📜

ನಮೋ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ

ವಿನಯಾಲಙ್ಕಾರ-ಟೀಕಾ (ದುತಿಯೋ ಭಾಗೋ)

೨೭. ಉಪಜ್ಝಾಯಾದಿವತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ

ಉಪಜ್ಝಾಯವತ್ತಕಥಾವಣನಾ

೧೮೩. ಏವಂ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಉಪಜ್ಝಾಯವತ್ತಾದಿವತ್ತಕಥಂ ಕಥೇತುಂ ‘‘ವತ್ತನ್ತಿ ಏತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ವತ್ತೇತಬ್ಬಂ ಪವತ್ತೇತಬ್ಬನ್ತಿ ವತ್ತಂ, ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾದೀಹಿ ಉಪಜ್ಝಾಯಾದೀಸು ಪವತ್ತೇತಬ್ಬಂ ಆಭಿಸಮಾಚಾರಿಕಸೀಲಂ. ತಂ ಕತಿವಿಧನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ವತ್ತಂ ನಾಮೇತಂ…ಪೇ… ಬಹುವಿಧ’’ನ್ತಿ. ವಚ್ಚಕುಟಿವತ್ತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಇತಿ-ಸದ್ದೋ ಆದ್ಯತ್ಥೋ. ತೇನ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕವತ್ತಅನ್ತೇವಾಸಿಕವತ್ತಅನುಮೋದನವತ್ತಾನಿ ಸಙ್ಗಯ್ಹನ್ತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ‘‘ಚುದ್ದಸ ಖನ್ಧಕವತ್ತಾನೀ’’ತಿ. ವತ್ತಕ್ಖನ್ಧಕೇ (ಚೂಳವ. ೩೫೬) ಚ ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತಮೇವ, ತತ್ಥ ಪನ ಆಗನ್ತುಕವತ್ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಆಗತಂ, ಇಧ ಉಪಜ್ಝಾಯವತ್ತತೋ. ಇತೋ ಅಞ್ಞಾನಿಪಿ ಪಞ್ಚಸತ್ತತಿ ಸೇಖಿಯವತ್ತಾನಿ ದ್ವೇಅಸೀತಿ ಮಹಾವತ್ತಾನಿ ಚ ವತ್ತಮೇವ. ತೇಸು ಪನ ಸೇಖಿಯವತ್ತಾನಿ ಮಹಾವಿಭಙ್ಗೇ ಆಗತಾನಿ, ಮಹಾವತ್ತಾನಿ ಕಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧಕಪಾರಿವಾಸಿಕಕ್ಖನ್ಧಕೇಸು (ಚೂಳವ. ೭೫ ಆದಯೋ), ತಸ್ಮಾ ಇಧ ಚುದ್ದಸ ಖನ್ಧಕವತ್ತಾನಿಯೇವ ದಸ್ಸಿತಾನಿ. ತೇಸು ಉಪಜ್ಝಾಯವತ್ತಂ ಪಠಮಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ತತ್ಥ ಉಪಜ್ಝಾಯವತ್ತಂ ತಾವ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತ್ಯಾದಿಮಾಹ.

ತತ್ಥ ಕೋ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ, ಕೇನಟ್ಠೇನ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ, ಕಥಂ ಗಹಿತೋ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ, ಕೇನ ವತ್ತಿತಬ್ಬಂ ಉಪಜ್ಝಾಯವತ್ತಂ, ಕತಮಂ ತಂ ವತ್ತನ್ತಿ? ತತ್ಥ ಕೋ ಉಪಜ್ಝಾಯೋತಿ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಬ್ಯತ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಟಿಬಲೇನ ದಸವಸ್ಸೇನ ವಾ ಅತಿರೇಕದಸವಸ್ಸೇನ ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತು’’ನ್ತಿಆದಿವಚನತೋ (ಮಹಾವ. ೭೬) ಬ್ಯತ್ತಿಬಲಸಮ್ಪನ್ನೋ ಉಪಸಮ್ಪದತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದಸವಸ್ಸೋ ವಾ ಅತಿರೇಕದಸವಸ್ಸೋ ವಾ ಭಿಕ್ಖು ಉಪಜ್ಝಾಯೋ. ಕೇನಟ್ಠೇನ ಉಪಜ್ಝಾಯೋತಿ ವಜ್ಜಾವಜ್ಜಂ ಉಪನಿಜ್ಝಾಯತೀತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ, ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾನಂ ಖುದ್ದಕಂ ವಜ್ಜಂ ವಾ ಮಹನ್ತಂ ವಜ್ಜಂ ವಾ ಭುಸೋ ಚಿನ್ತೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಥಂ ಗಹಿತೋ ಹೋತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯೋತಿ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕೇನ ಏಕಂಸಂ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಂ ಕರಿತ್ವಾ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಹೋಹೀ’’ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವುತ್ತೇ ಸಚೇ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ‘‘ಸಾಹೂ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಲಹೂ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಓಪಾಯಿಕ’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ಪತಿರೂಪ’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ಪಾಸಾದಿಕೇನ ಸಮ್ಪಾದೇಹೀ’’ತಿ ವಾ ಇಮೇಸು ಪಞ್ಚಸು ಪದೇಸು ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಪದಸ್ಸ ವಸೇನ ಕಾಯೇನ ವಾ ವಾಚಾಯ ವಾ ಕಾಯವಾಚಾಹಿ ವಾ ‘‘ಗಹಿತೋ ತಯಾ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ’’ತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯಗ್ಗಹಣಂ ವಿಞ್ಞಾಪೇತಿ, ಗಹಿತೋ ಹೋತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ. ತತ್ಥ ಸಾಹೂತಿ ಸಾಧು. ಲಹೂತಿ ಅಗರು, ಸುಭರತಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಓಪಾಯಿಕನ್ತಿ ಉಪಾಯಪಟಿಸಂಯುತ್ತಂ, ಏವಂ ಪಟಿಪಜ್ಜನಂ ನಿತ್ಥರಣುಪಾಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪತಿರೂಪನ್ತಿ ಸಾಮೀಚಿಕಮ್ಮಮಿದನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಾಸಾದಿಕೇನಾತಿ ಪಸಾದಾವಹೇನ ಕಾಯವಚೀಪಯೋಗೇನ ಸಮ್ಪಾದೇಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಕೇನ ವತ್ತಿತಬ್ಬಂ ಉಪಜ್ಝಾಯವತ್ತನ್ತಿ ಗಹಿತಉಪಜ್ಝಾಯೇನ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕೇನ ವತ್ತಿತಬ್ಬಂ. ಕತಮಂ ತಂ ವತ್ತನ್ತಿ ಇದಂ ಆಗತಮೇವ, ತತ್ಥ ಕಾಲಸ್ಸೇವ ಉಟ್ಠಾಯ ಉಪಾಹನಾ ಓಮುಞ್ಚಿತ್ವಾತಿ ಸಚಸ್ಸ ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲೇ ಚಙ್ಕಮನತ್ಥಾಯ ವಾ ಧೋತಪಾದಪರಿಹರಣತ್ಥಾಯ ವಾ ಪಟಿಮುಕ್ಕಾ ಉಪಾಹನಾ ಪಾದಗತಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಾ ಕಾಲಸ್ಸೇವ ಉಟ್ಠಾಯ ಅಪನೇತ್ವಾ. ತಾದಿಸಮೇವ ಮುಖಧೋವನೋದಕಂ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಉತುಮ್ಪಿ ಸರೀರಸಭಾವೇ ಚ ಏಕಾಕಾರೇ ತಾದಿಸಮೇವ ದಾತಬ್ಬಂ.

ಸಗುಣಂ ಕತ್ವಾತಿ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಂ ಸಙ್ಘಾಟಿಞ್ಚಾತಿ ದ್ವೇ ಚೀವರಾನಿ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ತಾ ದ್ವೇಪಿ ಸಙ್ಘಾಟಿಯೋ ದಾತಬ್ಬಾ. ಸಬ್ಬಞ್ಹಿ ಚೀವರಂ ಸಙ್ಘಟಿತತ್ತಾ ಸಙ್ಘಾಟೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಙ್ಘಾಟಿಯೋ ದಾತಬ್ಬಾ’’ತಿ. ಪದವೀತಿಹಾರೇಹೀತಿ ಏತ್ಥ ಪದಂ ವೀತಿಹರತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಪದವೀತಿಹಾರೋ, ಪದವೀತಿಹಾರಟ್ಠಾನಂ. ದುತವಿಲಮ್ಬಿತಂ ಅಕತ್ವಾ ಸಮಗಮನೇನ ದ್ವಿನ್ನಂ ಪದಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಮುಟ್ಠಿರತನಮತ್ತಂ. ಪದಾನಂ ವಾ ವೀತಿಹರಣಂ ಅಭಿಮುಖಂ ಹರಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖೇಪೋ ಪದವೀತಿಹಾರೋತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ನ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಭಣಮಾನಸ್ಸ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಕಥಾ ಓಪಾತೇತಬ್ಬಾತಿ ಅನ್ತರಘರೇ ವಾ ಅಞ್ಞತ್ರ ವಾ ಭಣಮಾನಸ್ಸ ಅನಿಟ್ಠಿತೇ ತಸ್ಸ ವಚನೇ ಅಞ್ಞಾ ಕಥಾ ನ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತಬ್ಬಾ. ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾತಿ ‘‘ನ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಭಣಮಾನಸ್ಸಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ನ-ಕಾರತೋ ಪಟ್ಠಾಯ. ತೇನ ನಾತಿದೂರೇತಿಆದೀಸು ನ-ಕಾರಪಟಿಸಿದ್ಧೇಸು ಆಪತ್ತಿ ನತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸಬ್ಬತ್ಥ ದುಕ್ಕಟಾಪತ್ತೀತಿ ಆಪದಾಉಮ್ಮತ್ತಖಿತ್ತಚಿತ್ತವೇದನಾಟ್ಟತಾದೀಹಿ ವಿನಾ ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾಪಿ ವದನ್ತಸ್ಸ ಗಿಲಾನಸ್ಸ ಚ ದುಕ್ಕಟಮೇವ. ಆಪದಾಸು ಹಿ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಕಥಾ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಏವಮಞ್ಞೇಸು ನ-ಕಾರಪಟಿಸಿದ್ಧೇಸು ಈದಿಸೇಸು, ಇತರೇಸು ಪನ ಗಿಲಾನೋಪಿ ನ ಮುಚ್ಚತಿ. ಸಬ್ಬತ್ಥ ದುಕ್ಕಟಾಪತ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾತಿ ‘‘ಈದಿಸೇಸು ಗಿಲಾನೋಪಿ ನ ಮುಚ್ಚತೀ’’ತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ. ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಹಿ ಯಥಾವುತ್ತಂ ಉಪಜ್ಝಾಯವತ್ತಂ ಅನಾದರಿಯೇನ ಅಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಅಗಿಲಾನಸ್ಸ ವತ್ತಭೇದೇ ಸಬ್ಬತ್ಥ ದುಕ್ಕಟಮೇವ, ತೇನೇವ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಅಗಿಲಾನೇನ ಹಿ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕೇನ ಸಟ್ಠಿವಸ್ಸೇನಪಿ ಸಬ್ಬಂ ಉಪಜ್ಝಾಯವತ್ತಂ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಅನಾದರಿಯೇನ ಅಕರೋನ್ತಸ್ಸ ವತ್ತಭೇದೇ ದುಕ್ಕಟಂ. ನ-ಕಾರಪಟಿಸಂಯುತ್ತೇಸು ಪನ ಪದೇಸು ಗಿಲಾನಸ್ಸಪಿ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಕಿರಿಯಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಮೇವಾ’’ತಿ. ಆಪತ್ತಿಸಾಮನ್ತಾ ಭಣಮಾನೋತಿ ಪದಸೋಧಮ್ಮ(ಪಾಚಿ. ೪೪ ಆದಯೋ)-ದುಟ್ಠುಲ್ಲಾದಿವಸೇನ (ಪಾರಾ. ೨೮೩) ಆಪತ್ತಿಯಾ ಆಸನ್ನವಾಚಂ ಭಣಮಾನೋ. ಆಪತ್ತಿಯಾ ಆಸನ್ನವಾಚನ್ತಿ ಚ ಆಪತ್ತಿಜನಕಮೇವ ವಚನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ. ಯಾಯ ಹಿ ವಾಚಾಯ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಸಾ ವಾಚಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಆಸನ್ನಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

ಚೀವರೇನ ಪತ್ತಂ ವೇಠೇತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಸ್ಸ ಏಕೇನ ಕಣ್ಣೇನ ವೇಠೇತ್ವಾ’’ತಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ವುತ್ತಂ. ಹೇಟ್ಠಾಪೀಠಂ ವಾ ಪರಾಮಸಿತ್ವಾತಿ ಇದಂ ಪುಬ್ಬೇ ತತ್ಥ ಠಪಿತಪತ್ತಾದಿನಾ ಅಸಙ್ಘಟ್ಟನತ್ಥಾಯ ವುತ್ತಂ. ಚಕ್ಖುನಾ ಓಲೋಕೇತ್ವಾಪಿ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಅಭಾವಂ ಞತ್ವಾಪಿ ಠಪೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ ಏವ. ಚತುರಙ್ಗುಲಂ ಕಣ್ಣಂ ಉಸ್ಸಾರೇತ್ವಾತಿ ಕಣ್ಣಂ ಚತುರಙ್ಗುಲಪ್ಪಮಾಣಂ ಅತಿರೇಕಂ ಕತ್ವಾ ಏವಂ ಚೀವರಂ ಸಙ್ಘರಿತಬ್ಬಂ. ಓಭೋಗೇ ಕಾಯಬನ್ಧನಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಕಾಯಬನ್ಧನಂ ಸಙ್ಘರಿತ್ವಾ ಚೀವರಭೋಗೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಠಪೇತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ಹೋತೀತಿ ಏತ್ಥ ಯೋ ಗಾಮೇಯೇವ ವಾ ಅನ್ತರಘರೇ ವಾ ಪಟಿಕ್ಕಮನೇ ವಾ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛತಿ, ಪಿಣ್ಡಂ ವಾ ನ ಲಭತಿ, ತಸ್ಸ ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ನ ಹೋತಿ, ಗಾಮೇ ಅಭುತ್ತಸ್ಸ ಪನ ಲದ್ಧಭಿಕ್ಖಸ್ಸ ವಾ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಸಚೇ ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಗಾಮೇತಿ ಗಾಮಪರಿಯಾಪನ್ನೇ ತಾದಿಸೇ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ಪದೇಸೇ. ಅನ್ತರಘರೇತಿ ಅನ್ತೋಗೇಹೇ. ಪಟಿಕ್ಕಮನೇತಿ ಆಸನಸಾಲಾಯಂ. ಸಚೇಪಿ ತಸ್ಸ ನ ಹೋತಿ, ಭುಞ್ಜಿತುಕಾಮೋ ಚ ಹೋತಿ, ಉದಕಂ ದತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಲದ್ಧತೋಪಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ಉಪನೇತಬ್ಬೋ. ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪಾನೀಯೇನ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ, ಆದಿಮ್ಹಿ ಮಜ್ಝೇ ಅನ್ತೇತಿ ಏವಂ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಉಪಕಟ್ಠೋತಿ ಆಸನ್ನೋ. ಧೋತವಾಲಿಕಾಯಾತಿ ಉದಕೇನ ಗತಟ್ಠಾನೇ ನಿರಜಾಯ ಪರಿಸುದ್ಧವಾಲಿಕಾಯ.

ನಿದ್ಧೂಮೇತಿ ಜನ್ತಾಘರೇ ಜಲಮಾನಅಗ್ಗಿಧೂಮರಹಿತೇ. ಜನ್ತಾಘರಞ್ಹಿ ನಾಮ ಹಿಮಪಾತಬಹುಕೇಸು ದೇಸೇಸು ತಪ್ಪಚ್ಚಯರೋಗಪೀಳಾದಿನಿವಾರಣತ್ಥಂ ಸರೀರಸೇದತಾಪನಟ್ಠಾನಂ. ತತ್ಥ ಕಿರ ಅನ್ಧಕಾರಪಟಿಚ್ಛನ್ನತಾಯ ಬಹೂಪಿ ಏಕತೋ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಚೀವರಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿತಾಪಪರಿಹಾರಾಯ ಮತ್ತಿಕಾಯ ಮುಖಂ ಲಿಮ್ಪಿತ್ವಾ ಸರೀರಂ ಯಾವದತ್ಥಂ ಸೇದೇತ್ವಾ ಚುಣ್ಣಾದೀಹಿ ಉಬ್ಬಟ್ಟೇತ್ವಾ ನಹಾಯನ್ತಿ. ತೇನೇವ ಪಾಳಿಯಂ (ಮಹಾವ. ೬೬) ‘‘ಚುಣ್ಣಂ ಸನ್ನೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ಸಚೇ ಉಸ್ಸಹತೀತಿ ಸಚೇ ಪಹೋತಿ. ವುತ್ತಮೇವತ್ಥಂ ವಿಭಾವೇತಿ ‘‘ಕೇನಚಿ ಗೇಲಞ್ಞೇನ ಅನಭಿಭೂತೋ ಹೋತೀ’’ತಿ. ಅಪಟಿಘಂಸನ್ತೇನಾತಿ ಭೂಮಿಯಂ ಅಪಟಿಘಂಸನ್ತೇನ. ಕವಾಟಪೀಠನ್ತಿ ಕವಾಟಪೀಠಞ್ಚ ಪಿಟ್ಠಸಙ್ಘಾತಞ್ಚ ಅಚ್ಛುಪನ್ತೇನ. ಸನ್ತಾನಕನ್ತಿ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಕೀಟಕುಲಾವಕಮಕ್ಕಟಕಸುತ್ತಾದಿ. ಉಲ್ಲೋಕಾ ಪಠಮಂ ಓಹಾರೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಉಲ್ಲೋಕತೋ ಪಠಮಂ ಉಲ್ಲೋಕಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಅವಹರಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಉಲ್ಲೋಕನ್ತಿ ಚ ಉದ್ಧಂ ಓಲೋಕನಟ್ಠಾನಂ, ಉಪರಿಭಾಗನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಆಲೋಕಸನ್ಧಿಕಣ್ಣಭಾಗಾತಿ ಆಲೋಕಸನ್ಧಿಭಾಗಾ ಚ ಕಣ್ಣಭಾಗಾ ಚ, ಅಬ್ಭನ್ತರಬಾಹಿರವಾತಪಾನಕವಾಟಕಾನಿ ಚ ಗಬ್ಭಸ್ಸ ಚ ಚತ್ತಾರೋ ಕೋಣಾ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತಬ್ಬಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಅಞ್ಞತ್ಥ ನೇತಬ್ಬೋತಿ ಯತ್ಥ ವಿಹಾರತೋ ಸಾಸನೇ ಅನಭಿರತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಾ, ತತೋ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತಾದಿಸಮ್ಪತ್ತಿಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ನೇತಬ್ಬೋ. ನ ಚ ಅಚ್ಛಿನ್ನೇ ಥೇವೇ ಪಕ್ಕಮಿತಬ್ಬನ್ತಿ ರಜಿತಚೀವರತೋ ಯಾವ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಮ್ಪಿ ರಜನಂ ಗಳತಿ, ನ ತಾವ ಪಕ್ಕಮಿತಬ್ಬಂ. ನ ಉಪಜ್ಝಾಯಂ ಅನಾಪುಚ್ಛಾ ಏಕಚ್ಚಸ್ಸ ಪತ್ತೋ ದಾತಬ್ಬೋತಿಆದಿ ಸಬ್ಬಂ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ವಿಸಭಾಗಪುಗ್ಗಲಾನಂ ವಸೇನ ಕಥಿತಂ. ಏತ್ಥ ಚ ವಿಸಭಾಗಪುಗ್ಗಲಾನನ್ತಿ ಲಜ್ಜಿನೋ ವಾ ಅಲಜ್ಜಿನೋ ವಾ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಅವಡ್ಢಿಕಾಮೇ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಸಚೇ ಪನ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಅಲಜ್ಜೀ ಓವಾದಮ್ಪಿ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಲಜ್ಜಿನೋ ಚ ಏತಸ್ಸ ವಿಸಭಾಗಾ ಹೋನ್ತಿ, ತತ್ಥ ಉಪಜ್ಝಾಯಂ ವಿಹಾಯ ಲಜ್ಜೀಹೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಆಮಿಸಾದಿಪರಿಭೋಗೋ ಕಾತಬ್ಬೋ. ಉಪಜ್ಝಾಯಾದಿಭಾವೋ ಹೇತ್ಥ ನಪ್ಪಮಾಣನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಪರಿವೇಣಂ ಗನ್ತ್ವಾತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಪರಿವೇಣಂ ಗನ್ತ್ವಾ. ಸುಸಾನನ್ತಿ ಇದಂ ಉಪಲಕ್ಖಣಂ. ಉಪಚಾರಸೀಮತೋ ಬಹಿ ಗನ್ತುಕಾಮೇನ ಅನಾಪುಚ್ಛಾ ಗನ್ತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ವುಟ್ಠಾನಮಸ್ಸ ಆಗಮೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಗೇಲಞ್ಞತೋ ವುಟ್ಠಾನಂ ಅಸ್ಸ ಆಗಮೇತಬ್ಬಂ.

ಉಪಜ್ಝಾಯವತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಆಚರಿಯವತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ

೧೮೪. ಆಚರಿಯವತ್ತಕಥಾಯಂ ಕೋ ಆಚರಿಯೋ, ಕೇನಟ್ಠೇನ ಆಚರಿಯೋ, ಕತಿವಿಧೋ ಆಚರಿಯೋ, ಕಥಂ ಗಹಿತೋ ಆಚರಿಯೋ, ಕೇನ ವತ್ತಿತಬ್ಬಂ ಆಚರಿಯವತ್ತಂ, ಕತಮಂ ತಂ ವತ್ತನ್ತಿ? ತತ್ಥ ಕೋ ಆಚರಿಯೋತಿ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದಸವಸ್ಸಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವತ್ಥುಂ ದಸವಸ್ಸೇನ ನಿಸ್ಸಯಂ ದಾತು’’ನ್ತಿಆದಿವಚನತೋ (ಮಹಾವ. ೭೭) ಬ್ಯತ್ತಿಬಲಸಮ್ಪನ್ನೋ ದಸವಸ್ಸೋ ವಾ ಅತಿರೇಕದಸವಸ್ಸೋ ವಾ ಭಿಕ್ಖು ಆಚರಿಯೋ. ಕೇನಟ್ಠೇನ ಆಚರಿಯೋತಿ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇನ ಆಭುಸೋ ಚರಿತಬ್ಬೋತಿ ಆಚರಿಯೋ, ಉಪಟ್ಠಾತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕತಿವಿಧೋ ಆಚರಿಯೋತಿ ನಿಸ್ಸಯಾಚರಿಯಪಬ್ಬಜ್ಜಾಚರಿಯಉಪಸಮ್ಪದಾಚರಿಯಧಮ್ಮಾಚರಿಯವಸೇನ ಚತುಬ್ಬಿಧೋ. ತತ್ಥ ನಿಸ್ಸಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವತ್ಥಬ್ಬೋ ನಿಸ್ಸಯಾಚರಿಯೋ. ಪಬ್ಬಜಿತಕಾಲೇ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಸಿಕ್ಖಾಪಕೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಚರಿಯೋ. ಉಪಸಮ್ಪದಕಾಲೇ ಕಮ್ಮವಾಚಾನುಸ್ಸಾವಕೋ ಉಪಸಮ್ಪದಾಚರಿಯೋ. ಬುದ್ಧವಚನಸಿಕ್ಖಾಪಕೋ ಧಮ್ಮಾಚರಿಯೋ ನಾಮ. ಕಥಂ ಗಹಿತೋ ಹೋತಿ ಆಚರಿಯೋತಿ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇನ ಏಕಂಸಂ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಂ ಕರಿತ್ವಾ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಆಚರಿಯೋ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಹೋಹಿ, ಆಯಸ್ಮತೋ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವುತ್ತೇ ಆಚರಿಯೋ ‘‘ಸಾಹೂ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಲಹೂ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಓಪಾಯಿಕ’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ಪತಿರೂಪ’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ಪಾಸಾದಿಕೇನ ಸಮ್ಪಾದೇಹೀ’’ತಿ ವಾ ಕಾಯೇನ ವಿಞ್ಞಾಪೇತಿ, ವಾಚಾಯ ವಿಞ್ಞಾಪೇತಿ, ಕಾಯವಾಚಾಹಿ ವಿಞ್ಞಾಪೇತಿ, ಗಹಿತೋ ಹೋತಿ ಆಚರಿಯೋ.

ಕೇನ ವತ್ತಿತಬ್ಬಂ ಆಚರಿಯವತ್ತನ್ತಿ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇನ ವತ್ತಿತಬ್ಬಂ ಆಚರಿಯವತ್ತಂ. ಬ್ಯತ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಞ್ಚ ವಸ್ಸಾನಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ವತ್ಥಬ್ಬಂ, ಅಬ್ಯತ್ತೇನ ಯಾವಜೀವಂ. ಏತ್ಥ ಸಚಾಯಂ ಭಿಕ್ಖು ವುಡ್ಢತರಂ ಆಚರಿಯಂ ನ ಲಭತಿ, ಉಪಸಮ್ಪದಾಯ ಸಟ್ಠಿವಸ್ಸೋ ವಾ ಸತ್ತತಿವಸ್ಸೋ ವಾ ಹೋತಿ, ನವಕತರಸ್ಸಪಿ ಬ್ಯತ್ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಆಚರಿಯೋ ಮೇ, ಆವುಸೋ, ಹೋಹಿ, ಆಯಸ್ಮತೋ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವತ್ವಾ ನಿಸ್ಸಯೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಗಾಮಪ್ಪವೇಸನಂ ಆಪುಚ್ಛನ್ತೇನಪಿ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಗಾಮಪ್ಪವೇಸನಂ ಆಪುಚ್ಛಾಮಿ ಆಚರಿಯಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬಆಪುಚ್ಛನೇಸು. ಕತಮಂ ತಂ ವತ್ತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಉಪಜ್ಝಾಯವತ್ತತೋ ಅಞ್ಞಂ ನತ್ಥೀತಿ ಆಹ ‘‘ಇದಮೇವ ಚ…ಪೇ… ಆಚರಿಯವತ್ತನ್ತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ. ನನು ಉಪಜ್ಝಾಚರಿಯಾ ಭಿನ್ನಪದತ್ಥಾ, ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಇದಮೇವ ‘‘ಆಚರಿಯವತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಕತ್ತಬ್ಬತ್ತಾ’’ತಿ. ಯಥಾ ಏಕೋಪಿ ಭಿಕ್ಖು ಮಾತುಭಾತಾಭೂತತ್ತಾ ‘‘ಮಾತುಲೋ’’ತಿ ಚ ಧಮ್ಮೇ ಸಿಕ್ಖಾಪಕತ್ತಾ ‘‘ಆಚರಿಯೋ’’ತಿ ಚ ವುಚ್ಚತಿ, ಏವಂ ಏಕಮೇವ ವತ್ತಂ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಕತ್ತಬ್ಬತ್ತಾ ‘‘ಉಪಜ್ಝಾಯವತ್ತ’’ನ್ತಿ ಚ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಕತ್ತಬ್ಬತ್ತಾ ‘‘ಆಚರಿಯವತ್ತ’’ನ್ತಿ ಚ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ನಾಮೇ ಭಿನ್ನೇ ಅತ್ಥೋ ಭಿನ್ನೋ ಸಿಯಾತಿ ಆಹ ‘‘ನಾಮಮತ್ತಮೇವ ಹೇತ್ಥ ನಾನ’’ನ್ತಿ. ಯಥಾ ‘‘ಇನ್ದೋ ಸಕ್ಕೋ’’ತಿಆದೀಸು ನಾಮಮತ್ತಮೇವ ಭಿನ್ನಂ, ನ ಅತ್ಥೋ, ಏವಮೇತ್ಥಾಪೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋತಿ.

ಇದಾನಿ ತಸ್ಮಿಂ ವತ್ತೇ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾನಂ ವಸೇನ ಲಬ್ಭಮಾನಂ ಕಞ್ಚಿ ವಿಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ತತ್ಥ ಯಾವ ಚೀವರರಜನ’’ನ್ತ್ಯಾದಿಮಾಹ. ತತೋ ಉಪಜ್ಝಾಯಾಚರಿಯಾನಂ ವಸೇನ ವಿಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಉಪಜ್ಝಾಯೇ’’ತ್ಯಾದಿಮಾಹ. ತೇಸು ವತ್ತಂ ಸಾದಿಯನ್ತೇಸು ಆಪತ್ತಿ, ಅಸಾದಿಯನ್ತೇಸು ಅನಾಪತ್ತಿ, ತೇಸು ಅಜಾನನ್ತೇಸು, ಏಕಸ್ಸ ಭಾರಕರಣೇಪಿ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಪಿಣ್ಡತ್ಥೋ. ಇದಾನಿ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕವಿಸೇಸವಸೇನ ಲಬ್ಭಮಾನವಿಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಏತ್ಥ ಚಾ’’ತಿಆದಿ.

ಆಚರಿಯವತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕವತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ

ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕವತ್ತೇ ಕೋ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕೋ, ಕೇನಟ್ಠೇನ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕೋ, ಕೇನ ವತ್ತಿತಬ್ಬಂ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕವತ್ತಂ, ಕತಮಂ ತಂ ವತ್ತನ್ತಿ? ತತ್ಥ ಕೋ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕೋತಿ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ವಾ ಹೋತು ಸಾಮಣೇರೋ ವಾ, ಯೋ ಉಪಜ್ಝಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಸೋ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕೋ ನಾಮ. ಕೇನಟ್ಠೇನ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕೋತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಹಾರೋ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕೋತಿ ಅತ್ಥೇನ. ಕೇನ ವತ್ತಿತಬ್ಬಂ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕವತ್ತನ್ತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯೇನ ವತ್ತಿತಬ್ಬಂ. ತೇನ ವುತ್ತಂ ವತ್ತಕ್ಖನ್ಧಕೇ (ಮಹಾವ. ೩೭೮) ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಉಪಜ್ಝಾಯಾನಂ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕೇಸು ವತ್ತಂ ಪಞ್ಞಪೇಸ್ಸಾಮಿ, ಯಥಾ ಉಪಜ್ಝಾಯೇಹಿ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕೇಸು ವತ್ತಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ಕತಮಂ ತಂ ವತ್ತನ್ತಿ ಇದಾನಿ ಪಕರಣಾಗತಂ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಪಕರಣೇ ಸಙ್ಖೇಪರುಚಿತ್ತಾ, ಆಚರಿಯಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಅನ್ತೇವಾಸಿಕವತ್ತಾನಞ್ಚ ಸಮಾನತ್ತಾ ದ್ವೇಪಿ ಏಕತೋ ವುತ್ತಾ, ತಥಾಪಿ ವತ್ತಕ್ಖನ್ಧಕೇ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಆಗತತ್ತಾ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂಯೇವ ಕಥಯಾಮ.

ಸಙ್ಗಹೇತಬ್ಬೋ ಅನುಗ್ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ಉದ್ದೇಸಾದೀಹಿಸ್ಸ ಸಙ್ಗಹೋ ಚ ಅನುಗ್ಗಹೋ ಚ ಕಾತಬ್ಬೋ. ತತ್ಥ ಉದ್ದೇಸೋತಿ ಪಾಳಿವಚನಂ. ಪರಿಪುಚ್ಛಾತಿ ಪಾಳಿಯಾ ಅತ್ಥವಣ್ಣನಾ. ಓವಾದೋತಿ ಅನೋತಿಣ್ಣೇ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ‘‘ಇದಂ ಕರೋಹಿ, ಇದಂ ಮಾ ಕರಿತ್ಥಾ’’ತಿ ವಚನಂ. ಅನುಸಾಸನೀತಿ ಓತಿಣ್ಣೇ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ. ಅಪಿಚ ಓತಿಣ್ಣೇ ವಾ ಅನೋತಿಣ್ಣೇ ವಾ ಪಠಮಂ ವಚನಂ ಓವಾದೋ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ವಚನಂ ಅನುಸಾಸನೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಪತ್ತೋ ಹೋತೀತಿ ಸಚೇ ಅತಿರೇಕಪತ್ತೋ ಹೋತಿ. ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ. ಪರಿಕ್ಖಾರೋತಿ ಅಞ್ಞೋಪಿ ಸಮಣಪರಿಕ್ಖಾರೋ. ಇಧ ಉಸ್ಸುಕ್ಕಂ ನಾಮ ಧಮ್ಮಿಯೇನ ನಯೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಉಪಾಯಪರಿಯೇಸನಂ. ಇತೋ ಪರಂ ದನ್ತಕಟ್ಠದಾನಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಆಚಮನಕುಮ್ಭಿಯಾ ಉದಕಸಿಞ್ಚನಪರಿಯೋಸಾನಂ ವತ್ತಂ ಗಿಲಾನಸ್ಸೇವ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಸ್ಸ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಅನಭಿರತಿವೂಪಕಾಸನಾದಿ ಪನ ಅಗಿಲಾನಸ್ಸಪಿ ಕತ್ತಬ್ಬಮೇವ. ಚೀವರಂ ರಜನ್ತೇನಾತಿ ‘‘ಏವಂ ರಜೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯತೋ ಉಪಾಯಂ ಸುತ್ವಾ ರಜನ್ತೇನ. ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಸಙ್ಗಹೇತಬ್ಬೋ ಅನುಗ್ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿಆದೀಸು ಅನಾದರಿಯಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಧಮ್ಮಾಮಿಸೇಹಿ ಅಸಙ್ಗಣ್ಹನ್ತಾನಂ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾನಂ ದುಕ್ಕಟಂ ವತ್ತಭೇದತ್ತಾ. ತೇನೇವ ಪರಿವಾರೇಪಿ (ಪರಿ. ೩೨೨) ‘‘ನ ದೇನ್ತೋ ಆಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ.

ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕವತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಅನ್ತೇವಾಸಿಕವತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ

ಅನ್ತೇವಾಸಿಕವತ್ತೇ ಕೋ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋ, ಕೇನಟ್ಠೇನ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋ, ಕತಿವಿಧಾ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾ, ಕೇನ ವತ್ತಿತಬ್ಬಂ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕವತ್ತಂ, ಕತಮಂ ತಂ ವತ್ತನ್ತಿ? ತತ್ಥ ಕೋ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋತಿ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ವಾ ಹೋತು ಸಾಮಣೇರೋ ವಾ, ಯೋ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ನಿಸ್ಸಯಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಯೋ ವಾ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಓವಾದಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜತಿ, ಯೋ ವಾ ತೇನಾನುಸ್ಸಾವಿತೋ ಹುತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ, ಯೋ ವಾ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಧಮ್ಮಂ ಪರಿಯಾಪುಣಾತಿ, ಸೋ ಸಬ್ಬೋ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ತತ್ಥ ಪಠಮೋ ನಿಸ್ಸಯನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ನಾಮ, ದುತಿಯೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ನಾಮ, ತತಿಯೋ ಉಪಸಮ್ಪದನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ನಾಮ, ಚತುತ್ಥೋ ಧಮ್ಮನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ನಾಮ. ಅಞ್ಞತ್ಥ ಪನ ಸಿಪ್ಪನ್ತೇವಾಸಿಕೋಪಿ ಆಗತೋ, ಸೋ ಇಧ ನಾಧಿಪ್ಪೇತೋ. ಕೇನಟ್ಠೇನ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋತಿ ಅನ್ತೇ ವಸತೀತಿ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ಅಲುತ್ತಸಮಾಸವಸೇನ. ಕತಿವಿಧಾ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತನಯೇನ ಚತುಬ್ಬಿಧಾ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾ.

ಕೇನ ವತ್ತಿತಬ್ಬಂ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕವತ್ತನ್ತಿ ಚತುಬ್ಬಿಧೇಹಿ ಆಚರಿಯೇಹಿ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇಸು ವತ್ತಿತಬ್ಬಂ. ಯಥಾಹ ವತ್ತಕ್ಖನ್ಧಕೇ (ಚೂಳವ. ೩೮೨) ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆಚರಿಯಾನಂ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇಸು ವತ್ತಂ ಪಞ್ಞಪೇಸ್ಸಾಮಿ, ಯಥಾ ಆಚರಿಯೇಹಿ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇಸು ವತ್ತಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ಕತಮಂ ತಂ ವತ್ತನ್ತಿ ಯಂ ಭಗವತಾ ವತ್ತಕ್ಖನ್ಧಕೇ ವುತ್ತಂ, ಇಧ ಚ ಸಙ್ಖೇಪೇನ ದಸ್ಸಿತಂ, ತಂ ವತ್ತನ್ತಿ. ಇಧ ಪನ ಅತ್ಥೋ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕವತ್ತೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ – ಏತೇಸು ಪಬ್ಬಜ್ಜನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ಚ ಉಪಸಮ್ಪದನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ಚ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಯಾವಜೀವಂ ಭಾರೋ, ನಿಸ್ಸಯನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ಚ ಧಮ್ಮನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ಚ ಯಾವ ಸಮೀಪೇ ವಸನ್ತಿ, ತಾವದೇವ, ತಸ್ಮಾ ಆಚರಿಯೇಹಿಪಿ ತೇಸು ಸಮ್ಮಾ ವತ್ತಿತಬ್ಬಂ. ಆಚರಿಯನ್ತೇವಾಸಿಕೇಸು ಹಿ ಯೋ ಯೋ ನ ಸಮ್ಮಾ ವತ್ತತಿ, ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

ಅನ್ತೇವಾಸಿಕವತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಆಗನ್ತುಕವತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ

೧೮೫. ಆಗನ್ತುಕವತ್ತೇ ಆಗಚ್ಛತೀತಿ ಆಗನ್ತುಕೋ, ತೇನ ವತ್ತಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಗನ್ತುಕವತ್ತಂ. ‘‘ಇದಾನಿ ಆರಾಮಂ ಪವಿಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಸಮೀಪಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಸಮೀಪಂ ಪತ್ವಾ ಉಪಾಹನಾಓಮುಞ್ಚನಾದಿ ಸಬ್ಬಂ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಉಪಾಹನದಣ್ಡಕೇನ ಗಹೇತ್ವಾ. ಉಪಾಹನಪುಞ್ಛನಚೋಳಕಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಉಪಾಹನಾ ಪುಞ್ಛಿತಬ್ಬಾತಿ ‘‘ಕತರಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಉಪಾಹನಪುಞ್ಛನಚೋಳಕ’’ನ್ತಿ ಆವಾಸಿಕೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ. ಪತ್ಥರಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಸುಕ್ಖಾಪನತ್ಥಾಯ ಆತಪೇ ಪತ್ಥರಿತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ನವಕೋ ಹೋತಿ, ಅಭಿವಾದಾಪೇತಬ್ಬೋತಿ ತಸ್ಸ ವಸ್ಸೇ ಪುಚ್ಛಿತೇ ಯದಿ ದಹರೋ ಹೋತಿ, ಸಯಮೇವ ವನ್ದಿಸ್ಸತಿ, ತದಾ ಇಮಿನಾ ವನ್ದಾಪಿತೋ ಹೋತಿ. ನಿಲ್ಲೋಕೇತಬ್ಬೋತಿ ಓಲೋಕೇತಬ್ಬೋ. ಬಹಿ ಠಿತೇನಾತಿ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಸ್ಸ ಅಹಿನೋ ವಾ ಅಮನುಸ್ಸಸ್ಸ ವಾ ಮಗ್ಗಂ ಠತ್ವಾ ಠಿತೇನ ನಿಲ್ಲೋಕೇತಬ್ಬೋ. ಸೇಸಂ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಆಗನ್ತುಕವತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಆವಾಸಿಕವತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ

೧೮೬. ಆವಾಸಿಕವತ್ತೇ ಆವಸತೀತಿ ಆವಾಸಿಕೋ, ತೇನ ವತ್ತಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಆವಾಸಿಕವತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಆವಾಸಿಕೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಆಗನ್ತುಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ವುಡ್ಢತರಂ ದಿಸ್ವಾ ಆಸನಂ ಪಞ್ಞಪೇತಬ್ಬನ್ತಿಆದಿ ಪಾಳಿಯಂ (ಚೂಳವ. ೩೫೯) ಆಗತಞ್ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಆಗತಞ್ಚ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೩೫೯) ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ಗಹೇತ್ವಾ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪಾಕಟಮೇವ, ಉಪಾಹನಪುಞ್ಛನಂ ಪನ ಅತ್ತನೋ ರುಚಿವಸೇನ ಕಾತಬ್ಬಂ. ತೇನೇವ ಹೇತ್ಥ ‘‘ಸಚೇ ಉಸ್ಸಹತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಉಪಾಹನಾ ಅಪುಞ್ಛನ್ತಸ್ಸಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಸೇನಾಸನಂ ಪಞ್ಞಪೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಕತ್ಥ ಮಯ್ಹಂ ಸೇನಾಸನಂ ಪಾಪುಣಾತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತೇನ ಸೇನಾಸನಂ ಪಞ್ಞಪೇತಬ್ಬಂ, ‘‘ಏತಂ ಸೇನಾಸನಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಾಪುಣಾತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಪ್ಫೋಟೇತ್ವಾ ಪತ್ಥರಿತುಂ ಪನ ವಟ್ಟತಿಯೇವ. ಏತೇನ ಮಞ್ಚಪೀಠಾದಿಂ ಪಪ್ಫೋಟೇತ್ವಾ ಪತ್ಥರಿತ್ವಾ ಉಪರಿ ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಂ ದತ್ವಾ ದಾನಮ್ಪಿ ಸೇನಾಸನಪಞ್ಞಾಪನಮೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಮಹಾಆವಾಸೇಪಿ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಸಮ್ಪತ್ತಸ್ಸ ಆಗನ್ತುಕಸ್ಸ ವತ್ತಂ ಅಕಾತುಂ ನ ಲಬ್ಭತಿ. ಸೇಸಂ ಪುರಿಮಸದಿಸಮೇವ.

ಆವಾಸಿಕವತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಗಮಿಕವತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ

೧೮೭. ಗಮಿಕವತ್ತೇ ಗನ್ತುಂ ಭಬ್ಬೋತಿ ಗಮಿಕೋ, ತೇನ ವತ್ತಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಗಮಿಕವತ್ತಂ. ತತ್ರಾಯಂ ಅನುತ್ತಾನಪದವಣ್ಣನಾ – ದಾರುಭಣ್ಡನ್ತಿ ಸೇನಾಸನಕ್ಖನ್ಧಕೇ (ಚೂಳವ. ೩೨೨) ವುತ್ತಂ ಮಞ್ಚಪೀಠಾದಿ. ಮತ್ತಿಕಾಭಣ್ಡಮ್ಪಿ ರಜನಭಾಜನಾದಿ ಸಬ್ಬಂ ತತ್ಥ ವುತ್ತಪ್ಪಭೇದಮೇವ. ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಅಗ್ಗಿಸಾಲಾಯಂ ವಾ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ವಾ ಗುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಪಟಿಸಾಮೇತ್ವಾ ಗನ್ತಬ್ಬಂ, ಅನೋವಸ್ಸಕೇ ಪಬ್ಭಾರೇಪಿ ಠಪೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಸೇನಾಸನಂ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಯಂ ಪಾಸಾಣಪಿಟ್ಠಿಯಂ ವಾ ಪಾಸಾಣತ್ಥಮ್ಭೇಸು ವಾ ಕತಸೇನಾಸನಂ, ಯತ್ಥ ಉಪಚಿಕಾ ನಾರೋಹನ್ತಿ, ತಂ ಅನಾಪುಚ್ಛನ್ತಸ್ಸಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಚತೂಸು ಪಾಸಾಣೇಸೂತಿಆದಿ ಉಪಚಿಕಾನಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿಟ್ಠಾನೇ ಪಣ್ಣಸಾಲಾದಿಸೇನಾಸನೇ ಕತ್ತಬ್ಬಾಕಾರದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ. ಅಪ್ಪೇವ ನಾಮ ಅಙ್ಗಾನಿಪಿ ಸೇಸೇಯ್ಯುನ್ತಿ ಅಯಂ ಅಜ್ಝೋಕಾಸೇ ಠಪಿತಮ್ಹಿ ಆನಿಸಂಸೋ. ಓವಸ್ಸಕಗೇಹೇ ಪನ ತಿಣೇಸು ಚ ಮತ್ತಿಕಾಪಿಣ್ಡೇಸು ಚ ಉಪರಿ ಪತನ್ತೇಸು ಮಞ್ಚಪೀಠಾನಂ ಅಙ್ಗಾನಿಪಿ ವಿನಸ್ಸನ್ತಿ.

ಗಮಿಕವತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಭತ್ತಗ್ಗವತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ

೧೮೮. ವತ್ತಕ್ಖನ್ಧಕೇ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಅನುಮೋದನವತ್ತಂ ಆಗತಂ, ತತೋ ಭತ್ತಗ್ಗವತ್ತಂ. ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಞ್ಚ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಚೂಳವಗ್ಗ ೩.೩೭೩-೩೭೪) ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ವತ್ತಕ್ಖನ್ಧಕೇ (ಚೂಳವ. ೩೫೬) ಆಗತಾನಿ ಆಗನ್ತುಕಾವಾಸಿಕಗಮಿಯಾನುಮೋದನಭತ್ತಗ್ಗಪಿಣ್ಡಚಾರಿಕಾರಞ್ಞಿಕಸೇನಾಸನಜನ್ತಾಘರವಚ್ಚಕುಟಿಉಪಜ್ಝಾಯಾಚರಿಯಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಅನ್ತೇವಾಸಿಕವತ್ತಾನಿ ಚುದ್ದಸ ಮಹಾವತ್ತಾನಿ ನಾಮಾ’’ತಿ ಅನುಕ್ಕಮೋ ವುತ್ತೋ, ಇಧ ಪನ ವಿನಯಸಙ್ಗಹಪ್ಪಕರಣೇ ಗಮಿಕವತ್ತತೋ ಭತ್ತಗ್ಗವತ್ತಂ ಆಗತಂ, ಅನುಮೋದನವತ್ತಂ ಪನ ವಿಸುಂ ಅವತ್ವಾ ಭತ್ತಗ್ಗವತ್ತೇಯೇವ ಅನ್ತೋಗಧಂ ಕತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ವುತ್ತಂ ಭತ್ತಗ್ಗಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭತ್ತೇ ಭುತ್ತೇಯೇವ ಅನುಮೋದನಾಕರಣತೋ, ಪಾಳಿಯಞ್ಚ ಅಞ್ಞೇಸು ವತ್ತೇಸು ವಿಯ ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನಾ ಅನುಮೋದನವತ್ತಂ ಪಞ್ಞಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಿಸುಂ ವತ್ತಭಾವೇನ ಅನಾಗತತ್ತಾ ಭತ್ತಗ್ಗವತ್ತೇಯೇವ ಅನ್ತೋಗಧನ್ತಿ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಸಿಯಾ. ಇಮಸ್ಸ ಚ ವಿನಯಾಲಙ್ಕಾರಪಕರಣಸ್ಸ ತಸ್ಸಾ ವಣ್ಣನಾಭೂತತ್ತಾ ಸಂವಣ್ಣೇತಬ್ಬಕ್ಕಮೇನೇವ ಸಂವಣ್ಣನಂ ಕಥಯಿಸ್ಸಾಮ.

ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಭತ್ತಂ. ಅಜತಿ ಗಚ್ಛತಿ ಪವತ್ತತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಅಗ್ಗಂ. ‘‘ಆದಿಕೋಟ್ಠಾಸಕೋಟೀಸು, ಪುರತೋಗ್ಗಂ ವರೇ ತೀಸೂ’’ತಿ ಅಭಿಧಾನಪ್ಪದೀಪಿಕಾಯಂ ಆಗತೇಪಿ ‘‘ರಾಜಗ್ಗನ್ತಿ ರಾಜಾರಹಂ, ಸಲಾಕಗ್ಗನ್ತಿ ಸಲಾಕಗ್ಗಹಣಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ಅಞ್ಞತ್ಥೇಸುಪಿ ಪವತ್ತನತೋ ಭತ್ತಸ್ಸ ಅಗ್ಗಂ ಭತ್ತಗ್ಗಂ, ಭತ್ತಪರಿವಿಸನಟ್ಠಾನಂ, ಭತ್ತಗ್ಗೇ ವತ್ತಿತಬ್ಬಂ ವತ್ತಂ ಭತ್ತಗ್ಗವತ್ತನ್ತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ. ತತ್ಥ ಆರಾಮೇ ಕಾಲೋ ಆರೋಚಿತೋ ಹೋತೀತಿ ‘‘ಕಾಲೋ ಭನ್ತೇ, ನಿಟ್ಠಿತಂ ಭತ್ತ’’ನ್ತಿ ಆರೋಚಿತೋ ಹೋತಿ. ತಿಮಣ್ಡಲಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇನ್ತೇನಾತಿ ದ್ವೇ ಜಾಣುಮಣ್ಡಲಾನಿ ನಾಭಿಮಣ್ಡಲಞ್ಚ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇನ್ತೇನ. ಪರಿಮಣ್ಡಲಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾತಿ ಸಮನ್ತತೋ ಮಣ್ಡಲಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ. ಉದ್ಧಂ ನಾಭಿಮಣ್ಡಲಂ, ಅಧೋ ಜಾಣುಮಣ್ಡಲಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇನ್ತೇನ ಜಾಣುಮಣ್ಡಲಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಜಙ್ಘಟ್ಠಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲಮತ್ತಂ ನಿವಾಸನಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ನಿವಾಸೇತಬ್ಬಂ, ತತೋ ಪರಂ ಓತಾರೇನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ಯಥಾನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಜಾಣುಮಣ್ಡಲತೋ ಹೇಟ್ಠಾ ಚತುರಙ್ಗುಲಮತ್ತಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ಹೋತೀತಿ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ವುತ್ತಂ. ಕಾಯಬನ್ಧನಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾತಿ ತಸ್ಸ ನಿವಾಸನಸ್ಸ ಉಪರಿ ಕಾಯಬನ್ಧನಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಕಾಯಬನ್ಧನೇನ ಗಾಮೋ ಪವಿಸಿತಬ್ಬೋ, ಯೋ ಪವಿಸೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ೨೭೮) ವುತ್ತತ್ತಾ. ಸಗುಣಂ ಕತ್ವಾತಿ ಇದಂ ಉಪಜ್ಝಾಯವತ್ತೇ ವುತ್ತಮೇವ. ‘‘ಗಣ್ಠಿಕಂ ಪಟಿಮುಞ್ಚಿತ್ವಾತಿ ಪಾಸಕೇ ಗಣ್ಠಿಕಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಅನ್ತೋಗಾಮೋ ವಾ ಹೋತು ವಿಹಾರೋ ವಾ, ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪರಿವಿಸನಟ್ಠಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇನ ಚೀವರಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಕಾಯಬನ್ಧನಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಗಮನಮೇವ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಸು ವುತ್ತಂ. ಏತ್ಥ ಚ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪರಿವಿಸನಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಯತ್ಥ ಅನ್ತೋವಿಹಾರೇಪಿ ಮನುಸ್ಸಾ ಸಪುತ್ತದಾರಾ ಆವಸಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ನೇತ್ವಾ ಭೋಜೇನ್ತಿ.

ಸುಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೇನಾತಿ ನ ಸಸೀಸಂ ಪಾರುತೇನ, ಅಥ ಖೋ ಗಣ್ಠಿಕಂ ಪಟಿಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಅನುವಾತನ್ತೇನ ಗೀವಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಉಭೋ ಕಣ್ಣೇ ಸಮಂ ಕತ್ವಾ ಪಟಿಸಂಹರಿತ್ವಾ ಯಾವ ಮಣಿಬನ್ಧಾ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇನ್ತೇನ. ಸುಸಂವುತೇನಾತಿ ಹತ್ಥಂ ವಾ ಪಾದಂ ವಾ ಅಕೀಳಾಪೇನ್ತೇನ, ಸುವಿನೀತೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಓಕ್ಖಿತ್ತಚಕ್ಖುನಾತಿ ಹೇಟ್ಠಾಖಿತ್ತಚಕ್ಖುನಾ. ಯೋ ಅನಾದರಿಯಂ ಪಟಿಚ್ಚ ತಹಂ ತಹಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಭಿಯ್ಯೋ ತಂ ತಂ ದಿಸಾಭಾಗಂ ಪಾಸಾದಂ ಕೂಟಾಗಾರಂ ವೀಥಿಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಗಚ್ಛತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ. ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪನ ಠಾನೇ ಠತ್ವಾ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಾದಿಪರಿಸ್ಸಯಾಭಾವಂ ಓಲೋಕೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಅಪ್ಪಸದ್ದೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ಕಿತ್ತಾವತಾ ಅಪ್ಪಸದ್ದೋ ಹೋತಿ? ದ್ವಾದಸಹತ್ಥೇ ಗೇಹೇ ಆದಿಮ್ಹಿ ಸಙ್ಘತ್ಥೇರೋ ಮಜ್ಝೇ ದುತಿಯತ್ಥೇರೋ ಅನ್ತೇ ತತಿಯತ್ಥೇರೋತಿ ಏವಂ ನಿಸಿನ್ನೇಸು ಸಙ್ಘತ್ಥೇರೋ ದುತಿಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮನ್ತೇತಿ, ದುತಿಯತ್ಥೇರೋ ತಸ್ಸ ಸದ್ದಞ್ಚೇವ ಸುಣಾತಿ, ಕಥಞ್ಚ ವವತ್ಥಪೇತಿ, ತತಿಯತ್ಥೇರೋ ಪನ ಸದ್ದಮೇವ ಸುಣಾತಿ, ಕಥಂ ನ ವವತ್ಥಪೇತಿ, ಏತ್ತಾವತಾ ಅಪ್ಪಸದ್ದೋ ಹೋತಿ. ಸಚೇ ಪನ ತತಿಯತ್ಥೇರೋ ಕಥಂ ವವತ್ಥಪೇತಿ, ಮಹಾಸದ್ದೋ ನಾಮ ಹೋತಿ.

ನ ಉಕ್ಖಿತ್ತಕಾಯಾತಿ ನ ಉಕ್ಖೇಪೇನ, ಇತ್ಥಮ್ಭೂತಲಕ್ಖಣೇ ಕರಣವಚನಂ, ಏಕತೋ ವಾ ಉಭತೋ ವಾ ಉಕ್ಖಿತ್ತಚೀವರೋ ಹುತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅನ್ತೋಇನ್ದಖೀಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನ ಏವಂ ಗನ್ತಬ್ಬಂ. ನಿಸಿನ್ನಕಾಲೇ ಪನ ಧಮಕರಣಂ ನೀಹರನ್ತೇನಪಿ ಚೀವರಂ ಅನುಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾವ ನೀಹರಿತಬ್ಬಂ. ನ ಉಜ್ಜಗ್ಘಿಕಾಯಾತಿ ನ ಮಹಾಹಸಿತಂ ಹಸನ್ತೋ, ವುತ್ತನಯೇನೇವೇತ್ಥ ಕರಣವಚನಂ. ನ ಕಾಯಪ್ಪಚಾಲಕನ್ತಿ ಕಾಯಂ ಅಚಾಲೇತ್ವಾ ಕಾಯಂ ಪಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಚ್ಚಲಂ ಕತ್ವಾ ಉಜುಕೇನ ಕಾಯೇನ ಸಮೇನ ಇರಿಯಾಪಥೇನ. ನ ಬಾಹುಪ್ಪಚಾಲಕನ್ತಿ ಬಾಹುಂ ಅಚಾಲೇತ್ವಾ ಬಾಹುಂ ಪಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಚ್ಚಲಂ ಕತ್ವಾ. ನ ಸೀಸಪ್ಪಚಾಲಕನ್ತಿ ಸೀಸಂ ಅಚಾಲೇತ್ವಾ ಸೀಸಂ ಪಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಚ್ಚಲಂ ಉಜುಂ ಠಪೇತ್ವಾ. ನ ಖಮ್ಭಕತೋತಿ ಖಮ್ಭಕತೋ ನಾಮ ಕಟಿಯಂ ಹತ್ಥಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಕತಖಮ್ಭೋ. ನ ಉಕ್ಕುಟಿಕಾಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಉಕ್ಕುಟಿಕಾ ವುಚ್ಚತಿ ಪಣ್ಹಿಯೋ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗಪಾದೇಹಿ ವಾ ಅಗ್ಗಪಾದೇ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಣ್ಹೇಹಿಯೇವ ವಾ ಭೂಮಿಂ ಫುಸನ್ತಸ್ಸ ಗಮನಂ. ಕರಣವಚನಂ ಪನೇತ್ಥ ವುತ್ತಲಕ್ಖಣಮೇವ. ನ ಓಗುಣ್ಠಿತೇನಾತಿ ಸಸೀಸಂ ಪಾರುತೇನ. ನ ಪಲ್ಲತ್ಥಿಕಾಯಾತಿ ನ ದುಸ್ಸಪಲ್ಲತ್ಥಿಕಾಯ. ಏತ್ಥ ಆಯೋಗಪಲ್ಲತ್ಥಿಕಾಪಿ ದುಸ್ಸಪಲ್ಲತ್ಥಿಕಾ ಏವ. ನ ಥೇರೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಅನುಪಖಜ್ಜಾತಿ ಥೇರೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಅತಿಅಲ್ಲೀಯಿತ್ವಾ ನ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬಂ. ನ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಓತ್ಥರಿತ್ವಾತಿ ನ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬಂ.

ಸಕ್ಕಚ್ಚನ್ತಿ ಸತಿಂ ಉಪಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ. ಪತ್ತಸಞ್ಞೀತಿ ಪತ್ತೇ ಸಞ್ಞಂ ಕತ್ವಾ. ಸಮಸೂಪಕೋ ನಾಮ ಯತ್ಥ ಭತ್ತಸ್ಸ ಚತುತ್ಥಭಾಗಪ್ಪಮಾಣೋ ಸೂಪೋ ಹೋತಿ. ಸಮತಿತ್ಥಿಕನ್ತಿ ಸಮಪುಣ್ಣಂ ಸಮಭರಿತಂ. ಥೂಪೀಕತಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ಥೂಪೀಕತೋ ನಾಮ ಪತ್ತಸ್ಸ ಅನ್ತೋಮುಖವಟ್ಟಿಲೇಖಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಕತೋ, ಪತ್ತೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತೋ ಭರಿತೋ ಪೂರಿತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏವಂ ಕತಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಅನ್ತೋಮುಖವಟ್ಟಿಲೇಖಾಸಮಪ್ಪಮಾಣೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ‘‘ಯಂ ಕಞ್ಚಿ ಯಾಗುಂ ವಾ ಭತ್ತಂ ವಾ ಫಲಾಫಲಂ ವಾ ಆಮಿಸಜಾತಿಕಂ ಸಮತಿತ್ಥಿಕಮೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ತಞ್ಚ ಖೋ ಅಧಿಟ್ಠಾನುಪಗೇನ ಪತ್ತೇನ, ಇತರೇನ ಪನ ಥೂಪೀಕತಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ. ಯಾಮಕಾಲಿಕಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಯಾವಜೀವಿಕಾನಿ ಪನ ಅಧಿಟ್ಠಾನುಪಗಪತ್ತೇ ಥೂಪೀಕತಾನಿಪಿ ವಟ್ಟನ್ತಿ. ಯಂ ಪನ ದ್ವೀಸು ಪತ್ತೇಸು ಭತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಪೇಸೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ವುತ್ತಂ. ಯಂ ಪತ್ತೇ ಪಕ್ಖಿಪಿಯಮಾನಂ ಪೂವಉಚ್ಛುಖಣ್ಡಫಲಾಫಲಾದಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಓರೋಹತಿ, ತಂ ಥೂಪೀಕತಂ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ. ಪೂವವಟಂಸಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ದೇನ್ತಿ, ಥೂಪೀಕತಮೇವ ಹೋತಿ. ಪುಪ್ಫವಟಂಸಕತಕ್ಕೋಲಕಟುಕಫಲಾದಿವಟಂಸಕೇ ಪನ ಠಪೇತ್ವಾ ದಿನ್ನಂ ಥೂಪೀಕತಂ ನ ಹೋತಿ. ಭತ್ತಸ್ಸ ಉಪರಿ ಥಾಲಕಂ ವಾ ಪತ್ತಂ ವಾ ಠಪೇತ್ವಾ ಪೂರೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಥೂಪೀಕತಂ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ. ಕುರುನ್ದಿಯಮ್ಪಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಥಾಲಕೇ ವಾ ಪತ್ತೇ ವಾ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ತಂ ಪತ್ತಮತ್ಥಕೇ ಠಪೇತ್ವಾ ದೇನ್ತಿ, ಪಾಟೇಕ್ಕಭಾಜನಂ ವಟ್ಟತಿ. ಇಧ ಅನಾಪತ್ತಿಯಂ ಗಿಲಾನೋ ನ ಆಗತೋ, ತಸ್ಮಾ ಗಿಲಾನಸ್ಸಪಿ ಥೂಪೀಕತಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪನ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತುಮೇವ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಪನ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ.

‘‘ಸಕ್ಕಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ಚ ‘‘ಪತ್ತಸಞ್ಞೀ’’ತಿ ಚ ಉಭಯಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ. ಸಪದಾನನ್ತಿ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಓಧಿಂ ಅಕತ್ವಾ ಅನುಪಟಿಪಾಟಿಯಾ. ಸಮಸೂಪಕೇ ವತ್ತಬ್ಬಂ ವುತ್ತಮೇವ. ಥೂಪಕತೋತಿ ಮತ್ಥಕತೋ, ವೇಮಜ್ಝತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ನ ಸೂಪಂ ವಾ ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ವಾತಿಆದಿ ಪಾಕಟಮೇವ. ವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ ನತ್ಥಿ. ಉಜ್ಝಾನಸಞ್ಞೀಸಿಕ್ಖಾಪದೇಪಿ ಗಿಲಾನೋ ನ ಮುಞ್ಚತಿ. ನಾತಿಮಹನ್ತೋ ಕಬಳೋತಿ ಮಯೂರಣ್ಡಂ ಅತಿಮಹನ್ತಂ, ಕುಕ್ಕುಟಣ್ಡಂ ಅತಿಖುದ್ದಕಂ, ತೇಸಂ ವೇಮಜ್ಝಪ್ಪಮಾಣೋ. ಪರಿಮಣ್ಡಲಂ ಆಲೋಪೋತಿ ನಾತಿದೀಘೋ ಆಲೋಪೋ. ಅನಾಹಟೇತಿ ಅನಾಹರಿತೇ, ಮುಖದ್ವಾರಂ ಅಸಮ್ಪಾಪಿತೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಬ್ಬೋ ಹತ್ಥೋತಿ ಏತ್ಥ ಹತ್ಥಸದ್ದೋ ತದೇಕದೇಸೇಸು ಅಙ್ಗುಲೀಸು ದಟ್ಠಬ್ಬೋ ‘‘ಹತ್ಥಮುದ್ದೋ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ಸಮುದಾಯೇ ಪವತ್ತವೋಹಾರಸ್ಸ ಅವಯವೇ ಪವತ್ತನತೋ. ಏಕಙ್ಗುಲಿಮ್ಪಿ ಮುಖೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ನ ಸಕಬಳೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಹರೀತಕಂ ವಾ ಲಟ್ಠಿಮಧುಕಂ ವಾ ಮುಖೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕಥೇತಿ, ಯತ್ತಕೇನ ವಚನಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಹೋತಿ, ತತ್ತಕೇ ಮುಖಮ್ಹಿ ಸನ್ತೇ ಕಥೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

ಪಿಣ್ಡುಕ್ಖೇಪಕನ್ತಿ ಪಿಣ್ಡಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ. ಕಬಳಾವಚ್ಛೇದಕನ್ತಿ ಕಬಳಂ ಅವಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅವಛಿನ್ದಿತ್ವಾ. ಅವಗಣ್ಡಕಾರಕನ್ತಿ ಮಕ್ಕಟೋ ವಿಯ ಗಣ್ಡೇ ಕತ್ವಾ ಕತ್ವಾ. ಹತ್ಥನಿದ್ಧುನಕನ್ತಿ ಹತ್ಥಂ ನಿದ್ಧುನಿತ್ವಾ ನಿದ್ಧುನಿತ್ವಾ. ಸಿತ್ಥಾವಕಾರಕನ್ತಿ ಸಿತ್ಥಾನಿ ಅವಕಿರಿತ್ವಾ ಅವಕಿರಿತ್ವಾ. ಜಿವ್ಹಾನಿಚ್ಛಾರಕನ್ತಿ ಜಿವ್ಹಂ ನಿಚ್ಛಾರೇತ್ವಾ ನಿಚ್ಛಾರೇತ್ವಾ. ಚಪುಚಪುಕಾರಕನ್ತಿ ‘‘ಚಪುಚಪೂ’’ತಿ ಏವಂ ಸದ್ದಂ ಕತ್ವಾ ಕತ್ವಾ. ಸುರುಸುರುಕಾರಕನ್ತಿ ‘‘ಸುರುಸುರೂ’’ತಿ ಏವಂ ಸದ್ದಂ ಕತ್ವಾ ಕತ್ವಾ. ಹತ್ಥನಿಲ್ಲೇಹಕನ್ತಿ ಹತ್ಥಂ ನಿಲ್ಲೇಹಿತ್ವಾ ನಿಲ್ಲೇಹಿತ್ವಾ. ಭುಞ್ಜನ್ತೇನ ಹಿ ಅಙ್ಗುಲಿಮತ್ತಮ್ಪಿ ನಿಲ್ಲೇಹಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಘನಯಾಗುಫಾಣಿತಪಾಯಾಸಾದಿಕೇ ಪನ ಅಙ್ಗುಲೀಹಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಙ್ಗುಲಿಯೋ ಮುಖೇ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಪತ್ತನಿಲ್ಲೇಹಕಓಟ್ಠನಿಲ್ಲೇಹಕೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ, ತಸ್ಮಾ ಅಙ್ಗುಲಿಯಾಪಿ ಪತ್ತೋ ನ ನಿಲ್ಲೇಹಿತಬ್ಬೋ, ಏಕಓಟ್ಠೋಪಿ ಜಿವ್ಹಾಯ ನ ನಿಲ್ಲೇಹಿತಬ್ಬೋ, ಓಟ್ಠಮಂಸೇಹಿ ಏವ ಪನ ಗಹೇತ್ವಾ ಅನ್ತೋ ಪವೇಸೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

ನ ಸಾಮಿಸೇನ ಹತ್ಥೇನ ಪಾನೀಯಥಾಲಕೋತಿ ಏತಂ ಪಟಿಕೂಲವಸೇನ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಸಙ್ಘಿಕಮ್ಪಿ ಪುಗ್ಗಲಿಕಮ್ಪಿ ಗಿಹಿಸನ್ತಕಮ್ಪಿ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಮ್ಪಿ ಸಙ್ಖಮ್ಪಿ ಸರಾವಮ್ಪಿ ಆಮಿಸಮಕ್ಖಿತಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಮೇವ, ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ. ಸಚೇ ಪನ ಹತ್ಥಸ್ಸ ಏಕದೇಸೋ ಆಮಿಸಮಕ್ಖಿತೋ ನ ಹೋತಿ, ತೇನ ಪದೇಸೇನ ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ನ ಸಸಿತ್ಥಕಂ ಪತ್ತಧೋವನಂ ಅನ್ತರಘರೇ ಛಡ್ಡೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ವಾತಿ ಸಿತ್ಥಾನಿ ಏಕತೋ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ರಾಸಿಂ ಕತ್ವಾ ಉದಕಂ ಛಡ್ಡೇತಿ. ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ವಾ ಉದಕಗತಿಕಾನಿ ಕತ್ವಾ ಛಡ್ಡೇತಿ, ಪಟಿಗ್ಗಹೇನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ತೋ ನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇ ಛಡ್ಡೇತಿ, ಬಹಿ ನೀಹರಿತ್ವಾ ವಾ ಛಡ್ಡೇತಿ, ಏವಂ ಛಡ್ಡೇನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ. ನ ತಾವ ಥೇರೇನ ಉದಕನ್ತಿ ಇದಂ ಹತ್ಥಧೋವನಉದಕಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಅನ್ತರಾ ಪಿಪಾಸಿತೇನ, ಪನ ಗಲೇ ವಿಲಗ್ಗಾಮಿಸೇನ ವಾ ಪಾನೀಯಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ನ ಧೋವಿತಬ್ಬಾತಿ.

ಭತ್ತಗ್ಗವತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಅನುಮೋದನವತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ

ಅನುಮೋದನವತ್ತೇ ಅನು ಪುನಪ್ಪುನಂ ಮೋದಿಯತೇ ಪಮೋದಿಯತೇತಿ ಅನುಮೋದನಾ. ಕಾ ಸಾ? ಧಮ್ಮಕಥಾ. ಅನುಮೋದನಾಯ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ವತ್ತಂ ಅನುಮೋದನವತ್ತಂ. ಪಞ್ಚಮೇ ನಿಸಿನ್ನೇತಿ ಅನುಮೋದನತ್ಥಾಯ ನಿಸಿನ್ನೇ. ಉಪನಿಸಿನ್ನಕಥಾ ನಾಮ ಬಹೂಸು ಸನ್ನಿಪತಿತೇಸು ಪರಿಕಥಾಕಥನಂ. ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ.

ಅನುಮೋದನವತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಪಿಣ್ಡಚಾರಿಕವತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ

೧೮೯. ಪಿಣ್ಡಚಾರಿಕವತ್ತೇ ಪಿಣ್ಡಿತಬ್ಬೋ ಸಙ್ಘರಿತಬ್ಬೋತಿ ಪಿಣ್ಡೋ, ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ. ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಣಂ ಸೀಲಮಸ್ಸಾತಿ ಪಿಣ್ಡಚಾರೀ, ಸೋ ಏವ ಪಿಣ್ಡಚಾರಿಕೋ ಸಕತ್ಥೇ ಕಪಚ್ಚಯವಸೇನ. ಪಿಣ್ಡಚಾರಿಕೇನ ವತ್ತಿತಬ್ಬಂ ವತ್ತಂ ಪಿಣ್ಡಚಾರಿಕವತ್ತಂ. ತತ್ರಾಯಮನುತ್ತಾನಪದವಣ್ಣನಾ – ನಿವೇಸನಂ ನಾಮ ಇತ್ಥಿಕುಮಾರಿಕಾದೀನಂ ವಸನಟ್ಠಾನಂ. ಯಸ್ಮಾ ಪವಿಸನನಿಕ್ಖಮನದ್ವಾರಂ ಅಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಸಹಸಾ ಪವಿಸನ್ತೋ ವಿಸಭಾಗಾರಮ್ಮಣಂ ವಾ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯ, ಪರಿಸ್ಸಯೋ ವಾ ಭವೇಯ್ಯ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ನಿವೇಸನಂ…ಪೇ… ಪವಿಸಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಅತಿದೂರೇ ತಿಟ್ಠನ್ತೋ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ವಾ ಭವೇಯ್ಯ, ‘‘ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಗೇಹೇ ತಿಟ್ಠತೀ’’ತಿ ವಾ ಮಞ್ಞೇಯ್ಯ. ಅಚ್ಚಾಸನ್ನೇ ತಿಟ್ಠನ್ತೋ ಅಪಸ್ಸಿತಬ್ಬಂ ವಾ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯ, ಅಸುಣಿತಬ್ಬಂ ವಾ ಸುಣೇಯ್ಯ, ತೇನ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಅಗಾರವೋ ವಾ ಅಪ್ಪಸಾದೋ ವಾ ಭವೇಯ್ಯ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ನಾತಿದೂರೇ ನಾಚ್ಚಾಸನ್ನೇ ಠಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಅತಿಚಿರಂ ತಿಟ್ಠನ್ತೋ ಅದಾತುಕಾಮಾನಂ ಮನೋಪದೋಸೋ ಭವೇಯ್ಯ, ಅಞ್ಞತ್ಥ ಭಿಕ್ಖಾ ಚ ಪರಿಕ್ಖಯೇಯ್ಯ, ಅತಿಲಹುಕಂ ನಿವತ್ತನ್ತೋ ದಾತುಕಾಮಾನಂ ಪುಞ್ಞಹಾನಿ ಚ ಭವೇಯ್ಯ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಚ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಅಸಮ್ಪಜ್ಜನಂ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ನಾತಿಚಿರಂ ಠಾತಬ್ಬಂ, ನಾತಿಲಹುಕಂ ನಿವತ್ತಿತಬ್ಬಂ, ಠಿತೇನ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಸಲ್ಲಕ್ಖಣಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಸಚೇ ಕಮ್ಮಂ ವಾ ನಿಕ್ಖಿಪತೀ’’ತಿಆದಿನಾ. ತತ್ಥ ಕಮ್ಮಂ ವಾ ನಿಕ್ಖಿಪತೀತಿ ಕಪ್ಪಾಸಂ ವಾ ಸುಪ್ಪಂ ವಾ ಮುಸಲಂ ವಾ ಯಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಠಿತಾ ವಾ ನಿಸಿನ್ನಾ ವಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪತಿ. ಪರಾಮಸತೀತಿ ಗಣ್ಹಾತಿ. ಠಪೇತಿ ವಾತಿ ‘‘ತಿಟ್ಠಥ ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವದನ್ತೀ ಠಪೇತಿ ನಾಮ. ಅವಕ್ಕಾರಪಾತೀತಿ ಅತಿರೇಕಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ಠಪನತ್ಥಾಯ ಏಕಾ ಸಮುಗ್ಗಪಾತಿ. ಏತ್ಥ ಚ ಸಮುಗ್ಗಪಾತಿ ನಾಮ ಸಮುಗ್ಗಪುಟಸದಿಸಾ ಪಾತಿ. ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ.

ಪಿಣ್ಡಚಾರಿಕವತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಆರಞ್ಞಿಕವತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ

೧೯೦. ಆರಞ್ಞಿಕವತ್ತೇ ನ ರಮನ್ತಿ ಜನಾ ಏತ್ಥಾತಿ ಅರಞ್ಞಂ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ –

‘‘ರಮಣೀಯಾನಿ ಅರಞ್ಞಾನಿ, ಯತ್ಥ ನ ರಮತೀ ಜನೋ;

ವೀತರಾಗಾ ರಮಿಸ್ಸನ್ತಿ, ನ ತೇ ಕಾಮಗವೇಸಿನೋ’’ತಿ. (ಧ. ಪ. ೯೯);

ಅರಞ್ಞೇ ವಸತೀತಿ ಆರಞ್ಞಿಕೋ, ತೇನ ವತ್ತಿತಬ್ಬಂ ವತ್ತಂ ಆರಞ್ಞಿಕವತ್ತಂ. ತತ್ರಾಯಂ ವಿಸೇಸಪದಾನಮತ್ಥೋ – ಕಾಲಸ್ಸೇವ ಉಟ್ಠಾಯಾತಿ ಅರಞ್ಞಸೇನಾಸನಸ್ಸ ಗಾಮತೋ ದೂರತ್ತಾ ವುತ್ತಂ, ತೇನೇವ ಕಾರಣೇನ ‘‘ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಚೀವರಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಪರಿಸ್ಸಮೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಪತ್ತಂ ಥವಿಕಾಯ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅಂಸೇ ಲಗ್ಗೇತ್ವಾ ಚೀವರಂ ಖನ್ಧೇ ಕರಿತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಮಗ್ಗೋ ನ ದುಸ್ಸೋಧನೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಕಣ್ಟಕಸರೀಸಪಾದಿಪರಿಸ್ಸಯವಿಮೋಚನತ್ಥಂ ಉಪಾಹನಾ ಆರೋಹಿತ್ವಾ. ಅರಞ್ಞಂ ನಾಮ ಯಸ್ಮಾ ಚೋರಾದೀನಂ ವಿಚರಟ್ಠಾನಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ದಾರುಭಣ್ಡಂ ಮತ್ತಿಕಾಭಣ್ಡಂ ಪಟಿಸಾಮೇತ್ವಾ ದ್ವಾರವಾತಪಾನಂ ಥಕೇತ್ವಾ ವಸನಟ್ಠಾನತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಇತೋ ಪರಾನಿ ಭತ್ತಗ್ಗವತ್ತಪಿಣ್ಡಚಾರಿಕವತ್ತೇಸು ವುತ್ತಸದಿಸಾನೇವ. ಗಾಮತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಸಚೇ ಬಹಿಗಾಮೇ ಉದಕಂ ನತ್ಥಿ, ಅನ್ತೋಗಾಮೇಯೇವ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ, ಅಥ ಬಹಿಗಾಮೇ ಅತ್ಥಿ, ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ವೋದಕಂ ಕತ್ವಾ ಥವಿಕಾಯ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಚೀವರಂ ಸಙ್ಘರಿತ್ವಾ ಅಂಸೇ ಕರಿತ್ವಾ ಉಪಾಹನಾ ಆರೋಹಿತ್ವಾ ಗನ್ತಬ್ಬಂ.

ಭಾಜನಂ ಅಲಭನ್ತೇನಾತಿಆದಿ ಅರಞ್ಞಸೇನಾಸನಸ್ಸ ದುಲ್ಲಭದಬ್ಬಸಮ್ಭಾರತ್ತಾ ವುತ್ತಂ, ಅಗ್ಗಿ ಉಪಟ್ಠಾಪೇತಬ್ಬೋತಿಆದಿ ವಾಳಮಿಗಸರೀಸಪಾದಿಬಾಹಿರಪರಿಸ್ಸಯಕಾಲೇ ಚ ವಾತಪಿತ್ತಾದಿಅಜ್ಝತ್ತಪಅಸ್ಸಯಕಾಲೇ ಚ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬತ್ತಾ. ಬಹೂನಂ ಪನ ವಸನಟ್ಠಾನೇ ತಾದಿಸಾನಿ ಸುಲಭಾನಿ ಹೋನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಗಣವಾಸಿನೋ ಪನ ತೇನ ವಿನಾಪಿ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಕತ್ತರದಣ್ಡೋ ನಾಮ ಪರಿಸ್ಸಯವಿನೋದನೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅರಞ್ಞೇ ವಿಹರನ್ತೇನ ಅವಸ್ಸಂ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬೋತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಕತ್ತರದಣ್ಡೋ ಉಪಟ್ಠಾಪೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ. ನಕ್ಖತ್ತಾನೇವ ನಕ್ಖತ್ತಪದಾನಿ. ಚೋರಾದೀಸು ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ, ಭನ್ತೇ, ಕೇನ ನಕ್ಖತ್ತೇನ ಚನ್ದೋ ಯುತ್ತೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತೇಸು ‘‘ನ ಜಾನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಕುಜ್ಝನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ನಕ್ಖತ್ತಪದಾನಿ ಉಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಾನಿ ಸಕಲಾನಿ ವಾ ಏಕದೇಸಾನಿ ವಾ’’ತಿ, ತಥಾ ದಿಸಾಮೂಳ್ಹೇಸು ‘‘ಕತಮಾಯಂ, ಭನ್ತೇ, ದಿಸಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತೇಸು, ತಸ್ಮಾ ‘‘ದಿಸಾಕುಸಲೇನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ.

ಆರಞ್ಞಿಕವತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಸೇನಾಸನವತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ

೧೯೧. ಸೇನಾಸನವತ್ತೇ ಸಯನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಸೇನಂ, ಸಯನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಆವಸನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಆಸನಂ. ಸೇನಞ್ಚ ಆಸನಞ್ಚ ಸೇನಾಸನಂ. ಸೇನಾಸನೇಸು ಕತ್ತಬ್ಬಂ ವತ್ತಂ ಸೇನಾಸನವತ್ತಂ. ಇಧ ಪನ ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ಉಪಜ್ಝಾಯವತ್ತಕಥಾಯಂ (ವಿ. ಸಙ್ಗ. ಅಟ್ಠ. ೧೮೩ ) ವುತ್ತಮೇವ. ತತ್ಥ ಪನ ಉಪಜ್ಝಾಯೇನ ವುತ್ಥವಿಹಾರೋ ವುತ್ತೋ, ಇಧ ಪನ ಅತ್ತನಾ ವುತ್ಥವಿಹಾರೋತಿ ಅಯಮೇವ ವಿಸೇಸೋ. ನ ವುಡ್ಢಂ ಅನಾಪುಚ್ಛಾತಿ ಏತ್ಥ ತಸ್ಸ ಓವರಕೇ ತದುಪಚಾರೇ ಚ ಆಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬನ್ತಿ ವದನ್ತಿ. ಭೋಜನಸಾಲಾದೀಸುಪಿ ಏವಮೇವ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಭೋಜನಸಾಲಾದೀಸುಪಿ ಉದ್ದೇಸದಾನಾದಿ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾವ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಸೇನಾಸನವತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಜನ್ತಾಘರವತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ

೧೯೨. ಜನ್ತಾಘರವತ್ತೇ ಜಾಯತೀತಿ ಜಂ, ಕಿಂ ತಂ? ಸರೀರಂ. ಜಂ ತಾಯತಿ ರಕ್ಖತೀತಿ ಜನ್ತಾ, ಕಾ ಸಾ? ತಿಕಿಚ್ಛಾ. ಗಯ್ಹತೇತಿ ಘರಂ, ಕಿಂ ತಂ? ನಿವೇಸನಂ, ಜನ್ತಾಯ ಸರೀರತಿಕಿಚ್ಛಾಯ ಕತಂ ಘರಂ ಜನ್ತಾಘರಂ, ಜನ್ತಾಘರೇ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ವತ್ತಂ ಜನ್ತಾಘರವತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಪರಿಭಣ್ಡನ್ತಿ ಬಹಿಜಗತಿ. ಸೇಸಂ ಉಪಜ್ಝಾಯವತ್ತೇ ವುತ್ತನಯತ್ತಾ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ.

ಜನ್ತಾಘರವತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ವಚ್ಚಕುಟಿವತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ

೧೯೩. ವಚ್ಚಕುಟಿವತ್ತೇ ವಚ್ಚಯತೇ ಊಹದಯತೇತಿ ವಚ್ಚಂ, ಕರೀಸಂ. ಕುಟೀಯತಿ ಛಿನ್ದೀಯತಿ ಆತಪೋ ಏತಾಯಾತಿ ಕುಟಿ, ವಚ್ಚತ್ಥಾಯ ಕತಾ ಕುಟಿ ವಚ್ಚಕುಟಿ, ವಚ್ಚಕುಟಿಯಾ ವತ್ತಿತಬ್ಬಂ ವತ್ತಂ ವಚ್ಚಕುಟಿವತ್ತಂ, ಇಧ ಚ ವತ್ತಕ್ಖನ್ಧಕೇ ಆಚಮನವತ್ತಂ ಪಠಮಂ ಆಗತಂ, ಪಚ್ಛಾ ವಚ್ಚಕುಟಿವತ್ತಂ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಪಕರಣೇ ಪಠಮಂ ವಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಆಚಮತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ವಚ್ಚಕುಟಿವತ್ತಂ ಪಠಮಂ ಆಗತಂ, ತಸ್ಮಾ ತದನುಕ್ಕಮೇನ ಕಥಯಿಸ್ಸಾಮ. ದನ್ತಕಟ್ಠಂ ಖಾದನ್ತೇನಾತಿ ಅಯಂ ವಚ್ಚಕುಟಿಯಾಪಿ ಸಬ್ಬತ್ಥೇವ ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ. ನಿಬದ್ಧಗಮನತ್ಥಾಯಾತಿ ಅತ್ತನಾ ನಿಬದ್ಧಗಮನತ್ಥಾಯ. ಪುಗ್ಗಲಿಕಟ್ಠಾನಂ ವಾತಿ ಅತ್ತನೋ ವಿಹಾರಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವಾತಿ.

ವಚ್ಚಕುಟಿವತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಇತಿ ವಿನಯಸಙ್ಗಹಸಂವಣ್ಣನಾಭೂತೇ ವಿನಯಾಲಙ್ಕಾರೇ

ಉಪಜ್ಝಾಯವತ್ತಾದಿವತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾಲಙ್ಕಾರೋ ನಾಮ

ಸತ್ತವೀಸತಿಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.

೨೮. ಚತುಪಚ್ಚಯಭಾಜನೀಯವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ

ಚೀವರಭಾಜನಕಥಾವಣ್ಣನಾ

೧೯೪. ಏವಂ ಉಪಜ್ಝಾಯಾದಿವತ್ತಸಙ್ಖಾತಾನಿ ಚುದ್ದಸ ಖನ್ಧಕವತ್ತಾನಿ ಕಥೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಚತುನ್ನಂ ಪಚ್ಚಯಾನಂ ಭಾಜನಂ ಕಥೇನ್ತೋ ‘‘ಚತುಪಚ್ಚಯಭಾಜನ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಚತೂತಿ ಸಙ್ಖ್ಯಾಸಬ್ಬನಾಮಪದಂ. ಪಟಿಚ್ಚ ಏತಿ ಸೀತಪಟಿಘಾತಾದಿಕಂ ಫಲಂ ಏತಸ್ಮಾತಿ ಪಚ್ಚಯೋ, ಚೀವರಾದಿ, ಪಚ್ಚಯೋ ಚ ಪಚ್ಚಯೋ ಚ ಪಚ್ಚಯಾ, ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯಾ ಚತುಪಚ್ಚಯಂ, ಭಾಜೀಯತೇ ವಿಭಾಜೀಯತೇ ಭಾಜನಂ. ಚತುಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಭಾಜನಂ ಚತುಪಚ್ಚಯಭಾಜನಂ. ತೇನಾಹ ‘‘ಚೀವರಾದೀನಂ ಚತುನ್ನಂ ಪಚ್ಚಯಾನಂ ಭಾಜನ’’ನ್ತಿ. ತತ್ಥ ತಸ್ಮಿಂ ಚತುಪಚ್ಚಯಭಾಜನೇ ಸಮಭಿನಿವಿಟ್ಠೇ ಚೀವರಭಾಜನೇ ತಾವ ಪಠಮಂ ಚೀವರಪಟಿಗ್ಗಾಹಕೋ…ಪೇ… ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಕಸ್ಮಾ? ಸಙ್ಘಿಕಚೀವರಸ್ಸ ದುಕ್ಕರಭಾಜನತ್ತಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತತ್ಥ ಆಗತಾಗತಂ ಚೀವರಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ಪಟಿಗ್ಗಹಣಮತ್ತಮೇವಸ್ಸ ಭಾರೋತಿ ಚೀವರಪಟಿಗ್ಗಾಹಕೋ. ಚೀವರಪಟಿಗ್ಗಾಹಕೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಚೀವರಂ ನಿದಹತಿ, ನಿದಹನಮತ್ತಮೇವಸ್ಸ ಭಾರೋತಿ ಚೀವರನಿದಹಕೋ. ಭಣ್ಡಾಗಾರೇ ನಿಯುತ್ತೋ ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕೋ. ಚೀವರಾದಿಕಸ್ಸ ಭಣ್ಡಸ್ಸ ಠಪನಟ್ಠಾನಭೂತಂ ಅಗಾರಂ ಭಣ್ಡಾಗಾರಂ. ಚೀವರಂ ಭಾಜೇತಿ ಭಾಗಂ ಕರೋತೀತಿ ಚೀವರಭಾಜಕೋ. ಚೀವರಸ್ಸ ಭಾಜನಂ ವಿಭಾಗಕರಣಂ ಚೀವರಭಾಜನಂ, ವಿಭಜನಕಿರಿಯಾ.

ತತ್ಥ ‘‘ಚೀವರಪಟಿಗ್ಗಾಹಕೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ, ಸೋ ಕುತೋ ಲಬ್ಭತೇತಿ ಆಹ ‘‘ಪಞ್ಚಹಙ್ಗೇಹಿ…ಪೇ… ಸಮ್ಮನ್ನಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ. ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ…ಪೇ… ವಚನತೋ’’ತಿ. ಛನ್ದನಂ ಛನ್ದೋ, ಇಚ್ಛನಂ ಪಿಹನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಗಮನಂ ಕರಣಂ ಗತಿ, ಕಿರಿಯಾ. ಗಾರೇಯ್ಹಾ ಗತಿ ಅಗತಿ, ಛನ್ದೇನ ಅಗತಿ ಛನ್ದಾಗತಿ. ಸೇಸೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಕಥಂ ಛನ್ದಾಗತಿಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಆಹ ‘‘ತತ್ಥ ಪಚ್ಛಾ ಆಗತಾನಮ್ಪೀ’’ತಿಆದಿ. ಏವಮಿತರೇಸುಪಿ. ಪಞ್ಚಮಙ್ಗಂ ಪನ ಸತಿಸಮ್ಪಜಞ್ಞಯುತ್ತಾಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸುಕ್ಕಪಕ್ಖೇಪಿ ಇತೋ ಪಟಿಪಕ್ಖವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ತೇನಾಹ ‘‘ತಸ್ಮಾ’’ತಿಆದಿ.

ಇಮಾಯ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ವಾ ಅಪಲೋಕನೇನ ವಾತಿ ಇದಂ ಇಮಸ್ಸ ಸಮ್ಮುತಿಕಮ್ಮಸ್ಸ ಲಹುಕಕಮ್ಮತ್ತಾ ವುತ್ತಂ. ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ಪರಿವಾರಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪರಿ. ಅಟ್ಠ. ೪೮೨) ‘‘ಅವಸೇಸಾ ತೇರಸ ಸಮ್ಮುತಿಯೋ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಮತಕಚೀವರದಾನಾದಿಸಮ್ಮುತಿಯೋ ಚಾತಿ ಏತಾನಿ ಲಹುಕಕಮ್ಮಾನಿ ಅಪಲೋಕೇತ್ವಾಪಿ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟನ್ತೀ’’ತಿ. ಅನ್ತೋವಿಹಾರೇ ಸಬ್ಬಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇಪಿ ಖಣ್ಡಸೀಮಾಯಮ್ಪಿ ಸಮ್ಮನ್ನಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಏತ್ಥ ಅನ್ತೋವಿಹಾರೇತಿ ಬದ್ಧಸೀಮವಿಹಾರಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ನ ಹಿ ಅಬದ್ಧಸೀಮವಿಹಾರೇ ಅಪಲೋಕನಾದಿಚತುಬ್ಬಿಧಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ ದುಬ್ಬಿಸೋಧನತ್ತಾ. ಧುರವಿಹಾರಟ್ಠಾನೇತಿ ವಿಹಾರದ್ವಾರಸ್ಸ ಸಮ್ಮುಖಟ್ಠಾನೇ.

೧೯೭. ಭಣ್ಡಾಗಾರಸಮ್ಮುತಿಯಂ ವಿಹಾರಮಜ್ಝೇಯೇವಾತಿ ಅವಿಪ್ಪವಾಸಸೀಮಾಸಙ್ಖಾತಮಹಾಸೀಮಾ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇಯೇವ ಸಮ್ಮನ್ನಿತಬ್ಬಾ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಠಾನೇ ಇಮಂ ಪನ ಭಣ್ಡಾಗಾರಂ ಖಣ್ಡಸೀಮಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಖಣ್ಡಸೀಮಾಯಂ ನಿಸಿನ್ನೇಹಿ ಸಮ್ಮನ್ನಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ವಿಹಾರಮಜ್ಝೇಯೇವ ‘‘ಸುಣಾತು ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಸಙ್ಘೋ, ಯದಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪತ್ತಕಲ್ಲಂ, ಸಙ್ಘೋ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ವಿಹಾರಂ ಭಣ್ಡಾಗಾರಂ ಸಮ್ಮನ್ನೇಯ್ಯಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ‘‘ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ವಾ ಅಪಲೋಕನೇನ ವಾ ಸಮ್ಮನ್ನಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವಚನಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮಂ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಥಿನದಾನಕಮ್ಮಮ್ಪಿ ಅಬದ್ಧಸೀಮಾಭೂತೇ ವಿಹಾರೇ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಏಕಚ್ಚೇ ಞತ್ತಿಕಮ್ಮಮ್ಪಿ ತಥೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಬದ್ಧಸೀಮವಿಹಾರೇ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಮತ್ತೇಯೇವ ಉಪೋಸಥಪವಾರಣಂ ಕರೋನ್ತಿ, ತದಯುತ್ತಂ, ಕಾರಣಂ ಪನೇತ್ಥ ಕಥಿನವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾಯಂ (ವಿ. ಸಙ್ಗ. ಅಟ್ಠ. ೨೨೬) ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ.

೧೯೮. ತುಲಾಭೂತೋತಿ ತುಲಾಸದಿಸೋ. ಇದನ್ತಿ ಸಾಮಣೇರಾನಂ ಉಪಡ್ಢಪಟಿವೀಸದಾನಂ. ಇಮಂ ಕಿರ ಪಾಠಂ ಅಮನಸಿಕರೋನ್ತಾ ಇದಾನಿ ಕಾಲಚೀವರಮ್ಪಿ ಸಾಮಣೇರಾನಂ ಉಪಡ್ಢಪಟಿವೀಸಂ ದೇನ್ತಿ. ಫಾತಿಕಮ್ಮನ್ತಿ ಪಹೋನಕಕಮ್ಮಂ, ಯತ್ತಕೇನ ವಿನಯಾಗತೇನ ಸಮ್ಮುಞ್ಜನೀಬನ್ಧನಾದಿಹತ್ಥಕಮ್ಮೇನ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಊನತಾ ನ ಹೋತಿ, ತತ್ತಕಂ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಬ್ಬೇಸನ್ತಿ ತತ್ರುಪ್ಪಾದವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಂ ಗಣ್ಹನ್ತಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಾಮಣೇರಾನಞ್ಚ. ಭಣ್ಡಾಗಾರಚೀವರೇಪೀತಿ ಅಕಾಲಚೀವರಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಉಕ್ಕುಟ್ಠಿಂ ಕರೋನ್ತೀತಿ ಮಹಾಸದ್ದಂ ಕರೋನ್ತಿ. ಏತನ್ತಿ ಉಕ್ಕುಟ್ಠಿಯಾ ಕತಾಯ ಸಮಭಾಗದಾನಂ. ವಿರಜ್ಝಿತ್ವಾ ಕರೋನ್ತೀತಿ ಕತ್ತಬ್ಬಕಾಲೇಸು ಅಕತ್ವಾ ಯಥಾರುಚಿತಕ್ಖಣೇ ಕರೋನ್ತಿ. ಸಮಪಟಿವೀಸೋ ದಾತಬ್ಬೋತಿ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ಯಾಚನ್ತಾನಂ ಪಟಿಞ್ಞಾಮತ್ತೇನಪಿ ಸಮಕೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೋ ದಾತಬ್ಬೋ.

ಅತಿರೇಕಭಾಗೇನಾತಿ ದಸ ಭಿಕ್ಖೂ ಹೋನ್ತಿ, ಸಾಟಕಾಪಿ ದಸೇವ, ತೇಸು ಏಕೋ ದ್ವಾದಸ ಅಗ್ಘತಿ, ಸೇಸಾ ದಸಗ್ಘನಕಾ. ಸಬ್ಬೇಸು ದಸಗ್ಘನಕವಸೇನ ಕುಸೇ ಪಾತಿತೇ ಯಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದ್ವಾದಸಗ್ಘನಕೋ ಕುಸೋ ಪಾತಿತೋ, ಸೋ ‘‘ಏತ್ತಕೇನ ಮಮ ಚೀವರಂ ಪಹೋತೀ’’ತಿ ತೇನ ಅತಿರೇಕಭಾಗೇನ ಗನ್ತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ. ಏತ್ಥ ಚ ಏತ್ತಕೇನ ಮಮ ಚೀವರಂ ಪಹೋತೀತಿ ದ್ವಾದಸಗ್ಘನಕೇನ ಮಮ ಚೀವರಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಹೋತಿ, ನ ತತೋ ಊನೇನಾತಿ ಸಬ್ಬಂ ಗಹೇತುಕಾಮೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಅತಿರೇಕಂ ಆವುಸೋ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸನ್ತಕ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ಸುತ್ವಾ ಭಗವಾ ‘‘ಸಙ್ಘಿಕೇ ಚ ಗಣಸನ್ತಕೇ ಚ ಅಪ್ಪಕಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ಸಂಯಮೋ ಕಾತಬ್ಬೋ, ಗಣ್ಹನ್ತೇನಪಿ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅನುಕ್ಖೇಪೇ ದಿನ್ನೇ’’ತಿ ಆಹ. ತತ್ಥ ಅನುಕ್ಖೇಪೋ ನಾಮ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅನುಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಂ ಅನುಪ್ಪದಾತಬ್ಬಂ ಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡಂ, ಯತ್ತಕಂ ತಸ್ಸ ಪಟಿವೀಸೇ ಅಧಿಕಂ, ತತ್ತಕೇ ಅಗ್ಘನಕೇ ಯಸ್ಮಿಂ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡೇ ದಿನ್ನೇತಿ ಅತ್ಥೋತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ಸಙ್ಖೇಪೇನ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಚೇ ದಸ ಭಿಕ್ಖೂ ಹೋನ್ತಿ’’ತ್ಯಾದಿ ವುತ್ತಂ.

ವಿಕಲಕೇ ತೋಸೇತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಚೀವರವಿಕಲಕಂ ಪುಗ್ಗಲವಿಕಲಕನ್ತಿ ದ್ವೇ ವಿಕಲಕಾ. ತತ್ಥ ಚೀವರವಿಕಲಕಂ ನಾಮ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಞ್ಚ ಪಞ್ಚ ವತ್ಥಾನಿ ಪತ್ತಾನಿ, ಸೇಸಾನಿಪಿ ಅತ್ಥಿ, ಏಕೇಕಂ ಪನ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಾನಿ. ಛಿನ್ದನ್ತೇಹಿ ಚ ಅಡ್ಢಮಣ್ಡಲಾದೀನಂ ವಾ ಉಪಾಹನಥವಿಕಾದೀನಂ ವಾ ಪಹೋನಕಾನಿ ಖಣ್ಡಾನಿ ಕತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಾನಿ, ಹೇಟ್ಠಿಮಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಚತುರಙ್ಗುಲವಿತ್ಥಾರಮ್ಪಿ ಅನುವಾತಪ್ಪಹೋನಕಾಯಾಮಂ ಖಣ್ಡಂ ಕತ್ವಾ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಅಪರಿಭೋಗಂ ಪನ ನ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಚೀವರಸ್ಸ ಅಪ್ಪಹೋನಕಭಾವೋ ಚೀವರವಿಕಲಕಂ. ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ದಿನ್ನೇ ಪನೇತಂ ತೋಸಿತಂ ಹೋತಿ. ಅಥ ಕುಸಪಾತೋ ಕಾತಬ್ಬೋ, ಸಚೇಪಿ ಏಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಏಕಂ ವಾ ದ್ವೇ ವಾ ವತ್ಥಾನಿ ನಪ್ಪಹೋನ್ತಿ, ತತ್ಥ ಅಞ್ಞಂ ಸಾಮಣಕಂ ಪರಿಕ್ಖಾರಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಯೋ ತೇನ ತುಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಭಾಗಂ ದತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಕುಸಪಾತೋ ಕಾತಬ್ಬೋ. ಇದಮ್ಪಿ ಚೀವರವಿಕಲಕನ್ತಿ ಅನ್ಧಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ.

ಪುಗ್ಗಲವಿಕಲಕಂ ನಾಮ ದಸ ದಸ ಭಿಕ್ಖೂ ಗಣೇತ್ವಾ ವಗ್ಗಂ ಕರೋನ್ತಾನಂ ಏಕೋ ವಗ್ಗೋ ನ ಪೂರತಿ, ಅಟ್ಠ ವಾ ನವ ವಾ ಹೋನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಅಟ್ಠ ವಾ ನವ ವಾ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಇಮೇ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಸುಂ ಭಾಜೇಥಾ’’ತಿ ದಾತಬ್ಬಾ. ಏವಮಯಂ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಅಪ್ಪಹೋನಕಭಾವೋ ಪುಗ್ಗಲವಿಕಲಕಂ ನಾಮ. ವಿಸುಂ ದಿನ್ನೇ ಪನ ತಂ ತೋಸಿತಂ ಹೋತಿ, ಏವಂ ತೋಸೇತ್ವಾ ಕುಸಪಾತೋ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ. ಅಥ ವಾ ವಿಕಲಕೇ ತೋಸೇತ್ವಾತಿ ಯೋ ಚೀವರವಿಭಾಗೋ ಊನಕೋ, ತಂ ಅಞ್ಞೇನ ಪರಿಕ್ಖಾರೇನ ಸಮಂ ಕತ್ವಾ ಕುಸಪಾತೋ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಸಚೇ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಞ್ಚ ಪಞ್ಚ ವತ್ಥಾನೀ’’ತಿಆದಿನಾ.

೧೯೯. ಇತೋ ಪರಂ ತೇಸು ತೇಸು ವತ್ಥೂಸು ಆಗತವಸೇನ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತೇಸು ವಿನಿಚ್ಛಯೇಸು ಸನ್ತೇಸುಪಿ ತೇಸಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಾನಂ ಅಟ್ಠಮಾತಿಕಾವಿನಿಚ್ಛಯತೋ ಅವಿಮುತ್ತತ್ತಾ ಅಟ್ಠಮಾತಿಕಾವಿನಿಚ್ಛಯೇಸ್ವೇವ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಇದಾನಿ ಅಟ್ಠಿಮಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ಯಾ ತಾ ಅಟ್ಠ ಮಾತಿಕಾ ಭಗವತಾ ವುತ್ತಾ, ತಾಸಂ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ಮಾತಿಕಾನಂ ವಸೇನ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಇದಾನಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಪರಿಕ್ಖೇಪಾರಹಟ್ಠಾನೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾತಿ ಇಮಿನಾ ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಧುವಸನ್ನಿಪಾತಟ್ಠಾನಾದಿತೋ ಪಠಮಲೇಡ್ಡುಪಾತಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಉಪಚಾರಸೀಮಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಇದಾನಿ ದುತಿಯಲೇಡ್ಡುಪಾತಸ್ಸ ಅನ್ತೋಪಿ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಪಿಚಾ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ. ಧುವಸನ್ನಿಪಾತಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ಪರಿಯನ್ತಗತಮೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ‘‘ಏವಂ ಸನ್ತೇ ತಿಯೋಜನೇ ಠಿತಾ ಲಾಭಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಇಮೇ ಲಾಭಗ್ಗಹಣಾದಯೋ ಉಪಚಾರಸೀಮಾವಸೇನೇವ ಹೋತಿ, ನ ಅವಿಪ್ಪವಾಸಸೀಮಾವಸೇನಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ, ತೇನ ಚ ಇಮಾನಿ ಲಾಭಗ್ಗಹಣಾದೀನಿಯೇವ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಂ ಕತ್ತಬ್ಬಾನಿ, ನ ಅಪಲೋಕನಕಮ್ಮಾದೀನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಕಮ್ಮಾನಿ, ತಾನಿ ಪನ ಅವಿಪ್ಪವಾಸಸೀಮಾದೀಸುಯೇವ ಕತ್ತಬ್ಬಾನೀತಿ ಪಕಾಸೇತಿ. ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೩.೩೭೯) ‘‘ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಆರಾಮಪ್ಪವೇಸನಸೇನಾಸನಪುಚ್ಛನಾದಿ ಪರಿವಾಸಮಾನತ್ತಾರೋಚನವಸ್ಸಚ್ಛೇದನಿಸ್ಸಯಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾದಿ ವಿಧಾನನ್ತಿ ಇದಂ ಸಬ್ಬಂ ಇಮಿಸ್ಸಾಯೇವ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ.

ಲಾಭತ್ಥಾಯ ಠಪಿತಾ ಸೀಮಾ ಲಾಭಸೀಮಾ. ಲೋಕೇ ಗಾಮಸೀಮಾದಯೋ ವಿಯ ಲಾಭಸೀಮಾ ನಾಮ ವಿಸುಂ ಪಸಿದ್ಧಾ ನತ್ಥಿ, ಕೇನಾಯಂ ಅನುಞ್ಞಾತಾತಿ ಆಹ ‘‘ನೇವ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನಾ’’ತಿಆದಿ. ಏತೇನ ನಾಯಂ ಸಾಸನವೋಹಾರಸಿದ್ಧಾ, ಲೋಕವೋಹಾರಸಿದ್ಧಾ ಏವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಜನಪದಪರಿಚ್ಛೇದೋತಿ ಇದಂ ಲೋಕಪಸಿದ್ಧಸೀಮಾಸದ್ದತ್ಥವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ಪರಿಚ್ಛೇದಬ್ಭನ್ತರಮ್ಪಿ ಸಬ್ಬಂ ಜನಪದಸೀಮಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಜನಪದೋ ಏವ ಜನಪದಸೀಮಾ, ಏವಂ ರಟ್ಠಸೀಮಾದೀಸುಪಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ಆಣಾಪವತ್ತಿಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಪಥವೀವೇಮಜ್ಝಗತಸ್ಸಾತಿ ಯಾವ ಉದಕಪರಿಯನ್ತಾ ಖಣ್ಡಸೀಮತ್ತಾ ವುತ್ತಂ. ಉಪಚಾರಸೀಮಾದೀಸು ಪನ ಅಬದ್ಧಸೀಮಾಸು ಹೇಟ್ಠಾಪಥವಿಯಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಠಿತಾನಂ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಕೂಪಾದಿಪವೇಸಾರಹಟ್ಠಾನೇ ಠಿತಾನಞ್ಞೇವ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಸೀಮಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ತಂತಂಸೀಮಟ್ಠಭಾವೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಚಕ್ಕವಾಳಸೀಮಾಯ ದಿನ್ನಂ ಪಥವೀಸನ್ಧಾರಕಉದಕಟ್ಠಾನೇಪಿ ಠಿತಾನಂ ಪಾಪುಣಾತಿ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಚಕ್ಕವಾಳವೋಹಾರತ್ತಾತಿ. ಸಮಾನಸಂವಾಸಅವಿಪ್ಪವಾಸಸೀಮಾಸು ದಿನ್ನಸ್ಸ ಇದಂ ನಾನತ್ತಂ – ‘‘ಅವಿಪ್ಪವಾಸಸೀಮಾಯ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ದಿನ್ನಂ ಗಾಮಟ್ಠಾನಂ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ. ಕಸ್ಮಾ? ‘‘ಠಪೇತ್ವಾ ಗಾಮಞ್ಚ ಗಾಮೂಪಚಾರಞ್ಚಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೧೪೪) ವುತ್ತತ್ತಾ. ‘‘ಸಮಾನಸಂವಾಸಕಸೀಮಾಯದಮ್ಮೀ’’ತಿ ದಿನ್ನಂ ಪನ ಗಾಮೇ ಠಿತಾನಮ್ಪಿ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ.

೨೦೦-೧. ಬುದ್ಧಾಧಿವುತ್ಥೋತಿ ಬುದ್ಧೇನ ಭಗವತಾ ಅಧಿವುತ್ಥೋ. ಏಕಸ್ಮಿನ್ತಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ. ಪಾಕವತ್ತನ್ತಿ ನಿಬದ್ಧದಾನಂ. ವತ್ತತೀತಿ ಪವತ್ತತಿ. ತೇಹಿ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಯೇಸಂ ಸಮ್ಮುಖೇ ಏಸ ದೇತಿ, ತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ.

೨೦೨. ದುತಿಯಭಾಗೇ ಪನ ಥೇರಾಸನಂ ಆರುಳ್ಹೇತಿ ಯಾವ ಸಙ್ಘನವಕಂ ಏಕವಾರಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಭಾಗಂ ದತ್ವಾ ಚೀವರೇ ಅಪರಿಕ್ಖೀಣೇ ಪುನ ಸಬ್ಬೇಸಂ ದಾತುಂ ದುತಿಯಭಾಗೇ ಥೇರಸ್ಸ ದಿನ್ನೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನಾತಿ ‘‘ತುಯ್ಹೇವ ಭಿಕ್ಖು ತಾನಿ ಚೀವರಾನೀ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೩೬೩) ಭಗವತಾ ವುತ್ತನಯೇನ. ಪಂಸುಕೂಲಿಕಾನಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ‘‘ತುಯ್ಹಂ ದೇಮಾ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ, ‘ಭಿಕ್ಖೂನಂ ದೇಮ, ಥೇರಾನಂ ದೇಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಪಂಸುಕೂಲಿಕಾನಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೩.೩೭೯) ವುತ್ತಂ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೨.೩೭೯) ಪನ ಪಂಸುಕೂಲಿಕಾನಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ತುಯ್ಹಂ ದೇಮಾ’’ತಿ ಅವುತ್ತತ್ತಾತಿ ಕಾರಣಂ ವದನ್ತಿ. ಯದಿ ಏವಂ ‘‘ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದೇಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ವಟ್ಟೇಯ್ಯ, ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನಂ ದೇಮ, ಥೇರಾನಂ ದೇಮ, ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದೇಮಾ’’ತಿ ವಚನತೋ ಭೇದೋ ನ ದಿಸ್ಸತಿ, ವೀಮಂಸಿತಬ್ಬಮೇತ್ಥ ಕಾರಣನ್ತಿ. ಪಾರುಪಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಪಂಸುಕೂಲಿಕಾನಂ ವಟ್ಟತಿ. ಸಾಮಿಕೇಹಿ ವಿಚಾರಿತಮೇವಾತಿ ಉಪಾಹನತ್ಥವಿಕಾದೀನಮತ್ಥಾಯ ವಿಚಾರಿತಮೇವ.

೨೦೩. ಉಪಡ್ಢಂ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಯಂ ಉಭತೋಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಿನ್ನಂ, ತತೋ ಉಪಡ್ಢಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಉಪಡ್ಢಂ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ದಾತಬ್ಬಂ. ಸಚೇಪಿ ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಹೋತಿ, ಏಕಾ ವಾ ಭಿಕ್ಖುನೀ, ಅನ್ತಮಸೋ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸಪಿ ಉಪಡ್ಢಮೇವ ದಾತಬ್ಬಂ. ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚ ಭಿಕ್ಖುನೀನಞ್ಚ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪನ ನ ಮಜ್ಝೇ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಪಕ್ಖೇ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಅಪರಾಮಟ್ಠತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಗಣನಾಯ ಭಾಗೋ ದಾತಬ್ಬೋತಿ ದಾಯಕಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋತಿ ಸಿಜ್ಝತಿ, ತಥಾ ದಾನಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖೂಪಿ ಗಣೇತ್ವಾ ದಿನ್ನೇ ಏವ ಯುಜ್ಜತಿ. ಇತರಥಾ ಹಿ ‘‘ಕಿತ್ತಕಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ದಾತಬ್ಬಂ, ಕಿತ್ತಕಂ ಭಿಕ್ಖುನೀನ’’ನ್ತಿ ನ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತವಚನಮ್ಪಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತವಚನಸದಿಸಮೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂ ಚ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಚ ಗಣೇತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ಪುಗ್ಗಲೋ…ಪೇ… ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಗ್ಗಹಣೇನ ಗಹಿತತ್ತಾ’’ತಿ. ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚ ಭಿಕ್ಖುನೀನಞ್ಚ ತುಯ್ಹಞ್ಚಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪನ ಪುಗ್ಗಲೋ ವಿಸುಂ ನ ಲಭತೀತಿ ಇದಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಪಮಾಣೇನೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ನ ಹೇತ್ಥ ವಿಸೇಸಕಾರಣಂ ಉಪಲಬ್ಭತಿ. ತಥಾ ಹಿ ‘‘ಉಭತೋಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚ ತುಯ್ಹಞ್ಚ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಸಾಮಞ್ಞವಿಸೇಸವಚನೇಹಿ ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಯಥಾ ಪುಗ್ಗಲೋ ವಿಸುಂ ಲಭತಿ, ಏವಮಿಧಾಪಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚ ತುಯ್ಹಞ್ಚಾ’’ತಿ ಸಾಮಞ್ಞವಿಸೇಸವಚನಸಬ್ಭಾವತೋ ಭವಿತಬ್ಬಮೇವ ವಿಸುಂ ಪುಗ್ಗಲಪಟಿವೀಸೇನಾತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನಮೇವೇತ್ಥ ಪಮಾಣಂ. ಪಾಪುಣನಟ್ಠಾನತೋ ಏಕಮೇವ ಲಭತೀತಿ ಅತ್ತನೋ ವಸ್ಸಗ್ಗೇನ ಪತ್ತಟ್ಠಾನತೋ ಏಕಮೇವ ಕೋಟ್ಠಾಸಂ ಲಭತಿ. ತತ್ಥ ಕಾರಣಮಾಹ ‘‘ಕಸ್ಮಾ? ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಗ್ಗಹಣೇನ ಗಹಿತತ್ತಾ’’ತಿ, ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಗ್ಗಹಣೇನೇವ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸಪಿ ಗಹಿತತ್ತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೩.೩೭೯) ವುತ್ತಂ.

ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೨.೩೭೯) ಪನ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸದ್ದೇನ ಭಿಕ್ಖೂನಞ್ಞೇವ ಗಹಿತತ್ತಾ, ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಪನ ‘‘ತುಯ್ಹಞ್ಚಾ’’ತಿ ವಿಸುಂ ಗಹಿತತ್ತಾ ಚ ತತ್ಥಸ್ಸ ಅಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುನೀನಞ್ಚ ತುಯ್ಹಞ್ಚಾ’’ತಿ ವುತ್ತಟ್ಠಾನಸದಿಸತ್ತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಪುಗ್ಗಲಪ್ಪಧಾನೋ ಹೇತ್ಥ ಸಙ್ಘ-ಸದ್ದೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಗ್ಗಹಣೇನ ಗಹಿತತ್ತಾ’’ತಿ ಪಾಠಂ ಲಿಖನ್ತಿ, ತಂ ನ ಸುನ್ದರಂ ತಸ್ಸ ವಿಸುಂ ಲಾಭಗ್ಗಹಣೇ ಕಾರಣವಚನತ್ತಾ. ತಥಾ ಹಿ ‘‘ವಿಸುಂ ಸಙ್ಘಗ್ಗಹಣೇನ ಗಹಿತತ್ತಾ’’ತಿ ವಿಸುಂ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸಪಿ ಭಾಗಗ್ಗಹಣೇ ಕಾರಣಂ ವುತ್ತಂ. ಯಥಾ ಚೇತ್ಥ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಅಗ್ಗಹಣಂ, ಏವಂ ಉಪರಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚ ತುಯ್ಹಞ್ಚಾ’’ತಿಆದೀಸುಪಿ ವಿಸುಂ ಸಙ್ಘಾದಿಸದ್ದೇಹಿ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಅಗ್ಗಹಣಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಯದಿ ಹಿ ಗಹಣಂ ಸಿಯಾ, ಸಙ್ಘತೋಪಿ ವಿಸುಮ್ಪೀತಿ ಭಾಗದ್ವಯಂ ಲಭೇಯ್ಯ ಉಭಯತ್ಥ ಗಹಿತತ್ತಾತಿ ವುತ್ತಂ. ಪೂಜೇತಬ್ಬನ್ತಿಆದಿ ಗಿಹಿಕಮ್ಮಂ ನ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ. ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಹರಾತಿ ಇದಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಹರಣಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ತೇನಾಹ ‘‘ಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಹರಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ಹರಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಈದಿಸಂ ಗಿಹಿವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಂ ನ ಹೋತೀತಿ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ.

೨೦೪. ಅನ್ತೋಹೇಮನ್ತೇತಿ ಇಮಿನಾ ಅನತ್ಥತೇ ಕಥಿನೇ ವಸ್ಸಾನಂ ಪಚ್ಛಿಮೇ ಮಾಸೇ ದಿನ್ನಂ ಪುರಿಮವಸ್ಸಂವುತ್ಥಾನಞ್ಞೇವ ಪಾಪುಣಾತಿ, ತತೋ ಪರಂ ಹೇಮನ್ತೇ ದಿನ್ನಂ ಪಚ್ಛಿಮವಸ್ಸಂವುತ್ಥಾನಮ್ಪಿ ವುತ್ಥವಸ್ಸತ್ತಾ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಹೇಮನ್ತತೋ ಪನ ಪರಂ ಪಿಟ್ಠಿಸಮಯೇ ‘‘ವಸ್ಸಂವುತ್ಥಸಙ್ಘಸ್ಸಾ’’ತಿ ಏವಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ದಿನ್ನಂ ಅನನ್ತರೇ ವಸ್ಸೇ ವಾ ತತೋ ಪರೇಸು ವಾ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ತಸ್ಮಿಂ ಭಿಕ್ಖುಭಾವೇ ವುತ್ಥವಸ್ಸಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಾಪುಣಾತಿ. ಯೇ ಪನ ಸಬ್ಬಥಾ ಅವುತ್ಥವಸ್ಸಾ, ತೇಸಂ ನ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಲಕ್ಖಣಞ್ಞೂ ವದನ್ತೀತಿ ವಿನಯಲಕ್ಖಣಞ್ಞುನೋ ಆಚರಿಯಾ ವದನ್ತಿ. ಲಕ್ಖಣಞ್ಞೂ ವದನ್ತೀತಿ ಇದಂ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನವಚನಂ, ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ಅನಾಗತತ್ತಾ ಪನ ಏವಂ ವುತ್ತಂ. ಬಹಿಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಂ…ಪೇ… ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ವುತ್ಥವಸ್ಸಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ತೇನೇವ ಮಾತಿಕಾಟ್ಠಕಥಾಯಮ್ಪಿ (ಕಙ್ಖ. ಅಟ್ಠ. ಅಕಾಲಚೀವರಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ‘‘ಸಚೇ ಪನ ಬಹಿಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಂ ಠಿತೋ ‘ವಸ್ಸಂವುತ್ಥಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಮ್ಮೀ’ತಿ ವದತಿ, ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ವುತ್ಥವಸ್ಸಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಸಮ್ಪತ್ತಾನಂ ಪಾಪುಣಾತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ಪನ ‘‘ವಸ್ಸಾವಾಸಸ್ಸ ಅನನುರೂಪೇ ಪದೇಸೇ ಠತ್ವಾ ವುತ್ತತ್ತಾ ವಸ್ಸಂವುತ್ಥಾನಞ್ಚ ಅವುತ್ಥಾನಞ್ಚ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಾಪುಣಾತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ನ ಹಿ ‘‘ವಸ್ಸಂವುತ್ಥಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಅವುತ್ಥವಸ್ಸಾನಂ ಪಾಪುಣಾತಿ. ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪೀತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಭಿಕ್ಖುಭಾವೇ ವುತ್ಥವಸ್ಸಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪೀತಿ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ ‘‘ವಸ್ಸಂವುತ್ಥಸಙ್ಘಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ. ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪೀತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಏವಂ ವದತೀತಿ ವಸ್ಸಂವುತ್ಥಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಮ್ಮೀತಿ ವದತಿ. ಅತೀತವಸ್ಸನ್ತಿ ಅನನ್ತರಾತೀತವಸ್ಸಂ.

೨೦೫. ಇದಾನಿ ‘‘ಆದಿಸ್ಸ ದೇತೀ’’ತಿ ಪದಂ ವಿಭಜನ್ತೋ ‘‘ಆದಿಸ್ಸ ದೇತೀತಿ ಏತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಯಾಗುಯಾ ವಾ…ಪೇ… ಭೇಸಜ್ಜೇ ವಾ ಆದಿಸಿತ್ವಾ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ದೇನ್ತೋ ದಾಯಕೋ ಆದಿಸ್ಸ ದೇತಿ ನಾಮಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಸೇಸಂ ಪಾಕಟಮೇವ.

೨೦೬. ಇದಾನಿ ‘‘ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ದೇತೀ’’ತಿ ಪದಂ ವಿಭಜನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ದೇತಿ ಏತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿ. ಸಙ್ಘತೋ ಚ ಗಣತೋ ಚ ವಿನಿಮುತ್ತಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಕುಲೂಪಕಾದಿಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ದೇನ್ತೋ ದಾಯಕೋ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ದೇತಿ ನಾಮ. ತಂ ಪನ ಪುಗ್ಗಲಿಕದಾನಂ ಪರಮ್ಮುಖಾ ವಾ ಹೋತಿ ಸಮ್ಮುಖಾ ವಾ. ತತ್ಥ ಪರಮ್ಮುಖಾ ದೇನ್ತೋ ‘‘ಇದಂ ಚೀವರಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ನಾಮಂ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ದೇತಿ, ಸಮ್ಮುಖಾ ದೇನ್ತೋ ಚ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಾದಮೂಲೇ ಚೀವರಂ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ, ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ದೇತಿ, ತದುಭಯಥಾಪಿ ದೇನ್ತೋ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ದೇತಿ ನಾಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ನ ಕೇವಲಂ ಏಕಸ್ಸೇವ ದೇನ್ತೋ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ದೇತಿ ನಾಮ, ಅಥ ಖೋ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾದೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ದೇನ್ತೋಪಿ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ದೇತಿ ನಾಮಾತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಚೇ ಪನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಉದ್ದೇಸಂ ಗಹೇತುಂ ಆಗತೋತಿ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಉದ್ದೇಸಂ ಅಗ್ಗಹಿತಪುಬ್ಬಸ್ಸಪಿ ಉದ್ದೇಸಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಆಗತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಭಾವೂಪಗಮನತೋ ವುತ್ತಂ. ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋತಿ ಪರಿನಿಟ್ಠಿತಉದ್ದೇಸೋ ಹುತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋ. ವತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಉದ್ದೇಸಪರಿಪುಚ್ಛಾದೀನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತಾನನ್ತಿ ಇದಂ ‘‘ಉದ್ದೇಸನ್ತೇವಾಸಿಕಾನ’’ನ್ತಿ ಇಮಸ್ಸೇವ ವಿಸೇಸನಂ. ತೇನ ಉದ್ದೇಸಕಾಲೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಉದ್ದೇಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ನಿವಸನ್ತೇ ಅನಿಬದ್ಧಚಾರಿಕೇ ನಿವತ್ತೇತಿ.

ಏವಂ ಚೀವರಕ್ಖನ್ಧಕೇ (ಮಹಾವ. ೩೭೯) ಆಗತಅಟ್ಠಮಾತಿಕಾವಸೇನ ಚೀವರವಿಭಜನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಚೀವರಕ್ಖನ್ಧಕೇ ಮಜ್ಝೇ ಆಗತೇಸು ವತ್ಥೂಸು ಆಗತನಯಂ ನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಸಚೇ ಕೋಚಿ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಕಿಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಾಯ ತಸ್ಸೇವ ತಾನಿ ಚೀವರಾನೀತಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾ, ಸೇಸಾನಿ ಞಾಪಕಾದಿವಸೇನ ವುತ್ತಾನಿ. ಪಞ್ಚ ಮಾಸೇತಿ ಅಚ್ಚನ್ತಸಂಯೋಗೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ. ವಡ್ಢಿಂ ಪಯೋಜೇತ್ವಾ ಠಪಿತಉಪನಿಕ್ಖೇಪತೋತಿ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕತ್ಥಾಯ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರೇಹಿ ವಡ್ಢಿಂ ಪಯೋಜೇತ್ವಾ ಠಪಿತಉಪನಿಕ್ಖೇಪತೋ. ತತ್ರುಪ್ಪಾದತೋತಿ ನಾಳಿಕೇರಾರಾಮಾದಿತತ್ರುಪ್ಪಾದತೋ. ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ‘‘ಇದಂ ಇಧ ವಸ್ಸಂವುತ್ಥಸಙ್ಘಸ್ಸ ದೇಮಾತಿ ವಾ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಂ ದೇಮಾತಿ ವಾ ವತ್ವಾ ದಿನ್ನಂ ತಂ ಅನತ್ಥತಕಥಿನಸ್ಸಪಿ ಪಞ್ಚ ಮಾಸೇ ಪಾಪುಣಾತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಲಾಭವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಲಬ್ಭಮಾನವಿಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಇಧಾತಿ ಅಭಿಲಾಪಮತ್ತಮೇವೇತಂ, ಇಧ-ಸದ್ದಂ ವಿನಾ ‘‘ವಸ್ಸಂವುತ್ಥಸಙ್ಘಸ್ಸ ದೇಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ಸೋ ಏವ ನಯೋ. ಅನತ್ಥತಕಥಿನಸ್ಸಪಿ ಪಞ್ಚ ಮಾಸೇ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಲಾಭವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ ಅನತ್ಥತಕಥಿನಸ್ಸಪಿ ವುತ್ಥವಸ್ಸಸ್ಸ ಪಞ್ಚ ಮಾಸೇ ಪಾಪುಣಾತಿ, ತತೋ ಪರಂ ಪನ ಉಪ್ಪನ್ನವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಂ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ ‘‘ಕಿಂ ಅತೀತವಸ್ಸೇ ಇದಂ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಂ, ಉದಾಹು ಅನಾಗತವಸ್ಸೇ’’ತಿ. ತತ್ಥ ತತೋ ಪರನ್ತಿ ಪಞ್ಚಮಾಸತೋ ಪರಂ, ಗಿಮ್ಹಾನಸ್ಸ ಪಠಮದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಠಿತಿಕಾ ಪನ ನ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಏತ್ಥ ಅಟ್ಠಿತಾಯ ಠಿತಿಕಾಯ ಪುನ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಚೀವರೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಸಚೇ ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಆಗಚ್ಛತಿ, ಮಜ್ಝೇ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ದ್ವೀಹಿಪಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಠಿತಾಯ ಪನ ಠಿತಿಕಾಯ ಪುನ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಚೀವರೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಸಚೇ ನವಕತರೋ ಆಗಚ್ಛತಿ, ಠಿತಿಕಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಗಚ್ಛತಿ. ಸಚೇ ವುಡ್ಢತರೋ ಆಗಚ್ಛತಿ, ಠಿತಿಕಾ ಉದ್ಧಂ ಆರೋಹತಿ. ಅಥ ಅಞ್ಞೋ ನತ್ಥಿ, ಪುನ ಅತ್ತನೋ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ದುಗ್ಗಹಿತಾನೀತಿ ಅಗ್ಗಹಿತಾನಿ, ಸಙ್ಘಿಕಾನೇವ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಪಾತಿತೇ ಕುಸೇ’’ತಿ ಏಕಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಕುಸದಣ್ಡಕೇ ಪಾತಿತಮತ್ತೇ ಸಚೇಪಿ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಂ ಹೋತಿ, ಗಹಿತಮೇವ ನಾಮ ಚೀವರಂ. ‘‘ನಾಕಾಮಾ ಭಾಗೋ ದಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನಂ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೬೩), ತತ್ಥ ಗಹಿತಮೇವ ನಾಮಾತಿ ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಇದಂ ಪತ್ತ’’ನ್ತಿ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ನ ವಿದಿತಂ, ತೇ ಪನ ಭಾಗಾ ಅತ್ಥತೋ ತೇಸಂ ಪತ್ತಾಯೇವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

ಸತ್ತಾಹವಾರೇನ ಅರುಣಮೇವ ಉಟ್ಠಾಪೇತೀತಿ ಇದಂ ನಾನಾಸೀಮವಿಹಾರೇಸು ಕತ್ತಬ್ಬನಯೇನ ಏಕಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ವಿಹಾರೇ ದ್ವೀಸು ಸೇನಾಸನೇಸು ನಿವುತ್ಥಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ, ಅರುಣುಟ್ಠಾಪನೇನೇವ ತತ್ಥ ವುತ್ಥೋ ಹೋತಿ, ನ ಪನ ವಸ್ಸಚ್ಛೇದಪರಿಹಾರಾಯ. ಅನ್ತೋಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ಹಿ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಅರುಣಂ ಉಟ್ಠಾಪೇನ್ತೋ ಅತ್ತನಾ ಗಹಿತಸೇನಾಸನಂ ಅಪ್ಪವಿಟ್ಠೋಪಿ ವುತ್ಥವಸ್ಸೋ ಏವ ಹೋತಿ. ಗಹಿತಸೇನಾಸನೇ ಪನ ನಿವುತ್ಥೋ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ, ತತ್ಥ ಅರುಣುಟ್ಠಾಪನೇ ಸತಿ ಹೋತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ಪುರಿಮಸ್ಮಿಂ ಬಹುತರಂ ನಿವಸತಿ ನಾಮಾ’’ತಿ. ಏತೇನ ಚ ಇತರಸ್ಮಿಂ ಸತ್ತಾಹವಾರೇನಪಿ ಅರುಣುಟ್ಠಾಪನೇ ಸತಿ ಏವ ಅಪ್ಪತರಂ ನಿವಸತಿ ನಾಮ ಹೋತಿ, ನಾಸತೀತಿ ದೀಪಿತಂ ಹೋತಿ. ಇದನ್ತಿ ಏಕಾಧಿಪ್ಪಾಯದಾನಂ. ನಾನಾಲಾಭೇಹೀತಿಆದೀಸು ನಾನಾ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಲಾಭೋ ಏತೇಸೂತಿ ನಾನಾಲಾಭಾ, ದ್ವೇ ವಿಹಾರಾ, ತೇಹಿ ನಾನಾಲಾಭೇಹಿ. ನಾನಾ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಪಾಕಾರಾದೀಹಿ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೋ ಉಪಚಾರೋ ಏತೇಸನ್ತಿ ನಾನೂಪಚಾರಾ, ತೇಹಿ ನಾನೂಪಚಾರೇಹಿ. ಏಕಸೀಮವಿಹಾರೇಹೀತಿ ಏಕಸೀಮಾಯಂ ದ್ವೀಹಿ ವಿಹಾರೇಹೀತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೩.೩೬೪) ವುತ್ತಂ. ನಾನಾಲಾಭೇಹೀತಿ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ನಿಬದ್ಧವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಲಾಭೇಹಿ. ನಾನೂಪಚಾರೇಹೀತಿ ನಾನಾಪರಿಕ್ಖೇಪನಾನಾದ್ವಾರೇಹಿ. ಏಕಸೀಮವಿಹಾರೇಹೀತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ವಿಹಾರಾನಂ ಏಕೇನ ಪಾಕಾರೇನ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತತ್ತಾ ಏಕಾಯ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ಅನ್ತೋಗತೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ವಿಹಾರೇಹೀತಿ ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೨.೩೬೪). ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತೀತಿ ಪಠಮಂ ಗಹಿತೋ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ. ತತ್ಥಾತಿ ಯತ್ಥ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ, ತತ್ಥ.

೨೦೭. ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಕಾಲಕತೇತಿ ಏತ್ಥ ಕಾಲಕತ-ಸದ್ದೋ ಭಾವಸಾಧನೋತಿ ಆಹ ‘‘ಕಾಲಕಿರಿಯಾಯಾ’’ತಿ. ಪಾಳಿಯಂ ಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಾಕಾನಂ ಚೀವರದಾನೇ ಸಾಮಣೇರಾನಂ ತಿಚೀವರಾಧಿಟ್ಠಾನಾಭಾವಾ ‘‘ಚೀವರಞ್ಚ ಪತ್ತಞ್ಚಾ’’ತಿಆದಿ ಸಬ್ಬತ್ಥ ವುತ್ತಂ.

೨೦೮. ಸಚೇಪಿ ಸಹಸ್ಸಂ ಅಗ್ಘತಿ, ಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಾಕಾನಞ್ಞೇವ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಞ್ಞನ್ತಿ ತಿಚೀವರಪತ್ತತೋ ಅಞ್ಞಂ. ಅಪ್ಪಗ್ಘನ್ತಿ ಅತಿಜಿಣ್ಣಾದಿಭಾವೇನ ನಿಹೀನಂ. ತತೋತಿ ಅವಸೇಸಪರಿಕ್ಖಾರತೋ. ಸಬ್ಬನ್ತಿ ಪತ್ತಂ ಚೀವರಞ್ಚ. ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಸಙ್ಘಸ್ಸೇವಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ಸಙ್ಘಸ್ಸೇವ. ಭಿಕ್ಖುನೋ ಕಾಲಕತಟ್ಠಾನಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಇಧಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ತತ್ಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ವಿಚ್ಛಾವಚನತ್ತಾ ಚ ಪರಿಕ್ಖಾರಸ್ಸ ಠಪಿತಟ್ಠಾನಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ಪಾಳಿಯಂ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜಿಕಂ ಅವೇಭಙ್ಗಿಕನ್ತಿ ಆಗತಾನಾಗತಸ್ಸ ಚಾತುದ್ದಿಸಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸೇವ ಸನ್ತಕಂ ಹುತ್ವಾ ಕಸ್ಸಚಿ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜಿಕಂ ಅವೇಭಙ್ಗಿಕಞ್ಚ ಭವಿತುಂ ಅನುಜಾನಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಸನ್ತೇ ಪತಿರೂಪೇ ಗಾಹಕೇ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಗಾಹಕೇ ಅಸತಿ ಅದತ್ವಾ ಭಾಜಿತೇಪಿ ಸುಭಾಜಿತಮೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ದಕ್ಖಿಣೋದಕಂ ಪಮಾಣನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೩.೩೭೬) ತಾವ ‘‘ಯತ್ಥ ಪನ ದಕ್ಖಿಣೋದಕಂ ಪಮಾಣನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಯಸ್ಮಿಂ ರಟ್ಠೇ ದಕ್ಖಿಣೋದಕಪಟಿಗ್ಗಹಣಮತ್ತೇನಪಿ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಸ್ಸ ಸಾಮಿನೋ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೨.೩೭೬) ಪನ ‘‘ದಕ್ಖಿಣೋದಕಂ ಪಮಾಣನ್ತಿ ಏತ್ತಕಾನಿ ಚೀವರಾನಿ ದಸ್ಸಾಮೀತಿ ಪಠಮಂ ಉದಕಂ ಪಾತೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ದೇನ್ತಿ, ತಂ ಯೇಹಿ ಗಹಿತಂ, ತೇ ಭಾಗಿನೋವ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಪರಸಮುದ್ದೇತಿ ಜಮ್ಬುದೀಪೇ. ತಮ್ಬಪಣ್ಣಿದೀಪಞ್ಹಿ ಉಪಾದಾಯೇಸ ಏವಂ ವುತ್ತೋ.

‘‘ಮತಕಚೀವರಂ ಅಧಿಟ್ಠಾತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಮಗ್ಗಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ತಸ್ಸ ಕಾಲಕಿರಿಯಂ ಸುತ್ವಾ ಅವಿಹಾರಟ್ಠಾನೇ ಚೇ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಬ್ಭನ್ತರೇ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ಚೀವರಂ ಮಯ್ಹಂ ಪಾಪುಣಾತೀ’’ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾತಿ, ಸ್ವಾಧಿಟ್ಠಿತಂ. ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಅಞ್ಞತರೋ ಭಿಕ್ಖು ಬಹುಭಣ್ಡೋ ಬಹುಪರಿಕ್ಖಾರೋ ಕಾಲಕತೋ ಹೋತಿ. ಭಗವತೋ ಏತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸುಂ, ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕಾಲಕತೇ ಸಙ್ಘೋ ಸಾಮೀ ಪತ್ತಚೀವರೇ. ಅಪಿಚ ಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಾಕಾ ಬಹುಪಕಾರಾ, ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಿಚೀವರಞ್ಚ ಪತ್ತಞ್ಚ ಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಾಕಾನಂ ದಾತುಂ. ಯಂ ತತ್ಥ ಲಹುಭಣ್ಡಂ ಲಹುಪರಿಕ್ಖಾರಂ, ತಂ ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತೇನ ಸಙ್ಘೇನ ಭಾಜೇತುಂ. ಯಂ ತತ್ಥ ಗರುಭಣ್ಡಂ ಗರುಪರಿಕ್ಖಾರಂ, ತಂ ಆಗತಾನಾಗತಸ್ಸ ಚಾತುದ್ದಿಸಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜಿಕಂ ಅವೇಭಙ್ಗಿಕ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೩೬೯) ಇಮಿನಾ ಪಾಠೇನ ಭಗವಾ ಸಬ್ಬಞ್ಞೂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಆಮಿಸದಾಯಜ್ಜಂ ವಿಚಾರೇಸಿ.

ತತ್ಥ ತಿಚೀವರಪತ್ತಅವಸೇಸಲಹುಭಣ್ಡಗರುಭಣ್ಡವಸೇನ ಆಮಿಸದಾಯಜ್ಜಂ ತಿವಿಧಂ ಹೋತಿ. ತೇಸು ತಿಚೀವರಪತ್ತಂ ಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಾಕಸ್ಸ ಭಾಗೋ ಹೋತಿ, ಅವಸೇಸಲಹುಭಣ್ಡಂ ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತಸಙ್ಘಸ್ಸ, ಪಞ್ಚವೀಸತಿವಿಧ ಗರುಭಣ್ಡಂ ಚಾತುದ್ದಿಸಸಙ್ಘಸ್ಸ. ಇಮಿನಾ ಇತೋ ತಿವಿಧಭಣ್ಡತೋ ಅಞ್ಞಂ ಭಿಕ್ಖುಭಣ್ಡಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಇಮೇಹಿ ತಿವಿಧೇಹಿ ಪುಗ್ಗಲೇಹಿ ಅಞ್ಞೋ ದಾಯಾದೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಇದಾನಿ ಪನ ವಿನಯಧರಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡಂ ಗಿಹಿಭೂತಾ ಞಾತಕಾ ಲಭನ್ತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ಕಸ್ಮಾತಿ ಚೇ? ‘‘ಯೇ ತಸ್ಸ ಧನೇ ಇಸ್ಸರಾ ಗಹಟ್ಠಾ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ವಾ, ತೇಸಂ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಆಗತತ್ತಾತಿ. ಸಚ್ಚಂ ಆಗತೋ, ಸೋ ಪನ ಪಾಠೋ ವಿಸ್ಸಾಸಗ್ಗಾಹವಿಸಯೇ ಆಗತೋ, ನ ದಾಯಜ್ಜಗಹಣಟ್ಠಾನೇ. ‘‘ಗಹಟ್ಠಾ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ವಾ’’ಇಚ್ಚೇವ ಆಗತೋ, ನ ‘‘ಞಾತಕಾ ಅಞ್ಞಾತಕಾ ವಾ’’ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಞಾತಕಾ ವಾ ಹೋನ್ತು ಅಞ್ಞಾತಕಾ ವಾ, ಯೇ ತಂ ಗಿಲಾನಂ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ, ತೇ ಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಾಕಭಾಗಭೂತಸ್ಸ ಧನಸ್ಸ ಇಸ್ಸರಾ ಗಹಟ್ಠಪಬ್ಬಜಿತಾ, ಅನ್ತಮಸೋ ಮಾತುಗಾಮಾಪಿ. ತೇ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ತೇಸಂ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ನ ಪನ ಯೇ ಗಿಲಾನಂ ನುಪಟ್ಠಹನ್ತಿ, ತೇ ಸನ್ಧಾಯ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೬೯) ‘‘ಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಾಕೋ ನಾಮ ಗಿಹೀ ವಾ ಹೋತು ಪಬ್ಬಜಿತೋ ವಾ, ಅನ್ತಮಸೋ ಮಾತುಗಾಮೋಪಿ, ಸಬ್ಬೇ ಭಾಗಂ ಲಭನ್ತೀ’’ತಿ.

ಅಥ ವಾ ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಅತ್ತನೋ ಜೀವಮಾನಕಾಲೇಯೇವ ಸಬ್ಬಂ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಕ್ಖಾರಂ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾ ಕಸ್ಸಚಿ ಞಾತಕಸ್ಸ ವಾ ಅಞ್ಞಾತಕಸ್ಸ ವಾ ಗಹಟ್ಠಸ್ಸ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸ ವಾ ಅದಾಸಿ, ಕೋಚಿ ಚ ಞಾತಕೋ ವಾ ಅಞ್ಞಾತಕೋ ವಾ ಗಹಟ್ಠೋ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ವಾ ವಿಸ್ಸಾಸಂ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ, ತಾದಿಸೇ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಯೇ ತಸ್ಸ ಧನಸ್ಸ ಇಸ್ಸರಾ ಗಹಟ್ಠಾ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ವಾ, ತೇಸಂ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ನ ಪನ ಅತಾದಿಸೇ ಞಾತಕೇ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೬೯) ‘‘ಸಚೇ ಪನ ಸೋ ಜೀವಮಾನೋಯೇವ ಸಬ್ಬಂ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಕ್ಖಾರಂ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾ ಕಸ್ಸಚಿ ಅದಾಸಿ, ಕೋಚಿ ವಾ ವಿಸ್ಸಾಸಂ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ, ಯಸ್ಸ ದಿನ್ನಂ, ಯೇನ ಚ ಗಹಿತಂ, ತಸ್ಸೇವ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ರುಚಿಯಾ ಏವ ಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಾಕಾ ಲಭನ್ತೀ’’ತಿ. ಏವಂ ಹೋತು, ಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡೇ ಪನ ಕಥನ್ತಿ? ತಮ್ಪಿ ‘‘ಗಿಹಿಞಾತಕಾನಂ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಪಾಳಿಯಂ ವಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವಾ ಟೀಕಾಸು ವಾ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ವಿಚಾರೇತಬ್ಬಮೇತಂ.

ಚೀವರಭಾಜನಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಪಿಣ್ಡಪಾತಭಾಜನಕಥಾವಣ್ಣನಾ

೨೦೯. ಇದಾನಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತಭಾಜನವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತುಂ ‘‘ಪಿಣ್ಡಪಾತಭಾಜನೇ ಪನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಸೇನಾಸನಕ್ಖನ್ಧಕೇ ಸೇನಾಸನಭಾಜನೇಯೇವ ಪಠಮಂ ಆಗತೇಪಿ ಚತುಪಚ್ಚಯಭಾಜನವಿನಿಚ್ಛಯತ್ತಾ ಪಚ್ಚಯಾನುಕ್ಕಮೇನ ಪಿಣ್ಡಪಾತಭಾಜನಂ ಪಠಮಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಪಿಣ್ಡಪಾತಭಾಜನೇ ಪನ ಸಙ್ಘಭತ್ತಾದೀಸು ಅಯಂ ವಿನಿಚ್ಛಯೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಕಥಂ ಏತಾನಿ ಸಙ್ಘಭತ್ತಾದೀನಿ ಭಗವತಾ ಅನುಞ್ಞಾತಾನೀತಿ ಆಹ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ…ಪೇ… ಅನುಞ್ಞಾತೇಸೂ’’ತಿ. ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ ಆಭತಂ ಭತ್ತಂ ಸಙ್ಘಭತ್ತಂ ಯಥಾ ‘‘ಆಗನ್ತುಕಸ್ಸ ಆಭತಂ ಭತ್ತಂ ಆಗನ್ತುಕಭತ್ತ’’ನ್ತಿ. ಸಙ್ಘತೋ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಂ ಭತ್ತಂ ಉದ್ದೇಸಭತ್ತಂ. ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಂ ಭತ್ತಂ ನಿಮನ್ತನಭತ್ತಂ. ಸಲಾಕಂ ಪಾತೇತ್ವಾ ಗಾಹೇತಬ್ಬಂ ಭತ್ತಂ ಸಲಾಕಭತ್ತಂ. ಪಕ್ಖೇ ಪಕ್ಖದಿವಸೇ ದಾತಬ್ಬಂ ಭತ್ತಂ ಪಕ್ಖಭತ್ತಂ. ಉಪೋಸಥೇ ಉಪೋಸಥದಿವಸೇ ದಾತಬ್ಬಂ ಭತ್ತಂ ಉಪೋಸಥಭತ್ತಂ. ಪಾಟಿಪದೇ ಉಪೋಸಥದಿವಸತೋ ದುತಿಯದಿವಸೇ ದಾತಬ್ಬಂ ಭತ್ತಂ ಪಾಟಿಪದಭತ್ತನ್ತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ. ಠಿತಿಕಾ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ ಸಙ್ಘತ್ಥೇರತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವಸ್ಸಗ್ಗೇನ ಗಾಹಣಂ ಠಿತಿಕಾ ನಾಮ.

ಅತ್ತನೋ ವಿಹಾರದ್ವಾರೇತಿ ವಿಹಾರಸ್ಸ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕಸಮೀಪಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಭೋಜನಸಾಲಾಯಾತಿ ಭತ್ತುದ್ದೇಸಟ್ಠಾನಭೂತಾಯ ಭೋಜನಸಾಲಾಯಂ. ವಸ್ಸಗ್ಗೇನಾತಿ ವಸ್ಸಕೋಟ್ಠಾಸೇನ. ದಿನ್ನಂ ಪನಾತಿ ವತ್ವಾ ಯಥಾ ಸೋ ದಾಯಕೋ ವದತಿ, ತಂ ವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಙ್ಘತೋ ಭನ್ತೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ಅನ್ತರಘರೇತಿ ಅನ್ತೋಗೇಹೇ. ಅನ್ತೋಉಪಚಾರಗತಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಗಾಮದ್ವಾರವೀಥಿಚತುಕ್ಕೇಸು ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಬ್ಭನ್ತರಂ ಉಪಚಾರೋ ನಾಮ.

ಅನ್ತರಘರಸ್ಸ ಉಪಚಾರೇ ಪನ ಲಬ್ಭಮಾನವಿಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಘರೂಪಚಾರೋ ಚೇತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ಏಕವಳಞ್ಜನ್ತಿ ಏಕೇನ ದ್ವಾರೇನ ವಳಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ. ನಾನಾನಿವೇಸನೇಸೂತಿ ನಾನಾಕುಲಸ್ಸ ನಾನೂಪಚಾರೇಸು ನಿವೇಸನೇಸು. ಲಜ್ಜೀ ಪೇಸಲೋ ಅಗತಿಗಮನಂ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಮೇಧಾವೀ ಚ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಉದ್ದಿಸತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಪೇಸಲೋ ಲಜ್ಜೀ ಮೇಧಾವೀ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ. ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸಪಿ ನಿದ್ದಾಯನ್ತಸ್ಸಪೀತಿ ಅನಾದರೇ ಸಾಮಿವಚನಂ, ವುಡ್ಢತರೇ ನಿದ್ದಾಯನ್ತೇ ನವಕಸ್ಸ ಗಾಹಿತಂ ಸುಗ್ಗಾಹಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಿಚೀವರಪರಿವಾರಂ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಉದಕಮತ್ತಲಾಭೀ ವಿಯ ಅಞ್ಞೋಪಿ ಉದ್ದೇಸಭತ್ತಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ ವತ್ಥಾದಿಅನೇಕಪ್ಪಕಾರಕಂ ಲಭತಿ ಚೇ, ತಸ್ಸೇವ ತ’’ನ್ತಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ವುತ್ತಂ. ಅತ್ತನೋ ರುಚಿವಸೇನ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ವತ್ವಾ ಆಹರಿತುಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತತ್ತಾ ವಿಸ್ಸಟ್ಠದೂತೋ ನಾಮ. ಯಂ ಇಚ್ಛತೀತಿ ‘‘ಉದ್ದೇಸಭತ್ತಂ ದೇಥಾ’’ತಿಆದೀನಿ ವದನ್ತೋ ಯಂ ಇಚ್ಛತಿ. ಪುಚ್ಛಾಸಭಾಗೇನಾತಿ ಪುಚ್ಛಾಸದಿಸೇನ.

‘‘ಏಕಾ ಕೂಟಟ್ಠಿತಿಕಾ ನಾಮ ಹೋತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಮೇವ ಠಿತಿಕಂ ವಿಭಾವೇನ್ತೋ ‘‘ರಞ್ಞೋ ವಾ ಹೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ಅಞ್ಞೇಹಿ ಉದ್ದೇಸಭತ್ತಾದೀಹಿ ಅಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ವಿಸುಂಯೇವ ಠಿತಿಕಾಯ ಗಹೇತಬ್ಬತ್ತಾ ‘‘ಏಕಚಾರಿಕಭತ್ತಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಥೇಯ್ಯಾಯ ಹರನ್ತೀತಿ ಪತ್ತಹಾರಕಾ ಹರನ್ತಿ. ಗೀವಾ ಹೋತೀತಿ ಆಣಾಪಕಸ್ಸ ಗೀವಾ ಹೋತಿ. ಸಬ್ಬಂ ಪತ್ತಸ್ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಹೋತೀತಿ ಚೀವರಾದಿಕಮ್ಪಿ ಸಬ್ಬಂ ಪತ್ತಸ್ಸಾಮಿಕಸ್ಸೇವ ಹೋತಿ, ‘‘ಮಯಾ ಭತ್ತಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ನ ಚೀವರಾದಿ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮನುಸ್ಸಾನಂ ವಚನಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವುತ್ತಾ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ವಚನಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ವುತ್ತಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ. ಅಕತಭಾಗೋ ನಾಮಾತಿ ಆಗನ್ತುಕಭಾಗೋ ನಾಮ, ಅದಿನ್ನಪುಬ್ಬಭಾಗೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಬ್ಬೋ ಸಙ್ಘೋ ಪರಿಭೂಞ್ಜತೂತಿ ವುತ್ತೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪಠಮಮೇವ ‘ಸಬ್ಬಸಙ್ಘಿಕಭತ್ತಂ ದೇಥಾ’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ‘ಸಬ್ಬೋ ಸಙ್ಘೋ ಪರಿಭುಞ್ಜತೂ’ತಿ ಅವುತ್ತೇಪಿ ಭಾಜೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ವುತ್ತಂ. ಕಿಂ ಆಹರೀಯತೀತಿ ಅವತ್ವಾತಿ ‘‘ಕತರಭತ್ತಂ ತಯಾ ಆಹರೀಯತೀ’’ತಿ ದಾಯಕಂ ಅಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ. ಪಕತಿಠಿತಿಕಾಯಾತಿ ಉದ್ದೇಸಭತ್ತಠಿತಿಕಾಯ.

ಪಿಣ್ಡಪಾತಭಾಜನಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ನಿಮನ್ತನಭತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ

೨೧೦. ‘‘ಏತ್ತಕೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಙ್ಘತೋ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ದೇಥಾ’’ತಿಆದೀನಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಏತ್ತಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಭತ್ತಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ದಿನ್ನಂ ಸಙ್ಘಿಕಂ ನಿಮನ್ತನಂ ನಾಮ. ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕಾನಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ಭಿಕ್ಖಾಪರಿಯಾಯೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ವಟ್ಟತಿ. ಪಟಿಪಾಟಿಯಾತಿ ಲದ್ಧಪಟಿಪಾಟಿಯಾ. ವಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾತಿ ‘‘ಭತ್ತಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಪದಂ ಅವತ್ವಾ. ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಭತ್ತನ್ತಿ ಅವದನ್ತೇನಾ’’ತಿ. ಆಲೋಪಸಙ್ಖೇಪೇನಾತಿ ಏಕೇಕಪಿಣ್ಡವಸೇನ. ಅಯಞ್ಚ ನಯೋ ನಿಮನ್ತನೇಯೇವ, ನ ಉದ್ದೇಸಭತ್ತೇ. ತಸ್ಸ ಹಿ ಏಕಸ್ಸ ಪಹೋನಕಪ್ಪಮಾಣಂಯೇವ ಭಾಜೇತಬ್ಬಂ, ತಸ್ಮಾ ಉದ್ದೇಸಭತ್ತೇ ಆಲೋಪಟ್ಠಿತಿಕಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ.

ಆರುಳ್ಹಾಯೇವ ಮಾತಿಕಂ. ಸಙ್ಘತೋ ಅಟ್ಠ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಏತ್ಥ ಯೇ ಮಾತಿಕಂ ಆರುಳ್ಹಾ, ತೇ ಅಟ್ಠ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಉದ್ದೇಸಭತ್ತನಿಮನ್ತನಭತ್ತಾದಿಸಙ್ಘಿಕಭತ್ತಮಾತಿಕಾಸು ನಿಮನ್ತನಭತ್ತಮಾತಿಕಾಯ ಠಿತಿಕಾವಸೇನ ಆರುಳ್ಹೇ ಭತ್ತುದ್ದೇಸಕೇನ ವಾ ಸಯಂ ವಾ ಸಙ್ಘತೋ ಉದ್ದಿಸಾಪೇತ್ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಗನ್ತಬ್ಬಂ, ನ ಅತ್ತನಾ ರುಚಿತೇ ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಮಾತಿಕಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾತಿ ‘‘ಸಙ್ಘತೋ ಗಣ್ಹಾಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಮಾತಿಕಾಭೇದಂ ದಾಯಕಸ್ಸ ವಿಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಏಕವಾರನ್ತಿ ಯಾವ ತಸ್ಮಿಂ ಆವಾಸೇ ವಸನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖೂ, ಸಬ್ಬೇ ಲಭನ್ತೀ’’ತಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ವುತ್ತಂ. ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಏಕವಾರನ್ತಿ ನ ಏಕದಿವಸಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ಯತ್ತಕಾ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂ ತಸ್ಮಿಂ ಆವಾಸೇ ವಸನ್ತಿ, ತೇ ಸಬ್ಬೇ. ಏಕಸ್ಮಿಂ ದಿವಸೇ ಗಹಿತಭಿಕ್ಖೂ ಅಞ್ಞದಾ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಯಾವ ಏಕವಾರಂ ಸಬ್ಬೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಭೋಜಿತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಜಾನಾತಿ ಚೇ, ಯೇ ಜಾನನ್ತಿ, ತೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಗನ್ತಬ್ಬನ್ತಿ. ಪಟಿಬದ್ಧಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾತಿ ತತ್ಥೇವ ವಾಸಸ್ಸ ನಿಬದ್ಧಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ.

ನಿಮನ್ತನಭತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಸಲಾಕಭತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ

೨೧೧. ಉಪನಿಬನ್ಧಿತ್ವಾತಿ ಲಿಖಿತ್ವಾ. ಗಾಮವಸೇನಪೀತಿ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಸಮಲಾಭಗಾಮವಸೇನಪಿ. ಬಹೂನಿ ಸಲಾಕಭತ್ತಾನೀತಿ ತಿಂಸಂ ವಾ ಚತ್ತಾರೀಸಂ ವಾ ಭತ್ತಾನಿ. ಸಚೇ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅಜ್ಝಾಹರಿತ್ವಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾತಿ ತಾನಿ ಭತ್ತಾನಿ ಪಮಾಣವಸೇನ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ. ನಿಗ್ಗಹೇನ ದತ್ವಾತಿ ದೂರಂ ಗನ್ತುಂ ಅನಿಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ನಿಗ್ಗಹೇನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇತ್ವಾ. ಪುನ ವಿಹಾರಂ ಆಗನ್ತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ವಿಹಾರಂ ಅನಾಗನ್ತ್ವಾ ಭತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ವಿಹಾರೇ ಅತ್ತನೋ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಿತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ. ಏಕಗೇಹವಸೇನಾತಿ ವೀಥಿಯಮ್ಪಿ ಏಕಪಸ್ಸೇ ಘರಪಾಳಿಯಾ ವಸೇನ. ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾಪೀತಿ ‘‘ಅಸುಕಕುಲೇ ಸಲಾಕಭತ್ತಾನಿ ತುಯ್ಹಂ ಪಾಪುಣನ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ.

೨೧೨. ವಾರಗಾಮೇತಿ ಅತಿದೂರತ್ತಾ ವಾರೇನ ಗನ್ತಬ್ಬಗಾಮೇ. ಸಟ್ಠಿತೋ ವಾ ಪಣ್ಣಾಸತೋ ವಾತಿ ದಣ್ಡಕಮ್ಮತ್ಥಾಯ ಉದಕಘಟಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ವಿಹಾರವಾರೋತಿ ಸಬ್ಬಭಿಕ್ಖೂಸು ಭಿಕ್ಖಾಯ ಗತೇಸು ವಿಹಾರರಕ್ಖಣವಾರೋ. ನೇಸನ್ತಿ ವಿಹಾರವಾರಿಕಾನಂ. ಫಾತಿಕಮ್ಮಮೇವಾತಿ ವಿಹಾರರಕ್ಖಣಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಪಹೋನಕಪಟಿಪಾದನಮೇವ. ದೂರತ್ತಾ ನಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾಪಿ ವಾರೇನ ಗಹೇತಬ್ಬೋ ಗಾಮೋ ವಾರಗಾಮೋ. ವಿಹಾರವಾರೇ ನಿಯುತ್ತಾ ವಿಹಾರವಾರಿಕಾ, ವಾರೇನ ವಿಹಾರರಕ್ಖಣಕಾ. ಅಞ್ಞಥತ್ತನ್ತಿ ಪಸಾದಞ್ಞಥತ್ತಂ. ಫಾತಿಕಮ್ಮಮೇವ ಭವನ್ತೀತಿ ವಿಹಾರರಕ್ಖಣತ್ಥಾಯ ಸಙ್ಘೇನ ದಾತಬ್ಬಾ ಅತಿರೇಕಲಾಭಾ ಹೋನ್ತಿ. ಏಕಸ್ಸೇವ ಪಾಪುಣನ್ತೀತಿ ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ಏಕೇಕಸ್ಸೇವ ಪಾಪಿತಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಙ್ಘನವಕೇನ ಲದ್ಧಕಾಲೇತಿ ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ಏಕೇಕಸ್ಸ ಪಾಪಿತಾನಿ ದ್ವೇ ತೀಣಿ ಏಕಚಾರಿಕಭತ್ತಾನಿ ತೇನೇವ ನಿಯಾಮೇನ ಅತ್ತನೋ ಪಾಪುಣನಟ್ಠಾನೇ ಸಙ್ಘನವಕೇನ ಲದ್ಧಕಾಲೇ.

ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತಸ್ಸ ಪಾಪೇತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಚೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಬಹಿಸೀಮಗತಾ ಹೋನ್ತಿ, ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತಸ್ಸ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಪಾಪೇತಬ್ಬಂ ಸಭಾಗತ್ತಾ ಏಕೇನ ಲದ್ಧಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಅಸತಿ ಅತ್ತನೋ ಪಾಪೇತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ವುತ್ತಂ. ರಸಸಲಾಕನ್ತಿ ಉಚ್ಛುರಸಸಲಾಕಂ. ಸಲಾಕವಸೇನ ಪನ ಗಾಹಿತತ್ತಾ ನ ಸಾದಿತಬ್ಬಾತಿ ಇದಂ ಅಸಾರುಪ್ಪವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ನ ಧುತಙ್ಗಭೇದವಸೇನ. ‘‘ಸಙ್ಘತೋ ನಿರಾಮಿಸಸಲಾಕಾ…ಪೇ… ವಟ್ಟತಿಯೇವಾ’’ತಿ ಹಿ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ (ವಿಸುದ್ಧಿ. ೧.೨೬) ವುತ್ತಂ. ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಮ್ಪಿ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಚೂಳವಗ್ಗ ೩.೩೨೫) – ಸಙ್ಘತೋ ನಿರಾಮಿಸಸಲಾಕಾಪಿ ವಿಹಾರೇ ಪಕ್ಕಭತ್ತಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿಯೇವಾತಿ ಸಾಧಾರಣಂ ಕತ್ವಾ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ (ವಿಸುದ್ಧಿ. ೧.೨೬) ವುತ್ತತ್ತಾ, ‘‘ಏವಂ ಗಾಹಿತೇ ಸಾದಿತಬ್ಬಂ, ಏವಂ ನ ಸಾದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ಅವುತ್ತತ್ತಾ ಚ ‘‘ಭೇಸಜ್ಜಾದಿಸಲಾಕಾಯೋ ಚೇತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕಾನಮ್ಪಿ ವಟ್ಟನ್ತಿ, ಸಲಾಕವಸೇನ ಪನ ಗಾಹಿತತ್ತಾ ನ ಸಾದಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ವೀಮಂಸಿತಬ್ಬೋ. ಯದಿ ಹಿ ಭೇಸಜ್ಜಾದಿಸಲಾಕಾ ಸಲಾಕವಸೇನ ಗಾಹಿತಾ ನ ಸಾದಿತಬ್ಬಾ ಸಿಯಾ, ‘‘ಸಙ್ಘತೋ ನಿರಾಮಿಸಸಲಾಕಾ ವಟ್ಟತಿಯೇವಾ’’ತಿ ನ ವದೇಯ್ಯ, ‘‘ಅತಿರೇಕಲಾಭೋ ಸಙ್ಘಭತ್ತಂ ಉದ್ದೇಸಭತ್ತ’’ನ್ತಿಆದಿವಚನತೋ (ಮಹಾವ. ೧೨೮) ಚ ‘‘ಅತಿರೇಕಲಾಭಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಾಮೀ’’ತಿ ಸಲಾಕವಸೇನ ಗಾಹೇತಬ್ಬಂ ಭತ್ತಮೇವ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಂ, ನ ಭೇಸಜ್ಜಂ. ಸಙ್ಘಭತ್ತಾದೀನಿ ಹಿ ಚುದ್ದಸ ಭತ್ತಾನಿಯೇವ ತೇನ ನ ಸಾದಿತಬ್ಬಾನೀತಿ ವುತ್ತಾನಿ. ಖನ್ಧಕಭಾಣಕಾನಂ ವಾ ಮತೇನ ಇಧ ಏವಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಅಗ್ಗತೋ ದಾತಬ್ಬಾ ಭಿಕ್ಖಾ ಅಗ್ಗಭಿಕ್ಖಾ. ಅಗ್ಗಭಿಕ್ಖಾಮತ್ತನ್ತಿ ಏಕಕಟಚ್ಛುಭಿಕ್ಖಾಮತ್ತಂ. ಲದ್ಧಾ ವಾ ಅಲದ್ಧಾ ವಾ ಸ್ವೇಪಿ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಾಸೀತಿ ಲದ್ಧೇಪಿ ಅಪ್ಪಮತ್ತತಾಯ ವುತ್ತಂ. ತೇನಾಹ ‘‘ಯಾವದತ್ಥಂ ಲಭತಿ…ಪೇ… ಅಲಭಿತ್ವಾ ಸ್ವೇ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಾಸೀತಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ’’ತಿ. ಅಗ್ಗಭಿಕ್ಖಮತ್ತನ್ತಿ ಹಿ ಏತ್ಥ ಮತ್ತ-ಸದ್ದೋ ಬಹುಭಾವಂ ನಿವತ್ತೇತಿ.

ಸಲಾಕಭತ್ತಂ ನಾಮ ವಿಹಾರೇಯೇವ ಉದ್ದಿಸೀಯತಿ ವಿಹಾರಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ದೀಯಮಾನತ್ತಾತಿ ಆಹ ‘‘ವಿಹಾರೇ ಅಪಾಪಿತಂ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ರ ಆಸನಸಾಲಾಯಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ ಆಸನಸಾಲಾಯ. ವಿಹಾರಂ ಆನೇತ್ವಾ ಗಾಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ತಥಾ ವತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ದಿವಸೇ ದಿನ್ನಭತ್ತಂ ವಿಹಾರಮೇವ ಆನೇತ್ವಾ ಠಿತಿಕಾಯ ಗಾಹೇತಬ್ಬಂ. ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ದಿಸಾಭಾಗೇ. ತಂ ಗಹೇತ್ವಾತಿ ತಂ ವಾರಗಾಮಸಲಾಕಂ ಅತ್ತನಾ ಗಹೇತ್ವಾ. ತೇನಾತಿ ಯೋ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತವಾರಗಾಮೇ ಸಲಾಕಂ ದಿಸಾಗಮಿಕಸ್ಸ ಅದಾಸಿ, ತೇನ. ಅನತಿಕ್ಕಮನ್ತೇಯೇವ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಸ ಸಲಾಕಾ ಗಾಹೇತಬ್ಬಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಉಪಚಾರಸೀಮಟ್ಠಸ್ಸೇವ ಸಲಾಕಾ ಪಾಪುಣಾತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಮಿಂ ದಿಸಂಗಮಿಕೇ ಉಪಚಾರಸೀಮಂ ಅನತಿಕ್ಕನ್ತೇಯೇವ ತಸ್ಸ ದಿಸಂಗಮಿಕಸ್ಸ ಪತ್ತಸಲಾಕಾ ಅತ್ತನೋ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಗಾಹೇತಬ್ಬಾ.

ದೇವಸಿಕಂ ಪಾಪೇತಬ್ಬಾತಿ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಂ ಠಿತಸ್ಸ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ವಸ್ಸಗ್ಗೇನ ಪಾಪೇತಬ್ಬಾ. ಏವಂ ಏತೇಸು ಅನಾಗತೇಸು ಆಸನ್ನವಿಹಾರೇ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಇತರಥಾ ಸಙ್ಘಿಕಂ ಹೋತಿ. ಅನಾಗತದಿವಸೇತಿ ಏತ್ಥ ಕಥಂ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಆಗತಾನಾಗತಭಾವೋ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ಯಸ್ಮಾ ತತೋ ತತೋ ಆಗತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ತಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ ಆಸನಸಾಲಾಯ ಸನ್ನಿಪತನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತೇಸಂ ಆಗತಾನಾಗತಭಾವೋ ಸಕ್ಕಾ ವಿಞ್ಞಾತುಂ. ಅಮ್ಹಾಕಂ ಗೋಚರಗಾಮೇತಿ ಸಲಾಕಭತ್ತದಾಯಕಾನಂ ಗಾಮೇ. ಭುಞ್ಜಿತುಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ‘‘ಮಹಾಥೇರೋ ಏಕಕೋವ ವಿಹಾರೇ ಓಹೀನೋ ಅವಸ್ಸಂ ಸಬ್ಬಸಲಾಕಾ ಅತ್ತನೋ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಠಿತೋ’’ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ.

ಸಲಾಕಭತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಪಕ್ಖಿಕಭತ್ತಾದಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ

೨೧೩. ಅಭಿಲಕ್ಖಿತೇಸು ಚತೂಸು ಪಕ್ಖದಿವಸೇಸು ದಾತಬ್ಬಂ ಭತ್ತಂ ಪಕ್ಖಿಕಂ. ಅಭಿಲಕ್ಖಿತೇಸೂತಿ ಏತ್ಥ ಅಭೀತಿ ಉಪಸಾರಮತ್ತಂ, ಲಕ್ಖಣಿಯೇಸುಇಚ್ಚೇವತ್ಥೋ, ಉಪೋಸಥಸಮಾದಾನಧಮ್ಮಸ್ಸವನಪೂಜಾಸಕ್ಕಾರಾದಿಕರಣತ್ಥಂ ಲಕ್ಖಿತಬ್ಬೇಸು ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತಬ್ಬೇಸು ಉಪಲಕ್ಖೇತಬ್ಬೇಸೂತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಸ್ವೇ ಪಕ್ಖೋತಿ ಅಜ್ಜಪಕ್ಖಿಕಂ ನ ಗಾಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಟ್ಠಮಿಯಾ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ, ಸತ್ತಮಿಯಾ ಭುಞ್ಜನತ್ಥಾಯ ನ ಗಾಹೇತಬ್ಬಂ, ದಾಯಕೇಹಿ ನಿಯಮಿತದಿವಸೇನೇವ ಗಾಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ತೇನಾಹ ‘‘ಸಚೇ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ. ಸ್ವೇ ಲೂಖನ್ತಿ ಅಜ್ಜ ಆವಾಹಮಙ್ಗಲಾದಿಕರಣತೋ ಅತಿಪಣೀತಂ ಭೋಜನಂ ಕರೀಯತಿ, ಸ್ವೇ ತಥಾ ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಅಜ್ಜೇವ ಭಿಕ್ಖೂ ಭೋಜೇಸ್ಸಾಮಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಚೂಳವಗ್ಗ ೩.೩೨೫) ಪನ ಅಞ್ಞಥಾ ವುತ್ತಂ. ಪಕ್ಖಿಕಭತ್ತತೋ ಉಪೋಸಥಿಕಭತ್ತಸ್ಸ ಭೇದಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಉಪೋಸಥಙ್ಗಾನಿ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ. ಉಪೋಸಥೇ ದಾತಬ್ಬಂ ಭತ್ತಂ ಉಪೋಸಥಿಕಂ.

ಪಕ್ಖಿಕಭತ್ತಾದಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಆಗನ್ತುಕಭತ್ತಾದಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ

೨೧೪. ನಿಬನ್ಧಾಪಿತನ್ತಿ ‘‘ಅಸುಕವಿಹಾರೇ ಆಗನ್ತುಕಾ ಭುಞ್ಜನ್ತೂ’’ತಿ ನಿಯಮಿತಂ. ಗಮಿಕೋ ಆಗನ್ತುಕಭತ್ತಮ್ಪೀತಿ ಗಾಮನ್ತರತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಅವೂಪಸನ್ತೇನ ಗಮಿಕಚಿತ್ತೇನ ವಸಿತ್ವಾ ಪುನ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ಆವಾಸಿಕಸ್ಸ ಪನ ಗನ್ತುಕಾಮಸ್ಸ ಗಮಿಕಭತ್ತಮೇವ ಲಬ್ಭತಿ. ‘‘ಲೇಸಂ ಓಡ್ಡೇತ್ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಲೇಸಾಭಾವೇನ ಯಾವ ಗಮನಪರಿಬನ್ಧೋ ವಿಗಚ್ಛತಿ, ತಾವ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಞಾಪಿತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಧುರಭತ್ತಾದಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ

೨೧೫. ತಣ್ಡುಲಾದೀನಿ ಪೇಸೇನ್ತಿ…ಪೇ… ವಟ್ಟತೀತಿ ಅಭಿಹಟಭಿಕ್ಖತ್ತಾ ವಟ್ಟತಿ.

೨೧೬. ತಥಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತತ್ತಾತಿ ಭಿಕ್ಖಾನಾಮೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ. ಪತ್ತಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಥಕೇತ್ವಾ ದಿನ್ನನ್ತಿ ‘‘ಗುಳಕಭತ್ತಂ ದೇಮಾ’’ತಿ ದಿನ್ನಂ. ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ.

ಪಿಣ್ಡಪಾತಭಾಜನಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಭಾಜನಕಥಾವಣ್ಣನಾ

೨೧೭. ಇತೋ ಪರಂ ಪಚ್ಚಯಾನುಕ್ಕಮೇನ ಸೇನಾಸನಭಾಜನಕಥಾಯ ವತ್ತಬ್ಬಾಯಪಿ ತಸ್ಸಾ ಮಹಾವಿಸಯತ್ತಾ, ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಭಾಜನೀಯಕಥಾಯ ಪನ ಅಪ್ಪವಿಸಯತ್ತಾ, ಪಿಣ್ಡಪಾತಭಾಜನೀಯಕಥಾಯ ಅನುಲೋಮತ್ತಾ ಚ ತದನನ್ತರಂ ತಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಭಾಜನೀಯಂ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ರಾಜರಾಜಮಹಾಮತ್ತಾತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣಮತ್ತಮೇವೇತಂ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಹಾಸಾಲಗಹಪತಿಮಹಾಸಾಲಾದಯೋಪಿ ಏವಂ ಕರೋನ್ತಿಯೇವ. ಘಣ್ಟಿಂ ಪಹರಿತ್ವಾತಿಆದಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯತ್ತಾ ಚ ಪಾಕಟತ್ತಾ ಚ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ. ಉಪಚಾರಸೀಮಂ…ಪೇ… ಭಾಜೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಇದಂ ಸಙ್ಘಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ದಿನ್ನತ್ತಾ ವುತ್ತಂ. ಕುಮ್ಭಂ ಪನ ಆವಜ್ಜೇತ್ವಾತಿ ಕುಮ್ಭಂ ದಿಸಾಮುಖಂ ಕತ್ವಾ. ಸಚೇ ಥಿನಂ ಸಪ್ಪಿ ಹೋತೀತಿ ಕಕ್ಖಳಂ ಸಪ್ಪಿ ಹೋತಿ. ಥೋಕಂ ಥೋಕಮ್ಪಿ ಪಾಪೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಏವಂ ಕತೇ ಠಿತಿಕಾಪಿ ತಿಟ್ಠತಿ. ಸಿಙ್ಗಿವೇರಮರಿಚಾದಿಭೇಸಜ್ಜಮ್ಪಿ ಅವಸೇಸಪತ್ತಥಾಲಕಾದಿಸಮಣಪರಿಕ್ಖಾರೋಪೀತಿ ಇಮಿನಾ ನ ಕೇವಲಂ ಭೇಸಜ್ಜಮೇವ ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ಅಥ ಖೋ ಅವಸೇಸಪರಿಕ್ಖಾರೋಪಿ ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯೇ ಅನ್ತೋಗಧೋಯೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಭಾಜನಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಕಥಾವಣ್ಣನಾ

೨೧೮. ಸೇನಾಸನಭಾಜನಕಥಾಯಂ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೇ ವಿನಿಚ್ಛಯೋತಿ ಸೇನಾಸನಭಾಜನಮೇವಾಹ. ತತ್ಥ ಉತುಕಾಲೇ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ ಚ ವಸ್ಸಾವಾಸೇ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ ಚಾತಿ ಕಾಲವಸೇನ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ ನಾಮ ದುವಿಧೋ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ತತ್ಥ ಉತುಕಾಲೇತಿ ಹೇಮನ್ತಗಿಮ್ಹಾನಉತುಕಾಲೇ. ವಸ್ಸಾವಾಸೇತಿ ವಸ್ಸಾನಕಾಲೇ. ಭಿಕ್ಖುಂ ಉಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಸೇನಾಸನಂ ದಾತಬ್ಬಂ, ಅಕಾಲೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ ದಾಯಕೇಹಿ ‘‘ಆಗತಾನಾಗತಸ್ಸ ಚಾತುದ್ದಿಸಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ದಿನ್ನಸಙ್ಘಿಕಸೇನಾಸನತ್ತಾ. ಏಕೇಕಂ ಪರಿವೇಣನ್ತಿ ಏಕೇಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಏಕೇಕಂ ಪರಿವೇಣಂ. ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಲದ್ಧಪರಿವೇಣೇ. ದೀಘಸಾಲಾತಿ ಚಙ್ಕಮನಸಾಲಾ. ಮಣ್ಡಲಮಾಳೋತಿ ಉಪಟ್ಠಾನಸಾಲಾ. ಅನುದಹತೀತಿ ಪೀಳೇತಿ. ಅದಾತುಂ ನ ಲಭತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಅದೇನ್ತಸ್ಸ ಪಟಿಬಾಹನೇ ಪವಿಸನತೋ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ದೀಪೇತಿ. ಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಪನಾತಿ ಅರಿಯದೇಸೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ತೇ ಕಿರ ತಥಾ ಪಞ್ಞಾಪೇನ್ತಿ.

೨೧೯. ನ ಗೋಚರಗಾಮೋ ಘಟ್ಟೇತಬ್ಬೋತಿ ವುತ್ತಮೇವತ್ಥಂ ವಿಭಾವೇತಿ ‘‘ನ ತತ್ಥ ಮನುಸ್ಸಾ ವತ್ತಬ್ಬಾ’’ತಿಆದಿನಾ. ವಿತಕ್ಕಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾತಿ ‘‘ಇಮಿನಾ ನೀಹಾರೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ನಿವಾರೇತ್ವಾ ಪಚ್ಚಯೇ ದಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಏವರೂಪಂ ವಿತಕ್ಕಂ ಅನುಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ. ತೇಸು ಚೇ ಏಕೋತಿ ತೇಸು ಮನುಸ್ಸೇಸು ಏಕೋ ಪಣ್ಡಿತಪುರಿಸೋ. ಭಣ್ಡಪಟಿಚ್ಛಾದನನ್ತಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದನಭಣ್ಡಂ, ಸರೀರಪಟಿಚ್ಛಾದನಂ ಚೀವರನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸುದ್ಧಚಿತ್ತತ್ತಾವ ಅನವಜ್ಜನ್ತಿ ಇದಂ ಪುಚ್ಛಿತಕ್ಖಣೇ ಕಾರಣಾಚಿಕ್ಖಣಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ನ ಹೋತಿ ಅಸುದ್ಧಚಿತ್ತಸ್ಸಪಿ ಪುಚ್ಛಿತಪಞ್ಹವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇ ದೋಸಾಭಾವಾ. ಏವಂ ಪನ ಗತೇ ಮಂ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಅಗಮನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಪಟಿಜಗ್ಗಿತಬ್ಬಾನೀತಿ ಖಣ್ಡಫುಲ್ಲಾಭಿಸಙ್ಖರಣಸಮ್ಮಜ್ಜನಾದೀಹಿ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತಬ್ಬಾನಿ. ಮುಣ್ಡವೇದಿಕಾಯಾತಿ ಚೇತಿಯಸ್ಸ ಹಮ್ಮಿಯವೇದಿಕಾಯ ಘಟಾಕಾರಸ್ಸ ಉಪರಿ ಚತುರಸ್ಸವೇದಿಕಾಯ. ಕತ್ಥ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಾಯ ಯತೋ ಪಕತಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ, ತತ್ಥ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬನ್ತಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾ. ಕಸ್ಮಾ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬನ್ತಿಆದಿ ಯತೋ ಪಕತಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ, ತತ್ಥಾಪಿ ಪುಚ್ಛನಸ್ಸ ಕಾರಣಸನ್ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ. ಪಟಿಕ್ಕಮ್ಮಾತಿ ವಿಹಾರತೋ ಅಪಸಕ್ಕಿತ್ವಾ. ತಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಯೋಜನದ್ವಿಯೋಜನನ್ತರೇ ಹೋತೀ’’ತಿ ಆಹ. ಉಪನಿಕ್ಖೇಪನ್ತಿ ಖೇತ್ತಂ ವಾ ನಾಳಿಕೇರಾದಿಆರಾಮಂ ವಾ ಕಹಾಪಣಾದೀನಿ ವಾ ಆರಾಮಿಕಾನಂ ನಿಯ್ಯಾತೇತ್ವಾ ‘‘ಇತೋ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ವಡ್ಢಿ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕತ್ಥಾಯ ಹೋತೂ’’ತಿ ದಿನ್ನಂ. ವತ್ತಂ ಕತ್ವಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಸೇನಾಸನೇ ಕತ್ತಬ್ಬವತ್ತಂ ಕತ್ವಾ. ಇತಿ ಸದ್ಧಾದೇಯ್ಯೇತಿ ಏವಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನ ಸದ್ಧಾಯ ದಾತಬ್ಬೇ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಲಾಭವಿಸಯೇತಿ ಅತ್ಥೋ.

ವತ್ಥು ಪನಾತಿ ತತ್ರುಪ್ಪಾದೇ ಉಪ್ಪನ್ನರೂಪಿಯಂ, ತಞ್ಚ ‘‘ತತೋ ಚತುಪಚ್ಚಯಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಥಾ’’ತಿ ದಿನ್ನಖೇತ್ತಾದಿತೋ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕಾನಂ ಹತ್ಥೇ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಥಾ’’ತಿ ದಾಯಕೇಹಿ ದಿನ್ನವತ್ಥುಸದಿಸಂ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕಾನಞ್ಹೀ’’ತಿಆದಿ. ಸಙ್ಘಸುಟ್ಠುತಾಯಾತಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಹಿತಾಯ. ಪುಗ್ಗಲವಸೇನೇವ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಪರತೋ ವಕ್ಖಮಾನನಯೇನ ಭಿಕ್ಖೂ ಚೀವರೇನ ಕಿಲಮನ್ತಿ, ಏತ್ತಕಂ ನಾಮ ತಣ್ಡುಲಭಾಗಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಚೀವರಂ ಕಾತುಂ ರುಚ್ಚತೀತಿಆದಿನಾ ಪುಗ್ಗಲಪರಾಮಾಸವಸೇನೇವ ಕಾತಬ್ಬಂ, ‘‘ಸಙ್ಘೋ ಚೀವರೇನ ಕಿಲಮತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಪನ ಸಙ್ಘಪರಾಮಾಸವಸೇನ ನ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡವಸೇನಾತಿ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ವುತ್ತಮೇವತ್ಥಂ ವಿಭಾವೇತುಂ ‘‘ಚೀವರತಣ್ಡುಲಾದಿವಸೇನೇವ ಚಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಚ-ಕಾರೋ ಚೇತ್ಥ ಪನಸದ್ದತ್ಥೇ ವತ್ತತಿ, ನ ಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೇತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಪುಗ್ಗಲವಸೇನೇವ ಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡವಸೇನ ಚ ಅಪಲೋಕನಪ್ಪಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತಂ ಪನ ಏವಂ ಕತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ.

ಚೀವರಪಚ್ಚಯಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾತಿ ಸದ್ಧಾದೇಯ್ಯತತ್ರುಪ್ಪಾದವಸೇನ ತಸ್ಮಿಂ ವಸ್ಸಾವಾಸೇ ಲಬ್ಭಮಾನಚೀವರಸಙ್ಖಾತಂ ಪಚ್ಚಯಂ ‘‘ಏತ್ತಕ’’ನ್ತಿ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ. ಸೇನಾಸನಸ್ಸಾತಿ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಣಸ್ಸ. ವುತ್ತನ್ತಿ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ. ಕಸ್ಮಾ ಏವಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಏವಞ್ಹೀ’’ತಿಆದಿ, ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕಸ್ಸ ಅತ್ತನಾವ ಅತ್ತನೋ ಗಹಣಂ ಅಸಾರುಪ್ಪಂ, ತಸ್ಮಾ ಉಭೋ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಗಾಹೇಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಸಮ್ಮತಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕಸ್ಸ ಆಣತ್ತಿಯಾ ಅಞ್ಞೇನ ಗಹಿತೋಪಿ ಗಾಹೋ ರುಹತಿಯೇವಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಅಟ್ಠಪಿ ಸೋಳಸಪಿ ಜನೇ ಸಮ್ಮನ್ನಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಸಮ್ಮನ್ನಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಉದಾಹು ಏಕತೋತಿ? ಏಕತೋಪಿ ವಟ್ಟತಿ. ಏಕಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಏಕತೋ ಸಮ್ಮನ್ನಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ನಿಗ್ಗಹಕಮ್ಮಮೇವ ಹಿ ಸಙ್ಘೋ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ನ ಕರೋತಿ. ಸಮ್ಮುತಿದಾನಂ ಪನ ಬಹೂನಮ್ಪಿ ಏಕತೋ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ತೇನೇವ ಸತ್ತಸತಿಕಕ್ಖನ್ಧಕೇ ಉಬ್ಬಾಹಿಕಸಮ್ಮುತಿಯಂ ಅಟ್ಠಪಿ ಜನಾ ಏಕತೋ ಸಮ್ಮತಾತಿ. ಆಸನಘರನ್ತಿ ಪಟಿಮಾಘರಂ. ಮಗ್ಗೋತಿ ಉಪಚಾರಸೀಮಬ್ಭನ್ತರಗತೇ ಗಾಮಾಭಿಮುಖಮಗ್ಗೇ ಕತಸಾಲಾ ವುಚ್ಚತಿ, ಏವಂ ಪೋಕ್ಖರಣಿರುಕ್ಖಮೂಲಾದೀಸುಪಿ. ರುಕ್ಖಮೂಲಾದಯೋ ಛನ್ನಾ ಕವಾಟಬದ್ಧಾವ ಸೇನಾಸನಂ. ಇತೋ ಪರಾನಿ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾನಿ.

೨೨೦. ಮಹಾಲಾಭಪರಿವೇಣಕಥಾಯಂ ಲಭನ್ತೀತಿ ತತ್ರ ವಾಸಿನೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಲಭನ್ತಿ. ವಿಜಟೇತ್ವಾತಿ ಏಕೇಕಸ್ಸ ಪಹೋನಕಪ್ಪಮಾಣೇನ ವಿಯೋಜೇತ್ವಾ. ಆವಾಸೇಸೂತಿ ಸೇನಾಸನೇಸು. ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಪಕ್ಖಿಪನಂ ನಾಮ ತೇಸು ವಸನ್ತಾನಂ ಇತೋ ಉಪ್ಪನ್ನವಸ್ಸಾವಾಸಿಕದಾನಂ. ಪವಿಸಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ತಸ್ಮಿಂ ಮಹಾಲಾಭೇ ಪರಿವೇಣೇ ವಸಿತ್ವಾ ಚೇತಿಯೇ ವತ್ತಂ ಕತ್ವಾವ ಲಾಭೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೨೨೧. ಪಚ್ಚಯಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತೀತಿ ಚೀವರಪಚ್ಚಯಂ ನಾಧಿವಾಸೇತಿ. ಅಯಮ್ಪೀತಿ ತೇನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಪಚ್ಚಯೋಪಿ. ಪಾದಮೂಲೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಾಟಕಂ ದೇನ್ತೀತಿ ಪಚ್ಚಯದಾಯಕಾ ದೇನ್ತಿ. ಏತೇನ ಗಹಟ್ಠೇಹಿ ಪಾದಮೂಲೇ ಠಪೇತ್ವಾ ದಿನ್ನಮ್ಪಿ ಪಂಸುಕೂಲಿಕಾನಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಅಥ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಂ ದೇಮಾತಿ ವದನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪಂಸುಕೂಲಿಕಾನಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಅಜ್ಝಾಹರಿತ್ವಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ವಸ್ಸಂ ವುತ್ಥಭಿಕ್ಖೂನನ್ತಿ ಪಂಸುಕೂಲಿಕತೋ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ. ಉಪನಿಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಗಾಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖೇ ವಾ ಮಣ್ಡಪೇ ವಾ ವಸಿತ್ವಾ ಚೇತಿಯೇ ವತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಏವಂ ಉಪನಿಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಗಾಹೇತಬ್ಬಂ.

ಪಾಟಿಪದಅರುಣತೋತಿಆದಿ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕದಿವಸಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಅನ್ತರಾಮುತ್ತಕಂ ಪನ ಪಾಟಿಪದಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾಪಿ ಗಾಹೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ‘‘ಕತ್ಥ ನು ಖೋ ವಸಿಸ್ಸಾಮಿ, ಕತ್ಥ ವಸನ್ತಸ್ಸ ಫಾಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಕತ್ಥ ವಾ ಪಚ್ಚಯೇ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ಉಪ್ಪನ್ನೇನ ವಿತಕ್ಕೇನ ಚರತೀತಿ ವಿತಕ್ಕಚಾರಿಕೋ. ಇದಾನಿ ಯಂ ದಾಯಕಾ ಪಚ್ಛಿಮವಸ್ಸಂವುತ್ಥಾನಂ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಂ ದೇತಿ, ತತ್ಥ ಪಟಿಪಜ್ಜನವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪಚ್ಛಿಮವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕದಿವಸೇ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ. ಆಗನ್ತುಕೋ ಚೇ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಚೀವರೇ ಗಾಹಿತೇ ಪಚ್ಛಾ ಆಗತೋ ಆಗನ್ತುಕೋ ಭಿಕ್ಖು. ಪತ್ತಟ್ಠಾನೇತಿ ವಸ್ಸಗ್ಗೇನ ಆಗನ್ತುಕಭಿಕ್ಖುನೋ ಪತ್ತಟ್ಠಾನೇ. ಪಠಮವಸ್ಸೂಪಗತಾತಿ ಆಗನ್ತುಕಸ್ಸ ಆಗಮನತೋ ಪುರೇತರಮೇವ ಪಚ್ಛಿಮಿಕಾಯ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕಾಯ ವಸ್ಸೂಪಗತಾ. ಲದ್ಧಂ ಲದ್ಧನ್ತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ದಾಯಕಾನಂ ಸನ್ತಿಕಾ ಆಗತಾಗತಸಾಟಕಂ.

ಸಾದಿಯನ್ತಾಪಿ ಹಿ ತೇನೇವ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಸ್ಸ ಸಾಮಿನೋತಿ ಛಿನ್ನವಸ್ಸತ್ತಾ ವುತ್ತಂ. ಪಠಮಮೇವ ಕತಿಕಾಯ ಕತತ್ತಾ ‘‘ನೇವ ಅದಾತುಂ ಲಭನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ದಾತಬ್ಬಂ ವಾರೇನ್ತಾನಂ ಗೀವಾ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ತೇಸಮೇವ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ವಸ್ಸೂಪಗತೇಸು ಅಲದ್ಧವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಾನಂ ಏಕಚ್ಚಾನಮೇವ ದಾತಬ್ಬಂ. ಭತಿನಿವಿಟ್ಠನ್ತಿ ಭತಿಂ ಕತ್ವಾ ವಿಯ ನಿವಿಟ್ಠಂ ಪರಿಯಿಟ್ಠಂ. ಭತಿನಿವಿಟ್ಠನ್ತಿ ವಾ ಪಾನೀಯುಪಟ್ಠಾನಾದಿಭತಿಂ ಕತ್ವಾ ಲದ್ಧಂ. ಸಙ್ಘಿಕಂ ಪನಾತಿಆದಿ ಕೇಸಞ್ಚಿ ವಾದದಸ್ಸನಂ. ತತ್ಥ ಸಙ್ಘಿಕಂ ಪನ ಅಪಲೋಕನಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಗಾಹಿತನ್ತಿ ತತ್ರುಪ್ಪಾದಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಅಪಲೋಕನಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಗಾಹಿತನ್ತಿ ‘‘ಛಿನ್ನವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಞ್ಚ ಇದಾನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಞ್ಚ ಇಮೇಸಂ ದಾತುಂ ರುಚ್ಚತೀ’’ತಿ ಅನನ್ತರೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಅಪಲೋಕನಂ ಕತ್ವಾ ಗಾಹಿತಂ ಸಙ್ಘೇನ ದಿನ್ನತ್ತಾ ವಿಬ್ಭನ್ತೋಪಿ ಲಭತೇವ, ಪಗೇವ ಛಿನ್ನವಸ್ಸೋ. ಪಚ್ಚಯವಸೇನ ಗಾಹಿತಂ ಪನ ತೇಮಾಸಂ ವಸಿತ್ವಾ ಗಹೇತುಂ ಅತ್ತನಾ ದಾಯಕೇಹಿ ಚ ಅನುಮತತ್ತಾ ಭತಿನಿವಿಟ್ಠಮ್ಪಿ ಛಿನ್ನವಸ್ಸೋಪಿ ವಿಬ್ಭನ್ತೋಪಿ ನ ಲಭತೀತಿ ಕೇಚಿ ಆಚರಿಯಾ ವದನ್ತಿ. ಇದಞ್ಚ ಪಚ್ಛಾ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪಮಾಣಂ, ತೇನೇವ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕದಿವಸೇ ಏವಂ ದಾಯಕೇಹಿ ದಿನ್ನಂ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಂ ಗಹಿತಭಿಕ್ಖುನೋ ವಸ್ಸಚ್ಛೇದಂ ಅಕತ್ವಾ ವಾಸೋವ ಹೇಟ್ಠಾ ವಿಹಿತೋ, ನ ಪಾನೀಯುಪಟ್ಠಾನಾದಿಭತಿಕರಣಮತ್ತಂ. ಯದಿ ಹಿ ತಂ ಭತಿನಿವಿಟ್ಠಮೇವ ಸಿಯಾ, ಭತಿಕರಣಮೇವ ವಿಧಾತಬ್ಬಂ, ತಸ್ಮಾ ವಸ್ಸಗ್ಗೇನ ಗಾಹಿತಂ ಛಿನ್ನವಸ್ಸಾದಯೋ ನ ಲಭನ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

‘‘ಇಧ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ವಸ್ಸಂವುತ್ಥೋ ಭಿಕ್ಖು ವಿಬ್ಭಮತಿ, ಸಙ್ಘಸ್ಸೇವ ತ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೩೭೪-೩೭೫) ವಚನತೋ ‘‘ವತಟ್ಠಾನೇ…ಪೇ… ಸಙ್ಘಿಕಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಸಙ್ಘಿಕಂ ಹೋತೀತಿ ಏತೇನ ವುತ್ಥವಸ್ಸಾನಮ್ಪಿ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಭಾಗೋ ಸಙ್ಘಿಕತೋ ಅಮೋಚಿತೋ ತೇಸಂ ವಿಬ್ಭಮೇನ ಸಙ್ಘಿಕೋ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಮನುಸ್ಸೇತಿ ದಾಯಕಮನುಸ್ಸೇ. ಲಭತೀತಿ ‘‘ಮಮ ಪತ್ತಭಾವಂ ಏತಸ್ಸ ದೇಥಾ’’ತಿ ದಾಯಕೇ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇನ್ತೇನೇವ ಸಙ್ಘಿಕತೋ ವಿಯೋಜಿತಂ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ. ವರಭಾಗಂ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸಾತಿ ತಸ್ಸ ಪಠಮಗಾಹತ್ತಾ, ಥೇರೇನ ಪುಬ್ಬೇ ಪಠಮಭಾಗಸ್ಸ ಗಹಿತತ್ತಾ, ಇದಾನಿ ಗಯ್ಹಮಾನಸ್ಸ ದುತಿಯಭಾಗತ್ತಾ ಚ ವುತ್ತಂ.

೨೨೨. ಇದಾನಿ ಅನ್ತರಾಮುತ್ತಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಯಮಪರೋಪೀ’’ತ್ಯಾದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಅಪರೋಪೀತಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹದ್ವಯತೋ ಅಞ್ಞೋಪೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ನನು ಚ ‘‘ಅಯಂ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ ನಾಮ ದುವಿಧೋ ಹೋತಿ ಉತುಕಾಲೇ ಚ ವಸ್ಸಾವಾಸೇ ಚಾ’’ತಿ ವುತ್ತೋ, ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ‘‘ಅಯಮಪರೋಪೀ’’ತ್ಯಾದಿ ವುತ್ತೋತಿ ಚೋದನಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ದಿವಸವಸೇನ ಹೀ’’ತಿಆದಿ. ಅಪರಜ್ಜುಗತಾಯ ಆಸಾಳ್ಹಿಯಾತಿ ಪಠಮವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕದಿವಸಭೂತಂ ಆಸಾಳ್ಹಿಪುಣ್ಣಮಿಯಾ ಪಾಟಿಪದಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ಮಾಸಗತಾಯ ಆಸಾಳ್ಹಿಯಾತಿ ದುತಿಯವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕದಿವಸಭೂತಸಾವಣಪುಣ್ಣಮಿಯಾ ಪಾಟಿಪದಂ. ಅಪರಜ್ಜುಗತಾಯ ಪವಾರಣಾತಿ ಅಸ್ಸಯುಜಪುಣ್ಣಮಿಯಾ ಪಾಟಿಪದಂ.

೨೨೩. ಉತುಕಾಲೇ ಪಟಿಬಾಹಿತುಂ ನ ಲಭತೀತಿ ಹೇಮನ್ತಗಿಮ್ಹೇಸು ಅಞ್ಞೇ ಸಮ್ಪತ್ತಭಿಕ್ಖೂ ಪಟಿಬಾಹಿತುಂ ನ ಲಭತಿ. ನವಕಮ್ಮನ್ತಿ ನವಕಮ್ಮಸಮ್ಮುತಿ. ಅಕತನ್ತಿ ಅಪರಿಸಙ್ಖತಂ. ವಿಪ್ಪಕತನ್ತಿ ಅನಿಟ್ಠಿತಂ. ಏಕಂ ಮಞ್ಚಟ್ಠಾನಂ ದತ್ವಾತಿ ಏಕಂ ಮಞ್ಚಟ್ಠಾನಂ ಪುಗ್ಗಲಿಕಂ ದತ್ವಾ. ತಿಭಾಗನ್ತಿ ತತಿಯಭಾಗಂ. ಏವಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಮ್ಪಿ ಥಾವರೇನ ಥಾವರಂ ಪರಿವತ್ತನಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಪವಿಸತಿ, ನ ಇತರಥಾ ಸಬ್ಬಸೇನಾಸನವಿಸ್ಸಜ್ಜನತೋ. ಸಚೇ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾದೀನಂ ದಾತುಕಾಮೋ ಹೋತೀತಿ ಸಚೇ ಸೋ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಭಣ್ಡಠಪನಟ್ಠಾನಂ ವಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ವಾ ದಾತುಂ ನ ಇಚ್ಛತಿ, ಅತ್ತನೋ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾದೀನಞ್ಞೇವ ದಾತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ತಾದಿಸಸ್ಸ ‘‘ತುಯ್ಹಂ ಪುಗ್ಗಲಿಕಮೇವ ಕತ್ವಾ ಜಗ್ಗಾಹೀ’’ತಿ ನ ಸಬ್ಬಂ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ತತ್ಥಸ್ಸ ಕತ್ತಬ್ಬವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಏವಞ್ಹೀತಿಆದಿಮ್ಹಿ ಚಯಾನುರೂಪಂ ತತಿಯಭಾಗೇ ವಾ ಉಪಡ್ಢಭಾಗೇ ವಾ ಗಹಿತೇ ತಂ ಭಾಗಂ ದಾತುಂ ಲಭತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯೇನಾತಿ ತೇಸು ದ್ವೀಸು ತೀಸು ಭಿಕ್ಖೂಸು ಯೇನ. ಸೋ ಸಾಮೀತಿ ತಸ್ಸಾ ಭೂಮಿಯಾ ವಿಹಾರಕರಣೇ ಸೋವ ಸಾಮೀ, ತಂ ಪಟಿಬಾಹಿತ್ವಾ ಇತರೇನ ನ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೨೨೪. ಅಕತಟ್ಠಾನೇತಿ ಸೇನಾಸನತೋ ಬಹಿ ಚಯಾದೀನಂ ಅಕತಟ್ಠಾನೇ. ಚಯಂ ವಾ ಪಮುಖಂ ವಾತಿ ಸಙ್ಘಿಕಸೇನಾಸನಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ತತೋ ಬಹಿ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಏಕಂ ಸೇನಾಸನಂ ವಾ. ಬಹಿಕುಟ್ಟೇತಿ ಕುಟ್ಟತೋ ಬಹಿ, ಅತ್ತನೋ ಕತಟ್ಠಾನೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ.

ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಚತುಪಚ್ಚಯಸಾಧಾರಣಕಥಾವಣ್ಣನಾ

೨೨೫. ಚತುಪಚ್ಚಯಸಾಧಾರಣಕಥಾಯಂ ಸಮ್ಮತೇನ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕವಿಸ್ಸಜ್ಜಕೇನಾತಿ ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ವಾ ಅಪಲೋಕನಕಮ್ಮೇನ ವಾ ಸಮ್ಮತೇನ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕವಿಸ್ಸಜ್ಜಕಸಮ್ಮುತಿಲದ್ಧೇನ. ಅವಿಭತ್ತಂ ಸಙ್ಘಿಕಭಣ್ಡನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥೀತಿ ಏತ್ಥ ಅವಿಭತ್ತಂ ಸಙ್ಘಿಕಭಣ್ಡನ್ತಿ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚುಪ್ಪತ್ತಿಆಕಾರದಸ್ಸನಂ, ಏವಂ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ಅಪುಚ್ಛಿತ್ವಾವ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಕಸ್ಮಾತಿ ಚೇ? ಏತ್ತಕಸ್ಸ ಸಙ್ಘಿಕಭಣ್ಡಸ್ಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನತ್ಥಾಯೇವ ಸಮಗ್ಗಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅನುಮತಿಯಾ ಕತಸಮ್ಮುತಿಕಮ್ಮತ್ತಾ. ಗುಳಪಿಣ್ಡೇ…ಪೇ… ದಾತಬ್ಬೋತಿ ಏತ್ಥ ಗುಳಪಿಣ್ಡಂ ತಾಲಪಕ್ಕಪ್ಪಮಾಣನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಟ್ಠಸ್ಸಪೀತಿ ಇದಂ ಉಪಲಕ್ಖಣಮತ್ತಂ. ಅಞ್ಞೇನ ಕಾರಣೇನ ಬಹಿಸೀಮಗತಸ್ಸಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಓದನಪಟಿವೀಸೋತಿ ಸಙ್ಘಭತ್ತಾದಿಸಙ್ಘಿಕಓದನಪಟಿವೀಸೋ. ಅನ್ತೋಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಂ ಠಿತಸ್ಸಾತಿ ಅನಾದರೇ ಸಾಮಿವಚನಂ, ಅನ್ತೋಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಂ ಠಿತಸ್ಸೇವ ಗಾಹೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ನ ಬಹಿಉಪಚಾರಸೀಮಂ ಪತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೩೨೫) ‘‘ಬಹಿಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ಠಿತಾನಂ ಗಾಹೇಥಾತಿ ವದನ್ತಿ, ನ ಗಾಹೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ಅನ್ತೋಗಾಮಟ್ಠಾನಮ್ಪೀತಿ ಏತ್ಥ ಪಿ-ಸದ್ದೋ ಅವುತ್ತಸಮ್ಪಿಣ್ಡನತ್ಥೋ, ಅನ್ತೋಗಾಮಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ಬಹಿಗಾಮಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ಗಾಹೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಮ್ಭಾವನತ್ಥೋ ವಾ, ತೇನ ಅನ್ತೋಗಾಮಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ಗಾಹೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಪಗೇವ ಬಹಿಗಾಮಟ್ಠಾನನ್ತಿ.

ಚತುಪಚ್ಚಯಸಾಧಾರಣಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಇತಿ ವಿನಯಸಙ್ಗಹಸಂವಣ್ಣನಾಭೂತೇ ವಿನಯಾಲಙ್ಕಾರೇ

ಚತುಪಚ್ಚಯಭಾಜನೀಯವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾಲಙ್ಕಾರೋ ನಾಮ

ಅಟ್ಠವೀಸತಿಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.

ವಿಹಾರವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾವಣ್ಣನಾ

ಇದಾನಿ ಚತುಪಚ್ಚಯನ್ತೋಗಧತ್ತಾ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಚತುಪಚ್ಚಯಭಾಜನಕಥಾನನ್ತರಂ ವಿಹಾರವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ ಆರಭೀಯತೇ. ತತ್ರಿದಂ ವುಚ್ಚತಿ –

‘‘ಕೋ ವಿಹಾರೋ ಕೇನಟ್ಠೇನ;

ವಿಹಾರೋ ಸೋ ಕತಿವಿಧೋ;

ಕೇನ ಸೋ ಕಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬೋ;

ಕಥಂ ಕೋ ತಸ್ಸ ಇಸ್ಸರೋ.

‘‘ಕೇನ ಸೋ ಗಾಹಿತೋ ಕಸ್ಸ;

ಅನುಟ್ಠಾಪನಿಯಾ ಕತಿ;

ಕತಿಹಙ್ಗೇಹಿ ಯುತ್ತಸ್ಸ;

ಧುವವಾಸಾಯ ದೀಯತೇ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಕೋ ವಿಹಾರೋತಿ ಚತೂಸು ಪಚ್ಚಯೇಸು ಸೇನಾಸನಸಙ್ಖಾತೋ ಚತೂಸು ಸೇನಾಸನೇಸು ವಿಹಾರಸೇನಾಸನಸಙ್ಖಾತೋ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ನಿವಾಸಭೂತೋ ಪತಿಸ್ಸಯವಿಸೇಸೋ. ಕೇನಟ್ಠೇನ ವಿಹಾರೋತಿ ವಿಹರನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ವಿಹಾರೋ, ಇರಿಯಾಪಥದಿಬ್ಬಬ್ರಹ್ಮಅರಿಯಸಙ್ಖಾತೇಹಿ ಚತೂಹಿ ವಿಹಾರೇಹಿ ಅರಿಯಾ ಏತ್ಥ ವಿಹರನ್ತೀತ್ಯತ್ಥೋ. ಸೋ ಕತಿವಿಧೋತಿ ಸಙ್ಘಿಕವಿಹಾರಗಣಸನ್ತಕವಿಹಾರಪುಗ್ಗಲಿಕವಿಹಾರವಸೇನ ತಿಬ್ಬಿಧೋ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಂ ‘‘ಚಾತುದ್ದಿಸಂ ಸಙ್ಘಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ದಿನ್ನಂ ವಿಹಾರಂ ವಾ ಪರಿವೇಣಂ ವಾ ಆವಾಸಂ ವಾ ಮಹನ್ತಮ್ಪಿ ಖುದ್ದಕಮ್ಪಿ ಅಭಿಯುಞ್ಜತೋ ಅಭಿಯೋಗೋ ನ ರುಹತಿ, ಅಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿತುಮ್ಪಿ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ. ಕಸ್ಮಾ? ಸಬ್ಬೇಸಂ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪಾಭಾವತೋ. ನ ಹೇತ್ಥ ಸಬ್ಬೇ ಚಾತುದ್ದಿಸಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪಂ ಕರೋನ್ತೀತಿ. ದೀಘಭಾಣಕಾದಿಭೇದಸ್ಸ ಪನ ಗಣಸ್ಸ, ಏಕಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾ ಸನ್ತಕಂ ಅಭಿಯುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಸಕ್ಕೋತಿ ತೇ ಧುರಂ ನಿಕ್ಖಿಪಾಪೇತುಂ, ತಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ಆರಾಮೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ. ಇಮಿನಾ ದಾಯಕಸನ್ತಕೋ ವಿಹಾರೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ ದೀಪೇತಿ.

ಕೇನ ಸೋ ದಾತಬ್ಬೋತಿ ಖತ್ತಿಯೇನ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇನ ವಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಸೋ ವಿಹಾರೋ ದಾತಬ್ಬೋ. ಕಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬೋತಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಗಣಸ್ಸ ವಾ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾ ದಾತಬ್ಬೋ. ಕಥಂ ದಾತಬ್ಬೋತಿ ಯದಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದೇತಿ, ‘‘ಇಮಂ ವಿಹಾರಂ ಆಗತಾನಾಗತಸ್ಸ ಚಾತುದ್ದಿಸಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ, ಯದಿ ಗಣಸ್ಸ, ‘‘ಇಮಂ ವಿಹಾರಂ ಆಯಸ್ಮನ್ತಾನಂ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ, ಯದಿ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ, ‘‘ಇಮಂ ವಿಹಾರಂ ಆಯಸ್ಮತೋ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ದಾತಬ್ಬೋ. ಕೋ ತಸ್ಸ ಇಸ್ಸರೋತಿ ಯದಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದೇತಿ, ಸಙ್ಘೋ ತಸ್ಸ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಇಸ್ಸರೋ. ಯದಿ ಗಣಸ್ಸ ದೇತಿ, ಗಣೋ ತಸ್ಸ ಇಸ್ಸರೋ. ಯದಿ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ದೇತಿ, ಪುಗ್ಗಲೋ ತಸ್ಸ ಇಸ್ಸರೋತಿ. ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ದೀಘಭಾಣಕಾದಿಕಸ್ಸ ಪನ ಗಣಸ್ಸ ಏಕಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾ ಸನ್ತಕ’’ನ್ತಿ.

ಕೇನ ಸೋ ಗಾಹಿತೋತಿ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕೇನ ಸೋ ವಿಹಾರೋ ಗಾಹಿತೋ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಞ್ಚಹಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಂ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕಂ ಸಮ್ಮನ್ನಿತುಂ, ಯೋ ನ ಛನ್ದಾಗತಿಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ನ ದೋಸಾಗತಿಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ನ ಮೋಹಾಗತಿಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ಏವಞ್ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಮ್ಮನ್ನಿತಬ್ಬೋ, ಪಠಮಂ ಭಿಕ್ಖು ಯಾಚಿತಬ್ಬೋ, ಯಾಚಿತ್ವಾ ಬ್ಯತ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಟಿಬಲೇನ ಸಙ್ಘೋ ಞಾಪೇತಬ್ಬೋ –

‘‘ಸುಣಾತು ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಸಙ್ಘೋ, ಯದಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪತ್ತಕಲ್ಲಂ, ಸಙ್ಘೋ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕಂ ಸಮ್ಮನ್ನೇಯ್ಯ, ಏಸಾ ಞತ್ತಿ.

‘‘ಸುಣಾತು ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಸಙ್ಘೋ, ಸಙ್ಘೋ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕಂ ಸಮ್ಮನ್ನತಿ. ಯಸ್ಸಾಯಸ್ಮತೋ ಖಮತಿ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕಸ್ಸ ಸಮ್ಮುತಿ, ಸೋ ತುಣ್ಹಸ್ಸ. ಯಸ್ಸ ನಕ್ಖಮತಿ, ಸೋ ಭಾಸೇಯ್ಯ.

‘‘ಸಮ್ಮತೋ ಸಙ್ಘೇನ ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ ಭಿಕ್ಖು ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕೋ, ಖಮತಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ, ತಸ್ಮಾ ತುಣ್ಹೀ, ಏವಮೇತಂ ಧಾರಯಾಮೀ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ೩೧೭).

ಕಸ್ಸ ಸೋ ಗಾಹಿತೋತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸೋ ವಿಹಾರೋ ಗಾಹಿತೋ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಠಮಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಗಣೇತುಂ, ಭಿಕ್ಖೂ ಗಣೇತ್ವಾ ಸೇಯ್ಯಾ ಗಣೇತುಂ, ಸೇಯ್ಯಾ ಗಣೇತ್ವಾ ಸೇಯ್ಯಗ್ಗೇನ ಗಾಹೇತು’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ೩೧೮). ಅನುಟ್ಠಾಪನಿಯಾ ಕತೀತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯಾ ವುಡ್ಢತರೋ ಗಿಲಾನೋ ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕೋ ಸಙ್ಘತೋ ಲದ್ಧಸೇನಾಸನೋತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಕಙ್ಖಾವಿತರಣಿಯಂ (ಕಙಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಅನುಪಖಜ್ಜಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ‘‘ವುಡ್ಢೋ ಹಿ ಅತ್ತನೋ ವುಡ್ಢತಾಯ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯೋ, ಗಿಲಾನೋ ಗಿಲಾನತಾಯ, ಸಙ್ಘೋ ಪನ ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಸ್ಸ ವಾ ಧಮ್ಮಕಥಿಕವಿನಯಧರಗಣವಾಚಕಾಚರಿಯಾನಂ ವಾ ಬಹೂಪಕಾರತಂ ಗುಣವಿಸಿಟ್ಠತಞ್ಚ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಧುವವಾಸತ್ಥಾಯ ವಿಹಾರಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಸಮ್ಮನ್ನಿತ್ವಾ ದೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ಯಸ್ಸ ಸಙ್ಘೇನ ದಿನ್ನೋ, ಸೋಪಿ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯೋ’’ತಿ.

ಕತಿಹಙ್ಗೇಹಿ ಯುತ್ತಸ್ಸ ಧುವವಾಸಾಯ ದೀಯತೇತಿ ಉಕ್ಕಟ್ಠಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ದ್ವೀಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಯುತ್ತಸ್ಸ ಧುವವಾಸತ್ಥಾಯ ವಿಹಾರೋ ದೀಯತೇ. ಕತಮೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ? ಬಹೂಪಕಾರತಾಯ ಗುಣವಿಸಿಟ್ಠತಾಯ ಚೇತಿ. ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ‘‘ಬಹೂಪಕಾರತನ್ತಿ ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕತಾದಿಬಹುಉಪಕಾರಭಾವಂ, ನ ಕೇವಲಂ ಇದಮೇವಾತಿ ಆಹ ‘ಗುಣವಿಸಿಟ್ಠತಞ್ಚಾ’ತಿ. ತೇನ ಬಹೂಪಕಾರತ್ತೇಪಿ ಗುಣವಿಸಿಟ್ಠತ್ತಾಭಾವೇ ಗುಣವಿಸಿಟ್ಠತ್ತೇಪಿ ಬಹೂಪಕಾರತ್ತಾಭಾವೇ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತೀ’’ತಿ ವಿನಯತ್ಥಮಞ್ಜೂಸಾಯಂ (ಕಙಖಾ. ಅಭಿ. ಟೀ. ಅನುಪಖಜ್ಜಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ವಚನತೋ. ಓಮಕಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಏಕೇನ ಅಙ್ಗೇನ ಯುತ್ತಸ್ಸಪಿ. ಕತಮೇನ ಏಕೇನ ಅಙ್ಗೇನ? ಬಹೂಪಕಾರತಾಯ ವಾ ಗುಣವಿಸಿಟ್ಠತಾಯ ವಾ. ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ‘‘ಬಹೂಪಕಾರತಂ ಗುಣವಿಸಿಟ್ಠತಞ್ಚ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇನ್ತೋತಿ ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಸ್ಸ ಬಹೂಪಕಾರತಂ, ಧಮ್ಮಕಥಿಕಾದೀನಂ ಗುಣವಿಸಿಟ್ಠತಞ್ಚ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇನ್ತೋ’’ತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯ ೩.೧೧೯-೧೨೧) ವಚನತೋ.

ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ ಪನ ದುವಿಧೋ ಉತುಕಾಲೇ ಚ ವಸ್ಸಾವಾಸೇ ಚಾತಿ ಕಾಲವಸೇನ. ಅಥ ವಾ ತಯೋ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾ ಪುರಿಮಕೋ ಪಚ್ಛಿಮಕೋ ಅನ್ತರಾಮುತ್ತಕೋತಿ. ತೇಸಂ ವಿಸೇಸೋ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತೋವ. ‘‘ಉತುಕಾಲೇ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ ಅನ್ತರಾಮುತ್ತಕೋ ಚ ತಙ್ಖಣಪಟಿಸಲ್ಲಾನೋ ಚಾತಿ ದುಬ್ಬಿಧೋ. ವಸ್ಸಾವಾಸೇ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ ಪುರಿಮಕೋ ಚ ಪಚ್ಛಿಮಕೋ ಚಾತಿ ದುಬ್ಬಿಧೋತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾ’’ತಿ ಆಚರಿಯಾ ವದನ್ತಿ, ತಂ ವಚನಂ ಪಾಳಿಯಮ್ಪಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಮ್ಪಿ ನ ಆಗತಂ. ಪಾಳಿಯಂ (ಚೂಳವ. ೩೧೮) ಪನ ‘‘ತಯೋಮೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾ ಪುರಿಮಕೋ ಪಚ್ಛಿಮಕೋ ಅನ್ತರಾಮುತ್ತಕೋ’’ಇಚ್ಚೇವ ಆಗತೋ, ಅಟ್ಠಕಥಾಯಮ್ಪಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೩೧೮) ‘‘ತೀಸು ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೇಸು ಪುರಿಮಕೋ ಚ ಪಚ್ಛಿಮಕೋ ಚಾತಿ ಇಮೇ ದ್ವೇ ಗಾಹಾ ಥಾವರಾ, ಅನ್ತರಾಮುತ್ತಕೇ ಅಯಂ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ’’ತಿ ಆಗತೋ.

ಇದಾನಿ ಪನ ಏಕಚ್ಚೇ ಆಚರಿಯಾ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಸಬ್ಬೇ ವಿಹಾರಾ ಸಙ್ಘಿಕಾವ, ಪುಗ್ಗಲಿಕವಿಹಾರೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಕಸ್ಮಾ? ವಿಹಾರದಾಯಕಾನಂ ವಿಹಾರದಾನಕಾಲೇ ಕುಲೂಪಕಾ ‘ಇಮಂ ವಿಹಾರಂ ಆಗತಾನಾಗತಸ್ಸ ಚಾತುದ್ದಿಸಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದೇಮಾ’ತಿ ವಚೀಭೇದಂ ಕಾರಾಪೇನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ನವವಿಹಾರಾಪಿ ಸಙ್ಘಿಕಾ ಏವ. ಏಕಚ್ಚೇಸು ವಿಹಾರೇಸು ಏವಂ ಅವತ್ವಾ ದೇನ್ತೇಸುಪಿ ‘ತಸ್ಮಿಂ ಜೀವನ್ತೇ ಪುಗ್ಗಲಿಕೋ ಹೋತಿ, ಮತೇ ಸಙ್ಘಿಕೋಯೇವಾ’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪೋರಾಣಕವಿಹಾರಾಪಿ ಸಙ್ಘಿಕಾವ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ತತ್ರೇವಂ ವಿಚಾರೇತಬ್ಬೋ – ವಚೀಭೇದಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ದಿನ್ನವಿಹಾರೇಸುಪಿ ದಾಯಕಾ ಸಙ್ಘಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಕರೋನ್ತಾ ನಾಮ ಅಪ್ಪಕಾ, ‘‘ಇಮಂ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖುಂ ಇಮಂ ನಾಮ ಥೇರಂ ವಸಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಪುತ್ತದಾರಮಿತ್ತಾಮಚ್ಚಾದೀಹಿ ಸಮ್ಮನ್ತೇತ್ವಾ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇನ್ತಿ, ಪತಿಟ್ಠಾನಕಾಲೇ ಅವದನ್ತಾಪಿ ದಾನಕಾಲೇ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ವದನ್ತಿ. ಅಥ ಪನ ಕುಲೂಪಕಾ ದಾನಕಾಲೇ ಸಿಕ್ಖಾಪೇತ್ವಾ ವದಾಪೇನ್ತಿ, ಏವಂ ವದನ್ತಾಪಿ ದಾಯಕಾ ಅಪ್ಪಕಾ ಸಙ್ಘಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ದೇನ್ತಿ, ಬಹುತರಾ ಅತ್ತನೋ ಕುಲೂಪಕಮೇವ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ದೇನ್ತಿ. ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಕುಲೂಪಕಾನಂ ವಚನಂ ನವಸು ಅಧಮ್ಮಿಕದಾನೇಸು ‘‘ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಪರಿಣತಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪರಿಣಾಮೇತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೬೦; ಪಾಚಿ. ೪೯೨) ವುತ್ತಂ ಏಕಂ ಅಧಮ್ಮಿಕದಾನಂ ಆಪಜ್ಜತಿ. ‘‘ತಸ್ಮಿಂ ಜೀವನ್ತೇ ಪುಗ್ಗಲಿಕೋ, ಮತೇ ಸಙ್ಘಿಕೋ’’ತಿ ಅಯಂ ಪಾಠೋ ಮೂಲಪುಗ್ಗಲಿಕವಿಸಯೇ ನ ಆಗತೋ, ಮೂಲಸಙ್ಘಿಕವಿಹಾರಂ ಜಗ್ಗಾಪೇತುಂ ಪುಗ್ಗಲಿಕಕಾರಾಪನಟ್ಠಾನೇ ಆಗತೋ, ತಸ್ಮಾ ನವವಿಹಾರಾಪಿ ಪುಗ್ಗಲಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ದಿನ್ನಾ ಸನ್ತಿಯೇವ. ಪೋರಾಣಕವಿಹಾರಾಪಿ ಮೂಲೇ ಪುಗ್ಗಲಿಕವಸೇನ ದಿನ್ನಾ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾದೀನಂ ಪುಗ್ಗಲಿಕವಸೇನೇವ ದೀಯಮಾನಾಪಿ ತಸ್ಮಿಂ ಜೀವನ್ತೇಯೇವ ವಿಸ್ಸಾಸವಸೇನ ಗಯ್ಹಮಾನಾಪಿ ಪುಗ್ಗಲಿಕಾ ಹೋನ್ತಿಯೇವ, ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬಸೋ ಪುಗ್ಗಲಿಕವಿಹಾರಸ್ಸ ಅಭಾವವಾದೋ ವಿಚಾರೇತಬ್ಬೋವ.

ಅಞ್ಞೇ ಪನ ಆಚರಿಯಾ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಸಙ್ಘಿಕವಿಹಾರಾ ನಾಮ ನ ಸನ್ತಿ, ಸಬ್ಬೇ ಪುಗ್ಗಲಿಕಾವ. ಕಸ್ಮಾ? ನವವಿಹಾರಾಪಿ ಪತಿಟ್ಠಾಪನಕಾಲೇ ದಾನಕಾಲೇ ಚ ಕುಲೂಪಕಭಿಕ್ಖುಂಯೇವ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಕತತ್ತಾ ಪುಗ್ಗಲಿಕಾವ, ಪೋರಾಣಕವಿಹಾರಾಪಿ ಸಿಸ್ಸಾನುಸಿಸ್ಸೇಹಿ ವಾ ಅಞ್ಞೇಹಿ ವಾ ಪುಗ್ಗಲೇಹಿ ಏವ ಪರಿಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ, ನ ಕದಾಚಿ ಸಙ್ಘೇನ ಪರಿಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಪುಗ್ಗಲಿಕಾವ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಸಙ್ಘಿಕಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ತತ್ರಾಪ್ಯೇವಂ ವಿಚಾರೇತಬ್ಬಂ – ನವವಿಹಾರೇಪಿ ಪತಿಟ್ಠಾನಕಾಲೇಪಿ ದಾನಕಾಲೇಪಿ ಏಕಚ್ಚೇ ಸಙ್ಘಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಕರೋನ್ತಿ, ಏಕಚ್ಚೇ ಪುಗ್ಗಲಂ. ಪುಬ್ಬೇವ ಪುಗ್ಗಲಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಕತೇಪಿ ಅತ್ಥಕಾಮಾನಂ ಪಣ್ಡಿತಾನಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಪುಗ್ಗಲಿಕದಾನತೋ ಸಙ್ಘಿಕದಾನಮೇವ ಮಹಪ್ಫಲತರನ್ತಿ ಸದ್ದಹಿತ್ವಾ ಸಙ್ಘಿಕೇ ಕರೋನ್ತಾಪಿ ದಾಯಕಾ ಸನ್ತಿ, ಪುಗ್ಗಲಿಕವಸೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತೇ ಪೋರಾಣಕವಿಹಾರೇಪಿ ಕೇಚಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಮರಣಕಾಲೇ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ನಿಯ್ಯಾತೇನ್ತಿ. ಕೇಚಿ ಕಸ್ಸಚಿ ಅದತ್ವಾ ಮರನ್ತಿ, ತದಾ ಸೋ ವಿಹಾರೋ ಸಙ್ಘಿಕೋ ಹೋತಿ. ಸವತ್ಥುಕಮಹಾವಿಹಾರೇ ಪನ ಕರೋನ್ತಾ ರಾಜರಾಜಮಹಾಮತ್ತಾದಯೋ ‘‘ಪಞ್ಚವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಪರಿಮಾಣಂ ಸಾಸನಂ ಯಾವ ತಿಟ್ಠತಿ, ತಾವ ಮಮ ವಿಹಾರೇ ವಸಿತ್ವಾ ಸಙ್ಘೋ ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯೇ ಪರಿಭುಞ್ಜತೂ’’ತಿ ಪಣಿಧಾಯ ಚಿರಕಾಲಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪಾದಕರಂ ಗಾಮಖೇತ್ತಾದಿಕಂ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ವಿಹಾರಸ್ಸ ದೇಮಾ’’ತಿ ದೇನ್ತಿ, ವಿಹಾರಸ್ಸಾತಿ ಚ ವಿಹಾರೇ ವಸನಕಸಙ್ಘಸ್ಸ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ದೇನ್ತಿ, ನ ಕುಲೂಪಕಭೂತಸ್ಸ ಏಕಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಏವ, ತಸ್ಮಾ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಸಙ್ಘಿಕಾ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಪಾಸಾಣೇಸು ಅಕ್ಖರಂ ಲಿಖಿತ್ವಾಪಿ ಠಪೇನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬಸೋ ಸಙ್ಘಿಕವಿಹಾರಾಭಾವವಾದೋಪಿ ವಿಚಾರೇತಬ್ಬೋವ.

ಅಪರೇ ಪನ ಆಚರಿಯಾ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ವಿಹಾರದಾಯಕಸನ್ತಕಾವ, ತಸ್ಮಾ ದಾಯಕಾಯೇವ ವಿಚಾರೇತುಂ ಇಸ್ಸರಾ, ನ ಸಙ್ಘೋ, ನ ಪುಗ್ಗಲೋ. ವಿಹಾರದಾಯಕೇ ಅಸನ್ತೇಪಿ ತಸ್ಸ ಪುತ್ತಧೀತುನತ್ತಪನತ್ತಾದಯೋ ಯಾವ ಕುಲಪರಮ್ಪರಾ ತಸ್ಸ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಇಸ್ಸರಾವ ಹೋನ್ತಿ. ಕಸ್ಮಾತಿ ಚೇ? ‘ಯೇನ ವಿಹಾರೋ ಕಾರಿತೋ, ಸೋ ವಿಹಾರಸಾಮಿಕೋ’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೧೬) ಆಗತತ್ತಾ ಚ ‘ತಸ್ಸ ವಾ ಕುಲೇ ಯೋ ಕೋಚಿ ಆಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೧೬) ಚ ವಚನತೋ ವಿಹಾರಸ್ಸಾಮಿಭೂತೋ ದಾಯಕೋ ವಾ ತಸ್ಸ ವಂಸೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ವಾ ವಿಚಾರೇತುಂ ಇಸ್ಸರೋ. ‘ಪಚ್ಛಿನ್ನೇ ಕುಲವಂಸೇ ಯೋ ತಸ್ಸ ಜನಪದಸ್ಸ ಸಾಮಿಕೋ, ಸೋ ಅಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪುನ ದೇತಿ ಚಿತ್ತಲಪಬ್ಬತೇ ಭಿಕ್ಖುನಾ ನೀಹಟಂ ಉದಕವಾಹಕಂ ಅಳನಾಗರಾಜಮಹೇಸೀ ವಿಯ, ಏವಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀ’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೩೮-೫೩೯) ವಚನತೋ ವಿಹಾರದಾಯಕಸ್ಸ ಕುಲವಂಸೇ ಪಚ್ಛಿನ್ನೇಪಿ ತಸ್ಸ ಜನಪದಸ್ಸ ಇಸ್ಸರೋ ರಾಜಾ ವಾ ರಾಜಮಹಾಮತ್ತೋ ವಾ ಯೋ ಕೋಚಿ ಇಸ್ಸರೋ ವಾ ವಿಹಾರಂ ವಿಚಾರೇತುಂ ಯಥಾಜ್ಝಾಸಯಂ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಮ್ಪಿ ಅಞ್ಞೇ ಪಣ್ಡಿತಾ ನಾನುಜಾನನ್ತಿ.

