ತೀಕಾ > ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) > ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ ಟೀಕಾ-೨

೧. ಮುಸಾವಾದವಗ್ಗಸ್ಸ ¶ ¶ ಪಠಮಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಖುದ್ದಕಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಖುದ್ದಕ-ಸದ್ದೋ ಬಹು-ಸದ್ದಪರಿಯಾಯೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ತತ್ಥಾತಿ ತೇಸು ವಗ್ಗೇಸು, ಖುದ್ದಕೇಸು ವಾ. ‘‘ಜಾನಿತಬ್ಬತೋ’’ತಿ ಹೇತುನೋ ವಿಪಕ್ಖೇಪಿ ನಿಬ್ಬಾನೇ ವತ್ತನತೋ ಅನೇಕನ್ತಿಕತ್ತೇ ಪರೇಹಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ ಮಯಾ ಅಯಂ ಹೇತು ವುತ್ತೋ’’ತಿ ¶ ತಂ ಕಾರಣಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತುಂ ಪುನ ‘‘ಜಾತಿಧಮ್ಮತೋತಿ ಮಯಾ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿಆದೀನಿ ವದತಿ. ‘‘ಸಮ್ಪಜಾನ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಅನುನಾಸಿಕಲೋಪೇನ ನಿದ್ದೇಸೋತಿ ಆಹ ‘‘ಜಾನನ್ತೋ’’ತಿ.

೨. ಸಮ್ಪಜಾನಮುಸಾವಾದೇತಿ ಅತ್ತನಾ ವುಚ್ಚಮಾನಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ವಿತಥಭಾವಂ ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಜಾನಿತ್ವಾ, ವಚನಕ್ಖಣೇ ಚ ಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಮುಸಾವಾದಭಣನೇ. ತೇನಾಹ ‘‘ಜಾನಿತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ. ಮುಸಾವಾದೇತಿ ಚ ನಿಮಿತ್ತತ್ಥೇ ಭುಮ್ಮಂ, ತಸ್ಮಾ ಮುಸಾಭಣನನಿಮಿತ್ತಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯನ್ತಿ ಏವಮೇತ್ಥ, ಇತೋ ಪರೇಸುಪಿ ಈದಿಸೇಸು ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೩. ವದನ್ತಿ ¶ ಏತಾಯಾತಿ ವಾಚಾತಿ ಆಹ ‘‘ಮಿಚ್ಛಾ’’ತಿಆದಿ. ‘‘ಧನುನಾ ವಿಜ್ಝತೀ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ‘‘ಚಕ್ಖುನಾ ದಿಟ್ಠ’’ನ್ತಿ ಪಾಕಟವಸೇನ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಓಳಾರಿಕೇನಾ’’ತಿ.

೧೧. ಗತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನತೋ ವುತ್ತತ್ತಾ ಮುಸಾವಾದೋ ಜಾತೋ. ಆಪತ್ತಿನ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾಪತ್ತಿಂ, ನ ದುಬ್ಭಾಸಿತಂ. ಜಾತಿಆದೀಹಿ ದಸಹಿ ಅಕ್ಕೋಸವತ್ಥೂಹಿ ಪರಂ ದವಾ ವದನ್ತಸ್ಸ ಹಿ ತಂ ಹೋತಿ. ಚಾರೇಸುನ್ತಿ ಉಪನೇಸುಂ. ವತ್ಥುವಿಪರೀತತಾ, ವಿಸಂವಾದನಪುರೇಕ್ಖಾರತಾ, ಯಮತ್ಥಂ ವತ್ಥುಕಾಮೋ, ತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಿಞ್ಞಾಪನಪಯೋಗೋ ಚಾತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ. ವತ್ಥುವಿಪರೀತತಾಯ ಹಿ ಅಸತಿ ವಿಸಂವಾದನಪುರೇಕ್ಖಾರತಾಯ ವಿಞ್ಞಾಪಿತೇಪಿ ಮುಸಾವಾದೋ ನ ಹೋತಿ, ದುಕ್ಕಟಮತ್ತಮೇವ ಹೋತಿ. ತಸ್ಮಾ ಸಾಪಿ ಅಙ್ಗಮೇವಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಾರೋಚನತ್ಥಂ ಮುಸಾ ಭಣನ್ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಂ, ಪರಿಯಾಯೇನ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಅಮೂಲಕೇನ ಪಾರಾಜಿಕೇನ ಅನುದ್ಧಂಸನತ್ಥಂ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇನಾನುದ್ಧಂಸನಓಮಸವಾದಾದೀಸು ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ, ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇಸು ದುಕ್ಕಟಂ, ಉಕ್ಕಟ್ಠಹೀನಜಾತಿಆದೀಹಿ ದವಾ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತಸ್ಸ ದುಬ್ಭಾಸಿತಂ, ಕೇವಲಂ ಮುಸಾ ಭಣನ್ತಸ್ಸ ಇಧ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ವುತ್ತಂ.

ಮುಸಾವಾದಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೩. ದುತಿಯೇ ಪುಬ್ಬೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಾರಪ್ಪದೇಸಂ ಪುನ ಅರೇ ಪತ್ತೇತಿ ಪಠಮಂ ಭೂಮಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಿತನೇಮಿಪ್ಪದೇಸೇ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಪುನ ಭೂಮಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಿತೇತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೫. ಪುಬ್ಬೇತಿ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಯಂ. ಪುಪ್ಫಛಡ್ಡಕಾ ನಾಮ ಗಬ್ಭಮಲಾದಿಹಾರಕಾ. ತಚ್ಛಕಕಮ್ಮನ್ತಿ ಪಾಸಾಣಕೋಟ್ಟನಾದಿವಡ್ಢಕೀಕಮ್ಮಂ ¶ . ಹತ್ಥಮುದ್ದಾಗಣನಾತಿ ಅಙ್ಗುಲಿಸಙ್ಕೋಚನೇನೇವ ಗಣನಾ. ಅಚ್ಛಿದ್ದಕಗಣನಾ ನಾಮ ಏಕಟ್ಠಾನದಸಟ್ಠಾನಾದೀಸು ಸಾರಿಯೋ ಠಪೇತ್ವಾ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಗಣನಾ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಸಙ್ಕಲನಪಟಉಪ್ಪಾದನವೋಕ್ಲನಭಾಗಹಾರಾದಿವಸೇನ ಪವತ್ತಾ ಪಿಣ್ಡಗಣನಾ ಗಹಿತಾ. ಯಸ್ಸ ಸಾ ಪಗುಣಾ, ಸೋ ರುಕ್ಖಮ್ಪಿ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಏತ್ತಕಾನಿ ಏತ್ಥ ಪಣ್ಣಾನೀ’’ತಿ ¶ ಜಾನಾತಿ. ಯಭ-ಮೇಥುನೇತಿ ವಚನತೋ ಆಹ ‘‘ಯ-ಕಾರ-ಭ-ಕಾರೇ’’ತಿಆದಿ.

೧೬. ನ ಪುರಿಮೇನಾತಿ ಮುಸಾವಾದಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ. ಸೋಪಿ ಆಪತ್ತಿಯಾತಿ ಉಪಸಗ್ಗಾದಿವಿಸಿಟ್ಠೇಹಿಪಿ ವದನ್ತೋ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾಪತ್ತಿಯಾವ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ.

೨೬. ದುಬ್ಭಾಸಿತನ್ತಿ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪಾಳಿಯಂ ಅನಾಗತೇಹಿಪಿ ಪರಮ್ಮುಖಾ ವದನ್ತಸ್ಸಪಿ ದುಬ್ಭಾಸಿತಮೇವಾತಿ ಆಚರಿಯಾ ವದನ್ತಿ ತತೋ ಲಾಮಕಾಪತ್ತಿಯಾ ಅಭಾವಾ, ಅನಾಪತ್ತಿಯಾಪೇತ್ಥ ಭವಿತುಂ ಅಯುತ್ತತ್ತಾ. ಸಬ್ಬಸತ್ತಾತಿ ಏತ್ಥ ವಚನತ್ಥವಿದೂಹಿ ತಿರಚ್ಛಾನಾದಯೋಪಿ ಗಹಿತಾ.

೩೫. ಅನುಸಾಸನೀಪುರೇಕ್ಖಾರತಾಯ ವಾ ಪಾಪಗರಹಿತಾಯ ವಾ ವದನ್ತಾನಂ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಲಹುಪರಿವತ್ತಿಭಾವತೋ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಕೋಪೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಕಾಯವಿಕಾರಮತ್ತೇನಪಿ ಓಮಸನಸಮ್ಭವತೋ ‘‘ತಿಸಮುಟ್ಠಾನಂ, ಕಾಯಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಚ ವುತ್ತಂ. ಪರಿವಾರೇ ಪನ ‘‘ಚತುತ್ಥೇನ ಆಪತ್ತಿಸಮುಟ್ಠಾನೇನ…ಪೇ… ದುಬ್ಭಾಸಿತಂ ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾತಿ. ನ ಹೀತಿ ವತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಪರಿ. ೨೭೬) ಇತರಾನಿ ಸಮುಟ್ಠಾನಾನಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚಮಸ್ಸೇವ ವುತ್ತತ್ತಾ ಆಹ ‘‘ದುಬ್ಭಾಸಿತಾಪತ್ತಿ ಪನೇತ್ಥ ವಾಚಾಚಿತ್ತತೋ ಸಮುಟ್ಠಾತೀ’’ತಿ. ದವಕಮ್ಯತಾಯ ಹಿ ಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತೇಹಿ ಓಮಸನ್ತಸ್ಸಪಿ ವಾಚಾಚಿತ್ತಮೇವ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಙ್ಗಂ ಹೋತಿ, ನ ಪನ ಕಾಯೋ ವಿಜ್ಜಮಾನೋಪಿ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಪತ್ತಿ ವಿಯ ಕೇವಲಂ ಕಾಯವಿಕಾರೇನೇವ. ಓಮಸನ್ತಸ್ಸ ಪನ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಇಧ ದುಬ್ಭಾಸಿತಾಪತ್ತಿಯಾ ಅನಾಪತ್ತಿ, ಅಥ ಖೋ ಕಾಯಕೀಳಾಪಟಿಕ್ಖೇಪಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ದುಕ್ಕಟಮೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ಜಾತಿಆದೀಹಿ ಅನಞ್ಞಾಪದೇಸೇನ ಅಕ್ಕೋಸನಂ, ತಸ್ಸ ಜಾನನಂ, ಅತ್ಥಪುರೇಕ್ಖಾರತಾದೀನಂ ಅಭಾವೋತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಓಮಸವಾದಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೩೬. ತತಿಯೇ ಭಣ್ಡನಂ ಜಾತಂ ಏತೇಸನ್ತಿ ಭಣ್ಡನಜಾತಾ. ಪಿಸತೀತಿ ಪಿಸುಣಾ, ವಾಚಾ, ಸಮಗ್ಗೇ ಭಿನ್ನೇ ¶ ಕರೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಾಯ ವಾಚಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಪಿಸುಣೋ, ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ಪೇಸುಞ್ಞನ್ತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಇಧಾಪಿ ¶ ಜಾತಿಆದೀಹಿ ದಸಹಿ ವತ್ಥೂಹಿ ಪೇಸುಞ್ಞಂ ಉಪಸಂಹರನ್ತಸ್ಸೇವ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ, ಇತರೇಹಿ ಅಕ್ಕೋಸವತ್ಥೂಹಿ ದುಕ್ಕಟಂ. ಅನಕ್ಕೋಸವತ್ಥೂಹಿ ಪನ ಉಪಸಂಹರನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಮೇವಾತಿ ವದನ್ತಿ. ಜಾತಿಆದೀಹಿ ಅನಞ್ಞಾಪದೇಸೇನ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸುತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಉಪಸಂಹರಣಂ, ಪಿಯಕಮ್ಯತಾಭೇದಾಧಿಪ್ಪಾಯೇಸು ಅಞ್ಞತರತಾ, ತಸ್ಸ ವಿಜಾನನಾತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಪೇಸುಞ್ಞಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೪೫. ಚತುತ್ಥೇ ಪುರಿಮಬ್ಯಞ್ಜನೇನ ಸದಿಸನ್ತಿ ‘‘ರೂಪಂ ಅನಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅನಿಚ್ಚ-ಸದ್ದೇನ ಸದಿಸಂ ‘‘ವೇದನಾ ಅನಿಚ್ಚಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಅನಿಚ್ಚ-ಸದ್ದಂ ವದತಿ. ಅಕ್ಖರಸಮೂಹೋತಿ ಅವಿಭತ್ತಿಕೋ ವುತ್ತೋ. ಪದನ್ತಿ ವಿಭತ್ತಿಅನ್ತಂ ವುತ್ತಂ.

ಏಕಂ ಪದನ್ತಿ ಗಾಥಾಪದಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ. ಪದಗಣನಾಯಾತಿ ಗಾಥಾಪದಗಣನಾಯ. ಅಪಾಪುಣಿತ್ವಾತಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅಕಥೇತ್ವಾ. ಏತೇನ ಗಾಥಾಯ ಪಚ್ಛಿಮಪಾದೇ ವುಚ್ಚಮಾನೇ ಸಾಮಣೇರೋ ಪಠಮಪಾದಾದಿಂ ವದತಿ, ಆಪತ್ತಿಯೇವ, ತಸ್ಮಿಂ ನಿಸ್ಸದ್ದೇ ಏವ ಇತರೇನ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

ಅಟ್ಠಕಥಾನಿಸ್ಸಿತೋತಿ ಸಙ್ಗೀತಿತ್ತಯಾರುಳ್ಹಂ ಪೋರಾಣಟ್ಠಕಥಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ. ಇದಾನಿಪಿ ‘‘ಯಥಾಪಿ ದೀಪಿಕೋ ನಾಮ, ನಿಲೀಯಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹತೇ ಮಿಗೇ’’ತಿ (ಮಿ. ಪ. ೬.೧.೫; ವಿಸುದ್ಧಿ. ೧.೨೧೭; ದೀ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩೭೪; ಮ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೦೭; ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೧೬೫; ಪಟಿ. ಮ. ಅಟ್ಠ. ೨.೧.೧೬೩) ಏವಮಾದಿಕಂ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನಂ ಅತ್ಥೇವ, ಬುದ್ಧಘೋಸಾಚರಿಯಾದೀಹಿ ಪೋರಾಣಟ್ಠಕಥಾನಯೇನ ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಇಧ ಸಙ್ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ವದನ್ತಿ. ಪಾಳಿನಿಸ್ಸಿತೋತಿ ಉದಾನವಗ್ಗಸಙ್ಗಹಾದಿಕೋ. ವಿವಟ್ಟೂಪನಿಸ್ಸಿತನ್ತಿ ನಿಬ್ಬಾನನಿಸ್ಸಿತಂ. ಥೇರಸ್ಸಾತಿ ನಾಗಸೇನತ್ಥೇರಸ್ಸ. ಮಗ್ಗಕಥಾದೀನಿ ಪಕರಣಾನಿ.

೪೬. ಪಾಳಿಯಂ ಅಕ್ಖರಾಯಾತಿಆದಿ ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸೇನ ವುತ್ತಂ, ಅಕ್ಖರೇನಾತಿಆದಿನಾ ಅತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ.

೪೮. ಉಪಚಾರಂ ¶ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾತಿ ಪರಿಸಾಯ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಏಕತೋ ಠಿತಸ್ಸ ವಾ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ವಾ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಅಕಥೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಭಣನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ¶ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಸಚೇ ಪನ ದೂರೇ ನಿಸಿನ್ನಮ್ಪಿ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಭಣತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಏವ. ಓಪಾತೇತೀತಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇತಿ. ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನತಾ, ವುತ್ತಲಕ್ಖಣಧಮ್ಮಂ ಪದಸೋ ವಾಚನತಾ, ಏಕತೋ ಭಣನಞ್ಚಾತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಪದಸೋಧಮ್ಮಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೫೦-೫೧. ಪಞ್ಚಮೇ ತತ್ರಿದಂ ನಿದಸ್ಸನನ್ತಿ ಸೇಸೋ. ದಿರತ್ತತಿರತ್ತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ದಿರತ್ತಗ್ಗಹಣಂ ವಚನಾಲಙ್ಕಾರತ್ಥಂ, ನಿರನ್ತರಂ ತಿಸ್ಸೋವ ರತ್ತಿಯೋ ವಸಿತ್ವಾ ಚತುತ್ಥದಿವಸಾದೀಸು ಸಯನ್ತಸ್ಸೇವ ಆಪತ್ತಿ, ನ ಏಕನ್ತರಿಕಾದಿವಸೇನ ಸಯನ್ತಸ್ಸಾತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಮ್ಪೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ದಿರತ್ತವಿಸಿಟ್ಠಞ್ಹಿ ತಿರತ್ತಂ ವುಚ್ಚಮಾನಂ, ತೇನ ಅನನ್ತರಿಕಮೇವ ತಿರತ್ತಂ ದೀಪೇತೀತಿ. ಪಞ್ಚಹಿ ಛದನೇಹೀತಿ ಇಟ್ಠಕಸಿಲಾಸುಧಾತಿಣಪಣ್ಣೇಹಿ. ವಾಚುಗ್ಗತವಸೇನಾತಿ ಪಗುಣವಸೇನ. ದಿಯಡ್ಢಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧೋ ವಡ್ಢಕೀಹತ್ಥೇನ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಏಕೂಪಚಾರೋ ಏಕೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಅಬ್ಭೋಕಾಸಂ ಅನುಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅನುಪರಿಗಮನಯೋಗ್ಗೋ, ಏತಂ ಬಹುದ್ವಾರಮ್ಪಿ ಏಕೂಪಚಾರೋವ. ತತ್ಥ ಪನ ಕುಟ್ಟಾದೀಹಿ ರುನ್ಧಿತ್ವಾ ವಿಸುಂ ದ್ವಾರಂ ಯೋಜೇನ್ತಿ, ನಾನೂಪಚಾರೋ ಹೋತಿ. ಸಚೇ ಪನ ರುನ್ಧತಿ ಏವ, ವಿಸುಂ ದ್ವಾರಂ ನ ಯೋಜೇನ್ತಿ, ‘‘ಏತಮ್ಪಿ ಏಕೂಪಚಾರಮೇವ ಮತ್ತಿಕಾದೀಹಿ ಪಿಹಿತದ್ವಾರೋ ವಿಯ ಗಬ್ಭೋ’’ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಅಞ್ಞಥಾ ಗಬ್ಭೇ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪಮುಖಾದೀಸು ನಿಪನ್ನಾನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇಹಿ ಸಹಸೇಯ್ಯಾಪರಿಮುತ್ತಿಯಾ ಗಬ್ಭದ್ವಾರಂ ಮತ್ತಿಕಾದೀಹಿ ಪಿದಹಾಪೇತ್ವಾ ಉಟ್ಠಿತೇ ಅರುಣೇ ವಿವರಾಪೇನ್ತಸ್ಸಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ.

ತೇಸಂ ಪಯೋಗೇ ಪಯೋಗೇ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಆಪತ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ಕೇಚಿ ‘‘ಅನುಟ್ಠಹನೇನ ಅಕಿರಿಯಸಮುಟ್ಠಾನಾ ಆಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸಯನ್ತಸ್ಸ ಕಿರಿಯಾಭಾವಾ. ಇದಞ್ಹಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಸಿಯಾ ಕಿರಿಯಾಯ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ, ಸಿಯಾ ಅಕಿರಿಯಾಯ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ. ಕಿರಿಯಾಸಮುಟ್ಠಾನತಾ ಚಸ್ಸ ತಬ್ಬಹುಲವಸೇನ ವುತ್ತಾತಿ ವದತಿ. ಯಥಾ ಚೇತಂ, ಏವಂ ದಿವಾಸಯನಮ್ಪಿ. ಅನುಟ್ಠಹನೇನ, ಹಿ ದ್ವಾರಾಸಂವರಣೇನ ಚೇತಂ ಅಕಿರಿಯಸಮಉಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ಹೋತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಇದಞ್ಚ ಯುತ್ತಂ ವಿಯ ದಿಸ್ಸತಿ, ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

‘‘ಉಪರಿಮತಲೇನ ¶ ಸದ್ಧಿಂ ಅಸಮ್ಬದ್ಧಭಿತ್ತಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇದಂ ಸಮ್ಬದ್ಧಭಿತ್ತಿಕೇ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ ನತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ. ಉಪರಿಮತಲೇ ಸಯಿತಸ್ಸ ಸಙ್ಕಾ ಏವ ನತ್ಥೀತಿ ‘‘ಹೇಟ್ಠಾಪಾಸಾದೇ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ನಾನೂಪಚಾರೇತಿ ಬಹಿ ನಿಸ್ಸೇಣಿಯಾ ಆರೋಹಣೀಯೇ.

ಸಭಾಸಙ್ಖೇಪೇನಾತಿ ¶ ಸಭಾಕಾರೇನ. ‘‘ಅಡ್ಢಕುಟ್ಟಕೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಣ್ಠಾನಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಯತ್ಥ ತೀಸು ದ್ವೀಸು ವಾ ಪಸ್ಸೇಸು ಭಿತ್ತಿಯೋ ಬದ್ಧಾ, ಛದನಂ ವಾ ಅಸಮ್ಪತ್ತಾ ಅಡ್ಢಭಿತ್ತಿ, ಇದಂ ಅಡ್ಢಕುಟ್ಟಕಂ ನಾಮ. ವಾಳಸಙ್ಘಾಟೋ ನಾಮ ಪರಿಕ್ಖೇಪಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಥಮ್ಭಾದೀನಂ ಉಪರಿ ವಾಳರೂಪೇಹಿ ಕತಸಙ್ಘಾಟೋ. ಪರಿಕ್ಖೇಪಸ್ಸ ಬಹಿಗತೇತಿ ಏತ್ಥ ಯಸ್ಮಿಂ ಪಸ್ಸೇ ಪರಿಕ್ಖೇಪೋ ನತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ಸಚೇ ಭೂಮಿತೋ ವತ್ಥು ಉಚ್ಚಂ ಹೋತಿ, ಉಭತೋ ಉಚ್ಚವತ್ಥುತೋ ಹೇಟ್ಠಾ ಭೂಮಿಯಂ ನಿಬ್ಬಕೋಸಬ್ಭನ್ತರೇಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ ಏವ ತತ್ಥ ಸೇನಾಸನವೋಹಾರಾಭಾವತೋ. ಅಥ ವತ್ಥು ನೀಚಂ ಭೂಮಿಸಮಮೇವ ಸೇನಾಸನಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಿಮತಲೇ ತಿಟ್ಠತಿ, ತತ್ಥ ಪರಿಕ್ಖೇಪರಹಿತದಿಸಾಯ ನಿಬ್ಬಕೋಸಬ್ಭನ್ತರೇ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಆಪತ್ತಿ ಹೋತಿ, ಪರಿಚ್ಛೇದಾಭಾವತೋ ಪರಿಕ್ಖೇಪಸ್ಸ ಬಹಿ ಏವ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಪರಿಮಣ್ಡಲಂ ವಾತಿಆದಿ ಮಜ್ಝೇ ಉದಕಪತನತ್ಥಾಯ ಆಕಾಸಙ್ಗಣವನ್ತಂ ಸೇನಾಸನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಅಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಗಬ್ಭೂಪಚಾರೇತಿ ಏಕೇಕಗಬ್ಭಸ್ಸ ದ್ವೀಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಪಮುಖೇನ ಗಮನಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ದಿಯಡ್ಢಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧತೋ ಅನೂನಂ ಕುಟ್ಟಂ ಕತ್ವಾ ಆಕಾಸಙ್ಗಣೇನ ಪವೇಸಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಏವಂ ಅಕತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಗಬ್ಭಪರಿಕ್ಖೇಪೋತಿ ಚತುರಸ್ಸಪಾಸಾದಾದೀಸು ಸಮನ್ತಾ ಠಿತಗಬ್ಭಭಿತ್ತಿಯೋ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ.

ಪಾಟೇಕ್ಕಸನ್ನಿವೇಸಾತಿ ಏಕೇಕದಿಸಾಯ ಗಬ್ಭಪಾಳಿಯೋ ಇತರದಿಸಾಸು ಗಬ್ಭಪಾಳೀನಂ ಅಭಾವೇನ, ಭಾವೇಪಿ ವಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಭಿತ್ತಿಚ್ಛದನೇಹಿ ಅಸಮ್ಬನ್ಧತಾಯ ಪಾಟೇಕ್ಕಸನ್ನಿವೇಸಾ ನಾಮ ವುಚ್ಚತಿ. ತಂ…ಪೇ… ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ ತತ್ಥ ಪಾಚಿತ್ತಿಯೇನ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ, ನ ದುಕ್ಕಟೇನ. ತಾದಿಸಾಯ ಹಿ ಗಬ್ಭಪಾಳಿಯಾ ಪಮುಖಂ ತೀಸು ದಿಸಾಸು ಭಿತ್ತೀನಂ ಅಭಾವೇನ ಏಕದಿಸಾಯ ಗಬ್ಭಭಿತ್ತಿಮತ್ತೇನ ಸಬ್ಬಚ್ಛನ್ನಂ ಚೂಳಪರಿಚ್ಛನ್ನಂ ನಾಮ ಹೋತಿ. ತಸ್ಮಾ ದುಕ್ಕಟಮೇವ. ಯದಿ ಪನ ತಸ್ಸ ಪಮುಖಸ್ಸ ಇತರದಿಸಾಸುಪಿ ಏಕಿಸ್ಸಂ, ಸಬ್ಬಾಸು ವಾ ಭಿತ್ತಿಂ ಕರೋನ್ತಿ, ತದಾ ಸಬ್ಬಚ್ಛನ್ನಉಪಡ್ಢಪರಿಚ್ಛನ್ನಾದಿಭಾವತೋ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಮೇವ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಭೂಮಿಯಂ ವಿನಾ ಜಗತಿಯಾ ಪಮುಖಂ ಸನ್ಧಾಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಉಚ್ಚವತ್ಥುಂ ಅಕತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ಕತಗೇಹಸ್ಸ ಪಮುಖಂ ಸನ್ಧಾಯ ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯೇನ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಇದಂ ಕಥಿತಂ ¶ . ಉಚ್ಚವತ್ಥುಕಂ ಚೇ ಪಮುಖಂ ಹೋತಿ, ತೇನ ವತ್ಥುನಾ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸಙ್ಖ್ಯಮೇವ ಪಮುಖಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ತತ್ಥಾತಿ ಅನ್ಧಕಟ್ಠಕಥಾಯಂ. ಜಗತಿಯಾ ಪಮಾಣಂ ವತ್ವಾತಿ ಪಕತಿಭೂಮಿಯಾ ನಿಪನ್ನೋ ಯಥಾ ಜಗತಿಯಾ ಉಪರಿ ಸಯಿತಂ ನ ಪಸ್ಸತಿ, ಏವಂ ಉಚ್ಚಾತಿಉಚ್ಚವತ್ಥುಸ್ಸ ಉಬ್ಬೇಧಪ್ಪಮಾಣಂ ವತ್ವಾ. ಏಕದಿಸಾಯ ಉಜುಕಮೇವ ದೀಘಂ ಕತ್ವಾ ಸನ್ನಿವೇಸಿತೋ ಪಾಸಾದೋ ಏಕಸಾಲಸನ್ನಿವೇಸೋ. ದ್ವೀಸು, ತೀಸು ವಾ ಚತೂಸುಪಿ ವಾ ದಿಸಾಸು ಸಿಙ್ಘಾಟಕಸಣ್ಠಾನಾದಿವಸೇನ ಕತಾ ದ್ವಿಸಾಲಾದಿಸನ್ನಿವೇಸಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಸಾಲಪ್ಪಭೇದದೀಪನಮೇವ ಚೇತ್ಥ ಪುರಿಮತೋ ವಿಸೇಸೋತಿ. ಪರಿಕ್ಖೇಪೋ ವಿದ್ಧಸ್ತೋತಿ ಪಮುಖಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖೇಪಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ.

೫೩. ಉಪಡ್ಢಚ್ಛನ್ನಉಪಡ್ಢಪರಿಚ್ಛನ್ನಂ ಸೇನಾಸನಂ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ ಆದಿಂ ವತ್ವಾ ಪಾಳಿಯಂ ದಸ್ಸಿತತ್ತಾ ತತೋ ¶ ಅಧಿಕಂ ಸಬ್ಬಚ್ಛನ್ನಉಪಡ್ಢಪರಿಚ್ಛನ್ನಾದಿಕಮ್ಪಿ ಸಬ್ಬಂ ಪಾಳಿಯಂ ಅವುತ್ತಮ್ಪಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸೇವ ವತ್ಥುಭಾವೇನ ದಸ್ಸಿತಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ಪಣ್ಣತ್ತಿವಜ್ಜತ್ತಾ, ಗರುಕೇ ಠಾತಬ್ಬತೋ ಚಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಸತ್ತ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನೀತಿ ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಪಾಚಿತ್ತಿಯದ್ವಯಂ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ಏಕತ್ತೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ವುತ್ತಂ.

೫೪. ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ತತಿಯಾಯ ರತ್ತಿಯಾ ಪುರಾರುಣಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪುನ ವಸತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಉಕ್ಕಟ್ಠವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ಅನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪನ ಪುರಾರುಣಾ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋಛದನೇ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸಾಪಿ ಪುನದಿವಸೇ ಸಹಸೇಯ್ಯೇನ ಅನಾಪತ್ತಿ ಏವ. ಸೇನಮ್ಬಮಣ್ಡಪವಣ್ಣಂ ಹೋತೀತಿ ಸೀಹಳದೀಪೇ ಕಿರ ಉಚ್ಚವತ್ಥುಕೋ ಸಬ್ಬಚ್ಛನ್ನೋ ಸಬ್ಬಅಪರಿಚ್ಛನ್ನೋ ಏವಂನಾಮಕೋ ಸನ್ನಿಪಾತಮಣ್ಡಪೋ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ. ಏತ್ಥ ಚತುತ್ಥಭಾಗೋ ಚೂಳಕಂ, ದ್ವೇ ಭಾಗಾ ಉಪಡ್ಢಂ, ತೀಸು ಭಾಗೇಸು ದ್ವೇ ಭಾಗಾ ಯೇಭುಯ್ಯನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಚೂಳಕಚ್ಛನ್ನಪರಿಚ್ಛನ್ನತಾದೀನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯವತ್ಥುಕಸೇನಾಸನಂ, ತತ್ಥ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಸಹ ನಿಪಜ್ಜನಂ, ಚತುತ್ಥದಿವಸೇ ಸೂರಿಯತ್ಥಙ್ಗಮನನ್ತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಸಹಸೇಯ್ಯಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೬. ದುತಿಯಸಹಸೇಯ್ಯಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ

೫೫. ಛಟ್ಠೇ ಮಾತುಗಾಮೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಚತುತ್ಥದಿವಸೇ ಸಯನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಇಮಿನಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ಏಕಾವ ಆಪತ್ತಿ. ಕೇಚಿ ಪನ ಪುರಿಮಸಿಕ್ಖಾಪದೇನಾಪೀತಿ ದ್ವೇ ಆಪತ್ತಿಯೋ ವದನ್ತಿ, ತಂ ನ ಯುತ್ತಂ ‘‘ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನಾ’’ತಿ ಅನಿತ್ಥಿಲಿಙ್ಗೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ನಪುಂಸಕೇನ ¶ ಪನ ಚತುತ್ಥದಿವಸೇ ಸಯನ್ತಸ್ಸ ಸದುಕ್ಕಟಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ವತ್ತುಂ ಯುತ್ತಂ. ಕಿಞ್ಚಾಪೇತ್ಥ ಪಾಳಿಯಂ ಪಣ್ಡಕವಸೇನೇವ ದುಕ್ಕಟಂ ವುತ್ತಂ, ತದನುಲೋಮಿಕಾ ಪನ ಪುರಿಸಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕೇನ ಸಹ ಸಯನ್ತಸ್ಸ ಇಮಿನಾ ದುಕ್ಕಟಂ, ಪುರಿಮೇನ ಚತುತ್ಥದಿವಸೇ ಸದುಕ್ಕಟಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ. ಇತ್ಥಿಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕೋ ಇತ್ಥಿಗತಿಕೋವಾತಿ ಅಯಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಖನ್ತಿ. ಮತಿತ್ಥಿಯಾ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ವದನ್ತಿ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯವತ್ಥುಕಸೇನಾಸನಂ, ತತ್ಥ ಮಾತುಗಾಮೇನ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಪಜ್ಜನಂ, ಸೂರಿಯತ್ಥಙ್ಗಮನನ್ತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ದುತಿಯಸಹಸೇಯ್ಯಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೬೦. ಸತ್ತಮೇ ನ ಯಕ್ಖೇನಾತಿಆದೀನಂ ‘‘ಅಞ್ಞತ್ರ ವಿಞ್ಞುನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಞ್ಞತ್ರ ವಿಞ್ಞುನಾ ¶ ಪುರಿಸವಿಗ್ಗಹೇನ, ನ ಯಕ್ಖಾದಿನಾಪೀತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ತಾದಿಸೇನಪಿ ಹಿ ಸಹ ಠಿತಾಯ ದೇಸೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ತಂತಂದೇಸಭಾಸಾಯ ಅತ್ಥಂ ಯಥಾರುಚಿ ವಟ್ಟತಿ ಏವ.

ಇರಿಯಾಪಥಾಪರಿವತ್ತನಂ, ಪುರಿಸಂ ವಾ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥೂಪಚಾರೇ ಅಪಕ್ಕೋಸಾಪನಂ ಏತ್ಥ ಅಕಿರಿಯಾ. ವುತ್ತಲಕ್ಖಣಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಛನ್ನಂ ವಾಚಾನಂ ಉಪರಿ ದೇಸನಾ, ವುತ್ತಲಕ್ಖಣೋ ಮಾತುಗಾಮೋ, ಇರಿಯಾಪಥಪಅವತ್ತನಾಭಾವೋ, ವಿಞ್ಞೂಪುರಿಸಾಭಾವೋ, ಅಪಞ್ಹವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ಪಞ್ಚ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಧಮ್ಮದೇಸನಾಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೭೭. ಅಟ್ಠಮೇ ಅನ್ತರಾತಿ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಕಾಲತೋ ಪುಬ್ಬೇಪಿ. ಅತಿಕಡ್ಢಿಯಮಾನೇನಾತಿ ‘‘ವದಥ, ಭನ್ತೇ, ಕಿಂ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಅಧಿಗತ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ನಿಪ್ಪೀಳಿಯಮಾನೇನ ಅತಿಬದ್ಧಿಯಮಾನೇನ. ತಥಾರೂಪೇ ಪಚ್ಚಯೇ ಸತಿ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ. ಸುತಪರಿಯತ್ತಿಸೀಲಗುಣನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅತ್ಥಕುಸಲತಾ ಸುತಗುಣೋ, ಪಾಳಿಪಾಠಕುಸಲತಾ ಪರಿಯತ್ತಿಗುಣೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ‘‘ಚಿತ್ತಕ್ಖೇಪಸ್ಸ ವಾ ಅಭಾವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಖಿತ್ತಚಿತ್ತವೇದನಾಟ್ಟತಾಪಿ ಅರಿಯಾನಂ ನತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

ಪುಬ್ಬೇ ¶ ಅವುತ್ತೇಹೀತಿ ಚತುತ್ಥಪಾರಾಜಿಕೇ ಅವುತ್ತೇಹಿ. ಇದಞ್ಚ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಣ್ಣತ್ತಿಅಜಆನನವಸೇನ ಏಕನ್ತತೋ ಅಚಿತ್ತಕಸಮುಟ್ಠಾನಮೇವ ಹೋತಿ ಅರಿಯಾನಂ ಪಣ್ಣತ್ತಿವೀತಿಕ್ಕಮಾಭಾವಾ. ಝಾನಲಾಭೀನಞ್ಚ ಸತ್ಥು ಆಣಾವೀತಿಕ್ಕಮಪಟಿಘಚಿತ್ತಸ್ಸ ಝಾನಪರಿಹಾನತೋ ಭೂತಾರೋಚನಂ ನ ಸಮ್ಭವತಿ. ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಸ್ಸ ಭೂತತಾ, ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಆರೋಚನಂ, ತಙ್ಖಣವಿಜಾನನಾ, ಅನಞ್ಞಾಪದೇಸೋತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ಚತ್ತಾರಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಭೂತಾರೋಚನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೯. ದುಟ್ಠುಲ್ಲಾರೋಚನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ

೭೮. ನವಮೇ ತತ್ಥ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ತತ್ಥ ಕಸ್ಸಚಿ ಮತಿ ಏವಂ ಭವೇಯ್ಯ. ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನಮೇವ ಉಪಪತ್ತಿತೋ ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಪತಿಟ್ಠಪೇನ್ತೋ ‘‘ಇಮಿನಾಪಿ ಚೇತ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ.

೮೨. ಆದಿತೋ ಪಞ್ಚ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನೀತಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದೀನಿ ಪಞ್ಚ. ಸೇಸಾನೀತಿ ವಿಕಾಲಭೋಜನಾದೀನಿ ¶ . ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಆದಿ ಅಜ್ಝಾಚಾರೋವ. ಅನ್ತಿಮವತ್ಥುಂ ಅನಜ್ಝಾಪನ್ನಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸವತ್ಥುಕೋ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ, ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಆರೋಚನಂ, ಭಿಕ್ಖುಸಮ್ಮುತಿಯಾ ಅಭಾವೋತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ದುಟ್ಠುಲ್ಲಾರೋಚನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೮೬. ದಸಮೇ ಅಪ್ಪಪಂಸುಮತ್ತಿಕಾಯ ಪಥವಿಯಾ ಅನಾಪತ್ತಿವತ್ಥುಭಾವೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ಉಪಡ್ಢಪಂಸುಮತ್ತಿಕಾಯಪಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಮೇವಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ನ ಹೇತಂ ದುಕ್ಕಟವತ್ಥೂತಿ ಸಕ್ಕಾ ವತ್ತುಂ ಜಾತಾಜಾತವಿನಿಮುತ್ತಾಯ ತತಿಯಪಥವಿಯಾ ಅಭಾವತೋ.

ವಟ್ಟತೀತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಪೋಕ್ಖರಣಿಂ ಖಣಾತಿ ಓಕಾಸಸ್ಸ ಅನಿಯಮಿತತ್ತಾ ವಟ್ಟತಿ. ಇಮಂ ವಲ್ಲಿಂ ಖಣಾತಿ ಪಥವೀಖಣನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತತ್ತಾ ಇಮಿನಾವ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ಆಪತ್ತಿ, ನ ಭೂತಗಾಮಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ. ಉಭಯಮ್ಪಿ ¶ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತೇ ಪನ ದ್ವೇಪಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾ ಹೋನ್ತಿ. ಉದಕಪಪ್ಪಟಕೋತಿ ಉದಕೇ ಅನ್ತೋಭೂಮಿಯಂ ಪವಿಟ್ಠೇ ತಸ್ಸ ಉಪರಿಭಾಗಂ ಛಾದೇತ್ವಾ ತನುಕಪಂಸು ವಾ ಮತ್ತಿಕಾ ವಾ ಪಟಲಂ ಹುತ್ವಾ ಪತಮಾನಾ ತಿಟ್ಠತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಉದಕೇ ಸುಕ್ಖೇಪಿ ತಂ ಪಟಲಂ ವಾತೇನ ಚಲಮಾನಾ ತಿಟ್ಠತಿ, ತಂ ಉದಕಪಪ್ಪಟಕೋ ನಾಮ.

ಅಕತಪಬ್ಭಾರೇತಿ ಅವಳಞ್ಜನಟ್ಠಾನದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ. ತಾದಿಸೇ ಏವ ಹಿ ವಮ್ಮಿಕಸ್ಸ ಸಮ್ಭವೋತಿ. ಮೂಸಿಕುಕ್ಕರಂ ನಾಮ ಮೂಸಿಕಾಹಿ ಖನಿತ್ವಾ ಬಹಿ ಕತಪಂಸುರಾಸಿ. ಅಚ್ಛದನನ್ತಿಆದಿವುತ್ತತ್ತಾ ಉಜುಕಂ ಆಕಾಸತೋ ಪತಿತವಸ್ಸೋದಕೇನ ಓವಟ್ಠಮೇವ ಜಾತಪಥವೀ ಹೋತಿ, ನ ಛದನಾದೀಸು ಪತಿತ್ವಾ ತತೋ ಪವತ್ತಉದಕೇನ ತಿನ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಮಣ್ಡಪತ್ಥಮ್ಭನ್ತಿ ಸಾಖಾಮಣ್ಡಪತ್ಥಮ್ಭಂ. ಉಚ್ಚಾಲೇತ್ವಾತಿ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ. ತತೋತಿ ಪುರಾಣಸೇನಾಸನತೋ.

೮೮. ಮಹಾಮತ್ತಿಕನ್ತಿ ಭಿತ್ತಿಲೇಪನಂ. ಜಾತಪಥವಿತಾ, ತಥಾಸಞ್ಞಿತಾ, ಖಣನಖಣಾಪನಾನಂ ಅಞ್ಞತರನ್ತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಪಥವೀಖಣನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೮೯. ದುತಿಯವಗ್ಗಸ್ಸ ¶ ಪಠಮೇ ನಿಗ್ಗಹೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋತಿ ಸಾಖಟ್ಠಕವಿಮಾನೇ ಸಾಖಾಯ ಛಿಜ್ಜಮಾನಾಯ ಛಿಜ್ಜನ್ತೇ ತತ್ಥ ಅಛೇದನತ್ಥಾಯ ದೇವತಾಯ ಉಪನೀತಂ ಪುತ್ತಂ ದಿಸ್ವಾಪಿ ಕುಠಾರಿನಿಕ್ಖೇಪವೇಗಂ ನಿವತ್ತೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ರುಕ್ಖಧಮ್ಮೇತಿ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಪವತ್ತಿಯಂ. ರುಕ್ಖಾನಂ ವಿಯ ಛೇದನಾದೀಸು ಅಕುಪ್ಪನಞ್ಹಿ ರುಕ್ಖಧಮ್ಮೋ ನಾಮ.

ಉಪ್ಪತಿತನ್ತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಂ. ಭನ್ತನ್ತಿ ಧಾವನ್ತಂ. ವಾರಯೇತಿ ನಿಗ್ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ. ಇತರೋತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಕೋಧಂ ಅನಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ರಾಜಉಪರಾಜಾದೀನಂ ರಸ್ಮಿಮತ್ತಗ್ಗಾಹಕಜನೋ ವಿಯ ನ ಉತ್ತಮಸಾರಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಿಸಟಂ ಸಪ್ಪವಿಸನ್ತಿ ಸರೀರೇ ದಾಠಾವಣಾನುಸಾರೇನ ವಿತ್ಥಿಣ್ಣಂ ಬ್ಯಾಪೇತ್ವಾ ಠಿತಂ ಕಣ್ಹಸಪ್ಪವಿಸಂ ವಿಯ. ಜಹಾತಿ ಓರಪಾರನ್ತಿ ಪಞ್ಚೋರಮ್ಭಾಗಿಯಸಞ್ಞೋಜನಾನಿ ತತಿಯಮಗ್ಗೇನ ಜಹಾತಿ. ‘‘ಓರಪಾರ’’ನ್ತಿ ಹಿ ಓರಿಮತೀರಂ ವುಚ್ಚತಿ ¶ . ಅಥ ವಾ ಸೋತಿ ತತಿಯಮಗ್ಗೇನ ಕೋಧಂ ವಿನೇತ್ವಾ ಠಿತೋ ಭಿಕ್ಖು ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ಓರಪಾರಂ ಜಹಾತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ತತ್ಥ ಓರಂ ನಾಮ ಸಕತ್ತಭಾವೋ, ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾನಿ ವಾ ಆಯತನಾನಿ. ಪಾರಂ ನಾಮ ಪರಅತ್ತಭಾವೋ, ಬಾಹಿರಾನಿ ವಾ ಆಯತನಾನಿ. ತದುಭಯೇ ಪನ ಛನ್ದರಾಗಂ ಜಹನ್ತೋ ‘‘ಜಹಾತಿ ಓರಿಮಪಾರ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

೯೦. ಭವನ್ತೀತಿ ವಡ್ಢನ್ತಿ. ಅಹುವುನ್ತೀತಿ ಬಭೂವು. ತೇನಾಹ ‘‘ಜಾತಾ ವಡ್ಢಿತಾ’’ತಿ. ಭೂತಾನಂ ಗಾಮೋತಿ ಮಹಾಭೂತಾನಂ ಹರಿತತಿಣಾದಿಭಾವೇನ ಸಮಗ್ಗಾನಂ ಸಮೂಹೋ. ತಬ್ಬಿನಿಮುತ್ತಸ್ಸ ಗಾಮಸ್ಸ ಅಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಭೂತಾ ಏವ ವಾ ಗಾಮೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಪಾತಬ್ಯ-ಸದ್ದಸ್ಸ ಪಾ ಪಾನೇತಿ ಧಾತ್ವತ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬತಾ’’ತಿ. ಸಾ ಚ ಪಾತಬ್ಯತಾ ಛೇದನಾದಿ ಏವ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ತಸ್ಸಾ…ಪೇ… ಭೂತಗಾಮಸ್ಸ ಜಾತಾ ಛೇದನಾದಿಪಚ್ಚಯಾ’’ತಿ.

೯೧. ಜಾತ-ಸದ್ದೋ ಏತ್ಥ ವಿಜಾತಪರಿಯಾಯೋತಿ ‘‘ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾತಾ ಇತ್ಥೀ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ಪಸೂತವಚನೋತಿ ಆಹ ‘‘ಪಸೂತಾನೀ’’ತಿ, ನಿಬ್ಬತ್ತಪಣ್ಣಮೂಲಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ತಾನಿ ¶ ದಸ್ಸೇನ್ತೋತಿ ತಾನಿ ಬೀಜಾನಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ. ಕಾರಿಯದಸ್ಸನಮುಖೇನೇವ ಕಾರಣಞ್ಚ ಗಹಿತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಬೀಜತೋ ನಿಬ್ಬತ್ತೇನ ಬೀಜಂ ದಸ್ಸಿತ’’ನ್ತಿ.

೯೨. ‘‘ಬೀಜತೋ ಸಮ್ಭೂತೋ ಭೂತಗಾಮೋ ಬೀಜ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಉತ್ತರಪದಲೋಪೇನ ‘‘ಪದುಮಗಚ್ಛತೋ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ಪುಪ್ಫಂ ಪದುಮ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ವಿಯಾಯಂ ವೋಹಾರೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಯಂ ಬೀಜಂ ಭೂತಗಾಮೋ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಪಣ್ಣಮೂಲಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ. ಯಥಾರುತನ್ತಿ ಯಥಾಪಾಠಂ.

‘‘ಸಞ್ಚಿಚ್ಚಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಸರೀರೇ ಲಗ್ಗಭಾವಂ ಞತ್ವಾಪಿ ಉಟ್ಠಹತಿ, ‘‘ತಂ ಉದ್ಧರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿಸಞ್ಞಾಯ ಅಭಾವತೋ ವಟ್ಟತಿ. ಅನನ್ತಕ-ಗ್ಗಹಣೇನ ಸಾಸಪಮತ್ತಿಕಾ ಗಹಿತಾ, ನಾಮಞ್ಹೇತಂ ತಸ್ಸಾ ಸೇವಾಲಜಾತಿಯಾ. ಮೂಲಪಣ್ಣಾನಂ ಅಭಾವೇನ ‘‘ಅಸಮ್ಪುಣ್ಣಭೂತಗಾಮೋ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಸೋ ಬೀಜಗಾಮೇನ ಸಙ್ಗಹಿತೋತಿ. ಅವಡ್ಢಮಾನೇಪಿ ಭೂತಗಾಮಮೂಲಕತ್ತಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಮೂಲಕಭೂತಗಾಮೇ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ. ನಾಳಿಕೇರಸ್ಸ ಆವೇಣಿಕಂ ಕತ್ವಾ ವದತಿ.

ಸೇಲೇಯ್ಯಕಂ ¶ ನಾಮ ಸಿಲಾಯ ಸಮ್ಭೂತಾ ಏಕಾ ಗನ್ಧಜಾತಿ. ಪುಪ್ಫಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾತಿ ವಿಕಸಿತಕಾಲತೋ ಪಭುತಿ. ಛತ್ತಕಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋತಿ ವಿಕಸಿತಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ. ಮಕುಳಂ ಪನ ರುಕ್ಖತ್ತಚಂ ಅಕೋಪೇನ್ತೇನಪಿ ಗಹೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಫುಲ್ಲಂ ವಟ್ಟತಿ. ಹತ್ಥಕುಕ್ಕುಚ್ಚೇನಾತಿ ಹತ್ಥಚಾಪಲ್ಲೇನ.

‘‘ಪಾನೀಯಂ ನ ವಾಸೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಅತ್ತನೋ ಪಿವನಪಾನೀಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ಅಞ್ಞೇಸಂ ಪನ ವಟ್ಟತಿ ಅನುಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ. ತೇನಾಹ ‘‘ಅತ್ತನಾ ಖಾದಿತುಕಾಮೇನಾ’’ತಿ. ಯೇಸಂ ರುಕ್ಖಾನಂ ಸಾಖಾ ರುಹತೀತಿ ಮೂಲಂ ಅನೋತಾರೇತ್ವಾ ಪಣ್ಣಮತ್ತನಿಗ್ಗಮನಮತ್ತೇನಪಿ ವಡ್ಢತಿ. ತತ್ಥ ಕಪ್ಪಿಯಮ್ಪಿ ಅಕರೋನ್ತೋ ಛಿನ್ನನಾಳಿಕೇರವೇಳುದಣ್ಡಾದಯೋ ಕೋಪೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

‘‘ಚಙ್ಕಮಿತಟ್ಠಾನಂ ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಕೇವಲಂ ಚಙ್ಕಮನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ವಾ ಮಗ್ಗಗಮನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ವಾ ಅಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ, ತಿಣಾನಂ ಉಪರಿ ನಿಸೀದನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ನಿಸೀದನ್ತಸ್ಸ ಚ ದೋಸೋ ನತ್ಥಿ.

ಸಮಣಕಪ್ಪೇಹೀತಿ ಸಮಣಾನಂ ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇಹಿ, ಅಬೀಜನಿಬ್ಬಟ್ಟಬೀಜಾನಿಪಿ ಕಪ್ಪಿಯಭಾವತೋ ‘‘ಸಮಣಕಪ್ಪಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತಾನಿ. ಅಬೀಜಂ ನಾಮ ತರುಣಅಮ್ಬಫಲಾದೀನಿ. ನಿಬ್ಬಟ್ಟೇತಬ್ಬಂ ವಿಯೋಜೇತಬ್ಬಂ ಬೀಜಂ ಯಸ್ಮಿಂ, ತಂ ಪನಸಾದಿ ನಿಬ್ಬಟ್ಟಬೀಜಂ ನಾಮ. ಕಪ್ಪಿಯನ್ತಿ ವತ್ವಾವಾತಿ ಪುಬ್ಬಕಾಲಕಿರಿಯಾವಸೇನ ವುತ್ತೇಪಿ ವಚನಕ್ಖಣೇವ ಅಗ್ಗಿಸತ್ಥಾದಿನಾ ಬೀಜಗಾಮೇ ವಣಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ವಚನತೋ ಪನ ಪುಬ್ಬೇ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ತಞ್ಚ ದ್ವಿಧಾ ಅಕತ್ವಾ ಛೇದನಭೇದನಮೇವ ದಸ್ಸೇತಬ್ಬಂ. ಕರೋನ್ತೇನ ಚ ಭಿಕ್ಖುನಾ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ¶ ಯಾಯ ಕಾಯಚಿ ಭಾಸಾಯ ವುತ್ತೇಯೇವ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಬೀಜಗಾಮಪರಿಮೋಚನತ್ಥಂ ಪುನ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕಾರೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಕಾರಾಪನಸ್ಸ ಪಠಮಮೇವ ಅಧಿಕತತ್ತಾ. ‘‘ಕಟಾಹೇಪಿ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಕಟಾಹತೋ ನೀಹತಾಯ ಮಿಞ್ಜಾಯ ವಾ ಬೀಜೇ ವಾ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ವಿಜ್ಝಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ ಏವ. ಭೂತಗಾಮೋ, ಭೂತಗಾಮಸಞ್ಞಿತಾ, ವಿಕೋಪನಂ ವಾ ವಿಕೋಪಾಪನಂ ವಾತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಭೂತಗಾಮಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೯೪. ದುತಿಯೇ ಅಞ್ಞಂ ವಚನನ್ತಿ ಯಂ ದೋಸವಿಭಾವನತ್ಥಂ ಪರೇಹಿ ವುತ್ತವಚನಂ ತಂ ತಸ್ಸ ಅನನುಚ್ಛವಿಕೇನ ಅಞ್ಞೇನ ವಚನೇನ ಪಟಿಚರತಿ.

೯೮. ಯದೇತಂ ¶ ಅಞ್ಞೇನಞ್ಞಂ ಪಟಿಚರಣವಸೇನ ಪವತ್ತವಚನಂ, ತದೇವ ಪುಚ್ಛಿತಮತ್ಥಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ವದತಿ ಪಕಾಸೇತೀತಿ ಅಞ್ಞವಾದಕನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಅಞ್ಞೇನಞ್ಞಂ ಪಟಿಚರಣಸ್ಸೇತಂ ನಾಮ’’ನ್ತಿ. ತುಣ್ಹೀಭೂತಸ್ಸೇತಂ ನಾಮನ್ತಿ ತುಣ್ಹೀಭಾವಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ, ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ. ಅಞ್ಞವಾದಕಂ ಆರೋಪೇತುನ್ತಿ ಅಞ್ಞವಾದೇ ಆರೋಪೇತುಂ. ವಿಹೇಸಕನ್ತಿ ವಿಹೇಸಕತ್ತಂ.

೯೯. ಪಾಳಿಯಂ ನ ಉಗ್ಘಾಟೇತುಕಾಮೋತಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತುಕಾಮೋ.

೧೦೦. ಅನಾರೋಪಿತೇ ಅಞ್ಞವಾದಕೇತಿ ವುತ್ತದುಕ್ಕಟಂ ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತಅಞ್ಞೇನಞ್ಞಪಟಿಚರಣವಸೇನ ಯುಜ್ಜತಿ, ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಆಗತನಯೇನ ಪನ ಮುಸಾವಾದೇನ ಅಞ್ಞೇನಞ್ಞಂ ಪಟಿಚರನ್ತಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ ದುಕ್ಕಟಂ, ಆರೋಪಿತೇ ಇಮಿನಾವ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಮುಸಾವಾದಪಾಚಿತ್ತಿಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯದ್ವಯ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ, ವೀಮಂಸಿತಬ್ಬಂ. ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸಪಿ ಮುಸಾವಾದೇ ಇಮಿನಾವ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಧಮ್ಮಕಮ್ಮೇನ ಆರೋಪಿತತಾ, ಆಪತ್ತಿಯಾ ವಾ ವತ್ಥುನಾ ವಾ ಅನುಯುಞ್ಜಿಯಮಾನತಾ, ಛಾದೇತುಕಾಮತಾಯ ಅಞ್ಞೇನಞ್ಞಂ ಪಟಿಚರಣಂ, ತುಣ್ಹೀಭಾವೋ ಚಾತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಅಞ್ಞವಾದಕಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೦೩. ತತಿಯೇ ¶ ಚಿನ್ತಾಯನತ್ಥಸ್ಸ ಝೇ-ಧಾತುಸ್ಸ ಅನೇಕತ್ಥತಾಯ ಓಲೋಕನತ್ಥಸಮ್ಭವತೋ ವುತ್ತಂ ‘‘ಓಲೋಕಾಪೇನ್ತೀ’’ತಿ. ಛನ್ದಾಯಾತಿ ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸೋತಿ ಆಹ ‘‘ಛನ್ದೇನಾ’’ತಿ.

೧೦೫. ಭಿಕ್ಖುಂ ಲಾಮಕತೋ ಚಿನ್ತಾಪನತ್ಥಂ ಅಞ್ಞೇಸಂ ತಂ ಅವಣ್ಣಕಥನಂ ಉಜ್ಝಾಪನಂ ನಾಮ. ಅಞ್ಞೇಸಂ ಪನ ಅವತ್ವಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸಮುಲ್ಲಪನವಸೇನ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದೋಸಪ್ಪಕಾಸನಂ ಖಿಯ್ಯನಂ ನಾಮಾತಿ ಅಯಮೇತೇಸಂ ಭೇದೋ.

೧೦೬. ಅಞ್ಞಂ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ಉಜ್ಝಾಪೇತೀತಿ ಅಞ್ಞೇನ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಉಜ್ಝಾಪೇತಿ. ತಸ್ಸ ವಾ ತಂ ಸನ್ತಿಕೇತಿ ತಸ್ಸ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ತಂ ಸಙ್ಘೇನ ಸಮ್ಮತಂ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ಖಿಯ್ಯತಿ. ಇಧಾಪಿ ಮುಸಾವಾದೇನ ಉಜ್ಝಾಪನಾದೀನಂ ಸಮ್ಭವತೋ ದುಕ್ಕಟಟ್ಠಾನಾನಿ ಚ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ ಚ ಇಮಿನಾ ಏವ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ವುತ್ತಾತಿ ¶ ವೇದಿತಬ್ಬಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಮುಸಾವಾದಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸ ಅನಿವತ್ತಿತೋ. ಧಮ್ಮಕಮ್ಮೇನ ಸಮ್ಮತತಾ, ಉಪಸಮ್ಪನ್ನತಾ, ಅಗತಿಗಮನಾಭಾವೋ, ತಸ್ಸ ಅವಣ್ಣಕಾಮತಾ, ಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ವದತಿ. ತಸ್ಸ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನತಾ, ಉಜ್ಝಾಪನಂ ವಾ ಖಿಯ್ಯನಂ ವಾತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ಛ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಉಜ್ಝಾಪನಕಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೧೦. ಚತುತ್ಥೇ ಅಪಞ್ಞಾತೇತಿ ಅಪ್ಪಸಿದ್ಧೇ. ಇಮಂ ಪನ ಅಟ್ಠ ಮಾಸೇ ಮಣ್ಡಪಾದೀಸು ಠಪನಸಙ್ಖಾತಂ ಅತ್ಥವಿಸೇಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಭಗವತಾ ಪಠಮಮೇವ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞತ್ತನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಟ್ಠಮಾಸೇ’’ತಿಆದಿವಚನೇನ ಅನುಪಞ್ಞತ್ತಿಸದಿಸೇನ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ವಿಸುಂ ಅನುಪಞ್ಞತ್ತಿ ನ ವುತ್ತಾ. ಪರಿವಾರೇ ಪನೇತಂ ಅನುಜಾನನವಚನಂ ಅನುಪಞ್ಞತ್ತಿಟ್ಠಾನನ್ತಿ ‘‘ಏಕಾ ಅನುಪಞ್ಞತ್ತೀ’’ತಿ (ಪರಿ. ೬೫-೬೭) ವುತ್ತಂ.

ನವವಾಯಿಮೋತಿ ಅಧುನಾ ಸುತ್ತೇನ ವೀತಕಚ್ಛೇನ ಪಲಿವೇಠಿತಮಞ್ಚೋ. ಓನದ್ಧೋತಿ ಕಪ್ಪಿಯಚಮ್ಮೇನ ಓನದ್ಧೋ. ತೇ ಹಿ ವಸ್ಸೇನ ಸೀಘಂ ನ ನಸ್ಸನ್ತಿ. ‘‘ಉಕ್ಕಟ್ಠಅಬ್ಭೋಕಾಸಿಕೋ’’ತಿ ಇದಂ ತಸ್ಸ ಸುಖಪಟಿಪತ್ತಿದಸ್ಸನಮತ್ತಂ, ಉಕ್ಕಟ್ಠಸ್ಸಾಪಿ ಪನ ಚೀವರಕುಟಿ ವಟ್ಟತೇವ. ಕಾಯಾನುಗತಿಕತ್ತಾತಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ ತತ್ಥೇವ ನಿಸೀದನಭಾವಂ ದೀಪೇತಿ, ತೇನ ಚ ವಸ್ಸಭಯೇನ ಸಯಂ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ ¶ . ಅಬ್ಭೋಕಾಸಿಕಾನಂ ತೇಮನತ್ಥಾಯ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ದಾಯಕೇಹಿ ದಿನ್ನಮ್ಪಿ ಅತ್ತಾನಂ ರಕ್ಖನ್ತೇನ ರಕ್ಖಿತಬ್ಬಮೇವ.

‘‘ವಲಾಹಕಾನಂ ಅನುಟ್ಠಿತಭಾವಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಗಿಮ್ಹಾನೇಪಿ ಮೇಘೇ ಉಟ್ಠಿತೇ ಅಬ್ಭೋಕಾಸೇ ನಿಕ್ಖಿಪಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ದೀಪೇತಿ. ತತ್ರ ತತ್ರಾತಿ ಚೇತಿಯಙ್ಗಣಾದಿಕೇ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಅಬ್ಭೋಕಾಸೇ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಾ. ಮಜ್ಝತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಾದಟ್ಠಾನಾಭಿಮುಖಾತಿ ಯತ್ಥ ಸಮನ್ತತೋ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ಅಙ್ಗಣಮಜ್ಝೇ ಸಬ್ಬದಾ ಕಚವರಸ್ಸ ಸಙ್ಕಡ್ಢನೇನ ಮಜ್ಝೇ ವಾಲಿಕಾ ಸಞ್ಚಿತಾ ಹೋತಿ. ತತ್ಥ ಕತ್ತಬ್ಬವಿಧಿದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ. ಉಚ್ಚವತ್ಥುಪಾದಟ್ಠಾನಾಭಿಮುಖಂ ವಾ ವಾಲಿಕಾ ಹರಿತಬ್ಬಾ. ಯತ್ಥ ವಾ ಪನ ಕೋಣೇಸು ವಾಲಿಕಾ ಸಞ್ಚಿತಾ, ತತ್ಥ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಪರದಿಸಾಭಿಮುಖಾ ಹರಿತಬ್ಬಾತಿ ಕೇಚಿ ಅತ್ಥಂ ವದನ್ತಿ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಸಮ್ಮಟ್ಠಟ್ಠಾನಸ್ಸ ¶ ಪದವಳಞ್ಜೇನ ಅವಿಕೋಪನತ್ಥಾಯ ಸಯಂ ಅಸಮ್ಮಟ್ಠಟ್ಠಾನೇ ಠತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪಾದಾಭಿಮುಖಂ ವಾಲಿಕಾ ಹರಿತಬ್ಬಾತಿ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ, ತತ್ಥ ‘‘ಮಜ್ಝತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾ’’ತಿ ವಚನಸ್ಸ ಪಯೋಜನಂ ನ ದಿಸ್ಸತಿ.

೧೧೧. ವಙ್ಕಪಾದತಾಮತ್ತೇನ ಕುಳೀರಪಾದಕಸ್ಸ ಸೇಸೇಹಿ ವಿಸೇಸೋ, ನ ಅಟನೀಸು ಪಾದಪ್ಪವೇಸನವಿಸೇಸೇನಾತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಯೋ ವಾ ಪನ ಕೋಚೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ತಸ್ಸಾತಿ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸೇವ.

ನಿಸೀದಿತ್ವಾ…ಪೇ… ಪಾಚಿತ್ತಿಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಮೇಘುಟ್ಠಾನಾಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಪಚ್ಛಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಉದ್ಧರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಭೋಗೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ, ತೇನ ಪುನಾಗನ್ತಬ್ಬಮೇವ. ಕಪ್ಪಂ ಲಭಿತ್ವಾತಿ ‘‘ಗಚ್ಛ, ಮಾ ಇಧ ತಿಟ್ಠಾ’’ತಿ ವುತ್ತವಚನಂ ಲಭಿತ್ವಾ.

ಆವಾಸಿಕಾನಂಯೇವ ಪಲಿಬೋಧೋತಿ ಆಗನ್ತುಕೇಸು ಕಿಞ್ಚಿ ಅವತ್ವಾ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ‘‘ಆವಾಸಿಕಾ ಏವ ಉದ್ಧರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಗತೇಸುಪಿ ಆವಾಸಿಕಾನಮೇವ ಪಲಿಬೋಧೋ. ಮಹಾಪಚ್ಚರಿವಾದೇ ಪನ ‘‘ಇದಂ ಅಮ್ಹಾಕ’’ನ್ತಿ ಅವತ್ವಾಪಿ ನಿಸಿನ್ನಾನಮೇವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ‘‘ಸನ್ಥರಿತ್ವಾ ವಾ ಸನ್ಥರಾಪೇತ್ವಾ ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅನಾಣತ್ತಿಯಾ ಪಞ್ಞಾಪಿತತ್ತಾಪಿ ದುಕ್ಕಟೇ ಕಾರಣಂ ವುತ್ತಂ. ಉಸ್ಸಾರಕೋತಿ ಸರಭಾಣಕೋ. ಸೋ ಹಿ ಉದ್ಧಂ ಉದ್ಧಂ ಪಾಳಿಪಾಠಂ ಸಾರೇತಿ ಪವತ್ತೇತೀತಿ ಉಸ್ಸಾರಕೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

೧೧೨. ವಣ್ಣಾನುರಕ್ಖಣತ್ಥಂ ಕತಾತಿ ಪಟಖಣ್ಡಾದೀಹಿ ಸಿಬ್ಬಿತ್ವಾ ಕತಾ. ಭೂಮಿಯಂ ಅತ್ಥರಿತಬ್ಬಾತಿ ಚಿಮಿಲಿಕಾಯ ಸತಿ ತಸ್ಸಾ ಉಪರಿ, ಅಸತಿ ಸುದ್ಧಭೂಮಿಯಂ ಅತ್ಥರಿತಬ್ಬಾ. ‘‘ಸೀಹಚಮ್ಮಾದೀನಂ ಪರಿಹರಣೇಯೇವ ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಮಞ್ಚಪೀಠಾದೀಸು ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ಪುನ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ಠಪನಾದಿವಸೇನ ¶ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಪರಿಹರಣಮೇವ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಭೂಮತ್ಥರಣಾದಿವಸೇನ ಪರಿಭೋಗೋ ಪನ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಹರಣಂ ನ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಖನ್ಧಕೇ ಹಿ ‘‘ಅನ್ತೋಪಿ ಮಞ್ಚೇ ಪಞ್ಞತ್ತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಬಹಿಪಿ ಮಞ್ಚೇ ಪಞ್ಞತ್ತಾನಿ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಮಞ್ಚಾದೀಸು ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾ ಪರಿಹರಣವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ –

‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಹಾಚಮ್ಮಾನಿ ಧಾರೇತಬ್ಬಾನಿ ಸೀಹಚಮ್ಮಂ ಬ್ಯಗ್ಘಚಮ್ಮಂ ದೀಪಿಚಮ್ಮಂ. ಯೋ ಧಾರೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೨೫೫) –

ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ ¶ ಕತೋ. ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ದಾರುಮಯಪೀಠನ್ತಿ ಫಲಕಮಯಪೀಠಮೇವ. ಪಾದಕಥಲಿಕನ್ತಿ ಅಧೋತಪಾದಂ ಯಸ್ಮಿಂ ಘಂಸನ್ತಾ ಧೋವನ್ತಿ, ತಂ ದಾರುಫಲಕಾದಿ.

೧೧೩. ‘‘ಆಗನ್ತ್ವಾ ಉದ್ಧರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅಞ್ಞೇನಪಿ ಕಾರಣೇನ ಅನೋತಾಪೇನ್ತಸ್ಸಪಿ ಆಗಮನೇ ಸಾಪೇಕ್ಖಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ. ತೇನೇವ ಮಾತಿಕಾಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಮಞ್ಚಾದೀನಂ ಸಙ್ಘಿಕತಾ, ವುತ್ತಲಕ್ಖಣೇ ದೇಸೇ ಸನ್ಥರಣಂ ವಾ ಸನ್ಥರಾಪನಂ ವಾ, ಅಪಲಿಬುದ್ಧತಾ, ಆಪದಾಯ ಅಭಾವೋ, ನಿರಪೇಕ್ಖತಾ, ಲೇಡ್ಡುಪಾತಾತಿಕ್ಕಮೋ’’ತಿ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಪಠಮಸೇನಾಸನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ಏವಮೇತ್ಥ ನಿರಪೇಕ್ಖತಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಛ ಅಙ್ಗಾನಿ ವುತ್ತಾನಿ.

ಪಠಮಸೇನಾಸನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೫. ದುತಿಯಸೇನಾಸನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ

೧೧೬. ಪಞ್ಚಮೇ ಪಾವಾರೋ ಕೋಜವೋತಿ ಪಚ್ಚತ್ಥರಣತ್ಥಾಯೇವ ಠಪಿತಾ ಉಗ್ಗತಲೋಮಾ ಅತ್ಥರಣವಿಸೇಸಾ. ಏತ್ತಕಮೇವ ವುತ್ತನ್ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ವುತ್ತಂ. ಸೇನಾಸನತೋತಿ ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಿಮಸೇನಾಸನತೋ.

೧೧೭. ಕುರುನ್ದಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಮೇವತ್ಥಂ ಸವಿಸೇಸಂ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ವುತ್ತೋ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ. ವತ್ತಬ್ಬಂ ನತ್ಥೀತಿ ರುಕ್ಖಮೂಲಸ್ಸ ಪಾಕಟತ್ತಾ ವುತ್ತಂ. ಪಲುಜ್ಜತೀತಿ ವಿನಸ್ಸತಿ.

೧೧೮. ಯೇನ ಮಞ್ಚಂ ವಾ ಪೀಠಂ ವಾ ವೀನನ್ತಿ, ತಂ ಮಞ್ಚಪೀಠಕವಾನಂ. ಸಿಲುಚ್ಚಯಲೇಣನ್ತಿ ಪಬ್ಬತಗುಹಾ. ‘‘ಆಪುಚ್ಛನಂ ಪನ ವತ್ತ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಆಪತ್ತಿ ನತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ವುತ್ತಲಕ್ಖಣಸೇಯ್ಯಾ, ತಸ್ಸಾ ¶ ಸಙ್ಘಿಕತಾ, ವುತ್ತಲಕ್ಖಣೇ ವಿಹಾರೇ ಸನ್ಥರಣಂ ವಾ ಸನ್ಥರಾಪನಂ ವಾ, ಅಪಲಿಬುದ್ಧತಾ, ಆಪದಾಯ ಅಭಾವೋ, ಅನಪೇಕ್ಖಸ್ಸ ದಿಸಾಪಕ್ಕಮನಂ, ಉಪಚಾರಸೀಮಾತಿಕ್ಕಮೋತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ಸತ್ತ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ದುತಿಯಸೇನಾಸನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೧೯. ಛಟ್ಠೇ ¶ ಅನುಪವಿಸಿತ್ವಾತಿ ಸಮೀಪಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ.

೧೨೨. ಉಪಚಾರಂ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ದಿಯಡ್ಢಹತ್ಥೂಪಚಾರಂ ಠಪೇತ್ವಾ. ಸಙ್ಘಿಕವಿಹಾರತಾ, ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯಭಾವಜಾನನಂ, ಸಮ್ಬಾಧೇತುಕಾಮತಾ, ಉಪಚಾರೇ ನಿಸೀದನಂ ವಾ ನಿಪಜ್ಜನಂ ವಾತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ಚತ್ತಾರಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಅನುಪಖಜ್ಜಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೨೬. ಸತ್ತಮೇ ಕೋಟ್ಠಕಾನೀತಿ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕಾನಿ.

೧೨೮. ‘‘ಸಕಲಸಙ್ಘಾರಾಮತೋ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಅನನುರೂಪತೋ ವುತ್ತಂ. ಪಾಪಗರಹಿತಾಯ ಹಿ ಅಕುಪಿತಚಿತ್ತೇನ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಇಮಿನಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ಆಪತ್ತಿ ನತ್ಥಿ ‘‘ಕುಪಿತೋ ಅನತ್ತಮನೋ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ. ಅಞ್ಞಾಪೇಕ್ಖಾ ಆಪತ್ತಿ ನ ದಿಸ್ಸತಿ. ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಅಲಜ್ಜಿಂ ನಿಕ್ಕಡ್ಢತೀ’’ತಿಆದೀಸು ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಲಹುಪರಿವತ್ತಿತಾಯ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಕೋಪೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ ಅಲಜ್ಜಿತಾದಿಪಚ್ಚಯೇನೇವ ನಿಕ್ಕಡ್ಢನಸ್ಸ ಆರದ್ಧತ್ತಾ. ಸಙ್ಘಿಕವಿಹಾರೋ, ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಭಣ್ಡನಕಾರಕಭಾವಾದಿವಿನಿಮುತ್ತತಾ, ಕೋಪೇನ ನಿಕ್ಕಡ್ಢನಂ ವಾ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಾಪನಂ ವಾತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ನಿಕ್ಕಡ್ಢನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೨೯. ಅಟ್ಠಮಂ ¶ ಉತ್ತಾನಮೇವ. ಸಙ್ಘಿಕೋ ವಿಹಾರೋ, ಅಸೀಸಘಟ್ಟವೇಹಾಸಕುಟಿ, ಹೇಟ್ಠಾಪರಿಭೋಗತಾ, ಅಪಟಾಣಿದಿನ್ನೇ ಆಹಚ್ಚಪಾದಕೇ ನಿಸೀದನಂ ವಾ ನಿಪಜ್ಜನಂ ವಾತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ಚತ್ತಾರಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ವೇಹಾಸಕುಟಿಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೯. ಮಹಲ್ಲಕವಿಹಾರಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ

೧೩೫. ನವಮೇ ¶ ‘‘ಮಹಲ್ಲಕೋ ನಾಮ ವಿಹಾರೋ ಸಸ್ಸಾಮಿಕೋ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಸಞ್ಞಾಚಿಕಾಯ ಕುಟಿಯಾ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ವದನ್ತಿ. ಯಸ್ಸಾತಿ ವಿಹಾರಸ್ಸ. ಸಾ ಅಪರಿಪೂರೂಪಚಾರಾಪಿ ಹೋತೀತಿ ವಿವರಿಯಮಾನಂ ಕವಾಟಂ ಯಂ ಭಿತ್ತಿಂ ಆಹನತಿ, ಸಾ ಸಾಮನ್ತಾ ಕವಾಟವಿತ್ಥಾರಪ್ಪಮಾಣಾ ಉಪಚಾರರಹಿತಾಪಿ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಆಲೋಕಂ ವಾತಪಾನಂ ಸನ್ಧೇತಿ ಘಟಯತೀತಿ ಆಲೋಕಸನ್ಧೀತಿ ಕವಾಟಂ ವುಚ್ಚತಿ. ದ್ವಾರವಾತಪಾನೂಪಚಾರತೋ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಲಿಮ್ಪನಾದಿಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಪಿಣ್ಡಗಣನಾಯ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ.

ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಪಾಳಿಯಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸ ಅವುತ್ತತ್ತಾ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ. ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಂವಿಧಾತಬ್ಬಂ. ಹರಿತೇ ಠಿತೋ ಅಧಿಟ್ಠಾತಿ. ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾತಿ ಹರಿತಯುತ್ತೇ ಖೇತ್ತೇ ಠತ್ವಾ ಛಾದೇನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ತಾದಿಸೇ ಖೇತ್ತೇ ವಿಹಾರಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ಪಾಳಿಯಾ ನ ಸಮೇತಿ.

೧೩೬. ಉಜುಕಮೇವ ಛಾದನನ್ತಿ ಛಾದನಮುಖವಟ್ಟಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಪಿಟ್ಠಿವಂಸಕೂಟಾಗಾರಕಣ್ಣಿಕಾದಿ, ತಾವ ಇಟ್ಠಕಾದೀಹಿ ಉಜುಕಂ ಛಾದನಂ. ಇಮಿನಾ ಪನ ಯೇನ ಸಬ್ಬಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ಏಕವಾರಂ ಛಾದಿತೇ ತಂ ಛಾದನಂ ಏಕಮಗ್ಗನ್ತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ದ್ವೇ ಮಗ್ಗೇ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ಪರಿಯಾಯೇನ ಛಾದನಮ್ಪಿ ಇಮಿನಾವ ನಯೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬನ್ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ‘‘ಪುನಪ್ಪುನಂ ಛಾದಾಪೇಸೀ’’ತಿ ಇಮಾಯ ಪಾಳಿಯಾ ಚ ‘‘ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಚೇತಂ ಛದನಂ ಛದನೂಪರಿ ವೇದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನೇನ ಚ ಸಮೇತಿ.

ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಮಗ್ಗೇನ ಛಾದೇನ್ತಸ್ಸ ಪರಿಯಾಯೇನ ಛಾದೇನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇದಞ್ಚ ಇಟ್ಠಕಾದೀಹಿ, ತಿಣಪಣ್ಣೇಹಿ ಚ ಛಾದನಪ್ಪಕಾರಭೇದದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಪನ್ತಿಯಾ ಛಾದಿತಸ್ಸ ಛದನಸ್ಸ ಉಪರಿ ಛದನಮುಖವಟ್ಟಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಉದ್ಧಂ ಉಜುಕಮೇವ ಏಕವಾರಂ ಛಾದನಂ ಏಕಮಗ್ಗನ್ತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ‘ದ್ವೇ ಮಗ್ಗೇ’ತಿಆದಿ ¶ ವುತ್ತಂ, ನ ಪನ ಸಕಲವಿಹಾರಛಾದನಂ. ಏಸ ನಯೋ ಪರಿಯಾಯೇನ ಛಾದನೇಪೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ಪಾಳಿಅಟ್ಠಕಥಾಹಿ ನ ಸಮೇತಿ.

ತತಿಯಾಯ ಮಗ್ಗನ್ತಿ ಏತ್ಥ ತತಿಯಾಯಾತಿ ಉಪಯೋಗತ್ಥೇ ಸಮ್ಪದಾನವಚನಂ, ತತಿಯಂ ಮಗ್ಗನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ. ತಿಣಪಣ್ಣೇಹಿ ಲಬ್ಭತೀತಿ ತಿಣಪಣ್ಣೇಹಿ ಛಾದೇತ್ವಾ ಉಪರಿ ಉಲ್ಲಿತ್ತಾವಲಿತ್ತಕರಣಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಕೇವಲಂ ¶ ತಿಣಕುಟಿಯಾ ಹಿ ಅನಾಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾ. ತಿಣ್ಣಂ ಮಗ್ಗಾನನ್ತಿ ಮಗ್ಗವಸೇನ ಛಾದಿತಾನಂ ತಿಣ್ಣಂ ಛದನಾನಂ. ತಿಣ್ಣಂ ಪರಿಯಾಯಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಮಹಲ್ಲಕವಿಹಾರತಾ, ಅತ್ತನೋ ವಾಸಾಗಾರತಾ, ಉತ್ತರಿ ಅಧಿಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಮಹಲ್ಲಕವಿಹಾರಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೪೦. ದಸಮೇ ಮಾತಿಕಾಯಂ ಸಪ್ಪಾಣಕಉದಕಂ ತಿಣೇನ ವಾ ಮತ್ತಿಕಾಯ ವಾ ಸಿಞ್ಚೇಯ್ಯ, ಛಡ್ಡೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಥ ವಾ ಉದಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಬಹಿ ಸಿಞ್ಚೇಯ್ಯ, ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ಉದಕೇ ತಿಣಂ ವಾ ಮತ್ತಿಕಂ ವಾ ಆಹರಿತ್ವಾ ಪಕ್ಖಿಪೇಯ್ಯಾತಿ ಅಜ್ಝಾಹರಿತ್ವಾ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ತೇನಾಹ ‘‘ಸಕಟಭಾರಮತ್ತಞ್ಚೇಪೀ’’ತಿಆದಿ. ಇದನ್ತಿ ತಿಣಮತ್ತಿಕಪಕ್ಖಿಪನವಿಧಾನಂ. ವುತ್ತನ್ತಿ ಮಾತಿಕಾಯಂ ‘‘ತಿಣಂ ವಾ ಮತ್ತಿಕಂ ವಾ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಂ, ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ವಾ ವುತ್ತಂ.

ಇದಞ್ಚ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಬಾಹಿರಪರಿಭೋಗಂ ಸನ್ಧಾಯ ವತ್ಥುವಸೇನ ವುತ್ತಂ ಅಬ್ಭನ್ತರಪರಿಭೋಗಸ್ಸ ವಿಸುಂ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ. ತದುಭಯಮ್ಪಿ ‘‘ಸಪ್ಪಾಣಕ’’ನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ವಧಕಚಿತ್ತಂ ವಿನಾವ ಸಿಞ್ಚನೇ ಪಞ್ಞತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಪಣ್ಣತ್ತಿವಜ್ಜ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ವಧಕಚಿತ್ತೇ ಪನ ಸತಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದನ್ತರೇನೇವ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ, ನ ಇಮಿನಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಉದಕಸ್ಸ ಸಪ್ಪಾಣಕತಾ, ‘‘ಸಿಞ್ಚನೇನ ಪಾಣಕಾ ಮರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಜಾನನಂ, ತಾದಿಸಮೇವ ಚ ಉದಕಂ ವಿನಾ ವಧಕಚೇತನಾಯ ಕೇನಚಿದೇವ ಕರಣೀಯೇನ ತಿಣಾದೀನಂ ಸಿಞ್ಚನನ್ತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ಚತ್ತಾರಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಸಪ್ಪಾಣಕಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

‘‘ಭೂತಗಾಮವಗ್ಗೋ’’ತಿಪಿ ಏತಸ್ಸೇವ ನಾಮಂ.

೧೪೪. ತತಿಯವಗ್ಗಸ್ಸ ¶ ¶ ಪಠಮೇ ತಿರಚ್ಛಾನಭೂತನ್ತಿ ತಿರೋಕರಣಭೂತಂ, ಬಾಹಿರಭೂತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಮಿದ್ಧೋತಿ ಪರಿಪುಣ್ಣೋ. ಸಹಿತತ್ಥೋ ಅತ್ಥಯುತ್ತೋ. ಅತ್ಥಗಮ್ಭೀರತಾದಿನಾ ಗಮ್ಭೀರೋ.

೧೪೫-೧೪೭. ಪರತೋತಿ ಉತ್ತರಿ. ಕರೋನ್ತೋವಾತಿ ಪರಿಬಾಹಿರೇ ಕರೋನ್ತೋ. ವಿಭಙ್ಗೇತಿ ಝಾನವಿಭಙ್ಗೇ. ಚರಣನ್ತಿ ನಿಬ್ಬಾನಗಮನಾಯ ಪಾದಂ.

ಯದಸ್ಸಾತಿ ಯಂ ಅಸ್ಸ. ಧಾರೇತೀತಿ ಅವಿನಸ್ಸಮಾನಂ ಧಾರೇತಿ. ಪರಿಕಥನತ್ಥನ್ತಿ ಪಕಿಣ್ಣಕಕಥಾವಸೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಧಮ್ಮಕಥನತ್ಥಂ. ತಿಸ್ಸೋ ಅನುಮೋದನಾತಿ ಸಙ್ಘಭತ್ತಾದೀಸು ದಾನಾನಿಸಂಸಪ್ಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾ ನಿಧಿಕುಣ್ಡಸುತ್ತಾದಿ (ಖು. ಪಾ. ೮.೧ ಆದಯೋ) -ಅನುಮೋದನಾ, ಗೇಹಪ್ಪವೇಸಮಙ್ಗಲಾದೀಸು ಮಙ್ಗಲಸುತ್ತಾದಿ (ಖು. ಪಾ. ೫.೧ ಆದಯೋ; ಸು. ನಿ. ಮಙ್ಗಲಸುತ್ತ) -ಅನುಮೋದನಾ, ಮತಕಭತ್ತಾದಿಅಮಙ್ಗಲೇಸು ತಿರೋಕುಟ್ಟಾದಿ (ಖು. ಪಾ. ೭.೧ ಆದಯೋ; ಪೇ. ವ. ೧೪ ಆದಯೋ) -ಅನುಮೋದನಾತಿ ಇಮಾ ತಿಸ್ಸೋ ಅನುಮೋದನಾ. ಕಮ್ಮಾಕಮ್ಮವಿನಿಚ್ಛಯೋತಿ ಪರಿವಾರಾವಸಾನೇ ಕಮ್ಮವಗ್ಗೇ (ಪರಿ. ೪೮೨ ಆದಯೋ) ವುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯೋ. ಸಮಾಧಿವಸೇನಾತಿ ಸಮಥಪುಬ್ಬಕವಸೇನ. ವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ವಾತಿ ದಿಟ್ಠಿವಿಸುದ್ಧಿಆದಿಕಾಯ ಸುಕ್ಖವಿಪಸ್ಸನಾಯ ವಸೇನ. ಅತ್ತನೋ ಸೀಲರಕ್ಖಣತ್ಥಂ ಅಪರಾನಪೇಕ್ಖತಾಯ ಯೇನ ಕಾಮಂ ಗನ್ತುಂ ಚತಸ್ಸೋ ದಿಸಾ ಅರಹತಿ, ಅಸ್ಸ ವಾ ಸನ್ತಿ, ತಾಸು ವಾ ಸಾಧೂತಿ ಚಾತುದ್ದಿಸೋ.

ಅಭಿವಿನಯೇತಿ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸಙ್ಖಾತೇ ಸಂವರವಿನಯೇ, ತಪ್ಪಕಾಸಕೇ ವಾ ವಿನಯಪಿಟಕೇ. ವಿನೇತುನ್ತಿ ಸಿಕ್ಖಾಪೇತುಂ ಪಕಾಸೇತುಂ. ಪಗುಣಾ ವಾಚುಗ್ಗತಾತಿ ಪಾಠತೋ ಚ ಅತ್ಥತೋ ಚ ಪಗುಣಾ ಮುಖೇ ಸನ್ನಿಧಾಪನವಸೇನ ವಾಚುಗ್ಗತಾ ಕಾತಬ್ಬಾ. ಅತ್ಥಮತ್ತವಸೇನಪೇತ್ಥ ಯೋಜನಂ ಕರೋನ್ತಿ. ಅಭಿಧಮ್ಮೇತಿ ಲಕ್ಖಣರಸಾದಿವಸೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೇ ನಾಮರೂಪಧಮ್ಮೇ. ಪುಬ್ಬೇ ಕಿರ ಮಹಾಥೇರಾ ಪರಿಯತ್ತಿಅನನ್ತರಧಾನಾಯ ಏಕೇಕಸ್ಸ ಗಣಸ್ಸ ದೀಘನಿಕಾಯಾದಿಏಕೇಕಧಮ್ಮಕೋಟ್ಠಾಸಂ ನಿಯ್ಯಾತೇನ್ತಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಏತಂ ಪಾಳಿತೋ ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾತೋ ಚ ಪರಿಹರಥ, ಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಉತ್ತರಿಪಿ ಉಗ್ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಏವಂ ಸಕಲಧಮ್ಮಂ ಗನ್ಥವಸೇನ ನಿಯ್ಯಾತೇನ್ತಿ, ತತ್ಥ ತೇ ಚ ಭಿಕ್ಖೂ ಗನ್ಥನಾಮೇನ ದೀಘಭಾಣಕಾ ಮಜ್ಝಿಮಭಾಣಕಾತಿ ವೋಹರೀಯನ್ತಿ, ತೇ ಚ ¶ ಅತ್ತನೋ ಭಾರಭೂತಂ ಕೋಟ್ಠಾಸಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ¶ ಉಗ್ಗಹೇತುಂ ನ ಲಭನ್ತಿ. ತಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ಸಚೇ ಮಜ್ಝಿಮಭಾಣಕೋ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿ.

ತತ್ಥ ಹೇಟ್ಠಿಮಾ ವಾ ತಯೋ ವಗ್ಗಾತಿ ಮಹಾವಗ್ಗತೋ ಹೇಟ್ಠಿಮಾ ಸಗಾಥಕವಗ್ಗೋ (ಸಂ. ನಿ. ೧.೧ ಆದಯೋ), ನಿದಾನವಗ್ಗೋ (ಸಂ. ನಿ. ೨.೧ ಆದಯೋ), ಖನ್ಧವಗ್ಗೋತಿ (ಸಂ. ನಿ. ೩.೧ ಆದಿಯೋ) ಇಮೇ ತಯೋ ವಗ್ಗಾ. ತಿಕನಿಪಾತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಹೇಟ್ಠಾತಿ ಏಕಕನಿಪಾತದುಕನಿಪಾತೇ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಧಮ್ಮಪದಮ್ಪಿ ಸಹ ವತ್ಥುನಾ ಜಾತಕಭಾಣಕೇನ ಅತ್ತನೋ ಜಾತಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಉಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ತತೋ ಓರಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿವಾದಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ತತೋ ತತೋತಿ ದೀಘನಿಕಾಯಾದಿತೋ. ಉಚ್ಚಿನಿತ್ವಾ ಉಗ್ಗಹಿತಂ ಸದ್ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಠಿತಿಯಾ, ಭಿಕ್ಖುನೋಪಿ ಪುಬ್ಬಾಪರಾನುಸನ್ಧಿಆದಿಕುಸಲತಾಯ ಚ ನ ಹೋತೀತಿ ‘‘ತಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಂ. ಅಭಿಧಮ್ಮೇ ಕಿಞ್ಚಿ ಉಗ್ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ನ ವುತ್ತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ವಿನಯೇ ಕುಸಲತ್ತಿಕಾದಿವಿಭಾಗೋ, ಸುತ್ತನ್ತೇಸು ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಮಗ್ಗೋ ಚ ಅಭಿಧಮ್ಮಪಾಠಂ ವಿನಾ ನ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ, ಅನ್ಧಕಾರೇ ಪವಿಟ್ಠಕಾಲೋ ವಿಯ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸುತ್ತವಿನಯಾನಂ ಗಹಣವಸೇನ ಅಭಿಧಮ್ಮಗ್ಗಹಣಂ ವುತ್ತಮೇವಾತಿ ವಿಸುಂ ನ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಯಥಾ ‘‘ಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಖಾದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಅವುತ್ತಮ್ಪಿ ವುತ್ತಮೇವ ಹೋತಿ ತದವಿನಾಭಾವತೋ, ಏವಂಸಮ್ಪದಮಿದಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಪರಿಮಣ್ಡಲಪದಬ್ಯಞ್ಜನಾಯಾತಿ ಪರಿಮಣ್ಡಲಾನಿ ಪರಿಪುಣ್ಣಾನಿ ಪದೇಸು ಸಿಥಿಲಧನಿತಾದಿಬ್ಯಞ್ಜನಾನಿ ಯಸ್ಸಂ, ತಾಯ. ಪುರಸ್ಸ ಏಸಾತಿ ಪೋರೀ, ನಗರವಾಸೀನಂ ಕಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅನೇಲಗಳಾಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಏಲಾತಿ ಖೇಳಂ ತಗ್ಗಳನವಿರಹಿತಾಯ. ಕಲ್ಯಾಣವಾಕ್ಕರಣೋತಿ ಏತ್ಥ ವಾಚಾ ಏವ ವಾಕ್ಕರಣಂ, ಉದಾಹರಣಘೋಸೋ. ಕಲ್ಯಾಣಂ ಮಧುರಂ ವಾಕ್ಕರಣಮಸ್ಸಾತಿ ಕಲ್ಯಾಣವಾಕ್ಕರಣೋ. ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾಯ ಮೇಥುನೇನೇವ ಅಭಬ್ಬೋ ಹೋತಿ, ನ ಸಿಕ್ಖಮಾನಾಸಾಮಣೇರೀಸೂತಿ ಆಹ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಂ ವಾ’’ತಿಆದಿ.

೧೪೮. ಗರುಕೇಹೀತಿ ಗರುಕಭಣ್ಡೇಹಿ. ಏಕತೋಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾಯಾತಿ ಉಪಯೋಗತ್ಥೇ ಭುಮ್ಮವಚನಂ. ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾ ನಾಮ ಪರಿವತ್ತಲಿಙ್ಗಾ ವಾ ಪಞ್ಚಸತಸಾಕಿಯಾನಿಯೋ ವಾ. ಏತಾ ಪನ ಏಕತೋಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾ ಓವದನ್ತಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಮೇವ.

೧೪೯. ನ ನಿಮನ್ತಿತಾ ಹುತ್ವಾ ಗನ್ತುಕಾಮಾತಿ ನಿಮನ್ತಿತಾ ಹುತ್ವಾ ಭೋಜನಪರಿಯೋಸಾನೇ ಗನ್ತುಕಾಮಾ ನ ಹೋನ್ತಿ, ತತ್ಥೇವ ವಸಿತುಕಾಮಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ¶ ಅತ್ಥೋ. ಯತೋತಿ ಭಿಕ್ಖುನುಪಸ್ಸಯತೋ. ಯಾಚಿತ್ವಾತಿ ‘‘ತುಮ್ಹೇಹಿ ಆನೀತಓವಾದೇನೇವ ಮಯಮ್ಪಿ ವಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಯಾಚಿತ್ವಾ. ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಭಿಕ್ಖುನುಪಸ್ಸಯೇ. ಅಭಿಕ್ಖುಕಾವಾಸೇ ವಸ್ಸಂ ವಸನ್ತಿಯಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ, ಅಪಗಚ್ಛನ್ತಿಯಾ ದುಕ್ಕಟಂ.

ಇಮಾಸು ¶ ಕತರಾಪತ್ತಿ ಪರಿಹರಿತಬ್ಬಾತಿ ಚೋದನಂ ಪರಿಹರನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಸಾ ರಕ್ಖಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ. ಸಾ ವಸ್ಸಾನುಗಮನಮೂಲಿಕಾ ಆಪತ್ತಿ ರಕ್ಖಿತಬ್ಬಾ, ಇತರಾಯ ಅನಾಪತ್ತಿಕಾರಣಂ ಅತ್ಥೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ತೇನಾಹ ‘‘ಆಪದಾಸು ಹೀ’’ತಿಆದಿ.

ಓವಾದತ್ಥಾಯಾತಿ ಓವಾದೇ ಯಾಚನತ್ಥಾಯ. ದ್ವೇ ತಿಸ್ಸೋತಿ ದ್ವೀಹಿ ತೀಹಿ, ಕರಣತ್ಥೇ ಚೇತಂ ಪಚ್ಚತ್ತವಚನಂ. ಪಾಸಾದಿಕೇನಾತಿ ಪಸಾದಜನಕೇನ ಕಾಯಕಮ್ಮಾದಿನಾ. ಸಮ್ಪಾದೇತೂತಿ ತಿವಿಧಂ ಸಿಕ್ಖಂ ಸಮ್ಪಾದೇತು. ಅಸಮ್ಮತತಾ, ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಪರಿಪುಣ್ಣೂಪಸಮ್ಪನ್ನತಾ, ಓವಾದವಸೇನ ಅಟ್ಠಗರುಧಮ್ಮದಾನನ್ತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಓವಾದಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೫೩. ದುತಿಯೇ ಕೋಕನದನ್ತಿ ಪದುಮವಿಸೇಸಂ, ತಂ ಕಿರ ಬಹುಪತ್ತಂ ವಣ್ಣಸಮ್ಪನ್ನಂ. ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ – ಯಥಾ ಕೋಕನದಸಙ್ಖಾತಂ ಪದುಮಂ, ಏವಂ ಫುಲ್ಲಮುಖಪದುಮಂ ಅವೀತಗುಣಗನ್ಧಂ ನಿಮ್ಮಲೇ ಅನ್ತಲಿಕ್ಖೇ ಆದಿಚ್ಚಂ ವಿಯ ಚ ಅತ್ತನೋ ತೇಜಸಾ ತಪನ್ತಂ ತತೋ ಏವ ವಿರೋಚಮಾನಂ ಅಙ್ಗೇಹಿ ನಿಚ್ಛರಣಕಜುತಿಯಾ ಅಙ್ಗೀರಸಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ಪಸ್ಸಾತಿ. ರಜೋಹರಣನ್ತಿ ಸರೀರೇ ರಜಂ ಪುಞ್ಛತೀತಿ ರಜೋಹರಣನ್ತಿ ಪುಞ್ಛನಚೋಳಸ್ಸ ನಾಮಂ. ಓಭಾಸವಿಸ್ಸಜ್ಜನಪುಬ್ಬಕಾ ಭಾಸಿತಗಾಥಾ ಓಭಾಸಗಾಥಾ ನಾಮ. ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗಾದೀಸು (ವಿಸುದ್ಧಿ. ೨.೩೮೬) ಪನ ‘‘ರಾಗೋ ರಜೋ ನ ಚ ಪನ ರೇಣು ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿಆದಿ ಓಭಾಸಗಾಥಾ ವುತ್ತಾ, ನ ಪನೇಸಾ ‘‘ಅಧಿಚೇತಸೋ’’ತಿ ಗಾಥಾ. ಅಯಞ್ಚ ಚೂಳಪನ್ಥಕತ್ಥೇರಸ್ಸ ಉದಾನಗಾಥಾತಿ ಉದಾನಪಾಳಿಯಂ ನತ್ಥಿ, ಏಕುದಾನಿಯತ್ಥೇರಸ್ಸ (ಥೇರಗಾ. ೧.೬೭ ಏಕುದಾನಿಯತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ) ನಾಯಂ ಉದಾನಗಾಥಾತಿ ತತ್ಥ ವುತ್ತಂ. ಇಧ ಪನ ಪಾಳಿಯಾ ಏವ ವುತ್ತತ್ತಾ ಥೇರಸ್ಸಾಪಿ ಉದಾನಗಾಥಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಇಧ ಚ ಅಗರುಧಮ್ಮೇನಾಪಿ ಓವದತೋ ¶ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಮೇವ. ಅತ್ಥಙ್ಗತಸೂರಿಯತಾ, ಪರಿಪುಣ್ಣೂಪಸಮ್ಪನ್ನತಾ, ಓವದನನ್ತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಅತ್ಥಙ್ಗತಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೩. ಭಿಕ್ಖುನುಪಸ್ಸಯಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ

೧೬೨. ತತಿಯಂ ¶ ಉತ್ತಾನಮೇವ. ಉಪಸ್ಸಯೂಪಗಮನಂ, ಪರಿಪುಣ್ಣೂಪಸಮ್ಪನ್ನತಾ, ಸಮಯಾಭಾವೋ, ಗರುಧಮ್ಮೇಹಿ ಓವದನನ್ತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ಚತ್ತಾರಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಭಿಕ್ಖುನುಪಸ್ಸಯಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೬೪. ಚತುತ್ಥೇ ಆಮಿಸನಿರಪೇಕ್ಖಮ್ಪಿ ಆಮಿಸಹೇತು ಓವದತೀತಿಸಞ್ಞಾಯ ಭಣನ್ತಸ್ಸಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ ಸಚಿತ್ತಕತ್ತಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ. ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವ. ಉಪಸಮ್ಪನ್ನತಾ, ಧಮ್ಮೇನ ಲದ್ಧಸಮ್ಮುತಿತಾ, ಅನಾಮಿಸನ್ತರತಾ, ಅವಣ್ಣಕಾಮತಾಯ ಏವಂ ಭಣನನ್ತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ಚತ್ತಾರಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಆಮಿಸಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೬೯. ಪಞ್ಚಮಂ ಚೀವರದಾನಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಉತ್ತಾನಮೇವ.

೧೭೬. ಛಟ್ಠೇ ಕಥಿನವತ್ತನ್ತಿ ಕಥಿನಮಾಸೇ ಚೀವರಂ ಕರೋನ್ತಾನಂ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀನಂ ಸಹಾಯಭಾವೂಪಗಮನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ವಞ್ಚೇತ್ವಾತಿ ‘‘ತವ ಞಾತಿಕಾಯಾ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಏಕಿಸ್ಸಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ’’ತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ವತ್ವಾ ‘‘ಏಕಿಸ್ಸಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ತೇ ಅಞ್ಞಾತಿಕಸಞ್ಞಿನೋ ಅಹೇಸುನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಅಕಪ್ಪಿಯೇ ನಿಯೋಜಿತತ್ತಾ’’ತಿ. ಅಞ್ಞಾತಿಕಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಸನ್ತಕತಾ, ನಿವಾಸನಪಾರುಪನೂಪಗತಾ, ವುತ್ತನಯೇನ ಸಿಬ್ಬನಂ ವಾ ಸಿಬ್ಬಾಪನಂ ವಾತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಚೀವರಸಿಬ್ಬನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೮೩. ಸತ್ತಮೇ ¶ ಪಾಳಿಯಂ ಗಚ್ಛಾಮ ಭಗಿನಿ ಗಚ್ಛಾಮಾಯ್ಯಾತಿ ಭಿಕ್ಖುಪುಬ್ಬಕಂ ಸಂವಿಧಾನಂ, ಇತರಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಪುಬ್ಬಕಂ ¶ . ಏಕದ್ಧಾನಮಗ್ಗನ್ತಿ ಏಕತೋ ಅದ್ಧಾನಸಙ್ಖಾತಂ ಮಗ್ಗಂ. ಹಿಯ್ಯೋತಿ ಸುವೇ. ಪರೇತಿ ತತಿಯೇ ದಿವಸೇ.

ದ್ವಿಧಾ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೋತಿ ಪಾದಗಮನೇ ಪಕ್ಖಗಮನೇತಿ ದ್ವಿಧಾ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೋ. ಉಪಚಾರೋ ನ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಯೋ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಾದಿಗಾಮಸ್ಸ ಏಕಲೇಡ್ಡುಪಾತಾದಿಉಪಚಾರೋ ವುತ್ತೋ, ಸೋ ಇಧ ನ ಲಬ್ಭತಿ ಆಸನ್ನತ್ತಾ. ಏತೇನ ಚ ಅನ್ತರಘರೇಯೇವೇತ್ಥ ಗಾಮೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ, ನ ಸಕಲಂ ಗಾಮಖೇತ್ತಂ. ತತ್ಥಾಪಿ ಯತ್ಥ ಉಪಚಾರೋ ಲಬ್ಭತಿ, ತತ್ಥ ಉಪಚಾರೋಕ್ಕಮನೇ ಏವ ಆಪತ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ರತನಮತ್ತನ್ತರೋ’’ತಿಆದಿ. ಉಪಚಾರೋಕ್ಕಮನಞ್ಚೇತ್ಥ ಉಪಚಾರಬ್ಭನ್ತರೇ ಪವಿಸನಮೇವ ಹೋತಿ. ತತ್ಥ ಅಪ್ಪವಿಸಿತ್ವಾಪಿ ಉಪಚಾರತೋ ಬಹಿ ಅದ್ಧಯೋಜನಬ್ಭನ್ತರಗತೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೋಪಿ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ದ್ವೀಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಅದ್ಧಯೋಜನಬ್ಭನ್ತರಗತಂ ಗಾಮೂಪಚಾರಂ ಸಬ್ಬಂ ಓಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿಚ್ಚೇವ ವುಚ್ಚತಿ. ಅದ್ಧಯೋಜನತೋ ಬಹಿ ಗತೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ನ ಗಾಮೂಪಚಾರಗಣನಾಯ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ, ಅದ್ಧಯೋಜನಗಣನಾಯೇವ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ. ಏವಞ್ಚ ಸತಿ ಅನನ್ತರಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ನಾವಾಯೇವ ಗಾಮತೀರಪಸ್ಸೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಗಾಮೂಪಚಾರಗಣನಾಯ ಆಪತ್ತಿ ಸಮತ್ಥಿತಾ ಹೋತಿ. ನ ಹಿ ಸಕ್ಕಾ ನಾವಾಯ ಗಾಮೂಪಚಾರಬ್ಭನ್ತರೇ ಪವಿಸಿತುಂ. ತಿಣ್ಣಂ ಮಗ್ಗಾನಂ ಸಮ್ಬನ್ಧಟ್ಠಾನಂ ಸಿಙ್ಘಾಟಕಂ. ಏತ್ಥನ್ತರೇ ಸಂವಿದಹಿತೇತಿ ಏತ್ಥ ನ ಕೇವಲಂ ಯಥಾವುತ್ತರಥಿಕಾದೀಸು ಏವ ಸಂವಿದಹನೇ ದುಕ್ಕಟಂ, ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇಪೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

ಅದ್ಧಯೋಜನಂ ಅತಿಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅಸತಿ ಗಾಮೇ ಅದ್ಧಯೋಜನಂ ಅತಿಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ. ಯಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಗಾಮಖೇತ್ತಭೂತೇಪಿ ಅರಞ್ಞೇ ಅದ್ಧಯೋಜನಬ್ಭನ್ತರೇ ಗಾಮೋ ನ ಹೋತಿ, ತಮ್ಪಿ ಇಧ ಅಗಾಮಕಂ ಅರಞ್ಞನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ, ನ ವಿಞ್ಝಾಟವಾದಯೋ.

೧೮೫. ರಟ್ಠಭೇದೇತಿ ರಟ್ಠವಿಲೋಪೇ. ಚಕ್ಕಸಮಾರುಳ್ಹಾತಿ ಇರಿಯಾಪಥಚಕ್ಕಂ, ಸಕಟಚಕ್ಕಂ ವಾ ಸಮಾರುಳ್ಹಾ. ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಸಂವಿದಹಿತ್ವಾ ಮಗ್ಗಪ್ಪಟಿಪತ್ತಿ, ಅವಿಸಙ್ಕೇತಂ, ಸಮಯಾಭಾವೋ, ಅನಾಪದಾ, ಗಾಮನ್ತರೋಕ್ಕಮನಂ ವಾ ಅದ್ಧಯೋಜನಾತಿಕ್ಕಮೋ ವಾತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ಪಞ್ಚ ಅಙ್ಗಾನಿ. ಏಕತೋಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾದೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂವಿಧಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಪನ ಮಾತುಗಾಮಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ಆಪತ್ತಿ.

ಸಂವಿಧಾನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೮೯. ಅಟ್ಠಮೇ ¶ ಏಕಂ ತೀರಂ…ಪೇ… ನಿರನ್ತರನ್ತಿ ನದಿತೋ ಅದ್ಧಯೋಜನಬ್ಭನ್ತರೇ ಪದೇಸೇ ನಿವಿಟ್ಠಗಾಮೇಹಿ ¶ ನಿರನ್ತರತಾ ವುತ್ತಾ. ಏಕಂ ಅಗಾಮಕಂ ಅರಞ್ಞನ್ತಿ ತಥಾ ನಿವಿಟ್ಠಗಾಮಾಭಾವೇನ ವುತ್ತಂ. ಅಗಾಮಕತೀರಪಸ್ಸೇನಾತಿಆದಿ ಪನ ಅತಿರೇಕಅದ್ಧಯೋಜನವಿತ್ಥತಂ ನದಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ತತೋ ಊನವಿತ್ಥಾರಾಯ ಹಿ ನದಿಯಾ ಮಜ್ಝೇನಾಪಿ ಗಮನೇ ತೀರದ್ವಯಸ್ಸಾಪಿ ಅದ್ಧಯೋಜನಬ್ಭನ್ತರೇ ಗತತ್ತಾ ಗಾಮನ್ತರಗಣನಾಯ, ಅದ್ಧಯೋಜನಗಣನಾಯ ಚ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತಬ್ಬಾ. ತೇನೇವ ‘‘ಯೋಜನವಿತ್ಥತಾ…ಪೇ… ಅದ್ಧಯೋಜನಗಣನಾಯ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ತೇನೇವ ಹಿ ಯೋಜನತೋ ಊನಾಯ ನದಿಯಾ ಅದ್ಧಯೋಜನಬ್ಭನ್ತರಗತತೀರವಸೇನೇವ ಆಪತ್ತಿಗಣನಂ ವುತ್ತಮೇವ ಹೋತಿ. ‘‘ಸಬ್ಬಅಟ್ಠಕಥಾಸೂ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಮೇವತ್ಥಂ ಸಮತ್ಥೇತಿ. ತತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಸಮುದ್ದತಳಾಕಾದೀಸು ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ನ ವುತ್ತಂ, ತಥಾಪಿ ಕೀಳಾಪುರೇಕ್ಖಾರಸ್ಸ ತತ್ಥ ದುಕ್ಕಟಮೇವಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ಪಠಮಂ ಕೀಳಾಪುರೇಕ್ಖಾರಸ್ಸಾಪಿ ಪಚ್ಛಾ ನಾವಾಯ ನಿದ್ದುಪಗತಸ್ಸ, ಯೋನಿಸೋ ವಾ ಮನಸಿ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಗಾಮನ್ತರೋಕ್ಕಮನಾದೀಸುಪಿ ಆಪತ್ತಿಸಮ್ಭವತೋ ಪಣ್ಣತ್ತಿವಜ್ಜತಾ, ತಿಚಿತ್ತತಾ ಚಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ವುತ್ತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ.

ನಾವಾಭಿರುಹನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೯೭. ನವಮೇ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಸಿಕ್ಖಮಾನಾ…ಪೇ… ಪಞ್ಚ ಭೋಜನಾನಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಇಮಿನಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ಅನಾಪತ್ತಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಪಞ್ಚಹಿ ಸಹಧಮ್ಮಿಕೇಹಿ ಕತವಿಞ್ಞತ್ತಿಪರಿಕಥಾದೀಹಿ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಮೇವ. ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಪರಿಪಾಚಿತತಾ, ತಥಾ ಜಾನನಂ, ಗಿಹಿಸಮಾರಮ್ಭಾಭಾವೋ, ಭೋಜನತಾ, ತಸ್ಸ ಅಜ್ಝೋಹರಣನ್ತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ಪಞ್ಚ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಪರಿಪಾಚಿತಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೯೮. ದಸಮೇ ¶ ಉಪನನ್ದಸ್ಸ ಚತುತ್ಥಸಿಕ್ಖಾಪದೇನಾತಿ ಮಾತುಗಾಮೇನ ರಹೋನಿಸಜ್ಜಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಪನ ಅಚೇಲಕವಗ್ಗೇ ಪಞ್ಚಮಮ್ಪಿ ಉಪನನ್ದಂ ಆರಬ್ಭ ಪಞ್ಞತ್ತೇಸು ಚತುತ್ಥತ್ತಾ ಏವಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ರಹೋನಿಸಜ್ಜಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೨೦೬. ಚತುತ್ಥವಗ್ಗಸ್ಸ ¶ ಪಠಮೇ ಇಮೇಸಂಯೇವಾತಿ ಇಮೇಸಂ ಪಾಸಣ್ಡಾನಂಯೇವ. ಏತ್ತಕಾನನ್ತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಾಸಣ್ಡೇ ಏತ್ತಕಾನಂ.

೨೦೮. ‘‘ಗಚ್ಛನ್ತೋ ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ವಾ’’ತಿ ಇದಂ ಅದ್ಧಯೋಜನವಸೇನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಅಞ್ಞೇ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪಞ್ಞತ್ತಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖೂಸು ಅಪ್ಪಸನ್ನೇಹಿ ತಿತ್ಥಿಯೇಹಿ ಸಾಮಞ್ಞತೋಪಿ ಪಞ್ಞತ್ತಮ್ಪಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ನ ವಟ್ಟತಿ ಏವ. ಆವಸಥಪಿಣ್ಡತಾ, ಅಗಿಲಾನತಾ, ಅನುವಸಿತ್ವಾ ಭೋಜನನ್ತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಆವಸಥಪಿಣ್ಡಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೨೦೯. ದುತಿಯೇ ಅಭಿಮಾರೇತಿ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಮಾರಣತ್ಥಾಯ ಪಯೋಜಿತೇ ಧನುಧರೇ. ನನು ‘‘ರಾಜಾನಮ್ಪಿ ಮಾರಾಪೇಸೀ’’ತಿ ವಚನತೋ ಇದಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಅಜಾತಸತ್ತುನೋ ಕಾಲೇ ಪಞ್ಞತ್ತನ್ತಿ ಸಿದ್ಧಂ, ಏವಞ್ಚ ಸತಿ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ರಞ್ಞೋ ಮಾಗಧಸ್ಸ…ಪೇ… ಞಾತಿಸಾಲೋಹಿತೋ ಆಜೀವಕೇಸು ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಹೋತಿ…ಪೇ… ಬಿಮ್ಬಿಸಾರಂ ಏತದವೋಚಾ’’ತಿಆದಿ ವಿರುಜ್ಝತೀತಿ? ನ ವಿರುಜ್ಝತಿ. ಸೋ ಕಿರ ಆಜೀವಕೋ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರಕಾಲತೋ ಪಭುತಿ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಭಿಕ್ಖೂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ದಾನಂ ದೇನ್ತೋ ಅಜಾತಸತ್ತುಕಾಲೇಪಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಪಞ್ಞತ್ತೇಪಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ದೂತಂ ಪಾಹೇಸಿ, ಭಿಕ್ಖೂ ಚ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯನ್ತಾ ನಿವಾರೇಸುಂ. ತಸ್ಮಾ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಂ ವತ್ಥು ದಸ್ಸಿತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೨೧೫. ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ¶ ವಿಸದಿಸಂ ರಜ್ಜಂ ವಿರಜ್ಜಂ, ವಿರಜ್ಜತೋ ಆಗತಾ ವೇರಜ್ಜಕಾ. ತೇ ಚ ಯಸ್ಮಾ ಜಾತಿಗೋತ್ತಾದಿತೋ ನಾನಾವಿಧಾ, ತಸ್ಮಾ ನಾನಾವೇರಜ್ಜಕೇತಿಪಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೧೭-೮. ಇಮಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ವತ್ಥುವಸೇನೇವ ವಿಞ್ಞತ್ತಿತೋ ಗಣಭೋಜನತ್ಥತಾ ಸಿದ್ಧಾತಿ ತಂ ಅವತ್ವಾ ಪದಭಾಜನೇ ಅಸಿದ್ಧಮೇವ ನಿಮನ್ತನತೋ ಗಣಭೋಜನಂ ದಸ್ಸಿತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ತೇನಾಹ ‘‘ದ್ವೀಹಾಕಾರೇಹೀ’’ತಿಆದಿ. ¶ ‘‘ಯೇನ ಕೇನಚಿ ವೇವಚನೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಭೋಜನಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿಆದಿಸಾಮಞ್ಞನಾಮೇನಾಪಿ ಗಣಭೋಜನಂ ಹೋತಿ. ಯಂ ಪನ ಪಾಳಿಯಂ ಅದ್ಧಾನಗಮನಾದಿವತ್ಥೂಸು ‘‘ಇಧೇವ ಭುಞ್ಜಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತವಚನಸ್ಸ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯನಂ, ತಮ್ಪಿ ಓದನಾದಿನಾಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವುತ್ತತ್ತಾ ಏವ ಕತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಏಕತೋ ಗಣ್ಹನ್ತೀತಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಂ ಅಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಏಕತೋ ಠತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತಿ.

‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ ಭತ್ತಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪಾಳಿ (ವಣ್ಣನಾ) ಯಂ ‘‘ತ್ವಂ ಏಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಭತ್ತಂ ದೇಹೀ’’ತಿಆದಿನೋ ವುತ್ತತ್ತಾ ಚ ಭೋಜನನಾಮೇನ ವಿಞ್ಞತ್ತಮೇವ ಗಣಭೋಜನಂ ಹೋತಿ, ತಞ್ಚ ಅಞ್ಞೇನ ವಿಞ್ಞತ್ತಮ್ಪಿ ಏಕತೋ ಗಣ್ಹನ್ತಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ವಿಸುಂ ಗಹಿತಂ ಪನ ವಿಞ್ಞತ್ತಂ ಭುಞ್ಜತೋ ಪಣೀತಭೋಜನಾದಿಸಿಕ್ಖಾಪದೇಹಿ ಆಪತ್ತಿ ಏವ.

ಆಗನ್ತುಕಪಟ್ಟನ್ತಿ ಅಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅನ್ವಾಧಿಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಕರಣಚೀವರಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಠಪೇತೀತಿ ಏಕಂ ಅನ್ತಂ ಚೀವರೇ ಬನ್ಧನವಸೇನ ಠಪೇತಿ. ಪಚ್ಚಾಗತಂ ಸಿಬ್ಬತೀತಿ ತಸ್ಸೇವ ದುತಿಯಅನ್ತಂ ಪರಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಆಹತಂ ಸಿಬ್ಬತಿ. ಆಗನ್ತುಕಪಟ್ಟಂ ಬನ್ಧತೀತಿ ಚೀವರೇನ ಲಗ್ಗಂ ಕರೋನ್ತೋ ಪುನಪ್ಪುನಂ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಸುತ್ತೇನ ಬನ್ಧತಿ. ಘಟ್ಟೇತೀತಿ ಪಮಾಣೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ದಣ್ಡಾದೀಹಿ ಘಟ್ಟೇತಿ. ಸುತ್ತಂ ಕರೋತೀತಿ ಗುಣಾದಿಭಾವೇನ ವಟ್ಟೇತಿ. ವಲೇತೀತಿ ಅನೇಕಗುಣಸುತ್ತಂ ಹತ್ಥೇನ ವಾ ಚಕ್ಕದಣ್ಡೇನ ವಾ ವಟ್ಟೇತಿ ಏಕತ್ತಂ ಕರೋತಿ. ಪರಿವತ್ತನಂ ಕರೋತೀತಿ ಪರಿವತ್ತನದಣ್ಡಯನ್ತಕಂ ಕರೋತಿ, ಯಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತಗುಳಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ವೇಳುನಾಳಿಕಾದೀಸು ಠಪೇತ್ವಾ ಪರಿಬ್ಭಮಾಪೇತ್ವಾ ಸುತ್ತಕೋಟಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಆಕಡ್ಢನ್ತಿ.

೨೨೦. ಅನಿಮನ್ತಿತಚತುತ್ಥನ್ತಿ ಅನಿಮನ್ತಿತೋ ಚತುತ್ಥೋ ಯಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಚತುಕ್ಕಸ್ಸ, ತಂ ಅನಿಮನ್ತಿತಚತುತ್ಥಂ. ಏವಂ ಸೇಸೇಸುಪಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಚತುಕ್ಕಾನ’’ನ್ತಿ. ಸಮ್ಪವೇಸೇತ್ವಾತಿ ತೇಹಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ. ಗಣೋ ಭಿಜ್ಜತೀತಿ ನಿಮನ್ತಿತಸಙ್ಘೋ ನ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಅಧಿವಾಸೇತ್ವಾ ¶ ಗತೇಸೂತಿ ಏತ್ಥ ಅಕಪ್ಪಿಯನಿಮನ್ತನಾಧಿವಾಸನಕ್ಖಣೇ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗೇ ದುಕ್ಕಟಮ್ಪಿ ನತ್ಥಿ, ವಿಞ್ಞತ್ತಿತೋ ಪಸವನೇ ಪನ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಕ್ಖಣೇ ಇತರಸಿಕ್ಖಾಪದೇಹಿ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ನಿಮನ್ತನಂ ಸಾದಿಯಥಾತಿ ನಿಮನ್ತನಭತ್ತಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಥ. ತಾನಿ ಚಾತಿ ಕುಮ್ಮಾಸಾದೀನಿ ಚ ತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಏಕೇನ ಪಚ್ಛಾ ಗಹಿತತ್ತಾ ಏಕತೋ ನ ಗಹಿತಾನಿ.

‘‘ಭತ್ತುದ್ದೇಸಕೇನ ಪಣ್ಡಿತೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ…ಪೇ… ಮೋಚೇತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಏತೇನ ಭತ್ತುದ್ದೇಸಕೇನ ಅಕಪ್ಪಿಯನಿಮನ್ತನೇ ಸಾದಿತೇ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಸಾದಿತಂ ಹೋತಿ. ಏಕತೋ ಗಣ್ಹನ್ತಾನಂ ಗಣಭೋಜನಾಪತ್ತಿ ಚ ಹೋತೀತಿ ¶ ದಸ್ಸೇತಿ. ದೂತಸ್ಸ ದ್ವಾರೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪುನ ‘‘ಭತ್ತಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವಚನಭಯೇನ ‘‘ಗಾಮದ್ವಾರೇ ಅಟ್ಠತ್ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಗಣಭೋಜನತಾ, ಸಮಯಾಭಾವೋ, ಅಜ್ಝೋಹರಣನ್ತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಗಣಭೋಜನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೨೨೧. ತತಿಯೇ ಪಾಳಿಯಂ ಭತ್ತಪಟಿಪಾಟಿ ಅಟ್ಠಿತಾತಿ ಕುಲಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ದಾತಬ್ಬಾ ಭತ್ತಪಟಿಪಾಟಿ ಅಟ್ಠಿತಾ ನ ಠಿತಾ, ಅಬ್ಬೋಚ್ಛಿನ್ನಾ ನಿರನ್ತರಪ್ಪವತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಬದರಫಲಾನಿ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಯಾಗುಆದಿಕಂ ‘‘ಬದರಸಾಳವ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

ಪಾಳಿಯಂ ಪರಮ್ಪರಭೋಜನೇತಿ ಯೇನ ಪಠಮಂ ನಿಮನ್ತಿತೋ, ತಸ್ಸ ಭೋಜನತೋ ಪರಸ್ಸ ಭೋಜನಸ್ಸ ಭುಞ್ಜನೇ. ವಿಕಪ್ಪನಾವ ಇಧ ಅನುಪಞ್ಞತ್ತಿವಸೇನ ಮಾತಿಕಾಯಂ ಅನಾರೋಪಿತಾಪಿ ಪರಿವಾರೇ ‘‘ಚತಸ್ಸೋ ಅನುಪಞ್ಞತ್ತಿಯೋ’’ತಿ (ಪರಿ. ೮೬) ಅನುಪಞ್ಞತ್ತಿಯಂ ಗಣಿತಾ. ತತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿವಾದಸ್ಸ ಪಚ್ಛಾ ಕಥನೇನ ಪರಮ್ಮುಖಾವಿಕಪ್ಪನಾ ಪತಿಟ್ಠಪಿತಾ, ತಥಾಪಿ ಸಮ್ಮುಖಾವಿಕಪ್ಪನಾಪಿ ಗಹೇತಬ್ಬಾವ. ತೇನೇವ ಮಾತಿಕಾಟ್ಠಕಥಾಯಮ್ಪಿ ‘‘ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಪಞ್ಚಸು ಸಹಧಮ್ಮಿಕೇಸು ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ‘ಮಯ್ಹಂ ಭತ್ತಪಚ್ಚಾಸಂ ತುಯ್ಹಂ ದಮ್ಮೀ’ತಿ ವಾ ‘ವಿಕಪ್ಪೇಮೀ’ತಿ ವಾ ಏವಂ ಸಮ್ಮುಖಾ’’ತಿಆದಿ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಪರಮ್ಪರಭೋಜನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ವುತ್ತಂ.

೨೨೯. ಖೀರಂ ವಾ ರಸಂ ವಾತಿ ಪಞ್ಚಭೋಜನಾಮಿಸಂ ಭತ್ತತೋ ಉಪರಿ ಠಿತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ತಞ್ಹಿ ಅಭೋಜನತ್ತಾ ಉಪ್ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಪಿವತೋಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ಭುಞ್ಜನ್ತೇನಾ’’ತಿಆದಿ.

ವಿಕಪ್ಪನಾಯ ¶ ಅಕರಣತೋ ಅಕಿರಿಯಾವಸೇನ ಇದಂ ವಾಚಾಯಪಿ ಸಮುಟ್ಠಿತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ವಚೀಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ. ಪರಮ್ಪರಭೋಜನತಾ, ಸಮಯಾಭಾವೋ, ಅಜ್ಝೋಹರಣನ್ತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಪರಮ್ಪರಭೋಜನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೨೩೧. ಚತುತ್ಥೇ ಪಾಳಿಯಂ ಪಟಿಯಾಲೋಕನ್ತಿ ಪಚ್ಛಿಮದಿಸಂ, ಪಚ್ಛಾದಿಸನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಪಾಥೇಯ್ಯಾದಿಅತ್ಥಾಯ ¶ ಪಟಿಯಾದಿತನ್ತಿಸಞ್ಞಾಯ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಆಪತ್ತಿ ಏವ ಅಚಿತ್ತಕತ್ತಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ. ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ದೇಹೀ’’ತಿ ವಚನೇನಾಪಿ ಆಪಜ್ಜನತೋ ‘‘ವಚೀಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ವುತ್ತಲಕ್ಖಣಪೂವಮನ್ಥತಾ, ಅಸೇಸಕತಾ, ಅಪ್ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಗಮನತಾ, ಅಞ್ಞಾತಕಾದಿತಾ, ಅತಿರೇಕಪಟಿಗ್ಗಹಣನ್ತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ಪಞ್ಚ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಕಾಣಮಾತಾಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೨೩೭. ಪಞ್ಚಮೇ ‘‘ತಿ-ಕಾರಂ ಅವತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಕಾತಬ್ಬಸದ್ದಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲದ್ಧಂ ಇತಿ-ಪದಂ ಕತಕಾಲೇ ನ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಇಧ ಪನ ಅಜಾನನ್ತೇಹಿ ಇತಿ-ಸದ್ದೇ ಪಯುತ್ತೇಪಿ ಅತಿರಿತ್ತಂ ಕತಮೇವ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

೨೩೮-೯. ‘‘ಪವಾರಿತೋ’’ತಿ ಇದಞ್ಚ ಕತ್ತುಅತ್ಥೇ ನಿಪ್ಫನ್ನನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಕತಪವಾರಣೋ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ಭುತ್ತಾವೀ-ಪದಸ್ಸ ನಿರತ್ಥಕಭಾವಮೇವ ಸಾಧೇತುಂ ‘‘ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ತಾಹೀತಿ ಪುಥುಕಾಹಿ. ಸತ್ತುಮೋದಕೋತಿ ಸತ್ತುಂ ತೇಮೇತ್ವಾ ಕತೋ ಅಪಕ್ಕೋ. ಸತ್ತುಂ ಪನ ಪಿಸಿತ್ವಾ ಪಿಟ್ಠಂ ಕತ್ವಾ ತೇಮೇತ್ವಾ ಪೂವಂ ಕತ್ವಾ ಪಚನ್ತಿ, ತಂ ನ ಪವಾರೇತಿ. ‘‘ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನೇ ಠಿತಮೇವ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಯಂ ಯಂ ಅಲಜ್ಜಿಸನ್ತಕಂ ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅಪಾಪುಣಕಸಙ್ಘಿಕಾದಿಂ ವಾ ಪಟಿಕ್ಖೇಪತೋ ಪವಾರಣಾ ನ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಆಸನ್ನತರಂ ಅಙ್ಗನ್ತಿ ಹತ್ಥಪಾಸತೋ ಬಹಿ ಠತ್ವಾ ಓನಮಿತ್ವಾ ದೇನ್ತಸ್ಸ ಸೀಸಂ ಆಸನ್ನತರಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ಓರಿಮನ್ತೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತಬ್ಬಂ.

