📜

ನಮೋ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ

ವಿನಯಪಿಟಕೇ

ವಿನಯಾಲಙ್ಕಾರ-ಟೀಕಾ (ಪಠಮೋ ಭಾಗೋ)

ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾ

ಮುತ್ತಹಾರಾದಿನಯಗಾಥಾ

ಯೋ ಲೋಕೇ ಲೋಕಲೋಕೋ ವರತರಪರದೋ ರಾಜರಾಜಗ್ಗಜಞ್ಞೋ;

ಆಕಾಸಾಕಾರಕಾರೋ ಪರಮರತಿರತೋ ದೇವದೇವನ್ತವಜ್ಜೋ.

ಸಂಸಾರಾಸಾರಸಾರೋ ಸುನರನಮನತೋ ಮಾರಹಾರನ್ತರಟ್ಠೋ;

ಲೋಕಾಲಙ್ಕಾರಕಾರೋ ಅತಿಸತಿಗತಿಮಾ ಧೀರವೀರತ್ತರಮ್ಮೋ.

ಸೀಹನಿವತ್ತನನಯಗಾಥಾ

ಸಂಸಾರಚಕ್ಕವಿದ್ಧಂಸಂ, ಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ತಂ ಸುಮಾನಸಂ;

ಸಂನಮಾಮಿ ಸುಗುಣೇಸಂ, ಸಂದೇಸಿತಸುದುದ್ದಸಂ.

ಅನೋತತ್ತೋದಕಾವತ್ತನಯಗಾಥಾ

ಯೇನ ವಿದ್ಧಂಸಿತಾ ಪಾಪಾ, ಯೇನ ನಿಬ್ಬಾಪಿತಾ ದರಾ;

ಯೇನ ಲೋಕಾ ನಿಸ್ಸರಿಸುಂ, ಯೇನ ಚಾಹಂ ನಮಾಮಿ ತಂ.

ಚತುದೀಪಚಕ್ಕವತ್ತನನಯಗಾಥಾ

ಸಙ್ಘಂ ಸಸಙ್ಘಂ ನಮಾಮಿ, ವನ್ತನ್ತವರಧಮ್ಮಜಂ;

ಮಗ್ಗಗ್ಗಮನಫಲಟ್ಠಂ, ಸುಸಂಸಂ ಸುಭಮಾನಸಂ.

ಅಬ್ಯಪೇತಚತುಪಾದಆದಿಯಮಕಗಾಥಾ

ವಿನಯಂ ವಿನಯಂ ಸಾರಂ, ಸಙ್ಗಹಂ ಸಙ್ಗಹಂ ಕರಂ;

ಚರಿಯಂ ಚರಿಯಂ ವನ್ದೇ, ಪರಮಂ ಪರಮಂ ಸುತಂ.

ಬ್ಯಪೇತಚತುಪಾದಆದಿಅನ್ತಯಮಕಗಾಥಾ

ಪಕಾರೇ ಬಹುಪಕಾರೇ, ಸಾಗರೇ ಗುಣಸಾಗರೇ;

ಗರವೋ ಮಮ ಗರವೋ, ವನ್ದಾಮಿ ಅಭಿವನ್ದಾಮಿ.

ವತ್ಥುತ್ತಯೇ ಗನ್ಥಕಾರೇ, ಗರೂಸು ಸಾದರಂ ಮಯಾ;

ಕತೇನ ನಮಕ್ಕಾರೇನ, ಹಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇ ಉಪದ್ದವೇ.

ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮೇಹಿ ಧೀರೇಹಿ, ಜಿನಸಾಸನಕಾರಿಭಿ;

ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ವಿನಯಞ್ಞೂಹಿ, ಸಾದರಂ ಅಭಿಯಾಚಿತೋ.

ವಣ್ಣಯಿಸ್ಸಾಮಿ ವಿನಯ-ಸಙ್ಗಹಂ ಪೀತಿವಡ್ಢನಂ;

ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವೇನಯಿಕಾನಂ, ಯಥಾಸತ್ತಿಬಲಂ ಅಹಂ.

ಪೋರಾಣೇಹಿ ಕತಾ ಟೀಕಾ, ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಅತ್ಥಿ ಸಾ ಪನ;

ಅತಿಸಙ್ಖೇಪಭಾವೇನ, ನ ಸಾಧೇತಿ ಯಥಿಚ್ಛಿತಂ.

ತಸ್ಮಾ ಹಿ ನಾನಾಸತ್ಥೇಹಿ, ಸಾರಮಾದಾಯ ಸಾಧುಕಂ;

ನಾತಿಸಙ್ಖೇಪವಿತ್ಥಾರಂ, ಕರಿಸ್ಸಂ ಅತ್ಥವಣ್ಣನಂ.

ವಿನಯಾಲಙ್ಕಾರಂ ನಾಮ, ಪೇಸಲಾನಂ ಪಮೋದನಂ;

ಇಮಂ ಪಕರಣಂ ಸಬ್ಬೇ, ಸಮ್ಮಾ ಧಾರೇನ್ತು ಸಾಧವೋತಿ.

ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾವಣ್ಣನಾ

ವಿವಿಧವಿಸೇಸನಯಸಮನ್ನಾಗತಂ ಕಾಯವಾಚಾವಿನಯನಕರಣಸಮತ್ಥಂ ಲಜ್ಜಿಪೇಸಲಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಂಸಯವಿನೋದನಕಾರಕಂ ಯೋಗಾವಚರಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಸೀಲವಿಸುದ್ಧಿಸಮ್ಪಾಪಕಂ ಜಿನಸಾಸನವುಡ್ಢಿಹೇತುಭೂತಂ ಪಕರಣಮಿದಮಾರಭಿತುಕಾಮೋ ಅಯಮಾಚರಿಯಾಸಭೋ ಪಠಮಂ ತಾವ ರತನತ್ತಯಪಣಾಮಪಣಾಮಾರಹಭಾವಅಭಿಧೇಯ್ಯಕರಣಹೇತು ಕರಣಪ್ಪಕಾರಪಕರಣಾಭಿಧಾನನಿಮಿತ್ತಪಯೋಜನಾನಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ವತ್ಥುತ್ತಯಂ ನಮಸ್ಸಿತ್ವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ಏತ್ಥ ಹಿ ವತ್ಥುತ್ತಯಂ ನಮಸ್ಸಿತ್ವಾತಿ ಇಮಿನಾ ರತನತ್ತಯಪಣಾಮೋ ವುತ್ತೋ ಪಣಾಮೇತಬ್ಬಪಣಾಮಅತ್ಥದಸ್ಸನತೋ. ಸರಣಂ ಸಬ್ಬಪಾಣಿನನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಣಾಮಾರಹಭಾವೋ ಪಣಾಮಹೇತುದಸ್ಸನತೋ. ಪಾಳಿಮುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯನ್ತಿ ಅಭಿಧೇಯ್ಯೋ ಇಮಸ್ಸ ಪಕರಣಸ್ಸ ಅತ್ಥಭಾವತೋ. ವಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣಮನೇಕತ್ಥಾತಿ ಕರಣಹೇತು ತೇನೇವಕಾರಣೇನ ಪಕರಣಸ್ಸ ಕತತ್ತಾ. ಸಮಾಹರಿತ್ವಾ ಏಕತ್ಥ, ದಸ್ಸಯಿಸ್ಸಮನಾಕುಲನ್ತಿ ಕರಣಪ್ಪಕಾರೋ ತೇನಾಕಾರೇನ ಪಕರಣಸ್ಸ ಕರಣತೋ. ಪಕರಣಾಭಿಧಾನಂ ಪನ ಸಮಾಹರಿತಸದ್ದಸ್ಸ ಸಾಮತ್ಥಿಯತೋ ದಸ್ಸಿತಂ ಸಮಾಹರಿತ್ವಾ ದಸ್ಸನೇನೇವ ಇಮಸ್ಸ ಪಕರಣಸ್ಸ ವಿನಯಸಙ್ಗಹಇತಿ ನಾಮಸ್ಸ ಲಭನತೋ.

ನಿಮಿತ್ತಂ ಪನ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಬಾಹಿರವಸೇನ ದುವಿಧಂ. ತತ್ಥ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಂ ನಾಮ ಕರುಣಾ, ತಂ ದಸ್ಸನಕಿರಿಯಾಯ ಸಾಮತ್ಥಿಯತೋ ದಸ್ಸಿತಂ ತಸ್ಮಿಂ ಅಸತಿ ದಸ್ಸನಕಿರಿಯಾಯ ಅಭಾವತೋ. ಬಾಹಿರಂ ನಾಮ ಸೋತುಜನಸಮೂಹೋ, ತಂ ಯೋಗಾವಚರಭಿಕ್ಖೂನನ್ತಿ ತಸ್ಸ ಕರುಣಾರಮ್ಮಣಭಾವತೋ. ಪಯೋಜನಂ ಪನ ದುವಿಧಂ ಪಣಾಮಪಯೋಜನಪಕರಣಪಯೋಜನವಸೇನ. ತತ್ಥ ಪಣಾಮಪಯೋಜನಂ ನಾಮ ಅನ್ತರಾಯವಿಸೋಸನಪಸಾದಜನನಾದಿಕಂ, ತಂ ಸರಣಂ ಸಬ್ಬಪಾಣಿನನ್ತಿ ಇಮಸ್ಸ ಸಾಮತ್ಥಿಯತೋ ದಸ್ಸಿತಂ ಹೇತುಮ್ಹಿ ಸತಿ ಫಲಸ್ಸ ಅವಿನಾಭಾವತೋ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಭಿಧಮ್ಮಟೀಕಾಚರಿಯೇನ ‘‘ಗುಣವಿಸೇಸವಾ ಹಿ ಪಣಾಮಾರಹೋ ಹೋತಿ, ಪಣಾಮಾರಹೇ ಚ ಕತೋ ಪಣಾಮೋ ವುತ್ತಪ್ಪಯೋಜನಸಿದ್ಧಿಕರೋವ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಧ. ಸ. ಮೂಲಟೀ. ೧). ಪಕರಣಪಯೋಜನಮ್ಪಿ ದುವಿಧಂ ಮುಖ್ಯಾನುಸಙ್ಗಿಕವಸೇನ. ತೇಸು ಮುಖ್ಯಪಯೋಜನಂ ನಾಮ ಬ್ಯಞ್ಜನಾನುರೂಪಂ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಪಟಿವಿಜ್ಝನಂ ಪಕಾಸನಞ್ಚ ಅತ್ಥಾನುರೂಪಂ ಬ್ಯಞ್ಜನಸ್ಸ ಉದ್ದಿಸನಂ ಉದ್ದೇಸಾಪನಞ್ಚ, ತಂ ವಿನಯೇ ಪಾಟವತ್ಥಾಯಾತಿ ಇಮಿನಾ ವುತ್ತಂ. ಅನುಸಙ್ಗಿಕಪಯೋಜನಂ ನಾಮ ಸೀಲಾದಿಅನುಪಾದಾಪರಿನಿಬ್ಬಾನನ್ತೋ ಅತ್ಥೋ, ತಂ ಸಮಾಹರಿತ್ವಾ ಏಕತ್ಥ ದಸ್ಸಯಿಸ್ಸನ್ತಿ ಇಮಸ್ಸ ಸಾಮತ್ಥಿಯೇನ ದಸ್ಸಿತಂ ಏಕತ್ಥ ಸಮಾಹರಿತ್ವಾ ದಸ್ಸನೇ ಸತಿ ತದುಗ್ಗಹಪರಿಪುಚ್ಛಾದಿನಾ ಕತಪಯೋಗಸ್ಸ ಅನನ್ತರಾಯೇನ ತದತ್ಥಸಿಜ್ಝನತೋತಿ.

ಕಿಮತ್ಥಂ ಪನೇತ್ಥ ರತನತ್ತಯಪಣಾಮಾದಯೋ ಆಚರಿಯೇನ ಕತಾ, ನನು ಅಧಿಪ್ಪೇತಗನ್ಥಾರಮ್ಭೋವ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ? ವುಚ್ಚತೇ – ಏತ್ಥ ರತನತ್ತಯಪಣಾಮಕರಣಂ ತಬ್ಬಿಹತನ್ತರಾಯೋ ಹುತ್ವಾ ಅನಾಯಾಸೇನ ಗನ್ಥಪರಿಸಮಾಪನತ್ಥಂ. ಪಣಾಮಾರಹಭಾವವಚನಂ ಅತ್ತನೋ ಯುತ್ತಪತ್ತಕಾರಿತಾದಸ್ಸನತ್ಥಂ, ತಂ ವಿಞ್ಞೂನಂ ತೋಸಾಪನತ್ಥಂ, ತಂ ಪಕರಣಸ್ಸ ಉಗ್ಗಹಣತ್ಥಂ, ತಂ ಸಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿನಿಪ್ಫಾದನತ್ಥಂ. ಅಭಿಧೇಯ್ಯಕಥನಂ ವಿದಿತಾಭಿಧೇಯ್ಯಸ್ಸ ಗನ್ಥಸ್ಸ ವಿಞ್ಞೂನಂ ಉಗ್ಗಹಧಾರಣಾದಿವಸೇನ ಪಟಿಪಜ್ಜನತ್ಥಂ. ಕರಣಹೇತುಕಥನಂ ಅಕಾರಣೇ ಕತಸ್ಸ ವಾಯಾಮಸ್ಸ ನಿಪ್ಫಲಭಾವತೋ ತಪ್ಪಟಿಕ್ಖೇಪನತ್ಥಂ. ಕರಣಪ್ಪಕಾರಕಥನಂ ವಿದಿತಪ್ಪಕಾರಸ್ಸ ಗನ್ಥಸ್ಸ ಸೋತೂನಂ ಉಗ್ಗಹಣಾದೀಸು ರುಚಿಜನನತ್ಥಂ. ಅಭಿಧಾನದಸ್ಸನಂ ವೋಹಾರಸುಖತ್ಥಂ. ನಿಮಿತ್ತಕಥನಂ ಆಸನ್ನಕಾರಣದಸ್ಸನತ್ಥಂ. ಪಯೋಜನದಸ್ಸನಂ ದುವಿಧಪಯೋಜನಕಾಮೀನಂ ಸೋತೂನಂ ಸಮುಸ್ಸಾಹಜನನತ್ಥನ್ತಿ.

ರತನತ್ತಯಪಣಾಮಪಯೋಜನಂ ಪನ ಬಹೂಹಿ ಪಕಾರೇಹಿ ವಿತ್ಥಾರಯನ್ತಿ ಆಚರಿಯಾ, ತಂ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಇಧ ಪನ ಗನ್ಥಗರುಭಾವಮೋಚನತ್ಥಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯೇಹಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಪಯೋಜನಮೇವ ಕಥಯಿಮ್ಹ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯೇನ –

‘‘ನಿಪಚ್ಚಕಾರಸ್ಸೇತಸ್ಸ;

ಕತಸ್ಸ ರತನತ್ತಯೇ;

ಆನುಭಾವೇನ ಸೋಸೇತ್ವಾ;

ಅನ್ತರಾಯೇ ಅಸೇಸತೋ’’ತಿ. (ಧ. ಸ. ಅಟ್ಠ. ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾ ೭);

ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಮುದಾಯತ್ಥೋ, ಅಯಂ ಪನ ಅವಯವತ್ಥೋ – ಅಹಂ ಸಬ್ಬಪಾಣೀನಂ ಸರಣಂ ಸರಣೀಭೂತಂ ವತ್ಥುತ್ತಯಂ ನಮಸ್ಸಾಮಿ, ನಮಸ್ಸಿತ್ವಾ ಯೋಗಾವಚರಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಿನಯೇ ಪಾಟವತ್ಥಾಯ ಅನೇಕತ್ಥವಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣಂ ಪಾಳಿಮುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಏಕತ್ಥ ಸಮಾಹರಿತ್ವಾ ಅನಾಕುಲಂ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸಯಿಸ್ಸಂ ದಸ್ಸಯಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಯೋಜನಾ.

ತತ್ಥ ವಸನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ವತ್ಥು. ಕಿಂ ತಂ? ಬುದ್ಧಾದಿರತನಂ. ತಞ್ಹಿ ಯಸ್ಮಾ ಸರಣಗತಾ ಸಪ್ಪುರಿಸಾ ಸರಣಗಮನಸಮಙ್ಗಿನೋ ಹುತ್ವಾ ಬುದ್ಧಾದಿರತನಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಆರಮ್ಮಣೇ ವಸನ್ತಿ ಆವಸನ್ತಿ ನಿವಸನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ವತ್ಥೂ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಆರಮ್ಮಣಞ್ಹಿ ಆಧಾರೋ, ಆರಮ್ಮಣಿಕಂ ಆಧೇಯ್ಯೋತಿ. ಇತೋ ಪರಾನಿಪಿ ವತ್ಥುಸದ್ದಸ್ಸ ವಚನತ್ಥಾದೀನಿ ಆಚರಿಯೇಹಿ ವುತ್ತಾನಿ, ತಾನಿಪಿ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ. ಇಧ ಪನ ಗನ್ಥವಿತ್ಥಾರಪರಿಹರಣತ್ಥಂ ಏತ್ತಕಮೇವ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬನ್ತಿ. ತಿಣ್ಣಂ ಸಮೂಹೋತಿ ತಯಂ, ತಯೋ ಅಂಸಾ ಅವಯವಾ ಅಸ್ಸಾತಿ ವಾ ತಯಂ. ಕಿಂ ತಂ? ಸಮುದಾಯೋ. ವತ್ಥೂನಂ ತಯನ್ತಿ ವತ್ಥುತ್ತಯಂ. ಕಿಂ ತಂ? ಬುದ್ಧಾದಿರತನತ್ತಯಂ. ನಮಸ್ಸಾಮೀತಿ ನಮಸ್ಸಿತ್ವಾ, ಅನಮಿನ್ತಿ ನಮಸ್ಸಿತ್ವಾ. ಬುದ್ಧಾದಿರತನಞ್ಹಿ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಾಲೇ ತ್ವಾ-ಪಚ್ಚಯೋ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಕಾಲಿಕೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪಠಮೋ ವಿಗ್ಗಹೋ ಕತೋ, ಪಾಳಿಮುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಏಕತ್ಥ ದಸ್ಸನಕಾಲೇ ಅತೀತಕಾಲಿಕೋ, ತಸ್ಮಾ ದುತಿಯೋ ವಿಗ್ಗಹೋ. ತೇನೇವ ಚ ಕಾರಣೇನ ಅತ್ಥಯೋಜನಾಯಪಿ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಕಾಲಅತೀತಕಾಲವಸೇನ ಯೋಜನಾ ಕತಾ.

ಸರತಿ ಹಿಂಸತೀತಿ ಸರಣಂ. ಕಿಂ ತಂ? ಬುದ್ಧಾದಿರತನತ್ತಯಂ. ತಞ್ಹಿ ಸರಣಗತಾನಂ ಸಪ್ಪುರಿಸಾನಂ ಭಯಂ ಸನ್ತಾಸಂ ದುಕ್ಖಂ ದುಗ್ಗತಿವಿನಿಪಾತಂ ಸಂಕಿಲೇಸಂ ಸರತಿ ಹಿಂಸತಿ ವಿನಾಸೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಸರಣ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಭಗವತಾ –

‘‘ಯಸ್ಮಿಂ, ಮಹಾನಾಮ, ಸಮಯೇ ಅರಿಯಸಾವಕೋ ತಥಾಗತಂ ಅನುಸ್ಸರತಿ, ನೇವಸ್ಸ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ರಾಗಪರಿಯುಟ್ಠಿತಂ ಚಿತ್ತಂ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿ (ಅ. ನಿ. ೬.೧೦; ೧೧.೧೧),

‘‘ಏವಂ ಬುದ್ಧಂ ಸರನ್ತಾನಂ;

ಧಮ್ಮಂ ಸಙ್ಘಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖವೋ;

ಭಯಂ ವಾ ಛಮ್ಭಿತತ್ತಂ ವಾ;

ಲೋಮಹಂಸೋ ನ ಹೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚ. (ಸಂ. ನಿ. ೧.೨೪೯);

ಯಸ್ಮಾ ಪನ ‘‘ಸರಣ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಪದಂ ‘‘ನಾಥ’’ನ್ತಿ ಪದಸ್ಸ ವೇವಚನಭೂತಂ ಕಿತಸುದ್ಧನಾಮಪದಂ ಹೋತಿ, ನ ಕಿತಮತ್ತಪದಂ, ತಸ್ಮಾ ಧಾತ್ವತ್ಥೋ ಅನ್ತೋನೀತೋ. ‘‘ಸರ ಹಿಂಸಾಯ’’ನ್ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ ಹಿಂಸತ್ಥಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಪಾಣೀನಂ ಸರಣಂ ಹಿಂಸಕಂ ವತ್ಥುತ್ತಯಂ ನಮಸ್ಸಿತ್ವಾ ವಿಞ್ಞಾಯಮಾನೇ ಅನಿಟ್ಠಪ್ಪಸಙ್ಗತೋ ಸಬ್ಬಪಾಣೀನಂ ಸರಣಂ ಸರಣೀಭೂತಂ ನಾಥಭೂತಂ ವತ್ಥುತ್ತಯಂ ನಮಸ್ಸಿತ್ವಾತಿ ವಿಞ್ಞಾಯಮಾನೇಯೇವ ಯುಜ್ಜತಿ, ತೇನೇವ ಚ ಕಾರಣೇನ ಅತ್ಥಯೋಜನಾಯಮ್ಪಿ ತಥಾ ಯೋಜನಾ ಕತಾ. ಸಬ್ಬ-ಸದ್ದೋ ನಿರವಸೇಸತ್ಥವಾಚಕಂ ಸಬ್ಬನಾಮಪದಂ. ಸಹ ಅವೇನ ಯೋ ವತ್ತತೀತಿ ಸಬ್ಬೋತಿ ಕತೇ ಪನ ಸಕಲ-ಸದ್ದೋ ವಿಯ ಸಮುದಾಯವಾಚಕಂ ಸಮಾಸನಾಮಪದಂ ಹೋತಿ. ಪಾಣೋ ಏತೇಸಂ ಅತ್ಥೀತಿ ಪಾಣಿನೋ, ಪಾಣೋತಿ ಚೇತ್ಥ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ. ಸಬ್ಬೇ ಪಾಣಿನೋ ಸಬ್ಬಪಾಣಿನೋ, ತೇಸಂ ಸಬ್ಬಪಾಣೀನಂ. ಏತ್ತಾವತಾ ವತ್ಥುತ್ತಯಸ್ಸ ಸಬ್ಬಲೋಕಸರಣಭಾವಂ, ತತೋಯೇವ ಚ ನಮಸ್ಸನಾರಹಭಾವಂ, ನಮಸ್ಸನಾರಹೇ ಚ ಕತಾಯನಮಸ್ಸನಕಿರಿಯಾಯ ಯಥಾಧಿಪ್ಪೇತತ್ಥಸಿದ್ಧಿಕರಭಾವಂ, ಅತ್ತನೋ ಕಿರಿಯಾಯ ಚ ಖೇತ್ತಙ್ಗತಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ.

ಏವಂ ಸಹೇತುಕಂ ರತನತ್ತಯಪಣಾಮಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಪಕರಣಾರಮ್ಭಸ್ಸ ಸನಿಮಿತ್ತಂ ಮುಖ್ಯಪಯೋಜನಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ವಿನಯೇ ಪಾಟವತ್ಥಾಯ, ಯೋಗಾವಚರಭಿಕ್ಖೂನ’’ನ್ತಿ. ಏತ್ಥ ಚ ವಿನಯೇ ಪಾಟವತ್ಥಾಯಾತಿ ಮುಖ್ಯಪಯೋಜನದಸ್ಸನಂ, ತಂದಸ್ಸನೇನ ಚ ಅನುಸಙ್ಗಿಕಪಯೋಜನಮ್ಪಿ ವಿಭಾವಿತಮೇವ ಹೋತಿ ಕಾರಣೇ ಸಿದ್ಧೇ ಕಾರಿಯಸ್ಸ ಸಿಜ್ಝನತೋ. ಯೋಗಾವಚರಭಿಕ್ಖೂನನ್ತಿ ಬಾಹಿರನಿಮಿತ್ತದಸ್ಸನಂ, ತಸ್ಮಿಂ ದಸ್ಸಿತೇ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕನಿಮಿತ್ತಮ್ಪಿ ದೀಪಿತಮೇವ ಹೋತಿ ಆರಮ್ಮಣೇ ಞಾತೇ ಆರಮ್ಮಣಿಕಸ್ಸ ಞಾತಬ್ಬತೋ. ತತ್ಥ ವಿವಿಧಾ ನಯಾ ಏತ್ಥಾತಿ ವಿನಯೋ, ದುವಿಧಪಾತಿಮೋಕ್ಖದುವಿಧವಿಭಙ್ಗಪಞ್ಚವಿಧಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸಪಞ್ಚಆಪತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧಸತ್ತಆಪತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧಾದಯೋ ವಿವಿಧಾ ಅನೇಕಪ್ಪಕಾರಾ ನಯಾ ಏತ್ಥ ಸನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಥ ವಾ ವಿಸೇಸಾ ನಯಾ ಏತ್ಥಾತಿ ವಿನಯೋ, ದಳ್ಹೀಕಮ್ಮಸಿಥಿಲಕರಣಪಯೋಜನಾ ಅನುಪಞ್ಞತ್ತಿನಯಾದಯೋ ವಿಸೇಸಾ ನಯಾ ಏತ್ಥ ಸನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಥ ವಾ ವಿನೇತೀತಿ ವಿನಯೋ. ಕಾಯೋ ವಿನೇತಿ ಕಾಯವಾಚಾಯೋ, ಇತಿ ಕಾಯವಾಚಾನಂ ವಿನಯನತೋ ವಿನಯೋ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ –

‘‘ವಿವಿಧವಿಸೇಸನಯತ್ತಾ;

ವಿನಯನತೋ ಚೇವ ಕಾಯವಾಚಾನಂ;

ವಿನಯತ್ಥವಿದೂಹಿ ಅಯಂ;

ವಿನಯೋ ‘ವಿನಯೋ’ತಿ ಅಕ್ಖಾತೋ’’ತಿ. (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.ಪಠಮಮಹಾಸಙ್ಗೀತಿಕಥಾ; ಧ. ಸ. ಅಟ್ಠ. ನಿದಾನಕಥಾ; ದೀ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧.ಪಠಮಮಹಾಸಙ್ಗೀತಿಕಥಾ);

ಕೋ ಸೋ? ವಿನಯಪಿಟಕಂ. ತಸ್ಮಿಂ ವಿನಯೇ. ಪಟತಿ ವಿಯತ್ತಭಾವಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಪಟು. ಕೋ ಸೋ? ಪಣ್ಡಿತೋ. ಪಟುನೋ ಭಾವೋ ಪಾಟವಂ. ಕಿಂ ತಂ? ಞಾಣಂ. ಅಸತಿ ಕಾರಣಾನುರೂಪಂ ಭವತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕೋ ಸೋ? ಪಯೋಜನಂ. ಪಾಟವಮೇವ ಅತ್ಥೋ ಪಾಟವತ್ಥೋ, ತಸ್ಸ ಪಾಟವತ್ಥಾಯ, ವಿನಯಪಿಟಕೇ ಕೋಸಲ್ಲಞಾಣಪಯೋಜನಾಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಯುಞ್ಜನಂ ಯೋಗೋ, ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಮನಸಿಕಾರೋ. ಅವಚರನ್ತೀತಿ ಅವಚರಾ, ಯೋಗೇ ಅವಚರಾ ಯೋಗಾವಚರಾ, ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಿಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ. ಸಂಸಾರೇ ಭಯಂ ಇಕ್ಖನ್ತೀತಿ ಭಿಕ್ಖೂ, ಯೋಗಾವಚರಾ ಚ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಚಾತಿ ಯೋಗಾವಚರಭಿಕ್ಖೂ, ತೇಸಂ ಯೋಗಾವಚರಭಿಕ್ಖೂನಂ. ಏತೇನ ವಿನಯೇ ಪಟುಭಾವೋ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖೂನಂಯೇವ ಅತ್ಥೋ ಹೋತಿ, ನ ಗಹಟ್ಠತಾಪಸಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾದೀನಂ. ಭಿಕ್ಖೂಸು ಚ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇ ನಿಯುತ್ತಾನಂ ಲಜ್ಜಿಪೇಸಲಭಿಕ್ಖೂನಂಯೇವ, ನ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಾನಂ ಅಲಜ್ಜಿಭಿಕ್ಖೂನನ್ತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ.

ಏವಂ ಪಕರಣಾರಮ್ಭಸ್ಸ ಸನಿಮಿತ್ತಂ ಪಯೋಜನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಸಹೇತುಕಂ ಅಭಿಧೇಯ್ಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ವಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣಮನೇಕತ್ಥ, ಪಾಳಿಮುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ತತ್ಥ ವಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣಂ ಅನೇಕತ್ಥಾತಿ ಇಮಿನಾ ಪಕರಣಾರಮ್ಭಸ್ಸ ಹೇತುಂ ದಸ್ಸೇತಿ ಹೇತುಮನ್ತವಿಸೇಸನತ್ತಾ, ಇಮಸ್ಸ ಅನೇಕತ್ಥವಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣತ್ತಾಯೇವ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಆರಮ್ಭೋ ಹೋತಿ, ನ ಅವಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣೇ ಸತಿ. ವಕ್ಖತಿ ಹಿ ‘‘ಸಮಾಹರಿತ್ವಾ ಏಕತ್ಥ ದಸ್ಸಯಿಸ್ಸ’’ನ್ತಿ (ವಿ. ಸಙ್ಗ. ಅಟ್ಠ. ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾ). ಪಾಳಿಮುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಕರಣಾಭಿಧೇಯ್ಯಂ. ತತ್ಥ ಕಿರತಿ ವಿಕ್ಖಿಪತೀತಿ ಕಿಣ್ಣೋ, ಪಕಾರೇನ ಕಿಣ್ಣೋ ಪಕಿಣ್ಣೋ, ವಿವಿಧೇನ ಪಕಿಣ್ಣೋ ವಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣೋ. ಕೋ ಸೋ? ಪಾಳಿಮುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯೋ, ತಂ ವಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣಂ.

ಅನೇಕತ್ಥಾತಿ ಏತ್ಥ ಸಙ್ಖ್ಯಾವಾಚಕೋ ಸಬ್ಬನಾಮಿಕೋ ಏಕ-ಸದ್ದೋ, ನ ಏಕೋ ಅನೇಕೇ. ಬಹ್ವತ್ಥವಾಚಕೋ ಅನೇಕಸದ್ದೋ. ಏಕನ್ತಏಕವಚನನ್ತೋಪಿ ಏಕ-ಸದ್ದೋ ನ-ಇತಿನಿಪಾತೇನ ಯುತ್ತತ್ತಾ ಬಹುವಚನನ್ತೋ ಜಾತೋತಿ. ತತ್ಥ ಅನೇಕತ್ಥ ಬಹೂಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ, ಪಾರಾಜಿಕಕಣ್ಡಟ್ಠಕಥಾದೀಸು ಅನೇಕೇಸು ಪಕರಣೇಸೂತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಪೋರಾಣಟೀಕಾಯಂ ಪನ ಅನೇಕತ್ಥಾತಿ ಅನೇಕೇಸು ಸಿಕ್ಖಾಪದಪದೇಸೇಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ ದಸ್ಸಿತೋ, ಏವಞ್ಚ ಸತಿ ಉಪರಿ ‘‘ಸಮಾಹರಿತ್ವಾ ಏಕತ್ಥಾ’’ತಿ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ‘‘ಅನೇಕತ್ಥವಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣಂ ಏಕತ್ಥ ಸಮಾಹರಿತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮೇಸಂ ಪದಾನಂ ಸಹಯೋಗೀಭೂತತ್ತಾ ಅನೇಕೇಸು ಸಿಕ್ಖಾಪದಪದೇಸೇಸು ವಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣಂ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಪದೇಸೇ ಸಮಾಹರಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ ಭವೇಯ್ಯ, ಸೋ ಚ ಅತ್ಥೋ ಅಯುತ್ತೋ. ಕಸ್ಮಾ? ಅನೇಕೇಸು ಪಕರಣೇಸು ವಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣಂ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪಕರಣೇ ಸಮಾಹರಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ ಅಮ್ಹೇಹಿ ವುತ್ತೋ. ಅಥ ಪನ ‘‘ಏಕತ್ಥಾ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ‘‘ಏಕತೋ’’ತಿ ಅತ್ಥಂ ವಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಅನೇಕೇಸು ಸಿಕ್ಖಾಪದಪದೇಸೇಸು ವಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣಂ ಏಕತೋ ಸಮಾಹರಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥಂ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ, ಸೋ ಅತ್ಥೋ ಯುತ್ತೋ ಭವೇಯ್ಯ.

ಪಕಟ್ಠಾನಂ ಆಳೀತಿ ಪಾಳಿ, ಉತ್ತಮಾನಂ ವಚನಾನಂ ಅನುಕ್ಕಮೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಥ ವಾ ಅತ್ತತ್ಥಪರತ್ಥಾದಿಭೇದಂ ಅತ್ಥಂ ಪಾಲೇತಿ ರಕ್ಖತೀತಿ ಪಾಳಿ, ಲಳಾನಮವಿಸೇಸೋ. ಕಾ ಸಾ? ವಿನಯತನ್ತಿ. ಮುಚ್ಚತೀತಿ ಮುತ್ತೋ, ಪಾಳಿತೋ ಮುತ್ತೋ ಪಾಳಿಮುತ್ತೋ. ಛಿನ್ದಿಯತೇ ಅನೇನಾತಿ ಛಯೋ, ನೀಹರಿತ್ವಾ ಛಯೋ ನಿಚ್ಛಯೋ, ವಿಸೇಸೇನ ನಿಚ್ಛಯೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ, ಖಿಲಮದ್ದನಾಕಾರೇನ ಪವತ್ತೋ ಸದ್ದನಯೋ ಅತ್ಥನಯೋ ಚ. ಪಾಳಿಮುತ್ತೋ ಚ ಸೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಚಾತಿ ಪಾಳಿಮುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯೋ, ತಂ ಪಾಳಿಮುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯಂ. ಇದಞ್ಚ ‘‘ಆನಗರಾ ಖದಿರವನ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ಯೇಭುಯ್ಯನಯವಸೇನ ವುತ್ತಂ ಕತ್ಥಚಿ ಪಾಳಿವಿನಿಚ್ಛಯಸ್ಸಪಿ ದಿಸ್ಸನತೋ. ಪೋರಾಣಟೀಕಾಯಂ ಪನ ಪಾಳಿವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಚ ಪಾಳಿಮುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಚ ಪಾಳಿಮುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯೋತಿ ಏವಂ ಏಕದೇಸಸರೂಪೇಕಸೇಸವಸೇನ ವಾ ಏತಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬನ್ತಿ ದುತಿಯನಯೋಪಿ ವುತ್ತೋ, ಏವಞ್ಚ ಸತಿ ಪಾಳಿವಿನಿಚ್ಛಯಪಾಳಿಮುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯೇಹಿ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ವಿನಿಚ್ಛಯಸ್ಸ ಅಭಾವಾ ಕಿಮೇತೇನ ಗನ್ಥಗರುಕರೇನ ಪಾಳಿಮುತ್ತಗ್ಗಹಣೇನ. ವಿಸೇಸನಞ್ಹಿ ಸಮ್ಭವಬ್ಯಭಿಚಾರೇ ಚ ಸತಿ ಸಾತ್ಥಕಂ ಸಿಯಾತಿ ಪಠಮನಯೋವ ಆರಾಧನೀಯೋ ಹೋತಿ.

ಏವಂ ಸಹೇತುಕಂ ಅಭಿಧೇಯ್ಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಕರಣಪ್ಪಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಸಮಾಹರಿತ್ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ. ದುವಿಧೋ ಹೇತ್ಥ ಕರಣಪ್ಪಕಾರೋ ಏಕತ್ಥಸಮಾಹರಣಅನಾಕುಲಕರಣವಸೇನ. ಸೋ ದುವಿಧೋಪಿ ತೇನ ಪಕಾರೇನ ಪಕರಣಸ್ಸ ಕತತ್ತಾ ‘‘ಕರಣಪ್ಪಕಾರೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ತತ್ಥ ಸಮಾಹರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಮಾಹರಿತ್ವಾ, ಸಂ-ಸದ್ದೋ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ, ತಸ್ಮಾ ಸಙ್ಖಿಪಿಯ ಆಹರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅನಾಗತಕಾಲಿಕವಸೇನ ಪಚ್ಚಮಾನೇನ ‘‘ದಸ್ಸಯಿಸ್ಸ’’ನ್ತಿ ಪದೇನ ಸಮಾನಕಾಲತ್ತಾ ಅನಾಗತಕಾಲಿಕೋ ಇಧ ತ್ವಾ-ಪಚ್ಚಯೋ ವುತ್ತೋ. ಏಕತ್ಥಾತಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಇಧ ವಿನಯಸಙ್ಗಹಪ್ಪಕರಣೇ. ಏಕತ್ಥಾತಿ ವಾ ಏಕತೋ. ದಸ್ಸಯಿಸ್ಸನ್ತಿ ದಸ್ಸಯಿಸ್ಸಾಮಿ, ಞಾಪಯಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಆಕುಲತಿ ಬ್ಯಾಕುಲತೀತಿ ಆಕುಲೋ, ನ ಆಕುಲೋ ಅನಾಕುಲೋ, ಪುಬ್ಬಾಪರಬ್ಯಾಕಿಣ್ಣವಿರಹಿತೋ ಪಾಳಿಮುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯೋ. ಅನಾಕುಲನ್ತಿ ಪನ ಭಾವನಪುಂಸಕಂ, ತಸ್ಮಾ ಕರಧಾತುಮಯೇನ ಕತ್ವಾಸದ್ದೇನ ಯೋಜೇತ್ವಾ ದಸ್ಸನಕಿರಿಯಾಯ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ.

ಏವಂ ರತನತ್ತಯಪಣಾಮಾದಿಕಂ ಪುಬ್ಬಕರಣಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಯೇ ಪಾಳಿಮುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯೇ ದಸ್ಸೇತುಕಾಮೋ, ತೇಸಂ ಅನುಕ್ಕಮಕರಣತ್ಥಂ ಮಾತಿಕಂ ಠಪೇನ್ತೋ ‘‘ತತ್ರಾಯಂ ಮಾತಿಕಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ಮಾತಿಕಾಯ ಹಿ ಅಸತಿ ದಸ್ಸಿತವಿನಿಚ್ಛಯಾ ವಿಕಿರನ್ತಿ ವಿಧಂಸೇನ್ತಿ ಯಥಾ ತಂ ಸುತ್ತೇನ ಅಸಙ್ಗಹಿತಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ. ಸನ್ತಿಯಾ ಪನ ಮಾತಿಕಾಯ ದಸ್ಸಿತವಿನಿಚ್ಛಯಾ ನ ವಿಕಿರನ್ತಿ ನ ವಿಧಂಸೇನ್ತಿ ಯಥಾ ತಂ ಸುತ್ತೇನ ಸಙ್ಗಹಿತಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ. ತಂ ತಂ ಅತ್ಥಂ ಜಾನಿತುಕಾಮೇಹಿ ಮಾತಿಕಾನುಸಾರೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛಿತವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಪತ್ವಾ ಸೋ ಸೋ ಅತ್ಥೋ ಜಾನಿತಬ್ಬೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸುಖಗ್ಗಹಣತ್ಥಂ ಮಾತಿಕಾ ಠಪಿತಾ. ತತ್ಥ ತತ್ರಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಪಾಳಿಮುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯೇ. ಅಯನ್ತಿ ಅಯಂ ಮಯಾ ವಕ್ಖಮಾನಾ. ಮಾತಾ ವಿಯಾತಿ ಮಾತಿಕಾ. ಯಥಾ ಹಿ ಪುತ್ತಾ ಮಾತಿತೋ ಪಭವನ್ತಿ, ಏವಂ ನಿದ್ದೇಸಪದಾನಿ ಉದ್ದೇಸತೋ ಪಭವನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಉದ್ದೇಸೋ ಮಾತಿಕಾ ವಿಯಾತಿ ‘‘ಮಾತಿಕಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

ದಿವಾಸೇಯ್ಯಾತಿಆದೀಸು ದಿವಾಸೇಯ್ಯಾ ದಿವಾಸೇಯ್ಯವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ. ಪರಿಕ್ಖಾರೋ ಪರಿಕ್ಖಾರವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ…ಪೇ… ಪಕಿಣ್ಣಕಂ ಪಕಿಣ್ಣಕವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾತಿ ಯೋಜನಾ. ತೇನೇವ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ದಿವಾಸಯನವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ ಸಮತ್ತಾ’’ತಿಆದಿ. ಇತಿ-ಸದ್ದೋ ಇದಮತ್ಥೋ ವಾ ನಿದಸ್ಸನತ್ಥೋ ವಾ ಪರಿಸಮಾಪನತ್ಥೋ ವಾ. ತೇಸು ಇದಮತ್ಥೇ ಕಾ ಸಾ? ದಿವಾಸೇಯ್ಯಾ…ಪೇ… ಪಕಿಣ್ಣಕಂ ಇತಿ ಅಯನ್ತಿ. ನಿದಸ್ಸನತ್ಥೇ ಕಥಂ ಸಾ? ದಿವಾಸೇಯ್ಯಾ…ಪೇ… ಪಕಿಣ್ಣಕಂ ಇತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾತಿ. ಪರಿಸಮಾಪನತ್ಥೇ ಸಾ ಕಿತ್ತಕೇನ ಪರಿಸಮತ್ತಾ? ದಿವಾಸೇಯ್ಯಾ…ಪೇ… ಪಕಿಣ್ಣಕಂ ಇತಿ ಏತ್ತಕೇನ ಪರಿಸಮತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇಮೇಸಂ ಪನ ದಿವಾಸೇಯ್ಯಾದಿಪದಾನಂ ವಾಕ್ಯವಿಗ್ಗಹಂ ಕತ್ವಾ ಅತ್ಥೇ ಇಧ ವುಚ್ಚಮಾನೇ ಅತಿಪಪಞ್ಚೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸೋತೂನಞ್ಚ ದುಸ್ಸಲ್ಲಕ್ಖಣೀಯೋ, ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ನಿದ್ದೇಸಸ್ಸ ಆದಿಮ್ಹಿಯೇವ ಯಥಾನುರೂಪಂ ವಕ್ಖಾಮ.

ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧. ದಿವಾಸೇಯ್ಯವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ

೧. ಏವಂ ಪಾಳಿಮುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾನಂ ಮಾತಿಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಯಥಾಠಪಿತಮಾತಿಕಾನುಕ್ಕಮೇನ ನಿದ್ದಿಸನ್ತೋ ‘‘ತತ್ಥ ದಿವಾಸೇಯ್ಯಾತಿ ದಿವಾನಿಪಜ್ಜನ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ತತ್ಥಾತಿ ತೇಸು ಮಾತಿಕಾಪದೇಸು ಸಮಭಿನಿವಿಟ್ಠಸ್ಸ ‘‘ದಿವಾಸೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ‘‘ದಿವಾನಿಪಜ್ಜನ’’ನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ. ತತ್ಥ ದಿವಾ-ಸದ್ದೋ ಅಹವಾಚಕೋ ಆಕಾರನ್ತೋ ನಿಪಾತೋ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಭಿಧಾನಪ್ಪದೀಪಿಕಾಯಂ ‘‘ಆನುಕೂಲ್ಯೇತು ಸದ್ಧಞ್ಚ, ನತ್ತಂ ದೋಸೋ ದಿವಾ ತ್ವಹೇ’’ತಿ. ಸಯನಂ ಸೇಯ್ಯಾ, ಕರಜಕಾಯಗತರೂಪಾನಂ ಉದ್ಧಂ ಅನುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ದೀಘವಸೇನ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪವತ್ತನಸಙ್ಖಾತೋ ಇರಿಯಾಪಥವಿಸೇಸೋ. ದಿವಾಕಾಲಸ್ಮಿಂ ಸೇಯ್ಯಾ ದಿವಾಸೇಯ್ಯಾ. ಅರುಣುಗ್ಗಮನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಸೂರಿಯತ್ಥಙ್ಗಮನಾ, ಏತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಸಯನಇರಿಯಾಪಥಕರಣನ್ತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ದಿವಾನಿಪಜ್ಜನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ.

ತತ್ರಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ದಿವಾಸಯನೇ ಅಯಂ ವಕ್ಖಮಾನೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ…ಪೇ… ವಚನತೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೭೭) ಅಯಂ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ವಿನೀತವತ್ಥೂಸು ಆಗತೋ ಭಗವತಾ ಆಹಚ್ಚಭಾಸಿತೋ ಞಾಪಕಪಾಠೋ. ತತ್ಥ ದಿವಾ ಪಟಿಸಲ್ಲೀಯನ್ತೇನಾತಿ ದಿವಾ ನಿಪಜ್ಜನ್ತೇನ. ದ್ವಾರಂ ಸಂವರಿತ್ವಾ ಪಟಿಸಲ್ಲೀಯಿತುನ್ತಿ ದ್ವಾರಂ ಪಿದಹಿತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿತುಂ. ‘‘ದಿವಾ…ಪೇ… ನಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಞಾಪ್ಯಂ. ನನು ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಅಯಂ ನಾಮ ಆಪತ್ತೀ’’ತಿ ನ ವುತ್ತಾ, ಅಥ ಕಥಮೇತ್ಥ ಆಪತ್ತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೋದನಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ಏತ್ಥ ಚ ಕಿಞ್ಚಾಪೀ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಏತ್ಥಾತಿ ಏತಸ್ಮಿಂ ದಿವಾನಿಪಜ್ಜನೇ. ಚ-ಸದ್ದೋ ವಾಕ್ಯಾರಮ್ಭಜೋತಕೋ, ಕಿಞ್ಚಾಪಿ-ಸದ್ದೋ ನಿಪಾತಸಮುದಾಯೋ, ಯದಿಪೀತ್ಯತ್ಥೋ. ಪಾಳಿಯಂ ಅಯಂ ನಾಮ ಆಪತ್ತೀತಿ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ನ ವುತ್ತಾ, ಪನ ತಥಾಪಿ ಅಸಂವರಿತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೭೭) ದುಕ್ಕಟಂ ಯಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಏತ್ಥ ಆಪತ್ತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ಅಸತಿ ಭಗವತೋ ವಚನೇ ಕಥಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ ಸಿಯಾತಿ ಆಹ ‘‘ವಿವರಿತ್ವಾ…ಪೇ… ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ’’ತಿ. ಏತೇನ ಭಗವತೋ ಅನುಜಾನನಮ್ಪಿ ತಂ ಅಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿಕಾರಣಂ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

ತತ್ಥ ‘‘ಉಪ್ಪನ್ನೇ ವತ್ಥುಮ್ಹೀತಿ ಇತ್ಥಿಯಾ ಕತಅಜ್ಝಾಚಾರವತ್ಥುಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೭೭) ವುತ್ತಂ, ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೭೭) ಪನ ‘‘ಮೇಥುನವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಉಪ್ಪನ್ನೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಪೋರಾಣಟೀಕಾಯಮ್ಪಿ ತಮೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಮೇಥುನವತ್ಥುಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ತದೇತಂ ವಿಚಾರೇತಬ್ಬಂ ಮೇಥುನಲಕ್ಖಣಸ್ಸ ಅಭಾವಾ. ನನು ಸಿಕ್ಖಾಪದಪಞ್ಞಾಪನಂ ನಾಮ ಬುದ್ಧವಿಸಯೋ, ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ದುಕ್ಕಟಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಭಗವತೋ’’ತಿಆದಿ. ನ ಕೇವಲಂ ಉಪಾಲಿತ್ಥೇರಾದೀಹಿ ಏವ ಅಟ್ಠಕಥಾ ಠಪಿತಾ, ಅಥ ಖೋ ಪಾಳಿತೋ ಚ ಅತ್ಥತೋ ಚ ಬುದ್ಧೇನ ಭಗವತಾ ವುತ್ತೋ. ನ ಹಿ ಭಗವತಾ ಅಬ್ಯಾಕತಂ ತನ್ತಿಪದಂ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ಸಬ್ಬೇಸಂಯೇವ ಅತ್ಥೋ ಕಥಿತೋ, ತಸ್ಮಾ ಸಮ್ಬುದ್ಧೇನೇವ ತಿಣ್ಣಂ ಪಿಟಕಾನಂ ಅತ್ಥವಣ್ಣನಕ್ಕಮೋಪಿ ಭಾಸಿತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಹಿ ಭಗವತಾ ಪವತ್ತಿತಾ ಪಕಿಣ್ಣಕದೇಸನಾಯೇವ ಅಟ್ಠಕಥಾತಿ.

ಕಿಂ ಪನೇತ್ಥ ಏತಂ ದಿವಾ ದ್ವಾರಂ ಅಸಂವರಿತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಾಪತ್ತಿಆಪಜ್ಜನಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ಏವ ಸಿದ್ಧಂ, ಉದಾಹು ಅಞ್ಞೇನಪೀತಿ ಆಹ ‘‘ಅತ್ಥಾಪತ್ತೀ’’ತಿಆದಿ. ಏತಂ ದುಕ್ಕಟಾಪತ್ತಿಆಪಜ್ಜನಂ ನ ಕೇವಲಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ಏವ ಸಿದ್ಧಂ, ಅಥ ಖೋ ‘‘ಅತ್ಥಾಪತ್ತಿ ದಿವಾ ಆಪಜ್ಜತಿ, ನೋ ರತ್ತಿ’’ನ್ತಿ (ಪರಿ. ೩೨೩) ಇಮಿನಾ ಪರಿವಾರಪಾಠೇನಪಿ ಸಿದ್ಧಂ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಕತರಸ್ಮಿಂ ಪನ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಇದಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ವುತ್ತನ್ತಿ? ‘‘ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಅಞ್ಞತರೋ ಭಿಕ್ಖು ವೇಸಾಲಿಯಂ ಮಹಾವನೇ ಕೂಟಾಗಾರಸಾಲಾಯಂ ದಿವಾ ವಿಹಾರಗತೋ ದ್ವಾರಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ನಿಪನ್ನೋ ಅಹೋಸಿ. ತಸ್ಸ ಅಙ್ಗಮಙ್ಗಾನಿ ವಾತುಪತ್ಥದ್ಧಾನಿ ಅಹೇಸುಂ. ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಗನ್ಧಞ್ಚ ಮಾಲಞ್ಚ ಆದಾಯ ವಿಹಾರಂ ಆಗಮಿಂಸು ವಿಹಾರಪೇಕ್ಖಿಕಾಯೋ. ಅಥ ಖೋ ತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಅಙ್ಗಜಾತೇ ಅಭಿನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಯಾವದತ್ಥಂ ಕತ್ವಾ ‘ಪುರಿಸುಸಭೋ ವತಾಯ’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಗನ್ಧಞ್ಚ ಮಾಲಞ್ಚ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು. ಭಿಕ್ಖೂ ಕಿಲಿನ್ನಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಏತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಪಞ್ಚಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆಕಾರೇಹಿ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಕಮ್ಮನಿಯಂ ಹೋತಿ ರಾಗೇನ, ವಚ್ಚೇನ, ಪಸ್ಸಾವೇನ, ವಾತೇನ, ಉಚ್ಚಾಲಿಙ್ಗಪಾಣಕದಟ್ಠೇನ. ಇಮೇಹಿ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಞ್ಚಹಾಕಾರೇಹಿ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಕಮ್ಮನಿಯಂ ಹೋತಿ. ಅಟ್ಠಾನಮೇತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅನವಕಾಸೋ, ಯಂ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ರಾಗೇನ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಕಮ್ಮನಿಯಂ ಅಸ್ಸ, ಅರಹಂ ಸೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು, ಅನಾಪತ್ತಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ. ಅನುಜಾನಾಮಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ದಿವಾ ಪಟಿಸಲ್ಲೀಯನ್ತೇನ ದ್ವಾರಂ ಸಂವರಿತ್ವಾ ಪಟಿಸಲ್ಲೀಯಿತು’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೭೭) ಏತಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಇದಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

೨. ಇದಾನಿ ದ್ವಾರವಿಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಕೀದಿಸ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಪರಿವತ್ತಕದ್ವಾರಮೇವಾತಿ ಸಂವರಣವಿವರಣವಸೇನ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಪರಿವತ್ತನಯೋಗ್ಗದ್ವಾರಮೇವ. ರುಕ್ಖಸೂಚಿಕಣ್ಟಕದ್ವಾರನ್ತಿ ರುಕ್ಖಸೂಚಿದ್ವಾರಂ ಕಣ್ಟಕದ್ವಾರಞ್ಚ. ‘‘ರುಕ್ಖಸೂಚಿದ್ವಾರಕಣ್ಟಕದ್ವಾರ’’ಮಿಚ್ಚೇವ ವಾ ಪಾಠೋ. ಯಂ ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ರುಕ್ಖತ್ಥಮ್ಭೇ ನಿಖನಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಮಜ್ಝೇ ದ್ವೇ ತಿಸ್ಸೋ ರುಕ್ಖಸೂಚಿಯೋ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಕರೋನ್ತಿ, ತಂ ರುಕ್ಖಸೂಚಿದ್ವಾರಂ ನಾಮ. ಪವೇಸನನಿಕ್ಖಮನಕಾಲೇ ಅಪನೇತ್ವಾ ಥಕನಯೋಗ್ಗಂ ಏಕಾಯ, ಬಹೂಹಿ ವಾ ಕಣ್ಟಕಸಾಖಾಹಿ ಕತಂ ಕಣ್ಟಕದ್ವಾರಂ ನಾಮ. ಗಾಮದ್ವಾರಸ್ಸ ಪಿಧಾನತ್ಥಂ ಪದರೇನ ವಾ ಕಣ್ಟಕಸಾಖಾದೀಹಿ ವಾ ಕತಸ್ಸ ಕವಾಟಸ್ಸ ಉದುಕ್ಖಲಪಾಸಕರಹಿತತಾಯ ಏಕೇನ ಸಂವರಿತುಂ ವಿವರಿತುಞ್ಚ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಏಕಂ ಚಕ್ಕಂ ಯೋಜೇನ್ತಿ, ಯೇನ ಪರಿವತ್ತಮಾನಕಕವಾಟಂ ಸುಖಥಕನಕಂ ಹೋತಿ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ಚಕ್ಕಲಕಯುತ್ತದ್ವಾರ’’ನ್ತಿ. ಚಕ್ಕಮೇವ ಹಿ ಲಾತಬ್ಬತ್ಥೇನ ಸಂವರಣವಿವರಣತ್ಥಾಯ ಗಹೇತಬ್ಬತ್ಥೇನ ಚಕ್ಕಲಕಂ, ತೇನ ಯುತ್ತಕವಾಟಮ್ಪಿ ಚಕ್ಕಲಕಂ ನಾಮ, ತೇನ ಯುತ್ತದ್ವಾರಂ ಚಕ್ಕಲಕಯುತ್ತದ್ವಾರಂ.

ಮಹಾದ್ವಾರೇಸು ಪನ ದ್ವೇ ತೀಣಿ ಚಕ್ಕಲಕಾನಿ ಯೋಜೇತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಫಲಕೇಸೂ’’ತಿಆದಿ. ಕಿಟಿಕಾಸೂತಿ ವೇಳುಪೇಸಿಕಾದೀಹಿ ಕಣ್ಟಕಸಾಖಾದೀಹಿ ಚ ಕತಥಕನಕೇಸು. ಸಂಸರಣಕಿಟಿಕದ್ವಾರನ್ತಿ ಚಕ್ಕಲಕಯನ್ತೇನ ಸಂಸರಣಕಿಟಿಕಾಯುತ್ತಮಹಾದ್ವಾರಂ. ಗೋಪ್ಫೇತ್ವಾತಿ ಆವುಣಿತ್ವಾ, ರಜ್ಜೂಹಿ ಗನ್ಥೇತ್ವಾ ವಾ. ಏಕಂ ದುಸ್ಸಸಾಣಿದ್ವಾರಮೇವಾತಿ ಏತ್ಥ ಕಿಲಞ್ಜಸಾಣಿದ್ವಾರಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತಿ. ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾಯಂ (ವಜಿರ. ಟೀ. ಪಾರಾಜಿಕ ೭೬-೭೭) ಪನ ‘‘ದುಸ್ಸದ್ವಾರಂ ಸಾಣಿದ್ವಾರಞ್ಚ ದುಸ್ಸಸಾಣಿದ್ವಾರಂ. ದುಸ್ಸಸಾಣಿ ಕಿಲಞ್ಜಸಾಣೀತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ದುಸ್ಸಸಾಣಿಯಮೇವ ಸಙ್ಗಹೇತ್ವಾ ವುತ್ತಂ, ಏಕಸದಿಸತ್ತಾ ಏಕನ್ತಿ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ.

೩. ಏವಂ ದ್ವಾರವಿಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಯತ್ತಕೇನ ದ್ವಾರಂ ಸಂವುತಂ ಹೋತಿ, ತಂ ಪಮಾಣಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಕಿತ್ತಕೇನ’’ತ್ಯಾದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಸೂಚೀತಿ ಮಜ್ಝೇ ಛಿದ್ದಂ ಕತ್ವಾ ಪವೇಸಿತಾ. ಘಟಿಕಾತಿ ಉಪರಿ ಯೋಜಿತಾ. ಇದಾನಿ ಯತ್ಥ ದ್ವಾರಂ ಸಂವರಿತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ, ತತ್ಥ ಕಾತಬ್ಬವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಚೇ ಬಹೂನಂ ವಳಞ್ಜನಟ್ಠಾನಂ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ಬಹೂನಂ ಅವಳಞ್ಜನಟ್ಠಾನೇಪಿ ಏಕಂ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತಿಯೇವ. ಅಥ ಭಿಕ್ಖೂ…ಪೇ… ನಿಸಿನ್ನಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಇದಂ ತತ್ಥ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸನ್ನಿಹಿತಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ, ನ ಸೇಸಇರಿಯಾಪಥಸಮಙ್ಗಿತಾನಿವತ್ತನತ್ಥಂ, ತಸ್ಮಾ ನಿಪನ್ನೇಪಿ ಆಭೋಗಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿದ್ದಾಯನ್ತೇ ಪನ ಆಭೋಗಂ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಅಸನ್ತಪಕ್ಖೇ ಠಿತತ್ತಾ ರಹೋ ನಿಸಜ್ಜಾಯ ವಿಯ ದ್ವಾರಸಂವರಣಂ ನಾಮ ಮಾತುಗಾಮಾನಂ ಪವೇಸನಿವಾರಣತ್ಥಂ ಅನುಞ್ಞಾತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಕೇವಲಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ವಾ’’ತಿಆದಿ.

ಏತ್ಥ ಚ ತಂ ಯುತ್ತಂ, ಏವಂ ಸಬ್ಬತ್ಥಪಿ ಯೋ ಯೋ ಥೇರವಾದೋ ವಾ ಅಟ್ಠಕಥಾವಾದೋ ವಾ ಪಚ್ಛಾ ವುಚ್ಚತಿ, ಸೋ ಸೋವ ಪಮಾಣನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಇದಂ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ಅತಿರೇಕಂ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ವಚನಂ. ಇತೋ ಪುಬ್ಬಾಪರವಚನಂ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನಮೇವ. ತತ್ಥ ತಂ ಯುತ್ತನ್ತಿ ‘‘ಕುರುನ್ದಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ…ಪೇ… ನ ವತ್ತತೀ’’ತಿ ಯಂ ವಚನಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯೇಹಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ವಚನಂ ಯುತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏವಂ…ಪೇ… ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಯಥಾ ಚೇತ್ಥ ಕುರುನ್ದಿಯಂ ವುತ್ತವಚನಂ ಯುತ್ತಂ, ಏವಂ ಸಬ್ಬತ್ಥಪಿ ವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಯೋ ಯೋ ಥೇರವಾದೋ ವಾ ಅಟ್ಠಕಥಾವಾದೋ ವಾ ಪಚ್ಛಾ ವುಚ್ಚತಿ, ಸೋ ಸೋವ ಪಮಾಣನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ಪುರೇ ವುತ್ತೋ ಥೇರವಾದೋ ವಾ ಅಟ್ಠಕಥಾವಾದೋ ವಾ ಪಮಾಣನ್ತಿ ನ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಇದಂ ವಚನಂ ಅಟ್ಠಾನೇ ವುತ್ತಂ ವಿಯ ದಿಸ್ಸತಿ. ಕಥಂ? ಯಂ ತಾವ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಯುತ್ತನ್ತಿ. ತಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಆಪುಚ್ಛನಆಭೋಗಕರಣವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಅಯುತ್ತಸ್ಸ ಅಟ್ಠಕಥಾವಾದಸ್ಸ ವಾ ಥೇರವಾದಸ್ಸ ವಾ ಅಭಾವಾ ವತ್ತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ. ನ ಹಿ ಪುಬ್ಬವಾಕ್ಯೇ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂ ಏವಾ’’ತಿ ಅವಧಾರಣಂ ಕತಂ, ಅಥ ಖೋ ಆಸನ್ನವಸೇನ ವಾ ಪಟ್ಠಾನವಸೇನ ವಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂ ಚೀವರಕಮ್ಮಂ’’ಇಚ್ಚಾದಿಕಂಯೇವ ವುತ್ತಂ. ಯಮ್ಪಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಏವಂ ಸಬ್ಬತ್ಥಪೀ’’ತ್ಯಾದಿ, ತಮ್ಪಿ ಅನೋಕಾಸಂ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಅಟ್ಠಕಥಾವಾದಸ್ಸ ವಾ ಆಚರಿಯವಾದಸ್ಸ ವಾ ಅವಚನತೋ ಪುರೇ ಪಚ್ಛಾಭಾವೋ ಚ ನ ದಿಸ್ಸತಿ, ಅಯಂ ‘‘ಪಮಾಣ’’ನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬೋ, ಅಯಂ ‘‘ನ ಗಹೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಭಾವೋ ಚ.

ಉಪರಿ ಪನ ‘‘ಕೋ ಮುಚ್ಚತಿ, ಕೋ ನ ಮುಚ್ಚತೀ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ಪಞ್ಹಸ್ಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿವಾದೋ ಚ ಕುರುನ್ದಿವಾದೋ ಚ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾವಾದೋ ಚಾತಿ ತಯೋ ಅಟ್ಠಕಥಾವಾದಾ ಆಗತಾ, ಏಕೋ ಮಹಾಪದುಮತ್ಥೇರವಾದೋ, ತಸ್ಮಾ ತತ್ಥೇವ ಯುತ್ತಾಯುತ್ತಭಾವೋ ಚ ಪಮಾಣಾಪಮಾಣಭಾವೋ ಚ ಗಹೇತಬ್ಬಾಗಹೇತಬ್ಬಭಾವೋ ಚ ದಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ, ಸುವಿಮಲವಿಪುಲಪಞ್ಞಾವೇಯ್ಯತ್ತಿಯಸಮನ್ನಾಗತೇನ ಪನ ಆಚರಿಯಾಸಭೇನ ಅವತ್ತಬ್ಬಟ್ಠಾನೇ ವುತ್ತಂ ನ ಸಿಯಾ, ತಸ್ಮಾ ಉಪರಿ ಅಟ್ಠಕಥಾವಾದಸಂಸನ್ದನಾವಸಾನೇ ಮಹಾಪದುಮತ್ಥೇರೇನ ವುತ್ತನ್ತಿ ಇಮಸ್ಸ ವಚನಸ್ಸ ಪಚ್ಛತೋ ವುತ್ತಂ ಸಿಯಾ, ತಂ ಪಚ್ಛಾ ಲೇಖಕೇಹಿ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಲಿಖಿತಂ ಭವೇಯ್ಯ, ಪಾರಾಜಿಕಕಣ್ಡಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚ ಇದಂ ವಚನಂ ವುತ್ತಂ. ಟೀಕಾಯಞ್ಚ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ನ ವುತ್ತಂ, ಉಪರಿಯೇವ ವುತ್ತಂ, ‘‘ಯೋ ಚ ಯಕ್ಖಗಹಿತಕೋ, ಯೋ ಚ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಾಪಿತೋ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ಅಟ್ಠಕಥಾವಾದಸ್ಸ ಪಚ್ಛಿಮತ್ತಾ ಸೋಯೇವ ಪಮಾಣತೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ತಥಾ ಚ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಸಬ್ಬತ್ಥ ಯೋ ಯೋ ಅಟ್ಠಕಥಾವಾದೋ ವಾ ಥೇರವಾದೋ ವಾ ಪಚ್ಛಾ ವುಚ್ಚತಿ, ಸೋ ಸೋಯೇವ ಪಮಾಣತೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ’’ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಇದಮೇತ್ಥ ವಿಚಾರೇತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

೪. ಇದಾನಿ ದ್ವಾರಂ ಸಂವರಣಸ್ಸ ಅನ್ತರಾಯೇ ಸತಿ ಅಸಂವರಿತ್ವಾಪಿ ನಿಪಜ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಥ ದ್ವಾರಸ್ಸ’’ತ್ಯಾದಿಮಾಹ. ನಿಸ್ಸೇಣಿಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾತಿ ಉಪರಿಮತಲಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ವಿಸಙ್ಖರಿತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ಪಾತೇತ್ವಾ, ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಇದಂ ಏಕಾಬದ್ಧತಾಯ ವುತ್ತಂ. ದ್ವೇಪಿ ದ್ವಾರಾನಿ ಜಗ್ಗಿತಬ್ಬಾನೀತಿ ಏತ್ಥ ಸಚೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ದ್ವಾರೇ ಕವಾಟಂ ವಾ ನತ್ಥಿ, ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನ ಸಂವರಿತುಂ ವಾ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಇತರಂ ದ್ವಾರಂ ಅಸಂವರಿತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ದ್ವಾರಪಾಲಸ್ಸಾತಿ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ಮಹಾದ್ವಾರೇ, ನಿಸ್ಸೇಣಿಮೂಲೇ ವಾ ಠತ್ವಾ ದ್ವಾರಜಗ್ಗನಕಸ್ಸ. ಪಚ್ಛಿಮಾನಂ ಭಾರೋತಿ ಏಕಾಬದ್ಧವಸೇನ ಆಗಚ್ಛನ್ತೇ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಅಸಂವುತದ್ವಾರೇ ಅನ್ತೋಗಬ್ಭೇ ವಾತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಬಹಿ ವಾತಿ ಗಬ್ಭತೋ ಬಹಿ. ನಿಪಜ್ಜನಕಾಲೇಪಿ…ಪೇ… ವಟ್ಟತಿಯೇವಾತಿ ಏತ್ಥ ದ್ವಾರಜಗ್ಗನಕಸ್ಸ ತದಧೀನತ್ತಾ ತದಾ ತಸ್ಸ ತತ್ಥ ಸನ್ನಿಹಿತಾಸನ್ನಿಹಿತಭಾವಂ ಅನುಪಧಾರೇತ್ವಾಪಿ ಆಭೋಗಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿಯೇವಾತಿ ವದನ್ತಿ.

ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೇತಿ ಏತ್ಥ ಪರಿಕ್ಖೇಪಸ್ಸ ಉಬ್ಬೇಧತೋ ಪಮಾಣಂ ಸಹಸೇಯ್ಯಪ್ಪಹೋನಕೇ ವುತ್ತಸದಿಸಮೇವ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಂ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೫೧) ‘‘ಯಞ್ಹಿ ಸೇನಾಸನಂ ಉಪರಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಛದನೇಹಿ ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ಕೇನಚಿ ಸಬ್ಬಮೇವ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ, ಅಯಂ ಸಬ್ಬಚ್ಛನ್ನಾ ನಾಮ ಸೇಯ್ಯಾ…ಪೇ… ಯಂ ಪನ ಸೇನಾಸನಂ ಭೂಮಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಛದನಂ ಆಹಚ್ಚ ಪಾಕಾರೇನ ವಾ ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ಕೇನಚಿ ಅನ್ತಮಸೋ ವತ್ಥೇನಪಿ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಂ, ಅಯಂ ಸಬ್ಬಪರಿಚ್ಛನ್ನಾ ನಾಮ ಸೇಯ್ಯಾ. ಛದನಂ ಅನಾಹಚ್ಚ ಸಬ್ಬನ್ತಿಮೇನ ಪರಿಯಾಯೇನ ದಿಯಡ್ಢಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧೇನ ಪಾಕಾರಾದಿನಾ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಾಪಿ ಸಬ್ಬಪರಿಚ್ಛನ್ನಾಯೇವಾತಿ ಕುರುನ್ದಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ. ‘‘ದಿಯಡ್ಢಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧೋ ವಡ್ಢಕಿಹತ್ಥೇನ ಗಹೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯ ೩.೫೧) ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಞ್ಚ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯ ೨.೫೦-೫೧) ವುತ್ತಂ. ಮಹಾಪರಿವೇಣನ್ತಿ ಮಹನ್ತಂ ಅಙ್ಗಣಂ. ತೇನ ಬಹುಜನಸಞ್ಚರಣಟ್ಠಾನಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ಮಹಾಬೋಧೀ’’ತಿಆದಿ.

ಅರುಣೇ ಉಗ್ಗತೇ ವುಟ್ಠಾತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ ಅನಾಪತ್ತಿಖೇತ್ತಭೂತಾಯ ರತ್ತಿಯಾ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ನಿಪನ್ನತ್ತಾ. ಪಬುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಪುನ ಸುಪತಿ, ಆಪತ್ತೀತಿ ಅರುಣೇ ಉಗ್ಗತೇ ಪಬುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಅರುಣುಗ್ಗಮನಂ ಞತ್ವಾ ವಾ ಅಞತ್ವಾ ವಾ ಅನುಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಸಯಿತಸನ್ತಾನೇನ ಸುಪತಿ, ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಕತ್ತಬ್ಬಸ್ಸ ದ್ವಾರಸಂವರಣಾದಿನೋ ಅಕತತ್ತಾ ಅಕಿರಿಯಸಮುಟ್ಠಾನಾ ಆಪತ್ತಿ ಹೋತಿ ಅನಾಪತ್ತಿಖೇತ್ತೇ ಕತನಿಪಜ್ಜನಕಿರಿಯಾಯ ಅನಙ್ಗತ್ತಾ. ಅಯಞ್ಹಿ ಆಪತ್ತಿ ಈದಿಸೇ ಠಾನೇ ಅಕಿರಿಯಾ, ದಿವಾ ದ್ವಾರಂ ಅಸಂವರಿತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜನಕ್ಖಣೇ ಕಿರಿಯಾಕಿರಿಯಾ ಚ ಅಚಿತ್ತಕಾ ಚಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಪುರಾರುಣಾ ಪಬುಜ್ಝಿತ್ವಾಪಿ ಯಾವ ಅರುಣುಗ್ಗಮನಾ ಸಯನ್ತಸ್ಸಪಿ ಪುರಿಮನಯೇನ ಆಪತ್ತಿಯೇವ.

ಅರುಣೇ ಉಗ್ಗತೇ ವುಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮೀತಿ…ಪೇ… ಆಪತ್ತಿಯೇವಾತಿ ಏತ್ಥ ಕದಾ ಅಸ್ಸ ಆಪತ್ತೀತಿ? ವುಚ್ಚತೇ – ನ ತಾವ ರತ್ತಿಯಂ, ‘‘ದಿವಾ ಆಪಜ್ಜತಿ, ನೋ ರತ್ತಿ’’ನ್ತಿ (ಪರಿ. ೩೨೩) ವುತ್ತತ್ತಾ ಅನಾದರಿಯದುಕ್ಕಟಾ ನ ಮುಚ್ಚತೀತಿ ವುತ್ತದುಕ್ಕಟಂ ಪನ ದಿವಾಸಯನದುಕ್ಕಟಮೇವ ನ ಹೋತಿ ಅನಾದರಿಯದುಕ್ಕಟತ್ತಾ ಏವ. ‘‘ಅರುಣುಗ್ಗಮನೇ ಪನ ಅಚಿತ್ತಕಂ ಅಕಿರಿಯಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೭೭) ವುತ್ತಂ, ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಮ್ಪಿ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಪಾರಾಜಿಕ ೨.೭೭) ‘‘ಯಥಾಪರಿಚ್ಛೇದಮೇವ ವುಟ್ಠಾತೀತಿ ಅರುಣೇ ಉಗ್ಗತೇಯೇವ ಉಟ್ಠಹತಿ. ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತೀತಿ ಅಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನೇವ ನಿಪನ್ನತ್ತಾ ನಿದ್ದಾಯನ್ತಸ್ಸಪಿ ಅರುಣೇ ಉಗ್ಗತೇ ದಿವಾಪಟಿಸಲ್ಲಾನಮೂಲಿಕಾ ಆಪತ್ತಿ. ‘ಏವಂ ನಿಪಜ್ಜನ್ತೋ ಅನಾದರಿಯದುಕ್ಕಟಾಪಿ ನ ಮುಚ್ಚತೀ’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ನಿಪಜ್ಜನ್ತೋ ಅರುಣುಗ್ಗಮನತೋ ಪುರೇತರಂ ಉಟ್ಠಹನ್ತೋಪಿ ಅನುಟ್ಠಹನ್ತೋಪಿ ನಿಪಜ್ಜನಕಾಲೇಯೇವ ಅನಾದರಿಯದುಕ್ಕಟಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ದಿವಾಪಟಿಸಲ್ಲಾನಮೂಲಿಕಂ ಪನ ದುಕ್ಕಟಂ ಅರುಣೇಯೇವ ಆಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಏವಂ ನಿಪಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ದ್ವೇ ದುಕ್ಕಟಾನಿ ಆಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಸಚೇ ದ್ವಾರಂ ಸಂವರಿತ್ವಾ ಅರುಣೇ ಉಗ್ಗತೇ ಉಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ನಿಪಜ್ಜತಿ, ದ್ವಾರೇ ಚ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಅರುಣುಗ್ಗಮನಕಾಲೇ ವಿವಟೇಪಿ ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿಯೇವ ದ್ವಾರಪಿದಹನಸ್ಸ ರತ್ತಿದಿವಾಭಾಗೇಸು ವಿಸೇಸಾಭಾವಾ. ಆಪತ್ತಿಆಪಜ್ಜನಸ್ಸೇವ ಕಾಲವಿಸೇಸೋ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ, ನ ತಪ್ಪರಿಹಾರಸ್ಸಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ‘‘ದ್ವಾರಂ ಸಂವರಿತ್ವಾ ರತ್ತಿಂ ನಿಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೭೭) ಹಿ ವುತ್ತಂ. ದಿವಾ ಸಂವರಿತ್ವಾ ನಿಪನ್ನಸ್ಸ ಕೇನಚಿ ವಿವಟೇಪಿ ದ್ವಾರೇ ಅನಾಪತ್ತಿಯೇವ, ಅತ್ತನಾಪಿ ಅನುಟ್ಠಹಿತ್ವಾವ ಸತಿ ಪಚ್ಚಯೇ ವಿವಟೇಪಿ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ವದನ್ತಿ, ಇದಮ್ಪಿ ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಮೇವ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೭೭) ವುತ್ತಂ.

ಯಥಾಪರಿಚ್ಛೇದಮೇವ ವುಟ್ಠಾತೀತಿ ಅರುಣೇ ಉಗ್ಗತೇಯೇವ ವುಟ್ಠಾತಿ, ಆಪತ್ತಿಯೇವಾತಿ ಮೂಲಾಪತ್ತಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಅನಾದರಿಯಆಪತ್ತಿ ಪನ ಪುರಾರುಣಾ ಉಟ್ಠಿತಸ್ಸಪಿ ತಸ್ಸ ಹೋತೇವ ‘‘ದುಕ್ಕಟಾ ನ ಮುಚ್ಚತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ. ದುಕ್ಕಟಾ ನ ಮುಚ್ಚತೀತಿ ಚ ಪುರಾರುಣಾ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಮೂಲಾಪತ್ತಿಯಾ ಮುತ್ತೋಪಿ ಅನಾದರಿಯದುಕ್ಕಟಾ ನ ಮುಚ್ಚತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೫. ನಿದ್ದಾವಸೇನ ನಿಪಜ್ಜತೀತಿ ನಿದ್ದಾಭಿಭೂತತಾಯ ಏಕಪಸ್ಸೇನ ನಿಪಜ್ಜತಿ. ‘‘ನಿದ್ದಾವಸೇನ ನಿಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ವೋಹಾರವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ಪಾದಾನಂ ಪನ ಭೂಮಿತೋ ಅಮೋಚಿತತ್ತಾ ಅಯಂ ನಿಪನ್ನೋ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ತೇನೇವ ಅನಾಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾ. ಅಪಸ್ಸಾಯ ಸುಪನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಕಟಿಟ್ಠಿತೋ ಉದ್ಧಂ ಪಿಟ್ಠಿಕಣ್ಟಕೇ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಂ ಪದೇಸಂ ಭೂಮಿಂ ಅಫುಸಾಪೇತ್ವಾ ಸುಪನ್ತಸ್ಸ. ಕಟಿಟ್ಠಿಂ ಪನ ಭೂಮಿಂ ಫುಸಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಸಯನಂ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ. ಪಿಟ್ಠಿಪಸಾರಣಲಕ್ಖಣಾ ಹಿ ಸೇಯ್ಯಾ ದೀಘಾ, ವನ್ದನಾದೀಸುಪಿ ತಿರಿಯಂ ಪಿಟ್ಠಿಕಣ್ಟಕಾನಂ ಪಸಾರಿತತ್ತಾ ನಿಪಜ್ಜನಮೇವಾತಿ ಆಪತ್ತಿ ಪರಿಹರಿತಬ್ಬಾವ. ವನ್ದನಾಪಿ ಹಿ ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಪಜ್ಜತೀತಿಆದೀಸು ನಿಪಜ್ಜನಮೇವ ವುತ್ತಾ. ಸಹಸಾ ವುಟ್ಠಾತೀತಿ ಪಕ್ಖಲಿತಾ ಪತಿತೋ ವಿಯ ಸಹಸಾ ವುಟ್ಠಾತಿ, ತಸ್ಸಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ ಪತನಕ್ಖಣೇ ಅವಿಸಯತ್ತಾ, ವಿಸಯೇ ಜಾತೇ ಸಹಸಾ ವುಟ್ಠಿತತ್ತಾ ಚ. ಯಸ್ಸ ಪನ ವಿಸಞ್ಞಿತಾಯ ಪಚ್ಛಾಪಿ ಅವಿಸಯೋ ಏವ, ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿಯೇವ ಪತನಕ್ಖಣೇ ವಿಯ. ತತ್ಥೇವ ಸಯತಿ, ನ ವುಟ್ಠಾತೀತಿ ಇಮಿನಾ ವಿಸಯೇಪಿ ಅಕರಣಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ತೇನೇವ ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ.

ಇದಾನಿ ಅಟ್ಠಕಥಾವಾದಸಂಸನ್ದನಂ ಕಾತುಂ ‘‘ಕೋ ಮುಚ್ಚತಿ, ಕೋ ನ ಮುಚ್ಚತೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯನ್ತಿಆದೀಸು ಪಚ್ಚರೀತಿ ಉಳುಮ್ಪಂ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಕತತ್ತಾ ತಮೇವ ನಾಮಂ ಜಾತಂ. ಕುರುನ್ದಿವಲ್ಲಿವಿಹಾರೋ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ಕತತ್ತಾ ಕುರುನ್ದೀತಿ ನಾಮಂ ಜಾತಂ. ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾ ನಾಮ ಸಙ್ಗೀತಿತ್ತಯಮಾರುಳ್ಹಾ ತೇಪಿಟಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧವಚನಸ್ಸ ಅಟ್ಠಕಥಾ. ಯಾ ಮಹಾಮಹಿನ್ದತ್ಥೇರೇನ ತಮ್ಬಪಣ್ಣಿದೀಪಂ ಆಭತಾ, ತಮ್ಬಪಣ್ಣಿಯೇಹಿ ಥೇರೇಹಿ ಪಚ್ಛಾ ಸೀಹಳಭಾಸಾಯ ಅಭಿಸಙ್ಖತಾ ಚ ಹೋತಿ. ಏಕಭಙ್ಗೇನಾತಿ ಏಕಪಸ್ಸಭಞ್ಜನೇನ ಪಾದೇ ಭೂಮಿತೋ ಅಮೋಚೇತ್ವಾ ಏಕಪಸ್ಸೇನ ಸರೀರಂ ಭಞ್ಜಿತ್ವಾ ನಿಪನ್ನೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ಮಹಾಪದುಮತ್ಥೇರೇನ ವುತ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತೇನ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯ ಲಿಖಿತಮಹಾಪದುಮತ್ಥೇರವಾದೇ ‘‘ಅಯ’’ನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಮುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪತಿತತ್ತಾ ಅವಿಸಯತ್ತಾ ಆಪತ್ತಿ ನ ದಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಥೇರೇನ ವುತ್ತಂ. ಆಚರಿಯಾ ಪನ ಯಥಾ ಯಕ್ಖಗಹಿತಕೋ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಾಪಿತೋ ಚ ಪರವಸೋ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಅಪರವಸತ್ತಾ ಮುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪತಿತೋ ಕಞ್ಚಿಕಾಲಂ ಜಾನಿತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜತೀತಿ ಅನಾಪತ್ತಿಂ ನ ವದನ್ತಿ, ವಿಸಞ್ಞಿತೇ ಪನ ಸತಿ ಅನಾಪತ್ತಿಯೇವ.

ದ್ವೇ ಜನಾತಿಆದಿ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಮೇವ ವಚನಂ, ತದೇವ ಪಚ್ಛಾ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪಮಾಣಂ. ಯಕ್ಖಗಹಿತಗ್ಗಹಣೇನೇವ ಚೇತ್ಥ ವಿಸಞ್ಞಿಭೂತೋಪಿ ಸಙ್ಗಹಿತೋ, ಏಕಭಙ್ಗೇನ ನಿಪನ್ನೋ ಪನ ಅನಿಪನ್ನತ್ತಾ ಆಪತ್ತಿತೋ ಮುಚ್ಚತಿಯೇವಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಞ್ಚ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೭೭) ‘‘ಯೋ ಚ ಯಕ್ಖಗಹಿತಕೋ, ಯೋ ಚ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಾಪಿತೋ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ಅಟ್ಠಕಥಾವಾದಸ್ಸ ಪಚ್ಛಿಮತ್ತಾ ಸೋಯೇವ ಪಮಾಣತೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ, ತಥಾ ಚ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಸಬ್ಬತ್ಥ ಯೋ ಯೋ ಅಟ್ಠಕಥಾವಾದೋ ವಾ ಪಚ್ಛಾ ವುಚ್ಚತಿ, ಸೋ ಸೋಯೇವ ಪಮಾಣತೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಇಮಸ್ಸ ಅಟ್ಠಕಥಾಪಾಠಸ್ಸ ಆನೀತತ್ತಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಿನಯಸಙ್ಗಹಪ್ಪಕರಣೇಪಿ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ಸೋ ಪಾಠೋ ವತ್ತಬ್ಬೋತಿ ನೋ ಖನ್ತಿ. ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ರತ್ತಿಂ ದ್ವಾರಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ನಿಪನ್ನೋ ಅರುಣೇ ಉಗ್ಗತೇ ಉಟ್ಠಾತಿ, ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿಆದಿವಚನತೋ ಅರುಣುಗ್ಗಮನೇ ಸಂಸಯವಿನೋದನತ್ಥಂ ಅರುಣಕಥಾ ವತ್ತಬ್ಬಾ. ತತ್ರಿದಂ ವುಚ್ಚತಿ –

‘‘ಕೋ ಏಸ ಅರುಣೋ ನಾಮ;

ಕೇನ ಸೋ ಅರುಣೋ ಭವೇ;

ಕೀದಿಸೋ ತಸ್ಸ ವಣ್ಣಾ ತು;

ಸಣ್ಠಾನಂ ಕೀದಿಸಂ ಭವೇ.

‘‘ಕಿಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಚ ದೇಸೇ ಚ, ಅರುಣೋ ಸಮುಗಚ್ಛತಿ;

ಕಿಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಸಿದ್ಧೋ ಏಸೋ, ಉದಾಹು ಅನುಮಾನತೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಕೋ ಏಸ ಅರುಣೋ ನಾಮಾತಿ ಏತ್ಥ ಏಸ ಅರುಣೋ ನಾಮ ಸೂರಿಯಸ್ಸ ಪಭಾವಿಸೇಸೋ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಅಭಿಧಾನಪ್ಪದೀಪಿಕಾಯಂ –

‘‘ಸೂರಸ್ಸೋದಯತೋ ಪುಬ್ಬುಟ್ಠಿತರಂಸಿ ಸಿಯಾರುಣೋ’’ತಿ;

ತಟ್ಟೀಕಾಯಞ್ಚ ‘‘ಸೂರಸ್ಸ ಉದಯತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಉಟ್ಠಿತರಂಸಿ ಅರುಣೋ ನಾಮ ಸಿಯಾ’’ತಿ. ವಿಮತಿವಿನೋದನೀನಾಮಿಕಾಯಂ ವಿನಯಟೀಕಾಯಞ್ಚ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೪೬೩) ‘‘ಅರುಣೋತಿ ಚೇತ್ಥ ಸೂರಿಯುಗ್ಗಮನಸ್ಸ ಪುರೇಚರೋ ವಡ್ಢನಘನರತ್ತೋ ಪಭಾವಿಸೇಸೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಸೂರಿಯಪ್ಪಭಾಯೇವ ಅರುಣೋ ನಾಮ, ನ ಅಞ್ಞೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಕೇನ ಸೋ ಅರುಣೋ ಭವೇತಿ ಏತ್ಥ ಅರುಣೋ ವಣ್ಣೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಅರುಣೋ, ಕಿಞ್ಚಿರತ್ತವಣ್ಣಸಮನ್ನಾಗತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಥ ವಾ ಅರತಿ ಗಚ್ಛತಿ ರತ್ತವಣ್ಣಭಾವೇನ ಪವತ್ತತೀತಿ ಅರುಣೋ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಅಭಿಧಾನಪ್ಪದೀಪಿಕಾಟೀಕಾಯಂ ‘‘ಅರುಣವಣ್ಣತಾಯ ಅರತಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಅರುಣೋ’’ತಿ. ಕೀದಿಸೋ ತಸ್ಸ ವಣ್ಣೋತಿ ಏತ್ಥ ಅಬ್ಯತ್ತರತ್ತವಣ್ಣೋ ತಸ್ಸ ವಣ್ಣೋ ಭವೇ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಭಿಧಾನಪ್ಪದೀಪಿಕಾಯಂ ‘‘ಅರುಣೋ ಕಿಞ್ಚಿರತ್ತೋಥಾ’’ತಿ. ತಟ್ಟೀಕಾಯಞ್ಚ ‘‘ಕಿಞ್ಚಿರತ್ತೋ ಅಬ್ಯತ್ತರತ್ತವಣ್ಣೋ ಅರುಣೋ ನಾಮ ಯಥಾ ಮಚ್ಛಸ್ಸ ಅಕ್ಖೀ’’ತಿ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಞ್ಚ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೪೬೩) ‘‘ವಡ್ಢನಘನರತ್ತೋ ಪಭಾವಿಸೇಸೋ’’ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸೂರಿಯಸ್ಸ ರತ್ತಪ್ಪಭಾಯೇವ ಅರುಣೋ ನಾಮ, ನ ಸೇತಪ್ಪಭಾದಯೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಯದಿ ಏವಂ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಟ್ಠಪನಕ್ಖನ್ಧಕವಣ್ಣನಾಯ ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಚೂಳವಗ್ಗ ೨.೩೮೩) ‘‘ಪಾಳಿಯಂ ಪನ ನನ್ದಿಮುಖಿಯಾತಿ ಓದಾತದಿಸಾಮುಖತಾಯ ತುಟ್ಠಮುಖಿಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಕಥಂ ಯುಜ್ಜೇಯ್ಯಾತಿ, ನೋ ನ ಯುಜ್ಜೇಯ್ಯ. ತತ್ಥ ಹಿ ಅರುಣುಗ್ಗತಕಾಲೇ ಅರುಣೋಭಾಸೇನ ಓದಾತದಿಸಾಮುಖಭಾವೋ ವುತ್ತೋ, ನ ಅರುಣೋಭಾಸಸ್ಸ ಓದಾತಭಾವೋ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಉದಾನಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಉದಾ. ಅಟ್ಠ. ೨೩) ‘‘ನನ್ದಿಮುಖಿಯಾತಿ ಅರುಣಸ್ಸ ಉಗ್ಗತತ್ತಾ ಏವ ಅರುಣೋಭಾಯ ಸೂರಿಯಾಲೋಕೂಪಜೀವಿನೋ ಸತ್ತೇ ನನ್ದಾಪನಮುಖಿಯಾ ರತ್ತಿಯಾ ಜಾತಾಯ ವಿಭಾಯಮಾನಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ.

ಜಾತಕಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚ –

‘‘ಜಿಘಞ್ಞರತ್ತಿಂ ಅರುಣಸ್ಮಿಮುಹತೇ;

ಯಾ ದಿಸ್ಸತಿ ಉತ್ತಮರೂಪವಣ್ಣಿನೀ;

ತಥೂಪಮಾ ಮಂ ಪಟಿಭಾಸಿ ದೇವತೇ;

ಆಚಿಕ್ಖ ಮೇ ತಂ ಕತಮಾಸಿ ಅಚ್ಛರಾ’’ತಿ. (ಜಾ. ಅಟ್ಠ. ೫.೨೧.೨೫೪);

ಇಮಸ್ಸ ಗಾಥಾಯ ಅತ್ಥವಣ್ಣನಾಯಂ ‘‘ತತ್ಥ ಜಿಘಞ್ಞರತ್ತಿನ್ತಿ ಪಚ್ಛಿಮರತ್ತಿಂ, ರತ್ತಿಪರಿಯೋಸಾನೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಉಹತೇತಿ ಅರುಣೇ ಉಗ್ಗತೇ. ಯಾತಿ ಯಾ ಪುರತ್ಥಿಮಾ ದಿಸಾ ರತ್ತವಣ್ಣತಾಯ ಉತ್ತಮರೂಪಧರಾ ಹುತ್ವಾ ದಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಏವಂ ಅರುಣುಗ್ಗತಸಮಯೇ ಪುರತ್ಥಿಮದಿಸಾಯ ರತ್ತವಣ್ಣತಾ ವುತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಅರುಣಸ್ಸ ಉಟ್ಠಿತತ್ತಾ ಪುರತ್ಥಿಮಾಯ ದಿಸಾಯ ರತ್ತಭಾಗೋ ಸೂರಿಯಾಲೋಕಸ್ಸ ಪತ್ಥಟತ್ತಾ ಸೇಸದಿಸಾನಂ ಓದಾತಭಾವೋ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ.

ಸಣ್ಠಾನಂ ಕೀದಿಸಂ ಭವೇತಿ ಏತ್ಥ ಅರುಣಸ್ಸ ಪಾಟೇಕ್ಕಂ ಸಣ್ಠಾನಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ ರಸ್ಮಿಮತ್ತತ್ತಾ. ಯತ್ತಕಂ ಪದೇಸಂ ಫರತಿ, ತತ್ತಕಂ ತಸ್ಸ ಸಣ್ಠಾನನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಅಥ ವಾ ಪುರತ್ಥಿಮದಿಸಾಸಣ್ಠಾನಂ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಜಾತಕಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಜಾ. ಅಟ್ಠ. ೫.೨೧.೨೫೫) ‘‘ಪುರತ್ಥಿಮದಿಸಾ ರತ್ತವಣ್ಣತಾಯ ಉತ್ತಮರೂಪಧರಾ ಹುತ್ವಾ ದಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ.

ಕಿಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಚ ದೇಸೇ ಚ, ಅರುಣೋ ಸಮುಗಚ್ಛತೀತಿ ಏತ್ಥ ಏಸ ಅರುಣೋ ಸೂರಿಯುಗ್ಗಮನಸ್ಸ ಪುರೇ ಕಾಲೇ ಪುರತ್ಥಿಮದಿಸಾಯಂ ಉಗ್ಗಚ್ಛತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಉದಾನಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಉದಾ. ಅಟ್ಠ. ೨೩) ‘‘ಉದ್ಧಸ್ತೇ ಅರುಣೇತಿ ಉಗ್ಗತೇ ಅರುಣೇ, ಅರುಣೋ ನಾಮ ಪುರತ್ಥಿಮದಿಸಾಯಂ ಸೂರಿಯೋದಯತೋ ಪುರೇತರಮೇವ ಉಟ್ಠಿತೋಭಾಸೋ’’ತಿ. ಅಭಿಧಾನಪ್ಪದೀಪಿಕಾಯಞ್ಚ ‘‘ಸೂರಸ್ಸೋದಯತೋ ಪುಬ್ಬುಟ್ಠಿತರಂಸೀ’’ತಿ.

ಕಿಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಸಿದ್ಧೋ ಏಸೋ, ಉದಾಹು ಅನುಮಾನತೋತಿ ಏತ್ಥ ಅಯಂ ಅರುಣೋ ನಾಮ ಪಚ್ಚಕ್ಖಸಿದ್ಧೋ ಏವ, ನ ಅನುಮಾನಸಿದ್ಧೋ. ಕಸ್ಮಾ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಗೋಚರವಣ್ಣಾಯತನಭಾವತೋ. ಅಕ್ಖಸ್ಸ ಪತೀತಿ ಪಚ್ಚಕ್ಖಂ, ಚಕ್ಖುರೂಪಾನಂ ಅಭಿಮುಖಭಾವೇನ ಆಪಾಥಗತತ್ತಾ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಂ ಹೋತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ ‘‘ಚಕ್ಖುಞ್ಚ ಪಟಿಚ್ಚ ರೂಪೇ ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣ’’ನ್ತಿ (ಮ. ನಿ. ೧.೨೦೪, ೪೦೦; ೩.೪೨೧, ೪೨೫, ೪೨೬; ಸಂ. ನಿ. ೨.೪೩, ೪೪, ೪೫, ಸಂ. ನಿ. ೪.೬೦; ಕಥಾ. ೪೬೫, ೪೬೭), ತಸ್ಮಾ ಅಯಂ ಅರುಣವಣ್ಣೋ ಚಕ್ಖುನಾ ದಿಸ್ವಾ ಜಾನಿತಬ್ಬತೋ ಪಚ್ಚಕ್ಖಸಿದ್ಧೋಯೇವ ಹೋತಿ, ನ ಏವಂ ಸತಿ ಏವಂ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಅನುಮಾನೇನ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಚಿನ್ತನೇನ ಸಿದ್ಧೋತಿ. ಇಮಂ ಪಞ್ಹವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ಸಾಧುಕಂ ಮನಸಿ ಕರಿತ್ವಾ ಪಣ್ಡಿತೇಹಿ ರತ್ತೋಭಾಸೋಯೇವ ಅರುಣೋತಿ ಪಚ್ಚೇತಬ್ಬೋ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತಬ್ಬೋತಿ.

ಕಸ್ಮಾ ಪನ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಅರುಣಕಥಾ ವುತ್ತಾತಿ? ಇಮಿಸ್ಸಾ ಅರುಣಕಥಾಯ ಮಹಾವಿಸಯಭಾವತೋ. ಕಥಂ? ಉಪೋಸಥಿಕಾ ಉಪಾಸಕಾ ಚ ಉಪಾಸಿಕಾಯೋ ಚ ಅರುಣುಗ್ಗಮನಂ ತಥತೋ ಅಜಾನನ್ತಾ ಅನುಗ್ಗತೇಯೇವ ಅರುಣೇ ಉಗ್ಗತಸಞ್ಞಾಯ ಖಾದನೀಯಂ ವಾ ಖಾದನ್ತಿ, ಭೋಜನೀಯಂ ವಾ ಭುಞ್ಜನ್ತಿ, ಮಾಲಾಗನ್ಧಾದೀನಿ ವಾ ಧಾರೇನ್ತಿ, ತತೋ ತೇಸಂ ಸೀಲಂ ಭಿಜ್ಜತಿ. ಸಾಮಣೇರಾ ತಥೇವ ವಿಕಾಲಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಸೀಲವಿನಾಸಂ ಪಾಪುಣನ್ತಿ. ನಿಸ್ಸಯಪಟಿಪನ್ನಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯೇಹಿ ವಿನಾ ಬಹಿಸೀಮೇ ಚರನ್ತಾ ನಿಸ್ಸಯಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭನಂ ಪಾಪುಣನ್ತಿ, ಅನ್ತೋವಸ್ಸೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಉಪಚಾರಸೀಮತೋ ಬಹಿಗಚ್ಛನ್ತಾ ವಸ್ಸಚ್ಛೇದಂ, ತೇಚೀವರಿಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಅಬದ್ಧಸೀಮಾಯಂ ಚೀವರೇನ ವಿಪ್ಪವಸನ್ತಾ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ, ತಥಾ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಸೀಮಾಯಂ, ಸಹಸೇಯ್ಯಪ್ಪಹೋನಕಟ್ಠಾನೇ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಮಾತುಗಾಮೇಹಿ ಸಹ ಸಯನ್ತಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ, ತಥಾ ಯಾವಕಾಲಿಕಂ ಭುಞ್ಜನ್ತಾ ಭಿಕ್ಖೂ, ಪಾರಿವಾಸಿಕಾದಯೋ ವತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪನ್ತಾ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದಂ. ಏವಮಾದಿಅನೇಕಾದೀನವಸಮ್ಭವತೋ ಲಜ್ಜಿಪೇಸಲಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ತಥತೋ ಅರುಣುಗ್ಗಮನಸ್ಸ ಜಾನನತ್ಥಂ ವುತ್ತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ.

ಕೇಚಿ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂ ಅಡ್ಢರತ್ತಿಸಮಯೇ ಘಟಿಸುಞ್ಞತ್ತಾ ಅಡ್ಢರತ್ತಿಕಾಲಂ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಅಞ್ಞದಿವಸೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಅರುಣಂ ಉಟ್ಠಿತಂ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಮಞ್ಞಮಾನಾ ಅಡ್ಢರತ್ತಿಂ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಾದೀನಿ ಭುಞ್ಜನ್ತಿ, ತೇ ಪನ ಬುದ್ಧಸಮಯಂ ಅಜಾನನ್ತಾ ವೇದಸಮಯಮೇವ ಮನಸಿ ಕರೋನ್ತಾ ಏವಂ ಕರೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತೇಸಂ ತಂಕರಣಂ ಪಮಾಣಂ ನ ಹೋತಿ. ಬಹವೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂ ಅರುಣಸ್ಸ ಪಚ್ಚಕ್ಖಭಾವಂ ಅಜಾನನ್ತಾ ಅನುಮಾನವಸೇನ ಚಿನ್ತಿತುಞ್ಚ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಅನುಸ್ಸವವಸೇನೇವ ಪರವಚನಂ ಸದ್ದಹನ್ತಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯಾ ಅರುಣುಗ್ಗಮನವೇಲಾಯಂ ಉಟ್ಠಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಸೂರಿಯುಗ್ಗಮನವೇಲಾಯಂ ದ್ವಿಸಹಸ್ಸದಣ್ಡಪ್ಪಮಾಣಂ ಠಾನಂ ಪಾಪುಣನ್ತಿ, ತಿಸಹಸ್ಸದಣ್ಡಪ್ಪಮಾಣಂ ಠಾನಂ ಪಾಪುಣನ್ತೀತಿ ಚ ವದನ್ತಿ. ಇಮಮ್ಹಾ ವಿಹಾರಾ ಅಸುಕಂ ನಾಮ ವಿಹಾರಂ ಅಸುಕಂ ನಾಮ ಚೇತಿಯಂ ಅಸುಕಂ ನಾಮ ಗಾಮಂ ಪಾಪುಣನ್ತೀತಿಆದೀನಿ ಚ ವದನ್ತೀತಿ ಏವಂ ಅನುಸ್ಸವವಚನಂ ವದನ್ತಿ, ತಮ್ಪಿ ಅಪ್ಪಮಾಣಂ. ಕಸ್ಮಾ? ಅದ್ಧಾನಂ ನಾಮ ಬಲವನ್ತಸ್ಸ ಜವಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಚ ರಸ್ಸಂ ಹೋತಿ, ದುಬ್ಬಲಸ್ಸ ಸನ್ತಸ್ಸ ಚ ದೀಘಂ ಹೋತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಭಗವತಾ –

‘‘ದೀಘಾ ಜಾಗರತೋ ರತ್ತಿ, ದೀಘಂ ಸನ್ತಸ್ಸ ಯೋಜನಂ;

ದೀಘೋ ಬಾಲಾನ ಸಂಸಾರೋ, ಸದ್ಧಮ್ಮಂ ಅವಿಜಾನತ’’ನ್ತಿ. (ಧ. ಪ. ೬೦);

ತಸ್ಮಾ ಅದ್ಧಾನಂ ನಾಮ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಏಕಸದಿಸಂ ನ ಹೋತೀತಿ ಅರುಣುಗ್ಗಮನಸ್ಸ ಲಕ್ಖಣಂ ಭವಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ನ ಚ ತೇ ಆಯಸ್ಮನ್ತೋ ಪಿಟಕತ್ತಯತೋ ಕಿಞ್ಚಿ ಸಾಧಕಭೂತಂ ವಚನಂ ಆಹರನ್ತಿ, ಅಸಕ್ಖಿಕಂ ಅಡ್ಡಂ ಕರೋನ್ತಿ ವಿಯ ಯಥಾಜ್ಝಾಸಯಮೇವ ವದನ್ತೀತಿ ಪಮಾಣಂ ನ ಹೋತಿ.

ಅಞ್ಞೇ ಪನ –

‘‘ಅತೀತರತ್ತಿಯಾ ಯಾಮೋ;

ಪಚ್ಛಿಮೋಡ್ಢಮಮುಸ್ಸ ವಾ;

ಭಾವಿನಿಯಾದಿಪ್ಪಹಾರೋ;

ತದಡ್ಢಂ ವಾಜ್ಜತೇಹ್ಯ ಹೋತಿ –

ಕಚ್ಚಾಯನಸಾರಪ್ಪಕರಣಾಗತಂ ಗಾಥಂ ವತ್ವಾ ಅತೀತರತ್ತಿಯಾ ಪಚ್ಛಿಮೋ ಯಾಮೋ ಅಜ್ಜ ಪರಿಯಾಪನ್ನೋ, ತಸ್ಮಾ ಪಚ್ಛಿಮಯಾಮಸ್ಸ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅರುಣಂ ಉಗ್ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಅಯಂ ವಾದೋ ಸಕಾರಣಸಞ್ಞಾಪಕತ್ತಾ ಪುರಿಮೇಹಿ ಬಲವಾ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ಅಯುತ್ತೋಯೇವ. ಕಸ್ಮಾ? ಅಯಞ್ಹಿ ಗಾಥಾ ಬಾಹಿರಸದ್ದಸತ್ಥೇ ಜಙ್ಗದಾಸಪ್ಪಕರಣೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಅಜ್ಜ ಭವಾ ಅಜ್ಜತನೀತಿ ವುತ್ತಅಜ್ಜವೋಹಾರಸ್ಸ ಪವತ್ತನಕಾಲಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಾ, ನ ಪಿಟಕತ್ತಯೇ ವುತ್ತಸ್ಸ ಅರುಣುಗ್ಗಮನಸ್ಸ ಕಾಲಂ ದಸ್ಸೇತುಂ, ತಸ್ಮಾ ಅಞ್ಞಸಾಧ್ಯಸ್ಸ ಅಞ್ಞಸಾಧಕೇನ ಸಾಧಿತತ್ತಾ ಅಯುತ್ತೋಯೇವ.

ಅಪರೇ ಪನ ‘‘ಪಹಾರೋ ಯಾಮಸಞ್ಞಿತೋ’’ತಿ ಅಭಿಧಾನಪ್ಪದೀಪಿಕಾಯಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪಹಾರಯಾಮಸದ್ದಾನಂ ಏಕತ್ಥತ್ತಾ ತತ್ಥೇವ ‘‘ತಿಯಾಮಾ ಸಂವರೀ ಭವೇ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ರತ್ತಿಯಾ ಚ ತಿಯಾಮಭಾವತೋ ಪಾಳಿಯಞ್ಚ (ಉದಾ. ೪೫; ಚೂಳವ. ೩೮೩) ‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಾ, ಭನ್ತೇ, ರತ್ತಿ, ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ಪಚ್ಛಿಮೋ ಯಾಮೋ, ಉದ್ಧಸ್ತೋ ಅರುಣೋ’’ತಿ ಆಗತತ್ತಾ ಇದಾನಿ ರತ್ತಿಯಾ ಚತೂಸು ಪಹಾರೇಸು ತತಿಯಪ್ಪಹಾರಸ್ಸ ಅವಸಾನೇ ಅರುಣೋ ಉಗ್ಗತೋ, ತಸ್ಮಾ ಅವಸೇಸಏಕಪ್ಪಹಾರಮತ್ತೋ ಕಾಲೋ ದಿವಸಭಾಗಂ ಭಜತೀತಿ ವದೇಯ್ಯುಂ, ಅಯಂ ವಾದೋ ತತಿಯವಾದತೋಪಿ ಬಲವತರೋ. ಕಸ್ಮಾ? ಞಾಪಕಞಾಪ್ಯಾನಂ ಅನುರೂಪಭಾವತೋ. ತಥಾ ಹಿ ‘‘ಪಹಾರೋ ಯಾಮಸಞ್ಞಿತೋ’’ತಿ ಅಯಂ ಞಾಪಕೋ ಪಹಾರಯಾಮಾನಂ ಏಕತ್ಥಭಾವಸ್ಸ ಅನುರೂಪೋ, ‘‘ತಿಯಾಮಾ ಸಂವರೀಭವೇ’’ತಿ ಅಯಂ ರತ್ತಿಯಾ ತಿಯಾಮಭಾವಸ್ಸ, ‘‘ಪಾಳಿಯಞ್ಚಾ’’ತಿಆದಿ ತತಿಯಪ್ಪಹಾರಸ್ಸ ಅವಸಾನೇ ಅರುಣುಗ್ಗಮನಸ್ಸ, ತಥಾಪಿ ಅಯುತ್ತೋಯೇವ ಹೋತಿ. ಕಸ್ಮಾ? ‘‘ಅವಸೇಸಏಕಪ್ಪಹಾರಮತ್ತೋ ಕಾಲೋ ದಿವಸಭಾಗಂ ಭಜತೀ’’ತಿ ವಚನಸ್ಸ ವಿರುದ್ಧತ್ತಾ. ಮಜ್ಝಿಮದೇಸೇ ಹಿ ದಸಘಟಿಕಾಪಮಾಣಸ್ಸ ಕಾಲಸ್ಸ ಏಕಪ್ಪಹಾರತ್ತಾ ಸಬ್ಬಾ ರತ್ತಿ ತಿಯಾಮಾವ ಹೋತಿ, ನ ಚತುಯಾಮಾ, ಇದಾನಿ ಪನ ಪಚ್ಚನ್ತವಿಸಯೇಸು ಸತ್ತಟ್ಠಘಟಿಕಾಮತ್ತಸ್ಸ ಕಾಲಸ್ಸ ಏಕಪ್ಪಹಾರಕತತ್ತಾ ಚತುಪ್ಪಹಾರಾ ಭವತಿ, ತಸ್ಮಾ ಮಜ್ಝಿಮದೇಸವೋಹಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಭಿಧಾನಪ್ಪದೀಪಿಕಾಯಞ್ಚ ‘‘ತಿಯಾಮಾ ಸಂವರೀ ಭವೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಪಾಳಿಯಞ್ಚ (ಉದಾ. ೪೫; ಚೂಳವ. ೩೮೩) ‘‘ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ಪಚ್ಛಿಮೋ ಯಾಮೋ, ಉದ್ಧಸ್ತೋ ಅರುಣೋ’’ತಿ, ತಸ್ಮಾ ರತ್ತಿಪರಿಯೋಸಾನೇಯೇವ ಅರುಣೋ ಉಗ್ಗತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೨.೨೦೧) ‘‘ತಥಾ ಪಾರಿವಾಸಿಕಾದೀನಮ್ಪಿ ಅರುಣಂ ಅನುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ವತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪನ್ತಾನಂ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದೋ ವುತ್ತೋ, ಉಗ್ಗತೇ ಅರುಣೇ ನಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಹಿ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ.

ಸಹಸೇಯ್ಯಸಿಕ್ಖಾಪದೇಪಿ (ಪಾಚಿ. ೫೨-೫೪) ‘‘ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇಹಿ ಸಹ ನಿವುತ್ಥಭಾವಪರಿಮೋಚನತ್ಥಂ ಪುರಾರುಣಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ಏವಂ ಚೀವರವಿಪ್ಪವಾಸಾದೀಸು ಚ ಸಬ್ಬತ್ಥ ರತ್ತಿಪರಿಯೋಸಾನೇ ಆಗಮನವಸೇನ ಅರುಣುಗ್ಗಮನಂ ದಸ್ಸಿತಂ, ನ ಅತೀತಾರುಣವಸೇನಾತಿ. ಜಾತಕಟ್ಠಕಥಾಯಮ್ಪಿ (ಜಾ. ಅಟ್ಠ. ೫.೨೧.೨೫೫) ‘‘ರತ್ತಿಪರಿಯೋಸಾನೇತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ. ನ ಕೇವಲಂ ಮಜ್ಝಿಮದೇಸೇಸು ರತ್ತಿಯಾಯೇವ ತಿಪ್ಪಹಾರಭಾವೋ ಹೋತಿ, ಅಥ ಖೋ ದಿವಸಸ್ಸಪಿ. ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ಅಟ್ಠಸಾಲಿನಿಯಂ (ಧ. ಸ. ಅಟ್ಠ. ನಿದಾನಕಥಾ) ‘‘ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಅಭಿಧಮ್ಮದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನಞ್ಚ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸತ್ತಪ್ಪಕರಣಉಗ್ಗಹಣಞ್ಚ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಹೋತೀ’’ತಿ, ಮೂಲಟೀಕಾಯಞ್ಚ (ಧ. ಸ. ಮೂಲಟೀ. ನಿದಾನಕಥಾವಣ್ಣನಾ) ‘‘ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ಪಹಾರೋತಿ ದಿವಸಸ್ಸ ತತಿಯಭಾಗೋ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏಕೋ ರತ್ತಿದಿವೋ ಛಪ್ಪಹಾರೋ ಹೋತೀತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ಏವಂ ಮಜ್ಝಿಮದೇಸವೋಹಾರೇನ ತಿಯಾಮಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ತಿಪ್ಪಹಾರಸ್ಸ ಅವಸಾನೇ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಪರಿಯೋಸಾನೇ ಉಟ್ಠಿತಂ ಅರುಣಂ ಪಚ್ಚನ್ತದೇಸವೋಹಾರೇನ ತಿಪ್ಪಹಾರಸ್ಸ ಅವಸಾನೇತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಏಕಪ್ಪಹಾರಾವಸೇಸಕಾಲೇ ಅರುಣೋ ಉಗ್ಗತೋತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅಯಮ್ಪಿ ವಾದೋ ಅಯುತ್ತೋಯೇವ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ.

ಬಹವೋ ಪನ ಪಣ್ಡಿತಾ ‘‘ಖುದ್ದಸಿಕ್ಖಾನಿಸ್ಸಯೇ ವುತ್ತಂ –

‘ಸೇತರುಣಞ್ಚ ಪಠಮಂ, ದುತಿಯಂ ನನ್ದಿಯಾವಟ್ಟಂ;

ತತಿಯಂ ತಮ್ಬವಣ್ಣಞ್ಚ, ಚತುತ್ಥಂ ಗದ್ರಭಂ ಮುಖ’ನ್ತಿ. –

ಇಮಂ ಗಾಥಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಏಕರತ್ತಿಯಂ ಅರುಣೋ ಚತುಕ್ಖತ್ತುಂ ಉಟ್ಠಹತಿ, ತತ್ಥ ಪಠಮಂ ಸೇತವಣ್ಣಂ ಹೋತಿ, ದುತಿಯಂ ನನ್ದಿಯಾವಟ್ಟಪುಪ್ಫವಣ್ಣಂ ಹೋತಿ, ತತಿಯಂ ತಮ್ಬವಣ್ಣಂ ಹೋತಿ, ಚತುತ್ಥಂ ಗದ್ರಭಮುಖವಣ್ಣಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ರತ್ತೋಭಾಸತೋ ಪುರೇತರಂ ಅತೀತರತ್ತಿಕಾಲೇಯೇವ ವತ್ತನಿಕ್ಖಿಪನಾದಿಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಿ. ತೇಸಂ ತಂ ಕರಣಂ ಅನಿಸಮ್ಮಕಾರಿತಂ ಆಪಜ್ಜತಿ. ಅಯಞ್ಹಿ ಗಾಥಾ ನೇವ ಪಾಳಿಯಂ ದಿಸ್ಸತಿ, ನ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ, ನ ಟೀಕಾಸು, ಕೇವಲಂ ನಿಸ್ಸಯೇ ಏವ, ನಿಸ್ಸಯೇಸು ಚ ಏಕಸ್ಮಿಂಯೇವ ಖುದ್ದಸಿಕ್ಖಾನಿಸ್ಸಯೇ ದಿಸ್ಸತಿ, ನ ಅಞ್ಞನಿಸ್ಸಯೇಸು, ತತ್ಥಾಪಿ ನೇವ ಪುಬ್ಬಾಪರಸಮ್ಬನ್ಧೋ ದಿಸ್ಸತಿ, ನ ಹೇತುಫಲಾದಿಭಾವೋ, ನ ಚ ಲಿಙ್ಗನಿಯಮೋತಿ ನ ನಿಸ್ಸಯಕಾರಾಚರಿಯೇನ ಠಪಿತಾ ಭವೇಯ್ಯ, ಅಥ ಖೋ ಪಚ್ಛಾ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಲೇಖಕೇಹಿ ವಾ ಅತ್ತನೋ ಇಚ್ಛಾನುರೂಪಂ ಲಿಖಿತಾ ಭವೇಯ್ಯ, ತಸ್ಮಾ ಅಯಂ ಗಾಥಾ ಕುತೋ ಆಭತಾ ಪಾಳಿತೋ ವಾ ಅಟ್ಠಕಥಾತೋ ವಾ ಟೀಕಾತೋ ವಾ ವಿನಯತೋ ವಾ ಸುತ್ತನ್ತತೋ ವಾ ಅಭಿಧಮ್ಮತೋ ವಾತಿ ಪಭವಂ ಅಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ನಿಸ್ಸಯೇ ದಿಟ್ಠಮತ್ತಮೇವ ಸಾರತೋ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಾಳಿಯಟ್ಠಕಥಾಟೀಕಾಸು ವುತ್ತವಚನಂ ಅನಿಸಾಮೇತ್ವಾ ಕತತ್ತಾ ಅನಿಸಮ್ಮಕಾರಿತಂ ಆಪಜ್ಜತಿ.

ತತ್ರಾಯಂ ಪಾಳಿ ‘‘ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾ ಸೀತಾಸು ಹೇಮನ್ತಿಕಾಸು ರತ್ತೀಸು ಅನ್ತರಟ್ಠಕಾಸು ಹಿಮಪಾತಸಮಯೇ ರತ್ತಿಂ ಅಜ್ಝೋಕಾಸೇ ಏಕಚೀವರೋ ನಿಸೀದಿ, ನ ಭಗವನ್ತಂ ಸೀತಂ ಅಹೋಸಿ. ನಿಕ್ಖನ್ತೇ ಪಠಮೇ ಯಾಮೇ ಸೀತಂ ಭಗವನ್ತಂ ಅಹೋಸಿ, ದುತಿಯಂ ಭಗವಾ ಚೀವರಂ ಪಾರುಪಿ, ನ ಭಗವನ್ತಂ ಸೀತಂ ಅಹೋಸಿ. ನಿಕ್ಖನ್ತೇ ಮಜ್ಝಿಮೇ ಯಾಮೇ ಸೀತಂ ಭಗವನ್ತಂ ಅಹೋಸಿ, ತತಿಯಂ ಭಗವಾ ಚೀವರಂ ಪಾರುಪಿ, ನ ಭಗವನ್ತಂ ಸೀತಂ ಅಹೋಸಿ. ನಿಕ್ಖನ್ತೇ ಪಚ್ಛಿಮೇ ಯಾಮೇ ಉದ್ಧಸ್ತೇ ಅರುಣೇ ನನ್ದಿಮುಖಿಯಾ ರತ್ತಿಯಾ ಸೀತಂ ಭಗವನ್ತಂ ಅಹೋಸಿ, ಚತುತ್ಥಂ ಭಗವಾ ಚೀವರಂ ಪಾರುಪಿ, ನ ಭಗವನ್ತಂ ಸೀತಂ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ. ಅಯಂ ಮಹಾವಗ್ಗೇ (ಮಹಾವ. ೩೪೬) ಚೀವರಕ್ಖನ್ಧಕಾಗತಾ ವಿನಯಪಾಳಿ. ಪಾಳಿಯಂ ನನ್ದಿಮುಖಿಯಾತಿ ತುಟ್ಠಿಮುಖಿಯಾ, ಪಸನ್ನದಿಸಾಮುಖಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಯಂ ತಂಸಂವಣ್ಣನಾಯ ವಿಮತಿವಿನೋದನೀಪಾಠೋ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೨.೩೪೬).

‘‘ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರತಿ ಪುಬ್ಬಾರಾಮೇ ಮಿಗಾರಮಾತುಪಾಸಾದೇ. ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಭಗವಾ ತದಹುಪೋಸಥೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ನಿಸಿನ್ನೋ ಹೋತಿ. ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಾಯ ರತ್ತಿಯಾ ನಿಕ್ಖನ್ತೇ ಪಠಮೇ ಯಾಮೇ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಏಕಂಸಂ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಂ ಕರಿತ್ವಾ ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನಞ್ಜಲಿಂ ಪಣಾಮೇತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಾ, ಭನ್ತೇ ರತ್ತಿ, ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ಪಠಮೋ ಯಾಮೋ, ಚಿರನಿಸಿನ್ನೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ, ಉದ್ದಿಸತು, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖನ್ತಿ. ಏವಂ ವುತ್ತೇ ಭಗವಾ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ. ದುತಿಯಮ್ಪಿ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಾಯ ರತ್ತಿಯಾ ನಿಕ್ಖನ್ತೇ ಮಜ್ಝಿಮೇ ಯಾಮೇ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಏಕಂಸಂ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಂ ಕರಿತ್ವಾ ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನಞ್ಜಲಿಂ ಪಣಾಮೇತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಾ, ಭನ್ತೇ, ರತ್ತಿ, ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ಮಜ್ಝಿಮೋ ಯಾಮೋ, ಚಿರನಿಸಿನ್ನೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ, ಉದ್ದಿಸತು, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖನ್ತಿ. ದುತಿಯಮ್ಪಿ ಭಗವಾ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ. ತತಿಯಮ್ಪಿ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಾಯ ರತ್ತಿಯಾ ನಿಕ್ಖನ್ತೇ ಪಚ್ಛಿಮೇ ಯಾಮೇ ಉದ್ಧಸ್ತೇ ಅರುಣೇ ನನ್ದಿಮುಖಿಯಾ ರತ್ತಿಯಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಏಕಂಸಂ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಂ ಕರಿತ್ವಾ ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನಞ್ಜಲಿಂ ಪಣಾಮೇತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಾ, ಭನ್ತೇ, ರತ್ತಿ, ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ಪಚ್ಛಿಮೋ ಯಾಮೋ, ಉದ್ಧಸ್ತಂ ಅರುಣಂ, ನನ್ದಿಮುಖೀ ರತ್ತಿ, ಚಿರನಿಸಿನ್ನೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ, ಉದ್ದಿಸತು ಭನ್ತೇ ಭಗವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖನ್ತಿ. ಅಪರಿಸುದ್ಧಾ, ಆನನ್ದ, ಪರಿಸಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ೩೮೩). ಅಯಂ ಚೂಳವಗ್ಗೇ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಟ್ಠಪನಕ್ಖನ್ಧಕಾಗತಾ ಅಪರಾಪಿ ವಿನಯಪಾಳಿ.

ನನ್ದಿಮುಖಿಯಾ ರತ್ತಿಯಾತಿ ಅರುಣುಟ್ಠಿತಕಾಲೇ ಪೀತಿಮುಖಾ ವಿಯ ರತ್ತಿ ಖಾಯತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ನನ್ದಿಮುಖಿಯಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೩೮೩) ಅಯಂ ತಂಸಂವಣ್ಣನಾಭೂತಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಟ್ಠಕಥಾಪಾಠೋ. ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಾತಿ ಪರಿಕ್ಖೀಣಾ. ಉದ್ಧಸ್ತೇ ಅರುಣೇತಿ ಉಗ್ಗತೇ ಅರುಣಸೀಸೇ. ನನ್ದಿಮುಖಿಯಾತಿ ತುಟ್ಠಿಮುಖಿಯಾ. ಅಯಂ ತಂಸಂವಣ್ಣನಾಭೂತಸಾರತ್ಥದೀಪನೀಪಾಠೋ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಚೂಳವಗ್ಗ ೩.೩೮೩). ಪಾಳಿಯಂ ನನ್ದಿಮುಖಿಯಾತಿ ಓದಾತದಿಸಾಮುಖಿತಾಯ ತುಟ್ಠಮುಖಿಯಾ. ಅಯಂ ತಂಸಂವಣ್ಣನಾಯ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಚೂಳವಗ್ಗ ೨.೨೮೩) ವಿಮತಿವಿನೋದನೀಪಾಠೋ.

‘‘ತತಿಯಮ್ಪಿ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಾಯರತ್ತಿಯಾ ನಿಕ್ಖನ್ತೇ ಪಚ್ಛಿಮೇ ಯಾಮೇ ಉದ್ಧಸ್ತೇ ಅರುಣೇ ನನ್ದಿಮುಖಿಯಾ ರತ್ತಿಯಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಏಕಂಸಂ ಚೀವರಂ ಕತ್ವಾ ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನಞ್ಜಲಿಂ ಪಣಾಮೇತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಾ, ಭನ್ತೇ, ರತ್ತಿ, ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ಪಚ್ಛಿಮೋ ಯಾಮೋ, ಉದ್ಧಸ್ತೋ ಅರುಣೋ, ನನ್ದಿಮುಖೀ ರತ್ತಿ, ಚಿರನಿಸಿನ್ನಾ ಆಗನ್ತುಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ, ಪಟಿಸಮ್ಮೋದತು, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಆಗನ್ತುಕೇ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ. ಅಯಂ ಉದಾನಾಗತಾ ಸುತ್ತನ್ತಪಾಳಿ (ಉದಾ. ೪೫). ಉದ್ಧಸ್ತೇ ಅರುಣೇತಿ ಉಗ್ಗತೇ ಅರುಣೇ. ಅರುಣೋ ನಾಮ ಪುರತ್ಥಿಮದಿಸಾಯಂ ಸೂರಿಯೋದಯತೋ ಪುರೇತರಮೇವ ಉಟ್ಠಿತೋಭಾಸೋ. ನನ್ದಿಮುಖಿಯಾ ರತ್ತಿಯಾತಿ ಅರುಣಸ್ಸ ಉಗ್ಗತತ್ತಾ ಏವ ಅರುಣೋಭಾಯ ಸೂರಿಯಾಲೋಕೂಪಜೀವಿನೋ ಸತ್ತೇ ನನ್ದಾಪನಮುಖಿಯಾ ರತ್ತಿಯಾ ಜಾತಾಯ, ವಿಭಾಯಮಾನಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಯಂ ತಂಸಂವಣ್ಣನಾಭೂತಾ ಉದಾನಟ್ಠಕಥಾ (ಉದಾ. ಅಟ್ಠ. ೨೩).

ಇತಿ ಏತ್ತಕಾಸು ವಿನಯಸುತ್ತನ್ತಾಗತಾಸು ಪಾಳಿಯಟ್ಠಕಥಾಟೀಕಾಸು ಏಕಸ್ಮಿಮ್ಪಿಠಾನೇ ಅರುಣೋ ಚತುಕ್ಖತ್ತುಂ ಉಗ್ಗತೋತಿ ನತ್ಥಿ, ಏಕವಾರಮೇವ ವುತ್ತೋ. ಚತುಬ್ಬಿಧವಣ್ಣಸಮನ್ನಾಗತೋತಿಪಿ ನತ್ಥಿ, ಏಕವಣ್ಣೋ ಏವ ವುತ್ತೋ. ಜಾತಕಟ್ಠಕಥಾಯಮ್ಪಿ (ಜಾ. ಅಟ್ಠ. ೫.೨೧.೨೫೫) ರತ್ತವಣ್ಣೋ ಏವ ವುತ್ತೋ, ನ ಸೇತವಣ್ಣಾದಿಕೋ. ನನ್ದಿಮುಖೀತಿ ಚ ಸತ್ತೇ ನನ್ದಾಪನದಿಸಾಮುಖೀ ರತ್ತಿ ಏವ ವುತ್ತಾ, ನ ಅರುಣಸ್ಸ ನನ್ದಿಯಾವಟ್ಟಪುಪ್ಫಸದಿಸವಣ್ಣತಾ. ತೇನಾಹ ‘‘ಸತ್ತೇ ನನ್ದಾಪನಮುಖಿಯಾ ರತ್ತಿಯಾ’’ತಿ. ಏವಂ ಅಭಿಧಾನಪ್ಪದೀಪಿಕಾಪಕರಣವಚನೇನ ವಿರುದ್ಧತ್ತಾ ಪಾಳಿಯಟ್ಠಕಥಾದೀಹಿ ಅಸಂಸನ್ದನತೋ ದುಬ್ಬಲಸಾಧಕತ್ತಾ ಚ ಅಯಮ್ಪಿ ವಾದೋ ಅಯುತ್ತೋಯೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ, ತಸ್ಮಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಆಣಂ ಅನತಿಕ್ಕನ್ತೇನ ಲಜ್ಜಿಭಿಕ್ಖುನಾ ಯದಿ ಕೇನಚಿ ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೇ ವಿವಟೋಕಾಸೇ ಹೋತಿ, ಮಚ್ಛಕ್ಖಿಸಮಾನಅಬ್ಯತ್ತರತ್ತೋಭಾಸಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾಯಮಾನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವತ್ತನಿಕ್ಖಿಪನಾದಿಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬಂ.

ಯದಿ ಪನ ಪಬ್ಬತಾದಿನಾ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಟ್ಠಾನಂ ಹೋತಿ, ಯತ್ತಕೇನ ಕಾಲೇನ ವಿವಟಟ್ಠಾನೇ ರತ್ತೋಭಾಸೋ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಸೂರಿಯಮಣ್ಡಲಸ್ಸ ದಿಸ್ಸನಕಾಲತೋ ಏಕಘಟಿಕಾಮತ್ತೇನ ವಾ ದ್ವಿಘಟಿಕಾಮತ್ತೇನ ವಾ ತತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಅರುಣೋ ಉಗ್ಗತೋ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ತಕ್ಕೇತ್ವಾ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಸಂಸಯಂ ಅನಿಚ್ಛನ್ತೇನ ತತೋಪಿ ಕಞ್ಚಿಕಾಲಂ ಅಧಿವಾಸೇತ್ವಾ ನಿಸ್ಸಂಸಯಕಾಲೇ ಕತ್ತಬ್ಬಂ, ಅಯಂ ತತ್ಥ ಸಾಮೀಚಿ. ಅಯಂ ಪನ ವಾದೋ ಯಥಾವುತ್ತಪ್ಪಕರಣವಚನೇಹಿ ಸುಟ್ಠು ಸಂಸನ್ದತಿ ಯಥಾ ಗಙ್ಗೋದಕೇನ ಯಮುನೋದಕಂ, ತಸ್ಮಾ ಪಣ್ಡಿತೇಹಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಪುಬ್ಬಾಪರಂ ಆಲೋಳೇನ್ತೇನ ಮನಸಿ ಕಾತಬ್ಬೋ. ಏವಂ ಮನಸಿ ಕರಿತ್ವಾ ಅರುಣಪಟಿಸಂಯುತ್ತೇಸು ಠಾನೇಸು ಸಂಸಯೋ ಛಿನ್ದಿತಬ್ಬೋ, ಸಂಸಯಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ವಿಸಾರದೇನ ಹುತ್ವಾ ತಂ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ.

ವಿಸುದ್ಧತ್ಥಾಯ ಸೀಲಸ್ಸ, ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಿಯಸೀಲಿನಂ;

ಕತಾರುಣಕಥಾ ಏಸಾ, ನ ಸಾರಮ್ಭಾದಿಕಾರಣಾ.

ತಸ್ಮಾ ಸುಟ್ಠೂಪಧಾರೇತ್ವಾ, ಯುತ್ತಂ ಗಣ್ಹನ್ತು ಸಾಧವೋ;

ಅಯುತ್ತಞ್ಚೇ ಛಡ್ಡಯನ್ತು, ಮಾ ಹೋನ್ತು ದುಮ್ಮನಾದಯೋತಿ.

ಇತಿ ವಿನಯಸಙ್ಗಹಸಂವಣ್ಣನಾಭೂತೇ ವಿನಯಾಲಙ್ಕಾರೇ

ದಿವಾಸೇಯ್ಯವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾಲಙ್ಕಾರೋ ನಾಮ

ಪಠಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.

೨. ಪರಿಕ್ಖಾರವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ

೬. ಏವಂ ದಿವಾಸೇಯ್ಯವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಪರಿಕ್ಖಾರವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತುಂ ‘‘ಪರಿಕ್ಖಾರೋತಿ ಸಮಣಪರಿಕ್ಖಾರೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ದಿವಾಸೇಯ್ಯವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾಯ ಆದಿಮ್ಹಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ತತ್ಥಾ’’ತಿ ಪದಂ ಆನೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ತೇಸು ಮಾತಿಕಾಪದೇಸು ಸಮಭಿನಿವಿಟ್ಠಸ್ಸ ‘‘ಪರಿಕ್ಖಾರೋ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ‘‘ಸಮಣಪರಿಕ್ಖಾರೋ’’ತಿ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ, ಏಸ ನಯೋ ಇತೋ ಪರೇಪಿ. ಸಮಣಪರಿಕ್ಖಾರೋ ವುತ್ತೋ, ನ ಗಿಹಿಪರಿಕ್ಖಾರೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಪರಿಸಮನ್ತತೋ ಕರಿಯತೇತಿ ಪರಿಕ್ಖಾರೋ, ಛತ್ತಾದಿಕೋ. ತತ್ರಾತಿ ಸಮಣಪರಿಕ್ಖಾರೇ. ಕಪ್ಪತೀತಿ ಕಪ್ಪಿಯೋ, ನ ಕಪ್ಪಿಯೋ ಅಕಪ್ಪಿಯೋ, ಕಪ್ಪಿಯೋ ಚ ಅಕಪ್ಪಿಯೋ ಚ ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯೋ, ಸಮಾಹಾರದ್ವನ್ದೇಪಿ ಪುಲ್ಲಿಙ್ಗಮಿಚ್ಛನ್ತಿ ಪಣ್ಡಿತಾ. ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯೋ ಚ ಸೋ ಪರಿಕ್ಖಾರೋ ಚೇತಿ ತಥಾ, ತಸ್ಸ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯಪರಿಕ್ಖಾರವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಕೇಚಿ ತಾಲಪಣ್ಣಚ್ಛತ್ತನ್ತಿ ಇದಂ ಉಪಲಕ್ಖಣಮತ್ತಂ. ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಹಿ ಛತ್ತಂ ತಥಾಕರಿಯಮಾನಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ತೇನೇವಾಹ ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾಯಂ (ವಜಿರ. ಟೀ. ಪಾರಾಜಿಕ ೮೫) ‘‘ಸಬ್ಬಪರಿಕ್ಖಾರೇಸು ವಣ್ಣಮಟ್ಠವಿಕಾರಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ದೀಪೇನ್ತೇನ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ನ ವಣ್ಣಮಟ್ಠತ್ಥಾಯಾತಿ ಇಮಿನಾ ಥಿರಕರಣತ್ಥಂ ಏಕವಣ್ಣಸುತ್ತೇನ ವಿನನ್ಧಿಯಮಾನಂ ಯದಿ ವಣ್ಣಮಟ್ಠಂ ಹೋತಿ, ತತ್ಥ ನ ದೋಸೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಆರಗ್ಗೇನಾತಿ ನಿಖಾದನಮುಖೇನ. ಯದಿ ನ ವಟ್ಟತಿ, ತಾದಿಸಂ ಛತ್ತದಣ್ಡಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಕಿಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಘಟಕಂ ವಾ’’ತಿಆದಿ. ಸುತ್ತಕೇನ ವಾ ದಣ್ಡೋ ವೇಠೇತಬ್ಬೋತಿ ಯಥಾ ಲೇಖಾ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ತಥಾ ವೇಠೇತಬ್ಬೋ. ದಣ್ಡಬುನ್ದೇತಿ ದಣ್ಡಮೂಲೇ, ಛತ್ತದಣ್ಡಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಿಮಕೋಟಿಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಛತ್ತಮಣ್ಡಲಿಕನ್ತಿ ಛತ್ತಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಖುದ್ದಕಮಣ್ಡಲಂ, ಛತ್ತಪಞ್ಜರೇ ಮಣ್ಡಲಾಕಾರೇನ ಬದ್ಧದಣ್ಡವಲಯಂ ವಾ. ಉಕ್ಕಿರಿತ್ವಾತಿ ನಿನ್ನಂ, ಉನ್ನತಂ ವಾ ಕತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ. ಸಾ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಾ ಲೇಖಾ ರಜ್ಜುಕೇಹಿ ಬನ್ಧನ್ತು ವಾ ಮಾ ವಾ, ಬನ್ಧಿತುಂ ಯುತ್ತಟ್ಠಾನತ್ತಾ ವಟ್ಟತಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ ಆಚರಿಯಬುದ್ಧದತ್ತಮಹಾಥೇರೇನ –

‘‘ಛತ್ತಂ ಪಣ್ಣಮಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ, ಬಹಿ ಅನ್ತೋ ಚ ಸಬ್ಬಸೋ;

ಪಞ್ಚವಣ್ಣೇನ ಸುತ್ತೇನ, ಸಿಬ್ಬಿತುಂ ನ ಚ ವಟ್ಟತಿ.

‘‘ಛಿನ್ದಿತುಂ ಅಡ್ಢಚನ್ದಂ ವಾ, ಪಣ್ಣೇ ಮಕರದನ್ತಕಂ;

ಘಟಕಂ ವಾಳರೂಪಂ ವಾ, ಲೇಖಾ ದಣ್ಡೇ ನ ವಟ್ಟತಿ.

