾಯ ಅಞ್ಞತ್ಥಾಯ ವಾ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಮೇವ ¶ . ಕಸ್ಮಾ? ಅನಾಚಾರತ್ತಾ, ‘‘ಪಾಪಸಮಾಚಾರೋ’’ತಿ ಏತ್ಥ ವುತ್ತಪಾಪಸಮಾಚಾರತ್ತಾ ಚ. ಆರಾಮಾದಿಅತ್ಥಾಯ ರುಕ್ಖರೋಪನೇ ವಿಯ ವತ್ಥುಪೂಜನತ್ಥಾಯ ಕಸ್ಮಾ ನ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಚೇ? ಅನಾಪತ್ತಿಯೇವ. ಯಥಾ ಹಿ ತತ್ಥ ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ಪರಿಯಾಯಾದೀಹಿ ಚ ಅನಾಪತ್ತಿ ತಥಾ ವತ್ಥುಪೂಜತ್ಥಾಯಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿಯೇವ.

ನನು ¶ ಚ ತತ್ಥ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಪಥವಿಯಂ ಸಯಂ ರೋಪೇತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ? ವುತ್ತಂ, ನ ಪನ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ. ಅಥಾಪಿ ಮಞ್ಞೇಯ್ಯಾಸಿ ಇತರಾಸು ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಪಮಾಣಂ. ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚ ಕಪ್ಪಿಯಉದಕಸೇಚನಂ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಕಥನ್ತಿ? ತಮ್ಪಿ ನ ವಿರುಜ್ಝತಿ. ತತ್ರ ಹಿ ಅವಿಸೇಸೇನ ‘‘ರುಕ್ಖಂ ರೋಪೇನ್ತಿಪಿ ರೋಪಾಪೇನ್ತಿಪಿ, ಸಿಞ್ಚನ್ತಿಪಿ ಸಿಞ್ಚಾಪೇನ್ತಿಪೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಮಾಲಾವಚ್ಛ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತೋ ಞಾಪೇತಿ ‘‘ಕುಲಸಙ್ಗಹತ್ಥಾಯ ಪುಪ್ಫಫಲೂಪಗಮೇವ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ, ಅಞ್ಞತ್ರ ಪನ ಪರಿಯಾಯೋ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ. ತಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ಪರಿಯಾಯಂ, ಇಧ ಚ ಪರಿಯಾಯಾಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಯಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ವುತ್ತಂ, ತಂ ಸುವುತ್ತಮೇವ. ವುತ್ತಞ್ಚೇತಂ –

‘‘ಬುದ್ಧೇನ ಧಮ್ಮೋ ವಿನಯೋ ಚ ವುತ್ತೋ;

ಯೋ ತಸ್ಸ ಪುತ್ತೇಹಿ ತಥೇವ ಞಾತೋ;

ಸೋ ಯೇಹಿ ತೇಸಂ ಮತಿಮಚ್ಚಜನ್ತಾ;

ಯಸ್ಮಾ ಪುರೇ ಅಟ್ಠಕಥಾ ಅಕಂಸು.

‘‘ತಸ್ಮಾ ಹಿ ಯಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ವುತ್ತಂ;

ತಂ ವಜ್ಜಯಿತ್ವಾನ ಪಮಾದಲೇಖಂ;

ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಸಿಕ್ಖಾಸು ಸಗಾರವಾನಂ;

ಯಸ್ಮಾ ಪಮಾಣಂ ಇಧ ಪಣ್ಡಿತಾನ’’ನ್ತಿ.

ಸಬ್ಬಂ ¶ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ತತ್ಥ ಸಿಯಾ ಯದಿ ವತ್ಥುಪೂಜನತ್ಥಾಯಪಿ ಗನ್ಥಾನಾದೀಸು ಆಪತ್ತಿ, ಹರಣಾದೀಸು ಕಸ್ಮಾ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ? ಕುಲಿತ್ಥೀಆದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಹರಣತೋ ಹರಣಾಧಿಕಾರೇ ಹಿ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ತೇ ಕುಲಿತ್ಥೀನನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಬುದ್ಧಾದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಹರನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಏಕತೋವಣ್ಟಿಕನ್ತಿ ಪುಪ್ಫಾನಂ ವಣ್ಟೇ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ಕತಮಾಲಂ. ಉಭತೋವಣ್ಟಿಕನ್ತಿ ಉಭೋಹಿ ಪಸ್ಸೇಹಿ ಪುಪ್ಫವಣ್ಟೇ ಕತ್ವಾ ಕತಮಾಲಂ. ಮಞ್ಜರಿಕನ್ತಿಆದೀಸು ಪನ ಮಞ್ಜರೀ ವಿಯ ಕತಾ ಪುಪ್ಫವಿಕತಿ ಮಞ್ಜರಿಕಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ವಿಧೂತಿಕಾತಿ ಸೂಚಿಯಾ ವಾ ಸಲಾಕಾಯ ವಾ ಸಿನ್ದುವಾರಪುಪ್ಫಾದೀನಿ ¶ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಕತಾ. ವಟಂಸಕೋತಿ ವತಂಸಕೋ. ಆವೇಳಾತಿ ಕಣ್ಣಿಕಾ. ಉರಚ್ಛದೋತಿ ಹಾರಸದಿಸಂ ಉರೇ ಠಪನಕಪುಪ್ಫದಾಮಂ. ಅಯಂ ತಾವ ಏತ್ಥ ಪದವಣ್ಣನಾ.

ಅಯಂ ಪನ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಆಪತ್ತಿವಿನಿಚ್ಛಯೋ. ಕುಲದೂಸನತ್ಥಾಯ ಅಕಪ್ಪಿಯಪಥವಿಯಂ ಮಾಲಾವಚ್ಛಂ ರೋಪೇನ್ತಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಞ್ಚೇವ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚ, ತಥಾ ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ರೋಪಾಪೇನ್ತಸ್ಸ. ಕಪ್ಪಿಯಪಥವಿಯಂ ರೋಪನೇಪಿ ¶ ರೋಪಾಪನೇಪಿ ದುಕ್ಕಟಮೇವ. ಉಭಯತ್ಥಾಪಿ ಸಕಿಂ ಆಣತ್ತಿಯಾ ಬಹುನ್ನಮ್ಪಿ ರೋಪನೇ ಏಕಮೇವ ಸಪಾಚಿತ್ತಿಯದುಕ್ಕಟಂ ವಾ ಸುದ್ಧದುಕ್ಕಟಂ ವಾ ಹೋತಿ. ಪರಿಭೋಗತ್ಥಾಯ ಹಿ ಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿಯಂ ವಾ ಅಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿಯಂ ವಾ ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ರೋಪಾಪನೇ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಆರಾಮಾದಿಅತ್ಥಾಯಪಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಪಥವಿಯಂ ರೋಪೇನ್ತಸ್ಸ ವಾ ಅಕಪ್ಪಿಯವಚನೇನ ರೋಪಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ವಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ. ಅಯಂ ಪನ ನಯೋ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ನ ಸುಟ್ಠು ವಿಭತ್ತೋ, ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ವಿಭತ್ತೋತಿ.

ಸಿಞ್ಚನಸಿಞ್ಚಾಪನೇ ಪನ ಅಕಪ್ಪಿಯಉದಕೇನ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ, ಕುಲದೂಸನಪರಿಭೋಗತ್ಥಾಯ ದುಕ್ಕಟಮ್ಪಿ. ಕಪ್ಪಿಯೇನ ತೇಸಂಯೇವ ದ್ವಿನ್ನಮತ್ಥಾಯ ದುಕ್ಕಟಂ. ಪರಿಭೋಗತ್ಥಾಯ ಚೇತ್ಥ ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ಸಿಞ್ಚಾಪನೇ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಆಪತ್ತಿಟ್ಠಾನೇ ಪನ ಧಾರಾವಚ್ಛೇದವಸೇನ ಪಯೋಗಬಹುಲತಾಯ ಆಪತ್ತಿಬಹುಲತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

ಕುಲದೂಸನತ್ಥಾಯ ಓಚಿನನೇ ಪುಪ್ಫಗಣನಾಯ ದುಕ್ಕಟಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನಿ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನೇವ. ಬಹೂನಿ ಪನ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಏಕಪಯೋಗೇನ ಓಚಿನನ್ತೋ ಪಯೋಗವಸೇನ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ. ಓಚಿನಾಪನೇ ಕುಲದೂಸನತ್ಥಾಯ ¶ ಸಕಿಂ ಆಣತ್ತೋ ಬಹುಮ್ಪಿ ಓಚಿನತಿ, ಏಕಮೇವ ಸಪಾಚಿತ್ತಿಯದುಕ್ಕಟಂ, ಅಞ್ಞತ್ರ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಮೇವ.