ಅಪನಾಮೇತ್ವಾತಿ ¶ ಅಭಿಮುಖಂ ಹರಿತ್ವಾ. ‘‘ಇಮಂ ಭತ್ತಂ ಗಣ್ಹಾ’’ತಿ ವದತೀತಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಅನಾಮೇತ್ವಾ ವದತಿ. ಕೇವಲಂ ವಾಚಾಭಿಹಾರಸ್ಸ ಅನಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ ಗಣ್ಹಥಾತಿ ಗಹೇತುಂ ಆರದ್ಧಂ ಕಟಚ್ಛುನಾ ಅನುಕ್ಖಿತ್ತಮ್ಪಿ ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಏವಂ ಅಭಿಹಟತ್ತಾ ಪವಾರಣಾ ಹೋತೀತಿ ‘‘ಅಭಿಹಟಾವ ಹೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಉದ್ಧಟಮತ್ತೇತಿ ಭಾಜನತೋ ವಿಯೋಜಿತಮತ್ತೇ. ದ್ವಿನ್ನಂ ಸಮಭಾರೇಪೀತಿ ಪರಿವೇಸಕಸ್ಸ ಚ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಚ ಭತ್ತಪಚ್ಛಿಭಾಜನವಹನೇ ಸಮಕೇಪೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ರಸಂ ಗಣ್ಹಥಾತಿ ಏತ್ಥ ಕೇವಲಂ ಮಂಸರಸಸ್ಸ ಅಪವಾರಣಾಜನಕಸ್ಸ ನಾಮೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತೋ ¶ ಪವಾರಣಾ ನ ಹೋತಿ. ಮಚ್ಛರಸನ್ತಿಆದೀಸು ಮಚ್ಛೋ ಚ ರಸಞ್ಚಾತಿ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಸಮ್ಭವತೋ ವತ್ಥುನೋಪಿ ತಾದಿಸತ್ತಾ ಪವಾರಣಾ ಹೋತಿ, ‘‘ಇದಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿಪಿ ಅವತ್ವಾ ತುಣ್ಹೀಭಾವೇನ ಅಭಿಹಟಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತೋಪಿ ಹೋತಿ ಏವ. ಕರಮ್ಬಕೋತಿ ಮಿಸ್ಸಕಾಧಿವಚನಮೇತಂ. ಯಞ್ಹಿ ಬಹೂಹಿ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕರೋನ್ತಿ, ಸೋ ‘‘ಕರಮ್ಬಕೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

‘‘ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಕತ’’ನ್ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋತಿ ಏತ್ಥ ವತ್ಥುನೋ ಕಪ್ಪಿಯತ್ತಾ ‘‘ಪವಾರಿತೋವ ಹೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ತಞ್ಚೇ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಕತಮೇವ ಹೋತಿ, ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ ನತ್ಥಿ. ಅಯಮೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋತಿ ‘‘ಯೇನಾಪುಚ್ಛಿತೋ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಮೇವತ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ. ಕಾರಣಂ ಪನೇತ್ಥ ದುದ್ದಸನ್ತಿ ಭತ್ತಸ್ಸ ಬಹುತರಭಾವೇನ ಪವಾರಣಾಸಮ್ಭವಕಾರಣಂ ದುದ್ದಸಂ, ಅಞ್ಞಥಾ ಕರಮ್ಬಕೇಪಿ ಮಚ್ಛಾದಿಬಹುಭಾವೇ ಪವಾರಣಾ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಯಥಾ ಚೇತ್ಥ ಕಾರಣಂ ದುದ್ದಸಂ, ಏವಂ ಪರತೋ ‘‘ಮಿಸ್ಸಕಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಕಾರಣಂ ದುದ್ದಸಮೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಯಞ್ಚ ‘‘ಇದಂ ಪನ ಭತ್ತಮಿಸ್ಸಕಮೇವಾ’’ತಿಆದಿ ಕಾರಣಂ ವುತ್ತಂ, ತಮ್ಪಿ ‘‘ಅಪ್ಪತರಂ ನ ಪವಾರೇತೀ’’ತಿ ವಚನೇನ ನ ಸಮೇತಿ. ವಿಸುಂ ಕತ್ವಾ ದೇತೀತಿ ‘‘ರಸಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವಾಚಾಯ ವಿಸುಂ ಕತ್ವಾ ದೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ನ ಪನ ಕಾಯೇನ ರಸಾದಿಂ ವಿಯೋಜೇತ್ವಾತಿ. ತಥಾ ಅವಿಯೋಜಿತೇಪಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತೋ ಪವಾರಣಾಯ ಅಸಮ್ಭವತೋ ಅಪ್ಪವಾರಣಾಪಹೋಣಕಸ್ಸ ನಾಮೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ಭತ್ತಮಿಸ್ಸಕಯಾಗುಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ‘‘ಯಾಗುಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತಟ್ಠಾನಾದೀಸು ವಿಯ, ಅಞ್ಞಥಾ ವಾ ಏತ್ಥ ಯಥಾ ಪುಬ್ಬಾಪರಂ ನ ವಿರುಜ್ಝತಿ, ತಥಾ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ.

ನಾವಾ ವಾ ಸೇತು ವಾತಿಆದಿಮ್ಹಿ ನಾವಾದಿಅಭಿರುಹನಾದಿಕ್ಖಣೇ ಕಿಞ್ಚಿ ಠತ್ವಾಪಿ ಅಭಿರುಹನಾದಿಕಾತಬ್ಬತ್ತೇಪಿ ಗಮನತಪ್ಪರತಾಯ ಠಾನಂ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ, ಜನಸಮ್ಮದ್ದೇನ ಪನ ಅನೋಕಾಸಾದಿಭಾವೇನ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಅಚಾಲೇತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಟ್ಠಾನತೋ ¶ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಪದೇಸೇ ವಾ ಉದ್ಧಂ ವಾ ಅಪೇಸೇತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಏವ ಪನ ಠಾನೇ ಪರಿವತ್ತೇತುಂ ಲಭತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ಯೇನ ಪಸ್ಸೇನಾ’’ತಿಆದಿ.

ಅಕಪ್ಪಿಯಭೋಜನಂ ವಾತಿ ಕುಲದೂಸನಾದಿನಾ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಂ ‘‘ಅಕಪ್ಪಿಯ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ತೇನ ಮಿಸ್ಸಂ ಓದನಾದಿ ಅತಿರಿತ್ತಂ ಹೋತಿ ಏವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ತಸ್ಮಾ ಯಂ ತತ್ಥ ಅಕಪ್ಪಕತಂ ಕನ್ದಫಲಾದಿ, ತಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ಸೇಸಂ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಮೇವ.

ಸೋ ಪುನ ಕಾತುಂ ನ ಲಭತೀತಿ ತಸ್ಮಿಞ್ಞೇವ ಭಾಜನೇ ಕರಿಯಮಾನಂ ಪಠಮಕತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕತಂ ಹೋತೀತಿ ಪುನ ಸೋ ಏವ ಕಾತುಂ ನ ಲಭತಿ, ಅಞ್ಞೋ ಲಭತಿ. ಅಞ್ಞೇನ ಹಿ ಕತತೋ ಅಞ್ಞೋ ಪುನ ಕಾತುಂ ¶ ಲಭತಿ. ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಪನ ಭಾಜನೇ ತೇನ ವಾ ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ಯೇನ ಅಕತಂ, ತೇನ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಯಞ್ಚ ಅಕತಂ, ತಂ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ಏವಂ ಕತನ್ತಿ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಭಾಜನೇ ಕತಂ. ಸಚೇ ಪನ ಆಮಿಸಸಂಸಟ್ಠಾನೀತಿ ಏತ್ಥ ಮುಖಾದೀಸು ಲಗ್ಗಮ್ಪಿ ಆಮಿಸಂ ಸೋಧೇತ್ವಾವ ಅತಿರಿತ್ತಂ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೨೪೧. ವಾಚಾಯ ಆಣಾಪೇತ್ವಾ ಅತಿರಿತ್ತಂ ಅಕಾರಾಪನತೋ ಅಕಿರಿಯಸಮುಟ್ಠಾನನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಪವಾರಿತಭಾವೋ, ಆಮಿಸಸ್ಸ ಅನತಿರಿತ್ತತಾ, ಕಾಲೇ ಅಜ್ಝೋಹರಣನ್ತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಪಠಮಪವಾರಣಾಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೬. ದುತಿಯಪವಾರಣಾಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ

೨೪೩. ಛಟ್ಠೇ ‘‘ಭುತ್ತಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ ಮಾತಿಕಾಯಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ಭೋಜನಪರಿಯೋಸಾನೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ. ಪವಾರಿತತಾ, ತಥಾಸಞ್ಞಿತಾ, ಆಸಾದನಾಪೇಕ್ಖತಾ, ಅನತಿರಿತ್ತೇನ ಅಭಿಹಟಪವಾರಣಾ, ಭೋಜನಪಅಯೋಸಾನನ್ತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ಪಞ್ಚ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ದುತಿಯಪವಾರಣಾಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೨೪೭. ಸತ್ತಮೇ ನಟಾನಂ ನಾಟಕಾತಿ ನಟನಾಟಕಾ, ಸೀತಾಹರಣಾದೀನಿ.

೨೪೮-೯. ಖಾದನೀಯೇ ಖಾದನೀಯತ್ಥನ್ತಿ ಪೂವಾದಿಖಾದನೀಯೇ ವಿಜ್ಜಮಾನಖಾದನೀಯಕಿಚ್ಚಂ ಖಾದನೀಯೇಹಿ ಕಾತಬ್ಬಂ ಜಿಘಚ್ಛಾಹರಣಸಙ್ಖಾತಂ ಅತ್ಥಂ ಪಯೋಜನಂ ನೇವ ಫರನ್ತಿ ¶ ನ ನಿಪ್ಫಾದೇನ್ತಿ. ಏಕಸ್ಮಿಂ ದೇಸೇ ಆಹಾರಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧೇನ್ತಂ ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ದೇಸೇ ಉಟ್ಠಿತಭೂಮಿರಸಾದಿಭೇದೇನ ಆಹಾರಕಿಚ್ಚಂ ಅಸಾಧೇನ್ತಮ್ಪಿ ವಾ ಸಮ್ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಆಹ ‘‘ತೇಸು ತೇಸು ಜನಪದೇಸೂ’’ತಿಆದಿ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಏಕಸ್ಮಿಂ ಜನಪದೇ ಆಹಾರಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧೇನ್ತಂ ಸೇಸಜನಪದೇಸುಪಿ ವಿಕಾಲೇ ನ ಕಪ್ಪತಿ ಏವಾತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಇದಂ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿಪಿ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯಕಣ್ಡ ೩.೨೪೮-೨೪೯) ವದನ್ತಿ. ಪಕತಿಆಹಾರವಸೇನಾತಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಯಾವಕಾಲಿಕೇಹಿ ಅಯೋಜಿತಂ ಅತ್ತನೋ ಪಕತಿಯಾವ ಆಹಾರಕಿಚ್ಚಕರಣವಸೇನ. ಸಮ್ಮೋಹೋಯೇವ ಹೋತೀತಿ ¶ ಅನೇಕತ್ಥಾನಂ ನಾಮಾನಂ, ಅಪ್ಪಸಿದ್ಧಾನಞ್ಚ ಸಮ್ಭವತೋ ಸಮ್ಮೋಹೋ ಏವ ಸಿಯಾ. ತೇನೇವೇತ್ಥ ಮಯಮ್ಪಿ ಮೂಲಕಮೂಲಾದೀನಂ ಪರಿಯಾಯನ್ತರದಸ್ಸನೇನ ಅದಸ್ಸನಂ ಕರಿಮ್ಹ ಉಪದೇಸತೋವ ಗಹೇತಬ್ಬತೋ.

ಯನ್ತಿ ವಟ್ಟಕನ್ದಂ. ಮುಳಾಲನ್ತಿ ಥೂಲತರುಣಮೂಲಮೇವ, ರುಕ್ಖವಲ್ಲಿಆದೀನಂ ಮತ್ಥಕೋತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಮೇವ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇತ್ವಾ ವುತ್ತಂ. ಅಚ್ಛಿವಾದೀನಂ ಅಪರಿಪಕ್ಕಾನೇವ ಫಲಾನಿ ಯಾವಜೀವಿಕಾನೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಪರಿಪಕ್ಕಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಹರೀತಕಾದೀನಂ ಅಟ್ಠೀನೀತಿ ಏತ್ಥ ಮಿಞ್ಜಂ ಯಾವಕಾಲಿಕನ್ತಿ ಕೇಚಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ನ ಯುತ್ತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಅವುತ್ತತ್ತಾ.

ಹಿಙ್ಗುರುಕ್ಖತೋ ಪಗ್ಘರಿತನಿಯ್ಯಾಸೋ ಹಿಙ್ಗು ನಾಮ. ಹಿಙ್ಗುಜತುಆದಯೋ ಚ ಹಿಙ್ಗುವಿಕತಿಯೋವ. ತತ್ಥ ಹಿಙ್ಗುಜತು ನಾಮ ಹಿಙ್ಗುರುಕ್ಖಸ್ಸ ದಣ್ಡಪತ್ತಾನಿ ಪಚಿತ್ವಾ ಕತನಿಯ್ಯಾಸೋ. ಹಿಙ್ಗುಸಿಪಾಟಿಕಾ ನಾಮ ಹಿಙ್ಗುಪತ್ತಾನಿ ಪಚಿತ್ವಾ ಕತನಿಯ್ಯಾಸೋ. ಅಞ್ಞೇನ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕತೋತಿಪಿ ವದನ್ತಿ. ತಕನ್ತಿ ಅಗ್ಗಕೋಟಿಯಾ ನಿಕ್ಖನ್ತಸಿಲೇಸೋ. ತಕಪತ್ತಿನ್ತಿ ಪತ್ತತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಸಿಲೇಸೋ. ತಕಪಣ್ಣಿನ್ತಿ ಪಲಾಸೇ ಭಜ್ಜಿತ್ವಾ ಕತಸಿಲೇಸೋ. ದಣ್ಡತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಸಿಲೇಸೋತಿಪಿ ವದನ್ತಿ. ವಿಕಾಲತಾ, ಯಾವಕಾಲಿಕತಾ, ಅಜ್ಝೋಹರಣನ್ತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ವಿಕಾಲಭೋಜನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೮. ಸನ್ನಿಧಿಕಾರಕಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ

೨೫೨-೩. ಅಟ್ಠಮೇ ತಾದಿಸನ್ತಿ ಅಸೂಪಬ್ಯಞ್ಜನಂ. ಯಾವಕಾಲಿಕಂ ವಾ ಯಾಮಕಾಲಿಕಂ ವಾ…ಪೇ… ಪಾಚಿತ್ತಿಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಪಾಳಿಯಂ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಪದೇಹಿ ಯಾವಕಾಲಿಕಮೇವ ಸಙ್ಗಹಿತಂ, ನ ಯಾಮಕಾಲಿಕಂ. ತಥಾಪಿ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಯಾಮಕಾಲಿಕಂ ಯಾಮೇ ನಿದಹಿತ್ವಾ ಭುಞ್ಜತೀ’’ತಿ ಇಧ ಚೇವ –

‘‘ಯಾಮಕಾಲಿಕೇನ ¶ , ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಂ…ಪೇ… ಯಾವಜೀವಿಕಂ ತದಹುಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಯಾಮೇ ಕಪ್ಪತಿ, ಯಾಮಾತಿಕ್ಕನ್ತೇ ನ ಕಪ್ಪತೀ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೩೦೫) –

ಅಞ್ಞತ್ಥ ಚ ವುತ್ತತ್ತಾ, ‘‘ಯಾಮಕಾಲಿಕ’’ನ್ತಿ ವಚನಸಾಮತ್ಥಿಯತೋ ಚ ಭಗವತೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಞ್ಞೂಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯೇಹಿ ಯಾಮಕಾಲಿಕಂ ಸನ್ನಿಧಿಕಾರಕಕತಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯವತ್ಥುಮೇವ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಯನ್ತಿ ಪತ್ತಂ, ಘಂಸನಕಿರಿಯಾಪೇಕ್ಖಾಯ ಚೇತಂ ಉಪಯೋಗವಚನಂ. ಅಙ್ಗುಲಿಲೇಖಾ ಪಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಸಿನೇಹಾಭಾವೇಪಿ ಪತ್ತಸ್ಸ ಸುಚ್ಛವಿತಾಯ ಪಞ್ಞಾಯತಿ. ಯನ್ತಿ ಯಾವಕಾಲಿಕಂ, ಯಾಮಕಾಲಿಕಞ್ಚ. ಅಪರಿಚ್ಚತ್ತಮೇವಾತಿ ನಿರಪೇಕ್ಖತಾಯ ¶ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಅದಿನ್ನಂ, ಅಪರಿಚ್ಚತ್ತಞ್ಚ ಯಾವಕಾಲಿಕಾದಿವತ್ಥುಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ, ನ ಪನ ತಗ್ಗತಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ. ನ ಹಿ ವತ್ಥುಂ ಅಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ತತ್ಥಗತಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿತುಂ ಸಕ್ಕಾ, ನ ಚ ತಾದಿಸಂ ವಚನಮತ್ಥಿ. ಯದಿ ಭವೇಯ್ಯ, ‘‘ಸಚೇ ಪತ್ತೋ ದುದ್ಧೋತೋ ಹೋತಿ…ಪೇ… ಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ ವಚನಂ ವಿರುಜ್ಝೇಯ್ಯ. ನ ಹಿ ಧೋವನೇನ ಆಮಿಸಂ ಅಪನೇತುಂ ವಾಯಮನ್ತಸ್ಸ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ಅಪೇಕ್ಖಾ ವತ್ತತಿ. ಯೇನ ಪುನದಿವಸೇ ಭುಞ್ಜತೋ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಜನೇಯ್ಯ, ಪತ್ತೇ ಪನ ವತ್ತಮಾನಾ ಅಪೇಕ್ಖಾ ತಗ್ಗತಿಕೇ ಆಮಿಸೇಪಿ ವತ್ತತಿ ಏವನಾಮಾತಿ ಆಮಿಸೇ ಅನಪೇಕ್ಖತಾ ಏತ್ಥ ನ ಲಬ್ಭತಿ, ತತೋ ಆಮಿಸೇ ಅವಿಜಹಿತಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ಪುನದಿವಸೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಜನೇತೀತಿ ಇದಂ ವುತ್ತಂ. ಅಥ ಮತಂ ‘‘ಯದಗ್ಗೇನೇತ್ಥ ಆಮಿಸಾನಪೇಕ್ಖತಾ ನ ಲಬ್ಭತಿ. ತದಗ್ಗೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಾನಪೇಕ್ಖಾಪಿ ನ ಲಬ್ಭತೀ’’ತಿ. ತಥಾ ಸತಿ ಯತ್ಥ ಆಮಿಸಾಪೇಕ್ಖಾ ಅತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಾಪೇಕ್ಖಾಪಿ ನ ವಿಗಚ್ಛತೀತಿ ಆಪನ್ನಂ, ಏವಞ್ಚ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ಅನಪೇಕ್ಖವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ವಿಸುಂ ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ. ಅಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚೇತಮ್ಪಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಣವಿಜಹನಕಾರಣತ್ತೇನ ಅಭಿಮತಂ ಸಿಯಾ, ಇದಂ ಸುಟ್ಠುತರಂ ಕತ್ವಾ ವಿಸುಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಚೀವರಾಪೇಕ್ಖಾಯ ವತ್ತಮಾನಾಯಪಿ ಪಚ್ಚುದ್ಧಾರೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾನವಿಜಹನಂ ವಿಯ. ಏತಸ್ಮಿಞ್ಚ ಉಪಾಯೇ ಸತಿ ಗಣ್ಠಿಕಾಹತಪತ್ತೇಸು ಅವಟ್ಟನತಾ ನಾಮ ನ ಸಿಯಾತಿ ವುತ್ತೋವಾಯಮತ್ಥೋ. ತಸ್ಮಾ ಯಂ ವುತ್ತಂ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ ‘‘ಯಂ ಪರಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ಅದಿನ್ನಮ್ಪಿ ಸಚೇ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ನಿರಪೇಕ್ಖನಿಸ್ಸಜ್ಜನೇನ ವಿಜಹಿತಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ಹೋತಿ, ತಮ್ಪಿ ದುತಿಯದಿವಸೇ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿಆದಿ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯಕಣ್ಡ ೩.೨೫೨-೨೫೩), ತಂ ನ ಸಾರತೋ ಪಚ್ಚೇತಬ್ಬಂ.

ಪಕತಿಆಮಿಸೇತಿ ಓದನಾದಿಕಪ್ಪಿಯಯಾವಕಾಲಿಕೇ. ದ್ವೇತಿ ಪುರೇಭತ್ತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಯಾಮಕಾಲಿಕಂ ಪುರೇಭತ್ತಂ ಸಾಮಿಸೇನ ಮುಖೇನ ಭುಞ್ಜತೋ ಸನ್ನಿಧಿಪಚ್ಚಯಾ ಏಕಂ, ಯಾಮಕಾಲಿಕಸಂಸಟ್ಠತಾಯ ಯಾವಕಾಲಿಕತ್ತಭಜನೇನ ಅನತಿರಿತ್ತಪಚ್ಚಯಾ ¶ ಏಕನ್ತಿ ದ್ವೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನಿ. ವಿಕಪ್ಪದ್ವಯೇತಿ ಸಾಮಿಸನಿರಾಮಿಸಪಕ್ಖದ್ವಯೇ. ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಞ್ಚ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚಾತಿ ಮನುಸ್ಸಮಂಸೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಸೇಸೇಸು ದುಕ್ಕಟಂ. ಯಾವಕಾಲಿಕಯಾಮಕಾಲಿಕತಾ, ಸನ್ನಿಧಿಭಾವೋ, ತಸ್ಸ ಅಜ್ಝೋಹರಣನ್ತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಸನ್ನಿಧಿಕಾರಕಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೨೫೯. ನವಮೇ ಪಣೀತಸಂಸಟ್ಠಾನಿ ಭೋಜನಾನಿ ಪಣೀತಭೋಜನಾನೀತಿ ಪಾಳಿಯಂ ಪನ ಭೋಜನಾನಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪಾಕಟಾನೀತಿ ಅದಸ್ಸಿತಾನಿ, ತಾದಿಸೇಹಿ ಪಣೀತೇಹಿ ಮಿಸ್ಸತ್ತಾ ಪಣೀತಭೋಜನಾನಿ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ. ತೇಸಂ ಪಭೇದದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ ಸಪ್ಪಿ ನವನೀತ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ಸಪ್ಪಿಭತ್ತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ¶ ಸಪ್ಪಿನಾ ಸಂಸಟ್ಠಂ ಭತ್ತಂ, ಸಪ್ಪಿ ಚ ಭತ್ತಞ್ಚಾತಿಪಿ ಅತ್ಥೋ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ, ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ‘‘ಸಾಲಿಭತ್ತಂ ವಿಯ ಸಪ್ಪಿಭತ್ತಂ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತತ್ತಾ ನ ಸಕ್ಕಾ ಅಞ್ಞಂ ವತ್ಥುಂ. ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯಾ ಏವ ಹಿ ಈದಿಸೇಸು ಠಾನೇಸು ಪಮಾಣಂ.

ಮೂಲನ್ತಿ ಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡಂ ವುತ್ತಂ. ತಸ್ಮಾ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ವಿಸಙ್ಕೇತೇನ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾಭಾವೇಪಿ ಸೂಪೋದನದುಕ್ಕಟಾ ನ ಮುಚ್ಚತೀತಿ ವದನ್ತಿ. ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಸಪ್ಪಿನಾ, ಅಕಪ್ಪಿಯಸಪ್ಪಿನಾ’’ತಿ ಚ ಇದಂ ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಸತ್ತಾನಂ ವಸೇನ ವುತ್ತಂ.

೨೬೧. ಮಹಾನಾಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ನಾಮ ಉಪರಿ ಚಾತುಮಾಸಪಚ್ಚಯಪವಾರಣಾಸಿಕ್ಖಾಪದಂ (ಪಾಚಿ. ೩೦೩ ಆದಯೋ). ಅಗಿಲಾನೋ ಹಿ ಅಪ್ಪವಾರಿತಟ್ಠಾನೇ ವಿಞ್ಞಾಪೇನ್ತೋಪಿ ಕಾಲಪರಿಚ್ಛೇದಂ, ಭೇಸಜ್ಜಪರಿಚ್ಛೇದಂ ವಾ ಕತ್ವಾ ಸಙ್ಘವಸೇನ ಪವಾರಿತಟ್ಠಾನತೋ ತದುತ್ತರಿ ವಿಞ್ಞಾಪೇನ್ತೇನ, ಪರಿಚ್ಛೇದಬ್ಭನ್ತರೇಪಿ ನ ಭೇಸಜ್ಜಕರಣೀಯೇನ ರೋಗೇನ ಭೇಸಜ್ಜಂ ವಿಞ್ಞಾಪೇನ್ತೇನ ಚ ಸಮೋ ಹೋತೀತಿ ‘‘ಮಹಾನಾಮಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಪಣೀತಭೋಜನತಾ, ಅಗಿಲಾನತಾ, ಅಕತವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಪಟಿಲಾಭೋ, ಅಜ್ಝೋಹರಣನ್ತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ಚತ್ತಾರಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಪಣೀತಭೋಜನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೨೬೩. ದಸಮೇ ¶ ಘನಬದ್ಧೋತಿ ಘನಮಂಸೇನ ಸಮ್ಬದ್ಧೋ, ಕಥಿನಸಂಹತಸರೀರೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೬೪. ಮುಖದ್ವಾರನ್ತಿ ಮುಖತೋ ಹೇಟ್ಠಾ ದ್ವಾರಂ ಮುಖದ್ವಾರಂ, ಗಲನಾಳಿಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏವಞ್ಚ ನಾಸಿಕಾಯ ಪವಿಟ್ಠಮ್ಪಿ ಮುಖದ್ವಾರಂ ಪವಿಟ್ಠಮೇವ ಹೋತಿ, ಮುಖೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತಮತ್ತಞ್ಚ ಅಪ್ಪವಿಟ್ಠಂ. ಆಹಾರನ್ತಿ ಅಜ್ಝೋಹರಿತಬ್ಬಂ ಕಾಲಿಕಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ, ನ ಉದಕಂ. ತಞ್ಹಿ ಭೇಸಜ್ಜಸಙ್ಗಹಿತಮ್ಪಿ ಅಕಾಲಿಕಮೇವ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಸ್ಸೇವ ಕಾಲಿಕತ್ತಾ. ಉದಕೇ ಹಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ನ ರುಹತಿ. ತೇನೇವ ಭಿಕ್ಖುನಾ ತಾಪಿತೇನ ಉದಕೇನ ಚಿರಪಟಿಗ್ಗಹಿತೇನ ಚ ಅಕಪ್ಪಿಯಕುಟಿಯಂ ವುತ್ಥೇನ ಚ ಸಹ ಆಮಿಸಂ ಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಸಾಮಪಾಕಾದಿದೋಸೋ ನ ಹೋತಿ. ವಕ್ಖತಿ ಹಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖು ಯಾಗುಅತ್ಥಾಯ…ಪೇ… ಉದಕಂ ತಾಪೇತಿ, ವಟ್ಟತೀ’’ತಿಆದಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೬೫). ಭಿಕ್ಖೂ ಪನ ಏತಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ತದಾ ನ ಜಾನಿಂಸು. ತೇನಾಹ ‘‘ಸಮ್ಮಾ ಅತ್ಥಂ ಅಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ.

೨೬೫. ರಥರೇಣುಮ್ಪೀತಿ ¶ ರಥೇ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಉಟ್ಠಹನರೇಣುಸದಿಸರೇಣುಂ. ತೇನ ತತೋ ಸುಖುಮಂ ಆಕಾಸೇ ಪರಿಬ್ಭಮನಕಂ ದಿಸ್ಸಮಾನಮ್ಪಿ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಅಕಲ್ಲಕೋತಿ ಗಿಲಾನೋ.

‘‘ಗಹೇತುಂ ವಾ…ಪೇ… ತಸ್ಸ ಓರಿಮನ್ತೇನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಆಕಾಸೇ ಉಜುಂ ಠತ್ವಾ ಪರೇನ ಉಕ್ಖಿತ್ತಂ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಆಸನ್ನಙ್ಗಭೂತಪಾದತಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಹತ್ಥಪಾಸೋ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತಬ್ಬೋ, ನ ಪನ ಸೀಸನ್ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ತತ್ಥ ‘‘ಓರಿಮನ್ತೇನಾ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಿಮನ್ತೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ.

ಏತ್ಥ ಚ ಪವಾರಣಾಸಿಕ್ಖಾಪದಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸಚೇ ಭಿಕ್ಖು ನಿಸಿನ್ನೋ ಹೋತಿ, ಆಸನಸ್ಸ ಪಚ್ಛಿಮನ್ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೩೮-೨೩೯) ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಾನಂ ಆಸನ್ನಙ್ಗಸ್ಸ ಪಾರಿಮನ್ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪರಿಚ್ಛೇದಸ್ಸ ದಸ್ಸಿತತ್ತಾ ಇಧಾಪಿ ಆಕಾಸೇ ಠಿತಸ್ಸ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಸ್ಸ ಆಸನ್ನಙ್ಗಭೂತಪಾದಙ್ಗುಲಸ್ಸ ಪಾರಿಮನ್ತಭೂತತೋ ಪಣ್ಹಿಪರಿಯನ್ತಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಿಮತಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ, ದಾಯಕಸ್ಸ ಪನ ಓರಿಮನ್ತಭೂತತೋ ಪಾದಙ್ಗುಲಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಿಮತಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಹತ್ಥಪಾಸೋ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತಬ್ಬೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಇಮಿನಾವ ನಯೇನ ಭೂಮಿಯಂ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಉಸ್ಸೀಸೇ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಹತ್ಥತೋ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸಪಿ ಆಸನ್ನಸೀಸಙ್ಗಸ್ಸ ಪಾರಿಮನ್ತಭೂತತೋ ಗೀವನ್ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯೇವ ¶ ಹತ್ಥಪಾಸೋ ಮಿನಿತಬ್ಬೋ, ನ ಪಾದತಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ. ಏವಂ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ದಾನೇಪಿ ಯಥಾನುರೂಪಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ‘‘ಯಂ ಆಸನ್ನತರಂ ಅಙ್ಗ’’ನ್ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ.

ಪಟಿಗ್ಗಹಣಸಞ್ಞಾಯಾತಿ ‘‘ಮಞ್ಚಾದಿನಾ ಪಟಿಗ್ಗಹೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಉಪ್ಪಾದಿತಸಞ್ಞಾಯ. ಇಮಿನಾ ‘‘ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾಮೀ’’ತಿ ವಾಚಾಯ ವತ್ತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಕತ್ಥಚಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು, ಪದೇಸೇಸು ವಾ. ಅಸಂಹಾರಿಮೇ ಫಲಕೇತಿ ಥಾಮಮಜ್ಝಿಮೇನ ಪುರಿಸೇನ ಅಸಂಹಾರಿಯೇ. ಪುಞ್ಛಿತ್ವಾ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಪುಞ್ಛಿತೇಪಿ ರಜನಚುಣ್ಣಸಙ್ಕಾಯ ಸತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಣತ್ಥಾಯ ವುತ್ತಂ, ನಾಸತಿ. ತಂ ಪನಾತಿ ಪತಿತರಜಂ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಉಪರಿ ಗಹಿತಪಿಣ್ಡಪಾತಂ. ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ದುರುಪಚಿಣ್ಣಾದಿದೋಸೋ ನತ್ಥಿ. ‘‘ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿಆದಿಪಿ ವಿನಯದುಕ್ಕಟಪರಿಹಾರಾಯ ವುತ್ತಂ. ತಥಾ ಅಕತ್ವಾ ಗಹಿತೇಪಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜತೋ ಅನಾಪತ್ತಿ ಏವ. ‘‘ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ದತ್ವಾ’’ತಿ ಇದಮ್ಪಿ ಪುರಿಮಾಭೋಗಾನುಗುಣತಾಯ ವುತ್ತಂ.

ಚರುಕೇನಾತಿ ಖುದ್ದಕಭಾಜನೇನ. ಅಭಿಹಟತ್ತಾತಿ ದಿಯ್ಯಮಾನಕ್ಖಣಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ದತ್ವಾ ಅಪನಯನಕಾಲೇ ಪನ ಛಾರಿಕಾ ವಾ ಬಿನ್ದೂನಿ ವಾ ಪತನ್ತಿ, ಪುನ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ ಅಭಿಹಾರಸ್ಸ ವಿಗತತ್ತಾತಿ ವದನ್ತಿ. ತಂ ಯಥಾ ನ ಪತತಿ, ತಥಾ ಅಪನೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಪರಿಹರನ್ತೇ ಯುಜ್ಜತಿ. ಪಕತಿಸಞ್ಞಾಯ ಅಪನೇನ್ತೇ ಅಭಿಹಾರೋ ನ ಛಿಜ್ಜತಿ, ತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಮೇವ ಹೋತಿ. ಮುಖವಟ್ಟಿಯಾಪಿ ಗಹೇತುಂ ¶ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅಭಿಹರಿಯಮಾನಸ್ಸ ಪತ್ತಸ್ಸ ಮುಖವಟ್ಟಿಯಾ ಉಪರಿಭಾಗೇ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ಫುಸಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

ಪಾದೇನ ಪೇಲ್ಲೇತ್ವಾತಿ ‘‘ಪಾದೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿಸಞ್ಞಾಯ ಅಕ್ಕಮಿತ್ವಾ. ಕೇಚೀತಿ ಅಭಯಗಿರಿವಾಸಿನೋ. ವಚನಮತ್ತಮೇವಾತಿ ಪಟಿಬದ್ಧಪ್ಪಟಿಬದ್ಧನ್ತಿ ಸದ್ದಮತ್ತಮೇವ ನಾನಂ, ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧಮೇವ ಹೋತಿ. ತಸ್ಮಾ ತೇಸಂ ವಚನಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

ತೇನ ಆಹರಾಪೇತುನ್ತಿ ಯಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಗತಂ, ತಂ ಇಧ ಆನೇಹೀತಿ ಆಣಾಪೇತ್ವಾ ತೇನ ಆಹರಾಪೇತುಂ ಇತರಸ್ಸ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ನ ತತೋ ಪರನ್ತಿ ತದಹೇವ ಸಾಮಂ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ತದಹೇವ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಪನ ಪುನದಿವಸಾದೀಸು ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾಪಿ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವದನ್ತಿ.

ಖಿಯ್ಯನ್ತೀತಿ ಖಯಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಚುಣ್ಣೇಹಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಣಾಪತ್ತಿಯೋ ನ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ‘‘ನವಸಮುಟ್ಠಿತ’’ನ್ತಿ ಏತೇನೇವ ಉಚ್ಛುಆದೀಸು ¶ ಅಭಿನವಲಗ್ಗತ್ತಾ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕಂ ನ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಏಸೇವ ನಯೋತಿ ಸನ್ನಿಧಿದೋಸಾದಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ನ ಹೀ’’ತಿಆದಿ. ತೇನ ಚ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಙ್ಗೇಸು ಪಞ್ಚಸುಪಿ ಸಮಿದ್ಧೇಸು ಅಜ್ಝೋಹರಿತುಕಾಮತಾಯ ಗಹಿತಮೇವ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ನಾಮ ಹೋತಿ ಅಜ್ಝೋಹರಿತಬ್ಬೇಸು ಏವ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಸ್ಸ ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ತಥಾ ಬಾಹಿರಪರಿಭೋಗತ್ಥಾಯ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಪಿತತೇಲಾದಿಂ ಅಜ್ಝೋಹರಿತುಕಾಮತಾಯ ಸತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

ಕೇಸಞ್ಚೀತಿಆದೀಸು ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಾನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಕತ್ಥಚಿ ಠಪಿಯಮಾನಮ್ಪಿ ಹತ್ಥತೋ ಮುತ್ತಮತ್ತೇ ಏವ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ನ ವಿಜಹತಿ, ಅಥ ಖೋ ಭಾಜನೇ ಪತಿತಮೇವ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ವಿಜಹತಿ. ಭಾಜನಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪುನದಿವಸತ್ಥಾಯ ಅಪೇಕ್ಖಿತಮೇವಾತಿ ತಗ್ಗತಮ್ಪಿ ಆಮಿಸಂ ದುದ್ಧೋತಪತ್ತಗತಂ ವಿಯ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ನ ವಿಜಹತೀತಿ ಆಸಙ್ಕಾಯ ‘‘ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಈದಿಸೇಸು ಹಿ ಯುತ್ತಿ ನ ಗವೇಸಿತಬ್ಬಾ, ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ. ‘‘ಪತ್ತಗತಾ ಯಾಗೂ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪತ್ತಮುಖವಟ್ಟಿಯಾ ಫುಟ್ಠೇಪಿ ಕೂಟೇ ಯಾಗು ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಾ, ಉಗ್ಗಹಿತಾ ವಾ ನ ಹೋತಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅನಿಚ್ಛಾಯ ಫುಟ್ಠತ್ತಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಆರೋಪೇತೀತಿ ಹತ್ಥಂ ಫುಸಾಪೇತಿ. ಪಟಿಗ್ಗಹಣೂಪಗಂ ಭಾರಂ ನಾಮ ಮಜ್ಝಿಮಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಉಕ್ಖೇಪಾರಹಂ. ನ ಪಿದಹಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಹತ್ಥತೋ ಮುತ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ಹತ್ಥಗತಂ ಪನ ಇತರೇನ ಹತ್ಥೇನ ಪಿದಹತೋ, ಹತ್ಥತೋ ಮುತ್ತಮ್ಪಿ ವಾ ಅಫುಸಿತ್ವಾ ಉಪರಿಪಿಧಾನಂ ಪಾತೇನ್ತಸ್ಸ ನ ದೋಸೋ.

ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ¶ ಛಾಯತ್ಥಾಯ ಉಪರಿ ಧಾರಯಮಾನಾ ಮಹಾಸಾಖಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಛಿಜ್ಜೇಯ್ಯ, ತತ್ಥ ಲಗ್ಗರಜಂ ಮುಖೇ ಪಾತೇಯ್ಯ ಚಾತಿ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಕುಣ್ಡಕೇತಿ ಮಹಾಘಟೇ. ತಸ್ಮಿಮ್ಪೀತಿ ಚಾಟಿಘಟೇಪಿ. ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾತಿ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಕಾಲಿಕಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ.

ದುತಿಯತ್ಥೇರಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಥೇರಸ್ಸ ಪತ್ತಂ ಮಯ್ಹಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ತೇನ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಚ್ಚಜಾಪೇತ್ವಾ ದುತಿಯತ್ಥೇರಸ್ಸ ದೇತಿ. ಏತ್ಥ ಪನಾತಿ ಪತ್ತಪರಿವತ್ತನೇ. ಕಾರಣನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಯಥಾ ‘‘ಸಾಮಣೇರಾ ಇತೋ ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ದೇನ್ತೀ’’ತಿ ವಿತಕ್ಕೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ನ ತಥಾತಿ ಕಾರಣಂ ವದನ್ತಿ, ತಞ್ಚ ಯುತ್ತಂ. ಯಸ್ಸ ಪನ ತಾದಿಸೋ ವಿತಕ್ಕೋ ನತ್ಥಿ, ತೇನ ಅಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾಪಿ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

ನಿಚ್ಚಾಲೇತುನ್ತಿ ¶ ಚಾಲೇತ್ವಾ ಪಾಸಾಣಸಕ್ಖರಾದಿಅಪನಯಂ ಕಾತುಂ. ಉದ್ಧನಂ ಆರೋಪೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅನಗ್ಗಿಕಂ ಉದ್ಧನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಉದ್ಧನೇ ಪಚ್ಚಮಾನಸ್ಸ ಆಲುಳನೇ ಉಪರಿ ಅಪಕ್ಕತಣ್ಡುಲಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸಾಮಂಪಾಕಞ್ಚೇವ ಹೋತೀ’’ತಿ.

ಆಧಾರಕೇ ಪತ್ತೋ ಠಪಿತೋತಿ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಾಮಿಸೋ ಪತ್ತೋ ಪುನ ಪಟಿಗ್ಗಹಣತ್ಥಾಯ ಠಪಿತೋ. ಏಕಗ್ಗಹಣೇನೇವಾತಿ ಸಾಮಣೇರಾನಂ ಗಹಿತಸ್ಸ ಪುನ ಅಚ್ಛಡ್ಡನವಸೇನ ಗಹಣೇನ. ಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಧೂಮವಟ್ಟಿಯಾ ತದಹುಪಟಿಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ ವುತ್ತಂ. ಭತ್ತುಗ್ಗಾರೋತಿಆದಿ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕಪ್ಪಸಙ್ಗೇನ ವಿಕಾಲಭೋಜನವಿನಿಚ್ಛಯದಸ್ಸನಂ. ಸಮುದ್ದೋದಕೇನಾತಿ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತೇನ. ಹಿಮಕರಕಾ ನಾಮ ಕದಾಚಿ ವಸ್ಸೋದಕೇನ ಸಹ ಪತನಕಾ ಪಾಸಾಣಲೇಖಾ ವಿಯ ಘನೀಭೂತಉದಕವಿಸೇಸಾ, ತೇಸು ಪಟಿಗ್ಗಹಣಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ಉದಕಗತಿಕಾ ಏವಾ’’ತಿ. ಪುರೇಭತ್ತಮೇವ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಾಪತ್ತೀಹಿ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕಮ್ಪಿ ವಿಕಾಲಭೋಜನಾಪತ್ತೀಹಿ ಸಬ್ಬೋಹಾರಿಕನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

ಲಗ್ಗತೀತಿ ಮುಖೇ ಚ ಹತ್ಥೇ ಚ ಮತ್ತಿಕಾವಣ್ಣಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಬಹಲನ್ತಿ ಹತ್ಥಮುಖೇಸು ಅಲಗ್ಗನಕಮ್ಪಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ವಾಸಮತ್ತನ್ತಿ ರೇಣುಖೀರಾಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಆಕಿರತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಪುಪ್ಫರಸಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾಯನತೋ ವುತ್ತಂ.

ಮಹಾಭೂತೇಸೂತಿ ಪಾಣಸರೀರಸನ್ನಿಸ್ಸಿತೇಸು ಪಥವೀಆದಿಮಹಾಭೂತೇಸು. ಸಬ್ಬಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ತನೋ, ಪರೇಸಞ್ಚ ಸರೀರನಿಸ್ಸಿತಂ ಸಬ್ಬಂ ವಟ್ಟತಿ. ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಾನುಲೋಮತಾಯ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾದಿಂ ನ ಜನೇತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಪತತೀತಿ ಅತ್ತನೋ ಸರೀರತೋ ವಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪತತಿ. ‘‘ರುಕ್ಖತೋ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಮತ್ತಿಕತ್ಥಾಯ ಪಥವಿಂ ಖಣಿತುಂ, ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಮೂಲಪಣ್ಣಾದಿವಿಸಭೇಸಜ್ಜಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಛಾರಿಕಂ ¶ ಅಕತ್ವಾಪಿ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಮ್ಪಿ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತತಾ, ಅನನುಞ್ಞಾತತಾ, ಧೂಮಾದಿಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕತಾಭಾವೋ, ಅಜ್ಝೋಹರಣನ್ತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ಚತ್ತಾರಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ದನ್ತಪೋನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೨೭೩. ಪಞ್ಚಮವಗ್ಗಸ್ಸ ¶ ಪಠಮೇ ಮಯ್ಹಂ ನಾಮಾತಿ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಭೂಮಿಯಂ ಠಪೇತ್ವಾ ದಿನ್ನಮ್ಪಿ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ. ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯತಾ, ಅನನುಞ್ಞಾತತಾ, ಅಜ್ಝೋಹರಣೀಯತಾ, ಅಜ್ಝೋಹರಣತ್ಥಾಯ ಸಹತ್ಥಾ ಅನಿಕ್ಖಿತ್ತಭಾಜನೇ ದಾನನ್ತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ಚತ್ತಾರಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಅಚೇಲಕಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೨೭೪. ದುತಿಯೇ ಅನಾಚಾರಂ ಆಚರಿತುಕಾಮತಾ, ತದತ್ಥಮೇವ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಉಯ್ಯೋಜನಾ, ತಸ್ಸ ಉಪಚಾರಾತಿಕ್ಕಮೋತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಉಯ್ಯೋಜನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೨೮೧. ತತಿಯೇ ಪಾಳಿಯಂ ಖುದ್ದಕೇ ಘರೇತಿ ಏತ್ಥ ಖುದ್ದಕಂ ಘರಂ ನಾಮ ಪಞ್ಚಹತ್ಥತೋ ಊನಕವಿತ್ಥಾರಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ. ತತ್ಥ ಚ ಪಿಟ್ಠಸಙ್ಘಾಟತೋ ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಅವಿಜಹಿತೇಪಿ ಪಿಟ್ಠಿವಂಸಾತಿಕ್ಕಮೋ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಪಿಟ್ಠಿವಂಸಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ’’ತಿ. ಯಥಾ ತಥಾ ವಾ ಕತಸ್ಸಾತಿ ಪಿಟ್ಠಿವಂಸಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ವಾ ಅನಾರೋಪೇತ್ವಾ ವಾ ಕತಸ್ಸ.

೨೮೩. ಪಾಳಿಯಂ ¶ ವೀತರಾಗಾತಿ ಅಪರಿಯುಟ್ಠಿತರಾಗಾನಂ, ಅನಾಗಾಮೀನಞ್ಚ ಸಙ್ಗಹೋ. ಸಚಿತ್ತಕನ್ತಿ ಅನುಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಸೀದನಚಿತ್ತೇನ ಸಚಿತ್ತಕಂ. ಪರಿಯುಟ್ಠಿತರಾಗಜಾಯಮ್ಪತಿಕಾನಂ ಸನ್ನಿಹಿತತಾ, ಸಯನಿಘರತಾ, ದುತಿಯಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅಭಾವೋ, ಅನುಪಖಜ್ಜ ನಿಸೀದನನ್ತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ಚತ್ತಾರಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಸಭೋಜನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೨೮೪-೨೮೯. ಚತುತ್ಥಪಞ್ಚಮಾನಿ ವುತ್ತತ್ಥಾನಿ.

೨೯೮. ಛಟ್ಠೇ ¶ ‘‘ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ಆರೋಚನಕಿಚ್ಚಂ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಯೋ ಅಪರಿಯೇಸಿತಬ್ಬೋ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತುಂ ಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ದಿಸ್ಸತಿ, ಸೋ ಸಚೇಪಿ ಪಕತಿವಚನಸ್ಸ ಸವನೂಪಚಾರಂ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಠಿತೋ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಆಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ. ತೇನಾಹ ‘‘ಅಪಿ ಚ…ಪೇ… ಯಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಸೋ ಆಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ’’ತಿಆದಿ.

೩೦೨. ಅನಾಪತ್ತಿವಾರೇ ಚೇತ್ಥ ಅನ್ತರಾರಾಮಾದೀನಞ್ಞೇವ ವುತ್ತತ್ತಾ ವಿಹಾರತೋ ಗಾಮವೀಥಿಂ ಅನುಞ್ಞಾತಕಾರಣಂ ವಿನಾ ಅತಿಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಆಪತ್ತಿ ಹೋತಿ, ನ ಪನ ಘರೂಪಚಾರಂ ಅತಿಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸೇವ.

ಯಂ ಪನ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಘರೂಪಚಾರಂ ಓಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ…ಪೇ… ಪಠಮಂ ಪಾದಂ ಉಮ್ಮಾರಂ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇತೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ತಂ ಗಾಮೇ ಪವಿಟ್ಠಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ತಥಾಪಿ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಘರೂಪಚಾರಂ ಅನೋಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ವೀಥಿಮಜ್ಝೇನೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛಿತಘರದ್ವಾರಾಭಿಮುಖೇ ಠತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸೇ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಮೇವ. ತತ್ಥ ಕೇಚಿ ‘‘ವೀಥಿಯಂ ಅತಿಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ಘರೂಪಚಾರಗಣನಾಯ ಆಪತ್ತಿಯೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಅಞ್ಞೇ ಪನ ‘‘ಯಾನಿ ಕುಲಾನಿ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಗತೋ, ತೇಸಂ ಗಣನಾಯಾ’’ತಿ. ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭೋಜನಾನಂ ಅಞ್ಞತರೇನ ನಿಮನ್ತನಸಾದಿಯನಂ, ಸನ್ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಅನಾಪುಚ್ಛನಾ, ಭತ್ತಿಯಘರತೋ ಅಞ್ಞಘರೂಪಸಙ್ಕಮನಂ, ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕಾನತಿಕ್ಕಮೋ, ಸಮಯಾಪದಾನಂ ಅಭಾವೋತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ಪಞ್ಚ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಚಾರಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೩೦೩. ಸತ್ತಮೇ ¶ ಮಹಾನಾಮೋತಿ ಸುಕ್ಕೋದನಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಅನುರುದ್ಧತ್ಥೇರಸ್ಸ, ಸತ್ಥು ಚ ಜೇಟ್ಠಭಾತಾ. ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ ಅಮಿತೋದನಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ, ನನ್ದತ್ಥೇರೋ ಪನ ಸುದ್ಧೋದನಸ್ಸೇವ.

೩೦೫. ಪಾಳಿಯಂ ಕಾಲಂ ಆಹರಿಸ್ಸಥಾತಿ ಅಜ್ಜತನಂ ಕಾಲಂ ವೀತಿನಾಮೇಸ್ಸಥ, ಸ್ವೇ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಹರಿಸ್ಸಥಾತಿ ವಾ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಅತ್ಥಿ ಪವಾರಣಾ ಭೇಸಜ್ಜಪರಿಯನ್ತಾ ಚ ರತ್ತಿಪರಿಯನ್ತಾ ಚಾ’’ತಿ ತತಿಯಕೋಟ್ಠಾಸೇ ನಿಯಮಿತಮೇವ ಭೇಸಜ್ಜಂ ನಿಯಮಿತಕಾಲನ್ತರೇಯೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ನ ತತೋ ಬಹಿ. ಇತರಥಾ ¶ ವಿಸುಂ ಪಯೋಜನಂ ನತ್ಥೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಸಪರಿಯನ್ತಾ ಸಙ್ಘಪವಾರಣಾ, ತದುತ್ತರಿ ಭೇಸಜ್ಜವಿಞ್ಞತ್ತಿ, ಅಗಿಲಾನತಾತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಮಹಾನಾಮಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೮. ಉಯ್ಯುತ್ತಸೇನಾಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ

೩೧೫. ಅಟ್ಠಮೇ ಏಕಮೇಕನ್ತಿ ಏತ್ಥ ದುವಙ್ಗಿನೀಪಿ ತಿವಙ್ಗಿನೀಪಿ ಸೇನಾ ಸಙ್ಗಯ್ಹತಿ. ಉಯ್ಯುತ್ತಚತುರಙ್ಗಸೇನಾದಸ್ಸನಾಯ ತಥಾರೂಪಪಚ್ಚಯಾದಿಂ ವಿನಾ ಗಮನಂ, ಅನನುಞ್ಞಾತೋಕಾಸೇ ದಸ್ಸನನ್ತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಉಯ್ಯುತ್ತಸೇನಾಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೩೧೯. ನವಮೇ ಸೇನಾಯ ಚತುತ್ಥೋ ಸೂರಿಯತ್ಥಙ್ಗಮೋ, ಅಗಿಲಾನತಾತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಸೇನಾವಾಸಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೩೨೨. ದಸಮೇ ಪಾಳಿಯಂ ಕತಿ ತೇ ಲಕ್ಖಾನಿ ಲದ್ಧಾನೀತಿ ಕಿತ್ತಕಾ ತಯಾ ಲದ್ಧಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಉಯ್ಯೋಧಿಕಾದಿದಸ್ಸನಾಯ ¶ ತಥಾರೂಪಪಚ್ಚಯಂ ವಿನಾ ಗಮನಂ, ಅನನುಞ್ಞಾತೋಕಾಸೇ ದಸ್ಸನನ್ತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಉಯ್ಯೋಧಿಕಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೩೨೮. ಛಟ್ಠವಗ್ಗಸ್ಸ ¶ ಪಠಮೇ ಪಾಳಿಯಂ ಕಿಣ್ಣಪಕ್ಖಿತ್ತಾತಿ ಪಿಟ್ಠಪೂವಾದಿಂ ಅಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕಿಣ್ಣಸಙ್ಖಾತಂ ಧಞ್ಞಙ್ಕುರಾದಿಸುರಾಬೀಜಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕತಾ. ಸಮ್ಭಾರಸಂಯುತ್ತಾತಿ ಸಾಸಪಾದಿಅನೇಕಸಮ್ಭಾರೇಹಿ ಸಞ್ಞುತ್ತಾ.

ಮಧುಕತಾಲನಾಳಿಕೇರಾದಿಪುಪ್ಫಾದಿರಸೋ ಚಿರಪರಿವಾಸಿತೋ ಪುಪ್ಫಾಸವೋ ನಾಮ. ತಥಾ ಪನಸಾದಿ ಫಲಾಸವೋ. ಮುದ್ದಿಕರಸೋ ಮಧ್ವಾಸವೋ. ಉಚ್ಛುರಸೋ ಗುಳಾಸವೋ. ತಿಫಲತಿಕಟುಕಾದಿನಾನಾಸಮ್ಭಾರಾನಂ ರಸೋ ಚಿರಪರಿವಾಸಿತೋ ಸಮ್ಭಾರಸಂಯುತ್ತೋ. ಬೀಜತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತಾನಂ ಪಿಟ್ಠಾದೀನಂ ಮಜ್ಜತ್ಥಾಯ ಭಾಜನೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ.

೩೨೯. ಲೋಣಸೋವೀರಕಂ ಸುತ್ತಞ್ಚ ಅನೇಕೇಹಿ ದಬ್ಬಸಮ್ಭಾರೇಹಿ ಅಭಿಸಙ್ಖತೋ ಭೇಸಜ್ಜವಿಸೇಸೋ. ಉಯ್ಯುತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಂ ಅಚಿತ್ತಕಲೋಕವಜ್ಜೇಸು ಲೋಕವಜ್ಜತಾ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯಾವಾತಿ ತತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಿಪಿ ಅವತ್ವಾ ಇಧ ತೇಹಿ ಅಸಾಧಾರಣವತ್ಥುವಿಸೇಸಸಿದ್ಧಾಯ ಅಚಿತ್ತಕಪಕ್ಖೇಪಿ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತತಾಯ ತಂ ಲೋಕವಜ್ಜತಾದಿವಿಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇತುಮೇವ ‘‘ವತ್ಥುಅಜಾನನತಾಯ ಚೇತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಯಂ ಪನೇತ್ಥ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕವಣ್ಣನಾಯಂ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ ವಿರದ್ಧಟ್ಠಾನವಿಸೋಧನವಸೇನ ವುತ್ತನ್ತಿ ತತ್ಥೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಮಜ್ಜಭಾವೋ, ತಸ್ಸ ಪಾನಞ್ಚಾತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಸುರಾಪಾನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೨. ಅಙ್ಗುಲಿಪತೋದಕಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ

೩೩೦. ದುತಿಯೇ ¶ ಹಸಾಧಿಪ್ಪಾಯತಾ, ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಕಾಯೇನ ಕಾಯಾಮಸನನ್ತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಅಙ್ಗುಲಿಪತೋದಕಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೩೩೮. ತತಿಯೇ ¶ ಪಾಳಿಯಂ ಹಸಧಮ್ಮೇ ಹಸಧಮ್ಮಸಞ್ಞೀತಿಆದೀಸು ಉಪ್ಲವಾದಿಮತ್ತಂ ಕಿಂ ಹಸಧಮ್ಮೋ ಹೋತೀತಿ ಗಹಣವಸೇನ ಸತಿ ಕರಣೀಯೇ ಕರಿಯಮಾನಂ ಹಸಧಮ್ಮಂ ಹಸಧಮ್ಮೋತಿ ಗಹಣವಸೇನ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಉಸ್ಸಾರೇನ್ತೋತಿ ಉದಕೇ ಠಿತಂ ನಾವಂ ತೀರೇ ಆರೋಪೇನ್ತೋ.

ಪತನುಪ್ಪತನವಾರೇಸೂತಿ ಉದಕಸ್ಸ ಉಪರಿತಲೇ ಮಣ್ಡೂಕಗತಿಯಾ ಪತನುಪ್ಪತನವಸೇನ ಗಮನತ್ಥಂ ಖಿತ್ತಾಯ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಕಥಲಾಯ ವಸೇನ ವುತ್ತಂ. ಉದಕಸ್ಸ ಉಪರಿಗೋಪ್ಫಕತಾ, ಹಸಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಕೀಳನನ್ತಿ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಹಸಧಮ್ಮಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೩೪೪. ಚತುತ್ಥೇ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮನ್ತಿ ಮಹಾಪದೇಸಾ. ಅಟ್ಠಕಥಾತಿಪಿ ವದನ್ತಿ. ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಪಞ್ಞತ್ತೇನ ವಚನಂ, ಅನಾದರಿಯಕರಣನ್ತಿ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಅನಾದರಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೩೪೫. ಪಞ್ಚಮೇ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನತಾ, ತಸ್ಸ ದಸ್ಸನಸವನವಿಸಯೇ ಭಿಂಸಾಪೇತುಕಾಮತಾಯ ವಾಯಮನನ್ತಿ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಭಿಂಸಾಪನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೩೫೪. ಛಟ್ಠೇ ¶ ಅಲಾತಂ ಪತಿತನ್ತಿ ಅಗ್ಗಿಕಪಾಲತೋ ಬಹಿ ಪತಿತಂ. ವಿಜ್ಝಾತನ್ತಿ ವಿಜ್ಝಾತಂ ಅಲಾತಂ ಕಪಾಲಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಜಾಲೇನ್ತಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ, ತಥಾ ಕೇವಲಂ ಇನ್ಧನಂ ಪಾತೇನ್ತಸ್ಸಪಿ ವಿಜ್ಝಾತಂ ಕಪಾಲಗ್ಗಿಂ ಮುಖವಾತಾದಿನಾ ಉಜ್ಜಾಲೇನ್ತಸ್ಸಪಿ. ಗಿಲಾನತಾದಿಕಾರಣಾಭಾವೋ, ವಿಸಿಬ್ಬೇತುಕಾಮತಾ, ಸಮಾದಹನನ್ತಿ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಜೋತಿಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೩೫೭. ಸತ್ತಮೇ ¶ ಪಾಳಿಯಂ ನಗರೇ ಥಕಿತೇತಿ ಏತ್ಥ ರಞ್ಞಾ ಚಿರಂ ನಹಾಯಿತುಕಾಮೇನ ‘‘ಅಹಂ ಬಹಿ ಉಯ್ಯಾನೇ ಕತಾರಕ್ಖೋ ವಸಿಸ್ಸಾಮಿ, ನಗರಂ ಥಕೇತ್ವಾ ಗೋಪೇಥಾ’’ತಿ ಅನುಞ್ಞಾತಾ, ತೇ ಥಕಿಂಸೂತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಅಸಮ್ಭಿನ್ನೇನಾತಿ ಅನಟ್ಠೇನ, ತಂ ದಿವಸಂ ಪುನ ಅಗ್ಗಹಿತಾಲಙ್ಕಾರೇನ ಪಬುದ್ಧಮತ್ತೇನಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಮಜ್ಝಿಮದೇಸೇ ಊನಕದ್ಧಮಾಸನಹಾನಂ, ಸಮಯಾದೀನಂ ಅಭಾವೋತಿ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ನಹಾನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೮. ದುಬ್ಬಣ್ಣಕರಣಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ

೩೬೮. ಅಟ್ಠಮೇ ಪಟಿಲದ್ಧನವಚೀವರೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ಪುಬ್ಬೇ ಅಕತಕಪ್ಪಂ ಕತಿಪಾಹಂ ನಿವಾಸನತ್ಥಾಯ ತಾವಕಾಲಿಕವಸೇನ ಲದ್ಧಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಯ್ಹತೀತಿ ವದನ್ತಿ.

೩೬೯. ‘‘ನವಂ ನಾಮ ಅಕತಕಪ್ಪ’’ನ್ತಿ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅಞ್ಞೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಕಪ್ಪಬಿನ್ದುಂ ದತ್ವಾ ಪರಿಭುತ್ತಂ ಚೀವರಂ, ತೇನ ವಾ, ತತೋ ಲಭಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ಕೇನಚಿ ದಿನ್ನಮ್ಪಿ ಕತಕಪ್ಪಮೇವ ನವಂ ನಾಮ ನ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ‘‘ನಿವಾಸೇತುಂ ವಾ ಪಾರುಪಿತುಂ ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅಂಸಬದ್ಧಕಾಸಾವಮ್ಪಿ ಪಾರುಪಿತಬ್ಬತೋ ಕಪ್ಪಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ವದನ್ತಿ. ಚಮ್ಮಕಾರನೀಲಂ ನಾಮ ಚಮ್ಮಂ ನೀಲವಣ್ಣಂ ಕಾತುಂ ಯೋಜಿಯಮಾನಂ ನೀಲಂ. ಪಕತಿನೀಲಮೇವಾತಿ ಕೇಚಿ. ಯಥಾವುತ್ತಚೀವರಸ್ಸ ಅಕತಕಪ್ಪತಾ, ಅನಟ್ಠಚೀವರಾದಿತಾ, ನಿವಾಸನಾದಿತಾತಿ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ದುಬ್ಬಣ್ಣಕರಣಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೩೭೪. ನವಮೇ ¶ ಯೇನಾತಿ ಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ, ಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಾಮಂ ವಿಕಪ್ಪಿತಸ್ಸ ಅಪಚ್ಚುದ್ಧಾರೋ, ವಿಕಪ್ಪನುಪಗಚೀವರತಾ, ಅವಿಸ್ಸಾಸೇನ ಪರಿಭೋಗೋತಿ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ವಿಕಪ್ಪನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೦. ಚೀವರಅಪನಿಧಾನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ

೩೭೮. ದಸಮೇ ¶ ಪಾಳಿಯಂ ಅನ್ತಮಸೋ ಹಸಾಪೇಕ್ಖೋಪೀತಿ ಅಪಿ-ಸದ್ದೇನ ಅಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತಂ ಕೋಧೇನ ದುಕ್ಖಾಪೇತುಕಾಮಂ, ಅವಣ್ಣಂ ಪಕಾಸೇತುಕಾಮಞ್ಚ ಸಙ್ಗಯ್ಹತಿ. ತೇನೇವ ‘‘ತಿವೇದನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಪತ್ತಾದೀನಂ ಅಪನಿಧಾನಂ, ವಿಹೇಸೇತುಕಾಮತಾದೀತಿ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಚೀವರಅಪನಿಧಾನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧. ಸಞ್ಚಿಚ್ಚಪಾಣಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ

೩೮೨. ಸತ್ತಮಸ್ಸ ಪಠಮೇ ಉಸುಂ ಸರಂ ಅಸತಿ ಖಿಪತೀತಿ ಇಸ್ಸಾಸೋ. ನ ಹೇತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಿ ಜೀವಿತಂ ನಾಮ ವಿಸುಂ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತತ್ಥ ಪಾಣೇತಿ ಸತ್ತೇ. ಅಪ್ಪಮತ್ತೇನ ವತ್ತಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಯಥಾ ಪಾಣಕಾನಂ ವಿಹೇಸಾಪಿ ನ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಓತಾಪನಸಮ್ಮಜ್ಜನಾದಿವತ್ತಂ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ.

ಸಞ್ಚಿಚ್ಚಪಾಣಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೩೮೭. ದುತಿಯೇ ¶ ಉದಕಸಣ್ಠಾನಕಪ್ಪದೇಸೇತಿ ಕದ್ದಮಪಾಸಾಣಾದಿಭೂಮಿಯಂ. ತತ್ಥಾತಿ ಆಸಿತ್ತೇ ಕಪ್ಪಿಯಉದಕೇ. ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ.

ಸಪ್ಪಾಣಕಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೩೯೨. ತತಿಯೇ ‘‘ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಯಸ್ಸ ಅಧಿಕರಣಂ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮೇನ ನಿಹತಂ, ತಸ್ಸ ಸಮ್ಮುಖೇ ಏವ ಉಕ್ಕೋಟೇನ್ತಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ. ಪರಮ್ಮುಖೇ ಪನ ದುಕ್ಕಟಮೇವ.

೩೯೫. ‘‘ಧಮ್ಮಕಮ್ಮೇ ¶ ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮಸಞ್ಞೀ ಉಕ್ಕೋಟೇತಿ, ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅನಾದರಿಯತಾದಿ ವಿಯ ಉಕ್ಕೋಟನಂ ಸಯಂ ಅಕುಸಲಂ ನ ಹೋತಿ, ಧಮ್ಮಕಮ್ಮಸಞ್ಞಾಯ, ಪನ ವಿಮತಿಯಾ ಚ ಉಕ್ಕೋಟನೇನೇವ ಅಕುಸಲಂ ಹೋತಿ. ಯಥಾಧಮ್ಮಂ ನಿಹತತಾ, ಜಾನನಾ, ಉಕ್ಕೋಟನಾತಿ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಉಕ್ಕೋಟನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೩೯೯. ಚತುತ್ಥೇ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತಿಯೇವಾತಿ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪಪಕ್ಖೇ ವುತ್ತಂ. ವತ್ಥುಪುಗ್ಗಲೋತಿ ಆಪನ್ನಪುಗ್ಗಲೋ. ಛಾದೇತುಕಾಮತಾಯ ಹಿ ಸತಿ ಏವ ಅವಸ್ಸಂ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಆರೋಚನಂ ವುತ್ತಂ, ವತ್ಥುಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಚ ಆರೋಚನಾ ನಾಮ ನ ಹೋತೀತಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದನಮೇವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಕೋಟಿ ಛಿನ್ನಾ ಹೋತೀತಿ ಛಾದೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪೇ ಸತಿಪಿ ಪುಗ್ಗಲಪರಮ್ಪರಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತೀ ಆಪತ್ತಿಕೋಟಿ ಛಿಜ್ಜತಿ.

೪೦೦. ‘‘ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿ ಚ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗೋ ಚಾತಿ ಅಯಂ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಅಜ್ಝಾಚಾರೋ ನಾಮಾ’’ತಿ ಇದಂ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಾರೋಚನಸಿಕ್ಖಾಪದಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ…ಪೇ… ಆದಿತೋ ಪಞ್ಚ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ದುಟ್ಠುಲ್ಲೋ ನಾಮ ಅಜ್ಝಾಚಾರೋ, ಸೇಸಾನಿ ಅದುಟ್ಠುಲ್ಲೋ. ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಕಾಯಸಂಸಗ್ಗದುಟ್ಠುಲ್ಲಅತ್ತಕಾಮಾ ಪನಸ್ಸ ಅಜ್ಝಾಚಾರೋ ನಾಮಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೮೨) ಇಮಿನಾ ವಚನೇನ ವಿರುಜ್ಝತೀತಿ ವೀಮಂಸಿತಬ್ಬಂ. ಪುಗ್ಗಲಪೇಮೇನ ಛಾದಯತೋ ಚೇತ್ಥ ‘‘ಅಞ್ಞೇ ಗರಹಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಭಯವಸೇನ ಛಾದನಕ್ಖಣೇ ¶ ಪಟಿಘೋವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ‘‘ದುಕ್ಖವೇದನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಾಪತ್ತಿಜಾನನಂ, ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತುಕಾಮತಾಯ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪೋತಿ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ದುಟ್ಠುಲ್ಲಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೫. ಊನವೀಸತಿವಸ್ಸಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ

೪೦೨. ಪಞ್ಚಮೇ ರೂಪಸಿಪ್ಪನ್ತಿ ಹೇರಞ್ಞಿಕಸಿಪ್ಪಂ. ಗಬ್ಭೇ ಸಯಿತಕಾಲೇನ ಸದ್ಧಿಂ ವೀಸತಿಮಂ ವಸ್ಸಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಮಸ್ಸಾತಿ ಗಬ್ಭವೀಸೋ.

೪೦೪. ನಿಕ್ಖಮನೀಯಪುಣ್ಣಮಾಸೀತಿ ¶ ಸಾವಣಮಾಸಸ್ಸ ಪುಣ್ಣಮಿಯಾ ಆಸಾಳ್ಹೀಪುಣ್ಣಮಿಯಾ ಅನನ್ತರಪುಣ್ಣಮೀ. ಪಾಟಿಪದದಿವಸೇತಿ ಪಚ್ಛಿಮಿಕಾಯ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕಾಯ. ದ್ವಾದಸ ಮಾಸೇ ಮಾತು ಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ವಸಿತ್ವಾ ಮಹಾಪವಾರಣಾಯ ಜಾತಂ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ತಿಂಸ ರತ್ತಿನ್ದಿವೋ ಮಾಸೋ, ದ್ವಾದಸಮಾಸಿಕೋ ಸಂವಚ್ಛರೋ’’ತಿ (ಅ. ನಿ. ೩.೭೧; ೮.೪೩; ವಿಭ. ೧೦೨೩) ವಚನತೋ ‘‘ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸಾ ಪರಿಹಾಯನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ವಸ್ಸಂ ಉಕ್ಕಡ್ಢನ್ತೀತಿ ವಸ್ಸಂ ಉದ್ಧಂ ಕಡ್ಢನ್ತಿ, ‘‘ಏಕಮಾಸಂ ಅಧಿಕಮಾಸೋ’’ತಿ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ವಸ್ಸಂ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಸ್ಮಾ ತತಿಯೋ ತತಿಯೋ ಸಂವಚ್ಛರೋ ತೇರಸಮಾಸಿಕೋ ಹೋತಿ. ತೇ ದ್ವೇ ಮಾಸೇ ಗಹೇತ್ವಾತಿ ನಿಕ್ಖಮನೀಯಪುಣ್ಣಮಾಸತೋ ಯಾವ ಜಾತದಿವಸಭೂತಾ ಮಹಾಪವಾರಣಾ. ತಾವ ಯೇ ದ್ವೇ ಮಾಸಾ ಅನಾಗತಾ, ತೇಸಂ ಅತ್ಥಾಯ ಅಧಿಕಮಾಸತೋ ಲದ್ಧೇ ದ್ವೇ ಮಾಸೇ ಗಹೇತ್ವಾ. ತೇನಾಹ ‘‘ಯೋ ಪವಾರೇತ್ವಾ ವೀಸತಿವಸ್ಸೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿಆದಿ. ‘‘ನಿಕ್ಕಙ್ಖಾ ಹುತ್ವಾ’’ತಿ ಇದಂ ಅಟ್ಠಾರಸನ್ನಂ ವಸ್ಸಾನಂ ಏಕಅಧಿಕಮಾಸೇ ಗಹೇತ್ವಾ ತತೋ ವೀಸತಿಯಾ ವಸ್ಸೇಸುಪಿ ಚಾತುದ್ದಸೀಅತ್ಥಾಯ ಚತುನ್ನಂ ಮಾಸಾನಂ ಪರಿಹಾಪನೇನ ಸಬ್ಬದಾ ಪರಿಪುಣ್ಣವೀಸತಿವಸ್ಸತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಪವಾರೇತ್ವಾ ವೀಸತಿವಸ್ಸೋ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಮಹಾಪವಾರಣಾದಿವಸೇ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇ ಗಬ್ಭವಸ್ಸೇನ ಸಹ ವೀಸತಿವಸ್ಸೋ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಗಬ್ಭಮಾಸಾಪಿ ಗಣನೂಪಗಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ. ಏಕವೀಸತಿವಸ್ಸೋತಿ ಜಾತಿಯಾ ವೀಸತಿವಸ್ಸಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ.

೪೦೬. ಅಞ್ಞಂ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತೀತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ, ಆಚರಿಯೋ ವಾ ಹುತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಿ. ಸೋಪೀತಿ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇನ್ತೋಪಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೋ. ಊನವೀಸತಿವಸ್ಸತಾ, ತಂ ಞತ್ವಾ ಉಪಜ್ಝಾಯೇನ ಹುತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಾದನನ್ತಿ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಊನವೀಸತಿವಸ್ಸಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೪೦೯. ಛಟ್ಠೇ ¶ ಥೇಯ್ಯಸತ್ಥಭಾವೋ, ಞತ್ವಾ ಸಂವಿಧಾನಂ, ಅವಿಸಙ್ಕೇತೇನ ಗಮನನ್ತಿ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಥೇಯ್ಯಸತ್ಥಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೪೧೭. ಅಟ್ಠಮೇ ¶ ಅನ್ತರಾಯನ್ತಿ ಅನ್ತರಾ ವೇಮಜ್ಝೇ ಏತಿ ಆಗಚ್ಛತೀತಿ ಅನ್ತರಾಯೋ, ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಾದಿಅನತ್ಥೋ. ಆನನ್ತರಿಯಧಮ್ಮಾತಿ ಅನನ್ತರೇ ಭವೇ ಫಲನಿಬ್ಬತ್ತನೇ ನಿಯುತ್ತಾ ಚೇತನಾದಿಧಮ್ಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ನ ಸಗ್ಗಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇದಂ ಭಿಕ್ಖುನಿದೂಸನಕಮ್ಮಸ್ಸ ಆನನ್ತರಿಯತ್ತಾಭಾವತೋ ವುತ್ತಂ. ಅರಿಯಸಾವಿಕಾಸು, ಪನ ಕಲ್ಯಾಣಪುಥುಜ್ಜನಭೂತಾಯ ಚ ಬಲಕ್ಕಾರೇನ ದೂಸೇನ್ತಸ್ಸ ಆನನ್ತರಿಯಸಅಸಮೇವ. ಮೋಕ್ಖನ್ತರಾಯಿಕತಾ ಪನ ಲೋಲಾಯಪಿ ಪಕತತ್ತಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ದೂಸಕಸ್ಸ ತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ಮಗ್ಗುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಅಭಾವತೋ ವುತ್ತಾ.

ತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ಅನಿವತ್ತನಕಾ ಅಹೇತುಕಅಕಿರಿಯನತ್ಥಿಕದಿಟ್ಠಿಯೋವ ನಿಯತಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಧಮ್ಮಾ. ಪಣ್ಡಕಾದೀನಂ ಗಹಣಂ ನಿದಸ್ಸನಮತ್ತಂ. ಸಬ್ಬಾಪಿ ದುಹೇತುಕಾಹೇತುಕಪಟಿಸನ್ಧಿಯೋ ವಿಪಾಕನ್ತರಾಯಿಕಾವ ದುಹೇತುಕಾನಮ್ಪಿ ಮಗ್ಗಾನುಪ್ಪತ್ತಿತೋ.

ಅಯನ್ತಿ ಅರಿಟ್ಠೋ. ರಸೇನ ರಸನ್ತಿ ಅನವಜ್ಜೇನ ಪಚ್ಚಯಪರಿಭುಞ್ಜನರಸೇನ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಪಅಭೋಗರಸಂ ಸಮಾನೇತ್ವಾ. ಉಪನೇನ್ತೋ ವಿಯಾತಿ ಘಟೇನ್ತೋ ವಿಯ, ಸೋ ಏವ ವಾ ಪಾಠೋ.

ಅಟ್ಠಿಕಙ್ಕಲೂಪಮಾತಿ ಏತ್ಥ ಅಟ್ಠಿ ಏವ ನಿಮ್ಮಂಸತಾಯ ಕಙ್ಕಲನ್ತಿ ಚ ವುಚ್ಚತಿ. ಪಲಿಭಞ್ಜನಟ್ಠೇನಾತಿ ಅವಸ್ಸಂ ಪತನಟ್ಠೇನ. ಅಧಿಕುಟ್ಟನಟ್ಠೇನಾತಿ ಅತಿ ವಿಯ ಕುಟ್ಟನಟ್ಠೇನ. ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ತಥಾಹಂ ಭಗವತಾ…ಪೇ… ನಾಲಂ ಅನ್ತರಾಯಾಯಾ’’ತಿ ಇದಂ ವತ್ಥುಅನುರೂಪತೋ ವುತ್ತಂ. ಏವಂ ಪನ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇನಪಿ ಆಕಾರೇನ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಭಗವತಾ ವುತ್ತಂ ವಿಪರೀತತೋ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರೇಹಿ ವುತ್ತೇಪಿ ಅಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ವೋಹರನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ವುತ್ತನಯಾನುಸಾರೇನ ತದನುಗುಣಂ ಸಮನುಭಾಸನಕಮ್ಮವಾಚಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಆರೋಪೇತುಂ, ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅದಸ್ಸನಾದೀಸು ತೀಸು ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಭಿರುಚಿತಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಉಕ್ಖೇಪನೀಯಕಮ್ಮಂ ¶ ಕಾತುಞ್ಚ ಲಬ್ಭತಿ. ಸಮನುಭಾಸನಂ ಅಕತ್ವಾಪಿ ‘‘ಮಾಯಸ್ಮಾ ಏವಂ ಅವಚಾ’’ತಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ವುತ್ತಮತ್ತೇ ಲದ್ಧಿಯಾ ಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನಪಚ್ಚಯಾಯ ದುಕ್ಕಟಾಪತ್ತಿಯಾಪಿ ಉಕ್ಖೇಪನೀಯಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಧಮ್ಮಕಮ್ಮತಾ, ಸಮನುಭಾಸನಾಯ ಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನನ್ತಿ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಅರಿಟ್ಠಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೯. ಉಕ್ಖಿತ್ತಸಮ್ಭೋಗಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ

೪೨೪. ನವಮೇ ¶ ‘‘ಉಕ್ಖಿತ್ತೋ ಅನೋಸಾರಿತೋ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅರಿಟ್ಠಸ್ಸ ಉಕ್ಖೇಪನೀಯಕಮ್ಮಂ ಕತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

೪೨೫. ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಏಕಚ್ಛನ್ನೇ’’ತಿ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ವುತ್ತತ್ತಾ ನಾನೂಪಚಾರೇಪಿ ಏಕಚ್ಛನ್ನೇ ನಿಪಜ್ಜನೇ ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಅರಹತೋಪಿ ಉಕ್ಖಿತ್ತಾನುವತ್ತಕಾನಮ್ಪಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಮೇವ. ಅಕತಾನುಧಮ್ಮತಾ, ಞತ್ವಾ ಸಮ್ಭೋಗಾದಿಕರಣನ್ತಿ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಉಕ್ಖಿತ್ತಸಮ್ಭೋಗಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೪೨೮. ದಸಮೇ ಪಿರೇತಿ ಸಮ್ಬೋಧನತ್ಥೇ ನಿಪಾತಪದಂ. ಸೇಸಂ ಅನನ್ತರಸಿಕ್ಖಾಪದದ್ವಯೇ ವುತ್ತನಯಮೇವ.

ಕಣ್ಟಕಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ನಿಟ್ಠಿತೋ ಸಪ್ಪಾಣಕವಗ್ಗೋ ಸತ್ತಮೋ.

೪೩೪. ಅಟ್ಠಮವಗ್ಗಸ್ಸ ¶ ಪಠಮೇ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಪಞ್ಞತ್ತೇನ ವಚನಂ, ಅಸಿಕ್ಖಿತುಕಾಮಸ್ಸ ಲೇಸೇನ ಏವಂ ವಚನನ್ತಿ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಸಹಧಮ್ಮಿಕಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೪೩೮. ದುತಿಯೇ ಅಲಜ್ಜಿತಾತಿ ಅಲಜ್ಜಿತಾಯ. ಏವಂ ಸೇಸೇಸುಪಿ. ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತೀತಿಆದಿ ಭಿಕ್ಖುಭಿಕ್ಖುನೀನಞ್ಞೇವ ವುತ್ತಂ ಅಲಜ್ಜಿಲಕ್ಖಣಂ, ಸಾಮಣೇರಾದೀನಂ, ಪನ ಗಹಟ್ಠಾನಞ್ಚ ಸಾಧಾರಣವಸೇನ ಯಥಾಸಕಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದವೀತಿಕ್ಕಮನಪಟಿಗೂಹನಾದಿತೋ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಲಜ್ಜಿಲಕ್ಖಣೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ¶ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇಪಿ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಕರೋನ್ತೋ, ಕಪ್ಪಿಯೇ ಅಕಪ್ಪಿಯಸಞ್ಞಿತಾಯ ಕರೋನ್ತೋಪಿ ತಙ್ಖಣಿಕಾಯ ಅಲಜ್ಜಿತಾಯ ಏವಂ ಕರೋನ್ತಿ. ತಥಾಪಿ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾದಿಭೇದೇ ವಿಸುಂ ಗಹಿತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ವಜ್ಜಿಪುತ್ತಕಾ ದಸವತ್ಥುದೀಪಕಾ. ಪರೂಪಹಾರಅಞ್ಞಾಣಕಙ್ಖಾಪರವಿತಾರಣಾದಿವಾದಾತಿ ಏತ್ಥ ಅರಹತ್ತಂ ಪಟಿಜಾನನ್ತಾನಂ ಕುಹಕಾನಂ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಾರಕಾಯಿಕಾ ದೇವತಾ ಅಸುಚಿಂ ಉಪಸಂಹರನ್ತೀ’’ತಿಗಾಹಿನೋ ಪರೂಪಹಾರವಾದಾ ನಾಮ. ಅರಹತೋ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಾದೀನಂ ನಾಮಾದಿಅಜಾನನೇ ಅಞ್ಞಾಣಂ, ತತ್ಥ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಭಾವೇನ ಕಙ್ಖಾ, ಪರತೋ ಸುತ್ವಾ ನಾಮಾದಿಜಾನನೇನ ಪರವಿತಾರಣೋ ಅತ್ಥೀತಿವಾದಿನೋ ಅಞ್ಞಾಣವಾದಾ, ಕಙ್ಖಾವಾದಾ, ಪರವಿತಾರಣವಾದಾ ಚ ತೇಸಂ, ಮಹಾಸಙ್ಘಿಕಾದೀನಞ್ಚ ವಿಭಾಗೋ ಕಥಾವತ್ಥುಪ್ಪಕರಣೇ ವುತ್ತೋ.

ಚತ್ತಾರೋ ಮಗ್ಗಾ ಚ ಫಲಾನಿ ಚಾತಿ ಏತ್ಥ ಚ-ಕಾರೇನ ಅಭಿಞ್ಞಾಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಪಿ ಸಙ್ಗಹಿತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಕೇಚೀತಿ ಪರಿಯತ್ತಿಧರಾ ಧಮ್ಮಕಥಿಕಾ. ಪುನ ಕೇಚೀತಿ ಪಟಿಪತ್ತಿಧರಾ ಪಂಸುಕೂಲಿಕತ್ಥೇರಾ. ಇತರೇ ಪನಾತಿಆದೀಸು ಅಯಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಧಮ್ಮಕಥಿಕತ್ಥೇರಾ ಪನ ಪಂಸುಕೂಲಿಕತ್ಥೇರೇಹಿ ಆಭತಂ ಸುತ್ತಂ ಸುತ್ವಾ –

‘‘ಯಾವ ¶ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ ಸುತ್ತನ್ತಾ, ವಿನಯೋ ಯಾವ ದಿಪ್ಪತಿ;

ತಾವ ದಕ್ಖನ್ತಿ ಆಲೋಕಂ, ಸೂರಿಯೇ ಅಬ್ಭುಟ್ಠಿತೇ ಯಥಾ.

‘‘ಸುತ್ತನ್ತೇಸು ಅಸನ್ತೇಸು, ಪಮುಟ್ಠೇ ವಿನಯಮ್ಹಿ ಚ;

ತಮೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಲೋಕೇ, ಸೂರಿಯೇ ಅತ್ಥಙ್ಗತೇ ಯಥಾ.

‘‘ಸುತ್ತನ್ತೇ ರಕ್ಖಿತೇ ಸನ್ತೇ, ಪಟಿಪತ್ತಿ ಹೋತಿ ರಕ್ಖಿತಾ;

ಪಟಿಪತ್ತಿಯಂ ಠಿತೋ ಧೀರೋ, ಯೋಗಕ್ಖೇಮಾ ನ ಧಂಸತೀ’’ತಿ. (ಅ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧.೧೩೦) –

ಇದಂ ಸುತ್ತಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋವ ವಾದಂ ಪತಿಟ್ಠಪೇನ್ತಾ ಪಾರಾಜಿಕಾನಾಪಜ್ಜನವಸೇನ ಠಿತಾ ಪಟಿಪತ್ತಿಸಙ್ಗಹಿತಾ ಪರಿಯತ್ತಿಯೇವ ಮೂಲನ್ತಿ ಆಹಂಸೂತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ಸಚೇ ಪಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖೂ ಚತ್ತಾರಿ ಪಾರಾಜಿಕಾನಿ ರಕ್ಖಣಕಾ…ಪೇ… ಸಾಸನಂ ವುಡ್ಢಿಂ ವಿರುಳ್ಹಿಂ ಗಮಯಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ. ಏತೇನ ಚ ಪರಿಕ್ಖೀಣೇ ಕಾಲೇ ಲಜ್ಜಿಗಣಂ ಅಲಭನ್ತೇನ ವಿನಯಧರೇನ ಅಲಜ್ಜಿನೋಪಿ ಪಕತತ್ತೇ ಸಙ್ಗಹೇತ್ವಾ ತೇಹಿ ಸಹ ಧಮ್ಮಾಮಿಸಸಮ್ಭೋಗಂ ಸಂವಾಸಂ ಕರೋನ್ತೇನ ಬಹೂ ಕುಲಪುತ್ತೇ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಸಾಸನಂ ¶ ಪಗ್ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಇದಂ ಸಿಜ್ಝತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಗರಹಿತುಕಾಮತಾ, ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಸಿಕ್ಖಾಪದವಿವಣ್ಣನನ್ತಿ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ವಿಲೇಖನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೪೪೪. ತತಿಯೇ ಪಾಳಿಯಂ ಕೋ ಪನ ವಾದೋ ಭಿಯ್ಯೋತಿ ತೇಹಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ದಿಟ್ಠದ್ವತ್ತಿವಾರತೋ ಭಿಯ್ಯೋ ಪನ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಉದ್ದಿಸಿಯಮಾನೇ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖೇ ನಿಸಿನ್ನಪುಬ್ಬತಾ ಅತ್ಥಿ ಚೇ, ತತ್ಥ ಕಿಮೇವ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ಆಪತ್ತಿಮೋಕ್ಖೋ ನತ್ಥಿ ಏವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ತಞ್ಚ ಯಥಾಧಮ್ಮೋ ಕಾರೇತಬ್ಬೋತಿ ತನ್ತಿ ಕಾರಣತ್ಥೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ, ತಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾ ಧಮ್ಮೋ ಚ ವಿನಯೋ ಚ ಠಿತೋ, ತಥಾ ತಾಯ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಕಾರೇತಬ್ಬೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಮೋಹಾರೋಪನಂ, ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಸುತಭಾವೋ, ಮೋಹೇತುಕಾಮಸ್ಸ ಮೋಹನನ್ತಿ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಮೋಹನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೪೫೧. ಚತುತ್ಥೇ ¶ ಪಾಳಿಯಂ ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧೇನ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಪಾಸಾಣಾದಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಪಹಾರೋಪಿ ಸಙ್ಗಹಿತೋ.

೪೫೨. ರತ್ತಚಿತ್ತೋತಿ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ ವುತ್ತಂ. ಮೇಥುನರಾಗೇನ ಪನ ಪಹಾರತೋ ಪುರಿಸಾದೀಸು ದುಕ್ಕಟಮೇವ. ಮೋಕ್ಖಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ದಣ್ಡಕೋಟಿಯಾ ಸಪ್ಪಾದಿಂ ಘಟ್ಟೇತ್ವಾ ಮಣ್ಡೂಕಾದಿಂ ಮೋಚೇನ್ತಸ್ಸಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ ಏವ. ಕುಪಿತತಾ, ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ನ ಮೋಕ್ಖಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಪಹಾರೋತಿ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಪಹಾರಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೪೫೭. ಪಞ್ಚಮೇ ¶ ನ ಪಹರಿತುಕಾಮತಾಯ ದಿನ್ನತ್ತಾ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಕಿಮಿದಂ ದುಕ್ಕಟಂ, ಪಹಾರಪಚ್ಚಯಾ, ಉದಾಹು ಉಗ್ಗಿರಣಪಚ್ಚಯಾತಿ? ಉಗ್ಗಿರಣಪಚ್ಚಯಾವ, ನ ಪಹಾರಪಚ್ಚಯಾ. ನ ಹಿ ಪಹರಿತುಕಾಮತಾಯ ಅಸತಿ ತಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಕಾಚಿ ಆಪತ್ತಿ ಯುತ್ತಾ, ಉಗ್ಗಿರಣಸ್ಸ ಪನ ಅತ್ತನೋ ಸಭಾವೇನ ಅಸಣ್ಠಿತತ್ತಾ ತಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ನ ಜಾತಂ, ಅಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ಕತಪಯೋಗತ್ತಾ ಚ ಏತ್ಥ ಅನಾಪತ್ತಿ ನ ಯುತ್ತಾತಿ ದುಕ್ಕಟಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

೪೫೮. ಪುಬ್ಬೇತಿ ಅನನ್ತರಸಿಕ್ಖಾಪದೇ. ಸೇಸಂ ಅನನ್ತರಸದಿಸಮೇವ.

ತಲಸತ್ತಿಕಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೪೫೯. ಛಟ್ಠೇ ‘‘ಅತ್ತಪರಿತ್ತಾಣಂ ಕರೋನ್ತಾ’’ತಿ ಇದಂ ನ ಚ ವೇರಮೂಲಿಕಾ ಅನುದ್ಧಂಸನಾತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ. ಅನುದ್ಧಂಸನಕ್ಖಣೇ ಪನ ಕೋಪಚಿತ್ತಮೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ತೇನೇವ ‘‘ದುಕ್ಖವೇದನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ.

ಅಮೂಲಕಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೭. ಕುಕ್ಕುಚ್ಚುಪ್ಪಾದನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ

೪೬೪. ಸತ್ತಮೇ ¶ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಅಫಾಸುಕಾಮತಾ, ಕುಕ್ಕುಚ್ಚುಪ್ಪಾದನನ್ತಿ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಕುಕ್ಕುಚ್ಚುಪ್ಪಾದನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೪೭೧. ಅಟ್ಠಮೇ ಸುಯ್ಯತೀತಿ ಸುತಿ, ವಚನಂ. ತಸ್ಸಾ ಸಮೀಪಂ ಉಪಸ್ಸುತಿ. ಸುಯ್ಯತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಸುತೀತಿ ಏವಞ್ಹಿ ಅತ್ಥೇ ಗಯ್ಹಮಾನೇ ಸವನಟ್ಠಾನಸಮೀಪೇ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಅಸ್ಸವನಟ್ಠಾನೇ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಆಪಜ್ಜತಿ. ಅಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚ ಉಪಸ್ಸುತಿ-ಸದ್ದಸ್ಸೇವ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಯತ್ಥ ಠತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ, ನ ಸುತಿ-ಸದ್ದಮತ್ತಸ್ಸ.

೪೭೩. ಏಕಪರಿಚ್ಛೇದಾನೀತಿ ¶ ಕದಾಚಿ ಅಕಿರಿಯತೋ, ಕದಾಚಿ ಕಿರಿಯತೋ ಸಮುಟ್ಠಾನಸಾಮಞ್ಞೇನ ವುತ್ತಂ. ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಚೋದನಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ, ಸವನನ್ತಿ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಉಪಸ್ಸುತಿಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೪೭೪. ನವಮೇ ಧಮ್ಮಕಮ್ಮತಾ, ಜಾನನಂ, ಛನ್ದಂ ದತ್ವಾ ಖಿಯ್ಯನನ್ತಿ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಖಿಯ್ಯನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೪೮೧. ದಸಮೇ ವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾಯ ಧಮ್ಮಿಕತಾ, ತಂ ಞತ್ವಾ ಕಮ್ಮತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಏಕಸೀಮಟ್ಠಸ್ಸ ಸಮಾನಸಂವಾಸಿಕಸ್ಸ ಹತ್ಥಪಾಸವಿಜಹನನ್ತಿ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಪಕ್ಕಮನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೪೮೪. ಏಕಾದಸಮೇ ¶ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಧಮ್ಮೇನ ಲದ್ಧಸಮ್ಮುತಿತಾ, ಸಙ್ಘೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಚೀವರಂ ದತ್ವಾ ಖಿಯ್ಯಿತುಕಾಮತಾಯ ಖಿಯ್ಯನನ್ತಿ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ದುಬ್ಬಲಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ನಿಟ್ಠಿತೋ ಸಹಧಮ್ಮಿಕವಗ್ಗೋ ಅಟ್ಠಮೋ.

೪೯೯. ನವಮವಗ್ಗಸ್ಸ ¶ ಪಠಮೇ ಪಾಳಿಯಂ ಸಂಸುದ್ಧಗಹಣಿಕೋತಿ ಏತ್ಥ ಗಹಣೀತಿ ಗಬ್ಭಾಸಯಸಞ್ಞಿತೋ ಮಾತು ಕುಚ್ಛಿಪ್ಪದೇಸೋ, ಪುರಿಸನ್ತರಸುಕ್ಕಾಸಮ್ಫುಟ್ಠತಾಯ ಸಂಸುದ್ಧಗಹಣಿಕೋ. ಅಭಿಸಿತ್ತಖತ್ತಿಯತಾ, ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಸಯನಿಘರತೋ ಅನಿಕ್ಖನ್ತತಾ, ಅಪ್ಪಟಿಸಂವಿದಿತಸ್ಸ ಇನ್ದಖೀಲಾತಿಕ್ಕಮೋತಿ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಅನ್ತೇಪುರಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೫೦೬. ದುತಿಯೇ ಆವಸಥಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ಅನ್ತೋಆರಾಮೇ ವಾ ಹೋತು ಅಞ್ಞತ್ಥ ವಾ, ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಆವಸಥೋ ನಾಮ. ಛನ್ದೇನಪಿ ಭಯೇನಪೀತಿ ವಡ್ಢಕಿಆದೀಸು ಛನ್ದೇನ, ರಾಜವಲ್ಲಭೇಸು ಭಯೇನ. ಆಕಿಣ್ಣಮನುಸ್ಸೇಪಿ ಜಾತೇ…ಪೇ… ಆಸಙ್ಕನ್ತೀತಿ ತಸ್ಮಿಂ ನಿಮ್ಮನುಸ್ಸಟ್ಠಾನೇ ಪಚ್ಛಾ ಆಕಿಣ್ಣಮನುಸ್ಸೇ ಜಾತೇಪಿ ವಿಸರಿತ್ವಾ ಗಮನಕಾಲೇ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಅದಿಟ್ಠತ್ತಾ ತಮೇವ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆಸಙ್ಕನ್ತಿ. ಪತಿರೂಪಂ ನಾಮ ಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡೇ ಸಯಂ ಪಂಸುಕೂಲಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡೇ ಪತಿರೂಪಾನಂ ಉಪಾಸಕಾದೀನಂ ¶ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಚೇತಿಯಾದಿಪುಞ್ಞೇ ನಿಯೋಜನಂ ವಾ ದಾಪೇತ್ವಾ ನಿರಪೇಕ್ಖಗಮನಂ ವಾ. ಸಮಾದಪೇತ್ವಾತಿ ಯಾಚಿತ್ವಾ. ಪರಸನ್ತಕತಾ, ವಿಸ್ಸಾಸಗ್ಗಾಹಪಂಸುಕೂಲಸಞ್ಞಾನಂ ಅಭಾವೋ, ಅನನುಞ್ಞಾತಕಾರಣಾ ಉಗ್ಗಹಣಾದಿ ಚಾತಿ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

೩. ವಿಕಾಲಗಾಮಪ್ಪವಿಸನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ

೫೦೮. ತತಿಯೇ ಪಾಳಿಯಂ ಭಯಕಥನ್ತಿ ರಾಜಚೋರಾದಿಭಯಂ ವಾ ರೋಗಾಮನುಸ್ಸದುಬ್ಭಿಕ್ಖಕನ್ತಾರಾದಿಭಯಂ ವಾ ಆರಬ್ಭ ಪವತ್ತಂ. ವಿಸಿಖಾಕಥನ್ತಿ ಸುನಿವಿಟ್ಠಾದಿವೀಥಿಕಥಂ. ಕುಮ್ಭಟ್ಠಾನಕಥನ್ತಿ ಉದಕತಿತ್ಥಕಥಂ, ಕುಮ್ಭದಾಸೀಕಥಂ ವಾ. ಪುಬ್ಬಪೇತಕಥನ್ತಿ ಅತೀತಞಾತಿಕಥಂ. ನಾನತ್ತಕಥನ್ತಿ ವುತ್ತಾಹಿ, ವಕ್ಖಮಾನಾಹಿ ಚ ವಿಮುತ್ತಂ ನಾನಾಸಭಾವಂ ¶ ನಿರತ್ಥಕಕಥಂ. ಲೋಕಕ್ಖಾಯಿಕನ್ತಿ ‘‘ಅಯಂ ಲೋಕೋ ಕೇನ ನಿಮ್ಮಿತೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಲೋಕಸಭಾವಕ್ಖಾನವಸೇನ ಪವತ್ತನಕಥಾ. ಏವಂ ಸಮುದ್ದಕ್ಖಾಯಿಕಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಇತಿ ಭವೋ ಇತಿ ಅಭವೋತಿ ಯಂ ವಾ ತಂ ವಾ ನಿರತ್ಥಕಕಾರಣಂ ವತ್ವಾ ಪವತ್ತಿತಕಥಾ ಇತಿಭವಾಭವಕಥಾ. ಏತ್ಥ ಚ ಭವೋ ಸಸ್ಸತಂ, ವುಡ್ಢಿ, ಕಾಮಸುಖಞ್ಚಾತಿ ತಿವಿಧೋ, ಅಭವೋ ತಬ್ಬಿಪರೀತವಸೇನ. ಇತಿ ಇಮಾಯ ಛಬ್ಬಿಧಾಯ ಇತಿಭವಾಭವಕಥಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ದ್ವತ್ತಿಂಸತಿರಚ್ಛಾನಕಥಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ. ಅಥ ವಾ ಪಾಳಿಯಂ ಸರೂಪತೋ ಅನಾಗತಾಪಿ ಅರಞ್ಞಪಬ್ಬತನದೀದೀಪಕಥಾ ಇತಿ-ಸದ್ದೇನ ಸಙ್ಗಹೇತ್ವಾ ದ್ವತ್ತಿಂಸತಿರಚ್ಛಾನಕಥಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ಇತಿ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಇತಿ-ಸದ್ದೋ ಪಕಾರತ್ಥೇ. ವಾ-ಸದ್ದೋ ವಿಕಪ್ಪತ್ಥೇ. ತಸ್ಮಾ ಏವಂ ಪಕಾರಂ ಇತೋ ಅಞ್ಞಂ ವಾ ತಾದಿಸಂ ನಿರತ್ಥಕಕಥಂ ಕಥೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ.

೫೧೨. ಉಸ್ಸಾಹಂ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭೇತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾತಿ ಏತ್ಥ ಗಾಮೂಪಚಾರತೋ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖನ್ತೇ ಅನ್ತರಾರಾಮಾದೀನಮುಪಚಾರಂ ಪವಿಟ್ಠೇ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಗಾಮೂಪಚಾರಬ್ಭನ್ತರೇ ಪನ ಪಟಿಪಸ್ಸದ್ಧುಸ್ಸಾಹಾನಮ್ಪಿ ಪುನ ತಮೇವ ವಾ ಅಞ್ಞಂ ವಾ ಗಾಮಂ ಪವಿಸಿತುಕಾಮತಾಯ ಸತಿ ಆಪುಚ್ಛನಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ. ‘‘ಕುಲಘರೇ ವಾ…ಪೇ… ಗನ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಪನ ಪುರೇಭತ್ತಂ ಪವಿಟ್ಠಾನಂ ವಿಕಾಲೇ ಸಞ್ಜಾತೇ ವಿಕಾಲೇ ಗಾಮಪ್ಪವೇಸಸ್ಸ ಆಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬತಾಯ ವುತ್ತಂ. ಅದಿನ್ನಾದಾನೇ ವುತ್ತನಯೇನಾತಿ ದುತಿಯಲೇಡ್ಡುಪಾತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ.

೫೧೫. ಅನ್ತರಾರಾಮನ್ತಿಆದೀಸೂತಿ ಏತ್ಥ ಉಸ್ಸವದಿವಸಾದೀಸು ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಗಾಮೇ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕಾರೇನ್ತಂ ಜಿನಬಿಮ್ಬಾದಿಂ ಪೂಜೇತುಕಾಮೇಹಿ ವಾ ರೋಗವೂಪಸಮಾದಿಯತ್ಥಂ ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಯಾಚಿತೇಹಿ ವಾ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸುಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾದಿವಿಧಿಂ ಅಕತ್ವಾಪಿ ವೀಥಿಮಜ್ಝೇನೇವ ಗಾಮಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ನ ¶ ಗಹೇತಬ್ಬಂ ಅನಾಪತ್ತಿವಾರೇ ಅವುತ್ತತ್ತಾ, ‘‘ಮಗ್ಗಾ ಅನೋಕ್ಕಮಿತ್ವಾ…ಪೇ… ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ವಿಕಾಲಗಾಮಪ್ಪವೇಸನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತತ್ತಾ ಚ. ವೇಸಾಲಿಂ ಅನುಪರಿಯಾಯಿತ್ವಾ ಪರಿತ್ತಂ ಕರೋನ್ತೇನಾಪಿ ಆನನ್ದತ್ಥೇರೇನ ಸುಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನತಾದಿಂ ಅಕೋಪೇನ್ತೇನೇವ, ಅಪಞ್ಞತ್ತೇ ವಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಕತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಅನ್ತರಾರಾಮಾದಿಗಾಮನ್ತರೇ ಠಿತೇಹಿ ಗರುಟ್ಠಾನೀಯಾನಂ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಾನುಗ್ಗಮನಾದಿವಸೇನ ಗಾಮವೀಥಿಂ ಓತರಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಮ್ಪಿ ಅನ್ತರಘರಂ ಪವಿಸನ್ತಂ ಪತಿ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ ಏವ. ಅನ್ತರಾರಾಮಾದಿಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿಂ ಪನ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಪತಿ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಖಾಯತಿ, ವೀಮಂಸಿತಬ್ಬಂ. ಸನ್ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಅನಾಪುಚ್ಛನಾ ¶ , ಅನನುಞ್ಞಾತಕಾರಣಾ ವಿಕಾಲೇ ಗಾಮಪ್ಪವೇಸೋತಿ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ವಿಕಾಲಗಾಮಪ್ಪವಿಸನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೫೨೦. ಚತುತ್ಥೇ ಪಾಳಿಯಂ ವಾಸಿಜಟೇತಿ ವಾಸಿದಣ್ಡಕೇ. ಅಟ್ಠಿಮಯಾದಿಸೂಚಿಘರತಾ, ಕರಣಕಾರಾಪನಾದಿವಸೇನ ಅತ್ತನೋ ಪಟಿಲಾಭೋತಿ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಸೂಚಿಘರಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೫೨೧. ಪಞ್ಚಮೇ ಪಾಳಿಯಂ ಆಸಯತೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮೋಘಪುರಿಸೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಹೀನಜ್ಝಾಸಯವಸೇನ ಅಯಂ ತುಚ್ಛಪುರಿಸೋತಿ ಞಾತಬ್ಬೋ, ಹೀನಾಯ ಪಚ್ಚಯೇ ಲೋಲತಾಯ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ತುಚ್ಛತಾ ಞಾತಬ್ಬಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ, ಇತೋ ಪರೇಸು ಚ ಪಞ್ಚಸು ಅತ್ತನಾ ಕಾರಾಪಿತಸ್ಸ ಪಟಿಲಾಭೇ ಏವ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ. ಪರಿಭೋಗೇ ಪನಸ್ಸ, ಅಞ್ಞೇಸಞ್ಚ ದುಕ್ಕಟಮೇವ. ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಮಞ್ಚಪೀಠತಾ, ಅತ್ತನೋ ಕರಣಕಾರಾಪನವಸೇನ ಪಟಿಲಾಭೋತಿ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಮಞ್ಚಪೀಠಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೫೨೬. ಛಟ್ಠೇ ¶ ಪೋಟಕಿತೂಲನ್ತಿ ತಿಣಗಚ್ಛಜಾತಿಕಾನಂ ತೂಲಂ. ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ.

ತೂಲೋನದ್ಧಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೫೩೧-೫೩೬. ಸತ್ತಮೇ ¶ ನಿಸೀದನಸ್ಸ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತತಾ, ಅತ್ತನೋ ಕರಣಾದಿನಾ ಪಟಿಲಾಭೋತಿ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ನಿಸೀದನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೫೩೭-೫೪೭. ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಅಟ್ಠಮನವಮದಸಮೇಸುಪಿ ಅಙ್ಗಾನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ. ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವಾತಿ.

೧. ಪಠಮಪಾಟಿದೇಸನೀಯಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ

೫೫೩. ಪಾಟಿದೇಸನೀಯೇಸು ¶ ¶ ಪಠಮೇ ಪಟಿದೇಸೇತಬ್ಬಾಕಾರದಸ್ಸನನ್ತಿ ಏವಂ ಆಪತ್ತಿಂ ನವಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ದೇಸೇತಬ್ಬಾಕಾರದಸ್ಸನಂ. ಇಮಿನಾ ಲಕ್ಖಣೇನ ಸಮ್ಬಹುಲಾನಂ ಆಪತ್ತೀನಮ್ಪಿ ವುಡ್ಢಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಚ ದೇಸೇತಬ್ಬಾಕಾರೋ ಸಕ್ಕಾ ವಿಞ್ಞಾತುನ್ತಿ. ತತ್ರಾಯಂ ನಯೋ – ‘‘ಗಾರಯ್ಹೇ, ಆವುಸೋ, ಧಮ್ಮೇ ಆಪಜ್ಜಿಂ ಅಸಪ್ಪಾಯೇ ಪಾಟಿದೇಸನೀಯೇ’’ತಿ ಏವಂ ಸಮ್ಬಹುಲಾಸು. ವುಡ್ಢಸ್ಸ ಪನ ಸನ್ತಿಕೇ ‘‘ಗಾರಯ್ಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಧಮ್ಮಂ…ಪೇ… ಗಾರಯ್ಹೇ, ಭನ್ತೇ, ಧಮ್ಮೇ’’ತಿ ಯೋಜನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ತತ್ಥ ಅಸಪ್ಪಾಯನ್ತಿ ಸಗ್ಗಮೋಕ್ಖನ್ತರಾಯಕರನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಞ್ಞಾತಿಕಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಅನ್ತರಘರೇ ಠಿತಾಯ ಹತ್ಥತೋ ಸಹತ್ಥಾ ಯಾವಕಾಲಿಕಗ್ಗಹಣಂ, ಅಜ್ಝೋಹರಣನ್ತಿ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಪಠಮಪಾಟಿದೇಸನೀಯಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೫೫೮. ದುತಿಯೇ ಪರಿಪುಣ್ಣೂಪಸಮ್ಪನ್ನಾಯ ಅನನುಞ್ಞಾತಾಕಾರೇನ ವೋಸಾಸನಾ, ಅನಿವಾರೇತ್ವಾ ಭೋಜನಜ್ಝೋಹಾರೋತಿ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ.

೫೬೩. ತತಿಯೇ ಸೇಕ್ಖಸಮ್ಮತತಾ, ಘರೂಪಚಾರೇ ಅನಿಮನ್ತಿತತಾ, ಗಿಲಾನಸ್ಸ ಅನಿಚ್ಚಭತ್ತಾದಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಭುಞ್ಜನನ್ತಿ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

೫೭೦. ಚತುತ್ಥೇ ಸಾಸಙ್ಕಾರಞ್ಞಸೇನಾಸನತಾ, ಅನನುಞ್ಞಾತಂ ಯಾವಕಾಲಿಕಂ ಅಪ್ಪಟಿಸಂವಿದಿತಂ ಅಜ್ಝಾರಾಮೇ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಅಗಿಲಾನಸ್ಸ ಅಜ್ಝೋಹರಣನ್ತಿ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ. ಸೇಸಂ ಉತ್ತಾನಮೇವ.

ಪಾಟಿದೇಸನೀಯವಣ್ಣನಾನಯೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ.

೫೭೬. ಸೇಖಿಯೇಸು ¶ ¶ ಯಸ್ಮಾ ವತ್ತಕ್ಖನ್ಧಕೇ (ಚೂಳವ. ೩೫೬ ಆದಯೋ) ವುತ್ತವತ್ತಾನಿಪಿ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬತ್ತಾ ಸೇಖಿಯಾನೇವ, ತಸ್ಮಾ ಪಾರಾಜಿಕಾದೀಸು ವಿಯೇತ್ಥ ಪಾಳಿಯಂ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ನ ಕತೋ. ಚಾರಿತ್ತನಯದಸ್ಸನತ್ಥಞ್ಚ ‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಓಲಮ್ಬೇನ್ತೋ ನಿವಾಸೇಯ್ಯ, ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಸಿಕ್ಖಾ ಕರಣೀಯಾ’’ತಿ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪಾಳಿ ಆರೋಪಿತಾ. ಪದಭಾಜನೇ ಪನ ‘‘ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅನಾದರಿಯಕರಣೇ ದುಕ್ಕಟಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲಮತ್ತನ್ತಿ ಮತ್ತ-ಸದ್ದೇನ ತತೋ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಧಿಕಂ, ಊನಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ತೇನೇವ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಚತುರಙ್ಗುಲಮತ್ತಮ್ಪಿ ವುತ್ತಂ. ನ ಹಿ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಚತುರಙ್ಗುಲಪ್ಪಮಾಣಂ, ಠಿತಸ್ಸ ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲಮೇವಾತಿ ಸಕ್ಕಾ ನಿಯಮೇತುಂ ಊನಾಧಿಕತ್ತಸಮ್ಭವತೋ. ತಸ್ಮಾ ಯಥಾ ಸಾರುಪ್ಪಂ ಹೋತಿ ಏವಂ ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲಾನುಸಾರೇನ ನಿವಾಸನಞ್ಞೇವ ಅಧಿಪ್ಪೇತನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ತೇನೇವ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಸುಕ್ಖಜಙ್ಘೋ ವಾ’’ತಿಆದಿ. ಕುರುನ್ದಿಯಂ ‘‘ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಆದರಂ ಕತ್ವಾ ಉಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಅಜಾನನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ತೇನಾಪಿ ನಿರನ್ತರಂ ನಿವಾಸನಪಾರುಪನವತ್ತಂ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ, ಅಸಿಕ್ಖಿತೋ ಅನಾದರಿಯಮೇವ. ಪರಿಮಣ್ಡಲಗ್ಗಹಣೇನ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ನಿವಾಸನಮ್ಪಿ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ವಾ ಓತಾರೇತ್ವಾ ವಾ’’ತಿ.

ಸಚಿತ್ತಕನ್ತಿ ವತ್ಥುವಿಜಾನನಚಿತ್ತೇನ ಸಚಿತ್ತಕಂ. ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ ಪನ ಉಪತಿಸ್ಸತ್ಥೇರವಾದನಯೇನ ಲೋಕವಜ್ಜತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ವತ್ಥುವಿಜಾನನಚಿತ್ತೇನ, ಪಣ್ಣತ್ತಿವಿಜಾನನಚಿತ್ತೇನ ಚ ಸಚಿತ್ತಕ’’ನ್ತಿ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಸೇಖಿಯಕಣ್ಡ ೩.೫೭೬) ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಚ ವತ್ಥುವಿಜಾನನಂ ವಿಸುಂ ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ಪಣ್ಣತ್ತಿವಿಜಾನನೇನ ತಸ್ಸಾಪಿ ಅನ್ತೋಗಧಭಾವತೋ ಇದಂ ವತ್ಥುಂ ಏವಂ ವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತೀತಿ ವಿಜಾನನ್ತೋ ಹಿ ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ ವಿಜಾನಾತೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಉಪತಿಸ್ಸತ್ಥೇರವಾದೇ ಚೇತ್ಥ ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಅಪರಿಮಣ್ಡಲನಿವಾಸನಾದಿವತ್ಥುಮೇವ ¶ ಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಪಣ್ಣತ್ತಿವೀತಿಕ್ಕಮಾನಾದರಿಯಾಭಾವಾ ಸಬ್ಬಸೇಖಿಯೇಸು ಅನಾಪತ್ತಿ ಏವ ಅಭಿಮತಾ, ತಞ್ಚ ನ ಯುತ್ತಂ ಕೋಸಮ್ಬಕ್ಖನ್ಧಕೇ (ಮಹಾವ. ೪೫೧ ಆದಯೋ) ವಚ್ಚಕುಟಿಯಂ ಉದಕಾವಸೇಸಂ ಠಪೇನ್ತಸ್ಸ ಪಣ್ಣತ್ತಿವಿಜಾನನಾಭಾವೇಪಿ ಆಪತ್ತಿಯಾ ವುತ್ತತ್ತಾ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ತತ್ಥ ‘‘ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಅಞ್ಞತರೋ ಭಿಕ್ಖು ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನೋ ಹೋತಿ ¶ …ಪೇ… ಸೋ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ತಸ್ಸಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅನಾಪತ್ತಿದಿಟ್ಠಿ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿ (ಮಹಾವ. ೪೫೧). ಅಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚಸ್ಸ ‘‘ತ್ವಂ ಏತ್ಥ ಆಪತ್ತಿಭಾವಂ ನ ಜಾನಾಸೀತಿ, ಆಮ ನ ಜಾನಾಮೀತಿ. ಹೋತು ಆವುಸೋ, ಏತ್ಥ ಆಪತ್ತೀತಿ, ಸಚೇ ಹೋತಿ, ದೇಸೇಸ್ಸಾಮೀತಿ. ಸಚೇ ಪನ ತೇ, ಆವುಸೋ, ಅಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಅಸತಿಯಾ ಕತಂ, ನತ್ಥಿ ಆಪತ್ತೀತಿ. ಸೋ ತಸ್ಸಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅನಾಪತ್ತಿದಿಟ್ಠಿ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೪೫೧) ವುತ್ತಂ, ತಥಾ ‘‘ಅಧಮ್ಮವಾದೀತಿ ಉಕ್ಖಿತ್ತಾನುವತ್ತಕೇಸು ಅಞ್ಞತರೋ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೪೫೭-೪೫೮) ಚ ವುತ್ತಂ. ಖನ್ಧಕವತ್ತಾನಞ್ಹಿ ಸೇಖಿಯತ್ತಾ ತತ್ಥ ವುತ್ತೋ ನಯೋ ಇಮೇಸಂ, ಇಧ ವುತ್ತೋ ಚ ತೇಸಂ ಸಾಧಾರಣೋವ ಹೋತೀತಿ. ತೇನೇವ ‘‘ಅಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಅಸತಿಯಾ ಕತಂ, ನತ್ಥಿ ಆಪತ್ತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಇಧ ವುತ್ತೋ ಆಪತ್ತಿನಯೋ ತತ್ಥಾಪಿ ದಸ್ಸಿತೋ. ತಸ್ಮಾ ಫುಸ್ಸದೇವತ್ಥೇರವಾದೇ ಏವ ಠತ್ವಾ ವತ್ಥುವಿಜಾನನಚಿತ್ತೇನೇವ ಸಬ್ಬಸೇಖಿಯಾನಿ ಸಚಿತ್ತಕಾನಿ, ನ ಪಣ್ಣತ್ತಿವಿಜಾನನಚಿತ್ತೇನ. ಭಿಯ್ಯೋಕಮ್ಯತಾಯಸೂಪಬ್ಯಞ್ಜನಪಟಿಚ್ಛಾದನಉಜ್ಝಾನಸಞ್ಞೀತಿ ದ್ವೇ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ಲೋಕವಜ್ಜಾನಿ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತಾನಿ, ಸೇಸಾನಿ ಪಣ್ಣತ್ತಿವಜ್ಜಾನಿ, ತಿಚಿತ್ತಾನಿ, ತಿವೇದನಾನಿ ಚಾತಿ ಗಹಣಮೇವ ಯುತ್ತತರಂ ದಿಸ್ಸತಿ. ತೇನೇವೇತ್ಥ ‘‘ಅಸಞ್ಚಿಚ್ಚಾತಿ ಪುರತೋ ವಾ ಪಚ್ಛತೋ ವಾ ಓಲಮ್ಬೇತ್ವಾ ನಿವಾಸೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಏವಂ ಅಸಞ್ಚಿಚ್ಚಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವತ್ಥುಅಜಾನನವಸೇನೇವ ಅನಾಪತ್ತಿವಣ್ಣನಾ ಕತಾ, ನ ಪಣ್ಣತ್ತಿವಿಜಾನನಚಿತ್ತವಸೇನ.

ಅಪಿಚ ‘‘ಯಸ್ಸ ಸಚಿತ್ತಕಪಕ್ಖೇ ಚಿತ್ತಂ ಅಕುಸಲಮೇವ ಹೋತಿ, ತಂ ಲೋಕವಜ್ಜ’’ನ್ತಿ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕವಣ್ಣನಾ) ಇಮಿನಾ ಲಕ್ಖಣವಚನೇನಾಪಿ ಚೇತಂ ಸಿಜ್ಝತಿ. ವತ್ಥುವಿಜಾನನಚಿತ್ತವಸೇನೇವ ಹೇತ್ಥ ‘‘ಸಚಿತ್ತಕಪಕ್ಖೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಇತರಥಾ ಪಣ್ಣತ್ತಿವಿಜಾನನಚಿತ್ತವಸೇನ ಸಬ್ಬಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಮ್ಪಿ ಸಚಿತ್ತಕಪಕ್ಖೇ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಕುಸಲತ್ತನಿಯಮೇನ ಲೋಕವಜ್ಜತ್ತಪ್ಪಸಙ್ಗತೋ ಪಣ್ಣತ್ತಿವಜ್ಜಮೇವ ನ ಸಿಯಾ, ಇದಞ್ಚ ವಚನಂ ನಿರತ್ಥಕಂ ಸಿಯಾ ಇಮಿನಾ ವಚನೇನ ನಿವತ್ತೇತಬ್ಬಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ಅಭಾವಾ. ನ ಚ ಸೇಖಿಯೇಸು ವತ್ಥುವಿಜಾನನಚಿತ್ತೇನ ಸಚಿತ್ತಕಪಕ್ಖೇ ಚಿತ್ತಂ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದೀಸು ವಿಯ ಅಕುಸಲಮೇವಾತಿ ನಿಯಮೋ ಅತ್ಥಿ, ಯೇನೇತ್ಥ ಲೋಕವಜ್ಜತಾ ಪಸಜ್ಜೇಯ್ಯ, ‘‘ಅನಾದರಿಯಂ ಪಟಿಚ್ಚಾ’’ತಿ ಚೇತಂ ಪಾಳಿವಚನಂ ವತ್ಥುಂ ಜಾನಿತ್ವಾ ತೀಹಿ ಚಿತ್ತೇಹಿ ವೀತಿಕ್ಕಮಮೇವ ಅನಾದರಿಯಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ, ನ ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ ಜಾನಿತ್ವಾ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತೇನೇವ ವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಅಞ್ಞಥಾ ಖನ್ಧಕಪಾಳಿಯಾ, ಅಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚ ಪುಬ್ಬಾಪರಞ್ಚ ವಿರುಜ್ಝನತೋತಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಖನ್ತಿ. ಯಥಾ ವಾ ನ ವಿರುಜ್ಝತಿ, ತಥಾ ಏತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಗವೇಸಿತಬ್ಬೋ. ಅನಾದರಿಯಂ, ಅನಾಪತ್ತಿಕಾರಣಾಭಾವೋ ¶ , ಅಪರಿಮಣ್ಡಲನಿವಾಸನನ್ತಿ ¶ ಇಮಾನೇತ್ಥ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ. ಯಥಾ ಚೇತ್ಥ, ಏವಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ. ಕೇವಲಂ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ವುತ್ತಪಟಿಪಕ್ಖಕರಣವಸೇನ ತತಿಯಙ್ಗಯೋಜನಮೇವ ವಿಸೇಸೋ.

೫೭೭. ದುತಿಯಾದೀಸು ಗಿಹಿಪಾರುತನ್ತಿ ಸೇತಪಟಪಾರುತಾದಿ. ವಿಹಾರೇಪೀತಿ ಸಙ್ಘಸನ್ನಿಪಾತಬುದ್ಧುಪಟ್ಠಾನಾದಿಕಾಲಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ.

೫೭೮. ಗಣ್ಠಿಕಂ ಪಟಿಮುಞ್ಚಿತ್ವಾತಿಆದಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದನವಿಧಿದಸ್ಸನಂ. ಗೀವಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತತ್ತಾ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಗೀವಂ, ಮಣಿಬನ್ಧನಞ್ಚ ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದೇನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ. ಏತ್ಥಾಪಿ ಪರಿಮಣ್ಡಲಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ಸಾಧಾರಣತ್ತಾ ಜಾಣುಮಣ್ಡಲತೋ ಹೇಟ್ಠಾ ಚತುರಙ್ಗುಲಮತ್ತಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಅನೋಲಮ್ಬೇತ್ವಾ ಪರಿಮಣ್ಡಲಮೇವ ಪಾರುಪಿತಬ್ಬಂ.

೫೭೯. ವಿವರಿತ್ವಾ ನಿಸೀದತೋತಿ ವಿಹಾರೇ ವಿಯ ಏಕಂಸಪಾರುಪನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ‘‘ವಾಸತ್ಥಾಯ ಉಪಗತಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ವಾಸಾಧಿಪ್ಪಾಯಂ ವಿನಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಪರಿತ್ತಭಣನಾದಿಅತ್ಥಾಯ ಸುಚಿರಮ್ಪಿ ನಿಸೀದನ್ತೇನ ಸಬ್ಬಂ ಅನ್ತರಘರವತ್ತಂ ಪೂರೇನ್ತೇನೇವ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬಂ. ನಿಸೀದನಪಟಿಸಂಯುತ್ತೇಸು ಏವ ಚ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸು ‘‘ವಾಸೂಪಗತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಅನಾಪತ್ತಿಯಾ ವುತ್ತತ್ತಾ ವಾಸತ್ಥಾಯ ಅನ್ತರಘರಂ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತೇನಾಪಿ ಸುಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನತಾದಿಸಬ್ಬಂ ಅಕೋಪೇನ್ತೇನೇವ ಗನ್ತಬ್ಬಂ. ‘‘ವಾಸೂಪಗತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ, ನ ಪನ ಉಪಗಚ್ಛಮಾನಸ್ಸಾತಿ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಪಠಮಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಾಸಪರಿಗ್ಗಹೇ ಕತೇ ತತೋ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಯಥಾಸುಖಂ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಅಪರೇ ಪನ ‘‘ಗೇಹಸ್ಸಾಮಿಕೇಹಿ ‘ಯಾವ ತುಮ್ಹೇ ನಿವಸಿಸ್ಸಥ, ತಾವ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಇಮಂ ಗೇಹಂ ದೇಮೀ’ತಿ ದಿನ್ನೇ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಅವಾಸಾಧಿಪ್ಪಾಯೇಹಿ ಅನ್ತರಾರಾಮೇ ವಿಯ ಯಥಾಸುಖಂ ಗನ್ತುಂ, ನಿಸೀದಿತುಞ್ಚ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ ತಥಾವಚನಾಭಾವಾ, ದಾನಲಕ್ಖಣಾಭಾವಾ, ತಾವತ್ತಕೇನ ವಿಹಾರಸಙ್ಖ್ಯಾನುಪಗಮನತೋ ಚ. ‘‘ಯಾವ ನಿಸೀದಿಸ್ಸಥ, ತಾವ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಇಮಂ ಗೇಹಂ ದೇಮೀ’’ತಿ ದೇನ್ತೋಪಿ ಹಿ ತಾವಕಾಲಿಕಮೇವ ದೇತಿ ವತ್ಥುಪರಿಚ್ಚಾಗಲಕ್ಖಣತ್ತಾ ದಾನಸ್ಸ.

೫೮೨. ಚತುಹತ್ಥಪ್ಪಮಾಣನ್ತಿ ವಡ್ಢಕೀಹತ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ ವದನ್ತಿ.