‘‘ಸಿಬ್ಬಿತುಂ ಏಕವಣ್ಣೇನ, ಛತ್ತಂ ಸುತ್ತೇನ ವಟ್ಟತಿ;

ಥಿರತ್ಥಂ ಪಞ್ಚವಣ್ಣೇನ, ಪಞ್ಜರಂ ವಾ ವಿನನ್ಧಿತುಂ.

‘‘ಘಟಕಂ ವಾಳರೂಪಂ ವಾ, ಲೇಖಾ ವಾ ಪನ ಕೇವಲಾ;

ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ವಾಪಿ ಘಂಸಿತ್ವಾ, ಧಾರೇತುಂ ಪನ ವಟ್ಟತಿ.

‘‘ಅಹಿಚ್ಛತ್ತಕಸಣ್ಠಾನಂ, ದಣ್ಡಬುನ್ದಮ್ಹಿ ವಟ್ಟತಿ;

ಉಕ್ಕಿರಿತ್ವಾ ಕತಾ ಲೇಖಾ, ಬನ್ಧನತ್ಥಾಯ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ.

ತಸ್ಸ ವಣ್ಣನಾಯಮ್ಪಿ ಛತ್ತಂ ಪಣ್ಣಮಯಂ ಕಿಞ್ಚೀತಿ ತಾಲಪಣ್ಣಾದಿಪಣ್ಣಚ್ಛದನಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಛತ್ತಂ. ಬಹೀತಿ ಉಪರಿ. ಅನ್ತೋತಿ ಹೇಟ್ಠಾ. ಸಿಬ್ಬಿತುನ್ತಿ ರೂಪಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಸೂಚಿಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ. ಪಣ್ಣೇತಿ ಛದನಪಣ್ಣೇ. ಅಡ್ಢಚನ್ದನ್ತಿ ಅಡ್ಢಚನ್ದಾಕಾರಂ. ಮಕರದನ್ತಕನ್ತಿ ಮಕರದನ್ತಾಕಾರಂ, ಯಂ ‘‘ಗಿರಿಕೂಟ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಛಿನ್ದಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಮುಖವಟ್ಟಿಯಾ ನಾಮೇತ್ವಾ ಬದ್ಧಪಣ್ಣಕೋಟಿಯಾ ವಾ ಮತ್ಥಕಮಣ್ಡಲಕೋಟಿಯಾ ವಾ ಗಿರಿಕೂಟಾದಿಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಇಮಿನಾ ತಂ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಂ. ದಣ್ಡೇತಿ ಛತ್ತದಣ್ಡೇ. ಘಟಕನ್ತಿ ಘಟಾಕಾರೋ. ವಾಳರೂಪಂ ವಾತಿ ಬ್ಯಗ್ಘಾದಿವಾಳಾನಂ ರೂಪಕಂ ವಾ. ಲೇಖಾತಿ ಉಕ್ಕಿರಿತ್ವಾ ವಾ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ವಾ ಚಿತ್ತಕಮ್ಮವಸೇನ ವಾ ಕತರಾಜಿ. ಪಞ್ಚವಣ್ಣಾನಂ ಸುತ್ತಾನಂ ಅನ್ತರೇ ನೀಲಾದಿಏಕವಣ್ಣೇನ ಸುತ್ತೇನ ಥಿರತ್ಥಂ ಛತ್ತಂ ಅನ್ತೋ ಚ ಬಹಿ ಚ ಸಿಬ್ಬಿತುಂ ವಾ ಛತ್ತದಣ್ಡಗ್ಗಾಹಕಸಲಾಕಪಞ್ಜರಂ ಥಿರತ್ಥಂ ವಿನನ್ಧಿತುಂ ವಾ ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಪಞ್ಚವಣ್ಣಾನಂ ಏಕವಣ್ಣೇನ ಥಿರತ್ಥನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಅನೇಕವಣ್ಣೇಹಿ ಸುತ್ತೇಹಿ ವಣ್ಣಮಟ್ಠತ್ಥಾಯ ಸಿಬ್ಬಿತುಞ್ಚ ವಿನನ್ಧಿತುಞ್ಚ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ದೀಪೇತಿ. ಪೋತ್ಥಕೇಸು ಪನ ‘‘ಪಞ್ಚವಣ್ಣೇನಾ’’ತಿ ಪಾಠೋ ದಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಏಕವಣ್ಣೇನ ಪಞ್ಚವಣ್ಣೇನ ವಾ ಸುತ್ತೇನ ಥಿರತ್ಥಂ ಸಿಬ್ಬಿತುಂ ವಿನನ್ಧಿತುಂ ವಾ ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ ಹೋತಿ.

ಏತ್ಥ ಚ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತೇನ ‘‘ಪಞ್ಚವಣ್ಣೇನ ಸುತ್ತೇನ ಸಿಬ್ಬಿತುಂ ನ ಚ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಪಾಠೇನ ಚ ‘‘ಕೇಚಿ ತಾಲಪಣ್ಣಚ್ಛತ್ತಂ ಅನ್ತೋ ವಾ ಬಹಿ ವಾ ಪಞ್ಚವಣ್ಣೇನ ಸುತ್ತೇನ ಸಿಬ್ಬೇತ್ವಾ ವಣ್ಣಮಟ್ಠಂ ಕರೋನ್ತಿ, ತಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಏಕವಣ್ಣೇ ಪನ ನೀಲೇನ ವಾ ಪೀತಕೇನ ವಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಸುತ್ತೇನ ಅನ್ತೋ ವಾ ಬಹಿ ವಾ ಸಿಬ್ಬಿತುಂ, ಛತ್ತದಣ್ಡಗ್ಗಾಹಕಂ ಸಲಾಕಪಞ್ಜರಂ ವಾ ವಿನನ್ಧಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ತಞ್ಚ ಖೋ ಥಿರಕರಣತ್ಥಂ, ನ ವಣ್ಣಮಟ್ಠತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಪಾಠೇನ ಚ ವಿರುಜ್ಝತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸೋ ನ ಗಹೇತಬ್ಬೋ.

ಲೇಖಾ ವಾ ಪನ ಕೇವಲಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾ ಸಕಲಾ ಲೇಖಾ ವಾ. ಛಿನ್ದಿತ್ವಾತಿ ಉಕ್ಕಿರಿತ್ವಾ ಕತಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ. ಘಂಸಿತ್ವಾತಿ ಚಿತ್ತಕಮ್ಮಾದಿವಸೇನ ಕತಂ ಘಂಸಿತ್ವಾ. ದಣ್ಡಬುನ್ದಮ್ಹೀತಿ ಛತ್ತದಣ್ಡಸ್ಸ ಪಞ್ಜರೇ ಗಾಹಣತ್ಥಾಯ ಫಾಲಿತಬುನ್ದಮ್ಹಿ, ಮೂಲೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಯಮೇತ್ಥ ನಿಸ್ಸನ್ದೇಹೇ ವುತ್ತನಯೋ. ಖುದ್ದಸಿಕ್ಖಾಗಣ್ಠಿಪದೇ ಪನ ‘‘ಛತ್ತಪಿಣ್ಡಿಯಾ ಮೂಲೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಅಹಿಚ್ಛತ್ತಕಸಣ್ಠಾನನ್ತಿ ಫುಲ್ಲಅಹಿಚ್ಛತ್ತಕಾಕಾರಂ. ರಜ್ಜುಕೇಹಿ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ದಣ್ಡೇ ಬನ್ಧನ್ತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಬನ್ಧನಟ್ಠಾನೇ ವಲಯಮಿವ ಉಕ್ಕಿರಿತ್ವಾತಿ ವಲಯಂ ವಿಯ ಉಪಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ. ಬನ್ಧನತ್ಥಾಯಾತಿ ವಾತೇನ ಯಥಾ ನ ಚಲತಿ, ಏವಂ ರಜ್ಜೂಹಿ ದಣ್ಡೇ ಪಞ್ಜರಸ್ಸ ಬನ್ಧನತ್ಥಾಯ. ಉಕ್ಕಿರಿತ್ವಾ ಕತಾ ಲೇಖಾ ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಯಥಾ ವಾತಪ್ಪಹಾರೇನ ಅಚಲನತ್ಥಂ ಛತ್ತಮಣ್ಡಲಿಕಂ ರಜ್ಜುಕೇಹಿ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ದಣ್ಡೇ ಬನ್ಧನ್ತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಬನ್ಧನಟ್ಠಾನೇ ವಲಯಮಿವ ಉಕ್ಕಿರಿತ್ವಾ ಲೇಖಂ ಠಪೇನ್ತಿ, ಸಾ ವಟ್ಟತೀತಿ. ಸಚೇಪಿ ನ ಬನ್ಧತಿ, ಬನ್ಧನಾರಹಟ್ಠಾನತ್ತಾ ವಲಯಂ ಉಕ್ಕಿರಿತ್ವಾ ವಟ್ಟತೀತಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇ ವತ್ತನ್ತೀತಿ ಆಗತಂ, ತಸ್ಮಾ ಪಕ್ಖರಣೇಸು ಆಗತನಯೇನೇವ ಛತ್ತೇ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ.

೭. ಚೀವರೇ ಪನ ನಾನಾಸುತ್ತಕೇಹೀತಿ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೮೫; ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೮೫) ನಾನಾವಣ್ಣೇಹಿ ಸುತ್ತೇಹಿ. ಇದಞ್ಚ ತಥಾ ಕರೋನ್ತಾನಂ ವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ಏಕವಣ್ಣಸುತ್ತಕೇನಪಿ ನ ವಟ್ಟತಿಯೇವ. ‘‘ಪಕತಿಸೂಚಿಕಮ್ಮಮೇವ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ. ಪಟ್ಟಮುಖೇತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಪಟ್ಟಾನಂ ಸಙ್ಘಟಿತಟ್ಠಾನಂ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ. ಪರಿಯನ್ತೇತಿ ಚೀವರಪರಿಯನ್ತೇ. ಅನುವಾತಂ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ. ವೇಣೀತಿ ವರಕಸೀಸಾಕಾರೇನ ಸಿಬ್ಬನಂ. ಸಙ್ಖಲಿಕನ್ತಿ ದ್ವಿಗುಣಸಙ್ಖಲಿಕಾಕಾರೇನ ಸಿಬ್ಬನಂ, ಬಿಳಾಲಸಙ್ಖಲಿಕಾಕಾರೇನ ಸಿಬ್ಬನಂ ವಾ. ವೇಣಿಂ ವಾ ಸಙ್ಖಲಿಕಂ ವಾ ಕರೋನ್ತೀತಿ ಕರಣಕಿರಿಯಾಯ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಗ್ಘಿಯಂ ನಾಮ ಚೇತಿಯಸಣ್ಠಾನಂ, ಯಂ ‘‘ಅಗ್ಘಿಯತ್ಥಮ್ಭೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಗಯಾ ನಾಮ ಮೂಲೇ ತನುಕಂ ಅಗ್ಗೇ ಮಹನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಗದಾಕಾರೇನ ಸಿಬ್ಬನಂ. ಮುಗ್ಗರೋ ನಾಮ ಮೂಲೇ ಚ ಅಗ್ಗೇ ಚ ಏಕಸದಿಸಂ ಕತ್ವಾ ಮುಗ್ಗರಾಕಾರೇನ ಸಿಬ್ಬನಂ. ಕಕ್ಕಟಕ್ಖೀನಿ ಉಕ್ಕಿರನ್ತೀತಿ ಗಣ್ಠಿಕಪಟ್ಟಪಾಸಕಪಟ್ಟಾನಂ ಅನ್ತೇ ಪಾಳಿಬದ್ಧಂ ಕತ್ವಾ ಕಕ್ಕಟಕಾನಂ ಅಕ್ಖಿಸಣ್ಠಾನಂ ಪಟ್ಠಪೇನ್ತಿ, ಕರೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಕೋಣಸುತ್ತಪಿಳಕಾತಿ ಗಣ್ಠಿಕಪಾಸಕಪಟ್ಟಾನಂ ಕೋಣೇಹಿ ನೀಹಟಸುತ್ತಾನಂ ಕೋಟಿಯೋ’’ತಿ ತೀಸುಪಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ವುತ್ತಂ. ಕಥಂ ಪನ ತಾ ಪಿಳಕಾ ದುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯರೂಪಾ ಕಾತಬ್ಬಾತಿ? ಕೋಣೇಹಿ ನೀಹಟಸುತ್ತಾನಂ ಅನ್ತೇಸು ಏಕವಾರಂ ಗಣ್ಠಿಕಕರಣೇನ ವಾ ಪುನ ನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಸಿಬ್ಬನೇನ ವಾ ದುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಸಭಾವಂ ಕತ್ವಾ ಸುತ್ತಕೋಟಿಯೋ ರಸ್ಸಂ ಕತ್ವಾ ಛಿನ್ದಿತಬ್ಬಾ. ಧಮ್ಮಸಿರಿತ್ಥೇರೇನ ಪನ ‘‘ಕೋಣಸುತ್ತಾ ಚ ಪಿಳಕಾ, ದುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾವ ಕಪ್ಪರೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಥಾ ಆಚರಿಯಬುದ್ಧದತ್ತತ್ಥೇರೇನಪಿ ‘‘ಸುತ್ತಾ ಚ ಪಿಳಕಾ ತತ್ಥ, ದುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾವ ದೀಪಿತಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ತೇಸಂ ಮತೇನ ಕೋಣಸುತ್ತಾ ಚ ಪಿಳಕಾ ಚ ಕೋಣಸುತ್ತಪಿಳಕಾತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ.

ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಮ್ಪಿ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೮೫) ಕೋಣಸುತ್ತಪಿಳಕಾತಿ ಗಣ್ಠಿಕಪಾಸಕಪಟ್ಟಾನಂ ಕೋಣೇಹಿ ಬಹಿ ನಿಗ್ಗತಸುತ್ತಾನಂ ಪಿಳಕಾಕಾರೇನ ಠಪಿತಕೋಟಿಯೋತಿ ಕೇಚಿ ವದನ್ತಿ, ತೇ ಪಿಳಕೇ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ದುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ ಕಾತಬ್ಬಾತಿ ತೇಸಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಕೋಣಸುತ್ತಾ ಚ ಪಿಳಕಾ ಚಾತಿ ದ್ವೇಯೇವಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಮತೇನ ಗಣ್ಠಿಕಪಾಸಕಪಟ್ಟಾನಂ ಕೋಣತೋ ಕೋಣಂ ನೀಹಟಸುತ್ತಾ ಕೋಣಸುತ್ತಾ ನಾಮ. ಸಮನ್ತತೋ ಪನ ಪರಿಯನ್ತೇನ ಗತಾ ಚತುರಸ್ಸಸುತ್ತಾ ಪಿಳಕಾ ನಾಮ. ತಂ ದುವಿಧಮ್ಪಿ ಕೇಚಿ ಚೀವರತೋ ವಿಸುಂ ಪಞ್ಞಾನತ್ಥಾಯ ವಿಕಾರಯುತ್ತಂ ಕರೋನ್ತಿ, ತಂ ನಿಸೇಧಾಯ ‘‘ದುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯರೂಪಾ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ನ ಪನ ಸಬ್ಬಥಾ ಅಚಕ್ಖುಗೋಚರಭಾವೇನ ಸಿಬ್ಬನತ್ಥಾಯ ತಥಾಸಿಬ್ಬನಸ್ಸ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತ್ತಾ, ಯಥಾ ಪಕತಿಚೀವರತೋ ವಿಕಾರೋ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಏವಂ ಸಿಬ್ಬಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ರಜನಕಮ್ಮತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಪಞ್ಞಾಯಮಾನೋಪಿ ವಿಸೇಸೋ ಚೀವರೇ ರತ್ತೇ ಏಕವಣ್ಣತೋ ನ ಪಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಚೀವರೇ ರತ್ತೇ’’ತಿ.

೮. ಮಣಿನಾತಿ ನೀಲಮಣಿಆದಿಪಾಸಾಣೇನ, ಅಂಸಬದ್ಧಕಕಾಯಬನ್ಧನಾದಿಕಂ ಅಚೀವರತ್ತಾ ಸಙ್ಖಾದೀಹಿ ಘಂಸಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವದನ್ತಿ. ಕಣ್ಣಸುತ್ತಕನ್ತಿ ಚೀವರಸ್ಸ ದೀಘತೋ ತಿರಿಯಞ್ಚ ಸಿಬ್ಬಿತಾನಂ ಚತೂಸು ಕಣ್ಣೇಸು ಕೋಣೇಸು ಚ ನಿಕ್ಖನ್ತಾನಂ ಸುತ್ತಸೀಸಾನಮೇತಂ ನಾಮಂ, ತಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾವ ಪಾರುಪಿತಬ್ಬಂ. ತೇನಾಹ ‘‘ರಜಿತಕಾಲೇ ಛಿನ್ದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ಭಗವತಾ ಅನುಞ್ಞಾತಂ ಏಕಂ ಕಣ್ಣಸುತ್ತಮ್ಪಿ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ಪನ ನಾಮೇನ ಸದಿಸಮ್ಪಿ ಇತೋ ಅಞ್ಞಮೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಯಂ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ಲಗ್ಗನತ್ಥಾಯಾತಿ ಚೀವರರಜ್ಜುಯಂ ಚೀವರಬನ್ಧನತ್ಥಾಯ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೮೫) ಏತ್ತಕಮೇವ ವುತ್ತಂ.

ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೮೫) ಪನ ‘‘ಪಾಸಕಂ ಕತ್ವಾ ಬನ್ಧಿತಬ್ಬನ್ತಿ ರಜನಕಾಲೇ ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ, ಸೇಸಕಾಲೇ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಠಪೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ವಿನಯಸಙ್ಗಹಪ್ಪಕರಣಸ್ಸ ಪೋರಾಣಟೀಕಾಯಮ್ಪಿ ಇದಮೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಪನ ಚೀವರಕ್ಖನ್ಧಕೇ (ಮಹಾವ. ೩೪೪) ‘‘ಮಜ್ಝೇನ ಲಗ್ಗೇನ್ತಿ, ಉಭತೋ ಗಲತಿ, ಭಗವತೋ ಏತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕಣ್ಣೇ ಬನ್ಧಿತುನ್ತಿ. ಕಣ್ಣೋ ಜೀರತಿ. ಭಗವತೋ ಏತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕಣ್ಣಸುತ್ತಕ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಅನುಞ್ಞಾತಚೀವರರಜ್ಜುಯಂ ರಜಿತ್ವಾ ಪಸಾರಿತಚೀವರಸ್ಸ ಓಲಮ್ಬಕಸುತ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಗಣ್ಠಿಕೇತಿ ಚೀವರಪಾರುಪನಕಾಲೇ ಪಾಸಕೇ ಲಗ್ಗಾಪನತ್ಥಂ ಕತೇ ದನ್ತಾದಿಮಯೇ ಗಣ್ಠಿಕೇ. ಪಿಳಕಾತಿ ಬಿನ್ದುಂ ಬಿನ್ದುಂ ಕತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಪೇತಬ್ಬಪಿಳಕಾ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯಪ್ಪಕರಣೇ –

‘‘ನಾನಾವಣ್ಣೇಹಿ ಸುತ್ತೇಹಿ, ಮಣ್ಡನತ್ಥಾಯ ಚೀವರಂ;

ಸಮಂ ಸತಪದಾದೀನಂ, ಸಿಬ್ಬಿತುಂ ನ ಚ ವಟ್ಟತಿ.

‘‘ಪತ್ತಸ್ಸ ಪರಿಯನ್ತೇ ವಾ, ತಥಾ ಪತ್ತಮುಖೇಪಿ ಚ;

ವೇಣಿಂ ಸಙ್ಖಲಿಕಂ ವಾಪಿ, ಕರೋತೋ ಹೋತಿ ದುಕ್ಕಟಂ.

‘‘ಪಟ್ಟಮ್ಪಿ ಗಣ್ಠಿಪಾಸಾನಂ, ಅಟ್ಠಕೋಣಾದಿಕಂ ವಿಧಿಂ;

ತತ್ಥಗ್ಘಿಯಗದಾರೂಪಂ, ಮುಗ್ಗರಾದಿಂ ಕರೋನ್ತಿ ಚ.

‘‘ತತ್ಥ ಕಕ್ಕಟಕಕ್ಖೀನಿ, ಉಟ್ಠಾಪೇನ್ತಿ ನ ವಟ್ಟತಿ;

ಸುತ್ತಾ ಚ ಪಿಳಕಾ ತತ್ಥ, ದುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾವ ದೀಪಿತಾ.

‘‘ಚತುಕೋಣಾವ ವಟ್ಟನ್ತಿ, ಗಣ್ಠಿಪಾಸಕಪಟ್ಟಕಾ;

ಕಣ್ಣಕೋಣೇಸು ಸುತ್ತಾನಿ, ರತ್ತೇ ಛಿನ್ದೇಯ್ಯ ಚೀವರೇ.

‘‘ಸೂಚಿಕಮ್ಮವಿಕಾರಂ ವಾ, ಅಞ್ಞಂ ವಾ ಪನ ಕಿಞ್ಚಿಪಿ;

ಚೀವರೇ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಕಾತುಂ, ಕಾರಾಪೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ.

‘‘ಯೋ ಚ ಪಕ್ಖಿಪತಿ ಭಿಕ್ಖು ಚೀವರಂ,

ಕಞ್ಜಿಪಿಟ್ಠಖಲಿಅಲ್ಲಿಕಾದಿಸು;

ವಣ್ಣಮಟ್ಠಮಭಿಪತ್ಥಯಂ ಪರಂ;

ತಸ್ಸ ನತ್ಥಿ ಪನ ಮುತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಾ.

‘‘ಸೂಚಿಹತ್ಥಮಲಾದೀನಂ, ಕರಣೇ ಚೀವರಸ್ಸ ಚ;

ತಥಾ ಕಿಲಿಟ್ಠಕಾಲೇ ಚ, ಧೋವನತ್ಥಂ ತು ವಟ್ಟತಿ.

‘‘ರಜನೇ ಪನ ಗನ್ಧಂ ವಾ, ತೇಲಂ ವಾ ಲಾಖಮೇವ ವಾ;

ಕಿಞ್ಚಿ ಪಕ್ಖಿಪಿತುಂ ತತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ನ ಚ ವಟ್ಟತಿ.

‘‘ಸಙ್ಖೇನ ಮಣಿನಾ ವಾಪಿ, ಅಞ್ಞೇನಪಿ ಚ ಕೇನಚಿ;

ಚೀವರಂ ನ ಚ ಘಟ್ಟೇಯ್ಯ, ಘಂಸಿತಬ್ಬಂ ನ ದೋಣಿಯಾ.

‘‘ಚೀವರಂ ದೋಣಿಯಂ ಕತ್ವಾ, ನಾತಿಘಟ್ಟೇಯ್ಯ ಮುಟ್ಠಿನಾ;

ರತ್ತಂ ಪಹರಿತುಂ ಕಿಞ್ಚಿ, ಹತ್ಥೇಹೇವ ಚ ವಟ್ಟತಿ.

‘‘ಗಣ್ಠಿಕೇ ಪನ ಲೇಖಾ ವಾ, ಪಿಳಕಾ ವಾ ನ ವಟ್ಟತಿ;

ಕಪ್ಪಬಿನ್ದುವಿಕಾರೋ ವಾ, ಪಾಳಿಕಣ್ಣಿಕಭೇದತೋ’’ತಿ.

ವಿನಯಸಾರತ್ಥಸನ್ದೀಪನಿಯಮ್ಪಿ ಸಮಂ ಸತಪದಾದೀನನ್ತಿ ಸತಪದಾದೀಹಿ ಸದಿಸಂ. ತುಲ್ಯತ್ಥೇ ಕರಣವಚನಪ್ಪಸಙ್ಗೇ ಸಾಮಿವಚನಂ. ಪಟ್ಟಸ್ಸ ಪರಿಯನ್ತೇ ವಾತಿ ಅನುವಾತಸ್ಸ ಉಭಯಪರಿಯನ್ತೇ ವಾ. ಪಟ್ಟಮುಖೇಪಿ ವಾತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಆಯಾಮವಿತ್ಥಾರಪಟ್ಟಾನಂ ಸಙ್ಘಟಿತಟ್ಠಾನೇ, ಕಣ್ಣೇಪಿ ವಾ ಏಕಸ್ಸೇವ ವಾ ಪಟ್ಟಸ್ಸ ಊನಪೂರಣತ್ಥಂ ಘಟಿತಟ್ಠಾನೇಪಿ ವಾ. ವೇಣೀತಿ ಕುದ್ರೂಸಸೀಸಾಕಾರೇನ ಸಿಬ್ಬನಂ. ಕೇಚಿ ‘‘ವರಕಸೀಸಾಕಾರೇನಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಸಙ್ಖಲಿಕನ್ತಿ ಬಿಳಾಲದಾಮಸದಿಸಸಿಬ್ಬನಂ. ಕೇಚಿ ‘‘ಸತಪದಿಸದಿಸ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ.

ಪಟ್ಟಮ್ಪೀತಿ ಪತ್ತಮ್ಪಿ. ಅಟ್ಠಕೋಣಾದಿಕೋ ವಿಧಿ ಪಕಾರೋ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಅಟ್ಠಕೋಣಾದಿಕವಿಧಿ, ತಂ. ಅಟ್ಠಕೋಣಾದಿಕನ್ತಿ ವಾ ಗಾಥಾಬನ್ಧವಸೇನ ನಿಗ್ಗಹಿತಾಗಮೋ. ‘‘ಅಟ್ಠಕೋಣಾದಿಕಂ ವಿಧಿ’’ನ್ತಿ ಏತಂ ‘‘ಪಟ್ಟ’’ನ್ತಿ ಏತಸ್ಸ ಸಮಾನಾಧಿಕರಣವಿಸೇಸನಂ, ಕಿರಿಯಾವಿಸೇಸನಂ ವಾ. ‘‘ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಥ ವಾ ಪಟ್ಟನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಭುಮ್ಮತ್ಥೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ, ಪಟ್ಟೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಕ್ಖೇ ಅಟ್ಠಕೋಣಾದಿಕನ್ತಿ ಉಪಯೋಗವಚನಂ. ವಿಧಿನ್ತಿ ಏತಸ್ಸ ವಿಸೇಸನಂ. ಇಧ ವಕ್ಖಮಾನಚತುಕೋಣಸಣ್ಠಾನತೋ ಅಞ್ಞಂ ಅಟ್ಠಕೋಣಾದಿಕಂ ನಾಮ. ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಪಟ್ಟದ್ವಯೇ. ಅಗ್ಘಿಯಗದಾರೂಪನ್ತಿ ಅಗ್ಘಿಯಸಣ್ಠಾನಞ್ಚೇವ ಗದಾಸಣ್ಠಾನಞ್ಚ ಸಿಬ್ಬನಂ. ಮುಗ್ಗರನ್ತಿ ಲಗುಳಸಣ್ಠಾನಸಿಬ್ಬನಂ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಚೇತಿಯಾದಿಸಣ್ಠಾನಾನಂ ಗಹಣಂ.

ತತ್ಥಾತಿ ಪಟ್ಟದ್ವಯೇ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ. ಕಕ್ಕಟಕಕ್ಖೀನೀತಿ ಕುಳೀರಕಚ್ಛಿಸದಿಸಾನಿ ಸಿಬ್ಬನವಿಕಾರಾನಿ. ಉಟ್ಠಾಪೇನ್ತೀತಿ ಕರೋನ್ತಿ. ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಗಣ್ಠಿಕಪಾಸಕಪಟ್ಟಕೇ. ಸುತ್ತಾತಿ ಕೋಣತೋ ಕೋಣಂ ಸಿಬ್ಬಿತಸುತ್ತಾ ಚೇವ ಚತುರಸ್ಸೇ ಸಿಬ್ಬಿತಸುತ್ತಾ ಚ. ಪಿಳಕಾತಿ ತೇಸಮೇವ ಸುತ್ತಾನಂ ನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಸಿಬ್ಬಿತಕೋಟಿಯೋ ಚ. ದುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾವಾತಿ ರಜನಕಾಲೇ ದುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯರೂಪಾ ಅನೋಳಾರಿಕಾ ದೀಪಿತಾ ವಟ್ಟನ್ತೀತಿ. ಯಥಾಹ ‘‘ಕೋಣಸುತ್ತಪಿಳಕಾ ಚ ಚೀವರೇ ರತ್ತೇ ದುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯರೂಪಾ ವಟ್ಟನ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೮೫).

ಗಣ್ಠಿಕಪಟ್ಟಿಕಾ ಪಾಸಪಟ್ಟಿಕಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಕಣ್ಣಕೋಣೇಸು ಸುತ್ತಾನೀತಿ ಚೀವರಕಣ್ಣೇ ಸುತ್ತಾ ಚೇವ ಪಾಸಕಪಟ್ಟಾನಂ ಕೋಣೇಸು ಸುತ್ತಾನಿ ಚ ಅಚ್ಛಿನ್ದತಿ. ಏತ್ಥ ಚ ಚೀವರೇ ಆಯಾಮತೋ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಚ ಸಿಬ್ಬಿತ್ವಾ ಅನುವಾತತೋ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖಮಿತಸುತ್ತಂ ಚೀವರಂ ರಜಿತ್ವಾ ಸುಕ್ಖಾಪನಕಾಲೇ ರಜ್ಜುಯಾ ವಾ ಚೀವರವಂಸೇ ವಾ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಓಲಮ್ಬಿತುಂ ಅನುವಾತೇ ಬನ್ಧಸುತ್ತಾನಿ ಚ ಕಣ್ಣಸುತ್ತಾನಿ ನಾಮ. ಯಥಾಹ ‘‘ಚೀವರಸ್ಸ ಕಣ್ಣಸುತ್ತಕಂ ನ ಚ ವಟ್ಟತಿ, ರಜಿತಕಾಲೇ ಛಿನ್ದಿತಬ್ಬಂ, ಯಂ ಪನ ‘ಅನುಜಾನಾಮಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ಕಣ್ಣಸುತ್ತಕ’ನ್ತಿ ಏವಂ ಅನುಞ್ಞಾತಂ, ತಂ ಅನುವಾತೇ ಪಾಸಕಂ ಕತ್ವಾ ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ ರಜನಕಾಲೇ ಲಗ್ಗನತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೮೫).

ಸೂಚಿಕಮ್ಮವಿಕಾರಂ ವಾತಿ ಚೀವರಮಣ್ಡನತ್ಥಾಯ ನಾನಾಸುತ್ತಕೇಹಿ ಸತಪದಿಸದಿಸಂ ಸಿಬ್ಬನ್ತಾ ಆಗನ್ತುಕಪಟ್ಟಂ ಠಪೇನ್ತಿ, ಏವರೂಪಂ ಸೂಚಿಕಮ್ಮವಿಕಾರಂ ವಾ. ಅಞ್ಞಂ ವಾ ಪನ ಕಿಞ್ಚಿಪೀತಿ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಮಾಲಾಕಮ್ಮಮಿಗಪಕ್ಖಿಪದಾದಿಕಂ ಸಿಬ್ಬನವಿಕಾರಂ. ಕಾತುನ್ತಿ ಸಯಂ ಕಾತುಂ. ಕಾರಾಪೇತುನ್ತಿ ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ಕಾರಾಪೇತುಂ.

ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಪರಂ ಉತ್ತಮಂ ವಣ್ಣಮಟ್ಠಮಭಿಪತ್ಥಯನ್ತೋ ಕಞ್ಜಿಕಪಿಟ್ಠಖಲಿಅಲ್ಲಿಕಾದೀಸು ಚೀವರಂ ಪಕ್ಖಿಪತಿ, ತಸ್ಸ ಪನ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದುಕ್ಕಟಾ ಮೋಕ್ಖೋ ನ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಕಞ್ಜಿಕನ್ತಿ ವಾಯನತನ್ತಮಕ್ಖನಂ ಕಞ್ಜಿಕಸದಿಸಾ ಸುಲಾಕಞ್ಜಿಕಂ. ಪಿಟ್ಠನ್ತಿ ತಣ್ಡುಲಪಿಟ್ಠಂ. ತಣ್ಡುಲಪಿಟ್ಠೇಹಿ ಪಕ್ಕಾ ಖಲಿ. ಅಲ್ಲಿಕಾತಿ ನಿಯ್ಯಾಸೋ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಲಾಖಾದೀನಂ ಗಹಣಂ. ಚೀವರಸ್ಸ ಕರಣೇ ಕರಣಕಾಲೇ ಸಮುಟ್ಠಿತಾನಂ ಸೂಚಿಹತ್ಥಮಲಾದೀನಂ ಕಿಲಿಟ್ಠಕಾಲೇ ಧೋವನತ್ಥಞ್ಚ ಕಞ್ಜಿಕಪಿಟ್ಠಖಲಿಅಲ್ಲಿಕಾದೀಸು ಪಕ್ಖಿಪತಿ, ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

ತತ್ಥಾತಿ ಯೇನ ಕಸಾವೇನ ಚೀವರಂ ರಜತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ರಜನೇ ಚೀವರಸ್ಸ ಸುಗನ್ಧಭಾವತ್ಥಾಯ ಗನ್ಧಂ ವಾ ಉಜ್ಜಲಭಾವತ್ಥಾಯ ತೇಲಂ ವಾ ವಣ್ಣತ್ಥಾಯ ಲಾಖಂ ವಾ. ಕಿಞ್ಚೀತಿ ಏವರೂಪಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ. ಮಣಿನಾತಿ ಪಾಸಾಣೇನ. ಅಞ್ಞೇನಪಿ ಚ ಕೇನಚೀತಿ ಯೇನ ಉಜ್ಜಲಂ ಹೋತಿ, ಏವರೂಪೇನ ಮುಗ್ಗರಾದಿನಾ ಅಞ್ಞೇನಪಿ ಕೇನಚಿ ವತ್ಥುನಾ. ದೋಣಿಯಾತಿ ರಜನಮ್ಬಣೇ ನ ಘಂಸಿತಬ್ಬಂ ಹತ್ಥೇನ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ರತ್ತಂ ಚೀವರಂ ಹತ್ಥೇಹಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಥೋಕಂ ಪಹರಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಯತ್ಥ ಪಕ್ಕರಜನಂ ಪಕ್ಖಿಪನ್ತಿ, ಸಾ ರಜನದೋಣೀ. ತತ್ಥ ಅಂಸಬದ್ಧಕಕಾಯಬನ್ಧನಾದಿಂ ಘಟ್ಟೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇ ವುತ್ತಂ.

ಗಣ್ಠಿಕೇತಿ ವೇಳುದನ್ತವಿಸಾಣಾದಿಮಯಗಣ್ಠಿಕೇ. ಲೇಖಾ ವಾತಿ ವಟ್ಟಾದಿಭೇದಾ ಲೇಖಾ ವಾ. ಪಿಳಕಾತಿ ಸಾಸಪಬೀಜಸದಿಸಾ ಖುದ್ದಕಬುಬ್ಬುಳಾ. ಪಾಳಿಕಣ್ಣಿಕಭೇದತೋತಿ ಮಣಿಕಾವಳಿರೂಪಪುಪ್ಫಕಣ್ಣಿಕರೂಪಭೇದತೋ. ‘‘ಕಪ್ಪಬಿನ್ದುವಿಕಾರೋ ವಾ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೋಜನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ತಥೇವ ಚೀವರೇ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ.

೯. ಪತ್ತೇ ವಾ ಥಾಲಕೇ ವಾತಿಆದೀಸು ಥಾಲಕೇತಿ ತಮ್ಬಾದಿಮಯೇ ಪುಗ್ಗಲಿಕೇ ತಿವಿಧೇಪಿ ಕಪ್ಪಿಯಥಾಲಕೇ. ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಮಣಿವಣ್ಣಕರಣಪಯೋಗೋ ನ ವಟ್ಟತಿ, ತೇಲವಣ್ಣಪಯೋಗೋ ಪನ ವಟ್ಟತಿ. ತೇಲವಣ್ಣೋತಿ ಸಮಣಸಾರುಪ್ಪವಣ್ಣಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ಮಣಿವಣ್ಣಂ ಪನ ಪತ್ತಂ ಅಞ್ಞೇನ ಕತಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವದನ್ತಿ. ಪತ್ತಮಣ್ಡಲೇತಿ ತಿಪುಸೀಸಾದಿಮಯೇ ಪತ್ತಟ್ಠಪನಕಮಣ್ಡಲೇ. ‘‘ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ವಿಚಿತ್ರಾನಿ ಪತ್ತಮಣ್ಡಲಾನಿ ಧಾರೇತಬ್ಬಾನಿ ರೂಪಕಾಕಿಣ್ಣಾನಿ ಭಿತ್ತಿಕಮ್ಮಕತಾನೀ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ೨೫೩) ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಭಿತ್ತಿಕಮ್ಮಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಕರದನ್ತಕಂ ಛಿನ್ದಿತು’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ೨೫೩) ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಮಕರದನ್ತಕಂ ಪನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ತೇನಾಹು ಪೋರಾಣಾ –

‘‘ಥಾಲಕಸ್ಸ ಚ ಪತ್ತಸ್ಸ, ಬಹಿ ಅನ್ತೋಪಿ ವಾ ಪನ;

ಆರಗ್ಗೇನ ಕತಾ ಲೇಖಾ, ನ ಚ ವಟ್ಟತಿ ಕಾಚಿಪಿ.

‘‘ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಭಮಂ ಪತ್ತಂ, ಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ಚೇ ಪಚನ್ತಿ ಚ;

‘ಮಣಿವಣ್ಣಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮ’, ಇತಿ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ.

‘‘ಪತ್ತಮಣ್ಡಲಕೇ ಕಿಞ್ಚಿ;

ಭಿತ್ತಿಕಮ್ಮಂ ನ ವಟ್ಟತಿ;

ನ ದೋಸೋ ಕೋಚಿ ತತ್ಥಸ್ಸ;

ಕಾತುಂ ಮಕರದನ್ತಕ’’ನ್ತಿ.

ವಿನಯಸಾರತ್ಥಸನ್ದೀಪನಿಯಮ್ಪಿ ಆರಗ್ಗೇನಾತಿ ಆರಕಣ್ಟಕಗ್ಗೇನ, ಸೂಚಿಮುಖೇನ ವಾ. ಕಾಚಿಪಿ ಲೇಖಾತಿ ವಟ್ಟಕಗೋಮುತ್ತಾದಿಸಣ್ಠಾನಾ ಯಾ ಕಾಚಿಪಿ ರಾಜಿ. ಭಮಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾತಿ ಭಮೇ ಅಲ್ಲೀಯಾಪೇತ್ವಾ. ಪತ್ತಮಣ್ಡಲಕೇತಿ ಪತ್ತೇ ಛವಿರಕ್ಖಣತ್ಥಾಯ ತಿಪುಸೀಸಾದೀಹಿ ಕತೇ ಪತ್ತಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಆಧಾರಾದೀನಂ ಉಪರಿ ಕಾತಬ್ಬೇ ಪತ್ತಮಣ್ಡಲಕೇ. ಭಿತ್ತಿಕಮ್ಮನ್ತಿ ನಾನಾಕಾರರೂಪಕಕಮ್ಮವಿಚಿತ್ತಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ವಿಚಿತ್ರಾನಿ ಪತ್ತಮಣ್ಡಲಾನಿ ಧಾರೇತಬ್ಬಾನಿ ರೂಪಕಾಕಿಣ್ಣಾನಿ ಭಿತ್ತಿಕಮ್ಮಕತಾನೀ’’ತಿ. ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಪತ್ತಮಣ್ಡಲೇ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ. ಮಕರದನ್ತಕನ್ತಿ ಗಿರಿಕೂಟನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಏವಂ ಪತ್ತಥಾಲಕಾದೀಸು ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ.

ಧಮಕರಣ…ಪೇ… ಲೇಖಾ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಆರಗ್ಗೇನ ದಿನ್ನಲೇಖಾ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಜಾತಿಹಿಙ್ಗುಲಿಕಾದಿವಣ್ಣೇಹಿ ಕತಲೇಖಾ ಪನ ವಟ್ಟತಿ. ಛತ್ತಮುಖವಟ್ಟಿಯನ್ತಿ ಧಮಕರಣಸ್ಸ ಹತ್ಥೇನ ಗಹಣತ್ಥಂ ಕತಸ್ಸ ಛತ್ತಾಕಾರಸ್ಸ ಮುಖವಟ್ಟಿಯಂ. ‘‘ಪರಿಸ್ಸಾವನಬನ್ಧಟ್ಠಾನೇ’’ತಿ ಕೇಚಿ. ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೇಪಿ –

‘‘ನ ಧಮ್ಮಕರಣಚ್ಛತ್ತೇ, ಲೇಖಾ ಕಾಚಿಪಿ ವಟ್ಟತಿ;

ಕುಚ್ಛಿಯಂ ವಾ ಠಪೇತ್ವಾ ತಂ, ಲೇಖಂ ತು ಮುಖವಟ್ಟಿಯ’’ನ್ತಿ. –

ವುತ್ತಂ. ತಟ್ಟೀಕಾಯಂ ಪನ ‘‘ಮುಖವಟ್ಟಿಯಾ ಯಾ ಲೇಖಾ ಪರಿಸ್ಸಾವನಬನ್ಧನತ್ಥಾಯ ಅನುಞ್ಞಾತಾ, ತಂ ಲೇಖಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಧಮಕರಣಚ್ಛತ್ತೇ ವಾ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ವಾ ಕಾಚಿ ಲೇಖಾ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೋಜನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಧಮಕರಣೇ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ.

೧೦. ಕಾಯಬನ್ಧನೇ ಪನ ಕಕ್ಕಟಕ್ಖೀನೀತಿ ಕಕ್ಕಟಕಸ್ಸ ಅಕ್ಖಿಸದಿಸಾನಿ. ಮಕರಮುಖನ್ತಿ ಮಕರಮುಖಸಣ್ಠಾನಂ. ದೇಡ್ಡುಭಸೀಸನ್ತಿ ಉದಕಸಪ್ಪಸೀಸಸದಿಸಸಣ್ಠಾನಾನಿ. ಅಚ್ಛೀನೀತಿ ಕುಞ್ಜರಚ್ಛಿಸಣ್ಠಾನಾನಿ. ಏಕಮೇವ ವಟ್ಟತೀತಿ ಏತ್ಥ ಏಕರಜ್ಜುಕಂ ದ್ವಿಗುಣತಿಗುಣಂ ಕತ್ವಾ ಬನ್ಧಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಏಕಮೇವ ಪನ ಸತವಾರಮ್ಪಿ ಸರೀರಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಬನ್ಧಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ‘‘ಬಹುರಜ್ಜುಕೇ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ಏಕೇನ ನಿರನ್ತರಂ ವೇಠೇತ್ವಾ ಕತಂ ಬಹುರಜ್ಜುಕನ್ತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ತಂ ಮುರಜಸಙ್ಖಂ ನ ಗಚ್ಛತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಮುರಜಞ್ಹಿ ನಾನಾವಣ್ಣೇಹಿ ಸುತ್ತೇಹಿ ಮುರಜವಟ್ಟಿಸಣ್ಠಾನಂ ವೇಠೇತ್ವಾ ಕರೋನ್ತಿ. ಇದಂ ಪನ ಮುರಜಂ ಮದ್ದವೀಣಸಙ್ಖಾತಂ ಪಾಮಙ್ಗಸಣ್ಠಾನಞ್ಚ ದಸಾಸು ವಟ್ಟತಿ ‘‘ಕಾಯಬನ್ಧನಸ್ಸ ದಸಾ ಜೀರನ್ತಿ. ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮುರಜಂ ಮದ್ದವೀಣ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ೨೭೮) ವುತ್ತತ್ತಾ.

ವಿಧೇತಿ ದಸಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಥಿರಭಾವಾಯ ದನ್ತವಿಸಾಣಸುತ್ತಾದೀಹಿ ಕತೇ ವಿಧೇ. ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೮೫) ಪನ ‘‘ಕಾಯಬನ್ಧನಸ್ಸ ಪಾಸನ್ತೇ ದಸಾಮೂಲೇ ತಸ್ಸ ಥಿರಭಾವತ್ಥಂ ಕತ್ತಬ್ಬೇ ದನ್ತವಿಸಾಣಾದಿಮಯೇ ವಿಧೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಅಟ್ಠಮಙ್ಗಲಾನಿ ನಾಮ ಸಙ್ಖೋ, ಚಕ್ಕಂ, ಪುಣ್ಣಕುಮ್ಭೋ, ಗಯಾ, ಸಿರೀವಚ್ಛೋ, ಅಙ್ಕುಸೋ, ಧಜಂ, ಸೋವತ್ಥಿಕನ್ತಿ. ಮಚ್ಛಯುಗಳಛತ್ತನನ್ದಿಯಾವಟ್ಟಾದಿವಸೇನಪಿ ವದನ್ತಿ. ಪರಿಚ್ಛೇದಲೇಖಾಮತ್ತನ್ತಿ ದನ್ತಾದೀಹಿ ಕತಸ್ಸ ವಿಧಸ್ಸ ಉಭೋಸು ಕೋಟೀಸು ಕಾತಬ್ಬಪರಿಚ್ಛೇದರಾಜಿಮತ್ತಂ. ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯಪ್ಪಕರಣೇಪಿ –

‘‘ಸುತ್ತಂ ವಾ ದಿಗುಣಂ ಕತ್ವಾ, ಕೋಟ್ಟೇನ್ತಿ ಚ ತಹಿಂ ತಹಿಂ;

ಕಾಯಬನ್ಧನಸೋಭತ್ಥಂ, ತಂ ನ ವಟ್ಟತಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ.

‘‘ದಸಾಮುಖೇ ದಳ್ಹತ್ಥಾಯ, ದ್ವೀಸು ಅನ್ತೇಸು ವಟ್ಟತಿ;

ಮಾಲಾಕಮ್ಮಲತಾಕಮ್ಮ-ಚಿತ್ತಿಕಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತಿ.

‘‘ಅಕ್ಖೀನಿ ತತ್ಥ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ;

ಕೋಟ್ಟಿತೇ ಪನ ಕಾ ಕಥಾ.

ಕಕ್ಕಟಕ್ಖೀನಿ ವಾ ತತ್ಥ;

ಉಟ್ಠಾಪೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ.

‘‘ಘಟಂ ದೇಡ್ಡುಭಸೀಸಂ ವಾ, ಮಕರಸ್ಸ ಮುಖಮ್ಪಿ ವಾ;

ವಿಕಾರರೂಪಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ, ನ ವಟ್ಟತಿ ದಸಾಮುಖೇ.

‘‘ಉಜುಕಂ ಮಚ್ಛಕಣ್ಟಂ ವಾ, ಮಟ್ಠಂ ವಾ ಪನ ಪಟ್ಟಿಕಂ;

ಖಜ್ಜೂರಿಪತ್ತಕಾಕಾರಂ, ಕತ್ವಾ ವಟ್ಟತಿ ಕೋಟ್ಟಿತಂ.

‘‘ಪಟ್ಟಿಕಾ ಸೂಕರನ್ತನ್ತಿ, ದುವಿಧಂ ಕಾಯಬನ್ಧನಂ;

ರಜ್ಜುಕಾ ದುಸ್ಸಪಟ್ಟಾದಿ, ಸಬ್ಬಂ ತಸ್ಸಾನುಲೋಮಿಕಂ.

‘‘ಮುರಜಂ ಮದ್ದವೀಣಞ್ಚ, ದೇಡ್ಡುಭಞ್ಚ ಕಲಾಬುಕಂ;

ರಜ್ಜುಯೋ ಚ ನ ವಟ್ಟನ್ತಿ, ಪುರಿಮಾ ದ್ವೇದಸಾ ಸಿಯುಂ.

‘‘ದಸಾ ಪಾಮಙ್ಗಸಣ್ಠಾನಾ, ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ ಕಾಯಬನ್ಧನೇ;

ಏಕಾ ದ್ವಿತಿಚತಸ್ಸೋ ವಾ, ವಟ್ಟನ್ತಿ ನ ತತೋ ಪರಂ.

‘‘ಏಕರಜ್ಜುಮಯಂ ವುತ್ತಂ, ಮುನಿನಾ ಕಾಯಬನ್ಧನಂ;

ತಞ್ಚ ಪಾಮಙ್ಗಸಣ್ಠಾನಂ, ಏಕಮ್ಪಿ ಚ ನ ವಟ್ಟತಿ.

‘‘ರಜ್ಜುಕೇ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ, ಬಹೂ ಏಕಾಯ ರಜ್ಜುಯಾ;

ನಿರನ್ತರಞ್ಹಿ ವೇಠೇತ್ವಾ, ಕತಂ ವಟ್ಟತಿ ಬನ್ಧಿತುಂ.

‘‘ದನ್ತಕಟ್ಠವಿಸಾಣಟ್ಠಿ-ಲೋಹವೇಳುನಳಬ್ಭವಾ;

ಜತುಸಙ್ಖಮಯಾ ಸುತ್ತ-ಫಲಜಾ ವಿಧಕಾ ಮತಾ.

‘‘ಕಾಯಬನ್ಧನವಿಧೇಪಿ, ವಿಕಾರೋ ನ ಚ ವಟ್ಟತಿ;

ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಪರಿಚ್ಛೇದ-ಲೇಖಾಮತ್ತಂ ತು ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. –

ವುತ್ತಂ.

ವಿನಯಸಾರತ್ಥಸನ್ದೀಪನಿಯಮ್ಪಿ ತಹಿಂ ತಹಿನ್ತಿ ಪಟ್ಟಿಕಾಯ ತತ್ಥ ತತ್ಥ. ತನ್ತಿ ತಥಾಕೋಟ್ಟಿತದಿಗುಣಸುತ್ತಕಾಯಬನ್ಧನಂ. ಅನ್ತೇಸು ದಳ್ಹತ್ಥಾಯ ದಸಾಮುಖೇ ದಿಗುಣಂ ಕತ್ವಾ ಕೋಟ್ಟೇನ್ತಿ, ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಚಿತ್ತಕಮ್ಪೀತಿ ಮಾಲಾಕಮ್ಮಲತಾಕಮ್ಮಚಿತ್ತಯುತ್ತಮ್ಪಿ ಕಾಯಬನ್ಧನಂ. ಅಕ್ಖೀನೀತಿ ಕುಞ್ಜರಕ್ಖೀನಿ. ತತ್ಥಾತಿ ಕಾಯಬನ್ಧನೇ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಕಾ ಕಥಾ. ಉಟ್ಠಾಪೇತುನ್ತಿ ಉಕ್ಕಿರಿತುಂ.

ಘಟನ್ತಿ ಘಟಸಣ್ಠಾನಂ. ದೇಡ್ಡುಭಸೀಸಂ ವಾತಿ ಉದಕಸಪ್ಪಸೀಸಂ ಮುಖಸಣ್ಠಾನಂ ವಾ. ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ವಿಕಾರರೂಪಂ ದಸಾಮುಖೇ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಏತ್ಥ ಚ ಉಭಯಪಸ್ಸೇಸು ಮಚ್ಛಕಣ್ಟಕಯುತ್ತಂ ಮಚ್ಛಸ್ಸ ಪಿಟ್ಠಿಕಣ್ಟಕಂ ವಿಯ ಯಸ್ಸಾ ಪಟ್ಟಿಕಾಯ ವಾಯನಂ ಹೋತಿ, ಇದಂ ಕಾಯಬನ್ಧನಂ ಮಚ್ಛಕಣ್ಟಕಂ ನಾಮ. ಯಸ್ಸ ಖಜ್ಜೂರಿಪತ್ತಸಣ್ಠಾನಮಿವ ವಾಯನಂ ಹೋತಿ, ತಂ ಖಜ್ಜೂರಿಪತ್ತಕಾಕಾರಂ ನಾಮ.

ಪಕತಿವಿಕಾರಾ ಪಟ್ಟಿಕಾ ಸೂಕರನ್ತಂ ನಾಮ ಕುಞ್ಚಿಕಾಕೋಸಸಣ್ಠಾನಂ. ತಸ್ಸ ದುವಿಧಸ್ಸ ಕಾಯಬನ್ಧನಸ್ಸ. ತತ್ಥ ರಜ್ಜುಕಾ ಸೂಕರನ್ತಾನುಲೋಮಿಕಾ, ದುಸ್ಸಪಟ್ಟಂ ಪಟ್ಟಿಕಾನುಲೋಮಿಕಂ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಮುದ್ದಿಕಕಾಯಬನ್ಧನಂ ಗಹಿತಂ, ತಞ್ಚ ಸೂಕರನ್ತಾನುಲೋಮಿಕಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ಏಕರಜ್ಜುಕಂ ಪನ ಮುದ್ದಿಕಕಾಯಬನ್ಧನಞ್ಚ ಸೂಕರನ್ತಂ ಅನುಲೋಮೇತೀ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೨೭೮). ತತ್ಥ ರಜ್ಜುಕಾ ನಾಮ ಏಕಾವಟ್ಟಾ, ಬಹುರಜ್ಜುಕಸ್ಸ ಅಕಪ್ಪಿಯಭಾವಂ ವಕ್ಖತಿ. ಮುದ್ದಿಕಕಾಯಬನ್ಧನಂ ನಾಮ ಚತುರಸ್ಸಂ ಅಕತ್ವಾ ಸಜ್ಜಿತನ್ತಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇ ವುತ್ತಂ.

ಮುರಜಂ ನಾಮ ಮುರಜವಟ್ಟಿಸಣ್ಠಾನಂ ವೇಠೇತ್ವಾ ಕತಂ. ವೇಠೇತ್ವಾತಿ ನಾನಾಸುತ್ತೇಹಿ ವೇಠೇತ್ವಾ. ಸಿಕ್ಖಾಭಾಜನವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಪನ ‘‘ಬಹುಕಾ ರಜ್ಜುಯೋ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ಏಕಾಯ ರಜ್ಜುಯಾ ವೇಠಿತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಮದ್ದವೀಣಂ ನಾಮ ಪಾಮಙ್ಗಸಣ್ಠಾನಂ. ದೇಡ್ಡುಭಕಂ ನಾಮ ಉದಕಸಪ್ಪಸದಿಸಂ. ಕಲಾಬುಕಂ ನಾಮ ಬಹುರಜ್ಜುಕಂ. ರಜ್ಜುಯೋತಿ ಉಭಯಕೋಟಿಯಂ ಏಕತೋ ಅಬನ್ಧಾ ಬಹುರಜ್ಜುಯೋ, ತಥಾಬನ್ಧಾ ಕಲಾಬುಕಂ ನಾಮ ಹೋತಿ. ನ ವಟ್ಟನ್ತೀತಿ ಮುರಜಾದೀನಿ ಇಮಾನಿ ಸಬ್ಬಾನಿ ಕಾಯಬನ್ಧನಾನಿ ನ ವಟ್ಟನ್ತಿ. ಪುರಿಮಾ ದ್ವೇತಿ ಮುರಜಂ ಮದ್ದವೀಣನಾಮಞ್ಚಾತಿ ದ್ವೇ. ‘‘ದಸಾಸು ಸಿಯು’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಗಾಥಾಬನ್ಧವಸೇನ ವಣ್ಣಲೋಪೇನ ‘‘ದಸಾ ಸಿಯು’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ಮುರಜಂ ಮದ್ದವೀಣನ್ತಿ ಇದಂ ದಸಾಸುಯೇವ ಅನುಞ್ಞಾತ’’ನ್ತಿ.

ಪಾಮಙ್ಗಸಣ್ಠಾನಾತಿ ಪಾಮಙ್ಗದಾಮಂ ವಿಯ ಚತುರಸ್ಸಸಣ್ಠಾನಾ. ಏಕರಜ್ಜುಮಯನ್ತಿ ನಾನಾವಟ್ಟೇ ಏಕತೋ ವಟ್ಟೇತ್ವಾ ಕತಂ ರಜ್ಜುಮಯಂ ಕಾಯಬನ್ಧನಂ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ‘‘ರಜ್ಜುಕಾ ದುಸ್ಸಪಟ್ಟಾದೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಏಕವಟ್ಟರಜ್ಜುಕಾ ಗಹಿತಾ. ಇಧ ಪನ ನಾನಾವಟ್ಟೇ ಏಕತೋ ವಟ್ಟೇತ್ವಾ ಕತಾ ಏಕಾವ ರಜ್ಜು ಗಹಿತಾ. ತಞ್ಚಾತಿ ತಂ ವಾ ನಯಮ್ಪಿ ಏಕರಜ್ಜುಕಕಾಯಬನ್ಧನಂ ಪಾಮಙ್ಗಸಣ್ಠಾನೇನ ಗನ್ಥಿತಂ. ಏಕಮ್ಪಿ ಚ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಕೇವಲಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತಿ.

ಬಹೂ ರಜ್ಜುಕೇ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾತಿ ಯೋಜನಾ. ವಟ್ಟತಿ ಬನ್ಧಿತುನ್ತಿ ಮುರಜಂ ಕಲಾಬುಕಞ್ಚ ನ ಹೋತಿ, ರಜ್ಜುಕಕಾಯಬನ್ಧನಮೇವ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಅಯಂ ಪನ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ‘‘ಬಹುರಜ್ಜುಕೇ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ಏಕೇನ ನಿರನ್ತರಂ ವೇಠೇತ್ವಾ ಕತಂ ಬಹುರಜ್ಜುಕನ್ತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಗತೋ ಇಧ ವುತ್ತೋ. ಸಿಕ್ಖಾಭಾಜನವಿನಿಚ್ಛಯೇ ‘‘ಬಹುರಜ್ಜುಯೋ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ಏಕಾಯ ವೇಠಿತಂ ಮುರಜಂ ನಾಮಾ’’ತಿ ಯಂ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಇಮಿನಾ ವಿರುಜ್ಝನತೋ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ದನ್ತ-ಸದ್ದೇನ ಹತ್ಥಿದನ್ತಾ ವುತ್ತಾ. ಜತೂತಿ ಲಾಖಾ. ಸಙ್ಖಮಯನ್ತಿ ಸಙ್ಖನಾಭಿಮಯಂ. ವಿಧಕಾ ಮತಾತಿ ಏತ್ಥ ವೇಧಿಕಾತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ವಿಧಪರಿಯಾಯೋ. ಕಾಯಬನ್ಧನವಿಧೇತಿ ಕಾಯಬನ್ಧನಸ್ಸ ದಸಾಯ ಥಿರಭಾವತ್ಥಂ ಕಟ್ಠದನ್ತಾದೀಹಿ ಕತೇ ವಿಧೇ. ವಿಕಾರೋ ಅಟ್ಠಮಙ್ಗಲಾದಿಕೋ. ತತ್ಥ ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ. ತು-ಸದ್ದೇನ ಘಟಾಕಾರೋಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ದೀಪೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ ಪಕಾಸಿತೋ, ತಸ್ಮಾ ತೇನ ನಯೇನ ಕಾಯಬನ್ಧನವಿಚಾರೋ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ.

೧೧. ಅಞ್ಜನಿಯಂ ‘‘ಉಜುಕಮೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಚತುರಸ್ಸಾದಿಸಣ್ಠಾನಾಪಿ ವಙ್ಕಗತಿಕಾ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಸಿಪಾಟಿಕಾಯಾತಿ ವಾಸಿಆದಿಭಣ್ಡಪಕ್ಖಿಪನೇ. ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯಪ್ಪಕರಣೇ ಪನ –

‘‘ಮಾಲಾಕಮ್ಮಲತಾಕಮ್ಮ-ನಾನಾರೂಪವಿಚಿತ್ತಿತಾ;

ನ ಚ ವಟ್ಟತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ, ಅಞ್ಜನೀ ಜನರಞ್ಜನೀ.

‘‘ತಾದಿಸಂ ಪನ ಘಂಸಿತ್ವಾ, ವೇಠೇತ್ವಾ ಸುತ್ತಕೇನ ವಾ;

ವಳಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ, ನ ದೋಸೋ ಕೋಚಿ ವಿಜ್ಜತಿ.

‘‘ವಟ್ಟಾ ವಾ ಚತುರಸ್ಸಾ ವಾ, ಅಟ್ಠಂಸಾ ವಾಪಿ ಅಞ್ಜನೀ;

ವಟ್ಟತೇವಾತಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ, ವಣ್ಣಮಟ್ಠಾ ನ ವಟ್ಟತಿ.

‘‘ತಥಾಞ್ಜನಿಸಲಾಕಾಪಿ, ಅಞ್ಜನಿಥವಿಕಾಯ ಚ;

ನಾನಾವಣ್ಣೇಹಿ ಸುತ್ತೇಹಿ, ಚಿತ್ತಕಮ್ಮಂ ನ ವಟ್ಟತಿ.

‘‘ಏಕವಣ್ಣೇನ ಸುತ್ತೇನ, ಸಿಪಾಟಿಂ ಯೇನ ಕೇನಚಿ;

ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಪನ ಸಿಬ್ಬೇತ್ವಾ, ವಳಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. –

ಆಗತಂ.

ತಟ್ಟೀಕಾಯಮ್ಪಿ ಮಾಲಾ…ಪೇ… ಚಿತ್ತಿತಾತಿ ಮಾಲಾಕಮ್ಮಲತಾಕಮ್ಮೇಹಿ ಚ ಮಿಗಪಕ್ಖಿರೂಪಾದಿನಾನಾರೂಪೇಹಿ ಚ ವಿಚಿತ್ತಿತಾ. ಜನರಞ್ಜನೀತಿ ಬಾಲಜನಪಲೋಭಿನೀ. ಅಟ್ಠಂಸಾ ವಾಪೀತಿ ಏತ್ಥ ಅಪಿ-ಸದ್ದೇನ ಸೋಳಸಂಸಾದೀನಂ ಗಹಣಂ. ವಣ್ಣಮಟ್ಠಾತಿ ಮಾಲಾಕಮ್ಮಾದಿವಣ್ಣಮಟ್ಠಾ. ಅಞ್ಜನೀಸಲಾಕಾಪಿ ತಥಾ ವಣ್ಣಮಟ್ಠಾ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಞ್ಜನೀಥವಿಕಾಯ ಚ ನಾನಾವಣ್ಣೇಹಿ ಸುತ್ತೇಹಿ ಚಿತ್ತಕಮ್ಮಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಪಾಠೋ ಯುಜ್ಜತಿ, ‘‘ಥವಿಕಾಪಿ ವಾ’’ತಿ ಪಾಠೋ ದಿಸ್ಸತಿ, ಸೋ ನ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ‘‘ಪೀತಾದಿನಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಏಕವಣ್ಣೇನ ಸುತ್ತೇನ ಪಿಲೋತಿಕಾದಿಮಯಂ ಕಿಞ್ಚಿಪಿ ಸಿಪಾಟಿಕಂ ಸಿಬ್ಬೇತ್ವಾ ವಳಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೋಜನಾ’’ತಿ ಆಗತಂ.

೧೨. ಆರಕಣ್ಟಕಾದೀಸು ಆರಕಣ್ಟಕೇತಿ ಪೋತ್ಥಕಾದಿಅಭಿಸಙ್ಖರಣತ್ಥಂ ಕತೇ ದೀಘಮುಖಸತ್ಥಕೇ. ಭಮಕಾರಾನಂ ದಾರುಆದಿಲಿಖನಸತ್ಥಕನ್ತಿ ಕೇಚಿ. ವಟ್ಟಮಣಿಕನ್ತಿ ವಟ್ಟಂ ಕತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಪೇತಬ್ಬಬುಬ್ಬುಳಕಂ. ಅಞ್ಞನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಿಳಕಾದಿಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಪಿಪ್ಫಲಿಕೇತಿ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಛೇದನಕೇ ಖುದ್ದಕಸತ್ಥೇ. ಮಣಿಕನ್ತಿ ಏಕವಟ್ಟಮಣಿ. ಪಿಳಕನ್ತಿ ಸಾಸಪಮತ್ತಿಕಾಮುತ್ತರಾಜಿಸದಿಸಾ ಬಹುವಟ್ಟಲೇಖಾ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅಧಿಕಾರೇ ಅವುತ್ತತ್ತಾ ಲೇಖನಿಯಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ವಣ್ಣಮಟ್ಠಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವದನ್ತಿ. ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾಯಂ ಪನ ‘‘ಕುಞ್ಚಿಕಾಯ ಸೇನಾಸನಪರಿಕ್ಖಾರತ್ತಾ ಸುವಣ್ಣರೂಪಿಯಮಯಾಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ಛಾಯಾ ದಿಸ್ಸತಿ. ‘ಕುಞ್ಚಿಕಾಯ ವಣ್ಣಮಟ್ಠಕಮ್ಮಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೮೫) ವಚನತೋ ಅಞ್ಞೇ ಕಪ್ಪಿಯಲೋಹಾದಿಮಯಾವ ಕುಞ್ಚಿಕಾ ಕಪ್ಪನ್ತಿ ಪರಿಹರಣೀಯಪರಿಕ್ಖಾರತ್ತಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಆರಕಣ್ಟಕೋ ಪೋತ್ಥಕಾದಿಕರಣಸತ್ಥಕಜಾತಿ, ಆಮಣ್ಡಸಾರಕೋ ಆಮಲಕಫಲಮಯೋತಿ ವದನ್ತಿ.

ವಲಿತಕನ್ತಿ ನಖಚ್ಛೇದನಕಾಲೇ ದಳ್ಹಗ್ಗಹಣತ್ಥಂ ವಲಿಯುತ್ತಮೇವ ಕರೋನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ತಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ವಿಕಾರಂ ದಳ್ಹೀಕಮ್ಮಾದಿಅತ್ಥಾಯ ಕರೋನ್ತಿ, ನ ವಣ್ಣಮಟ್ಠತ್ಥಾಯ, ತಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ದೀಪಿತಂ, ತೇನ ಚ ಕತ್ತರದಣ್ಡಕೋಟಿಯಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸಙ್ಘಟ್ಟನೇನ ಸದ್ದನಿಚ್ಛರಣತ್ಥಾಯ ಕತವಲಯಾದಿಕಂ ಅವುತ್ತಮ್ಪಿ ಯತೋ ಉಪಪನ್ನಂ ಹೋತಿ. ಏತ್ಥ ಚ ದಳ್ಹೀಕಮ್ಮಾದೀತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಪರಿಸ್ಸಯವಿನೋದನಾದಿಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ತೇನ ಕತ್ತರಯಟ್ಠಿಕೋಟಿಯಂ ಕತವಲಯಾನಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸಙ್ಘಟ್ಟನೇನ ಸದ್ದನಿಚ್ಛರಣಂ ದೀಘಜಾತಿಕಾದಿಪರಿಸ್ಸಯವಿನೋದನತ್ಥಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ವಟ್ಟತೀತಿ ದೀಪೇತಿ. ತೇನಾಹ ಆಚರಿಯವರೋ –

‘‘ಮಣಿಕಂ ಪಿಳಕಂ ವಾಪಿ, ಪಿಪ್ಫಲೇ ಆರಕಣ್ಟಕೇ;

ಠಪೇತುಂ ಪನ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ, ನ ಚ ವಟ್ಟತಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ.

‘‘ದಣ್ಡಕೇಪಿ ಪರಿಚ್ಛೇದ-ಲೇಖಾಮತ್ತಂ ತು ವಟ್ಟತಿ;

ವಲಿತ್ವಾ ಚ ನಖಚ್ಛೇದಂ, ಕರೋನ್ತೀತಿ ಹಿ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ.

ತಸ್ಸ ವಣ್ಣನಾಯಮ್ಪಿ ಮಣಿಕನ್ತಿ ಥೂಲಬುಬ್ಬುಳಂ. ಪೀಳಕನ್ತಿ ಸುಖುಮಬುಬ್ಬುಳಂ. ಪಿಪ್ಫಲೇತಿ ವತ್ಥಚ್ಛೇದನಸತ್ಥೇ. ಆರಕಣ್ಟಕೇತಿ ಪತ್ತಧಾರವಲಯಾನಂ ವಿಜ್ಝನಕಣ್ಟಕೇ. ಠಪೇತುನ್ತಿ ಉಟ್ಠಾಪೇತುಂ. ಯಂ ಕಿಞ್ಚೀತಿ ಸೇಸವಣ್ಣಮಟ್ಠಮ್ಪಿ ಚ. ದಣ್ಡಕೇತಿ ಪಿಪ್ಫಲಿದಣ್ಡಕೇ. ಯಥಾಹ ‘‘ಪಿಪ್ಫಲಿಕೇಪಿ ಮಣಿಕಂ ವಾ ಪಿಳಕಂ ವಾ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಠಪೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ದಣ್ಡಕೇ ಪನ ಪರಿಚ್ಛೇದಲೇಖಾ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಪರಿಚ್ಛೇದಲೇಖಾಮತ್ತನ್ತಿ ಆಣಿಬನ್ಧನಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ವಾ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದನತ್ಥಂ ಏಕಾವ ಲೇಖಾ ವಟ್ಟತೀತಿ. ವಲಿತ್ವಾತಿ ಉಭಯಕೋಟಿಮುಖಂ ಕತ್ವಾ ಮಜ್ಝೇ ವಲಿಯೋ ಗಾಹೇತ್ವಾ ನಖಚ್ಛೇದಂ ಯಸ್ಮಾ ಕರೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೋಜನಾತಿ ಆಗತಾ.

ಉತ್ತರಾರಣಿಯಂ ಮಣ್ಡಲನ್ತಿ ಉತ್ತರಾರಣಿಯಾ ಪವೇಸನತ್ಥಂ ಆವಾಟಮಣ್ಡಲಂ ಹೋತಿ. ದನ್ತಕಟ್ಠಚ್ಛೇದನವಾಸಿಯಂ ಉಜುಕಮೇವ ಬನ್ಧಿತುನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏತ್ಥ ಚ ಉಜುಕಮೇವಾತಿ ಇಮಿನಾ ವಙ್ಕಂ ಕತ್ವಾ ಬನ್ಧಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ, ತೇನೇವ ಅಞ್ಜನಿಯಮ್ಪಿ ತಥಾ ದಸ್ಸಿತಂ. ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಏಕಪಸ್ಸೇ ವಾತಿ ವಚನಸೇಸೋ, ವಾಸಿದಣ್ಡಸ್ಸ ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ದಣ್ಡಕೋಟೀನಂ ಅಚಲನತ್ಥಂ ಬನ್ಧಿತುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಪ್ಪಿಯಲೋಹೇನ ಚತುರಸ್ಸಂ ವಾ ಅಟ್ಠಂಸಂ ವಾ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೩. ಆಮಣ್ಡಸಾರಕೇತಿ ಆಮಲಕಫಲಾನಿ ಪಿಸಿತ್ವಾ ತೇನ ಕಕ್ಕೇನ ಕತತೇಲಭಾಜನೇ. ತತ್ಥ ಕಿರ ಪಕ್ಖಿತ್ತಂ ತೇಲಂ ಸೀತಂ ಹೋತಿ. ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ಆಚರಿಯೇನ –

‘‘ಉತ್ತರಾರಣಿಯಂ ವಾಪಿ, ಧನುಕೇ ಪೇಲ್ಲದಣ್ಡಕೇ;

ಮಾಲಾಕಮ್ಮಾದಿ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ, ವಣ್ಣಮಟ್ಠಂ ನ ವಟ್ಟತಿ.

‘‘ಸಣ್ಡಾಸೇ ದನ್ತಕಟ್ಠಾನಂ, ತಥಾ ಛೇದನವಾಸಿಯಾ;

ದ್ವೀಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಲೋಹೇನ, ಬನ್ಧಿತುಂ ಪನ ವಟ್ಟತಿ.

‘‘ತಥಾ ಕತ್ತರದಣ್ಡೇಪಿ, ಚಿತ್ತಕಮ್ಮಂ ನ ವಟ್ಟತಿ;

ವಟ್ಟಲೇಖಾವ ವಟ್ಟನ್ತಿ, ಏಕಾ ವಾ ದ್ವೇಪಿ ಹೇಟ್ಠತೋ.

‘‘ವಿಸಾಣೇ ನಾಳಿಯಂ ವಾಪಿ, ತಥೇವಾಮಣ್ಡಸಾರಕೇ;

ತೇಲಭಾಜನಕೇ ಸಬ್ಬಂ, ವಣ್ಣಮಟ್ಠಂ ತು ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ.

ಟೀಕಾಯಮ್ಪಿ ಅರಣಿಸಹಿತೇ ಭನ್ತಕಿಚ್ಚಕರೋ ದಣ್ಡೋ ಉತ್ತರಾರಣೀ ನಾಮ. ವಾಪೀತಿ ಪಿ-ಸದ್ದೇನ ಅಧರಾರಣಿಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಉದುಕ್ಖಲದಣ್ಡಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ. ಅಞ್ಛನಕಯನ್ತಧನು ಧನುಕಂ ನಾಮ. ಮುಸಲಮತ್ಥಕಪೀಳನದಣ್ಡಕೋ ಪೇಲ್ಲದಣ್ಡಕೋ ನಾಮ. ಸಣ್ಡಾಸೇತಿ ಅಗ್ಗಿಸಣ್ಡಾಸೇ. ದನ್ತಕಟ್ಠಾನಂ ಛೇದನವಾಸಿಯಾ ತಥಾ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ವಣ್ಣಮಟ್ಠಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ದ್ವೀಸು ಪಸ್ಸೇಸೂತಿ ವಾಸಿಯಾ ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು. ಲೋಹೇನಾತಿ ಕಪ್ಪಿಯಲೋಹೇನ. ಬನ್ಧಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಉಜುಕಮೇವ ವಾ ಚತುರಸ್ಸಂ ವಾ ಅಟ್ಠಂಸಂ ವಾ ಬನ್ಧಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಸಣ್ಡಾಸೇತಿ ಅಗ್ಗಿಸಣ್ಡಾಸೇತಿ ನಿಸ್ಸನ್ದೇಹೇ ವುತ್ತಂ. ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಸೂಚಿಸಣ್ಡಾಸೋ ದಸ್ಸಿತೋ. ಹೇಟ್ಠಾತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಅಯೋಪಟ್ಟವಲಯೇ. ‘‘ಉಪರಿ ಅಹಿಚ್ಛತ್ತಕಮಕುಳಮತ್ತ’’ನ್ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ. ವಿಸಾಣೇತಿ ತೇಲಾಸಿಞ್ಚನಕಗವಯಮಹಿಂಸಾದಿಸಿಙ್ಗೇ. ನಾಳಿಯಂ ವಾಪೀತಿ ವೇಳುನಾಳಿಕಾದಿನಾಳಿಯಂ. ಅಪಿ-ಸದ್ದೇನ ಅಲಾಬುಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಆಮಣ್ಡಸಾರಕೇತಿ ಆಮಲಕಚುಣ್ಣಮಯತೇಲಘಟೇ. ತೇಲಭಾಜನಕೇತಿ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇಯೇವ ತೇಲಭಾಜನೇ. ಸಬ್ಬಂ ವಣ್ಣಮಟ್ಠಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಪುಮಿತ್ಥಿರೂಪರಹಿತಂ ಮಾಲಾಕಮ್ಮಾದಿ ಸಬ್ಬಂ ವಣ್ಣಮಟ್ಠಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಆಗತಂ.

ಭೂಮತ್ಥರಣೇತಿ ಕಟಸಾರಾದಿಮಯೇ ಪರಿಕಮ್ಮಕತಾಯ ಭೂಮಿಯಾ ಅತ್ಥರಿತಬ್ಬಅತ್ಥರಣೇ. ಪಾನೀಯಘಟೇತಿ ಇಮಿನಾ ಸಬ್ಬಭಾಜನೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಸಬ್ಬಂ…ಪೇ… ವಟ್ಟತೀತಿ ಯಥಾವುತ್ತೇಸು ಮಞ್ಚಾದೀಸು ಇತ್ಥಿಪುರಿಸರೂಪಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ. ತೇಲಭಾಜನೇಸುಯೇವ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸರೂಪಾನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತತ್ತಾ ತೇಲಭಾಜನೇನ ಸಹ ಅಗಣೇತ್ವಾ ವಿಸುಂ ಮಞ್ಚಾದೀನಂ ಗಹಿತತ್ತಾ ಚಾತಿ ವದನ್ತಿ. ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ವದನ್ತಿ, ಏತೇಸಂ ಪನ ಮಞ್ಚಾದೀನಂ ಹತ್ಥೇನ ಆಮಸಿತಬ್ಬಭಣ್ಡತ್ತಾ ಇತ್ಥಿರೂಪಮೇತ್ಥ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾಯಂ (ವಜಿರ. ಟೀ. ಪಾರಾಜಿಕ ೮೫) ಪನ ‘‘ತಾಲವಣ್ಟಬೀಜನಿಆದೀಸು ವಣ್ಣಮಟ್ಠಕಮ್ಮಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ತಾನಿ ಕುಞ್ಚಿಕಾ ವಿಯ ಪರಿಹರಣೀಯಾನಿ, ಅಥ ಖೋ ಉಚ್ಚಾವಚಾನಿ ನ ಧಾರೇತಬ್ಬಾನೀತಿ ಪಟಿಕ್ಖೇಪಾಭಾವತೋ ವುತ್ತಂ. ಕೇವಲಞ್ಹಿ ತಾನಿ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ವಿಧೂಪನಞ್ಚ ತಾಲವಣ್ಟಞ್ಚಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಾನಿ. ಗಣ್ಠಿಪದೇ ಪನ ‘‘ತೇಲಭಾಜನೇಸು ವಣ್ಣಮಟ್ಠಕಮ್ಮಂ ವಟ್ಟತಿ, ಸೇನಾಸನಪರಿಕ್ಖಾರತ್ತಾ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಆಚರಿಯಬುದ್ಧದತ್ತತ್ಥೇರೇನಪಿ ವುತ್ತಮೇವ –

‘‘ಪಾನೀಯಸ್ಸ ಉಳುಙ್ಕೇಪಿ, ದೋಣಿಯಂ ರಜನಸ್ಸಪಿ;

ಘಟೇ ಫಲಕಪೀಠೇಪಿ, ವಲಯಾಧಾರಕಾದಿಕೇ.

‘‘ತಥಾ ಪತ್ತಪಿಧಾನೇ ಚ, ತಾಲವಣ್ಟೇ ಚ ಬೀಜನೇ;

ಪಾದಪುಞ್ಛನಿಯಂ ವಾಪಿ, ಸಮ್ಮುಞ್ಜನಿಯಮೇವ ಚ.

‘‘ಮಞ್ಚೇ ಭೂಮತ್ಥರೇ ಪೀಠೇ, ಭಿಸಿಬಿಮ್ಬೋಹನೇಸು ಚ;

ಮಾಲಾಕಮ್ಮಾದಿಕಂ ಚಿತ್ತಂ, ಸಬ್ಬಮೇವ ಚ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ.

೧೪. ಏವಂ ಸಮಣಪರಿಕ್ಖಾರೇಸು ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಸೇನಾಸನೇ ಕಥೇತುಂ ‘‘ಸೇನಾಸನೇ ಪನಾ’’ತ್ಯಾದಿಮಾಹ. ಏತ್ಥ ಪನ-ಸದ್ದೋ ವಿಸೇಸಜೋತಕೋ. ತೇನ ಸಬ್ಬರತನಮಯಮ್ಪಿ ವಣ್ಣಮಟ್ಠಕಮ್ಮಂ ವಟ್ಟತಿ, ಕಿಮಙ್ಗಂ ಪನ ಅಞ್ಞವಣ್ಣಮಟ್ಠಕಮ್ಮನ್ತಿ ಅತ್ಥಂ ಜೋತೇತಿ. ಯದಿ ಏವಂ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ಪಟಿಸೇಧೇತಬ್ಬೇ ಸನ್ತೇಪಿ ತಥಾ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾತಿ ಆಹ ‘‘ಸೇನಾಸನೇ ಕಿಞ್ಚಿ ಪಟಿಸೇಧೇತಬ್ಬಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ. ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ ಆಚರಿಯಬುದ್ಧದತ್ತತ್ಥೇರೇನ –

‘‘ನಾನಾಮಣಿಮಯತ್ಥಮ್ಭ-ಕವಾಟದ್ವಾರಭಿತ್ತಿಕಂ;

ಸೇನಾಸನಮನುಞ್ಞಾತಂ, ಕಾ ಕಥಾ ವಣ್ಣಮಟ್ಠಕೇ.

‘‘ಸೋವಣ್ಣಿಯಂ ದ್ವಾರಕವಾಟಬದ್ಧಂ;

ಸುವಣ್ಣನಾನಾಮಣಿಭಿತ್ತಿಭೂಮಿಂ;

ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಏಕಮ್ಪಿ ನಿಸೇಧನೀಯಂ;

ಸೇನಾಸನಂ ವಟ್ಟತಿ ಸಬ್ಬಮೇವಾ’’ತಿ.

ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಮ್ಪಿ ಪಠಮಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸವಣ್ಣನಾಯಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೮೧) ‘‘ಸೇನಾಸನಪರಿಭೋಗೋ ಪನ ಸಬ್ಬಕಪ್ಪಿಯೋ, ತಸ್ಮಾ ಜಾತರೂಪರಜತಮಯಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಸೇನಾಸನಪರಿಕ್ಖಾರಾ ಆಮಾಸಾ. ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಧಮ್ಮವಿನಯವಣ್ಣನಟ್ಠಾನೇ ರತನಮಣ್ಡಪೇ ಕರೋನ್ತಿ ಫಲಿಕತ್ಥಮ್ಭೇ ರತನದಾಮಪಟಿಮಣ್ಡಿತೇ. ತತ್ಥ ಸಬ್ಬುಪಕರಣಾನಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತುಂ ವಟ್ಟನ್ತೀ’’ತಿ ಆಗತಂ. ತಸ್ಸಾ ವಣ್ಣನಾಯಂ ಪನ ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೨೮೧) ‘‘ಸಬ್ಬಕಪ್ಪಿಯೋತಿ ಯಥಾವುತ್ತಸುವಣ್ಣಾದಿಮಯಾನಂ ಸೇನಾಸನಪರಿಕ್ಖಾರಾನಂ ಆಮಸನಗೋಪನಾದಿವಸೇನ ಪರಿಭೋಗೋ ಸಬ್ಬಥಾ ಕಪ್ಪಿಯೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ತೇನಾಹ ‘ತಸ್ಮಾ’ತಿಆದಿ. ‘ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಧಮ್ಮವಿನಯವಣ್ಣನಟ್ಠಾನೇ’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಸಙ್ಘಿಕಮೇವ ಸುವಣ್ಣಮಯಂ ಸೇನಾಸನಂ ಸೇನಾಸನಪರಿಕ್ಖಾರಾ ಚ ವಟ್ಟನ್ತಿ, ನ ಪುಗ್ಗಲಿಕಾನೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವಣ್ಣಿತಂ.

ಸೇನಾಸನಕ್ಖನ್ಧಕವಣ್ಣನಾಯಮ್ಪಿ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಂ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೩೨೦) ‘ಸಬ್ಬಂ ಪಾಸಾದಪರಿಭೋಗನ್ತಿ ಸುವಣ್ಣರಜತಾದಿವಿಚಿತ್ರಾನಿ ಕವಾಟಾನಿ ಮಞ್ಚಪೀಠಾನಿ ತಾಲವಣ್ಟಾನಿ ಸುವಣ್ಣರಜತಮಯಪಾನೀಯಘಟಪಾನೀಯಸರಾವಾನಿ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಚಿತ್ತಕಮ್ಮಕತಂ, ಸಬ್ಬಂ ವಟ್ಟತಿ. ಪಾಸಾದಸ್ಸ ದಾಸಿದಾಸಂ ಖೇತ್ತಂ ವತ್ಥುಂ ಗೋಮಹಿಂಸಂ ದೇಮಾತಿ ವದನ್ತಿ, ಪಾಟೇಕ್ಕಂ ಗಹಣಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ಪಾಸಾದೇ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತೇ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಮೇವ ಹೋತಿ. ಗೋನಕಾದೀನಿ ಸಙ್ಘಿಕವಿಹಾರೇ ವಾ ಪುಗ್ಗಲಿಕವಿಹಾರೇ ವಾ ಮಞ್ಚಪೀಠೇಸು ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ನ ವಟ್ಟನ್ತಿ, ಧಮ್ಮಾಸನೇ ಪನ ಗಿಹಿವಿಕತನೀಹಾರೇನ ಲಬ್ಭನ್ತಿ, ತತ್ರಾಪಿ ನಿಪಜ್ಜಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಆಗತಂ. ತಸ್ಸಾ ವಣ್ಣನಾಯಂ ಪನ ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಚೂಳವಗ್ಗ ೨.೩೨೦) ‘‘ಸುವಣ್ಣರಜತಾದಿವಿಚಿತ್ರಾನೀತಿ ಸಙ್ಘಿಕಸೇನಾಸನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ಪುಗ್ಗಲಿಕಂ ಪನ ಸುವಣ್ಣಾದಿವಿಚಿತ್ರಂ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಮೇವ ನ ವಟ್ಟತಿ ‘ನ ತ್ವೇವಾಹಂ ಭಿಕ್ಖವೇ ಕೇನಚಿ ಪರಿಯಾಯೇನ ಜಾತರೂಪರಜತಂ ಸಾದಿತಬ್ಬ’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೨೯೯) ವುತ್ತತ್ತಾ, ತೇನೇವೇತ್ಥ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘ಸಙ್ಘಿಕವಿಹಾರೇ ವಾ ಪುಗ್ಗಲಿಕವಿಹಾರೇ ವಾ’ತಿ ನ ವುತ್ತಂ, ಗೋನಕಾದಿಅಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡವಿಸಯೇವ ಏವಂ ವುತ್ತಂ, ಏಕಭಿಕ್ಖುಸ್ಸಪಿ ತೇಸಂ ಗಹಣೇ ದೋಸಾಭಾವಾ’’ತಿ ವಣ್ಣಿತಂ.

ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಖನ್ಧಕೇ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೩೨೧) ‘‘ಸಚೇಪಿ ರಾಜರಾಜಮಹಾಮತ್ತಾದಯೋ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಮಞ್ಚಸತಂ ವಾ ಮಞ್ಚಸಹಸ್ಸಂ ವಾ ದೇನ್ತಿ, ಸಬ್ಬೇ ಕಪ್ಪಿಯಮಞ್ಚಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಬ್ಬಾ, ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ವುಡ್ಢಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಸಙ್ಘಿಕಪರಿಭೋಗೇನ ಪರಿಭುಞ್ಜಥಾತಿ ದಾತಬ್ಬಾ, ಪುಗ್ಗಲಿಕವಸೇನ ನ ದಾತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಆಗತಂ. ತಸ್ಸಾ ವಣ್ಣನಾಯಂಯೇವ ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಮಞ್ಚಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಬ್ಬಾತಿ ಇಮಿನಾ ಸುವಣ್ಣಾದಿವಿಚಿತ್ತಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಮಞ್ಚಂ ‘ಸಙ್ಘಸ್ಸಾ’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ, ‘ವಿಹಾರಸ್ಸ ದೇಮಾ’ತಿ ವುತ್ತೇ ಸಙ್ಘಸ್ಸೇವ ವಟ್ಟತಿ, ನ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಖೇತ್ತಾದಿ ವಿಯಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವಣ್ಣಿತಂ, ತಸ್ಮಾ ಭಗವತೋ ಆಣಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ತೇಹಿ ಲಜ್ಜಿಪೇಸಲಬಹುಸ್ಸುತಸಿಕ್ಖಾಕಾಮಭೂತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸುಟ್ಠು ಮನಸಿಕಾತಬ್ಬಮಿದಂ ಠಾನಂ.

ನನು ಚ ಸೇನಾಸನೇ ವಿರುದ್ಧಸೇನಾಸನಂ ನಾಮ ಪಟಿಸೇಧೇತಬ್ಬಂ ಅತ್ಥಿ, ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ‘‘ಸೇನಾಸನೇ ಕಿಞ್ಚಿ ಪಟಿಸೇಧೇತಬ್ಬಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಚೋದನಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ಅಞ್ಞತ್ರ ವಿರುದ್ಧಸೇನಾಸನಾ’’ತಿ. ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ವಿರುದ್ಧಸೇನಾಸನಾ ವಿರುದ್ಧಸೇನಾಸನಂ ಅಞ್ಞತ್ರ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ವಣ್ಣಮಟ್ಠಕಮ್ಮಾದಿಕಮ್ಮಂ ಸನ್ಧಾಯ ಸೇನಾಸನೇ ಕಿಞ್ಚಿ ಪಟಿಸೇಧೇತಬ್ಬಂ ನತ್ಥೀತಿ ವುತ್ತಂ, ನ ತದಭಾವೋತಿ. ಯದಿ ಏವಂ ತಂ ವಿರುದ್ಧಸೇನಾಸನಂ ಆಚರಿಯೇನ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ಕತಮಂ ವಿರುದ್ಧಸೇನಾಸನಂ ನಾಮಾತಿ ಪುಚ್ಛಾಯಮಾಹ ‘‘ವಿರುದ್ಧ…ಪೇ… ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ. ತತ್ಥ ಅಞ್ಞೇಸನ್ತಿ ಸೀಮಸ್ಸಾಮಿಕಾನಂ. ರಾಜವಲ್ಲಭೇಹೀತಿ ಲಜ್ಜಿಪೇಸಲಾನಂ ಉಪೋಸಥಾದಿಅನ್ತರಾಯಕರಾ ಅಲಜ್ಜಿನೋ ಭಿನ್ನಲದ್ಧಿಕಾ ಚ ಭಿಕ್ಖೂ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ ತೇಹಿ ಸಹ ಉಪೋಸಥಾದಿಕರಣಾಯೋಗತೋ. ತೇನ ಚ ‘‘ಸೀಮಾಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ತೇಸಂ ಲಜ್ಜಿಪರಿಸಾತಿ ತೇಸಂ ಸೀಮಸ್ಸಾಮಿಕಾನಂ ಅನುಬಲಂ ದಾತುಂ ಸಮತ್ಥಾ ಲಜ್ಜಿಪರಿಸಾ. ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಕತನ್ತಿ ಯಂ ಅಲಜ್ಜೀನಂ ಸೇನಾಸನಭೇದನಾದಿಕಂ ಲಜ್ಜಿಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಕತಂ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಸುಕತಮೇವ ಅಲಜ್ಜಿನಿಗ್ಗಹತ್ಥಾಯ ಪವತ್ತೇತಬ್ಬತೋ.

ಏತ್ಥ ಚ ಸಿಯಾ – ‘‘ಅಞ್ಞೇಸಂ ಸೀಮಾಯಾ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ, ಸೀಮಾ ನಾಮ ಬಹುವಿಧಾ, ಕತರಸೀಮಂ ಸನ್ಧಾಯಾತಿ? ಬದ್ಧಸೀಮಂ ಸನ್ಧಾಯಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ‘‘ಮಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಉಪೋಸಥಪವಾರಣಾನಂ ಅನ್ತರಾಯಮಕತ್ಥಾ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಮೇವ ವುತ್ತತ್ತಾ, ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಮ್ಪಿ (ಸಾರತ್ಥ.ಟೀ. ೨.೮೫) ‘‘ಉಪೋಸಥಪವಾರಣಾನಂ ಅನ್ತರಾಯಕರಾ ಅಲಜ್ಜಿನೋ ರಾಜಕುಲೂಪಕಾ ವುಚ್ಚನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ, ಉಪೋಸಥಾದಿವಿನಯಕಮ್ಮಖೇತ್ತಭೂತಾಯ ಏವ ಸೀಮಾಯ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ. ಯದಿ ಏವಂ ಗಾಮಸೀಮಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಸೀಮಉದಕುಕ್ಖೇಪಸೀಮಾಯೋಪಿ ತಂಖೇತ್ತಭೂತಾ ಏವ, ತಸ್ಮಾ ತಾಪಿ ಸನ್ಧಾಯಾತಿ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ? ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ ತಾಸಂ ಅಬದ್ಧಸೀಮತ್ತಾ, ನ ತೇ ತಾಸಂ ಸಾಮಿಕಾ, ಬದ್ಧಸೀಮಾಯೇವ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಕಿರಿಯಾಯ ಸಿದ್ಧತ್ತಾ ತಾಸಂಯೇವ ತೇ ಸಾಮಿಕಾ. ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಯಂ ಪನ ಸೀಮಸ್ಸಾಮಿಕೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹೀ’’ತಿ. ಯಂ ಪನ ವದನ್ತಿ ‘‘ಉಪಚಾರಸೀಮಾಪಿ ತಂಖೇತ್ತಭೂತಾ’’ತಿ, ತಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ತಸ್ಸಾ ತದಕ್ಖೇತ್ತಭಾವಂ ಉಪರಿ ಸೀಮಾವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾದೀಸು (ವಿ. ಸಙ್ಗ. ಅಟ್ಠ. ೧೫೬ ಆದಯೋ) ಕಥಯಿಸ್ಸಾಮ. ಅಪಿಚ ಗಾಮಸೀಮಾಯ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಸೇನಾಸನಕರಣಸ್ಸ ಪಟಿಸೇಧಿತುಮಯುತ್ತತ್ತಾ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಉದಕುಕ್ಖೇಪಸೀಮಾನಞ್ಚ ಸಬ್ಬದಾ ಅತಿಟ್ಠನತೋ ಬದ್ಧಸೀಮಾಯೇವ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ.

ಛಿನ್ದಾಪೇಯ್ಯ ವಾ ಭಿನ್ದಾಪೇಯ್ಯ ವಾ, ಅನುಪವಜ್ಜೋತಿ ಇದಂ ಸಬ್ಬಮತ್ತಿಕಾಮಯಕುಟೀ ವಿಯ ಸಬ್ಬಥಾ ಅನುಪಯೋಗಾರಹಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಯಂ ಪನ ಪಞ್ಚವಣ್ಣಸುತ್ತೇಹಿ ವಿನದ್ಧಛತ್ತಾದಿಕಂ, ತತ್ಥ ಅಕಪ್ಪಿಯಭಾಗೋವ ಛಿನ್ದಿತಬ್ಬೋ, ನ ತದವಸೇಸೋ, ತಸ್ಸ ಕಪ್ಪಿಯತ್ತಾತಿ ಛಿನ್ದನ್ತೋ ಉಪವಜ್ಜೋವ ಹೋತಿ. ತೇನೇವ ವುತ್ತಂ ‘‘ಘಟಕಮ್ಪಿ ವಾಳರೂಪಮ್ಪಿ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಧಾರೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿ.

ಇತಿ ವಿನಯಸಙ್ಗಹಸಂವಣ್ಣನಾಭೂತೇ ವಿನಯಾಲಙ್ಕಾರೇ

ಪರಿಕ್ಖಾರವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾಲಙ್ಕಾರೋ ನಾಮ

ದುತಿಯೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.

೩. ಭೇಸಜ್ಜಾದಿಕರಣವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ

೧೫. ಏವಂ ಪರಿಕ್ಖಾರವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಭೇಸಜ್ಜಕರಣಪರಿತ್ತಪಟಿಸನ್ಥಾರಾನಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತುಂ ‘‘ಭೇಸಜ್ಜಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಭಿಸಕ್ಕಸ್ಸ ಇದಂ ಕಮ್ಮಂ ಭೇಸಜ್ಜಂ. ಕಿಂ ತಂ? ತಿಕಿಚ್ಛನಂ. ಕರಿಯತೇ ಕರಣಂ, ಭೇಸಜ್ಜಸ್ಸ ಕರಣಂ ಭೇಸಜ್ಜಕರಣಂ, ವೇಜ್ಜಕಮ್ಮಕರಣನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಪರಿಸಮನ್ತತೋ ತಾಯತಿ ರಕ್ಖತೀತಿ ಪರಿತ್ತಂ, ಆರಕ್ಖಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಟಿಸನ್ಥರಣಂ ಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ, ಅತ್ತನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಸಮ್ಬನ್ಧಕರಣನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ತತ್ಥ ಯೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಮಾತಿಕಾಯಂ ‘‘ಭೇಸಜ್ಜಕರಣಮ್ಪಿ ಚ ಪರಿತ್ತಂ, ಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ’’ತಿ (ವಿ. ಸಙ್ಗ. ಅಟ್ಠ. ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾ) ಮಯಾ ವುತ್ತೋ, ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಭಿನಿವಿಟ್ಠೇ ಭೇಸಜ್ಜಕರಣವಿನಿಚ್ಛಯೇ. ಸಹಧಮ್ಮೋ ಏತೇಸನ್ತಿ ಸಹಧಮ್ಮಿಕಾ, ತೇಸಂ, ಏಕಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋ ಸಾಸನೇ ಸಹಸಿಕ್ಖಮಾನಧಮ್ಮಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಥ ವಾ ಸಹಧಮ್ಮೇ ನಿಯುತ್ತಾ ಸಹಧಮ್ಮಿಕಾ, ತೇಸಂ, ಸಹಧಮ್ಮಸಙ್ಖಾತೇ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಸಿಕ್ಖಮಾನಭಾವೇನ ನಿಯುತ್ತಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಿವಟ್ಟನಿಸ್ಸಿತಸೀಲಾದಿಯುತ್ತಭಾವೇನ ಸಮತ್ತಾ ಸಮಸೀಲಸದ್ಧಾಪಞ್ಞಾನಂ. ಏತೇನ ದುಸ್ಸೀಲಾನಂ ಭಿನ್ನಲದ್ಧಿಕಾನಞ್ಚ ಅಕಾತುಮ್ಪಿ ಲಬ್ಭತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

ಞಾತಕಪವಾರಿತಟ್ಠಾನತೋ ವಾತಿ ಅತ್ತನೋ ವಾ ತೇಸಂ ವಾ ಞಾತಕಪವಾರಿತಟ್ಠಾನತೋ. ನ ಕರಿಯಿತ್ಥಾತಿ ಅಕತಾ, ಅಯುತ್ತವಸೇನ ಅಕತಪುಬ್ಬಾ ವಿಞ್ಞತ್ತಿ ಅಕತವಿಞ್ಞತ್ತಿ. ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾಯಂ (ವಜಿರ. ಟೀ. ಪಾರಾಜಿಕ ೧೮೬) ಪನ ‘‘ಅಕತವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾತಿ ನ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ. ಸಾ ಹಿ ಅನನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ ಕತಾಪಿ ಅಕತಾ ವಿಯಾತಿ ಅಕತವಿಞ್ಞತ್ತಿ, ‘ವದೇಯ್ಯಾಥ ಭನ್ತೇ ಯೇನತ್ಥೋ’ತಿ ಏವಂ ಅಕತಟ್ಠಾನೇ ವಿಞ್ಞತ್ತಿ ಅಕತವಿಞ್ಞತ್ತೀತಿ ಲಿಖಿತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೧೮೫) ‘‘ಗಿಲಾನಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ ಅಪ್ಪವಾರಿತಟ್ಠಾನತೋ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ ಕತಾಪಿ ಅಕತಾ ವಿಯಾತಿ ಅಕತವಿಞ್ಞತ್ತಿ, ‘ವದ ಭನ್ತೇ ಪಚ್ಚಯೇನಾ’ತಿ ಏವಂ ಅಕತಪವಾರಣಟ್ಠಾನೇ ಚ ವಿಞ್ಞತ್ತಿ ಅಕತವಿಞ್ಞತ್ತೀ’’ತಿ.

೧೬. ಪಟಿಯಾದಿಯತೀತಿ ಸಮ್ಪಾದೇತಿ. ಅಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಏತ್ಥ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ವದನ್ತಿ, ಅಯುತ್ತತಾವಸೇನ ಪನೇತ್ಥ ಅಕರಣಪ್ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ ವುತ್ತೋ, ನ ಆಪತ್ತಿವಸೇನಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಸಬ್ಬಂ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಅನಾಮಸನ್ತೇನಾತಿ ಮಾತುಗಾಮಸರೀರಾದೀನಂ ಅನಾಮಾಸತ್ತಾ ವುತ್ತಂ. ಯಾವ ಞಾತಕಾ ನ ಪಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಯಾವ ತಸ್ಸ ಞಾತಕಾ ನ ಪಸ್ಸನ್ತಿ. ‘‘ತಿತ್ಥಿಯಭೂತಾನಂ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಸಹತ್ಥಾ ದಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾಯಂ (ವಜಿರ. ಟೀ. ಪಾರಾಜಿಕ ೧೮೬) ವುತ್ತಂ.

೧೭. ಪಿತು ಭಗಿನೀ ಪಿತುಚ್ಛಾ. ಮಾತು ಭಾತಾ ಮಾತುಲೋ. ನಪ್ಪಹೋನ್ತೀತಿ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತೀತಿ ಟೀಕಾಸು ವುತ್ತಂ. ‘‘ತೇಸಂಯೇವ ಸನ್ತಕಂ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕೇವಲಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ಪನ ನಪ್ಪಹೋನ್ತಿ ಯಾಚನ್ತಿ ಚ, ದೇಥ ನೋ ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಟಿದಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪನ ತೇಸಂ ಭೇಸಜ್ಜಸ್ಸ ಅಪ್ಪಹೋನಕತ್ತಾ ಭೇಸಜ್ಜಮೇವ ಯಾಚನ್ತೀತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ದಿಸ್ಸತಿ, ವೀಮಂಸಿತಬ್ಬೋ. ನ ಯಾಚನ್ತೀತಿ ಲಜ್ಜಾಯ ನ ಯಾಚನ್ತಿ, ಗಾರವೇನ ವಾ. ‘‘ಆಭೋಗಂ ಕತ್ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅಞ್ಞಥಾ ದೇನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿಯೇವ. ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೧೮) ಪನ ‘‘ಆಭೋಗಂ ಕತ್ವಾತಿ ಇದಂ ಕತ್ತಬ್ಬಕರಣದಸ್ಸನವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ಆಭೋಗಂ ಪನ ಅಕತ್ವಾಪಿ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ತೀಸು ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ಲಿಖಿತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಪೋರಾಣಟೀಕಾಯಮ್ಪಿ ತದೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ಲಿಖಿತಂ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೧೮೫) ಪನ ತಂ ವಚನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಂ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ತತ್ಥ ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಆಭೋಗಂ ಅಕತ್ವಾಪಿ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ನ ಯುತ್ತಂ ಭೇಸಜ್ಜಕರಣಸ್ಸ, ಪಾಳಿಯಂ ‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಭಿಕ್ಖು ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’ತಿ ಏವಂ ಅನ್ತರಾಪತ್ತಿದಸ್ಸನವಸೇನ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತತ್ತಾ, ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಅವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇನ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಸುತ್ತೇನೇವ ಆಪತ್ತಿಸಿದ್ಧಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ. ತೇನೇವ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಮ್ಪಿ ‘ತೇಸಞ್ಞೇವ ಸನ್ತಕ’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ.

ಏತೇ ದಸ ಞಾತಕೇ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ತೇಸಂ ಪುತ್ತನತ್ತಾದಯೋಪಿ ತಪ್ಪಟಿಬದ್ಧತ್ತಾ ಞಾತಕಾ ಏವಾತಿ ತೇಪಿ ಏತ್ಥೇವ ಸಙ್ಗಹಿತಾ. ತೇನ ಅಞ್ಞೇಸನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಞ್ಞಾತಕಾನಂ ಗಹಣಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಏತೇಸಂ ಪುತ್ತಪರಮ್ಪರಾಯಾ’’ತಿಆದಿ. ಕುಲಪರಿವಟ್ಟಾತಿ ಕುಲಾನಂ ಪಟಿಪಾಟಿ, ಕುಲಪರಮ್ಪರಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಭೇಸಜ್ಜಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತವಿಧಿನಾ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ, ‘‘ತಾವಕಾಲಿಕಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಭೋಗಂ ಅಕತ್ವಾ ದೇನ್ತಸ್ಸಪಿ ಪನ ಅನ್ತರಾಪತ್ತಿದುಕ್ಕಟಂ ವಿನಾ ಮಿಚ್ಛಾಜೀವನಂ ವಾ ಕುಲದೂಸನಂ ವಾ ನ ಹೋತಿಯೇವ. ತೇನಾಹ ‘‘ವೇಜ್ಜಕಮ್ಮಂ ವಾ ಕುಲದೂಸಕಾಪತ್ತಿ ವಾ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ. ಞಾತಕಾನಞ್ಹಿ ಸನ್ತಕಂ ಯಾಚಿತ್ವಾಪಿ ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ತಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ಕುಲದೂಸನಾದಿ ನ ಸಿಯಾ. ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಮ್ಪಿ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೧೮೫) ‘‘ಮಯ್ಹಂ ದಸ್ಸನ್ತಿ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಪಚ್ಚಾಸಾಯ ಕರೋನ್ತಸ್ಸಪಿ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಟ್ಠಾನತಾಯ ಞಾತಕೇಸು ವೇಜ್ಜಕಮ್ಮಂ ವಾ ಕುಲದೂಸಕಾಪತ್ತಿ ವಾ ನ ಹೋತೀತಿ ವದನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾಯಂ (ವಜಿರ. ಟೀ. ಪಾರಾಜಿಕ ೧೮೬) ಪನ ‘‘ವೇಜ್ಜಕಮ್ಮಂ ವಾ ಕುಲದೂಸಕಾಪತ್ತಿ ವಾ ನ ಹೋತೀತಿ ವಚನತೋ ಯಾವ ಸತ್ತಮೋ ಕುಲಪರಿವಟ್ಟೋ, ತಾವ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವದನ್ತೀ’’ತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ವುತ್ತಂ. ಸಬ್ಬಪದೇಸು ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ‘‘ಚೂಳಮಾತುಯಾ’’ತಿಆದೀಸು ಸಬ್ಬಪದೇಸು ಚೂಳಮಾತುಯಾ ಸಾಮಿಕೋತಿಆದಿನಾ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಆಹರಾಮಾತಿ ಇದಂ ಉಪಜ್ಝಾಯೇನ ಮಮ ಞಾತಕಾನಂ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಆಹರಥಾತಿ ಆಣತ್ತೇಹಿ ಕತ್ತಬ್ಬವಿಧಿದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ. ಇಮಿನಾ ಚ ಸಾಮಣೇರಾದೀನಂ ಅಪಚ್ಚಾಸಾಯಪಿ ಪರಜನಸ್ಸ ಭೇಸಜ್ಜಕರಣಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖಾಚಾರವತ್ತೇನ ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ, ‘‘ಞಾತಿಸಾಮಣೇರೇಹಿ ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಚ ವುತ್ತಮತ್ಥಂ ಅತಿದಿಸತಿ. ಅಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತೇನಾತಿ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೧೮೫) ಆಗನ್ತುಕಚೋರಾದೀನಂ ಕರೋನ್ತೇನಪಿ ಮನುಸ್ಸಾ ನಾಮ ಉಪಕಾರಕಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ತನೋ ತೇಹಿ ಲಾಭಂ ಅಪತ್ಥಯನ್ತೇನ, ಪಚ್ಚಾಸಾಯ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಪನ ವೇಜ್ಜಕಮ್ಮಕುಲದೂಸನಾದಿನಾ ದೋಸೋ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಏವಞ್ಹಿ ಉಪಕಾರೇ ಕತೇ ಸಾಸನಸ್ಸ ಗುಣಂ ಞತ್ವಾ ಪಸೀದನ್ತಿ, ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಉಪಕಾರಕಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಕರಣೇ ಪನ ದೋಸೋ ನತ್ಥಿ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಅಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತೇನ ಆಗನ್ತುಕಾದೀನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಪುಗ್ಗಲಾನಮ್ಪಿ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ನ ಯುತ್ತಂ ಕತ್ತಬ್ಬಾಕತ್ತಬ್ಬಟ್ಠಾನವಿಭಾಗಸ್ಸ ನಿರತ್ಥಕತ್ತಪ್ಪಸಙ್ಗತೋ ಅಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತೇನ ‘‘ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ದಾತುಂ ಕಾತುಞ್ಚ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಏತ್ತಕಮತ್ತಸ್ಸೇವ ವತ್ತಬ್ಬತೋ. ಅಪಚ್ಚಾಸೀಸನಞ್ಚ ಮಿಚ್ಛಾಜೀವಕುಲದೂಸನಾದಿದೋಸನಿಸೇಧನತ್ಥಮೇವ ವುತ್ತಂ ನ ಭೇಸಜ್ಜಕರಣಸಙ್ಖಾತಾಯ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಅನ್ತರಾಪತ್ತಿಯಾ ಮುಚ್ಚನತ್ಥಂ ಆಗನ್ತುಕಚೋರಾದೀನಂ ಅನುಞ್ಞಾತಾನಂ ದಾನೇನೇವ ತಾಯ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಮುಚ್ಚನತೋತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

೧೮. ತೇನೇವ ಅಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತೇನಪಿ ಅಕಾತಬ್ಬಟ್ಠಾನಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸದ್ಧಂ ಕುಲ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಭೇಸಜ್ಜಂ ಆಚಿಕ್ಖಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ‘‘ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪನ ಕಥಾ ಕಾತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಇದಂ ಪರಿಯಾಯತ್ತಾ ವಟ್ಟತಿ. ಏವಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನ ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಕರೋನ್ತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಪರಿಯಾಯೇನ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸಪಿ ನೇವತ್ಥಿ ದೋಸೋತಿ ಆಚರಿಯಾ. ಪುಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಇಮಿನಾ ದಿಟ್ಠದಿಟ್ಠರೋಗೀನಂ ಪರಿಯಾಯೇನಪಿ ವತ್ವಾ ವಿಚರಣಂ ಅಯುತ್ತನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಪುಚ್ಛಿತಸ್ಸಪಿ ಪನ ಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತಸ್ಸ ಪರಿಯಾಯಕಥಾಪಿ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ವದನ್ತಿ. ಸಮುಲ್ಲಪೇಸೀತಿ ಅಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತೋ ಏವ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸಿ. ಆಚರಿಯಭಾಗೋತಿ ವಿನಯಾಚಾರಂ ಅಕೋಪೇತ್ವಾ ಭೇಸಜ್ಜಾಚಿಕ್ಖಣೇನ ವೇಜ್ಜಾಚರಿಯಭಾಗೋ ಅಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋತಿ ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೧೮೫) ವುತ್ತಂ.

ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೧೮೫) ಪನ ‘‘ವಿನಯಲಕ್ಖಣಂ ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಚರಿಯಸ್ಸ ತದನುರೂಪವೋಹಾರಾಸಮ್ಭವತೋ ಈದಿಸಸ್ಸ ಲಾಭಸ್ಸ ಉಪ್ಪತ್ತಿ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ ‘ಆಚರಿಯಭಾಗೋ ನಾಮ ಅಯ’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ವಿನಯೇ ಪಕತಞ್ಞುನಾ ಆಚರಿಯೇನ ಲಭಿತಬ್ಬಭಾಗೋ ಅಯನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಪುಪ್ಫಪೂಜನತ್ಥಾಯ ದಿನ್ನೇಪಿ ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ವಿಧಾನಸ್ಸ ಅಯುತ್ತತ್ತಾ ‘ಕಪ್ಪಿಯವಸೇನಾ’ತಿ ವುತ್ತಂ, ‘ಪುಪ್ಫಂ ಆಹರಥಾ’ತಿಆದಿನಾ ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರವಸೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೧೮೫) ವುತ್ತಂ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೧೮೫) ಪನ ‘‘ಪುಪ್ಫಪೂಜನತ್ಥಾಯಪಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿಯಮಾನಂ ರೂಪಿಯಂ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕತ್ತಭಜನೇನ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಮೇವಾತಿ ಆಹ ‘ಕಪ್ಪಿಯವಸೇನ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ’ತಿ. ‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ರೂಪಿಯಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಪುಪ್ಫಪೂಜನತ್ಥಂ ಪುಪ್ಫಂ ವಟ್ಟತೀ’ತಿಆದಿನಾ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕಪ್ಪಿಯೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾಯಂ (ವಜಿರ. ಟೀ. ಪಾರಾಜಿಕ ೧೮೬) ಪನ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯವಸೇನಾತಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪುಪ್ಫಂ ಆನೇಥಾತಿಆದಿನಾ. ‘ಪೂಜಂ ಅಕಾಸೀ’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಸಯಂ ಗಹೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ವದನ್ತೀ’’ತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ವುತ್ತಂ. ಅಯಮೇತ್ಥ ಭೇಸಜ್ಜಕರಣವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾಲಙ್ಕಾರೋ.

೧೯. ಏವಂ ಭೇಸಜ್ಜಕರಣವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಪರಿತ್ತಕರಣವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತುಮಾಹ ‘‘ಪರಿತ್ತೇ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಯದಿ ‘‘ಪರಿತ್ತಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಕರೋನ್ತಿ, ಭೇಸಜ್ಜಕರಣಂ ವಿಯ ಗಿಹಿಕಮ್ಮಂ ವಿಯ ಚ ಹೋತೀತಿ ‘‘ನ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಪರಿತ್ತಂ ಭಣಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪನ ಧಮ್ಮಜ್ಝೇಸನತ್ತಾ ಅನಜ್ಝಿಟ್ಠೇನಪಿ ಭಣಿತಬ್ಬೋ ಧಮ್ಮೋ, ಪಗೇವ ಅಜ್ಝಿಟ್ಠೇನಾತಿ ‘‘ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ಚಾಲೇತ್ವಾ ಸುತ್ತಂ ಪರಿಮಜ್ಜಿತ್ವಾತಿ ಪರಿತ್ತಂ ಕರೋನ್ತೇನ ಕಾತಬ್ಬವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಚಾಲೇತ್ವಾ ಸುತ್ತಂ ಪರಿಮಜ್ಜಿತ್ವಾತಿ ಇದಂ ವಾ ‘‘ಪರಿತ್ತಾಣಂ ಏತ್ಥ ಪವೇಸೇಮೀ’’ತಿ ಚಿತ್ತೇನ ಏವಂ ಕತೇ ಪರಿತ್ತಾಣಾ ಏತ್ಥ ಪವೇಸಿತಾ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ. ವಿಹಾರತೋ…ಪೇ… ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಇದಂ ಅಞ್ಞಾತಕೇ ಗಹಟ್ಠೇ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ ವದನ್ತಿ. ಪಾದೇಸು ಉದಕಂ ಆಕಿರಿತ್ವಾತಿ ಇದಂ ತಸ್ಮಿಂ ದೇಸೇ ಚಾರಿತ್ತವಸೇನ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಹಿ ಪಾಳಿಯಾ ನಿಸಿನ್ನಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಾದೇಸು ರೋಗವೂಪಸಮನಾದಿಅತ್ಥಾಯ ಉದಕಂ ಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ ಪರಿತ್ತಂ ಕಾತುಂ ಸುತ್ತಞ್ಚ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಪರಿತ್ತಂ ಭಣಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ. ಏವಞ್ಹಿ ಕರಿಯಮಾನೇ ಯದಿ ಪಾದೇ ಅಪನೇನ್ತಿ, ಮನುಸ್ಸಾ ತಂ ‘‘ಅವಮಙ್ಗಲ’’ನ್ತಿ ಮಞ್ಞನ್ತಿ ‘‘ರೋಗೋ ನ ವೂಪಸಮೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ನ ಪಾದಾ ಅಪನೇತಬ್ಬಾ’’ತಿ.

ಮತಸರೀರದಸ್ಸನೇ ವಿಯ ಕೇವಲೇ ಸುಸಾನದಸ್ಸನೇಪಿ ಇದಂ ಜಾತಾನಂ ಸತ್ತಾನಂ ವಯಗಮನಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಮರಣಸಞ್ಞಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸೀವಥಿಕದಸ್ಸನೇ…ಪೇ… ಮರಣಸ್ಸತಿಂ ಪಟಿಲಭಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಲೇಸಕಪ್ಪಂ ಅಕತ್ವಾ ಸಮುಪ್ಪನ್ನಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ‘‘ಪರಿವಾರತ್ಥಾಯ ಆಗಚ್ಛನ್ತೂ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೧೮೫) ವುತ್ತಂ. ಏತೇನ ಅಸುಭದಸ್ಸನನ್ತಿ ವಚನಮತ್ತೇನ ಲೇಸಕಪ್ಪಂ ಕತ್ವಾ ಏವಂ ಗತೇ ಮತಸ್ಸ ಞಾತಕಾ ಪಸೀದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ದಾನಂ ದಸ್ಸನ್ತಿ, ಮಯಂ ಲಾಭಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮ, ಉಪಟ್ಠಾಕಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ಅಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ಗನ್ತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸೀಸೇನ ಪನ ‘‘ಮರಣಸ್ಸತಿಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ಪಕ್ಕೋಸಿತೇಪಿ ಅಪಕ್ಕೋಸಿತೇಪಿ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ದೀಪೇತಿ. ತಾಲಪಣ್ಣಸ್ಸ ಪರಿತ್ತಲೇಖನಟ್ಠಾನತ್ತಾ ಪರಿತ್ತಸುತ್ತಸ್ಸ ಪರಿತ್ತಕರಣಸಞ್ಞಾಣತ್ತಾ ತಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ಅಮನುಸ್ಸಾ ಪರಿತ್ತಸಞ್ಞಾಯ ಅಪಕ್ಕಮನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ತಾಲಪಣ್ಣಂ ಪನ ಪರಿತ್ತಸುತ್ತಂ ವಾ ಹತ್ಥೇ ವಾ ಪಾದೇ ವಾ ಬನ್ಧಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ.

ಏತ್ಥ ಚ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ‘‘ಆಟಾನಾಟಿಯಪರಿತ್ತಂ (ದೀ. ನಿ. ೩.೨೭೫ ಆದಯೋ) ವಾ ಭಣಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಏತ್ತಕೋಯೇವ ವಿನಯಟ್ಠಕಥಾಭತೋ ಪಾಳಿಮುತ್ತಪರಿತ್ತಕರಣವಿನಿಚ್ಛಯೋ, ನ ಪನ ತತೋ ಪರಂ ವುತ್ತೋ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಇಧ ಪನಾ’’ತಿಆದಿಕೋ ಕಥಾಮಗ್ಗೋ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಂ ನತ್ಥಿ, ತೀಸು ಟೀಕಾಸುಪಿ ತಂಸಂವಣ್ಣನಾನಯೋ ನತ್ಥಿ, ತಥಾಪಿ ಸೋ ಸುತ್ತಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಆಗತೋವಾತಿ ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಇಧ ಪನ ಆಟಾನಾಟಿಯಸುತ್ತಸ್ಸ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ವೇದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಇಧಾತಿ ‘‘ಆಟಾನಾಟಿಯಪರಿತ್ತಂ ವಾ ಭಣಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವಚನೇ. ಪನಾತಿ ವಿಸೇಸತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ. ದೀಘನಿಕಾಯೇ ಪಾಥಿಕವಗ್ಗೇ ಆಗತಸ್ಸ ಆಟಾನಾಟಿಯಪರಿತ್ತಸ್ಸ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಯದಿ ಪಠಮಮೇವ ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ಅಥ ಕಿಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಮೇತ್ತಸುತ್ತ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಏವಞ್ಹಿ ಲದ್ಧಾಸೇವನಂ ಹುತ್ವಾ ಅತಿಓಜವನ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಪಿಟ್ಠಂ ವಾ ಮಂಸಂ ವಾತಿ ವಾ-ಸದ್ದೋ ಅನಿಯಮತ್ಥೋ, ತೇನ ಮಚ್ಛಖಣ್ಡಪೂವಖಜ್ಜಕಾದಯೋ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಓತಾರಂ ಲಭನ್ತೀತಿ ಅತ್ತನಾ ಪಿಯಾಯಿತಖಾದನೀಯನಿಬದ್ಧವಸನಟ್ಠಾನಲಾಭತಾಯ ಅವತಾರಣಂ ಲಭನ್ತಿ. ಹರಿತೂಪಲಿತ್ತನ್ತಿ ಅಲ್ಲಗೋಮಯಲಿತ್ತಂ. ಇದಞ್ಹಿ ಪೋರಾಣಕಚಾರಿತ್ತಂ ಭೂಮಿವಿಸುದ್ಧಕರಣಂ. ಪರಿಸುದ್ಧಂ…ಪೇ… ನಿಸೀದಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಪರಿತ್ತಕಾರಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಮೇತ್ತಾಕರುಣಾವಸೇನ ಚಿತ್ತವಿಸುದ್ಧಿಪಿ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಏವಞ್ಹಿ ಸತಿ ಉಪರಿ ವಕ್ಖಮಾನಉಭಯತೋ ರಕ್ಖಾಸಂವಿಧಾನೇನ ಸಮೇತಿ. ಟೀಕಾಯಂ (ದೀ. ನಿ. ಟೀ. ೩.೨೮೨) ಪನ ‘‘ಸರೀರಸುದ್ಧಿಪಿ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಾತಿ ದಸ್ಸೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ತದೇತಂ ವಿಚಾರೇತಬ್ಬಂ. ನ ಹಿ ‘‘ಕಾಯಸುದ್ಧಿಮತ್ತೇನ ಅಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪಿಯೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಮೇತ್ತಾವಸೇನೇವ ಪನ ವುತ್ತಂ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ ‘‘ಮೇತ್ತಾಯ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿಯಾ…ಪೇ… ಏಕಾದಸಾನಿಸಂಸಾ ಪಾಟಿಕಙ್ಖಾ. ಕತಮೇ ಏಕಾದಸ? ಸುಖಂ ಸುಪತಿ, ಸುಖಂ ಪಟಿಬುಜ್ಝತಿ, ನ ಪಾಪಕಂ ಸುಪಿನಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪಿಯೋ ಹೋತಿ, ಅಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪಿಯೋ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿ (ಅ. ನಿ. ೧೧.೧೫; ಪರಿ. ೩೩೧; ಮಿ. ಪ. ೪.೪.೬).

ಪರಿತ್ತಕಾರಕೋ…ಪೇ… ಸಮ್ಪರಿವಾರಿತೇನಾತಿ ಇದಂ ಪರಿತ್ತಕರಣೋ ಬಾಹಿರತೋ ಆರಕ್ಖಾಸಂವಿಧಾನಂ, ‘‘ಮೇತ್ತ…ಪೇ… ವತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಅಬ್ಭನ್ತರತೋ ಆರಕ್ಖಾಸಂವಿಧಾನಂ, ಏವಂ ಉಭಯತೋ ರಕ್ಖಾಸಂವಿಧಾನಂ ಹೋತಿ. ಏವಞ್ಹಿ ಅಮನುಸ್ಸಾ ಪರಿತ್ತಕಾರಕಸ್ಸ ಅನ್ತರಾಯಂ ಕಾತುಂ ನ ವಿಸಹನ್ತಿ. ಮಙ್ಗಲಕಥಾ ವತ್ತಬ್ಬಾತಿ ಅಮನುಸ್ಸಾನಂ ತೋಸನತ್ಥಾಯ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಮಹಾಮಙ್ಗಲಕಥಾ ಕಥೇತಬ್ಬಾ. ಏವಂ ಉಪರಿ ವಕ್ಖಮಾನೇನ ‘‘ತುಯ್ಹಂ ಪಣ್ಣಾಕಾರತ್ಥಾಯ ಮಹಾಮಙ್ಗಲಕಥಾ ವುತ್ತಾ’’ತಿ ವಚನೇನ ಸಮೇತಿ. ಟೀಕಾಯಂ ಪನ ‘‘ಪುಬ್ಬುಪಚಾರವಸೇನ ವತ್ತಬ್ಬಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಸಬ್ಬಸನ್ನಿಪಾತೋತಿ ತಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ತಸ್ಮಿಂ ಗಾಮಕ್ಖೇತ್ತೇ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸನ್ನಿಪಾತೋ ಘೋಸೇತಬ್ಬೋ ‘‘ಚೇತಿಯಙ್ಗಣೇ ಸಬ್ಬೇಹಿ ಸನ್ನಿಪತಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ಅನಾಗನ್ತುಂನಾಮ ನ ಲಭತೀತಿ ಅಮನುಸ್ಸೋ ಬುದ್ಧಾಣಾಭಯೇನ ರಾಜಾಣಾಭಯೇನ ಅನಾಗನ್ತುಂ ನ ಲಭತಿ ಚತುನ್ನಂ ಮಹಾರಾಜೂನಂ ಆಣಾಟ್ಠಾನಿಯತ್ತಾ. ಗಹಿತಕಾಪದೇಸೇನ ಅಮನುಸ್ಸೋವ ಪುಚ್ಛಿತೋ ಹೋತೀತಿ ‘‘ಅಮನುಸ್ಸಗಹಿತಕೋ ‘ತ್ವಂ ಕೋ ನಾಮೋ’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಮಾಲಾಗನ್ಧಾದೀಸೂತಿ ಮಾಲಾಗನ್ಧಾದಿಪೂಜಾಸು. ಆಸನಪೂಜಾಯಾತಿ ಚೇತಿಯೇ ಬುದ್ಧಾಸನಪೂಜಾಯ. ಪಿಣ್ಡಪಾತೇತಿ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪಿಣ್ಡಪಾತದಾನೇ. ಏವಂ ವತ್ಥುಪ್ಪದೇಸೇನ ಚೇತನಾ ವುತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾ ಪತ್ತಿದಾನಂ ಸಮ್ಭವತಿ.

ದೇವತಾನನ್ತಿ ಯಕ್ಖಸೇನಾಪತೀನಂ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಆಟಾನಾಟಿಯಸುತ್ತೇ (ದೀ. ನಿ. ೩.೨೮೩, ೨೯೩) ‘‘ಇಮೇಸಂ ಯಕ್ಖಾನಂ ಮಹಾಯಕ್ಖಾನಂ ಸೇನಾಪತೀನಂ ಮಹಾಸೇನಾಪತೀನಂ ಉಜ್ಝಾಪೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಆಟಾತಿ ದಬ್ಬಿಮುಖಸಕುಣಾ. ತೇ ಆಟಾ ನದನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಆಟಾನಾದಂ, ದೇವನಗರಂ, ಆಟಾನಾದೇ ಕತಂ ಆಟಾನಾದಿಯಂ, ಸುತ್ತಂ. ಟೀಕಾಯಂ (ದೀ. ನಿ. ಟೀ. ೩.೨೮೨) ‘‘ಪರಿತ್ತಂ ಭಣಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ‘ಮೇತ್ತಚಿತ್ತಂ ಪುರೇಚಾರಿಕಂ ಕತ್ವಾ’ತಿ ಚ ‘ಮಙ್ಗಲಕಥಾ ವತ್ತಬ್ಬಾ’ತಿ ಚ ‘ವಿಹಾರಸ್ಸ ಉಪವನೇ’ತಿ ಚ ಏವಮಾದಿ ಸಬ್ಬಂ ಗಿಹೀನಂ ಪರಿತ್ತಕರಣೇ ವುತ್ತಂ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬಮೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಏವಂ ಸತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ದೀ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೩.೨೮೨) ‘‘ಏತಂ ತಾವ ಗಿಹೀನಂ ಪರಿಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿಆದಿನಾ ವಿಸೇಸತ್ಥಜೋತಕೇನ ಪನ-ಸದ್ದೇನ ಸಹ ವುಚ್ಚಮಾನಂ ‘‘ಇದಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪರಿಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ವಚನಂ ನಿರತ್ಥಕಂ ವಿಯ ಹೋತಿ. ಅವಿಸೇಸೇ ಹಿ ಸತಿ ಭೇದೋ ಕಾತಬ್ಬೋ ನ ಸಿಯಾ. ಭಿಕ್ಖೂನಞ್ಚ ಯಥಾವುತ್ತಾವ ಬಾಹಿರಾರಕ್ಖಾ ದುಕ್ಕರಾ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಗಿಹೀನಂ ಪರಿತ್ತಕರಣೇ ವುತ್ತಪರಿಕಮ್ಮೇ ಅಸಮ್ಪಜ್ಜಮಾನೇಪಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ನೋ ಮತಿ.

ಇದಂ ಪನ ಇಧ ಆಗತಂ ಆಟಾನಾಟಿಯಸುತ್ತಪರಿಕಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ಸುತ್ತಂ ಅಮನುಸ್ಸಾನಂ ಅಮನಾಪಂ, ಸಜ್ಝಾಯನ್ತಸ್ಸ ಪರಿತ್ತಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಅಮನುಸ್ಸಾ ಅನ್ತರಾಯಂ ಕರೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನಾ ಪೋರಾಣಾ ಚತೂಹಿ ಮಹಾರಾಜೇಹಿ ಆರೋಚಿತಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬುದ್ಧೇನ ದೇಸಿತಂ ಮೂಲಭೂತಂ ದೀಘನಿಕಾಯೇ ಆಗತಂ ಆಟಾನಾಟಿಯಸುತ್ತಂ (ದೀ. ನಿ. ೩.೨೭೫ ಆದಯೋ) ಪಹಾಯ ಮೂಲಸುತ್ತತೋ ಗಾಥಾಛಕ್ಕಮೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸಂ ಸಬ್ಬಂ ಸುತ್ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಗಾಥಾಯೋ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ‘‘ಆಟಾನಾಟಿಯಪರಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ಠಪೇಸುಂ, ತಮ್ಪಿ ಪರಿತ್ತಂ ಅಮೂಲಭೂತತ್ತಾ ಏಕೇನಾಕಾರೇನ ಧಾರೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಕೇಚಿ ಸಂಖಿತ್ತೇನ ಧಾರೇನ್ತಿ, ಕೇಚಿ ವಿತ್ಥಾರೇನ, ಕೇಚಿ ಏಕಚ್ಚಾ ಗಾಥಾಯೋ ಪಕ್ಖಿಪನ್ತಿ, ಕೇಚಿ ನಿಕ್ಖಿಪನ್ತಿ, ಕೇಚಿ ಭಿಕ್ಖೂ ತಂಮಿಸ್ಸಕಪರಿತ್ತಮ್ಪಿ ಮಙ್ಗಲಕರಣಕಾಲಾದೀಸು ವತ್ತುಮವಿಸಹನ್ತಾ ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಸುತ್ತಾನಿಯೇವ ಭಣನ್ತಿ, ಸಬ್ಬಮೇತಂ ಅಯುತ್ತಂ ವಿಯ ದಿಸ್ಸತಿ. ಕಸ್ಮಾ? ಚತ್ತಾರೋಪಿ ಮಹಾರಾಜಾನೋ ಇಮಂ ಆಟಾನಾಟಿಯಂ ರಕ್ಖಂ ಸಂವಿದಹಮಾನಾ ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ಅಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪಸಾದಾಯ, ಚತಸ್ಸನ್ನಂ ಪರಿಸಾನಂ ಅವಿಹೇಠನಾಯ ಏವ ಸಂವಿದಹಿಂಸು, ನ ಅಞ್ಞೇನ ಕಾರಣೇನ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ತತ್ಥ ‘‘ತತ್ಥ ಸನ್ತಿ ಉಳಾರಾ ಯಕ್ಖಾನಿವಾಸಿನೋ, ಯೇ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಭಗವತೋ ಪಾವಚನೇ ಅಪ್ಪಸನ್ನಾ, ತೇಸಂ ಪಸಾದಾಯ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾತು ಭನ್ತೇ ಭಗವಾ ಆಟಾನಾಟಿಯಂ ರಕ್ಖಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಉಪಾಸಕಾನಂ ಉಪಾಸಿಕಾನಂ ಗುತ್ತಿಯಾ ರಕ್ಖಾಯ ಅವಿಹಿಂಸಾಯ ಫಾಸುವಿಹಾರಾಯಾ’’ತಿ (ದೀ. ನಿ. ೩.೨೭೬).

ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನಪಿ ಇಮಸ್ಸ ಸುತ್ತಸ್ಸ ನಿಗಮನೇ ‘‘ಉಗ್ಗಣ್ಹಾಥ ಭಿಕ್ಖವೇ ಆಟಾನಾಟಿಯಂ ರಕ್ಖಂ, ಪರಿಯಾಪುಣಾಥ ಭಿಕ್ಖವೇ ಆಟಾನಾಟಿಯಂ ರಕ್ಖಂ, ಧಾರೇಥ ಭಿಕ್ಖವೇ ಆಟಾನಾಟಿಯಂ ರಕ್ಖಂ, ಅತ್ಥಸಂಹಿತಾ ಭಿಕ್ಖವೇ ಆಟಾನಾಟಿಯಾ ರಕ್ಖಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಉಪಾಸಕಾನಂ ಉಪಾಸಿಕಾನಂ ಗುತ್ತಿಯಾ ರಕ್ಖಾಯ ಅವಿಹಿಂಸಾಯ ಫಾಸುವಿಹಾರಾಯಾ’’ತಿ (ದೀ. ನಿ. ೩.೨೯೫) ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಧಾರಣಂ ಉಯ್ಯೋಜಿತಂ ಆನಿಸಂಸಞ್ಚ ಪಕಾಸಿತಂ. ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯೇಹಿ ಚ ‘‘ಬುದ್ಧಭಾಸಿತೇ ಏಕಕ್ಖರಮ್ಪಿ ಏಕಪದಮ್ಪಿ ಅಪನೇತಬ್ಬಂ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಚತೂಹಿ ಮಹಾರಾಜೇಹಿ ಸಂವಿದಹಿತಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಆಹಚ್ಚಭಾಸಿತಂ ತಿಸ್ಸೋ ಸಙ್ಗೀತಿಯೋ ಆರುಳ್ಹಂ ಪಕತಿಆಟಾನಾಟಿಯಸುತ್ತಮೇವ ಧಾರೇತುಂ ಸಜ್ಝಾಯಿತುಞ್ಚ ಯುತ್ತಂ, ನ ಭಗವತಾ ಅಭಾಸಿತಂ ತಿಸ್ಸೋ ಸಙ್ಗೀತಿಯೋ ಅನಾರುಳ್ಹಂ ಮಿಸ್ಸಕಸುತ್ತನ್ತಿ. ದೀಘನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ದೀ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೩.೨೮೨) ಆಗತಂ ಇದಂ ಆಟಾನಾಟಿಯಪರಿತ್ತಪರಿಕಮ್ಮಂ ಪನ ಪಕತಿಸಜ್ಝಾಯನವಾಚನಾದಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯೇಹಿ ನ ವುತ್ತಂ, ಅಥ ಖೋ ಗಹಟ್ಠಂ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಂ ವಾ ಅಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಗಹಿತಕಾಲೇ ಮೋಚಾಪನತ್ಥಾಯ ಲೋಕಿಯೇಹಿ ಮನ್ತಂ ವಿಯ ಭಣನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ತತ್ಥ ‘‘ಅಮನುಸ್ಸಗಹಿತಕೋ ತ್ವಂ ಕೋ ನಾಮೋಸೀತಿ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ’’ತಿಆದಿ (ದೀ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೩.೨೮೨).