ಗನ್ಥನಾದೀಸು ಸಬ್ಬಾಪಿ ಛ ಪುಪ್ಫವಿಕತಿಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬಾ – ಗನ್ಥಿಮಂ, ಗೋಪ್ಫಿಮಂ, ವೇಧಿಮಂ, ವೇಠಿಮಂ, ಪೂರಿಮಂ, ವಾಯಿಮನ್ತಿ. ತತ್ಥ ‘‘ಗನ್ಥಿಮಂ’’ ನಾಮ ಸದಣ್ಡಕೇಸು ವಾ ಉಪ್ಪಲಪದುಮಾದೀಸು ಅಞ್ಞೇಸು ವಾ ದೀಘವಣ್ಟೇಸು ಪುಪ್ಫೇಸು ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ದಣ್ಡಕೇನ ದಣ್ಡಕಂ ವಣ್ಟೇನ ವಾ ವಣ್ಟಂ ಗನ್ಥೇತ್ವಾ ಕತಮೇವ ಹಿ ಗನ್ಥಿಮಂ. ತಂ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ವಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ವಾ ಕಾತುಮ್ಪಿ ಅಕಪ್ಪಿಯವಚನೇನ ಕಾರಾಪೇತುಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಏವಂ ಜಾನ, ಏವಂ ಕತೇ ಸೋಭೇಯ್ಯ, ಯಥಾ ಏತಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ನ ವಿಕಿರಿಯನ್ತಿ ತಥಾ ಕರೋಹೀತಿಆದಿನಾ ಪನ ಕಪ್ಪಿಯವಚನೇನ ಕಾರೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

‘‘ಗೋಪ್ಫಿಮಂ’’ ನಾಮ ಸುತ್ತೇನ ವಾ ವಾಕಾದೀಹಿ ವಾ ವಸ್ಸಿಕಪುಪ್ಫಾದೀನಂ ಏಕತೋವಣ್ಟಿಕಉಭತೋವಣ್ಟಿಕಮಾಲಾವಸೇನ ಗೋಪ್ಫನಂ, ವಾಕಂ ವಾ ರಜ್ಜುಂ ವಾ ದಿಗುಣಂ ಕತ್ವಾ ತತ್ಥ ಅವಣ್ಟಕಾನಿ ¶ ನೀಪಪುಪ್ಫಾದೀನಿ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಬನ್ಧನ್ತಿ, ಏತಮ್ಪಿ ಗೋಪ್ಫಿಮಮೇವ. ಸಬ್ಬಂ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ನ ವಟ್ಟತಿ.

‘‘ವೇಧಿಮಂ’’ ನಾಮ ಸವಣ್ಟಕಾನಿ ವಸ್ಸಿಕಪುಪ್ಫಾದೀನಿ ವಣ್ಟೇಸು, ಅವಣ್ಟಕಾನಿ ವಾ ವಕುಲಪುಪ್ಫಾದೀನಿ ಅನ್ತೋಛಿದ್ದೇ ಸೂಚಿತಾಲಹೀರಾದೀಹಿ ವಿನಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಆವುನನ್ತಿ, ಏತಂ ವೇಧಿಮಂ ನಾಮ, ತಮ್ಪಿ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಕೇಚಿ ಪನ ಕದಲಿಕ್ಖನ್ಧಮ್ಹಿ ಕಣ್ಟಕೇ ವಾ ¶ ತಾಲಹೀರಾದೀನಿ ವಾ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಪುಪ್ಫಾನಿ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಠಪೇನ್ತಿ, ಕೇಚಿ ಕಣ್ಟಕಸಾಖಾಸು, ಕೇಚಿ ಪುಪ್ಫಚ್ಛತ್ತಪುಪ್ಫಕೂಟಾಗಾರಕರಣತ್ಥಂ ಛತ್ತೇ ಚ ಭಿತ್ತಿಯಞ್ಚ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಠಪಿತಕಣ್ಟಕೇಸು, ಕೇಚಿ ಧಮ್ಮಾಸನವಿತಾನೇ ಬದ್ಧಕಣ್ಟಕೇಸು, ಕೇಚಿ ಕಣಿಕಾರಪುಪ್ಫಾದೀನಿ ಸಲಾಕಾಹಿ ವಿಜ್ಝನ್ತಿ, ಛತ್ತಾಧಿಛತ್ತಂ ವಿಯ ಚ ಕರೋನ್ತಿ, ತಂ ಅತಿಓಳಾರಿಕಮೇವ ¶ . ಪುಪ್ಫವಿಜ್ಝನತ್ಥಂ ಪನ ಧಮ್ಮಾಸನವಿತಾನೇ ಕಣ್ಟಕಮ್ಪಿ ಬನ್ಧಿತುಂ ಕಣ್ಟಕಾದೀಹಿ ವಾ ಏಕಪುಪ್ಫಮ್ಪಿ ವಿಜ್ಝಿತುಂ ಪುಪ್ಫೇಯೇವ ವಾ ಪುಪ್ಫಂ ಪವೇಸೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಜಾಲವಿತಾನವೇದಿಕ-ನಾಗದನ್ತಕ ಪುಪ್ಫಪಟಿಚ್ಛಕತಾಲಪಣ್ಣಗುಳಕಾದೀನಂ ಪನ ಛಿದ್ದೇಸು ಅಸೋಕಪಿಣ್ಡಿಯಾ ವಾ ಅನ್ತರೇಸು ಪುಪ್ಫಾನಿ ಪವೇಸೇತುಂ ನ ದೋಸೋ. ಏತಂ ವೇಧಿಮಂ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ. ಧಮ್ಮರಜ್ಜುಯಮ್ಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ.

‘‘ವೇಠಿಮಂ’’ ನಾಮ ಪುಪ್ಫದಾಮಪುಪ್ಫಹತ್ಥಕೇಸು ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಕೇಚಿ ಹಿ ಮತ್ಥಕದಾಮಂ ಕರೋನ್ತಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಘಟಕಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಪುಪ್ಫೇಹಿ ವೇಠೇನ್ತಿ, ಕೇಚಿ ಅಟ್ಠಟ್ಠ ವಾ ದಸ ದಸ ವಾ ಉಪ್ಪಲಪುಪ್ಫಾದೀನಿ ಸುತ್ತೇನ ವಾ ವಾಕೇನ ವಾ ದಣ್ಡಕೇಸು ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಉಪ್ಪಲಹತ್ಥಕೇ ವಾ ಪದುಮಹತ್ಥಕೇ ವಾ ಕರೋನ್ತಿ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಸಾಮಣೇರೇಹಿ ಉಪ್ಪಾಟೇತ್ವಾ ಥಲೇ ಠಪಿತಉಪ್ಪಲಾದೀನಿ ಕಾಸಾವೇನ ಭಣ್ಡಿಕಮ್ಪಿ ಬನ್ಧಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ತೇಸಂಯೇವ ಪನ ವಾಕೇನ ವಾ ದಣ್ಡಕೇನ ವಾ ಬನ್ಧಿತುಂ ಅಂಸಭಣ್ಡಿಕಂ ವಾ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಅಂಸಭಣ್ಡಿಕಾ ನಾಮ ಖನ್ಧೇ ಠಪಿತಕಾಸಾವಸ್ಸ ಉಭೋ ಅನ್ತೇ ಆಹರಿತ್ವಾ ಭಣ್ಡಿಕಂ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಪಸಿಬ್ಬಕೇ ವಿಯ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಪಕ್ಖಿಪನ್ತಿ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಅಂಸಭಣ್ಡಿಕಾ, ಏತಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ದಣ್ಡಕೇಹಿ ಪದುಮಿನಿಪಣ್ಣಂ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಉಪ್ಪಲಾದೀನಿ ಪಣ್ಣೇನ ವೇಠೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ತತ್ರಾಪಿ ಪುಪ್ಫಾನಂ ಉಪರಿ ಪದುಮಿನಿಪಣ್ಣಮೇವ ಬನ್ಧಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಹೇಟ್ಠಾ ದಣ್ಡಕಂ ಪನ ಬನ್ಧಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ.