೫೮೪. ಉಕ್ಖಿತ್ತಚೀವರೋ ¶ ಹುತ್ವಾತಿ ಕಟಿತೋ ಉದ್ಧಂ ಕಾಯಬನ್ಧನಾದಿದಸ್ಸನವಸೇನೇವುಕ್ಖಿಪನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರತೋ ಪತ್ತಗ್ಗಹಣಾದಿಮತ್ತಸ್ಸ ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ. ತೇನೇವ ‘‘ನಿಸಿನ್ನಕಾಲೇ ಪನ ಧಮಕರಣ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ನಿಸಿನ್ನಕಾಲೇ ಹಿ ಖನ್ಧೇ ಲಗ್ಗಪತ್ತತ್ಥವಿಕಾದಿತೋ ಧಮಕರಣಂ ನೀಹರನ್ತಸ್ಸ ಕಟಿತೋ ಉದ್ಧಮ್ಪಿ ದಿಸ್ಸತಿ, ತಥಾ ಅದಸ್ಸೇತ್ವಾ ನೀಹರಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಆಸನೇ ನಿಸೀದನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ¶ ಚ ಪಾರುಪಿತಚೀವರಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಜಙ್ಘಪಿಣ್ಡೇಹಿ ಅನುಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾವ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬಂ. ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಞೇವ ಪನ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ‘‘ವಾಸೂಪಗತಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ನಿಸೀದನಪಟಿಸಂಯುತ್ತೇಸು ಛಟ್ಠಅಟ್ಠಮೇಸು ಅವುತ್ತತ್ತಾ ವಾಸೂಪಗತೇನಾಪಿ ಸುಸಂವುತೇನ ಓಕ್ಖಿತ್ತಚಕ್ಖುನಾವ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬಂ. ತೇನೇವ ಮಾತಿಕಾಟ್ಠಕಥಾಯಮ್ಪಿ ತೇಸಂ ವಿಸೇಸಂ ಅವತ್ವಾ ಇಧೇವ ‘‘ವಾಸೂಪಗತಸ್ಸ ಪನ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಉಕ್ಖಿತ್ತಕಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ವುತ್ತಾ.

ಪರಿಮಣ್ಡಲವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೫೮೬. ದುತಿಯವಗ್ಗಾದಿಉಜ್ಜಗ್ಘಿಕಅಪ್ಪಸದ್ದೇಸು ನಿಸೀದನಪಟಿಸಂಯುತ್ತೇಸುಪಿ ವಾಸೂಪಗತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ ನ ವುತ್ತಾ, ಕಾಯಪ್ಪಚಾಲಕಾದೀಸು ಏವ ಪನ ವುತ್ತಾ. ಪಾಳಿಪೋತ್ಥಕೇಸು ಪನೇತಂ ಕೇಸುಚಿ ಪೇಯ್ಯಾಲೇನ ಬ್ಯಾಮೋಹಿತತ್ತಾ ನ ಸುಟ್ಠು ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ಯತ್ಥ ಚ ಅನ್ತರಘರೇ ಧಮ್ಮಂ ವಾ ದೇಸೇನ್ತಸ್ಸ, ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಂ ವಾ ಉದ್ದಿಸನ್ತಸ್ಸ ಮಹಾಸದ್ದೇನ ಯಾವಪರಿಸಸಾವನೇಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ ಏವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ ತಥಾ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಮಹಿನ್ದತ್ಥೇರಾದೀಹಿ ಆಚರಿತತ್ತಾ.

ಉಜ್ಜಗ್ಘಿಕವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೬೦೩. ಪತ್ತೇ ಗಹಣಸಞ್ಞಾ ಅಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಪತ್ತಸಞ್ಞೀತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪತ್ತೇ ಸಞ್ಞಂ ಕತ್ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

೬೦೪. ಓಲೋಣೀತಿ ಏಕಾ ಬ್ಯಞ್ಜನವಿಕತಿ. ಕಞ್ಜಿಕತಕ್ಕಾದಿರಸೋತಿ ಕೇಚಿ. ಮಂಸರಸಾದೀನೀತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಅವಸೇಸಾ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಬ್ಯಞ್ಜನವಿಕತಿ ಸಙ್ಗಹಿತಾ.

೬೦೫. ಸಮಭರಿತನ್ತಿ ¶ ರಚಿತಂ. ಹೇಟ್ಠಾ ಓರೋಹತೀತಿ ಸಮನ್ತಾ ಓಕಾಸಸಮ್ಭವತೋ ಹತ್ಥೇನ ಸಮಂ ಕರಿಯಮಾನಂ ಹೇಟ್ಠಾ ಭಸ್ಸತಿ. ಪತ್ತಮತ್ಥಕೇ ಠಪಿತಾನಿ ಪೂವಾನಿ ಏವ ವಟಂಸಕಾಕಾರೇನ ಠಪಿತತ್ತಾ ‘‘ಪೂವವಟಂಸಕ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಾನಿ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಥೂಪೀಕತಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ರಚಿತ್ವಾ ದಿಯ್ಯಮಾನಮೇವ ಗಣ್ಹತೋ ಆಪತ್ತಿ, ಹತ್ಥಗತೇ ಏವ ಪನ ಪತ್ತೇ ದಿಯ್ಯಮಾನೇ ಥೂಪೀಕತಮ್ಪಿ ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ¶ ವದನ್ತಿ, ತಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಮೇವ ‘‘ಸಮತಿತ್ತಿಕ’’ನ್ತಿ ಭಾವನಪುಂಸಕವಸೇನ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ವುತ್ತತ್ತಾ.

೬೦೮. ಚತುತ್ಥವಗ್ಗಾದೀಸು ಸಪದಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ದಾನಂ ವುಚ್ಚತಿ ಅವಖಣ್ಡನಂ, ಅಪೇತಂ ದಾನತೋ ಅಪದಾನಂ, ಸಹ ಅಪದಾನೇನ ಸಪದಾನಂ, ಅವಖಣ್ಡನವಿರಹಿತಂ ಅನುಪಟಿಪಾಟಿಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಓಧಿಂ ಅಕತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ.

೬೧೧. ವಿಞ್ಞತ್ತಿಯನ್ತಿ ಸೂಪೋದನವಿಞ್ಞತ್ತಿಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ. ‘‘ವತ್ತಬ್ಬಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಾಳಿಯಾವ ಸಬ್ಬಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ತತ್ಥ ಪಾಳಿಯಂ ಅಸಞ್ಚಿಚ್ಚಾತಿಆದೀಸು ವತ್ಥುಮತ್ತಂ ಞತ್ವಾ ಭುಞ್ಜನೇನ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತಸ್ಸೇವ ಪುನ ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ ಞತ್ವಾ ಮುಖಗತಂ ಛಡ್ಡೇತುಕಾಮಸ್ಸ ಯಂ ಅರುಚಿಯಾ ಪವಿಟ್ಠಂ, ತಂ ಅಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಪವಿಟ್ಠಂ ನಾಮ, ತತ್ಥ ಅನಾಪತ್ತಿ. ತದೇವ ಪುನ ಅಞ್ಞವಿಹಿತತಾಯ ವಾ ಅವಿಞ್ಞತ್ತಮಿದನ್ತಿಸಞ್ಞಾಯ ವಾ ಭುಞ್ಜನೇ ‘‘ಅಸತಿಯಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

೬೧೩. ‘‘ಅಞ್ಞಸ್ಸತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ಇದಮಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ವಿಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಸಯಂ ಭುಞ್ಜನೇ ಏವ ಪಞ್ಞತ್ತತ್ತಾ ಇಮಿನಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ಅನಾಪತ್ತಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಪಞ್ಚಸಹಧಮ್ಮಿಕಾನಂ ಪನ ಅತ್ಥಾಯ ಅಞ್ಞಾತಕಅಪ್ಪವಾರಿತಟ್ಠಾನೇ ವಿಞ್ಞಾಪೇನ್ತೋ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಕ್ಖಣೇ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ಸುತ್ತಾನುಲೋಮತೋ ವುತ್ತಅಕತವಿಞ್ಞತ್ತಿದುಕ್ಕಟತೋ ನ ಮುಚ್ಚತಿ. ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಭುಞ್ಜನಕ್ಖಣೇ ಸಯಞ್ಚ ಅಞ್ಞೇ ಚ ಮಿಚ್ಛಾಜೀವತೋ ನ ಮುಚ್ಚನ್ತೀತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

೬೧೫. ‘‘ಕುಕ್ಕುಟಣ್ಡಂ ಅತಿಖುದ್ದಕ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಅಸಾರುಪ್ಪವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ಅತಿಮಹನ್ತೇ ಏವ ಆಪತ್ತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಭುಞ್ಜನ್ತೇನ ಪನ ಚೋರಾದಿಭಯಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಮಹನ್ತಮ್ಪಿ ಅಪರಿಮಣ್ಡಲಮ್ಪಿ ¶ ಕತ್ವಾ ಸೀಘಂ ಭುಞ್ಜನವಸೇನೇತ್ಥ ಆಪದಾ. ಏವಮಞ್ಞೇಸುಪಿ ಯಥಾನುರೂಪಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

೬೧೭. ಅನಾಹಟೇ ¶ ಕಬಳೇ ಮುಖದ್ವಾರವಿವರಣೇ ಪನ ಪಯೋಜನಾಭಾವಾ ‘‘ಆಪದಾಸೂ’’ತಿ ನ ವುತ್ತಂ. ಏವಮಞ್ಞೇಸುಪಿ ಈದಿಸೇಸು.

೬೧೮. ಸಬ್ಬಂ ಹತ್ಥನ್ತಿ ಹತ್ಥೇಕದೇಸಾ ಅಙ್ಗುಲಿಯೋ ವುತ್ತಾ ‘‘ಹತ್ಥಮುದ್ದಾ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ, ತಸ್ಮಾ ಏಕಙ್ಗುಲಿಮ್ಪಿ ಮುಖೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ.

೬೨೭. ಪಾಳಿಯಂ ಸೀತೀಕತೋತಿ ಸೀತಪೀಳಿತೋ. ಸಿಲಕಬುದ್ಧೋತಿ ಪರಿಹಾಸವಚನಮೇತಂ. ಸಿಲಕಞ್ಹಿ ಕಿಞ್ಚಿ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಬುದ್ಧೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ ವೋಹರನ್ತಿ.

೬೨೮. ‘‘ಅಙ್ಗುಲಿಯೋ ಮುಖೇ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಬ್ಬಂ ಹತ್ಥಂ ಅನ್ತೋಮುಖೇ ಪಕ್ಖಿಪನಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸಪಿ ಪವಿಟ್ಠಙ್ಗುಲಿನಿಲ್ಲೇಹನೇನ ಇಮಸ್ಸಪಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಏಸೇವ ನಯೋತಿ ಘನಯಾಗುಆದೀಸು ಪತ್ತಂ ಹತ್ಥೇನ, ಓಟ್ಠಞ್ಚ ಜಿವ್ಹಾಯ ನಿಲ್ಲೇಹಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತಿದಿಸತಿ. ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಘನಯಾಗುಆದಿವಿರಹಿತಂ ನಿಲ್ಲೇಹಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ.

೬೩೪. ವಿಲೀವಚ್ಛತ್ತನ್ತಿ ವೇಣುಪೇಸಿಕಾಹಿ ಕತಂ. ಮಣ್ಡಲಬದ್ಧಾನೀತಿ ದೀಘಸಲಾಕಾಸು ತಿರಿಯಂ ವಲಯಾಕಾರೇನ ಸಲಾಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸುತ್ತೇಹಿ ಬದ್ಧಾನಿ ದೀಘಞ್ಚ ತಿರಿಯಞ್ಚ ಉಜುಕಮೇವ ಸಲಾಕಾಯೋ ಠಪೇತ್ವಾ ದಳ್ಹಬದ್ಧಾನಿ ಚೇವ ತಿರಿಯಂ ಠಪೇತ್ವಾ ದೀಘದಣ್ಡಕೇಹೇವ ಸಙ್ಕೋಚಾರಹಂ ಕತ್ವಾ ಸುತ್ತೇಹೇವ ತಿರಿಯಂ ಬದ್ಧಾನಿ. ತತ್ಥಜಾತಕದಣ್ಡಕೇನ ಕತನ್ತಿ ಸಹ ದಣ್ಡಕೇನ ಛಿನ್ನತಾಲಪಣ್ಣಾದೀಹಿ ಕತಂ. ಛತ್ತಪಾದುಕಾಯಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಛತ್ತದಣ್ಡಕೋಟಿಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಛತ್ತಂ ಉಜುಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಛಾಯಾಯ ನಿಸೀದನ್ತಿ, ತಿಟ್ಠನ್ತಿ ವಾ, ತಾದಿಸೇ ಛತ್ತಾಧಾರೇ.

೬೩೭. ಚಾಪೋತಿ ¶ ಮಜ್ಝೇ ವಙ್ಕಕಾಜದಣ್ಡಸದಿಸಾ ಧನುವಿಕತಿ. ಕೋದಣ್ಡೋತಿ ವಿದ್ಧದಣ್ಡಾ ಧನುವಿಕತಿ.

ಸುರುಸುರುವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೬೪೭. ಸತ್ತಮವಗ್ಗೇ ¶ ರುಕ್ಖತೋ ಪತಿತೋತಿ ಏಕಂ ಓಲಮ್ಬನಸಾಖಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪತಿತೋ. ಪಾಳಿಯಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಆಚಾರಪ್ಪಕಾಸಕಗನ್ಥಸ್ಸ. ಧೀರತ್ಥೂತಿ ಧೀ ಅತ್ಥು, ನಿನ್ದಾ ಹೋತೂತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಿನಿಪಾತನಹೇತುನಾತಿ ವಿನಿಪಾತನಸ್ಸ ಹೇತುಭಾವೇನ. ತ್ವನ್ತಿ ಉಪಯೋಗತ್ಥೇ ಪಚ್ಚತ್ತವಚನಂ, ತಂ ಇಚ್ಚೇವ ವಾ ಪಾಠೋ. ಅಸ್ಮಾತಿ ಪಾಸಾಣೋ.

೬೪೯. ನ ಕಥೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಥೇರೇನ ಅತ್ತನೋ ಕಙ್ಖಾಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಪುಚ್ಛಿತತ್ತಾ ವುತ್ತಂ. ದಹರಸ್ಸ ಅತ್ಥಕೋಸಲ್ಲಂ ಞಾತುಂ ಪುಚ್ಛಿತೇನ ಉಚ್ಚಾಸನೇ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಅನುಯೋಗದಾನನಯೇನ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

೬೫೨. ಖೇಳೇನ ಚೇತ್ಥ ಸಿಙ್ಘಾಣಿಕಾಪಿ ಸಙ್ಗಹಿತಾತಿ ಏತ್ಥ ಉದಕಗಣ್ಡುಸಕಂ ಕತ್ವಾ ಉಚ್ಛುಕಚವರಾದಿಞ್ಚ ಮುಖೇನೇವ ಹರಿತುಂ ಉದಕೇಸು ಛಡ್ಡೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವ.

೬೫೫. ಅಧಿಕರಣಸಮಥೇಸು ಚ ಇಧ ವತ್ತಬ್ಬಂ ನತ್ಥಿ.

ಇತಿ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯ ವಿನಯಟ್ಠಕಥಾಯ ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ

ಭಿಕ್ಖುವಿಭಙ್ಗವಣ್ಣನಾನಯೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ.

ನಮೋ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ

೧. ಉಬ್ಭಜಾಣುಮಣ್ಡಲಿಕಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ

೬೫೬. ಭಿಕ್ಖುನೀವಿಭಙ್ಗೇ ¶ ¶ ಮಿಗಾರಮಾತುಯಾತಿ ಮಿಗಾರಮಾತು, ವಿಸಾಖಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಏಹಿ ಭಿಕ್ಖುನೀತಿ ಭಿಕ್ಖುನೀ, ತೀಹಿ ಸರಣಗಮನೇಹಿ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾತಿ ಭಿಕ್ಖುನೀ’’ತಿ ಇದಂ ಭಿಕ್ಖುವಿಭಙ್ಗಪಾಳಿಯಾ ಸಮದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಅಟ್ಠಗರುಧಮ್ಮಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇನ ಲದ್ಧೂಪಸಮ್ಪದಂ ಮಹಾಪಜಾಪತಿಗೋತಮಿಞ್ಚೇವ ತಾಯ ಸಹ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ ಭಗವತೋ ಆಣಾಯ ಭಿಕ್ಖೂನಞ್ಞೇವ ಸನ್ತಿಕೇ ಏಕತೋಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾ ಪಞ್ಚಸತಸಾಕಿಯಾನಿಯೋ ಚ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ತಾ ಹಿ ಭಗವತಾ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಸ್ಸ ಯಾಚನಾಯ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಅನುಜಾನನ್ತೇನ ‘‘ಏಥ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ, ಮಮ ಸಾಸನೇ ತುಮ್ಹೇಪಿ ಪವಿಸಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ ವಿಯ ಜಾತಾ. ಸಾಕಿಯಾನಿಯೋ ಏವ ಸರಣಸೀಲಾನಿ ದತ್ವಾ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಉಪಸಮ್ಪಾದಿತತ್ತಾ ‘‘ತೀಹಿ ಸರಣಗಮನೇಹಿ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ. ನ ಹಿ ಏತಾಹಿ ಅಞ್ಞಾ ಏಹಿಭಿಕ್ಖುನಿಭಾವಾದಿನಾ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾ ನಾಮ ಸನ್ತಿ. ಯಂ ಪನ ಥೇರೀಗಾಥಾಸು ಭದ್ದಾಯ ಕುಣ್ಡಲಕೇಸಿಯಾ –

‘‘ನಿಹಚ್ಚ ¶ ಜಾಣುಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ಸಮ್ಮುಖಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಅಕಂ;

‘ಏಹಿ ಭದ್ದೇ’ತಿ ಮಂ ಅವೋಚ, ಸಾ ಮೇ ಆಸೂಪಸಮ್ಪದಾ’’ತಿ. (ಥೇರೀಗಾ. ೧೦೯) –

‘‘ಆಯಾಚಿತೋ ತದಾ ಆಹ, ‘ಏಹಿ ಭದ್ದೇ’ತಿ ನಾಯಕೋ;

ತದಾಹಂ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾ, ಪರಿತ್ತಂ ತೋಯಮದ್ದಸ’’ನ್ತಿ. (ಅಪ. ಥೇರೀ ೨.೩.೪೪) –

ವುತ್ತಂ. ತಮ್ಪಿ ‘‘ಏಹಿ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ, ಉಪಸಮ್ಪದಞ್ಚ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ ಭಗವತೋ ಆಣಾ ಉಪಸಮ್ಪದಾಯ ಕಾರಣತ್ತಾ ಉಪಸಮ್ಪದಾ ಅಹೋಸೀತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ಥೇರೀಗಾಥಾಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಏಹಿ ಭದ್ದೇ, ಭಿಕ್ಖುನುಪಸ್ಸಯಂ ¶ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜ್ಜ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜಸ್ಸೂತಿ ಮಂ ಅವಚ ಆಣಾಪೇಸಿ, ಸಾ ಸತ್ಥು ಆಣಾ ಮಯ್ಹಂ ಉಪಸಮ್ಪದಾಯ ಕಾರಣತ್ತಾ ಉಪಸಮ್ಪದಾ ಆಸಿ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ (ಥೇರೀಗಾ. ಅಟ್ಠ. ೧೧೧).

೬೫೭. ಸಾಧಾರಣಪಾರಾಜಿಕೇಹೀತಿ ಮೇಥುನಾದೀಹಿ ಚತೂಹಿ. ತಾನಿ, ಪನ ಅಞ್ಞಾನಿ ಚ ಸಾಧಾರಣಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ಯಸ್ಮಾ ಭಿಕ್ಖುವಿಭಙ್ಗೇ ವುತ್ತನಿದಾನವತ್ಥಾದೀಸು ಏವ ಸಾಧಾರಣವಸೇನ ಪಞ್ಞತ್ತಾನಿ, ಪಚ್ಛಾ ಪನ ತಾನಿ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸಂ ಅನುಜಾನನ್ತೇನ ಭಗವತಾ ತಾಸಂ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಾಭಾವೇನ ‘‘ಯಾ ಪನ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಛನ್ದಸೋ ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಸೇವೇಯ್ಯಾ’’ತಿಆದಿನಾ ತದನುರೂಪವಸೇನ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಅಸಾಧಾರಣಸಿಕ್ಖಾಪದೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂಸನ್ದೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸವಸೇನ ಏಕತೋ ಸಙ್ಗಹಿತಾನಿ. ಯಸ್ಮಾ ಚ ನೇಸಂ ಭಿಕ್ಖುವಿಭಙ್ಗೇ (ಪಾರಾ. ೪೪ ಆದಯೋ) ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಸಬ್ಬೋಪಿ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಸಕ್ಕಾ ಞಾತುಂ, ತಸ್ಮಾ ತಾನಿ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಅಸಾಧಾರಣಾನಂ ಏವ ಇಧ ವಿಭಙ್ಗೋ ವುತ್ತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೬೫೯. ಭಿಕ್ಖೂನಂ ‘‘ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಂ ಸಾದಿಯೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಸಮಾಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖು ಆಪತ್ತಿಯಾ ನ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ತಬ್ಬಹುಲನಯೇನಾತಿ ಕಿರಿಯಾಸಮುಟ್ಠಾನಸ್ಸೇವ ಬಹುಲಭಾವತೋ, ಏತೇನ ಅಕಿರಿಯಾಸಮುಟ್ಠಾನಾಪಿ ಅಯಂ ಆಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ದಸ್ಸೇತಿ, ಮಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಏವಂ ತಕ್ಕಯಾಮ ‘‘ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ಸಾದಿಯನ್ತಿಯಾ ಕಿರಿಯಾಯ ಅಭಾವೇಪಿ ತತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಪವತ್ತಿತಾನಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಟ್ಠಾನಗಮನಇಙ್ಗಿತಾಕಾರದಸ್ಸನಾದಿಕಿರಿಯಾನಂ ವಸೇನೇವ ಕಿರಿಯಾಸಮಉಟ್ಠಾನಮೇವ, ಪರೇಹಿ ಮಗ್ಗೇ ಕರಿಯಮಾನುಪಕ್ಕಮೇನ ನಿಚ್ಚಲಸ್ಸ ಸಾದಿಯತೋ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿ ವಿಯ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗಾಭಾವೇಪಿ ¶ ವಾ ತಸ್ಮಿಞ್ಞೇವ ಖಣೇ ಪರೂಪಕ್ಕಮೇನ ಜನಿಯಮಾನಾಯ ಅತ್ತನೋ ಕಾಯಚಲನಾದಿಸಙ್ಖಾತಾಯ ಕಿರಿಯಾಯ, ಸಾ ಹಿ ಸಾದಿಯಮಾನೇನ ತಸ್ಸಾ ಚಿತ್ತೇನಾಪಿ ಸಮುಟ್ಠಿತಾ ಕಿರಿಯಾ ನಾಮ ಹೋತಿ ಅವಾಯಮಿತ್ವಾ ಪರೂಪಕ್ಕಮೇನ ಮೇಥುನಸಾದಿಯನೇ ವಿಯ, ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪನ ಪರೂಪಕ್ಕಮಜನಿತಂ ಕಿರಿಯಂ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಕರಿಯಮಾನಪಯೋಗವಸೇನೇವ ‘ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಂ ಸಮಾಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾ’ತಿ ಏವಂ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾವ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ಪಞ್ಞತ್ತತ್ತಾ ಸಾದಿಯಮಾನೇಪಿ ನ ದೋಸೋ. ಇತರಥಾ ಹಿ ತಬ್ಬಹುಲನಯೇನೇತ್ಥ ಕಿರಿಯತ್ತೇ ಗಯ್ಹಮಾನೇ ಅಞ್ಞೇಸಮ್ಪಿ ಕಿರಿಯಾಕಿರಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಂ ಕಿರಿಯತ್ತಗ್ಗಹಣಪ್ಪಸಙ್ಗೋ ಸಿಯಾ’’ತಿ. ತಸ್ಮಾ ¶ ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಸಾತಿ ಕಿರಿಯಾಸಮುಟ್ಠಾನತಾ. ತಥೇವಾತಿ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೀ ಏವ.

ಉಬ್ಭಜಾಣುಮಣ್ಡಲಿಕಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೨. ವಜ್ಜಪಟಿಚ್ಛಾದಿಕಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ

೬೬೬. ದುತಿಯೇ ಪುರಿಮೇನಾತಿಆದಿ ಸುನ್ದರೀನನ್ದಾಯ ವಜ್ಜಪಟಿಚ್ಛಾದನೇ ಪಞ್ಞತ್ತತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಅಟ್ಠನ್ನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ವಜ್ಜಪಟಿಚ್ಛಾದನಸ್ಸಾಪಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದನೇ ಪಾರಾಜಿಕಮೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ‘‘ಧುರಂ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಮತ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ ಅಜಾನನ್ತಿಯಾಪಿ ‘‘ಇದಂ ವಜ್ಜಂ ನ ಪಕಾಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಛನ್ದೇನ ಧುರಂ ನಿಕ್ಖೇಪಕ್ಖಣೇ ಪಾರಾಜಿಕನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ತಂ ಪನ ಪಟಿಚ್ಛಾದನಂ ಯಸ್ಮಾ ‘‘ಪೇಸಲಾ ಞತ್ವಾ ಗರಹಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಭಯೇನೇವ ಹೋತಿ, ಭಯಞ್ಚ ಕೋಧಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಇದಂ ‘‘ದುಕ್ಖವೇದನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಯಂ ಪನ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಪಾರಾಜಿಕಕಣ್ಡ ೩.೬೬೬) ‘‘ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ವಜ್ಜಪಟಿಚ್ಛಾದನಂ ಪೇಮವಸೇನ ಹೋತಿ, ತಥಾಪಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದವೀತಿಕ್ಕಮಚಿತ್ತಂ ದೋಮನಸ್ಸಿತಮೇವ ಹೋತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಪಣ್ಣತ್ತಿವೀತಿಕ್ಕಮಚಿತ್ತೇನೇವ ಛಾದನಂ ದೋಮನಸ್ಸತ್ತೇ ಕಾರಣಂ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಅಕಾರಣಂ ಪಣ್ಣತ್ತಿವಿಜಾನನಂ ವಿನಾಪಿ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬತೋವ.

ವಜ್ಜಪಟಿಚ್ಛಾದಿಕಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೬೭೫. ಚತುತ್ಥೇ ¶ ಲೋಕಸ್ಸಾದಸಙ್ಖಾತಂ ಮಿತ್ತೇಹಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಕಾತಬ್ಬಂ ಸನ್ಥವಂ. ವುತ್ತಮೇವತ್ಥಂ ಪರಿಯಾಯನ್ತರೇನ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

ತಿಸ್ಸಿತ್ಥಿಯೋ ಮೇಥುನಂ ತಂ ನ ಸೇವೇತಿ ಯಾ ತಿಸ್ಸೋ ಇತ್ಥಿಯೋ, ತಾಸು ವುತ್ತಂ ತಂ ಮೇಥುನಂ ನ ಸೇವೇಯ್ಯ. ಅನರಿಯಪಣ್ಡಕೇತಿ ತಯೋ ಅನರಿಯೇ, ತಯೋ ಪಣ್ಡಕೇ ಚ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮೇಥುನಂ ನ ಸೇವೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅನರಿಯಾತಿ ¶ ಚೇತ್ಥ ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ. ಬ್ಯಞ್ಜನಸ್ಮಿನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ವಚ್ಚಮುಖಮಗ್ಗೇಪಿ. ಛೇದೋ ಏವ ಛೇಜ್ಜಂ, ಪಾರಾಜಿಕಂ.

ವಣ್ಣಾವಣ್ಣೋತಿ ದ್ವೀಹಿ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿ ವುತ್ತಾ. ಗಮನುಪ್ಪಾದನನ್ತಿ ಸಞ್ಚರಿತ್ತಂ. ‘‘ಮೇಥುನಧಮ್ಮಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗತ್ತಾ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಕಾರಿಯೋಪಚಾರೇನ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗೋ ಮೇಥುನಧಮ್ಮೋತಿ ವುತ್ತೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸಬ್ಬಪದೇಸೂತಿ ಸಙ್ಘಾಟಿಕಣ್ಣಗ್ಗಹಣಾದಿಪದೇಸು. ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೋ, ಸಉಸ್ಸಾಹತಾ, ಅಟ್ಠಮವತ್ಥುಸ್ಸ ಪೂರಣನ್ತಿ ತೀಣೇತ್ಥ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಅಟ್ಠವತ್ಥುಕಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧. ಪಠಮಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ

೬೭೯. ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಕಣ್ಡೇ ¶ ¶ ‘‘ದುತಿಯಸ್ಸ ಆರೋಚೇತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ದ್ವೀಸುಪಿ ಅಡ್ಡಕಾರಕೇಸು ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ದುತಿಯಸ್ಸ ಕಥಂ ಯೋ ಕೋಚಿ ಆರೋಚೇತೀತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ಆಹ ‘‘ಏಸೇವ ನಯೋ’’ತಿ.

ಗತಿಗತನ್ತಿ ಚಿರಕಾಲಪ್ಪವತ್ತಂ. ಆಪತ್ತೀತಿ ಆಪಜ್ಜನಂ. ‘‘ನಿಸ್ಸಾರಣೀಯ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಕತ್ತುಅತ್ಥೇ ಸಿದ್ಧನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ನಿಸ್ಸಾರೇತೀ’’ತಿ. ಆಪನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ಸಙ್ಘತೋ ವಿಯೋಜೇತಿ, ವಿಯೋಜನಹೇತು ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಗೀವಾಯೇವಾತಿ ಆಣತ್ತಿಯಾ ಅಭಾವತೋ. ತೇಸಂ ಅನತ್ಥಕಾಮತಾಯಾತಿ ‘‘ಚೋರೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ಮಮ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಕೇಚಿ ದಣ್ಡಿಸ್ಸನ್ತಿ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಏವಂ ಸಞ್ಞಾಯ. ಏತೇನ ಕೇವಲಂ ಭಯೇನ ವಾ ಪರಿಕ್ಖಾರಗ್ಗಹಣತ್ಥಂ ವಾ ಸಹಸಾ ‘‘ಚೋರೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ದಣ್ಡಿತೇಪಿ ನ ದೋಸೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ರಾಜಪುರಿಸಾನಞ್ಹಿ ‘‘ಚೋರೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಕಥನೇ ಏವ ಗೀವಾ, ಭಿಕ್ಖೂನಂ, ಪನ ಆರಾಮಿಕಾದೀನಂ ವಾ ಸಮ್ಮುಖಾ ‘‘ಅಸುಕೋ ಚೋರೋ ಏವಮಕಾಸೀ’’ತಿ ಕೇನಚಿ ವುತ್ತವಚನಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಆರಾಮಿಕಾದೀಸು ರಾಜಪುರಿಸಾನಂ ವತ್ವಾ ದಣ್ಡಾಪೇನ್ತೇಸುಪಿ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ನ ಗೀವಾ ರಾಜಪುರಿಸಾನಂ ಅವುತ್ತತ್ತಾ. ಯೇಸಞ್ಚ ವುತ್ತಂ, ತೇಹಿ ಸಯಂ ಚೋರಸ್ಸ ಅದಣ್ಡಿತತ್ತಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ‘‘ತ್ವಂ ಏತಸ್ಸ ಸನ್ತಕಂ ಅಚ್ಛಿನ್ದಾ’’ತಿ ಆಣತ್ತೋಪಿ ಹಿ ಸಚೇ ಅಞ್ಞೇನ ಅಚ್ಛಿನ್ದಾಪೇತಿ, ಆಣಾಪಕಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ ವಿಸಙ್ಕೇತತ್ತಾ. ‘‘ಅತ್ತನೋ ವಚನಕರ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಸಾಮೀಚಿವಸೇನ ವುತ್ತಂ. ವಚನಂ ಅಕರೋನ್ತಾನಂ ರಾಜಪುರಿಸಾನಮ್ಪಿ ‘‘ಇಮಿನಾ ಗಹಿತಪರಿಕ್ಖಾರಂ ಆಹರಾಪೇಹಿ, ಮಾ ಚಸ್ಸ ದಣ್ಡಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ವದನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ದಣ್ಡೇ ಗಹಿತೇಪಿ ನ ಗೀವಾ ಏವ ದಣ್ಡಗ್ಗಹಣಸ್ಸ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತತ್ತಾ, ‘‘ಅಸುಕಭಣ್ಡಂ ಅವಹರಾ’’ತಿ ಆಣಾಪೇತ್ವಾ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಪುನ ಪಟಿಕ್ಖಿಪನೇ (ಪಾರಾ. ೧೨೧) ವಿಯ.

ದಾಸಾದೀನಂ ¶ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನೇ ವಿಯ ತದತ್ಥಾಯ ಅಡ್ಡಕರಣೇ ಭಿಕ್ಖೂನಮ್ಪಿ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಅಕಪ್ಪಿಯಅಡ್ಡೋ ನಾಮ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಕೇನಚಿ ಪನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಖೇತ್ತಾದಿಅತ್ಥಾಯ ವೋಹಾರಿಕಾನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಡ್ಡೇ ಕತೇಪಿ ತಂ ಖೇತ್ತಾದಿಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನೇ ವಿಯ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ನ ಹೋತಿ ಪುಬ್ಬೇ ಏವ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸನ್ತಕತ್ತಾ ¶ , ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸೇವ ಪನ ಪಯೋಗವಸೇನ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಹೋನ್ತಿ. ದಾಸಾದೀನಮ್ಪಿ ಪನ ಅತ್ಥಾಯ ರಕ್ಖಂ ಯಾಚಿತುಂ ವೋಹಾರಿಕೇನ ಪುಟ್ಠೇನ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಕಪ್ಪಿಯಕ್ಕಮಂ ವತ್ತುಂ, ಆರಾಮಿಕಾದೀಹಿ ಚ ಅಡ್ಡಂ ಕಾರಾಪೇತುಞ್ಚ ವಟ್ಟತಿ ಏವ. ವಿಹಾರವತ್ಥಾದಿಕಪ್ಪಿಯಅಡ್ಡಂ ಪನ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸಯಮ್ಪಿ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ವುತ್ತೋತಿ ರಕ್ಖಂ ಯಾಚನ್ತೀನಂ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ವುತ್ತೋ ಉದ್ದಿಸ್ಸಅನುದ್ದಿಸ್ಸವಸೇನ ರಕ್ಖಾಯಾಚನವಿನಿಚ್ಛಯೋ, ನ ಸಬ್ಬೋ ಸಿಕ್ಖಾಪದವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಅಸಾಧಾರಣತ್ತಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ. ತೇನಾಹ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನೋಪೀ’’ತಿಆದಿ. ಅನಾಕಡ್ಢಿತಾಯ ಅಡ್ಡಕರಣಂ, ಅಡ್ಡಪರಿಯೋಸಾನನ್ತಿ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಪಠಮಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೨. ದುತಿಯಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ

೬೮೩. ಪಾಳಿಯಂ ದುತಿಯೇ ಮಲ್ಲಗಣಭಟಿಪುತ್ತಗಣಾದಿಕನ್ತಿಆದೀಸು ಮಲ್ಲರಾಜೂನಂ ಗಣೋ ಮಲ್ಲಗಣೋ. ಭಟಿಪುತ್ತಾ ನಾಮ ಕೇಚಿ ಗಣರಾಜಾನೋ, ತೇಸಂ ಗಣೋ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ನಾರಾಯನಭತ್ತಿಕೋ ಪುಞ್ಞಕಾರಗಣೋ ಮಲ್ಲಗಣೋ. ತಥಾ ಕುಮಾರಭತ್ತಿಕೋ ಚ ಗಣೋ ಭಟಿಪುತ್ತಗಣೋ’’ತಿಪಿ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಸಂಘಾದಿಸೇಸಕಣ್ಡ ೩.೬೮೩) ವದನ್ತಿ. ಧಮ್ಮಗಣೋತಿ ಸಾಸನೇ, ಲೋಕೇ ವಾ ಅನೇಕಪ್ಪಕಾರಪುಞ್ಞಕಾರಕೋ ಗಣೋ. ಗನ್ಧವಿಕತಿಕಾರಕೋ ಗಣೋ ಗನ್ಧಿಕಸೇಣೀ. ಪೇಸಕಾರಾದಿಗಣೋ ದುಸ್ಸಿಕಸೇಣೀ. ಕಪ್ಪಗತಿಕನ್ತಿ ಕಪ್ಪಿಯಭಾವಗತಂ, ಪಬ್ಬಜಿತಪುಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೬೮೫. ಪಾಳಿಯಂ ವುಟ್ಠಾಪೇತೀತಿ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಿ. ಅಕಪ್ಪಗತಮ್ಪಿ ಪಬ್ಬಾಜೇನ್ತಿಯಾ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ವದನ್ತಿ. ಖೀಣಾಸವಾಯಪಿ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬತೋ ‘‘ತಿಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಚೋರಿತಾ, ತಂ ಞತ್ವಾ ಅನನುಞ್ಞಾತಕಾರಣಾ ವುಟ್ಠಾಪನನ್ತಿ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ದುತಿಯಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೩. ತತಿಯಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ

೬೯೨. ತತಿಯೇ ¶ ¶ ಪರಿಕ್ಖೇಪಂ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇನ್ತಿಯಾತಿ ಗಾಮನ್ತರಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖೇಪಂ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇನ್ತಿಯಾ. ‘‘ಗಾಮನ್ತರಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ. ವಿಕಾಲಗಾಮಪ್ಪವೇಸನಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ವಿಯ ‘‘ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಉಪಚಾರಂ ಓಕ್ಕಮನ್ತಿಯಾ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಅತಿಕ್ಕಾಮೇನ್ತಿಯಾ’’ತಿ ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ಗಾಮಂ ಪವಿಸನ್ತಿಯಾ ಘರೂಪಚಾರೇ ಠಿತಸ್ಸ ದುತಿಯಲೇಡ್ಡುಪಾತಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಉಪಚಾರಸ್ಸ ಅತಿಕ್ಕಮೋ ನಾಮ ಪಠಮಲೇಡ್ಡುಪಾತಟ್ಠಾನಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖೇಪಾರಹಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಅತಿಕ್ಕಮೋ ಏವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಪರಿಕ್ಖೇಪಾರಹಟ್ಠಾನಂ ಏಕೇನ ಪಾದೇನ ಅತಿಕ್ಕಮತೀ’’ತಿ.

ಮಜ್ಝೇತಿ ಗಾಮಮಜ್ಝೇ. ಪಚ್ಛಾತಿ ಅಪರಕಾಲೇ. ‘‘ಚತುಗಾಮಸಾಧಾರಣತ್ತಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ವಿಹಾರತೋ ಚತೂಸು ಗಾಮೇಸು ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಪವಿಸಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಏತ್ಥ ಕಾರಣಮಾಹ.

ಪರತೀರಮೇವ ಅಕ್ಕಮನ್ತಿಯಾತಿ ನದಿಂ ಅನೋತರಿತ್ವಾ ಓರಿಮತೀರತೋ ಲಙ್ಘಿತ್ವಾ ವಾ ಆಕಾಸಾದಿನಾ ವಾ ಪರತೀರಮೇವ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇನ್ತಿಯಾ. ಓರಿಮತೀರಮೇವ ಆಗಚ್ಛತಿ, ಆಪತ್ತೀತಿ ಪಾರಗಮನಾಯ ಓತಿಣ್ಣತ್ತಾ ವುತ್ತಂ.

ತಾದಿಸೇ ಅರಞ್ಞೇತಿ ಇನ್ದಖೀಲತೋ ಬಹಿಭಾವಲಕ್ಖಣೇ ಅರಞ್ಞೇ. ‘‘ತೇನೇವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ದಸ್ಸನೂಪಚಾರೇ ವಿರಹಿತೇ ಸವನೂಪಚಾರಸ್ಸ ವಿಜ್ಜಮಾನತ್ತೇಪಿ ಆಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಅಞ್ಞಂ ಮಗ್ಗಂ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಮಗ್ಗಮೂಳ್ಹತ್ತಾ ಗಣ್ಹಾತಿ, ನ ದುತಿಯಿಕಂ ಓಹಿಯಿತುಂ. ತಸ್ಮಾ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಅನನ್ತರಾಯೇನ ಏಕಭಾವೋ, ಅನಾಪದಾಯ ಗಾಮನ್ತರಗಮನಾದೀಸು ಏಕನ್ತಿ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ತತಿಯಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೪. ಚತುತ್ಥಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ

೬೯೪. ಚತುತ್ಥೇ ಕಾರಕಗಣಸ್ಸಾತಿ ಇಮಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಯೇಹಿ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಂ ಕತಂ, ತೇ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಕಮ್ಮವಾಚಕ್ಖಣೇ ಸಹಠಿತೇತಿ ಕೇಚಿ. ನೇತ್ಥಾರವತ್ತೇತಿ ನಿತ್ಥರಣಹೇತುಮ್ಹಿ ವತ್ತೇ.

೬೯೮. ಪಾಳಿಯಂ ¶ ಅಸನ್ತೇ ಕಾರಕಸಙ್ಘೇತಿ ಏತ್ಥ ವಿಜ್ಜಮಾನಂ ಸುದೂರಮ್ಪಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಆಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ ¶ . ಅನ್ತರಾಯೇ ಪನ ಸತಿ ಸಮ್ಮಾ ವತ್ತನ್ತಂ ಓಸಾರೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ. ಧಮ್ಮಕಮ್ಮೇನ ಉಕ್ಖಿತ್ತತಾ, ಅನನುಞ್ಞಾತಕಾರಣಾ ಓಸಾರಣನ್ತಿ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಚತುತ್ಥಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೫. ಪಞ್ಚಮಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ

೭೦೧. ಪಞ್ಚಮೇ ತನ್ತಿ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಅವಚನಂ ‘‘ಅನವಸ್ಸುತೋತಿ ಜಾನನ್ತೀ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತೀ’’ತಿಆದಿ ಪಾಳಿಯಾ ಸಮೇತಿ. ಉಭತೋ ಅವಸ್ಸುತಭಾವೋ, ಉದಕದನ್ತಪೋನತೋ ಅಞ್ಞಂ ಸಹತ್ಥಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಜ್ಝೋಹರಣನ್ತಿ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಪಞ್ಚಮಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೬. ಛಟ್ಠಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ

೭೦೫. ಛಟ್ಠೇ ಪಟಿಗ್ಗಹೋ ತೇನ ನ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ತೇನೇವ ‘‘ನ ದೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಕಾರಣೇನ ಉಯ್ಯೋಜಿತಾಯ ಹತ್ಥತೋ ಇತರಾಯ ಪಟಿಗ್ಗಹೋಪಿ ನತ್ಥಿ. ಪರಿಭೋಗಪಚ್ಚಯಾತಿ ಉಯ್ಯೋಜಿತಾಯ ಭೋಜನಪರಿಯೋಸಾನಪಚ್ಚಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮನುಸ್ಸಪುರಿಸಸ್ಸ ಅವಸ್ಸುತತಾ, ತಂ ಞತ್ವಾ ಅನನುಞ್ಞಾತಕಾರಣಾ ಉಯ್ಯೋಜನಾ, ತೇನ ಇತರಿಸ್ಸಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಭೋಜನಪರಿಯೋಸಾನನ್ತಿ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

ಛಟ್ಠಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೭೦೯-೭೨೭. ಸತ್ತಮತೋ ಯಾವದಸಮಪರಿಯೋಸಾನಾನಿ ಉತ್ತಾನಾನೇವ.

ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸವಣ್ಣನಾನಯೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ.

೨. ದುತಿಯನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಾದಿಪಾಚಿತ್ತಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ

೭೩೩. ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೇಸುಪಿ ¶ ¶ ಪಠಮಂ ಉತ್ತಾನಮೇವ.

೭೪೦. ದುತಿಯೇ ಅಯ್ಯಾಯ ದಮ್ಮೀತಿ ಏವಂ ಪಟಿಲದ್ಧನ್ತಿ ನಿಸ್ಸಟ್ಠಪಟಿಲದ್ಧಂ, ನಿಸ್ಸಟ್ಠಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾಪಿ ಯಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ದಾಯಕೇಹಿ ದಿನ್ನಂ, ತತ್ಥೇವ ದಾತಬ್ಬಂ. ತೇನಾಹ ‘‘ಯಥಾದಾನೇಯೇವ ಉಪನೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ಅಕಾಲಚೀವರತಾ, ತಂ ಞತ್ವಾ ಕಾಲಚೀವರನ್ತಿ ಲೇಸೇನ ಭಾಜಾಪನಂ, ಪಟಿಲಾಭೋತಿ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

೭೪೩. ತತಿಯೇ ಮೇತನ್ತಿ ಮಮೇವೇತಂ ಚೀವರಂ. ಉಪಸಮ್ಪನ್ನತಾ, ಪರಿವತ್ತಿತವಿಕಪ್ಪನುಪಗಚೀವರಸ್ಸ ಸಕಸಞ್ಞಾಯ ಅಚ್ಛಿನ್ದನಾದೀತಿ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ.

೭೪೮-೭೫೨. ಚತುತ್ಥೇ ಆಹಟಸಪ್ಪಿಂ ದತ್ವಾತಿ ಅತ್ತನೋ ದತ್ವಾ. ಯಮಕಂ ಪಚಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಪ್ಪಿಞ್ಚ ತೇಲಞ್ಚ ಏಕತೋ ಪಚಿತಬ್ಬಂ. ಲೇಸೇನ ಗಹೇತುಕಾಮತಾ, ಅಞ್ಞಸ್ಸ ವಿಞ್ಞತ್ತಿ, ಪಟಿಲಾಭೋತಿ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

೭೫೩. ಪಞ್ಚಮೇ ಸಾತಿ ಥುಲ್ಲನನ್ದಾ. ಅಯನ್ತಿ ಸಿಕ್ಖಮಾನಾ. ಚೇತಾಪೇತ್ವಾತಿ ಜಾನಾಪೇತ್ವಾತಿ ಇಧ ವುತ್ತಂ, ಮಾತಿಕಾಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡೇನ ‘ಇದಂ ನಾಮ ಆಹರಾ’ತಿ ಅಞ್ಞಂ ಪರಿವತ್ತಾಪೇತ್ವಾ’’ತಿ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಅಞ್ಞಚೇತಾಪನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ವುತ್ತಂ.

೭೫೮. ಛಟ್ಠೇ ಪಾವಾರಿಕಸ್ಸಾತಿ ದುಸ್ಸವಾಣಿಜಕಸ್ಸ.

೭೬೪. ಸತ್ತಮೇ ¶ ಸಞ್ಞಾಚಿತಕೇನಾತಿ ಸಯಂ ಯಾಚಿತಕೇನಪೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೭೬೯-೭೮೯. ಅಟ್ಠಮತೋ ಯಾವದ್ವಾದಸಮಾ ಉತ್ತಾನಮೇವ.

ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯವಣ್ಣನಾನಯೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ.

೭೯೭. ಪಾಚಿತ್ತಿಯೇಸು ¶ ¶ ಲಸುಣವಗ್ಗಸ್ಸ ಪಠಮೇ ಬದರಸಾಳವಂ ನಾಮ ಬದರಫಲಾನಿ ಸುಕ್ಖಾಪೇತ್ವಾ ತೇಹಿ ಕತ್ತಬ್ಬಬ್ಯಞ್ಜನವಿಕತಿ. ಆಮಕಮಾಗಧಲಸುಣಞ್ಚೇವ, ಅಜ್ಝೋಹರಣಞ್ಚಾತಿ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ.

೭೯೯-೮೧೨. ದುತಿಯಾದೀನಿ ಉತ್ತಾನತ್ಥಾನಿ.

೮೧೫. ಛಟ್ಠೇ ಪಾಳಿಯಂ ಆಸುಮ್ಭಿತ್ವಾತಿ ಪಾತೇತ್ವಾ.

೮೧೭. ದಧಿಮತ್ಥೂತಿ ದಧಿಮ್ಹಿ ಪಸನ್ನೋದಕಂ. ರಸಖೀರಾದೀನನ್ತಿ ಮಂಸರಸಖೀರಾದೀನಂ. ಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಠಾನಂ, ಪಾನೀಯಸ್ಸ ವಾ ವಿಧೂಪನಸ್ಸ ವಾ ಗಹಣನ್ತಿ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ.

೮೨೨. ಸತ್ತಮೇ ಅವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಲದ್ಧನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಂ ವಿನಾ ಲದ್ಧಂ. ಪುಬ್ಬಾಪರವಿರುದ್ಧನ್ತಿ ಸಯಂ ಕರಣೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯನ್ತಿ ಇದಂ ಕಾರಾಪನೇ ದುಕ್ಕಟವಚನೇನ ವಿರುಜ್ಝನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ತೇನಾಹ ‘‘ನ ಹೀ’’ತಿಆದಿ, ‘‘ಅವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಲದ್ಧ’’ನ್ತಿಆದಿವಚನೇನ ವಾ ವಿರುಜ್ಝನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಅಞ್ಞಾಯ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಪಿ ಹಿ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಅವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಲದ್ಧಮೇವಾತಿ. ಆಮಕಧಞ್ಞವಿಞ್ಞಾಪನಾದಿ, ತಂ ಭಜ್ಜನಾದಿನಾ ಅಜ್ಝೋಹರಣನ್ತಿ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ.

೮೨೪. ಅಟ್ಠಮೇ ನಿಬ್ಬಿಟ್ಠೋತಿ ಲದ್ಧೋ. ಕೇಣೀತಿ ರಞ್ಞೋ ದಾತಬ್ಬೋ ಆಯೋ, ಆಯುಪ್ಪತ್ತಿಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ ¶ . ತೇನಾಹ ‘‘ಏಕಂ ಠಾನನ್ತರ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಠಾನನ್ತರನ್ತಿ ಚ ಗಾಮಜನಪದಾಣಾಯತ್ತಂ. ವಳಞ್ಜಿಯಮಾನತಿರೋಕುಟ್ಟಾದಿತಾ, ಅನಪಲೋಕೇತ್ವಾ ಉಚ್ಚಾರಾದೀನಂ ಛಡ್ಡನಾದೀತಿ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ.

೮೩೦. ನವಮೇ ‘‘ಮತ್ಥಕಚ್ಛಿನ್ನನಾಳಿಕೇರಮ್ಪೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಹರಿತೂಪರಿ ಛಡ್ಡನಮೇವ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಂ. ತೇನಾಹ ‘‘ಅನಿಕ್ಖಿತ್ತಬೀಜೇಸೂ’’ತಿಆದಿ. ಯತ್ಥ ಚ ಛಡ್ಡೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ತತ್ಥ ಹರಿತೇ ವಚ್ಚಾದಿಂ ಕಾತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ ಏವ. ಸಬ್ಬೇಸನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುಭಿಕ್ಖುನೀನಂ.

೮೩೬-೭. ದಸಮೇ ¶ ತೇಸಂಯೇವಾತಿ ಯೇಸಂ ನಿಚ್ಚಂ ಪಸ್ಸತಿ. ಆರಾಮೇ ಠತ್ವಾತಿ ಠಿತನಿಸನ್ನಟ್ಠಾನೇ ಏವ ಠತ್ವಾ ಸಮನ್ತತೋ ಗೀವಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾಪಿ ಪಸ್ಸತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ. ಠಿತಟ್ಠಾನತೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಸ್ಸಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ತಂ ಪನ ‘‘ದಸ್ಸನಾಯ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ಗಮನಸ್ಸ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತತ್ತಾ, ಅನಾಪತ್ತಿಯಮ್ಪಿ ಗಮನಾಯ ಅವುತ್ತತ್ತಾ ಚ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ನಚ್ಚಾದಿತಾ, ಅನನುಞ್ಞಾತಕಾರಣಾ ಗಮನಂ, ದಸ್ಸನಾದಿ ಚಾತಿ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

೮೪೧. ದುತಿಯವಗ್ಗಸ್ಸ ಪಠಮೇ ದಾನೇ ವಾತಿ ದಾನನಿಮಿತ್ತಂ. ರತ್ತನ್ಧಕಾರೇ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಠಾನಾದಿ, ರಹೋಪೇಕ್ಖಾ, ಸಹಾಯಾಭಾವೋತಿ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

೮೪೨-೮೫೦. ದುತಿಯಾದೀನಿ ಉತ್ತಾನಾನಿ.

೮೫೪. ಪಞ್ಚಮೇ ಪಲ್ಲಙ್ಕಸ್ಸ ಅನೋಕಾಸೇತಿ ಊರುಬದ್ಧಾಸನಸ್ಸ ಅಪ್ಪಹೋನಕೇ. ಪುರೇಭತ್ತಂ ಅನ್ತರಘರೇ ಪಲ್ಲಙ್ಕಪ್ಪಹೋನಕಾಸನೇ ನಿಸಜ್ಜಾ, ಅನನುಞ್ಞಾತಕಾರಣಾ ಅನಾಪುಚ್ಛಾ ವುತ್ತಪರಿಚ್ಛೇದಾತಿಕ್ಕಮೋತಿ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ.

೮೬೦-೮೭೯. ಛಟ್ಠಾದೀನಿ ¶ ಉತ್ತಾನಾನಿ.

ನಿಟ್ಠಿತೋ ಅನ್ಧಕಾರವಗ್ಗೋ ದುತಿಯೋ.

೮೮೩-೮೮೭. ತತಿಯವಗ್ಗಸ್ಸ ಪಠಮದುತಿಯಾನಿ ಉತ್ತಾನಾನಿ.

೮೯೩. ತತಿಯೇ ವಿಸಿಬ್ಬೇತ್ವಾತಿ ವಿಜಟೇತ್ವಾ. ಧುರಂ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಮತ್ತೇತಿ ವಿಸಿಬ್ಬನದಿವಸತೋ ಪಞ್ಚ ದಿವಸೇ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇತ್ವಾ ಧುರಂ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಮತ್ತೇ. ಅನ್ತೋಪಞ್ಚಾಹೇ ಪನ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪೇಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ ಏವ ‘‘ಅಞ್ಞತ್ರ ಚತೂಹಪಞ್ಚಾಹಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ¶ . ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾಯ ಚೀವರಂ ಸಿಬ್ಬನತ್ಥಾಯ ವಿಸಿಬ್ಬೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚಹಾತಿಕ್ಕಮೋ, ಅನನುಞ್ಞಾತಕಾರಣಾ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪೋತಿ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ.

೯೦೦. ಚತುತ್ಥೇ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಚೀವರಾನಂ ಅಪರಿವತ್ತನಂ, ಅನನುಞ್ಞಾತಕಾರಣಾ ಪಞ್ಚಾಹಾತಿಕ್ಕಮೋತಿ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ.

೯೦೯. ಛಟ್ಠೇ ವಿಕಪ್ಪನುಪಗಸ್ಸ ಸಙ್ಘೇ ಪರಿಣತತಾ, ವಿನಾ ಆನಿಸಂಸದಸ್ಸನೇನ ಅನ್ತರಾಯಕರಣನ್ತಿ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ.

೯೧೬. ಅಟ್ಠಮೇ ಕುಮ್ಭಥೂಣಂ ನಾಮ ಕುಮ್ಭಸದ್ದೋ, ತೇನ ಕೀಳನ್ತೀತಿ ಕುಮ್ಭಥೂಣಿಕಾ. ತೇನಾಹ ‘‘ಘಟಕೇನ ಕೀಳನಕಾ’’ತಿ. ದೀಘನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ‘‘ಚತುರಸ್ಸಅಮ್ಬಣಕತಾಳ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ತಞ್ಹಿ ರುಕ್ಖಸಾರಾದಿಮಯಂ ಅನ್ತೋಛಿದ್ದಂ ಚತೂಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಚಮ್ಮೋನದ್ಧಂ ವಾದಿತಭಣ್ಡಂ, ಯಂ ‘‘ಬಿಮ್ಬಿಸಕ’’ನ್ತಿಪಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಂ ವಾದೇನ್ತಾಪಿ ಕುಮ್ಭಥೂಣಿಕಾ. ತೇನಾಹ ‘‘ಬಿಮ್ಬಿಸಕವಾದಿತಕಾತಿಪಿ ವದನ್ತೀ’’ತಿ.

೯೧೮. ಪಾಳಿಯಂ ¶ ಕಪ್ಪಕತನ್ತಿ ಕಪ್ಪಕತಂ ನಿವಾಸನಪಾರುಪನೂಪಗಂ. ಸಮಣಚೀವರತಾ, ಅನನುಞ್ಞಾತಾನಂ ದಾನನ್ತಿ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ.

೯೨೧-೯೩೧. ನವಮದಸಮಾನಿ ಉತ್ತಾನಾನೇವ.

೯೭೬. ತುವಟ್ಟವಗ್ಗಸ್ಸ ದಸಮೇ ಚಾರಿಕಾಯ ಅಪಕ್ಕಮನಂ ಪಣ್ಣತ್ತಿವಜ್ಜಮೇವ. ಪಣ್ಣತ್ತಿವಿಜಾನನಚಿತ್ತೇನ ಸಚಿತ್ತಕತಂ ಸನ್ಧಾಯ ಪನೇತ್ಥ ‘‘ಲೋಕವಜ್ಜ’’ನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವ.

ನಿಟ್ಠಿತೋ ತುವಟ್ಟವಗ್ಗೋ ಚತುತ್ಥೋ.

೯೭೮. ಚಿತ್ತಾಗಾರವಗ್ಗಸ್ಸ ¶ ಪಠಮೇ ಪಾಟೇಕ್ಕಾ ಆಪತ್ತಿಯೋತಿ ಗೀವಾಯ ಪರಿವತ್ತನಪ್ಪಯೋಗಗಣನಾಯ.

೧೦೧೫. ನವಮೇ ಹತ್ಥಿಆದೀಸು ಸಿಪ್ಪ-ಸದ್ದೋ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ, ತಥಾ ಆಥಬ್ಬಣಾದೀಸು ಮನ್ತ-ಸದ್ದೋ. ತತ್ಥ ಆಥಬ್ಬಣಮನ್ತೋ ನಾಮ ಆಥಬ್ಬಣವೇದವಿಹಿತೋ ಪರೂಪಘಾತಕರೋ ಮನ್ತೋ. ಖೀಲನಮನ್ತೋ ನಾಮ ವೇರಿಮಾರಣತ್ಥಾಯ ಸಾರದಾರುಮಯಂ ಖೀಲಂ ಮನ್ತೇತ್ವಾ ಪಥವಿಯಂ ಆಕೋಟನಮನ್ತೋ. ಅಗದಪ್ಪಯೋಗೋ ವಿಸಪ್ಪಯೋಜನಂ. ನಾಗಮಣ್ಡಲನ್ತಿ ಸಪ್ಪಾನಂ ಪವೇಸನಿವಾರಣತ್ಥಂ ಮಣ್ಡಲಬನ್ಧಮನ್ತೋ. ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವ.

ನಿಟ್ಠಿತೋ ಚಿತ್ತಾಗಾರವಗ್ಗೋ ಪಞ್ಚಮೋ.

೧೦೨೫-೧೧೧೬. ಆರಾಮವಗ್ಗೇ ¶ , ಗಬ್ಭಿನಿವಗ್ಗೇ ಚ ಸಬ್ಬಂ ಉತ್ತಾನಮೇವ.

೧೧೧೯. ಅಟ್ಠಮವಗ್ಗಸ್ಸ ಪಠಮೇ ಸಬ್ಬಪಠಮಾ ದ್ವೇ ಮಹಾಸಿಕ್ಖಮಾನಾತಿ ಗಬ್ಭಿನಿವಗ್ಗೇ (ಪಾಚಿ. ೧೦೬೭ ಆದಯೋ) ಸಬ್ಬಪಠಮಂ ವುತ್ತಾ ದ್ವೇ. ಸಿಕ್ಖಮಾನಾ ಇಚ್ಚೇವ ವತ್ತಬ್ಬಾತಿ ಸಮ್ಮುತಿಕಮ್ಮಾದೀಸು ಅಞ್ಞಥಾ ವುತ್ತೇ ಕಮ್ಮಂ ಕುಪ್ಪತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೧೧೬೭. ಏಕಾದಸಮೇ ಪಾರಿವಾಸಿಯೇನ ಛನ್ದದಾನೇನಾತಿ ಪರಿವುತ್ಥೇನ ನವಿಕಪ್ಪವುತ್ಥೇನ ವಿಗತೇನ ಛನ್ದದಾನೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ, ಛನ್ದವಿಸ್ಸಜ್ಜನಮತ್ತೇನ ವಾ.

೧೧೬೮. ‘‘ವುಟ್ಠಿತಾಯಾ’’ತಿ ಏತೇನ ‘‘ಇದಾನಿ ಕಮ್ಮಂ ನ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಧುರಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕಾಯೇನ ಅವುಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಾಯಪಿ ಪರಿಸಾಯ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ಛನ್ದಂ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಅವುಟ್ಠಿತಾಯಾ’’ತಿ. ಪಾಳಿಯಂ ಪನ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಅವುಟ್ಠಿತಾಯ ಪರಿಸಾಯಾ’’ತಿ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ವುತ್ತತ್ತಾ ¶ , ಉಪೋಸಥಕ್ಖನ್ಧಕೇ ಚ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಾರಿವಾಸಿಕಪಾರಿಸುದ್ಧಿದಾನೇನ ಉಪೋಸಥೋ ಕಾತಬ್ಬೋ ಅಞ್ಞತ್ರ ಅವುಟ್ಠಿತಾಯ ಪರಿಸಾಯಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೧೮೩) ವುತ್ತತ್ತಾ, ತದಟ್ಠಕಥಾಯಮ್ಪಿ ‘‘ಪಾರಿವಾಸಿಯಪಾರಿಸುದ್ಧಿದಾನಂ ನಾಮ ಪರಿಸಾಯ ವುಟ್ಠಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಅವುಟ್ಠಿತಾಯ ಪನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೧೮೩) ವುತ್ತತ್ತಾ ಚ ‘‘ಕಮ್ಮಂ ನ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಧುರಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಾಯಪಿ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಸೇಸಂ ಉತ್ತಾನಮೇವ.

ನಿಟ್ಠಿತೋ ಕುಮಾರಿಭೂತವಗ್ಗೋ ಅಟ್ಠಮೋ.

೧೨೨೮. ಪಾಟಿದೇಸನೀಯಾದೀಸು ¶ ¶ ಪಾಳಿವಿನಿಮುತ್ತಕೇಸೂತಿ ಪಾಳಿಯಂ ಅನಾಗತೇಸು ಸಪ್ಪಿಆದೀಸು.

ಸತ್ತಾಧಿಕರಣವ್ಹಯಾತಿ ಸತ್ತಾಧಿಕರಣಸಮಥನಾಮಕಾ. ತಂ ಅತ್ಥವಿನಿಚ್ಛಯಂ ತಾದಿಸಂಯೇವ ಯಸ್ಮಾ ವಿದೂ ವದನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸಬ್ಬಾಸವಪಹನ್ತಿ ಸಬ್ಬಾಸವವಿಘಾತಕಂ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಂ. ಪಸ್ಸನ್ತು ನಿಬ್ಬುತಿನ್ತಿ ಮಗ್ಗಞಾಣೇನ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಸಚ್ಛಿಕರೋನ್ತು, ಪಪ್ಪೋನ್ತೂತಿ ವಾ ಪಾಠೋ. ತತ್ಥ ನಿಬ್ಬುತಿನ್ತಿ ಖನ್ಧಪರಿನಿಬ್ಬಾನಂ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ಇತಿ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯ ವಿನಯಟ್ಠಕಥಾಯ ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ

ಭಿಕ್ಖುನೀವಿಭಙ್ಗವಣ್ಣನಾನಯೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ.

ಉಭತೋವಿಭಙ್ಗಟ್ಠಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ನಮೋ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ

ಮಹಾವಗ್ಗೇ ¶ ¶ ಉಭಿನ್ನಂ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಾನನ್ತಿ ಉಭಿನ್ನಂ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖವಿಭಙ್ಗಾನಂ. ಯಂ ಖನ್ಧಕಂ ಸಙ್ಗಾಯಿಂಸೂತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಖನ್ಧಾನಂ ಸಮೂಹೋ, ಖನ್ಧಾನಂ ವಾ ಪಕಾಸನತೋ ಖನ್ಧಕೋ. ಖನ್ಧಾತಿ ಚೇತ್ಥ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾದಿಚಾರಿತ್ತವಾರಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದಪಞ್ಞತ್ತಿಸಮೂಹೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ. ಪದಭಾಜನೀಯೇ ಯೇಸಂ ಪದಾನಂ ಅತ್ಥಾ ಯೇಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾನಯೇಹಿ ಪಕಾಸಿತಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಥ ವಾ ಯೇ ಅತ್ಥಾತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಹಿ-ಸದ್ದೋ ಚೇತ್ಥ ಪದಪೂರಣೇ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ.

೧. ವಿಸೇಸಕಾರಣನ್ತಿ ‘‘ಯೇನ ಸಮಯೇನ ಆಯಸ್ಮತೋ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಾಪದಪಞ್ಞತ್ತಿಯಾಚನಹೇತುಭೂತೋ ¶ ಪರಿವಿತಕ್ಕೋ ಉದಪಾದಿ, ತೇನ ಸಮಯೇನಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಕಾರಣಂ ವಿಯ ವಿಸೇಸಕಾರಣಂ ಭುಮ್ಮವಚನನಿವತ್ತನಕಕಾರಣನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತಸ್ಸಾತಿ ಅಭಿಸಮ್ಬೋಧಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸತ್ಥು ಚರಿಯಾವಿಭಾವನಸ್ಸ ವಿನಯಪಞ್ಞತ್ತಿಯಂ ಕಿಂ ಪಯೋಜನಂ? ಯದಿ ವಿಸೇಸಕಾರಣಂ ನತ್ಥೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ನಿದಾನದಸ್ಸನಂ ಪಯೋಜನನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ನಿದಾನನ್ತಿಚೇತ್ಥ ಸಿಕ್ಖಾಪದಪಞ್ಞತ್ತಿಹೇತುಭೂತಂ ವತ್ಥುಪುಗ್ಗಲಾದಿಕಾರಣಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ, ನ ಪಞ್ಞತ್ತಿಟ್ಠಾನಮೇವ. ತೇನಾಹ ‘‘ಯಾ ಹೀ’’ತಿಆದಿ.

ಉರುವೇಲಾಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಉರು-ಸದ್ದೋ ಮಹನ್ತವಾಚೀ. ವೇಲಾ-ಸದ್ದೋ ತೀರಪರಿಯಾಯೋ. ಉನ್ನತತ್ತಾದಿನಾ ವೇಲಾ ವಿಯ ವೇಲಾ. ಉರು ಮಹನ್ತೀ ವೇಲಾ ಉರುವೇಲಾ, ತಸ್ಸಂ. ತೇನಾಹ ‘‘ಮಹಾವೇಲಾಯ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಮರಿಯಾದಾತಿ ಸೀಲಾದಿಗುಣಸೀಮಾ. ಪತ್ತಪುಟೇನಾತಿ ತಾಲಾದೀನಂ ಪಣ್ಣಪುಟೇನ.

‘‘ಪಠಮಾಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ ಅನುನಾಸಿಕಲೋಪೇನಾಯಂ ನಿದ್ದೇಸೋತಿ ಆಹ ‘‘ಪಠಮಂ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ. ಪಠಮನ್ತಿ ಚ ಭಾವನಪುಂಸಕನಿದ್ದೇಸೋ. ತಸ್ಮಾ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ¶ ಹುತ್ವಾ ಸಬ್ಬಪಠಮಂ ಬೋಧಿರುಕ್ಖಮೂಲೇ ವಿಹರತೀತಿ ಯೋಜನಾ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ.

ಪಾಳಿಯಂ ಅಥ ಖೋತಿ ಏತ್ಥ ಅಥಾತಿ ಏತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇತಿ ಅತ್ಥೋ ಅನೇಕತ್ಥತ್ತಾ ನಿಪಾತಾನಂ. ಸತ್ತಾಹನ್ತಿ ಅಚ್ಚನ್ತಸಂಯೋಗೇ ಏತಂ ಉಪಯೋಗವಚನಂ. ಅಥ ಖೋತಿ ಅಧಿಕಾರನ್ತರದಸ್ಸನೇ ನಿಪಾತೋ. ತೇನ ವಿಮುತ್ತಿಸುಖಪಟಿಸಂವೇದನಂ ಪಹಾಯ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಮನಸಿಕಾರೇ ಅಧಿಕತಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಪಟಿಚ್ಚಾತಿ ಪಟಿಮುಖಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಅಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತೇನ ಕಾರಣಬಹುತಾ ದಸ್ಸಿತಾ. ಸಹಿತೇತಿ ಕಾರಿಯಬಹುತಾ. ಅನುಲೋಮನ್ತಿ ಭಾವನಪುಂಸಕನಿದ್ದೇಸೋ. ಸ್ವೇವಾತಿ ಸೋ ಏವ ಪಚ್ಚಯಾಕಾರೋ. ಪುರಿಮನಯೇನ ವಾ ವುತ್ತೋತಿ ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾಪಚ್ಚಯಾ ಸಙ್ಖಾರಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವುತ್ತೋ ಪಚ್ಚಯಾಕಾರೋ. ಪವತ್ತಿಯಾತಿ ಸಂಸಾರಪ್ಪವತ್ತಿಯಾ.

ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾಪಚ್ಚಯಾ’’ತಿಆದೀಸು ದುಕ್ಖಾದೀಸು ಅಞ್ಞಾಣಂ ಅವಿಜ್ಜಾ. ಲೋಕಿಯಕುಸಲಾಕುಸಲಚೇತನಾ ಸಙ್ಖಾರಾ. ಲೋಕಿಯವಿಪಾಕಮೇವ ವಿಞ್ಞಾಣಂ. ಲೋಕಿಯವೇದನಾದಿಕ್ಖನ್ಧತ್ತಯಂ ನಾಮಂ, ಭೂತುಪಾದಾಯಭೇದಂ ರೂಪಂ. ಪಸಾದವಿಞ್ಞಾಣಭೇದಂ ಸಳಾಯತನಂ. ವಿಪಾಕಭೂತೋ ಸಬ್ಬೋ ಫಸ್ಸೋ, ವೇದನಾ ಚ. ರಾಗೋ ತಣ್ಹಾ. ಬಲವರಾಗೋ, ತಿವಿಧಾ ಚ ದಿಟ್ಠಿ ಉಪಾದಾನಂ. ಭವೋ ಪನ ದುವಿಧೋ ಕಮ್ಮಭವೋ, ಉಪಪತ್ತಿಭವೋ ಚ. ತತ್ಥ ಕಮ್ಮಭವೋ ಸಾಸವಕುಸಲಾಕುಸಲಚೇತನಾವ, ಉಪಪತ್ತಿಭವೋ ಉಪಾದಿನ್ನಕಕ್ಖನ್ಧಾ. ತೇಸಂ ಉಪಪತ್ತಿ ಜಾತಿ. ಪಾಕೋ ಜರಾ. ಭೇದೋ ಮರಣಂ. ತೇ ಏವ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸೋಚನಂ ಸೋಕೋ. ಕನ್ದನಂ ಪರಿದೇವೋ. ದುಕ್ಖಂ ಕಾಯಿಕಂ. ದೋಮನಸ್ಸಂ ಚೇತಸಿಕಂ. ಅತಿವಿಯ ಸೋಕೋ ಉಪಾಯಾಸೋ.

ಪಚ್ಚೇಕಞ್ಚ ¶ ಸಮ್ಭವತಿ-ಸದ್ದೋ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ. ತೇನಾಹ ‘‘ಇಮಿನಾ ನಯೇನಾ’’ತಿಆದಿ. ‘‘ದುಕ್ಖರಾಸಿಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ನ ಸತ್ತಸ್ಸ. ನಾಪಿ ಸುಭಸುಖಾದೀನನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

ಹವೇತಿ ಬ್ಯತ್ತನ್ತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ. ‘‘ಅನುಲೋಮಪಚ್ಚಯಾಕಾರಪಟಿವೇಧಸಾಧಕಾ ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಧಮ್ಮಾ’’ತಿ ಇದಂ ಪಠಮವಾರೇ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾಯತ್ವೇವ ಅಸೇಸವಿರಾಗನಿರೋಧಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಪಟಿಲೋಮಪಚ್ಚಯಾಕಾರೋಪಿ ಆಗತೋ, ತಥಾಪಿ ‘‘ಯತೋ ಪಜಾನಾತಿ ಸಹೇತುಧಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಅನುಲೋಮಪಚ್ಚಯಾಕಾರಪಟಿವೇಧಸ್ಸೇವ ಕಾರಣತ್ತೇನ ವುತ್ತನ್ತಿ. ಯಥಾ ಚೇತ್ಥ, ಏವಂ ದುತಿಯವಾರೇಪಿ ‘‘ಯತೋ ಖಯಂ ಪಚ್ಚಯಾನಂ ಅವೇದೀ’’ತಿ ಗಾಥಾಯ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಪಚ್ಚಯಾನಂ ಖಯಸಙ್ಖಾತ’’ನ್ತಿಆದಿ ¶ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ನೋ ಕಲ್ಲೋ ಪಞ್ಹೋತಿ ಅಯುತ್ತೋ ನ ಬ್ಯಾಕಾತಬ್ಬೋ, ಅವಿಜ್ಜಮಾನಂ ಅತ್ತಾನಂ ಸಿದ್ಧಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಕೋ ಫುಸತೀ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಕಿರಿಯಾಯ ಪುಟ್ಠತ್ತಾ ‘‘ಕೋ ವಞ್ಝಾಪುತ್ತೋ ಫುಸತೀ’’ತಿಆದಿ ವಿಯಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಸೋಳಸ ಕಙ್ಖಾತಿ ‘‘ಅಹೋಸಿಂ ನು ಖೋ ಅಹಮತೀತಮದ್ಧಾನಂ, ನನು ಖೋ ಅಹೋಸಿಂ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಅಹೋಸಿಂ, ಕಥಂ ನು ಖೋ ಅಹೋಸಿಂ, ಕಿಂ ಹುತ್ವಾ ಕಿಂ ಅಹೋಸಿಂ ನು ಖೋ ಅಹಮತೀತಮದ್ಧಾನಂ, ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ ನು ಖೋ ಅಹಂ ಅನಾಗತಮದ್ಧಾನಂ, ನನು ಖೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ, ಕಥಂ ನು ಖೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ, ಕಿಂ ಹುತ್ವಾ ಕಿಂ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ ನು ಖೋ ಅಹಂ ಅನಾಗತಮದ್ಧಾನಂ, ಅಹಂ ನು ಖೋಸ್ಮಿ, ನೋ ನು ಖೋಸ್ಮಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋಸ್ಮಿ, ಕಥಂ ನು ಖೋಸ್ಮಿ, ಅಯಂ ನು ಖೋ ಸತ್ತೋ ಕುತೋ ಆಗತೋ, ಸೋ ಕುಹಿಂ ಗಾಮೀ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ (ಮ. ನಿ. ೧.೧೮; ಸಂ. ನಿ. ೨.೨೦) ಏವಂ ಆಗತಾ ಅತೀತೇ ಪಞ್ಚ, ಅನಾಗತೇ ಪಞ್ಚ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇ ಛಾತಿ ಸೋಳಸವಿಧಾ ಕಙ್ಖಾ.

ತತ್ಥ ಕಿಂ ನು ಖೋತಿ ಮನುಸ್ಸದೇವಾದೀಸು, ಖತ್ತಿಯಾದೀಸು ವಾ ಅಞ್ಞತರಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಕಙ್ಖತಿ. ಕಥಂ ನು ಖೋತಿ ಪನ ಸಣ್ಠಾನಾಕಾರಾದೀಸು ಇಸ್ಸರಾದಿಜನಕಂ, ಕಾರಣಂ ವಾ ನಿಸ್ಸಾಯ. ಕಿಂ ಹುತ್ವಾ ಕಿಂ ಅಹೋಸಿನ್ತಿ ಚ ಮನುಸ್ಸಾದೀಸು ಪಠಮಂ ಕಿಂ ಹುತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಕಿಂ ಅಹೋಸಿನ್ತಿ ಕಙ್ಖತಿ. ಅಹಂ ನು ಖೋಸ್ಮೀತಿಆದಿ ಇದಾನಿ ಅತ್ತನೋ ವಿಜ್ಜಮಾನಾವಿಜ್ಜಮಾನತಂ, ಸರೂಪಪಕಾರಾದಿಕಞ್ಚ ಕಙ್ಖತಿ. ವಪಯನ್ತೀತಿ ವಿಅಪಯನ್ತಿ ಬ್ಯಪಗಚ್ಛನ್ತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ಅಪಗಚ್ಛನ್ತಿ ನಿರುಜ್ಝನ್ತೀ’’ತಿ.

೩. ತಸ್ಸ ವಸೇನಾತಿ ತಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಾಕಾರಪಜಾನನಸ್ಸ, ಪಚ್ಚಯಕ್ಖಯಾಧಿಗಮಸ್ಸ ಚ ವಸೇನ. ಏಕೇಕಮೇವ ಕೋಟ್ಠಾಸನ್ತಿ ಅನುಲೋಮಪಟಿಲೋಮತೋ ಏಕೇಕಮೇವ ಕೋಟ್ಠಾಸಂ. ಪಾಟಿಪದರತ್ತಿಯಾ ಏವಂ ಮನಸಾಕಾಸೀತಿ ರತ್ತಿಯಾ ತೀಸುಪಿ ಯಾಮೇಸು ಏವಂ ಇಧ ಖನ್ಧಕಪಾಳಿಯಾ ಆಗತನಯೇನ ಅನುಲೋಮಪಟಿಲೋಮಂಯೇವ ಮನಸಾಕಾಸಿ.

೪. ತಸ್ಸ ¶ ಸತ್ತಾಹಸ್ಸ ಅಚ್ಚಯೇನಾತಿ ಪಲ್ಲಙ್ಕಸತ್ತಾಹಸ್ಸ ಅಪಗಮನೇನ. ತಮ್ಹಾ ಸಮಾಧಿಮ್ಹಾತಿ ಅರಹತ್ತಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಸಮಾಧಿಮ್ಹಾ. ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಏವ ಹಿ ಪಚ್ಚಯಾಕಾರಮನಸಿಕಾರೋ. ಅವಸೇಸಕಾಲಂ ಪನ ಸಬ್ಬಂ ಭಗವಾ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಯಾಪಿ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ. ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ತಮ್ಹಾ ಸಮಾಧಿಮ್ಹಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ರತನಚಙ್ಕಮೇತಿ ¶ ಭಗವತೋ ಚಿರಂ ಠಿತಸ್ಸ ಚಙ್ಕಮನಾಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಞತ್ವಾ ದೇವತಾಹಿ ಮಾಪಿತೇ ರತನಚಙ್ಕಮೇ. ರತನಘರನ್ತಿ ಭಗವತೋ ನಿಸೀದನಾಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಞತ್ವಾ ದೇವತಾಹಿ ಮಾಪಿತಂ ರತನಮಯಂ ಗೇಹಂ.

ತತ್ರಾಪೀತಿ ನ ಕೇವಲಂ ರತನಘರೇಯೇವ. ತತ್ರಾಪಿ ಅಜಪಾಲನಿಗ್ರೋಧಮೂಲೇಪಿ ಅಭಿಧಮ್ಮಂ ವಿಚಿನನ್ತೋ ಏವ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ವಿಮುತ್ತಿಸುಖಂ ಪಟಿಸಂವೇದೇನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ತತ್ಥಾಪಿ ಹಿ ಅನನ್ತನಯಸಮನ್ತಪಟ್ಠಾನಂ ಸಮ್ಮಸತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪೀತಿಸಮುಟ್ಠಿತಾ ಛಬ್ಬಣ್ಣಾ ಬುದ್ಧರಸ್ಮಿಯೋ ರತನಘರೇ ವಿಯ ನಿಚ್ಛರಿಂಸು ಏವ. ‘‘ಹುಂಹು’’ನ್ತಿ ಕರೋನ್ತೋತಿ ‘‘ಸಬ್ಬೇ ಹೀನಜಾತಿಕಾ ಮಂ ಮಾ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತೂ’’ತಿ ಮಾನವಸೇನ, ಸಮೀಪಂ ಉಪಗತೇಸು ಕೋಧವಸೇನ ಚ ‘‘ಅಪೇಥಾ’’ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯನಿಚ್ಛಾರಿತಂ ಹುಂಹುಂಕಾರಂ ಕರೋನ್ತೋ.

ಬ್ರಹ್ಮಞ್ಞನ್ತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣತ್ತಂ. ಅನ್ತನ್ತಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ. ದೇವಾನಂ ವಾ ಅನ್ತನ್ತಿ ಮಗ್ಗಞಾಣಾನಂ ವಾ ಅನ್ತಭೂತಂ ಅರಹತ್ತಫಲಂ.

೫. ಮುಚಲಿನ್ದಮೂಲೇತಿ ಏತ್ಥ ಚ ಮುಚಲಿನ್ದೋ ವುಚ್ಚತಿ ನೀಪರುಕ್ಖೋ, ಯೋ ‘‘ನಿಚುಲೋ’’ತಿಪಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಉಪ್ಪನ್ನಮೇಘೋತಿ ಸಕಲಚಕ್ಕವಾಳಗಬ್ಭಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮಹಾಮೇಘೋ. ವದ್ದಲಿಕಾತಿ ವುಟ್ಠಿಯಾ ಏವ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗವಸೇನ ನಾಮಂ. ಯಾ ಚ ಸತ್ತಾಹಂ ಪವತ್ತತ್ತಾ ಸತ್ತಾಹವದ್ದಲಿಕಾತಿ ವುತ್ತಾತಿ ಆಹ ‘‘ಸತ್ತಾಹಂ ಅವಿಚ್ಛಿನ್ನವುಟ್ಠಿಕಾ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ. ಸೀತವಾತೇನ ದೂಸಿತಂ ದಿನಮೇತಿಸ್ಸಾ ವದ್ದಲಿಕಾಯಾತಿ ಸೀತವಾತದುದ್ದಿನೀತಿ ಆಹ ‘‘ಉದಕಫುಸಿತಸಮ್ಮಿಸ್ಸೇನಾ’’ತಿಆದಿ. ಉಬ್ಬಿದ್ಧತಾ ನಾಮ ದೂರಭಾವೇನ ಉಪಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಮೇಘವಿಗಮೇನ ದೂರೀಭೂತ’’ನ್ತಿ. ಇನ್ದನೀಲಮಣಿ ವಿಯ ದಿಬ್ಬತಿ ಜೋತೇತೀತಿ ದೇವೋ, ಆಕಾಸೋ.

ಏತಮತ್ಥಂ ವಿದಿತ್ವಾತಿ ವಿವೇಕಸ್ಸ ಸುಖಭಾವಂ ವಿದಿತ್ವಾ. ಸಬ್ಬಸೋ ಅಸನ್ತುಟ್ಠಿಸಮುಚ್ಛೇದಕತ್ತಾ ಮಗ್ಗಞಾಣಾನಂ ‘‘ಚತುಮಗ್ಗಞಾಣಸನ್ತೋಸೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಅಕುಪ್ಪನಭಾವೋತಿ ಅಕುಜ್ಝನಸಭಾವೋ.

೬. ಪಚ್ಚಗ್ಘೇತಿ ¶ ಅಭಿನವೇ. ಅಯಮೇವ ಅತ್ಥೋ ಪಸತ್ಥೋ, ನ ಪುರಿಮೋ. ನ ಹಿ ಬುದ್ಧಾ ಮಹಗ್ಘಂ ಪತ್ತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಿ.

೭. ಆಲೀಯನ್ತಿ ¶ ಸೇವೀಯನ್ತೀತಿ ಆಲಯಾ. ಪಞ್ಚ ಕಾಮಗುಣಾತಿ ಆಹ ‘‘ಸತ್ತಾ…ಪೇ… ವುಚ್ಚನ್ತೀ’’ತಿ. ಸುಟ್ಠು ಮುದಿತಾತಿ ಅತಿವಿಯ ಪಮುದಿತಾ. ಠಾನಂ ಸನ್ಧಾಯಾತಿ ಠಾನ-ಸದ್ದಂ ಅಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ. ಇಮೇಸನ್ತಿ ಸಙ್ಖಾರಾದೀನಂ ಫಲಾನಂ. ಪಾಳಿಯಂ ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರಸಮಥೋತಿಆದೀನಿ ನಿಬ್ಬಾನವೇವಚನಾನಿ. ಅಪಿಸ್ಸೂತಿ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡನತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ. ನ ಕೇವಲಂ ಏತದಹೋಸಿ, ಇಮಾಪಿ ಗಾಥಾ ಪಟಿಭಂಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಕಿಚ್ಛೇನ ಮೇ ಅಧಿಗತನ್ತಿ ಪಾರಮಿಪೂರಣಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ನ ದುಕ್ಖಾಪಟಿಪದಂ. ಬುದ್ಧಾನಞ್ಹಿ ಚತ್ತಾರೋ ಮಗ್ಗಾ ಸುಖಾಪಟಿಪದಾವ ಹೋನ್ತಿ. ಹ-ಇತಿ ಬ್ಯತ್ತಂ, ಏಕಂಸನ್ತಿ ದ್ವೀಸು ಅತ್ಥೇಸು ನಿಪಾತೋ, ಬ್ಯತ್ತಂ, ಏಕಂಸೇನ ವಾ ಅಲನ್ತಿ ವಿಯೋಜೇನ್ತಿ. ಹಲನ್ತಿ ವಾ ಏಕೋ ನಿಪಾತೋ.

೮. ಪಾಳಿಯಂ ಸಹಮ್ಪತಿಸ್ಸಾತಿ ಸೋ ಕಿರ ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸಾಸನೇ ಸಹಕೋ ನಾಮ ಥೇರೋ ಪಠಮಜ್ಝಾನಭೂಮಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮಪತಿ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ, ತೇನ ನಂ ‘‘ಸಹಮ್ಪತೀ’’ತಿ ಸಞ್ಜಾನಿಂಸು. ಅಸ್ಸವನತಾತಿ ಅಸ್ಸವನತಾಯ, ಅಸ್ಸವನೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸವನಮೇವ ಹಿ ಸವನತಾ ಯಥಾ ದೇವತಾತಿ.

ಧಮ್ಮೋ ಅಸುದ್ಧೋತಿ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಧಮ್ಮೋ. ಸಮಲೇಹೀತಿ ಪೂರಣಕಸ್ಸಪಾದೀಹಿ ಛಹಿ ಸತ್ಥಾರೇಹಿ. ಅಪಾಪುರಾತಿ ದೇಸನಾಹತ್ಥೇನ ವಿವರ. ದ್ವಾರನ್ತಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ.

ಸೇಲೇತಿ ಘನಸಿಲಾಮಯೇ. ತಥೂಪಮನ್ತಿ ಏತ್ಥ ತಥಾ-ಸದ್ದೋ ತಂ-ಸದ್ದತ್ಥೇ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ತೇನ ಸೋ ಸೇಲಪಬ್ಬತೋ ಉಪಮಾ ಯಸ್ಸ. ತಂ ತಥೂಪಮನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ತೇನ ವಾ ಪಬ್ಬತಾದಿನಾ ಪಕಾರೇನ ಉಪಮಾ ಅಸ್ಸಾತಿಪಿ ಅತ್ಥೋ. ಧಮ್ಮಮಯನ್ತಿ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಭೂತಂ. ಉಟ್ಠಾಹೀತಿ ಧಮ್ಮದೇಸನತ್ಥಾಯ ಚಾರಿಕಚರಣತ್ಥಂ ಇಮಮ್ಹಾ ಆಸನಾ ಕಾಯೇನ, ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕಭಾವತೋ ವಾ ಚಿತ್ತೇನ ಉಟ್ಠೇಹಿ, ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ. ತೇನೇವ ‘‘ವಿಚರ, ದೇಸಸ್ಸೂ’’ತಿ ದುವಿಧೇಪಿ ಕಾಯಚಿತ್ತಪಯೋಗೇ ನಿಯೋಜೇಸಿ. ವೀರಾತಿಆದಿ ಚತ್ತಾರಿ ಥುತಿವಸೇನ ಸಮ್ಬೋಧನಾನಿ.

೯. ಬುದ್ಧಚಕ್ಖುನಾತಿ ¶ ಇನ್ದ್ರಿಯಪರೋಪರಿಯತ್ತಞಾಣೇನ, ಆಸಯಾನುಸಯಞಾಣೇನ ಚ. ಇಮೇಸಞ್ಹಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ‘‘ಬುದ್ಧಚಕ್ಖೂ’’ತಿ ನಾಮಂ. ಸ್ವಾಕಾರಾತಿ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಾದಯೋವ ಆಕಾರಾ ¶ ಸುನ್ದರಾ ಯೇಸಂ, ತೇ ಸ್ವಾಕಾರಾ, ಸುವಿಞ್ಞಾಪಯಾ, ಪರಲೋಕಞ್ಚ ವಜ್ಜಞ್ಚ ಭಯತೋ ದಸ್ಸನಸೀಲಾ ಚಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಉಪ್ಪಲಾನಿ ಏತ್ಥ ಸನ್ತೀತಿ ಉಪ್ಪಲಿನೀತಿ ಗಚ್ಛಲತಾಪಿ ಪೋಕ್ಖರಣೀಪಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಇಧ ಪನ ಪೋಕ್ಖರಣೀ. ಏವಮಿತರೇಸುಪಿ. ಉದಕಾನುಗ್ಗತಾನೀತಿ ಉದಕತೋ ಅನುಗ್ಗತಾನಿ. ಅನ್ತೋ ನಿಮುಗ್ಗಾನೇವ ಹುತ್ವಾ ಪುಸನ್ತಿ ವಡ್ಢನ್ತಿ, ತಾನಿ ಅನ್ತೋನಿಮುಗ್ಗಪೋಸೀನಿ. ಅಚ್ಚುಗ್ಗಮ್ಮಾತಿ ಉದಕಂ ಅತಿಕ್ಕಮನವಸೇನ ಉಗ್ಗನ್ತ್ವಾ.

ಅಪಾರುತಾತಿ ವಿವಟಾ. ತೇಸನ್ತಿ ಸಉಪನಿಸ್ಸಯಾನಂ ಸತ್ತಾನಂ. ದ್ವಾರಾತಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗದ್ವಾರಾನಿ. ಇದಞ್ಚ ಅತ್ತನೋ ಸಯಮ್ಭುಞಾಣೇನ ಸಉಪನಿಸ್ಸಯಾನಂ ತೇಸಂ ಮಗ್ಗುಪ್ಪತ್ತಿದಿಟ್ಠತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ. ವಿಹಿಂಸಸಞ್ಞೀತಿಆದೀಸು ಏವಮತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ – ‘‘ಅಹಞ್ಹಿ ಅತ್ತನೋ ಪಗುಣಂ ಸುಪ್ಪವತ್ತಿತಮ್ಪಿ ಇಮಂ ಪಣೀತಂ ಧಮ್ಮಂ ಅಜಾನನ್ತೇಸು ಮನುಜೇಸು ದೇಸನಾಯ ವಿಹಿಂಸಾ ಕಾಯವಾಚಾಕಿಲಮಥೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ಏವಂ ವಿಹಿಂಸಸಞ್ಞೀ ಹುತ್ವಾ ನ ಭಾಸಿಂ ಭಾಸಿತುಂ ನ ಇಚ್ಛಿಂ. ಇದಾನಿ ಪನ ಹೇತುಸಮ್ಪನ್ನಾ ಅತ್ತನೋ ಸದ್ಧಾಭಾಜನಂ ವಿವರನ್ತು, ಪೂರೇಸ್ಸಾಮಿ ನೇಸಂ ಸಙ್ಕಪ್ಪನ್ತಿ.

೧೦. ಆಳಾರೋತಿ ನಾಮಂ. ಕಾಲಾಮೋತಿ ಗೋತ್ತಂ. ಭಗವತೋಪಿ ಖೋ ಞಾಣಂ ಉದಪಾದೀತಿ ಕಿಂ ಇದಾನೇವ ಉದಪಾದಿ, ನನು ಬೋಧಿಮೂಲೇ ತೇಕಾಲಿಕಾ, ಕಾಲವಿನಿಮುತ್ತಾ ಚ ಸಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮಾ ಸಬ್ಬಾಕಾರತೋ ದಿಟ್ಠಾತಿ? ಸಚ್ಚಂ ದಿಟ್ಠಾ, ತಥಾಪಿ ನಾಮಾದಿವಸೇನ ಅವಿಕಪ್ಪಿತಾ ಏಕಚಿತ್ತಕ್ಖಣಿಕತ್ತಾ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಸ್ಸ. ನ ಹಿ ಏಕೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಾನಂ ನಾಮಜಾತಿಆದಿಕಂ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಅನನ್ತಂ ವಿಭಾಗಂ ವಿಕಪ್ಪೇತುಂ ಸಕ್ಕಾ ವಿಕಪ್ಪಾನಂ ವಿರುದ್ಧಾನಂ ಸಹಾನುಪ್ಪತ್ತಿತೋ, ಸಬ್ಬವಿಕಪ್ಪಾರಹಧಮ್ಮದಸ್ಸನಮೇವ ಪನಾನೇನ ಸಕ್ಕಾ ಕಾತುಂ. ಯಥಾ ದಿಟ್ಠೇಸು ಪನ ಯಥಿಚ್ಛಿತಾಕಾರಂ ಆರಬ್ಭ ವಿಕಪ್ಪೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣೇನ ದಿಟ್ಠೇ ಚಿತ್ತಪಟೇ ವಿಯ. ಇಧಾಪಿ ಆಳಾರಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಆವಜ್ಜನಾನನ್ತರಮೇವ ಸಬ್ಬಾಕಾರಞಾಣಂ ಉದಪಾದಿ. ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ತಂ, ಅಥ ಖೋ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯಾ ಏವ ಪಠಮಂ ಧಮ್ಮಂ ಜಾನಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತಪ್ಪಮುಖಾ ಚ ದೇವತಾ, ಆಳಾರೋ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನೇ, ಉದಕೋ ಚ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋತಿ ಏವಮಾದಿಕಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ಞಾಣಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಏವ. ತಂ ಪನ ಖಣಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ದುಲ್ಲಭಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಕಮೇನ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ದೇವತಾಯ ವುತ್ತೇ ಞಾಣಂ ವಿಯ ಕತ್ವಾ ¶ ವುತ್ತಂ. ಸದ್ದಗತಿಯಾ ಹಿ ಬನ್ಧತ್ತಾ ಏಕೇನ ಞಾಣೇನ ಞಾತಮ್ಪಿ ವುಚ್ಚಮಾನಂ ಕಮೇನ ಞಾತಂ ವಿಯ ಪಟಿಭಾತಿ, ದೇವತಾಪಿ ಚ ಭಗವತಾ ಞಾತಮೇವತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸಿ. ತೇನೇವ ‘‘ಭಗವತೋಪಿ ಖೋ ಞಾಣಂ ಉದಪಾದೀ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಏವಮಞ್ಞತ್ಥಾಪಿ ಈದಿಸೇಸು ‘‘ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತೋ ಅಸುಕಂ ಅದ್ದಸ, ತತ್ಥ ¶ ಮಯಿ ಗತೇ ಕಿಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಏವಮಾದಿನಾ ಸತ್ಥು ಹಿತೇಸಿತಾಸನ್ದಸ್ಸನವಸಪ್ಪವತ್ತೇಸು. ಸಬ್ಬತ್ಥ ವಚನಗತಿಯಂ ಕಮವುತ್ತಿತೇ ಪಞ್ಞಾಯಮಾನೇಪಿ ಏಕೇನೇವ ಞಾಣೇನ ಸಕಲಾವಬೋಧೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಬಹುಕಾರಾ ಖೋ ಮೇ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯಾತಿ ಉಪಕಾರಸ್ಸಾಪಿ ವಿಜ್ಜಮಾನತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ನ ಪನ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯ ಕಾರಣತ್ತೇನ ಅನುಪಕಾರಾನಮ್ಪಿ ದೇಸನತೋ.

೧೧. ಅನ್ತರಾ ಚ ಗಯಂ ಅನ್ತರಾ ಚ ಬೋಧಿನ್ತಿ ಗಯಾಯ, ಬೋಧಿಸ್ಸ ಚ ಅನ್ತರೇ ತಿಗಾವುತೇ ಠಾನೇ.

ಸಬ್ಬಾಭಿಭೂತಿ ಸಬ್ಬಂ ತೇಭೂಮಕಧಮ್ಮಂ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಠಿತೋ. ಅನೂಪಲಿತ್ತೋತಿ ಕಿಲೇಸಲೇಪೇನ ಅಲಿತ್ತೋ. ತತೋ ಏವ ಸಬ್ಬಞ್ಜಹೋ. ತಣ್ಹಕ್ಖಯೇ ವಿಮುತ್ತೋತಿ ತಣ್ಹಕ್ಖಯೇ ನಿಬ್ಬಾನೇ ಆರಮ್ಮಣಕರಣವಸಏನ ವಿಮುತ್ತೋ. ಏವಂ ಸಯಂ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮೇ ಅತ್ತನಾವ ಜಾನಿತ್ವಾ. ಕಮುದ್ದಿಸೇಯ್ಯನ್ತಿ ಕಂ ಅಞ್ಞಂ ‘‘ಅಯಂ ಮೇ ಆಚರಿಯೋ’’ತಿ ಉದ್ದಿಸೇಯ್ಯಂ.

ಕಾಸಿನಂ ಪುರನ್ತಿ ಬಾರಾಣಸಿಂ. ಆಹಞ್ಛನ್ತಿ ಆಹನಿಸ್ಸಾಮಿ. ಅಮತಾಧಿಗಮಾಯ ಉಗ್ಘೋಸನತೋ ಅಮತದುನ್ದುಭಿನ್ತಿ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ವುತ್ತಾ, ‘‘ಅಮತಭೇರಿಂ ಪಹರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗಚ್ಛಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಅರಹಸಿ ಅನನ್ತಜಿನೋತಿ ಅನನ್ತಜಿನೋಪಿ ಭವಿತುಂ ಯುತ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅನನ್ತಞಾಣತಾಯ ಅನನ್ತೋ ಜಿನೋ ಚ, ಅನನ್ತೇನ ವಾ ಞಾಣೇನ, ಅನನ್ತಂ ವಾ ದೋಸಂ ಜಿತವಾ, ಉಪ್ಪಾದವಯನ್ತರಹಿತತಾಯ ವಾ ಅನನ್ತಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಅಜಿನಿ ಕಿಲೇಸಾರಯೋ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹೀತಿಪಿ ಅನನ್ತಜಿನೋ.

ಹುಪೇಯ್ಯಾಪೀತಿ ಏವಮ್ಪಿ ಭವೇಯ್ಯ, ಏವಂವಿಧೇ ರೂಪಕಾಯರತನೇ ಈದಿಸೇನ ಞಾಣೇನ ಭವಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಏವಂ ನಾಮ ಕಥನಞ್ಹಿಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಅಪರಕಾಲೇ ದುಕ್ಖಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಗಮ್ಮ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಮಗ್ಗಫಲಪಟಿವೇಧಾಯ ಪಚ್ಚಯೋ ಜಾತೋ. ತಥಾಹೇಸ ಭಗವಾ ತೇನ ಸಮಾಗಮತ್ಥಂ ಪದಸಾವ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ.

೧೨. ಬಾಹುಲ್ಲಿಕೋತಿ ¶ ಪಚ್ಚಯಬಾಹುಲ್ಲಿಕೋ. ಪಧಾನವಿಬ್ಭನ್ತೋತಿ ಪಧಾನತೋ ದುಕ್ಕರಚರಣತೋ ಪರಿಹೀನೋ. ನತ್ಥಿ ಏತ್ಥ ಅಗಾರಿಯಂ, ಅಗಾರಸ್ಸ ಹಿತಂ ಕಸಿಗೋರಕ್ಖಾದಿಕಮ್ಮನ್ತಿ ಅನಗಾರಿಯಾ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ, ತಂ ಅನಗಾರಿಯಂ. ಪಬ್ಬಜನ್ತೀತಿ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತಿ. ತದನುತ್ತರನ್ತಿ ತಂ ಅನುತ್ತರಂ. ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಪರಿಯೋಸಾನನ್ತಿ ಮಗ್ಗಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಸ್ಸ ಪರಿಯೋಸಾನಂ, ಅರಹತ್ತಫಲನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಸ್ಸ ಹಿ ಅತ್ಥಾಯ ಕುಲಪುತ್ತಾ ಪಬ್ಬಜನ್ತಿ. ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖೇ ಅತ್ತಭಾವೇ. ಸಯನ್ತಿ ಅಪರಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ¶ . ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ತನೋವ ಞಾಣೇನ ಪಚ್ಚಕ್ಖಂ ಕತ್ವಾ. ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜಾತಿ ಪಾಪುಣಿತ್ವಾ.

ಇರಿಯಾಯಾತಿ ದುಕ್ಕರಇರಿಯಾಯ. ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಾತಿಆದೀಸು ಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮತೋ ಲೋಕಿಯಞಾಣತೋ ಉಪರಿ ಅರಿಯಂ ಕಾತುಂ ಅಲಂ ಸಮತ್ಥೋ ಅಲಮರಿಯೋ. ಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸೇಸೋತಿ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ. ನೋತಿ ನು. ಭಾಸಿತಮೇತನ್ತಿ ಏವರೂಪಮೇತಂ ವಾಕ್ಯಭೇದನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ತೇ ಚ ‘‘ಯದಿ ಏಸ ಪಧಾನಕಾಲೇ ‘ಅಹಂ ಅರಹಾ’ತಿ ವದೇಯ್ಯ, ಮಯಞ್ಚ ಸದ್ದಹಾಮ, ನ ಚಾನೇನ ತದಾ ವುತ್ತಂ. ಇದಾನಿ ಪನ ವಿಜ್ಜಮಾನಮೇವ ಗುಣಂ ವದತೀ’’ತಿ ಏಕಪದೇನ ಸತಿಂ ಲಭಿತ್ವಾ ‘‘ಬುದ್ಧೋ ಜಾತೋ’’ತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಗಾರವಾ ಆವುಸೋವಾದಂ ಪಹಾಯ ‘‘ನೋ ಹೇತಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಆಹಂಸು. ಅಞ್ಞಾ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಅಞ್ಞಾಯ ಅರಹತ್ತಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಚಿತ್ತಂ.

೧೩. ಅನ್ತಾತಿ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ದ್ವೇ ಭಾಗಾ. ಕಾಮೇಸು ಕಾಮಸುಖಲ್ಲಿಕಾನುಯೋಗೋತಿ ವತ್ಥುಕಾಮೇಸು ಕಿಲೇಸಕಾಮಸುಖಸ್ಸ ಅನುಭವೋ. ಕಿಲೇಸಕಾಮಾ ಏವ ವಾ ಆಮಿಸಸುಖೇನ ಅಲ್ಲೀಯನತೋ ಕಾಮಸುಖಲ್ಲಿಕಾತಿ ವುತ್ತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ. ಗಮ್ಮೋತಿ ಗಾಮವಾಸೀನಂ ಸನ್ತಕೋ. ಅತ್ತಕಿಲಮಥಾನುಯೋಗೋತಿ ಅತ್ತನೋ ಕಿಲಮಥಸ್ಸ ಕಣ್ಟಕಸೇಯ್ಯಾದಿದುಕ್ಖಸ್ಸ ಅನುಯೋಗೋ. ಉಭೋ ಅನ್ತೇತಿ ಯಥಾವುತ್ತೇ ಲೋಭೋ ವಾ ಸಸ್ಸತೋ ವಾ ಏಕೋ ಅನ್ತೋ, ದೋಸೋ ವಾ ಉಚ್ಛೇದೋ ವಾ ಏಕೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಚಕ್ಖುಕರಣೀತಿಆದೀಸು ಅತ್ತನಾ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಞಾಣಚಕ್ಖುಂ ಕರೋತೀತಿ ಚಕ್ಖುಕರಣೀ. ದುತಿಯಂ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ. ಉಪಸಮೋತಿ ಕಿಲೇಸುಪಸಮೋ. ಅಭಿಞ್ಞಾ, ಸಮ್ಬೋಧೋ ಚ ಚತುಸಚ್ಚಪಟಿವೇಧೋವ. ನಿಬ್ಬಾನಂ ಅಸಙ್ಖತಧಾತು. ಏತೇಸಮ್ಪಿ ಅತ್ಥಾಯ ಸಂವತ್ತತೀತಿ ಪಟಿಪದಂ ಥೋಮೇತಿ. ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠೀತಿ ಞಾಣಂ. ಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪೋತಿ ವಿತಕ್ಕೋ. ಸೇಸಂ ಧಮ್ಮತೋ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ.

೧೪. ಏವಂ ¶ ಚತ್ತಾರೋಪಿ ಮಗ್ಗೇ ಏಕತೋ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತೇಹಿ ಮಗ್ಗೇಹಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತಬ್ಬಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಇದಂ ಖೋ ಪನ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ಜಾತಿಪಿ ದುಕ್ಖಾತಿಆದೀಸು ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಭವೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಮಾನಾನಂ ಸತ್ತಾನಂ ಸಬ್ಬಪಠಮಂ ರೂಪಾರೂಪಧಮ್ಮಪ್ಪವತ್ತಿ ಇಧ ಜಾತಿ ನಾಮ, ಸಾ ಚ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಭವೇಸು ಉಪಲಬ್ಭಮಾನಾನಂ ದುಕ್ಖಾದೀನಂ ವತ್ಥುಭಾವತೋ ದುಕ್ಖಾ, ಏವಂ ಜರಾದೀಸು ದುಕ್ಖವತ್ಥುಕತಾಯ ದುಕ್ಖತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಪಞ್ಚುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಾ ಪನ ದುಕ್ಖದುಕ್ಖವಿಪರಿಣಾಮದುಕ್ಖಸಙ್ಖಾರದುಕ್ಖವಸೇನ ದುಕ್ಖಾ ಏವ. ಪೋನೋಭವಿಕಾತಿ ಪುನಬ್ಭವಕರಣಂ ಪುನಬ್ಭವೋ ಉತ್ತರಪದಲೋಪೇನ, ಪುನಬ್ಭವೋ ಸೀಲಮೇತಿಸ್ಸಾತಿ ಪೋನೋಭವಿಕಾ. ನನ್ದಿರಾಗಸಹಗತಾತಿ ಏತ್ಥ ರೂಪಾದೀಸು ನನ್ದತಿ ಪಿಯಾಯತೀತಿ ನನ್ದೀ, ಸಾ ಏವ ರಾಗೋತಿ ನನ್ದಿರಾಗೋತಿ ಭಾವಪ್ಪಧಾನೋಯಂ ನಿದ್ದೇಸೋ, ನನ್ದಿರಾಗತ್ತನ್ತಿ ¶ ಅತ್ಥೋ. ತೇನ ಸಹಗತಾನಿ ನನ್ದಿರಾಗಸಹಗತಾ. ತತ್ರ ತತ್ರಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಭವೇ. ರೂಪಾದೀಸು ಛಸು ಆರಮ್ಮಣೇಸು ಕಾಮಸ್ಸಾದನವಸೇನ ಪವತ್ತಾ ಕಾಮತಣ್ಹಾ ನಾಮ. ಸಸ್ಸತದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸಹ ಪವತ್ತಾ ಭವತಣ್ಹಾ. ಉಚ್ಛೇದದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸಹ ಪವತ್ತಾ ವಿಭವತಣ್ಹಾ. ಅಸೇಸವಿರಾಗನಿರೋಧೋತಿಆದಿನಾ ನಿಬ್ಬಾನಮೇವ ವುಚ್ಚತಿ. ತತ್ಥ ವಿರಜ್ಜನಂ ವಿಗಮನಂ ವಿರಾಗೋ. ನಿರುಜ್ಝನಂ ನಿರೋಧೋ. ಉಭಯೇನಾಪಿ ಸುಟ್ಠು ವಿಗಮೋವ ವುಚ್ಚತಿ. ಅಸೇಸಾಯಪಿ ತಣ್ಹಾಯ ವಿರಾಗೋ, ನಿರೋಧೋ ಚ ಯೇನ ಹೋತಿ, ಸೋ ಅಸೇಸವಿರಾಗನಿರೋಧೋ, ನಿಬ್ಬಾನಮೇವ. ಯಸ್ಮಾ ಚ ತಂ ಆಗಮ್ಮ ತಣ್ಹಂ, ವಟ್ಟಞ್ಚ ಚಜನ್ತಿ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತಿ ವಿಮುಚ್ಚನ್ತಿ ನ ಅಲ್ಲೀಯನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಚಾಗೋ ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೋ ಮುತ್ತಿ ಅನಾಲಯೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

೧೫. ಚಕ್ಖುನ್ತಿಆದೀನಿ ಞಾಣವೇವಚನಾನೇವ.

೧೬. ಯಾವಕೀವಞ್ಚಾತಿ ಯತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ. ತಿಪರಿವಟ್ಟನ್ತಿ ಸಚ್ಚಞಾಣ, ಕಿಚ್ಚಞಾಣ, ಕತಞಾಣಸಙ್ಖಾತಾನಂ ತಿಣ್ಣಂ ಪರಿವಟ್ಟಾನಂ ವಸೇನ ತಿಪರಿವಟ್ಟಂ ಞಾಣದಸ್ಸನಂ. ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ಇದಂ ದುಕ್ಖಂ ಅರಿಯಸಚ್ಚಂ, ಇದಂ ದುಕ್ಖಸಮುದಯ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಚತೂಸು ಸಚ್ಚೇಸು ಯಥಾಭೂತಞಾಣಂ ಸಚ್ಚಞಾಣಂ ನಾಮ. ತೇಸು ಏವ ‘‘ಪರಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ ಪಹಾತಬ್ಬಂ ಸಚ್ಛಿಕಾತಬ್ಬಂ ಭಾವೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಕತ್ತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಜಾನನಞಾಣಂ ಕಿಚ್ಚಞಾಣಂ ನಾಮ. ‘‘ಪರಿಞ್ಞಾತಂ ಪಹೀನಂ ಸಚ್ಛಿಕತಂ ಭಾವಿತ’’ನ್ತಿ ತಸ್ಸ ಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಕತಭಾವಜಾನನಞಾಣಂ ಕತಞಾಣಂ ನಾಮ. ದ್ವಾದಸಾಕಾರನ್ತಿ ತೇಸಮೇವ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಸಚ್ಚೇ ತಿಣ್ಣಂ ತಿಣ್ಣಂ ಆಕಾರಾನಂ ವಸೇನ ದ್ವಾದಸಾಕಾರಂ.

ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋತಿ ಪಚ್ಚಞ್ಞಾಸಿನ್ತಿ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋತಿ ಏವಂ ನ ಪಟಿಜಾನಿಂ. ಯತೋ ಚ ಖೋತಿ ಯತೋ ಬೋಧಿಮೂಲೇ ನಿಸಿನ್ನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ¶ . ಅಥಾಹನ್ತಿ ತತೋ ಪರಂ ಅಹಂ. ಞಾಣಞ್ಚ ಪನ ಮೇತಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ. ಅಕುಪ್ಪಾ ಮೇತಿಆದಿ ತಸ್ಸ ಪವತ್ತಿಆಕಾರದಸ್ಸನಂ. ತತ್ಥ ಅಕುಪ್ಪಾ ಮೇ ವಿಮುತ್ತೀತಿ ಅರಹತ್ತಫಲಂ ತಸ್ಸ ಮಗ್ಗಸಙ್ಖಾತಕಾರಣತೋ ಚ ಆರಮ್ಮಣತೋ ಚ ಅಕುಪ್ಪತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ವೇಯ್ಯಾಕರಣಸ್ಮಿನ್ತಿ ನಿಗ್ಗಾಥಸುತ್ತೇ. ಭಞ್ಞಮಾನೇತಿ ಭಣಿಯಮಾನೇ. ಧಮ್ಮಚಕ್ಖುನ್ತಿ ಇಧ ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮೇಸು ಚಕ್ಖುಕಿಚ್ಚಕರಣತೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ. ಯಂ ಕಿಞ್ಚೀತಿಆದಿ ನಿಬ್ಬಾನಾರಮ್ಮಣತ್ತೇಪಿ ಕಿಚ್ಚವಸೇನ ಅಸಮ್ಮೋಹತೋ ಪವತ್ತಿದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ.

೧೭. ಧಮ್ಮಚಕ್ಕನ್ತಿ ಪಟಿವೇಧಞಾಣಧಮ್ಮಞ್ಚೇವ ದೇಸನಾಞಾಣಧಮ್ಮಞ್ಚ ಪವತ್ತನಟ್ಠೇನ ಚಕ್ಕನ್ತಿ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ¶ . ಓಭಾಸೋತಿ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಾನುಭಾವೇನ ಪವತ್ತೋ ಚಿತ್ತಪಚ್ಚಯಉತುಸಮುಟ್ಠಾನೋ ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಂ ಫರಿತ್ವಾ ಠಿತೋ ಓಭಾಸೋ.

೧೮. ದಿಟ್ಠೋ ಅರಿಯಸಚ್ಚಧಮ್ಮೋ ಏತೇನಾತಿ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮೋ. ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸೇಸುಪಿ. ಅತ್ತನೋ ಪಚ್ಚಕ್ಖತೋ ಅಧಿಗತತ್ತಾ ನ ಪರಂ ಪಚ್ಚೇತಿ, ಪರಸ್ಸ ಸದ್ಧಾಯ ಏತ್ಥ ನ ಪವತ್ತತೀತಿ ಅಪರಪ್ಪಚ್ಚಯೋ. ಏಹಿ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಏತ್ತಕೇ ವುತ್ತಮತ್ತೇ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ, ಉಪಸಮ್ಪದಾ ಚ ಸಿಜ್ಝತಿ, ತೇನೇವ ತತ್ಥ ಇತಿ-ಸದ್ದೇನ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ದಸ್ಸಿತೋತಿ ವದನ್ತಿ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಸಮ್ಮಾ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಅನ್ತಕಿರಿಯಾಯಾತಿ ವಚನಪರಿಯೋಸಾನೇ ಏವ ಉಪಸಮ್ಪದಾ ಸಿಜ್ಝತಿ, ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ‘ಏಹಿ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಭಗವತೋ ವಚನೇನಾ’ತಿ ಇದಂ ಏಹಿಭಿಕ್ಖುಸದ್ದೋಪಲಕ್ಖಿತವಚನಂ ಏಹಿಭಿಕ್ಖುವಚನನ್ತಿಆದಿಪದವಸೇನ ವುತ್ತಂ ಮುಸಾವಾದವಗ್ಗೋತಿಆದೀಸು ವಿಯಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತದೇತಂ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಭಗವಾ ಹಿ…ಪೇ… ಏಹಿ ಭಿಕ್ಖು, ಚರ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಸಮ್ಮಾ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಅನ್ತಕಿರಿಯಾಯಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೪೫ ಭಿಕ್ಖೂಪದಭಾಜನೀಯವಣ್ಣನಾ) ಇಮಿನಾ ವಚನೇನ ಸಮೇತಿ. ಯತ್ತಕಞ್ಹಿ ಭಗವತಾ ನಿಯಮೇನ ವುಚ್ಚತಿ, ತತ್ತಕಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಅಙ್ಗಮೇವ. ಸೇಕ್ಖಪುಥುಜ್ಜನಾನಞ್ಹಿ ಏತಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ವುಚ್ಚತಿ, ಅಸೇಕ್ಖಾನಂ ಪನ ‘‘ಚರ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯ’’ನ್ತಿ ಪರಿಯೋಸಾನನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ ಸಿಕ್ಖತ್ತಯಸಮಿದ್ಧಿತೋ. ಲೋಕಿಯಸಮ್ಪದಾಹಿ ಉಪರಿಭೂತಾ ಸೇಟ್ಠಭೂತಾ ಸಮ್ಪದಾತಿ ಉಪಸಮ್ಪದಾ.

೧೯-೨೧. ನೀಹಾರಭತ್ತೋತಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಗಾಮತೋ ನೀಹರಿತ್ವಾ ದಿನ್ನಭತ್ತೋ. ಕಲ್ಲಂ ನೂತಿ ಯುತ್ತಂ ನು. ಏತಂ ಮಮಾತಿಆದಿ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ತಣ್ಹಾಮಾನದಿಟ್ಠಿಗಾಹಾನಂ ದಸ್ಸನಂ.

೨೨-೨೩. ತಸ್ಮಾ ¶ ತಿಹಾತಿ ಏತ್ಥ ತಿಹಾತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ನಿಬ್ಬಿನ್ದತೀತಿ ವುಟ್ಠಾನಗಾಮಿನಿವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ಉಕ್ಕಣ್ಠತಿ. ವಿರಜ್ಜತೀತಿ ಚತುನ್ನಂ ಮಗ್ಗಾನಂ ವಸೇನ ನ ರಜ್ಜತಿ. ವಿಮುಚ್ಚತೀತಿ ಫಲವಸೇನ ವಿಮುಚ್ಚತಿ. ವಿಮುತ್ತಸ್ಮಿನ್ತಿಆದಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣದಸ್ಸನಂ. ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತಿ ಮಗ್ಗಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ. ಕರಣೀಯಂ ಚತೂಸು ಸಚ್ಚೇಸು ಚತೂಹಿ ಮಗ್ಗೇಹಿ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಪರಿಞ್ಞಾದಿವಸೇನ ಸೋಳಸವಿಧಂ ಕಿಚ್ಚಂ. ನಾಪರಂ ಇತ್ಥತ್ತಾಯಾತಿ ಇತ್ಥಭಾವಾಯ ಸೋಳಸಕಿಚ್ಚಭಾವಾಯ, ಕಿಲೇಸಕ್ಖಯಾಯ ವಾ ಅಪರಂ ಪುನ ಮಗ್ಗಭಾವನಾಕಿಚ್ಚಂ ಮೇ ನತ್ಥೀತಿ ಪಜಾನಾತಿ. ಅಥ ವಾ ಇತ್ಥತ್ತಾಯಾತಿ ಇತ್ಥಭಾವತೋ ವತ್ತಮಾನಕ್ಖನ್ಧಸನ್ತಾನತೋ ಅಪರಂ ಖನ್ಧಸನ್ತಾನಂ ಮಯ್ಹಂ ನ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೫. ಆಳಮ್ಬರನ್ತಿ ಪಣವಂ. ವಿಕೇಸಿಕನ್ತಿ ವಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣಕೇಸಂ. ವಿಕ್ಖೇಳಿಕನ್ತಿ ವಿಸ್ಸನ್ದಮಾನಲಾಲಂ ¶ . ಸುಸಾನಂ ಮಞ್ಞೇತಿ ಸುಸಾನಂ ವಿಯ ಅದ್ದಸ ಸಕಂ ಪರಿಜನನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸೀತಿ ಸಂವೇಗವಸಪ್ಪವತ್ತಂ ವಚನಂ ನಿಚ್ಛಾರೇಸಿ. ಉಪಸ್ಸಟ್ಠನ್ತಿ ದುಕ್ಖೇನ ಸಮ್ಮಿಸ್ಸಂ, ದುಕ್ಖೋತಿಣ್ಣಂ ಸಬ್ಬಸತ್ತಕಾಯಜಾತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೬. ಇದಂ ಖೋ ಯಸಾತಿ ಭಗವಾ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ. ಅನುಪುಬ್ಬಿಂ ಕಥನ್ತಿ ಅನುಪಟಿಪಾಟಿಕಥಂ. ಆದೀನವನ್ತಿ ದೋಸಂ. ಓಕಾರನ್ತಿ ನಿಹೀನತಾ ನಿಹೀನಜನಸೇವಿತತ್ತಾ. ಸಂಕಿಲೇಸನ್ತಿ ತೇಹಿ ಸತ್ತಾನಂ ಸಂಕಿಲೇಸನಂ, ಸಂಕಿಲೇಸವಿಸಯನ್ತಿ ವಾ ಅತ್ಥೋ. ಕಲ್ಲಚಿತ್ತನ್ತಿ ಅರೋಗಚಿತ್ತಂ. ಸಾಮಂ ಅತ್ತನಾವ ಉಕ್ಕಂಸೋ ಉಕ್ಖಿಪನಂ ಏತಿಸ್ಸನ್ತಿ ಸಾಮುಕ್ಕಂಸಿಕಾ, ಸಚ್ಚದೇಸನಾ. ತಸ್ಸಾ ಸರೂಪದಸ್ಸನಂ ‘‘ದುಕ್ಖ’’ನ್ತಿಆದಿ.

೨೭. ಅಸ್ಸದೂತೇತಿ ಅಸ್ಸಆರುಳ್ಹೇ ದೂತೇ. ಇದ್ಧಾಭಿಸಙ್ಖಾರನ್ತಿ ಇದ್ಧಿಕಿರಿಯಂ. ಅಭಿಸಙ್ಖರೇಸಿ ಅಕಾಸಿ.

೨೮. ಯಥಾದಿಟ್ಠನ್ತಿ ಪಠಮಮಗ್ಗೇನ ದಿಟ್ಠಂ ಚತುಸ್ಸಚ್ಚಭೂಮಿಂ ಸೇಸಮಗ್ಗತ್ತಯೇನ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತಸ್ಸ, ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮಾತು ನೋ ಜೀವಿತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ನೋತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ, ಮಾತು ಜೀವಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಸಸ್ಸ ಖೀಣಾಸವತ್ತಾ ‘‘ಏಹಿ ಭಿಕ್ಖು, ಸ್ವಾಕ್ಖಾತೋ ಧಮ್ಮೋ, ಚರ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯ’’ನ್ತಿ ಏತ್ತಕೇನೇವ ಭಗವಾ ಉಪಸಮ್ಪದಂ ಅದಾಸಿ. ಖೀಣಾಸವಾನಞ್ಹಿ ಏತ್ತಕೇನೇವ ಉಪಸಮ್ಪದಾ ಅನುಞ್ಞಾತಾ ಪುಬ್ಬೇವ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖೀಣತ್ತಾ. ಚರ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತಿ ಸಾಸನಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಸಙ್ಖಾತಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಪೂರಣಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ನ ಮಗ್ಗಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ.

೩೦. ಸೇಟ್ಠಾನುಸೇಟ್ಠೀನನ್ತಿ ¶ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಚ ಅನುಸೇಟ್ಠಿನೋ ಚ ಪವೇಣೀವಸೇನ ಆಗತಾ ಯೇಸಂ ಕುಲಾನಂ ಸನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಸೇಟ್ಠಾನುಸೇಟ್ಠೀನಂ ಕುಲಾನಂ. ಓರಕೋತಿ ಲಾಮಕೋ.

೩೨-೩೩. ಮಾ ಏಕೇನ ದ್ವೇತಿ ಏಕೇನ ಮಗ್ಗೇನ ದ್ವೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಮಾ ಅಗಮಿತ್ಥ. ವಿಸುದ್ಧೇ ಸತ್ತೇ, ಗುಣೇ ವಾ ಮಾರೇತೀತಿ ಮಾರೋ. ಪಾಪೇ ನಿಯುತ್ತೋ ಪಾಪಿಮಾ.

ಸಬ್ಬಪಾಸೇಹೀತಿ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸಪಾಸೇಹಿ. ಯೇ ದಿಬ್ಬಾ ಯೇ ಚ ಮಾನುಸಾತಿ ಯೇ ದಿಬ್ಬಕಾಮಗುಣನಿಸ್ಸಿತಾ, ಮಾನುಸಕಕಾಮಗುಣನಿಸ್ಸಿತಾ ಚ ಕಿಲೇಸಪಾಸಾ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ಸಬ್ಬೇಹಿ ತೇಹಿ. ‘‘ತ್ವಂ ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಕರಿಯಮಾನಸಕ್ಕಾರಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ.

ಅನ್ತಲಿಕ್ಖೇ ¶ ಚರನ್ತೇ ಪಞ್ಚಾಭಿಞ್ಞೇಪಿ ಬನ್ಧತೀತಿ ಅನ್ತಲಿಕ್ಖಚರೋ, ರಾಗಪಾಸೋ. ಮಾರೋ ಪನ ಪಾಸಮ್ಪಿ ಅನ್ತಲಿಕ್ಖಚರಂ ಮಞ್ಞತಿ. ಮಾನಸೋತಿ ಮನೋಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ.

ಜಾನಾತಿ ಮನ್ತಿ ಸೋ ಕಿರ ‘‘ಮಹಾನುಭಾವೋ ಅಞ್ಞೋ ದೇವಪುತ್ತೋ ನಿವಾರೇತೀತಿ ಭೀತೋ ನಿವತ್ತಿಸ್ಸತಿ ನು ಖೋ’’ತಿಸಞ್ಞಾಯ ವತ್ವಾ ‘‘ನಿಹತೋ ತ್ವಮಸಿ ಅನ್ತಕಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಜಾನಾತಿ ಮ’’ನ್ತಿ ದುಮ್ಮನೋ ಪಲಾಯಿ.

೩೪. ಪರಿವಿತಕ್ಕೋ ಉದಪಾದೀತಿ ಯಸ್ಮಾ ಏಹಿಭಿಕ್ಖುಭಾವಾಯ ಉಪನಿಸ್ಸಯರಹಿತಾನಮ್ಪಿ ಪಬ್ಬಜಿತುಕಾಮತಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ಬುದ್ಧಾ ಚ ತೇ ನ ಪಬ್ಬಾಜೇನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತೇಸಮ್ಪಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಏವಂ ಪರಿವಿತಕ್ಕೇಸೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಉಪನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪನ್ನಾ ಪನ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏಹಿಭಿಕ್ಖುಭಾವೇನೇವ ಪಬ್ಬಜನ್ತಿ. ಯೇ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಪುಗ್ಗಲಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸಯಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಕೇಸಮಸ್ಸುಂ ಓಹಾರೇತ್ವಾ’’ತಿಆದಿವಚನತೋ ಕೇಸಚ್ಛೇದನಕಾಸಾಯಚ್ಛಾದನಸರಣದಾನಾನಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ನಾಮ, ತೇಸು ಪಚ್ಛಿಮದ್ವಯಂ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಏವ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಕಾರೇತಬ್ಬಂ ವಾ. ‘‘ಪಬ್ಬಾಜೇಹೀ’’ತಿ ಇದಂ ತಿವಿಧಮ್ಪಿ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಖಣ್ಡಸೀಮಂ ನೇತ್ವಾತಿ ಭಣ್ಡುಕಮ್ಮಾರೋಚನಪರಿಹರಣತ್ಥಂ. ಭಿಕ್ಖೂನಞ್ಹಿ ಅನಾರೋಚೇತ್ವಾ ಏಕಸೀಮಾಯ ‘‘ಏತಸ್ಸ ಕೇಸೇ ಛಿನ್ದಾ’’ತಿ ಅಞ್ಞಂ ಆಣಾಪೇತುಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾತಿ ಕೇಸಾದಿಚ್ಛೇದನಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ಕಾಸಾಯಾನಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ’’ತಿ ವಿಸುಂ ವುತ್ತತ್ತಾ. ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ನ ಲಭತೀತಿ ಸರಣದಾನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಭಿಕ್ಖುಆಣತ್ತಿಯಾ ದಿನ್ನಮ್ಪಿ ಸರಣಂ ನ ರುಹತಿ.