ಆಟಾನಾಟಿಯಾ ರಕ್ಖಾ ಚ ನಾಮ ನ ಸಕಲಸುತ್ತಂ, ಅಥ ಖೋ ‘‘ವಿಪಸ್ಸಿಸ್ಸ ಚ ನಮತ್ಥೂ’’ತಿ ಪದಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಚತುನ್ನಂ ಮಹಾರಾಜೂನಂ ವಸೇನ ಚತುಕ್ಖತ್ತುಂ ಆಗತಂ ‘‘ಜಿನಂ ವನ್ದಾಮ ಗೋತಮ’’ನ್ತಿ ಪದಂ ಪರಿಯೋಸಾನಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಸುತ್ತೇಕದೇಸೋಯೇವ. ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ‘‘ಅಥ ಖೋ ವೇಸ್ಸವಣೋ ಮಹಾರಾಜಾ ಭಗವತೋ ಅಧಿವಾಸನಂ ವಿದಿತ್ವಾ ಇಮಂ ಆಟಾನಾಟಿಯಂ ರಕ್ಖಂ ಅಭಾಸೀ’’ತಿ ಆರಭಿತ್ವಾ ಯಥಾವುತ್ತಸುತ್ತೇಕದೇಸಸ್ಸ ಅವಸಾನೇ ‘‘ಅಯಂ ಖೋ ಮಾರಿಸಾ ಆಟಾನಾಟಿಯಾ ರಕ್ಖಾ’’ತಿ ನಿಯ್ಯಾತಿತತ್ತಾ. ತಸ್ಮಾ ಯಥಾ ನಾಮ ಬ್ಯಗ್ಘಾದಯೋ ಅತ್ತನೋ ಭಕ್ಖಂ ವಿಲುಮ್ಪನ್ತಾನಂ ಬಲವದುಟ್ಠಚಿತ್ತಾ ಭವನ್ತಿ, ಏವಂ ಅತ್ತನಾ ಗಹಿತಮನುಸ್ಸಂ ಮೋಚಾಪೇನ್ತಾನಂ ಅಮನುಸ್ಸಾ ಪದುಟ್ಠಚಿತ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ. ಇತಿ ತಥಾ ಮೋಚಾಪೇತುಂ ಆರದ್ಧಕಾಲೇ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪರಿಸ್ಸಯವಿನೋದನತ್ಥಂ ಇಮಂ ಆಟಾನಾಟಿಯಪರಿತ್ತಪರಿಕಮ್ಮಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯೇಹಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಅಯಂ ಪರಿತ್ತಕರಣವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾಲಙ್ಕಾರೋ.

೨೦. ಅನಾಮಟ್ಠಪಿಣ್ಡಪಾತೋತಿ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೧೮೫) ಏತ್ಥ ಅಮಸಿಯಿತ್ಥಾತಿ ಆಮಟ್ಠೋ, ನ ಆಮಟ್ಠೋ ಅನಾಮಟ್ಠೋ. ಪಿಣ್ಡಂ ಪಿಣ್ಡಂ ಹುತ್ವಾ ಪತತೀತಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ. ಅನಾಮಟ್ಠೋ ಚ ಸೋ ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ಚಾತಿ ತಥಾ, ಅಗ್ಗಹಿತಅಗ್ಗೋ, ಅಪರಿಭುತ್ತೋ ಪಿಣ್ಡಪಾತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಚೇಪಿ ಕಹಾಪಣಗ್ಘನಕೋ ಹೋತೀತಿ ಇಮಿನಾ ದಾಯಕೇಹಿ ಬಹುಬ್ಯಞ್ಜನೇನ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ದಿನ್ನಭಾವಂ ದೀಪೇತಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸದ್ಧಾದೇಯ್ಯವಿನಿಪಾತನಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ, ಏವಂ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಸದ್ಧಾಯ ದಿನ್ನಂ ಮಹಗ್ಘಭೋಜನಮ್ಪಿ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ದತ್ವಾ ಸದ್ಧಾದೇಯ್ಯವಿನಿಪಾತನಂ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ, ಪಗೇವ ಅಪ್ಪಗ್ಘಭೋಜನೇತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಮಾತಾದಿಪಞ್ಚಕಂಯೇವ ವತ್ವಾ ಭೇಸಜ್ಜಕರಣೇ ವಿಯ ಅಪರೇಸಮ್ಪಿ ದಸನ್ನಂ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅವುತ್ತತ್ತಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಞಾತಕಾನಮ್ಪಿ ಪೇಸೇತ್ವಾ ದಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಿದ್ಧಂ, ‘‘ವಿಹಾರಂ ಸಮ್ಪತ್ತಸ್ಸ ಪನ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಆಗನ್ತುಕಸ್ಸ ವಾ’’ಇಚ್ಚಾದಿವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ವಿಹಾರಂ ಸಮ್ಪತ್ತಾನಂ ಞಾತಕಾನಮ್ಪಿ ಆಗನ್ತುಕಸಾಮಞ್ಞೇನ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಚ. ಥಾಲಕೇತಿ ಸಙ್ಘಿಕೇ ಕಂಸಾದಿಮಯೇ ಥಾಲಕೇ. ಪತ್ತೋಪಿ ಏತ್ಥ ಸಙ್ಗಯ್ಹತಿ. ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಇಮಿನಾ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ದಾಮರಿಕಚೋರಸ್ಸಾತಿ ರಜ್ಜಂ ಪತ್ಥೇನ್ತಸ್ಸ ಪಾಕಟಚೋರಸ್ಸ. ಅದೀಯಮಾನೇಪಿ ‘‘ನ ದೇನ್ತೀ’’ತಿ ಕುಜ್ಝನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ಆಮಿಸಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಚ ಅಲಾಭೇನ ಅತ್ತನೋ ಪರಸ್ಸ ಚ ಅನ್ತರೇ ಸಮ್ಭವನ್ತಸ್ಸ ಛಿದ್ದಸ್ಸ ವಿವರಸ್ಸ ಪಟಿಸನ್ಥರಣಂ ಪಿದಹನಂ ಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ. ಸೋ ಪನ ಧಮ್ಮಾಮಿಸವಸೇನ ದುವಿಧೋ. ತತ್ಥ ಆಮಿಸಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಕಸ್ಸ ಕಾತಬ್ಬೋ, ಕಸ್ಸ ನ ಕಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಆಗನ್ತುಕಸ್ಸ ವಾ…ಪೇ… ಕಾತಬ್ಬೋಯೇವಾತಿ ವುತ್ತಮತ್ಥಂ ಪಾಕಟಂ ಕಾತುಂ ‘‘ಆಗನ್ತುಕಂ ತಾವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ಖೀಣಪರಿಬ್ಬಯನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಗತಿಭಾವಂ ಕರುಣಾಟ್ಠಾನತಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತಿ. ತೇನ ಚ ತಬ್ಬಿಧುರಾನಂ ಸಮಿದ್ಧಾನಂ ಆಗನ್ತುಕತ್ತೇಪಿ ದಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಿದ್ಧಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಅಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತೇನಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಚ್ಚಾಸೀಸನಪ್ಪಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಮನುಸ್ಸಾ ನಾಮಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ಅನನುಞ್ಞಾತಾನಂ ಪನ ಅಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತೇನಪಿ ದಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ ಸದ್ಧಾದೇಯ್ಯವಿನಿಪಾತತ್ತಾ, ಪಚ್ಚಾಸಾಯ ಪನ ಸತಿ ಕುಲದೂಸನಮ್ಪಿ ಹೋತಿ. ಉಬ್ಬಾಸೇತ್ವಾತಿ ಸಮನ್ತತೋ ತಿಯೋಜನಂ ವಿಲುಮ್ಪನ್ತೇ ಮನುಸ್ಸೇ ಪಲಾಪೇತ್ವಾ. ವರಪೋತ್ಥಕಚಿತ್ತತ್ಥರಣನ್ತಿ ಅನೇಕಪ್ಪಕಾರಂ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಾದಿಉತ್ತಮರೂಪವಿಚಿತ್ತಂ ಅತ್ಥರಣಂ. ಅಯಂ ಪಟಿಸನ್ಥಾರವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾಲಙ್ಕಾರೋ.

ಇತಿ ವಿನಯಸಙ್ಗಹಸಂವಣ್ಣನಾಭೂತೇ ವಿನಯಾಲಙ್ಕಾರೇ

ಭೇಸಜ್ಜಾದಿವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾಲಙ್ಕಾರೋ ನಾಮ

ತತಿಯೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.

೪. ವಿಞ್ಞತ್ತಿವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ

೨೧. ಏವಂ ಭೇಸಜ್ಜಾದಿವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ವಿಞ್ಞತ್ತಿವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತುಂ ‘‘ವಿಞ್ಞತ್ತೀತಿ ಯಾಚನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ವಿಞ್ಞಾಪನಾ ವಿಞ್ಞತ್ತಿ, ‘‘ಇಮಿನಾ ನೋ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ವಿಞ್ಞಾಪನಾ, ಯಾಚನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ವಿಞ್ಞತ್ತೀತಿ ಯಾಚನಾ’’ತಿ. ತತ್ರ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಂ ಅಯಂ ಮಯಾ ವಕ್ಖಮಾನೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಮೂಲಚ್ಛೇಜ್ಜಾಯಾತಿ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೩೪೨) ಪರಸನ್ತಕಭಾವತೋ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಏವ ಸನ್ತಕಕರಣವಸೇನ. ಏವಂ ಯಾಚತೋ ಅಞ್ಞಾತಕವಿಞ್ಞತ್ತಿದುಕ್ಕಟಞ್ಚೇವ ದಾಸಪಟಿಗ್ಗಹದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ಹೋತಿ ‘‘ದಾಸಿದಾಸಪಟಿಗ್ಗಹಣಾ ಪಟಿವಿರತೋ (ದೀ. ನಿ. ೧.೧೦, ೧೯೪) ಹೋತೀ’’ತಿ ವಚನಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತತ್ತಾ. ಞಾತಕಪವಾರಿತಟ್ಠಾನತೋ ಪನ ದಾಸಂ ಮೂಲಚ್ಛೇಜ್ಜಾಯ ಯಾಚನ್ತಸ್ಸ ಸಾದಿಯನವಸೇನೇವ ದುಕ್ಕಟಂ. ಸಕಕಮ್ಮನ್ತಿ ಪಾಣವಧಕಮ್ಮಂ. ಇದಞ್ಚ ಪಾಣಾತಿಪಾತದೋಸಪರಿಹಾರಾಯ ವುತ್ತಂ, ನ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಪರಿಹಾರಾಯ. ಅನಿಯಮೇತ್ವಾಪಿ ನ ಯಾಚಿತಬ್ಬಾತಿ ಸಾಮೀಚಿದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ, ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ಪನ ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ಯಾಚನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಯದಿಚ್ಛಕಂ ಕಾರಾಪೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ‘‘ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ಯಾಚಾಮಿ, ದೇಥಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಅಯಾಚಿತ್ವಾಪಿ ವಟ್ಟತಿ, ಸಕಿಚ್ಚಪಸುತಮ್ಪಿ ಏವಂ ಕಾರಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ವಿಞ್ಞತ್ತಿ ನತ್ಥಿ ಏವ, ಸಾಮೀಚಿದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಪನ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ವುತ್ತಂ.

ಸಬ್ಬಕಪ್ಪಿಯಭಾವದೀಪನತ್ಥನ್ತಿ ಸಬ್ಬಸೋ ಕಪ್ಪಿಯಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಂ. ಮೂಲಂ ದೇಥಾತಿ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ‘‘ಮೂಲಂ ದಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಪಠಮಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ವಿಞ್ಞತ್ತಿ ವಾ ‘‘ಮೂಲ’’ನ್ತಿ ವಚನಸ್ಸ ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯವತ್ಥುಸಾಮಞ್ಞವಚನತ್ತಾ ಅಕಪ್ಪಿಯವಚನಂ ವಾ ನಿಟ್ಠಿತಭತಿಕಿಚ್ಚಾನಂ ದಾಪನತೋ ಅಕಪ್ಪಿಯವತ್ಥುಸಾದಿಯನಂ ವಾ ನ ಹೋತೀತಿ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ. ಮೂಲಚ್ಛೇಜ್ಜಾಯ ವಾತಿ ಇದಂ ಇಧ ಥಮ್ಭಾದೀನಂ ದಾಸಿದಾಸಾದಿಭಾವಾಭಾವತೋ ವುತ್ತಂ. ಅನಜ್ಝಾವುತ್ಥಕನ್ತಿ ಅಪರಿಗ್ಗಹಿತಂ, ಅಸ್ಸಾಮಿಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೨. ನ ಕೇವಲಞ್ಚ…ಪೇ… ಚೀವರಾದೀನಿ ಕಾರಾಪೇತುಕಾಮೇನಾತಿಆದೀಸು ಚೀವರಂ ಕಾರಾಪೇತುಕಾಮಸ್ಸ ಅಞ್ಞಾತಕಅಪ್ಪವಾರಿತತನ್ತವಾಯೇಹಿ ಹತ್ಥಕಮ್ಮಯಾಚನವಸೇನ ವಾಯಾಪನೇ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಪಚ್ಚಯಾ ದುಕ್ಕಟಾಭಾವೇಪಿ ಚೀವರವಾಯಾಪನಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ಯಥಾರಹಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯದುಕ್ಕಟಾನಿ ಹೋನ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಅಕಪ್ಪಿಯಕಹಾಪಣಾದಿ ನ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಕಪ್ಪಿಯಮುಖೇನ ಲದ್ಧಮ್ಪಿ ತತ್ಥ ಕಮ್ಮಕರಣತ್ಥಾಯ ಇಮಸ್ಸ ಕಹಾಪಣಂ ದೇಹೀತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ದಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಪುಬ್ಬೇ ಕತಕಮ್ಮಸ್ಸ ದಾಪನೇ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ದೋಸೋ ನ ದಿಸ್ಸತಿ, ತಥಾಪಿ ಅಸಾರುಪ್ಪಮೇವಾತಿ ವದನ್ತಿ. ಕತಕಮ್ಮತ್ಥಾಯಪಿ ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ಪರಿಯಾಯತೋ ಭತಿಂ ದಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ನತ್ಥಿ ದೋಸೋ, ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೧.೩೪೨) ಪನ ‘‘ಅಕಪ್ಪಿಯಕಹಾಪಣಾದಿ ನ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಕಹಾಪಣಾದಿಂ ಅಸಾದಿಯನ್ತೇನ ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರತೋ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ತಥಾಪಿ ಸಾರುಪ್ಪಂ ನ ಹೋತಿ, ಮನುಸ್ಸಾ ಚ ಏತಸ್ಸ ಸನ್ತಕಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅತ್ಥೀತಿ ವಿಹೇಠೇತಬ್ಬಂ ಮಞ್ಞನ್ತೀತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಕಹಾಪಣಾದಿದಾನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ತಥೇವ ಪಾಚೇತ್ವಾತಿ ಹತ್ಥಕಮ್ಮವಸೇನೇವ ಪಾಚೇತ್ವಾ. ‘‘ಕಿಂ ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಏತ್ತಕೇಪಿ ಪುಚ್ಛಿತೇ ಯದತ್ಥಾಯ ಪವಿಟ್ಠೋ, ತಂ ಕಥೇತುಂ ಲಭತಿ ಪುಚ್ಛಿತಪಞ್ಹತ್ತಾ.

೨೩. ವತ್ತನ್ತಿ ಚಾರಿತ್ತಂ, ಆಪತ್ತಿ ಪನ ನ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಾನೀತಿ ಸಾಖಾಯ ಮಕ್ಖಿಕಬೀಜನೇನ ಪಣ್ಣಾದಿಛೇದೇ ಬೀಜಗಾಮಕೋಪನಸ್ಸ ಚೇವ ತತ್ಥ ಲಗ್ಗರಜಾದಿಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಕಸ್ಸ ಚ ಪರಿಹಾರತ್ಥಾಯ ವುತ್ತಂ, ತದುಭಯಾಸಙ್ಕಾಯ ಅಸತಿ ತಥಾ ಅಕರಣೇ ದೋಸೋ ನತ್ಥಿ. ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೧.೩೪೨) ಪನ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಾನೀತಿ ಸಾಖಾಯ ಲಗ್ಗರಜಸ್ಮಿಂ ಪತ್ತೇ ಪತಿತೇಪಿ ಸಾಖಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಖಾದಿತುಕಾಮತಾಯಪಿ ಸತಿ ಸುಖಪರಿಭೋಗತ್ಥಂ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ನದಿಯಾದೀಸು ಉದಕಸ್ಸ ಅಪರಿಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ ‘‘ಆಹರಾತಿ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಗೇಹತೋ…ಪೇ… ನೇವ ವಟ್ಟತೀತಿ ಪರಿಗ್ಗಹಿತುದಕತ್ತಾ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ‘‘ನ ಆಹಟಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತು’’ನ್ತಿ ವಚನತೋ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಆಪನ್ನಂ ದುಕ್ಕಟಂ ದೇಸೇತ್ವಾಪಿ ತಂ ವತ್ಥುಂ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಪರಿಭೋಗೇ ಪರಿಭೋಗೇ ದುಕ್ಕಟಮೇವ, ಪಞ್ಚನ್ನಮ್ಪಿ ಸಹಧಮ್ಮಿಕಾನಂ ನ ವಟ್ಟತಿ.

‘‘ಅಲಜ್ಜೀಹಿ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ವಾ ಸಾಮಣೇರೇಹಿ ವಾ ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ನ ಕಾರೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ಕಾರೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಯಂ ಪನ ಅಲಜ್ಜೀ ನಿವಾರಿಯಮಾನೋಪಿ ಬೀಜನಾದಿಂ ಕರೋತಿ, ತತ್ಥ ದೋಸೋ ನತ್ಥಿ, ಚೇತಿಯಕಮ್ಮಾದೀನಿ ಪನ ತೇಹಿ ಕಾರಾಪೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೩೪೨) ವುತ್ತಂ. ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೩೪೨) ಪನ ‘‘ಅಲಜ್ಜೀಹಿ…ಪೇ… ನ ಕಾರೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಇದಂ ಉತ್ತರಿಭಙ್ಗಾಧಿಕಾರತ್ತಾ ಅಜ್ಝೋಹರಣೀಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ಬಾಹಿರಪರಿಭೋಗೇಸು ಪನ ಅಲಜ್ಜೀಹಿಪಿ ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ಕಾರೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ಅಲಜ್ಜೀಹಿ ಸಾಮಣೇರೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ (ಪರಿ. ೩೫೯) ಅಲಜ್ಜಿಲಕ್ಖಣಂ ಉಕ್ಕಟ್ಠವಸೇನ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೇ ಪಟಿಚ್ಚ ಉಪಲಕ್ಖಣತೋ ವುತ್ತನ್ತಿ ತಂಲಕ್ಖಣವಿರಹಿತಾನಂ ಸಾಮಣೇರಾದೀನಂ ಲಿಙ್ಗತ್ಥೇನಗೋತ್ರಭುಪರಿಯೋಸಾನಾನಂ ಭಿಕ್ಖುಪಟಿಞ್ಞಾನಂ ದುಸ್ಸೀಲಾನಮ್ಪಿ ಸಾಧಾರಣವಸೇನ ಅಲಜ್ಜಿಲಕ್ಖಣಂ ಯಥಾಠಪಿತಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಅತಿಟ್ಠನಮೇವಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

೨೪. ಗೋಣಂ ಪನ…ಪೇ… ಆಹರಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಕ್ಖಣೇ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಪಚ್ಚಯಾ, ಪಟಿಲಾಭಕ್ಖಣೇ ಗೋಣಾನಂ ಸಾದಿಯನಪಚ್ಚಯಾ ಚ ದುಕ್ಕಟಂ. ಗೋಣಞ್ಹಿ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಅವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಲದ್ಧಮ್ಪಿ ಸಾದಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ ‘‘ಹತ್ಥಿಗವಾಸ್ಸವಳವಪಟಿಗ್ಗಹಣಾ ಪಟಿವಿರತೋ ಹೋತೀ’’ತಿ (ದೀ. ನಿ. ೧.೧೦, ೧೯೪) ವುತ್ತತ್ತಾ. ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಞಾತಕಪವಾರಿತಟ್ಠಾನತೋಪಿ ಮೂಲಚ್ಛೇಜ್ಜಾಯ ಯಾಚಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಏತ್ಥ ಚ ವಿಞ್ಞತ್ತಿದುಕ್ಕಟಾಭಾವೇಪಿ ಅಕಪ್ಪಿಯವತ್ಥುಯಾಚನೇಪಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇಪಿ ದುಕ್ಕಟಮೇವ. ರಕ್ಖಿತ್ವಾತಿ ಚೋರಾದಿಉಪದ್ದವತೋ ರಕ್ಖಿತ್ವಾ. ಜಗ್ಗಿತ್ವಾತಿ ತಿಣಅನ್ನಾದೀಹಿ ಪೋಸೇತ್ವಾ. ನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಗೋಸಾದಿಯನಸ್ಸ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತತ್ತಾ ವುತ್ತಂ.

೨೫. ಞಾತಕಪವಾರಿತಟ್ಠಾನೇ ಪನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಕಟಸ್ಸ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಬ್ಬತ್ತಾ ಮೂಲಚ್ಛೇಜ್ಜವಸೇನ ಯಾಚಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ತಾವಕಾಲಿಕಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಉಭಯತ್ಥಾಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋತಿ ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೩೪೨) ವುತ್ತಂ. ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೩೪೨) ಪನ ‘‘ಸಕಟಂ ದೇಥಾತಿ…ಪೇ… ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಮೂಲಚ್ಛೇಜ್ಜವಸೇನ ಸಕಟಂ ದೇಥಾತಿ ವತ್ತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ತಾವಕಾಲಿಕಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ತಾವಕಾಲಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಯಾಚಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ವಾಸಿಆದೀನಿ ಪುಗ್ಗಲಿಕಾನಿಪಿ ವಟ್ಟನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಏಸ ನಯೋ ವಾಸೀ’’ತಿಆದಿ. ವಲ್ಲಿಆದೀಸು ಚ ಪರಪರಿಗ್ಗಹಿತೇಸು ಏಸ ನಯೋತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಗರುಭಣ್ಡಪ್ಪಹೋನಕೇಸುಯೇವಾತಿ ಇದಂ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ಅದಿನ್ನಾದಾನೇ ಪನ ತಿಣಸಲಾಕಂ ಉಪಾದಾಯ ಪರಪರಿಗ್ಗಹಿತಂ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಗಣ್ಹತೋ ಅವಹಾರೋ ಏವ, ಭಣ್ಡಗ್ಘೇನ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ. ವಲ್ಲಿಆದೀಸೂತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಪಾಳಿಆಗತಾನಂ ವೇಳುಮುಞ್ಜಪಬ್ಬಜತಿಣಮತ್ತಿಕಾನಂ ಸಙ್ಗಹೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ತತ್ಥ ಚ ಯಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ಹರಿತಾಲಜಾತಿಹಿಙ್ಗುಲಿಕಾದಿ ಅಪ್ಪಕಮ್ಪಿ ಮಹಗ್ಘಂ ಹೋತಿ, ತತ್ಥ ತಂ ತಾಲಪಕ್ಕಪ್ಪಮಾಣತೋ ಊನಮ್ಪಿ ಗರುಭಣ್ಡಮೇವ, ವಿಞ್ಞಾಪೇತುಞ್ಚ ನ ವಟ್ಟತಿ.

೨೬. ಸಾತಿ ವಿಞ್ಞತ್ತಿ. ಪರಿಕಥಾದೀಸು ‘‘ಸೇನಾಸನಂ ಸಮ್ಬಾಧ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಪರಿಯಾಯೇನ ಕಥನಂ ಪರಿಕಥಾ ನಾಮ. ಉಜುಕಮೇವ ಅಕಥೇತ್ವಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಕಿಂ ಪಾಸಾದೋ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಯಥಾ ವಿಭೂತೋ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಕಥನಂ ಓಭಾಸೋ ನಾಮ. ಸೇನಾಸನಾದಿಅತ್ಥಂ ಭೂಮಿಪರಿಕಮ್ಮಾದಿಕರಣವಸೇನ ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪಾದಾಯ ನಿಮಿತ್ತಕರಣಂ ನಿಮಿತ್ತಕಮ್ಮಂ ನಾಮ. ತೀಸು ಪಚ್ಚಯೇಸು ವಿಞ್ಞತ್ತಿಆದಯೋ ದಸ್ಸಿತಾ, ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯೇ ಪನ ಕಥನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯೇ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ. ತಥಾ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಪನ ಭೇಸಜ್ಜಂ ರೋಗೇ ವೂಪಸನ್ತೇ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ನ ವಟ್ಟತೀತಿ? ತತ್ಥ ವಿನಯಧರಾ ‘‘ಭಗವತಾ ರೋಗಸೀಸೇನ ಪರಿಭೋಗಸ್ಸ ದ್ವಾರಂ ದಿನ್ನಂ, ತಸ್ಮಾ ಅರೋಗಕಾಲೇಪಿ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಆಪತ್ತಿ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ಸುತ್ತನ್ತಿಕಾ ಪನ ‘‘ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಆಪತ್ತಿ ನ ಹೋತಿ, ಆಜೀವಂ ಪನ ಕೋಪೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಲ್ಲೇಖಪಟಿಪತ್ತಿಯಂ ಠಿತಸ್ಸ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಸಲ್ಲೇಖಂ ಕೋಪೇತೀ’’ತಿ ವದನ್ತೀತಿ.

ಇತಿ ವಿನಯಸಙ್ಗಹಸಂವಣ್ಣನಾಭೂತೇ ವಿನಯಾಲಙ್ಕಾರೇ

ವಿಞ್ಞತ್ತಿವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾಲಙ್ಕಾರೋ ನಾಮ

ಚತುತ್ಥೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.

೫. ಕುಲಸಙ್ಗಹವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ

೨೭. ಏವಂ ವಿಞ್ಞತ್ತಿವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಕುಲಸಙ್ಗಹವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತುಂ ‘‘ಕುಲಸಙ್ಗಹೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಸಙ್ಗಣ್ಹನಂ ಸಙ್ಗಹೋ, ಕುಲಾನಂ ಸಙ್ಗಹೋ ಕುಲಸಙ್ಗಹೋ, ಪಚ್ಚಯದಾಯಕಾದೀನಂ ಗಿಹೀನಂ ಅನುಗ್ಗಹಕರಣಂ. ಅನುಗ್ಗಹತ್ಥೋ ಹೇತ್ಥ ಸಙ್ಗಹ-ಸದ್ದೋ ಯಥಾ ‘‘ಪುತ್ತದಾರಸ್ಸ ಸಙ್ಗಹೋ’’ತಿ (ಖು. ಪಾ. ೫.೬; ಸು. ನಿ. ೨೬೫).

೨೮. ತತ್ಥ ಕೋಟ್ಟನನ್ತಿ ಸಯಂ ಛಿನ್ದನಂ. ಕೋಟ್ಟಾಪನನ್ತಿ ‘‘ಇಮಂ ಛಿನ್ದಾ’’ತಿ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಛೇದಾಪನಂ. ಆಳಿಯಾ ಬನ್ಧನನ್ತಿ ಯಥಾ ಗಚ್ಛಮೂಲೇ ಉದಕಂ ಸನ್ತಿಟ್ಠತಿ, ತಥಾ ಸಮನ್ತತೋ ಬನ್ಧನಂ. ಉದಕಸ್ಸಾತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಉದಕಸ್ಸ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಉದಕಸಿಞ್ಚನ’’ನ್ತಿ ವಿಸುಂ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ, ತಞ್ಚ ಆರಾಮಾದಿಅತ್ಥಂ ರೋಪನೇ ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇಸುಪಿ ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇಸುಪಿ ಕಪ್ಪಿಯಉದಕಸಿಞ್ಚನಾದಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ಇಧಾಪಿ ವಿಭಾಗಂ ಕತ್ವಾ ಕಪ್ಪಿಯಉದಕಸಿಞ್ಚನಾದಿ ವಿಸುಂ ದಸ್ಸಿತಂ. ಏತ್ಥ ಚ ಕತಮಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಉದಕಂ, ಕತಮಂ ಪನ ಕಪ್ಪಿಯಉದಕನ್ತಿ? ಸಪ್ಪಾಣಕಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಉದಕಂ, ಅಪ್ಪಾಣಕಂ ಕಪ್ಪಿಯಉದಕನ್ತಿ. ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ, ‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಜಾನಂ ಸಪ್ಪಾಣಕಂ ಉದಕಂ ತಿಣಂ ವಾ ಮತ್ತಿಕಂ ವಾ ಸಿಞ್ಚೇಯ್ಯ ವಾ ಸಿಞ್ಚಾಪೇಯ್ಯ ವಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ ವಚನತೋ. ಯಥಾ ಕೋಟ್ಟನಖಣನಾದಿಕಾಯಿಕಕಿರಿಯಾಪಿ ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇ ಸಙ್ಗಹಿತಾ, ಏವಂ ಮಾತಿಕಾಉಜುಕರಣಾದಿಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇಪೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸುಕ್ಖಮಾತಿಕಾಯ ಉಜುಕರಣ’’ನ್ತಿ. ಹತ್ಥಪಾದಮುಖಧೋವನನಹಆನೋದಕಸಿಞ್ಚನನ್ತಿ ಇಮಿನಾಪಿ ಪಕಾರನ್ತರೇನ ಕಪ್ಪಿಯಉದಕಸಿಞ್ಚನಮೇವ ದಸ್ಸೇತಿ. ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇ ಕೋಟ್ಟನಖಣನಾದಿವಸೇನ ಸಯಂ ಕರಣಸ್ಸಪಿ ಕಥಂ ಸಙ್ಗಹೋತಿ? ಅಕಪ್ಪಿಯನ್ತಿ ವೋಹರಿಯತೀತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೋತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಭೂತಂ ಕರಣಕಾರಾಪನಾದಿ ಸಬ್ಬಮೇವ ಸಙ್ಗಹಿತಂ, ನ ಪನ ಅಕಪ್ಪಿಯವಚನಮತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಸುಕ್ಖಮಾತಿಕಾಯ ಉಜುಕರಣನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಪುರಾಣಪಣ್ಣಾದೀನಂ ಹರಣಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಹಿತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಕುದಾಲಾದೀನಿ ಭೂಮಿಯಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಠಾನತೋ ಹತ್ಥೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಾನಮೇವ ಪಾಕಟತರನ್ತಿ ‘‘ಓಭಾಸೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

೨೯. ಮಹಾಪಚ್ಚರಿವಾದಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತುಕಾಮೋ ಪಚ್ಛಾ ವದತಿ. ವನತ್ಥಾಯಾತಿ ಇದಂ ಕೇಚಿ ‘‘ವತತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ಪಠನ್ತಿ, ತೇಸಂ ವತಿಅತ್ಥಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾಯಮ್ಪಿ ತಥೇವ ವುತ್ತಂ, ‘‘ಆರಾಮರೋಪಾ ವನರೋಪಾ, ಯೇ ನರಾ ಸೇತುಕಾರಕಾ’’ತಿ (ಸಂ. ನಿ. ೧.೪೭) ವಚನತೋ ಪನ ತಂ ವಿಚಾರೇತಬ್ಬಂ. ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇಪಿ ಏಕಚ್ಚಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಸೇಸ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಮಾತಿಕನ್ತಿ ಸುಕ್ಖಮಾತಿಕಂ ವಾ ಅಸುಕ್ಖಮಾತಿಕಂ ವಾ. ಕಪ್ಪಿಯಉದಕಂ ಸಿಞ್ಚಿತುನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಉದಕಂ ಸಿಞ್ಚಥಾ’’ತಿ ವತ್ತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸಯಂ ರೋಪೇತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ರೋಪೇಹೀ’’ತಿ ವತ್ತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿಪಿ ಸಿದ್ಧಂ.

೩೦. ಪಾಚಿತ್ತಿಯಞ್ಚೇವ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚಾತಿ ಪಥವೀಖಣನಪಚ್ಚಯಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ, ಕುಲಸಙ್ಗಹಪಚ್ಚಯಾ ದುಕ್ಕಟಂ. ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನಾತಿ ‘‘ಇದಂ ಖಣ, ಇದಂ ರೋಪೇಹೀ’’ತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ. ದುಕ್ಕಟಮೇವಾತಿ ಕುಲಸಙ್ಗಹಪಚ್ಚಯಾ ದುಕ್ಕಟಂ. ಉಭಯತ್ರಾತಿ ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯಪಥವಿಯಂ.

ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಕುಲಸಙ್ಗಹಪರಿಭೋಗಆರಾಮಾದಿಅತ್ಥಾಯ ರೋಪಿತೇ. ದುಕ್ಕಟಮ್ಪೀತಿ ನ ಕೇವಲಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಮೇವ. ಕಪ್ಪಿಯೇನಾತಿ ಕಪ್ಪಿಯಉದಕೇನ. ತೇಸಂಯೇವ ದ್ವಿನ್ನನ್ತಿ ಕುಲಸಙ್ಗಹಪರಿಭೋಗಾನಂ. ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಕುಲಸಙ್ಗಹತ್ಥಾಯ ಸಯಂ ಸಿಞ್ಚನೇ, ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ವಾ ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ವಾ ಸಿಞ್ಚಾಪನೇ ದುಕ್ಕಟಂ, ಪರಿಭೋಗತ್ಥಾಯ ಸಯಂ ಸಿಞ್ಚನೇ, ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ಸಿಞ್ಚಾಪನೇ ಚ ದುಕ್ಕಟಂ. ಪಯೋಗಬಹುಲತಾಯಾತಿ ಸಯಂ ಕರಣೇ, ಕಾಯಪಯೋಗಸ್ಸ ಕಾರಾಪನೇ ವಚೀಪಯೋಗಸ್ಸ ಬಹುತ್ತೇನ. ಆಪತ್ತಿಬಹುಲತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾತಿ ಏತ್ಥ ಸಯಂ ಸಿಞ್ಚನೇ ಧಾರಾಪಚ್ಛೇದಗಣನಾಯ ಆಪತ್ತಿಗಣನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಸಿಞ್ಚಾಪನೇ ಪನ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಆಣಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ವಾಚಾಯ ವಾಚಾಯ ಆಪತ್ತಿ, ಸಕಿಂ ಆಣತ್ತಸ್ಸ ಬಹುಸಿಞ್ಚನೇ ಏಕಾವ.

ಓಚಿನನೇ ದುಕ್ಕಟಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನೀತಿ ಕುಲಸಙ್ಗಹಪಚ್ಚಯಾ ದುಕ್ಕಟಂ, ಭೂತಗಾಮಪಾತಬ್ಯತಾಯ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ. ಅಞ್ಞತ್ಥಾತಿ ವತ್ಥುಪೂಜಾದಿಅತ್ಥಾಯ ಓಚಿನನೇ. ಸಕಿಂ ಆಣತ್ತೋತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ಆಣತ್ತೋ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯಮೇವಾತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ಆಣತ್ತತ್ತಾ ಭೂತಗಾಮಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ (ಪಾಚಿ. ೯೦-೯೧) ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ. ಕಪ್ಪಿಯವಚನೇನ ಪನ ವತ್ಥುಪೂಜಾದಿಅತ್ಥಾಯ ಓಚಿನಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿಯೇವ.

೩೧. ಗನ್ಥನೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ದಾಮಂ ಗನ್ಥಿಮಂ. ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸೇಸುಪಿ. ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಕುಲಸಙ್ಗಹತ್ಥಾಯ, ವತ್ಥುಪೂಜಾದಿಅತ್ಥಾಯ ವಾ ವುತ್ತನಯೇನ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಕಾರಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಚ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಟ್ಟತೀತಿ ವತ್ಥುಪೂಜಾದಿಅತ್ಥಾಯ ವಟ್ಟತಿ, ಕುಲಸಙ್ಗಹತ್ಥಾಯ ಪನ ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ಕಾರಾಪೇನ್ತಸ್ಸಪಿ ದುಕ್ಕಟಮೇವ. ಪುರಿಮನಯೇನೇವಾತಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತನಯೇನ. ಧಮ್ಮಾಸನವಿತಾನೇ ಬದ್ಧಕಣ್ಟಕೇಸು ಪುಪ್ಫಾನಿ ವಿನಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಠಪೇನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಉಪರೂಪರಿ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಛತ್ತಸದಿಸಂ ಕತ್ವಾ ಆವುಣನತೋ ‘‘ಛತ್ತಾಧಿಛತ್ತಂ ವಿಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಕದಲಿಕ್ಖನ್ಧಮ್ಹೀ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಂ ಸಬ್ಬಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ತಂ ಅತಿಓಳಾರಿಕಮೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ಕರಣೇ, ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ಕಾರಾಪನೇ ಚ ದುಕ್ಕಟಮೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪುಪ್ಫವಿಜ್ಝನತ್ಥಂ ಕಣ್ಟಕಮ್ಪಿ ಬನ್ಧಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಇಮಸ್ಸ ಉಪಲಕ್ಖಣತ್ತಾ ಪುಪ್ಫದಾಮೋಲಮ್ಬಕಾದಿಅತ್ಥಾಯ ರಜ್ಜುಬನ್ಧನಾದಿಪಿ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಕೇಚಿ ವದನ್ತಿ. ಅಞ್ಞೇ ಪನ ‘‘ಪುಪ್ಫವಿಜ್ಝನತ್ಥಂ ಕಣ್ಟಕನ್ತಿ ವಿಸೇಸಿತತ್ತಾ ತದತ್ಥಂ ಕಣ್ಟಕಮೇವ ಬನ್ಧಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ತಞ್ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾಪಮಾಣೇನಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಪುಪ್ಫಪಟಿಚ್ಛಕಂ ನಾಮ ದನ್ತಾದೀಹಿ ಕತಂ ಪುಪ್ಫಾಧಾನಂ. ಏತಮ್ಪಿ ನಾಗದನ್ತಕಮ್ಪಿ ಸಛಿದ್ದಮೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಅಸೋಕಪಿಣ್ಡಿಯಾತಿ ಅಸೋಕಸಾಖಾನಂ, ಪುಪ್ಫಾನಂ ವಾ ಸಮೂಹೇ. ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೪೩೧) ಪನ ‘‘ಅಸೋಕಪಿಣ್ಡಿಯಾತಿ ಅಸೋಕಪುಪ್ಫಮಞ್ಜರಿಕಾಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಧಮ್ಮರಜ್ಜು ನಾಮ ಚೇತಿಯಂ ವಾ ಬೋಧಿಂ ವಾ ಪುಪ್ಫಪ್ಪವೇಸನತ್ಥಂ ಆವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಬನ್ಧರಜ್ಜು. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೪೩೧) ಪನ ‘‘ಧಮ್ಮರಜ್ಜು ನಾಮ ಚೇತಿಯಾದೀನಿ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ತೇಸಞ್ಚ ರಜ್ಜುಯಾ ಚ ಅನ್ತರಾ ಪುಪ್ಫಪ್ಪವೇಸನತ್ಥಾಯ ಬನ್ಧರಜ್ಜು. ಸಿಥಿಲವಟ್ಟಿತಾಯ ವಾ ವಟ್ಟಿಯಾ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಪುಪ್ಫಪ್ಪವೇಸನತ್ಥಾಯ ಏವಂ ಬನ್ಧಾತಿಪಿ ವದನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

ಮತ್ಥಕದಾಮನ್ತಿ ಧಮ್ಮಾಸನಾದಿಮತ್ಥಕೇ ಪಲಮ್ಬಕದಾಮಂ. ತೇಸಂಯೇವಾತಿ ಉಪ್ಪಲಾದೀನಂ ಏವ. ವಾಕೇನ ವಾತಿ ಪುಪ್ಫನಾಳಂ ಫಾಲೇತ್ವಾ ಪುಪ್ಫೇನ ಏಕಾಬದ್ಧಟ್ಠಿತವಾಕೇನ ದಣ್ಡೇನ ಚ ಏಕಾಬದ್ಧೇನೇವ. ಏತೇನ ಪುಪ್ಫಂ ಬೀಜಗಾಮಸಙ್ಗಹಂ ನ ಗಚ್ಛತಿ ಪಞ್ಚಸು ಬೀಜೇಸು ಅಪವಿಟ್ಠತ್ತಾ ಪಣ್ಣಂ ವಿಯ, ತಸ್ಮಾ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಅಕಾರಾಪೇತ್ವಾಪಿ ವಿಕೋಪನೇ ದೋಸೋ ನತ್ಥಿ. ಯಞ್ಚ ಛಿನ್ನಸ್ಸಪಿ ಮಕುಳಸ್ಸ ವಿಕಸನಂ, ತಮ್ಪಿ ಅತಿತರುಣಸ್ಸ ಅಭಾವಾ ವುಡ್ಢಿಲಕ್ಖಣಂ ನ ಹೋತಿ, ಪರಿಣತಸ್ಸ ಪನ ಮಕುಳಸ್ಸ ಪತ್ತಾನಂ ಸಿನೇಹೇ ಪರಿಯಾದಾನಂ ಗತೇ ವಿಸುಂಭಾವೋ ಏವ ವಿಕಾಸೋ, ತೇನೇವ ಛಿನ್ನಮಕುಳವಿಕಾಸೋ ಅಛಿನ್ನಮಕುಳವಿಕಾಸತೋ ಪರಿಹೀನೋ, ಮಿಲಾತನಿಯುತ್ತೋ ವಾ ದಿಸ್ಸತಿ. ಯಞ್ಚ ಮಿಲಾತಸ್ಸ ಉದಕಸಞ್ಞೋಗೇ ಅಮಿಲಾನತಾಪಜ್ಜನಂ, ತಮ್ಪಿ ತಮ್ಬುಲಪಣ್ಣಾದೀಸು ಸಮಾನಂ ವುಡ್ಢಿಲಕ್ಖಣಂ ನ ಹೋತಿ. ಪಾಳಿಅಟ್ಠಕಥಾಸು ಚ ನ ಕತ್ಥಚಿ ಪುಪ್ಫಾನಂ ಕಪ್ಪಿಯಕರಣಂ ಆಗತಂ, ತಸ್ಮಾ ಪುಪ್ಫಂ ಸಬ್ಬಥಾ ಅಬೀಜಮೇವಾತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ, ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

‘‘ಪಸಿಬ್ಬಕೇ ವಿಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪುಪ್ಫಂ ಪಸಿಬ್ಬಕೇ ವಾ ಪಸಿಬ್ಬಕಸದಿಸಂ ಬನ್ಧೇ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಚೀವರೇ ವಾ ಪಕ್ಖಿಪಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಿದ್ಧಂ. ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೪೩೧) ಪನ ‘‘ಖನ್ಧೇ ಠಪಿತಕಾಸಾವಸ್ಸಾತಿ ಖನ್ಧೇ ಠಪಿತಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ತಞ್ಹಿ ತಥಾಬನ್ಧಿತುಂ ಸಕ್ಕಾ ಭವೇಯ್ಯ. ಇಮಿನಾ ಚ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ತಾದಿಸಂ ಕಾಸಾವಂ ವಾ ವತ್ಥಂ ವಾ ವುತ್ತನಯೇನ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಪಕ್ಖಿಪಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಿದ್ಧಂ. ಅಂಸಭಣ್ಡಿಕಪಸಿಬ್ಬಕೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತಸದಿಸತ್ತಾ ವೇಠಿಮಂ ನಾಮ ನ ಜಾತಂ, ತಸ್ಮಾ ಸಿಥಿಲಬನ್ಧಸ್ಸ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಪಕ್ಖಿಪಿತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ವದನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಹೇಟ್ಠಾ ದಣ್ಡಕಂ ಪನ ಬನ್ಧಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ರಜ್ಜುಆದೀಹಿ ಬನ್ಧನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ಪುಪ್ಫಸ್ಸೇವ ಪನ ಅಚ್ಛಿನ್ನದಣ್ಡಕೇಹಿ ಬನ್ಧಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ ಏವ.

ಪುಪ್ಫಪಟೇ ಚ ದಟ್ಠಬ್ಬನ್ತಿ ಪುಪ್ಫಪಟಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ದೀಘತೋ ಪುಪ್ಫದಾಮಸ್ಸ ಹರಣಪಚ್ಚಾಹರಣವಸೇನ ಪೂರಣಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ತಿರಿಯತೋ ಹರಣಂ ಪನ ವಾಯಿಮಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ನ ಪುರಿಮಂ. ‘‘ಪುರಿಮಟ್ಠಾನಂ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇತೀ’’ತಿ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪುರಿಮಂ ಪುಪ್ಫಕೋಟಿಂ ಫುಸಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ಅಫುಸಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ಪರಿಕ್ಖಿಪನವಸೇನ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿಯೇವ. ಬನ್ಧಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಪುಪ್ಫರಹಿತಾಯ ಸುತ್ತವಾಕಕೋಟಿಯಾ ಬನ್ಧಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಏಕವಾರಂ ಹರಿತ್ವಾ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾತಿ ಇದಂ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಚೇತಿಯಾದಿಪರಿಕ್ಖೇಪಂ ಪುಪ್ಫಪಟಕರಣಞ್ಚ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಚೇತಿಯಂ ವಾ ಬೋಧಿಂ ವಾ ಪರಿಕ್ಖಿಪನ್ತೇನ ಏಕವಾರಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪುರಿಮಟ್ಠಾನಂ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬಂ, ತೇನಪಿ ಏಕವಾರಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ತಥೇವ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಪುಪ್ಫಪಟಂ ಕರೋನ್ತೇನ ಚ ಹರಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬಂ, ತೇನಪಿ ತಥೇವ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಸಚೇಪಿ ದ್ವೇಯೇವ ಭಿಕ್ಖೂ ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಠತ್ವಾ ಪರಿಯಾಯೇನ ಹರನ್ತಿ, ವಟ್ಟತಿಯೇವಾತಿ ವದನ್ತಿ.

ಪರೇಹಿ ಪೂರಿತನ್ತಿ ದೀಘತೋ ಪಸಾರಿತಂ. ವಾಯಿತುನ್ತಿ ತಿರಿಯತೋ ಹರಿತುಂ, ತಂ ಪನ ಏಕವಾರಮ್ಪಿ ನ ಲಭತಿ. ಪುಪ್ಫಾನಿ ಠಪೇನ್ತೇನಾತಿ ಅಗನ್ಥಿತಾನಿ ಪಾಕತಿಕಪುಪ್ಫಾನಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಫುಸಾಪೇತ್ವಾಪಿ ಠಪೇನ್ತೇನ. ಪುಪ್ಫದಾಮಂ ಪನ ಪೂಜನತ್ಥಾಯ ಭೂಮಿಯಂ ಠಪೇನ್ತೇನ ಫುಸಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ಅಫುಸಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ದಿಗುಣಂ ಕತ್ವಾ ಠಪೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ವದನ್ತಿ.

೩೨. ಘಟಿಕದಾಮಓಲಮ್ಬಕೋತಿ ಹೇಟ್ಠಾಭಾಗೇ ಘಟಿಕಾಕಾರಯುತ್ತೋ, ದಾರುಘಟಿಕಾಕಾರೋ ವಾ ಓಲಮ್ಬಕೋ. ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೪೩೧) ಪನ ‘‘ಘಟಿಕದಾಮಓಲಮ್ಬಕೋತಿ ಅನ್ತೇ ಘಟಿಕಾಕಾರಯುತ್ತೋ ಯಮಕದಾಮಓಲಮ್ಬಕೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾಯಂ (ವಜಿರ. ಟೀ. ಪಾರಾಜಿಕ ೪೩೧) ಪನ ‘‘ಘಟಿಕದಾಮಓಲಮ್ಬಕೋತಿ ಯಮಕದಾಮಓಲಮ್ಬಕೋತಿ ಲಿಖಿತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ಏಕೇಕಂ ಪನ ದಾಮಂ ನಿಕ್ಖನ್ತಸುತ್ತಕೋಟಿಯಾವ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಓಲಮ್ಬಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಪುಪ್ಫದಾಮದ್ವಯಂ ಸಙ್ಘಟಿತುಕಾಮೇನಪಿ ನಿಕ್ಖನ್ತಸುತ್ತಕೋಟಿಯಾವ ಸುತ್ತಕೋಟಿಂ ಸಙ್ಘಟಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಅಡ್ಢಚನ್ದಾಕಾರೇನ ಮಾಲಾಗುಣಪರಿಕ್ಖೇಪೋತಿ ಅಡ್ಢಚನ್ದಾಕಾರೇನ ಮಾಲಾಗುಣಸ್ಸ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಹರಣಪಚ್ಚಾಹರಣವಸೇನ ಪೂರೇತ್ವಾ ಪರಿಕ್ಖಿಪನಂ, ತೇನೇವ ತಂ ಪುರಿಮೇ ಪವಿಟ್ಠಂ, ತಸ್ಮಾ ಏತಮ್ಪಿ ಅಡ್ಢಚನ್ದಾಕಾರಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಹರಣಪಚ್ಚಾಹರಣವಸೇನ ಪೂರೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಏಕವಾರಂ ಪನ ಅಡ್ಢಚನ್ದಾಕಾರಕರಣೇ ಮಾಲಾಗುಣಂ ಹರಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವದನ್ತಿ. ಪುಪ್ಫದಾಮಕರಣನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸುತ್ತಕೋಟಿಯಂ ಗಹೇತ್ವಾಪಿ ಏಕತೋ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ವದನ್ತಿ. ಸುತ್ತಮಯಂ ಗೇಣ್ಡುಕಂ ನಾಮ, ಗೇಣ್ಡುಕಖರಪತ್ತದಾಮಾನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತತ್ತಾ ಚೇಲಾದೀಹಿ ಕತದಾಮಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಾನುಲೋಮತ್ತಾತಿ ವದನ್ತಿ. ಪರಸನ್ತಕಂ ದೇತಿ, ದುಕ್ಕಟಮೇವಾತಿ ವಿಸ್ಸಾಸಗ್ಗಾಹೇನ ಪರಸನ್ತಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದೇನ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಭಣ್ಡದೇಯ್ಯಮ್ಪಿ ಹೋತಿ.

೩೩. ತಞ್ಚ ಖೋ ವತ್ಥುಪೂಜನತ್ಥಾಯಾತಿ ಮಾತಾಪಿತೂನಮ್ಪಿ ಪುಪ್ಫಂ ದೇನ್ತೇನ ವತ್ಥುಪೂಜನತ್ಥಾಯೇವ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಮಣ್ಡನತ್ಥಾಯ ಪನ ಸಿವಲಿಙ್ಗಾದಿಪೂಜನತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಇಮಂ ವಿಕ್ಕಿಣಿತ್ವಾ ಜೀವಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ವಟ್ಟತಿ, ಸೇಸಞಾತಕಾನಂ ತಾವಕಾಲಿಕಮೇವ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಕಸ್ಸಚಿಪೀತಿ ಞಾತಕಸ್ಸ ವಾ ಅಞ್ಞಾತಕಸ್ಸ ವಾ ಕಸ್ಸಚಿಪಿ. ಞಾತಿಸಾಮಣೇರೇಹೇವಾತಿ ತೇಸಂ ಗಿಹಿಪರಿಕಮ್ಮಮೋಚನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ. ಇತರೇತಿ ಅಞ್ಞಾತಕಾ. ತೇಹಿಪಿ ಸಾಮಣೇರೇಹಿ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾನಂ ವತ್ತಸೀಸೇನ ಹರಿತಬ್ಬಂ. ಸಮ್ಪತ್ತಾನಂ ಸಾಮಣೇರಾನಂ ಉಪಡ್ಢಭಾಗಂ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಙ್ಘಿಕಸ್ಸ ಲಾಭಸ್ಸ ಉಪಚಾರಸೀಮಟ್ಠಸಾಮಣೇರಾನಮ್ಪಿ ಸನ್ತಕತ್ತಾ ತೇಸಮ್ಪಿ ಉಪಡ್ಢಭಾಗೋ ಲಬ್ಭತೇವಾತಿ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ. ಚೂಳಕನ್ತಿ ಉಪಡ್ಢಭಾಗತೋಪಿ ಉಪಡ್ಢಂ. ಚತುತ್ಥಭಾಗಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ. ಸಾಮಣೇರಾ…ಪೇ… ಠಪೇನ್ತೀತಿ ಇದಂ ಅರಕ್ಖಿತಅಗೋಪಿತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ ಪನ ‘‘ವಸ್ಸಗ್ಗೇನ ಅಭಾಜನೀಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ತತ್ಥಾತಿ ಮಗ್ಗೇ ವಾ ಚೇತಿಯಙ್ಗಣೇ ವಾ.

೩೪. ಸಾಮಣೇರೇಹಿ ದಾಪೇತುಂ ನ ಲಭನ್ತೀತಿ ಇದಂ ಸಾಮಣೇರೇಹಿ ಗಿಹಿಕಮ್ಮಂ ಕಾರಿತಂ ವಿಯ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ, ನ ಪನ ಪುಪ್ಫದಾನಂ ಹೋತೀತಿ ಸಾಮಣೇರಾನಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟನತೋ. ವುತ್ತಞ್ಚ ‘‘ಸಯಮೇವಾ’’ತಿಆದಿ. ನ ಹಿ ತಂ ಪುಪ್ಫದಾನಂ ನಾಮ ಸಿಯಾ. ಯದಿ ಹಿ ತಥಾ ಆಗತಾನಂ ತೇಸಂ ದಾನಂ ಪುಪ್ಫದಾನಂ ನಾಮ ಭವೇಯ್ಯ, ಸಾಮಣೇರೇಹಿಪಿ ದಾತುಂ ನ ಲಬ್ಭೇಯ್ಯ. ಸಯಮೇವಾತಿ ಸಾಮಣೇರಾ ಸಯಮೇವ. ಯಾಗುಭತ್ತಾದೀನಿ ಆದಾಯಾತಿ ಇದಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಯಾಗುಭತ್ತಾದಿಸಮ್ಪಾದನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಅವಿಸೇಸೇನ ವುತ್ತಂ. ಅವಿಸೇಸೇನ ವುತ್ತನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

೩೫. ವುತ್ತನಯೇನೇವಾತಿ ‘‘ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ತಾವ ಹರಿತ್ವಾಪಿ ಹರಾಪೇತ್ವಾಪಿ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾಪಿ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾಪಿ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಸೇಸಞಾತಕಾನಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾವ. ಮಾತಾಪಿತೂನಞ್ಚ ಹರಾಪೇನ್ತೇನ ಞಾತಿಸಾಮಣೇರೇಹೇವ ಹರಾಪೇತಬ್ಬಂ. ಇತರೇ ಪನ ಯದಿ ಸಯಮೇವ ಇಚ್ಛನ್ತಿ, ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಇಮಂ ಪುಪ್ಫದಾನೇ ವುತ್ತನಯಂ ಫಲದಾನೇಪಿ ಅತಿದಿಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ಫಲಮ್ಪಿ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಹರಣಹರಾಪನಾದಿನಾ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಸೇಸಞಾತೀನಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾವ. ಇದಾನಿ ‘‘ಯೋ ಹರಿತ್ವಾ ವಾ ಹರಾಪೇತ್ವಾ ವಾ…ಪೇ… ಇಸ್ಸರವತಾಯ ದದತೋ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೩೬-೪೩೭) ಇಮಂ ಪುಪ್ಫದಾನೇ ವುತ್ತನಯಂ ಫಲದಾನೇ ಸಙ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಕುಲಸಙ್ಗಹತ್ಥಾಯ ಪನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ಖೀಣಪರಿಬ್ಬಯಾನನ್ತಿ ಆಗನ್ತುಕೇ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಫಲಪರಿಚ್ಛೇದೇನಾತಿ ‘‘ಏತ್ತಕಾನಿ ಫಲಾನಿ ದಾತಬ್ಬಾನೀ’’ತಿ ಏವಂ ಫಲಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ವಾ. ರುಕ್ಖಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ವಾತಿ ‘‘ಇಮೇಹಿ ರುಕ್ಖೇಹಿ ದಾತಬ್ಬಾನೀ’’ತಿ ಏವಂ ರುಕ್ಖಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ವಾ. ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೇಸುಪಿ ಪನ ರುಕ್ಖೇಸು ‘‘ಇಧ ಫಲಾನಿ ಸುನ್ದರಾನಿ, ಇತೋ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವದನ್ತೇನ ಕುಲಸಙ್ಗಹೋ ಕತೋ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಏವಂ ಪನ ನ ವತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ರುಕ್ಖಚ್ಛಲ್ಲೀತಿ ರುಕ್ಖತ್ತಚೋ, ಸಾ ‘‘ಭಾಜನೀಯಭಣ್ಡ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಾ. ವುತ್ತನಯೇನಾತಿ ಪುಪ್ಫಫಲಾದೀಸು ವುತ್ತನಯೇನ ಕುಲಸಙ್ಗಹೋ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

೩೬. ತೇಸಂ ತೇಸಂ ಗಿಹೀನಂ ಗಾಮನ್ತರದೇಸನ್ತರಾದೀಸು ಸಾಸನಪಟಿಸಾಸನಹರಣಂ ಜಙ್ಘಪೇಸನಿಯಂ. ತೇನಾಹ ‘‘ಗಿಹೀನಂ ದೂತೇಯ್ಯಂ ಸಾಸನಹರಣಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ. ದೂತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ದೂತೇಯ್ಯಂ. ಪಠಮಂ ಸಾಸನಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾಪಿ…ಪೇ… ಪದೇ ಪದೇ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಇದಂ ‘‘ತಸ್ಸ ಸಾಸನಂ ಆರೋಚೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಗಮನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ತಸ್ಸ ಪನ ಸಾಸನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಸಯಮೇವ ಕಾರುಞ್ಞೇ ಠಿತೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪತಿರೂಪಂ ಸಾಸನಂ ಆರೋಚೇತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ. ಗಿಹೀನಞ್ಚ ಕಪ್ಪಿಯಸಾಸನಂ ಹರಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಇಮೇಹಿ ಪನ ಅಟ್ಠಹಿ ಕುಲದೂಸಕಕಮ್ಮೇಹೀತಿ ಪುಪ್ಫದಾನಂ ಫಲದಾನಂ ಚುಣ್ಣದಾನಂ ಮತ್ತಿಕದಾನಂ ದನ್ತಕಟ್ಠದಾನಂ ವೇಳುದಾನಂ ಪಣ್ಣದಾನಂ ಜಙ್ಘಪೇಸನಿಕನ್ತಿ ಇಮೇಹಿ ಯಥಾವುತ್ತೇಹಿ. ಪಬ್ಬಾಜನೀಯಕಮ್ಮಕತೋತಿ ಕುಲದೂಸನಪಚ್ಚಯಾ ಕತಪಬ್ಬಾಜನೀಯಕಮ್ಮೋ.

೩೭. ಸೇಕ್ಖಭೂಮಿಯಂ ವಾತಿ ಇಮಿನಾ ಝಾನಭೂಮಿಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ತಿಣ್ಣಂ ವಿವೇಕಾನನ್ತಿ ಕಾಯಚಿತ್ತಉಪಧಿವಿವೇಕಭೂತಾನಂ ತಿಣ್ಣಂ ವಿವೇಕಾನಂ. ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಣಸ್ಸ ಭೋಜನಪರಿಯೋಸಾನತ್ತಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಯಾವ ಭೋಜನಪರಿಯೋಸಾನ’’ನ್ತಿ. ಭುತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸಪಿ ಪುನ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಪಣಿಧಾಯ ಚೀವರಸಣ್ಠಾಪನಾದೀನಿ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಮೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಇತಿ ವಿನಯಸಙ್ಗಹಸಂವಣ್ಣನಾಭೂತೇ ವಿನಯಾಲಙ್ಕಾರೇ

ಕುಲಸಙ್ಗಹವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾಲಙ್ಕಾರೋ ನಾಮ

ಪಞ್ಚಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.

೬. ಮಚ್ಛಮಂಸವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ

೩೮. ಏವಂ ಕುಲಸಙ್ಗಹವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಮಚ್ಛಮಂಸವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತುಂ ‘‘ಮಚ್ಛಮಂಸೇಸು ಪನಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಥಲೇ ಠಪಿತಮತ್ತೇ ಮರತಿ, ಕೇವಟ್ಟಾದೀಹಿ ವಾ ಮಾರಿಯತೀತಿ ಮಚ್ಛೋ. ಮಚ್ಛಸ್ಸ ಇದನ್ತಿ ಮಚ್ಛಂ, ಮಸಿಯತೇ ಆಮಸಿಯತೇತಿ ಮಂಸಂ, ಮಚ್ಛಞ್ಚ ಮಂಸಞ್ಚ ಮಚ್ಛಮಂಸಾನಿ, ತೇಸು. ಮಚ್ಛಮಂಸೇಸು ಪನ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಮಚ್ಛಗ್ಗಹಣೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ನಿದ್ಧಾರಣಂ ನ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಪನ-ಸದ್ದೋ ಪಕ್ಖನ್ತರತ್ಥೋ, ದಿವಾಸೇಯ್ಯಾದೀಸು ವಿನಿಚ್ಛಯತೋ ಅಪರೋ ಮಚ್ಛಮಂಸೇಸು ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಗಯ್ಹತೇ ಅನೇನಾತಿ ಗಹಣಂ. ಕಿಂ ತಂ? ಸದ್ದೋ, ಮಚ್ಛಇತಿ ಗಹಣಂ ಮಚ್ಛಗ್ಗಹಣಂ, ತೇನ ಮಚ್ಛಗ್ಗಹಣೇನ, ಮಚ್ಛಸದ್ದೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮಂಸೇಸು ಪನ…ಪೇ… ಅಕಪ್ಪಿಯಾನೀತಿ ಏತ್ಥ ಮನುಸ್ಸಮಂಸಂ ಸಮಾನಜಾತಿಮಂಸತೋ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಂ. ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಾನಂ ಮಂಸಾನಿ ರಾಜಙ್ಗತೋ, ಸುನಖಅಹೀನಂ ಜೇಗುಚ್ಛಭಾವತೋ, ಸೇಸಾನಂ ವಾಳಮಿಗತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪರಿಬನ್ಧವಿಮೋಚನತ್ಥಂ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ತಿಕೋಟಿಪರಿಸುದ್ಧನ್ತಿ ದಿಟ್ಠಸುತಪರಿಸಙ್ಕಿತಸಙ್ಖಾತಾಹಿ ತೀಹಿ ಕೋಟೀಹಿ ತೀಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ ತೀಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಪರಿಸುದ್ಧಂ, ವಿಮುತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ತತ್ಥ ಅದಿಟ್ಠಅಸುತಾನಿ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಸೋತವಿಞ್ಞಾಣಾನಂ ಅನಾರಮ್ಮಣಭಾವತೋ ಜಾನಿತಬ್ಬಾನಿ. ಅಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ಪನ ಕಥಂ ಜಾನಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಅಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ, ತೀಣಿ ಪರಿಸಙ್ಕಿತಾನಿ ಞತ್ವಾ ತೇಸಂ ಪಟಿಪಕ್ಖವಸೇನ ಅಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ಜಾನಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇದಾನಿ ತಾನಿ ತೀಣಿ ಪರಿಸಙ್ಕಿತಾನಿ ಚ ಏವಂ ಪರಿಸಙ್ಕಿತೇ ಸತಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಕತ್ತಬ್ಬವಿಧಿಞ್ಚ ತೇನ ವಿಧಿನಾ ಅಪರಿಸಙ್ಕಿತೇ ಸತಿ ಕತ್ತಬ್ಬಭಾವಞ್ಚ ವಿತ್ಥಾರತೋ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಕಥ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ದಿಸ್ವಾ ಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ದಿಟ್ಠಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ನಾಮ. ಸುತ್ವಾ ಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ಸುತಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ನಾಮ. ಅದಿಸ್ವಾ ಅಸುತ್ವಾ ತಕ್ಕೇನ ಅನುಮಾನೇನ ಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ತದುಭಯವಿನಿಮುತ್ತಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ನಾಮ. ತಂ ತಿವಿಧಮ್ಪಿ ಪರಿಸಙ್ಕಿತಸಾಮಞ್ಞೇನ ಏಕಾ ಕೋಟಿ ಹೋತಿ, ತತೋ ವಿಮುತ್ತಂ ಅಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ನಾಮ. ಏವಂ ಅದಿಟ್ಠಂ ಅಸುತಂ ಅಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ಮಚ್ಛಮಂಸಂ ತಿಕೋಟಿಪರಿಸುದ್ಧಂ ಹೋತಿ.

ಜಾಲಂ ಮಚ್ಛಬನ್ಧನಂ. ವಾಗುರಾ ಮಿಗಬನ್ಧಿನೀ. ಕಪ್ಪತೀತಿ ಯದಿ ತೇಸಂ ವಚನೇನ ಸಙ್ಕಾ ನಿವತ್ತತಿ, ವಟ್ಟತಿ, ನ ತಂ ವಚನಂ ಲೇಸಕಪ್ಪಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ತೇನೇವ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಯತ್ಥ ಚ ನಿಬ್ಬೇಮತಿಕೋ ಹೋತಿ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಕಪ್ಪತೀ’’ತಿ. ಪವತ್ತಮಂಸನ್ತಿ ಆಪಣಾದೀಸು ಪವತ್ತಂ ವಿಕ್ಕಾಯಿಕಂ ವಾ ಮತಮಂಸಂ ವಾ. ಮಙ್ಗಲಾದೀನನ್ತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಆಹುನಪಾಹುನಾದಿಕೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಭಿಕ್ಖೂನಂಯೇವ ಅತ್ಥಾಯ ಅಕತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅಟ್ಠಾನಪ್ಪಯುತ್ತೋ ಏವ-ಸದ್ದೋ, ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಅಕತಮೇವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ, ತಸ್ಮಾ ಭಿಕ್ಖೂನಞ್ಚ ಮಙ್ಗಲಾದೀನಞ್ಚಾತಿ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕತಮ್ಪಿ ನ ವತ್ತತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಯಥಾಠಿತವಸೇನ ಅವಧಾರಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ನ ಸುನ್ದರಂ. ಯತ್ಥ ಚ ನಿಬ್ಬೇಮತಿಕೋ ಹೋತೀತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಕತೇಪಿ ಸಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬಂ ಪರಿಸಙ್ಕಿತಾಭಾವಮಾಹ.

೩೯. ತಮೇವತ್ಥಂ ಆವಿಕಾತುಂ ‘‘ಸಚೇ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ಇತರೇಸಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅಜಾನನ್ತಾನಂ ವಟ್ಟತಿ, ಜಾನತೋವೇತ್ಥ ಆಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ. ತೇಯೇವಾತಿ ಯೇ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಕತಂ, ತೇಯೇವ. ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಕತಮಂಸಪರಿಭೋಗತೋ ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಪರಿಭೋಗೇ ವಿಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಂ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ಪುರಿಮಸ್ಮಿಂ ಸಚಿತ್ತಕಾಪತ್ತಿ, ಇತರಸ್ಮಿಂ ಅಚಿತ್ತಕಾ. ತೇನಾಹ ‘‘ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸಪಿ ಆಪತ್ತಿಯೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ಪರಿಭೋಗಕಾಲೇ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾವ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ವಿ. ಸಙ್ಗ. ಅಟ್ಠ. ೩೯) ವಚನತೋ ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ಅನಾಪತ್ತಿ ಸಿದ್ಧಾ. ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸೇವ ಹಿ ಆಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾ. ವತ್ತನ್ತಿ ವದನ್ತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಆಪತ್ತಿ ನತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

ಇತಿ ವಿನಯಸಙ್ಗಹಸಂವಣ್ಣನಾಭೂತೇ ವಿನಯಾಲಙ್ಕಾರೇ

ಮಚ್ಛಮಂಸವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾಲಙ್ಕಾರೋ ನಾಮ

ಛಟ್ಠೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.

೭. ಅನಾಮಾಸವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ

೪೦. ಏವಂ ಮಚ್ಛಮಂಸವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅನಾಮಾಸವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತುಂ ‘‘ಅನಾಮಾಸ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಆಮಸಿಯತೇತಿ ಆಮಾಸಂ, ನ ಆಮಾಸಂ ಅನಾಮಾಸಂ, ಅಪರಾಮಸಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಾರಿಪನ್ಥಿಕಾತಿ ವಿಕುಪ್ಪನಿಕಾ, ಅನ್ತರಾಯಿಕಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ನದೀಸೋತೇನ ವುಯ್ಹಮಾನಂ ಮಾತರನ್ತಿ ಏತಂ ಉಕ್ಕಟ್ಠಪರಿಚ್ಛೇದದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ. ಅಞ್ಞಾಸು ಪನ ಇತ್ಥೀಸು ಕಾರುಞ್ಞಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಮಾತರಿ ವುತ್ತನಯೇನ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ನೇವತ್ಥಿ ದೋಸೋತಿ ವದನ್ತಿ. ‘‘ಮಾತರ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅಞ್ಞಾಸು ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ವದನ್ತಾಪಿ ಅತ್ಥಿ. ಏತ್ಥ ಗಣ್ಹಾಹೀತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾತಿ ಗೇಹಸ್ಸಿತಪೇಮೇನ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇನ ಫುಸನೇ ದುಕ್ಕಟಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಕಾರುಞ್ಞೇನ ಪನ ವತ್ಥಾದಿಂ ಗಹೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಿಂ ‘‘ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ ವದನ್ತಸ್ಸಪಿ ಅವಸಭಾವಪ್ಪತ್ತಿತೋ ಉದಕೇ ನಿಮುಜ್ಜನ್ತಿಂ ಕಾರುಞ್ಞೇನ ಸಹಸಾ ಅನಾಮಾಸನ್ತಿ ಅಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಕೇಸಾದೀಸು ಗಹೇತ್ವಾ ಮೋಕ್ಖಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಆಕಡ್ಢತೋಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿಯೇವ. ನ ಹಿ ಮೀಯಮಾನಂ ಮಾತರಂ ಉಪೇಕ್ಖಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಅಞ್ಞಾತಿಕಾಯ ಇತ್ಥಿಯಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಉಕ್ಕಟ್ಠಾಯ ಮಾತುಯಾಪಿ ಆಮಾಸೋ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಮಾತರ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ತಸ್ಸ ಕಾತಬ್ಬಂ ಪನ ಅಞ್ಞಾಸಮ್ಪಿ ಇತ್ಥೀನಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿಯೇವ ಅನಾಮಾಸತ್ತೇ ವಿಸೇಸಾಭಾವಾ.

ತಿಣಣ್ಡುಪಕನ್ತಿ ಹಿರಿವೇರಾದಿಮೂಲೇಹಿ ಕೇಸಾಲಙ್ಕಾರತ್ಥಾಯ ಕತಚುಮ್ಬಟಕಂ. ತಾಲಪಣ್ಣಮುದ್ದಿಕನ್ತಿ ತಾಲಪಣ್ಣೇಹಿ ಕತಂ ಅಙ್ಗುಲಿಮುದ್ದಿಕಂ. ತೇನ ತಾಲಪಣ್ಣಾದಿಮಯಂ ಕಟಿಸುತ್ತಕಣ್ಣಪಿಳನ್ಧನಾದಿ ಸಬ್ಬಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಿದ್ಧಂ. ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ತನೋ ನಿವಾಸನಪಾರುಪನಭಾವತೋ ಅಪನೇತ್ವಾ, ಚೀವರತ್ಥಾಯ ಪರಿಣಾಮೇತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಚೀವರತ್ಥಾಯ ಪಾದಮೂಲೇ ಠಪೇತೀತಿ ಇದಂ ನಿದಸ್ಸನಮತ್ತಂ. ಪಚ್ಚತ್ಥರಣವಿತಾನಾದಿಅತ್ಥಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿಯೇವ, ಪೂಜಾದಿಅತ್ಥಂ ತಾವಕಾಲಿಕಮ್ಪಿ ಆಮಸಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಸೀಸಪಸಾಧನದನ್ತಸೂಚೀತಿ ಇದಂ ಸೀಸಾಲಙ್ಕಾರತ್ಥಾಯ ಪಟಪಿಲೋತಿಕಾಹಿ ಕತಸೀಸಪಸಾಧನಕಞ್ಚೇವ ದನ್ತಸೂಚಿಆದಿ ಚಾತಿ ದ್ವೇ ತಯೋ. ಸೀಸಪಸಾಧನಂ ಸಿಪಾಟಿಕೋಪಕರಣತ್ಥಾಯ ಚೇವ ದನ್ತಸೂಚಿಂ ಸೂಚಿಉಪಕರಣತ್ಥಾಯ ಚ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಕೇಸಕಲಾಪಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ತಿರಿಯಂ ಪವೇಸನತ್ಥಾಯ ಕತಾ ಸೂಚಿ ಏವ ಸೀಸಪಸಾಧನಕದನ್ತಸೂಚೀತಿ ಏಕಮೇವ ಕತ್ವಾ ಸಿಪಾಟಿಕಾಯ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪರಿಹರಿತಬ್ಬಸೂಚಿಯೇವ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಉಪಕರಣನ್ತಿ ಸಿಪಾಟಿಕಸೂಚಿಉಪಕರಣಂ, ಏವಂ ವಾ ಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ.

ಪೋತ್ಥಕರೂಪನ್ತಿ ಸುಧಾದೀಹಿ ಕತಂ ಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥುಭೂತಾನಂ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಿತ್ಥೀನಂ ಸಣ್ಠಾನೇನ ಕತಮ್ಪಿ ಅನಾಮಾಸಮೇವ. ಇತ್ಥಿರೂಪಾನಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕತಂ ವತ್ಥುಭಿತ್ತಿಆದಿಞ್ಚ ಇತ್ಥಿರೂಪಂ ಅನಾಮಸಿತ್ವಾ ವಳಞ್ಜೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಏವರೂಪೇ ಹಿ ಅನಾಮಾಸೇ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇ ಅಸತಿ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇನ ಆಮಸತೋ ದೋಸೋ ನತ್ಥಿ. ಭಿನ್ದಿತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಹತ್ಥೇನ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾವ ಕೇನಚಿ ದಣ್ಡಾದಿನಾ ಭಿನ್ದಿತಬ್ಬಂ. ಏತ್ಥ ಚ ಅನಾಮಾಸಮ್ಪಿ ದಣ್ಡಪಾಸಾಣಾದೀಹಿ ಭೇದನಸ್ಸ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತತ್ತಾ, ಪಾಳಿಯಮ್ಪಿ ಆಪದಾಸು ಮೋಕ್ಖಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸ ಆಮಸನೇಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿಯಾ ವುತ್ತತ್ತಾ ಚ ಸಪ್ಪಿನಿಆದಿವಾಳಮಿಗೀಹಿ ಗಹಿತಪಾಣಕಾನಂ ಮೋಚನತ್ಥಾಯ ತಂ ತಂ ಸಪ್ಪಿನಿಆದಿವತ್ಥುಂ ದಣ್ಡಾದೀಹಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗಹೇತುಂ, ಮಾತುಆದಿಂ ಉದಕೇ ಮೀಯಮಾನಂ ವತ್ಥಾದೀಹಿ ಗಹೇತುಂ, ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಿಂ ಕೇಸಾದೀಸು ಗಹೇತ್ವಾ ಕಾರುಞ್ಞೇನ ಉಕ್ಖಿಪಿತುಞ್ಚ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋವ. ‘‘ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘ನ ತ್ವೇವ ಆಮಸಿತಬ್ಬಾ’ತಿ ಇದಂ ಪನ ವಚನಂ ಅಮೀಯಮಾನಂ ವತ್ಥುಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ ಅಯಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಖನ್ತೀ’’ತಿ ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೨೮೧) ವುತ್ತಂ.

೪೧. ಮಗ್ಗಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಯಾತಿ ‘‘ಮಗ್ಗೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಮಗ್ಗಸಞ್ಞಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾ ದೇನ್ತೀತಿ ಇದಂ ಸಾಮೀಚಿವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ತೇಹಿ ಪನ ‘‘ಆಸನಂ ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾವ ನಿಸೀದಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಸಯಮೇವ ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ತತ್ಥ ಜಾತಕಾನೀತಿ ಅಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಭೂತಗಾಮಭಾವೇನೇವ ಠಿತಾನಿ. ‘‘ಕೀಳನ್ತೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಸತಿ ಪಚ್ಚಯೇ ಆಮಸನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ, ಇದಞ್ಚ ಗಿಹಿಸನ್ತಕಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ಭಿಕ್ಖುಸನ್ತಕಂ ಪನ ಪರಿಭೋಗಾರಹಂ ಸಬ್ಬಥಾ ಆಮಸಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ ದುರೂಪಚಿಣ್ಣತ್ತಾ. ತಾಲಪನಸಾದೀನೀತಿ ಚೇತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ನಾಳಿಕೇರಲಬುಜತಿಪುಸಅಲಾಬುಕುಮ್ಭಣ್ಡಪುಸ್ಸಫಲಏಳಾಲುಕಫಲಾನಂ ಸಙ್ಗಹೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ‘‘ಯಥಾವುತ್ತಫಲಾನಂಯೇವ ಚೇತ್ಥ ಕೀಳಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಆಮಸನಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪಾಸಾಣಸಕ್ಖರಾದೀನಿ ಕೀಳಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನಪಿ ಆಮಸಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಾನಂ ದಸ್ಸಾಮೀತಿ ಇದಂ ಅಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಗಹಣಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಅತ್ತನೋಪಿ ಅತ್ಥಾಯ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಗಹಣೇ ದೋಸೋ ನತ್ಥಿ ಅನಾಮಾಸತ್ತಾಭಾವಾ.

೪೨. ಮುತ್ತಾತಿ (ಮ. ನಿ. ಟೀ. ೧.೨ ಪಥವೀವಾರವಣ್ಣನಾ; ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೨೮೧) ಹತ್ಥಿಕುಮ್ಭಜಾತಿಕಾ ಅಟ್ಠವಿಧಾ ಮುತ್ತಾ. ತಥಾ ಹಿ ಹತ್ಥಿಕುಮ್ಭಂ, ವರಾಹದಾಠಂ, ಭುಜಗಸೀಸಂ, ವಲಾಹಕಂ, ವೇಳು, ಮಚ್ಛಸಿರೋ, ಸಙ್ಖೋ, ಸಿಪ್ಪೀತಿ ಅಟ್ಠ ಮುತ್ತಾಯೋನಿಯೋ. ತತ್ಥ ಹತ್ಥಿಕುಮ್ಭಜಾ ಪೀತವಣ್ಣಾ ಪಭಾಹೀನಾ. ವರಾಹದಾಠಾ ವರಾಹದಾಠಾವಣ್ಣಾವ. ಭುಜಗಸೀಸಜಾ ನೀಲಾದಿವಣ್ಣಾ ಸುವಿಸುದ್ಧಾ ವಟ್ಟಲಾ ಚ. ವಲಾಹಕಜಾ ಭಾಸುರಾ ದುಬ್ಬಿಭಾಗಾ ರತ್ತಿಭಾಗೇ ಅನ್ಧಕಾರಂ ವಿಧಮೇನ್ತಿಯೋ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ, ದೇವೂಪಭೋಗಾ ಏವ ಚ ಹೋನ್ತಿ. ವೇಳುಜಾ ಕರಕಫಲಸಮಾನವಣ್ಣಾ ನ ಭಾಸುರಾ, ತೇ ಚ ವೇಳೂ ಅಮನುಸ್ಸಗೋಚರೇಯೇವ ಪದೇಸೇ ಜಾಯನ್ತಿ. ಮಚ್ಛಸಿರಜಾ ಪಾಠೀನಪಿಟ್ಠಿಸಮಾನವಣ್ಣಾ ವಟ್ಟಲಾ ಲಘವೋ ಚ ತೇಜವನ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ ಪಭಾವಿಹೀನಾ ಚ, ತೇ ಚ ಮಚ್ಛಾ ಸಮುದ್ದಮಜ್ಝೇಯೇವ ಜಾಯನ್ತಿ. ಸಙ್ಖಜಾ ಸಙ್ಖಉದರಚ್ಛವಿವಣ್ಣಾ ಕೋಲಫಲಪ್ಪಮಾಣಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ ಪಭಾವಿಹೀನಾವ. ಸಿಪ್ಪಿಜಾ ಪಭಾವಿಸೇಸಯುತ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ ನಾನಾಸಣ್ಠಾನಾ. ಏವಂ ಜಾತಿತೋ ಅಟ್ಠವಿಧಾಸು ಮುತ್ತಾಸು ಯಾ ಮಚ್ಛಸಙ್ಖಸಿಪ್ಪಿಜಾ, ತಾ ಸಾಮುದ್ದಿಕಾ. ಭುಜಗಜಾಪಿ ಕಾಚಿ ಸಾಮುದ್ದಿಕಾ ಹೋನ್ತಿ, ಇತರಾ ಅಸಾಮುದ್ದಿಕಾ. ಯಸ್ಮಾ ಬಹುಲಂ ಸಾಮುದ್ದಿಕಾವ ಮುತ್ತಾ ಲೋಕೇ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತತ್ಥಾಪಿ ಸಿಪ್ಪಿಜಾವ, ಇತರಾ ಕದಾಚಿ ಕಾಚಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಮ್ಮೋಹವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿಭ. ಅಟ್ಠ. ೧೭೩) ‘‘ಮುತ್ತಾತಿ ಸಾಮುದ್ದಿಕಾ ಮುತ್ತಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

ಮಣೀತಿ ವೇಳುರಿಯಾದಿತೋ ಅಞ್ಞೋ ಜೋತಿರಸಾದಿಭೇದೋ ಸಬ್ಬೋ ಮಣಿ. ವೇಳುರಿಯೋತಿ ಅಲ್ಲವೇಳುವಣ್ಣೋ ಮಣಿ, ‘‘ಮಜ್ಜಾರಕ್ಖಿಮಣ್ಡಲವಣ್ಣೋ’’ತಿಪಿ ವದನ್ತಿ. ಸಙ್ಖೋತಿ ಸಾಮುದ್ದಿಕಸಙ್ಖೋ. ಸಿಲಾತಿ ಮುಗ್ಗವಣ್ಣಾ ಅತಿಸಿನಿದ್ಧಾ ಕಾಳಸಿಲಾ. ಮಣಿವೋಹಾರಂ ಅಗತಾ ರತ್ತಸೇತಾದಿವಣ್ಣಾ ಸುಮಟ್ಠಾಪಿ ಸಿಲಾ ಅನಾಮಾಸಾ ಏವಾತಿ ವದನ್ತಿ. ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೨೮೧) ಪನ ‘‘ಸಙ್ಖೋತಿ ಸಾಮುದ್ದಿಕಸಙ್ಖೋ. ಸಿಲಾತಿ ಕಾಳಸಿಲಾಪಣ್ಡುಸಿಲಾಸೇತಸಿಲಾದಿಭೇದಾ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಸಿಲಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಪವಾಳಂ ಸಮುದ್ದತೋ ಜಾತನಾತಿರತ್ತಮಣಿ. ರಜತನ್ತಿ ಕಹಾಪಣಮಾಸಾದಿಭೇದಂ ಜತುಮಾಸಾದಿಂ ಉಪಾದಾಯ ಸಬ್ಬಂ ವುತ್ತಾವಸೇಸರೂಪಿಯಂ ಗಹಿತಂ. ಜಾತರೂಪನ್ತಿ ಸುವಣ್ಣಂ. ಲೋಹಿತಙ್ಕೋತಿ ರತ್ತಮಣಿ. ಮಸಾರಗಲ್ಲನ್ತಿ ಕಬರವಣ್ಣೋ ಮಣಿ. ‘‘ಮರಕತ’’ನ್ತಿಪಿ ವದನ್ತಿ.

ಭಣ್ಡಮೂಲತ್ಥಾಯಾತಿ ಪತ್ತಚೀವರಾದಿಮೂಲತ್ಥಾಯ. ಕುಟ್ಠರೋಗಸ್ಸಾತಿ ನಿದಸ್ಸನಮತ್ತಂ. ತಾಯ ವೂಪಸಮೇತಬ್ಬಸ್ಸ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ರೋಗಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ ವಟ್ಟತಿಯೇವ. ‘‘ಭೇಸಜ್ಜತ್ಥಞ್ಚ ಅವಿದ್ಧಾಯೇವ ಮುತ್ತಾ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ತೀಸುಪಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ವುತ್ತಾ. ಭೇಸಜ್ಜತ್ಥಾಯ ಪಿಸಿತ್ವಾ ಯೋಜಿತಾನಂ ಮುತ್ತಾನಂ ರತನಭಾವವಿಜಹನತೋ ಗಹಣಕ್ಖಣೇಪಿ ರತನಾಕಾರೇನ ಅಪೇಕ್ಖಾಭಾವಾ ‘‘ಭೇಸಜ್ಜತ್ಥಾಯ ಪನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಯಾವ ಪನ ತಾ ಮುತ್ತಾ ರತನರೂಪೇನ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ, ತಾವ ಆಮಸಿತುಂ ನ ವಟ್ಟನ್ತಿ. ಏವಂ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ರತನಪಾಸಾಣಂ ಪಿಸಿತ್ವಾ ಭೇಸಜ್ಜೇ ಯೋಜನತ್ಥಾಯ ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ ಏವ. ಜಾತರೂಪರಜತಂ ಪನ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ಯೋಜನಭೇಸಜ್ಜತ್ಥಾಯಪಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಗಹಟ್ಠೇಹಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ದಿನ್ನಮ್ಪಿ ಯದಿ ಭೇಸಜ್ಜೇ ಸುವಣ್ಣಾದಿರೂಪೇನ ತಿಟ್ಠತಿ, ವಿಯೋಜೇತುಞ್ಚ ಸಕ್ಕಾ, ತಾದಿಸಂ ಭೇಸಜ್ಜಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತಿ. ತಂ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕತ್ತಗತಞ್ಚೇ ವಟ್ಟತಿ. ‘‘ಜಾತಿಫಲಿಕಂ ಉಪಾದಾಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಸೂರಿಯಕನ್ತಚನ್ದಕನ್ತಾದಿಕಂ ಜಾತಿಪಾಸಾಣಂ ಮಣಿಮ್ಹಿ ಏವ ಸಙ್ಗಹಿತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಆಕರಮುತ್ತೋತಿ ಆಕರತೋ ಮುತ್ತಮತ್ತೋ. ಭಣ್ಡಮೂಲತ್ಥಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಇಮಿನಾವ ಆಮಸಿತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಪಚಿತ್ವಾ ಕತೋತಿ ಕಾಚಕಾರೇಹಿ ಪಚಿತ್ವಾ ಕತೋ.

ಧಮನಸಙ್ಖೋ ಚ ಧೋತವಿದ್ಧೋ ಚ ರತನಮಿಸ್ಸೋ ಚಾತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ವಿದ್ಧೋತಿಆದಿಭಾವೇನ ಕತಛಿದ್ದೋ. ರತನಮಿಸ್ಸೋತಿ ಕಞ್ಚನಲತಾದಿವಿಚಿತ್ತೋ ಮುತ್ತಾದಿರತನಖಚಿತೋ ಚ. ಏತೇನ ಧಮನಸಙ್ಖತೋ ಅಞ್ಞೋ ರತನಸಮ್ಮಿಸ್ಸೋ ಅನಾಮಾಸೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸಿಲಾಯಮ್ಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಪಾನೀಯಸಙ್ಖೋತಿ ಇಮಿನಾ ಥಾಲಕಾದಿಆಕಾರೇನ ಕತಸಙ್ಖಮಯಭಾಜನಾನಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಂ ವಟ್ಟನ್ತೀತಿ ಸಿದ್ಧಂ. ಸೇಸನ್ತಿ ರತನಮಿಸ್ಸಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸಂ. ಮುಗ್ಗವಣ್ಣಂಯೇವ ರತನಸಮ್ಮಿಸ್ಸಂ ಕರೋನ್ತಿ, ನ ಅಞ್ಞನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಮುಗ್ಗವಣ್ಣಾವಾ’’ತಿ, ಮುಗ್ಗವಣ್ಣಾ ರತನಸಮ್ಮಿಸ್ಸಾವ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಸೇಸಾತಿ ರತನಸಮ್ಮಿಸ್ಸಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸಾ ಸಿಲಾ.

ಬೀಜತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾತಿ ಧಾತುಪಾಸಾಣತೋ ಪಟ್ಠಾಯ. ಸುವಣ್ಣಚೇತಿಯನ್ತಿ ಧಾತುಕರಣ್ಡಕಂ. ಪಟಿಕ್ಖಿಪೀತಿ ‘‘ಧಾತುಟ್ಠಪನತ್ಥಾಯ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಪೇಸಿತತ್ತಾ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೨೮೧) ಪನ ‘‘ಪಟಿಕ್ಖಿಪೀತಿ ಸುವಣ್ಣಮಯಸ್ಸ ಧಾತುಕರಣ್ಡಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಾದಿರೂಪಸ್ಸ ಚ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಕರಣೇ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯತ್ತಾ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಸುವಣ್ಣಬುಬ್ಬುಳಕನ್ತಿ ಸುವಣ್ಣತಾರಕಂ. ‘‘ರೂಪಿಯಛಡ್ಡಕಟ್ಠಾನೇ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ರೂಪಿಯಛಡ್ಡಕಸ್ಸ ಜಾತರೂಪರಜತಂ ಆಮಸಿತ್ವಾ ಛಡ್ಡೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವುತ್ತಂ. ಕೇಳಾಪಯಿತುನ್ತಿ ಆಮಸಿತ್ವಾ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಸಞ್ಚಾರೇತುಂ. ವುತ್ತನ್ತಿ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ. ಕಚವರಮೇವ ಹರಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಗೋಪಕಾ ವಾ ಹೋನ್ತು ಅಞ್ಞೇ ವಾ, ಹತ್ಥೇನಪಿ ಪುಞ್ಛಿತ್ವಾ ಕಚವರಂ ಅಪನೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ‘‘ಮಲಮ್ಪಿ ಪಮಜ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತಿಯೇವಾ’’ತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೨೮೧) ವುತ್ತಂ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೨೮೧) ಪನ ‘‘ಕಚವರಮೇವ ಹರಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಗೋಪಕಾ ವಾ ಹೋನ್ತು ಅಞ್ಞೇ ವಾ, ಹತ್ಥೇನಪಿ ಪುಞ್ಛಿತ್ವಾ ಕಚವರಂ ಅಪನೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಮಲಮ್ಪಿ ಮಜ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ ಏವಾತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ನ ಸಮೇತಿ ಕೇಳಾಯನಸದಿಸತ್ತಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಕಥಂ ನ ಸಮೇತಿ? ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಚೇತಿಯಘರಗೋಪಕಾ ರೂಪಿಯಛಡ್ಡಕಟ್ಠಾನೇ ಠಿತಾತಿ ತೇಸಂಯೇವ ಕೇಳಾಯನಂ ಅನುಞ್ಞಾತಂ, ನ ಅಞ್ಞೇಸಂ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಗೋಪಕಾ ವಾ ಹೋನ್ತು ಅಞ್ಞೇ ವಾ’’ತಿ ವಚನಂ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯ ನ ಸಮೇತಿ.

ಕುರುನ್ದಿಯಂ ಪನ ತಮ್ಪಿ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಂ, ಸುವಣ್ಣಚೇತಿಯೇ ಕಚವರಮೇವ ಹರಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ಅನುಞ್ಞಾತಂ, ತಸ್ಮಾ ಸಾವಧಾರಣಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಹತ್ಥೇನಪಿ ಪುಞ್ಛಿತ್ವಾ’’ತಿ ಚ ‘‘ಮಲಮ್ಪಿ ಪಮಜ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ ಏವಾ’’ತಿ ಚ ವಚನಂ ಕುರುನ್ದಟ್ಠಕಥಾಯ ನ ಸಮೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ವಿಚಾರೇತಬ್ಬಮೇತನ್ತಿ. ಆರಕೂಟಲೋಹನ್ತಿ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋ ಕಿತ್ತಿಮಲೋಹವಿಸೇಸೋ. ತಿವಿಧಞ್ಹಿ ಕಿತ್ತಿಮಲೋಹಂ – ಕಂಸಲೋಹಂ ವಟ್ಟಲೋಹಂ ಆರಕೂಟಲೋಹನ್ತಿ. ತತ್ಥ ತಿಪುತಮ್ಬೇ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕತಂ ಕಂಸಲೋಹಂ ನಾಮ, ಸೀಸತಮ್ಬೇ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕತಂ ವಟ್ಟಲೋಹಂ, ರಸತುತ್ಥೇಹಿ ರಞ್ಜಿತಂ ತಮ್ಬಂ ಆರಕೂಟಲೋಹಂ ನಾಮ. ‘‘ಪಕತಿರಸತಮ್ಬೇ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕತಂ ಆರಕೂಟ’’ನ್ತಿ ಚ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೨೮೧) ವುತ್ತಂ. ತಂ ಪನ ‘‘ಜಾತರೂಪಗತಿಕ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಉಗ್ಗಣ್ಹತೋ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಮ್ಪಿ ಹೋತೀತಿ ಕೇಚಿ ವದನ್ತಿ, ರೂಪಿಯೇಸು ಪನ ಅಗಣಿತತ್ತಾ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ನ ಹೋತಿ, ಆಮಸನೇ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನೇ ಚ ದುಕ್ಕಟಮೇವಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಸಬ್ಬೋಪಿ ಕಪ್ಪಿಯೋತಿ ಯಥಾವುತ್ತಸುವಣ್ಣಾದಿಮಯಾನಂ ಸೇನಾಸನಪರಿಕ್ಖಾರಾನಂ ಆಮಸನಗೋಪನಾದಿವಸೇನ ಪರಿಭೋಗೋ ಸಬ್ಬಥಾ ಕಪ್ಪಿಯೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ತೇನಾಹ ‘‘ತಸ್ಮಾ’’ತಿಆದಿ. ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಧಮ್ಮವಿನಯವಣ್ಣನಟ್ಠಾನೇ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಸಙ್ಘಿಕಮೇವ ಸುವಣ್ಣಾದಿಮಯಂ ಸೇನಾಸನಂ ಸೇನಾಸನಪರಿಕ್ಖಾರಾ ಚ ವಟ್ಟನ್ತಿ, ನ ಪುಗ್ಗಲಿಕಾನೀತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಪಟಿಜಗ್ಗಿತುಂ ವಟ್ಟನ್ತೀತಿ ಸೇನಾಸನಪಟಿಬನ್ಧತೋ ವುತ್ತಂ.

೪೩. ಸಾಮಿಕಾನಂ ಪೇಸೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಾಮಿಕಾನಂ ಸಾಸನಂ ಪೇಸೇತಬ್ಬಂ. ಭಿನ್ದಿತ್ವಾತಿ ಪಠಮಮೇವ ಅನಾಮಸಿತ್ವಾ ಪಾಸಾಣಾದಿನಾ ಕಿಞ್ಚಿಮತ್ತಂ ಭೇದಂ ಕತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡತ್ಥಾಯ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಹತ್ಥೇನ ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಏತ್ಥಾಪಿ ತಞ್ಚ ವಿಯೋಜೇತ್ವಾ ಆಮಸಿತಬ್ಬಂ. ಫಲಕಜಾಲಿಕಾದೀನೀತಿ ಏತ್ಥ ಸರಪರಿತ್ತಾಣಾಯ ಹತ್ಥೇನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಕಿಟಿಕಾಫಲಕಂ ಅಕ್ಖಿರಕ್ಖಣತ್ಥಾಯ ಅಯಲೋಹಾದೀಹಿ ಜಾಲಾಕಾರೇನ ಕತ್ವಾ ಸೀಸಾದೀಸು ಪಟಿಮುಞ್ಚಿತಬ್ಬಂ ಜಾಲಿಕಂ ನಾಮ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಕವಚಾದಿಕಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಅನಾಮಾಸಾನೀತಿ ಮಚ್ಛಜಾಲಾದಿಪರೂಪರೋಧಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ನ ಸರಪರಿತ್ತಾಣಂ ತಸ್ಸ ಆವುಧಭಣ್ಡತ್ತಾಭಾವಾ. ತೇನ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಪರೂಪರೋಧನಿವಾರಣಞ್ಹೀ’’ತಿಆದಿ (ವಿ. ಸಙ್ಗ. ಅಟ್ಠ. ೪೩). ಆಸನಸ್ಸಾತಿ ಚೇತಿಯಸ್ಸಸಮನ್ತಾ ಕತಪರಿಭಣ್ಡಸ್ಸ. ಬನ್ಧಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಕಾಕಾದೀನಂ ಅದೂಸನತ್ಥಾಯ ಬನ್ಧಿಸ್ಸಾಮಿ.

‘‘ಭೇರಿಸಙ್ಘಾಟೋತಿ ಸಙ್ಘಟಿತಚಮ್ಮಭೇರೀ. ವೀಣಾಸಙ್ಘಾಟೋತಿ ಸಙ್ಘಟಿತಚಮ್ಮವೀಣಾ’’ತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೨೮೧) ವುತ್ತಂ. ‘‘ಚಮ್ಮವಿನದ್ಧಾ ವೀಣಾಭೇರಿಆದೀನೀ’’ತಿ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತವಚನತೋ ವಿಸೇಸಾಭಾವಾ ‘‘ಕುರುನ್ದಿಯಂ ಪನಾ’’ತಿಆದಿನಾ ತತೋ ವಿಸೇಸಸ್ಸ ವತ್ತುಮಾರದ್ಧತ್ತಾ ಚ ಭೇರಿಆದೀನಂ ವಿನದ್ಧೋಪಕರಣಸಮೂಹೋ ಭೇರಿವೀಣಾಸಙ್ಘಾಟೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ ‘‘ಸಙ್ಘಟಿತಬ್ಬೋತಿ ಸಙ್ಘಾಟೋ’’ತಿ ಕತ್ವಾ. ತುಚ್ಛಪೋಕ್ಖರನ್ತಿ ಅವಿನದ್ಧಚಮ್ಮಭೇರಿವೀಣಾನಂ ಪೋಕ್ಖರಂ. ಆರೋಪಿತಚಮ್ಮನ್ತಿ ಪುಬ್ಬೇ ಆರೋಪಿತಂ ಹುತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ತತೋ ಅಪನೇತ್ವಾ ವಿಸುಂ ಠಪಿತಮುಖಚಮ್ಮಮತ್ತಂ, ನ ಸೇಸೋಪಕರಣಸಹಿತಂ, ತಂ ಪನ ಸಙ್ಘಾತೋತಿ ಅಯಂ ವಿಸೇಸೋ. ಓನಹಿತುನ್ತಿ ಭೇರಿಪೋಕ್ಖರಾದೀನಿ ಚಮ್ಮಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಚಮ್ಮವದ್ಧಿಆದೀಹಿ ಸಬ್ಬೇಹಿ ಉಪಕರಣೇಹಿ ವಿನನ್ಧಿತುಂ. ಓನಹಾಪೇತುನ್ತಿ ತಥೇವ ಅಞ್ಞೇಹಿ ವಿನನ್ಧಾಪೇತುಂ.

ಇತಿ ವಿನಯಸಙ್ಗಹಸಂವಣ್ಣನಾಭೂತೇ ವಿನಯಾಲಙ್ಕಾರೇ

ಅನಾಮಾಸವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾಲಙ್ಕಾರೋ ನಾಮ

ಸತ್ತಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.

೮. ಅಧಿಟ್ಠಾನವಿಕಪ್ಪನವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ

೪೪. ಏವಂ ಅನಾಮಾಸವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅಧಿಟ್ಠಾನವಿಕಪ್ಪನವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತುಂ ‘‘ಅಧಿಟ್ಠಾನವಿಕಪ್ಪನೇಸು ಪನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಅಧಿಟ್ಠಿಯತೇ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ, ಗಹಣಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಿಕಪ್ಪಿಯತೇ ವಿಕಪ್ಪನಾ, ಸಙ್ಕಪ್ಪನಂ ಚಿನ್ತನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ತತ್ಥ ‘‘ತಿಚೀವರಂ ಅಧಿಟ್ಠಾತುನ್ತಿ ನಾಮಂ ವತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾತುಂ. ನ ವಿಕಪ್ಪೇತುನ್ತಿ ನಾಮಂ ವತ್ವಾ ನ ವಿಕಪ್ಪೇತುಂ. ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ. ತಸ್ಮಾ ತಿಚೀವರಂ ಅಧಿಟ್ಠಹನ್ತೇನ ‘ಇಮಂ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಮೀ’ತಿಆದಿನಾ ನಾಮಂ ವತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ. ವಿಕಪ್ಪೇನ್ತೇನ ಪನ ‘ಇಮಂ ಸಙ್ಘಾಟಿ’ನ್ತಿಆದಿನಾ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಚೀವರಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾವ ‘ಇಮಂ ಚೀವರಂ ತುಯ್ಹಂ ವಿಕಪ್ಪೇಮೀ’ತಿ ವಿಕಪ್ಪೇತಬ್ಬಂ. ತಿಚೀವರಂ ವಾ ಹೋತು ಅಞ್ಞಂ ವಾ, ಯದಿ ತಂ ತಂ ನಾಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಕಪ್ಪೇತಿ, ಅವಿಕಪ್ಪಿತಂ ಹೋತಿ, ಅತಿರೇಕಚೀವರಟ್ಠಾನೇ ತಿಟ್ಠತೀ’’ತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೪೬೯) ವುತ್ತಂ.

ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೪೬೯) ಪನ ‘‘ತಿಚೀವರಂ ಅಧಿಟ್ಠಾತುನ್ತಿ ಸಙ್ಘಾಟಿಆದಿನಾಮೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾತುಂ. ನ ವಿಕಪ್ಪೇತುನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ನಾಮೇನ ನ ವಿಕಪ್ಪೇತುಂ, ಏತೇನ ವಿಕಪ್ಪಿತತಿಚೀವರೋ ತೇಚೀವರಿಕೋ ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ತಸ್ಮಿಂ ಅಧಿಟ್ಠಿತತಿಚೀವರೇ ವಿಯ ಅವಿಪ್ಪವಾಸಾದಿನಾ ಕಾತಬ್ಬವಿಧಿ ನ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ, ನ ಪನ ವಿಕಪ್ಪನೇ ದೋಸೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾಯಂ (ವಜಿರ. ಟೀ. ಪಾರಾಜಿಕ ೪೬೯) ಪನ ‘‘ತಿಚೀವರಂ ಅಧಿಟ್ಠಾತುನ್ತಿ ಏತ್ಥ ತಿಚೀವರಂ ತಿಚೀವರಾಧಿಟ್ಠಾನೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ, ಯಂ ವಾ ತಿಚೀವರಾಧಿಟ್ಠಾನೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾತುಂ ನ ವಿಕಪ್ಪೇತುಂ ಅನುಜಾನಾಮಿ, ತಸ್ಸ ಅಧಿಟ್ಠಾನಕಾಲಪರಿಚ್ಛೇದಾಭಾವತೋ ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ಇಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಅಧಿಟ್ಠಾತುಂಯೇವ ಅನುಜಾನಾಮಿ, ತಂ ಕಾಲಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾ ವಿಕಪ್ಪೇತುಂ ನಾನುಜಾನಾಮಿ, ಸತಿ ಪನ ಪಚ್ಚಯೇ ಯದಾ ತದಾ ವಾ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಿತ್ವಾ ವಿಕಪ್ಪೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಅನ್ತೋದಸಾಹಂ ಅಧಿಟ್ಠೇತಿ ವಿಕಪ್ಪೇತೀ’ತಿ ವಚನತೋ ಸಿದ್ಧಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

ಇಮೇಸು ಪನ ತೀಸು ಟೀಕಾವಾದೇಸು ತತಿಯವಾದೋ ಯುತ್ತತರೋ ವಿಯ ದಿಸ್ಸತಿ. ಕಸ್ಮಾ? ಪಾಳಿಯಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ಚ ಸಂಸನ್ದನತೋ. ಕಥಂ? ಪಾಳಿಯಞ್ಹಿ ಕತಪರಿಚ್ಛೇದಾಸುಯೇವ ದ್ವೀಸು ವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕಕಣ್ಡುಪಟಿಚ್ಛಾದೀಸು ತತೋ ಪರಂ ವಿಕಪ್ಪೇತುನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ತತೋ ಅಞ್ಞೇಸು ನ ವಿಕಪ್ಪೇತುಂ ಇಚ್ಚೇವ, ತಸ್ಮಾ ತೇಸು ಅಸತಿ ಪಚ್ಚಯೇ ನಿಚ್ಚಂ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಮೇವ ಹೋತಿ, ನ ವಿಕಪ್ಪೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಯಂ ಪಾಳಿಯಾ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ದಿಸ್ಸತಿ, ಇತರಾಸು ಪನ ದ್ವೀಸು ಅನುಞ್ಞಾತಕಾಲೇಯೇವ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ, ‘‘ತತೋ ಪರಂ ವಿಕಪ್ಪೇತು’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಪಾಳಿಯಾ ಸಂಸನ್ದತಿ, ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ತಿಚೀವರಂ ತಿಚೀವರಸಙ್ಖೇಪೇನ ಪರಿಹರತೋ ಅಧಿಟ್ಠಾತುಮೇವ ಅನುಜಾನಾಮಿ, ನ ವಿಕಪ್ಪೇತುಂ. ವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕಂ ಪನ ಚಾತುಮಾಸತೋ ಪರಂ ವಿಕಪ್ಪೇತುಮೇವ, ನ ಅಧಿಟ್ಠಾತುಂ, ಏವಞ್ಚ ಸತಿ ಯೋ ತಿಚೀವರೇ ಏಕೇನ ಚೀವರೇನ ವಿಪ್ಪವಸಿತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ಚೀವರಾಧಿಟ್ಠಾನಂ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಿತ್ವಾ ವಿಪ್ಪವಾಸಸುಖತ್ಥಂ ವಿಕಪ್ಪನಾಯ ಓಕಾಸೋ ದಿನ್ನೋ ಹೋತೀತಿ.

ಪಠಮವಾದೇ ‘‘ನ ವಿಕಪ್ಪೇತು’’ನ್ತಿ ನಾಮಂ ವತ್ವಾ ‘‘ನ ವಿಕಪ್ಪೇತು’’ನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ, ಏವಂ ಸನ್ತೇ ‘‘ತತೋ ಪರಂ ವಿಕಪ್ಪೇತು’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ತತೋ ಪರಂ ನಾಮಂ ವತ್ವಾ ವಿಕಪ್ಪೇತುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ ಭವೇಯ್ಯ, ಸೋ ಚ ಅತ್ಥೋ ವಿಕಪ್ಪನಾಧಿಕಾರೇನ ವುತ್ತೋ, ‘‘ನಾಮಂ ವತ್ವಾ’’ತಿ ಚ ವಿಸೇಸನೇ ಕತ್ತಬ್ಬೇ ಸತಿ ‘‘ನ ವಿಕಪ್ಪೇತು’’ನ್ತಿ ಚ ‘‘ತತೋ ಪರಂ ವಿಕಪ್ಪೇತು’’ನ್ತಿ ಚ ಭೇದವಚನಂ ನ ಸಿಯಾ, ಸಬ್ಬೇಸುಪಿ ಚೀವರೇಸು ನಾಮಂ ಅವತ್ವಾವ ವಿಕಪ್ಪೇತಬ್ಬತೋ, ದುತಿಯವಾದೇ ಚ ‘‘ನ ವಿಕಪ್ಪೇತು’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ನಾಮೇನ ನ ವಿಕಪ್ಪೇತುನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ನ ಅನುಜಾನಾಮೀತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ಪಠಮೇ ಚ ‘‘ತಿಚೀವರಂ ವಾ ಹೋತು ಅಞ್ಞಂ ವಾ, ಯದಿ ತಂ ತಂ ನಾಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಕಪ್ಪೇತಿ, ಅವಿಕಪ್ಪಿತಂ ಹೋತಿ, ಅತಿರೇಕಚೀವರಟ್ಠಾನೇ ತಿಟ್ಠತೀ’’ತಿ. ದುತಿಯೇ ಚ ‘‘ನ ಪನ ವಿಕಪ್ಪನೇ ದೋಸೋ’’ತಿ, ತಞ್ಚ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞವಿರುದ್ಧಂ ವಿಯ ದಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ವಿಚಾರೇತಬ್ಬಮೇತಂ.

ತತೋ ಪರಂ ವಿಕಪ್ಪೇತುನ್ತಿ ಚಾತುಮಾಸತೋ ಪರಂ ವಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುನ್ತಿ ತೀಸು ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ವುತ್ತಂ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ತತೋ ಪರಂ ವಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಯಾವ ಆಗಾಮಿಸಂವಚ್ಛರೇ ವಸ್ಸಾನಂ ಚಾತುಮಾಸಂ, ತಾವ ಠಪೇತುಂ ಅನುಞ್ಞಾತ’’ನ್ತಿಪಿ ವದನ್ತಿ. ‘‘ತತೋ ಪರಂ ವಿಕಪ್ಪೇತುಂ ಅನುಜಾನಾಮೀತಿ ಏತ್ತಾವತಾ ವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕಂ ಕಣ್ಡುಪಟಿಚ್ಛಾದಿಞ್ಚ ತಂ ತಂ ನಾಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಕಪ್ಪೇತುಂ ಅನುಞ್ಞಾತನ್ತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ನ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ತತೋ ಪರಂ ವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕಾದಿನಾಮಸ್ಸೇವ ಅಭಾವತೋ, ಕಸ್ಮಾ ತತೋ ಪರಂ ವಿಕಪ್ಪೇನ್ತೇನಪಿ ನಾಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನ ವಿಕಪ್ಪೇತಬ್ಬಂ. ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ತತೋ ಪರಂ ವಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಪರಿಭೋಗಸ್ಸ ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ ತಥಾವಿಕಪ್ಪಿತಂ ಅಞ್ಞನಾಮೇನ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ತೀಸುಪಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೪೬೯) ವುತ್ತಂ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಮ್ಪಿ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೪೬೯) ‘‘ತತೋ ಪರನ್ತಿ ಚಾತುಮಾಸತೋ ಪರಂ ವಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ಅನುಞ್ಞಾತನ್ತಿ ಕೇಚಿ ವದನ್ತಿ. ಅಞ್ಞೇ ಪನ ‘ವಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಯಾವ ಆಗಾಮಿವಸ್ಸಾನಂ ತಾವ ಠಪೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಅಪರೇ ಪನ ‘ವಿಕಪ್ಪನೇ ನ ದೋಸೋ, ತಥಾ ವಿಕಪ್ಪಿತಂ ಪರಿಕ್ಖಾರಾದಿನಾಮೇನ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬ’ನ್ತಿ ವದನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾಯಂ (ವಜಿರ. ಟೀ. ಪಾರಾಜಿಕ ೪೬೯) ಪನ ‘‘ವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕಂ ತತೋ ಪರಂ ವಿಕಪ್ಪೇತುಂಯೇವ, ನಾಧಿಟ್ಠಾತುಂ. ವತ್ಥಞ್ಹಿ ಕತಪರಿಯೋಸಿತಂ ಅನ್ತೋಚಾತುಮಾಸೇ ವಸ್ಸಾನದಿವಸಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಅನ್ತೋದಸಾಹೇ ಅಧಿಟ್ಠಾತುಂ ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಚಾತುಮಾಸತೋ ಉದ್ಧಂ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ಕತ್ವಾ ಠಪೇತುಕಾಮೇನ ವಿಕಪ್ಪೇತುಂ ಅನುಜಾನಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಇಧಾಪಿ ಪಚ್ಛಿಮವಾದೋ ಪಸತ್ಥತರೋತಿ ದಿಸ್ಸತಿ, ಕಸ್ಮಾ? ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯತ್ತಾ, ಪುರಿಮೇಸು ಪನ ಆಚರಿಯಾನಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋಯೇವ ದುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋ ಹೋತಿ ನಾನಾವಾದಸ್ಸೇವ ಕಥಿತತ್ತಾ. ಮುಟ್ಠಿಪಞ್ಚಕನ್ತಿ ಮುಟ್ಠಿಯಾ ಉಪಲಕ್ಖಿತಂ ಪಞ್ಚಕಂ ಮುಟ್ಠಿಪಞ್ಚಕಂ, ಚತುಹತ್ಥೇ ಮಿನಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚಮಂ ಹತ್ಥಮುಟ್ಠಿಂ ಕತ್ವಾ ಮಿನಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಮುಟ್ಠಿಹತ್ಥಾನಂ ಪಞ್ಚಕಂ ಮುಟ್ಠಿಪಞ್ಚಕಂ. ಪಞ್ಚಪಿ ಹತ್ಥಾ ಮುಟ್ಠೀ ಕತ್ವಾವ ಮಿನಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಮುಟ್ಠಿತ್ತಿಕನ್ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ದ್ವಿಹತ್ಥೇನ ಅನ್ತರವಾಸಕೇನ ತಿಮಣ್ಡಲಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತುಂ ಸಕ್ಕಾತಿ ಆಹ ‘‘ಪಾರುಪನೇನಪೀ’’ತಿಆದಿ. ಅತಿರೇಕನ್ತಿ ಸುಗತಚೀವರತೋ ಅತಿರೇಕಂ. ಊನಕನ್ತಿ ಮುಟ್ಠಿಪಞ್ಚಕಾದಿತೋ ಊನಕಂ. ತೇನ ಚ ತೇಸು ತಿಚೀವರಾಧಿಟ್ಠಾನಂ ನ ರುಹತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

ಇಮಂ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಾಮೀತಿ ಇಮಂ ಸಙ್ಘಾಟಿಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ಉಕ್ಖಿಪಾಮಿ, ಪರಿಚ್ಚಜಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೪೬೯) ಪನ ‘‘ಪಚ್ಚುದ್ಧರಾಮೀತಿ ಠಪೇಮಿ, ಪರಿಚ್ಚಜಾಮೀತಿ ವಾ ಅತ್ಥೋ’’ಇಚ್ಚೇವ ವುತ್ತಂ. ಕಾಯವಿಕಾರಂ ಕರೋನ್ತೇನಾತಿ ಹತ್ಥೇನ ಚೀವರಂ ಪರಾಮಸನ್ತೇನ, ಚಾಲೇನ್ತೇನ ವಾ. ವಾಚಾಯ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಾತಿ ಏತ್ಥ ಕಾಯೇನಪಿ ಚಾಲೇತ್ವಾ ವಾಚಮ್ಪಿ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಕಾಯವಾಚಾಹಿ ಅಧಿಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಹಿತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ, ‘‘ಕಾಯೇನ ಅಫುಸಿತ್ವಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬತ್ತಾ ಅಹತ್ಥಪಾಸಹತ್ಥಪಾಸವಸೇನ ದುವಿಧಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ. ತತ್ಥ ‘‘ಹತ್ಥಪಾಸೋ ನಾಮ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಹತ್ಥೋ ವುಚ್ಚತಿ. ‘ದ್ವಾದಸಹತ್ಥ’ನ್ತಿ ಕೇಚಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ಇಧ ನ ಸಮೇತೀ’’ತಿ ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೪೬೯) ವುತ್ತಂ. ‘‘ಇದಾನಿ ಸಮ್ಮುಖಾಪರಮ್ಮುಖಾಭೇದೇನ ದುವಿಧಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಚೇ ಹತ್ಥಪಾಸೇತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೪೬೯) ಪನ ‘‘ಹತ್ಥಪಾಸೇತಿ ಚ ಇದಂ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಬ್ಭನ್ತರೇ ಠಿತಂ ‘ಇಮ’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ, ತತೋ ಪರಂ ‘ಏತ’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಕೇಚಿ ವದನ್ತಿ, ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ಪನೇತ್ಥ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ವುತ್ತಂ, ಪಾಳಿಯಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚ ಸಬ್ಬತ್ಥ ‘ಹತ್ಥಪಾಸೋ’ತಿ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಹತ್ಥೋ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಮಾ ಇಧ ವಿಸೇಸವಿಕಪ್ಪನಾಯ ಕಾರಣಂ ಗವೇಸಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಏವಂ ಪಾಳಿಯಟ್ಠಕಥಾಸುಪಿ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಹತ್ಥಮೇವ ಹತ್ಥಪಾಸೋ ವುತ್ತೋ, ಟೀಕಾಚರಿಯೇಹಿ ಚ ತದೇವ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತೋ, ತಸ್ಮಾ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಹತ್ಥಬ್ಭನ್ತರೇ ಠಿತಂ ಚೀವರಂ ‘‘ಇಮ’’ನ್ತಿ, ತತೋ ಬಹಿಭೂತಂ ‘‘ಏತ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ.

‘‘ಸಾಮನ್ತವಿಹಾರೇತಿ ಇದಂ ಠಪಿತಟ್ಠಾನಸಲ್ಲಕ್ಖಣಯೋಗ್ಗೇ ಠಿತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ತತೋ ದೂರೇ ಠಿತಮ್ಪಿ ಠಪಿತಟ್ಠಾನಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇನ್ತೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಮೇವ. ತತ್ಥಾಪಿ ಚೀವರಸ್ಸ ಠಪಿತಭಾವಸಲ್ಲಕ್ಖಣಮೇವ ಪಮಾಣಂ. ನ ಹಿ ಸಕ್ಕಾ ನಿಚ್ಚಸ್ಸ ಠಾನಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತುಂ, ಏಕಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ಠಪೇತ್ವಾ ತತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಠಪಿತನ್ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘ತಥಾಪಿ ಅಧಿಟ್ಠಿತೇ ನ ದೋಸೋ’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ನ ಸಮೇತಿ, ವೀಮಂಸಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೪೬೯) ವುತ್ತಂ. ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೪೬೯) ಪನ ‘‘ಸಾಮನ್ತವಿಹಾರೋ ನಾಮ ಯತ್ಥ ತದಹೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿವತ್ತೇತುಂ ಸಕ್ಕಾ. ಸಾಮನ್ತವಿಹಾರೇತಿ ಇದಂ ದೇಸನಾಸೀಸಮತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಠಪಿತಟ್ಠಾನಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ದೂರೇ ಠಿತಮ್ಪಿ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬನ್ತಿ ವದನ್ತಿ. ಠಪಿತಟ್ಠಾನಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾತಿ ಚ ಇದಂ ಠಪಿತಟ್ಠಾನಸಲ್ಲಕ್ಖಣಂ ಅನುಚ್ಛವಿಕನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ, ಚೀವರಸಲ್ಲಕ್ಖಣಮೇವೇತ್ಥ ಪಮಾಣ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾಯಞ್ಚ (ವಜಿರ. ಟೀ. ಪಾರಾಜಿಕ ೪೬೯) ‘‘ಸಙ್ಘಾಟಿ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗೋ ಅನ್ತರವಾಸಕನ್ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಿತಾನಧಿಟ್ಠಿತಾನಂ ಸಮಾನಮೇವ ನಾಮಂ. ‘ಅಯಂ ಸಙ್ಘಾಟೀ’ತಿಆದೀಸು ಅನಧಿಟ್ಠಿತಾ ವುತ್ತಾ. ‘ತಿಚೀವರೇನ ವಿಪ್ಪವಸೇಯ್ಯಾ’ತಿ ಏತ್ಥ ಅಧಿಟ್ಠಿತಾ ವುತ್ತಾ. ಸಾಮನ್ತವಿಹಾರೇತಿ ಗೋಚರಗಾಮತೋ ವಿಹಾರೇತಿ ಧಮ್ಮಸಿರಿತ್ಥೇರೋ. ದೂರತರೇಪಿ ಲಬ್ಭತೇವಾತಿ ಆಚರಿಯಾ. ಅನುಗಣ್ಠಿಪದೇಪಿ ‘ಸಾಮನ್ತವಿಹಾರೇತಿ ದೇಸನಾಸೀಸಮತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಠಪಿತಟ್ಠಾನಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ದೂರೇ ಠಿತಮ್ಪಿ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬ’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಸಾಮನ್ತವಿಹಾರೋ ನಾಮ ಯತ್ಥ ತದಹೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿತುಂ ಸಕ್ಕಾ. ರತ್ತಿವಿಪ್ಪವಾಸಂ ರಕ್ಖನ್ತೇನ ತತೋ ದೂರೇ ಠಿತಂ ಅಧಿಟ್ಠಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಏವಂ ಕಿರ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನ್ತಿ. ಕೇಚಿ ‘ಚೀವರವಂಸೇ ಠಪಿತಂ ಅಞ್ಞೋ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ನಾಗದನ್ತೇ ಠಪೇತಿ, ತಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಹನ್ತಸ್ಸಪಿ ರುಹತಿ ಚೀವರಸ್ಸ ಸಲ್ಲಕ್ಖಿತತ್ತಾ’ತಿ ವದನ್ತೀ’’ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಆಚರಿಯಾನಂ ಮತಭೇದಂ ಸಂಸನ್ದಿತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಠಪಿತವತ್ಥೇಹೀತಿ ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳನಾಮೇನ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಠಪಿತವತ್ಥೇಹಿ. ತೇನೇವ ‘‘ಇಮಂ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಾಮೀ’’ತಿ ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳಸ್ಸ ಪಚ್ಚುದ್ಧಾರಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ಏತೇನ ಚ ತೇಚೀವರಿಕಧುತಙ್ಗಂ ಪರಿಹರನ್ತೇನ ಪಂಸುಕೂಲಾದಿವಸೇನ ಲದ್ಧಂ ವತ್ಥಂ ದಸಾಹಬ್ಭನ್ತರೇ ಕತ್ವಾ ರಜಿತ್ವಾ ಪಾರುಪಿತುಮಸಕ್ಕೋನ್ತೇನ ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳವಸೇನ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾವ ದಸಾಹಮತಿಕ್ಕಮಾಪೇತಬ್ಬಂ, ಇತರಥಾ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ, ತೇನೇವ ‘‘ರಜಿತಕಾಲತೋ ಪನ ಪಟ್ಠಾಯ ನಿಕ್ಖಿಪಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಧುತಙ್ಗಚೋರೋ ನಾಮ ಹೋತೀ’’ತಿ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ (ವಿಸುದ್ಧಿ. ೧.೨೫) ವುತ್ತಂ. ಪುನ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಾನೀತಿ ಇದಞ್ಚ ಸಙ್ಘಾಟಿಆದಿತಿಚೀವರನಾಮೇನ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಕಾಮಸ್ಸ ವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ಇತರಸ್ಸ ಪನ ಪುರಿಮಾಧಿಟ್ಠಾನಮೇವ ಅಲನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಪುನ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಕಪ್ಪಬಿನ್ದುಪಿ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಅಧಿಟ್ಠಾನಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥೀತಿ ಇಮಿನಾ ಕಪ್ಪಬಿನ್ದುದಾನಕಿಚ್ಚಮ್ಪಿ ನತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ, ಮಹನ್ತತರಮೇವಾತಿಆದಿ ಸಬ್ಬಾಧಿಟ್ಠಾನಸಾಧಾರಣಲಕ್ಖಣಂ. ತತ್ಥ ಪುನ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಅನಧಿಟ್ಠಿತಚೀವರಸ್ಸ ಏಕದೇಸಭೂತತ್ತಾ ಅನಧಿಟ್ಠಿತಞ್ಚೇ, ಅಧಿಟ್ಠಿತಸ್ಸ ಅಪ್ಪಭಾವೇನ ಏಕದೇಸಭೂತಂ ಅಧಿಟ್ಠಿತಸಙ್ಖಮೇವ ಗಚ್ಛತಿ, ತಥಾ ಅಧಿಟ್ಠಿತಞ್ಚೇ, ಅನಧಿಟ್ಠಿತಸ್ಸ ಏಕದೇಸಭೂತಂ ಅನಧಿಟ್ಠಿತಸಙ್ಖಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಲಕ್ಖಣಂ. ನ ಕೇವಲಞ್ಚೇತ್ಥ ದುತಿಯಪಟ್ಟಮೇವ, ಅಥ ಖೋ ತತಿಯಪಟ್ಟಾದಿಕಮ್ಪಿ. ಯಥಾಹ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ ಭಿಕ್ಖವೇ…ಪೇ… ಉತುದ್ಧಟಾನಂ ದುಸ್ಸಾನಂ ಚತುಗ್ಗುಣಂ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ…ಪೇ… ಪಂಸುಕೂಲೇ ಯಾವದತ್ಥ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೩೪೮).

ಮುಟ್ಠಿಪಞ್ಚಕಾದಿತಿಚೀವರಪ್ಪಮಾಣಯುತ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ತಿಚೀವರಂ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳಂ ಅಧಿಟ್ಠಾತುನ್ತಿ ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳಂ ಕತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾತುಂ. ಅವಸೇಸಾ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ವಕ್ಖಮಾನಕಾಲೇ ನಿಸಿನ್ನಾ ಭಿಕ್ಖೂ. ತಸ್ಮಾ ವಟ್ಟತೀತಿ ಯಥಾ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಿಚೀವರಂ ಅಧಿಟ್ಠಾತುಂ, ನ ವಿಕಪ್ಪೇತು’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೩೫೮) ವುತ್ತಂ, ಏವಂ ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳಮ್ಪಿ ವುತ್ತಂ, ನ ಚಸ್ಸ ಉಕ್ಕಟ್ಠಪರಿಚ್ಛೇದೋ ವುತ್ತೋ, ನ ಚ ಸಙ್ಖಾಪರಿಚ್ಛೇದೋ, ತಸ್ಮಾ ತೀಣಿಪಿ ಚೀವರಾನಿ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಿತ್ವಾ ಇಮಾನಿ ಚೀವರಾನಿ ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳಾನಿ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ನಿಧಾನಮುಖಮೇತನ್ತಿ ಏತಂ ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳಾಧಿಟ್ಠಾನಂ ನಿಧಾನಮುಖಂ ಠಪನಮುಖಂ, ಅತಿರೇಕಚೀವರಟ್ಠಪನಕಾರಣನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಥಂ ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ, ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಹೋತಿ ತಿಚೀವರಂ, ಅತ್ಥೋ ಚ ಹೋತಿ ಪರಿಸ್ಸಾವನೇಹಿಪಿ ಥವಿಕಾಹಿಪಿ. ಏತಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳಕ’’ನ್ತಿ ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖೂನಞ್ಚ ಏಕಮೇವ ಪರಿಸ್ಸಾವನಂ, ಥವಿಕಾ ವಾ ವಟ್ಟತಿ, ನ ದ್ವೇ ವಾ ತೀಣಿ ವಾತಿ ಪಟಿಕ್ಖೇಪಾಭಾವತೋ ವಿಕಪ್ಪನೂಪಗಪಚ್ಛಿಮಪ್ಪಮಾಣಾನಿ, ಅತಿರೇಕಪ್ಪಮಾಣಾನಿ ವಾ ಪರಿಸ್ಸಾವನಾದೀನಿ ಪರಿಕ್ಖಾರಾನಿ ಕಪ್ಪನ್ತೀತಿ ಸಿದ್ಧಂ. ಪಠಮಂ ತಿಚೀವರಾಧಿಟ್ಠಾನೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ, ಪುನ ಪರಿಹರಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೇನ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಿತ್ವಾ ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳಂ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ, ನ ತ್ವೇವ ಆದಿತೋವ ಇದಂ ವುತ್ತಂ. ಬದ್ಧಸೀಮಾಯ ಅವಿಪ್ಪವಾಸಸೀಮಾಸಮ್ಮುತಿಸಮ್ಭವತೋ ಚೀವರವಿಪ್ಪವಾಸೇ ನೇವತ್ಥಿ ದೋಸೋತಿ ನ ತತ್ಥ ದುಪ್ಪರಿಹಾರೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅಬದ್ಧಸೀಮಾಯ ದುಪ್ಪರಿಹಾರ’’ನ್ತಿ.

೪೫. ಅತಿರಿತ್ತಪ್ಪಮಾಣಾಯ ಛೇದನಕಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಅನತಿರಿತ್ತಪ್ಪಮಾಣಾ’’ತಿ. ತತೋ ಪರಂ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಿತ್ವಾ ವಿಕಪ್ಪೇತಬ್ಬಾತಿ ವಸ್ಸಿಕಮಾಸತೋ ಪರಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಿತ್ವಾ ವಿಕಪ್ಪೇತಬ್ಬಾ, ಇಮಿನಾ ಚತುನ್ನಂ ವಸ್ಸಿಕಮಾಸಾನಂ ಉಪರಿ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ, ಅಸತೋ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಾಯೋಗಾ, ಯಞ್ಚ ಮಾತಿಕಾಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಕಥಿನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ‘‘ವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕಾ ವಸ್ಸಾನಮಾಸಾತಿಕ್ಕಮೇನಾಪಿ ಕಣ್ಡುಪಟಿಚ್ಛಾದಿ ಆಬಾಧವೂಪಸಮೇನಾಪಿ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ವಿಜಹನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಂ ನತ್ಥಿ, ಪರಿವಾರಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚ ‘‘ಅತ್ಥಾಪತ್ತಿ ಹೇಮನ್ತೇ ಆಪಜ್ಜತಿ, ನೋ ಗಿಮ್ಹೇ’’ತಿ ಏತ್ಥ ನ ತಂ ವುತ್ತಂ, ಕತ್ತಿಕಪುಣ್ಣಮಾಸಿಯಾ ಪಚ್ಛಿಮೇ ಪಾಟಿಪದದಿವಸೇ ವಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಠಪಿತಂ ವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕಂ ನಿವಾಸೇನ್ತೋ ಹೇಮನ್ತೇ ಆಪಜ್ಜತಿ. ಕುರುನ್ದಿಯಂ ಪನ ‘‘ಕತ್ತಿಕಪುಣ್ಣಮದಿವಸೇ ಅಪಚ್ಚುದ್ಧರಿತ್ವಾ ಹೇಮನ್ತೇ ಆಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಮ್ಪಿ ಸುವುತ್ತಂ. ‘‘ಚಾತುಮಾಸಂ ಅಧಿಟ್ಠಾತುಂ, ತತೋ ಪರಂ ವಿಕಪ್ಪೇತು’’ನ್ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ನಿವಾಸನಪಚ್ಚಯಾ ದುಕ್ಕಟಂ ವುತ್ತಂ, ಕುರುನ್ದಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ಅಪಚ್ಚುದ್ಧಾರಪಚ್ಚಯಾ, ತಸ್ಮಾ ಕುರುನ್ದಿಯಂ ವುತ್ತನಯೇನಪಿ ವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕಾ ವಸ್ಸಾನಾತಿಕ್ಕಮೇಪಿ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ನ ವಿಜಹತೀತಿ ಪಞ್ಞಾಯತಿ. ಅಧಿಟ್ಠಾನವಿಜಹನೇಸು ಚ ವಸ್ಸಾನಮಾಸಆಬಾಧಾನಂ ವಿಗಮೇ ವಿಜಹನಂ ಮಾತಿಕಾಟ್ಠಕಥಾಯಮ್ಪಿ ನ ಉದ್ಧಟಂ, ತಸ್ಮಾ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೬೯) ಆಗತನಯೇನ ಯಾವ ಪಚ್ಚುದ್ಧಾರಾ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ನಹಾನತ್ಥಾಯ ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ ‘‘ವಣ್ಣಭೇದಮತ್ತರತ್ತಾಪಿ ಚೇಸಾ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ದ್ವೇ ಪನ ನ ವಟ್ಟನ್ತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಸಙ್ಘಾಟಿಆದೀಸುಪಿ ದುತಿಯಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ನ ರುಹತಿ, ತಂ ಅತಿರೇಕಚೀವರಂ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ಚೀವರವಸೇನ ಪರಿಭೋಗಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಅಭಾವಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಾ ಸೇನಾಸನಪರಿಭೋಗತ್ಥಾಯ ದಿನ್ನಪಚ್ಚತ್ಥರಣೇ ವಿಯ. ಯಂ ಪನ ‘‘ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಮ್ಪಿ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಸೇನಾಸನತ್ಥಾಯೇವಾತಿ ನಿಯಮಿತಂ ನ ಹೋತಿ ನವಸು ಚೀವರೇಸು ಗಹಿತತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾ ಅತ್ತನೋ ನಾಮೇನ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ನಿದಹಿತ್ವಾ ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳಂ ವಿಯ ಯಥಾ ತಥಾ ವಿನಿಯುಜ್ಜಿತಮೇವಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ಪಾವಾರೋಕೋಜವೋತಿ ಇಮೇಸಮ್ಪಿ ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಾದಿನಾ ಲೋಕೇಪಿ ವೋಹರಣತೋ ಸೇನಾಸನಪರಿಕ್ಖಾರತ್ಥಾಯ ದಿನ್ನಪಚ್ಚತ್ಥರಣತೋ ವಿಸುಂ ಗಹಣಂ ಕತಂ. ಸಚೇ ಅವಸಾನೇ ಅಪರಾವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಹೋತಿ, ಪುರಿಮವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕಂ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಿತ್ವಾ ವಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಾತಿ ವದನ್ತಿ.

ನಿಸೀದನಮ್ಹಿ ಪಮಾಣಯುತ್ತನ್ತಿ ‘‘ದೀಘತೋ ಸುಗತವಿದತ್ಥಿಯಾ ದ್ವೇ ವಿದತ್ಥಿಯೋ, ವಿತ್ಥಾರತೋ ದಿಯಡ್ಢಂ, ದಸಾ ವಿದತ್ಥೀ’’ತಿಇಮಿನಾ ಪಮಾಣೇನ ಯುತ್ತಂ, ತಂ ಪನ ಮಜ್ಝಿಮಪುರಿಸಹತ್ಥಸಙ್ಖಾತೇನ ವಡ್ಢಕೀಹತ್ಥೇನ ದೀಘತೋ ತಿಹತ್ಥಂ ಹೋತಿ, ವಿತ್ಥಾರತೋ ಛಳಙ್ಗುಲಾಧಿಕದ್ವಿಹತ್ಥಂ, ದಸಾ ವಿದತ್ಥಾಧಿಕಹತ್ಥಂ, ಇದಾನಿ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪಕತಿಹತ್ಥೇನ ದೀಘತೋ ವಿದತ್ಥಾಧಿಕಚತುಹತ್ಥಂ ಹೋತಿ, ವಿತ್ಥಾರತೋ ನವಙ್ಗುಲಾಧಿಕತಿಹತ್ಥಂ, ದಸಾ ಛಳಙ್ಗುಲಾಧಿಕದ್ವಿಹತ್ಥಾ, ತತೋ ಊನಂ ವಟ್ಟತಿ, ನ ಅಧಿಕಂ ‘‘ತಂ ಅತಿಕ್ಕಾಮಯತೋ ಛೇದನಕಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ೫೩೩) ವುತ್ತತ್ತಾ. ಕಣ್ಡುಪಟಿಚ್ಛಾದಿಯಾ ಪಮಾಣಿಕಾತಿ ‘‘ದೀಘತೋ ಚತಸ್ಸೋ ವಿದತ್ಥಿಯೋ ಸುಗತವಿದತ್ಥಿಯಾ, ತಿರಿಯಂ ದ್ವೇ ವಿದತ್ಥಿಯೋ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೫೩೮) ವುತ್ತತ್ತಾ ಏವಂ ವುತ್ತಪ್ಪಮಾಣಯುತ್ತಾ, ಸಾ ಪನ ವಡ್ಢಕೀಹತ್ಥೇನ ದೀಘತೋ ಛಹತ್ಥಾ ಹೋತಿ, ವಿತ್ಥಾರತೋ ತಿಹತ್ಥಾ, ಇದಾನಿ ಪಕತಿಹತ್ಥೇನ ಪನ ದೀಘತೋ ನವಹತ್ಥಾ ಹೋತಿ, ತಿರಿಯತೋ ವಿದತ್ಥಾಧಿಕಚತುಹತ್ಥಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ವಿಕಪ್ಪನೂಪಗಪಚ್ಛಿಮಚೀವರಪ್ಪಮಾಣಂ ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ವಿಕಪ್ಪನೂಪಗಪಚ್ಛಿಮಚೀವರಪ್ಪಮಾಣಂ ನಾಮ ಸುಗತಙ್ಗುಲೇನ ದೀಘತೋ ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲಂ ಹೋತಿ, ತಿರಿಯತೋ ಚತುರಙ್ಗುಲಂ, ವಡ್ಢಕೀಹತ್ಥೇನ ದೀಘತೋ ಏಕಹತ್ಥಂ ಹೋತಿ, ತಿರಿಯತೋ ವಿದತ್ಥಿಪ್ಪಮಾಣಂ, ಇದಾನಿ ಪಕತಿಹತ್ಥೇನ ಪನ ದೀಘತೋ ವಿದತ್ಥಾಧಿಕಹತ್ಥಂ ಹೋತಿ, ತಿರಿಯತೋ ಛಳಙ್ಗುಲಾಧಿಕವಿದತ್ಥಿಪ್ಪಮಾಣಂ. ತೇನಾಹ ‘‘ತಸ್ಸ ಪಮಾಣ’’ನ್ತಿಆದಿ.