‘‘ಪೂರಿಮಂ’’ ನಾಮ ಮಾಲಾಗುಣೇ ಚ ಪುಪ್ಫಪಟೇ ಚ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಯೋ ಹಿ ಮಾಲಾಗುಣೇನ ಚೇತಿಯಂ ವಾ ಬೋಧಿಂ ವಾ ವೇದಿಕಂ ವಾ ಪರಿಕ್ಖಿಪನ್ತೋ ಪುನ ಆನೇತ್ವಾ ಪೂರಿಮಠಾನಂ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇತಿ, ಏತ್ತಾವತಾಪಿ ಪೂರಿಮಂ ನಾಮ ಹೋತಿ. ಕೋ ಪನ ವಾದೋ ಅನೇಕಕ್ಖತ್ತುಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪನ್ತಸ್ಸ, ನಾಗದನ್ತ-ಕನ್ತರೇಹಿ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಹರನ್ತೋ ಓಲಮ್ಬಕಂ ಕತ್ವಾ ಪುನ ನಾಗದನ್ತಕಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪತಿ, ಏತಮ್ಪಿ ಪೂರಿಮಂ ನಾಮ. ನಾಗದನ್ತಕೇ ಪನ ಪುಪ್ಫವಲಯಂ ಪವೇಸೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಮಾಲಾಗುಣೇಹಿ ಪುಪ್ಫಪಟಂ ಕರೋನ್ತಿ. ತತ್ರಾಪಿ ಏಕಮೇವ ಮಾಲಾಗುಣಂ ¶ ಹರಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಪುನ ಪಚ್ಚಾಹರತೋ ಪೂರಿಮಮೇವ ಹೋತಿ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಮಾಲಾಗುಣೇಹಿ ಪನ ಬಹೂಹಿಪಿ ಕತಂ ಪುಪ್ಫದಾಮಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಆಸನಮತ್ಥಕಾದೀಸು ¶ ಬನ್ಧಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಅತಿದೀಘಂ ಪನ ಮಾಲಾಗುಣಂ ¶ ಏಕವಾರಂ ಹರಿತ್ವಾ ವಾ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ವಾ ಪುನ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ತೇನಾಪಿ ತಥೇವ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

‘‘ವಾಯಿಮಂ’’ ನಾಮ ಪುಪ್ಫಜಾಲಪುಪ್ಫಪಟಪುಪ್ಫರೂಪೇಸು ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಚೇತಿಯೇಸು ಪುಪ್ಫಜಾಲಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಏಕಮೇಕಮ್ಹಿ ಜಾಲಚ್ಛಿದ್ದೇ ದುಕ್ಕಟಂ. ಭಿತ್ತಿಚ್ಛತ್ತಬೋಧಿತ್ಥಮ್ಭಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಪುಪ್ಫಪಟಂ ಪನ ಪರೇಹಿ ಪೂರಿತಮ್ಪಿ ವಾಯಿತುಂ ನ ಲಬ್ಭತಿ. ಗೋಪ್ಫಿಮಪುಪ್ಫೇಹೇವ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಾದಿರೂಪಕಾನಿ ಕರೋನ್ತಿ, ತಾನಿಪಿ ವಾಯಿಮಟ್ಠಾನೇ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ. ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಸಬ್ಬಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಅಞ್ಞೇಹಿ ಕತಪರಿಚ್ಛೇದೇ ಪನ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಠಪೇನ್ತೇನ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಾದಿರೂಪಕಮ್ಪಿ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ಪನ ಕಲಮ್ಬಕೇನ ಅಡ್ಢಚನ್ದಕೇನ ಚ ಸದ್ಧಿಂ ಅಟ್ಠಪುಪ್ಫವಿಕತಿಯೋ ವುತ್ತಾ. ತತ್ಥ ಕಲಮ್ಬಕೋತಿ ಅಡ್ಢಚನ್ದಕನ್ತರೇ ಘಟಿಕದಾಮಓಲಮ್ಬಕೋ ವುತ್ತೋ. ‘‘ಅಡ್ಢಚನ್ದಕೋ’’ತಿ ಅಡ್ಢಚನ್ದಾಕಾರೇನ ಮಾಲಾಗುಣಪರಿಕ್ಖೇಪೋ. ತದುಭಯಮ್ಪಿ ಪೂರಿಮೇಯೇವ ಪವಿಟ್ಠಂ. ಕುರುನ್ದಿಯಂ ಪನ ‘‘ದ್ವೇ ತಯೋ ಮಾಲಾಗುಣೇ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ಪುಪ್ಫದಾಮಕರಣಮ್ಪಿ ವಾಯಿಮಂಯೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ತಮ್ಪಿ ಇಧ ಪೂರಿಮಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಪವಿಟ್ಠಂ, ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಪುಪ್ಫಗುಳದಾಮಮೇವ ಪಿಟ್ಠಮಯದಾಮಮ್ಪಿ ಗೇಣ್ಡುಕಪುಪ್ಫದಾಮಮ್ಪಿ ಕುರುನ್ದಿಯಂ ವುತ್ತಂ, ಖರಪತ್ತದಾಮಮ್ಪಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ಸಾಧಾರಣತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖೂನಮ್ಪಿ ಭಿಕ್ಖುನೀನಮ್ಪಿ ನೇವ ಕಾತುಂ ನ ಕಾರಾಪೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಪೂಜಾನಿಮಿತ್ತಂ ಪನ ಕಪ್ಪಿಯವಚನಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಪರಿಯಾಯಓಭಾಸನಿಮಿತ್ತಕಮ್ಮಾನಿ ವಟ್ಟನ್ತಿಯೇವ.

ತುವಟ್ಟೇನ್ತೀತಿ ನಿಪಜ್ಜನ್ತಿ. ಲಾಸೇನ್ತೀತಿ ಪೀತಿಯಾ ಉಪ್ಪಿಲವಮಾನಾ ವಿಯ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಲಾಸಿಯನಾಟಕಂ ನಾಟೇನ್ತಿ, ರೇಚಕಂ ದೇನ್ತಿ. ನಚ್ಚನ್ತಿಯಾಪಿ ನಚ್ಚನ್ತೀತಿ ಯದಾ ನಾಟಕಿತ್ಥೀ ನಚ್ಚತಿ, ತದಾ ತೇಪಿ ತಸ್ಸಾ ಪುರತೋ ವಾ ಪಚ್ಛತೋ ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ನಚ್ಚನ್ತಿ. ನಚ್ಚನ್ತಿಯಾಪಿ ಗಾಯನ್ತೀತಿ ಯದಾ ಸಾ ನಚ್ಚತಿ, ತದಾ ನಚ್ಚಾನುರೂಪಂ ಗಾಯನ್ತಿ. ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ. ಅಟ್ಠಪದೇಪಿ ಕೀಳನ್ತೀತಿ ಅಟ್ಠಪದಫಲಕೇ ಜೂತಂ ಕೀಳನ್ತಿ. ತಥಾ ದಸಪದೇ, ಆಕಾಸೇಪೀತಿ ಅಟ್ಠಪದದಸಪದೇಸು ¶ ವಿಯ ಆಕಾಸೇಯೇವ ಕೀಳನ್ತಿ. ಪರಿಹಾರಪಥೇಪೀತಿ ಭೂಮಿಯಂ ನಾನಾಪಥಮಣ್ಡಲಂ ಕತ್ವಾ ತತ್ಥ ಪರಿಹರಿತಬ್ಬಪಥಂ ಪರಿಹರನ್ತಾ ಕೀಳನ್ತಿ. ಸನ್ತಿಕಾಯಪಿ ಕೀಳನ್ತೀತಿ ಸನ್ತಿಕಕೀಳಾಯ ಕೀಳನ್ತಿ, ಏಕಜ್ಝಂ ಠಪಿತಾ ಸಾರಿಯೋ ವಾ ಪಾಸಾಣಸಕ್ಖರಾಯೋ ವಾ ಅಚಾಲೇನ್ತಾ ನಖೇನೇವ ಅಪನೇನ್ತಿ ಚ ಉಪನೇನ್ತಿ ಚ, ಸಚೇ ತತ್ಥ ಕಾಚಿ ಚಲತಿ, ಪರಾಜಯೋ ಹೋತಿ. ಖಲಿಕಾಯಾತಿ ಜೂತಫಲಕೇ ಪಾಸಕಕೀಳಾಯ ಕೀಳನ್ತಿ. ಘಟಿಕಾಯಾತಿ ಘಟಿಕಾ ವುಚ್ಚತಿ ದಣ್ಡಕಕೀಳಾ, ತಾಯ ಕೀಳನ್ತಿ. ದೀಘದಣ್ಡಕೇನ ರಸ್ಸದಣ್ಡಕಂ ಪಹರನ್ತಾ ವಿಚರನ್ತಿ.