ಕಥಂ? ‘‘ಯೇನ ವಿಹಾರೋ ಕಾರಿತೋ, ಸೋ ವಿಹಾರಸಾಮಿಕೋ’’ತಿ ವಚನಂ ಪುಬ್ಬವೋಹಾರವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ನ ಇದಾನಿ ಇಸ್ಸರವಸೇನ ಯಥಾ ಜೇತವನಂ, ಪತ್ತಸ್ಸಾಮಿಕೋತ್ಯಾದಿ. ಯಥಾ ಹಿ ಜೇತಸ್ಸ ರಾಜಕುಮಾರಸ್ಸ ವನಂ ಉಯ್ಯಾನಂ ಜೇತವನನ್ತಿ ವಿಗ್ಗಹೇ ಕತೇ ಯದಿಪಿ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೇನ ಕಿಣಿತ್ವಾ ವಿಹಾರಪತಿಟ್ಠಾಪನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ರಾಜಕುಮಾರೋ ತಸ್ಸ ಉಯ್ಯಾನಸ್ಸ ಇಸ್ಸರೋ ನ ಹೋತಿ, ತಥಾಪಿ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೇನ ಕಿಣಿತಕಾಲತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಇಸ್ಸರಭೂತಪುಬ್ಬತ್ತಾ ಪುಬ್ಬವೋಹಾರವಸೇನ ಸಬ್ಬದಾಪಿ ಜೇತವನನ್ತ್ವೇವ ವೋಹರೀಯತಿ. ಯಥಾ ಚ ಪತ್ತಸ್ಸ ಸಾಮಿಕೋ ಪತ್ತಸ್ಸಾಮಿಕೋತಿ ವಿಗ್ಗಹೇ ಕತೇ ಯದಿಪಿ ದಾಯಕೇಹಿ ಕಿಣಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ದಿನ್ನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಕಮ್ಮಾರೋ ಪತ್ತಸ್ಸ ಇಸ್ಸರೋ ನ ಹೋತಿ, ತಥಾಪಿ ದಾಯಕೇನ ಕಿಣಿತಕಾಲತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಇಸ್ಸರಭೂತಪುಬ್ಬತ್ತಾ ಪುಬ್ಬವೋಹಾರವಸೇನ ಪತ್ತಸ್ಸಾಮಿಕೋತ್ವೇವ ವೋಹರೀಯತಿ, ಏವಂ ಯದಿಪಿ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ದಿನ್ನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದಾಯಕೋ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಇಸ್ಸರೋ ನ ಹೋತಿ ವತ್ಥುಪರಿಚ್ಚಾಗಲಕ್ಖಣತ್ತಾ ದಾನಸ್ಸ, ತಥಾಪಿ ದಾನಕಾಲತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಇಸ್ಸರಭೂತಪುಬ್ಬತ್ತಾ ಪುಬ್ಬವೋಹಾರವಸೇನ ವಿಹಾರಸ್ಸಾಮಿಕೋತ್ವೇವ ವೋಹರೀಯತಿ, ನ ಮುಖ್ಯತೋ ಇಸ್ಸರಭಾವತೋತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಗಣಸ್ಸ ವಾ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾ ದಿನ್ನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಙ್ಘಾದಯೋ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಾ ಏವ ವಿಚಾರೇತುಂ ಇಸ್ಸರಾ, ನ ದಾಯಕೋ.

ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ಸನ್ತೇಸುಪಿ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಾದೀಸು ವಿಹಾರದಾಯಕೇಸು ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಞ್ಚಹಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕಂ ಸಮ್ಮನ್ನಿತು’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಚೂಳವ. ೩೧೭) ಸಙ್ಘೇನ ಸಮ್ಮತಂ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕಂ ಅನುಜಾನಿತ್ವಾ, ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ…ಪೇ… ಸೇಯ್ಯಗ್ಗೇನ ಗಾಹೇತು’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಚೂಳವ. ೩೧೮) ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕಸ್ಸೇವ ವಿಚಾರೇತುಂ ಇಸ್ಸರಭಾವಸ್ಸ ವಚನತೋ ಚ ‘‘ದ್ವೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಙ್ಘಿಕಂ ಭೂಮಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸೋಧೇತ್ವಾ ಸಙ್ಘಿಕಂ ಸೇನಾಸನಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಯೇನ ಸಾ ಭೂಮಿ ಪಠಮಂ ಗಹಿತಾ, ಸೋ ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚ ‘‘ಉಭೋಪಿ ಪುಗ್ಗಲಿಕಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಸೋಯೇವ ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚ ‘‘ಯೋ ಪನ ಸಙ್ಘಿಕಂ ವಲ್ಲಿಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಆಹರಿಮೇನ ಉಪಕರಣೇನ ಸಙ್ಘಿಕಾಯ ಭೂಮಿಯಾ ಪುಗ್ಗಲಿಕವಿಹಾರಂ ಕಾರೇತಿ, ಉಪಡ್ಢಂ ಸಙ್ಘಿಕಂ ಉಪಡ್ಢಂ ಪುಗ್ಗಲಿಕ’’ನ್ತಿ ಚ ಸಙ್ಘಪುಗ್ಗಲಾನಂಯೇವ ಸಾಮಿಭಾವಸ್ಸ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ಚ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ.

‘‘ತಸ್ಸ ವಾ ಕುಲೇ ಯೋ ಕೋಚಿ ಆಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನಮ್ಪಿ ತೇಸಂ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಇಸ್ಸರಭಾವದೀಪಕಂ ನ ಹೋತಿ, ಅಥ ಖೋ ಗಮಿಕೋ ಭಿಕ್ಖು ದಿಸಂ ಗನ್ತುಕಾಮೋ ವಿಹಾರೇ ಆಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬಭಿಕ್ಖುಸಾಮಣೇರಆರಾಮಿಕೇಸು ಅಸನ್ತೇಸು ತೇ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಗನ್ತಬ್ಬಭಾವಮೇವ ದೀಪೇತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಇಮಂ ಪನ ದಸವಿಧಮ್ಪಿ ಸೇಯ್ಯಂ ಸಙ್ಘಿಕೇ ವಿಹಾರೇ ಸನ್ಥರಿತ್ವಾ ವಾ ಸನ್ಥರಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ಪಕ್ಕಮನ್ತೇನ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿತಬ್ಬಂ, ಆಪುಚ್ಛನ್ತೇನ ಚ ಭಿಕ್ಖುಮ್ಹಿ ಸತಿ ಭಿಕ್ಖು ಆಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ…ಪೇ… ತಸ್ಮಿಂ ಅಸತಿ ಆರಾಮಿಕೋ, ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಅಸತಿ ಯೇನ ವಿಹಾರೋ ಕಾರಿತೋ, ಸೋ ವಿಹಾರಸ್ಸಾಮಿಕೋ, ತಸ್ಸ ವಾ ಕುಲೇ ಯೋ ಕೋಚಿ ಆಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ. ಏವಂ ಆರಾಮಿಕಸ್ಸಪಿ ಆಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬತೋ ಓಲೋಕನತ್ಥಾಯ ವತ್ತಸೀಸೇನೇವ ಆಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ, ನ ತೇಸಂ ಸಙ್ಘಿಕಸೇನಾಸನಸ್ಸ ಇಸ್ಸರಭಾವತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

‘‘ಪಚ್ಛಿನ್ನೇ ಕುಲವಂಸೇ’’ತ್ಯಾದಿವಚನಞ್ಚ ಅಕಪ್ಪಿಯವಸೇನ ಕತಾನಂ ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಾನಂ ಖೇತ್ತವತ್ಥುತಳಾಕಾದೀನಂ ಅಕಪ್ಪಿಯತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಾನಂ ಕಪ್ಪಿಯಕರಣತ್ಥಾಯ ರಾಜಾದೀಹಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಪುನ ತೇಸಂಯೇವ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ದಾನಮೇವ ದೀಪೇತಿ, ನ ತೇಸಂ ರಾಜಾದೀನಂ ತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಸಙ್ಘಗಣಪುಗ್ಗಲಚೇತಿಯಾನಂ ದಾನಂ. ಯದಿ ದದೇಯ್ಯುಂ, ಅಧಮ್ಮಿಕದಾನಅಧಮ್ಮಿಕಪಅಗ್ಗಹಅಧಮ್ಮಿಕಪರಿಭೋಗಾ ಸಿಯುಂ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಪರಿವಾರೇ (ಪರಿ. ಅಟ್ಠ. ೩೨೯) ‘‘ನವ ಅಧಮ್ಮಿಕಾನಿ ದಾನಾನಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪರಿಣತಂ ಅಞ್ಞಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಚೇತಿಯಸ್ಸ ವಾ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾ ಪರಿಣಾಮೇತಿ, ಚೇತಿಯಸ್ಸ ಪರಿಣತಂ ಅಞ್ಞಚೇತಿಯಸ್ಸ ವಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾ ಪರಿಣಾಮೇತಿ, ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಪರಿಣತಂ ಅಞ್ಞಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಚೇತಿಯಸ್ಸ ವಾ ಪರಿಣಾಮೇತೀ’’ತಿ. ಅಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚ (ಪರಿ. ಅಟ್ಠ. ೩೨೯) ‘‘ನವ ಅಧಮ್ಮಿಕಾನಿ ದಾನಾನೀತಿ…ಪೇ… ಏವಂ ವುತ್ತಾನಿ. ನವ ಪಟಿಗ್ಗಹಪರಿಭೋಗಾತಿ ಏತೇಸಂಯೇವ ದಾನಾನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಾ ಚ ಪರಿಭೋಗಾ ಚಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ತಸ್ಮಾ ಯದಿ ರಾಜಾದಯೋ ಇಸ್ಸರಾತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ದೇಯ್ಯುಂ, ತಮ್ಪಿ ದಾನಂ ಅಧಮ್ಮಿಕದಾನಂ ಹೋತಿ, ತಂ ದಾನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಾ ಚ ಅಧಮ್ಮಿಕಪಟಿಗ್ಗಹಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಂ ದಾನಂ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಾ ಚ ಅಧಮ್ಮಿಕಪರಿಭೋಗಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಅಥಾಪಿ ಏವಂ ವದೇಯ್ಯುಂ ‘‘ವಿಹಾರದಾನಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ, ಅಗ್ಗಂ ಬುದ್ಧೇನ ವಣ್ಣಿತನ್ತಿಆದೀಸು (ಚೂಳವ. ೨೯೫, ೩೧೫) ‘ಸಙ್ಘಸ್ಸಾ’ತಿ ಅಯಂ ಸದ್ದೋ ‘ದಾನ’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸಾಮಿಸಮ್ಬನ್ಧೋ ನ ಹೋತಿ, ಅಥ ಖೋ ಸಮ್ಪದಾನಮೇವ, ‘ದಾಯಕಸ್ಸಾ’ತಿ ಪನ ಸಾಮಿಸಮ್ಬನ್ಧೋ ಅಜ್ಝಾಹರಿತಬ್ಬೋ, ತಸ್ಮಾ ಸಾಮಿಭೂತೋ ದಾಯಕೋವ ಇಸ್ಸರೋ, ನ ಸಮ್ಪದಾನಭೂತೋ ಸಙ್ಘೋ’’ತಿ. ತೇ ಏವಂ ವತ್ತಬ್ಬಾ – ‘‘ವಿಹಾರದಾನಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇದಂ ದಾನಸಮಯೇ ಪವತ್ತವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ನ ದಿನ್ನಸಮಯೇ ಪವತ್ತವಸೇನ. ದಾನಕಾಲೇ ಹಿ ದಾಯಕೋ ಅತ್ತನೋ ವತ್ಥುಭೂತಂ ವಿಹಾರಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ದೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ದಾಯಕೋ ಸಾಮೀ ಹೋತಿ, ಸಙ್ಘೋ ಸಮ್ಪದಾನಂ, ದಿನ್ನಕಾಲೇ ಪನ ಸಙ್ಘೋವ ಸಾಮೀ ಹೋತಿ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ, ನ ದಾಯಕೋ ಪರಿಚ್ಚತ್ತತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾ ಸಙ್ಘೋ ವಿಚಾರೇತುಂ ಇಸ್ಸರೋ. ತೇನಾಹ ಭಗವಾ ‘‘ಪರಿಚ್ಚತ್ತಂ ತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದಾಯಕೇಹೀ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ೨೭೩). ಇದಂ ಪನ ಸದ್ದಲಕ್ಖಣಗರುಕಾ ಸದ್ದಹಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ, ಅತ್ಥತೋ ಪನ ಚೀವರಾದೀನಂ ಚತುನ್ನಂ ಪಚ್ಚಯಾನಂ ದಾನಕಾಲೇಯೇವ ದಾಯಕಸನ್ತಕಭಾವೋ ದಿನ್ನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಸನ್ತಕಭಾವೋ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಾಕಟೋ, ತಸ್ಮಾ ಇದಮ್ಪಿ ವಚನಂ ದಾಯಕಸನ್ತಕಭಾವಸಾಧಕಂ ನ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಏವಂ ಹೋತು, ತಥಾಪಿ ‘‘ಸಚೇ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಸಾಮಿಕೋ ವಾ ತಸ್ಸ ಪುತ್ತಧೀತರೋ ವಾ ಅಞ್ಞೋ ವಾ ಕೋಚಿ ವಂಸೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಪುನ ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ದೇತಿ, ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೩೮-೫೩೯) ವುತ್ತತ್ತಾ ವಿಹಾರಸ್ಸಾಮಿಕಭೂತದಾಯಕಸ್ಸ ವಾ ತಸ್ಸ ಪುತ್ತಧೀತಾದೀನಂ ವಂಸೇ ಉಪ್ಪನ್ನಾನಂ ವಾ ದಾತುಂ ಇಸ್ಸರಭಾವೋ ಸಿದ್ಧೋಯೇವಾತಿ. ನ ಸಿದ್ಧೋ. ಕಸ್ಮಾತಿ ಚೇ? ನನು ವುತ್ತಂ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ’’ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅಕಪ್ಪಿಯತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಮೇವ ಕಪ್ಪಿಯಕರಣತ್ಥಾಯ ದಾಯಕಾದೀಹಿ ಪುನ ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ದೇತಿ, ವಟ್ಟತಿ. ಯಥಾ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಅಪರಿಭುತ್ತಮೇವ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಂ ಭಿಕ್ಖುಸನ್ತಕಂಯೇವ ಆಪತ್ತಿಮೋಚನತ್ಥಂ ದಾಯಕಾದಯೋ ಪಟಿಗ್ಗಹಾಪೇತಿ, ನ ಪರಿಭುತ್ತಂ, ಯಥಾ ಚ ಬೀಜಗಾಮಪರಿಯಾಪನ್ನಂಯೇವ ಭಿಕ್ಖುಸನ್ತಕಂ ಬೀಜಗಾಮಭೂತಗಾಮಭಾವತೋ ಪರಿಮೋಚನತ್ಥಂ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕಾದಯೋ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕರೋನ್ತಿ, ನ ಅಪರಿಯಾಪನ್ನಂ, ಏವಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಂಯೇವ ತಳಾಕಾದಿಕಂ ಕಪ್ಪಿಯಕರಣತ್ಥಂ ದಾಯಕಾದಯೋ ಪುನ ದೇನ್ತಿ, ನ ಅಪರಿಚ್ಚತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಇದಮ್ಪಿ ವಚನಂ ಕಪ್ಪಿಯಕರಣತ್ತಂಯೇವ ಸಾಧೇತಿ, ನ ಇಸ್ಸರತ್ತನ್ತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ.

ತಥಾಪಿ ಏವಂ ವದೇಯ್ಯುಂ ‘‘ಜಾತಿಭೂಮಿಯಂ ಜಾತಿಭೂಮಿಕಾ ಉಪಾಸಕಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಧಮ್ಮಿಕತ್ಥೇರಂ ಸತ್ತಹಿ ಜಾತಿಭೂಮಿಕವಿಹಾರೇಹಿ ಪಬ್ಬಾಜಯಿಂಸೂತಿ ವಚನತೋ ದಾಯಕೋ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಇಸ್ಸರೋತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ಇಸ್ಸರತ್ತಾಯೇವ ಹಿ ತೇ ಥೇರಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ಸಕ್ಕಾ, ನೋ ಅನಿಸ್ಸರಾ’’ತಿ, ನ ಖೋ ಪನೇವಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಕಸ್ಮಾ? ‘‘ಜಾತಿಭೂಮಿಕಾ ಉಪಾಸಕಾ’’ಇಚ್ಚೇವ ಹಿ ವುತ್ತಂ, ನ ‘‘ವಿಹಾರದಾಯಕಾ’’ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಮಿಂ ದೇಸೇ ವಸನ್ತಾ ಬಹವೋ ಉಪಾಸಕಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಧಮ್ಮಿಕತ್ಥೇರಂ ಅಯುತ್ತಚಾರಿತ್ತಾ ಸಕಲಸತ್ತವಿಹಾರತೋ ಪಬ್ಬಾಜಯಿಂಸು, ನ ಅತ್ತನೋ ವಿಹಾರದಾಯಕಭಾವೇನ ಇಸ್ಸರತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾ ಇದಮ್ಪಿ ಉದಾಹರಣಂ ನ ಇಸ್ಸರಭಾವದೀಪಕಂ, ಅಥ ಖೋ ಅಪರಾಧಾನುರೂಪಕರಣಭಾವದೀಪಕನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಏವಂ ಯದಾ ದಾಯಕೋ ವಿಹಾರಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ದೇತಿ, ತಸ್ಸ ಮುಞ್ಚಚೇತನಂ ಪತ್ವಾ ದಿನ್ನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸೋ ವಾ ತಸ್ಸ ವಂಸೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ವಾ ಜನಪದಸ್ಸಾಮಿಕರಾಜಾದಯೋ ವಾ ಇಸ್ಸರಾ ಭವಿತುಂ ವಾ ವಿಚಾರೇತುಂ ವಾ ನ ಲಭನ್ತಿ, ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಭೂತೋ ಸಙ್ಘೋ ವಾ ಗಣೋ ವಾ ಪುಗ್ಗಲೋ ವಾ ಸೋಯೇವ ಇಸ್ಸರೋ ಭವಿತುಂ ವಾ ವಿಚಾರೇತುಂ ವಾ ಲಭತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ತತ್ಥ ದಾಯಕಾದೀನಂ ಇಸ್ಸರೋ ಭವಿತುಂ ಅಲಭನಭಾವೋ ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ‘‘ವತ್ಥುಪರಿಚ್ಚಾಗಲಕ್ಖಣತ್ತಾ ದಾನಸ್ಸ, ಪಥವಾದಿವತ್ಥುಪರಿಚ್ಚಾಗೇನ ಚ ಪುನ ಗಹಣಸ್ಸ ಅಯುತ್ತತ್ತಾ’’ತಿ ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ ವಚನತೋ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಯಂ ದೀಯಮಾನಂ ಪತತಿ, ತಂ ಸಾಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ, ಪರಿಚ್ಚತ್ತಂ ತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದಾಯಕೇಹೀ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ೨೭೩) ಭಗವತಾ ವುತ್ತತ್ತಾ ಚ ‘‘ಪರಿಚ್ಚತ್ತಂ ತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದಾಯಕೇಹೀತಿ ವಚನೇನ ಪನೇತ್ಥ ಪರಸನ್ತಕಾಭಾವೋ ದೀಪಿತೋ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ಚ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ಸಙ್ಘಾದೀನಂ ಇಸ್ಸರೋ ಭವಿತುಂ ಲಭನಭಾವೋ ಕಥಂ ಞಾತಬ್ಬೋತಿ ಚೇ? ಸಙ್ಘಿಕೋ ನಾಮ ವಿಹಾರೋ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಿನ್ನೋ ಹೋತಿ ಪರಿಚ್ಚತ್ತೋ, ‘‘ಪುಗ್ಗಲಿಕೇ ಪುಗ್ಗಲಿಕಸಞ್ಞೀ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಿಕೇ ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ, ಅತ್ತನೋ ಪುಗ್ಗಲಿಕೇ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಪಾಳಿಯಂ (ಪಾಚಿ. ೧೧೭, ೧೨೭) ಆಗಮನತೋ ಚ ‘‘ಅನ್ತಮಸೋ ಚತುರಙ್ಗುಲಪಾದಕಂ ಗಾಮದಾರಕೇಹಿ ಪಂಸ್ವಾಗಾರಕೇಸು ಕೀಳನ್ತೇಹಿ ಕತಮ್ಪಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಿನ್ನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಗರುಭಣ್ಡಂ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೩೨೧) ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಂ ವಚನತೋ ಚ ‘‘ಅಭಿಯೋಗೇಪಿ ಚೇತ್ಥ ಚಾತುದ್ದಿಸಂ ಸಙ್ಘಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ದಿನ್ನಂ ವಿಹಾರಂ ವಾ ಪರಿವೇಣಂ ವಾ ಆವಾಸಂ ವಾ ಮಹನ್ತಮ್ಪಿ ಖುದ್ದಕಮ್ಪಿ ಅಭಿಯುಞ್ಜತೋ ಅಭಿಯೋಗೋ ನ ರುಹತಿ, ಅಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿತುಮ್ಪಿ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ. ಕಸ್ಮಾ? ಸಬ್ಬೇಸಂ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪಾಭಾವತೋ. ನ ಹೇತ್ಥ ಸಬ್ಬೇ ಚಾತುದ್ದಿಸಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪಂ ಕರೋನ್ತೀತಿ. ದೀಘಭಾಣಕಾದಿಭೇದಸ್ಸ ಪನ ಗಣಸ್ಸ ಏಕಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾ ಸನ್ತಕಂ ಅಭಿಯುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಸಕ್ಕೋತಿ ತೇ ಧುರಂ ನಿಕ್ಖಿಪಾಪೇತು’’ನ್ತಿ ದುತಿಯಪಾರಾಜಿಕವಣ್ಣನಾಯಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೦೨) ವಚನತೋ ಚ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ.

ಕಥಂ ದಾಯಕಾದೀನಂ ವಿಚಾರೇತುಂ ಅಲಭನಭಾವೋ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ಸನ್ತೇಸುಪಿ ವೇಳುವನವಿಹಾರಾದಿದಾಯಕೇಸು ತೇಸಂ ವಿಚಾರಣಂ ಅನನುಜಾನಿತ್ವಾ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಞ್ಚಹಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕಂ ಸಮ್ಮನ್ನಿತು’’ನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸೇವ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕಸಮ್ಮುತಿಅನುಜಾನತೋ ಚ ಭಣ್ಡನಕಾರಕೇಸು ಕೋಸಮ್ಬಕಭಿಕ್ಖೂಸು ಸಾವತ್ಥಿಂ ಆಗತೇಸು ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೇನ ಚ ವಿಸಾಖಾಯ ಮಹಾಉಪಾಸಿಕಾಯ ಚ ‘‘ಕಥಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ತೇಸು ಭಿಕ್ಖೂಸು ಪಟಿಪಜ್ಜಾಮೀ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೪೬೮) ಏವಂ ಜೇತವನವಿಹಾರದಾಯಕಪುಬ್ಬಾರಾಮವಿಹಾರದಾಯಕಭೂತೇಸು ಆರೋಚಿತೇಸುಪಿ ತೇಸಂ ಸೇನಾಸನವಿಚಾರಣಂ ಅವತ್ವಾ ಆಯಸ್ಮತಾ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೇನ ‘‘ಕಥಂ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ತೇಸು ಭಿಕ್ಖೂಸು ಸೇನಾಸನೇ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಆರೋಚಿತೇ ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ವಿವಿತ್ತಂ ಸೇನಾಸನಂ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ವಿವಿತ್ತಂ ನ ಹೋತಿ, ಕಥಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ತೇನ ಹಿ ವಿವಿತ್ತಂ ಕತ್ವಾಪಿ ದಾತಬ್ಬಂ, ನ ತ್ವೇವಾಹಂ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಕೇನಚಿ ಪರಿಯಾಯೇನ ವುಡ್ಢತರಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸೇನಾಸನಂ ಪಟಿಬಾಹಿತಬ್ಬನ್ತಿ ವದಾಮಿ, ಯೋ ಪಟಿಬಾಹೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೪೭೩) ಥೇರಸ್ಸೇವ ಸೇನಾಸನಸ್ಸ ವಿಚಾರಣಸ್ಸ ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ ಚ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ.

ಕಥಂ ಪನ ಸಙ್ಘಾದೀನಂ ಸೇನಾಸನಂ ವಿಚಾರೇತುಂ ಲಭನಭಾವೋ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ? ‘‘ಏವಞ್ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಮ್ಮನ್ನಿತಬ್ಬೋ – ಪಠಮಂ ಭಿಕ್ಖು ಯಾಚಿತಬ್ಬೋ, ಯಾಚಿತ್ವಾ ಬ್ಯತ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಟಿಬಲೇನ ಸಙ್ಘೋ ಞಾಪೇತಬ್ಬೋ –

ಸುಣಾತು ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಸಙ್ಘೋ…ಪೇ… ಸಮ್ಮತೋ ಸಙ್ಘೇನ ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ ಭಿಕ್ಖು ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕೋ, ಖಮತಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ, ತಸ್ಮಾ ತುಣ್ಹೀ, ಏವಮೇತಂ ಧಾರಯಾಮೀತಿ (ಚೂಳವ. ೩೧೭).

ಏವಂ ಸಙ್ಘೇನ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕಂ ಸಮ್ಮನ್ನಾಪೇತ್ವಾ ಪುನ ತೇನ ಸಙ್ಘಸಮ್ಮತೇನ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕೇನ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಕವಿಧಾನಂ ಅನುಜಾನಿತುಂ ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಠಮಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಗಣೇತುಂ, ಭಿಕ್ಖೂ ಗಣೇತ್ವಾ ಸೇಯ್ಯಾ ಗಣೇತುಂ, ಸೇಯ್ಯಾ ಗಣೇತ್ವಾ ಸೇಯ್ಯಗ್ಗೇನ ಗಾಹೇತು’’ನ್ತಿ ವಚನತೋ ಸಙ್ಘಿಕಸೇನಾಸನಸ್ಸ ಸಙ್ಘೇನ ವಿಚಾರೇತುಂ ಲಭನಭಾವೋ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ.

‘‘ದೀಘಭಾಣಕಾದಿಭೇದಸ್ಸ ಪನ ಗಣಸ್ಸ ಏಕಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾ ದಿನ್ನವಿಹಾರಾದಿಂ ಅಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತೇ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪಸಮ್ಭವಾ ಪಾರಾಜಿಕ’’ನ್ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೦೨) ಆಗಮನತೋ ಚ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಪುಗ್ಗಲಿಕೇ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಪಾಳಿಯಂ (ಪಾಚಿ. ೧೧೭) ಆಗಮನತೋ ಚ ‘‘ಯಸ್ಮಿಂ ಪನ ವಿಸ್ಸಾಸೋ ರುಹತಿ, ತಸ್ಸ ಸನ್ತಕಂ ಅತ್ತನೋ ಪುಗ್ಗಲಿಕಮಿವ ಹೋತೀತಿ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಆದೀಸು ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೧೨) ವಚನತೋ ಚ ಗಣಸ್ಸ ದಿನ್ನೋ ಗಣಸನ್ತಕವಿಹಾರೋ ಗಣೇನೇವ ವಿಚಾರೀಯತೇ, ನೋ ದಾಯಕಾದೀಹಿ. ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ದಿನ್ನೋ ಪುಗ್ಗಲಿಕವಿಹಾರೋಪಿ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಪುಗ್ಗಲೇನೇವ ವಿಚಾರೀಯತೇ, ನೋ ದಾಯಕಾದೀಹೀತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ಏವಂ ವಿನಯಪಾಳಿಯಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಟೀಕಾಸು ಚ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಸಙ್ಘಿಕಗಣಸನ್ತಕಪುಗ್ಗಲಿಕವಸೇನ ತಿವಿಧಸ್ಸೇವ ವಚನತೋ ಚ ತೇಸಂಯೇವ ಸಙ್ಘಗಣಪುಗ್ಗಲಾನಂ ವಿಹಾರವಿಚಾರಣಸ್ಸ ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ ಚ ದಾಯಕಸನ್ತಕಸ್ಸ ವಿಹಾರಸ್ಸ ವಿಸುಂ ಅವುತ್ತತ್ತಾ ಚ ದಾಯಕಾನಂ ವಿಹಾರವಿಚಾರಣಸ್ಸ ಅನನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ ಚ ಸಙ್ಘಾದಯೋ ಏವ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಇಸ್ಸರಾ ಹೋನ್ತಿ, ತೇಯೇವ ಚ ವಿಚಾರೇತುಂ ಲಭನ್ತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಏವಂ ಹೋತು, ತೇಸು ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಭೂತೇಸು ಸಙ್ಘಗಣಪುಗ್ಗಲೇಸು ಸೋ ವಿಹಾರೋ ಕಸ್ಸ ಸನ್ತಕೋ ಹೋತಿ, ಕೇನ ಚ ವಿಚಾರೇತಬ್ಬೋತಿ? ವುಚ್ಚತೇ – ಸಙ್ಘಿಕವಿಹಾರೇ ತಾವ ‘‘ಆಗತಾನಾಗತಸ್ಸ ಚಾತುದ್ದಿಸಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ದಿನ್ನತ್ತಾ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕೇಸು ಕಾಲಕತೇಸುಪಿ ತದಞ್ಞೋ ಚಾತುದ್ದಿಸಸಙ್ಘೋ ಚ ಅನಾಗತಸಙ್ಘೋ ಚ ಇಸ್ಸರೋ, ತಸ್ಸ ಸನ್ತಕೋ, ತೇನ ವಿಚಾರೇತಬ್ಬೋ. ಗಣಸನ್ತಕೇ ಪನ ತಸ್ಮಿಂ ಗಣೇ ಯಾವ ಏಕೋಪಿ ಅತ್ಥಿ, ತಾವ ಗಣಸನ್ತಕೋವ, ತೇನ ಅವಸಿಟ್ಠೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ವಿಚಾರೇತಬ್ಬೋ. ಸಬ್ಬೇಸು ಕಾಲಕತೇಸು ಯದಿ ಸಕಲಗಣೋ ವಾ ತಂಗಣಪರಿಯಾಪನ್ನಅವಸಿಟ್ಠಪುಗ್ಗಲೋ ವಾ ಜೀವಮಾನಕಾಲೇಯೇವ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ದಿನ್ನೋ, ಯೇನ ಚ ವಿಸ್ಸಾಸಗ್ಗಾಹವಸೇನ ಗಹಿತೋ, ಸೋ ಇಸ್ಸರೋ. ಸಚೇಪಿ ಸಕಲಗಣೋ ಜೀವಮಾನಕಾಲೇಯೇವ ಅಞ್ಞಗಣಸ್ಸ ವಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾ ದೇತಿ, ತೇ ಅಞ್ಞಗಣಸಙ್ಘಪುಗ್ಗಲಾ ಇಸ್ಸರಾ ಹೋನ್ತಿ. ಪುಗ್ಗಲಿಕವಿಹಾರೇ ಪನ ಸೋ ವಿಹಾರಸ್ಸಾಮಿಕೋ ಅತ್ತನೋ ಜೀವಮಾನಕಾಲೇಯೇವ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಗಣಸ್ಸ ವಾ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾ ದೇತಿ, ತೇ ಇಸ್ಸರಾ ಹೋನ್ತಿ. ಯೋ ವಾ ಪನ ತಸ್ಸ ಜೀವಮಾನಸ್ಸೇವ ವಿಸ್ಸಾಸಗ್ಗಾಹವಸೇನ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಸೋವ ಇಸ್ಸರೋ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ.

ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ಸಙ್ಘಿಕೇ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಗರುಭಣ್ಡತ್ತಾ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜಿಯಂ ಅವೇಭಙ್ಗಿಕಂ ಹೋತಿ, ನ ಕಸ್ಸಚಿ ದಾತಬ್ಬಂ. ಗಣಸನ್ತಕಪುಗ್ಗಲಿಕೇಸು ಪನ ತೇಸಂ ಸಾಮಿಕತ್ತಾ ದಾನವಿಸ್ಸಾಸಗ್ಗಾಹಾ ರುಹನ್ತಿ, ‘‘ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಜೀವಮಾನೋಯೇವ ಸಬ್ಬಂ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಕ್ಖಾರಂ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾ ಕಸ್ಸಚಿ ಅದಾಸಿ, ಕೋಚಿ ವಾ ವಿಸ್ಸಾಸಂ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ. ಯಸ್ಸ ದಿನ್ನಂ, ಯೇನ ಚ ಗಹಿತಂ, ತಸ್ಸೇವ ಹೋತೀ’’ತಿ ಚ ‘‘ದ್ವಿನ್ನಂ ಸನ್ತಕಂ ಹೋತಿ ಅವಿಭತ್ತಂ, ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಾಲಕತೇ ಇತರೋ ಸಾಮೀ, ಬಹೂನಮ್ಪಿ ಸನ್ತಕೇ ಏಸೇವ ನಯೋ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೬೯) ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ.

ಏವಂ ಪನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಅದಿನ್ನಂ ‘‘ಮಮಚ್ಚಯೇನ ಅಸುಕಸ್ಸ ಹೋತೂ’’ತಿ ದಾನಂ ಅಚ್ಚಯದಾನತ್ತಾ ನ ರುಹತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೪೧೯) ‘‘ಸಚೇ ಹಿ ಪಞ್ಚಸು ಸಹಧಮ್ಮಿಕೇಸು ಯೋ ಕೋಚಿ ಕಾಲಂ ಕರೋನ್ತೋ ‘ಮಮಚ್ಚಯೇನ ಮಯ್ಹಂ ಪರಿಕ್ಖಾರೋ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಹೋತು, ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಹೋತು, ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಸ್ಸ ಹೋತು, ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಸ್ಸ ಹೋತು, ಮಾತು ಹೋತು, ಪಿತು ಹೋತು, ಅಞ್ಞಸ್ಸ ವಾ ಕಸ್ಸಚಿ ಹೋತೂ’ತಿ ವದತಿ, ತೇಸಂ ನ ಹೋತಿ, ಸಙ್ಘಸ್ಸೇವ ಹೋತಿ. ನ ಹಿ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಸಹಧಮ್ಮಿಕಾನಂ ಅಚ್ಚಯದಾನಂ ರುಹತಿ, ಗಿಹೀನಂ ಪನ ರುಹತೀ’’ತಿ. ಏತ್ಥ ಚ ಏಕಚ್ಚೇ ಪನ ವಿನಯಧರಾ ‘‘ಗಿಹೀನನ್ತಿ ಪದಂ ಸಮ್ಪದಾನನ್ತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸನ್ತಕಂ ಅಚ್ಚಯದಾನವಸೇನ ಗಿಹೀನಂ ದದನ್ತೇ ರುಹತಿ, ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಪನ ಸಹಧಮ್ಮಿಕಾನಂ ದೇನ್ತೋ ನ ರುಹತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ದದನ್ತೋಪಿ ರುಹೇಯ್ಯ ತೇಸಂ ಗಿಹಿಭೂತತ್ತಾ. ‘‘ಅಥ ಚ ಪನ ‘ಮಾತು ಹೋತು, ಪಿತು ಹೋತು, ಅಞ್ಞಸ್ಸ ವಾ ಕಸ್ಸಚಿ ಹೋತೂ’ತಿ ವದತಿ, ತೇಸಂ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ ವಚನತೋ ನ ರುಹತೀತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಗಿಹೀನಂ ಪನಾ’’ತಿ ಇದಂ ನ ಸಮ್ಪದಾನವಚನಂ, ಅಥ ಖೋ ಸಾಮಿವಚನಮೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ತೇನ ಗಿಹೀನಂ ಪನ ಸನ್ತಕಂ ಅಚ್ಚಯದಾನಂ ರುಹತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ಕಾತಬ್ಬೋ.

ಕಿಞ್ಚ ಭಿಯ್ಯೋ – ‘‘ಸಚೇ ಹಿ ಪಞ್ಚಸು ಸಹಧಮ್ಮಿಕೇಸು ಯೋ ಕೋಚಿ ಕಾಲಂ ಕರೋನ್ತೋ ಮಮಚ್ಚಯೇನ ಮಯ್ಹಂ ಪರಿಕ್ಖಾರೋ’’ತಿ ಆರಭಿತ್ವಾ ‘‘ನ ಹಿ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಸಹಧಮ್ಮಿಕಾನಂ ಅಚ್ಚಯದಾನಂ ರುಹತಿ, ಗಿಹೀನಂ ಪನ ರುಹತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಸಾಮ್ಯತ್ಥೇ ಛಟ್ಠೀಬಹುವಚನಂ ಸಮತ್ಥಿತಂ ಭವತಿ. ಯದಿ ಏವಂ ‘‘ಗಿಹೀನ’’ನ್ತಿ ಪದಸ್ಸ ಅಸಮ್ಪದಾನತ್ತೇ ಸತಿ ಕತಮಂ ಸಮ್ಪದಾನಂ ಹೋತೀತಿ? ‘‘ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚೀ’’ತಿ ಪದಂ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೪೧೯) ‘‘ಮಾತು ಹೋತು, ಪಿತು ಹೋತು, ಅಞ್ಞಸ್ಸ ವಾ ಕಸ್ಸಚಿ ಹೋತೂ’’ತಿ. ಅಯಮತ್ಥೋ ಅಜ್ಜುಕವತ್ಥುನಾ (ಪಾರಾ. ೧೫೮) ದೀಪೇತಬ್ಬೋ. ಏವಂ ಜೀವಮಾನಕಾಲೇಯೇವ ದತ್ವಾ ಮತೇಸು ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಞಾತೋ, ಕಸ್ಸಚಿ ಅದತ್ವಾ ಮತೇಸು ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಕಥಂ ಞಾತಬ್ಬೋತಿ? ತತ್ಥಾಪಿ ಸಙ್ಘಿಕೇ ತಾವ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನ ಸಙ್ಘೋವ ಇಸ್ಸರೋ, ಗಣಸನ್ತಕೇ ಪನ ಏಕಚ್ಚೇಸು ಅವಸೇಸಾ ಇಸ್ಸರಾ, ಸಬ್ಬೇಸು ಮತೇಸು ಸಙ್ಘೋವ ಇಸ್ಸರೋ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೬೯) ‘‘ಸಬ್ಬೇಸು ಮತೇಸು ಸಙ್ಘಿಕಂ ಹೋತೀ’’ತಿ. ಪುಗ್ಗಲಿಕೇ ಪನ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಗರುಭಣ್ಡತ್ತಾ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜಿಯಂ ಅವೇಭಙ್ಗಿಕಂ ಸಙ್ಘಿಕಮೇವ ಹೋತಿ.

ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕಾಲಕತೇ ಸಙ್ಘೋ ಸಾಮೀ ಪತ್ತಚೀವರೇ, ಅಪಿಚ ಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಾಕಾ ಬಹೂಪಕಾರಾ, ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಙ್ಘೇನ ತಿಚೀವರಞ್ಚ ಪತ್ತಞ್ಚ ಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಾಕಾನಂ ದಾತುಂ. ಯಂ ತತ್ಥ ಲಹುಭಣ್ಡಂ ಲಹುಪರಿಕ್ಖಾರಂ, ತಂ ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತೇನ ಸಙ್ಘೇನ ಭಾಜೇತುಂ. ಯಂ ತತ್ಥ ಗರುಭಣ್ಡಂ ಗರುಪರಿಕ್ಖಾರಂ, ತಂ ಆಗತಾನಾಗತಸ್ಸ ಚಾತುದ್ದಿಸಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜಿಯಂ ಅವೇಭಙ್ಗಿಕ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೩೬೯) ತೇನ ಭಗವತಾ ಜಾನತಾ ಪಸ್ಸತಾ ಅರಹತಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ಏವಮ್ಪಿ ‘‘ಗರುಭಣ್ಡಂ ಗರುಪರಿಕ್ಖಾರಂ’’ಇಚ್ಚೇವ ಭಗವತಾ ವುತ್ತಂ, ನ ‘‘ವಿಹಾರ’’ನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಕಥಂ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಗರುಭಣ್ಡಭಾವೋತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ? ‘‘ವಿಹಾರೋ ವಿಹಾರವತ್ಥು, ಇದಂ ದುತಿಯಂ ಅವೇಭಙ್ಗಿಕ’’ನ್ತಿ ಪಾಳಿಯಂ,

‘‘ದ್ವಿಸಙ್ಗಹಾನಿ ದ್ವೇ ಹೋನ್ತಿ, ತತಿಯಂ ಚತುಸಙ್ಗಹಂ;

ಚತುತ್ಥಂ ನವಕೋಟ್ಠಾಸಂ, ಪಞ್ಚಮಂ ಅಟ್ಠಭೇದನಂ.

‘‘ಇತಿ ಪಞ್ಚಹಿ ರಾಸೀಹಿ, ಪಞ್ಚನಿಮ್ಮಲಲೋಚನೋ;

ಪಞ್ಚವೀಸವಿಧಂ ನಾಥೋ, ಗರುಭಣ್ಡಂ ಪಕಾಸಯೀ’’ತಿ. (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೩೨೧) –

ಅಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚ ವುತ್ತತ್ತಾ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ.

ಇತಿ ದಾಯಕೋ ವಿಹಾರಂ ಕತ್ವಾ ಕುಲೂಪಕಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ದೇತಿ, ತಸ್ಸ ಮುಞ್ಚಚೇತನುಪ್ಪತ್ತಿತೋ ಪುಬ್ಬಕಾಲೇ ದಾಯಕೋ ವಿಹಾರಸ್ಸಾಮಿಕೋ ಹೋತಿ, ದಾತುಂ ವಾ ವಿಚಾರೇತುಂ ವಾ ಇಸ್ಸರೋ, ಮುಞ್ಚಚೇತನುಪ್ಪತ್ತಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಭಿಕ್ಖು ಸಾಮಿಕೋ ಹೋತಿ, ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ ದಾತುಂ ವಾ ಇಸ್ಸರೋ. ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಅತ್ತನೋ ಜೀವಮಾನಕ್ಖಣೇಯೇವ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾದೀನಂ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾ ದೇತಿ, ತದಾ ತೇ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾದಯೋ ಸಾಮಿಕಾ ಹೋನ್ತಿ, ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ವಾ ದಾತುಂ ಇಸ್ಸರಾ. ಯದಿ ಪನ ಕಸ್ಸಚಿ ಅದತ್ವಾವ ಕಾಲಂ ಕರೋತಿ, ತದಾ ಸಙ್ಘೋವ ತಸ್ಸ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಸಾಮಿಕೋ ಹೋತಿ, ನ ದಾಯಕೋ ವಾ ಪುಗ್ಗಲೋ ವಾ, ಸಙ್ಘಾನುಮತಿಯಾ ಏವ ಪುಗ್ಗಲೋ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ಲಭತಿ, ನ ಅತ್ತನೋ ಇಸ್ಸರವತಾಯಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ.

ಏವಂ ಮೂಲತೋಯೇವ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಿನ್ನತ್ತಾ ಸಙ್ಘಿಕಭೂತವಿಹಾರೋ ವಾ ಮೂಲೇ ಗಣಪುಗ್ಗಲಾನಂ ದಿನ್ನತ್ತಾ ಗಣಸನ್ತಕಪುಗ್ಗಲಿಕಭೂತೋಪಿ ತೇಸಂ ಗಣಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ನಿಸ್ಸಜ್ಜನವಸೇನ ಅದತ್ವಾ ಕಾಲಕತತ್ತಾ ಪಚ್ಛಾ ಸಙ್ಘಿಕಭಾವಂ ಪತ್ತವಿಹಾರೋ ವಾ ಸಙ್ಘೇನ ವಿಚಾರೇತಬ್ಬೋ ಹೋತಿ. ಸಙ್ಘೇನಪಿ ಭಗವತೋ ಅನುಮತಿಯಾ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕಂ ಸಮ್ಮನ್ನಿತ್ವಾ ಗಾಹಾಪೇತಬ್ಬೋ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಸೇನಾಸನಕ್ಖನ್ಧಕೇ (ಚೂಳವ. ೩೧೭) ‘‘ಅಥ ಖೋ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಏತದಹೋಸಿ ‘ಕೇನ ನು ಖೋ ಸೇನಾಸನಂ ಗಾಹೇತಬ್ಬ’ನ್ತಿ. ಭಗವತೋ ಏತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸುಂ – ‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಞ್ಚಹಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕಂ ಸಮ್ಮನ್ನಿತು’ನ್ತಿ’’ಆದಿ.

ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ‘‘ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ ನಾಮ ವಸ್ಸಕಾಲವಸೇನ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ, ಉತುಕಾಲವಸೇನ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ, ಧುವವಾಸವಸೇನ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋತಿ ತಿವಿಧೋ ಹೋತಿ. ತೇಸು ವಸ್ಸಕಾಲವಸೇನ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ ಪುರಿಮವಸ್ಸವಸೇನ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ, ಪಚ್ಛಿಮವಸ್ಸವಸೇನ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋತಿ ದುವಿಧೋ. ಉತುಕಾಲವಸೇನ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋಪಿ ಅನ್ತರಾಮುತ್ತಕವಸೇನ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ, ತಙ್ಖಣಪಟಿಸಲ್ಲಾನವಸೇನ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋತಿ ದುವಿಧೋ’’ತಿ ಆಚರಿಯಾ ವದನ್ತಿ, ಏತಂ ಪಾಳಿಯಾ ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ಚ ಅಸಮೇನ್ತಂ ವಿಯ ದಿಸ್ಸತಿ. ಪಾಳಿಯಞ್ಹಿ (ಚೂಳವ. ೩೧೮) ‘‘ಅಥ ಖೋ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಏತದಹೋಸಿ ‘ಕತಿ ನು ಖೋ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ’ತಿ. ಭಗವತೋ ಏತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸುಂ – ತಯೋಮೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾ ಪುರಿಮಕೋ ಪಚ್ಛಿಮಕೋ ಅನ್ತರಾಮುತ್ತಕೋ. ಅಪರಜ್ಜುಗತಾಯ ಆಸಾಳ್ಹಿಯಾ ಪುರಿಮಕೋ ಗಾಹೇತಬ್ಬೋ, ಮಾಸಗತಾಯ ಆಸಾಳ್ಹಿಯಾ ಪಚ್ಛಿಮಕೋ ಗಾಹೇತಬ್ಬೋ, ಅಪರಜ್ಜುಗತಾಯ ಪವಾರಣಾಯ ಆಯತಿಂ ವಸ್ಸಾವಾಸತ್ಥಾಯ ಅನ್ತರಾಮುತ್ತಕೋ ಗಾಹೇತಬ್ಬೋ. ಇಮೇ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಯೋ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾ’’ತಿ ಏವಂ ಆಗತೋ, ಅಟ್ಠಕಥಾಯಮ್ಪಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೩೧೮) ‘‘ತೀಸು ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೇಸು ಪುರಿಮಕೋ ಚ ಪಚ್ಛಿಮಕೋ ಚಾತಿ ಇಮೇ ದ್ವೇ ಗಾಹಾ ಥಾವರಾ. ಅನ್ತರಾಮುತ್ತಕೇ ಅಯಂ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ…ಪೇ… ಅಯಂ ತಾವ ಅನ್ತೋವಸ್ಸೇ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕಾದಿವಸೇನ ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಕಥಾ, ಅಯಂ ಪನ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ ನಾಮ ದುವಿಧೋ ಹೋತಿ ಉತುಕಾಲೇ ಚ ವಸ್ಸಾವಾಸೇ ಚಾ’’ತಿ ಏವಂ ಆಗತೋ, ತಸ್ಮಾ ಸಙ್ಘೇನ ಸಮ್ಮತಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕೇನ ವಿಚಾರೇತಬ್ಬಾ.

ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ ನಾಮ ಉತುಕಾಲೇ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ, ವಸ್ಸಾವಾಸೇ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋತಿ ದುವಿಧೋ. ತತ್ಥ ಉತುಕಾಲೋ ನಾಮ ಹೇಮನ್ತಉತುಗಿಮ್ಹಉತುವಸೇನ ಅಟ್ಠ ಮಾಸಾ, ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಅನಿಯತಾವಾಸಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಯೇ ಯದಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತೇಸಂ ತದಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಉಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಸೇನಾಸನಂ ದಾತಬ್ಬಂ, ಅಕಾಲೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಅಯಂ ಉತುಕಾಲೇ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ ನಾಮ. ವಸ್ಸಾವಾಸೇ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ ಪನ ‘‘ಪುರಿಮಕೋ ಪಚ್ಛಿಮಕೋ ಅನ್ತರಾಮುತ್ತಕೋ’’ತಿ ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತನಯೇನ ತಿವಿಧೋ ಹೋತಿ. ಅನ್ತರಾಮುತ್ತಕೋಪಿ ಹಿ ಆಯತಿಂ ವಸ್ಸಾವಾಸತ್ಥಾಯ ಗಾಹಿತತ್ತಾ ವಸ್ಸಾವಾಸೇ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಮೇವ ಪವಿಸತಿ, ನ ಉತುಕಾಲೇ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಭಗವತಾ ‘‘ಅಪರಜ್ಜುಗತಾಯ ಪವಾರಣಾಯ ಆಯತಿಂ ವಸ್ಸಾವಾಸತ್ಥಾಯ ಅನ್ತರಾಮುತ್ತಕೋ ಗಾಹೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ. ತಙ್ಖಣಪಟಿಸಲ್ಲಾನವಸೇನ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋತಿ ಚ ನೇವ ಪಾಳಿಯಂ ನ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವಿಸುಂ ಆಗತೋ, ಉತುಕಾಲೇ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋಯೇವ ತದಙ್ಗಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋತಿಪಿ ತಙ್ಖಣಪಟಿಸಲ್ಲಾನವಸೇನ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋತಿಪಿ ವದನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಉತುಕಾಲವಸೇನ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋಪಿ ‘‘ಅನ್ತರಾಮುತ್ತಕವಸೇನ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ ತಙ್ಖಣಪಟಿಸಲ್ಲಾನವಸೇನ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋತಿ ದುಬ್ಬಿಧೋ’’ತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬೋ.

ಅಥಾಪಿ ವದನ್ತಿ ‘‘ಯಥಾವುತ್ತೇಸು ಪಞ್ಚಸು ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೇಸು ಚತ್ತಾರೋ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾ ಪಞ್ಚಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತೇನ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕಸಮ್ಮುತಿಲದ್ಧೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಅನ್ತೋಉಪಚಾರಸೀಮಟ್ಠೇನ ಹುತ್ವಾ ಅನ್ತೋಸೀಮಟ್ಠಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಯಥಾವಿನಯಂ ವಿಚಾರೇತಬ್ಬಾ ಹೋನ್ತಿ, ತೇ ಪನ ವಿಚಾರಣಾ ಯಾವಜ್ಜಕಾಲಾ ಥಾವರಾ ಹುತ್ವಾ ನ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ, ಧುವವಾಸವಸೇನ ವಿಚಾರಣಮೇವ ಯಾವಜ್ಜಕಾಲಾ ಥಾವರಂ ಹುತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತೀ’’ತಿ, ತಮ್ಪಿ ತಥಾ ನ ಸಕ್ಕಾ ವತ್ತುಂ. ಕಸ್ಮಾ? ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕಭೇದೇ ‘‘ಧುವವಾಸವಸೇನ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ’’ತಿ ಪಾಳಿಯಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚ ನತ್ಥಿ. ಧುವವಾಸವಸೇನ ವಿಚಾರಣಞ್ಚ ಸಮ್ಮುತಿಲದ್ಧೇನ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕೇನ ವಿಚಾರೇತಬ್ಬಂ ನ ಹೋತಿ, ಅಥ ಖೋ ಸಮಗ್ಗೇನ ಸಙ್ಘೇನ ಅಪಲೋಕನಕಮ್ಮವಸೇನ ದುವಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯಂ ಕತ್ವಾ ದಾನಮೇವ, ತಸ್ಮಾ ಸಮಗ್ಗೋ ಸಙ್ಘೋ ಬಹೂಪಕಾರತಾಗುಣವಿಸಿಟ್ಠತಾಸಙ್ಖಾತೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಅಪಲೋಕನಕಮ್ಮವಸೇನ ಸಮ್ಮನ್ನಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಫಾಸುಕಂ ಆವಾಸಂ ಧುವವಾಸವಸೇನ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯಂ ಕತ್ವಾ ದೇತಿ, ತಂ ಯಾವಜ್ಜಕಾಲಾ ಥಾವರಂ ಹುತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ.

ಸಮಗ್ಗೋ ಸಙ್ಘೋವ ಧುವವಾಸವಸೇನ ದೇತಿ, ನ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕೋತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ಕಥಂ ಞಾತಬ್ಬೋತಿ ಚೇ? ‘‘ಸಙ್ಘೋ ಪನ ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಸ್ಸ ವಾ ಧಮ್ಮಕಥಿಕವಿನಯಧರಾದೀನಂ ವಾ ಗಣವಾಚಕಆಚರಿಯಸ್ಸ ವಾ ಬಹೂಪಕಾರತಂ ಗುಣವಿಸಿಟ್ಠತಞ್ಚ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇನ್ತೋ ಧುವವಾಸತ್ಥಾಯ ವಿಹಾರಂ ಸಮ್ಮನ್ನಿತ್ವಾ ದೇತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೨೦; ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಅನುಪಖಜ್ಜಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ‘‘ಸಙ್ಘೋ ಪನ ಬಹುಸ್ಸುತಸ್ಸ ಉದ್ದೇಸಪರಿಪುಚ್ಛಾದೀಹಿ ಬಹೂಪಕಾರಸ್ಸ ಭಾರನಿತ್ಥಾರಕಸ್ಸ ಫಾಸುಕಂ ಆವಾಸಂ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯಂ ಕತ್ವಾ ದೇತೀ’’ತಿ ಚ ‘‘ಸಙ್ಘೋ ಪನ ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಸ್ಸ ವಾ ಧಮ್ಮಕಥಿಕವಿನಯಧರಗಣವಾಚಕಾಚರಿಯಾನಂ ವಾ ಬಹೂಪಕಾರತಂ ಗುಣವಿಸಿಟ್ಠತಞ್ಚ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಧುವವಾಸತ್ಥಾಯ ವಿಹಾರಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಸಮ್ಮನ್ನಿತ್ವಾ ದೇತೀ’’ತಿ ಚ ‘‘ಬಹುಸ್ಸುತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಭಾರನಿತ್ಥಾರಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯಸೇನಾಸನಮ್ಪೀ’’ತಿ (ಪರಿ. ಅಟ್ಠ. ೪೯೫-೪೯೬) ಚ ‘‘ಅಪಲೋಕನಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ಸೀಮಟ್ಠಕಂ ಸಙ್ಘಂ ಸೋಧೇತ್ವಾ ಛನ್ದಾರಹಾನಂ ಛನ್ದಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಮಗ್ಗಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅನುಮತಿಯಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಸಾವೇತ್ವಾ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು (ಪರಿ. ಅಟ್ಠ. ೪೮೨) ವಚನತೋ ಸಾಧುಕಂ ನಿಸ್ಸಂಸಯೇನ ಞಾತಬ್ಬೋತಿ.

ಕಥಂ ಪನ ಅಪಲೋಕನಕಮ್ಮೇನ ದಾತಬ್ಬಭಾವೋ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ? ‘‘ಬಹುಸ್ಸುತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಭಾರನಿತ್ಥಾರಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯಸೇನಾಸನಮ್ಪಿ ಸಙ್ಘಕಿಚ್ಚಂ ಕರೋನ್ತಾನಂ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕಾದೀನಂ ಭತ್ತವೇತನಮ್ಪಿ ಅಪಲೋಕನಕಮ್ಮೇನ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಪರಿವಾರಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪರಿ. ಅಟ್ಠ. ೪೯೫-೪೯೬) ಕಮ್ಮವಗ್ಗೇ ಆಗತತ್ತಾ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ಕಥಂ ಪನ ದುವಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋಯೇವ ದಾತಬ್ಬಭಾವೋ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ? ‘‘ಬಹೂಪಕಾರತನ್ತಿ ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕತಾದಿಬಹುಉಪಕಾರಭಾವಂ. ನ ಕೇವಲಂ ಇದಮೇವಾತಿ ಆಹ ‘ಗುಣವಿಸಿಟ್ಠತಞ್ಚಾ’ತಿಆದಿ. ತೇನ ಬಹೂಪಕಾರತ್ತೇಪಿ ಗುಣವಿಸಿಟ್ಠತ್ತಾಭಾವೇ, ಗುಣವಿಸಿಟ್ಠತ್ತೇಪಿ ಬಹೂಪಕಾರತ್ತಾಭಾವೇ ದಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತೀ’’ತಿ ವಿನಯತ್ಥಮಞ್ಜೂಸಾಯಂ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಟೀ. ಅನುಪಖಜ್ಜಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ವುತ್ತತ್ತಾ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ.

ಕಸ್ಮಾ ಪನ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕೇನ ವಿಚಾರೇತಬ್ಬೋ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ ಯಾವಜ್ಜಕಾಲಾ ನ ತಿಟ್ಠತೀತಿ? ಪಞ್ಚಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದುಲ್ಲಭತ್ತಾ, ನಾನಾದೇಸವಾಸೀನಂ ನಾನಾಚರಿಯಕುಲಸಮ್ಭವಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಏಕಸಮ್ಭೋಗಪರಿಭೋಗಸ್ಸ ದುಕ್ಕರತ್ತಾ ಚ ಇಮೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ನ ತಿಟ್ಠತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಞ್ಚಹಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕಂ ಸಮ್ಮನ್ನಿತುಂ, ಯೋ ನ ಛನ್ದಾಗತಿಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ನ ದೋಸಾಗತಿಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ನ ಮೋಹಾಗತಿಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ನ ಭಯಾಗತಿಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ಗಹಿತಾಗಹಿತಞ್ಚ ಜಾನೇಯ್ಯಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ೩೧೭). ಅಟ್ಠಕಥಾಯಮ್ಪಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೨೨) ‘‘ಏವರೂಪೇನ ಹಿ ಸಭಾಗಪುಗ್ಗಲೇನ ಏಕವಿಹಾರೇ ವಾ ಏಕಪರಿವೇಣೇ ವಾ ವಸನ್ತೇನ ಅತ್ಥೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಕಸ್ಮಾ ಪನ ಧುವವಾಸತ್ಥಾಯ ದಾನವಿಚಾರೋ ಯಾವಜ್ಜಕಾಲಾ ತಿಟ್ಠತೀತಿ? ಪಞ್ಚಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಾಭಾವೇಪಿ ಸೀಮಟ್ಠಕಸ್ಸ ಸಮಗ್ಗಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅನುಮತಿಯಾ ಕತ್ತಬ್ಬತ್ತಾ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ‘‘ಅಪಲೋಕನಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ಸೀಮಟ್ಠಕಂ ಸಙ್ಘಂ ಸೋಧೇತ್ವಾ ಛನ್ದಾರಹಾನಂ ಛನ್ದಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಮಗ್ಗಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅನುಮತಿಯಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಸಾವೇತ್ವಾ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ (ಪರಿ. ಅಟ್ಠ. ೪೮೨).

ಉತುಕಾಲೇ ಸಙ್ಘಿಕಸೇನಾಸನೇ ವಸನ್ತೇನ ಆಗತೋ ಭಿಕ್ಖು ನ ಪಟಿಬಾಹೇತಬ್ಬೋ ಅಞ್ಞತ್ರ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯಾ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಭಗವತಾ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ವಸ್ಸಾನಂ ತೇಮಾಸಂ ಪಟಿಬಾಹಿತುಂ, ಉತುಕಾಲಂ ಪನ ನ ಪಟಿಬಾಹಿತು’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ೩೧೮). ‘‘ಅಞ್ಞತ್ರ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಕತಮೇ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯಾತಿ? ಚತ್ತಾರೋ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯಾ ವುಡ್ಢತರೋ, ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕೋ, ಗಿಲಾನೋ, ಸಙ್ಘತೋ ಲದ್ಧಸೇನಾಸನೋ ಚ. ತತ್ಥ ವುಡ್ಢತರೋ ಭಿಕ್ಖು ತಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ಅನ್ತೋಸೀಮಟ್ಠಕಭಿಕ್ಖೂಸು ಅತ್ತನಾ ವುಡ್ಢತರಸ್ಸ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಅಭಾವಾ ಯಥಾವುಡ್ಢಂ ಕೇನಚಿ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯೋ. ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕೋ ಸಙ್ಘೇನ ಸಮ್ಮನ್ನಿತ್ವಾ ಭಣ್ಡಾಗಾರಸ್ಸ ದಿನ್ನತಾಯ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಭಣ್ಡಂ ರಕ್ಖನ್ತೋ ಗೋಪೇನ್ತೋ ವಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕೋ ಕೇನಚಿ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯೋ. ಗಿಲಾನೋ ಗೇಲಞ್ಞಾಭಿಭೂತೋ ಅತ್ತನೋ ಲದ್ಧಸೇನಾಸನೇ ವಸನ್ತೋ ಕೇನಚಿ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯೋ. ಸಙ್ಘತೋ ಲದ್ಧಸೇನಾಸನೋ ಸಮಗ್ಗೇನ ಸಙ್ಘೇನ ದಿನ್ನಸೇನಾಸನತ್ತಾ ಕೇನಚಿ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯೋ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೪೩) ‘‘ಚತ್ತಾರೋ ಹಿ ನ ವುಟ್ಠಾಪೇತಬ್ಬಾ ವುಡ್ಢತರೋ, ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕೋ, ಗಿಲಾನೋ, ಸಙ್ಘತೋ ಲದ್ಧಸೇನಾಸನೋತಿ. ತತ್ಥ ವುಡ್ಢತರೋ ಅತ್ತನೋ ವುಡ್ಢತಾಯ ನವಕತರೇನ ನ ವುಟ್ಠಾಪೇತಬ್ಬೋ, ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕೋ ಸಙ್ಘೇನ ಸಮ್ಮನ್ನಿತ್ವಾ ಭಣ್ಡಾಗಾರಸ್ಸ ದಿನ್ನತಾಯ, ಗಿಲಾನೋ ಅತ್ತನೋ ಗಿಲಾನತಾಯ, ಸಙ್ಘೋ ಪನ ಬಹುಸ್ಸುತಸ್ಸ ಉದ್ದೇಸಪರಿಪುಚ್ಛಾದೀಹಿ ಬಹೂಪಕಾರಸ್ಸ ಭಾರನಿತ್ಥಾರಕಸ್ಸ ಫಾಸುಕಂ ಆವಾಸಂ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯಂ ಕತ್ವಾ ದೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಉಪಕಾರಕತಾಯ ಚ ಸಙ್ಘತೋ ಲದ್ಧತಾಯ ಚ ನ ವುಟ್ಠಾಪೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ. ಠಪೇತ್ವಾ ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಅವಸೇಸಾ ವುಟ್ಠಾಪನೀಯಾವ ಹೋನ್ತಿ.

ಅಪರಸ್ಮಿಂ ಭಿಕ್ಖುಮ್ಹಿ ಆಗತೇ ವುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಸೇನಾಸನಂ ದಾಪೇತಬ್ಬಂ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೩೧೮) ‘‘ಉತುಕಾಲೇ ತಾವ ಕೇಚಿ ಆಗನ್ತುಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಪುರೇಭತ್ತಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಕೇಚಿ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಪಠಮಯಾಮಂ ವಾ ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮಂ ವಾ ಪಚ್ಛಿಮಯಾಮಂ ವಾ, ಯೇ ಯದಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತೇಸಂ ತದಾವ ಭಿಕ್ಖೂ ಉಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಸೇನಾಸನಂ ದಾತಬ್ಬಂ, ಅಕಾಲೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ. ಏತರಹಿ ಪನ ಸದ್ಧಾ ಪಸನ್ನಾ ಮನುಸ್ಸಾ ವಿಹಾರಂ ಕತ್ವಾ ಅಪ್ಪೇಕಚ್ಚೇ ಪಣ್ಡಿತಾನಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಸಙ್ಘೇ ದಿನ್ನಂ ಮಹಪ್ಫಲ’’ನ್ತಿ ಞತ್ವಾ ಚಾತುದ್ದಿಸಂ ಸಙ್ಘಂ ಆರಬ್ಭ ‘‘ಇಮಂ ವಿಹಾರಂ ಆಗತಾನಾಗತಸ್ಸ ಚಾತುದ್ದಿಸಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದೇಮಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ದೇನ್ತಿ, ಅಪ್ಪೇಕಚ್ಚೇ ಅತ್ತನಾ ಪಸನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ವಿಹಾರಂ ಕತ್ವಾಪಿ ದಾನಕಾಲೇ ತೇನ ಉಯ್ಯೋಜಿತಾ ಹುತ್ವಾ ಚಾತುದ್ದಿಸಂ ಸಙ್ಘಂ ಆರಬ್ಭ ವುತ್ತನಯೇನ ದೇನ್ತಿ, ಅಪ್ಪೇಕಚ್ಚೇ ಕರಣಕಾಲೇಪಿ ದಾನಕಾಲೇಪಿ ಅತ್ತನೋ ಕುಲೂಪಕಭಿಕ್ಖುಮೇವ ಆರಬ್ಭ ಪರಿಚ್ಚಜನ್ತಿ, ತಥಾಪಿ ದಕ್ಖಿಣೋದಕಪಾತನಕಾಲೇ ತೇನ ಸಿಕ್ಖಾಪಿತಾ ಯಥಾವುತ್ತಪಾಠಂ ವಚೀಭೇದಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಚಿತ್ತೇನ ಪನ ಕುಲೂಪಕಸ್ಸೇವ ದೇನ್ತಿ, ನ ಸಬ್ಬಸಙ್ಘಸಾಧಾರಣತ್ಥಂ ಇಚ್ಛನ್ತಿ.

ಇಮೇಸು ತೀಸು ದಾನೇಸು ಪಠಮಂ ಪುಬ್ಬಕಾಲೇಪಿ ದಾನಕಾಲೇಪಿ ಸಙ್ಘಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪವತ್ತತ್ತಾ ಸಬ್ಬಸಙ್ಘಿಕಂ ಹೋತಿ. ದುತಿಯಂ ಪುಬ್ಬಕಾಲೇ ಪುಗ್ಗಲಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪವತ್ತಮಾನಮ್ಪಿ ದಾನಕಾಲೇ ಸಙ್ಘಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪವತ್ತತ್ತಾ ಸಙ್ಘಿಕಮೇವ. ತತಿಯಂ ಪನ ಪುಬ್ಬಕಾಲೇಪಿ ದಾನಕಾಲೇಪಿ ಕುಲೂಪಕಪುಗ್ಗಲಮೇವ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪವತ್ತತಿ, ನ ಸಙ್ಘಂ, ಕೇವಲಂ ಭಿಕ್ಖುನಾ ವುತ್ತಾನುಸಾರೇನೇವ ವಚೀಭೇದಂ ಕರೋನ್ತಿ. ಏವಂ ಸನ್ತೇ ‘‘ಕಿಂ ಅಯಂ ವಿಹಾರೋ ಚಿತ್ತವಸೇನ ಪುಗ್ಗಲಿಕೋ ಹೋತಿ, ವಚೀಭೇದವಸೇನ ಸಙ್ಘಿಕೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತಾಯಂ ಏಕಚ್ಚೇ ಏವಂ ವದೇಯ್ಯುಂ –

‘‘ಮನೋಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾ ಧಮ್ಮಾ, ಮನೋಸೇಟ್ಠಾ ಮನೋಮಯಾ;

ಮನಸಾ ಚೇ ಪಸನ್ನೇನ, ಭಾಸತಿ ವಾ ಕರೋತಿ ವಾ;

ತತೋ ನಂ ಸುಖಮನ್ವೇತಿ, ಛಾಯಾವ ಅನಪಾಯಿನೀತಿ. (ಧ. ಪ. ೨) –

ವಚನತೋ ಚಿತ್ತವಸೇನ ಪುಗ್ಗಲಿಕೋ ಹೋತೀ’’ತಿ. ಅಞ್ಞೇ ‘‘ಯಥಾ ದಾಯಕಾ ವದನ್ತಿ, ತಥಾ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೩೨೫) ವಚನತೋ ವಚೀಭೇದವಸೇನ ಸಙ್ಘಿಕೋ ಹೋತೀ’’ತಿ.

ತತ್ರಾಯಂ ವಿಚಾರಣಾ – ಇದಂ ದಾನಂ ಪುಬ್ಬೇ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಪರಿಣತಂ ಪಚ್ಛಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪರಿಣಾಮಿತಂ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಸಙ್ಘಿಕೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ನವಸು ಅಧಮ್ಮಿಕದಾನೇಸು ‘‘ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಪರಿಣತಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪರಿಣಾಮೇತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೬೦) ವುತ್ತಂ ಅಟ್ಠಮಂ ಅಧಮ್ಮಿಕದಾನಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ದಾನಸ್ಸ ಪಟಿಗ್ಗಹಾಪಿ ಪರಿಭೋಗಾಪಿ ಅಧಮ್ಮಿಕಪಟಿಗ್ಗಹಾ ಅಧಮ್ಮಿಕಪರಿಭೋಗಾ ಹೋನ್ತಿ. ‘‘ಪುಗ್ಗಲಿಕೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತೀಸು ಧಮ್ಮಿಕದಾನೇಸು ‘‘ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ದಿನ್ನಂ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸೇವ ದೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ತತಿಯಧಮ್ಮಿಕದಾನಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ಪಟಿಗ್ಗಹಾಪಿ ಪರಿಭೋಗಾಪಿ ಧಮ್ಮಿಕಪಟಿಗ್ಗಹಾ ಧಮ್ಮಿಕಪರಿಭೋಗಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪುಗ್ಗಲಿಕಪಕ್ಖಂ ಭಜತಿ. ಅಪ್ಪೇಕಚ್ಚೇ ಸುತ್ತನ್ತಿಕಾದಿಗಣೇ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಗಣಸ್ಸ ದೇನ್ತಿ ‘‘ಇಮಂ ವಿಹಾರಂ ಆಯಸ್ಮನ್ತಾನಂ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ. ಅಪ್ಪೇಕಚ್ಚೇ ಪುಗ್ಗಲೇ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಕತ್ವಾ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ದೇನ್ತಿ ‘‘ಇಮಂ ವಿಹಾರಂ ಆಯಸ್ಮತೋ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ. ಏತೇ ಪನ ಗಣಸನ್ತಕಪುಗ್ಗಲಿಕಾ ವಿಹಾರಾ ದಾನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಸನ್ತಕಾವ ಹೋನ್ತಿ, ನ ದಾಯಕಸನ್ತಕಾ. ತೇಸು ಗಣಸನ್ತಕೋ ತಾವ ಏಕಚ್ಚೇಸು ಮತೇಸು ಅವಸೇಸಾನಂ ಸನ್ತಕೋ, ತೇಸು ಧರಮಾನೇಸುಯೇವ ಕಸ್ಸಚಿ ದೇನ್ತಿ, ತಸ್ಸ ಸನ್ತಕೋ. ಕಸ್ಸಚಿ ಅದತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಸು ಮತೇಸು ಸಙ್ಘಿಕೋ ಹೋತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೬೯) ‘‘ದ್ವಿನ್ನಂ ಸನ್ತಕಂ ಹೋತಿ ಅವಿಭತ್ತಂ, ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಾಲಕತೇ ಇತರೋ ಸಾಮೀ, ಬಹೂನಂ ಸನ್ತಕೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಸಬ್ಬೇಸು ಮತೇಸು ಸಙ್ಘಿಕಂವ ಹೋತೀ’’ತಿ.

ಪುಗ್ಗಲಿಕವಿಹಾರೋಪಿ ಯದಿ ಸೋ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಪುಗ್ಗಲೋ ಅತ್ತನೋ ಜೀವಮಾನಕಾಲೇಯೇವ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾದೀನಂ ದೇತಿ, ಕೋಚಿ ವಾ ತಸ್ಸ ವಿಸ್ಸಾಸೇನ ತಂ ವಿಹಾರಂ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ, ತಸ್ಸ ಸನ್ತಕೋ ಹೋತಿ. ಕಸ್ಸಚಿ ಅದತ್ವಾ ಕಾಲಕತೇ ಸಙ್ಘಿಕೋ ಹೋತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸೋ ಜೀವಮಾನೋಯೇವ ಸಬ್ಬಂ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಕ್ಖಾರಂ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾ ಕಸ್ಸಚಿ ಅದಾಸಿ, ಕೋಚಿ ವಾ ವಿಸ್ಸಾಸಂ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ. ಯಸ್ಸ ದಿನ್ನೋ, ಯೇನ ಚ ಗಹಿತೋ, ತಸ್ಸೇವ ಹೋತೀ’’ತಿ. ಪಾಳಿಯಞ್ಚ (ಮಹಾವ. ೩೬೯) ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕಾಲಕತೇ ಸಙ್ಘೋ ಸಾಮೀ ಪತ್ತಚೀವರೇ, ಅಪಿಚ ಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಾಕಾ ಬಹೂಪಕಾರಾ. ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಙ್ಘೇನ ತಿಚೀವರಞ್ಚ ಪತ್ತಞ್ಚ ಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಾಕಾನಂ ದಾತುಂ, ಯಂ ತತ್ಥ ಲಹುಭಣ್ಡಂ ಲಹುಪರಿಕ್ಖಾರಂ, ತಂ ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತೇನ ಸಙ್ಘೇನ ಭಾಜೇತುಂ, ಯಂ ತತ್ಥ ಗರುಭಣ್ಡಂ ಗರುಪರಿಕ್ಖಾರಂ, ತಂ ಆಗತಾನಾಗತಸ್ಸ ಚಾತುದ್ದಿಸಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜಿಯಂ ಅವೇಭಙ್ಗಿಕ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೩೬೯) ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಕಾತಬ್ಬೋ.

ಸಙ್ಘಿಕೇ ಪನ ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತಾನಂ ‘‘ಪುರಿಮಕೋ ಪಚ್ಛಿಮಕೋ ಅನ್ತರಾಮುತ್ತಕೋ ಚಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ೩೧೮) ವುತ್ತಾನಂ ತಿಣ್ಣಂ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾನಞ್ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೩೧೮) ಆಗತಾನಂ ‘‘ಉತುಕಾಲೇ ಚ ವಸ್ಸಾವಾಸೇ ಚಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾನಞ್ಚ ಏತರಹಿ ಅಸಮ್ಪಜ್ಜನತೋ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯಪಾಳಿಯಂ ಆಗತಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಸಭಾವೇನ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯಸ್ಸ ಧುವವಾಸತ್ಥಾಯ ಸಙ್ಘೇನ ದಿನ್ನತಾಯ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯಸ್ಸ ವಸೇನೇವ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಹೋತಿ. ವುಡ್ಢತರಗಿಲಾನಾ ಹಿ ಅತ್ತನೋ ಸಭಾವೇನ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯಾ ಹೋನ್ತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೪೩) ‘‘ವುಡ್ಢತರೋ ಅತ್ತನೋ ವುಡ್ಢತಾಯ ನವಕತರೇನ ನ ವುಟ್ಠಾಪೇತಬ್ಬೋ, ಗಿಲಾನೋ ಅತ್ತನೋ ಗಿಲಾನತಾಯಾ’’ತಿ. ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಧಮ್ಮಕಥಿಕಾದಯೋ ಧುವವಾಸತ್ಥಾಯ ಸಙ್ಘೇನ ದಿನ್ನತಾಯ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯಾ ಹೋನ್ತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ‘‘ಸಙ್ಘೋ ಪನ ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಸ್ಸ ವಾ ಧಮ್ಮಕಥಿಕವಿನಯಧರಾದೀನಂ ವಾ…ಪೇ… ಧುವವಾಸತ್ಥಾಯ ವಿಹಾರಂ ಸಮ್ಮನ್ನಿತ್ವಾ ದೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ಯಸ್ಸ ಸಙ್ಘೇನ ದಿನ್ನೋ, ಸೋಪಿ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯೋ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೨೦; ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಅನುಪಖಜ್ಜಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ). ಸೋ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬೋ – ಏತರಹಿ ಸಙ್ಘಿಕವಿಹಾರೇಸು ಸಙ್ಘತ್ಥೇರೇಸು ಯಥಾಕಮ್ಮಙ್ಗತೇಸು ತಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ವುಡ್ಢತರೋ, ಸೋಪಿ ‘‘ಅಯಂ ವಿಹಾರೋ ಮಯಾ ವಸಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವದತಿ. ಯೋ ತತ್ಥ ಬ್ಯತ್ತೋ ಪಟಿಬಲೋ, ಸೋಪಿ ತಥೇವ ವದತಿ. ಯೇನ ಸೋ ವಿಹಾರೋ ಕಾರಿತೋ, ಸೋಪಿ ‘‘ಮಯಾ ಪಸೀದಿತಪುಗ್ಗಲೋ ಆರೋಪೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವದತಿ. ಸಙ್ಘೋಪಿ ‘‘ಮಯಮೇವ ಇಸ್ಸರಾ, ತಸ್ಮಾ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಇಚ್ಛಿತಪುಗ್ಗಲೋ ಆರೋಪೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವದತಿ. ಏವಂದ್ವಿಧಾ ವಾ ತಿಧಾ ವಾ ಚತುಧಾ ವಾ ಭಿನ್ನೇಸು ಮಹನ್ತಂ ಅಧಿಕರಣಂ ಹೋತಿ.

ತೇಸು ವುಡ್ಢತರೋ ‘‘ನ ತ್ವೇವಾಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕೇನಚಿ ಪರಿಯಾಯೇನ ವುಡ್ಢತರಸ್ಸ ಆಸನಂ ಪಟಿಬಾಹಿತಬ್ಬನ್ತಿ ವದಾಮಿ, ಯೋ ಪಟಿಬಾಹೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪಾಳಿಪಾಠಞ್ಚ (ಮಹಾವ. ೪೭೩; ಚೂಳವ. ೩೧೬), ‘‘ವುಡ್ಢತರೋ ಅತ್ತನೋ ವುಡ್ಢತಾಯ ನವಕತರೇನ ನ ವುಟ್ಠಾಪೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನಞ್ಚ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೧೯ ಆದಯೋ; ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಅನುಪಖಜ್ಜಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಅಹಮೇವ ಏತ್ಥ ವುಡ್ಢತರೋ, ಮಯಾ ವುಡ್ಢತರೋ ಅಞ್ಞೋ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಅಹಮೇವ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ವಸಿತುಮನುಚ್ಛವಿಕೋ’’ತಿ ಸಞ್ಞೀ ಹೋತಿ. ಬ್ಯತ್ತೋಪಿ ‘‘ಬಹುಸ್ಸುತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಭಾರನಿತ್ಥಾರಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯಸೇನಾಸನಮ್ಪೀ’’ತಿ ಪರಿವಾರಟ್ಠಕಥಾವಚನಞ್ಚ (ಪರಿ. ಅಟ್ಠ. ೪೯೫-೪೯೬), ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಬ್ಯತ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಟಿಬಲೇನ ದಸವಸ್ಸೇನ ವಾ ಅತಿರೇಕದಸವಸ್ಸೇನ ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತುಂ, ನಿಸ್ಸಯಂ ದಾತು’’ನ್ತಿಆದಿಪಾಳಿವಚನಞ್ಚ (ಮಹಾವ. ೭೬, ೮೨) ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಅಹಮೇವ ಏತ್ಥ ಬ್ಯತ್ತೋ ಪಟಿಬಲೋ, ನ ಮಯಾ ಅಞ್ಞೋ ಬ್ಯತ್ತತರೋ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಅಹಮೇವ ಇಮಸ್ಸ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಅನುಚ್ಛವಿಕೋ’’ತಿ ಸಞ್ಞೀ. ವಿಹಾರಕಾರಕೋಪಿ ‘‘ಯೇನ ವಿಹಾರೋ ಕಾರಿತೋ, ಸೋ ವಿಹಾರಸಾಮಿಕೋತಿ ವಿನಯಪಾಠೋ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೧೬) ಅತ್ಥಿ, ಮಯಾ ಚ ಬಹುಂ ಧನಂ ಚಜಿತ್ವಾ ಅಯಂ ವಿಹಾರೋ ಕಾರಿತೋ, ತಸ್ಮಾ ಮಯಾ ಪಸನ್ನಪುಗ್ಗಲೋ ಆರೋಪೇತಬ್ಬೋ, ನ ಅಞ್ಞೋ’’ತಿ ಸಞ್ಞೀ. ಸಙ್ಘೋಪಿ ‘‘ಸಙ್ಘಿಕೋ ನಾಮ ವಿಹಾರೋ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಿನ್ನೋ ಹೋತಿ ಪರಿಚ್ಚತ್ತೋ’’ತಿಆದಿಪಾಳಿವಚನಞ್ಚ (ಪಾಚಿ. ೧೧೬, ೧೨೧, ೧೨೬, ೧೩೧), ಅನ್ತಮಸೋ ಚತುರಙ್ಗುಲಪಾದಕಂ ಗಾಮದಾರಕೇಹಿ ಪಂಸ್ವಾಗಾರಕೇಸು ಕೀಳನ್ತೇಹಿ ಕತಮ್ಪಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಿನ್ನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಗರುಭಣ್ಡಂ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿಅಟ್ಠಕಥಾವಚನಞ್ಚ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೩೨೧) ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ವಿಹಾರೋ ಸಙ್ಘಿಕೋ ಸಙ್ಘಸನ್ತಕೋ, ತಸ್ಮಾ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಅಭಿರುಚಿತಪುಗ್ಗಲೋವ ಆರೋಪೇತಬ್ಬೋ, ನ ಅಞ್ಞೋ’’ತಿ ಸಞ್ಞೀ.

ತತ್ಥ ವುಡ್ಢತರಸ್ಸ ವಚನೇಪಿ ‘‘ನ ತ್ವೇವಾಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತ್ಯಾದಿವಚನಂ (ಚೂಳವ. ೩೧೬) ತೇಸು ತೇಸು ಆಸನಸಾಲಾದೀಸು ಅಗ್ಗಾಸನಸ್ಸ ವುಡ್ಢತರಾರಹತ್ತಾ ಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೋಪಿ ಭಿಕ್ಖು ವುಡ್ಢತರೇ ಆಗತೇ ವುಟ್ಠಾಯ ಆಸನಂ ದಾತಬ್ಬಂ ಸನ್ಧಾಯ ಭಗವತಾ ವುತ್ತಂ, ನ ಧುವವಾಸಂ ಸನ್ಧಾಯ. ‘‘ವುಡ್ಢತರೋ ಅತ್ತನೋ ವುಡ್ಢತಾಯ’’ತ್ಯಾದಿವಚನಞ್ಚ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೨೦; ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಅನುಪಖಜ್ಜಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ಯಥಾವುಡ್ಢಂ ಸೇನಾಸನೇ ದೀಯಮಾನೇ ವುಡ್ಢತರೇ ಆಗತೇ ನವಕತರೋ ವುಟ್ಠಾಪೇತಬ್ಬೋ, ವುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ವುಡ್ಢತರಸ್ಸ ಸೇನಾಸನಂ ದಾತಬ್ಬಂ, ವುಡ್ಢತರೋ ಪನ ನವಕತರೇನ ನ ವುಟ್ಠಾಪೇತಬ್ಬೋ. ಕಸ್ಮಾ? ‘‘ಅತ್ತನೋ ವುಡ್ಢತರತಾಯಾ’’ತಿ ಉತುಕಾಲೇ ಯಥಾವುಡ್ಢಂ ಸೇನಾಸನದಾನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ನ ಧುವವಾಸತ್ಥಾಯ ದಾನಂ ಸನ್ಧಾಯ, ತಸ್ಮಾ ಇದಮ್ಪಿ ವಚನಂ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ, ನ ಸೀಘಂ ಅನುಜಾನಿತಬ್ಬಂ.

ಬ್ಯತ್ತವಚನೇಪಿ ‘‘ಬಹುಸ್ಸುತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಭಾರನಿತ್ಥಾರಕಸ್ಸ’’ತ್ಯಾದಿವಚನಞ್ಚ (ಪರಿ. ಅಟ್ಠ. ೪೪೫-೪೯೬) ನ ಬಹುಸ್ಸುತಮತ್ತೇನ ಸಙ್ಘಿಕವಿಹಾರಸ್ಸ ಇಸ್ಸರಭಾವಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ಅಥ ಖೋ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಬಹೂಪಕಾರತಂ ಗುಣವಿಸಿಟ್ಠತಞ್ಚ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಸಙ್ಘೇನ ಫಾಸುಕಂ ಆವಾಸಂ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯಂ ಕತ್ವಾ ದಿನ್ನೇ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಕೇನಚಿ ತಮ್ಹಾ ವಿಹಾರಾ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯೋ ಹೋತಿ, ಇಮಮತ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತ್ಯಾದಿವಚನಞ್ಚ (ಮಹಾವ. ೮೨) ನಿಸ್ಸಯಾಚರಿಯಾನಂ ಲಕ್ಖಣಂ ಪಕಾಸೇತುಂ ಭಗವತಾ ವುತ್ತಂ, ನ ಸಙ್ಘಿಕವಿಹಾರಸ್ಸ ಇಸ್ಸರತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಇದಮ್ಪಿ ವಚನಂ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ, ನ ಸೀಘಂ ಅನುಜಾನಿತಬ್ಬಂ.

ದಾಯಕವಚನಂ ಪನ ನಾನುಜಾನಿತಬ್ಬಂ ಪಟಿಬಾಹಿತಬ್ಬಂ. ಕಸ್ಮಾ? ‘‘ಯೇನ ವಿಹಾರೋ ಕಾರಿತೋ’’ತ್ಯಾದಿಪಾಠಸ್ಸ ಅಮುಖ್ಯವೋಹಾರತ್ತಾ. ಯಥಾ ಹಿ ಪುಥುಜ್ಜನಕಾಲೇ ರೂಪಾದೀಸು ಸಞ್ಜನಸ್ಸ ಭೂತಪುಬ್ಬತ್ತಾ ಭೂತಪುಬ್ಬಗತಿಯಾ ಅರಹಾಪಿ ‘‘ಸತ್ತೋ’’ತಿ, ಏವಂ ದಾನಕಾಲತೋ ಪುಬ್ಬೇ ತಸ್ಸ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಸಾಮಿಭೂತಪುಬ್ಬತ್ತಾ ದಾಯಕೋ ‘‘ವಿಹಾರಸಾಮಿಕೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ನ ಇಸ್ಸರತ್ತಾ. ನ ಹಿ ಸಕಲೇ ವಿನಯಪಿಟಕೇ ಅಟ್ಠಕಥಾಟೀಕಾಸು ಚ ‘‘ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ದಿನ್ನಸ್ಸ ವಿಹಾರಸ್ಸ ದಾಯಕೋ ಇಸ್ಸರೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ದಾಯಕೇನ ವಿಚಾರೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ದಾಯಕಸನ್ತಕವಿಹಾರೋ’’ತಿ ವಾ ಪಾಠೋ ಅತ್ಥಿ, ‘‘ಸಙ್ಘಿಕೋ, ಗಣಸನ್ತಕೋ, ಪುಗ್ಗಲಿಕೋ’’ಇಚ್ಚೇವ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ನಾನುಜಾನಿತಬ್ಬಂ.

ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಚನೇಪಿ ‘‘ಸಙ್ಘಿಕೋ ನಾಮ ವಿಹಾರೋ’’ತ್ಯಾದಿವಚನಂ (ಪಾಚಿ. ೧೧೬, ೧೨೧, ೧೨೬, ೧೩೧) ಸಙ್ಘಸನ್ತಕಭಾವಂ ಸಙ್ಘೇನ ವಿಚಾರೇತಬ್ಬಭಾವಂ ದೀಪೇತಿ, ಸಙ್ಘೋ ಪನ ವಿಚಾರೇನ್ತೋ ಪಞ್ಚಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕಂ ಸಮ್ಮನ್ನಿತ್ವಾ ತೇನ ಯಥಾವುಡ್ಢಂ ವಿಚಾರೇತಬ್ಬೋ ವಾ ಹೋತಿ, ಸಮಗ್ಗೇನ ಸಙ್ಘೇನ ದುವಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅಪಲೋಕನಕಮ್ಮೇನ ಧುವವಾಸತ್ಥಾಯ ದಾತಬ್ಬೋ ವಾ. ತೇಸು ಪಞ್ಚಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದುಲ್ಲಭತ್ತಾ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕಸಮ್ಮುತಿಯಾ ಅಭಾವೇ ಸತಿ ದುವಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತೋ ಭಿಕ್ಖು ಪರಿಯೇಸಿತಬ್ಬೋ. ಏವಂ ಪನ ಅಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕತಾದಿಬಹಊಪಕಾರತಾಯುತ್ತಸ್ಸ ಬಹುಸ್ಸುತತಾದಿಗುಣವಿಸಿಟ್ಠತಾವಿರಹಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಆಮಿಸಗರುಕತಾದಿವಸೇನ ಸಙ್ಘೇನ ವಿಹಾರೋ ದಾತಬ್ಬೋ ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಙ್ಘವಚನಮ್ಪಿ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ, ನ ತಾವ ಅನುಜಾನಿತಬ್ಬಂ.

ಅಥ ತೀಣಿಪಿ ವಚನಾನಿ ಸಂಸನ್ದೇತಬ್ಬಾನಿ. ತತ್ಥ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಇಸ್ಸರತ್ತಾ ಸಙ್ಘೋ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ ‘‘ಕೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಅಭಿರುಚಿತೋ’’ತಿ, ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಏಸೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಅಭಿರುಚಿತೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಏಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಅಮ್ಹೇ ಚೀವರಾದಿಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಅನುಗ್ಗಹೇತಾ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಞಾತಿಸಾಲೋಹಿತೋ, ಉಪಜ್ಝಾಯೋ, ಆಚರಿಯೋ, ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕೋ, ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋ, ಸಮಾನುಪಜ್ಝಾಯಕೋ, ಸಮಾನಾಚರಿಯಕೋ, ಪಿಯಸಹಾಯೋ, ಲಾಭೀ, ಯಸಸ್ಸೀ, ತಸ್ಮಾ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಅಭಿರುಚಿತೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ ಏತ್ತಾವತಾ ಧುವವಾಸತ್ಥಾಯ ವಿಹಾರೋ ದಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬೋ. ಅಥ ‘‘ಏಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸಬ್ಬೇಹಿ ಅಮ್ಹೇಹಿ ವುಡ್ಢತರೋ ಅಗ್ಗಾಸನಂ ಅಗ್ಗೋದಕಂ ಅಗ್ಗಪಿಣ್ಡಂ ಅರಹತಿ, ಧುವವಾಸತ್ಥಾಯ ವಿಹಾರೋ ಪನ ತಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬೋತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯೇಹಿ ನ ವುತ್ತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬೋ. ಅಥ ‘‘ಧಮ್ಮಕಥಿಕೋ, ವಿನಯಧರೋ, ಗಣವಾಚಕಆಚರಿಯೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಏಸೋ ಧುವವಾಸತ್ಥಾಯ ದಿನ್ನವಿಹಾರಸ್ಸ ಅನುಚ್ಛವಿಕೋ, ಏತಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಅನುಮೋದಿತಬ್ಬೋ. ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ‘‘ಸಙ್ಘೋ ಪನ ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಸ್ಸ ವಾ ಧಮ್ಮಕಥಿಕವಿನಯಧರಾದೀನಂ ವಾ ಗಣವಾಚಕಆಚರಿಯಸ್ಸ ವಾ ಬಹೂಪಕಾರತಂ ಗುಣವಿಸಿಟ್ಠತಞ್ಚ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇನ್ತೋ ಧುವವಾಸತ್ಥಾಯ ವಿಹಾರಂ ಸಮ್ಮನ್ನಿತ್ವಾ ದೇತೀ’’ತಿ ವಚನತೋ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೨೯; ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಅನುಪಖಜ್ಜಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ).

ಇಧ ಪನ ಸಾಧಕಪಾಠೇ ‘‘ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಸ್ಸ ವಾ’’ತಿ ವಿಜ್ಜಮಾನೇ ಕಸ್ಮಾ ಸಾಧ್ಯವಚನೇ ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕೋ ನ ವುತ್ತೋತಿ? ಏತರಹಿ ಭಣ್ಡಾಗಾರಸ್ಸ ಅಭಾವಾ. ಯದಿ ಕೇಸುಚಿ ವಿಹಾರೇಸು ಭಣ್ಡಾಗಾರಂ ಸಮ್ಮನ್ನೇಯ್ಯ, ಸೋ ಭಣ್ಡಾಗಾರವಿಹಾರೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪತ್ತಚೀವರರಕ್ಖಣಾದಿಕಂ ಉಪಕಾರಂ ಕರೇಯ್ಯ, ತಸ್ಸ ಬಹೂಪಕಾರತಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇನ್ತೋ ಸಙ್ಘೋ ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಸ್ಸ ಫಾಸುಕಂ ಆವಾಸಂ ಏತರಹಿಪಿ ಧುವವಾಸತ್ಥಾಯ ದದೇಯ್ಯ, ಸೋ ತಸ್ಸ ವಿಸುಂ ಧುವವಾಸವಿಹಾರೋತಿ. ಏತ್ಥ ಸಾಧಕಪಾಠೇ ‘‘ಧಮ್ಮಕಥಿಕವಿನಯಧರಾದೀನಂ ವಾ’’ತಿಆದಿಸದ್ದೇನ ಬಹುಸ್ಸುತೋ ಆಗತಾಗಮೋ ಧಮ್ಮಧರೋ ವಿನಯಧರೋ ಮಾತಿಕಾಧರೋ ಪಣ್ಡಿತೋ ಬ್ಯತ್ತೋ ಮೇಧಾವೀ ಲಜ್ಜೀ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಕೋ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮೋತಿ ವುತ್ತಗುಣವನ್ತೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಅಥಾಪಿ ‘‘ಏಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಬಹುಸ್ಸುತೋ ಉದ್ದೇಸಪರಿಪುಚ್ಛಾದೀಹಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಬಹೂಪಕಾರೋ ಸಙ್ಘಭಾರನಿತ್ಥಾರಕೋ’’ತಿ ವದತಿ, ‘‘ಸಾಧು ಏಸೋಪಿ ಫಾಸುಕಾವಾಸಸ್ಸ ಅರಹೋ, ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯಂ ಕತ್ವಾ ಧುವವಾಸತ್ಥಾಯ ವಿಹಾರೋ ಏತಸ್ಸಪಿ ದಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಮೋದಿತಬ್ಬೋ. ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ‘‘ಸಙ್ಘೋ ಪನ ಬಹುಸ್ಸುತಸ್ಸ ಉದ್ದೇಸಪರಿಪುಚ್ಛಾದೀಹಿ ಬಹೂಪಕಾರಸ್ಸ ಭಾರನಿತ್ಥಾರಕಸ್ಸ ಫಾಸುಕಂ ಆವಾಸಂ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯಂ ಕತ್ವಾ ದೇತೀ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೪೩) ವಚನತೋ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ.

ಅಥಾಪಿ ‘‘ಅಯಂ ಪುಗ್ಗಲೋ ಧಮ್ಮಕಥಿಕೋ ವಿನಯಧರೋ ಗಣವಾಚಕಾಚರಿಯೋ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಬಹೂಪಕಾರೋ ವಿಸಿಟ್ಠಗುಣಯುತ್ತೋ’’ತಿ ವದತಿ, ‘‘ಸಾಧು ಏತಸ್ಸಪಿ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಧುವವಾಸತ್ಥಾಯ ವಿಹಾರಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಸಮ್ಮನ್ನಿತ್ವಾವ ದಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಮೋದಿತಬ್ಬೋ. ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ‘‘ಸಙ್ಘೋ ಪನ ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಸ್ಸ ವಾ ಧಮ್ಮಕಥಿಕವಿನಯಧರಾದೀನಂ ವಾ ಗಣವಾಚಕಾಚರಿಯಸ್ಸ ವಾ ಬಹೂಪಕಾರತಂ ಗುಣವಿಸಿಟ್ಠತಞ್ಚ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಧುವವಾಸತ್ಥಾಯ ವಿಹಾರಂ ಸಮ್ಮನ್ನಿತ್ವಾ ದೇತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೨೦; ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಅನುಪಖಜ್ಜಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ವಚನತೋ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ.

ಅಥಾಪಿ ‘‘ಏಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಬಹುಸ್ಸುತೋ ಸಙ್ಘಭಾರನಿತ್ಥಾರಕೋ’’ತಿ ವದತಿ, ‘‘ಸಾಧು ಏತಸ್ಸಪಿ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯಂ ಕತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಮೋದಿತಬ್ಬೋ. ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ‘‘ಬಹುಸ್ಸುತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಭಾರನಿತ್ಥಾರಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯಸೇನಾಸನಮ್ಪೀ’’ತಿ ಪರಿವಾರಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪರಿ. ಅಟ್ಠ. ೪೯೫-೪೯೬) ವುತ್ತತ್ತಾ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ತತೋ ‘‘ಏವಂ ದುವಙ್ಗಸಮ್ಪನ್ನೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಅನ್ತೋಸೀಮಟ್ಠೋ ವಾ ಬಹಿಸೀಮಟ್ಠೋ ವಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಅನ್ತೋಸೀಮಟ್ಠೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಸಾಧು ಸುಟ್ಠು ತಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ. ‘‘ಬಹಿಸೀಮಟ್ಠೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ ದಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಂ. ಕಸ್ಮಾತಿ ಚೇ? ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ನಿಸ್ಸೀಮೇ ಠಿತಸ್ಸ ಸೇನಾಸನಂ ಗಾಹೇತಬ್ಬಂ, ಯೋ ಗಾಹೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ೩೧೮) ವಚನತೋತಿ.

ಅಥ ‘‘ದುವಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತೇ ಅನ್ತೋಸೀಮಟ್ಠೇ ಅಸತಿ ಏಕಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತೋ ಅನ್ತೋಸೀಮಟ್ಠೋ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಸಾಧು ಸುಟ್ಠು ಏತಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ. ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ‘‘ಬಹೂಪಕಾರತಂ ಗುಣವಿಸಿಟ್ಠತಞ್ಚ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇನ್ತೋತಿ ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಸ್ಸ ಬಹೂಪಕಾರತಂ ಧಮ್ಮಕಥಿಕಾದೀನಂ ಗುಣವಿಸಿಟ್ಠತಞ್ಚ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇನ್ತೋ’’ತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯ ೩.೧೧೯-೧೨೧) ಏಕೇಕಙ್ಗವಸೇನ ಆಗತತ್ತಾ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ‘‘ಅನ್ತೋಸೀಮಟ್ಠೋ ಏಕಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತೋಪಿ ನತ್ಥಿ, ಬಹಿಸೀಮಟ್ಠೋವ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಆಗನ್ತ್ವಾ ಅನ್ತೋಸೀಮೇ ಠಿತಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ. ಕಸ್ಮಾತಿ ಚೇ? ‘‘ಅಸಮ್ಪತ್ತಾನಮ್ಪಿ ಉಪಚಾರಸೀಮಂ ಪವಿಟ್ಠಾನಂ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾದೀಸು ಗಣ್ಹನ್ತೇಸು ದಾತಬ್ಬಮೇವಾ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೭೯) ವಚನತೋ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ.

ಸಚೇ ಪನ ಏಕಙ್ಗಯುತ್ತಭಾವೇನ ವಾ ದುವಙ್ಗಯುತ್ತಭಾವೇನ ವಾ ಸಮಾನಾ ದ್ವೇ ತಯೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಅನ್ತೋಸೀಮಾಯಂ ವಿಜ್ಜಮಾನಾ ಭವೇಯ್ಯುಂ, ಕಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬೋತಿ? ವಡ್ಢತರಸ್ಸಾತಿ. ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ‘‘ನ ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಙ್ಘಿಕಂ ಯಥಾವುಡ್ಢಂ ಪಟಿಬಾಹಿತಬ್ಬಂ, ಯೋ ಪಟಿಬಾಹೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ೩೧೧) ವಚನತೋತಿ. ಸಚೇ ಪನ ಅನ್ತೋಸೀಮಾಯಂ ಏಕಙ್ಗಯುತ್ತೋ ವಾ ದುವಙ್ಗಯುತ್ತೋ ವಾ ಭಿಕ್ಖು ನತ್ಥಿ, ಸಬ್ಬೇವ ಆವಾಸಿಕಾ ಬಾಲಾ ಅಬ್ಯತ್ತಾ, ಏವಂ ಸತಿ ಕಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬೋತಿ? ಯೋ ತಂ ವಿಹಾರಂ ಆಗಚ್ಛತಿ ಆಗನ್ತುಕೋ ಭಿಕ್ಖು, ಸೋ ಚೇ ಲಜ್ಜೀ ಹೋತಿ ಪೇಸಲೋ ಬಹುಸ್ಸುತೋ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮೋ, ಸೋ ತೇಹಿ ಆವಾಸಿಕೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಅಗಮನತ್ಥಂ ಸಙ್ಗಹಂ ಕತ್ವಾ ಸೋ ಆವಾಸೋ ದಾತಬ್ಬೋ.

ಅಯಮತ್ಥೋ ಕಥಂ ಜಾನಿತಬ್ಬೋತಿ ಚೇ? ‘‘ಇಧ ಪನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಆವಾಸೇ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಭಿಕ್ಖೂ ವಿಹರನ್ತಿ ಬಾಲಾ ಅಬ್ಯತ್ತಾ, ತೇ ನ ಜಾನನ್ತಿ ಉಪೋಸಥಂ ವಾ ಉಪೋಸಥಕಮ್ಮಂ ವಾ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಂ ವಾ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸಂ ವಾ. ತತ್ಥ ಅಞ್ಞೋ ಭಿಕ್ಖು ಆಗಚ್ಛತಿ ಬಹುಸ್ಸುತೋ ಆಗತಾಗಮೋ ಧಮ್ಮಧರೋ ವಿನಯಧರೋ ಮಾತಿಕಾಧರೋ ಪಣ್ಡಿತೋ ಬ್ಯತ್ತೋ ಮೇಧಾವೀ ಲಜ್ಜೀ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಕೋ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮೋ, ತೇಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಙ್ಗಹೇತಬ್ಬೋ ಅನುಗ್ಗಹೇತಬ್ಬೋ ಉಪಲಾಪೇತಬ್ಬೋ ಉಪಟ್ಠಾಪೇತಬ್ಬೋ ಚುಣ್ಣೇನ ಮತ್ತಿಕಾಯ ದನ್ತಕಟ್ಠೇನ ಮುಖೋದಕೇನ. ನೋ ಚೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹೇಯ್ಯುಂ ಅನುಗ್ಗಣ್ಹೇಯ್ಯುಂ ಉಪಲಾಪೇಯ್ಯುಂ ಉಪಟ್ಠಾಪೇಯ್ಯುಂ ಚುಣ್ಣೇನ ಮತ್ತಿಕಾಯ ದನ್ತಕಟ್ಠೇನ ಮುಖೋದಕೇನ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೧೬೩) ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಪಞ್ಞತ್ತತ್ತಾ, ಅಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೧೬೩) ‘‘ಸಙ್ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ, ಆಗತತ್ಥ, ಇಧ ಭಿಕ್ಖಾ ಸುಲಭಾ ಸೂಪಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಅತ್ಥಿ, ವಸಥ ಅನುಕ್ಕಣ್ಠಮಾನಾ’ತಿ ಏವಂ ಪಿಯವಚನೇನ ಸಙ್ಗಹೇತಬ್ಬೋ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ತಥಾಕರಣವಸೇನ ಅನುಗ್ಗಹೇತಬ್ಬೋ, ‘ಆಮ ವಸಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಪಟಿವಚನದಾಪನೇನ ಉಪಲಾಪೇತಬ್ಬೋ. ಅಥ ವಾ ಚತೂಹಿ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಸಙ್ಗಹೇತಬ್ಬೋ ಚೇವ ಅನುಗ್ಗಹೇತಬ್ಬೋ ಚ, ಪಿಯವಚನೇನ ಉಪಲಾಪೇತಬ್ಬೋ, ಕಣ್ಣಸುಖಂ ಆಲಪಿತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ, ಚುಣ್ಣಾದೀಹಿ ಉಪಟ್ಠಾಪೇತಬ್ಬೋ. ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾತಿ ಸಚೇ ಸಕಲೋಪಿ ಸಙ್ಘೋ ನ ಕರೋತಿ, ಸಬ್ಬೇಸಂ ದುಕ್ಕಟಂ. ಇಧ ನೇವ ಥೇರಾ, ನ ದಹರಾ ಮುಚ್ಚನ್ತಿ, ಸಬ್ಬೇಹಿ ವಾರೇನ ಉಪಟ್ಠಾತಬ್ಬೋ, ಅತ್ತನೋ ವಾರೇ ಅನುಪಟ್ಠಹನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ. ತೇನ ಪನ ಮಹಾಥೇರಾನಂ ಪರಿವೇಣಸಮ್ಮಜ್ಜನದನ್ತಕಟ್ಠದಾನಾದೀನಿ ನ ಸಾದಿತಬ್ಬಾನಿ. ಏವಮ್ಪಿ ಸತಿ ಮಹಾಥೇರೇಹಿ ಸಾಯಂಪಾತಂ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಆಗನ್ತಬ್ಬಂ. ತೇನ ಪನ ತೇಸಂ ಆಗಮನಂ ಞತ್ವಾ ಪಠಮತರಂ ಮಹಾಥೇರಾನಂ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತಬ್ಬಂ. ಸಚಸ್ಸ ಸದ್ಧಿಂಚರಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಉಪಟ್ಠಾಕಾ ಅತ್ಥಿ, ‘ಮಯ್ಹಂ ಉಪಟ್ಠಾಕಾ ಅತ್ಥಿ, ತುಮ್ಹೇ ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕಾ ವಿಹರಥಾ’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ಅಥಾಪಿಸ್ಸ ಸದ್ಧಿಂ ಚರಾ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಪನ ವಿಹಾರೇ ಏಕೋ ವಾ ದ್ವೇ ವಾ ವತ್ತಸಮ್ಪನ್ನಾ ವದನ್ತಿ ‘ಮಯ್ಹಂ ಥೇರಸ್ಸ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮ, ಅವಸೇಸಾ ಫಾಸು ವಿಹರನ್ತೂ’ತಿ, ಸಬ್ಬೇಸಂ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ. ಏವಂ ತಾದಿಸಂ ಬಹಿಸೀಮತೋ ಅನ್ತೋಸೀಮಮಾಗತಂ ಲಜ್ಜೀಪೇಸಲಬಹುಸ್ಸುತಸಿಕ್ಖಾಕಾಮಭೂತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಅನ್ತೋಸೀಮಾಯ ಧುವನಿವಾಸತ್ಥಾಯ ಫಾಸುಕಂ ಆವಾಸಂ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯಂ ಕತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬೋತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ.

ನನು ಚ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ನಿಸ್ಸೀಮೇ ಠಿತಸ್ಸ ಸೇನಾಸನಂ ಗಾಹೇತಬ್ಬಂ, ಯೋ ಗಾಹೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ೩೧೮) ಭಗವತಾ ವುತ್ತಂ, ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ನಿಸ್ಸೀಮತೋ ಆಗತಸ್ಸ ಧುವವಾಸತ್ಥಾಯ ವಿಹಾರೋ ದಾತಬ್ಬೋತಿ? ವುಚ್ಚತೇ – ‘‘ನಿಸ್ಸೀಮೇ ಠಿತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇದಂ ಅನಾದರೇ ಸಾಮಿವಚನಂ, ತಸ್ಮಾ ನಿಸ್ಸೀಮೇ ಠಿತಂಯೇವ ಸೇನಾಸನಂ ನ ಗಾಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ, ನ ನಿಸ್ಸೀಮೇ ಠಿತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಅನ್ತೋಸೀಮಂ ಪವಿಟ್ಠಸ್ಸಪಿ ಸೇನಾಸನಂ ನ ಗಾಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ, ತಸ್ಮಾ ಪುಬ್ಬೇ ಬಹಿಸೀಮಾಯಂ ಠಿತೇಪಿ ಇದಾನಿ ಅನ್ತೋಸೀಮಂ ಪವಿಟ್ಠಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಚತುಪಚ್ಚಯಭಾಗೋ ಲಬ್ಭತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೭೯) ‘‘ಅಸುಕವಿಹಾರೇ ಕಿರ ಬಹುಂ ಚೀವರಂ ಉಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ ಸುತ್ವಾ ಯೋಜನನ್ತರಿಕವಿಹಾರತೋಪಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಸಮ್ಪತ್ತಸಮ್ಪತ್ತಾನಂ ಠಿತಟ್ಠಾನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ಅನ್ತೋಸೀಮಟ್ಠೇಸು ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಂ ಉದ್ದಿಸಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೇಸು ಯತ್ಥ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸಕೋ ಅತ್ಥಿ, ಸೋ ಆವಾಸೋ ಗನ್ತಬ್ಬೋ ಹೋತಿ. ಅನ್ತೋವಸ್ಸೇಪಿ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸಕೇನ ವಿನಾ ವಸ್ಸಂ ವಸಿತುಂ ನ ಲಭತಿ. ಯತ್ಥ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸಕೋ ಅತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ವಸ್ಸಂ ವಸಿತಬ್ಬಂ, ತಸ್ಮಾ ಬಹಿಸೀಮತೋ ಆಗತೋಪಿ ಲಜ್ಜೀಪೇಸಲಬಹುಸ್ಸುತಸಿಕ್ಖಾಕಾಮಭಿಕ್ಖು ಸಙ್ಗಹೇತಬ್ಬೋ ಹೋತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ –

‘‘ಇಧ ಪನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಆವಾಸೇ ತದಹುಪೋಸಥೇ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಭಿಕ್ಖೂ ವಿಹರನ್ತಿ ಬಾಲಾ ಅಬ್ಯತ್ತಾ, ತೇ ನ ಜಾನನ್ತಿ ಉಪೋಸಥಂ ವಾ ಉಪೋಸಥಕಮ್ಮಂ ವಾ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಂ ವಾ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸಂ ವಾ. ತೇಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಾಮನ್ತಾ ಆವಾಸಾ ಸಜ್ಜುಕಂ ಪಾಹೇತಬ್ಬೋ ‘ಗಚ್ಛಾವುಸೋ ಸಂಖಿತ್ತೇನ ವಾ ವಿತ್ಥಾರೇನ ವಾ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಂ ಪರಿಯಾಪುಣಿತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛಾ’ತಿ. ಏವಞ್ಚೇತಂ ಲಭೇಥ, ಇಚ್ಚೇತಂ ಕುಸಲಂ. ನೋ ಚೇ ಲಭೇಥ, ತೇಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸಬ್ಬೇಹೇವ ಯತ್ಥ ಜಾನನ್ತಿ ಉಪೋಸಥಂ ವಾ ಉಪೋಸಥಕಮ್ಮಂ ವಾ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಂ ವಾ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸಂ ವಾ, ಸೋ ಆವಾಸೋ ಗನ್ತಬ್ಬೋ. ನೋ ಚೇ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯುಂ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ. ಇಧ ಪನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಆವಾಸೇ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಭಿಕ್ಖೂ ವಸ್ಸಂ ವಸನ್ತಿ ಬಾಲಾ ಅಬ್ಯತ್ತಾ, ತೇ ನ ಜಾನನ್ತಿ ಉಪೋಸಥಂ ವಾ ಉಪೋಸಥಕಮ್ಮಂ ವಾ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಂ ವಾ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸಂ ವಾ. ತೇಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಾಮನ್ತಾ ಆವಾಸಾ ಸಜ್ಜುಕಂ ಪಾಹೇತಬ್ಬೋ ‘ಗಚ್ಛಾವುಸೋ ಸಂಖಿತ್ತೇನ ವಾ ವಿತ್ಥಾರೇನ ವಾ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಂ ಪರಿಯಾಪುಣಿತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛಾ’ತಿ. ಏವಞ್ಚೇತಂ ಲಭೇಥ, ಇಚ್ಚೇತಂ ಕುಸಲಂ. ನೋ ಚೇ ಲಭೇಥ, ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಂ ಪಾಹೇತಬ್ಬೋ ‘ಗಚ್ಛಾವುಸೋ ಸಂಖಿತ್ತೇನ ವಾ ವಿತ್ಥಾರೇನ ವಾ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಂ ಪರಿಯಾಪುಣಿತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛಾ’ತಿ. ಏವಞ್ಚೇತಂ ಲಭೇಥ, ಇಚ್ಚೇತಂ ಕುಸಲಂ. ನೋ ಚೇ ಲಭೇಥ, ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ತಸ್ಮಿಂ ಆವಾಸೇ ವಸ್ಸಂ ವಸಿತಬ್ಬಂ, ವಸೇಯ್ಯುಂ ಚೇ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾತಿ’’ (ಮಹಾವ. ೧೬೩).

ಏವಂ ಬಹಿಸೀಮತೋ ಆಗತಸ್ಸಪಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಉಪಕಾರಂ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಸ್ಸ ವಿಸಿಟ್ಠಗುಣಯುತ್ತಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬಭಾವೋ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಗಣೋ ನ ಹೋತಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ವಂಸೋ ಪವೇಣೀ ನ ಹೋತಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ದಿಟ್ಠಸಮ್ಭತ್ತೋ ನ ಹೋತೀ’’ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ನ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬೋ. ಗಣಾದಿಭಾವೋ ಹಿ ಅಪ್ಪಮಾಣಂ, ಯಥಾವುತ್ತಬಹೂಪಕಾರತಾದಿಭಾವೋಯೇವ ಪಮಾಣಂ. ಸಾಮಗ್ಗಿಕರಣತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಹಿ ಸಮಾನಗಣೋ ಹೋತಿ. ತಥಾ ಹಿ ಉಕ್ಖಿತ್ತಾನುವತ್ತಕಾನಂ ಲದ್ಧಿನಾನಾಸಂವಾಸಕಾನಮ್ಪಿ ಲದ್ಧಿವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇನ ತಿವಿಧಉಕ್ಖೇಪನೀಯಕಮ್ಮಕತಾನಂ ಕಮ್ಮನಾನಾಸಂವಾಸಕಾನಮ್ಪಿ ಓಸಾರಣಂ ಕತ್ವಾ ಸಾಮಗ್ಗಿಕರಣೇನ ಸಂವಾಸೋ ಭಗವತಾ ಅನುಞ್ಞಾತೋ. ಅಲಜ್ಜಿಂ ಪನ ಬಹುಸ್ಸುತಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಹಂ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಸೋ ಹಿ ಅಲಜ್ಜೀಪರಿಸಂ ವಡ್ಢಾಪೇತಿ, ಲಜ್ಜೀಪರಿಸಂ ಹಾಪೇತಿ. ಭಣ್ಡನಕಾರಕಂ ಪನ ವಿಹಾರತೋಪಿ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಿತಬ್ಬಂ. ತಥಾ ಹಿ ‘‘ಭಣ್ಡನಕಾರಕಕಲಹಕಾರಕಮೇವ ಸಕಲಸಙ್ಘಾರಾಮತೋ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಿತುಂ ಲಭತಿ. ಸೋ ಹಿ ಪಕ್ಖಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಸಙ್ಘಮ್ಪಿ ಭಿನ್ದೇಯ್ಯ. ಅಲಜ್ಜೀಆದಯೋ ಪನ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನತೋಯೇವ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಿತಬ್ಬಾ, ಸಕಲಸಙ್ಘಾರಾಮತೋ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೨೮) ವುತ್ತಂ.