ಭೇಸಜ್ಜತ್ಥಾಯಾತಿಆದೀಸು ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಭಾವತೋ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಠಪಿತಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಅನಧಿಟ್ಠಿತೇಪಿ ನತ್ಥಿ ಆಪತ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ‘‘ಇದಂ ಭೇಸಜ್ಜತ್ಥಾಯ, ಇದಂ ಮಾತುಯಾ’’ತಿ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ಸಕಸನ್ತಕಭಾವತೋ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಠಪೇನ್ತೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾನಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ‘‘ಇಮಿನಾ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಚೇತಾಪೇಸ್ಸಾಮಿ, ಇದಂ ಮಾತುಯಾ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಠಪೇನ್ತೇನ ಪನ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಮೇವಾತಿ ವದನ್ತಿ. ಸೇನಾಸನಪರಿಕ್ಖಾರತ್ಥಾಯ ದಿನ್ನಪಚ್ಚತ್ಥರಣೇತಿ ಏತ್ಥ ಅನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಅಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಕೇವಲಂ ಮಞ್ಚಪೀಠೇಸುಯೇವ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಯಮಾನಂ ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಂ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಮ್ಪಿ ಅನಧಿಟ್ಠಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವದನ್ತಿ, ಹೇಟ್ಠಾ ಪನ ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಮ್ಪಿ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಮೇವಾತಿ ಅವಿಸೇಸೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಮೇವಾತಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಖನ್ತಿ, ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ತನ್ತೇ ಠಿತಂಯೇವ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪಚ್ಛಾ ವೀತಟ್ಠಾನಂ ಅಧಿಟ್ಠಿತಮೇವ ಹೋತಿ, ಪುನ ಅಧಿಟ್ಠಾನಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ. ಸಚೇ ಪನ ಪರಿಚ್ಛೇದಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ವೀತಂ ಹೋತಿ, ಪುನ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬನ್ತಿ ವದನ್ತಿ. ಏಸೇವ ನಯೋತಿ ವಿಕಪ್ಪನೂಪಗಪ್ಪಮಾಣಮತ್ತೇ ವೀತೇ ತನ್ತೇ ಠಿತಂಯೇವ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೪೬. ‘‘ಹೀನಾಯಾವತ್ತನೇನಾತಿ ‘ಸಿಕ್ಖಂ ಅಪ್ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ ಗಿಹಿಭಾವೂಪಗಮನೇನಾ’ತಿ ತೀಸುಪಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ವುತ್ತಂ, ತಂ ಯುತ್ತಂ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ದಾನೇ ವಿಯ ಚೀವರೇ ನಿರಾಲಯಭಾವೇನೇವ ಪರಿಚ್ಚತ್ತತ್ತಾ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘ಹೀನಾಯಾವತ್ತನೇನಾತಿ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಗಿಹಿಭಾವೂಪಗಮನೇನೇವಾತಿ ಏತಮತ್ಥಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖು ಪನ ವಿಬ್ಭಮನ್ತೋಪಿ ಯಾವ ಸಿಕ್ಖಂ ನ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಿ, ತಾವ ಭಿಕ್ಖುಯೇವಾತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ನ ವಿಜಹತೀ’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ ‘ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಹೀನಾಯಾವತ್ತನೇನಾ’ತಿ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ಅವುತ್ತತ್ತಾ. ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಹಿ ಗಿಹಿಭಾವೂಪಗಮನೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾನವಿಜಹನಂ ವಿಸುಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ ನತ್ಥಿ ತಸ್ಸಾ ವಿಬ್ಭಮನೇನೇವ ಅಸ್ಸಮಣೀಭಾವತೋ. ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನೇನಾತಿ ಪನ ಇದಂ ಸಚೇ ಭಿಕ್ಖುಲಿಙ್ಗೇ ಠಿತೋವ ಸಿಕ್ಖಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಿ, ತಸ್ಸ ಕಾಯಲಗ್ಗಮ್ಪಿ ಚೀವರಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ವಿಜಹತೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೪೬೯) ವುತ್ತಂ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೪೬೯) ಪನ ‘‘ಹೀನಾಯಾವತ್ತನೇನಾತಿ ಇದಂ ಅನ್ತಿಮವತ್ಥುಂ ಅಜ್ಝಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಪಟಿಞ್ಞಾಯ ಠಿತಸ್ಸ ಚೇವ ತಿತ್ಥಿಯಪಕ್ಕನ್ತಸ್ಸ ಚ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಚ ಭಿಕ್ಖುನಿಭಾವೇ ನಿರಪೇಕ್ಖತಾಯ ಗಿಹಿಲಿಙ್ಗತಿತ್ಥಿಯಲಿಙ್ಗಗ್ಗಹಣಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಸಿಕ್ಖಂ ಅಪ್ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ ಗಿಹಿಭಾವೂಪಗಮನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ ಕೇಚಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ನ ಯುತ್ತಂ, ತದಾಪಿ ತಸ್ಸ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನತ್ತಾ ಚೀವರಸ್ಸ ಚ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಕತ್ತಾ ವಿಜಹನತೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಇತಿ ಇಮಾನಿ ದ್ವೇ ವಚನಾನಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞವಿರುದ್ಧಾನಿ ಹುತ್ವಾ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ.

ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ‘‘ಹೀನಾಯಾವತ್ತನೇನ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನೇನಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೬೯) ವಿಸುಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ಹೀನಾಯಾವತ್ತನ್ತೇ ಸತಿ ಸಿಕ್ಖಂ ಅಪ್ಪಚ್ಚಕ್ಖನ್ತೇಪಿ ಚೀವರಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ವಿಜಹತಿ, ಸಿಕ್ಖಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖನ್ತೇ ಸತಿ ಹೀನಾಯ ಅನಾವತ್ತನ್ತೇಪೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ದಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಿಕ್ಖಂ ಅಪ್ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ ಕೇವಲಂ ಗಿಹಿಭಾವಂ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಭಿಕ್ಖುಭಾವೋ ಅತ್ಥಿ, ಚೀವರಸ್ಸ ಚ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಕತ್ತಾ ವಿಜಹನಂ, ತಥಾಪಿ ‘‘ಹೀನಾಯಾವತ್ತನೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಗಿಹಿಭಾವೂಪಗಮನೇನೇವ ಅಧಿಟ್ಠಾನವಿಜಹನಂ ಸಿಯಾ ಯಥಾ ತಂ ಲಿಙ್ಗಪರಿವತ್ತನೇನ. ಗಿಹಿಭಾವಂ ಅನುಪಗನ್ತ್ವಾ ಚ ಕೇವಲಂ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಭಿಕ್ಖುಲಿಙ್ಗಂ ಅತ್ಥಿ, ಚೀವರಸ್ಸ ಚ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಕತ್ತಾ ವಿಜಹನಂ, ತಥಾಪಿ ‘‘ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನೇನೇವ ಅಧಿಟ್ಠಾನವಿಜಹನಂ ಸಿಯಾ ಯಥಾ ತಂ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಣೇ, ತಸ್ಮಾ ಭಿಕ್ಖು ವಾ ಹೋತು ಭಿಕ್ಖುನೀ ವಾ, ಹೀನಾಯಾವತ್ತಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಚಿತ್ತೇನ ಗಿಹಿಲಿಙ್ಗಗ್ಗಹಣೇನ ಚೀವರಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ವಿಜಹತಿ. ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನೇನ ಪನ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸೇವ ಚೀವರಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಾಭಾವಾತಿ ಅಯಮಮ್ಹಾಕಂ ಖನ್ತಿ. ಅನ್ತಿಮವತ್ಥುಅಜ್ಝಾಪನ್ನಕತಿತ್ಥಿಯಪಕ್ಕನ್ತಕಾನಂ ಪನ ಚೀವರಸ್ಸ ಅಧಿಟ್ಠಾನವಿಜಹನಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಅನಾಗತತ್ತಾ ತೇಸಞ್ಚ ಹೀನಾಯಾವತ್ತಾನವೋಹಾರಾಭಾವಾ ವಿಚಾರೇತಬ್ಬಂ.

ಕನಿಟ್ಠಙ್ಗುಲಿನಖವಸೇನಾತಿ ಹೇಟ್ಠಿಮಪರಿಚ್ಛೇದಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಓರತೋ ಪರತೋತಿ ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ಓರತೋ ಛಿದ್ದಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ಭಿನ್ದತಿ, ಪರತೋ ನ ಭಿನ್ದತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಕಥಂ ಓರಪರಭಾವೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ? ಯಥಾ ನದೀಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೇ ಪದೇಸೇ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ವಸನದಿಸಾಭಾಗೇ ತೀರಂ ಓರಿಮಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಇತರದಿಸಾಭಾಗೇ ತೀರಂ ಪಾರಿಮಂ ನಾಮ, ತಥಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ನಿವಾಸನಪಾರುಪನಟ್ಠಾನಭೂತಂ ಚೀವರಸ್ಸ ಮಜ್ಝಟ್ಠಾನಂ ಯಥಾವುತ್ತವಿದತ್ಥಿಆದಿಪ್ಪಮಾಣಸ್ಸ ಪದೇಸಸ್ಸ ಓರಂ ನಾಮ, ಚೀವರಪರಿಯನ್ತಟ್ಠಾನಂ ಪರಂ ನಾಮ, ಇತಿ ಲೋಕತೋ ವಾ ಯಥಾ ಚ ಓರತೋ ಭೋಗಂ ಪರತೋ ಅನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಚೀವರಂ ಠಪೇತಬ್ಬನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅಭಿಮುಖಟ್ಠಾನಂ ಓರಂ ನಾಮ, ಇತರಟ್ಠಾನಂ ಪರಂ ನಾಮ, ಏವಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ನಿವಾಸನಪಾರುಪನಟ್ಠಾನಂ ಓರಂ ನಾಮ, ಇತರಂ ಪರಂ ನಾಮ. ಏವಂ ಸಾಸನತೋ ವಾ ಓರಪರಭಾವೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ತೇನೇವ ಯೋ ಪನ ದುಬ್ಬಲಟ್ಠಾನೇ ಪಠಮಂ ಅಗ್ಗಳಂ ದತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ದುಬ್ಬಲಟ್ಠಾನಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅಪನೇತಿ, ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ನ ಭಿಜ್ಜತಿ. ಮಣ್ಡಲಪರಿವತ್ತನೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋತಿ ಸಕಲಸ್ಮಿಂ ಚೀವರೇ ಅಧಿಟ್ಠಾನಭಿಜ್ಜನಾಭಿಜ್ಜನಭಾವೋ ದಸ್ಸಿತೋ. ತೇನ ವುತ್ತಂ ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೪೬೯) ‘‘ಏಸ ನಯೋತಿ ಇಮಿನಾ ಪಮಾಣಯುತ್ತೇಸು ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಛಿದ್ದೇ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ವಿಜಹತೀತಿಆದಿಅತ್ಥಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತೀ’’ತಿ.

ಖುದ್ದಕಂ ಚೀವರನ್ತಿ ಮುಟ್ಠಿಪಞ್ಚಕಾದಿಭೇದಪ್ಪಮಾಣತೋ ಅನೂನಮೇವ ಖುದ್ದಕಚೀವರಂ. ಮಹನ್ತಂ ವಾ ಖುದ್ದಕಂ ಕರೋತೀತಿ ಏತ್ಥ ತಿಣ್ಣಂ ಚೀವರಾನಂ ಚತೂಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಯಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ಛಿದ್ದಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ನ ವಿಜಹತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ಸಮನ್ತತೋ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಖುದ್ದಕಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ನ ವಿಜಹತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ ಪನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಮಹನ್ತಂ ವಾ ಖುದ್ದಕಂ ವಾ ಕರೋತೀತಿ ಏತ್ಥ ಅತಿಮಹನ್ತಂ ಚೀವರಂ ಮುಟ್ಠಿಪಞ್ಚಕಾದಿಪಚ್ಛಿಮಪ್ಪಮಾಣಯುತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಸಮನ್ತತೋ ಛಿನ್ದನೇನಪಿ ವಿಚ್ಛಿನ್ದನಕಾಲೇ ಛಿಜ್ಜಮಾನಟ್ಠಾನಂ ಛಿದ್ದಸಙ್ಖಂ ನ ಗಚ್ಛತಿ, ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ನ ವಿಜಹತಿ ಏವಾತಿ ಸಿಜ್ಝತಿ, ‘ಘಟೇತ್ವಾ ಛಿನ್ದತಿ ನ ಭಿಜ್ಜತೀ’ತಿ ವಚನೇನ ಚ ಸಮೇತಿ. ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳಂ ಪನ ವಿಕಪ್ಪನೂಪಗಪಚ್ಛಿಮಪ್ಪಮಾಣತೋ ಊನಂ ಕತ್ವಾ ಛಿದ್ದಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ವಿಜಹತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಅನಿಸ್ಸಯತ್ತಾ, ತಾನಿ ಪುನ ಬದ್ಧಾನಿ ಘಟಿತಾನಿ ಪುನ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಮೇವಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘ವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕಚೀವರೇ ದ್ವಿಧಾ ಛಿನ್ನೇ ಯದಿಪಿ ಏಕೇಕಂ ಖಣ್ಡಂ ಪಚ್ಛಿಮಪ್ಪಮಾಣಂ ಹೋತಿ, ಏಕಸ್ಮಿಂಯೇವ ಖಣ್ಡೇ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ತಿಟ್ಠತಿ, ನ ಇತರಸ್ಮಿಂ, ದ್ವೇ ಪನ ನ ವಟ್ಟನ್ತೀ’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ನಿಸೀದನಕಣ್ಡುಪಟಿಚ್ಛಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋತಿ ವದನ್ತೀ’’ತಿ.

೪೭. ಸಮ್ಮುಖೇ ಪವತ್ತಾ ಸಮ್ಮುಖಾತಿ ಪಚ್ಚತ್ತವಚನಂ, ತಞ್ಚ ವಿಕಪ್ಪನಾವಿಸೇಸನಂ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಸಮ್ಮುಖೇ’’ತಿ ಭುಮ್ಮತ್ಥೇ ನಿಸ್ಸಕ್ಕವಚನಂ ಕತ್ವಾಪಿ ಅತ್ಥಂ ವದನ್ತಿ, ಅಭಿಮುಖೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಥ ವಾ ಸಮ್ಮುಖೇನ ಅತ್ತನೋ ವಾಚಾಯ ಏವ ವಿಕಪ್ಪನಾ ಸಮ್ಮುಖಾವಿಕಪ್ಪನಾ. ಪರಮ್ಮುಖೇನ ವಿಕಪ್ಪನಾ ಪರಮ್ಮುಖಾವಿಕಪ್ಪನಾತಿ ಕರಣತ್ಥೇನಪಿ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ಅಯಮೇವ ಪಾಳಿಯಾ ಸಮೇತಿ. ಸನ್ನಿಹಿತಾಸನ್ನಿಹಿತಭಾವನ್ತಿ ಆಸನ್ನದೂರಭಾವಂ. ಏತ್ತಾವತಾ ನಿಧೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಏತ್ತಕೇನೇವ ವಿಕಪ್ಪನಾಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ನಿಟ್ಠಿತತ್ತಾ ಅತಿರೇಕಚೀವರಂ ನ ಹೋತೀತಿ ದಸಾಹಾತಿಕ್ಕಮೇ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ನ ಜನೇತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ…ಪೇ… ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಯಂ ಅಪಚ್ಚುದ್ಧಾರಣಪರಿಭುಞ್ಜನೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ, ಅಧಿಟ್ಠಹನೇ ಪರೇಸಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇ ಚ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಪರಿಭೋಗಾದಯೋಪಿ ವಟ್ಟನ್ತೀತಿ ಪರಿಭೋಗವಿಸ್ಸಜ್ಜನಅಧಿಟ್ಠಾನಾನಿ ವಟ್ಟನ್ತಿ. ಅಪಿ-ಸದ್ದೇನ ನಿಧೇತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತೇನ ಪಚ್ಚುದ್ಧಾರೇಪಿ ಕತೇ ಚೀವರಂ ಅಧಿಟ್ಠಾತುಕಾಮೇನ ವಿಕಪ್ಪಿತಚೀವರಮೇವ ಹೋತಿ, ನ ಅತಿರೇಕಚೀವರಂ, ತಂ ಪನ ತಿಚೀವರಾದಿನಾಮೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾತುಕಾಮೇನ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತಬ್ಬಂ, ಇತರೇನ ವಿಕಪ್ಪಿತಚೀವರಮೇವ ಕತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಯಂ ವಿಕಪ್ಪಿತಚೀವರಂ, ತಂ ಯಾವ ಪರಿಭೋಗಕಾಲಾ ಅಪಚ್ಚುದ್ಧರಾಪೇತ್ವಾ ನಿದಹೇತಬ್ಬಂ, ಪರಿಭೋಗಕಾಲೇ ಪನ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಾಪೇತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ. ಯದಿ ಹಿ ತತೋ ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಾಪೇಯ್ಯ, ಪಚ್ಚುದ್ಧಾರೇನೇವ ವಿಕಪ್ಪನಾಯ ವಿಗತತ್ತಾ ಅತಿರೇಕಚೀವರಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ದಸಾಹಾತಿಕ್ಕಮೇ ಪತ್ತೇವ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ, ತಸ್ಮಾ ಯಂ ಅಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಠಪೇತಬ್ಬಂ, ತದೇವ ವಿಕಪ್ಪೇತಬ್ಬಂ. ಪಚ್ಚುದ್ಧಾರೇ ಚ ಕತೇ ಅನ್ತೋದಸಾಹೇಯೇವ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ. ಯಞ್ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೬೯) ‘ತತೋ ಪರಂ ಪರಿಭೋಗಾದಿ ವಟ್ಟತೀ’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಪಾಳಿಯಾ ವಿರುಜ್ಝತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ತೇಸಂ ಮತಿಮತ್ತಮೇವ. ಪಾಳಿಯಞ್ಹಿ ‘‘ಅನ್ತೋದಸಾಹಂ ಅಧಿಟ್ಠೇತಿ ವಿಕಪ್ಪೇತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೬೯) ಚ ‘‘ಸಾಮಂ ಚೀವರಂ ವಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಅಪಚ್ಚುದ್ಧಾರಣಂ ಪರಿಭುಞ್ಜೇಯ್ಯ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೭೩) ಚ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಸೋ ವಾ ದೇತಿ, ತಸ್ಸ ವಾ ವಿಸ್ಸಾಸನ್ತೋ ಪರಿಭುಞ್ಜತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೭೬) ಚ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ವುತ್ತತ್ತಾ, ಅಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೬೯) ‘‘ಇಮಂ ಚೀವರಂ ವಾ ವಿಕಪ್ಪನಂ ವಾ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಾಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಪಚ್ಚುದ್ಧಾರಂ ಅದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಸನ್ತಕಂ ಪರಿಭುಞ್ಜ ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಹಿ ವಾ ಯಥಾಪಚ್ಚಯಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ಏವಂ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕತ್ತಂ ಅಮೋಚೇತ್ವಾವ ಪರಿಭೋಗಾದಿವಸೇನ ಪಚ್ಚುದ್ಧಾರಸ್ಸ ವುತ್ತತ್ತಾ, ‘‘ತತೋ ಪಭುತಿ ಪರಿಭೋಗಾದಯೋಪಿ ವಟ್ಟನ್ತೀ’’ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ವಿನಾಪಿ ವಿಸುಂ ಪರಿಭೋಗಸ್ಸ ನಿಧಾನಸ್ಸ ಚ ವುತ್ತತ್ತಾ ವಿಕಪ್ಪನಾನನ್ತರಮೇವ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಾಪೇತ್ವಾ ಅನಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಏವ ಚ ತಿಚೀವರರಹಿತಂ ವಿಕಪ್ಪನಾರಹಂ ಚೀವರಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಞ್ಚ ನಿದಹಿತುಞ್ಚ ಇದಂ ಪಾಟೇಕ್ಕಂ ವಿನಯಕಮ್ಮನ್ತಿ ಖಾಯತಿ. ಅಪಿಚ ಬಹೂನಂ ಪತ್ತಾನಂ ವಿಕಪ್ಪೇತುಂ ಪಚ್ಚುದ್ಧರೇತುಞ್ಚ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪಚ್ಚುದ್ಧಾರೇ ತೇಸಂ ಅತಿರೇಕಪತ್ತತಾ ದಸ್ಸಿತಾತಿ ಸಿಜ್ಝತಿ ತೇಸು ಏಕಸ್ಸೇವ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬತೋ, ತಸ್ಮಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಆಗತನಯೇನೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ಮಿತ್ತೋತಿ ದಳ್ಹಮಿತ್ತೋ. ಸನ್ದಿಟ್ಠೋತಿ ದಿಟ್ಠಮತ್ತೋ, ನ ದಳ್ಹಮಿತ್ತೋ. ಪಞ್ಞತ್ತಿಕೋವಿದೋ ನ ಹೋತೀತಿ ಏವಂ ವಿಕಪ್ಪಿತೇ ಅನನ್ತರಮೇವ ಏವಂ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಿತಬ್ಬನ್ತಿ ವಿನಯಕಮ್ಮಂ ನ ಜಾನಾತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ನ ಜಾನಾತಿ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಿತು’’ನ್ತಿ. ಇಮಿನಾಪಿ ಚೇತಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ ‘‘ವಿಕಪ್ಪನಾಸಮನನ್ತರಮೇವ ಪಚ್ಚುದ್ಧಾರೋ ಕಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ. ವಿಕಪ್ಪಿತವಿಕಪ್ಪನಾ ನಾಮೇಸಾ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅಧಿಟ್ಠಿತಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ವಿಯಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೪೮. ಏವಂ ಚೀವರೇ ಅಧಿಟ್ಠಾನವಿಕಪ್ಪನಾನಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಪತ್ತೇ ಅಧಿಟ್ಠಾನವಿಕಪ್ಪನಾನಯಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಪತ್ತೇ ಪನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಪತತಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ಏತ್ಥಾತಿ ಪತ್ತೋ, ಜಿನಸಾಸನಭಾವೋ ಭಿಕ್ಖಾಭಾಜನವಿಸೇಸೋ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ‘‘ಪತ್ತಂ ಪಕ್ಖೇ ದಲೇ ಪತ್ತೋ, ಭಾಜನೇ ಸೋ ಗತೇ ತಿಸೂ’’ತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಪತ್ತೇ. ಪನಾತಿ ಪಕ್ಖನ್ತರತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ. ನಯೋತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾನವಿಕಪ್ಪನಾನಯೋ. ಚೀವರೇ ವುತ್ತಅಧಿಟ್ಠಾನವಿಕಪ್ಪನಾನಯತೋ ಅಞ್ಞಭೂತೋ ಅಯಂ ವಕ್ಖಮಾನೋ ಪತ್ತೇ ಅಧಿಟ್ಠಾನವಿಕಪ್ಪನಾನಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಪತ್ತಂ ಅಧಿಟ್ಠಹನ್ತೇನ ಪಮಾಣಯುತ್ತೋವ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬೋ, ನ ಅಪ್ಪಮಾಣಯುತ್ತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತೇನ ಪಮಾಣತೋ ಊನಾಧಿಕೇ ಪತ್ತೇ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ನ ರುಹತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಾದಿಸಂ ಪತ್ತಂ ಭಾಜನಪರಿಭೋಗೇನ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ವಕ್ಖತಿ ಹಿ ‘‘ಏತೇ ಭಾಜನಪರಿಭೋಗೇನ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಾ, ನ ಅಧಿಟ್ಠಾನೂಪಗಾ ನ ವಿಕಪ್ಪನೂಪಗಾ’’ತಿ.

ದ್ವೇ ಮಗಧನಾಳಿಯೋತಿ ಏತ್ಥ ಮಗಧನಾಳಿ ನಾಮ ಯಾ ಮಾಗಧಿಕಾಯ ತುಲಾಯ ಅಡ್ಢತೇರಸಪಲಪರಿಮಿತಂ ಉದಕಂ ಗಣ್ಹಾತಿ. ಸೀಹಳದೀಪೇ ಪಕತಿನಾಳಿತೋ ಖುದ್ದಕಾ ಹೋತಿ, ದಮಿಳನಾಳಿತೋ ಪನ ಮಹನ್ತಾ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೦೨) ‘‘ಮಗಧನಾಳಿ ನಾಮ ಅಡ್ಢತೇರಸಪಲಾ ಹೋತೀತಿ ಅನ್ಧಕಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ. ಸೀಹಳದೀಪೇ ಪಕತಿನಾಳಿ ಮಹನ್ತಾ, ದಮಿಳನಾಳಿ ಖುದ್ದಕಾ, ಮಗಧನಾಳಿಪಮಾಣಯುತ್ತಾ, ತಾಯ ಮಗಧನಾಳಿಯಾ ದಿಯಡ್ಢನಾಳಿ ಏಕಾ ಸೀಹಳನಾಳಿ ಹೋತೀತಿ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ. ಅಥ ವಾ ಮಗಧನಾಳಿ ನಾಮ ಯಾ ಪಞ್ಚ ಕುಡುವಾನಿ ಏಕಞ್ಚ ಮುಟ್ಠಿಂ ಏಕಾಯ ಚ ಮುಟ್ಠಿಯಾ ತತಿಯಭಾಗಂ ಗಣ್ಹಾತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೫೯೮-೬೦೨) ‘‘ಮಗಧನಾಳಿ ನಾಮ ಛಪಸತಾ ನಾಳೀತಿ ಕೇಚಿ. ‘ಅಟ್ಠಪಸತಾ’ತಿ ಅಪರೇ. ತತ್ಥ ಪುರಿಮಾನಂ ಮತೇನ ತಿಪಸತಾಯ ನಾಳಿಯಾ ದ್ವೇ ನಾಳಿಯೋ ಏಕಾ ಮಗಧನಾಳಿ ಹೋತಿ. ಪಚ್ಛಿಮಾನಂ ಚತುಪಸತಾಯ ನಾಳಿಯಾ ದ್ವೇ ನಾಳಿಯೋ ಏಕಾ ಮಗಧನಾಳಿ. ಆಚರಿಯಧಮ್ಮಪಾಲತ್ಥೇರೇನ ಪನ ಪಕತಿಯಾ ಚತುಮುಟ್ಠಿಕಂ ಕುಡುವಂ, ಚತುಕುಡುವಂ ನಾಳಿಕಂ, ತಾಯ ನಾಳಿಯಾ ಸೋಳಸ ನಾಳಿಯೋ ದೋಣಂ, ತಂ ಪನ ಮಗಧನಾಳಿಯಾ ದ್ವಾದಸ ನಾಳಿಯೋ ಹೋನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ತೇನ ನಯೇನ ಮಗಧನಾಳಿ ನಾಮ ಪಞ್ಚ ಕುಡುವಾನಿ ಏಕಞ್ಚ ಮುಟ್ಠಿಂ ಏಕಾಯ ಮುಟ್ಠಿಯಾ ತತಿಯಭಾಗಞ್ಚ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ತತ್ಥ ಕುಡುವೋತಿ ಪಸತೋ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಭಿಧಾನಪ್ಪದೀಪಿಕಾಯಂ –

‘‘ಕುಡುವೋ ಪಸತೋ ಏಕೋ;

ಪತ್ಥೋ ತೇ ಚತುರೋ ಸಿಯುಂ;

ಆಳ್ಹಕೋ ಚತುರೋ ಪತ್ಥಾ;

ದೋಣಂ ವಾ ಚತುರಾಳ್ಹಕ’’ನ್ತಿ.

ಅಥ ವಾ ಮಗಧನಾಳಿ ನಾಮ ಯಾ ಚತುಕುಡುವಾಯ ನಾಳಿಯಾ ಚತಸ್ಸೋ ನಾಳಿಯೋ ಗಣ್ಹಾತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೬೦೨) ‘‘ದಮಿಳನಾಳೀತಿ ಪುರಾಣಕನಾಳಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಸಾ ಚ ಚತುಮುಟ್ಠಿಕೇಹಿ ಕುಡುವೇಹಿ ಅಟ್ಠಕುಡುವಾ, ತಾಯ ನಾಳಿಯಾ ದ್ವೇ ನಾಳಿಯೋ ಮಗಧನಾಳಿ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಪುರಾಣಾ ಪನ ಸೀಹಳನಾಳಿ ತಿಸ್ಸೋ ನಾಳಿಯೋ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ವದನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಮತೇನ ಮಗಧನಾಳಿ ಇದಾನಿ ವತ್ತಮಾನಾಯ ಚತುಕುಡುವಾಯ ದಮಿಳನಾಳಿಯಾ ಚತುನಾಳಿಕಾ ಹೋತಿ, ತತೋ ಮಗಧನಾಳಿತೋ ಉಪಡ್ಢಞ್ಚ ಪುರಾಣದಮಿಳನಾಳಿಸಙ್ಖಾತಂ ಪತ್ಥಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಏತೇನ ಚ ಓಮಕೋ ನಾಮ ಪತ್ತೋ ಪತ್ಥೋದನಂ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಪಾಳಿವಚನಂ ಸಮೇತಿ. ಲೋಕಿಯೇಹಿಪಿ –

‘ಲೋಕಿಯಂ ಮಗಧಞ್ಚೇತಿ, ಪತ್ಥದ್ವಯಮುದಾಹಟಂ;

ಲೋಕಿಯಂ ಸೋಳಸಪಲಂ, ಮಾಗಧಂ ದಿಗುಣಂ ಮತ’ನ್ತಿ. (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೬೦೨) –

ಏವಂ ಲೋಕೇ ನಾಳಿಯಾ ಮಗಧನಾಳಿ ದಿಗುಣಾತಿ ದಸ್ಸಿತಾ. ಏವಞ್ಚ ಗಯ್ಹಮಾನೇ ಓಮಕಪತ್ತಸ್ಸ ಚ ಯಾಪನಮತ್ತೋದನಗಾಹಿಕಾ ಚ ಸಿದ್ಧಾ ಹೋತಿ. ನ ಹಿ ಸಕ್ಕಾ ಅಟ್ಠಕುಡುವತೋ ಊನೋದನಗಾಹಿನಾ ಪತ್ತೇನ ಅಥೂಪೀಕತಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ಯಾಪೇತುಂ. ತೇನೇವ ವುತ್ತಂ ವೇರಞ್ಜಕಣ್ಡಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘ಪತ್ಥೋ ನಾಮ ನಾಳಿಮತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಏಕಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಅಲಂ ಯಾಪನಾಯಾ’ತಿ’’. ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಹೇತಂ ಜಾತಕಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಜಾ. ಅಟ್ಠ. ೫.೨೧.೧೯೨) ‘‘ಪತ್ಥೋದನೋ ನಾಲಮಯಂ ದುವಿನ್ನ’’ನ್ತಿ, ‘‘ಏಕಸ್ಸ ದಿನ್ನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ತಿಣ್ಣಂ ಪಹೋತೀ’’ತಿ ಚ, ತಸ್ಮಾ ಇಧ ವುತ್ತನಯಾನುಸಾರೇನ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ. ಆಲೋಪಸ್ಸ ಆಲೋಪಸ್ಸ ಅನುರೂಪನ್ತಿ ಓದನಸ್ಸ ಚತುಭಾಗಮತ್ತಂ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯೇ ಬ್ರಹ್ಮಾಯುಸುತ್ತಸಂವಣ್ಣನಾಯಂ (ಮ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩೮೭) ‘‘ಬ್ಯಞ್ಜನಸ್ಸ ಮತ್ತಾ ನಾಮ ಓದನಚತುತ್ಥಭಾಗೋ’’ತಿ. ಓದನಗತಿಕಾನೀತಿ ಓದನಸ್ಸ ಗತಿ ಗತಿ ಯೇಸಂ ತಾನಿ ಓದನಗತಿಕಾನಿ. ಗತೀತಿ ಚ ಓಕಾಸೋ ಓದನಸ್ಸ ಅನ್ತೋಪವಿಸನಸೀಲತ್ತಾ ಓದನಸ್ಸ ಓಕಾಸೋಯೇವ ತೇಸಂ ಓಕಾಸೋ ಹೋತಿ, ನ ಅಞ್ಞಂ ಅತ್ತನೋ ಓಕಾಸಂ ಗವೇಸನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಭಾಜನಪರಿಭೋಗೇನಾತಿ ಉದಕಾಹರಣಾದಿನಾ ಭಾಜನಪರಿಭೋಗೇನ.

ಏವಂ ಪಮಾಣತೋ ಅಧಿಟ್ಠಾನೂಪಗವಿಕಪ್ಪನೂಪಗಪತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಪಾಕತೋ ಮೂಲತೋ ಚ ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪಮಾಣಯುತ್ತಾನಮ್ಪೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಅಯೋಪತ್ತೋ ಪಞ್ಚಹಿ ಪಾಕೇಹಿ ಪತ್ತೋತಿ ಕಮ್ಮಾರಪಕ್ಕಂಯೇವ ಅನಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಸಮಣಸಾರುಪ್ಪನೀಲವಣ್ಣಕರಣತ್ಥಾಯ ಪುನಪ್ಪುನಂ ನಾನಾಸಮ್ಭಾರೇಹಿ ಪಚಿತಬ್ಬೋ, ಅಯೋಪತ್ತಸ್ಸ ಅತಿಕಕ್ಖಳತ್ತಾ ಕಮ್ಮಾರಪಾಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಞ್ಚವಾರಪಕ್ಕೋಯೇವ ಸಮಣಸಾರುಪ್ಪನೀಲವಣ್ಣೋ ಹೋತಿ. ಮತ್ತಿಕಾಪತ್ತೋ ದ್ವೀಹಿ ಪಾಕೇಹಿ ಪಕ್ಕೋತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ತಸ್ಸ ಪನ ಮುದುಕತ್ತಾ ಕುಮ್ಭಕಾರಕಪಾಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ದ್ವಿವಾರಪಕ್ಕೋಪಿ ಸಮಣಸಾರುಪ್ಪನೀಲವಣ್ಣೋ ಹೋತಿ. ಏವಂ ಕತೋಯೇವ ಹಿ ಪತ್ತೋ ಅಧಿಟ್ಠಾನೂಪಗೋ ವಿಕಪ್ಪನೂಪಗೋ ಚ ಹೋತಿ, ನಾಕತೋ. ತೇನ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಪಾಕೇ ಚ ಮೂಲೇ ಚ ಸುನಿಟ್ಠಿತೇಯೇವ ಅಧಿಟ್ಠಾನೂಪಗೋ ಹೋತಿ. ಯೋ ಅಧಿಟ್ಠಾನೂಪಗೋ, ಸ್ವೇವ ವಿಕಪ್ಪನೂಪಗೋ’’ತಿ (ವಿ. ಸಙ್ಗ. ಅಟ್ಠ. ೪೮). ಸೋ ಹತ್ಥಂ ಆಗತೋಪಿ ಅನಾಗತೋಪಿ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬೋ ವಿಕಪ್ಪೇತಬ್ಬೋತಿ ಏತೇನ ದೂರೇ ಠಿತಮ್ಪಿ ಅಧಿಟ್ಠಾತುಂ ವಿಕಪ್ಪೇತುಞ್ಚ ಲಭತಿ, ಠಪಿತಟ್ಠಾನಸಲ್ಲಕ್ಖಣಮೇವ ಪಮಾಣನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಇದಾನಿ ತಮೇವತ್ಥಂ ವಿತ್ಥಾರೇತುಮಾಹ ‘‘ಯದಿ ಹೀ’’ತಿಆದಿ. ಹಿ-ಸದ್ದೋ ವಿತ್ಥಾರಜೋತಕೋ. ತತ್ಥ ಪಚಿತ್ವಾ ಠಪೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಕಾಳವಣ್ಣಪಾಕಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ.

ಇದಾನಿ ಪತ್ತಾಧಿಟ್ಠಾನಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ತತ್ಥ ದ್ವೇ ಪತ್ತಸ್ಸ ಅಧಿಟ್ಠಾನಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಸಾಮನ್ತವಿಹಾರೇತಿ ಇದಂ ಉಪಲಕ್ಖಣವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ತತೋ ದೂರೇ ಠಿತಮ್ಪಿ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಮೇವ. ಠಪಿತಟ್ಠಾನಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾತಿ ಇದಮ್ಪಿ ಉಪಚಾರಮತ್ತಂ, ಪತ್ತಸಲ್ಲಕ್ಖಣಮೇವೇತ್ಥ ಪಮಾಣಂ.

ಇದಾನಿ ಅಧಿಟ್ಠಾನವಿಜಹನಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಏವಂ ಅಪ್ಪಮತ್ತಸ್ಸ’’ತ್ಯಾದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಪತ್ತೇ ವಾ ಛಿದ್ದಂ ಹೋತೀತಿ ಮುಖವಟ್ಟಿತೋ ಹೇಟ್ಠಾ ದ್ವಙ್ಗುಲಮತ್ತೋಕಾಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಛಿದ್ದಂ ಹೋತಿ.

ಸತ್ತನ್ನಂ ಧಞ್ಞಾನನ್ತಿ –

‘‘ಸಾಲಿ ವೀಹಿ ಚ ಕುದ್ರೂಸೋ;

ಗೋಧೂಮೋ ವರಕೋ ಯವೋ;

ಕಙ್ಗೂತಿ ಸತ್ತ ಧಞ್ಞಾನಿ;

ನೀವಾರಾದೀ ತು ತಬ್ಭಿದಾ’’ತಿ. –

ವುತ್ತಾನಂ ಸತ್ತವಿಧಾನಂ ಧಞ್ಞಾನಂ.

೪೯. ಏವಂ ಪತ್ತಾಧಿಟ್ಠಾನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಪತ್ತವಿಕಪ್ಪನಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ವಿಕಪ್ಪನೇ ಪನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತಂ ಚೀವರವಿಕಪ್ಪನೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೫೦. ಏವಂ ವಿಕಪ್ಪನಾನಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಪತ್ತೇ ಭಿನ್ನೇ ಕತ್ತಬ್ಬವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಏವಂ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ’’ಇಚ್ಚಾದಿ. ತತ್ಥ ಅಪತ್ತೋತಿ ಇಮಿನಾ ಅಧಿಟ್ಠಾನವಿಜಹನಮ್ಪಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಪಞ್ಚಬನ್ಧನೇಪಿ ಪತ್ತೇ ಅಪರಿಪುಣ್ಣಪಾಕೇ ಪತ್ತೇ ವಿಯ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ನ ರುಹತಿ. ‘‘ತಿಪುಪಟ್ಟೇನ ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ತಮ್ಬಲೋಹಾದಿಕಪ್ಪಿಯಲೋಹೇಹಿ ಅಯೋಪತ್ತಸ್ಸ ಛಿದ್ದಂ ಛಾದೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ತೇನೇವ ‘‘ಲೋಹಮಣ್ಡಲಕೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಸುದ್ಧೇಹಿ…ಪೇ… ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಇದಂ ಉಣ್ಹಭೋಜನೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತೇ ವಿಲೀಯಮಾನತ್ತಾ ವುತ್ತಂ. ಫಾಣಿತಂ ಝಾಪೇತ್ವಾ ಪಾಸಾಣಚುಣ್ಣೇನ ಬನ್ಧಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಪಾಸಾಣಚುಣ್ಣೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಫಾಣಿತಂ ಪಚಿತ್ವಾ ತಥಾಪಕ್ಕೇನ ಪಾಸಾಣಚುಣ್ಣೇನ ಬನ್ಧಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಅಪರಿಭೋಗೇನಾತಿ ಅಯುತ್ತಪರಿಭೋಗೇನ. ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ಆಧಾರಕ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಮಞ್ಚಪೀಠಾದೀಸು ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಆಧಾರಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಪತ್ತಂ ಠಪೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ ಆಧಾರಕಟ್ಠಪನೋಕಾಸಸ್ಸ ಅನಿಯಮಿತತ್ತಾತಿ ವದನ್ತಿ.

ಇತಿ ವಿನಯಸಙ್ಗಹಸಂವಣ್ಣನಾಭೂತೇ ವಿನಯಾಲಙ್ಕಾರೇ

ಅಧಿಟ್ಠಾನವಿಕಪ್ಪನವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾಲಙ್ಕಾರೋ ನಾಮ

ಅಟ್ಠಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.

೯. ಚೀವರವಿಪ್ಪವಾಸವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ

೫೧. ಏವಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನವಿಕಪ್ಪನವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಚೀವರೇನ ವಿನಾವಾಸವಿನಿಚ್ಛಯಕರಣಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಚೀವರೇನವಿನಾವಾಸೋ’’ತ್ಯಾದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಚೀಯತೀತಿ ಚೀವರಂ, ಚಯಂ ಸಞ್ಚಯಂ ಕರೀಯತೀತಿ ಅತ್ಥೋ, ಅರಿಯದ್ಧಜೋ ವತ್ಥವಿಸೇಸೋ. ಇಧ ಪನ ತಿಚೀವರಾಧಿಟ್ಠಾನೇನ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಧಾರಿತಂ ಚೀವರತ್ತಯಮೇವ. ವಿನಾತಿ ವಜ್ಜನತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ. ವಸನಂ ವಾಸೋ, ವಿನಾ ವಾಸೋ ವಿನಾವಾಸೋ, ಚೀವರೇನ ವಿನಾವಾಸೋ ಚೀವರವಿನಾವಾಸೋ, ‘‘ಚೀವರವಿಪ್ಪವಾಸೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ವತ್ತಿಚ್ಛಾವಸೇನ, ಗಾಥಾಪಾದಪೂರಣತ್ಥಾಯ ವಾ ಅಲುತ್ತಸಮಾಸಂ ಕತ್ವಾ ಏವಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ತಥಾ ಚ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ತಿಚೀವರಾಧಿಟ್ಠಾನೇನ…ಪೇ… ವಿಪ್ಪವಾಸೋ’’ತಿ, ‘‘ಇಮಂ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಮಿ, ಇಮಂ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಮಿ, ಇಮಂ ಅನ್ತರವಾಸಕಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ನಾಮೇನ ಅಧಿಟ್ಠಿತಾನಂ ತಿಣ್ಣಂ ಚೀವರಾನಂ ಏಕೇಕೇನ ವಿಪ್ಪವಾಸೋತಿ ಅತ್ಥೋ, ಏಕೇನಪಿ ವಿನಾ ವಸಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ವಸನ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸಹ ಅರುಣುಗ್ಗಮನಾ ಚೀವರಂ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಹೋತಿ, ಪಾಚಿತ್ತಿಯಞ್ಚ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ವಸಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಏತ್ಥ ವಸನಕಿರಿಯಾ ಚತುಇರಿಯಾಪಥಸಾಧಾರಣಾ, ತಸ್ಮಾ ಕಾಯಲಗ್ಗಂ ವಾ ಹೋತು ಅಲಗ್ಗಂ ವಾ, ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯರತನಸ್ಸ ಪದೇಸಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಕತ್ವಾ ತಿಟ್ಠನ್ತೋಪಿ ಚರನ್ತೋಪಿ ನಿಸಿನ್ನೋಪಿ ನಿಪನ್ನೋಪಿ ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಕತ್ವಾ ವಸನ್ತೋ ನಾಮ ಹೋತಿ.

ಏವಂ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ಅವಿಪ್ಪವಾಸಲಕ್ಖಣಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಗಾಮಾದಿಪನ್ನರಸೋಕಾಸವಸೇನ ವಿಸೇಸತೋ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಗಾಮಿ’’ಚ್ಚಾದಿ. ತತ್ಥ ಗಾಮನಿವೇಸನಾನಿ ಪಾಕಟಾನೇವ. ಉದೋಸಿತೋ ನಾಮ ಯಾನಾದೀನಂ ಭಣ್ಡಾನಂ ಸಾಲಾ. ಅಟ್ಟೋ ನಾಮ ಪಟಿರಾಜಾದಿಪಟಿಬಾಹನತ್ಥಂ ಇಟ್ಠಕಾಹಿ ಕತೋ ಬಹಲಭಿತ್ತಿಕೋ ಚತುಪಞ್ಚಭೂಮಿಕೋ ಪತಿಸ್ಸಯವಿಸೇಸೋ. ಮಾಳೋ ನಾಮ ಏಕಕೂಟಸಙ್ಗಹಿತೋ ಚತುರಸ್ಸಪಾಸಾದೋ. ಪಾಸಾದೋ ನಾಮ ದೀಘಪಾಸಾದೋ. ಹಮ್ಮಿಯಂ ನಾಮ ಮುಣ್ಡಚ್ಛದನಪಾಸಾದೋ, ಮುಣ್ಡಚ್ಛದನಪಾಸಾದೋತಿ ಚ ಚನ್ದಿಕಙ್ಗಣಯುತ್ತೋ ಪಾಸಾದೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಸತ್ಥೋ ನಾಮ ಜಙ್ಘಸತ್ಥೋ ವಾ ಸಕಟಸತ್ಥೋ ವಾ. ಖೇತ್ತಂ ನಾಮ ಪುಬ್ಬಣ್ಣಾಪರಣ್ಣಾನಂ ವಿರುಹನಟ್ಠಾನಂ. ಧಞ್ಞಕರಣಂ ನಾಮ ಖಲಮಣ್ಡಲಂ. ಆರಾಮೋ ನಾಮ ಪುಪ್ಫಾರಾಮೋ ಫಲಾರಾಮೋ. ವಿಹಾರಾದಯೋ ಪಾಕಟಾ ಏವ. ತತ್ಥ ನಿವೇಸನಾದೀನಿ ಗಾಮತೋ ಬಹಿ ಸನ್ನಿವಿಟ್ಠಾನಿ ಗಹಿತಾನೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಅನ್ತೋಗಾಮೇ ಠಿತಾನಞ್ಹಿ ಗಾಮಗ್ಗಹಣೇನ ಗಹಿತತ್ತಾ ಗಾಮಪರಿಹಾರೋಯೇವಾತಿ. ಗಾಮಗ್ಗಹಣೇನ ಚ ನಿಗಮನಗರಾನಿಪಿ ಗಹಿತಾನೇವ ಹೋನ್ತಿ.

ಪರಿಖಾಯ ವಾ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮನ್ತಾ ನದೀತಳಾಕಾದಿಉದಕೇನ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋಪಿ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋಯೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ತಂ ಪಮಾಣಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾತಿ ಘರಸ್ಸ ಉಪರಿ ಆಕಾಸೇ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯರತನಪ್ಪಮಾಣಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ. ಸಭಾಯೇ ವಾ ವತ್ಥಬ್ಬನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಭಾಸದ್ದಸ್ಸ ಪರಿಯಾಯೋ ಸಭಾಯಸದ್ದೋ ನಪುಂಸಕಲಿಙ್ಗೋ ಅತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸಭಾಸದ್ದೋ ಹಿ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗೋ, ಸಭಾಯಸದ್ದೋ ನಪುಂಸಕಲಿಙ್ಗೋತಿ. ದ್ವಾರಮೂಲೇ ವಾತಿ ನಗರಸ್ಸ ದ್ವಾರಮೂಲೇ ವಾ. ತೇಸನ್ತಿ ಸಭಾಯನಗರದ್ವಾರಮೂಲಾನಂ. ತಸ್ಸಾ ವೀಥಿಯಾ ಸಭಾಯದ್ವಾರಾನಂ ಗಹಣೇನೇವ ತತ್ಥ ಸಬ್ಬಾನಿಪಿ ಗೇಹಾನಿ, ಸಾ ಚ ಅನ್ತರವೀಥಿ ಗಹಿತಾಯೇವ ಹೋತಿ. ಏತ್ಥ ಚ ದ್ವಾರವೀಥಿಘರೇಸು ವಸನ್ತೇನ ಗಾಮಪ್ಪವೇಸನಸಹಸೇಯ್ಯಾದಿದೋಸಂ ಪರಿಹರಿತ್ವಾ ಸುಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನತಾದಿಯುತ್ತೇನೇವ ಭವಿತಬ್ಬಂ. ಸಭಾ ಪನ ಯದಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ವಸನತ್ಥಾಯ ಪಪಾಸದಿಸಾ ಕತಾ, ಅನ್ತರಾರಾಮೇ ವಿಯ ಯಥಾಸುಖಂ ವಸಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಅತಿಹರಿತ್ವಾ ಘರೇ ನಿಕ್ಖಿಪತೀತಿ ವೀಥಿಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಠಿತೇ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಘರೇ ನಿಕ್ಖಿಪತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ವೀಥಿಹತ್ಥಪಾಸೋ ನ ರಕ್ಖತೀ’’ತಿ. ಪುರತೋ ವಾ ಪಚ್ಛತೋ ವಾ ಹತ್ಥಪಾಸೇತಿ ಘರಸ್ಸ ಹತ್ಥಪಾಸಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ.

ಏವಂ ಗಾಮವಸೇನ ವಿಪ್ಪವಾಸಾವಿಪ್ಪವಾಸಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ನಿವೇಸನವಸೇನ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಸಚೇ ಏಕಕುಲಸ್ಸ ಸನ್ತಕಂ ನಿವೇಸನಂ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಓವರಕೋ ನಾಮ ಗಬ್ಭಸ್ಸ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಅಞ್ಞೋ ಗಬ್ಭೋತಿ ವದನ್ತಿ, ಗಬ್ಭಸ್ಸ ವಾ ಪರಿಯಾಯವಚನಮೇತಂ. ಇದಾನಿ ಉದೋಸಿತಾದಿವಸೇನ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಉದೋಸಿತಿ’’ಚ್ಚಾದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ವುತ್ತನಯೇನೇವಾತಿ ‘‘ಏಕಕುಲಸ್ಸ ಸನ್ತಕೋ ಉದೋಸಿತೋ ಹೋತಿ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಚಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಿವೇಸನೇ ವುತ್ತನಯೇನ. ಏವ-ಸದ್ದೋ ವಿಸೇಸನಿವತ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ತೇನ ವಿಸೇಸೋ ನತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

ಇದಾನಿ ಯೇಸು ವಿಸೇಸೋ ಅತ್ಥಿ, ತೇ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಸಚೇ ಏಕಕುಲಸ್ಸ ನಾವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಪರಿಯಾದಿಯಿತ್ವಾತಿ ವಿನಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ, ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಿತ್ವಾ ವಾ. ವುತ್ತಮೇವತ್ಥಂ ವಿಭಾವೇತಿ ‘‘ಅನ್ತೋಪವಿಟ್ಠೇನಾ’’ತಿಆದಿನಾ. ತತ್ಥ ಅನ್ತೋಪವಿಟ್ಠೇನಾತಿ ಗಾಮಸ್ಸ, ನದಿಯಾ ವಾ ಅನ್ತೋಪವಿಟ್ಠೇನ. ‘‘ಸತ್ಥೇನಾ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ನದೀಪರಿಹಾರೋ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ವಿಸುಂ ನದೀಪರಿಹಾರಸ್ಸ ಅವುತ್ತತ್ತಾ ಗಾಮಾದೀಹಿ ಅಞ್ಞತ್ಥ ವಿಯ ಚೀವರಹತ್ಥಪಾಸೋಯೇವ ನದೀಪರಿಹಾರೋ’’ತಿ ತೀಸುಪಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ವುತ್ತಂ. ಅಞ್ಞೇ ಪನ ‘‘ಇಮಿನಾ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನೇನ ನದೀಪರಿಹಾರೋಪಿ ವಿಸುಂ ಸಿದ್ಧೋತಿ ನದೀಹತ್ಥಪಾಸೋ ನ ವಿಜಹಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಯಥಾ ಪನ ಅಜ್ಝೋಕಾಸೇ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರವಸೇನ ಅರಞ್ಞಪರಿಹಾರೋ ಲಬ್ಭತಿ, ಏವಂ ನದಿಯಂ ಉದಕುಕ್ಖೇಪವಸೇನ ನದೀಪರಿಹಾರೋ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಕತ್ವಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ನದೀಪರಿಹಾರೋ ವಿಸುಂ ಅವುತ್ತೋ ಸಿಯಾ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಉದಕುಕ್ಖೇಪಸೀಮಾನಂ ಅರಞ್ಞನದೀಸು ಅಬದ್ಧಸೀಮಾವಸೇನ ಲಬ್ಭಮಾನತ್ತಾ. ಏವಞ್ಚ ಸತಿ ಸಮುದ್ದಜಾತಸ್ಸರೇಸುಪಿ ಪರಿಹಾರೋ ಅವುತ್ತಸಿದ್ಧೋ ಹೋತಿ ನದಿಯಾ ಸಮಾನಲಕ್ಖಣತ್ತಾ, ನದೀಹತ್ಥಪಾಸೋ ನ ವಿಜಹಿತಬ್ಬೋತಿ ಪನ ಅತ್ಥೇ ಸತಿ ನದಿಯಾ ಅತಿವಿತ್ಥಾರತ್ತಾ ಬಹುಸಾಧಾರಣತ್ತಾ ಚ ಅನ್ತೋನದಿಯಂ ಚೀವರಂ ಠಪೇತ್ವಾ ನದೀಹತ್ಥಪಾಸೇ ಠಿತೇನ ಚೀವರಸ್ಸ ಪವತ್ತಿಂ ಜಾನಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ ಭವೇಯ್ಯ. ಏಸ ನಯೋ ಸಮುದ್ದಜಾತಸ್ಸರೇಸುಪಿ. ಅನ್ತೋಉದಕುಕ್ಖೇಪೇ ವಾ ತಸ್ಸ ಹತ್ಥಪಾಸೇ ವಾ ಠಿತೇನ ಪನ ಸಕ್ಕಾತಿ ಅಯಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅತ್ತನೋಮತಿ, ವಿಚಾರೇತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ವಿಹಾರಸೀಮನ್ತಿ ಅವಿಪ್ಪವಾಸಸೀಮಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ. ಏತ್ಥ ಚ ವಿಹಾರಸ್ಸ ನಾನಾಕುಲಸನ್ತಕಭಾವೇಪಿ ಅವಿಪ್ಪವಾಸಸೀಮಾಪರಿಚ್ಛೇದಬ್ಭನ್ತರೇ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಚೀವರಅವಿಪ್ಪವಾಸಸಮ್ಭವತೋ ಪಧಾನತ್ತಾ ತತ್ಥ ಸತ್ಥಪರಿಹಾರೋ ನ ಲಬ್ಭತೀತಿ ‘‘ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಸಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಸತ್ಥಸಮೀಪೇತಿ ಇದಂ ಯಥಾವುತ್ತಅಬ್ಭನ್ತರಪರಿಚ್ಛೇದವಸೇನ ವುತ್ತಂ.

ಯಸ್ಮಾ ‘‘ನಾನಾಕುಲಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೇ ಖೇತ್ತೇ ಚೀವರಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಖೇತ್ತದ್ವಾರಮೂಲೇ ವಾ ತಸ್ಸ ಹತ್ಥಪಾಸೇ ವಾ ವತ್ಥಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ದ್ವಾರಮೂಲತೋ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಖೇತ್ತೇಪಿ ವಸನ್ತೇನ ಚೀವರಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಕತ್ವಾಯೇವ ವಸಿತಬ್ಬಂ.

ವಿಹಾರೋ ನಾಮ ಸಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ವಾ ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ವಾ ಸಕಲೋ ಆವಾಸೋತಿ ವದನ್ತಿ. ಯಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಏಕಗೇಹಮೇವ ವುತ್ತಂ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೪೯೧-೪೯೪) ಪನ ‘‘ವಿಹಾರೋ ನಾಮ ಉಪಚಾರಸೀಮಾ. ಯಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇತಿ ತಸ್ಸ ಅನ್ತೋಪರಿವೇಣಾದಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಏಕಕುಲಾದಿಸನ್ತಕತಾ ಚೇತ್ಥ ಕಾರಾಪಕಾನಂ ವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

ಯಂ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೇ ಕಾಲೇ ಸಮನ್ತಾ ಛಾಯಾ ಫರತೀತಿ ಯದಾ ಮಹಾವೀಥಿಯಂ ಉಜುಕಮೇವ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಸೂರಿಯಮಣ್ಡಲಂ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ತದಾ ಯಂ ಓಕಾಸಂ ಛಾಯಾ ಫರತಿ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ ಪನ ‘‘ಛಾಯಾಯ ಫುಟ್ಠೋಕಾಸಸ್ಸಾತಿ ಉಜುಕಂ ಅವಿಕ್ಖಿತ್ತಲೇಡ್ಡುಪಾತಬ್ಭನ್ತರಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಅಗಮನಪಥೇತಿ ತದಹೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿವತ್ತೇತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಕೇ ಸಮುದ್ದಮಜ್ಝೇ ಯೇ ದೀಪಕಾ, ತೇಸೂತಿ ಯೋಜನಾ. ಇತರಸ್ಮಿನ್ತಿ ಪುರತ್ಥಿಮದಿಸಾಯ ಚೀವರೇ.

೫೨. ನದಿಂ ಓತರತೀತಿ ಹತ್ಥಪಾಸಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಓತರತಿ. ನಾಪಜ್ಜತೀತಿ ಪರಿಭೋಗಪಚ್ಚಯಾ ದುಕ್ಕಟಂ ನಾಪಜ್ಜತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ಸೋ ಹೀ’’ತಿಆದಿ. ಅಪರಿಭೋಗಾರಹತ್ತಾತಿ ಇಮಿನಾ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಚೀವರಂ ಅನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ ಅಚಿತ್ತಕನ್ತಿ ಸಿದ್ಧಂ. ಏಕಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಏಕಂ ಅಂಸಕೂಟೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಗನ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಇದಂ ಬಹೂನಂ ಸಞ್ಚರಣಟ್ಠಾನೇ ಏವಂ ಅಕತ್ವಾ ಗಮನಂ ನ ಸಾರುಪ್ಪನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ, ನ ಆಪತ್ತಿಅಙ್ಗತ್ತಾ. ಬಹಿಗಾಮೇ ಠಪೇತ್ವಾಪಿ ಅಪಾರುಪಿತಬ್ಬತಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ವಿನಯಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ಅಥ ವಾ ವಿಹಾರೇ ಸಭಾಗಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ನ ಪಸ್ಸತಿ, ಏವಂ ಸತಿ ಆಸನಸಾಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಿನಯಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಆಸನಸಾಲಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇನ ಕಿಂ ತೀಹಿ ಚೀವರೇಹಿ ಗನ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಸನ್ತರುತ್ತರೇನಾ’’ತಿ ನಟ್ಠಚೀವರಸ್ಸ ಸನ್ತರುತ್ತರಸಾದಿಯನತೋ. ಸಙ್ಘಾಟಿ ಪನ ಕಿಂ ಕಾತಬ್ಬಾತಿ ಆಹ ‘‘ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಬಹಿಗಾಮೇ ಠಪೇತ್ವಾ’’ತಿ. ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗೇ ಚ ಬಹಿಗಾಮೇ ಠಪಿತಸಙ್ಘಾಟಿಯಞ್ಚ ಪಠಮಂ ವಿನಯಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಅನ್ತರವಾಸಕೇ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಏತ್ಥ ಚ ಬಹಿಗಾಮೇ ಠಪಿತಸ್ಸಪಿ ವಿನಯಕಮ್ಮವಚನತೋ ಪರಮ್ಮುಖಾಪಿ ಠಿತಂ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತುಂ, ನಿಸ್ಸಟ್ಠಂ ದಾತುಞ್ಚ ವಟ್ಟತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ದಹರಾನಂ ಗಮನೇ ಸಉಸ್ಸಾಹತ್ತಾ ‘‘ನಿಸ್ಸಯೋ ಪನ ನ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಮುಹುತ್ತಂ…ಪೇ… ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತೀತಿ ಸಉಸ್ಸಾಹತ್ತೇ ಗಮನಸ್ಸ ಉಪಚ್ಛಿನ್ನತ್ತಾ ವುತ್ತಂ, ತೇಸಂ ಪನ ಪುರಾರುಣಾ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಸಉಸ್ಸಾಹೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಾನಂ ಅರುಣೇ ಅನ್ತರಾ ಉಟ್ಠಿತೇಪಿ ನ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ ‘‘ಯಾವ ಅರುಣುಗ್ಗಮನಾ ಸಯನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ. ತೇನೇವ ‘‘ಗಾಮಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ…ಪೇ… ನ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ವಚನಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾತಿಆದಿಮ್ಹಿ ಸಉಸ್ಸಾಹತ್ತಾ ಗಮನಕ್ಖಣೇ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿ ನ ವುತ್ತಾ. ಧೇನುಭಯೇನಾತಿ ತರುಣವಚ್ಛಗಾವೀನಂ ಆಧಾವಿತ್ವಾ ಸಿಙ್ಗೇನ ಪಹರಣಭಯೇನ. ನಿಸ್ಸಯೋ ಚ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತೀತಿ ಏತ್ಥ ಧೇನುಭಯಾದೀಹಿ ಠಿತಾನಂ ಯಾವ ಭಯವೂಪಸಮಾ ಠಾತಬ್ಬತೋ ‘‘ಅನ್ತೋಅರುಣೇಯೇವ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಿಯಮೇತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತ್ತಾ ವುತ್ತಂ. ಯತ್ಥ ಪನ ಏವಂ ನಿಯಮೇತುಂ ಸಕ್ಕಾ, ತತ್ಥ ಅನ್ತರಾ ಅರುಣೇ ಉಗ್ಗತೇಪಿ ನಿಸ್ಸಯೋ ನ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ ಭೇಸಜ್ಜತ್ಥಾಯ ಗಾಮಂ ಪವಿಟ್ಠದಹರಾನಂ ವಿಯ.

ಅನ್ತೋಸೀಮಾಯಂ ಗಾಮನ್ತಿ ಅವಿಪ್ಪವಾಸಸೀಮಾಸಮ್ಮುತಿತೋ ಪಚ್ಛಾ ಪತಿಟ್ಠಾಪಿತಗಾಮಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ ಗಾಮಞ್ಚ ಗಾಮೂಪಚಾರಞ್ಚ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಮ್ಮನ್ನಿತಬ್ಬತೋ. ಪವಿಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಆಚರಿಯನ್ತೇವಾಸಿಕಾನಂ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಗತಾನಂ ಅವಿಪ್ಪವಾಸಸೀಮತ್ತಾ ನೇವ ಚೀವರಾನಿ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಸಉಸ್ಸಾಹತಾಯ ನ ನಿಸ್ಸಯೋ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ. ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇತಿ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತಾನಂ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ.

ಇತಿ ವಿನಯಸಙ್ಗಹಸಂವಣ್ಣನಾಭೂತೇ ವಿನಯಾಲಙ್ಕಾರೇ

ಚೀವರವಿಪ್ಪವಾಸವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾಲಙ್ಕಾರೋ ನಾಮ

ನವಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.

೧೦. ಭಣ್ಡಪಟಿಸಾಮನವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ

೫೩. ಏವಂ ಚೀವರವಿಪ್ಪವಾಸವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಭಣ್ಡಪಟಿಸಾಮನವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತುಂ ‘‘ಭಣ್ಡಸ್ಸ ಪಟಿಸಾಮನ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಭಡಿತಬ್ಬಂ ಭಾಜೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಭಣ್ಡಂ, ಭಡಿತಬ್ಬಂ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬನ್ತಿ ವಾ ಭಣ್ಡಂ, ಭಣ್ಡನ್ತಿ ಪರಿಭಣ್ಡನ್ತಿ ಸತ್ತಾ ಏತೇನಾತಿ ವಾ ಭಣ್ಡಂ, ಮೂಲಧನಂ, ಪರಿಕ್ಖಾರೋ ವಾ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಭಿಧಾನಪ್ಪದೀಪಿಕಾಯಂ –

‘‘ಭಾಜನಾದಿಪರಿಕ್ಖಾರೇ, ಭಣ್ಡಂ ಮೂಲಧನೇಪಿ ಚಾ’’ತಿ.

ತಸ್ಸ ಭಣ್ಡಸ್ಸ, ಪಟಿಸಾಮಿಯತೇ ಪಟಿಸಾಮನಂ, ರಕ್ಖಣಂ ಗೋಪನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ತೇನಾಹ ‘‘ಪರೇಸಂ ಭಣ್ಡಸ್ಸ ಗೋಪನ’’ನ್ತಿ. ಮಾತು ಕಣ್ಣಪಿಳನ್ಧನಂ ತಾಲಪಣ್ಣಮ್ಪೀತಿ ಪಿ-ಸದ್ದೋ ಸಮ್ಭಾವನತ್ಥೋ. ತೇನ ಪಗೇವ ಅಞ್ಞಾತಕಾನಂ ಸನ್ತಕನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಗಿಹಿಸನ್ತಕನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಸಹಧಮ್ಮಿಕಾನಂ ಸನ್ತಕಂ ಪಟಿಸಾಮೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ದೀಪೇತಿ. ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಸೀಸೇನಾತಿ ಏತೇನ ವಿಸ್ಸಾಸಗ್ಗಾಹಾದಿನಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಟಿಸಾಮೇನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ತೇನ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಟಿಸಾಮೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ಛನ್ದೇನಪಿ ಭಯೇನಪೀತಿ ವಡ್ಢಕೀಆದೀಸು ಛನ್ದೇನ, ರಾಜವಲ್ಲಭಾದೀಸು ಭಯೇನ ಬಲಕ್ಕಾರೇನ ಪಾತೇತ್ವಾ ಗತೇಸು ಚ ಪಟಿಸಾಮೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ.

ಸಙ್ಗೋಪನತ್ಥಾಯ ಅತ್ತನೋ ಹತ್ಥೇ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಭಣ್ಡಸ್ಸ ಗುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಪಟಿಸಾಮನಪಯೋಗಂ ವಿನಾ ‘‘ನಾಹಂ ಗಣ್ಹಾಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಪಯೋಗೇ ಅಕತೇ ರಜ್ಜಸಙ್ಖೋಭಾದಿಕಾಲೇ ‘‘ನ ದಾನಿ ತಸ್ಸ ದಸ್ಸಾಮಿ, ನ ಮಯ್ಹಂ ದಾನಿ ದಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಉಭೋಹಿಪಿ ಸಕಸಕಟ್ಠಾನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪೇ ಕತೇಪಿ ಅವಹಾರೋ ನತ್ಥಿ. ಕೇಚಿ ಪನೇತ್ಥ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕಮೇವ ಪಟಿಸಾಮನಪಯೋಗಸ್ಸ ಕತತ್ತಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ತೇಸಂ ಮತಿಮತ್ತಂ, ನ ಸಾರತೋ ಪಚ್ಚೇತಬ್ಬಂ. ಪಟಿಸಾಮನಕಾಲೇ ಹಿಸ್ಸ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತಂ ನತ್ಥಿ, ‘‘ನ ದಾನಿ ತಸ್ಸ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತುಪ್ಪತ್ತಿಕ್ಖಣೇ ಚ ಸಾಮಿನೋ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪಚಿತ್ತಪ್ಪವತ್ತಿಯಾ ಹೇತುಭೂತೋ ಕಾಯವಚೀಪಯೋಗೋ ನತ್ಥಿ, ಯೇನ ಸೋ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯ. ನ ಹಿ ಅಕಿರಿಯಸಮುಟ್ಠಾನಾ ಅಯಂ ಆಪತ್ತೀತಿ. ದಾನೇ ಸಉಸ್ಸಾಹೋ, ರಕ್ಖತಿ ತಾವಾತಿ ಅವಹಾರಂ ಸನ್ಧಾಯ ಅವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ನಾಹಂ ಗಣ್ಹಾಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಮುಸಾವಾದಕರಣೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಮೇವ ಹೋತಿ, ನ ದುಕ್ಕಟಂ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತಾಭಾವೇನ ಸಹಪಯೋಗಸ್ಸಪಿ ಅಭಾವತೋತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ಯದಿಪಿ ಮುಖೇನ ದಸ್ಸಾಮೀತಿ ವದತಿ…ಪೇ… ಪಾರಾಜಿಕನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಕತರಪಯೋಗೇನ ಆಪತ್ತಿ, ನ ತಾವ ಪಠಮೇನ ಭಣ್ಡಪಟಿಸಾಮನಪಯೋಗೇನ ತದಾ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತಭಾವಾ, ನಾಪಿ ‘‘ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಕಥನಪಯೋಗೇನ ತದಾ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇ ವಿಜ್ಜಮಾನೇಪಿ ಪಯೋಗಸ್ಸ ಕಪ್ಪಿಯತ್ತಾತಿ? ವುಚ್ಚತೇ – ಸಾಮಿನಾ ‘‘ದೇಹೀ’’ತಿ ಬಹುಸೋ ಯಾಚಿಯಮಾನೋಪಿ ಅದತ್ವಾ ಯೇನ ಪಯೋಗೇನ ಅತ್ತನೋ ಅದಾತುಕಾಮತಂ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಞಾಪೇಸಿ, ಯೇನ ಚ ಸೋ ಅದಾತುಕಾಮೋ ಅಯಂ ವಿಕ್ಖಿಪತೀತಿ ಞತ್ವಾ ಧುರಂ ನಿಕ್ಖಿಪತಿ, ತೇನೇವ ಪಯೋಗೇನಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ. ನ ಹೇತ್ಥ ಉಪನಿಕ್ಖಿತ್ತಭಣ್ಡೇ ಪರಿಯಾಯೇನ ಮುತ್ತಿ ಅತ್ಥಿ. ಅದಾತುಕಾಮತಾಯ ಹಿ ‘‘ಕದಾ ತೇ ದಿನ್ನಂ, ಕತ್ಥ ತೇ ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿಆದಿಪರಿಯಾಯವಚನೇನಪಿ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಧುರೇನಿಕ್ಖಿಪಾಪಿತೇ ಆಪತ್ತಿಯೇವ. ತೇನೇವ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಕಿಂ ತುಮ್ಹೇ ಭಣಥ…ಪೇ… ಉಭಿನ್ನಂ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪೇನ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಾರಾಜಿಕ’’ನ್ತಿ. ಪರಸನ್ತಕಸ್ಸ ಪರೇಹಿ ಗಣ್ಹಾಪನೇ ಏವ ಹಿ ಪರಿಯಾಯತೋ ಮುತ್ತಿ, ನ ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಅತ್ತನೋ ಹತ್ಥೇ ನಿಕ್ಖಿತ್ತತ್ತಾತಿ ಏತ್ಥ ಅತ್ತನೋ ಹತ್ಥೇ ಸಾಮಿನಾ ದಿನ್ನತಾಯ ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಟ್ಠಾನೇ ಠಿತತ್ತಾ ಚ ಠಾನಾಚಾವನೇಪಿ ನತ್ಥಿ ಅವಹಾರೋ, ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಪನ ಗಹಣೇ ದುಕ್ಕಟತೋ ನ ಮುಚ್ಚತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಏಸೇವ ನಯೋತಿ ಅವಹಾರೋ ನತ್ಥಿ, ಭಣ್ಡದೇಯ್ಯಂ ಪನ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೫೪. ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಸಹಧಮ್ಮಿಕಾನನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುಭಿಕ್ಖುನೀಸಿಕ್ಖಮಾನಸಾಮಣೇರಸಾಮಣೇರೀನಂ. ಏತೇನ ನ ಕೇವಲಂ ಗಿಹೀನಂ ಏವ, ಅಥ ಖೋ ತಾಪಸಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾದೀನಮ್ಪಿ ಸನ್ತಕಂ ಪಟಿಸಾಮೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ನಟ್ಠೇಪಿ ಗೀವಾ ನ ಹೋತಿ, ಕಸ್ಮಾ? ಅಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಾಪಿತತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ದುತಿಯೇ ಏಸೇವ ನಯೋತಿ ಗೀವಾ ನ ಹೋತಿ, ಕಸ್ಮಾ? ಅಜಾನಿತತ್ತಾ. ತತಿಯೇ ಚ ಏಸೇವ ನಯೋತಿ ಗೀವಾ ನ ಹೋತಿ, ಕಸ್ಮಾ? ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತತ್ತಾ. ಏತ್ಥ ಚ ಕಾಯೇನ ವಾ ವಾಚಾಯ ವಾ ಚಿತ್ತೇನ ವಾ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೋಪಿ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೋಯೇವ ನಾಮ ಹೋತಿ.

ತಸ್ಸೇವ ಗೀವಾ ಹೋತಿ, ನ ಸೇಸಭಿಕ್ಖೂನಂ, ಕಸ್ಮಾ? ತಸ್ಸೇವ ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಸ್ಸ ಭಣ್ಡಾಗಾರೇ ಇಸ್ಸರಭಾವತೋ. ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಸ್ಸ ಗೀವಾ ನ ಹೋತಿ ಅಲಸಜಾತಿಕಸ್ಸೇವ ಪಮಾದೇನ ಹರಿತತ್ತಾ. ದುತಿಯೇ ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಸ್ಸ ಗೀವಾ ನ ಹೋತಿ ತಸ್ಸ ಅನಾರೋಚಿತತ್ತಾ. ನಟ್ಠೇ ತಸ್ಸ ಗೀವಾ ತೇನ ಠಪಿತತ್ತಾ. ತಸ್ಸೇವ ಗೀವಾ, ನ ಅಞ್ಞೇಸಂ ತೇನ ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕೇನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತತ್ತಾ ಠಪಿತತ್ತಾ ಚ. ನತ್ಥಿ ಗೀವಾ ತೇನ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತತ್ತಾ. ನಟ್ಠಂ ಸುನಟ್ಠಮೇವ ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಸ್ಸ ಅಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಾಪನತೋ. ನಟ್ಠೇ ಗೀವಾ ತೇನ ಠಪಿತತ್ತಾ. ಸಬ್ಬಂ ತಸ್ಸ ಗೀವಾ ತಸ್ಸ ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಸ್ಸ ಪಮಾದೇನ ಹರಣತೋ. ತತ್ಥೇವ ಉಪಚಾರೇ ವಿಜ್ಜಮಾನೇತಿ ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಸ್ಸ ಸಮೀಪೇಯೇವ ಉಚ್ಚಾರಪಸ್ಸಾವಟ್ಠಾನೇ ವಿಜ್ಜಮಾನೇ.

೫೫. ಮಯಿ ಚ ಮತೇ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚ ಸೇನಾಸನೇ ವಿನಟ್ಠೇತಿ ಏತ್ಥ ಕೇವಲಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸೇನಾಸನಂ ಮಾ ವಿನಸ್ಸೀತಿ ಇಮಿನಾ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ವಿವರಿತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿಯೇವಾತಿ ವದನ್ತಿ. ‘‘ತಂ ಮಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏತ್ತಕೇ ವುತ್ತೇಪಿ ವಿವರಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ ‘‘ಗಿಲಾನಪಕ್ಖೇ ಠಿತತ್ತಾ ಅವಿಸಯೋ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ. ಮರಣತೋ ಹಿ ಪರಂ ಗೇಲಞ್ಞಂ ಅವಿಸಯತ್ತಞ್ಚ ನತ್ಥಿ. ‘‘ದ್ವಾರಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಹರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಏತ್ತಕೇ ವುತ್ತೇಪಿ ವಿವರಿತುಂ ವಟ್ಟತಿಯೇವ. ಸಹಾಯೇಹಿ ಭವಿತಬ್ಬನ್ತಿ ತೇಹಿಪಿ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಾದೀಹಿ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಮ್ಪಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಿಞ್ಚಿ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಅಯಞ್ಹಿ ಸಾಮೀಚೀತಿ ಭಣ್ಡಾಗಾರೇ ವಸನ್ತಾನಂ ಇದಂ ವತ್ತಂ. ಲೋಲಮಹಾಥೇರೋತಿ ಮನ್ದೋ ಮೋಮೂಹೋ ಆಕಿಣ್ಣವಿಹಾರೀ ಸದಾ ಕೀಳಾಪಸುತೋ ವಾ ಮಹಾಥೇರೋ.

೫೬. ಇತರೇಹೀತಿ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಗಬ್ಭೇ ವಸನ್ತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ. ವಿಹಾರರಕ್ಖಣವಾರೇ ನಿಯುತ್ತೋ ವಿಹಾರವಾರಿಕೋ, ವುಡ್ಢಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಅತ್ತನೋ ವಾರೇ ವಿಹಾರರಕ್ಖಣಕೋ. ನಿವಾಪನ್ತಿ ಭತ್ತವೇತನಂ. ಚೋರಾನಂ ಪಟಿಪಥಂ ಗತೇಸೂತಿ ಚೋರಾನಂ ಆಗಮನಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಪಠಮತರಂಯೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ಸದ್ದಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಚೋರಾನಂ ಅಭಿಮುಖಂ ಗತೇಸು. ‘‘ಚೋರೇಹಿ ಹಟಭಣ್ಡಂ ಆಹರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ತೇಸಂ ಅನುಪಥಂ ಗತೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ನಿಬದ್ಧಂ ಕತ್ವಾತಿ ‘‘ಅಸುಕಕುಲೇ ಯಾಗುಭತ್ತಂ ವಿಹಾರವಾರಿಕಾನಂಯೇವಾ’’ತಿ ಏವಂ ನಿಯಮನಂ ಕತ್ವಾ. ದ್ವೇ ತಿಸ್ಸೋ ಯಾಗುಸಲಾಕಾ ಚ ಚತ್ತಾರಿ ಪಞ್ಚ ಸಲಾಕಭತ್ತಾನಿ ಚ ಲಭಮಾನೋವಾತಿ ಇದಂ ನಿದಸ್ಸನಮತ್ತಂ, ತತೋ ಊನಂ ವಾ ಹೋತು ಅಧಿಕಂ ವಾ, ಅತ್ತನೋ ಚ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರಸ್ಸ ಚ ಯಾಪನಮತ್ತಂ ಲಭನಮೇವ ಪಮಾಣನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ನಿಸ್ಸಿತಕೇ ಜಗ್ಗಾಪೇನ್ತೀತಿ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ನಿಸ್ಸಿತಕೇ ಭಿಕ್ಖಾಚರಿಯಾಯ ಪೋಸೇನ್ತಾ ನಿಸ್ಸಿತಕೇಹಿ ವಿಹಾರಂ ಜಗ್ಗಾಪೇನ್ತಿ. ಅಸಹಾಯಸ್ಸಾತಿ ಸಹಾಯರಹಿತಸ್ಸ. ‘‘ಅಸಹಾಯಸ್ಸ ಅದುತಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪಾಠೋ ಯುತ್ತೋ. ಪಚ್ಛಿಮಂ ಪುರಿಮಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ. ಅಸಹಾಯಸ್ಸ ವಾ ಅತ್ತದುತಿಯಸ್ಸ ವಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಪಾಠೇ ಏಕೇನ ಆನೀತಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ನಪ್ಪಹೋತೀತಿ ಅತ್ತದುತಿಯಸ್ಸಪಿ ವಾರೋ ನಿವಾರಿತೋತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ‘‘ಯಸ್ಸ ಸಭಾಗೋ ಭಿಕ್ಖು ಭತ್ತಂ ಆನೇತ್ವಾ ದಾತಾ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ನ ಸಮೇತಿ, ವೀಮಂಸಿತಬ್ಬಂ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೧೧೨) ಪನ ‘‘ಅತ್ತದುತಿಯಸ್ಸಾತಿ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛಸ್ಸ. ಅತ್ತಾಸರೀರಮೇವ ದುತಿಯೋ, ನ ಅಞ್ಞೋತಿ ಹಿ ಅತ್ತದುತಿಯೋ, ತದುಭಯಸ್ಸಪಿ ಅತ್ಥಸ್ಸ ವಿಭಾವನಂ ‘ಯಸ್ಸಾ’ತಿಆದಿ. ಏತೇನ ಸಬ್ಬೇನ ಏಕೇಕಸ್ಸ ವಾರೋ ನ ಪಾಪೇತಬ್ಬೋತಿ ದಸ್ಸೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

ಪಾಕವತ್ತತ್ಥಾಯಾತಿ ನಿಚ್ಚಂ ಪಚಿತಬ್ಬಯಾಗುಭತ್ತಸಙ್ಖಾತವತ್ತತ್ಥಾಯ. ಠಪೇನ್ತೀತಿ ದಾಯಕಾ ಠಪೇನ್ತಿ. ತಂ ಗಹೇತ್ವಾತಿ ತಂ ಆರಾಮಿಕಾದೀಹಿ ದೀಯಮಾನಂ ಭಾಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ. ಉಪಜೀವನ್ತೇನ ಠಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಬ್ಭೋಕಾಸಿಕರುಕ್ಖಮೂಲಿಕೇನಪಿ ಪಾಕವತ್ತಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಜೀವನ್ತೇನ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಚೀವರರಕ್ಖಣತ್ಥಾಯ ವಿಹಾರವಾರೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಠಾತಬ್ಬಂ. ನ ಗಾಹಾಪೇತಬ್ಬೋತಿ ಏತ್ಥ ಯಸ್ಸ ಅಬ್ಭೋಕಾಸಿಕಸ್ಸಪಿ ಅತ್ತನೋ ಅಧಿಕಪರಿಕ್ಖಾರೋ ಚೇ ಠಪಿತೋ ಅತ್ಥಿ, ಚೀವರಾದಿಸಙ್ಘಿಕಭಾಗೇಪಿ ಆಲಯೋ ಅತ್ಥಿ, ಸೋಪಿ ಗಾಹಾಪೇತಬ್ಬೋ. ಪರಿಪುಚ್ಛನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತಪಞ್ಹವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ, ಅಟ್ಠಕಥಂ ವಾ. ದಿಗುಣನ್ತಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಲಬ್ಭಮಾನತೋ ದ್ವಿಗುಣಂ. ಪಕ್ಖವಾರೇನಾತಿ ಅಡ್ಢಮಾಸವಾರೇನ.

ಇತಿ ವಿನಯಸಙ್ಗಹಸಂವಣ್ಣನಾಭೂತೇ ವಿನಯಾಲಙ್ಕಾರೇ

ಭಣ್ಡಪಟಿಸಾಮನವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾಲಙ್ಕಾರೋ ನಾಮ

ದಸಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.

೧೧. ಕಯವಿಕ್ಕಯಸಮಾಪತ್ತಿವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ

೫೭. ಏವಂ ಭಣ್ಡಪಟಿಸಾಮನವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಕಯವಿಕ್ಕಯವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇನ್ತೋ ‘‘ಕಯವಿಕ್ಕಯಸಮಾಪತ್ತೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಕಯನಂ ಕಯೋ, ಪರಭಣ್ಡಸ್ಸ ಗಹಣಂ, ವಿಕ್ಕಯನಂ ವಿಕ್ಕಯೋ, ಸಕಭಣ್ಡಸ್ಸ ದಾನಂ, ಕಯೋ ಚ ವಿಕ್ಕಯೋ ಚ ಕಯವಿಕ್ಕಯಂ. ಸಮಾಪಜ್ಜನಂ ಸಮಾಪತ್ತಿ, ತಸ್ಸ ದುವಿಧಸ್ಸ ಕಿರಿಯಸ್ಸ ಕರಣಂ. ತಸ್ಸರೂಪಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಇಮಿನಾ’’ತಿಆದಿನಾ.

ಸೇಸಞಾತಕೇಸು ಸದ್ಧಾದೇಯ್ಯವಿನಿಪಾತಸಮ್ಭವತೋ ತದಭಾವಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಮಾತರಂ ವಾ ಪನ ಪಿತರಂ ವಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ತೇನ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಸದ್ಧಾದೇಯ್ಯವಿನಿಪಾತನಞ್ಚ ನ ಹೋತಿ ‘‘ಇಮಿನಾ ಇದಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ವದನ್ತೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ, ಕಯವಿಕ್ಕಯಂ ಪನ ಆಪಜ್ಜತಿ ‘‘ಇಮಿನಾ ಇದಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ವದನ್ತೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಇಮಿನಾ ಚ ಉಪರಿ ಅಞ್ಞಾತಕನ್ತ್ಯಾದಿನಾ ಚ ಸೇಸಞಾತಕಂ ‘‘ಇಮಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ವದತೋ ವಿಞ್ಞತ್ತಿ ನ ಹೋತಿ, ‘‘ಇಮಂ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ ಪನ ದದತೋ ಸದ್ಧಾದೇಯ್ಯವಿನಿಪಾತನಂ, ‘‘ಇಮಿನಾ ಇಮಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ಕಯವಿಕ್ಕಯಂ ಆಪಜ್ಜತೋ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯನ್ತಿ ಅಯಮ್ಪಿ ಅತ್ಥೋ ದಸ್ಸಿತೋ ಹೋತಿ ಮಿಗಪದವಲಞ್ಜನನ್ಯಾಯೇನ. ತಸ್ಮಾಇಚ್ಚಾದಿಕೇಪಿ ‘‘ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕಯವಿಕ್ಕಯಂ, ಸೇಸಞಾತಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ದ್ವೇ ಆಪತ್ತಿಯೋ, ಅಞ್ಞಾತಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ತಿಸ್ಸೋ ಆಪತ್ತಿಯೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ತೇನೇವ ನ್ಯಾಯೇನ ಞಾತುಂ ಸಕ್ಕಾತಿ ಕತ್ವಾ ನ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ, ಅಞ್ಞಥಾ ಅಬ್ಯಾಪಿತದೋಸೋ ಸಿಯಾ.

‘‘ಇದಂ ಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಇದಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪುಬ್ಬಾಪರಸಮ್ಬನ್ಧಾಯ ಕಿರಿಯಾಯ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಇಮಿನಾ ಇದಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತಸದಿಸಂ ಹೋತಿ. ಇದಂ ಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜ, ಇದಂ ನಾಮ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ವಾ, ‘‘ಇದಂ ಭತ್ತಂ ಭುತ್ತೋಸಿ, ಇದಂ ನಾಮ ಕರೋಹಿ, ಇದಂ ಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜಿಸ್ಸಸಿ, ಇದಂ ನಾಮ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ಪನ ವುತ್ತೇ ಅಸಮ್ಬನ್ಧಾಯ ಕಿರಿಯಾಯ ವುತ್ತತ್ತಾ ಕಯವಿಕ್ಕಯೋ ನ ಹೋತಿ. ವಿಘಾಸಾದಾನಂ ಭತ್ತದಾನೇ ಚ ಅನಪೇಕ್ಖತ್ತಾ ಸದ್ಧಾದೇಯ್ಯವಿನಿಪಾತನಂ ನ ಹೋತಿ, ಕಾರಾಪನೇ ಹತ್ಥಕಮ್ಮಮತ್ತತ್ತಾ ವಿಞ್ಞತ್ತಿ ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ವಟ್ಟತಿ. ‘‘ಏತ್ಥ ಚಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಅಸತಿಪಿ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ದೇಸೇತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

ಅಗ್ಘಂ ಪುಚ್ಛಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಏತ್ತಾವತಾ ಕಯವಿಕ್ಕಯೋ ನ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಗಣ್ಹಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ‘‘ಇಮಿನಾ ಇದಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ಅವುತ್ತತ್ತಾ ಕಯವಿಕ್ಕಯೋ ನ ಹೋತಿ, ಮೂಲಸ್ಸ ಅತ್ಥಿತಾಯ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಪಿ ನ ಹೋತಿ. ಪತ್ತೋ ನ ಗಹೇತಬ್ಬೋ ಪರಭಣ್ಡಸ್ಸ ಮಹಗ್ಘತಾಯ. ಏವಂ ಸತಿ ಕಥಂ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ ಆಹ ‘‘ಮಮ ವತ್ಥು ಅಪ್ಪಗ್ಘನ್ತಿ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ಭಣ್ಡಂ ಅಗ್ಘಾಪೇತ್ವಾ ಕಾರೇತಬ್ಬತಂ ಆಪಜ್ಜತಿ ಥೇಯ್ಯಾವಹಾರಸಮ್ಭವತೋ, ಊನಮಾಸಕಂ ಚೇ ಅಗ್ಘತಿ, ದುಕ್ಕಟಂ. ಮಾಸಕತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಊನಪಞ್ಚಮಾಸಕಂ ಚೇ ಅಗ್ಘತಿ, ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ. ಪಞ್ಚಮಾಸಕಂ ಚೇ ಅಗ್ಘತಿ, ಪಾರಾಜಿಕನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ದೇತಿ, ವಟ್ಟತಿ ಪುಞ್ಞತ್ಥಾಯ ದಿನ್ನತ್ತಾ ಅಧಿಕಸ್ಸ. ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕಸ್ಸ ಪನ…ಪೇ… ವಟ್ಟತಿ ಉಭತೋ ಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡತ್ತಾ. ಏಕತೋ ಉಭತೋ ವಾ ಚೇ ಅಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡಂ ಹೋತಿ, ನ ವಟ್ಟತಿ. ‘‘ಮಾ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ, ಕಸ್ಮಾ? ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕಸ್ಸ ಅಛೇಕತ್ತಾ.

ಅಞ್ಞೇನ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತೇನ ಅತ್ಥೋ, ಕಸ್ಮಾ? ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕತ್ತಾ ತೇಲಸ್ಸ. ಪಟಿಗ್ಗಹಿತತೇಲಂ ಸತ್ತಾಹಪರಮಂ ಏವ ಠಪೇತಬ್ಬಂ, ತಸ್ಮಾ ತತೋ ಪರಂ ಠಪಿತುಕಾಮಸ್ಸ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತತೇಲೇನ ಅತ್ಥೋ ಹೋತಿ. ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ದೂಸೇಯ್ಯ, ಅನಿಯಮಿತಕಾಲಂ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತತೇಲಂ ನಾಳಿಯಂ ಅವಸಿಟ್ಠಪಟಿಗ್ಗಹಿತತೇಲಂ ಅತ್ತನೋ ಕಾಲಂ ವತ್ತಾಪೇಯ್ಯ.

೫೮. ಇದಂ ಪತ್ತಚತುಕ್ಕಂ ವೇದಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಪತ್ತಚತುಕ್ಕಂ ವುತ್ತಂ, ಪಞ್ಚಮೋ ಪನ ಕಪ್ಪಿಯೋ. ತೇನ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಅಯಂ ಪತ್ತೋ ಸಬ್ಬಕಪ್ಪಿಯೋ ಬುದ್ಧಾನಮ್ಪಿ ಪರಿಭೋಗಾರಹೋ’’ತಿ. ಅಯಂ ಪತ್ತೋ ಮಹಾಅಕಪ್ಪಿಯೋ ನಾಮ, ಕಸ್ಮಾ? ರೂಪಿಯಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಅಯಬೀಜಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ತೇನ ಲೋಹೇನ ಪತ್ತಸ್ಸ ಕಾರಿತತ್ತಾ, ಏವಂ ಬೀಜತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದೂಸಿತತ್ತಾ. ಯಥಾ ಚ ತತಿಯಪಾರಾಜಿಕವಿಸಯೇ ಥಾವರಪಯೋಗೇಸು ಪಾಸಸೂಲಾದೀಸು ಮೂಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಕಾರಿತೇಸು ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ದಣ್ಡಮತ್ತೇ ವಾ ವಾಕಮತ್ತೇ ವಾ ಅವಸಿಟ್ಠೇ ಸತಿ ನ ಮುಚ್ಚತಿ, ಸಬ್ಬಸ್ಮಿಂ ನಟ್ಠೇಯೇವ ಮುಚ್ಚತಿ, ಏವಮಿಧಾಪಿ ಬೀಜತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಕತತ್ತಾ ತಸ್ಮಿಂ ಪತ್ತೇ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ಪತ್ತೇ ಅವಸಿಟ್ಠೇಪಿ ಕಪ್ಪಿಯೋ ಭವಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ. ತಥಾ ಚ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಸಚೇಪಿ ತಂ ವಿನಾಸೇತ್ವಾ ಥಾಲಕಂ ಕಾರೇತಿ, ತಮ್ಪಿ ಅಕಪ್ಪಿಯ’’ನ್ತ್ಯಾದಿ. ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ದುತಿಯಪತ್ತೇ ವಿಯ ಮೂಲೇ ಚ ಮೂಲಸ್ಸಾಮಿಕಾನಂ, ಪತ್ತೇ ಚ ಪತ್ತಸ್ಸಾಮಿಕಾನಂ ದಿನ್ನೇ ಕಪ್ಪಿಯೋ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕಾ ಭವೇಯ್ಯ ನು ಖೋತಿ ಆಸಙ್ಕಾಯಮಾಹ ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ ಕೇನಚಿ ಉಪಾಯೇನ ಕಪ್ಪಿಯೋ ಕಾತು’’ನ್ತಿ. ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ದುತಿಯಪತ್ತಂ ರೂಪಿಯಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಗಿಹೀಹಿ ಪರಿನಿಟ್ಠಾಪಿತಮೇವ ಕಿಣಾತಿ, ನ ಬೀಜತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದೂಸೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ದುತಿಯಪತ್ತೋ ಕಪ್ಪಿಯೋ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕಾ, ಇಧ ಪನ ಬೀಜತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದೂಸಿತತ್ತಾ ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ತಂ ಪತ್ತಂ ಪುನ ಅಯಪಾಸಾಣಬೀಜಂ ಕಾತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತ್ತಾ, ಪಟಿಗ್ಗಹಿತರೂಪಿಯಸ್ಸ ಚ ವಳಞ್ಜಿತತ್ತಾ ಪುನ ಸಾಮಿಕಾನಂ ದಾತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತ್ತಾ ನ ಸಕ್ಕಾ ಕೇನಚಿ ಉಪಾಯೇನ ಕಪ್ಪಿಯೋ ಕಾತುನ್ತಿ.

ಇದಾನಿ ತಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತ್ತಂ ಅಞ್ಞೇನ ಪಕಾರೇನ ವಿತ್ಥಾರೇತುಂ ‘‘ಸಚೇಪೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ಇಮಿನಾ ಕಿಞ್ಚಿಪಿ ಅಯವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಅವಸಿಟ್ಠೇ ಸತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯೋವ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೫೯೧) ‘‘ರೂಪಿಯಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾತಿ ಇದಂ ಉಕ್ಕಟ್ಠವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ಮುತ್ತಾದಿದುಕ್ಕಟವತ್ಥುಮ್ಪಿ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಕಾರಿತಮ್ಪಿ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ನ ವಟ್ಟತಿ ಏವ. ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತೀತಿ ಸಯಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಾ ‘ಇಮಂ ಕಹಾಪಣಾದಿಂ ಕಮ್ಮಕಾರಾನಂ ದತ್ವಾ ಬೀಜಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಹೀ’ತಿ ಅಞ್ಞಂ ಆಣಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತಿ. ಮಹಾಅಕಪ್ಪಿಯೋತಿ ಅತ್ತನಾವ ಬೀಜತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದೂಸಿತತ್ತಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಮೂಲಸ್ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ ವುತ್ತಂ. ಸೋ ಹಿ ಚೋರೇಹಿ ಅಚ್ಛಿನ್ನೋಪಿ ಪುನ ಲದ್ಧೋ ಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚೀಪಿ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಯದಿ ಹಿ ವಟ್ಟೇಯ್ಯ, ತಳಾಕಾದೀಸು ವಿಯ ‘ಅಚ್ಛಿನ್ನೋ ವಟ್ಟತೀ’ತಿ ಆಚರಿಯಾ ವದೇಯ್ಯುಂ. ನ ಸಕ್ಕಾ ಕೇನಚಿ ಉಪಾಯೇನಾತಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇನ ಚೋರಾದಿಅಚ್ಛಿನ್ದನೇನಪಿ ಕಪ್ಪಿಯೋ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಇದಞ್ಚ ತೇನ ರೂಪೇನ ಠಿತಂ ತಮ್ಮೂಲಕೇನ ವತ್ಥಮುತ್ತಾದಿರೂಪೇನ ಠಿತಞ್ಚ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ದುಕ್ಕಟವತ್ಥುಮ್ಪಿ ಹಿ ತಮ್ಮೂಲಕಕಪ್ಪಿಯವತ್ಥು ಚ ನ ಸಕ್ಕಾ ಕೇನಚಿ ತೇನ ರೂಪೇನ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕಾತುಂ. ಯದಿ ಪನ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ತೇನ ಕಪ್ಪಿಯವತ್ಥುನಾ, ದುಕ್ಕಟವತ್ಥುನಾ ವಾ ಪುನ ರೂಪಿಯಂ ಚೇತಾಪೇಯ್ಯ, ತಂ ರೂಪಿಯಂ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕಾತುಮ್ಪಿ ಸಕ್ಕಾ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ಯಂ ಪನ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ ಪಪಞ್ಚಿತಂ, ಯಞ್ಚ ತಮೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ಪೋರಾಣಟೀಕಾಯಂ ಪಪಞ್ಚಿತಂ, ತಂ ವಿತ್ಥಾರೇತ್ವಾ ವುಚ್ಚಮಾನಂ ಅತಿವಿತ್ಥಾರಿತಞ್ಚ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸೋತೂನಞ್ಚ ದುಬ್ಬಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ, ತಸ್ಮಾ ಏತ್ತಕಮೇವ ವದಿಮ್ಹ, ಅತ್ಥಿಕೇಹಿ ಪನ ತೇಸು ತೇಸು ಪಕರಣೇಸು ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ.

ದುತಿಯಪತ್ತೇ ಪಞ್ಚನ್ನಮ್ಪಿ ಸಹಧಮ್ಮಿಕಾನಂ ನ ಕಪ್ಪತೀತಿ ರೂಪಿಯಸ್ಸ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ, ಕಯವಿಕ್ಕಯಸ್ಸ ಚ ಕತತ್ತಾ. ಸಕ್ಕಾ ಪನ ಕಪ್ಪಿಯೋ ಕಾತುನ್ತಿ ಗಿಹೀಹಿ ಪರಿನಿಟ್ಠಾಪಿತಪತ್ತಸ್ಸೇವ ಕಿಣಿತತ್ತಾ, ಬೀಜತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅದೂಸಿತತ್ತಾ, ಮೂಲಮೂಲಸ್ಸಾಮಿಕಾನಞ್ಚ ಪತ್ತಪತ್ತಸ್ಸಾಮಿಕಾನಞ್ಚ ವಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಾ. ಯಥಾ ಪನ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ, ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಮೂಲೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ.

ತತಿಯಪತ್ತೇ ಸದಿಸೋಯೇವಾತಿ ‘‘ಪಞ್ಚನ್ನಮ್ಪಿ ಸಹಧಮ್ಮಿಕಾನಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಸಕ್ಕಾ ಪನ ಕಪ್ಪಿಯೋ ಕಾತು’’ನ್ತಿ ಇಮಂ ನಯಂ ನಿದ್ದಿಸತಿ. ನನು ತತಿಯಪತ್ತೋ ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ಗಹಿತೋ, ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಅಕಪ್ಪಿಯೋತಿ ಚೋದನಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ಗಹಿತೋಪಿ ದುತಿಯಪತ್ತಸದಿಸೋಯೇವ, ಮೂಲಸ್ಸ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತತ್ತಾ ಅಕಪ್ಪಿಯೋ’’ತಿ. ದುತಿಯಚೋದನಂ ಪನ ಸಯಮೇವ ವದತಿ. ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ದುತಿಯಪತ್ತಸದಿಸೋಯೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಮೂಲೇ ಚ ಮೂಲಸ್ಸಾಮಿಕಾನಂ, ಪತ್ತೇ ಚ ಪತ್ತಸ್ಸಾಮಿಕಾನಂ ದಿನ್ನೇ ಕಪ್ಪಿಯೋ ಹೋತಿ, ಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡಂ ದತ್ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ಮೂಲಸ್ಸ ಅನಿಸ್ಸಟ್ಠತ್ತಾತಿ ಯೇನ ಉಗ್ಗಹಿತಮೂಲೇನ ಪತ್ತೋ ಕೀತೋ, ತಸ್ಸ ಮೂಲಸ್ಸ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಅನಿಸ್ಸಟ್ಠತ್ತಾ. ಏತೇನ ರೂಪಿಯಮೇವ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ, ನ ತಮ್ಮೂಲಕಂ ಅರೂಪಿಯನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಯದಿ ಹಿ ತೇನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಮೂಲಂ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ನಿಸ್ಸಟ್ಠಂ ಸಿಯಾ, ತೇನ ಕಪ್ಪಿಯೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಆರಾಮಿಕಾದೀಹಿ ಗಹೇತ್ವಾ ದಿನ್ನಪತ್ತೋ ರೂಪಿಯಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಾನಂ ವಟ್ಟೇಯ್ಯ.

ಚತುತ್ಥಪತ್ತೇ ದುಬ್ಬಿಚಾರಿತತ್ತಾತಿ ‘‘ಇಮೇ ಕಹಾಪಣೇ ದತ್ವಾ ಇದಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ಗಹಿತತ್ತಾ ಗಿಹಿಸನ್ತಕಾನಂ ಕಹಾಪಣಾನಂ ದುಟ್ಠುವಿಚಾರಿತತ್ತಾ ಏತಸ್ಸ ವಿಚಾರಣಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಏವ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮೂಲಸ್ಸ ಅಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತತ್ತಾತಿ ಏತೇನ ಮೂಲಸ್ಸ ಗಿಹಿಸನ್ತಕತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ತೇನೇವ ಪತ್ತಸ್ಸ ರೂಪಿಯಸಂವೋಹಾರೇನ ಅನುಪ್ಪನ್ನತಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತಿ, ತೇನ ಚ ತಸ್ಸ ಪತ್ತಸ್ಸ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿಯಾಭಾವಂ, ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಚ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾಭಾವಂ ದೀಪೇತಿ, ತೇನ ಚ ದುಬ್ಬಿಚಾರಿತಮತ್ತೇನ ದುಕ್ಕಟಮತ್ತಭಾವಂ ಪಕಾಸೇತಿ. ನಿಸ್ಸಜ್ಜೀತಿ ಇದಞ್ಚ ದಾನವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ನ ವಿನಯಕಮ್ಮವಸೇನ. ತೇನೇವ ಚ ‘‘ಸಪ್ಪಿಸ್ಸ ಪೂರಾಪೇತ್ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

ಪಞ್ಚಮಪತ್ತೇ ಸಬ್ಬಕಪ್ಪಿಯೋತಿ ಅತ್ತನೋ ಚ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಸಹಧಮ್ಮಿಕಾನಞ್ಚ ಬುದ್ಧಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಞ್ಚ ಕಪ್ಪಿಯೋ. ತೇನಾಹ ‘‘ಬುದ್ಧಾನಮ್ಪಿ ಪರಿಭೋಗಾರಹೋ’’ತಿ.

ಇತಿ ವಿನಯಸಙ್ಗಹಸಂವಣ್ಣನಾಭೂತೇ ವಿನಯಾಲಙ್ಕಾರೇ

ಕಯವಿಕ್ಕಯಸಮಾಪತ್ತಿವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾಲಙ್ಕಾರೋ ನಾಮ

ಏಕಾದಸಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.

೧೨. ರೂಪಿಯಾದಿಪಟಿಗ್ಗಹಣವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ

೫೯. ಏವಂ ಕಯವಿಕ್ಕಯಸಮಾಪತ್ತಿವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ರೂಪಿಯಾದಿಪಟಿಗ್ಗಹಣವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇನ್ತೋ ‘‘ರೂಪಿಯಾದಿಪಟಿಗ್ಗಹೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಸಞ್ಞಾಣತ್ಥಾಯ ಕತಂ ರೂಪಂ ಏತ್ಥ ಅತ್ಥೀತಿ ರೂಪಿಯಂ, ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ವೋಹಾರೂಪಗಂ ಧನಂ. ತೇನ ವುತ್ತಂ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೮೩-೫೮೪) ‘‘ಇಧ ಪನ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ವೋಹಾರಗಮನೀಯಂ ಕಹಾಪಣಾದಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತ’’ನ್ತಿ. ಪಠಮಂ ಆದೀಯತೀತಿಆದಿ, ಕಿಂ ತಂ? ರೂಪಿಯಂ, ರೂಪಿಯಂ ಆದಿ ಯೇಸಂ ತೇತಿ ರೂಪಿಯಾದಯೋ, ದಾಸಿದಾಸಖೇತ್ತವತ್ಥುಆದಯೋ, ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೋ, ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ರೂಪಿಯಾದೀನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೋ ರೂಪಿಯಾದಿಪಟಿಗ್ಗಹೋ. ಜಾತಸಮಯೇ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ರೂಪಮೇವ ರೂಪಂ ಅಸ್ಸ ಭವತಿ, ನ ವಿಕಾರಮಾಪಜ್ಜತೀತಿ ಜಾತರೂಪಂ, ಸುವಣ್ಣಂ. ಧವಲಸಭಾವತಾಯ ಸತ್ತೇಹಿ ರಞ್ಜಿಯತೇತಿ ರಜತಂ, ಸಜ್ಝು. ಜಾತರೂಪೇನ ಕತೋ ಮಾಸಕೋ ಜಾತರೂಪಮಾಸಕೋ. ರಜತೇನ ಕತೋ ಮಾಸಕೋ ರಜತಮಾಸಕೋತಿ ಇದಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಮೇವ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯವತ್ಥು ಹೋತಿ, ನ ಲೋಹಮಾಸಕಾದಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ತಮ್ಬಲೋಹಾದೀಹಿ…ಪೇ… ಸಙ್ಗಹಿತೋ’’ತಿ. ತಮ್ಬಲೋಹಾದೀಹೀತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಕಂಸಲೋಹವಟ್ಟಲೋಹತಿಪುಸೀಸಾದೀಹಿ ಕತೋಪಿ ಲೋಹಮಾಸಕೋಯೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಕಿಂ ಇದಮೇವ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯವತ್ಥು ಹೋತಿ, ಉದಾಹು ಮುತ್ತಾದಯೋಪೀತಿ ಆಹ ‘‘ಮುತ್ತಾ…ಪೇ… ದುಕ್ಕಟವತ್ಥೂ’’ತಿ. ಇಮೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ವತ್ಥೂನಂ ಕೋ ವಿಸೇಸೋತಿ ಆಹ ‘‘ತತ್ಥ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯವತ್ಥುಂ…ಪೇ… ದುಕ್ಕಟಮೇವಾ’’ತಿ. ತತ್ಥ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯವತ್ಥು ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ, ಸೇಸಾನಂ ಅತ್ಥಾಯ ದುಕ್ಕಟಂ, ದುಕ್ಕಟವತ್ಥು ಸಬ್ಬೇಸಂ ಅತ್ಥಾಯ ದುಕ್ಕಟಮೇವಾತಿ ಯೋಜನಾ.

ಇದಾನಿ ತೇಸು ವತ್ಥೂಸು ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯವಿನಿಚ್ಛಯಂ ವಿತ್ಥಾರತೋ ದಸ್ಸೇತುಂ ಆಹ ‘‘ತತ್ರಾಯಂ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ’’ತಿ. ತತ್ಥ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಕಸ್ಮಾ? ‘‘ಇದಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ದಿನ್ನತ್ತಾ. ದತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮತಿ, ವಟ್ಟತಿ, ಕಸ್ಮಾ? ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಅದತ್ವಾ ವಡ್ಢಕೀಆದೀನಂ ಹತ್ಥೇ ದಿನ್ನತ್ತಾ. ಏವಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ ಗಿಹೀನಂ ಹತ್ಥೇ ಠಪಿತತ್ತಾ. ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ ಸಙ್ಘಗಣಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಅನಾಮಸಿತತ್ತಾ. ‘‘ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಂ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಪೇಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ. ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇಪಿ ಪರಿಭೋಗೇಪಿ ಆಪತ್ತೀತಿ ‘‘ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ, ಪರಿಭೋಗೇ ದುಕ್ಕಟಂ. ಸ್ವೇವ ಸಾಪತ್ತಿಕೋತಿ ದುಕ್ಕಟಾಪತ್ತಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ. ವದತಿ, ವಟ್ಟತಿ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಪಚ್ಚಯೇ ಪರಿಭುಞ್ಜಥಾ’’ತಿ ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ. ಚೀವರತ್ಥಾಯ ದಿನ್ನಂ ಚೀವರೇಯೇವ ಉಪನೇತಬ್ಬಂ, ಕಸ್ಮಾ? ಯಥಾ ದಾಯಕಾ ವದನ್ತಿ, ತಥಾ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬತ್ತಾ. ಸೇನಾಸನಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಇತರಪಚ್ಚಯತ್ತಯತೋ ವಿಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಸೇನಾಸನತ್ಥಾಯಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ಇಮಿನಾ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜಿಯಅವೇಭಙ್ಗಿಯಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ಆಪದಾಸು ಕತ್ತಬ್ಬವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಸಚೇ ಪನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ.

೬೦. ಏವಂ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯವತ್ಥೂಸು ಕತ್ತಬ್ಬವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ದುಕ್ಕಟವತ್ಥೂಸು ಕತ್ತಬ್ಬವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಸಚೇ ಕೋಚಿ ಮಯ್ಹ’’ನ್ತ್ಯಾದಿಮಾಹ. ಏತ್ಥ ಪನ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇಪಿ ಪರಿಭೋಗೇಪಿ ಆಪತ್ತೀತಿ ದುಕ್ಕಟಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ತಳಾಕಸ್ಸಪಿ ಖೇತ್ತಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾ ತಸ್ಸ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇಪಿ ಆಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾ. ‘‘ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯೇ ಪರಿಭುಞ್ಜಥಾತಿ ದೇತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯೇ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ತಳಾಕಂ ದಮ್ಮೀ’ತಿ ವಾ ‘ಚತುಪಚ್ಚಯಪರಿಭೋಗತ್ಥಂ ತಳಾಕಂ ದಮ್ಮೀ’ತಿ ವಾ ವದತಿ, ವಟ್ಟತಿಯೇವ. ‘ಇತೋ ತಳಾಕತೋ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಪಚ್ಚಯೇ ದಮ್ಮೀ’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪನ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೫೩೭-೫೩೯) ವುತ್ತಂ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಮ್ಪಿ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೫೩೮-೫೩೯) ತಥೇವ ವತ್ವಾ ‘‘ಇದಞ್ಚ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದೀಯಮಾನಞ್ಞೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಪನ ಏವಮ್ಪಿ ದಿನ್ನಂ ತಳಾಕಖೇತ್ತಾದಿ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಸುದ್ಧಚಿತ್ತಸ್ಸ ಪನ ಉದಕಪರಿಭೋಗತ್ಥಂ ಕೂಪಪೋಕ್ಖರಣಿಆದಯೋ ವಟ್ಟನ್ತಿ. ‘ಸಙ್ಘಸ್ಸ ತಳಾಕಂ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ಕಥ’ನ್ತಿ ಹಿ ಆದಿನಾ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಸಙ್ಘವಸೇನೇವ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಹತ್ಥೇ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ವಸೇ ಭವಿಸ್ಸತಿ.

ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕಂ ಠಪೇಥಾತಿ ವುತ್ತೇತಿ ಸಾಮೀಚಿವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ಅವುತ್ತೇಪಿ ಠಪೇನ್ತಸ್ಸ ನ ದೋಸೋ ಅತ್ಥಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ಉದಕಂ ವಾರೇತುಂ ಲಬ್ಭತೀ’’ತಿ. ಯಸ್ಮಾ ಪರಸನ್ತಕಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ನಾಸೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ನ ಸಸ್ಸಕಾಲೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಸಸ್ಸಕಾಲೇಪಿ ತಾಸೇತ್ವಾ ಮುಞ್ಚಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಅಮುಞ್ಚತೋ ಪನ ಭಣ್ಡದೇಯ್ಯಂ. ಜನಪದಸ್ಸ ಸಾಮಿಕೋತಿ ಇಮಿನಾವ ಯೋ ತಂ ಜನಪದಂ ವಿಚಾರೇತಿ, ತೇನಪಿ ಅಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ದಿನ್ನಂ ವಟ್ಟತಿಯೇವಾತಿ ವದನ್ತಿ. ಪುನ ದೇತೀತಿ ಅಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪುನ ದೇತಿ, ಏವಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಇಮಿನಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಇಸ್ಸರೇನ ‘‘ಪರಿಚ್ಚತ್ತಮಿದಂ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಅಸ್ಸಾಮಿಕ’’ನ್ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಅತ್ತನೋ ಗಹೇತ್ವಾ ದಿನ್ನಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಉದಕವಾಹಕನ್ತಿ ಉದಕಮಾತಿಕಂ. ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇಪಿ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ವಕ್ಖಾಮೀತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ಉದಕವಸೇನಾತಿ ಉದಕಪರಿಭೋಗತ್ಥಂ. ಸುದ್ಧಚಿತ್ತಾನನ್ತಿ ಉದಕಪರಿಭೋಗತ್ಥಮೇವ. ಇದಂ ಸಹತ್ಥೇನ ಚ ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ಚ ಕರೋನ್ತೇ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಸಸ್ಸಸಮ್ಪಾದನತ್ಥ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಅಸುದ್ಧಚಿತ್ತಾನಮ್ಪಿ ಪನ ಸಯಂ ಅಕತ್ವಾ ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ಆಣಾಪೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ ಏವ. ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕಂ ಠಪೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಇದಂ ಸಹತ್ಥಾದಿನಾ ಕತತಳಾಕತ್ತಾ ಅಸ್ಸಾರುಪ್ಪನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಠಪೇನ್ತಸ್ಸ ಪನ ತಂ ಪಚ್ಚಯಂ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ವಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಅಟ್ಠಕಥಾಪಮಾಣೇನ ವಾ ಏತ್ಥ ಆಪತ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಾ. ಅಲಜ್ಜಿನಾ ಕಾರಾಪಿತೇ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ ನತ್ಥೀತಿ ಆಹ ‘‘ಲಜ್ಜಿಭಿಕ್ಖುನಾ’’ತಿ, ಮತ್ತಿಕುದ್ಧರಣಾದೀಸು ಕಾರಾಪಿತೇಸೂತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೬೧. ನವಸಸ್ಸೇತಿ ಅಕತಪುಬ್ಬೇ ಕೇದಾರೇ. ಕಹಾಪಣೇತಿ ಇಮಿನಾ ಧಞ್ಞುಟ್ಠಾಪನೇ ತಸ್ಸೇವ ಅಕಪ್ಪಿಯನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಅಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಭಾಗೇತಿ ‘‘ಏತ್ತಕೇ ಭೂಮಿಭಾಗೇ ಏತ್ತಕೋ ಭಾಗೋ ದಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಏವಂ ಅಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಭಾಗೇ. ಧಞ್ಞುಟ್ಠಾಪನೇ ಕಸತಿ, ಪಯೋಗೇಪಿ ದುಕ್ಕಟಮೇವ, ನ ಕಹಾಪಣುಟ್ಠಾಪನೇ ವಿಯ. ‘‘ಕಸಥ ವಪಥಾ’’ತಿ ವಚನೇನ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ಸಿಯಾತಿ ಆಹ ‘‘ಅವತ್ವಾ’’ತಿ. ಏತ್ತಕೋ ನಾಮ ಭಾಗೋತಿ ಏತ್ಥ ಏತ್ತಕೋ ಕಹಾಪಣೋತಿ ಇದಮ್ಪಿ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ. ತಥಾವುತ್ತೇಪಿ ಹಿ ತದಾ ಕಹಾಪಣಾನಂ ಅವಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಾ ಆಯತಿಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ ಅಞ್ಞೇಸಂ ವಟ್ಟತಿ ಏವ. ತೇನಾಹ ‘‘ತಸ್ಸೇವ ತಂ ಅಕಪ್ಪಿಯ’’ನ್ತಿ. ತಸ್ಸ ಪನ ಸಬ್ಬಪಯೋಗೇಸು ಪರಿಭೋಗೇ ಚ ದುಕ್ಕಟಂ. ಕೇಚಿ ಪನ ಧಞ್ಞಪರಿಭೋಗೇ ಏವ ಆಪತ್ತಿ, ನ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ನ ಯುತ್ತಂ, ಯೇನ ಮಿನನರಕ್ಖಣಾದಿನಾ ಪಯೋಗೇನ ಪಚ್ಛಾ ಧಞ್ಞಪರಿಭೋಗೇ ಆಪತ್ತಿ ಹೋತಿ ತಸ್ಸ ಪಯೋಗಸ್ಸ ಕರಣೇ ಅನಾಪತ್ತಿಯಾ ಅಯುತ್ತತ್ತಾ. ಪರಿಯಾಯಕಥಾಯ ಪನ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅನಾಪತ್ತಿ. ತೇನೇವ ‘‘ಏತ್ತಕೇಹಿ ವೀಹೀಹಿ ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಆಹರಥಾ’’ತಿ ನಿಯಮವಚನೇ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ವುತ್ತಂ. ಕಹಾಪಣವಿಚಾರಣೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ‘‘ವತ್ಥು ಚ ಏವರೂಪಂ ನಾಮ ಸಂವಿಜ್ಜತಿ, ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕೋ ನತ್ಥೀತಿ ವತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿವಚನಞ್ಚೇತ್ಥ ಸಾಧಕಂ. ರಜ್ಜುಯಾ ವಾ ದಣ್ಡೇನ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪಾದೇಹಿಪಿ ಮಿನಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಖಲೇ ವಾ ಠತ್ವಾ ರಕ್ಖತೀತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಥೇನೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಾ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ನಿವಾರೇನ್ತೋ ರಕ್ಖತಿ ನಾಮ, ಸಚೇ ಪನ ಅವಿಚಾರೇತ್ವಾ ಕೇವಲಂ ತುಣ್ಹೀಭೂತೋವ ರಕ್ಖಣತ್ಥಾಯ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ತಿಟ್ಠತಿ, ವಟ್ಟತಿ. ‘‘ಸಚೇಪಿ ತಸ್ಮಿಂ ತುಣ್ಹೀಭೂತೇ ಚೋರಿಕಾಯ ಹರನ್ತಿ, ‘ಮಯಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ಏವಂ ವತ್ತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ನೀಹರಾಪೇತಿ ಪಟಿಸಾಮೇತೀತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಸಚೇ ಪರಿಯಾಯೇನ ವದತಿ, ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಅಪುಬ್ಬಸ್ಸ ಅನುಪ್ಪಾದಿತತ್ತಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಆಹ ‘‘ತಸ್ಸೇವೇತಂ ಅಕಪ್ಪಿಯ’’ನ್ತಿ.

ಸಬ್ಬೇಸಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ, ಕಸ್ಮಾ? ಕಹಾಪಣಾನಂ ವಿಚಾರಿತತ್ತಾತಿ ಏತ್ಥ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೫೩೭-೫೩೯) ಏವಂ ವಿಚಾರಣಾ ಕತಾ – ನನು ಚ ದುಬ್ಬಿಚಾರಿತಮತ್ತೇನ ತಸ್ಸೇವೇತಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ, ನ ಸಬ್ಬೇಸಂ ರೂಪಿಯಸಂವೋಹಾರೇ ಚತುತ್ಥಪತ್ತೋ ವಿಯ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ತತ್ಥ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೮೯) ‘‘ಯೋ ಪನ ರೂಪಿಯಂ ಅಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘ಥೇರಸ್ಸ ಪತ್ತಂ ಕಿಣಿತ್ವಾ ದೇಹೀ’ತಿ ಪಹಿತಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕಮ್ಮಾರಕುಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘ಇಮೇ ಕಹಾಪಣೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಇಮಂ ದೇಹೀ’ತಿ ಕಹಾಪಣೇ ದಾಪೇತ್ವಾ ಗಹಿತೋ, ಅಯಂ ಪತ್ತೋ ಏತಸ್ಸೇವ ಭಿಕ್ಖುನೋ ನ ವಟ್ಟತಿ ದುಬ್ಬಿಚಾರಿತತ್ತಾ, ಅಞ್ಞೇಸಂ ಪನ ವಟ್ಟತಿ ಮೂಲಸ್ಸ ಅಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತತ್ತಾ’’ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಯಂ ತೇ ಆಹರನ್ತಿ, ಸಬ್ಬೇಸಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ. ಕಸ್ಮಾ? ಕಹಾಪಣಾನಂ ವಿಚಾರಿತತ್ತಾತಿ ಇದಂ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತನ್ತಿ? ಏತ್ಥ ಕೇಚಿ ವದನ್ತಿ ‘‘ಕಹಾಪಣೇ ಸಾದಿಯಿತ್ವಾ ವಿಚಾರಿತಂ ಸನ್ಧಾಯ ಏವಂ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ, ಸಙ್ಘಿಕತ್ತಾ ಚ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬೇಸಂ ನ ಕಪ್ಪತೀತಿ ತೇಸಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಅಸಾದಿಯಿತ್ವಾಪಿ ಕಹಾಪಣಾನಂ ವಿಚಾರಿತತ್ತಾ ರೂಪಿಯಸಂವೋಹಾರೋ ಕತೋ ಹೋತಿ, ಸಙ್ಘಿಕತ್ತಾ ಚ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬೇಸಂ ನ ಕಪ್ಪತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ಪನ ತೀಸುಪಿ ಇದಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಚತುತ್ಥಪತ್ತೋ ಗಿಹಿಸನ್ತಕಾನಂಯೇವ ಕಹಾಪಣಾನಂ ವಿಚಾರಿತತ್ತಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಕಪ್ಪತಿ, ಇಧ ಪನ ಸಙ್ಘಿಕಾನಂ ವಿಚಾರಿತತ್ತಾ ಸಬ್ಬೇಸಂ ನ ಕಪ್ಪತೀ’’ತಿ. ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ವಾದೋ ತೇನ ತೇನ ಪರಿಯಾಯೇನ ಯುತ್ತೋಯೇವಾತಿ.

೬೨. ಚತುಸಾಲದ್ವಾರೇತಿ ಭೋಜನಸಾಲಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ.

೬೩. ‘‘ವನಂ ದಮ್ಮಿ, ಅರಞ್ಞಂ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಏತ್ಥ ನಿವಾಸಟ್ಠಾನತ್ತಾ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸಪಿ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಸೀಮಂ ದೇಮಾತಿ ವಿಹಾರಸೀಮಾದಿಸಾಧಾರಣವಚನೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಪರಿಯಾಯೇನ ಕಥಿತತ್ತಾತಿ ‘‘ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಸೀಮಾ ಗತಾ’’ತಿ ಪರಿಯಾಯೇನ ಕಥಿತತ್ತಾ. ಪಕತಿಭೂಮಿಕರಣತ್ಥಂ ‘‘ಹೇಟ್ಠಾ ಗಹಿತಂ ಪಂಸು’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ದಾಸಂ ದಮ್ಮೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಮನುಸ್ಸಂ ದಮ್ಮೀತಿ ವುತ್ತೇ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರನ್ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತೇ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸಪಿ ದಾಸಂ ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ಆರಾಮಿಕ’’ನ್ತಿ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ. ತಞ್ಚ ಖೋ ಪಿಲಿನ್ದವಚ್ಛೇನ ಗಹಿತಪರಿಭುತ್ತಕ್ಕಮೇನ, ನ ಗಹಟ್ಠಾನಂ ದಾಸಪರಿಭೋಗಕ್ಕಮೇನ. ಖೇತ್ತಾದಯೋ ಪನ ಸಬ್ಬೇ ಸಙ್ಘಸ್ಸೇವ ವಟ್ಟನ್ತಿ ಪಾಳಿಯಂ ಪುಗ್ಗಲಿಕವಸೇನ ಗಹೇತುಂ ಅನನುಞ್ಞಾತತ್ತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಕುಕ್ಕುಟಸೂಕರೇ…ಪೇ… ವಟ್ಟತೀತಿ ಏತ್ಥ ಕುಕ್ಕುಟಸೂಕರೇಸು ದೀಯಮಾನೇಸು ‘‘ಇಮೇಹಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅತ್ಥೋ ನತ್ಥಿ, ಸುಖಂ ಜೀವನ್ತು, ಅರಞ್ಞೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಥಾ’’ತಿ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ವಿಹಾರಸ್ಸ ದೇಮಾತಿ ಸಙ್ಘಿಕವಿಹಾರಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಖೇತ್ತವತ್ಥುಪಟಿಗ್ಗಹಣಾ ಪಟಿವಿರತೋ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ದೀ. ನಿ. ೧.೧೦, ೧೯೪) ಸುತ್ತನ್ತೇಸು ಆಗತಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ ಭಗವತಾ ಆಪತ್ತಿಯಾಪಿ ಹೇತುಭಾವೇನ ಕತೋತಿ ಭಗವತೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಜಾನನ್ತೇಹಿ ಸಙ್ಗೀತಿಕಾರಕಮಹಾಥೇರೇಹಿ ಖೇತ್ತಪಟಿಗ್ಗಹಣಾದಿನಿಸ್ಸಿತೋ ಅಯಂ ಸಬ್ಬೋಪಿ ಪಾಳಿಮುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವುತ್ತೋತಿ ಗಹೇತಬ್ಬೋ.

೬೪. ಚೀವರಚೇತಾಪನ್ನನ್ತಿ ಚೀವರಮೂಲಂ. ಪಹಿಣೇಯ್ಯಾತಿ ಪೇಸೇಯ್ಯ. ಚೇತಾಪೇತ್ವಾತಿ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ. ಅಚ್ಛಾದೇಹೀತಿ ವೋಹಾರವಚನಮೇತಂ, ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದೇಹೀತಿ ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ. ಆಭತನ್ತಿ ಆನೀತಂ.

ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೫೨೮-೫೩೧) ಏವಂ ವಿಚಾರಣಾ ಕತಾ – ಏತ್ಥ ಚ ಯಂ ವುತ್ತಂ ಮಾತಿಕಾಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ರಾಜಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ‘‘ಇಮಿನಾ ಚೀವರಚೇತಾಪನ್ನೇನ ಚೀವರಂ ಚೇತಾಪೇತ್ವಾ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಚೀವರೇನ ಅಚ್ಛಾದೇಹೀತಿ ಇದಂ ಆಗಮನಸುದ್ಧಿಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ. ಸಚೇ ಹಿ ‘ಇದಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದೇಹೀ’ತಿ ಪೇಸೇಯ್ಯ, ಆಗಮನಸ್ಸ ಅಸುದ್ಧತ್ತಾ ಅಕಪ್ಪಿಯವತ್ಥುಂ ಆರಬ್ಭ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕೋಪಿ ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬೋ ನ ಭವೇಯ್ಯಾ’’ತಿ, ತತ್ಥ ಆಗಮನಸ್ಸ ಸುದ್ಧಿಯಾ ವಾ ಅಸುದ್ಧಿಯಾ ವಾ ವಿಸೇಸಪ್ಪಯೋಜನಂ ನ ದಿಸ್ಸತಿ. ಸತಿಪಿ ಹಿ ಆಗಮನಸ್ಸ ಅಸುದ್ಧಭಾವೇ ದೂತೋ ಅತ್ತನೋ ಕುಸಲತಾಯ ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ವದತಿ, ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕೋ ನ ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬೋತಿ ಇದಂ ನತ್ಥಿ, ನ ಚ ದೂತೇನ ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರವಸೇನ ವುತ್ತೇ ದಾಯಕೇನ ‘‘ಇದಂ ಕಥಂ ಪೇಸಿತ’’ನ್ತಿ ಈದಿಸೀ ವಿಚಾರಣಾ ಉಪಲಬ್ಭತಿ, ಅವಿಚಾರೇತ್ವಾ ಚ ತಂ ನ ಸಕ್ಕಾ ಜಾನಿತುಂ. ಯದಿ ಪನ ಆಗಮನಸ್ಸ ಅಸುದ್ಧತ್ತಾ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕೋ ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬೋ ನ ಭವೇಯ್ಯ, ಚೀವರಾನಂ ಅತ್ಥಾಯ ದೂತಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಅಕಪ್ಪಿಯವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಪೇಸಿತೇ ಸಬ್ಬತ್ಥ ದಾಯಕೇನ ಕಥಂ ಪೇಸಿತನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾವ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕೋ ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬೋ ಭವೇಯ್ಯ, ತಸ್ಮಾ ಅಸತಿಪಿ ಆಗಮನಸುದ್ಧಿಯಂ ಸಚೇ ಸೋ ದೂತೋ ಅತ್ತನೋ ಕುಸಲತಾಯ ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರವಸೇನ ವದತಿ, ದೂತಸ್ಸೇವ ವಚನಂ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಯದಿ ಹಿ ಆಗಮನಸುದ್ಧಿಯೇವೇತ್ಥ ಪಮಾಣಂ, ಮೂಲಸ್ಸಾಮಿಕೇನ ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರವಸೇನ ಪೇಸಿತಸ್ಸ ದೂತಸ್ಸ ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರವಸೇನ ವದತೋಪಿ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕೋ ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬೋ ಭವೇಯ್ಯ, ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬತ್ಥ ದೂತವಚನಮೇವ ಪಮಾಣನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಇಮಿನಾ ಚೀವರಚೇತಾಪನ್ನೇನಾತಿಆದಿನಾ ಪನ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯವಸೇನ ಆಭತಮ್ಪಿ ಚೀವರಮೂಲಂ ಈದಿಸೇನ ದೂತವಚನೇನ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ತೇನೇವಾಹ ‘‘ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸೋ ದೂತೋ ಏವಮಸ್ಸ ವಚನೀಯೋತಿಆದೀ’’ತಿ.

ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೫೩೮-೫೩೯) ಪನ ಏವಂ ವುತ್ತಂ – ಯಂ ವುತ್ತಂ ಮಾತಿಕಾಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ರಾಜಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ‘‘ಇಮಿನಾ ಚೀವರಚೇತಾಪನ್ನೇನ ಚೀವರಂ ಚೇತಾಪೇತ್ವಾ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಚೀವರೇನ ಅಚ್ಛಾದೇಹೀತಿ ಇದಂ ಆಗಮನಸುದ್ಧಿಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ. ಸಚೇ ಹಿ ‘ಇದಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದೇಹೀ’ತಿ ಪೇಸೇಯ್ಯ, ಆಗಮನಸ್ಸ ಅಸುದ್ಧತ್ತಾ ಅಕಪ್ಪಿಯವತ್ಥುಂ ಆರಬ್ಭ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕೋಪಿ ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬೋ ನ ಭವೇಯ್ಯಾ’’ತಿ, ತಂ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯವತ್ಥುದುಕ್ಕಟವತ್ಥುಭೂತಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಚೀವರಚೇತಾಪನ್ನಂ ‘‘ಅಸುಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದೇಹೀ’’ತಿ ಏವಂ ಆಗಮನಸುದ್ಧಿಯಾ ಅಸತಿ, ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಆಗತನಯೇನ ದೂತವಚನೇ ಚ ಅಸುದ್ಧೇ ಸಬ್ಬಥಾ ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋಯೇವ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ನ ಪನ ‘‘ಚೀವರಞ್ಚ ಖೋ ಮಯಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾಮಾ’’ತಿ ವತ್ತುಂ, ತದನುಸಾರೇನ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರಞ್ಚ ನಿದ್ದಿಸಿತುಂ ಆಗಮನದೂತವಚನಾನಂ ಉಭಿನ್ನಂ ಅಸುದ್ಧತ್ತಾ, ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತನಯೇನ ಪನ ಆಗಮನಸುದ್ಧಿಯಾ ಸತಿ ದೂತವಚನೇ ಅಸುದ್ಧೇಪಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಆಗತನಯೇನ ಸಬ್ಬಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ. ತೇನ ಚ ಯಥಾ ದೂತವಚನಾಸುದ್ಧಿಯಮ್ಪಿ ಆಗಮನೇ ಸುದ್ಧೇ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರಂ ನಿದ್ದಿಸಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಏವಂ ಆಗಮನಾಸುದ್ಧಿಯಮ್ಪಿ ದೂತವಚನೇ ಸುದ್ಧೇ ವಟ್ಟತಿ ಏವಾತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ಅತ್ಥತೋ ಸಿದ್ಧೋವ ಹೋತಿ. ಉಭಯಸುದ್ಧಿಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ ನತ್ಥೀತಿ ಉಭಯಾಸುದ್ಧಿಪಕ್ಖಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ಮಾತಿಕಾಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ರಾಜಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕೋಪಿ ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬೋ ನ ಭವೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೨೩೭-೫೩೯) ‘‘ಆಗಮನಸ್ಸ ಸುದ್ಧಿಯಾ ವಾ ಅಸುದ್ಧಿಯಾ ವಾ ವಿಸೇಸಪ್ಪಯೋಜನಂ ನ ದಿಸ್ಸತೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಮಾತಿಕಾಟ್ಠಕಥಾವಚನಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಅಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ವುತ್ತಂ ಯಥಾವುತ್ತನಯೇನ ಆಗಮನಸುದ್ಧಿಆದಿನಾ ಸಪ್ಪಯೋಜನತ್ತಾ. ಯೋ ಪನೇತ್ಥ ‘‘ಮೂಲಸ್ಸಾಮಿಕೇನ ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರವಸೇನ, ಪೇಸಿತದೂತಸ್ಸ ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ವದತೋಪಿ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕೋ ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬೋ ಭವೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಅನಿಟ್ಠಪ್ಪಸಙ್ಗೋ ವುತ್ತೋ, ಸೋ ಅನಿಟ್ಠಪ್ಪಸಙ್ಗೋ ಏವ ನ ಹೋತಿ ಅಭಿಮತತ್ತಾ. ತಥಾ ಹಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಏವ ‘‘ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹತು ಆಯಸ್ಮಾ ಚೀವರಚೇತಾಪನ್ನ’’ನ್ತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ವದತೋ ದೂತಸ್ಸ ಕಪ್ಪಿಯೇನ ಕಮ್ಮೇನ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರೋ ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬೋ ವುತ್ತೋ ಆಗಮನಸ್ಸ ಸುದ್ಧತ್ತಾ, ಆಗಮನಸ್ಸಪಿ ಅಸುದ್ಧಿಯಂ ಪನ ಕಪ್ಪಿಯೇನಪಿ ಕಮ್ಮೇನ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರೋ ನ ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬೋವಾತಿ ಅತ್ಥೇವ ಆಗಮನಸ್ಸ ಸುದ್ಧಿಅಸುದ್ಧಿಯಾ ಪಯೋಜನಂ. ಕಥಂ ಪನ ದೂತವಚನೇನ ಆಗಮನಸುದ್ಧಿ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ? ನಾಯಂ ಭಾರೋ. ದೂತೇನ ಹಿ ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ವುತ್ತೇ ಏವ ಆಗಮನಸುದ್ಧಿ ಗವೇಸಿತಬ್ಬಾ, ನ ಇತರತ್ಥ. ತತ್ಥ ಚ ತಸ್ಸ ವಚನಕ್ಕಮೇನ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಚ ಯುತ್ತಿಆದೀಹಿ ಚ ಸಕ್ಕಾ ವಿಞ್ಞಾತುಂ. ಇಧಾಪಿ ಹಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ‘‘ಚೀವರಚೇತಾಪನ್ನಂ ಆಭತ’’ನ್ತಿ ದೂತವಚನೇನೇವ ಚೀವರಂ ಕಿಣಿತ್ವಾ ದಾತುಂ ಪೇಸಿತಭಾವೋ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ಯದಿ ಹಿ ಸಬ್ಬಥಾ ಆಗಮನಸುದ್ಧಿ ನ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ, ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ ಏವ ಕತ್ತಬ್ಬೋತಿ.