ಯಸಸ್ಸೀತಿ ಪರಿವಾರಸಮ್ಪನ್ನೋ. ನಿಜ್ಜೀವನಿಸ್ಸತ್ತಭಾವನ್ತಿ ‘‘ಕೇಸಾ ನಾಮ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸರೀರೇ ಪಾಟಿಯೇಕ್ಕೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೋ ಅಚೇತನೋ ಅಬ್ಯಾಕತೋ ಸುಞ್ಞೋ ¶ ನಿಸ್ಸತ್ತೋ ಥದ್ಧೋ ಪಥವೀಧಾತೂ’’ತಿಆದಿನಯಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ಸಬ್ಬಂ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ (ವಿಸುದ್ಧಿ. ೧.೩೧೧) ಆಗತನಯೇನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಪುಬ್ಬೇತಿ ಪುಬ್ಬಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇಸು. ಮದ್ದಿತಸಙ್ಖಾರೋತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ವುತ್ತಂ. ಭಾವಿತಭಾವನೋತಿ ಸಮಥವಸೇನಾಪಿ.

ಕಾಸಾಯಾನಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವಾ…ಪೇ… ಪಟಿಗ್ಗಾಹಾಪೇತಬ್ಬೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸಬ್ಬದುಕ್ಖನಿಸ್ಸರಣತ್ಥಾಯ ಇಮಂ ಕಾಸಾವಂ ಗಹೇತ್ವಾ’’ತಿ ವಾ ‘‘ತಂ ಕಾಸಾವಂ ದತ್ವಾ’’ತಿ ವಾ ವತ್ವಾ ‘‘ಪಬ್ಬಾಜೇಥ ಮಂ, ಭನ್ತೇ, ಅನುಕಮ್ಪಂ ಉಪಾದಾಯಾ’’ತಿ ಏವಂ ಯಾಚನಪುಬ್ಬಕಂ ಚೀವರಂ ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇತಿ. ಅಥಾಪೀತಿಆದಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಾಪನತೋ ಪರಂ ಕತ್ತಬ್ಬವಿಧಿದಸ್ಸನಂ. ಅಥಾಪೀತಿ ತತೋ ಪರಮ್ಪೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಚೀವರಂ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜನಪ್ಪಕಾರಭೇದದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಅಥಾಪೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಅಥಾಪೀತಿ ಚ ಅಥ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ‘‘ಅದಿನ್ನಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ನ ರುಹತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

ಪಾದೇ ¶ ವನ್ದಾಪೇತ್ವಾತಿ ಪಾದಾಭಿಮುಖಂ ನಮಾಪೇತ್ವಾ. ದೂರೇ ವನ್ದನ್ತೋಪಿ ಹಿ ಪಾದೇ ವನ್ದತೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಉಪಜ್ಝಾಯೇನ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಉಪಜ್ಝಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಅಯಂ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ. ಆಭಿಸಮಾಚಾರಿಕೇಸು ವಿನಯನತ್ಥಂ ಯಂ ಆಚರಿಯಂ ಕತ್ವಾ ನಿಯ್ಯಾತೇನ್ತಿ, ಅಯಂ ಆಚರಿಯೋ. ಸಚೇ ಪನ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಸಯಮೇವ ಸಬ್ಬಂ ಸಿಕ್ಖಾಪೇತಿ, ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ನ ನಿಯ್ಯಾತೇತಿ, ಉಪಜ್ಝಾಯೋವಸ್ಸ ಆಚರಿಯೋಪಿ ಹೋತಿ, ಯಥಾ ಉಪಸಮ್ಪದಾಕಾಲೇ ಸಯಮೇವ ಕಮ್ಮವಾಚಂ ವಾಚೇನ್ತೋ ಉಪಜ್ಝಾಯೋವ ಕಮ್ಮವಾಚಾಚರಿಯೋಪಿ ಹೋತಿ.

ಅನುನಾಸಿಕನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ದಾನಕಾಲೇ ಅನ್ತರಾ ವಿಚ್ಛೇದೋ ನ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ ಆಹ ‘‘ಏಕಸಮ್ಬನ್ಧಾನೀ’’ತಿ.

‘‘ಆಭಿಸಮಾಚಾರಿಕೇಸು ವಿನೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸೇಖಿಯವತ್ತಖನ್ಧಕವತ್ತೇಸು, ಅಞ್ಞೇಸು

ಚ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಆದಿಲೋಕವಜ್ಜಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸು ಸಾಮಣೇರೇಹಿ ವತ್ತಿತಬ್ಬಂ, ತತ್ಥ ಅವತ್ತಮಾನೋ ಅಲಜ್ಜೀ, ದಣ್ಡಕಮ್ಮಾರಹೋ ಚ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

೩೫. ಪಾಳಿಯಂ ¶ ಅನುತ್ತರಂ ವಿಮುತ್ತಿಂ ಅನುಪಾಪುಣಾಥಾತಿ ‘‘ಖೀಣಾಸವಾ ಮಯಂ, ಕಿಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಧಾನೇನಾ’’ತಿ ವಾಸನಾದೋಸೇನ ವೋಸಾನಂ ಅನಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪನ್ತೇಸು ಸೇನಾಸನೇಸು ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಯಾವ ವೀತಿನಾಮನತ್ಥಂ, ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಞ್ಞೇಸಮ್ಪಿ ದಿಟ್ಠಾನುಗತಿಸಮಾಪಜ್ಜನತ್ಥಞ್ಚ ಓವದತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೩೬. ಇದಂ ನೇಸಂ ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮನ್ತಿ ತೇಸಂ ತಿಂಸಜನಾನಂ ಏಕತೋ ಅಭಿಸಮಯಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮಂ. ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ತೇಸಂ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಪುಬ್ಬಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇಸು ಸದ್ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಸರಣಗಮನದಾನಸೀಲಸಮಾಧಿವಿಪಸ್ಸನಾಸಮಾಯೋಗವಸೇನ ಬಹುಂ ವಿವಟ್ಟೂಪನಿಸ್ಸಯಂ ಕುಸಲಂ ಅತ್ಥೇವಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಇತರಥಾ ಹಿ ತದಹೇವ ಪಟಿವೇಧೋ, ಏಹಿಭಿಕ್ಖುಭಾವಾದಿವಿಸೇಸೋ ಚ ನ ಸಮ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯ.

ಭದ್ದವಗ್ಗಿಯಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೩೭-೩೮. ಪಾಳಿಯಂ ¶ ಅಗರೂತಿ ಭಾರಿಯಂ ನ ಸಿಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಉಭಿನ್ನಂ ಸಜೋತಿಭೂತಾನನ್ತಿ ಉಭೋಸು ಸಜೋತಿಭೂತೇಸು. ಪತ್ತೇ ಪಕ್ಖಿಪೀತಿ ತಂ ನಾಗಂ ನಿಹತತೇಜಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯ ಸನ್ತಪ್ಪೇತ್ವಾ ಸರಣಸೀಲಾನಿ ದತ್ವಾ ಸಕಲರತ್ತಿಂ ಭಗವನ್ತಂ ಪಯಿರುಪಾಸಿತ್ವಾ ಠಿತಂ ಜಟಿಲಾನಂ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಪತ್ತೇ ಪಕ್ಖಿಪಿ, ನ ಅಹಿತುಣ್ಡಿಕೋ ವಿಯ ಬಲಕ್ಕಾರೇನಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಯತ್ರ ಹಿ ನಾಮಾತಿ ಯೋ ನಾಮ.

೩೯. ಅಜ್ಜಣ್ಹೋತಿ ಅಜ್ಜ ಏಕದಿವಸಂ. ಅಗ್ಗಿಸಾಲಮ್ಹೀತಿ ಅಗ್ಯಾಗಾರೇ. ಸುಮನಾನಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಮನಸಾ ಸದಿಸೋ ಮನೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಸುಮನಮನಸೋ. ಅಧಿಚಿತ್ತೋತಿ ಮಹಾಕರುಣಾದೀಹಿ ಅಧಿಚಿತ್ತೋ. ಉದಿಚ್ಛರೇತಿ ಉಲ್ಲೋಕೇಸುಂ, ಪರಿವಾರೇಸುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅನೇಕವಣ್ಣಾ ಅಚ್ಚಿಯೋತಿ ಛಬ್ಬಣ್ಣರಂಸಿಯೋ ವುತ್ತಾ. ಅಹಂ ತೇ ಧುವಭತ್ತೇನ ಪಟಿಮಾನನಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸೇಸೋ.

೪೦. ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಾಯ ¶ ರತ್ತಿಯಾತಿ ಪರಿಕ್ಖೀಣಾಯ ರತ್ತಿಯಾ, ಮಜ್ಝರತ್ತಿಸಮಯೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಭಿಕ್ಕನ್ತವಣ್ಣಾತಿ ಅಭಿರೂಪಚ್ಛವಿವಣ್ಣಾ. ಕೇವಲಕಪ್ಪನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಕೇವಲ-ಸದ್ದಸ್ಸ ಅನವಸೇಸತ್ಥೋ, ಕಪ್ಪ-ಸದ್ದಸ್ಸ ಸಮನ್ತಭಾವೋ, ತಸ್ಮಾ ಅನವಸೇಸಂ ಸಮನ್ತತೋ ವನಸಣ್ಡನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಚತುದ್ದಿಸಾತಿ ಚತೂಸು ದಿಸಾಸು. ಯತ್ರ ಹಿ ನಾಮಾತಿ ಯಂ ನಾಮ.

೪೩. ಅಙ್ಗಮಗಧಾತಿ ಅಙ್ಗಮಗಧರಟ್ಠವಾಸಿನೋ. ಇದ್ಧಿಪಾಟಿಹಾರಿಯನ್ತಿ ಅಭಿಞ್ಞಿದ್ಧಿಯೇವ ಪಟಿಪಕ್ಖಾನಂ ತಿತ್ಥಿಯಾನಂ, ವೇನೇಯ್ಯಸತ್ತಗತದೋಸಾನಞ್ಚ ಹರಣತೋ ಅಪನಯನತೋ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ, ತಂ ತಂ ವಾ ಸತ್ತಹಿತಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಹರಿತಬ್ಬಂ ಪವತ್ತೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಪಟಿಹಾರಿಯಂ, ತದೇವ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ. ಇದ್ಧಿ ಏವ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಇದ್ಧಿಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ.

೪೪. ಪಂಸುಕೂಲಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಹೋತೀತಿ ಪುಣ್ಣಾಯ ದಾಸಿಯಾ ಸರೀರಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಛಡ್ಡಿತಂ ಸಾಣಮಯಂ ಕಿಮಿಕುಲಾಕುಲಂ ಪರಿಯೇಸನವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಹೋತಿ, ಯಂ ಭಗವಾ ಭೂಮಿಂ ಕಮ್ಪೇನ್ತೋ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರಸ್ಸ ಅದಾಸಿ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ವದನ್ತಿ. ಕತ್ಥ ನು ಖೋತಿಆದಿಪರಿವಿತಕ್ಕೋ ಜಟಿಲಾನಂ ವಿವಿಧಪಾಟಿಹಾರಿಯದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಕತೋ. ಪಾಣಿನಾ ಖಣನ್ತೋ ವಿಯ ಇದ್ಧಿಯಾ ಮತ್ತಿಕಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ದಿನ್ನತ್ತಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪಾಣಿನಾ ಪೋಕ್ಖರಣಿಂ ಖಣಿತ್ವಾ’’ತಿ.

೪೬. ಫಾಲಿಯನ್ತು, ಕಸ್ಸಪ, ಕಟ್ಠಾನೀತಿ ಉರುವೇಲಕಸ್ಸಪೇನ ನಿವೇದಿತೇ ಏವಮವೋಚಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಏವಂ ಸೇಸೇಸುಪಿ.

೪೯. ಅನ್ತರಟ್ಠಕಾಸು ¶ ಹಿಮಪಾತಸಮಯೇತಿ ಏತ್ಥ ಮಾಘಮಾಸಸ್ಸ ಅವಸಾನೇ ಚತಸ್ಸೋ, ಫಗ್ಗುಣಮಾಸಸ್ಸ ಆದಿಮ್ಹಿ ಚತಸ್ಸೋತಿ ಏವಂ ಉಭಿನ್ನಂ ಮಾಸಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಅಟ್ಠರತ್ತಿಯೋ ಅನ್ತರಟ್ಠಕಾ ನಾಮ. ತಾಸು ಅನ್ತರಟ್ಠಕಾಸು ರತ್ತೀಸು ಹಿಮಪಾತಕಾಲೇ. ಉಮ್ಮುಜ್ಜನನಿಮುಜ್ಜನಮ್ಪಿ ಸಹಸಾ ತದುಭಯಕರಣವಸೇನ ವುತ್ತಂ.

೫೦. ಉದಕವಾಹಕೋತಿ ಉದಕೋಘೋ. ರೇಣುಹತಾಯಾತಿ ರಜೋಕಿಣ್ಣಾಯ, ಅತಿನ್ತಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ನಾವಾಯಾತಿ ಕುಲ್ಲೇನ. ಇದಂ ನು ತ್ವಂ ಮಹಾಸಮಣಾತಿ ಇಧ ನು ತ್ವಂ. ಧ-ಕಾರಸ್ಸ ದ-ಕಾರಂ, ಅನುಸಾರಞ್ಚ ಕತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ನೂ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಏಕಮಿದಾಹ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ದೀ. ನಿ. ೧.೧೬೫, ೨೬೫) ವಿಯ. ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ತ್ವಂ ನು ಖೋ ಠಿತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ. ಅಯಮಹಮಸ್ಮೀತಿ ಅಯಮಹಂ ಇಧ ಠಿತೋಸ್ಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೫೧. ಚಿರಪಟಿಕಾತಿ ¶ ಚಿರಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ. ಕೇಸಮಿಸ್ಸಂ ಸಬ್ಬಂ ಪರಿಕ್ಖಾರಂ ಉದಕೇ ಪವಾಹೇತ್ವಾತಿಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಅರಣಿಕಮಣ್ಡಲುಆದಿಕಾ ತಾಪಸಪರಿಕ್ಖಾರಾ ಖಾರೀ ನಾಮ, ತಂಹರಣಕಕಾಜಂ ಖಾರಿಕಾಜಂ ನಾಮ. ಅಗ್ಗಿಹುತಮಿಸ್ಸನ್ತಿ ಅಗ್ಗಿಪೂಜೋಪಕರಣಸಹಿತಂ.

೫೨-೩. ಉಪಸಗ್ಗೋತಿ ಉಪದ್ದವೋ. ‘‘ಅಡ್ಢುಡ್ಢಾನಿ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಸಹಸ್ಸಾನೀ’’ತಿ ಇದಂ ನಾಗದಮನಾದೀನಿ ಪನ್ನರಸ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಾನಿ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ವುತ್ತಂ ಅಪ್ಪಕಮಧಿಕಂ ಗಣನೂಪಗಂ ನ ಹೋತೀತಿ.

೫೪. ಗಯಾಯನ್ತಿ ಗಯಾನಾಮಿಕಾಯ ನದಿಯಾ ಅದೂರಭವತ್ತಾ ಗಾಮೋ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗವಸೇನ ಗಯಾ ನಾಮ ಜಾತೋ, ತಸ್ಸಂ. ಗಯಾಸೀಸೇತಿ ಏವಂನಾಮಕೇ ಪಿಟ್ಠಿಪಾಸಾಣೇ.

‘‘ಯಮಿದಂ ಚಕ್ಖುಸಮ್ಫಸ್ಸಪಚ್ಚಯಾ…ಪೇ… ಸುಖಂ ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣವೀಥಿಚಿತ್ತೇಸು ಸೋಮನಸ್ಸದೋಮನಸ್ಸಉಪೇಕ್ಖಾವೇದನಾಮುಖೇನ ಸೇಸಾರೂಪಕ್ಖನ್ಧಾನಮ್ಪಿ ಆದಿತ್ತತಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸೇಸುಪಿ. ಮನೋತಿ ಭವಙ್ಗಚಿತ್ತಂ ಮನೋದ್ವಾರಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ. ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣನ್ತಿ ಮನೋದ್ವಾರವೀಥಿಪಅಯಾಪನ್ನಮೇವ ಗಹಿತಂ.

ಉರುವೇಲಪಾಟಿಹಾರಿಯಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೫೫. ಯಞ್ಞಾ ¶ ಅಭಿವದನ್ತೀತಿ ಯಾಗಹೇತು ಇಜ್ಝನ್ತೀತಿ ವದನ್ತಿ. ಉಪಧೀಸೂತಿ ಏತ್ಥ ದುಕ್ಖಸುಖಾದೀನಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಟ್ಠೇನ ಚತ್ತಾರೋ ಉಪಧೀ ಕಾಮಖನ್ಧಕಿಲೇಸಅಭಿಸಙ್ಖಾರೂಪಧೀನಂ ವಸೇನ. ತೇಸು ಖನ್ಧೂಪಧಿ ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಖನ್ಧೂಪಧೀಸು ಮಲನ್ತಿ ಞತ್ವಾ’’ತಿ. ಯಞ್ಞಾತಿ ಯಞ್ಞಹೇತು. ಯಿಟ್ಠೇತಿ ಮಹಾಯಾಗೇ. ಹುತೇತಿ ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ಕತ್ತಬ್ಬೇ ಅಗ್ಗಿಪರಿಚರಣೇ. ಕಿಂ ವಕ್ಖಾಮೀತಿ ಕಥಂ ವಕ್ಖಾಮಿ.

೫೭-೮. ಆಸೀಸನಾತಿ ಮನೋರಥಾ. ಸಿಙ್ಗೀಸುವಣ್ಣನಿಕ್ಖೇನಾತಿ ಸಿಙ್ಗೀಸುವಣ್ಣಸ್ಸ ರಾಸಿನಾ. ಸುವಣ್ಣೇಸು ಹಿ ಯುತ್ತಿಕತಂ ಹೀನಂ. ತತೋ ರಸವಿದ್ಧಂ ಸೇಟ್ಠಂ, ತತೋ ಆಕರುಪ್ಪನ್ನಂ ಸೇಟ್ಠಂ, ತತೋ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ದಿಬ್ಬಸುವಣ್ಣಂ ಸೇಟ್ಠಂ ¶ , ತತ್ರಾಪಿ ಚಾಮೀಕರಂ, ತತೋ ಸಾತಕುಮ್ಭಂ, ತತೋ ಜಮ್ಬುನದಂ, ತತೋಪಿ ಸಿಙ್ಗೀಸುವಣ್ಣಂ ಸೇಟ್ಠಂ. ತಸ್ಸ ನಿಕ್ಖಂ ನಾಮ ಪಞ್ಚಸುವಣ್ಣಪರಿಮಾಣಂ. ಅಟ್ಠಸುವಣ್ಣಾದಿಭೇದಂ ಅನೇಕವಿಧಮ್ಪಿ ವದನ್ತಿ. ದಸಸು ಅರಿಯವಾಸೇಸೂತಿ –

‘‘ಇಧ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಪಞ್ಚಙ್ಗವಿಪ್ಪಹೀನೋ ಹೋತಿ ಛಳಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತೋ ಏಕಾರಕ್ಖೋ ಚತುರಾಪಸ್ಸೇನೋ ಪಣುನ್ನಪಚ್ಚೇಕಸಚ್ಚೋ ಸಮವಯಸಟ್ಠೇಸನೋ ಅನಾವಿಲಸಙ್ಕಪ್ಪೋ ಪಸ್ಸದ್ಧಕಾಯಸಙ್ಖಾರೋ ಸುವಿಮುತ್ತಚಿತ್ತೋ ಸುವಿಮುತ್ತಪಞ್ಞೋ’’ತಿ (ದೀ. ನಿ. ೩.೩೪೮, ೩೬೦; ಅ. ನಿ. ೧೦.೧೯) –

ಏವಮಾಗತೇಸು ದಸಸು ಅರಿಯವಾಸೇಸು. ತತ್ಥ ಪಞ್ಚಙ್ಗವಿಪ್ಪಹೀನೋತಿ ಪಞ್ಚನೀವರಣೇಹಿ ವಿಪ್ಪಯುತ್ತತಾ ವುತ್ತಾ. ಛಳಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತೋತಿ ಇಟ್ಠಾದೀಸು ಛಸು ಆರಮ್ಮಣೇಸು ಸೋಮನಸ್ಸಿತಾದಿಪಟಿಪಕ್ಖಾ ಛಳಙ್ಗುಪೇಕ್ಖಾ ವುತ್ತಾ. ಏಕಾರಕ್ಖೋತಿ ಉಪಟ್ಠಿತಸತಿತಾ. ಸಙ್ಖಾಯಸೇವನಾ ಅಧಿವಾಸನಾ ಪರಿವಜ್ಜನಾ ವಿನೋದನಾಸಙ್ಖಾತಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅಪಸ್ಸೇನಾ ನಿಸ್ಸಯಾ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಚತುರಾಪಸ್ಸೇನೋ, ಏತೇನ ಚ ತೇ ನಿಸ್ಸಯಾ ದಸ್ಸಿತಾ. ಪಣುನ್ನಾನಿ ಅಪನೀತಾನಿ ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕೇಹಿ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಗಹಿತಾನಿ ದಿಟ್ಠಿಸಚ್ಚಾನಿ ಯಸ್ಸ, ಸೋ ಪಣುನ್ನಪಚ್ಚೇಕಸಚ್ಚೋ, ತೇನ ಲೋಕಿಯಞಾಣೇನ ದಿಟ್ಠಿಪ್ಪಹಾನಂ ವುತ್ತಂ. ಕಾಮೇಸನಾ ಭವೇಸನಾಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೇಸನಾಸಙ್ಖಾತಾ ಏಸನಾ ಸಮ್ಮದೇವ ಅವಯಾ ಅನೂನಾ ಸಟ್ಠಾ ನಿಸಟ್ಠಾ ಅನೇನಾತಿ ಸಮವಯಸಟ್ಠೇಸನೋ. ಏತೇನ ತಿಣ್ಣಂ ಏಸನಾನಂ ಅಭಾವೋ ವುತ್ತೋ. ‘‘ಅನಾವಿಲಸಙ್ಕಪ್ಪೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಕಾಮವಿತಕ್ಕಾದೀಹಿ ಅನಾವಿಲಚಿತ್ತತಾ. ‘‘ಪಸ್ಸದ್ಧಕಾಯಸಙ್ಖಾರೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಸಮಾಯೋಗೇನ ವಿಗತದರಥತಾ ವುತ್ತಾ. ‘‘ಸುವಿಮುತ್ತಚಿತ್ತೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಮಗ್ಗೋ. ‘‘ಸುವಿಮುತ್ತಪಞ್ಞೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣಮುಖೇನ ಫಲಞಾಣಂ ವುತ್ತಂ. ಏತೇ ಹಿ ಅರಿಯಾ ವಸನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಅರಿಯವಾಸಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ ¶ . ತೇ ಪನ ವಾಸಾ ವುತ್ಥಾ ವಸಿತಾ ಸಮ್ಪಾದಿತಾ ಯೇನ, ಸೋ ವುತ್ಥವಾಸೋ, ಭಗವಾ. ದಸಬಲೋತಿ ದಸಹಿ ಕಾಯಬಲೇಹಿ, ಞಾಣಬಲೇಹಿ ಚ ಉಪೇತೋ. ಯಾನಿ ಹೇತಾನಿ –

‘‘ಕಾಳಾವಕಞ್ಚ ಗಙ್ಗೇಯ್ಯಂ, ಪಣ್ಡರಂ ತಮ್ಬಪಿಙ್ಗಲಂ;

ಗನ್ಧಮಙ್ಗಲಹೇಮಞ್ಚ, ಉಪೋಸಥಛದ್ದನ್ತಿಮೇ ದಸಾ’’ತಿ. (ಮ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೪೮; ಸಂ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨.೨೨; ಅ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೩.೧೦.೨೧; ವಿಭ. ಅಟ್ಠ. ೭೬೦; ಉದಾ. ಅಟ್ಠ. ೭೫; ಬು. ವ. ಅಟ್ಠ. ೧.೩೯; ಚೂಳನಿ. ಅಟ್ಠ. ೮೧; ಪಟಿ. ಮ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨.೪೪) –

ಏವಂ ¶ ವುತ್ತಾನಿ ದಸಹತ್ಥಿಕುಲಾನಿ ಪುರಿಮಪುರಿಮತೋ ದಸಬಲಗುಣೋಪೇತಾನಿ, ತೇಸು ಸಬ್ಬಜೇಟ್ಠಾನಂ ದಸನ್ನಂ ಛದ್ದನ್ತಾನಂ ಬಲಾನಿ ಭಗವತೋ ಕಾಯಸ್ಸ ದಸಬಲಾನಿ ನಾಮ. ತಞ್ಚ ಕಾಳಾವಕಸಙ್ಖಾತಾನಂ ಪಕತಿಹತ್ಥೀನಂ ಕೋಟಿಸಹಸ್ಸಸ್ಸ, ಮಜ್ಝಿಮಪುರಿಸಾನಂ ಪನ ದಸನ್ನಂ ಕೋಟಿಸಹಸ್ಸಾನಞ್ಚ ಬಲಂ ಹೋತಿ, ತಂ ‘‘ನಾರಾಯನಸಙ್ಘಾತಬಲ’’ನ್ತಿಪಿ ವುಚ್ಚತಿ.

ಯಾನಿ ಪನೇತಾನಿ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಇಧ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ತಥಾಗತೋ ಠಾನಞ್ಚ ಠಾನತೋ ಅಟ್ಠಾನಞ್ಚ ಅಟ್ಠಾನತೋ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಮ. ನಿ. ೧.೧೪೮; ಅ. ನಿ. ೧೦.೨೧; ವಿಭ. ೭೬೦; ಪಟಿ. ಮ. ೨.೪೪) ವುತ್ತಾನಿ ಠಾನಾಠಾನಞಾಣಬಲಂ, ಕಮ್ಮವಿಪಾಕಞಾಣಬಲಂ, ಸಬ್ಬತ್ಥಗಾಮಿನಿಪಟಿಪದಾಞಾಣಬಲಂ, ಅನೇಕಧಾತುನಾನಾಧಾತುಲೋಕಞಾಣಬಲಂ, ಸತ್ತಾನಂ ನಾನಾಧಿಮುತ್ತಿಕತಾಞಾಣಬಲಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಪರೋಪರಿಯತ್ತಞಾಣಬಲಂ, ಝಾನವಿಮೋಕ್ಖಸಮಾಧಿಸಮಾಪತ್ತೀನಂ ಸಂಕಿಲೇಸವೋದಾನವುಟ್ಠಾನಞಾಣಬಲಂ, ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಞಾಣಬಲಂ, ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಞಾಣಬಲಂ, ಆಸವಕ್ಖಯಞಾಣಬಲನ್ತಿ ದಸಬಲಞಾಣಾನಿ, ಇಮಾನಿ ಭಗವತೋ ದಸಬಲಾನಿ ನಾಮ. ದಸಹಿ ಅಸೇಕ್ಖೇಹಿ ಅಙ್ಗೇಹೀತಿ ಅರಹತ್ತಫಲಸಮ್ಪಯುತ್ತೇಹಿ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಅಸೇಕ್ಖಾ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ…ಪೇ… ಅಸೇಕ್ಖೋ ಸಮ್ಮಾಸಮಾಧಿ, ಅಸೇಕ್ಖಂ ಸಮ್ಮಾಞಾಣಂ, ಅಸೇಕ್ಖಾ ಸಮ್ಮಾವಿಮುತ್ತೀ’’ತಿ (ದೀ. ನಿ. ೩.೩೪೮, ೩೬೦) ಏವಂ ವುತ್ತೇಹಿ ದಸಹಿ ಅಸೇಕ್ಖಧಮ್ಮೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ. ಏತ್ಥ ಚ ದಸ್ಸನಟ್ಠೇನ ವುತ್ತಾ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ಏವ ಜಾನನಟ್ಠೇನ ಸಮ್ಮಾಞಾಣನ್ತಿಪಿ ವುತ್ತಾ, ವುತ್ತಾವಸೇಸಾ ಪನ ಫಲಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಸಬ್ಬೇ ಫಸ್ಸಾದಿಧಮ್ಮಾ ಸಮ್ಮಾವಿಮುತ್ತೀತಿ ವುತ್ತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಬಿಮ್ಬಿಸಾರಸಮಾಗಮಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಸಾರಿಪುತ್ತಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಪಬ್ಬಜ್ಜಾಕಥಾವಣ್ಣನಾ

೬೦. ಸಾರೀಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯಾ ¶ ಪುತ್ತೋ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ. ಮೋಗ್ಗಲೀಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯಾ ಪುತ್ತೋ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ. ಛನ್ನಪರಿಬ್ಬಾಜಕಸ್ಸಾತಿ ಸೇತವತ್ಥೇನ ಹಿರಿಕೋಪೀನಂ ಛಾದೇತ್ವಾ ವಿಚರಣಕಪರಿಬ್ಬಾಜಕಸ್ಸ, ತೇನ ‘‘ನಾಯಂ ನಗ್ಗಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ’’ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಉಪಞ್ಞಾತ’’ನ್ತಿ ಇಮಸ್ಸ ವಿವರಣಂ ಞಾತೋ ಚೇವಾತಿ. ‘‘ಮಗ್ಗ’’ನ್ತಿ ಇಮಸ್ಸ ವಿವರಣಂ ಉಪಗತೋ ಚ ಮಗ್ಗೋತಿ. ತೇನ ಚ ಉಪಞ್ಞಾತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಞಾತ-ಸದ್ದೋ ಞಾಣಪರಿಯಾಯೋ. ಮಗ್ಗನ್ತಿ ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸೇನ ಮಗ್ಗೋವ ವುತ್ತೋ. ಉಪಸದ್ದೋ ಚ ಉಪಗಮನತ್ಥೋ ಮಗ್ಗಸದ್ದೇನಪಿ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯಸ್ಮಾ ¶ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ಅನುಬನ್ಧನಂ ನಾಮ ಅತ್ಥಿಕೇಹಿ ಉಪಞ್ಞಾತಂ ಉಪಗತಞಾಣಞ್ಚೇವ ಹೋತಿ, ತೇಹಿ ಉಪಗತೋ ಪಟಿಪನ್ನೋ ಮಗ್ಗೋ ಚ, ತಸ್ಮಾ ಯಂನೂನಾಹಂ ಅನುಬನ್ಧೇಯ್ಯನ್ತಿ. ಉಪಞ್ಞಾತಂ ನಿಬ್ಬಾನನ್ತಿ ಉಪಪತ್ತಿಯಾ ಅನುಮಾನೇನ ಞಾತಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ. ‘‘ಮಗ್ಗ’’ನ್ತಿ ಇಮಸ್ಸ ವಿವರಣಂ ಮಗ್ಗನ್ತೋತಿ, ಅನುಮಾನೇನ ಞಾತಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖತೋ ದಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ಗವೇಸನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

ನಿರೋಧೋ ಚ ನಿರೋಧೂಪಾಯೋ ಚ ಏಕಸೇಸೇನ ನಿರೋಧೋತಿ ವುತ್ತೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅಥ ವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ಪಟಿಪಾದೇನ್ತೋತಿ ನಿಗಮೇನ್ತೋ.

ಇತೋ ಉತ್ತರೀತಿ ಇತೋ ಮಯಾ ಲದ್ಧಸೋತಾಪತ್ತಿತೋ ಉತ್ತರಿ ಇತರಮಗ್ಗತ್ತಯಂ ಯದಿಪಿ ನತ್ಥಿ, ತಥಾಪಿ ಏಸೋ ಏವ ಮಯಾ ಗವೇಸಿತೋ ನಿಬ್ಬಾನಧಮ್ಮೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

೬೨-೩. ತದಾರಮ್ಮಣಾಯಾತಿ ನಿಬ್ಬಾನಾರಮ್ಮಣಾಯ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲವಿಮುತ್ತಿಯಾ. ತೇಸಂ ಆಯಸ್ಮನ್ತಾನನ್ತಿ ಸಪರಿಸಾನಂ ತೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಪರಿಸಾನಂ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಖಣೇ ಭಗವತೋ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ, ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ ಪನ ಅತ್ತನೋ ಞಾಣಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಮಹನ್ತತಾಯ ಕತಿಪಾಹಚ್ಚಯೇನ. ತೇನಾಹ ‘‘ಏವ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಉಸೂಯನಕಿರಿಯಾಯ ಕಮ್ಮಭಾವಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಉಪಯೋಗತ್ಥೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

ಸಾರಿಪುತ್ತಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಪಬ್ಬಜ್ಜಾಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೬೪. ವಜ್ಜಾವಜ್ಜನ್ತಿ ಖುದ್ದಕಂ, ಮಹನ್ತಞ್ಚ ವಜ್ಜಂ. ಉತ್ತಿಟ್ಠಪತ್ತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಉತ್ತಿಟ್ಠಂ ನಾಮ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಣಂ ವುಚ್ಚತಿ ‘‘ಉತ್ತಿಟ್ಠೇ ನಪ್ಪಮಜ್ಜೇಯ್ಯಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಧ. ಪ. ೧೬೮) ವಿಯ. ಉತ್ತಿಟ್ಠತ್ಥಾಯ ¶ ಗಹಿತಂ ಪತ್ತಂ ಉತ್ತಿಟ್ಠಪತ್ತಂ, ತೇನಾಹ ‘‘ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಣಕಪತ್ತ’’ನ್ತಿ. ತಸ್ಸ ಉಪನಾಮೇ ಕೋ ದೋಸೋತಿ ಆಹ ‘‘ತಸ್ಮಿಂ ಹೀ’’ತಿಆದಿ. ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಏತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಏತೇ ಭುಞ್ಜನ್ತೀತಿ ಉತ್ತಿಟ್ಠಪತ್ತೇ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಸಞ್ಞಿನೋ, ತಸ್ಮಾ ಉತ್ತಿಟ್ಠಪತ್ತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಉತ್ತಿಟ್ಠ-ಸದ್ದೇನೇವ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಸಞ್ಞಾಯ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠತಾಪಿ ಗಮ್ಮತೀತಿ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಸದ್ದೇನ ಸಮಾನತ್ಥೋ ಉತ್ತಿಟ್ಠಸದ್ದೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ‘‘ಉತ್ತಿಟ್ಠಾ’’ತಿ ತ್ವಾಪಚ್ಚಯನ್ತೋಪಿ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ’’ತಿ. ಉಪಜ್ಝಾಯಂ ಗಹೇತುನ್ತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯತ್ತಂ ¶ ಮನಸಾ ಗಹೇತುಂ, ಯಾಚನವಚನೇನ ತಸ್ಸ ಅನುಮತಿಂ ಗಹೇತುನ್ತಿ ವಾ ಅತ್ಥೋ.

೬೫. ಪತಿಸ್ಸಯನಂ ಪತಿಸ್ಸೋ, ಗರುಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವತ್ತನಭಾವೋ, ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಗಾರವನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಹ ಪತಿಸ್ಸೇನ ಸಪ್ಪತಿಸ್ಸೋ, ಪರಂ ಜೇಟ್ಠಂ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಸೋವಾದೇ ವತ್ತನತಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತೇನಾಹ ‘‘ಜೇಟ್ಠಕಭಾವಞ್ಚ ಉಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ’’ತಿ. ಸಾಹೂತಿ ಸಾಧು ಸುನ್ದರಂ. ಲಹೂತಿ ಅಗರು, ಸುಭರತಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಓಪಾಯಿಕನ್ತಿ ಉಪಾಯಪಟಿಸಂಯುತ್ತಂ, ಏವಂ ಪಟಿಪಜ್ಜನಂ ನಿತ್ಥರಣೂಪಾಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪತಿರೂಪನ್ತಿ ಸಾಮೀಚಿಕಮ್ಮಮಿದನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಾಸಾದಿಕೇನಾತಿ ಪಸಾದಾವಹೇನ ಕಾಯವಚೀಪಯೋಗೇನ ಸಮ್ಪಾದೇಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಾಯೇನಾತಿ ಏತದತ್ಥವಿಞ್ಞಾಪಕಂ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾದಿಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಕಾಯೇನ ವಿಞ್ಞಾಪೇತಿ. ಸಾಧೂತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಂ ಸನ್ಧಾಯಾತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯೇನ ‘‘ಸಾಹೂ’’ತಿಆದೀಸು ವುತ್ತೇಸು ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಸ್ಸ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಂ ವಚನಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಕಾಯೇನ ವಿಞ್ಞಾಪೇತೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಆಯಾಚನದಾನಮತ್ತೇನಾತಿ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಸ್ಸ ಪಠಮಂ ಆಯಾಚನಮತ್ತೇನ, ತತೋ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಚ ‘‘ಸಾಹೂ’’ತಿಆದಿನಾ ವಚನಮತ್ತೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೬೬. ಅಸ್ಸಾತಿ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಸ್ಸ. ದ್ವೇ ಚೀವರಾನೀತಿ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಂ, ಸಙ್ಘಾಟಿಞ್ಚ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ. ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾತಿ ‘‘ನ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಭಣಮಾನಸ್ಸಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ನ-ಕಾರತೋ ಪಟ್ಠಾಯ, ತೇನ ‘‘ನಾತಿದೂರೇ’’ತಿಆದೀಸು ನ-ಕಾರಪಟಿಸಿದ್ಧೇಸು ಆಪತ್ತಿ ನತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸಬ್ಬತ್ಥ ದುಕ್ಕಟಾಪತ್ತೀತಿ ಆಪದಾಉಮ್ಮತ್ತಖಿತ್ತಚಿತ್ತವೇದನಟ್ಟತಾದೀಹಿ ವಿನಾ ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾಪಿ ವದನ್ತಸ್ಸ ಗಿಲಾನಸ್ಸಪಿ ದುಕ್ಕಟಮೇವ. ಆಪದಾಸು ಹಿ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಕಥಾ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಏವಮಞ್ಞೇಸುಪಿ ನ-ಕಾರಪಟಿಸಿದ್ಧೇಸು ಈದಿಸೇಸು, ಇತರೇಸು ಪನ ಗಿಲಾನೋಪಿ ನ ಮುಚ್ಚತಿ. ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಹೇಟ್ಠಾಪೀಠಂ ವಾ ಪರಾಮಸಿತ್ವಾ’’ತಿ ಇದಂ ಪುಬ್ಬೇ ತತ್ಥ ಠಪಿತಪತ್ತಾದಿನಾ ಅಸಙ್ಘಟ್ಟನತ್ಥಾಯ ವುತ್ತಂ, ಚಕ್ಖುನಾ ಓಲೋಕೇತ್ವಾಪಿ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಅಭಾವಂ ಞತ್ವಾಪಿ ಠಪೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ ಏವ. ಆಪತ್ತಿಯಾ ಆಸನ್ನನ್ತಿ ಆಪತ್ತಿಕರಣಮೇವ.

ಗಾಮೇತಿ ಅನ್ತೋಗಾಮೇ ತಾದಿಸೇ ಮಣ್ಡಪಾದಿಮ್ಹಿ. ಅನ್ತರಘರೇತಿ ಅನ್ತೋಗೇಹೇ. ಪಟಿಕ್ಕಮನೇತಿ ಆಸನಸಾಲಾಯಂ. ಧೋತವಾಲಿಕಾಯಾತಿ ಉದಕೇನ ಗತಟ್ಠಾನೇ ನಿರಜಾಯ ಪರಿಸುದ್ಧವಾಲಿಕಾಯ. ನಿದ್ಧೂಮೇತಿ ಜನ್ತಾಘರೇ ಜಲಿಯಮಾನಅಗ್ಗಿಧೂಮರಹಿತೇ. ಜನ್ತಾಘರಞ್ಹಿ ನಾಮ ಹಿಮಪಾತಬಹುಲೇಸು ದೇಸೇಸು ತಪ್ಪಚ್ಚಯರೋಗಪೀಳಾದಿನಿವಾರಣತ್ಥಂ ¶ ¶ ಸರೀರಸೇದಾಪನಟ್ಠಾನಂ. ತತ್ಥ ಕಿರ ಅನ್ಧಕಾರಪಟಿಚ್ಛನ್ನತಾಯ ಬಹೂಪಿ ಏಕತೋ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಚೀವರಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿತಾಪಪರಿಹಾರಾಯ ಮತ್ತಿಕಾಯ ಮುಖಂ ಲಿಮ್ಪಿತ್ವಾ ಸರೀರಂ ಯಾವದತ್ಥಂ ಸೇದೇತ್ವಾ ಚುಣ್ಣಾದೀಹಿ ಉಬ್ಬಟ್ಟೇತ್ವಾ ನಹಾಯನ್ತಿ. ತೇನೇವ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಚುಣ್ಣಂ ಸನ್ನೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ಉಲ್ಲೋಕನ್ತಿ ಉದ್ಧಂ ಓಲೋಕನಟ್ಠಾನಂ. ಉಪರಿಭಾಗನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಅಞ್ಞತ್ಥ ನೇತಬ್ಬೋತಿ ಯತ್ಥ ವಿಹರತೋ ಸಾಸನೇ ಅನಭಿರತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಾ, ತತೋ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತಾದಿಸಮ್ಪತ್ತಿಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ನೇತಬ್ಬೋ. ವಿಸಭಾಗಪುಗ್ಗಲಾನನ್ತಿ ಲಜ್ಜಿನೋ ವಾ ಅಲಜ್ಜಿನೋ ವಾ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಅವಡ್ಢಿಕಾಮೇ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಸಚೇ ಪನ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಅಲಜ್ಜೀ ಓವಾದಮ್ಪಿ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಲಜ್ಜಿನೋ ಚ ಏತಸ್ಸ ವಿಸಭಾಗಾ ಹೋನ್ತಿ, ತತ್ಥ ಉಪಜ್ಝಾಯಂ ವಿಹಾಯ ಲಜ್ಜೀಹೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಆಮಿಸಾದಿಪರಿಭೋಗೋ ಕಾತಬ್ಬೋ. ಉಪಜ್ಝಾಯಾದಿಭಾವೋ ಹೇತ್ಥ ನ ಪಮಾಣನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಪರಿವೇಣಂ ಗನ್ತ್ವಾತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಪರಿವೇಣಂ ಗನ್ತ್ವಾ. ‘‘ನ ಸುಸಾನ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಉಪಲಕ್ಖಣಂ, ಉಪಚಾರಸೀಮತೋ ಬಹಿ ಗನ್ತುಕಾಮೇನ ಅನಾಪುಚ್ಛಾ ಗನ್ತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ.

ಉಪಜ್ಝಾಯವತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೬೭. ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕವತ್ತಕಥಾಯಂ ಸಙ್ಗಹೇತಬ್ಬೋ ಅನುಗ್ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿಆದೀಸು ಅನಾದರಿಯಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಧಮ್ಮಾಮಿಸೇಹಿ ಅಸಙ್ಗಣ್ಹನ್ತಾನಂ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾನಂ ದುಕ್ಕಟಂ ವತ್ತಭೇದತ್ತಾ. ತೇನೇವ ಪರಿವಾರೇಪಿ ‘‘ನದೇನ್ತೋ ಆಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ (ಪರಿ. ೩೨೨) ವುತ್ತಂ. ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ.

ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕವತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೬೮. ನಸಮ್ಮಾವತ್ತನಾದಿಕಥಾಯಂ ವತ್ತಂ ನ ಪೂರೇಯ್ಯಾತಿ ‘‘ವತ್ತಕರಣಕಾಲೋ’’ತಿ ವತ್ಥುವಿಜಾನನವಸೇನ ಞತ್ವಾ ಮಾನಕೋಸಜ್ಜಾದಿವಸೇನ ವಾ ಉಪಜ್ಝಾಯಾದೀಸು ¶ ಅನಾದರೇನ ವಾ ‘‘ಅಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಅಜಾನನತಾಯ ವಾ ನ ಕರೇಯ್ಯ, ದುಕ್ಕಟಮೇವ. ಅಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಅಸತಿಯಾತಿಆದೀಹಿ ಚ ಅಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಪನ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಸಬ್ಬಾನಿ ಹಿ ವತ್ತಾನಿ ಸೇಖಿಯಾನೇವ, ತಸ್ಮಾ ಸೇಖಿಯೇಸು ವುತ್ತನಯೇನೇವೇತ್ಥ ಸಬ್ಬೋಪಿ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಗೇಹಸ್ಸಿತಪೇಮನ್ತಿ ಮೇತ್ತಾಪೇಮಂ.

ಸಾದಿಯನಂ ¶ ವಾ ಅಸಾದಿಯನಂ ವಾ ನ ಜಾನಾತೀತಿ ‘‘ಮಯಿ ಸಾದಿಯನ್ತೇ ಅಕರೋನ್ತಾನಂ ಆಪತ್ತಿ ಹೋತಿ, ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅಸಾದಿಯನ್ತೇ ಆಪತ್ತಿ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ ಏವಂ ನ ಜಾನಾತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ತೇಸು ಏಕೋ ವತ್ತಸಮ್ಪನ್ನೋ ಭಿಕ್ಖು…ಪೇ… ತೇಸಂ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ವಚನತೋ ಸಚೇ ಕೋಚಿ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕೇ, ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇ ವಾ ಗಿಲಾನೇ ಉಪಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮಿ, ಓವಾದಾನುಸಾಸನಿಆದಿಕಂ ಸಬ್ಬಂ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವದತಿ, ತೇ ವಾ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾದಯೋ ‘‘ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕಾ ಹೋಥಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ವತ್ತಂ ವಾ ನ ಸಾದಿಯನ್ತಿ, ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾನಮ್ಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ.

ನಸಮ್ಮಾವತ್ತನಾದಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೬೯. ರಾಧಬ್ರಾಹ್ಮಣವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಪಾಳಿಯಂ ಉಪ್ಪಣ್ಡುಪ್ಪಣ್ಡುಕಜಾತೋತಿ ಸಕಲಸರೀರೇ ಸಞ್ಜಾತಪಣ್ಡುವಣ್ಣೋ. ಪಣ್ಡುವಣ್ಣಸ್ಸ ಸಕಲಸರೀರೇ ಬ್ಯಾಪಿತಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಞ್ಹಿ ವಿಚ್ಛಾವಚನಂ ಕತಂ. ಅಧಿಕಾರನ್ತಿ ಉಪಕಾರಂ. ಕತವೇದಿನೋತಿ ಅತ್ತನೋ ಕತಂ ಉಪಕಾರಂ ಪಟಿಕಿರಿಯಾಯ ಞಾಪಕಾ. ಉಪಸಮ್ಪದಾಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ಪರಿಯೋಸಾನೇ ವಕ್ಖಾಮ. ಪರಿಮಣ್ಡಲೇಹೀತಿ ಪರಿಪುಣ್ಣೇಹಿ.

೭೧-೭೩. ಪಣ್ಣತ್ತಿವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದವೀತಿಕ್ಕಮಂ. ಪಾಳಿಯಂ ಪಿಣ್ಡಿಯಾಲೋಪಭೋಜನನ್ತಿ ಜಙ್ಘಪಿಣ್ಡಿಮಂಸಬಲೇನ ಚರಿತ್ವಾ ಆಲೋಪಾಲೋಪವಸೇನ ಪರಿಯಿಟ್ಠಭೋಜನಂ. ಅತಿರೇಕಲಾಭೋತಿ ಭಿಕ್ಖಾಹಾರತೋ ಅಧಿಕಲಾಭೋ. ಸಙ್ಘಭತ್ತಾದೀನಂ ವಿಭಾಗೋ ಸೇನಾಸನಕ್ಖನ್ಧಕೇ ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ವಿಹಾರೋತಿ ತಿಣಕುಟಿಕಾದಿಸಹಿತೋ ಪಾಕಾರಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೋ ಸಕಲೋ ಸಙ್ಘಾರಾಮೋ. ಅಡ್ಢಯೋಗೋತಿ ಏಕಸಾಲೋ ದೀಘಪಾಸಾದೋ. ಹತ್ಥಿಪಿಟ್ಠಿಗರುಳಸಣ್ಠಾನೋ ದೀಘಪಾಸಾದೋತಿಪಿ ವದನ್ತಿ. ಪಾಸಾದೋತಿ ಚತುರಸ್ಸೋ ಉಚ್ಚೋ ¶ ಅನೇಕಭೂಮಕಪಾಸಾದೋ. ಹಮ್ಮಿಯನ್ತಿ ಮುಣ್ಡಚ್ಛದನೋ ಚನ್ದಿಕಙ್ಗಣಯುತ್ತೋ ನಾತಿಉಚ್ಚೋ ಪಾಸಾದೋ. ಗುಹಾತಿ ಪಬ್ಬತಗುಹಾ. ಪೂತಿಮುತ್ತನ್ತಿ ಗೋಮುತ್ತಂ.

ರಾಧಬ್ರಾಹ್ಮಣವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೭೬. ಸಹಧಮ್ಮಿಕಂ ವುಚ್ಚಮಾನೋತಿ ‘‘ಏವಂ ನಿವಾಸೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ಓವದಿಯಮಾನೋ. ವಾದಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾತಿ ‘‘ಓಲಮ್ಬಿತ್ವಾ ನಿವಾಸನಾದೀಸು ಕೋ ದೋಸೋ? ಯದಿ ದೋಸೋ ಭವೇಯ್ಯ ¶ , ಪರಿಮಣ್ಡಲನಿವಾಸನಾದೀಸುಪಿ ದೋಸೋ ಸಿಯಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಿಗ್ಗಹಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ. ತಂಯೇವ ತಿತ್ಥಾಯತನನ್ತಿ ದಿಟ್ಠಿಸಙ್ಖಾತತಿತ್ಥಮೇವ ಆಯತನಂ ದುಕ್ಖುಪ್ಪತ್ತಿಟ್ಠಾನನ್ತಿ ತಿತ್ಥಾಯತನಂ. ಆಯಸ್ಮತೋ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಚ್ಛಾಮೀತಿ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಆಚರಿಯವತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೮೦. ಯಂ ಪುಬ್ಬೇ ಲಕ್ಖಣಂ ವುತ್ತಂ, ತೇನೇವ ಲಕ್ಖಣೇನ ನಿಸ್ಸಯನ್ತೇವಾಸಿಕಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ ನ ವೇದಿತಬ್ಬಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧಯೋಜನಾ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ. ಪೋತ್ಥಕೇಸು ಪನ ‘‘ನ ತೇನೇವ ಲಕ್ಖಣೇನಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ನ-ಕಾರಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ‘‘ತೇನೇವ ಲಕ್ಖಣೇನ ನಿಸ್ಸಯನ್ತೇವಾಸಿಕಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಲಿಖನ್ತಿ, ತಂ ಪಮಾದಲಿಖಿತಂ. ತಥಾ ಹಿ ತೇನೇವ ಲಕ್ಖಣೇನ ಆಪತ್ತಿಭಾವೇ ಗಯ್ಹಮಾನೇ ನಿಸ್ಸಯಮುತ್ತಕಸ್ಸಾಪಿ ಅಮುತ್ತಕಸ್ಸಾಪಿ ಆಪತ್ತಿ ಏವಾತಿ ವುತ್ತಲಕ್ಖಣೇನ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯ. ತಥಾ ಚ ‘‘ನಿಸ್ಸಯನ್ತೇವಾಸಿಕೇನ ಹಿ ಯಾವ ಆಚರಿಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಸತಿ, ತಾವ ಸಬ್ಬಂ ಆಚರಿಯವತ್ತಂ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಅನನ್ತರವಚನೇನ ವಿರೋಧೋ ಸಿಯಾ. ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇಪಿ ಚ –

‘‘ನಿಸ್ಸಯಾಚರಿಯ, ಉದ್ದೇಸಾಚರಿಯ, ನಿಸ್ಸಯನ್ತೇವಾಸಿಕ, ಉದ್ದೇಸನ್ತೇವಾಸಿಕ, ಸಮಾನಾಚರಿಯಕಾ ಪನ ಯಾವ ನಿಸ್ಸಯಉದ್ದೇಸಾ ಅನುಪಚ್ಛಿನ್ನಾ. ತಾವ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ (ವಿಸುದ್ಧಿ. ೧.೪೧) –

ವುತ್ತಂ ¶ . ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತನಯೇನ ಇಧ ಪರಿಗಳಿತಂ ನ-ಕಾರಂ ಆನೇತ್ವಾ ತೇನೇವ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಸ್ಸ ವುತ್ತೇನೇವ ಲಕ್ಖಣೇನ ನಿಸ್ಸಯನ್ತೇವಾಸಿಕಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ ನ ವೇದಿತಬ್ಬಾತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ.

ಪಣಾಮನಾಖಮಾಪನಾಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ನಿಸ್ಸಯಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ

೮೩. ನಿಸ್ಸಯಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಕಥಾಯಂ ‘‘ಯೋ ವಾ ಏಕಸಮ್ಭೋಗಪರಿಭೋಗೋ, ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ನಿಸ್ಸಯೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಲಜ್ಜೀಸು ಏವ ನಿಸ್ಸಯಗ್ಗಹಣಂ ನಿಯೋಜೇತಿ ಅಲಜ್ಜೀಸು ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತತ್ತಾ. ಏತ್ಥ ಚ ಪರಿಭೋಗಸದ್ದೇನ ಏಕಕಮ್ಮಾದಿಕೋ ಸಂವಾಸೋ ಗಹಿತೋ ಪಚ್ಚಯಪರಿಭೋಗಸ್ಸ ಸಮ್ಭೋಗ-ಸದ್ದೇನ ಗಹಿತತ್ತಾ, ಏತೇನ ¶ ಚ ಸಮ್ಭೋಗಸಂವಾಸಾನಂ ಅಲಜ್ಜೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ನ ಕತ್ತಬ್ಬತಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಪರಿಹಾರೋ ನತ್ಥೀತಿ ಆಪತ್ತಿಪರಿಹಾರೋ ನತ್ಥಿ. ತಾದಿಸೋತಿ ಯತ್ಥ ನಿಸ್ಸಯೋ ಗಹಿತಪುಬ್ಬೋ, ಯೋ ಚ ಏಕಸಮ್ಭೋಗಪರಿಭೋಗೋ, ತಾದಿಸೋ. ತಥಾ ವುತ್ತನ್ತಿ ‘‘ಲಹುಂ ಆಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತಞ್ಚೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಚತ್ತಾರಿ ಪಞ್ಚ ದಿವಸಾನೀ’’ತಿ ಇದಂ ಉಪಲಕ್ಖಣಮತ್ತಂ. ಯದಿ ಏಕಾಹದ್ವೀಹೇನ ಸಭಾಗತಾ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಞಾತದಿವಸೇನ ಗಹೇತಬ್ಬೋವ. ಅಥಾಪಿ ಚತುಪಞ್ಚಾಹೇನಾಪಿ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಯತ್ತಕೇಹಿ ದಿವಸೇಹಿ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ತತ್ತಕಾನಿ ಅತಿಕ್ಕಮೇತಬ್ಬಾನಿ. ಸಭಾಗತಂ ಓಲೋಕೇಮೀತಿ ಪನ ಲೇಸೋ ನ ಕಾತಬ್ಬೋ.

ದಹರಾ ಸುಣನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ಅಸುತ್ವಾಪಿ ಆಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಕೇನಚಿ ಅನ್ತರಾಯೇನ ಚಿರಾಯತೀತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಸತಿ ಲಬ್ಭತೇವ ಪರಿಹಾರೋ. ತೇನಾಹ ‘‘ಇಧೇವಾಹಂ ವಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಪಹಿಣತಿ, ಪರಿಹಾರೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ.

ಏಕದಿವಸಮ್ಪಿ ಪರಿಹಾರೋ ನತ್ಥೀತಿ ಗಮನೇ ನಿರುಸ್ಸಾಹಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಸಉಸ್ಸಾಹಸ್ಸ ಪನ ಸೇನಾಸನಪಟಿಸಾಮನಾದಿವಸೇನ ಕತಿಪಾಹೇ ಗತೇಪಿ ನ ದೋಸೋ.

ತತ್ರೇವ ವಸಿತಬ್ಬನ್ತಿ ತತ್ರ ಸಭಾಗಟ್ಠಾನೇ ಏವ ನಿಸ್ಸಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಸಿತಬ್ಬಂ. ‘‘ತಂಯೇವ ವಿಹಾರಂ…ಪೇ… ವಸಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಉಪಜ್ಝಾಯೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹನ್ತೇಯೇವ ತಂಸಮೋಧಾನೇ ನಿಸ್ಸಯಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿ ವುತ್ತಾ, ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಕೋಧೇನ ¶ ವಾ ಗಣನಿರಪೇಕ್ಖತಾಯ ವಾ ಅಸಙ್ಗಣ್ಹನ್ತೇ ಅಞ್ಞೇಸು ಗಹಿತೋ ನಿಸ್ಸಯೋ ನ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

ಆಚರಿಯಮ್ಹಾ ನಿಸ್ಸಯಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಯಂ ವುತ್ತೋ ‘‘ಕೋಚಿ ಆಚರಿಯೋ’’ತಿಆದಿಕೋ ನಯೋ ಉಪಜ್ಝಾಯಪಕ್ಕಮನಾದೀಸುಪಿ ನೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಚ ವುತ್ತೋ ಇಧಾಪಿ ನೇತ್ವಾ ಯಥಾರಹಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ.

ದ್ವೇ ಲೇಡ್ಡುಪಾತೇ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ವಸನ್ತೀತಿ ಉಪಚಾರಸೀಮತೋ ಬಹಿ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾನಂ ವಸನಟ್ಠಾನತೋ ದ್ವೇ ಲೇಡ್ಡುಪಾತೇ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ವಸನ್ತಿ. ತೇನ ಬಹಿಉಪಚಾರೇಪಿ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾದೀನಂ ವಸನಟ್ಠಾನತೋ ದ್ವಿನ್ನಂ ಲೇಡ್ಡುಪಾತಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಆಸನ್ನಪದೇಸೇ ವಸತಿ, ನಿಸ್ಸಯೋ ನ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಅನ್ತೋಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಂ ಪನ ದ್ವೇ ಲೇಡ್ಡುಪಾತೇ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ವಸತೋ ನಿಸ್ಸಯೋ ನ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತೇವ.

ನಿಸ್ಸಯಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಬ್ಬಪಞ್ಚಕಕಥಾವಣ್ಣನಾ

೮೪. ಉಪಜ್ಝಾಚರಿಯಲಕ್ಖಣಕಥಾಯಂ ¶ ನ ಸಾಮಣೇರೋ ಉಪಟ್ಠಾಪೇತಬ್ಬೋತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯೇನ ಹುತ್ವಾ ನ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ. ಅಸೇಕ್ಖಸ್ಸ ಅಯನ್ತಿ ಅಸೇಕ್ಖೋ, ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರೋ ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧೋ.

ಅನ್ತಗ್ಗಾಹಿಕಾಯಾತಿ ಸಸ್ಸತುಚ್ಛೇದಕೋಟ್ಠಾಸಗ್ಗಾಹಿಕಾಯ. ಪಚ್ಛಿಮಾನಿ ದ್ವೇತಿ ಅಪ್ಪಸ್ಸುತೋ ಹೋತಿ, ದುಪ್ಪಞ್ಞೋ ಹೋತೀತಿ ಇಮಾನಿ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ. ಪಚ್ಛಿಮಾನಿ ತೀಣೀತಿ ನ ಪಟಿಬಲೋ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಧಮ್ಮತೋ ವಿನೋದೇತುಂ, ಆಪತ್ತಿಂ ನ ಜಾನಾತಿ, ಆಪತ್ತಿಯಾ ವುಟ್ಠಾನಂ ನ ಜಾನಾತೀತಿ ಇಮಾನಿ ತೀಣಿ. ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಸ್ಸ ಹಿ ಪಾಳಿಅಟ್ಠಕಥಾನಯಸಙ್ಖಾತಧಮ್ಮತೋ ವಿನೋದೇತುಂ ಅಪಟಿಬಲತಾ ನಾಮ ಅಬ್ಯತ್ತತಾ ಏವ ಹೋತೀತಿ ಸಾಪಿ ಆಪತ್ತಿಅಙ್ಗಮೇವ ವುತ್ತಾ.

ಅಭಿವಿಸಿಟ್ಠೋ ಉತ್ತಮೋ ಸಮಾಚಾರೋ ಆಭಿಸಮಾಚಾರೋ, ವತ್ತಪಟಿವತ್ತಸೀಲಂ. ತಂ ಆರಬ್ಭ ಪಞ್ಞತ್ತಾ ಖನ್ಧಕಸಿಕ್ಖಾಪದಸಙ್ಖಾತಾ ಸಿಕ್ಖಾ ಆಭಿಸಮಾಚಾರಿಕಾ. ಸಿಕ್ಖಾಪದಮ್ಪಿ ಹಿ ತಂ ತತ್ಥ ಪಟಿಪೂರಣತ್ಥಿಕೇಹಿ ಉಗ್ಗಹಣಾದಿವಸೇನ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬತೋ ‘‘ಸಿಕ್ಖಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಮಗ್ಗಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಸ್ಸ ಆದಿಭೂತಾ ಕಾರಣಭೂತಾತಿ ಆದಿಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಕಾ ಸಿಕ್ಖಾ, ಉಭತೋವಿಭಙ್ಗಪರಿಯಾಪನ್ನಸಿಕ್ಖಾಪದಂ. ತೇನೇವ ¶ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇಪಿ ‘‘ಉಭತೋವಿಭಙ್ಗಪರಿಯಾಪನ್ನಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಆದಿಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಕಂ, ಖನ್ಧಕವತ್ತಪಅಯಾಪನ್ನಂ ಆಭಿಸಮಾಚಾರಿಕ’’ನ್ತಿ (ವಿಸುದ್ಧಿ. ೧.೧೧) ವುತ್ತಂ. ತಸ್ಮಾ ಸೇಕ್ಖಪಣ್ಣತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬತೋ ಸೇಕ್ಖಾ, ಭಗವತಾ ಪಞ್ಞತ್ತತ್ತಾ ಪಣ್ಣತ್ತಿ. ಸಬ್ಬಾಪಿ ಉಭತೋವಿಭಙ್ಗಪರಿಯಾಪನ್ನಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದಪಣ್ಣತ್ತಿ ‘‘ಸೇಕ್ಖಪಣ್ಣತ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಾ. ನಾಮರೂಪಪರಿಚ್ಛೇದೇತಿ ಏತ್ಥ ಕುಸಲತ್ತಿಕಾದೀಹಿ ವುತ್ತಂ ಜಾತಿಭೂಮಿಪುಗ್ಗಲಸಮ್ಪಯೋಗವತ್ಥಾರಮ್ಮಣಕಮ್ಮದ್ವಾರಲಕ್ಖಣರಸಾದಿಭೇದೇಹಿ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಾದಿಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಸನಿಬ್ಬಾನಂ ನಾಮಂ, ಭೂತುಪಾದಾಯಭೇದಂ ರೂಪಞ್ಚ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಜಾನನಪಞ್ಞಾ, ತಪ್ಪಕಾಸಕೋ ಚ ಗನ್ಥೋ ನಾಮರೂಪಪರಿಚ್ಛೇದೋ ನಾಮ. ಇಮಿನಾ ಅಭಿಧಮ್ಮತ್ಥಕುಸಲೇನ ಭವಿತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸಿಕ್ಖಾಪೇತುನ್ತಿ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇತುಂ.

ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಬ್ಬಪಞ್ಚಕಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯಪುಬ್ಬವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ

೮೬. ತಿತ್ಥಿಯಪರಿವಾಸಕಥಾಯಂ ಆಜೀವಕಸ್ಸ ವಾತಿಆದೀಸು ಅಕಿರಿಯವಾದೀ ಆಜೀವಕೋ ನಾಮ, ಕಿರಿಯವಾದಿನೋ ಪನ ನಿಗಣ್ಠಾಪಿ ಅಞ್ಞೇಪಿ ನಗ್ಗತಿತ್ಥಿಕಾ ಅಚೇಲಕಪದೇ ಸಙ್ಗಹಿತಾ. ಸಬ್ಬಥಾ ನಗ್ಗಸ್ಸೇವ ¶ ತಿತ್ಥಿಯಪರಿವಾಸೋ ವಿಹಿತೋ. ಸೋ ಚ ತೇನೇವ ನಗ್ಗವೇಸೇನ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗತಸ್ಸ, ನ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಆಗತಸ್ಸಾತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಚೇ ಸೋಪೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಸೋಪೀತಿ ಆಜೀವಕೋ.

ಆಮಿಸಕಿಞ್ಚಿಕ್ಖಸಮ್ಪದಾನಂ ನಾಮ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಸ್ಸ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅನುಪ್ಪದಾನಂ. ರೂಪೂಪಜೀವಿಕಾತಿ ಅತ್ತನೋ ರೂಪಮೇವ ನಿಸ್ಸಾಯ ಜೀವನ್ತಿಯೋ. ವೇಸಿಯಾ ಗೋಚರೋ ಬಹುಲಂ ಪವತ್ತಿಟ್ಠಾನಂ ಅಸ್ಸಾತಿ ವೇಸಿಯಾಗೋಚರೋ. ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ. ಯೋಬ್ಬನ್ನಾತೀತಾತಿ ಅನಿವಿದ್ಧಾ ಏವ ಮಹಲ್ಲಿಕಭಾವಂ ಪತ್ತಾ ಥುಲ್ಲಕುಮಾರೀ ಏವಾತಿ ವುತ್ತಂ. ಆದಾಯಸ್ಸಾತಿ ಆದಾನಸ್ಸ ಗಹಣಸ್ಸ.

ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯಪುಬ್ಬವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೮೮-೯. ಪಞ್ಚಾಬಾಧಾದಿವತ್ಥೂಸು ¶ ಪಾಳಿಯಂ ಸೋಮ್ಹಿ ಅರೋಗೋ, ವಿಬ್ಭಮಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸೋ ಅಹಂ ಅರೋಗೋ, ವಿಬ್ಭಮಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ನಖಪಿಟ್ಠಿಪ್ಪಮಾಣನ್ತಿ ಕನಿಟ್ಠಙ್ಗುಲಿನಖಪಿಟ್ಠಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ. ‘‘ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೇ ಠಾನೇ ನಖಪಿಟ್ಠಿಪ್ಪಮಾಣಂ ಅವಡ್ಢನಕಪಕ್ಖೇ ಠಿತಂ ಹೋತಿ, ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಟ್ಠಾನೇ ತಾದಿಸಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಟ್ಠಾನೇಪಿ ಚ ವಡ್ಢನಕಪಕ್ಖೇ ಠಿತೋಪಿ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಿದ್ಧಮೇವ ಹೋತಿ. ಪಾಕಟಟ್ಠಾನೇಪಿ ಪನ ನಖಪಿಟ್ಠಿಪ್ಪಮಾಣತೋ ಊನತರಂ ಅವಡ್ಢನಕಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೇ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯುಂ, ತೇಸಂ ತಂ ಗಹಣಂ ಪಟಿಸೇಧೇತುಂ ‘‘ಮುಖೇ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ.

ಕೋಲಟ್ಠಿಮತ್ತಕೋಪೀತಿ ಬದರಟ್ಠಿಪ್ಪಮಾಣೋಪಿ. ಅವಡ್ಢನಕಪಕ್ಖೇ ಠಿತೋಪಿ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಏತ್ಥ ಪಿ-ಸದ್ದೇನ ಕೋಲಟ್ಠಿಮತ್ತತೋ ಖುದ್ದಕತರೋಪಿ ಗಣ್ಡೋ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ಸಚ್ಛವಿಂ ಕಾರೇತ್ವಾ’’ತಿ, ವಿಜ್ಜಮಾನಚ್ಛವಿಂ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಸಞ್ಛವಿ’’ನ್ತಿ ವಾ ಪಾಠೋ, ಸಞ್ಜಾತಚ್ಛವಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಗಣ್ಡಾದೀಸು ವೂಪಸನ್ತೇಸುಪಿ ಗಣ್ಡಾನಂ ವಿವಣ್ಣಮ್ಪಿ ಹೋತಿ, ತಂ ವಟ್ಟತಿ.

ಪದುಮಪುಣ್ಡರೀಕಪತ್ತವಣ್ಣನ್ತಿ ರತ್ತಪದುಮಸೇತಪದುಮಪುಪ್ಫದಲವಣ್ಣಂ. ಕುಟ್ಠೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವಾತಿ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಟ್ಠಾನೇ ಅವಡ್ಢನಕಂ ವಟ್ಟತಿ, ಅಞ್ಞತ್ಥ ನ ಕಿಞ್ಚಿಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ವುತ್ತನಯಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸೋಸಬ್ಯಾಧೀತಿ ಖಯರೋಗೋ. ಯಕ್ಖುಮ್ಮಾರೋತಿ ಕದಾಚಿ ಕದಾಚಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ಪಾತೇತ್ವಾ ಹತ್ಥಮುಖಾದಿಕಂ ಅವಯವಂ ಭೂಮಿಯಂ ಘಂಸನಕೋ ಯಕ್ಖೋವ ರೋಗೋ.

ಪಞ್ಚಾಬಾಧವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೯೦. ನ ¶ ದಾನಾಹಂ ದೇವಸ್ಸ ಭಟೋತಿ ಆಪುಚ್ಛತೀತಿ ರಞ್ಞಾ ಏವ ದಿನ್ನಟ್ಠಾನನ್ತರಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಯೋ ಪನ ರಾಜಕಮ್ಮಿಕೇಹಿ ಅಮಚ್ಚಾದೀಹಿ ಠಪಿತೋ, ಅಮಚ್ಚಾದೀನಂ ಏವ ವಾ ಭಟೋ ಹೋತಿ, ತೇನ ತಂ ತಂ ಅಮಚ್ಚಾದಿಮ್ಪಿ ಆಪುಚ್ಛಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

ರಾಜಭಟವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೯೧. ತಸ್ಮಾತಿ ¶ ಭಗವಾ ಸಯಂ ಯಸ್ಮಾ ಧಮ್ಮಸ್ಸಾಮೀ, ತಸ್ಮಾ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲಂ ಏಹಿಭಿಕ್ಖುಭಾವೇನ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ, ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪನ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞಪೇನ್ತೋ ಏವಮಾಹಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಏವಂ ಜಾನನ್ತೀತಿ ಸೀಲವಾ ಜಾತೋತಿ ಜಾನನ್ತಿ.

೯೨. ಉಪರಮನ್ತಿ ವಿರಮನ್ತಿ. ಭಿನ್ದಿತ್ವಾತಿ ಅನ್ದುಬನ್ಧನಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ. ಛಿನ್ದಿತ್ವಾತಿ ಸಙ್ಖಲಿಕಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ. ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾತಿ ರಜ್ಜುಬನ್ಧನಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ. ವಿವರಿತ್ವಾತಿ ಗಾಮಬನ್ಧನಾದೀಸು ಗಾಮದ್ವಾರಾದೀನಂ ವಿವರಿತ್ವಾ. ಅಪಸ್ಸಮಾನಾನನ್ತಿ ಪುರಿಸಗುತ್ತಿಯಂ ಗೋಪಕಾನಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತಾನಂ.

೯೫. ಪುರಿಮನಯೇನೇವಾತಿ ‘‘ಕಸಾಹತೋ ಕತದಣ್ಡಕಮ್ಮೋ’’ತಿ ಏತ್ಥ ವುತ್ತನಯೇನೇವ.

೯೬. ಪಲಾತೋಪೀತಿ ಇಣಸಾಮಿಕಾನಂ ಆಗಮನಂ ಞತ್ವಾ ಭಯೇನ ಪಲಾತೋ. ಗೀವಾ ಹೋತೀತಿ ಇಣಾಯಿಕಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಅನಾದರೇನ ಇಣಮುತ್ತಕೇ ಭಿಕ್ಖುಭಾವೇ ಪವೇಸಿತತ್ತಾ. ಉಪಡ್ಢುಪಡ್ಢನ್ತಿ ಥೋಕಥೋಕಂ. ದಾತಬ್ಬಮೇವಾತಿ ಇಣಾಯಿಕೇನ ಧನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛತು ವಾ ಮಾ ವಾ, ದಾನೇ ಸಉಸ್ಸಾಹೇನೇವ ಭವಿತಬ್ಬಂ. ಅಞ್ಞೇಹಿ ಚ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ‘‘ಮಾ ಧುರಂ ನಿಕ್ಖಿಪಾಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸಹಾಯಕೇಹಿ ಭವಿತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಧುರನಿಕ್ಖೇಪೇನ ಹಿಸ್ಸ ಭಣ್ಡಗ್ಘೇನ ಕಾರೇತಬ್ಬತಾ ಸಿಯಾತಿ.

ಇಣಾಯಿಕವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೯೭. ‘‘ದಾಸಚಾರಿತ್ತಂ ¶ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಕೀತೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ದಾಸಭಾವಪರಿಮೋಚನತ್ಥಾಯ ಕೀತಕಂ ನಿವತ್ತೇತಿ. ತಾದಿಸೋ ಹಿ ಧನಕ್ಕೀತೋಪಿ ಅದಾಸೋ ಏವ. ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಚಾರಿತ್ತವಸೇನಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಜನಪದೇ ದಾಸಪಣ್ಣಜ್ಝಾಪನಾದಿನಾ ¶ ಅದಾಸಕರಣನಿಯಾಮೇನ. ಅಭಿಸೇಕಾದೀಸು ಸಬ್ಬಬನ್ಧನಾನಿ ಮೋಚಾಪೇನ್ತಿ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಸಬ್ಬಸಾಧಾರಣೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

ಸಯಮೇವ ಪಣ್ಣಂ ಆರೋಪೇನ್ತಿ, ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ತಾ ಭುಜಿಸ್ಸಿತ್ಥಿಯೋ ‘‘ಮಯಮ್ಪಿ ವಣ್ಣದಾಸಿಯೋ ಹೋಮಾ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ರಕ್ಖಣತ್ಥಾಯ ಸಯಮೇವ ರಾಜೂನಂ ದಾಸಿಪಣ್ಣೇ ಅತ್ತನೋ ನಾಮಂ ಲಿಖಾಪೇನ್ತಿ, ತಾಸಂ ಪುತ್ತಾಪಿ ರಾಜದಾಸಾವ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತೇ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ತೇಹಿ ಅದಿನ್ನಾ ನ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬಾತಿ ಯತ್ತಕಾ ತೇಸಂ ಸಾಮಿನೋ, ತೇಸು ಏಕೇನ ಅದಿನ್ನೇಪಿ ನ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬಾ.

ಭುಜಿಸ್ಸೇ ಪನ ಕತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಯಸ್ಸ ವಿಹಾರಸ್ಸ ತೇ ಆರಾಮಿಕಾ ದಿನ್ನಾ, ತಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ಸಙ್ಘಂ ಞಾಪೇತ್ವಾ ಫಾತಿಕಮ್ಮೇನ ಧನಾನಿ ದತ್ವಾ ಭುಜಿಸ್ಸೇ ಕತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ತಕ್ಕಂ ಸೀಸೇ ಆಸಿತ್ತಕಸದಿಸಾವ ಹೋನ್ತೀತಿ ಕೇಸುಚಿ ಜನಪದೇಸು ಅದಾಸೇ ಕರೋನ್ತಾ ತಕ್ಕಂ ಸೀಸೇ ಆಸಿಞ್ಚನ್ತಿ, ತೇನ ಕಿರ ತೇ ಅದಾಸಾ ಹೋನ್ತಿ, ಏವಮಿದಮ್ಪಿ ಆರಾಮಿಕವಚನೇನ ದಾನಮ್ಪೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ತಥಾ ದಿನ್ನೇಪಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಆರಾಮಿಕದಾಸೋ ಏವಾತಿ ‘‘ನೇವ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ‘‘ತಾವಕಾಲಿಕೋ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಕಾಲಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾ ವಾ ಪಚ್ಛಾಪಿ ಗಹೇತುಕಾಮತಾಯ ವಾ ದಿನ್ನಂ ಸಬ್ಬಂ ತಾವಕಾಲಿಕಮೇವಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ನಿಸ್ಸಾಮಿಕದಾಸೋ ನಾಮ ಯಸ್ಸ ಸಾಮಿಕುಲಂ ಅಞ್ಞಾತಿಕಂ ಮರಣೇನ ಪರಿಕ್ಖೀಣಂ, ನ ಕೋಚಿ ತಸ್ಸ ದಾಯಾದೋ, ಸೋ ಪನ ಸಮಾನಜಾತಿಕೇಹಿ ವಾ ನಿವಾಸಗಾಮವಾಸೀಹಿ ವಾ ಇಸ್ಸರೇಹಿ ವಾ ಭುಜಿಸ್ಸೋ ಕತೋವ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ. ದೇವದಾಸಾಪಿ ದಾಸಾ ಏವ. ತೇ ಹಿ ಕತ್ಥಚಿ ದೇಸೇ ರಾಜದಾಸಾ ಹೋನ್ತಿ, ಕತ್ಥಚಿ ವಿಹಾರದಾಸಾ, ತಸ್ಮಾ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ದಾಸಮ್ಪಿ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ಸಾಮಿಕೇ ದಿಸ್ವಾ ಪಟಿಚ್ಛಾದನತ್ಥಂ ಅಪನೇನ್ತೋ ಪದವಾರೇನ ಅದಿನ್ನಾದಾನಾಪತ್ತಿಯಾ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ, ದಾಸಸ್ಸ ಪನ ಪಲಾಯತೋ ಅನಾಪತ್ತಿ.

ಕಮ್ಮಾರಭಣ್ಡುವತ್ಥಾದಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ

೯೮. ಭಣ್ಡುಕಮ್ಮಾಪುಚ್ಛಾನಾದಿಕಥಾಯಂ ಕಮ್ಮಾರಭಣ್ಡೂತಿ ದಹರತಾಯ ಅಮೋಳಿಬನ್ಧೋ ಮುಣ್ಡಿಕಸೀಸೋ ಕಮ್ಮಾರದಾರಕೋ ¶ ಏವ ವುತ್ತೋ. ತುಲಾಧಾರಮುಣ್ಡಕೋತಿ ಏತ್ಥ ತುಲಾಧಾರಾತಿ ತಮ್ಬಸುವಣ್ಣಾದೀನಂ ತುಲಂ ಹತ್ಥೇನ ಧಾರೇತೀತಿ ¶ ಕಮ್ಮಾರಾ ‘‘ತುಲಾಧಾರಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ, ತೇಸು ಏಕೋ ಮುಣ್ಡಿಕಸೀಸೋ ದಹರೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ತೇನಾಹ ‘‘ಪಞ್ಚಸಿಖೋ ತರುಣದಾರಕೋ’’ತಿ. ಏಕಾವ ಸಿಖಾ ಪಞ್ಚ ವೇಣಿಯೋ ಕತ್ವಾ ಬನ್ಧನೇನ ಪಞ್ಚಸಿಖಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಸಾ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಪಞ್ಚಸಿಖೋ, ತಸ್ಸ ಸಿಖಂ ಛಿನ್ದನ್ತಾ ಕಞ್ಚಿ ಭಿಕ್ಖುಂ ಅಜಾನಾಪೇತ್ವಾವ ಪಬ್ಬಾಜೇಸುಂ. ತೇನ ಭಣ್ಡುಕಮ್ಮಾಪಲೋಕನಂ ಅನುಞ್ಞಾತಂ. ಸೀಮಾಪರಿಯಾಪನ್ನೇತಿ ಬದ್ಧಸೀಮಾಯ ಸತಿ ತದನ್ತೋಗಧೇ, ಅಸತಿ ಉಪಚಾರಸೀಮನ್ತೋಗಧೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತ್ಥ ಚ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಙ್ಘಂ ಅಪಲೋಕೇತುಂ ಭಣ್ಡುಕಮ್ಮಾಯಾ’’ತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ವುತ್ತಂ, ನ ಪನ ಅನಪಲೋಕೇನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾ, ತಥಾಪಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸಬ್ಬೇ ಆಪುಚ್ಛಿತಾ ಅಮ್ಹೇಹೀತಿಸಞ್ಞಿನೋ…ಪೇ… ಪಬ್ಬಾಜೇನ್ತಸ್ಸಪಿ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಅನಾಪುಚ್ಛಾ ಕೇಸೇ ಓಹಾರೇನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಮೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಕೇಸೋರೋಪನಮ್ಪಿ ಸಮಣಪಬ್ಬಜನವೋಹಾರಂ ಲಭತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಸಮಣಕರಣ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಏಕಸಿಖಾಮತ್ತಧರೋತಿ ಏತ್ಥ ಏಕೇನ ಕೇಸೇನ ಸಿಖಾ ಏಕಸಿಖಾತಿ ವದನ್ತಿ, ಅಪ್ಪಕೇಸಾವ ಸಿಖಾ ಏವಂ ವುತ್ತಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಾ. ಏಕಕೇಸಮ್ಪಿ ಪನ ಅನಾಪುಚ್ಛಾ ಛಿನ್ದಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿಯೇವ.

೧೦೦. ವಾಮಹತ್ಥೇನಾತಿ ದಕ್ಖಿಣಹತ್ಥೇನ ಭುಞ್ಜನತೋ ವುತ್ತಂ.

೧೦೩-೪. ನಿಸ್ಸಯಮುಚ್ಚನಕಸ್ಸ ವತ್ತೇಸು ಪಞ್ಚಕಛಕ್ಕೇಸು ಪನ ‘‘ಉಭಯಾನಿ ಖೋ ಪನಸ್ಸ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಾನಿ…ಪೇ… ಅನುಬ್ಯಞ್ಜನಸೋ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಸಬ್ಬೋಪಿ ಚಾಯಂ ಪಭೇದೋ ಮಾತಿಕಾಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಞಾತಾಯಂ ಞಾತೋ ಹೋತಿ. ‘‘ಆಪತ್ತಿಂ ಜಾನಾತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿಂ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ ಇದಞ್ಚ ಅತ್ತನಾ ಞಾತಟ್ಠಾನೇಸು ಆಪತ್ತಾದಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ಕಮ್ಮಾರಭಣ್ಡುವತ್ಥಾದಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೦೫. ಪೋಕ್ಖರವಸ್ಸನ್ತಿ ಪೋಕ್ಖರೇ ಪದುಮಗಚ್ಛೇ ವಿಯ ಅತೇಮಿತುಕಾಮಾನಂ ಸರೀರತೋ ಪವಟ್ಟನಕವಸ್ಸಂ. ತಸ್ಮಿಂ ಕಿರ ವಸ್ಸನ್ತೇ ತೇಮಿತುಕಾಮಾವ ತೇಮೇನ್ತಿ, ನ ಇತರೇ. ‘‘ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಗತೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕೇ ರಜ್ಜೇ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಸಾಪತೇಯ್ಯಂ ಸಯಮೇವ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಸ್ಸತೀತಿ ಗಾರವೇನ ¶ ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಾಪಿ ನ ನಿಮನ್ತೇಸಿ, ಗನ್ತ್ವಾ ಪನ ಗೇಹೇ ಸಕಲರತ್ತಿಂ ಮಹಾದಾನಞ್ಚೇವ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಆಸನಪಞ್ಞತ್ತಿಟ್ಠಾನಾಲಙ್ಕಾರಞ್ಚ ಸಂವಿದಹನ್ತೋವ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ.

ನ ¶ ಕೋಚಿ…ಪೇ… ಪತ್ತಂ ವಾ ಅಗ್ಗಹೇಸೀತಿ ಭಗವಾ ಅತ್ತನೋ ಪಿತು ನಿವೇಸನಮೇವ ಗಮಿಸ್ಸತೀತಿಸಞ್ಞಾಯ ನಗ್ಗಹೇಸಿ. ಕುಲನಗರೇತಿ ಞಾತಿಕುಲನ್ತಕೇ ನಗರೇ. ಪಿಣ್ಡಚಾರಿಯವತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಞಾತಿಗಾಮೇಸುಪಿ ಸಪದಾನಚಾರಿಕವತ್ತಂ. ಭಿಕ್ಖಾಯ ಚಾರೋ ಚರಣಂ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರೋ, ಖತ್ತಿಯೋ.

ಉತ್ತಿಟ್ಠೇತಿ ಉತ್ತಿಟ್ಠಿತ್ವಾ ಪರೇಸಂ ಘರದ್ವಾರೇ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಠತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಪಿಣ್ಡೇ. ನಪ್ಪಮಜ್ಜೇಯ್ಯಾತಿ ನಿಮನ್ತನಾದಿವಸೇನ ಲಬ್ಭಮಾನಪಣೀತಭೋಜನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಣವಸೇನ ತತ್ಥ ನಪ್ಪಮಜ್ಜೇಯ್ಯ. ಧಮ್ಮನ್ತಿ ಅನೇಸನಂ ಪಹಾಯ ಸಪದಾನಂ ಚರನ್ತೋ ತಮೇವ ಭಿಕ್ಖಾಚರಿಯಧಮ್ಮಂ ಸುಚರಿತಂ ಚರೇಯ್ಯ. ಸುಖಂ ಸೇತೀತಿ ಚತೂಹಿ ಇರಿಯಾಪಥೇಹಿ ಸುಖಂ ವಿಹರತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದುತಿಯಗಾಥಾಯಂ ನ ನಂ ದುಚ್ಚರಿತನ್ತಿ ವೇಸಿಯಾದಿಭೇದೇ ಅಗೋಚರೇ ಚರಣವಸೇನ ತಂ ಯಥಾವುತ್ತಂ ಧಮ್ಮಂ ದುಚ್ಚರಿತಂ ನ ಚ ಚರೇ. ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ. ಇಮಂ ಪನ ಗಾಥಂ ಸುತ್ವಾತಿ ನಿವೇಸನೇ ನಿಸಿನ್ನೇನ ಭಗವತಾ ಞಾತಿಸಮಾಗಮೇ ಅತ್ತನೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಣಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪವತ್ತಾಯ ಗಾಥಾಯ ವುತ್ತಂ ಇಮಂ ದುತಿಯಗಾಥಂ ಸುತ್ವಾ.

ಧಮ್ಮಪಾಲಜಾತಕನ್ತಿಆದೀಸು ಪನ ತತೋ ಪರಕಾಲೇಸುಪಿ ರಞ್ಞೋ ಪವತ್ತಿ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಯಥಾಪಸಙ್ಗವಸೇನ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಾ. ತೇನಾಹ ‘‘ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ. ಸಿರಿಗಬ್ಭಂ ಗನ್ತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಯದಿ ಹಿ ಭಗವಾ ತದಹೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ನ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯ, ಸಾ ಹದಯೇನ ಫಲಿತೇನ ಮರೇಯ್ಯಾತಿ ಅಗಮಾಸೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ತಂ ದಿವಸಮೇವಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ರಾಹುಲಮಾತುದಸ್ಸನದಿವಸೇಯೇವ. ಧಮ್ಮಪದಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ‘‘ಸತ್ಥಾ ಕಪಿಲಪುರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತತಿಯದಿವಸೇ ನನ್ದಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಸೀ’’ತಿ (ಧ. ಪ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೨ ನನ್ದತ್ಥೇರವತ್ಥು) ವುತ್ತಂ. ಕೇಸವಿಸ್ಸಜ್ಜನನ್ತಿ ರಾಜಮೋಳಿಬನ್ಧನತ್ಥಂ ಕುಮಾರಕಾಲೇ ಬನ್ಧಿತಸಿಖಾವೇಣಿಮೋಚನಂ, ತಂ ಕಿರ ಕರೋನ್ತಾ ಮಙ್ಗಲಂ ಕರೋನ್ತಿ. ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ ಪನ ‘‘ಕೇಸವಿಸ್ಸಜ್ಜನನ್ತಿ ಕುಲಮರಿಯಾದವಸೇನ ಕೇಸೋರೋಪನ’’ನ್ತಿ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೩.೧೦೫) ವುತ್ತಂ. ಪಟ್ಟಬನ್ಧೋತಿ ‘‘ಅಸುಕರಾಜಾ’’ತಿ ನಳಾಟೇ ಸುವಣ್ಣಪಟ್ಟಬನ್ಧನಂ. ಅಭಿನವಪಾಸಾದಪ್ಪವೇಸಮಙ್ಗಲಂ ಘರಮಙ್ಗಲಂ. ಛತ್ತುಸ್ಸಾಪನೇ ಮಙ್ಗಲಂ ಛತ್ತಮಙ್ಗಲಂ. ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣೀತಿ ¶ ಜನಪದಮ್ಹಿ ಕಲ್ಯಾಣೀ ಪರೇಹಿ ಅಸಾಧಾರಣೇಹಿ ಪಞ್ಚಕಲ್ಯಾಣಾದೀಹಿ ಸಹಿತತ್ತಾ ಸಾ ಏವಂ ವುತ್ತಾ. ತುವಟನ್ತಿ ಸೀಘಂ. ಅನಿಚ್ಛಮಾನನ್ತಿ ಮನಸಾ ಅರೋಚೇನ್ತಂ, ವಾಚಾಯ ಪನ ಭಗವತಾ ‘‘ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಸಿ ನನ್ದಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಗಾರವೇನ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತುಂ ಅವಿಸಹನ್ತೋ ‘‘ಆಮಾ’’ತಿ ಅವೋಚ. ಭಗವಾ ಚ ಏತೇನ ಲೇಸೇನ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ.

ಬ್ರಹ್ಮರೂಪವಣ್ಣನ್ತಿ ¶ ಬ್ರಹ್ಮರೂಪಸಮಾನರೂಪಂ. ತ್ಯಸ್ಸಾತಿ ತೇ ಅಸ್ಸ. ನಿವತ್ತೇತುಂ ನ ವಿಸಹೀತಿ ‘‘ಮಾ ನಂ ನಿವತ್ತಯಿತ್ಥಾ’’ತಿ ಭಗವತಾ ವುತ್ತತ್ತಾ ನಾಸಕ್ಖಿ. ಸತ್ತವಿಧಂ ಅರಿಯಧನನ್ತಿ –

‘‘ಸದ್ಧಾಧನಂ ಸೀಲಧನಂ, ಹಿರಿಓತ್ತಪ್ಪಿಯಂ ಧನಂ;

ಸುತಧನಞ್ಚ ಚಾಗೋ ಚ, ಪಞ್ಞಾ ವೇ ಸತ್ತಮಂ ಧನ’’ನ್ತಿ. (ಅ. ನಿ. ೭.೫, ೬) –

ಏವಂ ವುತ್ತಂ ಸತ್ತವಿಧಂ ಅರಿಯಧನಂ. ಅಧಿಮತ್ತಂ ರಾಹುಲೇತಿ ರಾಹುಲೇ ಪಬ್ಬಜಿತೇ ನನ್ದಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನದುಕ್ಖತೋಪಿ ಅಧಿಕತರಂ ದುಕ್ಖಂ ಅಹೋಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇತೋ ಪಚ್ಛಾತಿ ಇತೋ ವುತ್ತಸೋಕುಪ್ಪತ್ತಿತೋ ಅಪರದಿವಸೇಸು ಅನಾಗಾಮೀನಂ ಞಾತಿಸಿನೇಹಪಟಿಘಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಾಭಾವಾ. ಪಾಳಿಯಂ ಪುತ್ತಪೇಮನ್ತಿಆದಿ ರಞ್ಞಾ ಪುತ್ತಸಿನೇಹಸ್ಸ ತಿಬ್ಬಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ. ಪುತ್ತಸಿನೇಹೋ ಹಿ ಅತ್ತನಾ ಸಹಜಾತಪೀತಿವೇಗಸಮುಟ್ಠಿತಾನಂ ರೂಪಧಮ್ಮಾನಂ ಸಕಲಸರೀರಂ ಖೋಭೇತ್ವಾ ಪವತ್ತನವಸೇನ ‘‘ಛವಿಂ…ಪೇ… ಅಟ್ಠಿಮಿಞ್ಜಂ ಆಹಚ್ಚ ತಿಟ್ಠತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ. ಅತ್ತನೋ ಪಿಯತರಾತಿ ಭಗವನ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ. ಪುತ್ತೇತಿ ರಾಹುಲಂ. ಸದ್ದಹನ್ತೇನಾತಿ ತಸ್ಸ ವಚನೇನ ಅವೇಮತಿಕೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಿಮತಿಯಾ ಸತಿ ಆಪತ್ತಿ ಏವ.

ರಾಹುಲವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಸಿಕ್ಖಾಪದದಣ್ಡಕಮ್ಮವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ

೧೦೬. ಸಾಮಣೇರಸಿಕ್ಖಾಪದಾದೀಸು ಪಾಳಿಯಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನೀತಿ ಸಿಕ್ಖಾಕೋಟ್ಠಾಸಾ. ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾನಂ ವಾ ಅಧಿಗಮೂಪಾಯಾ. ಪಾಣೋತಿ ಪರಮತ್ಥತೋ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ. ತಸ್ಸ ಅತಿಪಾತನಂ ಪಬನ್ಧವಸೇನ ಪವತ್ತಿತುಂ ಅದತ್ವಾ ಸತ್ಥಾದೀಹಿ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಪಾತನಂ ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ. ಪಾಣವಧೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೋ ¶ ಪನ ಅತ್ಥತೋ ಪಾಣೇ ಪಾಣಸಞ್ಞಿನೋ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯುಪಚ್ಛೇದಕಉಪಕ್ಕಮಸಮುಟ್ಠಾಪಿಕಾ ವಧಕಚೇತನಾವ. ತಸ್ಮಾ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ವೇರಮಣಿ, ವೇರಹೇತುತಾಯ ವೇರಸಙ್ಖಾತಂ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದಿಪಾಪಧಮ್ಮಂ ಮಣತಿ ನೀಹರತೀತಿ ವಿರತಿ ‘‘ವೇರಮಣೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ವಿರಮತಿ ಏತಾಯಾತಿ ವಾ ‘‘ವಿರಮಣೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ನಿರುತ್ತಿನಯೇನ ‘‘ವೇರಮಣೀ’’ತಿ ಸಮಾದಾನವಿರತಿ ವುತ್ತಾ. ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸೇಸುಪಿ.

ಅದಿನ್ನಸ್ಸ ಆದಾನಂ ಅದಿನ್ನಾದಾನಂ, ಥೇಯ್ಯಚೇತನಾವ. ಅಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತಿ ಅಸೇಟ್ಠಚರಿಯಂ, ಮಗ್ಗೇನ ಮಗ್ಗಪಟಿಪತ್ತಿಸಮುಟ್ಠಾಪಿಕಾ ಮೇಥುನಚೇತನಾ. ಮುಸಾತಿ ಅಭೂತವತ್ಥು, ತಸ್ಸ ವಾದೋ ಅಭೂತತಂ ಞತ್ವಾವ ಭೂತತೋ ¶ ವಿಞ್ಞಾಪನಚೇತನಾ ಮುಸಾವಾದೋ. ಪಿಟ್ಠಪೂವಾದಿನಿಬ್ಬತ್ತಸುರಾ ಚೇವ ಪುಪ್ಫಾಸವಾದಿಭೇದಂ ಮೇರಯಞ್ಚ ಸುರಾಮೇರಯಂ. ತದೇವ ಮದನೀಯಟ್ಠೇನ ಮಜ್ಜಞ್ಚೇವ ಪಮಾದಕಾರಣಟ್ಠೇನ ಪಮಾದಟ್ಠಾನಞ್ಚ, ತಂ ಯಾಯ ಚೇತನಾಯ ಪಿವತಿ, ತಸ್ಸ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ.

ಅರುಣುಗ್ಗಮನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕಾ ಅಯಂ ಅರಿಯಾನಂ ಭೋಜನಸ್ಸ ಕಾಲೋ ನಾಮ, ತದಞ್ಞೋ ವಿಕಾಲೋ. ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಟ್ಠೇನ ಭೋಜನನ್ತಿ ಇಧ ಸಬ್ಬಂ ಯಾವಕಾಲಿಕಂ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಸ ಅಜ್ಝೋಹರಣಂ ಇಧ ಉತ್ತರಪದಲೋಪೇನ ‘‘ಭೋಜನ’’ನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ. ವಿಕಾಲೇ ಭೋಜನಂ ಅಜ್ಝೋಹರಣಂ ವಿಕಾಲಭೋಜನಂ, ವಿಕಾಲೇ ವಾ ಯಾವಕಾಲಿಕಸ್ಸ ಭೋಜನಂ ಅಜ್ಝೋಹರಣಂ ವಿಕಾಲಭೋಜನನ್ತಿಪಿ ಅತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ, ಅತ್ಥತೋ ವಿಕಾಲೇ ಯಾವಕಾಲಿಕಅಜ್ಝೋಹರಣಚೇತನಾವ.

ಸಾಸನಸ್ಸ ಅನನುಲೋಮತ್ತಾ ವಿಸೂಕಂ ಪಟಾಣೀಭೂತಂ ದಸ್ಸನಂ ವಿಸೂಕದಸ್ಸನಂ, ನಚ್ಚಗೀತಾದಿದಸ್ಸನಸವನಾನಞ್ಚೇವ ವಟ್ಟಕಯುದ್ಧಜೂತಕೀಳಾದಿಸಬ್ಬಕೀಳಾನಞ್ಚ ನಾಮಂ. ದಸ್ಸನನ್ತಿ ಚೇತ್ಥ ಪಞ್ಚನ್ನಮ್ಪಿ ವಿಞ್ಞಾಣಾನಂ ಯಥಾಸಕಂ ವಿಸಯಸ್ಸ ಆಲೋಚನಸಭಾವತಾಯ ದಸ್ಸನ-ಸದ್ದೇನ ಸಙ್ಗಹೇತಬ್ಬತ್ತಾ ಸವನಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಹಿತಂ. ನಚ್ಚಗೀತವಾದಿತ-ಸದ್ದೇಹಿ ಚೇತ್ಥ ಅತ್ತನೋ ನಚ್ಚನಗಾಯನಾದೀನಿಪಿ ಸಙ್ಗಹಿತಾನೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಮಾಲಾತಿ ಬದ್ಧಮಬದ್ಧಂ ವಾ ಅನ್ತಮಸೋ ಸುತ್ತಾದಿಮಯಮ್ಪಿ ಅಲಙ್ಕಾರತ್ಥಾಯ ಪಿಳನ್ಧಿಯಮಾನಂ ‘‘ಮಾಲಾ’’ತ್ವೇವ ವುಚ್ಚತಿ. ಗನ್ಧನ್ತಿ ವಾಸಚುಣ್ಣಾದಿವಿಲೇಪನತೋ ಅಞ್ಞಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಗನ್ಧಜಾತಂ. ವಿಲೇಪನನ್ತಿ ಪಿಸಿತ್ವಾ ಗಹಿತಂ ಛವಿರಾಗಕರಣಞ್ಚೇವ ಗನ್ಧಜಾತಞ್ಚ. ಧಾರಣಂ ನಾಮ ಪಿಳನ್ಧನಂ. ಮಣ್ಡನಂ ನಾಮ ಊನಟ್ಠಾನಪೂರಣಂ. ಗನ್ಧವಸೇನ, ಛವಿರಾಗವಸೇನ ಚ ಸಾದಿಯನಂ ವಿಭೂಸನಂ ನಾಮ. ಮಾಲಾದೀಸು ವಾ ಧಾರಣಾದೀನಿ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ¶ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾನಿ. ತೇಸಂ ಧಾರಣಾದೀನಂ ಠಾನಂ ಕಾರಣಂ ವೀತಿಕ್ಕಮಚೇತನಾ.

ಉಚ್ಚಾತಿ ಉಚ್ಚ-ಸದ್ದೇನ ಸಮಾನತ್ಥೋ ನಿಪಾತೋ, ಉಚ್ಚಾಸಯನಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಆಸನ್ದಾದಿ. ಮಹಾಸಯನಂ ಅಕಪ್ಪಿಯತ್ಥರಣೇಹಿ ಅತ್ಥತಂ, ಸಲೋಹಿತವಿತಾನಞ್ಚ. ಏತೇಸು ಹಿ ಆಸನಂ, ಸಯನಞ್ಚ ಉಚ್ಚಾಸಯನಮಹಾಸಯನ-ಸದ್ದೇಹಿ ಗಹಿತಾನಿ ಉತ್ತರಪದಲೋಪೇನ. ಜಾತರೂಪರಜತಪಟಿಗ್ಗಹಣಾತಿ ಏತ್ಥ ರಜತ-ಸದ್ದೇನ ದಾರುಮಾಸಕಾದಿ ಸಬ್ಬಂ ರೂಪಿಯಂ ಸಙ್ಗಹಿತಂ, ಮುತ್ತಾಮಣಿಆದಯೋಪೇತ್ಥ ಧಞ್ಞಖೇತ್ತವತ್ಥಾದಯೋ ಚ ಸಙ್ಗಹಿತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ. ಪಟಿಗ್ಗಹಣ-ಸದ್ದೇನ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಾಪನಸಾದಿಯನಾನಿ ಸಙ್ಗಹಿತಾನಿ. ನಾಸನವತ್ಥೂತಿ ಪಾರಾಜಿಕಟ್ಠಾನತಾಯ ಲಿಙ್ಗನಾಸನಾಯ ಕಾರಣಂ.

೧೦೭. ಪಾಳಿಯಂ ಸಬ್ಬಂ ಸಙ್ಘಾರಾಮಂ ಆವರಣಂ ಕರೋನ್ತೀತಿ ಸಬ್ಬಸಙ್ಘಾರಾಮೇ ಪವೇಸನಿವಾರಣಂ ಕರೋನ್ತಿ. ಸಙ್ಘಾರಾಮೋ ಆವರಣಂ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ ಸಙ್ಘಾರಾಮೋ ಆವರಣೋ ಕಾತಬ್ಬೋ, ಸಙ್ಘಾರಾಮೇ ವಾ ಆವರಣಂ ¶ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ತೇನೇವ ‘‘ತತ್ಥ ಆವರಣಂ ಕಾತು’’ನ್ತಿ ಭುಮ್ಮವಸೇನ ವುತ್ತಂ. ಆಹಾರಂ ಆವರಣನ್ತಿಆದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ‘‘ಯತ್ಥ ವಾ ವಸತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ವಸ್ಸಗ್ಗೇನ ಲದ್ಧಂ ವಾ ಸಕಸನ್ತಕಮೇವ ವಾ ನಿಬದ್ಧವಸನಕಸೇನಾಸನಂ ವುತ್ತಂ. ಯತ್ಥ ವಾ ಪಟಿಕ್ಕಮತೀತಿ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾನಂ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ವುತ್ತಂ. ತೇನಾಹ ‘‘ಅತ್ತನೋ’’ತಿಆದಿ. ಅತ್ತನೋತಿ ಹಿ ಸಯಂ, ಆಚರಿಯಸ್ಸ, ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ದಣ್ಡೇನ್ತಿ ವಿನೇನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ದಣ್ಡೋ, ಸೋ ಏವ ಕತ್ತಬ್ಬತ್ತಾ ಕಮ್ಮನ್ತಿ ದಣ್ಡಕಮ್ಮಂ, ಆವರಣಾದಿ. ಉದಕಂ ವಾ ಪವೇಸೇತುನ್ತಿ ಪೋಕ್ಖರಣೀಆದಿಉದಕೇ ಪವೇಸೇತುಂ.

ಸಿಕ್ಖಾಪದದಣ್ಡಕಮ್ಮವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಅನಾಪುಚ್ಛಾವರಣವತ್ಥುಆದಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ

೧೦೮. ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾನಮ್ಪೀತಿ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೇ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ತೇಸುಪಿ ಹಿ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯೇಸು ಯಥಾ ಓರಮನ್ತಿ, ತಥಾ ತೇಸಂ ನಿಗ್ಗಹಂ ಅಕರೋನ್ತೇಸು ಅಞ್ಞೇಹಿ ಆವರಣಾದಿನಿಗ್ಗಹಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬಮೇವ. ಸಙ್ಗಣ್ಹನ್ತೀತಿ ‘‘ಪರಪರಿಸತೋ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ದಾನಾದಿಚತೂಹಿ ಸಙ್ಗಹವತ್ಥೂಹಿ (ದೀ. ನಿ. ೩.೨೧೦; ಅ. ನಿ. ೪.೩೨, ೨೫೬) ಉಪಲಾಳನವಸೇನ ¶ ಸಙ್ಗಣ್ಹನ್ತಿ. ಸೋ ಭಿಜ್ಜತು ವಾ ಮಾ ವಾ, ಸಙ್ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಪಯೋಗೇ ಆಪತ್ತಿ ಏವ. ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಭಿನ್ದಿತುಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಗಣ್ಹಿತುಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಆದೀನವಂ ಪನ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಾಸನಗಾರವೇನ ವಾ ಪರಾನುದ್ದಯತಾಯ ವಾ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ನ ಪರಿಸಲೋಲತಾಯ.

‘‘ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ ಚ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ವಸ್ಸಚ್ಛೇದಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾನಮ್ಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ಸರಣಗಮನಾದಿಸಾಮಣೇರಭಾವಸ್ಸಾಪಿ ವಿನಸ್ಸನತೋ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ ಚ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ, ಸಙ್ಘಲಾಭಮ್ಪಿ ತೇ ನ ಲಭನ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಪುರಿಮಿಕಾಯ ಪುನ ಸರಣಾನಿ ಗಹಿತಾನೀತಿ ಸರಣಗ್ಗಹಣೇನ ಸಹ ತದಹೇವಸ್ಸ ವಸ್ಸೂಪಗಮನಮ್ಪಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಪಚ್ಛಿಮಿಕಾಯ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕನ್ತಿ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಲಾಭಗ್ಗಹಣದಸ್ಸನಮತ್ತಮೇವೇತಂ, ತತೋ ಪುರೇಪಿ, ಪಚ್ಛಾಪಿ ವಾ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಞ್ಚ ಚೀವರಮಾಸೇಸು ಸಙ್ಘೇ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಕಾಲಚೀವರಞ್ಚ ಪುರಿಮಿಕಾಯ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಅವಿಪನ್ನಸೀಲೋ ಸಾಮಣೇರೋ ಲಭತಿ ಏವ. ಸಚೇ ಪಚ್ಛಿಮಿಕಾಯ ಗಹಿತಾನೀತಿ ಪಚ್ಛಿಮಿಕಾಯ ವಸ್ಸೂಪಗಮನಞ್ಚ ಛಿನ್ನವಸ್ಸತಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತಿ. ತಸ್ಸ ಹಿ ಕಾಲಚೀವರೇ ಭಾಗೋ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ. ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅಪಲೋಕೇತ್ವಾ ಲಾಭೋ ದಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಲಾಭೋ ¶ ಪನ ಯದಿ ಸೇನಾಸನಸಾಮಿಕಾ ದಾಯಕಾ ಸೇನಾಸನಗುತ್ತತ್ಥಾಯ ಪಚ್ಛಿಮಿಕಾಯ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ವತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸೇನಾಸನೇ ವಸನ್ತಸ್ಸಪಿ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಂ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ವದನ್ತಿ, ಅನಪಲೋಕೇತ್ವಾಪಿ ದಾತಬ್ಬೋವ. ಯಂ ಪನ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ ‘‘ಪಚ್ಛಿಮಿಕಾಯ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಂ ಲಚ್ಛತೀತಿ ಪಚ್ಛಿಮಿಕಾಯ ಪುನ ವಸ್ಸಂ ಉಪಗತತ್ತಾ ಲಚ್ಛತೀ’’ತಿ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೩.೧೦೮) ವುತ್ತಂ, ತಮ್ಪಿ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕೇ ದಾಯಕಾನಂ ಇಮಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವುತ್ತಞ್ಚೇ, ಸುನ್ದರಂ. ಸಙ್ಘಿಕಂ, ಕಾಲಚೀವರಮ್ಪಿ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಞ್ಚೇ, ನ ಯುಜ್ಜತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ನ ಅಜಾನಿತ್ವಾತಿ ‘‘ಸುರಾ’’ತಿ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಪಿವತೋ ಪಾಣಾತಿಪಾತವೇರಮಣಿಆದಿಸಬ್ಬಸೀಲಭೇದಂ, ಸರಣಭೇದಞ್ಚ ನ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಅಕುಸಲಂ ಪನ ಸುರಾಪಾನವೇರಮಣಿಸೀಲಭೇದೋ ಚ ಹೋತಿ ಮಾಲಾದಿಧಾರಣಾದೀಸು ವಿಯಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಇತರಾನೀತಿ ವಿಕಾಲಭೋಜನವೇರಮಣಿಆದೀನಿ. ತಾನಿಪಿ ಹಿ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ತಂ ತಂ ಭಿಜ್ಜತಿ ಏವ, ಇತರೀತರೇಸಂ ಪನ ಅಭಿಜ್ಜಮಾನೇನ ನಾಸನಙ್ಗಾನಿ ನ ಹೋನ್ತಿ. ತೇನೇವ ‘‘ತೇಸು ಭಿನ್ನೇಸೂ’’ತಿ ಭೇದವಚನಂ ವುತ್ತಂ.

ಅಚ್ಚಯಂ ¶ ದೇಸಾಪೇತಬ್ಬೋತಿ ‘‘ಅಚ್ಚಯೋ ಮಂ, ಭನ್ತೇ, ಅಚ್ಚಗಮಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ದೇಸಾಪೇತ್ವಾ ಸರಣಸೀಲಂ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಪಾರಾಜಿಕತ್ತಾ ತೇಸಂ. ತೇನಾಹ ‘‘ಲಿಙ್ಗನಾಸನಾಯ ನಾಸೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ. ಅಯಮೇವ ಹಿ ನಾಸನಾ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾತಿ ಲಿಙ್ಗನಾಸನಾಕಾರಣೇಹಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದೀಹಿ ಅವಣ್ಣಭಾಸನಾದೀನಂ ಸಹ ಪತಿತತ್ತಾ ವುತ್ತಂ.

ನನು ಚ ಕಣ್ಟಕಸಾಮಣೇರೋಪಿ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕೋ ಏವ, ತಸ್ಸ ಚ ಹೇಟ್ಠಾ ದಣ್ಡಕಮ್ಮನಾಸನಾವ ವುತ್ತಾ. ಇಧ ಪನ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕಸ್ಸ ಲಿಙ್ಗನಾಸನಾ ವುಚ್ಚತಿ, ಕೋ ಇಮೇಸಂ ಭೇದೋತಿ ಚೋದನಂ ಮನಸಿ ನಿಧಾಯಾಹ ‘‘ಸಸ್ಸತುಚ್ಛೇದಾನಞ್ಹಿ ಅಞ್ಞತರದಿಟ್ಠಿಕೋ’’ತಿ. ಏತ್ಥ ಚಾಯಮಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಯೋ ಹಿ ‘‘ಅತ್ತಾ ಇಸ್ಸರೋ ವಾ ನಿಚ್ಚೋ ಧುವೋ’’ತಿಆದಿನಾ ವಾ ‘‘ಅತ್ತಾ ಉಚ್ಛಿಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ ವಿನಸ್ಸಿಸ್ಸತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ವಾ ತಿತ್ಥಿಯಪರಿಕಪ್ಪಿತಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಸಸ್ಸತುಚ್ಛೇದದಿಟ್ಠಿಂ ದಳ್ಹಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವೋಹರತಿ, ತಸ್ಸ ಸಾ ಪಾರಾಜಿಕಟ್ಠಾನಂ ಹೋತಿ. ಸೋ ಚ ಲಿಙ್ಗನಾಸನಾಯ ನಾಸೇತಬ್ಬೋ. ಯೋ ಪನ ಈದಿಸಂ ದಿಟ್ಠಿಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಸಾಸನಿಕೋವ ಹುತ್ವಾ ಕೇವಲಂ ಬುದ್ಧವಚನಾಧಿಪ್ಪಾಯಂ ವಿಪರೀತತೋ ಗಹೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಓವದಿಯಮಾನೋಪಿ ಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾ ವೋಹರತಿ, ತಸ್ಸ ಸಾ ದಿಟ್ಠಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ ನ ಹೋತಿ, ಸೋ ಪನ ಕಣ್ಟಕನಾಸನಾಯ ಏವ ನಾಸೇತಬ್ಬೋತಿ.

ಅನಾಪುಚ್ಛಾವರಣವತ್ಥುಆದಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೦೯. ಪಣ್ಡಕವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ¶ ಆಸಿತ್ತಉಸೂಯಪಕ್ಖಪಣ್ಡಕಾ ತಯೋಪಿ ಪುರಿಸಭಾವಲಿಙ್ಗಾದಿಯುತ್ತಾ ಅಹೇತುಕಪಟಿಸನ್ಧಿಕಾ, ತೇ ಚ ಕಿಲೇಸಪರಿಯುಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಬಲವತಾಯ ನಪುಂಸಕಪಣ್ಡಕಸದಿಸತ್ತಾ ‘‘ಪಣ್ಡಕಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ. ತೇಸು ಆಸಿತ್ತಉಸೂಯಪಣ್ಡಕಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಕಿಲೇಸಪರಿಯುಟ್ಠಾನಂ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಾದೀಹಿ ವೀತಿಕ್ಕಮತೋ ನಿವಾರೇತುಮ್ಪಿ ಸಕ್ಕಾ, ತೇನ ತೇ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬಾ ವುತ್ತಾ. ಪಕ್ಖಪಣ್ಡಕಸ್ಸ ಪನ ಕಾಳಪಕ್ಖೇಸು ಉಮ್ಮಾದೋ ವಿಯ ಕಿಲೇಸಪರಿಳಾಹೋ ಅವತ್ಥರನ್ತೋ ಆಗಚ್ಛತಿ, ವೀತಿಕ್ಕಮಂ ಪತ್ವಾ ಏವ ಚ ನಿವತ್ತತಿ. ತಸ್ಮಾ ಸೋ ತಸ್ಮಿಂ ಪಕ್ಖೇ ನ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋತಿ ವುತ್ತೋ. ತದೇತಂ ವಿಭಾಗಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಯಸ್ಸ ಪರೇಸ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಆಸಿತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಮುಖೇ ಆಸಿತ್ತಸ್ಸ ಅತ್ತನೋಪಿ ಅಸುಚಿಮುಚ್ಚನೇನ ¶ ಪರಿಳಾಹೋ ವೂಪಸಮ್ಮತಿ. ಉಸೂಯಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಾಯಾತಿ ಉಸೂಯಾಯ ವಸೇನ ಅತ್ತನೋ ಸೇವೇತುಕಾಮತಾರಾಗೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಅಸುಚಿಮುತ್ತಿಯಾ ಪರಿಳಾಹೋ ವೂಪಸಮ್ಮತಿ.

‘‘ಬೀಜಾನಿ ಅಪನೀತಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಬೀಜೇಸು ಠಿತೇಸು ನಿಮಿತ್ತಮತ್ತೇ ಅಪನೀತೇ ಪಣ್ಡಕೋ ನ ಹೋತಿ. ಭಿಕ್ಖುನೋಪಿ ಅನಾಬಾಧಪಚ್ಚಯಾ ತದಪನಯನೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಮೇವ, ನ ಪನ ಪಣ್ಡಕತ್ತಂ, ಬೀಜೇಸು ಪನ ಅಪನೀತೇಸು ಅಙ್ಗಜಾತಮ್ಪಿ ರಾಗೇನ ಕಮ್ಮನಿಯಂ ನ ಹೋತಿ, ಪುಮಭಾವೋ ವಿಗಚ್ಛತಿ, ಮಸ್ಸುಆದಿಪುರಿಸಲಿಙ್ಗಮ್ಪಿ ಉಪಸಮ್ಪದಾಪಿ ವಿಗಚ್ಛತಿ, ಕಿಲೇಸಪರಿಳಾಹೋಪಿ ದುನ್ನಿವಾರವೀತಿಕ್ಕಮೋ ಹೋತಿ ನಪುಂಸಕಪಣ್ಡಕಸ್ಸ ವಿಯ. ತಸ್ಮಾ ಈದಿಸೋ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋಪಿ ನಾಸೇತಬ್ಬೋತಿ ವದನ್ತಿ. ಯದಿ ಏವಂ ಕಸ್ಮಾ ಬೀಜುದ್ಧರಣೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ ನ ಪಞ್ಞತ್ತನ್ತಿ? ಏತ್ಥ ತಾವ ಕೇಚಿ ವದನ್ತಿ ‘‘ಪಞ್ಞತ್ತಮೇವೇತಂ ಭಗವತಾ ‘ಪಣ್ಡಕೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ನ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಬ್ಬೋ, ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ನಾಸೇತಬ್ಬೋ’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ’’ತಿ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಯಸ್ಮಾ ಬೀಜುದ್ಧರಣಕ್ಖಣೇ ಪಣ್ಡಕೋ ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ ನ ಪಞ್ಞತ್ತಂ. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಸೋ ಉದ್ಧಟಬೀಜೋ ಭಿಕ್ಖು ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ವುತ್ತನಯೇನ ಪಣ್ಡಕತ್ತಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಅಭಾವಕೋ ಹೋತಿ, ಉಪಸಮ್ಪದಾಯ ಅವತ್ಥು, ತತೋ ಏವ ಚಸ್ಸ ಉಪಸಮ್ಪದಾ ವಿಗಚ್ಛತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏಸ ಪಣ್ಡಕತ್ತುಪಗಮನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಜಾತಿಯಾ ನಪುಂಸಕಪಣ್ಡಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ‘ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ನಾಸೇತಬ್ಬೋ’ತಿ ಅಭಬ್ಬೋತಿ ವುತ್ತೋ, ನ ತತೋ ಪುಬ್ಬೇ. ಅಯಞ್ಚ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಸಹೇತುಕೋ, ಭಾವಕ್ಖಯೇನ ಪನಸ್ಸ ಅಹೇತುಕಸದಿಸತಾಯ ಮಗ್ಗೋಪಿ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಅಪರೇ ಪನ ‘‘ಪಬ್ಬಜ್ಜತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಉಪಕ್ಕಮೇನ ಪಣ್ಡಕಭಾವಮಾಪನ್ನಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ನಾಸೇತಬ್ಬೋ’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಪನ ಪಚ್ಛಾ ಉಪಕ್ಕಮೇನ ಉಪಸಮ್ಪದಾಪಿ ನ ವಿಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ, ತಂ ನ ಯುತ್ತಂ. ಯದಗ್ಗೇನ ಹಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಉಪಕ್ಕಮೇನ ಅಭಬ್ಬೋ ಹೋತಿ, ತದಗ್ಗೇನ ಪಚ್ಛಾಪಿ ಹೋತೀತಿ ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ಇತ್ಥತ್ತಾದಿ ¶ ಭಾವೋ ನತ್ಥಿ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಅಭಾವಕೋ. ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ನ ವಾರಿತಾತಿ ಏತ್ಥ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಗಹಣೇನೇವ ಉಪಸಮ್ಪದಾಪಿ ಗಹಿತಾ. ತೇನಾಹ ‘‘ಯಸ್ಸ ಚೇತ್ಥ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ವಾರಿತಾ’’ತಿಆದಿ. ತಸ್ಮಿಂಯೇವಸ್ಸ ಪಕ್ಖೇ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ವಾರಿತಾತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಅಪಣ್ಡಕಪಕ್ಖೇಪಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಮತ್ತಮೇವ ಲಭತಿ, ಉಪಸಮ್ಪದಾ ಪನ ತದಾಪಿ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಪಣ್ಡಕಪಕ್ಖೇ ಪನ ಆಗತೇ ಲಿಙ್ಗನಾಸನಾಯ ನಾಸೇತಬ್ಬೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಪಣ್ಡಕವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೧೦. ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕವತ್ಥುಮ್ಹಿ ¶ ಕೋಲಞ್ಞಾತಿ ಕುಲೇ ಜಾತಾ, ತತ್ಥ ವಾ ವಿದಿತಾ ಞಾತಾ ಪಸಿದ್ಧಾ, ತಂ ವಾ ಜಾನನ್ತಿ ಕೋಲಞ್ಞಾತಿ ಞಾತಕಾನಂ ನಾಮಂ. ಥೇಯ್ಯಾಯ ಲಿಙ್ಗಗ್ಗಹಣಮತ್ತಮ್ಪಿ ಇಧ ಸಂವಾಸೋ ಏವಾತಿ ಆಹ ‘‘ತಯೋ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕಾ’’ತಿ. ನ ಯಥಾವುಡ್ಢಂ ವನ್ದನನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ, ಸಾಮಣೇರಾನಂ ವಾ ವನ್ದನಂ ನ ಸಾದಿಯತಿ.

ಯಥಾವುಡ್ಢಂ ವನ್ದನನ್ತಿ ಅತ್ತನಾ ಮುಸಾವಾದೇನ ದಸ್ಸಿತವಸ್ಸಕ್ಕಮೇನ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವನ್ದನಂ ಸಾದಿಯತಿ, ದಹರಸಾಮಣೇರೋ ಪನ ವುಡ್ಢಸಾಮಣೇರಾನಂ, ದಹರಭಿಕ್ಖು ಚ ವುಡ್ಢಾನಂ ವನ್ದನಂ ಸಾದಿಯನ್ತೋಪಿ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ನ ಹೋತಿ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇತಿ ಸಂವಾಸತ್ಥೇನಕತ್ಥೇ.

‘‘ಭಿಕ್ಖುವಸ್ಸಾನೀ’’ತಿ ಇದಂ ಸಂವಾಸತ್ಥೇನಕೇ ವುತ್ತಪಾಠವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ಸಯಮೇವ ಪನ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಸಾಮಣೇರವಸ್ಸಾನಿ ಗಣೇನ್ತೋಪಿ ಉಭಯತ್ಥೇನಕೋ ಏವ. ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಪುರಿಸೋವ, ಇತ್ಥೀಪಿ ಭಿಕ್ಖುನೀಸು ಏವಂ ಪಟಿಪಜ್ಜತಿ, ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಿಕಾವ. ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಾಪಿ ಚೇತ್ಥ ನ ಮುಚ್ಚನ್ತಿ, ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೇಸು ಏವ ಪಞ್ಞತ್ತಾಪತ್ತಿಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಾ ವುತ್ತಾ, ತೇನೇವೇತ್ಥ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕೋಪಿ ನ ಮುತ್ತೋ.

ರಾಜ…ಪೇ… ಭಯೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ಭಯ-ಸದ್ದೋ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ. ಯಾವ ಸೋ ಸುದ್ಧಮಾನಸೋತಿ ‘‘ಇಮಿನಾ ಲಿಙ್ಗೇನ ಭಿಕ್ಖೂ ವಞ್ಚೇತ್ವಾ ತೇಹಿ ಸಂವಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಸುದ್ಧಚಿತ್ತಾಭಾವೇನ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೋ. ತೇನ ಹಿ ಅಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ಲಿಙ್ಗೇ ಗಹಿತಮತ್ತೇ ಪಚ್ಛಾ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸಹ ಸಂವಸತು ವಾ ಮಾ ವಾ, ಲಿಙ್ಗತ್ಥೇನಕೋ ಹೋತಿ. ಪಚ್ಛಾ ಸಂವಸನ್ತೋಪಿ ಅಭಬ್ಬೋ ಹುತ್ವಾ ಸಂವಸತಿ. ತಸ್ಮಾ ಉಭಯತ್ಥೇನಕೋಪಿ ಲಿಙ್ಗತ್ಥೇನಕೇ ಏವ ಪವಿಸತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಯೋ ಪನ ರಾಜಾದಿಭಯೇನ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೋವ ಲಿಙ್ಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತೋ ಪಚ್ಛಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖುವಸ್ಸಾನಿ ಗಣೇತ್ವಾ ಜೀವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಸುದ್ಧಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ, ಸೋ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಮತ್ತೇನ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋಪಿ ನ ಹೋತಿ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ಗಹಿತಲಿಙ್ಗತ್ತಾ. ಸಚೇ ಪನ ಸೋ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ¶ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಾಮಣೇರವಸ್ಸಗಣನಾದಿಂ ಕರೋತಿ, ತದಾ ಸಂವಾಸತ್ಥೇನಕೋ, ಉಭಯತ್ಥೇನಕೋ ವಾ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಯಂ ಪನ ಪರತೋ ಸಹ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪೇನ ‘‘ಅಯಮ್ಪಿ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ, ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸಙ್ಗಮ್ಮ ಸಂವಾಸಾಧಿವಾಸನವಸೇನ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಂವಾಸಂ ನಾಧಿವಾಸೇತಿ ಯಾವಾ’’ತಿ. ತಸ್ಸ ತಾವ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ನಾಮ ನ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ಏತ್ಥ ಚ ಚೋರಾದಿಭಯಂ ¶ ವಿನಾಪಿ ಕೀಳಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಲಿಙ್ಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತಾಲಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ವನ್ದನಾದಿಂ ಅಸಾದಿಯನ್ತೋಪಿ ‘‘ಸೋಭತಿ ನು ಖೋ ಮೇ ಪಬ್ಬಜಿತಲಿಙ್ಗ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ಗಣ್ಹನ್ತೋಪಿ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ನ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಸಬ್ಬಪಾಸಣ್ಡಿಯಭತ್ತಾನೀತಿ ಸಬ್ಬಸಾಮಯಿಕಾನಂ ಸಾಧಾರಣಂ ಕತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತಭತ್ತಾನಿ, ಇದಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖೂನಞ್ಞೇವ ನಿಯಮಿತಭತ್ತಗಹಣೇ ಸಂವಾಸೋಪಿ ಸಮ್ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಸಬ್ಬಸಾಧಾರಣಭತ್ತಂ ವುತ್ತಂ. ಸಂವಾಸಂ ಪನ ಅಸಾದಿಯಿತ್ವಾ ಅಭಿಕ್ಖುಕವಿಹಾರಾದೀಸು ವಿಹಾರಭತ್ತಾದೀನಿ ಭುಞ್ಜನ್ತೋಪಿ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ನ ಹೋತಿ ಏವ. ಕಮ್ಮನ್ತಾನುಟ್ಠಾನೇನಾತಿ ಕಸಿಆದಿಕಮ್ಮಕರಣೇನ. ಪತ್ತಚೀವರಂ ಆದಾಯಾತಿ ಭಿಕ್ಖುಲಿಙ್ಗವೇಸೇನ ಸರೀರೇನ ಧಾರೇತ್ವಾ.