ಸಲಾಕಹತ್ಥೇನಾತಿ ¶ ¶ ಲಾಖಾಯ ವಾ ಮಞ್ಜಟ್ಠಿಯಾ ವಾ ಪಿಟ್ಠಉದಕೇ ವಾ ಸಲಾಕಹತ್ಥಂ ತೇಮೇತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಹೋತೂ’’ತಿ ಭೂಮಿಯಂ ವಾ ಭಿತ್ತಿಯಂ ವಾ ತಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಾದೀರೂಪಾನಿ ದಸ್ಸೇನ್ತಾ ಕೀಳನ್ತಿ. ಅಕ್ಖೇನಾತಿ ಗುಳೇನ. ಪಙ್ಗಚೀರೇನಾತಿ ಪಙ್ಗಚೀರಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪಣ್ಣನಾಳಿಕಾ, ತಂ ಧಮನ್ತಾ ಕೀಳನ್ತಿ. ವಙ್ಕಕೇನಾತಿ ಗಾಮದಾರಕಾನಂ ಕೀಳನಕೇನ ಖುದ್ದಕನಙ್ಗಲೇನ. ಮೋಕ್ಖಚಿಕಾಯಾತಿ ಮೋಕ್ಖಚಿಕಾ ವುಚ್ಚತಿ ಸಮ್ಪರಿವತ್ತಕಕೀಳಾ, ಆಕಾಸೇ ವಾ ದಣ್ಡಂ ಗಹೇತ್ವಾ, ಭೂಮಿಯಂ ವಾ ಸೀಸಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠುಪರಿಯಭಾವೇನ ಪರಿವತ್ತನ್ತಾ ಕೀಳನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಚಿಙ್ಗುಲಕೇನಾತಿ ಚಿಙ್ಗುಲಕಂ ವುಚ್ಚತಿ ತಾಲಪಣ್ಣಾದೀಹಿ ಕತಂ ವಾತಪ್ಪಹಾರೇನ ಪರಿಬ್ಭಮನಚಕ್ಕಂ, ತೇನ ಕೀಳನ್ತಿ. ಪತ್ತಾಳ್ಹಕೇನಾತಿ ಪತ್ತಾಳ್ಹಕಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪಣ್ಣನಾಳಿ, ತಾಯ ವಾಲಿಕಾದೀನಿ ಮಿನನ್ತಾ ಕೀಳನ್ತಿ. ರಥಕೇನಾತಿ ಖುದ್ದಕರಥೇನ. ಧನುಕೇನಾತಿ ಖುದ್ದಕಧನುನಾ.

ಅಕ್ಖರಿಕಾಯಾತಿ ಅಕ್ಖರಿಕಾ ವುಚ್ಚತಿ ಆಕಾಸೇ ವಾ ಪಿಟ್ಠಿಯಂ ವಾ ಅಕ್ಖರಜಾನನಕೀಳಾ, ತಾಯ ಕೀಳನ್ತಿ. ಮನೇಸಿಕಾಯಾತಿ ಮನೇಸಿಕಾ ವುಚ್ಚತಿ ಮನಸಾ ಚಿನ್ತಿತಜಾನನಕೀಳಾ, ತಾಯ ಕೀಳನ್ತಿ. ಯಥಾವಜ್ಜೇನಾತಿ ಯಥಾವಜ್ಜಂ ವುಚ್ಚತಿ ಕಾಣಕುಣಿಕಖಞ್ಜಾದೀನಂ ಯಂ ಯಂ ವಜ್ಜಂ ತಂ ತಂ ಪಯೋಜೇತ್ವಾ ದಸ್ಸನಕೀಳಾ ತಾಯ ಕೀಳನ್ತಿ, ವೇಲಮ್ಭಕಾ ವಿಯ. ಹತ್ಥಿಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಸಿಕ್ಖನ್ತೀತಿ ಹತ್ಥಿನಿಮಿತ್ತಂ ಯಂ ಸಿಪ್ಪಂ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ, ತಂ ಸಿಕ್ಖನ್ತಿ. ಏಸೇವ ನಯೋ ಅಸ್ಸಾದೀಸು. ಧಾವನ್ತಿಪೀತಿ ಪರಮ್ಮುಖಾ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಧಾವನ್ತಿ. ಆಧಾವನ್ತಿಪೀತಿ ಯತ್ತಕಂ ಧಾವನ್ತಿ, ತತ್ತಕಮೇವ ¶ ಅಭಿಮುಖಾ ಪುನ ಆಗಚ್ಛನ್ತಾ ಆಧಾವನ್ತಿ. ನಿಬ್ಬುಜ್ಝನ್ತೀತಿ ಮಲ್ಲಯುದ್ಧಂ ಕರೋನ್ತಿ. ನಲಾಟಿಕಮ್ಪಿ ದೇನ್ತೀತಿ ‘‘ಸಾಧು, ಸಾಧು, ಭಗಿನೀ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ನಲಾಟೇ ಅಙ್ಗುಲಿಂ ಠಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ನಲಾಟೇ ಠಪೇನ್ತಿ. ವಿವಿಧಮ್ಪಿ ಅನಾಚಾರಂ ಆಚರನ್ತೀತಿ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಪಾಳಿಯಂ ಅನಾಗತಂ ಮುಖಡಿಣ್ಡಿಮಾದಿವಿವಿಧಂ ಅನಾಚಾರಂ ಆಚರನ್ತಿ.

೪೩೨. ಪಾಸಾದಿಕೇನಾತಿ ಪಸಾದಾವಹೇನ, ಸಾರುಪ್ಪೇನ ಸಮಣಾನುಚ್ಛವಿಕೇನ. ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇನಾತಿ ಗಮನೇನ. ಪಟಿಕ್ಕನ್ತೇನಾತಿ ನಿವತ್ತನೇನ. ಆಲೋಕಿತೇನಾತಿ ಪುರತೋ ದಸ್ಸನೇನ. ವಿಲೋಕಿತೇನಾತಿ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ದಸ್ಸನೇನ. ಸಮಿಞ್ಜಿತೇನಾತಿ ಪಬ್ಬಸಙ್ಕೋಚನೇನ. ಪಸಾರಿತೇನಾತಿ ತೇಸಂಯೇವ ಪಸಾರಣೇನ. ಸಬ್ಬತ್ಥ ಇತ್ಥಮ್ಭೂತಾಖ್ಯಾನತ್ಥೇ ಕರಣವಚನಂ, ಸತಿಸಮ್ಪಜಞ್ಞೇಹಿ ಅಭಿಸಙ್ಖತತ್ತಾ ಪಾಸಾದಿಕ ಅಭಿಕ್ಕನ್ತ-ಪಟಿಕ್ಕನ್ತ-ಆಲೋಕಿತ-ವಿಲೋಕಿತ-ಸಮಿಞ್ಜಿತ-ಪಸಾರಿತೋ ಹುತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಓಕ್ಖಿತ್ತಚಕ್ಖೂತಿ ಹೇಟ್ಠಾ-ಖಿತ್ತಚಕ್ಖು ¶ . ಇರಿಯಾಪಥಸಮ್ಪನ್ನೋತಿ ತಾಯ ಪಾಸಾದಿಕಅಭಿಕ್ಕನ್ತಾದಿತಾಯ ಸಮ್ಪನ್ನಇರಿಯಾಪಥೋ.