ಸುವಣ್ಣಂ ರಜತಂ ಕಹಾಪಣೋ ಮಾಸಕೋತಿ ಇಮಾನಿ ಹಿ ಚತ್ತಾರಿ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯವತ್ಥೂನಿ, ಮುತ್ತಾ ಮಣಿ ವೇಳುರಿಯೋ ಸಙ್ಖೋ ಸಿಲಾ ಪವಾಳಂ ಲೋಹಿತಙ್ಕೋ ಮಸಾರಗಲ್ಲಂ ಸತ್ತ ಧಞ್ಞಾನಿ ದಾಸಿದಾಸಂ ಖೇತ್ತಂ ವತ್ಥು ಪುಪ್ಫಾರಾಮಫಲಾರಾಮಾದಯೋತಿ ಇಮಾನಿ ದುಕ್ಕಟವತ್ಥೂನಿ ಚ ಅತ್ತನೋ ವಾ ಚೇತಿಯಸಙ್ಘಗಣಪುಗ್ಗಲಾನಂ ವಾ ಅತ್ಥಾಯ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಂ ನ ವಟ್ಟನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ಸಾದಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ನ ಖೋ ಮಯಂ ಆವುಸೋ ಚೀವರಚೇತಾಪನ್ನಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಚೀವರಞ್ಚ ಖೋ ಮಯಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾಮಾ’’ತಿಆದಿ ದೂತವಚನಸ್ಸ ಅಕಪ್ಪಿಯತ್ತೇಪಿ ಆಗಮನಸುದ್ಧಿಯಾ ಪಟಿಪಜ್ಜನವಿಧಿದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ. ಕಾಲೇನ ಕಪ್ಪಿಯನ್ತಿ ಯುತ್ತಪತ್ತಕಾಲೇನ ಯದಾ ನೋ ಅತ್ಥೋ ಹೋತಿ, ತದಾ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಚೀವರಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರೋತಿ ಕಿಚ್ಚಕರೋ, ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರೋ ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ಅತ್ಥಿ ಪನಾಯಸ್ಮತೋ ಕೋಚಿ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರೋ’’ತಿ ಕಪ್ಪಿಯವಚನೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅನುಞ್ಞಾತಂ. ಸಚೇ ಪನ ದೂತೋ ‘‘ಕೋ ಇಮಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಕಸ್ಸ ವಾ ದೇಮೀ’’ತಿ ವದತಿ, ನ ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬೋ. ಆರಾಮಿಕೋ ವಾ ಉಪಾಸಕೋ ವಾತಿ ಇದಂ ಸಾರುಪ್ಪತಾಯ ವುತ್ತಂ, ಠಪೇತ್ವಾ ಪನ ಪಞ್ಚ ಸಹಧಮ್ಮಿಕೇ ಯೋ ಕೋಚಿ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕೋ ವಟ್ಟತಿ. ಏಸೋ ಖೋ ಆವುಸೋ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರೋತಿ ಇದಂ ದೂತೇನ ‘‘ಅತ್ಥಿ ಪನಾಯಸ್ಮತೋ ಕೋಚಿ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತತ್ತಾ ಪುಚ್ಛಾಸಭಾಗೇನ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಕಪ್ಪಿಯವಚನದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ. ಏವಮೇವ ಹಿ ಭಿಕ್ಖುನಾ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ ‘‘ತಸ್ಸ ದೇಹೀ’’ತಿಆದಿ. ತೇನೇವ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ನ ವತ್ತಬ್ಬೋ ತಸ್ಸ ದೇಹೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೫೩೮-೫೩೯) ಪನ ‘‘ಏಸೋ ಖೋ…ಪೇ… ನ ವತ್ತಬ್ಬೋ ತಸ್ಸ ದೇಹೀತಿಆದಿ ಅಕಪ್ಪಿಯವತ್ಥುಸಾದಿಯನಪರಿಮೋಚನತ್ಥಂ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ.

ಆಣತ್ತೋ ಸೋ ಮಯಾತಿ ಯಥಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಚೀವರೇನ ಅತ್ಥೇ ಸತಿ ಚೀವರಂ ದಸ್ಸತಿ, ಏವಂ ವುತ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ ಪನ ‘‘ಸಞ್ಞತ್ತೋತಿಆದಿ ಏವಂ ದೂತೇನ ಪುನ ವುತ್ತೇ ಏವ ಚೋದೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ನ ಇತರಥಾತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಏತ್ಥ ಪನ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಸಞ್ಞತ್ತೋ ಸೋ ಮಯಾ’’ತಿ ಆಗತತ್ತಾ ಏವಂ ವುತ್ತೋ, ಪುರಿಮವಾಕ್ಯೇ ಪನ ವಿನಯಸಙ್ಗಹಪ್ಪಕರಣೇ (ವಿ. ಸಙ್ಗ. ಅಟ್ಠ. ೬೪) ‘‘ಆಣತ್ತೋ ಸೋ ಮಯಾ’’ತಿ ಪರಿಯಾಯವಚನೇನ ಪರಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಠಪಿತತ್ತಾ ತಥಾ ವುತ್ತೋ, ತೇನ ಚ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕಸ್ಸ ಸಞ್ಞಾಪಿತಭಾವೇ ದೂತೇನ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಪುನ ಆರೋಚಿತೇ ಏವ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕೋ ಚೋದೇತಬ್ಬೋ ಹೋತಿ, ನ ಅನಾರೋಚಿತೇತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

ಅತ್ಥೋ ಮೇ ಆವುಸೋ ಚೀವರೇನಾತಿ ಚೋದನಾಲಕ್ಖಣನಿದಸ್ಸನಮೇತಂ. ಇದಂ ವಾ ಹಿ ವಚನಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಸ್ಸ ವಾ ಅತ್ಥೋ ಯಾಯ ಕಾಯಚಿ ಭಾಸಾಯ ವತ್ತಬ್ಬೋ. ದೇಹಿ ಮೇ ಚೀವರನ್ತಿಆದೀನಿ ಪನ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾಕಾರದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಾನಿ. ಏತಾನಿ ಹಿ ವಚನಾನಿ, ಏತೇಸಂ ವಾ ಅತ್ಥೋ ಯಾಯ ಕಾಯಚಿ ಭಾಸಾಯ ನ ವತ್ತಬ್ಬೋ. ‘‘ಏವಂ ವದನ್ತೋ ಚ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತತ್ತಾ ವತ್ತಭೇದೇ ದುಕ್ಕಟಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಚೋದನಾ ಪನ ಹೋತಿಯೇವಾ’’ತಿ ಮಹಾಗಣ್ಠಿಪದೇ ಮಜ್ಝಿಮಗಣ್ಠಿಪದೇ ಚ ವುತ್ತಂ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೫೩೮-೫೩೯) ಪನ ‘‘ನ ವತ್ತಬ್ಬೋ ‘ದೇಹಿ ಮೇ ಚೀವರಂ…ಪೇ… ಚೇತಾಪೇಹಿ ಮೇ ಚೀವರ’ನ್ತಿ ಇದಂ ದೂತೇನಾಭತರೂಪಿಯಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತುಂ ಅತ್ತನಾ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕತ್ತಾವ ‘ದೇಹಿ ಮೇ ಚೀವರಂ…ಪೇ… ಚೇತಾಪೇಹಿ ಮೇ ಚೀವರ’ನ್ತಿ ವದನ್ತೋ ರೂಪಿಯಸ್ಸ ಪಕತತ್ತಾ ತೇನ ರೂಪಿಯೇನ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ‘ದೇಹಿ ಚೇತಾಪೇಹೀ’ತಿ ರೂಪಿಯಸಂವೋಹಾರಂ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತೋ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ತಂ ದೋಸಂ ದೂರತೋ ಪರಿವಜ್ಜೇತುಂ ವುತ್ತಂ ರೂಪಿಯಪಟಿಗ್ಗಾಹಕೇನ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ನಿಸ್ಸಟ್ಠರೂಪಿಯೇ ವಿಯ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ತತ್ಥ ‘ನ ವತ್ತಬ್ಬೋ ಇಮಂ ವಾ ಇಮಂ ವಾ ಆಹರಾ’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೮೩-೫೮೪), ತಸ್ಮಾ ನ ಇದಂ ವಿಞ್ಞತ್ತಿದೋಸೇ ಪರಿವಜ್ಜೇತುಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ ‘ಅತ್ಥೋ ಮೇ ಆವುಸೋ ಚೀವರೇನಾ’ತಿಪಿ ಅವತ್ತಬ್ಬತಾಪ್ಪಸಙ್ಗತೋ. ತೇನೇವ ದೂತನಿದ್ದಿಟ್ಠೇಸು ರೂಪಿಯಸಂವೋಹಾರಸಙ್ಕಾಭಾವತೋ ಅಞ್ಞಂ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕಂ ಠಪೇತ್ವಾಪಿ ಆಹರಾಪೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥಾಪಿ ‘‘ದೂತೇನ ಠಪಿತರೂಪಿಯೇನ ಚೇತಾಪೇತ್ವಾ ಚೀವರಂ ಆಹರಾಪೇಹೀ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ಕೇವಲಂ ‘‘ಚೀವರಂ ಆಹರಾಪೇಹೀ’’ತಿ ಏವಂ ಆಹರಾಪೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ವುತ್ತಂ.

ಇಚ್ಚೇತಂ ಕುಸಲನ್ತಿ ಏವಂ ಯಾವತತಿಯಂ ಚೋದೇನ್ತೋ ತಂ ಚೀವರಂ ಅಭಿನಿಪ್ಫಾದೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ ಅತ್ತನೋ ಪಟಿಲಾಭವಸೇನ, ಇಚ್ಚೇತಂ ಕುಸಲಂ ಸಾಧು ಸುಟ್ಠು ಸುನ್ದರಂ. ಚತುಕ್ಖತ್ತುಂ ಪಞ್ಚಕ್ಖತ್ತುಂ ಛಕ್ಖತ್ತುಪರಮಂ ತುಣ್ಹೀಭೂತೇನ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಠಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಠಾನಲಕ್ಖಣನಿದಸ್ಸನಮೇತಂ. ಛಕ್ಖತ್ತುಪರಮನ್ತಿ ಚ ಭಾವನಪುಂಸಕವಚನಮೇತಂ. ಛಕ್ಖತ್ತುಪರಮನ್ತಿ ಏತೇನ ಚೀವರಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ತುಣ್ಹೀಭೂತೇನೇವ ಠಾತಬ್ಬಂ, ನ ಅಞ್ಞಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಇದಂ ಠಾನಲಕ್ಖಣಂ. ತೇನೇವ ‘‘ನ ಆಸನೇತಿಆದೀ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ. ಸದ್ದಸತ್ಥೇ ಪನ –

‘‘ಕಿರಿಯಾವಿಸೇಸನಂ ಸತ್ಥೇ, ವುತ್ತಂ ಧಾತುವಿಸೇಸನಂ;

ಭಾವನಪುಂಸಕನ್ತ್ಯೇವ, ಸಾಸನೇ ಸಮುದೀರಿತ’’ನ್ತಿ. –

ವಚನತೋ ಕಿರಿಯಾವಿಸೇಸನಮೇವ ಸಾಸನವೋಹಾರೇನ ಭಾವನಪುಂಸಕಂ ನಾಮ ಜಾತಂ;

‘‘ಮುದುಂ ಪಚತಿಇಚ್ಚತ್ರ, ಪಚನಂ ಭವತೀತಿ ಚ;

ಸುಖಂ ಸಯತಿಇಚ್ಚತ್ರ, ಕರೋತಿ ಸಯನನ್ತಿ ಚಾ’’ತಿ. –

ವಚನತೋ ಕಿರಿಯಾವಿಸೇಸನಪದೇನ ತುಲ್ಯಾಧಿಕರಣಭೂತಂ ಕಿರಿಯಾವಿಸೇಸ್ಯಪದಂ ಅಕಮ್ಮಕಮ್ಪಿ ಸಕಮ್ಮಕಮ್ಪಿ ಭೂಧಾತುಕರಧಾತೂಹಿ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ ಹೋತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಞಾಯೇನ ಛಕ್ಖತ್ತುಪರಮಂ ಠಾನಂ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ಛಕ್ಖತ್ತುಪರಮಂ ಠಾನಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತೇನ ಛಕ್ಖತ್ತುಪರಮಂ ಏವಂ ಠಾನಂ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ನ ತತೋ ಅಧಿಕಂ, ಛಕ್ಖತ್ತುಪರಮಂ ಏವ ಠಾನಂ ಕಾತಬ್ಬಂ, ನ ತತೋ ಉದ್ಧನ್ತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ನ ಆಸನೇ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬನ್ತಿ ‘‘ಇಧ ಭನ್ತೇ ನಿಸೀದಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ನ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬಂ. ನ ಆಮಿಸಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ‘‘ಯಾಗುಖಜ್ಜಕಾದಿಭೇದಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಆಮಿಸಂ ಗಣ್ಹಥ ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಯಾಚಿಯಮಾನೇನಪಿ ನ ಗಣ್ಹಿತಬ್ಬಂ. ನ ಧಮ್ಮೋ ಭಾಸಿತಬ್ಬೋತಿ ‘‘ಮಙ್ಗಲಂ ವಾ ಅನುಮೋದನಂ ವಾ ಭಾಸಥಾ’’ತಿ ಯಾಚಿಯಮಾನೇನಪಿ ಕಿಞ್ಚಿ ನ ಭಾಸಿತಬ್ಬಂ, ಕೇವಲಂ ‘‘ಕಿಂಕಾರಣಾ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಯಮಾನೇನ ‘‘ಜಾನಾಹಿ ಆವುಸೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ.

ಠಾನಂ ಭಞ್ಜತೀತಿ ಆಗತಕಾರಣಂ ಭಞ್ಜತಿ ಕೋಪೇತಿ. ಠಾನನ್ತಿ ಠಿತಿಯಾ ಚ ಕಾರಣಸ್ಸ ಚ ನಾಮಂ, ತಸ್ಮಾ ಆಸನೇ ನಿಸೀದನೇನ ಠಾನಂ ಕುಪ್ಪತಿ, ಆಗತಕಾರಣಮ್ಪಿ, ಆಮಿಸಪಟಿಗ್ಗಹಣಾದೀಸು ಪನ ಆಗತಕಾರಣಮೇವ ಭಞ್ಜತಿ, ನ ಠಾನಂ. ತೇನಾಹ ‘‘ಆಗತಕಾರಣಂ ಭಞ್ಜತೀ’’ತಿ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಆಮಿಸಪಟಿಗ್ಗಹಣಾದಿನಾ ಠಾನಮ್ಪಿ ಭಞ್ಜತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ನ ಸಮೇತಿ, ಟೀಕಾಯಮ್ಪಿ ನಾನಾವಾದೇ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಠಾನಭಞ್ಜನಂ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನೇನ ಅಸಂಸನ್ದನತೋ ಗನ್ಥಗರುಭಯೇನ ನ ವದಿಮ್ಹ. ಇದಾನಿ ಯಾ ತಿಸ್ಸೋ ಚೋದನಾ, ಛ ಚ ಠಾನಾನಿ ವುತ್ತಾನಿ, ತತ್ಥ ವುದ್ಧಿಹಾನಿಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಸಚೇ ಚತುಕ್ಖತ್ತುಂ ಚೋದೇತೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ಯಸ್ಮಾ ಚ ಏಕಚೋದನಾವುದ್ಧಿಯಾ ದ್ವಿನ್ನಂ ಠಾನಾನಂ ಹಾನಿ ವುತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾ ಚೋದನಾ ದ್ವಿಗುಣಂ ಠಾನನ್ತಿ ಲಕ್ಖಣಂ ದಸ್ಸಿತಂ ಹೋತಿ. ಇತಿ ಇಮಿನಾ ಲಕ್ಖಣೇನ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಚೋದೇತ್ವಾ ಛಕ್ಖತ್ತುಂ ಠಾತಬ್ಬಂ, ದ್ವಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಚೋದೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಕ್ಖತ್ತುಂ ಠಾತಬ್ಬಂ, ಸಕಿಂ ಚೋದೇತ್ವಾ ದಸಕ್ಖತ್ತುಂ ಠಾತಬ್ಬಂ.

ತತ್ರ ತತ್ರ ಠಾನೇ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಇದಂ ಚೋದಕಸ್ಸ ಠಿತಟ್ಠಾನತೋ ಅಪಕ್ಕಮ್ಮ ತತ್ರ ತತ್ರ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಠಾನಂಯೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಕೋ ಪನ ವಾದೋ ನಾನಾದಿವಸೇಸೂತಿ ನಾನಾದಿವಸೇಸು ಏವಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಕೋ ಪನ ವಾದೋ, ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ ನತ್ಥೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ‘‘ಸಾಮಂ ವಾ ಗನ್ತಬ್ಬಂ, ದೂತೋ ವಾ ಪಾಹೇತಬ್ಬೋತಿ ಇದಂ ಸಭಾವತೋ ಚೋದೇತುಂ ಅನಿಚ್ಛನ್ತೇನಪಿ ಕಾತಬ್ಬಮೇವಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ನ ತಂ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಕಿಞ್ಚಿ ಅತ್ಥಂ ಅನುಭೋತೀತಿ ತಂ ಚೀವರಚೇತಾಪನ್ನಂ ಅಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಮ್ಪಿ ಕಮ್ಮಂ ನ ನಿಪ್ಫಾದೇತಿ. ಯುಞ್ಜನ್ತಾಯಸ್ಮನ್ತೋ ಸಕನ್ತಿ ಆಯಸ್ಮನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ಧನಂ ಪಾಪುಣನ್ತು. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೫೩೮-೫೩೯) ಪನ ‘‘ಯತಸ್ಸ ಚೀವರಚೇತಾಪನ್ನನ್ತಿಆದಿ ಯೇನ ಅತ್ತನಾ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರೋ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ, ಚೀವರಞ್ಚ ಅನಿಪ್ಫಾದಿತಂ, ತಸ್ಸ ಕತ್ತಬ್ಬದಸ್ಸನಂ. ಏವಂ ಭಿಕ್ಖುನಾ ವತ್ಥುಸಾಮಿಕಾನಂ ವುತ್ತೇ ಚೋದೇತ್ವಾ ದೇನ್ತಿ, ವಟ್ಟತಿ ‘ಸಾಮಿಕಾ ಚೋದೇತ್ವಾ ದೇನ್ತೀ’ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೪೧) ಅನಾಪತ್ತಿಯಂ ವುತ್ತತ್ತಾ. ತೇನೇವ ಸೋ ಸಯಂ ಅಚೋದೇತ್ವಾ ಉಪಾಸಕಾದೀಹಿ ಪರಿಯಾಯೇನ ವತ್ವಾ ಚೋದಾಪೇತಿ, ತೇಸು ಸತಕ್ಖತ್ತುಮ್ಪಿ ಚೋದೇತ್ವಾ ಚೀವರಂ ದಾಪೇನ್ತೇಸು ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ ಸಿದ್ಧಾ ಹೋತಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ಅನಾಣತ್ತಿಕತ್ತಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

೬೫. ಕೇನಚಿ ಅನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ ಅತ್ತನೋ ಮುಖೇನೇವ ಬ್ಯಾವಟಭಾವಂ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರತ್ತಂ ಪತ್ತೋ ಮುಖವೇವಟಿಕೋ, ಅವಿಚಾರೇತುಕಾಮತಾಯಾತಿ ಇಮಿನಾ ವಿಜ್ಜಮಾನಮ್ಪಿ ದಾತುಂ ಅನಿಚ್ಛನ್ತಾ ಅರಿಯಾಪಿ ವಞ್ಚನಾಧಿಪ್ಪಾಯಂ ವಿನಾ ವೋಹಾರತೋ ನತ್ಥೀತಿ ವದನ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೫೩೭-೫೩೯) ಪನ ‘‘ಅವಿಚಾರೇತುಕಾಮತಾಯಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಕ್ಖೇ ‘ನತ್ಥಮ್ಹಾಕಂ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕೋ’ತಿ ಇದಂ ತಾದಿಸಂ ಕರೋನ್ತೋ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕೋ ನತ್ಥೀತಿ ಇಮಿನಾ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಭೇಸಜ್ಜಕ್ಖನ್ಧಕೇ ಮೇಣ್ಡಕಸೇಟ್ಠಿವತ್ಥುಮ್ಹಿ (ಮಹಾವ. ೨೯೯) ವುತ್ತಂ ‘‘ಸನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿಆದಿವಚನಮೇವ ಮೇಣ್ಡಕಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ನಾಮ. ತತ್ಥ ಹಿ ಮೇಣ್ಡಕೇನ ನಾಮ ಸೇಟ್ಠಿನಾ ‘‘ಸನ್ತಿ ಹಿ ಭನ್ತೇ ಮಗ್ಗಾ ಕನ್ತಾರಾ ಅಪ್ಪೋದಕಾ ಅಪ್ಪಭಕ್ಖಾ ನ ಸುಕರಾ ಅಪಾಥೇಯ್ಯೇನ ಗನ್ತುಂ, ಸಾಧು ಭನ್ತೇ ಭಗವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಾಥೇಯ್ಯಂ ಅನುಜಾನಾತೂ’’ತಿ ಯಾಚಿತೇನ ಭಗವತಾ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ಪಾಥೇಯ್ಯಂ ಪರಿಯೇಸಿತುಂ. ತಣ್ಡುಲೋ ತಣ್ಡುಲತ್ಥಿಕೇನ, ಮುಗ್ಗೋ ಮುಗ್ಗತ್ಥಿಕೇನ, ಮಾಸೋ ಮಾಸತ್ಥಿಕೇನ, ಲೋಣಂ ಲೋಣತ್ಥಿಕೇನ, ಗುಳೋ ಗುಳತ್ಥಿಕೇನ, ತೇಲಂ ತೇಲತ್ಥಿಕೇನ, ಸಪ್ಪಿ ಸಪ್ಪಿತ್ಥಿಕೇನಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇದಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸನ್ತಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮನುಸ್ಸಾ ಸದ್ಧಾ ಪಸನ್ನಾ, ತೇ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕಾನಂ ಹತ್ಥೇ ಹಿರಞ್ಞಂ ಉಪನಿಕ್ಖಿಪನ್ತಿ ‘ಇಮಿನಾ ಯಂ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಕಪ್ಪಿಯಂ, ತಂ ದೇಥಾ’ತಿ. ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಯಂ ತತೋ ಕಪ್ಪಿಯಂ, ತಂ ಸಾದಿತುಂ, ನ ತ್ವೇವಾಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕೇನಚಿ ಪರಿಯಾಯೇನ ಜಾತರೂಪರಜತಂ ಸಾದಿತಬ್ಬಂ ಪರಿಯೇಸಿತಬ್ಬನ್ತಿ ವದಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕಾನಂ ಹತ್ಥೇ ಹಿರಞ್ಞಂ ನಿಕ್ಖಿಪನ್ತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಆರೋಚನಂ ಅತ್ಥಿಯೇವ, ಅಞ್ಞಥಾ ಅನಿದ್ದಿಟ್ಠಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕಪಕ್ಖಂ ಭಜತೀತಿ ನ ಚೋದೇತಬ್ಬೋ ಸಿಯಾ, ಇದಂ ಪನ ದೂತೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕೇ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ನ ಪನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೇ ವಾ ಅನಿದ್ದಿಟ್ಠೇ ವಾ. ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಏತ್ಥ ಚೋದನಾಯ ಪರಿಮಾಣಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿಆದಿ. ಯದಿ ಮೂಲಂ ಸನ್ಧಾಯ ಚೋದೇತಿ, ತಂ ಸಾದಿತಮೇವ ಸಿಯಾತಿ ಆಹ ‘‘ಮೂಲಂ ಅಸಾದಿಯನ್ತೇನಾ’’ತಿ.

ಅಞ್ಞಾತಕಅಪ್ಪವಾರಿತೇಸು ವಿಯ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಇದಂ ಅತ್ತನಾ ಚೋದನಾಟ್ಠಾನಞ್ಚ ನ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ. ಪಿಣ್ಡಪಾತಾದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯಾತಿ ಇಮಿನಾ ಚೀವರತ್ಥಾಯೇವ ನ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಏಸೇವ ನಯೋತಿ ಇಮಿನಾ ವತ್ಥುಸಾಮಿನಾ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕೇಸುಪಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತಾದೀನಮ್ಪಿ ಅತ್ಥಾಯ ದಿನ್ನೇ ಚ ಠಾನಚೋದನಾದಿಸಬ್ಬಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

೬೬. ಉಪನಿಕ್ಖಿತ್ತಸಾದಿಯನೇ ಪನಾತಿಆದೀಸು ‘‘ಇದಂ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಹೋತೂ’’ತಿ ಏವಂ ಸಮ್ಮುಖಾ ವಾ ‘‘ಅಮುಕಸ್ಮಿಂ ನಾಮ ಠಾನೇ ಮಮ ಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣಂ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ತುಯ್ಹಂ ಹೋತೂ’’ತಿ ಏವಂ ಪರಮ್ಮುಖಾ ವಾ ಠಿತಸ್ಸ ಕೇವಲಂ ವಾಚಾಯ ವಾ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾಯ ವಾ ‘‘ತುಯ್ಹ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಸ್ಸ ಕಾಯವಾಚಾಹಿ ಅಪ್ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಚಿತ್ತೇನ ಸಾದಿಯನಂ ಉಪನಿಕ್ಖಿತ್ತಸಾದಿಯನಂ ನಾಮ. ಸಾದಿಯತೀತಿ ವುತ್ತಮೇವತ್ಥಂ ವಿಭಾವೇತಿ ‘‘ಗಣ್ಹಿತುಕಾಮೋ ಹೋತೀ’’ತಿ.

ಇದಂ ಗುತ್ತಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಪಚ್ಚಯಪರಿಭೋಗಂಯೇವ ಸನ್ಧಾಯ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ. ‘‘ಇಧ ನಿಕ್ಖಿಪಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಉಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇಯ್ಯ ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಲಕ್ಖಣೇನ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಇಧ ನಿಕ್ಖಿಪಾಹೀತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ಅಥ ವಾ ‘‘ಇದಂ ಗುತ್ತಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತೋ ಠಾನಸ್ಸ ಗುತ್ತಭಾವಮೇವ ದಸ್ಸೇತಿ, ನ ವತ್ಥುಂ ಪರಾಮಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ. ‘‘ಇಧ ನಿಕ್ಖಿಪಾಹೀ’’ತಿ ಪನ ವದನ್ತೋ ನಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಂ ವತ್ಥುಂ ನಿಕ್ಖಿಪಾಹೀತಿ ವತ್ಥುಂ ಪರಾಮಸತಿ ನಾಮ, ತಸ್ಮಾ ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ಪರತೋ ಇದಂ ಗಣ್ಹಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಕಪ್ಪಿಯಞ್ಚ ಅಕಪ್ಪಿಯಞ್ಚ ನಿಸ್ಸಾಯ ಠಿತಂ ಹೋತೀತಿ ಯಸ್ಮಾ ತತೋ ಉಪ್ಪನ್ನಪಚ್ಚಯಪರಿಭೋಗೋ ಕಪ್ಪತಿ, ತಸ್ಮಾ ಕಪ್ಪಿಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಠಿತಂ, ಯಸ್ಮಾ ಪನ ದುಬ್ಬಿಚಾರಣಾಯ ತತೋ ಉಪ್ಪನ್ನಪಚ್ಚಯಪರಿಭೋಗೋ ನ ಕಪ್ಪತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಠಿತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಅಥ ವಾ ಇದಂ ಧನಂ ಯಸ್ಮಾ ‘‘ನಯಿದಂ ಕಪ್ಪತೀ’’ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಕಪ್ಪಿಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಠಿತಂ, ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಸಬ್ಬಸೋ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಂ, ತಸ್ಮಾ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಠಿತಂ. ಅಥ ವಾ ತಂ ಧನಂ ಯಸ್ಮಾ ಪಚ್ಛಾ ಸುಟ್ಠುವಿಚಾರಣಾಯ ಸತಿಯಾ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ದುಬ್ಬಿಚಾರಣಾಯ ಸತಿಯಾ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ಕಪ್ಪಿಯಞ್ಚ ಅಕಪ್ಪಿಯಞ್ಚ ನಿಸ್ಸಾಯ ಠಿತಂ ಹೋತೀತಿ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ ಪನ ‘‘ಏಕೋ ಸತಂ ವಾ ಸಹಸ್ಸಂ ವಾತಿಆದಿ ರೂಪಿಯೇ ಹೇಟ್ಠಿಮಕೋಟಿಯಾ ಪವತ್ತನಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಚ ‘‘ನ ಪನ ಏವಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಮೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ, ‘ಇಧ ನಿಕ್ಖಿಪಾಹೀ’ತಿ ವುತ್ತೇ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾಪನಂ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘ಇಧ ನಿಕ್ಖಿಪಾಹೀ’ತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಚ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಞ್ಚ…ಪೇ… ಹೋತೀತಿ ಯಸ್ಮಾ ಅಸಾದಿತತ್ತಾ ತತೋ ಉಪ್ಪನ್ನಪಚ್ಚಯಾ ವಟ್ಟನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಕಪ್ಪಿಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಠಿತಂ, ಯಸ್ಮಾ ಪನ ದುಬ್ಬಿಚಾರಣಾಯ ಸತಿ ತತೋ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ನ ಕಪ್ಪತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಠಿತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಚ ವುತ್ತಂ.

೬೭. ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಯಸ್ಮಾ ರೂಪಿಯಂ ನಾಮ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ, ತಸ್ಮಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಗಣಸ್ಸ ವಾ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ನ ವುತ್ತಂ. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಮತ್ತಮೇವ ಹೋತಿ, ನ ತೇನ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡಂ ಚೇತಾಪಿತಂ, ತಸ್ಮಾ ಉಪಾಯೇನ ಪರಿಭೋಗದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೮೪) ವುತ್ತಂ. ನ ತೇನ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡಂ ಚೇತಾಪಿತನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಚೇತಾಪಿತಞ್ಚೇ, ನತ್ಥಿ ಪರಿಭೋಗೂಪಾಯೋ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಅನಿಸ್ಸಟ್ಠರೂಪಿಯೇನ ಚೇತಾಪಿತತ್ತಾ. ಈದಿಸಞ್ಹಿ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ನಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ಕತ್ವಾವ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ದೇಸಾಪೇತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಯಸ್ಮಾ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯವತ್ಥುಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾಪಿ ಚೇತಾಪಿತಂ ಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡಂ ಸಙ್ಘೇ ನಿಸ್ಸಟ್ಠಂ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕೇಹಿ ನಿಸ್ಸಟ್ಠರೂಪಿಯೇನ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಆನೀತಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡಸದಿಸಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ವಿನಾವ ಉಪಾಯಂ ಭಾಜೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ಪತ್ತಚತುಕ್ಕಾದಿಕಥಾಯ ನ ಸಮೇತಿ. ತತ್ಥ ಹಿ ರೂಪಿಯೇನ ಪರಿವತ್ತಿತಪತ್ತಸ್ಸ ಅಪರಿಭೋಗೋವ ದಸ್ಸಿತೋ, ನ ನಿಸ್ಸಜ್ಜನವಿಚಾರೋತಿ. ಕಪ್ಪಿಯಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಸಪ್ಪಿ ವಾ ತೇಲಂ ವಾ ವಟ್ಟತಿ ಉಪಾಸಕಾತಿ ಏವಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ.

ಆರಾಮಿಕಾನಂ ವಾ ಪತ್ತಭಾಗನ್ತಿ ಇದಂ ಗಿಹೀನಂ ಹತ್ಥಗತೋಪಿ ಸೋಯೇವ ಭಾಗೋತಿ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ. ಸಚೇ ಪನ ತೇನ ಅಞ್ಞಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಆರಾಮಿಕಾ ದೇನ್ತಿ, ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಮಜ್ಝಿಮಗಣ್ಠಿಪದೇ ಚೂಳಗಣ್ಠಿಪದೇ ಚ ವುತ್ತಂ. ತತೋ ಹರಿತ್ವಾತಿ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಪತ್ತಭಾಗತೋ ಹರಿತ್ವಾ. ಕಸಿಣಪರಿಕಮ್ಮನ್ತಿ ಆಲೋಕಕಸಿಣಪರಿಕಮ್ಮಂ. ಮಞ್ಚಪೀಠಾದೀನಿ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ತತೋ ಗಹಿತಮಞ್ಚಪೀಠಾದೀನಿ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಚೇ ಗಹಿತಂ, ವಟ್ಟತೀತಿ ವದನ್ತಿ. ಛಾಯಾಪೀತಿ ಭೋಜನಸಾಲಾದೀನಂ ಛಾಯಾಪಿ. ಪರಿಚ್ಛೇದಾತಿಕ್ಕನ್ತಾತಿ ಗೇಹಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಾ, ಛಾಯಾಯ ಗತಗತಟ್ಠಾನಂ ಗೇಹಂ ನ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಮಗ್ಗೇನಪೀತಿ ಏತ್ಥ ಸಚೇ ಅಞ್ಞೋ ಮಗ್ಗೋ ನತ್ಥಿ, ಮಗ್ಗಂ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವದನ್ತಿ. ಕೀತಾಯಾತಿ ತೇನ ವತ್ಥುನಾ ಕೀತಾಯ. ಉಪನಿಕ್ಖೇಪಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಙ್ಘೋ ಪಚ್ಚಯೇ ಪರಿಭುಞ್ಜತೀತಿ ಸಚೇ ಉಪಾಸಕೋ ‘‘ಅತಿಬಹು ಏತಂ ಹಿರಞ್ಞಂ, ಇದಂ ಭನ್ತೇ ಅಜ್ಜೇವ ನ ವಿನಾಸೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಸಯಂ ಉಪನಿಕ್ಖೇಪಂ ಠಪೇತಿ, ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ಠಪಾಪೇತಿ, ಏವಂ ಉಪನಿಕ್ಖೇಪಂ ಠಪೇತ್ವಾ ತತೋ ಉಪ್ಪನ್ನಪಚ್ಚಯಂ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತೋ ಸಙ್ಘೋ ಪಚ್ಚಯೇ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ, ತೇನ ವತ್ಥುನಾ ಗಹಿತತ್ತಾ ‘‘ಅಕಪ್ಪಿಯ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೫೮೩-೫೮೪) ಪನ ‘‘ಉಪನಿಕ್ಖೇಪಂ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕೇಹಿ ವಡ್ಢಿಯಾ ಪಯೋಜನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಅಕಪ್ಪಿಯನ್ತಿ ತೇನ ವತ್ಥುನಾ ಗಹಿತತ್ತಾ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ.

ಸಚೇ ಸೋ ಛಡ್ಡೇತೀತಿ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಖಿಪತಿ, ಅಥಾಪಿ ನ ಛಡ್ಡೇತಿ, ಸಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ, ನ ವಾರೇತಬ್ಬೋ. ನೋ ಚೇ ಛಡ್ಡೇತೀತಿ ಅಥ ನೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ, ನ ಛಡ್ಡೇತಿ, ‘‘ಕಿಂ ಮಯ್ಹಂ ಇಮಿನಾ ಬ್ಯಾಪಾರೇನಾ’’ತಿ ಯೇನಕಾಮಂ ಪಕ್ಕಮತಿ, ತತೋ ಯಥಾವುತ್ತಲಕ್ಖಣೋ ರೂಪಿಯಛಡ್ಡಕೋ ಸಮನ್ನಿತಬ್ಬೋ. ಯೋ ನ ಛನ್ದಾಗತಿನ್ತಿಆದೀಸು ಲೋಭವಸೇನ ತಂ ವತ್ಥುಂ ಅತ್ತನೋ ವಾ ಕರೋನ್ತೋ ಅತ್ತಾನಂ ವಾ ಉಕ್ಕಂಸೇನ್ತೋ ಛನ್ದಾಗತಿಂ ನಾಮ ಗಚ್ಛತಿ. ದೋಸವಸೇನ ‘‘ನೇವಾಯಂ ಮಾತಿಕಂ ಜಾನಾತಿ, ನ ವಿನಯ’’ನ್ತಿ ಪರಂ ಅಪಸಾದೇನ್ತೋ ದೋಸಾಗತಿಂ ನಾಮ ಗಚ್ಛತಿ. ಮೋಹವಸೇನ ಪಮುಟ್ಠೋ ಪಮುಟ್ಠಸ್ಸತಿಭಾವಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತೋ ಮೋಹಾಗತಿಂ ನಾಮ ಗಚ್ಛತಿ. ರೂಪಿಯಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಸ್ಸ ಭಯೇನ ಛಡ್ಡೇತುಂ ಅವಿಸಹನ್ತೋ ಭಯಾಗತಿಂ ನಾಮ ಗಚ್ಛತಿ. ಏವಂ ಅಕರೋನ್ತೋ ನ ಛನ್ದಾಗತಿಂ ಗಚ್ಛತಿ, ನ ದೋಸಾಗತಿಂ ಗಚ್ಛತಿ, ನ ಮೋಹಾಗತಿಂ ಗಚ್ಛತಿ, ನ ಭಯಾಗತಿಂ ಗಚ್ಛತಿ ನಾಮಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೬೮. ಪತಿತೋಕಾಸಂ ಅಸಮನ್ನಾರಹನ್ತೇನ ಛಡ್ಡೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಇದಂ ನಿರಪೇಕ್ಖಭಾವದಸ್ಸನಪರನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ, ತಸ್ಮಾ ಪತಿತಟ್ಠಾನೇ ಞಾತೇಪಿ ತಸ್ಸ ಗೂಥಂ ಛಡ್ಡೇನ್ತಸ್ಸ ವಿಯ ನಿರಪೇಕ್ಖಭಾವೋಯೇವೇತ್ಥ ಪಮಾಣನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಅಸನ್ತಸಮ್ಭಾವನಾಯಾತಿ ಅತ್ತನಿ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಾರೋಚನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಥೇಯ್ಯಪರಿಭೋಗೋ ನಾಮ ಅನರಹಸ್ಸ ಪರಿಭೋಗೋ. ಭಗವತಾ ಹಿ ಅತ್ತನೋ ಸಾಸನೇ ಸೀಲವತೋ ಪಚ್ಚಯಾ ಅನುಞ್ಞಾತಾ, ನ ದುಸ್ಸೀಲಸ್ಸ. ದಾಯಕಾನಮ್ಪಿ ಸೀಲವತೋ ಏವ ಪರಿಚ್ಚಾಗೋ, ನ ದುಸ್ಸೀಲಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಕಾರಾನಂ ಮಹಪ್ಫಲಭಾವಸ್ಸ ಪಚ್ಚಾಸೀಸನತೋ. ಇತಿ ಸತ್ಥಾರಾ ಅನನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ ದಾಯಕೇಹಿ ಚ ಅಪರಿಚ್ಚತ್ತತ್ತಾ ದುಸ್ಸೀಲಸ್ಸ ಪರಿಭೋಗೋ ಥೇಯ್ಯಪರಿಭೋಗೋ. ಇಣವಸೇನ ಪರಿಭೋಗೋ ಇಣಪರಿಭೋಗೋ, ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕತೋ ದಕ್ಖಿಣಾವಿಸುದ್ಧಿಯಾ ಅಭಾವತೋ ಇಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭೋಗೋ ವಿಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಸ್ಮಾತಿ ‘‘ಸೀಲವತೋ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಮೇವತ್ಥಂ ಕಾರಣಭಾವೇನ ಪಚ್ಚಾಮಸತಿ. ಚೀವರಂ ಪರಿಭೋಗೇ ಪರಿಭೋಗೇತಿ ಕಾಯತೋ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಪರಿಭೋಗೇ ಪರಿಭೋಗೇ. ಪುರೇಭತ್ತ…ಪೇ… ಪಚ್ಛಿಮಯಾಮೇಸು ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತಥಾ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೇನ ಯಥಾವುತ್ತಕಾಲವಿಸೇಸವಸೇನ ಏಕಸ್ಮಿಂ ದಿವಸೇ ಚತುಕ್ಖತ್ತುಂ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ದ್ವಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಸಕಿಂಯೇವ ವಾ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ.

ಸಚಸ್ಸ ಅಪ್ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖತೋವ ಅರುಣೋ ಉಗ್ಗಚ್ಛತಿ, ಇಣಪರಿಭೋಗಟ್ಠಾನೇ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಏತ್ಥ ಹಿಯ್ಯೋ ಯಂ ಮಯಾ ಚೀವರಂ ಪರಿಭುತ್ತಂ, ತಂ ಯಾವದೇವ ಸೀತಸ್ಸ ಪಟಿಘಾತಾಯ…ಪೇ… ಹಿರಿಕೋಪಿನಪಟಿಚ್ಛಾದನತ್ಥಂ. ಹಿಯ್ಯೋ ಯೋ ಮಯಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ಪರಿಭುತ್ತೋ, ಸೋ ನೇವ ದವಾಯಾತಿಆದಿನಾ ಸಚೇ ಅತೀತಪರಿಭೋಗಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಂ ನ ಕರೇಯ್ಯ, ಇಣಪರಿಭೋಗಟ್ಠಾನೇ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ವೀಮಂಸಿತಬ್ಬಂ. ಸೇನಾಸನಮ್ಪಿ ಪರಿಭೋಗೇ ಪರಿಭೋಗೇತಿ ಪವೇಸೇ ಪವೇಸೇ. ಏವಂ ಪನ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೇನ ಪುರೇಭತ್ತಾದೀಸು ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ, ತಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಸಕ್ಕಾ ವಿಞ್ಞಾತುನ್ತಿ ಇಧ ವಿಸುಂ ನ ವುತ್ತಂ. ಸತಿಪಚ್ಚಯತಾತಿ ಸತಿಯಾ ಪಚ್ಚಯಭಾವೋ. ಪಟಿಗ್ಗಹಣಸ್ಸ ಪರಿಭೋಗಸ್ಸ ಚ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಸತಿಯಾ ಪಚ್ಚಯಭಾವೋ ಯುಜ್ಜತಿ, ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾವ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಞ್ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಸತಿಂ ಕತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ. ಏವಂ ಸನ್ತೇಪೀತಿ ಯದಿಪಿ ದ್ವೀಸುಪಿ ಠಾನೇಸು ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾ ಯುತ್ತಾ, ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ. ಅಪರೇ ಪನಾಹು ‘‘ಸತಿಪಚ್ಚಯತಾತಿ ಸತಿ ಭೇಸಜ್ಜಪರಿಭೋಗಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಭಾವೇ, ಪಚ್ಚಯೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏವಂ ಸನ್ತೇಪೀತಿ ಪಚ್ಚಯೇ ಸತಿಪೀ’’ತಿ, ತಂ ತೇಸಂ ಮತಿಮತ್ತಂ. ತಥಾ ಹಿ ಪಚ್ಚಯಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಸೀಲಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾಯ ವಿಸುಜ್ಝತಿ, ನ ಪಚ್ಚಯಸಬ್ಭಾವಮತ್ತೇನ.

ನನು ಚ ‘‘ಪರಿಭೋಗೇ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸೀಲಂ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಪಚ್ಚಯಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಸೀಲಸ್ಸ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸೀಲಸ್ಸ ಚ ಕೋ ವಿಸೇಸೋತಿ? ವುಚ್ಚತೇ – ಪುರಿಮೇಸು ತಾವ ತೀಸು ಪಚ್ಚಯೇಸು ವಿಸೇಸೋ ಪಾಕಟೋಯೇವ, ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯೇ ಪನ ಯಥಾ ವತಿಂ ಕತ್ವಾ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಗೋಪಿತೇ ತಸ್ಸ ಫಲಾನಿಪಿ ರಕ್ಖಿತಾನೇವ ಹೋನ್ತಿ, ಏವಮೇವ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾಯ ಪಚ್ಚಯಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಸೀಲೇ ರಕ್ಖಿತೇ ತಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಂ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸೀಲಮ್ಪಿ ನಿಪ್ಫನ್ನಂ ನಾಮ ಹೋತಿ. ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಂ ಅಪ್ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಸೀಲಂ ಭಿಜ್ಜಮಾನಂ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸೀಲಮೇವ ಭಿಜ್ಜತಿ, ಪಚ್ಚಯಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಸೀಲಂ ಪನ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಪುರಿಮಯಾಮಾದೀಸು ಯಾವ ಅರುಣುಗ್ಗಮನಾ ಅಪ್ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತಸ್ಸೇವ ಭಿಜ್ಜತಿ. ಪುರೇಭತ್ತಞ್ಹಿ ಅಪ್ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾಪಿ ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಂ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ, ಇದಮೇತೇಸಂ ನಾನಾಕರಣನ್ತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೫೮೫) ಆಗತಂ.

ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೫೮೫) ಪನ ‘‘ಥೇಯ್ಯಪರಿಭೋಗೋತಿ ಪಚ್ಚಯಸ್ಸಾಮಿನಾ ಭಗವತಾ ಅನನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ ವುತ್ತಂ. ಇಣಪರಿಭೋಗೋತಿ ಭಗವತಾ ಅನುಞ್ಞಾತಮ್ಪಿ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಅಕತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜನತೋ ವುತ್ತಂ. ತೇನ ಚ ಪಚ್ಚಯಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಸೀಲಂ ವಿಪಜ್ಜತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಪರಿಭೋಗೇ ಪರಿಭೋಗೇತಿ ಕಾಯತೋ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಪರಿಭೋಗೇ. ಪಚ್ಛಿಮಯಾಮೇಸು ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಇಣಪರಿಭೋಗಟ್ಠಾನೇ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘ಹಿಯ್ಯೋ ಯಂ ಮಯಾ ಚೀವರಂ ಪರಿಭುತ್ತ’ನ್ತಿಆದಿನಾಪಿ ಅತೀತಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾ ವಟ್ಟತೀತಿ ವದನ್ತಿ. ಪರಿಭೋಗೇ ಪರಿಭೋಗೇತಿ ಉದಕಪತನಟ್ಠಾನತೋ ಅನ್ತೋಪವೇಸನೇಸು ನಿಸೀದನಸಯನೇಸು ಚ. ಸತಿಪಚ್ಚಯತಾ ವಟ್ಟತೀತಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಸತಿಯಾ ಪಚ್ಚಯತ್ತಂ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ಚ ಪರಿಭೋಗೇ ಚ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾಸತಿ ಅವಸ್ಸಂ ಲದ್ಧಬ್ಬಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ತೇನಾಹ ‘ಸತಿಂ ಕತ್ವಾ’ತಿಆದಿ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘ಸತಿಪಚ್ಚಯತಾ ಪಚ್ಚಯೇ ಸತಿ ಭೇಸಜ್ಜಪರಿಭೋಗಸ್ಸ ಕಾರಣೇ ಸತೀ’ತಿ ಏವಮ್ಪಿ ಅತ್ಥಂ ವದನ್ತಿ, ತೇಸಮ್ಪಿ ಪಚ್ಚಯೇ ಸತೀತಿ ಪಚ್ಚಯಸಬ್ಭಾವಸಲ್ಲಕ್ಖಣೇ ಸತೀತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ ಪಚ್ಚಯಸಬ್ಭಾವಮತ್ತೇನ ಸೀಲಸ್ಸ ಅಸುಜ್ಝನತೋ. ಪರಿಭೋಗೇ ಅಕರೋನ್ತಸ್ಸೇವ ಆಪತ್ತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸೀಲಸ್ಸ ಭೇದೋ ದಸ್ಸಿತೋ, ನ ಪಚ್ಚಯಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಸೀಲಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಅತೀತಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾಯ ವಿಸುಜ್ಝನತೋ. ಏತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಸೇಸಪಚ್ಚಯೇಸು ಚ ಇಣಪರಿಭೋಗಾದಿವಚನೇನ ಪಚ್ಚಯಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಸೀಲಸ್ಸೇವ ಭೇದೋತಿ ಏವಮಿಮೇಸಂ ನಾನಾಕರಣಂ ವೇದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಆಗತಂ.

ಏತೇಸು ದ್ವೀಸು ಪಕರಣೇಸು ‘‘ಇಣಪರಿಭೋಗಟ್ಠಾನೇ ತಿಟ್ಠತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಹಿಯ್ಯೋ ಯಂ ಮಯಾ ಚೀವರಂ ಪರಿಭುತ್ತನ್ತಿ…ಪೇ… ವದನ್ತೀತಿ ಆಗತಂ. ಇಮಂ ಪನ ನಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಇದಾನಿ ಏಕಚ್ಚೇ ಪಣ್ಡಿತಾ ‘‘ಅಜ್ಜಪಾತೋ ಪರಿಭುತ್ತಂ ಸಾಯಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತೇನ ಅಜ್ಜ ಯಂ ಮಯಾ ಚೀವರಂ ಪರಿಭುತ್ತನ್ತಿಆದಿನಾ ಅತೀತವಸೇನ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾ ಕಾತಬ್ಬಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಕೇಚಿ ‘‘ಹಿಯ್ಯೋ ಪರಿಭುತ್ತಮೇವ ಅತೀತವಸೇನ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾ ಕಾತಬ್ಬಾ, ನ ಅಜ್ಜ ಪರಿಭುತ್ತಂ, ತಂ ಪನ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನವಸೇನ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾಯೇವಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ತತ್ಥ ಮೂಲವಚನೇ ಏವಂ ವಿಚಾರಣಾ ಕಾತಬ್ಬಾ. ಕಥಂ? ಇದಂ ಹಿಯ್ಯೋತ್ಯಾದಿವಚನಂ ಸುತ್ತಂ ವಾ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮಂ ವಾ ಆಚರಿಯವಾದೋ ವಾ ಅತ್ತನೋಮತಿ ವಾತಿ. ತತ್ಥ ನ ತಾವ ಸುತ್ತಂ ಹೋತಿ ‘‘ಸುತ್ತಂ ನಾಮ ಸಕಲೇ ವಿನಯಪಿಟಕೇ ಪಾಳೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಇಮಸ್ಸ ಚ ವಚನಸ್ಸ ನ ಪಾಳಿಭೂತತ್ತಾ. ನ ಚ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮಂ ‘‘ಸುತ್ತಾನುಲೋಮಂ ನಾಮ ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾಪದೇಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೪೫) ವುತ್ತತ್ತಾ ಇಮಸ್ಸ ಚ ಮಹಾಪದೇಸಭಾವಾಭಾವತೋ. ನ ಚ ಆಚರಿಯವಾದೋ ‘‘ಆಚರಿಯವಾದೋ ನಾಮ ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಾಹಕೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಅರಹನ್ತಸತೇಹಿ ಠಪಿತಾ ಪಾಳಿವಿನಿಮುತ್ತಾ ಓಕ್ಕನ್ತವಿನಿಚ್ಛಯಪ್ಪವತ್ತಾ ಅಟ್ಠಕಥಾತನ್ತೀ’’ತಿ ವಚನತೋ ಇಮಸ್ಸ ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾಪಾಠಭಾವಾಭಾವತೋ. ನ ಚ ಅತ್ತನೋಮತಿ ‘‘ಅತ್ತನೋಮತಿ ನಾಮ ಸುತ್ತಸುತ್ತಾನುಲೋಮಆಚರಿಯವಾದೇ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಅನುಮಾನೇನ ಅತ್ತನೋ ಬುದ್ಧಿಯಾ ನಯಗ್ಗಾಹೇನ ಉಪಟ್ಠಿತಾಕಾರಕಥನಂ, ಅಪಿಚ ಸುತ್ತನ್ತಾಭಿಧಮ್ಮವಿನಯಟ್ಠಕಥಾಸು ಆಗತೋ ಸಬ್ಬೋಪಿ ಥೇರವಾದೋ ಅತ್ತನೋಮತಿ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಇಮಸ್ಸ ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ಆಗತತ್ಥೇರವಾದಭಾವಾಭಾವತೋ.

ಇತಿ –

‘‘ಚತುಬ್ಬಿಧಞ್ಹಿ ವಿನಯಂ, ಮಹಾಥೇರಾ ಮಹಿದ್ಧಿಕಾ;

ನೀಹರಿತ್ವಾ ಪಕಾಸೇಸುಂ, ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಾಹಕಾ ಪುರಾ’’ತಿ. (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೪೫) –

ವುತ್ತೇಸು ಚತುಬ್ಬಿಧವಿನಯೇಸು ಅನನ್ತೋಗಧತ್ತಾ ಇದಂ ವಚನಂ ವಿಚಾರೇತಬ್ಬಂ. ತೇನ ವುತ್ತಂ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೫೮೫) ಟೀಕಾಚರಿಯೇನ ‘‘ತಂ ವೀಮಂಸಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ಅಥ ವಾ ‘‘ನಯಗ್ಗಾಹೇನ ಉಪಟ್ಠಿತಾಕಾರಕಥನ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಲಕ್ಖಣೇನ ತೇಸಂ ತೇಸಂ ಆಚರಿಯಾನಂ ಉಪಟ್ಠಿತಾಕಾರವಸೇನ ಕಥನಂ ಅತ್ತನೋಮತಿ ಸಿಯಾ, ಏವಮ್ಪಿ ವಿಚಾರೇತಬ್ಬಮೇವ. ‘‘ಅತ್ತನೋಮತಿ ಆಚರಿಯವಾದೇ ಓತಾರೇತಬ್ಬಾ. ಸಚೇ ತತ್ಥ ಓತರತಿ ಚೇವ ಸಮೇತಿ ಚ, ಗಹೇತಬ್ಬಾ. ಸಚೇ ನೇವ ಓತರತಿ ನ ಸಮೇತಿ, ನ ಗಹೇತಬ್ಬಾ. ಅಯಞ್ಹಿ ಅತ್ತನೋಮತಿ ನಾಮ ಸಬ್ಬದುಬ್ಬಲಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೪೫) ವಚನತೋ ಇಮಸ್ಸ ಚ ವಚನಸ್ಸ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನೇ ಅನೋತರಣತೋ ಅಪ್ಪವಿಸನತೋ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸಚಸ್ಸ ಅಪ್ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖತೋವ ಅರುಣೋ ಉಗ್ಗಚ್ಛತಿ, ಇಣಪರಿಭೋಗಟ್ಠಾನೇ ತಿಟ್ಠತೀ’’ತಿ.

ಅಪರೋ ನಯೋ – ಕಿಂ ಇದಂ ವಚನಂ ಪಾಳಿವಚನಂ ವಾ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನಂ ವಾ ಟೀಕಾವಚನಂ ವಾ ಗನ್ಥನ್ತರವಚನಂ ವಾತಿ. ತತ್ಥ ನ ತಾವ ಪಾಳಿವಚನಂ, ನ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನಂ, ನ ಗನ್ಥನ್ತರವಚನಂ, ಅಥ ಖೋ ಟೀಕಾವಚನನ್ತಿ. ಹೋತು ಟೀಕಾವಚನಂ, ಸಕವಚನಂ ವಾ ಪರವಚನಂ ವಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತವಚನಂ ವಾ ಅನಧಿಪ್ಪೇತವಚನಂ ವಾತಿ. ತತ್ಥ ನ ಸಕವಚನಂ ಹೋತಿ, ಅಥ ಖೋ ಪರವಚನಂ. ತೇನಾಹ ‘‘ವದನ್ತೀ’’ತಿ. ನ ಟೀಕಾಚರಿಯೇನ ಅಧಿಪ್ಪೇತವಚನಂ ಹೋತಿ, ಅಥ ಖೋ ಅನಧಿಪ್ಪೇತವಚನಂ. ತೇನಾಹ ‘‘ತಂ ವೀಮಂಸಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ತೇಹಿ ಪನ ಆಚರಿಯೇಹಿ ಅತೀತಪರಿಭೋಗಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾತಿ ಇದಂ ಅತೀತಪಅಭೋಗವಸೇನ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾ ಅತೀತಪರಿಭೋಗಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾತಿ ಪರಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಅತೀತವಾಚಕೇನ ಸದ್ದೇನ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಕತಂ ಭವೇಯ್ಯ. ಅತೀತೇ ಪರಿಭೋಗೋ ಅತೀತಪರಿಭೋಗೋ, ಅತೀತಪರಿಭೋಗಸ್ಸ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾ ಅತೀತಪರಿಭೋಗಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾತಿ ಏವಂ ಪನ ಕತೇ ಅತೀತಪರಿಭೋಗಸ್ಸ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಸಮೀಪತ್ತಾ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನವಾಚಕೇನ ಸದ್ದೇನ ಕಥನಂ ಹೋತಿ ಯಥಾ ತಂ ನಗರತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಂ ಪುರಿಸಂ ‘‘ಕುತೋ ಆಗಚ್ಛಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನಗರತೋ ಆಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನವಾಚಕಸದ್ದೇನ ಕಥನಂ.

ವಿನಯಸುತ್ತನ್ತವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗಾದೀಸು (ಮ. ನಿ. ೧.೨೩; ವಿಸುದ್ಧಿ. ೧.೧೮) ಚ ‘‘ಪಟಿಸಙ್ಖಾ ಯೋನಿಸೋ ಚೀವರಂ ಪಟಿಸೇವತೀ’’ತಿ ವತ್ತಮಾನವಚನೇನೇವ ಪಾಠೋ ಹೋತಿ, ನ ಅತೀತವಚನೇನ, ಅತೀತಪರಿಭೋಗೋತಿ ಚ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ದಿವಸೇ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಾದಿಕಾಲಂ ಉಪಾದಾಯ ಪುರೇಭತ್ತಾದೀಸು ಪರಿಭೋಗೋ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ, ನ ಹಿಯ್ಯೋ ಪರಿಭೋಗೋ. ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ಅಟ್ಠಕಥಾಪಮಾಣೇನ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೮೫) ‘‘ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ಆಲೋಪೇ ಆಲೋಪೇ, ತಥಾ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೇನ ಪುರೇಭತ್ತಪಚ್ಛಾಭತ್ತಪುರಿಮಯಾಮಪಚ್ಛಿಮಯಾಮೇಸು. ಸಚಸ್ಸ ಅಪ್ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖತೋವ ಅರುಣೋ ಉಗ್ಗಚ್ಛತಿ, ಇಣಪರಿಭೋಗಟ್ಠಾನೇ ತಿಟ್ಠತೀ’’ತಿ. ಏತೇನ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಆಲೋಪೇ ಆಲೋಪೇ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತೋ ಭೋಜನಕಿರಿಯಾಯ ಅಪರಿನಿಟ್ಠಿತತ್ತಾ ಮುಖ್ಯತೋ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾ ಹೋತಿ, ಪುರೇಭತ್ತಾದೀಸು ಚತೂಸು ಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತೋ ಭೋಜನಕಿರಿಯಾಯ ಪರಿನಿಟ್ಠಿತತ್ತಾ ಅತೀತಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸಾ ಪನ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಸಮೀಪತ್ತಾ ವತ್ತಮಾನವಚನೇನ ವಿಧೀಯತಿ. ಯದಿ ಹಿ ಹಿಯ್ಯೋ ಪರಿಭುತ್ತಾನಿ ಅತೀತಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣೇನ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತಬ್ಬಾನಿ ಸಿಯುಂ, ಅತೀತದುತಿಯದಿವಸತತಿಯದಿವಸಾದಿಮಾಸಸಂವಚ್ಛರಾದಿಪರಿಭುತ್ತಾನಿಪಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತಬ್ಬಾನಿ ಸಿಯುಂ, ಏವಞ್ಚ ಸತಿ ಯಥಾವುತ್ತಅಟ್ಠಕಥಾವಚನಂ ನಿರತ್ಥಕಂ ಸಿಯಾ, ತಸ್ಮಾ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನಮೇವ ಪಮಾಣಂ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಯಥಾಹ –

‘‘ಬುದ್ಧೇನ ಧಮ್ಮೋ ವಿನಯೋ ಚ ವುತ್ತೋ;

ಯೋ ತಸ್ಸ ಪುತ್ತೇಹಿ ತಥೇವ ಞಾತೋ;

ಸೋ ಯೇಹಿ ತೇಸಂ ಮತಿಮಚ್ಚಜನ್ತಾ;

ಯಸ್ಮಾ ಪುರೇ ಅಟ್ಠಕಥಾ ಅಕಂಸು.

‘‘ತಸ್ಮಾ ಹಿ ಯಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ವುತ್ತಂ;

ತಂ ವಜ್ಜಯಿತ್ವಾನ ಪಮಾದಲೇಖಂ;

ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಸಿಕ್ಖಾಸು ಸಗಾರವಾನಂ;

ಯಸ್ಮಾ ಪಮಾಣಂ ಇಧ ಪಣ್ಡಿತಾನ’’ನ್ತಿ. (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾ);

ಯಸ್ಮಾ ಚ ಸಬ್ಬಾಸವಸುತ್ತಾದೀಸು (ಮ. ನಿ. ೧.೨೩) ಭಗವತಾ ದೇಸಿತಕಾಲೇ ಭಿಕ್ಖುಕತ್ತುಕತ್ತಾ ನಾಮಯೋಗತ್ತಾ ವತ್ತಮಾನಪಠಮಪುರಿಸವಸೇನ ‘‘ಪಟಿಸಙ್ಖಾ ಯೋನಿಸೋ ಚೀವರಂ ಪಟಿಸೇವತೀ’’ತಿ ದೇಸಿತಾ, ತದನುಕರಣೇನ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಕಾಲೇ ಅತ್ತಕತ್ತುಕತ್ತಾ ಅಮ್ಹಯೋಗತ್ತಾ ವತ್ತಮಾನಉತ್ತಮಪುರಿಸವಸೇನ ‘‘ಪಟಿಸಙ್ಖಾ ಯೋನಿಸೋ ಚೀವರಂ ಪಟಿಸೇವಾಮೀ’’ತಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತಬ್ಬಾ ಹೋತಿ, ‘‘ಸೀತಸ್ಸ ಪಟಿಘಾತಾಯಾ’’ತಿಆದೀನಿ ತದತ್ಥಸಮ್ಪದಾನಪದಾನಿ ಚ ‘‘ಪಟಿಸೇವತಿ, ಪಟಿಸೇವಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತಪಟಿಸೇವನಕಿರಿಯಾಯಮೇವ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ತಾನಿ ಚ ಕಿರಿಯಾಪದಾನಿ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನವಸೇನ ವಾ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಸಮೀಪಅತೀತವಸೇನ ವಾ ವತ್ತಮಾನವಿಭತ್ತಿಯುತ್ತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಪರಿಭುತ್ತಾನಂ ವಾ ಅತೀತಪರಿಭುತ್ತಾನಂ ವಾ ಪಚ್ಚಯಾನಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಕಾಲೇ ‘‘ಪಟಿಸೇವಾಮೀ’’ತಿ ವಚನಂ ಭಗವತೋ ವಚನಸ್ಸ ಅನುಗತತ್ತಾ ಉಪಪನ್ನಮೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಅನುವಚನೇಪಿ ಏವಂ ವಿಚಾರಣಾ ಕಾತಬ್ಬಾ – ‘‘ಅಜ್ಜ ಪಾತೋ ಪರಿಭುತ್ತಂ ಸಾಯಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತೇನ ಅಜ್ಜ ಯಂ ಮಯಾ ಚೀವರಂ ಪರಿಭುತ್ತನ್ತಿಆದಿನಾ ಅತೀತವಸೇನ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾ ಕಾತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಯೇ ವದನ್ತಿ, ತೇ ಏವಂ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬಾ – ಕಿಂ ಭವನ್ತೋ ಭಗವತಾ ಅತೀತಪರಿಭುತ್ತೇಸು ಅತೀತವಸೇನ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾ ದೇಸಿತಾತಿ? ನ ದೇಸಿತಾ. ಕಥಂ ದೇಸಿತಾತಿ? ‘‘ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖತೀ’’ತಿ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನವಸೇನೇವ ದೇಸಿತಾತಿ. ಕಿಂ ಭೋನ್ತೋ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಅತೀತಪರಿಭುತ್ತೇಸು ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾ ನತ್ಥೀತಿ? ಅತ್ಥಿ. ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಭಗವತಾ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನವಸೇನೇವ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾ ದೇಸಿತಾತಿ? ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಸಮೀಪವಸೇನ ವಾ ಸಾಮಞ್ಞವಸೇನ ವಾ ದೇಸಿತಾತಿ. ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಭಗವತೋ ಅನುಕರಣೇನ ಇದಾನಿಪಿ ಅತೀತಪರಿಭುತ್ತಾನಂ ಪಚ್ಚಯಾನಂ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನವಸೇನ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾ ಕಾತಬ್ಬಾತಿ. ಯೇ ಪನ ಏವಂ ವದನ್ತಿ ‘‘ಹಿಯ್ಯೋ ಪರಿಭುತ್ತಾನಮೇವ ಅತೀತಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾ ಕಾತಬ್ಬಾ, ನ ಅಜ್ಜ ಪರಿಭುತ್ತಾನಂ, ತೇಸಂ ಪನ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾಯೇವಾ’’ತಿ, ತೇ ಏವಂ ವತ್ತಬ್ಬಾ – ಕಿಂ ಭೋನ್ತೋ ಯಥಾ ತುಮ್ಹೇ ವದನ್ತಿ, ಏವಂ ಪಾಳಿಯಂ ಅತ್ಥೀತಿ? ನತ್ಥಿ. ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಅತ್ಥೀತಿ? ನತ್ಥಿ. ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಸಾಟ್ಠಕಥೇಸು ತೇಪಿಟಕೇಸು ಬುದ್ಧವಚನೇಸು ಅಸಂವಿಜ್ಜಮಾನಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ವಚನಂ ಕಥಂ ಪಚ್ಚೇತಬ್ಬನ್ತಿ? ಆಚರಿಯಪರಮ್ಪರಾವಸೇನ. ಹೋತು ತುಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯಲದ್ಧಿವಸೇನ ಕಥನಂ, ಕಾಲೋ ನಾಮ ತಿವಿಧೋ ಅತೀತೋ ಅನಾಗತೋ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೋತಿ. ತತ್ಥ ಪರಿನಿಟ್ಠಿತಕಿರಿಯಾ ಅತೀತೋ ನಾಮ, ಅಭಿಮುಖಕಿರಿಯಾ ಅನಾಗತೋ ನಾಮ, ಆರದ್ಧಅನಿಟ್ಠಿತಕಿರಿಯಾ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೋ ನಾಮ. ತೇನಾಹು ಪೋರಾಣಾ –

‘‘ಆರದ್ಧಾನಿಟ್ಠಿತೋ ಭಾವೋ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೋ ಸುನಿಟ್ಠಿತೋ;

ಅತೀತಾನಾಗತುಪ್ಪಾದ-ಮಪ್ಪತ್ತಾಭಿಮುಖಾ ಕಿರಿಯಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಜ್ಜ ವಾ ಹೋತು ಹಿಯ್ಯೋ ವಾ ತತೋ ಪುಬ್ಬೇ ವಾ, ಪರಿಭುತ್ತಪಚ್ಚಯೋ ಸುಪರಿನಿಟ್ಠಿತಭುಞ್ಜನಕಿರಿಯತ್ತಾ ಅತೀತೋ ನಾಮ. ತತ್ಥ ಹಿಯ್ಯೋ ವಾ ತತೋ ಪುಬ್ಬೇ ವಾ ಪರಿಭುತ್ತಪಚ್ಚಯೋ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಅರುಣುಗ್ಗಮನತ್ತಾ ನ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾರಹೋ, ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತೋಪಿ ಅಪ್ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತೋಯೇವ ಹೋತಿ, ಇಣಪರಿಭೋಗಟ್ಠಾನೇ ತಿಟ್ಠತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸಚಸ್ಸ ಅಪ್ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖತೋವ ಅರುಣೋ ಉಗ್ಗಚ್ಛತಿ, ಇಣಪರಿಭೋಗಟ್ಠಾನೇ ತಿಟ್ಠತೀ’’ತಿ. ಅಜ್ಜೇವ ಪನ ಚೀವರಞ್ಚ ಸೇನಾಸನಞ್ಚ ಪರಿಭೋಗೇ ಪರಿಭೋಗೇ, ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಆಲೋಪೇ ಆಲೋಪೇ, ಭೇಸಜ್ಜಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ಪರಿಭೋಗೇ ಚ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖತೋ ಅಪರಿನಿಟ್ಠಿತಭುಞ್ಜನಕಿರಿಯತ್ತಾ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಪರಿಭುತ್ತಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾ ನಾಮ ಹೋತಿ. ಪುರೇ ಪರಿಭುತ್ತಂ ತತೋ ಪಚ್ಛಾ ಚತೂಸು ಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖತೋ ಸುಪರಿನಿಟ್ಠಿತಭುಞ್ಜನಕಿರಿಯತ್ತಾ ಅತೀತಪರಿಭುತ್ತಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾ ನಾಮ ಹೋತಿ. ಏತ್ತಕಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾಯ ಖೇತ್ತಂ, ನ ತತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಪಚ್ಛಾ ವಾ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸೀಲವತೋ ಅಪ್ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತಪರಿಭೋಗೋ ಇಣಪರಿಭೋಗೋ ನಾಮ. ತಸ್ಮಾ ಚೀವರಂ ಪರಿಭೋಗೇ ಪರಿಭೋಗೇ…ಪೇ… ಭೇಸಜ್ಜಸ್ಸ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇಪಿ ಪರಿಭೋಗೇಪಿ ಸತಿಪಚ್ಚಯತಾ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಹಿಯ್ಯೋ ಪರಿಭುತ್ತಸ್ಸ ಇಣಪರಿಭೋಗತ್ತಾ ತಂ ಅನಾಮಸಿತ್ವಾ ಅಜ್ಜ ಪರಿಭುತ್ತೇಸು ಅತೀತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇಸು ಭಗವತೋ ವಚನಸ್ಸ ಅನುಕರಣೇನ ವತ್ತಮಾನವಿಭತ್ತಿಯುತ್ತೇನ ‘‘ಪಟಿಸೇವಾಮೀ’’ತಿ ಕಿರಿಯಾಪದೇನ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾ ಸೂಪಪನ್ನಾ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ. ಈದಿಸಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಾದೀಸು (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೫೮೫) ‘‘ಪಚ್ಚಯಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಸೀಲಸ್ಸ ಅತೀತಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾಯ ವಿಸುಜ್ಝನತೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

ಏವಂ ಪಚ್ಚಯಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಸೀಲಸ್ಸ ಸುದ್ಧಿಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತೇನೇವ ಪಸಙ್ಗೇನ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಸುದ್ಧಿಯೋ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಚತುಬ್ಬಿಧಾ ಹಿ ಸುದ್ಧೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಸುಜ್ಝತಿ ಏತಾಯಾತಿ ಸುದ್ಧಿ, ಯಥಾಧಮ್ಮಂ ದೇಸನಾವ ಸುದ್ಧಿ ದೇಸನಾಸುದ್ಧಿ. ವುಟ್ಠಾನಸ್ಸಪಿ ಚೇತ್ಥ ದೇಸನಾಯ ಏವ ಸಙ್ಗಹೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ಛಿನ್ನಮೂಲಾಪತ್ತೀನಂ ಪನ ಅಭಿಕ್ಖುತಾಪಟಿಞ್ಞಾಯೇವ ದೇಸನಾ. ಅಧಿಟ್ಠಾನವಿಸಿಟ್ಠೋ ಸಂವರೋವ ಸುದ್ಧಿ ಸಂವರಸುದ್ಧಿ. ಧಮ್ಮೇನ ಸಮೇನ ಪಚ್ಚಯಾನಂ ಪರಿಯೇಟ್ಠಿ ಏವ ಸುದ್ಧಿ ಪರಿಯೇಟ್ಠಿಸುದ್ಧಿ. ಚತೂಸು ಪಚ್ಚಯೇಸು ವುತ್ತವಿಧಿನಾ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾವ ಸುದ್ಧಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಸುದ್ಧಿ. ಏಸ ತಾವ ಸುದ್ಧೀಸು ಸಮಾಸನಯೋ. ಸುದ್ಧಿಮನ್ತೇಸು ಸೀಲೇಸು ಪನ ದೇಸನಾ ಸುದ್ಧಿ ಏತಸ್ಸಾತಿ ದೇಸನಾಸುದ್ಧಿ. ಸೇಸೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ನ ಪುನೇವಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಏತ್ಥ ಏವನ್ತಿ ಸಂವರಭೇದಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ. ಪಹಾಯಾತಿ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ, ಅಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ ಪನ ‘‘ಸುಜ್ಝತಿ ದೇಸನಾದೀಹಿ, ಸೋಧೀಯತೀತಿ ವಾ ಸುದ್ಧಿ, ಚತುಬ್ಬಿಧಸೀಲಂ. ತೇನಾಹ ‘ದೇಸನಾಯ ಸುಜ್ಝನತೋ’ತಿಆದಿ. ಏತ್ಥ ದೇಸನಾಗ್ಗಹಣೇನ ವುಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ಛಿನ್ನಮೂಲಾನಂ ಅಭಿಕ್ಖುತಾಪಟಿಞ್ಞಾಪಿ ಸಙ್ಗಹಿತಾ. ಛಿನ್ನಮೂಲಾಪತ್ತೀನಮ್ಪಿ ಹಿ ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿವುಟ್ಠಾನೇನ ಹೇಟ್ಠಾಪರಿರಕ್ಖಿತಂ ಭಿಕ್ಖುಸೀಲಂ ವಿಸುದ್ಧಂ ನಾಮ ಹೋತಿ. ತೇನ ತೇಸಂ ಮಗ್ಗಪಟಿಲಾಭೋಪಿ ಸಮ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

ತತ್ಥ ದೇಸೀಯತಿ ಉಚ್ಚಾರೀಯತೀತಿ ದೇಸನಾ, ದಿಸೀ ಉಚ್ಚಾರಣೇತಿ ಧಾತು, ದೇಸೀಯತಿ ಞಾಪೀಯತಿ ಏತಾಯಾತಿ ವಾ ದೇಸನಾ, ದಿಸ ಪೇಕ್ಖನೇತಿ ಧಾತು. ಉಭಯಥಾಪಿ ವಿರತಿಪಧಾನಕುಸಲಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಿತೋ ದೇಸನಾವಚೀಭೇದಸದ್ದೋ. ಸಂವರಣಂ ಸಂವರೋ, ಸಂ-ಪುಬ್ಬ ವರ ಸಂವರಣೇತಿ ಧಾತು, ಸತಿಪಧಾನೋ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೋ. ಪರಿಯೇಸನಾ ಪರಿಯೇಟ್ಠಿ, ಪರಿ-ಪುಬ್ಬ ಇಸ ಪರಿಯೇಸನೇತಿ ಧಾತು, ವೀರಿಯಪಧಾನೋ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೋ. ಪಟಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಓಗಾಹೇತ್ವಾ ಇಕ್ಖನಾ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾ, ಪಟಿ-ಪುಬ್ಬ ಅವ-ಪುಬ್ಬ ಇಕ್ಖ ದಸ್ಸನಙ್ಕೇಸೂತಿ ಧಾತು, ಪಞ್ಞಾಪಧಾನೋ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೋ. ತೇಸು ದೇಸನಾಯ ವಚೀಭೇದಸದ್ದಭಾವತೋ ವಚೀಭೇದಂ ಕಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಸ್ಸ ಚ ದುತಿಯಕಂ ಅಲಭನ್ತಸ್ಸ ಚ ನ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ, ಸೇಸಾ ಪನ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಮತ್ತಭಾವತೋ ವಚೀಭೇದಂ ಕಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಸ್ಸಪಿ ದುತಿಯಕಂ ಅಲಭನ್ತಸ್ಸಪಿ ಸಮ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಏವ, ತಸ್ಮಾ ಗಿಲಾನಾದಿಕಾಲೇಸು ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾಪಾಠಂ ಪಠಿತುಮಸಕ್ಕೋನ್ತೇನಪಿ ಅತ್ಥಂ ಮನಸಿ ಕತ್ವಾ ಚಿತ್ತೇನೇವ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾ ಕಾತಬ್ಬಾತಿ.

ದಾತಬ್ಬಟ್ಠೇನ ದಾಯಂ, ತಂ ಆದಿಯನ್ತೀತಿ ದಾಯಾದಾ, ಅನನುಞ್ಞಾತೇಸು ಸಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬಂ ಪರಿಭೋಗಾಭಾವತೋ ಅನುಞ್ಞಾತೇಸುಯೇವ ಚ ಪರಿಭೋಗಸಬ್ಭಾವಭಾವತೋ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಪಚ್ಚಯಾ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಕಾ. ಧಮ್ಮದಾಯಾದಸುತ್ತಞ್ಚೇತ್ಥ ಸಾಧಕನ್ತಿ ‘‘ಧಮ್ಮದಾಯಾದಾ ಮೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭವಥ, ಮಾ ಆಮಿಸದಾಯಾದಾ, ಅತ್ಥಿ ಮೇ ತುಮ್ಹೇಸು ಅನುಕಮ್ಪಾ, ಕಿನ್ತಿ ಮೇ ಸಾವಕಾ ಧಮ್ಮದಾಯಾದಾ ಭವೇಯ್ಯುಂ, ನೋ ಆಮಿಸದಾಯಾದಾ’’ತಿ ಏವಂ ಪವತ್ತಂ ಧಮ್ಮದಾಯಾದಸುತ್ತಞ್ಚ (ಮ. ನಿ. ೧.೨೯) ಏತ್ಥ ಏತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ಸಾಧಕಂ. ಅವೀತರಾಗಾನಂ ತಣ್ಹಾವಸೀಕತಾಯ ಪಚ್ಚಯಪರಿಭೋಗೇ ಸಾಮಿಭಾವೋ ನತ್ಥಿ, ತದಭಾವೇನ ವೀತರಾಗಾನಂ ತತ್ಥ ಸಾಮಿಭಾವೋ ಯಥಾರುಚಿ ಪರಿಭೋಗಸಬ್ಭಾವತೋ. ತಥಾ ಹಿ ತೇ ಪಟಿಕೂಲಮ್ಪಿ ಅಪ್ಪಟಿಕೂಲಾಕಾರೇನ ಅಪ್ಪಟಿಕೂಲಮ್ಪಿ ಪಟಿಕೂಲಾಕಾರೇನ ತದುಭಯಮ್ಪಿ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖಣಾಕಾರೇನ ಪಚ್ಚಯೇ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಿ, ದಾಯಕಾನಞ್ಚ ಮನೋರಥಂ ಪರಿಪೂರೇನ್ತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ತೇ ಹಿ ತಣ್ಹಾಯ ದಾಸಬ್ಯಂ ಅತೀತತ್ತಾ ಸಾಮಿನೋ ಹುತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತೀ’’ತಿ. ಯೋ ಪನಾಯಂ ಸೀಲವತೋ ಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತಪರಿಭೋಗೋ, ಸೋ ಇಣಪರಿಭೋಗಸ್ಸ ಪಚ್ಚನೀಕತ್ತಾ ಆನಣ್ಯಪರಿಭೋಗೋ ನಾಮ ಹೋತಿ. ಯಥಾ ಪನ ಇಣಾಯಿಕೋ ಅತ್ತನೋ ರುಚಿಯಾ ಇಚ್ಛಿತಂ ದೇಸಂ ಗನ್ತುಂ ನ ಲಭತಿ, ಏವಂ ಇಣಪರಿಭೋಗಯುತ್ತೋ ಲೋಕತೋ ನಿಸ್ಸರಿತುಂ ನ ಲಭತೀತಿ ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖತ್ತಾ ಸೀಲವತೋ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತಪರಿಭೋಗೋ ಆನಣ್ಯಪರಿಭೋಗೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಮಾ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯತೋ ಚತುಪರಿಭೋಗವಿನಿಮುತ್ತೋ ವಿಸುಂಯೇವಾಯಂ ಪರಿಭೋಗೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ಸೋ ಇಧ ವಿಸುಂ ನ ವುತ್ತೋ, ದಾಯಜ್ಜಪರಿಭೋಗೇಯೇವ ವಾ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ. ಸೀಲವಾಪಿ ಹಿ ಇಮಾಯ ಸಿಕ್ಖಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ಸೇಕ್ಖೋತ್ವೇವ ವುಚ್ಚತಿ.

ಸಬ್ಬೇಸನ್ತಿ ಅರಿಯಾನಂ ಪುಥುಜ್ಜನಾನಞ್ಚ. ಕಥಂ ಪುಥುಜ್ಜನಾನಂ ಇಮೇ ಪರಿಭೋಗಾ ಸಮ್ಭವನ್ತೀತಿ? ಉಪಚಾರವಸೇನ. ಯೋ ಹಿ ಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸಪಿ ಸಲ್ಲೇಖಪಟಿಪತ್ತಿಯಂ ಠಿತಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಗೇಧಂ ಪಹಾಯ ತತ್ಥ ಅನುಪಲಿತ್ತೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಪರಿಭೋಗೋ, ಸೋ ಸಾಮಿಪರಿಭೋಗೋ ವಿಯ ಹೋತಿ. ಸೀಲವತೋ ಪನ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತಪರಿಭೋಗೋ ದಾಯಜ್ಜಪರಿಭೋಗೋ ವಿಯ ಹೋತಿ ದಾಯಕಾನಂ ಮನೋರಥಸ್ಸಾವಿರಾಧನತೋ. ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ದಾಯಜ್ಜಪರಿಭೋಗೇಯೇವ ವಾ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ. ಕಲ್ಯಾಣಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸ ಪರಿಭೋಗೇ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ ನತ್ಥಿ ತಸ್ಸ ಸೇಕ್ಖಸಙ್ಗಹತೋ. ಸೇಕ್ಖಸುತ್ತ ಞ್ಹೇತಸ್ಸ (ಅ. ನಿ. ೩.೮೬) ಅತ್ಥಸ್ಸ ಸಾಧಕಂ.

ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೫೮೫) ಪನ ‘‘ದಾತಬ್ಬಟ್ಠೇನ ದಾಯಂ, ತಂ ಆದಿಯನ್ತೀತಿ ದಾಯಾದಾ. ಸತ್ತನ್ನಂ ಸೇಕ್ಖಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಕಲ್ಯಾಣಪುಥುಜ್ಜನಾಪಿ ಸಙ್ಗಹಿತಾ ತೇಸಂ ಆನಣ್ಯಪರಿಭೋಗಸ್ಸ ದಾಯಜ್ಜಪರಿಭೋಗೇ ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಧಮ್ಮದಾಯಾದಸುತ್ತನ್ತಿ ‘‘ಧಮ್ಮದಾಯಾದಾ ಮೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭವಥ, ಮಾ ಆಮಿಸದಾಯಾದಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಪವತ್ತಂ ಸುತ್ತಂ (ಮ. ನಿ. ೧.೨೯). ತತ್ಥ ‘‘ಮಾ ಮೇ ಆಮಿಸದಾಯಾದಾತಿ ಏವಂ ಮೇ-ಸದ್ದಂ ಆನೇತ್ವಾ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಏವಞ್ಹಿ ಯಥಾವುತ್ತತ್ಥಸಾಧಕಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಮೇ ಮಮ ಆಮಿಸದಾಯಾದಾ ಚತುಪಚ್ಚಯಭುಞ್ಜಕಾತಿ ಭಗವತೋ ಸಮ್ಬನ್ಧಭೂತಸ್ಸ ಸಮ್ಬನ್ಧೀಭೂತಾ ಪಚ್ಚಯಾ ವುತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾ ದಾಯಕೇಹಿ ದಿನ್ನಾಪಿ ಪಚ್ಚಯಾ ಭಗವತಾ ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ ಭಗವತೋ ಪಚ್ಚಯಾಯೇವ ಹೋನ್ತೀತಿ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಧಮ್ಮದಾಯಾದಸುತ್ತಂ ಸಾಧಕಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋತಿ ವುತ್ತಂ.

ಲಜ್ಜಿನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಪರಿಭೋಗೋ ನಾಮ ಲಜ್ಜಿಸ್ಸ ಸನ್ತಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭೋಗೋ. ಅಲಜ್ಜಿನಾ ಸದ್ಧಿನ್ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಹಿ ಅಲಜ್ಜೀ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ ಇಮಿನಾ ದಿಟ್ಠದಿಟ್ಠೇಸುಯೇವ ಆಸಙ್ಕಾ ನ ಕಾತಬ್ಬಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಅತ್ತನೋ ಭಾರಭೂತಾ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾದಯೋ. ತೇಪಿ ನಿವಾರೇತಬ್ಬಾತಿ ಯೋ ಪಸ್ಸತಿ, ತೇನ ನಿವಾರೇತಬ್ಬಾತಿ ಪಾಠೋ. ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ‘‘ಯೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಭಾರಭೂತೇನ ಅಲಜ್ಜಿನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಪರಿಭೋಗಂ ಕರೋತಿ, ಸೋಪಿ ನಿವಾರೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಪಾಠೋ ದಿಸ್ಸತಿ, ತಥಾಪಿ ಅತ್ಥತೋ ಉಭಯಥಾಪಿ ಯುಜ್ಜತಿ. ಅತ್ತನೋ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾದಯೋಪಿ ಅಲಜ್ಜಿಭಾವತೋ ನಿವಾರೇತಬ್ಬಾ. ಅಲಜ್ಜೀಹಿ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾದೀಹಿ ಏಕಸಮ್ಭೋಗಂ ಕರೋನ್ತಾ ಅಞ್ಞೇಪಿ ನಿವಾರೇತಬ್ಬಾವ. ಸಚೇ ನ ಓರಮತಿ, ಅಯಮ್ಪಿ ಅಲಜ್ಜೀಯೇವ ಹೋತೀತಿ ಏತ್ಥ ಏವಂ ನಿವಾರಿತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಅಲಜ್ಜಿನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಪರಿಭೋಗತೋ ಓರಮತಿ ವಿರಮತಿ, ಇಚ್ಚೇತಂ ಕುಸಲಂ. ನೋ ಚೇ ಓರಮತಿ, ಅಯಮ್ಪಿ ಅಲಜ್ಜೀಯೇವ ಹೋತಿ, ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪರಿಭೋಗಂ ಕರೋನ್ತೋ ಸೋಪಿ ಅಲಜ್ಜೀಯೇವ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಏವಂ ಏಕೋ ಅಲಜ್ಜೀ ಅಲಜ್ಜಿಸತಮ್ಪಿ ಕರೋತೀ’’ತಿ. ಅಧಮ್ಮಿಯೋತಿ ಅನೇಸನಾದೀಹಿ ಉಪ್ಪನ್ನೋ. ಧಮ್ಮಿಯೋತಿ ಭಿಕ್ಖಾಚರಿಯಾದೀಹಿ ಉಪ್ಪನ್ನೋ. ಸಙ್ಘಸ್ಸೇವ ದೇತೀತಿ ಭತ್ತಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಲದ್ಧಸಲಾಕಂಯೇವ ದೇತಿ.

ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ ಪನ ‘‘ಲಜ್ಜಿನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಪರಿಭೋಗೋತಿ ಧಮ್ಮಾಮಿಸವಸೇನ ಮಿಸ್ಸೀಭಾವೋ. ಅಲಜ್ಜಿನಾ ಸದ್ಧಿನ್ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಹಿ ಅಲಜ್ಜೀ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ ಇಮಿನಾ ದಿಟ್ಠದಿಟ್ಠೇಸು ಆಸಙ್ಕಾ ನಾಮ ನ ಕಾತಬ್ಬಾ, ದಿಟ್ಠಸುತಾದಿಕಾರಣೇ ಸತಿ ಏವ ಕಾತಬ್ಬಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಅತ್ತನೋ ಭಾರಭೂತಾ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾದಯೋ. ಸಚೇ ನ ಓರಮತೀತಿ ಅಗತಿಗಮನವಸೇನ ಧಮ್ಮಾಮಿಸಪರಿಭೋಗತೋ ನ ಓರಮತಿ. ಆಪತ್ತಿ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ ಇದಂ ಅಲಜ್ಜೀನಂ ಧಮ್ಮೇನುಪ್ಪನ್ನಪಚ್ಚಯಂ ಧಮ್ಮಕಮ್ಮಞ್ಚ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ತೇಸಮ್ಪಿ ಹಿ ಕುಲದೂಸನಾದಿಸಮುಪ್ಪನ್ನಂ ಪಚ್ಚಯಂ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಾನಂ ವಗ್ಗಕಮ್ಮಾದೀನಿ ಕರೋನ್ತಾನಞ್ಚ ಆಪತ್ತಿ ಏವ. ‘ಧಮ್ಮಿಯಾಧಮ್ಮಿಯಪರಿಭೋಗೋ ಪಚ್ಚಯವಸೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಲಜ್ಜಿಪರಿಭೋಗಾಲಜ್ಜಿಪರಿಭೋಗಾ ಪಚ್ಚಯವಸೇನ ಏಕಕಮ್ಮಾದಿವಸೇನ ಚ ವುತ್ತಾ ಏವಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ತೇನೇವ ದುಟ್ಠದೋಸಸಿಕ್ಖಾಪದಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩೮೫-೩೮೬) ಚೋದಕಚುದಿತಕಭಾವೇ ಠಿತಾ ದ್ವೇ ಅಲಜ್ಜಿನೋ ಧಮ್ಮಪರಿಭೋಗಮ್ಪಿ ಸನ್ಧಾಯ ‘ಏಕಸಮ್ಭೋಗಪರಿಭೋಗಾ ಹುತ್ವಾ ಜೀವಥಾ’ತಿ ವುತ್ತಾ ತೇಸಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಧಮ್ಮಾಮಿಸಾಪರಿಭೋಗೇ ವಿರೋಧಾಭಾವಾ. ಲಜ್ಜೀನಮೇವ ಹಿ ಅಲಜ್ಜಿನಾ ಸಹ ತದುಭಯಪರಿಭೋಗೋ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

ಸಚೇ ಪನ ಲಜ್ಜೀ ಅಲಜ್ಜಿಂ ಪಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ…ಪೇ… ಅನ್ತರಧಾಪೇತೀತಿ ಏತ್ಥ ಕೇವಲಂ ಪಗ್ಗಣ್ಹಿತುಕಾಮತಾಯ ಏವಂ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಪನ ಸಾಸನಸ್ಸ ಸೋತೂನಞ್ಚ ಅನುಗ್ಗಹತ್ಥಾಯ ವಟ್ಟತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಪುರಿಮನಯೇನ ‘‘ಸೋ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಇಮಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿಯೇವಾತಿ ವದನ್ತಿ. ಉದ್ದೇಸಗ್ಗಹಣಾದಿನಾ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಪರಿಭೋಗೋ ಧಮ್ಮಪರಿಭೋಗೋ. ಧಮ್ಮಾನುಗ್ಗಹೇನ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಭಾವೇಪಿ ಥೇರೋ ತಸ್ಸ ಅಲಜ್ಜಿಭಾವಂಯೇವ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಪಾಪೋ ಕಿರಾಯ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ತಸ್ಸ ಪನ ಸನ್ತಿಕೇತಿ ಮಹಾರಕ್ಖಿತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ.

ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೫೮೫) ಪನ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ವಿತ್ಥಾರತೋ ವಿನಿಚ್ಛಿತಂ. ಕಥಂ? ಧಮ್ಮಪರಿಭೋಗೋತಿ ‘‘ಏಕಕಮ್ಮಂ ಏಕುದ್ದೇಸೋ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಸಂವಾಸೋ ಚೇವ ನಿಸ್ಸಯಗ್ಗಹಣಾದಿಕೋ ಸಬ್ಬೋ ನಿರಾಮಿಸಪರಿಭೋಗೋ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ‘‘ನ ಸೋ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಲಜ್ಜಿನೋ ಅಲಜ್ಜಿಪಗ್ಗಹೇ ಆಪತ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಇತರೋಪೀತಿ ಲಜ್ಜೀಪಿ. ತಸ್ಸಾಪಿ ಅತ್ತಾನಂ ಪಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಅಲಜ್ಜಿನೋ, ಇಮಿನಾ ಚ ಲಜ್ಜಿನೋ ವಣ್ಣಭಣನಾದಿಲಾಭಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಆಮಿಸಗರುಕತಾಯ ವಾ ಗೇಹಸ್ಸಿತಪೇಮೇನ ವಾ ತಂ ಅಲಜ್ಜಿಂ ಪಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಲಜ್ಜೀ ಸಾಸನಂ ಅನ್ತರಧಾಪೇತಿ ನಾಮಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಏವಂ ಗಹಟ್ಠಾದೀಸು ಉಪತ್ಥಮ್ಭಿತೋ ಅಲಜ್ಜೀ ಬಲಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಪೇಸಲೇ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ಸಾಸನಂ ಉದ್ಧಮ್ಮಂ ಉಬ್ಬಿನಯಂ ಕರೋತೀತಿ.

ಧಮ್ಮಪರಿಭೋಗೋಪಿ ತತ್ಥ ವಟ್ಟತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಆಮಿಸಪರಿಭೋಗತೋ ಧಮ್ಮಪರಿಭೋಗೋವ ಗರುಕೋ, ತಸ್ಮಾ ಅತಿವಿಯ ಅಲಜ್ಜೀವಿವೇಕೇನ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಧಮ್ಮಾನುಗ್ಗಹೇನ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅಲಜ್ಜುಸ್ಸನ್ನತಾಯಸಾಸನೇ ಓಸಕ್ಕನ್ತೇ, ಲಜ್ಜೀಸು ಚ ಅಪ್ಪಹೋನ್ತೇಸು ಅಲಜ್ಜಿಂ ಪಕತತ್ತಂ ಗಣಪೂರಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪದಾದಿಕರಣೇನ ಚೇವ ಕೇಚಿ ಅಲಜ್ಜಿನೋ ಧಮ್ಮಾಮಿಸಪರಿಭೋಗೇನ ಸಙ್ಗಹೇತ್ವಾ ಸೇಸಾಲಜ್ಜಿಗಣಸ್ಸ ನಿಗ್ಗಹೇನ ಚ ಸಾಸನಂ ಪಗ್ಗಣ್ಹಿತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ ಏವ.

ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಕೋಟಿಯಂ ಠಿತೋ ಗನ್ಥೋತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಗನ್ಥಪರಿಯಾಪುಣನಮೇವ ಧಮ್ಮಪರಿಭೋಗೋ, ನ ಏಕಕಮ್ಮಾದಿ, ತಸ್ಮಾ ಅಲಜ್ಜೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಉಪೋಸಥಾದಿಕಂ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಆಪತ್ತಿ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ನ ಯುತ್ತಂ, ಏಕಕಮ್ಮಾದೀಸು ಬಹೂಸು ಧಮ್ಮಪರಿಭೋಗೇಸು ಅಲಜ್ಜಿನಾಪಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕತ್ತಬ್ಬಾವತ್ಥಾಯತ್ತಂ ಧಮ್ಮಪರಿಭೋಗಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಇಧ ನಿದಸ್ಸನವಸೇನ ಗನ್ಥಸ್ಸೇವ ಸಮುದ್ಧಟತ್ತಾ. ನ ಹಿ ಏಕಕಮ್ಮಾದಿಕೋ ವಿಧಿ ಧಮ್ಮಪರಿಭೋಗೋ ನ ಹೋತೀತಿ ಸಕ್ಕಾ ವತ್ತುಂ ಅನಾಮಿಸತ್ತಾ ಧಮ್ಮಾಮಿಸೇಸು ಅಪರಿಯಾಪನ್ನಸ್ಸ ಚ ಕಸ್ಸಚಿ ಅಭಾವಾ. ತೇನೇವ ಅಟ್ಠಸಾಲಿನಿಯಂ ಧಮ್ಮಪಟಿಸನ್ಥಾರಕಥಾಯಂ (ಧ. ಸ. ಅಟ್ಠ. ೧೩೫೧) ‘‘ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥೇತಬ್ಬಂ, ಧಮ್ಮೋ ವಾಚೇತಬ್ಬೋ…ಪೇ… ಅಬ್ಭಾನವುಟ್ಠಾನಮಾನತ್ತಪರಿವಾಸಾ ದಾತಬ್ಬಾ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾರಹೋ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ, ಉಪಸಮ್ಪದಾರಹೋ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಬ್ಬೋ…ಪೇ… ಅಯಂ ಧಮ್ಮಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ ನಾಮಾ’’ತಿ ಏವಂ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಾದಿಪಿ ಧಮ್ಮಕೋಟ್ಠಾಸೇ ದಸ್ಸಿತಂ. ತೇಸು ಪನ ಧಮ್ಮಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ಯಂ ಗಣಪೂರಕಾದಿವಸೇನ ಅಲಜ್ಜಿನೋ ಅಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಉಪೋಸಥಾದಿ ವಾ ತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕಾ ಧಮ್ಮುಗ್ಗಹಣನಿಸ್ಸಯಗ್ಗಹಣಾದಿ ವಾ ಕರೀಯತಿ, ತಂ ಧಮ್ಮೋ ಚೇವ ಪರಿಭೋಗೋ ಚಾತಿ ಧಮ್ಮಪರಿಭೋಗೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಏತಂ ತಥಾರೂಪಪಚ್ಚಯಂ ವಿನಾ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಅಲಜ್ಜಿಪರಿಭೋಗೋ ಚ ಹೋತಿ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚ. ಯಂ ಪನ ಅಲಜ್ಜಿಸತಂ ಅನಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ತಜ್ಜನೀಯಾದಿನಿಗ್ಗಹಕಮ್ಮಂ ವಾ ಪರಿವಾಸಾದಿಉಪಕಾರಕಮ್ಮಂ ವಾ ಉಗ್ಗಹಪರಿಪುಚ್ಛಾದಾನಾದಿ ವಾ ಕರೀಯತಿ, ತಂ ಧಮ್ಮೋ ಏವ, ನೋ ಪರಿಭೋಗೋ, ಏತಂ ಅನುರೂಪಾನಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಆಮಿಸದಾನೇ ವಿಯ ಆಪತ್ತಿ ನತ್ಥಿ. ನಿಸ್ಸಯದಾನಮ್ಪಿ ತೇರಸಸಮ್ಮುತಿದಾನಾದಿ ಚ ವತ್ತಪಟಿಪತ್ತಿಸಾದಿಯನಾದಿಪರಿಭೋಗಸ್ಸಪಿ ಹೇತುತ್ತಾ ನ ವಟ್ಟತಿ.

ಯೋ ಪನ ಮಹಾಅಲಜ್ಜೀ ಉದ್ಧಮ್ಮಂ ಉಬ್ಬಿನಯಂ ಸತ್ಥುಸಾಸನಂ ಕರೋತಿ, ತಸ್ಸ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾದೀನಂ ಉಪಸಮ್ಪದಾದಿ ಉಪಕಾರಕಮ್ಮಮ್ಪಿ ಉಗ್ಗಹಪರಿಪುಚ್ಛಾದಾನಾದಿ ಚ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಏವ ಹೋತಿ, ನಿಗ್ಗಹಕಮ್ಮಮೇವ ಕಾತಬ್ಬಂ. ತೇನೇವ ಅಲಜ್ಜಿಪಗ್ಗಹೋಪಿ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೋ. ಧಮ್ಮಾಮಿಸಪರಿಭೋಗವಿವಜ್ಜನೇನಪಿ ಹಿ ದುಮ್ಮಙ್ಕೂನಂ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ನಿಗ್ಗಹೋವ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ, ಸೋ ಚ ಪೇಸಲಾನಂ ಫಾಸುವಿಹಾರಸದ್ಧಮ್ಮಟ್ಠಿತಿವಿನಯಾನುಗ್ಗಹಾದಿಅತ್ಥಾಯ ಏತದತ್ಥತ್ತಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದಪಞ್ಞತ್ತಿಯಾ, ತಸ್ಮಾ ಯಂ ಯಂ ದುಮ್ಮಙ್ಕೂನಂ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಾಯ, ಪೇಸಲಾನಂ ಅಫಾಸುವಿಹಾರಾಯ, ಸದ್ಧಮ್ಮಪರಿಹಾನಾದಿಅತ್ಥಾಯ ಹೋತಿ, ತಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಪರಿಭೋಗೋ ವಾ ಹೋತು ಅಪರಿಭೋಗೋ ವಾ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಏವಂ ಕರೋನ್ತಾ ಸಾಸನಂ ಅನ್ತರಧಾಪೇನ್ತಿ, ಆಪತ್ತಿಞ್ಚ ಆಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಧಮ್ಮಾಮಿಸಪರಿಭೋಗೇಸು ಚೇತ್ಥ ಅಲಜ್ಜೀಹಿ ಏಕಕಮ್ಮಾದಿಧಮ್ಮಪರಿಭೋಗೋ ಏವ ಪೇಸಲಾನಂ ಅಫಾಸುವಿಹಾರಾಯ ಸದ್ಧಮ್ಮಪರಿಹಾನಾದಿಅತ್ಥಾಯ ಹೋತಿ, ನ ತಥಾ ಆಮಿಸಪರಿಭೋಗೋ. ನ ಹಿ ಅಲಜ್ಜೀನಂ ಪಚ್ಚಯಪರಿಭೋಗಮತ್ತೇನ ಪೇಸಲಾನಂ ಅಫಾಸುವಿಹಾರಾದಿ ಹೋತಿ, ಯಥಾವುತ್ತಧಮ್ಮಪರಿಭೋಗೇನ ಪನ ಹೋತಿ. ತಪ್ಪರಿವಜ್ಜನೇನ ಚ ಫಾಸುವಿಹಾರಾದಯೋ. ತಥಾ ಹಿ ಕತಸಿಕ್ಖಾಪದವೀತಿಕ್ಕಮಾ ಅಲಜ್ಜಿಪುಗ್ಗಲಾ ಉಪೋಸಥಾದೀಸು ಪವಿಟ್ಠಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಕಾಯದ್ವಾರೇ ಚೇವ ವಚೀದ್ವಾರೇ ಚ ವೀತಿಕ್ಕಮಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ವತ್ತಬ್ಬಾ ಹೋನ್ತಿ. ಯಥಾ ವಿನಯಞ್ಚ ಅತಿಟ್ಠನ್ತಾ ಸಙ್ಘತೋ ಬಹಿಕರಣಾದಿವಸೇನ ಸುಟ್ಠು ನಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಾ, ತಥಾ ಅಕತ್ವಾ ತೇಹಿ ಸಹ ಸಂವಸನ್ತಾಪಿ ಅಲಜ್ಜಿನೋವ ಹೋನ್ತಿ ‘‘ಏಕೋಪಿ ಅಲಜ್ಜೀ ಅಲಜ್ಜಿಸತಮ್ಪಿ ಕರೋತೀ’’ತಿಆದಿವಚನತೋ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೮೫). ಯದಿ ಹಿ ತೇ ಏವಂ ಅನಿಗ್ಗಹಿತಾ ಸಿಯುಂ, ಸಙ್ಘೇ ಕಲಹಾದಿಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಉಪೋಸಥಾದಿಸಾಮಗ್ಗಿಕಮ್ಮಪಟಿಬಾಹನಾದಿನಾ ಪೇಸಲಾನಂ ಅಫಾಸುಂ ಕತ್ವಾ ಕಮೇನ ತೇ ದೇವದತ್ತವಜ್ಜಿಪುತ್ತಕಾದಯೋ ವಿಯ ಪರಿಸಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಿಪ್ಪಟಿಪತ್ತಿಂ ಧಮ್ಮತೋ ವಿನಯತೋ ದೀಪೇನ್ತಾ ಸಙ್ಘಭೇದಾದಿಮ್ಪಿ ಕತ್ವಾ ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ಸಾಸನಂ ಅನ್ತರಧಾಪೇಯ್ಯುಂ. ತೇಸು ಪನ ಸಙ್ಘತೋ ಬಹಿಕರಣಾದಿವಸೇನ ನಿಗ್ಗಹಿತೇಸು ಸಬ್ಬೋಪಿ ಅಯಂ ಉಪದ್ದವೋ ನ ಹೋತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ‘‘ದುಸ್ಸೀಲಪುಗ್ಗಲೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪೋಸಥೋ ನ ತಿಟ್ಠತಿ, ಪವಾರಣಾ ನ ತಿಟ್ಠತಿ, ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಾನಿ ನ ಪವತ್ತನ್ತಿ, ಸಾಮಗ್ಗೀ ನ ಹೋತಿ…ಪೇ… ದುಸ್ಸೀಲೇಸು ಪನ ನಿಗ್ಗಹಿತೇಸು ಸಬ್ಬೋಪಿ ಅಯಂ ಉಪದ್ದವೋ ನ ಹೋತಿ, ತತೋ ಪೇಸಲಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಫಾಸು ವಿಹರನ್ತೀ’’ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏಕಕಮ್ಮಾದಿಧಮ್ಮಪರಿಭೋಗೋವ ಆಮಿಸಪರಿಭೋಗತೋಪಿ ಅತಿವಿಯ ಅಲಜ್ಜೀವಿವೇಕೇನ ಕಾತಬ್ಬೋ, ಆಪತ್ತಿಕರೋ ಚ ಸದ್ಧಮ್ಮಪರಿಹಾನಿಹೇತುತ್ತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಅಪಿಚ ‘‘ಉಪೋಸಥೋ ನ ತಿಟ್ಠತಿ, ಪವಾರಣಾ ನ ತಿಟ್ಠತಿ, ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಾನಿ ನ ಪವತ್ತನ್ತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಅಲಜ್ಜೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಾಕರಣಸ್ಸ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪಕಾಸಿತತ್ತಾಪಿ ಚೇತಂ ಸಿಜ್ಝತಿ. ತಥಾ ಪರಿವತ್ತಲಿಙ್ಗಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಭಿಕ್ಖುನುಪಸ್ಸಯಂ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಪಟಿಪತ್ತಿಕಥಾಯಂ ‘‘ಆರಾಧಿಕಾ ಚ ಹೋನ್ತಿ ಸಙ್ಗಾಹಿಕಾ ಲಜ್ಜಿನಿಯೋ, ತಾ ಕೋಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ನ ಗನ್ತಬ್ಬಂ. ಗಚ್ಛತಿ ಚೇ, ಗಾಮನ್ತರನದೀಪಾರರತ್ತಿವಿಪ್ಪವಾಸಗಣಮ್ಹಾ ಓಹೀಯನಾಪತ್ತೀಹಿ ನ ಮುಚ್ಚತಿ…ಪೇ… ಅಲಜ್ಜಿನಿಯೋ ಹೋನ್ತಿ, ಸಙ್ಗಹಂ ಪನ ಕರೋನ್ತಿ, ತಾಪಿ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗನ್ತುಂ ಲಭತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಅಲಜ್ಜಿನೀಸು ದುತಿಯಿಕಾಗಹಣಾದೀಸು ಸಂವಾಸಾಪತ್ತಿಪರಿಹಾರಾಯ ನದೀಪಾರಾಗಮನಾದಿಗರುಕಾಪತ್ತಿಟ್ಠಾನಾನಂ ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ ತತೋಪಿ ಅಲಜ್ಜಿಸಂವಾಸಾಪತ್ತಿ ಏವ ಸದ್ಧಮ್ಮಪರಿಹಾನಿಯಾ ಹೇತುಭೂತೋ ಗರುಕತರಾತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ನ ಹಿ ಲಹುಕಾಪತ್ತಿಟ್ಠಾನಂ ವಾ ಅನಾಪತ್ತಿಟ್ಠಾನಂ ವಾ ಪರಿಹರಿತುಂ ಗರುಕಾಪತ್ತಿಟ್ಠಾನವೀತಿಕ್ಕಮಂ ಆಚರಿಯಾ ಅನುಜಾನನ್ತಿ. ತಥಾ ಅಸಂವಾಸಪದಸ್ಸ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸಬ್ಬೇಹಿಪಿ ಲಜ್ಜಿಪುಗ್ಗಲೇಹಿ ಸಮಂ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಭಾವತೋ ಸಮಸಿಕ್ಖಾತಾ ನಾಮ. ಏತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಲಜ್ಜಿನೋ ಏತೇಸು ಕಮ್ಮಾದೀಸು ಸಹ ವಸನ್ತಿ, ನ ಏಕೋಪಿ ತತೋ ಬಹಿದ್ಧಾ ಸನ್ದಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಾನಿ ಸಬ್ಬಾನಿಪಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಏಸೋ ಸಂವಾಸೋ ನಾಮಾ’’ತಿ ಏವಂ ಲಜ್ಜೀಹೇವ ಏಕಕಮ್ಮಾದಿಸಂವಾಸೋ ವಟ್ಟತೀತಿ ಪಕಾಸಿತೋ.

ಯದಿ ಏವಂ ಕಸ್ಮಾ ಅಸಂವಾಸಿಕೇಸು ಅಲಜ್ಜೀ ನ ಗಹಿತೋತಿ? ನಾಯಂ ವಿರೋಧೋ, ಯೇ ಗಣಪೂರಕೇ ಕತ್ವಾ ಕತಂ ಕಮ್ಮಂ ಕುಪ್ಪತಿ, ತೇಸಂ ಪಾರಾಜಿಕಾದಿಅಪಕತತ್ತಾನಞ್ಞೇವ ಅಸಂವಾಸಿಕತ್ತೇನ ಗಹಿತತ್ತಾ. ಅಲಜ್ಜಿನೋ ಪನ ಪಕತತ್ತಭೂತಾಪಿ ಸನ್ತಿ, ತೇ ಚೇ ಗಣಪೂರಕಾ ಹುತ್ವಾ ಕಮ್ಮಂ ಸಾಧೇನ್ತಿ, ಕೇವಲಂ ಕತ್ವಾ ಅಗತಿಗಮನೇನ ಕರೋನ್ತಾನಂ ಆಪತ್ತಿಕರಾ ಹೋನ್ತಿ ಸಭಾಗಾಪತ್ತಿಆಪನ್ನಾ ವಿಯ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ. ಯಸ್ಮಾ ಅಲಜ್ಜಿತಞ್ಚ ಲಜ್ಜಿತಞ್ಚ ಪುಥುಜ್ಜನಾನಂ ಚಿತ್ತಕ್ಖಣಪಟಿಬದ್ಧಂ, ನ ಸಬ್ಬಕಾಲಿಕಂ. ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಹಿ ವೀತಿಕ್ಕಮಚಿತ್ತೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಅಲಜ್ಜಿನೋ ‘‘ನ ಪುನ ಈದಿಸಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿತ್ತೇನ ಲಜ್ಜಿನೋ ಹೋನ್ತಿ.

ತೇಸು ಚ ಯೇ ಪೇಸಲೇಹಿ ಓವದಿಯಮಾನಾಪಿ ನ ಓರಮನ್ತಿ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ಕರೋನ್ತಿ, ತೇ ಏವ ಅಸಂವಸಿತಬ್ಬಾ, ನ ಇತರೇ ಲಜ್ಜಿಧಮ್ಮೇ ಓಕ್ಕನ್ತತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾಪಿ ಅಲಜ್ಜಿನೋ ಅಸಂವಾಸಿಕೇಸು ಅಗಣೇತ್ವಾ ತಪ್ಪರಿವಜ್ಜನತ್ಥಂ ಸೋಧೇತ್ವಾವ ಉಪೋಸಥಾದಿಕರಣಂ ಅನಞ್ಞಾತಂ. ತಥಾ ಹಿ ‘‘ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಂ ಆಯಸ್ಮನ್ತೋ ಆರೋಚೇಥ, ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಂ ಉದ್ದಿಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಮಹಾವ. ೧೩೪) ಅಪರಿಸುದ್ಧಾಯ ಪರಿಸಾಯ ಉಪೋಸಥಕರಣಸ್ಸ ಅಯುತ್ತತಾ ಪಕಾಸಿತಾ, ‘‘ಯಸ್ಸ ಸಿಯಾ ಆಪತ್ತಿ, ಸೋ ಆವಿಕರೇಯ್ಯ…ಪೇ… ಫಾಸು ಹೋತೀ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೧೩೪) ಏವಂ ಅಲಜ್ಜಿಮ್ಪಿ ಲಜ್ಜಿಧಮ್ಮೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಉಪೋಸಥಕರಣಪ್ಪಕಾರೋ ಚ ವುತ್ತೋ, ‘‘ಕಚ್ಚಿತ್ಥ ಪರಿಸುದ್ಧಾ…ಪೇ… ಪರಿಸುದ್ಧೇತ್ಥಾಯಸ್ಮನ್ತೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೩೩) ಚ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಉಪೋಸಥೇ ‘‘ಪರಿಸುದ್ಧೋ ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಪರಿಸುದ್ಧೋತಿ ಮಂ ಧಾರೇಥಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೧೬೮) ಚ ಏವಂ ಉಪೋಸಥಂ ಕರೋನ್ತಾನಂ ಪರಿಸುದ್ಧತಾ ಚ ಪಕಾಸಿತಾ, ವಚನಮತ್ತೇನ ಅನೋರಮನ್ತಾನಞ್ಚ ಉಪೋಸಥಪವಾರಣಟ್ಠಪನವಿಧಿ ಚ ವುತ್ತೋ, ಸಬ್ಬಥಾ ಲಜ್ಜಿಧಮ್ಮಂ ಅನೋಕ್ಕಮನ್ತೇಹಿ ಸಂವಾಸಸ್ಸ ಅಯುತ್ತತಾಯ ನಿಸ್ಸಯದಾನಗ್ಗಹಣಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ, ತಜ್ಜನೀಯಾದಿನಿಗ್ಗಹಕಮ್ಮಕರಣಉಕ್ಖೇಪನೀಯಕಮ್ಮಕರಣೇನ ಸಾನುವತ್ತಕಪರಿಸಸ್ಸ ಅಲಜ್ಜಿಸ್ಸ ಅಸಂವಾಸಿಕತ್ತಪಾಪನವಿಧಿ ಚ ವುತ್ತೋ, ತಸ್ಮಾ ಯಥಾವುತ್ತೇಹಿ ಸುತ್ತನ್ತನಯೇಹಿ, ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನೇಹಿ ಚ ಪಕತತ್ತೇಹಿಪಿ ಅಪಕತತ್ತೇಹಿಪಿ ಸಬ್ಬೇಹಿ ಅಲಜ್ಜೀಹಿ ಏಕಕಮ್ಮಾದಿಸಂವಾಸೋ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಕರೋನ್ತಾನಂ ಆಪತ್ತಿ ಏವ ದುಮ್ಮಙ್ಕೂನಂ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ನಿಗ್ಗಹತ್ಥಾಯೇವ ಸಬ್ಬಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಂ ಪಞ್ಞತ್ತತ್ತಾತಿ ನಿಟ್ಠಮೇತ್ಥ ಗನ್ತಬ್ಬಂ. ತೇನೇವ ದುತಿಯಸಙ್ಗೀತಿಯಂ ಪಕತತ್ತಾಪಿ ಅಲಜ್ಜಿನೋ ವಜ್ಜಿಪುತ್ತಕಾ ಯಸತ್ಥೇರಾದೀಹಿ ಮಹನ್ತೇನ ವಾಯಾಮೇನ ಸಙ್ಘತೋ ವಿಯೋಜಿತಾ. ನ ಹಿ ತೇಸು ಪಾರಾಜಿಕಾದಿಅಸಂವಾಸಿಕಾಪತ್ತಿ ಅತ್ಥಿ, ತೇಹಿ ದೀಪಿತಾನಂ ದಸನ್ನಂ ವತ್ಥೂನಂ ಲಹುಕಾಪತ್ತಿವಿಸಯತ್ತಾತಿ ವುತ್ತಂ.

ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇತಿ ಮಹಾರಕ್ಖಿತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ.

ಇತಿ ವಿನಯಸಙ್ಗಹಸಂವಣ್ಣನಾಭೂತೇ ವಿನಯಾಲಙ್ಕಾರೇ

ರೂಪಿಯಾದಿಪಟಿಗ್ಗಹಣವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾಲಙ್ಕಾರೋ ನಾಮ

ದ್ವಾದಸಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.

೧೩. ದಾನಲಕ್ಖಣಾದಿವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ

೬೯. ಏವಂ ರೂಪಿಯಾದಿಪಟಿಗ್ಗಹಣವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ದಾನವಿಸ್ಸಾಸಗ್ಗಾಹಲಾಭಪರಿಣಾಮನವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತುಂ ‘‘ದಾನವಿಸ್ಸಾಸಗ್ಗಾಹೇಹೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ದೀಯತೇ ದಾನಂ, ಚೀವರಾದಿವತ್ಥುಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಪವತ್ತೋ ಅಲೋಭಪ್ಪಧಾನೋ ಕಾಮಾವಚರಕುಸಲಕಿರಿಯಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೋ. ಸಸನಂ ಸಾಸೋ, ಸಸು ಹಿಂಸಾಯನ್ತಿ ಧಾತು, ಹಿಂಸನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ, ವಿಗತೋ ಸಾಸೋ ಏತಸ್ಮಾ ಗಾಹಾತಿ ವಿಸ್ಸಾಸೋ. ಗಹಣಂ ಗಾಹೋ, ವಿಸ್ಸಾಸೇನ ಗಾಹೋ ವಿಸ್ಸಾಸಗ್ಗಾಹೋ. ವಿಸೇಸನೇ ಚೇತ್ಥ ಕರಣವಚನಂ, ವಿಸ್ಸಾಸವಸೇನ ಗಾಹೋ, ನ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತವಸೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಲಚ್ಛತೇತಿ ಲಾಭೋ, ಚೀವರಾದಿವತ್ಥು, ತಸ್ಸ ಲಾಭಸ್ಸ. ಪರಿಣಮಿಯತೇ ಪರಿಣಾಮನಂ, ಅಞ್ಞೇಸಂ ಅತ್ಥಾಯ ಪರಿಣತಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ, ಅಞ್ಞಸ್ಸ ವಾ ಪರಿಣಾಮನಂ, ದಾಪನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ದಾನವಿಸ್ಸಾಸಗ್ಗಾಹೇಹಿ ಲಾಭಸ್ಸ ಪರಿಣಾಮನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಉದ್ದೇಸೇ ಸಮಭಿನಿವಿಟ್ಠಸ್ಸ ‘‘ದಾನ’’ನ್ತಿ ಪದಸ್ಸ ಅತ್ಥವಿನಿಚ್ಛಯೋ ತಾವ ಪಠಮಂ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಸ್ಸ ಚೀವರಾದಿಪರಿಕ್ಖಾರಸ್ಸ ದಾನನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚೀತಿ ಸಮ್ಪದಾನನಿದ್ದೇಸೋ, ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಯದಿದಂ ‘‘ದಾನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ತತ್ಥ ಕಿಂ ಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ತತ್ರಿದಂ ದಾನಲಕ್ಖಣ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಇದಂ ತುಯ್ಹಂ ದೇಮೀ’’ತಿ ವದತೀತಿ ಇದಂ ತಿವಙ್ಗಸಮ್ಪನ್ನಂ ದಾನಲಕ್ಖಣಂ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ತತ್ಥ ಇದನ್ತಿ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮನಿದಸ್ಸನಂ. ತುಯ್ಹನ್ತಿ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕನಿದಸ್ಸನಂ. ದೇಮೀತಿ ದಾಯಕನಿದಸ್ಸನಂ. ದದಾಮೀತಿಆದೀನಿ ಪನ ಪರಿಯಾಯವಚನಾನಿ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ‘‘ದೇಯ್ಯದಾಯಕಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಾ ವಿಯ ದಾನಸ್ಸಾ’’ತಿ, ‘‘ತಿಣ್ಣಂ ಸಮ್ಮುಖೀಭಾವಾ ಕುಸಲಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ಚ. ‘‘ವತ್ಥುಪರಿಚ್ಚಾಗಲಕ್ಖಣತ್ತಾ ದಾನಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇದಂ ಪನ ಏಕದೇಸಲಕ್ಖಣಕಥನಮೇವ, ಕಿಂ ಏವಂ ದೀಯಮಾನಂ ಸಮ್ಮುಖಾಯೇವ ದಿನ್ನಂ ಹೋತಿ, ಉದಾಹು ಪರಮ್ಮುಖಾಪೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸಮ್ಮುಖಾಪಿ ಪರಮ್ಮುಖಾಪಿ ದಿನ್ನಂಯೇವ ಹೋತೀ’’ತಿ. ತುಯ್ಹಂ ಗಣ್ಹಾಹೀತಿಆದೀಸು ಅಯಮತ್ಥೋ – ‘‘ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ದೇಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತಸದಿಸಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಮುಖ್ಯತೋ ದಿನ್ನತ್ತಾ ಸುದಿನ್ನಂ ಹೋತಿ, ‘‘ಗಣ್ಹಾಮೀ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತೇ ಮುಖ್ಯತೋ ಗಹಣಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸುಗ್ಗಹಿತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ತುಯ್ಹಂ ಮಯ್ಹ’’ನ್ತಿ ಇಮಾನಿ ಪನ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಪಟಿಬನ್ಧತಾಕರಣೇ ವಚನಾನಿ. ತವ ಸನ್ತಕಂ ಕರೋಹೀತಿಆದೀನಿ ಪನ ಪರಿಯಾಯತೋ ದಾನಗ್ಗಹಣಾನಿ, ತಸ್ಮಾ ದುದಿನ್ನಂ ದುಗ್ಗಹಿತಞ್ಚ ಹೋತಿ. ಲೋಕೇ ಹಿ ಅಪರಿಚ್ಚಜಿತುಕಾಮಾಪಿ ಪುನ ಗಣ್ಹಿತುಕಾಮಾಪಿ ‘‘ತವ ಸನ್ತಕಂ ಹೋತೂ’’ತಿ ನಿಯ್ಯಾತೇನ್ತಿ ಯಥಾ ತಂ ಕುಸರಞ್ಞೋ ಮಾತು ರಜ್ಜನಿಯ್ಯಾತನಂ. ತೇನಾಹ ‘‘ನೇವ ದಾತಾ ದಾತುಂ ಜಾನಾತಿ, ನ ಇತರೋ ಗಹೇತು’’ನ್ತಿ. ಸಚೇ ಪನಾತಿಆದೀಸು ಪನ ದಾಯಕೇನ ಪಞ್ಞತ್ತಿಯಂ ಅಕೋವಿದತಾಯ ಪರಿಯಾಯವಚನೇ ವುತ್ತೇಪಿ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕೋ ಅತ್ತನೋ ಪಞ್ಞತ್ತಿಯಂ ಕೋವಿದತಾಯ ಮುಖ್ಯವಚನೇನ ಗಣ್ಹಾತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಸುಗ್ಗಹಿತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ.

ಸಚೇ ಪನ ಏಕೋತಿಆದೀಸು ಪನ ದಾಯಕೋ ಮುಖ್ಯವಚನೇನ ದೇತಿ, ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕೋಪಿ ಮುಖ್ಯವಚನೇನ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ, ತಸ್ಮಾ ದಾಯಕಸ್ಸ ಪುಬ್ಬೇ ಅಧಿಟ್ಠಿತಮ್ಪಿ ಚೀವರಂ ದಾನವಸೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ವಿಜಹತಿ, ಪರಿಚ್ಚತ್ತತ್ತಾ ಅತ್ತನೋ ಅಸನ್ತಕತ್ತಾ ಅತಿರೇಕಚೀವರಮ್ಪಿ ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ದಸಾಹಾತಿಕ್ಕಮೇಪಿ ಆಪತ್ತಿ ನ ಹೋತಿ. ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಸ್ಸಪಿ ನ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತತ್ತಾ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅತಿರೇಕಚೀವರಂ ನ ಹೋತೀತಿ ದಸಾಹಾತಿಕ್ಕಮೇಪಿ ಆಪತ್ತಿ ನತ್ಥಿ. ಯಸ್ಸ ಪನ ರುಚ್ಚತೀತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಇಮಸ್ಸ ಚೀವರಸ್ಸ ಅಸ್ಸಾಮಿಕತ್ತಾ ಪಂಸುಕೂಲಟ್ಠಾನೇ ಠಿತತ್ತಾ ಯಸ್ಸ ರುಚ್ಚತಿ, ತೇನ ಪಂಸುಕೂಲಭಾವೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ, ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತೇನ ಪನ ದಾಯಕೇನ ಪುಬ್ಬಅಧಿಟ್ಠಿತಮ್ಪಿ ದಾನವಸೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾನಸ್ಸ ವಿಜಹಿತತ್ತಾ ಪುನ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ ಇತರೇನ ಪುಬ್ಬೇ ಅನಧಿಟ್ಠಿತತ್ತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ದೇಹೀತಿಆದೀಸು ಪನ ಆಣತ್ಯತ್ಥೇ ಪವತ್ತಾಯ ಪಞ್ಚಮೀವಿಭತ್ತಿಯಾ ವುತ್ತತ್ತಾ ಆಣತ್ತೇನ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಸ್ಸ ದಿನ್ನಕಾಲೇಯೇವ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಸ್ಸ ಸನ್ತಕಂ ಹೋತಿ, ನ ತತೋ ಪುಬ್ಬೇ, ಪುಬ್ಬೇ ಪನ ಆಣಾಪಕಸ್ಸೇವ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಯೋ ಪಹಿಣತಿ, ತಸ್ಸೇವ ಸನ್ತಕ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ದಮ್ಮೀತಿ ಪನ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನತ್ಥೇ ಪವತ್ತಾಯ ವತ್ತಮಾನವಿಭತ್ತಿಯಾ ವುತ್ತತ್ತಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಸ್ಸೇವ ಸನ್ತಕಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಯಸ್ಸ ಪಹೀಯತಿ, ತಸ್ಸ ಸನ್ತಕ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ತಸ್ಮಾತಿ ಇಮಿನಾ ಆಯಸ್ಮತಾ ರೇವತತ್ಥೇರೇನ ಆಯಸ್ಮತೋ ಸಾರಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಚೀವರಪೇಸನವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಭಗವತಾ ದೇಸಿತೇಸು ಅಧಿಟ್ಠಾನೇಸು ಇಧ ವುತ್ತಲಕ್ಖಣೇನ ಅಸಮ್ಮೋಹತೋ ಜಾನಿತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

ತತ್ಥ ದ್ವಾಧಿಟ್ಠಿತಂ, ಸ್ವಾಧಿಟ್ಠಿತನ್ತಿ ಚ ನ ತಿಚೀವರಾಧಿಟ್ಠಾನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ಅಥ ಖೋ ಸಾಮಿಕೇ ಜೀವನ್ತೇ ವಿಸ್ಸಾಸಗ್ಗಾಹಚೀವರಭಾವೇನ ಚ ಸಾಮಿಕೇ ಮತೇ ಮತಕಚೀವರಭಾವೇನ ಚ ಗಹಣಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ತತೋ ಪನ ದಸಾಹೇ ಅನತಿಕ್ಕನ್ತೇಯೇವ ತಿಚೀವರಾಧಿಟ್ಠಾನಂ ವಾ ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳಾಧಿಟ್ಠಾನಂ ವಾ ವಿಕಪ್ಪನಂ ವಾ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಯೋ ಪಹಿಣತೀತಿ ದಾಯಕಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ, ಯಸ್ಸ ಪಹೀಯತೀತಿ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಂ.

ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ…ಪೇ… ನ ಲಭತಿ, ಆಹರಾಪೇನ್ತೋ ಭಣ್ಡಗ್ಘೇನ ಕಾರೇತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅತ್ತನಾ…ಪೇ… ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಪರಸನ್ತಕಭೂತತ್ತಂ ಜಾನನ್ತೋ ಥೇಯ್ಯಪಸಯ್ಹವಸೇನ ಅಚ್ಛಿನ್ದನ್ತೋ ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಪೋರಾಣಟೀಕಾಯಂ ಪನ ‘‘ಸಕಸಞ್ಞಾಯ ವಿನಾ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಭಣ್ಡಂ ಅಗ್ಘಾಪೇತ್ವಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಸಕಸಞ್ಞಾಯ ವಿನಾಪಿ ತಾವಕಾಲಿಕಪಂಸುಕೂಲಸಞ್ಞಾದಿವಸೇನ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಆಪತ್ತಿಯಾ ನ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ. ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ಪಸಯ್ಹಾಕಾರಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ಅಚ್ಛಿನ್ದತೋ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯ’’ನ್ತಿ. ಸಚೇ ಪನ…ಪೇ… ವಟ್ಟತೀತಿ ತುಟ್ಠದಾನಂ ಆಹ, ಅಥ ಪನಾತಿಆದಿನಾ ಕುಪಿತದಾನಂ. ಉಭಯಥಾಪಿ ಸಯಂ ದಿನ್ನತ್ತಾ ವಟ್ಟತಿ, ಗಹಣೇ ಆಪತ್ತಿ ನತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಮಮ ಸನ್ತಿಕೇ…ಪೇ… ಏವಂ ಪನ ದಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ವತ್ಥುಪರಿಚ್ಚಾಗಲಕ್ಖಣತ್ತಾ ದಾನಸ್ಸ ಏವಂ ದದನ್ತೋ ಅಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ದಿನ್ನತ್ತಾ ದಾನಂ ನ ಹೋತೀತಿ ನ ವಟ್ಟತಿ, ತತೋ ಏವ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತಿ. ಆಹರಾಪೇತುಂ ಪನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಪುಬ್ಬೇ ‘‘ಅಕರೋನ್ತಸ್ಸ ನ ದೇಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಯಥಾವುತ್ತಉಪಜ್ಝಾಯಗ್ಗಹಣಾದೀನಿ ಅಕರೋನ್ತೇ ಆಚರಿಯಸ್ಸೇವ ಸನ್ತಕಂ ಹೋತೀತಿ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ. ಕರೋನ್ತೇ ಪನ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಸ್ಸ ಸನ್ತಕಂ ಭವೇಯ್ಯ ಸಬ್ಬಸೋ ಅಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ದಿನ್ನತ್ತಾ. ಸಕಸಞ್ಞಾಯ ವಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಾ ‘‘ಆಹರಾಪೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ಸಿಯಾ. ಟೀಕಾಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೬೩೫) ಪನ ‘‘ಏವಂ ದಿನ್ನಂ ಭತಿಸದಿಸತ್ತಾ ಆಹರಾಪೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಭತಿಸದಿಸೇ ಸತಿಪಿ ಕಮ್ಮೇ ಕತೇ ಭತಿ ಲದ್ಧಬ್ಬಾ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಆರೋಪೇತುಂ ನ ವಟ್ಟೇಯ್ಯ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೬೩೫) ಪನ ‘‘ಆಹರಾಪೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಕಮ್ಮೇ ಅಕತೇ ಭತಿಸದಿಸತ್ತಾ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ತೇನ ಕಮ್ಮೇ ಕತೇ ಆಹರಾಪೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಿದ್ಧಂ. ಉಪಜ್ಝಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸತೀತಿ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ದಾನಂ ದೀಪೇತಿ, ತೇನ ಚ ಸಾಮಣೇರಕಾಲೇ ದತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಕಾಲೇ ಅಚ್ಛಿನ್ದತೋಪಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ದೀಪೇತಿ. ಅಯಂ ತಾವ ದಾನೇ ವಿನಿಚ್ಛಯೋತಿ ಇಮಿನಾ ದಾನವಿನಿಚ್ಛಯಾದೀನಂ ತಿಣ್ಣಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಾನಂ ಏಕಪರಿಚ್ಛೇದಕತಭಾವಂ ದೀಪೇತಿ.

ವಿಸ್ಸಾಸಗ್ಗಾಹಲಕ್ಖಣವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ

೭೦. ಅನುಟ್ಠಾನಸೇಯ್ಯಾ ನಾಮ ಯಾಯ ಸೇಯ್ಯಾಯ ಸಯಿತೋ ಯಾವ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯುಪಚ್ಛೇದಂ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ, ತಾವ ವುಚ್ಚತಿ. ದದಮಾನೇನ ಚ ಮತಕಧನಂ ತಾವ ಯೇ ತಸ್ಸ ಧನೇ ಇಸ್ಸರಾ ಗಹಟ್ಠಾ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ವಾ, ತೇಸಂ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಕೇ ಗಹಟ್ಠಾ ಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ತಸ್ಸ ಧನೇ ಇಸ್ಸರಾತಿ? ಗಹಟ್ಠಾ ತಾವ ಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಾಕಭೂತಾ ತೇನ ಕಾರಣೇನ ಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಾಕಭಾಗಭೂತೇ ತಸ್ಸ ಧನೇ ಇಸ್ಸರಾ, ಯೇಸಞ್ಚ ವಾಣಿಜಾನಂ ಹತ್ಥತೋ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕೇನ ಪತ್ತಾದಿಪರಿಕ್ಖಾರೋ ಗಾಹಾಪಿತೋ, ತೇಸಂ ಯಂ ದಾತಬ್ಬಮೂಲಂ, ತೇ ಚ ತಸ್ಸ ಧನೇ ಇಸ್ಸರಾ, ಯೇಸಞ್ಚ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ವತ್ಥಾನಿ ಠಪಿತಾನಿ, ತೇಪಿ ತಸ್ಸ ಧನಸ್ಸ ಇಸ್ಸರಾ. ಏವಮಾದಿನಾ ಯೇನ ಯೇನ ಕಾರಣೇನ ಯಂ ಯಂ ಪರಿಕ್ಖಾರಧನಂ ಯೇಹಿ ಯೇಹಿ ಗಹಟ್ಠೇಹಿ ಲಭಿತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ, ತೇನ ತೇನ ಕಾರಣೇನ ತೇ ತೇ ಗಹಟ್ಠಾ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಧನಸ್ಸ ಇಸ್ಸರಾ.