‘‘ಯೋ ಏವಂ ಪಬ್ಬಜತಿ, ಸೋ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ನಾಮ ಹೋತೀ’’ತಿ ಇದಂ ನಿದಸ್ಸನಮತ್ತಂ, ‘‘ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ’’ತಿ ಪನ ನಾಮಂ ಅಜಾನನ್ತೋಪಿ ‘‘ಏವಂ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಏವಂ ಕರೋನ್ತೋ ಸಮಣೋ ನಾಮ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಯದಿ ಆರೋಚೇಸ್ಸಾಮಿ, ಛಡ್ಡೇಸ್ಸನ್ತಿ ಮ’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಮೇ ನ ರುಹತೀ’’ತಿ ಜಾನಾತಿ, ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ಹೋತಿ. ಯೋ ಪನ ಪಠಮಂ ‘‘ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಏವಂ ಮೇ ಗಹಿತಾ’’ತಿಸಞ್ಞೀ ಕೇವಲಂ ಅನ್ತರಾ ಅತ್ತನೋ ಸೇತವತ್ಥನಿವಾಸನಾದಿವಿಪ್ಪಕಾರಂ ಪಕಾಸೇತುಂ ಲಜ್ಜನ್ತೋ ನ ಕಥೇತಿ, ಸೋ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ನ ಹೋತಿ. ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಕಾಲೇಯೇವಾತಿ ಏತ್ಥ ಅವಧಾರಣೇನ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಕಾಲೇ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕಲಕ್ಖಣಂ ಞತ್ವಾ ವಞ್ಚನಾಯಪಿ ನಾರೋಚೇತಿ, ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ನ ಹೋತೀತಿ ದೀಪೇತಿ. ಸೋ ಪರಿಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ಗಹಿತಲಿಙ್ಗತ್ತಾ ಲಿಙ್ಗತ್ಥೇನಕೋ ನ ಹೋತಿ, ಲದ್ಧೂಪಸಮ್ಪದತ್ತಾ ತದನುಗುಣಸ್ಸೇವ ಸಂವಾಸಸ್ಸ ಸಾದಿತತ್ತಾ ಸಂವಾಸತ್ಥೇನಕೋಪಿ ನ ಹೋತಿ. ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಪನ ಲಿಙ್ಗತ್ಥೇನಕೋ ಹೋತಿ, ಸಂವಾಸಾರಹಸ್ಸ ಲಿಙ್ಗಸ್ಸ ಗಹಿತತ್ತಾ ಸಂವಾಸಸಾದಿಯನಮತ್ತೇನ ಸಂವಾಸತ್ಥೇನಕೋ ಹೋತಿ.

ಸಲಿಙ್ಗೇ ಠಿತೋತಿ ಸಲಿಙ್ಗಭಾವೇ ಠಿತೋ. ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ನ ಹೋತೀತಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ದಿನ್ನಲಿಙ್ಗಸ್ಸ ಅಪರಿಚ್ಚತ್ತತ್ತಾ ಲಿಙ್ಗತ್ಥೇನಕೋ ನ ಹೋತಿ, ಭಿಕ್ಖುಪಟಿಞ್ಞಾಯ ಅಪರಿಚ್ಚತ್ತತ್ತಾ ಸಂವಾಸತ್ಥೇನಕೋ ನ ಹೋತೀತಿ. ಯಂ ಪನ ಮಾತಿಕಾಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಲಿಙ್ಗಾನುರೂಪಸ್ಸ ಸಂವಾಸಸ್ಸ ಸಾದಿತತ್ತಾ ನ ಸಂವಾಸತ್ಥೇನಕೋ’’ತಿ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕವಣ್ಣನಾ) ಕಾರಣಂ ವುತ್ತಂ, ತಮ್ಪಿ ಇದಮೇವ ಕಾರಣಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಇತರಥಾ ¶ ¶ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸಪಿ ಭಿಕ್ಖುವಸ್ಸಗಣನಾದೀಸು ಲಿಙ್ಗಾನುರೂಪಸಂವಾಸೋ ಏವ ಸಾದಿತೋತಿ ಸಂವಾಸತ್ಥೇನಕತಾ ನ ಸಿಯಾ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ದಿನ್ನಲಿಙ್ಗಸ್ಸ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಸಾಧಾರಣತ್ತಾ. ಯಥಾ ಚೇತ್ಥ ಭಿಕ್ಖು, ಏವಂ ಸಾಮಣೇರೋಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಸಮಾಪನ್ನೋ ಸಾಮಣೇರಪಟಿಞ್ಞಾಯ ಅಪರಿಚ್ಚತ್ತತ್ತಾ ಸಂವಾಸತ್ಥೇನಕೋ ನ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಸೋಭತೀತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾತಿ ಕಾಸಾವಧಾರಣೇ ಧುರಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗಿಹಿಭಾವಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ.

ಯೋ ಕೋಚಿ ವುಡ್ಢಪಬ್ಬಜಿತೋತಿ ಸಾಮಣೇರಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಮಹಾಪೇಳಾದೀಸೂತಿ ವಿಲೀವಾದಿಮಯೇಸು ಘರದ್ವಾರೇಸು ಠಪಿತಭತ್ತಭಾಜನವಿಸೇಸೇಸು, ಏತೇನ ವಿಹಾರೇ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ವಸ್ಸಗಣನಾದೀನಂ ಅಕರಣಂ ದಸ್ಸೇತಿ.

ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ತಿತ್ಥಿಯಪಕ್ಕನ್ತಕಾದಿಕಥಾಸು ತೇಸಂ ಲಿಙ್ಗೇ ಆದಿನ್ನಮತ್ತೇತಿ ವೀಮಂಸಾದಿಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ವಿನಾ ‘‘ತಿತ್ಥಿಯೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನವಸೇನ ಲಿಙ್ಗೇ ಕಾಯೇನ ಧಾರಿತಮತ್ತೇ. ಸಯಮೇವಾತಿ ತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗನ್ತ್ವಾ ಸಯಮೇವ ಸಙ್ಘಾರಾಮೇಪಿ ಕುಸಚೀರಾದೀನಿ ನಿವಾಸೇತಿ. ಆಜೀವಕೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ…ಪೇ… ಗಚ್ಛತೀತಿ ಆಜೀವಕಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ತೇಸಂ ಪಬ್ಬಜನವಿಧಿನಾ ‘‘ಆಜೀವಕೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗಚ್ಛತಿ. ತಸ್ಸ ಹಿ ತಿತ್ಥಿಯಭಾವೂಪಗಮನಂ ಪತಿ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನೇ ವಿಜ್ಜಮಾನೇಪಿ ‘‘ಗನ್ತ್ವಾ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪರಿಕಪ್ಪಿತತ್ತಾ ಪದವಾರೇ ದುಕ್ಕಟಮೇವ ವುತ್ತಂ. ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಪಾಳಿಯಾ ಅವುತ್ತೇಪಿ ಮೇಥುನಾದೀಸು ವುತ್ತಪುಬ್ಬಪಯೋಗದುಕ್ಕಟಾನುಲೋಮತೋ ವುತ್ತಂ. ಏತೇನ ಚ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನವಸೇನ ಲಿಙ್ಗೇ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ, ತತೋ ಪುರಿಮಪಯೋಗೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಞ್ಚ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ, ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಕ್ಖಣೇ ನಿವತ್ತನ್ತೋಪಿ ಆಪತ್ತಿಂ ದೇಸಾಪೇತ್ವಾ ಮುಚ್ಚತಿ ಏವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಯಥಾ ಚೇತ್ಥ, ಏವಂ ಸಙ್ಘಭೇದೇಪಿ ಲೋಹಿತುಪ್ಪಾದೇಪಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗಾದೀಸು ದುಕ್ಕಟಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಪಾರಾಜಿಕಾಹಿ ಮುಚ್ಚನಸೀಮಾ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಸಾಸನವಿರುದ್ಧತಾಯೇತ್ಥ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಾನಮ್ಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ ನ ವುತ್ತಾ. ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯಪಿ ಅಭಬ್ಬತಾದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಪನೇತೇ, ಅಞ್ಞೇ ಚ ಪಾರಾಜಿಕಕಣ್ಡೇ ವಿಸುಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ಪಾರಾಜಿಕಾದಿಂ ಅದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇಧ ಅಭಬ್ಬೇಸು ಏವ ವುತ್ತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ತಂ ¶ ಲದ್ಧಿನ್ತಿ ತಿತ್ಥಿಯವೇಸೇ ಸೇಟ್ಠಭಾವಗ್ಗಹಣಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ತೇಸಞ್ಹಿ ತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ಸಸ್ಸತಾದಿಗ್ಗಾಹಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋಪಿ ಲಿಙ್ಗೇ ಅಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತೇ ತಿತ್ಥಿಯಪಕ್ಕನ್ತಕೋ ನ ಹೋತಿ, ತಂ ಲದ್ಧಿಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾಪಿ ‘‘ಏತೇಸಂ ವತಚರಿಯಾ ಸುನ್ದರಾ’’ತಿ ಲಿಙ್ಗಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ತೋ ತಿತ್ಥಿಯಪಕ್ಕನ್ತಕೋ ಹೋತಿ ಏವ ¶ . ಲದ್ಧಿಯಾ ಅಭಾವೇನಾತಿ ಭಿಕ್ಖುಭಾವೇ ಸಾಲಯತಾಯ ತಿತ್ಥಿಯಭಾವೂಪಗಮನಲದ್ಧಿಯಾ ಅಭಾವೇನ, ಏತೇನ ಚ ಆಪದಾಸು ಕುಸಚೀರಾದಿಂ ಪಾರುಪನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ನಗ್ಗಸ್ಸ ವಿಯ ಅನಾಪತ್ತಿಂ ದಸ್ಸೇತಿ.

ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಭಿಕ್ಖುನಾ ಕಥಿತೋತಿ ಏತ್ಥ ಸಙ್ಘಭೇದಕೋಪಿ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಭಿಕ್ಖುನಾವ ಕಥಿತೋ, ಮಾತುಘಾತಕಾದಯೋ ಪನ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನಾಪೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ತಿತ್ಥಿಯಪಕ್ಕನ್ತಕಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೧೧. ಉದಕಸಞ್ಚಾರಿಕಂ ಮಣ್ಡೂಕಭಕ್ಖಂ ನಾಗಸರೀರನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ. ವಿಸ್ಸರಭಯೇನಾತಿ ನಾಗಸ್ಸ ಸರೀರಂ ದಿಸ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುನೋ ವಿರವನಭಯೇನ. ಕಪಿಮಿದ್ಧಾದೀಸು ನಾಗಸರೀರಂ ನುಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ತದುಪ್ಪತ್ತಿಸೀಮಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ವಿಸ್ಸಟ್ಠೋ’’ತಿಆದಿ.

ತಿರಚ್ಛಾನವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೧೨. ಅಪವಾಹನನ್ತಿ ಸೋಧನಂ. ತಿರಚ್ಛಾನಾದಿಅಮನುಸ್ಸಜಾತಿತೋ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕಾನಞ್ಞೇವ ಪುತ್ತೇಸು ಮೇತ್ತಾದಯೋಪಿ ತಿಕ್ಖವಿಸದಾ ಹೋನ್ತಿ ಲೋಕುತ್ತರಗುಣಾ ವಿಯಾತಿ ಆಹ ‘‘ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಭೂತಾ ಜನಿಕಾ ಮಾತಾ’’ತಿ. ಯಥಾ ಮನುಸ್ಸಾನಞ್ಞೇವ ಕುಸಲಪ್ಪವತ್ತಿ ತಿಕ್ಖವಿಸದಾ, ಏವಂ ಅಕುಸಲಪ್ಪವತ್ತಿಪೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸಯಮ್ಪಿ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕೇನೇವಾ’’ತಿಆದಿ. ಆನನ್ತರಿಯೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ಚುತಿಅನನ್ತರಂ ನಿರಯೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಫಲಂ ಅನನ್ತರಂ ನಾಮ, ತಸ್ಮಿಂ ಅನನ್ತರೇ ಜನಕತ್ತೇನ ನಿಯುತ್ತಂ ಆನನ್ತರಿಯಂ, ತೇನ. ವೇಸಿಯಾ ಪುತ್ತೋತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣಮತ್ತಂ, ಕುಲಿತ್ಥಿಯಾ ಅತಿಚಾರಿನಿಯಾ ಪುತ್ತೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಪಿತರಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಘಾತೇನ್ತೋ ಪಿತುಘಾತಕೋವ ಹೋತಿ.

೧೧೪. ಅವಸೇಸನ್ತಿ ¶ ಅನಾಗಾಮಿಆದಿಕಂ. ಯಂ ಪನೇತ್ಥ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹಪಾರಾಜಿಕೇ ವುತ್ತಮೇವ.

೧೧೫. ಅಯಂ ಸಙ್ಘಭೇದಕೋತಿ ಪಕತತ್ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಪುಬ್ಬೇ ಏವ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಸಮಾಪನ್ನೋ ¶ ವಾ ವತ್ಥಾದಿದೋಸೇನ ವಿಪನ್ನೋಪಸಮ್ಪದೋ ವಾ ಸಙ್ಘಂ ಭಿನ್ದನ್ತೋಪಿ ಅನನ್ತರಿಯಂ ನ ಫುಸತಿ, ಸಙ್ಘೋ ಪನ ಭಿನ್ನೋವ ಹೋತಿ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಚಸ್ಸ ನ ವಾರಿತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

‘‘ದುಟ್ಠಚಿತ್ತೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಮೇವತ್ಥಂ ವಿಭಾವೇತಿ ‘‘ವಧಕಚಿತ್ತೇನಾ’’ತಿ. ಲೋಹಿತಂ ಉಪ್ಪಾದೇತೀತಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ ವೇರೀಹಿ ಅಭೇಜ್ಜಕಾಯತಾಯ ಕೇನಚಿ ಬಲಕ್ಕಾರೇನ ಚಮ್ಮಾದಿಛೇದಂ ಕತ್ವಾ ಬಹಿ ಲೋಹಿತಂ ಪಗ್ಘರಾಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಆವುಧಾದಿಪಹಾರೇನ ಪನ ಲೋಹಿತಂ ಠಾನತೋ ಚಲಿತ್ವಾ ಕುಪ್ಪಮಾನಂ ಏಕತ್ಥ ಸಞ್ಚಿತಂ ಹೋತಿ, ಏತ್ತಕೇನ ಪನ ಪಹಾರದಾಯಕೋ ಲೋಹಿತುಪ್ಪಾದಕೋ ನಾಮ ಹೋತಿ ದೇವದತ್ತೋ ವಿಯ. ಚೇತಿಯಂ ಪನ ಬೋಧಿಂ ವಾ ಪಟಿಮಾದಿಂ ವಾ ಭಿನ್ದತೋ ಆನನ್ತರಿಯಂ ನ ಹೋತಿ, ಆನನ್ತರಿಯಸದಿಸಂ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜಂ ಹೋತಿ. ಬೋಧಿರುಕ್ಖಸ್ಸ ಪನ ಓಜೋಹರಣಸಾಖಾ ಚೇವ ಸಧಾತುಕಂ ಚೇತಿಯಂ ಬಾಧಯಮಾನಾ ಚ ಛಿನ್ದಿತಬ್ಬಾ, ಪುಞ್ಞಮೇವೇತ್ಥ ಹೋತಿ.

ಮಾತುಘಾತಕಾದಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೧೬. ಇತ್ಥಿಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕೋತಿ ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಯುತ್ತೋ, ಇತರೋ ಪನ ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಯುತ್ತೋ. ಏಕಸ್ಸ ಹಿ ಭಾವದ್ವಯಂ ಸಹ ನುಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಯಮಕೇ (ಯಮ. ೩.ಇನ್ದ್ರಿಯಯಮಕ.೧೮೮) ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತತ್ತಾ. ದುತಿಯಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಪನ ಕಮ್ಮಸಹಾಯೇನ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತೇನೇವ ಭಾವವಿರಹಿತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಪಕತಿತ್ಥಿಪುರಿಸಾನಮ್ಪಿ ಕಮ್ಮಮೇವ ಬ್ಯಞ್ಜನಲಿಙ್ಗಾನಂ ಕಾರಣಂ, ನ ಭಾವೋ ತಸ್ಸ ಕೇನಚಿ ಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯತ್ತಸ್ಸ ಪಟ್ಠಾನೇ ಅವುತ್ತತ್ತಾ. ಕೇವಲಂ ಭಾವಸಹಿತಾನಂಯೇವ ಬ್ಯಞ್ಜನಲಿಙ್ಗಾನಂ ಪವತ್ತಿದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ‘‘ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಾದೀನೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಧ. ಸ. ಅಟ್ಠ. ೬೩೨) ಇನ್ದ್ರಿಯಂ ಬ್ಯಞ್ಜನಕಆರಣತ್ತೇನ ವುತ್ತಂ, ಇಧ ಪನ ಅಕುಸಲಬಲೇನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ ವಿನಾಪಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ವುತ್ತಂ. ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಚೇಸಂ ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕಾನಂ ಯದಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ರಾಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತದಾ ಪುರಿಸಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಪಾಕಟಂ ಹೋತಿ, ಇತರಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ. ಯದಾ ಪುರಿಸೇ ರಾಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತದಾ ಇತ್ಥಿಬ್ಯಞ್ಜನಂ ¶ ಪಾಕಟಂ ಹೋತಿ, ಇತರಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ. ತತ್ಥ ವಿಚಾರಣಕ್ಕಮೋತಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಕ್ಖಣೇ ಏವ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಲಿಙ್ಗಾನಮ್ಪಿ ಪಾತುಭಾವಪ್ಪಕಾಸಕೇ ಕುರುನ್ದಿವಚನೇ ಅಯುತ್ತತಾಪಕಾಸನತ್ಥಂ ಅತ್ಥವಿಚಾರಣಕ್ಕಮೋ. ಅಟ್ಠಸಾಲಿನಿಯಞ್ಹಿ ‘‘ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಾದೀನಿ ಪನ ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಪವತ್ತೇ ಸಮುಟ್ಠಿತಾನೀ’’ತಿಆದಿ (ಧ. ಸ. ಅಟ್ಠ. ೬೩೨) ವುತ್ತಂ. ನೇವಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಅತ್ಥೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಯೋ ಚ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೇ ಅಭಬ್ಬೇ, ಭಬ್ಬೇ ಚ ಪುಗ್ಗಲೇ ಞತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇತಿ, ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಿ ವಾ, ದುಕ್ಕಟಂ. ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಅನುಪಜ್ಝಾಯಕಾದಿವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ

೧೧೭. ಅನುಪಜ್ಝಾಯಾದಿವತ್ಥೂಸು ¶ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಅಪಞ್ಞತ್ತನ್ತಿ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅನುಪಜ್ಝಾಯಕೋ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಇಧೇವ ಪಞ್ಞಾಪಿಯಮಾನಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಕಮ್ಮಂ ಪನ ನ ಕುಪ್ಪತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಉಪಜ್ಝಾಯಾಭಾವೇಪಿ ‘‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಉಪಸಮ್ಪದಾಪೇಕ್ಖೋ, ಇತ್ಥನ್ನಾಮೇನ ಉಪಜ್ಝಾಯೇನಾ’’ತಿ ಮತಸ್ಸ ವಾ ವಿಬ್ಭಮನ್ತಸ್ಸ ವಾ ಪುರಾಣಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ, ಅಞ್ಞಸ್ಸ ವಾ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಸ್ಸಾಪಿ ನಾಮೇನ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉಪಜ್ಝಾಯಕಿತ್ತನಸ್ಸ ಕತತ್ತಾ ವುತ್ತಂ. ಯದಿ ಹಿ ಉಪಜ್ಝಾಯಕಿತ್ತನಂ ನ ಕರೇಯ್ಯ, ‘‘ಪುಗ್ಗಲಂ ನ ಪರಾಮಸತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಕಮ್ಮವಿಪತ್ತಿ ಏವ ಸಿಯಾ. ತೇನೇವ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಅನುಪಜ್ಝಾಯಕ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಅಟ್ಠಕಥಾಯಮ್ಪಿಸ್ಸ ‘‘ಉಪಜ್ಝಾಯಂ ಅಕಿತ್ತೇತ್ವಾ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಉಪಜ್ಝಾಯಂ ಅಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬಂ ಉಪಜ್ಝಾಯವಿರಹಿತಂ’’ಇಚ್ಚೇವ ಅತ್ಥೋತಿ ವುತ್ತೋ. ಪಾಳಿಯಂ ಸಙ್ಘೇನ ಉಪಜ್ಝಾಯೇನಾತಿ ‘‘ಅಯಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಉಪಸಮ್ಪದಾಪೇಕ್ಖೋ, ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ ಸಙ್ಘಂ ಉಪಸಮ್ಪದಂ ಯಾಚತಿ ಸಙ್ಘೇನ ಉಪಜ್ಝಾಯೇನಾ’’ತಿ ಏವಂ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಸಙ್ಘಮೇವ ಉಪಜ್ಝಾಯಂ ಕಿತ್ತೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏವಂ ಗಣೇನ ಉಪಜ್ಝಾಯೇನಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಅಯಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ ಗಣಸ್ಸ ಉಪಸಮ್ಪದಾಪೇಕ್ಖೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಯೋಜನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ, ಏವಂ ವುತ್ತೇಪಿ ಕಮ್ಮಂ ನ ಕುಪ್ಪತಿ ಏವ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸೇವ ವುತ್ತತ್ತಾ. ಅಞ್ಞಥಾ ‘‘ಸೋ ಚ ಪುಗ್ಗಲೋ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ ವದೇಯ್ಯ. ತೇನಾಹ ‘‘ಸಙ್ಘೇನಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಪಣ್ಡಕಾದೀಹಿ ಉಪಜ್ಝಾಯೇಹಿ ಕರಿಯಮಾನೇಸು ಕಮ್ಮೇಸು ಪಣ್ಡಕಾದಿಕೇ ವಿನಾವ ಯದಿ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಾದಿಗಣೋ ಪೂರತಿ, ಕಮ್ಮಂ ನ ಕುಪ್ಪತಿ, ಇತರಥಾ ಕುಪ್ಪತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಅನುಪಜ್ಝಾಯಕಾದಿವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೧೮. ಅಪತ್ತಚೀವರವತ್ಥೂಸುಪಿ ¶ ಪತ್ತಚೀವರಾನಂ ಅಭಾವೇಪಿ ‘‘ಪರಿಪುಣ್ಣಸ್ಸ ಪತ್ತಚೀವರ’’ನ್ತಿ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಸಾವಿತತ್ತಾ ಕಮ್ಮಕೋಪಂ ಅವತ್ವಾ ದುಕ್ಕಟಮೇವ ವುತ್ತಂ. ಇತರಥಾ ಸಾವನಾಯ ಹಾಪನತೋ ಕಮ್ಮಕೋಪೋ ಏವ ಸಿಯಾ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಪಠಮಂ ಅನುಞ್ಞಾತಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾ ವಿಯ ಇದಾನಿಪಿ ‘ಪರಿಪುಣ್ಣಸ್ಸ ಪತ್ತಚೀವರ’ನ್ತಿ ಅವತ್ವಾ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾಪಿ ಸೂಪಸಮ್ಪನ್ನಾಏವಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ನ ಯುತ್ತಂ. ಅನುಞ್ಞಾತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಹಿ ಅಪರಾಮಸನಂ ಸಾವನಾಯ ಹಾಪನವಿಪತ್ತಿ ಏವ ಹೋತಿ ‘‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ ಸಙ್ಘಂ ಉಪಸಮ್ಪದಂ ಯಾಚತೀ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ಹಾಪನೇ ವಿಯ. ತಮ್ಪಿ ಹಿ ಪಚ್ಛಾ ಅನುಞ್ಞಾತಂ, ‘‘ಸಙ್ಘಂ, ಭನ್ತೇ, ಉಪಸಮ್ಪದಂ ಯಾಚಾಮೀ’’ತಿಆದಿವಾಕ್ಯೇನ ಅಯಾಚೇತ್ವಾ ತಮ್ಪಿ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇನ್ತೋ ‘‘ಅಯಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ ಸಙ್ಘಂ ಉಪಸಮ್ಪದಂ ಯಾಚತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾವ ಯದಿ ಕಮ್ಮವಾಚಂ ಕರೋತಿ, ಕಮ್ಮಂ ಸುಕತಮೇವ ಹೋತಿ ¶ , ನೋ ಚೇ ವಿಪನ್ನಂ. ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಾ ಹಿ ಅನುಞ್ಞಾತಕಮ್ಮವಾಚತೋ ಕಿಞ್ಚಿಪಿ ಪರಿಹಾಪೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಸಾವನಾಯ ಹಾಪನಮೇವ ಹೋತಿ. ಅಞ್ಞೇ ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ದಾತುಕಾಮಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ಅನಾಮಟ್ಠಪಿಣ್ಡಪಾತನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಲದ್ಧಭಿಕ್ಖತೋ ಅಗ್ಗಹಿತಗ್ಗಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ. ಸಾಮಣೇರಭಾಗಸಮಕೋತಿ ಏತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಸಾಮಣೇರಾನಮ್ಪಿ ಆಮಿಸಭಾಗಸ್ಸ ಸಮಕಮೇವ ದಿಯ್ಯಮಾನತ್ತಾ ವಿಸುಂ ಸಾಮಣೇರಭಾಗೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಪತ್ತಚೀವರಪರಿಕಮ್ಮಮತ್ತಪಟಿಬದ್ಧಪಬ್ಬಜ್ಜತಾಯ ಪನ ಸಾಮಣೇರಸದಿಸಾ ಏತೇ ಪಣ್ಡುಪಲಾಸಾತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಏವಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ನಿಯತಾಸನ್ನಪಬ್ಬಜ್ಜಸ್ಸೇವ ಚಾಯಂ ಭಾಗೋ ದೀಯತಿ. ತೇನೇವ ‘‘ಯಾವ ಪತ್ತೋ ಪಚ್ಚತೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ಆಮಿಸಭಾಗೋತಿ ವಿಹಾರೇ ದಿನ್ನಂ ಸಙ್ಘಭತ್ತಂ, ತತ್ರುಪ್ಪಾದಞ್ಚ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ನ ದಾಯಕಾನಂ ಗೇಹೇಸು ತೇಹಿ ದಿಯ್ಯಮಾನಂ. ತೇನೇವ ಸಲಾಕಭತ್ತಾದಿ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಂ, ದಾಯಕಾ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಿನೋ ಹೋನ್ತೀತಿ. ಭೇಸಜ್ಜನ್ತಿಆದಿನಾ ಪನ ಗಿಹೀನಂ ಭೇಸಜ್ಜಕರಣಾದಿದೋಸೋ ಏತ್ಥ ನ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

ಅಪತ್ತಕಾದಿವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಹತ್ಥಚ್ಛಿನ್ನಾದಿವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ

೧೧೯. ಹತ್ಥಚ್ಛಿನ್ನಾದಿವತ್ಥೂಸು ¶ ಕಣ್ಣಮೂಲೇತಿ ಸಕಲಸ್ಸ ಕಣ್ಣಸ್ಸ ಛೇದಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಕಣ್ಣಸಕ್ಖಲಿಕಾಯಾತಿ ಕಣ್ಣಚೂಳಿಕಾಯ. ಯಸ್ಸ ಪನ ಕಣ್ಣಾವಿದ್ಧೇತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಕುಣ್ಡಲಾದಿಠಪನಚ್ಛಿದ್ದಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ತಞ್ಹಿ ಸಙ್ಘಟನಕ್ಖಮಂ. ಅಜಪದಕೇತಿ ಅಜಪದನಾಸಿಕಟ್ಠಿಕೋಟಿಯಂ. ತತೋ ಹಿ ಉದ್ಧಂ ನ ವಿಚ್ಛಿನ್ದತಿ. ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ ಸನ್ಧೇತುನ್ತಿ ಅವಿರೂಪಸಣ್ಠಾನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ವಿರೂಪಂ ಪನ ಪರಿಸದೂಸಕತಂ ಆಪಾದೇತಿ.

ಖುಜ್ಜಸರೀರೋತಿ ವಙ್ಕಸರೀರೋ. ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ವಿಯ ಉಜುಕಂ ಗತ್ತಂ ಸರೀರಂ ಯಸ್ಸ, ಸೋ ಬ್ರಹ್ಮುಜ್ಜುಗತ್ತೋ, ಭಗವಾ.

ಪರಿವಟುಮೋತಿ ಸಮನ್ತತೋ ವಟ್ಟಕಾಯೋ, ಏತೇನ ಏವರೂಪಾ ಏವ ವಾಮನಕಾ ನ ವಟ್ಟನ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

ಕೂಟಕೂಟಸೀಸೋತಿ ಅನೇಕೇಸು ಠಾನೇಸು ಪಿಣ್ಡಿಕಮಂಸತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಆಮೇಡಿತಂ ಕತಂ. ತೇನಾಹ ‘‘ತಾಲಫಲಪಿಣ್ಡಿಸದಿಸೇನಾ’’ತಿ, ತಾಲಫಲಾನಂ ಮಞ್ಜರೀ ಪಿಣ್ಡಿ ನಾಮ. ಅನುಪುಬ್ಬತನುಕೇನ ಸೀಸೇನಾತಿ ಚೇತಿಯಥೂಪಿಕಾ ¶ ವಿಯ ಕಮೇನ ಕಿಸೇನ ಸೀಸೇನ, ಥೂಲವೇಳುಪಬ್ಬಂ ವಿಯ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವಪರಿಯೋಸಾನಂ ಸಮಥೂಲೇನ ಉಚ್ಚೇನ ಸೀಸೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ನಾಳಿಸೀಸೋ ನಾಮ. ಕಪ್ಪಸೀಸೋತಿ ಗಜಮತ್ಥಕಂ ವಿಯ ದ್ವಿಧಾ ಭಿನ್ನಸೀಸೋ. ‘‘ಕಣ್ಣಿಕಕೇಸೋ ವಾ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ವಿವರಣಂ ‘‘ಪಾಣಕೇಹೀ’’ತಿಆದಿ. ಮಕ್ಕಟಸ್ಸೇವ ನಳಾಟೇಪಿ ಕೇಸಾನಂ ಉಟ್ಠಿತಭಾವಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ಸೀಸಲೋಮೇಹೀ’’ತಿಆದಿ.

ಮಕ್ಕಟಭಮುಕೋತಿ ನಳಾಟಲೋಮೇಹಿ ಅವಿಭತ್ತಲೋಮಭಮುಕೋ. ಅಕ್ಖಿಚಕ್ಕಲೇಹೀತಿ ಕಣ್ಹಮಣ್ಡಲೇಹಿ. ಕೇಕರೋತಿ ತಿರಿಯಂ ಪಸ್ಸನಕೋ. ಉದಕತಾರಕಾತಿ ಓಲೋಕೇನ್ತಾನಂ ಉದಕೇ ಪಟಿಬಿಮ್ಬಿಕಚ್ಛಾಯಾ, ಉದಕಪುಬ್ಬುಳನ್ತಿ ಕೇಚಿ. ಅಕ್ಖಿತಾರಕಾತಿ ಅಭಿಮುಖೇ ಠಿತಾನಂ ಛಾಯಾ, ಅಕ್ಖಿಗಣ್ಡಕಾತಿಪಿ ವದನ್ತಿ. ಅತಿಪಿಙ್ಗಲಕ್ಖೀತಿ ಮಜ್ಜಾರಕ್ಖಿ. ಮಧುಪಿಙ್ಗಲನ್ತಿ ಮಧುವಣ್ಣಪಿಙ್ಗಲಂ. ನಿಪ್ಪಖುಮಕ್ಖೀತಿ ಏತ್ಥ ಪಖುಮ-ಸದ್ದೋ ಅಕ್ಖಿದಲಲೋಮೇಸು ನಿರೂಳ್ಹೋ, ತದಭಾವಾ ನಿಪ್ಪಖುಮಕ್ಖಿ. ಅಕ್ಖಿಪಾಕೇನಾತಿ ಅಕ್ಖಿದಲ ಪರಿಯನ್ತೇಸು ಪೂತಿಭಾವಾಪಜ್ಜನರೋಗೇನ.

ಚಿಪಿಟನಾಸಿಕೋತಿ ¶ ಅನುನ್ನತನಾಸಿಕೋ. ಪಟಙ್ಗಮಣ್ಡೂಕೋ ನಾಮ ಮಹಾಮುಖಮಣ್ಡೂಕೋ. ಭಿನ್ನಮುಖೋತಿ ಉಪಕ್ಕಮುಖಪರಿಯೋಸಾನೋ, ಸಬ್ಬದಾ ವಿವಟಮುಖೋ ವಾ. ವಙ್ಕಮುಖೋತಿ ಏಕಪಸ್ಸೇ ಅಪಕ್ಕಮ್ಮ ಠಿತಹೇಟ್ಠಿಮಹನುಕಟ್ಠಿಕೋ. ಓಟ್ಠಚ್ಛಿನ್ನಕೋತಿ ಉಭೋಸು ಓಟ್ಠೇಸು ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಜಾತಿಯಾ ವಾ ಪಚ್ಛಾ ವಾ ಸತ್ಥಾದಿನಾ ಅಪನೀತಮಂಸೇನ ಓಟ್ಠೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ. ಏಳಮುಖೋತಿ ನಿಚ್ಚಪಗ್ಘರಿತಲಾಲಾಮುಖೋ.

ಭಿನ್ನಗಲೋತಿ ಅವನತಗತೋ. ಭಿನ್ನಉರೋತಿ ಅತಿನಿನ್ನಉರಮಜ್ಝೋ. ಏವಂ ಭಿನ್ನಪಿಟ್ಠಿಪಿ. ಸಬ್ಬಞ್ಚೇತನ್ತಿ ‘‘ಕಚ್ಛುಗತ್ತೋ’’ತಿಆದಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಏತ್ಥ ಚ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಕುಟ್ಠಾದೀಸು ವುತ್ತೋ ಏವಾತಿ ಆಹ ‘‘ವಿನಿಚ್ಛಯೋ’’ತಿಆದಿ.

ವಾತಣ್ಡಿಕೋತಿ ಅಣ್ಡವಾತರೋಗೇನ ಉದ್ಧುತಬೀಜಣ್ಡಕೋಸೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ, ಯಸ್ಸ ನಿವಾಸನೇನ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಮ್ಪಿ ಉನ್ನತಂ ಪಕಾಸತಿ, ಸೋವ ನ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ. ವಿಕಟೋತಿ ತಿರಿಯಂಗಮನಪಾದೋ, ಯಸ್ಸ ಚಙ್ಕಮತೋ ಜಾಣುಕಾ ಬಹಿ ನಿಗಚ್ಛನ್ತಿ. ಪಣ್ಹೋತಿ ಪಚ್ಛತೋ ಪರಿವತ್ತನಕಪಾದೋ, ಯಸ್ಸ ಚಙ್ಕಮತೋ ಜಾಣುಕಾ ಅನ್ತೋ ಪವಿಸನ್ತಿ. ಮಹಾಜಙ್ಘೋತಿ ಥೂಲಜಙ್ಘೋ. ಮಹಾಪಾದೋತಿ ಮಹನ್ತೇನ ಪಾದತಲೇನ ಯುತ್ತೋ. ಪಾದವೇಮಜ್ಝೇತಿ ಪಿಟ್ಠಿಪಾದವೇಮಜ್ಝೇ, ಏತೇನ ಅಗ್ಗಪಾದೋ ಚ ಪಣ್ಹಿ ಚ ಸದಿಸೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

ಮಜ್ಝೇ ಸಙ್ಕುಟಿತಪಾದತ್ತಾತಿ ಕುಣ್ಡಪಾದತಾಯ ಕಾರಣವಿಭಾವನಂ. ಅಗ್ಗೇ ಸಙ್ಕುಟಿತಪಾದತ್ತಾತಿ ಕುಣ್ಡಪಾದತಾಯ ಸಕುಣಪಾದಸ್ಸೇವ ಗಮನವಿಭಾವನಂ. ಪಿಟ್ಠಿಪಾದಗ್ಗೇನ ಚಙ್ಕಮನ್ತೋತಿ ‘‘ಪಾದಸ್ಸ ಬಾಹಿರನ್ತೇನಾತಿ ¶ ಚ ಅಬ್ಭನ್ತರನ್ತೇನಾ’’ತಿ ಚ ಇದಂ ಪಾದತಲಸ್ಸ ಉಭೋಹಿ ಪರಿಯನ್ತೇಹಿ ಚಙ್ಕಮನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ.

ಮಮ್ಮನನ್ತಿ ಠಾನಕರಣವಿಸುದ್ಧಿಯಾ ಅಭಾವೇನ ಅಯುತ್ತಕ್ಖರವಚನಂ. ವಚನಾನುಕರಣೇನ ಹಿ ಸೋ ಮಮ್ಮನೋ ವುತ್ತೋ. ಯೋ ಚ ಕರಣಸಮ್ಪನ್ನೋಪಿ ಏಕಮೇವಕ್ಖರಂ ಹಿಕ್ಕಾರಬಹುಸೋ ವದತಿ, ಸೋಪಿ ಇಧೇವ ಸಙ್ಗಯ್ಹತಿ. ಯೋ ವಾ ಪನ ಹಿಕ್ಕಂ ನಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾಪಿ ಅನಾಮೇಡಿತಕ್ಖರಮೇವ ಸಿಲಿಟ್ಠವಚನಂ ವತ್ತುಂ ಸಮತ್ಥೋ, ಸೋ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ.

ಆಪತ್ತಿತೋ ನ ಮುಚ್ಚತೀತಿ ಞತ್ವಾ ಕರೋನ್ತೋವ ನ ಮುಚ್ಚತಿ. ಜೀವಿತನ್ತರಾಯಾದಿಆಪದಾಸು ಅರುಚಿಯಾ ಕಾಯಸಾಮಗ್ಗಿಂ ದೇನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಅಪ್ಪತ್ತೋ ಓಸಾರಣನ್ತಿ ಓಸಾರಣಾಯ ಅನರಹೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಹತ್ಥಚ್ಛಿನ್ನಾದಿವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೨೦. ನಿಸ್ಸಯಪಟಿಸಂಯುತ್ತವತ್ಥೂಸು ¶ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸಮಾನೋ ಭಾಗೋ ದಿಟ್ಠಿಸೀಲಾದಿಗುಣಕೋಟ್ಠಾಸೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಭಿಕ್ಖುಸಭಾಗೋ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಭಿಕ್ಖುಸಭಾಗತಾ.

ಅಲಜ್ಜಿನಿಸ್ಸಯವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಗಮಿಕಾದಿನಿಸ್ಸಯವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ

೧೨೧. ನಿಸ್ಸಯಕರಣೀಯೋತಿ ಏತ್ಥ ನಿಸ್ಸಯಗ್ಗಹಣಂ ನಿಸ್ಸಯೋ, ಸೋ ಕರಣೀಯೋ ಯಸ್ಸಾತಿ ವಿಸೇಸನಸ್ಸ ಪರನಿಪಾತೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ವಿಸ್ಸಮೇನ್ತೋ ವಾ…ಪೇ… ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಗಮನಸಉಸ್ಸಾಹತಾಯ ತಥಾ ವಸನ್ತೋಪಿ ಅದ್ಧಿಕೋ ಏವ, ತತ್ಥ ನಿಸ್ಸಯದಾಯಕೇ ಅಸತಿ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಏತೇನ ಚ ಪರಿಸ್ಸಮಾದಿಅಭಾವೇ ಸೇನಾಸನಾದಿಸಮ್ಪದಂ ಪಟಿಚ್ಚ ವಸತೋ ಆಪತ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ತಞ್ಚ ಅಗಮನಪಚ್ಚಯಾ ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ವದನ್ತಿ. ಚೀವರರಜನಾದಿಕಿಚ್ಚತ್ಥಾಯ ಗರೂಹಿ ಪೇಸಿತಸ್ಸಾಪಿ ಕಿಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನಮೇವ ವಸಿತಬ್ಬಂ, ನ ತತೋ ಪರಂ. ಗರೂಹಿಪಿ ತಾವಕಾಲಿಕಕಿಚ್ಚತ್ಥಮೇವ ಪೇಸಲದಹರಾ ಪೇಸಿತಬ್ಬಾ, ನ ನಿಚ್ಚಕಾಲಕಿಚ್ಚತ್ಥನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ‘‘ನಾವಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ…ಪೇ… ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ¶ ವುತ್ತತ್ತಾ ಏವರೂಪಂ ಅವಿಧೇಯ್ಯತಂ ವಿನಾ ನಿಸ್ಸಯದಾಯಕರಹಿತಟ್ಠಾನೇ ವಸ್ಸಂ ಉಪಗನ್ತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ತಸ್ಸ ನಿಸ್ಸಾಯಾತಿ ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ. ಆಸಾಳ್ಹೀಮಾಸೇ…ಪೇ… ತತ್ಥ ಗನ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಸಚೇಪಿ ‘‘ಅಸುಕೋ ಥೇರೋ ಏತ್ಥ ಆಗಮಿಸ್ಸತಿ ಆಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಗಮೇನ್ತಸ್ಸೇವ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕದಿವಸೋ ಹೋತಿ. ಹೋತು, ವಸಿತಟ್ಠಾನೇ ವಸ್ಸಂ ಅನುಪಗಮ್ಮ ಯತ್ಥ ನಿಸ್ಸಯೋ ಲಬ್ಭತಿ, ದೂರೇಪಿ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಚ್ಛಿಮಿಕಾಯ ಉಪಗನ್ತಬ್ಬಂ.

೧೨೨. ಗೋತ್ತೇನಪೀತಿ ‘‘ಆಯಸ್ಮತೋ ಪಿಪ್ಪಲಿಸ್ಸ ಉಪಸಮ್ಪದಾಪೇಕ್ಖೋ’’ತಿ ಏವಂ ನಾಮಂ ಅವತ್ವಾ ಗೋತ್ತನಾಮೇನಪೀತಿ ಅತ್ಥೋ, ತೇನ ‘‘ಕೋನಾಮೋ ತೇ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ’’ತಿ ಪುಟ್ಠೇನ ಗೋತ್ತನಾಮೇನ ‘‘ಆಯಸ್ಮಾ ಕಸ್ಸಪೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಿದ್ಧಂ ಹೋತಿ. ತಸ್ಮಾ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಕಿಞ್ಚಿ ತಸ್ಸ ನಾಮಂ ಪಸಿದ್ಧಂ, ತಸ್ಮಿಂ ವಾ ಖಣೇ ಸುಖಗ್ಗಹಣತ್ಥಂ ನಾಮಂ ಪಞ್ಞಾಪಿತಂ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಗಹೇತ್ವಾಪಿ ಅನುಸ್ಸಾವನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ. ಯಥಾ ¶ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ, ಏವಂ ಉಪಸಮ್ಪದಾಪೇಕ್ಖಸ್ಸಪಿ ಗೋತ್ತಾದಿನಾಮೇನ, ತಙ್ಖಣಿಕನಾಮೇನ ಚ ಅನುಸ್ಸಾವನಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಖಣೇ ‘‘ಅಯಂ ತಿಸ್ಸೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ನಾಗೋ’’ತಿ ವಾ ನಾಮಂ ಕರೋನ್ತೇಹಿ ಅನುಸಾಸಕಸಮ್ಮುತಿತೋ ಪಠಮಮೇವ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಏವಂ ಕತ್ವಾಪಿ ಅನ್ತರಾಯಿಕಧಮ್ಮಾನುಸಾಸನಪುಚ್ಛನಕಾಲೇಸು ‘‘ಕಿನ್ನಾಮೋಸಿ, ಅಹಂ ಭನ್ತೇ ನಾಗೋ ನಾಮ, ಕೋನಾಮೋ ತೇ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ, ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಮೇ ಭನ್ತೇ ತಿಸ್ಸೋ ನಾಮಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವಿಞ್ಞಾಪೇನ್ತೇನ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಚಿತ್ತೇ ‘‘ಮಮೇದಂ ನಾಮ’’ನ್ತಿ ಯಥಾ ಸಞ್ಞಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಏವಂ ವಿಞ್ಞಾಪೇತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ಪನ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಪಕತಿನಾಮೇನ ವತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ತಿಸ್ಸ-ನಾಮಾದಿಅಪುಬ್ಬನಾಮೇನ ಅನುಸ್ಸಾವೇತಿ, ನ ವಟ್ಟತಿ.

ತತ್ಥ ಚ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸೇವ ನಾಮಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ನಾಮೇನ ‘‘ತಿಸ್ಸಸ್ಸ ಉಪಸಮ್ಪದಾಪೇಕ್ಖೋ’’ತಿಆದಿನಾಪಿ ಪುಗ್ಗಲೇ ಪರಾಮಟ್ಠೇ ಕಮ್ಮಂ ಸುಕತಮೇವ ಹೋತಿ ಅನುಪಜ್ಝಾಯಕಾದೀನಂ ಉಪಸಮ್ಪದಾಕಮ್ಮಂ ವಿಯ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಅಭಾವೇಪಿ ಅಭಬ್ಬತ್ತೇಪಿ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಪುಗ್ಗಲೇ ಪರಾಮಟ್ಠೇ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಸಿಜ್ಝನತೋ. ಉಪಸಮ್ಪದಾಪೇಕ್ಖಸ್ಸ ಪನ ಯಥಾಸಕಂ ನಾಮಂ ವಿನಾ ಅಞ್ಞೇನ ನಾಮೇನ ಅನುಸ್ಸಾವಿತೇ ಕಮ್ಮಂ ಕುಪ್ಪತಿ, ಸೋ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೋವ ಹೋತಿ. ತತ್ಥ ಠಿತೋ ಅಞ್ಞೋ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ವಿಯ ಗಹಿತನಾಮಸ್ಸ ವತ್ಥುಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ತತ್ಥ ಅಭಾವಾ, ಏತಸ್ಸ ಚ ನಾಮಸ್ಸ ಅನುಸ್ಸಾವನಾಯ ಅವುತ್ತತ್ತಾ. ತಸ್ಮಾ ಉಪಸಮ್ಪದಾಪೇಕ್ಖಸ್ಸ ಪಕತಿನಾಮಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ನಾಗಾದಿನಾಮೇನ ಅನುಸ್ಸಾವೇತುಕಾಮೇನ ಪಟಿಕಚ್ಚೇವ ‘‘ತ್ವಂ ನಾಗೋ’’ತಿಆದಿನಾ ವಿಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಅನುಸಾಸನಅನ್ತರಾಯಿಕಧಮ್ಮಪುಚ್ಛನಕ್ಖಣೇಸುಪಿ ತಸ್ಸ ಚ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚ ಯಥಾ ಪಾಕಟಂ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಪಕಾಸೇತ್ವಾವ ನಾಗಾದಿನಾಮೇನ ಅನುಸ್ಸಾವೇತಬ್ಬಂ. ಏಕಸ್ಸ ಬಹೂನಿ ನಾಮಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ತೇಸು ಏಕಂ ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

ಯಂ ¶ ಪನ ಉಪಸಮ್ಪದಾಪೇಕ್ಖಉಪಜ್ಝಾಯಾನಂ ಏಕತ್ಥ ಗಹಿತಂ ನಾಮಂ, ತದೇವ ಞತ್ತಿಯಾ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅನುಸ್ಸಾವನಾಸು ಚ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಗಹಿತತೋ ಹಿ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಗಹಿತೇ ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಭಿನ್ನಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಕಮ್ಮಂ ವಿಪಜ್ಜತಿ. ಅತ್ಥತೋ, ಹಿ ಬ್ಯಞ್ಜನತೋ ಚ ಅಭಿನ್ನಾ ಏವ ಞತ್ತಿ, ಅನುಸ್ಸಾವನಾ ಚ ವಟ್ಟನ್ತಿ, ಉಪಜ್ಝಾಯನಾಮಸ್ಸ ಪನ ಪುರತೋ ‘‘ಆಯಸ್ಮತೋ ತಿಸ್ಸಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತ-ಪದಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಯೋಜೇತ್ವಾಪಿ ಅನುಸ್ಸಾವೇತಿ, ತಥಾ ಅಯೋಜಿತೇಪಿ ದೋಸೋ ನತ್ಥಿ.

ಪಾಳಿಯಂ ಪನ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ‘‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಆಯಸ್ಮತೋ’’ತಿ ಪಚ್ಛತೋ ‘‘ಆಯಸ್ಮತೋ’’ತಿ ಪದಂ ವುತ್ತಂ, ತಥಾಪಿ ‘‘ಆಯಸ್ಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಅತ್ಥಕುಸಲೋ’’ತಿಆದಿನಾ ¶ ನಾಮಸ್ಸ ಪುರತೋ ಆಯಸ್ಮನ್ತ-ಪದಯೋಗಸ್ಸ ದಸ್ಸನತೋ ಪುರತೋವ ಪಯೋಗೋ ಯುತ್ತತರೋ. ತಞ್ಚ ಏಕತ್ಥ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಅಯೋಜಿತೇಪಿ ಏಕತ್ಥ ಪುರತೋ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಪಚ್ಛತೋ ಯೋಜನೇಪಿ ಸಾವನಾಯ ಹಾಪನಂ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ ನಾಮಸ್ಸ ಅಹಾಪಿತತ್ತಾ. ತೇನೇವ ಪಾಳಿಯಮ್ಪಿ ‘‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಆಯಸ್ಮತೋ’’ತಿ ಏಕತ್ಥ ಯೋಜೇತ್ವಾ ‘‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮೇನ ಉಪಜ್ಝಾಯೇನಾ’’ತಿಆದೀಸು ‘‘ಆಯಸ್ಮತೋ’’ತಿ ನ ಯೋಜಿತನ್ತಿ ವದನ್ತಿ. ತಞ್ಚ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಏವಂ, ತಥಾಪಿ ಸಬ್ಬಟ್ಠಾನೇಪಿ ಏಕೇನೇವ ಪಕಾರೇನ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಏವ ವಾ ಅಯೋಜೇತ್ವಾ ವಾ ಅನುಸ್ಸಾವನಂ ಪಸತ್ಥತರನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ಗಮಿಕಾದಿನಿಸ್ಸಯವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ದ್ವೇಉಪಸಮ್ಪದಾಪೇಕ್ಖಾದಿವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ

೧೨೩. ಏಕತೋ ಸಹೇವ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಅನುಸ್ಸಾವನಂ ಏತೇಸನ್ತಿ ಏಕಾನುಸ್ಸಾವನಾ, ಉಪಸಮ್ಪದಾಪೇಕ್ಖಾ, ಏತೇ ಏಕಾನುಸ್ಸಾವನೇ ಕಾತುಂ. ತೇನಾಹ ‘‘ಏಕಾನುಸ್ಸಾವನೇ ಕಾತು’’ನ್ತಿ, ಇದಞ್ಚ ಏಕಂ ಪದಂ ವಿಭತ್ತಿಅಲೋಪೇನ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಏಕೇನ ವಾತಿ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಏಕಾಯ ಏವ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಅನುಸ್ಸಾವನೇ ಏಕೇನಾಚರಿಯೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಅಯಂ ಬುದ್ಧರಕ್ಖಿತೋ ಚ ಅಯಂ ಧಮ್ಮರಕ್ಖಿತೋ ಚ ಆಯಸ್ಮತೋ ಸಙ್ಘರಕ್ಖಿತಸ್ಸ ಉಪಸಮ್ಪದಾಪೇಕ್ಖೋ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಏಕೇನ ಆಚರಿಯೇನ ದ್ವಿನ್ನಂ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಅನುಸ್ಸಾವನನಯೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ಇಮಿನಾವ ನಯೇನ ತಿಣ್ಣಮ್ಪಿ ಏಕೇನ ಆಚರಿಯೇನ ಏಕಕ್ಖಣೇ ಅನುಸ್ಸಾವನಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಏಕತೋ ಅನುಸ್ಸಾವನೇ ಕಾತುನ್ತಿ ‘‘ಏಕೇನ ಏಕಸ್ಸ, ಅಞ್ಞೇನ ಇತರಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನ ದ್ವಿನ್ನಂ ದ್ವೀಹಿ ವಾ, ತಿಣ್ಣಂ ತೀಹಿ ವಾ ಆಚರಿಯೇಹಿ, ಏಕಕೇನ ವಾ ಆಚರಿಯೇನ ತಯೋಪಿ ಏಕತೋ ಅನುಸ್ಸಾವನೇ ಕಾತುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ, ತಞ್ಚ ಖೋ ಏಕೇನ ಉಪಜ್ಝಾಯೇನ. ‘‘ನ ತ್ವೇವ ನಾನುಪಜ್ಝಾಯೇನಾ’’ತಿ ಇದಂ ಏಕೇನ ಆಚರಿಯೇನ ದ್ವೀಹಿ ವಾ ತೀಹಿ ವಾ ಉಪಜ್ಝಾಯೇಹಿ ¶ ದ್ವೇ ವಾ ತಯೋ ವಾ ಉಪಸಮ್ಪದಾಪೇಕ್ಖೇ ಏಕಕ್ಖಣೇ ಏಕಾಯ ಅನುಸ್ಸಾವನಾಯ ಏಕಾನುಸ್ಸಾವನೇ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಪಟಿಕ್ಖೇಪಪದಂ. ನ ಪನ ನಾನಾಚರಿಯೇಹಿ ನಾನುಪಜ್ಝಾಯೇಹಿ ತಯೋ ಏಕಾನುಸ್ಸಾವನೇ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸಚೇ ಪನ ನಾನಾಚರಿಯಾ ನಾನುಪಜ್ಝಾಯಾ…ಪೇ… ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಯಞ್ಚೇತ್ಥ ¶ ‘‘ತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ ಸುಮನತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಂ, ಸುಮನತ್ಥೇರೋ ತಿಸ್ಸತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಉಪಜ್ಝಾಯೇಹಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾನಂ ಅನುಸ್ಸಾವನಕರಣಂ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಉಪಲಕ್ಖಣಮತ್ತಂ. ತಸ್ಮಾ ಸಚೇ ತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ ಸುಮನತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಂ, ಸುಮನತ್ಥೇರೋ ನನ್ದತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಂ ಅನುಸ್ಸಾವೇತಿ, ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಞ್ಚ ಗಣಪೂರಕಾ ಹೋನ್ತಿ, ವಟ್ಟತಿ ಏವ. ಸಚೇ ಪನ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಸಯಮೇವ ಅತ್ತನೋ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಂ ಅನುಸ್ಸಾವೇತೀತಿ ಏತ್ಥ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ ನತ್ಥಿ, ಕಮ್ಮಂ ಸುಕತಮೇವ ಹೋತಿ. ಅನುಪಜ್ಝಾಯಕಸ್ಸಪಿ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಅನುಸ್ಸಾವಿತೇ ಉಪಸಮ್ಪದಾ ಹೋತಿ, ಕಿಮಙ್ಗಂ ಪನ ಸಉಪಜ್ಝಾಯಕಸ್ಸ ಉಪಜ್ಝಾಯೇನೇವ ಅನುಸ್ಸಾವನೇತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ತೇನೇವ ನವಟ್ಟನಪಕ್ಖಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಚೇ ಪನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ.

ದ್ವೇಉಪಸಮ್ಪದಾಪೇಕ್ಖಾದಿವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೨೬. ಉಪಜ್ಝಾತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯ-ಸದ್ದಸಮಾನತ್ಥೋ ಆಕಾರನ್ತೋ ಉಪಜ್ಝಾಸದ್ದೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಉಪಜ್ಝಾಯ-ಸದ್ದೋ ಏವ ವಾ ಉಪಜ್ಝಾ ಉಪಯೋಗಪಚ್ಚತ್ತವಚನೇಸು ಯ-ಕಾರಲೋಪಂ ಕತ್ವಾ ಏವಂ ವುತ್ತೋ ಕರಣವಚನಾದೀಸು ಉಪಜ್ಝಾ-ಸದ್ದಸ್ಸ ಪಯೋಗಾಭಾವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಪಾಳಿಯಂ ಅತ್ತನಾವ ಅತ್ತಾನಂ ಸಮ್ಮನ್ನಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ತನಾವ ಕತ್ತುಭೂತೇನ ಕರಣಭೂತೇನ ಅತ್ತಾನಮೇವ ಕಮ್ಮಭೂತಂ ಪತಿ ಸಮ್ಮನನಕಿಚ್ಚಂ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಅತ್ತಾನನ್ತಿ ವಾ ಪಚ್ಚತ್ತೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ, ಅತ್ತನಾವ ಅತ್ತಾ ಸಮ್ಮನ್ನಿತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಏತ್ಥೇವ, ಅಞ್ಞತ್ರಾಪಿ ತೇರಸಸಮ್ಮುತಿಆದೀಸು ಇಮಿನಾವ ಲಕ್ಖಣೇನ ಅತ್ತನಾವ ಅತ್ತಾ ಸಮ್ಮನ್ನಿತಬ್ಬೋವ. ಅಪಿಚ ಸಯಂ ಕಮ್ಮಾರಹತ್ತಾ ಅತ್ತಾನಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಚತುವಗ್ಗಾದಿಕೋ ಗಣೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ.

ಸಚ್ಚಕಾಲೋತಿ ‘‘ನಿಗೂಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಞ್ಚನಂ ಪಹಾಯ ಸಚ್ಚಸ್ಸೇವ ತೇ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಕಾಲೋ. ಭೂತಕಾಲೋತಿ ವಞ್ಚನಾಯ ಅಭಾವೇಪಿ ಮನುಸ್ಸತ್ತಾದಿವತ್ಥುನೋ ಭೂತತಾಯ ಅವಸ್ಸಂ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಕಾಲೋ, ಇತರಥಾ ಕಮ್ಮಕೋಪಾದಿಅನ್ತರಾಯೋ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಮಙ್ಕೂತಿ ಅಧೋಮುಖೋ. ಉದ್ಧರತೂತಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಭಾವತೋ ಉಪಸಮ್ಪತ್ತಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಪೇತೂತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಸಬ್ಬಕಮ್ಮವಾಚಾಸು ¶ ಅತ್ಥಕೋಸಲ್ಲತ್ಥಂ ಪನೇತ್ಥ ಉಪಸಮ್ಪದಾಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಏವಮತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ – ಸುಣಾತೂತಿ ಸವನಾಣತ್ತಿಯಂ ಪಠಮಪುರಿಸೇಕವಚನಂ. ತಞ್ಚ ¶ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಯೋ ಸಙ್ಘೋ ಸವನಕಿರಿಯಾಯ ನಿಯೋಜೀಯತಿ, ತಸ್ಸ ಸಮ್ಮುಖತ್ತಾ ‘‘ಸುಣಾಹೀ’’ತಿ ಮಜ್ಝಿಮಪುರಿಸೇಕವಚನೇನ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಥಾಪಿ ಯಸ್ಮಾ ಸಙ್ಘ-ಸದ್ದಸನ್ನಿಧಾನೇ ಪಠಮಪುರಿಸಪಯೋಗೋವ ಸದ್ದವಿಧೂಹಿ ಸಮಾಚಿಣ್ಣೋ ಭಗವನ್ತಆಯಸ್ಮನ್ತಾದಿಸದ್ದಸನ್ನಿಧಾನೇಸು ವಿಯ ‘‘ಅಧಿವಾಸೇತು ಮೇ ಭವಂ ಗೋತಮೋ (ಪಾರಾ. ೨೨). ಏತಸ್ಸ ಸುಗತ ಕಾಲೋ, ಯಂ ಭಗವಾ ಸಾವಕಾನಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞಪೇಯ್ಯ (ಪಾರಾ. ೨೧). ಪಕ್ಕಮತಾಯಸ್ಮಾ (ಪಾರಾ. ೪೩೬). ಸುಣನ್ತು ಮೇ ಆಯಸ್ಮನ್ತೋ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ. ತಸ್ಮಾ ಇಧ ಪಠಮಪುರಿಸಪಯೋಗೋ ಕತೋ. ಅಥ ವಾ ಗಾರವವಸೇನೇವೇತಂ ವುತ್ತಂ. ಗರುಟ್ಠಾನೀಯೇಸು ಹಿ ಗಾರವವಸೇನ ಮಜ್ಝಿಮಪುರಿಸಪಯೋಗುಪ್ಪತ್ತಿಯಮ್ಪಿ ಪಠಮಪುರಿಸಪಯೋಗಂ ಪಯುಜ್ಜನ್ತಿ ‘‘ದೇಸೇತು ಸುಗತೋ ಧಮ್ಮ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ದೀ. ನಿ. ೨.೬೬; ಮ. ನಿ. ೨.೩೩೮; ಸಂ. ನಿ. ೧.೧೭೨; ಮಹಾವ. ೮) ವಿಯಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಆವುಸೋತಿ ಸದ್ದೇ ಅಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಇಧ ಪಠಮಪುರಿಸಪಯೋಗೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ನ ಯುತ್ತಂ ‘‘ಆಚರಿಯೋ ಮೇ ಭನ್ತೇ ಹೋಹಿ, (ಮಹಾವ. ೭೭) ಇಙ್ಘಾವುಸೋ ಉಪಾಲಿ, ಇಮಂ ಪಬ್ಬಜಿತಂ ಅನುಯುಞ್ಜಾಹೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಪಾರಾ. ೫೧೭) ತಪ್ಪಯೋಗೇಪಿ ಮಜ್ಝಿಮಪುರಿಸಪಯೋಗಸ್ಸೇವ ದಸ್ಸನತೋ.

ಮೇತಿ ಯೋ ಸಾವೇತಿ, ತಸ್ಸ ಅತ್ತನಿದ್ದೇಸೇ ಸಾಮಿವಚನಂ. ಭನ್ತೇತಿ ಆಲಪನತ್ಥೇ ವುಡ್ಢೇಸು ಸಗಾರವವಚನಂ. ‘‘ಆವುಸೋ’’ತಿ ಪದಂ ಪನ ನವಕೇಸು. ತದುಭಯಮ್ಪಿ ನಿಪಾತೋ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇ ಆವುಸೋ’’ತಿ ಬಹೂಸುಪಿ ಸಮಾನರೂಪತ್ತಾ. ಸಙ್ಘೋತಿ ಅವಿಸೇಸತೋ ಚತುವಗ್ಗಾದಿಕೇ ಪಕತತ್ತಪುಗ್ಗಲಸಮೂಹೇ ವತ್ತತಿ. ಇಧ ಪನ ಪಚ್ಚನ್ತಿಮೇಸು ಜನಪದೇಸು ಪಞ್ಚವಗ್ಗತೋ ಪಟ್ಠಾಯ, ಮಜ್ಝಿಮೇಸು ಜನಪದೇಸು ದಸವಗ್ಗತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಙ್ಘೋತಿ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ತತ್ರಾಯಂ ಪಿಣ್ಡತ್ಥೋ – ಭನ್ತೇ, ಸಙ್ಘೋ ಮಮ ವಚನಂ ಸುಣಾತೂತಿ. ಇದಞ್ಚ ನವಕತರೇನ ವತ್ತಬ್ಬವಚನಂ. ಸಚೇ ಪನ ಅನುಸ್ಸಾವಕೋ ಸಬ್ಬೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ವುಡ್ಢತರೋ ಹೋತಿ, ‘‘ಸುಣಾತು ಮೇ, ಆವುಸೋ, ಸಙ್ಘೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ಸೋಪಿ ಚೇ ‘‘ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವದೇಯ್ಯ, ನವಕತರೋ ವಾ ‘‘ಆವುಸೋ’’ತಿ, ಕಮ್ಮಕೋಪೋ ನತ್ಥಿ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಏಕತ್ಥ ‘ಆವುಸೋ’ತಿ ವತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ‘ಭನ್ತೇ’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ನತ್ಥಿ ದೋಸೋ ಉಭಯೇನಾಪಿ ಆಲಪನಸ್ಸ ಸಿಜ್ಝನತೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ.

ಇದಾನಿ ಯಮತ್ಥಂ ಞಾಪೇತುಕಾಮೋ ‘‘ಸುಣಾತೂ’’ತಿ ಸಙ್ಘಂ ಸವನೇ ನಿಯೋಜೇತಿ, ತಂ ಞಾಪೇನ್ತೋ ‘‘ಅಯಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಅಯನ್ತಿ ¶ ಉಪಸಮ್ಪದಾಪೇಕ್ಖಸ್ಸ ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಸನ್ನಿಹಿತಭಾವದಸ್ಸನಂ. ತೇನ ಚ ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಠಿತಸ್ಸೇವ ಉಪಸಮ್ಪದಾ ರುಹತೀತಿ ಸಿಜ್ಝತಿ ಹತ್ಥಪಾಸತೋ ಬಹಿ ಠಿತಸ್ಸ ‘‘ಅಯ’’ನ್ತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬತೋ. ತೇನೇವ ಅನುಸಾಸಕಸಮ್ಮುತಿಯಂ ಸೋ ಹತ್ಥಪಾಸತೋ ಬಹಿ ಠಿತತ್ತಾ ‘‘ಅಯ’’ನ್ತಿ ನ ವುತ್ತೋ. ತಸ್ಮಾ ಉಪಸಮ್ಪದಾಪೇಕ್ಖೋ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಠಪೇತಬ್ಬೋ. ಅಯಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋತಿ ಅಯಂ-ಸದ್ದೋ ಚ ಅವಸ್ಸಂ ಪಯುಜ್ಜಿತಬ್ಬೋ. ಸೋ ಚ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಠಮನಾಮಪಯೋಗೇ ಏವಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ ¶ . ‘‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ’’ತಿ ಇದಂ ಅನಿಯಮತೋ ತಸ್ಸ ನಾಮದಸ್ಸನಂ. ಉಭಯೇನಪಿ ಅಯಂ ಬುದ್ಧರಕ್ಖಿತೋತಿಆದಿನಾಮಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಉಪಸಮ್ಪದಾಪೇಕ್ಖೋ’’ತಿ ಭಿನ್ನಾಧಿಕರಣವಿಸಯೇ ಬಹುಬ್ಬೀಹಿಸಮಆಸೋ, ಉಪಸಮ್ಪದಂ ಮೇ ಸಙ್ಘೋ ಅಪೇಕ್ಖಮಾನೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಸ್ಸ ಚ ಉಪಜ್ಝಾಯತಂ ಸಮಙ್ಗಿಭಾವೇನ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಇತ್ಥನ್ನಮಸ್ಸ ಆಯಸ್ಮತೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಏತೇನ ‘‘ಅಯಂ ಬುದ್ಧರಕ್ಖಿತೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ಧಮ್ಮರಕ್ಖಿತಸ್ಸ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಭೂತೋ ಉಪಸಮ್ಪದಾಪೇಕ್ಖೋ’’ತಿ ಏವಮಾದಿನಾ ನಯೇನ ನಾಮಯೋಜನಾಯ ಸಹ ಅತ್ಥೋ ದಸ್ಸಿತೋತಿ. ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ಆಯಸ್ಮತೋ’’ತಿ ಪದಂ ಅವತ್ವಾಪಿ ‘‘ಅಯಂ ಬುದ್ಧರಕ್ಖಿತೋ ಧಮ್ಮರಕ್ಖಿತಸ್ಸ ಉಪಸಮ್ಪದಾಪೇಕ್ಖೋ’’ತಿ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ತೇನೇವ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮೇನ ಉಪಜ್ಝಾಯೇನಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಆಯಸ್ಮತೋ’’ತಿ ಪದಂ ನ ವುತ್ತಂ. ಯಞ್ಚೇತ್ಥ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಮೇವ.

ನನು ಚೇತ್ಥ ಉಪಜ್ಝಾಯೋಪಿ ಉಪಸಮ್ಪದಾಪೇಕ್ಖೋ ವಿಯ ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಠಿತೋ ಏವ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ, ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ‘‘ಅಯಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ ಇಮಸ್ಸ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಉಪಸಮ್ಪದಾಪೇಕ್ಖೋ’’ತಿ ಏವಂ ಉಪಜ್ಝಾಯಪರಾಮಸನೇಪಿ ಇಮ-ಸದ್ದಸ್ಸ ಪಯೋಗೋ ನ ಕತೋತಿ? ನಾಯಂ ವಿರೋಧೋ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಅಭಾವೇಪಿ ಕಮ್ಮಕೋಪಾಭಾವತೋ. ಕೇವಲಞ್ಹಿ ಕಮ್ಮನಿಪ್ಫತ್ತಿಯಾ ಸನ್ತಪದವಸೇನ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಸ್ಸಪಿ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ನಾಮಕಿತ್ತನಂ ಅನುಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಉಪಸಮ್ಪದಾದೀಸುಪಿ ಕರೀಯತಿ. ತಸ್ಮಾ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಅಸನ್ನಿಹಿತತಾಯಪಿ ತಪ್ಪರಾಮಸನಮತ್ತೇನೇವ ಕಮ್ಮಸಿದ್ಧಿತೋ ‘‘ಇಮಸ್ಸಾ’’ತಿ ನಿದ್ದಿಸಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ.

ಪರಿಸುದ್ಧೋ ಅನ್ತರಾಯಿಕೇಹಿ ಧಮ್ಮೇಹೀತಿ ಅಭಬ್ಬತಾದಿಕೇಹಿ ಉಪಸಮ್ಪದಾಯ ಅವತ್ಥುಕರೇಹಿ ಚೇವ ಪಞ್ಚಾಬಾಧಹತ್ಥಚ್ಛಿನ್ನಾದೀಹಿ ಚ ಆಪತ್ತಿಮತ್ತಕರೇಹಿ ಅನ್ತರಾಯಿಕೇಹಿ ಸಭಾವೇಹಿ ಪರಿಮುತ್ತೋ. ಏವಂ ವುತ್ತೋ ಏವ ಚ ಆಪತ್ತಿಮತ್ತಕರೇಹಿ ಪಞ್ಚಾಬಾಧಾದೀಹಿ ಅಪರಿಮುತ್ತಸ್ಸಪಿ ಉಪಸಮ್ಪದಾ ರುಹತಿ, ನಾಞ್ಞಥಾ. ಪರಿಪುಣ್ಣಸ್ಸ ಪತ್ತಚೀವರನ್ತಿ ಪರಿಪುಣ್ಣಮಸ್ಸ ಉಪಸಮ್ಪದಾಪೇಕ್ಖಸ್ಸ ಪತ್ತಚೀವರಂ. ಏವಂ ವುತ್ತೇ ಏವ ಅಪತ್ತಚೀವರಸ್ಸಾಪಿ ಉಪಸಮ್ಪದಾ ರುಹತಿ, ನಾಞ್ಞಥಾ. ಉಪಸಮ್ಪದಂ ಯಾಚತೀತಿ ¶ ‘‘ಸಙ್ಘಂ, ಭನ್ತೇ, ಉಪಸಮ್ಪದಂ ಯಾಚಾಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಮಹಾವ. ೭೧, ೧೨೬) ಯಾಚಿತಭಾವಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಏವಂ ತೇನ ಸಙ್ಘೇ ಅಯಾಚಿತೇಪಿ ‘‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ ಸಙ್ಘಂ ಉಪಸಮ್ಪದಂ ಯಾಚತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಏವ ಕಮ್ಮಂ ಅವಿಪನ್ನಂ ಹೋತಿ, ನಾಞ್ಞಥಾ. ಉಪಜ್ಝಾಯೇನಾತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯೇನ ಕರಣಭೂತೇನ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಉಪಜ್ಝಾಯಂ ಕತ್ವಾ ಕಮ್ಮಭೂತಂ ಉಪಸಮ್ಪದಂ ದಾತುಂ ನಿಪ್ಫಾದೇತುಂ ಕತ್ತುಭೂತಂ ಸಙ್ಘಂ ಯಾಚತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಾಚಧಾತುನೋ ಪನ ದ್ವಿಕಮ್ಮಕತ್ತಾ ‘‘ಸಙ್ಘಂ, ಉಪಸಮ್ಪದ’’ನ್ತಿ ದ್ವೇ ಕಮ್ಮಪದಾನಿ ವುತ್ತಾನಿ.

ಯದಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪತ್ತಕಲ್ಲನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪತ್ತೋ ಕಾಲೋ ಇಮಸ್ಸಾತಿ ಪತ್ತಕಾಲಂ, ಅಪಲೋಕನಾದಿಚತುಬ್ಬಿಧಸಙ್ಘಕಮ್ಮಂ, ತದೇವ ಸಕತ್ಥೇ ಯ-ಪಚ್ಚಯೇನ ‘‘ಪತ್ತಕಲ್ಲ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಇಧ ಪನ ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥಉಪಸಮ್ಪದಾಕಮ್ಮಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ, ತಂ ಕಾತುಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪತ್ತಕಲ್ಲಂ ಜಾತಂ. ಯದೀತಿ ಅನುಮತಿಗಹಣವಸೇನ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ¶ ಪತ್ತಕಲ್ಲತಂ ಞಾಪೇತಿ. ಯೋ ಹಿ ಕೋಚಿ ತತ್ಥ ಅಪತ್ತಕಲ್ಲತಂ ಮಞ್ಞಿಸ್ಸತಿ, ಸೋ ವಕ್ಖತಿ. ಇಮಮೇವ ಹಿ ಅತ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯ ಅನುಸ್ಸಾವನಾಸು ‘‘ಯಸ್ಸಾಯಸ್ಮತೋ ಖಮತಿ…ಪೇ… ಸೋ ಭಾಸೇಯ್ಯಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೧೨೭) ವುತ್ತಂ. ತಂ ಪನೇತಂ ಪತ್ತಕಲ್ಲಂ ವತ್ಥುಸಮ್ಪದಾ, ಅನ್ತರಾಯಿಕೇಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಚಸ್ಸ ಪರಿಸುದ್ಧತಾ, ಸೀಮಾಸಮ್ಪದಾ, ಪರಿಸಸಮ್ಪದಾ, ಪುಬ್ಬಕಿಚ್ಚನಿಟ್ಠಾಪನನ್ತಿ ಇಮೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಸಙ್ಗಹಿತಂ.

ತತ್ಥ ವತ್ಥುಸಮ್ಪದಾ ನಾಮ ಯಥಾವುತ್ತೇಹಿ ಏಕಾದಸಹಿ ಅಭಬ್ಬಪುಗ್ಗಲೇಹಿ ಚೇವ ಅನ್ತಿಮವತ್ಥುಅಜ್ಝಾಪನ್ನೇಹಿ ಚ ಅಞ್ಞೋ ಪರಿಪುಣ್ಣವೀಸತಿವಸ್ಸೋ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಭೂತೋ ಮನುಸ್ಸಪುರಿಸೋ, ಏತಸ್ಮಿಂ ಪುಗ್ಗಲೇ ಸತಿ ಏವ ಇದಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಉಪಸಮ್ಪದಾಕಮ್ಮಂ ಪತ್ತಕಲ್ಲಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ನಾಸತಿ. ಕತಞ್ಚ ಕುಪ್ಪಮೇವ ಹೋತಿ.

ಅನ್ತರಾಯಿಕೇಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಚಸ್ಸ ಪರಿಸುದ್ಧತಾ ನಾಮ ಯಥಾವುತ್ತಸ್ಸೇವ ಉಪಸಮ್ಪದಾವತ್ಥುಭೂತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಯೇ ಇಮೇ ಭಗವತಾ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾ ಪಞ್ಚಾಬಾಧಫುಟ್ಠತಾದಯೋ ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ಅನನುಞ್ಞಾತತಾಪರಿಯೋಸಾನಾ ಚೇವ ಹತ್ಥಚ್ಛಿನ್ನತಾದಯೋ ಚ ದೋಸಧಮ್ಮಾ ಕಾರಕಸಙ್ಘಸ್ಸ ಆಪತ್ತಾದಿಅನ್ತರಾಯಹೇತುತಾಯ ‘‘ಅನ್ತರಾಯಿಕಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ ತೇಹಿ ಅನ್ತರಾಯಿಕೇಹಿ ದೋಸಧಮ್ಮೇಹಿ ಪರಿಮುತ್ತತ್ತಾ, ಇಮಿಸ್ಸಾ ಚ ಸತಿ ಏವ ಇದಂ ಕಮ್ಮಂ ಪತ್ತಕಲ್ಲಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ನಾಸತಿ. ಕತಂ ಪನ ಕಮ್ಮಂ ಸುಕತಮೇವ ಹೋತಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಊನವೀಸತಿವಸ್ಸಪುಗ್ಗಲಂ.

ಸೀಮಾಸಮ್ಪದಾ ¶ ಪನ ಉಪೋಸಥಕ್ಖನ್ಧಕೇ (ಮಹಾವ. ೧೪೭-೧೪೮) ವಕ್ಖಮಾನನಯೇನ ಸಬ್ಬದೋಸವಿರಹಿತಾಯ ಬದ್ಧಾಬದ್ಧವಸೇನ ದುವಿಧಾಯ ಸೀಮಾಯ ವಸೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ತಾದಿಸಾಯ ಹಿ ಸೀಮಾಯ ಸತಿ ಏವ ಇದಂ ಕಮ್ಮಂ ಪತ್ತಕಲ್ಲಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ನಾಸತಿ. ಕತಞ್ಚ ಕಮ್ಮಂ ವಿಪಜ್ಜತಿ.

ಪರಿಸಸಮ್ಪದಾ ಪನ ಯೇ ಇಮೇ ಉಪಸಮ್ಪದಾಕಮ್ಮಸ್ಸ ಸಬ್ಬನ್ತಿಮೇನ ಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಕಮ್ಮಪ್ಪತ್ತಾ ದಸಹಿ ವಾ ಪಞ್ಚಹಿ ವಾ ಅನೂನಾ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಅನಾಪನ್ನಾ, ಅನುಕ್ಖಿತ್ತಾ ಚ ಸಮಾನಸಂವಾಸಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ, ತೇಸಂ ಏಕಸೀಮಾಯಂ ಹತ್ಥಪಾಸಂ ಅವಿಜಹಿತ್ವಾ ಠಾನಂ, ಛನ್ದಾರಹಾನಞ್ಚ ಛನ್ದಸ್ಸ ಆನಯನಂ, ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತಾನಞ್ಚ ಅಪ್ಪಟಿಕ್ಕೋಸನಂ, ಉಪಸಮ್ಪದಾಪೇಕ್ಖರಹಿತಾನಂ ಉಪೋಸಥಕ್ಖನ್ಧಕೇ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾನಂ ಗಹಟ್ಠಾದಿಅನಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾನಞ್ಚೇವ ಪಾರಾಜಿಕುಕ್ಖಿತ್ತಕನಾನಾಸಂವಾಸಕಭಿಕ್ಖುನೀನಞ್ಚ ವಜ್ಜನೀಯಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಅಭಾವೋ ಚಾತಿ ಇಮೇಹಿ ಚತೂಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಸಙ್ಗಹಿತಾ. ಏವರೂಪಾಯ ಚ ಪರಿಸಸಮ್ಪದಾಯ ಸತಿ ಏವ ಇದಂ ಪತ್ತಕಲ್ಲಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ನಾಸತಿ. ತತ್ಥ ಪುರಿಮಾನಂ ತಿಣ್ಣಂ ಅಙ್ಗಾನಂ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸಪಿ ಅಭಾವೇ ಕತಂ ಕಮ್ಮಂ ವಿಪಜ್ಜತಿ, ನ ಪಚ್ಛಿಮಸ್ಸ.

ಪುಬ್ಬಕಿಚ್ಚನಿಟ್ಠಾಪನಂ ¶ ನಾಮ ಯಾನಿಮಾನಿ ‘‘ಪಠಮಂ ಉಪಜ್ಝಂ ಗಾಹಾಪೇತಬ್ಬೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಾನಿ ‘‘ಉಪಜ್ಝಂ ಗಾಹಾಪನಂ, ಪತ್ತಚೀವರಾಚಿಕ್ಖನಂ, ತತೋ ತಂ ಹತ್ಥಪಾಸತೋ ಬಹಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಅನುಸಾಸಕಸಮ್ಮುತಿಕಮ್ಮಕರಣಂ, ಸಮ್ಮತೇನ ಚ ಗನ್ತ್ವಾ ಅನುಸಾಸನಂ, ತೇನ ಚ ಪಠಮತರಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಞಾಪೇತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪದಾಪೇಕ್ಖಂ ‘ಆಗಚ್ಛಾಹೀ’ತಿ ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಏವ ಅಬ್ಭಾನಂ, ತೇನ ಚ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಾದೇ ವನ್ದಾಪೇತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪದಾಯಾಚಾಪನಂ, ತತೋ ಅನ್ತರಾಯಿಕಧಮ್ಮಪುಚ್ಛಕಸಮ್ಮುತಿಕರಣಂ, ಸಮ್ಮತೇನ ಚ ಪುಚ್ಛನ’’ನ್ತಿ ಇಮಾನಿ ಅಟ್ಠ ಪುಬ್ಬಕಿಚ್ಚಾನಿ, ತೇಸಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಯಾಥಾವತೋ ಕರಣೇನ ನಿಟ್ಠಾಪನಂ. ಏತಸ್ಮಿಞ್ಚ ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮನಿಟ್ಠಾಪನೇ ಸತಿ ಏವ ಇದಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಉಪಸಮ್ಪದಾಕಮ್ಮಂ ಪತ್ತಕಲ್ಲಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ನಾಸತಿ. ಏತೇಸು ಪನ ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮೇಸು ಅಕತೇಸುಪಿ ಕತಂ ಕಮ್ಮಂ ಯಥಾವುತ್ತವತ್ಥುಸಮ್ಪತ್ತಿಆದೀಸು ವಿಜ್ಜಮಾನೇಸು ಅಕುಪ್ಪಮೇವ ಹೋತಿ. ತದೇವಮೇತ್ಥ ಪತ್ತಕಲ್ಲಂ ಇಮೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಸಙ್ಗಹಿತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಇಮಿನಾವ ನಯೇನ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತೇಸು, ವಕ್ಖಮಾನೇಸು ಚ ಸಬ್ಬೇಸು ಕಮ್ಮೇಸು ಪತ್ತಕಲ್ಲತಾ ಯಥಾರಹಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಞಾತಬ್ಬಾ.

ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ¶ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇಯ್ಯಾತಿ ಉಪಸಮ್ಪದಾನಿಪ್ಫಾದನೇನ ತಂಸಮಙ್ಗಿಂ ಕರೇಯ್ಯ ಕರೋತೂತಿ ಪತ್ಥನಾಯಂ, ವಿಧಿಮ್ಹಿ ವಾ ಇದಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಯಥಾ ಹಿ ‘‘ದೇವದತ್ತಂ ಸುಖಾಪೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಸುಖಮಸ್ಸ ನಿಪ್ಫಾದೇತ್ವಾ ತಂ ಸುಖಸಮಙ್ಗಿನಂ ಕರೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ ಹೋತಿ, ಏವಮಿಧಾಪಿ ಉಪಸಮ್ಪದಮಸ್ಸ ನಿಪ್ಫಾದೇತ್ವಾ ತಂ ಉಪಸಮ್ಪದಾಸಮಙ್ಗಿನಂ ಕರೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಯೋಜಕಬ್ಯಾಪಾರೇ ಚೇತಂ ಯಥಾ ಸುಖಯನ್ತಂ ಕಞ್ಚಿ ಸುದ್ಧಕತ್ತಾರಂ ಕೋಚಿ ಹೇತುಕತ್ತಾ ಸುಖಹೇತುನಿಪ್ಫಾದನೇನ ಸುಖಾಪೇಯ್ಯಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಏವಮಿಧಾಪಿ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜನ್ತಂ ಸುದ್ಧಕತ್ತಾರಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಹೇತುಕತ್ತುಭೂತೋ ಸಙ್ಘೋ ಉಪಸಮ್ಪದಾಹೇತುನಿಪ್ಫಾದನೇನ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇಯ್ಯಾತಿ ವುತ್ತೋ. ಏತೇನ ಚ ಸುಖಂ ವಿಯ ಸುಖದಾಯಕೇನ ಸಙ್ಘೇನ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ದಿಯ್ಯಮಾನಾ ತಥಾಪವತ್ತಪರಮತ್ಥಧಮ್ಮೇ ಉಪಾದಾಯ ಅರಿಯಜನಪಞ್ಞತ್ತಾ ಉಪಸಮ್ಪದಾ ನಾಮ ಸಮ್ಮುತಿಸಚ್ಚತಾ ಅತ್ಥೀತಿ ಸಮತ್ಥಿತಂ ಹೋತಿ. ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ ಸಙ್ಘಂ ಉಪಸಮ್ಪದಂ ಯಾಚತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪರಿವಾಸಾದೀಸು ವಿಯ ಯಾಚನಾನುಗುಣಂ ‘‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಉಪಸಮ್ಪದಂ ದದೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಇದಂ ಉಪಸಮ್ಪದಾಕಮ್ಮಂ ದಾನೇ ಅಸಙ್ಗಹೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮಲಕ್ಖಣೇ ಏವ ಸಙ್ಗಹಿತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ‘‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಿ, ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಸಙ್ಘೇನಾ’’ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಕೇವಲಞ್ಹಿ ತತ್ಥ ವತ್ತಮಾನಕಾಲಅತೀತಕಾಲವಸೇನ, ಇಧ ಪನ ಅನಾಮಟ್ಠಕಾಲವಸೇನಾತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ವಿಸೇಸೋ.

ಏಸಾ ಞತ್ತೀತಿ ‘‘ಸಙ್ಘೋ ಞಾಪೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವುತ್ತಞಾಪನಾ ಏಸಾ. ಇದಞ್ಚ ಅನುಸ್ಸಾವನಾನಮ್ಪಿ ಸಬ್ಭಾವಸೂಚನತ್ಥಂ ವುಚ್ಚತಿ. ಅವಸ್ಸಞ್ಚೇತಂ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ, ಞತ್ತಿಕಮ್ಮೇ ಏವ ತಂ ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ತತ್ಥ ಪನ ಯ್ಯ-ಕಾರೇ ವುತ್ತಮತ್ತೇ ಏವ ಞತ್ತಿಕಮ್ಮಂ ನಿಟ್ಠಿತಂ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಖಮತೀತಿ ರುಚ್ಚತಿ. ಉಪಸಮ್ಪದಾತಿ ಸಙ್ಘೇನ ದಿಯ್ಯಮಾನಾ ನಿಪ್ಫಾದಿಯಮಾನಾ ಉಪಸಮ್ಪದಾ ಯಸ್ಸ ಖಮತಿ. ಸೋ ತುಣ್ಹಸ್ಸಾತಿ ಯೋಜನಾ. ತುಣ್ಹೀತಿ ¶ ಚ ಅಕಥನತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ, ಅಕಥನಕೋ ಅಸ್ಸ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಖಮತಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಉಪಸಮ್ಪದಾತಿ ಪಕತೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತತ್ಥ ಕಾರಣಮಾಹ ‘‘ತಸ್ಮಾ ತುಣ್ಹೀ’’ತಿ. ತತ್ಥ ‘‘ಆಸೀ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ಯಸ್ಮಾ ‘‘ಯಸ್ಸ ನಕ್ಖಮತಿ, ಸೋ ಭಾಸೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವುಚ್ಚಮಾನೋಪಿ ಸಙ್ಘೋ ತುಣ್ಹೀ ನಿರವೋ ಅಹೋಸಿ, ತಸ್ಮಾ ಖಮತಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏವನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಕಾರೇನ. ತುಣ್ಹೀಭಾವೇನೇವೇತಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ರುಚ್ಚನಭಾವಂ ಧಾರಯಾಮಿ ಬುಜ್ಝಾಮಿ ಪಜಾನಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇತಿ-ಸದ್ದೋ ಪರಿಸಮಾಪನತ್ಥೇ ಕತೋ, ಸೋ ಚ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಅನಙ್ಗಂ. ತಸ್ಮಾ ಅನುಸ್ಸಾವಕೇನ ‘‘ಧಾರಯಾಮೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಮಿ-ಕಾರಪರಿಯೋಸಾನಮೇವ ¶ ವತ್ವಾ ನಿಟ್ಠಾಪೇತಬ್ಬಂ, ಇತಿ-ಸದ್ದೋ ನ ಪಯುಜ್ಜಿತಬ್ಬೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಕಮ್ಮವಾಚಾನಮತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಉಪಸಮ್ಪದಾವಿಧಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೨೮. ಏಕಪೋರಿಸಾ ವಾತಿಆದಿ ಸತ್ತಾನಂ ಸರೀರಚ್ಛಾಯಂ ಪಾದೇಹಿ ಮಿನಿತ್ವಾ ಜಾನನಪ್ಪಕಾರದಸ್ಸನಂ. ಛಸತ್ತಪದಪರಮತಾ ಹಿ ಛಾಯಾ ‘‘ಪೋರಿಸಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಇದಞ್ಚ ಉತುಪ್ಪಮಾಣಾಚಿಕ್ಖನಾದಿ ಚ ಆಗನ್ತುಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ವುಡ್ಢನವಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ವನ್ದನವನ್ದಾಪನಾದಿಕರಣತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ. ಏತಿ ಆಗಚ್ಛತಿ, ಗಚ್ಛತಿ ಚಾತಿ ಉತು, ಸೋವ ಪಮಿಯತೇ ಅನೇನ ಸಂವಚ್ಛರನ್ತಿ ಪಮಾಣನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಉತುಯೇವ ಉತುಪ್ಪಮಾಣ’’ನ್ತಿ. ಅಪರಿಪುಣ್ಣಾತಿ ಉಪಸಮ್ಪದಾದಿವಸೇನ ಅಪರಿಪುಣ್ಣಾ. ಯದಿ ಉತುವೇಮಜ್ಝೇ ಉಪಸಮ್ಪಾದಿತೋ, ತದಾ ತಸ್ಮಿಂ ಉತುಮ್ಹಿ ಅವಸಿಟ್ಠದಿವಸಾಚಿಕ್ಖನಂ ‘‘ದಿವಸಭಾಗಾಚಿಕ್ಖನ’’ನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ಯತ್ತಕೇಹಿ ದಿವಸೇಹಿ ಯಸ್ಸ ಯೋ ಉತು ಅಪರಿಪುಣ್ಣೋ, ತೇ ದಿವಸೇ’’ತಿ. ತತ್ಥ ಯಸ್ಸ ತಂ ಖಣಂ ಲದ್ಧೂಪಸಮ್ಪದಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಸಮ್ಬನ್ಧೀ ಯೋ ಉತು ಯತ್ತಕೇಹಿ ದಿವಸೇಹಿ ಅಪರಿಪುಣ್ಣೋ, ತೇ ದಿವಸೇತಿ ಯೋಜನಾ.

ಛಾಯಾದಿಕಮೇವ ಸಬ್ಬಂ ಸಙ್ಗಹೇತ್ವಾ ಗಾಯಿತಬ್ಬತೋ ಕಥೇತಬ್ಬತೋ ಸಙ್ಗೀತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಇದಮೇವಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ. ತ್ವಂ ಕಿಂ ಲಭಸೀತಿ ತ್ವಂ ಉಪಸಮ್ಪಾದನಕಾಲೇ ಕತರವಸ್ಸಂ, ಕತರಉತುಞ್ಚ ಲಭಸಿ, ಕತರಸ್ಮಿಂ ತೇ ಉಪಸಮ್ಪದಾ ಲದ್ಧಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಸ್ಸನ್ತಿ ವಸ್ಸಾನಉತು. ಇದಞ್ಚ ಸಂವಚ್ಛರಾಚಿಕ್ಖನಂ ವಿನಾ ವುತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಞಾಯತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಉತುಆಚಿಕ್ಖನೇನೇವ ಸಾಸನವಸ್ಸೇಸು ವಾ ಕಲಿಯುಗವಸ್ಸಾದೀಸು ವಾ ಸಹಸ್ಸಿಮೇ ವಾ ಸತಿಮೇ ವಾ ಅಸುಕಂ ಉತುಂ ಲಭಾಮೀತಿ ದಸ್ಸಿತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ‘‘ಛಾಯಾ’’ತಿ ಇದಂ ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತಪಟಿಪಾಟಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ವತ್ತಬ್ಬಕಮತೋ ಪನ ಕಲಿಯುಗವಸ್ಸಾದೀಸು ಸಬ್ಬದೇಸಪಸಿದ್ಧೇಸು ಅಸುಕವಸ್ಸೇ ಅಸುಕಉತುಮ್ಹಿ ಅಸುಕಮಾಸೇ ¶ ಅಸುಕೇ ಕಣ್ಹೇ ವಾ ಸುಕ್ಕೇ ವಾ ಪಕ್ಖೇ ಅಸುಕತಿಥಿವಾರವಿಸೇಸಯುತ್ತೇ ನಕ್ಖತ್ತೇ ಪುಬ್ಬಣ್ಹಾದಿದಿವಸಭಾಗೇ ಏತ್ತಕೇ ಛಾಯಾಪಮಾಣೇ, ನಾಡಿಕಾಪಮಾಣೇ ವಾ ಮಯಾ ಉಪಸಮ್ಪದಾ ಲದ್ಧಾತಿ ವದೇಯ್ಯಾಸೀತಿ ಏವಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ. ‘‘ಇದಂ ಸುಟ್ಠು ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗನ್ತುಕೇಹಿ ¶ ವುಡ್ಢಪಟಿಪಾಟಿಂ ಞತ್ವಾ ಪಟಿಪಜ್ಜಾಹೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ಪಾಳಿಯಂ ಕಿಸ್ಸ ತ್ವನ್ತಿ ಕಿಂ ತ್ವಂ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಅಕಾಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೩೦. ಉಪಸಮ್ಪದಂ ಯಾಚೀತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಞ್ಚ ಉಪಸಮ್ಪದಞ್ಚ ಯಾಚೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಏತ್ಥ ವದತೀತಿ ಸೇಸೋ, ಏವಂ ಉಪರಿಪಿ. ‘‘ಓಸಾರೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪುರಿಮೋ ಉಕ್ಖಿತ್ತಭಾವೋ ವಿಬ್ಭಮಿತ್ವಾ ಪುನ ಲದ್ಧೂಪಸಮ್ಪದಮ್ಪಿ ನ ಮುಞ್ಚತಿ. ತೇನ ಚ ಸಮ್ಭುಞ್ಜನಾದೀಸುಪಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಮೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಅನಾಪತ್ತಿ ಸಮ್ಭೋಗೇ ಸಂವಾಸೇತಿ ಏತ್ಥ ಸಹಸೇಯ್ಯಾಪಿ ಸಙ್ಗಹಿತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಏತ್ಥ ಚಾಯಮಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಯಸ್ಮಾ ಅಯಂ ಓಸಾರಿತತ್ತಾ ಪಕತತ್ತೋ, ತಸ್ಮಾ ಉಕ್ಖಿತ್ತಸಮ್ಭೋಗಾದಿಪಚ್ಚಯೇನ ಪಾಚಿತ್ತಿಯೇನೇತ್ಥ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ. ಯೋ ಪನ ಆಪತ್ತಿಟ್ಠಾನೇ ಅನಾಪತ್ತಿದಿಟ್ಠಿತಾಯ ಆಪತ್ತಿಂ ನ ಪಸ್ಸತಿ, ತೇನೇವ ಪಟಿಕಮ್ಮಮ್ಪಿ ನ ಕರೋತಿ, ಸೋ ಯಸ್ಮಾ ಏತ್ತಾವತಾ ಅಲಜ್ಜೀ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ. ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ ಞತ್ವಾ ವೀತಿಕ್ಕಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಏವ ಹಿ ಅಲಜ್ಜೀ ನಾಮ ಹೋತಿ. ‘‘ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತೀ’’ತಿಆದಿ (ಪರಿ. ೩೫೯) ಹಿ ವುತ್ತಂ. ತಸ್ಮಾ ಏತ್ಥ ಅಲಜ್ಜಿಸಮ್ಭೋಗಾದಿಪಚ್ಚಯಾ ದುಕ್ಕಟಾಪತ್ತಿನಿಯಮೋ ನತ್ಥಿ. ತೇನ ಸಾಪೇತ್ಥ ಆಪತ್ತಿ ನ ವುತ್ತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಯೋ ಪನೇತ್ಥ ಇಮಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಅಸಲ್ಲಕ್ಖೇನ್ತೇನ ಕೇನಚಿ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಸಮ್ಭೋಗೇ ಸಂವಾಸೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯೇನ ಅನಾಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾ, ಅಲಜ್ಜಿಸಮ್ಭೋಗಪಚ್ಚಯಾ ದುಕ್ಕಟಂ ಪನ ಆಪಜ್ಜತಿ ಏವಾತಿ ಆಪತ್ತಿನಿಯಮೋ ವುತ್ತೋ, ಸೋ ಅಲಜ್ಜಿತ್ತೇ ಸತಿ ಏವ ವುತ್ತೋ, ನಾಸತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

೧೩೧. ವಿನಯಮ್ಹೀತಿಆದಿಗಾಥಾಸು ನಿಗ್ಗಹಾನನ್ತಿ ನಿಗ್ಗಹಕರಣೇಸು. ಪಾಪಿಚ್ಛೇತಿ ಪಾಪಪುಗ್ಗಲಾನಂ ನಿಗ್ಗಹಕರಣೇಸು, ಲಜ್ಜೀನಂ ಪಗ್ಗಹೇಸು ಚ ಪೇಸಲಾನಂ ಸುಖಾವಹೇ ಮಹನ್ತೇ ವಿನಯಮ್ಹಿ ಯಥಾ ಅತ್ಥಕಾರೀ ಅತ್ಥಾನುಗುಣಂ ಕರೋನ್ತೋವ ಯಸ್ಮಾ ಯೋನಿಸೋ ಪಟಿಪಜ್ಜತಿ ನಾಮ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಉದ್ದಾನಂ ಪವಕ್ಖಾಮೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧಯೋಜನಾ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ. ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ.

ಚತ್ತಾರೋನಿಸ್ಸಯಾದಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಇತಿ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯ ವಿನಯಟ್ಠಕಥಾಯ ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ

ಸನ್ನಿಪಾತಾನುಜಾನನಾದಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ

೧೩೨. ಉಪೋಸಥಕ್ಖನ್ಧಕೇ ¶ ¶ ತರನ್ತಿ ಓತರನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ತಿತ್ಥಂ, ಲದ್ಧಿ. ಇತೋತಿ ಸಾಸನಲದ್ಧಿತೋ.

೧೩೫. ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ವಾ ವುಟ್ಠಿತೋತಿ ಏತ್ಥ ದೇಸನಾರೋಚನಾನಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಹೋ. ತೇನೇವ ಮಾತಿಕಾಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ವುಟ್ಠಿತಾ ವಾ ದೇಸಿತಾ ವಾ ಆರೋಚಿತಾ ವಾ ಆಪತ್ತಿ…ಪೇ… ಅಸನ್ತೀ ನಾಮ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ನಿದಾನವಣ್ಣನಾ) ವುತ್ತಂ.

ಮನುಜೇನಾತಿ ಆಸನ್ನೇನ ಸಹ. ಪರೇತಿ ದೂರಟ್ಠೇಪಿ ಪರಪುಗ್ಗಲೇ ಸನ್ಧಾಯ ಗಿರಂ ನೋ ಚ ಭಣೇಯ್ಯಾತಿ ಯೋಜನಾ.

‘‘ಆವಿಕತಾ ಹಿಸ್ಸ ಫಾಸು ಹೋತೀ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೧೩೪) ವುತ್ತತ್ತಾ ಗರುಕಾಪತ್ತಿಪಿ ಆವಿಕರಣಮತ್ತೇನ ವುಟ್ಠಾತೀತಿ ಕೇಚಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ತೇಸಂ ಮತಿಮತ್ತಂ ಪರಿವಾಸಾದಿವಿಧಾನಸುತ್ತೇಹಿ ವಿರುಜ್ಝನತೋ. ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಯಥಾಭೂತಞ್ಹಿ ಅತ್ತಾನಮಾವಿಕರೋನ್ತಂ ಪೇಸಲಾ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಅಕಾಮಾ ಪರಿವತ್ಥಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿವಚನಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅನಿಚ್ಛಮಾನಮ್ಪಿ ನಂ ಉಪಾಯೇನ ಪರಿವಾಸಾದೀನಿ ದತ್ವಾ ಅವಸ್ಸಂ ಸುದ್ಧನ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸ್ಸನ್ತಿ, ತತೋ ತಸ್ಸ ಅವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಾದೀನಂ ವಸೇನ ಫಾಸು ಹೋತಿ. ಪಠಮಂ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸನ್ತಿ ನಿದಾನುದ್ದೇಸಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಪುಬ್ಬೇ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇಸೀತಿ. ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಏತಂ, ಪುಬ್ಬೇ ಪಞ್ಞತ್ತಮ್ಪಿ ಪನ ಪಾರಾಜಿಕಾದಿಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಸಬ್ಬಂ ಭಗವಾ ‘‘ತತ್ರಿಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಪಾರಾಜಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ ಉದ್ದೇಸಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಪಾರಾಜಿಕುದ್ದೇಸಾದಿವಸೇನ ವಿನಯಮಾತಿಕಂ ಕತ್ವಾ ನಿದಾನುದ್ದೇಸೇನ ಸಹ ಸಯಮೇವ ಸಙ್ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಪಾತಿಮೋಕ್ಖ’’ನ್ತಿ ಪಞ್ಞಾಪೇಸೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ತದೇತಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಂ ಉದ್ದಿಸಿತು’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೧೩೩) ವುತ್ತಂ.

೧೩೬. ಏತಂ ೩೪ ವೇದಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಚಾತುದ್ದಸೇ ವಾ ಪನ್ನರಸೇ ವಾತಿ ಏವಂ ಅತ್ಥಜಾತಂ.

ಸನ್ನಿಪಾತಾನುಜಾನನಾದಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೩೮. ‘‘ಪುರತ್ಥಿಮಾಯ ¶ ದಿಸಾಯಾ’’ತಿ ಇದಂ ನಿದಸ್ಸನಮತ್ತಂ. ತಸ್ಸಂ ಪನ ದಿಸಾಯಂ ನಿಮಿತ್ತೇ ಅಸತಿ ಯತ್ಥ ಅತ್ಥಿ, ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಠಮಂ ‘‘ಪುರತ್ಥಿಮಾಯ ಅನುದಿಸಾಯ, ದಕ್ಖಿಣಾಯ ದಿಸಾಯಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಸಮನ್ತಾ ವಿಜ್ಜಮಾನಟ್ಠಾನೇಸು ನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಕಿತ್ತೇತ್ವಾ ಪುನ ‘‘ಪುರತ್ಥಿಮಾಯ ಅನುದಿಸಾಯಾ’’ತಿ ಪಠಮಕಿತ್ತಿತಂ ಕಿತ್ತೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ತೀಹಿ ನಿಮಿತ್ತೇಹಿ ಸಿಙ್ಘಾಟಕಸಣ್ಠಾನಾಯಪಿ ಸೀಮಾಯ ಸಮ್ಮನ್ನಿತಬ್ಬತೋ. ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಸೀಮಾಮಣ್ಡಲಂ ಸಮ್ಬನ್ಧನ್ತೇನಾತಿ ವಿನಯಧರೇನ ಸಯಂ ಏಕಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ಠತ್ವಾ ಕೇವಲಂ ನಿಮಿತ್ತಕಿತ್ತನವಚನೇನೇವ ಸೀಮಾಮಣ್ಡಲಂ ಸಮನ್ತಾ ನಿಮಿತ್ತೇನ ನಿಮಿತ್ತಂ ಬನ್ಧನ್ತೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಂ ತಂ ನಿಮಿತ್ತಟ್ಠಾನಂ ಅಗನ್ತ್ವಾಪಿ ಹಿ ಕಿತ್ತೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ತಿಯೋಜನಪರಮಾಯ ಸೀಮಾಯ ಸಮನ್ತತೋ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಅನುಪರಿಗಮನಸ್ಸ ಏಕದಿವಸೇನ ದುಕ್ಕರತ್ತಾ ವಿನಯಧರೇನ ಸಯಂ ಅದಿಟ್ಠಮ್ಪಿ ಪುಬ್ಬೇ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಯಥಾವವತ್ಥಿತಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ‘‘ಪಾಸಾಣೋ ಭನ್ತೇ’’ತಿಆದಿನಾ ಕೇನಚಿ ವುತ್ತಾನುಸಾರೇನ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ‘‘ಏಸೋ ಪಾಸಾಣೋ ನಿಮಿತ್ತ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಕಿತ್ತೇತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ ಏವ.

ಸುದ್ಧಪಂಸುಪಬ್ಬತೋತಿ ನ ಕೇನಚಿ ಕತೋ ಸಯಂಜಾತೋವ ವುತ್ತೋ. ತಥಾ ಸೇಸಾಪಿ. ಇತರೋಪೀತಿ ಸುದ್ಧಪಂಸುಪಬ್ಬತಾದಿಕೋಪಿ ಪಬ್ಬತೋ. ಹತ್ಥಿಪ್ಪಮಾಣತೋತಿ ಏತ್ಥ ಭೂಮಿತೋ ಉಗ್ಗತಪ್ಪದೇಸೇನ ಹತ್ಥಿಪ್ಪಮಾಣಂ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಚತೂಹಿ ವಾ ತೀಹಿ ವಾತಿ ಸೀಮಾಭೂಮಿಯಂ ಚತೂಸು, ತೀಸು ವಾ ದಿಸಾಸು ಠಿತೇಹಿ. ಏಕಿಸ್ಸಾ ಏವ ಪನ ದಿಸಾಯ ಠಿತೇಹಿ ತತೋ ಬಹೂಹಿಪಿ ಸಮ್ಮನ್ನಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ದ್ವೀಹಿ ಪನ ದ್ವೀಸು ದಿಸಾಸು ಠಿತೇಹಿಪಿ ನ ವಟ್ಟತಿ. ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಏಕೇನ ನ ವಟ್ಟತಿ, ತಸ್ಮಾ. ತಂ ಬಹಿದ್ಧಾ ಕತ್ವಾತಿ ಕಿತ್ತಿತನಿಮಿತ್ತಸ್ಸ ಅಸೀಮತ್ತಾ ಅನ್ತೋಸೀಮಾಯ ಕರಣಂ ಅಯುತ್ತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ತೇನಾಹ ‘‘ಸಚೇ’’ತಿಆದಿ.

ದ್ವತ್ತಿಂಸಪಲಗುಳಪಿಣ್ಡಪ್ಪಮಾಣತಾ ಸಣ್ಠಾನತೋ ಗಹೇತಬ್ಬಾ, ನ ತುಲಗಣನಾವಸೇನ, ಭಾರತೋ ಪಲಪರಿಮಾಣಞ್ಚ ಮಗಧತುಲಾಯ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಸಾ ಚ ಲೋಕಿಯತುಲಾಯ ದ್ವಿಗುಣಾತಿ ವದನ್ತಿ. ಅತಿಮಹನ್ತೋಪೀತಿ ಭೂಮಿತೋ ಹತ್ಥಿಪ್ಪಮಾಣಂ ಅನುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾಭೂಮಿಯಂ ಓತಿಣ್ಣಘನತೋ ಅನೇಕಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣೋಪಿ. ಸಚೇ ಹಿ ತತೋ ಹತ್ಥಿಪ್ಪಮಾಣಂ ಕೂಟಂ ಉಗ್ಗಚ್ಛತಿ, ಪಬ್ಬತಸಙ್ಖ್ಯಮೇವ ಗಚ್ಛತಿ.

ಅನ್ತೋಸಾರಾನನ್ತಿ ¶ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ತರುಣತಾಯ ಸಾರೇ ಅವಿಜ್ಜಮಾನೇಪಿ ಪರಿಣಾಮೇನ ಭವಿಸ್ಸಮಾನಸಾರೇಪಿ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ತಾದಿಸಾನಞ್ಹಿ ಸೂಚಿದಣ್ಡಕಪ್ಪಮಾಣಪರಿಣಾಹಾನಂ ಚತುಪಞ್ಚಮತ್ತಮ್ಪಿ ವನಂ ವಟ್ಟತಿ. ಅನ್ತೋಸಾರಮಿಸ್ಸಕಾನನ್ತಿ ಅನ್ತೋಸಾರೇಹಿ ¶ ರುಕ್ಖೇಹಿ ಸಮ್ಮಿಸ್ಸಾನಂ. ಏತೇನ ಚ ಸಾರರುಕ್ಖಮಿಸ್ಸಮ್ಪಿ ವನಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಚತುಪಞ್ಚರುಕ್ಖಮತ್ತಮ್ಪೀತಿ ಸಾರರುಕ್ಖೇ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ವನಮಜ್ಝೇ ವಿಹಾರಂ ಕರೋನ್ತೀತಿ ರುಕ್ಖಘಟಾಯ ಅನ್ತರೇ ರುಕ್ಖೇ ಅಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ವತಿಆದೀಹಿ ವಿಹಾರಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾವ ಅನ್ತೋರುಕ್ಖನ್ತರೇಸು ಏವ ಪರಿವೇಣಪಣ್ಣಸಾಲಾದೀನಂ ಕರಣವಸೇನ ಯಥಾ ಅನ್ತೋವಿಹಾರಮ್ಪಿ ವನಮೇವ ಹೋತಿ, ಏವಂ ವಿಹಾರಂ ಕರೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯದಿ ಹಿ ಸಬ್ಬಂ ರುಕ್ಖಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಕರೇಯ್ಯುಂ, ವಿಹಾರಸ್ಸ ಅವನತ್ತಾ ತಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಠಿತಂ ವನಂ ಏಕತ್ಥ ಕಿತ್ತೇತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ. ಇಧ ಪನ ಅನ್ತೋಪಿ ವನತ್ತಾ ‘‘ವನಂ ನ ಕಿತ್ತೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಸಚೇ ಹಿ ತಂ ಕಿತ್ತೇನ್ತಿ, ‘‘ನಿಮಿತ್ತಸ್ಸ ಉಪರಿ ವಿಹಾರೋ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಅನನ್ತರೇ ವುತ್ತದೋಸಂ ಆಪಜ್ಜತಿ. ಏಕದೇಸನ್ತಿ ವನೇಕದೇಸಂ, ರುಕ್ಖವಿರಹಿತಟ್ಠಾನೇ ಕತವಿಹಾರಸ್ಸ ಏಕಪಸ್ಸೇ ಠಿತವನಸ್ಸ ಏಕದೇಸನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಸೂಚಿದಣ್ಡಕಪ್ಪಮಾಣೋತಿ ವಂಸದಣ್ಡಪ್ಪಮಾಣೋ. ಲೇಖನಿದಣ್ಡಪ್ಪಮಾಣೋತಿ ಕೇಚಿ. ಮಾತಿಕಾಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ಅವೇಭಙ್ಗಿಯವಿನಿಚ್ಛಯೇ ‘‘ಯೋ ಕೋಚಿ ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲಸೂಚಿದಣ್ಡಕಮತ್ತೋಪಿ ವೇಳು…ಪೇ… ಗರುಭಣ್ಡ’’ನ್ತಿ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ದುಬ್ಬತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ವುತ್ತತ್ತಾ ತನುತರೋ ವೇಳುದಣ್ಡೋತಿ ಚ ಸೂಚಿದಣ್ಡೋತಿ ಚ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ವಂಸನಳಕಸರಾವಾದೀಸೂತಿ ವೇಳುಪಬ್ಬೇ ವಾ ನಳಪಬ್ಬೇ ವಾ ಕಪಲ್ಲಕಾದಿಮತ್ತಿಕಭಾಜನೇಸು ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಙ್ಖಣಮ್ಪೀತಿ ತರುಣಪೋತಕೇ ಅಮಿಲಾಯಿತ್ವಾ ವಿರುಹನಜಾತಿಕೇ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಯೇ ಪನ ಪರಿಣತಾ ಸಮೂಲಂ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ರೋಪಿತಾಪಿ ಛಿನ್ನಸಾಖಾ ವಿಯ ಮಿಲಾಯಿತ್ವಾ ಚಿರೇನ ನವಮೂಲಙ್ಕುರುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಜೀವನ್ತಿ, ಮೀಯನ್ತಿಯೇವ ವಾ, ತಾದಿಸೇ ಕಿತ್ತೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಏತನ್ತಿ ನವಮೂಲಸಾಖಾನಿಗ್ಗಮನಂ.

ಮಜ್ಝೇತಿ ಸೀಮಾಯ ಮಹಾದಿಸಾನಂ ಅನ್ತೋ. ಕೋಣನ್ತಿ ಸೀಮಾಯ ಚತೂಸು ಕೋಣೇಸು ದ್ವಿನ್ನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಮಗ್ಗಾನಂ ಸಮ್ಬನ್ಧಟ್ಠಾನಂ. ಪರಭಾಗೇ ಕಿತ್ತೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ತೇಸಂ ಚತುನ್ನಂ ಕೋಣಾನಂ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಠಿತೇಸು ಮಗ್ಗೇಸು ಏಕಿಸ್ಸಾ ದಿಸಾಯ ಏಕಂ, ಅಞ್ಞಿಸ್ಸಾ ದಿಸಾಯ ಚಾಪರನ್ತಿ ಏವಂ ಚತ್ತಾರೋಪಿ ಮಗ್ಗಾ ಚತೂಸು ದಿಸಾಸು ಕಿತ್ತೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಏವಂ ಪನ ಕಿತ್ತಿತಮತ್ತೇನ ಕಥಂ ಏಕಾಬದ್ಧತಾ ವಿಗಚ್ಛತೀತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ. ಪರತೋ ಗತಟ್ಠಾನೇಪಿ ಏತೇ ಏವ ತೇ ಚತ್ತಾರೋ ಮಗ್ಗಾ. ‘‘ಚತೂಸು ದಿಸಾಸು ಗಚ್ಛನ್ತೀ’’ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ. ತಸ್ಮಾ ಏತ್ಥ ಕಾರಣಂ ವಿಚಿನಿತಬ್ಬಂ.

‘‘ಉತ್ತರನ್ತಿಯಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ’’ತಿ ಇದಞ್ಚ ಪಾಳಿಯಂ (ಪಾಚಿ. ೬೯೨) ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ನದೀಪಾರಗಮನೇ ನದಿಲಕ್ಖಣಸ್ಸ ಆಗತತ್ತಾ ವುತ್ತಂ. ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅನ್ತರವಾಸಕತೇಮನಮತ್ತಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ ಏವ ¶ . ‘‘ನದಿಚತುಕ್ಕೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಏಕತ್ಥ ಕಿತ್ತೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಪರತೋ ಗತಟ್ಠಾನೇಪಿ ಕಿತ್ತೇತುಂ ¶ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ತೇನೇವ ಚ ‘‘ಅಸ್ಸಮ್ಮಿಸ್ಸನದಿಯೋ ಚತಸ್ಸೋಪಿ ಕಿತ್ತೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಅಸಮ್ಮಿಸ್ಸ-ಗ್ಗಹಣಂ ಕತಂ. ಮೂಲೇತಿ ಆದಿಕಾಲೇ. ನದಿಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾತಿ ಯಥಾ ಉದಕಂ ಅನಿಚ್ಛನ್ತೇಹಿ ಕಸ್ಸಕೇಹಿ ಮಹೋಘೇ ನಿವತ್ತೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಏವಂ ನದಿಕೂಲಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ.

ಉಕ್ಖೇಪಿಮನ್ತಿ ದೀಘರಜ್ಜುನಾ ಕುಟೇನ ಉಸ್ಸಿಞ್ಚನೀಯಂ.

ಅಸಮ್ಮಿಸ್ಸೇಹೀತಿ ಸಬ್ಬದಿಸಾಸು ಠಿತಪಬ್ಬತೇಹಿ ಏವ, ಪಾಸಾಣಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರೇಹಿ ವಾ ನಿಮಿತ್ತನ್ತರಾಬ್ಯವಹಿತೇಹಿ. ಸಮ್ಮಿಸ್ಸೇಹೀತಿ ಏಕತ್ಥ ಪಬ್ಬತೋ, ಅಞ್ಞತ್ಥ ಪಾಸಾಣೋತಿ ಏವಂ ಠಿತೇಹಿ ಅಟ್ಠಹಿಪಿ. ‘‘ನಿಮಿತ್ತಾನಂ ಸತೇನಾಪೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಏಕಿಸ್ಸಾಯ ಏವ ದಿಸಾಯ ಬಹುನಿಮಿತ್ತಾನಿ ‘‘ಪುರತ್ಥಿಮಾಯ ದಿಸಾಯ ಕಿಂ ನಿಮಿತ್ತಂ? ಪಬ್ಬತೋ ಭನ್ತೇ. ಪುನ ಪುರತ್ಥಿಮಾಯ ದಿಸಾಯ ಕಿಂ ನಿಮಿತ್ತಂ? ಪಾಸಾಣೋ ಭನ್ತೇ’’ತಿಆದಿನಾ ಕಿತ್ತೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸಿಙ್ಘಾಟಕಸಣ್ಠಾನಾತಿ ತಿಕೋಣಾ. ಚತುರಸ್ಸಾತಿ ಸಮಚತುರಸ್ಸಾ, ಮುದಿಙ್ಗಸಣ್ಠಾನಾ ಪನ ಆಯತಚತುರಸ್ಸಾ. ಏಕಕೋಟಿಯಂ ಸಙ್ಕೋಚಿತಾ, ತದಞ್ಞಾಯ ವಿತ್ಥಿಣ್ಣಾ ವಾ ಹೋತೀತಿ. ಸೀಮಾಯ ಉಪಚಾರಂ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ಆಯತಿಂ ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಾಯ ಸೀಮಾಯ ನೇಸಂ ವಿಹಾರಾನಂ ಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಬಹಿ ಸೀಮನ್ತರಿಕಪ್ಪಹೋನಕಂ ಉಪಚಾರಂ ಠಪೇತ್ವಾ. ಬದ್ಧಾ ಸೀಮಾ ಯೇಸು ವಿಹಾರೇಸು, ತೇ ಬದ್ಧಸೀಮಾ. ಪಾಟೇಕ್ಕನ್ತಿ ಪಚ್ಚೇಕಂ. ಬದ್ಧಸೀಮಾಸದಿಸಾನೀತಿ ಯಥಾ ಬದ್ಧಸೀಮಾಸು ಠಿತಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಛನ್ದಾದಿಂ ಅನಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ಲಭನ್ತಿ, ಏವಂ ಗಾಮಸೀಮಾಸು ಠಿತಾಪೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಆಗನ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಾಮೀಚಿಮತ್ತವಸೇನ ವುತ್ತಂ. ತೇನಾಹ ‘‘ಆಗಮನಮ್ಪೀ’’ತಿಆದಿ.

ಪಬ್ಬಜ್ಜೂಪಸಮ್ಪದಾದೀನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಭಣ್ಡುಕಮ್ಮಾಪುಚ್ಛನಂ ಸನ್ಧಾಯ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಗಹಣಂ. ಏಕವೀಸತಿ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ನಿಸಿನ್ನೇ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಇದಞ್ಚ ಕಮ್ಮಾರಹೇನ ಸಹ ಅಬ್ಭಾನಕಾರಕಾನಮ್ಪಿ ಪಹೋನಕತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ. ‘‘ನಿಮಿತ್ತುಪಗಾ ಪಾಸಾಣಾ ಠಪೇತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಇದಂ ಯಥಾರುಚಿತಟ್ಠಾನೇ ರುಕ್ಖನಿಮಿತ್ತಾದೀನಂ ದುಲ್ಲಭತಾಯ ವಡ್ಢಿತ್ವಾ ಉಭಿನ್ನಂ ಬದ್ಧಸೀಮಾನಂ ಸಙ್ಕರಕರಣತೋ ಚ ಪಾಸಾಣನಿಮಿತ್ತಸ್ಸ ಚ ತದಭಾವತೋ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಆನೇತ್ವಾ ಠಪೇತುಂ ಸುಕರತಾಯ ಚ ವುತ್ತಂ. ತಥಾ ಸೀಮನ್ತರಿಕಪಾಸಾಣಾ ಠಪೇತಬ್ಬಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ. ಚತುರಙ್ಗುಲಪ್ಪಮಾಣಾಪೀತಿ ಯಥಾ ಖನ್ಧಸೀಮಾಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಬಹಿ ನಿಮಿತ್ತಪಾಸಾಣಾನಂ ಚತುರಙ್ಗುಲಮತ್ತಟ್ಠಾನಂ ಸಮನ್ತಾ ನಿಗಚ್ಛತಿ, ಅವಸೇಸಂ ಠಾನಂ ಅನ್ತೋಖನ್ಧಸೀಮಾಯ ಹೋತಿಯೇವ, ಏವಂ ತೇಸುಪಿ ಠಪಿತೇಸು ಚತುರಙ್ಗುಲಮತ್ತಾ ಸೀಮನ್ತರಿಕಾ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಸೀಮನ್ತರಿಕಪಾಸಾಣಾತಿ ¶ ಸೀಮನ್ತರಿಕಾಯ ಠಪಿತನಿಮಿತ್ತಪಾಸಾಣಾ. ತೇ ಪನ ಕಿತ್ತೇನ್ತೇನ ಪದಕ್ಖಿಣತೋ ಅನುಪರಿಯಾಯನ್ತೇನೇವ ಕಿತ್ತೇತಬ್ಬಾ. ಕಥಂ? ಖಣ್ಡಸೀಮತೋ ಹಿ ಪಚ್ಛಿಮಾಯ ದಿಸಾಯ ಪುರತ್ಥಾಭಿಮುಖೇನ ಠತ್ವಾ ‘‘ಪುರತ್ಥಿಮಾಯ ದಿಸಾಯ ಕಿಂ ನಿಮಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ತತ್ಥ ಸಬ್ಬಾನಿ ನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ¶ ಕಿತ್ತೇತ್ವಾ ತಥಾ ಉತ್ತರಾಯ ದಿಸಾಯ ದಕ್ಖಿಣಾಭಿಮುಖೇನ ಠತ್ವಾ ‘‘ದಕ್ಖಿಣಾಯ ದಿಸಾಯ ಕಿಂ ನಿಮಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಕಿತ್ತೇತ್ವಾ ತಥಾ ಪುರತ್ಥಿಮಾಯ ದಿಸಾಯ ಪಚ್ಛಿಮಾಭಿಮುಖೇನ ಠತ್ವಾ ‘‘ಪಚ್ಛಿಮಾಯ ದಿಸಾಯ ಕಿಂ ನಿಮಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಕಿತ್ತೇತ್ವಾ ತಥಾ ದಕ್ಖಿಣಾಯ ದಿಸಾಯ ಉತ್ತರಾಭಿಮುಖೇನ ಠತ್ವಾ ‘‘ಉತ್ತರಾಯ ದಿಸಾಯ ಕಿಂ ನಿಮಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ತತ್ಥ ಸಬ್ಬಾನಿ ನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಕಿತ್ತೇತ್ವಾ ಪುನ ಪಚ್ಛಿಮಾಯ ದಿಸಾಯ ಪುರತ್ಥಾಭಿಮುಖೇನ ಠತ್ವಾ ಪುರಿಮಕಿತ್ತಿತಂ ವುತ್ತನಯೇನ ಪುನ ಕಿತ್ತೇತಬ್ಬಂ. ಏವಂ ಬಹೂನಮ್ಪಿ ಖಣ್ಡಸೀಮಾನಂ ಸೀಮನ್ತರಿಕಪಾಸಾಣಾ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಕಿತ್ತೇತಬ್ಬಾ. ತತೋತಿ ಪಚ್ಛಾ. ಅವಸೇಸನಿಮಿತ್ತಾನೀತಿ ಮಹಾಸೀಮಾಯ ಬಾಹಿರನ್ತರೇಸು ಅವಸೇಸನಿಮಿತ್ತಾನಿ. ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ನ ಕೋಪೇನ್ತೀತಿ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಕಮ್ಮಂ ನ ಕೋಪೇನ್ತಿ.

ಕುಟಿಗೇಹೇತಿ ಭೂಮಿಯಂ ಕತತಿಣಕುಟಿಯಂ. ಉದುಕ್ಖಲನ್ತಿ ಉದುಕ್ಖಲಾವಾಟಸದಿಸಖುದ್ದಕಾವಾಟಂ. ನಿಮಿತ್ತಂ ನ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ತಂ ರಾಜಿಂ ವಾ ಉದುಕ್ಖಲಂ ವಾ ನಿಮಿತ್ತಂ ನ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಇದಞ್ಚ ಯಥಾವುತ್ತೇಸು ನಿಮಿತ್ತೇಸು ಅನಾಗತತ್ತೇನ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಿದ್ಧಮ್ಪಿ ಅವಿನಸ್ಸಕಸಞ್ಞಾಯ ಕೋಚಿ ಮೋಹೇನ ನಿಮಿತ್ತಂ ಕರೇಯ್ಯಾತಿ ದೂರತೋಪಿ ವಿಪತ್ತಿಪರಿಹಾರತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ. ಏವಂ ಉಪರಿ ‘‘ಭಿತ್ತಿಂ ಅಕಿತ್ತೇತ್ವಾ’’ತಿಆದೀಸುಪಿ ಸಿದ್ಧಮೇವತ್ಥಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಕಥನೇ ಕಾರಣಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಸೀಮಾವಿಪತ್ತಿ ಹಿ ಉಪಸಮ್ಪದಾದಿಸಬ್ಬಕಮ್ಮವಿಪತ್ತಿಮೂಲನ್ತಿ ತಸ್ಸಾ ಸಬ್ಬಂ ದ್ವಾರಂ ಸಬ್ಬಥಾ ಪಿದಹನವಸೇನ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ಸಬ್ಬಂ ವತ್ವಾವ ಇಧ ಆಚರಿಯಾ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಠಪೇಸುನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಭಿತ್ತಿನ್ತಿ ಇಟ್ಠಕದಾರುಮತ್ತಿಕಾಮಯಂ. ಸಿಲಾಮಯಾಯ ಪನ ಭಿತ್ತಿಯಾ ನಿಮಿತ್ತುಪಗಂ ಏಕಂ ಪಾಸಾಣಂ ತಂತಂದಿಸಾಯ ಕಿತ್ತೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಅನೇಕಸಿಲಾಹಿ ಚಿನಿತಂ ಸಕಲಭಿತ್ತಿಂ ಕಿತ್ತೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ ‘‘ಏಸೋ ಪಾಸಾಣೋ ನಿಮಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ಏಕವಚನೇನ ವತ್ತಬ್ಬತೋ. ಅನ್ತೋಕುಟ್ಟಮೇವಾತಿ ಏತ್ಥ ಅನ್ತೋಕುಟ್ಟೇಪಿ ನಿಮಿತ್ತಾನಂ ಠಿತೋಕಾಸತೋ ಅನ್ತೋ ಏವ ಸೀಮಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಪಮುಖೇ ನಿಮಿತ್ತಪಾಸಾಣೇ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ಗಬ್ಭಾಭಿಮುಖೇಪಿ ಬಹಿಪಮುಖೇ ಗಬ್ಭವಿತ್ಥಾರಪ್ಪಮಾಣೇ ಠಾನೇ ಪಾಸಾಣೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಮ್ಮನ್ನಿತಬ್ಬಾ. ಏವಞ್ಹಿ ಗಬ್ಭಪಮುಖಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಠಿತಕುಟ್ಟಮ್ಪಿ ಉಪಾದಾಯ ಅನ್ತೋ ಚ ಬಹಿ ಚ ಚತುರಸ್ಸಸಣ್ಠಾನಾವ ಸೀಮಾ ಹೋತಿ. ಬಹೀತಿ ಸಕಲಸ್ಸ ಕುಟಿಗೇಹಸ್ಸ ಸಮನ್ತತೋ ಬಹಿ.