ವುಡ್ಢಾಪಚಾಯನಾದಿಸಾಮಗ್ಗಿರಸರಹಿತಂ ವಿಸಭಾಗಪುಗ್ಗಲಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಹಂ ಕಾತುಂ ನ ಲಭತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ‘‘ಏವರೂಪೇನ ಹಿ ವಿಸಭಾಗಪುಗ್ಗಲೇನ ಏಕವಿಹಾರೇ ವಾ ಏಕಪರಿವೇಣೇ ವಾ ವಸನ್ತೇನ ಅತ್ಥೋ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬತ್ಥೇವಸ್ಸ ನಿವಾಸೋ ವಾರಿತೋ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೨೨), ತಸ್ಮಾ ಆವಾಸಿಕೋ ವಾ ಹೋತು ಆಗನ್ತುಕೋ ವಾ, ಸಗಣೋ ವಾ ಹೋತು ಅಞ್ಞಗಣೋ ವಾ, ಬಹುಸ್ಸುತಸೀಲವನ್ತಭೂತೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಙ್ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಭಗವತಾ –

‘‘ಬಹುಸ್ಸುತಂ ಧಮ್ಮಧರಂ, ಸಪ್ಪಞ್ಞಂ ಬುದ್ಧಸಾವಕಂ;

ನೇಕ್ಖಂ ಜಮ್ಬೋನದಸ್ಸೇವ, ಕೋ ತಂ ನನ್ದಿತುಮರಹತಿ;

ದೇವಾಪಿ ನಂ ಪಸಂಸನ್ತಿ, ಬ್ರಹ್ಮುನಾಪಿ ಪಸಂಸಿತೋ’’ತಿ. (ಅ. ನಿ. ೪.೬) –

ಅಯಂ ಅನ್ತೋಸೀಮಟ್ಠೇನ ಸಙ್ಘೇನ ಬಹೂಪಕಾರತಾಗುಣವಿಸಿಟ್ಠತಾಸಙ್ಖಾತೇಹಿ ಗುಣೇಹಿ ಯುತ್ತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಭಾರನಿತ್ಥಾರಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಫಾಸುಕಂ ಆವಾಸಂ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯಂ ಕತ್ವಾ ದಾನೇ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಯದಾ ಪನ ಸಙ್ಘತ್ಥೇರೋ ಜರಾದುಬ್ಬಲತಾಯ ವಾ ರೋಗಪೀಳಿತತಾಯ ವಾ ವಿವೇಕಜ್ಝಾಸಯತಾಯ ವಾ ಗಣಂ ಅಪರಿಹರಿತುಕಾಮೋ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ದಾತುಕಾಮೋ, ಅತ್ತನೋ ಅಚ್ಚಯೇನ ವಾ ಕಲಹವಿವಾದಾಭಾವಮಿಚ್ಛನ್ತೋ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾದೀನಂ ನಿಯ್ಯಾತೇತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ತದಾ ನ ಅತ್ತನೋ ಇಸ್ಸರವತಾಯ ದಾತಬ್ಬಂ, ಅಯಂ ವಿಹಾರೋ ಸಙ್ಘಿಕೋ, ತಸ್ಮಾ ಸಙ್ಘಂ ಸನ್ನಿಪಾತಾಪೇತ್ವಾ ತಂ ಕಾರಣಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಬಹೂಪಕಾರತಾಗುಣವಿಸಿಟ್ಠತಾಯುತ್ತಪುಗ್ಗಲೋ ವಿಚಿನಾಪೇತಬ್ಬೋ. ತತೋ ಸಙ್ಘೋ ಚತ್ತಾರಿ ಅಗತಿಗಮನಾನಿ ಅನುಪಗನ್ತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಅಜ್ಝಾಸಯಾನುರೂಪಂ ಲಜ್ಜೀಪೇಸಲಬಹುಸ್ಸುತಸಿಕ್ಖಾಕಾಮಭೂತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ವಿಚಿನಿತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಇಮಸ್ಸ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಅನುಚ್ಛವಿಕೋ’’ತಿ ಆರೋಚೇತಿ. ಮಹಾಥೇರಸ್ಸಪಿ ತಮೇವ ರುಚ್ಚತಿ, ಇಚ್ಚೇತಂ ಕುಸಲಂ. ನೋ ಚೇ ರುಚ್ಚತಿ, ಅತ್ತನೋ ಭಾರಭೂತಂ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಅಙ್ಗವಿಯುತ್ತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ದಾತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ. ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಸಙ್ಘೋ ಛನ್ದಾದಿಅಗತಿಂ ನ ಗಚ್ಛತಿ, ಪುಗ್ಗಲೋವ ಗಚ್ಛತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸೇವ ಅನುಮತಿಯಾ ವಿಹಾರೋ ದಾತಬ್ಬೋ.

ಸಚೇ ಪನ ಸಙ್ಘೋ ಯಂ ಕಞ್ಚಿ ಆಮಿಸಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಯಥಾವುತ್ತಗುಣವಿಯುತ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದಾತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ಪುಗ್ಗಲೋ ಪನ ಭಗವತೋ ಅಜ್ಝಾಸಯಾನುರೂಪಂ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಅಙ್ಗಯುತ್ತಭೂತಸ್ಸೇವ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ದಾತುಕಾಮೋ, ತದಾ ಪುಗ್ಗಲೋಪಿ ಸಙ್ಘಪರಿಯಾಪನ್ನೋಯೇವಾತಿ ಕತ್ವಾ ಧಮ್ಮಕಮ್ಮಕಾರಕಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸೇವ ಅನುಮತಿಯಾ ವಿಹಾರೋ ದಾತಬ್ಬೋ, ನ ಸಙ್ಘಾನುಮತಿಯಾ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೩೮-೫೩೯) ‘‘ಸಚೇ ಸಙ್ಘೋ ಕಿಞ್ಚಿ ಲಭಿತ್ವಾ ಆಮಿಸಗರುಕತಾಯ ನ ನಿವಾರೇತಿ, ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ನಿವಾರೇತಿ, ಸೋವ ಭಿಕ್ಖು ಇಸ್ಸರೋ. ಸಙ್ಘಿಕೇಸು ಹಿ ಕಮ್ಮೇಸು ಯೋ ಧಮ್ಮಕಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ, ಸೋವ ಇಸ್ಸರೋ’’ತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ –

‘‘ಛನ್ದಾ ದೋಸಾ ಭಯಾ ಮೋಹಾ;

ಯೋ ಧಮ್ಮಂ ಅತಿವತ್ತತಿ;

ನಿಹೀಯತಿ ತಸ್ಸ ಯಸೋ;

ಕಾಳಪಕ್ಖೇವ ಚನ್ದಿಮಾ.

‘‘ಛನ್ದಾ ದೋಸಾ ಭಯಾ ಮೋಹಾ;

ಯೋ ಧಮ್ಮಂ ನಾತಿವತ್ತತಿ;

ಆಪೂರತಿ ತಸ್ಸ ಯಸೋ;

ಸುಕ್ಕಪಕ್ಖೇವ ಚನ್ದಿಮಾ’’ತಿ. (ದೀ. ನಿ. ೩.೨೪೬; ಅ. ನಿ. ೪.೧೭-೧೮; ಪಾರಿ. ೩೮೨, ೩೮೬);

ಯದಾ ಪನ ಥೇರೋಪಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಅವತ್ವಾ ಯಥಾಕಮ್ಮಙ್ಗತೋ, ಸಙ್ಘೋಪಿ ನ ಕಸ್ಸಚಿ ವಿಚಾರೇತಿ, ಏವಂ ಸಙ್ಘಿಕವಿಹಾರೇ ಅಭಿಕ್ಖುಕೇ ಸುಞ್ಞೇ ವತ್ತಮಾನೇ ತಸ್ಮಿಂ ದೇಸೇ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಸಾಸನಸ್ಸ ವುದ್ಧಿಮಿಚ್ಛನ್ತೇನ ಆಚರಿಯೇನ ಅನ್ತೋಸೀಮಟ್ಠಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಏವಂ ಸಮುಸ್ಸಾಹೇತಬ್ಬಾ ‘‘ಮಾ ತುಮ್ಹೇ ಆಯಸ್ಮನ್ತೋ ಏವಂ ಅಕತ್ಥ, ಅನ್ತೋಸೀಮಟ್ಠಕೇಸು ಭಿಕ್ಖೂಸು ಬಹೂಪಕಾರತಾದಿಯುತ್ತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ವಿಚಿನಥ, ವಿಚಿನಿತ್ವಾ ಲಭನ್ತಾ ತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಸಮಗ್ಗೇನ ಸಙ್ಘೇನ ಧುವವಾಸತ್ಥಾಯ ವಿಹಾರಂ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯಂ ಕತ್ವಾ ದೇಥ, ನೋ ಚೇ ಅನ್ತೋಸೀಮಟ್ಠಕೇಸು ಭಿಕ್ಖೂಸು ಅಲತ್ಥ, ಅಥ ಬಹಿಸೀಮಟ್ಠಕೇಸು ಭಿಕ್ಖೂಸು ವಿಚಿನಥ. ಬಹಿಸೀಮಟ್ಠಕೇಸು ಭಿಕ್ಖೂಸು ವಿಚಿನಿತ್ವಾ ಯಥಾವುತ್ತಅಙ್ಗಯುತ್ತಪುಗ್ಗಲೇ ಲಬ್ಭಮಾನೇ ತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಅನ್ತೋಸೀಮಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಅನ್ತೋಸೀಮಟ್ಠಕಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅನುಮತಿಯಾ ಧುವವಾಸತ್ಥಾಯ ವಿಹಾರಂ ಸಮ್ಮನ್ನಿತ್ವಾ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯಂ ಕತ್ವಾ ದೇಥ. ಏವಂ ಕರೋನ್ತಾ ಹಿ ತುಮ್ಹೇ ಆಯಸ್ಮನ್ತೋ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛಕಥಾ-ಸನ್ತೋಸಕಥಾ-ಸಲ್ಲೇಖಕಥಾ-ಪವಿವಿತ್ತಕಥಾವೀರಿಯಾರಮ್ಭಕಥಾ-ಸೀಲಕಥಾ-ಸಮಾಧಿಕಥಾ-ಪಞ್ಞಾಕಥಾ-ವಿಮುತ್ತಿಕಥಾ-ವಿಮುತ್ತಿಞಾಣದಸ್ಸನಕಥಾಸಙ್ಖಾತದಸಕಥಾವತ್ಥುಸಮ್ಪನ್ನಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಅಸ್ಸುತಪುಬ್ಬಂ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣಿಸ್ಸಥ, ಸುತಪುಬ್ಬಂ ಧಮ್ಮಂ ಪರಿಯೋದಾಪಿಸ್ಸಥ, ಕಙ್ಖಂ ವಿನೋದಿಸ್ಸಥ, ದಿಟ್ಠಿಂ ಉಜುಂ ಕರಿಸ್ಸಥ, ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇಸ್ಸಥ. ಯಸ್ಸ ಲಜ್ಜಿನೋ ಪೇಸಲಸ್ಸ ಬಹುಸ್ಸುತಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಭಿಕ್ಖಂ ಅನುಸಿಕ್ಖಮಾನಾ ಸದ್ಧಾಯ ವಡ್ಢಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಸೀಲೇನ ವಡ್ಢಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಸುತೇನ ವಡ್ಢಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಚಾಗೇನ ವಡ್ಢಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಪಞ್ಞಾಯ ವಡ್ಢಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ (ವಿಸುದ್ಧಿ. ೧.೧೪) ‘‘ಕತಮೋ ಉಪನಿಸ್ಸಯಗೋಚರೋ ದಸಕಥಾವತ್ಥುಗುಣಸಮನ್ನಾಗತೋ ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತೋ, ಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅಸ್ಸುತಂ ಸುಣಾತಿ, ಸುತಂ ಪರಿಯೋದಪೇತಿ, ಕಙ್ಖಂ ವಿತರತಿ, ದಿಟ್ಠಿಂ ಉಜುಂ ಕರೋತಿ, ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇತಿ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಅನುಸಿಕ್ಖಮಾನೋ ಸದ್ಧಾಯ ವಡ್ಢತಿ, ಸೀಲೇನ ವಡ್ಢತಿ, ಸುತೇನ ವಡ್ಢತಿ, ಚಾಗೇನ ವಡ್ಢತಿ, ಪಞ್ಞಾಯ ವಡ್ಢತಿ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಉಪನಿಸ್ಸಯಗೋಚರೋ’’ತಿ. ಏವಂ ಸಮುಸ್ಸಾಹೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕತ್ವಾ ಅನ್ತೋಸೀಮಟ್ಠಕಸಙ್ಘೇನೇವ ಧುವವಾಸವಿಹಾರೋ ದಾಪೇತಬ್ಬೋತಿ.

ಏವಂ ಜಿನಸಾಸನಸ್ಸ, ವಡ್ಢಿಕಾಮೋ ಸುಪೇಸಲೋ;

ಅಕಾಸಿ ಪಞ್ಞವಾ ಭಿಕ್ಖು, ಸುಟ್ಠು ಆವಾಸನಿಚ್ಛಯನ್ತಿ.

ಇತಿ ವಿನಯಸಙ್ಗಹಸಂವಣ್ಣನಾಭೂತೇ ವಿನಯಾಲಙ್ಕಾರೇ

ವಿಹಾರವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾಲಙ್ಕಾರೋ.

೨೯. ಕಥಿನತ್ಥಾರವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ

೨೨೬. ಏವಂ ಚತುಪಚ್ಚಯಭಾಜನವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಕಥಿನವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತುಮಾಹ ‘‘ಕಥಿನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಕಥಿನನ್ತಿ ಕತಮಂ ಕಥಿನಂ? ಸಮೂಹಪಞ್ಞತ್ತಿ. ನ ಹಿ ಪರಮತ್ಥತೋ ಕಥಿನಂ ನಾಮ ಏಕೋ ಧಮ್ಮೋ ಅತ್ಥಿ, ಪುರಿಮವಸ್ಸಂವುತ್ಥಾ ಭಿಕ್ಖೂ, ಅನೂನಪಞ್ಚವಗ್ಗಸಙ್ಘೋ, ಚೀವರಮಾಸೋ, ಧಮ್ಮೇನ ಸಮೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಚೀವರನ್ತಿಆದೀಸು ಯೇಸು ನಾಮರೂಪೇಸು ಸಮುಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೇಸು ತೇಸಂ ನಾಮರೂಪಧಮ್ಮಾನಂ ಸಮೂಹಸಮವಾಯಸಙ್ಖಾತಂ ಸಮೂಹಪಞ್ಞತ್ತಿಮತ್ತಮೇವ ಕಥಿನಂ. ಅಯಮತ್ಥೋ ಕಥಂ ಜಾನಿತಬ್ಬೋತಿ? ‘‘ತೇಸಞ್ಞೇವ ಧಮ್ಮಾನಂ ಸಙ್ಗಹೋ ಸಮವಾಯೋ ನಾಮಂ ನಾಮಕಮ್ಮಂ ನಾಮಧೇಯ್ಯಂ ನಿರುತ್ತಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಅಭಿಲಾಪೋ, ಯದಿದಂ ಕಥಿನ’’ನ್ತಿ ಪರಿವಾರಪಾಳಿಯಂ (ಪರಿ. ೪೧೨) ಆಗತತ್ತಾ ಚ, ‘‘ತೇಸಞ್ಞೇವ ಧಮ್ಮಾನನ್ತಿ ಯೇಸು ರೂಪಾದಿಧಮ್ಮೇಸು ಸತಿ ಕಥಿನಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ತೇಸಂ ಸಮೋಧಾನಂ ಮಿಸ್ಸೀಭಾವೋ. ನಾಮಂ ನಾಮಕಮ್ಮನ್ತಿಆದಿನಾ ಪನ ‘ಕಥಿನ’ನ್ತಿ ಇದಂ ಬಹೂಸು ಧಮ್ಮೇಸು ನಾಮಮತ್ತಂ, ನ ಪರಮತ್ಥತೋ ಏಕೋ ಧಮ್ಮೋ ಅತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸೇತೀ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪರಿ. ಅಟ್ಠ. ೪೧೨) ಆಗತತ್ತಾ ಚ, ‘‘ಯೇಸು ರೂಪಾದಿಧಮ್ಮೇಸೂತಿ ಪುರಿಮವಸ್ಸಂವುತ್ಥಾ ಭಿಕ್ಖೂ, ಪಞ್ಚಹಿ ಅನೂನೋ ಸಙ್ಘೋ, ಚೀವರಮಾಸೋ, ಧಮ್ಮೇನ ಸಮೇನ ಸಮುಪ್ಪನ್ನಂ ಚೀವರನ್ತಿ ಏವಮಾದೀಸು ಯೇಸು ರೂಪಾರೂಪಧಮ್ಮೇಸು. ಸತೀತಿ ಸನ್ತೇಸು. ಮಿಸ್ಸೀಭಾವೋತಿ ಸಂಸಗ್ಗತಾ ಸಮೂಹಪಞ್ಞತ್ತಿಮತ್ತಂ. ತೇನಾಹ ನ ಪರಮತ್ಥತೋ ಏಕೋ ಧಮ್ಮೋ ಅತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸೇತೀ’’ತಿ ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಪರಿವಾರ ೨.೪೧೨) ಆಗತತ್ತಾ ಚ ಜಾನಿತಬ್ಬೋತಿ.

ಕೇನಟ್ಠೇನ ಕಥಿನನ್ತಿ? ಥಿರಟ್ಠೇನ. ಕಸ್ಮಾ ಥಿರನ್ತಿ? ಅನಾಮನ್ತಚಾರಅಸಮಾದಾನಚಾರಗಣಭೋಜನಯಾವದತ್ಥಚೀವರಯೋಚತತ್ಥಚೀವರುಪ್ಪಾದಸಙ್ಖಾತೇ ಪಞ್ಚಾನಿಸಂಸೇ ಅನ್ತೋಕರಣಸಮತ್ಥತಾಯ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೩.೩೦೬) ‘‘ಪಞ್ಚಾನಿಸಂಸೇ ಅನ್ತೋಕರಣಸಮತ್ಥತಾಯ ಥಿರನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ, ತಥಾ ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೨.೩೦೬) ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾಯಞ್ಚ (ವಜಿರ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೩೦೬). ಅಥ ವಾ ಕೇನಟ್ಠೇನ ಕಥಿನನ್ತಿ? ಸಙ್ಗಣ್ಹನಟ್ಠೇನ. ಕಥಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ? ಪಞ್ಚಾನಿಸಂಸೇ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗನ್ತುಂ ಅದತ್ವಾ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ ಸಙ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ವಿನಯತ್ಥಮಞ್ಜೂಸಾಯಂ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಭಿ. ಟೀ. ಕಥಿನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ‘‘ಪಞ್ಚಾನಿಸಂಸೇ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗನ್ತುಂ ಅದತ್ವಾ ಸಙ್ಗಣ್ಹನಟ್ಠೇನ ಕಥಿನ’’ನ್ತಿ.

ಕಥಿನ-ಸದ್ದೋ ಕಾಯ ಧಾತುಯಾ ಕೇನ ಪಚ್ಚಯೇನ ಸಿಜ್ಝತೀತಿ? ಟೀಕಾಚರಿಯಾ ಧಾತುಪಚ್ಚಯೇ ಅಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಅನಿಪ್ಫನ್ನಪಾಟಿಪದಿಕವಸೇನೇವ ವಣ್ಣೇನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅಯಂ ಸದ್ದೋ ರುಳ್ಹೀಸುದ್ಧನಾಮಭೂತೋ ಅನಿಪ್ಫನ್ನಪಾಟಿಪದಿಕಸದ್ದೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ತೀಸುಪಿ ವಿನಯಟೀಕಾಸು (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೩.೩೦೬; ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೨.೩೦೬; ವಜಿರ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೩೦೬; ಕಙ್ಖಾ. ಅಭಿ. ಟೀ. ಕಥಿನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ‘‘ಥಿರನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ’’ ಇಚ್ಚೇವ ವಣ್ಣಿತತ್ತಾ. ಪಞ್ಚಾನಿಸಂಸೇ ಅನ್ತೋಕರಣಸಮತ್ಥತಾಯಾತಿ ಪನ ಥಿರತಾ ಚಸ್ಸ ಹೇತುಪದಮೇವ. ಅಥ ವಾ ಕಥಿನ-ಸದ್ದೋ ಕಥಧಾತುಯಾ ಇನಪಚ್ಚಯೇನ ಸಿಜ್ಝತಿ. ಕಥಂ? ಕಥ ಸಙ್ಗಹಣೇತಿಮಸ್ಸ ಲದ್ಧಧಾತುಸಞ್ಞಾದಿಸ್ಸ ಪಞ್ಚಾನಿಸಂಸೇ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗನ್ತುಂ ಅದತ್ವಾ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಅತ್ಥೇ ‘‘ಇನ ಸಬ್ಬತ್ಥಾ’’ತಿ ಯೋಗವಿಭಾಗೇನ ವಾ ‘‘ಸುಪತೋ ಚಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಚ-ಸದ್ದೇನ ವಾ ಇನಪಚ್ಚಯಂ ಕತ್ವಾ ಪರಕ್ಖರಂ ನೇತ್ವಾ ಕಥಿನಸದ್ದತೋ ಸ್ಯುಪ್ಪತ್ತಾದಿಮ್ಹಿ ಕತೇ ರೂಪಂ. ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ‘‘ಸಙ್ಗಣ್ಹನಟ್ಠೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ಕಙ್ಖಾವಿತರಣೀಟೀಕಾಪಾಠಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ಅಥ ವಾ ಕಠ ಕಿಚ್ಛಜೀವನೇತಿ ಧಾತುತೋ ಇನಪಚ್ಚಯಂ ಕತ್ವಾ ಸಿಜ್ಝತಿ. ಅಯಮತ್ಥೋ ‘‘ಕಠ ಕಿಚ್ಛಜೀವನೇ, ಮುದ್ಧಜದುತಿಯನ್ತೋ ಧಾತು, ಇನೋ’’ತಿ ಅಭಿಧಾನಪ್ಪದೀಪಿಕಾಟೀಕಾಯಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ.

ಬಹೂ ಪನ ಪಣ್ಡಿತಾ ಇಮಂ ಪಾಠಂಯೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಕಥಿನ-ಸದ್ದೋ ಮುದ್ಧಜದುತಿಯನ್ತೋಯೇವ ಹೋತಿ, ನ ದನ್ತಜೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ ಚೇವ ಲಿಖನ್ತಿ ಚ, ನ ಪನೇವಂ ಏಕನ್ತತೋ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ಕಸ್ಮಾ? ಅಭಿಧಾನಪ್ಪದೀಪಿಕಾಟೀಕಾಯಂ ಕಕ್ಖಳಪರಿಯಾಯಂ ಗುಣಸದ್ದಭೂತಂ ಕಠಿನಸದ್ದಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ನ ಸಾಸನವೋಹಾರತೋ ನಾಮಸದ್ದಭೂತಂ. ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಪಞ್ಚಕಂ ಕಕ್ಖಳೇ’’ತಿ. ಅನೇಕೇಸು ಪನ ಪಾಳಿಅಟ್ಠಕಥಾದಿಪೋತ್ಥಕೇಸು ಜಿನಸಾಸನವೋಹಾರತೋ ನಾಮಸದ್ದಭೂತೋ ಕಥಿನ-ಸದ್ದೋ ದನ್ತಜೋಯೇವ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ತೇನೇವ ಚ ಕಾರಣೇನ ಅಭಿಧಾನಪ್ಪದೀಪಿಕಾಟೀಕಾಯಮ್ಪಿ ವಣ್ಣವಿಪರಿಯಾಯೇ ಕಥಿನನ್ತಿಪಿ ವುತ್ತಂ. ಅಥ ವಾ ಕತ್ಥ ಸಿಲಾಘಾಯನ್ತಿ ಧಾತುತೋ ಇನಪಚ್ಚಯಂ ಕತ್ವಾ ಸಸಂಯೋಗತ್ಥಕಾರಂ ನಿಸಂಯೋಗಂ ಕತ್ವಾ ಸಿಜ್ಝತಿ. ಅಯಮತ್ಥೋ ಸಿಲಾಘಾದಿಸುತ್ತಸ್ಸ ವುತ್ತಿಯಂ ‘‘ಸಿಲಾಘ ಕತ್ಥನೇ’’ತಿ ವಚನತೋ, ಸದ್ದನೀತಿಯಞ್ಚ ‘‘ಕತ್ಥನಂ ಪಸಂಸನ’’ನ್ತಿ ವಣ್ಣಿತತ್ತಾ ಚ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ಇದಞ್ಚ ವಚನಂ ‘‘ಇದಞ್ಹಿ ಕಥಿನವತ್ತಂ ನಾಮ ಬುದ್ಧಪ್ಪಸತ್ಥ’’ನ್ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನೇನ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೦೬) ಸಮೇತಿ. ಆಚರಿಯಾ ಪನ ‘‘ಕಠಧಾತು ಇನಪಚ್ಚಯೋ’’ತಿ ವಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ‘‘ಕಠ ಸಮತ್ಥನೇ’’ತಿ ಅತ್ಥಂ ವದನ್ತಿ, ತಂ ಟೀಕಾಸು (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೩.೩೦೬; ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೨.೩೦೬; ವಜಿರ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೩೦೬; ಕಙ್ಖಾ. ಅಭಿ. ಟೀ. ಕಥಿನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ‘‘ಥಿರನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ವಚನಂ ಅನಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಪಞ್ಚಾನಿಸಂಸೇ ಅನ್ತೋಕರಣಸಮತ್ಥತಾಯಾ’’ತಿ ಹೇತುಮೇವ ಅತ್ಥಭಾವೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ವುತ್ತಂ ಸಿಯಾ, ತಂ ಪನ ಥಿರಭಾವಸ್ಸ ಹೇತುಯೇವ.

ಕಥಂ ವಿಗ್ಗಹೋ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ? ಅಯಂ ಕಥಿನ-ಸದ್ದೋ ಚತೂಸು ಪದೇಸು ನಾಮಪದಂ, ಪಞ್ಚಸು ನಾಮೇಸು ಸುದ್ಧನಾಮಂ, ಚತೂಸು ಸುದ್ಧನಾಮೇಸು ರುಳ್ಹೀಸುದ್ಧನಾಮಂ, ದ್ವೀಸು ಪಾಟಿಪದಿಕಸದ್ದೇಸು ಅನಿಪ್ಫನ್ನಪಾಟಿಪದಿಕಸದ್ದೋ, ತಸ್ಮಾ ವಿಗ್ಗಹೋ ನ ಕಾತಬ್ಬೋ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ –

‘‘ರುಳ್ಹೀಖ್ಯಾತಂ ನಿಪಾತಞ್ಚು-ಪಸಗ್ಗಾಲಪನಂ ತಥಾ;

ಸಬ್ಬನಾಮಿಕಮೇತೇಸು, ನ ಕತೋ ವಿಗ್ಗಹೋ ಛಸೂ’’ತಿ.

ಅಯಮತ್ಥೋ ‘‘ಕಥಿನನ್ತಿ…ಪೇ… ಥಿರನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ಟೀಕಾಸು (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೩.೩೦೬; ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೨.೩೦೬; ವಜಿರ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೩೦೬; ಕಙ್ಖಾ. ಅಭಿ. ಟೀ. ಕಥಿನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ವಚನತೋ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ಅಥ ವಾ ಪಞ್ಚಾನಿಸಂಸೇ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗನ್ತುಂ ಅದತ್ವಾ ಕಥತಿ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಕಥಿನಂ, ಅಯಂ ವಚನತ್ಥೋ ಯಥಾವುತ್ತವಿನಯತ್ಥಮಞ್ಜೂಸಾಪಾಠವಸೇನ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಭಿ. ಟೀ. ಕಥಿನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ಅಥ ವಾ ಕಠತಿ ಕಿಚ್ಛೇನ ಜೀವತೀತಿ ಕಥಿನೋ, ರುಕ್ಖೋ, ತಸ್ಸ ಏಸೋತಿ ಕಥಿನೋ, ಥಿರಭಾವೋ, ಸೋ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಕಥಿನಂ, ಪಞ್ಞತ್ತಿಜಾತಂ ಠ-ಕಾರಸ್ಸ ಥ-ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಕಥಿನನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಅಯಂ ನಯೋ ‘‘ಕಠ ಕಿಚ್ಛಜೀವನೇ’’ತಿ ಧಾತ್ವತ್ಥಸಂವಣ್ಣನಾಯ ಚ ‘‘ಪಞ್ಚಾನಿಸಂಸೇ ಅನ್ತೋಕರಣಸಮತ್ಥತಾಯ ಥಿರನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ಟೀಕಾವಚನೇನ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೩.೩೦೬; ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೨.೩೦೬; ವಜಿರ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೩೦೬; ಕಙ್ಖಾ. ಅಭಿ. ಕಥಿನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ಚ ಸಮೇತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ಅಥ ವಾ ಕಥೀಯತೇ ಸಿಲಾಘತೇ ಪಸಂಸೀಯತೇ ಬುದ್ಧಾದೀಹೀತಿ ಕಥಿನಂ, ಅಯಂ ನಯೋ ‘‘ಕತ್ಥ ಸಿಲಾಘಾಯ’’ನ್ತಿ ಧಾತ್ವತ್ಥಸಂವಣ್ಣನಾಯ ಚ ‘‘ಇದಞ್ಹಿ ಕಥಿನವತ್ತಂ ನಾಮ ಬುದ್ಧಪ್ಪಸತ್ಥ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೦೬) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನೇನ ಚ ಸಮೇತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ.

ಏತ್ಥ ಪನ ಸಙ್ಖೇಪರುಚಿತ್ತಾ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಸದ್ದಲಕ್ಖಣಂ ಅವಿಚಾರೇತ್ವಾ ಅತ್ಥಮೇವ ಪುಚ್ಛಂ ಕತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತುಂ ‘‘ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಿತುಂ ಕೇ ಲಭನ್ತಿ, ಕೇ ನ ಲಭನ್ತೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಕೇ ಲಭನ್ತೀತಿ ಕೇ ಸಾಧೇನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಞ್ಚ ಜನಾ ಲಭನ್ತೀತಿ ಪಞ್ಚ ಜನಾ ಸಾಧೇನ್ತಿ. ಕಥಿನದುಸ್ಸಸ್ಸ ಹಿ ದಾಯಕಾ ಪಚ್ಛಿಮಕೋಟಿಯಾ ಚತ್ತಾರೋ ಹೋನ್ತಿ, ಏಕೋ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕೋತಿ. ‘‘ತತ್ರ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಯ್ವಾಯಂ ಚತುವಗ್ಗೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ಠಪೇತ್ವಾ ತೀಣಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ಉಪಸಮ್ಪದಂ ಪವಾರಣಂ ಅಬ್ಭಾನ’’ನ್ತಿ ಚಮ್ಪೇಯ್ಯಕ್ಖನ್ಧಕೇ (ಮಹಾವ. ೩೮೮) ವುತ್ತತ್ತಾ ನ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಕರಣೀಯನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಪಠಮಪ್ಪವಾರಣಾಯ ಪವಾರಿತಾತಿ ಇದಂ ವಸ್ಸಚ್ಛೇದಂ ಅಕತ್ವಾ ವಸ್ಸಂವುತ್ಥಭಾವಸನ್ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ ಅನ್ತರಾಯೇನ ಅಪವಾರಿತಾನಮ್ಪಿ ವುತ್ಥವಸ್ಸಾನಂ ಕಥಿನತ್ಥಾರಸಮ್ಭವತೋ. ತೇನೇವ ‘‘ಅಪ್ಪವಾರಿತಾ ವಾ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಛಿನ್ನವಸ್ಸಾ ವಾ ಪಚ್ಛಿಮಿಕಾಯ ಉಪಗತಾ ವಾ ನ ಲಭನ್ತೀ’’ತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ವುತ್ತಂ. ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ವುತ್ಥವಸ್ಸಾಪಿ ನ ಲಭನ್ತೀತಿ ನಾನಾಸೀಮಾಯ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ವುತ್ಥವಸ್ಸಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ಕಥಿನತ್ಥಾರಂ ನ ಲಭನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಬ್ಬೇತಿ ಛಿನ್ನವಸ್ಸಾದಯೋ, ಅನುಪಗತಾಪಿ ತತ್ಥೇವ ಸಙ್ಗಹಿತಾ. ಆನಿಸಂಸನ್ತಿ ಕಥಿನಾನಿಸಂಸಚೀವರಂ. ಏಕಂ ಅತ್ಥತಚೀವರಂಯೇವ ಹಿ ಕಥಿನಚೀವರಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಅವಸೇಸಾನಿ ಚೀವರಾನಿ ವಾ ಸಾಟಕಾ ವಾ ಕಥಿನಾನಿಸಂಸಾಯೇವ ನಾಮ. ವಕ್ಖತಿ ಹಿ ‘‘ಅವಸೇಸಕಥಿನಾನಿಸಂಸೇ ಬಲವವತ್ಥಾನಿ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಠಿತಿಕಾಯ ದಾತಬ್ಬಾನೀ’’ತಿ. (ವಿ. ಸಙ್ಗ. ಅಟ್ಠ. ೨೨೬) ಇತರೇಸನ್ತಿ ಪುರಿಮಿಕಾಯ ಉಪಗತಾನಂ.

ಸೋ ಚೇ ಪಚ್ಛಿಮಿಕಾಯ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ, ಗಣಪೂರಕೋ ಚೇವ ಹೋತಿ, ಆನಿಸಂಸಞ್ಚ ಲಭತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಸಾಮಣೇರಾನಂ ವಸ್ಸೂಪಗಮನಂ ಅನುಞ್ಞಾತಂ ಹೋತಿ. ಸೋ ಹಿ ಪುರಿಮಿಕಾಯ ವಸ್ಸೂಪಗತತ್ತಾ ಆನಿಸಂಸಂ ಲಭತಿ, ಪಚ್ಛಿಮಿಕಾಯ ಪನ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜಿತತ್ತಾ ಗಣಪೂರಕೋ ಹೋತೀತಿ. ಸಚೇ ಪುರಿಮಿಕಾಯ ಉಪಗತಾ ಕಥಿನತ್ಥಾರಕುಸಲಾ ನ ಹೋನ್ತೀತಿಆದಿನಾ ‘‘ಅಟ್ಠಧಮ್ಮಕೋವಿದೋ ಭಿಕ್ಖು, ಕಥಿನತ್ಥಾರಮರಹತೀ’’ತಿ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೇ (ವಿ. ವಿ. ೨೭೦೪) ಆಗತತ್ತಾ ಸಯಂ ಚೇ ಅಟ್ಠಧಮ್ಮಕುಸಲೋ, ಸಯಮೇವ ಅತ್ಥರಿತಬ್ಬಂ. ನೋ ಚೇ, ಅಞ್ಞೇ ಅಟ್ಠಧಮ್ಮಕುಸಲೇ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ನೇತಬ್ಬಾ, ಏವಂ ಅಕತ್ವಾ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಾಪೇತ್ವಾತಿ ಸಕಾರಿತವಚನೇನ ತೇಹಿ ಬಾಹಿರತೋ ಆಗತತ್ಥೇರೇಹಿ ಸಯಂ ಕಥಿನಂ ನ ಅತ್ಥರಿತಬ್ಬಂ, ಸಬ್ಬಪುಬ್ಬಕಿಚ್ಚಾದಿಕಂ ಸಂವಿದಹಿತ್ವಾ ತೇ ಪುರಿಮಿಕಾಯ ವಸ್ಸೂಪಗತಾ ಅನ್ತೋಸೀಮಟ್ಠಭಿಕ್ಖೂಯೇವ ಅತ್ಥರಾಪೇತಬ್ಬಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ, ಅಞ್ಞಥಾ ಅಞ್ಞೋ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರತಿ, ಅಞ್ಞೋ ಆನಿಸಂಸಂ ಲಭತೀತಿ ಆಪಜ್ಜತಿ, ನ ಪನೇವಂ ಯುಜ್ಜತಿ. ವಕ್ಖತಿ ಹಿ ‘‘ಆನಿಸಂಸೋ ಪನ ಇತರೇಸಂಯೇವ ಹೋತೀ’’ತಿ. ದಾನಞ್ಚ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾತಿ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಭೂತಂ ಅನ್ನಪಾನಾದಿದಾನಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ. ನ ಹಿ ತೇ ವತ್ಥುದಾನಂ ಲಭನ್ತಿ.

ಕಥಿನಚೀವರಂ ದೇಮಾತಿ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಕಥಿನಚೀವರಂ ದೇಮಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ಏವಞ್ಹಿ ಸತಿ ‘‘ಇದಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಕಥಿನದುಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪನ್ನ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೩೦೭) ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಸಮೇತಿ. ಅಥ ಚ ಪನ ಪುಬ್ಬೇ ಕತಪರಿಚಯತ್ತಾ ‘‘ಸಙ್ಘಸ್ಸಾ’’ತಿ ಅವುತ್ತೇಪಿ ಸಮ್ಪದಾನಂ ಪಾಕಟನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ಅವುತ್ತಂ ಸಿಯಾತಿ. ಏತ್ಥೇಕೇ ಆಚರಿಯಾ ವದನ್ತಿ ‘‘ಸಙ್ಘಸ್ಸಾತಿ ಅವುತ್ತೇಪಿ ಕಾಲೇ ದಿನ್ನಂ ಸಙ್ಘಿಕಂ ಹೋತೀ’’ತಿ, ತತ್ರೇವಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ ‘‘ನ ಕಾಲೇ ದಿನ್ನಂ ಸಬ್ಬಂ ಸಙ್ಘಿಕಂ ಹೋತೀ’’ತಿ. ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ‘‘ಯಞ್ಚ ಕಾಲೇಪಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಇದಂ ಅಕಾಲಚೀವರನ್ತಿ, ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾ ಇದಂ ತುಯ್ಹಂ ದಮ್ಮೀತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ದಿನ್ನಂ, ಏತಂ ಅಕಾಲಚೀವರಂ ನಾಮಾ’’ತಿ ಕಙ್ಖಾವಿತರಣಿಯಂ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಅಕಾಲಚಿವರಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ಆಗತತ್ತಾ ಪುಗ್ಗಲಿಕಮ್ಪಿ ಹೋತೀತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪರಮ್ಮುಖಾಪಿ ನಾಮಂ ವತ್ವಾ ಸಮ್ಮುಖಾಪಿ ಪಾದಮೂಲೇ ಠಪೇತ್ವಾ ದಿನ್ನಂ ಪುಗ್ಗಲಿಕಮೇವ ಹೋತಿ, ನ ಸಙ್ಘಿಕಂ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೭೯) ‘‘ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ದೇತೀತಿ ‘ಇಮಂ ಚೀವರಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ದಮ್ಮೀ’ತಿ ಏವಂ ಪರಮ್ಮುಖಾ ವಾ, ಪಾದಮೂಲೇ ಠಪೇತ್ವಾ ‘ಇಮಂ, ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ದಮ್ಮೀ’ತಿ ಏವಂ ಸಮ್ಮುಖಾ ವಾ ದೇತೀ’’ತಿ. ಏವಂ ಪುಗ್ಗಲಿಕೇ ಸತಿ ತಂ ಚೀವರಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಭಾಜೇತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ ವಾ ನ ಹೋತಿ ವಾತಿ? ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಅತ್ತನೋ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಅನ್ತೇವಾಸಿಕಭೂತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಸಹಧಮ್ಮಿಕಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಭಾಜೇತುಕಾಮೋ ಭಾಜೇಯ್ಯ, ಅಭಾಜೇತುಕಾಮೋ ‘‘ಭಾಜೇತೂ’’ತಿ ನ ಕೇನಚಿ ವಚನೀಯೋ. ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ‘‘ನ ಹಿ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಆದಿಸ್ಸ ದಿನ್ನಂ ಕೇನಚಿ ಭಾಜನೀಯಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ಟೀಕಾಸು ಆಗಮನತೋ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ಅಥೇಕೇ ಆಚರಿಯಾ ಏವಂ ವದನ್ತಿ ‘‘ಕಥಿನಸ್ಸ ಏಕಂ ಮೂಲಂ ಸಙ್ಘೋತಿ (ಪರಿ. ೪೦೮) ವುತ್ತತ್ತಾ ಪುಗ್ಗಲಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ದಿನ್ನೇಪಿ ಸಙ್ಘಾಯತ್ತಂ ಸಙ್ಘಿಕಂ ಹೋತಿ. ಯಥಾ ಕಿಂ ‘ಸೀಮಾಯ ದಮ್ಮಿ, ಸೇನಾಸನಸ್ಸ ದಮ್ಮೀ’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ತಂ ದಾನಂ ಸಙ್ಘಿಕಂ ಹೋತಿ, ಯಥಾ ಚ ‘ಕಥಿನಚೀವರಂ ದಮ್ಮೀ’ತಿ ವುತ್ತೇ ಸಙ್ಘಿಕಂ ಹೋತೀ’’ತಿ.

ತತ್ರೇವಂ ವಿಚಾರೇತಬ್ಬಂ – ‘‘ಕಥಿನಸ್ಸ ಏಕಂ ಮೂಲಂ ಸಙ್ಘೋ’’ತಿ ವಚನಂ (ಪರಿ. ೪೦೮) ಕಥಿನಸ್ಸ ಮೂಲಂ ಕಥಿನಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಯಥಾ ಹಿ ಮೂಲೇ ವಿಜ್ಜಮಾನೇ ರುಕ್ಖೋ ತಿಟ್ಠತಿ, ಅವಿಜ್ಜಮಾನೇ ನ ತಿಟ್ಠತಿ, ತಸ್ಮಾ ಮೂಲಂ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ಹೋತಿ, ಪತಿಟ್ಠಂ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಸಙ್ಘೇ ವಿಜ್ಜಮಾನೇ ಕಥಿನಂ ಹೋತಿ, ನೋ ಅವಿಜ್ಜಮಾನೇ, ತಸ್ಮಾ ಸಙ್ಘೋ ಕಥಿನಸ್ಸ ಮೂಲಂ ಕಥಿನಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ನಾಮ ಹೋತಿ. ಕಥಂ ಸಙ್ಘೇ ವಿಜ್ಜಮಾನೇ ಕಥಿನಂ ಹೋತಿ? ಸಬ್ಬನ್ತಿಮೇನ ಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಚತುವಗ್ಗಭೂತೇನ ಸಙ್ಘೇನ ಅತ್ಥಾರಾರಹಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಕಥಿನಚೀವರೇ ದಿನ್ನೇಯೇವ ತೇನ ಚೀವರೇನ ಅತ್ಥತಂ ಕಥಿನಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ನೋ ಅದಿನ್ನೇ, ತಸ್ಮಾ ಚತುವಗ್ಗಸಙ್ಘೇ ಅಲಬ್ಭಮಾನೇ ಸಹಸ್ಸಕ್ಖತ್ತುಂ ‘‘ಕಥಿನಂ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ಕಥಿನಂ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೇ ವಿಹಾರೇ ಏಕೋ ವಾ ದ್ವೇ ವಾ ತಯೋ ವಾ ಚತ್ತಾರೋ ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ವಿಹರನ್ತಿ, ತತ್ಥ ಕಥಿನಚೀವರೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಅಞ್ಞತೋ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ಚತುವಗ್ಗಸಙ್ಘೋ ಏಕೋ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕೋತಿ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪೂರಣೇ ಸತಿ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಿತುಂ ಲಭತಿ, ನಾಸತಿ, ಏವಂ ಸಙ್ಘೇ ವಿಜ್ಜಮಾನೇಯೇವ ಕಥಿನಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ನೋ ಅವಿಜ್ಜಮಾನೇ, ತಸ್ಮಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಕಥಿನಸ್ಸ ಮೂಲಭೂತತಂ ಕಾರಣಭೂತತಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಕಥಿನಸ್ಸ ಏಕಂ ಮೂಲಂ ಸಙ್ಘೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಕಥಿನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಸಙ್ಘಿಕಂಯೇವ ಹೋತಿ, ನೋ ಪುಗ್ಗಲಿಕನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಏತಸ್ಮಿಂ ಪಾಠೇ ನ ಲಬ್ಭತಿ. ಯಥಾ ಕಿಂ ‘‘ಕಿಚ್ಚಾಧಿಕರಣಸ್ಸ ಏಕಂ ಮೂಲಂ ಸಙ್ಘೋ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ೨೧೯) ಏತ್ಥ ಅಪಲೋಕನಕಮ್ಮಞತ್ತಿಕಮ್ಮಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮಞತ್ತಿಚತುತ್ಥಕಮ್ಮಸಙ್ಖಾತಂ ಕಿಚ್ಚಾಧಿಕರಣಂ ಚತುವಗ್ಗಾದಿಕೇ ಸಙ್ಘೇ ವಿಜ್ಜಮಾನೇಯೇವ ಹೋತಿ, ನೋ ಅವಿಜ್ಜಮಾನೇ, ತಸ್ಮಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಕಿಚ್ಚಾಧಿಕರಣಸ್ಸ ಮೂಲಭೂತತಂ ಕಾರಣಭೂತತಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಕಿಚ್ಚಾಧಿಕರಣಸ್ಸ ಏಕಂ ಮೂಲಂ ಸಙ್ಘೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಏವಂಸಮ್ಪದಮಿದಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಯದಿಪಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಯಥಾ ‘ಸೀಮಾಯ ದಮ್ಮಿ, ಸೇನಾಸನಸ್ಸ ದಮ್ಮೀ’ತಿಆದೀಸು ತಂ ದಾನಂ ಸಙ್ಘಾಯತ್ತಮೇವ ಹೋತಿ, ತಥಾ ‘ಕಥಿನ ದಮ್ಮೀ’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪುಗ್ಗಲಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ದಿನ್ನೇಪಿ ಸಙ್ಘಾಯತ್ತಮೇವ ಸಙ್ಘಿಕಮೇವ ಹೋತೀ’’ತಿ, ತಥಾಪಿ ಏವಂ ವಿಚಾರಣಾ ಕಾತಬ್ಬಾ – ‘‘ಸೀಮಾಯ ದಮ್ಮಿ, ಸೇನಾಸನಸ್ಸ ದಮ್ಮೀ’’ತಿಆದೀಸು ಸೀಮಾ ಚ ಸೇನಾಸನಞ್ಚ ದಾನಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಾ ನ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸೀಮಟ್ಠಸ್ಸ ಚ ಸೇನಾಸನಟ್ಠಸ್ಸ ಚ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಆಯತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಪುಗ್ಗಲೋ ಪನ ದಾನಪಟಿಗ್ಗಾಹಕೋವ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಇಮಂ ಕಥಿನಚೀವರಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ಪರಮ್ಮುಖಾ ವಾ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಾದಮೂಲೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಮ್ಮುಖಾ ವಾ ದಿನ್ನಂ ಕಥಂ ಸಙ್ಘಾಯತ್ತಂ ಸಙ್ಘಸನ್ತಕಂ ಭವೇಯ್ಯ, ಏವಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅಪರಿಣತಂ ಪುಗ್ಗಲಿಕಚೀವರಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪರಿಣಾಮೇಯ್ಯ, ನವಸು ಅಧಮ್ಮಿಕದಾನೇಸು ಏಕಂ ಭವೇಯ್ಯ, ತಸ್ಸ ಚೀವರಸ್ಸ ಪಟಿಗ್ಗಹೋಪಿ ನವಸು ಅಧಮ್ಮಿಕಪಟಿಗ್ಗಹೇಸು ಏಕೋ ಭವೇಯ್ಯ, ತಸ್ಸ ಚೀವರಸ್ಸ ಪರಿಭೋಗೋಪಿ ನವಸು ಅಧಮ್ಮಿಕಪರಿಭೋಗೇಸು ಏಕೋ ಭವೇಯ್ಯ. ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ನವ ಅಧಮ್ಮಿಕಾನಿ ದಾನಾನೀತಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪರಿಣತಂ ಅಞ್ಞಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಚೇತಿಯಸ್ಸ ವಾ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾ ಪರಿಣಾಮೇತಿ, ಚೇತಿಯಸ್ಸ ಪರಿಣತಂ ಅಞ್ಞಚೇತಿಯಸ್ಸ ವಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾ ಪರಿಣಾಮೇತಿ, ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಪರಿಣತಂ ಅಞ್ಞಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಚೇತಿಯಸ್ಸ ವಾ ಪರಿಣಾಮೇತಿ, ‘‘ನವ ಅಧಮ್ಮಿಕಾ ಪರಿಭೋಗಾ’’ತಿ ಆಗತಂ ಪರಿವಾರಪಾಳಿಞ್ಚ (ಪರಿ. ೩೨೯) ‘‘ನವ ಪಟಿಗ್ಗಹಪರಿಭೋಗಾತಿ ಏತೇಸಂಯೇವ ದಾನಾನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಾ ಚ ಪರಿಭೋಗಾ ಚಾ’’ತಿ ಆಗತಂ ಅಟ್ಠಕಥಞ್ಚ (ಪರಿ. ಅಟ್ಠ. ೩೨೯) ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ.

ಅಥಾಪಿ ಏವಂ ವದನ್ತಿ – ದಾಯಕೋ ಸಙ್ಘತ್ಥೇರಸ್ಸ ವಾ ಗನ್ಥಧುತಙ್ಗವಸೇನ ಅಭಿಞ್ಞಾತಸ್ಸ ವಾ ಭತ್ತುದ್ದೇಸಕಸ್ಸ ವಾ ಪಹಿಣತಿ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭತ್ತಗ್ಗಹಣತ್ಥಾಯ ಅಟ್ಠ ಭಿಕ್ಖೂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ, ಸಚೇಪಿ ಞಾತಿಉಪಟ್ಠಾಕೇಹಿ ಪೇಸಿತಂ ಹೋತಿ, ಇಮೇ ತಯೋ ಜನಾ ಪುಚ್ಛಿತುಂ ನ ಲಭನ್ತಿ. ಆರುಳ್ಹಾಯೇವ ಮಾತಿಕಂ, ಸಙ್ಘತೋ ಅಟ್ಠ ಭಿಕ್ಖೂ ಉದ್ದಿಸಾಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನವಮೇಹಿ ಗನ್ತಬ್ಬಂ. ಕಸ್ಮಾ? ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಹಿ ಏತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಲಾಭೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ. ಗನ್ಥಧುತಙ್ಗಾದೀಹಿ ಪನ ಅನಭಿಞ್ಞಾತೋ ಆವಾಸಿಕಭಿಕ್ಖು ಪುಚ್ಛಿತುಂ ಲಭತಿ, ತಸ್ಮಾ ತೇನ ‘‘ಕಿಂ ಸಙ್ಘತೋ ಗಣ್ಹಾಮಿ, ಉದಾಹು ಯೇ ಜಾನಾಮಿ, ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ ಮಾತಿಕಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಯಥಾ ದಾಯಕಾ ವದನ್ತಿ, ತಥಾ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೩೨೫), ಈದಿಸೇಸು ಠಾನೇಸು ‘‘ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಲಾಭೋ ಪುಗ್ಗಲಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ವಚನಂ ಉಪನಿಧಾಯ ‘‘ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಲಾಭೋ ಪುಗ್ಗಲಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಪತ್ತಲಾಭೋ ಸಙ್ಘಂ ಆಮಸಿತ್ವಾ ದೇನ್ತೋ ಸಙ್ಘಾಯತ್ತೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ.

ಇಮಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ವಚನೇ ಏವಂ ವಿಚಾರಣಾ ಕಾತಬ್ಬಾ – ತಸ್ಮಿಂ ತು ನಿಮನ್ತನೇ ನ ಪುಗ್ಗಲಂಯೇವ ನಿಮನ್ತೇತಿ, ಅಥ ಖೋ ಸಸಙ್ಘಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ನಿಮನ್ತೇತಿ. ತತ್ಥ ತು ‘‘ಸಙ್ಘ’’ನ್ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಅಟ್ಠ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಕಿಂ ಸಙ್ಘತೋ ಗಣ್ಹಾಮಿ, ಉದಾಹು ಯೇ ಜಾನಾಮಿ, ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ ಅನಭಿಞ್ಞಾತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಪುಚ್ಛಿತುಂ ಲಭತಿ. ಸಙ್ಘತ್ಥೇರಸ್ಸ ಪನ ಸಙ್ಘಂ ಪರಿಹರಿತ್ವಾ ವಸಿತತ್ತಾ ‘‘ಅಟ್ಠ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಸಙ್ಘಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಗಹಣಕಾರಣಂ ನತ್ಥಿ, ಗನ್ಥಧುತಙ್ಗವಸೇನ ಅಭಿಞ್ಞಾತಪುಗ್ಗಲೋಪಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪುಞ್ಞನಿಸ್ಸಿತತ್ತಾ ‘‘ಅಟ್ಠ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಸಙ್ಘತೋಯೇವ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಭತ್ತುದ್ದೇಸಕಸ್ಸಪಿ ದೇವಸಿಕಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸೇವ ಭತ್ತವಿಚಾರಣತ್ತಾ ‘‘ಅಟ್ಠ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಸಙ್ಘಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಗಹಣಕಾರಣಂ ನತ್ಥಿ. ಏವಂ ‘‘ಅಟ್ಠ ಭಿಕ್ಖೂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ಸಹ ಸಙ್ಘೇನ ನಿಮನ್ತಿತತ್ತಾ ‘‘ಇಮೇ ತಯೋ ಜನಾ ಪುಚ್ಛಿತುಂ ನ ಲಭನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ನ ‘‘ತ್ವಂ ಆಗಚ್ಛಾಹೀ’’ತಿ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸೇವ ನಿಮನ್ತನೇ ಸತಿಪಿ ಸಙ್ಘಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗನ್ತಬ್ಬತೋತಿ. ಏವಂ ‘‘ಅಟ್ಠ ಭಿಕ್ಖೂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ಸಸಙ್ಘಸ್ಸೇವ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ನಿಮನ್ತಿತತ್ತಾ ಸಙ್ಘೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ ಹೋತಿ, ನ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಆಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸೇವ ನಿಮನ್ತಿತತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಲಾಭೋ ಸಙ್ಘಾಯತ್ತೋ’’ತಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ವತ್ತುಂ, ಅಟ್ಠಕಥಾದೀಸು ಪಕರಣೇಸುಪಿ ‘‘ಪುಗ್ಗಲಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಲಾಭೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ’’ ಇಚ್ಚೇವ ವುತ್ತೋ, ನ ‘‘ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಲಾಭೋ ಸಙ್ಘಾಯತ್ತೋ’’ತಿ. ಚೀವರಲಾಭಖೇತ್ತಭೂತಾಸು ಅಟ್ಠಸು ಮಾತಿಕಾಸು ಚ ‘‘ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದೇತೀ’’ತಿ ಚ ವಿಸುಂ, ‘‘ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ದೇತೀ’’ತಿ ಚ ವಿಸುಂ ಆಗತಂ. ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ದೇತೀತಿ ‘‘ಇಮಂ ಚೀವರಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ಪರಮ್ಮುಖಾ ವಾ, ಪಾದಮೂಲೇ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಭನ್ತೇ ತುಮ್ಹಾಕಂ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ಸಮ್ಮುಖಾ ವಾ ದೇತೀತಿ.

ಇದಾನಿ ಪನ ಚೀವರಂ ದಾತುಕಾಮಾ ಉಪಾಸಕಾ ವಾ ಉಪಾಸಿಕಾಯೋ ವಾ ಸಯಂ ಅನಾಗನ್ತ್ವಾ ಪುತ್ತದಾಸಾದಯೋ ಆಣಾಪೇನ್ತಾಪಿ ‘‘ಇಮಂ ಚೀವರಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಥೇರಸ್ಸ ದೇಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸೇವ ದಾಪೇನ್ತಿ, ಸಾಮಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದದನ್ತಾಪಿ ಪಾದಮೂಲೇ ಠಪೇತ್ವಾ ವಾ ಹತ್ಥೇ ಠಪೇತ್ವಾ ವಾ ಹತ್ಥೇನ ಫುಸಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ದದನ್ತಿ ‘‘ಇಮಂ, ಭನ್ತೇ, ಚೀವರಂ ತುಮ್ಹೇ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಏತ್ತಕಂ ಧನಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ಕತಂ, ಏವಞ್ಚ ಏವಞ್ಚ ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಸಮ್ಪಾದಿತಂ, ತಸ್ಮಾ ತುಮ್ಹೇ ನಿವಾಸಥ ಪಾರುಪಥ ಪರಿಭುಞ್ಜಥಾ’’ತಿಆದೀನಿ ವದನ್ತಿ, ತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಪರಿಭೋಗಕರಣಮೇವ ಇಚ್ಛನ್ತಿ, ನ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಾನಂ. ಕೇಚಿ ಅತುಟ್ಠಕಥಮ್ಪಿ ಕಥೇನ್ತಿ. ಏವಂ ಪುಗ್ಗಲಮೇವ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ದಿನ್ನಚೀವರಸ್ಸ ಸಙ್ಘೇನ ಆಯತ್ತಕಾರಣಂ ನತ್ಥಿ. ‘‘ಸಚೇ ಪನ ‘ಇದಂ ತುಮ್ಹಾಕಞ್ಚ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾನಞ್ಚ ದಮ್ಮೀ’ತಿ ಏವಂ ವದತಿ, ಥೇರಸ್ಸ ಚ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾನಞ್ಚ ಪಾಪುಣಾತೀ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೭೯) ಆಗಮನತೋ ಏವಂ ವತ್ವಾ ದೇನ್ತೇ ಪನ ಆಚರಿಯನ್ತೇವಾಸಿಕಾನಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಅನನ್ತೇವಾಸಿಕಸ್ಸ ಪನ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ. ‘‘ಉದ್ದೇಸಂ ಗಹೇತುಂ ಆಗತೋ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಚ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಸಪಿ ಪಾಪುಣಾತೀ’’ತಿ ಆಗಮನತೋ ಬಹಿಸೀಮಟ್ಠಸ್ಸ ಧಮ್ಮನ್ತೇವಾಸಿಕಸ್ಸಪಿ ಪಾಪುಣಾತಿ. ‘‘ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಬದ್ಧಚಾರಿಕಭಿಕ್ಖೂನಂ ದಮ್ಮೀತಿ ವುತ್ತೇ ಉದ್ದೇಸನ್ತೇವಾಸಿಕಾನಂ ವತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಉದ್ದೇಸಪರಿಪುಚ್ಛಾದೀನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಾಪುಣಾತೀ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೭೯) ಆಗಮನತೋ ಏವಂ ವತ್ವಾ ದೇನ್ತೇ ಧಮ್ಮನ್ತೇವಾಸಿಕಾನಂ ವತ್ತಪಟಿಪತ್ತಿಕಾರಕಾನಞ್ಚ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾನಂ ಪಾಪುಣಾತಿ. ಏವಂ ದಾಯಕಾನಂ ವಚನಾನುರೂಪಮೇವ ದಾನಸ್ಸ ಪವತ್ತನತೋ ‘‘ಯಥಾ ದಾಯಕಾ ವದನ್ತಿ, ತಥಾ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೩೨೫) ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯಾ ವದನ್ತಿ.

ಏವಂ ಇದಾನಿ ದಾಯಕಾ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸೇವ ದೇನ್ತಿ, ಸತೇಸು ಸಹಸ್ಸೇಸು ಏಕೋಯೇವ ಪಣ್ಡಿತೋ ಬಹುಸ್ಸುತೋ ದಾಯಕೋ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದದೇಯ್ಯ, ಪುಗ್ಗಲಿಕಚೀವರಞ್ಚ ಸಙ್ಘಿಕಭವನತ್ಥಾಯ ಅಕರಿಯಮಾನಂ ನ ಞತ್ತಿಯಾ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಚ ಅರಹಂ ಹೋತಿ. ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ಞತ್ತಿಕಮ್ಮವಾಚಾವಿರೋಧತೋ. ಕಥಂ ವಿರೋಧೋತಿ ಚೇ? ಞತ್ತಿಯಾ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಚ ‘‘ಇದಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಕಥಿನದುಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪನ್ನ’’ನ್ತಿ ಕಥಿನಚೀವರಸ್ಸ ಸಙ್ಘಿಕಭಾವೋ ವುತ್ತೋ, ಇದಾನಿ ಪನ ತಂ ಚೀವರಂ ‘‘ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ದಿನ್ನಂ ಪುಗ್ಗಲಿಕ’’ನ್ತಿ ವಚನತ್ಥಾನುರೂಪತೋ ಪುಗ್ಗಲಿಕಂ ಹೋತಿ, ಏವಮ್ಪಿ ವಿರೋಧೋ. ‘‘ಸಙ್ಘೋ ಇಮಂ ಕಥಿನದುಸ್ಸಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದದೇಯ್ಯ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಿತು’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಚ ಸಙ್ಘೋತಿ ಧಾತುಯಾ ಕತ್ತಾ ಹೋತಿ, ಭಿಕ್ಖುನೋತಿ ಸಮ್ಪದಾನಂ, ಇಧ ಪನ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ತಸ್ಮಿಂ ಕಥಿನಚೀವರೇ ಅನಿಸ್ಸರಭಾವತೋ ಸಙ್ಘೋ ಕತ್ತಾ ನ ಹೋತಿ, ಭಿಕ್ಖು ಪಟಿಗ್ಗಾಹಲಕ್ಖಣಾಭಾವತೋ ಸಮ್ಪದಾನಂ ನ ಹೋತಿ, ಏವಮ್ಪಿ ವಿರೋಧೋ. ದಾಯಕೇನ ಪನ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಚತ್ತತ್ತಾ ಸಙ್ಘಿಕಭೂತಂ ಕಥಿನಚೀವರಂ ಯಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಸಙ್ಘೋ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಿತುಂ ಅಟ್ಠಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದೇತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮವಾಚಂ ಇದಾನಿ ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ಞತ್ತೀ’’ತಿ ವೋಹರನ್ತಿ, ತಞ್ಚ ಚೀವರಂ ‘‘ಞತ್ತಿಲದ್ಧಚೀವರ’’ನ್ತಿ, ತಂ ಚೀವರದಾಯಕಞ್ಚ ‘‘ಞತ್ತಿಲದ್ಧದಾಯಕೋ’’ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಙ್ಘಿಕಚೀವರಮೇವ ಞತ್ತಿಲದ್ಧಂ ಹೋತಿ, ನೋ ಪುಗ್ಗಲಿಕಚೀವರಂ. ಞತ್ತಿಲದ್ಧಕಾಲತೋ ಪನ ಪಟ್ಠಾಯ ತಂ ಚೀವರಂ ಪುಗ್ಗಲಿಕಂ ಹೋತಿ. ಕಸ್ಮಾ? ಅತ್ಥಾರಕಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಚೀವರಭಾವತೋತಿ.

ಅಥಾಪಿ ವದನ್ತಿ ‘‘ದಿನ್ನನ್ತಿ ಪಾಠಞ್ಚ ‘ಸಾಧೇನ್ತೀ’ತಿ ಪಾಠಞ್ಚ ‘ಆನಿಸಂಸಂ ಲಭನ್ತೀ’ತಿ ಪಾಠಞ್ಚ ಉಪನಿಧಾಯ ಅಯಮತ್ಥೋ ವಿಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿ, ತತ್ಥಾಯಮಾಚರಿಯಾನಮಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ‘‘ದಿನ್ನಂ ಇದಂ ಸಙ್ಘೇನಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ದಾ-ಧಾತುಯಾ ಸಙ್ಘೇನಾತಿ ಕತ್ತಾ, ಇದನ್ತಿ ಕಮ್ಮಂ, ಇಮಸ್ಸ ಕಥಿನಚೀವರಸ್ಸ ಸಙ್ಘಿಕತ್ತಾ ಸಙ್ಘೇನ ದಿನ್ನಂ ಹೋತಿ, ತೇನ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ ‘‘ಕಥಿನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಸಙ್ಘಿಕಂ ಹೋತೀತಿ. ‘‘ಕಥಿನತ್ಥಾರಂ ಕೇ ಲಭನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ಕೇ ಲಭನ್ತೀತಿ ಕೇ ಸಾಧೇನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಞ್ಚ ಜನಾ ಸಾಧೇನ್ತೀ’’ತಿ ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾಯಂ (ವಜಿರ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೩೦೬) ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಪಞ್ಚ ಜನಾತಿ ಸಙ್ಘೋ ವುತ್ತೋ, ಇಮಿನಾಪಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ ‘‘ಕಥಿನನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಸಙ್ಘಿಕಂ ಹೋತೀ’’ತಿ. ಆನಿಸಂಸಂ ಲಭನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ಚ ಸಙ್ಘಿಕತ್ತಾ ಸಬ್ಬೇ ಸೀಮಟ್ಠಕಭಿಕ್ಖೂ ಆನಿಸಂಸಂ ಲಭನ್ತಿ, ಇಮಿನಾಪಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ ‘‘ಕಥಿನನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಸಙ್ಘಿಕಂ ಹೋತೀ’’ತಿ.

ತತ್ರಾಪ್ಯೇವಂ ವಿಚಾರಣಾ ಕಾತಬ್ಬಾ – ಪುಬ್ಬೇದಾಯಕಾ ಚತ್ತಾರೋಪಿ ಪಚ್ಚಯೇ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಸಙ್ಘಸ್ಸೇವ ದೇನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚತುಪಚ್ಚಯಭಾಜನಕಥಾ ಅತಿವಿತ್ಥಾರಾ ಹೋತಿ. ಅಪ್ಪಕತೋ ಪನ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ದೇನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಿನ್ನಂ ಕಥಿನಚೀವರಂ ಸಙ್ಘೇನ ಅತ್ಥಾರಕಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ದಿನ್ನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಸಾಧೇನ್ತೀತಿ ಚ ಕಥಿನದುಸ್ಸಸ್ಸ ದಾಯಕಾ ಚತ್ತಾರೋ, ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕೋ ಏಕೋತಿ ಪಞ್ಚ ಜನಾ ಕಥಿನದಾನಕಮ್ಮಂ ಸಾಧೇನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ. ಆನಿಸಂಸಂ ಲಭನ್ತೀತಿ ಇದಞ್ಚ ಅತ್ಥಾರಕಸ್ಸ ಚ ಅನುಮೋದನಾನಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಆನಿಸಂಸಲಾಭಮೇವ ವುತ್ತಂ, ನ ಏತೇಹಿ ಪಾಠೇಹಿ ‘‘ಕಥಿನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಸಙ್ಘಿಕಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ ವಿಞ್ಞಾತಬ್ಬೋ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನಚೀವರಂ ಸಙ್ಘೇನ ಅತ್ಥಾರಕಸ್ಸ ದಿನ್ನಭಾವೋ ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ? ‘‘ಇದಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಕಥಿನದುಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ಸಙ್ಘೋ ಇಮಂ ಕಥಿನದುಸ್ಸಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದೇತಿ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಿತು’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಪಾಳಿಪಾಠಞ್ಚ (ಮಹಾವ. ೩೦೭) ‘‘ಸಙ್ಘೋ ಅಜ್ಜ ಕಥಿನದುಸ್ಸಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ದೇತಿ, ಅಯಂ ನಿಚಯಸನ್ನಿಧೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಪಾಠಞ್ಚ ದಿಸ್ವಾ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ. ಸಙ್ಘಸನ್ತಕಭೂತಂ ಚೀವರಮೇವ ದಾನಕಿರಿಯಾಯ ಕಮ್ಮಂ, ಸಙ್ಘೋ ಕತ್ತಾ, ಪುಗ್ಗಲೋ ಸಮ್ಪದಾನಂ ಭವಿತುಂ ಅರಹಭಾವೋ ಚ ಯಥಾವುತ್ತಪಾಳಿಪಾಠಮೇವ ಉಪನಿಧಾಯ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ.

ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ದಿನ್ನಂ ಪುಗ್ಗಲಿಕಚೀವರಂ ಸಙ್ಘಿಕಂ ಕಾತುಂ ಕಥಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ? ಸಚೇ ಸೋ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಪುಗ್ಗಲೋ ದಾಯಕಾನಂ ಏವಂ ವದತಿ ‘‘ಉಪಾಸಕ ದಾನಂ ನಾಮ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ದಿನ್ನತೋ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಿನ್ನಂ ಮಹಪ್ಫಲತರಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದೇಹಿ, ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದತ್ವಾ ಪುನ ಸಙ್ಘೇನ ಅತ್ಥಾರಾರಹಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ದತ್ವಾ ತೇನ ಪುಗ್ಗಲೇನ ಯಥಾವಿನಯಂ ಅತ್ಥತೇಯೇವ ಕಥಿನಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ನ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ದತ್ವಾ ಪುಗ್ಗಲೇನ ಸಾಮಂಯೇವ ಅತ್ಥತೇ, ತಸ್ಮಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದೇಹೀ’’ತಿ ಉಯ್ಯೋಜೇತ್ವಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಾಪಿತೇಪಿ ತಂ ಚೀವರಂ ಸಙ್ಘಿಕಂ ಹೋತಿ ಕಥಿನತ್ಥಾರಾರಹಂ. ಯದಿ ಪನ ದಾಯಕೋ ಅಪ್ಪಸ್ಸುತತಾಯ ‘‘ನಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಕಿಞ್ಚಿ ಜಾನಾಮಿ, ಇಮಂ ಚೀವರಂ ತುಮ್ಹಾಕಮೇವ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ವಕ್ಖತಿ, ಏವಂ ಸತಿ ಪುಗ್ಗಲಿಕವಸೇನೇವ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ತೇನ ಪುಗ್ಗಲೇನ ತಂ ಚೀವರಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಿನ್ನಮ್ಪಿ ಸಙ್ಘಿಕಂ ಹೋತಿ.

ಯದಿ ಏವಂ ಸಮಣೇನೇವ ಸಮಣಸ್ಸ ದಿನ್ನಂ ಚೀವರಂ ಕಥಂ ಕಥಿನತ್ಥಾರಾರಹಂ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ? ನೋ ನ ಭವೇಯ್ಯ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೦೬) ‘‘ಕಥಿನಂ ಕೇನ ದಿನ್ನಂ ವಟ್ಟತಿ? ಯೇನ ಕೇನಚಿ ದೇವೇನ ವಾ ಮನುಸ್ಸೇನ ವಾ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ವಾ ಸಹಧಮ್ಮಿಕಾನಂ ಅಞ್ಞತರೇನ ದಿನ್ನಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಪರಮ್ಪರಭೂತೇಹಿ ಆಚರಿಯೇಹಿ ಞತ್ತಿಲದ್ಧಚೀವರತೋ ಅವಸೇಸಾನಿ ಚೀವರಾನಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಭಾಜೇತ್ವಾ ಏವ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಾನೀತಿ? ವುಚ್ಚತೇ – ಏಕಚ್ಚೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಚರಿಯಪರಮ್ಪರಾಗತಅನಉಸಾರೇನೇವ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಕೇಚಿ ಬಹೂನಂ ಕಿರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ದಿಟ್ಠಾನುಗತಿವಸೇನ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಬಹುಸ್ಸುತಾಪಿ ಕೇಚಿ ಥೇರಾ ಅರುಚ್ಚನ್ತಾಪಿ ಪವೇಣಿಭೇದಭಯೇನ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಅಪರೇ ರುಚಿವಸೇನ ಅತ್ಥಞ್ಚ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಞ್ಚ ಪರಿಣಾಮೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ಪಕರಣಮೇವಾನುಗತಭಿಕ್ಖೂ ಪನ ಯಥಾಪಕರಣಾಗತಮೇವ ಅತ್ಥಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಙ್ಘಿಕಞ್ಚ ಪುಗ್ಗಲಿಕಞ್ಚ ಅಮಿಸ್ಸಂ ಕತ್ವಾ, ಕಾಲಚೀವರಞ್ಚ ಅಕಾಲಚೀವರಞ್ಚ ಅಮಿಸ್ಸಂ ಕತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತಿ. ಭಿಕ್ಖುನಿವಿಭಙ್ಗೇ (ಪಾಚಿ. ೭೩೮) ‘‘ಥೂಲನನ್ದಾ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಅಕಾಲಚೀವರಂ ‘ಕಾಲಚೀವರ’ನ್ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಭಾಜಾಪೇಸ್ಸತಿ, ಅಥ ಭಗವಾ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಪಾಚಿತ್ತಿಯಾಪತ್ತಿಂ ಪಞ್ಞಪೇಸೀ’’ತಿ ಆಗತಂ, ತಸ್ಮಾ ಲಜ್ಜೀಪೇಸಲಬಹುಸ್ಸುತಸಿಕ್ಖಾಕಾಮಭೂತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಅನೇಕ-ಪಾಳಿಅಟ್ಠಕಥಾದಯೋ ಪಕರಣೇ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಸಂಸನ್ದಿತ್ವಾ ಪಕರಣಮೇವಾನುಗನ್ತಬ್ಬಂ, ನ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಕಿರಿಯಂ ಸದ್ದಹಿತಬ್ಬಂ, ನ ಚ ಅನುಗನ್ತಬ್ಬಂ. ಭಗವತೋ ಹಿ ಧರಮಾನಕಾಲೇ ವಾ ತತೋ ಪಚ್ಛಾ ವಾ ಪುಬ್ಬೇ ದಾಯಕಾ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯೇ ಸಙ್ಘಸ್ಸೇವ ದೇನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಙ್ಘಿಕಸೇನಾಸನಸ್ಸ ಸಙ್ಘಿಕಚೀವರಸ್ಸ ಚ ಬಾಹುಲ್ಲತೋ ಪುಬ್ಬಾಚರಿಯಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಭಾಜೇತ್ವಾ ಏವ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಂಸು.

ಇದಾನಿ ಪನ ದಾಯಕಾ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯೇ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸೇವ ದೇನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸೇನಾಸನಮ್ಪಿ ಅಭಿನವಭೂತಂ ಪುಗ್ಗಲಿಕಮೇವ ಬಹುಲಂ ಹೋತಿ, ಚೀವರಮ್ಪಿ ಪುಗ್ಗಲಿಕಮೇವ ಬಹುಲಂ. ದಲಿದ್ದಾಪಿ ಸುತ್ತಕನ್ತನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ‘‘ಇಮಂ ಚೀವರಂ ಕಥಿನಕಾಲೇ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಚ ತಥೇವ ವತ್ವಾ ಚ ಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚಾನಿ ಕರೋನ್ತಿ, ಮಹದ್ಧನಾ ಚ ಸಾಟಕಸ್ಸ ಕೀಣಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಥೇವ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಕಥೇತ್ವಾ ಕರೋನ್ತಿ, ದಾನಕಾಲೇ ಚ ‘‘ಇಮಂ ಚೀವರಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ದೇಹೀ’’ತಿ ಪುತ್ತದಾಸಾದಯೋ ವಾ ಪೇಸೇನ್ತಿ, ಸಾಮಂ ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಚೀವರಂ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ವಾ ಹತ್ಥೇ ವಾ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಚೀವರಂ ತುಯ್ಹಂ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ವಾ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ವಾ ದೇನ್ತಿ, ಸತೇಸು ವಾ ಸಹಸ್ಸೇಸು ವಾ ಏಕೋ ಪಣ್ಡಿತಪುರಿಸೋ ‘‘ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ದಿನ್ನದಾನತೋ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಿನ್ನಂ ಮಹಪ್ಫಲ’’ನ್ತಿ ಞತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಕಥಿನಚೀವರಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ವಾ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ವಾ ದೇತಿ, ತಸ್ಸ ಸಾ ದಕ್ಖಿಣಾ ಸಙ್ಘಗತಾ ಹೋತಿ. ಸಚೇ ಪನ ದಾಯಕೋ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ದಾತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ಪುಗ್ಗಲೋ ಪನ ತಸ್ಸ ಮಹಪ್ಫಲಭಾವಮಿಚ್ಛನ್ತೋ ದಕ್ಖಿಣಾ-ವಿಭಙ್ಗಸುತ್ತಾದಿಧಮ್ಮದೇಸನಾಯ (ಮ. ನಿ. ೩.೩೭೬ ಆದಯೋ) ಪುಗ್ಗಲಿಕದಾನತೋ ಸಙ್ಘಿಕದಾನಸ್ಸ ಮಹಪ್ಫಲಭಾವಂ ಜಾನಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ತವ ಚೀವರಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದೇಹೀ’’ತಿ ಉಯ್ಯೋಜೇತಿ, ದಾಯಕೋಪಿ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಕಥಿನಚೀವರಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ವಾ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ವಾ ದೇತಿ, ಏವಮ್ಪಿ ಸಾ ದಕ್ಖಿಣಾ ಸಙ್ಘಗತಾ ಹೋತಿ.

ಯದಿ ಪನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಉಯ್ಯೋಜಿತೋಪಿ ದುಪ್ಪಞ್ಞೋ ದಾಯಕೋ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಅನಾದಿಯಿತ್ವಾ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸೇವ ದೇತಿ, ತಸ್ಸ ಸಾ ದಕ್ಖಿಣಾ ಪುಗ್ಗಲಗತಾ ಹೋತಿ. ಅಥ ಪನ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸಯಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪುನ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಚಜತಿ, ಏವಮ್ಪಿ ತಂ ಚೀವರಂ ಸಙ್ಘಿಕಂ ಹೋತಿ, ತಂ ಸಙ್ಘಿಕವಸೇನ ಭಾಜೇತಬ್ಬಂ. ಯದಿ ಪನ ದಾಯಕೋಪಿ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸೇವ ದೇತಿ, ಪುಗ್ಗಲೋಪಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ನ ಪರಿಚ್ಚಜತಿ, ಏವಂ ಸನ್ತೇ ತಂ ಚೀವರಂ ಪುಗ್ಗಲಿಕಂ ಹೋತಿ, ನ ಕಥಿನಕಾಲಮತ್ತೇನ ವಾ ಕಥಿನವಚನಮತ್ತೇನ ವಾ ಸಙ್ಘಿಕಂ ಹೋತಿ. ಇದಾನಿ ಪನ ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಪುಗ್ಗಲಿಕಚೀವರಂಯೇವ ಬಹುಲಂ ಹೋತಿ. ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ಆಚರಿಯಪರಮ್ಪರಾ ಪವೇಣಿಂ ಅಭಿನ್ದಿತುಕಾಮಾ ಸಙ್ಘಿಕಂ ವಿಯ ಕತ್ವಾ ಭಾಜೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಂಸು. ಯದಿ ಮುಖ್ಯತೋ ಸಙ್ಘಿಕಂ ಸಿಯಾ, ಸಙ್ಘೇನ ದಿನ್ನತೋ ಪರಂ ಏಕಸೂಚಿಮತ್ತಮ್ಪಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಅಧಿಕಂ ಗಣ್ಹಿತುಂ ನ ಲಭೇಯ್ಯ.

ಏಕಚ್ಚೇ ಥೇರಾ ಸಙ್ಘಿಕನ್ತಿ ಪನ ವದನ್ತಿ, ಭಾಜನಕಾಲೇ ಪನ ಇಸ್ಸರವತಾಯ ಯಥಾರುಚಿ ವಿಚಾರೇನ್ತಿ, ಏಕಚ್ಚೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಮುಖ್ಯಸಙ್ಘಿಕನ್ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನಾ ಅಭಾಜೇತುಕಾಮಮ್ಪಿ ಪುಗ್ಗಲಂ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಭಾಜಾಪೇನ್ತಿ, ತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಮಾತಾ ಪಿತಾ ಞಾತಕಾ ಉಪಾಸಕಾದಯೋ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪುತ್ತಸ್ಸ ದೇಮ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಞಾತಕಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ದೇಮ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕುಲೂಪಕಸ್ಸ ದೇಮಾ’’ತಿ, ಅಞ್ಞೇಪಿ ಸದ್ಧಾ ಪಸನ್ನಾ ದಾಯಕಾ ‘‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ದೇಮಾ’’ತಿ ವಿಚಾರೇತ್ವಾ ಪರಮ್ಮುಖಾಪಿ ‘‘ಇಮಂ ಚೀವರಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸಮ್ಮುಖಾಪಿ ಪಾದಮೂಲೇ ವಾ ಹತ್ಥೇ ವಾ ಠಪೇತ್ವಾ ದೇನ್ತಿ, ಏವರೂಪಂ ಚೀವರಂ ಪುಗ್ಗಲಿಕಂ ಹೋತಿ, ಸಙ್ಘಂ ಆಮಸಿತ್ವಾ ಅವುತ್ತತ್ತಾ ಸಙ್ಘಾಯತ್ತಂ ನ ಹೋತಿ, ‘‘ಕಥಿನಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಕಥಿನಂ ದಾತುಂ ಗತೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಕಥಿನಚೀವರ’’ನ್ತಿ ವಾ ಪುಬ್ಬಾಪರಕಾಲೇಸು ವಚನಂ ಪನ ಮುಖ್ಯಕಥಿನಭೂತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಿಕಚೀವರಸ್ಸ ಕಾಲೇ ದಿನ್ನತ್ತಾ ತದುಪಚಾರತೋ ವೋಹಾರಮತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಯಥಾ ಕಿಂ? ‘‘ಉಪೋಸಥಿಕ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಭತ್ತಂ ಚುದ್ದಸಸು ಸಙ್ಘಿಕಭತ್ತೇಸು ಅನ್ತೋಗಧಂ ಮುಖ್ಯಸಙ್ಘಿಕಂ ಹೋತಿ, ಸಮಾದಿನ್ನಉಪೋಸಥಾ ದಾಯಕಾ ಸಾಯಂ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಭತ್ತಭಾಗಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದೇನ್ತಿ, ತಂ ಸಙ್ಘೋ ಸಲಾಕಭತ್ತಂ ವಿಯ ಠಿತಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಭುಞ್ಜತಿ, ಇತಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಿನ್ನತ್ತಾ ಸಙ್ಘಿಕಂ ಹೋತಿ. ಇದಾನಿ ಪನ ದಾಯಕಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಕುಲೂಪಕಸ್ಸ ವಾ ಞಾತಿಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ವಾ ಉಪೋಸಥದಿವಸೇಸು ಭತ್ತಂ ದೇನ್ತಿ, ತಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅದಿನ್ನತ್ತಾ ಸಙ್ಘಿಕಂ ನ ಹೋತಿ. ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ಉಪೋಸಥದಿವಸೇ ದಿನ್ನತ್ತಾ ಮುಖ್ಯವಸೇನ ಪವತ್ತಉಪೋಸಥಭತ್ತಂ ವಿಯ ತದುಪಚಾರೇನ ‘‘ಉಪೋಸಥಭತ್ತ’’ನ್ತಿ ವೋಹರೀಯತಿ, ಏವಂಸಮ್ಪದಮಿದಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಏವಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸೇವ ದಿನ್ನತ್ತಾ ಪುಗ್ಗಲಿಕಭೂತಂ ಚೀವರಂ ಞತ್ತಿಕಮ್ಮವಾಚಾರಹಂ ನ ಹೋತಿ, ಸಙ್ಘಿಕಮೇವ ಞತ್ತಿಕಮ್ಮವಾಚಾರಹಂ ಹೋತಿ, ತದೇವ ಚ ಪಞ್ಚಾನಿಸಂಸಕಾರಣಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪಣ್ಡಿತೇನ ಪುಗ್ಗಲೇನ ‘‘ಉಪಾಸಕಾ ಸಙ್ಘೇ ದೇಥ, ಸಙ್ಘೇ ದಿನ್ನಂ ಮಹಪ್ಫಲಂ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಿಯೋಜೇತ್ವಾ ದಾಪೇತಬ್ಬಂ, ಸಯಂ ವಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಚಜಿತಬ್ಬಂ. ಏವಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿತತ್ತಾ ಸಙ್ಘಿಕಭೂತಂ ಚೀವರಂ ಞತ್ತಿಕಮ್ಮವಾಚಾರಹಞ್ಚ ಹೋತಿ ಪಞ್ಚಾನಿಸಂಸನಿಪ್ಫಾದಕಞ್ಚ. ಏವಂ ನಿಯೋಜನಞ್ಚ ‘‘ಸಙ್ಘೇ ಗೋತಮಿ ದೇಹಿ, ಸಙ್ಘೇ ತೇ ದಿನ್ನೇ ಅಹಞ್ಚೇವ ಪೂಜಿತೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ ಸಙ್ಘೋ ಚಾ’’ತಿ (ಮ. ನಿ. ೩.೩೭೬) ಭಗವತಾ ವುತ್ತವಚನಂ ಅನುಗತಂ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಯಾಗುಭತ್ತಞ್ಚ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಇದಂ ಪುಚ್ಛಿತತ್ತಾ ದೋಸೋ ನತ್ಥೀತಿ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ, ಅಪುಚ್ಛಿತೇ ಪನ ಏವಂ ಕಥೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಖಲಿಮಕ್ಖಿತಸಾಟಕೋತಿ ಅಹತವತ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಸುಟ್ಠು ಧೋವಿತ್ವಾತಿಆದಿನಾ ಸಪುಬ್ಬಕರಣಂ ಅತ್ಥಾರಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಧೋವನಸಿಬ್ಬನರಜನಕಪ್ಪಕರಣೇನ ಹಿ ವಿಚಾರಣಛೇದನಬನ್ಧನಾನಿಪಿ ದಸ್ಸಿತಾನಿಯೇವ ಹೋನ್ತಿ, ಅತ್ಥಾರದಸ್ಸನೇನ ಪಚ್ಚುದ್ಧಾರಅಧಿಟ್ಠಾನಾನಿಪಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸೂಚಿಆದೀನಿ ಚೀವರಕಮ್ಮುಪಕರಣಾನಿ ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಬಹೂಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿನ್ತಿ ಇದಂ ಪನ ಸಿಬ್ಬನಸ್ಸ ಉಪಕರಣನಿದಸ್ಸನಂ. ತದಹೇವಾತಿ ಇದಂ ಪನ ಕರಣಸನ್ನಿಧಿಮೋಚನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ. ದಾಯಕಸ್ಸ ಹತ್ಥತೋ ಸಾಟಕಂ ಲದ್ಧದಿವಸೇಯೇವ ಸಙ್ಘೇನ ಅತ್ಥಾರಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದಾತಬ್ಬಂ, ಏವಂ ಅದೇನ್ತೇ ನಿಚಯಸನ್ನಿಧಿ ಹೋತಿ. ಅತ್ಥಾರಕೇನಪಿ ಸಙ್ಘತೋ ಲದ್ಧದಿವಸೇಯೇವ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಿತಬ್ಬಂ, ಏವಂ ಅಕರೋನ್ತೇ ಕರಣಸನ್ನಿಧಿ ಹೋತಿ.

ಅಞ್ಞಾನಿ ಚ ಬಹೂನಿ ಆನಿಸಂಸವತ್ಥಾನಿ ದೇತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಅತ್ಥರಿತಬ್ಬಸಾಟಕೋಯೇವ ಕಥಿನಸಾಟಕೋ ನಾಮ, ತತೋ ಅಞ್ಞೇ ಸಾಟಕಾ ಬಹವೋಪಿ ಕಥಿನಾನಿಸಂಸಾಯೇವ ನಾಮಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಏತೇನ ಚ ‘‘ಕಥಿನಾನಿಸಂಸೋ’’ತಿ ವತ್ಥಾನಿಯೇವ ವುತ್ತಾನಿ ನ ಅಗ್ಘೋತಿ ದೀಪೇತಿ. ಯದಿ ಅಗ್ಘೋ ವುತ್ತೋ ಸಿಯಾ, ಏವಂ ಸತಿ ‘‘ಬಹ್ವಾನಿಸಂಸಾನಿ ಕಥಿನವತ್ಥಾನಿ ದೇತೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ಏವಂ ಪನ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಬಹೂನಿ ಕಥಿನಾನಿಸಂಸವತ್ಥಾನಿ ದೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತೇನ ಞಾಯತಿ ‘‘ನ ಅಗ್ಘೋ ವುತ್ತೋ’’ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಬಹ್ವಾನಿಸಂಸಭಾವೋ ಅಗ್ಘವಸೇನ ನ ಗಹೇತಬ್ಬೋ, ಅಥ ಖೋ ವತ್ಥವಸೇನೇವ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ. ಇತರೋತಿ ಅಞ್ಞೋ ದಾಯಕೋ. ತಥಾ ತಥಾ ಓವದಿತ್ವಾ ಸಞ್ಞಾಪೇತಬ್ಬೋತಿ ‘‘ಉಪಾಸಕ ದಾನಂ ನಾಮ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಿನ್ನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಹಪ್ಫಲಂ ಹೋತಿ ಮಹಾನಿಸಂಸಂ, ಅತ್ಥಾರೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಉಪಕಾರತ್ಥಾಯ ಭಗವತಾ ಅನುಞ್ಞಾತೋ, ತಸ್ಮಾ ಞತ್ತಿಲದ್ಧಮ್ಪಿ ಅಲದ್ಧಮ್ಪಿ ಮಹಪ್ಫಲಮೇವಾ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಉಪಾಸಕ ಅಯಮ್ಪಿ ದಾಯಕೋ ಸಙ್ಘಸ್ಸೇವ ದೇತಿ, ತ್ವಮ್ಪಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸೇವ ದೇಸಿ, ಭಗವತಾ ಚ –

‘ಯೋ ಸೀಲವಾ ಸೀಲವನ್ತೇಸು ದದಾತಿ ದಾನಂ;

ಧಮ್ಮೇನ ಲದ್ಧಂ ಸುಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ;

ಅಭಿಸದ್ದಹಂ ಕಮ್ಮಫಲಂ ಉಳಾರಂ;

ತಂ ವೇ ದಾನಂ ವಿಪುಲಫಲನ್ತಿ ಬ್ರೂಮೀ’ತಿ. (ಮ. ನಿ. ೩.೩೮೨) –

ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಿನ್ನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಹಪ್ಫಲಮೇವಾ’’ತಿ ವಾ ಇತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ಸಞ್ಞಾಪೇತಬ್ಬೋ.

ಯಸ್ಸ ಸಙ್ಘೋ ಕಥಿನಚೀವರಂ ದೇತಿ, ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಯೋ ಜಿಣ್ಣಚೀವರೋ ಹೋತಿ ಭಿಕ್ಖು, ತಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಇದಾನಿ ಭಿಕ್ಖೂ –

‘‘ಪಟಿಗ್ಗಹಣಞ್ಚ ಸಪ್ಪಾಯಂ, ಞತ್ತಿ ಚ ಅನುಸಾವನಂ;

ಕಪ್ಪಬಿನ್ದು ಪಚ್ಚುದ್ಧಾರೋ, ಅಧಿಟ್ಠಾನತ್ಥರಾನಿ ಚ;

ನಿಯೋಜನಾನುಮೋದಾ ಚ, ಇಚ್ಚಯಂ ಕಥಿನೇ ವಿಧೀ’’ತಿ. –

ಇಮಂ ಗಾಥಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಕಥಿನದಾನಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಪಠಮಂ ಕಥಿನಚೀವರಸ್ಸ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಞ್ಚ ಸಪ್ಪಾಯಪುಚ್ಛನಞ್ಚ ಕರೋನ್ತಿ, ತದಯುತ್ತಂ ವಿಯ ದಿಸ್ಸತಿ. ಕಸ್ಮಾತಿ ಚೇ? ‘‘ಅಟ್ಠಹಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಭಬ್ಬೋ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಿತುಂ…ಪೇ… ಪುಬ್ಬಕರಣಂ ಜಾನಾತಿ, ಪಚ್ಚುದ್ಧಾರಂ ಜಾನಾತಿ, ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ಜಾನಾತಿ, ಅತ್ಥಾರಂ ಜಾನಾತಿ, ಮಾತಿಕಂ ಜಾನಾತಿ, ಪಲಿಬೋಧಂ ಜಾನಾತಿ, ಉದ್ಧಾರಂ ಜಾನಾತಿ, ಆನಿಸಂಸಂ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ ಪರಿವಾರಪಾಳಿಯಞ್ಚ (ಪರಿ. ೪೦೯),

‘‘ಅಟ್ಠಧಮ್ಮವಿದೋ ಭಿಕ್ಖು, ಕಥಿನತ್ಥಾರಮರಹತಿ;

ಪುಬ್ಬಪಚ್ಚುದ್ಧಾರಾಧಿಟ್ಠಾ-ನತ್ಥಾರೋ ಮಾತಿಕಾತಿ ಚ;

ಪಲಿಬೋಧೋ ಚ ಉದ್ಧಾರೋ, ಆನಿಸಂಸಾ ಪನಟ್ಠಿಮೇ’’ತಿ. (ವಿ. ವಿ. ೨೭೦೪, ೨೭೦೬) –

ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯಪ್ಪಕರಣೇ ಚ ಆಗತೇಸು ಅಟ್ಠಸು ಅಙ್ಗೇಸು ಅನಾಗತತ್ತಾ ಚ ‘‘ಪುಬ್ಬಕರಣಂ ಸತ್ತಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಸಙ್ಗಹಿತಂ ಧೋವನೇನ ವಿಚಾರಣೇನ ಛೇದನೇನ ಬನ್ಧನೇನ ಸಿಬ್ಬನೇನ ರಜನೇನ ಕಪ್ಪಕರಣೇನಾ’’ತಿ ಪರಿವಾರಪಾಳಿಯಞ್ಚ (ಪರಿ. ೪೦೮),

‘‘ಧೋವನಞ್ಚ ವಿಚಾರೋ ಚ, ಛೇದನಂ ಬನ್ಧನಮ್ಪಿ ಚ;

ಸಿಬ್ಬನಂ ರಜನಂ ಕಪ್ಪಂ, ಪುಬ್ಬಕಿಚ್ಚನ್ತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ. (ವಿ. ವಿ. ೨೭೦೭) –

ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯಪ್ಪಕರಣೇ ಚ ವುತ್ತೇಸು ಸತ್ತಸು ಪುಬ್ಬಕರಣೇಸು ಅನಾಗತತ್ತಾ ಚ.

ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಪಕರಣೇಸು ಅನಾಗತಮೇವ, ಅಥ ಖೋ ಯುತ್ತಿಪಿ ನ ದಿಸ್ಸತಿ. ಕಥಂ? ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ನಾಮ ‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಅದಿನ್ನಂ ಮುಖದ್ವಾರಂ ಆಹಾರಂ ಆಹಾರೇಯ್ಯ ಅಞ್ಞತ್ರ ಉದಕದನ್ತಪೋನಾ, ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ೨೬೫) ಯಾವಕಾಲಿಕಾದೀಸು ಅಜ್ಝೋಹರಿತಬ್ಬೇಸು ಚತೂಸು ಕಾಲಿಕವತ್ಥೂಸು ಭಗವತಾ ವುತ್ತಂ, ನ ಚೀವರೇ, ತಂ ಪನ ಪಾದಮೂಲೇ ಠಪೇತ್ವಾ ದಿನ್ನಮ್ಪಿ ಪರಮ್ಮುಖಾ ದಿನ್ನಮ್ಪಿ ಲಬ್ಭತೇವ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೭೯) ‘‘ಇಮಂ ಚೀವರಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ದಮ್ಮೀತಿ ಏವಂ ಪರಮ್ಮುಖಾ ವಾ ಪಾದಮೂಲೇ ಠಪೇತ್ವಾ ‘ಇಮಂ ತುಮ್ಹಾಕ’ನ್ತಿ ಏವಂ ಸಮ್ಮುಖಾ ವಾ ದೇತೀ’’ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ದಾಯಕೇನ ಚೀವರೇ ದಿನ್ನೇ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚಿತ್ತೇನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಮತ್ತಮೇವ ಪಮಾಣಂ ಹೋತಿ.

ಸಪ್ಪಾಯಪುಚ್ಛನಞ್ಚ ಏವಂ ಕರೋನ್ತಿ – ಏಕೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ‘‘ಭೋನ್ತೋ ಸಙ್ಘಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಕಥಿನೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಕಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಸಪ್ಪಾಯಾರಹಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತೇ ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ನಾಮಂ ವತ್ವಾ ‘‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಥೇರಸ್ಸ ಸಪ್ಪಾಯಾರಹಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ವದತಿ, ಸಪ್ಪಾಯಇತಿ ಚ ನಿವಾಸನಪಾರುಪನತ್ಥಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವದನ್ತಿ. ಏತಸ್ಮಿಂ ವಚನೇ ಸದ್ದತೋ ಚ ಅತ್ಥತೋ ಚ ಅಧಿಪ್ಪಾಯತೋ ಚ ಯುತ್ತಿ ಗವೇಸಿತಬ್ಬಾ ಹೋತಿ. ಕಥಂ? ಸದ್ದತೋ ವಗ್ಗಭೇದೇ ಸತಿಯೇವ ಬಹುವಚನಂ ಕತ್ತಬ್ಬಂ, ನ ಅಭೇದೇ, ಏವಂ ಸದ್ದತೋ. ಸಪ್ಪಾಯಇತಿವಚನಞ್ಚ ಅನುರೂಪತ್ಥೇಯೇವ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ನ ನಿವಾಸನಪಾರುಪನತ್ಥೇ, ಏವಂ ಅತ್ಥತೋ. ಇದಞ್ಚ ಚೀವರಂ ಸಙ್ಘೋ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಿತುಂ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ದೇತಿ, ನ ನಿವಾಸನಪಾರುಪನತ್ಥಂ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಪಾಳಿಯಂ (ಮಹಾವ. ೩೦೭) ‘‘ಸಙ್ಘೋ ಇಮಂ ಕಥಿನದುಸ್ಸಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದೇತಿ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಿತು’’ನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಯುತ್ತಿ ಗವೇಸಿತಬ್ಬಾ ಹೋತಿ. ‘‘ಪಟಿಗ್ಗಹಣಞ್ಚ ಸಪ್ಪಾಯ’’ನ್ತಿಆದಿಗಾಥಾಪಿ ಕತ್ಥಚಿ ಪಾಳಿಯಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಟೀಕಾದೀಸು ಚ ನ ದಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ಇಧ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ.

ಸಚೇ ಬಹೂ ಜಿಣ್ಣಚೀವರಾ, ವುಡ್ಢಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಇದಂ ಕಥಿನಚೀವರಸ್ಸ ಸಙ್ಘಿಕತ್ತಾ ‘‘ನ ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಙ್ಘಿಕಂ ಯಥಾವುಡ್ಢಂ ಪಟಿಬಾಹಿತಬ್ಬಂ, ಯೋ ಪಟಿಬಾಹೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಾಳಿನಯೇನ (ಚೂಳವ. ೩೧೧) ವುತ್ತಂ. ಏತೇನೇವ ನಯೇನ ಸಬ್ಬೇಸು ಬಲವಚೀವರೇಸು ಸನ್ತೇಸುಪಿ ವುಡ್ಢಸ್ಸೇವ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಿದ್ಧಂ. ವುಡ್ಢೇಸು…ಪೇ… ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಕರಣಸನ್ನಿಧಿಮೋಚನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ. ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಸಚೇ ವುಡ್ಢೋ’’ತ್ಯಾದಿ. ನವಕತರೇನಪಿ ಹಿ ಕರಣಸನ್ನಿಧಿಂ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಕಥಿನೇ ಅತ್ಥತೇ ಅನುಮೋದನಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪಞ್ಚಾನಿಸಂಸಲಾಭೋ ಹೋತೀತಿ. ಅಪಿಚಾತಿಆದಿನಾ ಸಙ್ಘೇನ ಕತ್ತಬ್ಬವತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ವಚನಕ್ಕಮೋ ಪನ ಏವಂ ಕಾತಬ್ಬೋ – ಕಥಿನದುಸ್ಸಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಸಙ್ಘೇ ಸೀಮಾಯ ಸನ್ನಿಪತಿತೇ ಏಕೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಇದಂ ಕಥಿನದುಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ಸಙ್ಘೋ ಇಮಂ ಕಥಿನದುಸ್ಸಂ ಕಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದದೇಯ್ಯ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಿತು’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಅಞ್ಞೇನ ‘‘ಯೋ ಜಿಣ್ಣಚೀವರೋ, ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತತೋ ಪುರಿಮೇನ ‘‘ಬಹೂ ಜಿಣ್ಣಚೀವರಾ’’ತಿ ವಾ ‘‘ನತ್ಥಿ ಇಧ ಜಿಣ್ಣಚೀವರಾ’’ತಿ ವಾ ವುತ್ತೇ ಅಪರೇನ ‘‘ತೇನ ಹಿ ವುಡ್ಢಸ್ಸಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ಪುನ ಪುರಿಮೇನ ‘‘ಕೋ ಏತ್ಥ ವುಡ್ಢೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಇತರೇನ ‘‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ಪುನ ಪುರಿಮೇನ ‘‘ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ತದಹೇವ ಚೀವರಂ ಕತ್ವಾ ಅತ್ಥರಿತುಂ ಸಕ್ಕೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಇತರೇನ ‘‘ಸೋ ಸಕ್ಕೋತೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಸಙ್ಘೋ ಮಹಾಥೇರಸ್ಸ ಸಙ್ಗಹಂ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವಾ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ಪುನ ಪುರಿಮೇನ ‘‘ಸೋ ಮಹಾಥೇರೋ ಅಟ್ಠಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಇತರೇನ ‘‘ಆಮ ಸಮನ್ನಾಗತೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತತೋ ‘‘ಸಾಧು ಸುಟ್ಠು ತಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಬ್ಯತ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಟಿಬಲೇನ ಸಙ್ಘೋ ಞಾತಬ್ಬೋ.

ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸಙ್ಘಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿವಚನಂ ‘‘ಸುಣಾತು ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಸಙ್ಘೋ, ಇದಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಕಥಿನದುಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ಯದಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪತ್ತಕಲ್ಲಂ, ಸಙ್ಘೋ ಇಮಂ ಕಥಿನದುಸ್ಸಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದದೇಯ್ಯ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಿತು’’ನ್ತಿ ಇಮಾಯ ಞತ್ತಿಪಾಳಿಯಾ ಸಮೇತಿ. ‘‘ಯೋ ಜಿಣ್ಣಚೀವರೋ, ತಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ ‘‘ಸಙ್ಘೇನ ಕಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ ‘‘ಸಙ್ಘೇನ ಕಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬಂ, ಯೋ ಜಿಣ್ಣಚೀವರೋ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನೇನ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೦೬) ಸಮೇತಿ. ‘‘ಸೋ ಮಹಾಥೇರೋ ಅಟ್ಠಹಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ’’ತಿಆದಿ ‘‘ಅಟ್ಠಹಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಭಬ್ಬೋ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಿತು’’ನ್ತಿಆದಿಕಾಯ ಪರಿವಾರಪಾಳಿಯಾ (ಪರಿ. ೪೦೯) ಸಮೇತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಯಸ್ಸ ಪನ ದೀಯತಿ, ತಸ್ಸ ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಇಮಿನಾ ಇಮಸ್ಸ ಕಥಿನದಾನಕಮ್ಮಸ್ಸ ಗರುಕತ್ತಾ ನ ಅಪಲೋಕನಮತ್ತೇನ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ಪಕಾಸೇತಿ. ಗರುಕಲಹುಕಾನಂ ಭೇದೋ ಕಮ್ಮಾಕಮ್ಮವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾಯಂ ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ.

ಏವಂ ದಿನ್ನೇ ಪನ ಕಥಿನೇ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಿತಬ್ಬಾ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಾ ವಾಚಾ ಭಿನ್ದಿತಬ್ಬಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸಚೇ ತಂ ಕಥಿನದುಸ್ಸಂ ನಿಟ್ಠಿತಪರಿಕಮ್ಮಮೇವ ಹೋತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಕಥಿನದುಸ್ಸಂ ನಾಮ ನ ಕೇವಲಂ ಪಕತಿಸಾಟಕಮೇವ ಹೋತಿ, ಅಥ ಖೋ ಪರಿನಿಟ್ಠಿತಸತ್ತವಿಧಪುಬ್ಬಕಿಚ್ಚಚೀವರಮ್ಪಿ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ನಿಟ್ಠಿತಚೀವರಸ್ಮಿಂ ದಿನ್ನೇ ಸತ್ತವಿಧಪುಬ್ಬಕಿಚ್ಚಕರಣೇನ ಅತ್ಥೋ ನತ್ಥಿ, ಕೇವಲಂ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಣಾದೀನಿಯೇವ ಕಾತಬ್ಬಾನಿ. ಸಚೇ ಪನ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಪರಿನಿಟ್ಠಿತಂ ಹೋತಿ, ಅನ್ತಮಸೋ ಕಪ್ಪಬಿನ್ದುಮತ್ತಮ್ಪಿ, ತಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾಯೇವ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಣಾದೀನಿ ಕಾತಬ್ಬಾನಿ. ಗಣ್ಠಿಕಪಟ್ಟಪಾಸಕಪಟ್ಟಾನಿ ಪನ ಸಿಬ್ಬನನ್ತೋಗಧಾನಿ, ತಾನಿಪಿ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾಯೇವ ಕಾತಬ್ಬಾನಿ. ಅನಿಟ್ಠಾಪೇನ್ತೋ ಅನಿಟ್ಠಿತಸಿಬ್ಬನಕಿಚ್ಚಮೇವ ಹೋತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೬೨-೪೬೩) ‘‘ತತ್ಥ ಕತನ್ತಿ ಸೂಚಿಕಮ್ಮಪರಿಯೋಸಾನೇನ ಕತಂ, ಸೂಚಿಕಮ್ಮಪರಿಯೋಸಾನಂ ನಾಮ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಸೂಚಿಯಾ ಕತ್ತಬ್ಬಂ. ಪಾಸಕಪಟ್ಟಗಣ್ಠಿಕಪಟ್ಟಪರಿಯೋಸಾನಂ ಕತ್ವಾ ಸೂಚಿಯಾ ಪಟಿಸಾಮನ’’ನ್ತಿ. ಇದಞ್ಹಿ ಕಥಿನವತ್ತಂ ನಾಮ ಬುದ್ಧಪ್ಪಸತ್ಥನ್ತಿ ‘‘ಅತ್ಥತಕಥಿನಾನಂ ವೋ ಭಿಕ್ಖವೇ ಪಞ್ಚ ಕಪ್ಪಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಪಸತ್ಥಂ.

ಕತಪರಿಯೋಸಿತಂ ಪನ ಕಥಿನಂ ಗಹೇತ್ವಾತಿ –

‘‘ಧೋವನಞ್ಚ ವಿಚಾರೋ ಚ, ಛೇದನಂ ಬನ್ಧನಮ್ಪಿ ಚ;

ಸಿಬ್ಬನಂ ರಜನಂ ಕಪ್ಪಂ, ಪುಬ್ಬಕಿಚ್ಚನ್ತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ. (ವಿ. ವಿ. ೨೭೦೭) –

ವುತ್ತಾನಿ ಸತ್ತವಿಧಪುಬ್ಬಕರಣಾನಿ ಕತ್ವಾ ಪರಿಯೋಸಾಪಿತಂ ಕಥಿನಚೀವರಂ ಗಹೇತ್ವಾ. ಅತ್ಥಾರಕೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಿತಬ್ಬಾ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಾ ವಾಚಾ ಭಿನ್ದಿತಬ್ಬಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸಙ್ಘಾಟಿಯಾ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಿತುಕಾಮೋ ಭಿಕ್ಖು ಪುಬ್ಬೇ ತಿಚೀವರಾಧಿಟ್ಠಾನೇನ ಅಧಿಟ್ಠಿತಂ ಪೋರಾಣಿಕಂ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ‘‘ಇಮಂ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಿತಬ್ಬಾ, ತತೋ ಅನಧಿಟ್ಠಿತಂ ನವಂ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ‘‘ಇಮಂ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಾ, ತತೋ ಅತ್ಥರಣಕಾಲೇ ತಮೇವ ಅಧಿಟ್ಠಿತಸಙ್ಘಾಟಿಂ ‘‘ಇಮಾಯ ಸಙ್ಘಾಟಿಯಾ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಾಮೀ’’ತಿ ವಾಚಾ ಭಿನ್ದಿತಬ್ಬಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏಸ ನಯೋ ಇತರೇಸು. ಏತೇನ ಕಥಿನತ್ಥಾರಣಂ ನಾಮ ವಚೀಭೇದಕರಣಮೇವ ಹೋತಿ, ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಾಯವಿಕಾರಕರಣನ್ತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದೀಪೇತಿ. ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ವಿನಯತ್ಥಮಞ್ಜೂಸಾಯಂ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಭಿ. ಟೀ. ಕಥಿನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ‘‘ಅತ್ಥರಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥರಣಂ ಕಾತಬ್ಬಂ, ತಞ್ಚ ಖೋ ತಥಾವಚೀಭೇದಕರಣಮೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಪಚ್ಚುದ್ಧಾರೋ ತಿವಿಧೋ ‘‘ಇಮಂ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಾಮೀ’’ತಿ ಸಙ್ಘಾಟಿಯಾ ಪಚ್ಚುದ್ಧಾರೋ, ‘‘ಇಮಂ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಂ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಾಮೀ’’ತಿ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಸ್ಸ ಪಚ್ಚುದ್ಧಾರೋ, ‘‘ಇಮಂ ಅನ್ತರವಾಸಕಂ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಾಮೀ’’ತಿ ಅನ್ತರವಾಸಕಸ್ಸ ಪಚ್ಚುದ್ಧಾರೋತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಪರಿವಾರೇ (ಪರಿ. ೪೦೮) ‘‘ಪಚ್ಚುದ್ಧಾರೋ ತೀಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಸಙ್ಗಹಿತೋ ಸಙ್ಘಾಟಿಯಾ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗೇನ ಅನ್ತರವಾಸಕೇನಾ’’ತಿ. ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ತಿವಿಧಂ ‘‘ಇಮಂ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಮೀ’’ತಿ ಸಙ್ಘಾಟಿಯಾ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ, ‘‘ಇಮಂ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಮೀ’’ತಿ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಸ್ಸ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ, ‘‘ಇಮಂ ಅನ್ತರವಾಸಕಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಮೀ’’ತಿ ಅನ್ತರವಾಸಕಸ್ಸ ಅಧಿಟ್ಠಾನನ್ತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಪರಿವಾರೇ (ಪರಿ. ೪೦೮) ‘‘ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ತೀಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಸಙ್ಗಹಿತಂ ಸಙ್ಘಾಟಿಯಾ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗೇನ ಅನ್ತರವಾಸಕೇನಾ’’ತಿ.

ಅಥ ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ದುವಿಧಂ ಕಾಯೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ, ವಾಚಾಯ ಅಧಿಟ್ಠಾನನ್ತಿ. ತತ್ಥ ಪೋರಾಣಿಕಂ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ‘‘ಇಮಂ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಾಮೀ’’ತಿ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಿತ್ವಾ ನವಂ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಹತ್ಥೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಮೀ’’ತಿ ಚಿತ್ತೇನ ಆಭೋಗಂ ಕತ್ವಾ ಕಾಯವಿಕಾರಕರಣೇನ ಕಾಯೇನ ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ, ವಚೀಭೇದಂ ಕತ್ವಾ ವಾಚಾಯ ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೬೯; ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಕಥಿನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ‘‘ತತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ದ್ವೇ ಚೀವರಸ್ಸ ಅಧಿಟ್ಠಾನಾನಿ ಕಾಯೇನ ವಾ ಅಧಿಟ್ಠೇತಿ, ವಾಚಾಯ ವಾ ಅಧಿಟ್ಠೇತೀತಿ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ…ಪೇ… ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಾ’’ತಿ. ಅಥ ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ದುವಿಧಂ ಸಮ್ಮುಖಾಧಿಟ್ಠಾನಪರಮ್ಮುಖಾಧಿಟ್ಠಾನವಸೇನ. ತತ್ಥ ಯದಿ ಚೀವರಂ ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಠಿತಂ ಹೋತಿ, ‘‘ಇಮಂ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಮೀ’’ತಿ ವಚೀಭೇದಂ ಕತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ, ಅಥ ಅನ್ತೋಗಬ್ಭೇ ವಾ ಸಾಮನ್ತವಿಹಾರೇ ವಾ ಹೋತಿ, ಠಪಿತಟ್ಠಾನಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ‘‘ಏತಂ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಮೀ’’ತಿ ವಚೀಭೇದಂ ಕತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೬೯; ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಕಥಿನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ‘‘ತತ್ರ ದುವಿಧಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ಸಚೇ ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿ, ವಿನಯತ್ಥಮಞ್ಜೂಸಾಯಞ್ಚ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಭಿ. ಟೀ. ಕಥಿನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ‘‘ದುವಿಧನ್ತಿ ಸಮ್ಮುಖಾಪರಮ್ಮುಖಾಭೇದೇನ ದುವಿಧ’’ನ್ತಿ.