ಪಬ್ಬಜಿತಾ ಪನ ಬಾಹಿರಕಾ ತಥೇವ ಸತಿ ಕಾರಣೇ ಇಸ್ಸರಾ. ಪಞ್ಚಸು ಪನ ಸಹಧಮ್ಮಿಕೇಸು ಭಿಕ್ಖೂ ಸಾಮಣೇರಾ ಚ ಮತಾನಂ ಭಿಕ್ಖುಸಾಮಣೇರಾನಂ ಧನಂ ವಿನಾಪಿ ಕಾರಣೇನ ದಾಯಾದಭಾವೇನ ಲಭನ್ತಿ, ನ ಇತರಾ. ಭಿಕ್ಖುನೀಸಿಕ್ಖಮಾನಸಾಮಣೇರೀನಮ್ಪಿ ಧನಂ ತಾಯೇವ ಲಭನ್ತಿ, ನ ಇತರೇ. ತಂ ಪನ ಮತಕಧನಭಾಜನಂ ಚತುಪಚ್ಚಯಭಾಜನವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಬಹೂ ಪನ ವಿನಯಧರತ್ಥೇರಾ ‘‘ಯೇ ತಸ್ಸ ಧನಸ್ಸ ಇಸ್ಸರಾ ಗಹಟ್ಠಾ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ವಾ’’ತಿ ಪಾಠಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ‘‘ಮತಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಧನಂ ಗಹಟ್ಠಭೂತಾ ಞಾತಕಾ ಲಭನ್ತೀ’’ತಿ ವಿನಿಚ್ಛಿನನ್ತಿ, ತಮ್ಪಿ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ತಸ್ಸ ಚ ಯುತ್ತಾಯುತ್ತಭಾವಂ ತತ್ಥೇವ ವಕ್ಖಾಮ.

ಅನತ್ತಮನಸ್ಸ ಸನ್ತಕನ್ತಿ ‘‘ದುಟ್ಠು ಕತಂ ತಯಾ ಮಯಾ ಅದಿನ್ನಂ ಮಮ ಸನ್ತಕಂ ಗಣ್ಹನ್ತೇನಾ’’ತಿ ವಚೀಭೇದೇನ ವಾ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಮತ್ತೇನ ವಾ ದೋಮನಸ್ಸಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ ಸನ್ತಕಂ. ಯೋ ಪನ ಪಠಮಂಯೇವ ‘‘ಸುಟ್ಠು ಕತಂ ತಯಾ ಮಮ ಸನ್ತಕಂ ಗಣ್ಹನ್ತೇನಾ’’ತಿ ವಚೀಭೇದೇನ ವಾ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಮತ್ತೇನ ವಾ ಅನುಮೋದಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಕೇನಚಿ ಕಾರಣೇನ ಕುಪಿತೋ, ಪಚ್ಚಾಹರಾಪೇತುಂ ನ ಲಭತಿ. ಯೋಪಿ ಅದಾತುಕಾಮೋ, ಚಿತ್ತೇನ ಪನ ಅಧಿವಾಸೇತಿ, ನ ಕಿಞ್ಚಿ ವದತೀತಿ ಏತ್ಥ ತು ಪೋರಾಣಟೀಕಾಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೧೩೧) ‘‘ಚಿತ್ತೇನ ಪನ ಅಧಿವಾಸೇತೀತಿ ವುತ್ತಮೇವತ್ಥಂ ವಿಭಾವೇತುಂ ‘ನ ಕಿಞ್ಚಿ ವದತೀ’ತಿ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಏವಂ ಸತಿ ‘‘ಚಿತ್ತೇನಾ’’ತಿ ಇದಂ ಅಧಿವಾಸನಕಿರಿಯಾಯ ಕರಣಂ ಹೋತಿ. ಅದಾತುಕಾಮೋತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ತಮೇವ ಕರಣಂ ಸಿಯಾ, ತತೋ ‘‘ಚಿತ್ತೇನ ಅದಾತುಕಾಮೋ, ಚಿತ್ತೇನ ಅಧಿವಾಸೇತೀ’’ತಿವಚನಂ ಓಚಿತ್ಯಸಮ್ಪೋಸಕಂ ನ ಭವೇಯ್ಯ. ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಅದಾತುಕಾಮೋ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಕಾಯೇನಾತಿ ವಾ ವಾಚಾಯಾತಿ ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಕರಣಮ್ಪಿ ನ ಸಮ್ಭವತಿ, ತದಸಮ್ಭವೇ ಸತಿ ವಿಸೇಸತ್ಥವಾಚಕೋ ಪನ-ಸದ್ದೋಪಿ ನಿರತ್ಥಕೋ. ನ ಕಿಞ್ಚಿ ವದತೀತಿ ಏತ್ಥ ತು ವದನಕಿರಿಯಾಯ ಕರಣಂ ‘‘ವಾಚಾಯಾ’’ತಿ ಪದಂ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ, ತಥಾ ಚ ಸತಿ ಅಞ್ಞಂ ಅಧಿವಾಸನಕಿರಿಯಾಯ ಕರಣಂ, ಅಞ್ಞಂ ವದನಕಿರಿಯಾಯ ಕರಣಂ, ಅಞ್ಞಾ ಅಧಿವಾಸನಕಿರಿಯಾ, ಅಞ್ಞಾ ವದನಕಿರಿಯಾ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ವುತ್ತಮೇವತ್ಥಂ ವಿಭಾವೇತು’’ನ್ತಿ ವತ್ತುಂ ನ ಅರಹತಿ, ತಸ್ಮಾ ಯೋಪಿ ಚಿತ್ತೇನ ಅದಾತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ಪನ ತಥಾಪಿ ವಾಚಾಯ ಅಧಿವಾಸೇತಿ, ನ ಕಿಞ್ಚಿ ವದತೀತಿ ಯೋಜನಂ ಕತ್ವಾ ಪನ ‘‘ಅಧಿವಾಸೇತೀತಿ ವುತ್ತಮೇವತ್ಥಂ ಪಕಾಸೇತುಂ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ವದತೀತಿ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವತ್ತುಮರಹತಿ. ಏತ್ಥ ತು ಪನ-ಸದ್ದೋ ಅರುಚಿಲಕ್ಖಣಸೂಚನತ್ಥೋ. ‘‘ಚಿತ್ತೇನಾ’’ತಿ ಇದಂ ಅದಾತುಕಾಮಕಿರಿಯಾಯ ಕರಣಂ, ‘‘ವಾಚಾಯಾ’’ತಿ ಅಧಿವಾಸನಕಿರಿಯಾಯ ಅವದನಕಿರಿಯಾಯ ಚ ಕರಣಂ. ಅಧಿವಾಸನಕಿರಿಯಾ ಚ ಅವದನಕಿರಿಯಾಯೇವ. ‘‘ಅಧಿವಾಸೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಅವದನಕಿರಿಯಾಯ ಅಪಾಕಟಭಾವತೋ ತಂ ಪಕಾಸೇತುಂ ‘‘ನ ಕಿಞ್ಚಿ ವದತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಏವಂ ಗಯ್ಹಮಾನೇ ಪುಬ್ಬಾಪರವಚನತ್ಥೋ ಓಚಿತ್ಯಸಮ್ಪೋಸಕೋ ಸಿಯಾ, ತಸ್ಮಾ ಏತ್ತಕವಿವರೇಹಿ ವಿಚಾರೇತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ.

ಲಾಭಪರಿಣಾಮನವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ

೭೧. ಲಾಭಪರಿಣಾಮನವಿನಿಚ್ಛಯೇ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಪ್ಪಿಆದೀನಿ ಆಭತಾನೀತಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಅತ್ಥಾಯ ಆಭತಾನಿ ಸಪ್ಪಿಆದೀನಿ. ಪರಿಣತಭಾವಂ ಜಾನಿತ್ವಾಪಿ ವುತ್ತವಿಧಿನಾ ವಿಞ್ಞಾಪೇನ್ತೇನ ತೇಸಂ ಸನ್ತಕಮೇವ ವಿಞ್ಞಾಪಿತಂ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ದೇಥಾತಿ ವದತಿ, ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ.

‘‘ಪುಪ್ಫಮ್ಪಿ ಆರೋಪೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಇದಂ ಪರಿಣತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ಸಚೇ ಪನ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಚೇತಿಯೇ ಪೂಜಿತಂ ಪುಪ್ಫಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಚೇತಿಯೇ ಪೂಜೇತಿ, ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೬೬೦) ವುತ್ತಂ. ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೬೦) ಪನ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ‘‘ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಚೇತಿಯಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ ರೋಪಿತಮಾಲಾವಚ್ಛತೋ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ನ ಕೇವಲಂ ಪರಿಣತಭಾವೋಯೇವ ಕಥಿತೋ, ಅಥ ಖೋ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ರೋಪಿತಭಾವೋಪಿ. ಪುಪ್ಫಮ್ಪೀತಿ ಪಿ-ಸದ್ದೇನ ಕುತೋ ಮಾಲಾವಚ್ಛನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೬೬೦) ಪನ ‘‘ರೋಪಿತಮಾಲಾವಚ್ಛತೋತಿ ಕೇನಚಿ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ರೋಪಿತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ಅನೋಚಿತಂ ಮಿಲಾಯಮಾನಂ ಓಚಿನಿತ್ವಾ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಪೂಜೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಠಿತಂ ದಿಸ್ವಾತಿ ಸೇಸಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಿತಂ ದಿಸ್ವಾ. ಇಮಸ್ಸ ಸುನಖಸ್ಸ ಮಾ ದೇಹಿ, ಏತಸ್ಸ ದೇಹೀತಿ ಇದಂ ಪರಿಣತೇಯೇವ, ತಿರಚ್ಛಾನಗತಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ದಿನ್ನೇ ಪನ ತಂ ಪಲಾಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಭುಞ್ಜಾಪೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಕತ್ಥ ದೇಮಾತಿಆದಿನಾ ಏಕೇನಾಕಾರೇನ ಅನಾಪತ್ತಿ ದಸ್ಸಿತಾ. ಏವಂ ಪನ ಅಪುಚ್ಛಿತೇಪಿ ‘ಅಪರಿಣತಂ ಇದ’ನ್ತಿ ಜಾನನ್ತೇನ ಅತ್ತನೋ ರುಚಿಯಾ ಯತ್ಥ ಇಚ್ಛತಿ, ತತ್ಥ ದಾಪೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ತೀಸುಪಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ವುತ್ತಂ. ಯತ್ಥ ಇಚ್ಛಥ, ತತ್ಥ ದೇಥಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ರುಚಿಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಯತ್ಥ ಇಚ್ಛತಿ, ತತ್ಥ ದಾಪೇತುಂ ಲಭತಿ.

ಪರಿವಾರೇ (ಪರಿ. ಅಟ್ಠ. ೩೨೯) ಪನ ನವ ಅಧಮ್ಮಿಕಾನಿ ದಾನಾನೀತಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪರಿಣತಂ ಅಞ್ಞಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಚೇತಿಯಸ್ಸ ವಾ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾ ಪರಿಣಾಮೇತಿ, ಚೇತಿಯಸ್ಸ ಪರಿಣತಂ ಅಞ್ಞಚೇತಿಯಸ್ಸ ವಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾ ಪರಿಣಾಮೇತಿ, ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಪರಿಣತಂ ಅಞ್ಞಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಚೇತಿಯಸ್ಸ ವಾ ಪರಿಣಾಮೇತೀತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಾನಿ. ನವ ಪಟಿಗ್ಗಹಾ ಪರಿಭೋಗಾ ಚಾತಿ ಏತೇಸಂಯೇವ ದಾನಾನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಾ ಚ ಪರಿಭೋಗಾ ಚ. ತೀಣಿ ಧಮ್ಮಿಕಾನಿ ದಾನಾನೀತಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ನಿನ್ನಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸೇವ ದೇತಿ, ಚೇತಿಯಸ್ಸ ನಿನ್ನಂ ಚೇತಿಯಸ್ಸೇವ ದೇತಿ, ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ನಿನ್ನಂ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸೇವ ದೇತೀತಿ ಇಮಾನಿ ತೀಣಿ. ಪಟಿಗ್ಗಹಪಟಿಭೋಗಾಪಿ ತೇಸಂಯೇವ ಪಟಿಗ್ಗಹಾ ಚ ಪರಿಭೋಗಾ ಚಾತಿ ಆಗತಂ.

ಇತಿ ವಿನಯಸಙ್ಗಹಸಂವಣ್ಣನಾಭೂತೇ ವಿನಯಾಲಙ್ಕಾರೇ

ದಾನಲಕ್ಖಣಾದಿವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾಲಙ್ಕಾರೋ ನಾಮ

ತೇರಸಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.

೧೪. ಪಥವೀಖಣನವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ

೭೨. ಏವಂ ದಾನವಿಸ್ಸಾಸಗ್ಗಾಹಲಾಭಪರಿಣಾಮನವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಪಥವೀವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತುಂ ‘‘ಪಥವೀ’’ತ್ಯಾದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಪತ್ಥರತೀತಿ ಪಥವೀ, ಪ-ಪುಬ್ಬ ಥರ ಸನ್ಥರಣೇತಿ ಧಾತು, ರ-ಕಾರಸ್ಸ ವ-ಕಾರೋ, ಸಸಮ್ಭಾರಪಥವೀ. ತಪ್ಪಭೇದಮಾಹ ‘‘ದ್ವೇ ಪಥವೀ, ಜಾತಾ ಚ ಪಥವೀ ಅಜಾತಾ ಚ ಪಥವೀ’’ತಿ. ತಾಸಂ ವಿಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತತ್ಥ ಜಾತಾ ನಾಮ ಪಥವೀ’’ತ್ಯಾದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಸುದ್ಧಪಂಸುಕಾ…ಪೇ… ಯೇಭುಯ್ಯೇನಮತ್ತಿಕಾಪಥವೀ ಜಾತಾ ನಾಮ ಪಥವೀ ಹೋತಿ. ನ ಕೇವಲಂ ಸಾಯೇವ, ಅದಡ್ಢಾ ಪಥವೀಪಿ ‘‘ಜಾತಾ ಪಥವೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ನ ಕೇವಲಂ ಇಮಾ ದ್ವೇಯೇವ, ಯೋಪಿ ಪಂಸುಪುಞ್ಜೋ ವಾ…ಪೇ… ಚಾತುಮಾಸಂ ಓವಟ್ಠೋ, ಸೋಪಿ ‘‘ಜಾತಾ ಪಥವೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಇತರತ್ರಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ.

ತತ್ಥ ಸುದ್ಧಾ ಪಂಸುಕಾಯೇವ ಏತ್ಥ ಪಥವಿಯಾ ಅತ್ಥಿ, ನ ಪಾಸಾಣಾದಯೋತಿ ಸುದ್ಧಪಂಸುಕಾ. ತಥಾ ಸುದ್ಧಮತ್ತಿಕಾ. ಅಪ್ಪಾ ಪಾಸಾಣಾ ಏತ್ಥಾತಿ ಅಪ್ಪಪಾಸಾಣಾ. ಇತರೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಪಂಸುಕಾ ಏತ್ಥಾತಿ ಯೇಭುಯ್ಯೇನಪಂಸುಕಾ, ಅಲುತ್ತಸಮಾಸೋಯಂ, ತಥಾ ಯೇಭುಯ್ಯೇನಮತ್ತಿಕಾ. ತತ್ಥ ಮುಟ್ಠಿಪ್ಪಮಾಣತೋ ಉಪರಿ ಪಾಸಾಣಾ. ಮುಟ್ಠಿಪ್ಪಮಾಣಾ ಸಕ್ಖರಾ. ಕಥಲಾತಿ ಕಪಾಲಖಣ್ಡಾದಿ. ಮರುಮ್ಪಾತಿ ಕಟಸಕ್ಖರಾ. ವಾಲುಕಾ ವಾಲುಕಾಯೇವ. ಯೇಭುಯ್ಯೇನಪಂಸುಕಾತಿ ಏತ್ಥ ತೀಸು ಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ದ್ವೇ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ಪಂಸು, ಏಕೋ ಪಾಸಾಣಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರಕೋಟ್ಠಾಸೋ. ಅದಡ್ಢಾಪೀತಿ ಉದ್ಧನಪತ್ತಪಚನಕುಮ್ಭಕಾರಾತಪಾದಿವಸೇನ ತಥಾ ತಥಾ ಅದಡ್ಢಾ, ಸಾ ಪನ ವಿಸುಂ ನತ್ಥಿ, ಸುದ್ಧಪಂಸುಆದೀಸು ಅಞ್ಞತರಾವಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಯೇಭುಯ್ಯೇನಸಕ್ಖರಾತಿ ಬಹುತರಸಕ್ಖರಾ. ಹತ್ಥಿಕುಚ್ಛಿಯಂ ಕಿರ ಏಕಂ ಪಚ್ಛಿಪೂರಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ದೋಣಿಯಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ಪಥವಿಯಾ ಯೇಭುಯ್ಯೇನಸಕ್ಖರಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಸಯಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಪೋಕ್ಖರಣಿಂ ಖಣಿಂಸೂತಿ. ಯಾನಿ ಪನ ಮಜ್ಝೇ ‘‘ಅಪ್ಪಪಂಸುಅಪ್ಪಮತ್ತಿಕಾ’’ತಿ ದ್ವೇ ಪದಾನಿ, ತಾನಿ ಯೇಭುಯ್ಯೇನಪಾಸಾಣಾದಿಪಞ್ಚಕಮೇವ ಪವಿಸನ್ತಿ. ತೇಸಞ್ಞೇವ ಹಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಪಭೇದವಚನಮೇತಂ, ಯದಿದಂ ಸುದ್ಧಪಾಸಾಣಾದಿಆದಿ.

ಏತ್ಥ ಚ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಯೇಭುಯ್ಯೇನಪಂಸುಂ ಅಪ್ಪಪಂಸುಞ್ಚ ಪಥವಿಂ ವತ್ವಾ ಉಪಡ್ಢಪಂಸುಕಾಪಥವೀ ನ ವುತ್ತಾ, ತಥಾಪಿ ಪಣ್ಣತ್ತಿವಜ್ಜಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸು ಸಾವಸೇಸಪಞ್ಞತ್ತಿಯಾಪಿ ಸಮ್ಭವತೋ ಉಪಡ್ಢಪಂಸುಕಾಯಪಿ ಪಥವಿಯಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಮೇವಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಸಬ್ಬಚ್ಛನ್ನಾದೀಸು ಉಪಡ್ಢಚ್ಛನ್ನೇ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ ವುತ್ತತ್ತಾ ಇಧಾಪಿ ದುಕ್ಕಟಂ ಯುಜ್ಜತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ನ ಯುತ್ತಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯವತ್ಥುಕಞ್ಚ ಅನಾಪತ್ತಿವತ್ಥುಕಞ್ಚ ದುವಿಧಂ ಪಥವಿಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಿಸ್ಸಾ ದುಕ್ಕಟವತ್ಥುಕಾಯ ತತಿಯಾಯ ಪಥವಿಯಾ ಅಭಾವತೋ. ದ್ವೇಯೇವ ಹಿ ಪಥವಿಯೋ ವುತ್ತಾ ‘‘ಜಾತಾ ಚ ಪಥವೀ ಅಜಾತಾ ಚ ಪಥವೀ’’ತಿ, ತಸ್ಮಾ ದ್ವೀಸು ಅಞ್ಞತರಾಯ ಪಥವಿಯಾ ಭವಿತಬ್ಬಂ. ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಚ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಗರುಕಲಹುಕೇಸು ಗರುಕೇಯೇವ ಠಾತಬ್ಬತ್ತಾ ನ ಸಕ್ಕಾ ಏತ್ಥ ಅನಾಪತ್ತಿಯಾ ಭವಿತುಂ. ಸಬ್ಬಚ್ಛನ್ನಾದೀಸು ಪನ ಉಪಡ್ಢೇ ದುಕ್ಕಟಂ ಯುತ್ತಂ ತತ್ಥ ತಾದಿಸಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟವತ್ಥುನೋ ಸಮ್ಭವತೋ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಮ್ಪಿ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯ ೨.೮೬) ‘‘ಅಪ್ಪಪಂಸುಮತ್ತಿಕಾಯ ಪಥವಿಯಾ ಅನಾಪತ್ತಿವತ್ಥುಭಾವೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ಉಪಡ್ಢಪಂಸುಮತ್ತಿಕಾಯಪಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಮೇವಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ನ ಹೇತಂ ದುಕ್ಕಟವತ್ಥೂತಿ ಸಕ್ಕಾ ವತ್ತುಂ ಜಾತಾಜಾತವಿನಿಮುತ್ತಾಯ ತತಿಯಾಯ ಪಥವಿಯಾ ಅಭಾವತೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

ಖಣನ್ತಸ್ಸ ಖಣಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ವಾತಿ ಅನ್ತಮಸೋ ಪಾದಙ್ಗುಟ್ಠಕೇನಪಿ ಸಮ್ಮಜ್ಜನಿಸಲಾಕಾಯಪಿ ಸಯಂ ವಾ ಖಣನ್ತಸ್ಸ ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ಖಣಾಪೇನ್ತಸ್ಸ. ‘‘ಪೋಕ್ಖರಣಿಂ ಖಣಾ’’ತಿ ವದತಿ, ವಟ್ಟತೀತಿ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಓಕಾಸೇ’’ತಿ ಅನಿಯಮೇತ್ವಾ ವುತ್ತತ್ತಾ ವಟ್ಟತಿ. ‘‘ಇಮಂ ವಲ್ಲಿಂ ಖಣಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ಪಥವಿಖಣನಂ ಸನ್ಧಾಯ ಪವತ್ತವೋಹಾರತ್ತಾ ಇಮಿನಾವ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ, ನ ಭೂತಗಾಮಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ, ಉಭಯಮ್ಪಿ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತೇ ಪನ ದ್ವೇಪಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನಿ ಹೋನ್ತಿ.

೭೩. ಕುಟೇಹೀತಿ ಘಟೇಹಿ. ತನುಕಕದ್ದಮೋತಿ ಉದಕಮಿಸ್ಸಕಕದ್ದಮೋ, ಸೋ ಚ ಉದಕಗತಿಕತ್ತಾ ವಟ್ಟತಿ. ಉದಕಪಪ್ಪಟಕೋತಿ ಉದಕೇ ಅನ್ತೋಭೂಮಿಯಂ ಪವಿಟ್ಠೇ ತಸ್ಸ ಉಪರಿಭಾಗಂ ಛಾದೇತ್ವಾ ತನುಕಪಂಸು ವಾ ಮತ್ತಿಕಾ ವಾ ಪಟಲಂ ಹುತ್ವಾ ಪಲವಮಾನಾ ಉಟ್ಠಾತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಉದಕೇ ಸುಕ್ಖೇಪಿ ತಂ ಪಟಲಂ ವಾತೇನ ಚಲಮಾನಂ ತಿಟ್ಠತಿ, ತಂ ಉದಕಪಪ್ಪಟಕೋ ನಾಮ. ಓಮಕಚಾತುಮಾಸನ್ತಿ ಊನಚಾತುಮಾಸಂ. ಓವಟ್ಠನ್ತಿ ದೇವೇನ ಓವಟ್ಠಂ. ಅಕತಪಬ್ಭಾರೇತಿ ಅವಲಞ್ಜನಟ್ಠಾನದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ. ತಾದಿಸೇ ಹಿ ವಮ್ಮಿಕಸ್ಸ ಸಬ್ಭಾವೋತಿ. ಮೂಸಿಕುಕ್ಕುರಂ ನಾಮ ಮೂಸಿಕಾಹಿ ಖಣಿತ್ವಾ ಬಹಿ ಕತಪಂಸುರಾಸಿ.

ಏಸೇವ ನಯೋತಿ ಓಮಕಚಾತುಮಾಸಂ ಓವಟ್ಠೋಯೇವ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏಕದಿವಸಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಓವಟ್ಠಚಾತುಮಾಸತೋ ಏಕದಿವಸಾತಿಕ್ಕನ್ತೋಪಿ ವಿಕೋಪೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಹೇಟ್ಠಭೂಮಿಸಮ್ಬನ್ಧೇಪಿ ಚ ಗೋಕಣ್ಟಕೇ ಭೂಮಿತೋ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಉಗ್ಗತತ್ತಾ ಅಚ್ಚುಗ್ಗತಂ ಮತ್ಥಕತೋ ಛಿನ್ದಿತುಂ ಗಹೇತುಞ್ಚ ವಟ್ಟತೀತಿ ವದನ್ತಿ. ಸಕಟ್ಠಾನೇ ಅತಿಟ್ಠಮಾನಂ ಕತ್ವಾ ಪಾದೇಹಿ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಆಲೋಳಿತಕದ್ದಮಮ್ಪಿ ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

ಅಚ್ಛದನನ್ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತತ್ತಾ ಉಜುಕಂ ಆಕಾಸತೋ ಪತಿತವಸ್ಸೋದಕೇನ ಓವಟ್ಠಮೇವ ಜಾತಪಥವೀ ಹೋತಿ, ನ ಛದನಾದೀಸು ಪತಿತ್ವಾ ತತೋ ಪವತ್ತಉದಕೇನ ತಿನ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ತತೋತಿ ಪುರಾಣಸೇನಾಸನತೋ. ಇಟ್ಠಕಂ ಗಣ್ಹಾಮೀತಿಆದಿ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಉದಕೇನಾತಿ ಉಜುಕಂ ಆಕಾಸತೋಯೇವ ಪತಿತಉದಕೇನ. ಸಚೇ ಪನ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಪಹರಿತ್ವಾ ಪತಿತೇನ ಉದಕೇನ ತೇಮಿತಂ ಹೋತಿ, ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಮಣ್ಡಪತ್ಥಮ್ಭನ್ತಿ ಸಾಖಾಮಣ್ಡಪತ್ಥಮ್ಭಂ.

೭೪. ಉಚ್ಚಾಲೇತ್ವಾತಿ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ. ತೇನ ಅಪದೇಸೇನಾತಿ ತೇನ ಲೇಸೇನ. ಅವಿಸಯತ್ತಾ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ಸಚೇಪಿ ನಿಬ್ಬಾಪೇತುಂ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ, ಪಠಮಂ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ದಿನ್ನತ್ತಾ ದಹತೂತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾಪಿ ತಿಟ್ಠತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ. ಮಹಾಮತ್ತಿಕನ್ತಿ ಭಿತ್ತಿಲೇಪನಂ.

ಇತಿ ವಿನಯಸಙ್ಗಹಸಂವಣ್ಣನಾಭೂತೇ ವಿನಯಾಲಙ್ಕಾರೇ

ಪಥವೀಖಣನವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾಲಙ್ಕಾರೋ ನಾಮ

ಚುದ್ದಸಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.

೧೫. ಭೂತಗಾಮವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ

೭೫. ಏವಂ ಪಥವಿವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಭೂತಗಾಮವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತುಂ ‘‘ಭೂತಗಾಮೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಭವನ್ತಿ ಅಹುವುಞ್ಚಾತಿ ಭೂತಾ, ಜಾಯನ್ತಿ ವಡ್ಢನ್ತಿ ಜಾತಾ ವಡ್ಢಿತಾ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಗಾಮೋತಿ ರಾಸಿ, ಭೂತಾನಂ ಗಾಮೋತಿ ಭೂತಗಾಮೋ, ಭೂತಾ ಏವ ವಾ ಗಾಮೋ ಭೂತಗಾಮೋ, ಪತಿಟ್ಠಿತಹರಿತತಿಣರುಕ್ಖಾದೀನಮೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ. ತತ್ಥ ‘‘ಭವನ್ತೀ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ವಿವರಣಂ ‘‘ಜಾಯನ್ತಿ ವಡ್ಢನ್ತೀ’’ತಿ, ‘‘ಅಹುವು’’ನ್ತಿ ಇಮಸ್ಸ ‘‘ಜಾತಾ ವಡ್ಢಿತಾ’’ತಿ. ಏವಂ ಭೂತ-ಸದ್ದೋ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾತೀತವಿಸಯೋ ಹೋತಿ. ತೇನಾಹ ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯ ೨.೯೦) ‘‘ಭವನ್ತೀತಿ ವಡ್ಢನ್ತಿ, ಅಹುವುನ್ತಿ ಬಭುವೂ’’ತಿ. ಇದಾನಿ ತಂ ಭೂತಗಾಮಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಭೂತಗಾಮೋತಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಬೀಜೇಹಿ ಜಾತಾನಂ ರುಕ್ಖಲತಾದೀನಮೇತಂ ಅಧಿವಚನ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ಲತಾದೀನನ್ತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಓಸಧಿಗಚ್ಛಾದಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

ಇದಾನಿ ತಾನಿ ಬೀಜಾನಿ ಸರೂಪತೋ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ತತ್ರಿಮಾನಿ ಪಞ್ಚ ಬೀಜಾನೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಮೂಲಮೇವ ಬೀಜಂ ಮೂಲಬೀಜಂ. ಏವಂ ಸೇಸೇಸುಪಿ. ಅಥ ವಾ ಮೂಲಂ ಬೀಜಂ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಮೂಲಬೀಜಂ, ಮೂಲಬೀಜತೋ ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ಮೂಲಬೀಜಂ. ಏವಂ ಸೇಸೇಸುಪಿ. ತತ್ಥ ಪಠಮೇನ ವಿಗ್ಗಹೇನ ಬೀಜಗಾಮೋ ಏವ ಲಬ್ಭತಿ, ದುತಿಯತತಿಯೇಹಿ ಭೂತಗಾಮೋ. ಇದಾನಿ ತೇ ಭೂತಗಾಮೇ ಸರೂಪತೋ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ತತ್ಥ ಮೂಲಬೀಜಂ ನಾಮಾ’’ತ್ಯಾದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ತೇಸು ಪಞ್ಚಸು ಮೂಲಬೀಜಾದೀಸು ಹಲಿದ್ದಿ…ಪೇ… ಭದ್ದಮುತ್ತಕಂ ಮೂಲಬೀಜಂ ನಾಮ. ನ ಕೇವಲಂ ಇಮಾನಿಯೇವ ಮೂಲಬೀಜಾನಿ, ಅಥ ಖೋ ಇತೋ ಅಞ್ಞಾನಿಪಿ ಯಾನಿ ವಾ ಪನ ಭೂತಗಾಮಜಾತಾನಿ ಅತ್ಥಿ ಸನ್ತಿ, ಮೂಲೇ ಜಾಯನ್ತಿ, ಮೂಲೇ ಸಞ್ಜಾಯನ್ತಿ, ಏತಂ ಭೂತಗಾಮಜಾತಂ ಮೂಲಬೀಜಂ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಸೇಸೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೯೧) ‘‘ಇದಾನಿ ತಂ ಭೂತಗಾಮಂ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘ಭೂತಗಾಮೋ ನಾಮ ಪಞ್ಚ ಬೀಜಜಾತಾನೀ’ತಿಆದಿಮಾಹಾ’’ತಿ. ತತ್ಥ ಭೂತಗಾಮೋ ನಾಮಾತಿ ಭೂತಗಾಮಂ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಯಸ್ಮಿಂ ಸತಿ ಭೂತಗಾಮೋ ಹೋತಿ, ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪಞ್ಚ ಬೀಜಜಾತಾನೀತಿ ಆಹಾ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ವುತ್ತಂ. ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ‘‘ಯಾನಿ ವಾ ಪನಞ್ಞಾನಿಪಿ ಅತ್ಥಿ, ಮೂಲೇ ಜಾಯನ್ತೀ’’ತಿಆದೀನಿ ನ ಸಮೇನ್ತಿ. ನ ಹಿ ಮೂಲಬೀಜಾದೀನಿ ಮೂಲಾದೀಸು ಜಾಯನ್ತಿ. ಮೂಲಾದೀಸು ಜಾಯಮಾನಾನಿ ಪನ ತಾನಿ ಬೀಜಜಾತಾನಿ, ತಸ್ಮಾ ಏವಮತ್ಥವಣ್ಣನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ – ಭೂತಗಾಮೋ ನಾಮಾತಿ ವಿಭಜಿತಬ್ಬಪದಂ. ಪಞ್ಚಾತಿ ತಸ್ಸ ವಿಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ. ಬೀಜಜಾತಾನೀತಿ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಧಮ್ಮನಿದಸ್ಸನಂ, ಯತೋ ಬೀಜೇಹಿ ಜಾತಾನಿ ಬೀಜಜಾತಾನಿ, ರುಕ್ಖಾದೀನಂ ಏತಂ ಅಧಿವಚನನ್ತಿ ಚ. ಯಥಾ ‘‘ಸಾಲೀನಂ ಚೇಪಿ ಓದನಂ ಭುಞ್ಜತೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ. ನಿ. ೧.೭೬) ಸಾಲಿತಣ್ಡುಲಾನಂ ಓದನೋ ಸಾಲಿಓದನೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಏವಂ ಬೀಜತೋ ಸಮ್ಭೂತೋ ಭೂತಗಾಮೋ ‘‘ಬೀಜ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಚ.

ಫಳುಬೀಜನ್ತಿ ಪಬ್ಬಬೀಜಂ. ಪಚ್ಚಯನ್ತರಸಮವಾಯೇ ಸದಿಸಫಲುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ವಿಸೇಸಕಾರಣಭಾವತೋ ವಿರುಹಣಸಮತ್ಥೇ ಸಾರಫಲೇ ನಿರುಳ್ಹೋ ಬೀಜ-ಸದ್ದೋ ತದತ್ಥಸಂಸಿದ್ಧಿಯಾ ಮೂಲಾದೀಸುಪಿ ಕೇಸುಚಿ ಪವತ್ತತೀತಿ ಮೂಲಾದಿತೋ ನಿವತ್ತನತ್ಥಂ ಏಕೇನ ಬೀಜಸದ್ದೇನ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಬೀಜ’’ನ್ತಿ ‘‘ರೂಪರೂಪಂ, ದುಕ್ಖದುಕ್ಖ’’ನ್ತಿ ಚ ಯಥಾ. ನಿದ್ದೇಸೇ ‘‘ಯಾನಿ ವಾ ಪನಞ್ಞಾನಿಪಿ ಅತ್ಥಿ, ಮೂಲೇ ಜಾಯನ್ತಿ ಮೂಲೇ ಸಞ್ಜಾಯನ್ತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಬೀಜತೋ ನಿಬ್ಬತ್ತೇನ ಬೀಜಂ ದಸ್ಸಿತಂ, ತಸ್ಮಾ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ – ಯಾನಿ ವಾ ಪನಞ್ಞಾನಿಪಿ ಅತ್ಥಿ, ಆಲುವಕಸೇರುಕಮಲನೀಲುಪ್ಪಲಪುಣ್ಡರೀಕಕುವಲಯಕುನ್ದಪಾಟಲಿಮೂಲಾದಿಭೇದೇ ಮೂಲೇ ಗಚ್ಛವಲ್ಲಿರುಕ್ಖಾದೀನಿ ಜಾಯನ್ತಿ ಸಞ್ಜಾಯನ್ತಿ, ತಾನಿ, ಯಮ್ಹಿ ಮೂಲೇ ಜಾಯನ್ತಿ ಚೇವ ಸಞ್ಜಾಯನ್ತಿ ಚ, ತಞ್ಚ ಪಾಳಿಯಂ (ಪಾಚಿ. ೯೧) ವುತ್ತಹಲಿದ್ದಾದಿ ಚ, ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಏತಂ ಮೂಲಬೀಜಂ ನಾಮ, ಏತೇನ ಕಾರಿಯೋಪಚಾರೇನ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸಿತನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಏಸ ನಯೋ ಖನ್ಧಬೀಜಾದೀಸು. ಯೇವಾಪನಕಖನ್ಧಬೀಜೇಸು ಪನೇತ್ಥ ಅಮ್ಬಾಟಕಇನ್ದಸಾಲನುಹಿಪಾಲಿಭದ್ದಕಕಣಿಕಾರಾದೀನಿ ಖನ್ಧಬೀಜಾನಿ. ಅಮ್ಬಿಲಾವಲ್ಲಿಚತುರಸ್ಸವಲ್ಲಿಕಣವೇರಾದೀನಿ ಫಳುಬೀಜಾನಿ. ಮಕಚಿಮಲ್ಲಿಕಾಸುಮನಜಯಸುಮನಾದೀನಿ ಅಗ್ಗಬೀಜಾನಿ. ಅಮ್ಬಜಮ್ಬುಪನಸಟ್ಠಿಆದೀನಿ ಬೀಜಬೀಜಾನೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾನಿ. ಭೂತಗಾಮೇ ಭೂತಗಾಮಸಞ್ಞೀ ಛಿನ್ದತಿ ವಾ ಛೇದಾಪೇತಿ ವಾತಿ ಸತ್ಥಕಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಯಂ ವಾ ಛಿನ್ದತಿ, ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ಛೇದಾಪೇತಿ. ಭಿನ್ದತಿ ವಾ ಭೇದಾಪೇತಿ ವಾತಿ ಪಾಸಾಣಾದೀನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಯಂ ವಾ ಭಿನ್ದತಿ, ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ಭೇದಾಪೇತಿ. ಪಚತಿ ವಾ ಪಚಾಪೇತಿ ವಾತಿ ಅಗ್ಗಿಂ ಉಪಸಂಹರಿತ್ವಾ ಸಯಂ ವಾ ಪಚತಿ, ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ಪಚಾಪೇತಿ, ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಹೋತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತತ್ಥ ಆಪತ್ತಿಭೇದಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಭೂತಗಾಮಞ್ಹೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಭೂತಗಾಮಪರಿಮೋಚಿತನ್ತಿ ಭೂತಗಾಮತೋ ವಿಯೋಜಿತಂ.

೭೬. ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಉಕ್ಖಿಪಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸಞ್ಚಿಚ್ಚಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಸರೀರೇ ಲಗ್ಗಭಾವಂ ಞತ್ವಾಪಿ ಉಟ್ಠಹತಿ, ‘‘ತಂ ಉದ್ಧರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಅಭಾವತೋ ವಟ್ಟತಿ. ಅನನ್ತಕಗ್ಗಹಣೇನ ಸಾಸಪಮತ್ತಿಕಾ ಗಹಿತಾ. ನಾಮಞ್ಹೇತಂ ತಸ್ಸಾ ಸೇವಾಲಜಾತಿಯಾ. ಮೂಲಪಣ್ಣಾನಂ ಅಭಾವೇನ ‘‘ಅಸಮ್ಪುಣ್ಣಭೂತಗಾಮೋ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಅಭೂತಗಾಮಮೂಲತ್ತಾತಿ ಏತ್ಥ ಭೂತಗಾಮೋ ಮೂಲಂ ಕಾರಣಂ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಭೂತಗಾಮಮೂಲೋ, ಭೂತಗಾಮಸ್ಸ ವಾ ಮೂಲಂ ಕಾರಣನ್ತಿ ಭೂತಗಾಮಮೂಲಂ. ಬೀಜಗಾಮೋ ಹಿ ನಾಮ ಭೂತಗಾಮತೋ ಸಮ್ಭವತಿ, ಭೂತಗಾಮಸ್ಸ ಚ ಕಾರಣಂ ಹೋತಿ. ಅಯಂ ಪನ ತಾದಿಸೋ ನ ಹೋತೀತಿ ‘‘ಅಭೂತಗಾಮಮೂಲತ್ತಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಹಿ ತಾಲನಾಳಿಕೇರಾದೀನಂ ಖಾಣು ಉದ್ಧಂ ಅವಡ್ಢನತೋ ಭೂತಗಾಮಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ನ ಹೋತಿ, ತಥಾಪಿ ಭೂತಗಾಮಸಙ್ಖ್ಯೂಪಗತನಿಬ್ಬತ್ತಪಣ್ಣಮೂಲಬೀಜತೋ ಸಮ್ಭೂತತ್ತಾ ಭೂತಗಾಮತೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಬೀಜಗಾಮೇನ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತಿ. ಸೋ ಬೀಜಗಾಮೇನ ಸಙ್ಗಹಿತೋತಿ ಅವಡ್ಢಮಾನೇಪಿ ಭೂತಗಾಮಮೂಲತ್ತಾ ವುತ್ತಂ.

‘‘ಅಙ್ಕುರೇ ಹರಿತೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಮೇವತ್ಥಂ ವಿಭಾವೇತಿ ‘‘ನೀಲವಣ್ಣೇ ಜಾತೇ’’ತಿ, ನೀಲಪಣ್ಣಸ್ಸ ವಣ್ಣಸದಿಸೇ ಪಣ್ಣೇ ಜಾತೇತಿ ಅತ್ಥೋ, ‘‘ನೀಲವಣ್ಣೇ ಜಾತೇ’’ತಿ ವಾ ಪಾಠೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಅಮೂಲಕಭೂತಗಾಮೇ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಇದಂ ನಾಳಿಕೇರಸ್ಸ ಆವೇಣಿಕಂ ಕತ್ವಾ ವದತಿ. ‘‘ಪಾನೀಯಘಟಾದೀನಂ ಬಹಿ ಸೇವಾಲೋ ಉದಕೇ ಅಟ್ಠಿತತ್ತಾ ಬೀಜಗಾಮಾನುಲೋಮತ್ತಾ ಚ ದುಕ್ಕಟವತ್ಥೂ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಕಣ್ಣಕಮ್ಪಿ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕಮೇವಾತಿ ನೀಲವಣ್ಣಮ್ಪಿ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕಮೇವ.

೭೭. ಸೇಲೇಯ್ಯಕಂ ನಾಮ ಸಿಲಾಯ ಸಮ್ಭೂತಾ ಏಕಾ ಗನ್ಧಜಾತಿ. ಪುಪ್ಫಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾತಿ ವಿಕಸಿತಕಾಲತೋ ಪಭುತಿ. ಅಹಿಚ್ಛತ್ತಕಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋತಿ ವಿಕಸಿತಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ. ಮಕುಳಂ ಪನ ರುಕ್ಖತ್ತಚಂ ಅಕೋಪೇನ್ತೇನಪಿ ಗಹೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ‘‘ರುಕ್ಖತ್ತಚಂ ವಿಕೋಪೇತೀತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ರುಕ್ಖೇ ಜಾತಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಹಿಚ್ಛತ್ತಕಂ ರುಕ್ಖತ್ತಚಂ ಅವಿಕೋಪೇತ್ವಾ ಮತ್ಥಕತೋ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತದಯುತ್ತಂ ‘‘ಅಹಿಚ್ಛತ್ತಕಂ ಯಾವ ಮಕುಳಂ ಹೋತಿ, ತಾವ ದುಕ್ಕಟವತ್ಥೂ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ. ರುಕ್ಖತೋ ಮುಚ್ಚಿತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಯದಿಪಿ ಕಿಞ್ಚಿಮತ್ತಂ ರುಕ್ಖೇ ಅಲ್ಲೀನಾ ಹುತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ, ರುಕ್ಖತೋ ಗಯ್ಹಮಾನಾ ಪನ ರುಕ್ಖಚ್ಛವಿಂ ನ ವಿಕೋಪೇತಿ, ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಅಲ್ಲರುಕ್ಖತೋ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ರುಕ್ಖತ್ತಚಂ ಅವಿಕೋಪೇತ್ವಾ ಮತ್ಥಕತೋ ತಚ್ಛೇತ್ವಾ ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಹತ್ಥಕುಕ್ಕುಚ್ಚೇನಾತಿ ಹತ್ಥಚಾಪಲ್ಲೇನ. ಪಾನೀಯಂ ನ ವಾಸೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಇದಂ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ನಾಮಿತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಕೇವಲಂ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ ನಾಮಿತೇ ಪನ ಪಚ್ಛಾ ತತೋ ಲಭಿತ್ವಾ ನ ವಾಸೇತಬ್ಬನ್ತಿ ನತ್ಥಿ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯ ೨.೯೨) ಪನ ‘‘ಪಾನೀಯಂ ನ ವಾಸೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಇದಂ ಅತ್ತನೋ ಪಿವನಪಾನೀಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ಅಞ್ಞೇಸಂ ಪನ ವಟ್ಟತಿ ಅನುಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ. ತೇನಾಹ ಅತ್ತನಾ ಖಾದಿತುಕಾಮೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಯೇಸಂ ರುಕ್ಖಾನಂ ಸಾಖಾ ರುಹತೀತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಯೇಸಂ ಸಾಖಾ ನ ರುಹತಿ, ತತ್ಥ ಕಪ್ಪಿಯಕರಣಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಮ್ಪಿ ‘‘ಯೇಸಂ ರುಕ್ಖಾನಂ ಸಾಖಾ ರುಹತೀತಿ ಮೂಲಂ ಅನೋತಾರೇತ್ವಾ ಪಣ್ಣಮತ್ತನಿಗ್ಗಮನಮತ್ತೇನಾಪಿ ವಡ್ಢತಿ, ತತ್ಥ ಕಪ್ಪಿಯಮ್ಪಿ ಅಕರೋನ್ತೋ ಛಿನ್ನನಾಳಿಕೇರವೇಳುದಣ್ಡಾದಯೋ ಕೋಪೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಚಙ್ಕಮಿತಟ್ಠಾನಂ ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಕೇವಲಂ ಚಙ್ಕಮನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ವಾ ಮಗ್ಗಗಮನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ವಾ ಅಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ, ತಿಣಾನಂ ಉಪರಿ ನಿಸೀದನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ನಿಸೀದನ್ತಸ್ಸ ಚ ದೋಸೋ ನತ್ಥಿ.

೭೮. ಸಮಣಕಪ್ಪೇಹೀತಿ ಸಮಣಾನಂ ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇಹಿ. ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಬೀಜಾದೀನಂ ಅಗ್ಗಿನಾ ಫುಟ್ಠಮತ್ತೇನ, ನಖಾದೀಹಿ ವಿಲಿಖನಮತ್ತೇನ ಚ ಅವಿರುಳ್ಹಿಧಮ್ಮತಾ ನ ಹೋತಿ, ತಥಾಪಿ ಏವಂ ಕತೇಯೇವ ಸಮಣಾನಂ ಕಪ್ಪತೀತಿ ಅಗ್ಗಿಪರಿಜಿತಾದಯೋ ಸಮಣವೋಹಾರಾ ನಾಮ ಜಾತಾ, ತಸ್ಮಾ ತೇಹಿ ಸಮಣವೋಹಾರೇಹಿ ಕರಣಭೂತೇಹಿ ಫಲಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ಅನುಜಾನಾಮೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಅಬೀಜನಿಬ್ಬಟ್ಟಬೀಜಾನಿಪಿ ಸಮಣಾನಂ ಕಪ್ಪನ್ತೀತಿ ಪಞ್ಞತ್ತಪಣ್ಣತ್ತಿಭಾವತೋ ಸಮಣವೋಹಾರಾಇಚ್ಚೇವ ಸಙ್ಖಂ ಗತಾನಿ. ಅಥ ವಾ ಅಗ್ಗಿಪರಿಜಿತಾದೀನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಕಪ್ಪಿಯಭಾವತೋಯೇವ ಪಞ್ಚಹಿ ಸಮಣಕಪ್ಪಿಯಭಾವಸಙ್ಖಾತೇಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಫಲಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ಅನುಜಾನಾಮೀತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಅಗ್ಗಿಪರಿಜಿತನ್ತಿಆದೀಸು ‘‘ಪರಿಚಿತ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಠನ್ತಿ. ಅಬೀಜಂ ನಾಮ ತರುಣಅಮ್ಬಫಲಾದಿ. ನಿಬ್ಬಟ್ಟಬೀಜಂ ನಾಮ ಅಮ್ಬಪನಸಾದಿ, ಯಂ ಬೀಜಂ ನಿಬ್ಬಟ್ಟೇತ್ವಾ ವಿಸುಂ ಕತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ. ನಿಬ್ಬಟ್ಟೇತಬ್ಬಂ ವಿಯೋಜೇತಬ್ಬಂ ಬೀಜಂ ಯಸ್ಮಿಂ, ತಂ ಪನಸಾದಿ ನಿಬ್ಬಟ್ಟಬೀಜಂ ನಾಮ. ‘‘ಕಪ್ಪಿಯ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾವ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಯೋ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕರೋತಿ, ತೇನ ಕತ್ತಬ್ಬಪಕಾರಸ್ಸೇವ ವುತ್ತತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಅವುತ್ತೇಪಿ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಪುನ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕಾರೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಕಾರಾಪನಸ್ಸ ಪಠಮಮೇವ ಕಥಿತತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖುನಾ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇಯೇವ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಪರಿಜಿತಾದಿ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ‘‘ಕಪ್ಪಿಯನ್ತಿ ವಚನಂ ಪನ ಯಾಯ ಕಾಯಚಿ ಭಾಸಾಯ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ‘‘ಕಪ್ಪಿಯನ್ತಿ ವತ್ವಾವ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವಚನತೋ ಪಠಮಂ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಅಗ್ಗಿಆದಿನಾ ಫುಸನಾದಿ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ‘‘ಪಠಮಂ ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ, ನಖಾದಿನಾ ವಾ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ತಂ ಅನುದ್ಧರಿತ್ವಾವ ಕಪ್ಪಿಯನ್ತಿ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿಪಿ ವದನ್ತಿ.

ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯ ೨.೯೨) ಪನ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯನ್ತಿ ವತ್ವಾವಾತಿ ಪುಬ್ಬಕಾಲಕಿರಿಯಾವಸೇನ ವುತ್ತೇಪಿ ವಚನಕ್ಖಣೇವ ಅಗ್ಗಿಸತ್ಥಾದಿನಾ ಬೀಜಗಾಮೇ ವಣಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ವಚನತೋ ಪನ ಪುಬ್ಬೇ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ತಞ್ಚ ದ್ವಿಧಾ ಅಕತ್ವಾ ಛೇದನಭೇದನಮೇವ ದಸ್ಸೇತಬ್ಬಂ. ಕರೋನ್ತೇನ ಚ ಭಿಕ್ಖುನಾ ‘ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕರೋಹೀ’ತಿ ಯಾಯ ಕಾಯಚಿ ಭಾಸಾಯ ವುತ್ತೇಯೇವ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಬೀಜಗಾಮಪರಿಮೋಚನತ್ಥಂ ಪುನ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕಾರೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಕಾರಾಪನಸ್ಸ ಪಠಮಮೇವ ಅಧಿಕತತ್ತಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

ಏಕಸ್ಮಿಂ ಬೀಜೇ ವಾತಿಆದೀಸು ‘‘ಏಕಂಯೇವ ಕಾರೇಮೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇ ಸತಿಪಿ ಏಕಾಬದ್ಧತ್ತಾ ಸಬ್ಬಂ ಕತಮೇವ ಹೋತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ದಾರುಂ ವಿಜ್ಝತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಜಾನಿತ್ವಾಪಿ ವಿಜ್ಝತಿ ವಾ ವಿಜ್ಝಾಪೇತಿ ವಾ, ವಟ್ಟತಿಯೇವಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಭತ್ತಸಿತ್ಥೇ ವಿಜ್ಝತೀತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ‘‘ತಂ ವಿಜ್ಝತಿ, ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ರಜ್ಜುಆದೀನಂ ಭಾಜನಗತಿಕತ್ತಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಮರೀಚಪಕ್ಕಾದೀಹಿ ಚ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಭತ್ತಸಿತ್ಥಸಮ್ಬನ್ಧವಸೇನ ಏಕಾಬದ್ಧತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ, ನ ಫಲಾನಂಯೇವ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸಮ್ಬನ್ಧವಸೇನ. ‘‘ಕಟಾಹೇಪಿ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಕಟಾಹತೋ ನೀಹಟಾಯ ಮಿಞ್ಜಾಯ ವಾ ಬೀಜೇ ವಾ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ವಿಜ್ಝಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ ಏವ. ಭಿನ್ದಾಪೇತ್ವಾ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕಾರಾಪೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಬೀಜತೋ ಮುತ್ತಸ್ಸ ಕಟಾಹಸ್ಸ ಭಾಜನಗತಿಕತ್ತಾ ವುತ್ತಂ.

ಇತಿ ವಿನಯಸಙ್ಗಹಸಂವಣ್ಣನಾಭೂತೇ ವಿನಯಾಲಙ್ಕಾರೇ

ಭೂತಗಾಮವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾಲಙ್ಕಾರೋ ನಾಮ

ಪನ್ನರಸಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.

೧೬. ಸಹಸೇಯ್ಯವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ

೭೯. ಏವಂ ಭೂತಗಾಮವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಸಹಸೇಯ್ಯವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತುಂ ‘‘ದುವಿಧಂ ಸಹಸೇಯ್ಯಕ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ದ್ವೇ ವಿಧಾ ಪಕಾರಾ ಯಸ್ಸ ಸಹಸೇಯ್ಯಕಸ್ಸ ತಂ ದುವಿಧಂ, ಸಹ ಸಯನಂ, ಸಹ ವಾ ಸಯತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಸಹಸೇಯ್ಯಾ, ಸಹಸೇಯ್ಯಾ ಏವ ಸಹಸೇಯ್ಯಕಂ ಸಕತ್ಥೇ ಕ-ಪಚ್ಚಯವಸೇನ. ತಂ ಪನ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನಸಹಸೇಯ್ಯಾಮಾತುಗಾಮೇನಸಹಸೇಯ್ಯಾವಸೇನ ದುವಿಧಂ. ತೇನಾಹ ‘‘ದುವಿಧಂ ಸಹಸೇಯ್ಯಕ’’ನ್ತಿ. ದಿರತ್ತತಿರತ್ತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ವಚನಸಿಲಿಟ್ಠತಾಮತ್ತೇನ ದಿರತ್ತಗ್ಗಹಣಂ ಕತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ತಿರತ್ತಞ್ಹಿ ಸಹವಾಸೇ ಲಬ್ಭಮಾನೇ ದಿರತ್ತೇ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ ನತ್ಥೀತಿ ದಿರತ್ತಗ್ಗಹಣಂ ವಿಸುಂ ನ ಪಯೋಜೇತಿ. ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಉತ್ತರಿದಿರತ್ತತಿರತ್ತನ್ತಿ ಭಗವಾ ಸಾಮಣೇರಾನಂ ಸಙ್ಗಹಕರಣತ್ಥಾಯ ತಿರತ್ತಪರಿಹಾರಂ ಅದಾಸೀ’’ತಿ. ನಿರನ್ತರಂ ತಿರತ್ತಗ್ಗಹಣತ್ಥಂ ವಾ ದಿರತ್ತಗ್ಗಹಣಂ ಕತಂ. ಕೇವಲಞ್ಹಿ ‘‘ತಿರತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಅಞ್ಞತ್ಥ ವಾಸೇನ ಅನ್ತರಿಕಮ್ಪಿ ತಿರತ್ತಂ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ. ದಿರತ್ತವಿಸಿಟ್ಠಂ ಪನ ತಿರತ್ತಂ ವುಚ್ಚಮಾನಂ ತೇನ ಅನನ್ತರಿಕಮೇವ ತಿರತ್ತಂ ದೀಪೇತಿ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಮ್ಪಿ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯ ೨.೫೦-೫೧) ‘‘ದಿರತ್ತಗ್ಗಹಣಂ ವಚನಾಲಙ್ಕಾರತ್ಥಂ. ನಿರನ್ತರಂ ತಿಸ್ಸೋವ ರತ್ತಿಯೋ ಸಯಿತ್ವಾ ಚತುತ್ಥದಿವಸಾದೀಸು ಸಯನ್ತಸ್ಸೇವ ಆಪತ್ತಿ, ನ ಏಕನ್ತರಿಕಾದಿವಸೇನ ಸಯನ್ತಸ್ಸಾತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಮ್ಪೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಸಹಸೇಯ್ಯಂ ಏಕತೋ ಸೇಯ್ಯಂ. ಸೇಯ್ಯನ್ತಿ ಚೇತ್ಥ ಕಾಯಪ್ಪಸಾರಣಸಙ್ಖಾತಂ ಸಯನಮ್ಪಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಯಸ್ಮಿಂ ಸೇನಾಸನೇ ಸಯನ್ತಿ, ತಮ್ಪಿ, ತಸ್ಮಾ ಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪೇಯ್ಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಸೇನಾಸನಸಙ್ಖಾತಂ ಸೇಯ್ಯಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಕಾಯಪ್ಪಸಾರಣಸಙ್ಖಾತಂ ಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪೇಯ್ಯ ಸಮ್ಪಾದೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ದಿಯಡ್ಢಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ದಿಯಡ್ಢಹತ್ಥೋ ವಡ್ಢಕಿಹತ್ಥೇನ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಪಞ್ಚಹಿ ಛದನೇಹೀತಿ ಇಟ್ಠಕಾಸಿಲಾಸುಧಾತಿಣಪಣ್ಣಸಙ್ಖಾತೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಛದನೇಹಿ. ವಾಚುಗ್ಗತವಸೇನಾತಿ ಪಗುಣವಸೇನ.

ಏಕೂಪಚಾರೋತಿ ವಳಞ್ಜನದ್ವಾರಸ್ಸ ಏಕತ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯ ೨.೫೦-೫೧) ಪನ ‘‘ಏಕೂಪಚಾರೋ ಏಕೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಅಬ್ಭೋಕಾಸಂ ಅನೋಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅನುಪರಿಗಮನಯೋಗ್ಗೋ, ಏತಂ ಬಹುದ್ವಾರಮ್ಪಿ ಏಕೂಪಚಾರೋವ. ಯತ್ಥ ಪನ ಕುಟ್ಟಾದೀಹಿ ರುನ್ಧಿತ್ವಾ ವಿಸುಂ ದ್ವಾರಂ ಯೋಜೇನ್ತಿ, ನಾನೂಪಚಾರೋ ಹೋತಿ. ಸಚೇ ಪನ ರುನ್ಧತಿ ಏವ, ವಿಸುಂ ದ್ವಾರಂ ನ ಯೋಜೇನ್ತಿ, ಏತಮ್ಪಿ ಏಕೂಪಚಾರಮೇವ ಮತ್ತಿಕಾದೀಹಿ ಪಿಹಿತದ್ವಾರೋ ವಿಯ ಗಬ್ಭೋತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಅಞ್ಞಥಾ ಗಬ್ಭೇ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪಮುಖಾದೀಸು ನಿಪನ್ನಾನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇಹಿ ಸಹಸೇಯ್ಯಾಪರಿಮುತ್ತಿಯಾ ಗಬ್ಭದ್ವಾರಂ ಮತ್ತಿಕಾದೀಹಿ ಪಿದಹಾಪೇತ್ವಾ ಉಟ್ಠಿತೇ ಅರುಣೇ ವಿವರಾಪೇನ್ತಸ್ಸಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ ಭವೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಚತುಸಾಲಂ ಏಕೂಪಚಾರಂ ಹೋತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತೇಸಂ ಪಯೋಗೇ ಪಯೋಗೇ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಆಪತ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ಕೇಚಿ ‘‘ಅನುಟ್ಠಹನೇನ ಅಕಿರಿಯಸಮುಟ್ಠಾನಾ ಆಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾ, ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ನಿದ್ದಾಯನ್ತಸ್ಸ ಕಿರಿಯಾಭಾವಾ. ಇದಞ್ಹಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಸಿಯಾ ಕಿರಿಯಾಯ, ಸಿಯಾ ಅಕಿರಿಯಾಯ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ. ಕಿರಿಯಾಯ ಸಮುಟ್ಠಾನತಾ ಚಸ್ಸ ತಬ್ಬಹುಲವಸೇನ ವುತ್ತಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ‘‘ಯಥಾ ಚೇತಂ, ಏವಂ ದಿವಾಸಯನಮ್ಪಿ. ಅನುಟ್ಠಹನೇನ, ಹಿ ದ್ವಾರಾಸಂವರಣೇನ ಚೇತಂ ಅಕಿರಿಯಸಮುಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ಹೋತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ಇದಞ್ಚ ಯುತ್ತಂ ವಿಯ ದಿಸ್ಸತಿ, ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

೮೦. ಉಪರಿಮತಲೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅಸಮ್ಬದ್ಧಭಿತ್ತಿಕಸ್ಸಾತಿ ಇದಂ ಸಮ್ಬದ್ಧಭಿತ್ತಿಕೇ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ ನತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ. ಉಪರಿಮತಲೇ ಸಯಿತಸ್ಸ ಸಙ್ಕಾ ಏವ ನತ್ಥೀತಿ ‘‘ಹೇಟ್ಠಾಪಾಸಾದೇ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ನಾನೂಪಚಾರೇತಿ ಯತ್ಥ ಬಹಿ ನಿಸ್ಸೇಣಿಂ ಕತ್ವಾ ಉಪರಿಮತಲಂ ಆರೋಹನ್ತಿ, ತಾದಿಸಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ಉಪರಿಮತಲೇಪೀ’’ತಿ. ಆಕಾಸಙ್ಗಣೇ ನಿಪಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿಅಭಾವತೋ ‘‘ಛದನಬ್ಭನ್ತರೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಸಭಾಸಙ್ಖೇಪೇನಾತಿ ಸಭಾಕಾರೇನ. ಅಡ್ಢಕುಟ್ಟಕೇ ಸೇನಾಸನೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅಡ್ಢಕುಟ್ಟಕಂ ನಾಮ ಯತ್ಥ ಉಪಡ್ಢಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ತೀಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಭಿತ್ತಿಯೋ ಬದ್ಧಾ ಹೋನ್ತಿ, ಯತ್ಥ ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪಸ್ಸೇ ಭಿತ್ತಿಂ ಉಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಉಪಡ್ಢಂ ಉಪಡ್ಢಂ ಕತ್ವಾ ಭಿತ್ತಿಯೋ ಉಟ್ಠಾಪೇನ್ತಿ, ತಾದಿಸಂ ಸೇನಾಸನ’’ನ್ತಿ ತೀಸುಪಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ವುತ್ತಂ, ಗಣ್ಠಿಪದೇ ಪನ ‘‘ಅಡ್ಢಕುಟ್ಟಕೇತಿ ಛದನಂ ಅಡ್ಢೇನ ಅಸಮ್ಪತ್ತಕುಟ್ಟಕೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಮ್ಪಿ ನೋ ನ ಯುತ್ತಂ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ ಪನ ‘‘ಸಭಾಸಙ್ಖೇಪೇನಾತಿ ವುತ್ತಸ್ಸೇವ ಅಡ್ಢಕುಟ್ಟಕೇತಿ ಇಮಿನಾ ಸಣ್ಠಾನಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಯತ್ಥ ತೀಸು, ದ್ವೀಸು ವಾ ಪಸ್ಸೇಸು ಭಿತ್ತಿಯೋ ಬದ್ಧಾ, ಛದನಂ ವಾ ಅಸಮ್ಪತ್ತಾ ಅಡ್ಢಭಿತ್ತಿ, ಇದಂ ಅಡ್ಢಕುಟ್ಟಕಂ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ವಾಳಸಙ್ಘಾಟೋ ನಾಮ ಪರಿಕ್ಖೇಪಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಥಮ್ಭಾದೀನಂ ಉಪರಿ ವಾಳರೂಪೇಹಿ ಕತಸಙ್ಘಾಟೋ.

ಪರಿಕ್ಖೇಪಸ್ಸ ಬಹಿ ಗತೇತಿ ಏತ್ಥ ಯತ್ಥ ಯಸ್ಮಿಂ ಪಸ್ಸೇ ಪರಿಕ್ಖೇಪೋ ನತ್ಥಿ, ತತ್ಥಾಪಿ ಪರಿಕ್ಖೇಪಾರಹಪದೇಸತೋ ಬಹಿ ಗತೇ ಅನಾಪತ್ತಿಯೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯ ೨.೫೦-೫೧) ಪನ ‘‘ಪರಿಕ್ಖೇಪಸ್ಸ ಬಹಿ ಗತೇತಿ ಏತ್ಥ ಯಸ್ಮಿಂ ಪಸ್ಸೇ ಪರಿಕ್ಖೇಪೋ ನತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ಸಚೇ ಭೂಮಿತೋ ವತ್ಥು ಉಚ್ಚಂ ಹೋತಿ, ಉಭತೋ ಉಚ್ಚವತ್ಥುತೋ ಹೇಟ್ಠಾ ಭೂಮಿಯಂ ನಿಬ್ಬಕೋಸಬ್ಭನ್ತರೇಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ ಏವ ತತ್ಥ ಸೇನಾಸನವೋಹಾರಾಭಾವತೋ. ಅಥ ವತ್ಥು ನೀಚಂ ಭೂಮಿಸಮಮೇವ ಸೇನಾಸನಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಿಮತಲೇ ತಿಟ್ಠತಿ, ತತ್ಥ ಪರಿಕ್ಖೇಪರಹಿತದಿಸಾಯ ನಿಬ್ಬಕೋಸಬ್ಭನ್ತರೇ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಆಪತ್ತಿ ಹೋತಿ, ಪರಿಚ್ಛೇದಾಭಾವತೋ ಪರಿಕ್ಖೇಪಸ್ಸ ಬಹಿ ಏವ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಅಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಗಬ್ಭೂಪಚಾರೇತಿ ಏತ್ಥ ಮಜ್ಝೇ ವಿವಟಙ್ಗಣವನ್ತಾಸು ಮಹಾಚತುಸಾಲಾಸು ಯಥಾ ಆಕಾಸಙ್ಗಣಂ ಅನೋತರಿತ್ವಾ ಪಮುಖೇನೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಬ್ಬಗಬ್ಭೇ ಪವಿಸಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಏಕೇಕಗಬ್ಭಸ್ಸ ದ್ವೀಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಕುಟ್ಟಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಕತಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಗಬ್ಭೂಪಚಾರಂ ನಾಮ, ಇದಂ ಪನ ತಾದಿಸಂ ನ ಹೋತೀತಿ ‘‘ಅಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಗಬ್ಭೂಪಚಾರೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಸಬ್ಬಗಬ್ಭೇಪಿ ಪವಿಸನ್ತೀತಿ ಗಬ್ಭೂಪಚಾರಸ್ಸ ಅಪರಿಚ್ಛಿನ್ನತ್ತಾ ಆಕಾಸಙ್ಗಣಂ ಅನೋತರಿತ್ವಾಪಿ ಪಮುಖೇನೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ತಂ ಗಬ್ಭಂ ಪವಿಸನ್ತಿ. ಅಥ ಕುತೋ ತಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖೇಪೋಯೇವ ಸಬ್ಬಪರಿಚ್ಛಿನ್ನತ್ತಾತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಗಬ್ಭಪರಿಕ್ಖೇಪೋಯೇವ ಹಿಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖೇಪೋ’’ತಿ, ಇದಞ್ಚ ಸಮನ್ತಾ ಗಬ್ಭಭಿತ್ತಿಯೋ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಚತುಸಾಲವಸೇನ ಹಿ ಸನ್ನಿವಿಟ್ಠೇ ಸೇನಾಸನೇ ಗಬ್ಭಪಮುಖಂ ವಿಸುಂ ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಮ್ಪಿ ಸಮನ್ತಾ ಠಿತಂ ಗಬ್ಭಭಿತ್ತೀನಂ ವಸೇನ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ನಾಮ ಹೋತಿ.

೮೧. ಏಕದಿಸಾಯ ಉಜುಕಮೇವ ದೀಘಂ ಕತ್ವಾ ಸನ್ನಿವೇಸಿತೋ ಪಾಸಾದೋ ಏಕಸಾಲಸನ್ನಿವೇಸೋ. ದ್ವೀಸು ತೀಸು ಚತೂಸು ವಾ ದಿಸಾಸು ಸಿಙ್ಘಾಟಕಸಣ್ಠಾನಾದಿವಸೇನ ಕತಾ ದ್ವಿಸಾಲಾದಿಸನ್ನಿವೇಸಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಸಾಲಪ್ಪಭೇದದೀಪನಮೇವ ಚೇತ್ಥ ಪುರಿಮತೋ ವಿಸೇಸೋತಿ. ಅಟ್ಠ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನೀತಿ ಉಪಡ್ಢಚ್ಛನ್ನಂ ಉಪಡ್ಢಪರಿಚ್ಛನ್ನಂ ಸೇನಾಸನಂ ದುಕ್ಕಟವತ್ಥುಸ್ಸ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಪಾಳಿಯಂ ದಸ್ಸಿತತ್ತಾ ತತೋ ಅಧಿಕಂ ಸಬ್ಬಚ್ಛನ್ನಉಪಡ್ಢಪರಿಚ್ಛನ್ನಾದಿಕಮ್ಪಿ ಸಬ್ಬಂ ಪಾಳಿಯಂ ಅವುತ್ತಮ್ಪಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸೇವ ವತ್ಥುಭಾವೇನ ದಸ್ಸಿತಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ಪಣ್ಣತ್ತಿವಜ್ಜತ್ತಾ, ಗರುಕೇ ಠಾತಬ್ಬತೋ ಚಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ‘‘ಸತ್ತ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನೀ’’ತಿ ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಪಾಚಿತ್ತಿಯದ್ವಯಂ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ಏಕತ್ತೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ವುತ್ತಂ. ಪಾಳಿಯಂ (ಪಾಚಿ. ೫೪) ‘‘ತತಿಯಾಯ ರತ್ತಿಯಾ ಪುರಾರುಣಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪುನ ಸಯತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಉಕ್ಕಟ್ಠವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ಅನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪುರಾರುಣಾ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋಛದನೇ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸಾಪಿ ಪುನ ದಿವಸೇ ಸಹಸೇಯ್ಯೇನ ಅನಾಪತ್ತಿ ಏವ. ಏತ್ಥ ಚತುಭಾಗೋ ಚೂಳಕಂ, ದ್ವೇಭಾಗಾ ಉಪಡ್ಢಂ, ತೀಸು ಭಾಗೇಸು ದ್ವೇ ಭಾಗಾ ಯೇಭುಯ್ಯನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಲಕ್ಖಣೇನ ಚೂಳಕಚ್ಛನ್ನಪರಿಚ್ಛನ್ನಾದೀನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ. ಇದಾನಿ ದುತಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದೇಪಿ ಯಥಾವುತ್ತನಯಂ ಅತಿದಿಸನ್ತೋ ‘‘ಮಾತುಗಾಮೇನ…ಪೇ… ಅಯಮೇವ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಮತಿತ್ಥಿಯಾ ಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥುಭೂತಾಯಪಿ ಅನುಪಾದಿನ್ನಪಕ್ಖೇ ಠಿತತ್ತಾ ಸಹಸೇಯ್ಯಾಪತ್ತಿಂ ನ ಜನೇತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ‘‘ಅತ್ಥಙ್ಗತೇ ಸೂರಿಯೇ ಮಾತುಗಾಮೇ ನಿಪನ್ನೇ ನಿಪಜ್ಜತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೫೭) ವಚನತೋ ದಿವಾ ತಸ್ಸ ಸಯನ್ತಸ್ಸ ಸಹಸೇಯ್ಯಾಪತ್ತಿ ನ ಹೋತಿಯೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಇತಿ ವಿನಯಸಙ್ಗಹಸಂವಣ್ಣನಾಭೂತೇ ವಿನಯಾಲಙ್ಕಾರೇ

ಸಹಸೇಯ್ಯವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾಲಙ್ಕಾರೋ ನಾಮ

ಸೋಳಸಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.

೧೭. ಮಞ್ಚಪೀಠಾದಿಸಙ್ಘಿಕಸೇನಾಸನೇಸುಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ

೮೨. ಏವಂ ಸಹಸೇಯ್ಯವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಸಙ್ಘಿಕೇ ವಿಹಾರೇ ಸೇಯ್ಯಾಸು ಕತ್ತಬ್ಬವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತುಂ ‘‘ವಿಹಾರೇ ಸಙ್ಘಿಕೇ ಸೇಯ್ಯ’’ನ್ತ್ಯಾದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಸಮಗ್ಗಂ ಕಮ್ಮಂ ಸಮುಪಗಚ್ಛತೀತಿ ಸಙ್ಘೋ, ಅಯಮೇವ ವಚನತ್ಥೋ ಸಬ್ಬಸಙ್ಘಸಾಧಾರಣೋ. ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಿನ್ನೋ ಸಙ್ಘಿಕೋ, ವಿಹರತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ವಿಹಾರೋ, ತಸ್ಮಿಂ. ಸಯನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಸೇಯ್ಯಾ, ತಂ. ಅಸನ್ಥರೀತಿ ಸನ್ಥರಿತ್ವಾನ. ಪಕ್ಕಮನಂ ಪಕ್ಕಮೋ, ಗಮನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ವಿಹಾರೇ ಸಙ್ಘಿಕೇ ಸೇಯ್ಯಂ, ಸನ್ಥರಿತ್ವಾನ ಪಕ್ಕಮೋ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ಉದ್ದೇಸಪಾಠಸ್ಸ ಸಙ್ಘಿಕೇ ವಿಹಾರೇ…ಪೇ… ಪಕ್ಕಮನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ. ತತ್ರಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಪಕ್ಕಮನೇ ಅಯಂ ಈದಿಸೋ ಮಯಾ ವುಚ್ಚಮಾನೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕತಮೋ ಸೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ಸಙ್ಘಿಕೇ…ಪೇ… ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ. ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಉಪಚಾರೋ ನಾಮ ಸೇನಾಸನತೋ ದ್ವೇ ಲೇಡ್ಡುಪಾತಾ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯನ್ತಿ ಪಠಮಂ ಪಾದಂ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ, ದುತಿಯಾತಿಕ್ಕಮೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ. ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತಿಚ್ಚಾಹ ‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು…ಪೇ… ವಚನತೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಸಙ್ಘಿಕೋ ವಿಹಾರೋ ಪಾಕಟೋ, ಸೇಯ್ಯಾ ಅಪಾಕಟಾ, ಸಾ ಕತಿವಿಧಾಇಚ್ಚಾಹ ‘‘ಸೇಯ್ಯಾ ನಾಮ…ಪೇ… ದಸವಿಧಾ’’ತಿ. ತತ್ಥಾಪಿ ಕತಮಾ ಭಿಸಿ, ಕತಮಾ ಚಿಮಿಲಿಕಾದಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ತತ್ಥ ಭಿಸೀತಿ…ಪೇ… ಏಸ ನಯೋ ಪಣ್ಣಸನ್ಥಾರೇ’’ತಿ. ತತ್ಥ ಮಞ್ಚೇ ಅತ್ಥರಿತಬ್ಬಾತಿ ಮಞ್ಚಕಭಿಸಿ, ಏವಂ ಇತರತ್ರ, ವಣ್ಣಾನುರಕ್ಖಣತ್ಥಂ ಕತಾತಿ ಪಟಖಣ್ಡಾದೀಹಿ ಸಿಬ್ಬಿತ್ವಾ ಕತಾ. ಭೂಮಿಯಂ ಅತ್ಥರಿತಬ್ಬಾತಿ ಚಿಮಿಲಿಕಾಯ ಸತಿ ತಸ್ಸಾ ಉಪರಿ, ಅಸತಿ ಸುದ್ಧಭೂಮಿಯಂ ಅತ್ಥರಿತಬ್ಬಾ. ಸೀಹಧಮ್ಮಾದೀನಂ ಪರಿಹರಣೇ ಏವ ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋತಿ ಇಮಿನಾ ಮಞ್ಚಪೀಠಾದೀಸು ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ಪುನ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ಠಪನಾದಿವಸೇನ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಪರಿಹರಣಮೇವ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಭೂಮತ್ಥರಣಾದಿವಸೇನ ಪರಿಭೋಗೋ ಪನ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಹರಣಂ ನ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಖನ್ಧಕೇ ಹಿ ‘‘ಅನ್ತೋಪಿ ಮಞ್ಚೇ ಪಞ್ಞತ್ತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಬಹಿಪಿ ಮಞ್ಚೇ ಪಞ್ಞತ್ತಾನಿ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಮಞ್ಚಾದೀಸು ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾ ಪರಿಹರಣವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಹಾಚಮ್ಮಾನಿ ಧಾರೇತಬ್ಬಾನಿ ಸೀಹಚಮ್ಮಂ ಬ್ಯಗ್ಘಚಮ್ಮಂ ದೀಪಿಚಮ್ಮಂ, ಯೋ ಧಾರೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೨೫೫) ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ ಕತೋ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯ ೩.೧೧೨) ಪನ ‘‘ಯದಿ ಏವಂ ‘ಪರಿಹರಣೇಯೇವ ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ’ತಿ ಇದಂ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತನ್ತಿ ಚೋದನಂ ಕತ್ವಾ ‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಬ್ಬಂ ಪಾಸಾದಪರಿಭೋಗ’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ೩೨೦) ವಚನತೋ ಪುಗ್ಗಲಿಕೇಪಿ ಸೇನಾಸನೇ ಸೇನಾಸನಪರಿಭೋಗವಸೇನ ನಿಯಮಿತಂ ಸುವಣ್ಣಘಟಾದಿಕಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟಮಾನಮ್ಪಿ ಕೇವಲಂ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ಕತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಏವಮಿದಂ ಭೂಮತ್ಥರಣವಸೇನ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟಮಾನಮ್ಪಿ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ತಂ ವಿಹಾರಂ ಹರಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಪರಿಹರಣೇಯೇವ ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

ಪಾವಾರೋ ಕೋಜವೋತಿ ಪಚ್ಚತ್ಥರಣತ್ಥಾಯೇವ ಠಪಿತಾ ಉಗ್ಗತಲೋಮಾ ಅತ್ಥರಣವಿಸೇಸಾ. ಏತ್ತಕಮೇವ ವುತ್ತನ್ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೧೬) ವುತ್ತಂ. ‘‘ಇದಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ತಥಾವುತ್ತಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ, ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ತಾದಿಸಂ ಮಞ್ಚಪೀಠೇಸು ಅತ್ಥರಿತಬ್ಬಂ ಅತ್ಥರಣಮೇವಾ’’ತಿ ತೀಸುಪಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ವುತ್ತಂ. ಮಾತಿಕಾಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ದುತಿಯಸೇನಾಸನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ಪನ ‘‘ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಂ ನಾಮ ಪಾವಾರೋ ಕೋಜವೋ’’ತಿ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ವುತ್ತಂ ಇಮಿನಾ ನ ಸಮೇತಿ, ‘‘ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯ ೩.೧೧೬) ವುತ್ತಂ. ವೀಮಂಸಿತೇ ಪನ ಏವಮಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಪಞ್ಞಾಯತಿ – ಮಾತಿಕಾಟ್ಠಕಥಾಪಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯೇವ, ತಸ್ಮಾ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾದೀಸು ವುತ್ತನಯೇನ ‘‘ಪಾವಾರೋ ಕೋಜವೋ’’ತಿ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ವುತ್ತಂ, ಏವಂ ನಿಯಮನೇ ಸತಿಪಿ ಯಥಾ ‘‘ಲದ್ಧಾತಪತ್ತೋ ರಾಜಕುಮಾರೋ’’ತಿ ಆತಪತ್ತಸ್ಸ ಲದ್ಧಭಾವೇಯೇವ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ವುತ್ತೇಪಿ ನಿದಸ್ಸನನಯವಸೇನ ರಾಜಕಕುಧಭಣ್ಡಸಾಮಞ್ಞೇನ ಸಮಾನಾ ವಾಲಬೀಜನಾದಯೋಪಿ ವುತ್ತಾಯೇವ ಹೋನ್ತಿ, ಏವಂ ‘‘ಪಾವಾರೋ ಕೋಜವೋ’’ತಿ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ವುತ್ತೇಪಿ ನಿದಸ್ಸನನಯವಸೇನ ತೇಹಿ ಮಞ್ಚಪೀಠೇಸು ಅತ್ಥರಿತಬ್ಬಭಾವಸಾಮಞ್ಞೇನ ಸಮಾನಾ ಅಞ್ಞೇ ಅತ್ಥರಣಾಪಿ ವುತ್ತಾಯೇವ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ವುತ್ತವಚನಂ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನಸ್ಸ ಪಟಿಲೋಮಂ ನ ಹೋತಿ, ಅನುಲೋಮಮೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಠಾನೇ ‘‘ಯೇನ ವಿಹಾರೋ ಕಾರಿತೋ, ಸೋ ವಿಹಾರಸ್ಸಾಮಿಕೋ’’ತಿ ಪಾಠಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಏಕಚ್ಚೇ ವಿನಯಧರಾ ‘‘ಸಙ್ಘಿಕವಿಹಾರಸ್ಸ ವಾ ಪುಗ್ಗಲಿಕವಿಹಾರಸ್ಸ ವಾ ವಿಹಾರದಾಯಕೋಯೇವ ಸಾಮಿಕೋ, ಸೋಯೇವ ಇಸ್ಸರೋ, ತಸ್ಸ ರುಚಿಯಾ ಏವ ವಸಿತುಂ ಲಭತಿ, ನ ಸಙ್ಘಗಣಪುಗ್ಗಲಾನಂ ರುಚಿಯಾ’’ತಿ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಸೋ ವೀಮಂಸಿತಬ್ಬೋ, ಕಥಂ ಅಯಂ ಪಾಠೋ ಕಿಮತ್ಥಂ ಸಾಧೇತಿ ಇಸ್ಸರತ್ಥಂ ವಾ ಆಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬತ್ಥಂ ವಾತಿ? ಏವಂ ವೀಮಂಸಿತೇ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಮ್ಹಿ ಸತಿ ಭಿಕ್ಖು ಆಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ’’ತಿಆದಿವಚನತೋ ಆಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬತ್ಥಮೇವ ಸಾಧೇತಿ, ನ ಇಸ್ಸರತ್ಥನ್ತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ.

ಅಥ ಸಿಯಾ ‘‘ಆಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬತ್ಥೇ ಸಿದ್ಧೇ ಇಸ್ಸರತ್ಥೋ ಸಿದ್ಧೋಯೇವ ಹೋತಿ. ಇಸ್ಸರಭಾವತೋಯೇವ ಹಿ ಸೋ ಆಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ. ತತ್ಥೇವಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ – ‘‘ಆಪುಚ್ಛನ್ತೇನ ಚ ಭಿಕ್ಖುಮ್ಹಿ ಸತಿ ಭಿಕ್ಖು ಆಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ, ತಸ್ಮಿಂ ಅಸತಿ ಸಾಮಣೇರೋ, ತಸ್ಮಿಂ ಅಸತಿ ಆರಾಮಿಕೋ’’ತಿಆದಿವಚನತೋ ಆಯಸ್ಮನ್ತಾನಂ ಮತೇನ ಭಿಕ್ಖುಪಿ ಸಾಮಣೇರೋಪಿ ಆರಾಮಿಕೋಪಿ ವಿಹಾರಕಾರಕೋಪಿ ತಸ್ಸ ಕುಲೇ ಯೋ ಕೋಚಿ ಪುಗ್ಗಲೋಪಿ ಇಸ್ಸರೋತಿ ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯ, ಏವಂ ವಿಞ್ಞಾಯಮಾನೇಪಿ ಭಿಕ್ಖುಮ್ಹಿ ವಾ ಸಾಮಣೇರೇ ವಾ ಆರಾಮಿಕೇ ವಾ ಸತಿ ತೇಯೇವ ಇಸ್ಸರಾ, ನ ವಿಹಾರಕಾರಕೋ. ತೇಸು ಏಕಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಅಸತಿಯೇವ ವಿಹಾರಕಾರಕೋ ಇಸ್ಸರೋ ಸಿಯಾತಿ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಅಧಿಕಾರೇ ಸಙ್ಘಿಕಂ ಸೇನಾಸನಂ ರಕ್ಖಣತ್ಥಾಯ ಆಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬಂಯೇವ ವದತಿ, ನ ಇಸ್ಸರಭಾವತೋ ಆಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೧೬) ‘‘ಅನಾಪುಚ್ಛಂ ವಾ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಭಿಕ್ಖುಮ್ಹಿ ಸತಿ ಭಿಕ್ಖು ಆಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ’’ತಿಆದಿ.

ಅಥಾಪಿ ಏವಂ ವದೇಯ್ಯ ‘‘ನ ಸಕಲಸ್ಸ ವಾಕ್ಯಪಾಠಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯತ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯ ಅಮ್ಹೇಹಿ ವುತ್ತಂ, ಅಥ ಖೋ ‘ವಿಹಾರಸ್ಸಾಮಿಕೋ’ತಿ ಏತಸ್ಸ ಪದತ್ಥಂಯೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಕಥಂ? ಸಂ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಸಾಮಿಕೋ, ವಿಹಾರಸ್ಸ ಸಾಮಿಕೋ ವಿಹಾರಸ್ಸಾಮಿಕೋ. ‘ಕೋ ವಿಹಾರಸ್ಸಾಮಿಕೋ ನಾಮಾ’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘ಯೇನ ವಿಹಾರೋ ಕಾರಿತೋ, ಸೋ ವಿಹಾರಸ್ಸಾಮಿಕೋ ನಾಮಾ’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ, ತಸ್ಮಾ ವಿಹಾರಕಾರಕೋ ದಾಯಕೋ ವಿಹಾರಸ್ಸಾಮಿಕೋ ನಾಮಾತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ, ಏವಂ ವಿಞ್ಞಾಯಮಾನೇ ಸತಿ ಸಾಮಿಕೋ ನಾಮ ಸಸ್ಸ ಧನಸ್ಸ ಇಸ್ಸರೋ, ತಸ್ಸ ರುಚಿಯಾ ಏವ ಅಞ್ಞೇ ಲಭನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ವಿಹಾರಸ್ಸಾಮಿಕಭೂತಸ್ಸ ದಾಯಕಸ್ಸ ರುಚಿಯಾ ಏವ ಭಿಕ್ಖೂ ವಸಿತುಂ ಲಭನ್ತಿ, ನ ಸಙ್ಘಗಣಪುಗ್ಗಲಾನಂ ರುಚಿಯಾತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ. ತೇ ಏವಂ ವತ್ತಬ್ಬಾ – ಮಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತೋ ಏವಂ ಅವಚುತ್ಥ, ಯಥಾ ನಾಮ ‘‘ಘಟಿಕಾರೋ ಬ್ರಹ್ಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ಸೋ ಬ್ರಹ್ಮಾ ಇದಾನಿ ಘಟಂ ನ ಕರೋತಿ, ಪುರಿಮತ್ತಭಾವೇ ಪನ ಕರೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಘಟಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ ವಚನತ್ಥೇನ ‘‘ಘಟಿಕಾರೋ’’ತಿ ನಾಮಂ ಲಭತಿ. ಇತಿ ಪುಬ್ಬೇ ಲದ್ಧನಾಮತ್ತಾ ಪುಬ್ಬವೋಹಾರವಸೇನ ಬ್ರಹ್ಮಭೂತೋಪಿ ‘‘ಘಟಿಕಾರೋ’’ಇಚ್ಚೇವ ವುಚ್ಚತಿ, ಏವಂ ಸೋ ವಿಹಾರಕಾರಕೋ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವಿಹಾರಸ್ಸಾಮಿಕೋ ನ ಹೋತಿ ವತ್ಥುಪರಿಚ್ಚಾಗಲಕ್ಖಣತ್ತಾ ದಾನಸ್ಸ, ಪುಬ್ಬೇ ಪನ ಅಪರಿಚ್ಚತ್ತಕಾಲೇ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಕಾರಕತ್ತಾ ವಿಹಾರಸ್ಸಾಮಿಕೋ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಸೋ ಏವಂ ಪುಬ್ಬೇ ಲದ್ಧನಾಮತ್ತಾ ಪುಬ್ಬವೋಹಾರವಸೇನ ‘‘ವಿಹಾರಸ್ಸಾಮಿಕೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ನ, ಪರಿಚ್ಚತ್ತಸ್ಸ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಇಸ್ಸರಭಾವತೋ. ತೇನೇವ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ‘‘ವಿಹಾರದಾಯಕಾನಂ ರುಚಿಯಾ ಭಿಕ್ಖೂ ವಸನ್ತೂ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ಸೇನಾಸನಪಞ್ಞಾಪಕೋ ಅನುಞ್ಞಾತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೨.೨೯೫) ‘‘ತೇಸಂ ಗೇಹಾನೀತಿ ಏತ್ಥ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಾಸತ್ಥಾಯ ಕತಮ್ಪಿ ಯಾವ ನ ದೇನ್ತಿ, ತಾವ ತೇಸಂ ಸನ್ತಕಂಯೇವ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬ’’ನ್ತಿ, ತೇನ ದಿನ್ನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತೇಸಂ ಸನ್ತಕಾನಿ ನ ಹೋನ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಅಯಂ ಪನ ಕಥಾ ಪಾಠಸ್ಸ ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತತ್ತಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಕಥಿತಾ. ವಿಹಾರವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಪನ ಚತುಪಚ್ಚಯಭಾಜನವಿನಿಚ್ಛಯೇ (ವಿ. ಸಙ್ಗ. ಅಟ್ಠ. ೧೯೪ ಆದಯೋ) ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ಯೋ ಕೋಚೀತಿ ಞಾತಕೋ ವಾ ಅಞ್ಞಾತಕೋ ವಾ ಯೋ ಕೋಚಿ. ಯೇನ ಮಞ್ಚಂ ಪೀಠಂ ವಾ ವಿನನ್ತಿ, ತಂ ಮಞ್ಚಪೀಠಕವಾನಂ.

೮೩. ಸಿಲುಚ್ಚಯಲೇಣನ್ತಿ ಸಿಲುಚ್ಚಯೇ ಲೇಣಂ, ಪಬ್ಬತಗುಹಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಸೇನಾಸನಂ ಉಪಚಿಕಾಹಿ ಖಾಯಿತ’’ನ್ತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಪಞ್ಞತ್ತತ್ತಾ ವತ್ಥುಅನುರೂಪವಸೇನ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಉಪಚಿಕಾಸಙ್ಕಾಯ ಅಭಾವೇನ ಅನಾಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾ. ವತ್ತಕ್ಖನ್ಧಕೇ (ಚೂಳವ. ೩೬೦ ಆದಯೋ) ಗಮಿಕವತ್ತಂ ಪಞ್ಞಾಪೇನ್ತೇನ ‘‘ಸೇನಾಸನಂ ಆಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಕೇವಲಂ ಇತಿಕತ್ತಬ್ಬತಾಮತ್ತದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಆಪುಚ್ಛನಂ ಪನ ವತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ನ ಪನ ವತ್ತಭೇದೇ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ, ತೇನೇವ ಅನ್ಧಕಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸೇನಾಸನಂ ಆಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಯಂ ಪಾಸಾಣಪಿಟ್ಠಿಯಂ ವಾ ಪಾಸಾಣತ್ಥಮ್ಭೇಸು ವಾ ಕತಸೇನಾಸನಂ ಯತ್ಥ ಉಪಚಿಕಾ ನಾರೋಹನ್ತಿ, ತಂ ಅನಾಪುಚ್ಛನ್ತಸ್ಸಪಿ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ತಸ್ಮಾ ಯಂ ವುತ್ತಂ ಗಣ್ಠಿಪದೇ ‘‘ತಾದಿಸೇ ಸೇನಾಸನೇ ಅನಾಪುಚ್ಛಾ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ನತ್ಥಿ, ಗಮಿಕವತ್ತೇ ಸೇನಾಸನಂ ಅನಾಪುಚ್ಛಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ವತ್ತಭೇದೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ದುಕ್ಕಟಂ ಆಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ, ತಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ಪಚ್ಛಿಮಸ್ಸ ಆಭೋಗೇನ ಮುತ್ತಿ ನತ್ಥೀತಿ ತಸ್ಸ ಪಚ್ಛತೋ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ ವುತ್ತಂ. ಏಕಂ ವಾ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಆಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಗಮನಚಿತ್ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನಟ್ಠಾನತೋ ಅನಾಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ದುತಿಯಪಾದುದ್ಧಾರೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ. ಮಣ್ಡಪೇ ವಾತಿ ಸಾಖಾಮಣ್ಡಪೇ ವಾ ಪದರಮಣ್ಡಪೇ ವಾ. ರುಕ್ಖಮೂಲೇತಿ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ. ಪಲುಜ್ಜತೀತಿ ವಿನಸ್ಸತಿ.

೮೪. ಮಜ್ಝೇ ಸಂಖಿತ್ತಂ ಪಣವಸಣ್ಠಾನಂ ಕತ್ವಾ ಬದ್ಧನ್ತಿ ಏರಕಪತ್ತಾದೀಹಿ ವೇಣಿಂ ಕತ್ವಾ ತಾಯ ವೇಣಿಯಾ ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ವಿತ್ಥತಟ್ಠಾನೇ ಬಹುಂ ವೇಠೇತ್ವಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಮಜ್ಝಟ್ಠಾನಂ, ತಾವ ಅನ್ತೋಆಕಡ್ಢನವಸೇನ ವೇಠೇತ್ವಾ ಮಜ್ಝೇ ಸಂಖಿಪಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಕತಂ. ಯತ್ಥ ಕಾಕಾ ವಾ ಕುಲಲಾ ವಾ ನ ಊಹದನ್ತೀತಿ ಯತ್ಥ ಧುವನಿವಾಸೇನ ಕುಲಾವಕೇ ಕತ್ವಾ ವಸಮಾನಾ ಏತೇ ಕಾಕಕುಲಲಾ, ಅಞ್ಞೇ ವಾ ಸಕುಣಾ ತಂ ಸೇನಾಸನಂ ನ ಊಹದನ್ತಿ, ತಾದಿಸೇ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ನಿಕ್ಖಿಪಿತುಂ ಅನುಜಾನಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೮೫. ನವವಾಯಿಮೋತಿ ಅಧುನಾ ಸುತ್ತೇನ ವೀತಕಚ್ಛೇನ ಪಲಿವೇಠಿತಮಞ್ಚೋ. ಓನದ್ಧೋತಿ ಕಪ್ಪಿಯಚಮ್ಮೇನ ಓನದ್ಧೋ, ಸೋವ ಓನದ್ಧಕೋ ಸಕತ್ಥೇ ಕ-ಪಚ್ಚಯವಸೇನ. ತೇನ ಹಿ ವಸ್ಸೇನ ಸೀಘಂ ನ ನಸ್ಸತಿ. ಉಕ್ಕಟ್ಠಅಬ್ಭೋಕಾಸಿಕೋತಿ ಇದಂ ತಸ್ಸ ಸುಖಪಟಿಪತ್ತಿದಸ್ಸನಮತ್ತಂ, ಉಕ್ಕಟ್ಠಸ್ಸಾಪಿ ಪನ ಚೀವರಕುಟಿ ವಟ್ಟತೇವ. ಕಾಯಾನುಗತಿಕತ್ತಾತಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ ತತ್ಥೇವ ನಿಸಿನ್ನಭಾವಂ ದೀಪೇತಿ, ತೇನ ಚ ವಸ್ಸಭಯೇನ ಸಯಂ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಅಬ್ಭೋಕಾಸಿಕಾನಂ ಅತೇಮನತ್ಥಾಯ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ದಾಯಕೇಹಿ ದಿನ್ನಮ್ಪಿ ಅತ್ತಾನಂ ರಕ್ಖನ್ತೇನ ರಕ್ಖಿತಬ್ಬಮೇವ. ‘‘ಯಸ್ಮಾ ಪನ ದಾಯಕೇಹಿ ದಾನಕಾಲೇಯೇವ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಕಮ್ಪಿ ಕಮ್ಬಲಂ ‘ಪಾದಪುಞ್ಛನಿಂ ಕತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಥಾ’ತಿ ದಿನ್ನಂ ತಥೇವ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ತಸ್ಮಾ ಇದಮ್ಪಿ ಮಞ್ಚಪೀಠಾದಿಸೇನಾಸನಂ ‘ಅಜ್ಝೋಕಾಸೇಪಿ ಯಥಾಸುಖಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಥಾ’ತಿ ದಾಯಕೇಹಿ ದಿನ್ನಂ ಚೇ, ಸಬ್ಬಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಕಾಲೇ ಅಜ್ಝೋಕಾಸೇ ನಿಕ್ಖಿಪಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವದನ್ತೀ’’ತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯ ೩.೧೦೮-೧೧೦) ವುತ್ತಂ. ಪೇಸೇತ್ವಾ ಗನ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಇಮಂ ಠಾನಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ವಸತಿ, ತಸ್ಸ ದೇಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪೇಸೇತಬ್ಬಂ.

ವಲಾಹಕಾನಂ ಅನುಟ್ಠಿತಭಾವಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾತಿ ಇಮಿನಾ ಗಿಮ್ಹಾನೇಪಿ ಮೇಘೇ ಉಟ್ಠಿತೇ ಅಬ್ಭೋಕಾಸೇ ನಿಕ್ಖಿಪಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ದೀಪೇತಿ. ತತ್ರ ತತ್ರಾತಿ ಚೇತಿಯಙ್ಗಣಾದಿಕೇ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಅಬ್ಭೋಕಾಸೇ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಾ. ಮಜ್ಝತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಾದಟ್ಠಾನಾಭಿಮುಖಾತಿ ಯತ್ಥ ಸಮನ್ತತೋ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ಅಙ್ಗಣಮಜ್ಝೇ ಸಬ್ಬದಾ ಕಚವರಸ್ಸ ಸಙ್ಕಡ್ಢನೇನ ಮಜ್ಝೇ ವಾಲಿಕಾ ಸಞ್ಚಿತಾ ಹೋತಿ, ತತ್ಥ ಕತ್ತಬ್ಬವಿಧಿದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ, ಉಚ್ಚವತ್ಥುಪಾದಟ್ಠಾನಾಭಿಮುಖಂ, ಭಿತ್ತಿಪಾದಟ್ಠಾನಾಭಿಮುಖಂ ವಾ ವಾಲಿಕಾ ಹರಿತಬ್ಬಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಯತ್ಥ ವಾ ಪನ ಕೋಣೇಸು ವಾಲಿಕಾ ಸಞ್ಚಿತಾ, ತತ್ಥ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಪರದಿಸಾಭಿಮುಖಾ ಹರಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಕೇಚಿ ಅತ್ಥಂ ವದನ್ತಿ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಸಮ್ಮಟ್ಠಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಪದವಲಞ್ಜೇನ ಅವಿಕೋಪನತ್ಥಾಯ ಸಯಂ ಅಸಮ್ಮಟ್ಠಟ್ಠಾನೇ ಠತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪಾದಾಭಿಮುಖಂ ವಾಲಿಕಾ ಹರಿತಬ್ಬಾತಿ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ. ತತ್ಥ ‘‘ಮಜ್ಝತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾ’’ತಿ ವಚನಸ್ಸ ಪಯೋಜನಂ ನ ದಿಸ್ಸತಿ. ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ ಪನ ‘‘ಪಾದಟ್ಠಾನಾಭಿಮುಖಾತಿ ನಿಸೀದನ್ತಾನಂ ಪಾದಟ್ಠಾನಾಭಿಮುಖನ್ತಿ ಕೇಚಿ, ಸಮ್ಮಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಪಾದಟ್ಠಾನಾಭಿಮುಖನ್ತಿ ಅಪರೇ, ಬಹಿವಾಲಿಕಾಯ ಅಗಮನನಿಮಿತ್ತಂ ಪಾದಟ್ಠಾನಾಭಿಮುಖಾ ಹರಿತಬ್ಬಾತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಏಕೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಕಚವರಂ ಹತ್ಥೇಹಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಬಹಿ ಛಡ್ಡೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಕಚವರಂ ಛಡ್ಡೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಾಲಿಕಾ ನ ಛಡ್ಡೇತಬ್ಬಾತಿ ದೀಪೇತಿ.

೮೬. ಕಪ್ಪಂ ಲಭಿತ್ವಾತಿ ‘‘ಗಚ್ಛಾ’’ತಿ ವುತ್ತವಚನೇನ ಕಪ್ಪಂ ಲಭಿತ್ವಾ. ಥೇರಸ್ಸ ಹಿ ಆಣತ್ತಿಯಾ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಪುರಿಮನಯೇನೇವಾತಿ ‘‘ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸಯಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ.

ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗಚ್ಛತೀತಿ ತಂ ಮಗ್ಗಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗಚ್ಛತಿ. ಲೇಡ್ಡುಪಾತುಪಚಾರತೋ ಬಹಿ ಠಿತತ್ತಾ ‘‘ಪಾದುದ್ಧಾರೇನ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಪಠಮಪಾದುದ್ಧಾರೇ ದುಕ್ಕಟಂ, ದುತಿಯಪಾದುದ್ಧಾರೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಾಕತಿಕಂ ಅಕತ್ವಾತಿ ಅಪಟಿಸಾಮೇತ್ವಾ. ಅನ್ತರಸನ್ನಿಪಾತೇತಿ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಸನ್ನಿಪಾತೇ.

೮೭. ಆವಾಸಿಕಾನಂಯೇವ ಪಲಿಬೋಧೋತಿ ಏತ್ಥ ಆಗನ್ತುಕೇಸು ಆಗನ್ತ್ವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಅವತ್ವಾ ತತ್ಥ ನಿಸಿನ್ನೇಸುಪಿ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ‘‘ಆವಾಸಿಕಾಯೇವ ಉದ್ಧರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಗತೇಸುಪಿ ಆವಾಸಿಕಾನಮೇವ ಪಲಿಬೋಧೋ. ಮಹಾಪಚ್ಚರಿವಾದೇ ಪನ ‘‘ಇದಂ ಅಮ್ಹಾಕ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾಪಿ ಅವತ್ವಾಪಿ ನಿಸಿನ್ನಾನಮೇವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾವಾದೇ ‘‘ಆಪತ್ತೀ’’ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಮೇವ ವುತ್ತಂ. ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ಪನ ಸನ್ಥರಾಪನೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯೇನ ಭವಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅನಾಣತ್ತಿಯಾ ಪಞ್ಞತ್ತತ್ತಾ ದುಕ್ಕಟಂ ವುತ್ತಂ. ಉಸ್ಸಾರಕೋತಿ ಸರಭಾಣಕೋ. ಸೋ ಹಿ ಉದ್ಧಂಉದ್ಧಂ ಪಾಳಿಪಾಠಂ ಸಾರೇತಿ ಪವತ್ತೇತೀತಿ ‘‘ಉಸ್ಸಾರಕೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ‘‘ಇದಂ ಉಸ್ಸಾರಕಸ್ಸ, ಇದಂ ಧಮ್ಮಕಥಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿ ವಿಸುಂ ಪಞ್ಞತ್ತತ್ತಾ ಅನಾಣತ್ತಿಯಾ ಪಞ್ಞತ್ತೇಪಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯೇನೇವ ಭವಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ‘‘ತಸ್ಮಿಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೇ ತಸ್ಸ ಪಲಿಬೋಧೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಕೇಚಿ ಪನ ವದನ್ತಿ ‘‘ಅನಾಣತ್ತಿಯಾ ಪಞ್ಞತ್ತೇಪಿ ಧಮ್ಮಕಥಿಕಸ್ಸ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯತ್ತಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ಆಗನ್ತುಕಸ್ಸ ಪನ ಪಚ್ಛಾ ಆಗತೇಹಿ ವುಡ್ಢತರೇಹಿ ಉಟ್ಠಾಪನೀಯತ್ತಾ ದುಕ್ಕಟಂ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ.

೮೮. ಪಾದಪುಞ್ಛನೀ ನಾಮ ರಜ್ಜುಕೇಹಿ ವಾ ಪಿಲೋತಿಕಾಯ ವಾ ಪಾದಪುಞ್ಛನತ್ಥಂ ಕತಾ. ಫಲಕಪೀಠಂ ನಾಮ ಫಲಕಮಯಂ ಪೀಠಂ. ಅಥ ವಾ ಫಲಕಞ್ಚೇವ ದಾರುಮಯಪೀಠಞ್ಚ. ದಾರುಮಯಪೀಠನ್ತಿ ಚ ಫಲಕಮಯಮೇವ ಪೀಠಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಪಾದಕಠಲಿಕನ್ತಿ ಅಧೋತಪಾದಟ್ಠಾಪನಕಂ. ಅಜ್ಝೋಕಾಸೇ ರಜನಂ ಪಚಿತ್ವಾ …ಪೇ… ಪಟಿಸಾಮೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಥೇವೇ ಅಸತಿ ರಜನಕಮ್ಮೇ ನಿಟ್ಠಿತೇ ಪಟಿಸಾಮೇತಬ್ಬಂ. ‘‘ಭಿಕ್ಖು ವಾ ಸಾಮಣೇರೋ ವಾ ಆರಾಮಿಕೋ ವಾ ಲಜ್ಜೀ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅಲಜ್ಜಿಂ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಗನ್ತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಓತಾಪೇನ್ತೋ…ಪೇ… ಗಚ್ಛತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ‘ಏತ್ತಕಂ ದೂರಂ ಗನ್ತಬ್ಬ’ನ್ತಿ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ನತ್ಥಿ, ತಥಾಪಿ ಲೇಡ್ಡುಪಾತಂ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ನಾತಿದೂರಂ ಗನ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ.

ಇತಿ ವಿನಯಸಙ್ಗಹಸಂವಣ್ಣನಾಭೂತೇ ವಿನಯಾಲಙ್ಕಾರೇ

ಮಞ್ಚಪೀಠಾದಿಸಙ್ಘಿಕಸೇನಾಸನೇಸುಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬ-

ವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾಲಙ್ಕಾರೋ ನಾಮ

ಸತ್ತರಸಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.

೧೮. ಕಾಲಿಕವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ

೮೯. ಏವಂ ಸಙ್ಘಿಕಸೇನಾಸನೇಸು ಕತ್ತಬ್ಬವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಚತುಕಾಲಿಕವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತುಂ ‘‘ಕಾಲಿಕಾನಿಪಿ ಚತ್ತಾರೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಕರಣಂ ಕಾರೋ, ಕಿರಿಯಾ. ಕಾರೋ ಏವ ಕಾಲೋ ರ-ಕಾರಸ್ಸ ಲ-ಕಾರೋ ಯಥಾ ‘‘ಮಹಾಸಾಲೋ’’ತಿ. ಕಾಲೋತಿ ಚೇತ್ಥ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾದಿಕಿರಿಯಾ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ –

‘‘ಆರದ್ಧಾನಿಟ್ಠಿತೋ ಭಾವೋ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೋ ಸುನಿಟ್ಠಿತೋ;

ಅತೀತಾನಾಗತುಪ್ಪಾದ-ಮಪ್ಪತ್ತಾಭಿಮುಖಾ ಕಿರಿಯಾ’’ತಿ.

ಏತ್ಥ ಪನ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಕಿರಿಯಾಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಕಾಲಸ್ಸ ಪಭೇದಭೂತೋ ಪುರೇಭತ್ತಏಕಅಹೋರತ್ತಸತ್ತಾಹಜೀವಿಕಪರಿಯನ್ತಸಙ್ಖಾತೋ ಕಾಲವಿಸೇಸೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ. ಕಾಲೇ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲವಿಸೇಸೇ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಾನೀತಿ ಕಾಲಿಕಾನಿ. ಪಿ-ಸದ್ದೋ ಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೋ, ತೇನ ಕಪ್ಪಿಯಾ ಚತುಭೂಮಿಯೋತಿ ಸಮುಚ್ಚೇತಿ. ಚತ್ತಾರೀತಿ ಸಙ್ಖ್ಯಾನಿದ್ದೇಸೋ, ತೇನ ಕಾಲಿಕಾನಿ ನಾಮ ಚತ್ತಾರಿ ಏವ ಹೋನ್ತಿ, ನ ತೀಣಿ ನ ಪಞ್ಚಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ, ಇದಂ ಮಾತಿಕಾಪದಸ್ಸ ಅತ್ಥವಿವರಣಂ. ತತ್ಥ ಉದ್ದೇಸೇ ಯಂ ಮಾತಿಕಾಯಂ (ವಿ. ಸಙ್ಗ. ಅಟ್ಠ. ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾ) ‘‘ಕಾಲಿಕಾನಿಪಿ ಚತ್ತಾರೀ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಂ, ಏತ್ಥ ಏತಸ್ಮಿಂ ಮಾತಿಕಾಪದೇ ಚತ್ತಾರಿ ಕಾಲಿಕಾನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಕತಮಾನಿ ತಾನೀತಿ ಆಹ ‘‘ಯಾವಕಾಲಿಕ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಯಾವಕಾಲಿಕಂ…ಪೇ… ಯಾವಜೀವಿಕಂ ಇತಿ ಇಮಾನಿ ವತ್ಥೂನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಕಾಲಿಕಾನಿ ನಾಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಇದಾನಿ ತೇಸಂ ವತ್ಥುಞ್ಚ ವಿಸೇಸನಞ್ಚ ನಾಮಲಾಭಹೇತುಞ್ಚ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ತತ್ಥ ಪುರೇಭತ್ತ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ತೇಸು ಚತೂಸು ಕಾಲಿಕೇಸು ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಖಾದನೀಯಂ ಭೋಜನೀಯಂ ಯಾವಕಾಲಿಕಂ, ಅಟ್ಠವಿಧಪಾನಂ ಯಾಮಕಾಲಿಕಂ, ಸಪ್ಪಿಆದಿಪಞ್ಚವಿಧಭೇಸಜ್ಜಂ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಂ, ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಯಾವಜೀವಿಕಂ ಇತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅತಿಬ್ಯಾಪಿತಂ ಪರಿಹರಿತುಂ ವಿಸೇಸನಮಾಹ ‘‘ಪುರೇಭತ್ತ’’ನ್ತ್ಯಾದಿ. ಪುರೇಭತ್ತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಮೇವ ಯಾವಕಾಲಿಕಂ, ನ ಅಞ್ಞಂ ಖಾದನೀಯಂ ಭೋಜನೀಯನ್ತ್ಯತ್ಥೋ. ಯಾವ…ಪೇ… ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬತೋತಿ ನಾಮಲಾಭಹೇತುಂ, ಏತೇನ ಯಾವ ಕಾಲೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಯಾವಕಾಲಿಕನ್ತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಅಟ್ಠವಿಧಂ ಪಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅಬ್ಯಾಪಿತಂ ಪರಿಹರಿತುಮಾಹ ‘‘ಸದ್ಧಿಂ ಅನುಲೋಮಪಾನೇಹೀ’’ತಿ. ಯಾವ…ಪೇ… ತಬ್ಬತೋತಿ ನಾಮಲಾಭಹೇತುಂ, ಏತೇನ ಯಾಮೋ ಕಾಲೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಯಾಮಕಾಲಿಕನ್ತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸತ್ತಾಹಂ ನಿಧೇತಬ್ಬತೋತಿ ನಾಮಲಾಭಹೇತುಂ, ಏತೇನ ಸತ್ತಾಹೋ ಕಾಲೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕನ್ತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅತಿಬ್ಯಾಪಿತಂ ಪರಿಹರಿತುಂ ‘‘ಠಪೇತ್ವಾ ಉದಕ’’ನ್ತ್ಯಾಹ. ಯಾವ…ಪೇ… ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬತೋತಿ ನಾಮಲಾಭಹೇತುಂ, ತೇನ ಯಾವಜೀವಂ ಕಾಲೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಯಾವಜೀವಿಕನ್ತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ.

ಏತ್ಥಾಹ – ‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಅದಿನ್ನಂ ಮುಖದ್ವಾರಂ ಆಹಾರಂ ಆಹರೇಯ್ಯ ಅಞ್ಞತ್ರ ಉದಕದನ್ತಪೋನಾ, ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ೨೬೫) ವಚನತೋ ನನು ಉದಕಂ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಬ್ಬಂ, ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ‘‘ಠಪೇತ್ವಾ ಉದಕಂ ಅವಸೇಸಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ? ಸಚ್ಚಂ, ಪರಿಸುದ್ಧಉದಕಂ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಬ್ಬಂ, ಕದ್ದಮಾದಿಸಹಿತಂ ಪನ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತೇಸು ಅನ್ತೋಗಧಭಾವತೋ ‘‘ಠಪೇತ್ವಾ ಉದಕ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ. ಏವಮಪಿ ‘‘ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾವ ಸಿದ್ಧಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಸ್ಸ ಉದಕಸ್ಸಪಿ ಗಹಣತೋತಿ? ಸಚ್ಚಂ, ತಥಾಪಿ ಉದಕಭಾವೇನ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ‘‘ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತ’’ನ್ತಿ ಏತ್ತಕೇ ವುತ್ತೇ ಏಕಚ್ಚಸ್ಸ ಉದಕಸ್ಸ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಭಾವತೋ ಉದಕಮ್ಪಿ ಯಾವಜೀವಿಕಂ ನಾಮಾತಿ ಞಾಯೇಯ್ಯ, ನ ಪನ ಉದಕಂ ಯಾವಜೀವಿಕಂ ಸುದ್ಧಸ್ಸ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಾಭಾವತೋ, ತಸ್ಮಾ ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಏಕಚ್ಚಸ್ಸ ಉದಕಸ್ಸ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಭಾವೇ ಸತಿಪಿ ಸುದ್ಧಸ್ಸ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಬ್ಬತ್ತಾ ತಂ ಉದಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಯಾವಜೀವಿಕನ್ತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ.

೯೦. ಮೂಲಕಮೂಲಾದೀನಿ ಉಪದೇಸತೋಯೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ, ತಾನಿ ಪರಿಯಾಯತೋ ವುಚ್ಚಮಾನಾನಿಪಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ವಿಞ್ಞಾತುಂ. ಪರಿಯಾಯನ್ತರೇನ ಹಿ ವುಚ್ಚಮಾನೇ ತಂ ತಂ ನಾಮಂ ಅಜಾನನ್ತಾನಂ ಸಮ್ಮೋಹೋಯೇವ ಸಿಯಾ, ತಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ವಕ್ಖಾಮ. ಖಾದನೀಯೇ ಖಾದನೀಯತ್ಥನ್ತಿ ಪೂವಾದಿಖಾದನೀಯೇ ವಿಜ್ಜಮಾನಂ ಖಾದನೀಯಕಿಚ್ಚಂ ಖಾದನೀಯೇಹಿ ಕಾತಬ್ಬಂ ಜಿಘಚ್ಛಾಹರಣಸಙ್ಖಾತಂ ಅತ್ಥಂ ಪಯೋಜನಂ ನೇವ ಫರನ್ತಿ ನ ನಿಪ್ಫಾದೇನ್ತಿ. ಏಕಸ್ಮಿಂ ದೇಸೇ ಆಹಾರಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧೇನ್ತಂ ವಾ ಅಸಾಧೇನ್ತಂ ವಾ ಅಪರಸ್ಮಿಂ ದೇಸೇ ಉಟ್ಠಿತಭೂಮಿರಸಾದಿಭೇದೇನ ಆಹಾರಜಿಘಚ್ಛಾಹರಣಕಿಚ್ಚಂ ಅಸಾಧೇನ್ತಮ್ಪಿ ವಾ ಸಮ್ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಆಹ ‘‘ತೇಸು ತೇಸು ಜನಪದೇಸೂ’’ತಿಆದಿ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಏಕಸ್ಮಿಂ ಜನಪದೇ ಆಹಾರಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧೇನ್ತಂ ಸೇಸಜನಪದೇಸುಪಿ ವಿಕಾಲೇ ನ ಕಪ್ಪತಿ ಏವಾತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಇದಂ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿಪಿ ವದನ್ತಿ. ಪಕತಿಆಹಾರವಸೇನಾತಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಯಾವಕಾಲಿಕೇಹಿ ಅಯೋಜಿತಂ ಅತ್ತನೋ ಪಕತಿಯಾವ ಆಹಾರಕಿಚ್ಚಕರಣವಸೇನ. ಸಮ್ಮೋಹೋಯೇವ ಹೋತೀತಿ ಅನೇಕತ್ಥಾನಂ ನಾಮಾನಂ ಅಪ್ಪಸಿದ್ಧಾನಞ್ಚ ಸಮ್ಭವತೋ ಸಮ್ಮೋಹೋ ಏವ ಸಿಯಾ. ತೇನೇವೇತ್ಥ ಮಯಮ್ಪಿ ಮೂಲಕಮೂಲಾದೀನಂ ಪರಿಯಾಯನ್ತರದಸ್ಸನೇ ಆದರಂ ನ ಕರಿಮ್ಹ ಉಪದೇಸತೋವ ಗಹೇತಬ್ಬತೋ.

ಯನ್ತಿ ವಟ್ಟಕನ್ದಂ.

ಮುಳಾಲನ್ತಿ ಥೂಲತರುಣಮೂಲಮೇವ.

ರುಕ್ಖವಲ್ಲಿಆದೀನನ್ತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಮೇವ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇತ್ವಾ ವುತ್ತಂ.

ಅನ್ತೋಪಥವೀಗತೋತಿ ಸಾಲಕಲ್ಯಾಣಿಕ್ಖನ್ಧಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ.

ಸಬ್ಬಕಪ್ಪಿಯಾನೀತಿ ಮೂಲತಚಪತ್ತಾದೀನಂ ವಸೇನ ಸಬ್ಬಸೋ ಕಪ್ಪಿಯಾನಿ, ತೇಸಮ್ಪಿ ನಾಮವಸೇನ ನ ಸಕ್ಕಾ ಪರಿಯನ್ತಂ ದಸ್ಸೇತುನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ಅಚ್ಛಿವಾದೀನಂ ಅಪರಿಪಕ್ಕಾನೇವ ಫಲಾನಿ ಯಾವಜೀವಿಕಾನೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಪರಿಪಕ್ಕಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

ಹರೀತಕಾದೀನಂ ಅಟ್ಠೀನೀತಿ ಏತ್ಥ ಮಿಞ್ಜಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಠಿತಾನಿ ಕಪಾಲಾನಿ ಯಾವಜೀವಿಕಾನೀತಿ ಆಚರಿಯಾ. ಮಿಞ್ಜಮ್ಪಿ ಯಾವಜೀವಿಕನ್ತಿ ಏಕೇ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯ ೨.೨೪೮-೨೪೯) ಪನ ‘‘ಹರೀತಕಾದೀನಂ ಅಟ್ಠೀನೀತಿ ಏತ್ಥ ‘ಮಿಞ್ಜಂ ಯಾವಕಾಲಿಕ’ನ್ತಿ ಕೇಚಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ನ ಯುತ್ತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಅವುತ್ತತ್ತಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

ಹಿಙ್ಗೂತಿ ಹಿಙ್ಗುರುಕ್ಖತೋ ಪಗ್ಘರಿತನಿಯ್ಯಾಸೋ. ಹಿಙ್ಗುಜತುಆದಯೋಪಿ ಹಿಙ್ಗುವಿಕತಿಯೋ ಏವ. ತತ್ಥ ಹಿಙ್ಗುಜತು ನಾಮ ಹಿಙ್ಗುರುಕ್ಖಸ್ಸ ದಣ್ಡಪತ್ತಾನಿ ಪಚಿತ್ವಾ ಕತನಿಯ್ಯಾಸೋ. ಹಿಙ್ಗುಸಿಪಾಟಿಕಂ ನಾಮ ಹಿಙ್ಗುಪತ್ತಾನಿ ಪಚಿತ್ವಾ ಕತನಿಯ್ಯಾಸೋ. ‘‘ಅಞ್ಞೇನ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕತೋ’’ತಿಪಿ ವದನ್ತಿ. ತಕನ್ತಿ ಅಗ್ಗಕೋಟಿಯಾ ನಿಕ್ಖನ್ತಸಿಲೇಸೋ. ತಕಪತ್ತೀತಿ ಪತ್ತತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಸಿಲೇಸೋ. ತಕಪಣ್ಣೀತಿ ಪಲಾಸೇ ಭಜ್ಜಿತ್ವಾ ಕತಸಿಲೇಸೋ. ‘‘ದಣ್ಡತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಸಿಲೇಸೋ’’ತಿಪಿ ವದನ್ತಿ.

೯೧. ಯಾಮಕಾಲಿಕೇಸು ಪನಾತಿ ಏತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಪಾಳಿಯಂ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಪದೇಹಿ ಯಾವಕಾಲಿಕಮೇವ ಸಙ್ಗಹಿತಂ, ನ ಯಾಮಕಾಲಿಕಂ, ತಥಾಪಿ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಯಾಮಕಾಲಿಕಂ ಯಾಮೇ ನಿದಹಿತ್ವಾ ಭುಞ್ಜತೀ’’ತಿ ಇಧ ಚೇವ ‘‘ಯಾಮಕಾಲಿಕೇನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಂ…ಪೇ… ಯಾವಜೀವಿಕಂ ತದಹುಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಯಾಮೇ ಕಪ್ಪತಿ, ಯಾಮಾತಿಕ್ಕನ್ತೇ ನ ಕಪ್ಪತೀ’’ತಿ ಅಞ್ಞತ್ಥ (ಮಹಾವ. ೩೦೫) ಚ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಯಾಮಕಾಲಿಕ’’ನ್ತಿವಚನಸಾಮತ್ಥಿಯತೋ ಚ ಭಗವತೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಞ್ಞೂಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯೇಹಿ ಯಾಮಕಾಲಿಕಂ ಸನ್ನಿಧಿಕಾರಕಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯವತ್ಥುಮೇವ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಠಪೇತ್ವಾ ಧಞ್ಞಫಲರಸನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ತಣ್ಡುಲಧೋವನೋದಕಮ್ಪಿ ಧಞ್ಞಫಲರಸೋಯೇವಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ.

೯೨. ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕೇ ಪಞ್ಚ ಭೇಸಜ್ಜಾನೀತಿ ಭೇಸಜ್ಜಕಿಚ್ಚಂ ಕರೋನ್ತು ವಾ ಮಾ ವಾ, ಏವಂಲದ್ಧವೋಹಾರಾನಿ ಪಞ್ಚ. ‘‘ಗೋಸಪ್ಪೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಲೋಕೇ ಪಾಕಟಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ಯೇಸಂ ಮಂಸಂ ಕಪ್ಪತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಞ್ಞೇಸಮ್ಪಿ ರೋಹಿತಮಿಗಾದೀನಂ ಸಪ್ಪಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತಿ. ಯೇಸಞ್ಹಿ ಖೀರಂ ಅತ್ಥಿ, ಸಪ್ಪಿಮ್ಪಿ ತೇಸಂ ಅತ್ಥಿಯೇವ, ತಂ ಪನ ಸುಲಭಂ ವಾ ದುಲ್ಲಭಂ ವಾ ಅಸಮ್ಮೋಹತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ. ಏವಂ ನವನೀತಮ್ಪಿ. ‘‘ಯೇಸಂ ಮಂಸಂ ಕಪ್ಪತೀ’’ತಿ ಚ ಇದಂ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯವತ್ಥುದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ, ನ ಪನ ಯೇಸಂ ಮಂಸಂ ನ ಕಪ್ಪತಿ, ತೇಸಂ ಸಪ್ಪಿಆದಿ ನ ಕಪ್ಪತೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ. ಮನುಸ್ಸಖೀರಾದೀನಿಪಿ ಹಿ ನೋ ನ ಕಪ್ಪನ್ತಿ.

೯೩. ಯಾವ ಕಾಲೋ ನಾತಿಕ್ಕಮತಿ, ತಾವ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಏತ್ಥ ಕಾಲೋತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಭೋಜನಕಾಲೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ, ಸೋ ಚ ಸಬ್ಬನ್ತಿಮೇನ ಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಠಿತಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೋ. ಠಿತಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೋಪಿ ಹಿ ಕಾಲಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತಿ, ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪನ ಖಾದಿತುಂ ವಾ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಾ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಸಹಸಾ ಪಿವಿತುಂ ಸಕ್ಕಾ ಭವೇಯ್ಯ, ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಕೇನ ಪನ ನ ಕತ್ತಬ್ಬಂ. ಕಾಲಪರಿಚ್ಛೇದಜಾನನತ್ಥಞ್ಚ ಕಾಲತ್ಥಮ್ಭೋ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ. ಕಾಲನ್ತರೇ ವಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇತಿ ಗಹಣಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಮೇವ ಹಿ ತಂ, ಸನ್ನಿಹಿತಂ ನ ಕಪ್ಪತೀತಿ ಪುನ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ತೇನೇವ ‘‘ಅಜ್ಝೋಹರಿತುಕಾಮತಾಯ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಮಾತಿಕಾಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಸನ್ನಿಧಿಕಾರಕಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ಪನ ‘‘ಅಜ್ಝೋಹರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಗಹಣೇ’’ಇಚ್ಚೇವ ವುತ್ತಂ.

ಯನ್ತಿ ಯಂ ಪತ್ತಂ. ಸನ್ದಿಸ್ಸತೀತಿ ಯಾಗುಯಾ ಉಪರಿ ಸನ್ದಿಸ್ಸತಿ. ತೇಲವಣ್ಣೇ ಪತ್ತೇ ಸತಿಪಿ ನಿಸ್ನೇಹಭಾವೇ ಅಙ್ಗುಲಿಯಾ ಘಂಸನ್ತಸ್ಸ ವಣ್ಣವಸೇನೇವ ಲೇಖಾ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ತಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಸಾ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಸಯಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಅಪರಿಚ್ಚತ್ತಮೇವ ಹಿ ದುತಿಯದಿವಸೇ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಏತ್ಥ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ಅನಪೇಕ್ಖವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇನ, ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ನಿರಪೇಕ್ಖದಾನೇನ ವಾ ವಿಜಹಿತಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಮೇವ ಹೋತೀತಿ ‘‘ಅಪರಿಚ್ಚತ್ತ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಉಭಯಥಾಪಿ ಅವಿಜಹಿತಪಟಿಗ್ಗಹಣಮೇವ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಯಂ ಪರಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ಅದಿನ್ನಮ್ಪಿ ಸಚೇ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ನಿರಪೇಕ್ಖವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇನ ವಿಜಹಿತಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ಹೋತಿ, ತಮ್ಪಿ ದುತಿಯದಿವಸೇ ವಟ್ಟತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಯದಿ ಏವಂ ‘‘ಪತ್ತೋ ದುದ್ಧೋತೋ ಹೋತೀ’’ತಿಆದೀಸು ಕಸ್ಮಾ ಆಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾತಿ? ‘‘ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾವ ಸಯಂ ವಾ ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ತುಚ್ಛಂ ಕತ್ವಾ ನ ಸಮ್ಮಾ ಧೋವಿತ್ವಾ ನಿಟ್ಠಾಪಿತೇ ಪತ್ತೇ ಲಗ್ಗಮ್ಪಿ ಅವಿಜಹಿತಪಟಿಗ್ಗಹಣಮೇವ ಹೋತೀತಿ ತತ್ಥ ಆಪತ್ತೀ’’ತಿ ತೀಸುಪಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ವುತ್ತಂ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಸಾಮಣೇರಾನಂ ಪರಿಚ್ಚಜನ್ತೀತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅಧಿಕಾರೇ ಠತ್ವಾ ‘ಅಪರಿಚ್ಚತ್ತಮೇವಾ’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಮೇವ ವಟ್ಟತಿ, ಅಪರಿಚ್ಚತ್ತಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಆಪನ್ನಂ, ತಸ್ಮಾ ನಿರಾಲಯಭಾವೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ವಿಜಹಿತೇಪಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಅಪರಿಚ್ಚತ್ತಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ತಂ ಯುತ್ತಂ ವಿಯ ನ ದಿಸ್ಸತಿ. ಯದಗ್ಗೇನ ಹಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ವಿಜಹತಿ, ತದಗ್ಗೇನ ಸನ್ನಿಧಿಮ್ಪಿ ನ ಕರೋತಿ ವಿಜಹಿತಪಟಿಗ್ಗಹಣಸ್ಸ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಸದಿಸತ್ತಾ. ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ನಿದಹಿತೇಯೇವ ಚ ಸನ್ನಿಧಿಪಚ್ಚಯಾ ಆಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾ.

ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯ ೨.೨೫೨-೨೫೩) ಪನ ‘‘ಅಪರಿಚ್ಚತ್ತಮೇವಾತಿ ನಿರಪೇಕ್ಖತಾಯ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಅದಿನ್ನಂ ಅಪರಿಚ್ಚತ್ತಞ್ಚ ಯಾವಕಾಲಿಕಾದಿವತ್ಥುಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ, ನ ಪನ ತಗ್ಗತಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ. ನ ಹಿ ವತ್ಥುಂ ಅಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ತತ್ಥಗತಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿತುಂ ಸಕ್ಕಾ, ನ ಚ ತಾದಿಸಂ ವಚನಂ ಅತ್ಥಿ, ಯದಿ ಭವೇಯ್ಯ, ‘ಸಚೇ ಪತ್ತೋ ದುದ್ಧೋತೋ ಹೋತಿ…ಪೇ… ಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’ನ್ತಿ ವಚನಂ ವಿರುಜ್ಝೇಯ್ಯ. ನ ಹಿ ಧೋವನೇನ ಆಮಿಸಂ ಅಪನೇತುಂ ವಾಯಮನ್ತಸ್ಸ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ಅಪೇಕ್ಖಾ ವತ್ತತಿ. ಯೇನ ಪುನದಿವಸೇ ಭುಞ್ಜತೋ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಜನೇಯ್ಯ, ಪತ್ತೇ ಪನ ವತ್ತಮಾನಾ ಅಪೇಕ್ಖಾ ತಗ್ಗತಿಕೇ ಆಮಿಸೇಪಿ ವತ್ತತಿ ಏವ ನಾಮಾತಿ ಆಮಿಸೇ ಅನಪೇಕ್ಖತಾ ಏತ್ಥ ನ ಲಬ್ಭತಿ, ತತೋ ಆಮಿಸೇ ಅವಿಜಹಿತಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ಪುನದಿವಸೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಜನೇತೀತಿ ಇದಂ ವುತ್ತಂ. ಅಥ ಮತಂ ‘ಯದಗ್ಗೇನೇತ್ಥ ಆಮಿಸಾನಪೇಕ್ಖತಾ ನ ಲಬ್ಭತಿ, ತದಗ್ಗೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಾನಪೇಕ್ಖತಾಪಿ ನ ಲಬ್ಭತೀ’ತಿ. ತಥಾ ಸತಿ ಯತ್ಥ ಆಮಿಸಾಪೇಕ್ಖಾ ಅತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಾಪೇಕ್ಖಾಪಿ ನ ವಿಗಚ್ಛತೀತಿ ಆಪನ್ನಂ, ಏವಞ್ಚ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ಅನಪೇಕ್ಖವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ವಿಸುಂ ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ, ಅಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚೇತಮ್ಪಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಣವಿಜಹನಂ ಕಾರಣತ್ತೇನ ಅಭಿಮತಂ ಸಿಯಾ. ಇದಂ ಸುಟ್ಠುತರಂ ಕತ್ವಾ ವಿಸುಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಚೀವರಾಪೇಕ್ಖಾಯ ವತ್ತಮಾನಾಯಪಿ ಪಚ್ಚುದ್ಧಾರೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾನವಿಜಹನಂ ವಿಯ. ಏತಸ್ಮಿಞ್ಚ ಉಪಾಯೇ ಸತಿ ಗಣ್ಠಿಕಾಹತಪತ್ತೇಸು ಅವಟ್ಟನತಾ ನಾಮ ನ ಸಿಯಾತಿ ವುತ್ತೋವಾಯಮತ್ಥೋ, ತಸ್ಮಾ ಯಂ ವುತ್ತಂ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯ ೩.೨೫೨-೨೫೩) ‘ಯಂ ಪರಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ಅದಿನ್ನಮ್ಪಿ ಸಚೇ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ನಿರಪೇಕ್ಖವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇನ ವಿಜಹಿತಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ಹೋತಿ, ತಮ್ಪಿ ದುತಿಯದಿವಸೇ ವಟ್ಟತೀ’ತಿಆದಿ, ತಂ ನ ಸಾರತೋ ಪಚ್ಚೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ.

ಪಾಳಿಯಂ (ಪಾಚಿ. ೨೫೫) ‘‘ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಂ ಯಾವಜೀವಿಕಂ ಆಹಾರತ್ಥಾಯ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಸನ್ನಿಹಿತೇಸು ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಯಾವಜೀವಿಕೇಸು ಪುರೇಭತ್ತಮ್ಪಿ ಆಹಾರತ್ಥಾಯ ಅಜ್ಝೋಹರಣೇಪಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ ವುತ್ತತ್ತಾ ಯಾಮಕಾಲಿಕೇಪಿ ಅಜ್ಝೋಹಾರೇ ವಿಸುಂ ದುಕ್ಕಟೇನ ಭವಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಆಹಾರತ್ಥಾಯ ಅಜ್ಝೋಹರತೋ ದುಕ್ಕಟೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ. ಪಕತಿಆಮಿಸೇತಿ ಓದನಾದಿಕಪ್ಪಿಯಾಮಿಸೇ. ದ್ವೇತಿ ಪುರೇಭತ್ತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಯಾಮಕಾಲಿಕಂ ಪುರೇಭತ್ತಂ ಸಾಮಿಸೇನ ಮುಖೇನ ಭುಞ್ಜತೋ ಸನ್ನಿಧಿಪಚ್ಚಯಾ ಏಕಂ, ಯಾವಕಾಲಿಕಸಂಸಟ್ಠತಾಯ ಯಾವಕಾಲಿಕತ್ತಭಜನೇನ ಅನತಿರಿತ್ತಪಚ್ಚಯಾ ಏಕನ್ತಿ ದ್ವೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನಿ. ವಿಕಪ್ಪದ್ವಯೇತಿ ಸಾಮಿಸನಿರಾಮಿಸಪಕ್ಖದ್ವಯೇ. ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ವಡ್ಢತೀತಿ ಮನುಸ್ಸಮಂಸೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಸೇಸಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸೇ ದುಕ್ಕಟಂ ವಡ್ಢತಿ.

ಪಟಿಗ್ಗಹಣಪಚ್ಚಯಾ ತಾವ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸನ್ನಿಹಿತತ್ತಾ ಪುರೇಭತ್ತಮ್ಪಿ ದುಕ್ಕಟಮೇವ. ಸತಿ ಪಚ್ಚಯೇ ಪನ ಸನ್ನಿಹಿತಮ್ಪಿ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಂ ಯಾವಜೀವಿಕಞ್ಚ ಭೇಸಜ್ಜತ್ಥಾಯ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಚ ಅನಾಪತ್ತಿಯೇವ.