ಅನ್ತೋ ¶ ಚ ಬಹಿ ಚ ಸೀಮಾ ಹೋತೀತಿ ಮಜ್ಝೇ ಠಿತಭಿತ್ತಿಯಾ ಸಹ ಚತುರಸ್ಸಸೀಮಾ ಹೋತಿ.

‘‘ಉಪರಿಪಾಸಾದೇಯೇವ ಹೋತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಗಬ್ಭಸ್ಸ ಚ ಪಮುಖಸ್ಸ ಚ ಅನ್ತರಾ ಠಿತಭಿತ್ತಿಯಾ ಏಕತ್ತಾ ತತ್ಥ ಚ ಏಕವೀಸತಿಯಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಓಕಾಸಾಭಾವೇನ ಹೇಟ್ಠಾ ನ ಓತರತಿ, ಉಪರಿಭಿತ್ತಿ ಪನ ಸೀಮಟ್ಠಾವ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಹೇಟ್ಠಿಮತಲೇ ಕುಟ್ಟೋತಿ ಹೇಟ್ಠಿಮತಲೇ ಚತೂಸು ದಿಸಾಸು ಠಿತಕುಟ್ಟೋ. ಸಚೇ ಹಿ ¶ ದ್ವೀಸು, ತೀಸು ವಾ ದಿಸಾಸು ಏವ ಕುಟ್ಟೋ ತಿಟ್ಠೇಯ್ಯ, ಹೇಟ್ಠಾ ನ ಓತರತಿ. ಹೇಟ್ಠಾಪಿ ಓತರತೀತಿ ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ ಭಿತ್ತೀನಂ ಅನ್ತೋ ಭಿತ್ತೀಹಿ ಸಹ ಏಕವೀಸತಿಯಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಹೋನಕತ್ತಾ ವುತ್ತಂ. ಓತರಮಾನಾ ಚ ಉಪರಿಸೀಮಪ್ಪಮಾಣೇನ ಓತರತಿ, ಚತುನ್ನಂ ಪನ ಭಿತ್ತೀನಂ ಬಾಹಿರನ್ತರಪರಿಚ್ಛೇದೇ ಹೇಟ್ಠಾಭೂಮಿಭಾಗೇ ಉದಕಪರಿಯನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಓತರತಿ. ನ ಪನ ಭಿತ್ತೀನಂ ಬಹಿ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಠಾನಂ. ಪಾಸಾದಭಿತ್ತಿತೋತಿ ಉಪರಿತಲೇ ಭಿತ್ತಿತೋ. ಓತರಣಾನೋತರಣಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಉಪರಿಸೀಮಪ್ಪಮಾಣಸ್ಸ ಅನ್ತೋಗಧಾನಂ ಹೇಟ್ಠಿಮತಲೇ ಚತೂಸು ದಿಸಾಸು ಕುಟ್ಟಾನಂ ತುಲಾರುಕ್ಖೇಹಿ ಏಕಸಮ್ಬನ್ಧತಂ ತದನ್ತೋ ಪಚ್ಛಿಮಸೀಮಪ್ಪಮಾಣತಾದಿಞ್ಚ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಕಿಞ್ಚಾಪೇತ್ಥ ನಿಯ್ಯೂಹಕಾದಯೋ ನಿಮಿತ್ತಾನಂ ಠಿತೋಕಾಸತಾಯ ಬಜ್ಝಮಾನಕ್ಖಣೇ ಸೀಮಾ ನ ಹೋನ್ತಿ, ಬದ್ಧಾಯ ಪನ ಸೀಮಾಯ ಸೀಮಟ್ಠಾವ ಹೋನ್ತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ. ಪರಿಯನ್ತಥಮ್ಭಾನನ್ತಿ ನಿಮಿತ್ತಗತಪಾಸಾಣತ್ಥಮ್ಭೇ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಉಪರಿಮತಲೇನ ಸಮ್ಬದ್ಧೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಕುಟ್ಟಾನಂ ಅನ್ತರಾ ಸೀಮಟ್ಠಾನಂ ಥಮ್ಭಾನಂ ಅಭಾವತೋ ವುತ್ತಂ. ಯದಿ ಹಿ ಭವೇಯ್ಯುಂ, ಕುಟ್ಟೇ ಉಪರಿಮತಲೇನ ಅಸಮ್ಬನ್ಧೇಪಿ ಸೀಮಟ್ಠತ್ಥಮ್ಭಾನಂ ಉಪರಿ ಠಿತೋ ಪಾಸಾದೋ ಸೀಮಟ್ಠೋವ ಹೋತಿ.

ಸಚೇ ಪನ ಬಹೂನಂ ಥಮ್ಭಪನ್ತೀನಂ ಉಪರಿ ಕತಪಾಸಾದಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಪಥವಿಯಂ ಸಬ್ಬಬಾಹಿರಾಯ ಥಮ್ಭಪನ್ತಿಯಾ ಅನ್ತೋ ನಿಮಿತ್ತಪಾಸಾಣೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೀಮಾ ಬದ್ಧಾ ಹೋತಿ, ಏತ್ಥ ಕಥನ್ತಿ? ಏತ್ಥಾಪಿ ಯಂ ತಾವ ಸೀಮಟ್ಠತ್ಥಮ್ಭೇಹೇವ ಧಾರಿಯಮಾನಾನಂ ತುಲಾನಂ ಉಪರಿಮತಲಂ, ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಸೀಮಟ್ಠಮೇವ, ಏತ್ಥ ವಿವಾದೋ ನತ್ಥಿ. ಯಂ ಪನ ಸೀಮಟ್ಠತ್ಥಮ್ಭಪನ್ತಿಯಾ, ಅಸೀಮಟ್ಠಾಯ ಬಾಹಿರತ್ಥಮ್ಭಪನ್ತಿಯಾ ಚ ಸಮಧುರಂ ಧಾರಿಯಮಾನಾನಂ ತುಲಾನಂ ಉಪರಿಮತಲಂ, ತತ್ಥ ಉಪಡ್ಢಂ ಸೀಮಾತಿ ಕೇಚಿ ವದನ್ತಿ. ಸಕಲಮ್ಪಿ ಗಾಮಸೀಮಾತಿ ಅಪರೇ. ಬದ್ಧಸೀಮಾ ಏವಾತಿ ಅಞ್ಞೇ. ತಸ್ಮಾ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೇಹಿ ಗರುಕೇ ನಿರಾಸಙ್ಕಟ್ಠಾನೇ ಠತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಆಸಙ್ಕಟ್ಠಾನಂ ಸೋಧೇತ್ವಾವ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಕಾರಣಂ ವಾ ಗವೇಸಿತ್ವಾ ತದನುಗುಣಂ ಕಾತಬ್ಬಂ.

ತಾಲಮೂಲಕಪಬ್ಬತೇತಿ ¶ ತಾಲಕ್ಖನ್ಧಮೂಲಸದಿಸೇ ಹೇಟ್ಠಾ ಥೂಲೋ ಹುತ್ವಾ ಕಮೇನ ಕಿಸೋ ಹುತ್ವಾ ಉಗ್ಗತೋ ಹಿ ತಾಲಸದಿಸೋ ನಾಮ ಹೋತಿ. ವಿತಾನಸಣ್ಠಾನೋತಿ ಅಹಿಚ್ಛತ್ತಕಸಣ್ಠಾನೋ. ಪಣವಸಣ್ಠಾನೋತಿ ಮಜ್ಝೇ ತನುಕೋ ಹೇಟ್ಠಾ ಚ ಉಪರಿ ಚ ವಿತ್ಥಿಣ್ಣೋ. ಹೇಟ್ಠಾ ವಾ ಮಜ್ಝೇ ವಾತಿ ಮುದಿಙ್ಗಸಣ್ಠಾನಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ, ಪಣವಸಣ್ಠಾನಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ.

ಸಪ್ಪಫಣಸದಿಸೋ ಪಬ್ಬತೋತಿ ಸಪ್ಪಫಣೋ ವಿಯ ಖುಜ್ಜೋ, ಮೂಲಟ್ಠಾನತೋ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಅವನತಸೀಸೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಆಕಾಸಪಬ್ಭಾರನ್ತಿ ಭಿತ್ತಿಯಾ ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಪಬ್ಭಾರಂ. ಸೀಮಪ್ಪಮಾಣೋತಿ ಅನ್ತೋಆಕಾಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಚ್ಛಿಮಸೀಮಪ್ಪಮಾಣೋ. ‘‘ಸೋ ಚ ಪಾಸಾಣೋ ಸೀಮಟ್ಠೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಈದಿಸೇಹಿ ಸುಸಿರಪಾಸಾಣಲೇಣಕುಟ್ಟಾದೀಹಿ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೇ ಭೂಮಿಭಾಗೇ ಏವ ಸೀಮಾ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ, ನ ಅಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೇ. ತೇ ಪನ ಸೀಮಟ್ಠತ್ತಾ ಸೀಮಾ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಸರೂಪೇನ ಸೀಮಟ್ಠಮಞ್ಚಾದಿ ವಿಯಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸಚೇ ಪನ ಸೋ ಸುಸಿರಪಾಸಾಣೋ ¶ ಭೂಮಿಂ ಅನಾಹಚ್ಚ ಆಕಾಸಗತೋವ ಓಲಮ್ಬತಿ, ಸೀಮಾ ನ ಓತರತಿ. ಸುಸಿರಪಾಸಾಣಾ ಪನ ಸಯಂ ಸೀಮಾಪಟಿಬದ್ಧತ್ತಾ ಸೀಮಾ ಹೋನ್ತಿ. ಕಥಂ ಪನ ಪಚ್ಛಿಮಪ್ಪಮಾಣರಹಿತೇಹಿ ಏತೇಹಿ ಸುಸಿರಪಾಸಾಣಾದೀಹಿ ಸೀಮಾ ನ ಓತರತೀತಿ ಇದಂ ಸದ್ಧಾತಬ್ಬನ್ತಿ? ಅಟ್ಠಕಥಾಪಮಾಣತೋ.

ಅಪಿಚೇತ್ಥ ಸುಸಿರಪಾಸಾಣಭಿತ್ತಿಅನುಸಾರೇನ ಮೂಸಿಕಾದೀನಂ ವಿಯ ಸೀಮಾಯ ಹೇಟ್ಠಿಮತಲೇ ಓತರಣಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ. ಹೇಟ್ಠಾ ಪನ ಪಚ್ಛಿಮಸೀಮಪ್ಪಮಾಣೇ ಆಕಾಸೇ ದ್ವಙ್ಗುಲಮತ್ತಬಹಲೇಹಿ ಪಾಸಾಣಭಿತ್ತಿಆದೀಹಿಪಿ ಉಪರಿಮತಲಂ ಆಹಚ್ಚ ಠಿತೇಹಿ ಸಬ್ಬಸೋ, ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ವಾ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೇ ಸತಿ ಉಪರಿ ಬಜ್ಝಮಾನಾ ಸೀಮಾ ತೇಹಿ ಪಾಸಾಣಾದೀಹಿ ಅನ್ತರಿತಾಯ ತಪ್ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾಯ ಹೇಟ್ಠಾಭೂಮಿಯಾಪಿ ಉಪರಿಮತಲೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಕ್ಖಣೇ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ ನದಿಪಾರಸೀಮಾ ವಿಯ ನದಿಅನ್ತರಿತೇಸು ಉಭೋಸು ತೀರೇಸು, ಲೇಣಾದೀಸು ಅಪನೀತೇಸುಪಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಓತಿಣ್ಣಾ ಸೀಮಾ ಯಾವ ಸಾಸನನ್ತರಧಾನಾ ನ ವಿಗಚ್ಛತಿ. ಪಠಮಂ ಪನ ಉಪರಿ ಸೀಮಾಯ ಬದ್ಧಾಯ ಪಚ್ಛಾ ಲೇಣಾದೀಸು ಕತೇಸುಪಿ ಹೇಟ್ಠಾಭೂಮಿಯಂ ಸೀಮಾ ಓತರತಿ ಏವ. ಕೇಚಿ ತಂ ನ ಇಚ್ಛನ್ತಿ. ಏವಂ ಉಭಯತ್ಥ ಪತಿಟ್ಠಿತಾ ಚ ಸಾ ಸೀಮಾ ಏಕಾವ ಹೋತಿ ಗೋತ್ತಾದಿಜಾತಿ ವಿಯ ಬ್ಯತ್ತಿಭೇದೇಸೂತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಸಬ್ಬಾ ಏವ ಹಿ ಬದ್ಧಸೀಮಾ, ಅಬದ್ಧಸೀಮಾ ಚ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಪಕತಿನಿಸ್ಸಯಭೂತೇ ಗಾಮಾರಞ್ಞನದಿಆದಿಕೇ ಖೇತ್ತೇ ಯಥಾಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಸಾಕಲ್ಯೇನ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಬ್ಯಾಪಿನೀ ಪರಮತ್ಥತೋ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಾಪಿ ತೇ ತೇ ನಿಸ್ಸಯಭೂತೇ ಪರಮತ್ಥಧಮ್ಮೇ, ತಂ ತಂ ಕಿರಿಯಾವಿಸೇಸಮ್ಪಿ ವಾ ಉಪಾದಾಯ ಲೋಕಿಯೇಹಿ, ಸಾಸನಿಕೇಹಿ ¶ ಚ ಯಥಾರಹಂ ಏಕತ್ತೇನ ಪಞ್ಞತ್ತತಾಯ ನಿಸ್ಸಯೇಕರೂಪಾ ಏವ. ತಥಾ ಹಿ ಏಕೋ ಗಾಮೋ ಅರಞ್ಞಂ ನದೀ ಜಾತಸ್ಸರೋ ಸಮುದ್ದೋತಿ ಏವಂ ಲೋಕೇ,

‘‘ಸಮ್ಮತಾ ಸಾ ಸೀಮಾ ಸಙ್ಘೇನ (ಮಹಾವ. ೧೪೩). ಅಗಾಮಕೇ ಚೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅರಞ್ಞೇ ಸಮನ್ತಾ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಾ, ಅಯಂ ತತ್ಥ ಸಮಾನಸಂವಾಸಾ ಏಕೂಪೋಸಥಾ. ಸಮನ್ತಾ ಉದಕುಕ್ಖೇಪಾ, ಅಯಂ ತತ್ಥ ಸಮಾನಸಂವಾಸಾ ಏಕೂಪೋಸಥಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೧೪೭) –

ಆದಿನಾ ಸಾಸನೇ ಚ ಏಕವೋಹಾರೋ ದಿಸ್ಸತಿ. ನ ಹಿ ಪರಮತ್ಥತೋ ಏಕಸ್ಸ ಅನೇಕಧಮ್ಮೇಸು ಬ್ಯಾಪನಮತ್ಥಿ. ಕಸಿಣೇಕದೇಸಾದಿವಿಕಪ್ಪಾಸಮಾನತಾಯ ಏಕತ್ತಹಾನಿತೋತಿ ಅಯಂ ನೋ ಮತಿ.

ಅಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾತಿ ಸಪ್ಪಫಣಪಬ್ಬತಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಆಕಾಸಪಬ್ಭಾರೇ. ಲೇಣಸ್ಸಾತಿ ಲೇಣಞ್ಚೇ ಕತಂ, ತಸ್ಸ ಲೇಣಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಮೇವ ಪುನ ಲೇಣಂ ಪಞ್ಚಹಿ ಪಕಾರೇಹಿ ವಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಓತರಣಾನೋತರಣವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಆಹ ‘‘ಸಚೇ ಪನ ಹೇಟ್ಠಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ‘‘ಹೇಟ್ಠಾ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ‘‘ಲೇಣಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಹೇಟ್ಠಾ ಲೇಣಞ್ಚ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇತಿ ಆಹ ‘‘ಅನ್ತೋ’’ತಿ, ಪಬ್ಬತಸ್ಸ ಅನ್ತೋ, ಪಬ್ಬತಮೂಲೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಮೇವ ಅನ್ತೋ-ಸದ್ದಂ ಸೀಮಾಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ವಿಸೇಸೇತುಂ ‘‘ಉಪರಿಮಸ್ಸ ಸೀಮಾಪರಿಚ್ಛೇದಸ್ಸ ಪಾರತೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ¶ . ಪಬ್ಬತಪಾದಂ ಪನ ಅಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಓರತೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇಪಿ ಸೀಮಾನಿಸ್ಸಯಂ ಪಬ್ಬತಗ್ಗಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಪಾರತೋ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ತೇನೇವ ‘‘ಬಹಿಲೇಣ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಬಹಿ-ಸದ್ದಂ ವಿಸೇಸೇನ್ತೋ ‘‘ಉಪರಿಮಸ್ಸ ಸೀಮಾಪರಿಚ್ಛೇದಸ್ಸ ಓರತೋ’’ತಿ ಆಹ. ಬಹಿ ಸೀಮಾ ನ ಓತರತೀತಿ ಏತ್ಥ ಬಹೀತಿ ಪಬ್ಬತಪಾದೇ ಲೇಣಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ಲೇಣಸ್ಸ ಬಹಿಭೂತೇ ಉಪರಿಸೀಮಾಪರಿಚ್ಛೇದಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾಭಾಗೇ ಸೀಮಾ ನ ಓತರತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅನ್ತೋ ಸೀಮಾತಿ ಲೇಣಸ್ಸ ಚ ಪಬ್ಬತಪಾದಸ್ಸ ಚ ಅನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಓತರಣಾರಹಟ್ಠಾನೇ ನ ಓತರತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಬಹಿ ಸೀಮಾ ನ ಓತರತಿ, ಅನ್ತೋ ಸೀಮಾ ನ ಓತರತೀ’’ತಿ ಚೇತ್ಥ ಅತ್ತನೋ ಓತರಣಾರಹಟ್ಠಾನೇ ಲೇಣಾಭಾವೇನ ಸೀಮಾಯ ಸಬ್ಬಥಾ ಅನೋತರಣಮೇವ ದಸ್ಸಿತನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ತತ್ಥಾಪಿ ಅನೋತರನ್ತೀ ಉಪರಿ ಏವ ಹೋತೀತಿ. ‘‘ಬಹಿ ಪತಿತಂ ಅಸೀಮಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಉಪರಿಪಾಸಾದಾದೀಸು ಅಥಿರನಿಸ್ಸಯೇಸು ಠಿತಾ ಸೀಮಾಪಿ ತೇಸಂ ವಿನಾಸೇನ ವಿನಸ್ಸತೀತಿ ದಸ್ಸಿತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಪೋಕ್ಖರಣಿಂ ¶ ಖಣನ್ತಿ, ಸೀಮಾಯೇವಾತಿ ಏತ್ಥ ಸಚೇ ಹೇಟ್ಠಾ ಉಮಙ್ಗನದಿಸೀಮಪ್ಪಮಾಣತೋ ಅನೂನಾ ಪಠಮಮೇವ ಚ ಪವತ್ತಾ ಹೋತಿ. ಸೀಮಾ ಚ ಪಚ್ಛಾ ಬದ್ಧಾ ನದಿತೋ ಉಪರಿ ಏವ ಹೋತಿ, ನದಿಂ ಆಹಚ್ಚ ಪೋಕ್ಖರಣಿಯಾ ಚ ಖತಾಯ ಸೀಮಾ ವಿನಸ್ಸತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಹೇಟ್ಠಾಪಥವಿತಲೇತಿ ಅನ್ತರಾ ಭೂಮಿವಿವರೇ.

ಸೀಮಾಮಾಳಕೇತಿ ಖಣ್ಡಸೀಮಙ್ಗಣೇ. ‘‘ವಟರುಕ್ಖೋ’’ತಿ ಇದಂ ಪಾರೋಹೋಪತ್ಥಮ್ಭೇನ ಅತಿದೂರಮ್ಪಿ ಗನ್ತುಂ ಸಮತ್ಥಸಾಖಾಸಮಙ್ಗಿತಾಯ ವುತ್ತಂ. ಸಬ್ಬರುಕ್ಖಲತಾದೀನಮ್ಪಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ನ ವಟ್ಟತಿ ಏವ. ತೇನೇವ ನಾವಾರಜ್ಜುಸೇತುಸಮ್ಬನ್ಧೋಪಿ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೋ. ತತೋತಿ ಸಾಖತೋ. ಮಹಾಸೀಮಾಯ ಪಥವಿತಲನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಆಸನ್ನತರಮ್ಪಿ ಗಾಮಸೀಮಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಬದ್ಧಸೀಮಾಯ ಏವ ಗಹಿತತ್ತಾ ಗಾಮಸೀಮಾಬದ್ಧಸೀಮಾನಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ರುಕ್ಖಾದಿಸಮ್ಬನ್ಧೇಪಿ ಸಮ್ಭೇದದೋಸೋ ನತ್ಥಿ, ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ನಿಸ್ಸಯನಿಸ್ಸಿತಭಾವೇನ ಪವತ್ತಿತೋತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಯದಿ ಹಿ ತಾಸಮ್ಪಿ ಸಮ್ಬನ್ಧದೋಸೋ ಭವೇಯ್ಯ, ಕಥಂ ಗಾಮಸೀಮಾಯ ಬದ್ಧಸೀಮಾ ಸಮ್ಮನ್ನಿತಬ್ಬಾ ಸಿಯಾ? ಯಸ್ಸಾ ಹಿ ಸೀಮಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮ್ಬನ್ಧೇ ದೋಸೋ ಭವೇಯ್ಯ, ಸಾ ತತ್ಥ ಬನ್ಧಿತುಮೇವ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಬದ್ಧಸೀಮಾಉದಕುಕ್ಖೇಪಸೀಮಾಸು ಬದ್ಧಸೀಮಾ ವಿಯ, ಅತ್ತನೋ ನಿಸ್ಸಯಭೂತಗಾಮಸೀಮಾದೀಸು ಉದಕುಕ್ಖೇಪಸೀಮಾ ವಿಯ ಚ. ತೇನೇವ ‘‘ಸಚೇ ಪನ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಸಾಖಾ ವಾ ತತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಪಾರೋಹೋ ವಾ ಬಹಿನದಿತೀರೇ ವಿಹಾರಸೀಮಾಯ ವಾ ಗಾಮಸೀಮಾಯ ವಾ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ’’ತಿಆದಿನಾ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೧೪೭) ಉದಕುಕ್ಖೇಪಸೀಮಾಯ ಅತ್ತನೋ ಅನಿಸ್ಸಯಭೂತಗಾಮಸೀಮಾದೀಹಿ ಏವ ಸಮ್ಬನ್ಧದೋಸೋ ದಸ್ಸಿತೋ, ನ ನದಿಸೀಮಾಯಂ. ಏವಮಿಧಾಪೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಅಯಞ್ಚತ್ಥೋ ಉಪರಿ ಪಾಕಟೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ಆಹಚ್ಚಾತಿ ಫುಸಿತ್ವಾ.

ಮಹಾಸೀಮಂ ವಾ ಸೋಧೇತ್ವಾತಿ ಮಹಾಸೀಮಾಗತಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಹತ್ಥಪಾಸಾನಯನಬಹಿಕರಣಾದಿವಸೇನ ¶ ಸಕಲಂ ಮಹಾಸೀಮಂ ಸೋಧೇತ್ವಾ. ಏತೇನ ಸಬ್ಬವಿಪತ್ತಿಯೋ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಪುಬ್ಬೇ ಸುಟ್ಠು ಬದ್ಧಾನಮ್ಪಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಬದ್ಧಸೀಮಾನಂ ಪಚ್ಛಾ ರುಕ್ಖಾದಿಸಮ್ಬನ್ಧೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕೋ ಈದಿಸೋ ಪಾಳಿಮುತ್ತಕೋ ಸಮ್ಭೇದದೋಸೋ ಅತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸೋ ಚ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೀಮಾಯ ಸೀಮಾ ಸಮ್ಭಿನ್ದಿತಬ್ಬಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಬದ್ಧಸೀಮಾನಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸಮ್ಭೇದಜ್ಝೋತ್ಥರಣಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೀಮಂ ಸಮ್ಮನ್ನನ್ತೇನ ಸೀಮನ್ತರಿಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೀಮಂ ಸಮ್ಮನ್ನಿತು’’ನ್ತಿ ಉಭಿನ್ನಂ (ಮಹಾವ. ೧೪೮) ಬದ್ಧಸೀಮಾನಮನ್ತರಾ ಸೀಮನ್ತರಿಕಂ ಠಪೇತ್ವಾವ ಬನ್ಧಿತುಂ ಅನುಜಾನನ್ತೇನ ಸಮ್ಭೇದಜ್ಝೋತ್ಥರಣಂ ವಿಯ ತಾಸಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಫುಸಿತ್ವಾ ತಿಟ್ಠನವಸೇನ ಬನ್ಧನಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಿದ್ಧತ್ತಾ ಬದ್ಧಾನಮ್ಪಿ ತಾಸಂ ಪಚ್ಛಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಏಕರುಕ್ಖಾದೀಹಿ ¶ ಫುಸಿತ್ವಾ ಠಾನಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಭಗವತೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಞ್ಞೂಹಿ ಸಙ್ಗೀತಿಕಾರಕೇಹಿ ನಿದ್ಧಾರಿತೋ. ಬನ್ಧನಕಾಲೇ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಸಮ್ಬನ್ಧದೋಸಸ್ಸ ಅನುಲೋಮೇನ ಅಕಪ್ಪಿಯಾನುಲೋಮತ್ತಾ.

ಅಯಂ ಪನ ಸಮ್ಬನ್ಧದೋಸೋ – ಪುಬ್ಬೇ ಸುಟ್ಠು ಬದ್ಧಾನಂ ಪಚ್ಛಾ ಸಞ್ಜಾತತ್ತಾ ಬಜ್ಝಮಾನಕ್ಖಣೇ ವಿಯ ಅಸೀಮತ್ತಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ. ತಸ್ಮಾ ರುಕ್ಖಾದಿಸಮ್ಬನ್ಧೇ ಅಪನೀತಮತ್ತೇ ತಾ ಸೀಮಾ ಪಾಕತಿಕಾ ಹೋನ್ತಿ. ಯಥಾ ಚಾಯಂ ಪಚ್ಛಾ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಏವಂ ಬಜ್ಝಮಾನಕ್ಖಣೇಪಿ ತಾಸಂ ರುಕ್ಖಾದಿಸಮ್ಬನ್ಧೇ ಸತಿ ತಾ ಬನ್ಧಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಮಹಾಸೀಮಂ ವಾ ಸೋಧೇತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಮಹಾಸೀಮಾಗತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಯಥಾ ತಂ ಸಾಖಂ ವಾ ಪಾರೋಹಂ ವಾ ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧೇಹಿ ನ ಫುಸನ್ತಿ, ಏವಂ ಸೋಧನಮೇವ ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತಂ, ನ ಸಕಲಸೀಮಾಸೋಧನ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ನ ಯುತ್ತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ವಿರುಜ್ಝನತೋ. ತಥಾ ಹಿ ‘‘ಮಹಾಸೀಮಾಯ ಪಥವಿತಲಂ ವಾ ತತ್ಥಜಾತರುಕ್ಖಾದೀನಿ ವಾ ಆಹಚ್ಚ ತಿಟ್ಠತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಸಾಖಾಪಾರೋಹಾನಂ ಮಹಾಸೀಮಂ ಫುಸಿತ್ವಾ ಠಾನಮೇವ ಸಮ್ಬನ್ಧದೋಸೇ ಕಾರಣತ್ತೇನ ವುತ್ತಂ, ನ ಪನ ತತ್ಥ ಠಿತಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸಾಖಾದೀನಂ ಫುಸನಂ. ಯದಿ ಹಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಾಖಾದಿ ಫುಸಿತ್ವಾ ಠಾನಮೇವ ಕಾರಣಂ ಸಿಯಾ, ತಸ್ಸ ಸಾಖಂ ವಾ ತತೋ ನಿಗ್ಗತಪಾರೋಹಂ ವಾ ಮಹಾಸೀಮಾಯ ಪವಿಟ್ಠಂ ತತ್ರಟ್ಠೋ ಕೋಚಿ ಭಿಕ್ಖು ಫುಸಿತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಭಿಕ್ಖುಫುಸನಮೇವ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ. ಯಞ್ಹಿ ತತ್ಥ ಮಹಾಸೀಮಾಸೋಧನೇ ಕಾರಣಂ, ತದೇವ ತಸ್ಮಿಂ ವಾಕ್ಯೇ ಪಧಾನತೋ ದಸ್ಸೇತಬ್ಬಂ. ನ ಹಿ ಆಹಚ್ಚ ಠಿತಮೇವ ಸಾಖಾದಿಂ ಫುಸಿತ್ವಾ ಠಿತೋ ಭಿಕ್ಖು ಸೋಧೇತಬ್ಬೋ ಆಕಾಸಟ್ಠಸಾಖಾದಿಂ ಫುಸಿತ್ವಾ ಠಿತಸ್ಸಾಪಿ ಸೋಧೇತಬ್ಬತೋ, ಕಿಂ ನಿರತ್ಥಕೇನ ಆಹಚ್ಚಟ್ಠಾನವಚನೇನ. ಆಕಾಸಟ್ಠಸಾಖಾಸು ಚ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಫುಸನಮೇವ ಕಾರಣತ್ತೇನ ವುತ್ತಂ, ಸೋಧನಞ್ಚ ತಸ್ಸೇವ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಹತ್ಥಪಾಸಾನಯನಾದಿವಸೇನ ಸೋಧನಂ ವುತ್ತಂ. ಇಧ ಪನ ‘‘ಮಹಾಸೀಮಂ ಸೋಧೇತ್ವಾ’’ತಿ ಸಕಲಸೀಮಾಸಾಧಾರಣವಚನೇನ ಸೋಧನಂ ವುತ್ತಂ.

ಅಪಿಚ ಸಾಖಾದಿಂ ಫುಸಿತ್ವಾ ಠಿತಭಿಕ್ಖುಮತ್ತಸೋಧನೇ ಅಭಿಮತೇ ‘‘ಮಹಾಸೀಮಾಯ ಪಥವಿತಲ’’ನ್ತಿ ವಿಸೇಸಸೀಮೋಪಾದಾನಂ ¶ ನಿರತ್ಥಕಂ ಸಿಯಾ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಅನ್ತಮಸೋ ಆಕಾಸೇಪಿ ಠತ್ವಾ ಸಾಖಾದಿಂ ಫುಸಿತ್ವಾ ಠಿತಸ್ಸ ವಿಸೋಧೇತಬ್ಬತೋ. ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ¶ ಬಹಿಟ್ಠಕಾ ಕಾತಬ್ಬಾತಿ ತತ್ಥ ಪತಿಟ್ಠಿತಭಾವವಿಯೋಜನವಚನತೋ ಚ ವಿಸಭಾಗಸೀಮಾನಂ ಫುಸನೇನೇವ ಸಕಲಸೀಮಾಸೋಧನಹೇತುಕೋ ಅಟ್ಠಕಥಾಸಿದ್ಧೋಯಂ ಏಕೋ ಸಮ್ಬನ್ಧದೋಸೋ ಅತ್ಥೇವಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ತೇನೇವ ಉದಕುಕ್ಖೇಪಸೀಮಾಕಥಾಯಮ್ಪಿ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೧೪೭) ‘‘ವಿಹಾರಸೀಮಾಯ ವಾ ಗಾಮಸೀಮಾಯ ವಾ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ’’ತಿ ಚ ‘‘ನದಿತೀರೇ ಪನ ಖಾಣುಕಂ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಬದ್ಧನಾವಾಯ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚ ‘‘ಸಚೇ ಪನ ಸೇತು ವಾ ಸೇತುಪಾದಾ ವಾ ಬಹಿತೀರೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಾ, ಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚ ಏವಂ ವಿಸಭಾಗಾಸು ಗಾಮಸೀಮಾಸು ಸಾಖಾದೀನಂ ಫುಸನಮೇವ ಸಙ್ಕರದೋಸಕಾರಣತ್ತೇನ ವುತ್ತಂ, ನ ಭಿಕ್ಖುಫುಸನಂ. ತಥಾ ಹಿ ‘‘ಅನ್ತೋನದಿಯಂ ಜಾತರುಕ್ಖೇ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ನದಿಯಂ ನಾವಾಬನ್ಧನಂ ಅನುಞ್ಞಾತಂ ಉದಕುಕ್ಖೇಪನಿಸ್ಸಯತ್ತೇನ ನದಿಸೀಮಾಯ ಸಭಾಗತ್ತಾ. ಯದಿ ಹಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಫುಸನಮೇವ ಪಟಿಚ್ಚ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಸಮ್ಬನ್ಧದೋಸೋ ವುತ್ತೋ ಸಿಯಾ, ನದಿಯಮ್ಪಿ ಬನ್ಧನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಂ ಭವೇಯ್ಯ. ತತ್ಥಾಪಿ ಹಿ ಭಿಕ್ಖುಫುಸನಂ ಕಮ್ಮಕೋಪಕಾರಣಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಭಾಗಸೀಮಾಸು ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಭೂಮಿಆದಿಂ ಫುಸಿತ್ವಾ ವಾ ಅಫುಸಿತ್ವಾ ವಾ ಸಾಖಾದಿಮ್ಹಿ ಠಿತೇ ತಂ ಸಾಖಾದಿಂ ಫುಸನ್ತೋವ ಭಿಕ್ಖು ಸೋಧೇತಬ್ಬೋ. ವಿಸಭಾಗಸೀಮಾಸು ಪನ ಸಾಖಾದಿಮ್ಹಿ ಫುಸಿತ್ವಾ ಠಿತೇ ತಂ ಸಾಖಾದಿಂ ಅಫುಸನ್ತಾಪಿ ಸಬ್ಬೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಸೋಧೇತಬ್ಬಾ. ಅಫುಸಿತ್ವಾ ಠಿತೇ ಪನ ತಂ ಸಾಖಾದಿಂ ಫುಸನ್ತೋವ ಭಿಕ್ಖು ಸೋಧೇತಬ್ಬೋತಿ ನಿಟ್ಠಮೇತ್ಥ ಗನ್ತಬ್ಬಂ.

ಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಕೇಚಿ ‘‘ಬದ್ಧಸೀಮಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ವಿಯ ಬದ್ಧಸೀಮಾಗಾಮಸೀಮಾನಮ್ಪಿ ತದಞ್ಞಾಸಮ್ಪಿ ಸಬ್ಬಾಸಂ ಸಮಾನಸಂವಾಸಕಸೀಮಾನಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ರುಕ್ಖಾದಿಸಮ್ಬನ್ಧೇ ಸತಿ ತದುಭಯಮ್ಪಿ ಏಕಸೀಮಂ ವಿಯ ಸೋಧೇತ್ವಾ ಏಕತ್ಥೇವ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಅಞ್ಞತ್ಥ ಕತಂ ಕಮ್ಮಂ ವಿಪಜ್ಜತಿ, ನತ್ಥೇತ್ಥ ಸಭಾಗವಿಸಭಾಗಭೇದೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ತೇಸಂ ಮತಿಮತ್ತಂ, ಸಭಾಗಸೀಮಾನಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸಮ್ಭೇದದೋಸಾಭಾವಸ್ಸ ವಿಸಭಾಗಸೀಮಾನಮೇವ ತಬ್ಭಾವಸ್ಸ ಸುತ್ತಸುತ್ತಾನುಲೋಮಾದಿವಿನಯನಯೇಹಿ ಸಿದ್ಧತ್ತಾ. ತಥಾ ಹಿ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೀಮಂ ಸಮ್ಮನ್ನಿತು’’ನ್ತಿ ಗಾಮಸೀಮಾಯಮೇವ ಬದ್ಧಸೀಮಂ ಸಮ್ಮನ್ನಿತುಂ ಅನುಞ್ಞಾತಂ. ತಾಸಂ ನಿಸ್ಸಯನಿಸ್ಸಿತಭಾವೇನ ಸಭಾಗತಾ, ಸಮ್ಭೇದಜ್ಝೋತ್ಥರಣಾದಿದೋಸಾಭಾವೋ ಚ ಸುತ್ತತೋವ ಸಿದ್ಧೋ. ಬನ್ಧನಕಾಲೇ ಪನ ಅನುಞ್ಞಾತಸ್ಸ ಸಮ್ಬನ್ಧಸ್ಸ ಅನುಲೋಮತೋ ಪಚ್ಛಾ ಸಞ್ಜಾತರುಕ್ಖಾದಿಸಮ್ಬನ್ಧೋಪಿ ತಾಸಂ ವಟ್ಟತಿ ಏವ. ‘‘ಯಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ…ಪೇ… ಕಪ್ಪಿಯಂ ಅನುಲೋಮೇತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ಪಟಿಬಾಹತಿ. ತಂ ವೋ ಕಪ್ಪತೀ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೩೦೫) ವುತ್ತತ್ತಾ. ಏವಂ ತಾವ ಬದ್ಧಸೀಮಾಗಾಮಸೀಮಾನಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸಭಾಗತಾ, ಸಮ್ಭೇದಾದಿದೋಸಾಭಾವೋ ಚ ¶ ಸುತ್ತಸುತ್ತಾನುಲೋಮತೋ ಸಿದ್ಧೋ. ಇಮಿನಾ ಏವ ನಯೇನ ಅರಞ್ಞಸೀಮಾಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಸೀಮಾನಂ, ನದಿಆದಿಉದಕುಕ್ಖೇಪಸೀಮಾನಞ್ಚ ಸುತ್ತಸುತ್ತಾನುಲೋಮತೋ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸಭಾಗತಾ, ಸಮ್ಭೇದಾದಿದೋಸಾಭಾವೋ ಚ ಸಿದ್ಧೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಬದ್ಧಸೀಮಾಯ ¶ ಪನ ಅಞ್ಞಾಯ ಬದ್ಧಸೀಮಾಯ, ನದಿಆದಿಸೀಮಾಸು ಚ ಬನ್ಧಿತುಂ ಪಟಿಕ್ಖೇಪಸಿದ್ಧಿತೋ ಚೇವ ಉದಕುಕ್ಖೇಪಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಸೀಮಾನಂ ನದಿಆದೀಸು ಏವ ಕಾತುಂ ನಿಯಮನಸುತ್ತಸಾಮತ್ಥಿಯೇನ ಬದ್ಧಸೀಮಾಗಾಮಸೀಮಾದೀಸು ಕರಣಪಟಿಕ್ಖೇಪಸಿದ್ಧಿತೋ ಚ ತಾಸಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ವಿಸಭಾಗತಾ, ಉಪ್ಪತ್ತಿಕ್ಖಣೇ, ಪಚ್ಛಾ ಚ ರುಕ್ಖಾದೀಹಿ ಸಮ್ಭೇದಾದಿದೋಸಸಮ್ಭವೋ ಚ ವುತ್ತನಯೇನ ಸುತ್ತಸುತ್ತಾನುಲೋಮತೋ ಚ ಸಿಜ್ಝನ್ತಿ. ತೇನೇವ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೧೪೮) ವಿಸಭಾಗಸೀಮಾನಮೇವ ವಟರುಕ್ಖಾದಿವಚನೇಹಿ ಸಮ್ಬನ್ಧದೋಸಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಸಭಾಗಾನಂ ಬದ್ಧಸೀಮಾಗಾಮಸೀಮಾದೀನಂ ಸಮ್ಬನ್ಧದೋಸೋ ನ ದಸ್ಸಿತೋ, ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ನ ದಸ್ಸಿತೋ, ಅಥ ಖೋ ತಾಸಂ ಸಭಾಗಸೀಮಾನಂ ರುಕ್ಖಾದಿಸಮ್ಬನ್ಧೇಪಿ ದೋಸಾಭಾವೋ ಪಾಳಿಅಟ್ಠಕಥಾಸು ಞಾಪಿತೋ ಏವ. ತಥಾ ಹಿ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಪಬ್ಬತನಿಮಿತ್ತಂ ಪಾಸಾಣನಿಮಿತ್ತಂ ವನನಿಮಿತ್ತಂ ರುಕ್ಖನಿಮಿತ್ತ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ವಡ್ಢನಕನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಅನುಞ್ಞಾತಾನಿ. ತೇನ ನೇಸಂ ರುಕ್ಖಾದೀನಂ ನಿಮಿತ್ತಾನಂ ವಡ್ಢನೇಪಿ ಬದ್ಧಸೀಮಾಗಾಮಸೀಮಾನಂ ಸಙ್ಕರದೋಸಾಭಾವೋ ಞಾಪಿತೋವ ಹೋತಿ. ದ್ವಿನ್ನಂ ಪನ ಬದ್ಧಸೀಮಾನಂ ಈದಿಸೋ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ನ ವಟ್ಟತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ‘‘ಏಕರುಕ್ಖೋಪಿ ಚ ದ್ವಿನ್ನಂ ಸೀಮಾನಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಸೋ ಪನ ವಡ್ಢನ್ತೋ ಸೀಮಾಸಙ್ಕರಂ ಕರೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ನ ಕಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಿಯೋಜನಪರಮಂ ಸೀಮಂ ಸಮ್ಮನ್ನಿತು’’ನ್ತಿ ವಚನತೋಪಿ ಚಾಯಂ ಞಾಪಿತೋ. ತಿಯೋಜನಪರಮಾಯ ಹಿ ಸೀಮಾಯ ಸಮನ್ತಾ ಪರಿಯನ್ತೇಸು ರುಕ್ಖಲತಾಗುಮ್ಬಾದೀಹಿ ಬದ್ಧಸೀಮಾಗಾಮಸೀಮಾನಂ ನಿಯಮೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸಮ್ಬನ್ಧಸ್ಸ ಸಮ್ಭವತೋ ‘‘ಈದಿಸಂ ಸಮ್ಬನ್ಧನಂ ವಿನಾಸೇತ್ವಾವ ಸೀಮಾ ಸಮ್ಮನ್ನಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಮ್ಪಿ ನ ವುತ್ತಂ.

ಯದಿ ಚೇತ್ಥ ರುಕ್ಖಾದಿಸಮ್ಬನ್ಧೇನ ಕಮ್ಮವಿಪತ್ತಿ ಭವೇಯ್ಯ, ಅವಸ್ಸಮೇವ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ. ವಿಪತ್ತಿಪರಿಹಾರತ್ಥಞ್ಹಿ ಆಚರಿಯಾ ನಿರಾಸಙ್ಕಟ್ಠಾನೇಸುಪಿ ‘‘ಭಿತ್ತಿಂ ಅಕಿತ್ತೇತ್ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಸಿದ್ಧಮೇವತ್ಥಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಅವೋಚುಂ. ಇಧ ಪನ ‘‘ವನಮಜ್ಝೇ ವಿಹಾರಂ ಕರೋನ್ತಿ, ವನಂ ನ ಕಿತ್ತೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿರುಕ್ಖಲತಾದೀಹಿ ನಿರನ್ತರೇ ವನಮಜ್ಝೇಪಿ ಸೀಮಾಬನ್ಧನಮೇವ ಅವೋಚುಂ. ತಥಾ ಥಮ್ಭಾನಂ ಉಪರಿ ಕತಪಾಸಾದಾದೀಸು ಹೇಟ್ಠಾ ಥಮ್ಭಾದೀಹಿ ಏಕಾಬದ್ಧೇಸು ಉಪರಿಮತಲಾದೀಸು ಸೀಮಾಬನ್ಧನಂ ಬಹುಧಾ ವುತ್ತಂ. ತಸ್ಮಾ ಬದ್ಧಸೀಮಾಗಾಮಸೀಮಾನಂ ರುಕ್ಖಾದಿಸಮ್ಬನ್ಧೋ ತೇಹಿ ಮುಖತೋವ ವಿಹಿತೋ. ಅಪಿಚ ಗಾಮಸೀಮಾನಮ್ಪಿ ಪಾಟೇಕ್ಕಂ ಬದ್ಧಸೀಮಾಸದಿಸತಾಯ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಗಾಮಸೀಮಾಯ ಕಮ್ಮಂ ¶ ಕರೋನ್ತೇಹಿ ದಬ್ಬತಿಣಮತ್ತೇನಾಪಿ ಸಮ್ಬನ್ಧಾ ಗಾಮನ್ತರಪರಮ್ಪರಾ ಅರಞ್ಞನದಿಸಮುದ್ದಾ ಚ ಸೋಧೇತಬ್ಬಾತಿ ಸಕಲದೀಪಂ ಸೋಧೇತ್ವಾವ ಕಾತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ. ಏವಂ ಪನ ಅಸೋಧೇತ್ವಾ ಪಠಮಮಹಾಸಙ್ಗೀತಿಕಾಲತೋ ಪಭುತಿ ಕತಾನಂ ಉಪಸಮ್ಪದಾದಿಕಮ್ಮಾನಂ, ಸೀಮಾಸಮ್ಮುತೀನಞ್ಚ ವಿಪಜ್ಜನತೋ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸಙ್ಕಾಪಸಙ್ಗೋ ಚ ದುನ್ನಿವಾರೋ ಹೋತಿ. ನ ಚೇತಂ ಯುತ್ತಂ. ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವಿಸಭಾಗಸೀಮಾನಮೇವ ರುಕ್ಖಾದೀಹಿ ಸಮ್ಬನ್ಧದೋಸೋ, ನ ಬದ್ಧಸೀಮಾಗಾಮಸೀಮಾದೀನಂ ಸಭಾಗಸೀಮಾನನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ಮಹಾಸೀಮಾಸೋಧನಸ್ಸ ದುಕ್ಕರತಾಯ ಖಣ್ಡಸೀಮಾಯಮೇವ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಕರಣನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಸೀಮಾಮಾಳಕೇ’’ತಿಆದಿ ¶ . ಮಹಾಸಙ್ಘಸನ್ನಿಪಾತೇ ಪನ ಖಣ್ಡಸೀಮಾಯ ಅಪ್ಪಹೋನಕತಾಯ ಮಹಾಸೀಮಾಯ ಕಮ್ಮೇ ಕರಿಯಮಾನೇಪಿ ಅಯಂ ನಯೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋವ.

‘‘ಉಕ್ಖಿಪಾಪೇತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧೇನಪಿ ಸೀಮಂ ಫುಸನ್ತೋ ಸೀಮಟ್ಠೋವ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಪುರಿಮನಯೇಪೀತಿ ಖಣ್ಡಸೀಮತೋ ಮಹಾಸೀಮಂ ಪವಿಟ್ಠಸಾಖಾನಯೇಪಿ. ಸೀಮಟ್ಠರುಕ್ಖಸಾಖಾಯ ನಿಸಿನ್ನೋ ಸೀಮಟ್ಠೋವ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಹತ್ಥಪಾಸಮೇವ ಆನೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ. ಏತ್ಥ ಚ ರುಕ್ಖಸಾಖಾದೀಹಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸಮ್ಬನ್ಧಾಸು ಏತಾಸು ಖನ್ಧಸೀಮಾಯಂ ತಯೋ ಭಿಕ್ಖೂ, ಮಹಾಸೀಮಾಯಂ ದ್ವೇತಿ ಏವಂ ದ್ವೀಸು ಸೀಮಾಸು ಸೀಮನ್ತರಿಕಂ ಅಫುಸಿತ್ವಾ, ಹತ್ಥಪಾಸಞ್ಚ ಅವಿಜಹಿತ್ವಾ ಠಿತೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಉಪಸಮ್ಪದಾದಿಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಕೇಚಿ ವದನ್ತಿ. ತಂ ನ ಯುತ್ತಂ ‘‘ನಾನಾಸೀಮಾಯ ಠಿತಚತುತ್ಥೋ ಕಮ್ಮಂ ಕರೇಯ್ಯ, ಅಕಮ್ಮಂ, ನ ಚ ಕರಣೀಯ’’ನ್ತಿಆದಿ (ಮಹಾವ. ೩೮೯) ವಚನತೋ. ತೇನೇವೇತ್ಥಾಪಿ ಮಹಾಸೀಮಂ ಸೋಧೇತ್ವಾ ಮಾಳಕಸೀಮಾಯಮೇವ ಕಮ್ಮಕರಣಂ ವಿಹಿತಂ. ಅಞ್ಞಥಾ ಭಿನ್ನಸೀಮಟ್ಠತಾಯ ತತ್ರಟ್ಠಸ್ಸ ಗಣಪೂರಕತ್ತಾಭಾವಾ ಕಮ್ಮಕೋಪೋವ ಹೋತೀತಿ.

ಯದಿ ಏವಂ ಕಥಂ ಛನ್ದಪಾರಿಸುದ್ಧಿಆಹರಣವಸೇನ ಮಹಾಸೀಮಾಸೋಧನನ್ತಿ? ತಮ್ಪಿ ವಿನಯಞ್ಞೂ ನ ಇಚ್ಛನ್ತಿ, ಹತ್ಥಪಾಸಾನಯನಬಹಿಸೀಮಾಕರಣವಸೇನೇವ ಪನೇತ್ಥ ಸೋಧನಂ ಇಚ್ಛನ್ತಿ, ದಿನ್ನಸ್ಸಾಪಿ ಛನ್ದಸ್ಸ ಅನಾಗಮನೇನ ಮಹಾಸೀಮಟ್ಠೋ ಕಮ್ಮಂ ಕೋಪೇತೀತಿ. ಯದಿ ಚಸ್ಸ ಛನ್ದಾದಿ ನಾಗಚ್ಛತಿ, ಕಥಂ ಸೋ ಕಮ್ಮಂ ಕೋಪೇಸ್ಸತೀತಿ? ದ್ವಿನ್ನಂ ವಿಸಭಾಗಸೀಮಾನಂ ಸಮ್ಬನ್ಧದೋಸತೋ. ಸೋ ಚ ಸಮ್ಬನ್ಧದೋಸೋ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನಪ್ಪಮಾಣತೋ. ನ ಹಿ ವಿನಯೇ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಯುತ್ತಿ ಸಕ್ಕಾ ಞಾತುಂ ಬುದ್ಧಗೋಚರತ್ತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಸಚೇ ದ್ವೇಪಿ ಸೀಮಾಯೋ ಪೂರೇತ್ವಾ ನಿರನ್ತರಂ ¶ ಠಿತೇಸು ಭಿಕ್ಖೂಸು ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೇಸು ಏಕಿಸ್ಸಾ ಏವ ಸೀಮಾಯ ಗಣೋ ಚ ಉಪಸಮ್ಪದಾಪೇಕ್ಖೋ ಚ ಅನುಸ್ಸಾವಕೋ ಚ ಏಕತೋ ತಿಟ್ಠತಿ, ಕಮ್ಮಂ ಸುಕತಮೇವ ಹೋತಿ. ಸಚೇ ಪನ ಕಮ್ಮಾರಹೋ ವಾ ಅನುಸ್ಸಾವಕೋ ವಾ ಸೀಮನ್ತರಟ್ಠೋ ಹೋತಿ, ಕಮ್ಮಂ ವಿಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಞ್ಚ ಬದ್ಧಸೀಮಾಗಾಮಸೀಮಾದಿಸಭಾಗಸೀಮಾಸು ಏವ ಯುಜ್ಜತಿ, ಯಾಸು ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ರುಕ್ಖಾದಿಸಮ್ಬನ್ಧೇಸುಪಿ ದೋಸೋ ನತ್ಥಿ. ಯಾಸು ಪನ ಅತ್ಥಿ, ನ ತಾಸು ವಿಸಭಾಗಸೀಮಾಸು ರುಕ್ಖಾದಿಸಮ್ಬನ್ಧೇ ಸತಿ ಏಕತ್ಥ ಠಿತೋ ಇತರಟ್ಠಾನಂ ಕಮ್ಮಂ ಕೋಪೇತಿ ಏವ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ಸೋಧನಸ್ಸ ವುತ್ತತ್ತಾತಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಖನ್ತಿ. ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ನ ಓತರತೀತಿ ಪಣವಸಣ್ಠಾನಪಬ್ಬತಾದೀಸು ಹೇಟ್ಠಾ ಪಮಾಣರಹಿತಟ್ಠಾನಂ ನ ಓತರತಿ. ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಪನೇತ್ಥ ಬಜ್ಝಮಾನಕ್ಖಣೇ ಉದ್ಧಮ್ಪಿ ಪಮಾಣರಹಿತಂ ಪಬ್ಬತಾದೀನಿ ನಾರೋಹತಿ, ತಥಾಪಿ ತಂ ಪಚ್ಛಾ ಸೀಮಟ್ಠತಾಯ ಸೀಮಾ ಹೋತಿ. ಹೇಟ್ಠಾ ಪಣವಸಣ್ಠಾನಾದಿ ಪನ ಉಪರಿ ಬದ್ಧಾಯಪಿ ಸೀಮಾಯ ಸೀಮಾಸಙ್ಖ್ಯಂ ನ ಗಚ್ಛತಿ, ತಸ್ಸ ವಸೇನ ನ ಓತರತೀತಿ ವುತ್ತಂ, ಇತರಥಾ ಓರೋಹಣಾರೋಹಣಾನಂ ಸಾಧಾರಣವಸೇನ ‘‘ನ ಓತರತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ¶ ವತ್ತಬ್ಬತೋ. ಯಂ ಕಿಞ್ಚೀತಿ ನಿಟ್ಠಿತಸೀಮಾಯ ಉಪರಿ ಜಾತಂ ವಿಜ್ಜಮಾನಂ ಪುಬ್ಬೇ ಠಿತಂ, ಪಚ್ಛಾ ಸಞ್ಜಾತಂ, ಪವಿಟ್ಠಞ್ಚ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಸವಿಞ್ಞಾಣಕಾವಿಞ್ಞಾಣಕಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅನ್ತೋಸೀಮಾಯ ಹಿ ಹತ್ಥಿಕ್ಖನ್ಧಾದಿಸವಿಞ್ಞಾಣಕೇಸು ನಿಸಿನ್ನೋಪಿ ಭಿಕ್ಖು ಸೀಮಟ್ಠೋವ ಹೋತಿ. ‘‘ಬದ್ಧಸೀಮಾಯಾ’’ತಿ ಇದಞ್ಚ ಪಕರಣವಸೇನ ಉಪಲಕ್ಖಣತೋ ವುತ್ತಂ. ಅಬದ್ಧಸೀಮಾಸುಪಿ ಸಬ್ಬಾಸು ಠಿತಂ ತಂ ಸೀಮಾಸಙ್ಖ್ಯಮೇವ ಗಚ್ಛತಿ.

ಏಕಸಮ್ಬದ್ಧೇನ ಗತನ್ತಿ ರುಕ್ಖಲತಾದಿತತ್ರಜಾತಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ತಾದಿಸಮ್ಪಿ ‘‘ಇತೋ ಗತ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬತಂ ಅರಹತಿ. ಯಂ ಪನ ‘‘ಇತೋ ಗತ’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ತತೋ ಆಗತ’’ನ್ತಿ ವಾ ವತ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಂ ಉಭೋಸು ಬದ್ಧಸೀಮಾಗಾಮಸೀಮಾಸು, ಉದಕುಕ್ಖೇಪನದಿಆದೀಸು ಚ ತಿರಿಯಂ ಪತಿತರಜ್ಜುದಣ್ಡಾದಿ, ತತ್ಥ ಕಿಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ? ಏತ್ಥ ಪನ ಬದ್ಧಸೀಮಾಯ ಪತಿಟ್ಠಿತಭಾಗೋ ಬದ್ಧಸೀಮಾ, ಅಬದ್ಧಗಾಮಸೀಮಾಯ ಪತಿಟ್ಠಿತಭಾಗೋ ಗಾಮಸೀಮಾ ತದುಭಯಸೀಮಟ್ಠಪಬ್ಬತಾದಿ ವಿಯ. ಬದ್ಧಸೀಮತೋ ಉಟ್ಠಿತವಟರುಕ್ಖಸ್ಸ ಪಾರೋಹೇ, ಗಾಮಸೀಮಾಯ ಗಾಮಸೀಮತೋ ಉಟ್ಠಿತವಟರುಕ್ಖಸ್ಸ ಪಾರೋಹೇ ಚ ಬದ್ಧಸೀಮಾಯ ಪತಿಟ್ಠಿತೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಮೂಲಪತಿಟ್ಠಿತಕಾಲತೋ ಹಿ ಪಟ್ಠಾಯ ‘‘ಇತೋ ಗತಂ, ತತೋ ಆಗತ’’ನ್ತಿ ವತ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತೋ ಸೋ ಭಾಗೋ ಯಥಾಪವಿಟ್ಠಸೀಮಾಸಙ್ಖ್ಯಮೇವ ಗಚ್ಛತಿ, ತೇಸಂ ರುಕ್ಖಪಾರೋಹಾನಂ ಅನ್ತರಾ ಪನ ಆಕಾಸಟ್ಠಸಾಖಾ ಭೂಮಿಯಂ ಸೀಮಾಪರಿಚ್ಛೇದಪ್ಪಮಾಣೇನ ¶ ತದುಭಯಸೀಮಾ ಹೋತೀತಿ ಕೇಚಿ ವದನ್ತಿ. ಯಸ್ಮಾ ಪನಸ್ಸ ಸಾಖಾಯ ಪಾರೋಹೋ ಪವಿಟ್ಠಸೀಮಾಯ ಪಥವಿಯಂ ಮೂಲೇಹಿ ಪತಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾಪಿ ಯಾವ ಸಾಖಂ ವಿನಾ ಠಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತಾವ ಮೂಲಸೀಮಟ್ಠತಂ ನ ವಿಜಹತಿ. ಯದಾ ಪನ ವಿನಾ ಠಾತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತದಾಪಿ ಪಾರೋಹಮತ್ತಮೇವ ಪವಿಟ್ಠಸೀಮಟ್ಠತಂ ಸಮುಪೇತಿ. ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬೋಪಿ ಆಕಾಸಟ್ಠಸಾಖಾಭಾಗೋ ಪುರಿಮಸೀಮಟ್ಠತಂ ನ ವಿಜಹತಿ, ತತೋ ಆಗತಭಾಗಸ್ಸ ಅವಿಜಹಿತತ್ತಾತಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಖನ್ತಿ. ಉದಕುಕ್ಖೇಪನದಿಆದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ತತ್ಥ ಚ ವಿಸಭಾಗಸೀಮಾಯ ಏವಂ ಪವಿಟ್ಠೇ ಸಕಲಸೀಮಾಸೋಧನಂ, ಸಭಾಗಾಯ ಪವಿಟ್ಠೇ ಫುಸಿತ್ವಾ ಠಿತಮತ್ತಭಿಕ್ಖುಸೋಧನಞ್ಚ ಸಬ್ಬಂ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯಮೇವ.

೧೪೦. ಪಾರಯತೀತಿ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರತಿ, ನದಿಯಾ ಉಭೋಸು ತೀರೇಸು ಪತಿಟ್ಠಮಾನಾ ಸೀಮಾ ನದಿಅಜ್ಝೋತ್ಥರಾ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ನದಿಂಅಜ್ಝೋತ್ಥರಮಾನ’’ನ್ತಿ. ಅನ್ತೋನದಿಯಞ್ಹಿ ಸೀಮಾ ನ ಓತರತಿ. ನದಿಲಕ್ಖಣೇ ಪನ ಅಸತಿ ಓತರತಿ, ಸಾ ಚ ತದಾ ನದಿಪಾರಸೀಮಾ ನ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ನದಿಯಾ ಲಕ್ಖಣಂ ನದಿನಿಮಿತ್ತೇ ವುತ್ತನಯಮೇವಾ’’ತಿ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಭವೇಯ್ಯ. ಅವಸ್ಸಂ ಲಬ್ಭನೇಯ್ಯಾ ಪನ ಧುವನಾವಾವ ಹೋತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ನ ನಾವಾಯಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ನಾವಂ ವಿನಾಪಿ ಸೀಮಾ ಬದ್ಧಾ ಸುಬದ್ಧಾ ಏವ ಹೋತಿ, ಆಪತ್ತಿಪರಿಹಾರತ್ಥಾ ನಾವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

ರುಕ್ಖಸಙ್ಘಾಟಮಯೋತಿ ¶ ಅನೇಕರುಕ್ಖೇ ಏಕತೋ ಘಟೇತ್ವಾ ಕತಸೇತು. ರುಕ್ಖಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಕತೋತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ‘‘ಸಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಾನಂ ಅನ್ತೋ ಠಿತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಹತ್ಥಪಾಸಗತೇ ಕತ್ವಾ’’ತಿ ಇದಂ ಉಭಿನ್ನಂ ತೀರಾನಂ ಏಕಗಾಮಖೇತ್ತಭಾವಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಪಬ್ಬತಸಣ್ಠಾನಾತಿ ಏಕತೋ ಉಗ್ಗತದೀಪಸಿಖರತ್ತಾ ವುತ್ತಂ.

ಸೀಮಾನುಜಾನನಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೪೧. ಸಮೂಹನಿತ್ವಾತಿ ವಿನಾಸೇತ್ವಾ, ಉದ್ಧರಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇದಞ್ಚ ಆಪತ್ತಿಪರಿಹಾರತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ.

೧೪೨. ಯಾನಿ ಕಾನಿಚೀತಿ ಇಧ ನಿಮಿತ್ತಾನಂ ಸೀಮಾಯ ಪಾಳಿಯಂ ಸರೂಪತೋ ಅವುತ್ತತ್ತಾ ವುತ್ತಂ.

ಉಪೋಸಥಾಗಾರಾದಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಅವಿಪ್ಪವಾಸಸೀಮಾನುಜಾನನಕಥಾವಣ್ಣನಾ

೧೪೩. ಅಟ್ಠಾರಸಾತಿ ¶ ಅನ್ಧಕವಿನ್ದವಿಹಾರಮ್ಪಿ ಉಪಾದಾಯ ವುಚ್ಚತಿ. ನೇಸಂ ಸೀಮಾತಿ ತೇಸು ಮಹಾವಿಹಾರೇಸು. ‘‘ಮನ’’ನ್ತಿ ಇಮಸ್ಸ ವಿವರಣಂ ಈಸಕನ್ತಿ, ಈಸಕಂ ವುಳ್ಹೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇಮಮೇವತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಪ್ಪತ್ತವುಳ್ಹಭಾವೋ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಅಮನಸಿಕರೋನ್ತೋತಿ ಇದ್ಧಿಯಾ ಅನತಿಕ್ಕಮಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ವುತ್ತಂ.

೧೪೪. ಸೋತಿ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘೋ. ದ್ವೇಪೀತಿ ದ್ವೇ ಸಮಾನಸಂವಾಸಅವಿಪ್ಪವಾಸಾಯೋ. ಅವಿಪ್ಪವಾಸಸೀಮಾತಿ ಮಹಾಸೀಮಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ. ತತ್ಥೇವ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಅವಿಪ್ಪವಾಸಾತಿ.

‘‘ಅವಿಪ್ಪವಾಸಂ ಅಜಾನನ್ತಾಪೀ’’ತಿ ಇದಂ ಮಹಾಸೀಮಾಯ ವಿಜ್ಜಮಾನಾವಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಂ, ತಸ್ಸಾ ಬಾಹಿರಪರಿಚ್ಛೇದಞ್ಚ ಅಜಾನನ್ತಾನಂ ವಸೇನ ವುತ್ತಂ. ಏವಂ ಅಜಾನನ್ತೇಹಿಪಿ ಅನ್ತೋಸೀಮಾಯ ಠತ್ವಾ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಕತಾಯ ಸಾ ಸೀಮಾ ಸಮೂಹತಾವ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸಮೂಹನಿತುಞ್ಚೇವ ಬನ್ಧಿತುಞ್ಚ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ. ನಿರಾಸಙ್ಕಟ್ಠಾನೇತಿ ಖಣ್ಡಸೀಮಾರಹಿತಟ್ಠಾನೇ. ಇದಞ್ಚ ಮಹಾಸೀಮಾಯ ವಿಜ್ಜಮಾನಾಯಪಿ ಕಮ್ಮಕರಣಸುಖತ್ಥಂ ಖಣ್ಡಸೀಮಾ ಇಚ್ಛಿತಾತಿ ತಂ ಚೇತಿಯಙ್ಗಣಾದಿಬಹುಸನ್ನಿಪಾತಟ್ಠಾನೇ ನ ಬನ್ಧತೀತಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥಾಪಿ ¶ ಸಾ ಬದ್ಧಾ ಸುಬದ್ಧಾ ಏವ ಮಹಾಸೀಮಾ ವಿಯ. ‘‘ಪಟಿಬನ್ಧಿತುಂ ಪನ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸನ್ತೇವಾ’’ತಿ ಇದಂ ಖಣ್ಡಸೀಮಾಯ ಅಸಮೂಹತತ್ತಾ, ತಸ್ಸಾ ಅವಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಸ್ಸ ಅಜಾನನತೋ ಚ ಮಹಾಸೀಮಾಬನ್ಧನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಖಣ್ಡಸೀಮಂ ಪನ ನಿರಾಸಙ್ಕಟ್ಠಾನೇ ಬನ್ಧಿತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸನ್ತೇವ. ಸೀಮಾಸಮ್ಭೇದಂ ಕತ್ವಾತಿ ಖಣ್ಡಸೀಮಾಯ ವಿಜ್ಜಮಾನಪಕ್ಖೇ ಸೀಮಾಯ ಸೀಮಂ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಣಸಮ್ಭೇದಂ ಕತ್ವಾ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಪಕ್ಖೇಪಿ ಸಮ್ಭೇದಸಙ್ಕಾಯ ಅನಿವತ್ತನೇನ ಸಮ್ಭೇದಸಙ್ಕಂ ಕತ್ವಾ. ಅವಿಹಾರಂ ಕರೇಯ್ಯುನ್ತಿ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಾನಾರಹಂ ಕರೇಯ್ಯುಂ. ಪುಬ್ಬೇ ಹಿ ಚೇತಿಯಙ್ಗಣಾದಿನಿರಾಸಙ್ಕಟ್ಠಾನೇ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕಾ, ಇದಾನಿ ತಮ್ಪಿ ವಿನಾಸಿತನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ನ ಸಮೂಹನಿತಬ್ಬಾತಿ ಖಣ್ಡಸೀಮಂ ಅಜಾನನ್ತೇಹಿ ನ ಸಮೂಹನಿತಬ್ಬಾ. ಉಭೋಪಿ ನ ಜಾನನ್ತೀತಿ ಉಭಿನ್ನಂ ಪದೇಸನಿಯಮಂ ವಾ ತಾಸಂ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ವಾ ಅಞ್ಞತರಾಯ ವಾ ವಿಜ್ಜಮಾನತಂ ವಾ ಅವಿಜ್ಜಮಾನತಂ ವಾ ನ ಜಾನನ್ತಿ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ಸಙ್ಕಾ ಏವ ಹೋತಿ. ‘‘ನೇವ ಸಮೂಹನಿತುಂ, ನ ಬನ್ಧಿತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಇದಂ ನಿರಾಸಙ್ಕಟ್ಠಾನೇ ಠತ್ವಾ ಸಮೂಹನಿತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತೋಪಿ ಮಹಾಸೀಮಂ ಪಟಿಬನ್ಧಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತೀತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ‘‘ನ ಚ ಸಕ್ಕಾ…ಪೇ… ಕಮ್ಮವಾಚಂ ಕಾತು’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಸೀಮಾಬನ್ಧನಕಮ್ಮವಾಚಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಬನ್ಧಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ತಸ್ಮಾ ನ ಸಮೂಹನಿತಬ್ಬಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಕೇಚಿ ¶ ಪನ ‘‘ಈದಿಸೇಸು ವಿಹಾರೇಸು ಛಪಞ್ಚಮತ್ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಹಾರಕೋಟಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವಿಹಾರಪರಿಕ್ಖೇಪಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಚ ಬಹಿ ಚ ಸಮನ್ತಾ ಲೇಡ್ಡುಪಾತೇ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಮಞ್ಚಪ್ಪಮಾಣೇ ಓಕಾಸೇ ನಿರನ್ತರಂ ಠತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಅವಿಪ್ಪವಾಸಸೀಮಂ, ತತೋ ಸಮಾನಸಂವಾಸಕಸೀಮಞ್ಚ ಸಮೂಹನನವಸೇನ ಸೀಮಾಯ ಸಮುಗ್ಘಾತೇ ಕತೇ ತಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ಖಣ್ಡಸೀಮಾಯ, ಮಹಾಸೀಮಾಯಪಿ ವಾ ವಿಜ್ಜಮಾನತ್ತೇ ಸತಿ ಅವಸ್ಸಂ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಮಞ್ಚಟ್ಠಾನೇ ತಾಸಂ ಮಜ್ಝಗತಾ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ತಾ ಸಮೂಹನೇಯ್ಯುಂ, ತತೋ ಗಾಮಸೀಮಾ ಏವ ಅವಸಿಸ್ಸೇಯ್ಯ. ನ ಹೇತ್ಥ ಸೀಮಾಯ, ತಪ್ಪರಿಚ್ಛೇದಸ್ಸ ವಾ ಜಾನನಂ ಅಙ್ಗಂ. ಸೀಮಾಯ ಪನ ಅನ್ತೋಠಾನಂ, ‘‘ಸಮೂಹನಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಕರಣಞ್ಚೇತ್ಥ ಅಙ್ಗಂ. ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘ಖಣ್ಡಸೀಮಂ ಪನ ಜಾನನ್ತಾ ಅವಿಪ್ಪವಾಸಂ ಅಜಾನನ್ತಾಪಿ ಸಮೂಹನಿತುಞ್ಚೇವ ಬನ್ಧಿತುಞ್ಚ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸನ್ತೀ’ತಿ ಏವಂ ಮಹಾಸೀಮಾಯ ಪರಿಚ್ಛೇದಸ್ಸ ಅಜಾನನೇಪಿ ಸಮೂಹನಸ್ಸ ವುತ್ತತ್ತಾ. ಗಾಮಸೀಮಾಯ ಏವ ಚ ಅವಸಿಟ್ಠಾಯ ತತ್ಥ ಯಥಾರುಚಿ ದುವಿಧಮ್ಪಿ ಸೀಮಂ ಬನ್ಧಿತುಞ್ಚೇವ ಉಪಸಮ್ಪದಾದಿಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಞ್ಚ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ಯುತ್ತಂ ವಿಯ ದಿಸ್ಸತಿ. ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ಅವಿಪ್ಪವಾಸಸೀಮಾನುಜಾನನಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೪೭. ಪಾಳಿಯಂ ¶ ‘‘ಅಸಮ್ಮತಾಯ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೀಮಾಯಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಗಾಮಸೀಮಾ ಏವ ಬದ್ಧಸೀಮಾಯ ಖೇತ್ತಂ, ಅರಞ್ಞನದಿಆದಯೋ ವಿಯ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಉದಕುಕ್ಖೇಪಾದೀನಂ. ಸಾ ಚ ಗಾಮಸೀಮಾ ಬದ್ಧಸೀಮಾವಿರಹಿತಟ್ಠಾನೇ ಸಯಮೇವ ಸಮಾನಸಂವಾಸಾ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಯಾ ತಸ್ಸ ವಾ ಗಾಮಸ್ಸ ಗಾಮಸೀಮಾತಿ ಏತ್ಥ ಗಾಮಸೀಮಾಪರಿಚ್ಛೇದಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಚ ಬಹಿ ಚ ಖೇತ್ತವತ್ಥುಅರಞ್ಞಪಬ್ಬತಾದಿಕಂ ಸಬ್ಬಂ ಗಾಮಖೇತ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಗಾಮಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ನ ಅನ್ತರಘರಮೇವ. ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಸ ಸಕಲಸ್ಸ ಗಾಮಖೇತ್ತಸ್ಸ ಸಮ್ಬನ್ಧನೀಯಾ ಗಾಮಸೀಮಾತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಯೋ ಹಿ ಸೋ ಅನ್ತರಘರಖೇತ್ತಾದೀಸು ಅನೇಕೇಸು ಭೂಮಿಭಾಗೇಸು ‘‘ಗಾಮೋ’’ತಿ ಏಕತ್ತೇನ ಲೋಕಜನೇಹಿ ಪಞ್ಞತ್ತೋ ಗಾಮವೋಹಾರೋ, ಸೋವ ಇಧ ‘‘ಗಾಮಸೀಮಾ’’ತಿಪಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ, ಗಾಮೋ ಏವ ಹಿ ಗಾಮಸೀಮಾ. ಇಮಿನಾವ ನಯೇನ ಉಪರಿ ಅರಞ್ಞಂ ನದೀ ಸಮುದ್ದೋ ಜಾತಸ್ಸರೋತಿ ಏವಂ ತೇಸು ಭೂಮಿಪ್ಪದೇಸೇಸು ಏಕತ್ತೇನ ಲೋಕಜನಪಞ್ಞತ್ತಾನಮೇವ ಅರಞ್ಞಾದೀನಂ ಅರಞ್ಞಸೀಮಾದಿಭಾವೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಲೋಕೇ ಪನ ಗಾಮಸೀಮಾದಿವೋಹಾರೋ ಗಾಮಾದೀನಂ ¶ ಮರಿಯಾದಾಯಮೇವ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ನ ಗಾಮಖೇತ್ತಾದೀಸು ಸಬ್ಬತ್ಥ. ಸಾಸನೇ ಪನ ತೇ ಗಾಮಾದಯೋ ಇತರನಿವತ್ತಿಅತ್ಥೇನ ಸಯಮೇವ ಅತ್ತನೋ ಮರಿಯಾದಾತಿ ಕತ್ವಾ ಗಾಮೋ ಏವ ಗಾಮಸೀಮಾ, ಅರಞ್ಞಮೇವ ಅರಞ್ಞಸೀಮಾ…ಪೇ… ಸಮುದ್ದೋ ಏವ ಸಮುದ್ದಸೀಮಾತಿ ಸೀಮಾವೋಹಾರೇನ ವುತ್ತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

‘‘ನಿಗಮಸ್ಸ ವಾ’’ತಿ ಇದಂ ಗಾಮಸೀಮಪ್ಪಭೇದಂ ಸಬ್ಬಂ ಉಪಲಕ್ಖಣವಸೇನ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ. ತೇನಾಹ ‘‘ನಗರಮ್ಪಿ ಗಹಿತಮೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ಬಲಿಂ ಲಭನ್ತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಯೇಭುಯ್ಯವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ‘‘ಅಯಂ ಗಾಮೋ ಏತ್ತಕೋ ಕರೀಸಭಾಗೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಪನ ರಾಜಪಣ್ಣೇಸು ಆರೋಪಿತೇಸು ಭೂಮಿಭಾಗೇಸು ಯಸ್ಮಿಂ ಯಸ್ಮಿಂ ತಳಾಕಮಾತಿಕಾಸುಸಾನಪಬ್ಬತಾದಿಕೇ ಪದೇಸೇ ಬಲಿಂ ನ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ಸೋಪಿ ಗಾಮಸೀಮಾ ಏವ. ರಾಜಾದೀಹಿ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಭೂಮಿಭಾಗೋ ಹಿ ಸಬ್ಬೋವ ಠಪೇತ್ವಾ ನದಿಲೋಣಿಜಾತಸ್ಸರೇ ಗಾಮಸೀಮಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ತೇನಾಹ ‘‘ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ರಾಜಾ ಕಸ್ಸಚಿ ದೇತೀ’’ತಿ. ಸಚೇ ಪನ ತತ್ಥ ರಾಜಾ ಕಞ್ಚಿ ಪದೇಸಂ ಗಾಮನ್ತರೇನ ಯೋಜೇತಿ, ಸೋ ಪವಿಟ್ಠಗಾಮಸೀಮತಂ ಏವ ಭಜತಿ, ನದಿಜಾತಸ್ಸರೇಸು ವಿನಾಸೇತ್ವಾ ತಳಾಕಾದಿಭಾವಂ ವಾ ಪೂರೇತ್ವಾ ಖೇತ್ತಾದಿಭಾವಂ ವಾ ಪಾಪಿತೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ.

ಯೇ ಪನ ಗಾಮಾ ರಾಜಚೋರಾದಿಭಯಪೀಳಿತೇಹಿ ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಛಡ್ಡಿತಾ ಚಿರಮ್ಪಿ ನಿಮ್ಮನುಸ್ಸಾ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ, ಸಮನ್ತಾ ಪನ ಗಾಮಾ ಸನ್ತಿ, ತೇಪಿ ಪಾಟೇಕ್ಕಂ ಗಾಮಸೀಮಾವ. ತೇಸು ಹಿ ರಾಜಾನೋ ಸಮನ್ತಗಾಮವಾಸೀಹಿ ಕಸಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ಯೇಹಿ ಕೇಹಿಚಿ ಕಸಿತಟ್ಠಾನಂ ಲಿಖಿತ್ವಾ ವಾ ಬಲಿಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ಗಾಮೇನ ಏಕೀಭಾವಂ ವಾ ಉಪನೇನ್ತಿ. ಯೇ ಪನ ಗಾಮಾ ರಾಜೂಹಿಪಿ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಾ ಗಾಮಖೇತ್ತಾನನ್ತರಿಕಾ ಮಹಾರಞ್ಞೇನ ಏಕೀಭೂತಾ, ತೇ ಅಗಾಮಕಾರಞ್ಞಸೀಮತಂ ಪಾಪುಣನ್ತಿ, ಪುರಿಮಾ ಗಾಮಸೀಮಾ ¶ ವಿನಸ್ಸತಿ. ರಾಜಾನೋ ಪನ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಅರಞ್ಞಾದಿಪ್ಪದೇಸೇ ಮಹನ್ತಂ ಗಾಮಂ ಕತ್ವಾ ಅನೇಕಸಹಸ್ಸಾನಿ ಕುಲಾನಿ ವಾಸಾಪೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ವಾಸೀನಂ ಭೋಗಗಾಮಾತಿ ಸಮನ್ತಾ ಭೂತಗಾಮೇ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ದೇನ್ತಿ. ಪುರಾಣನಾಮಂ, ಪನ ಪರಿಚ್ಛೇದಞ್ಚ ನ ವಿನಾಸೇನ್ತಿ, ತೇಪಿ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಗಾಮಸೀಮಾ ಏವ. ಏತ್ತಾವತಾ ಪುರಿಮಗಾಮಸೀಮತ್ತಂ ನ ವಿಜಹನ್ತಿ. ಸಾ ಚ ಇತರಾ ಚಾತಿಆದಿ ‘‘ಸಮಾನಸಂವಾಸಾ ಏಕೂಪೋಸಥಾ’’ತಿ ಪಾಳಿಪದಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯವಿವರಣಂ. ತತ್ಥ ಹಿ ಸಾ ಚ ರಾಜಿಚ್ಛಾವಸೇನ ಪರಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಸಮುಪ್ಪನ್ನಾ ಅಭಿನವಾ, ಇತರಾ ಚ ಅಪರಿವತ್ತಾ ಪಕತಿಗಾಮಸೀಮಾ, ಯಥಾ ಬದ್ಧಸೀಮಾಯ ಸಬ್ಬಂ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಏವಮೇತಾಪಿ ಸಬ್ಬಕಮ್ಮಾರಹತಾಸದಿಸೇನ ಬದ್ಧಸೀಮಾಸದಿಸಾ, ಸಾ ಸಮಾನಸಂವಾಸಾ ಏಕೂಪೋಸಥಾತಿ ¶ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಸಾಮಞ್ಞತೋ ‘‘ಬದ್ಧಸೀಮಾಸದಿಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತಿಚೀವರಾವಿಪ್ಪವಾಸಸೀಮಂ ಬದ್ಧಸೀಮಂ ಏವ ಮಞ್ಞನ್ತೀತಿ ತಂಸದಿಸತಾನಿವತ್ತನಮುಖೇನ ಉಪರಿ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಸೀಮಾಯ ತಂಸದಿಸತಾಪಿ ಅತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸನನಯಸ್ಸ ಇಧೇವ ಪಸಙ್ಗಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಕೇವಲ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ.

ವಿಞ್ಝಾಟವಿಸದಿಸೇ ಅರಞ್ಞೇತಿ ಯತ್ಥ ‘‘ಅಸುಕಗಾಮಸ್ಸ ಇದಂ ಖೇತ್ತ’’ನ್ತಿ ಗಾಮವೋಹಾರೋ ನತ್ಥಿ, ಯತ್ಥ ಚ ನ ಕಸನ್ತಿ ನ ವಪನ್ತಿ, ತಾದಿಸೇ ಅರಞ್ಞೇ. ಮಚ್ಛಬನ್ಧಾನಂ ಅಗಮನಪಥಾ ನಿಮ್ಮನುಸ್ಸಾವಾಸಾ ಸಮುದ್ದನ್ತರದೀಪಕಾಪಿ ಏತ್ಥೇವ ಸಙ್ಗಯ್ಹನ್ತಿ. ಯಂ ಯಞ್ಹಿ ಅಗಾಮಖೇತ್ತಭೂತಂ ನದಿಸಮುದ್ದಜಾತಸ್ಸರವಿರಹಿತಂ ಪದೇಸಂ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಅರಞ್ಞಸೀಮಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಸಾ ಚ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಸೀಮಂ ವಿನಾವ ಸಯಮೇವ ಸಮಾನಸಂವಾಸಾ ಬದ್ಧಸೀಮಾಸದಿಸಾ. ನದಿಆದಿಸೀಮಾಸು ವಿಯ ಸಬ್ಬಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ನದಿಸಮುದ್ದಜಾತಸ್ಸರಾನಂ ತಾವ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಸಭಾವೇನೇವ ಬದ್ಧಸೀಮಾಸದಿಸಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತತ್ತಾ ಸೀಮತಾ ಸಿದ್ಧಾ. ಅರಞ್ಞಸ್ಸ ಪನ ಸೀಮತಾ ಕಥನ್ತಿ? ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಸೀಮಾನುಜಾನನಸುತ್ತಾದಿಸಾಮತ್ಥಿಯತೋ. ಯಥಾ ಹಿ ಗಾಮಸೀಮಾಯ ವಗ್ಗಕಮ್ಮಪರಿಹಾರತ್ಥಂ ಬಹೂ ಬದ್ಧಸೀಮಾಯೋ ಅನುಞ್ಞಾತಾ, ತಾಸಞ್ಚ ದ್ವಿನ್ನಮನ್ತರಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಅಸಮ್ಭೇದತ್ಥಂ ಸೀಮನ್ತರಿಕಾ ಅನುಞ್ಞಾತಾ, ಏವಮಿಧಾರಞ್ಞೇಪಿ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಸೀಮಾ. ತಾಸಞ್ಚ ದ್ವಿನ್ನಂ ಅನ್ತರಾ ಸೀಮನ್ತರಿಕಾಯ ಪಾಳಿಅಟ್ಠಕಥಾಸುಪಿ ವಿಧಾನಸಾಮತ್ಥಿಯತೋ ಅರಞ್ಞಸ್ಸಪಿ ಸಭಾವೇನೇವ ನದಿಆದೀನಂ ವಿಯ ಸೀಮಾಭಾವೋ ತತ್ಥ ವಗ್ಗಕಮ್ಮಪರಿಹಾರತ್ಥಮೇವ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಸೀಮಾಯ ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾವ ಸಿದ್ಧೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ತತ್ಥ ಸೀಮಾಯಮೇವ ಹಿ ಠಿತಾ ಸೀಮಟ್ಠಾನಂ ವಗ್ಗಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಿ, ನ ಅಸೀಮಾಯಂ ಆಕಾಸೇ ಠಿತಾ ವಿಯ ಆಕಾಸಟ್ಠಾನಂ. ಏವಮೇವ ಹಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಸಬ್ಬಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ನದೀ ಅಸೀಮಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಬದ್ಧಸೀಮಾನಮ್ಪಿ ನದಿಸಮುದ್ದಜಾತಸ್ಸರಾನಂ ಅತ್ತನೋ ಸಭಾವೇನೇವ ಸೀಮಾಭಾವೋ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತೋತಿ ಗಹೇತಬ್ಬೋ.

ಅಥಸ್ಸ ಠಿತೋಕಾಸತೋತಿ ಅಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಠಿತೋಕಾಸತೋ. ಸಚೇಪಿ ಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಂ ತಿಟ್ಠತಿ, ತಸ್ಸ ಠಿತೋಕಾಸಸ್ಸ ಬಾಹಿರನ್ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಗ್ಗಕಮ್ಮಪರಿಹಾರತ್ಥಂ ಸೀಮಾಪೇಕ್ಖಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಾಯ ¶ ತಾಯ ಸಹ ಸಯಮೇವ ಸಞ್ಜಾತಾ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಸೀಮಾ ಸಮಾನಸಂವಾಸಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಯತ್ಥ ಪನ ಖುದ್ದಕೇ ಅರಞ್ಞೇ ಮಹನ್ತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಪರಿಪುಣ್ಣತಾಯ ವಗ್ಗಕಮ್ಮಸಙ್ಕಾಭಾವೇನ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಸೀಮಾಪೇಕ್ಖಾ ನತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಸೀಮಾ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಕೇವಲಾರಞ್ಞಸೀಮಾಯಮೇವ, ತತ್ಥ ಸಙ್ಘೇನ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬಂ. ನದಿಆದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ವಕ್ಖತಿ ಹಿ ‘‘ಸಚೇ ನದೀ ನಾತಿದೀಘಾ ಹೋತಿ, ಪಭವತೋ ¶ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಮುಖದ್ವಾರಾ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಸಙ್ಘೋ ನಿಸೀದತಿ, ಉದಕುಕ್ಖೇಪಸೀಮಾಕಮ್ಮಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿಆದಿ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೧೪೭). ಇಮಿನಾ ಏವ ಚ ವಚನೇನ ವಗ್ಗಕಮ್ಮಪರಿಹಾರತ್ಥಂ ಸೀಮಾಪೇಕ್ಖಾಯ ಸತಿ ಏವ ಉದಕುಕ್ಖೇಪಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಸೀಮಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ನಾಸತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಸಮನ್ತಾ ಅಬ್ಭನ್ತರಂ ಮಿನಿತ್ವಾ ಪರಿಚ್ಛೇದಕರಣೇನೇವ ಸೀಮಾ ಸಞ್ಜಾಯತಿ, ನ ಸಯಮೇವಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಯದಿ ಹಿ ಅಬ್ಭನ್ತರಪರಿಚ್ಛೇದಕರಣಪ್ಪಕಾರೇನ ಸೀಮಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯ, ಅಬದ್ಧಸೀಮಾ ಚ ನ ಸಿಯಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಕಿರಿಯಾಪಕಾರಸಿದ್ಧಿತೋ. ಅಪಿಚ ವಡ್ಢಕೀಹತ್ಥಾನಂ, ಪಕತಿಹತ್ಥಾನಞ್ಚ ಲೋಕೇ ಅನೇಕವಿಧತ್ತಾ, ವಿನಯೇ ಈದಿಸಂ ಹತ್ಥಪ್ಪಮಾಣನ್ತಿ ಅವುತ್ತತ್ತಾ ಚ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಮಿನಿತೇ ಚ ಭಗವತಾ ಅನುಞ್ಞಾತೇನ ನು ಖೋ ಹತ್ಥೇನ ಮಿನಿತಂ, ನ ನು ಖೋತಿ ಸೀಮಾಯ ವಿಪತ್ತಿಸಙ್ಕಾ ಭವೇಯ್ಯ. ಮಿನನ್ತೇಹಿ ಚ ಅಣುಮತ್ತಮ್ಪಿ ಊನಮಧಿಕಂ ಅಕತ್ವಾ ಮಿನಿತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತಾಯ ವಿಪತ್ತಿ ಏವ ಸಿಯಾ. ಪರಿಸವಸೇನ ಚಾಯಂ ವಡ್ಢಮಾನಾ ತೇಸಂ ಮಿನನೇನ ವಡ್ಢತಿ ವಾ ಹಾಯತಿ ವಾ. ಸಙ್ಘೇ ಚ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಗತೇ ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಯೋಗೇನ ಸಮುಪ್ಪನ್ನಸೀಮಾ ತೇಸಂ ಪಯೋಗೇನ ವಿಗಚ್ಛತಿ ನ ವಿಗಚ್ಛತಿ ಚ. ಕಥಂ ಬದ್ಧಸೀಮಾ ವಿಯ ಯಾವ ಸಾಸನನ್ತರಧಾನಾ ನ ತಿಟ್ಠೇಯ್ಯ, ಠಿತಿಯಾ ಚ ಪುರಾಣವಿಹಾರೇಸು ವಿಯ ಸಕಲೇಪಿ ಅರಞ್ಞೇ ಕಥಂ ಸೀಮಾಸಮ್ಭೇದಸಙ್ಕಾ ನ ಭವೇಯ್ಯ. ತಸ್ಮಾ ಸೀಮಾಪೇಕ್ಖಾಯ ಏವ ಸಮುಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಬ್ಬಿಗಮೇನ ವಿಗಚ್ಛತೀತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಯಥಾ ಚೇತ್ಥ, ಏವಂ ಉದಕುಕ್ಖೇಪಸೀಮಾಯಮ್ಪಿ ನದಿಆದೀಸುಪಿ.

ತತ್ಥಾಪಿ ಹಿ ಮಜ್ಝಿಮಪುರಿಸೋ ನ ಞಾಯತಿ. ತಥಾ ಸಬ್ಬಥಾಮೇನ ಖಿಪನಂ ಉಭಯತ್ಥಾಪಿ ಚ ಯಸ್ಸಂ ದಿಸಾಯಂ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಸ್ಸ, ಉದಕುಕ್ಖೇಪಸ್ಸ ವಾ ಓಕಾಸೋ ನ ಪಹೋತಿ, ತತ್ಥ ಕಥಂ ಮಿನನಂ, ಖಿಪನಂ ವಾ ಭವೇಯ್ಯ? ಗಾಮಖೇತ್ತಾದೀಸು ಪವಿಸನತೋ ಅಖೇತ್ತೇ ಸೀಮಾ ಪವಿಟ್ಠಾ ನಾಮಾತಿ ಸೀಮಾ ವಿಪಜ್ಜೇಯ್ಯ. ಅಪೇಕ್ಖಾಯ ಸೀಮುಪ್ಪತ್ತಿಯಂ ಪನ ಯತೋ ಪಹೋತಿ, ತತ್ಥ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಉದಕುಕ್ಖೇಪಸೀಮಾ ಸಯಮೇವ ಪರಿಪುಣ್ಣಾ ಜಾಯನ್ತಿ. ಯತೋ ಪನ ನ ಪಹೋತಿ, ತತ್ಥ ಅತ್ತನೋ ಖೇತ್ತಪ್ಪಮಾಣೇನೇವ ಜಾಯನ್ತಿ, ನ ಬಹಿ. ಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಅಬ್ಭನ್ತರಮಿನನಪಮಾಣಸ್ಸ, ವಾಲುಕಾದಿಖಿಪನಕಮ್ಮಸ್ಸ ಚ ದಸ್ಸನಂ, ತಂ ಸಞ್ಜಾತಸೀಮಾನಂ ಠಿತಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಛೇದನತ್ಥಂ ಕತಂ ಗಾಮೂಪಚಾರಘರೂಪಚಾರಜಾನನತ್ಥಂ ಲೇಡ್ಡುಸುಪ್ಪಾದಿಖಿಪನವಿಧಾನದಸ್ಸನಂ ವಿಯ. ತೇನೇವ ಮಾತಿಕಾಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸೀಮಂ ವಾ ಸಮ್ಮನ್ನತಿ ಉದಕುಕ್ಖೇಪಂ ವಾ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಊನವೀಸತಿವಸ್ಸಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ). ಏವಂ ಕತೇಪಿ ತಸ್ಸ ¶ ಪರಿಚ್ಛೇದಸ್ಸ ಯಾಥಾವತೋ ಞಾತುಂ ¶ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತ್ತೇನ ಪುಥುಲತೋ ಞತ್ವಾ ಅನ್ತೋ ತಿಟ್ಠನ್ತೇಹಿ ನಿರಾಸಙ್ಕಟ್ಠಾನೇ ಠಾತಬ್ಬಂ, ಅಞ್ಞಂ ಬಹಿ ಕರೋನ್ತೇಹಿ ಅತಿದೂರೇ ನಿರಾಸಙ್ಕಟ್ಠಾನೇ ಪೇಸೇತಬ್ಬಂ.

ಅಪರೇ ಪನ ‘‘ಸೀಮಾಪೇಕ್ಖಾಯ ಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ಮಗ್ಗಗಮನನಹಾನಾದಿಅತ್ಥೇಹಿ ಏಕಭಿಕ್ಖುಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಅರಞ್ಞೇ ವಾ ನದಿಆದೀಸು ವಾ ಪವಿಟ್ಠೇ ತಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಉದಕುಕ್ಖೇಪಸೀಮಾ ಸಯಮೇವ ಪಭಾ ವಿಯ ಪದೀಪಸ್ಸ ಸಮುಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಗಾಮಖೇತ್ತಾದೀಸು ತಸ್ಮಿಂ ಓತಿಣ್ಣಮತ್ತೇ ವಿಗಚ್ಛತಿ. ತೇನೇವ ಚೇತ್ಥ ದ್ವಿನ್ನಂ ಸಙ್ಘಾನಂ ವಿಸುಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಾನಂ ಸೀಮಾದ್ವಯಸ್ಸ ಅನ್ತರಾ ಸೀಮನ್ತರಿಕಾ ಅಞ್ಞಂ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಂ, ಉದಕುಕ್ಖೇಪಞ್ಚ ಠಪೇತುಂ ಅನುಞ್ಞಾತಂ, ಸೀಮಾಪರಿಯನ್ತೇ ಹಿ ಕೇನಚಿ ಕಮ್ಮೇನ ಪೇಸಿತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸಮನ್ತಾ ಸಞ್ಜಾತಸೀಮಾ ಇತರೇಸಂ ಸೀಮಾಯ ಫುಸಿತ್ವಾ ಸೀಮಾಸಮ್ಭೇದಂ ಕರೇಯ್ಯ, ಸೋ ಮಾ ಹೋತೂತಿ, ಇತರಥಾ ಹತ್ಥಚತುರಙ್ಗುಲಮತ್ತಾಯಪೇತ್ಥ ಸೀಮನ್ತರಿಕಾಯ ಅನುಜಾನಿತಬ್ಬತೋ. ಅಪಿಚ ಸೀಮನ್ತರಿಕಾಯ ಠಿತಸ್ಸಾಪಿ ಉಭಯತ್ಥ ಕಮ್ಮಕೋಪವಚನತೋಪಿ ಚೇತಂ ಸಿಜ್ಝತಿ. ತಮ್ಪಿ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಸಯಮೇವ ಸಞ್ಜಾತಾಯ ಸೀಮಾಯ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಸೀಮಾನಂ, ಏಕಾಯ ಏವ ವಾ ಸಙ್ಕರತೋ. ಇತರಥಾ ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಕೋಪವಚನಂ ನ ಯುಜ್ಜೇಯ್ಯ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಮಾತಿಕಾಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘ಪರಿಚ್ಛೇದಬ್ಭನ್ತರೇ ಹತ್ಥಪಾಸಂ ವಿಜಹಿತ್ವಾ ಠಿತೋಪಿ ಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಬಹಿ ಅಞ್ಞಂ ತತ್ತಕಂಯೇವ ಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಅನತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಠಿತೋಪಿ ಕಮ್ಮಂ ಕೋಪೇತೀ’ತಿ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ನಿದಾನವಣ್ಣನಾ). ಕಿಞ್ಚ ಅಗಾಮಕಾರಞ್ಞೇ ಠಿತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಕರಣಿಚ್ಛಾವಿರಹಿತಸ್ಸಾಪಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೇ ಅಜ್ಝೋಕಾಸೇ ಚೀವರವಿಪ್ಪವಾಸೋ ಭಗವತಾ ಅನುಞ್ಞಾತೋ, ಸೋ ಚ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಸೀಮಾ. ಏವಂ ಅಪೇಕ್ಖಂ ವಿನಾ ಸಮುಪ್ಪನ್ನಾ. ತೇನೇವೇತ್ಥ ‘ಅಯಂ ಸೀಮಾ ತಿಚೀವರವಿಪ್ಪವಾಸಪರಿಹಾರಮ್ಪಿ ಲಭತೀ’ತಿ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೧೪೭) ವುತ್ತಂ. ತಸ್ಮಾ ಕಮ್ಮಕರಣಿಚ್ಛಂ ವಿನಾಪಿ ವುತ್ತನಯೇನ ಸಮುಪ್ಪತ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ನ ಯುತ್ತಂ ಪದೀಪಸ್ಸ ಪಭಾ ವಿಯ ಸಬ್ಬಪುಗ್ಗಲಾನಮ್ಪಿ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಸೀಮಾಸಮ್ಭವೇನ ಸಙ್ಘೇ, ಗಣೇ ವಾ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೇ ತತ್ರಟ್ಠಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಮನ್ತಾ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಸಮುಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಅನೇಕಸೀಮಾನಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸಙ್ಕರದೋಸಪ್ಪಸಙ್ಗತೋ. ಪರಿಸವಸೇನ ಚಸ್ಸಾ ವಡ್ಢಿ, ಹಾನಿ ಚ ಸಮ್ಭವತಿ. ಪಚ್ಛಾ ಆಗತಾನಂ ಅಭಿನವಸೀಮನ್ತರುಪ್ಪತ್ತಿ ಏವ, ಗತಾನಂ ಸಮನ್ತಾ ಠಿತಸೀಮಾಪಿ ವಿನಾಸೋ ಚ ಭವೇಯ್ಯ.

ಪಾಳಿಯಂ ಪನ ‘‘ಸಮನ್ತಾ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಾ, ಅಯಂ ತತ್ಥ ಸಮಾನಸಂವಾಸಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಮಹಾವ. ೧೪೭) ಏಕಾ ಏವ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಾ, ಉದಕುಕ್ಖೇಪಾ ಚ ಅನುಞ್ಞಾತಾ, ನ ಚೇಸಾ ಸೀಮಾ ಸಭಾವೇನ, ಕಾರಣಸಾಮತ್ಥಿಯೇನ ವಾ ಪಭಾ ವಿಯ ಪದೀಪಸ್ಸ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಕಿನ್ತು ¶ ಭಗವತೋ ಅನುಜಾನನೇನೇವ, ಭಗವಾ ಚ ಇಮಾಯೋ ಅನುಜಾನನ್ತೋ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಗ್ಗಕಮ್ಮಪರಿಹಾರೇನ ಕಮ್ಮಕರಣಸುಖತ್ಥಮೇವ ಅನುಞ್ಞಾಸೀತಿ ಕಥಂ ನಹಾನಾದಿಕಿಚ್ಚೇನ ಪವಿಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ಸಮನ್ತಾ ತಾಸಂ ಸೀಮಾನಂ ಸಮುಪ್ಪತ್ತಿ ಪಯೋಜನಾಭಾವಾ? ಪಯೋಜನೇ ಚ ಏಕಂ ಏವ ಪಯೋಜನನ್ತಿ ಕಥಂ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಭಿಕ್ಖುಗಣನಾಯ ಅನೇಕಸೀಮಾಸಮುಪ್ಪತ್ತಿ ¶ ? ‘‘ಏಕಸೀಮಾಯಂ ಹತ್ಥಪಾಸಂ ಅವಿಜಹಿತ್ವಾ ಠಿತಾ’’ತಿ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ನಿದಾನವಣ್ಣನಾ) ವುತ್ತಂ. ಯಂ ಪನ ದ್ವಿನ್ನಂ ಸೀಮಾನಂ ಅನ್ತರಾ ತತ್ತಕಪರಿಚ್ಛೇದೇನೇವ ಸೀಮನ್ತರಿಕಟ್ಠಪನವಚನಂ, ತತ್ಥ ಠಿತಾನಂ ಕಮ್ಮಕೋಪವಚನಞ್ಚ, ತಮ್ಪಿ ಇಮಾಸಂ ಸೀಮಾನಂ ಪರಿಚ್ಛೇದಸ್ಸ ದುಬ್ಬೋಧತಾಯ ಸೀಮಾಯ ಸಮ್ಭೇದಸಙ್ಕಂ, ಕಮ್ಮಕೋಪಸಙ್ಕಞ್ಚ ದೂರತೋ ಪರಿಹರಿತುಂ ವುತ್ತಂ.

ಯೋ ಚ ಚೀವರಾವಿಪ್ಪವಾಸತ್ಥಂ ಭಗವತಾ ಅಬ್ಭೋಕಾಸೇ ದಸ್ಸಿತೋ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಪರಿಚ್ಛೇದೋ, ಸೋ ಸೀಮಾ ಏವ ನ ಹೋತಿ, ಖೇತ್ತತಳಾಕಾದಿಪರಿಚ್ಛೇದೋ ವಿಯ ಅಯಮೇತ್ಥ ಏಕೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋವ. ತತ್ಥ ಚ ಬಹೂಸು ಭಿಕ್ಖೂಸು ಏಕತೋ ಠಿತೇಸು ತೇಸಂ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಅತ್ತನೋ ಠಿತಟ್ಠಾನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಮನ್ತಾ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಪರಿಚ್ಛೇದಬ್ಭನ್ತರೇ ಏವ ಚೀವರಂ ಠಪೇತಬ್ಬಂ. ನ ಪರಿಸಪರಿಯನ್ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ. ಪರಿಸಪರಿಯನ್ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಹಿ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಗಯ್ಹಮಾನೇ ಅಬ್ಭನ್ತರಪರಿಯೋಸಾನೇ ಠಪಿತಚೀವರಂ ಮಜ್ಝೇ ಠಿತಸ್ಸ ಅಬ್ಭನ್ತರತೋ ಬಹಿ ಹೋತೀತಿ ತಂ ಅರುಣುಗ್ಗಮನೇ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಸಿಯಾ. ಸೀಮಾ ಪನ ಪರಿಸಪರಿಯನ್ತತೋವ ಗಹೇತಬ್ಬಾ. ಚೀವರವಿಪ್ಪವಾಸಪರಿಹಾರೋಪೇತ್ಥ ಅಬ್ಭೋಕಾಸಪರಿಚ್ಛೇದಸ್ಸ ವಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಾ ವುತ್ತೋ, ನ ಪನ ಯಾವ ಸೀಮಾಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಲಬ್ಭಮಾನತ್ತಾ ಮಹಾಸೀಮಾಯ ಅವಿಪ್ಪವಾಸಸೀಮಾವೋಹಾರೋ ವಿಯ. ಮಹಾಸೀಮಾಯಮ್ಪಿ ಹಿ ಗಾಮಗಾಮೂಪಚಾರೇಸು ಚೀವರಂ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಹೋತಿ. ಇಧಾಪಿ ಮಜ್ಝೇ ಠಿತಸ್ಸ ಸೀಮಾಪರಿಯನ್ತೇ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಹೋತಿ. ತಸ್ಮಾ ಯಥಾವುತ್ತಸೀಮಾಪೇಕ್ಖವಸೇನೇವೇತಾಸಂ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಉದಕುಕ್ಖೇಪಸೀಮಾನಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿ, ತಬ್ಬಿಗಮೇನ ವಿನಾಸೋ ಚ ಗಹೇತಬ್ಬಾತಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಖನ್ತಿ. ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಅಞ್ಞೋ ವಾ ಪಕಾರೋ ಇತೋ ಯುತ್ತತರೋ ಗವೇಸಿತಬ್ಬೋ.

ಇಧ ಪನ ‘‘ಅರಞ್ಞೇ ಸಮನ್ತಾ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಾ’’ತಿ ಏವಂ ಪಾಳಿಯಂ ವಿಞ್ಝಾಟವಿಸದಿಸೇ ಅರಞ್ಞೇ ಸಮನ್ತಾ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಾತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚ ರುಕ್ಖಾದಿನಿರನ್ತರೇಪಿ ಅರಞ್ಞೇ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಸೀಮಾಯ ವಿಹಿತತ್ತಾ ಅತ್ತನೋ ನಿಸ್ಸಯಭೂತಾಯ ಅರಞ್ಞಸೀಮಾಯ ಸಹ ಏತಸ್ಸಾ ರುಕ್ಖಾದಿಸಮ್ಬನ್ಧೇ ದೋಸಾಭಾವೋ ಪಗೇವ ಅಗಾಮಕೇ ರುಕ್ಖೇತಿ ನಿಸ್ಸಿತೇಪಿ ಪದೇಸೇ ಚೀವರವಿಪ್ಪವಾಸಸ್ಸ ರುಕ್ಖಪರಿಹಾರಂ ವಿನಾವ ಅಬ್ಭೋಕಾಸಪರಿಹಾರೋವ ಅನುಮತೋತಿ ಸಿದ್ಧೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಉಪಚಾರತ್ಥಾಯಾತಿ ¶ ಸೀಮನ್ತರಿಕತ್ಥಾಯ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರತೋ ಅಧಿಕಂ ವಟ್ಟತಿ. ಊನಕಂ ಪನ ನ ವಟ್ಟತಿ ಏವ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಪರಿಚ್ಛೇದಸ್ಸ ದುಬ್ಬಿಜಾನತ್ತಾ. ತಸ್ಮಾ ಸಙ್ಘಂ ವಿನಾ ಏಕೇನಾಪಿ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಬಹಿ ತಿಟ್ಠನ್ತೇನ ಅಞ್ಞಂ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅತಿದೂರೇ ಏವ ಠಾತಬ್ಬಂ, ಇತರಥಾ ಕಮ್ಮಕೋಪಸಙ್ಕತೋ. ಉದಕುಕ್ಖೇಪೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ತೇನೇವ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಊನಕಂ ಪನ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೧೪೭). ಇದಞ್ಚೇತ್ಥ ಸೀಮನ್ತರಿಕವಿಧಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಬದ್ಧಸೀಮಾನಂ ಸೀಮನ್ತರಿಕಾನುಜಾನನಸುತ್ತಾನುಲೋಮತೋ ಸಿದ್ಧನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಹಿ ಭಗವತಾ ನಿದಾನವಸೇನ ಏಕಗಾಮಸೀಮಾನಿಸ್ಸಿತಾನಂ ¶ , ಏಕಸಭಾಗಾನಞ್ಚ ದ್ವಿನ್ನಂ ಬದ್ಧಸೀಮಾನಮೇವ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸಮ್ಭೇದಜ್ಝೋತ್ಥರಣದೋಸಪರಿಹಾರಾಯ ಸೀಮನ್ತರಿಕಾ ಅನುಞ್ಞಾತಾ, ತಥಾಪಿ ತದನುಲೋಮತೋ ಏಕಅರಞ್ಞಸೀಮಾನದಿಆದಿಸೀಮಞ್ಚ ನಿಸ್ಸಿತಾನಂ ಏಕಸಭಾಗಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಸೀಮಾನಮ್ಪಿ ಉದಕುಕ್ಖೇಪಸೀಮಾನಮ್ಪಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸಮ್ಭೇದಜ್ಝೋತ್ಥರಣಂ, ಸೀಮನ್ತರಿಕಂ ವಿನಾ ಅಬ್ಯವಧಾನೇನ ಠಾನಞ್ಚ ಭಗವತಾ ಅನಭಿಮತಮೇವಾತಿ ಞತ್ವಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯಾ ಇಧಾಪಿ ಸೀಮನ್ತರಿಕವಿಧಾನಮಕಂಸು. ವಿಸಭಾಗಸೀಮಾನಮ್ಪಿ ಹಿ ಏಕಸೀಮಾನಿಸ್ಸಿತತ್ತಂ, ಏಕಸಭಾಗತ್ತಞ್ಚಾತಿ ದ್ವೀಹಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೇ ಸತಿ ಏಕಂ ಸೀಮನ್ತರಿಕಂ ವಿನಾ ಠಾನಂ ಸಮ್ಭೇದಾಯ ಹೋತಿ, ನಾಸತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಸೀಮನ್ತರಿಕವಿಧಾನಸಾಮತ್ಥಿಯೇನೇವ ಚೇತಾಸಂ ರುಕ್ಖಾದಿಸಮ್ಬನ್ಧೋಪಿ ಬದ್ಧಸೀಮಾನಂ ವಿಯ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅಯಮ್ಪಿ ನಯತೋ ದಸ್ಸಿತೋ ಏವಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

‘‘ಸಭಾವೇನೇವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಗಾಮಸೀಮಾ ವಿಯ ಅಬದ್ಧಸೀಮಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸಬ್ಬಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಮಾನಸಂವಾಸಾ ಏಕೂಪೋಸಥಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಯೇನ ಕೇನಚೀತಿ ಅನ್ತಮಸೋ ಸೂಕರಾದಿನಾ ಸತ್ತೇನ. ಮಹೋಘೇನ ಪನ ಉನ್ನತಟ್ಠಾನತೋ ನಿನ್ನಟ್ಠಾನೇ ಪತನ್ತೇನ ಖತೋ ಖುದ್ದಕೋ ವಾ ಮಹನ್ತೋ ವಾ ಲಕ್ಖಣಯುತ್ತೋ ಜಾತಸ್ಸರೋವ. ಏತ್ಥಾಪಿ ಖುದ್ದಕೇ ಉದಕುಕ್ಖೇಪಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ಸಮುದ್ದೇ ಪನ ಸಬ್ಬಥಾ ಉದಕುಕ್ಖೇಪಸೀಮಾಯಮೇವ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬಂ ಸೋಧೇತುಂ ದುಕ್ಕರತ್ತಾ.

ಪುನ ತತ್ಥಾತಿ ಲೋಕವೋಹಾರಸಿದ್ಧಾಸು ಏತಾಸು ನದಿಆದೀಸು ತೀಸು ಅಬದ್ಧಸೀಮಾಸು ಪುನ ವಗ್ಗಕಮ್ಮಪರಿಹಾರತ್ಥಂ ಸಾಸನವೋಹಾರಸಿದ್ಧಾಯ ಅಬದ್ಧಸೀಮಾಯ ಪರಿಚ್ಛೇದಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಪಾಳಿಯಂ ಯಂ ಮಜ್ಝಿಮಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸಾತಿಆದೀಸು ಉದಕಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಖಿಪೀಯತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಉದಕುಕ್ಖೇಪೋ, ಉದಕಸ್ಸ ಪತನೋಕಾಸೋ, ತಸ್ಮಾ ಉದಕುಕ್ಖೇಪಾ. ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ಪದಸಮ್ಬನ್ಧವಸೇನ ಅತ್ಥೋ – ಪರಿಸಪರಿಯನ್ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಮನ್ತಾ ಯಾವ ಮಜ್ಝಿಮಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ¶ ಉದಕುಕ್ಖೇಪೋ ಉದಕಪತನಟ್ಠಾನಂ, ತಾವ ಯಂ ತಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ, ಅಯಂ ತತ್ಥ ನದಿಆದೀಸು ಅಪರಾ ಸಮಾನಸಂವಾಸಾ ಉದಕುಕ್ಖೇಪಸೀಮಾತಿ.

ತಸ್ಸ ಅನ್ತೋತಿ ತಸ್ಸ ಉದಕುಕ್ಖೇಪಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಸ್ಸ ಠಾನಸ್ಸ ಅನ್ತೋ. ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ತಸ್ಸೇವ ಅನ್ತೋ, ತತೋ ಬಹಿಪಿ, ಏಕಸ್ಸ ಉದಕುಕ್ಖೇಪಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಠಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ವಚನಂ ಉದಕುಕ್ಖೇಪಪರಿಚ್ಛೇದಸ್ಸ ದುಬ್ಬಿಜಾನತೋ ಕಮ್ಮಕೋಪಸಙ್ಕಾ ಹೋತೀತಿ. ತೇನೇವ ಮಾತಿಕಾಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಪರಿಚ್ಛೇದಬ್ಭನ್ತರೇ ಹತ್ಥಪಾಸಂ ವಿಜಹಿತ್ವಾ ಠಿತೋಪಿ ಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಬಹಿ ಅಞ್ಞಂ ತತ್ತಕಂಯೇವ ಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಅನತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಠಿತೋಪಿ ಕಮ್ಮಂ ಕೋಪೇತಿ ಇದಂ ಸಬ್ಬಅಟ್ಠಕಥಾಸು ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ನಿದಾನವಣ್ಣನಾ) ವುತ್ತಂ. ಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ ‘‘ತಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಹತ್ಥಪಾಸಂ ವಿಜಹಿತ್ವಾ ಠಿತೋ ಕಮ್ಮಂ ¶ ಕೋಪೇತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಬಹಿಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಠಿತೋ ಕಮ್ಮಂ ನ ಕೋಪೇತೀ’’ತಿ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೩.೧೪೭) ವತ್ವಾ ಮಾತಿಕಾಟ್ಠಕಥಾವಚನಮ್ಪಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ‘‘ನೇವ ಪಾಳಿಯಂ ನ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಉಪಲಬ್ಭತೀ’’ತಿಆದಿ ಬಹು ಪಪಞ್ಚಿತಂ, ತಂ ನ ಸುನ್ದರಂ ಇಧ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನೇನ ಮಾತಿಕಾಟ್ಠಕಥಾವಚನಸ್ಸ ನಯತೋ ಸಂಸನ್ದನತೋ ಸಙ್ಘಟನತೋ. ತಥಾ ಹಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಉದಕುಕ್ಖೇಪಪರಿಚ್ಛೇದಾನಮನ್ತರಾ ವಿದತ್ಥಿಚತುರಙ್ಗುಲಮತ್ತಮ್ಪಿ ಸೀಮನ್ತರಿಕಂ ಅಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಅಞ್ಞೋ ಉದಕುಕ್ಖೇಪೋ ಸೀಮನ್ತರಿಕಾಯ ಠಪೇತಬ್ಬೋ, ತತೋ ಅಧಿಕಂ ವಟ್ಟತಿ ಏವ, ಊನಕಂ ಪನ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಇಧೇವ ವುತ್ತೇನ ಇಮಿನಾ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನೇನ ಸೀಮನ್ತರಿಕೋಪಚಾರೇನ ಉದಕುಕ್ಖೇಪತೋ ಊನಕೇ ಠಪಿತೇ ಸೀಮಾಯ ಸೀಮಾಸಮ್ಭೇದತೋ ಕಮ್ಮಕೋಪೋಪಿ ವುತ್ತೋ ಏವ. ಯದಗ್ಗೇನ ಚ ಏವಂ ವುತ್ತೋ, ತದಗ್ಗೇನ ತತ್ಥ ಏಕಭಿಕ್ಖುನೋ ಪವೇಸೇಪಿ ಸತಿ ತಸ್ಸ ಸೀಮಟ್ಠಭಾವತೋ ಕಮ್ಮಕೋಪೋ ವುತ್ತೋ ಏವ ಹೋತಿ. ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಊನಕಂ ಪನ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಕಥನಞ್ಚೇತಂ ಉದಕುಕ್ಖೇಪಪರಿಚ್ಛೇದಸ್ಸ ದುಬ್ಬಿಜಾನನ್ತೇನಪಿ ಸೀಮಾಸಮ್ಭೇದಸಙ್ಕಆಪರಿಹಾರತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ. ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಸೀಮಾನಮನ್ತರಾ ತತ್ತಕಪರಿಚ್ಛೇದೇನೇವ ಸೀಮನ್ತರಿಕವಿಧಾನವಚನತೋಪಿ ಏತಾಸಂ ದುಬ್ಬಿಜಾನಪರಿಚ್ಛೇದತಾ, ತತ್ಥ ಚ ಠಿತಾನಂ ಕಮ್ಮಕೋಪಸಙ್ಕಾ ಸಿಜ್ಝತಿ. ಕಮ್ಮಕೋಪಸಙ್ಕಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ಆಚರಿಯಾ ದೂರತೋ ಪರಿಹಾರತ್ಥಂ ಕಮ್ಮಕೋಪಟ್ಠಾನನ್ತಿ ವತ್ವಾವ ಠಪೇಸುನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ತನ್ತಿ ಸೀಮಂ. ‘‘ಸೀಘಮೇವ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ತಂ ಅನತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋ ಏವ ಪರಿವತ್ತಮಾನಾಯ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಏತದತ್ಥಮೇವ ಹಿ ವಾಲುಕಾದೀಹಿ ಸೀಮಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ದನಂ, ಇತರಥಾ ಬಹಿ ಪರಿವತ್ತಾ ನು ಖೋ, ನೋ ವಾತಿ ಕಮ್ಮಕೋಪಸಙ್ಕಾ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ. ಅಞ್ಞಿಸ್ಸಾ ಅನುಸ್ಸಾವನಾತಿ ಕೇವಲಾಯ ನದಿಸೀಮಾಯ ಅನುಸ್ಸಾವನಾ ¶ . ಅನ್ತೋನದಿಯಂ ಜಾತರುಕ್ಖೇ ವಾತಿ ಉದಕುಕ್ಖೇಪಪರಿಚ್ಛೇದಸ್ಸ ಬಹಿ ಠಿತೇ ರುಕ್ಖೇಪಿ ವಾ. ಬಹಿನದಿತೀರಮೇವ ಹಿ ವಿಸಭಾಗಸೀಮತ್ತಾ ಅಬನ್ಧಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನಂ, ನ ಅನ್ತೋನದೀ ನಿಸ್ಸಯತ್ತೇನ ಸಭಾಗತ್ತಾ. ತೇನೇವ ‘‘ಬಹಿನದಿತೀರೇ ವಿಹಾರಸೀಮಾಯ ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ತೀರಮೇವ ಅಬನ್ಧಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನತ್ತೇನ ದಸ್ಸಿತಂ, ನ ಪನ ನದೀ. ‘‘ರುಕ್ಖೇಪಿ ಠಿತೇಹೀ’’ತಿ ಇದಂ ಅನ್ತೋಉದಕುಕ್ಖೇಪಟ್ಠಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ನ ಹಿ ಬಹಿಉದಕುಕ್ಖೇಪೇ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಠಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

ರುಕ್ಖಸ್ಸಾತಿ ತಸ್ಸೇವ ಅನ್ತೋಉದಕುಕ್ಖೇಪಟ್ಠಸ್ಸ ರುಕ್ಖಸ್ಸ. ಸೀಮಂ ವಾ ಸೋಧೇತ್ವಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತಂ ವಿಹಾರೇ ಬದ್ಧಸೀಮಂ, ಗಾಮಸೀಮಞ್ಚ ತತ್ಥ ಠಿತಭಿಕ್ಖೂನಂ ಹತ್ಥಪಾಸಾನಯನಬಹಿಸೀಮಾಕರಣವಸೇನೇವ ಸೋಧೇತ್ವಾ. ಯಥಾ ಚ ಉದಕುಕ್ಖೇಪಸೀಮಾಯಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೇಹಿ, ಏವಂ ಬದ್ಧಸೀಮಾಯಂ, ಗಾಮಸೀಮಾಯಂ ವಾ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೇಹಿಪಿ ಉದಕುಕ್ಖೇಪಸೀಮಟ್ಠೇ ಸೋಧೇತ್ವಾವ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಏತೇನೇವ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಅರಞ್ಞಸೀಮಾಹಿಪಿ ಉದಕುಕ್ಖೇಪಸೀಮಾಯ, ಇಮಾಯ ಚ ಸದ್ಧಿಂ ತಾಸಂ ರುಕ್ಖಾದಿಸಮ್ಬನ್ಧದೋಸೋಪಿ ನಯತೋ ದಸ್ಸಿತೋವ ಹೋತಿ. ಇಮಿನಾವ ನಯೇನ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಸೀಮಾಯ ಬದ್ಧಸೀಮಾಗಾಮಸೀಮಾಹಿಪಿ ಸದ್ಧಿಂ, ಏತಾಸಞ್ಚ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಸೀಮಾಯ ¶ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮ್ಬನ್ಧದೋಸೋ ಞಾತಬ್ಬೋ. ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನೇತಂ ಸಬ್ಬಂ ವುತ್ತನಯತೋ ಸಕ್ಕಾ ಞಾತುನ್ತಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸಮಾಸನ್ನಾನಮೇವೇತ್ಥ ದಸ್ಸಿತಂ.

ತತ್ರಿದಂ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮತೋ ನಯಗ್ಗಹಣಮುಖಂ – ಯಥಾ ಹಿ ಬದ್ಧಸೀಮಾಯಂ ಸಮ್ಮತಾ ವಿಪತ್ತಿಸೀಮಾ ಹೋತೀತಿ ತಾಸಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ರುಕ್ಖಾದಿಸಮ್ಬನ್ಧೋ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಏವಂ ನದಿಆದೀಸು ಸಮ್ಮತಾಪಿ ಬದ್ಧಸೀಮಾ ವಿಪತ್ತಿಸೀಮಾವ ಹೋತೀತಿ ತಾಹಿಪಿ ಸದ್ಧಿಂ ತಸ್ಸಾ ರುಕ್ಖಾದಿಸಮ್ಬನ್ಧೋ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಿಜ್ಝತಿ. ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಸೀಮಾಯ ಗಾಮನದಿಆದೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ, ಉದಕುಕ್ಖೇಪಸೀಮಾಯ ಚ ಅರಞ್ಞಾದೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ರುಕ್ಖಾದಿಸಮ್ಬನ್ಧಸ್ಸ ನ ವಟ್ಟನಕಭಾವೋ ಞಾತಬ್ಬೋ, ಏವಮೇತಾ ಭಗವತಾ ಅನುಞ್ಞಾತಾ ಬದ್ಧಸೀಮಾ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಉದಕುಕ್ಖೇಪಸೀಮಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಞ್ಚೇವ ಅತ್ತನೋ ನಿಸ್ಸಯವಿರಹಿತಾಹಿ ಇತರೀತರಾಸಂ ನಿಸ್ಸಯಸೀಮಾಹಿ ಚ ರುಕ್ಖಾದಿಸಮ್ಬನ್ಧೇ ಸತಿ ಸಮ್ಭೇದದೋಸಮಾಪಜ್ಜತೀತಿ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮನಯೋ ಞಾತಬ್ಬೋವ.

ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಪನ ನಿಸ್ಸಯಭೂತಗಾಮಾದೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಬದ್ಧಸೀಮಾದೀನಂ ತಿಸ್ಸನ್ನಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿಕಾಲೇ ಭಗವತಾ ಅನುಞ್ಞಾತಸ್ಸ ಸಮ್ಭೇದಜ್ಝೋತ್ಥರಣಸ್ಸ ಅನುಲೋಮತೋ ರುಕ್ಖಾದಿಸಮ್ಬನ್ಧೋಪಿ ಅನುಞ್ಞಾತೋವ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಯದಿ ಏವಂ ಉದಕುಕ್ಖೇಪಬದ್ಧಸೀಮಾದೀನಂ ಅನ್ತರಾ ಕಸ್ಮಾ ಸೀಮನ್ತರಿಕಾ ನ ವಿಹಿತಾತಿ? ನಿಸ್ಸಯಭೇದಸಭಾವಭೇದೇಹಿ ¶ ಸಯಮೇವ ಭಿನ್ನತ್ತಾ. ಏಕನಿಸ್ಸಯಏಕಸಭಾವಾನಮೇವ ಹಿ ಸೀಮನ್ತರಿಕಾಯ ವಿನಾಸಂ ಕರೋತೀತಿ ವುತ್ತೋವಾಯಮತ್ಥೋ. ಏತೇನೇವ ನದಿನಿಮಿತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಬದ್ಧಾಯ ಸೀಮಾಯ ಸಙ್ಘೇ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೇ ನದಿಯಮ್ಪಿ ಯಾವ ಗಾಮಖೇತ್ತಂ ಆಹಚ್ಚ ಠಿತಾಯ ಉದಕುಕ್ಖೇಪಸೀಮಾಯ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಿದ್ಧಂ ಹೋತಿ. ಯಾ ಪನೇತಾ ಲೋಕವೋಹಾರಸಿದ್ಧಾ ಗಾಮಾರಞ್ಞನದಿಸಮುದ್ದಜಾತಸ್ಸರಸೀಮಾ ಪಞ್ಚ, ತಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞರುಕ್ಖಾದಿಸಮ್ಬನ್ಧೇಪಿ ಸಮ್ಭೇದದೋಸಂ ನಾಪಜ್ಜತಿ, ತಥಾ ಲೋಕವೋಹಾರಾಭಾವತೋ. ನ ಹಿ ಗಾಮಾದಯೋ ಗಾಮನ್ತರಾದೀಹಿ, ನದಿಆದೀಹಿ ಚ ರುಕ್ಖಾದಿಸಮ್ಬನ್ಧಮತ್ತೇನ ಸಮ್ಭಿನ್ನಾತಿ ಲೋಕೇ ವೋಹರನ್ತಿ. ಲೋಕವೋಹಾರಸಿದ್ಧಾನಞ್ಚ ಲೋಕವೋಹಾರತೋವ ಸಮ್ಭೇದೋ ವಾ ಅಸಮ್ಭೇದೋ ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬೋ, ನಾಞ್ಞತೋ. ತೇನೇವ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ತಾಸಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಕತ್ಥಚಿಪಿ ಸಮ್ಭೇದನಯೋ ನ ದಸ್ಸಿತೋ, ಸಾಸನವೋಹಾರಸಿದ್ಧೋಯೇವ ದಸ್ಸಿತೋತಿ.