ಅತ್ಥಾರೋ ಕತಿವಿಧೋ? ಅತ್ಥಾರೋ ಏಕವಿಧೋ. ವಚೀಭೇದಕರಣೇನೇವ ಹಿ ಅತ್ಥಾರೋ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ, ನ ಕಾಯವಿಕಾರಕರಣೇನ. ಅಯಮತ್ಥೋ ಯಥಾವುತ್ತ-ಪರಿವಾರಪಾಳಿಯಾ ಚ ‘‘ಅತ್ಥರಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥರಣಂ ಕಾತಬ್ಬಂ, ತಞ್ಚ ಖೋ ತಥಾವಚೀಭೇದಕರಣಮೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವಿನಯತ್ಥಮಞ್ಜೂಸಾವಚನೇನ ಚ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ಅಥ ವಾ ಅತ್ಥಾರೋ ತಿವಿಧೋ ವತ್ಥುಪ್ಪಭೇದೇನ. ತತ್ಥ ಯದಿ ಸಙ್ಘಾಟಿಯಾ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಿತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ಪೋರಾಣಿಕಾ ಸಙ್ಘಾಟಿ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಿತಬ್ಬಾ, ನವಾ ಸಙ್ಘಾಟಿ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಾ, ‘‘ಇಮಾಯ ಸಙ್ಘಾಟಿಯಾ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಾಮೀ’’ತಿ ವಾಚಾ ಭಿನ್ದಿತಬ್ಬಾ. ಅಥ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗೇನ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಿತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ಪೋರಾಣಕೋ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗೋ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಿತಬ್ಬೋ, ನವೋ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗೋ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬೋ, ‘‘ಇಮಿನಾ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗೇನ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಾಮೀ’’ತಿ ವಾಚಾ ಭಿನ್ದಿತಬ್ಬಾ. ಅಥ ಅನ್ತರವಾಸಕೇನ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಿತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ಪೋರಾಣಕೋ ಅನ್ತರವಾಸಕೋ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಿತಬ್ಬೋ, ನವೋ ಅನ್ತರವಾಸಕೋ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬೋ, ‘‘ಇಮಿನಾ ಅನ್ತರವಾಸಕೇನ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಾಮೀ’’ತಿ ವಾಚಾ ಭಿನ್ದಿತಬ್ಬಾ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಪರಿವಾರೇ (ಪರಿ. ೪೧೩) ‘‘ಸಚೇ ಸಙ್ಘಾಟಿಯಾ’’ತಿಆದಿ.

ಏತ್ಥ ಸಿಯಾ – ಕಿಂ ಪನ ‘‘ಇಮಂ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಾಮೀ’’ತಿ ವಿಸೇಸಂ ಕತ್ವಾವ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಿತಬ್ಬಾ, ಉದಾಹು ‘‘ಇಮಂ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಾಮೀ’’ತಿ ಸಾಮಞ್ಞತೋಪಿ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಿತಬ್ಬಾತಿ? ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳಾಧಿಟ್ಠಾನೇನ ಅಧಿಟ್ಠಿತಂ ಚೀವರಂ ‘‘ಇಮಂ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಾಮೀ’’ತಿ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಿತಬ್ಬಂ, ನ ‘‘ಇಮಂ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಾಮೀ’’ತಿ ವಿಸೇಸತೋ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಿತಬ್ಬಂ. ಕಸ್ಮಾ? ಪುಬ್ಬೇ ಅಲದ್ಧನಾಮತ್ತಾ. ತಿಚೀವರಾಧಿಟ್ಠಾನೇನ ಅಧಿಟ್ಠಿತಂ ಪನ ಚೀವರಂ ವಿಸೇಸತೋಯೇವ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಿತಬ್ಬಂ, ನ ಸಾಮಞ್ಞತೋ. ಕಸ್ಮಾ? ಪಟಿಲದ್ಧವಿಸೇಸನಾಮತ್ತಾ. ಇಧ ಪನ ಕಥಿನಾಧಿಕಾರೇ ಪುಬ್ಬೇವ ತಿಚೀವರಾಧಿಟ್ಠಾನೇನ ಅಧಿಟ್ಠಿತತ್ತಾ ವಿಸೇಸತೋಯೇವ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಿತಬ್ಬನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಪರಿವಾರೇ (ಪರಿ. ೪೦೮) ಕಥಿನಾಧಿಕಾರೇ ‘‘ಪಚ್ಚುದ್ಧಾರೋ ತೀಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಸಙ್ಗಹಿತೋ ಸಙ್ಘಾಟಿಯಾ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗೇನ ಅನ್ತರವಾಸಕೇನಾ’’ತಿ. ಕಿಂ ಪನ ನಿಚ್ಚತೇಚೀವರಿಕೋಯೇವ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಿತುಂ ಲಭತಿ, ಉದಾಹು ಅವತ್ಥಾತೇಚೀವರಿಕೋಪೀತಿ? ತೇಚೀವರಿಕೋ ದುವಿಧೋ ಧುತಙ್ಗತೇಚೀವರಿಕವಿನಯತೇಚೀವರಿಕವಸೇನ. ತತ್ಥ ಧುತಙ್ಗತೇಚೀವರಿಕೋ ‘‘ಅತಿರೇಕಚೀವರಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಾಮಿ, ತೇಚೀವರಿಕಙ್ಗಂ ಸಮಾದಿಯಾಮೀ’’ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಧಾರಣತೋ ಸಬ್ಬಕಾಲಮೇವ ಧಾರೇತಿ. ವಿನಯತೇಚೀವರಿಕೋ ಪನ ಯದಾ ತಿಚೀವರಾಧಿಟ್ಠಾನೇನ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಧಾರೇತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ತದಾ ತಥಾ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಧಾರೇತಿ. ಯದಾ ಪನ ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳಾಧಿಟ್ಠಾನೇನ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಧಾರೇತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ತದಾ ತಥಾ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಧಾರೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಿಚೀವರಾಧಿಟ್ಠಾನಸ್ಸ ದುಪ್ಪರಿಹಾರತ್ತಾ ಸಬ್ಬದಾ ಧಾರೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳವಸೇನ ಧಾರೇನ್ತೋಪಿ ತಂ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಿತ್ವಾ ಆಸನ್ನೇ ಕಾಲೇ ತಿಚೀವರಾಧಿಟ್ಠಾನೇನ ಅಧಿಟ್ಠಹನ್ತೋಪಿ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಿತುಂ ಲಭತಿಯೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಕಚ್ಚಿ ನು ಭೋ ಕಥಿನದಾನಕಮ್ಮವಾಚಾಭಣನಸೀಮಾಯಮೇವ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಿತಬ್ಬಂ, ಉದಾಹು ಅಞ್ಞಸೀಮಾಯಾತಿ? ಯದಿ ಕಥಿನದಾನಕಮ್ಮವಾಚಾಭಣನಬದ್ಧಸೀಮಾ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕಖೇತ್ತಭೂತಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ಅನ್ತೋ ಠಿತಾ, ಏವಂ ಸತಿ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಸೀಮಮಣ್ಡಲೇ ಅತ್ಥರಣಂ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ‘‘ಪರಿನಿಟ್ಠಿತಪುಬ್ಬಕರಣಮೇವ ಚೇ ದಾಯಕೋ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದೇತಿ, ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ದಾತಬ್ಬಂ. ತೇನ ಚ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಸೀಮಮಣ್ಡಲೇ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ಸಙ್ಘೋ ಅನುಮೋದಾಪೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾಯಂ (ವಜಿರ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೩೦೮) ಆಗತತ್ತಾ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ. ಯದಿ ಏವಂ ‘‘ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಸೀಮಮಣ್ಡಲೇ’’ಇಚ್ಚೇವ ಟೀಕಾಯಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಯಸ್ಮಿಂ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ಸೀಮಮಣ್ಡಲೇ ಕಮ್ಮವಾಚಂ ಭಣಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಸೀಮಮಣ್ಡಲೇ ಅತ್ಥರಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ನ ‘‘ಕಥಿನದಾನಕಮ್ಮವಾಚಾಭಣನಬದ್ಧಸೀಮಾ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕಖೇತ್ತಭೂತಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ಅನ್ತೋ ಠಿತಾ’’ತಿ ವಿಸೇಸಂ ಕತ್ವಾ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ? ನ ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ಕಮ್ಮವಾಚಾಭಣನಸೀಮಾ ಹಿ ಬದ್ಧಸೀಮಾಭೂತಾ, ಕಥಿನತ್ಥಾರಸೀಮಾ ಪನ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಭೂತಾ, ಉಪಚಾರಸೀಮಾ ಚ ನಾಮ ಬದ್ಧಸೀಮಂ ಅವತ್ಥರಿತ್ವಾಪಿ ಗಚ್ಛತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಾ ಸೀಮಾ ಬದ್ಧಸೀಮಾ ಚ ಹೋತಿ ಉಪಚಾರಸೀಮಾ ಚಾತಿ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಸೀಮಮಣ್ಡಲೇ ಕಥಿನದಾನಕಮ್ಮವಾಚಂ ಭಣಿತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಅತ್ಥರಣಂ ಕಾತಬ್ಬಂ, ನ ಯಸ್ಮಿಂ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ಸೀಮಮಣ್ಡಲೇ ಕಮ್ಮವಾಚಂ ಭಣಿತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಅತ್ಥರಣಂ ಕತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಏವಮ್ಪಿ ‘‘ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ’’ಇಚ್ಚೇವ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ನ ‘‘ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕಖೇತ್ತಭೂತಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಾ’’ತಿ, ತಮ್ಪಿ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ. ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕಖೇತ್ತಭೂತಾಯ ಏವ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ಕಥಿನತ್ಥಾರಂ ಕಾತುಂ ಲಭತಿ, ನ ಅಞ್ಞಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೦೬) ‘‘ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ವುತ್ಥವಸ್ಸಾಪಿ ನ ಲಭನ್ತೀತಿ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ.

ಯಥಿಚ್ಛಸಿ, ತಥಾ ಭವತು, ಅಪಿ ತು ಖಲು ‘‘ಕಮ್ಮವಾಚಾಭಣನಸೀಮಾ ಬದ್ಧಸೀಮಾಭೂತಾ, ಕಥಿನತ್ಥಾರಸೀಮಾ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಭೂತಾ’’ತಿ ತುಮ್ಹೇಹಿ ವುತ್ತಂ, ತಥಾಭೂತಭಾವೋ ಕಥಂ ಜಾನಿತಬ್ಬೋತಿ? ವುಚ್ಚತೇ – ಕಥಿನತ್ಥಾರಸೀಮಾಯಂ ತಾವ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಭೂತಭಾವೋ ‘‘ಸಚೇ ಪನ ಏಕಸೀಮಾಯ ಬಹೂ ವಿಹಾರಾ ಹೋನ್ತಿ, ಸಬ್ಬೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಸನ್ನಿಪಾತೇತ್ವಾ ಏಕತ್ಥ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೦೬) ಅತ್ಥಂ ಸಂವಣ್ಣೇತುಂ ‘‘ಏಕಸೀಮಾಯಾತಿ ಏಕಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ ಯುಜ್ಜತೀ’’ತಿ ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾಯಂ (ವಜಿರ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೩೦೬) ಆಗತತ್ತಾ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ಕಮ್ಮವಾಚಾಭಣನಸೀಮಾಯ ಬದ್ಧಸೀಮಾಭೂತಭಾವೋ ಪನ ‘‘ತೇ ಚ ಖೋ ಹತ್ಥಪಾಸಂ ಅವಿಜಹಿತ್ವಾ ಏಕಸೀಮಾಯಂ ಠಿತಾ. ಸೀಮಾ ಚ ನಾಮೇಸಾ ಬದ್ಧಸೀಮಾ ಅಬದ್ಧಸೀಮಾತಿ ದುವಿಧಾ ಹೋತೀ’’ತಿ ಕಙ್ಖಾವಿತರಣಿಯಂ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ನಿದಾನವಣ್ಣನಾ) ಆಗತತ್ತಾ ಚ ‘‘ಸೀಮಾ ಚ ನಾಮೇಸಾ ಕತಮಾ, ಯತ್ಥ ಹತ್ಥಪಾಸಂ ಅವಿಜಹಿತ್ವಾ ಠಿತಾ ಕಮ್ಮಪ್ಪತ್ತಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅನುಯೋಗಂ ಸನ್ಧಾಯ ಸೀಮಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ವಿಭಾಗವನ್ತಾನಂ ಸಭಾವವಿಭಾವನಂ ವಿಭಾಗದಸ್ಸನಮುಖೇನೇವ ಹೋತೀತಿ ‘ಸೀಮಾ ಚ ನಾಮೇಸಾ’ತಿಆದಿಮಾಹಾ’’ತಿ ವಿನಯತ್ಥಮಞ್ಜೂಸಾಯಂ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಭಿ. ಟೀ. ನಿದಾನವಣ್ಣನಾ) ಆಗತತ್ತಾ ಚ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ.

ತತ್ಥ ಕತಿವಿಧಾ ಬದ್ಧಸೀಮಾ, ಕತಿವಿಧಾ ಅಬದ್ಧಸೀಮಾತಿ? ತಿವಿಧಾ ಬದ್ಧಸೀಮಾ ಖಣ್ಡಸೀಮಾಸಮಾನಸಂವಾಸಸೀಮಾಅವಿಪ್ಪವಾಸಸೀಮಾವಸೇನ. ತಿವಿಧಾ ಅಬದ್ಧಸೀಮಾ ಗಾಮಸೀಮಾಉದಕುಕ್ಖೇಪಸೀಮಾಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಸೀಮಾವಸೇನಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ. ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ‘‘ಏವಂ ಏಕಾದಸ ವಿಪತ್ತಿಸೀಮಾಯೋ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ತಿವಿಧಸಮ್ಪತ್ತಿಯುತ್ತಾ ನಿಮಿತ್ತೇನ ನಿಮಿತ್ತಂ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಸಮ್ಮತಾ ಸೀಮಾ ಬದ್ಧಸೀಮಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಖಣ್ಡಸೀಮಾ ಸಮಾನಸಂವಾಸಸೀಮಾ ಅವಿಪ್ಪವಾಸಸೀಮಾತಿ ತಸ್ಸಾಯೇವ ಭೇದೋ. ಅಬದ್ಧಸೀಮಾ ಪನ ಗಾಮಸೀಮಾ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಸೀಮಾ ಉದಕುಕ್ಖೇಪಸೀಮಾತಿ ತಿವಿಧಾ’’ತಿ ಕಙ್ಖಾವಿತರಣಿಯಂ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ನಿದಾನವಣ್ಣನಾ) ಆಗತತ್ತಾ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ಏವಂ ತೀಸು ಬದ್ಧಸೀಮಾಸು, ತೀಸು ಅಬದ್ಧಸೀಮಾಸೂತಿ ಛಸುಯೇವ ಸೀಮಾಸು ಕಮ್ಮಪ್ಪತ್ತಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚತುವಗ್ಗಕರಣೀಯಾದಿಕಮ್ಮಸ್ಸ ಕತ್ತಬ್ಬಭಾವವಚನತೋ ಸುದ್ಧಾಯ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಅಭಣಿತಬ್ಬಭಾವೋ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ಅನ್ತೋಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ಬದ್ಧಸೀಮಾಯ ಸತಿ ತಂ ಬದ್ಧಸೀಮಂ ಅವತ್ಥರಿತ್ವಾಪಿ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ಗಮನತೋ ಸಾ ಬದ್ಧಸೀಮಾ ಕಮ್ಮವಾಚಾಭಣನಾರಹಾ ಚ ಹೋತಿ ಕಥಿನತ್ಥಾರಾರಹಾ ಚಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ನನು ಚ ಪನ್ನರಸವಿಧಾ ಸೀಮಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೭೯; ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಅಕಾಲಚೀವರಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ಆಗತಾ, ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಛಳೇವ ವುತ್ತಾತಿ? ಸಚ್ಚಂ, ತಾಸು ಪನ ಪನ್ನರಸಸು ಸೀಮಾಸು ಉಪಚಾರಸೀಮಾ ಸಙ್ಘಲಾಭವಿಭಜನಾದಿಟ್ಠಾನಮೇವ ಹೋತಿ, ಲಾಭಸೀಮಾ ತತ್ರುಪ್ಪಾದಗಹಣಟ್ಠಾನಮೇವ ಹೋತೀತಿ ಇಮಾ ದ್ವೇ ಸೀಮಾಯೋ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಕರಣಟ್ಠಾನಂ ನ ಹೋನ್ತಿ, ನಿಗಮಸೀಮಾ ನಗರಸೀಮಾ ಜನಪದಸೀಮಾ ರಟ್ಠಸೀಮಾ ರಜ್ಜಸೀಮಾ ದೀಪಸೀಮಾ ಚಕ್ಕವಾಳಸೀಮಾತಿ ಇಮಾ ಪನ ಸೀಮಾಯೋ ಗಾಮಸೀಮಾಯ ಸಮಾನಗತಿಕಾ ಗಾಮಸೀಮಾಯಮೇವ ಅನ್ತೋಗಧಾತಿ ನ ವಿಸುಂ ವುತ್ತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಏತ್ಥ ಚ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ಬದ್ಧಸೀಮಂ ಅವತ್ಥರಿತ್ವಾ ಗತಭಾವೋ ಕಥಂ ಜಾನಿತಬ್ಬೋತಿ? ‘‘ಉಪಚಾರಸೀಮಾ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖೇಪೇನ, ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖೇಪಾರಹಟ್ಠಾನೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೭೯) ವುತ್ತತ್ತಾ ಪರಿಕ್ಖೇಪಪರಿಕ್ಖೇಪಾರಹಟ್ಠಾನಾನಂ ಅನ್ತೋ ಬದ್ಧಸೀಮಾಯ ವಿಜ್ಜಮಾನಾಯ ತಂ ಅವತ್ಥರಿತ್ವಾ ಉಪಚಾರಸೀಮಾ ಗತಾ. ತಥಾ ಹಿ ‘‘ಇಮಿಸ್ಸಾ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ‘ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಮ್ಮೀ’ತಿ ದಿನ್ನಂ ಪನ ಖಣ್ಡಸೀಮಸೀಮನ್ತರಿಕಾಸು ಠಿತಾನಮ್ಪಿ ಪಾಪುಣಾತೀ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೭೯) ವುತ್ತಂ. ತೇನ ಞಾಯತಿ ‘‘ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ಅನ್ತೋ ಠಿತಾ ಬದ್ಧಸೀಮಾ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಪಿ ನಾಮ ಹೋತೀ’’ತಿ. ಹೋತು, ಏವಂ ಸತಿ ಅನ್ತೋಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಂ ಬದ್ಧಸೀಮಾಯ ಸತಿ ತತ್ಥೇವ ಕಥಿನದಾನಕಮ್ಮವಾಚಂ ವಾಚಾಪೇತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಿತಬ್ಬಂ ಭವೇಯ್ಯ, ಅನ್ತೋಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಂ ಬದ್ಧಸೀಮಾಯ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಾಯ ಕಥಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ? ಅನ್ತೋಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಂ ಬದ್ಧಸೀಮಾಯ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಾಯ ಬಹಿಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಂ ವಿಜ್ಜಮಾನಬದ್ಧಸೀಮಂ ವಾ ಉದಕುಕ್ಖೇಪಲಭನಟ್ಠಾನಂ ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಕಮ್ಮವಾಚಂ ವಾಚಾಪೇತ್ವಾ ಪುನ ವಿಹಾರಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕಖೇತ್ತಭೂತಾಯ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಂ ಠತ್ವಾ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಿತಬ್ಬನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ನನು ಚ ಭೋ ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಅಞ್ಞಿಸ್ಸಾ ಸೀಮಾಯ ಞತ್ತಿ, ಅಞ್ಞಿಸ್ಸಾ ಅತ್ಥಾರೋ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಸನ್ತೇ ‘‘ಪರಿನಿಟ್ಠಿತಪುಬ್ಬಕರಣಮೇವ ಚೇ ದಾಯಕೋ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದೇತಿ, ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ದಾತಬ್ಬಂ. ತೇನ ಚ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಸೀಮಮಣ್ಡಲೇ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ಸಙ್ಘೋ ಅನುಮೋದಾಪೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇನ ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾವಚನೇನ (ವಜಿರ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೩೦೮) ವಿರುಜ್ಝತೀತಿ? ನನು ಅವೋಚುಮ್ಹ ‘‘ಕಮ್ಮವಾಚಾಭಣನಸೀಮಾ ಬದ್ಧಸೀಮಾಭೂತಾ, ಕಥಿನತ್ಥಾರಸೀಮಾ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಭೂತಾ’’ತಿ. ತಸ್ಮಾ ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾವಚನೇನ ನ ವಿರುಜ್ಝತಿ. ತತ್ಥ ಪುಬ್ಬೇ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಬದ್ಧಸೀಮವಿಹಾರತ್ತಾ ಸಮಗ್ಗಂ ಸಙ್ಘಂ ಸನ್ನಿಪಾತೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮವಾಚಂ ವಾಚಾಪೇತ್ವಾ ಉಪಚಾರಸೀಮಬದ್ಧಸೀಮಭೂತೇ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ವಿಹಾರೇ ಅತ್ಥರಣಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಬದ್ಧಸೀಮವಿಹಾರೇ ಅಹೋನ್ತೇಪಿ ಅನ್ತೋಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಂ ಬದ್ಧಸೀಮಾಯ ವಿಜ್ಜಮಾನಾಯ ತತ್ಥೇವ ಸೀಮಮಣ್ಡಲೇ ಕಮ್ಮವಾಚಂ ವಾಚಾಪೇತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಅತ್ಥರಿತಬ್ಬಭಾವೋ ಅಮ್ಹೇಹಿಪಿ ವುತ್ತೋಯೇವ. ಯದಿ ಪನ ನ ಚೇವ ಬದ್ಧಸೀಮವಿಹಾರೋ ಹೋತಿ, ನ ಚ ಅನ್ತೋಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಂ ಬದ್ಧಸೀಮಾ ಅತ್ಥಿ, ಏವರೂಪೇ ವಿಹಾರೇ ಕಮ್ಮವಾಚಂ ವಾಚಾಪೇತುಂ ನ ಲಭತಿ, ಅಞ್ಞಂ ಬದ್ಧಸೀಮಂ ವಾ ಉದಕುಕ್ಖೇಪಂ ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಕಮ್ಮವಾಚಂ ವಾಚಾಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಿಹಾರಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕಖೇತ್ತಭೂತಾಯ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ಠತ್ವಾ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಿತಬ್ಬಂ. ಏವಮೇವ ಪರಮ್ಪರಭೂತಾ ಬಹವೋ ಆಚರಿಯವರಾ ಕರೋನ್ತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಅಪರೇ ಪನ ಆಚರಿಯಾ ‘‘ಬದ್ಧಸೀಮವಿರಹಾಯ ಸುದ್ಧಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ಸತಿ ತಸ್ಸಂಯೇವ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಂ ಞತ್ತಿಕಮ್ಮವಾಚಾಪಿ ವಾಚೇತಬ್ಬಾ, ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಿತಬ್ಬಂ, ನ ಅಞ್ಞಿಸ್ಸಾ ಸೀಮಾಯ ಞತ್ತಿ, ಅಞ್ಞಿಸ್ಸಾ ಅತ್ಥರಣಂ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ. ಅಯಂ ಪನ ನೇಸಮಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ‘‘ಕಥಿನತ್ಥತಸೀಮಾಯನ್ತಿ ಉಪಚಾರಸೀಮಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾಯಂ (ವಜಿರ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೩೦೬) ಕಥಿನತ್ಥಾರಟ್ಠಾನಭೂತಾಯ ಸೀಮಾಯ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಭಾವೋ ವುತ್ತೋ, ತಸ್ಸಂಯೇವ ಟೀಕಾಯಂ (ವಜಿರ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೩೦೮) ಪುಬ್ಬೇ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಪಾಠೇ ‘‘ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಸೀಮಮಣ್ಡಲೇ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ಸಙ್ಘೋ ಅನುಮೋದಾಪೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಕಮ್ಮವಾಚಾಭಣನಸೀಮಾಯಮೇವ ಅತ್ಥರಿತಬ್ಬಭಾವೋ ಚ ವುತ್ತೋ, ತಸ್ಮಾ ಅಞ್ಞಿಸ್ಸಾ ಸೀಮಾಯ ಞತ್ತಿ, ಅಞ್ಞಿಸ್ಸಾ ಅತ್ಥರಣಂ ನ ಕಾತಬ್ಬಂ, ತಸ್ಸಂಯೇವ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಂ ಕಮ್ಮವಾಚಂ ಸಾವೇತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಅತ್ಥಾರೋ ಕಾತಬ್ಬೋ, ಉಪಚಾರಸೀಮತೋ ಬಹಿ ಠಿತಂ ಬದ್ಧಸೀಮಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ಥರಣಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥೀತಿ.

ತತ್ರೇವಂ ವಿಚಾರಣಾ ಕಾತಬ್ಬಾ – ಇದಂ ಭಾಸನ್ತರೇಸು ‘‘ಞತ್ತೀ’’ತಿ ಕಥಿತಂ ಕಥಿನದಾನಕಮ್ಮಂ ಚತೂಸು ಸಙ್ಘಕಮ್ಮೇಸು ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮಂ ಹೋತಿ, ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮಸ್ಸ ನವಸು ಠಾನೇಸು ಕಥಿನದಾನಂ, ಗರುಕಲಹುಕೇಸು ಗರುಕಂ, ಯದಿ ‘‘ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಂ ಚತ್ತಾರಿ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಾನಿ ಕಾತಬ್ಬಾನೀ’’ತಿ ಪಕರಣೇಸು ಆಗತಂ ಅಭವಿಸ್ಸಾ, ಏವಂ ಸನ್ತೇ ತೇಸಂ ಆಚರಿಯಾನಂ ವಚನಾನುರೂಪತೋ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಂ ಕಥಿನದಾನಞತ್ತಿಕಮ್ಮವಾಚಂ ವಾಚೇತಬ್ಬಂ ಅಭವಿಸ್ಸಾ, ನ ಪನ ಪಕರಣೇಸು ‘‘ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಂ ಚತ್ತಾರಿ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಾನಿ ಕಾತಬ್ಬಾನೀ’’ತಿ ಆಗತಂ, ಅಥ ಖೋ ‘‘ಸಙ್ಘಲಾಭವಿಭಜನಂ, ಆಗನ್ತುಕವತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಆರಾಮಪ್ಪವಿಸನಂ, ಗಮಿಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸೇನಾಸನಆಪುಚ್ಛನಂ, ನಿಸ್ಸಯಪಅಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭನಂ, ಪಾರಿವಾಸಿಕಮಾನತ್ತಚಾರಿಕಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅರುಣುಟ್ಠಾಪನಂ, ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಆರಾಮಪ್ಪವಿಸನಆಪುಚ್ಛನಂ ಇಚ್ಚೇವಮಾದೀನಿ ಏವ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ಕತ್ತಬ್ಬಾನೀ’’ತಿ ಆಗತಂ, ತಸ್ಮಾ ಕಥಿನದಾನಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮವಾಚಾ ಕೇವಲಾಯಂ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಂ ನ ವಾಚೇತಬ್ಬಾತಿ ಸಿದ್ಧಾ. ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ‘‘ಅವಿಪ್ಪವಾಸಸೀಮಾ ನಾಮ ತಿಯೋಜನಾಪಿ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಸನ್ತೇ ತಿಯೋಜನೇ ಠಿತಾ ಲಾಭಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತಿಯೋಜನೇ ಠತ್ವಾ ಆಗನ್ತುಕವತ್ತಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಆರಾಮಂ ಪವಿಸಿತಬ್ಬಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಗಮಿಕೋ ತಿಯೋಜನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೇನಾಸನಂ ಆಪುಚ್ಛಿಸ್ಸತಿ, ನಿಸ್ಸಯಪಟಿಪನ್ನಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ತಿಯೋಜನಾತಿಕ್ಕಮೇ ನಿಸ್ಸಯೋ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭಿಸ್ಸತಿ, ಪಾರಿವಾಸಿಕೇನ ತಿಯೋಜನಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅರುಣಂ ಉಟ್ಠಪೇತಬ್ಬಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ತಿಯೋಜನೇ ಠತ್ವಾ ಆರಾಮಪ್ಪವಿಸನಂ ಆಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸಬ್ಬಮ್ಪೇತಂ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ಪರಿಚ್ಛೇದವಸೇನೇವ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ತಸ್ಮಾ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಮೇವ ಭಾಜೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಏವಮಾದಿಅಟ್ಠಕಥಾಪಾಠತೋ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೭೯) ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ.

ಅಥೇವಂ ವದೇಯ್ಯುಂ – ‘‘ಉಪಚಾರಸೀಮಾ ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಠಾನಂ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ ತುಮ್ಹೇಹಿ ವುತ್ತಂ, ಅಥ ಚ ಪನ ಕತಪುಬ್ಬಂ ಅತ್ಥಿ. ತಥಾ ಹಿ ಚೀವರಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಸಮ್ಮುತಿಚೀವರನಿದಹಕಸಮ್ಮುತಿಚೀವರಭಾಜಕಸಮ್ಮುತೀನಂ ‘‘ಸುಣಾತು ಮೇ…ಪೇ… ಧಾರಯಾಮೀತಿ ಇಮಾಯ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ವಾ ಅಪಲೋಕನೇನ ವಾ ಅನ್ತೋವಿಹಾರೇ ಸಬ್ಬಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇಪಿ ಖಣ್ಡಸೀಮಾಯಪಿ ಸಮ್ಮನ್ನಿತುಂ ವಟ್ಟತಿಯೇವಾ’’ತಿ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಂ ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ನಿಪ್ಫಾದೇತಬ್ಬಭಾವೋ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ವಿ. ಸಙ್ಗ. ಅಟ್ಠ. ೧೯೪) ಆಗತೋ. ಭಣ್ಡಾಗಾರಸ್ಸ ಪನ ‘‘ಇಮಂ ಪನ ಭಣ್ಡಾಗಾರಂ ಖಣ್ಡಸೀಮಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಖಣ್ಡಸೀಮಾಯ ನಿಸಿನ್ನೇಹಿ ಸಮ್ಮನ್ನಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ವಿಹಾರಮಜ್ಝೇಯೇವ ‘ಸುಣಾತು ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಸಙ್ಘೋ, ಯದಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪತ್ತಕಲ್ಲಂ, ಸಙ್ಘೋ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ವಿಹಾರಂ ಭಣ್ಡಾಗಾರಂ ಸಮ್ಮನ್ನೇಯ್ಯಾ’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ವಾ ಅಪಲೋಕನೇನ ವಾ ಸಮ್ಮನ್ನಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ವಿ. ಸಙ್ಗ. ಅಟ್ಠ. ೧೯೭) ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಮೇವ ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಸಮ್ಮನ್ನಿತಬ್ಬಭಾವೋ ಆಗತೋತಿ.

ತೇ ಏವಂ ವತ್ತಬ್ಬಾ – ಸಚೇಪಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಆಗತಂ ‘‘ಅನ್ತೋವಿಹಾರೇ’’ತಿ ಪಾಠೋ ‘‘ವಿಹಾರಮಜ್ಝೇ’’ತಿ ಪಾಠೋ ಚ ಉಪಚಾರಸೀಮಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತೋತಿ ಮಞ್ಞಮಾನಾ ತುಮ್ಹೇ ಆಯಸ್ಮನ್ತೋ ಏವಂ ಅವಚುತ್ಥ, ತೇ ಪನ ಪಾಠಾ ಉಪಚಾರಸೀಮಂ ಸನ್ಧಾಯ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯೇಹಿ ನ ವುತ್ತಾ, ಅಥ ಖೋ ಅವಿಪ್ಪವಾಸಸೀಮಾಸಙ್ಖಾತಂ ಮಹಾಸೀಮಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಾ. ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ಖಣ್ಡಸೀಮಾಯ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ. ಖಣ್ಡಸೀಮಾಯ ಹಿ ಮಹಾಸೀಮಾ ಏವ ಪಟಿಯೋಗೀ ಹೋತಿ. ಉಪಚಾರಸೀಮಾತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ಕಥಂ ಜಾನಿತಬ್ಬೋತಿ ಚೇ? ‘‘ಇಮಂ ಪನ ಸಮಾನಸಂವಾಸಕಸೀಮಂ ಸಮ್ಮನ್ನನ್ತೇಹಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜೂಪಸಮ್ಪದಾದೀನಂ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಾನಂ ಸುಖಕರಣತ್ಥಂ ಪಠಮಂ ಖಣ್ಡಸೀಮಾ ಸಮ್ಮನ್ನಿತಬ್ಬಾ…ಪೇ… ಏವಂ ಬದ್ಧಾಸು ಪನ ಸೀಮಾಸು ಖಣ್ಡಸೀಮಾಯ ಠಿತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಮಹಾಸೀಮಾಯ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಾನಂ ನ ಕೋಪೇನ್ತಿ, ಮಹಾಸೀಮಾಯ ವಾ ಠಿತಾ ಖಣ್ಡಸೀಮಾಯ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಾನಂ. ಸೀಮನ್ತರಿಕಾಯ ಪನ ಠಿತಾ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ನ ಕೋಪೇನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಅಟ್ಠಕಥಾಪಾಠವಸೇನ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೧೩೮) ಜಾನಿತಬ್ಬೋತಿ. ಅಥ ವಾ ತೇಹಿ ಆಯಸ್ಮನ್ತೇಹಿ ಆಭತಭಣ್ಡಾಗಾರಸಮ್ಮುತಿಪಾಠವಸೇನಪಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ಕಥಂ? ಚೀವರಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಾದಿಪುಗ್ಗಲಸಮ್ಮುತಿಯೋ ಪನ ಅನ್ತೋವಿಹಾರೇ ಸಬ್ಬಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇಪಿ ಖಣ್ಡಸೀಮಾಯಮ್ಪಿ ಸಮ್ಮನ್ನಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಭಣ್ಡಾಗಾರಸಙ್ಖಾತವಿಹಾರಸಮ್ಮುತಿ ಪನ ವಿಹಾರಮಜ್ಝೇಯೇವಾತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ, ತತ್ಥ ವಿಸೇಸಕಾರಣಂ ಪರಿಯೇಸಿತಬ್ಬಂ.

ತತ್ರೇವಂ ವಿಸೇಸಕಾರಣಂ ಪಞ್ಞಾಯತಿ – ‘‘ಅಞ್ಞಿಸ್ಸಾ ಸೀಮಾಯ ವತ್ಥು ಅಞ್ಞಿಸ್ಸಾ ಕಮ್ಮವಾಚಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬದೋಸಪರಿಹಾರತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ. ಪುಗ್ಗಲಸಮ್ಮುತಿಯೋ ಹಿ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವತ್ಥುತ್ತಾ ಯದಿ ಮಹಾಸೀಮಭೂತೇ ಅನ್ತೋವಿಹಾರೇ ಕತ್ತುಕಾಮಾ ಹೋನ್ತಿ, ಸಬ್ಬಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ತಂ ವತ್ಥುಭೂತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಕತ್ವಾ ಕರೇಯ್ಯುಂ. ಯದಿ ಖಣ್ಡಸೀಮಾಯ ಕತ್ತುಕಾಮಾ, ತಂ ವತ್ಥುಭೂತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಖಣ್ಡಸೀಮಂ ಆನೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಸನ್ನಿಪತಿತಕಮ್ಮಪ್ಪತ್ತಸಙ್ಘಸ್ಸ ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಕತ್ವಾ ಕರೇಯ್ಯುಂ. ಉಭಯಥಾಪಿ ಯಥಾವುತ್ತದೋಸೋ ನತ್ಥಿ, ಭಣ್ಡಾಗಾರಸಮ್ಮುತಿ ಪನ ಭಣ್ಡಾಗಾರಸ್ಸ ವಿಹಾರತ್ತಾ ಖಣ್ಡಸೀಮಂ ಆನೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ತಸ್ಮಾ ಯದಿ ತಂ ಸಮ್ಮುತಿಂ ಖಣ್ಡಸೀಮಾಯಂ ಠತ್ವಾ ಕರೇಯ್ಯುಂ, ವತ್ಥು ಮಹಾಸೀಮಾಯಂ ಹೋತಿ, ಕಮ್ಮವಾಚಾ ಖಣ್ಡಸೀಮಾಯನ್ತಿ ಯಥಾವುತ್ತದೋಸೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ದೋಸೇ ಸತಿ ವತ್ಥುವಿಪನ್ನತ್ತಾ ಕಮ್ಮಂ ವಿಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಮಾ ಮಹಾಸೀಮಭೂತವಿಹಾರಮಜ್ಝೇಯೇವ ಸಾ ಸಮ್ಮುತಿ ಕಾತಬ್ಬಾತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯಾನಂ ಮತಿ, ನ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ.

ಅಥಾಪಿ ಏವಂ ವದೇಯ್ಯುಂ ‘‘ವಿಹಾರಸದ್ದೇನ ಅವಿಪ್ಪವಾಸಸೀಮಭೂತಾ ಮಹಾಸೀಮಾವ ವುತ್ತಾ, ನ ಉಪಚಾರಸೀಮಾ’’ತಿ ಇದಂ ವಚನಂ ಕಥಂ ಪಚ್ಚೇತಬ್ಬನ್ತಿ? ಇಮಿನಾಯೇವ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನೇನ. ಯದಿ ಹಿ ಉಪಚಾರಸೀಮಾ ವುತ್ತಾ ಭವೇಯ್ಯ, ಉಪಚಾರಸೀಮಾ ನಾಮ ಬದ್ಧಸೀಮಂ ಅವತ್ಥರಿತ್ವಾಪಿ ಪವತ್ತಾ ಆವಾಸೇಸು ವಾ ಭಿಕ್ಖೂಸು ವಾ ವಡ್ಢನ್ತೇಸು ಅನಿಯಮವಸೇನ ವಡ್ಢತಿ, ತಸ್ಮಾ ಖಣ್ಡಸೀಮಂ ಅವತ್ಥರಿತ್ವಾ ಪವತ್ತನತೋ ವಿಹಾರೇನ ಸಹ ಖಣ್ಡಸೀಮಾ ಏಕಸೀಮಾಯೇವ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಸತಿ ವಿಹಾರೇ ಠಿತಂ ಭಣ್ಡಾಗಾರಂ ಖಣ್ಡಸೀಮಾಯ ಠತ್ವಾ ಸಮ್ಮನ್ನಿತುಂ ಸಕ್ಕಾ ಭವೇಯ್ಯ, ನ ಪನ ಸಕ್ಕಾ ‘‘ಖಣ್ಡಸೀಮಾಯ ನಿಸಿನ್ನೇಹಿ ಸಮ್ಮನ್ನಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೪೩) ಪಟಿಸಿದ್ಧತ್ತಾ. ತೇನ ಞಾಯತಿ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ವಿಹಾರಸದ್ದೇನ ಅವಿಪ್ಪವಾಸಸೀಮಭೂತಾ ಮಹಾಸೀಮಾ ವುತ್ತಾ, ನ ಉಪಚಾರಸೀಮಾ’’ತಿ. ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ಅನಿಯಮವಸೇನ ವಡ್ಢನಭಾವೋ ಕಥಂ ಜಾನಿತಬ್ಬೋತಿ? ‘‘ಉಪಚಾರಸೀಮಾ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖೇಪೇನ, ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖೇಪಾರಹಟ್ಠಾನೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾ ಹೋತಿ. ಅಪಿಚ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಧುವಸನ್ನಿಪಾತಟ್ಠಾನತೋ ವಾ ಪರಿಯನ್ತೇ ಠಿತಭೋಜನಸಾಲತೋ ವಾ ನಿಬದ್ಧವಸನಕಆವಾಸತೋ ವಾ ಥಾಮಮಜ್ಝಿಮಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ದ್ವಿನ್ನಂ ಲೇಡ್ಡುಪಾತಾನಂ ಅನ್ತೋ ಉಪಚಾರಸೀಮಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ, ಸಾ ಪನ ಆವಾಸೇಸು ವಡ್ಢನ್ತೇಸು ವಡ್ಢತಿ, ಪರಿಹಾಯನ್ತೇಸು ಪರಿಹಾಯತಿ. ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ಪನ ‘ಭಿಕ್ಖೂಸುಪಿ ವಡ್ಢನ್ತೇಸು ವಡ್ಢತೀ’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಸಚೇ ವಿಹಾರೇ ಸನ್ನಿಪತಿತಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಾಬದ್ಧಾ ಹುತ್ವಾ ಯೋಜನಸತಮ್ಪಿ ಪೂರೇತ್ವಾ ನಿಸೀದನ್ತಿ, ಯೋಜನಸತಮ್ಪಿ ಉಪಚಾರಸೀಮಾವ ಹೋತಿ, ಸಬ್ಬೇಸಂ ಲಾಭೋ ಪಾಪುಣಾತೀ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೭೯) ವಚನತೋತಿ.

ಯದಿ ಏವಂ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ಕಥಿನತ್ಥತಭಾವೋ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತೋತಿ? ಕಥಿನತ್ಥರಣಂ ನಾಮ ನ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಂ, ಪುಗ್ಗಲಕಮ್ಮಮೇವ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕಖೇತ್ತಭೂತಾಯ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ಕಾತಬ್ಬಾ ಹೋತಿ. ಞತ್ತಿಕಮ್ಮವಾಚಾ ಪನ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಭೂತಾ, ತಸ್ಮಾ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಸುವಿಸೋಧಿತಪರಿಸಾಯ ಬದ್ಧಾಬದ್ಧಸೀಮಾಯಮೇವ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ನನು ಚ ಭೋ ‘‘ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಿತುಂ ಕೇ ಲಭನ್ತಿ, ಕೇ ನ ಲಭನ್ತಿ? ಗಣನವಸೇನ ತಾವ ಪಚ್ಛಿಮಕೋಟಿಯಾ ಪಞ್ಚ ಜನಾ ಲಭನ್ತಿ, ಉದ್ಧಂ ಸತಸಹಸ್ಸಮ್ಪಿ, ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಹೇಟ್ಠಾ ನ ಲಭನ್ತೀ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ, ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ‘‘ಕಥಿನತ್ಥರಣಂ ನಾಮ ನ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಂ, ಪುಗ್ಗಲಕಮ್ಮಮೇವ ಹೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ? ‘‘ನ ಸಙ್ಘೋ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರತಿ, ನ ಗಣೋ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರತಿ, ಪುಗ್ಗಲೋ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರತೀ’’ತಿ ಪರಿವಾರೇ (ಪರಿ. ೪೧೪) ವುತ್ತತ್ತಾ ಚ ಅಪಲೋಕನಕಮ್ಮಾದೀನಂ ಚತುನ್ನಂ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಾನಂ ಠಾನೇಸು ಅಪವಿಟ್ಠತ್ತಾ ಚ. ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ಕಥಿನತ್ಥಾರಸ್ಸ ಉಪಚಾರಭೂತಂ ಕಥಿನದಾನಕಮ್ಮವಾಚಾಭಣನಕಾಲಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಕಾಲೇ ಕಥಿನದಾಯಕಾ ಚತ್ತಾರೋ, ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕೋ ಏಕೋತಿ ಪಚ್ಛಿಮಕೋಟಿಯಾ ಪಞ್ಚ ಹೋನ್ತಿ, ತತೋ ಹೇಟ್ಠಾ ನ ಲಭತೀತಿ. ಞತ್ತಿಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಭಾವೋ ಕಥಂ ಜಾನಿತಬ್ಬೋತಿ? ‘‘ಚತುನ್ನಂ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಾನಂ ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮಸ್ಸ ನವಸು ಠಾನೇಸು ಕಥಿನದಾನ’’ನ್ತಿ ಆಗತತ್ತಾ, ‘‘ಸುಣಾತು ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಸಙ್ಘೋ, ಇದಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಕಥಿನದುಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪನ್ನ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತತ್ತಾ ಚಾತಿ.

ಅಪರೇ ಪನ ಆಚರಿಯಾ ‘‘ಭಾಸನ್ತರೇಸು ಞತ್ತೀತಿ ವುತ್ತಾ ಕಥಿನದಾನಕಮ್ಮವಾಚಾ ಅತ್ಥಾರಕಿರಿಯಾಯ ಪವಿಸತಿ, ಅತ್ಥಾರಕಿರಿಯಾ ಚ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಂ ಕಾತಬ್ಬಾ, ತಸ್ಮಾ ಕಥಿನದಾನಕಮ್ಮವಾಚಾಪಿ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಂ ಕಾತಬ್ಬಾಯೇವಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಅಯಮಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಮಹಾವಗ್ಗಪಾಳಿಯಂ (ಮಹಾವ. ೩೦೬) ‘‘ಏವಞ್ಚ ಪನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಆರಭಿತ್ವಾ ‘‘ಬ್ಯತ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಟಿಬಲೇನ ಸಙ್ಘೋ ಞಾಪೇತಬ್ಬೋ…ಪೇ… ಏವಂ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅತ್ಥತಂ ಹೋತಿ ಕಥಿನ’’ನ್ತಿ ಕಥಿನದಾನಞತ್ತಿಕಮ್ಮವಾಚಾತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಅನುಮೋದನಾ ಪಾಠೋ ಆಗತೋ, ಪರಿವಾರಪಾಳಿಯಞ್ಚ (ಪರಿ. ೪೧೨) ‘‘ಕಥಿನತ್ಥಾರೋ ಜಾನಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಉದ್ದೇಸಸ್ಸ ನಿದ್ದೇಸೇ ‘‘ಸಚೇ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಕಥಿನದುಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಹೋತಿ, ಸಙ್ಘೇನ ಕಥಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ, ಅತ್ಥಾರಕೇನ ಕಥಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ, ಅನುಮೋದಕೇನ ಕಥಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ‘‘ಸಙ್ಘೇನ ಞತ್ತಿದುತಿಯೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಕಥಿನತ್ಥಾರಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದಾತಬ್ಬಂ…ಪೇ… ಅನುಮೋದಾಮಾ’’ತಿ ಞತ್ತಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಅನುಮೋದನಾ ಪಾಠೋ ಆಗತೋ, ತಸ್ಮಾ ಞತ್ತಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಅನುಮೋದನಾ ಸಬ್ಬೋ ವಿಧಿ ಕಥಿನತ್ಥಾರಕಿರಿಯಾಯಂ ಪವಿಸತಿ, ತತೋ ಕಥಿನತ್ಥಾರಕಿರಿಯಾಯ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಂ ಕತ್ತಬ್ಬಾಯ ಸತಿ ಞತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಕಥಿನದಾನಕಮ್ಮವಾಚಾಪಿ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಂ ಕತ್ತಬ್ಬಾಯೇವಾತಿ.

ತತ್ರೇವಂ ವಿಚಾರಣಾ ಕಾತಬ್ಬಾ – ಅತ್ಥಾರಕಿರಿಯಾಯ ವಿಸುಂ ಅನಾಗತಾಯ ಸತಿ ‘‘ಸಬ್ಬೋ ವಿಧಿ ಅತ್ಥಾರಕಿರಿಯಾಯಂ ಪವಿಸತೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಭವೇಯ್ಯ, ಅಥ ಚ ಪನ ಮಹಾವಗ್ಗಪಾಳಿಯಞ್ಚ ಪರಿವಾರಪಾಳಿಯಞ್ಚ ಅತ್ಥಾರಕಿರಿಯಾ ವಿಸುಂ ಆಗತಾಯೇವ, ತಸ್ಮಾ ಞತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಾ ಕಥಿನದಾನಕಮ್ಮವಾಚಾ ಅತ್ಥಾರಕಿರಿಯಾಯಂ ನ ಪವಿಸತಿ, ಕೇವಲಂ ಅತ್ಥಾರಕಿರಿಯಾಯ ಉಪಚಾರಭೂತತ್ತಾ ಪನ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ವುತ್ತಂ. ಯಥಾ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೀಮಂ ಸಮ್ಮನ್ನಿತು’’ನ್ತಿ ಸೀಮಾಸಮ್ಮುತಿಂ ಅನುಜಾನಿತ್ವಾ ‘‘ಏವಞ್ಚ ಪನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಮ್ಮನ್ನಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಸೀಮಾಸಮ್ಮುತಿವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಪಠಮಂ ನಿಮಿತ್ತಾ ಕಿತ್ತೇತಬ್ಬಾ…ಪೇ… ಏವಮೇತಂ ಧಾರಯಾಮೀ’’ತಿ ನಿಮಿತ್ತಕಿತ್ತನೇನ ಸಹ ಸೀಮಾಸಮ್ಮುತಿಕಮ್ಮವಾಚಾ ದೇಸಿತಾ, ತತ್ಥ ನಿಮಿತ್ತಕಿತ್ತನಂ ಸೀಮಾಸಮ್ಮುತಿಕಮ್ಮಂ ನ ಹೋತಿ, ಕಮ್ಮವಾಚಾಯೇವ ಸೀಮಾಸಮ್ಮುತಿಕಮ್ಮಂ ಹೋತಿ, ತಥಾಪಿ ಸೀಮಾಸಮ್ಮುತಿಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಉಪಚಾರಭಾವತೋ ಸಹ ನಿಮಿತ್ತಕಿತ್ತನೇನ ಸೀಮಾಸಮ್ಮುತಿಕಮ್ಮವಾಚಾ ದೇಸಿತಾ. ಯಥಾ ಚ ಉಪಸಮ್ಪದಾಕಮ್ಮವಿಧಿಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ‘‘ಪಠಮಂ ಉಪಜ್ಝಂ ಗಾಹಾಪೇತಬ್ಬೋ…ಪೇ… ಏವಮೇತಂ ಧಾರಯಾಮೀ’’ತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯಗಾಹಾಪನಾದಿನಾ ಸಹ ಉಪಸಮ್ಪದಾಕಮ್ಮಂ ದೇಸಿತಂ, ತತ್ಥ ಉಪಜ್ಝಾಯಗಾಹಾಪನಾದಿ ಉಪಸಮ್ಪದಾಕಮ್ಮಂ ನ ಹೋತಿ, ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥಕಮ್ಮವಾಚಾಯೇವ ಉಪಸಮ್ಪದಾಕಮ್ಮಂ ಹೋತಿ, ತಥಾಪಿ ಉಪಸಮ್ಪದಾಕಮ್ಮಸ್ಸ ಸಮೀಪೇ ಭೂತತ್ತಾ ಉಪಜ್ಝಾಯಗಾಹಾಪನಾದಿನಾ ಸಹ ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥಕಮ್ಮವಾಚಾ ದೇಸಿತಾ, ಏವಮೇತ್ಥ ಕಥಿನದಾನಕಮ್ಮವಾಚಾ ಅತ್ಥಾರಕಿರಿಯಾ ನ ಹೋತಿ, ತಥಾಪಿ ಅತ್ಥಾರಕಿರಿಯಾಯ ಉಪಚಾರಭೂತತ್ತಾ ಕಥಿನದಾನಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಸಹ ಕಥಿನತ್ಥಾರಕಿರಿಯಾ ದೇಸಿತಾ, ತಸ್ಮಾ ಕಥಿನದಾನಕಮ್ಮವಾಚಾ ಅತ್ಥಾರಕಿರಿಯಾಯಂ ನ ಪವಿಸತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಅಥ ವಾ ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮವಾಚಾ ಚ ಅತ್ಥಾರೋ ಚಾತಿ ಇಮೇ ದ್ವೇ ಧಮ್ಮಾ ಅತುಲ್ಯಕಿರಿಯಾ ಅತುಲ್ಯಕತ್ತಾರೋ ಅತುಲ್ಯಕಮ್ಮಾ ಅತುಲ್ಯಕಾಲಾ ಚ ಹೋನ್ತಿ, ತೇನ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ ‘‘ಭಾಸನ್ತರೇಸು ಞತ್ತೀತಿ ವುತ್ತಾ ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮವಾಚಾ ಅತ್ಥಾರಕಿರಿಯಾಯಂ ನ ಪವಿಸತೀ’’ತಿ. ತತ್ಥ ಕಥಂ ಅತುಲ್ಯಕಿರಿಯಾ ಹೋನ್ತಿ? ಕಮ್ಮವಾಚಾ ದಾನಕಿರಿಯಾ ಹೋತಿ, ಅತ್ಥಾರೋ ಪನ್ನರಸಧಮ್ಮಾನಂ ಕಾರಣಭೂತಾ ಅತ್ಥಾರಕಿರಿಯಾ, ಏವಂ ಅತುಲ್ಯಕಿರಿಯಾ. ಕಥಂ ಅತುಲ್ಯಕತ್ತಾರೋತಿ? ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಕತ್ತಾ ಸಙ್ಘೋ ಹೋತಿ, ಅತ್ಥಾರಸ್ಸ ಕತ್ತಾ ಪುಗ್ಗಲೋ, ಏವಂ ಅತುಲ್ಯಕತ್ತಾರೋ ಹೋನ್ತಿ. ಕಥಂ ಅತುಲ್ಯಕಮ್ಮಾ ಹೋನ್ತಿ? ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಕಮ್ಮಂ ಕಥಿನದುಸ್ಸಂ ಹೋತಿ, ಅತ್ಥಾರಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ಕಥಿನಸಙ್ಖಾತಾ ಸಮೂಹಪಞ್ಞತ್ತಿ, ಏವಂ ಅತುಲ್ಯಕಮ್ಮಾ ಹೋನ್ತಿ. ಕಥಂ ಅತುಲ್ಯಕಾಲಾ ಹೋನ್ತಿ? ಕಥಿನದಾನಕಮ್ಮವಾಚಾ ಪುಬ್ಬಕರಣಪಚ್ಚುದ್ಧಾರಅಧಿಟ್ಠಾನಾನಂ ಪುಬ್ಬೇ ಹೋತಿ, ಅತ್ಥಾರೋ ತೇಸಂ ಪಚ್ಛಾ, ಏವಂ ಅತುಲ್ಯಕಾಲಾ ಹೋನ್ತೀತಿ. ಅಥ ವಾ ಅತ್ಥಾರೋ ‘‘ಇಮಾಯ ಸಙ್ಘಾಟಿಯಾ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಾಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ ವಚೀಭೇದಸಙ್ಖಾತೇನ ಏಕೇನ ಧಮ್ಮೇನ ಸಙ್ಗಹಿತೋ, ನ ಞತ್ತಿಅನುಸ್ಸಾವನಾದಿನಾ ಅನೇಕೇಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಸಙ್ಗಹಿತೋ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಪರಿವಾರೇ (ಪರಿ. ೪೦೮) ‘‘ಅತ್ಥಾರೋ ಏಕೇನ ಧಮ್ಮೇನ ಸಙ್ಗಹಿತೋ ವಚೀಭೇದೇನಾ’’ತಿ. ಇಮಿನಾಪಿ ಕಾರಣೇನ ಜಾನಿತಬ್ಬಂ ‘‘ನ ಞತ್ತಿ ಅತ್ಥಾರೇ ಪವಿಟ್ಠಾ’’ತಿ.

ಅಞ್ಞೇ ಪನ ಆಚರಿಯಾ ಏವಂ ವದನ್ತಿ – ‘‘ಕಥಿನತ್ಥಾರಂ ಕೇ ಲಭನ್ತಿ, ಕೇ ನ ಲಭನ್ತೀತಿ? ಗಣನವಸೇನ ತಾವ ಪಚ್ಛಿಮಕೋಟಿಯಾ ಪಞ್ಚ ಜನಾ ಲಭನ್ತಿ, ಉದ್ಧಂ ಸತಸಹಸ್ಸಮ್ಪಿ, ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಹೇಟ್ಠಾ ನ ಲಭನ್ತೀ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೦೬) ಆಗತತ್ತಾ ‘‘ಹೇಟ್ಠಿಮನ್ತತೋ ಪಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖೂ ಕಥಿನತ್ಥಾರಂ ಲಭನ್ತಿ, ತತೋ ಅಪ್ಪಕತರಾ ನ ಲಭನ್ತೀ’’ತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ‘‘ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಜನಾನಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಪಚ್ಛಿಮಕೋಟಿಯಾ ಚತ್ತಾರೋ ಕಥಿನದುಸ್ಸಸ್ಸ ದಾಯಕಾ, ಏಕೋ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕೋತಿ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಜನಾನಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಕಙ್ಖಾವಿತರಣೀಟೀಕಾಯಂ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಭಿ. ಟೀ. ಕಥಿನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ಆಗತತ್ತಾ ತಸ್ಮಿಂ ವಾಕ್ಯೇ ‘‘ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಕಿರಿಯಾಯ ಕತ್ತಾ ‘‘ಸೋ ಕಥಿನತ್ಥಾರೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅತ್ಥಾರೋತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಇಮಾಯ ಸಙ್ಘಾಟಿಯಾ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತಅತ್ಥರಣಕಿರಿಯಾ ನ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ, ಚತೂಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಅತ್ಥಾರಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಞತ್ತಿಯಾ ದಾನಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತನ್ತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ‘‘ಕಥಿನತ್ಥಾರಂ ಕೇ ಲಭನ್ತಿ…ಪೇ… ಉದ್ಧಂ ಸತಸಹಸ್ಸನ್ತಿ ಇದಂ ಅತ್ಥಾರಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಕಥಿನದುಸ್ಸದಾನಕಮ್ಮಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯಟೀಕಾಯಂ ವುತ್ತಂ. ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಪಾಠೇ ಞತ್ತಿಯಾ ದಿನ್ನಂಯೇವ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಪಞ್ಚ ಜನಾ ಅತ್ಥಾರಂ ಲಭನ್ತೀ’’ತಿ ಇದಂ ವಚನಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯೇಹಿ ವುತ್ತಂ, ‘‘ಇಮಾಯ ಸಙ್ಘಾಟಿಯಾ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಾಮೀ’’ತಿಆದಿ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಅತ್ಥರಣಂ ಸನ್ಧಾಯ ನ ವುತ್ತನ್ತಿ ಟೀಕಾಚರಿಯಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಏವಂ ಕಙ್ಖಾವಿತರಣೀಟೀಕಾ-ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯಟೀಕಾಕಾರಕೇಹಿ ಆಚರಿಯೇಹಿ ‘‘ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮಂ ಅತ್ಥಾರೋ ನಾಮಾ’’ತಿ ವಿನಿಚ್ಛಿತತ್ತಾ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಂ ಕಥಿನದಾನಞತ್ತಿಕಮ್ಮವಾಚಾಕರಣಂ ಯುತ್ತನ್ತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ವದನ್ತಿ.

ತತ್ರೇವಂ ವಿಚಾರಣಾ ಕಾತಬ್ಬಾ – ‘‘ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮಂಯೇವ ಅತ್ಥಾರೋ ನಾಮಾ’’ತಿ ಟೀಕಾಚರಿಯಾ ನ ವದೇಯ್ಯುಂ. ವದೇಯ್ಯುಂ ಚೇ, ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ವಿರುದ್ಧೋ ಸಿಯಾ. ಕಥಂ ವಿರುದ್ಧೋತಿ ಚೇ? ‘‘ಛಿನ್ನವಸ್ಸಾ ವಾ ಪಚ್ಛಿಮಿಕಾಯ ಉಪಗತಾ ವಾ ನ ಲಭನ್ತಿ, ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ವುತ್ಥವಸ್ಸಾಪಿ ನ ಲಭನ್ತೀತಿ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೦೬) ಆಗತತ್ತಾ ‘‘ತೇ ಛಿನ್ನವಸ್ಸಾದಯೋ ಕಥಿನತ್ಥಾರಂ ನ ಲಭನ್ತೀ’’ತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ಯದಿ ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮಂ ಅತ್ಥಾರೋ ನಾಮ ಸಿಯಾ, ಏವಂ ಸತಿ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮೇಪಿ ಗಣಪೂರಕಭಾವೇನ ಅಪ್ಪವಿಟ್ಠಾ ಸಿಯುಂ. ಅಥ ಚ ಪನ ‘‘ಪುರಿಮಿಕಾಯ ಉಪಗತಾನಂ ಪನ ಸಬ್ಬೇ ಗಣಪೂರಕಾ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೦೬) ವುತ್ತತ್ತಾ ತೇ ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮೇ ಪವಿಟ್ಠಾವ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯೋ ಪಞ್ಚಾನಿಸಂಸಹೇತುಭೂತಂ ‘‘ಇಮಾಯ ಸಙ್ಘಾಟಿಯಾ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಾಮೀ’’ತಿಆದಿಕಂ ವಚೀಭೇದಂಯೇವ ‘‘ಅತ್ಥಾರೋ’’ತಿ ವದತಿ, ನ ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮಂ, ತಸ್ಮಾ ತೇ ಛಿನ್ನವಸ್ಸಾದಯೋ ಪಞ್ಚಾನಿಸಂಸಹೇತುಭೂತಂ ಕಥಿನತ್ಥಾರಂ ನ ಲಭನ್ತಿ, ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮೇ ಪನ ಚತುವಗ್ಗಸಙ್ಘಪೂರಕಭಾವಂ ಲಭನ್ತೀತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ಪುನಪಿ ವುತ್ತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸಚೇ ಪುರಿಮಿಕಾಯ ಉಪಗತಾ ಚತ್ತಾರೋ ವಾ ಹೋನ್ತಿ ತಯೋ ವಾ ದ್ವೇ ವಾ ಏಕೋ ವಾ, ಇತರೇ ಗಣಪೂರಕೇ ಕತ್ವಾ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ಏವಂ ಅಲಬ್ಭಮಾನಕಥಿನತ್ಥಾರೇಯೇವ ಛಿನ್ನವಸ್ಸಾದಯೋ ಗಣಪೂರಕೇ ಕತ್ವಾ ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಕಥಿನದುಸ್ಸಂ ದಾಪೇತ್ವಾ ಪುರಿಮಿಕಾಯ ಉಪಗತೇಹಿ ಕಥಿನಸ್ಸ ಅತ್ಥರಿತಬ್ಬಭಾವತೋ ‘‘ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮಂಯೇವ ಅತ್ಥಾರೋ ನಾಮಾತಿ ಟೀಕಾಚರಿಯಾ ನ ವದೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ ಅವಚಿಮ್ಹಾತಿ.

ನನು ಚ ಭೋ ಇಮಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನೇ ‘‘ಇತರೇ ಗಣಪೂರಕೇ ಕತ್ವಾ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವಚನೇನ ಚತುವಗ್ಗಸಙ್ಘೇನ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮಂಯೇವ ‘‘ಅತ್ಥಾರೋ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ? ನ, ಪುಬ್ಬಾಪರವಿರೋಧತೋ. ಪುಬ್ಬೇ ಹಿ ಛಿನ್ನವಸ್ಸಾದೀನಂ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಿತುಂ ಅಲಬ್ಭಮಾನಭಾವೋ ವುತ್ತೋ, ಇಧ ‘‘ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮಂ ಅತ್ಥಾರೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತೇಸಮ್ಪಿ ಲಬ್ಭಮಾನಭಾವೋ ವುತ್ತೋ ಭವೇಯ್ಯ, ನ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯಾ ಪುಬ್ಬಾಪರವಿರುದ್ಧಂ ಕಥೇಯ್ಯುಂ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಕತ್ವಾ’’ತಿ ಪದಂ ‘‘ಅತ್ಥರಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಪದೇನ ಸಮ್ಬಜ್ಝನ್ತೇನ ಸಮಾನಕಾಲವಿಸೇಸನಂ ಅಕತ್ವಾ ಪುಬ್ಬಕಾಲವಿಸೇಸನಮೇವ ಕತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ, ಏವಂ ಸತಿ ಪುಬ್ಬವಚನೇನಾಪರವಚನಂ ಗಙ್ಗೋದಕೇನ ಯಮುನೋದಕಂ ವಿಯ ಸಂಸನ್ದತಿ, ಪಚ್ಛಾಪಿ ಚ ‘‘ಕಮ್ಮವಾಚಂ ಸಾವೇತ್ವಾ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಾಪೇತ್ವಾ ದಾನಞ್ಚ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ವಿಸುಂ ಕಮ್ಮವಾಚಾಸಾವನಂ ವಿಸುಂ ಕಥಿನತ್ಥರಣಂ ಪುಬ್ಬಾಪರಾನುಕ್ಕಮತೋ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮಂ ಅತ್ಥಾರೋ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ, ಕೇವಲಂ ಅತ್ಥಾರಸ್ಸ ಕಾರಣಮೇವ ಉಪಚಾರಮೇವ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಕಿಞ್ಚ ಭಿಯ್ಯೋ – ‘‘ನ ಸಙ್ಘೋ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರತಿ, ನ ಗಣೋ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರತಿ, ಪುಗ್ಗಲೋ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರತೀ’’ತಿ ಪರಿವಾರವಚನೇನ (ಪರಿ. ೪೧೪) ಅಯಮತ್ಥೋ ಜಾನಿತಬ್ಬೋತಿ.

ಯದಿ ಏವಂ ಕಙ್ಖಾವಿತರಣೀಟೀಕಾ-ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯಟೀಕಾಸು ಆಗತಪಾಠಾನಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಕಥಂ ಭಾಸಿತಬ್ಬೋ ಭವೇಯ್ಯ. ನನು ಕಙ್ಖಾವಿತರಣೀಟೀಕಾಯಂ ‘‘ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಕಿರಿಯಾಯ ಕತ್ತಾ ‘‘ಸೋ ಕಥಿನತ್ಥಾರೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ, ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯಟೀಕಾಯಞ್ಚ ‘‘ಕಥಿನದುಸ್ಸದಾನಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಪದಂ ‘‘ಸನ್ಧಾಯಾ’’ತಿ ಕಿರಿಯಾಯ ಕಮ್ಮಂ, ಕಥಿನತ್ಥಾರೋ…ಪೇ… ಇದಂ ‘‘ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಕಿರಿಯಾಯ ಕಮ್ಮಂ ಹೋತಿ. ಏವಂ ಟೀಕಾಸು ನೀತತ್ಥತೋ ಆಗತಪಾಠೇಸು ಸನ್ತೇಸು ‘‘ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮಂಯೇವ ಅತ್ಥಾರೋ ನಾಮಾತಿ ಟೀಕಾಚರಿಯಾ ನ ವದೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ? ಯೇನಾಕಾರೇನ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನೇನ ಟೀಕಾವಚನಞ್ಚ ಪುಬ್ಬಾಪರಅಟ್ಠಕಥಾವಚನಞ್ಚ ಅವಿರುದ್ಧಂ ಭವೇಯ್ಯ, ತೇನಾಕಾರೇನ ಟೀಕಾಪಾಠಾನಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಕಥಂ? ಕಙ್ಖಾವಿತರಣೀಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಕಥಿನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ‘‘ಸೋ ಸಬ್ಬನ್ತಿಮೇನ ಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಜನಾನಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಆಗತೋ, ತಸ್ಮಿಂ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನೇ ಚೋದಕೇನ ಚೋದೇತಬ್ಬಸ್ಸ ಅತ್ಥಿತಾಯ ತಂ ಪರಿಹರಿತುಂ ‘‘ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಜನಾನಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಪಚ್ಛಿಮಕೋಟಿಯಾ ಚತ್ತಾರೋ ಕಥಿನದುಸ್ಸಸ್ಸ ದಾಯಕಾ, ಏಕೋ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕೋತಿ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಜನಾನಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಪಾಠೋ ಟೀಕಾಚರಿಯೇನ ವುತ್ತೋ, ಕಥಂ ಚೋದೇತಬ್ಬಂ ಅತ್ಥೀತಿ? ಭೋ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯ ‘‘ಸೋ ಸಬ್ಬನ್ತಿಮೇನ ಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಜನಾನಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ, ಏವಂ ಸತಿ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಕಥಿನತ್ಥಾರಕಾನಂ ಏವ ಸೋ ಕಥಿನತ್ಥಾರೋ ವಟ್ಟತಿ, ನ ಏಕದ್ವಿತಿಚತುಪುಗ್ಗಲಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಏವಂ ಸತಿ ‘‘ನ ಸಙ್ಘೋ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರತಿ, ನ ಗಣೋ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರತಿ, ಪುಗ್ಗಲೋ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರತೀ’’ತಿ ಆಗತಪಾಳಿಯಾ ವಿರುಜ್ಝನತೋ ಆಗಮವಿರೋಧೋ ಆಪಜ್ಜತಿ, ತಂ ಚೋದನಂ ಪರಿಹರನ್ತೋ ‘‘ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಜನಾನಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಪಚ್ಛಿಮಕೋಟಿಯಾ ಚತ್ತಾರೋ ಕಥಿನದುಸ್ಸಸ್ಸ ದಾಯಕಾ, ಏಕೋ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕೋತಿ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಜನಾನಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಪಾಠೋ ಟೀಕಾಚರಿಯೇನ ವುತ್ತೋ. ತತ್ಥಾಯಮಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಭೋ ಚೋದಕಾಚರಿಯ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯೇನ ಕಥಿನತ್ಥಾರಕಾಲೇ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಅತ್ಥಾರಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಸೇನ ‘‘ಸೋ ಸಬ್ಬನ್ತಿಮೇನ ಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಜನಾನಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಪಾಠೋ ನ ವುತ್ತೋ, ಅಥ ಖೋ ಸಙ್ಘೇನ ಅತ್ಥಾರಕಸ್ಸ ಕಥಿನದುಸ್ಸದಾನಕಾಲೇ ಪಚ್ಛಿಮಕೋಟಿಯಾ ಚತ್ತಾರೋ ಕಥಿನದುಸ್ಸಸ್ಸ ದಾಯಕಾ, ಏಕೋ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕೋತಿ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ದಾಯಕಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಅತ್ಥಿತಾಯ ಸೋ ಪಚ್ಛಾ ಕತ್ತಬ್ಬೋ ಅತ್ಥಾರೋ ವಟ್ಟತಿ, ಕಾರಣಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಫಲಸಮ್ಪತ್ತಿ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಮಿಂ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನೇ ಆಗಮವಿರೋಧೋ ನಾಪಜ್ಜತೀತಿ.

ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯಟೀಕಾಯಮ್ಪಿ ‘‘ಕಥಿನತ್ಥಾರಂ ಕೇ ಲಭನ್ತಿ, ಕೇ ನ ಲಭನ್ತೀತಿ? ಗಣನವಸೇನ ತಾವ ಪಚ್ಛಿಮಕೋಟಿಯಾ ಪಞ್ಚ ಜನಾ ಲಭನ್ತಿ, ಉದ್ಧಂ ಸತಸಹಸ್ಸಮ್ಪಿ, ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಹೇಟ್ಠಾ ನ ಲಭನ್ತೀ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನೇ ಪರೇಹಿ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬಸ್ಸ ಅತ್ಥಿತಾಯ ತಂ ಪುಚ್ಛಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತುಂ ‘‘ಇದಂ ಅತ್ಥಾರಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಕಥಿನದುಸ್ಸದಾನಕಮ್ಮಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಪಾಠೋ ಟೀಕಾಚರಿಯೇನ ವುತ್ತೋ. ಕಥಂ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಚೇ? ಭೋ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯ ‘‘ಹೇಟ್ಠಿಮಕೋಟಿಯಾ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಜನಾನಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಇದಂ ವಚನಂ ಕಿಂ ಪಞ್ಚಾನಿಸಂಸಸ್ಸ ಕಾರಣಭೂತಂ ‘‘ಇಮಾಯ ಸಙ್ಘಾಟಿಯಾ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಾಮೀ’’ತಿಆದಿಅತ್ಥಾರಕಿರಿಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ಉದಾಹು ಅತ್ಥಾರಸ್ಸ ಕಾರಣಭೂತಂ ಕಥಿನದುಸ್ಸದಾನಕಮ್ಮನ್ತಿ. ಕಥಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾತಿ? ಭೋ ಭದ್ರಮುಖ ‘‘ಹೇಟ್ಠಿಮಕೋಟಿಯಾ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಜನಾನಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಪಞ್ಚಾನಿಸಂಸಸ್ಸ ಕಾರಣಭೂತಂ ‘‘ಇಮಾಯ ಸಙ್ಘಾಟಿಯಾ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಾಮೀ’’ತಿಆದಿಕಂ ಅತ್ಥಾರಕಿರಿಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯೇನ ನ ವುತ್ತಂ, ಅಥ ಖೋ ಅತ್ಥಾರಸ್ಸ ಕಾರಣಭೂತಂ ಕಥಿನದಾನಕಮ್ಮಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ. ತತ್ರಾಯಮಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಸಙ್ಘೇನ ಅತ್ಥಾರಕಸ್ಸ ದಿನ್ನದುಸ್ಸೇನ ಏವ ಕಥಿನತ್ಥಾರೋ ಸಮ್ಭವತಿ, ನ ಠಿತಿಕಾಯ ಲದ್ಧಚೀವರೇನ ವಾ ಪುಗ್ಗಲಿಕಚೀವರೇನ ವಾ ಸಮ್ಭವತಿ, ತಞ್ಚ ಕಥಿನದುಸ್ಸದಾನಕಮ್ಮಂ ಚತ್ತಾರೋ ಕಥಿನದುಸ್ಸದಾಯಕಾ, ಏಕೋ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕೋತಿ ಪಞ್ಚಸು ಭಿಕ್ಖೂಸು ವಿಜ್ಜಮಾನೇಸುಯೇವ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ, ನ ತತೋ ಊನೇಸೂತಿ ಪಚ್ಛಿಮಕೋಟಿಯಾ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ವಟ್ಟತಿ, ಕಾರಣಸಿದ್ಧಿಯಾ ಫಲಸಿದ್ಧಿ ಹೋತಿ, ತೇನೇವ ಚ ಕಾರಣೇನ ‘‘ಕಥಿನದುಸ್ಸದಾನಕಮ್ಮಂ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಮುಖ್ಯವಸೇನ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಉಪಚಾರವಸೇನಾಹ. ಏವಂ ವುತ್ತೇಯೇವ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಾಪರವಿರೋಧೋ ನತ್ಥಿ, ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನೇನ ಚ ಟೀಕಾವಚನಂ ವಿರುದ್ಧಂ ನ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ, ‘‘ಅಪಲೋಕನಾದಿಸಙ್ಘಕಮ್ಮಕರಣತ್ಥಂ ಬದ್ಧಸೀಮಾ ಭಗವತಾ ಅನುಞ್ಞಾತಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ವಿನಯಲಕ್ಖಣೇನ ಚ ಸಮೇತಿ.

‘‘ಇಮಾಯ ಸಙ್ಘಾಟಿಯಾ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಾಮೀ’’ತಿಆದಿಕಾ ಪನ ಅತ್ಥಾರಕಿರಿಯಾ ಅಪಲೋಕನಾದೀಸು ಚತೂಸು ಸಙ್ಘಕಮ್ಮೇಸು ಅಪ್ಪವಿಟ್ಠಾ, ಅಧಿಟ್ಠಾನಾದಯೋ ವಿಯ ಪಞ್ಚಾನಿಸಂಸಲಾಭಕಾರಣಭೂತಾ ಪುಗ್ಗಲಕಿರಿಯಾವ ಹೋತೀತಿ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕಖೇತ್ತಭೂತಾಯ ಅನ್ತೋಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ಕಾತಬ್ಬಾ, ತಸ್ಮಾ ಅನ್ತೋಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಂ ಬದ್ಧಸೀಮಾಯ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಾಯ ಬಹಿಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಂ ಬದ್ಧಸೀಮಂ ವಾ ಉದಕುಕ್ಖೇಪಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಲಭಮಾನಟ್ಠಾನಂ ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮೇನ ಕಥಿನದುಸ್ಸಂ ದಾಪೇತ್ವಾ ಪುನ ವಿಹಾರಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಅನ್ತೋಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಮೇವ ಕಥಿನತ್ಥರಣಂ ಪುಬ್ಬಾಚರಿಯೇಹಿ ಕತಂ, ತಂ ಸುಕತಮೇವ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಏವಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಸುದ್ಧಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಮೇವ ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಗಯ್ಹಮಾನೇ ಸತಿ ತೇಸಂ ಆಯಸ್ಮನ್ತಾನಂ ದಿಟ್ಠಾನುಗತಿಂ ಆಪಜ್ಜಮಾನಾ ಸಿಸ್ಸಾನುಸಿಸ್ಸಾ ಧುವವಾಸತ್ಥಾಯ ವಿಹಾರದಾನಾದಿಅಪಲೋಕನಕಮ್ಮಂ ವಾ ಉಪೋಸಥಪವಾರಣಾದಿಞತ್ತಿಕಮ್ಮಂ ವಾ ಸೀಮಾಸಮ್ಮನ್ನನಾದಿಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮಂ ವಾ ಉಪಸಮ್ಪದಾದಿಞತ್ತಿಚತುತ್ಥಕಮ್ಮಂ ವಾ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಮೇವ ಕರೇಯ್ಯುಂ, ಏವಂ ಕರೋನ್ತಾ ಭಗವತೋ ಸಾಸನೇ ಮಹನ್ತಂ ಜಟಂ ಮಹನ್ತಂ ಗುಮ್ಬಂ ಮಹನ್ತಂ ವಿಸಮಂ ಕರೇಯ್ಯುಂ, ತಸ್ಮಾ ತಮಕರಣತ್ಥಂ ಯುತ್ತಿತೋ ಚ ಆಗಮತೋ ಚ ಅನೇಕಾನಿ ಕಾರಣಾನಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ಕಥಯಿಮ್ಹಾತಿ.

ಸಾಸನೇ ಗಾರವಂ ಕತ್ವಾ, ಸದ್ಧಮ್ಮಸ್ಸಾನುಲೋಮತೋ;

ಮಯಾ ಕತಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ, ಸಮ್ಮಾ ಚಿನ್ತೇನ್ತು ಸಾಧವೋ.

ಪುನಪ್ಪುನಂ ವಿಚಿನ್ತೇತ್ವಾ, ಯುತ್ತಂ ಚೇ ಹೋತಿ ಗಣ್ಹನ್ತು;

ನೋ ಚೇ ಯುತ್ತಂ ಮಾ ಗಣ್ಹನ್ತು, ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸಾವಕಾತಿ.

ಇತೋ ಪರಾನಿಪಿ ಕಾರಣಸಾಧಕಾನಿ ಆಹರನ್ತಿ ಆಚರಿಯಾ, ತೇಸಂ ಪಟಿವಚನೇನ ಅತಿವಿತ್ಥಾರೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ಚತುನ್ನಂ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಾನಂ ಕತಟ್ಠಾನಭಾವೋ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತೋವ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ವಚನಂ ಮನಸಿ ಕತ್ವಾ ಸಂಸಯಂ ಅಕತ್ವಾ ಧಾರೇತಬ್ಬೋತಿ.

‘‘ಇಮಾಯ ಸಙ್ಘಾಟಿಯಾ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಾಮೀ’’ತಿ ವಾಚಾ ಭಿನ್ದಿತಬ್ಬಾತಿ ಕಿಂ ಏತ್ತಕೇನ ವಚೀಭೇದೇನ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥತಂ ಹೋತಿ, ಉದಾಹು ಅಞ್ಞೋ ಕೋಚಿ ಕಾಯವಿಕಾರೋ ಕಾತಬ್ಬೋ? ನ ಕಾತಬ್ಬೋ. ಏತ್ತಕೇನೇವ ಹಿ ವಚೀಭೇದೇನ ಅತ್ಥತಂ ಹೋತಿ, ಕಥಿನಂ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಪರಿವಾರೇ (ಪರಿ. ೪೦೮) ‘‘ಅತ್ಥಾರೋ ಏಕೇನ ಧಮ್ಮೇನ ಸಙ್ಗಹಿತೋ ವಚೀಭೇದೇನಾ’’ತಿ.

ಏವಂ ಕಥಿನತ್ಥಾರಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಅನುಮೋದಾಪನಅನುಮೋದನೇ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ತೇನ ಕಥಿನತ್ಥಾರಕೇನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಯೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ‘‘ಇಮಾಯ ಸಙ್ಘಾಟಿಯಾ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಾಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ ವಚೀಭೇದೇನ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥತಂ, ತೇನ ‘‘ಕಥಿನಸ್ಸ ಅತ್ಥಾರಾ ಪನ್ನರಸ ಧಮ್ಮಾ ಜಾಯನ್ತೀ’’ತಿ ಪರಿವಾರೇ (ಪರಿ. ೪೦೩) ಆಗತತ್ತಾ ಕಥಿನತ್ಥಾರೇನ ಸಹೇವ ಪಞ್ಚ ಆನಿಸಂಸಾ ಆಗತಾ, ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಸಙ್ಘಂ ಅನುಮೋದಾಪೇತೀತಿ? ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಅತ್ಥಾರಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಞ್ಚ ಆನಿಸಂಸಾ ಆಗತಾ, ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪನ ಅನಾಗತಾ, ತಸ್ಮಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚ ಆಗಮನತ್ಥಂ ಸಙ್ಘಂ ಅನುಮೋದಾಪೇತಿ, ಸಙ್ಘೋ ಚ ಅನುಮೋದನಂ ಕರೋತಿ, ಏವಂ ಕತೇ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಆನಿಸಂಸಾ ಆಗತಾ ಹೋನ್ತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಪರಿವಾರೇ (ಪರಿ. ೪೦೩) ‘‘ದ್ವಿನ್ನಂ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಅತ್ಥತಂ ಹೋತಿ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥಾರಕಸ್ಸ ಚ ಅನುಮೋದಕಸ್ಸ ಚಾ’’ತಿ. ಏತ್ಥ ಚ ಕಥಿನತ್ಥಾರಕಭಿಕ್ಖುತೋ ವುಡ್ಢತರೋ ಭಿಕ್ಖು ತಸ್ಮಿಂ ಸಙ್ಘೇ ಅತ್ಥಿ, ಇಧ ವುತ್ತನಯೇನ ಅತ್ಥಾರಕೇನ ‘‘ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ಅನುಮೋದಕೇನ ‘‘ಆವುಸೋ’’ತಿ. ಯದಿ ಪನ ಕಥಿನತ್ಥಾರಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಬ್ಬೇಸಂ ವುಡ್ಢತರೋ ಹೋತಿ, ತೇನ ‘‘ಆವುಸೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ಇತರೇಹಿ ‘‘ಭನ್ತೇ’’ತಿ, ಏವಂ ಸೇಸನಯದ್ವಯೇಪಿ. ಏವಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಅತ್ಥತಂ ಹೋತಿ ಕಥಿನನ್ತಿ. ಇಮೇಸು ಪನ ಸಙ್ಘಪುಗ್ಗಲೇಸು ಯೇ ತಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ಪುರಿಮಿಕಾಯ ವಸ್ಸಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಪಠಮಪವಾರಣಾಯ ಪವಾರಿತಾ, ತೇಯೇವ ಅನುಮೋದಿತುಂ ಲಭನ್ತಿ, ಛಿನ್ನವಸ್ಸಾ ವಾ ಪಚ್ಛಿಮಿಕಾಯ ಉಪಗತಾ ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ವುತ್ಥವಸ್ಸಾ ವಾ ನ ಲಭನ್ತಿ, ಅನನುಮೋದನ್ತಾಪಿ ಆನಿಸಂಸಂ ನ ಲಭನ್ತಿ.

ಏವಂ ಕಥಿನತ್ಥಾರಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಚೀವರವಿಭಾಗಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಏವಂ ಅತ್ಥತೇ ಪನ ಕಥಿನೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಸಚೇ ಕಥಿನಚೀವರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಆಭತಂ ಆನಿಸಂಸನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಏಕಂ ಅತ್ಥತಚೀವರಮೇವ ಕಥಿನಚೀವರಂ ನಾಮ, ತತೋ ಅಞ್ಞಂ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಆಭತಂ ಸಬ್ಬಂ ಚೀವರಂ ಕಥಿನಾನಿಸಂಸಚೀವರಂ ನಾಮಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ವಕ್ಖತಿ ಹಿ ‘‘ಅವಸೇಸಕಥಿನಾನಿಸಂಸೇ ಬಲವವತ್ಥಾನೀ’’ತಿಆದಿ. ತೇನ ಞಾಯತಿ ‘‘ವತ್ಥಮೇವ ಇಧ ಆನಿಸಂಸೋ ನಾಮ, ನ ಅಗ್ಘೋ, ಕಥಿನಸಾಟಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಆಭತಾನಂ ಅಞ್ಞಸಾಟಕಾನಂ ಬಹುಲವಸೇನ ಅತ್ಥರಿತಬ್ಬಂ, ನ ಕಥಿನಸಾಟಕಸ್ಸ ಮಹಗ್ಘವಸೇನಾ’’ತಿ. ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ಅನಿಸ್ಸರೋ, ಅತ್ಥತಕಥಿನೋ ಭಿಕ್ಖುಯೇವ ಇಸ್ಸರೋ. ಕಸ್ಮಾ? ದಾಯಕೇಹಿ ವಿಚಾರಿತತ್ತಾ. ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ಇಸ್ಸರೋ, ಕಸ್ಮಾ? ದಾಯಕೇಹಿ ಅವಿಚಾರಿತತ್ತಾ, ಮೂಲಕಥಿನಸ್ಸ ಚ ಸಙ್ಘೇ ದಿನ್ನತ್ತಾ. ಅವಸೇಸಕಥಿನಾನಿಸಂಸೇತಿ ತಸ್ಸ ದಿನ್ನವತ್ಥೇಹಿ ಅವಸೇಸಕಥಿನಾನಿಸಂಸವತ್ಥೇ. ಬಲವವತ್ಥಾನೀತಿ ಅತ್ಥರಿತಬ್ಬಕಥಿನಸಾಟಕಂಯೇವ ಅಹತಂ ವಾ ಅಹತಕಪ್ಪಂ ವಾ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಆನಿಸಂಸಚೀವರಂ ಪನ ಯಥಾಸತ್ತಿ ಯಥಾಬಲಂ ಪುರಾಣಂ ವಾ ಅಭಿನವಂ ವಾ ದುಬ್ಬಲಂ ವಾ ಬಲವಂ ವಾ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ತಸ್ಮಾ ತೇಸು ದುಬ್ಬಲವತ್ಥೇ ಠಿತಿಕಾಯ ದಿನ್ನೇ ಲದ್ಧಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಉಪಕಾರಕಂ ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಉಪಕಾರಣಯೋಗ್ಗಾನಿ ಬಲವವತ್ಥಾನಿ ದಾತಬ್ಬಾನೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಠಿತಿಕಾಯ ದಾತಬ್ಬಾನೀತಿ ಯತ್ತಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಚೀವರಂ ಲಭಿಂಸು, ತೇ ಠಪೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ಹೇಟ್ಠತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ದಾತಬ್ಬಾನಿ. ಥೇರಾಸನತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾತಿ ಯತ್ತಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ ತಿಸ್ಸಂ ಕಥಿನತ್ಥತಸೀಮಾಯಂ ಸನ್ತಿ, ತೇಸು ಜೇಟ್ಠಕಭಿಕ್ಖುತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದಾತಬ್ಬಾನಿ. ಆಸನಗ್ಗಹಣಂ ಪನ ಯಥಾವುಡ್ಢಂ ನಿಸಿನ್ನೇ ಸನ್ಧಾಯ ಕತಂ. ಏತೇನ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಕಥಿನಾನಿಸಂಸಾನಂ ಸಮಾನಗತಿಕತಂ ದೀಪೇತಿ. ಗರುಭಣ್ಡಂ ನ ಭಾಜೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಕಥಿನಸಾಟಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಆಭತೇಸು ಮಞ್ಚಪೀಠಾದಿಕಂ ಗರುಭಣ್ಡಂ ನ ಭಾಜೇತಬ್ಬಂ, ಸಙ್ಘಿಕವಸೇನೇವ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ತತ್ಥ ಗರುಭಣ್ಡವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಅನನ್ತರಕಥಾಯಂ ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ.

ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಠಾನೇ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಅತ್ಥಿ. ಕಥಂ? ಇದಾನಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಕಥಿನಾನಿಸಂಸಚೀವರಂ ಕುಸಪಾತಂ ಕತ್ವಾ ವಿಭಜನ್ತಿ, ತಂ ಯುತ್ತಂ ವಿಯ ನ ದಿಸ್ಸತೀತಿ. ಕಸ್ಮಾತಿ ಚೇ? ‘‘ಅವಸೇಸಕಥಿನಾನಿಸಂಸೇ ಬಲವವತ್ಥಾನಿ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಠಿತಿಕಾಯ ದಾತಬ್ಬಾನಿ, ಠಿತಿಕಾಯ ಅಭಾವೇ ಥೇರಾಸನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದಾತಬ್ಬಾನೀ’’ತಿ ವಚನತೋತಿ. ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಕತ್ಥ ಕುಸಪಾತೋ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ? ಭಣ್ಡಾಗಾರೇ ಠಪಿತಚೀವರೇತಿ. ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ‘‘ಉಸ್ಸನ್ನಂ ಹೋತೀತಿ ಬಹು ರಾಸಿಕತಂ ಹೋತಿ, ಭಣ್ಡಾಗಾರಂ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ. ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತೇನಾತಿ ಅನ್ತೋಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಂ ಠಿತೇನ. ಭಾಜೇತುನ್ತಿ ಕಾಲಂ ಘೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಭಾಜೇತುಂ…ಪೇ… ಏವಂ ಠಪಿತೇಸು ಚೀವರಪಟಿವೀಸೇಸು ಕುಸೋ ಪಾತೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೪೩) ವುತ್ತತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾ ಇಮಿಸ್ಸಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಭಾಜೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಖನ್ತಿ.

ಏಕಚ್ಚೇ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂ ಏಕೇಕಸ್ಸ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಚೀವರೇ ಅಪ್ಪಹೋನ್ತೇ ಚೀವರಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಅಕಪ್ಪಿಯವತ್ಥುಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಭಾಜೇನ್ತಿ, ತಂ ಅತಿಓಳಾರಿಕಮೇವ. ಅಞ್ಞೇಪಿ ಏಕಚ್ಚಾನಂ ಚೀವರಾನಂ ಮಹಗ್ಘತಾಯ ಏಕಚ್ಚಾನಂ ಅಪ್ಪಗ್ಘತಾಯ ಸಮಗ್ಘಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾತಿ ತಥೇವ ಕರೋನ್ತಿ, ತಮ್ಪಿ ಓಳಾರಿಕಮೇವ. ತತ್ಥ ಹಿ ಅಕಪ್ಪಿಯವತ್ಥುನಾ ಪರಿವತ್ತನೇಪಿ ತಸ್ಸ ವಿಚಾರಣೇಪಿ ಭಾಗಗ್ಗಹಣೇಪಿ ಆಪತ್ತಿಯೇವ ಹೋತಿ. ಏಕೇ ‘‘ಕಥಿನಂ ನಾಮ ದುಬ್ಬಿಚಾರಣೀಯ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಅತ್ಥರಣಂ ನ ಕರೋನ್ತಿ, ಪುಗ್ಗಲಿಕವಸೇನೇವ ಯಥಾಜ್ಝಾಸಯಂ ವಿಚಾರೇನ್ತಿ, ತಂ ಪನ ಯದಿ ದಾಯಕೇಹಿ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸೇವ ದಿನ್ನಂ, ಪುಗ್ಗಲೇನ ಚ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅಪರಿಚ್ಚಜಿತಂ, ಏವಂ ಸತಿ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕತ್ತಾ ಯುತ್ತಂ ವಿಯ ದಿಸ್ಸತಿ. ಯದಿ ಪನ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಗಣಸ್ಸ ವಾ ದಿನ್ನಂ, ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ದಿನ್ನೇಪಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಗಣಸ್ಸ ವಾ ಪರಿಚ್ಚಜಿತಂ, ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಸಙ್ಘಗಣಾನಂ ಸನ್ತಕತ್ತಾ ಅಯುತ್ತಂ ಭವೇಯ್ಯ. ಅಪರೇ ಪನ ಕಥಿನವಸೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತೇ ವಿಚಾರೇತುಂ ದುಕ್ಕರನ್ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನಾ ‘‘ನ ಮಯಂ ಕಥಿನವಸೇನ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾಮ, ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಭಾವೇನೇವ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾಮಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಯಥಾರುಚಿ ವಿಚಾರೇನ್ತಿ, ತಮ್ಪಿ ಅಯುತ್ತಂ. ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಮ್ಪಿ ಹಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಿನ್ನಂ ಸಙ್ಘಿಕಂ ಹೋತಿಯೇವ, ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ದಿನ್ನಂ ಪುಗ್ಗಲಿಕಂ. ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ‘‘ಸಚೇ ಪನ ತೇಸಂ ಸೇನಾಸನೇ ಪಂಸುಕೂಲಿಕೋ ವಸತಿ, ಆಗತಞ್ಚ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಂ ದೇಮಾ’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತೇನ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ತಾನಿ ಕುಲಾನಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಾತುಂ ನ ಇಚ್ಛನ್ತಿ, ‘ತುಮ್ಹಾಕಂಯೇವ ದೇಮಾ’ತಿ ವದನ್ತಿ, ಸಭಾಗೋ ಭಿಕ್ಖು ‘ವತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾಹೀ’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ, ಪಂಸುಕೂಲಿಕಸ್ಸ ಪನೇತಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೩೧೮; ವಿ. ಸಙ್ಗ. ಅಟ್ಠ. ೨೧೯) ವುತ್ತತ್ತಾ.

ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಂ ದುವಿಧಂ ಸದ್ಧಾದೇಯ್ಯತತ್ರುಪ್ಪಾದವಸೇನ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೩೧೮) ‘‘ಇತಿ ಸದ್ಧಾದೇಯ್ಯೇ ದಾಯಕಮನುಸ್ಸಾ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬಾ, ತತ್ರುಪ್ಪಾದೇ ಪನ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕಾ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ. ಸದ್ಧಾದೇಯ್ಯವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಮ್ಪಿ ಸವಿಹಾರಾವಿಹಾರವಸೇನ ದುವಿಧಂ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೩೧೮) ‘‘ಮಹಾಪದುಮತ್ಥೇರೋ ಪನಾಹ ನ ಏವಂ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಮನುಸ್ಸಾ ಹಿ ಅತ್ತನೋ ಆವಾಸಪಟಿಜಗ್ಗನತ್ಥಾಯ ಪಚ್ಚಯಂ ದೇನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ತತ್ಥ ಪವಿಸಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ, ‘‘ಯೇಸಂ ಪನ ಸೇನಾಸನಂ ನತ್ಥಿ, ಕೇವಲಂ ಪಚ್ಚಯಮೇವ ದೇನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಪಚ್ಚಯಂ ಅವಸ್ಸಾವಾಸಿಕೇ ಸೇನಾಸನೇ ಗಾಹೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚ. ತತ್ರುಪ್ಪಾದವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಂ ನಾಮ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕಾನಂ ಹತ್ಥೇ ಕಪ್ಪಿಯವತ್ಥುಪಅಭುಞ್ಜನತ್ಥಾಯ ದಿನ್ನವತ್ಥುತೋ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ. ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೩೧೮) ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕಾನಞ್ಹಿ ಹತ್ಥೇ ‘ಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಥಾ’ತಿ ದಿನ್ನವತ್ಥುತೋ ಯಂ ಯಂ ಕಪ್ಪಿಯಂ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ಅನುಞ್ಞಾತ’’ನ್ತಿ. ಏವಂ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಚೀವರಮ್ಪಿ ಪುಬ್ಬೇ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಸಙ್ಘಸ್ಸೇವ ದೇನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಕಥಿನಚೀವರಂ ದೇಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಕಥಿನಚೀವರಭಾವೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ‘‘ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಂ ದೇಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಚೀವರಭಾವೇನೇವ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಕಸ್ಮಾ? ‘‘ಯಥಾ ದಾಯಕಾ ವದನ್ತಿ, ತಥಾ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೩೨೫) ವಚನತೋ.

ಕಿಞ್ಚಿ ಅವತ್ವಾ ಹತ್ಥೇ ವಾ ಪಾದಮೂಲೇ ವಾ ಠಪೇತ್ವಾ ಗತೇ ಕಿಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ? ತತ್ಥ ಸಚೇ ‘‘ಇದಂ ವತ್ಥು ಚೇತಿಯಸ್ಸ ವಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಪರಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾ ಅತ್ಥಾಯ ಪರಿಣತ’’ನ್ತಿ ಜಾನೇಯ್ಯ, ತೇಸಂ ಅತ್ಥಾಯ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಅಥ ‘‘ಮಮತ್ಥಾಯ ಪರಿಣತ’’ನ್ತಿ ಜಾನೇಯ್ಯ, ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಪರಿವಾರೇ (ಪರಿ. ೩೨೯) ‘‘ನವ ಅಧಮ್ಮಿಕದಾನಾನೀ’’ತಿಆದಿ. ಅಥ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಜಾನೇಯ್ಯ, ಅತ್ತನೋ ಹತ್ಥೇ ವಾ ಪಾದಮೂಲೇ ವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಅವತ್ವಾ ಠಪಿತಂ ತಸ್ಸೇವ ಪುಗ್ಗಲಿಕಂ ಹೋತಿ. ನ ಹಿ ಚೇತಿಯಾದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಪರಿಣತಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅವತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ವಾ ಪಾದಮೂಲೇ ವಾ ಠಪೇತೀತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಂ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೭೯) ‘‘ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ದೇತೀತಿ ‘ಇಮಂ ಚೀವರಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ದಮ್ಮೀ’ತಿ ಏವಂ ಪರಮ್ಮುಖಾ ವಾ ಪಾದಮೂಲೇ ಠಪೇತ್ವಾ ‘ಇಮಂ, ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ದಮ್ಮೀ’ತಿ ಏವಂ ಸಮ್ಮುಖಾ ವಾ ದೇತೀ’’ತಿಆದಿ.

‘‘ಇಮಿಸ್ಸಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಭಾಜೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ಕಥಂ ಭಾಜೇತಬ್ಬನ್ತಿ? ‘‘ಅವಸೇಸಕಥಿನಾನಿಸಂಸೇ ಬಲವವತ್ಥಾನಿ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಠಿತಿಕಾಯ ದಾತಬ್ಬಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಯೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಸ್ಸೇ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಂ ನ ಲಭಿಂಸು, ತೇಸಂ ಹೇಟ್ಠತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಏಕೇಕಂ ಚೀವರಂ ವಾ ಸಾಟಕಂ ವಾ ದಾತಬ್ಬಂ. ಅಥ ಚೀವರಾನಂ ವಾ ಸಾಟಕಾನಂ ವಾ ಅವಸಿಟ್ಠೇಸು ಸನ್ತೇಸು ಪುನ ಥೇರಾಸನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದುತಿಯಭಾಗೋ ದಾತಬ್ಬೋ. ತತೋ ಚೀವರೇಸು ವಾ ಸಾಟಕೇಸು ವಾ ಖೀಣೇಸು ಯೇ ಲಭನ್ತಿ, ತೇಸು ಪಚ್ಛಿಮಸ್ಸ ವಸ್ಸಾದೀನಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತಬ್ಬಾನಿ. ನ ಕೇವಲಂ ತಸ್ಮಿಂ ಕಥಿನತ್ಥತದಿವಸೇ ದಿನ್ನದುಸ್ಸಾನಿ ಏವ ಕಥಿನಾನಿಸಂಸಾನಿ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ, ಅಥ ಖೋ ಯಾವ ಕಥಿನಸ್ಸ ಉಬ್ಭಾರಾ ಸಙ್ಘಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ದಿನ್ನಚೀವರಾನಿಪಿ ಸಙ್ಘಿಕೇನ ತತ್ರುಪ್ಪಾದೇನ ಆರಾಮಿಕೇಹಿ ಆಭತಚೀವರಾನಿಪಿ ಕಥಿನಾನಿಸಂಸಾನಿಯೇವ ಹೋನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ತಾದಿಸೇಸು ಚೀವರೇಸು ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೇಸು ಯಥಾವುತ್ತಸಲ್ಲಕ್ಖಿತವಸ್ಸಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಹೇಟ್ಠತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಗಾಹೇತಬ್ಬಂ. ‘‘ಠಿತಿಕಾಯ ಅಭಾವೇ ಥೇರಾಸನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದಾತಬ್ಬಾನೀ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೦೬) ವಚನತೋ ತಸ್ಮಿಂ ವಸ್ಸೇ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಚೀವರಾನಂ ಅನುಪ್ಪಜ್ಜನತೋ ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೇಸುಪಿ ಠಿತಿಕಾಯ ಅಗಾಹಾಪನತೋ ವಾ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಠಿತಿಕಾಯ ಅಭಾವೇ ಸತಿ ಲದ್ಧಬ್ಬಕಥಿನಾನಿಸಂಸೇ ತಸ್ಸಂ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಂ ಸಬ್ಬೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಥೇರಾಸನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಠಿತಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಏಕೇಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಏಕೇಕಂ ಚೀವರಂ ವಾ ಸಾಟಕಂ ವಾ ದಾತಬ್ಬಂ. ಸಙ್ಘನವಕಸ್ಸ ದಾನಕಾಲೇಪಿ ಮಹಾಥೇರಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ವೀಸತಿವಸ್ಸಾನಂ ದೀಯತಿ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಠಿತಿಕಾ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಾ’’ತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ, ಠಿತಿಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ದತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಠಿತಿಕಾಯ ದಾತಬ್ಬಂ. ದುತಿಯಭಾಗೇ ಪನ ಥೇರಾಸನಂ ಆರುಳ್ಹೇ ಪಚ್ಛಾ ಆಗತಾನಂ ಪಠಮಭಾಗೋ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ, ದುತಿಯಭಾಗತೋ ವಸ್ಸಗ್ಗೇನ ದಾತಬ್ಬೋ. ಅಯಂ ಠಿತಿಕಾವಿಚಾರೋ ಚತುಪಚ್ಚಯಭಾಜನಕಥಾತೋ (ವಿ. ಸಙ್ಗ. ಅಟ್ಠ. ೨೦೨) ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ.

ನನು ಚ ಭೋ ಏಕಚ್ಚಾನಿ ಕಥಿನಾನಿಸಂಸಚೀವರಾನಿ ಮಹಗ್ಘಾನಿ, ಏಕಚ್ಚಾನಿ ಅಪ್ಪಗ್ಘಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಕಥಂ ಏಕೇಕಸ್ಸ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ದಿನ್ನೇ ಅಗ್ಘಸಮತ್ತಂ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ? ವುಚ್ಚತೇ – ಭಣ್ಡಾಗಾರಚೀವರಭಾಜನೇ ಅಗ್ಘಸಮತ್ತಂ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ. ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ಚೀವರಕ್ಖನ್ಧಕೇ (ಮಹಾವ. ೩೪೩) ‘‘ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಭಣ್ಡಾಗಾರೇ ಚೀವರಂ ಉಸ್ಸನ್ನಂ ಹೋತಿ. ಭಗವತೋ ಏತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸುಂ – ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತೇನ ಸಙ್ಘೇನ ಭಾಜೇತುಂ…ಪೇ… ಅಥ ಖೋ ಚೀವರಭಾಜಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಏತದಹೋಸಿ ‘ಕಥಂ ನು ಖೋ ಚೀವರಂ ಭಾಜೇತಬ್ಬ’ನ್ತಿ. ಭಗವತೋ ಏತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸುಂ – ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಠಮಂ ಉಚ್ಚಿನಿತ್ವಾ ತುಲಯಿತ್ವಾ ವಣ್ಣಾವಣ್ಣಂ ಕತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಗಣೇತ್ವಾ ವಗ್ಗಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಚೀವರಪಟಿವೀಸಂ ಠಪೇತು’’ನ್ತಿ. ಅಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೪೩) ‘‘ಉಚ್ಚಿನಿತ್ವಾತಿ ‘ಇದಂ ಥೂಲಂ, ಇದಂ ಸಣ್ಹಂ, ಇದಂ ಘನಂ, ಇದಂ ತನುಕಂ, ಇದಂ ಪರಿಭುತ್ತಂ, ಇದಂ ಅಪರಿಭುತ್ತಂ, ಇದಂ ದೀಘತೋ ಏತ್ತಕಂ, ಪುಥುಲತೋ ಏತ್ತಕ’ನ್ತಿ ಏವಂ ವತ್ಥಾನಿ ವಿಚಿನಿತ್ವಾ. ತುಲಯಿತ್ವಾತಿ ‘ಇದಂ ಏತ್ತಕಂ ಅಗ್ಘತಿ, ಇದಂ ಏತ್ತಕ’ನ್ತಿ ಏವಂ ಅಗ್ಘಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾ. ವಣ್ಣಾವಣ್ಣಂ ಕತ್ವಾತಿ ಸಚೇ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಏಕೇಕಮೇವ ದಸದಸಅಗ್ಘನಕಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಇಚ್ಚೇತಂ ಕುಸಲಂ. ನೋ ಚೇ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಯಂ ನವ ವಾ ಅಟ್ಠ ವಾ ಅಗ್ಘತಿ, ತಂ ಅಞ್ಞೇನ ಏಕಅಗ್ಘನಕೇನ ಚ ದ್ವಿಅಗ್ಘನಕೇನ ಚ ಸದ್ಧಿಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಏತೇನ ಉಪಾಯೇನ ಸಮೇ ಪಟಿವೀಸೇ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಭಿಕ್ಖೂ ಗಣೇತ್ವಾ ವಗ್ಗಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾತಿ ಸಚೇ ಏಕೇಕಸ್ಸ ದೀಯಮಾನೇ ದಿವಸೋ ನ ಪಹೋತಿ, ದಸ ದಸ ಭಿಕ್ಖೂ ಗಣೇತ್ವಾ ದಸ ದಸ ಚೀವರಪಟಿವೀಸೇ ಏಕವಗ್ಗಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಏಕಂ ಭಣ್ಡಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಏವಂ ಚೀವರಪಟಿವೀಸಂ ಠಪೇತುಂ ಅನುಜಾನಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏವಂ ಠಪಿತೇಸು ಚೀವರಪಟಿವೀಸೇಸು ಕುಸೋ ಪಾತೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ತೇನ ಞಾಯತಿ ‘‘ಭಣ್ಡಾಗಾರಚೀವರಭಾಜನೇ ಅಗ್ಘಸಮತ್ತಂ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ, ಕುಸಪಾತೋ ಚ ಕಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ.

ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಕಥಿನಾನಿಸಂಸಚೀವರಭಾಜನೇ ಅಗ್ಘಸಮತ್ತಂ ನ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ, ಕುಸಪಾತೋ ಚ ನ ಕಾತಬ್ಬೋ. ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ಕಥಿನಕ್ಖನ್ಧಕಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೦೬) ‘‘ಏವಂ ಅತ್ಥತೇ ಪನ ಕಥಿನೇ ಸಚೇ ಕಥಿನಚೀವರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಆಭತಂ ಆನಿಸಂಸಂ ದಾಯಕಾ ‘ಯೇನ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕಥಿನಂ ಗಹಿತಂ, ತಸ್ಸೇವ ದೇಮಾ’ತಿ ದೇನ್ತಿ, ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ಅನಿಸ್ಸರೋ. ಅಥ ಅವಿಚಾರೇತ್ವಾವ ದತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ಇಸ್ಸರೋ, ತಸ್ಮಾ ಸಚೇ ಕಥಿನತ್ಥಾರಕಸ್ಸ ಸೇಸಚೀವರಾನಿಪಿ ದುಬ್ಬಲಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಸಙ್ಘೇನ ಅಪಲೋಕೇತ್ವಾ ತೇಸಮ್ಪಿ ಅತ್ಥಾಯ ವತ್ಥಾನಿ ದಾತಬ್ಬಾನಿ, ಕಮ್ಮವಾಚಾ ಪನ ಏಕಾಯೇವ ವಟ್ಟತಿ. ಅವಸೇಸಕಥಿನಾನಿಸಂಸೇ ಬಲವವತ್ಥಾನಿ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಠಿತಿಕಾಯ ದಾತಬ್ಬಾನಿ. ಠಿತಿಕಾಯ ಅಭಾವೇ ಥೇರಾಸನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದಾತಬ್ಬಾನಿ’’ಇಚ್ಚೇವ ವುತ್ತಂ, ನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಗ್ಘಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಕುಸಪಾತೋ ಕಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವಾ. ತೇನ ಞಾಯತಿ ‘‘ಕಥಿನಾನಿಸಂಸಚೀವರಾನಿ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಠಿತಿಕಾಯ ವಾ ವುಡ್ಢತರತೋ ವಾ ಪಟ್ಠಾಯೇವ ದಾತಬ್ಬಾನಿ, ನೇವ ಅಗ್ಘಸಮತ್ತಂ ಕಾತಬ್ಬಂ, ನ ಕುಸೋ ಪಾತೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ.

ಇದಾನಿ ಪನ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಭಾವೇನ ಅದಿನ್ನತ್ತಾ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಠಿತಿಕಾಯ ಅಕತತ್ತಾ ಚ ಕಥಿನತ್ಥತಚೀವರತೋ ಚ ಕಥಿನತ್ಥಾರಕಸ್ಸ ಅವಸೇಸಚೀವರತ್ಥಾಯ ದಿನ್ನವತ್ಥತೋ ಚ ಅವಸೇಸಕಥಿನಾನಿಸಂಸೇ ಬಲವವತ್ಥಾನಿ ವುಡ್ಢತರತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಏಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಏಕಂ ವತ್ಥಂ ದಾತಬ್ಬಂ, ತೇಸು ಪನ ವರಂ ವರಂ ವುಡ್ಢಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬಂ. ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ‘‘ಪಚ್ಛಿಮವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕದಿವಸೇ ಪನ ಸಚೇ ಕಾಲಂ ಘೋಸೇತ್ವಾ ಸನ್ನಿಪತಿತೇ ಸಙ್ಘೇ ಕೋಚಿ ದಸಹತ್ಥಂ ವತ್ಥಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಂ ದೇತಿ, ಆಗನ್ತುಕೋ ಸಚೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘತ್ಥೇರೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬಂ. ನವಕೋ ಚೇ ಹೋತಿ, ಸಮ್ಮತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸಙ್ಘತ್ಥೇರೋ ವತ್ತಬ್ಬೋ ‘ಸಚೇ, ಭನ್ತೇ, ಇಚ್ಛಥ, ಪಠಮಭಾಗಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಇದಂ ವತ್ಥಂ ಗಣ್ಹಥಾ’ತಿ. ಅಮುಞ್ಚನ್ತಸ್ಸ ನ ದಾತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ಪನ ಪುಬ್ಬೇ ಗಾಹಿತಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾತಿ, ದಾತಬ್ಬಂ. ಏತೇನೇವ ಉಪಾಯೇನ ದುತಿಯತ್ಥೇರತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಪತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಆಗನ್ತುಕಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ಪಠಮವಸ್ಸೂಪಗತಾ ದ್ವೇ ತೀಣಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪಞ್ಚ ವಾ ವತ್ಥಾನಿ ಅಲತ್ಥುಂ, ಲದ್ಧಂ ಲದ್ಧಂ ಏತೇನೇವ ಉಪಾಯೇನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಯಾವ ಆಗನ್ತುಕಸ್ಸ ಸಮಕಂ ಹೋತಿ, ತಾವ ದಾತಬ್ಬಂ. ತೇನ ಪನ ಸಮಕೇ ಲದ್ಧೇ ಅವಸಿಟ್ಠೋ ಅನುಭಾಗೋ ಥೇರಾಸನೇ ದಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಸೇನಾಸನಕ್ಖನ್ಧಕಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೩೧೮) ವಚನತೋ ತಂಸಂವಣ್ಣನಾಭೂತಾಯಂ ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಞ್ಚ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಚೂಳವಗ್ಗ ೨.೩೧೮) ‘‘ಆಗನ್ತುಕೋ ಸಚೇ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಚೀವರೇ ಗಾಹಿತೇ ಪಚ್ಛಾ ಆಗತೋ ಆಗನ್ತುಕೋ ಭಿಕ್ಖು. ಪತ್ತಟ್ಠಾನೇತಿ ವಸ್ಸಗ್ಗೇನ ಪತ್ತಟ್ಠಾನೇ. ಪಠಮವಸ್ಸೂಪಗತಾತಿ ಆಗನ್ತುಕಸ್ಸ ಆಗಮನತೋ ಪುರೇತರಮೇವ ಪಚ್ಛಿಮಿಕಾಯ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕಾಯ ವಸ್ಸೂಪಗತಾ. ಲದ್ಧಂ ಲದ್ಧನ್ತಿ ದಾಯಕಾನಂ ಸನ್ತಿಕಾ ಆಗತಾಗತಸಾಟಕ’’ನ್ತಿ ವಚನತೋ, ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾಯಞ್ಚ (ವಜಿರ. ಟೀ. ಚೂಳವಗ್ಗ ೩೧೮) ‘‘ಪಠಮಭಾಗಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾತಿ ಇದಂ ಚೇ ಪಠಮಗಾಹಿತವತ್ಥುತೋ ಮಹಗ್ಘಂ ಹೋತೀತಿ ಲಿಖಿತ’’ನ್ತಿ ವಚನತೋ ಚ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ಏವಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಟೀಕಾಸು ಚ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕದಾನೇ ಪಚ್ಛಾ ಆಭತಂ ಮಹಗ್ಘವತ್ಥಂ ಮಹಾಥೇರತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ತೇಹಿ ಅನಿಚ್ಛಿತಂಯೇವ ವಸ್ಸಗ್ಗೇನ ಪತ್ತಸ್ಸ ಪಚ್ಛಾ ಆಗತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದಾತಬ್ಬಭಾವಸ್ಸ ವುತ್ತತ್ತಾ ವರಂ ವರಂ ವುಡ್ಢಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ.