೯೪. ಉಗ್ಗಹಿತಕಂ ಕತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಿತ್ತನ್ತಿ ಅಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಸಯಮೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೬೨೨) ‘‘ಉಗ್ಗಹಿತಕನ್ತಿ ಪರಿಭೋಗತ್ಥಾಯ ಸಯಂ ಗಹಿತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಸಯಂ ಕರೋತೀತಿ ಪಚಿತ್ವಾ ಕರೋತಿ. ಪುರೇಭತ್ತನ್ತಿ ತದಹುಪುರೇಭತ್ತಮೇವ ವಟ್ಟತಿ ಸವತ್ಥುಕಪಟಿಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ. ಸಯಂಕತನ್ತಿ ನವನೀತಂ ಪಚಿತ್ವಾ ಕತಂ. ನಿರಾಮಿಸಮೇವಾತಿ ತದಹುಪುರೇಭತ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ.

೯೫. ಅಜ್ಜ ಸಯಂಕತಂ ನಿರಾಮಿಸಮೇವ ಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಕಸ್ಮಾ ಸಾಮಂಪಾಕೋ ನ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ನವನೀತಂ ತಾಪೇನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ. ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಕೇಹೀತಿ ಖೀರದಧೀನಿ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಉಗ್ಗಹಿತಕೇಹಿ ಕತಂ ಅಬ್ಭಞ್ಜನಾದೀಸು ಉಪನೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಉಭಯೇಸಮ್ಪೀತಿ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಖೀರದಧೀಹಿ ಚ ಪುರೇಭತ್ತಂ ಉಗ್ಗಹಿತಕೇಹಿ ಚ ಕತಾನಂ. ಏಸ ನಯೋತಿ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ನ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಸಪ್ಪಿಮ್ಹೀತಿ ಹತ್ಥಿಆದೀನಂ ಸಪ್ಪಿಮ್ಹಿ. ಕಾರಣಪತಿರೂಪಕಂ ವತ್ವಾತಿ ‘‘ಸಜಾತಿಕಾನಂ ಸಪ್ಪಿಭಾವತೋ’’ತಿ ಕಾರಣಪತಿರೂಪಕಂ ವತ್ವಾ. ಸಪ್ಪಿನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬನ್ತಿ ನಿರಾಮಿಸಮೇವ ಸತ್ತಾಹಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತ್ಥಾತಿ ನವನೀತೇ. ಧೋತಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅಧೋತಞ್ಚೇ, ಸವತ್ಥುಕಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಧೋತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಥೇರಾನಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

ಮಹಾಸೀವತ್ಥೇರಸ್ಸ ಪನ ವತ್ಥುನೋ ವಿಯೋಜಿತತ್ತಾ ದಧಿಗುಳಿಕಾದೀಹಿ ಯುತ್ತತಾಮತ್ತೇನ ಸವತ್ಥುಕಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಕ್ಕತೋ ಉದ್ಧಟಮತ್ತಮೇವ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಧೋವಿತ್ವಾ, ಪಚಿತ್ವಾ ವಾ ನಿರಾಮಿಸಮೇವ ಕತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಿಂಸೂತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ, ನ ಪನ ದಧಿಗುಳಿಕಾದೀಹಿ ಸಹ ವಿಕಾಲೇ ಭುಞ್ಜಿಂಸೂತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ತಸ್ಮಾ ನವನೀತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತೇನ…ಪೇ… ಸವತ್ಥುಕಪಟಿಗ್ಗಹಂ ನಾಮ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ. ತತ್ಥ ಅಧೋತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾಪಿ ತಂ ನವನೀತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತೇನ ದಧಿಆದೀನಿ ಅಪನೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ತಕ್ಕತೋ ಉದ್ಧಟಮತ್ತಮೇವ ಖಾದಿಂಸೂ’’ತಿ ವಚನಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಅಜಾನನ್ತಾ ‘‘ತಕ್ಕತೋ ಉದ್ಧಟಮತ್ತಂ ಅಧೋತಮ್ಪಿ ದಧಿಗುಳಿಕಾದಿಸಹಿತಂ ವಿಕಾಲೇ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ನ ಹಿ ದಧಿಗುಳಿಕಾದಿಆಮಿಸೇನ ಸಂಸಟ್ಠರಸಂ ನವನೀತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಕ್ಕಾ ವತ್ತುಂ. ನವನೀತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತೇನಾತಿ ಅಧೋವಿತ್ವಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತನವನೀತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತೇನ. ದಧಿ ಏವ ದಧಿಗತಂ ಯಥಾ ‘‘ಗೂಥಗತಂ ಮುತ್ತಗತ’’ನ್ತಿ (ಮ. ನಿ. ೨.೧೧೯; ಅ. ನಿ. ೯.೧೧). ‘‘ಖಯಂ ಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವಚನತೋ ಖೀರಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಸಪ್ಪಿಆದಿಪಿ ವಿಕಾಲೇ ಕಪ್ಪತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಖಯಂ ಗಮಿಸ್ಸತೀತಿ ನಿರಾಮಿಸಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ವಿಕಾಲೇಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತ್ತಾವತಾತಿ ನವನೀತೇ ಲಗ್ಗಮತ್ತೇನ ವಿಸುಂ ದಧಿಆದಿವೋಹಾರಂ ಅಲದ್ಧೇನ ಅಪ್ಪಮತ್ತೇನ ದಧಿಆದಿನಾತಿ ಅತ್ಥೋ, ಏತೇನ ವಿಸುಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತದಧಿಆದೀಹಿ ಸಹ ಪಕ್ಕಂ ಸವತ್ಥುಕಪಟಿಗ್ಗಹಿತಸಙ್ಖಮೇವ ಗಚ್ಛತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ತಸ್ಮಿಮ್ಪೀತಿ ನಿರಾಮಿಸಭೂತೇಪಿ. ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಕಾನಂ ಪನ ಅಯಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ತಾವ ದಧಿಆದೀಹಿ ಅಸಮ್ಭಿನ್ನರಸತ್ತಾ ಭತ್ತೇನ ಸಹಿತಗುಳಪಿಣ್ಡಾದಿ ವಿಯ ಸವತ್ಥುಕಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ನಾಮ ಹೋತಿ. ತಂ ಪನ ಪಚನ್ತೇನ ಧೋವಿತ್ವಾವ ಪಚಿತಬ್ಬಂ. ಇತರಥಾ ಪಚನಕ್ಖಣೇ ಪಚ್ಚಮಾನದಧಿಗುಳಿಕಾದೀಹಿ ಸಮ್ಭಿನ್ನರಸತಾಯ ಸಾಮಂಪಕ್ಕಂ ಜಾತಂ, ತೇಸು ಖೀಣೇಸುಪಿ ಸಾಮಂಪಕ್ಕಮೇವ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ನಿರಾಮಿಸಮೇವ ಪಚಿತಬ್ಬನ್ತಿ. ತೇನೇವ ‘‘ಆಮಿಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಕ್ಕತ್ತಾ’’ತಿ ಕಾರಣಂ ವುತ್ತಂ.

ಏತ್ಥ ಚಾಯಂ ವಿಚಾರಣಾ – ಸವತ್ಥುಕಪಟಿಗ್ಗಹಿತತ್ತಾಭಾವೇ ಆಮಿಸೇನ ಸಹ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಕ್ಕಸ್ಸ ಸಯಂಪಾಕದೋಸೋ ವಾ ಪರಿಸಙ್ಕೀಯತಿ, ಯಾವಕಾಲಿಕತಾ ವಾ. ತತ್ಥ ನ ತಾವ ಸಯಂಪಾಕದೋಸೋ ಏತ್ಥ ಸಮ್ಭವತಿ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕತ್ತಾ. ಯಞ್ಹಿ ತತ್ಥ ದಧಿಆದಿ ಆಮಿಸಗತಂ, ತಂ ಪರಿಕ್ಖೀಣನ್ತಿ. ಅಥ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತದಧಿಗುಳಿಕಾದಿನಾ ಸಹ ಅತ್ತನಾ ಪಕ್ಕತ್ತಾ ಸವತ್ಥುಕಪಕ್ಕಂ ವಿಯ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಪರಿಸಙ್ಕೀಯತಿ, ತದಾ ‘‘ಆಮಿಸೇನ ಸಹ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ’’ತಿ ಕಾರಣಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ನ ಪನ ‘‘ಪಕ್ಕತ್ತಾ’’ತಿ, ತಥಾ ಚ ಉಪಡ್ಢತ್ಥೇರಾನಂ ಮತಮೇವ ಅಙ್ಗೀಕತಂ ಸಿಯಾ. ತತ್ಥ ಚ ಸಾಮಣೇರಾದೀಹಿ ಪಕ್ಕಮ್ಪಿ ಯಾವಕಾಲಿಕಮೇವ ಸಿಯಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಖೀರಾದಿಂ ಪಚಿತ್ವಾ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇಹಿ ಕತಸಪ್ಪಿಆದಿ ವಿಯ, ನ ಚ ತಂ ಯುತ್ತಂ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರೇನ ಲದ್ಧನವನೀತಾದೀನಂ ತಕ್ಕಾದಿಆಮಿಸಸಂಸಟ್ಠಸಮ್ಭವೇನ ಅಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬತ್ತಾಪ್ಪಸಙ್ಗತೋ. ನ ಹಿ ಗಹಟ್ಠಾ ಧೋವಿತ್ವಾ, ಸೋಧೇತ್ವಾ ವಾ ಪತ್ತೇ ಆಕಿರನ್ತೀತಿ ನಿಯಮೋ ಅತ್ಥಿ.

ಅಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚ ‘‘ಯಥಾ ತತ್ಥ ಪತಿತತಣ್ಡುಲಕಣಾದಯೋ ನ ಪಚ್ಚನ್ತಿ, ಏವಂ…ಪೇ… ಪುನ ಪಚಿತ್ವಾ ದೇತಿ, ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಸತ್ತಾಹಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ವಚನೇನಪೇತಂ ವಿರುಜ್ಝತಿ, ತಸ್ಮಾ ಇಧ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಕಾನಂ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ನಿಮಿತ್ತಮೇವ ನ ದಿಸ್ಸತಿ. ಯಥಾ ಚೇತ್ಥ, ಏವಂ ‘‘ಲಜ್ಜೀ ಸಾಮಣೇರೋ ಯಥಾ ತತ್ಥ ತಣ್ಡುಲಕಣಾದಯೋ ನ ಪಚ್ಚನ್ತಿ, ಏವಂ ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ವಿಲೀಯಾಪೇತ್ವಾ…ಪೇ… ದೇತೀ’’ತಿ ವಚನಸ್ಸಾಪಿ ನಿಮಿತ್ತಂ ನ ದಿಸ್ಸತಿ. ಯದಿ ಹಿ ಏತಂ ಯಾವಕಾಲಿಕಸಂಸಗ್ಗಪರಿಹಾರಾಯ ವುತ್ತಂ ಸಿಯಾ. ಅತ್ತನಾಪಿ ತಥಾ ಕಾತಬ್ಬಂ ಭವೇಯ್ಯ. ಗಹಟ್ಠೇಹಿ ದಿನ್ನಸಪ್ಪಿಆದೀಸು ಚ ಆಮಿಸಸಂಸಗ್ಗಸಙ್ಕಾ ನ ವಿಗಚ್ಛೇಯ್ಯ. ನ ಹಿ ಗಹಟ್ಠಾ ಏವಂ ವಿಲೀಯಾಪೇತ್ವಾ ಪರಿಸ್ಸಾವೇತ್ವಾ ಕಣತಣ್ಡುಲಾದಿಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ಪುನ ಪಚನ್ತಿ. ಅಪಿಚ ಭೇಸಜ್ಜೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಖೀರಾದಿಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಯಥಾ ಖೀರಾದಿ ಖಯಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಏವಂ ಪರೇಹಿ ಪಕ್ಕಭೇಸಜ್ಜತೇಲಾದಿಪಿ ಯಾವಕಾಲಿಕಮೇವ ಸಿಯಾ, ನ ಚ ತಮ್ಪಿ ಯುತ್ತಂ ದಧಿಆದಿಖಯಕರಣತ್ಥಂ ‘‘ಪುನ ಪಚಿತ್ವಾ ದೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾ ಮಹಾಸೀವತ್ಥೇರವಾದೇ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಅಕತ್ವಾ ಅಧೋತಮ್ಪಿ ನವನೀತಂ ತದಹುಪಿ ಪುನದಿವಸಾದೀಸುಪಿ ಪಚಿತುಂ, ತಣ್ಡುಲಾದಿಮಿಸ್ಸಂ ಸಪ್ಪಿಆದಿಂ ಅತ್ತನಾಪಿ ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ವಿಲೀಯಾಪೇತ್ವಾ ಪುನ ತಕ್ಕಾದಿಖಯತ್ಥಂ ಪಚಿತುಞ್ಚ ವಟ್ಟತಿ.

ತತ್ಥ ವಿಜ್ಜಮಾನಸ್ಸಾಪಿ ಪಚ್ಚಮಾನಕ್ಖಣೇ ಸಮ್ಭಿನ್ನರಸಸ್ಸ ಯಾವಕಾಲಿಕಸ್ಸ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕತ್ತೇನ ಸವತ್ಥುಕಪಟಿಗ್ಗಹಿತಪುರೇಪಟಿಗ್ಗಹಿತಕಾನಮ್ಪಿ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕತೋತಿ ನಿಟ್ಠಮೇತ್ಥ ಗನ್ತಬ್ಬನ್ತಿ. ತೇನೇವ ‘‘ಏತ್ತಾವತಾ ಹಿ ಸವತ್ಥುಕಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ನಾಮ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ವಿಸುಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತೇನ ಪನ ಖೀರಾದಿನಾ ಆಮಿಸೇನ ನವನೀತಾದಿಂ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುನಾ ವಾ ಅಞ್ಞೇಹಿ ವಾ ಪಕ್ಕತೇಲಾದಿಭೇಸಜ್ಜಂ ಸವತ್ಥುಕಪಟಿಗ್ಗಹಿತಸಙ್ಖಮೇವ ಗಚ್ಛತಿ ತತ್ಥ ಪವಿಟ್ಠಯಾವಕಾಲಿಕಸ್ಸ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕತ್ತಾಭಾವಾ. ಯಂ ಪನ ಪುರೇಪಟಿಗ್ಗಹಿತಭೇಸಜ್ಜೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಖೀರಾದಿಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕತೇಲಾದಿಕಂ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇಹೇವ ಪಕ್ಕಮ್ಪಿ ಸವತ್ಥುಕಪಟಿಗ್ಗಹಿತಮ್ಪಿ ಸನ್ನಿಧಿಪಿ ನ ಹೋತಿ ತತ್ಥ ಪಕ್ಖಿತ್ತಖೀರಾದಿಮಿಸ್ಸಾಪಿ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸಮ್ಭಿನ್ನರಸತಾಯ ಪುರೇಪಟಿಗ್ಗಹಿತತ್ತಾಪತ್ತಿತೋ, ಸಚೇ ಪನ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತೇಹೇವ, ಅಞ್ಞೇಹಿ ವಾ ಪಕ್ಕತೇಲಾದೀಸುಪಿ ಆಮಿಸರಸೋ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ತಂ ಯಾವಕಾಲಿಕಂವ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಅಯಂ ಕಥಾಮಗ್ಗೋ ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೬೨೨) ಆಗತೋ. ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೬೨೨) ಪನ ‘‘ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯನ್ತಿ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಕಾತಿ ಇಮಿನಾ ಅತ್ತನೋಪಿ ತತ್ಥ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಸಬ್ಭಾವಮ್ಪಿ ದೀಪೇತಿ. ತೇನೇವ ಮಾತಿಕಾಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಭೇಸಜ್ಜಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ‘ನಿಬ್ಬಟ್ಟಿತಸಪ್ಪಿ ವಾ ನವನೀತಂ ವಾ ಪಚಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’ತಿ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ಆಗತೋ.

ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಸಯಮೇವ ಗಹೇತ್ವಾ. ತಾನಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾತಿ ತಾನಿ ಖೀರದಧೀನಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ. ಗಹಿತನ್ತಿ ತಣ್ಡುಲಾದಿವಿಗಮತ್ಥಂ ಪುನ ಪಚಿತ್ವಾ ಗಹಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಚ ಠಪಿತಭೇಸಜ್ಜೇಹೀತಿ ಅತಿರೇಕಸತ್ತಾಹಪಟಿಗ್ಗಹಿತೇಹಿ ಯಾವಜೀವಿಕಭೇಸಜ್ಜೇಹಿ, ಏತೇನ ತೇಹಿ ಯುತ್ತಮ್ಪಿ ಸಪ್ಪಿಆದಿ ಅತಿರೇಕಸತ್ತಾಹಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ನ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ವದ್ದಲಿಸಮಯೇತಿ ವಸ್ಸಕಾಲಸಮಯೇ, ಅನಾತಪಕಾಲೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ವುತ್ತನಯೇನ ಯಥಾ ತಣ್ಡುಲಾದೀನಿ ನ ಪಚ್ಚನ್ತಿ, ತಥಾ ಲಜ್ಜೀಯೇವ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ದೇತೀತಿ ಲಜ್ಜಿಸಾಮಣೇರಗ್ಗಹಣಂ. ಅಪಿಚ ಅಲಜ್ಜಿನಾ ಅಜ್ಝೋಹರಿತಬ್ಬಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಭಿಸಙ್ಖರಾಪೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ತಸ್ಮಾಪಿ ಏವಮಾಹ.

೯೬. ತಿಲೇ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಕತತೇಲನ್ತಿ ಅತ್ತನಾ ಭಜ್ಜಾದೀನಿ ಅಕತ್ವಾ ಕತತೇಲಂ. ತೇನೇವ ‘‘ಸಾಮಿಸಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ನಿಬ್ಬಟ್ಟೀತತ್ತಾತಿ ಯಾವಕಾಲಿಕತೋ ವಿವೇಚಿತತ್ತಾ, ಏತೇನ ಏಲಾಅಭಾವತೋ ಯಾವಕಾಲಿಕತ್ತಾಭಾವಂ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸವತ್ಥುಕಪಟಿಗ್ಗಹಣೇನ ಯಾವಕಾಲಿಕತ್ತುಪಗಮನಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತಿ. ಉಭಯಮ್ಪೀತಿ ಅತ್ತನಾ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಚ ಕತಂ.

ಯಾವ ಅರುಣುಗ್ಗಮನಾ ತಿಟ್ಠತಿ, ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯನ್ತಿ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಕತತೇಲಂ ಸಚೇ ಯಾವ ಅರುಣುಗ್ಗಮನಾ ತಿಟ್ಠತಿ, ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ.

ಅಚ್ಛವಸನ್ತಿ ದುಕ್ಕಟವತ್ಥುನೋ ವಸಾಯ ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ ತಂಸದಿಸಾನಂ ದುಕ್ಕಟವತ್ಥೂನಂಯೇವ ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಸತ್ತಾನಂ ವಸಾ ಅನುಞ್ಞಾತಾ, ನ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯವತ್ಥು ಮನುಸ್ಸಾನಂ ವಸಾತಿ ಆಹ ‘‘ಠಪೇತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸವಸ’’ನ್ತಿ. ಸಂಸಟ್ಠನ್ತಿ ಪರಿಸ್ಸಾವಿತಂ. ತಿಣ್ಣಂ ದುಕ್ಕಟಾನನ್ತಿ ಅಜ್ಝೋಹಾರೇ ಅಜ್ಝೋಹಾರೇ ತೀಣಿ ದುಕ್ಕಟಾನಿ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಪರಿಭೋಗತ್ಥಾಯ ವಿಕಾಲೇ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಪಚನಪರಿಸ್ಸಾವನಾದೀಸು ಪುಬ್ಬಪಯೋಗೇಸು ಪಾಳಿಯಂ, ಅಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚ ಆಪತ್ತಿ ನ ವುತ್ತಾ, ತಥಾಪಿ ಏತ್ಥ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಏವ ಭವಿತಬ್ಬಂ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಕರಣತೋ ಆಹಾರತ್ಥಾಯ ವಿಕಾಲೇ ಯಾಮಕಾಲಿಕಾದೀನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ವಿಯ. ‘‘ಕಾಲೇ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ವಿಕಾಲೇ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನಾಪಿ ನಿಪಕ್ಕಂ ಸಂಸಟ್ಠಞ್ಚ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ದ್ವೇಪಿ ದುಕ್ಕಟಾನಿ ಹೋನ್ತಿಯೇವಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ.

ಯಸ್ಮಾ ಖೀರಾದೀನಿ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಭೇಸಜ್ಜತೇಲೇ ಕಸಟಂ ಆಮಿಸಗತಿಕಂ, ತೇನ ಸಹ ತೇಲಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತುಂ, ಪಚಿತುಂ ವಾ ಭಿಕ್ಖುನೋ ನ ವಟ್ಟತಿ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪಕ್ಕತೇಲಕಸಟೇ ವಿಯ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯತೀ’’ತಿ. ‘‘ಸಚೇ ವಸಾಯ ಸಹ ಪಕ್ಕತ್ತಾ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಇದಂ ಕಸ್ಮಾ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತಾ ‘‘ಭನ್ತೇ…ಪೇ… ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು, ಥೇರೋ ಅತಿಕುಕ್ಕುಚ್ಚಕತಾಯ ‘‘ಏತಮ್ಪಿ ಆವುಸೋ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಆಹ, ರೋಗನಿಗ್ಗಹತ್ಥಾಯ ಏವ ವಸಾಯ ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ.

೯೭. ‘‘ಮಧುಕರೀಹಿ ಮಧುಮಕ್ಖಿಕಾಹೀತಿ ಇದಂ ಖುದ್ದಕಭಮರಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಏವ ವಿಸೇಸನ’’ನ್ತಿ ಕೇಚಿ ವದನ್ತಿ. ಅಞ್ಞೇ ಪನ ‘‘ದಣ್ಡಕೇಸು ಮಧುಕಾರಿಕಾ ಮಧುಕರಿಮಕ್ಖಿಕಾ ನಾಮ, ತಾಹಿ ಸಹ ತಿಸ್ಸೋ ಮಧುಮಕ್ಖಿಕಜಾತಿಯೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಭಮರಮಕ್ಖಿಕಾತಿ ಮಹಾಪಟಲಕಾರಿಕಾ. ಸಿಲೇಸಸದಿಸನ್ತಿ ಸುಕ್ಖತಾಯ ವಾ ಪಕ್ಕತಾಯ ವಾ ಘನೀಭೂತಂ. ಇತರನ್ತಿ ತನುಕಮಧು. ಮಧುಪಟಲನ್ತಿ ಮಧುರಹಿತಂ ಕೇವಲಂ ಮಧುಪಟಲಂ. ‘‘ಸಚೇ ಮಧುಸಹಿತಂ ಪಟಲಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಿಪನ್ತಿ. ಪಟಲಸ್ಸ ಭಾಜನಟ್ಠಾನಿಯತ್ತಾ ಮಧುನೋ ವಸೇನ ಸತ್ತಾಹಾತಿಕ್ಕಮೇ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ‘‘ಮಧುಮಕ್ಖಿತಂ ಪನ ಮಧುಗತಿಕಮೇವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ತಂ ಸಮೇತಿ.

೯೮. ‘‘ಫಾಣಿತಂ ನಾಮ ಉಚ್ಛುಮ್ಹಾ ನಿಬ್ಬತ್ತ’’ನ್ತಿ ಪಾಳಿಯಂ (ಪಾಚಿ. ೨೬೦) ಅವಿಸೇಸೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ, ಅಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚ ‘‘ಉಚ್ಛುರಸಂ ಉಪಾದಾಯ…ಪೇ… ಅವತ್ಥುಕಾ ಉಚ್ಛುವಿಕತಿ ‘ಫಾಣಿತ’ನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ ವಚನತೋ ಉಚ್ಛುರಸೋಪಿ ನಿಕ್ಕಸಟೋ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಕೇನಚಿ ಪನ ‘‘ಮಧುಮ್ಹಿ ಚತ್ತಾರೋ ಕಾಲಿಕಾ ಯಥಾಸಮ್ಭವಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾ, ಉಚ್ಛುಮ್ಹಿ ಚಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಸಮಕ್ಖಿಕಣ್ಡಂ ಸೇಲಕಂ ಮಧು ಯಾವಕಾಲಿಕಂ, ಅನೇಲಕಂ ಉದಕಸಮ್ಭಿನ್ನಂ ಯಾಮಕಾಲಿಕಂ, ಅಸಮ್ಭಿನ್ನಂ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಂ, ಮಧುಸಿತ್ಥಂ ಪರಿಸುದ್ಧಂ ಯಾವಜೀವಿಕಂ, ತಥಾ ಉಚ್ಛುರಸೋ ಸಕಸಟೋ ಯಾವಕಾಲಿಕೋ, ನಿಕ್ಕಸಟೋ ಉದಕಸಮ್ಭಿನ್ನೋ ಯಾಮಕಾಲಿಕೋ, ಅಸಮ್ಭಿನ್ನೋ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕೋ, ಸುದ್ಧಕಸಟಂ ಯಾವಜೀವಿಕ’’ನ್ತಿ ಚ ವತ್ವಾ ಉತ್ತರಿಪಿ ಬಹುಧಾ ಪಪಞ್ಚಿತಂ. ತತ್ಥ ‘‘ಉದಕಸಮ್ಭಿನ್ನಂ ಮಧು ವಾ ಉಚ್ಛುರಸೋ ವಾ ಸಕಸಟೋ ಯಾವಕಾಲಿಕೋ, ನಿಕ್ಕಸಟೋ ಉದಕಸಮ್ಭಿನ್ನೋ ಯಾಮಕಾಲಿಕೋ’’ತಿ ಇದಂ ನೇವ ಪಾಳಿಯಂ, ನ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ದಿಸ್ಸತಿ, ‘‘ಯಾವಕಾಲಿಕಂ ಸಮಾನಂ ಗರುತರಮ್ಪಿ ಮುದ್ದಿಕಾಜಾತಿರಸಂ ಅತ್ತನಾ ಸಂಸಟ್ಠಂ ಲಹುಕಂ ಯಾಮಕಾಲಿಕಭಾವಂ ಉಪನೇನ್ತಂ ಉದಕಂ ಲಹುತರಂ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಂ ಅತ್ತನಾ ಸಂಸಟ್ಠಂ ಗರುತರಂ ಯಾಮಕಾಲಿಕಭಾವಂ ಉಪನೇತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಕಾರಣಂ ಸೋಯೇವ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ. ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪಾಳಿಯಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚ ಉದಕಸಮ್ಭಿನ್ನೇನ ಗರುತರಸ್ಸಾಪಿ ಲಹುಭಾವೋಪಗಮನಂಯೇವ ದಸ್ಸಿತಂ. ಪಾಳಿಯಮ್ಪಿ (ಮಹಾವ. ೨೮೪) ಹಿ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಗಿಲಾನಸ್ಸ ಗುಳಂ, ಅಗಿಲಾನಸ್ಸ ಗುಳೋದಕ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತೇನ ಅಗಿಲಾನೇನ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ಅಯುತ್ತೋಪಿ ಗುಳೋ ಉದಕಸಮ್ಭಿನ್ನೋ ಅಗಿಲಾನಸ್ಸಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅನುಞ್ಞಾತೋ.

ಯಮ್ಪಿ ಚ ‘‘ಉಚ್ಛು ಚೇ, ಯಾವಕಾಲಿಕೋ, ಉಚ್ಛುರಸೋ ಚೇ, ಯಾಮಕಾಲಿಕೋ, ಫಾಣಿತಂ ಚೇ, ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಂ, ತಚೋ ಚೇ, ಯಾವಜೀವಿಕೋ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ಉಚ್ಛುರಸೋ ಉದಕಸಮ್ಭಿನ್ನೋ ಯಾಮಕಾಲಿಕೋ’’ತಿ ಅಞ್ಞೇನ ಕೇನಚಿ ವುತ್ತಂ, ತಮ್ಪಿ ತಥಾವಿಧಸ್ಸ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನಸ್ಸ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯ ವಿನಯಟ್ಠಕಥಾಯ ಅಭಾವತೋ ನ ಸಾರತೋ ಪಚ್ಚೇತಬ್ಬಂ, ತತೋಯೇವ ಚ ‘‘ಉಚ್ಛುರಸೋ ಉದಕಸಮ್ಭಿನ್ನೋಪಿ ಅಸಮ್ಭಿನ್ನೋಪಿ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕೋಯೇವಾ’’ತಿ ಕೇಚಿ ಆಚರಿಯಾ ವದನ್ತಿ. ಭೇಸಜ್ಜಕ್ಖನ್ಧಕೇ ಚ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಉಚ್ಛುರಸ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ತೀಸುಪಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ಅವಿಸೇಸೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಉಚ್ಛುರಸೋ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕೋ’’ತಿ. ಸಯಂಕತಂ ನಿರಾಮಿಸಮೇವ ವಟ್ಟತೀತಿ ಏತ್ಥ ಅಪರಿಸ್ಸಾವಿತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಮ್ಪಿ ಕರಣಸಮಯೇ ಪರಿಸ್ಸಾವೇತ್ವಾ, ಕಸಟಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ಚ ಅತ್ತನಾ ಕತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ, ಅಯಂ ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀಪಾಠೋ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೬೨೩).

ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೬೨೩) ಪನ ಉಚ್ಛುರಸಂ ಉಪಾದಾಯಾತಿ ನಿಕ್ಕಸಟರಸಸ್ಸಾಪಿ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಉಚ್ಛುಮ್ಹಾ ನಿಬ್ಬತ್ತ’’ನ್ತಿ ಪಾಳಿಯಂ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ವುತ್ತತ್ತಾ. ಯಂ ಪನ ಸುತ್ತನ್ತಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಉಚ್ಛು ಚೇ, ಯಾವಕಾಲಿಕೋ, ಉಚ್ಛುರಸೋ ಚೇ, ಯಾಮಕಾಲಿಕೋ, ಫಾಣಿತಂ ಚೇ, ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಂ, ತಚೋ ಚೇ, ಯಾವಜೀವಿಕೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಅಮ್ಬಫಲರಸಾದಿಮಿಸ್ಸತಾಯ ಯಾಮಕಾಲಿಕತ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ಅವಿನಯವಚನತ್ತಾ ತಂ ಅಪ್ಪಮಾಣನ್ತಿ. ತೇನೇವ ‘‘ಪುರೇಭತ್ತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತೇನ ಅಪರಿಸ್ಸಾವಿತಉಚ್ಛುರಸೇನಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ನಿರಾಮಿಸಮೇವ ವಟ್ಟತಿ ತತ್ಥ ಪವಿಟ್ಠಯಾವಕಾಲಿಕಸ್ಸ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕತ್ತಾತಿ ಇದಂ ಗುಳೇ ಕತೇ ತತ್ಥ ವಿಜ್ಜಮಾನಮ್ಪಿ ಕಸಟಂ ಪಾಕೇನ ಸುಕ್ಖತಾಯ ಯಾವಜೀವಿಕತ್ತಂ ಭಜತೀತಿ ವುತ್ತಂ. ತಸ್ಸ ಯಾವಕಾಲಿಕತ್ತೇ ಹಿ ಸಾಮಂಪಾಕೇನ ಪುರೇಭತ್ತೇಪಿ ಅನಜ್ಝೋಹರಣೀಯಂ ಸಿಯಾತಿ. ‘‘ಸವತ್ಥುಕಪಟಿಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ’’ತಿ ಇದಂ ಉಚ್ಛುರಸೇ ಚುಣ್ಣವಿಚುಣ್ಣಂ ಹುತ್ವಾ ಠಿತಕಸಟಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ತೇನ ಚ ‘‘ಅಪರಿಸ್ಸಾವಿತೇನ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತೇನ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇಹಿ ಕತಂ ಸತ್ತಾಹಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

ಝಾಮಉಚ್ಛುಫಾಣಿತನ್ತಿ ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ಉಚ್ಛುಂ ತಾಪೇತ್ವಾ ಕತಂ. ಕೋಟ್ಟಿತಉಚ್ಛುಫಾಣಿತನ್ತಿ ಖುದ್ದಾನುಖುದ್ದಕಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ನಿಪ್ಪೀಳೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಂ. ತಂ ತತ್ಥ ವಿಜ್ಜಮಾನಮ್ಪಿ ಕಸಟಂ ಪಕ್ಕಕಾಲೇ ಯಾವಕಾಲಿಕತ್ತಂ ವಿಜಹತೀತಿ ಆಹ ‘‘ತಂ ಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ. ಸೀತೋದಕೇನ ಕತನ್ತಿ ಮಧುಕಪುಪ್ಫಾನಿ ಸೀತೋದಕೇನ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಪರಿಸ್ಸಾವೇತ್ವಾ ಪಚಿತ್ವಾ ಕತಂ. ‘‘ಅಪರಿಸ್ಸಾವೇತ್ವಾ ಕತ’’ನ್ತಿ ಕೇಚಿ, ತತ್ಥ ಕಾರಣಂ ನ ದಿಸ್ಸತಿ. ಖೀರಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕತಂ ಮಧುಕಫಾಣಿತಂ ಯಾವಕಾಲಿಕನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಖೀರಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕತೇಲಂ ಕಸ್ಮಾ ವಿಕಾಲೇ ವಟ್ಟತೀತಿ ಚೇ? ತೇಲೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತಂ ಖೀರಂ ತೇಲಮೇವ ಹೋತಿ, ಅಞ್ಞಂ ಪನ ಖೀರಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕತಂ ಖೀರಭಾವಂ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಇದಮೇತ್ಥ ಕಾರಣಂ. ಯದಿ ಏವಂ ಖಣ್ಡಸಕ್ಖರಮ್ಪಿ ಖೀರಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕರೋನ್ತಿ, ತಂ ಕಸ್ಮಾ ವಟ್ಟತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಖಣ್ಡಸಕ್ಖರಂ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಖೀರಜಲ್ಲಿಕನ್ತಿ ಖೀರಫೇಣಂ.

೯೯. ‘‘ಮಧುಕಪುಪ್ಫಂ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ ಯಾವಕಾಲಿಕರೂಪೇನ ಠಿತಸ್ಸಾಪಿ ಅವಟ್ಟನಕಂ ಮೇರಯಬೀಜವತ್ಥುಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಆರದ್ಧಂ. ಆಹಾರಕಿಚ್ಚಂ ಕರೋನ್ತಾನಿ ಏತಾನಿ ಕಸ್ಮಾ ಏವಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಾನೀತಿ ಚೋದನಾಪರಿಹಾರಾಯ ಭೇಸಜ್ಜೋದಿಸ್ಸಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೇನ ತಪ್ಪಸಙ್ಗೇನ ಸಬ್ಬಾನಿಪಿ ಓದಿಸ್ಸಕಾನಿ ಏಕತೋ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸತ್ತವಿಧಞ್ಹೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೨೩). ವಿನಯಸಙ್ಗಹಪ್ಪಕರಣೇ ಪನ ತಂ ನ ವುತ್ತಂ, ‘‘ಪಚ್ಛಾಭತ್ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸತಿ ಪಚ್ಚಯೇತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಭೇಸಜ್ಜಾನಿ ದುತಿಯದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪುರೇಭತ್ತಮ್ಪಿ ಸತಿ ಪಚ್ಚಯೇವ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಾನಿ, ನ ಆಹಾರತ್ಥಾಯ ಭೇಸಜ್ಜತ್ಥಾಯ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ದ್ವಾರವಾತಪಾನಕವಾಟೇಸೂತಿ ಮಹಾದ್ವಾರಸ್ಸ ವಾತಪಾನಾನಞ್ಚ ಕವಾಟಫಲಕೇಸು. ಕಸಾವೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತಾನಿ ತಾನಿ ಅತ್ತನೋ ಸಭಾವಂ ಪರಿಚ್ಚಜನ್ತೀತಿ ‘‘ಕಸಾವೇ…ಪೇ… ಮಕ್ಖೇತಬ್ಬಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಘುಣಪಾಣಕಾದಿಪರಿಹಾರತ್ಥಂ ಮಕ್ಖೇತಬ್ಬಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಧಿಟ್ಠೇತೀತಿ ‘‘ಇದಾನಿ ಮಯ್ಹಂ ಅಜ್ಝೋಹರಣೀಯಂ ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಬಾಹಿರಪರಿಭೋಗತ್ಥಾಯ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಸಪ್ಪಿಞ್ಚ ತೇಲಞ್ಚ ವಸಞ್ಚ ಮುದ್ಧನಿ ತೇಲಂ ವಾ ಅಬ್ಭಞ್ಜನಂ ವಾ’’ತಿಆದಿ, ಏವಂ ಪರಿಭೋಗೇ ಅನಪೇಕ್ಖತಾಯ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ವಿಜಹತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಏವಂ ಅಞ್ಞೇಸುಪಿ ಕಾಲಿಕೇಸು ಅನಜ್ಝೋಹರಿತುಕಾಮತಾಯ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ಬಾಹಿರಪರಿಭೋಗತ್ಥಾಯ ನಿಯಮೇಪಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ವಿಜಹತೀತಿ ಇದಮ್ಪಿ ವಿಸುಂ ಏಕಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಣವಿಜಹನನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಅಞ್ಞೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ವತ್ತಬ್ಬೋತಿ ಏತ್ಥ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ದಿನ್ನತ್ತಾ ಸಯಮ್ಪಿ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತಿಯೇವ. ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಯಥಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಸನ್ತಕಂ ಏಕೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಸತ್ತಾಹಾತಿಕ್ಕಮೇಪಿ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ನ ಹೋತಿ ಪರಸನ್ತಕಭಾವತೋ, ಏವಮಿದಮ್ಪಿ ಅವಿಭತ್ತತ್ತಾ ಉಭಯಸಾಧಾರಣಮ್ಪಿ ವಿನಿಬ್ಭೋಗಾಭಾವತೋ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ನ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ಪನ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಸತ್ತಾಹಾತಿಕ್ಕಮೇ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಸಪ್ಪಿಆದೀನಂ ಪರಿಭೋಗಸ್ಸ ಸತ್ತಾಹೇನೇವ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನತ್ತಾ. ‘‘ತಾನಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಪರಮಂ ಸನ್ನಿಧಿಕಾರಕಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಾನೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೨೩) ಹಿ ವುತ್ತಂ.

‘‘ಆವುಸೋ ಇಮಂ ತೇಲಂ ಸತ್ತಾಹಮತ್ತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಯೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ, ತೇನ ಅನ್ತೋಸತ್ತಾಹೇಯೇವ ಪರಸ್ಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಕಸ್ಸ ಆಪತ್ತೀತಿ ‘‘ಪಠಮಂ ತಾವ ಉಭಿನ್ನಂ ಸಾಧಾರಣತ್ತಾ ಅನಾಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾ, ಇದಾನಿ ಪನ ಏಕೇನ ಇತರಸ್ಸ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಭಾವತೋ ಉಭಯಸಾಧಾರಣತಾ ನತ್ಥೀತಿ ವಿಭತ್ತಸದಿಸಂ ಹುತ್ವಾ ಠಿತಂ, ತಸ್ಮಾ ಏತ್ಥ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಸ್ಸ ಸತ್ತಾಹಾತಿಕ್ಕಮೇ ಏಕಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ‘‘ಕಿಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಪಚ್ಚಯಾ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ, ಉದಾಹು ಯಸ್ಸ ಸನ್ತಕಂ ಜಾತಂ, ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛತಿ. ನಿಸ್ಸಟ್ಠಭಾವತೋಯೇವ ಚ ಇಧ ‘‘ಅವಿಭತ್ತಭಾವತೋ’’ತಿ ಕಾರಣಂ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಯೇನ ಪರಿಗ್ಗಹಿತಂ, ತೇನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತತ್ತಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಇದಞ್ಚ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಾಭಾವತೋ ಉಭಯಸಾಧಾರಣತಂ ಪಹಾಯ ಏಕಸ್ಸ ಸನ್ತಕಂ ಹೋನ್ತಮ್ಪಿ ಯೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ, ತತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಸನ್ತಕಂ ಜಾತಂ, ತಸ್ಮಾ ಪರಸನ್ತಕಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ವಿಯ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಸ್ಸ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಪಚ್ಚಯಾ ನತ್ಥಿ ಆಪತ್ತೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ, ನ ಪನ ‘‘ಯೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ, ತೇನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತತ್ತಾ’’ತಿ ವಚನತೋ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತೇ ಸತಿ ಅವಿಭತ್ತೇಪಿ ಸತ್ತಾಹಾತಿಕ್ಕಮೇ ಆಪತ್ತೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತೇ ಅವಿಭತ್ತಭಾವತೋಯೇವ ಅನಾಪತ್ತಿಯಾ ಸಿದ್ಧತ್ತಾ. ಸಚೇ ಪನ ಇತರೋ ಯೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ, ತಸ್ಸೇವ ಅನ್ತೋಸತ್ತಾಹೇ ಅತ್ತನೋ ಭಾಗಮ್ಪಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಿ, ಸತ್ತಾಹಾತಿಕ್ಕಮೇ ಸಿಯಾ ಆಪತ್ತಿ ಯೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ, ತಸ್ಸೇವ ಸನ್ತಕಭಾವಮಾಪನ್ನತ್ತಾ. ‘‘ಇತರಸ್ಸ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಕಭಾವೇಪಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಸಕಸನ್ತಕೇ ವಿಯ ತೇನ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಭಾವತೋ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ದೀಪೇತಿ, ಇಮಂ ಪನ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಇತೋ ಅಞ್ಞಥಾ ಗಣ್ಠಿಪದಕಾರಾದೀಹಿ ಪಪಞ್ಚಿತಂ, ನ ತಂ ಸಾರತೋ ಪಚ್ಚೇತಬ್ಬಂ, ಇದಂ ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀವಚನಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೬೨೫).

ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೬೨೫) ಪನ – ಸಚೇ ದ್ವಿನ್ನಂ…ಪೇ… ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಏತ್ಥ ಪಾಠೋ ಗಳಿತೋ, ಏವಂ ಪನೇತ್ಥ ಪಾಠೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ – ಸಚೇ ದ್ವಿನ್ನಂ ಸನ್ತಕಂ ಏಕೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಅವಿಭತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಸತ್ತಾಹಾತಿಕ್ಕಮೇ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ, ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ಪನ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ. ಅಞ್ಞಥಾ ಪನ ಸದ್ದಪ್ಪಯೋಗೋಪಿ ನ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತಿ, ‘‘ಗಣ್ಠಿಪದೇಪಿ ಚ ಅಯಮೇವ ಪಾಠೋ ದಸ್ಸಿತೋ’’ತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೬೨೫) ವುತ್ತಂ. ‘‘ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಅವಿಭತ್ತತ್ತಾ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ಪನ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ಸತ್ತಾಹಪರಮಂ ಸನ್ನಿಧಿಕಾರಕಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೨೩) ವಚನತೋ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಯೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ, ತೇನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತತ್ತಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ದಾನಮ್ಪಿ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತೀ’’ತಿ ಇದಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ನಿರಪೇಕ್ಖದಿನ್ನವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಸ್ಸ ಅವಿಗತತ್ತೇಪಿ ಸಕಸನ್ತಕತಾ ವಿಗತಾವ ಹೋತಿ, ತೇನ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ನ ಹೋತಿ. ‘‘ಅತ್ತನಾವ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತತ್ತಂ ಸಕಸನ್ತಕತ್ತಞ್ಚಾ’’ತಿ ಇಮೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಕಾರಣೇಹೇವ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಹೋತಿ, ನ ಏಕೇನ. ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ನಿರಪೇಕ್ಖದಾನೇ ಪನ ತದುಭಯಮ್ಪಿ ವಿಜಹತಿ, ಪರಿಭೋಗೋಪೇತ್ಥ ವಟ್ಟತಿ, ನ ಸಾಪೇಕ್ಖದಾನೇ ದಾನಲಕ್ಖಣಾಭಾವತೋ. ‘‘ವಿಸ್ಸಜ್ಜತೀ’’ತಿ ಏತಸ್ಮಿಞ್ಚ ಪಾಳಿಪದೇ ಕಸ್ಸಚಿ ಅದತ್ವಾ ಅನಪೇಕ್ಖತಾಯ ಛಡ್ಡನಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಹಿತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ‘‘ಅನಪೇಕ್ಖಾ ದತ್ವಾ’’ತಿ ಇದಞ್ಚ ಪಟಿಗ್ಗಹಣವಿಜಹನವಿಧಿದಸ್ಸನತ್ಥಮೇವ ವುತ್ತಂ. ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ಹಿ ವಿಜಹಿತೇ ಪುನ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭೋಗೋ ಸಯಮೇವ ವಟ್ಟಿಸ್ಸತಿ, ತಬ್ಬಿಜಹನಞ್ಚ ವತ್ಥುನೋ ಸಕಸನ್ತಕತಾಪರಿಚ್ಚಾಗೇನ ಹೋತೀತಿ. ಏತೇನ ಚ ವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಅಜ್ಝೋಹರಣಾಪೇಕ್ಖಾಯ ಸತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಣವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ನಾಮ ವಿಸುಂ ನ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಸಿಜ್ಝತಿ. ಇತರಥಾ ಹಿ ‘‘ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ಅನಪೇಕ್ಖೋವ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಪುನ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಭುಞ್ಜತೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ, ‘‘ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಏಕಸ್ಸ ಸನ್ತಕಂ ಅಞ್ಞೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಮ್ಪಿ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಏವನ್ತಿ ‘‘ಪುನ ಗಹೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಪೇಕ್ಖಂ ಅಕತ್ವಾ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ಪರಿಚತ್ತತಂ ಪರಾಮಸತಿ. ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿದಸ್ಸನತ್ಥನ್ತಿ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಮೂಲಿಕಾಹಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾದಿಆಪತ್ತೀಹಿ ಅನಾಪತ್ತಿದಸ್ಸನತ್ಥನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಪರಿಭೋಗೇ ಅನಾಪತ್ತಿದಸ್ಸನತ್ಥನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ನಿಸ್ಸಟ್ಠಪಟಿಲಾಭಸ್ಸ ಕಾಯಿಕಪರಿಭೋಗಾದೀಸು ಯಾ ದುಕ್ಕಟಾಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾ, ತಾಯ ಅನಾಪತ್ತಿದಸ್ಸನತ್ಥನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೧೦೦. ಏವಂ ಚತುಕಾಲಿಕಪಚ್ಚಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತೇಸು ವಿಸೇಸಲಕ್ಖಣಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಇಮೇಸು ಪನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಅಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿಯಂ ಸಹಸೇಯ್ಯಾಪಹೋನಕೇ ಗೇಹೇ ವುತ್ತಂ ಸಙ್ಘಿಕಂ ವಾ ಪುಗ್ಗಲಿಕಂ ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ, ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ವಾ ಸನ್ತಕಂ ಯಾವಕಾಲಿಕಂ ಯಾಮಕಾಲಿಕಞ್ಚ ಏಕರತ್ತಮ್ಪಿ ಠಪಿತಂ ಅನ್ತೋವುತ್ಥಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ತತ್ಥ ಪಕ್ಕಞ್ಚ ಅನ್ತೋಪಕ್ಕಂ ನಾಮ ಹೋತಿ. ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಂ ಪನ ಯಾವಜೀವಿಕಞ್ಚ ವಟ್ಟತಿ. ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಏಕರತ್ತಂ ವೀತಿನಾಮಿತಂ ಪನ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಯಾವಕಾಲಿಕಂ ವಾ ಯಾಮಕಾಲಿಕಂ ವಾ ಅಜ್ಝೋಹರಿತುಕಾಮತಾಯ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಪರಿಗ್ಗಹಣೇ ತಾವ ದುಕ್ಕಟಂ, ಅಜ್ಝೋಹರತೋ ಪನ ಏಕಮೇಕಸ್ಮಿಂ ಅಜ್ಝೋಹಾರೇ ಸನ್ನಿಧಿಪಚ್ಚಯಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇದಾನಿ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ವಿಸೇಸಲಕ್ಖಣಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಯಾವಕಾಲಿಕಂ ಪನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಸಮ್ಭಿನ್ನರಸಾನೀತಿ ಸಂಸಟ್ಠರಸಾನಿ. ದೀಘಕಾಲಾನಿ ವತ್ಥೂನಿ ರಸ್ಸಕಾಲೇನ ಸಂಸಟ್ಠಾನಿ ರಸ್ಸಕಾಲಮೇವ ಅನುವತ್ತನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಯಾವಕಾಲಿಕಂ ಪನ…ಪೇ… ತೀಣಿಪಿ ಯಾಮಕಾಲಿಕಾದೀನೀ’’ತಿ. ಇತರೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ತಸ್ಮಾತಿಆದೀಸು ತದಹುಪುರೇಭತ್ತಮೇವ ವಟ್ಟತಿ, ನ ತದಹುಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ, ನ ರತ್ತಿಯಂ, ನ ದುತಿಯದಿವಸಾದೀಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಕಸ್ಮಾತಿ ಚೇ? ತದಹುಪಟಿಗ್ಗಹಿತೇನ ಯಾವಕಾಲಿಕೇನ ಸಂಸಟ್ಠತ್ತಾತಿ. ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ಯಾವಕಾಲಿಕೇನ ಸಂಸಟ್ಠತ್ತಾ’’ತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ಅವತ್ವಾ ‘‘ತದಹುಪಟಿಗ್ಗಹಿತೇನಾ’’ತಿ ವಿಸೇಸನಸ್ಸ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪುರೇಪಟಿಗ್ಗಹಿತಯಾವಕಾಲಿಕೇನ ಸಂಸಟ್ಠೇ ಸತಿ ತದಹುಪುರೇಭತ್ತಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಅನಜ್ಝೋಹರಣೀಯಂ ಹೋತೀತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ‘‘ಸಮ್ಭಿನ್ನರಸ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಚೇಪಿ ಸಂಸಟ್ಠಂ, ಅಸಮ್ಭಿನ್ನರಸಂ ಸೇಸಕಾಲಿಕತ್ತಯಂ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಕಾಲೇ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಯಾಮಕಾಲಿಕೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ತದಹುಪಟಿಗ್ಗಹಿತೇನಾ’’ತಿ ತತಿಯನ್ತವಿಸೇಸನಪದಂ ಅಜ್ಝಾಹರಿತಬ್ಬಂ, ಪುಬ್ಬವಾಕ್ಯತೋ ವಾ ಅನುವತ್ತೇತಬ್ಬಂ. ತಸ್ಸ ಫಲಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ.

ಪೋತ್ಥಕೇಸು ಪನ ‘‘ಯಾಮಕಾಲಿಕೇನ ಸಂಸಟ್ಠಂ ಪನ ಇತರದ್ವಯಂ ತದಹುಪಟಿಗ್ಗಹಿತ’’ನ್ತಿ ದಿಸ್ಸತಿ, ತಂ ನ ಸುನ್ದರಂ. ಯತ್ಥ ನತ್ಥಿ, ತಮೇವ ಸುನ್ದರಂ, ಕಸ್ಮಾ? ದುತಿಯನ್ತಞ್ಹಿ ವಿಸೇಸನಪದಂ ಇತರದ್ವಯಂ ವಿಸೇಸೇತಿ. ತತೋ ತದಹುಪಟಿಗ್ಗಹಿತಮೇವ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಂ ಯಾವಜೀವಿಕಞ್ಚ ಯಾಮಕಾಲಿಕೇನ ಸಂಸಟ್ಠೇ ಸತಿ ಯಾವ ಅರುಣುಗ್ಗಮನಾ ವಟ್ಟತಿ, ನ ಪುರೇಪಟಿಗ್ಗಹಿತಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ ಭವೇಯ್ಯ, ಸೋ ನ ಯುತ್ತೋ. ಕಸ್ಮಾ? ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಯಾವಜೀವಿಕಾನಂ ಅಸನ್ನಿಧಿಜನಕತ್ತಾ, ‘‘ದೀಘಕಾಲಿಕಾನಿ ರಸ್ಸಕಾಲಿಕಂ ಅನುವತ್ತನ್ತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಲಕ್ಖಣೇನ ವಿರುದ್ಧತ್ತಾ ಚ, ತಸ್ಮಾ ತದಹುಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ವಾ ಹೋತು ಪುರೇಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ವಾ, ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಂ ಯಾವಜೀವಿಕಞ್ಚ ತದಹುಪಟಿಗ್ಗಹಿತೇನ ಯಾಮಕಾಲಿಕೇನ ಸಂಸಟ್ಠತ್ತಾ ಯಾವ ಅರುಣುಗ್ಗಮನಾ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋ ಯುತ್ತೋ, ಏವಞ್ಚ ಉಪರಿ ವಕ್ಖಮಾನೇನ ‘‘ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕೇನ ಪನ ತದಹುಪಟಿಗ್ಗಹಿತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂಸಟ್ಠಂ ತದಹುಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ವಾ ಪುರೇಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ವಾ ಯಾವಜೀವಿಕಂ ಸತ್ತಾಹಂ ಕಪ್ಪತೀ’’ತಿ ವಚನೇನ ಸಮಂ ಭವೇಯ್ಯ.

ಅಪಿಚ ‘‘ಯಾಮಕಾಲಿಕೇನ ಸಂಸಟ್ಠಂ ಪನ ಇತರದ್ವಯಂ ತದಹು ಯಾವ ಅರುಣುಗ್ಗಮನಾ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಪುಬ್ಬಪಾಠೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ತಂ ಲೇಖಕೇಹಿ ಅಞ್ಞೇಸು ಪಾಠೇಸು ‘‘ತದಹುಪಟಿಗ್ಗಹಿತ’’ನ್ತಿ ವಿಜ್ಜಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ, ಇಧ ತದಹುಪದತೋ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಪದಂ ಗಳಿತನ್ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೇಹಿ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಲಿಖಿತಂ ಭವೇಯ್ಯ, ‘‘ತದಹೂ’’ತಿ ಇದಂ ಪನ ‘‘ಯಾವ ಅರುಣುಗ್ಗಮನಾ’’ತಿ ಪದಂ ವಿಸೇಸೇತಿ, ತೇನ ಯಾವ ತದಹುಅರುಣುಗ್ಗಮನಾ ವಟ್ಟತಿ, ನ ದುತಿಯಾಹಾದಿಅರುಣುಗ್ಗಮನಾತಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ತೇನೇವ ಉಪರಿಪಾಠೇಪಿ ‘‘ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕೇನ ಪನ ತದಹುಪಟಿಗ್ಗಹಿತೇನಾ’’ತಿ ರಸ್ಸಕಾಲಿಕತ್ಥಪದೇನ ತುಲ್ಯಾಧಿಕರಣಂ ವಿಸೇಸನಪದಂ ತಮೇವ ವಿಸೇಸೇತಿ, ನ ದೀಘಕಾಲಿಕತ್ಥಂ ಯಾವಜೀವಿಕಪದಂ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ತದಹುಪಟಿಗ್ಗಹಿತೇನ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕೇನ ಸಂಸಟ್ಠಂ ತದಹುಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ವಾ ಪುರೇಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ವಾ ಯಾವಜೀವಿಕಂ ಸತ್ತಾಹಂ ಕಪ್ಪತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

ದ್ವೀಹಪಟಿಗ್ಗಹಿತೇನಾತಿಆದೀಸುಪಿ ‘‘ದ್ವೀಹಪಟಿಗ್ಗಹಿತೇನ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕೇನ ಸಂಸಟ್ಠಂ ತದಹುಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ವಾ ಪುರೇಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ವಾ ಯಾವಜೀವಿಕಂ ಛಾಹಂ ವಟ್ಟತಿ, ತೀಹಪಟಿಗ್ಗಹಿತೇನ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕೇನ ಸಂಸಟ್ಠಂ ತದಹುಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ವಾ ಪುರೇಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ವಾ ಯಾವಜೀವಿಕಂ ಪಞ್ಚಾಹಂ ವಟ್ಟತಿ, ಚತೂಹಪಟಿಗ್ಗಹಿತೇನ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕೇನ ಸಂಸಟ್ಠಂ ತದಹುಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ವಾ ಪುರೇಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ವಾ ಯಾವಜೀವಿಕಂ ಚತುರಾಹಂ ವಟ್ಟತಿ, ಪಞ್ಚಾಹಪಟಿಗ್ಗಹಿತೇನ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕೇನ ಸಂಸಟ್ಠಂ ತದಹುಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ವಾ ಪುರೇಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ವಾ ಯಾವಜೀವಿಕಂ ತೀಹಂ ವಟ್ಟತಿ, ಛಾಹಪಟಿಗ್ಗಹಿತೇನ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕೇನ ಸಂಸಟ್ಠಂ ತದಹುಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ವಾ ಪುರೇಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ವಾ ಯಾವಜೀವಿಕಂ ದ್ವೀಹಂ ವಟ್ಟತಿ, ಸತ್ತಾಹಪಟಿಗ್ಗಹಿತೇನ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕೇನ ಸಂಸಟ್ಠಂ ತದಹುಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ವಾ ಪುರೇಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ವಾ ಯಾವಜೀವಿಕಂ ತದಹೇವ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಸ್ಸೇವ ಅತೀತದಿವಸಂ ಪರಿಹಾಪೇತ್ವಾ ಸೇಸದಿವಸವಸೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ, ನ ಯಾವಜೀವಿಕಸ್ಸ. ನ ಹಿ ಯಾವಜೀವಿಕಸ್ಸ ಹಾಪೇತಬ್ಬೋ ಅತೀತದಿವಸೋ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ ಸತಿ ಪಚ್ಚಯೇ ಯಾವಜೀವಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬತೋ. ತೇನಾಹ ‘‘ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಮ್ಪಿ ಅತ್ತನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂಸಟ್ಠಂ ಯಾವಜೀವಿಕಂ ಅತ್ತನೋ ಸಭಾವಞ್ಞೇವ ಉಪನೇತೀ’’ತಿ. ಕೇಸುಚಿ ಪೋತ್ಥಕೇಸು ‘‘ಯಾಮಕಾಲಿಕೇನ ಸಂಸಟ್ಠಂ ಪನ ಇತರದ್ವಯಂ ತದಹುಪಟಿಗ್ಗಹಿತ’’ನ್ತಿ ಲಿಖಿತಂ ಪಾಠಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಇಮಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಪಾಠೇ ‘‘ತದಹುಪಟಿಗ್ಗಹಿತನ್ತಿ ಇದಮೇವ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬ’ನ್ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನಾ ‘‘ಪುರೇಪಟಿಗ್ಗಹಿತ’’ನ್ತಿ ಪಾಠಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪನ್ತಿ. ಕೇಸುಚಿ ‘‘ಪುರೇಭತ್ತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ವಾ’’ತಿ ಲಿಖನ್ತಿ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಯಥಾವುತ್ತನಯಂ ಅಮನಸಿಕರೋನ್ತಾ ವಿಬ್ಭನ್ತಚಿತ್ತಾ ಏವಂ ಕರೋನ್ತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಇಮೇಸು ಚತೂಸು ಕಾಲಿಕೇಸು ಯಾವಕಾಲಿಕಂ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕಕಾಲಾತಿಕ್ಕಮೇ, ಯಾಮಕಾಲಿಕಂ ಪಚ್ಛಿಮಯಾಮಾತಿಕ್ಕಮೇ, ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಂ ಸತ್ತಾಹಾತಿಕ್ಕಮೇ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ. ಕತರಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ಆಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಪುಚ್ಛಾಯಮಾಹ ‘‘ಕಾಲಯಾಮ’’ಇಚ್ಚಾದಿ. ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಯಾವಕಾಲಿಕಂ ಕಾಲಾತಿಕ್ಕಮೇ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ವಿಕಾಲೇ ಖಾದನೀಯಂ ವಾ ಭೋಜನೀಯಂ ವಾ ಖಾದೇಯ್ಯ ವಾ ಭುಞ್ಜೇಯ್ಯ ವಾ, ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ವಿಕಾಲೇಭೋಜನಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ (ಪಾಚಿ. ೨೪೮) ಆಪತ್ತಿ ಹೋತಿ. ಯಾಮಕಾಲಿಕಂ ಯಾಮಾತಿಕ್ಕಮೇ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಸನ್ನಿಧಿಕಾರಕಂ ಖಾದನೀಯಂ ವಾ ಭೋಜನೀಯಂ ವಾ ಖಾದೇಯ್ಯ ವಾ ಭುಞ್ಜೇಯ್ಯ ವಾ, ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಸನ್ನಿಧಿಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ (ಪಾಚಿ. ೨೫೩) ಆಪತ್ತಿ ಹೋತಿ. ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಂ ಸತ್ತಾಹಾತಿಕ್ಕಮೇ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ‘‘ಯಾನಿ ಖೋ ಪನ ತಾನಿ ಗಿಲಾನಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಟಿಸಾಯನೀಯಾನಿ ಭೇಸಜ್ಜಾನಿ, ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ, ಸಪ್ಪಿ ನವನೀತಂ ತೇಲಂ ಮಧು ಫಾಣಿತಂ, ತಾನಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಪರಮಂ ಸನ್ನಿಧಿಕಾರಕಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಾನಿ, ತಂ ಅತಿಕ್ಕಾಮಯತೋ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಭೇಸಜ್ಜಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ (ಪಾರಾ. ೬೨೨) ಆಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ.

ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಕಾಲಿಕಾನಿ ಏಕತೋ ಸಂಸಟ್ಠಾನಿ ಸಮ್ಭಿನ್ನರಸಾನಿ ಪುರಿಮಪುರಿಮಕಾಲಿಕಸ್ಸ ಕಾಲವಸೇನ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಾನೀತಿ ವುತ್ತಂ. ಅಸಮ್ಭಿನ್ನರಸಾನಿ ಚೇ ಹೋನ್ತಿ, ಕಥಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಾನೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸಚೇ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ. ತಸ್ಸತ್ಥೋ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋವ.

ಇತಿ ವಿನಯಸಙ್ಗಹಸಂವಣ್ಣನಾಭೂತೇ ವಿನಯಾಲಙ್ಕಾರೇ

ಚತುಕಾಲಿಕವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾಲಙ್ಕಾರೋ ನಾಮ

ಅಟ್ಠಾರಸಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.

೧೯. ಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ

೧೦೧. ಏವಂ ಚತುಕಾಲಿಕವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಕಪ್ಪಿಯಕುಟಿವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತುಂ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಾ ಚತುಭೂಮಿಯೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಕಪ್ಪನ್ತೀತಿ ಕಪ್ಪಿಯಾ, ಕಪ್ಪ ಸಾಮತ್ಥಿಯೇತಿ ಧಾತು. ಭವನ್ತಿ ಏತಾಸು ಅನ್ತೋವುತ್ಥಅನ್ತೋಪಕ್ಕಾನೀತಿ ಭೂಮಿಯೋ, ಚತಸ್ಸೋ ಭೂಮಿಯೋ ಚತುಭೂಮಿಯೋ, ಚತಸ್ಸೋ ಕಪ್ಪಿಯಕುಟಿಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕತಮಾ ತಾತಿ ಆಹ ‘‘ಉಸ್ಸಾವನನ್ತಿಕಾ…ಪೇ… ವೇದಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ. ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತಿಚ್ಚಾಹ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ…ಪೇ… ವಚನತೋ’’ತಿ. ಇದಂ ಭೇಸಜ್ಜಕ್ಖನ್ಧಕಪಾಳಿಂ (ಮಹಾವ. ೨೯೫) ಸನ್ಧಾಯಾಹ. ತತ್ಥ ಉದ್ಧಂ ಸಾವನಾ ಉಸ್ಸಾವನಾ, ಉಸ್ಸಾವನಾ ಅನ್ತೋ ಯಸ್ಸಾ ಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿಯಾತಿ ಉಸ್ಸಾವನನ್ತಿಕಾ. ಗಾವೋ ನಿಸೀದನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಗೋನಿಸಾದಿಕಾ, ಗೋ-ಸದ್ದೂಪಪದ ನಿ-ಪುಬ್ಬಸದ ವಿಸರಣಗತ್ಯಾವಸಾನೇಸೂತಿ ಧಾತು. ಗಹಪತೀಹಿ ದಿನ್ನಾತಿ ಗಹಪತಿ, ಉತ್ತರಪದಲೋಪತತಿಯಾತಪ್ಪುರಿಸೋಯಂ. ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಸಮ್ಮನ್ನಿತಬ್ಬಾತಿ ಸಮ್ಮುತೀತಿ ಏವಮಿಮಾಸಂ ವಿಗ್ಗಹೋ ಕಾತಬ್ಬೋ. ತತ್ಥಾತಿ ಕಪ್ಪಿಯಕುಟಿವಿನಿಚ್ಛಯೇ. ತಂ ಪನ ಅವತ್ವಾಪೀತಿ ಅನ್ಧಕಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನಯಂ ಅವತ್ವಾಪಿ. ಪಿ-ಸದ್ದೇನ ತಥಾವಚನಮ್ಪಿ ಅನುಜಾನಾತಿ. ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ವುತ್ತನಯೇನ ವುತ್ತೇತಿ ಸೇಸಅಟ್ಠಕಥಾಸು ವುತ್ತನಯೇನ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಕುಟಿಂ ಕರೋಮಾ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಕುಟೀ’’ತಿ ವಾ ವುತ್ತೇ. ಸಾಧಾರಣಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಸಬ್ಬಅಟ್ಠಕಥಾನಂ ಸಾಧಾರಣಂ ಉಸ್ಸಾವನನ್ತಿಕಕುಟಿಕರಣಲಕ್ಖಣಂ. ಚಯನ್ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ಉಚ್ಚವತ್ಥುಂ. ಯತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾತಿ ಯತೋ ಇಟ್ಠಕತೋ ಸಿಲತೋ ಮತ್ತಿಕಾಪಿಣ್ಡತೋ ವಾ ಪಟ್ಠಾಯ. ಪಠಮಿಟ್ಠಕಾದೀನಂ ಹೇಟ್ಠಾ ನ ವಟ್ಟನ್ತೀತಿ ಪಠಮಿಟ್ಠಕಾದೀನಂ ಹೇಟ್ಠಾಭೂಮಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪಿಯಮಾನಾ ಇಟ್ಠಕಾದಯೋ ಭೂಮಿಗತಿಕತ್ತಾ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಕುಟಿಂ ಕರೋಮಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತುಂ ನ ವಟ್ಟನ್ತಿ. ಯದಿ ಏವಂ ಭೂಮಿಯಂ ನಿಖಣಿತ್ವಾ ಠಪಿಯಮಾನಾ ಥಮ್ಭಾ ಕಸ್ಮಾ ತಥಾ ವತ್ವಾ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತುಂ ವಟ್ಟನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಥಮ್ಭಾ ಪನ…ಪೇ… ವಟ್ಟನ್ತೀ’’ತಿ.

ಸಙ್ಘಸನ್ತಕಮೇವಾತಿ ವಾಸತ್ಥಾಯ ಕತಂ ಸಙ್ಘಿಕಸೇನಾಸನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ. ಭಿಕ್ಖುಸನ್ತಕನ್ತಿ ವಾಸತ್ಥಾಯ ಏವ ಕತಂ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಿಕಸೇನಾಸನಂ.

೧೦೨. ಮುಖಸನ್ನಿಧೀತಿ ಇಮಿನಾ ಅನ್ತೋವುತ್ಥದುಕ್ಕಟಮೇವ ದೀಪೇತಿ.

ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೨.೨೯೫) ಪನ ಏವಂ ವುತ್ತಂ – ತಂ ಪನ ಅವತ್ವಾಪೀತಿ ಪಿ-ಸದ್ದೇನ ತಥಾವಚನಮ್ಪಿ ಅನುಜಾನಾತಿ. ಅಟ್ಠಕಥಾಸೂತಿ ಅನ್ಧಕಟ್ಠಕಥಾವಿರಹಿತಾಸು ಸೇಸಟ್ಠಕಥಾಸು. ಸಾಧಾರಣಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಅನ್ಧಕಟ್ಠಕಥಾಯ ಸಹ ಸಬ್ಬಟ್ಠಕಥಾನಂ ಸಮಾನಂ. ಚಯನ್ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ಉಚ್ಚವತ್ಥುಂ. ಯತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾತಿ ಯತೋ ಇಟ್ಠಕಾದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಚಯಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಭಿತ್ತಿಂ ಉಟ್ಠಾಪೇತುಕಾಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಥಮ್ಭಾ ಪನ ಉಪರಿ ಉಗ್ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ವಟ್ಟನ್ತೀ’’ತಿ ಏತೇನ ಇಟ್ಠಕಪಾಸಾಣಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಪತಿಟ್ಠಾಪಿಯಮಾನಾಪಿ ಯದಿ ಚಯತೋ, ಭೂಮಿತೋ ವಾ ಏಕಙ್ಗುಲಮತ್ತಮ್ಪಿ ಉಗ್ಗತಾ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ, ವಟ್ಟನ್ತೀತಿ ಸಿದ್ಧಂ ಹೋತಿ.

ಆರಾಮೋತಿ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೋ ಸಕಲೋ ವಿಹಾರೋ. ಸೇನಾಸನಾನೀತಿ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ತಿಣಕುಟಿಆದಿಕಾನಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ನಿವಾಸಗೇಹಾನಿ. ವಿಹಾರಗೋನಿಸಾದಿಕಾ ನಾಮಾತಿ ಸೇನಾಸನಗೋನಿಸಾದಿಕಾ ನಾಮ. ಸೇನಾಸನಾನಿ ಹಿ ಸಯಂ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಾನಿಪಿ ಆರಾಮಪರಿಕ್ಖೇಪಾಭಾವೇನ ‘‘ಗೋನಿಸಾದಿಕಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ. ‘‘ಉಪಡ್ಢಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋಪೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ತತೋ ಊನಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ನಾಮ, ತಸ್ಮಾ ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸಙ್ಖಮೇವ ಗಚ್ಛತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಏತ್ಥಾತಿ ಉಪಡ್ಢಾದಿಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೇ. ಕಪ್ಪಿಯಕುಟಿ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಗೋನಿಸಾದಿಕಾಯ ಅಭಾವೇನ ಸೇಸಕಪ್ಪಿಯಕುಟೀಸು ತೀಸು ಯಾ ಕಾಚಿ ಕಪ್ಪಿಯಕುಟಿ ಕಾತಬ್ಬಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ತೇಸಂ ಗೇಹಾನೀತಿ ಏತ್ಥ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಾಸತ್ಥಾಯ ಕತಮ್ಪಿ ಯಾವ ನ ದೇನ್ತಿ, ತಾವ ತೇಸಂ ಸನ್ತಕಂಯೇವ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ವಿಹಾರಂ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾನಂ ವಾಸತ್ಥಾಯ ಕತಂ ಗೇಹಂ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಗೇಹನ್ತಿ ನಿವಾಸಗೇಹಂ. ತದಞ್ಞಂ ಪನ ಉಪೋಸಥಾಗಾರಾದಿ ಸಬ್ಬಂ ಅನಿವಾಸಗೇಹಂ ಚತುಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿವಿಮುತ್ತಾ ಪಞ್ಚಮೀ ಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿ. ಸಙ್ಘಸನ್ತಕೇಪಿ ಹಿ ಏತಾದಿಸೇ ಗೇಹೇ ಸುಟ್ಠು ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಾರಾಮಟ್ಠೇಪಿ ಅಬ್ಭೋಕಾಸೇ ವಿಯ ಅನ್ತೋವುತ್ಥಾದಿದೋಸೋ ನತ್ಥಿ. ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಛನ್ನೇ ಪರಿಚ್ಛನ್ನೇ ಚ ಸಹಸೇಯ್ಯಪ್ಪಹೋನಕೇ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ, ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ನಿವಾಸಗೇಹೇ ಅನ್ತೋವುತ್ಥಾದಿದೋಸೋ, ನ ಅಞ್ಞತ್ಥ. ತೇನಾಹ ‘‘ಯಂ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ‘‘ಸಙ್ಘಿಕಂ ವಾ ಪುಗ್ಗಲಿಕಂ ವಾ’’ತಿ ಇದಂ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಭಿಕ್ಖುಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ವುತ್ತಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪನ ಸಙ್ಘಿಕಂ ಪುಗ್ಗಲಿಕಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ, ತಾಸಂ ಸಙ್ಘಿಕಂ ಪುಗ್ಗಲಿಕಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಗಿಹಿಸನ್ತಕಟ್ಠಾನೇ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಮುಖಸನ್ನಿಧೀತಿ ಅನ್ತೋಸನ್ನಿಹಿತದೋಸೋ ಹಿ ಮುಖಪ್ಪವೇಸನನಿಮಿತ್ತಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಕರೋತಿ, ನಾಞ್ಞಥಾ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಮುಖಸನ್ನಿಧೀ’’ತಿ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೨.೨೯೫) ವುತ್ತೋತಿ.

ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಖಣ್ಡಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಉಪಡ್ಢತೋ ಅಧಿಕಂ ಖಣ್ಡಾ ಹೋನ್ತಿ. ಸಬ್ಬಸ್ಮಿಂ ಛದನೇ ವಿನಟ್ಠೇತಿ ತಿಣಪಣ್ಣಾದಿವಸ್ಸಪರಿತ್ತಾಯಕೇ ಛದನೇ ವಿನಟ್ಠೇ. ಗೋಪಾನಸೀನಂ ಪನ ಉಪರಿ ವಲ್ಲೀಹಿ ಬದ್ಧದಣ್ಡೇಸು ಠಿತೇಸುಪಿ ಜಹಿತವತ್ಥುಕಾ ಹೋನ್ತಿ ಏವ. ಪಕ್ಖಪಾಸಕಮಣ್ಡಲನ್ತಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪಸ್ಸೇ ತಿಣ್ಣಂ ಗೋಪಾನಸೀನಂ ಉಪರಿ ಠಿತತಿಣಪಣ್ಣಾದಿಛದನಂ ವುಚ್ಚತಿ.

೧೦೩. ‘‘ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ದತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಅಕಪ್ಪಿಯಕುಟಿಯಂ ವುತ್ಥಮ್ಪಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ದಿನ್ನೇ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಹೋತಿ, ಸಾಪೇಕ್ಖದಾನಞ್ಚೇತ್ಥ ವಟ್ಟತಿ, ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ವಿಯ ನ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಅನ್ತೋಪಕ್ಕಸಾಮಂಪಕ್ಕೇಸು ಪನ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅನ್ತೋವುತ್ಥಂ ಅನ್ತೋಪಕ್ಕಂ ಸಾಮಂಪಕ್ಕಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ, ಯೋ ಪರಿಭುಞ್ಜೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ. ಅನ್ತೋ ಚೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ವುತ್ಥಂ ಅನ್ತೋಪಕ್ಕಂ ಸಾಮಂಪಕ್ಕಂ, ತಞ್ಚೇ ಪರಿಭುಞ್ಜೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ತಿಣ್ಣಂ ದುಕ್ಕಟಾನಂ. ಅನ್ತೋ ಚೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ವುತ್ಥಂ ಅನ್ತೋಪಕ್ಕಂ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಪಕ್ಕಂ, ತಞ್ಚೇ ಪರಿಭುಞ್ಜೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ದುಕ್ಕಟಾನಂ. ಅನ್ತೋ ಚೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ವುತ್ಥಂ ಬಹಿಪಕ್ಕಂ ಸಾಮಂಪಕ್ಕಂ, ತಞ್ಚೇ ಪರಿಭುಞ್ಜೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ದುಕ್ಕಟಾನಂ. ಬಹಿ ಚೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ವುತ್ಥಂ ಅನ್ತೋಪಕ್ಕಂ ಸಾಮಂಪಕ್ಕಂ, ತಞ್ಚೇ ಪರಿಭುಞ್ಜೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ದುಕ್ಕಟಾನಂ. ಅನ್ತೋ ಚೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ವುತ್ಥಂ ಬಹಿಪಕ್ಕಂ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಪಕ್ಕಂ, ತಞ್ಚೇ ಪರಿಭುಞ್ಜೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ. ಬಹಿ ಚೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ವುತ್ಥಂ ಅನ್ತೋಪಕ್ಕಂ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಪಕ್ಕಂ, ತಞ್ಚೇ ಪರಿಭುಞ್ಜೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ. ಬಹಿ ಚೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ವುತ್ಥಂ ಬಹಿಪಕ್ಕಂ ಸಾಮಂಪಕ್ಕಂ, ತಞ್ಚೇ ಪರಿಭುಞ್ಜೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ. ಬಹಿ ಚೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ವುತ್ಥಂ ಬಹಿಪಕ್ಕಂ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಪಕ್ಕಂ, ತಞ್ಚೇ ಪರಿಭುಞ್ಜೇಯ್ಯ, ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೨೭೪) ವಚನತೋ ಏಕಂ ತಿರಾಪತ್ತಿಕಂ, ತೀಣಿ ದುರಾಪತ್ತಿಕಾನಿ, ತೀಣಿ ಏಕಾಪತ್ತಿಕಾನಿ, ಏಕಂ ಅನಾಪತ್ತಿಕನ್ತಿ ಅಟ್ಠ ಹೋನ್ತಿ. ತತ್ಥ ಅನ್ತೋವುತ್ಥನ್ತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಕುಟಿಯಂ ವುತ್ಥಂ. ಅನ್ತೋಪಕ್ಕೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಸಾಮಂಪಕ್ಕನ್ತಿ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಆಮಿಸಂ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಪಚಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ತತ್ಥ ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಮೇವ.

ಇತಿ ವಿನಯಸಙ್ಗಹಸಂವಣ್ಣನಾಭೂತೇ ವಿನಯಾಲಙ್ಕಾರೇ

ಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾಲಙ್ಕಾರೋ ನಾಮ

ಏಕೂನವೀಸತಿಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.

೨೦. ಪಟಿಗ್ಗಹಣವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ

೧೦೪. ಏವಂ ಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಣವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತುಂ ‘‘ಖಾದನೀಯಾದಿಪಟಿಗ್ಗಾಹೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಖಾದಿಯತೇತಿ ಖಾದನೀಯಂ, ಠಪೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ಭೋಜನಾನಿ ಸಬ್ಬಸ್ಸ ಅಜ್ಝೋಹರಿತಬ್ಬಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ. ಆದಿಸದ್ದೇನ ಭೋಜನೀಯಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಂ ಪಟಿಗ್ಗಾಹೋ, ಖಾದನೀಯಾದೀನಂ ಪಟಿಗ್ಗಾಹೋ ಖಾದನೀಯಾದಿಪಟಿಗ್ಗಾಹೋ. ತೇನಾಹ ‘‘ಅಜ್ಝೋಹರಿತಬ್ಬಸ್ಸ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಖಾದನೀಯಸ್ಸ ವಾ ಭೋಜನೀಯಸ್ಸ ವಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಣ’’ನ್ತಿ. ಪಞ್ಚಸು ಅಙ್ಗೇಸು ಉಚ್ಚಾರಣಮತ್ತನ್ತಿ ಉಕ್ಖಿಪನಮತ್ತಂ, ಇಮಿನಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಬ್ಬಭಾರಸ್ಸ ಪಮಾಣಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ತೇನೇವ ತಾದಿಸೇನ ಪುರಿಸೇನ ಅನುಕ್ಖಿಪನೀಯವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ನ ರುಹತೀತಿ ದೀಪೇತಿ. ‘‘ಹತ್ಥಪಾಸೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಆಸನ್ನಭಾವಂ. ತೇನೇವ ಚ ದೂರೇ ಠತ್ವಾ ಅಭಿಹರನ್ತಸ್ಸ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ನ ರುಹತೀತಿ ದೀಪೇತಿ. ಅಭಿಹಾರೋತಿ ಪರಿಣಾಮಿತಭಾವೋ, ತೇನ ಚ ತತ್ರಟ್ಠಕಾದೀಸು ನ ರುಹತೀತಿ ದೀಪೇತಿ. ‘‘ದೇವೋ ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ದಾಯಕತೋ ಪಯೋಗತ್ತಯಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ತಞ್ಚೇ’’ತಿಆದಿನಾ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕತೋ ಪಯೋಗದ್ವಯಂ ದಸ್ಸೇತಿ.

ಇದಾನಿ ತೇಸು ಪಞ್ಚಸು ಅಙ್ಗೇಸು ಹತ್ಥಪಾಸಸ್ಸ ದುರಾಜಾನತಾಯ ತಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ತತ್ಥಿ’’ಚ್ಚಾದಿ. ತತ್ಥ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಹತ್ಥೋ ಹತ್ಥಪಾಸೋ ನಾಮಾತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ತಸ್ಸ ಓರಿಮನ್ತೇನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಆಕಾಸೇ ಉಜುಂ ಠತ್ವಾ ಪರೇನ ಉಕ್ಖಿತ್ತಂ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಆಸನ್ನಙ್ಗಭೂತಪಾದತಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಹತ್ಥಪಾಸೋ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತಬ್ಬೋ, ನ ಸೀಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ತತ್ಥ ‘‘ಓರಿಮನ್ತೇನಾ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಿಮನ್ತೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ.

ಏತ್ಥ ಚ ಪವಾರಣಸಿಕ್ಖಾಪದಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೩೮-೨೩೯) ‘‘ಸಚೇ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ನಿಸಿನ್ನೋ ಹೋತಿ, ಆಸನ್ನಸ್ಸ ಪಚ್ಛಿಮನ್ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಾನಂ ಆಸನ್ನಙ್ಗಸ್ಸ ಪಾರಿಮನ್ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪರಿಚ್ಛೇದಸ್ಸ ದಸ್ಸಿತತ್ತಾ ಇಧಾಪಿ ಆಕಾಸೇ ಠಿತಸ್ಸ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಸ್ಸ ಆಸನ್ನಙ್ಗಭೂತಪಾದತಲಸ್ಸ ಪಾರಿಮನ್ತಭೂತತೋ ಪಣ್ಹಿಪರಿಯನ್ತಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಿಮತಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ, ದಾಯಕಸ್ಸ ಪನ ಓರಿಮನ್ತಭೂತತೋ ಪಾದಙ್ಗುಲಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಿಮಪರಿಯನ್ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಹತ್ಥಪಾಸೋ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತಬ್ಬೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಇಮಿನಾವ ನಯೇನ ಭೂಮಿಯಂ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಉಸ್ಸೀಸಕೇ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಹತ್ಥತೋ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಆಸನ್ನಸೀಸಙ್ಗಸ್ಸ ಪಾರಿಮನ್ತಭೂತತೋ ಗೀವನ್ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯೇವ ಹತ್ಥಪಾಸೋ ಮಿನಿತಬ್ಬೋ, ನ ಪಾದತಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ. ಏವಂ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ದಾನೇಪಿ ಯಥಾನುರೂಪಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ‘‘ಯಂ ಆಸನ್ನತರಂ ಅಙ್ಗ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೩೮-೨೩೯) ಹಿ ವುತ್ತಂ. ಅಕಲ್ಲಕೋತಿ ಗಿಲಾನೋ ಸಹತ್ಥಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಮುಖೇನ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯ ೨.೨೬೫) ಪನ ‘‘ಅಕಲ್ಲಕೋತಿ ಗಿಲಾನೋ ಗಹೇತುಂ ವಾ’’ತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ವುತ್ತಂ, ಏತೇನ ಅಕಲ್ಲಕೋತಿ ಗಿಲಾನೋ ವಾ ಅಥ ವಾ ಗಹೇತುಂ ಅಕಲ್ಲಕೋ ಅಸಮತ್ಥೋತಿ ಅತ್ಥೋ ದಸ್ಸಿತೋ. ತೇನಾಹ ‘‘ಸಚೇಪಿ ನತ್ಥುಕರಣಿಯಂ ದೀಯಮಾನಂ ನಾಸಾಪುಟೇನ ಅಕಲ್ಲಕೋ ವಾ ಮುಖೇನ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತೀ’’ತಿ.

೧೦೫. ಏಕದೇಸೇನಾಪೀತಿ ಅಙ್ಗುಲಿಯಾ ಫುಟ್ಠಮತ್ತೇನ.

ತಞ್ಚೇ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ಸಬ್ಬಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಮೇವಾತಿ ವೇಣುಕೋಟಿಯಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಠಪಿತತ್ತಾ. ಸಚೇ ಭೂಮಿಯಂ ಠಿತಮೇವ ಘಟಂ ದಾಯಕೇನ ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಠತ್ವಾ ‘‘ಘಟಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ದಿನ್ನಂ ವೇಣುಕೋಟಿಯಾ ಗಹಣವಸೇನ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ಉಭಯಕೋಟಿಬದ್ಧಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಮೇವ ಹೋತಿ. ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಅಪೀಳೇತ್ವಾ ಪಕತಿಯಾ ಪೀಳಿಯಮಾನಂ ಉಚ್ಛುರಸಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಅಭಿಹಾರೋ ನ ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಠಿತಸ್ಸ ಪನ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ ಪೀಳಿಯಮಾನಂ ಉಚ್ಛುತೋ ಪಗ್ಘರನ್ತಂ ರಸಂ ಗಣ್ಹಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ದೋಣಿಕಾಯ ಸಯಂ ಪಗ್ಘರನ್ತಂ ಉಚ್ಛುರಸಂ ಮಜ್ಝೇ ಆವರಿತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಮ್ಪಿ ಗಣ್ಹಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಪಟಿಗ್ಗಹಣಸಞ್ಞಾಯಾತಿ ‘‘ಮಞ್ಚಾದಿನಾ ಪಟಿಗ್ಗಹೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಉಪ್ಪಾದಿತಸಞ್ಞಾಯ, ಇಮಿನಾ ‘‘ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾಮೀ’’ತಿ ವಾಚಾಯ ವತ್ತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು, ಪದೇಸೇಸು ವಾ. ಅಸಂಹಾರಿಮೇ ಫಲಕೇತಿ ಥಾಮಮಜ್ಝಿಮೇನ ಅಸಂಹಾರಿಯೇ. ‘‘ತಿನ್ತಿಣಿಕಾದಿಪಣ್ಣೇಸೂತಿ ವಚನತೋ ಸಾಖಾಸು ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ರುಹತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯ ೩.೨೬೫) ವುತ್ತಂ. ಪೋರಾಣಟೀಕಾಯಮ್ಪಿ ತಥೇವ ವುತ್ತಂ, ತದೇತಂ ವಿಚಾರೇತಬ್ಬಂ. ಅಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಹಿ ‘‘ಭೂಮಿಯಂ ಅತ್ಥತೇಸು ಸುಖುಮೇಸು ತಿನ್ತಿಣಿಕಾದಿಪಣ್ಣೇಸು ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ನ ರುಹತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ತಂ ತಿನ್ತಿಣಿಕಾದಿಪಣ್ಣಾನಂ ಸುಖುಮತ್ತಾ ತತ್ಥ ಠಪಿತಆಮಿಸಸ್ಸ ಅಸಣ್ಠಹನತೋ ಭೂಮಿಯಂ ಠಪಿತಸದಿಸತ್ತಾ ‘‘ನ ರುಹತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಿನ್ತಿಣಿಕಾದಿಸಾಖಾಸು ಠಪಿತೇಪಿ ಏವಮೇವ ಸಿಯಾ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಸಾಖಾಸು ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ರುಹತೀ’’ತಿ ವಚನಂ ಅಯುತ್ತಂ ವಿಯ ದಿಸ್ಸತಿ. ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ನ ರುಹತೀ’’ತಿ ಕಿರಿಯಾಪದಸ್ಸ ‘‘ಕಸ್ಮಾ’’ತಿ ಹೇತುಪರಿಯೇಸನೇ ಸತಿ ನ ಅಞ್ಞಂ ಪರಿಯೇಸಿತಬ್ಬಂ, ‘‘ಸುಖುಮೇಸೂ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ವಿಸೇಸನಪದಂಯೇವ ಹೇತುಮನ್ತವಿಸೇಸನಂ ಭವತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಿನ್ತಿಣಿಕಪಣ್ಣಾದೀಸು ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ನ ರುಹತಿ, ಕಸ್ಮಾ? ತೇಸಂ ಸುಖುಮತ್ತಾ. ಅಞ್ಞೇಸು ಪನ ಪದುಮಿನೀಪಣ್ಣಾದೀಸು ರುಹತಿ, ಕಸ್ಮಾ? ತೇಸಂ ಓಳಾರಿಕತ್ತಾತಿ ಹೇತುಫಲಸಮ್ಬನ್ಧೋ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬೋತಿ ದಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ತದೇತಂ ವಿಚಾರೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ನ ಹಿ ತಾನಿ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ಸಮತ್ಥಾನೀತಿ ಮಹನ್ತೇಸು ಪನ ಪದುಮಿನೀಪಣ್ಣಾದೀಸು ರುಹತೀ’’ತಿ.

೧೦೬. ಪುಞ್ಛಿತ್ವಾ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಪುಞ್ಛಿತೇಪಿ ರಜನಚುಣ್ಣಾಸಙ್ಕಾಯ ಸತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಣತ್ಥಾಯ ವುತ್ತಂ, ನಾಸತಿ. ತಂ ಪನಾತಿ ಪತಿತರಜಂ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಉಪರಿ ಗಹಿತಪಿಣ್ಡಪಾತಂ. ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ದುರೂಪಚಿಣ್ಣಾದಿದೋಸೋ ನತ್ಥಿ. ಪುಬ್ಬಾಭೋಗಸ್ಸ ಅನುರೂಪವಸೇನ ‘‘ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ದತ್ವಾ…ಪೇ… ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ತಂ ‘‘ಅಞ್ಞಸ್ಸ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಮತ್ತೇನ ಪರಸನ್ತಕಂ ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಸ ಅದತ್ವಾಪಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ‘‘ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿಆದಿಪಿ ವಿನಯದುಕ್ಕಟಸ್ಸ ಪರಿಹಾರಾಯ ವುತ್ತಂ, ತಥಾ ಅಕತ್ವಾ ಗಹಿತೇಪಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜತೋ ಅನಾಪತ್ತಿಯೇವ. ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ದೇತೀತಿ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ದೇತಿ. ಕಞ್ಜಿಕನ್ತಿ ಖೀರರಸಾದಿಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ದ್ರವಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಹತ್ಥತೋ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಪುನ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಉಗ್ಗಹಿತಕಂ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಹತ್ಥತೋ ಅಮೋಚೇನ್ತೇನೇವಾ’’ತಿ. ಆಲುಳೇನ್ತಾನನ್ತಿ ಆಲೋಳೇನ್ತಾನಂ, ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ. ಆಹರಿತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ಠಪಿತತ್ತಾ ಅಭಿಹಾರೋ ನತ್ಥೀತಿ ಆಹ ‘‘ಪತ್ತೋ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ.

೧೦೭. ಪಠಮತರಂ ಉಳುಙ್ಕತೋ ಥೇವಾ ಪತ್ತೇ ಪತನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಯಥಾ ಪಠಮತರಂ ಪತಿತಥೇವೇ ದೋಸೋ ನತ್ಥಿ, ತಥಾ ಆಕಿರಿತ್ವಾ ಅಪನೇನ್ತಾನಂ ಪಚ್ಛಾ ಪತಿತಥೇವೇಪಿ ಅಭಿಹಟತ್ತಾ ನೇವತ್ಥಿ ದೋಸೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಚರುಕೇನಾತಿ ಖುದ್ದಕಭಾಜನೇನ. ‘‘ಅಭಿಹಟತ್ತಾತಿ ದೀಯಮಾನಕ್ಖಣಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ದತ್ವಾ ಅಪನಯನಕಾಲೇ ಪನ ಛಾರಿಕಾ ವಾ ಬಿನ್ದೂನಿ ವಾ ಪತನ್ತಿ, ಪುನ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ ಅಭಿಹಾರಸ್ಸ ವಿಗತತ್ತಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ಯಥಾ ನ ಪತತಿ, ತಥಾ ಅಪನೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಪಟಿಹರನ್ತೇ ಯುಜ್ಜತಿ, ಪಕತಿಸಞ್ಞಾಯ ಅಪನೇನ್ತೇ ಅಭಿಹಾರೋ ನ ಛಿಜ್ಜತಿ, ಸುಪತಿತಂ. ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಮೇವ ಹಿ ತಂ ಹೋತಿ. ಮುಖವಟ್ಟಿಯಾಪಿ ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅಭಿಹರಿಯಮಾನಸ್ಸ ಪತ್ತಸ್ಸ ಮುಖವಟ್ಟಿಯಾ ಉಪರಿಭಾಗೇ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ಫುಸಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಪಾದೇನ ಪೇಲ್ಲೇತ್ವಾತಿ ಪಾದೇನ ‘‘ಪಟಿಗ್ಗಹೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಅಕ್ಕಮಿತ್ವಾ. ಕೇಚೀತಿ ಅಭಯಗಿರಿವಾಸಿನೋ. ವಚನಮತ್ತಮೇವಾತಿ ಪಟಿಬದ್ಧಂ ಪಟಿಬದ್ಧಪಟಿಬದ್ಧನ್ತಿ ಸದ್ದಮತ್ತಮೇವ ನಾನಂ, ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧಮೇವ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ತೇಸಂ ವಚನಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಏಸ ನಯೋತಿ ‘‘ಪಟಿಬದ್ಧಪಟಿಬದ್ಧಮ್ಪಿ ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧಮೇವಾ’’ತಿ ಅಯಂ ನಯೋ. ತಥಾ ಚ ತತ್ಥ ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧೇ ತಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇ ಚ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಮೇವ ವುತ್ತಂ.

ತೇನ ಆಹರಾಪೇತುನ್ತಿ ಯಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಗತಂ, ತಂ ‘‘ಇಧ ನಂ ಆನೇಹೀ’’ತಿ ಆಣಾಪೇತ್ವಾ ತೇನ ಆಹರಾಪೇತುಂ ಇತರಸ್ಸ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಮೂಲಟ್ಠಸ್ಸೇವ ಪರಿಭೋಗೋ ಅನುಞ್ಞಾತೋ, ತಸ್ಮಾ. ತಂ ದಿವಸಂ ಹತ್ಥೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ದುತಿಯದಿವಸೇ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಉಗ್ಗಹಿತಕಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಅನಾಮಸಿತ್ವಾ’’ತಿ. ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ ‘‘ಸನ್ನಿಧಿಪಚ್ಚಯಾ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಅದಿನ್ನಮುಖದ್ವಾರಾಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪನ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ‘‘ನ ತತೋ ಪರನ್ತಿ ತದಹೇವ ಸಾಮಂ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ತದಹೇವ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಪನ ಪುನದಿವಸಾದೀಸು ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾಪಿ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ.

೧೦೮. ಖೀಯನ್ತೀತಿ ಖಯಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಚುಣ್ಣೇಹಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಣಾಪತ್ತಿಯೋ ನ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಸತ್ಥಕೇನಾತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಸತ್ಥಕೇನ. ನವಸಮುಟ್ಠಿತನ್ತಿ ಏತೇನೇವ ಉಚ್ಛುಆದೀಸು ಅಭಿನವಲಗ್ಗತ್ತಾ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕಂ ನ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಏಸೇವ ನಯೋತಿ ಸನ್ನಿಧಿದೋಸಾದಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ನ ಹೀ’’ತಿಆದಿ. ಕಸ್ಮಾ ಪನೇತ್ಥ ಉಗ್ಗಹಿತಪಚ್ಚಯಾ, ಸನ್ನಿಧಿಪಚ್ಚಯಾ ವಾ ದೋಸೋ ನ ಸಿಯಾತಿ ಆಹ ‘‘ನ ಹಿ ತಂ ಪರಿಭೋಗತ್ಥಾಯ ಪರಿಹರನ್ತೀ’’ತಿ. ಇಮಿನಾ ಚ ಬಾಹಿರಪರಿಭೋಗತ್ಥಂ ಸಾಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಾ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ದಿನ್ನಂ ವಾ ಪರಿಹರಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ದೀಪೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪತ್ತಸಮ್ಮಕ್ಖನಾದಿಅತ್ಥಂ ಸಾಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಹರಿತತೇಲಾದಿಂ ಸಚೇ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಅಬ್ಭನ್ತರಪರಿಭೋಗತ್ಥಂ ಪನ ಸಾಮಂ ಗಹಿತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಉಗ್ಗಹಿತಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ಹೋತಿ, ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಅದಿನ್ನಮುಖದ್ವಾರಾಪತ್ತಿ ಹೋತಿ. ಅಬ್ಭನ್ತರಪರಿಭೋಗತ್ಥಮೇವ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ದಿನ್ನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಹರನ್ತಸ್ಸ ಸಿಙ್ಗೀಲೋಣಕಪ್ಪೋ ವಿಯ ಸನ್ನಿಧಿಪಚ್ಚಯಾ ಆಪತ್ತಿ ಹೋತಿ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಥಾಮಮಜ್ಝಿಮಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಉಚ್ಚಾರಣಮತ್ತಂ ಹೋತೀತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಪಞ್ಚಙ್ಗಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಸ್ಸ ರುಹಣತೋ ಬಾಹಿರಪರಿಭೋಗತ್ಥಮ್ಪಿ ಸಚೇ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇಹಿ ದಿನ್ನಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಮೇವಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಏವಂ ಸತಿ ಇಧ ಬಾಹಿರಪರಿಭೋಗತ್ಥಂ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ದಿನ್ನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಹರನ್ತಸ್ಸ ಸನ್ನಿಧಿಪಚ್ಚಯಾ ಆಪತ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಾ ಸಿಯಾ. ‘‘ನ ಹಿ ತಂ ಪರಿಭೋಗತ್ಥಾಯ ಪರಿಹರನ್ತೀ’’ತಿ ಚ ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಸ್ಮಾ ಬಾಹಿರಪರಿಭೋಗತ್ಥಂ ಗಹಿತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ನಾಮ ನ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಯದಿ ಏವಂ ಪಞ್ಚಸು ಪಟಿಗ್ಗಹಣಙ್ಗೇಸು ‘‘ಪರಿಭೋಗತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ವಿಸೇಸನಂ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ? ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ಪಟಿಗ್ಗಹಣಞ್ಹಿ ಪರಿಭೋಗತ್ಥಮೇವ ಹೋತೀತಿ ‘‘ಪರಿಭೋಗತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ವಿಸುಂ ಅವತ್ವಾ ‘‘ತಞ್ಚೇ ಭಿಕ್ಖು ಕಾಯೇನ ವಾ ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧೇನ ವಾ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತೀ’’ತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ವುತ್ತಂ. ಅಪರೇ ಪನ ‘‘ಸತಿಪಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ‘ನ ಹಿ ತಂ ಪರಿಭೋಗತ್ಥಾಯ ಪರಿಹರನ್ತೀ’ತಿ ಇಧ ಅಪರಿಭೋಗತ್ಥಾಯ ಪರಿಹರಣೇ ಅನಾಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ತೇನ ಚ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಙ್ಗೇಸು ಪಞ್ಚಸು ಸಮಿದ್ಧೇಸು ಅಜ್ಝೋಹರಿತುಕಾಮತಾಯ ಗಹಿತಮೇವ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ನಾಮ ಹೋತಿ ಅಜ್ಝೋಹರಿತಬ್ಬೇಸುಯೇವ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಸ್ಸ ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ತಥಾ ಬಾಹಿರಪರಿಭೋಗತ್ಥಾಯ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಪಿತತೇಲಾದಿಂ ಅಜ್ಝೋಹರಿತುಕಾಮತಾಯ ಸತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಉದುಕ್ಖಲಮುಸಲಾದೀನಿ ಖೀಯನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ಉದುಕ್ಖಲಮುಸಲಾನಂ ಖಯೇನ ಪಿಸಿತಕೋಟ್ಟಿತಭೇಸಜ್ಜೇಸು ಸಚೇ ಆಗನ್ತುಕವಣ್ಣೋ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ನ ವಟ್ಟತಿ. ಸುದ್ಧಂ ಉದಕಂ ಹೋತೀತಿ ರುಕ್ಖಸಾಖಾದೀಹಿ ಗಳಿತ್ವಾ ಪತನಉದಕಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ.

೧೦೯. ಪತ್ತೋ ವಾಸ್ಸ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಪತ್ತಗತಂ ಛುಪಿತ್ವಾ ದೇನ್ತಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಲಗ್ಗೇನ ಆಮಿಸೇನ ದೋಸಾಭಾವತ್ಥಂ ಪತ್ತಪಟಿಗ್ಗಹಣನ್ತಿ ಅಬ್ಭನ್ತರಪರಿಭೋಗತ್ಥಮೇವ ಪತ್ತಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಯಂ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಪತ್ತೇ ಪತತಿ…ಪೇ… ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ನ ವಿಜಹತೀತಿ ಏತ್ಥ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತಮೇವ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕನ್ತಿ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಕರಣತೋ ಹತ್ಥಗತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ನ ವಿಜಹತಿ. ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ದಿನ್ನಂ ಪನ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಗಹಣಸಮಯೇಯೇವ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕನ್ತಿ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಕತತ್ತಾ ಹತ್ಥಗತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ವಿಜಹತಿ. ಕೇಸಞ್ಚಿ ಅತ್ಥಾಯ ಭತ್ತಂ ಪಕ್ಖಿಪತೀತಿ ಏತ್ಥ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ ಪಕ್ಖಿಪನ್ತೇಪಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸತೀತಿ ಸಯಮೇವ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಠಪನತೋ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ನ ವಿಜಹತಿ. ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತಂ ಪನ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನೇವ ಠಪಿತಂ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ವಿಜಹತಿ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಭಾವತೋ. ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಾಮಣೇರ…ಪೇ… ಪರಿಚ್ಚತ್ತತ್ತಾ’’ತಿ. ಕೇಸಞ್ಚೀತಿಆದೀಸು ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಾನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಕತ್ಥಚಿ ಠಪಿಯಮಾನಮ್ಪಿ ಹತ್ಥತೋ ಮುತ್ತಮತ್ತೇ ಏವ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ನ ವಿಜಹತಿ, ಅಥ ಖೋ ಭಾಜನೇ ಪತಿತಮೇವ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ವಿಜಹತಿ. ಭಾಜನಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪುನದಿವಸತ್ಥಾಯ ಅಪೇಕ್ಖಿತಮೇವಾತಿ ತಗ್ಗತಮ್ಪಿ ಆಮಿಸಂ ದುದ್ಧೋತಪತ್ತಗತಂ ವಿಯ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ವಿಜಹತೀತಿ ಸಙ್ಕಾಯ ‘‘ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಈದಿಸೇಸು ಹಿ ಯುತ್ತಿ ನ ಗವೇಸಿತಬ್ಬಾ, ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ.

೧೧೦. ಪತ್ತಗತಾ ಯಾಗೂತಿ ಇಮಿನಾ ಪತ್ತಮುಖವಟ್ಟಿಯಾ ಫುಟ್ಠೇಪಿ ಕುಟೇ ಯಾಗು ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಾ, ಉಗ್ಗಹಿತಾ ವಾ ನ ಹೋತಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅನಿಚ್ಛಾಯ ಫುಟ್ಠತ್ತಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಆರೋಪೇತೀತಿ ಹತ್ಥಂ ಫುಸಾಪೇತಿ. ಪಟಿಗ್ಗಹಣೂಪಗಂ ಭಾರಂ ನಾಮ ಥಾಮಮಜ್ಝಿಮಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಉಕ್ಖೇಪಾರಹಂ. ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾವ ಅಞ್ಞೇನ ಹತ್ಥೇನ ಪಿದಹನ್ತಸ್ಸ ದೋಸೋ ನತ್ಥಿ, ತಥಾಪಿ ನ ಪಿದಹಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಪಮಾಣೇನೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯ ೨.೨೬೫) ಪನ ‘‘ನ ಪಿದಹಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಹತ್ಥತೋ ಮುತ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ಹತ್ಥಗತಂ ಪನ ಇತರೇನ ಹತ್ಥೇನ ಪಿದಹತೋ, ಹತ್ಥತೋ ಮುತ್ತಮ್ಪಿ ವಾ ಅಫುಸಿತ್ವಾ ಉಪರಿ ಪಿಧಾನಂ ಪಾತೇನ್ತಸ್ಸ ನ ದೋಸೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

೧೧೧. ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಛಾಯತ್ಥಾಯ ಉಪರಿ ಧಾರಿಯಮಾನಾ ಮಹಾಸಾಖಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಛಿಜ್ಜೇಯ್ಯ, ತತ್ಥ ಲಗ್ಗರಜಂ ಮುಖೇ ಪಾತೇಯ್ಯ ವಾತಿ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ.

ಮಚ್ಛಿಕವಾರಣತ್ಥನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸಚೇಪಿ ಸಾಖಾಯ ಲಗ್ಗರಜಂ ಪತ್ತೇ ಪತತಿ, ಸುಖೇನ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ಸಕ್ಕಾತಿ ಸಾಖಾಯ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಅಬ್ಭನ್ತರಪರಿಭೋಗತ್ಥಮೇವಿಧ ಪಟಿಗ್ಗಹಣನ್ತಿ ಮೂಲಪಟಿಗ್ಗಹಣಮೇವ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಅಪರೇ ಪನ ‘‘ಮಚ್ಛಿಕವಾರಣತ್ಥನ್ತಿ ವಚನಮತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಬಾಹಿರಪರಿಭೋಗತ್ಥಂ ಗಹಿತ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ. ಕುಣ್ಡಕೇತಿ ಮಹಾಘಟೇ. ತಸ್ಮಿಮ್ಪೀತಿ ಚಾಟಿಘಟೇಪಿ. ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾತಿ ತಮೇವ ಅಜ್ಝೋಹರಣೀಯಂ ಭಣ್ಡಂ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ.

ಥೇರಸ್ಸ ಪತ್ತಂ ದುತಿಯತ್ಥೇರಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಥೇರಸ್ಸ ಪತ್ತಂ ಮಯ್ಹಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ತೇನ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಚ್ಚಜಾಪೇತ್ವಾ ದುತಿಯತ್ಥೇರಸ್ಸ ದೇತಿ. ತುಯ್ಹಂ ಯಾಗುಂ ಮಯ್ಹಂ ದೇಹೀತಿ ಏತ್ಥ ಏವಂ ವತ್ವಾ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋಪಿ ಪತ್ತಂ ತಸ್ಸ ದೇತಿ. ಏತ್ಥ ಪನಾತಿ ‘‘ಪಣ್ಡಿತೋ ಸಾಮಣೇರೋ’’ತಿಆದಿಪತ್ತಪರಿವತ್ತನಕಥಾಯಂ. ಕಾರಣಂ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಯಥಾ ಮಾತುಆದೀನಂ ತೇಲಾದೀನಿ ಹರನ್ತೋ ತಥಾರೂಪೇ ಕಿಚ್ಚೇ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಅಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾವ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ಲಭತಿ, ಏವಮಿಧ ಪತ್ತಪರಿವತ್ತನಂ ಅಕತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ಕಸ್ಮಾ ನ ಲಭತೀತಿ ಕಾರಣಂ ವೀಮಂಸಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತ್ಥ ಪನ ‘‘ಸಾಮಣೇರೇಹಿ ಗಹಿತತಣ್ಡುಲೇಸು ಪರಿಕ್ಖೀಣೇಸು ಅವಸ್ಸಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸಾಮಣೇರಾ ಸಙ್ಗಹಂ ಕರೋನ್ತೀತಿ ಚಿತ್ತುಪ್ಪತ್ತಿ ಸಮ್ಭವತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾವ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ. ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಪನ ಛಾಯತ್ಥಾಯ ವಾ ಗಹಣೇ ಪರಿಭೋಗಾಸಾ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಕಾರಣಂ ವದನ್ತಿ. ತೇನೇವ ಆಚರಿಯಬುದ್ಧದತ್ತತ್ಥೇರೇನಪಿ ವುತ್ತಂ –

‘‘ಮಾತಾಪಿತೂನಮತ್ಥಾಯ, ತೇಲಾದಿಂ ಹರತೋಪಿ ಚ;

ಸಾಖಂ ಛಾಯಾದಿಅತ್ಥಾಯ, ಇಮಸ್ಸ ನ ವಿಸೇಸತಾ.

‘‘ತಸ್ಮಾ ಹಿಸ್ಸ ವಿಸೇಸಸ್ಸ, ಚಿನ್ತೇತಬ್ಬಂ ತು ಕಾರಣಂ;

ತಸ್ಸ ಸಾಲಯಭಾವಂ ತು, ವಿಸೇಸಂ ತಕ್ಕಯಾಮಹ’’ನ್ತಿ.

ಇದಮೇವೇತ್ಥ ಯುತ್ತತರಂ ಅವಸ್ಸಂ ತಥಾವಿಧವಿತಕ್ಕುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಸಮ್ಭವತೋ. ನ ಹಿ ಸಕ್ಕಾ ಏತ್ಥ ವಿತಕ್ಕಂ ಸೋಧೇತುನ್ತಿ. ಮಾತಾದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಹರಣೇ ಪನ ನಾವಸ್ಸಂ ತಥಾವಿಧವಿತಕ್ಕುಪ್ಪತ್ತೀತಿ ಸಕ್ಕಾ ವಿತಕ್ಕಂ ಸೋಧೇತುಂ. ಯತ್ಥ ಹಿ ವಿತಕ್ಕಂ ಸೋಧೇತುಂ ಸಕ್ಕಾ, ತತ್ಥ ನೇವತ್ಥಿ ದೋಸೋ. ತೇನೇವ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಸಚೇ ಪನ ಸಕ್ಕೋತಿ ವಿತಕ್ಕಂ ಸೋಧೇತುಂ, ತತೋ ಲದ್ಧಂ ಖಾದಿತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯ ೨.೨೬೫) ಪನ ‘‘ಏತ್ಥ ಪನಾತಿ ಪತ್ತಪರಿವತ್ತನೇ. ಕಾರಣನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಯಥಾ ಸಾಮಣೇರಾ ಇತೋ ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ದೇನ್ತೀತಿ ವಿತಕ್ಕೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ನ ತಥಾ ಅಞ್ಞತ್ಥಾತಿ ಕಾರಣಂ ವದನ್ತಿ, ತಞ್ಚ ಯುತ್ತಂ. ಯಸ್ಸ ಪನ ತಾದಿಸೋ ವಿತಕ್ಕೋ ನತ್ಥಿ, ತೇನ ಅಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾಪಿ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

೧೧೨. ನಿಚ್ಚಾಲೇತುನ್ತಿ ಚಾಲೇತ್ವಾ ಪಾಸಾಣಸಕ್ಖರಾದಿಅಪನಯನಂ ಕಾತುಂ. ಉದ್ಧನಂ ಆರೋಪೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅನಗ್ಗಿಕಂ ಉದ್ಧನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಉದ್ಧನೇ ಪಚ್ಚಮಾನಸ್ಸ ಆಲುಳನೇ ಉಪರಿ ಅಪಕ್ಕತಣ್ಡುಲಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸಾಮಂಪಾಕಞ್ಚೇವ ಹೋತೀ’’ತಿ.

೧೧೩. ಆಧಾರಕೇ ಪತ್ತೋ ಠಪಿತೋತಿ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಾಮಿಸೋ ಪತ್ತೋ ಪುನ ಪಟಿಗ್ಗಹಣತ್ಥಾಯ ಠಪಿತೋ. ಚಾಲೇತೀತಿ ವಿನಾ ಕಾರಣಂ ಚಾಲೇತಿ, ಸತಿಪಿ ಕಾರಣೇ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪರಿಭೋಗಾರಹಂ ಚಾಲೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಮನುಸ್ಸಿಕಾಬಾಧೇ ಆಮಕಮಂಸಂ ಆಮಕಲೋಹಿತ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೨೬೪) ತಾದಿಸೇ ಆಬಾಧೇ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಆಮಕಮಂಸಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ಅನುಞ್ಞಾತಂ, ‘‘ಆಮಕಮಂಸಪಟಿಗ್ಗಹಣಾ ಪಟಿವಿರತೋ ಹೋತೀ’’ತಿ (ದೀ. ನಿ. ೧.೧೦, ೧೯೪) ಚ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಂ, ತಥಾಪಿ ಅತ್ತನೋ, ಅಞ್ಞಸ್ಸ ವಾ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಅಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ ‘‘ಸೀಹವಿಘಾಸಾದಿಂ…ಪೇ… ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಸಕ್ಕೋತಿ ವಿತಕ್ಕಂ ಸೋಧೇತುನ್ತಿ ‘‘ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ದೇತೀ’’ತಿ ವಿತಕ್ಕಸ್ಸ ಅನುಪ್ಪನ್ನಭಾವಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ‘‘ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ಮಯಾ ಗಹಿತನ್ತಿ ವಾ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ. ಸಚೇ ಪನ ಮೂಲೇಪಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಹೋತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಗಹೇತ್ವಾ ಗತೇ ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ದದೇಯ್ಯುನ್ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಸಚೇ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ.

೧೧೪. ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಕರೋತೀತಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂ ಸಾಮಣೇರಾ ಚ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಅಭಿರುಚಿತಂ ಕೋಟ್ಠಾಸಂ ಗಣ್ಹನ್ತೂ’’ತಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಸಮಕೇ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಕರೋತಿ. ಗಹಿತಾವಸೇಸನ್ತಿ ಸಾಮಣೇರೇಹಿ ಗಹಿತಕೋಟ್ಠಾಸತೋ ಅವಸೇಸಂ. ಗಣ್ಹಿತ್ವಾತಿ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಇದಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗಹೇತ್ವಾ. ಇಧ ಗಹಿತಾವಸೇಸಂ ನಾಮ ತೇನ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಪುನ ಠಪಿತಂ.

ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾತಿ ತದಹು ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ. ತೇನೇವ ‘‘ಯಾವಕಾಲಿಕೇನ ಯಾವಜೀವಿಕಸಂಸಗ್ಗೇ ದೋಸೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಸಚೇ ಪನ ಪುರಿಮದಿವಸೇ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಠಪಿತಾ ಹೋತಿ, ಸಾಮಿಸೇನ ಮುಖೇನ ತಸ್ಸಾ ವಟ್ಟಿಯಾ ಧೂಮಂ ಪಿವಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಸಮುದ್ದೋದಕೇನಾತಿ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಸಮುದ್ದೋದಕೇನ.

ಹಿಮಕರಕಾ ನಾಮ ಕದಾಚಿ ವಸ್ಸೋದಕೇನ ಸಹ ಪತನಕಾ ಪಾಸಾಣಲೇಖಾ ವಿಯ ಘನೀಭೂತಾ ಉದಕವಿಸೇಸಾ, ತೇಸು ಪಟಿಗ್ಗಹಣಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ಉದಕಗತಿಕಾ ಏವಾ’’ತಿ. ಯಸ್ಮಾ ಕತಕಟ್ಠಿ ಉದಕಂ ಪಸಾದೇತ್ವಾ ವಿಸುಂ ತಿಟ್ಠತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಇಮಿನಾ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಾಪತ್ತೀಹಿ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕಂ, ವಿಕಾಲಭೋಜನಾಪತ್ತೀಹಿಪಿ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಲಗ್ಗತೀತಿ ಸುಕ್ಖೇ ಮುಖೇ ಚ ಹತ್ಥೇ ಚ ಮತ್ತಿಕಾವಣ್ಣಂ ದಸ್ಸೇನ್ತಂ ಲಗ್ಗತಿ. ಬಹಲನ್ತಿ ಹತ್ಥಮುಖೇಸು ಅಲಗ್ಗನಕಮ್ಪಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ವಾಸಮತ್ತನ್ತಿ ರೇಣುಖೀರಾಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಪಾನೀಯಂ ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ತನೋಯೇವ ಅತ್ಥಾಯ ಗಹೇತ್ವಾ. ಸಚೇ ಪನ ಪೀತಾವಸೇಸಕಂ ತತ್ಥೇವ ಆಕಿರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಪುನ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ. ಆಕಿರತಿ, ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಪುಪ್ಫರಸಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾಯನತೋ ವುತ್ತಂ. ವಿಕ್ಖಮ್ಭೇತ್ವಾತಿ ವಿಯೂಹಿತ್ವಾ, ಅಪನೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೧೫. ಮಹಾಭೂತೇಸೂತಿ ಪಾಣಸರೀರಸನ್ನಿಸ್ಸಿತೇಸು ಪಥವೀಆದಿಮಹಾಭೂತೇಸು. ಸಬ್ಬಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ತನೋ ಪರೇಸಞ್ಚ ಸರೀರಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಂ ಸಬ್ಬಂ ವಟ್ಟತಿ, ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಾನುಲೋಮತಾಯ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾದಿಂ ನ ಜನೇತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಪತತೀತಿ ಅತ್ತನೋ ಸರೀರತೋ ಛಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪತತಿ. ‘‘ರುಕ್ಖತೋ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಮತ್ತಿಕತ್ಥಾಯ ಪಥವಿಂ ಖಣಿತುಂ, ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಮೂಲಪಣ್ಣಾದಿವಿಸಭೇಸಜ್ಜಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಛಾರಿಕಂ ಅಕತ್ವಾಪಿ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಮ್ಪಿ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಇತಿ ವಿನಯಸಙ್ಗಹಸಂವಣ್ಣನಾಭೂತೇ ವಿನಯಾಲಙ್ಕಾರೇ

ಪಟಿಗ್ಗಹಣವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾಲಙ್ಕಾರೋ ನಾಮ

ವೀಸತಿಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.

೨೧. ಪವಾರಣಾವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ

೧೧೬. ಏವಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಣವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಪವಾರಣಾವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತುಂ ‘‘ಪಟಿಕ್ಖೇಪಪವಾರಣಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಪಟಿಕ್ಖಿಪನಂ ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ, ಅಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪವಾರಿಯತೇ ಪವಾರಣಾ, ಪಟಿಸೇಧನನ್ತ್ಯತ್ಥೋ. ಪಟಿಕ್ಖೇಪಸಙ್ಖಾತಾ ಪವಾರಣಾ ಪಟಿಕ್ಖೇಪಪವಾರಣಾ. ಅಥ ವಾ ಪಟಿಕ್ಖೇಪವಸೇನ ಪವಾರಣಾ ಪಟಿಕ್ಖೇಪಪವಾರಣಾ. ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭೋಜನಾನಂ ಅಞ್ಞತರಂ ಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಭೋಜನೇ ಅಭಿಹಟೇ ಪಟಿಕ್ಖೇಪಸಙ್ಖಾತಾ ಪವಾರಣಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೧೧೭. ಯಂ ಅಸ್ನಾತೀತಿ ಯಂ ಭುಞ್ಜತಿ. ಅಮ್ಬಿಲಪಾಯಾಸಾದೀಸೂತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಖೀರಪಾಯಾಸಾದಿಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ತತ್ಥ ಅಮ್ಬಿಲಪಾಯಾಸಗ್ಗಹಣೇನ ತಕ್ಕಾದಿಅಮ್ಬಿಲಸಂಯುತ್ತಾ ಘನಯಾಗು ವುತ್ತಾ. ಖೀರಪಾಯಾಸಗ್ಗಹಣೇನ ಖೀರಸಂಯುತ್ತಾ ಯಾಗು ಸಙ್ಗಯ್ಹತಿ. ಪವಾರಣಂ ಜನೇತೀತಿ ಅನತಿರಿತ್ತಭೋಜನಾಪತ್ತಿನಿಬನ್ಧನಂ ಪಟಿಕ್ಖೇಪಂ ಸಾಧೇತಿ. ಕತೋಪಿ ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ ಅನತಿರಿತ್ತಭೋಜನಾಪತ್ತಿನಿಬನ್ಧನೋ ನ ಹೋತಿ, ಅಕತಟ್ಠಾನೇಯೇವ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಪವಾರಣಂ ನ ಜನೇತೀ’’ತಿ.

‘‘ಯಾಗು-ಸದ್ದಸ್ಸ ಪವಾರಣಜನಕಯಾಗುಯಾಪಿ ಸಾಧಾರಣತ್ತಾ ‘ಯಾಗುಂ ಗಣ್ಹಥಾ’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ಪವಾರಣಾ ಹೋತೀತಿ ಪವಾರಣಂ ಜನೇತಿಯೇವಾತಿ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ತೀಸುಪಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ವುತ್ತಂ. ತಂ ಪರತೋ ತತ್ಥೇವ ‘‘ಭತ್ತಮಿಸ್ಸಕಂ ಯಾಗುಂ ಆಹರಿತ್ವಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ವುತ್ತಕಾರಣೇನ ನ ಸಮೇತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ತತ್ಥ – ಹೇಟ್ಠಾ ಅಯಾಗುಕೇ ನಿಮನ್ತನೇ ಉದಕಕಞ್ಜಿಕಖೀರಾದೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಮದ್ದಿತಂ ಭತ್ತಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಯಾಗುಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪವಾರಣಾ ಹೋತಿ. ‘‘ಭತ್ತಮಿಸ್ಸಕಂ ಯಾಗುಂ ಆಹರಿತ್ವಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ವಿಸುಂ ಯಾಗುಯಾ ವಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಾ ಪವಾರಣಾ ನ ಹೋತೀತಿ. ತಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಖೀರಾದೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಮದ್ದಿತಂ ಭತ್ತಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಯಾಗುಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಯಾಗುಯಾವ ತತ್ಥ ಅಭಾವತೋ ಪವಾರಣಾ ಹೋತೀತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಕಾರಣಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ಏವಞ್ಹಿ ಸತಿ ಪರತೋ ‘‘ಯೇನಾಪುಚ್ಛಿತೋ, ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಿತಾಯಾ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ವುತ್ತಕಾರಣೇನಪಿ ಸಂಸನ್ದತಿ, ಅಞ್ಞಥಾ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸುಯೇವ ಪುಬ್ಬಾಪರವಿರೋಧೋ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ಚ ನ ಸಮೇತೀತಿ. ಸಚೇ…ಪೇ… ಪಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಇಮಿನಾ ವುತ್ತಪ್ಪಮಾಣಸ್ಸ ಮಚ್ಛಮಂಸಖಣ್ಡಸ್ಸ ನಹಾರುನೋ ವಾ ಸಬ್ಭಾವಮತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ತಾಹೀತಿ ಪುಥುಕಾಹಿ.

ಸಾಲಿವೀಹಿಯವೇಹಿ ಕತಸತ್ತೂತಿ ಯೇಭುಯ್ಯನಯೇನ ವುತ್ತಂ, ಸತ್ತ ಧಞ್ಞಾನಿ ಪನ ಭಜ್ಜಿತ್ವಾ ಕತೋಪಿ ಸತ್ತುಯೇವ. ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಕಙ್ಗುವರಕ…ಪೇ… ಸತ್ತುಸಙ್ಗಹಮೇವ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ. ಸತ್ತುಮೋದಕೋತಿ ಸತ್ತುಯೋ ಪಿಣ್ಡೇತ್ವಾ ಕತೋ ಅಪಕ್ಕೋ ಸತ್ತುಗುಳೋ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯ ೨.೨೩೮-೨೩೯) ಪನ ‘‘ಸತ್ತುಮೋದಕೋತಿ ಸತ್ತುಂ ತೇಮೇತ್ವಾ ಕತೋ ಅಪಕ್ಕೋ, ಸತ್ತುಂ ಪನ ಪಿಸಿತ್ವಾ ಪಿಟ್ಠಂ ಕತ್ವಾ ತೇಮೇತ್ವಾ ಪೂವಂ ಕತ್ವಾ ಪಚನ್ತಿ, ತಂ ನ ಪವಾರೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭೋಜನಾನಂ ಅಞ್ಞತರವಸೇನ ವಿಪ್ಪಕತಭೋಜನಭಾವಸ್ಸ ಉಪಚ್ಛಿನ್ನತ್ತಾ ‘‘ಮುಖೇ ಸಾಸಪಮತ್ತಮ್ಪಿ…ಪೇ… ನ ಪವಾರೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ, ನ ಪವಾರೇತೀ’’ತಿ ವಚನತೋ ಸಚೇ ಸಙ್ಘಿಕಂ ಲಾಭಂ ಅತ್ತನೋ ಅಪಾಪುಣನ್ತಂ ಜಾನಿತ್ವಾ ವಾ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ವಾ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ, ನ ಪವಾರೇತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಸ್ಸೇವ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತತ್ತಾ, ಅಲಜ್ಜಿಸನ್ತಕಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪನ್ತೋಪಿ ನ ಪವಾರೇತಿ. ಅವತ್ಥುತಾಯಾತಿ ಅನತಿರಿತ್ತಾಪತ್ತಿಸಾಧಿಕಾಯ ಪವಾರಣಾಯ ಅವತ್ಥುಭಾವತೋ. ಏತೇನ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಸ್ಸೇವ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಭಾವಂ ದೀಪೇತಿ. ಯಞ್ಹಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಙ್ಗಂ ನ ಹೋತೀತಿ ತಂ ಪವಾರಣಾಯ ಅವತ್ಥೂತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

೧೧೮. ಆಸನ್ನತರಂ ಅಙ್ಗನ್ತಿ ಹತ್ಥಪಾಸತೋ ಬಹಿ ಠತ್ವಾ ಓನಮಿತ್ವಾ ದೇನ್ತಸ್ಸ ಸೀಸಂ ಆಸನ್ನತರಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ಓರಿಮನ್ತೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತಬ್ಬಂ.

ಉಪನಾಮೇತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಕಾಯಾಭಿಹಾರಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಅಪನಾಮೇತ್ವಾತಿ ಅಭಿಮುಖಂ ಹರಿತ್ವಾ. ಇದಂ ಭತ್ತಂ ಗಣ್ಹಾತಿ ವದತೀತಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಪನಾಮೇತ್ವಾ ವದತಿ. ಕೇವಲಂ ವಾಚಾಭಿಹಾರಸ್ಸ ಅನಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ ಗಣ್ಹಥಾತಿ ಗಹೇತುಂ ಆರದ್ಧಂ. ಹತ್ಥಪಾಸತೋ ಬಹಿ ಠಿತಸ್ಸ ಸತಿಪಿ ದಾತುಕಾಮತಾಭಿಹಾರೇ ಪಟಿಕ್ಖಿಪನ್ತಸ್ಸ ದೂರಭಾವೇನೇವ ಪವಾರಣಾಯ ಅಭಾವತೋ ಥೇರಸ್ಸಪಿ ದೂರಭಾವಮತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪವಾರಣಾಯ ಅಭಾವಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಥೇರಸ್ಸ ದೂರಭಾವತೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ, ನ ಪನ ಥೇರಸ್ಸ ಅಭಿಹಾರಸಮ್ಭವತೋ. ಸಚೇಪಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಗತೋ ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಠಿತೋ ಹೋತಿ, ಕಿಞ್ಚಿ ಪನ ಅವತ್ವಾ ಆಧಾರಟ್ಠಾನೇ ಠಿತತ್ತಾ ಅಭಿಹಾರೋ ನಾಮ ನ ಹೋತೀತಿ ‘‘ದೂತಸ್ಸ ಚ ಅನಭಿಹರಣತೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತೇನ ‘ಭತ್ತಂ ಗಣ್ಹಥಾ’ತಿ ವುತ್ತೇ ಅಭಿಹಾರೋ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ‘ಸಚೇ ಪನ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತೋ ಭಿಕ್ಖು…ಪೇ… ಪವಾರಣಾ ಹೋತೀ’ತಿ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ತೀಸುಪಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ವುತ್ತಂ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಪತ್ತಂ ಕಿಞ್ಚಿಪಿ ಉಪನಾಮೇತ್ವಾ ‘ಇಮಂ ಭತ್ತಂ ಗಣ್ಹಥಾ’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ಯುತ್ತಂ ವಿಯ ದಿಸ್ಸತಿ ವಾಚಾಭಿಹಾರಸ್ಸ ಇಧ ಅನಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ.

ಪರಿವೇಸನಾಯಾತಿ ಭತ್ತಗ್ಗೇ. ಅಭಿಹಟಾವ ಹೋತೀತಿ ಪರಿವೇಸಕೇನೇವ ಅಭಿಹಟಾ ಹೋತಿ. ತತೋ ದಾತುಕಾಮತಾಯ ಗಣ್ಹನ್ತಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪನ್ತಸ್ಸ ಪವಾರಣಾ ಹೋತೀತಿ ಏತ್ಥ ಅಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಮ್ಪಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತೋ ಪವಾರಣಾ ಹೋತಿಯೇವ. ಕಸ್ಮಾ? ದಾತುಕಾಮತಾಯ ಅಭಿಹಟತ್ತಾ, ‘‘ತಸ್ಮಾ ಸಾ ಅಭಿಹಟಾವ ಹೋತೀ’’ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ. ತೇನೇವ ತೀಸುಪಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ‘‘ದಾತುಕಾಮಾಭಿಹಾರೇ ಸತಿ ಕೇವಲಂ ‘ದಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಗಹಣಮೇವ ಅಭಿಹಾರೋ ನ ಹೋತಿ, ‘ದಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಗಣ್ಹನ್ತೇಪಿ ಅಗಣ್ಹನ್ತೇಪಿ ದಾತುಕಾಮತಾಭಿಹಾರೋವ ಅಭಿಹಾರೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಗಹಣಸಮಯೇ ವಾ ಅಗ್ಗಹಣಸಮಯೇ ವಾ ತಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತೋ ಪವಾರಣಾ ಹೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಇದಾನಿ ತಸ್ಸ ಅಸತಿ ದಾತುಕಾಮತಾಭಿಹಾರೇ ಗಹಣಸಮಯೇಪಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತೋ ಪವಾರಣಾ ನ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಚೇ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ಕಟಚ್ಛುನಾ ಅನುಕ್ಖಿತ್ತಮ್ಪಿ ಪುಬ್ಬೇ ಏವ ಅಭಿಹಟತ್ತಾ ಪವಾರಣಾ ಹೋತೀತಿ ‘‘ಅಭಿಹಟಾವ ಹೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಉದ್ಧಟಮತ್ತೇತಿ ಭಾಜನತೋ ವಿಯೋಜಿತಮತ್ತೇ. ದ್ವಿನ್ನಂ ಸಮಭಾರೇಪೀತಿ ಪರಿವೇಸಕಸ್ಸ ಚ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಚ ಭತ್ತಪಚ್ಛಿಭಾರಗ್ಗಹಣೇ ಸಮ್ಭೂತೇಪೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೧೯. ರಸಂ ಗಣ್ಹಥಾತಿ ಏತ್ಥ ಕೇವಲಂ ಮಂಸರಸಸ್ಸ ಅಪವಾರಣಾಜನಕಸ್ಸ ನಾಮೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತೋ ಪವಾರಣಾ ನ ಹೋತಿ. ಮಚ್ಛರಸನ್ತಿಆದೀಸು ಮಚ್ಛೋ ಚ ರಸಞ್ಚಾತಿ ಅತ್ಥಸಮ್ಭವತೋ, ವತ್ಥುನೋಪಿ ತಾದಿಸತ್ತಾ ಪವಾರಣಾ ಹೋತಿ. ‘‘ಇದಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿಪಿ ಅವತ್ವಾ ತುಣ್ಹೀಭೂತೇನ ಅಭಿಹಟಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತೋಪಿ ಹೋತಿ ಏವ.

ಕರಮ್ಬಕೋತಿ ಮಿಸ್ಸಕಾಧಿವಚನಮೇತಂ. ಯಞ್ಹಿ ಬಹೂಹಿ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕರೋನ್ತಿ, ಸೋ ‘‘ಕರಮ್ಬಕೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಸೋ ಸಚೇಪಿ ಮಂಸೇನ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕತೋ ಹೋತಿ, ‘‘ಕರಮ್ಬಕಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಅಪವಾರಣಾರಹಸ್ಸ ನಾಮೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತೋ ಪವಾರಣಾ ನ ಹೋತಿ. ‘‘ಮಂಸಕರಮ್ಬಕಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪನ ‘‘ಮಂಸಮಿಸ್ಸಕಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪವಾರಣಾವ ಹೋತಿ.

೧೨೦. ‘‘ಉದ್ದಿಸ್ಸಕತ’’ನ್ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ವತ್ಥುನೋ ಕಪ್ಪಿಯತ್ತಾ ಅಕಪ್ಪಿಯಸಞ್ಞಾಯ ಪಟಿಕ್ಖೇಪತೋಪಿ ಅಚಿತ್ತಕತ್ತಾ ಇಮಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ಪವಾರಣಾ ಹೋತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ‘‘ಹೇಟ್ಠಾ ಅಯಾಗುಕೇ ನಿಮನ್ತನೇ ಉದಕಕಞ್ಜಿಕಖೀರಾದೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಮದ್ದಿತಂ ಭತ್ತಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ‘ಯಾಗುಂ ಗಣ್ಹಥಾ’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪವಾರಣಾ ಹೋತಿ, ‘ಭತ್ತಮಿಸ್ಸಕಂ ಯಾಗುಂ ಆಹರಿತ್ವಾ’ತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ವಿಸುಂ ಯಾಗುಯಾ ವಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಾ ಪವಾರಣಾ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಅಯಮೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋತಿ ‘‘ಯೇನಾಪುಚ್ಛಿತೋ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಮೇವತ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ. ಕಾರಣಂ ಪನೇತ್ಥ ದುದ್ದಸನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಏಕೇ ತಾವ ವದನ್ತಿ ‘‘ಯಸ್ಮಾ ಯಾಗುಮಿಸ್ಸಕಂ ನಾಮ ಭತ್ತಮೇವ ನ ಹೋತಿ, ಖೀರಾದಿಕಮ್ಪಿ ಹೋತಿಯೇವ, ತಸ್ಮಾ ಕರಮ್ಬಕೇ ವಿಯ ಪವಾರಣಾಯ ನ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ಏವಞ್ಚ ಸತಿ ‘ಯಾಗು ಬಹುತರಾ ವಾ ಹೋತಿ ಸಮಸಮಾ ವಾ, ನ ಪವಾರೇತಿ, ಯಾಗು ಮನ್ದಾ, ಭತ್ತಂ ಬಹುತರಂ, ಪವಾರೇತೀ’ತಿ ಏತ್ಥ ಕಾರಣಂ ದುದ್ದಸ’’ನ್ತಿ. ಕೇಚಿ ಪನ ವದನ್ತಿ ‘‘ಯಾಗುಮಿಸ್ಸಕಂ ನಾಮ ಭತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತೋ ಪವಾರಣಾಯ ಏವ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ಏವಞ್ಚ ಸತಿ ‘ಇಧ ಪವಾರಣಾ ಹೋತಿ, ನ ಹೋತೀ’ತಿ ಏತ್ಥ ಕಾರಣಂ ದುದ್ದಸ’’ನ್ತಿ.