ಏತ್ಥ ಪನ ಬದ್ಧಸೀಮಾಯ ತಾವ ‘‘ಹೇಟ್ಠಾ ಪಥವೀಸನ್ಧಾರಕಂ ಉದಕಪರಿಯನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಸೀಮಾಗತಾ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೧೩೮) ಅಧೋಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಸಬ್ಬಥಾ ದಸ್ಸಿತೋ. ಗಾಮಸೀಮಾದೀನಂ ಪನ ನ ದಸ್ಸಿತೋ. ಕಥಮಯಂ ಜಾನಿತಬ್ಬೋತಿ? ಕೇಚಿ ತಾವೇತ್ಥ ‘‘ಗಾಮಸೀಮಾದಯೋಪಿ ಬದ್ಧಸೀಮಾ ವಿಯ ಪಥವೀಸನ್ಧಾರಕಂ ಉದಕಂ ಆಹಚ್ಚ ತಿಟ್ಠತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ.

ಕೇಚಿ ¶ ಪನ ತಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ‘‘ನದಿಸಮುದ್ದಜಾತಸ್ಸರಸೀಮಾ, ತಾವ ತನ್ನಿಸ್ಸಿತಉದಕುಕ್ಖೇಪಸೀಮಾ ಚ ಪಥವಿಯಾ ಉಪರಿತಲೇ, ಹೇಟ್ಠಾ ಚ ಉದಕಜ್ಝೋತ್ಥರಣಪ್ಪದೇಸೇ ಏವ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ, ನ ತತೋ ಹೇಟ್ಠಾ ಉದಕಸ್ಸ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಣಾಭಾವಾ. ಸಚೇ ಪನ ಉದಕೋಘಾದಿನಾ ಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣಮ್ಪಿ ನಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ ಹೋತಿ, ನದಿಸೀಮಾದಯೋವ ಹೋನ್ತಿ, ನ ತತೋ ಹೇಟ್ಠಾ. ತಸ್ಮಾ ನದಿಆದೀನಂ ಹೇಟ್ಠಾ ಬಹಿತೀರಮುಖೇನ ಉಮಙ್ಗೇನ, ಇದ್ಧಿಯಾ ವಾ ಪವಿಟ್ಠೋ ಭಿಕ್ಖು ನದಿಯಂ ಠಿತಾನಂ ಕಮ್ಮಂ ನ ಕೋಪೇತಿ. ಸೋ ಪನ ಆಸನ್ನಗಾಮೇ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಕಮ್ಮಂ ಕೋಪೇತಿ. ಸಚೇ ಪನ ಸೋ ಉಭಿನ್ನಂ ತೀರಗಾಮಾನಂ ಮಜ್ಝೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಹೋತಿ, ಉಭಯಗಾಮಟ್ಠಾನಂ ಕಮ್ಮಂ ಕೋಪೇತಿ. ಸಚೇ ಪನ ತೀರಂ ಗಾಮಖೇತ್ತಂ ನ ಹೋತಿ, ಅಗಾಮಕಾರಞ್ಞಮೇವ. ತತ್ಥ ಪನ ತೀರದ್ವಯೇಪಿ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಸೀಮಂ ವಿನಾ ಕೇವಲಾಯ ಖುದ್ದಕಾರಞ್ಞಸೀಮಾಯ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಾನಂ ಕಮ್ಮಂ ಕೋಪೇತಿ. ಸಚೇ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಸೀಮಾಯಂ ಕರೋನ್ತಿ, ತದಾ ಯದಿ ತೇಸಂ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಸೀಮಾಯ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಏತಸ್ಸ ನಿಸಿನ್ನೋಕಾಸಸ್ಸ ಪರತೋ ಏಕಂ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಠಿತೋ ನ ಕಮ್ಮಕೋಪೋ ¶ . ನೋ ಚೇ, ಕಮ್ಮಕೋಪೋ. ಗಾಮಸೀಮಾಯಂ ಪನ ಅನ್ತೋಉಮಙ್ಗೇ ವಾ ಬಿಲೇ ವಾ ಯತ್ಥ ಪವಿಸಿತುಂ ಸಕ್ಕಾ, ಯತ್ಥ ವಾ ಸುವಣ್ಣಮಣಿಆದಿಂ ಖಣಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ಗಹೇತುಂ ಸಕ್ಕಾತಿ ವಾ ಸಮ್ಭಾವನಾ ಹೋತಿ, ತತ್ತಕಂ ಹೇಟ್ಠಾಪಿ ಗಾಮಸೀಮಾ, ತತ್ಥ ಇದ್ಧಿಯಾ ಅನ್ತೋ ನಿಸಿನ್ನೋಪಿ ಕಮ್ಮಂ ಕೋಪೇತಿ. ಯತ್ಥ ಪನ ಪಕತಿಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪವೇಸಸಮ್ಭಾವನಾಪಿ ನತ್ಥಿ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಯಾವ ಪಥವಿಸನ್ಧಾರಕಉದಕಾ ಅರಞ್ಞಸೀಮಾವ, ನ ಗಾಮಸೀಮಾ. ಅರಞ್ಞಸೀಮಾಯಮ್ಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ತತ್ಥಪಿ ಹಿ ಯತ್ತಕೇ ಪದೇಸೇ ಪವೇಸಸಮ್ಭಾವನಾ, ತತ್ತಕಮೇವ ಉಪರಿತಲೇ ಅರಞ್ಞಸೀಮಾ ಪವತ್ತತಿ. ತತೋ ಪನ ಹೇಟ್ಠಾ ನ ಅರಞ್ಞಸೀಮಾ, ತತ್ಥ ಉಪರಿತಲೇನ ಸಹ ಏಕಾರಞ್ಞವೋಹಾರಾಭಾವತೋ. ನ ಹಿ ತತ್ಥ ಪವಿಟ್ಠಂ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಟ್ಠೋ ತಿ ವೋಹರನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ತತ್ರಟ್ಠೋ ಉಪರಿ ಅರಞ್ಞಟ್ಠಾನಂ ಕಮ್ಮಂ ನ ಕೋಪೇತಿ ಉಮಙ್ಗನದಿಯಂ ಠಿತೋ ವಿಯ ಉಪರಿನದಿಯಂ ಠಿತಾನಂ. ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಚಕ್ಕವಾಳೇ ಗಾಮನದಿಸಮುದ್ದಜಾತಸ್ಸರೇ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ತದವಸೇಸಂ ಅಮನುಸ್ಸಾವಾಸಂ ದೇವಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಂ ಉಪಾದಾಯ ಸಬ್ಬಂ ಅರಞ್ಞಮೇವ. ‘ಗಾಮಾ ವಾ ಅರಞ್ಞಾ ವಾ’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಹಿ ನದಿಸಮುದ್ದಜಾತಸ್ಸರಾದಿಪಿ ಅರಞ್ಞಮೇವ. ಇಧ ಪನ ನದಿಆದೀನಂ ವಿಸುಂ ಸೀಮಾಭಾವೇನ ಗಹಿತತ್ತಾ ತದವಸೇಸಮೇವ ಅರಞ್ಞಂ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ತತ್ಥ ಚ ಯತ್ತಕೇ ಪದೇಸೇ ಏಕಂ ‘ಅರಞ್ಞ’ನ್ತಿ ವೋಹರನ್ತಿ, ಅಯಮೇಕಾರಞ್ಞಸೀಮಾ. ಇನ್ದಪುರಞ್ಹಿ ಸಬ್ಬಂ ಏಕಾರಞ್ಞಸೀಮಾ. ತಥಾ ಅಸುರಯಕ್ಖಪುರಾದಿ. ಆಕಾಸಟ್ಠದೇವಬ್ರಹ್ಮವಿಮಾನಾನಿ ಪನ ಸಮನ್ತಾ ಆಕಾಸಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾನಿ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಅರಞ್ಞಸೀಮಾ ಸಮುದ್ದಮಜ್ಝೇ ಪಬ್ಬತದೀಪಕಾ ವಿಯ. ತತ್ಥ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಸೀಮಾಯಂ, ಅರಞ್ಞಸೀಮಾಯಮೇವ ವಾತಿ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬಂ. ತಸ್ಮಾ ಇಧಾಪಿ ಉಪರಿಅರಞ್ಞತಲೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಹೇಟ್ಠಾಪಥವಿಯಾ ಅರಞ್ಞವೋಹಾರಾಭಾವಾ ವಿಸುಂ ಅರಞ್ಞಸೀಮಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ತೇನೇವೇತ್ಥ ಗಾಮನದಿಆದಿಸೀಮಾಕಥಾಯ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘ಇದ್ಧಿಮಾ ಭಿಕ್ಖು ಹೇಟ್ಠಾಪಥವಿತಲೇ ಠಿತೋ ಕಮ್ಮಂ ಕೋಪೇತೀ’ತಿ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೧೩೮) ಬದ್ಧಸೀಮಾಯಂ ದಸ್ಸಿತನಯೋ ನ ದಸ್ಸಿತೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ.

ಇದಞ್ಚೇತಾಸಂ ¶ ಗಾಮಸೀಮಾದೀನಂ ಹೇಟ್ಠಾಪಮಾಣದಸ್ಸನಂ ಸುತ್ತಾದಿವಿರೋಧಾಭಾವಾ ಯುತ್ತಂ ವಿಯ ದಿಸ್ಸತಿ. ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಏವಂ ಗಹಣೇ ಚ ಗಾಮಸೀಮಾಯಂ ಸಮ್ಮತಾ ಬದ್ಧಸೀಮಾ ಉಪರಿ ಗಾಮಸೀಮಂ, ಹೇಟ್ಠಾ ಉದಕಪರಿಯನ್ತಂ ಅರಞ್ಞಸೀಮಞ್ಚ ಅವತ್ಥರತೀತಿ ತಸ್ಸಾ ಅರಞ್ಞಸೀಮಾಪಿ ಖೇತ್ತನ್ತಿ ಸಿಜ್ಝತಿ. ಭಗವತಾ ಚ ‘‘ಸಬ್ಬಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ನದೀ ಅಸೀಮಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೧೪೭) ನದಿಸಮುದ್ದಜಾತಸ್ಸರಾ ಬದ್ಧಸೀಮಾಯ ಅಖೇತ್ತಭಾವೇನ ವುತ್ತಾ, ನ ಪನ ಅರಞ್ಞಂ. ತಸ್ಮಾ ಅರಞ್ಞಮ್ಪಿ ¶ ಬದ್ಧಸೀಮಾಯ ಖೇತ್ತಮೇವಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಯದಿ ಏವಂ ಕಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ಸಾ ನ ಬಜ್ಝತೀತಿ? ಪಯೋಜನಾಭಾವಾ. ಸೀಮಾಪೇಕ್ಖಾನನ್ತರಮೇವ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಸೀಮಾಯ ಸಮ್ಭವತೋ. ತಸ್ಸಾ ಚ ಉಪರಿ ಸಮ್ಮತಾಯ ಬದ್ಧಸೀಮಾಯ ಸಮ್ಭೇದಜ್ಝೋತ್ಥರಣಾನುಲೋಮತೋ ವಿಪತ್ತಿಸೀಮಾ ಏವ ಸಿಯಾ. ಗಾಮಖೇತ್ತೇ ಪನ ಠತ್ವಾ ಅಗಾಮಕಾರಞ್ಞೇಕದೇಸಮ್ಪಿ ಅನ್ತೋಕರಿತ್ವಾ ಸಮ್ಮತಾ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಸುಸಮ್ಮತಾ, ಅಗಾಮಕಾರಞ್ಞೇ ಭಗವತಾ ವಿಹಿತಾಯ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಸೀಮಾಯಪಿ ಅನಿವತ್ತಿತೋ. ತತ್ಥ ಪನ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ಪವಿಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ತತೋ ಬಹಿ ಕೇವಲಾರಞ್ಞೇ ಕರೋನ್ತಾನಮ್ಪಿ ಅನ್ತರಾ ತೀಣಿ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಾನಿ ಠಪೇತಬ್ಬಾನಿ, ಅಞ್ಞಥಾ ವಿಪತ್ತಿ ಏವ ಸಿಯಾತಿ ಸಬ್ಬಥಾ ನಿರತ್ಥಕಮೇವ ಅಗಾಮಕಾರಞ್ಞೇ ಬದ್ಧಸೀಮಾಕರಣನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಅನ್ತೋನದಿಯಂ ಪವಿಟ್ಠಸಾಖಾಯಾತಿ ನದಿಯಾ ಪಥವಿತಲಂ ಆಹಚ್ಚ ಠಿತಾಯ ಸಾಖಾಯಪಿ, ಪಗೇವ ಅನಾಹಚ್ಚ ಠಿತಾಯ. ಪಾರೋಹೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಏತೇನ ಸಭಾಗಂ ನದಿಸೀಮಂ ಫುಸಿತ್ವಾ ಠಿತೇನಪಿ ವಿಸಭಾಗಸೀಮಾಸಮ್ಬನ್ಧಸಾಖಾದಿನಾ ಉದಕುಕ್ಖೇಪಸೀಮಾಯ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಏತೇನೇವ ಮಹಾಸೀಮಂ, ಗಾಮಸೀಮಞ್ಚ ಫುಸಿತ್ವಾ ಠಿತೇನ ಸಾಖಾದಿನಾ ಮಾಳಕಸೀಮಾಯ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಞಾಪಿತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ.

ಅನ್ತೋನದಿಯಂಯೇವಾತಿ ಸೇತುಪಾದಾನಂ ತೀರಟ್ಠತಂ ನಿವತ್ತೇತಿ. ತೇನ ಉದಕುಕ್ಖೇಪಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಬಹಿ ನದಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಿತತ್ತೇಪಿ ಸಮ್ಭೇದಾಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ಬಹಿತೀರೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಾ’’ತಿಆದಿ. ಯದಿ ಹಿ ಉದಕುಕ್ಖೇಪತೋ ಬಹಿ ಅನ್ತೋನದಿಯಮ್ಪಿ ಪತಿಟ್ಠಿತತ್ತೇ ಸಮ್ಭೇದೋ ಭವೇಯ್ಯ, ತಮ್ಪಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಂ ಭವೇಯ್ಯ ಕಮ್ಮಕೋಪಸ್ಸ ಸಮಾನತ್ತಾ, ನ ಚ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಂ. ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅತ್ತನೋ ನಿಸ್ಸಯಸೀಮಾಯ ಸಮ್ಭೇದದೋಸೋ ನತ್ಥೇವಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ಆವರಣೇನ ವಾತಿ ದಾರುಆದಿಂ ನಿಖಣಿತ್ವಾ ಉದಕನಿವಾರಣೇನ. ಕೋಟ್ಟಕಬನ್ಧನೇನ ವಾತಿ ಮತ್ತಿಕಾದೀಹಿ ಪೂರೇತ್ವಾ ಕತಸೇತುಬನ್ಧೇನ. ಉಭಯೇನಾಪಿ ಆವರಣಮೇವ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ನದಿಂ ವಿನಾಸೇತ್ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಮೇವತ್ಥಂ ವಿಭಾವೇತಿ ‘‘ಹೇಟ್ಠಾ ಪಾಳಿ ಬದ್ಧಾ’’ತಿ, ಹೇಟ್ಠಾ ನದಿಂ ಆವರಿತ್ವಾ ಪಾಳಿ ಬದ್ಧಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಛಡ್ಡಿತಮೋದಕನ್ತಿ ಅತಿರಿತ್ತೋದಕಂ. ‘‘ನದಿಂ ಓತ್ಥರಿತ್ವಾ ಸನ್ದನಟ್ಠಾನತೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ತಳಾಕನದೀನಂ ಅನ್ತರಾ ¶ ಪವತ್ತನಟ್ಠಾನೇ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾತಿ ತೀರಾದಿಭಿನ್ದನವಸೇನ ವಿಪುಲಾ ಹುತ್ವಾ. ವಿಹಾರಸೀಮನ್ತಿ ಬದ್ಧಸೀಮಂ.

ಅಗಮನಪಥೇತಿ ¶ ತದಹೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯೇ. ಅರಞ್ಞಸೀಮಾಸಙ್ಖ್ಯಮೇವ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಲೋಕವೋಹಾರಸಿದ್ಧಂ ಅಗಾಮಕಾರಞ್ಞಸೀಮಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ. ತತ್ಥಾತಿ ಪಕತಿಯಾ ಮಚ್ಛಬನ್ಧಾನಂ ಗಮನಪಥೇಸು ದೀಪಕೇಸು.

ತಂ ಠಾನನ್ತಿ ಆವಾಟಾದೀನಂ ಕತಟ್ಠಾನಮೇವ, ನ ಅಕತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಲೋಣೀತಿ ಸಮುದ್ದೋದಕಸ್ಸ ಉಪ್ಪತ್ತಿವೇಗನಿನ್ನೋ ಮಾತಿಕಾಕಾರೇನ ಪವತ್ತನಕೋ.

೧೪೮. ಸಮ್ಭಿನ್ದನ್ತೀತಿ ಯತ್ಥ ಚತೂಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ನಿಸೀದಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ತತ್ತಕತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅನ್ತೋಸೀಮಾಯ ಕರೋನ್ತೋ ಸಮ್ಭಿನ್ದತಿ. ಚತುನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಹೋನಕತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಸಕಲಮ್ಪಿ ಅನ್ತೋ ಕರೋನ್ತೋ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರನ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಸಂಸಟ್ಠವಿಟಪಾತಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸಿಬ್ಬಿತ್ವಾ ಠಿತಮಹಾಸಾಖಮೂಲಾ, ಏತೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ಅಚ್ಚಾಸನ್ನತಂ ದೀಪೇತಿ. ಸಾಖಾಯ ಸಾಖಂ ಫುಸನ್ತಾ ಹಿ ದೂರಟ್ಠಾಪಿ ಸಿಯ್ಯುಂ, ತತೋ ಏಕಂಸತೋ ಸಮ್ಭೇದಲಕ್ಖಣಂ ದಸ್ಸಿತಂ ನ ಸಿಯಾತಿ ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವಿಟಪಗ್ಗಹಣಂ ಕತಂ. ಏವಞ್ಹಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ನಿಸೀದಿತುಂ ಅಪ್ಪಹೋನಕಟ್ಠಾನಂ ಅತ್ತನೋ ಸೀಮಾಯ ಅನ್ತೋಸೀಮಟ್ಠಂ ಕರಿತ್ವಾ ಪುರಾಣವಿಹಾರಂ ಕರೋನ್ತೋ ಸೀಮಾಯ ಸೀಮಂ ಸಮ್ಭಿನ್ದತಿ ನಾಮ, ನ ತತೋ ಪರನ್ತಿ ದಸ್ಸಿತಮೇವ ಹೋತಿ. ಬದ್ಧಾ ಹೋತೀತಿ ಪೋರಾಣಕವಿಹಾರಸೀಮಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಅಮ್ಬನ್ತಿ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಪುರಾಣವಿಹಾರಪರಿಕ್ಖೇಪಾದೀನಂ ವಿನಟ್ಠತ್ತಾ ಅಜಾನನ್ತಾನಂ ತಂ ಪುರಾಣಸೀಮಾಯ ನಿಮಿತ್ತಭೂತಂ ಅಮ್ಬಂ. ಅತ್ತನೋ ಸೀಮಾಯ ಅನ್ತೋಸೀಮಟ್ಠಂ ಕರಿತ್ವಾ ಪುರಾಣವಿಹಾರಸೀಮಟ್ಠಂ ಜಮ್ಬುಂ ಕಿತ್ತೇತ್ವಾ ಅಮ್ಬಜಮ್ಬೂನಂ ಅನ್ತರೇ ಯಂ ಠಾನಂ, ತಂ ಅತ್ತನೋ ಸೀಮಾಯ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಬನ್ಧನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತ್ಥ ಚ ಪುರಾಣಸೀಮಾಯ ನಿಮಿತ್ತಭೂತಸ್ಸ ಗಾಮಟ್ಠಸ್ಸ ಅಮ್ಬರುಕ್ಖಸ್ಸ ಅನ್ತೋಸೀಮಟ್ಠಾಯ ಜಮ್ಬುಯಾ ಸಹ ಸಂಸಟ್ಠವಿಟಪತ್ತೇಪಿ ಸೀಮಾಯ ಬನ್ಧನಕಾಲೇ ವಿಪತ್ತಿ ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಗಾಮಸೀಮಾಯ ಸಹ ಸಮ್ಭೇದೋ ವಾ ಕಮ್ಮವಿಪತ್ತಿ ವಾ ನ ಹೋತೀತಿ ಮುಖತೋವ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಪದೇಸನ್ತಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ನಿಸೀದನಪ್ಪಹೋನಕಪ್ಪದೇಸಂ. ‘‘ಸೀಮನ್ತರಿಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಸಮ್ಭೇದಜ್ಝೋತ್ಥರಣಂ ಅಕತ್ವಾ ಬದ್ಧಸೀಮಾಹಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಫುಸಾಪೇತ್ವಾ ಅಬ್ಯವಧಾನೇನ ಬದ್ಧಾಪಿ ಸೀಮಾ ಅಸೀಮಾ ಏವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ತಸ್ಮಾ ಏಕದ್ವಙ್ಗುಲಮತ್ತಾಪಿ ಸೀಮನ್ತರಿಕಾ ವಟ್ಟತಿ ಏವ. ಸಾ ಪನ ದುಬ್ಬೋಧಾತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ಚತುರಙ್ಗುಲಾದಿಕಾ ವುತ್ತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ದ್ವಿನ್ನಂ ಸೀಮಾನನ್ತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಬದ್ಧಸೀಮಾನಂ. ನಿಮಿತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ ನಿಮಿತ್ತಸ್ಸ ಸೀಮತೋ ಬಾಹಿರತ್ತಾ ಬನ್ಧನಕಾಲೇ ತಾವ ಸಮ್ಭೇದದೋಸೋ ನತ್ಥೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ¶ . ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ನಿಮಿತ್ತಕತ್ತಾ ಏವ ಸಙ್ಕರಂ ಕರೋತಿ ¶ , ಅಥ ಖೋ ಸೀಮನ್ತರಿಕಾಯ ಠಿತೋ ಅಞ್ಞೋಪಿ ರುಕ್ಖೋ ಕರೋತಿ ಏವ. ತಸ್ಮಾ ಅಪ್ಪಮತ್ತಿಕಾಯ ಸೀಮನ್ತರಿಕಾಯ ವಡ್ಢನಕಾ ರುಕ್ಖಾದಯೋ ನ ವಟ್ಟನ್ತಿ ಏವ. ಏತ್ಥ ಚ ಉಪರಿ ದಿಸ್ಸಮಾನಖನ್ಧಸಾಖಾದಿಪವೇಸೇ ಏವ ಸಙ್ಕರದೋಸಸ್ಸ ಸಬ್ಬತ್ಥ ದಸ್ಸಿತತ್ತಾ ಅದಿಸ್ಸಮಾನಾನಂ ಮೂಲಾನಂ ಪವೇಸೇಪಿ ಭೂಮಿಗತಿಕತ್ತಾ ದೋಸೋ ನತ್ಥೀತಿ ಸಿಜ್ಝತಿ. ಸಚೇ ಪನ ಮೂಲಾನಿಪಿ ದಿಸ್ಸಮಾನಾನೇವ ಪವಿಸನ್ತಿ, ಸಙ್ಕರೋವ. ಪಬ್ಬತಪಾಸಾಣಾ ಪನ ದಿಸ್ಸಮಾನಾಪಿ ಭೂಮಿಗತಿಕಾ ಏವ. ಯದಿ ಪನ ಬನ್ಧನಕಾಲೇ ಏವ ಏಕೋ ಥೂಲರುಕ್ಖೋ ಉಭಯಮ್ಪಿ ಸೀಮಂ ಆಹಚ್ಚ ತಿಟ್ಠತಿ, ಪಚ್ಛಾ ಬದ್ಧಾ ಅಸೀಮಾ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಸೀಮಾಸಙ್ಕರನ್ತಿ ಸೀಮಾಸಮ್ಭೇದಂ. ಯಂ ಪನ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸೀಮಾಸಙ್ಕರಂ ಕರೋತೀತಿ ವಡ್ಢಿತ್ವಾ ಸೀಮಪ್ಪದೇಸಂ ಪವಿಟ್ಠೇ ದ್ವಿನ್ನಂ ಸೀಮಾನಂ ಗತಟ್ಠಾನಸ್ಸ ದುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯತ್ತಾ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೩.೧೪೮), ತಂ ನ ಯುತ್ತಂ ಗಾಮಸೀಮಾಯಪಿ ಸಹ ಸಙ್ಕರಂ ಕರೋತೀತಿ ವತ್ತಬ್ಬತೋ. ತತ್ಥಾಪಿ ಹಿ ನಿಮಿತ್ತೇ ವಡ್ಢಿತೇ ಗಾಮಸೀಮಾಬದ್ಧಸೀಮಾನಂ ಗತಟ್ಠಾನಂ ದುಬ್ಬಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ ಹೋತಿ, ತತ್ಥ ಪನ ಅವತ್ವಾ ದ್ವಿನ್ನಂ ಬದ್ಧಸೀಮಾನಮೇವ ಸಙ್ಕರಸ್ಸ ವುತ್ತತ್ತಾ ಯಥಾವುತ್ತಸಮ್ಬದ್ಧದೋಸೋವ ಸಙ್ಕರ-ಸದ್ದೇನ ವುತ್ತೋತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಪಾಳಿಯಂ ಪನ ನಿದಾನವಸೇನ ‘‘ಯೇಸಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೀಮಾ ಪಚ್ಛಾ ಸಮ್ಮತಾ, ತೇಸಂ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಅಧಮ್ಮಿಕ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಮಹಾವ. ೧೪೮) ಪಚ್ಛಾ ಸಮ್ಮತಾಯ ಅಸೀಮತ್ತೇ ವುತ್ತೇಪಿ ದ್ವೀಸು ಗಾಮಸೀಮಾಸು ಠತ್ವಾ ದ್ವೀಹಿ ಸಙ್ಘೇಹಿ ಸಮ್ಭೇದಂ ವಾ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಣಂ ವಾ ಕತ್ವಾ ಸೀಮನ್ತರಿಕಂ ಅಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ವಾ ರುಕ್ಖಪಾರೋಹಾದಿಸಮ್ಬನ್ಧಂ ಅವಿಯೋಜೇತ್ವಾ ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಕಮ್ಮವಾಚಾನಿಟ್ಠಾಪನವಸೇನ ಏಕತೋ ಸಮ್ಮತಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಸೀಮಾನಮ್ಪಿ ಅಸೀಮತಾ ಪಕಾಸಿತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಗಾಮಸೀಮಾದಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೪೯. ಅಧಮ್ಮೇನ ವಗ್ಗನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಏಕಸೀಮಾಯ ಚತೂಸು ಭಿಕ್ಖೂಸು ವಿಜ್ಜಮಾನೇಸು ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸೋವ ಅನುಞ್ಞಾತೋ, ತೀಸು, ದ್ವೀಸು ಚ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಉಪೋಸಥೋವ. ಇಧ ಪನ ತಥಾ ಅಕತತ್ತಾ ‘‘ಅಧಮ್ಮೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಛನ್ದಪಾರಿಸುದ್ಧಿ ಸಙ್ಘೇ ಏವ ಆಗಚ್ಛತಿ, ನ ಗಣೇ, ನ ಪುಗ್ಗಲೇ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ವಗ್ಗ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ.

ಸಚೇ ¶ ಪನ ದ್ವೇ ಸಙ್ಘಾ ಏಕಸೀಮಾಯ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಛನ್ದಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ವಿಸುಂ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಏತ್ಥ ಕಥನ್ತಿ? ಕೇಚಿ ಪನೇತಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ ವಗ್ಗಕಮ್ಮತ್ತಾ ¶ . ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಾನಞ್ಹಿ ಛನ್ದಪಾರಿಸುದ್ಧಿ ಅಞ್ಞತ್ಥ ನ ಗಚ್ಛತಿ ತಥಾ ವಚನಾಭಾವಾ, ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಕಮ್ಮಕರಣತ್ಥಮೇವ ಸೀಮಾಯ ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ ಚಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ವಿಹಾರಸೀಮಾಯಂ ಪನ ಸಙ್ಘೇ ವಿಜ್ಜಮಾನೇಪಿ ಕೇನಚಿ ಪಚ್ಚಯೇನ ಖನ್ಧಸೀಮಾಯಂ ತೀಸು, ದ್ವೀಸು ವಾ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಉಪೋಸಥಂ ಕರೋನ್ತೇಸು ಕಮ್ಮಂ ಧಮ್ಮೇನ ಸಮಗ್ಗಮೇವ ಭಿನ್ನಸೀಮಟ್ಠತ್ತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಉಪೋಸಥಭೇದಾದಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೫೦. ಏವಮೇತಂ ಧಾರಯಾಮೀತಿ. ಸುತಾ ಖೋ ಪನಾಯಸ್ಮನ್ತೇಹೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಏವಮೇತಂ ಧಾರಯಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಉದ್ದಿಟ್ಠಂ ಖೋ ಆಯಸ್ಮನ್ತೋ ನಿದಾನಂ, ಸುತಾ ಖೋ ಪನಾಯಸ್ಮನ್ತೇಹಿ ಚತ್ತಾರೋ ಪಾರಾಜಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ಮಾತಿಕಾಟ್ಠಕಥಾಯಮ್ಪಿ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ನಿದಾನವಣ್ಣನಾ) ಏವಮೇವ ವುತ್ತಂ. ಸುತೇನಾತಿ ಸುತಪದೇನ.

ಸವರಭಯನ್ತಿ ವನಚರಕಭಯಂ. ತೇನಾಹ ‘‘ಅಟವಿಮನುಸ್ಸಭಯ’’ನ್ತಿ. ನಿದಾನುದ್ದೇಸೇ ಅನಿಟ್ಠಿತೇ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಂ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ ನಾಮ ನ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ದುತಿಯಾದೀಸು ಉದ್ದೇಸೇಸೂ’’ತಿಆದಿ. ತೀಹಿಪಿ ವಿಧೀಹೀತಿ ಓಸಾರಣಕಥನಸರಭಞ್ಞೇಹಿ. ಏತ್ಥ ಚ ಅತ್ಥಂ ಭಣಿತುಕಾಮತಾಯ ವಾ ಭಣಾಪೇತುಕಾಮತಾಯ ವಾ ಸುತ್ತಸ್ಸ ಓಸಾರಣಂ ಓಸಾರಣಂ ನಾಮ. ತಸ್ಸೇವ ಅತ್ಥಪ್ಪಕಾಸನಾ ಕಥನಂ ನಾಮ. ಕೇವಲಂ ಪಾಠಸ್ಸೇವ ಸರೇನ ಭಣನಂ ಸರಭಞ್ಞಂ ನಾಮ. ಸಜ್ಝಾಯಂ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾತಿ ‘‘ಸಜ್ಝಾಯಂ ಕರೋಮೀ’’ತಿ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ. ಓಸಾರೇತ್ವಾ ಪನ ಕಥೇನ್ತೇನಾತಿ ಸಯಮೇವ ಪಾಠಂ ವತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಅತ್ಥಂ ಕಥೇನ್ತೇನ.

ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮಪಟಿಕ್ಕೋಸನಾದಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ

೧೫೫. ನವವಿಧನ್ತಿ ಸಙ್ಘಗಣಪುಗ್ಗಲೇಸು ತಯೋ, ಸುತ್ತುದ್ದೇಸಪಾರಿಸುದ್ಧಿಅಧಿಟ್ಠಾನವಸೇನ ತಯೋ, ಚಾತುದ್ದಸೀಪನ್ನರಸೀಸಾಮಗ್ಗೀವಸೇನ ತಯೋತಿ ನವವಿಧಂ. ಚತುಬ್ಬಿಧನ್ತಿ ¶ ಅಧಮ್ಮೇನವಗ್ಗಾದಿ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ. ದುವಿಧನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುಭಿಕ್ಖುನಿಪಾತಿಮೋಕ್ಖವಸೇನ ದುವಿಧಂ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಂ. ನವವಿಧನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಞ್ಚ, ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಚತ್ತಾರೋತಿ ನವವಿಧಂ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸಂ.

ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮಪಟಿಕ್ಕೋಸನಾದಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಪಕ್ಖಗಣನಾದಿಉಗ್ಗಹಣಾನುಜಾನನಕಥಾದಿವಣ್ಣನಾ

೧೫೬. ಕತಿಮೀತಿ ¶ ತಿಥಿ-ಸದ್ದಾಪೇಕ್ಖಂ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

೧೬೩. ಉತುವಸ್ಸೇಯೇವಾತಿ ಹೇಮನ್ತಗಿಮ್ಹೇಸುಯೇವ.

೧೬೪. ವಿಞ್ಞಾಪೇತೀತಿ ಏತ್ಥ ಮನಸಾ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಕಾಯವಿಕಾರಕರಣಮೇವ ವಿಞ್ಞಾಪನನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಪಾಳಿಯಂ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬಾ ಪಾರಿಸುದ್ಧೀತಿ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿದಾಯಕೇನ ಪುನ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸನ್ತಿಕೇ ದಾತಬ್ಬಾ. ‘‘ಭೂತಂಯೇವ ವಾ ಸಾಮಣೇರಭಾವಂ ಆರೋಚೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಊನವೀಸತಿವಸ್ಸಕಾಲೇ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ, ಅನ್ತಿಮವತ್ಥುಅಜ್ಝಾಪನ್ನಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಾದೀನಂ ವಾ ಯಾವ ಭಿಕ್ಖುಪಟಿಞ್ಞಾ ವತ್ತತಿ, ತಾವ ತೇಹಿ ಆಹಟಾಪಿ ಛನ್ದಪಾರಿಸುದ್ಧಿ ಆಗಚ್ಛತಿ. ಯದಾ ಪನ ತೇ ಅತ್ತನೋ ಸಾಮಣೇರಾದಿಭಾವಂ ಪಟಿಜಾನನ್ತಿ, ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯೇವ ನಾಗಚ್ಛತೀತಿ ದಸ್ಸಿತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಪಾಳಿಯಮ್ಪಿ ಹಿ ‘‘ದಿನ್ನಾಯ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಯಾ ಸಙ್ಘಪ್ಪತ್ತೋ ವಿಬ್ಭಮತಿ…ಪೇ… ಪಣ್ಡಕೋ ಪಟಿಜಾನಾತಿ. ತಿರಚ್ಛಾನಗತೋ ಪಟಿಜಾನಾತಿ. ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕೋ ಪಟಿಜಾನಾತಿ, ಆಹಟಾ ಹೋತಿ ಪಾರಿಸುದ್ಧೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪಣ್ಡಕಾದೀನಮ್ಪಿ ಭಿಕ್ಖುಪಟಿಞ್ಞಾಯ ವತ್ತಮಾನಕಾಲೇಸು ಛನ್ದಪಾರಿಸುದ್ಧಿಯಾ ಆಗಮನಂ ಸಿದ್ಧಮೇವ. ತೇನಾಹ ‘‘ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥಾ’’ತಿ. ಉಮ್ಮತ್ತಕಖಿತ್ತಚಿತ್ತವೇದನಾಟ್ಟಾನಂ ಪನ ಪಕತತ್ತಾ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಉಮ್ಮತ್ತಕಾದಿಭಾವೇ ಪಟಿಞ್ಞಾತೇಪಿ ತೇಸಂ ಸಙ್ಘಪ್ಪತ್ತಮತ್ತೇನೇವ ಛನ್ದಾದಿ ಆಗಚ್ಛತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

‘‘ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಹತ್ಥಪಾಸ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಗಣಪುಗ್ಗಲೇಸು ಛನ್ದಪಾರಿಸುದ್ಧಿಯಾ ಅನಾಗಮನಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಸಙ್ಘಪ್ಪತ್ತೋ’’ತಿ ಹಿ ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಂ. ಬಿಳಾಲಸಙ್ಖಲಿಕಪಾರಿಸುದ್ಧೀತಿ ಬಿಳಾಲಗೀವಾಯ ಬನ್ಧನಸಙ್ಖಲಿಕಸದಿಸಾ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿ ನಾಮ, ಯಥಾ ಸಙ್ಖಲಿಕಾ ಬಿಳಾಲೇ ಆಗಚ್ಛನ್ತೇ ಏವ ಆಗಚ್ಛತಿ, ನ ಅನಾಗಚ್ಛನ್ತೇ ತಪ್ಪಟಿಬದ್ಧತ್ತಾ, ಏವಮಯಂ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಪೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಥ ವಾ ಯಥಾ ಸಙ್ಖಲಿಕಾಯ ಪಠಮವಲಯಂ ದುತಿಯವಲಯಂ ¶ ಪಾಪುಣಾತಿ, ನ ತತಿಯವಲಯಂ, ಏವಮಯಮ್ಪೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಉಪಲಕ್ಖಣಮತ್ತಞ್ಚೇತ್ಥ ಬಿಳಾಲ-ಗ್ಗಹಣಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಪಕ್ಖಗಣನಾದಿಉಗ್ಗಹಣಾನುಜಾನನಕಥಾದಿವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೬೫. ಪಾಳಿಯಂ ¶ ‘‘ಸನ್ತಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಕರಣೀಯಾನೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ವಚನವಿಪಲ್ಲಾಸೇನ ‘‘ಕರಣೀಯ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ.

೧೬೭. ‘‘ತಸ್ಸ ಸಮ್ಮುತಿದಾನಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಇದಂ ಪಾಳಿಯಂ ಏಕದಾ ಸರನ್ತಸ್ಸೇವ ಸಮ್ಮುತಿದಾನಸ್ಸ ವುತ್ತತ್ತಾ ಏಕದಾ ಅಸರನ್ತಸ್ಸ ಸಮ್ಮುತಿಅಭಾವೇಪಿ ತಸ್ಸ ಅನಾಗಮನಂ ವಗ್ಗಕಮ್ಮಾಯ ನ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಸೋಪಿ ಹತ್ಥಪಾಸೇವ ಆನೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

೧೬೮. ಸಙ್ಘಸನ್ನಿಪಾತತೋ ಪಠಮಂ ಕಾತಬ್ಬಂ ಪುಬ್ಬಕರಣಂ. ಸಙ್ಘಸನ್ನಿಪಾತೇ ಕಾತಬ್ಬಂ ಪುಬ್ಬಕಿಚ್ಚನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಪಾಳಿಯಂ ನೋ ಚೇ ಅಧಿಟ್ಠಹೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ಅಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಅಸತಿಯಾ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಯಥಾ ಚೇತ್ಥ, ಏವಂ ಉಪರಿಪಿ. ಯತ್ಥ ಪನ ಅಚಿತ್ತಕಾಪತ್ತಿ ಅತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ವಕ್ಖಾಮ.

೧೬೯. ‘‘ಪಞ್ಞತ್ತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ನ ಸಾಪತ್ತಿಕೇನ ಉಪೋಸಥೋ ಕಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವಿಸುಂ ಪಟಿಕ್ಖೇಪಾಭಾವೇಪಿ ಯಥಾವುತ್ತಸುತ್ತಸಾಮತ್ಥಿಯತೋ ಪಞ್ಞತ್ತಮೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಇಮಿನಾ ಏವ ನಯೇನ –

‘‘ಅಟ್ಠಾನಮೇತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅನವಕಾಸೋ ಯಂ ತಥಾಗತೋ ಅಪರಿಸುದ್ಧಾಯ ಪರಿಸಾಯ ಉಪೋಸಥಂ ಕರೇಯ್ಯ, ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಂ ಉದ್ದಿಸೇಯ್ಯಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ೩೮೬; ಅ. ನಿ. ೮.೨೦; ಉದಾ. ೪೫) –

ಆದಿಸುತ್ತನಯತೋ ಚ ಅಲಜ್ಜೀಹಿಪಿ ಸದ್ಧಿಂ ಉಪೋಸಥಕರಣಮ್ಪಿ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಮೇವ ಅಲಜ್ಜಿನಿಗ್ಗಹತ್ಥತ್ತಾ ಸಬ್ಬಸಿಕ್ಖಾಪದಾನನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ‘‘ಪಾರಿಸುದ್ಧಿದಾನಪಞ್ಞಾಪನೇನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಾಪತ್ತಿಕೇನ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಪಿ ನ ದಾತಬ್ಬಾತಿ ದೀಪಿತಂ ಹೋತಿ. ಉಭೋಪಿ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸಭಾಗಾಪತ್ತಿಭಾವಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಕೇವಲಂ ಆಪತ್ತಿನಾಮೇನೇವ ದೇಸೇನ್ತಸ್ಸ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಅಚಿತ್ತಕಮೇವ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀತಿ ವದನ್ತಿ ¶ . ಯಥಾ ಸಙ್ಘೋ ಸಭಾಗಾಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನೋ ಞತ್ತಿಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಉಪೋಸಥಂ ಕಾತುಂ ಲಭತಿ, ಏವಂ ತಯೋಪಿ ‘‘ಸುಣನ್ತು ಮೇ, ಆಯಸ್ಮನ್ತಾ, ಇಮೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಭಾಗಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತನಯಾನುಸಾರೇನೇವ ಗಣಞತ್ತಿಂ ಠಪೇತ್ವಾ ದ್ವೀಹಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ಉಪೋಸಥಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಏಕೇನ ಪನ ಸಾಪತ್ತಿಕೇನ ದೂರಂ ಗನ್ತ್ವಾಪಿ ಪಟಿಕಾತುಮೇವ ವಟ್ಟತಿ, ಅಸಮ್ಪಾಪುಣನ್ತೇನ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಪಟಿಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಉಪೋಸಥೋ ಕಾತಬ್ಬೋ, ಪಟಿಕರಿತ್ವಾ ಚ ಪುನ ಉಪೋಸಥೋ ಕತ್ತಬ್ಬೋ.

ಛನ್ದದಾನಕಥಾದಿವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಅನಾಪತ್ತಿಪನ್ನರಸಕಾದಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ

೧೭೨. ಕೇನಚಿ ೬೩ ಕರಣೀಯೇನ ಗನ್ತ್ವಾತಿ ಸೀಮಾಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಬಹಿಭೂತಂ ಗಾಮಂ ವಾ ಅರಞ್ಞಂ ವಾ ಗನ್ತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತೇನೇವ ಉಪೋಸಥಞತ್ತಿಯಾ ಠಪನಕಾಲೇ ಸಮಗ್ಗಾ ಏವ ತೇ ಞತ್ತಿಂ ಠಪೇಸುನ್ತಿ ಸಿದ್ಧಂ. ತೇನೇವ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಉದ್ದಿಟ್ಠಂ ಸುಉದ್ದಿಟ್ಠ’’ನ್ತಿ ಸಬ್ಬಪನ್ನರಸಕೇಸುಪಿ ವುತ್ತಂ. ವಗ್ಗಾ ಸಮಗ್ಗಸಞ್ಞಿನೋತಿಆದಿ ಪನ ಞತ್ತಿಯಾ ನಿಟ್ಠಿತಾಯ ‘‘ಕಿಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಕಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿಆದೀನಂ (ಮಹಾವ. ೧೩೪) ವಚನಕ್ಖಣೇ ಬಹಿಗತಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸೀಮಾಯ ಪವಿಟ್ಠತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ವಗ್ಗಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ. ತೇನಾಹ ‘‘ತೇಸಂ ಸೀಮಂ ಓಕ್ಕನ್ತತ್ತಾ ವಗ್ಗಾ’’ತಿಆದಿ, ಏತೇನ ಪಾರಾಜಿಕುದ್ದೇಸಾದಿಕ್ಖಣೇಪಿ ವಗ್ಗಸಞ್ಞೀನಂ ಉದ್ದಿಸನ್ತಾನಂ ಆಪತ್ತಿ ಏವ, ಞತ್ತಿಯಾ ಪನ ಪುಬ್ಬೇ ನಿಟ್ಠಿತತ್ತಾ ಕಮ್ಮಕೋಪೋ ನತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸಿತಮೇವ ಹೋತಿ. ಏವಂ ಉಪರಿಪಿ ಸಬ್ಬವಾರೇಸು ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಏತ್ಥ ಚ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಸಬ್ಬಾಯ ವುಟ್ಠಿತಾಯ…ಪೇ… ತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೧೭೪) ವುತ್ತತ್ತಾ ಬಹಿಸೀಮಾಗತಾಯ ಪರಿಸಾಯ ತೇಸು ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಸನ್ತಿಕೇ ಅನಧಿಟ್ಠಿತೇಹಿ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಂ ಆರೋಚೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವದನ್ತಿ.

ಅನಾಪತ್ತಿಪನ್ನರಸಕಾದಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೭೯. ಅಞ್ಞಾತಕಂ ¶ ನಾಮ ಅದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಅಞ್ಞೇಸಂ ಸನ್ತಕ’’ನ್ತಿ. ಅಞ್ಞೇಸನ್ತಿ ಅತ್ತನಾ ಅದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಾನಂ. ನಾನಾಸಂವಾಸಕಭಾವನ್ತಿ ಲದ್ಧಿನಾನಾಸಂವಾಸಕಭಾವಂ.

೧೮೦. ಪಾಳಿಯಂ ಅಭಿವಿತರನ್ತಿ ಸಮಾನಸಂವಾಸಕಾಭಾವಂ ನಿಚ್ಛಿನನ್ತಿ.

೧೮೧. ಉಪೋಸಥಕಾರಕಾತಿ ಸಙ್ಘುಪೋಸಥಕಾರಕಾ. ತೇನೇವ ‘‘ಅಞ್ಞತ್ರ ಸಙ್ಘೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಸಙ್ಘುಪೋಸಥಟ್ಠಾನತೋ ಹಿ ಗಚ್ಛನ್ತೇನ ಅತ್ತಚತುತ್ಥೇನೇವ ಗನ್ತಬ್ಬಂ, ತಿಣ್ಣಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನತೋ ಪನ ಗಚ್ಛನ್ತೇನ ಏಕೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾಪಿ ಸಹ ಗನ್ತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ. ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಅಭಿಕ್ಖುಕೋ ಆವಾಸೋ’’ತಿ ಇದಂ ನಿದಸ್ಸನಮತ್ತಂ, ಸಙ್ಘುಪೋಸಥಟ್ಠಾನತೋ ಗಣಪುಗ್ಗಲೇಹಿ ಸಭಿಕ್ಖುಕೋಪಿ ಆವಾಸೋ ನ ಗನ್ತಬ್ಬೋ ‘‘ಅಞ್ಞತ್ರ ಸಙ್ಘೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾತಿ ವದನ್ತಿ. ಉಪೋಸಥಂ ಕರೋನ್ತೀತಿ ಸಙ್ಘುಪೋಸಥಂ ವಾ ಗಣುಪೋಸಥಂ ವಾ. ‘‘ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಗಣುಪೋಸಥಟ್ಠಾನತೋ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ಅಞ್ಞಥಾ ‘‘ಸಬ್ಬನ್ತಿಮೇನ ಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಅತ್ತಚತುತ್ಥೇನ ¶ ವಾ’’ತಿ ವಚನೇನ ವಿರುಜ್ಝನತೋ. ಆರಞ್ಞಕೇನಾತಿ ಏಕಚಾರಿನಾ. ಉಪೋಸಥನ್ತರಾಯೋತಿ ಅತ್ತನೋ ಉಪೋಸಥನ್ತರಾಯೋ.

೧೮೩. ಪಾಳಿಯಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ನಿಸಿನ್ನಪರಿಸಾಯಾತಿಆದೀಸು ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾತಿಆದಿ ಕರಣತ್ಥೇ ಸಾಮಿವಚನಂ.

ಲಿಙ್ಗಾದಿದಸ್ಸನಕಥಾದಿವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಉಪೋಸಥಕ್ಖನ್ಧಕವಣ್ಣನಾನಯೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ.

ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕಅನುಜಾನನಕಥಾದಿವಣ್ಣನಾ

೧೮೪. ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕಕ್ಖನ್ಧಕೇ ¶ ¶ ಅಪರಸ್ಮಿಂ ದಿವಸೇತಿ ದುತಿಯೇ ಪಾಟಿಪದದಿವಸೇ.

೧೮೫. ಅಞ್ಞತ್ಥ ಅರುಣಂ ಉಟ್ಠಾಪನೇನ ವಾತಿ ಸಾಪೇಕ್ಖಸ್ಸ ಅಕರಣೀಯೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಅರುಣಂ ಉಟ್ಠಾಪನೇನ ವಾ. ಪರಿಹಾನೀತಿ ಗುಣಪರಿಹಾನಿ.

೧೮೭. ಪಾಳಿಯಂ ಸತ್ತಾಹಂ ಸನ್ನಿವತ್ತೋ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ ಸಕಲಂ ಸತ್ತಾಹಂ ಬಹಿ ಏವ ಅವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಪರಿಯೋಸಾನಭೂತಂ ಅರುಣುಟ್ಠಾನಕಾಲಂ ಪುನ ವಿಹಾರೇವ ಸಮ್ಬನ್ಧವಸೇನ ಸತ್ತಾಹಂ ವಿಹಾರೇ ಸನ್ನಿವತ್ತಂ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಸತ್ತಾಹಪರಿಯೋಸಾನಕಾಲೋ ಹಿ ಇಧ ಸತ್ತಾಹ-ಸದ್ದೇನ ವುತ್ತೋ, ತದಪೇಕ್ಖಾಯ ಚ ‘‘ಸನ್ನಿವತ್ತೋ’’ತಿ ಪುಲ್ಲಿಙ್ಗೇನ ವುತ್ತಂ. ತೀಣಿ ಪರಿಹೀನಾನೀತಿ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ವಚ್ಚಕುಟಿಆದೀನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತತ್ತಾ ಪರಿಹೀನಾನಿ.

೧೮೯. ನ ಪಲುಜ್ಜತೀತಿ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಅಪ್ಪಗುಣತ್ತಾ, ಮಮ ಚ ಮರಣೇನ ನ ವಿನಸ್ಸತಿ.

ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕಅನುಜಾನನಕಥಾದಿವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೯೯. ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ವಸನಕಪುರಿಸೋತಿ ಅನಞ್ಞಗತಿಕೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಗನ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಙ್ಘಕರಣೀಯೇನ ಅಪ್ಪಹಿತೇಪಿ ಗನ್ತಬ್ಬಂ. ಏತ್ಥ ಚ ಅನುಪಾಸಕೇಹಿಪಿ ಸಾಸನಭಾವಂ ಞಾತುಕಾಮೇಹಿ ಪಹಿತೇ ತೇಸಂ ಪಸಾದವಡ್ಢಿಂ ಸಮ್ಪಸ್ಸನ್ತೇಹಿಪಿ ಸತ್ತಾಹಕರಣೀಯೇನ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ರತ್ತಿಚ್ಛೇದವಿನಿಚ್ಛಯೋತಿ ¶ ಸತ್ತಾಹಕರಣೀಯೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಬಹಿದ್ಧಾ ಅರುಣುಟ್ಠಾಪನಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದಸ್ಸ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ. ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅನ್ತೋಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಂ ಠಿತೇನೇವ ಸತ್ತಾಹಕರಣೀಯನಿಮಿತ್ತಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಇಮಿನಾ ನಿಮಿತ್ತೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಅನ್ತೋಸತ್ತಾಹೇ ಆಗಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಭೋಗಂ ಕತ್ವಾ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಪುರಿಮಕ್ಖಣೇ ಆಭೋಗಂ ಕತ್ವಾ ಗಮನಕ್ಖಣೇ ವಿಸ್ಸರಿತ್ವಾ ಗತೇಪಿ ದೋಸೋ ¶ ನತ್ಥಿ ‘‘ಸಕರಣೀಯೋ ಪಕ್ಕಮತೀ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೨೦೭) ವುತ್ತತ್ತಾ. ಸಬ್ಬಥಾ ಪನ ಆಭೋಗಂ ಅಕತ್ವಾ ಗತಸ್ಸ ವಸ್ಸಚ್ಛೇದೋತಿ ವದನ್ತಿ. ಯೋ ಪನ ಸತ್ತಾಹಕರಣೀಯನಿಮಿತ್ತಾಭಾವೇಪಿ ‘‘ಸತ್ತಾಹಬ್ಭನ್ತರೇ ಆಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಭೋಗಂ ಕತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಬ್ಭನ್ತರೇ ಆಗಚ್ಛತಿ, ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿಯೇವ, ವಸ್ಸಚ್ಛೇದೋ ನತ್ಥಿ ಸತ್ತಾಹಸ್ಸ ಸನ್ನಿವತ್ತತ್ತಾತಿ ವದನ್ತಿ. ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಭಣ್ಡಕನ್ತಿ ಚೀವರಭಣ್ಡಂ. ಸಮ್ಪಾಪುಣಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ವಟ್ಟತೀತಿ ತದಹೇವ ಆಗಮನೇ ಸಉಸ್ಸಾಹತ್ತಾ ವಸ್ಸಚ್ಛೇದೋ ವಾ ಆಪತ್ತಿ ವಾ ನ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಆಚರಿಯನ್ತಿ ಅಗಿಲಾನಮ್ಪಿ ನಿಸ್ಸಯಾಚರಿಯಞ್ಚ ಧಮ್ಮಾಚರಿಯಞ್ಚ, ಪಗೇವ ಉಪಸಮ್ಪದಾಚರಿಯಉಪಜ್ಝಾಯೇಸು. ವದತಿ, ವಟ್ಟತೀತಿ ಸತ್ತಾಹಾತಿಕ್ಕಮೇ ಆಪತ್ತಿಅಭಾವಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ವಸ್ಸಚ್ಛೇದೋ ಪನ ಹೋತಿ ಏವ.

ಪಹಿತೇಯೇವಅನುಜಾನನಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಅನ್ತರಾಯೇಅನಾಪತ್ತಿವಸ್ಸಚ್ಛೇದಕಥಾವಣ್ಣನಾ

೨೦೦. ಪಾಳಿಯಂ ಗಣ್ಹಿಂಸೂತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಖಾದಿಂಸು. ಪರಿಪಾತಿಂಸೂತಿ ಪಲಾಪೇಸುಂ, ಅನುಬನ್ಧಿಂಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೦೧. ಸತ್ತಾಹವಾರೇನ ಅರುಣೋ ಉಟ್ಠಾಪೇತಬ್ಬೋತಿ ಏತ್ಥ ಛದಿವಸಾನಿ ಬಹಿದ್ಧಾ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಪುರಾರುಣಾ ಏವ ಅನ್ತೋಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಅರುಣಂ ಉಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಸತ್ತಾಹಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ಗನ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಅರುಣಂ ಅನುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ತದಹೇವ ದಿವಸಭಾಗೇಪಿ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ ‘‘ಅರುಣೋ ಉಟ್ಠಾಪೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ. ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ತತ್ಥ ಅರುಣುಟ್ಠಾಪನಮೇವ ಹಿ ಸನ್ಧಾಯ ಪಾಳಿಯಮ್ಪಿ ‘‘ಸತ್ತಾಹಂ ಸನ್ನಿವತ್ತೋ ಕಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಅರುಣಂ ಅನುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತೋ ಅಪ್ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಬಹಿದ್ಧಾವ ಸತ್ತಾಹಂ ವೀತಿನಾಮೇನ್ತೇನ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ನವಸ್ಸೋ ಏವ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಅರುಣಸ್ಸ ಬಹಿ ಏವ ಉಟ್ಠಾಪಿತತ್ತಾ. ಇತರಥಾ ‘‘ಅರುಣೋ ಉಟ್ಠಾಪೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವಚನಂ ನಿರತ್ಥಕಂ ಸಿಯಾ ‘‘ಸತ್ತಾಹವಾರೇನ ಅನ್ತೋವಿಹಾರೇ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಅರುಣಂ ಅನುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾಪಿ ಗನ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬತೋ. ಅಞ್ಞೇಸು ಚ ಠಾನೇಸು ಅರುಣುಟ್ಠಾಪನಮೇವ ¶ ವುಚ್ಚತಿ. ವಕ್ಖತಿ ಹಿ ಚೀವರಕ್ಖನ್ಧಕೇ ‘‘ಏಕಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ವಸನ್ತೋ ಇತರಸ್ಮಿಂ ಸತ್ತಾಹವಾರೇನ ಅರುಣಮೇವ ಉಟ್ಠಾಪೇತೀ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೬೪).

ಅಥಾಪಿ ¶ ಯಂ ತೇ ವದೇಯ್ಯುಂ ‘‘ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಯದಾ ಕದಾಚಿ ಪವಿಟ್ಠೇನ ತಂದಿವಸನಿಸ್ಸಿತೋ ಅತೀತಅರುಣೋ ಉಟ್ಠಾಪಿತೋ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ, ತಂ ಸದ್ದಗತಿಯಾಪಿ ನ ಸಮೇತಿ. ನ ಹಿ ಉಟ್ಠಿತೇ ಅರುಣೇ ಪಚ್ಛಾ ಪವಿಟ್ಠೋ ತಸ್ಸ ಪಯೋಜಕೋ ಉಟ್ಠಾಪಕೋ ಭವಿತುಮರಹತಿ. ಯದಿ ಭವೇಯ್ಯ, ವಸ್ಸಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಪನಸ್ಸ ಅರುಣಂ ಅನುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ತದಹೇವ ಸತ್ತಾಹಕರಣೀಯೇನ ಪಕ್ಕನ್ತಸ್ಸಾಪೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅರುಣಂ ಅನುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ’’ತಿ ವಚನಂ ವಿರುಜ್ಝೇಯ್ಯ, ತೇನಪಿ ತಂದಿವಸಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಸ್ಸ ಅರುಣಸ್ಸ ಉಟ್ಠಾಪಿತತ್ತಾ. ಆರಞ್ಞಕಸ್ಸಾಪಿ ಹಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಅಙ್ಗಯುತ್ತಂ ಅರಞ್ಞಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತದಾ ಏವ ನಿವತ್ತನ್ತಸ್ಸ ಅರುಣೋ ಉಟ್ಠಾಪಿತೋ ಧುತಙ್ಗಞ್ಚ ವಿಸೋಧಿತಂ ಸಿಯಾ, ನ ಚೇತಂ ಯುತ್ತಂ ಅರುಣುಗ್ಗಮನಕಾಲೇ ಏವ ಅರುಣುಟ್ಠಾಪನಸ್ಸ ವುತ್ತತ್ತಾ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ‘‘ಕಾಲಸ್ಸೇವ ಪನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅಙ್ಗಯುತ್ತೇ ಠಾನೇ ಅರುಣಂ ಉಟ್ಠಾಪೇತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ಅರುಣುಟ್ಠಾನವೇಲಾಯಂ ತೇಸಂ ಆಬಾಧೋ ವಡ್ಢತಿ, ತೇಸಂ ಏವ ಕಿಚ್ಚಂ ಕಾತಬ್ಬಂ, ನ ಧುತಙ್ಗವಿಸುದ್ಧಿಕೇನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ವಿಸುದ್ಧಿ. ೧.೩೧). ತಥಾ ಪಾರಿವಾಸಿಕಾದೀನಮ್ಪಿ ಅರುಣಂ ಅನುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ವತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪನ್ತಾನಂ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದೋ ವುತ್ತೋ. ‘‘ಉಗ್ಗತೇ ಅರುಣೇ ನಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ೯೭) ಹಿ ವುತ್ತಂ. ಸಹಸೇಯ್ಯಸಿಕ್ಖಾಪದೇಪಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇಹಿ ಸಹ ನಿವುತ್ಥಭಾವಪರಿಮೋಚನತ್ಥಂ ‘‘ಪುರಾರುಣಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ಏವಂ ಚೀವರವಿಪ್ಪವಾಸಾದೀಸು ಚ ಸಬ್ಬತ್ಥ ರತ್ತಿಪರಿಯೋಸಾನೇ ಆಗಾಮಿಅರುಣವಸೇನೇವ ಅರುಣುಟ್ಠಾಪನಂ ದಸ್ಸಿತಂ, ನ ಅತೀತಾರುಣವಸೇನ. ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವೇತ್ಥ ಅರುಣುಟ್ಠಾಪನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ ಅಞ್ಞಥಾ ವಸ್ಸಚ್ಛೇದತ್ತಾ.

ಯಂ ಪನ ವಸ್ಸಂ ಉಪಗತಸ್ಸ ತದಹೇವ ಅರುಣಂ ಅನುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಸಕರಣೀಯಸ್ಸ ಪಕ್ಕಮನವಚನಂ, ತಂ ವಸ್ಸಂ ಉಪಗತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯದಾ ಕದಾಚಿ ನಿಮಿತ್ತೇ ಸತಿ ಗಮನಸ್ಸ ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ ಯುತ್ತಂ, ನ ಪನ ಸತ್ತಾಹವಾರೇನ ಗತಸ್ಸ ಅರುಣಂ ಅನುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ತದಹೇವ ಗಮನಂ ‘‘ಅರುಣೋ ಉಟ್ಠಾಪೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಏವ. ಯಥಾ ವಾ ‘‘ಸತ್ತಾಹಂ ಅನಾಗತಾಯ ಪವಾರಣಾಯ ಸಕರಣೀಯೋ ಪಕ್ಕಮತಿ, ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯ ವಾ ಸೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ತಂ ಆವಾಸಂ, ನ ವಾ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಮಹಾವ. ೨೦೭) ಪಚ್ಛಿಮಸತ್ತಾಹೇ ಅನಾಗಮನೇ ಅನುಞ್ಞಾತೇಪಿ ಅಞ್ಞಸತ್ತಾಹೇಸು ನ ವಟ್ಟತಿ. ಏವಂ ಪಠಮಸತ್ತಾಹೇ ಅರುಣಂ ಅನುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಗಮನೇ ಅನುಞ್ಞಾತೇಪಿ ತತೋ ಪರೇಸು ಸತ್ತಾಹೇಸು ಆಗತಸ್ಸ ಅರುಣಂ ಅನುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ¶ ಗಮನಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ನಿಟ್ಠಮೇತ್ಥ ಗನ್ತಬ್ಬಂ. ಇಧ ಆಹಟನ್ತಿ ವಿಹಾರತೋ ಬಹಿ ಆಗತಟ್ಠಾನೇ ಆನೀತಂ.

ಅನ್ತರಾಯೇಅನಾಪತ್ತಿವಸ್ಸಚ್ಛೇದಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೨೦೩. ಉಪಗನ್ತುಂ ೬೮ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಕುಟಿಕಾದೀನಂ ಅಭಾವೇನ ‘‘ಇಧ ವಸ್ಸಂ ಉಪೇಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ವಚೀಭೇದಂ ಕತ್ವಾ ಉಪಗನ್ತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ.

೨೦೪. ಪಾಳಿಯಂ ಪಿಸಾಚಿಲ್ಲಿಕಾತಿ ಪಿಸಾಚದಾರಕಾ. ಪವಿಸನದ್ವಾರಂ ಯೋಜೇತ್ವಾತಿ ಸಕವಾಟದ್ವಾರಂ ಕತ್ವಾ. ರುಕ್ಖಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾತಿ ಸುಸಿರಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಉಪರಿಭಾಗಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ. ಖಾಣುಮತ್ಥಕೇತಿ ಸುಸಿರಖಾಣುಮತ್ಥಕೇ. ಟಙ್ಕಿತಮಞ್ಚೋ ನಾಮ ದೀಘೇ ಮಞ್ಚಪಾದೇ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಅಟನಿಯೋ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಕತೋ, ಸೋ ಹೇಟ್ಠುಪರಿಯವಸೇನ ಪಞ್ಞತ್ತೋಪಿ ಪುರಿಮಸದಿಸೋವ ಹೋತಿ, ತಂ ಸುಸಾನೇ, ದೇವತಾಠಾನೇ ಚ ಠಪೇನ್ತಿ. ಚತುನ್ನಂ ಪಾಸಾಣಾನಂ ಉಪರಿ ಪಾಸಾಣಫಲಕೇ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ಕತಗೇಹಮ್ಪಿ ‘‘ಟಙ್ಕಿತಮಞ್ಚೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

ವಜಾದೀಸುವಸ್ಸೂಪಗಮನಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೨೦೫. ಮಹಾವಿಭಙ್ಗೇತಿ ಚತುತ್ಥಪಾರಾಜಿಕವಣ್ಣನಾಯಂ. ಪರತೋ ಸೇನಾಸನಕ್ಖನ್ಧಕೇಪಿ ಅಧಮ್ಮಿಕಂ ಕತಿಕವತ್ತಂ ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಏವ.

೨೦೭. ಯಸ್ಮಾ ನಾನಾಸೀಮಾಯಂ ದ್ವೀಸು ಆವಾಸೇಸು ವಸ್ಸಂ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ‘‘ದುತಿಯೇ ವಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಉಪಚಾರತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಮತ್ತೇ ಪಠಮೋ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ. ತಸ್ಮಾ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ತಸ್ಸ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪುರಿಮಿಕಾ ಚ ನ ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿ ಪಠಮಂ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ದುತಿಯೇ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೇ ಪನ ಪುರಿಮಿಕಾ ಪಞ್ಞಾಯತೇವ, ತತ್ಥೇವ ತೇಮಾಸಂ ವಸನ್ತೋ ಪುರಿಮವಸ್ಸಂವುತ್ಥೋ ¶ ಏವ ಹೋತಿ, ತತೋ ವಾ ಪನ ದುತಿಯದಿವಸಾದೀಸು ‘‘ಪಠಮಸೇನಾಸನೇ ವಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಉಪಚಾರಾತಿಕ್ಕಮೇ ಪುರಿಮಿಕಾಪಿ ನ ಪಞ್ಞಾಯತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

೨೦೮. ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಸೋ ಸತ್ತಾಹಂ ಅನಾಗತಾಯ ಪವಾರಣಾಯ ಸಕರಣೀಯೋ ಪಕ್ಕಮತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪವಾರಣಾದಿವಸೇಪಿ ಸತ್ತಾಹಕರಣೀಯಂ ವಿನಾ ಗನ್ತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಕೋಮುದಿಯಾ ಚಾತುಮಾಸಿನಿಯಾತಿ ¶ ಪಚ್ಛಿಮ-ಕತ್ತಿಕಪುಣ್ಣಮಾಯ. ಸಾ ಹಿ ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಕುಮುದಾನಂ ಅತ್ಥಿತಾಯ ಕೋಮುದೀ, ಚತುನ್ನಂ ವಸ್ಸಿಕಮಾಸಾನಂ ಪರಿಯೋಸಾನತ್ತಾ ಚಾತುಮಾಸಿನೀತಿ ಚ ವುಚ್ಚತಿ.

ಅಧಮ್ಮಿಕಕತಿಕಾದಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕಕ್ಖನ್ಧಕವಣ್ಣನಾನಯೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ.

೨೦೯. ಪವಾರಣಾಕ್ಖನ್ಧಕೇ ¶ ¶ ಪಾಳಿಯಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಟಿಕ್ಕಮೇಯ್ಯಾತಿ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಪಟಿಕ್ಕಮೇಯ್ಯ. ಅವಕ್ಕಾರಪಾತಿನ್ತಿ ಅತಿರೇಕಪಿಣ್ಡಪಾತಠಪನಕಂ ಏಕಂ ಭಾಜನಂ. ಅವಿಸಯ್ಹನ್ತಿ ಉಕ್ಖಿಪಿತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಂ. ವಿಲಙ್ಘನಂ ಉಕ್ಖಿಪನಂ ವಿಲಙ್ಘೋ, ಸೋ ಏವ ವಿಲಙ್ಘಕೋ, ಹತ್ಥೇಹಿ ವಿಲಙ್ಘಕೋ ಹತ್ಥವಿಲಙ್ಘಕೋತಿ ಆಹ ‘‘ಹತ್ಥುಕ್ಖೇಪಕೇನಾ’’ತಿ. ಅಥ ವಾ ವಿಲಙ್ಘಕೇನ ಉಕ್ಖೇಪಕೇನ ಹತ್ಥೇನಾತಿಪಿ ಅತ್ಥೋ, ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸಂಸಿಬ್ಬಿತಹತ್ಥೇಹೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೨೧೩. ಸಚೇ ಪನ ವುಡ್ಢತರೋ ಹೋತೀತಿ ಪವಾರಣಾದಾಯಕೋ ಭಿಕ್ಖು ವುಡ್ಢತರೋ ಹೋತಿ. ಏವಞ್ಹಿ ತೇನ ತಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಪವಾರಿತಂ ಹೋತೀತಿ ಏತ್ಥ ಏವಂ ತೇನ ಅಪ್ಪವಾರಿತೋಪಿ ತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಪ್ಪತ್ತಿಮತ್ತೇನ ಸಙ್ಘಪವಾರಣಾಕಮ್ಮಂ ಸಮಗ್ಗಕಮ್ಮಮೇವ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ತೇನ ಚ ಭಿಕ್ಖುನಾತಿ ಪವಾರಣಾದಾಯಕೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ.

೨೩೪. ಬಹೂಪಿ ಸಮಾನವಸ್ಸಾ ಏಕತೋ ಪವಾರೇತುಂ ಲಭನ್ತೀತಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸಂವಚ್ಛರೇ ಲದ್ಧೂಪಸಮ್ಪದತಾಯ ಸಮಾನುಪಸಮ್ಪನ್ನವಸ್ಸಾ ಸಬ್ಬೇ ಏಕತೋ ಪವಾರೇತುಂ ಲಭನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೩೭. ಪಾಳಿಯಂ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠೀತಿ ‘‘ನತ್ಥಿ ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿಆದಿ (ದೀ. ನಿ. ೧.೧೭೧; ಮ. ನಿ. ೧.೪೪೫; ೨.೯೪, ೯೫, ೨೨೫; ೩.೯೧, ೧೧೬, ೧೩೬; ಸಂ. ನಿ. ೩.೨೧೦; ಧ. ಸ. ೧೨೨೧) ನಯಪ್ಪವತ್ತಾ. ಅನ್ತಗ್ಗಾಹಿಕಾತಿ ಸಸ್ಸತುಚ್ಛೇದಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಅನ್ತಸ್ಸ ಗಾಹಿಕಾ. ಯಂ ಖೋ ತ್ವನ್ತಿಆದೀಸು ಯಂ ಪವಾರಣಂ ಠಪೇಸಿ, ತಂ ದಿಟ್ಠೇನ ಠಪೇಸೀತಿ ತಂ-ಸದ್ದಂ ಅಜ್ಝಾಹರಿತ್ವಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ.

೨೩೯. ವತ್ಥುಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋತಿ ಪುಗ್ಗಲೇ ಪರಿಸಙ್ಕುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ನಿಮಿತ್ತಭೂತಂ ವತ್ಥುಮತ್ತಂಯೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ¶ . ಯಂ ಪನ ವತ್ಥುಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಪುಗ್ಗಲೋ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ನ ವತ್ಥೂ’’ತಿ ಆಹ, ನ ತಂ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ. ಯದಿ ಪನ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ವಸನಟ್ಠಾನೇ ಪೋಕ್ಖರಣಿತೋ ಮಚ್ಛಗ್ಗಹಣಾದಿ ದಿಸ್ಸೇಯ್ಯ, ತದಾ ‘‘ವತ್ಥು ಚ ಪುಗ್ಗಲೋ ಚ ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಭವೇಯ್ಯ. ತೇನಾಹ ‘‘ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಚೋರೇಹೀ’’ತಿಆದಿ. ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸರೀರೇ ಮಾಲಾಗನ್ಧಞ್ಚ ಅರಿಟ್ಠಗನ್ಧಞ್ಚ ದಿಸ್ವಾ ಏವಂ ‘‘ವತ್ಥು ಚ ಪುಗ್ಗಲೋ ಚ ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಅಫಾಸುವಿಹಾರಕಥಾದಿವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೨೪೦. ದ್ವೇ ¶ ಚಾತುದ್ದಸಿಕಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ತತಿಯಪಕ್ಖೇ ಚಾತುದ್ದಸಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ದ್ವೇ ಚಾತುದ್ದಸಿಕಾ ಹೋನ್ತಿ. ‘‘ಭಣ್ಡನಕಾರಕಾನಂ ತೇರಸೇ ವಾ ಚಾತುದ್ದಸೇ ವಾ ಇಮೇ ಪನ್ನರಸೀಪವಾರಣಂ ಪವಾರೇಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಯಥಾಸಕಂ ಉಪೋಸಥಕರಣದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಚಾತುದ್ದಸೀಪನ್ನರಸೀವೋಹಾರೋ, ನ ಚನ್ದಗತಿಸಿದ್ಧಿಯಾ ತಿಥಿಯಾ ವಸೇನಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಏವಂ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ರಾಜೂನಂ ಅನುವತ್ತಿತು’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೧೮೬) ವಚನತೋ ಪನೇತ್ಥ ಲೋಕಿಯಾನಂ ತಿಥಿಂ ಅನುವತ್ತನ್ತೇಹಿಪಿ ಅತ್ತನೋ ಉಪೋಸಥಕ್ಕಮೇನ ಚಾತುದ್ದಸಿಂ ಪನ್ನರಸಿಂ ವಾ, ಪನ್ನರಸಿಂ ಚಾತುದ್ದಸಿಂ ವಾ ಕರೋನ್ತೇಹೇವ ಅನುವತ್ತಿತಬ್ಬಂ, ನ ಪನ ಸೋಳಸಮದಿವಸಂ ವಾ ತೇರಸಮದಿವಸಂ ವಾ ಉಪೋಸಥದಿವಸಂ ಕರೋನ್ತೇಹಿ. ತೇನೇವ ಪಾಳಿಯಮ್ಪಿ ‘‘ದ್ವೇ ತಯೋ ಉಪೋಸಥೇ ಚಾತುದ್ದಸಿಕೇ ಕಾತು’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಅಞ್ಞಥಾ ದ್ವಾದಸಿಯಂ, ತೇರಸಿಯಂ ವಾ ಉಪೋಸಥೋ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ ವತ್ತಬ್ಬತೋ. ‘‘ಸಕಿಂ ಪಕ್ಖಸ್ಸ ಚಾತುದ್ದಸೇ, ಪನ್ನರಸೇ ವಾ’’ತಿಆದಿವಚನಮ್ಪಿ ಉಪವುತ್ಥಕ್ಕಮೇನೇವ ವುತ್ತಂ, ನ ತಿಥಿಕ್ಕಮೇನಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ಭಣ್ಡನಕಾರಕವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೨೪೧. ‘‘ಪವಾರೇತ್ವಾ ಪನ ಅನ್ತರಾಪಿ ಚಾರಿಕಂ ಪಕ್ಕಮಿತುಂ ಲಭನ್ತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪವಾರಣಾಸಙ್ಗಹೇ ಕತೇ ಅನ್ತರಾ ಪಕ್ಕಮಿತುಕಾಮಾ ಸಙ್ಘಂ ಸನ್ನಿಪಾತಾಪೇತ್ವಾ ಪವಾರೇತುಂ ಲಭನ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

ಪವಾರಣಾಸಙ್ಗಹಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಪವಾರಣಾಕ್ಖನ್ಧಕವಣ್ಣನಾನಯೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ.

೨೪೨. ಚಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧಕೇ ¶ ¶ ಉಣ್ಣಪಾವಾರಣನ್ತಿ ಉಭತೋ ಲೋಮಾನಿ ಉಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಕತಂ ಉಣ್ಣಮಯಂ ಪಾವಾರಣಂ, ಉಭತೋ ಕಪ್ಪಾಸಪಿಚುಂ ಉಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ವೀತಪಾವಾರೋಪಿ ಅತ್ಥಿ, ತತೋ ನಿವತ್ತನತ್ಥಂ ‘‘ಉಣ್ಣಪಾವಾರಣ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ.

ಅಡ್ಢಚನ್ದಪಾಸಾಣೇತಿ ಸೋಪಾನಮೂಲೇ ಉಪಡ್ಢಂ ಅನ್ತೋ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಠಪಿತೇ ಅಡ್ಢಪಾಸಾಣೇ. ಪಾಳಿಯಂ ವಿಹಾರಪಚ್ಛಾಯಾಯನ್ತಿ ವಿಹಾರಪಚ್ಚನ್ತೇ ಛಾಯಾಯ, ವಿಹಾರಸ್ಸ ವಡ್ಢಮಾನಚ್ಛಾಯಾಯನ್ತಿಪಿ ವದನ್ತಿ.

೨೪೩. ಭೋಗಾತಿ ಉಪಯೋಗತ್ಥೇ ಪಚ್ಚತ್ತವಚನಂ. ಅಚ್ಚಾಯತಾತಿ ಅತಿಆಯತಾ ಖರಮುಚ್ಛನಾ. ಸರವತೀತಿ ಮಧುರಸರಸಂಯುತ್ತಾ. ಅತಿಸಿಥಿಲಾ ಮನ್ದಮುಚ್ಛನಾ. ವೀರಿಯಸಮಥನ್ತಿ ವೀರಿಯಸಮ್ಪಯುತ್ತಸಮಥಂ. ತತ್ಥ ಚ ನಿಮಿತ್ತಂ ಗಣ್ಹಾಹೀತಿ ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ಸಮಭಾವೇ ಸತಿ ಯಂ ಆದಾಸೇ ಮುಖನಿಮಿತ್ತಂ ವಿಯ ನಿಮಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಂ ಸಮಥನಿಮಿತ್ತಂ, ವಿಪಸ್ಸನಾನಿಮಿತ್ತಂ, ಮಗ್ಗನಿಮಿತ್ತಂ, ಫಲನಿಮಿತ್ತಞ್ಚ ಗಣ್ಹಾಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಹೀತಿ, ಏವಮಸ್ಸ ಅರಹತ್ತಪರಿಯೋಸಾನಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥಿತಂ.

೨೪೪. ಛಠಾನಾನೀತಿ ಛ ಕಾರಣಾನಿ. ಅಧಿಮುತ್ತೋತಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಠಿತೋ. ನೇಕ್ಖಮ್ಮಾಧಿಮುತ್ತೋತಿಆದಿ ಸಬ್ಬಂ ಅರಹತ್ತವಸೇನ ವುತ್ತಂ. ಅರಹತ್ತಞ್ಹಿ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸೇಹಿ ನಿಕ್ಖನ್ತತ್ತಾ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಂ, ತೇಹೇವ ಚ ಪವಿವಿತ್ತತ್ತಾ ಪವಿವೇಕೋ, ಬ್ಯಾಪಜ್ಜಾಭಾವತೋ ಅಬ್ಯಾಪಜ್ಜಂ, ಉಪಾದಾನಸ್ಸ ಖಯನ್ತೇ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ ಉಪಾದಾನಕ್ಖಯೋ, ತಣ್ಹಕ್ಖಯನ್ತೇ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ ತಣ್ಹಕ್ಖಯೋ, ಸಮ್ಮೋಹಾಭಾವತೋ ಅಸಮ್ಮೋಹೋತಿ ಚ ವುಚ್ಚತಿ.

ಕೇವಲಂ ಸದ್ಧಾಮತ್ತಕನ್ತಿ ಕೇವಲಂ ಪಟಿವೇಧಪಞ್ಞಾಯ ಅಸಮ್ಮಿಸ್ಸಂ ಸದ್ಧಾಮತ್ತಕಂ. ಪಟಿಚಯನ್ತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ¶ ಕರಣೇನ ವಡ್ಢಿಂ. ವೀತರಾಗತ್ತಾತಿ ಮಗ್ಗಪಟಿವೇಧೇನ ರಾಗಸ್ಸ ವಿಗತತ್ತಾ ಏವ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಸಙ್ಖಾತಂ ಅರಹತ್ತಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಠಿತೋ ಹೋತಿ. ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಪವಿವೇಕಾಧಿಮುತ್ತೋತಿ ‘‘ಪವಿವೇಕೇ ಅಧಿಮುತ್ತೋ ಅಹ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಅರಹತ್ತಂ ಬ್ಯಾಕರೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಸೀಲಬ್ಬತಪರಾಮಾಸನ್ತಿ ಸೀಲಞ್ಚ ವತಞ್ಚ ಪರಾಮಸಿತ್ವಾ ಗಹಿತಗ್ಗಹಣಮತ್ತಂ. ಸಾರತೋ ಪಚ್ಚಾಗಚ್ಛನ್ತೋತಿ ಸಾರಭಾವೇನ ಜಾನನ್ತೋ. ಅಬ್ಯಾಪಜ್ಜಾಧಿಮುತ್ತೋತಿ ಅಬ್ಯಾಪಜ್ಜಂ ಅರಹತ್ತಂ ಬ್ಯಾಕರೋತಿ.

ಅಮಿಸ್ಸೀಕತನ್ತಿ ¶ ಅಮಿಸ್ಸಕತಂ. ಕಿಲೇಸಾ ಹಿ ಆರಮ್ಮಣೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಚಿತ್ತಂ ಮಿಸ್ಸಂ ಕರೋನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಅಭಾವಾ ಅಮಿಸ್ಸೀಕತಂ. ಭುಸಾ ವಾತವುಟ್ಠೀತಿ ಬಲವವಾತಕ್ಖನ್ಧೋ.

ಉಪಾದಾನಕ್ಖಯಸ್ಸ ಚಾತಿ ಉಪಯೋಗತ್ಥೇ ಸಾಮಿವಚನಂ. ದಿಸ್ವಾ ಆಯತನುಪ್ಪಾದನ್ತಿ ಚಕ್ಖಾದಿಆಯತನಾನಂ ಉಪ್ಪಾದಞ್ಚ ವಯಞ್ಚ ದಿಸ್ವಾ. ಚಿತ್ತಂ ವಿಮುಚ್ಚತೀತಿ ಇಮಾಯ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿವಸೇನ ಚಿತ್ತಂ ವಿಮುಚ್ಚತಿ.

ಸೋಣಕೋಳಿವಿಸಕಥಾದಿವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ದಿಗುಣಾದಿಉಪಾಹನಪಟಿಕ್ಖೇಪಕಥಾವಣ್ಣನಾ

೨೪೫. ಸಕಟವಾಹೇತಿ ದ್ವೀಹಿ ಸಕಟೇಹಿ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೇ ವಾಹೇ. ‘‘ವಾಹೇ’’ತಿ ಬಹುವಚನಸ್ಸ ಹಿರಞ್ಞವಿಸೇಸನತ್ತೇಪಿ ಸಾಮಞ್ಞಾಪೇಕ್ಖಾಯ ‘‘ಹಿರಞ್ಞ’’ನ್ತಿ ಏಕವಚನಂ ಕತಂ.

೨೪೬. ಅದ್ದಾರಿಟ್ಠಕವಣ್ಣಾತಿ ಅಲ್ಲಾರಿಟ್ಠಫಲವಣ್ಣಾ, ತಿನ್ತಕಾಕಪಕ್ಖವಣ್ಣಾತಿಪಿ ವದನ್ತಿ. ರಜನನ್ತಿ ಉಪಲಿತ್ತಂ ನೀಲಾದಿವಣ್ಣಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ತೇನಾಹ ‘‘ಚೋಳಕೇನ ಪುಞ್ಛಿತ್ವಾ’’ತಿ. ತಞ್ಹಿ ತಥಾ ಪುಞ್ಛಿತೇ ವಿಗಚ್ಛತಿ. ಯಂ ಪನ ಚಮ್ಮಸ್ಸ ದುಗ್ಗನ್ಧಾಪನಯನತ್ಥಂ ಕಾಳರತ್ತಾದಿರಜನೇಹಿ ರಞ್ಜಿತತ್ತಾ ಕಾಳರತ್ತಾದಿವಣ್ಣಂ ಹೋತಿ, ತಂ ಚೋಳಾದೀಹಿ ಅಪನೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ ಚಮ್ಮಗತಿಕಮೇವ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಖಲ್ಲಕನ್ತಿ ಸಬ್ಬಪಣ್ಹಿಪಿಧಾನಚಮ್ಮಂ, ಅಪರಿಗಳನತ್ಥಂ ಪಣ್ಹಿಉಪರಿಭಾಗೇ ಅಪಿಧಾಯ ಆರೋಪನಬನ್ಧನಮತ್ತಂ ವಟ್ಟತಿ. ವಿಚಿತ್ರಾತಿ ಸಣ್ಠಾನತೋ ವಿಚಿತ್ರಪಟಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ, ನ ವಣ್ಣತೋ ಸಬ್ಬಸೋ ಅಪನೇತಬ್ಬೇಸು ¶ ಖಲ್ಲಕಾದೀಸು ಪವಿಟ್ಠತ್ತಾ. ಬಿಳಾಲಸದಿಸಮುಖತ್ತಾ ಮಹಾಉಲೂಕಾ ‘‘ಪಕ್ಖಿಬಿಳಾಲಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತೇಸಂ ಚಮ್ಮಂ ನಾಮ ಪಕ್ಖಲೋಮಮೇವ.

ದಿಗುಣಾದಿಉಪಾಹನಪಟಿಕ್ಖೇಪಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಅಜ್ಝಾರಾಮೇಉಪಾಹನಪಟಿಕ್ಖೇಪಕಥಾದಿವಣ್ಣನಾ

೨೫೧. ಉಣ್ಣಾಹಿ ¶ ಕತಪಾದುಕಾತಿ ಏತ್ಥ ಉಣ್ಣಾಮಯಕಮ್ಬಲೇಹಿ ಕತಾ ಪಾದುಕಾ ಸಙ್ಗಯ್ಹನ್ತಿ.

೨೫೩. ಗಙ್ಗಾಮಹಕೀಳಿಕಾಯಾತಿ ಗಙ್ಗಾಮಹೇ ಕೀಳಿಕಾಯ. ತತ್ಥ ಹಿ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಾ ಯಾನೇಹಿ ಉದಕಕೀಳಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ. ಪೀಠಕಸಿವಿಕನ್ತಿ ಫಲಕಾದಿನಾ ಕತಂ ಪೀಠಕಯಾನಂ. ಪಟಪೋತಲಿಕಂ ಅನ್ದೋಲಿಕಾ. ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಯಾನಂ ಉಪಾಹನೇನಪಿ ಗನ್ತುಂ ಅಸಮತ್ಥಸ್ಸ ಗಿಲಾನಸ್ಸ ಅನುಞ್ಞಾತಂ.

೨೫೪. ವಾಳರೂಪಾನೀತಿ ಆಹರಿಮಾನಿ ವಾಳರೂಪಾನಿ. ಚತುರಙ್ಗುಲಾಧಿಕಾನೀತಿ ಉದ್ದಲೋಮೀಏಕನ್ತಲೋಮೀಹಿ ವಿಸೇಸದಸ್ಸನಂ. ಚತುರಙ್ಗುಲತೋ ಹಿ ಊನಾನಿ ಕಿರ ಉದ್ದಲೋಮೀಆದೀಸು ಪವಿಸನ್ತಿ. ವಾನಚಿತ್ರೋ ಉಣ್ಣಾಮಯತ್ಥರಣೋತಿ ನಾನಾವಣ್ಣೇಹಿ ಉಣ್ಣಾಮಯಸುತ್ತೇಹಿ ಭಿತ್ತಿಚ್ಛೇದಾದಿವಸೇನ ವಾಯಿತ್ವಾ ಕತಚಿತ್ತತ್ಥರಣೋ. ಘನಪುಪ್ಫಕೋತಿ ಬಹಲರಾಗೋ. ಪಕತಿತೂಲಿಕಾತಿ ತೂಲಪುಣ್ಣಾ ಭಿಸಿ. ವಿಕತಿಕಾತಿ ಸೀಹರೂಪಾದಿವಸೇನ ವಾನಚಿತ್ರಾವ ಗಯ್ಹತಿ. ಉದ್ದಲೋಮೀತಿ ‘‘ಉಭತೋದಸಂ ಉಣ್ಣಾಮಯತ್ಥರಣ’’ನ್ತಿ ದೀಘನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ. ಕೋಸೇಯ್ಯಕಟ್ಟಿಸ್ಸಮಯನ್ತಿ ಕೋಸಿಯಸುತ್ತಾನಂ ಅನ್ತರಾ ಸುವಣ್ಣಮಯಸುತ್ತಾನಿ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ವೀತಂ. ಸುವಣ್ಣಸುತ್ತಂ ಕಿರ ‘‘ಕಟ್ಟಿಸ್ಸಂ, ಕಸಟ’’ನ್ತಿ ಚ ವುಚ್ಚತಿ. ತೇನೇವ ‘‘ಕೋಸೇಯ್ಯಕಸಟಮಯ’’ನ್ತಿ ಆಚರಿಯ-ಧಮ್ಮಪಾಲತ್ಥೇರೇನ ವುತ್ತನ್ತಿ ವದನ್ತಿ. ರತನಪರಿಸಿಬ್ಬಿತನ್ತಿ ಸುವಣ್ಣಲಿತ್ತಂ. ಸುದ್ಧಕೋಸೇಯ್ಯನ್ತಿ ರತನಪರಿಸಿಬ್ಬನರಹಿತಂ.

ಅಜಿನಮಿಗಚಮ್ಮಾನಂ ಅತಿಸುಖುಮತ್ತಾ ದುಪಟ್ಟತಿಪಟ್ಟಾನಿ ಕತ್ವಾ ಸಿಬ್ಬನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಜಿನಪ್ಪವೇಣೀ’’ತಿ. ರತ್ತವಿತಾನೇನಾತಿ ಸಬ್ಬರತ್ತೇನ ವಿತಾನೇನ. ಯಂ ಪನ ನಾನಾವಣ್ಣಂ ವಾನಚಿತ್ತಂ ವಾ ಲೇಪಚಿತ್ತಂ ವಾ, ತಂ ವಟ್ಟತಿ. ಉಭತೋಲೋಹಿತಕೂಪಧಾನೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ‘‘ಚಿತ್ರಂ ವಾ’’ತಿ ಇದಂ ಪನ ಸಬ್ಬಥಾ ಕಪ್ಪಿಯತ್ತಾ ವುತ್ತಂ, ನ ಪನ ಉಭತೋಉಪಧಾನೇಸು ಅಕಪ್ಪಿಯತ್ತಾ. ನ ಹಿ ಲೋಹಿತಕ-ಸದ್ದೋ ಚಿತ್ತೇ ವತ್ತತಿ, ಪಟಲಿಗ್ಗಹಣೇನೇವ ಚಿತ್ತಕಸ್ಸಪಿ ಅತ್ಥರಣಸ್ಸ ಸಙ್ಗಹೇತಬ್ಬಪ್ಪಸಙ್ಗತೋ, ಕಾಸಾವಂ ಪನ ಲೋಹಿತಕವೋಹಾರಂ ನ ಗಚ್ಛತಿ. ತಸ್ಮಾ ವಿತಾನೇಪಿ ಉಭತೋಉಪಧಾನೇಪಿ ವಟ್ಟತಿ. ಸಚೇ ಪಮಾಣಯುತ್ತನ್ತಿಆದಿ ಅಞ್ಞಪ್ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಸ್ಸ ಬಿಬ್ಬೋಹನಸ್ಸ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ, ನ ಪನ ¶ ಉಚ್ಚಾಸಯನಮಹಾಸಯನಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಂ ತಥಾ ಅವುತ್ತತ್ತಾ. ತಂ ಪನ ಉಪಧಾನಂ ಉಪೋಸಥಿಕಾನಂ ¶ ಗಹಟ್ಠಾನಂ ವಟ್ಟತಿ. ಉಚ್ಚಾಸಯನಮಹಾಸಯನಮೇವ ಹಿ ತದಾ ತೇಸಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ದೀಘನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾದೀಸು ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ‘‘ಠಪೇತ್ವಾ ತೂಲಿಕಂ ಸಬ್ಬಾನೇವ ಗೋನಕಾದೀನಿ ರತನಪರಿಸಿಬ್ಬಿತಾನಿ ವಟ್ಟನ್ತೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ, ವಿನಯಟ್ಠಕಥಾಯೇವ ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯಭಾವೇ ಪಮಾಣನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ಅಜ್ಝಾರಾಮೇಉಪಾಹನಪಟಿಕ್ಖೇಪಕಥಾದಿವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಗಿಹಿವಿಕತಾನುಞ್ಞಾತಾದಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ

೨೫೬. ಅಭಿನಿಸ್ಸಾಯಾತಿ ಅಪಸ್ಸಾಯ. ವಿಸುಕಾಯಿಕವಿಪ್ಫನ್ದಿತಾನನ್ತಿ ಪಟಿಪಕ್ಖಭೂತಾನಂ ದಿಟ್ಠಿಚಿತ್ತವಿಪ್ಫನ್ದಿತಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೫೭. ಯತಿನ್ದ್ರಿಯನ್ತಿ ಮನಿನ್ದ್ರಿಯವಸೇನ ಸಞ್ಞತಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

೨೫೮. ಪಾಳಿಯಂ ಅಟ್ಠಕವಗ್ಗಿಕಾನೀತಿ ಸುತ್ತನಿಪಾತೇ (ಸು. ನಿ. ೭೭೨ ಆದಯೋ) ಅಟ್ಠಕವಗ್ಗಭೂತಾನಿ ಸೋಳಸ ಸುತ್ತಾನಿ. ಏವಂ ಚಿರಂ ಅಕಾಸೀತಿ ಏವಂ ಚಿರಕಾಲಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಅನುಪಗನ್ತ್ವಾ ಅಗಾರಮಜ್ಝೇ ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ವಾಸಮಕಾಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೋ ಕಿರ ಮಜ್ಝಿಮವಯೇ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ತೇನ ಭಗವಾ ಏವಮಾಹ. ಏತಮತ್ಥಂ ವಿದಿತ್ವಾತಿ ಕಾಮೇಸು ದಿಟ್ಠಾದೀನವಾ ಚಿರಾಯಿತ್ವಾಪಿ ಘರಾವಾಸೇನ ಪಕ್ಖನ್ದನ್ತೀತಿ ಏತಮತ್ಥಂ ಸಬ್ಬಾಕಾರತೋ ವಿದಿತ್ವಾ.

ಆದೀನವಂ ಲೋಕೇತಿ ಸಙ್ಖಾರಲೋಕೇ ಅನಿಚ್ಚತಾದಿಆದೀನವಂ. ನಿರುಪಧಿನ್ತಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ. ‘‘ಅರಿಯೋ ನ ರಮತೀ ಪಾಪೇ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ಹೇತುಮಾಹ ‘‘ಪಾಪೇ ನ ರಮತೀ ಸುಚೀ’’ತಿ. ತತ್ಥ ಸುಚೀತಿ ವಿಸುದ್ಧಪುಗ್ಗಲೋ.

೨೫೯. ಕಾಳಸೀಹೋತಿ ಕಾಳಮುಖವಾನರಜಾತಿ. ಚಮ್ಮಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ನಿಸೀದನತ್ಥರಣಂ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಭೂಮತ್ಥರಣಾದಿವಸೇನ ಸೇನಾಸನಪರಿಭೋಗೋ ವಟ್ಟತೇವ.

ಗಿಹಿವಿಕತಾನುಞ್ಞಾತಾದಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಚಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧಕವಣ್ಣನಾನಯೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ.

೨೬೦. ಭೇಸಜ್ಜಕ್ಖನ್ಧಕೇ ¶ ¶ ಪಿತ್ತಂ ಕೋಟ್ಠಬ್ಭನ್ತರಗತಂ ಹೋತೀತಿ ಬಹಿಸರೀರೇ ಬ್ಯಾಪೇತ್ವಾ ಠಿತಂ ಅಬದ್ಧಪಿತ್ತಂ ಕೋಟ್ಠಬ್ಭನ್ತರಗತಂ ಹೋತಿ, ತೇನ ಪಿತ್ತಂ ಕುಪಿತಂ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೨೬೧-೨. ಪಾಳಿಯಂ ನಚ್ಛಾದೇನ್ತೀತಿ ರುಚಿಂ ನ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಿ. ಸುಸುಕಾತಿ ಸಮುದ್ದೇ ಏಕಾ ಮಚ್ಛಜಾತಿ, ಕುಮ್ಭಿಲಾತಿಪಿ ವದನ್ತಿ. ಸಂಸಟ್ಠನ್ತಿ ಪರಿಸ್ಸಾವಿತಂ.

೨೬೩. ಪಿಟ್ಠೇಹೀತಿ ಪಿಸಿತೇಹಿ. ಕಸಾವೇಹೀತಿ ತಚಾದೀನಿ ಉದಕೇ ತಾಪೇತ್ವಾ ಗಹಿತಊಸರೇಹಿ. ಉಬ್ಭಿದನ್ತಿ ಊಸರಪಂಸುಮಯಂ. ಲೋಣಬಿಲನ್ತಿ ಲೋಣವಿಸೇಸೋ.

೨೬೪-೫. ಛಕಣನ್ತಿ ಗೋಮಯಂ. ಪಾಕತಿಕಚುಣ್ಣನ್ತಿ ಅಪಕ್ಕಕಸಾವಚುಣ್ಣಂ, ಗನ್ಧಚುಣ್ಣಂ ಪನ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಪಾಳಿಯಂ ಚುಣ್ಣಚಾಲಿನಿನ್ತಿ ಉದುಕ್ಖಲೇ ಕೋಟ್ಟಿತಚುಣ್ಣಪರಿಸ್ಸಾವನಿಂ. ಸುವಣ್ಣಗೇರುಕೋತಿ ಸುವಣ್ಣತುತ್ಥಾದಿ. ಪಾಳಿಯಂ ಅಞ್ಜನೂಪಪಿಸನನ್ತಿ ಅಞ್ಜನೇ ಉಪನೇತುಂ ಪಿಸಿತಬ್ಬಭೇಸಜ್ಜಂ.

೨೬೭-೯. ಕಬಳಿಕಾತಿ ಉಪನಾಹಭೇಸಜ್ಜಂ. ಘರದಿನ್ನಕಾಬಾಧೋ ನಾಮ ಘರಣಿಯಾ ದಿನ್ನವಸೀಕರಣಭೇಸಜ್ಜಸಮುಟ್ಠಿತಆಬಾಧೋ. ತಾಯ ಛಾರಿಕಾಯ ಪಗ್ಘರಿತಂ ಖಾರೋದಕನ್ತಿ ಪರಿಸ್ಸಾವನೇ ತಚ್ಛಾರಿಕಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಉದಕೇ ಅಭಿಸಿಞ್ಚಿತೇ ತತೋ ಛಾರಿಕತೋ ಹೇಟ್ಠಾ ಪಗ್ಘರಿತಂ ಖಾರೋದಕಂ. ಪಾಳಿಯಂ ಅಕಟಯೂಸೇನಾತಿ ಅನಭಿಸಙ್ಖತೇನ ಮುಗ್ಗಯೂಸೇನ. ಕಟಾಕಟೇನಾತಿ ಮುಗ್ಗೇ ಪಚಿತ್ವಾ ಅಚಾಲೇತ್ವಾ ಪರಿಸ್ಸಾವಿತೇನ ಮುಗ್ಗಯೂಸೇನಾತಿ ವದನ್ತಿ.

ಪಞ್ಚಭೇಸಜ್ಜಾದಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೨೭೨-೪. ಗುಳಕರಣನ್ತಿ ¶ ¶ ಉಚ್ಛುಸಾಲಂ. ಅವಿಸ್ಸತ್ಥಾತಿ ಸಾಸಙ್ಕಾ.

೨೭೬. ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೇಪಿ ವಾರೇನ್ತೀತಿ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೇ ದಿನ್ನೇ ದಾಯಕಾನಂ ಪೀಳಾತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪನ್ತಿ. ಪಟಿಸಙ್ಖಾಪೀತಿ ಏತ್ತಕೇನಪಿ ಯಾಪೇತುಂ ಸಕ್ಕಾ, ‘‘ಅವಸೇಸಂ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಹೋತೂ’’ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾಪಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪನ್ತಿ.

೨೭೯. ವತ್ಥಿಪೀಳನನ್ತಿ ಯಥಾ ವತ್ಥಿಗತತೇಲಾದಿ ಅನ್ತೋಸರೀರೇ ಆರೋಹನ್ತಿ, ಏವಂ ಹತ್ಥೇನ ವತ್ಥಿಮದ್ದನಂ. ಸಮ್ಬಾಧೇ ಸತ್ಥಕಮ್ಮವತ್ಥಿಕಮ್ಮಾನಮೇವ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತತ್ತಾ ದಹನಕಮ್ಮಂ ವಟ್ಟತಿ ಏವ.

ಗುಳಾದಿಅನುಜಾನನಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೨೮೨-೩. ಪಾಳಿಯಂ ದಸಸ್ಸ ಠಾನಾನೀತಿ ಅಸ್ಸ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಸ್ಸ ದಸ ಠಾನಾನಿ ಕಾರಣಾನಿ ಧಮ್ಮೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅನುಪ್ಪವೇಚ್ಛತೀತಿ ದೇತಿ. ವಾತಞ್ಚ ಬ್ಯಪನೇತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ, ವಾತಞ್ಚ ಅನುಲೋಮೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಗ್ಗಾ ತೇ ಆರದ್ಧಾತಿ ತಯಾ ದೇವಲೋಕಾ ಆರಾಧಿತಾ.

ಯಾಗುಮಧುಗೋಳಕಾದಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೨೮೬. ಪಾಟಲಿಗಾಮೇ ನಗರಂ ಮಾಪೇನ್ತೀತಿ ಪಾಟಲಿಗಾಮಸ್ಸ ಸಮೀಪೇ ತಸ್ಸೇವ ಗಾಮಖೇತ್ತಭೂತೇ ಮಹನ್ತೇ ಅರಞ್ಞಪ್ಪದೇಸೇ ಪಾಟಲಿಪುತ್ತಂ ನಾಮ ನಗರಂ ಮಾಪೇನ್ತಿ. ಯಾವತಾ ಅರಿಯಂ ಆಯತನನ್ತಿ ಯತ್ತಕಂ ಅರಿಯಮನುಸ್ಸಾನಂ ಓಸರಣಟ್ಠಾನಂ. ಯಾವತಾ ವಣಿಪ್ಪಥೋತಿ ಯತ್ತಕಂ ವಾಣಿಜಾನಂ ಭಣ್ಡವಿಕ್ಕೀಣನಟ್ಠಾನಂ, ವಸನಟ್ಠಾನಂ ವಾ, ಇದಂ ತೇಸಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಅಗ್ಗನಗರಂ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪುಟಭೇದನನ್ತಿ ಸಕಟಾದೀಹಿ ನಾನಾದೇಸತೋ ಆಹಟಾನಂ ಭಣ್ಡಪುಟಾನಂ ವಿಕ್ಕೀಣನತ್ಥಾಯ ಮೋಚನಟ್ಠಾನಂ. ಸರನ್ತಿ ತಳಾಕಾದೀಸುಪಿ ವತ್ತತಿ ¶ , ತನ್ನಿವತ್ತನತ್ಥಂ ¶ ‘‘ಸರನ್ತಿ ಇಧ ನದೀ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ಸರತಿ ಸನ್ದತೀತಿ ಕತ್ವಾ. ವಿನಾ ಏವ ಕುಲ್ಲೇನ ತಿಣ್ಣಾತಿ ಇದಂ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಉದಕಮ್ಪಿ ಅಫುಸಿತ್ವಾ ವಿನಾ ಕುಲ್ಲೇನ ಪಾರಪ್ಪತ್ತಾ.

ಪಾಟಲಿಗಾಮವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೨೮೭. ಪಾಳಿಯಂ ಸನ್ಧಾವಿತನ್ತಿ ಭವತೋ ಭವಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣವಸೇನ ಸನ್ಧಾವನಂ ಕತಂ. ಸಂಸರಿತನ್ತಿ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ. ಮಮಞ್ಚೇವ ತುಮ್ಹಾಕಞ್ಚಾತಿ ಮಯಾ ಚ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಚ, ಸಾಮಿವಸೇನೇವ ವಾ ಮಮ ಚ ತುಮ್ಹಾಕಞ್ಚ ಸನ್ಧಾವನಂ ಅಹೋಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಸಂಸರಿತನ್ತಿ ಸಂಸರಿ. ಭವತಣ್ಹಾ ಏವ ಭವತೋ ಭವಂ ನೇತೀತಿ ಭವನೇತ್ತೀತಿ ವುತ್ತಾ.

೨೮೯. ‘‘ನೀಲಾ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಮೇವತ್ಥಂ ವಿವರಿತುಂ ‘‘ನೀಲವಣ್ಣಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ನೀಲವಣ್ಣಾತಿ ನೀಲವಿಲೇಪನಾ. ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ. ಪಟಿವಟ್ಟೇಸೀತಿ ಪಹರಿ. ಅಮ್ಬಕಾಯಾತಿ ಅಮ್ಬಾಯ. ಉಪಚಾರವಚನಞ್ಹೇತಂ, ಮಾತುಗಾಮೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಉಪಸಂಹರಥಾತಿ ಉಪನೇಥ, ‘‘ಈದಿಸಾ ತಾವತಿಂಸಾ’’ತಿ ಪರಿಕಪ್ಪೇಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇದಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಂವೇಗಜನನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ, ನ ನಿಮಿತ್ತಗ್ಗಾಹತ್ಥಂ. ಲಿಚ್ಛವಿರಾಜಾನೋ ಹಿ ಸಬ್ಬೇ ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ಅಜಾತಸತ್ತುನಾ ವಿನಾಸಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸನ್ತಿ.

ಕೋಟಿಗಾಮೇಸಚ್ಚಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಸೀಹಸೇನಾಪತಿವತ್ಥುಆದಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ

೨೯೦. ಸನ್ಧಾಗಾರೇತಿ ರಾಜಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಸನ್ಧಾರಣತ್ಥಾಯ ನಿಚ್ಛಿದ್ದಂ ಕತ್ವಾ ವಿಚಾರಣತ್ಥಾಯ ಕತಮಹಾಸಭಾಯ. ಗಮಿಕಾಭಿಸಙ್ಖಾರೋತಿ ಗಮನೇ ವಾಯಾಮೋ. ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಚ ಅನುಧಮ್ಮನ್ತಿ ತುಮ್ಹೇಹಿ ವುತ್ತಸ್ಸ ಕಾರಣಸ್ಸ ಅನುಕಾರಣಂ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ವುತ್ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಅನುರೂಪಮೇವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಸಹಧಮ್ಮಿಕೋ ವಾದಾನುವಾದೋತಿ ಪರೇಹಿ ವುತ್ತಕಾರಣೇನ ಸಕಾರಣೋ ಹುತ್ವಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ವಾದೋ ವಾ ¶ ಇತೋ ಪರಂ ತಸ್ಸ ಅನುವಾದೋ ವಾ. ಕೋಚಿ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೋಪಿ ಗಾರಯ್ಹಂ ಠಾನಂ ನ ಆಗಚ್ಛತೀತಿ ಕಿಂ ತವ ವಾದೇ ಗಾರಯ್ಹಕಾರಣಂ ನತ್ಥೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೨೯೩. ಅನುವಿಚ್ಚಕಾರನ್ತಿ ಅನುವಿದಿತಾಕಾರಂ. ರತನತ್ತಯಸ್ಸ ಸರಣಗಮನಾದಿಕಿರಿಯಂ ಕರೋತಿ. ಸಹಸಾ ¶ ಕತ್ವಾ ಮಾ ಪಚ್ಛಾ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೀ ಅಹೋಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಟಾಕಂ ಪರಿಹರೇಯ್ಯುನ್ತಿ ಧಜಪಟಾಕಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ‘‘ಈದಿಸೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸರಣಂ ಗತೋ ಸಾವಕೋ ಜಾತೋ’’ತಿ ನಗರೇ ಘೋಸೇನ್ತಾ ಆಹಿಣ್ಡನ್ತಿ.

೨೯೪. ನಿಮಿತ್ತಕಮ್ಮಸ್ಸಾತಿ ಮಂಸಖಾದನನಿಮಿತ್ತೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಪಾಣಾತಿಪಾತಕಮ್ಮಸ್ಸ.

ಸೀಹಸೇನಾಪತಿವತ್ಥುಆದಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೨೯೫. ಅನುಪ್ಪಗೇ ಏವಾತಿ ಪಾತೋವ. ಓರವಸದ್ದನ್ತಿ ಮಹಾಸದ್ದಂ. ತಂ ಪನ ಅವತ್ವಾಪೀತಿ ಪಿ-ಸದ್ದೇನ ತಥಾವಚನಮ್ಪಿ ಅನುಜಾನಾತಿ. ಅಟ್ಠಕಥಾಸೂತಿ ಅನ್ಧಕಟ್ಠಕಥಾವಿರಹಿತಾಸು ಸೇಸಟ್ಠಕಥಾಸು. ಸಾಧಾರಣಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಅನ್ಧಕಟ್ಠಕಥಾಯ ಸಹ ಸಬ್ಬಟ್ಠಕಥಾನಂ ಸಮಾನಂ.

ಚಯನ್ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾನಉಚ್ಚವತ್ಥುಂ. ಯತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾತಿ ಯತೋ ಇಟ್ಠಕಾದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ, ಯಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಭಿತ್ತಿಂ ಉಟ್ಠಾಪೇತುಕಾಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಥಮ್ಭಾ ಪನ ಉಪರಿ ಉಗ್ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ವಟ್ಟನ್ತೀ’’ತಿ ಏತೇನ ಇಟ್ಠಕಪಾಸಾಣಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಪತಿಟ್ಠಾಪಿತಾಪಿ ಯದಿ ಚಯತೋ, ಭೂಮಿತೋ ವಾ ಏಕಙ್ಗುಲಮತ್ತಮ್ಪಿ ಉಗ್ಗತಾ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ, ವಟ್ಟನ್ತೀತಿ ಸಿದ್ಧಂ ಹೋತಿ.

ಆರಾಮೋತಿ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೋ ಸಕಲೋ ವಿಹಾರೋ. ಸೇನಾಸನಾನೀತಿ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ತಿಣಕುಟಿಆದಿಕಾನಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ನಿವಾಸಗೇಹಾನಿ. ವಿಹಾರಗೋನಿಸಾದಿಕಾ ನಾಮಾತಿ ಸೇನಾಸನಗೋನಿಸಾದಿಕಾ. ಸೇನಾಸನಾನಿ ಹಿ ಸಯಂ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಾನಿಪಿ ಆರಾಮಪರಿಕ್ಖೇಪಾಭಾವೇನ ‘‘ಗೋನಿಸಾದಿಕಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತಾನಿ. ‘‘ಉಪಡ್ಢಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋಪೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ತತೋ ಊನಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ನಾಮ, ತಸ್ಮಾ ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸಙ್ಖ್ಯಮೇವ ಗಚ್ಛತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಏತ್ಥಾತಿ ಉಪಡ್ಢಾದಿಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೇ. ಕಪ್ಪಿಯಕುಟಿಂ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಗೋನಿಸಾದಿಯಾ ¶ ಅಭಾವೇನ ಸೇಸಕಪ್ಪಿಯಕುಟೀಸು ತೀಸು ಯಾ ಕಾಚಿ ಕಪ್ಪಿಯಕುಟಿ ಕಾತಬ್ಬಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ತೇಸಂ ಗೇಹಾನೀತಿ ಏತ್ಥ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಾಸತ್ಥಾಯ ಕತಮ್ಪಿ ಯಾವ ನ ದೇನ್ತಿ, ತಾವ ತೇಸಂ ಸನ್ತಕಂಯೇವ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ವಿಹಾರಂ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾನಂ ವಾಸತ್ಥಾಯ ಕತಗೇಹಂ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಗೇಹನ್ತಿ ನಿವಾಸಗೇಹಂ, ತದಞ್ಞಂ ಪನ ಉಪೋಸಥಾಗಾರಾದಿ ಸಬ್ಬಂ ಅನಿವಾಸಗೇಹಂ ಚತುಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿವಿಮುತ್ತಾ ಪಞ್ಚಮೀ ಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿ. ಸಙ್ಘಸನ್ತಕೇಪಿ ಹಿ ಏತಾದಿಸೇ ಗೇಹೇ ಸುಟ್ಠು ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಾರಾಮತ್ತೇಪಿ ¶ ಅಬ್ಭೋಕಾಸೇ ವಿಯ ಅನ್ತೋವುತ್ಥಾದಿದೋಸೋ ನತ್ಥಿ. ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಛನ್ನೇ, ಪರಿಚ್ಛನ್ನೇ ಚ ಸಹಸೇಯ್ಯಪ್ಪಹೋನಕೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ನಿವಾಸಗೇಹೇ ಅನ್ತೋವುತ್ಥಾದಿದೋಸೋ, ನ ಅಞ್ಞತ್ಥ. ತೇನಾಹ ‘‘ಯಂ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ‘‘ಸಙ್ಘಿಕಂ ವಾ ಪುಗ್ಗಲಿಕಂ ವಾ’’ತಿ ಇದಂ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ವುತ್ತಂ, ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪನ ಸಙ್ಘಿಕಂ ಪುಗ್ಗಲಿಕಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ, ತಾಸಂ ಸಙ್ಘಿಕಂ ಪುಗ್ಗಲಿಕಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಗಿಹಿಸನ್ತಕಟ್ಠಾನೇ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಮುಖಸನ್ನಿಧೀತಿ ಅನ್ತೋಸನ್ನಿಹಿತದೋಸೋ ಹಿ ಮುಖಪ್ಪವೇಸನನಿಮಿತ್ತಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಕರೋತಿ, ನಾಞ್ಞಥಾ. ತಸ್ಮಾ ‘‘ಮುಖಸನ್ನಿಧೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ.

ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಖಣ್ಡಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಉಪಡ್ಢತೋ ಅಧಿಕಂ ಖಣ್ಡಾ ಹೋನ್ತಿ. ಸಬ್ಬಸ್ಮಿಂ ಛದನೇ ವಿನಟ್ಠೇತಿ ತಿಣಪಣ್ಣಾದಿವಸ್ಸಪರಿತ್ತಾಯಕೇ ಛದನೇ ವಿನಟ್ಠೇ. ಗೋಪಾನಸೀನಂ ಪನ ಉಪರಿ ವಲ್ಲೀಹಿ ಬದ್ಧದಣ್ಡೇಸು ಠಿತೇಸುಪಿ ಜಹಿತವತ್ಥುಕಾ ಹೋನ್ತಿ ಏವ. ಪಕ್ಖಪಾಸಕಮಣ್ಡಲನ್ತಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪಸ್ಸೇ ತಿಣ್ಣಂ ಗೋಪಾನಸೀನಂ ಉಪರಿ ಠಿತತಿಣಪಣ್ಣಾದಿಚ್ಛದನಂ ವುಚ್ಚತಿ.

ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬೋ ಅಸ್ಸಾತಿಆದಿನಾ ಅಕಪ್ಪಿಯಕುಟಿಯಂ ವುತ್ಥಮ್ಪಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ದಿನ್ನೇ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಹೋತಿ, ಸಾಪೇಕ್ಖದಾನಞ್ಚೇತ್ಥ ವಟ್ಟತಿ, ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ವಿಯ ನ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

೨೯೯. ಪಾಳಿಯಂ ಕನ್ತಾರೇ ಸಮ್ಭಾವೇಸೀತಿ ಅಪ್ಪಭಕ್ಖಕನ್ತಾರೇ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿ.

ಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿಅನುಜಾನನಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೩೦೦. ಜಟಿಲೋತಿ ¶ ಆಹರಿಮಜಟಾಧರೋ ತಾಪಸವೇಸಧಾರಕೋ ಯಞ್ಞಯುತ್ತೋ ಲೋಕಪೂಜಿತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ. ಪವತ್ತಾರೋ ಪಾವಚನವಸೇನ ವತ್ತಾರೋ. ಯೇಸಂ ಸನ್ತಕಮಿದಂ, ಯೇಹಿ ವಾ ಇದಂ ಗೀತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಗೀತಂ ಪವುತ್ತಂ ಸಮಿಹಿತನ್ತಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ಪರಿಯಾಯವಚನಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ತದನುಗಾಯನ್ತೀತಿ ತಂ ತೇಹಿ ಪುಬ್ಬೇ ಗೀತಂ ಅನುಗಾಯನ್ತಿ. ಏವಂ ಸೇಸೇಸು ಚ.

ಯಾವಕಾಲಿಕಪಕ್ಕಾನನ್ತಿ ಪಕ್ಕೇ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ಆಮಾನಿ ಪನ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇಹಿ ಸೀತುದಕೇ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಪರಿಸ್ಸಾವೇತ್ವಾ ದಿನ್ನಪಾನಂ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಮ್ಪಿ ಕಪ್ಪತಿ ಏವ. ಅಯಞ್ಚ ಅತ್ಥೋ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಸರೂಪತೋ ¶ ಅವುತ್ತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಕುರುನ್ದಿಯಂ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ. ‘‘ಉಚ್ಛುರಸೋ ನಿಕಸಟೋ’’ತಿ ಇದಂ ಪಾತಬ್ಬಸಾಮಞ್ಞೇನ ಯಾಮಕಾಲಿಕಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಪನ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಮೇವಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ರಸಾತಿ ಫಲಪತ್ತಪುಪ್ಫಉಚ್ಛುರಸಾ ಚತ್ತಾರೋ.

ಪಾಳಿಯಂ ಅಗ್ಗಿಹುತ್ತಮುಖಾತಿ ಅಗ್ಗಿಜುಹನಪುಬ್ಬಕಾ. ಛನ್ದಸೋತಿ ವೇದಸ್ಸ. ಸಾವಿತ್ತೀ ಮುಖಂ ಪಠಮಂ ಸಜ್ಝಾಯಿತಬ್ಬಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಪತನ್ತಿ ವಿಜೋತನ್ತಾನಂ.

ಕೇಣಿಯಜಟಿಲವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೩೦೧. ಬಹುಕತೋ ಬುದ್ಧೇ ವಾತಿ ಬುದ್ಧೇ ಕತಬಹುಮಾನೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೋ ಖೋ ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ ಆನನ್ದ, ಞಾತೀನಂ ದಣ್ಡಭಯತಜ್ಜಿತೋ ಅಹೋಸಿನ್ತಿ ಸೇಸೋ. ಏವಞ್ಹಿ ಸತಿ ‘‘ಏವಾಹ’’ನ್ತಿ ಪುನ ಅಹಂ-ಗಹಣಂ ಯುಜ್ಜತಿ. ವಿವರೀತಿ ‘‘ವಿವರತೂ’’ತಿ ಚಿನ್ತಾಮತ್ತೇನ ವಿವರಿ, ನ ಉಟ್ಠಾಯ ಹತ್ಥೇನ.

೩೦೩. ಅಞ್ಞತರೋತಿ ಸುಭದ್ದೋ ವುಡ್ಢಪಬ್ಬಜಿತೋ. ದ್ವೇ ದಾರಕಾತಿ ಸಾಮಣೇರಭೂಮಿಯಂ ಠಿತಾ ದ್ವೇ ಪುತ್ತಾ. ನಾಳಿಯಾವಾಪಕೇನಾತಿ ನಾಳಿಯಾ ಚೇವ ಥವಿಕಾಯ ಚ. ಸಂಹರಥ ಇಮೇಹಿ ಭಾಜನೇಹಿ ತಣ್ಡುಲಾದೀನಿ ಸಙ್ಕಡ್ಢಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಭುಸಾಗಾರೇತಿ ಪಲಾಲಮಯೇ ಅಗಾರೇ, ಪಲಾಲಪುಞ್ಜಂ ಅಬ್ಭನ್ತರತೋ ಪಲಾಲಂ ಸಙ್ಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಅಗಾರಂ ಕತಂ ಹೋತಿ, ತತ್ಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ರೋಜಮಲ್ಲಾದಿವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೩೦೫. ಪರಿಮದ್ದನ್ತಾತಿ ¶ ಉಪಪರಿಕ್ಖನ್ತಾ. ದ್ವೇ ಪಟಾ ದೇಸನಾಮೇನೇವ ವುತ್ತಾತಿ ತೇಸಂ ಸರೂಪದಸ್ಸನಪದಮೇತಂ. ನಾಞ್ಞನಿವತ್ತನಪದಂ ಪತ್ತುಣ್ಣಪಟಸ್ಸಾಪಿ ದೇಸನಾಮೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ.

ತುಮ್ಬಾತಿ ಭಾಜನಾನಿ. ಫಲತುಮ್ಬೋ ನಾಮ ಲಾಬುಆದಿ. ಉದಕತುಮ್ಬೋ ಉದಕಘಟೋ. ಕಿಲಞ್ಜಚ್ಛತ್ತನ್ತಿ ವೇಳುವಿಲೀವೇಹಿ ವಾಯಿತ್ವಾ ಕತಛತ್ತಂ. ಸಮ್ಭಿನ್ನರಸನ್ತಿ ಮಿಸ್ಸೀಭೂತರಸಂ.

ಚತುಮಹಾಪದೇಸಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಭೇಸಜ್ಜಕ್ಖನ್ಧಕವಣ್ಣನಾನಯೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ.

೩೦೬. ಕಥಿನಕ್ಖನ್ಧಕೇ ¶ ¶ ಸೀಸವಸೇನಾತಿ ಪಧಾನವಸೇನ. ಕಥಿನನ್ತಿ ಪಞ್ಚಾನಿಸಂಸೇ ಅನ್ತೋಕರಣಸಮತ್ಥತಾಯ ಥಿರನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೋ ನೇಸಂ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಯುಜ್ಜತೀತಿ ‘‘ಸೋ ತುಮ್ಹಾಕ’’ನ್ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ನೇಸ’’ನ್ತಿ ವಚನಂ ಯುಜ್ಜತಿ. ಯೇ ಅತ್ಥತಕಥಿನಾತಿ ನ ಕೇವಲಂ ತುಮ್ಹಾಕಮೇವ, ಯೇ ಅಞ್ಞೇಪಿ ಅತ್ಥತಕಥಿನಾ, ತೇಸಂ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಥ ವಾ ವೋತಿ ತದಾ ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅಸಮ್ಮುಖೀಭೂತೇ ಚ ಅನಾಗತೇ ಚ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಬ್ಬೇ ಏಕತೋ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇತ್ವಾ ವುತ್ತಂ, ತುಮ್ಹಾಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೋ ನೇಸನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸೋ ತೇಸನ್ತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ತೇನಾಹ ‘‘ಅತ್ಥತಕಥಿನಾನಂ ವೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇಮಾನಿ ಪಞ್ಚ ಕಪ್ಪಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ. ಮತಕಚೀವರನ್ತಿ ಮತಸ್ಸ ಚೀವರಂ. ‘‘ವುತ್ಥವಸ್ಸವಸೇನಾ’’ತಿ ಇದಂ ಪಚ್ಛಿಮವಸ್ಸಂವುತ್ಥಾನಮ್ಪಿ ಸಾಧಾರಣನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಪುರಿಮಿಕಾಯ ವಸ್ಸಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಪಠಮಪವಾರಣಾಯ ಪವಾರಿತಾ ಲಭನ್ತೀ’’ತಿ. ಉಪಗತಾ ವಾ ನ ಲಭನ್ತೀತಿ ಪಚ್ಛಿಮಿಕಾಯ ವುತ್ಥವಸ್ಸೇಪಿ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ.

ಖಲಿಮಕ್ಖಿತಸಾಟಕೋತಿ ಅಹತವತ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಅಕಾತುಂ ನ ಲಬ್ಭತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅನಾದರಿಯೇ ಸತಿ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ದೀಪೇತಿ.

‘‘ಅಪಲೋಕೇತ್ವಾ’’ತಿ ಇದಂ ಅಞ್ಞೇಸಂ ವಸ್ಸಂವುತ್ಥಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅದತ್ವಾ ದಾತುಕಾಮೇಹಿ ಕತ್ತಬ್ಬವಿಧಿದಸ್ಸನಂ. ಯದಿ ಏವಂ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಏವ ದಾನಂ ಅವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಕಮ್ಮವಾಚಾ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ. ಕಥಿನಚೀವರಂ ವಿಯ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ದಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅಪಲೋಕೇತ್ವಾವ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೩೦೮. ಮಹಾಭೂಮಿಕನ್ತಿ ಮಹಾವಿಸಯಂ, ಚತುವೀಸತಿಆಕಾರವನ್ತತಾಯ ಮಹಾವಿತ್ಥಾರಿಕನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಪಞ್ಚಕನ್ತಿ ಪಞ್ಚಖಣ್ಡಂ. ಏಸೇವ ನಯೋ ಸೇಸೇಸುಪಿ. ಪಠಮಚಿಮಿಲಿಕಾತಿ ಕಥಿನವತ್ಥತೋ ಅಞ್ಞಾ ¶ ಅತ್ತನೋ ಪಕತಿಚಿಮಿಲಿಕಾ. ಕುಚ್ಛಿಚಿಮಿಲಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಸಿಬ್ಬಿತಮತ್ತೇನಾತಿ ಥಿರಜಿಣ್ಣಾನಂ ಚಿಮಿಲಿಕಾನಂ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ಸಿಬ್ಬನಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನನ್ತಿ ವದನ್ತಿ. ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ, ಕುರುನ್ದಿಯಞ್ಚ ವುತ್ತವಚನನ್ತಿ ದಸ್ಸನಂ, ಬ್ಯಞ್ಜನತೋ ಏವ ಭೇದೋ, ನ ಅತ್ಥತೋತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಕತನ್ತಿಪಿ ವದನ್ತಿ. ಪಿಟ್ಠಿಅನುವಾತಾರೋಪನಮತ್ತೇನಾತಿ ದೀಘತೋ ಅನುವಾತಸ್ಸ ಆರೋಪನಮತ್ತೇನ. ಕುಚ್ಛಿಅನುವಾತಾರೋಪನಮತ್ತೇನಾತಿ ಪುಥುಲತೋ ಅನುವಾತಸ್ಸ ಆರೋಪನಮತ್ತೇನ. ರತ್ತಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೇನಾತಿ ರತ್ತಿಅತಿಕ್ಕನ್ತೇನ.