ಕ್ವಾಯನ್ತಿ ಕೋ ಅಯಂ. ಅಬಲಬಲೋ ವಿಯಾತಿ ಅಬಲೋ ಕಿರ ಬೋನ್ದೋ ವುಚ್ಚತಿ, ಅತಿಸಯತ್ಥೇ ಚ ಇದಂ ಆಮೇಡಿತಂ, ತಸ್ಮಾ ಅತಿಬೋನ್ದೋ ವಿಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಮನ್ದಮನ್ದೋತಿ ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಾದೀನಂ ಅನುದ್ಧತತಾಯ ¶ ಅತಿಮನ್ದೋ. ಅತಿಸಣ್ಹೋತಿ ಏವಂ ಗುಣಮೇವ ದೋಸತೋ ದಸ್ಸೇನ್ತಿ. ಭಾಕುಟಿಕಭಾಕುಟಿಕೋ ವಿಯಾತಿ ಓಕ್ಖಿತ್ತಚಕ್ಖುತಾಯ ಭಕುಟಿಂ ಕತ್ವಾ ಸಙ್ಕುಟಿತಮುಖೋ ಕುಪಿತೋ ವಿಯ ವಿಚರತೀತಿ ಮಞ್ಞಮಾನಾ ವದನ್ತಿ. ಸಣ್ಹಾತಿ ನಿಪುಣಾ, ‘‘ಅಮ್ಮ ತಾತ ಭಗಿನೀ’’ತಿ ಏವಂ ಉಪಾಸಕಜನಂ ಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಉಪನೇತುಂ ಛೇಕಾ, ನ ಯಥಾ ಅಯಂ; ಏವಂ ಅಬಲಬಲೋ ವಿಯಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಸಖಿಲಾತಿ ಸಾಖಲ್ಯೇನ ಯುತ್ತಾ. ಸುಖಸಮ್ಭಾಸಾತಿ ಇದಂ ಪುರಿಮಸ್ಸ ಕಾರಣವಚನಂ. ಯೇಸಞ್ಹಿ ಸುಖಸಮ್ಭಾಸಾ ಸಮ್ಮೋದನೀಯಕಥಾ ನೇಲಾ ಹೋತಿ ಕಣ್ಣಸುಖಾ, ತೇ ಸಖಿಲಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ತೇನಾಹಂಸು – ‘‘ಸಖಿಲಾ ಸುಖಸಮ್ಭಾಸಾ’’ತಿ. ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಯ್ಯಾ ಉಪಾಸಕೇ ದಿಸ್ವಾ ಮಧುರಂ ಸಮ್ಮೋದನೀಯಂ ಕಥಂ ಕಥೇನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಖಿಲಾ ಸುಖಸಮ್ಭಾಸಾ, ನ ಯಥಾ ಅಯಂ; ಏವಂ ಮನ್ದಮನ್ದಾ ವಿಯಾತಿ. ಮಿಹಿತಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾತಿ ಮಿಹಿತಂ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ ಏತೇಸಂ ವಚನಸ್ಸಾತಿ ಮಿಹಿತಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾ, ಪಠಮಂ ಸಿತಂ ಕತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ವದನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏಹಿಸ್ವಾಗತವಾದಿನೋತಿ ಉಪಾಸಕಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಏಹಿ ಸ್ವಾಗತಂ ¶ ತವಾ’’ತಿ ಏವಂವಾದಿನೋ, ನ ಯಥಾ ಅಯಂ; ಏವಂ ಸಙ್ಕುಟಿತಮುಖತಾಯ ಭಾಕುಟಿಕಭಾಕುಟಿಕಾ ವಿಯ ಏವಂ ಮಿಹಿತಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾದಿತಾಯ ಅಭಾಕುಟಿಕಭಾವಂ ಅತ್ಥತೋ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಪುನ ಸರೂಪೇನಪಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹಂಸು – ‘‘ಅಭಾಕುಟಿಕಾ ಉತ್ತಾನಮುಖಾ ಪುಬ್ಬಭಾಸಿನೋ’’ತಿ. ಉಪ್ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ವಾ ತಿಣ್ಣಮ್ಪಿ ಆಕಾರಾನಂ ಅಭಾವದಸ್ಸನಮೇತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಕಥಂ? ಏತ್ಥ ಹಿ ‘‘ಅಭಾಕುಟಿಕಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಭಾಕುಟಿಕಭಾಕುಟಿಕಾಕಾರಸ್ಸ ಅಭಾವೋ ದಸ್ಸಿತೋ. ‘‘ಉತ್ತಾನಮುಖಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಮನ್ದಮನ್ದಾಕಾರಸ್ಸ, ಯೇ ಹಿ ಚಕ್ಖೂನಿ ಉಮ್ಮಿಲೇತ್ವಾ ಆಲೋಕನೇನ ಉತ್ತಾನಮುಖಾ ಹೋನ್ತಿ, ನ ತೇ ಮನ್ದಮನ್ದಾ. ಪುಬ್ಬಭಾಸಿನೋತಿ ಇಮಿನಾ ಅಬಲಬಲಾಕಾರಸ್ಸ ಅಭಾವೋ ದಸ್ಸಿತೋ, ಯೇ ಹಿ ಆಭಾಸನಕುಸಲತಾಯ ‘‘ಅಮ್ಮ ತಾತಾ’’ತಿ ಪಠಮತರಂ ಆಭಾಸನ್ತಿ, ನ ತೇ ಅಬಲಬಲಾತಿ.

ಏಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಘರಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ಸೋ ಕಿರ ಉಪಾಸಕೋ ‘‘ನ ಖೋ, ಆವುಸೋ, ಪಿಣ್ಡೋ ಲಬ್ಭತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಭಿಕ್ಖೂಹಿಯೇವ ಏತಂ ಕತಂ ¶ , ಸಕಲಮ್ಪಿ ಗಾಮಂ ವಿಚರನ್ತಾ ನ ಲಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ದಾತುಕಾಮೋ ‘‘ಏಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಘರಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆಹ. ಕಿಂ ಪನಾಯಂ ಪಯುತ್ತವಾಚಾ ಹೋತಿ, ನ ಹೋತೀತಿ? ನ ಹೋತಿ. ಪುಚ್ಛಿತಪಞ್ಹೋ ನಾಮಾಯಂ ಕಥೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ತಸ್ಮಾ ಇದಾನಿ ಚೇಪಿ ಪುಬ್ಬಣ್ಹೇ ವಾ ಸಾಯನ್ಹೇ ವಾ ಅನ್ತರಘರಂ ಪವಿಟ್ಠಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಕೋಚಿ ಪುಚ್ಛೇಯ್ಯ – ‘‘ಕಸ್ಮಾ, ಭನ್ತೇ, ಚರಥಾ’’ತಿ? ಯೇನತ್ಥೇನ ಚರತಿ, ತಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಲದ್ಧಂ ನ ಲದ್ಧ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಸಚೇ ನ ಲದ್ಧಂ, ‘‘ನ ಲದ್ಧ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಯಂ ಸೋ ದೇತಿ, ತಂ ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

ದುಟ್ಠೋತಿ ನ ಪಸಾದಾದೀನಂ ವಿನಾಸೇನ ದುಟ್ಠೋ, ಪುಗ್ಗಲವಸೇನ ದುಟ್ಠೋ. ದಾನಪಥಾನೀತಿ ದಾನಾನಿಯೇವ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ಅಥ ವಾ ದಾನಪಥಾನೀತಿ ದಾನನಿಬದ್ಧಾನಿ ದಾನವತ್ತಾನೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಉಪಚ್ಛಿನ್ನಾನೀತಿ ದಾಯಕೇಹಿ ¶ ಉಪಚ್ಛಿನ್ನಾನಿ, ನ ತೇ ತಾನಿ ಏತರಹಿ ದೇನ್ತಿ. ರಿಞ್ಚನ್ತೀತಿ ವಿಸುಂ ಹೋನ್ತಿ ನಾನಾ ಹೋನ್ತಿ, ಪಕ್ಕಮನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಸಣ್ಠಹೇಯ್ಯಾತಿ ಸಮ್ಮಾ ತಿಟ್ಠೇಯ್ಯ, ಪೇಸಲಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪತಿಟ್ಠಾ ಭವೇಯ್ಯ.