ಯಥಾ ಚೇತ್ಥ ಕಾರಣಂ ದುದ್ದಸಂ, ಏವಂ ಪರತೋ ‘‘ಮಿಸ್ಸಕಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಕಾರಣಂ ದುದ್ದಸಮೇವಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ನ ಹಿ ಪವಾರಣಪ್ಪಹೋನಕಸ್ಸ ಅಪ್ಪಬಹುಭಾವೋ ಪವಾರಣಾಯ ಭಾವಾಭಾವನಿಮಿತ್ತಂ, ಕಿಞ್ಚರಹಿ ಪವಾರಣಾಜನಕಸ್ಸ ನಾಮ ಗಹಣಮೇವೇತ್ಥ ಪಮಾಣಂ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಇದಞ್ಚ ಕರಮ್ಬಕೇನ ನ ಸಮಾನೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಯಮ್ಪಿ ಕಾರಣಂ ವುತ್ತಂ, ತಮ್ಪಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತೇನ ಸಂಸನ್ದಿಯಮಾನಂ ನ ಸಮೇತಿ. ಯದಿ ಹಿ ಮಿಸ್ಸಕನ್ತಿ ಭತ್ತಮಿಸ್ಸಕೇಯೇವ ರುಳ್ಹಂ ಸಿಯಾ, ಏವಂ ಸತಿ ಯಥಾ ‘‘ಭತ್ತಮಿಸ್ಸಕಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಭತ್ತಂ ಬಹುತರಂ ವಾ ಸಮಂ ವಾ ಅಪ್ಪತರಂ ವಾ ಹೋತಿ, ಪವಾರೇತಿಯೇವ, ಏವಂ ‘‘ಮಿಸ್ಸಕಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ಅಪ್ಪತರೇಪಿ ಭತ್ತೇ ಪವಾರಣಾಯ ಭವಿತಬ್ಬಂ ‘‘ಮಿಸ್ಸಕ’’ನ್ತಿ ಭತ್ತಮಿಸ್ಸಕೇಯೇವ ರುಳ್ಹತ್ತಾ. ತಥಾ ಹಿ ‘‘ಮಿಸ್ಸಕನ್ತಿ ಭತ್ತಮಿಸ್ಸಕೇಯೇವ ರುಳ್ಹವೋಹಾರತ್ತಾ ಇದಂ ಪನ ಭತ್ತಮಿಸ್ಸಕಮೇವಾತಿ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ತೀಸುಪಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ವುತ್ತಂ. ಅಥ ಮಿಸ್ಸಕನ್ತಿ ಭತ್ತಮಿಸ್ಸಕೇ ರುಳ್ಹಂ ನ ಹೋತಿ, ಮಿಸ್ಸಕಭತ್ತಂ ಪನ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಮಿಸ್ಸಕಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ. ಏವಮ್ಪಿ ಯಥಾ ಅಯಾಗುಕೇ ನಿಮನ್ತನೇ ಖೀರಾದೀಹಿ ಸಮ್ಮದ್ದಿತಂ ಭತ್ತಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಯಾಗುಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪವಾರಣಾ ಹೋತಿ, ಏವಮಿಧಾಪಿ ಮಿಸ್ಸಕಭತ್ತಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಮಿಸ್ಸಕಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಭತ್ತಂ ಅಪ್ಪಂ ವಾ ಹೋತು, ಬಹು ವಾ, ಪವಾರಣಾ ಏವ ಸಿಯಾ, ತಸ್ಮಾ ಮಿಸ್ಸಕನ್ತಿ ಭತ್ತಮಿಸ್ಸಕೇ ರುಳ್ಹಂ ವಾ ಹೋತು, ಮಿಸ್ಸಕಂ ಸನ್ಧಾಯ ಭಾಸಿತಂ ವಾ, ಉಭಯಥಾಪಿ ಪುಬ್ಬೇನಾಪರಂ ನ ಸಮೇತೀತಿ ಕಿಮೇತ್ಥ ಕಾರಣಚಿನ್ತಾಯ. ಈದಿಸೇಸು ಪನ ಠಾನೇಸು ಅಟ್ಠಕಥಾಪಮಾಣೇನೇವ ಗನ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಯಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಖನ್ತಿ.

ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯ ೨.೨೩೮-೨೩೯) ಪನ ‘‘ಉದ್ದಿಸ್ಸಕತನ್ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋತಿ ಏತ್ಥ ವತ್ಥುನೋ ಕಪ್ಪಿಯತ್ತಾ ‘ಪವಾರಿತೋವ ಹೋತೀ’ತಿ ವುತ್ತಂ. ತಞ್ಚೇ ಉದ್ದಿಸ್ಸಕತಮೇವ ಹೋತಿ, ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ ನತ್ಥಿ. ಅಯಮೇತ್ಥಾಧಿಪ್ಪಾಯೋತಿ ‘ಯೇನಾಪುಚ್ಛಿತೋ’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಮೇವತ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ. ಕಾರಣಂ ಪನೇತ್ಥ ದುದ್ದಸನ್ತಿ ಭತ್ತಸ್ಸ ಬಹುತರಭಾವೇ ಪವಾರಣಾಯ ಸಮ್ಭವಕಾರಣಂ ದುದ್ದಸಂ, ಅಞ್ಞಥಾ ಕರಮ್ಬಕೇಪಿ ಮಚ್ಛಾದಿಬಹುಭಾವೇ ಪವಾರಣಾ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಯಥಾ ಚೇತ್ಥ ಕಾರಣಂ ದುದ್ದಸಂ, ಏವಂ ಪರತೋ ‘ಮಿಸ್ಸಕಂ ಗಣ್ಹಥಾ’ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಕಾರಣಂ ದುದ್ದಸಮೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಯಞ್ಚ ‘ಇದಂ ಪನ ಭತ್ತಮಿಸ್ಸಕಮೇವಾ’ತಿಆದಿ ಕಾರಣಂ ವುತ್ತಂ, ತಮ್ಪಿ ‘ಅಪ್ಪತರಂ ನ ಪವಾರೇತೀ’ತಿ ವಚನೇನ ನ ಸಮೇತೀ’’ತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ವುತ್ತಂ.

‘‘ವಿಸುಂ ಕತ್ವಾ ದೇತೀತಿ ಭತ್ತಸ್ಸ ಉಪರಿ ಠಿತಂ ರಸಾದಿಂ ವಿಸುಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದೇತೀ’’ತಿ ತೀಸುಪಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ವುತ್ತಂ. ಕೇಹಿಚಿ ಪನ ‘‘ಯಥಾ ಭತ್ತಸಿತ್ಥಂ ನ ಪತತಿ, ತಥಾ ಗಾಳ್ಹಂ ಹತ್ಥೇನ ಪೀಳೇತ್ವಾ ಪರಿಸ್ಸಾವೇತ್ವಾ ದೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥಾಪಿ ಕಾರಣಂ ನ ದಿಸ್ಸತಿ. ಯಥಾ ಹಿ ಭತ್ತಮಿಸ್ಸಕಂ ಯಾಗುಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ‘‘ಯಾಗುಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಯಾಗುಮಿಸ್ಸಕಂ ಭತ್ತಮ್ಪಿ ದೇನ್ತಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತೋ ಪವಾರಣಾ ನ ಹೋತಿ, ಏವಮಿಧಾಪಿ ಬಹುಖೀರರಸಾದೀಸು ಭತ್ತೇಸು ‘‘ಖೀರಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ದಿನ್ನಾನಿ ಖೀರಾದೀನಿ ವಾ ದೇತು ಖೀರಾದಿಮಿಸ್ಸಕಂ ಭತ್ತಂ ವಾ, ಉಭಯಥಾಪಿ ಪವಾರಣಾಯ ನ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ವಿಸುಂ ಕತ್ವಾ ದೇತೀ’’ತಿ ತೇನಾಕಾರೇನ ದೇನ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ನ ಪನ ಭತ್ತಮಿಸ್ಸಕಂ ಕತ್ವಾ ದೀಯಮಾನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತೋ ಪವಾರಣಾ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಯದಿ ಪನ ಭತ್ತಮಿಸ್ಸಕಂ ಕತ್ವಾ ದೀಯಮಾನೇ ಪವಾರಣಾ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ವಿಸುಂ ಕತ್ವಾ ದೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಏವಂ ಸತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯೇವೇತ್ಥ ಪಮಾಣನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ನ ಪನ ಕಾರಣನ್ತರಂ ಗವೇಸಿತಬ್ಬಂ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯ ೨.೨೩೮-೨೩೯) ಪನ ‘‘ವಿಸುಂ ಕತ್ವಾ ದೇತೀತಿ ‘ರಸಂ ಗಣ್ಹಥಾ’ತಿಆದಿನಾ ವಾಚಾಯ ವಿಸುಂ ಕತ್ವಾ ದೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ, ನ ಪನ ಕಾಯೇನ ರಸಾದಿಂ ವಿಯೋಜೇತ್ವಾತಿ ತಥಾ ಅವಿಯೋಜಿತೇಪಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತೋ ಪವಾರಣಾಯ ಅಸಮ್ಭವತೋ ಅಪವಾರಣಾಪಹೋನಕಸ್ಸ ನಾಮೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ಭತ್ತಮಿಸ್ಸಕಯಾಗುಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ‘ಯಾಗುಂ ಗಣ್ಹಥಾ’ತಿ ವುತ್ತಟ್ಠಾನಾದೀಸು ವಿಯ, ಅಞ್ಞಥಾ ಏತ್ಥ ಯಥಾ ಪುಬ್ಬಾಪರಂ ನ ವಿರುಜ್ಝತಿ, ತಥಾ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

ನಾವಾ ವಾ ಸೇತು ವಾತಿಆದಿಮ್ಹಿ ನಾವಾದಿಅಭಿರುಹನಾದಿಕ್ಖಣೇ ಕಿಞ್ಚಿ ಠತ್ವಾಪಿ ಅಭಿರುಹನಾದಿಕಾತಬ್ಬತ್ತೇಪಿ ಗಮನತಪ್ಪರತಾಯ ಠಾನಂ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ, ಜನಸಮ್ಮದ್ದೇನ ಪನ ಅನೋಕಾಸಾದಿಭಾವೇನ ಠಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಅಚಾಲೇತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಟ್ಠಾನತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಪೀಠಪ್ಪದೇಸೇ ವಾ ಉದ್ಧಂ ವಾ ಅಪೇಲ್ಲೇತ್ವಾ, ತಸ್ಮಿಂ ಏವ ಪನ ಠಾನೇ ಪರಿವತ್ತೇತುಂ ಲಭತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ಯೇನ ಪಸ್ಸೇನಾ’’ತಿಆದಿ. ಸಚೇ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಪಾದೇ ಅಮುಞ್ಚಿತ್ವಾಪಿ ಭೂಮಿಯಂ ನಿಸೀದತಿ, ಇರಿಯಾಪಥಂ ವಿಕೋಪೇನ್ತೋ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಉಕ್ಕುಟಿಕಾಸನಂ ಅವಿಕೋಪೇತ್ವಾ ಸುಖೇನ ನಿಸೀದಿತುಂ ‘‘ತಸ್ಸ ಪನ ಹೇಟ್ಠಾ…ಪೇ… ನಿಸೀದನಕಂ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಆಸನಂ ಅಚಾಲೇತ್ವಾತಿ ಪೀಠೇ ಫುಟ್ಠೋಕಾಸತೋ ಆನಿಸದಮಂಸಂ ಅಮೋಚೇತ್ವಾ ಅನುಟ್ಠಹಿತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಅದಿನ್ನಾದಾನೇ ವಿಯ ಠಾನಾಚಾವನಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ತೀಸುಪಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ವುತ್ತಂ.

೧೨೧. ಅಕಪ್ಪಿಯಕತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅಕಪ್ಪಿಯಕತಸ್ಸೇವ ಅನತಿರಿತ್ತಭಾವತೋ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಅಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಪತ್ತೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತಂ ಮೂಲಫಲಾದಿಯೇವ ಅತಿರಿತ್ತಂ ನ ಹೋತಿ, ಅಕಪ್ಪಿಯಭೋಜನಂ ವಾ ಕುಲದೂಸನಾದಿನಾ ಉಪ್ಪನ್ನಂ. ಸೇಸಂ ಪನ ಪತ್ತಪರಿಯಾಪನ್ನಂ ಅತಿರಿತ್ತಮೇವ ಹೋತಿ, ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ತಂ ಪನ ಮೂಲಫಲಾದಿಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಕಾಮೇನ ತತೋ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಭಾಜನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಅತಿರಿತ್ತಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ.

೧೨೨. ಸೋ ಪುನ ಕಾತುಂ ನ ಲಭತೀತಿ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಭಾಜನೇ ಕರಿಯಮಾನಂ ಪಠಮಂ ಕತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕತಂ ಹೋತೀತಿ ಪುನ ಸೋಯೇವ ಕಾತುಂ ನ ಲಭತಿ, ಅಞ್ಞೋ ಲಭತಿ. ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಪನ ಭಾಜನೇ ತೇನ ವಾ ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ಯೇನ ಅಕತಂ, ತೇನ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಯಞ್ಚ ಅಕತಂ, ತಂ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ತೇನಾಪೀತಿ ಏತ್ಥ ಪಿ-ಸದ್ದೋ ನ ಕೇವಲಂ ಅಞ್ಞೇನೇವಾತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದೀಪೇತಿ. ಏವಂ ಕತನ್ತಿ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಭಾಜನೇ ಕತಂ.

ಪೇಸೇತ್ವಾತಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಪೇಸೇತ್ವಾ. ಇಮಸ್ಸ ವಿನಯಕಮ್ಮಭಾವತೋ ‘‘ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಠಿತಂ ನ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ.

ಸಚೇ ಪನ ಆಮಿಸಸಂಸಟ್ಠಾನೀತಿ ಏತ್ಥ ಸಚೇ ಮುಖಗತೇನಾಪಿ ಅನತಿರಿತ್ತೇನ ಆಮಿಸೇನ ಸಂಸಟ್ಠಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಪಾಚಿತ್ತಿಯಮೇವಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ, ತಸ್ಮಾ ಪವಾರಿತೇನ ಭೋಜನಂ ಅತಿರಿತ್ತಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಭುಞ್ಜನ್ತೇನಪಿ ಯಥಾ ಅಕತೇನ ಮಿಸ್ಸಂ ನ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಮುಖಞ್ಚ ಹತ್ಥಞ್ಚ ಸುದ್ಧಂ ಕತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ. ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಅಪವಾರಿತಸ್ಸ ಪುರೇಭತ್ತಂ ಯಾಮಕಾಲಿಕಾದೀನಿ ಆಹಾರತ್ಥಾಯ ಪರಿಭುಞ್ಜತೋಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ, ಪವಾರಿತಸ್ಸ ಪನ ಪವಾರಣಮೂಲಕಂ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತಿಯೇವಾತಿ ‘‘ಯಾಮಕಾಲಿಕಂ…ಪೇ… ಅಜ್ಝೋಹಾರೇ ಅಜ್ಝೋಹಾರೇ ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪಾಳಿಯಂ (ಪಾಚಿ. ೨೪೦) ವುತ್ತಂ.

ಇತಿ ವಿನಯಸಙ್ಗಹಸಂವಣ್ಣನಾಭೂತೇ ವಿನಯಾಲಙ್ಕಾರೇ

ಪಟಿಕ್ಖೇಪಪವಾರಣಾವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾಲಙ್ಕಾರೋ ನಾಮ

ಏಕವೀಸತಿಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.

೨೨. ಪಬ್ಬಜ್ಜಾವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ

೧೨೩. ಏವಂ ಪಟಿಕ್ಖೇಪಪವಾರಣಾವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತುಂ ‘‘ಪಬ್ಬಜ್ಜಾತಿ ಏತ್ಥ ಪನಾ’’ತ್ಯಾದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಪಠಮಂ ವಜಿತಬ್ಬಾತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ, ಉಪಸಮ್ಪದಾತೋ ಪಠಮಂ ಉಪಗಚ್ಛಿತಬ್ಬಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪ-ಪುಬ್ಬ ವಜ ಗತಿಮ್ಹೀತಿ ಧಾತು. ಕುಲಪುತ್ತನ್ತಿ ಆಚಾರಕುಲಪುತ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ. ಯೇ ಪುಗ್ಗಲಾ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾ, ತೇ ವಜ್ಜೇತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಪಬ್ಬಜ್ಜಾದೋಸವಿರಹಿತೋತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಅನ್ತರಾಯಕರೇಹಿ ಪಞ್ಚಾಬಾಧಾದಿದೋಸೇಹಿ ವಿರಹಿತೋ. ನಖಪಿಟ್ಠಿಪ್ಪಮಾಣನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಕನಿಟ್ಠಙ್ಗುಲಿನಖಪಿಟ್ಠಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ. ‘‘ತಞ್ಚೇ ನಖಪಿಟ್ಠಿಪ್ಪಮಾಣಮ್ಪಿ ವಡ್ಢನಪಕ್ಖೇ ಠಿತಂ ಹೋತಿ, ನ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋತಿ ಇಮಿನಾ ಸಾಮಞ್ಞಲಕ್ಖಣಂ ದಸ್ಸಿತಂ, ತಸ್ಮಾ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಸರೀರಾವಯವೇಸು ನಖಪಿಟ್ಠಿಪ್ಪಮಾಣಂ ವಡ್ಢನಕಪಕ್ಖೇ ಠಿತಂ ಚೇ, ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಿದ್ಧಂ. ಏವಞ್ಚ ಸತಿ ನಖಪಿಟ್ಠಿಪ್ಪಮಾಣಮ್ಪಿ ಅವಡ್ಢನಕಪಕ್ಖೇ ಠಿತಂ ಚೇ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ವಟ್ಟತೀತಿ ಆಪನ್ನಂ, ತಞ್ಚ ನ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತನ್ತಿ ಪದೇಸವಿಸೇಸೇಯೇವ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘ಸಚೇ ಪನಾ’ತಿಆದಿಮಾಹ. ಸಚೇ ಹಿ ಅವಿಸೇಸೇನ ನಖಪಿಟ್ಠಿಪ್ಪಮಾಣಂ ಅವಡ್ಢನಕಪಕ್ಖೇ ಠಿತಂ ವಟ್ಟೇಯ್ಯ, ‘ನಿವಾಸನಪಾರುಪನೇಹಿ ಪಕತಿಪಟಿಚ್ಛನ್ನಟ್ಠಾನೇ’ತಿ ಪದೇಸನಿಯಮಂ ನ ಕರೇಯ್ಯ, ತಸ್ಮಾ ನಿವಾಸನಪಾರುಪನೇಹಿ ಪಕತಿಪಟಿಚ್ಛನ್ನಟ್ಠಾನತೋ ಅಞ್ಞತ್ಥ ನಖಪಿಟ್ಠಿಪ್ಪಮಾಣಂ ಅವಡ್ಢನಕಪಕ್ಖೇ ಠಿತಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಿದ್ಧಂ. ನಖಪಿಟ್ಠಿಪ್ಪಮಾಣತೋ ಖುದ್ದಕತರಂ ಪನ ಅವಡ್ಢನಕಪಕ್ಖೇ ವಾ ವಡ್ಢನಕಪಕ್ಖೇ ವಾ ಠಿತಂ ಹೋತು, ವಟ್ಟತಿ ನಖಪಿಟ್ಠಿಪ್ಪಮಾಣತೋ ಖುದ್ದಕತರಸ್ಸ ವಡ್ಢನಕಪಕ್ಖೇ ಅವಡ್ಢನಕಪಕ್ಖೇ ವಾ ಠಿತಸ್ಸ ಮುಖಾದೀಸುಯೇವ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತತ್ತಾ’’ತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೩.೮೮) ವುತ್ತಂ.

ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೮೮-೮೯) ಪನ ‘‘ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಟ್ಠಾನೇ ನಖಪಿಟ್ಠಿಪ್ಪಮಾಣಂ ಅವಡ್ಢನಕಪಕ್ಖೇ ಠಿತಂ ಹೋತಿ, ವಟ್ಟತೀತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಟ್ಠಾನೇ ತಾದಿಸಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಟ್ಠಾನೇಪಿ ಚ ವಡ್ಢನಕಪಕ್ಖೇ ಠಿತಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಿದ್ಧಮೇವ ಹೋತಿ. ಪಾಕಟಟ್ಠಾನೇಪಿ ಪನ ನಖಪಿಟ್ಠಿಪ್ಪಮಾಣತೋ ಊನತರಂ ಅವಡ್ಢನಕಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೇ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯುಂ, ತೇಸಂ ತಂ ಗಹಣಂ ಪಟಿಸೇಧೇತುಂ ‘ಮುಖೇ ಪನಾ’ತಿಆದಿ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಗೋಧಾ…ಪೇ… ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಇಮಿನಾ ತಾದಿಸೋಪಿ ರೋಗೋ ಕುಟ್ಠೇಯೇವ ಅನ್ತೋಗಧೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಗಣ್ಡೇಪಿ ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ತತ್ಥ ಪನ ಮುಖಾದೀಸು ಕೋಲಟ್ಠಿಮತ್ತತೋ ಖುದ್ದಕತರೋಪಿ ಗಣ್ಡೋ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ವಿಸುಂ ನ ದಸ್ಸಿತೋ. ‘‘ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಟ್ಠಾನೇ ಅವಡ್ಢನಕಪಕ್ಖೇ ಠಿತೇಪಿ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ಹಿ ತತ್ಥ ವುತ್ತಂ, ತಥಾಪಿ ಕುಟ್ಠೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಮುಖಾದೀಸು ಕೋಲಟ್ಠಿಪ್ಪಮಾಣತೋ ಖುದ್ದಕತರೋಪಿ ಗಣ್ಡೋ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅವಡ್ಢನಕಪಕ್ಖೇ ಠಿತೇಪೀತಿ ಏತ್ಥ ಪಿ-ಸದ್ದೋ ಅವುತ್ತಸಮ್ಪಿಣ್ಡನತ್ಥೋ, ತೇನ ಕೋಲಟ್ಠಿಮತ್ತತೋ ಖುದ್ದಕತರೋಪಿ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ದಸ್ಸಿತೋಯೇವಾತಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಖನ್ತಿ. ಪಕತಿವಣ್ಣೇ ಜಾತೇತಿ ರೋಗಹೇತುಕಸ್ಸ ವಿಕಾರವಣ್ಣಸ್ಸ ಅಭಾವಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ.

ಕೋಲಟ್ಠಿಮತ್ತಕೋತಿ ಬದರಟ್ಠಿಪ್ಪಮಾಣೋ. ‘‘ಸಞ್ಜಾತಛವಿಂ ಕಾರೇತ್ವಾ’’ತಿ ಪಾಠೋ, ವಿಜ್ಜಮಾನಛವಿಂ ಕಾರೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೨.೮೮-೮೯) ಪನ ‘‘ಸಚ್ಛವಿಂ ಕಾರೇತ್ವಾತಿ ವಿಜ್ಜಮಾನಛವಿಂ ಕಾರೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ, ಸಞ್ಛವಿನ್ತಿ ವಾ ಪಾಠೋ, ಸಞ್ಜಾತಛಅನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಗಣ್ಡಾದೀಸು ವೂಪಸನ್ತೇಸುಪಿ ತಂ ಠಾನಂ ವಿವಣ್ಣಮ್ಪಿ ಹೋತಿ, ತಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

ಪದುಮಪುಣ್ಡರೀಕಪತ್ತವಣ್ಣನ್ತಿ ರತ್ತಪದುಮಸೇತಪದುಮಪುಪ್ಫದಲವಣ್ಣಂ. ಕುಟ್ಠೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವಾತಿ ‘‘ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಟ್ಠಾನೇ ಅವಡ್ಢನಕಂ ವಟ್ಟತಿ, ಅಞ್ಞತ್ಥ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತನಯಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸೋಸಬ್ಯಾಧೀತಿ ಖಯರೋಗೋ. ಯಕ್ಖುಮ್ಮಾದೋತಿ ಕದಾಚಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ಪಾತೇತ್ವಾ ಹತ್ಥಮುಖಾದಿಕಂ ಅವಯವಂ ಭೂಮಿಯಂ ಘಂಸನಕೋ ಯಕ್ಖೋವ ರೋಗೋ.

೧೨೪. ಮಹಾಮತ್ತೋತಿ ಮಹತಿಯಾ ಇಸ್ಸರಿಯಮತ್ತಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ. ‘‘ನ ದಾನಾಹಂ ದೇವಸ್ಸ ಭಟೋ’’ತಿ ಆಪುಚ್ಛತೀತಿ ರಞ್ಞಾ ಏವ ದಿನ್ನಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಯೋ ಪನ ರಾಜಕಮ್ಮಿಕೇಹಿ ಅಮಚ್ಚಾದೀಹಿ ಠಪಿತೋ, ಅಮಚ್ಚಾದೀನಂ ಏವ ವಾ ಭಟೋ ಹೋತಿ, ತೇನ ತಂ ತಂ ಅಮಚ್ಚಾದಿಮ್ಪಿ ಆಪುಚ್ಛಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ.

೧೨೫. ‘‘ಧಜಬನ್ಧೋ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅಪಾಕಟಚೋರೋ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ತೇನ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಯೇ ಪನ ಅಮ್ಬಲಬುಜಾದಿಚೋರಕಾ’’ತಿಆದಿ. ಏವಂ ಜಾನನ್ತೀತಿ ‘‘ಸೀಲವಾ ಜಾತೋ’’ತಿ ಜಾನನ್ತಿ.

೧೨೬. ಭಿನ್ದಿತ್ವಾತಿ ಅನ್ದುಬನ್ಧನಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ. ಛಿನ್ದಿತ್ವಾತಿ ಸಙ್ಖಲಿಕಬನ್ಧನಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ. ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾತಿ ರಜ್ಜುಬನ್ಧನಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ. ವಿವರಿತ್ವಾತಿ ಗಾಮಬನ್ಧನಾದೀಸು ಗಾಮದ್ವಾರಾದೀನಿ ವಿವರಿತ್ವಾ. ಅಪಸ್ಸಮಾನಾನಂ ವಾ ಪಲಾಯತೀತಿ ಪುರಿಸಗುತ್ತಿಯಂ ಪುರಿಸಾನಂ ಗೋಪಕಾನಂ ಅಪಸ್ಸಮಾನಾನಂ ಪಲಾಯತಿ.

೧೨೯. ಪುರಿಮನಯೇನೇವಾತಿ ‘‘ಕಸಾಹತೋ ಕತದಣ್ಡಕಮ್ಮೋ’’ತಿ ಏತ್ಥ ವುತ್ತನಯೇನೇವ.

೧೩೦. ಪಲಾತೋಪೀತಿ ಇಣಸ್ಸಾಮಿಕಾನಂ ಆಗಮನಂ ಞತ್ವಾ ಭಯೇನ ಪಲಾತೋಪಿ ಇಣಾಯಿಕೋ. ಗೀವಾ ಹೋತಿ ಇಣಾಯಿಕಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಅನಾದರೇನ ಇಣಮುತ್ತಕೇ ಭಿಕ್ಖುಭಾವೇ ಪವೇಸಿತತ್ತಾ.

ಉಪಡ್ಢುಪಡ್ಢನ್ತಿ ಥೋಕಂ ಥೋಕಂ. ದಾತಬ್ಬಮೇವಾತಿ ಇಣಾಯಿಕೇನ ಧನಂ ಸಮ್ಪಜ್ಜತು ವಾ, ಮಾ ವಾ, ದಾನೇ ಸಉಸ್ಸಾಹೇನೇವ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ಅಞ್ಞೇಹಿ ಚ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ‘‘ಮಾ ಧುರಂ ನಿಕ್ಖಿಪಾಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸಹಾಯಕೇಹಿ ಭವಿತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಧುರನಿಕ್ಖೇಪೇನ ಹಿಸ್ಸ ಭಣ್ಡಗ್ಘೇನ ಕಾರೇತಬ್ಬತಾ ಸಿಯಾತಿ.

೧೩೧. ದಾಸಚಾರಿತ್ತಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಕೀತೋತಿ ಇಮಿನಾ ದಾಸಭಾವಪರಿಮೋಚನತ್ಥಾಯ ಕೀತಂ ನಿವತ್ತೇತಿ. ತಾದಿಸೋ ಹಿ ಧನಕ್ಕೀತೋಪಿ ಅದಾಸೋ ಏವ. ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾಯಂ (ವಜಿರ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೯೭) ಪನ ‘‘ದೇಸಚಾರಿತ್ತನ್ತಿ ಸಾವನಪಣ್ಣಾರೋಪನಾದಿಕಂ ತಂ ತಂ ದೇಸಚಾರಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಚಾರಿತ್ತವಸೇನಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಜನಪದೇ ದಾಸಪಣ್ಣಜ್ಝಾಪನಾದಿನಾ ಅದಾಸಕರಣನಿಯಾಮೇನ. ಅಭಿಸೇಕಾದೀಸು ಸಬ್ಬಬನ್ಧನಾನಿ ಮೋಚಾಪೇನ್ತಿ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಸಬ್ಬಸಾಧಾರಣೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

ಸಚೇ ಸಯಮೇವ ಪಣ್ಣಂ ಆರೋಪೇನ್ತಿ, ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ತಾ ಭುಜಿಸ್ಸಿತ್ಥಿಯೋ ‘‘ಮಯಮ್ಪಿ ವಣ್ಣದಾಸಿಯೋ ಹೋಮಾ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ರಕ್ಖಣತ್ಥಾಯ ಸಯಮೇವ ರಾಜೂನಂ ದಾಸಿಪಣ್ಣೇ ಅತ್ತನೋ ನಾಮಂ ಲಿಖಾಪೇನ್ತಿ, ತಾಸಂ ಪುತ್ತಾಪಿ ರಾಜದಾಸಾವ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತೇ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ತೇಹಿ ಅದಿನ್ನಾ ನ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬಾತಿ ಯತ್ತಕಾ ತೇಸಂ ಸಾಮಿನೋ, ತೇಸು ಏಕೇನ ಅದಿನ್ನೇಪಿ ನ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬಾ. ಭುಜಿಸ್ಸೇ ಕತ್ವಾ ಪನ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಯಸ್ಸ ವಿಹಾರಸ್ಸ ತೇ ಆರಾಮಿಕಾ ದಿನ್ನಾ, ತಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ಸಙ್ಘಂ ಞಾಪೇತ್ವಾ ಫಾತಿಕಮ್ಮೇನ ಧನಾದಿಂ ಕತ್ವಾ ಭುಜಿಸ್ಸೇ ಕತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾಯಂ (ವಜಿರ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೯೭) ಪನ ‘‘ದೇವದಾಸಿಪುತ್ತೇ ವಟ್ಟತೀತಿ ಲಿಖಿತಂ. ‘ಆರಾಮಿಕಞ್ಚೇ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಕಾಮೋ, ಅಞ್ಞಮೇಕಂ ದತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬ’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಮಹಾಪಚ್ಚರಿವಾದಸ್ಸ ಅಯಮಿಧ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ, ‘ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಆರಾಮಿಕೇ ದೇಮಾ’ತಿ ದಿನ್ನತ್ತಾ ನ ತೇ ತೇಸಂ ದಾಸಾ, ‘ಆರಾಮಿಕೋ ಚ ನೇವ ದಾಸೋ ನ ಭುಜಿಸ್ಸೋ’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬತೋ ನ ದಾಸೋತಿ ಲಿಖಿತಂ. ತಕ್ಕಾಸಿಞ್ಚನಂ ಸೀಹಳದೀಪೇ ಚಾರಿತ್ತಂ, ತೇ ಚ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸಾರಾಮಿಕತ್ತಾ. ನಿಸ್ಸಾಮಿಕಂ ದಾಸಂ ಅತ್ತನಾಪಿ ಭುಜಿಸ್ಸಂ ಕಾತುಂ ಲಭತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೩.೯೭) ಪನ ‘‘ತಕ್ಕಂ ಸೀಸೇ ಆಸಿತ್ತಕಸದಿಸಾವ ಹೋನ್ತೀತಿ ಯಥಾ ಅದಾಸೇ ಕರೋನ್ತಾ ತಕ್ಕೇನ ಸೀಸಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ಅದಾಸಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಏವಂ ಆರಾಮಿಕವಚನೇನ ದಿನ್ನತ್ತಾ ಅದಾಸಾವ ತೇತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ‘ತಕ್ಕಾಸಿಞ್ಚನಂ ಪನ ಸೀಹಳದೀಪೇ ಚಾರಿತ್ತ’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ. ನೇವ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಕಪ್ಪಿಯವಚನೇನ ದಿನ್ನೇಪಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಆರಾಮಿಕದಾಸತ್ತಾ ಏವಂ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಮ್ಪಿ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೨.೯೭) ‘‘ತಕ್ಕಂ ಸೀಸೇ ಆಸಿತ್ತಕಸದಿಸಾವ ಹೋನ್ತೀತಿ ಕೇಸುಚಿ ಜನಪದೇಸು ಅದಾಸೇ ಕರೋನ್ತಾ ತಕ್ಕಂ ಸೀಸೇ ಆಸಿಞ್ಚನ್ತಿ, ತೇನ ಕಿರ ತೇ ಅದಾಸಾ ಹೋನ್ತಿ, ಏವಮಿದಮ್ಪಿ ಆರಾಮಿಕವಚನೇನ ದಿನ್ನಮ್ಪೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ತಥಾ ದಿನ್ನೇಪಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಆರಾಮಿಕದಾಸೋ ಏವಾತಿ ‘ನೇವ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ’ತಿ ವುತ್ತಂ. ‘ತಾವಕಾಲಿಕೋ ನಾಮ’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಕಾಲಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾ ವಾ ಪಚ್ಛಾಪಿ ಗಹೇತುಕಾಮತಾಯ ವಾ ದಿನ್ನಂ ಸಬ್ಬಂ ತಾವಕಾಲಿಕಮೇವಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ನಿಸ್ಸಾಮಿಕದಾಸೋ ನಾಮ ಯಸ್ಸ ಸಾಮಿಕುಲಂ ಅಞ್ಞಾತಿಕಂ ಮರಣೇನ ಪರಿಕ್ಖೀಣಂ, ನ ಕೋಚಿ ತಸ್ಸ ದಾಯಾದೋ, ಸೋ ಪನ ಸಮಾನಜಾತಿಕೇಹಿ ವಾ ನಿವಾಸಗಾಮವಾಸೀಹಿ ವಾ ಇಸ್ಸರೇಹಿ ವಾ ಭುಜಿಸ್ಸೋ ಕತೋವ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ. ದೇವದಾಸಾಪಿ ದಾಸಾ ಏವ. ತೇ ಹಿ ಕತ್ಥಚಿ ದೇಸೇ ರಾಜದಾಸಾ ಹೋನ್ತಿ, ಕತ್ಥಚಿ ವಿಹಾರದಾಸಾ ವಾ, ತಸ್ಮಾ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೩.೯೭) ಪನ ‘‘ನಿಸ್ಸಾಮಿಕದಾಸೋ ನಾಮ ಯಸ್ಸ ಸಾಮಿಕಾ ಸಪುತ್ತದಾರಾ ಮತಾ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಕೋಚಿ ತಸ್ಸ ಪರಿಗ್ಗಾಹಕೋ, ಸೋಪಿ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ತಂ ಪನ ಅತ್ತನಾಪಿ ಭುಜಿಸ್ಸಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಯೇ ವಾ ಪನ ತಸ್ಮಿಂ ರಟ್ಠೇ ಸಾಮಿನೋ, ತೇಹಿಪಿ ಕಾರಾಪೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ‘ದೇವದಾಸಿಪುತ್ತಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’ತಿ ತೀಸುಪಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ವುತ್ತಂ. ‘ದಾಸಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸಾಮಿಕೇ ದಿಸ್ವಾ ಪಲಾಯನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ ನತ್ಥೀ’ತಿ ವದನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ ಪನ ‘‘ದಾಸಮ್ಪಿ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ಸಾಮಿಕೇ ದಿಸ್ವಾ ಪಟಿಚ್ಛಾದನತ್ಥಂ ಅಪನೇನ್ತೋ ಪದವಾರೇನ ಅದಿನ್ನಾದಾನಾಪತ್ತಿಯಾ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ, ದಾಸಸ್ಸ ಪನ ಪಲಾಯತೋ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

೧೩೨. ಹತ್ಥಚ್ಛಿನ್ನಕಾದಿವತ್ಥೂಸು ಕಣ್ಣಮೂಲೇತಿ ಸಕಲಸ್ಸ ಕಣ್ಣಸ್ಸ ಛೇದಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ. ಕಣ್ಣಸಕ್ಖಲಿಕಾಯಾತಿ ಕಣ್ಣಚೂಳಿಕಾಯ. ಯಸ್ಸ ಪನ ಕಣ್ಣಾವಟ್ಟೇತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಕುಣ್ಡಲಾದಿಠಪನಛಿದ್ದಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ‘‘ತಞ್ಹಿ ಸಙ್ಘಟ್ಟನಕ್ಖಮಂ. ಅಜಪದಕೇತಿ ಅಜಪದನಾಸಿಕಟ್ಠಿಕೋಟಿಯಂ. ತತೋ ಹಿ ಉದ್ಧಂ ನ ವಿಚ್ಛಿನ್ದಿತುಂ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ. ಸನ್ಧೇತುನ್ತಿ ಅವಿರೂಪಸಣ್ಠಾನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ವಿರೂಪಂ ಪನ ಪರಿಸದೂಸಕಂ ಆಪಾದೇತಿ.

ಖುಜ್ಜಸರೀರೋತಿ ವಙ್ಕಸರೀರೋ. ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ವಿಯ ಉಜುಕಂ ಗತ್ತಂ ಸರೀರಂ ಯಸ್ಸ ಸೋ ಬ್ರಹ್ಮುಜುಗತ್ತೋ, ಭಗವಾ. ಅವಸೇಸೋ ಸತ್ತೋತಿ ಇಮಿನಾ ಲಕ್ಖಣೇನ ರಹಿತಸತ್ತೋ. ಏತೇನ ಠಪೇತ್ವಾ ಮಹಾಪುರಿಸಂ ಚಕ್ಕವತ್ತಿಞ್ಚ ಇತರೇ ಸತ್ತಾ ಖುಜ್ಜಪಕ್ಖಿಕಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಹಿ ಸತ್ತಾ ಖನ್ಧೇ ಕಟಿಯಂ ಜಾಣೂಸೂತಿ ತೀಸು ಠಾನೇಸು ನಮನ್ತಿ, ತೇ ಕಟಿಯಂ ನಮನ್ತಾ ಪಚ್ಛತೋ ನಮನ್ತಿ, ದ್ವೀಸು ಠಾನೇಸು ನಮನ್ತಾ ಪುರತೋ ನಮನ್ತಿ, ದೀಘಸರೀರಾ ಪನ ಏಕೇನ ಪಸ್ಸೇನ ವಙ್ಕಾ ಹೋನ್ತಿ, ಏಕೇ ಮುಖಂ ಉನ್ನಾಮೇತ್ವಾ ನಕ್ಖತ್ತಾನಿ ಗಣಯನ್ತಾ ವಿಯ ಚರನ್ತಿ, ಏಕೇ ಅಪ್ಪಮಂಸಲೋಹಿತಾ ಸೂಲಸದಿಸಾ ಹೋನ್ತಿ, ಏಕೇ ಪುರತೋ ಪಬ್ಭಾರಾ ಹೋನ್ತಿ, ಪವೇಧಮಾನಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ. ಪರಿವಟುಮೋತಿ ಸಮನ್ತತೋ ವಟ್ಟಕಾಯೋ. ಏತೇನ ಏವರೂಪಾ ಏವ ವಾಮನಕಾ ನ ವಟ್ಟನ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

೧೩೩. ಅಟ್ಠಿಸಿರಾಚಮ್ಮಸರೀರೋತಿ ಅಟ್ಠಿಸಿರಾಚಮ್ಮಮತ್ತಸರೀರೋ. ಕೂಟಕೂಟಸೀಸೋತಿ ಅನೇಕೇಸು ಠಾನೇಸು ಪಿಣ್ಡಿತಮಂಸತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಆಮೇಡಿತಂ ಕತಂ. ತೇನಾಹ ‘‘ತಾಲಫಲಪಿಣ್ಡಿಸದಿಸೇನಾ’’ತಿ. ತಾಲಫಲಾನಂ ಮಞ್ಜರೀ ಪಿಣ್ಡಿ ನಾಮ. ಅನುಪುಬ್ಬತನುಕೇನ ಸೀಸೇನಾತಿ ಚೇತಿಯಥೂಪಿಕಾ ವಿಯ ಕಮೇನ ಕಿಸೇನ ಸೀಸೇನ. ಮಹಾವೇಳುಪಬ್ಬಂ ವಿಯ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಪರಿಯೋಸಾನಾ ಅವಿಸಮಥೂಲೇನ ಸೀಸೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ನಾಳಿಸೀಸೋ ನಾಮ. ಕಪ್ಪಸೀಸೋತಿ ಗಜಮತ್ಥಕಂ ವಿಯ ದ್ವಿಧಾ ಭಿನ್ನಸೀಸೋ. ‘‘ಕಣ್ಣಿಕಕೇಸೋ ವಾ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ವಿವರಣಂ ‘‘ಪಾಣಕೇಹೀ’’ತಿಆದಿ. ಮಕ್ಕಟಸ್ಸೇವ ನಲಾಟೇಪಿ ಕೇಸಾನಂ ಉಟ್ಠಿತಭಾವಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ಸೀಸಲೋಮೇಹೀ’’ತಿಆದಿ.

ಮಕ್ಕಟಭಮುಕೋತಿ ನಲಾಟಲೋಮೇಹಿ ಅವಿಭತ್ತಲೋಮಭಮುಕೋ. ಅಕ್ಖಿಚಕ್ಕೇಹೀತಿ ಅಕ್ಖಿಮಣ್ಡಲೇಹಿ. ಕೇಕರೋತಿ ತಿರಿಯಂ ಪಸ್ಸನಕೋ. ಉದಕತಾರಕಾತಿ ಓಲೋಕೇನ್ತಾನಂ ಉದಕೇ ಪಟಿಬಿಮ್ಬಿಕಚ್ಛಾಯಾ. ಉದಕಬುಬ್ಬುಳನ್ತಿ ಕೇಚಿ. ಅಕ್ಖಿತಾರಕಾತಿ ಅಭಿಮುಖೇ ಠಿತಾನಂ ಛಾಯಾ. ಅಕ್ಖಿಭಣ್ಡಕಾತಿಪಿ ವದನ್ತಿ. ಅತಿಪಿಙ್ಗಲಕ್ಖಿ ಮಜ್ಜಾರಕ್ಖಿ. ಮಧುಪಿಙ್ಗಲನ್ತಿ ಮಧುವಣ್ಣಪಿಙ್ಗಲಂ. ನಿಪ್ಪಖುಮಕ್ಖೀತಿ ಏತ್ಥ ಪಖುಮ-ಸದ್ದೋ ಅಕ್ಖಿದಲಲೋಮೇಸು ನಿರುಳ್ಹೋ, ತದಭಾವಾ ನಿಪ್ಪಖುಮಕ್ಖಿ. ಅಕ್ಖಿಪಾಕೇನಾತಿ ಅಕ್ಖಿದಲಪರಿಯನ್ತೇಸು ಪೂತಿತಾಪಜ್ಜನರೋಗೇನ.

ಚಿಪಿಟನಾಸಿಕೋತಿ ಅನುನ್ನತನಾಸಿಕೋ. ಪಟಙ್ಗಮಣ್ಡೂಕೋ ನಾಮ ಮಹಾಮುಖಮಣ್ಡೂಕೋ. ಭಿನ್ನಮುಖೋತಿ ಉಪಕ್ಕಮುಖಪರಿಯೋಸಾನೋ, ಸಬ್ಬದಾ ವಿವಟಮುಖೋ ವಾ. ವಙ್ಕಮುಖೋತಿ ಏಕಪಸ್ಸೇ ಅಪಕ್ಕಮ್ಮ ಠಿತಹೇಟ್ಠಿಮಹನುಕಟ್ಠಿಕೋ. ಓಟ್ಠಚ್ಛಿನ್ನಕೋತಿ ಉಭೋಸು ಓಟ್ಠೇಸು ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಜಾತಿಯಾ ವಾ ಪಚ್ಛಾ ವಾ ಸತ್ಥಾದಿನಾ ಅಪನೀತಮಂಸೇನ ಓಟ್ಠೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ. ಏಳಮುಖೋತಿ ನಿಚ್ಚಪಗ್ಘರಿತಲಾಲಾಮುಖೋ.

ಭಿನ್ನಗಲೋತಿ ಅವನತಗಲೋ. ಭಿನ್ನಉರೋತಿ ಅತಿನಿನ್ನಉರಮಜ್ಝೋ. ಏವಂ ಭಿನ್ನಪಿಟ್ಠೀತಿ. ಸಬ್ಬಞ್ಚೇತನ್ತಿ ‘‘ಕಚ್ಛುಗತ್ತೋ’’ತಿಆದಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಏತ್ಥ ಚ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಕುಟ್ಠಾದೀಸು ವುತ್ತೋ ಏವಾತಿ ಆಹ ‘‘ವಿನಿಚ್ಛಯೋ’’ತಿಆದಿ.

ವಾತಣ್ಡಿಕೋತಿ ಅಣ್ಡಕೇಸು ವುದ್ಧಿರೋಗೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ, ಅಣ್ಡವಾತರೋಗೇನ ಉದ್ಧುತಬೀಜಣ್ಡಕೋಸೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ವಾ. ಯಸ್ಸ ನಿವಾಸನೇನ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಮ್ಪಿ ಉಣ್ಣತಂ ಪಕಾಸತಿ, ಸೋವ ನ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ. ವಿಕಟೋತಿ ತಿರಿಯಂ ಗಮನಪಾದೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ, ಯಸ್ಸ ಚಙ್ಕಮತೋ ಜಾಣುಕಾ ಬಹಿ ನಿಗಚ್ಛನ್ತಿ. ಸಙ್ಘಟ್ಟೋತಿ ಗಚ್ಛತೋ ಪರಿವತ್ತನಪಾದೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ, ಯಸ್ಸ ಚಙ್ಕಮತೋ ಜಾಣುಕಾ ಅನ್ತೋ ಪವಿಸನ್ತಿ. ಮಹಾಜಙ್ಘೋತಿ ಥೂಲಜಙ್ಘೋ. ಮಹಾಪಾದೋತಿ ಮಹನ್ತೇನ ಪಾದತಲೇನ ಯುತ್ತೋ. ಪಾದವೇಮಜ್ಝೇತಿ ಪಿಟ್ಠಿಪಾದವೇಮಜ್ಝೇ. ಏತೇನ ಅಗ್ಗಪಾದೋ ಚ ಪಣ್ಹಿ ಚ ಸದಿಸಾವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

೧೩೪. ಮಜ್ಝೇ ಸಂಕುಟಿತಪಾದತ್ತಾತಿ ಕುಣ್ಠಪಾದತಾಯ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ಅಗ್ಗೇ ಸಂಕುಟಿತಪಾದತ್ತಾತಿ ಕುಣ್ಠಪಾದತಾಯ. ಕುಣ್ಠಪಾದಸ್ಸೇವ ಚಙ್ಕಮನವಿಭಾವನಂ ‘‘ಪಿಟ್ಠಿಪಾದಗ್ಗೇನ ಚಙ್ಕಮನ್ತೋ’’ತಿ. ‘‘ಪಾದಸ್ಸ ಬಾಹಿರನ್ತೇನಾ’’ತಿ ಚ ‘‘ಅಬ್ಭನ್ತರನ್ತೇನಾ’’ತಿ ಚ ಇದಂ ಪಾದತಲಸ್ಸ ಉಭೋಹಿ ಪರಿಯನ್ತೇಹಿ ಚಙ್ಕಮನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ.

ಮಮ್ಮನನ್ತಿ ಖಲಿತವಚನಂ, ಯೋ ಏಕಮೇವಕ್ಖರಂ ಚತುಪಞ್ಚಕ್ಖತ್ತುಂ ವದತಿ, ತಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ, ಠಾನಕರಣವಿಸುದ್ಧಿಯಾ ಅಭಾವೇನ ಅಫುಟ್ಠಕ್ಖರವಚನಂ. ವಚನಾನುಕರಣೇನ ಹಿ ಸೋ ‘‘ಮಮ್ಮನೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ. ಯೋ ಚ ಕರಣಸಮ್ಪನ್ನೋಪಿ ಏಕಮೇವಕ್ಖರಂ ಹಿಕ್ಕಾರಬಹುಸೋ ವದತಿ, ಸೋಪಿ ಇಧೇವ ಸಙ್ಗಯ್ಹತಿ. ಯೋ ವಾ ಪನ ತಂ ನಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾಪಿ ಅನಾಮೇಡಿತಕ್ಖರಮೇವ ಸಿಥಿಲಂ ಸಿಲಿಟ್ಠವಚನಂ ವತ್ತುಂ ಸಮತ್ಥೋ, ಸೋ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ. ಆಪತ್ತಿತೋ ನ ಮುಚ್ಚನ್ತೀತಿ ಞತ್ವಾ ಕರೋನ್ತಾವ ನ ಮುಚ್ಚನ್ತಿ. ಜೀವಿತನ್ತರಾಯಾದಿಆಪದಾಸು ಅರುಚಿಯಾ ಕಾಯಸಾಮಗ್ಗಿಂ ದೇನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ.

೧೩೫. ಅಭಬ್ಬಪುಗ್ಗಲಕಥಾಸು ‘‘ಯೋ ಕಾಳಪಕ್ಖೇ ಇತ್ಥೀ ಹೋತಿ, ಜುಣ್ಹಪಕ್ಖೇ ಪುರಿಸೋ, ಅಯಂ ಪಕ್ಖಪಣ್ಡಕೋ’’ತಿ ಕೇಚಿ ವದನ್ತಿ. ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ‘‘ಕಾಳಪಕ್ಖೇ ಪಣ್ಡಕೋ ಹೋತಿ, ಜುಣ್ಹಪಕ್ಖೇ ಪನಸ್ಸ ಪರಿಳಾಹೋ ವೂಪಸಮ್ಮತೀ’’ತಿ ಅಪಣ್ಡಕಪಕ್ಖೇ ಪರಿಳಾಹವೂಪಸಮಸ್ಸೇವ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪಣ್ಡಕಪಕ್ಖೇ ಉಸ್ಸನ್ನಪರಿಳಾಹತಾ ಪಣ್ಡಕಭಾವಾಪತ್ತೀತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಯುತ್ತತರಂ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಇತ್ಥಿಭಾವೋ ಪುಮ್ಭಾವೋ ವಾ ನತ್ಥಿ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಅಭಾವಕೋ. ‘‘ತಸ್ಮಿಂಯೇವಸ್ಸ ಪಕ್ಖೇ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ವಾರಿತಾತಿ ಏತ್ಥ ಅಪಣ್ಡಕಪಕ್ಖೇ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ಪಣ್ಡಕಪಕ್ಖೇ ನಾಸೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ತೀಸುಪಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ವುತ್ತಂ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಅಪಣ್ಡಕಪಕ್ಖೇ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಸಚೇ ಕಿಲೇಸಕ್ಖಯಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ನ ನಾಸೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ತೇಸಂ ಮತಿಮತ್ತಂ. ಪಣ್ಡಕಸ್ಸ ಹಿ ಕಿಲೇಸಕ್ಖಯಾಸಮ್ಭವತೋ, ಖೀಣಕಿಲೇಸಸ್ಸ ಚ ಪಣ್ಡಕಭಾವಾನಾಪತ್ತಿತೋ. ಅಹೇತುಕಪಟಿಸನ್ಧಿಕಥಾಯಞ್ಹಿ ಅವಿಸೇಸೇನ ಪಣ್ಡಕಸ್ಸ ಅಹೇತುಕಪಟಿಸನ್ಧಿತಾ ವುತ್ತಾ, ಆಸಿತ್ತಉಸೂಯಪಕ್ಖಪಣ್ಡಕಾನಞ್ಚ ಪಟಿಸನ್ಧಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯೇವ ಪಣ್ಡಕಭಾವೋ, ನ ಪವತ್ತಿಯಂಯೇವಾತಿ ವದನ್ತಿ. ತೇನೇವ ಅಹೇತುಕಪಟಿಸನ್ಧಿನಿದ್ದೇಸೇ ಜಚ್ಚನ್ಧಬಧಿರಾದಯೋ ವಿಯ ಪಣ್ಡಕೋ ಜಾತಿಸದ್ದೇನ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ. ಚತುತ್ಥಪಾರಾಜಿಕಸಂವಣ್ಣನಾಯಞ್ಚ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೩೩) ಅಭಬ್ಬಪುಗ್ಗಲೇ ದಸ್ಸೇನ್ತೇನ ಪಣ್ಡಕತಿರಚ್ಛಾನಗತಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕಾ ತಯೋ ವತ್ಥುವಿಪನ್ನಾ ಅಹೇತುಕಪಟಿಸನ್ಧಿಕಾ, ತೇಸಂ ಸಗ್ಗೋ ಅವಾರಿತೋ, ಮಗ್ಗೋ ಪನ ವಾರಿತೋತಿ ಅವಿಸೇಸತೋ ವುತ್ತನ್ತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೩.೧೦೯) ಆಗತಂ.

ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೨.೧೦೯) ಪನ ಪಣ್ಡಕವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಆಸಿತ್ತಉಸೂಯಪಕ್ಖಪಣ್ಡಕಾ ತಯೋಪಿ ಪುರಿಸಭಾವಲಿಙ್ಗಾದಿಯುತ್ತಾ ಅಹೇತುಕಪಟಿಸನ್ಧಿಕಾ, ತೇ ಚ ಕಿಲೇಸಪರಿಯುಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಬಲವತಾಯ ನಪುಂಸಕಪಣ್ಡಕಸದಿಸತ್ತಾ ‘‘ಪಣ್ಡಕಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ, ತೇಸು ಆಸಿತ್ತಉಸೂಯಪಣ್ಡಕಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಕಿಲೇಸಪರಿಯುಟ್ಠಾನಂ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಾದೀಹಿ ವೀತಿಕ್ಕಮತೋ ನಿವಾರೇತುಮ್ಪಿ ಸಕ್ಕಾ, ತೇನ ತೇ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬಾತಿ ವುತ್ತಾ. ಪಕ್ಖಪಣ್ಡಕಸ್ಸ ಪನ ಕಾಳಪಕ್ಖೇ ಉಮ್ಮಾದೋ ವಿಯ ಕಿಲೇಸಪರಿಳಾಹೋ ಅವತ್ಥರನ್ತೋ ಆಗಚ್ಛತಿ, ವೀತಿಕ್ಕಮಂ ಪತ್ವಾ ಏವ ಚ ನಿವತ್ತತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಮಿಂ ಪಕ್ಖೇ ಸೋ ನ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋತಿ ವುತ್ತೋ, ತದೇತಂ ವಿಭಾಗಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಯಸ್ಸ ಪರೇಸ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಆಸಿತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಮುಖೇ ಆಸಿತ್ತಸ್ಸ ಅತ್ತನೋಪಿ ಅಸುಚಿಮುಚ್ಚನೇನ ಪರಿಳಾಹೋ ವೂಪಸಮ್ಮತಿ. ಉಸೂಯಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಾಯಾತಿ ಉಸೂಯಾಯ ವಸೇನ ಅತ್ತನೋ ಸೇವೇತುಕಾಮತಾರಾಗೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಅಸುಚಿಮುತ್ತಿಯಾ ಪರಿಳಾಹೋ ವೂಪಸಮ್ಮತಿ.

‘‘ಬೀಜಾನಿ ಅಪನೀತಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಬೀಜೇಸು ಠಿತೇಸು ನಿಮಿತ್ತಮತ್ತೇ ಅಪನೀತೇ ಪಣ್ಡಕೋ ನ ಹೋತಿ. ಭಿಕ್ಖುನೋಪಿ ಅನಾಬಾಧಪಚ್ಚಯಾ ತದಪನಯನೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಮೇವ, ನ ಪಣ್ಡಕತ್ತಂ. ಬೀಜೇಸು ಪನ ಅಪನೀತೇಸು ಅಙ್ಗಜಾತಮ್ಪಿ ರಾಗೇನ ಕಮ್ಮನಿಯಂ ನ ಹೋತಿ, ಪುಮಭಾವೋ ವಿಗಚ್ಛತಿ, ಮಸ್ಸುಆದಿಪುರಿಸಲಿಙ್ಗಮ್ಪಿ ಉಪಸಮ್ಪದಾಪಿ ವಿಗಚ್ಛತಿ, ಕಿಲೇಸಪರಿಳಾಹೋಪಿ ದುನ್ನಿವಾರವೀತಿಕ್ಕಮೋ ಹೋತಿ ನಪುಂಸಕಪಣ್ಡಕಸ್ಸ ವಿಯ, ತಸ್ಮಾ ಈದಿಸೋ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋಪಿ ನಾಸೇತಬ್ಬೋತಿ ವದನ್ತಿ. ಯದಿ ಏವಂ ಕಸ್ಮಾ ಬೀಜುದ್ಧರಣೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ ನ ಪಞ್ಞತ್ತನ್ತಿ? ಏತ್ಥ ತಾವ ಕೇಚಿ ವದನ್ತಿ ‘‘ಪಞ್ಞತ್ತಮೇವೇತಂ ಭಗವತಾ ‘ಪಣ್ಡಕೋ ಭಿಕ್ಖವೇ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ನ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಬ್ಬೋ, ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ನಾಸೇತಬ್ಬೋ’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ’’ತಿ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಯಸ್ಮಾ ಬೀಜುದ್ಧರಣಕ್ಖಣೇ ಪಣ್ಡಕೋ ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ ನ ಪಞ್ಞತ್ತಂ. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಸೋ ಉದ್ಧಟಬೀಜೋ ಭಿಕ್ಖು ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ವುತ್ತನಯೇನ ಪಣ್ಡಕತ್ತಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಅಭಾವಕೋ ಹೋತಿ, ಉಪಸಮ್ಪದಾಯ ಅವತ್ಥು, ತತೋ ಏವ ಚಸ್ಸ ಉಪಸಮ್ಪದಾ ವಿಗಚ್ಛತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏಸ ಪಣ್ಡಕತ್ತುಪಗಮನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಜಾತಿಯಾ ನಪುಂಸಕಪಣ್ಡಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ‘ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ನಾಸೇತಬ್ಬೋ’ತಿ ಅಭಬ್ಬೋತಿ ವುತ್ತೋ, ನ ತತೋ ಪುಬ್ಬೇ. ಅಯಞ್ಚ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಸಹೇತುಕೋ, ಭಾವಕ್ಖಯೇನ ಪನಸ್ಸ ಅಹೇತುಕಸದಿಸತಾಯ ಮಗ್ಗೋಪಿ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಅಪರೇ ಪನ ‘‘ಪಬ್ಬಜ್ಜತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಉಪಕ್ಕಮೇನ ಪಣ್ಡಕಭಾವಮಾಪನ್ನಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ನಾಸೇತಬ್ಬೋ’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಪನ ಪಚ್ಛಾ ಉಪಕ್ಕಮೇನ ಉಪಸಮ್ಪದಾಪಿ ನ ವಿಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ, ತಂ ನ ಯುತ್ತಂ. ಯದಗ್ಗೇನ ಹಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಉಪಕ್ಕಮೇನ ಅಭಬ್ಬೋ ಹೋತಿ, ತದಗ್ಗೇನ ಪಚ್ಛಾಪಿ ಹೋತೀತಿ ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ಇತ್ಥತ್ತಾದಿ ಭಾವೋ ನತ್ಥಿ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಅಭಾವಕೋ. ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ನ ವಾರಿತಾತಿ ಏತ್ಥ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಗ್ಗಹಣೇನೇವ ಉಪಸಮ್ಪದಾಪಿ ಗಹಿತಾ. ತೇನಾಹ ‘‘ಯಸ್ಸ ಚೇತ್ಥ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ವಾರಿತಾ’’ತಿಆದಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಯೇವಸ್ಸ ಪಕ್ಖೇ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ವಾರಿತಾತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಅಪಣ್ಡಕಪಕ್ಖೇಪಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಮತ್ತಮೇವ ಲಭತಿ, ಉಪಸಮ್ಪದಾ ಪನ ತದಾಪಿ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಪಣ್ಡಕಪಕ್ಖೇ ಪನ ಆಗತೋ ಲಿಙ್ಗನಾಸನಾಯ ನಾಸೇತಬ್ಬೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬನ್ತಿ ವುತ್ತಂ.

೧೩೬. ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಮಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕೋತಿ ಇಮಿನಾ ಅಸಮಾನಾಧಿಕರಣವಿಸಯೋ ಬಾಹಿರತ್ಥಸಮಾಸೋಯಂ, ಪುರಿಮಪದೇ ಚ ವಿಭತ್ತಿಅಲೋಪೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಬ್ಯಞ್ಜನನ್ತಿ ಚೇತ್ಥ ಪುರಿಸನಿಮಿತ್ತಂ ಇತ್ಥಿನಿಮಿತ್ತಞ್ಚ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ. ಅಥ ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕಸ್ಸ ಏಕಮೇವ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ ಹೋತಿ, ಉದಾಹು ದ್ವೇತಿ? ಏಕಮೇವ ಹೋತಿ, ನ ದ್ವೇ. ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ‘‘ಯಸ್ಸ ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ, ನೋ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ, ನೋ’’ತಿ (ಯಮ. ೩.ಇನ್ದ್ರಿಯಯಮಕ.೧೮೮) ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸನ್ತಾನೇ ಇನ್ದ್ರಿಯಭೂತಭಾವದ್ವಯಸ್ಸ ಉಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಅಭಿಧಮ್ಮೇ ಪಟಿಸೇಧಿತತ್ತಾ, ತಞ್ಚ ಖೋ ಇತ್ಥಿಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕಸ್ಸ ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಪುರಿಸಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕಸ್ಸ ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯನ್ತಿ. ಯದಿ ಏವಂ ದುತಿಯಬ್ಯಞ್ಜನಸ್ಸ ಅಭಾವೋ ಆಪಜ್ಜತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಞ್ಹಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ವುತ್ತಂ, ತಞ್ಚ ತಸ್ಸ ನತ್ಥೀತಿ? ವುಚ್ಚತೇ – ನ ತಸ್ಸ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ ದುತಿಯಬ್ಯಞ್ಜನಕಾರಣಂ. ಕಸ್ಮಾ? ಸದಾ ಅಭಾವತೋ. ಇತ್ಥಿಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕಸ್ಸ ಹಿ ಯದಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ರಾಗಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತದಾ ಪುರಿಸಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಪಾಕಟಂ ಹೋತಿ, ಇತ್ಥಿಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ಗುಳ್ಹಂ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಇತರಸ್ಸ ಇತರಂ. ಯದಿ ಚ ತೇಸಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ ದುತಿಯಬ್ಯಞ್ಜನಕಾರಣಂ ಭವೇಯ್ಯ, ಸದಾಪಿ ಬ್ಯಞ್ಜನದ್ವಯಂ ತಿಟ್ಠೇಯ್ಯ, ನ ಪನ ತಿಟ್ಠತಿ, ತಸ್ಮಾ ವೇದಿತಬ್ಬಮೇತಂ ‘‘ನ ತಸ್ಸ ತಂ ಬ್ಯಞ್ಜನಕಾರಣಂ, ಕಮ್ಮಸಹಾಯಂ ಪನ ರಾಗಚಿತ್ತಮೇವೇತ್ಥ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ. ಯಸ್ಮಾ ಚಸ್ಸ ಏಕಮೇವ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಇತ್ಥಿಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕೋ ಸಯಮ್ಪಿ ಗಬ್ಭಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಪರಮ್ಪಿ ಗಣ್ಹಾಪೇತಿ. ಪುರಿಸಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕೋ ಪರಂ ಗಣ್ಹಾಪೇತಿ, ಸಯಂ ಪನ ನ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೩.೧೧೬) ಆಗತಂ.

ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೨.೧೧೬) ಪನ – ಇತ್ಥಿಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕೋತಿ ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಯುತ್ತೋ, ಇತರೋ ಪನ ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಯುತ್ತೋ. ಏಕಸ್ಸ ಹಿ ಭಾವದ್ವಯಂ ಸಹ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಯಮಕೇ (ಯಮ. ೩.ಇನ್ದ್ರಿಯಯಮಕ.೧೮೮) ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತತ್ತಾ. ದುತಿಯಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಪನ ಕಮ್ಮಸಹಾಯೇನ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತೇನೇವ ಭಾವರಹಿತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಪಕತಿತ್ಥಿಪುರಿಸಾನಮ್ಪಿ ಕಮ್ಮಮೇವ ಬ್ಯಞ್ಜನಲಿಙ್ಗಾನಂ ಕಾರಣಂ, ನ ಭಾವೋ ತಸ್ಸ ಕೇನಚಿ ಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯತ್ತಸ್ಸ ಪಟ್ಠಾನೇ ಅವುತ್ತತ್ತಾ. ಕೇವಲಂ ಭಾವಸಹಿತಾನಂಯೇವ ಬ್ಯಞ್ಜನಲಿಙ್ಗಾನಂ ಪವತ್ತದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು (ಧ. ಸ. ಅಟ್ಠ. ೬೩೨-೬೩೩) ‘‘ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಾದೀನೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಇನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ಬ್ಯಞ್ಜನಕಾರಣತ್ತೇನ ವುತ್ತಂ. ಇಧ ಪನ ಅಕುಸಲಬಲೇನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ ವಿನಾಪಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಚೇ ತೇಸಂ ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕಾನಂ. ಯದಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ರಾಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತದಾ ಪುರಿಸಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಪಾಕಟಂ ಹೋತಿ, ಇತರಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ. ಯದಾ ಪುರಿಸೇ ರಾಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತದಾ ಇತ್ಥಿಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಪಾಕಟಂ ಹೋತಿ, ಇತರಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನನ್ತಿ ಆಗತಂ.

೧೩೭. ಥೇಯ್ಯಾಯ ಸಂವಾಸೋ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ. ಸೋ ಚ ನ ಸಂವಾಸಮತ್ತಸ್ಸೇವ ಥೇನಕೋ ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತೋ, ಅಥ ಖೋ ಲಿಙ್ಗಸ್ಸ ತದುಭಯಸ್ಸ ಚ ಥೇನಕೋಪೀತಿ ಆಹ ‘‘ತಯೋ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕಾ’’ತಿಆದಿ. ನ ಯಥಾವುಡ್ಢಂ ವನ್ದನಂ ಸಾದಿಯತೀತಿ ಯಥಾವುಡ್ಢಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಾ ಸಾಮಣೇರಾನಂ ವಾ ವನ್ದನಂ ನ ಸಾದಿಯತಿ. ಯಥಾವುಡ್ಢಂ ವನ್ದನಂ ಸಾದಿಯತೀತಿ ಅತ್ತನಾ ಮುಸಾವಾದಂ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸಿತವಸ್ಸಾನುರೂಪಂ ಯಥಾವುಡ್ಢಂ ವನ್ದನಂ ಸಾದಿಯತಿ. ಭಿಕ್ಖುವಸ್ಸಗಣನಾದಿಕೋತಿ ಇಮಿನಾ ನ ಏಕಕಮ್ಮಾದಿಕೋವ ಇಧ ಸಂವಾಸೋ ನಾಮಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

೧೩೮. ರಾಜ…ಪೇ… ಭಯೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ಭಯ-ಸದ್ದೋ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ ‘‘ರಾಜಭಯೇನ ದುಬ್ಭಿಕ್ಖಭಯೇನಾ’’ತಿಆದಿನಾ. ಸಂವಾಸಂ ನಾಧಿವಾಸೇತಿ, ಯಾವ ಸೋ ಸುದ್ಧಮಾನಸೋತಿ ರಾಜಭಯಾದೀಹಿ ಗಹಿತಲಿಙ್ಗತಾಯ ಸೋ ಸುದ್ಧಮಾನಸೋ ಯಾವ ಸಂವಾಸಂ ನಾಧಿವಾಸೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯೋ ಹಿ ರಾಜಭಯಾದಿಂ ವಿನಾ ಕೇವಲಂ ಭಿಕ್ಖೂ ವಞ್ಚೇತ್ವಾ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂವಸಿತುಕಾಮತಾಯ ಲಿಙ್ಗಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಸೋ ಅಸುದ್ಧಚಿತ್ತತಾಯ ಲಿಙ್ಗಗ್ಗಹಣೇನೇವ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ನಾಮ ಹೋತಿ. ಅಯಂ ಪನ ತಾದಿಸೇನ ಅಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖೂ ವಞ್ಚೇತುಕಾಮತಾಯ ಅಭಾವತೋ ಯಾವ ಸಂವಾಸಂ ನಾಧಿವಾಸೇತಿ, ತಾವ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ. ತೇನೇವ ‘‘ರಾಜಭಯಾದೀಹಿ ಗಹಿತಲಿಙ್ಗಾನಂ ‘ಗಿಹೀ ಮಂ ಸಮಣೋತಿ ಜಾನನ್ತೂ’ತಿ ವಞ್ಚನಚಿತ್ತೇ ಸತಿಪಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಞ್ಚೇತುಕಾಮತಾಯ ಅಭಾವಾ ದೋಸೋ ನ ಜಾತೋ’’ತಿ ತೀಸುಪಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ವುತ್ತಂ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ವೂಪಸನ್ತಭಯತಾ ಇಧ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತತಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ಏವಞ್ಚ ಸತಿ ಸೋ ವೂಪಸನ್ತಭಯೋ ಯಾವ ಸಂವಾಸಂ ನಾಧಿವಾಸೇತಿ, ತಾವ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ನ ಹೋತೀತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಚ ಅತ್ಥೇ ವಿಞ್ಞಾಯಮಾನೇ ಅವೂಪಸನ್ತಭಯಸ್ಸ ಸಂವಾಸಸಾದಿಯನೇಪಿ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ನ ಹೋತೀತಿ ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯ, ನ ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಅವೂಪಸನ್ತಭಯಸ್ಸ ಸಂವಾಸಸಾದಿಯನೇಪಿ ಅಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕತಾ ದಸ್ಸಿತಾ. ಸಬ್ಬಪಾಸಣ್ಡಿಯಭತ್ತಾನಿ ಭುಞ್ಜನ್ತೋತಿ ಚ ಇಮಿನಾ ಅವೂಪಸನ್ತಭಯೇನಪಿ ಸಂವಾಸಂ ಅಸಾದಿಯನ್ತೇನೇವ ಭವಿತಬ್ಬನ್ತಿ ದೀಪೇತಿ. ತೇನೇವ ತೀಸುಪಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ವುತ್ತಂ ‘‘ಯಸ್ಮಾ ವಿಹಾರಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸಙ್ಘಿಕಂ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಸಂವಾಸಂ ಪರಿಹರಿತುಂ ದುಕ್ಕರಂ, ತಸ್ಮಾ ‘ಸಬ್ಬಪಾಸಣ್ಡಿಯಭತ್ತಾನಿ ಭುಞ್ಜನ್ತೋ’ತಿ ಇದಂ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ರಾಜಭಯಾದೀಹಿ ಗಹಿತಲಿಙ್ಗತಾಯೇವೇತ್ಥ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತತಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ಸಬ್ಬಪಾಸಣ್ಡಿಯಭತ್ತಾನೀತಿ ಸಬ್ಬಸಾಮಯಿಕಾನಂ ಸಾಧಾರಣಂ ಕತ್ವಾ ವೀಥಿಚತುಕ್ಕಾದೀಸು ಠಪೇತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಭತ್ತಾನಿ. ಕಾಯಪರಿಹಾರಿಯಾನೀತಿ ಕಾಯೇನ ಪರಿಹರಿತಬ್ಬಾನಿ. ಅಬ್ಭುಗ್ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಅಭಿಮುಖಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ. ಕಮ್ಮನ್ತಾನುಟ್ಠಾನೇನಾತಿ ಕಸಿಗೋರಕ್ಖಾದಿಕಮ್ಮಾಕರಣೇನ. ತದೇವ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಆದಾಯ ವಿಹಾರಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಚೀವರಾನಿ ನಿವಾಸನಪಾರುಪನವಸೇನ ಆದಾಯ, ಪತ್ತಞ್ಚ ಅಂಸಕೂಟೇ ಲಗ್ಗೇತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಗಚ್ಛತಿ.

ನಾಪಿ ಸಯಂ ಜಾನಾತೀತಿ ‘‘ಯೋ ಏವಂ ಪಬ್ಬಜತಿ, ಸೋ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ನಾಮ ಹೋತೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಏವಂ ಕಾತುಂ ನ ಲಭತೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಏವಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಸಮಣೋ ನಾಮ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ ವಾ ನ ಜಾನಾತಿ. ಯೋ ಏವಂ ಪಬ್ಬಜತಿ, ಸೋ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಇದಂ ಪನ ನಿದಸ್ಸನಮತ್ತಂ. ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಕಾಲೇಯೇವಾತಿ ಇಮಿನಾ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಕಾಲೇ ಸುತ್ವಾ ಸಚೇಪಿ ನಾರೋಚೇತಿ, ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ನ ಹೋತೀತಿ ದೀಪೇತಿ.

ಸಿಕ್ಖಂ ಅಪ್ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ…ಪೇ… ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ನ ಹೋತೀತಿ ಇದಂ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ದಿನ್ನಲಿಙ್ಗಸ್ಸ ಅಪರಿಚ್ಚತ್ತತ್ತಾ ನ ಲಿಙ್ಗತ್ಥೇನಕೋ ಹೋತಿ, ಲಿಙ್ಗಾನುರೂಪಸ್ಸ ಸಂವಾಸಸ್ಸ ಸಾದಿತತ್ತಾ ನಾಪಿ ಸಂವಾಸತ್ಥೇನಕೋ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ. ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಕಾಸಾಯೇ ಸಉಸ್ಸಾಹೋವ ಓದಾತಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಇದಮೇವ ಕಾರಣಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಪರತೋ ‘‘ಸಾಮಣೇರೋ ಸಲಿಙ್ಗೇ ಠಿತೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ವುತ್ತವಿಧಾನೇಸುಪಿ ಅಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಪಕ್ಖೇ ಅಯಮೇವ ನಯೋ. ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ’’ತಿ ವುತ್ತಮೇವತ್ಥಂ ‘‘ಸಾಪಿ ಗಿಹಿಭಾವಂ ಪತ್ಥಯಮಾನಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವಿಭಾವೇತಿ.

ಸಚೇ ಕೋಚಿ ವುಡ್ಢಪಬ್ಬಜಿತೋತಿ ಸಾಮಣೇರಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಮಹಾಪೇಳಾದೀಸೂತಿ ಏತೇನ ಗಿಹಿಸನ್ತಕಂ ದಸ್ಸಿತಂ. ಸಾಮಣೇರಪಟಿಪಾಟಿಯಾ…ಪೇ… ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ನ ಹೋತೀತಿ ಏತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ನ ಹೋತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಂ ಪನ ಆಪಜ್ಜತಿಯೇವ. ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವಾತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೩.೧೧೦) ವುತ್ತಂ.

ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೨.೧೧೦) ಪನ – ಥೇಯ್ಯಾಯ ಲಿಙ್ಗಗ್ಗಹಣಮತ್ತಮ್ಪಿ ಇಧ ಸಂವಾಸೋ ಏವಾತಿ ಆಹ ‘‘ತಯೋ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕಾ’’ತಿ. ನ ಯಥಾವುಡ್ಢಂ ವನ್ದನನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಾಮಣೇರಾನಂ ವಾ ವನ್ದನಂ ನ ಸಾದಿಯತಿ. ಯಥಾವುಡ್ಢಂ ವನ್ದನನ್ತಿ ಅತ್ತನಾ ಮುಸಾವಾದೇನ ದಸ್ಸಿತವಸ್ಸಕ್ಕಮೇನ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವನ್ದನಂ ಸಾದಿಯತಿ. ದಹರಸಾಮಣೇರೋ ಪನ ವುಡ್ಢಸಾಮಣೇರಾನಂ, ದಹರಭಿಕ್ಖೂ ಚ ವುಡ್ಢಾನಂ ವನ್ದನಂ ಸಾದಿಯನ್ತೋಪಿ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ನ ಹೋತಿ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇತಿ ಸಂವಾಸತ್ಥೇನಕತ್ಥೇ. ಭಿಕ್ಖುವಸ್ಸಾನೀತಿ ಇದಂ ಸಂವಾಸತ್ಥೇನಕೇ ವುತ್ತಪಾಠವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ಸಯಮೇವ ಪನ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಸಾಮಣೇರವಸ್ಸಾನಿ ಗಣೇನ್ತೋಪಿ ಉಭಯತ್ಥೇನಕೋ ಏವ. ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಪುರಿಸೋವ, ಇತ್ಥೀಪಿ ಭಿಕ್ಖೂನೀಸು ಏವಂ ಪಟಿಪಜ್ಜತಿ, ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಿಕಾವ. ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಾಪಿ ಚೇತ್ಥ ನ ಮುಚ್ಚನ್ತಿ. ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೇಸು ಏವ ಪಞ್ಞತ್ತಾಪತ್ತಿಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಾ ವುತ್ತಾ, ತೇನೇವೇತ್ಥ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕೋಪಿ ನ ಮುತ್ತೋ.

ರಾಜ…ಪೇ… ಭಯೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ಭಯ-ಸದ್ದೋ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ. ಯಾವ ಸೋ ಸುದ್ಧಮಾನಸೋತಿ ‘‘ಇಮಿನಾ ಲಿಙ್ಗೇನ ಭಿಕ್ಖೂ ವಞ್ಚೇತ್ವಾ ತೇಹಿ ಸಂವಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಸುದ್ಧಚಿತ್ತಾಭಾವೇನ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೋ. ತೇನ ಹಿ ಅಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ಲಿಙ್ಗೇ ಗಹಿತಮತ್ತೇ ಪಚ್ಛಾ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸಹ ಸಂವಸತು ವಾ ಮಾ ವಾ, ಲಿಙ್ಗತ್ಥೇನಕೋ ಹೋತಿ. ಪಚ್ಛಾ ಸಂವಸನ್ತೋಪಿ ಅಭಬ್ಬೋ ಹುತ್ವಾ ಸಂವಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ಉಭಯತ್ಥೇನಕೋಪಿ ಲಿಙ್ಗತ್ಥೇನಕೇ ಏವ ಪವಿಸತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಯೋ ಪನ ರಾಜಾದಿಭಯೇನ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೋವ ಲಿಙ್ಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತೋ ಪಚ್ಛಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖುವಸ್ಸಾನಿ ಗಣೇತ್ವಾ ಜೀವಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಸುದ್ಧಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ, ಸೋ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಮತ್ತೇನ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ನ ಹೋತಿ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ಗಹಿತಲಿಙ್ಗತ್ತಾ. ಸಚೇ ಪನ ಸೋ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಾಮಣೇರವಸ್ಸಗಣನಾದಿಂ ಕರೋತಿ, ತದಾ ಸಂವಾಸತ್ಥೇನಕೋ, ಉಭಯತ್ಥೇನಕೋ ವಾ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಯಂ ಪನ ಪರತೋ ‘‘ಸಹ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪೇನ ಅಯಮ್ಪಿ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸಙ್ಗಮ್ಮ ಸಂವಾಸಾಧಿವಾಸನವಸೇನ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಂವಾಸಂ ನಾಧಿವಾಸೇತಿ, ಯಾವಾ’’ತಿ, ತಸ್ಸ ತಾವ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ನಾಮ ನ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ಏತ್ಥ ಚ ಚೋರಾದಿಭಯಂ ವಿನಾಪಿ ಕೀಳಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಲಿಙ್ಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಮ್ಪಿ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತಾಲಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ವನ್ದನಾದಿಂ ಅಸಾದಿಯನ್ತೋಪಿ ‘‘ಸೋಭತಿ ನು ಖೋ ಮೇ ಪಬ್ಬಜಿತಲಿಙ್ಗ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ಗಣ್ಹನ್ತೋಪಿ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ನ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಸಬ್ಬಪಾಸಣ್ಡಿಯಭತ್ತಾನೀತಿ ಸಬ್ಬಸಾಮಯಿಕಾನಂ ಸಾಧಾರಣಂ ಕತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತಾನಿ ಭತ್ತಾನಿ. ಇದಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖೂನಞ್ಞೇವ ನಿಯಮಿತಭತ್ತಗ್ಗಹಣೇ ಸಂವಾಸೋಪಿ ಸಮ್ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಸಬ್ಬಸಾಧಾರಣಭತ್ತಂ ವುತ್ತಂ. ಸಂವಾಸಂ ಪನ ಅಸಾದಿಯಿತ್ವಾ ಅಭಿಕ್ಖುಕವಿಹಾರಾದೀಸು ವಿಹಾರಭತ್ತಾದೀನಿ ಭುಞ್ಜನ್ತೋಪಿ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ನ ಹೋತಿ ಏವ. ಕಮ್ಮನ್ತಾನುಟ್ಠಾನೇನಾತಿ ಕಸಿಆದಿಕಮ್ಮಾಕರಣೇನ. ಪತ್ತಚೀವರಂ ಆದಾಯಾತಿ ಭಿಕ್ಖುಲಿಙ್ಗವಸೇನ ಸರೀರೇನ ಧಾರೇತ್ವಾ.

ಯೋ ಏವಂ ಪಬ್ಬಜತಿ, ಸೋ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಇದಂ ನಿದಸ್ಸನಮತ್ತಂ. ‘‘ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ’’ತಿ ಪನ ನಾಮಂ ಅಜಾನನ್ತೋಪಿ ‘‘ಏವಂ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಕರೋನ್ತೋ ಸಮಣೋ ನಾಮ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಯದಿ ಆರೋಚೇಸ್ಸಾಮಿ, ಛಡ್ಡಯಿಸ್ಸನ್ತಿ ಮ’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಮೇ ನ ರುಹತೀ’’ತಿ ಜಾನಾತಿ, ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ಹೋತಿ. ಯೋ ಪನ ಪಠಮಂ ‘‘ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಏವಂ ಮೇ ಗಹಿತಾ’’ತಿ ಸಞ್ಞೀ ಕೇವಲಂ ಅನ್ತರಾ ಅತ್ತನೋ ಸೇತವತ್ಥನಿವಾಸನಾದಿವಿಪ್ಪಕಾರಂ ಪಕಾಸೇತುಂ ಲಜ್ಜನ್ತೋ ನ ಕಥೇತಿ, ಸೋ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ನ ಹೋತಿ. ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಕಾಲೇಯೇವಾತಿ ಏತ್ಥ ಅವಧಾರಣೇನ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಕಾಲೇ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕಲಕ್ಖಣಂ ಞತ್ವಾ ವಞ್ಚನಾಯಪಿ ನಾರೋಚೇತಿ, ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ನ ಹೋತೀತಿ ದೀಪೇತಿ. ಸೋ ಹಿ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ಗಹಿತಲಿಙ್ಗತ್ತಾ ಲಿಙ್ಗತ್ಥೇನಕೋ ನ ಹೋತಿ, ಲದ್ಧೂಪಸಮ್ಪದತ್ತಾ ತದನುಗುಣಸ್ಸೇವ ಸಂವಾಸಸ್ಸ ಸಾದಿತತ್ತಾ ಸಂವಾಸತ್ಥೇನಕೋಪಿ ನ ಹೋತಿ. ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಪನ ಲಿಙ್ಗತ್ಥೇನಕೋ ಹೋತಿ, ಸಂವಾಸಾರಹಸ್ಸ ಲಿಙ್ಗಸ್ಸ ಗಹಿತತ್ತಾ ಸಂವಾಸಸಾದಿಯನಮತ್ತೇನ ಸಂವಾಸತ್ಥೇನಕೋ ಹೋತಿ.

ಸಲಿಙ್ಗೇ ಠಿತೋತಿ ಸಲಿಙ್ಗಭಾವೇ ಠಿತೋ. ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ನ ಹೋತೀತಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ದಿನ್ನಲಿಙ್ಗಸ್ಸ ಅಪರಿಚ್ಚತ್ತತ್ತಾ ಲಿಙ್ಗತ್ಥೇನಕೋ ನ ಹೋತಿ. ಭಿಕ್ಖುಪಟಿಞ್ಞಾಯ ಅಪರಿಚ್ಚತ್ತತ್ತಾ ಸಂವಾಸತ್ಥೇನಕೋ ನ ಹೋತಿ. ಯಂ ಪನ ಮಾತಿಕಾಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕವಣ್ಣನಾ) ‘‘ಲಿಙ್ಗಾನುರೂಪಸ್ಸ ಸಂವಾಸಸ್ಸ ಸಾದಿತತ್ತಾ ನಾಪಿ ಸಂವಾಸತ್ಥೇನಕೋ’’ತಿ ಕಾರಣಂ ವುತ್ತಂ, ತಮ್ಪಿ ಇದಮೇವ ಕಾರಣಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಇತರಥಾ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸಾಪಿ ಭಿಕ್ಖುವಸ್ಸಗಣನಾದೀಸು ಲಿಙ್ಗಾನುರೂಪಸಂವಾಸೋ ಏವ ಸಾದಿತೋತಿ ಸಂವಾಸತ್ಥೇನಕತಾ ನ ಸಿಯಾ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ದಿನ್ನಲಿಙ್ಗಸ್ಸ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಸಾಧಾರಣತ್ತಾ. ಯಥಾ ಚೇತ್ಥ ಭಿಕ್ಖು, ಏವಂ ಸಾಮಣೇರೋಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಸಮಾಪನ್ನೋ ಸಾಮಣೇರಪಟಿಞ್ಞಾಯ ಅಪರಿಚ್ಚತ್ತತ್ತಾ ಸಂವಾಸತ್ಥೇನಕೋ ನ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಸೋಭತೀತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾತಿ ಕಾಸಾವಧಾರಣೇ ಧುರಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗಿಹಿಭಾವಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ.

ಸಚೇ ಕೋಚಿ ವುಡ್ಢಪಬ್ಬಜಿತೋತಿ ಸಾಮಣೇರಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಮಹಾಪೇಳಾದೀಸೂತಿ ವಿಲೀವಾದಿಮಯೇಸು ಘರದ್ವಾರೇಸು ಠಪಿತೇಸು ಭತ್ತಭಾಜನವಿಸೇಸೇಸು. ಏತೇನ ವಿಹಾರೇ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ವಸ್ಸಗಣನಾದೀನಂ ಅಕರಣಂ ದಸ್ಸೇತೀತಿ ವುತ್ತಂ.

೧೩೯. ತಿತ್ಥಿಯಪಕ್ಕನ್ತಕಕಥಾಯಂ ತೇಸಂ ಲಿಙ್ಗೇ ಆದಿನ್ನಮತ್ತೇ ತಿತ್ಥಿಯಪಕ್ಕನ್ತಕೋ ಹೋತೀತಿ ‘‘ತಿತ್ಥಿಯೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗತಸ್ಸ ಲಿಙ್ಗಗ್ಗಹಣೇನೇವ ತೇಸಂ ಲದ್ಧಿಪಿ ಗಹಿತಾಯೇವ ಹೋತೀತಿ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ. ಕೇನಚಿ ಪನ ‘‘ತೇಸಂ ಲಿಙ್ಗೇ ಆದಿನ್ನಮತ್ತೇ ಲದ್ಧಿಯಾ ಗಹಿತಾಯಪಿ ಅಗ್ಗಹಿತಾಯಪಿ ತಿತ್ಥಿಯಪಕ್ಕನ್ತಕೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ನ ಹಿ ‘‘ತಿತ್ಥಿಯೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗತಸ್ಸ ಲಿಙ್ಗಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನತೋ ಅಞ್ಞಂ ಲದ್ಧಿಗ್ಗಹಣಂ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ. ಲಿಙ್ಗಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನೇನೇವ ಹಿ ಸೋ ಗಹಿತಲದ್ಧಿಕೋ ಹೋತಿ. ತೇನೇವ ‘‘ವೀಮಂಸನತ್ಥಂ ಕುಸಚೀರಾದೀನಿ…ಪೇ… ಯಾವ ನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛತಿ, ತಾವ ತಂ ಲದ್ಧಿ ರಕ್ಖತಿ, ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಮತ್ತೇ ತಿತ್ಥಿಯಪಕ್ಕನ್ತಕೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ನಗ್ಗೋವ ಆಜೀವಕಾನಂ ಉಪಸ್ಸಯಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಪದವಾರೇ ಪದವಾರೇ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ‘‘ಆಜೀವಕೋ ಭವಿಸ್ಸ’’ನ್ತಿ ಅಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ಗಮನಪಚ್ಚಯಾ ದುಕ್ಕಟಂ ವುತ್ತಂ. ನಗ್ಗೇನ ಹುತ್ವಾ ಗಮನಪಚ್ಚಯಾಪಿ ಪದವಾರೇ ದುಕ್ಕಟಾ ನ ಮುಚ್ಚತಿಯೇವಾತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೩.೧೧೦) ವುತ್ತಂ.

ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೨.೧೧೦) ಪನ – ತಿತ್ಥಿಯಪಕ್ಕನ್ತಕಾದಿಕಥಾಸು ತೇಸಂ ಲಿಙ್ಗೇ ಆದಿನ್ನಮತ್ತೇತಿ ವೀಮಂಸಾದಿಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ವಿನಾ ‘‘ತಿತ್ಥಿಯೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನವಸೇನ ಲಿಙ್ಗೇ ಕಾಯೇನ ಧಾರಿತಮತ್ತೇ. ಸಯಮೇವಾತಿ ತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗನ್ತ್ವಾ ಸಯಮೇವ ಸಙ್ಘಾರಾಮೇಪಿ ಕುಸಚೀರಾದೀನಿ ನಿವಾಸೇತಿ. ಆಜೀವಕೋ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ…ಪೇ… ಗಚ್ಛತೀತಿ ಆಜೀವಕಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ತೇಸಂ ಪಬ್ಬಜನವಿಧಿನಾ ‘‘ಆಜೀವಕೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗಚ್ಛತಿ. ತಸ್ಸ ಹಿ ತಿತ್ಥಿಯಭಾವೂಪಗಮನಂ ಪತಿ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನೇ ವಿಜ್ಜಮಾನೇಪಿ ‘‘ಗನ್ತ್ವಾ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪರಿಕಪ್ಪಿತತ್ತಾ ಪದವಾರೇ ದುಕ್ಕಟಮೇವ ವುತ್ತಂ. ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಪಾಳಿಯಾ ಅವುತ್ತೇಪಿ ಮೇಥುನಾದೀಸು ವುತ್ತಪುಬ್ಬಪಯೋಗದುಕ್ಕಟಾನುಲೋಮತೋ ವುತ್ತಂ. ಏತೇನ ಚ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನವಸೇನ ಲಿಙ್ಗೇ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ, ತತೋ ಪುರಿಮಪಯೋಗೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಞ್ಚ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ. ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಕ್ಖಣೇ ನಿವತ್ತನ್ತೋಪಿ ಆಪತ್ತಿಂ ದೇಸಾಪೇತ್ವಾ ಮುಚ್ಚತಿ ಏವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಯಥಾ ಚೇತ್ಥ, ಏವಂ ಸಙ್ಘಭೇದೇಪಿ ಲೋಹಿತುಪ್ಪಾದೇಪಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗಾದೀಸು ದುಕ್ಕಟಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಪಾರಾಜಿಕಾಹಿ ಮುಚ್ಚನಸೀಮಾ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಸಾಸನವಿರುದ್ಧತಾಯೇತ್ಥ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಾನಮ್ಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ ನ ವುತ್ತಾ. ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯಪಿ ಅಭಬ್ಬತಾದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಪನೇತೇ ಅಞ್ಞೇ ಚ ಪಾರಾಜಿಕಕಣ್ಡೇ ವಿಸುಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ಪಾರಾಜಿಕಾದಿಂ ಅದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇಧ ಅಭಬ್ಬೇಸು ಏವ ವುತ್ತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ತಂ ಲದ್ಧೀತಿ ತಿತ್ಥಿಯವೇಸೇ ಸೇಟ್ಠಭಾವಗ್ಗಹಣಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ತೇಸಞ್ಹಿ ತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ಸಸ್ಸತಾದಿಗ್ಗಾಹಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋಪಿ ಲಿಙ್ಗೇ ಅಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತೇ ತಿತ್ಥಿಯಪಕ್ಕನ್ತಕೋ ನ ಹೋತಿ, ತಂ ಲದ್ಧಿಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾಪಿ ‘‘ಏತೇಸಂ ವತಚರಿಯಾ ಸುನ್ದರಾ’’ತಿ ಲಿಙ್ಗಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ತೋ ತಿತ್ಥಿಯಪಕ್ಕನ್ತಕೋ ಹೋತಿ ಏವ. ಲದ್ಧಿಯಾ ಅಭಾವೇನಾತಿ ಭಿಕ್ಖುಭಾವೇ ಸಾಲಯತಾಯ ತಿತ್ಥಿಯಭಾವೂಪಗಮನಲದ್ಧಿಯಾ ಅಭಾವೇನ. ಏತೇನ ಚ ಆಪದಾಸು ಕುಸಚೀರಾದಿಂ ಪಾರುಪನ್ತಸ್ಸಪಿ ನಗ್ಗಸ್ಸ ವಿಯ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಭಿಕ್ಖುನಾ ಕಥಿತೋತಿ ಏತ್ಥ ಸಙ್ಘಭೇದಕೋಪಿ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಭಿಕ್ಖುನಾವ ಕಥಿತೋ, ಮಾತುಘಾತಕಾದಯೋ ಪನ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನಾತಿಪಿ ದಟ್ಠಬ್ಬನ್ತಿ ಆಗತಂ.

೧೪೦. ತಿರಚ್ಛಾನಕಥಾಯಂ ‘‘ಯೋ ಕೋಚಿ ಅಮನುಸ್ಸಜಾತಿಯೋ, ಸಬ್ಬೋವ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ತಿರಚ್ಛಾನಗತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಏತೇನ ಏಸೋ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಯೋ ಏವ ಭಗವತೋ ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತುಂ ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜಿತುಂ ವಾ ಲಭತಿ, ನ ತತೋ ಅಞ್ಞೇತಿ ದೀಪೇತಿ. ತೇನಾಹ ಭಗವಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಖೋತ್ಥ ನಾಗಾ ಅವಿರುಳ್ಹಿಧಮ್ಮಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಧಮ್ಮವಿನಯೇ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೧೧೧).

೧೪೧. ಆನನ್ತರಿಯಕಥಾಯಂ ತಿರಚ್ಛಾನಾದಿಅಮನುಸ್ಸಜಾತಿತೋ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕಾನಞ್ಞೇವ ಪುತ್ತೇಸು ಮೇತ್ತಾದಯೋಪಿ ತಿಕ್ಖವಿಸದಾ ಹೋನ್ತಿ ಲೋಕುತ್ತರಗುಣಾ ವಿಯಾತಿ ಆಹ ‘‘ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಭೂತಾ ಜನಿಕಾ ಮಾತಾ’’ತಿ. ಯಥಾ ಮನುಸ್ಸಾನಞ್ಞೇವ ಕುಸಲಪವತ್ತಿ ತಿಕ್ಖವಿಸದಾ, ಏವಂ ಅಕುಸಲಪವತ್ತಿಪೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸಯಮ್ಪಿ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕೇನೇವಾ’’ತಿಆದಿ. ಅಥ ವಾ ಯಥಾ ಸಮಾನಜಾತಿಯಸ್ಸ ವಿಕೋಪನೇ ಕಮ್ಮಂ ಗರುತರಂ, ನ ತಥಾ ವಿಜಾತಿಯಸ್ಸಾತಿ ಆಹ ‘‘ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಭೂತಾ’’ತಿ. ಪುತ್ತಸಮ್ಬನ್ಧೇನ ಮಾತುಪಿತುಸಮಞ್ಞಾ, ದತ್ತಕಿತ್ತಿಮಾದಿವಸೇನಪಿ ಪುತ್ತವೋಹಾರೋ ಲೋಕೇ ದಿಸ್ಸತಿ, ಸೋ ಚ ಖೋ ಪರಿಯಾಯತೋತಿ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯಸಿದ್ಧತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಜನಿಕಾ ಮಾತಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಯಥಾ ಮನುಸ್ಸತ್ತಭಾವೇ ಠಿತಸ್ಸೇವ ಕುಸಲಧಮ್ಮಾನಂ ತಿಕ್ಖವಿಸದಸೂರಭಾವಾಪತ್ತಿ ಯಥಾ ತಂ ತಿಣ್ಣಮ್ಪಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ ಬೋಧಿತ್ತಯನಿಬ್ಬತ್ತಿಯಂ, ಏವಂ ಮನುಸ್ಸತ್ತಭಾವೇ ಠಿತಸ್ಸೇವ ಅಕುಸಲಧಮ್ಮಾನಮ್ಪಿ ತಿಕ್ಖವಿಸದಸೂರಭಾವಾಪತ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸಯಮ್ಪಿ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕೇನೇವಾ’’ತಿ. ಆನನ್ತರಿಯೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ಚುತಿಅನನ್ತರಂ ನಿರಯೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಫಲಂ ಅನನ್ತರಂ ನಾಮ, ತಸ್ಮಿಂ ಅನನ್ತರೇ ಜನಕತ್ತೇನ ನಿಯುತ್ತಂ ಆನನ್ತರಿಯಂ, ತೇನ. ಅಥ ವಾ ಚುತಿಅನನ್ತರಂ ಫಲಂ ಅನನ್ತರಂ ನಾಮ, ತಸ್ಮಿಂ ಅನನ್ತರೇ ನಿಯುತ್ತಂ, ತನ್ನಿಬ್ಬತ್ತನೇನ ಅನನ್ತರಕರಣಸೀಲಂ, ಅನನ್ತರಪ್ಪಯೋಜನಂ ವಾ ಆನನ್ತರಿಯಂ, ತೇನ ಆನನ್ತರಿಯೇನ ಮಾತುಘಾತಕಕಮ್ಮೇನ. ಪಿತುಘಾತಕೇಪಿ ‘‘ಯೇನ ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ ಜನಕೋ ಪಿತಾ ಸಯಮ್ಪಿ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕೇನೇವ ಸತಾ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪಿತೋ, ಅಯಂ ಆನನ್ತರಿಯೇನ ಪಿತುಘಾತಕಕಮ್ಮೇನ ಪಿತುಘಾತಕೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಸಬ್ಬಂ ವೇದಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಪಿತುಘಾತಕೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ’’ತಿ.

ಪರಿವತ್ತಿತಲಿಙ್ಗಮ್ಪಿ ಮಾತರಂ ವಾ ಪಿತರಂ ವಾ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇನ್ತಸ್ಸ ಆನನ್ತರಿಯಕಮ್ಮಂ ಹೋತಿಯೇವ. ಸತಿಪಿ ಹಿ ಲಿಙ್ಗಪರಿವತ್ತೇ ಸೋ ಏವ ಏಕಕಮ್ಮನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಭವಙ್ಗಪ್ಪಬನ್ಧೋ ಜೀವಿತಪ್ಪಬನ್ಧೋ, ನ ಅಞ್ಞೋತಿ. ಯೋ ಪನ ಸಯಂ ಮನುಸ್ಸೋ ತಿರಚ್ಛಾನಭೂತಂ ಪಿತರಂ ವಾ ಮಾತರಂ ವಾ, ಸಯಂ ವಾ ತಿರಚ್ಛಾನಭೂತೋ ಮನುಸ್ಸಭೂತಂ, ತಿರಚ್ಛಾನೋಯೇವ ವಾ ತಿರಚ್ಛಾನಭೂತಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇತಿ, ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ಆನನ್ತರಿಯಂ ನ ಹೋತಿ, ಭಾರಿಯಂ ಪನ ಹೋತಿ, ಆನನ್ತರಿಯಂ ಆಹಚ್ಚೇವ ತಿಟ್ಠತಿ. ಏಳಕಚತುಕ್ಕಂ ಸಙ್ಗಾಮಚತುಕ್ಕಂ ಚೋರಚತುಕ್ಕಞ್ಚೇತ್ಥ ಕಥೇತಬ್ಬಂ. ‘‘ಏಳಕಂ ಮಾರೇಮೀ’’ತಿ ಅಭಿಸನ್ಧಿನಾಪಿ ಹಿ ಏಳಕಟ್ಠಾನೇ ಠಿತಂ ಮನುಸ್ಸೋ ಮನುಸ್ಸಭೂತಂ ಮಾತರಂ ವಾ ಪಿತರಂ ವಾ ಮಾರೇನ್ತೋ ಆನನ್ತರಿಯಂ ಫುಸತಿ ಮರಣಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನೇವ ಆನನ್ತರಿಯವತ್ಥುನೋ ವಿಕೋಪಿತತ್ತಾ. ಏಳಕಾಭಿಸನ್ಧಿನಾ, ಪನ ಮಾತಾಪಿತಿಅಭಿಸನ್ಧಿನಾ ವಾ ಏಳಕಂ ಮಾರೇನ್ತೋ ಆನನ್ತರಿಯಂ ನ ಫುಸತಿ ಆನನ್ತರಿಯವತ್ಥುನೋ ಅಭಾವತೋ. ಮಾತಾಪಿತಿಅಭಿಸನ್ಧಿನಾ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಮಾರೇನ್ತೋ ಫುಸ್ಸತೇವ. ಏಸ ನಯೋ ಇತರಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಚತುಕ್ಕದ್ವಯೇ. ಯಥಾ ಚ ಮಾತಾಪಿತೂಸು, ಏವಂ ಅರಹನ್ತೇಸು ಏತಾನಿ ಚತುಕ್ಕಾನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ. ಸಬ್ಬತ್ಥ ಹಿ ಪುರಿಮಂ ಅಭಿಸನ್ಧಿಚಿತ್ತಂ ಅಪ್ಪಮಾಣಂ, ವಧಕಚಿತ್ತಂ, ಪನ ತದಾರಮ್ಮಣಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಞ್ಚ ಪಮಾಣಂ. ಕತಾನನ್ತರಿಯಕಮ್ಮೋ ಚ ‘‘ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ವಿಪಾಕಂ ಪಟಿಬಾಹೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಕಲಚಕ್ಕವಾಳಂ ಮಹಾಚೇತಿಯಪ್ಪಮಾಣೇಹಿ ಕಞ್ಚನಥೂಪೇಹಿ ಪೂರೇತ್ವಾಪಿ ಸಕಲಚಕ್ಕವಾಳಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾಪಿ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸಙ್ಘಾಟಿಕಣ್ಣಂ ಅಮುಞ್ಚನ್ತೋ ವಿಚರಿತ್ವಾಪಿ ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ನಿರಯಮೇವ ಉಪಪಜ್ಜತಿ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಞ್ಚ ನ ಲಭತಿ. ಪಿತುಘಾತಕೇ ವೇಸಿಯಾ ಪುತ್ತೋತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣಮತ್ತಂ, ಕುಲಿತ್ಥಿಯಾ ಅತಿಚಾರಿನಿಯಾ ಪುತ್ತೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಪಿತರಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಘಾನ್ತೇನ್ತೋಪಿ ಪಿತುಘಾತಕೋವ ಹೋತಿ.

ಅರಹನ್ತಘಾತಕಕಮ್ಮೇ ಅವಸೇಸನ್ತಿ ಅನಾಗಾಮಿಆದಿಕಂ. ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ತತಿಯಪಾರಾಜಿಕವಣ್ಣನಾತೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ.

‘‘ದುಟ್ಠಚಿತ್ತೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಮೇವತ್ಥಂ ವಿಭಾವೇತಿ ‘‘ವಧಕಚಿತ್ತೇನಾ’’ತಿ. ವಧಕಚೇತನಾಯ ಹಿ ದೂಸಿತಂ ಚಿತ್ತಂ ಇಧ ದುಟ್ಠಚಿತ್ತಂ ನಾಮ. ಲೋಹಿತಂ ಉಪ್ಪಾದೇತೀತಿ ಏತ್ಥ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಅಭೇಜ್ಜಕಾಯತಾಯ ಪರೂಪಕ್ಕಮೇನ ಚಮ್ಮಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾ ಲೋಹಿತಪಗ್ಘರಣಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಸರೀರಸ್ಸ ಪನ ಅನ್ತೋಯೇವ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಲೋಹಿತಂ ಸಮೋಸರತಿ, ಆಘಾತೇನ ಪಕುಪ್ಪಮಾನಂ ಸಞ್ಚಿತಂ ಹೋತಿ. ದೇವದತ್ತೇನ ಪವಿದ್ಧಸಿಲತೋ ಭಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಗತಾ ಸಕ್ಖಲಿಕಾಪಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪಾದನ್ತಂ ಪಹರಿ, ಫರಸುನಾ ಪಹಟೋ ವಿಯ ಪಾದೋ ಅನ್ತೋಲೋಹಿತೋಯೇವ ಅಹೋಸಿ. ಜೀವಕೋ ಪನ ತಥಾಗತಸ್ಸ ರುಚಿಯಾ ಸತ್ಥಕೇನ ಚಮ್ಮಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ತಮ್ಹಾ ಠಾನಾ ದುಟ್ಠಲೋಹಿತಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಫಾಸುಮಕಾಸಿ, ತೇನಸ್ಸ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಮೇವ ಅಹೋಸಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ಜೀವಕೋ ವಿಯಾ’’ತಿಆದಿ.

ಅಥ ಯೇ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೇ ತಥಾಗತೇ ಚೇತಿಯಂ ಭಿನ್ದನ್ತಿ, ಬೋಧಿಂ ಛಿನ್ದನ್ತಿ, ಧಾತುಮ್ಹಿ ಉಪಕ್ಕಮನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಕಿಂ ಹೋತೀತಿ? ಭಾರಿಯಂ ಕಮ್ಮಂ ಹೋತಿ ಆನನ್ತರಿಯಸದಿಸಂ. ಸಧಾತುಕಂ ಪನ ಥೂಪಂ ವಾ ಪಟಿಮಂ ವಾ ಬಾಧಮಾನಂ ಬೋಧಿಸಾಖಂ ಛಿನ್ದಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಸಚೇಪಿ ತತ್ಥ ನಿಲೀನಾ ಸಕುಣಾ ಚೇತಿಯೇ ವಚ್ಚಂ ಪಾತೇನ್ತಿ, ಛಿನ್ದಿತುಂ ವಟ್ಟತಿಯೇವ. ಪರಿಭೋಗಚೇತಿಯತೋ ಹಿ ಸರೀರಚೇತಿಯಂ ಗರುತರಂ. ಚೇತಿಯವತ್ಥುಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಬೋಧಿಮೂಲೇಪಿ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಹರಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಯಾ ಪನ ಬೋಧಿಸಾಖಾ ಬೋಧಿಘರಂ ಬಾಧತಿ, ತಂ ಗೇಹರಕ್ಖಣತ್ಥಂ ಛಿನ್ದಿತುಂ ನ ಲಭತಿ. ಬೋಧಿಅತ್ಥಾಯ ಹಿ ಗೇಹಂ, ನ ಗೇಹತ್ಥಾಯ ಬೋಧಿ. ಆಸನಘರೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಯಸ್ಮಿಂ ಪನ ಆಸನಘರೇ ಧಾತು ನಿಹಿತಾ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ರಕ್ಖಣತ್ಥಾಯ ತಂ ಸಾಖಂ ಛಿನ್ದಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಬೋಧಿಜಗ್ಗನತ್ಥಂ ಓಜೋಹರಣಸಾಖಂ ವಾ ಪೂತಿಟ್ಠಾನಂ ವಾ ಛಿನ್ದಿತುಂ ವಟ್ಟತಿಯೇವ, ಸತ್ಥು ರೂಪಕಾಯಪಟಿಜಗ್ಗನೇ ವಿಯ ಪುಞ್ಞಮ್ಪಿ ಹೋತಿ.

ಸಙ್ಘಭೇದೇ ಚತುನ್ನಂ ಕಮ್ಮಾನನ್ತಿ ಅಪಲೋಕನಾದೀನಂ ಚತುನ್ನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ. ಅಯಂ ಸಙ್ಘಭೇದಕೋತಿ ಪಕತತ್ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಪುಬ್ಬೇ ಏವ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಸಮಾಪನ್ನೋ ವಾ ವತ್ಥಾದಿದೋಸೇನ ವಿಪನ್ನುಪಸಮ್ಪದೋ ವಾ ಸಙ್ಘಂ ಭಿನ್ದನ್ತೋಪಿ ಆನನ್ತರಿಯಂ ನ ಫುಸತಿ, ಸಙ್ಘೋ ಪನ ಭಿನ್ನೋವ ಹೋತಿ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಚಸ್ಸ ನ ವಾರಿತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಭಿಕ್ಖುನೀದೂಸನೇ ಇಚ್ಛಮಾನನ್ತಿ ಓದಾತವತ್ಥವಸನಂ ಇಚ್ಛಮಾನಂ. ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಗಿಹಿಭಾವೇ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಮತ್ತೇಯೇವಾ’’ತಿ. ನೇವ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಅತ್ಥೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಯೋ ಚ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೇ ಅಭಬ್ಬೇ ಚ ಪುಗ್ಗಲೇ ಞತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇತಿ, ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಿ ವಾ, ದುಕ್ಕಟಂ. ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೧೪೨. ಗಬ್ಭಮಾಸೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ವೀಸತಿ ವಸ್ಸಾನಿ ಅಸ್ಸಾತಿ ಗಬ್ಭವೀಸೋ. ಹಾಯನವಡ್ಢನನ್ತಿ ಗಬ್ಭಮಾಸೇಸು ಅಧಿಕೇಸು ಉತ್ತರಿ ಹಾಯನಂ, ಊನೇಸು ವಡ್ಢನನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಏಕೂನವೀಸತಿವಸ್ಸನ್ತಿ ದ್ವಾದಸ ಮಾಸೇ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ವಸಿತ್ವಾ ಮಹಾಪವಾರಣಾಯ ಜಾತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಏಕೂನವೀಸತಿವಸ್ಸಂ. ಪಾಟಿಪದದಿವಸೇತಿ ಪಚ್ಛಿಮಿಕಾಯ ವಸ್ಸೂಪಗಮನದಿವಸೇ. ‘‘ತಿಂಸರತ್ತಿದಿವೋ ಮಾಸೋ’’ತಿ (ಅ. ನಿ. ೩.೭೧; ೮.೪೩; ವಿಭ. ೧೦೨೩) ವಚನತೋ ‘‘ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸಾ ಪರಿಹಾಯನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ವಸ್ಸಂ ಉಕ್ಕಡ್ಢನ್ತೀತಿ ವಸ್ಸಂ ಉದ್ಧಂ ಕಡ್ಢನ್ತಿ, ತತಿಯಸಂವಚ್ಛರೇ ಏಕಮಾಸಸ್ಸ ಅಧಿಕತ್ತಾ ಮಾಸಪರಿಚ್ಚಜನವಸೇನ ವಸ್ಸಂ ಉದ್ಧಂ ಕಡ್ಢನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ, ತಸ್ಮಾ ತತಿಯೋ ಸಂವಚ್ಛರೋ ತೇರಸಮಾಸಿಕೋ ಹೋತಿ. ಸಂವಚ್ಛರಸ್ಸ ಪನ ದ್ವಾದಸಮಾಸಿಕತ್ತಾ ಅಟ್ಠಾರಸಸು ವಸ್ಸೇಸು ಅಧಿಕಮಾಸೇ ವಿಸುಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಛ ಮಾಸಾ ವಡ್ಢನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ತತೋತಿ ಛಮಾಸತೋ. ನಿಕ್ಕಙ್ಖಾ ಹುತ್ವಾತಿ ಅಧಿಕಮಾಸೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪರಿಪುಣ್ಣವೀಸತಿವಸ್ಸತ್ತಾ ನಿಬ್ಬೇಮತಿಕಾ ಹುತ್ವಾ. ಯಂ ಪನ ವುತ್ತಂ ತೀಸುಪಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ‘‘ಅಟ್ಠಾರಸನ್ನಂಯೇವ ವಸ್ಸಾನಂ ಅಧಿಕಮಾಸೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಣಿತತ್ತಾ ಸೇಸವಸ್ಸದ್ವಯಸ್ಸಪಿ ಅಧಿಕದಿವಸಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ತಾನಿ ಅಧಿಕದಿವಸಾನಿ ಸನ್ಧಾಯ ‘ನಿಕ್ಕಙ್ಖಾ ಹುತ್ವಾ’ತಿ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ, ತಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ನ ಹಿ ದ್ವೀಸು ವಸ್ಸೇಸು ಅಧಿಕದಿವಸಾನಿ ನಾಮ ವಿಸುಂ ಉಪಲಬ್ಭನ್ತಿ ತತಿಯೇ ವಸ್ಸೇ ವಸ್ಸುಕ್ಕಡ್ಢನವಸೇನ ಅಧಿಕಮಾಸೇ ಪರಿಚ್ಚತ್ತೇಯೇವ ಅತಿರೇಕಮಾಸಸಮ್ಭವತೋ, ತಸ್ಮಾ ದ್ವೀಸು ವಸ್ಸೇಸು ಅತಿರೇಕದಿವಸಾನಿ ವಿಸುಂ ನ ಸಮ್ಭವನ್ತಿ.

‘‘ತೇ ದ್ವೇ ಮಾಸೇ ಗಹೇತ್ವಾ ವೀಸತಿ ವಸ್ಸಾನಿ ಪರಿಪುಣ್ಣಾನಿ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ, ಏಕೂನವೀಸತಿವಸ್ಸಮ್ಹಿ ಚ ಪುನ ಅಪರಸ್ಮಿಂ ವಸ್ಸೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತೇ ವೀಸತಿ ವಸ್ಸಾನಿ ಪರಿಪುಣ್ಣಾನಿ ಹೋನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಏತ್ಥ ಪನ…ಪೇ… ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ. ಅನೇಕತ್ಥತ್ತಾ ನಿಪಾತಾನಂ ಪನ-ಸದ್ದೋ ಹಿಸದ್ದತ್ಥೋ, ಏತ್ಥ ಹೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಇದಞ್ಹಿ ವುತ್ತಸ್ಸೇವತ್ಥಸ್ಸ ಸಮತ್ಥನವಸೇನ ವುತ್ತಂ. ಇಮಿನಾ ಚ ಇಮಂ ದೀಪೇತಿ – ಯಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಏಕೂನವೀಸತಿವಸ್ಸಂ ಸಾಮಣೇರಂ ನಿಕ್ಖಮನೀಯಪುಣ್ಣಮಾಸಿಂ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಪಾಟಿಪದದಿವಸೇ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇನ್ತೀ’’ತಿ, ತತ್ಥ ಗಬ್ಭಮಾಸೇಪಿ ಗಹೇತ್ವಾ ದ್ವೀಹಿ ಮಾಸೇಹಿ ಅಪರಿಪುಣ್ಣವೀಸತಿವಸ್ಸಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಏಕೂನವೀಸತಿವಸ್ಸ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಅಧಿಕಮಾಸೇಸು ದ್ವೀಸು ಗಹಿತೇಸು ಏವ ವೀಸತಿ ವಸ್ಸಾನಿ ಪರಿಪುಣ್ಣಾನಿ ನಾಮ ಹೋನ್ತೀತಿ. ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಗಬ್ಭಮಾಸಾಪಿ ಗಣನೂಪಗಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ. ಏಕವೀಸತಿವಸ್ಸೋ ಹೋತೀತಿ ಜಾತದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವೀಸತಿವಸ್ಸೋ ಸಮಾನೋ ಗಬ್ಭಮಾಸೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕವೀಸತಿವಸ್ಸೋ ಹೋತಿ. ಅಞ್ಞಂ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತೀತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ, ಕಮ್ಮವಾಚಾಚರಿಯೋ ವಾ ಹುತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತೀತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯ ೩.೪೦೬) ಆಗತಂ.

ಗಬ್ಭೇ ಸಯಿತಕಾಲೇನ ಸದ್ಧಿಂ ವೀಸತಿಮಂ ವಸ್ಸಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಮಸ್ಸಾತಿ ಗಬ್ಭವೀಸೋ. ನಿಕ್ಖಮನೀಯಪುಣ್ಣಮಾಸೀತಿ ಸಾವಣಮಾಸಸ್ಸ ಪುಣ್ಣಮಿಯಾ ಆಸಾಳ್ಹೀಪುಣ್ಣಮಿಯಾ ಅನನ್ತರಪುಣ್ಣಮೀ. ಪಾಟಿಪದದಿವಸೇತಿ ಪಚ್ಛಿಮಿಕಾಯ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕಾಯ, ದ್ವಾದಸ ಮಾಸೇ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ವಸಿತ್ವಾ ಮಹಾಪವಾರಣಾಯ ಜಾತಂ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ತಿಂಸರತ್ತಿದಿವೋ ಮಾಸೋ, ದ್ವಾದಸಮಾಸಿಕೋ ಸಂವಚ್ಛರೋ’’ತಿ ವಚನತೋ ‘‘ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸಾ ಪರಿಹಾಯನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ವಸ್ಸಂ ಉಕ್ಕಡ್ಢನ್ತೀತಿ ವಸ್ಸಂ ಉದ್ಧಂ ಕಡ್ಢನ್ತಿ, ‘‘ಏಕಮಾಸಂ ಅಧಿಕಮಾಸೋ’’ತಿ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ವಸ್ಸಂ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ, ತಸ್ಮಾ ತತಿಯೋ ತತಿಯೋ ಸಂವಚ್ಛರೋ ತೇರಸಮಾಸಿಕೋ ಹೋತಿ. ತೇ ದ್ವೇ ಮಾಸೇ ಗಹೇತ್ವಾತಿ ನಿಕ್ಖಮನೀಯಪುಣ್ಣಮಾಸತೋ ಯಾವ ಜಾತದಿವಸಭೂತಾ ಮಹಾಪವಾರಣಾ, ತಾವ ಯೇ ದ್ವೇ ಮಾಸಾ ಅನಾಗತಾ, ತೇಸಂ ಅತ್ಥಾಯ ಅಧಿಕಮಾಸತೋ ಲದ್ಧೇ ದ್ವೇ ಮಾಸೇ ಗಹೇತ್ವಾ. ತೇನಾಹ ‘‘ಯೋ ಪವಾರೇತ್ವಾ ವೀಸತಿವಸ್ಸೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿಆದಿ. ‘‘ನಿಕ್ಕಙ್ಖಾ ಹುತ್ವಾ’’ತಿ ಇದಂ ಅಟ್ಠಾರಸನ್ನಂ ವಸ್ಸಾನಂ ಏವ ಅಧಿಕಮಾಸೇ ಗಹೇತ್ವಾ ತತೋ ವೀಸತಿಯಾ ವಸ್ಸೇಸುಪಿ ಚಾತುದ್ದಸೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಚತುನ್ನಂ ಮಾಸಾನಂ ಪರಿಹಾಪನೇನ ಸಬ್ಬಥಾ ಪರಿಪುಣ್ಣವೀಸತಿವಸ್ಸತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ.

ಪವಾರೇತ್ವಾ ವೀಸತಿವಸ್ಸೋ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಮಹಾಪವಾರಣಾದಿವಸೇ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇ ಗಬ್ಭವಸ್ಸೇನ ಸಹ ವೀಸತಿವಸ್ಸೋ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಗಬ್ಭಮಾಸಾಪಿ ಗಣನೂಪಗಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ. ಏಕವೀಸತಿವಸ್ಸೋತಿ ಜಾತಿಯಾ ವೀಸತಿವಸ್ಸಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಅಞ್ಞಂ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತೀತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ, ಆಚರಿಯೋ ವಾ ಹುತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಿ. ಸೋಪೀತಿ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇನ್ತೋಪಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೋತಿ ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯ ೨.೪೦೬) ಆಗತಂ.

ಏತ್ಥ ಸಿಯಾ – ಅಟ್ಠಕಥಾಟೀಕಾಸು ‘‘ಅಟ್ಠಾರಸಸು ವಸ್ಸೇಸು ಛ ಮಾಸಾ ವಡ್ಢನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಇದಾನಿ ಪನ ‘‘ಏಕೂನವೀಸತಿಯಾ ವಸ್ಸೇಸು ಸತ್ತ ಮಾಸಾ ಅಧಿಕಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ಕಥಮೇತ್ಥ ವಿಞ್ಞಾತಬ್ಬನ್ತಿ? ವುಚ್ಚತೇ – ಅಟ್ಠಕಥಾಟೀಕಾಸು ಸಾಸನವೋಹಾರೇನ ಲೋಕಿಯಗತಿಂ ಅನುಪಗಮ್ಮ ತೀಸು ತೀಸು ಸಂವಚ್ಛರೇಸು ಮಾಸಛಡ್ಡನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಅಟ್ಠಾರಸಸು ವಸ್ಸೇಸು ಛ ಮಾಸಾ ವಡ್ಢನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಇದಾನಿ ಪನ ವೇದವೋಹಾರೇನ ಚನ್ದಸೂರಿಯಗತಿಸಙ್ಖಾತಂ ತಿಥಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಣೇನ್ತೋ ‘‘ಏಕೂನವೀಸತಿಯಾ ವಸ್ಸೇಸು ಸತ್ತ ಮಾಸಾ ಅಧಿಕಾ’’ತಿ ವದನ್ತೀತಿ, ತಂ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕಕಥಾಯಂ ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ.

೧೪೩. ಮಾತಾ ವಾ ಮತಾ ಹೋತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸೋಯೇವಾತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಪೇಕ್ಖೋ ಏವ.

೧೪೪. ‘‘ಏಕಸೀಮಾಯಞ್ಚ ಅಞ್ಞೇಪಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಅತ್ಥೀತಿ ಇಮಿನಾ ಏಕಸೀಮಾಯಂ ಭಿಕ್ಖುಮ್ಹಿ ಅಸತಿ ಭಣ್ಡುಕಮ್ಮಾರೋಚನಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಖಣ್ಡಸೀಮಾಯ ವಾ ಠತ್ವಾ ನದೀಸಮುದ್ದಾದೀನಿ ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋತಿ ಏತೇನ ಸಬ್ಬೇ ಸೀಮಟ್ಠಕಭಿಕ್ಖೂ ಆಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬಾ, ಅನಾಪುಚ್ಛಾ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ದೀಪೇತಿ.

೧೪೫. ಅನಾಮಟ್ಠಪಿಣ್ಡಪಾತನ್ತಿ ಅಗ್ಗಹಿತಅಗ್ಗಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ. ಸಾಮಣೇರಭಾಗಸಮಕೋ ಆಮಿಸಭಾಗೋತಿ ಏತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಸಾಮಣೇರಾನಂ ಆಮಿಸಭಾಗಸ್ಸ ಸಮಕಮೇವ ದೀಯಮಾನತ್ತಾ ವಿಸುಂ ಸಾಮಣೇರಭಾಗೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಹೇಟ್ಠಾ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಪನ ಭತ್ತಂ ಕದಾಚಿ ಮನ್ದಂ ಭವೇಯ್ಯ, ತಸ್ಮಾ ಉಪರಿ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಸಾಮಣೇರಪಾಳಿಯಾವ ಗಹೇತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ನಿಯತಪಬ್ಬಜ್ಜಸ್ಸೇವ ಚಾಯಂ ಭಾಗೋ ದೀಯತಿ. ತೇನೇವ ‘‘ಅಪಕ್ಕಂ ಪತ್ತ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ಅಞ್ಞೇ ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ದಾತುಕಾಮಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೧೪೬. ಸಯಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋತಿ ಕೇಸಚ್ಛೇದನಾದೀನಿ ಸಯಂ ಕರೋನ್ತೇನ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ. ಕೇಸಚ್ಛೇದನಂ ಕಾಸಾಯಚ್ಛಾದನಂ ಸರಣದಾನನ್ತಿ ಹಿ ಇಮಾನಿ ತೀಣಿ ಕರೋನ್ತೋ ‘‘ಪಬ್ಬಾಜೇತೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತೇಸು ಏಕಂ ದ್ವೇ ವಾಪಿ ಕರೋನ್ತೋ ತಥಾ ವೋಹರೀಯತಿಯೇವ, ತಸ್ಮಾ ಏತಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಹೀತಿ ಕೇಸಚ್ಛೇದನಂ ಕಾಸಾಯಚ್ಛಾದನಞ್ಚ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಉಪಜ್ಝಾಯಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪಬ್ಬಾಜೇತೀತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಖಣ್ಡಸೀಮಂ ನೇತ್ವಾತಿ ಭಣ್ಡುಕಮ್ಮಾರೋಚನಪರಿಹರಣತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ. ತೇನ ಸಭಿಕ್ಖುಕೇ ವಿಹಾರೇ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ‘‘ಏತಸ್ಸ ಕೇಸೇ ಛಿನ್ದಾ’’ತಿ ವತ್ತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾತಿ ಕೇಸಚ್ಛೇದನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ. ಭಿಕ್ಖುತೋ ಅಞ್ಞೋ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ನ ಲಭತೀತಿ ಸರಣದಾನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಸಾಮಣೇರೋ ಪನಾ’’ತಿಆದೀತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೩.೩೪) ಆಗತಂ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೨.೩೪) ಪನ – ಸಯಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಕೇಸಮಸ್ಸುಂ ಓಹಾರೇತ್ವಾ’’ತಿಆದಿವಚನತೋ ಕೇಸಚ್ಛೇದನಕಾಸಾಯಚ್ಛಾದನಸರಣದಾನಾನಿ ಪಬ್ಬಜನಂ ನಾಮ, ತೇಸು ಪಚ್ಛಿಮದ್ವಯಂ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಏವ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಕಾರೇತಬ್ಬಂ ವಾ. ಪಬ್ಬಾಜೇಹೀತಿ ಇದಂ ತಿವಿಧಮ್ಪಿ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಖಣ್ಡಸೀಮಂ ನೇತ್ವಾತಿ ಭಣ್ಡುಕಮ್ಮಾರೋಚನಪರಿಹರಣತ್ಥಂ. ಭಿಕ್ಖೂನಞ್ಹಿ ಅನಾರೋಚೇತ್ವಾ ಏಕಸೀಮಾಯ ‘‘ಏತಸ್ಸ ಕೇಸೇ ಛಿನ್ದಾ’’ತಿ ಅಞ್ಞಂ ಆಣಾಪೇತುಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾತಿ ಕೇಸಾದಿಚ್ಛೇದನಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ಕಾಸಾಯಾನಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ’’ತಿ ವಿಸುಂ ವುತ್ತತ್ತಾ. ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ನ ಲಭತೀತಿ ಸರಣದಾನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಭಿಕ್ಖುಆಣತ್ತಿಯಾ ದಿನ್ನಮ್ಪಿ ಸರಣಂ ನ ರುಹತೀತಿ ವುತ್ತಂ.

ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾಯಮ್ಪಿ (ವಜಿರ ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೩೪) – ಖಣ್ಡಸೀಮಂ ನೇತ್ವಾತಿ ಭಣ್ಡುಕಮ್ಮಾರೋಚನಪರಿಹರಣತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ, ತೇನ ಸಭಿಕ್ಖುಕೇ ವಿಹಾರೇ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ‘‘ಏತಸ್ಸ ಕೇಸೇ ಛಿನ್ದಾ’’ತಿ ವತ್ತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ‘‘ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಪಕಾಸನತ್ಥಂ ‘‘ಕಾಸಾಯಾನಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಏಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಚೇ ಕೇಸಮಸ್ಸುಓರೋಪನಾದೀನಿ ಅಕತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜತ್ಥಂ ಸರಣಾನಿ ದೇತಿ, ನ ರುಹತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ. ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಸಾವೇತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಿ, ರುಹತಿ ಉಪಸಮ್ಪದಾ. ಅಪತ್ತಚೀವರಾನಂ ಉಪಸಮ್ಪದಾಸಿದ್ಧಿದಸ್ಸನತೋ, ಕಮ್ಮವಿಪತ್ತಿಯಾ ಅಭಾವತೋ ಚೇತಂ ಯುಜ್ಜತೇವಾತಿ ಏಕೇ. ಹೋತಿ ಚೇತ್ಥ –

‘‘ಸಲಿಙ್ಗಸ್ಸೇವ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ, ವಿಲಿಙ್ಗಸ್ಸಾಪಿ ಚೇತರಾ;

ಅಪೇತಪುಬ್ಬವೇಸಸ್ಸ, ತಂದ್ವಯಾ ಇತಿ ಚಾಪರೇ’’ತಿ.

ಭಿಕ್ಖುನಾ ಹಿ ಸಹತ್ಥೇನ ವಾ ಆಣತ್ತಿಯಾ ವಾ ದಿನ್ನಮೇವ ಕಾಸಾವಂ ವಟ್ಟತಿ, ಅದಿನ್ನಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಪನ ಸನ್ತೇಸ್ವೇವ ಕಾಸಾವೇಸು, ನಾಸನ್ತೇಸು ಅಸಮ್ಭವತೋತಿ ತೇಸಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋತಿ ಆಗತೋ.

ಭಬ್ಬರೂಪೋತಿ ಭಬ್ಬಸಭಾವೋ. ತಮೇವತ್ಥಂ ಪರಿಯಾಯನ್ತರೇನ ವಿಭಾವೇತಿ ‘‘ಸಹೇತುಕೋ’’ತಿ. ಞಾತೋತಿ ಪಾಕಟೋ. ಯಸಸ್ಸೀತಿ ಪರಿವಾರಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತೋ.

ವಣ್ಣಸಣ್ಠಾನಗನ್ಧಾಸಯೋಕಾಸವಸೇನ ಅಸುಚಿಜೇಗುಚ್ಛಪಟಿಕೂಲಭಾವಂ ಪಾಕಟಂ ಕರೋನ್ತೇನಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತತ್ಥ ಕೇಸಾ ನಾಮೇತೇ ವಣ್ಣತೋಪಿ ಪಟಿಕೂಲಾ, ಸಣ್ಠಾನತೋಪಿ ಗನ್ಧತೋಪಿ ಆಸಯತೋಪಿ ಓಕಾಸತೋಪಿ ಪಟಿಕೂಲಾ. ಮನುಞ್ಞೇಪಿ ಹಿ ಯಾಗುಪತ್ತೇ ವಾ ಭತ್ತಪತ್ತೇ ವಾ ಕೇಸವಣ್ಣಂ ಕಿಞ್ಚಿ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕೇಸಮಿಸ್ಸಕಮಿದಂ, ಹರಥ ನ’’ನ್ತಿ ಜಿಗುಚ್ಛನ್ತಿ, ಏವಂ ಕೇಸಾ ವಣ್ಣತೋ ಪಟಿಕೂಲಾ. ರತ್ತಿಂ ಭುಞ್ಜನ್ತಾಪಿ ಕೇಸಸಣ್ಠಾನಂ ಅಕ್ಕವಾಕಂ ವಾ ಮಕಚಿವಾಕಂ ವಾ ಛುಪಿತ್ವಾ ತಥೇವ ಜಿಗುಚ್ಛನ್ತಿ, ಏವಂ ಸಣ್ಠಾನತೋಪಿ ಪಟಿಕೂಲಾ. ತೇಲಮಕ್ಖನಪುಪ್ಫಧೂಮಾದಿಸಙ್ಖಾರವಿರಹಿತಾನಞ್ಚ ಕೇಸಾನಂ ಗನ್ಧೋ ಪರಮಜೇಗುಚ್ಛೋ ಹೋತಿ. ತತೋ ಜೇಗುಚ್ಛತರೋ ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ಪಕ್ಖಿತ್ತಾನಂ. ಕೇಸಾ ಹಿ ವಣ್ಣಸಣ್ಠಾನತೋ ಅಪ್ಪಟಿಕೂಲಾಪಿ ಸಿಯುಂ, ಗನ್ಧೇನ ಪನ ಪಟಿಕೂಲಾಯೇವ. ಯಥಾ ಹಿ ದಹರಸ್ಸ ಕುಮಾರಕಸ್ಸ ವಚ್ಚಂ ವಣ್ಣತೋ ಹಲಿದ್ದಿವಣ್ಣಂ, ಸಣ್ಠಾನತೋ ಹಲಿದ್ದಿಪಿಣ್ಡಿಸಣ್ಠಾನಂ. ಸಙ್ಕರಟ್ಠಾನೇ ಛಡ್ಡಿತಞ್ಚ ಉದ್ಧುಮಾತಕಕಾಳಸುನಖಸರೀರಂ ವಣ್ಣತೋ ತಾಲಪಕ್ಕವಣ್ಣಂ, ಸಣ್ಠಾನತೋ ವಟ್ಟೇತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಮುದಿಙ್ಗಸಣ್ಠಾನಂ, ದಾಠಾಪಿಸ್ಸ ಸುಮನಮಕುಳಸದಿಸಾ, ತಂ ಉಭಯಮ್ಪಿ ವಣ್ಣಸಣ್ಠಾನತೋ ಸಿಯಾ ಅಪ್ಪಟಿಕೂಲಂ, ಗನ್ಧೇನ ಪನ ಪಟಿಕೂಲಮೇವ, ಏವಂ ಕೇಸಾಪಿ ಸಿಯುಂ ವಣ್ಣಸಣ್ಠಾನತೋ ಅಪ್ಪಟಿಕೂಲಾ, ಗನ್ಧೇನ ಪನ ಪಟಿಕೂಲಾಯೇವಾತಿ.

ಯಥಾ ಪನ ಅಸುಚಿಟ್ಠಾನೇ ಗಾಮನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಜಾತಾನಿ ಸೂಪೇಯ್ಯಪಣ್ಣಾನಿ ನಾಗರಿಕಮನುಸ್ಸಾನಂ ಜೇಗುಚ್ಛಾನಿ ಹೋನ್ತಿ ಅಪರಿಭೋಗಾನಿ, ಏವಂ ಕೇಸಾಪಿ ಪುಬ್ಬಲೋಹಿತಮುತ್ತಕರೀಸಪಿತ್ತಸೇಮ್ಹಾದಿನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಜಾತತ್ತಾ ಪರಮಜೇಗುಚ್ಛಾತಿ. ಏವಂ ಆಸಯತೋಪಿ ಪಟಿಕೂಲಾ. ಇಮೇ ಚ ಕೇಸಾ ನಾಮ ಗೂಥರಾಸಿಮ್ಹಿ ಉಟ್ಠಿತಕಣ್ಣಕಾ ವಿಯ ಏಕತಿಂಸಕೋಟ್ಠಾಸರಾಸಿಮ್ಹಿ ಜಾತಾ, ತೇ ಸುಸಾನಸಙ್ಕಾರಟ್ಠಾನಾದೀಸು ಜಾತಸಾಕಂ ವಿಯ, ಪರಿಖಾದೀಸು ಜಾತಕಮಲಕುವಲಯಾದಿಪುಪ್ಫಂ ವಿಯ ಚ ಅಸುಚಿಟ್ಠಾನೇ ಜಾತತ್ತಾ