‘‘ಸಚೇ ಪಠಮವಸ್ಸೂಪಗತಾ ದ್ವೇ ತೀಣಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪಞ್ಚ ವಾ ವತ್ಥಾನಿ ಅಲತ್ಥು’’ನ್ತಿ ವತ್ಥಗಣನಾಯ ಏವ ವುತ್ತತ್ತಾ, ಅಗ್ಘಗಣನಾಯ ಅವುತ್ತತ್ತಾ ಚ ಕಥಿನಾನಿಸಂಸವತ್ಥಸ್ಸ ಚ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಗತಿಕಭಾವಸ್ಸ ವಚನತೋ ಕಥಿನಾನಿಸಂಸವತ್ಥಾನಿ ವತ್ಥಗಣನಾವಸೇನೇವ ಭಾಜೇತಬ್ಬಾನಿ, ನ ಅಗ್ಘಸಮಭಾವೇನಾತಿ ಚ ದಟ್ಠಬ್ಬಾನಿ, ತೇನೇವ ಚ ಕಾರಣೇನ ‘‘ಯೋ ಬಹೂನಿ ಕಥಿನಾನಿಸಂಸವತ್ಥಾನಿ ದೇತಿ, ತಸ್ಸ ಸನ್ತಕೇನೇವ ಅತ್ಥರಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೦೬) ವುತ್ತಂ. ಬಹೂನಿ ಹಿ ಕಥಿನಾನಿಸಂಸವತ್ಥಾನಿ ವಿಭಜನಕಾಲೇ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಉಪಕಾರಕಾನಿ ಹೋನ್ತೀತಿ.

ಪಾಳಿಅಟ್ಠಕಥಾದೀಹಿ, ನೇತ್ವಾ ವುತ್ತಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ;

ಕಥಿನೇ ಚೀವರೇ ಮಯ್ಹಂ, ಚಿನ್ತಯನ್ತು ವಿಚಕ್ಖಣಾ.

ಚಿನ್ತಯಿತ್ವಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ, ಯುತ್ತಂ ಚೇ ಧಾರಯನ್ತು ತಂ;

ಅಯುತ್ತಞ್ಚೇ ಇತೋ ಅಞ್ಞಂ, ಪರಿಯೇಸನ್ತು ಕಾರಣನ್ತಿ.

‘‘ಯೋ ಚ ತತ್ಥ ಚೀವರುಪ್ಪಾದೋ, ಸೋ ನೇಸಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚೀವರಸ್ಸೇವ ಅತ್ಥತಕಥಿನಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸನ್ತಕಭಾವಸ್ಸ ಭಗವತಾ ವುತ್ತತ್ತಾ ಚೀವರತೋ ಅಞ್ಞಾನಿ ಸಙ್ಘಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ದಿನ್ನಾನಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತಾದೀನಿ ವತ್ಥೂನಿ ಉಪಚಾರಸೀಮಂ ಪವಿಟ್ಠಸ್ಸ ಆಗತಾಗತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸನ್ತಕಂ ಹೋನ್ತಿ. ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೦೬) ‘‘ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥರಾಪೇತ್ವಾ ದಾನಞ್ಚ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಆನಿಸಂಸೋ ಪನ ಇತರೇಸಂಯೇವ ಹೋತೀ’’ತಿ. ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಾಮಣೇರಾನಂ ಉಪಡ್ಢಪಟಿವೀಸಂ ದಾತು’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೩೪೩) ಪಾಠಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಕಥಿನಾನಿಸಂಸಚೀವರಮ್ಪಿ ಸಾಮಣೇರಾನಂ ಉಪಡ್ಢಪಟಿವೀಸಂಯೇವ ದೇನ್ತಿ, ನ ಪನೇವಂ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಭಣ್ಡಾಗಾರೇ ಠಪಿತಞ್ಹಿ ಅಕಾಲಚೀವರಮೇವ ಸಾಮಣೇರಾನಂ ಉಪಡ್ಢಪಟಿವೀಸಂ ಕತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಂ. ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಕಥಿನಾನಿಸಂಸಾದಿಕಾಲಚೀವರಂ ಪನ ಸಮಕಮೇವ ದಾತಬ್ಬಂ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಚೀವರಕ್ಖನ್ಧಕಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೪೩) ‘‘ಸಾಮಣೇರಾನಂ ಉಪಡ್ಢಪಟಿವೀಸನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಯೇ ಸಾಮಣೇರಾ ಅತ್ತಿಸ್ಸರಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಕತ್ತಬ್ಬಕಮ್ಮಂ ನ ಕರೋನ್ತಿ, ಉದ್ದೇಸಪರಿಪುಚ್ಛಾಸು ಯುತ್ತಾ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾನಂಯೇವ ವತ್ತಪಟಿಪತ್ತಿಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಅಞ್ಞೇಸಂ ನ ಕರೋನ್ತಿ, ಏತೇಸಂಯೇವ ಉಪಡ್ಢಭಾಗೋ ದಾತಬ್ಬೋ. ಯೇ ಪನ ಪುರೇಭತ್ತಞ್ಚ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸೇವ ಕತ್ತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ಕರೋನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಸಮಕೋ ದಾತಬ್ಬೋ. ಇದಞ್ಚ ಪಿಟ್ಠಿಸಮಯೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇನ ಭಣ್ಡಾಗಾರೇ ಠಪಿತೇನ ಅಕಾಲಚೀವರೇನೇವ ಕಥಿತಂ, ಕಾಲಚೀವರಂ ಪನ ಸಮಕಮೇವ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ.

ಕಚ್ಚಿ ನು ಖೋ ಸಾಮಣೇರಾ ವಸ್ಸಂ ಉಪಗತಾ, ಯೇನ ಆನಿಸಂಸಂ ಲಭೇಯ್ಯುನ್ತಿ? ಆಮ ಉಪಗತಾತಿ. ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ? ‘‘ಅಥ ಚತ್ತಾರೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಉಪಗತಾ, ಏಕೋ ಪರಿಪುಣ್ಣವಸ್ಸೋ ಸಾಮಣೇರೋ, ಸೋ ಚೇ ಪಚ್ಛಿಮಿಕಾಯ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ, ಗಣಪೂರಕೋ ಚೇವ ಹೋತಿ, ಆನಿಸಂಸಞ್ಚ ಲಭತೀ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೦೬) ವಚನತೋ ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾಯಞ್ಚ (ವಜಿರ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೩೦೬) ‘‘ಪಚ್ಛಿಮಿಕಾಯ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಪಠಮಪವಾರಣಾಯ ಪವಾರೇತುಮ್ಪಿ ಲಭತಿ, ವಸ್ಸಿಕೋ ಚ ಹೋತಿ, ಆನಿಸಂಸಞ್ಚ ಲಭತೀತಿ ಸಾಮಣೇರಾನಂ ವಸ್ಸೂಪಗಮನಂ ಅನುಞ್ಞಾತಂ ಹೋತಿ. ಸಾಮಣೇರಾ ಕಥಿನಾನಿಸಂಸಂ ಲಭನ್ತೀತಿ ವದನ್ತೀ’’ತಿ ವಚನತೋತಿ.

ತತ್ರುಪ್ಪಾದೇಸು ಕಥಿನಾನಿಸಂಸೇಸು ಯದಿ ಆರಾಮಿಕಾ ತಣ್ಡುಲಾದೀಹಿ ವತ್ಥಾನಿ ಚೇತಾಪೇನ್ತಿ, ವತ್ಥೇಹಿಪಿ ತಣ್ಡುಲಾದೀನಿ ಚೇತಾಪೇನ್ತಿ, ತತ್ಥ ಕಥಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ? ವಿಭಜನಕಾಲೇ ವಿಜ್ಜಮಾನವತ್ಥುವಸೇನ ಕಾತಬ್ಬಂ. ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾಯಂ (ವಜಿರ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೩೦೬) ‘‘ತತ್ರುಪ್ಪಾದೇನ ತಣ್ಡುಲಾದಿನಾ ವತ್ಥೂಸು ಚೇತಾಪಿತೇಸು ಅತ್ಥತಕಥಿನಾನಮೇವ ತಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ಪಾಪುಣನ್ತಿ. ವತ್ಥೇಹಿ ಪನ ತಣ್ಡುಲಾದೀಸು ಚೇತಾಪಿತೇಸು ಸಬ್ಬೇಸಂ ತಾನಿ ಪಾಪುಣನ್ತೀತಿ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಸಚೇ ಪನ ಏಕಸೀಮಾಯಂ ಬಹೂ ವಿಹಾರಾ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಕತರಸೀಮಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾತಿ? ಉಪಚಾರಸೀಮಾ. ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಂಯೇವ ಹಿ ಸಙ್ಘಲಾಭವಿಭಜನಾದಿಕಂ ಸಿಜ್ಝತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾಯಂ (ವಜಿರ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೩೦೬) ‘‘ಕಥಿನತ್ಥತಸೀಮಾಯನ್ತಿ ಉಪಚಾರಸೀಮಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ಉಪಚಾರಸೀಮಟ್ಠಸ್ಸ ಮತಕಚೀವರಾದಿಭಾಗಿಯತಾಯ ಬದ್ಧಸೀಮಾಯ ತತ್ರುಪ್ಪಾದಾಭಾವತೋ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇತಂ ‘ಉಪಚಾರಸೀಮಾವ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ’ತಿ’’.

ಏವಂ ಕಥಿನತ್ಥಾರಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಸಙ್ಘೇ ರುಚಿತಾಯ ಮಾತಿಕಾಪಲಿಬೋಧಉಬ್ಭಾರೇ ಅದಸ್ಸೇತ್ವಾವ ಅನ್ತೇ ಆನಿಸಂಸಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅತ್ಥತಕಥಿನಾನಂ ವೋ ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಅಟ್ಠವಿಧಾ ಮಾತಿಕಾ ಪಕ್ಕಮನನ್ತಿಕಾ, ನಿಟ್ಠಾನನ್ತಿಕಾ, ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನನ್ತಿಕಾ, ನಾಸನನ್ತಿಕಾ, ಸವನನ್ತಿಕಾ, ಆಸಾವಚ್ಛೇದಿಕಾ, ಸೀಮಾತಿಕ್ಕನ್ತಿಕಾ, ಸಹುಬ್ಭಾರಾತಿ. ತತ್ಥ ಅತ್ಥತಕಥಿನೋ ಭಿಕ್ಖು ಕತಪರಿಯೋಸಿತಂ ಚೀವರಂ ಆದಾಯ ‘‘ಇಮಂ ವಿಹಾರಂ ನ ಪಚ್ಚೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಕ್ಕಮತಿ, ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಉಪಚಾರಸೀಮಾತಿಕ್ಕಮೇನೇವ ಕಥಿನುಬ್ಭಾರೋ ಭವತಿ, ಪಞ್ಚಾನಿಸಂಸಾನಿ ಅಲಭನೇಯ್ಯೋ ಹೋತಿ. ಅಯಂ ಕಥಿನುಬ್ಭಾರೋ ಪಕ್ಕಮನಮೇವಸ್ಸ ಅನ್ತಭೂತತ್ತಾ ಪಕ್ಕಮನನ್ತಿಕೋ ನಾಮ ಹೋತಿ.

ಅತ್ಥತಕಥಿನೋ ಭಿಕ್ಖು ಅನಿಟ್ಠಿತಮೇವ ಅತ್ತನೋ ಭಾಗಭೂತಂ ಚೀವರಂ ಆದಾಯ ಅಞ್ಞಂ ವಿಹಾರಂ ಗತೋ, ತಸ್ಸ ಬಹಿಉಪಚಾರಸೀಮಗತಸ್ಸ ಏವಂ ಹೋತಿ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ವಿಹಾರೇ ಇಮಂ ಚೀವರಂ ಕಾರೇಸ್ಸಾಮಿ, ನ ಪುರಾಣವಿಹಾರಂ ಪಚ್ಚೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ, ಸೋ ಬಹಿಸೀಮಾಯಮೇವ ತಂ ಚೀವರಂ ಕಾರೇತಿ, ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ತಸ್ಮಿಂ ಚೀವರೇ ನಿಟ್ಠಿತೇ ಕಥಿನುಬ್ಭಾರೋ ಹೋತಿ. ಅಯಂ ಕಥಿನುಬ್ಭಾರೋ ಚೀವರನಿಟ್ಠಾನಮೇವಸ್ಸ ಅನ್ತೋತಿ ನಿಟ್ಠಾನನ್ತಿಕೋ ನಾಮ.

ಭಿಕ್ಖು ಅತ್ಥತಕಥಿನೋ ಅಕತಚೀವರಮಾದಾಯ ಪಕ್ಕಮತಿ, ತಸ್ಸ ಬಹಿಉಪಚಾರಸೀಮಗತಸ್ಸ ಏವಂ ಹೋತಿ ‘‘ಇಮಂ ಚೀವರಂ ನೇವ ಕಾರೇಸ್ಸಾಮಿ, ಪೋರಾಣವಿಹಾರಞ್ಚ ನ ಪಚ್ಚೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ, ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ತೇನ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನೇನ ಕಥಿನುಬ್ಭಾರೋ ಹೋತಿ. ಅಯಂ ಕಥಿನುಬ್ಭಾರೋ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಮೇವಸ್ಸ ಅನ್ತೋತಿ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನನ್ತಿಕೋ ನಾಮ.

ಅತ್ಥತಕಥಿನೋ ಭಿಕ್ಖು ಅಕತಮೇವ ಚೀವರಂ ಆದಾಯ ಪಕ್ಕಮತಿ, ಬಹಿಸೀಮಗತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಏವಂ ಹೋತಿ ‘‘ಇಧೇವಿಮಂ ಚೀವರಂ ಕಾರೇಸ್ಸಾಮಿ, ನ ಚ ಪೋರಾಣವಿಹಾರಂ ಪಚ್ಚೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ, ತಸ್ಸ ಚೀವರಂ ಕುರುಮಾನಂ ಚೋರಾದೀಹಿ ನಸ್ಸತಿ, ಅಗ್ಯಾದೀಹಿ ವಿನಸ್ಸತಿ, ಕಥಿನುಬ್ಭಾರೋ ಹೋತಿ. ಅಯಂ ಕಥಿನುಬ್ಭಾರೋ ನಾಸನಮೇವಸ್ಸ ಅನ್ತೋತಿ ನಾಸನನ್ತಿಕೋ ನಾಮ.

ಅತ್ಥತಕಥಿನೋ ಭಿಕ್ಖು ಅಕತಚೀವರಮಾದಾಯ ‘‘ಇಮಂ ವಿಹಾರಂ ಪಚ್ಚೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮತಿ, ತಸ್ಸ ಬಹಿಸೀಮಗತಸ್ಸ ಏವಂ ಹೋತಿ ‘‘ಇಧೇವಿಮಂ ಚೀವರಂ ಕಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ, ಸೋ ಕತಚೀವರೋ ಸುಣಾತಿ ‘‘ವಿಹಾರೇ ಕಿರ ಸಙ್ಘೇನ ಕಥಿನಂ ಉಬ್ಭತ’’ನ್ತಿ, ತೇನ ಸವನಮತ್ತೇನಸ್ಸ ಕಥಿನಂ ಉಬ್ಭತಂ ಹೋತಿ. ಅಯಂ ಕಥಿನಬ್ಭಾರೋ ಸವನಮೇವಸ್ಸ ಅನ್ತೋತಿ ಸವನನ್ತಿಕೋ ನಾಮ.

ಅತ್ಥತಕಥಿನೋ ಭಿಕ್ಖು ಅಞ್ಞತ್ಥ ಪಚ್ಚಾಸಾಚೀವರಕಾರಣಾ ಪಕ್ಕಮತಿ, ತಸ್ಸ ಬಹಿಸೀಮಗತಸ್ಸ ಏವಂ ಹೋತಿ ‘‘ಇಧ ಬಹಿಸೀಮಾಯಮೇವ ಚೀವರಪಚ್ಚಾಸಂ ಪಯಿರುಪಾಸಾಮಿ, ನ ವಿಹಾರಂ ಪಚ್ಚೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ, ಸೋ ತತ್ಥೇವ ತಂ ಚೀವರಪಚ್ಚಾಸಂ ಪಯಿರುಪಾಸತಿ, ಸೋ ತಂ ಚೀವರಪಚ್ಚಾಸಂ ಅಲಭಮಾನೋ ಚೀವರಾಸಾ ಪಚ್ಛಿಜ್ಜತಿ, ತೇನೇವ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಕಥಿನುಬ್ಭಾರೋ ಭವತಿ. ಅಯಂ ಕಥಿನುಬ್ಭಾರೋ ಆಸಾವಚ್ಛೇದಸಹಿತತ್ತಾ ಆಸಾವಚ್ಛೇದಿಕೋ ನಾಮ.

ಅತ್ಥತಕಥಿನೋ ಭಿಕ್ಖು ಅಕತಚೀವರಂ ಆದಾಯ ‘‘ಇಮಂ ವಿಹಾರಂ ಪಚ್ಚೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮತಿ, ಸೋ ಬಹಿಸೀಮಗತೋ ತಂ ಚೀವರಂ ಕಾರೇತಿ, ಸೋ ಕತಚೀವರೋ ‘‘ವಿಹಾರಂ ಪಚ್ಚೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ಬಹಿಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಮೇವ ಕಥಿನುಬ್ಭಾರಕಾಲಂ ವೀತಿನಾಮೇತಿ, ತಸ್ಸ ಕಥಿನುಬ್ಭಾರೋ ಭವತಿ. ಅಯಂ ಕಥಿನುಬ್ಭಾರೋ ಚೀವರಕಾಲಸ್ಸ ಅನ್ತಿಮದಿವಸಸಙ್ಖಾತಾಯ ಸೀಮಾಯ ಅತಿಕ್ಕನ್ತತ್ತಾ ಸೀಮಾತಿಕ್ಕನ್ತಿಕೋ ನಾಮ.

ಅತ್ಥತಕಥಿನೋ ಭಿಕ್ಖು ಚೀವರಂ ಆದಾಯ ‘‘ಇಮಂ ವಿಹಾರಂ ಪಚ್ಚೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮತಿ, ಸೋ ಕತಚೀವರೋ ‘‘ವಿಹಾರಂ ಪಚ್ಚೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ಪಚ್ಚಾಗನ್ತ್ವಾ ವಿಹಾರೇ ಕಥಿನುಬ್ಭಾರಂ ಪಪ್ಪೋತಿ, ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ವಿಹಾರೇ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸಹ ಕಥಿನುಬ್ಭಾರೋ ಭವತಿ. ಅಯಂ ಕಥಿನುಬ್ಭಾರೋ ವಿಹಾರೇ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸಹ ಕತತ್ತಾ ಸಹುಬ್ಭಾರೋ ನಾಮ. ಅಯಂ ಅಟ್ಠವಿಧೋ ಕಥಿನುಬ್ಭಾರೋ ಅಟ್ಠ ಮಾತಿಕಾ ನಾಮ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಕಥಿನಕ್ಖನ್ಧಕಪಾಳಿಯಂ (ಮಹಾವ. ೩೧೦) ‘‘ಅಟ್ಠಿಮಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಾತಿಕಾ ಕಥಿನಸ್ಸ ಉಬ್ಭಾರಾಯ ಪಕ್ಕಮನನ್ತಿಕಾ ನಿಟ್ಠಾನನ್ತಿಕಾ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನನ್ತಿಕಾ ನಾಸನನ್ತಿಕಾ ಸವನನ್ತಿಕಾ ಆಸಾವಚ್ಛೇದಿಕಾ ಸೀಮಾತಿಕ್ಕನ್ತಿಕಾ ಸಹುಬ್ಭಾರಾತಿ. ಭಿಕ್ಖು ಅತ್ಥತಕಥಿನೋ ಕತಚೀವರಮಾದಾಯ ಪಕ್ಕಮತಿ ‘ನ ಪಚ್ಚೇಸ್ಸ’ನ್ತಿ, ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಕ್ಕಮನನ್ತಿಕೋ ಕಥಿನುಬ್ಭಾರೋ’’ತಿಆದಿ, ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯಪ್ಪಕರಣೇ ಚ –

‘‘ಪಕ್ಕಮನಞ್ಚ ನಿಟ್ಠಾನಂ, ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಞ್ಚ ನಾಸನಂ;

ಸವನಮಾಸಾ ಚ ಸೀಮಾ ಚ, ಸಹುಬ್ಭಾರೋತಿ ಅಟ್ಠಿಮಾ’’ತಿ. (ವಿ. ವಿ. ೨೭೦೯);

ಪಲಿಬೋಧೋ ದುವಿಧೋ ಆವಾಸಪಲಿಬೋಧೋ, ಚೀವರಪಲಿಬೋಧೋತಿ. ತತ್ಥ ‘‘ಯಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥತಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ವಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗಚ್ಛನ್ತೋಪಿ ‘‘ಪುನ ತಂ ವಿಹಾರಂ ಆಗಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಾಪೇಕ್ಖೋ ಹೋತಿ. ಅಯಂ ಆವಾಸಪಲಿಬೋಧೋ ನಾಮ. ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಚೀವರಂ ಅಕತಂ ವಾ ಹೋತಿ ಅಪರಿಯೋಸಿತಂ ವಾ, ‘‘ಅಞ್ಞತೋ ಚೀವರಂ ಲಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ ಆಸಾ ವಾ ಅನುಪಚ್ಛಿನ್ನಾ ಹೋತಿ. ಅಯಂ ಚೀವರಪಲಿಬೋಧೋ ನಾಮ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಕಥಿನಕ್ಖನ್ಧಕೇ (ಮಹಾವ. ೩೨೫) ‘‘ಕತಮೇ ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದ್ವೇ ಕಥಿನಸ್ಸ ಪಲಿಬೋಧಾ? ಆವಾಸಪಲಿಬೋಧೋ ಚ ಚೀವರಪಲಿಬೋಧೋ ಚ. ಕಥಞ್ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆವಾಸಪಲಿಬೋಧೋ ಹೋತಿ? ಇಧ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ವಸತಿ ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಆವಾಸೇ, ಸಾಪೇಕ್ಖೋ ವಾ ಪಕ್ಕಮತಿ ‘ಪಚ್ಚೇಸ್ಸ’ನ್ತಿ, ಏವಂ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆವಾಸಪಲಿಬೋಧೋ ಹೋತಿ. ಕಥಞ್ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚೀವರಪಲಿಬೋಧೋ ಹೋತಿ? ಇಧ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಚೀವರಂ ಅಕತಂ ವಾ ಹೋತಿ ವಿಪ್ಪಕತಂ ವಾ, ಚೀವರಾಸಾ ವಾ ಅನುಪಚ್ಛಿನ್ನಾ, ಏವಂ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚೀವರಪಲಿಬೋಧೋ ಹೋತೀ’’ತಿ.

ಉಬ್ಭಾರೋ ದುವಿಧೋ ಅಟ್ಠಮಾತಿಕಾಉಬ್ಭಾರಅನ್ತರುಬ್ಭಾರವಸೇನ. ತತ್ಥ ಬಹಿಉಪಚಾರಸೀಮಗತಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಸೇನ ವುತ್ತಾ ಸತ್ತ ಕಥಿನುಬ್ಭಾರಾ ಚ ಬಹಿಉಪಚಾರಸೀಮಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಕಥಿನತ್ಥತವಿಹಾರೇ ಅನ್ತರುಬ್ಭಾರಂ ಪತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸಹ ಅನ್ತರುಬ್ಭಾರಸ್ಸ ಕತತ್ತಾ ಸಹುಬ್ಭಾರಸಙ್ಖಾತೋ ಏಕೋ ಕಥಿನುಬ್ಭಾರೋ ಚಾತಿ ಇಮೇ ಅಟ್ಠ ಕಥಿನುಬ್ಭಾರಾ ಅಟ್ಠಮಾತಿಕಾಯ ಪವಿಟ್ಠತ್ತಾ ಅಟ್ಠಮಾತಿಕಾಉಬ್ಭಾರೋ ನಾಮ. ಬಹಿಸೀಮಂ ಅಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ವಿಹಾರೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಕಥಿನುಬ್ಭಾರಂ ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಕಥಿನುಬ್ಭಾರೋ ಅಟ್ಠಮಾತಿಕಾಯ ಅಪ್ಪವಿಟ್ಠೋ ಹುತ್ವಾ ಕಾಲಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಅಪ್ಪತ್ವಾ ಅನ್ತರಾಯೇವ ಕತತ್ತಾ ಅನ್ತರುಬ್ಭಾರೋ ನಾಮ.

ಅನ್ತರುಬ್ಭಾರಸಹುಬ್ಭಾರಾ ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮವಾಚಾಯೇವ ಕತಾ, ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಕೋ ತೇಸಂ ವಿಸೇಸೋತಿ? ಅನ್ತರುಬ್ಭಾರೋ ಬಹಿಸೀಮಂ ಅಗನ್ತ್ವಾ ಅನ್ತೋಸೀಮಾಯಮೇವ ಠಿತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಕತೋ. ಸಹುಬ್ಭಾರೋ ಬಹಿಸೀಮಂ ಗತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಚ್ಚಾಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಅನ್ತರುಬ್ಭಾರಂ ಪತ್ವಾ ತೇಹಿ ಅನ್ತೋಸೀಮಟ್ಠೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸಹ ಕತೋತಿ ಅಯಮೇತೇಸಂ ವಿಸೇಸೋ. ಪಕ್ಕಮನನ್ತಿಕಾದಯೋ ಸತ್ತ ಕಥಿನುಬ್ಭಾರಾ ನ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಕತಾ, ಕೇವಲಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಪಲಿಬೋಧಾನಂ ಉಪಚ್ಛೇದೇನ ಪಞ್ಚಹಿ ಆನಿಸಂಸೇಹಿ ವಿಗತತ್ತಾ ಕಥಿನುಬ್ಭಾರಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಆಚರಿಯಬುದ್ಧದತ್ತತ್ಥೇರೇನ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೇ –

‘‘ಅಟ್ಠನ್ನಂ ಮಾತಿಕಾನಂ ವಾ, ಅನ್ತರುಬ್ಭಾರತೋಪಿ ವಾ;

ಉಬ್ಭಾರಾಪಿ ದುವೇ ವುತ್ತಾ, ಕಥಿನಸ್ಸ ಮಹೇಸಿನಾ’’ತಿ.

ತಟ್ಟೀಕಾಯಮ್ಪಿ ‘‘ಅಟ್ಠನ್ನಂ ಮಾತಿಕಾನನ್ತಿ ಬಹಿಸೀಮಗತಾನಂ ವಸೇನ ವುತ್ತಾ. ಪಕ್ಕಮನನ್ತಿಕಾದಯೋ ಸತ್ತ ಮಾತಿಕಾ ಬಹಿಸೀಮಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅನ್ತರುಬ್ಭಾರಂ ಸಮ್ಪತ್ತಸ್ಸ ವಸೇನ ವುತ್ತಾ, ಸಹುಬ್ಭಾರೋ ಇಮಾಸಂ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ಮಾತಿಕಾನಂ ವಸೇನ ಚ. ಅನ್ತರುಬ್ಭಾರತೋಪಿ ವಾತಿ ಬಹಿಸೀಮಂ ಅಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ವಸಿತ್ವಾ ಕಥಿನುಬ್ಭಾರಕಮ್ಮೇನ ಉಬ್ಭತಕಥಿನಾನಂ ವಸೇನ ಲಬ್ಭನತೋ ಅನ್ತರುಬ್ಭಾರೋತಿ ಮಹೇಸಿನಾ ಕಥಿನಸ್ಸ ಉಬ್ಭಾರಾ ದುವೇ ವುತ್ತಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಬಹಿಸೀಮಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಆಗತಸ್ಸ ವಸೇನ ಸಉಬ್ಭಾರೋ, ಬಹಿಸೀಮಂ ಅಗತಾನಂ ವಸೇನ ಅನ್ತರುಬ್ಭಾರೋತಿ ಏಕೋಯೇವ ಉಬ್ಭಾರೋ ದ್ವಿಧಾ ವುತ್ತೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

ಕಸ್ಮಾ ಪನ ಅನ್ತರುಬ್ಭಾರವಸೇನ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಕಥಿನಂ ಉಬ್ಭತನ್ತಿ? ಮಹಾದಾನಂ ದಾತುಕಾಮೇಹಿ ಉಪಾಸಕೇಹಿ ಆಗತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅಕಾಲಚೀವರಂ ದಾತುಕಾಮೇಹಿ ಯಾಚಿತತ್ತಾ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಭಿಕ್ಖುನೀವಿಭಙ್ಗಪಾಳಿಯಂ (ಪಾಚಿ. ೯೨೫) ‘‘ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಅಞ್ಞತರೇನ ಉಪಾಸಕೇನ ಸಙ್ಘಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ವಿಹಾರೋ ಕಾರಾಪಿತೋ ಹೋತಿ, ಸೋ ತಸ್ಸ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಮಹೇ ಉಭತೋಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅಕಾಲಚೀವರಂ ದಾತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ. ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಉಭತೋಸಙ್ಘಸ್ಸ ಕಥಿನಂ ಅತ್ಥತಂ ಹೋತಿ. ಅಥ ಖೋ ಸೋ ಉಪಾಸಕೋ ಸಙ್ಘಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಕಥಿನುದ್ಧಾರಂ ಯಾಚೀ’’ತಿಆದಿ. ಕಥಂ ಪನ ಕಮ್ಮವಾಚಾ ಕಾತಬ್ಬಾತಿ? ‘‘ಸುಣಾತು ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಸಙ್ಘೋ, ಯದಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪತ್ತಕಲ್ಲಂ, ಸಙ್ಘೋ ಕಥಿನಂ ಉದ್ಧರೇಯ್ಯ, ಏಸಾ ಞತ್ತಿ. ಸುಣಾತು ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಸಙ್ಘೋ, ಸಙ್ಘೋ ಕಥಿನಂ ಉದ್ಧರತಿ. ಯಸ್ಸಾಯಸ್ಮತೋ ಖಮತಿ ಕಥಿನಸ್ಸ ಉದ್ಧಾರೋ, ಸೋ ತುಣ್ಹಸ್ಸ. ಯಸ್ಸ ನಕ್ಖಮತಿ, ಸೋ ಭಾಸೇಯ್ಯ. ಉಬ್ಭತಂ ಸಙ್ಘೇನ ಕಥಿನಂ, ಖಮತಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ, ತಸ್ಮಾ ತುಣ್ಹೀ, ಏವಮೇತಂ ಧಾರಯಾಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ಕಾತಬ್ಬಾತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಭಿಕ್ಖುನೀವಿಭಙ್ಗೇ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕಥಿನಂ ಉದ್ಧರಿತುಂ, ಏವಞ್ಚ ಪನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕಥಿನಂ ಉದ್ಧರಿತಬ್ಬಂ. ಬ್ಯತ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಟಿಬಲೇನ ಸಙ್ಘೋ ಞಾಪೇತಬ್ಬೋ – ಸುಣಾತು ಮೇ…ಪೇ… ಧಾರಯಾಮೀ’’ತಿ.

ಏತೇನ ಚ ಕಥಿನುಬ್ಭಾರೇನ ಪುಬ್ಬೇ ಕತಂ ಕಥಿನದುಸ್ಸದಾನಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮವಾಚಂ ಉಬ್ಭತನ್ತಿ ವದನ್ತಿ, ನ ಪನ ಕಥಿನದುಸ್ಸದಾನಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮಂ ಉಬ್ಭತಂ, ಅಥ ಖೋ ಅತ್ಥಾರಕಮ್ಮಮೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಯದಿ ಹಿ ಕಥಿನದುಸ್ಸದಾನಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮಂ ಉಬ್ಭತಂ ಭವೇಯ್ಯ, ತಾಯ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಕಥಿನದುಸ್ಸದಾನಸ್ಸ ಸಿಜ್ಝನತೋ ಇಮಾಯ ಕಥಿನುಬ್ಭಾರಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ತಂ ಪುಬ್ಬೇ ದಿನ್ನದುಸ್ಸಂ ಪುನ ಆಹರಾಪೇತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ, ನ ಪಞ್ಚಾನಿಸಂಸವಿಗಮನಂ. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಇಮಾಯ ಕಥಿನುಬ್ಭಾರಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಪಞ್ಚಾನಿಸಂಸವಿಗಮನಮೇವ ಹೋತಿ, ನ ಪುಬ್ಬೇ ದಿನ್ನಕಥಿನದುಸ್ಸಸ್ಸ ಪುನ ಆಹರಾಪನಂ. ತೇನ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ ‘‘ಪಞ್ಚಾನಿಸಂಸಲಾಭಕಾರಣಂ ಅತ್ಥರಣಕಮ್ಮಮೇವ ಇಮಾಯ ಕಥಿನಬ್ಭಾರಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಉದ್ಧರೀಯತಿ, ನ ಕಥಿನದುಸ್ಸದಾನಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮವಾಚಾತಿ, ತಸ್ಮಾ ಕಥಿನುಬ್ಭಾರಕಮ್ಮವಾಚಾಕರಣತೋ ಪಚ್ಛಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಚೀವರಂ ಅಕಾಲಚೀವರಂ ಹೋತಿ, ಸಙ್ಘೋ ಪಞ್ಚಾನಿಸಂಸೇ ನ ಲಭತಿ, ಚೀವರಂ ಸಬ್ಬಸಙ್ಘಿಕಂ ಹುತ್ವಾ ಆಗತಾಗತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಭಾಜನೀಯಂ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಅಯಮತ್ಥೋ ಕಥಿನದುಸ್ಸದಾನಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಚ ಕಥಿನುಬ್ಭಾರಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಚ ಅತ್ಥಞ್ಚ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಞ್ಚ ಸುಟ್ಠು ವಿನಿಚ್ಛಿನಿತ್ವಾ ಪುಬ್ಬಾಪರಂ ಸಂಸನ್ದಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇತಬ್ಬೋತಿ.

ಏತ್ಥ ಸಿಯಾ – ಕಥಿನುಬ್ಭಾರಂ ಯಾಚನ್ತಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಕಥಿನುಬ್ಭಾರೋ ದಾತಬ್ಬೋ, ಉದಾಹು ಏಕಚ್ಚಾನನ್ತಿ, ಕಿಞ್ಚೇತ್ಥ – ಯದಿ ತಾವ ಸಬ್ಬೇಸಂ ದಾತಬ್ಬೋ, ಕಥಿನುಬ್ಭಾರಕಮ್ಮೇನ ಪಞ್ಚಾನಿಸಂಸವಿಗಮನತೋ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಲಾಭನ್ತರಾಯೋ ಭವೇಯ್ಯ, ಅಥ ಏಕಚ್ಚಾನಂ ಮುಖೋಲೋಕನಂ ವಿಯ ಸಿಯಾತಿ? ಯದಿ ಕಥಿನತ್ಥಾರಮೂಲಕಲಾಭತೋ ಕಥಿನುಬ್ಭಾರಮೂಲಕಲಾಭೋ ಮಹನ್ತೋ ಭವೇಯ್ಯ, ತೇಸಂ ಯಾಚನ್ತಾನಂ ಕಥಿನುಬ್ಭಾರೋ ದಾತಬ್ಬೋ. ಯದಿ ಅಪ್ಪಕೋ, ನ ದಾತಬ್ಬೋ. ಯದಿ ಸಮೋ, ಕುಲಪ್ಪಸಾದತ್ಥಾಯ ದಾತಬ್ಬೋತಿ. ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೯೨೭) ‘‘ಕೀದಿಸೋ ಕಥಿನುದ್ಧಾರೋ ದಾತಬ್ಬೋ, ಕೀದಿಸೋ ನ ದಾತಬ್ಬೋತಿ? ಯಸ್ಸ ಅತ್ಥಾರಮೂಲಕೋ ಆನಿಸಂಸೋ ಮಹಾ, ಉಬ್ಭಾರಮೂಲಕೋ ಅಪ್ಪೋ, ಏವರೂಪೋ ನ ದಾತಬ್ಬೋ. ಯಸ್ಸ ಪನ ಅತ್ಥಾರಮೂಲಕೋ ಆನಿಸಂಸೋ ಅಪ್ಪೋ, ಉಬ್ಭಾರಮೂಲಕೋ ಮಹಾ, ಏವರೂಪೋ ದಾತಬ್ಬೋ. ಸಮಾನಿಸಂಸೋಪಿ ಸದ್ಧಾಪರಿಪಾಲನತ್ಥಂ ದಾತಬ್ಬೋವಾ’’ತಿ. ಇಮಿನಾಪಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ ‘‘ಪಞ್ಚಾನಿಸಂಸಾನಂ ಕಾರಣಭೂತಂ ಅತ್ಥಾರಕಮ್ಮಮೇವ ಉದ್ಧರೀಯತಿ, ನ ಕಥಿನದುಸ್ಸದಾನಭೂತಂ ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ.

ಆನಿಸಂಸಕಥಾಯಂ ಪಞ್ಚಾತಿ ಇದಾನಿ ವುಚ್ಚಮಾನಾ ಅನಾಮನ್ತಚಾರಾದಯೋ ಪಞ್ಚ ಕಿರಿಯಾ. ಕಪ್ಪಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಕಪ್ಪಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿಕಾರಣಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅನಾಮನ್ತಚಾರೋತಿ ಅನಾಮನ್ತೇತ್ವಾ ಚರಣಂ. ಯೋ ಹಿ ದಾಯಕೇಹಿ ಭತ್ತೇನ ನಿಮನ್ತಿತೋ ಹುತ್ವಾ ಸಭತ್ತೋ ಸಮಾನೋ ವಿಹಾರೇ ಸನ್ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಅನಾಮನ್ತೇತ್ವಾ ಕುಲೇಸು ಚಾರಿತ್ತಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಚಾರಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾಪತ್ತಿ ಹೋತಿ, ಸಾ ಆಪತ್ತಿ ಅತ್ಥತಕಥಿನಸ್ಸ ನ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ತತ್ಥ ಚಾರಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ನಾಮ ‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ನಿಮನ್ತಿತೋ ಸಭತ್ತೋ ಸಮಾನೋ ಸನ್ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಅನಾಪುಚ್ಛಾ ಪುರೇಭತ್ತಂ ವಾ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ವಾ ಕುಲೇಸು ಚಾರಿತ್ತಂ ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯ ಅಞ್ಞತ್ರ ಸಮಯಾ, ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ. ತತ್ಥಾಯಂ ಸಮಯೋ ಚೀವರದಾನಸಮಯೋ ಚೀವರಕಾರಸಮಯೋ, ಅಯಂ ತತ್ಥ ಸಮಯೋ’’ತಿ ಅಚೇಲಕವಗ್ಗೇ ಪಞ್ಚಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ (ಪಾಚಿ. ೨೯೯-೩೦೦). ಚೀವರವಿಪ್ಪವಾಸೋತಿ ತಿಣ್ಣಂ ಚೀವರಾನಂ ಅಞ್ಞತರೇನ ವಾ ಸಬ್ಬೇನ ವಾ ವಿನಾ ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಅಕತ್ವಾ ಅರುಣುಟ್ಠಾಪನಂ, ಏವಂ ಕರೋತೋಪಿ ದುತಿಯಕಥಿನಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ಆಪತ್ತಿ ನ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ತತ್ಥ ಚ ದುತಿಯಕಥಿನಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ನಾಮ ‘‘ನಿಟ್ಠಿತಚೀವರಸ್ಮಿಂ ಪನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಉಬ್ಭತಸ್ಮಿಂ ಕಥಿನೇ ಏಕರತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇ ಭಿಕ್ಖು ತಿಚೀವರೇನ ವಿಪ್ಪವಸೇಯ್ಯ ಅಞ್ಞತ್ರ ಭಿಕ್ಖುಸಮ್ಮುತಿಯಾ, ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ ಆಗತಂ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೇಸು ದುತಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದಂ (ಪಾರಾ. ೪೭೨).

ಗಣಭೋಜನನ್ತಿ ಏತೇನ ಗಣಭೋಜನಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ಅನಾಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತತ್ಥ ಗಣಭೋಜನಂ ನಾಮ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭತ್ತಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ವಾ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭತ್ತಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ದಾಯಕಾನಂ ನಿಮನ್ತನೇನ ವಾ ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ಚತ್ತಾರೋ ವಾ ಅತಿರೇಕಾ ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಏಕತೋ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಏಕತೋ ಭುಞ್ಜನಂ. ಗಣಭೋಜನಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ನಾಮ ‘‘ಗಣಭೋಜನೇ ಅಞ್ಞತ್ರ ಸಮಯಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ. ತತ್ಥಾಯಂ ಸಮಯೋ ಗಿಲಾನಸಮಯೋ ಚೀವರದಾನಸಮಯೋ ಚೀವರಕಾರಸಮಯೋ ಅದ್ಧಾನಗಮನಸಮಯೋ ನಾವಾಭಿರುಹನಸಮಯೋ ಮಹಾಸಮಯೋ ಸಮಣಭತ್ತಸಮಯೋ, ಅಯಂ ತತ್ಥ ಸಮಯೋ’’ತಿ ಆಗತಂ ಭೋಜನವಗ್ಗೇ ದುತಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದಂ (ಪಾಚಿ. ೨೧೫). ಅನಧಿಟ್ಠಿತಂ ಅವಿಕಪ್ಪಿತಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಪಠಮಕಥಿನಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ಆಪತ್ತಿ ನ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ತತ್ಥ ಪಠಮಕಥಿನಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ನಾಮ ‘‘ನಿಟ್ಠಿತಚೀವರಸ್ಮಿಂ ಪನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಉಬ್ಭತಸ್ಮಿಂ ಕಥಿನೇ ದಸಾಹಪರಮಂ ಅತಿರೇಕಚೀವರಂ ಧಾರೇತಬ್ಬಂ, ತಂ ಅತಿಕ್ಕಾಮಯತೋ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ ಆಗತಂ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೇಸು ಪಠಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ (ಪಾರಾ. ೪೭೨). ಕಥಿನತ್ಥತಸೀಮಾಯಾತಿ ಉಪಚಾರಸೀಮಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಮತಕಚೀವರನ್ತಿ ಮತಸ್ಸ ಚೀವರಂ. ತತ್ರುಪ್ಪಾದೇನಾತಿ ಸಙ್ಘಸನ್ತಕೇನ ಆರಾಮುಯ್ಯಾನಖೇತ್ತವತ್ಥುಆದಿನಾ. ಯಂ ಸಙ್ಘಿಕಂ ಚೀವರಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಂ ತೇಸಂ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಚೀವರಮೇವ ಕಥಿನತ್ಥಾರಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸನ್ತಕಂ ಹೋತಿ, ತತೋ ಅಞ್ಞಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಭೇಸಜ್ಜಾದಿಕಂ ಆಗತಾಗತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸನ್ತಕಂ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

ಏವಂ ಅಟ್ಠಙ್ಗಸಮ್ಪನ್ನೋ, ಲಜ್ಜೀ ಭಿಕ್ಖು ಸುಪೇಸಲೋ;

ಕರೇಯ್ಯ ಕಥಿನತ್ಥಾರಂ, ಉಬ್ಭಾರಞ್ಚಾಪಿ ಸಾಧುಕನ್ತಿ.

ಇತಿ ವಿನಯಸಙ್ಗಹಸಂವಣ್ಣನಾಭೂತೇ ವಿನಯಾಲಙ್ಕಾರೇ

ಕಥಿನತ್ಥಾರವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾಲಙ್ಕಾರೋ ನಾಮ

ಏಕೂನತಿಂಸತಿಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.

೩೦. ಗರುಭಣ್ಡವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ

೨೨೭. ಏವಂ ಕಥಿನವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಗರುಭಣ್ಡಾದಿವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಗರುಭಣ್ಡಾನೀತಿ ಏತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಗರೂತಿ –

‘‘ಪುಮೇ ಆಚರಿಯಾದಿಮ್ಹಿ, ಗರು ಮಾತಾಪಿತೂಸುಪಿ;

ಗರು ತೀಸು ಮಹನ್ತೇ ಚ, ದುಜ್ಜರಾಲಹುಕೇಸು ಚಾ’’ತಿ. –

ವುತ್ತೇಸು ಅನೇಕತ್ಥೇಸು ಅಲಹುಕವಾಚಕೋ. ಭಣ್ಡ-ಸದ್ದೋ ‘‘ಭಾಜನಾದಿಪರಿಕ್ಖಾರೇ, ಭಣ್ಡಂ ಮೂಲಧನೇಪಿ ಚಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಭಾಜನಾದಿಪರಿಕ್ಖಾರತ್ಥೋ ಹೋತಿ. ವಚನತ್ಥೋ ಪನ ಗರನ್ತಿ ಉಗ್ಗಚ್ಛನ್ತಿ ಉಗ್ಗತಾ ಪಾಕಟಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಗರೂನಿ, ಭಡಿತಬ್ಬಾನಿ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಾನೀತಿ ಭಣ್ಡಾನಿ, ಗರೂನಿ ಚ ತಾನಿ ಭಣ್ಡಾನಿ ಚಾತಿ ಗರುಭಣ್ಡಾನಿ, ಆರಾಮಾದೀನಿ ವತ್ಥೂನಿ. ಇತಿ ಆದಿನಾ ನಯೇನ ಸೇನಾಸನಕ್ಖನ್ಧಕೇ ಭಗವತಾ ದಸ್ಸಿತಾನಿ ಇಮಾನಿ ಪಞ್ಚ ವತ್ಥೂನಿ ಗರುಭಣ್ಡಾನಿ ನಾಮಾತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ.

ಮಞ್ಚೇಸು ಮಸಾರಕೋತಿ ಮಞ್ಚಪಾದೇ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಅಟನಿಯೋ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಕತೋ. ಬುನ್ದಿಕಾಬದ್ಧೋತಿ ಅಟನೀಹಿ ಮಞ್ಚಪಾದೇ ಡಂಸಾಪೇತ್ವಾ ಪಲ್ಲಙ್ಕಸಙ್ಖೇಪೇನ ಕತೋ. ಕುಳೀರಪಾದಕೋತಿ ಅಸ್ಸಮೇಣ್ಡಕಾದೀನಂ ಪಾದಸದಿಸೇಹಿ ಪಾದೇಹಿ ಕತೋ. ಯೋ ವಾ ಪನ ಕೋಚಿ ವಙ್ಕಪಾದಕೋ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ‘‘ಕುಳೀರಪಾದಕೋ’’ತಿ. ಆಹಚ್ಚಪಾದಕೋತಿ ಅಯಂ ಪನ ‘‘ಆಹಚ್ಚಪಾದಕೋ ನಾಮ ಮಞ್ಚೋ ಅಙ್ಗೇ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಕತೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಪರತೋ ಪಾಳಿಯಂಯೇವ (ಪಾಚಿ. ೧೩೧) ವುತ್ತೋ, ತಸ್ಮಾ ಅಟನಿಯೋ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಪಾದಸಿಖಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಉಪರಿ ಆಣಿಂ ದತ್ವಾ ಕತಮಞ್ಚೋ ಆಹಚ್ಚಪಾದಕೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಪೀಠೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ.

ಉಣ್ಣಭಿಸಿಆದೀನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಅಞ್ಞತರಾತಿ ಉಣ್ಣಭಿಸಿ ಚೋಳಭಿಸಿ ವಾಕಭಿಸಿ ತಿಣಭಿಸಿ ಪಣ್ಣಭಿಸೀತಿ ಇಮೇಸಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭಿಸೀನಂ ಅಞ್ಞತರಾ. ಪಞ್ಚ ಭಿಸಿಯೋತಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಉಣ್ಣಾದೀಹಿ ಪೂರಿತಭಿಸಿಯೋ. ತೂಲಗಣನಾಯ ಹಿ ಏತಾಸಂ ಗಣನಾ. ತತ್ಥ ಉಣ್ಣಗ್ಗಹಣೇನ ನ ಕೇವಲಂ ಏಳಕಲೋಮಮೇವ ಗಹಿತಂ, ಠಪೇತ್ವಾ ಪನ ಮನುಸ್ಸಲೋಮಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಜಾತೀನಂ ಪಕ್ಖಿಚತುಪ್ಪದಾನಂ ಲೋಮಂ, ಸಬ್ಬಂ ಇಧ ಉಣ್ಣಗ್ಗಹಣೇನೇವ ಗಹಿತಂ, ತಸ್ಮಾ ಛನ್ನಂ ಚೀವರಾನಂ, ಛನ್ನಂ ಅನುಲೋಮಚೀವರಾನಞ್ಚ ಅಞ್ಞತರೇನ ಭಿಸಿಚ್ಛವಿಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಭಿಸಿಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಏಳಕಲೋಮಾನಿ ಪನ ಅಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕಮ್ಬಲಮೇವ ಚತುಗ್ಗುಣಂ ವಾ ಪಞ್ಚಗುಣಂ ವಾ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕತಾಪಿ ಉಣ್ಣಭಿಸಿಸಙ್ಖಮೇವ ಗಚ್ಛತಿ. ಚೋಳಭಿಸಿಆದೀಸು ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ನವಚೋಳಂ ವಾ ಪುರಾಣಚೋಳಂ ವಾ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ವಾ ಅನ್ತೋ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ವಾ ಕತಾ ಚೋಳಭಿಸಿ, ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ವಾಕಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕತಾ ವಾಕಭಿಸಿ, ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ತಿಣಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕತಾ ತಿಣಭಿಸಿ, ಅಞ್ಞತ್ರ ಸುದ್ಧತಮಾಲಪತ್ತಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಪಣ್ಣಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕತಾ ಪಣ್ಣಭಿಸೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ತಮಾಲಪತ್ತಂ ಪನ ಅಞ್ಞೇನ ಮಿಸ್ಸಮೇವ ವಟ್ಟತಿ, ಸುದ್ಧಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಭಿಸಿಯಾ ಪಮಾಣನಿಯಮೋ ನತ್ಥಿ, ಮಞ್ಚಭಿಸಿ ಪೀಠಭಿಸಿ ಭೂಮತ್ಥರಣಭಿಸಿ ಚಙ್ಕಮನಭಿಸಿ ಪಾದಪುಞ್ಛನಭಿಸೀತಿ ಏತಾಸಂ ಅನುರೂಪತೋ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ರುಚಿವಸೇನ ಪಮಾಣಂ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಯಂ ಪನೇತಂ ಉಣ್ಣಾದಿಪಞ್ಚವಿಧತೂಲಮ್ಪಿ ಭಿಸಿಯಂ ವಟ್ಟತಿ, ತಂ ಮಸೂರಕೇಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ಕುರುನ್ದಿಯಂ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಮಸೂರಕೇತಿ ಚಮ್ಮಮಯಭಿಸಿಯಂ. ಏತೇನ ಮಸೂರಕಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಿದ್ಧಂ ಹೋತಿ.

ಬಿಮ್ಬೋಹನೇ ತೀಣಿ ತೂಲಾನಿ ರುಕ್ಖತೂಲಂ ಲತಾತೂಲಂ ಪೋಟಕೀತೂಲನ್ತಿ. ತತ್ಥ ರುಕ್ಖತೂಲನ್ತಿ ಸಿಮ್ಬಲಿರುಕ್ಖಾದೀನಂ ಯೇಸಂ ಕೇಸಞ್ಚಿ ರುಕ್ಖಾನಂ ತೂಲಂ. ಲತಾತೂಲನ್ತಿ ಖೀರವಲ್ಲಿಆದೀನಂ ಯಾಸಂ ಕಾಸಞ್ಚಿ ಲತಾನಂ ತೂಲಂ. ಪೋಟಕೀತೂಲನ್ತಿ ಪೋಟಕೀತಿಣಾದೀನಂ ಯೇಸಂ ಕೇಸಞ್ಚಿ ತಿಣಜಾತಿಕಾನಂ ಅನ್ತಮಸೋ ಉಚ್ಛುನಳಾದೀನಮ್ಪಿ ತೂಲಂ. ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಚೂಳವಗ್ಗ ೩.೨೯೭) ಪನ ‘‘ಪೋಟಕೀತೂಲನ್ತಿ ಏರಕತಿಣತೂಲ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ಏತೇಹಿ ತೀಹಿ ಸಬ್ಬಭೂತಗಾಮಾ ಸಙ್ಗಹಿತಾ ಹೋನ್ತಿ. ರುಕ್ಖವಲ್ಲಿತಿಣಜಾತಿಯೋ ಹಿ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞೋ ಭೂತಗಾಮೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಭೂತಗಾಮಸ್ಸ ತೂಲಂ ಬಿಮ್ಬೋಹನೇ ವಟ್ಟತಿ, ಭಿಸಿಂ ಪನ ಪಾಪುಣಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಮ್ಪೇತಂ ‘‘ಅಕಪ್ಪಿಯತೂಲ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಬಿಮ್ಬೋಹನೇ ಏತಂ ತೂಲಮೇವ, ಹಂಸಮೋರಾದೀನಂ ಸಬ್ಬಸಕುಣಾನಂ, ಸೀಹಾದೀನಂ ಸಬ್ಬಚತುಪ್ಪದಾನಞ್ಚ ಲೋಮಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ. ಪಿಯಙ್ಗುಪುಪ್ಫಬಕುಳಪುಪ್ಫಾದಿ ಪನ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಪುಪ್ಫಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ತಮಾಲಪತ್ತಂ ಸುದ್ಧಮೇವ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಮಿಸ್ಸಕಂ ಪನ ವಟ್ಟತಿ, ಭಿಸೀನಂ ಅನುಞ್ಞಾತಂ ಪಞ್ಚವಿಧಂ ಉಣ್ಣಾದಿತೂಲಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ. ಅದ್ಧಕಾಯಿಕಾನಿ ಪನ ಬಿಮ್ಬೋಹನಾನಿ ನ ವಟ್ಟನ್ತಿ. ಅದ್ಧಕಾಯಿಕಾನೀತಿ ಉಪಡ್ಢಕಾಯಪ್ಪಮಾಣಾನಿ, ಯೇಸು ಕಟಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಸೀಸಂ ಉಪದಹನ್ತಿ ಠಪೇನ್ತಿ. ಸೀಸಪ್ಪಮಾಣಂ ಪನ ವಟ್ಟತಿ, ಸೀಸಪ್ಪಮಾಣಂ ನಾಮ ಯಸ್ಸ ವಿತ್ಥಾರತೋ ತೀಸು ಕಣ್ಣೇಸು ದ್ವಿನ್ನಂ ಕಣ್ಣಾನಂ ಅನ್ತರಂ ಮಿನಿಯಮಾನಂ ವಿದತ್ಥಿ ಚೇವ ಚತುರಙ್ಗುಲಞ್ಚ ಹೋತಿ, ಮಜ್ಝಟ್ಠಾನಂ ಮುಟ್ಠಿರತನಂ ಹೋತಿ, ದೀಘತೋ ಪನ ದಿಯಡ್ಢರತನಂ ವಾ ದ್ವಿರತನಂ ವಾತಿ ಕುರುನ್ದಿಯಂ ವುತ್ತಂ, ಅಯಂ ಸೀಸಪ್ಪಮಾಣಸ್ಸ ಉಕ್ಕಟ್ಠಪರಿಚ್ಛೇದೋ, ಇತೋ ಉದ್ಧಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಹೇಟ್ಠಾ ಪನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೨೯೭) ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ‘‘ತೀಸು ಕಣ್ಣೇಸು ದ್ವಿನ್ನಂ ಕಣ್ಣಾನ’’ನ್ತಿ ಪಾಠಂ ಉಪನಿಧಾಯ ಬಿಮ್ಬೋಹನಸ್ಸ ಉಭೋಸು ಅನ್ತೇಸು ಠಪೇತಬ್ಬಚೋಳಕಂ ತಿಕೋಣಮೇವ ಕರೋನ್ತಿ ಏಕಚ್ಚೇ. ‘‘ಇದಞ್ಚ ಠಾನಂ ಗಣ್ಠಿಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ.

ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಚೂಳವಗ್ಗ ೨.೨೯೭) ಪನ ‘‘ಸೀಸಪ್ಪಮಾಣಂ ನಾಮ ಯತ್ಥ ಗೀವಾಯ ಸಹ ಸಕಲಂ ಸೀಸಂ ಠಪೇತುಂ ಸಕ್ಕಾ, ತಸ್ಸ ಚ ಮುಟ್ಠಿರತನಂ ವಿತ್ಥಾರಪ್ಪಮಾಣನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘ವಿತ್ಥಾರತೋ’ತಿಆದಿಮಾಹ. ಇದಞ್ಚ ಬಿಮ್ಬೋಹನಸ್ಸ ಉಭೋಸು ಅನ್ತೇಸು ಠಪೇತಬ್ಬಚೋಳಪ್ಪಮಾಣದಸ್ಸನಂ, ತಸ್ಸ ವಸೇನ ಬಿಮ್ಬೋಹನಸ್ಸ ವಿತ್ಥಾರಪ್ಪಮಾಣಂ ಪರಿಚ್ಛಿಜ್ಜತಿ, ತಂ ವಟ್ಟಂ ವಾ ಚತುರಸ್ಸಂ ವಾ ಕತ್ವಾ ಸಿಬ್ಬಿತಂ ಯಥಾ ಕೋಟಿತೋ ಕೋಟಿ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪುಥುಲಟ್ಠಾನಂ ಮುಟ್ಠಿರತನಪ್ಪಮಾಣಂ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಸಿಬ್ಬಿತಬ್ಬಂ, ಇತೋ ಅಧಿಕಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ತಂ ಪನ ಅನ್ತೇಸು ಠಪಿತಚೋಳಂ ಕೋಟಿಯಾ ಕೋಟಿಂ ಆಹಚ್ಚ ದಿಗುಣಂ ಕತಂ ತಿಕಣ್ಣಂ ಹೋತಿ, ತೇಸು ತೀಸು ಕಣ್ಣೇಸು ದ್ವಿನ್ನಂ ಕಣ್ಣಾನಂ ಅನ್ತರಂ ವಿದತ್ಥಿಚತುರಙ್ಗುಲಂ ಹೋತಿ, ಮಜ್ಝಟ್ಠಾನಂ ಕೋಟಿತೋ ಕೋಟಿಂ ಆಹಚ್ಚ ಮುಟ್ಠಿರತನಂ ಹೋತಿ, ಇದಮಸ್ಸ ಉಕ್ಕಟ್ಠಪ್ಪಮಾಣ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಬಿಮ್ಬೋಹನಸ್ಸ ಉಭೋಸು ಅನ್ತೇಸು ಠಪೇತಬ್ಬಚೋಳಕಂ ಪಕತಿಯಾಯೇವ ತಿಕಣ್ಣಂ ನ ಹೋತಿ, ಅಥ ಖೋ ಕೋಟಿಯಾ ಕೋಟಿಂ ಆಹಚ್ಚ ದಿಗುಣಕತಕಾಲೇಯೇವ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ಚೋಳಕಂ ವಟ್ಟಂ ವಾ ಹೋತು ಚತುರಸ್ಸಂ ವಾ, ದಿಗುಣಂ ಕತ್ವಾ ಮಿನಿಯಮಾನಂ ತಿಕಣ್ಣಮೇವ ಹೋತಿ, ದ್ವಿನ್ನಞ್ಚ ಕಣ್ಣಾನಂ ಅನ್ತರಂ ಚತುರಙ್ಗುಲಾಧಿಕವಿದತ್ಥಿಮತ್ತಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ಚ ಚೋಳಕಸ್ಸ ಮಜ್ಝಟ್ಠಾನಂ ಮುಟ್ಠಿರತನಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸೇವ ಚೋಳಕಸ್ಸ ಪಮಾಣೇನ ಬಿಮ್ಬೋಹನಸ್ಸ ಮಜ್ಝಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ಮುಟ್ಠಿರತನಂ ಹೋತೀತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ.

‘‘ಕಮ್ಬಲಮೇವ…ಪೇ… ಉಣ್ಣಭಿಸಿಸಙ್ಖಮೇವ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ವುತ್ತತ್ತಾ ಗೋನಕಾದಿಅಕಪ್ಪಿಯಮ್ಪಿ ಉಣ್ಣಮಯತ್ಥರಣಂ ಭಿಸಿಯಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಸಯಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಮಸೂರಕೇತಿ ಚಮ್ಮಮಯಭಿಸಿಯಂ, ಚಮ್ಮಮಯಂ ಪನ ಬಿಮ್ಬೋಹನಂ ತೂಲಪುಣ್ಣಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚ ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಚೂಳವಗ್ಗ ೨.೨೯೭) ವುತ್ತಂ. ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಚೂಳವಗ್ಗ ೩.೨೯೭) ಪನ ‘‘ಸೀಸಪ್ಪಮಾಣನ್ತಿ ಯತ್ಥ ಗಲವಾಟಕತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಬ್ಬಸೀಸಂ ಉಪದಹನ್ತಿ, ತಂ ಸೀಸಪ್ಪಮಾಣಂ ಹೋತಿ, ತಞ್ಚ ಉಕ್ಕಟ್ಠಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ತಿರಿಯಂ ಮುಟ್ಠಿರತನಂ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘ಯತ್ಥ ವಿತ್ಥಾರತೋ ತೀಸು ಕಣ್ಣೇಸೂ’ತಿಆದಿಮಾಹ. ಮಜ್ಝಟ್ಠಾನಂ ಮುಟ್ಠಿರತನಂ ಹೋತೀತಿ ಬಿಮ್ಬೋಹನಸ್ಸ ಮಜ್ಝಟ್ಠಾನಂ ತಿರಿಯತೋ ಮುಟ್ಠಿರತನಪ್ಪಮಾಣಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಅರಞ್ಜರೋತಿ ಬಹುಉದಕಗಣ್ಹನಕಾ ಮಹಾಚಾಟಿ. ಜಲಂ ಗಣ್ಹಿತುಂ ಅಲನ್ತಿ ಅರಞ್ಜರೋ, ವಟ್ಟಚಾಟಿ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಥೋಕಂ ದೀಘಮುಖೋ ಮಜ್ಝೇ ಪರಿಚ್ಛೇದಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕತೋತಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ವುತ್ತಂ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯನ್ತಿ ಅಜ್ಝಾಹಾರಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ದ್ವಿಸಙ್ಗಹಾನಿ ದ್ವೇ ಹೋನ್ತೀತಿ ದ್ವೇ ಪಠಮದುತಿಯಅವಿಸ್ಸಜ್ಜಿಯಾನಿ ‘‘ಆರಾಮೋ ಆರಾಮವತ್ಥೂ’’ತಿ ಚ ‘‘ವಿಹಾರೋ ವಿಹಾರವತ್ಥೂ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತದ್ವೇದ್ವೇವತ್ಥುಸಙ್ಗಹಾನಿ ಹೋನ್ತಿ. ತತಿಯಂ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜಿಯಂ ‘‘ಮಞ್ಚೋ ಪೀಠಂ ಭಿಸಿ ಬಿಮ್ಬೋಹನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಚತುವತ್ಥುಸಙ್ಗಹಂ ಹೋತಿ. ಚತುತ್ಥಂ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜಿಯಂ ‘‘ಲೋಹಕುಮ್ಭೀ ಲೋಹಭಾಣಕಂ ಲೋಹವಾರಕೋ ಲೋಹಕಟಾಹಂ ವಾಸಿ ಫರಸು ಕುಠಾರೀ ಕುದಾಲೋ ನಿಖಾದನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತನವಕೋಟ್ಠಾಸವನ್ತಂ ಹೋತಿ. ಪಞ್ಚಮಂ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜಿಯಂ ‘‘ವಲ್ಲಿ ವೇಳು ಮುಞ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಂ ತಿಣಂ ಮತ್ತಿಕಾ ದಾರುಭಣ್ಡಂ ಮತ್ತಿಕಾಭಣ್ಡ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಅಟ್ಠಭೇದನಂ ಅಟ್ಠಪಭೇದವನ್ತಂ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಪಞ್ಚನಿಮ್ಮಲಲೋಚನೋತಿ ಮಂಸಚಕ್ಖುದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಧಮ್ಮಚಕ್ಖುಬುದ್ಧಚಕ್ಖುಸಮನ್ತಚಕ್ಖೂನಂ ವಸೇನ ನಿಮ್ಮಲಪಞ್ಚಲೋಚನೋ.

ಸೇನಾಸನಕ್ಖನ್ಧಕೇ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜಿಯಂ ಕೀಟಾಗಿರಿವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಅವೇಭಙ್ಗಿಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸೇನಾಸನಕ್ಖನ್ಧಕೇ ಗಾಮಕಾವಾಸವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜಿಯಂ ಕೀಟಾಗಿರಿವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಅವೇಭಙ್ಗಿಯ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ಕಸ್ಮಾ? ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ವತ್ಥೂನಂ ಸೇನಾಸನಕ್ಖನ್ಧಕೇ ಆಗತತ್ತಾ. ಸೇನಾಸನಕ್ಖನ್ಧಕೇತಿ ಅಯಂ ಸಾಮಞ್ಞಾಧಾರೋ. ಗಾಮಕಾವಾಸವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಕೀಟಾಗಿರಿವತ್ಥುಸ್ಮಿನ್ತಿ ವಿಸೇಸಾಧಾರೋ. ಅಯಮತ್ಥೋ ಪಾಳಿಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇತಬ್ಬೋ. ತೇನೇವ ಹಿ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಂ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೩೨೧) ‘‘ಸೇನಾಸನಕ್ಖನ್ಧಕೇ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಇಧ’’ಇಚ್ಚೇವ ವುತ್ತಂ, ಇಧಾತಿ ಇಮಿನಾ ಗಾಮಕಾವಾಸವತ್ಥುಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ಕೀಟಾಗಿರಿವತ್ಥು ಪನ ಸರೂಪತೋ ದಸ್ಸಿತಮೇವ. ಸಾಮಞ್ಞಾಧಾರೋ ಪನ ತಂಸಂವಣ್ಣನಾಭಾವತೋ ಅವುತ್ತೋಪಿ ಸಿಜ್ಝತೀತಿ ನ ವುತ್ತೋತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ.

೨೨೮. ಥಾವರೇನ ಚ ಥಾವರಂ, ಗರುಭಣ್ಡೇನ ಚ ಗರುಭಣ್ಡನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪಞ್ಚಸು ಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ಪುರಿಮದ್ವಯಂ ಥಾವರಂ, ಪಚ್ಛಿಮತ್ತಯಂ ಗರುಭಣ್ಡನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಸಮಕಮೇವ ದೇತೀತಿ ಏತ್ಥ ಊನಕಂ ದೇನ್ತಮ್ಪಿ ವಿಹಾರವತ್ಥುಸಾಮನ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದೂರತರಂ ದುಕ್ಖಗೋಪಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ವಕ್ಖತಿ ಹಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನಞ್ಚೇ ಮಹಗ್ಘತರಂ…ಪೇ… ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಜಾನಾಪೇತ್ವಾತಿ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಜಾನಾಪೇತ್ವಾ, ಅಪಲೋಕೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ನನು ತುಮ್ಹಾಕಂ ಬಹುತರಂ ರುಕ್ಖಾತಿ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಇದಂ ಸಾಮಿಕೇಸು ಅತ್ತನೋ ಭಣ್ಡಸ್ಸ ಮಹಗ್ಘತಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ದೇನ್ತೇಸು ತಂ ಞತ್ವಾ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಗಣ್ಹತೋ ಅವಹಾರೋ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ. ವಿಹಾರೇನ ವಿಹಾರೋ ಪರಿವತ್ತೇತಬ್ಬೋತಿ ಸವತ್ಥುಕೇನ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಭೂಮಿಯಂ ಕತಪಾಸಾದಾದಿನಾ, ಅವತ್ಥುಕೇನ ವಾ ಸವತ್ಥುಕಂ ಪರಿವತ್ತೇತಬ್ಬಂ, ಅವತ್ಥುಕಂ ಪನ ಅವತ್ಥುಕೇನೇವ ಪರಿವತ್ತೇತಬ್ಬಂ ಕೇವಲಂ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಭೂಮಿತೋ ಅಥಾವರತ್ತಾ. ಏವಂ ಥಾವರೇಸುಪಿ ಥಾವರವಿಭಾಗಂ ಞತ್ವಾವ ಪರಿವತ್ತೇತಬ್ಬಂ.

‘‘ಕಪ್ಪಿಯಮಞ್ಚಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಬ್ಬಾತಿ ಇಮಿನಾ ಸುವಣ್ಣಾದಿವಿಚಿತ್ತಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಮಞ್ಚಂ ‘ಸಙ್ಘಸ್ಸಾ’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘ವಿಹಾರಸ್ಸ ದೇಮಾ’ತಿ ವುತ್ತೇ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಟ್ಟತಿ, ನ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಖೇತ್ತಾದಿ ವಿಯಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಚೂಳವಗ್ಗ ೨.೩೨೧) ವುತ್ತಂ. ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಚೂಳ್ವಗ್ಗ ೩.೩೨೧) ಪನ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಮಞ್ಚಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಬ್ಬಾತಿ ‘ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದೇಮಾ’ತಿ ದಿನ್ನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಸಚೇ ಪನ ‘ವಿಹಾರಸ್ಸ ದೇಮಾ’ತಿ ವದನ್ತಿ, ಸುವಣ್ಣರಜತಮಯಾದಿಅಕಪ್ಪಿಯಮಞ್ಚೇಪಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ನ ಕೇವಲಂ…ಪೇ… ಪರಿವತ್ತೇತುಂ ವಟ್ಟನ್ತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಅಥಾವರೇನ ಥಾವರಮ್ಪಿ ಅಥಾವರಮ್ಪಿ ಪರಿವತ್ತೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಥಾವರೇನ ಅಥಾವರಮೇವ ಹಿ ಪರಿವತ್ತೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ‘‘ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ವಾ ಮಹಗ್ಘಂ ಕಪ್ಪಿಯಂ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ನಾಮ ಸುವಣ್ಣಮಯಮಞ್ಚಾದಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಭಿಸಿಬಿಮ್ಬೋಹನಾನಿ ಚ. ಮಹಗ್ಘಂ ಕಪ್ಪಿಯಂ ನಾಮ ದನ್ತಮಯಮಞ್ಚಾದಿ, ಪಾವಾರಾದಿಕಪ್ಪಿಯಅತ್ಥರಣಾದೀನಿ ಚಾ’’ತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ ವುತ್ತಂ, ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ ಪನ ‘‘ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ವಾತಿ ಆಸನ್ದಿಆದಿ, ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಬಿಮ್ಬೋಹನಾದಿ ಚ. ಮಹಗ್ಘಂ ಕಪ್ಪಿಯಂ ವಾತಿ ಸುವಣ್ಣಾದಿವಿಚಿತ್ತಂ ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ.

೨೨೯. ‘‘ಕಾಳಲೋಹ …ಪೇ… ಭಾಜೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ವಟ್ಟಕಂಸಲೋಹಮಯಮ್ಪಿ ಭಾಜನಂ ಪುಗ್ಗಲಿಕಮ್ಪಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಮ್ಪಿ ಪರಿಹರಿತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಪರಿಹರಿತಬ್ಬಸ್ಸೇವ ಭಾಜೇತಬ್ಬತ್ತಾತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ಉಪರಿ ‘‘ಕಂಸಲೋಹವಟ್ಟಲೋಹಭಾಜನವಿಕತಿ ಸಙ್ಘಿಕಪರಿಭೋಗೇನ ವಾ ಗಿಹಿವಿಕಟಾ ವಾ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿಆದಿಕೇನ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿವಚನೇನ ವಿರುಜ್ಝತಿ. ಇಮಸ್ಸ ಹಿ ‘‘ವಟ್ಟಲೋಹಕಂಸಲೋಹಾನಂ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಕತೋ ಸೀಹಳದೀಪೇ ಪಾದಗ್ಗಣ್ಹನಕೋ ಭಾಜೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವುತ್ತಸ್ಸ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾವಚನಸ್ಸ ಪಟಿಕ್ಖೇಪಾಯ ತಂ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿವಚನಂ ಪಚ್ಛಾ ದಸ್ಸಿತಂ, ತಸ್ಮಾ ವಟ್ಟಲೋಹಕಂಸಲೋಹಮಯಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಪಾದಗ್ಗಣ್ಹನಕವಾರಕಮ್ಪಿ ಉಪಾದಾಯ ಅಭಾಜನೀಯಮೇವ, ಗಿಹೀಹಿ ದೀಯಮಾನಮ್ಪಿ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಪಾರಿಹಾರಿಯಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಪತ್ತಾದಿಪರಿಕ್ಖಾರಂ ವಿಯ ಸಯಮೇವ ಪಟಿಸಾಮೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಗಿಹಿಸನ್ತಕಂ ವಿಯ ಆರಾಮಿಕಾದಯೋ ಚೇ ಸಯಮೇವ ಗೋಪೇತ್ವಾ ವಿನಿಯೋಗಕಾಲೇ ಆನೇತ್ವಾ ಪಟಿದೇನ್ತಿ, ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ‘‘ಪಟಿಸಾಮೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ವತ್ತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ.

ಪಣ್ಣಸೂಚಿ ನಾಮ ಲೇಖನೀತಿ ವದನ್ತಿ. ಅತ್ತನಾ ಲದ್ಧಾನಿಪೀತಿಆದಿನಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ದೋಸೋ ನತ್ಥಿ, ಪರಿಹರಿತ್ವಾ ಪರಿಭೋಗೋವ ಆಪತ್ತಿಕರೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಯಥಾ ಚೇತ್ಥ, ಏವಂ ಉಪರಿ ಭಾಜನೀಯವಾಸಿಆದೀಸು ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕೇಸುಪಿ.

ಅನಾಮಾಸಮ್ಪೀತಿ ಸುವಣ್ಣಾದಿಮಯಮ್ಪಿ, ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಆಮಸಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

ಉಪಕ್ಖರೇತಿ ಉಪಕರಣೇ. ಸಿಖರಂ ನಾಮ ಯೇನ ಪರಿಬ್ಭಮನ್ತಾ ಛಿನ್ದನ್ತಿ. ಪತ್ತಬನ್ಧಕೋ ನಾಮ ಪತ್ತಸ್ಸ ಗಣ್ಠಿಆದಿಕಾರಕೋ. ‘‘ಪಟಿಮಾನಂ ಸುವಣ್ಣಾದಿಪತ್ತಕಾರಕೋ’’ತಿಪಿ ವದನ್ತಿ.

‘‘ಅಡ್ಢಬಾಹೂತಿ ಕಪ್ಪರತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಅಂಸಕೂಟ’’ನ್ತಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ವುತ್ತಂ. ‘‘ಅಡ್ಢಬಾಹು ನಾಮ ವಿದತ್ಥಿಚತುರಙ್ಗುಲನ್ತಿಪಿ ವದನ್ತೀ’’ತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಚೂಳವಗ್ಗ ೨.೩೨೧) ವುತ್ತಂ. ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾಯಮ್ಪಿ (ವಜಿರ. ಟೀ. ಚೂಳವಗ್ಗ ೩೨೧) ‘‘ಅಡ್ಢಬಾಹೂತಿ ಕಪ್ಪರತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಅಂಸಕೂಟನ್ತಿ ಲಿಖಿತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಚೂಳವಗ್ಗ ೨.೩೨೧) ಪನ ‘‘ಅಡ್ಢಬಾಹುಪ್ಪಮಾಣಾ ನಾಮ ಅಡ್ಢಬಾಹುಮತ್ತಾ, ಅಡ್ಢಬ್ಯಾಮಮತ್ತಾತಿಪಿ ವದನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಯೋತ್ತಾನೀತಿ ಚಮ್ಮರಜ್ಜುಕಾ. ತತ್ಥಜಾತಕಾತಿ ಸಙ್ಘಿಕಭೂಮಿಯಂ ಜಾತಾ.

‘‘ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲಸೂಚಿದಣ್ಡಮತ್ತೋತಿ ದೀಘಸೋ ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲಮತ್ತೋ ಪರಿಣಾಹತೋ ಪಣ್ಣಸೂಚಿದಣ್ಡಮತ್ತೋ’’ತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ.. ಚೂಳವಗ್ಗ ೩.೩೨೧) ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ ಪನ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಚೂಳವಗ್ಗ ೨.೩೨೧) ‘‘ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲಸೂಚಿದಣ್ಡಮತ್ತೋತಿ ಸರದಣ್ಡಾದಿಸೂಚಿಆಕಾರತನುದಣ್ಡಕಮತ್ತೋಪೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲಪ್ಪಮಾಣೋತಿ ದೀಘತೋ ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲಪ್ಪಮಾಣೋ. ರಿತ್ತಪೋತ್ಥಕೋಪೀತಿ ಅಲಿಖಿತಪೋತ್ಥಕೋಪಿ, ಇದಞ್ಚ ಪಣ್ಣಪ್ಪಸಙ್ಗೇನ ವುತ್ತಂ.

ಆಸನ್ದಿಕೋತಿ ಚತುರಸ್ಸಪೀಠಂ ವುಚ್ಚತಿ ‘‘ಉಚ್ಚಕಮ್ಪಿ ಆಸನ್ದಿಕ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ೨೯೭) ವಚನತೋ. ಏಕತೋಭಾಗೇನ ದೀಘಪೀಠಮೇವ ಹಿ ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲಪಾದಕಂ ವಟ್ಟತಿ, ಚತುರಸ್ಸಾಸನ್ದಿಕೋ ಪನ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತೋಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಸತ್ತಙ್ಗೋ ನಾಮ ತೀಸು ದಿಸಾಸು ಅಪಸ್ಸಯಂ ಕತ್ವಾ ಕತಮಞ್ಚೋ, ಅಯಮ್ಪಿ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತೋಪಿ ವಟ್ಟತಿ. ಭದ್ದಪೀಠನ್ತಿ ವೇತ್ತಮಯಂ ಪೀಠಂ ವುಚ್ಚತಿ. ಪೀಠಿಕಾತಿ ಪಿಲೋತಿಕಬನ್ಧಂ ಪೀಠಮೇವ. ಏಳಕಪಾದಪೀಠಂ ನಾಮ ದಾರುಪಟಿಕಾಯ ಉಪರಿಪಾದೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಭೋಜನಫಲಕಂ ವಿಯ ಕತಪೀಠಂ ವುಚ್ಚತಿ. ಆಮಣ್ಡಕವಣ್ಟಕಪೀಠಂ ನಾಮ ಆಮಲಕಾಕಾರೇನ ಯೋಜಿತಬಹಉಪಾದಪೀಠಂ. ಇಮಾನಿ ತಾವ ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತಪೀಠಾನಿ. ದಾರುಮಯಂ ಪನ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಪೀಠಂ ವಟ್ಟತಿ.

‘‘ಘಟ್ಟನಫಲಕಂ ನಾಮ ಯತ್ಥ ಠಪೇತ್ವಾ ರಜಿತಚೀವರಂ ಹತ್ಥೇನ ಘಟ್ಟೇನ್ತಿ. ಘಟ್ಟನಮುಗ್ಗರೋ ನಾಮ ಅನುವಾತಾದಿಘಟ್ಟನತ್ಥಂ ಕತೋತಿ ವದನ್ತೀ’’ತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಚೂಳವಗ್ಗ ೩.೩೨೧) ವುತ್ತಂ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಚೂಳವಗ್ಗ ೨.೩೨೧) ‘‘ಘಟ್ಟನಫಲಕಂ ಘಟ್ಟನಮುಗ್ಗರೋತಿ ಇದಂ ರಜಿತಚೀವರಂ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಮಟ್ಠೇ ದಣ್ಡಮುಗ್ಗರೇ ವೇಠೇತ್ವಾ ಏಕಸ್ಸ ಮಟ್ಠಫಲಕಸ್ಸ ಉಪರಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಉಪರಿ ಅಪರೇನ ಮಟ್ಠಫಲಕೇನ ನಿಕ್ಕುಜ್ಜಿತ್ವಾ ಏಕೋ ಉಪರಿ ಅಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ, ದ್ವೇ ಜನಾ ಉಪರಿಫಲಕಂ ದ್ವೀಸು ಕೋಟೀಸು ಗಹೇತ್ವಾ ಅಪರಾಪರಂ ಆಕಡ್ಢನವಿಕಡ್ಢನಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಏತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಹತ್ಥೇ ಠಪಾಪೇತ್ವಾ ಹತ್ಥೇನ ಪಹರಣಂ ಪನ ನಿಟ್ಠಿತರಜನಸ್ಸ ಚೀವರಸ್ಸ ಅಲ್ಲಕಾಲೇ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಇದಂ ಪನ ಫಲಕಮುಗ್ಗರೇಹಿ ಘಟ್ಟನಂ ಸುಕ್ಖಕಾಲೇ ಥದ್ಧಭಾವವಿಮೋಚನತ್ಥನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಅಮ್ಬಣನ್ತಿ ಫಲಕೇಹಿ ಪೋಕ್ಖರಣೀಸದಿಸಕತಪಾನೀಯಭಾಜನಂ. ರಜನದೋಣೀತಿ ಯತ್ಥ ಪಕ್ಕರಜನಂ ಆಕಿರಿತ್ವಾ ಠಪೇನ್ತೀ’’ತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ ಪನ ‘‘ಅಮ್ಬಣನ್ತಿ ಏಕದೋಣಿಕನಾವಾಫಲಕೇಹಿ ಪೋಕ್ಖರಣೀಸದಿಸಂ ಕತಂ. ಪಾನೀಯಭಾಜನನ್ತಿಪಿ ವದನ್ತಿ. ರಜನದೋಣೀತಿ ಏಕದಾರುನಾವ ಕತಂ ರಜನಭಾಜನಂ. ಉದಕದೋಣೀತಿ ಏಕದಾರುನಾವ ಕತಂ ಉದಕಭಾಜನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ.

‘‘ಭೂಮತ್ಥರಣಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಚಮ್ಮಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಗತಿಕನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಮಞ್ಚಪೀಠೇಪಿ ಅತ್ಥರಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ದೀಪೇತಿ. ಪಾವಾರಾದಿಪಚ್ಚತ್ಥರಣಮ್ಪಿ ಗರುಭಣ್ಡನ್ತಿ ಏಕೇ. ನೋತಿ ಅಪರೇ, ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಚೂಳವಗ್ಗ ೩.೩೨೧) ವುತ್ತಂ. ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾಯಂ (ವಜಿರ. ಟೀ. ಚೂಳವಗ್ಗ ೩೨೧) ಪನ ‘‘ದಣ್ಡಮುಗ್ಗರೋ ನಾಮ ‘ಯೇನ ರಜಿತಚೀವರಂ ಪೋಥೇನ್ತಿ, ತಮ್ಪಿ ಗರುಭಣ್ಡಮೇವಾ’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ, ‘ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಗತಿಕ’ನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಚ ಅಪಿ-ಸದ್ದೇನ ಪಾವಾರಾದಿಪಚ್ಚತ್ಥರಣಂ ಸಬ್ಬಂ ಗರುಭಣ್ಡಮೇವಾತಿ ವದನ್ತಿ. ಏತೇನೇವ ಸುತ್ತೇನ ಅಞ್ಞಥಾ ಅತ್ಥಂ ವತ್ವಾ ಪಾವಾರಾದಿಪಚ್ಚತ್ಥರಣಂ ನ ಗರುಭಣ್ಡಂ, ಭಾಜನೀಯಮೇವ, ಸೇನಾಸನತ್ಥಾಯ ದಿನ್ನಪಚ್ಚತ್ಥರಣಮೇವ ಗರುಭಣ್ಡನ್ತಿ ವದನ್ತಿ. ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಚೂಳವಗ್ಗ ೨.೩೨೧) ಪನ ‘‘ಭೂಮತ್ಥರಣಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಚಮ್ಮಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಭೂಮತ್ಥರಣಸಙ್ಖೇಪೇನ ಸಯಿತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿಯೇವ. ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಗತಿಕನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಮಞ್ಚಾದೀಸು ಅತ್ಥರಿತಬ್ಬಂ ಮಹಾಚಮ್ಮಂ ಏಳಕಚಮ್ಮಂ ನಾಮಾತಿ ದಸ್ಸೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಛತ್ತಮುಟ್ಠಿಪಣ್ಣನ್ತಿ ತಾಲಪಣ್ಣಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಪತ್ತಕಟಾಹನ್ತಿ ಪತ್ತಪಚನಕಟಾಹಂ. ಗಣ್ಠಿಕಾತಿ ಚೀವರಗಣ್ಠಿಕಾ. ವಿಧೋತಿ ಕಾಯಬನ್ಧನವಿಧೋ.

ಇದಾನಿ ವಿನಯತ್ಥಮಞ್ಜೂಸಾಯಂ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಭಿ. ಟೀ. ದುಬ್ಬಲಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ಆಗತನಯೋ ವುಚ್ಚತೇ – ಆರಾಮೋ ನಾಮ ಪುಪ್ಫಾರಾಮೋ ವಾ ಫಲಾರಾಮೋ ವಾ. ಆರಾಮವತ್ಥು ನಾಮ ತೇಸಂಯೇವ ಆರಾಮಾನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಠಪಿತೋಕಾಸೋ. ತೇಸು ವಾ ಆರಾಮೇಸು ವಿನಟ್ಠೇಸು ತೇಸಂ ಪೋರಾಣಕಭೂಮಿಭಾಗೋ. ವಿಹಾರೋ ನಾಮ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಪಾಸಾದಾದಿಸೇನಾಸನಂ. ವಿಹಾರವತ್ಥು ನಾಮ ತಸ್ಸ ಪತಿಟ್ಠಾನೋಕಾಸೋ. ಮಞ್ಚೋ ನಾಮ ಮಸಾರಕೋ ಬುನ್ದಿಕಾಬದ್ಧೋ ಕುಳೀರಪಾದಕೋ ಆಹಚ್ಚಪಾದಕೋತಿ ಇಮೇಸಂ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಾನಂ ಚತುನ್ನಂ ಮಞ್ಚಾನಂ ಅಞ್ಞತರೋ. ಪೀಠಂ ನಾಮ ಮಸಾರಕಾದೀನಂಯೇವ ಚತುನ್ನಂ ಪೀಠಾನಂ ಅಞ್ಞತರಂ. ಭಿಸಿ ನಾಮ ಉಣ್ಣಭಿಸಿಆದೀನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭಿಸೀನಂ ಅಞ್ಞತರಂ. ಬಿಮ್ಬೋಹನಂ ನಾಮ ರುಕ್ಖತೂಲಲತಾತೂಲಪೋಟಕೀತೂಲಾನಂ ಅಞ್ಞತರೇನ ಪುಣ್ಣಂ. ಲೋಹಕುಮ್ಭೀ ನಾಮ ಕಾಳಲೋಹೇನ ವಾ ತಮ್ಬಲೋಹೇನ ವಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಕತಕುಮ್ಭೀ. ಲೋಹಭಾಣಕಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಏತ್ಥ ಪನ ಭಾಣಕನ್ತಿ ಅರಞ್ಜರೋ ವುಚ್ಚತಿ. ವಾರಕೋತಿ ಘಟೋ. ಕಟಾಹಂ ಕಟಾಹಮೇವ. ವಾಸಿಆದೀಸು ವಲ್ಲಿಆದೀಸು ಚ ದುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ…ಪೇ….

ತತ್ಥ ಥಾವರೇನ ಥಾವರನ್ತಿ ವಿಹಾರವಿಹಾರವತ್ಥುನಾ ಆರಾಮಆರಾಮವತ್ಥುಂ ವಿಹಾರವಿಹಾರವತ್ಥುಂ. ಇತರೇನಾತಿ ಅಥಾವರೇನ, ಪಚ್ಛಿಮರಾಸಿತ್ತಯೇನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಅಕಪ್ಪಿಯೇನಾತಿ ಸುವಣ್ಣಮಯಮಞ್ಚಾದಿನಾ ಚೇವ ಅಕಪ್ಪಿಯಭಿಸಿಬಿಮ್ಬೋಹನೇಹಿ ಚ. ಮಹಗ್ಘಕಪ್ಪಿಯೇನಾತಿ ದನ್ತಮಯಮಞ್ಚಾದಿನಾ ಚೇವ ಪಾವಾರಾದಿನಾ ಚ. ಇತರನ್ತಿ ಅಥಾವರಂ. ಕಪ್ಪಿಯಪರಿವತ್ತನೇನ ಪರಿವತ್ತೇತುನ್ತಿ ಯಥಾ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ನ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಪರಿವತ್ತೇತುಂ…ಪೇ… ಏವಂ ತಾವ ಥಾವರೇನ ಥಾವರಪರಿವತ್ತನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಇತರೇನ ಇತರಪರಿವತ್ತನೇ ಪನ ಮಞ್ಚಪೀಠಂ ಮಹನ್ತಂ ವಾ ಹೋತು, ಖುದ್ದಕಂ ವಾ, ಅನ್ತಮಸೋ ಚತುರಙ್ಗುಲಪಾದಕಂ ಗಾಮದಾರಕೇಹಿ ಪಂಸ್ವಾಗಾರಕೇಸು ಕೀಳನ್ತೇಹಿ ಕತಮ್ಪಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಿನ್ನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಗರುಭಣ್ಡಂ ಹೋತಿ…ಪೇ… ಸತಗ್ಘನಕೇನ ವಾ ಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಕೇನ ವಾ ಮಞ್ಚೇನ ಅಞ್ಞಂ ಮಞ್ಚಸತಮ್ಪಿ ಲಭತಿ, ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ನ ಕೇವಲಂ ಮಞ್ಚೇನ ಮಞ್ಚೋಯೇವ, ಆರಾಮಆರಾಮವತ್ಥುವಿಹಾರವಿಹಾರವತ್ಥುಪೀಠಭಿಸಿಬಿಮ್ಬೋಹನಾನಿಪಿ ಪರಿವತ್ತೇತುಂ ವಟ್ಟನ್ತಿ. ಏಸ ನಯೋ ಪೀಠಭಿಸಿಬಿಮ್ಬೋಹನೇಸುಪಿ.

ಕಾಳಲೋಹತಮ್ಬಲೋಹಕಂಸಲೋಹವಟ್ಟಲೋಹಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಕಂಸಲೋಹಂ ವಟ್ಟಲೋಹಞ್ಚ ಕಿತ್ತಿಮಲೋಹಂ. ತೀಣಿ ಹಿ ಕಿತ್ತಿಮಲೋಹಾನಿ ಕಂಸಲೋಹಂ ವಟ್ಟಲೋಹಂ ಹಾರಕೂಟನ್ತಿ. ತತ್ಥ ತಿಪುತಮ್ಬೇ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕತಂ ಕಂಸಲೋಹಂ. ಸೀಸತಮ್ಬೇ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕತಂ ವಟ್ಟಲೋಹಂ. ರಸತಮ್ಬೇ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕತಂ ಹಾರಕೂಟಂ. ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಕಂಸಲೋಹಂ ವಟ್ಟಲೋಹಞ್ಚ ಕಿತ್ತಿಮಲೋಹ’’ನ್ತಿ. ತತೋ ಅತಿರೇಕನ್ತಿ ತತೋ ಅತಿರೇಕಗಣ್ಹನಕೋ. ಸಾರಕೋತಿ ಮಜ್ಝೇ ಮಕುಳಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಮುಖವಟ್ಟಿವಿತ್ಥತಂ ಕತ್ವಾ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ನಾಮೇತ್ವಾ ಕಾತಬ್ಬಂ ಏಕಂ ಭಾಜನಂ. ಸರಾವನ್ತಿಪಿ ವದನ್ತಿ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಕಞ್ಚನಕಾದೀನಂ ಗಿಹಿಉಪಕರಣಾನಂ ಗಹಣಂ. ತಾನಿ ಹಿ ಖುದ್ದಕಾನಿಪಿ ಗರುಭಣ್ಡಾನೇವ ಗಿಹಿಉಪಕರಣತ್ತಾ. ಪಿ-ಸದ್ದೇನ ಪಗೇವ ಮಹನ್ತಾನೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ, ಇಮಾನಿ ಪನ ಭಾಜನೀಯಾನಿ ಭಿಕ್ಖುಪಕರಣತ್ತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಯಥಾ ಚ ಏತಾನಿ, ಏವಂ ಕುಣ್ಡಿಕಾಪಿ ಭಾಜನೀಯಾ. ವಕ್ಖತಿ ಹಿ ‘‘ಯಥಾ ಚ ಮತ್ತಿಕಾಭಣ್ಡೇ, ಏವಂ ಲೋಹಭಣ್ಡೇಪಿ ಕುಣ್ಡಿಕಾ ಭಾಜನೀಯಕೋಟ್ಠಾಸಮೇವ ಭಜತೀ’’ತಿ. ಸಙ್ಘಿಕಪರಿಭೋಗೇನಾತಿ ಆಗನ್ತುಕಾನಂ ವುಡ್ಢತರಾನಂ ದತ್ವಾ ಪರಿಭೋಗೇನ. ಗಿಹಿವಿಕಟಾತಿ ಗಿಹೀಹಿ ವಿಕತಾ ಪಞ್ಞತ್ತಾ, ಅತ್ತನೋ ವಾ ಸನ್ತಕಕರಣೇನ ವಿರೂಪಂ ಕತಾ. ಪುಗ್ಗಲಿಕಪರಿಭೋಗೇನ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಆಗನ್ತುಕಾನಂ ಅದತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ವಿಯ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಪಿಪ್ಫಲಿಕೋತಿ ಕತ್ತರಿ. ಆರಕಣ್ಟಕಂ ಸೂಚಿವೇಧಕಂ. ತಾಳಂ ಯನ್ತಂ. ಕತ್ತರಯಟ್ಠಿವೇಧಕೋ ಕತ್ತರಯಟ್ಠಿವಲಯಂ. ಯಥಾ ತಥಾ ಘನಕತಂ ಲೋಹನ್ತಿ ಲೋಹವಟ್ಟಿ ಲೋಹಗುಳೋ ಲೋಹಪಿಣ್ಡಿ ಲೋಹಚಕ್ಕಲಿಕನ್ತಿ ಏವಂ ಘನಕತಂ ಲೋಹಂ. ಖೀರಪಾಸಾಣಮಯಾನೀತಿ ಮುದುಕಖೀರವಣ್ಣಪಾಸಾಣಮಯಾನಿ.

ಗಿಹಿವಿಕಟಾನಿಪಿ ನ ವಟ್ಟನ್ತಿ ಅನಾಮಾಸತ್ತಾ. ಪಿ-ಸದ್ದೇನ ಪಗೇವ ಸಙ್ಘಿಕಪರಿಭೋಗೇನ ವಾ ಪುಗ್ಗಲಿಕಪರಿಭೋಗೇನ ವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸೇನಾಸನಪರಿಭೋಗೋ ಪನ ಸಬ್ಬಕಪ್ಪಿಯೋ, ತಸ್ಮಾ ಜಾತರೂಪಾದಿಮಯಾ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಸೇನಾಸನಪರಿಕ್ಖಾರಾ ಆಮಾಸಾ. ತೇನಾಹ ‘‘ಸೇನಾಸನಪರಿಭೋಗೇ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ.

ಸೇಸಾತಿ ತತೋ ಮಹತ್ತರೀ ವಾಸಿ. ಯಾ ಪನಾತಿ ಯಾ ಕುಠಾರೀ ಪನ. ಕುದಾಲೋ ಅನ್ತಮಸೋ ಚತುರಙ್ಗುಲಮತ್ತೋಪಿ ಗರುಭಣ್ಡಮೇವ. ನಿಖಾದನಂ ಚತುರಸ್ಸಮುಖಂ ವಾ ಹೋತು ದೋಣಿಮುಖಂ ವಾ ವಙ್ಕಂ ವಾ ಉಜುಕಂ ವಾ, ಅನ್ತಮಸೋ ಸಮ್ಮುಞ್ಜನೀದಣ್ಡವೇಧನಮ್ಪಿ, ದಣ್ಡಬನ್ಧಞ್ಚೇ, ಗರುಭಣ್ಡಮೇವ. ತೇನಾಹ ‘‘ಕುದಾಲೋ ದಣ್ಡಬನ್ಧನಿಖಾದನಂ ವಾ ಅಗರುಭಣ್ಡಂ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ. ಸಿಪಾಟಿಕಾ ನಾಮ ಖುರಕೋಸೋ, ಸಿಖರಂ ಪನ ದಣ್ಡಬನ್ಧನಿಖಾದನಂ ಅನುಲೋಮೇತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸಿಖರಮ್ಪಿ ನಿಖಾದನೇನೇವ ಸಙ್ಗಹಿತ’’ನ್ತಿ. ಸಚೇ ಪನ ವಾಸಿ ಅದಣ್ಡಕಂ ಫಲಮತ್ತಂ, ಭಾಜನೀಯಂ. ಉಪಕ್ಖರೇತಿ ವಾಸಿಆದಿಭಣ್ಡೇ.

ಪತ್ತಬನ್ಧಕೋ ನಾಮ ಪತ್ತಸ್ಸ ಗಣ್ಠಿಕಾದಿಕಾರಕೋ. ‘‘ಪಟಿಮಾನಂ ಸುವಣ್ಣಾದಿಪತ್ತಕಾರಕೋ’’ತಿಪಿ ವದನ್ತಿ. ತಿಪುಚ್ಛೇದನಕಸತ್ಥಂ ಸುವಣ್ಣಚ್ಛೇದನಕಸತ್ಥಂ ಕತಪರಿಕಮ್ಮಚಮ್ಮಚ್ಛಿನ್ದನಕಖುದ್ದಕಸತ್ಥನ್ತಿ ಇಮಾನಿ ಚೇತ್ಥ ತೀಣಿ ಪಿಪ್ಫಲಿಕಂ ಅನುಲೋಮನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ’’ತಿಆದಿ. ಇತರಾನೀತಿ ಮಹಾಕತ್ತರಿಆದೀನಿ.

ಅಡ್ಢಬಾಹುಪ್ಪಮಾಣಾತಿ ಕಪ್ಪರತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಅಂಸಕೂಟಪ್ಪಮಾಣಾ, ವಿದತ್ಥಿಚತುರಙ್ಗುಲಪ್ಪಮಾಣಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತತ್ಥಜಾತಕಾತಿ ಸಙ್ಘಿಕಭೂಮಿಯಂ ಜಾತಾ, ಆರಕ್ಖಸಂವಿಧಾನೇನ ರಕ್ಖಿತತ್ತಾ ರಕ್ಖಿತಾ ಚ ಸಾ ಮಞ್ಜೂಸಾದೀಸು ಪಕ್ಖಿತ್ತಂ ವಿಯ ಯಥಾ ತಂ ನ ನಸ್ಸತಿ, ಏವಂ ಗೋಪನತೋ ಗೋಪಿತಾ ಚಾತಿ ರಕ್ಖಿತಗೋಪಿತಾ. ತತ್ಥಜಾತಕಾಪಿ ಪನ ಅರಕ್ಖಿತಾ ಗರುಭಣ್ಡಮೇವ ನ ಹೋತಿ. ಸಙ್ಘಕಮ್ಮೇ ಚ ಚೇತಿಯಕಮ್ಮೇ ಚ ಕತೇತಿ ಇಮಿನಾ ಸಙ್ಘಸನ್ತಕೇನ ಚೇತಿಯಸನ್ತಕಂ ರಕ್ಖಿತುಂ ಪರಿವತ್ತಿತುಞ್ಚ ವಟ್ಟತೀತಿ ದೀಪೇತಿ. ಸುತ್ತಂ ಪನಾತಿ ವಟ್ಟಿತಞ್ಚೇವ ಅವಟ್ಟಿತಞ್ಚ ಸುತ್ತಂ.

ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲಸೂಚಿದಣ್ಡಮತ್ತೋತಿ ಅನ್ತಮಸೋ ದೀಘಸೋ ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲಮತ್ತೋ ಪರಿಣಾಹತೋ ಸೀಹಳ-ಪಣ್ಣಸೂಚಿದಣ್ಡಮತ್ತೋ. ಏತ್ಥಾತಿ ವೇಳುಭಣ್ಡೇ. ದಡ್ಢಂ ಗೇಹಂ ಯೇಸಂ ತೇತಿ ದಡ್ಢಗೇಹಾ. ನ ವಾರೇತಬ್ಬಾತಿ ‘‘ಮಾ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ನ ನಿಸೇಧೇತಬ್ಬಾ. ದೇಸನ್ತರಗತೇನ ಸಮ್ಪತ್ತವಿಹಾರೇ ಸಙ್ಘಿಕಾವಾಸೇ ಠಪೇತಬ್ಬಾ.

ಅವಸೇಸಞ್ಚ ಛದನತಿಣನ್ತಿ ಮುಞ್ಜಪಬ್ಬಜೇಹಿ ಅವಸೇಸಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಛದನತಿಣಂ. ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲಪ್ಪಮಾಣೋಪೀತಿ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲಪ್ಪಮಾಣೋ. ಲಿಖಿತಪೋತ್ಥಕೋ ಪನ ಗರುಭಣ್ಡಂ ನ ಹೋತಿ. ಕಪ್ಪಿಯಚಮ್ಮಾನೀತಿ ಮಿಗಾದೀನಂ ಚಮ್ಮಾನಿ. ಸಬ್ಬಂ ಚಕ್ಕಯುತ್ತಯಾನನ್ತಿ ರಥಸಕಟಾದಿಕಂ ಸಬ್ಬಂ ಚಕ್ಕಯುತ್ತಯಾನಂ. ವಿಸಙ್ಖತಚಕ್ಕಂ ಪನ ಯಾನಂ ಭಾಜನೀಯಂ. ಅನುಞ್ಞಾತವಾಸಿ ನಾಮ ಯಾ ಸಿಪಾಟಿಕಾಯ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪರಿಹರಿತುಂ ಸಕ್ಕಾತಿ ವುತ್ತಾ. ಮುಟ್ಠಿಪಣ್ಣಂ ತಾಲಪತ್ತಂ. ತಞ್ಹಿ ಮುಟ್ಠಿನಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಹರನ್ತೀತಿ ‘‘ಮುಟ್ಠಿಪಣ್ಣ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ‘‘ಮುಟ್ಠಿಪಣ್ಣನ್ತಿ ಛತ್ತಚ್ಛದಪಣ್ಣಮೇವಾ’’ತಿ ಕೇಚಿ. ಅರಣೀಸಹಿತನ್ತಿ ಅರಣೀಯುಗಳಂ, ಉತ್ತರಾರಣೀ ಅಧರಾರಣೀತಿ ಅರಣೀದ್ವಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಫಾತಿಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾತಿ ಅನ್ತಮಸೋ ತಂಅಗ್ಘನಕವಾಲಿಕಾಯಪಿ ಥಾವರಂ ವಡ್ಢಿಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ. ಕುಣ್ಡಿಕಾತಿ ಅಯಕುಣ್ಡಿಕಾ ಚೇವ ತಮ್ಬಲೋಹಕುಣ್ಡಿಕಾ ಚ. ಭಾಜನೀಯಕೋಟ್ಠಾಸಮೇವ ಭಜತೀತಿ ಭಾಜನೀಯಪಕ್ಖಮೇವ ಸೇವತಿ, ನ ತು ಗರುಭಣ್ಡನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಞ್ಚನಕೋ ಪನ ಗರುಭಣ್ಡಮೇವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

ಇತಿ ವಿನಯಸಙ್ಗಹಸಂವಣ್ಣನಾಭೂತೇ ವಿನಯಾಲಙ್ಕಾರೇ

ಗರುಭಣ್ಡವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾಲಙ್ಕಾರೋ ನಾಮ

ತಿಂಸತಿಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.

೩೧. ಚೋದನಾದಿವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ

೨೩೦. ಏವಂ ಗರುಭಣ್ಡವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಚೋದನಾದಿವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತುಂ ‘‘ಚೋದನಾದಿವಿನಿಚ್ಛಯೋತಿ ಏತ್ಥ ಪನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಚೋದೀಯತೇ ಚೋದನಾ, ದೋಸಾರೋಪನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಸಾರಣಾದಯೋ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಕಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧಕೇ (ಚೂಳವ. ೪, ೫) ‘‘ಚೋದೇತ್ವಾ ಕತಂ ಹೋತಿ, ಸಾರೇತ್ವಾ ಕತಂ ಹೋತಿ, ಆಪತ್ತಿಂ ರೋಪೇತ್ವಾ ಕತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ. ‘‘ಚೋದೇತುಂ ಪನ ಕೋ ಲಭತಿ, ಕೋ ನ ಲಭತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಅನುದ್ಧಂಸನಾಧಿಪ್ಪಾಯಂ ವಿನಾಪಿ ಚೋದನಾಲಕ್ಖಣಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ. ಸೀಲಸಮ್ಪನ್ನೋತಿ ಇದಂ ದುಸ್ಸೀಲಸ್ಸ ವಚನಂ ಅಪ್ಪಮಾಣನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ವುತ್ತಂ. ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಪನ ಭಿಕ್ಖುಂ ಚೋದೇತುಂ ಅನಿಸ್ಸರತ್ತಾ ‘ಭಿಕ್ಖುನಿಮೇವಾ’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಸತಿಪಿ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಭಿಕ್ಖೂಸು ಅನಿಸ್ಸರಭಾವೇ ತಾಹಿ ಕತಚೋದನಾಪಿ ಚೋದನಾರಹತ್ತಾ ಚೋದನಾಯೇವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ‘‘ಪಞ್ಚಪಿ ಸಹಧಮ್ಮಿಕಾ ಲಭನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಸುತ್ವಾ ಚೋದೇತೀತಿಆದಿನಾ ಚೋದಕೋ ಯೇಸಂ ಸುತ್ವಾ ಚೋದೇತಿ, ತೇಸಮ್ಪಿ ವಚನಂ ಪಮಾಣಮೇವಾತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತತ್ತಾ ತೇಸಂ ಚೋದನಾಪಿ ರುಹತೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಥೇರೋ ಸುತ್ತಂ ನಿದಸ್ಸೇಸೀ’’ತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೩೮೫-೩೮೬) ವುತ್ತಂ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೩೮೬) ಪನ ‘‘ಅಮೂಲಕಚೋದನಾಪಸಙ್ಗೇನ ಸಮೂಲಕಚೋದನಾಲಕ್ಖಣಾದಿಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘ಚೋದೇತುಂ ಪನ ಕೋ ಲಭತಿ, ಕೋ ನ ಲಭತೀ’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ. ‘ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಸುತ್ವಾ ಚೋದೇತೀ’ತಿಆದಿಸುತ್ತಂ ಯಸ್ಮಾ ಯೇ ಚೋದಕಸ್ಸ ಅಞ್ಞೇಸಂ ವಿಪತ್ತಿಂ ಪಕಾಸೇನ್ತಿ, ತೇಪಿ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಚೋದಕಭಾವೇ ಠತ್ವಾವ ಪಕಾಸೇನ್ತಿ, ತೇಸಞ್ಚ ವಚನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಇತರೋಪಿ ಯಸ್ಮಾ ಚೋದೇತುಞ್ಚ ಅಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ತಂ ತೇಹಿ ತಿತ್ಥಿಯಸಾವಕಪರಿಯೋಸಾನೇಹಿ ಪಠಮಚೋದಕೇಹಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇತುಞ್ಚ ಲಭತಿ, ತಸ್ಮಾ ಇಧ ಸಾಧಕಭಾವೇನ ಉದ್ಧಟನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ.

ಗರುಕಾನಂ ದ್ವಿನ್ನನ್ತಿ ಪಾರಾಜಿಕಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾನಂ. ಅವಸೇಸಾನನ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾದೀನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಆಪತ್ತೀನಂ. ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ನಾಮ ‘‘ನತ್ಥಿ ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿಆದಿನಯಪ್ಪವತ್ತಾ ದಸವತ್ಥುಕಾ ದಿಟ್ಠಿ. ‘‘ಅನ್ತವಾ ಲೋಕೋ ಅನನ್ತವಾ ಲೋಕೋ’’ತಿಆದಿಕಾ ಅನ್ತಂ ಗಣ್ಹಾಪಕದಿಟ್ಠಿ ಅನ್ತಗ್ಗಾಹಿಕಾ ನಾಮ. ಆಜೀವಹೇತು ಪಞ್ಞತ್ತಾನಂ ಛನ್ನನ್ತಿ ಆಜೀವಹೇತುಪಿ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಾನಂ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ, ಸಞ್ಚರಿತ್ತೇ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ, ‘‘ಯೋ ತೇ ವಿಹಾರೇ ವಸತಿ, ಸೋ ಅರಹಾ’’ತಿ ಪರಿಯಾಯೇನ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಪಣೀತಭೋಜನವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ, ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಪಣೀತಭೋಜನವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಪಾಟಿದೇಸನೀಯಂ, ಸೂಪೋದನವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಇಮೇಸಂ ಪರಿವಾರೇ (ಪರಿ. ೨೮೭) ವುತ್ತಾನಂ ಛನ್ನಂ. ನ ಹೇತಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಆಜೀವಹೇತು ಏವ ಪಞ್ಞತ್ತಾ ಸಞ್ಚರಿತ್ತಾದೀನಂ ಅಞ್ಞಥಾಪಿ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬತೋ. ಆಜೀವಹೇತುಪಿ ಏತಾಸಂ ಆಪಜ್ಜನಂ ಸನ್ಧಾಯ ಏವಂ ವುತ್ತಂ, ಆಜೀವಹೇತುಪಿ ಪಞ್ಞತ್ತಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ದಿಟ್ಠಿವಿಪತ್ತಿಆಜೀವವಿಪತ್ತೀಹಿ ಚೋದೇನ್ತೋಪಿ ತಮ್ಮೂಲಿಕಾಯ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಏವ ಚೋದೇತಿ.

‘‘ಕಸ್ಮಾ ಮಂ ನ ವನ್ದಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತೇ ‘‘ಅಸ್ಸಮಣೋಸಿ, ಅಸಕ್ಯಪುತ್ತಿಯೋಸೀ’’ತಿ ಅವನ್ದನಕಾರಣಸ್ಸ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅನ್ತಿಮವತ್ಥುಂ ಅಜ್ಝಾಪನ್ನೋ ನ ವನ್ದಿತಬ್ಬೋತಿ ವದನ್ತಿ. ಚೋದೇತುಕಾಮತಾಯ ಏವ ಅವನ್ದಿತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ವತ್ತಬ್ಬಸ್ಸ ವುತ್ತಮತ್ಥಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅವನ್ದಿಯಭಾವೇ ತಂ ಕಾರಣಂ ನ ಹೋತೀತಿ ಚೂಳಗಣ್ಠಿಪದೇ ಮಜ್ಝಿಮಗಣ್ಠಿಪದೇ ಚ ವುತ್ತಂ. ಅನ್ತಿಮವತ್ಥುಅಜ್ಝಾಪನ್ನಸ್ಸ ಅವನ್ದಿಯೇಸು ಅವುತ್ತತ್ತಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಯನ್ತಸ್ಸ ಸಹಸೇಯ್ಯಾಪತ್ತಿಯಾ ಅಭಾವತೋ, ತಸ್ಸ ಚ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಸ್ಸ ರುಹನತೋ ತದೇವ ಯುತ್ತತರನ್ತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಯಾವ ಸೋ ಭಿಕ್ಖುಭಾವಂ ಪಟಿಜಾನಾತಿ, ತಾವ ವನ್ದಿತಬ್ಬೋ, ಯದಾ ಪನ ‘‘ಅಸ್ಸಮಣೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ಪಟಿಜಾನಾತಿ, ತದಾ ನ ವನ್ದಿತಬ್ಬೋತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ವಿಸೇಸೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಅನ್ತಿಮವತ್ಥುಂ ಅಜ್ಝಾಪನ್ನಸ್ಸ ಹಿ ಭಿಕ್ಖುಭಾವಂ ಪಟಿಜಾನನ್ತಸ್ಸೇವ ಭಿಕ್ಖುಭಾವೋ, ನ ತತೋ ಪರಂ. ಭಿಕ್ಖುಭಾವಂ ಅಪ್ಪಟಿಜಾನನ್ತೋ ಹಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಪಕ್ಖಂ ಭಜತಿ. ಯಸ್ಮಾ ಆಮಿಸಂ ದೇನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಇಚ್ಛಿತಟ್ಠಾನೇಯೇವ ದೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ನಿಸಿನ್ನಾನಂ ಯಾಗುಭತ್ತಾದೀನಿ ದೇನ್ತೇನ ಏಕಸ್ಸ ಚೋದೇತುಕಾಮತಾಯ ಅದಿನ್ನೇಪಿ ಚೋದನಾ ನಾಮ ನ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ನ ತಾವ ತಾ ಚೋದನಾ ಹೋತೀ’’ತಿ.