ಏವಮಾವುಸೋತಿ ಖೋ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಸದ್ಧಸ್ಸ ಪಸನ್ನಸ್ಸ ಉಪಾಸಕಸ್ಸ ಸಾಸನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ. ಏವರೂಪಂ ಕಿರ ಸಾಸನಂ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಹರಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಮಮ ವಚನೇನ ಭಗವತೋ ಪಾದೇ ವನ್ದಥಾ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಚೇತಿಯಂ ಪಟಿಮಂ ಬೋಧಿಂ ಸಙ್ಘತ್ಥೇರಂ ವನ್ದಥಾ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಚೇತಿಯೇ ಗನ್ಧಪೂಜಂ ಕರೋಥ, ಪುಪ್ಫಪೂಜಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂ ಸನ್ನಿಪಾತೇಥ, ದಾನಂ ದಸ್ಸಾಮ ¶ , ಧಮ್ಮಂ ಸೋಸ್ಸಾಮಾತಿ ವಾ ಈದಿಸೇಸು ಸಾಸನೇಸು ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ನ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಕಪ್ಪಿಯಸಾಸನಾನಿ ಏತಾನಿ ನ ಗಿಹೀನಂ ಗಿಹಿಕಮ್ಮಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾನೀತಿ. ಕುತೋ ಚ ತ್ವಂ, ಭಿಕ್ಖು, ಆಗಚ್ಛಸೀತಿ ನಿಸಿನ್ನೋ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ನ ಆಗಚ್ಛತಿ ಅತ್ಥತೋ ಪನ ಆಗತೋ ಹೋತಿ; ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ವತ್ತಮಾನಸಮೀಪೇ ವತ್ತಮಾನವಚನಂ ಲಬ್ಭತಿ, ತಸ್ಮಾ ನ ದೋಸೋ. ಪರಿಯೋಸಾನೇ ‘‘ತತೋ ಅಹಂ ಭಗವಾ ಆಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ವಚನೇ ಏಸೇವ ನಯೋ.

೪೩೩. ಪಠಮಂ ಅಸ್ಸಜಿಪುನಬ್ಬಸುಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಚೋದೇತಬ್ಬಾತಿ ‘‘ಮಯಂ ತುಮ್ಹೇ ವತ್ತುಕಾಮಾ’’ತಿ ಓಕಾಸಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ವತ್ಥುನಾ ಚ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಚ ಚೋದೇತಬ್ಬಾ. ಚೋದೇತ್ವಾ ಯಂ ನ ಸರನ್ತಿ, ತಂ ಸಾರೇತಬ್ಬಾ. ಸಚೇ ವತ್ಥುಞ್ಚ ಆಪತ್ತಿಞ್ಚ ಪಟಿಜಾನನ್ತಿ, ಆಪತ್ತಿಮೇವ ವಾ ಪಟಿಜಾನನ್ತಿ, ನ ವತ್ಥುಂ, ಆಪತ್ತಿಂ ರೋಪೇತಬ್ಬಾ. ಅಥ ವತ್ಥುಮೇವ ಪಟಿಜಾನನ್ತಿ, ನಾಪತ್ತಿಂ; ಏವಮ್ಪಿ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಅಯಂ ನಾಮ ಆಪತ್ತೀ’’ತಿ ರೋಪೇತಬ್ಬಾ ಏವ. ಯದಿ ನೇವ ವತ್ಥುಂ, ನಾಪತ್ತಿಂ ಪಟಿಜಾನನ್ತಿ, ಆಪತ್ತಿಂ ನ ರೋಪೇತಬ್ಬಾ ಅಯಮೇತ್ಥ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ. ಯಥಾಪಟಿಞ್ಞಾಯ ಪನ ಆಪತ್ತಿಂ ¶ ರೋಪೇತ್ವಾ; ಏವಂ ಪಬ್ಬಾಜನೀಯಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಬ್ಯತ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ, ತಂ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ.

ಏವಂ ಪಬ್ಬಾಜನೀಯಕಮ್ಮಕತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಯಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ವಸನ್ತೇನ ಯಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ ಕುಲದೂಸಕಕಮ್ಮಂ ಕತಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ ವಾ ನ ವಸಿತಬ್ಬಂ. ತಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ವಸನ್ತೇನ ಸಾಮನ್ತಗಾಮೇಪಿ ಪಿಣ್ಡಾಯ ನ ಚರಿತಬ್ಬಂ. ಸಾಮನ್ತವಿಹಾರೇಪಿ ವಸನ್ತೇನ ತಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ನ ಚರಿತಬ್ಬಂ. ಉಪತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ ಪನ ‘‘ಭನ್ತೇ ನಗರಂ ನಾಮ ಮಹನ್ತಂ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಿಕಮ್ಪಿ ಹೋತೀ’’ತಿ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇಹಿ ವುತ್ತೋ ‘‘ಯಸ್ಸಾ ವೀಥಿಯಾ ಕುಲದೂಸಕಕಮ್ಮಂ ಕತಂ ತತ್ಥೇವ ವಾರಿತ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ತತೋ ‘‘ವೀಥಿಪಿ ಮಹತೀ ನಗರಪ್ಪಮಾಣಾವ ಹೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ‘‘ಯಸ್ಸಾ ಘರಪಟಿಪಾಟಿಯಾ’’ತಿ ಆಹ, ‘‘ಘರಪಟಿಪಾಟೀಪಿ ವೀಥಿಪ್ಪಮಾಣಾವ ಹೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಸತ್ತ ಘರಾನಿ ವಾರಿತಾನೀ’’ತಿ ಆಹ. ತಂ ಪನ ಸಬ್ಬಂ ಥೇರಸ್ಸ ಮನೋರಥಮತ್ತಮೇವ. ಸಚೇಪಿ ವಿಹಾರೋ ತಿಯೋಜನಪರಮೋ ಹೋತಿ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಪರಮಞ್ಚ ನಗರಂ, ನೇವ ವಿಹಾರೇ ವಸಿತುಂ ಲಬ್ಭತಿ, ನ ನಗರೇ ಚರಿತುನ್ತಿ.