೩೦೯. ಹತವತ್ಥಕಸಾಟಕೇನಾತಿ ¶ ಅತಿಜಿಣ್ಣಸಾಟಕೋ. ನ ಹಿ ತೇನಾತಿಆದೀಸು ತೇನ ಪರಿವಾರಾಗತಪಾಠೇನ ಇಧ ಆನೇತ್ವಾ ಅವುಚ್ಚಮಾನೇನ ಕಥಿನತ್ಥಾರಕಸ್ಸ ಜಾನಿತಬ್ಬೇಸು ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಪರಿಹಾಯತಿ, ತಸ್ಸ ಸಬ್ಬಸ್ಸ ಇಧೇವ ವುತ್ತತ್ತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೩೧೦. ಮಾತಾ ವಿಯಾತಿ ಮಾತಿಕಾ, ಇವತ್ಥೇ ಕ-ಪಚ್ಚಯೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ತೇನ ಸಿದ್ಧಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಮಾತಿಕಾತಿ ಮಾತರೋ’’ತಿಆದಿ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಏತಿಸ್ಸಾ ಮಾತಿಕಾಯ. ಪಕ್ಕಮನನ್ತಿಕೋ ಕಥಿನುಬ್ಭಾರೋ ಏವ ಹಿ ಸಯಂ ಅತ್ತನೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಏವಮಭೇದೂಪಚಾರೇನ ‘‘ಮಾತಿಕಾ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ಉಬ್ಭಾರಸ್ಸೇವ ಪಕ್ಕಮನನ್ತೇ ಸಮುಪ್ಪತ್ತಿತೋ, ತಬ್ಬಿನಿಮುತ್ತಾಯ ಚ ಮಾತಿಕಾಯ ಅಭಾವಾ, ತಪ್ಪಕಾಸಿಕಾಪಿ ಚೇತ್ಥ ಪಾಳಿ ‘‘ಮಾತಿಕಾ’’ತಿ ವತ್ತುಂ ಯುಜ್ಜತಿ. ಸಾಪಿ ಹಿ ಪಕ್ಕಮನನ್ತಿಕುಬ್ಭಾರಪ್ಪಕಾಸನೇನ ‘‘ಪಕ್ಕಮನನ್ತಿಕಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ. ಏಸೇವ ನಯೋ ಸೇಸುಬ್ಭಾರೇಸುಪಿ. ಪಕ್ಕಮನನ್ತಿ ಚೇತ್ಥ ಉಪಚಾರಸೀಮಾತಿಕ್ಕಮನಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಕಥಿನಾನುಜಾನನಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೩೧೧. ‘‘ನ ಪುನ ಆಗಮಿಸ್ಸ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಆವಾಸಪಲಿಬೋಧುಪಚ್ಛೇದಕಾರಣದಸ್ಸನಂ. ಪಞ್ಚಸು ಹಿ ಚೀವರಮಾಸೇಸು ಯದಾ ಕದಾಚಿ ನ ಪಚ್ಚೇಸ್ಸನ್ತಿ ಚಿತ್ತೇನ ಉಪಚಾರಸೀಮಾತಿಕ್ಕಮೇನ ಆವಾಸಪಲಿಬೋಧೋ ಛಿಜ್ಜತಿ. ಪಚ್ಚೇಸ್ಸನ್ತಿ ಬಹಿಉಪಚಾರಗತಸ್ಸ ಪನ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ನ ಪಚ್ಚೇಸ್ಸನ್ತಿ ಚಿತ್ತೇ ಉಪ್ಪನ್ನಮತ್ತೇ ಛಿಜ್ಜತಿ. ಪಠಮಂ ಚೀವರಪಲಿಬೋಧೋ ಛಿಜ್ಜತೀತಿ ನ ಪಚ್ಚೇಸ್ಸನ್ತಿ ಪಕ್ಕಮನತೋ ಪುರೇತರಮೇವ ಚೀವರಸ್ಸ ನಿಟ್ಠಿತತ್ತಾ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಕತಚೀವರಮಾದಾಯಾ’’ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ. ಅತ್ಥತಕಥಿನಸ್ಸ ಹಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಯಾವ ‘‘ಸಙ್ಘತೋ ವಾ ದಾಯಕಕುಲಾದಿತೋ ವಾ ಚೀವರಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚೀವರಾಸಾ ವಾ ಲದ್ಧವತ್ಥಾನಂ ಸಹಾಯಸಮ್ಪದಾದಿಯೋಗಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಸಙ್ಘಾಟಿಆದಿಭಾವೇನ ‘‘ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಕರಣಿಚ್ಛಾ ವಾ ಪವತ್ತತಿ, ತಾವ ಚೀವರಪಲಿಬೋಧೋ ಅನುಪಚ್ಛಿನ್ನೋ ಏವ. ಯದಾ ಪನ ಯಥಾಪತ್ಥಿತಟ್ಠಾನತೋ ಚೀವರಾದೀನಂ ಸಬ್ಬಥಾ ¶ ಅಲಾಭೇನ ವಾ ಚೀವರಾಸಾ ಚೇವ ಲದ್ಧಾನಂ ಕತ್ವಾ ನಿಟ್ಠಾನೇನ ವಾ ನಟ್ಠವಿನಟ್ಠಾದಿಭಾವೇನ ವಾ ಚೀವರೇ ನಿರಪೇಕ್ಖತಾಯ ವಾ ಕರಣಿಚ್ಛಾ ಚ ವಿಗಚ್ಛತಿ, ತದಾ ಚೀವರಪಲಿಬೋಧೋ ಉಪಚ್ಛಿನ್ನೋ ಹೋತಿ.

ಸೋ ¶ ಚ ಇಧ ‘‘ಕತಚೀವರಂ ಆದಾಯಾ’’ತಿ ವಚನೇನ ಪಕಾಸಿತೋ. ಏವಂ ಉಪರಿ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪಾಳಿವಚನಕ್ಕಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ನೇಸಂ ಪಠಮಂ, ಪಚ್ಛಾ ಚ ಉಪಚ್ಛಿಜ್ಜನಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಸಬ್ಬಥಾಪಿ ಚ ಇಮೇಸಂ ಉಭಿನ್ನಂ ಪಲಿಬೋಧಾನಂ ಉಪಚ್ಛೇದೇನೇವ ಕಥಿನುಬ್ಭಾರೋ, ನ ಏಕಸ್ಸ. ತೇಸಞ್ಚ ಪುಬ್ಬಾಪರಿಯೇನ, ಏಕಕ್ಖಣೇ ಚ ಉಪಚ್ಛಿಜ್ಜನಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಇಮಾ ಅಟ್ಠ ಮಾತಿಕಾ ಠಪಿತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಅನ್ತೋಸೀಮಾಯನ್ತಿ ಚೀವರನಿಟ್ಠಾನಕ್ಖಣೇಯೇವ ಛಿನ್ನತ್ತಾ ವುತ್ತಂ. ನೇವಿಮಂ ಚೀವರಂ ಕಾರೇಸ್ಸನ್ತಿ ಚೀವರೇ ಅಪೇಕ್ಖಾಯ ವಿಗತತ್ತಾ ಕರಣಪಲಿಬೋಧಸ್ಸಾಪಿ ಉಪಚ್ಛಿನ್ನತಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಯೋ ಪನ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾಯ ವಾ ಅನತ್ಥಿಕತಾಯ ವಾ ಸಬ್ಬಥಾ ಚೀವರಂ ನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛತಿ, ತಸ್ಸ ಬಹಿಸೀಮಾಗತಸ್ಸ ಸಬ್ಬಥಾಪಿ ಚೀವರಪಲಿಬೋಧಾಭಾವೇನ ನ ಪಚ್ಚೇಸ್ಸನ್ತಿ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಮತ್ತೇನ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನನ್ತಿಕೋ ಕಥಿನುಬ್ಭಾರೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಸೋ ಪನಾತಿ ಪಲಿಬೋಧುಪಚ್ಛೇದೋ. ಅಯಂ ಪನಾತಿ ಆಸಾವಚ್ಛೇದಕೋ ಕಥಿನುಬ್ಭಾರೋ ವಿಸುಂ ವಿತ್ಥಾರೇತ್ವಾ ವುತ್ತೋ, ಇಧ ನ ವುತ್ತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ಅನಾಸಾಯ ಲಭತೀತಿ ‘‘ಯಸ್ಮಿಂ ಕುಲೇ ಚೀವರಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆಸಾ ಅನುಪ್ಪನ್ನಪುಬ್ಬಾ, ತತ್ಥ ಚೀವರಾಸಾಯ ಅನುಪ್ಪನ್ನಟ್ಠಾನೇ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಲಭತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಆಸಾಯ ನ ಲಭತೀತಿ ಆಸೀಸಿತಟ್ಠಾನೇ ನ ಲಭತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇಧ ನ ವುತ್ತೋತಿ ಇಧ ಸವನನ್ತಿಕಾನನ್ತರೇ ನ ವುತ್ತೋ. ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಸೀಮಾತಿಕ್ಕನ್ತಿಕೇ. ಸೀಮಾತಿಕ್ಕನ್ತಿಕೋ ನಾಮ ಚೀವರಮಾಸಾನಂ ಪರಿಯನ್ತದಿವಸಸಙ್ಖಾತಾಯ ಸೀಮಾಯ ಅತಿಕ್ಕಮನತೋ ಸಞ್ಜಾತೋ. ಕೇಚಿ ‘‘ಬಹಿಸೀಮಾಯ ಕಾಲಾತಿಕ್ಕಮೋ ಸೀಮಾತಿಕ್ಕಮೋ’’ತಿ ಮಞ್ಞನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಅನ್ತೋಉಪಚಾರೇ ಚೀವರಕಾಲಾತಿಕ್ಕಮೇಪಿ ಕಥಿನುಬ್ಭಾರೋ ಅಸಮ್ಮತೋ ನಾಮ ಸಿಯಾತಿ ನ ಚೇತಂ ಯುತ್ತಂ. ತಸ್ಮಾ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಕಾಲಾತಿಕ್ಕಮೋ ಸೀಮಾತಿಕ್ಕಮೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಏತ್ಥ ಚ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಕತಚೀವರೋ’’ತಿ ಇದಂ ಉಪಲಕ್ಖಣಮತ್ತಂ, ಅಕತಚೀವರಸ್ಸಪಿ ಕಾಲಾತಿಕ್ಕಮೇನ ಸೀಮಾತಿಕ್ಕನ್ತಿಕೋ ಹೋತಿ, ದ್ವೇ ಚ ಪಲಿಬೋಧಾ ಏಕತೋ ಛಿಜ್ಜನ್ತಿ. ಏವಂ ಅಞ್ಞತ್ಥಾಪಿ ಯಥಾಸಮ್ಭವಂ ತಂತಂ ವಿಸೇಸನಾಭಾವೇಪಿ ಕಥಿನುಬ್ಭಾರತಾ, ಪಲಿಬೋಧುಪಚ್ಛೇದಪ್ಪಕಾರೋ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ‘‘ಸಹುಬ್ಭಾರೇ ದ್ವೇಪಿ ಪಲಿಬೋಧಾ ಅಪುಬ್ಬಂ ಅಚರಿಮಂ ಛಿಜ್ಜನ್ತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಅಕತಚೀವರಸ್ಸ ಪಚ್ಚೇಸ್ಸನ್ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾನಸಮ್ಭವಪಕ್ಖಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ತೇಸು ಅಞ್ಞತರಾಭಾವೇಪಿ ಸಹುಬ್ಭಾರೋವ ಹೋತಿ.

೩೧೨-೩೨೫. ಸಮಾದಾಯವಾರೋ ಆದಾಯವಾರಸದಿಸೋವ. ಉಪಸಗ್ಗಮೇವೇತ್ಥ ವಿಸೇಸೋ. ತೇನಾಹ ‘‘ಪುನ ಸಮಾದಾಯವಾರೇಪಿ…ಪೇ… ತೇಯೇವ ದಸ್ಸಿತಾ’’ತಿ ¶ . ವಿಪ್ಪಕತಚೀವರೇ ಪಕ್ಕಮನನ್ತಿಕಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ ‘‘ಯಥಾಸಮ್ಭವ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ತೇನೇವ ವಿಪ್ಪಕತಚೀವರವಾರೇ ಛಳೇವ ಉಬ್ಭಾರಾ ವುತ್ತಾ, ಚೀವರೇ ಹತ್ಥಗತೇ ¶ ಚ ಆಸಾವಚ್ಛೇದಿಕಸ್ಸ ಅಸಮ್ಭವಾ, ಸೋ ಏತೇಸು ವಾರೇಸು ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ನ ವುತ್ತೋ, ವಿಸುಞ್ಞೇವ ವುತ್ತೋ. ವಿಪ್ಪಕತವಾರೇ ಚೇತ್ಥ ಆದಾಯವಾರಸಮಾದಾಯವಾರವಸೇನ ದ್ವೇ ಛಕ್ಕವಾರಾ ವುತ್ತಾ.

ತತೋ ಪರಂ ನಿಟ್ಠಾನಸನ್ನಿಟ್ಠಾನನಾಸನನ್ತಿಕಾನಂ ವಸೇನ ತೀಣಿ ತಿಕಾನಿ ದಸ್ಸಿತಾನಿ. ತತ್ಥ ತತಿಯತ್ತಿಕೇ ಅನಧಿಟ್ಠಿತೇನಾತಿ ‘‘ಪಚ್ಚೇಸ್ಸಂ, ನ ಪಚ್ಚೇಸ್ಸ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಅನಧಿಟ್ಠಿತೇನ, ನ ಏವಂ ಮನಸಿಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತತಿಯತ್ತಿಕತೋ ಪನ ಪರಂ ಏಕಂ ಛಕ್ಕಂ ದಸ್ಸಿತಂ. ಏವಂ ತೀಣಿ ತಿಕಾನಿ, ಏಕಂ ಛಕ್ಕಞ್ಚಾತಿ ಪಠಮಂ ಪನ್ನರಸಕಂ ವುತ್ತಂ, ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ದುತಿಯಪನ್ನರಸಕಾದೀನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ.

ಪಾಳಿಯಂ ಆಸಾದ್ವಾದಸಕೇ ಬಹಿಸೀಮಾಗತಸ್ಸ ಕಥಿನುದ್ಧಾರೇಸು ತೇಸಮ್ಪಿ ಚೀವರಾಸಾದಿವಸೇನ ಚೀವರಪಲಿಬೋಧೋ ಯಾವ ಚೀವರನಿಟ್ಠಾನಾ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸೋ ಬಹಿಸೀಮಾಗತೋ ಸುಣಾತಿ ‘ಉಬ್ಭತಂ ಕಿರ ತಸ್ಮಿಂ ಆವಾಸೇ ಕಥಿನನ್ತಿ…ಪೇ… ಸವನನ್ತಿಕೋ ಕಥಿನುದ್ಧಾರೋ’’’ತಿ. ಏತ್ಥ ಚ ಸವನಕ್ಖಣೇ ಆವಾಸಪಲಿಬೋಧೋ ಪಠಮಂ ಛಿಜ್ಜತಿ, ನಿಟ್ಠಿತೇ ಚೀವರಪಲಿಬೋಧೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ದಿಸಂಗಮಿಕನವಕೇ ದಿಸಂಗಮಿಕೋ ಪಕ್ಕಮತೀತಿ ನ ಪಚ್ಚೇಸ್ಸನ್ತಿ ಪಕ್ಕಮತಿ, ಇಮಿನಾ ಆವಾಸಪಲಿಬೋಧಾಭಾವೋ ದಸ್ಸಿತೋ ಹೋತಿ. ತೇನೇವ ವಸ್ಸಂವುತ್ಥಾವಾಸೇ ಪುನ ಗನ್ತ್ವಾ ಚೀವರನಿಟ್ಠಾಪಿತಮತ್ತೇ ನಿಟ್ಠಾನನ್ತಿಕೋ ಕಥಿನುದ್ಧಾರೋ ವುತ್ತೋ. ‘‘ಚೀವರಪಟಿವಿಸಂ ಅಪವಿಲಾಯಮಾನೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಚೀವರಪಲಿಬೋಧಸಮಙ್ಗಿಕತ್ತಮಸ್ಸ ದಸ್ಸೇತಿ, ಅಪವಿಲಾಯಮಾನೋತಿ ಆಕಙ್ಖಮಾನೋ. ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ.

ಆದಾಯಸತ್ತಕಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಕಥಿನಕ್ಖನ್ಧಕವಣ್ಣನಾನಯೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ.

೩೨೯. ಚೀವರಕ್ಖನ್ಧಕೇ ¶ ¶ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕನ್ತಿ ಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯಉತುಚಿತ್ತಾಹಾರಸಮುಟ್ಠಿತಂ ಅಪ್ಪಟಿಬಾಹಿಯರೋಗಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ಕಮ್ಮಜಸ್ಸ ರೋಗಸ್ಸ ಅಭಾವಾ.

೩೩೦. ಪಾಳಿಯಂ ಸಂಯಮಸ್ಸಾತಿ ಸಙ್ಗಹಣಸ್ಸ. ಅವಿಸಜ್ಜನಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ ‘‘ಯೋ ಸಂಯಮೋ ಸೋ ವಿನಾಸೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಪೇ. ವ. ೨೩೭) ವಿಯ. ಏತಸ್ಸ ಸಂಯಮಸ್ಸ ಫಲಂ ಉಪಜಾನಾಮಾತಿ ಯೋಜನಾ. ತಮೇವ ಫಲಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೀ ಆಹ ‘‘ವರಮೇತಂ…ಪೇ… ಆಸಿತ್ತ’’ನ್ತಿ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಸಂಯಮಸ್ಸಾತಿ ಆನಿಸಂಸಸ್ಸ, ಉಪಯೋಗತ್ಥೇ ಚೇತಂ ಸಾಮಿವಚನ’’ನ್ತಿ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೩.೩೨೯-೩೩೦) ಅತ್ಥಂ ವದನ್ತಿ.

೩೩೬. ಉಸ್ಸನ್ನದೋಸೋತಿ ಸಞ್ಜಾತಪಿತ್ತಾದಿದೋಸೋ. ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಸಕಲಸರೀರೇ.

೩೩೭. ಮಹಾಪಿಟ್ಠಿಯಕೋಜವನ್ತಿ ಹತ್ಥಿಪಿಟ್ಠಿಯಂ ಅತ್ಥರಿತಬ್ಬತಾಯ ‘‘ಮಹಾಪಿಟ್ಠಿಯ’’ನ್ತಿ ಲದ್ಧಸಮಞ್ಞಂ ಉಣ್ಣಾಮಯತ್ಥರಣಂ.

೩೩೮-೯. ಉಪಡ್ಢಕಾಸಿನಂ ಖಮಮಾನನ್ತಿ ಅಡ್ಢಕಾಸಿಅಗ್ಘನಕಂ. ಪಾಳಿಯಂ ಕಿಂ ನು ಖೋತಿ ಕತಮಂ ನು ಖೋ.

೩೪೦-೩೪೨. ಉಪಚಾರೇತಿ ಸುಸಾನಸ್ಸ ಆಸನ್ನೇ ಪದೇಸೇ. ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಗತಾತಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಅವತ್ವಾ ಏವ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಗತಾ, ಏತೇನ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂ ಗಣ್ಹನ್ತೂ’’ತಿ ಛಡ್ಡಿತೇ ಏವ ಅಕಾಮಾ ಭಾಗದಾನಂ ವಿಹಿತಂ, ಕೇವಲಂ ಛಡ್ಡಿತೇ ಪನ ಕತಿಕಾಯ ಅಸತಿ ಏಕತೋ ಬಹೂಸು ಪವಿಟ್ಠೇಸು ಯೇನ ಗಹಿತಂ, ತೇನ ಅಕಾಮಭಾಗೋ ನ ¶ ದಾತಬ್ಬೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸಮಾನಾ ದಿಸಾ ಪುರತ್ಥಿಮಾದಿಭೇದಾ ಏತೇಸನ್ತಿ ಸದಿಸಾತಿ ಆಹ ‘‘ಏಕದಿಸಾಯ ವಾ ಓಕ್ಕಮಿಂಸೂ’’ತಿ. ಧುರವಿಹಾರಟ್ಠಾನೇತಿ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಸಮ್ಮುಖಟ್ಠಾನೇ.

ಜೀವಕವತ್ಥುಕಥಾದಿವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಭಣ್ಡಾಗಾರಸಮ್ಮುತಿಆದಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ

೩೪೩. ವಿಹಾರಮಜ್ಝೇತಿ ¶ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಜಾನನತ್ಥಾಯ ವುತ್ತಂ. ವಣ್ಣಾವಣ್ಣಂ ಕತ್ವಾತಿ ಪಟಿವೀಸಪ್ಪಹೋನಕತಾಜಾನನತ್ಥಂ ಹಲಿದ್ದಿಯಾದೀಹಿ ಖುದ್ದಕಮಹನ್ತವಣ್ಣೇಹಿ ಯುತ್ತೇ ಸಮೇ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಕತ್ವಾ. ತೇನಾಹ ‘‘ಸಮೇ ಪಟಿವೀಸೇ ಠಪೇತ್ವಾ’’ತಿ. ಇದನ್ತಿ ಸಾಮಣೇರಾನಂ ಉಪಡ್ಢಪಟಿವೀಸದಾನಂ. ಫಾತಿಕಮ್ಮನ್ತಿ ಪಹೋನಕಕಮ್ಮಂ. ಯತ್ತಕೇನ ವಿನಯಾಗತೇನ ಸಮ್ಮುಞ್ಜನೀಬನ್ಧನಾದಿಹತ್ಥಕಮ್ಮೇನ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಊನಕತಾ ನ ಹೋತಿ, ತತ್ತಕಂ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಬ್ಬೇಸನ್ತಿ ತತ್ರುಪ್ಪಾದವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಂ ಗಣ್ಹನ್ತಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ, ಸಾಮಣೇರಾನಞ್ಚ. ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಚೀವರೇಪೀತಿ ಅಕಾಲಚೀವರಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಏತನ್ತಿ ಉಕ್ಕುಟ್ಠಿಯಾ ಕತಾಯ ಸಮಭಾಗದಾನಂ. ವಿರಜ್ಝಿತ್ವಾ ಕರೋನ್ತೀತಿ ಕತ್ತಬ್ಬಕಾಲೇಸು ಅಕತ್ವಾ ಯಥಾರುಚಿತಕ್ಖಣೇ ಕರೋನ್ತಿ.

ಏತ್ತಕೇನ ಮಮ ಚೀವರಂ ಪಹೋತೀತಿ ದ್ವಾದಸಗ್ಘನಕೇನೇವ ಮಮ ಚೀವರಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಹೋತಿ, ನ ತತೋ ಊನೇನಾತಿ ಸಬ್ಬಂ ಗಹೇತುಕಾಮೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಭಣ್ಡಾಗಾರಸಮ್ಮುತಿಆದಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೩೪೪. ಏವಞ್ಹಿ ಕತೇತಿ ವಟ್ಟಾಧಾರಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ರಜನೋದಕಂ, ಬಹಿ ಛಲ್ಲಿಕಞ್ಚ ಕತ್ವಾ ವಿಯೋಜನೇ ಕತೇ. ನ ಉತ್ತರತೀತಿ ಕೇವಲಂ ಉದಕತೋ ಫೇಣುಟ್ಠಾನಾಭಾವಾ ನ ಉತ್ತರತಿ. ರಜನಕುಣ್ಡನ್ತಿ ಪಕ್ಕರಜನಟ್ಠಪನಕಂ ಮಹಾಘಟಂ.

೩೪೫. ಅನುವಾತಾದೀನಂ ದೀಘಪತ್ತಾನನ್ತಿ ಆಯಾಮತೋ, ವಿತ್ಥಾರತೋ ಚ ಅನುವಾತಂ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ದ್ವಿನ್ನಂ ಖನ್ಧಾನಂ ಅನ್ತರಾ ಮಾತಿಕಾಕಾರೇನ ಠಪಿತಪತ್ತಞ್ಚ ‘‘ದೀಘಪತ್ತ’’ನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಆಗನ್ತುಕಪತ್ತನ್ತಿ ದಿಗುಣಚೀವರಸ್ಸ ಉಪರಿ ಅಞ್ಞಂ ಪಟ್ಟಂ ಅಪ್ಪೇನ್ತಿ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ತಂ ಕಿರ ಇದಾನಿ ನ ಕರೋನ್ತಿ.

೩೪೬. ಪಾಳಿಯಂ ¶ ನನ್ದಿಮುಖಿಯಾತಿ ತುಟ್ಠಿಮುಖಿಯಾ, ಪಸನ್ನದಿಸಾಮುಖಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೪೮. ಅಚ್ಛುಪೇಯ್ಯನ್ತಿ ಪತಿಟ್ಠಪೇಯ್ಯಂ. ಹತವತ್ಥಕಾನನ್ತಿ ಪುರಾಣವತ್ಥಾನಂ. ಅನುದ್ಧರಿತ್ವಾವಾತಿ ಅಗ್ಗಳೇ ವಿಯ ದುಬ್ಬಲಟ್ಠಾನಂ ಅನಪನೇತ್ವಾವ.

೩೪೯-೩೫೧. ವಿಸಾಖವತ್ಥುಮ್ಹಿ ¶ ಕಲ್ಲಕಾಯಾತಿ ಅಕಿಲನ್ತಕಾಯಾ. ಗತೀತಿ ಞಾಣಗತಿ ಅಧಿಗಮೋ. ಅಭಿಸಮ್ಪರಾಯೋತಿ ‘‘ಸಕಿದೇವ ಇಮಂ ಲೋಕಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ದುಕ್ಖಸ್ಸನ್ತಂ ಕರೋತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಸಂ. ನಿ. ೫.೧೦೪೮) ವುತ್ತೋ ಞಾಣಾಭಿಸಮ್ಪರಾಯೋ, ಮಗ್ಗಞಾಣಯುತ್ತೇಹಿ ಗನ್ತಬ್ಬಗತಿವಿಸೇಸೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಂ ಭಗವಾ ಬ್ಯಾಕರಿಸ್ಸತಿ. ‘‘ದದಾತಿ ದಾನ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಅನ್ನಪಾನವಿರಹಿತಾನಂ ಸೇಸಪಚ್ಚಯಾನಂ ದಾನವಸೇನ ವುತ್ತಂ. ಸೋವಗ್ಗಿಕನ್ತಿ ಸಗ್ಗಸಂವತ್ತನಿಕಂ.

೩೫೯. ಅಟ್ಠಪದಕಚ್ಛನ್ನೇನಾತಿ ಅಟ್ಠಪದಕಸಙ್ಖಾತಜೂತಫಲಕಲೇಖಾಸಣ್ಠಾನೇನ.

೩೬೨. ಪಾಳಿಯಂ ನದೀಪಾರಂ ಗನ್ತುನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ ನದೀಪಾರಗಮನಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಗ್ಗಳಗುತ್ತಿಯೇವ ಪಮಾಣನ್ತಿ ಇಮೇಹಿ ಚತೂಹಿ ನಿಕ್ಖೇಪಕಾರಣೇಹಿ ಠಪೇನ್ತೇನಪಿ ಅಗ್ಗಳಗುತ್ತಿವಿಹಾರೇ ಏವ ಠಪೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ನಿಸ್ಸೀಮಾಗತನ್ತಿ ವಸ್ಸಾನಸಙ್ಖಾತಂ ಕಾಲಸೀಮಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಂ, ತಂ ವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕಚೀವರಂ ನ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಚೀವರರಜನಕಥಾದಿವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೩೬೩. ಪಞ್ಚ ಮಾಸೇತಿ ಅಚ್ಚನ್ತಸಂಯೋಗೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ. ವಡ್ಢಿಂ ಪಯೋಜೇತ್ವಾ ಠಪಿತಉಪನಿಕ್ಖೇಪತೋತಿ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಸ್ಸತ್ಥಾಯ ದಾಯಕೇಹಿ ವಡ್ಢಿಂ ಪಯೋಜೇತ್ವಾ ಠಪಿತಉಪನಿಕ್ಖೇಪತೋ. ‘‘ಇಧ ವಸ್ಸಂವುತ್ಥಸಙ್ಘಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇದಂ ಅಭಿಲಾಪಮತ್ತಂ. ಇಧ-ಸದ್ದಂ ಪನ ವಿನಾ ‘‘ವಸ್ಸಂವುತ್ಥಸಙ್ಘಸ್ಸ ದೇಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ಸೋ ಏವ ನಯೋ. ಅನತ್ಥತಕಥಿನಸ್ಸಾಪಿ ಪಞ್ಚ ಮಾಸೇ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಲಾಭವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ ಅನತ್ಥತಕಥಿನಸ್ಸಾಪಿ ವುತ್ಥವಸ್ಸಸ್ಸ ಪಞ್ಚ ಮಾಸೇ ಪಾಪುಣಾತಿ. ವಕ್ಖತಿ ಹಿ ‘‘ಚೀವರಮಾಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಹೇಮನ್ತಸ್ಸ ಪಚ್ಛಿಮೋ ದಿವಸೋ, ತಾವ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಂ ದೇಮಾತಿ ವುತ್ತೇ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥತಂ ವಾ ಹೋತು ಅನತ್ಥತಂ ವಾ, ಅತೀತವಸ್ಸಂವುತ್ಥಾನಮೇವ ಪಾಪುಣಾತೀ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೭೯). ತತೋ ಪರನ್ತಿ ಪಞ್ಚಮಾಸತೋ ಪರಂ, ಗಿಮ್ಹಾನಸ್ಸ ಪಠಮದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾತಿ ¶ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಕಸ್ಮಾ? ಪಿಟ್ಠಿಸಮಯೇ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ಉದಾಹು ಅನಾಗತವಸ್ಸೇ’’ತಿ ¶ ಇಮಸ್ಸಾನನ್ತರಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಪೋತ್ಥಕೇಸು ಪನ ‘‘ಅನತ್ಥತಕಥಿನಸ್ಸಾಪಿ ಪಞ್ಚ ಮಾಸೇ ಪಾಪುಣಾತೀ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸಾನನ್ತರಂ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಪಿಟ್ಠಿಸಮಯೇ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ’’ತಿ ಇದಂ ಲಿಖನ್ತಿ, ತಂ ಪಮಾದಲಿಖಿತಂ ಪಿಟ್ಠಿಸಮಯೇ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಅನತ್ಥತಕಥಿನಸ್ಸಾಪೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬತೋ. ವುತ್ಥವಸ್ಸೇ ಹಿ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಅನತ್ಥತಕಥಿನಸ್ಸಾಪೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ನ ಚ ಪಿಟ್ಠಿಸಮಯೇ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ವುತ್ಥವಸ್ಸಸ್ಸೇವ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಪಾಪುಣನತೋ. ತೇನೇವ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಸಚೇ ಪನ ಗಿಮ್ಹಾನಂ ಪಠಮದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಏವಂ ವದತಿ, ತತ್ರ ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಾಪುಣಾತಿ. ಕಸ್ಮಾ? ಪಿಟ್ಠಿಸಮಯೇ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೧೭೯).

ದುಗ್ಗಹಿತಾನೀತಿ ಅಗ್ಗಹಿತಾನಿ. ಸಙ್ಘಿಕಾನೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇತೋವಾತಿ ಥೇರಾನಂ ದಾತಬ್ಬತೋವ, ಇದಾನೇವಾತಿ ವಾ ಅತ್ಥೋ.

ಸಙ್ಘಿಕಚೀವರುಪ್ಪಾದಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಉಪನನ್ದಸಕ್ಯಪುತ್ತವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ

೩೬೪. ‘‘ಸತ್ತಾಹವಾರೇನ ಅರುಣಮೇವ ಉಟ್ಠಾಪೇತೀ’’ತಿ ಇದಂ ನಾನಾಸೀಮಾವಿಹಾರೇಸು ಕತ್ತಬ್ಬನಯೇನ ಏಕಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ವಿಹಾರೇ ದ್ವೀಸು ಸೇನಾಸನೇಸು ನಿವುತ್ಥಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ, ಅರುಣುಟ್ಠಾಪನೇನೇವ ತತ್ಥ ವುತ್ಥೋ ಹೋತಿ, ನ ಪನ ವಸ್ಸಚ್ಛೇದಪರಿಹಾರಾಯ. ಅನ್ತೋಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಪಿ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಅರುಣಂ ಉಟ್ಠಾಪೇನ್ತೋ ಅತ್ತನಾ ಗಹಿತಸೇನಾಸನಂ ಅಪ್ಪವಿಟ್ಠೋಪಿ ವುತ್ಥವಸ್ಸೋ ಏವ ಹೋತಿ, ಗಹಿತಸೇನಾಸನೇ ಪನ ನಿವುತ್ಥೋ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ, ತತ್ಥ ಚ ಅರುಣುಟ್ಠಾಪನೇ ಪನ ಸತಿ ಹೋತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ಪುರಿಮಸ್ಮಿಂ ಬಹುತರಂ ನಿವಸತಿ ನಾಮಾ’’ತಿ, ಏತೇನ ಚ ಇತರಸ್ಮಿಂ ಸತ್ತಾಹವಾರೇನಾಪಿ ಅರುಣುಟ್ಠಾಪನೇ ಸತಿ ಏವ ಅಪ್ಪಕತರಂ ನಿವಸತಿ ನಾಮ ಹೋತಿ, ನಾಸತೀತಿ ದೀಪಿತಂ ಹೋತಿ. ನಾನಾಲಾಭೇಹೀತಿ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ನಿಬದ್ಧವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಲಾಭೇಹಿ. ನಾನೂಪಚಾರೇಹೀತಿ ನಾನಾಪರಿಕ್ಖೇಪನಾನಾದ್ವಾರೇಹಿ. ಏಕಸೀಮಾವಿಹಾರೇಹೀತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ವಿಹಾರಾನಂ ಏಕೇನ ಪಾಕಾರೇನ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತತ್ತಾ ಏಕಾಯ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ಅನ್ತೋಗತೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ವಿಹಾರೇಹಿ. ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತೀತಿ ಪಠಮಂ ಗಹಿತೋ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ. ತತ್ಥಾತಿ ಯತ್ಥ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧೋ, ತತ್ಥ.

ಉಪನನ್ದಸಕ್ಯಪುತ್ತವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೩೬೫-೬. ಭೂಮಿಯಂ ¶ ¶ ಪರಿಭಣ್ಡಂ ಅಕಾಸೀತಿ ಗಿಲಾನೇನ ನಿಪನ್ನಭೂಮಿಯಂ ಕಿಲಿಟ್ಠಟ್ಠಾನಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ಹರಿತೂಪಲಿತ್ತಂ ಕಾರೇಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಭೇಸಜ್ಜಂ ಯೋಜೇತುಂ ಅಸಮತ್ಥೋತಿ ಪರೇಹಿ ವುತ್ತವಿಧಿಮ್ಪಿ ಕಾತುಂ ಅಸಮತ್ಥೋ. ಪಾಳಿಯಂ ಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಾಕಾನಂ ಚೀವರದಾನೇ ಸಾಮಣೇರಾನಂ ತಿಚೀವರಾಧಿಟ್ಠಾನಾಭಾವಾ ‘‘ಚೀವರಞ್ಚ ಪತ್ತಞ್ಚಾ’’ತಿಆದಿ ಸಬ್ಬತ್ಥ ವುತ್ತಂ. ಸಚೇಪಿ ಸಹಸ್ಸಂ ಅಗ್ಘತಿ, ಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಾಕಾನಞ್ಞೇವ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ಗಿಲಾನವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೩೬೯. ಅಞ್ಞನ್ತಿ ಚೀವರಪತ್ತತೋ ಅಞ್ಞಂ. ಅಪ್ಪಗ್ಘನ್ತಿ ಅತಿಜಿಣ್ಣಾದಿಭಾವೇನ ನಿಹೀನಂ. ತತೋತಿ ಅವಸೇಸಪರಿಕ್ಖಾರತೋ. ಸಬ್ಬನ್ತಿ ಪತ್ತಂ, ತಿಚೀವರಞ್ಚ.

ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಸಙ್ಘಸ್ಸೇವಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ಸಙ್ಘಸ್ಸೇವ. ಪಾಳಿಯಂ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜಿಕಂ ಅವೇಭಙ್ಗಿಕನ್ತಿ ಆಗತಾನಾಗತಸ್ಸ ಚಾತುದ್ದಿಸಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸೇವ ಸನ್ತಕಂ ಹುತ್ವಾ ಕಸ್ಸಚಿ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜಿಕಂ ಅವೇಭಙ್ಗಿಕಂ ಭವಿತುಂ ಅನುಜಾನಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೭೧-೨. ಅಕ್ಕನಾಳಮಯನ್ತಿ ಅಕ್ಕದಣ್ಡಮಯಂ. ಅಕ್ಕದುಸ್ಸಾನೀತಿ ಅಕ್ಕವಾಕೇನ ಕತದುಸ್ಸಾನಿ, ಪೋತ್ಥಕಗತಿಕಾನಿ ದುಕ್ಕಟವತ್ಥುಕಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ದುಪಟ್ಟಚೀವರಸ್ಸ ವಾ ಮಜ್ಝೇತಿ ಯಂ ನಿಟ್ಠಿತೇ ತಿಪಟ್ಟಚೀವರಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ ಪಟಲಂ ಕತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೭೪. ‘‘ಸನ್ತೇ ಪತಿರೂಪೇ ಗಾಹಕೇ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಗಾಹಕೇ ಅಸತಿ ಅದತ್ವಾ ಭಾಜಿತೇಪಿ ಸುಭಾಜಿತಮೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

೩೭೬. ದಕ್ಖಿಣೋದಕಂ ಪಮಾಣನ್ತಿ ‘‘ಏತ್ತಕಾನಿ ಚೀವರಾನಿ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಠಮಂ ಉದಕಂ ಪಾತೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ದೇನ್ತಿ. ತಂ ಯೇಹಿ ಗಹಿತಂ, ತೇ ಭಾಗಿನೋವ ಹೋನ್ತೀತಿ ¶ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಪರಸಮುದ್ದೇತಿ ಜಮ್ಬುದೀಪೇ. ತಮ್ಬಪಣ್ಣಿದೀಪಞ್ಹಿ ಉಪಾದಾಯೇಸ ಏವಂ ವುತ್ತೋ.

ಮತಸನ್ತಕಕಥಾದಿವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೩೭೯. ಪುಗ್ಗಲಾಧಿಟ್ಠಾನನಯೇನ ¶ ವುತ್ತನ್ತಿ ‘‘ಸೀಮಾಯ ದಾನ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಸೀಮಾಯ ದೇತೀ’’ತಿಆದಿ ಪುಗ್ಗಲಾಧಿಟ್ಠಾನೇನ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಅಪಿಚಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಪಠಮಲೇಡ್ಡುಪಾತಭೂತಪರಿಕ್ಖೇಪಾರಹಟ್ಠಾನತೋ ಬಹಿ ದುತಿಯಲೇಡ್ಡುಪಾತೋಪಿ ಉಪಚಾರಸೀಮಾ ಏವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಧುವಸನ್ನಿಪಾತಟ್ಠಾನಾದಿಕಮ್ಪಿ ಪರಿಯನ್ತೇ ಠಿತಮೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಲೋಕೇ ಗಾಮಸೀಮಾದಯೋ ವಿಯ ಲಾಭಸೀಮಾ ನಾಮ ವಿಸುಂ ಪಸಿದ್ಧಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಕೇನಾಯಂ ಅನುಞ್ಞಾತಾತಿ ಆಹ ‘‘ನೇವ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನಾ’’ತಿಆದಿ. ಏತೇನ ನಾಯಂ ಸಾಸನವೋಹಾರಸಿದ್ಧಾ, ಲೋಕವೋಹಾರಸಿದ್ಧಾ ಏವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಜನಪದಪರಿಚ್ಛೇದೋ’’ತಿ ಇದಂ ಲೋಕಪಸಿದ್ಧಸೀಮಾಸದ್ದತ್ಥವಸೇನ ವುತ್ತಂ. ಪರಿಚ್ಛೇದಬ್ಭನ್ತರಂ ಪನ ಸಬ್ಬಂ ಜನಪದಸೀಮಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ಜನಪದೋ ಏವ ಜನಪದಸೀಮಾ. ಏವಂ ರಟ್ಠಸೀಮಾದೀಸುಪಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ಆಣಾಪವತ್ತಿಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿಆದಿ.

ಪಥವೀವೇಮಜ್ಝೇ ಗತಸ್ಸಾತಿ ಯಾವ ಉದಕಪರಿಯನ್ತಾ ಖಣ್ಡಸೀಮತ್ತಾ ವುತ್ತಂ, ಉಪಚಾರಸೀಮಾದೀಸು ಪನ ಅಬದ್ಧಸೀಮಾಸು ಹೇಟ್ಠಾಪಥವಿಯಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಠಿತಾನಂ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಕೂಪಾದಿಪವೇಸಾರಹಟ್ಠಾನೇ ಠಿತಾನಞ್ಞೇವ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಸೀಮಾಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನ ತಂತಂಸೀಮಟ್ಠಭಾವೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಚಕ್ಕವಾಳಸೀಮಾಯ ಪನ ದಿನ್ನಂ ಪಥವೀಸನ್ಧಾರಕಉದಕಟ್ಠಾನೇಪಿ ಠಿತಾನಂ ಪಾಪುಣಾತಿ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಚಕ್ಕವಾಳವೋಹಾರತ್ತಾ.

ಬುದ್ಧಾಧಿವುತ್ಥೋತಿ ಬುದ್ಧೇನ ಭಗವತಾ ನಿವುತ್ಥೋ. ಪಾಕವಟ್ಟನ್ತಿ ನಿಬದ್ಧದಾನಂ. ವತ್ತತೀತಿ ಪವತ್ತತಿ. ತೇಹೀತಿ ಯೇಸಂ ಸಮ್ಮುಖೇ ಏಸ ದೇತಿ, ತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ. ದುತಿಯಭಾಗೇ ಪನ ಥೇರಾಸನಂ ಆರುಳ್ಹೇತಿ ಯಾವ ಸಙ್ಘನವಕಾ ಏಕವಾರಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಭಾಗಂ ದತ್ವಾ ಚೀವರೇ ಅಪರಿಕ್ಖೀಣೇ ಪುನ ಸಬ್ಬೇಸಂ ದಾತುಂ ದುತಿಯಭಾಗೇ ಥೇರಸ್ಸ ದಿನ್ನೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಂಸುಕೂಲಿಕಾನಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ತುಯ್ಹಂ ದೇಮಾ’’ತಿ ಅವುತ್ತತ್ತಾತಿ ಕಾರಣಂ ವದನ್ತಿ. ಯದಿ ಏವಂ ‘‘ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದೇಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ¶ ವಟ್ಟೇಯ್ಯ, ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನಂ ದೇಮ, ಥೇರಾನಂ ದೇಮ, ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದೇಮಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೭೯) ವಚನತೋ ಭೇದೋ ನ ದಿಸ್ಸತಿ. ವೀಮಂಸಿತಬ್ಬಮೇತ್ಥ ಕಾರಣಂ.

ಪಾರುಪಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಪಂಸುಕೂಲಿಕಾನಂ ವಟ್ಟತಿ. ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚ ಭಿಕ್ಖುನೀನಞ್ಚ ದಮ್ಮೀತಿ ವುತ್ತೇ ಪನ ನ ಮಜ್ಝೇ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಪಕ್ಖೇ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಅಪರಾಮಟ್ಠತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಗಣನಾಯ ಭಾಗೋ ದಾತಬ್ಬೋತಿ ದಾಯಕಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋತಿ ಸಿಜ್ಝತಿ, ತಥಾ ದಾನಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖೂಪಿ ಗಣೇತ್ವಾ ದಿನ್ನೇ ಏವ ಯುಜ್ಜತಿ. ಇತರಥಾ ಹಿ ಕಿತ್ತಕಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ದಾತಬ್ಬಂ, ಕಿತ್ತಕಂ ಭಿಕ್ಖುನೀನನ್ತಿ ನ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತವಚನಮ್ಪಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತವಚನಸದಿಸಮೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂ ಚ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಚ ಗಣೇತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ಪುಗ್ಗಲೋ ¶ …ಪೇ… ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಗ್ಗಹಣೇನ ಅಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ’’ತಿ. ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘ-ಸದ್ದೇನ ಭಿಕ್ಖೂನಞ್ಞೇವ ಗಹಿತತ್ತಾ, ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಪನ ‘‘ತುಯ್ಹಞ್ಚಾ’’ತಿ ವಿಸುಂ ಗಹಿತತ್ತಾ ಚ ತತ್ಥಸ್ಸ ಅಗ್ಗಹಿತತಾ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುನೀನಞ್ಚ ತುಯ್ಹಞ್ಚಾ’’ತಿ ವುತ್ತಟ್ಠಾನಸದಿಸತ್ತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಪುಗ್ಗಲಪ್ಪಧಾನೋ ಹೇತ್ಥ ಸಙ್ಘ-ಸದ್ದೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಗ್ಗಹಣೇನ ಗಹಿತತ್ತಾ’’ತಿ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೩.೩೭೯) ಪಾಠಂ ಲಿಖನ್ತಿ, ತಂ ನ ಸುನ್ದರಂ ತಸ್ಸ ವಿಸುಂ ಲಾಭಗ್ಗಹಣೇ ಕಾರಣವಚನತ್ತಾ. ತಥಾ ಹಿ ವಿಸುಂ ಸಙ್ಘಗ್ಗಹಣೇನ ಗಹಿತತ್ತಾತಿ ವಿಸುಂ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸಪಿ ಭಾಗಗ್ಗಹಣೇ ಕಾರಣಂ ವುತ್ತಂ. ಯಥಾ ಚೇತ್ಥ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಅಗ್ಗಹಣಂ, ಏವಂ ಉಪರಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚ ತುಯ್ಹಞ್ಚಾ’’ತಿಆದೀಸುಪಿ ಸಙ್ಘಾದಿ-ಸದ್ದೇಹಿ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಅಗ್ಗಹಣಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಯದಿ ಹಿ ಗಹಣಂ ಸಿಯಾ, ಸಙ್ಘತೋಪಿ, ವಿಸುಮ್ಪೀತಿ ಭಾಗದ್ವಯಂ ಲಭೇಯ್ಯ ಉಭಯತ್ಥ ಗಹಿತತ್ತಾ.

ಪೂಜೇತಬ್ಬನ್ತಿಆದಿ ಗಿಹಿಕಮ್ಮಂ ನ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಹರಾ’’ತಿ ಇದಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಹರಣಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ತೇನಾಹ ‘‘ಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ‘‘ಅನ್ತೋಹೇಮನ್ತೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅನತ್ಥತೇ ಕಥಿನೇ ವಸ್ಸಾನಂ ಪಚ್ಛಿಮೇ ಮಾಸೇ ದಿನ್ನಂ ಪುರಿಮವಸ್ಸಂವುತ್ಥಾನಞ್ಞೇವ ಪಾಪುಣಾತಿ, ತತೋ ಪರಂ ಹೇಮನ್ತೇ ದಿನ್ನಂ ಪಚ್ಛಿಮವಸ್ಸಂವುತ್ಥಾನಮ್ಪಿ ವುತ್ಥವಸ್ಸತ್ತಾ ಪಾಪುಣಾತಿ. ಹೇಮನ್ತತೋ ಪನ ಪರಂ ಪಿಟ್ಠಿಸಮಯೇ ‘‘ವಸ್ಸಂವುತ್ಥಸಙ್ಘಸ್ಸಾ’’ತಿ ಏವಂ ವತ್ವಾ ದಿನ್ನಂ ಅನನ್ತರೇ ವಸ್ಸೇ ವಾ ತತೋ ಪರೇಸು ವಾ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ತಸ್ಮಿಂ ವುತ್ಥವಸ್ಸಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಾಪುಣಾತಿ. ಯೇ ಪನ ಸಬ್ಬಥಾ ಅವುತ್ಥವಸ್ಸಾ, ತೇಸಂ ನ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪೀತಿ ಹಿ ತಸ್ಮಿಂ ಭಿಕ್ಖುಭಾವೇ ವುತ್ಥವಸ್ಸಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪೀತಿ ಅತ್ಥೋ ¶ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ‘‘ವಸ್ಸಂವುತ್ಥಸಙ್ಘಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸನ್ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಅತೀತವಸ್ಸನ್ತಿ ಅನನ್ತರಾತೀತವಸ್ಸಂ.

ಉದ್ದೇಸಂ ಗಹೇತುಂ ಆಗತೋತಿ ಉದ್ದೇಸೇ ಅಗ್ಗಹಿತೇಪಿ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋವಾತಿ ವುತ್ತಂ. ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋತಿ ಪರಿನಿಟ್ಠಿತಉದ್ದೇಸೋ ಹುತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋ. ‘‘ವತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಉದ್ದೇಸಪರಿಪುಚ್ಛಾದೀನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತಾನ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ‘‘ಉದ್ದೇಸನ್ತೇವಾಸಿಕಾನ’’ನ್ತಿ ಇಮಸ್ಸೇವ ವಿಸೇಸನಂ, ತೇನ ಉದ್ದೇಸಕಾಲೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಉದ್ದೇಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ನಿವಸನ್ತೇ ಅನಿಬದ್ಧಚಾರಿಕೇ ನಿವತ್ತೇತಿ.

ಅಟ್ಠಚೀವರಮಾತಿಕಾಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಚೀವರಕ್ಖನ್ಧಕವಣ್ಣನಾನಯೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ.

ಕಸ್ಸಪಗೋತ್ತಭಿಕ್ಖುವತ್ಥುಕಥಾದಿವಣ್ಣನಾ

೩೮೦. ಚಮ್ಪೇಯ್ಯಕ್ಖನ್ಧಕೇ ¶ ¶ ತನ್ತಿಬದ್ಧೋತಿ ತನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ ಬ್ಯಾಪಾರೋ, ತತ್ಥ ಬದ್ಧೋ, ಉಸ್ಸುಕ್ಕಂ ಆಪನ್ನೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ತೇನಾಹ ‘‘ತಸ್ಮಿಂ ಆವಾಸೇ’’ತಿಆದಿ.

೩೮೭-೮. ಹಾಪನಂ ವಾ ಅಞ್ಞಥಾ ಕರಣಂ ವಾ ನತ್ಥೀತಿ ಞತ್ತಿಕಮ್ಮಸ್ಸ ಞತ್ತಿಯಾ ಏಕತ್ತಾ ಹಾಪನಂ ನ ಸಮ್ಭವತಿ, ತಸ್ಸಾ ಏಕತ್ತಾ ಏವ ಪಚ್ಛಾ ಞತ್ತಿಠಪನವಸೇನ, ದ್ವಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಠಪನವಸೇನ ಚ ಅಞ್ಞಥಾ ಕರಣಂ ನತ್ಥಿ. ಪರತೋತಿ ಪರಿವಾರೇ. ತನ್ತಿ ಪಬ್ಬಾಜನೀಯಕಮ್ಮಂ, ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಕಸ್ಸಪಗೋತ್ತಭಿಕ್ಖುವತ್ಥುಕಥಾದಿವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೩೯೫. ಏಸಾತಿ ‘‘ಬಾಲೋ’’ತಿಆದಿನಾ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಪುಗ್ಗಲೋ, ಅಪ್ಪತ್ತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತತ್ಥ ಕಾರಣಮಾಹ ‘‘ಯಸ್ಮಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಆವೇಣಿಕೇನ ಲಕ್ಖಣೇನಾತಿ ಪಬ್ಬಾಜನೀಯಕಮ್ಮಸ್ಸ ನಿಮಿತ್ತಭಾವೇನ ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅಸಾಧಾರಣಭೂತೇನ ಕುಲದೂಸಕಭಾವೇನ. ಯದಿ ಹೇಸ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಅಪ್ಪತ್ತೋ, ಕಥಂ ಪನ ಸುನಿಸ್ಸಾರಿತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಯಸ್ಮಾ ಪನಸ್ಸ ಆಕಙ್ಖಮಾನೋ ಸಙ್ಘೋ ಪಬ್ಬಾಜನೀಯಕಮ್ಮಂ ಕರೇಯ್ಯಾತಿ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಸುನಿಸ್ಸಾರಿತೋ’’ತಿ. ತತ್ಥ ವುತ್ತನ್ತಿ ಕಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧಕೇ (ಚೂಳವ. ೨೭) ವುತ್ತಂ.

ಏತ್ಥ ಪನ ಕುಲದೂಸಕಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜನೀಯಕಮ್ಮಕತಸ್ಸ ತೇರಸಕಕಣ್ಡಕಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಯಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ವಸನ್ತೇನ ಯಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ ಕುಲದೂಸಕಕಮ್ಮಂ ಕತಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ ವಾ ನ ವಸಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೩೩) ಯಾ ಸಮ್ಮಾವತ್ತನಾ ವುತ್ತಾ, ಸಾ ಇತರೇನಾಪಿ ¶ ಪೂರೇತಬ್ಬಾ. ಯಂ ಪನ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಕಮ್ಮಸ್ಸ ಕುಲದೂಸಕಸ್ಸ ತತ್ಥೇವ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಯೇಸು ಕುಲೇಸು ಕುಲದೂಸಕಕಮ್ಮಂ ಕತಂ, ತತೋ ಪಚ್ಚಯಾ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ನ ಪೂರೇತಬ್ಬಂ ಕುಲಸಙ್ಗಹಸ್ಸ ಅಕತತ್ತಾ. ಏವಂ ಸೇಸಕಮ್ಮೇಸುಪಿ. ಯದಿ ಏವಂ ‘‘ತಜ್ಜನೀಯಕಮ್ಮಾರಹಸ್ಸ ¶ ನಿಯಸಕಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ…ಪೇ… ಏವಂ ಖೋ, ಉಪಾಲಿ, ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮಂ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿವಚನಂ (ಮಹಾವ. ೪೦೨) ವಿರುಜ್ಝತೀತಿ? ನ ವಿರುಜ್ಝತಿ ಸಙ್ಘಸನ್ನಿಟ್ಠಾನವಸೇನ ತಜ್ಜನೀಯಾದಿಕಮ್ಮಾರಹತ್ತಸ್ಸ ಸಿಜ್ಝನತೋ. ಯಸ್ಸ ಹಿ ಸಙ್ಘೋ ‘‘ತಜ್ಜನೀಯಕಮ್ಮಂ ಕರೋಮಾ’’ತಿ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಂ ಕತ್ವಾ ಕಮ್ಮವಾಚಂ ಸಾವೇನ್ತೋ ಪಬ್ಬಾಜನೀಯಕಮ್ಮವಾಚಂ ಸಾವೇತಿ, ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮಂ ಹೋತಿ. ಸಚೇ ಪನ ‘‘ತಸ್ಸೇವ ಪಬ್ಬಾಜನೀಯಕಮ್ಮಮೇವ ಕರೋಮಾ’’ತಿ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಂ ಕತ್ವಾ ತದೇವ ಕರೋತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಧಮ್ಮಕಮ್ಮನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಏವಮಿಧ ‘‘ನಿಸ್ಸಾರಣ’’ನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಸ್ಸ ಪಬ್ಬಾಜನೀಯಕಮ್ಮಸ್ಸ ವಸೇನ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತದಞ್ಞೇಸಂ ತಜ್ಜನೀಯಾದೀನಂ ವಸೇನ ನಿಸ್ಸಾರಣೇ ಅಧಿಪ್ಪೇತೇ ‘‘ಅಪ್ಪತ್ತೋ ನಿಸ್ಸಾರಣ’’ನ್ತಿ ಇಮಸ್ಸ ಪಟಿಪಕ್ಖವಸೇನ ಸಮ್ಪತ್ತೋ ನಿಸ್ಸಾರಣಂ, ‘‘ತಞ್ಚೇ ಸಙ್ಘೋ ನಿಸ್ಸಾರೇತಿ. ಸುನಿಸ್ಸಾರಿತೋ’’ತಿ ಅತ್ಥಸಮ್ಭವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಪುನ ‘‘ತಞ್ಚೇ ಸಙ್ಘೋ ನಿಸ್ಸಾರೇತೀತಿ ಸಚೇ ಸಙ್ಘೋ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ತತ್ಥಾತಿ ತಜ್ಜನೀಯಾದಿಕಮ್ಮವಿಸಯೇ, ಏಕೇನಾಪಿ ಅಙ್ಗೇನ ನಿಸ್ಸಾರಣಾ ಅನುಞ್ಞಾತಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಪಾಳಿಯಂ ಅಪ್ಪತ್ತೋ ನಿಸ್ಸಾರಣನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಆಪನ್ನೋ ಆವೇಣಿಕವಸೇನ ತಜ್ಜನೀಯಾದಿಸಙ್ಖಾತಂ ನಿಸ್ಸಾರಣಂ ಪತ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ.

ದ್ವೇನಿಸ್ಸರಣಾದಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಚಮ್ಪೇಯ್ಯಕ್ಖನ್ಧಕವಣ್ಣನಾನಯೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ.

೪೫೧. ಕೋಸಮ್ಬಕಕ್ಖನ್ಧಕೇ ¶ ¶ ಸಚೇ ಹೋತಿ, ದೇಸೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ವಿನಯಧರಸ್ಸ ವಚನೇನ ಆಪತ್ತಿದಿಟ್ಠಿಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ಏವಮಾಹ. ತೇನೇವ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಸೋ ತಸ್ಸಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅನಾಪತ್ತಿದಿಟ್ಠಿ ಹೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ನತ್ಥಿ ಆಪತ್ತೀತಿ ಉದಕಸ್ಸ ಠಪನಭಾವಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ವಾ ಠಪಿತಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ವಿಸ್ಸರಿತ್ವಾ ವಾ ಗಮನೇ ಅಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಅಸತಿಯಾ ಅನಾಪತ್ತಿಪಕ್ಖೋಪಿ ಸಮ್ಭವತೀತಿ ವಿನಯಧರೋ ತತ್ಥ ಅನಾಪತ್ತಿದಿಟ್ಠಿಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ಏವಮಾಹ. ತೇನೇವ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಅಞ್ಞೇ ಭಿಕ್ಖೂ ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅನಾಪತ್ತಿದಿಟ್ಠಿನೋ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಪರಿಸಾಯಪಿಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿದಿಟ್ಠಿಯಾ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ ‘‘ಅಞ್ಞೇ’’ತಿ ಬಹುವಚನಂ ಕತಂ. ಅನಾಪತ್ತಿದಿಟ್ಠಿ ಅಹೋಸೀತಿ ಸುತ್ತನ್ತಿಕತ್ಥೇರಸ್ಸ ವಿನಯೇ ಅಪಕತಞ್ಞುತಾಯ ವಿನಯಧರಸ್ಸ ವಚನಮತ್ತೇನ ಸೋ ಏವಮಹೋಸಿ, ಸಾ ಪನಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ ಏವ ಉದಕಾವಸೇಸಸ್ಸ ಠಪನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಠಪಿತತ್ತಾ. ವತ್ಥುಮತ್ತಜಾನನೇ ಏವ ಹಿ ಸೇಖಿಯಾ ಸಚಿತ್ತಕಾ, ನ ಪಣ್ಣತ್ತಿವಿಜಾನನೇ. ತೇನೇವ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ತಸ್ಸಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅನಾಪತ್ತಿದಿಟ್ಠಿ ಹೋತೀ’’ತಿ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಆಪತ್ತಿ ಇಚ್ಚೇವ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಮಾನೋ’’ತಿ ಇದಂ ವಿನಯಧರತ್ಥೇರೋ ‘‘ತಯಾ ಇದಂ ಉದಕಂ ಠಪಿತ’’ನ್ತಿ ಅತ್ತನಾ ಪುಟ್ಠೇನ ಸುತ್ತನ್ತಿಕತ್ಥೇರೇನ ‘‘ಆಮಾವುಸೋ’’ತಿ ವುತ್ತವಚನಂ ಸರಿತ್ವಾ ಪಣ್ಣತ್ತಿಅಕೋವಿದತಾಯ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚೇವ ಅಕಾಸೀತಿ ಆಪತ್ತಿದಿಟ್ಠಿ ಹುತ್ವಾವ ಅವೋಚ. ತೇನೇವ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಅಞ್ಞೇ ಭಿಕ್ಖೂ ತಸ್ಸಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಆಪತ್ತಿದಿಟ್ಠಿನೋ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

೪೫೩. ‘‘ನ ತಾವ ಭಿನ್ನೋ’’ತಿ ಇದಂ ಉಕ್ಖಿಪನತದನುವತ್ತನಮತ್ತೇನ ಸಙ್ಘೋ ಭಿನ್ನೋ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ, ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪನ ಉಭಯಪಕ್ಖಿಕಾನಂ ಪಕ್ಖಂ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಕೋಧವಸೇನ ಕಾಯವಚೀಕಲಹವಡ್ಢನೇನೇವ ಹೋತೀತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ತೇನಾಹ ‘‘ಸೋ ಚ ಖೋ ಕಲಹವಸೇನಾ’’ತಿ. ಸಮ್ಭಮಅತ್ಥವಸೇನಾತಿ ತುರಿತತ್ಥವಸೇನ.

೪೫೪. ಅಕಾರಣೇತಿಆದಿ ¶ ಅನುಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾವ ಉಪಾಯೇನ ಸಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಹಿತೇಸಿತಾಯ ಆಪತ್ತಿತೋ ಮೋಚೇತುಂ ಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಕೋಧಚಿತ್ತವಸೇನ ವಿಹೇಠನತ್ಥಾಯ ಕತಭಾವಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ನ ಪನ ಕಮ್ಮಙ್ಗಸ್ಸ ಅಭಾವಂ ಸನ್ಧಾಯ. ತೇನೇವ ¶ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಆಪತ್ತಿ ಏಸಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ನೇಸಾ ಅನಾಪತ್ತಿ…ಪೇ… ಉಕ್ಖಿತ್ತೋ ಏಸೋ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ.

೪೫೫. ‘‘ಅಧಮ್ಮವಾದೀನಂ ಪಕ್ಖೇ ನಿಸಿನ್ನೋ’’ತಿ ಇದಂ ಉಪಲಕ್ಖಣಮತ್ತಂ, ಧಮ್ಮವಾದೀನಂ ಪಕ್ಖೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅಧಮ್ಮವಾದೀನಂ ಲದ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋಪಿ ಧಮ್ಮವಾದೀನಂ ನಾನಾಸಂವಾಸಕೋ ಹೋತಿ ಏವ. ಕಮ್ಮಂ ಕೋಪೇತೀತಿ ತಂ ವಿನಾ ಗಣಸ್ಸ ಅಪೂರಣಪಕ್ಖಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಯತ್ಥ ವಾ ತತ್ಥ ವಾತಿ ಧಮ್ಮವಾದೀನಂ ಪಕ್ಖೇ ವಾ ಅಧಮ್ಮವಾದೀನಂ ಪಕ್ಖೇ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇಮೇ ಧಮ್ಮವಾದಿನೋತಿ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ತಂತಂಪಕ್ಖಗತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಯಾಥಾವತೋ ವಾ ಅಯಾಥಾವತೋ ವಾ ‘‘ಇಮೇ ಧಮ್ಮವಾದಿನೋ’’ತಿ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಅಯಂ ತಂತಂಪಕ್ಖಗತಾನಂ ಅತ್ತಾನಂ ಸಮಾನಸಂವಾಸಕಂ ಕರೋತಿ.

೪೫೬. ಉಪದಂಸೇನ್ತೀತಿ ಪವತ್ತೇನ್ತಿ. ಪಾಳಿಯಂ ಏತ್ತಾವತಾತಿ ‘‘ಏತ್ತಕಪದೇಸಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಾ ಮಯಂ ಕೋಧಚಿತ್ತೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇಪಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಅನನುಲೋಮಿಕಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಾದಿಂ ಪವತ್ತೇತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸಲ್ಲೇಕ್ಖೇತ್ವಾ ದೂರೇ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ತೇನಾಹ ‘‘ಉಪಚಾರಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ’’ತಿ.

೪೫೭. ಪಾಳಿಯಂ ಭಣ್ಡನಜಾತಾತಿಆದೀಸು ಕಲಹಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗೋ ಭಣ್ಡನಂ ನಾಮ. ಹತ್ಥಪರಾಮಾಸಾದಿ ಕಲಹೋ ನಾಮ. ವಿರುದ್ಧವಾದೋ ವಿವಾದೋ ನಾಮ.

೪೫೮. ಪರಿಪುಣ್ಣಕೋಸಕೋಟ್ಠಾಗಾರೋತಿ ಏತ್ಥ ಕೋಸೋ ನಾಮ ಸುವಣ್ಣಮಣಿಆದಿಭಣ್ಡಾಗಾರಸಾರಗಬ್ಭೋ. ಕೋಟ್ಠಂ ವುಚ್ಚತಿ ಧಞ್ಞಸ್ಸ ಆವಸನಟ್ಠಾನಂ, ಕೋಟ್ಠಭೂತಂ ಅಗಾರಂ ಕೋಟ್ಠಾಗಾರಂ, ಧಞ್ಞಸಙ್ಗಹಟ್ಠಾನಂ. ಅಬ್ಭುಯ್ಯಾಸೀತಿ ಯುದ್ಧಾಯ ಅಭಿಮುಖೋ ನಿಕ್ಖಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏಕಸಙ್ಘಾತಮ್ಪೀತಿ ಏಕಯುದ್ಧಮ್ಪಿ. ಧೋವನನ್ತಿ ಧೋವನುದಕಂ.

೪೬೩. ಪರಿಯಾದಿನ್ನರೂಪಾತಿ ಕೋಧಚಿತ್ತೇನ ಪರಿಗ್ಗಹಿತಸಭಾವಾ.

೪೬೪. ತಂ ನ ಜಾನನ್ತೀತಿ ತಂ ಕಲಹಂ ನ ಜಾನನ್ತಿ. ಯೇ ಉಪನಯ್ಹನ್ತೀತಿ ಯಥಾವುತ್ತಂ ಕೋಧಾಕಾರಂ ಚಿತ್ತೇ ಬನ್ಧನ್ತಿ. ಪಾಕಟಪರಿಸ್ಸಯೇತಿ ಸೀಹಾದಿಕೇ. ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಪರಿಸ್ಸಯೇತಿ ರಾಗಾದಿಕೇ. ಪಾಳಿಯಂ ನತ್ಥಿ ಬಾಲೇ ೯೭ ಸಹಾಯತಾತಿ ಬಾಲಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸೀಲಾದಿಗುಣಸಙ್ಖಾತಾ ಸಹಾಯತಾ ನತ್ಥಿ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಲದ್ಧುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೪೬೬. ಅತ್ತಕಾಮರೂಪಾತಿ ¶ ಅತ್ತನೋ ಹಿತಕಾಮಯಮಾನಸಭಾವಾ. ಅನುರುದ್ಧಾತಿ ಏಕಸೇಸನಯೇನ ತಿಣ್ಣಮ್ಪಿ ಕುಲಪುತ್ತಾನಂ ಆಲಪನಂ, ತೇನೇವ ಬಹುವಚನನಿದ್ದೇಸೋ ಕತೋ. ಖಮನೀಯಂ ಸರೀರಂ ಯಾಪನೀಯಂ ಜೀವಿತಂ ‘‘ಕಚ್ಚಿ ವೋ ಸರೀರಞ್ಚ ಧಾರೇತುಂ, ಜೀವಿತಞ್ಚ ಯಾಪೇತುಂ ಸಕ್ಕಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛತಿ. ತಗ್ಘಾತಿ ಏಕಂಸತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ, ಏಕಂಸೇನ ಮಯಂ ಭನ್ತೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾ ಕಥನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಯಥಾತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ, ಯಥಾಕಥನ್ತಿ ವಾ ಏಕೋ ನಿಪಾತೋ ಕಾರಣಪುಚ್ಛನತ್ಥೋ, ಕೇನ ಪಕಾರೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏಕಞ್ಚ ಪನ ಮಞ್ಞೇ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಏಕಸ್ಸ ಚಿತ್ತವಸೇನ ಇತರೇಸಮ್ಪಿ ಪವತ್ತನತೋ ಸಬ್ಬೇಸಂ ನೋ ಏಕಂ ವಿಯ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಚ್ಚಿ ಪನ ವೋ ಅನುರುದ್ಧಾತಿ ಏತ್ಥ ವೋತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ, ಪಚ್ಚತ್ತವಚನಂ ವಾ, ಕಚ್ಚಿ ತುಮ್ಹೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಮ್ಹಾಕನ್ತಿ ನಿದ್ಧಾರಣೇ ಸಾಮಿವಚನಂ, ಅಮ್ಹೇಸು ತೀಸು ಯೋ ಪಠಮಂ ಪಟಿಕ್ಕಮತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಕೋಸಮ್ಬಕವಿವಾದಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೪೬೭. ಯೇನ ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕನ್ತಿ ಪಚ್ಚತ್ತೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ, ಯತ್ಥ ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕೋ ಗಾಮೋ, ತತ್ಥ ಅವಸರೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ದಹರಪೋತಕೇಹೀತಿ ಭಿಙ್ಕಚ್ಛಾಪೇಹಿ. ‘‘ಓಗಾಹಿ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ನಹಾನಪೋಕ್ಖರಣಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಉದಾನಗಾಥಾಯಂ ಪನ – ರಥಈಸಸದಿಸದನ್ತಸ್ಸ ನಾಗಸ್ಸ ಹತ್ಥಿನೋ ಏತಂ ವಿವೇಕನಿನ್ನಂ ಚಿತ್ತಂ ನಾಗೇನ ಬುದ್ಧನಾಗಸ್ಸ ವಿವೇಕನಿನ್ನಚಿತ್ತೇನ ಸಮೇತಿ. ಕಸ್ಮಾ? ಯಂ ಯಸ್ಮಾ ಏಕೋವ ರಮತಿ ವನೇ, ತಸ್ಮಾ ಏವಂ ಯೋಜನಾ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ.

ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕಗಮನಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೪೬೮. ಯಥಾ ಧಮ್ಮೋ ತಥಾ ತಿಟ್ಠಾಹೀತಿ ಯಥಾ ಧಮ್ಮೋ ಚ ವಿನಯೋ ಚ ಠಿತೋ, ತಥಾ ತಿಟ್ಠ, ಧಮ್ಮವಾದೀಪಕ್ಖೇ ತಿಟ್ಠಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೪೭೩. ‘‘ಯೋ ¶ ಪಟಿಬಾಹೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇದಂ ಸಾಮಗ್ಗೀಭೇದಸ್ಸ ಅಕಾರಕೇ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಯೇ ಪನ ಭೇದಕಾರಕಾ ವಿರುದ್ಧಾ ಅಲಜ್ಜಿನೋ ¶ , ತೇಸಂ ಪಟಿಬಾಹಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ ತೇಸಂ ಸನ್ತಕಸ್ಸಪಿ ಸೇನಾಸನಸ್ಸ ವಿನಾಸನವಚನತೋ. ‘‘ವಿವಿತ್ತಂ ಕತ್ವಾಪಿ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪನ ಯಥಾವುಡ್ಢಂ ವರಸೇನಾಸನಂ ಅದತ್ವಾ ವುಡ್ಢಾನಮ್ಪಿ ಅಸಞ್ಞತಾನಂ ಸಞ್ಞತೇಹಿ ವಿವಿತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

೪೭೫. ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಓಸಾರೇತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಉಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಆಪತ್ತಿಯಾಪನ್ನಭಾವಂ ಪಟಿಜಾನಿತ್ವಾ ಸಮ್ಮಾವತ್ತನೇನ ಉಕ್ಖೇಪಕಾನಂ ಸಮುಪ್ಪನ್ನಓಸಾರಣಚ್ಛನ್ದಸ್ಸ ಪಗೇವ ಞಾತತ್ತಾ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭನಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಉಕ್ಖಿತ್ತಾನುವತ್ತಕಾ ಸಯಮೇವ ನಂ ಓಸಾರೇಸುನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

೪೭೬. ಅತ್ಥತೋ ಅಪಗತಾತಿ ಸಾಮಗ್ಗೀಅತ್ಥವಿರಹಿತಾ, ತುಚ್ಛಬ್ಯಞ್ಜನಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೪೭೭. ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಚಾರೋತಿ ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತಬ್ಬಸುನ್ದರಾಚಾರೋ. ಅನಪಗತನ್ತಿ ಕಾರಣತೋ ಅನಪೇತಂ. ಆದಾತಬ್ಬತೋ ಗಹೇತಬ್ಬತೋ ಆದಾಯನ್ತಿ ಆಚರಿಯವಾದೋ ವುತ್ತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಆದಾಯಂ ಅತ್ತನೋ ಆಚರಿಯವಾದ’’ನ್ತಿ.

ಅಟ್ಠಹಿ ದೂತಙ್ಗೇಹೀತಿ ‘‘ಸೋತಾ ಚ ಹೋತಿ ಸಾವೇತಾ ಚ ಉಗ್ಗಹೇತಾ ಚ ಧಾರೇತಾ ಚ ವಿಞ್ಞಾತಾ ಚ ವಿಞ್ಞಾಪೇತಾ ಚ ಕುಸಲೋ ಚ ಸಹಿತಾಸಹಿತಸ್ಸ ನೋ ಚ ಕಲಹಕಾರಕೋ’’ತಿ (ಅ. ನಿ. ೮.೧೬) ಏವಂ ವುತ್ತೇಹಿ ಅಟ್ಠಹಿ ದೂತಙ್ಗೇಹಿ. ಸೇಸಮೇತ್ಥ, ಹೇಟ್ಠಾ ಚ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವಾತಿ.

ಅಟ್ಠಾರಸವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಕೋಸಮ್ಬಕಕ್ಖನ್ಧಕವಣ್ಣನಾನಯೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ.

ಇತಿ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯ ವಿನಯಟ್ಠಕಥಾಯ ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ

ನಮೋ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ

೧. ಚೂಳವಗ್ಗಸ್ಸ ¶ ¶ ಪಠಮೇ ಕಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧಕೇ ತಾವ ‘‘ಬಲವಾಬಲವ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಏಕಪದಂ. ‘‘ಬಲವಬಲವ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಆಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಬಲವಾಬಲವ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ತಞ್ಚ ‘‘ದುಕ್ಖದುಕ್ಖ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ಅತಿಸಯತ್ಥೇ ವತ್ತತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸುಟ್ಠು ಬಲವಂ ಪಟಿವದಥಾ’’ತಿ, ಅತಿ ವಿಯ ಬಲವಂ ಕತ್ವಾ ಪಟಿವಚನಂ ದೇಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨. ಪಾಳಿಯಂ ಆಪತ್ತಿ ಆರೋಪೇತಬ್ಬಾತಿ ಏತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ‘‘ಮಾ ಖೋ ತುಮ್ಹೇ ಆಯಸ್ಮನ್ತೋ ಏಸೋ ಅಜೇಸೀ’’ತಿಆದಿಕೇ ಭಣ್ಡನಾದಿಜನಕೇ ವಚನೇ ಪಞ್ಞತ್ತಾ ಕಾಚಿ ಆಪತ್ತಿ ನಾಮ ನತ್ಥಿ ಮುಸಾಪೇಸುಞ್ಞಾದೀಸು ಏತಸ್ಸ ಅಪ್ಪವಿಟ್ಠತ್ತಾ, ತಥಾಪಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ವಿಸುಂ, ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಚ ‘‘ಮಾ, ಆವುಸೋ, ಭಿಕ್ಖೂ ¶ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪಯೋಜೇತ್ವಾ ಭಣ್ಡನಾದಿಂ ಅಕಾಸಿ, ನೇದಂ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ವತ್ತತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಅಪಞ್ಞತ್ತೇನ ವುಚ್ಚಮಾನಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅನಾದರಿಯೇನ ಅನೋರಮನಪಚ್ಚಯಾ ವಾ ಅಞ್ಞವಾದವಿಹೇಸಾದಿಕರಣಪಚ್ಚಯಾ ವಾ ಯಾ ಆಪತ್ತಿ ಹೋತಿ, ಸಾ ಆಪತ್ತಿ ಆರೋಪೇತಬ್ಬಾ ದಿಟ್ಠಿವಿಪನ್ನಸ್ಸ ವಿಯಾತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ.

ಯಸ್ಸ ಪನ ಇದಂ ವಚನಂ ವಿನಾವ ಕಾಯವಾಚಾಹಿ ಆಪನ್ನಾ ಲಹುಕಾಪತ್ತಿ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಸಪಿ ಆರೋಪೇತಬ್ಬಾವ. ಯಂ ಪನ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ‘‘ಅತ್ತನಾ ಭಣ್ಡನಕಾರಕಾ’’ತಿ ಅತ್ತನಾ-ಸದ್ದಗ್ಗಹಣಂ, ‘‘ಯೇಪಿ ಚಞ್ಞೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಭಣ್ಡನಕಾರಕಾ…ಪೇ… ತೇ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ’’ತಿಆದಿವಚನಞ್ಚ, ತಂ ವತ್ಥುವಸೇನ ಗಹಿತಂ. ಯೋ ಪನ ಸಯಮೇವ ಭಣ್ಡನಕಾರಕೋ ಹೋತಿ, ಅಞ್ಞೇ ಪನ ಭಣ್ಡನಕಾರಕೇ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಮಾ ಖೋ ತುಮ್ಹೇ’’ತಿಆದಿವಚನಂ ನ ವದತಿ, ತಸ್ಸಾಪೇತಂ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬಮೇವ. ಕರೋನ್ತೇಹಿ ಚ ‘‘ಸುಣಾತು ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಸಙ್ಘೋ, ಅಯಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ ¶ ಭಿಕ್ಖು ಭಣ್ಡನಕಾರಕೋ…ಪೇ… ಸಙ್ಘೇ ಅಧಿಕರಣಕಾರಕೋ. ಯದಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪತ್ತಕಲ್ಲ’’ನ್ತಿಆದಿನಾವ ಕಮ್ಮವಾಚಾ ಕಾತಬ್ಬಾ. ಯೋ ಚ ಅಞ್ಞೇಪಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಕಲಹಾಯ ಸಮಾದಪೇತಿ, ತಸ್ಸಾಪಿ ಏವಮೇವ ಕಮ್ಮವಾಚಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಸಮಾದಾಪನಸ್ಸಪಿ ಭಣ್ಡನಕಾರಕತ್ತೇ ಏವ ಪವಿಸನತೋ. ಅಞ್ಞೇಸಂ ಸಮಾದಾಪನಾಕಾರಮ್ಪಿ ವತ್ವಾವ, ಕಮ್ಮವಾಚಂ ಕಾತುಕಾಮೇನಪಿ ಚ ತೇಹಿ ವುತ್ತವಚನತ್ಥಮೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ತದನುಗುಣಂ ಯೋಜೇತ್ವಾವ ಕಾತಬ್ಬಂ, ನ ಇಧಾಗತವಸೇನೇವ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಇಧಾಗತವಸೇನೇವ ವಚನಾಸಮ್ಭವಾ. ಭೂತೇನ ವತ್ಥುನಾ ಕತಮೇವ ಹಿ ಅವಿಪನ್ನಂ ಹೋತಿ, ನಾಞ್ಞನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಏಸ ನಯೋ ನಿಯಸ್ಸಕಮ್ಮಾದೀಸುಪಿ.

ತಜ್ಜನೀಯಕಮ್ಮಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮದ್ವಾದಸಕಕಥಾದಿವಣ್ಣನಾ

೪. ಅಪ್ಪಟಿಞ್ಞಾಯ ಕತನ್ತಿ ವತ್ಥುಂ ವಾ ಆಪತ್ತಿಂ ವಾ ಅಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇತ್ವಾ ಕತಂ. ಯೋ ಪನ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಸ್ಸನ್ತಾನಂ ಏವ ವತ್ಥುವೀತಿಕ್ಕಮಂ ಕತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಕಮ್ಮಕರಣಭಯೇನ ‘‘ನ ಕರೋಮೀ’’ತಿ ಮುಸಾ ವದತಿ, ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಮ್ಮುಖೇ ವೀತಿಕ್ಕಮಕರಣಮೇವ ಪಟಿಞ್ಞಾ. ತಥತೋ ಜಾನನತ್ಥಮೇವ ಪಟಿಞ್ಞಾಯ ಕರಣಂ ಅನುಞ್ಞಾತಂ. ಯತ್ಥ ಪನ ಸನ್ದೇಹೋ ಹೋತಿ, ತತ್ಥ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇತ್ವಾವ ಕತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

‘‘ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿಯಾ ವಾ’’ತಿ ಇದಂ ಲಿಙ್ಗನಾಸನನಿಮಿತ್ತತಾಯ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸ ಕಮ್ಮೇನ ಅತಿಕಿಚ್ಛನೀಯತೋ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾಪತ್ತಿಯಾ ವಾ’’ತಿ ಇದಂ ಪನ ಪರಿವಾಸಾದಿನಿಸ್ಸಾರಣಕಮ್ಮಸ್ಸ ಆವೇಣಿಕಸ್ಸ ¶ ವಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಾ ವುತ್ತಂ. ಯಂ ಪನ ಪರತೋ ‘‘ಅಧಿಸೀಲೇ ಸೀಲವಿಪನ್ನೋ ಹೋತಿ…ಪೇ… ತಜ್ಜನೀಯಕಮ್ಮಂ ಕರೇಯ್ಯಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ೬) ವುತ್ತಂ, ತಂ ‘‘ಆಯತಿಂ ಸಂವರೇ ಠತ್ವಾ ವುಟ್ಠಾನಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ಓವದಿಯಮಾನಸ್ಸ ಅನಾದರಿಯಾದಿಪಚ್ಚಯಲಹುಕಾಪತ್ತಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಸೀಲವಿಪತ್ತಿಮೂಲಕಞ್ಹಿ ಲಹುಕಾಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನೋ ಇಧ ಅಭೇದೂಪಚಾರೇನ ‘‘ಅಧಿಸೀಲೇ ಸೀಲವಿಪನ್ನೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ‘‘ಅತಿದಿಟ್ಠಿಯಾ ದಿಟ್ಠಿವಿಪನ್ನೋ’’ತಿ ಏತ್ಥ ವಿಯ.

ಯಥಾ ಚ ದಿಟ್ಠಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವೋಹರನ್ತಸ್ಸ ‘‘ಇತೋ ದಿಟ್ಠಿತೋ ಓರಮಾಹೀ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ಕತಕಮ್ಮಂ ಕೇವಲಾಯ ದಿಟ್ಠಿವಿಪತ್ತಿಯಾ ಕತತ್ತಾ ಅನಾಪತ್ತಿಯಾ ಕತಂ ನಾಮ ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮಂ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಸೀಲವಿಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಲಜ್ಜಿಧಮ್ಮೇ ¶ ಓಕ್ಕನ್ತೇ ಯಥಾಧಮ್ಮಂ ವುಟ್ಠಾಯ ಸಂವರೇ ಠಾತುಕಾಮಸ್ಸ ಕತಂ ತಜ್ಜನೀಯಾದಿಕಮ್ಮಂ ಕೇವಲಾಯ ಸೀಲವಿಪತ್ತಿಯಾ ಕತತ್ತಾ ಅದೇಸನಾಗಾಮಿನಿಯಾ ಕತಂ ನಾಮ ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮಂ ಹೋತಿ. ತೇನೇವ ನಿಯಸ್ಸಕಮ್ಮೇಪಿ ‘‘ಅಪಿಸ್ಸು ಭಿಕ್ಖೂ ಪಕತಾ ಪರಿವಾಸಂ ದೇನ್ತಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಸಂವರೇ ಅಟ್ಠಾನಮೇವ ಕಮ್ಮನಿಮಿತ್ತಭಾವೇನ ವುತ್ತಂ. ಅದನ್ತಂ ದಮನತ್ಥಮೇವ ಹಿ ತಜ್ಜನೀಯಾದಿಕಮ್ಮಾನಿ ಅನುಞ್ಞಾತಾನೀತಿ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಅದೇಸನಾಗಾಮಿನಿಯಾತಿ ಇದಂ ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿಂಯೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ನ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸ’’ನ್ತಿ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಚೂಳವಗ್ಗ ೩.೪) ವದನ್ತಿ, ತಂ ಸುಕ್ಕಪಕ್ಖೇ ‘‘ದೇಸನಾಗಾಮಿನಿಯಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಕತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ವಚನೇನ ವಿರುಜ್ಝತಿ. ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸಾಪಿ ಚ ಪರಿಯಾಯತೋ ದೇಸನಾಗಾಮಿನಿವೋಹಾರೇ ಗಯ್ಹಮಾನೇ ‘‘ಆಪತ್ತಿಯಾ ಕತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತವಾರತೋ ಇಮಸ್ಸ ವಾರಸ್ಸ ವಿಸೇಸೋ ನ ಸಿಯಾ, ಅಟ್ಠಕಥಾಯಮ್ಪೇತ್ಥ ವಿಸೇಸಭಾವೋ ನ ದಸ್ಸಿತೋ. ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ.

೬. ಸಬ್ಬಾನಿಪೀತಿ ತಜ್ಜನೀಯನಿಯಸ್ಸಪಬ್ಬಾಜನೀಯಕಮ್ಮಾನಿ ತೀಣಿಪಿ. ಅಞ್ಞಕಮ್ಮಸ್ಸ ವತ್ಥುನಾತಿ ತಜ್ಜನೀಯತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ವತ್ಥುನಾ ಅಞ್ಞಕಮ್ಮಕರಣಂ ನಾಮ ಕೋಚಿ ದೋಸೋಪಿ ನ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಕಾರಣಮಾಹ ‘‘ಕಸ್ಮಾ’’ತಿಆದಿನಾ.

ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮದ್ವಾದಸಕಕಥಾದಿವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೧. ನಿಯಸ್ಸಕಮ್ಮೇ ಪಾಳಿಯಂ ಅಪಿಸ್ಸೂತಿ ಅಪಿಚಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ನಿಪಾತಸಮುದಾಯೋ. ನಿಸ್ಸಾಯ ¶ ತೇ ವತ್ಥಬ್ಬನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಕೇಚಿ ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತಾಯತ್ತವುತ್ತಿತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ ವದನ್ತಿ, ಅಞ್ಞೇ ಪನ ನಿಸ್ಸಯಗ್ಗಹಣಮೇವಾತಿ, ಉಭಯೇನಪಿಸ್ಸ ಸೇರಿವಿಹಾರೋ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ದೀಪಿತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

೨೧. ಪಬ್ಬಾಜನೀಯಕಮ್ಮೇ ‘‘ಪಬ್ಬಾಜನೀಯಕಮ್ಮಂ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭೇತೂ’’ತಿ ಇದಂ ಪಕ್ಕಮನಾದಿಂ ಅಕತ್ವಾ ಸಮ್ಮಾವತ್ತನ್ತಾನಂ ವಸೇನ ವುತ್ತಂ.

೩೩. ಪಟಿಸಾರಣೀಯಕಮ್ಮೇ ¶ ನೇವ ಭಿಕ್ಖುವಚನಂ, ನ ಗಿಹಿವಚನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪರಿಯಾಯತೋಪಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಪರಖುಂಸನಂ ನ ವದನ್ತಿ, ಗಹಟ್ಠಾ ಪನ ಸರೂಪೇನೇವ ಅಕ್ಕೋಸಿತುಂ ಸಮತ್ಥಾಪಿ ಉಪಕಾರೀಸು ಅಕಾರಣಂ ಏವರೂಪಂ ನ ವದನ್ತಿ, ತ್ವಂ ಗಿಹಿಗುಣತೋಪಿ ಪರಿಹೀನೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೩೯. ‘‘ಅಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗಮೋ ಪುರಿಮೇಹಿ ಅಸದಿಸೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ತಜ್ಜನೀಯಾದೀನಂ ವುತ್ತಕಾರಣಮತ್ತೇನ ಇದಂ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ದೀಪೇತಿ. ಇಧ ವುತ್ತೇನ ಪನ ಗಿಹೀನಂ ಅಲಾಭಾಯ ಪರಿಸಕ್ಕನಾದಿನಾ ಅಙ್ಗೇನ ತಾನಿಪಿ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ಸದ್ಧಂ ಪಸನ್ನಂ ದಾಯಕಂ ಕಾರಕಂ ಸಙ್ಘುಪಟ್ಠಾಕಂ ಹೀನೇನ ಖುಂಸೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ತಾದಿಸೇಸು ಗಿಹೀಸು ಖುಂಸನಾದೀಹಿ ಗಿಹಿಪಟಿಸಂಯುತ್ತೇಹಿ ಏವ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಕಮ್ಮಾರಹತಾ, ನ ಆರಾಮಿಕಚೇಟಕಾದೀಸು ಖುಂಸನಾದೀಹಿ. ತತ್ಥಾಪಿ ದಾಯಕಾದೀಸು ಖಮಾಪಿತೇಸು ಕಮ್ಮಾರಹತಾ ನತ್ಥಿ, ಆಪತ್ತಿ ಚ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ದೇಸೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಯೋ ಚೇ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಖಮಾಪಿಯಮಾನೋಪಿ ನ ಖಮತಿ, ಅಕತಕಮ್ಮೇನಪಿ ದಸ್ಸನೂಪಚಾರೇ ಆಪತ್ತಿ ದೇಸೇತಬ್ಬಾ. ಸೋ ಚೇ ಕಾಲಕತೋ ಹೋತಿ, ದೇಸನ್ತರಂ ವಾ ಗತೋ, ಗತದಿಸಾ ನ ಞಾಯತಿ, ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ವಾ ಜೀವಿತನ್ತರಾಯೋ ಹೋತಿ, ಕತಕಮ್ಮೇನಪಿ ಅಕತಕಮ್ಮೇನಪಿ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಯಥಾಭೂತಂ ವಿಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಖಮಾಪೇತ್ವಾ ಆಪತ್ತಿ ದೇಸೇತಬ್ಬಾತಿ ವದನ್ತಿ. ಧಮ್ಮಿಕಪಟಿಸ್ಸವಸ್ಸ ಅಸಚ್ಚಾಪನೇ ಪನ ತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಮಯಾ ಅಸಮವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪಟಿಸ್ಸವಂ ಕತ್ವಾ ಸೋ ನ ಸಚ್ಚಾಪಿತೋ, ತಂ ಮೇ ಖಮಥಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಖಮಾಪನೇ ವಚನಕ್ಕಮೋ ಞಾಪೇತಬ್ಬೋ.

೪೧. ಪಾಳಿಯಂ ಮಙ್ಕುಭೂತೋ ನಾಸಕ್ಖಿ ಚಿತ್ತಂ ಗಹಪತಿಂ ಖಮಾಪೇತುನ್ತಿ ತಿಂಸಯೋಜನಮಗ್ಗಂ ಪುನ ಗನ್ತ್ವಾಪಿ ಮಾನಥದ್ಧತಾಯ ಯಥಾಭೂತಂ ದೋಸಂ ಆವಿಕತ್ವಾ ಅಖಮಾಪನೇನ ‘‘ನಾಹಂ ಖಮಾಮೀ’’ತಿ ತೇನ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಮಙ್ಕುಭೂತೋ ಖಮಾಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿ, ಸೋ ಪುನದೇವ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಪಚ್ಚಾಗನ್ತ್ವಾಪಿ ಮಾನನಿಗ್ಗಹತ್ಥಾಯೇವ ಪುನಪಿ ಸತ್ಥಾರಾ ಪೇಸಿತೋ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಖಮಾಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಪುನಾಗಚ್ಛಿ. ಅಥಸ್ಸ ಭಗವಾ ‘‘ಅಸನ್ತಂ ಭಾವನಮಿಚ್ಛೇಯ್ಯಾ’’ತಿಆದಿನಾವ (ಧ. ಪ. ೭೩) ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ಮಾನನಿಮ್ಮಥನಂ ಕತ್ವಾ ಅನುದೂತದಾನಂ ಅನುಞ್ಞಾಸೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

೪೨. ‘‘ನೋ ¶ ಚೇ ಖಮತಿ…ಪೇ… ಆಪತ್ತಿಂ ದೇಸಾಪೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪಗೇವ ಗಹಟ್ಠೋ ಖಮತಿ ಚೇ, ದಸ್ಸನೂಪಚಾರೇ ಆಪತ್ತಿದೇಸನಾಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥೀತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

೪೬. ಉಕ್ಖೇಪನೀಯಕಮ್ಮೇಸು ¶ ತೀಸು ಅರಿಟ್ಠವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾತಿ ವಿಸುಂ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇವ ಪಾಪಿಕಾಯ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನಪಚ್ಚಯಾ ದುಕ್ಕಟಂ, ಸಮನುಭಾಸನಪರಿಯೋಸಾನೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ವಾ ಆಪತ್ತಿಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ. ಏತ್ಥಾಪಿ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ‘‘ತಥಾಹಂ ಭಗವತಾ’’ತಿಆದಿ ವತ್ಥುವಸೇನ ವುತ್ತಂ. ಯೇನ ಯೇನ ಪಕಾರೇನ ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕಾ ವೋಹರಿಂಸು, ತೇನ ತೇನ ಪಕಾರೇನ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮವಾಚಾ ಕಾತಬ್ಬಾ. ಗಹಣಾಕಾರಂ ಪನ ವಿನಾಪಿ ‘‘ಸುಣಾತು ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಸಙ್ಘೋ, ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಾಪಿಕಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ಸೋ ತಂ ದಿಟ್ಠಿಂ ಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜತಿ, ಯದಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪತ್ತಕಲ್ಲ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಸಾಮಞ್ಞತೋಪಿ ಕಮ್ಮವಾಚಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

೬೫. ‘‘ಯಂ ದಿಟ್ಠಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಭಣ್ಡನಾದೀನಿ ಕರೋತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ದಿಟ್ಠಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಾನಿ ಏವ ಭಣ್ಡನಾದೀನಿ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾನಿ, ನ ಕೇವಲಾನೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಯೋ ಪನ ‘‘ಭಣ್ಡನಾದೀನಂ ಕರಣೇ ದೋಸೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ದಿಟ್ಠಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ಭಣ್ಡನಾದಿಂ ಕರೋತಿ, ಸಾಪಿಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಿ ಏವ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸಪಿ ಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೇ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

ನಿಯಸ್ಸಕಮ್ಮಕಥಾದಿವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಕಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧಕವಣ್ಣನಾನಯೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ.

೭೫. ಪಾರಿವಾಸಿಕಕ್ಖನ್ಧಕೇ ¶ ¶ ಅನ್ತಮಸೋ ಮೂಲಾಯಪಟಿಕಸ್ಸನಾರಹಾದೀನಮ್ಪೀತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಮಾನತ್ತಾರಹಮಾನತ್ತಚಾರಿಕಅಬ್ಭಾನಾರಹೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ತೇ ಹಿ ಪಾರಿವಾಸಿಕಾನಂ, ಪಾರಿವಾಸಿಕಾ ಚ ತೇಸಂ ಪಕತತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಏವ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ. ಅಧೋತಪಾದಟ್ಠಪನಕನ್ತಿ ಯತ್ಥ ಠತ್ವಾ ಪಾದೇ ಧೋವನ್ತಿ, ತಾದಿಸಂ ದಾರುಫಲಕಖಣ್ಡಾದಿಂ. ಪಾದಘಂಸನನ್ತಿ ಸಕ್ಖರಕಥಲಾದಿಂ. ‘‘ವತ್ತಂ ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ ಏತ್ತಕಮತ್ತಸ್ಸೇವ ವುತ್ತತ್ತಾ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾದೀಹಿಪಿ ಅಭಿವಾದನಾದಿಂ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ.

‘‘ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಉಪೋಸಥೇ ಕರಿಯಮಾನೇ’’ತಿ ಇದಂ ಪವಾರಣಾದಿವಸೇಸು ಸಙ್ಘೇ ಪವಾರೇನ್ತೇ ಅನುಪಗತಛಿನ್ನವಸ್ಸಾದೀಹಿ ಕರಿಯಮಾನಪಾರಿಸುದ್ಧಿಉಪೋಸಥಮ್ಪಿ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಅತ್ತನೋ ಪಾಳಿಯಾತಿ ನವಕಾನಂ ಪುರತೋ.

‘‘ಪಾರಿವಾಸಿಕಸ್ಸೇವಾ’’ತಿ ಇದಂ ಅಬ್ಭಾನಾರಹಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸಬ್ಬೇ ಗರುಕಟ್ಠೇ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ತೇಸಮ್ಪಿ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಓಣೋಜನಸ್ಸ ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ ತದವಸೇಸಾ ಪಕತತ್ತಾ ಏವ ತಂ ನ ಲಭನ್ತಿ.

ಚತುಸ್ಸಾಲಭತ್ತನ್ತಿ ಭೋಜನಸಾಲಾಯ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ದಿಯ್ಯಮಾನಭತ್ತಂ. ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಠಿತೇನಾತಿ ದಾಯಕಸ್ಸ ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಪಟಿಗ್ಗಹಣರುಹನಟ್ಠಾನೇತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಮಹಾಪೇಳಭತ್ತೇಪೀತಿ ಮಹನ್ತೇಸು ಭತ್ತಪಚ್ಛಿಆದಿಭಾಜನೇಸು ಠಪೇತ್ವಾ ದಿಯ್ಯಮಾನಭತ್ತೇಸುಪಿ.

೭೬. ಪಾಪಿಟ್ಠತರಾತಿ ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತೀತಿ ಉಕ್ಕಂಸವಸೇನ ವುತ್ತಂ. ಸಞ್ಚರಿತ್ತಾದಿಪಣ್ಣತ್ತಿವಜ್ಜತೋ ಪನ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಾದಿಕಾ ಲೋಕವಜ್ಜಾವ, ತತ್ಥಾಪಿ ಸಙ್ಘಭೇದಾದಿಕಾ ಪಾಪಿಟ್ಠತರಾ ಏವ.

‘‘ಕಮ್ಮನ್ತಿ ¶ ಪಾರಿವಾಸಿಕಕಮ್ಮವಾಚಾ’’ತಿ ಏತೇನ ಕಮ್ಮಭೂತಾ ವಾಚಾತಿ ಕಮ್ಮವಾಚಾ-ಸದ್ದಸ್ಸ ಅತ್ಥೋಪಿ ಸಿದ್ಧೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಸವಚನೀಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸದೋಸ’’ನ್ತಿ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಚೂಳವಗ್ಗ. ೩.೭೬) ಅತ್ಥಂ ವದತಿ. ಅತ್ತನೋ ವಚನೇ ಪವತ್ತನಕಮ್ಮನ್ತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ, ‘‘ಮಾ ಪಕ್ಕಮಾಹೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಏಹಿ ವಿನಯಧರಾನಂ ಸಮ್ಮುಖೀಭಾವ’’ನ್ತಿ ವಾ ¶ ಏವಂ ಅತ್ತನೋ ಆಣಾಯ ಪವತ್ತನಕಕಮ್ಮಂ ನ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಏವಞ್ಹಿ ಕೇನಚಿ ಸವಚನೀಯೇ ಕತೇ ಅನಾದರೇನ ಅತಿಕ್ಕಮಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಆಣಾ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಾ ನಾಮ ಹೋತಿ.

ರಜೋಹತಭೂಮೀತಿ ಪಣ್ಣಸಾಲಾವಿಸೇಸನಂ. ಪಚ್ಚಯನ್ತಿ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಚೀವರಂ. ಸೇನಾಸನಂ ನ ಲಭತೀತಿ ವಸ್ಸಗ್ಗೇನ ನ ಲಭತಿ.

ಅಪಣ್ಣಕಪಟಿಪದಾತಿ ಅವಿರದ್ಧಪಟಿಪದಾ. ಸಚೇ ವಾಯಮನ್ತೋಪೀತಿ ಏತ್ಥ ಅವಿಸಯಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಅವಾಯಮನ್ತೋಪಿ ಸಙ್ಗಯ್ಹತಿ.

೮೧. ಅವಿಸೇಸೇನಾತಿ ಪಾರಿವಾಸಿಕುಕ್ಖಿತ್ತಕಾನಂ ಸಾಮಞ್ಞೇನ. ಪಞ್ಚವಣ್ಣಚ್ಛದನಬದ್ಧಟ್ಠಾನೇಸೂತಿ ಪಞ್ಚಪ್ಪಕಾರಚ್ಛದನೇಹಿ ಛನ್ನಟ್ಠಾನೇಸು.

ಓಬದ್ಧನ್ತಿ ಉಟ್ಠಾನಾದಿಬ್ಯಾಪಾರಪಟಿಬದ್ಧಂ. ಪೀಳಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮಞ್ಚೇ ವಾ ಪೀಠೇ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ವಾ-ಸದ್ದೋ ಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೋ, ತೇನ ತಟ್ಟಿಕಾಚಮ್ಮಖಣ್ಡಾದೀಸು ದೀಘಾಸನೇಸುಪಿ ನಿಸೀದಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ದೀಪಿತಂ ಹೋತಿ.

ನ ವತ್ತಭೇದದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ವುಡ್ಢತರಸ್ಸ ಜಾನನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ವತ್ತಭೇದೇ ದುಕ್ಕಟಂ ನತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ವತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪಾಪೇತ್ವಾ’’ತಿ ಇದಂ ಪಾರಿವಾಸಾದಿಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ.

ಪಾರಿವಾಸಿಕವತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಪಾರಿವಾಸಿಕಕ್ಖನ್ಧಕವಣ್ಣನಾನಯೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ.

೯೭. ಸಮುಚ್ಚಯಕ್ಖನ್ಧಕೇ ¶ ¶ ವೇದಯಾಮಹನ್ತಿ ಜಾನಾಪೇಮಿ ಅಹಂ, ಆರೋಚೇಮೀತಿಅತ್ಥೋ. ಅನುಭವಾಮೀತಿಪಿಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ವದನ್ತಿ. ಪುರಿಮಂ ಪನ ಪಸಂಸನ್ತಿ ಆರೋಪನವಚನತ್ತಾ. ಆರೋಚೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬನ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಪರಿಮೋಚನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ತದಹೇವ ಪುನ ವತ್ತಂ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ ಅರುಣಂ ಉಟ್ಠಾಪೇತುಕಾಮಸ್ಸ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದಪರಿಹಾರತ್ಥಮ್ಪೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ.

‘‘ಸಭಾಗಾ ಭಿಕ್ಖೂ ವಸನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ವಿಸಭಾಗಾನಂ ವಸನಟ್ಠಾನೇ ವತ್ತಂ ಅಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ ಬಹಿ ಏವ ಕಾತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ‘‘ದ್ವೇ ಲೇಡ್ಡುಪಾತೇ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ’’ತಿ ಇದಂ ವಿಹಾರೇ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಜ್ಝಾಯಾದಿಸದ್ದಸವನೂಪಚಾರವಿಜಹನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಮಹಾಮಗ್ಗತೋ ಓಕ್ಕಮ್ಮಾ’’ತಿ ಇದಂ ಮಗ್ಗಪಟಿಪನ್ನಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಉಪಚಾರಾತಿಕ್ಕಮನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ. ಗುಮ್ಬೇನ ವಾತಿಆದಿ ದಸ್ಸನೂಪಚಾರವಿಜಹನತ್ಥಂ.

‘‘ಸೋಪಿ ಕೇನಚಿ ಕಮ್ಮೇನ ಪುರೇ ಅರುಣೇ ಏವ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಆರೋಚನಾಯ ಕತಾಯ ಸಬ್ಬೇಸುಪಿ ಭಿಕ್ಖೂಸು ವಿಹಾರಗತೇಸು ಊನೇ ಗಣೇ ಚರಣದೋಸೋ ವಾ ವಿಪ್ಪವಾಸದೋಸೋ ವಾ ನ ಹೋತಿ ಆರೋಚಿತತ್ತಾ ಸಹವಾಸಸ್ಸಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ಅಯಞ್ಚಾ’’ ತಿಆದಿ. ಅಬ್ಭಾನಂ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಕತಮ್ಪಿ ಅಕತಮೇವ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೦೨. ಸುದ್ಧಸ್ಸಾತಿ ಸಭಾಗಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಅನಾಪನ್ನಸ್ಸ, ತತೋ ವುಟ್ಠಿತಸ್ಸ ವಾ. ಅಞ್ಞಸ್ಮಿನ್ತಿ ಸುದ್ಧನ್ತಪರಿವಾಸವಸೇನ ¶ ಆಪತ್ತಿವುಟ್ಠಾನತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಆಪತ್ತಿವುಟ್ಠಾನೇ. ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಪಟಿಕಸ್ಸಿತೋ ಸಙ್ಘೇನ ಉದಾಯಿ ಭಿಕ್ಖು ಅನ್ತರಾ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ…ಪೇ… ಮೂಲಾಯಪಟಿಕಸ್ಸನಾ’’ತಿ ಇದಂ ಕರಣವಸೇನ ವಿಪರಿಣಾಮೇತ್ವಾ ಮೂಲಾಯಪಟಿಕಸ್ಸನಾಯ ಪಟಿಕಸ್ಸಿತೋತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಅಥ ವಾ ‘‘ಮೂಲಾಯ ಪಟಿಕಸ್ಸನಾ ಖಮತಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸಾ’’ತಿ ಉತ್ತರಪದೇನ ಸಹ ಪಚ್ಚತ್ತವಸೇನೇವ ಯೋಜೇತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ.

‘‘ಉದಾಯಿಂ ¶ ಭಿಕ್ಖುಂ ಅನ್ತರಾ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ…ಪೇ… ಮೂಲಾಯ ಪಟಿಕಸ್ಸಿತ್ವಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಅನ್ತರಾ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಹೇತುಭೂತಾಯ ಉದಾಯಿಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಮೂಲಾಯ ಪಟಿಕಸ್ಸಿತ್ವಾ ಮೂಲದಿವಸೇ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಅನ್ತರಾಪತ್ತಿಯಾ ಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸಂ ದೇತೂತಿ ಯೋಜನಾ. ಆವಿಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಬ್ಬೋತಿ ತಸ್ಸ ಅತೇಕಿಚ್ಛಭಾವಂ ತೇನೇವ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪಾಕಟಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಲಜ್ಜಿಗಣತೋ ವಿಯೋಜನವಸೇನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಬ್ಬೋ.

ಸತಂ ಆಪತ್ತಿಯೋತಿ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಾದಿವಸೇನ ಏಕದಿವಸೇ ಆಪನ್ನಾ ಸತಂ ಆಪತ್ತಿಯೋ. ದಸಸತನ್ತಿ ಸಹಸ್ಸಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ. ರತ್ತಿಸತಂ ಛಾದಯಿತ್ವಾನಾತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ. ಸಬ್ಬಪರಿವಾಸಕಮ್ಮವಾಚಾವಸಾನೇತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ದಸ್ಸಿತಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಸುದ್ಧನ್ತಪರಿವಾಸಾನಂ, ತಿಣ್ಣಂ ಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸಾನಞ್ಚಾತಿ ಇಮೇಸಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪರಿವಾಸಾನಂ ಕಮ್ಮವಾಚಾಪರಿಯೋಸಾನೇ. ಪುರಿಮನಯೇನೇವಾತಿ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಪರಿವಾಸೇ ವುತ್ತನಯೇನ.

ವಿಹಾರೂಪಚಾರತೋಪೀತಿ ಬಹಿಗಾಮೇ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಿಹಾರೂಪಚಾರತೋಪಿ. ‘‘ದ್ವೇ ಲೇಡ್ಡುಪಾತಾ ಅತಿಕ್ಕಮಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಇದಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸವನೂಪಚಾರಾತಿಕ್ಕಮನಂ ವುತ್ತಂ. ಗಾಮಸ್ಸಾತಿ ನ ವುತ್ತನ್ತಿ ಗಾಮಸ್ಸ ಉಪಚಾರಂ ಮುಞ್ಚಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ನ ವುತ್ತಂ. ತೇನ ಗಾಮೂಪಚಾರೇ ಠಿತಾಪಿ ತತ್ಥ ದಸ್ಸನಸವನೂಪಚಾರೇ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಠಿತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಚ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಚ ತಸ್ಸಾ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದಂ ನ ಕರೋನ್ತೀತಿ ದೀಪೇತಿ.

ಅನಿಕ್ಖಿತ್ತವತ್ತಭಿಕ್ಖೂನಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವಾತಿ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ಪವಿಟ್ಠಾನಂ ವಸೇನ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ತಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇತಿ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ನಿವಾಸನಗಾಮೇ. ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾತಿ ಯಥಾ ಆರೋಚೇತುಂ ಸಕ್ಕಾ, ತಥಾ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ. ‘‘ಸಮ್ಮನ್ನಿತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಮತಾಯ ಸಹವಾಸೇಪಿ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದೋ ನ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

ಮೂಲಾಯಪಟಿಕಸ್ಸಿತಸ್ಸಾತಿ ಮೂಲಾಯಪಟಿಕಸ್ಸಿತಸ್ಸ ಪುನ ಪರಿವುತ್ಥಪರಿವಾಸಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಿಸ್ಸನ್ನನ್ತಿ ಮೂಲಾಪತ್ತಿಯಾ ಸಹ ದ್ವಿನ್ನಂ ಅನ್ತರಾಪತ್ತೀನಞ್ಚ.

೧೦೮. ಸಚೇ ¶ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾತಿ ನಿಕ್ಖಿತ್ತವತ್ತೇನಾಪನ್ನಾಪತ್ತಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಪಾಳಿಯಂ ಪಞ್ಚಾಹಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನವಾರೇ ಅನ್ತರಾಪತ್ತಿಕಥಾಯಂ ‘‘ಏವಞ್ಚ ಪನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಛಾರತ್ತಂ ಮಾನತ್ತಂ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಮೂಲಾಯಪಟಿಕಸ್ಸನಾಕಮ್ಮವಾಚಾನನ್ತರಮೇವ ದಾತುಂ ವುತ್ತಂ ನ ಹೋತಿ. ಮೂಲಾಯಪಟಿಕಸ್ಸಿತಸ್ಸ ಪನ ಪಞ್ಚದಿವಸಾನಿ ಪರಿವಸಿತ್ವಾ ಯಾಚಿತಸ್ಸ ¶ ಮಾನತ್ತಚರಣಕಾಲೇ ಆಪನ್ನಾಯ ತತಿಯಾಯ ಅನ್ತರಾಪತ್ತಿಯಾ ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯ ಮಾನತ್ತದಾನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಏವಞ್ಚ ದಿನ್ನಮಾನತ್ತಸ್ಸ ಏಕೇನ ಛಾರತ್ತೇನ ಪುಬ್ಬೇ ದಿನ್ನಮಾನತ್ತಾಹಿ ತೀಹಿ ಆಪತ್ತೀಹಿ ಸಹ ಚತಸ್ಸನ್ನಮ್ಪಿ ಆಪತ್ತೀನಂ ಮಾನತ್ತಂ ಚಿಣ್ಣಮೇವ ಹೋತಿ. ಇಮಿನಾ ಪನ ನಯೇನ ಅಬ್ಭಾನಾರಹಕಾಲೇ ಆಪನ್ನಾಯ ಅನ್ತರಾಪತ್ತಿಯಾ, ಪಕ್ಖಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನವಾರೇ ಅನ್ತರಾಪತ್ತೀಸು ಚ ಪಟಿಪಜ್ಜನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ‘‘ಏಕಾಹಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾದಿವಸೇನ ಪಞ್ಚಾ’’ತಿ ಇದಂ ಏಕಾಹಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾದೀನಂ ಚತುನ್ನಂ ಪಚ್ಚೇಕಪರಿವಾಸದಾನಮಾನತ್ತದಾನಅಬ್ಭಾನಾನಿ ಏಕೇಕಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಅನ್ತರಾಪತ್ತಿವಸೇನ ಚತಸ್ಸೋ’’ತಿ ಇದಮ್ಪಿ ಮಾನತ್ತದಾನಅಬ್ಭಾನಾನಿ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಮೂಲಾಯಪಟಿಕಸ್ಸನೇ ಏಕತ್ತಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ವುತ್ತಂ.

ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಪರಿವಾಸಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೨೫. ‘‘ಯಸ್ಮಾ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ ಅನ್ತರಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸದಾನಸ್ಸ ಕಾರಣವಚನಂ, ನ ಪನ ಚಿಣ್ಣಪರಿವುತ್ಥದಿವಸಾನಂ ಮಕ್ಖಿತಭಾವಸ್ಸ, ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯ ಅನ್ತರಾಪತ್ತಿಯಾ ಮೂಲಾಯಪಟಿಕಸ್ಸನೇ ಕತೇಪಿ ತೇಸಂ ಮಕ್ಖಿತಭಾವಸಮ್ಭವತೋ. ತಸ್ಮಾ ‘‘ಮಾನತ್ತಚಿಣ್ಣದಿವಸಾಪಿ ಪರಿವುತ್ಥದಿವಸಾಪಿ ಸಬ್ಬೇ ಮಕ್ಖಿತಾವ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸಾನನ್ತರಂ ‘‘ಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸೋ ಚಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ. ತೇನಾಹ ‘‘ತೇನೇವಾ’’ತಿಆದಿ.

ಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೩೪. ‘‘ಏಕಾಪತ್ತಿಮೂಲಕಞ್ಚಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಏಕಾ ಆಪತ್ತಿ ಏಕಾಹಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ, ಏಕಾ ಆಪತ್ತಿ ದ್ವೀಹಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ’’ತಿಆದಿನಯಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುನ್ತಿ ಅಜಾನನಾದಿನಾ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯಪಿ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಮಾನತ್ತಾರಹತಾವಚನೇನ ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ. ‘‘ಏಕಸ್ಸ, ಆವುಸೋ, ಮಾಸಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖು ಮಾನತ್ತಾರಹೋ’’ತಿ ¶ (ಚೂಳವ. ೧೫೩) ಹಿ ವುತ್ತಂ. ಏತ್ಥ ಏಕಸ್ಸ ಅಜಾನನಪಟಿಚ್ಛನ್ನಮಾಸಸ್ಸ ¶ ಪರಿವಾಸಾರಹೋ ನ ಹೋತಿ, ಕೇವಲಂ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನತ್ತಾ ಮಾನತ್ತಾರಹೋ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಪಾಳಿಯಂ ಮಕ್ಖಧಮ್ಮೋತಿ ಮದ್ದಿತುಕಾಮತಾ. ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾನಂ ಪರಿವಾಸದಾನಾದಿಸಬ್ಬವಿನಿಚ್ಛಯಸ್ಸ ಸಮುಚ್ಚಯತ್ತಾ ಪನೇಸ ಸಮುಚ್ಚಯಕ್ಖನ್ಧಕೋತಿ ವುತ್ತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಅಗ್ಘಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಸಮುಚ್ಚಯಕ್ಖನ್ಧಕವಣ್ಣನಾನಯೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ.

೧೯೫. ಸಮಥಕ್ಖನ್ಧಕೇ ¶ ¶ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ವಿಪುಲಸತಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ದಾತಬ್ಬೋ ವಿನಯೋ ಚೋದನಾದಿಅಸಾರುಪ್ಪಾನಂ ವಿನಯನುಪಾಯೋ ಸತಿವಿನಯೋ.

೧೯೬. ಚಿತ್ತವಿಪರಿಯಾಸಕತೋತಿ ಕತಚಿತ್ತವಿಪರಿಯಾಸೋ. ಗಗ್ಗಂ ಭಿಕ್ಖುಂ…ಪೇ… ಚೋದೇನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಉಮ್ಮತ್ತಕಸ್ಸ ಇದಂ ಉಮ್ಮತ್ತಕಂ, ಅಜ್ಝಾಚಿಣ್ಣಂ. ತದೇವ ಚಿತ್ತವಿಪರಿಯಾಸೇನ ಕತನ್ತಿ ಚಿತ್ತವಿಪರಿಯಾಸಕತಂ. ತೇನ ಉಮ್ಮತ್ತಕೇನ ಚಿತ್ತವಿಪರಿಯಾಸಕತೇನ ಅಜ್ಝಾಚಿಣ್ಣೇನ ಅನಾಚಾರೇನ ಆಪನ್ನಾಯ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಗಗ್ಗಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಚೋದೇನ್ತೀತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ಪಠಮಂ ಮೂಳ್ಹೋ ಹುತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಅಮೂಳ್ಹಭಾವಂ ಉಪಗತಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬೋ ವಿನಯೋ ಅಮೂಳ್ಹವಿನಯೋ.

೨೦೨. ಧಮ್ಮವಾದೀನಂ ಯೇಭುಯ್ಯಭಾವಸಮ್ಪಾದಿಕಾ ಕಿರಿಯಾ ಯೇಭುಯ್ಯಸಿಕಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ಸ-ಕಾರಾಗಮಸಹಿತೋ ಇಕ-ಪಚ್ಚಯನ್ತೋಯಂ ಸದ್ದೋತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ಆಹ ‘‘ಯಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಯಸ್ಸಾ ಕಿರಿಯಾಯಾತಿ ಗೂಳ್ಹಕವಿವಟ್ಟಕಾದಿನಾ ಸಲಾಕಗ್ಗಾಹಾಪಕಕಿರಿಯಾಯ. ಯೇಭುಯ್ಯಭಾವಂ ನಿಸ್ಸಿತಸಮಥಕಿರಿಯಾ ಯೇಭುಯ್ಯಸಿಕಾತಿ ಏವಂ ಯೇಭುಯ್ಯಸಿಕಾಸದ್ದಸ್ಸ ಅತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಏವಞ್ಹಿ ಅಯಂ ಅಧಿಕರಣಸಮಥೋ ನಾಮ ಹೋತಿ. ಯಥಾವುತ್ತಸಲಾಕಗ್ಗಾಹೇನ ಹಿ ಧಮ್ಮವಾದೀನಂ ಯೇಭುಯ್ಯಭಾವೇ ಸಿದ್ಧೇ ಪಚ್ಛಾ ತಂ ಯೇಭುಯ್ಯಭಾವಂ ನಿಸ್ಸಾಯೇವ ಅಧಿಕರಣವೂಪಸಮೋ ಹೋತಿ, ನ ಧಮ್ಮವಾದೀನಂ ಬಹುತರಭಾವಸಾಧಕಕಿರಿಯಾಮತ್ತೇನ.

೨೦೭. ‘‘ಸೇಸಮೇತ್ಥ ತಜ್ಜನೀಯಾದೀಸು ವುತ್ತನಯಮೇವಾ’’ತಿ ಏತೇನ ತಜ್ಜನೀಯಾದಿಸತ್ತಕಮ್ಮಾನಿ ವಿಯ ಇದಮ್ಪಿ ತಸ್ಸಪಾಪಿಯಸಿಕಾಕಮ್ಮಂ ಅಸುಚಿಭಾವಾದಿದೋಸಯುತ್ತಸ್ಸ, ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚ ವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಅತಿಟ್ಠಮಾನಸ್ಸ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ವಿಸುಂ ಏಕಂ ನಿಗ್ಗಹಕಮ್ಮನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಏತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ನಿಗ್ಗಹಕಮ್ಮೇ ಕತೇ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ‘‘ಅಹಂ ¶ ಸುದ್ಧೋ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಸುದ್ಧಿಯಾ ಸಾಧನತ್ಥಂ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝಂ ಓತರಿತುಂ, ಸಙ್ಘೋ ಚಸ್ಸ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಾತುಂ ನ ಲಭತಿ, ತಂ ಕಮ್ಮಕರಣಮತ್ತೇನೇವ ಚ ತಂ ಅಧಿಕರಣಂ ವೂಪಸನ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಕಥಂ ಪನೇತಂ ಕಮ್ಮಂ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತೀತಿ? ಕೇಚಿ ಪನೇತ್ಥ ‘‘ಸೋ ತಥಾ ನಿಗ್ಗಹಿತೋ ನಿಗ್ಗಹಿತೋವ ಹೋತಿ, ಓಸಾರಣಂ ನ ಲಭತಿ. ತೇನೇವ ಪಾಳಿಯಂ ¶ ಓಸಾರಣಾ ನ ವುತ್ತಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಅಞ್ಞೇ ಪನ ‘‘ಪಾಳಿಯಂ ನ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಬ್ಬನ್ತಿಆದಿನಾ ಸಮ್ಮಾವತ್ತನಸ್ಸ ವುತ್ತತ್ತಾ ಸಮ್ಮಾವತ್ತಿತ್ವಾ ಲಜ್ಜಿಧಮ್ಮೇ ಓಕ್ಕನ್ತಸ್ಸ ಓಸಾರಣಾ ಅವುತ್ತಾಪಿ ತಜ್ಜನೀಯಾದೀಸು ವಿಯ ನಯತೋ ಕಮ್ಮವಾಚಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಓಸಾರಣಾ ಕಾತಬ್ಬಾ ಏವಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ಇದಂ ಯುತ್ತಂ. ತೇನೇವ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಸಚೇ ಸೀಲವಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ವತ್ತಂ ಪರಿಪೂರೇತ್ವಾ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಂ ಲಭಿಸ್ಸತಿ. ನೋ ಚೇ, ತಥಾನಾಸಿತಕೋವ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೨೩೮). ತಸ್ಸಪಾಪಿಯಸಿಕಾಕಮ್ಮನ್ತಿ ಚ ಅಲುತ್ತಸಮಾಸೋಯೇವ. ತೇನಾಹ ‘‘ಇದಂ ಹೀ’’ತಿ ಆದಿ.

ಸತಿವಿನಯಕಥಾದಿವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೨೧೫. ವಿರೂಪತೋ ವಿಪರಿಣಾಮಟ್ಠೇನ ಚಿತ್ತಂ ದುಕ್ಖಂ ವಿಪಚ್ಚತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಚಿತ್ತದುಕ್ಖತ್ಥಂ ವೋಹಾರೋ’’ತಿಆದಿ. ಉಪವದನಾತಿ ಚೋದನಾ. ತತ್ಥೇವಾತಿ ಅನುವದನೇ.

ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಚ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ವಿಞ್ಞಾತತ್ತಾತಿ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಆಗತಕಮ್ಮವಗ್ಗಸ್ಸ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವಣ್ಣನಾಮುಖೇನ ವಿಞ್ಞಾತತ್ತಾ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೨೧೬. ಪಾಳಿಯಂ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ವಾತಿ ಅತ್ತನಿ ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಸಾಯ ವಾ. ಬಹಿದ್ಧಾ ವಾತಿ ಪರಸ್ಮಿಂ ವಾ ಪರಸ್ಸ ಪರಿಸಾಯ ವಾ. ಅನವಸ್ಸವಾಯಾತಿ ಅನುಪ್ಪಾದಾಯ.

೨೨೦. ‘‘ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಂ ಕುಸಲಂ ಅಕುಸಲಂ ಅಬ್ಯಾಕತ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಪುಚ್ಛಾವಚನಂ. ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಂ ಸಿಯಾ ಕುಸಲನ್ತಿಆದಿ ವಿಸಜ್ಜನಂ. ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸೇಸುಪಿ.

೨೨೨. ಸಮ್ಮುತಿಸಭಾವಾಯಪಿ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಕಾರಣೂಪಚಾರೇನ ಅಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಭಾವೇನ ವುಚ್ಚಮಾನೇ ಕುಸಲಸ್ಸಾಪಿ ಆಪತ್ತಿಕಾರಣತ್ತಾ ತದುಪಚಾರೇನ ‘‘ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ಸಿಯಾ ಕುಸಲ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಭವೇಯ್ಯ ¶ , ತಥಾ ¶ ಅವತ್ವಾ ‘‘ನತ್ಥಿ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ಕುಸಲ’’ನ್ತಿ ಏವಂವಚನಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಏತ್ಥ ಸನ್ಧಾಯಭಾಸಿತವಸೇನ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಏತ್ಥ ಚಾಯಮಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಯದಿ ಹಿ ಆಪತ್ತಿ ನಾಮ ಪರಮತ್ಥಧಮ್ಮಸಭಾವಾ ಭವೇಯ್ಯ, ತದಾ ‘‘ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ಸಿಯಾ ಅಕುಸಲ’’ನ್ತಿಆದಿವಚನಂ ಯುಜ್ಜೇಯ್ಯ. ಯಸ್ಮಾ ದುಟ್ಠದೋಸಸಿಕ್ಖಾಪದಟ್ಠಕಥಾದೀಸು ದಸ್ಸಿತದೋಸಪ್ಪಸಙ್ಗತೋ ಪರಮತ್ಥಸಭಆವತಾ ನ ಯುತ್ತಾ, ಏಕನ್ತಸಮ್ಮುತಿಸಭಾವಾ ಏವ ಸಾ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಸಿಯಾ ಅಕುಸಲಂ ಸಿಯಾ ಅಬ್ಯಾಕತ’’ನ್ತಿಪಿ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯತೋ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ. ಯದಿ ಪನ ಅಕುಸಲಅಬ್ಯಾಕತಧಮ್ಮಸಮುಟ್ಠಿತತ್ತಮೇವ ಉಪಾದಾಯ ಪರಿಯಾಯತೋ ‘‘ಸಿಯಾ ಅಕುಸಲಂ ಸಿಯಾ ಅಬ್ಯಾಕತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ತದಾ ಕುಸಲಧಮ್ಮಸಮಉಟ್ಠಿತತ್ತಮ್ಪಿ ಉಪಾದಾಯ ಪರಿಯಾಯತೋ ‘‘ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ಸಿಯಾ ಕುಸಲ’’ನ್ತಿಪಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಭವೇಯ್ಯ. ಯತೋ ಚೇತಂ ವಚನಂ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತೂಪಚಾರಾರಹತ್ತಸ್ಸ ಕುಸಲೂಪಚಾರಾನಾರಹತ್ತಸ್ಸ ವಿಸುಂ ಕಾರಣಸಬ್ಭಾವಂ ಸನ್ಧಾಯ ಭಾಸಿತಂ, ತಸ್ಮಾ ಯಂ ತಂ ಕಾರಣವಿಸೇಸಂ ಸನ್ಧಾಯ ಇದಂ ಭಾಸಿತಂ, ತಸ್ಸ ವಸೇನೇವೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಇದಾನಿ ಪನ ಯೋ ಅಙ್ಗಪ್ಪಹೋನಕಚಿತ್ತಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಕುಸಲಾದಿಭಾವೋ ವುತ್ತೋ, ನಾ