೨೩೧. ಚೋದೇತಬ್ಬೋತಿ ಚುದಿತೋ, ಚುದಿತೋ ಏವ ಚುದಿತಕೋ, ಅಪರಾಧವನ್ತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ. ಚೋದೇತೀತಿ ಚೋದಕೋ, ಅಪರಾಧಪಕಾಸಕೋ. ಚುದಿತಕೋ ಚ ಚೋದಕೋ ಚ ಚುದಿತಕಚೋದಕಾ. ಉಬ್ಬಾಹಿಕಾಯಾತಿ ಉಬ್ಬಹನ್ತಿ ವಿಯೋಜೇನ್ತಿ ಏತಾಯ ಅಲಜ್ಜೀನಂ ತಜ್ಜನಿಂ ವಾ ಕಲಹಂ ವಾತಿ ಉಬ್ಬಾಹಿಕಾ, ಸಙ್ಘಸಮ್ಮುತಿ, ತಾಯ. ವಿನಿಚ್ಛಿನನಂ ನಾಮ ತಾಯ ಸಮ್ಮತಭಿಕ್ಖೂಹಿ ವಿನಿಚ್ಛಿನನಮೇವ. ಅಲಜ್ಜುಸ್ಸನ್ನಾಯ ಹಿ ಪರಿಸಾಯ ಸಮಥಕ್ಖನ್ಧಕೇ ಆಗತೇಹಿ ದಸಹಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ದ್ವೇ ತಯೋ ಭಿಕ್ಖೂ ತತ್ಥೇವ ವುತ್ತಾಯ ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಸಮ್ಮನ್ನಿತಬ್ಬಾ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಸಮಥಕ್ಖನ್ಧಕೇ (ಚೂಳವ. ೨೩೧-೨೩೨) –

‘‘ತೇಹಿ ಚೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ತಸ್ಮಿಂ ಅಧಿಕರಣೇ ವಿನಿಚ್ಛಿಯಮಾನೇ ಅನನ್ತಾನಿ ಚೇವ ಭಸ್ಸಾನಿ ಜಾಯನ್ತಿ, ನ ಚೇಕಸ್ಸ ಭಾಸಿತಸ್ಸ ಅತ್ಥೋ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏವರೂಪಂ ಅಧಿಕರಣಂ ಉಬ್ಬಾಹಿಕಾಯ ವೂಪಸಮೇತುಂ. ದಸಹಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಭಿಕ್ಖು ಉಬ್ಬಾಹಿಕಾಯ ಸಮ್ಮನ್ನಿತಬ್ಬೋ, ಸೀಲವಾ ಹೋತಿ, ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸಂವುತೋ ವಿಹರತಿ ಆಚಾರಗೋಚರಸಮ್ಪನ್ನೋ ಅಣುಮತ್ತೇಸು ವಜ್ಜೇಸು ಭಯದಸ್ಸಾವೀ ಸಮಾದಾಯ ಸಿಕ್ಖತಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸು, ಬಹುಸ್ಸುತೋ ಹೋತಿ ಸುತಧರೋ ಸುತಸನ್ನಿಚಯೋ, ಯೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಆದಿಕಲ್ಯಾಣಾ ಮಜ್ಝೇಕಲ್ಯಾಣಾ ಪರಿಯೋಸಾನಕಲ್ಯಾಣಾ ಸಾತ್ಥಂ ಸಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಕೇವಲಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಪರಿಸುದ್ಧಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಅಭಿವದನ್ತಿ, ತಥಾರೂಪಸ್ಸ ಧಮ್ಮಾ ಬಹುಸ್ಸುತಾ ಹೋನ್ತಿ ಧಾತಾ ವಚಸಾ ಪರಿಚಿತಾ ಮನಸಾನುಪೇಕ್ಖಿತಾ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸುಪ್ಪಟಿವಿದ್ಧಾ, ಉಭಯಾನಿ ಖೋ ಪನಸ್ಸ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಾನಿ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಸ್ವಾಗತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ ಸುವಿಭತ್ತಾನಿ ಸುಪ್ಪವತ್ತೀನಿ ಸುವಿನಿಚ್ಛಿತಾನಿ ಸುತ್ತಸೋ ಅನುಬ್ಯಞ್ಜನಸೋ, ವಿನಯೇ ಖೋ ಪನ ಛೇಕೋ ಹೋತಿ ಅಸಂಹೀರೋ, ಪಟಿಬಲೋ ಹೋತಿ ಉಭೋ ಅತ್ಥಪಚ್ಚತ್ಥಿಕೇ ಅಸ್ಸಾಸೇತುಂ ಸಞ್ಞಾಪೇತುಂ ನಿಜ್ಝಾಪೇತುಂ ಪೇಕ್ಖೇತುಂ ಪಸ್ಸಿತುಂ ಪಸಾದೇತುಂ, ಅಧಿಕರಣಸಮುಪ್ಪಾದವೂಪಸಮಕುಸಲೋ ಹೋತಿ, ಅಧಿಕರಣಂ ಜಾನಾತಿ, ಅಧಿಕರಣಸಮುದಯಂ ಜಾನಾತಿ, ಅಧಿಕರಣನಿರೋಧಂ ಜಾನಾತಿ, ಅಧಿಕರಣನಿರೋಧಗಾಮಿನಿಪಟಿಪದಂ ಜಾನಾತಿ. ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇಮೇಹಿ ದಸಹಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಉಬ್ಬಾಹಿಕಾಯ ಸಮ್ಮನ್ನಿತುಂ.

‘‘ಏವಞ್ಚ ಪನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಮ್ಮನ್ನಿತಬ್ಬೋ. ಪಠಮಂ ಭಿಕ್ಖು ಯಾಚಿತಬ್ಬೋ, ಯಾಚಿತ್ವಾ ಬ್ಯತ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಟಿಬಲೇನ ಸಙ್ಘೋ ಞಾಪೇತಬ್ಬೋ –

‘‘ಸುಣಾತು ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಸಙ್ಘೋ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅಧಿಕರಣೇ ವಿನಿಚ್ಛಿಯಮಾನೇ ಅನನ್ತಾನಿ ಚೇವ ಭಸ್ಸಾನಿ ಜಾಯನ್ತಿ, ನ ಚೇಕಸ್ಸ ಭಾಸಿತಸ್ಸ ಅತ್ಥೋ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ಯದಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪತ್ತಕಲ್ಲಂ, ಸಙ್ಘೋ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಞ್ಚ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುಂ ಸಮ್ಮನ್ನೇಯ್ಯ ಉಬ್ಬಾಹಿಕಾಯ ಇಮಂ ಅಧಿಕರಣಂ ವೂಪಸಮೇತುಂ, ಏಸಾ ಞತ್ತಿ.

‘‘ಸುಣಾತು ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಸಙ್ಘೋ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅಧಿಕರಣೇ ವಿನಿಚ್ಛಿಯಮಾನೇ ಅನನ್ತಾನಿ ಚೇವ ಭಸ್ಸಾನಿ ಜಾಯನ್ತಿ, ನ ಚೇಕಸ್ಸ ಭಾಸಿತಸ್ಸ ಅತ್ಥೋ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ಸಙ್ಘೋ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಞ್ಚ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುಂ ಸಮ್ಮನ್ನತಿ ಉಬ್ಬಾಹಿಕಾಯ ಇಮಂ ಅಧಿಕರಣಂ ವೂಪಸಮೇತುಂ. ಯಸ್ಸಾಯಸ್ಮತೋ ಖಮತಿ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಚ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಚ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸಮ್ಮುತಿ ಉಬ್ಬಾಹಿಕಾಯ ಇಮಂ ಅಧಿಕರಣಂ ವೂಪಸಮೇತುಂ, ಸೋ ತುಣ್ಹಸ್ಸ. ಯಸ್ಸ ನಕ್ಖಮತಿ, ಸೋ ಭಾಸೇಯ್ಯ.

‘‘ಸಮ್ಮತೋ ಸಙ್ಘೇನ ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ ಚ ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ ಚ ಭಿಕ್ಖು ಉಬ್ಬಾಹಿಕಾಯ ಇಮಂ ಅಧಿಕರಣಂ ವೂಪಸಮೇತುಂ, ಖಮತಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ, ತಸ್ಮಾ ತುಣ್ಹೀ, ಏವಮೇತಂ ಧಾರಯಾಮೀ’’ತಿ.

ತೇಹಿ ಚ ಸಮ್ಮತೇಹಿ ವಿಸುಂ ವಾ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಏವ ವಾ ಪರಿಸಾಯ ‘‘ಅಞ್ಞೇಹಿ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಥೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಸಾವೇತ್ವಾ ತಂ ಅಧಿಕರಣಂ ವಿನಿಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ. ತುಮ್ಹಾಕನ್ತಿ ಚುದಿತಕಚೋದಕೇ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ.

‘‘ಕಿಮ್ಹೀತಿ ಕಿಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ. ಕಿಮ್ಹಿ ನಮ್ಪಿ ನ ಜಾನಾಸೀತಿ ಕಿಮ್ಹಿ ನನ್ತಿ ವಚನಮ್ಪಿ ನ ಜಾನಾಸಿ. ನಾಸ್ಸ ಅನುಯೋಗೋ ದಾತಬ್ಬೋತಿ ನಾಸ್ಸ ಪುಚ್ಛಾ ಪಟಿಪುಚ್ಛಾ ದಾತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೩೮೫-೩೮೬) ವುತ್ತಂ, ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೩೮೬) ಪನ – ಕಿಮ್ಹೀತಿ ಕಿಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ, ಕತರವಿಪತ್ತಿಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಿಮ್ಹಿ ನಂ ನಾಮಾತಿ ಇದಂ ‘‘ಕತರಾಯ ವಿಪತ್ತಿಯಾ ಏತಂ ಚೋದೇಸೀ’’ತಿ ಯಾಯ ಕಾಯಚಿ ವಿಞ್ಞಾಯಮಾನಾಯ ಭಾಸಾಯ ವುತ್ತೇಪಿ ಚೋದಕಸ್ಸ ವಿನಯೇ ಅಪಕತಞ್ಞುತಾಯ ‘‘ಸೀಲಾಚಾರದಿಟ್ಠಿಆಜೀವವಿಪತ್ತೀಸು ಕತರಾಯಾತಿ ಮಂ ಪುಚ್ಛತೀ’’ತಿ ವಿಞ್ಞಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಸ್ಸ ಪುಚ್ಛಾ, ನ ಪನ ‘‘ಕಿಮ್ಹೀ’’ತಿಆದಿಪದತ್ಥಮತ್ತಂ ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸ. ನ ಹಿ ಅನುವಿಜ್ಜಕೋ ಚೋದಕಂ ಬಾಲಂ ಅಪರಿಚಿತಭಾಸಾಯ ‘‘ಕಿಮ್ಹಿ ನ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛತಿ. ಕಿಮ್ಹಿ ನಮ್ಪಿ ನ ಜಾನಾಸೀತಿ ಇದಮ್ಪಿ ವಚನಮತ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ನ ಹೋತಿ. ‘‘ಕತರವಿಪತ್ತಿಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಅಸುಕಾಯ ವಿಪತ್ತಿಯಾ’’ತಿ ವತ್ತುಮ್ಪಿ ‘‘ನ ಜಾನಾಸೀ’’ತಿ ವಚನಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ತೇನೇವ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ನಾಸ್ಸ ಅನುಯೋಗೋ ದಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ.

‘‘ತಸ್ಸ ನಯೋ ದಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ತಸ್ಸಾತಿ ಬಾಲಸ್ಸ ಲಜ್ಜಿಸ್ಸ. ‘‘ತಸ್ಸ ನಯೋ ದಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಚ ‘‘ಕಿಮ್ಹಿ ನಂ ಚೋದೇಸೀತಿ ಸೀಲವಿಪತ್ತಿಯಾ’’ತಿಆದಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಪ್ಪಕಾಸನಮೇವ ನಯದಾನಂ ವುತ್ತಂ, ನ ಪನ ಕಿಮ್ಹಿ-ನಂ-ಪದಾನಂಪರಿಯಾಯಮತ್ತದಸ್ಸನಂ. ನ ಹಿ ಬಾಲೋ ‘‘ಕತರವಿಪತ್ತಿಯಂ ನಂ ಚೋದೇಸೀ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ವಚನಸ್ಸ ಅತ್ಥೇ ಞಾತೇಪಿ ವಿಪತ್ತಿಪ್ಪಭೇದಂ, ಅತ್ತನಾ ಚೋದಿಯಮಾನಂ ವಿಪತ್ತಿಸರೂಪಞ್ಚ ಜಾನಿತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ತೇನೇವ ಅಜಾನನೇನ ಅಲಜ್ಜೀ ಅಪಸಾದೇತಬ್ಬೋ. ಕಿಮ್ಹಿ ನನ್ತಿ ಇದಮ್ಪಿ ಉಪಲಕ್ಖಣಮತ್ತಂ. ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಆಕಾರೇನ ಅವಿಞ್ಞುತಂ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಬ್ಬೋವ. ‘‘ದುಮ್ಮಙ್ಕೂನಂ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ನಿಗ್ಗಹಾಯಾ’’ತಿಆದಿವಚನತೋ ‘‘ಅಲಜ್ಜೀನಿಗ್ಗಹತ್ಥಾಯ…ಪೇ… ಪಞ್ಞತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಏಹಿತೀತಿ ಏತಿ, ಹಿ-ಕಾರೋ ಏತ್ಥ ಆಗಮೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ, ಆಗಮಿಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ದಿಟ್ಠಸನ್ತಾನೇನಾತಿ ದಿಟ್ಠನಿಯಾಮೇನ. ಅಲಜ್ಜಿಸ್ಸ ಪಟಿಞ್ಞಾಯ ಏವ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ವಚನಪಟಿವಚನಕ್ಕಮೇನೇವ ದೋಸೇ ಆವಿಭೂತೇಪಿ ಅಲಜ್ಜಿಸ್ಸ ‘‘ಅಸುದ್ಧೋ ಅಹ’’ನ್ತಿ ದೋಸಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಪಟಿಞ್ಞಾಯ ಏವ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಅಲಜ್ಜಿಸ್ಸ ಏತಂ ನತ್ಥೀತಿ ಸುದ್ಧಪಟಿಞ್ಞಾಯ ಏವ ಅನಾಪತ್ತಿಯಾ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ಸಙ್ಗಹಿತೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ನ ಯುತ್ತಂ ಅನುವಿಜ್ಜಕಸ್ಸೇವ ನಿರತ್ಥಕತ್ತಾಪತ್ತಿತೋ, ಚೋದಕೇನೇವ ಅಲಜ್ಜಿಪಟಿಞ್ಞಾಯ ಠಾತಬ್ಬತೋ. ದೋಸೋಪಗಮಪಟಿಞ್ಞಾ ಏವ ಹಿ ಇಧ ಪಟಿಞ್ಞಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ, ತೇನೇವ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಏತಮ್ಪಿ ನತ್ಥಿ, ಏತಮ್ಪಿ ನತ್ಥೀತಿ ಪಟಿಞ್ಞಂ ನ ದೇತೀ’’ತಿಆದಿ.

ತದತ್ಥದೀಪನತ್ಥನ್ತಿ ಅಲಜ್ಜಿಸ್ಸ ದೋಸೇ ಆವಿಭೂತೇಪಿ ತಸ್ಸ ದೋಸೋಪಗಮಪಟಿಞ್ಞಾಯ ಏವ ಕಾತಬ್ಬತಾದೀಪನತ್ಥಂ. ವಿವಾದವತ್ಥುಸಙ್ಖಾತೇ ಅತ್ಥೇ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾ ಅತ್ಥಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾ. ಸಞ್ಞಂ ದತ್ವಾತಿ ತೇಸಂ ಕಥಾಪಚ್ಛೇದತ್ಥಂ ಅಭಿಮುಖಕರಣತ್ಥಞ್ಚ ಸದ್ದಂ ಕತ್ವಾ. ವಿನಿಚ್ಛಿನಿತುಂ ಅನನುಚ್ಛವಿಕೋತಿ ಅಸುದ್ಧೋತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಚೋದಕಪಕ್ಖೇ ಪವಿಟ್ಠತ್ತಾ ಅನುವಿಜ್ಜಕಭಾವತೋ ಬಹಿಭೂತತ್ತಾ ಅನುವಿಜ್ಜಿತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಸನ್ದೇಹೇ ಏವ ಹಿ ಸತಿ ಅನುವಿಜ್ಜಿತುಂ ಸಕ್ಕಾ, ಅಸುದ್ಧಲದ್ಧಿಯಾ ಪನ ಸತಿ ಚುದಿತಕೇನ ವುತ್ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಅಸಚ್ಚತೋಪಿ ಪಟಿಭಾತಿ, ಕಥಂ ತತ್ಥ ಅನುವಿಜ್ಜನಾ ಸಿಯಾತಿ.

ತಥಾ ನಾಸಿತಕೋವ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಇಮಿನಾ ವಿನಿಚ್ಛಯಮ್ಪಿ ಅದತ್ವಾ ಸಙ್ಘತೋ ವಿಯೋಜನಂ ನಾಮ ಲಿಙ್ಗನಾಸನಾ ವಿಯ ಅಯಮ್ಪಿ ಏಕೋ ನಾಸನಪ್ಪಕಾರೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಏಕಸಮ್ಭೋಗಪರಿಭೋಗಾತಿ ಇದಂ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕಾ ತೇಸಂ ವಿಮೋಚನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ, ನ ಪನ ತೇಸಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸಮ್ಭೋಗೇ ಯೋಜನತ್ಥಂ.

ವಿರದ್ಧಂ ಹೋತೀತಿ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನೋ ಹೋತಿ. ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಲಜ್ಜೀ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ ಇದಂ ‘‘ಪಕ್ಖಾನಂ ಅನುರಕ್ಖಣತ್ಥಾಯ ಪಟಿಞ್ಞಂ ನ ದೇತೀ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ಅಲಜ್ಜೀಲಕ್ಖಣಸಮ್ಭವಸ್ಸ ಕರಣವಚನಂ. ಪಟಿಚ್ಛಾದಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಲಜ್ಜೀ ನಾಮ ಏವ, ಪುರಿಮೋ ಲಜ್ಜಿಭಾವೋ ನ ರಕ್ಖತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಟಿಞ್ಞಂ ನ ದೇತೀತಿ ‘‘ಸಚೇ ಮಯಾ ಕತದೋಸಂ ವಕ್ಖಾಮಿ, ಮಯ್ಹಂ ಅನುವತ್ತಕಾ ಭಿಜ್ಜಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಪಟಿಞ್ಞಂ ನ ದೇತಿ. ಠಾನೇ ನ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಲಜ್ಜಿಟ್ಠಾನೇ ನ ತಿಟ್ಠತಿ, ಕಾಯವಾಚಾಸು ವೀತಿಕ್ಕಮೋ ಹೋತಿ ಏವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ತೇನಾಹ ‘‘ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ನ ದಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ, ಪುಬ್ಬೇ ಪಕ್ಖಿಕಾನಂ ಪಟಿಞ್ಞಾಯ ವೂಪಸಮಿತಸ್ಸಪಿ ಅಧಿಕರಣಸ್ಸ ದುವೂಪಸನ್ತತಾಯ ಅಯಮ್ಪಿ ತಥಾ ನಾಸಿತಕೋವ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೨೩೨. ಅದಿನ್ನಾದಾನವತ್ಥುಂ ವಿನಿಚ್ಛಿನನ್ತೇನ ಪಞ್ಚವೀಸತಿ ಅವಹಾರಾ ಸಾಧುಕಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತಬ್ಬಾತಿ ಏತ್ಥ ಪಞ್ಚವೀಸತಿ ಅವಹಾರಾ ನಾಮ ಪಞ್ಚ ಪಞ್ಚಕಾನಿ, ತತ್ಥ ಪಞ್ಚ ಪಞ್ಚಕಾನಿ ನಾಮ ನಾನಾಭಣ್ಡಪಞ್ಚಕಂ ಏಕಭಣ್ಡಪಞ್ಚಕಂ ಸಾಹತ್ಥಿಕಪಞ್ಚಕಂ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗಪಞ್ಚಕಂ ಥೇಯ್ಯಾವಹಾರಪಞ್ಚಕನ್ತಿ. ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ಕಙ್ಖಾವಿತರಣಿಯಂ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ದುತಿಯಪಾರಾಜಿಕವಣ್ಣನಾ) ‘‘ತೇ ಪನ ಅವಹಾರಾ ಪಞ್ಚ ಪಞ್ಚಕಾನಿ ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ ಸಾಧುಕಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತಬ್ಬಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ನಾನಾಭಣ್ಡಪಞ್ಚಕಏಕಭಣ್ಡಪಞ್ಚಕಾನಿ ಪದಭಾಜನೇ (ಪಾರಾ. ೯೨) ವುತ್ತಾನಂ ‘‘ಆದಿಯೇಯ್ಯ, ಹರೇಯ್ಯ, ಅವಹರೇಯ್ಯ, ಇರಿಯಾಪಥಂ ವಿಕೋಪೇಯ್ಯ, ಠಾನಾ ಚಾವೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಇಮೇಸಂ ಪದಾನಂ ವಸೇನ ಲಬ್ಭನ್ತಿ. ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ಪೋರಾಣೇಹಿ –

‘‘ಆದಿಯನ್ತೋ ಹರನ್ತೋವ;

ಹರನ್ತೋ ಇರಿಯಾಪಥಂ;

ವಿಕೋಪೇನ್ತೋ ತಥಾ ಠಾನಾ;

ಚಾವೇನ್ತೋಪಿ ಪರಾಜಿಕೋ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ನಾನಾಭಣ್ಡಪಞ್ಚಕಂ ಸವಿಞ್ಞಾಣಕಅವಿಞ್ಞಾಣಕವಸೇನ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ, ಇತರಂ ಸವಿಞ್ಞಾಣಕವಸೇನೇವ. ಕಥಂ? ಆದಿಯೇಯ್ಯಾತಿ ಆರಾಮಂ ಅಭಿಯುಞ್ಜತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ. ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ವಿಮತಿಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸ. ಸಾಮಿಕೋ ‘‘ನ ಮಯ್ಹಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಧುರಂ ನಿಕ್ಖಿಪತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸ. ಹರೇಯ್ಯಾತಿ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಭಣ್ಡಂ ಹರನ್ತೋ ಸೀಸೇ ಭಾರಂ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೋ ಆಮಸತಿ, ದುಕ್ಕಟಂ. ಫನ್ದಾಪೇತಿ, ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ. ಖನ್ಧಂ ಓರೋಪೇತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಅವಹರೇಯ್ಯಾತಿ ಉಪನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಭಣ್ಡಂ ‘‘ದೇಹಿ ಮೇ ಭಣ್ಡ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚಮಾನೋ ‘‘ನಾಹಂ ಗಣ್ಹಾಮೀ’’ತಿ ಭಣತಿ, ದುಕ್ಕಟಂ. ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ವಿಮತಿಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ, ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ. ಸಾಮಿಕೋ ‘‘ನ ಮಯ್ಹಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಧುರಂ ನಿಕ್ಖಿಪತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಇರಿಯಾಪಥಂ ವಿಕೋಪೇಯ್ಯಾತಿ ‘‘ಸಹಭಣ್ಡಹಾರಕಂ ನೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಠಮಂ ಪಾದಂ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇತಿ, ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ. ದುತಿಯಂ ಪಾದಂ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಠಾನಾ ಚಾವೇಯ್ಯಾತಿ ಥಲಟ್ಠಂ ಭಣ್ಡಂ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೋ ಆಮಸತಿ, ದುಕ್ಕಟಂ. ಫನ್ದಾಪೇತಿ, ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ. ಠಾನಾ ಚಾವೇತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಏವಂ ತಾವ ನಾನಾಭಣ್ಡಪಞ್ಚಕಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಸಸ್ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಪನ ದಾಸಸ್ಸ ವಾ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಸ್ಸ ವಾ ಯಥಾವುತ್ತೇನ ಅಭಿಯೋಗಾದಿನಾ ನಯೇನ ಆದಿಯನಹರಣ ಅವಹರಣ ಇರಿಯಾಪಥವಿಕೋಪನ ಠಾನಾಚಾವನವಸೇನ ಏಕಭಣ್ಡಪಞ್ಚಕಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ತೇನಾಹು ಪೋರಾಣಾ –

‘‘ತತ್ಥ ನಾನೇಕಭಣ್ಡಾನಂ, ಪಞ್ಚಕಾನಂ ವಸಾ ಪನ;

ಆದಿಯನಾದಿಪಞ್ಚಕಾ, ದುವಿಧಾತಿ ಉದೀರಿತಾ’’ತಿ.

ಕತಮಂ ಸಾಹತ್ಥಿಕಪಞ್ಚಕಂ? ಸಾಹತ್ಥಿಕೋ ಆಣತ್ತಿಕೋ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೋ ಅತ್ಥಸಾಧಕೋ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪೋತಿ. ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ –

‘‘ಸಾಹತ್ಥಾಣತ್ತಿಕೋ ಚೇವ, ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೋತ್ಥಸಾಧಕೋ;

ಧುರನಿಕ್ಖೇಪಕೋ ಚಾತಿ, ಇದಂ ಸಾಹತ್ಥಪಞ್ಚಕ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಸಾಹತ್ಥಿಕೋ ನಾಮ ಪರಸ್ಸ ಭಣ್ಡಂ ಸಹತ್ಥಾ ಅವಹರತಿ. ಆಣತ್ತಿಕೋ ನಾಮ ‘‘ಅಸುಕಸ್ಸ ಭಣ್ಡಂ ಅವಹರಾ’’ತಿ ಅಞ್ಞಂ ಆಣಾಪೇತಿ. ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೋ ನಾಮ ಸುಙ್ಕಘಾತಪರಿಕಪ್ಪಿತೋಕಾಸಾನಂ ಅನ್ತೋ ಠತ್ವಾ ಬಹಿ ಪಾತನಂ. ಅತ್ಥಸಾಧಕೋ ನಾಮ ‘‘ಅಸುಕಸ್ಸ ಭಣ್ಡಂ ಯದಾ ಸಕ್ಕೋಸಿ, ತದಾ ತಂ ಅವಹರಾ’’ತಿ ಆಣಾಪೇತಿ. ತತ್ಥ ಸಚೇ ಪರೋ ಅನನ್ತರಾಯಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ತಂ ಅವಹರತಿ, ಆಣಾಪಕಸ್ಸ ಆಣತ್ತಿಕ್ಖಣೇಯೇವ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಪರಸ್ಸ ವಾ ಪನ ತೇಲಕುಮ್ಭಿಯಾ ಪಾದಗ್ಘನಕಂ ತೇಲಂ ಅವಸ್ಸಂ ಪಿವನಕಾನಿ ಉಪಾಹನಾದೀನಿ ಪಕ್ಖಿಪತಿ, ಹತ್ಥತೋ ಮುತ್ತಮತ್ತೇಯೇವ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಧುರನಿಕ್ಖೇಪೋ ಪನ ಆರಾಮಾಭಿಯೋಗಉಪನಿಕ್ಖಿತ್ತಭಣ್ಡವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ತಾವಕಾಲಿಕಭಣ್ಡದೇಯ್ಯಾನಿ ಅದೇನ್ತಸ್ಸಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋತಿ ಇದಂ ಸಾಹತ್ಥಿಕಪಞ್ಚಕಂ.

ಕತಮಂ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗಪಞ್ಚಕಂ? ಪುಬ್ಬಪಯೋಗೋ ಸಹಪಯೋಗೋ ಸಂವಿದಾವಹಾರೋ ಸಙ್ಕೇತಕಮ್ಮಂ ನಿಮಿತ್ತಕಮ್ಮನ್ತಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ಪುಬ್ಬಸಹಪಯೋಗೋ ಚ, ಸಂವಿದಾಹರಣಂ ತಥಾ;

ಸಙ್ಕೇತಕಮ್ಮಂ ನಿಮಿತ್ತಂ, ಇದಂ ಸಾಹತ್ಥಪಞ್ಚಕ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಆಣತ್ತಿವಸೇನ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಠಾನಾಚಾವನವಸೇನ, ಖಿಲಾದೀನಿ ಸಙ್ಕಾಮೇತ್ವಾ ಖೇತ್ತಾದಿಗ್ಗಹಣವಸೇನ ಚ ಸಹಪಯೋಗೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಸಂವಿದಾವಹಾರೋ ನಾಮ ‘‘ಅಸುಕಂ ನಾಮ ಭಣ್ಡಂ ಅವಹರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸಂವಿದಹಿತ್ವಾ ಸಮ್ಮನ್ತಯಿತ್ವಾ ಅವಹರಣಂ. ಏವಂ ಸಂವಿದಹಿತ್ವಾ ಗತೇಸು ಹಿ ಏಕೇನಪಿ ತಸ್ಮಿಂ ಭಣ್ಡೇ ಠಾನಾ ಚಾವಿತೇ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಅವಹಾರೋ ಹೋತಿ. ಸಙ್ಕೇತಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ಸಞ್ಜಾನನಕಮ್ಮಂ. ಸಚೇ ಹಿ ಪುರೇಭತ್ತಾದೀಸು ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಾಲಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಅಸುಕಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಭಣ್ಡಂ ಅವಹರಾ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ಸಙ್ಕೇತತೋ ಅಪಚ್ಛಾ ಅಪುರೇ ತಂ ಅವಹರತಿ, ಸಙ್ಕೇತಕಾರಕಸ್ಸ ಸಙ್ಕೇತಕರಣಕ್ಖಣೇಯೇವ ಅವಹಾರೋ. ನಿಮಿತ್ತಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ಸಞ್ಞುಪ್ಪಾದನತ್ಥಂ ಅಕ್ಖಿನಿಖಣನಾದಿನಿಮಿತ್ತಕರಣಂ. ಸಚೇ ಹಿ ಏವಂ ಕತನಿಮಿತ್ತತೋ ಅಪಚ್ಛಾ ಅಪುರೇ ‘‘ಯಂ ಅವಹರಾ’’ತಿ ವುತ್ತೋ, ತಂ ಅವಹರತಿ, ನಿಮಿತ್ತಕಾರಕಸ್ಸ ನಿಮಿತ್ತಕ್ಖಣೇಯೇವ ಅವಹಾರೋತಿ ಇದಂ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗಪಞ್ಚಕಂ.

ಕತಮಂ ಥೇಯ್ಯಾವಹಾರಪಞ್ಚಕಂ? ಥೇಯ್ಯಾವಹಾರೋ ಪಸಯ್ಹಾವಹಾರೋ ಪರಿಕಪ್ಪಾವಹಾರೋ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾವಹಾರೋ ಕುಸಾವಹಾರೋತಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ –

‘‘ಥೇಯ್ಯಾ ಪಸಯ್ಹಾ ಪರಿಕಪ್ಪಾ, ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ ಕುಸಾ ತಥಾ;

ಅವಹಾರಾ ಇಮೇ ಪಞ್ಚ, ಥೇಯ್ಯಾವಹಾರಪಞ್ಚಕ’’ನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಯೋ ಸನ್ಧಿಚ್ಛೇದಾದೀನಿ ಕತ್ವಾ ಅದಿಸ್ಸಮಾನೋ ಅವಹರತಿ, ಕೂಟತುಲಾಕೂಟಮಾನಕೂಟಕಹಾಪಣಾದೀಹಿ ವಾ ವಞ್ಚೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾತಿ, ತಸ್ಸೇವಂ ಗಣ್ಹತೋ ಅವಹಾರೋ ಥೇಯ್ಯಾವಹಾರೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಯೋ ಪನ ಪಸಯ್ಹ ಬಲಕ್ಕಾರೇನ ಪರೇಸಂ ಸನ್ತಕಂ ಗಣ್ಹಾತಿ ಗಾಮಘಾತಕಾದಯೋ ವಿಯ, ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಬಲಿತೋ ವಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಅಧಿಕಂ ಗಣ್ಹಾತಿ ರಾಜಭಟಾದಯೋ ವಿಯ, ತಸ್ಸೇವಂ ಗಣ್ಹತೋ ಅವಹಾರೋ ಪಸಯ್ಹಾವಹಾರೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಪರಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಗಹಣಂ ಪನ ಪರಿಕಪ್ಪಾವಹಾರೋ ನಾಮ.

ಸೋ ಭಣ್ಡೋಕಾಸಸ್ಸ ವಸೇನ ದುವಿಧೋ. ತತ್ರಾಯಂ ಭಣ್ಡಪರಿಕಪ್ಪೋ – ಸಾಟಕತ್ಥಿಕೋ ಅನ್ತೋಗಬ್ಭಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ಸಾಟಕೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಿ. ಸಚೇ ಸುತ್ತಂ, ನ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪರಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಅನ್ಧಕಾರೇ ಪಸಿಬ್ಬಕಂ ಗಣ್ಹಾತಿ. ತತ್ರ ಚೇ ಸಾಟಕೋ ಹೋತಿ, ಉದ್ಧಾರೇಯೇವ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಸುತ್ತಞ್ಚೇ ಹೋತಿ, ರಕ್ಖತಿ. ಬಹಿ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ‘‘ಸುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಞತ್ವಾ ಪುನ ಆಹರಿತ್ವಾ ಠಪೇತಿ, ರಕ್ಖತಿಯೇವ. ‘‘ಸುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಞತ್ವಾಪಿ ಯಂ ಲದ್ಧಂ, ತಂ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಗಚ್ಛತಿ, ಪದವಾರೇನ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ. ಭೂಮಿಯಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಉದ್ಧಾರೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ‘‘ಚೋರೋ ಚೋರೋ’’ತಿ ಅನುಬನ್ಧೋ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಪಲಾಯತಿ, ರಕ್ಖತಿ. ಸಾಮಿಕಾ ದಿಸ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ರಕ್ಖತಿಯೇವ. ಅಞ್ಞೋ ಚೇ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಭಣ್ಡದೇಯ್ಯಂ. ಸಾಮಿಕೇಸು ನಿವತ್ತನ್ತೇಸು ಸಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಂಸುಕೂಲಸಞ್ಞಾಯ ‘‘ಪಗೇವೇತಂ ಮಯಾ ಗಹಿತಂ, ಮಮ ದಾನಿ ಸನ್ತಕ’’ನ್ತಿ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸಪಿ ಭಣ್ಡದೇಯ್ಯಮೇವ. ತತ್ಥ ಯ್ವಾಯಂ ‘‘ಸಚೇ ಸಾಟಕೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಪವತ್ತೋ ಪರಿಕಪ್ಪೋ, ಅಯಂ ಭಣ್ಡಪರಿಕಪ್ಪೋ ನಾಮ. ಓಕಾಸಪರಿಕಪ್ಪೋ ಪನ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬೋ – ಏಕಚ್ಚೋ ಪನ ಪರಪರಿವೇಣಾದೀನಿ ಪವಿಟ್ಠೋ ಕಿಞ್ಚಿ ಲೋಭನೇಯ್ಯಭಣ್ಡಂ ದಿಸ್ವಾ ಗಬ್ಭದ್ವಾರಪಮುಖಹೇಟ್ಠಾ ಪಾಸಾದದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕರುಕ್ಖಮೂಲಾದಿವಸೇನ ಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ಮಂ ಏತ್ಥನ್ತರೇ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸನ್ತಿ, ದಟ್ಠುಕಾಮತಾಯ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತೋ ವಿಯ ದಸ್ಸಾಮಿ. ನೋ ಚೇ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಹರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪರಿಕಪ್ಪೇತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಆದಾಯ ಪರಿಕಪ್ಪಿತಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಮತ್ತೇ ಅವಹಾರೋ ಹೋತಿ. ಇತಿ ಯ್ವಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಪವತ್ತೋ ಪರಿಕಪ್ಪೋ, ಅಯಂ ಓಕಾಸಪರಿಕಪ್ಪೋ ನಾಮ. ಏವಮಿಮೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಪರಿಕಪ್ಪಾನಂ ವಸೇನ ಪರಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹತೋ ಅವಹಾರೋ ಪರಿಕಪ್ಪಾವಹಾರೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಪನ ಅವಹರಣಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾವಹಾರೋ. ಸೋ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬೋ – ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಉಯ್ಯಾನಾದೀಸು ಪರೇಸಂ ಓಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಠಪಿತಂ ಅಙ್ಗುಲಿಮುದ್ದಿಕಾದಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಪಚ್ಛಾ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಂಸುನಾ ವಾ ಪಣ್ಣೇನ ವಾ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತಿ, ತಸ್ಸ ಏತ್ತಾವತಾ ಉದ್ಧಾರೋ ನತ್ಥೀತಿ ನ ತಾವ ಅವಹಾರೋ ಹೋತಿ. ಯದಾ ಪನ ಸಾಮಿಕಾ ವಿಚಿನನ್ತಾ ಅಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ‘‘ಸ್ವೇ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸಾಲಯಾವ ಗತಾ ಹೋನ್ತಿ, ಅಥಸ್ಸ ತಂ ಉದ್ಧರತೋ ಉದ್ಧಾರೇ ಅವಹಾರೋ. ‘‘ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಕಾಲೇಯೇವ ಏತಂ ಮಮ ಸನ್ತಕ’’ನ್ತಿ ಸಕಸಞ್ಞಾಯ ವಾ ‘‘ಗತಾದಾನಿ ತೇ, ಛಡ್ಡಿತಭಣ್ಡಂ ಇದ’’ನ್ತಿ ಪಂಸುಕೂಲಸಞ್ಞಾಯ ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಪನ ಭಣ್ಡದೇಯ್ಯಂ. ತೇಸು ದುತಿಯತತಿಯದಿವಸೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ವಿಚಿನಿತ್ವಾ ಅದಿಸ್ವಾ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪಂ ಕತ್ವಾ ಗತೇಸುಪಿ ಗಹಿತಂ ಭಣ್ಡದೇಯ್ಯಮೇವ. ಪಚ್ಛಾ ಞತ್ವಾ ಚೋದಿಯಮಾನಸ್ಸ ಅದದತೋ ಸಾಮಿಕಾನಂ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪೇ ಅವಹಾರೋ ಹೋತಿ. ಕಸ್ಮಾ? ಯಸ್ಮಾ ತಸ್ಸ ಪಯೋಗೇನ ತೇಹಿ ನ ದಿಟ್ಠಂ. ಯೋ ಪನ ತಥಾರೂಪಂ ಭಣ್ಡಂ ಯಥಾಠಾನೇ ಠಿತಂಯೇವ ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೋ ಪಾದೇನ ಅಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಕದ್ದಮೇ ವಾ ವಾಲಿಕಾಯ ವಾ ಪವೇಸೇತಿ, ತಸ್ಸ ಪವೇಸಿತಮತ್ತೇಯೇವ ಅವಹಾರೋ.

ಕುಸಂ ಸಙ್ಕಾಮೇತ್ವಾ ಪನ ಅವಹರಣಂ ಕುಸಾವಹಾರೋ ನಾಮ. ಸೋಪಿ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬೋ – ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ವಿಲೀವಮಯಂ ವಾ ತಾಲಪಣ್ಣಮಯಂ ವಾ ಕತಸಞ್ಞಾಣಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಕುಸಂ ಪಾತೇತ್ವಾ ಚೀವರೇ ಭಾಜಿಯಮಾನೇ ಅತ್ತನೋ ಕೋಟ್ಠಾಸಸ್ಸ ಸಮೀಪೇ ಠಿತಂ ಸಮಗ್ಘತರಂ ವಾ ಮಹಗ್ಘತರಂ ವಾ ಸಮಸಮಂ ವಾ ಅಗ್ಘೇನ ಪರಸ್ಸ ಕೋಟ್ಠಾಸಂ ಹರಿತುಕಾಮೋ ಅತ್ತನೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಪತಿತಂ ಕುಸಂ ಪರಸ್ಸ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಪಾತೇತುಕಾಮತಾಯ ಉದ್ಧರತಿ, ರಕ್ಖತಿ ತಾವ. ಪರಸ್ಸ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಪಾತಿತೇ ರಕ್ಖತೇವ. ಯದಾ ಪನ ತಸ್ಮಿಂ ಪತಿತೇ ಪರಸ್ಸ ಕೋಟ್ಠಾಸತೋ ಪರಸ್ಸ ಕುಸಂ ಉದ್ಧರತಿ, ಉದ್ಧಟಮತ್ತೇ ಅವಹಾರೋ. ಸಚೇ ಪಠಮತರಂ ಪರಸ್ಸ ಕೋಟ್ಠಾಸತೋ ಕುಸಂ ಉದ್ಧರತಿ, ಅತ್ತನೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಪಾತೇತುಕಾಮತಾಯ ಉದ್ಧಾರೇ ರಕ್ಖತಿ, ಪಾತನೇಪಿ ರಕ್ಖತಿ. ಅತ್ತನೋ ಕೋಟ್ಠಾಸತೋ ಪನ ಅತ್ತನೋ ಕುಸಂ ಉದ್ಧರತೋ ಉದ್ಧಾರೇಯೇವ ರಕ್ಖತಿ, ತಂ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಪರಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಪಾತೇನ್ತಸ್ಸ ಹತ್ಥತೋ ಮುತ್ತಮತ್ತೇ ಅವಹಾರೋ ಹೋತಿ, ಅಯಂ ಕುಸಾವಹಾರೋ. ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕತೋ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೯೨) ಗಹೇತಬ್ಬೋ.

ತುಲಯಿತ್ವಾತಿ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ.

ಸಾಮೀಚೀತಿ ವತ್ತಂ, ಆಪತ್ತಿ ಪನ ನತ್ಥೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

ಮಹಾಜನಸಮ್ಮದ್ದೋತಿ ಮಹಾಜನಸಙ್ಖೋಭೋ. ಭಟ್ಠೇ ಜನಕಾಯೇತಿ ಅಪಗತೇ ಜನಕಾಯೇ. ‘‘ಇದಞ್ಚ ಕಾಸಾವಂ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ಕತ್ವಾ ಏತಸ್ಸೇವ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದೇಹೀ’’ತಿ ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಏವಮಾಹ? ಚೀವರಸ್ಸಾಮಿಕೇನ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪೋ ಕತೋ, ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಸ ಅದಿನ್ನಂ ಗಹೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಅವಹಾರಕೋಪಿ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಚೀವರಸ್ಸಾಮಿಕಂ ಪರಿಯೇಸನ್ತೋ ವಿಚರತಿ ‘‘ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ, ಚೀವರಸ್ಸಾಮಿಕೇನ ಚ ‘‘ಮಮೇತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಏತೇನಪಿ ಅವಹಾರಕೇನ ಆಲಯೋ ಪರಿಚ್ಚತ್ತೋ, ತಸ್ಮಾ ಏವಮಾಹ. ಯದಿ ಏವಂ ಚೀವರಸ್ಸಾಮಿಕೋಯೇವ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ ಕಸ್ಮಾ ನ ವುತ್ತೋತಿ? ಉಭಿನ್ನಂ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚವಿನೋದನತ್ಥಂ. ಕಥಂ? ಅವಹಾರಕಸ್ಸ ‘‘ಮಯಾ ಸಹತ್ಥೇನ ನ ದಿನ್ನಂ, ಭಣ್ಡದೇಯ್ಯಮೇತ’’ನ್ತಿ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯ, ಇತರಸ್ಸ ‘‘ಮಯಾ ಪಠಮಂ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪಂ ಕತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಅದಿನ್ನಂ ಗಹಿತ’’ನ್ತಿ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾತಿ.

ಸಮಗ್ಘನ್ತಿ ಅಪ್ಪಗ್ಘಂ.

ದಾರುಅತ್ಥಂ ಫರತೀತಿ ದಾರೂಹಿ ಕತ್ತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧೇತಿ. ಮಯಿ ಸನ್ತೇತಿಆದಿ ಸಬ್ಬಂ ರಞ್ಞಾ ಪಸಾದೇನ ವುತ್ತಂ, ಥೇರೇನ ಪನ ‘‘ಅನನುಚ್ಛವಿಕಂ ಕತ’’ನ್ತಿ ನ ಮಞ್ಞಿತಬ್ಬಂ.

ಏಕದಿವಸಂ ದನ್ತಕಟ್ಠಚ್ಛೇದನಾದಿನಾ ಯಾ ಅಯಂ ಅಗ್ಘಹಾನಿ ವುತ್ತಾ, ಸಾ ಭಣ್ಡಸ್ಸಾಮಿನಾ ಕಿಣಿತ್ವಾ ಗಹಿತಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಾ. ಸಬ್ಬಂ ಪನೇತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯಪ್ಪಮಾಣೇನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಪಾಸಾಣಞ್ಚ ಸಕ್ಖರಞ್ಚ ಪಾಸಾಣಸಕ್ಖರಂ.

‘‘ಧಾರೇಯ್ಯ ಅತ್ಥಂ ವಿಚಕ್ಖಣೋ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸೇವ ವಿವರಣಂ ‘‘ಆಪತ್ತಿಂ ವಾ ಅನಾಪತ್ತಿಂ ವಾ’’ತಿಆದಿ. ‘‘ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಸಮಂ ತೇನಾ’’ತಿ ಇತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಏಕಾ ಗಾಥಾ –

‘‘ದುತಿಯಂ ಅದುತಿಯೇನ, ಯಂ ಜಿನೇನ ಪಕಾಸಿತಂ;

ಪರಾಜಿತಕಿಲೇಸೇನ, ಪಾರಾಜಿಕಪದಂ ಇಧಾ’’ತಿ.

ತಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಅದುತಿಯೇನ ಪರಾಜಿತಕಿಲೇಸೇನ ಜಿನೇನ ದುತಿಯಂ ಯಂ ಇದಂ ಪಾರಾಜಿಕಪದಂ ಪಕಾಸಿತಂ, ಇಧ ತೇನ ಸಮಂ ಅನೇಕನಯವೋಕಿಣ್ಣಂ ಗಮ್ಭೀರತ್ಥವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಅಞ್ಞಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ನ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ತತ್ಥ ಪರಾಜಿತಕಿಲೇಸೇನಾತಿ ಸನ್ತಾನೇ ಪುನ ಅನುಪ್ಪತ್ತಿಧಮ್ಮತಾಪಾದನೇ ಚತೂಹಿ ಮಗ್ಗಞಾಣೇಹಿ ಸಹ ವಾಸನಾಯ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ನಸಬ್ಬಕಿಲೇಸೇನ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೧೫೯) ಪನ ‘‘ಪರಾಜಿತಕಿಲೇಸೇನಾತಿ ವಿಜಿತಕಿಲೇಸೇನ, ನಿಕಿಲೇಸೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಇಧಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ.

ತೇನಾತಿ ತೇನ ದುತಿಯಪಾರಾಜಿಕಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ. ಅತ್ಥೋ ನಾಮ ಪಾಳಿಅತ್ಥೋ. ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ನಾಮ ಪಾಳಿಮುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯೋ. ಅತ್ಥೋ ಚ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಚ ಅತ್ಥವಿನಿಚ್ಛಯಾ, ತೇ ಗಮ್ಭೀರಾ ಯಸ್ಮಿನ್ತಿ ಗಮ್ಭೀರತ್ಥವಿನಿಚ್ಛಯಂ . ವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಓತಿಣ್ಣೇತಿ ಚೋದನಾವಸೇನ ವಾ ಅತ್ತನಾವ ಅತ್ತನೋ ವೀತಿಕ್ಕಮಾರೋಚನವಸೇನ ವಾ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಅದಿನ್ನಾದಾನವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಓತಿಣ್ಣೇ. ಏತ್ಥಾತಿ ಓತಿಣ್ಣೇ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ. ವಿನಿಚ್ಛಯೋತಿ ಆಪತ್ತಾನಾಪತ್ತಿನಿಯಮನಂ. ಅವತ್ವಾವಾತಿ ‘‘ತ್ವಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಆಪನ್ನೋ’’ತಿ ಅವತ್ವಾವ. ಕಪ್ಪಿಯೇಪಿ ಚ ವತ್ಥುಸ್ಮಿನ್ತಿ ಅತ್ತನಾ ಗಹೇತುಂ ಕಪ್ಪಿಯೇ ಮಾತುಪಿತುಆದಿಸನ್ತಕೇಪಿ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ. ಲಹುವತ್ತಿನೋತಿ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೇನ ಲಹುಪರಿವತ್ತಿನೋ. ಆಸೀವಿಸನ್ತಿ ಸೀಘಮೇವ ಸಕಲಸರೀರೇ ಫರಣಸಮತ್ಥವಿಸಂ.

೨೩೩. ಪಕತಿಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಉತ್ತರಿತರಾನಂ ಬುದ್ಧಾದಿಉತ್ತಮಪುರಿಸಾನಂ ಅಧಿಗಮಧಮ್ಮೋತಿ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮೋ, ತಸ್ಸ ಪರೇಸಂ ಆರೋಚನಂ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಾರೋಚನಂ. ತಂ ವಿನಿಚ್ಛಿನನ್ತೇನ ಛ ಠಾನಾನಿ ಸೋಧೇತಬ್ಬಾನೀತಿ ಯೋಜನಾ. ತತ್ಥ ಕಿಂ ತೇ ಅಧಿಗತನ್ತಿ ಅಧಿಗಮಪುಚ್ಛಾ. ಕಿನ್ತಿ ತೇ ಅಧಿಗತನ್ತಿ ಉಪಾಯಪುಚ್ಛಾ. ಕದಾ ತೇ ಅಧಿಗತನ್ತಿ ಕಾಲಪುಚ್ಛಾ. ಕತ್ಥ ತೇ ಅಧಿಗತನ್ತಿ ಓಕಾಸಪುಚ್ಛಾ. ಕತಮೇ ತೇ ಕಿಲೇಸಾ ಪಹೀನಾತಿ ಪಹೀನಕಿಲೇಸಪುಚ್ಛಾ. ಕತಮೇಸಂ ತ್ವಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಲಾಭೀತಿ ಪಟಿಲದ್ಧಧಮ್ಮಪುಚ್ಛಾ. ಇದಾನಿ ತಮೇವ ಛಟ್ಠಾನವಿಸೋಧನಂ ವಿತ್ಥಾರೇತುಮಾಹ ‘‘ಸಚೇ ಹೀ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಏತ್ತಾವತಾತಿ ಏತ್ತಕೇನ ಬ್ಯಾಕರಣವಚನಮತ್ತೇನ ನ ಸಕ್ಕಾರೋ ಕಾತಬ್ಬೋ. ಬ್ಯಾಕರಣಞ್ಹಿ ಏಕಸ್ಸ ಅಯಾಥಾವತೋಪಿ ಹೋತೀತಿ. ಇಮೇಸು ಛಸು ಠಾನೇಸು ಸೋಧನತ್ಥಂ ಏವಂ ವತ್ತಬ್ಬೋತಿ ಯಥಾ ನಾಮ ಜಾತರೂಪಪತಿರೂಪಕಮ್ಪಿ ಜಾತರೂಪಂ ವಿಯ ಖಾಯತೀತಿ ಜಾತರೂಪಂ ನಿಘಂಸನತಾಪನಛೇದನೇಹಿ ಸೋಧೇತಬ್ಬಂ, ಏವಮೇವ ಇದಾನೇವ ವುತ್ತೇಸು ಛಸು ಠಾನೇಸು ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಸೋಧನತ್ಥಂ ವತ್ತಬ್ಬೋ. ವಿಮೋಕ್ಖಾದೀಸೂತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಸಮಾಪತ್ತಿಞಾಣದಸ್ಸನಮಗ್ಗಭಾವನಾಫಲಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾದಿಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಪಾಕಟೋ ಹೋತಿ ಅಧಿಗತವಿಸೇಸಸ್ಸ ಸತಿಸಮ್ಮೋಸಾಭಾವತೋ. ಸೇಸಪುಚ್ಛಾಸುಪಿ ‘‘ಪಾಕಟೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ಪದೇ ಏಸೇವ ನಯೋ.

ಸಬ್ಬೇಸಞ್ಹಿ ಅತ್ತನಾ ಅಧಿಗತಮಗ್ಗೇನ ಪಹೀನಾ ಕಿಲೇಸಾ ಪಾಕಟಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಇದಂ ಯೇಭುಯ್ಯವಸೇನ ವುತ್ತಂ. ಕಸ್ಸಚಿ ಹಿ ಅತ್ತನಾ ಅಧಿಗತಮಗ್ಗವಜ್ಝಕಿಲೇಸೇಸು ಸನ್ದೇಹೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿಯೇವ ಮಹಾನಾಮಸ್ಸ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ವಿಯ. ಸೋ ಹಿ ಸಕದಾಗಾಮೀ ಸಮಾನೋಪಿ ‘‘ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಏವಂ ಹೋತಿ – ಕೋ ಸು ನಾಮ ಮೇ ಧಮ್ಮೋ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಅಪ್ಪಹೀನೋ, ಯೇನ ಮೇ ಏಕದಾ ಲೋಭಧಮ್ಮಾಪಿ ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಯಾದಾಯ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ, ದೋಸಧಮ್ಮಾಪಿ ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಯಾದಾಯ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ, ಮೋಹಧಮ್ಮಾಪಿ ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಯಾದಾಯ ತಿಟ್ಠನ್ತೀ’’ತಿ (ಮ. ನಿ. ೧.೧೭೫) ಭಗವನ್ತಂ ಪುಚ್ಛಿ. ಅಯಂ ಕಿರ ರಾಜಾ ಸಕದಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೇನ ಲೋಭದೋಸಮೋಹಾ ನಿರವಸೇಸಾ ಪಹೀಯನ್ತೀತಿ ಸಞ್ಞೀ ಅಹೋಸೀತಿ.

ಯಾಯ ಪಟಿಪದಾಯ ಯಸ್ಸ ಅರಿಯಮಗ್ಗೋ ಆಗಚ್ಛತಿ, ಸಾ ಪುಬ್ಬಭಾಗಪಟಿಪತ್ತಿ ಆಗಮನಪಟಿಪದಾ. ಸೋಧೇತಬ್ಬಾತಿ ಸುದ್ಧಾ, ಉದಾಹು ನ ಸುದ್ಧಾತಿ ವಿಚಾರಣವಸೇನ ಸೋಧೇತಬ್ಬಾ. ‘‘ನ ಸುಜ್ಝತೀತಿ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಪಮಾದಪಟಿಪತ್ತಿಸಮ್ಭವತೋ. ಅಪನೇತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ತನೋ ಪಟಿಞ್ಞಾಯ ಅಪನೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೧೯೭-೧೯೮). ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೧೯೭) ಪನ ‘‘ನ ಸುಜ್ಝತೀತಿ ಪುಚ್ಛಿಯಮಾನೋ ಪಟಿಪತ್ತಿಕ್ಕಮಂ ಉಲ್ಲಙ್ಘಿತ್ವಾ ಕಥೇಸಿ. ಅಪನೇತಬ್ಬೋತಿ ತಯಾ ವುತ್ತಕ್ಕಮೇನಾಯಂ ಧಮ್ಮೋ ನ ಸಕ್ಕಾ ಅಧಿಗನ್ತುನ್ತಿ ಅಧಿಗತಮಾನತೋ ಅಪನೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಸುಜ್ಝತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸುಜ್ಝನಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ದೀಘರತ್ತ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ಪಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಯದೀ’’ತಿ ಪದಂ ಆನೇತ್ವಾ ಯದಿ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ತಾಯ ಪಟಿಪದಾಯ ಪಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಚತೂಸು ಪಚ್ಚಯೇಸು ಅಲಗ್ಗತ್ತಾ ‘‘ಆಕಾಸೇ ಪಾಣಿಸಮೇನ ಚೇತಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ವುತ್ತಸದಿಸಂ ಬ್ಯಾಕರಣಂ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ತತ್ಥ ವುತ್ತಸದಿಸನ್ತಿ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಬ್ಯಾಕರಣಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ವುತ್ತೇನ ಸದಿಸಂ, ಸಮನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಪಟಿಪತ್ತಿಸದಿಸಾ ಪಟಿಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ದೀಘರತ್ತಂ ಸುವಿಕ್ಖಮ್ಭಿತಕಿಲೇಸತ್ತಾ, ಇದಞ್ಚ ಅರಹತ್ತಂ ಪಟಿಜಾನನ್ತಸ್ಸ ವಸೇನ ವುತ್ತಂ. ತೇನಾಹ ‘‘ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ನಾಮಾ’’ತಿಆದಿ. ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ನಾಮ…ಪೇ… ನ ಹೋತೀತಿ ಪಹೀನವಿಪಲ್ಲಾಸತ್ತಾ, ಜೀವಿತನಿಕನ್ತಿಯಾ ಚ ಅಭಾವತೋ ನ ಹೋತಿ, ಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸ ಪನ ಅಪ್ಪಹೀನವಿಪಲ್ಲಾಸತ್ತಾ ಜೀವಿತನಿಕನ್ತಿಸಬ್ಭಾವತೋ ಚ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೇನಪಿ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಸುವಿಕ್ಖಮ್ಭಿತಕಿಲೇಸಸ್ಸ ವತ್ತನಸೇಕ್ಖಧಮ್ಮಪಟಿಜಾನನಂ ಇಮಿನಾ ಭಯುಪ್ಪಾದನೇನ, ಅಮ್ಬಿಲಾದಿದಸ್ಸನೇ ಖೇಳುಪ್ಪಾದಾದಿನಾ ಚ ನ ಸಕ್ಕಾ ವೀಮಂಸಿತುಂ, ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಸ ವಚನೇನೇವ ತಂ ಸದ್ಧಾತಬ್ಬಂ.

ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಸಮ್ಪನ್ನವೇಯ್ಯಾಕರಣೋತಿ ಇದಂ ನ ಕೇವಲಂ ಅಭಾಯನಕಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ಏಕಚ್ಚಸ್ಸ ಸೂರಜಾತಿಕಸ್ಸ ಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸಪಿ ಅಭಾಯನತೋ, ರಜ್ಜನೀಯಾರಮ್ಮಣಾನಂ ಬದರಸಾಳವಾದಿಅಮ್ಬಿಲಮದ್ದನಾದೀನಂ ಉಪಯೋಜನೇಪಿ ಖೇಳುಪ್ಪಾದಾದಿತಣ್ಹುಪ್ಪತ್ತಿರಹಿತಂ ಸಬ್ಬಥಾ ಸುವಿಸೋಧಿತಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೨೩೪. ‘‘ನೀಹರಿತ್ವಾತಿ ಸಾಸನತೋ ನೀಹರಿತ್ವಾ’’ತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೪೫) ವುತ್ತಂ, ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೪೫) ಪನ ‘‘ನೀಹರಿತ್ವಾತಿ ಪಾಳಿತೋ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ’’ತಿ. ತಥಾ ಹಿ ‘‘ಪಞ್ಚಹುಪಾಲಿ, ಅಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ನಾನುಯುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ. ಕತಮೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ? ಸುತ್ತಂ ನ ಜಾನಾತಿ, ಸುತ್ತಾನುಲೋಮಂ ನ ಜಾನಾತೀ’’ತಿಆದಿಪಾಳಿತೋ (ಪರಿ. ೪೪೨) ಸುತ್ತಂ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮಞ್ಚ ನೀಹರಿಂಸು, ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಏವಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯಾನಂ ಉಗ್ಗಹೋ ಪರಿಪುಚ್ಛಾತಿ ಭಣತೀ’’ತಿ ಏವಮಾದಿತೋ ಆಚರಿಯವಾದಂ, ‘‘ಆಯಸ್ಮಾ ಉಪಾಲಿ ಏವಮಾಹ ‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಆವುಸೋ ಸುಪಿನನ್ತೇನಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೭೮) ಏವಮಾದಿತೋ ಅತ್ತನೋಮತಿಂ ನೀಹರಿಂಸು. ಸಾ ಚ ಥೇರಸ್ಸ ಅತ್ತನೋಮತಿ ಸುತ್ತೇನ ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಸುತ್ತಂ ಜಾತಂ, ಏವಮಞ್ಞಾಪಿ ಸುತ್ತಾದೀಹಿ ಸಙ್ಗಹಿತಾವ ಗಹೇತಬ್ಬಾ, ನೇತರಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಅಥ ವಾ ನೀಹರಿತ್ವಾತಿ ವಿಭಜಿತ್ವಾ, ಸಾಟ್ಠಕಥಂ ಸಕಲಂ ವಿನಯಪಿಟಕಂ ಸುತ್ತಾದೀಸು ಚತೂಸು ಪದೇಸೇಸು ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಚತುಧಾ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ವಿನಯಂ ಪಕಾಸೇಸುಂ ತಬ್ಬಿನಿಮುತ್ತಸ್ಸ ಅಭಾವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾಯಮ್ಪಿ (ವಜಿರ. ಟೀ. ಪಾರಾಜಿಕ ೪೫) ‘‘ನೀಹರಿತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಸಾಸನತೋ ನೀಹರಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ…ಪೇ… ತಾಯ ಹಿ ಅತ್ತನೋಮತಿಯಾ ಥೇರೋ ಏತದಗ್ಗಟ್ಠಪನಂ ಲಭತಿ. ಅಪಿಚ ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ ‘ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಪಞ್ಞತ್ತೇನ ವಾ ಅಪಞ್ಞತ್ತೇನ ವಾ ವುಚ್ಚಮಾನೋ…ಪೇ… ಅನಾದರಿಯಂ ಕರೋತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’ತಿ. ತತ್ಥ ಹಿ ಪಞ್ಞತ್ತಂ ನಾಮ ಸುತ್ತಂ, ಸೇಸತ್ತಯಂ ಅಪಞ್ಞತ್ತಂ ನಾಮ. ತೇನಾಯಂ ‘ಚತುಬ್ಬಿಧಞ್ಹಿ ವಿನಯಂ, ಮಹಾಥೇರಾ’ತಿ ಗಾಥಾ ಸುವುತ್ತಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

ವುತ್ತನ್ತಿ ಮಿಲಿನ್ದಪಞ್ಹೇ ನಾಗಸೇನತ್ಥೇರೇನ ವುತ್ತಂ. ಪಜ್ಜತೇ ಅನೇನ ಅತ್ಥೋತಿ ಪದಂ, ಭಗವತಾ ಕಣ್ಠಾದಿವಣ್ಣುಪ್ಪತ್ತಿಟ್ಠಾನಂ ಆಹಚ್ಚ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ಭಾಸಿತಂ ಪದಂ ಆಹಚ್ಚಪದಂ, ಭಗವತೋಯೇವ ವಚನಂ. ತೇನಾಹ ‘‘ಆಹಚ್ಚಪದನ್ತಿ ಸುತ್ತಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತ’’ನ್ತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೪೫) ವುತ್ತಂ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೪೫) ಪನ ‘‘ಕಣ್ಠಾದಿವಣ್ಣುಪ್ಪತ್ತಿಟ್ಠಾನಕರಣಾದೀಹಿ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಚೀವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾವ ಭಾಸಿತಂ ವಚನಂ ಆಹಚ್ಚಪದ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾಯಂ (ವಜಿರ. ಟೀ. ಪಾರಾಜಿಕ ೪೫) ಪನ ‘‘ಅಟ್ಠ ವಣ್ಣಟ್ಠಾನಾನಿ ಆಹಚ್ಚ ವುತ್ತೇನ ಪದನಿಕಾಯೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ, ಉದಾಹಟೇನ ಕಣ್ಠೋಕ್ಕನ್ತೇನ ಪದಸಮೂಹೇನಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಇದಂ ಕಪ್ಪತಿ, ಇದಂ ನ ಕಪ್ಪತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಅವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ‘‘ಯಂ ಭಿಕ್ಖವೇ ಮಯಾ ‘ಇದಂ ನ ಕಪ್ಪತೀ’ತಿ ಅಪ್ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಂ, ತಞ್ಚೇ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ಅನುಲೋಮೇತಿ, ಕಪ್ಪಿಯಂ ಪಟಿಬಾಹತಿ, ತಂ ವೋ ನ ಕಪ್ಪತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಮಹಾವ. ೩೦೫) ವುತ್ತಸಾಮಞ್ಞಲಕ್ಖಣಂ ಇಧ ರಸೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ರಸೋತಿ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮ’’ನ್ತಿ. ರಸೋತಿ ಸಾರೋ ‘‘ಪತ್ತರಸೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಧ. ಸ. ೬೨೮-೬೩೦) ವಿಯ, ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾನುಞ್ಞಾತಸುತ್ತಸಾರೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ರಸೋತಿ ವಾ ಲಕ್ಖಣಂ ಪಟಿವತ್ಥುಕಂ ಅನುದ್ಧರಿತ್ವಾ ಲಕ್ಖಣಾನುಲೋಮೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ. ರಸೇನಾತಿ ತಸ್ಸ ಆಹಚ್ಚಭಾಸಿತಸ್ಸ ರಸೇನ, ತತೋ ಉದ್ಧಟೇನ ವಿನಿಚ್ಛಯೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸುತ್ತಛಾಯಾ ವಿಯ ಹಿ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮನ್ತಿ. ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಾಹಕಪಭುತಿಆಚರಿಯಪರಮ್ಪರತೋ ಆನೀತಾ ಅಟ್ಠಕಥಾತನ್ತಿ ಇಧ ‘‘ಆಚರಿಯವಂಸೋ’’ತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾತಿ ಆಹ ‘‘ಆಚರಿಯವಂಸೋತಿ ಆಚರಿಯವಾದೋ’’ತಿ, ಆಚರಿಯವಾದೋ ‘‘ಆಚರಿಯವಂಸೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಾನಂ ಆಚರಿಯಾನಂ ಪರಮ್ಪರಾಯ ಆಭತೋವ ಪಮಾಣನ್ತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ. ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋತಿ ಕಾರಣೋಪಪತ್ತಿಸಿದ್ಧೋ ಉಹಾಪೋಹನಯಪವತ್ತೋ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾದಿಪಮಾಣಪತಿರೂಪಕೋ. ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅತ್ತನೋಮತೀ’’ತಿ ಕೇಚಿ ಅತ್ಥಂ ವದನ್ತಿ.

ವಿನಯಪಿಟಕೇ ಪಾಳೀತಿ ಇಧ ಅಧಿಕಾರವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ಸೇಸಪಿಟಕೇಸುಪಿ ಸುತ್ತಾದಿಚತುನಯಾ ಯಥಾನುರೂಪಂ ಲಬ್ಭನ್ತೇವ.

‘‘ಮಹಾಪದೇಸಾತಿ ಮಹಾಓಕಾಸಾ. ಮಹನ್ತಾನಿ ವಿನಯಸ್ಸ ಪತಿಟ್ಠಾಪನಟ್ಠಾನಾನಿ, ಯೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಪಿತೋ ವಿನಯೋ ವಿನಿಚ್ಛಿನೀಯತಿ ಅಸನ್ದೇಹತೋ, ಮಹನ್ತಾನಿ ವಾ ಕಾರಣಾನಿ ಮಹಾಪದೇಸಾ, ಮಹನ್ತಾನಿ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯಕಾರಣಾನೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಅತ್ಥತೋ ಪನ ‘ಯಂ ಭಿಕ್ಖವೇ’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಾಸಾಧಿಪ್ಪಾಯಾ ಪಾಳಿಯೇವ ಮಹಾಪದೇಸಾತಿ ವದನ್ತಿ. ತೇನೇವಾಹ ‘ಯೇ ಭಗವತಾ ಏವಂ ವುತ್ತಾ’ತಿಆದಿ. ಇಮೇ ಚ ಮಹಾಪದೇಸಾ ಖನ್ಧಕೇ ಆಗತಾ, ತಸ್ಮಾ ತೇಸಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ ತತ್ಥೇವ ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಇಧ ನ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೪೫) ವುತ್ತಂ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೪೫) ಪನ ‘‘ಮಹಾಪದೇಸಾತಿ ಮಹಾಓಕಾಸಾ ಮಹಾವಿಸಯಾ, ತೇ ಅತ್ಥತೋ ‘ಯಂ ಭಿಕ್ಖವೇತಿಆದಿಪಾಳಿವಸೇನ ಅಕಪ್ಪಿಯಾನುಲೋಮತೋ ಕಪ್ಪಿಯಾನುಲೋಮತೋ ಚ ಪುಗ್ಗಲೇಹಿ ನಯತೋ ತಥಾ ತಥಾ ಗಯ್ಹಮಾನಾ ಅತ್ಥನಯಾ ಏವ. ತೇ ಹಿ ಭಗವತಾ ಸರೂಪತೋ ಅವುತ್ತೇಸುಪಿ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾನುಲೋಮೇಸು ಅನುಞ್ಞಾತಾನುಲೋಮೇಸು ಚ ಸೇಸೇಸು ಕಿಚ್ಚೇಸು ನಿವತ್ತಿಪವತ್ತಿಹೇತುತಾಯ ಮಹಾಗೋಚರಾತಿ ‘ಮಹಾಪದೇಸಾ’ತಿ ವುತ್ತಾ, ನ ಪನ ‘ಯಂ ಭಿಕ್ಖವೇ ಮಯಾ ಇದಂ ನ ಕಪ್ಪತೀ’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಾ ಸಾಧಿಪ್ಪಾಯಾ ಪಾಳಿಯೇವ ತಸ್ಸಾ ಸುತ್ತೇ ಪವಿಟ್ಠತ್ತಾ. ‘ಸುತ್ತಾನುಲೋಮಮ್ಪಿ ಸುತ್ತೇ ಓತಾರೇತಬ್ಬಂ…ಪೇ… ಸುತ್ತಮೇವ ಬಲವತರ’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೪೫) ಹಿ ವುತ್ತಂ. ನ ಹೇಸಾ ಸಾಧಿಪ್ಪಾಯಾ ಪಾಳಿ ಸುತ್ತೇ ಓತಾರೇತಬ್ಬಾ, ನ ಗಹೇತಬ್ಬಾ ವಾ ಹೋತಿ. ಯೇನಾಯಂ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮಂ ಸಿಯಾ, ತಸ್ಮಾ ಇಮಂ ಪಾಳಿಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪುಗ್ಗಲೇಹಿ ಗಹಿತಾ ಯಥಾವುತ್ತಅತ್ಥಾವ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮಂ, ತಂಪಕಾಸಕತ್ತಾ ಪನ ಅಯಂ ಪಾಳಿಪಿ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ತೇನಾಹ ‘ಯೇ ಭಗವತಾ ಏವಂ ವುತ್ತಾ’ತಿಆದಿ. ‘ಯಂ ಭಿಕ್ಖವೇ’ತಿಆದಿಪಾಳಿನಯೇನ ಹಿ ಪುಗ್ಗಲೇಹಿ ಗಹಿತಬ್ಬಾ ಯೇ ಅಕಪ್ಪಿಯಾನುಲೋಮಾದಯೋ ಅತ್ಥಾ ವುತ್ತಾ, ತೇ ಮಹಾಪದೇಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾಯಮ್ಪಿ (ವಜಿರ. ಟೀ. ಪಾರಾಜಿಕ ೪೫) ‘‘ಪರಿವಾರಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಇಧ ಚ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ‘ಸುತ್ತಾನುಲೋಮಂ ನಾಮ ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾಪದೇಸಾ’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಅಥ ಖೋ ಮಹಾಪದೇಸನಯಸಿದ್ಧಂ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಅನುಞ್ಞಾತಾನನುಞ್ಞಾತಂ ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯನ್ತಿ ಅತ್ಥತೋ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ‘ಠಾನಂ ಓಕಾಸೋ ಪದೇಸೋತಿ ಕಾರಣವೇವಚನಾನಿ ‘ಅಟ್ಠಾನಮೇತಂ, ಆನನ್ದ, ಅನವಕಾಸೋ’ತಿಆದಿ ಸಾಸನತೋ, ‘ನಿಗ್ಗಹಟ್ಠಾನ’ನ್ತಿ ಚ ‘ಅಸನ್ದಿಟ್ಠಿಟ್ಠಾನ’ನ್ತಿ ಚ ‘ಅಸನ್ದಿಟ್ಠಿ ಚ ಪನ ಪದೇಸೋ’ತಿ ಚ ಲೋಕತೋ, ತಸ್ಮಾ ಮಹಾಪದೇಸಾತಿ ಮಹಾಕಾರಣಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಾರಣಂ ನಾಮ ಞಾಪಕೋ ಹೇತು ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತಂ, ಮಹನ್ತಭಾವೋ ಪನ ತೇಸಂ ಮಹಾವಿಸಯತ್ತಾ ಮಹಾಭೂತಾನಂ ವಿಯ. ತೇ ದುವಿಧಾ ವಿನಯಮಹಾಪದೇಸಾ ಸುತ್ತನ್ತಿಕಮಹಾಪದೇಸಾ ಚಾತಿ. ತತ್ಥ ವಿನಯಮಹಾಪದೇಸಾ ವಿನಯೇ ಯೋಗಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಇತರೇ ಉಭಯತ್ಥಾಪಿ, ತೇನೇವ ಪರಿವಾರೇ (ಪರಿ. ೪೪೨) ಅನುಯೋಗವತ್ತೇ ‘ಧಮ್ಮಂ ನ ಜಾನಾತಿ, ಧಮ್ಮಾನುಲೋಮಂ ನ ಜಾನಾತೀ’ತಿ’’ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಧಮ್ಮನ್ತಿ ಠಪೇತ್ವಾ ವಿನಯಪಿಟಕಂ ಅವಸೇಸಂ ಪಿಟಕದ್ವಯಂ, ಧಮ್ಮಾನುಲೋಮನ್ತಿ ಸುತ್ತನ್ತಿಕೇ ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾಪದೇಸೇತಿಆದಿ.

ಯದಿ ಸಾಪಿ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಭಗವತಾ ಪವತ್ತಿತಾ ಪಕಿಣ್ಣಕದೇಸನಾವ ಅಟ್ಠಕಥಾ, ಸಾ ಪನ ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಾಹಕೇಹಿ ಪಠಮಂ ತೀಣಿ ಪಿಟಕಾನಿ ಸಙ್ಗಾಯಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಅತ್ಥವಣ್ಣನಾನುರೂಪೇನೇವ ವಾಚನಾಮಗ್ಗಂ ಆರೋಪಿತತ್ತಾ ‘‘ಆಚರಿಯವಾದೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ ‘‘ಆಚರಿಯಾ ವದನ್ತಿ ಸಂವಣ್ಣೇನ್ತಿ ಪಾಳಿಂ ಏತೇನಾ’’ತಿ ಕತ್ವಾ. ತೇನಾಹ ‘‘ಆಚರಿಯವಾದೋ ನಾಮ…ಪೇ… ಅಟ್ಠಕಥಾತನ್ತೀ’’ತಿ. ತಿಸ್ಸೋ ಹಿ ಸಙ್ಗೀತಿಯೋ ಆರುಳ್ಹೋಯೇವ ಬುದ್ಧವಚನಸ್ಸ ಅತ್ಥಸಂವಣ್ಣನಾಭೂತೋ ಕಥಾಮಗ್ಗೋ ಮಹಾಮಹಿನ್ದತ್ಥೇರೇನ ತಮ್ಬಪಣ್ಣಿದೀಪಂ ಆಭತೋ, ಪಚ್ಛಾ ತಮ್ಬಪಣ್ಣಿಯೇಹಿ ಮಹಾಥೇರೇಹಿ ಸೀಹಳಭಾಸಾಯ ಠಪಿತೋ ನಿಕಾಯನ್ತರಲದ್ಧಿಸಙ್ಕರಪರಿಹರಣತ್ಥಂ. ಭಗವತೋ ಪಕಿಣ್ಣಕದೇಸನಾಭೂತಾ ಚ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮಭೂತಾ ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾ ಯಸ್ಮಾ ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಾಹಕತ್ಥೇರೇಹಿ ಪಾಳಿವಣ್ಣನಾಕ್ಕಮೇನ ಸಙ್ಗಹೇತ್ವಾ ವುತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾ ಆಚರಿಯವಾದೋತಿ ವುತ್ತಾ. ಏತೇನ ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾ ಸುತ್ತಸುತ್ತಾನುಲೋಮೇಸು ಅತ್ಥತೋ ಸಙ್ಗಯ್ಹತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಯಥಾ ಚ ಏಸಾ, ಏವಂ ಅತ್ತನೋಮತಿಪಿ ಪಮಾಣಭೂತಾ. ನ ಹಿ ಭಗವತೋ ವಚನಂ ವಚನಾನುಲೋಮಞ್ಚ ಅನಿಸ್ಸಾಯ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾದಯೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಞಾಣಬಲೇನ ಸುತ್ತಾಭಿಧಮ್ಮವಿನಯೇಸು ಕಿಞ್ಚಿ ಸಮ್ಮುತಿಪರಮತ್ಥಭೂತಂ ಅತ್ಥಂ ವತ್ತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ವಚನಂ ಸುತ್ತೇ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮೇ ಚ ಸಙ್ಗಯ್ಹತಿ. ವಿಸುಂ ಪನ ಅಟ್ಠಕಥಾದೀನಂ ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾ ತದವಸೇಸಂ ಸುತ್ತಸುತ್ತಾನುಲೋಮತೋ ಗಹೇತ್ವಾ ಚತುಧಾ ವಿನಯೋ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ.

ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಅತ್ತನೋಮತಿ ಸುತ್ತಾದೀಹಿ ಸಂಸನ್ದಿತ್ವಾವ ಪರಿಕಪ್ಪೀಯತಿ, ತಥಾಪಿ ಸಾ ನ ಸುತ್ತಾದೀಸು ವಿಸೇಸತೋ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾತಿ ಆಹ ‘‘ಸುತ್ತಸುತ್ತಾನುಲೋಮಆಚರಿಯವಾದೇ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ’’ತಿ. ಅನುಬುದ್ಧಿಯಾತಿ ಸುತ್ತಾದೀನಿಯೇವ ಅನುಗತಬುದ್ಧಿಯಾ. ನಯಗ್ಗಾಹೇನಾತಿ ಸುತ್ತಾದಿತೋ ಲಬ್ಭಮಾನನಯಗ್ಗಹಣೇನ. ಅತ್ತನೋಮತಿಂ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ಪಠಮಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತಮೇವ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅಪಿಚಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ‘‘ಸುತ್ತನ್ತಾಭಿಧಮ್ಮವಿನಯಟ್ಠಕಥಾಸೂ’’ತಿ ವಚನತೋ ಪಿಟಕತ್ತಯಸ್ಸಪಿ ಸಾಧಾರಣಾ ಏಸಾ ಕಥಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಥೇರವಾದೋತಿ ಮಹಾಸುಮತ್ಥೇರಾದೀನಂ ಗಾಹೋ. ಇದಾನಿ ತತ್ಥ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ತಂ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಅತ್ಥೇನಾತಿ ಅತ್ತನಾ ನಯತೋ ಗಹಿತೇನ ಅತ್ಥೇನ. ಪಾಳಿನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಗಾಹಸ್ಸ ನಿಸ್ಸಯಭೂತಂ ಸಾಟ್ಠಕಥಂ ಪಾಳಿಂ. ಪಾಳಿಯಾತಿ ತಪ್ಪಟಿಕ್ಖೇಪತ್ಥಂ ಪರೇನಾಭತಾಯ ಸಾಟ್ಠಕಥಾಯ ಪಾಳಿಯಾ, ಅತ್ತನಾ ಗಹಿತಂ ಅತ್ಥಂ ನಿಸ್ಸಾಯ, ಪಾಳಿಞ್ಚ ಸಂಸನ್ದಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಆಚರಿಯವಾದೇತಿ ಅತ್ತನಾ ಪರೇನ ಚ ಸಮುದ್ಧಟಅಟ್ಠಕಥಾಯ. ಓತಾರೇತಬ್ಬಾತಿ ಞಾಣೇನ ಅನುಪ್ಪವೇಸೇತಬ್ಬಾ. ಓತರತಿ ಚೇವ ಸಮೇತಿ ಚಾತಿ ಅತ್ತನಾ ಉದ್ಧಟೇಹಿ ಸಂಸನ್ದನವಸೇನ ಓತರತಿ, ಪರೇನ ಉದ್ಧಟೇನ ಸಮೇತಿ. ಸಬ್ಬದುಬ್ಬಲಾತಿ ಅಸಬ್ಬಞ್ಞುಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ದೋಸವಾಸನಾಯ ಯಾಥಾವತೋ ಅತ್ಥಸಮ್ಪಟಿಪತ್ತಿಅಭಾವತೋ ವುತ್ತಂ.

ಪಮಾದಪಾಠವಸೇನ ಆಚರಿಯವಾದಸ್ಸ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮೇನ ಅಸಂಸನ್ದನಾಪಿ ಸಿಯಾತಿ ಆಹ ‘‘ಇತರೋ ನ ಗಹೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ. ಸಮೇನ್ತಮೇವ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಯೇ ಸುತ್ತೇನ ಸಂಸನ್ದನ್ತಿ, ಏವರೂಪಾವ ಅತ್ಥಾ ಮಹಾಪದೇಸತೋ ಉದ್ಧರಿತಬ್ಬಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ ತಥಾ ತಥಾ ಉದ್ಧಟಅತ್ಥಾನಂಯೇವ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮತ್ತಾ. ತೇನಾಹ ‘‘ಸುತ್ತಾನುಲೋಮತೋ ಹಿ ಸುತ್ತಮೇವ ಬಲವತರ’’ನ್ತಿ. ಅಥ ವಾ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮಸ್ಸ ಸುತ್ತೇಕದೇಸತ್ತೇಪಿ ಸುತ್ತೇ ವಿಯ ‘‘ಇದಂ ಕಪ್ಪತಿ, ಇದಂ ನ ಕಪ್ಪತೀ’’ತಿ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಆಹಚ್ಚಭಾಸಿತಂ ಕಿಞ್ಚಿ ನತ್ಥೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸುತ್ತಾ…ಪೇ… ಬಲವತರ’’ನ್ತಿ. ಅಪ್ಪಟಿವತ್ತಿಯನ್ತಿ ಅಪ್ಪಟಿಬಾಹಿಯಂ. ಕಾರಕಸಙ್ಘಸದಿಸನ್ತಿ ಪಮಾಣತ್ತಾ ಸಙ್ಗೀತಿಕಾರಕಸಙ್ಘಸದಿಸಂ. ‘‘ಬುದ್ಧಾನಂ ಠಿತಕಾಲಸದಿಸ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಬುದ್ಧಾನಂಯೇವ ಕಥಿತಧಮ್ಮಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ಧರಮಾನಬುದ್ಧಸದಿಸನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಸುತ್ತೇ ಹಿ ಪಟಿಬಾಹಿತೇ ಬುದ್ಧೋವ ಪಟಿಬಾಹಿತೋ ಹೋತಿ. ‘‘ಸಕವಾದೀ ಸುತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಥೇತೀತಿ ಸಕವಾದೀ ಅತ್ತನೋ ಸುತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವೋಹರತಿ. ಪರವಾದೀ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮನ್ತಿ ಅಞ್ಞನಿಕಾಯವಾದೀ ಅತ್ತನೋ ನಿಕಾಯೇ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಥೇತೀ’’ತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೪೫) ವುತ್ತಂ.

ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೪೫) ಪನ ‘‘ಸಕವಾದೀ ಸುತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಥೇತೀತಿಆದೀಸು ಯೋ ಯಥಾಭೂತಮತ್ಥಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಥನಸೀಲೋ, ಸೋ ಸಕವಾದೀ. ಸುತ್ತನ್ತಿ ಸಙ್ಗೀತಿತ್ತಯಾರುಳ್ಹಂ ಪಾಳಿವಚನಂ. ಪರವಾದೀತಿ ಮಹಾವಿಹಾರವಾಸೀ ವಾ ಹೋತು ಅಞ್ಞನಿಕಾಯವಾಸೀ ವಾ, ಯೋ ವಿಪರೀತತೋ ಅತ್ಥಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಥನಸೀಲೋ, ಸೋವ ಇಧ ‘ಪರವಾದೀ’ತಿ ವುತ್ತೋ. ಸುತ್ತಾನುಲೋಮನ್ತಿ ಸಙ್ಗೀತಿತ್ತಯಾರುಳ್ಹಂ ವಾ ಅನಾರುಳ್ಹಂ ವಾ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ವಿಪಲ್ಲಾಸತೋ ವಾ ವಞ್ಚನಾಯ ವಾ ‘ಸಙ್ಗೀತಿತ್ತಯಾಗತಮಿದ’ನ್ತಿ ದಸ್ಸಿಯಮಾನಂ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮಂ. ಕೇಚಿ ‘ಅಞ್ಞನಿಕಾಯೇ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮ’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ನ ಯುತ್ತಂ ಸಕವಾದೀಪರವಾದೀನಂ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗೀತಿತ್ತಯಾರುಳ್ಹಸುತ್ತಾದೀನಮೇವ ಗಹೇತಬ್ಬತೋ. ತಥಾ ಹಿ ವಕ್ಖತಿ ‘ತಿಸ್ಸೋ ಸಙ್ಗೀತಿಯೋ ಆರುಳ್ಹಂ ಪಾಳಿಆಗತಂ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಗಹೇತಬ್ಬ’ನ್ತಿಆದಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೪೫). ನ ಹಿ ಸಕವಾದೀ ಅಞ್ಞನಿಕಾಯಸುತ್ತಾದಿಂ ಪಮಾಣತೋ ಗಣ್ಹಾತಿ. ಯೇನ ತೇಸು ಸುತ್ತಾದೀಸು ದಸ್ಸಿತೇಸು ತತ್ಥ ಠಾತಬ್ಬಂ ಭವೇಯ್ಯ, ವಕ್ಖತಿ ಚ ‘ಪರೋ ತಸ್ಸ ಅಕಪ್ಪಿಯಭಾವಸಾಧಕಂ ಸುತ್ತತೋ ಬಹುಂ ಕಾರಣಞ್ಚ ವಿನಿಚ್ಛಯಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತಿ…ಪೇ… ಸಾಧೂತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಅಕಪ್ಪಿಯೇಯೇವ ಠಾತಬ್ಬ’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೪೫), ತಸ್ಮಾ ಪರವಾದಿನಾಪಿ ಸಙ್ಗೀತಿತ್ತಯೇ ಅನಾರುಳ್ಹಮ್ಪಿ ಅನಾರುಳ್ಹಮಿಚ್ಚೇವ ದಸ್ಸೀಯತಿ, ಕೇವಲಂ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಸುತ್ತಾದಿನೋ ಸಙ್ಗೀತಿತ್ತಯೇ ಅನಾಗತಸ್ಸ ಕೂಟತಾ, ಆಗತಸ್ಸ ಚ ಬ್ಯಞ್ಜನಚ್ಛಾಯಾಯ ಅಞ್ಞಥಾ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಯೋಜನಾ ಚ ವಿಸೇಸಾ, ತತ್ಥ ಚ ಯಂ ಕೂಟಂ, ತಂ ಅಪನೀಯತಿ. ಯಂ ಅಞ್ಞಥಾ ಯೋಜಿತಂ, ತಂ ತಸ್ಸ ವಿಪರೀತತಾದಸ್ಸನತ್ಥಂ ತದಞ್ಞೇನ ಸುತ್ತಾದಿನಾ ಸಂಸನ್ದನಾ ಕರೀಯತಿ. ಯೋ ಪನ ಪರವಾದಿನಾ ಗಹಿತೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಸುತ್ತನ್ತಾದಿನಾ ಸಂಸನ್ದತಿ, ಸೋ ಸಕವಾದಿನಾಪಿ ಅತ್ತನೋ ಗಾಹಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗೀತಿತ್ತಯಾಗತಮೇವ ಸುತ್ತಂ ಪಮಾಣನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ತೇನೇವ ಕಥಾವತ್ಥುಪಕರಣೇ ‘ಸಕವಾದೇ ಪಞ್ಚ ಸುತ್ತಸತಾನಿ ಪರವಾದೇ ಪಞ್ಚಾ’ತಿ, ಸುತ್ತಸಹಸ್ಸಮ್ಪಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಗ್ಗಹಣನಾನತ್ತೇನ ಸಙ್ಗೀತಿತ್ತಯಾಗತಮೇವ ಗಹಿತಂ, ನ ನಿಕಾಯನ್ತರೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾಯಂ (ವಜಿರ. ಟೀ. ಪಾರಾಜಿಕ ೪೫) ಪನ ‘‘ಪರವಾದೀತಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸಮಯವಿಜಾನನಕೋ ಅಞ್ಞನಿಕಾಯಿಕೋತಿ ವುತ್ತಂ. ಪರವಾದೀ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮನ್ತಿ ಕಥಂ? ‘ಅಞ್ಞತ್ರ ಉದಕದನ್ತಪೋನಾ’ತಿ ಸುತ್ತಂ ಸಕವಾದಿಸ್ಸ, ತದನುಲೋಮತೋ ನಾಳಿಕೇರಫಲಸ್ಸ ಉದಕಮ್ಪಿ ಉದಕಮೇವ ಹೋತೀತಿ ಪರವಾದೀ ಚ.

‘ನಾಳಿಕೇರಸ್ಸ ಯಂ ತೋಯಂ, ಪುರಾಣಂ ಪಿತ್ತವಡ್ಢನಂ;

ತಮೇವ ತರುಣಂ ತೋಯಂ, ಪಿತ್ತಘಂ ಬಲವಡ್ಢನ’ನ್ತಿ. –

ಏವಂ ಪರವಾದಿನಾ ವುತ್ತೇ ಸಕವಾದೀ ಧಞ್ಞಫಲಸ್ಸ ಗತಿಕತ್ತಾ, ಆಹಾರತ್ಥಸ್ಸ ಚ ಫರಣತೋ ‘ಯಾವಕಾಲಿಕಮೇವ ತ’ನ್ತಿ ವದನ್ತೋ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತೀ’’ತಿ. ಖೇಪಂ ವಾ ಗರಹಂ ವಾ ಅಕತ್ವಾತಿ ‘‘ಕಿಂ ಇಮಿನಾ’’ತಿ ಖೇಪಂ ಪಟಿಕ್ಖೇಪಂ ಛಡ್ಡನಂ ವಾ ‘‘ಕಿಮೇಸ ಬಾಲೋ ವದತಿ, ಕಿಮೇಸ ಬಾಲೋ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ ಗರಹಂ ನಿನ್ದಂ ವಾ ಅಕತ್ವಾ. ಸುತ್ತಾನುಲೋಮನ್ತಿ ಅತ್ತನಾ ಅವುತ್ತಂ ಅಞ್ಞನಿಕಾಯೇ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮಂ. ‘‘ಸುತ್ತೇ ಓತಾರೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಕವಾದಿನಾ ಸುತ್ತೇ ಓತಾರೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೪೫). ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೪೫) ಪನ ‘‘ಸುತ್ತೇ ಓತಾರೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಯಸ್ಸ ಸುತ್ತಸ್ಸ ಅನುಲೋಮನತೋ ಇದಂ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮಂ ಅಕಾಸಿ, ತಸ್ಮಿಂ, ತದನುರೂಪೇ ವಾ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ಅತ್ತನಾ ಗಹಿತಂ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮಂ ಅತ್ಥತೋ ಸಂಸನ್ದನವಸೇನ ಓತಾರೇತಬ್ಬಂ. ‘ಇಮಿನಾ ಚ ಇಮಿನಾ ಚ ಕಾರಣೇನ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ಸಂಸನ್ದತೀ’ತಿ ಸಂಸನ್ದೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಸುತ್ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಸುತ್ತೇಯೇವ ಠಾತಬ್ಬಂ. ಅಯನ್ತಿ ಸಕವಾದೀ. ಪರೋತಿ ಪರವಾದೀ. ಆಚರಿಯವಾದೋ ಸುತ್ತೇ ಓತಾರೇತಬ್ಬೋತಿ ಯಸ್ಸ ಸುತ್ತಸ್ಸ ಸಂವಣ್ಣನಾವಸೇನ ಅಯಂ ಆಚರಿಯವಾದೋ ಪವತ್ತೋ, ತಸ್ಮಿಂ, ತಾದಿಸೇ ಚ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ಪುಬ್ಬಾಪರಅತ್ಥಸಂಸನ್ದನವಸೇನ ಓತಾರೇತಬ್ಬಂ. ಗಾರಯ್ಹಾಚರಿಯವಾದೋತಿ ಪಮಾದಲಿಖಿತೋ, ಭಿನ್ನಲದ್ಧಿಕೇಹಿ ಚ ಠಪಿತೋ, ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ.

ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾಯಂ (ವಜಿರ. ಟೀ. ಪಾರಾಜಿಕ ೪೫) ಪನ – ಪರೋ ಆಚರಿಯವಾದನ್ತಿ ‘‘ಸುಙ್ಕಂ ಪರಿಹರತೀತಿ ಏತ್ಥ ಉಪಚಾರಂ ಓಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಪರಿಹರತಿ, ಅವಹಾರೋ ಏವಾ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ‘‘ತಥಾ ಕರೋನ್ತೋ ಪಾರಾಜಿಕಮಾಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ಪರವಾದಿನಾ ವುತ್ತೇ ಸಕವಾದೀ ‘‘ಸುಙ್ಕಂ ಪರಿಹರತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ ಸುತ್ತಂ ತತ್ಥೇವ ಆಗತಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾವಚನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಪಟಿಸೇಧೇತಿ. ತಥಾ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಮೇವಾತಿ. ಪರೋ ಅತ್ತನೋಮತಿನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪುರೇಭತ್ತಂ ಪರಸನ್ತಕಂ ಅವಹರಾತಿ ಪುರೇಭತ್ತಮೇವ ಹರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ವಾಯಮನ್ತಸ್ಸ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಪುರೇಭತ್ತಪಯೋಗೋವ ಸೋ, ತಸ್ಮಾ ಮೂಲಟ್ಠೋ ನ ಮುಚ್ಚತೀತಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಥೇರವಾದತ್ತಾ ಮೂಲಟ್ಠಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಮೇವಾ’’ತಿ ಪರವಾದಿನಾ ವುತ್ತೇ ಸಕವಾದೀ ‘‘ತಂ ಸಙ್ಕೇತಂ ಪುರೇ ವಾ ಪಚ್ಛಾ ವಾ ತಂ ಭಣ್ಡಂ ಅವಹರತಿ, ಮೂಲಟ್ಠಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಸುತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ.

ಪರೋ ಸುತ್ತನ್ತಿ ‘‘ಅನಿಯತಹೇತುಧಮ್ಮೋ ಸಮ್ಮತ್ತನಿಯತಹೇತುಧಮ್ಮಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ’’ತಿ ಸುತ್ತಂ ಪಟ್ಠಾನೇ ಲಿಖಿತಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ಅರಿಯಮಗ್ಗಸ್ಸ ನ ನಿಬ್ಬಾನಮೇವಾರಮ್ಮಣ’’ನ್ತಿ ಪರವಾದಿನಾ ವುತ್ತೇ ಸಕವಾದೀ ಆರಮ್ಮಣತ್ತಿಕಾದಿಸುತ್ತಾನುಲೋಮೇನ ಓತರತೀತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ. ಸುತ್ತಾನುಲೋಮೇ ಓತರನ್ತಂಯೇವ ಹಿ ಸುತ್ತಂ ನಾಮ, ನೇತರಂ. ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪಾಳಿಆಗತಂ ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿ ಏತ್ತಕೇನಪಿ ಸಿದ್ಧೇ ‘‘ತಿಸ್ಸೋ ಸಙ್ಗೀತಿಯೋ ಆರುಳ್ಹಂ ಪಾಳಿಆಗತಂ ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿಆದಿ. ತಾದಿಸಞ್ಹಿ ಪಮಾದಲೇಖನ್ತಿ ಆಚರಿಯೋ. ‘‘ಅಪ್ಪಮಾದೋ ಅಮತಪದಂ, ಪಮಾದೋ ಮಚ್ಚುನೋ ಪದ’’ನ್ತಿ (ಧ. ಪ. ೨೧) ವಚನತೋ ದಿನ್ನಭೋಜನೇ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಪರಿಸ್ಸಯಾನಿ ಪರಿವಜ್ಜಿತ್ವಾ ಸತಿಂ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ವಿಹರನ್ತೋ ನಿಚ್ಚೋ ಹೋತೀತಿ. ಏವರೂಪಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಆರುಳ್ಹಮ್ಪಿ ಸುತ್ತಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ನೋ ಚೇ ತಥಾ ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿ ಸಿದ್ಧೇಪಿ ‘‘ನೋ ಚೇ ತಥಾ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ನ ಓತರತಿ ನ ಸಮೇತೀತಿ. ಬಾಹಿರಕಸುತ್ತಂ ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅತ್ತನೋ ಸುತ್ತಮ್ಪಿ ಅತ್ಥೇನ ಅಸಮೇನ್ತಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಪರೋ ಆಚರಿಯವಾದನ್ತಿಆದೀಸು ದ್ವೀಸು ನಯೇಸು ಪಮಾದಲೇಖವಸೇನ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಆಗತಟ್ಠಕಥಾವಚನಂ ಥೇರವಾದೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಅಥಾಯಂ ಆಚರಿಯವಾದಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಥೇತಿ, ಪರೋ ಸುತ್ತನ್ತಿ ಪರವಾದಿನಾ ‘‘ಮೂಲಬೀಜಂ ನಾಮ ಹಲಿದ್ದಿ ಸಿಙ್ಗಿವೇರಂ ವಚಾ…ಪೇ… ಬೀಜೇ ಬೀಜಸಞ್ಞೀ ಛಿನ್ದತಿ ವಾ ಛೇದಾಪೇತಿ ವಾ ಭಿನ್ದತಿ ವಾ…ಪೇ… ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೯೧) ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಾಠತ್ತಾ ‘‘ಹಲಿದ್ದಿಗಣ್ಠಿಂ ಛಿನ್ದನ್ತಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಸಕವಾದೀ ‘‘ಯಾನಿ ವಾ ಪನಞ್ಞಾನಿ ಅತ್ಥಿ ಮೂಲೇ ಜಾಯನ್ತಿ, ಮೂಲೇ ಸಞ್ಜಾಯನ್ತೀ’’ತಿಆದಿಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಅಟ್ಠಕಥಾಸಙ್ಖಾತೇನ ಆಚರಿಯವಾದೇನ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ. ನ ಹಿ ಗಣ್ಠಿಮ್ಹಿ ಗಣ್ಠಿ ಜಾಯತೀತಿ. ಪರೋ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮನ್ತಿ ಪರವಾದಿನಾ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಏವಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯಾನಂ ಉಗ್ಗಹೋ’’ತಿ ವಚನಸ್ಸಾನುಲೋಮತೋ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪೋರಾಣಭಿಕ್ಖೂ ಏಕಪಾಸಾದೇ ಗಬ್ಭಂ ಥಕೇತ್ವಾ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಸಯಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ಆಗತಾ, ತಸ್ಮಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ತುಮ್ಹೇಸು ಏವ ಏಕಚ್ಚೇಸು ವದನ್ತೇಸು ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ವತ್ತುಂ ಸಕ್ಕಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಸಕವಾದೀ ‘‘ಸುತ್ತಂ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮಞ್ಚ ಉಗ್ಗಹಿತಕಾನಂಯೇವ ಆಚರಿಯಾನಂ ಉಗ್ಗಹೋ ಪಮಾಣ’’ನ್ತಿಆದಿಅಟ್ಠಕಥಾವಚನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಪಟಿಸೇಧೇತಿ. ಪರೋ ಅತ್ತನೋಮತಿನ್ತಿ ‘‘ದ್ವಾರಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಅನಾಪುಚ್ಛಾ ಸಯಿತೇಸು ಕೇ ಮುಚ್ಚನ್ತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ದ್ವೇಪಿ ಜನಾ ಮುಚ್ಚನ್ತಿ – ಯೋ ಚ ಯಕ್ಖಗಹಿತಕೋ, ಯೋ ಚ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಾಪಿತೋತಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಥೇರವಾದತ್ತಾ ಅಞ್ಞೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಯಥಾ ತಥಾ ವಾ ನಿಪನ್ನಾದಯೋಪಿ ಮುಚ್ಚನ್ತೀತಿ ಪಟಿಸೇಧೇತಿ.

ಅಥ ಪನಾಯಂ ಅತ್ತನೋಮತಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಥೇತಿ, ಪರೋ ಸುತ್ತನ್ತಿ ‘‘ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತೀ’’ತಿ ಪರವಾದಿನಾ ವುತ್ತೇ ಸಕವಾದೀ ‘‘ದಿವಾ ಕಿಲನ್ತರೂಪೋ ಮಞ್ಚೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಪಾದೇ ಭೂಮಿತೋ ಅಮೋಚೇತ್ವಾವ ನಿದ್ದಾವಸೇನ ನಿಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿಆದಿಅಟ್ಠಕಥಾವಚನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಏಕಭಙ್ಗೇನ ನಿಪನ್ನಾದಯೋಪಿ ಮುಚ್ಚನ್ತೀತಿ ಪಟಿಸೇಧೇತಿ.

ಅಥಾಯಂ ಅತ್ತನೋಮತಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಥೇತಿ, ಪರೋ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮನ್ತಿ ‘‘ದೋಮನಸ್ಸಮ್ಪಾಹಂ ದೇವಾನಮಿನ್ದ ದುವಿಧೇನ ವದಾಮಿ ಸೇವಿತಬ್ಬಮ್ಪಿ ಅಸೇವಿತಬ್ಬಮ್ಪೀತಿಆದಿವಚನೇಹಿ (ದೀ. ನಿ. ೨.೩೬೦) ಸಂಸನ್ದನತೋ ಸದಾರಪೋಸೇ ದೋಸೋ ತುಮ್ಹಾಕಂ ನತ್ಥಿ, ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘ಪುತ್ತದಾರಸ್ಸ ಸಙ್ಗಹೋ’’ತಿ (ಖು. ಪಾ. ೫.೬; ಸು. ನಿ. ೨೬೫) ಪರವಾದಿನಾ ವುತ್ತೇ ‘‘ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಸಕವಾದೀ ಬಹುಸ್ಸುತೋ ನ ಹೋತಿ, ಅಥ ಖೋ ರಾಗಸಹಿತೇನೇವ ಅಕುಸಲೇನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ. ಸೇಸೇಸುಪಿ ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಅಞ್ಞಥಾಪಿ ಅನುರೂಪತೋ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ, ಇದಂ ಸಬ್ಬಂ ಉಪತಿಸ್ಸತ್ಥೇರಾದಯೋ ಆಹು. ಧಮ್ಮಸಿರಿತ್ಥೇರೋ ಪನ ‘‘ಏತ್ಥ ಪರೋತಿ ವುತ್ತೋ ಅಞ್ಞನಿಕಾಯಿಕೋ, ಸೋ ಪನ ಅತ್ತನೋ ಸುತ್ತಾದೀನಿಯೇವ ಆಹರತಿ, ತಾನಿ ಸಕವಾದೀ ಅತ್ತನೋ ಸುತ್ತಾದಿಮ್ಹಿ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಸಚೇ ಸಮೇತಿ, ಗಣ್ಹಾತಿ. ನೋ ಚೇ, ಪಟಿಕ್ಖಿಪತೀ’’ತಿ ವದತೀತಿ ಆಗತಂ.

ನನು ಚ ‘‘ಸುತ್ತಾನುಲೋಮತೋ ಸುತ್ತಮೇವ ಬಲವತರ’’ನ್ತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಂ, ಇಧ ಪನ ‘‘ಸುತ್ತಂ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮೇ ಓತಾರೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತನ್ತಿ? ನಾಯಂ ವಿರೋಧೋ, ‘‘ಸುತ್ತಾನುಲೋಮತೋ ಸುತ್ತಮೇವ ಬಲವತರ’’ನ್ತಿ ಇದಞ್ಹಿ ಸಕಮತೇಯೇವ ಸುತ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಹಿ ಸಕಮತಿಪರಿಯಾಪನ್ನಮೇವ ಸುತ್ತಾದಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಅತ್ತನೋಮತಿ ಸಬ್ಬದುಬ್ಬಲಾ, ಅತ್ತನೋಮತಿತೋ ಆಚರಿಯವಾದೋ ಬಲವತರೋ, ಆಚರಿಯವಾದತೋ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮಂ ಬಲವತರಂ, ಸುತ್ತಾನುಲೋಮತೋ ಸುತ್ತಮೇವ ಬಲವತರ’’ನ್ತಿ ಚ ವುತ್ತಂ. ಇಧ ಪನ ಪರವಾದಿನಾ ಆನೀತಂ ಅಞ್ಞನಿಕಾಯೇ ಸುತ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಸುತ್ತಾನುಲೋಮೇ ಸುತ್ತಂ ಓತಾರೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಪರವಾದಿನಾ ಆನೀತಂ ಸುತ್ತಾದಿ ಅತ್ತನೋ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮಆಚರಿಯವಾದಅತ್ತನೋಮತೀಸು ಓತಾರೇತ್ವಾ ಸಮೇನ್ತಂಯೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ಇತರಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಯಂ ನಯೋ ಇಧ ವುಚ್ಚತೀತಿ ನ ಕೋಚಿ ಪುಬ್ಬಾಪರವಿರೋಧೋತಿ ಅಯಂ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಾಗತೋ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೪೫) ನಯೋ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೪೫) ಪನ ‘‘ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಕೂಟಸುತ್ತಂ ಬಾಹಿರಕಸುತ್ತಾದಿವಚನಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ಸುತ್ತಂ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮೇ ಓತಾರೇತಬ್ಬನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ.

ಬಾಹಿರಕಸುತ್ತನ್ತಿ ತಿಸ್ಸೋ ಸಙ್ಗೀತಿಯೋ ಅನಾರುಳ್ಹಗುಳ್ಹವೇಸ್ಸನ್ತರಾದೀನಿ ಚ ಮಹಾಸಙ್ಘಿಕನಿಕಾಯವಾಸೀನಂ ಸುತ್ತಾನಿ. ವೇದಲ್ಲಾದೀನನ್ತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಗುಳ್ಹಉಮ್ಮಗ್ಗಾದಿಗ್ಗಹಣಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಇತರಂ ಗಾರಯ್ಹಸುತ್ತಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ‘‘ಅತ್ತನೋಮತಿಯಮೇವ ಠಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಞ್ಞನಿಕಾಯತೋ ಆನೀತಸುತ್ತತೋಪಿ ಸಕನಿಕಾಯೇ ಅತ್ತನೋಮತಿಯೇವ ಬಲವತರಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಸಕವಾದೀ ಸುತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಥೇತಿ, ಪರವಾದೀ ಸುತ್ತಮೇವಾ’’ತಿ ಏವಮಾದಿನಾ ಸಮಾನಜಾತಿಕಾನಂ ವಸೇನ ವಾರೋ ನ ವುತ್ತೋ. ಸುತ್ತಸ್ಸ ಸುತ್ತೇಯೇವ ಓತಾರಣಂ ಭಿನ್ನಂ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಚ ಸಕ್ಕಾ ಯೋಜೇತುನ್ತಿ.

ಇದಾನಿ ಸಕವಾದೀಪರವಾದೀನಂ ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯಾದಿಭಾವಂ ಸನ್ಧಾಯ ವಿವಾದೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ತತ್ಥ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅಥ ಪನಾಯಂ ಕಪ್ಪಿಯನ್ತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಥೇತೀ’’ತಿಆದಿ. ಅಥ ವಾ ಏವಂ ಸುತ್ತಸುತ್ತಾನುಲೋಮಾದಿಮುಖೇನ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ವಿವಾದಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ವಿಸೇಸತೋ ವಿವಾದವತ್ಥುಂ ತಬ್ಬಿನಿಚ್ಛಯಮುಖೇನ ಸುತ್ತಾದಿಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಥ ಪನಾಯಂ ಕಪ್ಪಿಯ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಸುತ್ತೇ ಚ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮೇ ಚ ಓತಾರೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಕವಾದಿನಾ ಅತ್ತನೋಯೇವ ಸುತ್ತೇ ಚ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮೇ ಚ ಓತಾರೇತಬ್ಬಂ. ಪರೋ ಕಾರಣಂ ನ ವಿನ್ದತೀತಿ ಪರವಾದೀ ಕಾರಣಂ ನ ಲಭತಿ. ಸುತ್ತತೋ ಬಹುಂ ಕಾರಣಞ್ಚ ವಿನಿಚ್ಛಯಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತೀತಿ ಪರವಾದೀ ಅತ್ತನೋ ಸುತ್ತತೋ ಬಹುಂ ಕಾರಣಞ್ಚ ವಿನಿಚ್ಛಯಞ್ಚ ಆಹರಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತಿ, ‘‘ಸಾಧೂತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಅಕಪ್ಪಿಯೇಯೇವ ಠಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಅತ್ತನೋ ನಿಕಾಯೇ ಸುತ್ತಾದೀನಿ ಅಲಭನ್ತೇನ ಸಕವಾದಿನಾ ಪರವಾದೀವಚನೇಯೇವ ಠಾತಬ್ಬನ್ತಿ ವದತಿ. ಸುತ್ತೇ ಚ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮೇ ಚಾತಿ ಏತ್ಥ ಚ-ಕಾರೋ ವಿಕಪ್ಪನತ್ಥೋ, ತೇನ ಆಚರಿಯವಾದಾದೀನಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಹೋ. ತೇನಾಹ ‘‘ಕಾರಣಞ್ಚ ವಿನಿಚ್ಛಯಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತೀ’’ತಿ. ತತ್ಥ ಕಾರಣನ್ತಿ ಸುತ್ತಾದಿನಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅತ್ತನೋಮತಿಯಾ ಉದ್ಧಟಂ ಹೇತುಂ. ವಿನಿಚ್ಛಯನ್ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾವಿನಿಚ್ಛಯಂ.

ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಕಾರಣಚ್ಛಾಯಾ ದಿಸ್ಸತೀತಿ ಸಕವಾದೀಪರವಾದೀನಂ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯಭಾವಸಾಧಕಂ ಕಾರಣಪತಿರೂಪಕಚ್ಛಾಯಾ ದಿಸ್ಸತಿ. ತತ್ಥ ಕಾರಣಚ್ಛಾಯಾತಿ ಸುತ್ತಾದೀಸು ‘‘ಕಪ್ಪಿಯ’’ನ್ತಿ ಗಾಹಸ್ಸ, ‘‘ಅಕಪ್ಪಿಯ’’ನ್ತಿ ಗಾಹಸ್ಸ ಚ ನಿಮಿತ್ತಭೂತೇನ ಕಿಚ್ಛೇನ ಪಟಿಪಾದನೀಯಂ ಅವಿಭೂತಕಾರಣಂ ಕಾರಣಚ್ಛಾಯಾ, ಕಾರಣಪತಿರೂಪಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯದಿ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಕಾರಣಚ್ಛಾಯಾ ದಿಸ್ಸತಿ, ಕಸ್ಮಾ ಅಕಪ್ಪಿಯೇಯೇವ ಠಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ವಿನಯಞ್ಹಿ ಪತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ. ‘‘ವಿನಯಂ ಪತ್ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಮೇವತ್ಥಂ ಪಾಕಟತರಂ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯವಿಚಾರಣಂ ಆಗಮ್ಮಾ’’ತಿ. ರುನ್ಧಿತಬ್ಬನ್ತಿಆದೀಸು ದುಬ್ಬಿಞ್ಞೇಯ್ಯವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯಭಾವೇ ಸತಿ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯ’’ನ್ತಿ ಗಹಣಂ ರುನ್ಧಿತಬ್ಬಂ, ‘‘ಅಕಪ್ಪಿಯ’’ನ್ತಿ ಗಹಣಂ ಗಾಳ್ಹಂ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಅಪರಾಪರಪ್ಪವತ್ತಂ ಕಪ್ಪಿಯಗ್ಗಹಣಂ ಸೋತಂ ಪಚ್ಛಿನ್ದಿತಬ್ಬಂ, ಗರುಕಭಾವಸಙ್ಖತೇ ಅಕಪ್ಪಿಯೇಯೇವ ಠಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಥ ವಾ ರುನ್ಧಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಕಪ್ಪಿಯಸಞ್ಞಾಯ ವೀತಿಕ್ಕಮಕಾರಣಂ ರುನ್ಧಿತಬ್ಬಂ, ತಂನಿವಾರಣಚಿತ್ತಂ ದಳ್ಹತರಂ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಸೋತಂ ಪಚ್ಛಿನ್ದಿತಬ್ಬನ್ತಿ ತತ್ಥ ವೀತಿಕ್ಕಮಪ್ಪವತ್ತಿ ಪಚ್ಛಿನ್ದಿತಬ್ಬಾ. ಗರುಕಭಾವೇತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಭಾವೇತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಬಹೂಹಿ ಸುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯಕಾರಣೇಹೀತಿ ಬಹೂಹಿ ಸುತ್ತೇಹಿ ಚೇವ ತತೋ ಆನೀತವಿನಿಚ್ಛಯಕಾರಣೇಹಿ ಚ. ಅಥ ವಾ ಸುತ್ತೇನ ಅಟ್ಠಕಥಾವಿನಿಚ್ಛಯೇನ ಚ ಲದ್ಧಕಾರಣೇಹಿ. ಅತ್ತನೋ ಗಹಣಂ ನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಕವಾದಿನಾ ಅತ್ತನೋ ‘‘ಅಕಪ್ಪಿಯ’’ನ್ತಿ ಗಹಣಂ ನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಇದಾನಿ ವುತ್ತಮೇವತ್ಥಂ ನಿಗಮೇನ್ತೋ ‘‘ಏವ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಯೋತಿ ಸಕವಾದೀಪರವಾದೀಸು ಯೋ ಕೋಚಿ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಸಕವಾದೀಸುಯೇವ ಯೋ ಕೋಚಿ ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ಏವಂ ಸನ್ತೇ ‘‘ಅಥ ಪನಾಯಂ ಕಪ್ಪಿಯನ್ತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಥೇತೀ’’ತಿಆದೀಸು ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉಭೋಪಿ ಸಕವಾದಿನೋಯೇವ ಸಿಯುಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಸ್ಸೇವ ನಿಗಮನವಸೇನ ‘‘ಏವ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಅತಿರೇಕಕಾರಣಂ ಲಭತೀತಿ ಏತ್ಥ ಸುತ್ತಾದೀಸು ಪುರಿಮಂ ಪುರಿಮಂ ಅತಿರೇಕಕಾರಣಂ ನಾಮ, ಯೋ ವಾ ಸುತ್ತಾದೀಸು ಚತೂಸು ಬಹುತರಂ ಕಾರಣಂ ಲಭತಿ, ಸೋ ಅತಿರೇಕಕಾರಣಂ ಲಭತಿ ನಾಮ.