೪೩೫. ತೇ ¶ ¶ ಸಙ್ಘೇನ ಪಬ್ಬಾಜನೀಯಕಮ್ಮಕತಾತಿ ಕಥಂ ಸಙ್ಘೋ ತೇಸಂ ಕಮ್ಮಂ ಅಕಾಸಿ? ನ ಗನ್ತ್ವಾವ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಿತ್ವಾ ಅಕಾಸಿ, ಅಥ ಖೋ ಕುಲೇಹಿ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಸಙ್ಘಭತ್ತೇಸು ಕಯಿರಮಾನೇಸು ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಥೇರಾ ಸಮಣಪಟಿಪದಂ ಕಥೇತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಸಮಣೋ, ಅಯಂ ಅಸ್ಸಮಣೋ’’ತಿ ಮನುಸ್ಸೇ ಸಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಏಕಂ ದ್ವೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಸೀಮಂ ಪವೇ ಸೇತ್ವಾ ಏತೇನೇವುಪಾಯೇನ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಬ್ಬಾಜನೀಯಕಮ್ಮಂ ಅಕಂಸೂತಿ. ಏವಂ ಪಬ್ಬಾಜನೀಯಕಮ್ಮಕತಸ್ಸ ಚ ಅಟ್ಠಾರಸ ವತ್ತಾನಿ ಪೂರೇತ್ವಾ ಯಾಚನ್ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭೇತಬ್ಬಂ. ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಕಮ್ಮೇನಾಪಿ ಚ ತೇನ ಯೇಸು ಕುಲೇಸು ಪುಬ್ಬೇ ಕುಲದೂಸಕಕಮ್ಮಂ ಕತಂ, ತತೋ ಪಚ್ಚಯಾ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಾ, ಆಸವಕ್ಖಯಪ್ಪತ್ತೇನಾಪಿ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಾ, ಅಕಪ್ಪಿಯಾವ ಹೋನ್ತಿ. ‘‘ಕಸ್ಮಾ ನ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತೇನ ‘‘ಪುಬ್ಬೇ ಏವಂ ಕತತ್ತಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ಸಚೇ ವದನ್ತಿ ‘‘ನ ಮಯಂ ತೇನ ಕಾರಣೇನ ದೇಮ ಇದಾನಿ ಸೀಲವನ್ತತಾಯ ದೇಮಾ’’ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಾ. ಪಕತಿಯಾ ದಾನಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಕುಲದೂಸಕಕಮ್ಮಂ ಕತಂ ಹೋತಿ. ತತೋ ಪಕತಿದಾನಮೇವ ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಯಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ದೇನ್ತಿ, ತಂ ನ ವಟ್ಟತಿ.

ನ ಸಮ್ಮಾ ವತ್ತನ್ತೀತಿ ತೇ ಪನ ಅಸ್ಸಜಿಪುನಬ್ಬಸುಕಾ ಅಟ್ಠಾರಸಸು ವತ್ತೇಸು ಸಮ್ಮಾ ನ ವತ್ತನ್ತಿ. ನ ಲೋಮಂ ಪಾತೇನ್ತೀತಿ ಅನುಲೋಮಪಟಿಪದಂ ಅಪ್ಪಟಿಪಜ್ಜನತಾಯ ನ ಪನ್ನಲೋಮಾ ಹೋನ್ತಿ. ನ ನೇತ್ಥಾರಂ ವತ್ತನ್ತೀತಿ ಅತ್ತನೋ ನಿತ್ಥರಣಮಗ್ಗಂ ನ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತಿ ¶ . ನ ಭಿಕ್ಖೂ ಖಮಾಪೇನ್ತೀತಿ ‘‘ದುಕ್ಕಟಂ, ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹೇಹಿ, ನ ಪುನ ಏವಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮ, ಖಮಥ ಅಮ್ಹಾಕ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಖಮಾಪನಂ ನ ಕರೋನ್ತಿ. ಅಕ್ಕೋಸನ್ತೀತಿ ಕಾರಕಸಙ್ಘಂ ದಸಹಿ ಅಕ್ಕೋಸವತ್ಥೂಹಿ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತಿ. ಪರಿಭಾಸನ್ತೀತಿ ಭಯಂ ನೇಸಂ ದಸ್ಸೇನ್ತಿ. ಛನ್ದಗಾಮಿತಾ…ಪೇ… ಭಯಗಾಮಿತಾ ಪಾಪೇನ್ತೀತಿ ಏತೇ ಛನ್ದಗಾಮಿನೋ ಚ…ಪೇ… ಭಯಗಾಮಿನೋ ಚಾತಿ ಏವಂ ಛನ್ದಗಾಮಿತಾಯಪಿ…ಪೇ… ಭಯಗಾಮಿತಾಯಪಿ ಪಾಪೇನ್ತಿ, ಯೋಜೇನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಕ್ಕಮನ್ತೀತಿ ತೇಸಂ ಪರಿವಾರೇಸು ಪಞ್ಚಸು ಸಮಣಸತೇಸು ಏಕಚ್ಚೇ ದಿಸಾ ಪಕ್ಕಮನ್ತಿ. ವಿಬ್ಭಮನ್ತೀತಿ ಏಕಚ್ಚೇ ಗಿಹೀ ಹೋನ್ತಿ. ಕಥಞ್ಹಿ ನಾಮ ಅಸ್ಸಜಿಪುನಬ್ಬಸುಕಾ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಏತ್ಥ ದ್ವಿನ್ನಂ ಪಮೋಕ್ಖಾನಂ ವಸೇನ ಸಬ್ಬೇಪಿ ‘‘ಅಸ್ಸಜಿಪುನಬ್ಬಸುಕಾ’’ತಿ ¶ ವುತ್ತಾ.

೪೩೬-೭. ಗಾಮಂ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ನಗರಮ್ಪಿ ಗಾಮಗ್ಗಹಣೇನೇವ ಗಹಿತಂ. ತೇನಸ್ಸ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ಗಾಮೋಪಿ ನಿಗಮೋಪಿ ನಗರಮ್ಪಿ ಗಾಮೋ ಚೇವ ನಿಗಮೋ ಚಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಅಪಾಕಾರಪರಿಕ್ಖೇಪೋ ಸಆಪಣೋ ನಿಗಮೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಕುಲಾನಿ ದೂಸೇತೀತಿ ಕುಲದೂಸಕೋ. ದೂಸೇನ್ತೋ ಚ ನ ಅಸುಚಿಕದ್ದಮಾದೀಹಿ ದೂಸೇತಿ, ಅಥ ಖೋ ಅತ್ತನೋ ದುಪ್ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ತೇಸಂ ಪಸಾದಂ ವಿನಾಸೇತಿ. ತೇನೇವಸ್ಸ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ಪುಪ್ಫೇನ ವಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಯೋ ಹರಿತ್ವಾ ವಾ ಹರಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ವಾ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ಸಯಂ ವಾ ಉಪಗತಾನಂ ¶ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ಪುಪ್ಫಂ ಕುಲಸಙ್ಗಹತ್ಥಾಯ ದೇತಿ, ದುಕ್ಕಟಂ. ಪರಸನ್ತಕಂ ದೇತಿ, ದುಕ್ಕಟಮೇವ. ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ದೇತಿ, ಭಣ್ಡಗ್ಘೇನ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ. ಏಸೇವ ನಯೋ ಸಙ್ಘಿಕೇಪಿ. ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ, ಸೇನಾಸನತ್ಥಾಯ ನಿಯಾಮಿತಂ ಇಸ್ಸರವತಾಯ ದದತೋ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ.

ಪುಪ್ಫಂ ನಾಮ ಕಸ್ಸ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಕಸ್ಸ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ? ಮಾತಾಪಿತೂನ್ನಂ ತಾವ ಹರಿತ್ವಾಪಿ ಹರಾಪೇತ್ವಾಪಿ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾಪಿ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾಪಿ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಸೇಸಞಾತಕಾನಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾವ. ತಞ್ಚ ಖೋ ವತ್ಥುಪೂಜನತ್ಥಾಯ, ಮಣ್ಡನತ್ಥಾಯ ಪನ ಸಿವಲಿಙ್ಗಾದಿಪೂಜನತ್ಥಾಯ ವಾ ಕಸ್ಸಚಿಪಿ ದಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಮಾತಾಪಿತೂನಞ್ಚ ಹರಾಪೇನ್ತೇನ ಞಾತಿಸಾಮಣೇರೇಹೇವ ಹರಾಪೇತಬ್ಬಂ. ಇತರೇ ಪನ ಯದಿ ಸಯಮೇವ ಇಚ್ಛನ್ತಿ, ವಟ್ಟತಿ. ಸಮ್ಮತೇನ ಪುಪ್ಫಭಾಜಕೇನ ಭಾಜನಕಾಲೇ ಸಮ್ಪತ್ತಾನಂ ಸಾಮಣೇರಾನಂ ಉಪಡ್ಢಭಾಗಂ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಕುರುನ್ದಿಯಂ ಸಮ್ಪತ್ತಗಿಹೀನಂ ಉಪಡ್ಢಭಾಗಂ. ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ‘‘ಚೂಳಕಂ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಅಸಮ್ಮತೇನ ಅಪಲೋಕೇತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಂ.

ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯೇಸು ¶ ಸಗಾರವಾ ಸಾಮಣೇರಾ ಬಹೂನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ರಾಸಿಂ ಕತ್ವಾ ಠಪೇನ್ತಿ, ಥೇರಾ ಪಾತೋವ ಸಮ್ಪತ್ತಾನಂ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾದೀನಂ ಉಪಾಸಕಾನಂ ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ಇದಂ ಗಣ್ಹ, ತ್ವಂ ಇದಂ ಗಣ್ಹಾ’’ತಿ ದೇನ್ತಿ, ಪುಪ್ಫದಾನಂ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ. ‘‘ಚೇತಿಯಂ ಪೂಜೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಾಪಿ ಪೂಜಂ ಕರೋನ್ತಾಪಿ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಸಮ್ಪತ್ತಾನಂ ಚೇತಿಯಪೂಜನತ್ಥಾಯ ದೇನ್ತಿ, ಏತಮ್ಪಿ ಪುಪ್ಫದಾನಂ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ. ಉಪಾಸಕೇ ಅಕ್ಕಪುಪ್ಫಾದೀಹಿ ಪೂಜೇನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ವಿಹಾರೇ ಕಣಿಕಾರಪುಪ್ಫಾದೀನಿ ಅತ್ಥಿ, ಉಪಾಸಕಾ ತಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಪೂಜೇಥಾ’’ತಿ ವತ್ತುಮ್ಪಿ ¶ ವಟ್ಟತಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ಪುಪ್ಫಪೂಜಂ ಕತ್ವಾ ದಿವಾತರಂ ಗಾಮಂ ಪವಿಟ್ಠೇ ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ, ಅತಿದಿವಾ ಪವಿಟ್ಠತ್ಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತಿ, ‘‘ವಿಹಾರೇ ಬಹೂನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಪೂಜಂ ಅಕರಿಮ್ಹಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ಬಹೂನಿ ಕಿರ ವಿಹಾರೇ ಪುಪ್ಫಾನೀ’’ತಿ ಪುನದಿವಸೇ ಪಹೂತಂ ಖಾದನೀಯಂ ಭೋಜನೀಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುಪ್ಫಪೂಜಞ್ಚ ಕರೋನ್ತಿ, ದಾನಞ್ಚ ದೇನ್ತಿ, ವಟ್ಟತಿ. ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ಮಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಅಸುಕದಿವಸಂ ನಾಮ ಪೂಜೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಪುಪ್ಫವಾರಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಅನುಞ್ಞಾತದಿವಸೇ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಸಾಮಣೇರೇಹಿ ಚ ಪಗೇವ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಓಚಿನಿತ್ವಾ ಠಪಿತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ತೇ ರುಕ್ಖೇಸು ಪುಪ್ಫಾನಿ ಅಪಸ್ಸನ್ತಾ ‘‘ಕುಹಿಂ, ಭನ್ತೇ, ಪುಪ್ಫಾನೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ಸಾಮಣೇರೇಹಿ ಓಚಿನಿತ್ವಾ ಠಪಿತಾನಿ ತುಮ್ಹೇ ಪನ ಪೂಜೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛಥ, ಸಙ್ಘೋ ಅಞ್ಞಂ ದಿವಸಂ ಪೂಜೇಸ್ಸತೀತಿ. ತೇ ಪೂಜೇತ್ವಾ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ವಟ್ಟತಿ. ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ಪನ ಕುರುನ್ದಿಯಞ್ಚ ‘‘ಥೇರಾ ಸಾಮಣೇರೇಹಿ ದಾಪೇತುಂ ನ ಲಭನ್ತಿ. ಸಚೇ ಸಯಮೇವ ತಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ತೇಸಂ ದೇನ್ತಿ, ವಟ್ಟತಿ. ಥೇರೇಹಿ ಪನ ‘ಸಾಮಣೇರೇಹಿ ಓಚಿನಿತ್ವಾ ಠಪಿತಾನೀ’ತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ವತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಸಚೇ ಪನ ಪುಪ್ಫವಾರಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಅನೋಚಿತೇಸು ಪುಪ್ಫೇಸು ಯಾಗುಭತ್ತಾದೀನಿ ಆದಾಯ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸಾಮಣೇರೇ ‘‘ಓಚಿನಿತ್ವಾ ದೇಥಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಞಾತಕಸಾಮಣೇರಾನಂಯೇವ ಓಚಿನಿತ್ವಾ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಅಞ್ಞಾತಕೇ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ರುಕ್ಖಸಾಖಾಯ ¶ ಠಪೇನ್ತಿ, ನ ಓರೋಹಿತ್ವಾ ಪಲಾಯಿತಬ್ಬಂ, ಓಚಿನಿತ್ವಾ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಸಚೇ ಪನ ಕೋಚಿ ಧಮ್ಮಕಥಿಕೋ ‘‘ಬಹೂನಿ ಉಪಾಸಕಾ ವಿಹಾರೇ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಯಾಗುಭತ್ತಾದೀನಿ ಆದಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುಪ್ಫಪೂಜಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ವದತಿ, ತಸ್ಸೇವ ನ ಕಪ್ಪತೀತಿ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಞ್ಚ ಕುರುನ್ದಿಯಞ್ಚ ವುತ್ತಂ. ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ‘‘ಏತಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಅವಿಸೇಸೇನ ವುತ್ತಂ.

ಫಲಮ್ಪಿ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಮಾತಾಪಿತೂನಂಞ್ಚ ಸೇಸಞಾತಕಾನಞ್ಚ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಕುಲಸಙ್ಗಹತ್ಥಾಯ ಪನ ದೇನ್ತಸ್ಸ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕೇ ಪರಸನ್ತಕೇ ಸಙ್ಘಿಕೇ ಸೇನಾಸನತ್ಥಾಯ ನಿಯಾಮಿತೇ ಚ ದುಕ್ಕಟಾದೀನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ. ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂಯೇವ ಗಿಲಾನಮನುಸ್ಸಾನಂ ವಾ ಸಮ್ಪತ್ತಇಸ್ಸರಾನಂ ವಾ ¶ ಖೀಣಪರಿಬ್ಬಯಾನಂ ವಾ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಫಲದಾನಂ ನ ಹೋತಿ. ಫಲಭಾಜಕೇನಾಪಿ ಸಮ್ಮತೇನ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಫಲಭಾಜನಕಾಲೇ ಸಮ್ಪತ್ತಮನುಸ್ಸಾನಂ ಉಪಡ್ಢಭಾಗಂ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಅಸಮ್ಮತೇನ ಅಪಲೋಕೇತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಂ. ಸಙ್ಘಾರಾಮೇಪಿ ¶ ಫಲಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ವಾ ರುಕ್ಖಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ವಾ ಕತಿಕಾ ಕಾತಬ್ಬಾ. ತತೋ ಗಿಲಾನಮನುಸ್ಸಾನಂ ವಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ ವಾ ಫಲಂ ಯಾಚನ್ತಾನಂ ಯಥಾಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಚತ್ತಾರಿ ಪಞ್ಚ ಫಲಾನಿ ದಾತಬ್ಬಾನಿ. ರುಕ್ಖಾ ವಾ ದಸ್ಸೇತಬ್ಬಾ ‘‘ಇತೋ ಗಹೇತುಂ ಲಬ್ಭತೀ’’ತಿ. ‘‘ಇಘ ಫಲಾನಿ ಸುನ್ದರಾನಿ, ಇತೋ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಏವಂ ಪನ ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ.

ಚುಣ್ಣೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ಸಿರೀಸಚುಣ್ಣಂ ವಾ ಅಞ್ಞಂ ವಾ ಕಸಾವಂ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಕುಲಸಙ್ಗಹತ್ಥಾಯ ದೇತಿ, ದುಕ್ಕಟಂ. ಪರಸನ್ತಕಾದೀಸುಪಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ – ಇಧ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ರಕ್ಖಿತಗೋಪಿತಾಪಿ ರುಕ್ಖಚ್ಛಲ್ಲಿ �