ಸುಟ್ಠು ಪವತ್ತಿ ಏತಸ್ಸಾತಿ, ಸುಟ್ಠು ಪವತ್ತತಿ ಸೀಲೇನಾತಿ ವಾ ಸುಪ್ಪವತ್ತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ಸುಪ್ಪವತ್ತೀತಿ ಸುಟ್ಠು ಪವತ್ತ’’ನ್ತಿ. ವಾಚಾಯ ಉಗ್ಗತಂ ವಾಚುಗ್ಗತಂ, ವಚಸಾ ಸುಗ್ಗಹಿತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಅಥ ವಾ ವಾಚುಗ್ಗತನ್ತಿ ವಾಚಾಯ ಉಗ್ಗತಂ, ತತ್ಥ ನಿರನ್ತರಂ ಠಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸುತ್ತತೋತಿ ಇಮಸ್ಸ ವಿವರಣಂ ‘‘ಪಾಳಿತೋ’’ತಿ. ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ಸುತ್ತಂ ನಾಮ ಸಕಲಂ ವಿನಯಪಿಟಕ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪುನ ಸುತ್ತತೋತಿ ತದತ್ಥಪಟಿಪಾದಕಂ ಸುತ್ತಾಭಿಧಮ್ಮಪಾಳಿವಚನಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ. ಅನುಬ್ಯಞ್ಜನಸೋತಿ ಇಮಸ್ಸ ವಿವರಣಂ ‘‘ಪರಿಪುಚ್ಛತೋ ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾತೋ ಚಾ’’ತಿ. ಪಾಳಿಂ ಅನುಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಬ್ಯಞ್ಜನತೋ ಪಕಾಸನತೋ ‘‘ಅನುಬ್ಯಞ್ಜನ’’ನ್ತಿ ಹಿ ಪರಿಪುಚ್ಛಾ ಅಟ್ಠಕಥಾ ಚ ವುಚ್ಚತಿ. ಏತ್ಥ ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ವಿಸುಂ ಗಹಿತತ್ತಾ ‘‘ಪರಿಪುಚ್ಛಾ’’ತಿ ಥೇರವಾದೋ ವುತ್ತೋ. ಅಥ ವಾ ಪರಿಪುಚ್ಛಾತಿ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಾ ಪಾಳಿಯಾ ಅತ್ಥಸವನಂ. ಅಟ್ಠಕಥಾತಿ ಪಾಳಿಮುತ್ತಕವಿನಿಚ್ಛಯೋ. ತದುಭಯಮ್ಪಿ ಪಾಳಿಂ ಅನುಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಬ್ಯಞ್ಜನತೋ ‘‘ಅನುಬ್ಯಞ್ಜನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ.

ವಿನಯೇತಿ ವಿನಯಾಚಾರೇ. ತೇನೇವ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ವಿನಯಂ ಅಜಹನ್ತೋ ಅವೋಕ್ಕಮನ್ತೋ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಪತಿಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅನಾಪಜ್ಜನಾದಿನಾ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಲಜ್ಜಿಭಾವೇನ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ’’ತಿ, ತೇನ ಲಜ್ಜೀ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ವಿನಯಧರಸ್ಸ ಲಕ್ಖಣೇ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಕಿಂ ಇಮಿನಾ ಲಜ್ಜಿಭಾವೇನಾತಿ ಆಹ ‘‘ಅಲಜ್ಜೀ ಹೀ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಬಹುಸ್ಸುತೋಪೀತಿ ಇಮಿನಾ ಪಠಮಲಕ್ಖಣಸಮನ್ನಾಗಮಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಲಾಭಗರುಕತಾಯಾತಿ ಇಮಿನಾ ವಿನಯೇ ಠಿತತಾಯ ಅಭಾವೇ ಪಠಮಲಕ್ಖಣಯೋಗಾ ಕಿಚ್ಚಕರೋ ನ ಹೋತಿ, ಅಥ ಖೋ ಅಕಿಚ್ಚಕರೋ ಅನತ್ಥಕರೋ ಏವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸಙ್ಘಭೇದಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಪವತ್ತಕಲಹಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ ಸಙ್ಘರಾಜೀತಿ. ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಕೋತಿ ಅಣುಮತ್ತೇಸುಪಿ ವಜ್ಜೇಸು ಭಯದಸ್ಸನವಸೇನ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತೋ. ತನ್ತಿಂ ಅವಿಸಂವಾದೇತ್ವಾತಿ ಪಾಳಿಂ ಅಞ್ಞಥಾ ಅಕತ್ವಾ. ಅವೋಕ್ಕಮನ್ತೋತಿ ಅನತಿಕ್ಕಮನ್ತೋ.

ವಿತ್ಥುನತೀತಿ ಅತ್ಥಂ ಅದಿಸ್ವಾ ನಿತ್ಥುನತಿ, ವಿತ್ಥಮ್ಭತಿ ವಾ. ವಿಪ್ಫನ್ದತೀತಿ ಕಮ್ಪತಿ. ಸನ್ತಿಟ್ಠಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತೀತಿ ಏಕಸ್ಮಿಂಯೇವ ಅತ್ಥೇ ಪತಿಟ್ಠಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ಯಂ ಯಂ ಪರೇನ ವುಚ್ಚತಿ, ತಂ ತಂ ಅನುಜಾನಾತೀ’’ತಿ. ಸಕವಾದಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಪರವಾದಂ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ‘‘ಉಚ್ಛುಮ್ಹಿ ಕಸಟಂ ಯಾವಜೀವಿಕಂ, ರಸೋ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕೋ, ತದುಭಯವಿನಿಮುತ್ತೋ ಚ ಉಚ್ಛು ನಾಮ ವಿಸುಂ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಉಚ್ಛುಪಿ ವಿಕಾಲೇ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಪರವಾದಿನಾ ವುತ್ತೇ ತಮ್ಪಿ ಗಣ್ಹಾತಿ. ಏಕೇಕಲೋಮನ್ತಿ ಪಲಿತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಯಮ್ಹೀತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಪುಗ್ಗಲೇ. ಪರಿಕ್ಖಯಂ ಪರಿಯಾದಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥತೋ ಏಕಂ.

ಆಚರಿಯಪರಮ್ಪರಾತಿ ಆಚರಿಯಾನಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಪರಮ್ಪರಾ. ತೇನೇವ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಅತ್ತನೋಮತಿಂ ಪಹಾಯ…ಪೇ… ಯಥಾ ಆಚರಿಯೋ ಚ ಆಚರಿಯಾಚರಿಯೋ ಚ ಪಾಳಿಞ್ಚ ಪರಿಪುಚ್ಛಞ್ಚ ವದನ್ತಿ, ತಥಾ ಞಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ನ ಹಿ ಆಚರಿಯಾನಂ ನಾಮಮತ್ತತೋ ಪರಮ್ಪರಜಾನನೇ ಪಯೋಜನಂ ಅತ್ಥಿ. ಪುಬ್ಬಾಪರಾನುಸನ್ಧಿತೋತಿ ಪುಬ್ಬವಚನಸ್ಸ ಅಪರವಚನೇನ ಸಹ ಅತ್ಥಸಮ್ಬನ್ಧಜಾನನತೋ. ಅತ್ಥತೋತಿ ಸದ್ದತ್ಥಪಿಣ್ಡತ್ಥಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ಥಾದಿತೋ. ಕಾರಣತೋತಿ ತದತ್ಥುಪಪತ್ತಿತೋ. ಆಚರಿಯಪರಮ್ಪರನ್ತಿ ಇಮಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ ‘‘ಥೇರವಾದಙ್ಗ’’ನ್ತಿ, ಥೇರಪಟಿಪಾಟಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ದ್ವೇ ತಯೋ ಪರಿವಟ್ಟಾತಿ ದ್ವೇ ತಯೋ ಪರಮ್ಪರಾ.

ಇಮೇಹಿ ಚ ಪನ ತೀಹಿ ಲಕ್ಖಣೇಹೀತಿ ಏತ್ಥ ಪಠಮೇನ ಲಕ್ಖಣೇನ ವಿನಯಸ್ಸ ಸುಟ್ಠು ಉಗ್ಗಹಿತಭಾವೋ ವುತ್ತೋ, ದುತಿಯೇನ ತತ್ಥ ಲಜ್ಜಿಭಾವೇನ ಚೇವ ಅಚಲತಾಯ ಚ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತತಾ, ತತಿಯೇನ ಪಾಳಿಅಟ್ಠಕಥಾಸು ಸರೂಪೇನ ಅನಾಗತಾನಮ್ಪಿ ತದನುಲೋಮತೋ ಆಚರಿಯೇಹಿ ದಿನ್ನನಯತೋ ವಿನಿಚ್ಛಿನಿತುಂ ಸಮತ್ಥತಾ. ಓತಿಣ್ಣೇ ವತ್ಥುಸ್ಮಿನ್ತಿ ಚೋದನಾವಸೇನ ವೀತಿಕ್ಕಮವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಓತಿಣ್ಣೇ. ಚೋದಕೇನ ಚ ಚುದಿತಕೇನ ಚ ವುತ್ತೇ ವತ್ತಬ್ಬೇತಿ ಏವಂ ಓತಿಣ್ಣವತ್ಥುಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಚೋದಕೇನ ‘‘ದಿಟ್ಠಂ ಸುತ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ, ಚುದಿತಕೇನ ‘‘ಅತ್ಥೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಚ ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಸ್ಮಿಂ ವತ್ತಬ್ಬೇ ವುತ್ತೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ವತ್ಥು ಓಲೋಕೇತಬ್ಬನ್ತಿ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ವತ್ಥು ಓಲೋಕೇತಬ್ಬಂ. ‘‘ತಿಣೇನ ವಾ ಪಣ್ಣೇನ ವಾ…ಪೇ… ಯೋ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ ಹಿದಂ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೇ ಅಞ್ಞಾತಕವಿಞ್ಞತ್ತಿಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ (ಪಾರಾ. ೫೧೭) ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಪಞ್ಞತ್ತಂ.

ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯದುಬ್ಭಾಸಿತಾಪತ್ತೀನಂ ಮಾತಿಕಾಯ ಅನಾಗತತ್ತಾ ‘‘ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಆಪತ್ತೀನಂ ಅಞ್ಞತರ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ತಿಕದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ‘‘ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞೀ ಉಜ್ಝಾಯತಿ ಖೀಯತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾಚಿ. ೧೦೬) ಆಗತಂ ತಿಕದುಕ್ಕಟಂ. ಅಞ್ಞತರಂ ವಾ ಆಪತ್ತಿನ್ತಿ ‘‘ಕಾಲೇ ವಿಕಾಲಸಞ್ಞೀ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ, ಕಾಲೇ ವೇಮತಿಕೋ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿಕಂ (ಪಾಚಿ. ೨೫೦) ದುಕದುಕ್ಕಟಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ.

ಅನ್ತರಾಪತ್ತಿನ್ತಿ ಏತ್ಥ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಆಗತವತ್ಥುವೀತಿಕ್ಕಮಂ ವಿನಾ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುವೀತಿಕ್ಕಮೇ ನಿದಾನತೋ ಪಭುತಿ ವಿನೀತವತ್ಥುಪರಿಯೋಸಾನಾ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ವುತ್ತಾ ಆಪತ್ತಿ. ಇಧ ಪನ ‘‘ವತ್ಥುಂ ಓಲೋಕೇತೀ’’ತಿ ವಿಸುಂ ಗಹಿತತ್ತಾ ತದವಸೇಸಾ ಅನ್ತರಾಪತ್ತೀತಿ ಗಹಿತಾ. ಪಟಿಲಾತಂ ಉಕ್ಖಿಪತೀತಿ ಇದಮ್ಪಿ ವಿಸಿಬ್ಬನಸಿಕ್ಖಾಪದೇ (ಪಾಚಿ. ೩೫೦) ಆಗತಂ, ತತ್ಥ ಡಯ್ಹಮಾನಂ ಅಲಾತಂ ಅಗ್ಗಿಕಪಾಲಾದಿತೋ ಬಹಿ ಪತಿತಂ ಅವಿಜ್ಝಾತಮೇವ ಪಟಿಉಕ್ಖಿಪತಿ, ಪುನ ಯಥಾಠಾನೇ ಠಪೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಿಜ್ಝಾತಂ ಪನ ಪಟಿಕ್ಖಿಪನ್ತಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಮೇವ.

ಅನಾಪತ್ತಿನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ವುತ್ತಾ ಅನಾಪತ್ತಿಪಿ ಅತ್ಥಿ, ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದ್ಧಿಮಸ್ಸ ಇದ್ಧಿವಿಸಯೇ’’ತಿಆದಿ ವಿಯ ಸಾಪಿ ಸಙ್ಗಯ್ಹತಿ. ಸಿಕ್ಖಾಪದನ್ತರೇಸೂತಿ ವಿನೀತವತ್ಥುಂ ಅನ್ತೋಕತ್ವಾ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದನ್ತರೇ.

ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತೀತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಇದಂ ಆಪನ್ನಪುಗ್ಗಲೇನ ಲಜ್ಜಿಧಮ್ಮೇ ಠತ್ವಾ ಯಥಾಭೂತಂ ಆವಿಕರಣೇಪಿ ದುಬ್ಬಿನಿಚ್ಛಯಂ ಅದಿನ್ನಾದಾನಾದಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಯಂ ಪನ ಮೇಥುನಾದೀಸು ವಿಜಾನನಂ, ತಂ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ. ತೇನಾಹ ‘‘ಮೇಥುನಧಮ್ಮವೀತಿಕ್ಕಮೋ ಹೀ’’ತಿಆದಿ. ಯೋ ಪನ ಅಲಜ್ಜಿತಾಯ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಅದತ್ವಾ ವಿಕ್ಖೇಪಂ ಕರೋತಿ, ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ಓಳಾರಿಕಾಪಿ ವಿನಿಚ್ಛಿನಿತುಂ. ಯಾವ ಸೋ ಯಥಾಭೂತಂ ನಾವಿಕರೋತಿ, ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚ ಆಪತ್ತಿಸನ್ದೇಹೋ ನ ವಿಗಚ್ಛತಿ, ತಾವ ನಾಸಿತಕೋವ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ಸುಖುಮಾತಿ ಅತ್ತನೋಪಿ ದುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಸಭಾವಸ್ಸ ಲಹುಪರಿವತ್ತಿನೋ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಸೀಘಪರಿವತ್ತಿತಾಯ ವುತ್ತಂ. ಸುಖುಮಾತಿ ವಾ ಚಿತ್ತಪರಿವತ್ತಿಯಾ ಸುಖುಮತಾಯ ಸುಖುಮಾ. ತೇನಾಹ ‘‘ಚಿತ್ತಲಹುಕಾ’’ತಿ, ಚಿತ್ತಂ ವಿಯ ಲಹುಕಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಥ ವಾ ಚಿತ್ತಂ ಲಹು ಸೀಘಪರಿವತ್ತಿ ಏತೇಸನ್ತಿ ಚಿತ್ತಲಹುಕಾ. ತೇತಿ ತೇ ವೀತಿಕ್ಕಮೇ. ತಂವತ್ಥುಕನ್ತಿ ತೇ ಅದಿನ್ನಾದಾನಮನಉಸ್ಸವಿಗ್ಗಹವೀತಿಕ್ಕಮಾ ವತ್ಥು ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ಕಾರಣಮೇತಸ್ಸಾತಿ ತಂವತ್ಥುಕಂ.

ಯಂ ಆಚರಿಯೋ ಭಣತಿ, ತಂ ಕರೋಹೀತಿಆದಿ ಸಬ್ಬಂ ಲಜ್ಜೀಪೇಸಲಂ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಕಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಯೋ ಯಾಥಾವತೋ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಸುದ್ಧಿಮೇವ ಗವೇಸತಿ, ತೇನಪಿ. ಪಾರಾಜಿಕೋಸೀತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬೋತಿ ಅನಾಪತ್ತಿಕೋಟಿಯಾಪಿ ಸಙ್ಕಿಯಮಾನತ್ತಾ ವುತ್ತಂ. ತೇನೇವ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕಚ್ಛಾಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಸೀಲಾನಿ ಸೋಧೇತ್ವಾತಿ ಯಂವತ್ಥುಕಂ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಂ ಅಮನಸಿಕರಿತ್ವಾ ಅವಸೇಸಸೀಲಾನಿ ಸೋಧೇತ್ವಾ’’ತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೪೫) ವುತ್ತಂ, ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೪೫) ಪನ ‘‘ಸೀಲಾನಿ ಸೋಧೇತ್ವಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ವೀತಿಕ್ಕಮೇ ಪಾರಾಜಿಕಾಸಙ್ಕಾ ವತ್ತತಿ, ತತ್ಥ ಪಾರಾಜಿಕಾಭಾವಪಕ್ಖಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದೇಸನಾವುಟ್ಠಾನಗಾಮಿನೀನಂ ಆಪತ್ತೀನಂ ಸೋಧನವಸೇನ ಸೀಲಾನಿ ಸೋಧೇತ್ವಾ’’ತಿ. ಪಾಕಟಭಾವತೋ ಸುಖವಲಞ್ಜತಾಯ ಚ ‘‘ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರಂ ತಾವ ಮನಸಿ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಉಪಲಕ್ಖಣವಸೇನ ವಾ. ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇ ಕತಪರಿಚಯೇನ ತಮೇವ ಮನಸಿ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ವಾ ಅಭಿರುಚಿತಂ ಮನಸಿ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೇವ. ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಘಟಯತೀತಿ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಖಣ್ಡಂ ಅದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಚಿತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಆರಮ್ಮಣಭಾವೇನ ಚಿರಕಾಲಂ ಘಟಯತಿ. ಸಙ್ಖಾರಾ ಪಾಕಟಾ ಹುತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತೀತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಿಕೋ ಚೇ, ತಸ್ಸ ಸಙ್ಖಾರಾ ಪಾಕಟಾ ಹುತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ.

ಸಚೇ ಕತಪಾರಾಜಿಕವೀತಿಕ್ಕಮೋ ಭವೇಯ್ಯ, ತಸ್ಸ ಸತಿಪಿ ಅಸರಿತುಕಾಮತಾಯ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರವತ್ಥುವಸೇನ ಪುನಪ್ಪುನಂ ತಂ ಉಪಟ್ಠಹತೀತಿ ಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಂ ನ ವಿನ್ದತಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ನ ಘಟಯತೀ’’ತಿಆದಿ. ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ನ ಘಟಯತೀತಿ ಚಿತ್ತಕ್ಖೋಭಾದಿಬಹುಲಸ್ಸ ಸುದ್ಧಸೀಲಸ್ಸಪಿ ಚಿತ್ತಂ ನ ಸಮಾಧಿಯತಿ, ತಂ ಇಧ ಪಾರಾಜಿಕಮೂಲನ್ತಿ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಕತಪಾಪಮೂಲಕೇನ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೇನೇವೇತ್ಥ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಸಮಾಧಿಯನಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ನ ಘಟಯತೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ತೇನಾಹ ‘‘ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಗ್ಗಿನಾ’’ತಿಆದಿ. ಅತ್ತನಾತಿ ಚಿತ್ತೇನ ಕರಣಭೂತೇನ ಪುಗ್ಗಲೋ ಕತ್ತಾ ಜಾನಾತಿ, ಪಚ್ಚತ್ತೇ ವಾ ಕರಣವಚನಂ, ಅತ್ತಾ ಸಯಂ ಜಾನಾತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಞ್ಞಾ ಚ ದೇವತಾ ಜಾನನ್ತೀತಿ ಆರಕ್ಖದೇವತಾಹಿ ಅಞ್ಞಾ ಪರಚಿತ್ತವಿದುನಿಯೋ ದೇವತಾ ಜಾನನ್ತಿ.

ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಪಣ್ಡಿತೇಹಿ ವಿಚಾರೇತಬ್ಬಂ ಕಾರಣಂ ಅತ್ಥಿ. ಕಥಂ? ಇದಾನಿ ಏಕಚ್ಚೇ ವಿನಯಧರಾ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕವಿಸಯೇ ವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಓತಿಣ್ಣೇ ಇತ್ಥಿಯಾ ವಾ ಪುರಿಸೇನ ವಾ ಗಹಟ್ಠೇನ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೇನ ವಾ ಚೋದಿಯಮಾನೇ ಚುದಿತಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪಟಿಞ್ಞಾಯ ಅದೀಯಮಾನಾಯ ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಸುಸಾನೇ ಏಕಕಮೇವ ಸಯಾಪೇನ್ತಿ, ಏವಂ ಸಯಾಪಿಯಮಾನೋ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಚೇ ಭಯಸನ್ತಾಸವಿರಹಿತೋ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಸುಸಾನೇ ಸಯಿತುಂ ವಾ ನಿಸೀದಿತುಂ ವಾ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತಂ ‘‘ಪರಿಸುದ್ಧೋ ಏಸೋ’’ತಿ ವಿನಿಚ್ಛಿನನ್ತಿ. ಸಚೇ ಪನ ಭಯಸನ್ತಾಸಪ್ಪತ್ತೋ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ಸಯಿತುಂ ವಾ ನಿಸೀದಿತುಂ ವಾ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತಂ ‘‘ಅಸುದ್ಧೋ’’ತಿ ವಿನಿಚ್ಛಿನನ್ತಿ, ತಂ ಅಯುತ್ತಂ ವಿಯ ದಿಸ್ಸತಿ. ಕಸ್ಮಾತಿ ಚೇ? ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ವಿರುದ್ಧೋತಿ, ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ದುತಿಯತತಿಯಪಾರಾಜಿಕವಿಸಯೇ ಏವ ತಥಾರೂಪೋ ವಿಚಾರೋ ವುತ್ತೋ, ನ ಪಠಮಚತಉತ್ಥಪಾರಾಜಿಕವಿಸಯೇ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ತತ್ಥ ‘‘ಮೇಥುನಧಮ್ಮವೀತಿಕ್ಕಮೋ ಹಿ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮವೀತಿಕ್ಕಮೋ ಚ ಓಳಾರಿಕೋ, ಅದಿನ್ನಾದಾನಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹವೀತಿಕ್ಕಮಾ ಪನ ಸುಖುಮಾ ಚಿತ್ತಲಹುಕಾ, ತೇ ಸುಖುಮೇನೇವ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಸುಖುಮೇನ ರಕ್ಖತಿ, ತಸ್ಮಾ ವಿಸೇಸೇನ ತಂವತ್ಥುಕಂ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಪುಚ್ಛಿಯಮಾನೋ’’ತಿ. ಟೀಕಾಯಞ್ಚ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೪೫) ವುತ್ತಂ ‘‘ತಂವತ್ಥುಕನ್ತಿ ತೇ ಅದಿನ್ನಾದಾನಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹವೀತಿಕ್ಕಮಾ ವತ್ಥು ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ಕಾರಣಮೇತಸ್ಸಾತಿ ತಂವತ್ಥುಕ’’ನ್ತಿ, ಇದಮ್ಪಿ ಏಕಂ ಕಾರಣಂ.

ತತ್ಥಾಪಿ ಅಞ್ಞೇ ಪಣ್ಡಿತೇಪಿ ವಿನಿಚ್ಛಿನಾಪೇತ್ವಾ ತೇಸಮ್ಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಚ್ಛಾಯಾದಿಸ್ಸನೇಯೇವ ತಥಾ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಕಾತಬ್ಬೋ, ನ ಸುದ್ಧಭಾವದಿಸ್ಸನೇ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಆಪತ್ತೀತಿ ಅವತ್ವಾ ‘ಸಚಸ್ಸ ಆಚರಿಯೋ ಧರತಿ…ಪೇ… ಅಥ ದಹರಸ್ಸಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಚ್ಛಾಯಾವ ಉಪಟ್ಠಾತಿ, ತೇನಪಿ ‘ಪಾರಾಜಿಕೋಸೀ’ತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬೋ. ದುಲ್ಲಭೋ ಹಿ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೋ, ತತೋ ದುಲ್ಲಭತರಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಚ ಉಪಸಮ್ಪದಾ ಚ, ಏವಂ ಪನ ವತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ, ಇದಮೇಕಂ. ನಿಸೀದಾಪಿಯಮಾನೋಪಿ ವಿವಿತ್ತೋಕಾಸೇಯೇವ ನಿಸೀದಾಪೇತಬ್ಬೋ, ನ ಸುಸಾನೇ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ತತ್ಥ ‘‘ವಿವಿತ್ತಂ ಓಕಾಸಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ದಿವಾವಿಹಾರಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ, ಇದಮೇಕಂ. ವಿವಿತ್ತೋಕಾಸೇ ನಿಸೀದಾಪಿಯಮಾನೋಪಿ ದಿವಾಯೇವ ನಿಸೀದಾಪೇತಬ್ಬೋ, ನ ರತ್ತಿಂ. ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ದಿವಸಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಮ್ಪಿ ನ ಜಾನಾತಿ, ಸೋ ದಿವಸಾತಿಕ್ಕಮೇ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಆಗತೋ ಏವಂ ವತ್ತಬ್ಬೋ’’ತಿ, ಇದಮೇಕಂ.

ಈದಿಸಂ ವಿಧಾನಂ ಸಯಂ ಆರೋಚಿತೇ ಏವ ವಿಧಾತಬ್ಬಂ, ನ ಪರೇಹಿ ಚೋದಿಯಮಾನೇ. ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಏವಂ ಕತವೀತಿಕ್ಕಮೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸಯಮೇವ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಆರೋಚಿತೇ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಇದಾನಿ ಏವಂ ಕರೋನ್ತೀತಿ? ಗಿಹೀನಂ ಅಸಕ್ಖಿಕಅಟ್ಟಕರಣೇ ಉದಕೇ ನಿಮುಜ್ಜಾಪನಂ ವಿಯ ಮಞ್ಞಮಾನಾ ಏವಂ ಕರೋನ್ತಿ. ತಮ್ಪಿ ಮಾಯಾಕುಸಲಾ ಮನುಸ್ಸಾ ವಿವಿಧೇಹಿ ಉಪಾಯೇಹಿ ವಿತಥಂ ಕರೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಚ್ಚಮ್ಪಿ ಹೋತಿ, ಅಸಚ್ಚಮ್ಪಿ ಹೋತಿ. ತೇನೇವ ಚ ಕಾರಣೇನ ಮಹೋಸಧಪಣ್ಡಿತಾದಯೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಾ ಅಸಕ್ಖಿಕಮ್ಪಿ ಅಟ್ಟಂ ಉದಕನಿಮುಜ್ಜಾಪನಾದಿನಾ ನ ವಿನಿಚ್ಛಿನನ್ತಿ, ಉಭಿನ್ನಂ ವಚನಂ ಪರಿಸಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ವಚನಞ್ಚ ಕಿರಿಯಞ್ಚ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಸಚ್ಚಞ್ಚ ವಿತಥಞ್ಚ ಞತ್ವಾವ ವಿನಿಚ್ಛಿನನ್ತಿ. ಸಾಸನೇ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂ ಸೂರಜಾತಿಕಾಪಿ ಸನ್ತಿ, ಭೀರುಕಜಾತಿಕಾಪಿ ಸನ್ತಿ. ಸುಸಾನಞ್ಚ ನಾಮ ಪಕತಿಮನುಸ್ಸಾನಮ್ಪಿ ಭಯಸನ್ತಾಸಕರಂ ಹೋತಿ, ರತ್ತಿಕಾಲೇ ಪನ ಅತಿವಿಯ ಭಯಾನಕಂ ಹುತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಾತಿ, ಏವಂಭೂತೇ ಸುಸಾನೇ ರತ್ತಿಯಂ ಏಕೋ ಅಸಹಾಯೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಾಪಿಯಮಾನೋ ಭೀರುಕಜಾತಿಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಪರಿಸುದ್ಧಸೀಲೋಪಿ ಸಮಾನೋ ಕಿಂ ನ ಭಾಯೇಯ್ಯ, ಕಥಂ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ಸಯಿತುಂ ವಾ ನಿಸೀದಿತುಂ ವಾ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯ, ತಥಾರೂಪಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ‘‘ಅಪರಿಸುದ್ಧೋ’’ತಿ ವದನ್ತೋ ಕಥಂ ಕಿಚ್ಚಕರೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ.

ಅಲಜ್ಜೀ ಪನ ಸೂರಜಾತಿಕೋ ಅತ್ತನೋ ವಜ್ಜಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತುಕಾಮೋ ಭಾಯನ್ತೋಪಿ ಅಭಾಯನ್ತೋ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ವಿಕಾರಂ ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮಿ, ಅನತ್ಥಂ ಮೇ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಅನತ್ಥಭಯೇನ ಅಧಿವಾಸೇತ್ವಾ ಸಯಿತುಂ ವಾ ನಿಸೀದಿತುಂ ವಾ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯ, ಏವರೂಪಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ‘‘ಪರಿಸುದ್ಧೋ’’ತಿ ವದನ್ತೋ ಕಥಂ ಸುವಿನಿಚ್ಛಿತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ. ಇದಮ್ಪಿ ಏಕಂ ಕಾರಣಂ.

ಅಥಾಪಿ ವದೇಯ್ಯುಂ – ಯಥಾ ಉದಕೇ ನಿಮುಜ್ಜಾಪಿತಮನುಸ್ಸಾನಂ ಅಸಚ್ಚವಾದೀನಂ ದೇವತಾನುಭಾವೇನ ಕುಮ್ಭೀಲಾದಯೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತಾ ವಿಯ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅಸಚ್ಚವಾದಿನೋ ಸೀಘಂ ಪ್ಲವನ್ತಿ, ಸಚ್ಚವಾದೀನಂ ಪನ ನ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತೇ ಸುಖೇನ ನಿಸೀದಿತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ಏವಂ ತೇಸಮ್ಪಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಪರಿಸುದ್ಧಸೀಲಾನಂ ದೇವತಾನುಭಾವೇನ ಸೀಹಬ್ಯಗ್ಘಾದಯೋ ಆಗತಾ ವಿಯ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತೇ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ಸಯಿತುಂ ವಾ ನಿಸೀದಿತುಂ ವಾ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ. ಪರಿಸುದ್ಧಸೀಲಾನಂ ಪನ ತಥಾ ನ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತೇ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ದೇವತಾಹಿ ರಕ್ಖಿತಾ ಹುತ್ವಾ ಭಯಸನ್ತಾಸರಹಿತಾ ಸುಸಾನೇ ಸಯಿತುಂ ವಾ ನಿಸೀದಿತುಂ ವಾ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ಏವಂ ದೇವತಾ ಸಕ್ಖಿಂ ಕತ್ವಾ ವಿನಿಚ್ಛಿತತ್ತಾ ಸುವಿನಿಚ್ಛಿತಮೇವ ಹೋತೀತಿ, ತಮ್ಪಿ ತಥಾ ನ ಸಕ್ಕಾ ವತ್ತುಂ. ಕಸ್ಮಾ? ಅಟ್ಠಕಥಾಟೀಕಾದೀಸು ತಥಾ ಅವುತ್ತತ್ತಾ. ಅಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಹಿ ‘‘ವಿವಿತ್ತಂ ಓಕಾಸಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ದಿವಾವಿಹಾರಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸೀಲಾನಿ ಸೋಧೇತ್ವಾ ‘ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರಂ ತಾವ ಮನಸಿಕರೋಹೀ’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ. ಸಚೇ ತಸ್ಸ ಅರೋಗಂ ಸೀಲಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಘಟಯತಿ, ಸಙ್ಖಾರಾ ಪಾಕಟಾ ಹುತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ, ಉಪಚಾರಪ್ಪನಾಪ್ಪತ್ತಂ ವಿಯ ಚಿತ್ತಂ ಏಕಗ್ಗಂ ಹೋತಿ, ದಿವಸಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಮ್ಪಿ ನ ಜಾನಾತಿ…ಪೇ… ಯಸ್ಸ ಪನ ಸೀಲಂ ಭಿನ್ನಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ನ ಘಟಯತಿ, ಪತೋದಾಭಿತುನ್ನಂ ವಿಯ ಚಿತ್ತಂ ಕಮ್ಪತಿ, ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಗ್ಗಿನಾ ಡಯ್ಹತಿ, ತತ್ತಪಾಸಾಣೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ವಿಯ ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ವುಟ್ಠಾತೀ’’ತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ವುತ್ತಂ.

ಟೀಕಾಯಮ್ಪಿ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೪೫) ‘‘ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಘಟಯತೀತಿ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಖಣ್ಡಂ ಅದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಚಿತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಆರಮ್ಮಣಭಾವೇನ ಚಿರಕಾಲಂ ಘಟಯತಿ. ಸಙ್ಖಾರಾ ಪಾಕಟಾ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತೀತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಿಕೋ ಚೇ, ತಸ್ಸ ಸಙ್ಖಾರಾ ಪಾಕಟಾ ಹುತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ. ಸಚೇ ಕತಪಾರಾಜಿಕವೀತಿಕ್ಕಮೋ ಭವೇಯ್ಯ, ತಸ್ಸ ಸತಿಪಿ ಅಸರಿತುಕಾಮತಾಯ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರವತ್ಥುವಸೇನ ಪುನಪ್ಪುನಂ ತಂ ಉಪಟ್ಠಹತೀತಿ ಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಂ ನ ವಿನ್ದತೀ’’ತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ವುತ್ತಂ.

ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಮ್ಪಿ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೧.೪೫) ‘‘ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಘಟಯತೀತಿ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಮೂಲಕೇನ ವಿಕ್ಖೇಪೇನ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಖಣ್ಡಂ ಅದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಪಬನ್ಧವಸೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಸಙ್ಘಟಯತಿ. ಸಙ್ಖಾರಾತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಕಮ್ಮಟ್ಠಾನವಸೇನ ವುತ್ತಂ. ಸಾಪತ್ತಿಕಸ್ಸ ಹಿ ಪಗುಣಮ್ಪಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ನ ಸುಟ್ಠು ಉಪಟ್ಠಾತಿ. ಪಗೇವ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸ. ತಸ್ಸ ಹಿ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರನಿನ್ನತಾಯ ಚಿತ್ತಂ ಏಕಗ್ಗಂ ನ ಹೋತಿ. ಏಕಸ್ಸ ಪನ ವಿತಕ್ಕವಿಕ್ಖೇಪಾದಿಬಹುಲಸ್ಸ ಸುದ್ಧಸೀಲಸ್ಸಪಿ ಚಿತ್ತಂ ನ ಸಮಾಧಿಯತಿ, ತಂ ಇಧ ಪಾರಾಜಿಕಮೂಲನ್ತಿ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಕತಪಾಪಮೂಲಕೇನ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೇನೇವೇತ್ಥ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಸಮಾಧಿಯನಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ನ ಘಟಯತೀ’ತಿಆದಿ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ವುತ್ತಂ, ನ ವುತ್ತಂ ‘‘ದೇವತಾನುಭಾವೇನಾ’’ತಿಆದಿ, ತಸ್ಮಾ ಯದಿ ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ಸಗಾರವೋ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮೋ ಭಿಕ್ಖು ದುತಿಯತತಿಯಪಾರಾಜಿಕವಿಸಯೇ ಅತ್ತನೋ ಕಞ್ಚಿ ವೀತಿಕ್ಕಮಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕಂ ಆಪನ್ನೋ ನು ಖೋ ಅಹಂ, ನ ನು ಖೋ’’ತಿ ಸಂಸಯಪಕ್ಖನ್ದೋ ವಿನಯಧರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ತಂ ವೀತಿಕ್ಕಮಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪುಚ್ಛೇಯ್ಯ, ತತೋ ವಿನಯಧರೇನ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ‘‘ಸಬ್ಬಂ ಪುಬ್ಬವಿಧಾನಂ ಕತ್ವಾ ವಿವಿತ್ತಂ ಓಕಾಸಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ದಿವಾವಿಹಾರಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸೀಲಾನಿ ಸೋಧೇತ್ವಾ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರೇ ತಾವ ಮನಸಿಕರೋಹೀ’’ತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ವತ್ತಬ್ಬೋ, ನ ವತ್ತಬ್ಬೋ ‘‘ಸುಸಾನೇ ಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪೇಹೀ’’ತಿಆದಿ. ಆಗತಕಾಲೇಪಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಆಗತನಯೇನೇವ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಆಗತನಯೇನೇವಸ್ಸ ಸುದ್ಧಾಸುದ್ಧಭಾವೋ ವತ್ತಬ್ಬೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಏವಂ ಹೋತು, ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಇದಾನಿ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕವಿಸಯೇ ಚೋದೇನ್ತಾನಂ ಕಥಂ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ? ಚೋದಕೇನ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಆರೋಚಿತೇ ಚುದಿತಕೋ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ ‘‘ಸನ್ತಮೇತಂ, ನೋ’’ತಿ ಏವಂ ವತ್ಥುಂ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಭೂತೇನ ವತ್ಥುನಾ ಚೋದೇತ್ವಾ ಸಾರೇತ್ವಾ ಞತ್ತಿಸಮ್ಪದಾಯ ಅನುಸ್ಸಾವನಸಮ್ಪದಾಯ ತಂ ಅಧಿಕರಣಂ ವೂಪಸಮೇತಬ್ಬಂ. ಏವಮ್ಪಿ ಅಲಜ್ಜೀ ನಾಮ ‘‘ಏತಮ್ಪಿ ನತ್ಥಿ, ಏತಮ್ಪಿ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವದೇಯ್ಯ, ಪಟಿಞ್ಞಂ ನ ದದೇಯ್ಯ, ಅಥ ಕಿಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ? ಏವಮ್ಪಿ ಅಲಜ್ಜಿಸ್ಸ ಪಟಿಞ್ಞಾಯ ಏವ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಕಾರೇತಬ್ಬಂ ಯಥಾ ತಂ ತಿಪಿಟಕಚೂಳಾಭಯತ್ಥೇರೇನಾತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩೮೫-೩೮೬) ‘‘ಏವಂ ಲಜ್ಜಿನಾ ಚೋದಿಯಮಾನೋ ಅಲಜ್ಜೀ ಬಹೂಸುಪಿ ವತ್ಥೂಸು ಉಪ್ಪನ್ನೇಸು ಪಟಿಞ್ಞಂ ನ ದೇತಿ, ಸೋ ‘ನೇವ ಸುದ್ಧೋ’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ, ನ ‘ಅಸುದ್ಧೋ’ತಿ, ಜೀವಮತಕೋ ನಾಮ ಆಮಕಪೂತಿಕೋ ನಾಮ ಚೇಸ. ಸಚೇ ಪನಸ್ಸ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ತಾದಿಸಂ ವತ್ಥು ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ನ ವಿನಿಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ, ತಥಾ ನಾಸಿತಕೋವ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿಆದಿ.

೨೩೫. ಏವಂ ವಿನಯಧರಲಕ್ಖಣಞ್ಚ ಛಟ್ಠಾನಓಲೋಕನಞ್ಚ ವಿದಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ…ಪೇ… ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಕಿಮತ್ಥನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಯಾ ಸಾ…ಪೇ… ಜಾನನತ್ಥ’’ನ್ತಿ. ಯಾ ಸಾ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಪ್ಪಭೇದಾ ಚೋದನಾ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಸಾಯೇವ ಸಮ್ಪತ್ತಿವಿಪತ್ತಿಜಾನನತ್ಥಂ ಆದಿಮಜ್ಝಪಅಯೋಸಾನಾದೀನಂ ವಸೇನ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ನ ಅವುತ್ತಚೋದನಾಪಭೇದಜಾನನತ್ಥನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೇಯ್ಯಥಿದನ್ತಿ ಪುಚ್ಛನತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ, ಸೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಕತಮೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಚೋದನಾಯ ಕತಿ ಮೂಲಾನಿ, ಕತಿ ವತ್ಥೂನಿ, ಕತಿ ಭೂಮಿಯೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಕತಿಹಾಕಾರೇಹೀ’’ತಿಪಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಪರಿವಾರೇ (ಪರಿ. ೩೬೨) ಚೋದನಾಕಣ್ಡೇ ‘‘ಚೋದನಾಯ ಕತಿ ಮೂಲಾನಿ, ಕತಿ ವತ್ಥೂನಿ, ಕತಿ ಭೂಮಿಯೋ, ಕತಿಹಾಕಾರೇಹಿ ಚೋದೇತೀ’’ತಿ. ಮೇತ್ತಚಿತ್ತೋ ವಕ್ಖಾಮಿ, ನೋ ದೋಸನ್ತರೋತಿ ಏತಸ್ಸಪಿ ಪರತೋ ‘‘ಚೋದನಾಯ ಇಮಾ ಪಞ್ಚ ಭೂಮಿಯೋ. ಕತಮೇಹಿ ದ್ವೀಹಾಕಾರೇಹಿ ಚೋದೇತಿ, ಕಾಯೇನ ವಾ ಚೋದೇತಿ, ವಾಚಾಯ ವಾ ಚೋದೇತಿ, ಇಮೇಹಿ ದ್ವೀಹಾಕಾರೇಹಿ ಚೋದೇತೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ಕಸ್ಮಾ? ಚೋದನಾಕಣ್ಡೇ (ಪರಿ. ೩೬೨) ತಥಾ ವಿಜ್ಜಮಾನತೋತಿ. ಪನ್ನರಸಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಪರಿಸುದ್ಧಕಾಯಸಮಾಚಾರತಾ, ಪರಿಸುದ್ಧವಚೀಸಮಾಚಾರತಾ, ಮೇತ್ತಚಿತ್ತೇ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತತಾ, ಬಹುಸ್ಸುತತಾ, ಉಭಯಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸ್ವಾಗತತಾ, ಕಾಲೇನ ವಚನತಾ, ಭೂತೇನ ವಚನತಾ, ಸಣ್ಹೇನ ವಚನತಾ, ಅತ್ಥಸಞ್ಹಿತೇನ ವಚನತಾ, ಮೇತ್ತಚಿತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ವಚನತಾ, ಕಾರುಞ್ಞತಾ, ಹಿತೇಸಿತಾ, ಅನುಕಮ್ಪತಾ, ಆಪತ್ತಿವುಟ್ಠಾನತಾ, ವಿನಯಪುರೇಕ್ಖಾರತಾತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಉಪಾಲಿಪಞ್ಚಕೇ (ಪರಿ. ೪೩೬) ‘‘ಚೋದಕೇನುಪಾಲಿ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪರಂ ಚೋದೇತುಕಾಮೇನ ಏವಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ – ಪರಿಸುದ್ಧಕಾಯಸಮಾಚಾರೋ ನು ಖೋಮ್ಹಿ…ಪೇ… ಪರಿಸುದ್ಧವಚೀಸಮಾಚಾರೋ ನು ಖೋಮ್ಹಿ…ಪೇ… ಮೇತ್ತಂ ನು ಖೋ ಮೇ ಚಿತ್ತಂ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತಂ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀಸು…ಪೇ… ಬಹುಸ್ಸುತೋ ನು ಖೋಮ್ಹಿ ಸುತಧರೋ ಸುತಸನ್ನಿಚಯೋ…ಪೇ… ಉಭಯಾನಿ ಖೋ ಮೇ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಾನಿ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಸ್ವಾಗತಾನಿ…ಪೇ… ಕಾಲೇನ ವಕ್ಖಾಮಿ, ನೋ ಅಕಾಲೇನ, ಭೂತೇನ ವಕ್ಖಾಮಿ, ನೋ ಅಭೂತೇನ, ಸಣ್ಹೇನ ವಕ್ಖಾಮಿ, ನೋ ಫರುಸೇನ, ಅತ್ಥಸಞ್ಹಿತೇನ ವಕ್ಖಾಮಿ, ನೋ ಅನತ್ಥಸಞ್ಹಿತೇನ, ಮೇತ್ತಚಿತ್ತೋ ವಕ್ಖಾಮಿ, ನೋ ದೋಸನ್ತರೋ…ಪೇ… ಕಾರುಞ್ಞತಾ, ಹಿತೇಸಿತಾ, ಅನುಕಮ್ಪತಾ, ಆಪತ್ತಿವುಟ್ಠಾನತಾ, ವಿನಯಪುರೇಕ್ಖಾರತಾ’’ತಿ.

ತತ್ಥ ಕಾರುಞ್ಞತಾತಿ ಕಾರುಣಿಕಭಾವೋ. ಇಮಿನಾ ಕರುಣಾ ಚ ಕರುಣಾಪುಬ್ಬಭಾಗೋ ಚ ದಸ್ಸಿತೋ. ಹಿತೇಸಿತಾತಿ ಹಿತಗವೇಸನತಾ. ಅನುಕಮ್ಪತಾತಿ ತೇನ ಹಿತೇನ ಸಂಯೋಜನತಾ. ಆಪತ್ತಿವುಟ್ಠಾನತಾತಿ ಆಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಸುದ್ಧನ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪನತಾ. ವತ್ಥುಂ ಚೋದೇತ್ವಾ ಸಾರೇತ್ವಾ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಯಥಾಪಟಿಞ್ಞಾಯ ಕಮ್ಮಕರಣಂ ವಿನಯಪುರೇಕ್ಖಾರತಾ ನಾಮ. ಅಮೂಲಕಮ್ಪಿ ಸಮೂಲಕಮ್ಪಿ ‘‘ಮೂಲ’’ನ್ತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ವದನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ದ್ವೇ ಮೂಲಾನೀ’’ತಿ. ಕಾಲೇನ ವಕ್ಖಾಮೀತಿಆದೀಸು ಏಕೋ ಏಕಂ ಓಕಾಸಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಚೋದೇನ್ತೋ ಕಾಲೇನ ವದತಿ ನಾಮ. ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಗಣಮಜ್ಝೇ ಸಲಾಕಗ್ಗಯಾಗುಅಗ್ಗವಿತಕ್ಕಮಾಳಕಭಿಕ್ಖಾಚಾರಮಗ್ಗಆಸನಸಾಲಾದೀಸು, ಉಪಟ್ಠಾಕೇಹಿ ಪರಿವಾರಿತಕ್ಖಣೇ ವಾ ಚೋದೇನ್ತೋ ಅಕಾಲೇನ ವದತಿ ನಾಮ. ತಚ್ಛೇನ ವತ್ಥುನಾ ಚೋದೇನ್ತೋ ಭೂತೇನ ವದತಿ ನಾಮ. ತುಚ್ಛೇನ ಚೋದೇನ್ತೋ ಅಭೂತೇನ ವದತಿ ನಾಮ. ‘‘ಅಮ್ಭೋ ಮಹಲ್ಲಕ ಪರಿಸಾವಚರ ಪಂಸುಕೂಲಿಕ ಧಮ್ಮಕಥಿಕ ಪತಿರೂಪಂ ತವ ಇದ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತೋ ಫರುಸೇನ ವದತಿ ನಾಮ. ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಹಲ್ಲಕಾ ಪರಿಸಾವಚರಾ ಪಂಸುಕೂಲಿಕಾ ಧಮ್ಮಕಥಿಕಾ ಪತಿರೂಪಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಇದ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತೋ ಸಣ್ಹೇನ ವದತಿ ನಾಮ. ಕಾರಣನಿಸ್ಸಿತಂ ಕತ್ವಾ ವದನ್ತೋ ಅತ್ಥಸಞ್ಹಿತೇನ ವದತಿ ನಾಮ. ಮೇತ್ತಚಿತ್ತೋ ವಕ್ಖಾಮಿ, ನೋ ದೋಸನ್ತರೋತಿ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತಂ ಉಪಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ವಕ್ಖಾಮಿ, ನ ದುಟ್ಠಚಿತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ. ಸಚ್ಚೇ ಚ ಅಕುಪ್ಪೇ ಚಾತಿ ವಚೀಸಚ್ಚೇ ಚ ಅಕುಪ್ಪತಾಯ ಚ. ಚುದಿತಕೇನ ಹಿ ಸಚ್ಚಞ್ಚ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ಕೋಪೋ ಚ ನ ಕಾತಬ್ಬೋ, ಅತ್ತನಾ ಚ ನ ಕುಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ, ಪರೋ ಚ ನ ಘಟ್ಟೇತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ‘‘ಸಙ್ಘೇನ ಓತಿಣ್ಣಾನೋತಿಣ್ಣಂ ಜಾನಿತಬ್ಬಂ – ಅನುವಿಜ್ಜಕೇನ ಯೇನ ಧಮ್ಮೇನ ಯೇನ ವಿನಯೇನ ಯೇನ ಸತ್ಥುಸಾಸನೇನ ತಂ ಅಧಿಕರಣಂ ವೂಪಸಮ್ಮತಿ, ತಥಾ ತಂ ಅಧಿಕರಣಂ ವೂಪಸಮೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಚೋದನಾಕಣ್ಡೇ (ಪರಿ. ೩೬೩) ‘‘ಚೋದಕೇನ ಕಥಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ? ಚುದಿತಕೇನ ಕಥಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ? ಸಙ್ಘೇನ ಕಥಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ? ಅನುವಿಜ್ಜಕೇನ ಕಥಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ? ಚೋದಕೇನ ಕಥಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ? ಚೋದಕೇನ ಪಞ್ಚಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಪರೋ ಚೋದೇತಬ್ಬೋ. ಕಾಲೇನ ವಕ್ಖಾಮಿ ನೋ ಅಕಾಲೇನ, ಭೂತೇನ ವಕ್ಖಾಮಿ ನೋ ಅಭೂತೇನ, ಸಣ್ಹೇನ ವಕ್ಖಾಮಿ ನೋ ಫರುಸೇನ, ಅತ್ಥಸಞ್ಹಿತೇನ ವಕ್ಖಾಮಿ ನೋ ಅನತ್ಥಸಞ್ಹಿತೇನ, ಮೇತ್ತಚಿತ್ತೋ ವಕ್ಖಾಮಿ ನೋ ದೋಸನ್ತರೋತಿ. ಚೋದಕೇನ ಏವಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ. ಚುದಿತಕೇನ ಕಥಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ? ಚುದಿತಕೇನ ದ್ವೀಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ ಸಚ್ಚೇ ಚ ಅಕುಪ್ಪೇ ಚ. ಚುದಿತಕೇನ ಏವಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ. ಸಙ್ಘೇನ ಕಥಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ? ಸಙ್ಘೇನ ಓತಿಣ್ಣಾನೋತಿಣ್ಣಂ ಜಾನಿತಬ್ಬಂ. ಸಙ್ಘೇನ ಏವಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ. ಅನುವಿಜ್ಜಕೇನ ಕಥಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ? ಅನುವಿಜ್ಜಕೇನ ಯೇನ ಧಮ್ಮೇನ ಯೇನ ವಿನಯೇನ ಯೇನ ಸತ್ಥುಸಾಸನೇನ ತಂ ಅಧಿಕರಣಂ ವೂಪಸಮ್ಮತಿ, ತಥಾ ತಂ ಅಧಿಕರಣಂ ವೂಪಸಮೇತಬ್ಬಂ. ಅನುವಿಜ್ಜಕೇನ ಏವಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ.

ಅಟ್ಠಕಥಾಯಮ್ಪಿ (ಪರಿ. ಅಟ್ಠ. ೩೬೨-೩೬೩) ‘‘ಚೋದನಾಯ ಕೋ ಆದೀತಿಆದಿಪುಚ್ಛಾನಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇ ಸಚ್ಚೇ ಅಕುಪ್ಪೇ ಚಾತಿ ಏತ್ಥ ಸಚ್ಚೇ ಪತಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ ಅಕುಪ್ಪೇ ಚ, ಯಂ ಕತಂ ವಾ ಅಕತಂ ವಾ, ತದೇವ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ನ ಚೋದಕೇ ವಾ ಅನುವಿಜ್ಜಕೇ ವಾ ಸಙ್ಘೇ ವಾ ಕೋಪೋ ಉಪ್ಪಾದೇತಬ್ಬೋ. ಓತಿಣ್ಣಾನೋತಿಣ್ಣಂ ಜಾನಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಓತಿಣ್ಣಞ್ಚ ಅನೋತಿಣ್ಣಞ್ಚ ವಚನಂ ಜಾನಿತಬ್ಬಂ. ತತ್ರಾಯಂ ಜಾನನವಿಧಿ – ಏತ್ತಕಾ ಚೋದಕಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಕಥಾ, ಏತ್ತಕಾ ಪಚ್ಛಿಮಕಥಾ, ಏತ್ತಕಾ ಚುದಿತಕಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಕಥಾ, ಏತ್ತಕಾ ಪಚ್ಛಿಮಕಥಾತಿ ಜಾನಿತಬ್ಬಾ. ಚೋದಕಸ್ಸ ಪಮಾಣಂ ಗಣ್ಹಿತಬ್ಬಂ, ಚುದಿತಕಸ್ಸ ಪಮಾಣಂ ಗಣ್ಹಿತಬ್ಬಂ, ಅನುವಿಜ್ಜಕಸ್ಸ ಪಮಾಣಂ ಗಣ್ಹಿತಬ್ಬಂ. ಅನುವಿಜ್ಜಕೋ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಮ್ಪಿ ಅಹಾಪೇನ್ತೋ ‘ಆವುಸೋ, ಸಮನ್ನಾಹರಿತ್ವಾ ಉಜುಂ ಕತ್ವಾ ಆಹರಾ’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ, ಸಙ್ಘೇನ ಏವಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ. ಯೇನ ಧಮ್ಮೇನ ಯೇನ ವಿನಯೇನ ಯೇನ ಸತ್ಥುಸಾಸನೇನ ತಂ ಅಧಿಕರಣಂ ವೂಪಸಮ್ಮತೀತಿ ಏತ್ಥ ಧಮ್ಮೋತಿ ಭೂತಂ ವತ್ಥು. ವಿನಯೋತಿ ಚೋದನಾ ಚೇವ ಸಾರಣಾ ಚ. ಸತ್ಥುಸಾಸನನ್ತಿ ಞತ್ತಿಸಮ್ಪದಾ ಚೇವ ಅನುಸ್ಸಾವನಸಮ್ಪದಾ ಚ. ಏತೇನ ಹಿ ಧಮ್ಮೇನ ಚ ವಿನಯೇನ ಚ ಸತ್ಥುಸಾಸನೇನ ಚ ಅಧಿಕರಣಂ ವೂಪಸಮ್ಮತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅನುವಿಜ್ಜಕೇನ ಭೂತೇನ ವತ್ಥುನಾ ಚೋದೇತ್ವಾ ಆಪತ್ತಿಂ ಸಾರೇತ್ವಾ ಞತ್ತಿಸಮ್ಪದಾಯ ಚೇವ ಅನುಸ್ಸಾವನಸಮ್ಪದಾಯ ಚ ತಂ ಅಧಿಕರಣಂ ವೂಪಸಮೇತಬ್ಬಂ, ಅನುವಿಜ್ಜಕೇನ ಏವಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಆಗತಂ, ತಸ್ಮಾ ವತ್ತಬ್ಬಮೇತ್ತಕಂ ದ್ವಯನ್ತಿ.

ಏವಂ ಏಕದೇಸೇನ ಚೋದನಾಕಣ್ಡನಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಏಕದೇಸೇನೇವ ಮಹಾಸಙ್ಗಾಮನಯಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅನುವಿಜ್ಜಕೇನ ಚೋದಕೋ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಯಂ ಖೋ ತ್ವಂ, ಆವುಸೋ, ಇಮಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಚೋದೇಸಿ, ಕಿಮ್ಹಿ ನಂ ಚೋದೇಸೀತಿ ಚೋದನಾಸಾಮಞ್ಞತೋ ವುತ್ತಂ, ಪಾಳಿಯಂ (ಮಹಾವ. ೨೩೭) ಪನ ಪವಾರಣಟ್ಠಪನವಸೇನ ಚೋದನಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಯಂ ಖೋ ತ್ವಂ, ಆವುಸೋ, ಇಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪವಾರಣಂ ಠಪೇಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ.

ಏವಂ ಏಕದೇಸೇನ ಮಹಾಸಙ್ಗಾಮನಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಏಕದೇಸೇನೇವ ಚೂಳಸಙ್ಗಾಮನಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಙ್ಗಾಮಾವಚರೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಸಙ್ಗಾಮಾವಚರೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾತಿ ಸಙ್ಗಾಮೋ ವುಚ್ಚತಿ ಅಧಿಕರಣವಿನಿಚ್ಛಯತ್ಥಾಯ ಸಙ್ಘಸನ್ನಿಪಾತೋ. ತತ್ರ ಹಿ ಅತ್ತಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾ ಚೇವ ಸಾಸನಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾ ಚ ಉದ್ಧಮ್ಮಂ ಉಬ್ಬಿನಯಂ ಸತ್ಥುಸಾಸನಂ ದೀಪೇನ್ತಾ ಸಮೋಸರನ್ತಿ ವೇಸಾಲಿಕಾ ವಜ್ಜಿಪುತ್ತಕಾ ವಿಯ. ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ತೇಸಂ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾನಂ ಲದ್ಧಿಂ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಸಕವಾದದೀಪನತ್ಥಾಯ ತತ್ಥ ಅವಚರತಿ, ಅಜ್ಝೋಗಾಹೇತ್ವಾ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಪವತ್ತೇತಿ, ಸೋ ಸಙ್ಗಾಮಾವಚರೋ ನಾಮ ಯಸತ್ಥೇರೋ ವಿಯ, ತೇನ ಸಙ್ಗಾಮಾವಚರೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸಙ್ಘಂ ಉಪಸಙ್ಕಮನ್ತೇನ ನೀಚಚಿತ್ತೇನ ಸಙ್ಘೋ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತಬ್ಬೋ. ನೀಚಚಿತ್ತೇನಾತಿ ಮಾನದ್ಧಜಂ ನಿಪಾತೇತ್ವಾ ನಿಹತಮಾನಚಿತ್ತೇನ. ರಜೋಹರಣಸಮೇನಾತಿ ಪಾದಪುಞ್ಛನಸಮೇನ, ಯಥಾ ರಜೋಹರಣಸ್ಸ ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠೇ ವಾ ಅಸಂಕಿಲಿಟ್ಠೇ ವಾ ಪಾದೇ ಪುಞ್ಛಿಯಮಾನೇ ನೇವ ರಾಗೋ ನ ದೋಸೋ, ಏವಂ ಇಟ್ಠಾನಿಟ್ಠೇಸು ಅರಜ್ಜನ್ತೇನ ಅದುಸ್ಸನ್ತೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾಪತಿರೂಪೇ ಆಸನೇತಿ ಯಥಾಪತಿರೂಪಂ ಆಸನಂ ಞತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪಾಪುಣನಟ್ಠಾನೇ ಥೇರಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಿಟ್ಠಿಂ ಅದಸ್ಸೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬಂ.

ಅನಾನಾಕಥಿಕೇನಾತಿ ನಾನಾವಿಧಂ ತಂ ತಂ ಅನತ್ಥಕಥಂ ಅಕಥೇನ್ತೇನ. ಅತಿರಚ್ಛಾನಕಥಿಕೇನಾತಿ ದಿಟ್ಠಸುತಮುತಮ್ಪಿ ರಾಜಕಥಾದಿಕಂ ತಿರಚ್ಛಾನಕಥಂ ಅಕಥೇನ್ತೇನ. ಸಾಮಂ ವಾ ಧಮ್ಮೋ ಭಾಸಿತಬ್ಬೋತಿ ಸಙ್ಘಸನ್ನಿಪಾತಟ್ಠಾನೇ ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಾ ವಾ ರೂಪಾರೂಪಪರಿಚ್ಛೇದಸಮಥಚಾರವಿಪಸ್ಸನಾಚಾರಟ್ಠಾನನಿಸಜ್ಜವತ್ತಾದಿನಿಸ್ಸಿತಾ ವಾ ಕಥಾ ಧಮ್ಮೋ ನಾಮ. ಏವರೂಪೋ ಧಮ್ಮೋ ಸಯಂ ವಾ ಭಾಸಿತಬ್ಬೋ, ಪರೋ ವಾ ಅಜ್ಝೇಸಿತಬ್ಬೋ. ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ತಥಾರೂಪಿಂ ಕಥಂ ಕಥೇತುಂ ಪಹೋತಿ, ಸೋ ವತ್ತಬ್ಬೋ ‘‘ಆವುಸೋ, ಸಙ್ಘಮಜ್ಝಮ್ಹಿ ಪಞ್ಹೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ತ್ವಂ ಕಥೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ. ಅರಿಯೋ ವಾ ತುಣ್ಹೀಭಾವೋ ನಾತಿಮಞ್ಞಿತಬ್ಬೋತಿ ಅರಿಯಾ ತುಣ್ಹೀ ನಿಸೀದನ್ತಾ ನ ಬಾಲಪುಥುಜ್ಜನಾ ವಿಯ ನಿಸೀದನ್ತಿ, ಅಞ್ಞತರಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾವ ನಿಸೀದನ್ತಿ. ಇತಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಮನಸಿಕಾರವಸೇನ ತುಣ್ಹೀಭಾವೋ ಅರಿಯೋ ತುಣ್ಹೀಭಾವೋ ನಾಮ, ಸೋ ನಾತಿಮಞ್ಞಿತಬ್ಬೋ, ‘‘ಕಿಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಾನುಯೋಗೇನಾ’’ತಿ ನಾವಜಾನಿತಬ್ಬೋ, ಅತ್ತನೋ ಪತಿರೂಪಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾವ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ನ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋತಿ ‘‘ಕೋ ನಾಮ ತುಯ್ಹಂ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ’’ತಿ ನ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ. ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ. ನ ಜಾತೀತಿ ‘‘ಖತ್ತಿಯಜಾತಿಯೋ ತ್ವಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಜಾತಿಯೋ’’ತಿ ಏವಂ ಜಾತಿ ನ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬಾ. ನ ಆಗಮೋತಿ ‘‘ದೀಘಭಾಣಕೋ ತ್ವಂ ಮಜ್ಝಿಮಭಾಣಕೋ’’ತಿ ಏವಂ ಆಗಮೋ ನ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ. ಕುಲಪದೇಸೋಪಿ ಖತ್ತಿಯಕುಲಾದಿವಸೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಅತ್ರಸ್ಸ ಪೇಮಂ ವಾ ದೋಸೋ ವಾತಿ ತತ್ರ ಪುಗ್ಗಲೇ ಏತೇಸಂ ಕಾರಣಾನಂ ಅಞ್ಞತರವಸೇನ ಪೇಮಂ ವಾ ಭವೇಯ್ಯ ದೋಸೋ ವಾ.

ನೋ ಪರಿಸಕಪ್ಪಿಕೇನಾತಿ ಪರಿಸಕಪ್ಪಕೇನ ಪರಿಸಾನುವಿಧಾಯಕೇನ ನ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ಯಂ ಪರಿಸಾಯ ರುಚ್ಚತಿ, ತದೇವ ಚೇತೇತ್ವಾ ಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ನ ಕಥೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ನ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾ ದಸ್ಸೇತಬ್ಬಾತಿ ಕಥೇತಬ್ಬೇ ಚ ಅಕಥೇತಬ್ಬೇ ಚ ಸಞ್ಞಾಜನನತ್ಥಂ ಹತ್ಥವಿಕಾರೋ ನ ಕಾತಬ್ಬೋ.

ಅತ್ಥಂ ಅನುವಿಧಿಯನ್ತೇನಾತಿ ವಿನಿಚ್ಛಯಪಟಿವೇಧಮೇವ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇನ್ತೇನ, ‘‘ಇದಂ ಸುತ್ತಂ ಉಪಲಬ್ಭತಿ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಇದಂ ವಕ್ಖಾಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ಪರಿತುಲಯನ್ತೇನ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ನ ಚ ಆಸನಾ ವುಟ್ಠಾತಬ್ಬನ್ತಿ ನ ಆಸನಾ ವುಟ್ಠಾಯ ಸನ್ನಿಪಾತಮಣ್ಡಲೇ ವಿಚರಿತಬ್ಬಂ. ವಿನಯಧರೇ ಹಿ ಉಟ್ಠಿತೇ ಸಬ್ಬಾ ಪರಿಸಾ ವುಟ್ಠಹನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ನ ವುಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ. ನ ವೀತಿಹಾತಬ್ಬನ್ತಿ ನ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಹಾಪೇತಬ್ಬೋ. ನ ಕುಮ್ಮಗ್ಗೋ ಸೇವಿತಬ್ಬೋತಿ ನ ಆಪತ್ತಿ ದೀಪೇತಬ್ಬಾ. ಅಸಾಹಸಿಕೇನ ಭವಿತಬ್ಬನ್ತಿ ನ ಸಹಸಾ ಕಾರಿನಾ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ನ ಸಹಸಾ ದುರುತ್ತವಚನಂ ಕಥೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಚನಕ್ಖಮೇನಾತಿ ದುರುತ್ತವಾಚಂ ಖಮನಸೀಲೇನ. ಹಿತಪರಿಸಕ್ಕಿನಾತಿ ಹಿತೇಸಿನಾ ಹಿತಗವೇಸಿನಾ ಕರುಣಾ ಚ ಕರುಣಾಪುಬ್ಬಭಾಗೋ ಚ ಉಪಟ್ಠಾಪೇತಬ್ಬೋತಿ ಅಯಂ ಪದದ್ವಯೇಪಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಅನಸುರುತ್ತೇನಾತಿ ನ ಅಸುರುತ್ತೇನ, ಅಸುರುತ್ತಂ ವುಚ್ಚತಿ ವಿಗ್ಗಾಹಿಕಕಥಾಸಙ್ಖಾತಂ ಅಸುನ್ದರವಚನಂ, ತಂ ನ ಕಥೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅತ್ತಾ ಪರಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ‘‘ವಿನಿಚ್ಛಿನಿತುಂ ವೂಪಸಮೇತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ ನು ಖೋ, ನೋ’’ತಿ ಏವಂ ಅತ್ತಾ ಪರಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬೋ, ಅತ್ತನೋ ಪಮಾಣಂ ಜಾನಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪರೋ ಪರಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ‘‘ಲಜ್ಜಿಯಾ ನು ಖೋ ಅಯಂ ಪರಿಸಾ ಸಕ್ಕಾ ಸಞ್ಞಾಪೇತುಂ, ಉದಾಹು ನೋ’’ತಿ ಏವಂ ಪರೋ ಪರಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಚೋದಕೋ ಪರಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ‘‘ಧಮ್ಮಚೋದಕೋ ನು ಖೋ, ನೋ’’ತಿ ಏವಂ ಪರಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಚುದಿತಕೋ ಪರಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ‘‘ಧಮ್ಮಚುದಿತಕೋ ನು ಖೋ, ನೋ’’ತಿ ಏವಂ ಪರಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಅಧಮ್ಮಚೋದಕೋ ಪರಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ತಸ್ಸ ಪಮಾಣಂ ಜಾನಿತಬ್ಬಂ. ಸೇಸೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ.

ವುತ್ತಂ ಅಹಾಪೇನ್ತೇನಾತಿ ಚೋದಕಚುದಿತಕೇಹಿ ವುತ್ತವಚನಂ ಅಹಾಪೇನ್ತೇನ. ಅವುತ್ತಂ ಅಪಕಾಸೇನ್ತೇನಾತಿ ಅನೋಸಟಂ ವತ್ಥುಂ ಅಪಕಾಸೇನ್ತೇನ. ಮನ್ದೋ ಹಾಸೇತಬ್ಬೋತಿ ಮನ್ದೋ ಮೋಮೂಳ್ಹೋ ಪಗ್ಗಣ್ಹಿತಬ್ಬೋ, ‘‘ನನು ತ್ವಂ ಕುಲಪುತ್ತೋ’’ತಿ ಉತ್ತೇಜೇತ್ವಾ ಅನುಯೋಗವತ್ತಂ ಕಥಾಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಅನುಯೋಗೋ ಗಣ್ಹಿತಬ್ಬೋ. ಭೀರು ಅಸ್ಸಾಸೇತಬ್ಬೋತಿ ಯಸ್ಸ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝಂ ವಾ ಗಣಮಜ್ಝಂ ವಾ ಅನೋಸಟಪುಬ್ಬತ್ತಾ ಸಾರಜ್ಜಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಾದಿಸೋ ‘‘ಮಾ ಭಾಯಿ, ವಿಸ್ಸತ್ಥೋ ಕಥಯಾಹಿ, ಮಯಂ ತೇ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಾ ಭವಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವತ್ವಾಪಿ ಅನುಯೋಗವತ್ತಂ ಕಥಾಪೇತಬ್ಬೋ. ಚಣ್ಡೋ ನಿಸೇಧೇತಬ್ಬೋತಿ ಅಪಸಾರೇತಬ್ಬೋ ತಜ್ಜೇತಬ್ಬೋ. ಅಸುಚಿ ವಿಭಾವೇತಬ್ಬೋತಿ ಅಲಜ್ಜಿಂ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಆಪತ್ತಿಂ ದೇಸಾಪೇತಬ್ಬೋ. ಉಜುಮದ್ದವೇನಾತಿ ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಉಜು ಸೀಲವಾ ಕಾಯವಙ್ಕಾದಿರಹಿತೋ, ಸೋ ಮದ್ದವೇನೇವ ಉಪಚರಿತಬ್ಬೋ. ಧಮ್ಮೇಸು ಚ ಪುಗ್ಗಲೇಸು ಚಾತಿ ಏತ್ಥ ಯೋ ಧಮ್ಮಗರುಕೋ ಹೋತಿ, ನ ಪುಗ್ಗಲಗರುಕೋ, ಅಯಮೇವ ಧಮ್ಮೇಸು ಚ ಪುಗ್ಗಲೇಸು ಚ ಮಜ್ಝತ್ತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ.

ಇತಿ ವಿನಯಸಙ್ಗಹಸಂವಣ್ಣನಾಭೂತೇ ವಿನಯಾಲಙ್ಕಾರೇ

ಚೋದನಾದಿವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾಲಙ್ಕಾರೋ ನಾಮ

ಏಕತಿಂಸತಿಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.

೩೨. ಗರುಕಾಪತ್ತಿವುಟ್ಠಾನವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ

ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಪರಿವಾಸಕಥಾ

೨೩೬. ಏವಂ ಚೋದನಾದಿವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಗರುಕಾಪತ್ತಿವುಟ್ಠಾನವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕಥೇತುಂ ‘‘ಗರುಕಾಪತ್ತಿವುಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಗರು ಅಲಹುಕಂ ಪಟಿಕರಣಂ ಏತಿಸ್ಸಾ ಆಪತ್ತಿಯಾತಿ ಗರುಕಾ, ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಾತಿ ಆಪತ್ತಿ, ಗರುಕಾ ಚ ಸಾ ಆಪತ್ತಿ ಚಾತಿ ಗರುಕಾಪತ್ತಿ, ವುಟ್ಠಹತೇ ವುಟ್ಠಾನಂ, ಗರುಕಾಪತ್ತಿಯಾ ವುಟ್ಠಾನಂ ಗರುಕಾಪತ್ತಿ ವುಟ್ಠಾನಂ. ಕಿಂ ತಂ? ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾಪತ್ತಿತೋ ಪರಿಸುದ್ಧಭಾವೋ. ತೇನಾಹ ‘‘ಪರಿವಾಸಮಾನತ್ತಾದೀಹಿ ವಿನಯಕಮ್ಮೇಹಿ ಗರುಕಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ. ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಚತುಬ್ಬಿಧೋ ಪರಿವಾಸೋ, ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಪರಿವಾಸೋ ಪನ ಇಧ ನಾಧಿಪ್ಪೇತೋತಿ ಆಹ ‘‘ತಿವಿಧೋ ಪರಿವಾಸೋ’’ತಿ. ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಂ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೭೫) ‘‘ತತ್ಥ ಚತುಬ್ಬಿಧೋ ಪರಿವಾಸೋ – ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಪರಿವಾಸೋ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಪರಿವಾಸೋ ಸುದ್ಧನ್ತಪರಿವಾಸೋ ಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸೋತಿ. ತೇಸು ‘ಯೋ ಸೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಞ್ಞೋಪಿ ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯಪುಬ್ಬೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಧಮ್ಮವಿನಯೇ ಆಕಙ್ಖತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ, ಆಕಙ್ಖತಿ ಉಪಸಮ್ಪದಂ, ತಸ್ಸ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ ಪರಿವಾಸೋ ದಾತಬ್ಬೋ’ತಿ ಏವಂ ಮಹಾಖನ್ಧಕೇ (ಮಹಾವ. ೮೬) ವುತ್ತೋ ತಿತ್ಥಿಯಪರಿವಾಸೋ ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಪರಿವಾಸೋ ನಾಮ. ತತ್ಥ ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ವುತ್ತಮೇವ. ಅಯಂ ಪನ ಇಧ ಅನಧಿಪ್ಪೇತೋ’’ತಿ. ಇತೋ ಪರಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋತಿ ತಸ್ಮಾ ದುಬ್ಬಿಞ್ಞೇಯ್ಯಟ್ಠಾನೇಯೇವ ವಣ್ಣಯಿಸ್ಸಾಮ.

೨೩೭. ಏವಂ ಯೋ ಯೋ ಆಪನ್ನೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ನಾಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮವಾಚಾ ಕಾತಬ್ಬಾತಿ ಏತೇನ ಪಾಳಿಯಂ ಸಬ್ಬಸಾಧಾರಣವಸೇನ ‘‘ಸುಣಾತು ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಸಙ್ಘೋ, ಅಯಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಚ ‘‘ಯದಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪತ್ತಕಲ್ಲಂ, ಸಙ್ಘೋ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ’’ತಿ ಚ ಆಗತೇಪಿ ಕಮ್ಮವಾಚಾಭಣನಕಾಲೇ ತಥಾ ಅಭಣಿತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಬುದ್ಧರಕ್ಖಿತೋ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಚ ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಬುದ್ಧರಕ್ಖಿತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ’’ತಿ ಚ ಏವಂ ಸಕಸಕನಾಮಂ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾವ ಕಮ್ಮವಾಚಾ ಕಾತಬ್ಬಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

ಮಾಳಕಸೀಮಾಯಮೇವ ವತ್ತಂ ಸಮಾದಾತಬ್ಬಂ, ನ ತತೋ ಬಹಿ. ಕಸ್ಮಾ? ‘‘ಅಞ್ಞತ್ಥ ಕಮ್ಮವಾಚಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಸಮಾದಾನ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬದೋಸಪ್ಪಸಙ್ಗತೋ. ಅಸಮಾದಿನ್ನವತ್ತಸ್ಸ ಆರೋಚನಾಸಮ್ಭವತೋ, ಮಾಳಕಸೀಮಾಯ ಸನ್ನಿಪತಿತಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಏಕಸ್ಸಪಿ ಅನಾರೋಚನೇ ಸತಿ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದಸಮ್ಭವತೋ ಚ. ಪರಿವಾಸಂ ಸಮಾದಿಯಾಮಿ, ವತ್ತಂ ಸಮಾದಿಯಾಮೀತಿ ಇಮೇಸು ದ್ವೀಸು ಪದೇಸು ಏಕೇಕೇನ ವಾ ಉಭೋಹಿ ಪದೇಹಿ ವಾ ಸಮಾದಾತಬ್ಬಂ. ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ‘‘ಏಕಪದೇನಪಿ ಚೇತ್ಥ ನಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಹೋತಿ ಪರಿವಾಸೋ, ದ್ವೀಹಿ ಪನ ಸುನಿಕ್ಖಿತ್ತೋಯೇವ, ಸಮಾದಾನೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ’’ತಿ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ. ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಂ, ನ ತತ್ಥ ಅನಾರೋಚೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗನ್ತಬ್ಬಂ. ಕಸ್ಮಾ? ವುಟ್ಠಿತಾಯ ಪರಿಸಾಯ ಪುನ ಸನ್ನಿಪಾತೇತುಂ ದುಕ್ಕರತ್ತಾ, ಏಕಸ್ಸಪಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅನಾರೋಚೇತ್ವಾ ಅರುಣುಟ್ಠಾಪನೇ ಸತಿ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದಕರತ್ತಾ.

ಆರೋಚೇನ್ತೇನ ಏವಂ ಆರೋಚೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ಅಹಂ ಭನ್ತೇ…ಪೇ… ಸಙ್ಘೋ ಧಾರೇತೂ’’ತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ವತ್ವಾ ಯಾಚನೇ ವಿಯ ‘‘ದುತಿಯಮ್ಪಿ ತತಿಯಮ್ಪೀ’’ತಿ ಅವುತ್ತತ್ತಾ ಅಚ್ಚಾಯಿಕಕರಣೇ ಸತಿ ಏಕವಾರಂ ಆರೋಚಿತೇಪಿ ಉಪಪನ್ನಮೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ವೇದಿಯಾಮಹಂ ಭನ್ತೇ, ವೇದಿಯತೀತಿ ಮಂ ಸಙ್ಘೋ ಧಾರೇತೂತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ವೇದಿಯಾಮೀತಿ ಚಿತ್ತೇನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸುಖಂ ಅನುಭವಾಮಿ, ನ ತಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಅಹಂ ದುಕ್ಖಿತೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ’’ತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಚೂಳವಗ್ಗ ೩.೯೭) ವುತ್ತಂ. ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ಸುಖಂ ವೇದೇಮಿ ವೇದನ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ಪಿ-ಸದ್ದೋ ಅನುಭವನತ್ಥೋ ಹೋತಿ. ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾಯಂ (ವಜಿರ. ಟೀ. ಚೂಳವಗ್ಗ ೯೭) ಪನ ‘‘ವೇದಿಯಾಮೀತಿ ಜಾನೇಮಿ, ಚಿತ್ತೇನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸುಖಂ ಅನುಭವಾಮಿ, ನ ತಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಅಹಂ ದುಕ್ಖಿತೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋತಿ ಲಿಖಿತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಏತ್ಥ ಪನ ‘‘ದೀಪಙ್ಕರೋ ಲೋಕವಿದೂ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ಞಾಣತ್ಥೋ ಅನುಭವನತ್ಥೋ ಚ. ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಚೂಳವಗ್ಗ ೨.೯೭) ಪನ ‘‘ವೇದಿಯಾಮಹನ್ತಿ ಜಾನಾಪೇಮಹಂ, ಆರೋಚೇಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ, ಅನುಭವಾಮೀತಿಪಿಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ವದನ್ತಿ. ಪುರಿಮಂ ಪನ ಪಸಂಸನ್ತಿ ಆರೋಚನವಚನತ್ತಾ’’ತಿ. ಏತ್ಥ ತು –

‘‘ಸಮ್ಪನ್ನಂ ಸಾಲಿಕೇದಾರಂ, ಸುವಾ ಖಾದನ್ತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ;

ಪಟಿವೇದೇಮಿ ತೇ ಬ್ರಹ್ಮೇ, ನ ನಂ ವಾರೇತುಮುಸ್ಸಹೇ’’ತಿ. –

ಆದೀಸು ವಿಯ ಆರೋಚನತ್ಥೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ.

ಆರೋಚೇತ್ವಾ…ಪೇ… ನಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬನ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಪರಿಮೋಚನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ತದಹೇವ ಪುನ ವತ್ತಂ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ ಅರುಣಂ ಉಟ್ಠಾಪೇತುಕಾಮಸ್ಸ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದಪರಿಹಾರತ್ಥಮ್ಪೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಯಸ್ಸ ಮಾಳಕೇ ನಾರೋಚಿತಂ, ತಸ್ಸ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಂ. ಯಸ್ಸ ಆರೋಚಿತಂ, ತಸ್ಸ ಪುನ ಆರೋಚನಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ಕೇವಲಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಮೇವ. ‘‘ಸಭಾಗಾ ಭಿಕ್ಖೂ ವಸನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ವಿಸಭಾಗಾನಂ ವಸನಟ್ಠಾನೇ ವತ್ತಂ ಅಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ ಬಹಿ ಏವ ಕಾತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ದ್ವೇ ಲೇಡ್ಡುಪಾತೇ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾತಿ ಇದಂ ವಿಹಾರೇ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಜ್ಝಾಯಾದಿಸದ್ದಸವನೂಪಚಾರವಿಜಹನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ, ಮಹಾಮಗ್ಗತೋ ಓಕ್ಕಮ್ಮಾತಿ ಇದಂ ಮಗ್ಗಪಟಿಪನ್ನಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸವನೂಪಚಾರಾತಿಕ್ಕಮನತ್ಥಂ, ಗುಮ್ಬೇನ ವಾತಿಆದಿ ದಸ್ಸನೂಪಚಾರವಿಜಹನತ್ಥಂ. ಸೋಪಿ ಕೇನಚಿ ಕಮ್ಮೇನ ಪುರೇಅರುಣೇ ಏವ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಆರೋಚನಾಯ ಕತಾಯ ಸಬ್ಬೇಸು ಭಿಕ್ಖೂಸು ಬಹಿವಿಹಾರಂ ಗತೇಸುಪಿ ಊನೇಗಣೇಚರಣದೋಸೋ ವಾ ವಿಪ್ಪವಾಸದೋಸೋ ವಾ ನ ಹೋತಿ ಆರೋಚನತ್ಥತ್ತಾ ಸಹವಾಸಸ್ಸಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ಅಯಞ್ಚಾ’’ತಿಆದಿ. ಅನಿಕ್ಖಿತ್ತವತ್ತೇನ ಅನ್ತೋಉಪಚಾರಗತಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಾ. ‘‘ಅಯಂ ನಿಕ್ಖಿತ್ತವತ್ತಸ್ಸ ಪರಿಹಾರೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತತ್ಥ ನಿಕ್ಖಿತ್ತವತ್ತಸ್ಸಾತಿ ವತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪರಿವಸನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಥೇರಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ವತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪರಿವಸನ್ತಸ್ಸ ಉಪಚಾರಗತಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಆರೋಚನಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ದಿಟ್ಠರೂಪಾನಂ ಸುತಸದ್ದಾನಂ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಂ, ಅದಿಟ್ಠಅಸುತಾನಮ್ಪಿ ಅನ್ತೋದ್ವಾದಸಹತ್ಥಗತಾನಂ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಂ. ಇದಂ ವತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪರಿವಸನ್ತಸ್ಸ ಲಕ್ಖಣನ್ತಿ. ಥೇರಸ್ಸಾತಿ ಮಹಾಪದುಮತ್ಥೇರಸ್ಸ.

೨೩೮. ಕುಕ್ಕುಚ್ಚವಿನೋದನತ್ಥಾಯಾತಿ ಇಮೇಸು ಪಟಿಚ್ಛನ್ನದಿವಸಪ್ಪಮಾಣೇನ ಪರಿವಸಿತದಿವಸೇಸು ‘‘ಸಿಯುಂ ನು ಖೋ ತಿವಿಧರತ್ತಿಚ್ಛೇದಕಾರಣಯುತ್ತಾನಿ ಕಾನಿಚಿ ದಿವಸಾನಿ, ಏವಂ ಸತಿ ಅಪರಿಪುಣ್ಣಪರಿವಾಸದಿವಸತ್ತಾ ನ ಮಾನತ್ತಾರಹೋ ಭವೇಯ್ಯ, ಅಸತಿ ಚ ಮಾನತ್ತಾರಹಭಾವೇ ಮಾನತ್ತಂ ದಿನ್ನಮ್ಪಿ ಅದಿನ್ನಂಯೇವ ಭವೇಯ್ಯ, ಏವಞ್ಚ ಸತಿ ಆಪನ್ನಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾನಂ ನ ಭವೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ವಿನಯಕುಕ್ಕುಚ್ಚಸ್ಸ ವಿನೋದನತ್ಥಾಯ. ಏಕೇನ ವಾ ದ್ವೀಹಿ ವಾ ತೀಹಿ ವಾ ದಿವಸೇಹಿ ಅಧಿಕತರಾನಿ ದಿವಸಾನಿ ಪರಿವಸಿತ್ವಾ ನನು ಚಾಯಂ ಪರಿವುತ್ಥಪರಿವಾಸೋ, ತಸ್ಮಾನೇನ ಮಾನತ್ತಮೇವ ಯಾಚಿತಬ್ಬಂ, ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ವತ್ತಂ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ ಮಾನತ್ತಂ ಯಾಚಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಹಾತಿ ಚೋದನಂ ಮನಸಿ ಕರೋನ್ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಯಞ್ಹಿ ವತ್ತೇ ಸಮಾದಿನ್ನೇ’’ತಿಆದಿ. ಹಿ ಯಸ್ಮಾ ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ವತ್ತೇ ಸಮಾದಿನ್ನೇ ಏವ ಮಾನತ್ತಾರಹೋ ಹೋತಿ, ನ ಅಸಮಾದಿನ್ನೇ, ಇತಿ ತಸ್ಮಾ ವತ್ತಂ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ ಮಾನತ್ತಂ ಯಾಚಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ನನು ಚ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯಂ ‘‘ಸೋ ಪರಿವುತ್ಥಪರಿವಾಸೋ ಸಙ್ಘಂ ಮಾನತ್ತಂ ಯಾಚತಿ’’ಇಚ್ಚೇವ ವುತ್ತಂ, ನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಮಾದಿನ್ನವತ್ತೋ’’ತಿ, ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ‘‘ವತ್ತೇ ಸಮಾದಿನ್ನೇ ಏವ ಮಾನತ್ತಾರಹೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಚೋದನಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ನಿಕ್ಖಿತ್ತವತ್ತೇನ ಪರಿವುತ್ಥತ್ತಾ’’ತಿ. ಯಸ್ಮಾ ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ನಿಕ್ಖಿತ್ತವತ್ತೇನ ಹುತ್ವಾ ಪರಿವುತ್ಥೋ ಹೋತಿ, ನೋ ಅನಿಕ್ಖಿತ್ತವತ್ತೇನ, ತಸ್ಮಾ ನಿಕ್ಖಿತ್ತವತ್ತೇನ ಹುತ್ವಾ ಪರಿವುತ್ಥತ್ತಾ ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ವತ್ತೇ ಸಮಾದಿನ್ನೇ ಏವ ಮಾನತ್ತಾರಹೋ ಹೋತಿ, ನೋ ಅಸಮಾದಿನ್ನೇತಿ ಯೋಜನಾ. ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅನಿಕ್ಖಿತ್ತವತ್ತಸ್ಸ ಪನ ಪುನ ಸಮಾದಾನಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ. ಸೋ ಹಿ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನದಿವಸಾತಿಕ್ಕಮೇನೇವ ಮಾನತ್ತಾರಹೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಸ ಮಾನತ್ತಂ ದಾತಬ್ಬಮೇವಾ’’ತಿ.

ಚತೂಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ವಾ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿನ್ತಿ ಊನೇಗಣೇಚರಣದೋಸಾ ವಿಮುಚ್ಚನತ್ಥಂ. ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖೇಪತೋತಿಆದಿ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಪಾಳಿಯಂ ನತ್ಥಿ, ಅಥ ಖೋ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯಾನಂ ವಚನೇನ ತಥಾ ಏವ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಚ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಅತ್ಥಿಭಾವಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾತಿ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥೇ ಉಪಚಾರೇ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ, ಅನಿಕ್ಖಿತ್ತವತ್ತಾನಂ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ಆಗತಭಾವಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಸಹವಾಸಾದಿಕಂ ವೇದಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಚ ವುತ್ತಂ. ‘ನಿಕ್ಖಿಪನ್ತೇನ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಂ ಪಯೋಜನಂ ಅತ್ಥೀ’ತಿ ಚ ವುತ್ತಂ, ನ ಪನ ತಂ ಪಯೋಜನಂ ದಸ್ಸಿತ’’ನ್ತಿ ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾಯಂ (ವಜಿರ. ಟೀ. ಚೂಳವಗ್ಗ ೯೭) ವುತ್ತಂ, ವತ್ತಭೇದದುಕ್ಕಟಾ ಮುಚ್ಚನಪಯೋಜನಂ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೨೩೯. ಅಬ್ಭಾನಂ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಕತಮ್ಪಿ ಅಕತಮೇವ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ತೇನಾಪಿ ವತ್ತಂ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ಅಬ್ಭಾನಂ ಯಾಚಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅಬ್ಭಾನಯಾಚನತ್ಥಂ ಮಾನತ್ತಸ್ಸ ಸಮಾದಿಯನಕಾಲೇಪಿ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಮೇವ. ಪುಬ್ಬೇ ಮಾನತ್ತಚಾರಿತಕಾಲೇ ಆರೋಚಿತಮೇವಾತಿ ಅನಾರೋಚೇತ್ವಾ ಅಬ್ಭಾನಂ ನ ಯಾಚಿತಬ್ಬನ್ತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ಏವಂ ಮಾನತ್ತಯಾಚನಕಾಲೇಪಿ ಪರಿವಾಸಂ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಮೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

೨೪೦. ಚಿಣ್ಣಮಾನತ್ತೋ ಭಿಕ್ಖು ಅಬ್ಭೇತಬ್ಬೋತಿ ಚಿಣ್ಣಮಾನತ್ತಸ್ಸ ಚ ಅಬ್ಭಾನಾರಹಸ್ಸ ಚ ನಿನ್ನಾನಾಕರಣತ್ತಾ ವುತ್ತಂ. ಅಞ್ಞಥಾ ‘‘ಅಬ್ಭಾನಾರಹೋ ಅಬ್ಭೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ. ಉಕ್ಖೇಪನೀಯಕಮ್ಮಕತೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಲದ್ಧಿಗ್ಗಹಣವಸೇನ ಸಭಾಗಭಿಕ್ಖುಮ್ಹಿ ಸತಿ ತಸ್ಸ ಅನಾರೋಚಾಪೇತುಂ ನ ಲಭತಿ.

‘‘ಅನನ್ತರಾಯಿಕಸ್ಸ ಪನ ಅನ್ತರಾಯಿಕಸಞ್ಞಾಯ ಛಾದಯತೋ ಅಚ್ಛನ್ನಾವಾ’’ತಿ ಪಾಠೋ. ಅವೇರಿಭಾವೇನ ಸಭಾಗೋ ಅವೇರಿಸಭಾಗೋ. ‘‘ಸಭಾಗಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಆಪನ್ನಸ್ಸ ಪನ ಸನ್ತಿಕೇ ಆವಿ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಪಸಙ್ಗತೋ ಇಧೇವ ಪಕಾಸಿತಂ. ಲಹುಕೇಸು ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ ನತ್ಥಿ. ತತ್ಥ ಞತ್ತಿಯಾ ಆವಿ ಕತ್ವಾ ಉಪೋಸಥಂ ಕಾತುಂ ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ ಲಹುಕಸಭಾಗಂ ಆವಿ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ. ಸಭಾಗಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಪನ ಞತ್ತಿಯಾ ಆರೋಚನಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಕಿರ. ‘‘ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ತಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಪಟಿಕರಿಸ್ಸತೀತಿ (ಮಹಾವ. ೧೭೧) ವುತ್ತತ್ತಾ ಲಹುಕಸ್ಸೇವಾಯಂ ಸಮನುಞ್ಞಾತಾ. ನ ಹಿ ಸಕ್ಕಾ ಸುದ್ಧಸ್ಸ ಏಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸ ಪಟಿಕರಣಂ ಕಾತು’’ನ್ತಿ ಲಿಖಿತಂ. ಲಹುಕೇಸುಪಿ ಸಭಾಗಂ ಆವಿ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ. ತಸ್ಮಾ ಏವ ಹಿ ಞತ್ತಿಯಾ ಆವಿಕರಣಂ ಅನುಞ್ಞಾತಂ, ಇತರಥಾ ತಂ ನಿರತ್ಥಕಂ ಸಿಯಾ. ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಾರೋಚನಸ್ಸ ವಟ್ಟತಿ, ತತೋ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ದೀಪನತ್ಥಮೇವ ಞತ್ತಿಯಾ ಆವಿಕರಣಮನುಞ್ಞಾತಂ, ತೇನೇವ ಇಧ ‘‘ಸಭಾಗಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಆಪನ್ನಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ, ಅಯಮತ್ಥೋ ‘‘ಏತ್ತಾವತಾ ತೇ ದ್ವೇ ನಿರಾಪತ್ತಿಕಾ ಹೋನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಸೇಸೇಹಿ ಸಭಾಗಾಪತ್ತಿಯೋ ದೇಸೇತಬ್ಬಾ’’ತಿ ವಚನೇನ ಕಙ್ಖಾವಿತರಣಿಯಮ್ಪಿ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ನಿದಾನವಣ್ಣನಾ) ಪಕಾಸಿತೋವ. ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಪನ ಞತ್ತಿಯಾ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ಉಪೋಸಥಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ತಸ್ಸಾ ಞತ್ತಿಯಾ ಅಯಮತ್ಥೋ – ಯದಾ ಸುದ್ಧಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಾರೋಚನವಸೇನ ಪಟಿಕರಿಸ್ಸತಿ, ಏವಂ ಪಟಿಕತೇ ‘‘ನ ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಾಪತ್ತಿಕೇನ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಂ ಸೋತಬ್ಬಂ, ಯೋ ಸುಣೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ೩೮೬) ವುತ್ತಾಪತ್ತಿತೋ ಮೋಕ್ಖೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಗರುಕಂ ವಾ ಹೋತು ಲಹುಕಂ ವಾ, ಞತ್ತಿಯಾ ಆವಿ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಉಭೋಸು ನಯೇಸು ಯುತ್ತತರಂ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ‘‘ನಾಮಞ್ಚೇವ ಆಪತ್ತಿ ಚಾತಿ ತೇನ ತೇನ ವೀತಿಕ್ಕಮೇನಾಪನ್ನಾಪತ್ತಿ ಆಪತ್ತಿ. ನಾಮನ್ತಿ ತಸ್ಸಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ ನಾಮ’’ನ್ತಿ ಲಿಖಿತಂ. ಆರೋಚೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಆರೋಚನಂ ವತ್ತಭೇದದುಕ್ಕಟಪರಿಹರಣಪ್ಪಯೋಜನನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

‘‘ಸತಿಯೇವ ಅನ್ತರಾಯೇ ಅನ್ತರಾಯಿಕಸಞ್ಞೀ ಛಾದೇತಿ, ಅಚ್ಛನ್ನಾ ಹೋತಿ. ಅನ್ತರಾಯಿಕಸ್ಸ ಪನ ಅನ್ತರಾಯಿಕಸಞ್ಞಾಯ ವಾ ಅನನ್ತರಾಯಿಕಸಞ್ಞಾಯ ವಾ ಛಾದಯತೋ ಅಚ್ಛನ್ನಾವಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ. ಅವೇರೀತಿ ಹಿತಕಾಮೋ. ಉದ್ಧಸ್ತೇ ಅರುಣೇತಿ ಉಟ್ಠಿತೇ ಅರುಣೇ. ಸುದ್ಧಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇತಿ ಸಭಾಗಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಅನಾಪನ್ನಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ. ವತ್ಥುನ್ತಿ ಅಸುಚಿಮೋಚನಾದಿವೀತಿಕ್ಕಮಂ. ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠೀತಿ ವತ್ಥು ಚೇವ ಗೋತ್ತಞ್ಚಾತಿ ‘‘ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠೀ’’ತಿ ಇದಂ ಅಸುಚಿಮೋಚನಲಕ್ಖಣಸ್ಸ ವೀತಿಕ್ಕಮಸ್ಸ ಪಕಾಸನತೋ ವತ್ಥು ಚೇವ ಹೋತಿ, ಸಜಾತಿಯಸಾಧಾರಣವಿಜಾತಿಯವಿನಿವತ್ತಸಭಾವಾಯ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಯಾ ಏವ ಪಕಾಸನತೋ ಗೋತ್ತಞ್ಚ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಗಂ ತಾಯತೀತಿ ಹಿ ಗೋತ್ತಂ. ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋತಿ ನಾಮಞ್ಚೇವ ಆಪತ್ತಿ ಚಾತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋತಿ ತೇನ ತೇನ ವೀತಿಕ್ಕಮೇನ ಆಪನ್ನಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿನಿಕಾಯಸ್ಸ ನಾಮಪಕಾಸನತೋ ನಾಮಞ್ಚೇವ ಹೋತಿ, ಆಪತ್ತಿಸಭಾವತೋ ಆಪತ್ತಿ ಚ.

ಸುದ್ಧಸ್ಸಾತಿ ಸಭಾಗಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಅನಾಪನ್ನಸ್ಸ, ತತೋ ವುಟ್ಠಿತಸ್ಸ ವಾ. ಅಞ್ಞಸ್ಮಿನ್ತಿ ಸುದ್ಧನ್ತಪರಿವಾಸವಸೇನ ಆಪತ್ತಿವುಟ್ಠಾನತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಆಪತ್ತಿವುಟ್ಠಾನೇ. ಪಟಿಚ್ಛಾದಿಯಿತ್ಥಾತಿ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ. ಕಾ ಸಾ? ಆಪತ್ತಿ. ದಿವಸಾದೀಹಿ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ವಸನಂ ಪರಿವಾಸೋ. ಕೋ ಸೋ? ವಿನಯಕಮ್ಮಕರಣಂ. ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಪರಿವಾಸೋ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಪರಿವಾಸೋ.

ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಪರಿವಾಸಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಸುದ್ಧನ್ತಪರಿವಾಸಕಥಾ

೨೪೨. ಸುಜ್ಝನಂ ಸುದ್ಧೋ, ಕೋ ಸೋ? ಆಪತ್ತಿವಿಗಮೋ. ಅಮತಿ ಓಸಾನಭಾವಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಅನ್ತೋ, ಸುದ್ಧೋ ಅನ್ತೋ ಯಸ್ಸ ಪರಿವಾಸಸ್ಸಾತಿ ಸುದ್ಧನ್ತೋ, ಸುದ್ಧನ್ತೋ ಚ ಸೋ ಪರಿವಾಸೋ ಚಾತಿ ಸುದ್ಧನ್ತಪರಿವಾಸೋ, ಸುದ್ಧಕಾಲಂ ಪರಿಯನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಅಸುದ್ಧಕಾಲಪ್ಪಮಾಣೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಕತಪರಿವಾಸೋ.

ಸುದ್ಧನ್ತಪರಿವಾಸಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಓಧಾನಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸಕಥಾ

೨೪೩. ಸಮೋಧೀಯತೇ ಸಮೋಧಾನಂ, ನಾನಾಕಾಲಿಕಾ ನಾನಾವತ್ಥುಕಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಅಗ್ಘಾದಿವಸೇನ ಸಮೋಧಾನಂ ಏಕೀಕರಣಂ, ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ ಕತೋ ಪರಿವಾಸೋ ಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸೋತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ. ಕಮ್ಮವಾಚಾಯಂ ‘‘ಪಟಿಕಸ್ಸಿತೋ ಸಙ್ಘೇನ ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ ಭಿಕ್ಖು ಅನ್ತರಾ ಸಮ್ಬಹುಲಾನಂ ಆಪತ್ತೀನಂ ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾನಂ ಮೂಲಾಯಪಟಿಕಸ್ಸನಾ, ಖಮತಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ, ತಸ್ಮಾ ತುಣ್ಹೀ, ಏವಮೇತಂ ಧಾರಯಾಮೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಗತ್ಯತ್ಥಧಾತುಯಾ ಕಮ್ಮನಿ ಚ ನಯನತ್ಥಧಾತುಯಾ ಕಮ್ಮನಿ ಚ ತದತ್ಥಸಮ್ಪದಾನೇ ಚ ವಿಭತ್ತಿಪರಿಣಾಮೇ ಚಾತಿ ಇಮೇಸು ಚತೂಸು ಠಾನೇಸು ಆಯಾದೇಸಸ್ಸ ವುತ್ತತ್ತಾ, ಪಟಿಪುಬ್ಬಕಸಧಾತುಯಾ ಚ ನಯನತ್ಥತ್ತಾ ‘‘ಮೂಲಾಯಾ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ಪಟಿಕಸ್ಸಿತೋ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಕಮ್ಮಂ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಪಟಿಕಸ್ಸಿತೋ…ಪೇ… ಮೂಲಾಯ’’ ಇತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ನ ‘‘ಮೂಲಾಯಪಟಿಕಸ್ಸನಾ’’ತಿ ಏವಂ ಮಞ್ಞಮಾನಾ ಸದ್ದವಿದುನೋ ‘‘ಪಟಿಕಸ್ಸನಾ’’ತಿ ಇದಂ ಅಧಿಕನ್ತಿ ವಾ ವದೇಯ್ಯುಂ ಮಕ್ಖೇಯ್ಯುಂ ವಾ, ನ ಪನೇತಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ನವಪಾಠೇಸುಯೇವ ಅಯಂ ಪಾಠೋ ಸದ್ದಲಕ್ಖಣಯುತ್ತೋ ವಾ ಅಯುತ್ತೋ ವಾತಿ ಚಿನ್ತೇತಬ್ಬೋ, ನ ಪನ ಪಾಳಿಯಟ್ಠಕಥಾದಿತೋ ಆಗತೇಸು ಪೋರಾಣಪಾಠೇಸು. ತೇಸು ಪನ ಕಥಂ ಯೋಜಿಯಮಾನೋ ಅಯಂ ಪಾಠೋ ಸದ್ದಯುತ್ತಿಯಾ ಚ ಅತ್ಥಯುತ್ತಿಯಾ ಚ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಯೋಜನಾಕಾರೋಯೇವ ಚಿನ್ತೇತಬ್ಬೋ. ಅಯಞ್ಚ ಪಾಠೋ ಪೋರಾಣಪಾಳಿಪಾಠೋವ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಮೂಲಾಯಪಟಿಕಸ್ಸನಾ’’ತಿ ಇದಂ ಕರಣವಸೇನ ವಿಪರಿಣಾಮೇತ್ವಾ ‘‘ಮೂಲಾಯಪಟಿಕಸ್ಸನಾಯ ಪಟಿಕಸ್ಸಿತೋ’’ತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ.

ಕಥಂ ಪನೇತಸ್ಸ ಪೋರಾಣಪಾಠಭಾವೋ ಜಾನಿತಬ್ಬೋತಿ? ಪಕರಣೇ ಆಗತತ್ತಾ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಚೂಳವಗ್ಗ ೨.೧೦೨) ‘‘ಪಾಳಿಯಂ ಪಟಿಕಸ್ಸಿತೋ ಸಙ್ಘೇನ ಉದಾಯಿ ಭಿಕ್ಖು ಅನ್ತರಾ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ…ಪೇ… ಮೂಲಾಯಪಟಿಕಸ್ಸನಾತಿ ಇದಂ ಕರಣವಸೇನ ವಿಪರಿಣಾಮೇತ್ವಾ ಮೂಲಾಯಪಟಿಕಸ್ಸನಾಯ ಪಟಿಕಸ್ಸಿತೋತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ಅಥ ವಾ ‘‘ಮೂಲಾಯ ಪಟಿಕಸ್ಸನಾ ಮೂಲಾಯಪಟಿಕಸ್ಸನಾ’’ತಿ ಅಲುತ್ತಸಮಾಸವಸೇನ ಉತ್ತರಪದೇನ ಸಮಾಸಂ ಕತ್ವಾ ಸಙ್ಘೇನ ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ ಭಿಕ್ಖು ಅನ್ತರಾ ಸಮ್ಬಹುಲಾನಂ ಆಪತ್ತೀನಂ ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾನಂ ಹೇತು ಪಟಿಕಸ್ಸಿತೋ. ಸಾ ಮೂಲಾಯಪಟಿಕಸ್ಸನಾ ಖಮತಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸಾತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ತತ್ಥೇವ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಚೂಳವಗ್ಗ ೨.೧೦೨) ‘‘ಅಥ ವಾ ಮೂಲಾಯಪಟಿಕಸ್ಸನಾ ಖಮತಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸಾತಿ ಉತ್ತರಪದೇನ ಸಹ ಪಚ್ಚತ್ತವಸೇನೇವ ಯೋಜೇತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ.

ತಂ ದೇನ್ತೇನ ಪಠಮಂ ಮೂಲಾಯ ಪಟಿಕಸ್ಸಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾಪರಿವಾಸೋ ದಾತಬ್ಬೋತಿ ಏತ್ಥ ತಂ ಓಧಾನಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸಂ ದೇನ್ತೇನ ಪಠಮಂ ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಮೂಲಾಯ ಪಟಿಕಸ್ಸಿತ್ವಾ ಮೂಲದಿವಸೇ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಅನ್ತರಾಪತ್ತಿಯಾ ಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸೋ ದಾತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾ ಕಿಂ ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಚೂಳವಗ್ಗ ೨.೧೦೨) ‘‘ಉದಾಯಿಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಅನ್ತರಾ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ…ಪೇ… ಮೂಲಾಯ ಪಟಿಕಸ್ಸಿತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಅನ್ತರಾ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಹೇತುಭೂತಾಯ ಉದಾಯಿಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಮೂಲಾಯ ಪಟಿಕಸ್ಸಿತ್ವಾ ಮೂಲದಿವಸೇ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಅನ್ತರಾಪತ್ತಿಯಾ ಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸಂ ದೇತೂತಿ ಯೋಜನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಮಹಾಸುಮತ್ಥೇರವಾದೇ ಆವಿಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಬ್ಬೋತಿ ತಸ್ಸ ಅತೇಕಿಚ್ಛಭಾವಂ ತೇನೇವ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪಾಕಟಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಲಜ್ಜೀಗಣತೋ ವಿಯೋಜನವಸೇನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಓಧಾನಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಅಗ್ಘಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸಕಥಾ

೨೪೪. ಅಗ್ಘೇನ ಅಗ್ಘವಸೇನ ಅರಹವಸೇನ ಸಮೋಧಾನಂ ಅಗ್ಘಸಮೋಧಾನಂ, ಆಪನ್ನಾಸು ಸಮ್ಬಹುಲಾಸು ಆಪತ್ತೀಸು ಯಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಚಿರತರಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯೋ, ತಾಸಂ ಅಗ್ಘೇನ ಸಮೋಧಾಯ ತಾಸಂ ರತ್ತಿಪರಿಚ್ಛೇದವಸೇನ ಅವಸೇಸಾನಂ ಊನತರಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾನಂ ಆಪತ್ತೀನಂ ಪರಿವಾಸೋ ದೀಯತಿ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಅಗ್ಘಸಮೋಧಾನೋ . ಸತಂ ಆಪತ್ತಿಯೋತಿ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಾದಿವಸೇನ ಏಕದಿವಸೇ ಆಪನ್ನಾ ಸತಂ ಆಪತ್ತಿಯೋ. ದಸಸತನ್ತಿ ಸಹಸ್ಸಆಪತ್ತಿಯೋ. ರತ್ತಿಸತಂ ಛಾದಯಿತ್ವಾನಾತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ‘‘ಅಗ್ಘಸಮೋಧಾನೋ ನಾಮ ಸಭಾಗವತ್ಥುಕಾಯೋ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಆಪನ್ನಸ್ಸ ಬಹುರತ್ತಿಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದಿತಾಪತ್ತಿಯಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬೋ, ಇತರೋ ನಾನಾವತ್ಥುಕಾನಂ ವಸೇನಾತಿ ಅಯಮೇತೇಸಂ ವಿಸೇಸೋ’’ತಿ ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾಯಂ (ವಜಿರ. ಟೀ. ಚೂಳವಗ್ಗ ೧೦೨) ವುತ್ತಂ.

ಅಗ್ಘಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೨೪೬. ಲಿಙ್ಗಪರಿವತ್ತನಕಕಥಾಯಂ ಯದಿ ಕಸ್ಸಚಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಂ ಪಾತು ಭವೇಯ್ಯ, ಕಿಂ ತೇನ ಪುನ ಉಪಜ್ಝಾ ಗಹೇತಬ್ಬಾ, ಪುನ ಉಪಸಮ್ಪದಾ ಕಾತಬ್ಬಾ, ಕಿಂ ಭಿಕ್ಖೂಪಸಮ್ಪದಾತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವಸ್ಸಗಣನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ, ಉದಾಹು ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾತಿ ಪುಚ್ಛಾಯ ಸತಿ ತಂ ಪರಿಹರಿತುಮಾಹ ‘‘ಸಚೇ’’ತಿಆದಿ. ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಸಾ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಮಜ್ಝೇಯೇವ ವಸಿತಬ್ಬಂ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಚೋದನಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ಅಪ್ಪತಿರೂಪ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಭಿಕ್ಖುಭೂತಕಾಲೇ ಆಪಜ್ಜಿತಾಪತ್ತಿಯೋ ಕಥಂ ಕಾತಬ್ಬಾತಿ ಚೋದನಂ ಮನಸಿ ಕತ್ವಾ ಆಹ ‘‘ಯಾ ದೇಸನಾಗಾಮಿನಿಯೋ ವಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಭಿಕ್ಖುನೀಹಿ ಸಾಧಾರಣಾತಿ ಸಞ್ಚರಿತ್ತಾದಯೋ. ಅಸಾಧಾರಣಾತಿ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಆದಯೋ. ಹೋತು ಭಗವತೋ ಅನುಞ್ಞಾತವಸೇನ ಲಿಙ್ಗೇ ಪರಿವತ್ತೇ ಅಸಾಧಾರಣಾಪತ್ತೀಹಿ ವುಟ್ಠಿತಭಾವೋ, ಪುನ ಪಕತಿಲಿಙ್ಗೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಪುನ ಆಪತ್ತಿ ಸಿಯಾತಿ ಆಸಙ್ಕಂ ಪರಿಹರಿತುಂ ‘‘ಪುನ ಪಕತಿಲಿಙ್ಗೇ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ಇದಾನಿ ತಮತ್ಥಂ ಪಾಳಿಯಾ ಸಾಧೇತುಂ ‘‘ವುತ್ತಞ್ಚೇತ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ತಸ್ಸತ್ಥೋ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕವಣ್ಣನಾಯ ಟೀಕಾಸು (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೬೯; ವಜಿರ. ಟೀ. ಪಾರಾಜಿಕ ೬೯) ವುತ್ತನಯೇನೇವ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ, ಇಧ ಪನ ಗರುಕಾಪತ್ತಿವುಟ್ಠಾನಕಥಾಭೂತತ್ತಾ ಸಾಯೇವ ಕಥಾ ವುಚ್ಚತೇ.

೨೪೭. ತತ್ಥ ಭಿಕ್ಖುನೀಹಿ ಸಾಧಾರಣಾಯ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯ ಆಪತ್ತಿಯಾತಿ ಸಞ್ಚರಿತ್ತಾದಿಆಪತ್ತಿಯಾ, ಹೇತ್ವತ್ಥೇ ಚೇತಂ ಕರಣವಚನಂ. ಪರಿವಸನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅನಾದರೇ ಸಾಮಿವಚನಂ. ಪಕ್ಖಮಾನತ್ತಮೇವ ದಾತಬ್ಬಂ, ನ ಪುನ ಪರಿವಾಸೋ ದಾತಬ್ಬೋ ಭಿಕ್ಖುನಿಭಾವೇ ಅಪರಿವಾಸಾರಹತ್ತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಮಾನತ್ತಂ ಚರನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅನಾದರೇಯೇವ ಸಾಮಿವಚನಂ, ಛಾರತ್ತಮಾನತ್ತೇ ಆಚಿಣ್ಣೇಯೇವ ಪರಿವತ್ತತಿ, ಪುನ ಪಕ್ಖಮಾನತ್ತಮೇವ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ. ತೇನ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಸಚೇ ಚಿಣ್ಣಮಾನತ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ. ಅಕುಸಲವಿಪಾಕೇ ಪರಿಕ್ಖೀಣೇತಿ ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ಅನ್ತರಧಾನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಪತಿಟ್ಠಾನಂ ಪನ ಕುಸಲವಿಪಾಕಮೇವ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಉಭಯಮ್ಪಿ ಅಕುಸಲೇನ ಅನ್ತರಧಾಯತಿ, ಕುಸಲೇನ ಪಟಿಲಬ್ಭತೀ’’ತಿ. ಛಾರತ್ತಂ ಮಾನತ್ತಮೇವ ದಾತಬ್ಬಂ, ನ ಪರಿವಾಸೋ ದಾತಬ್ಬೋ, ನ ವಾ ಪಕ್ಖಮಾನತ್ತಂ ದಾತಬ್ಬಂ.

‘‘ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಂ ವಿಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಸಚೇ’’ತಿಆದಿ. ಪರಿವಾಸದಾನಂ ನತ್ಥಿ, ಛಾರತ್ತಂ ಮಾನತ್ತಮೇವ ದಾತಬ್ಬಂ. ಕಸ್ಮಾ? ಭಿಕ್ಖುನಿಕಾಲೇ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನತ್ತಾ. ಭಿಕ್ಖುಕಾಲೇ ಛನ್ನಾಯೇವ ಹಿ ಆಪತ್ತಿ ಪರಿವಾಸಾರಹಾ ಹೋತಿ, ನೋ ಭಿಕ್ಖುನಿಕಾಲೇತಿ ಅಯಮೇತಾಸಂ ವಿಸೇಸೋ. ಪಕ್ಖಮಾನತ್ತಂ ಚರನ್ತಿಯಾತಿ ಅನಾದರೇ ಸಾಮಿವಚನಂ, ಪಕ್ಖಮಾನತ್ತೇ ಆಚಿಣ್ಣೇಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಥಾ ಹಿ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಚಿಣ್ಣಮಾನತ್ತಾಯಾ’’ತಿಆದಿ. ಛಾರತ್ತಂ ಮಾನತ್ತಂ ಚರನ್ತಸ್ಸಾತಿಆದಿ ವುತ್ತನಯಮೇವ.

ಪರಿವಾಸವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ

ಇದಾನಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾಪತ್ತಿ ಯಸ್ಮಾ ಸಾವಸೇಸಗರುಕಾಪತ್ತಿ ಹೋತಿ ಸತೇಕಿಚ್ಛಾ, ತಸ್ಮಾ ಯಥಾ ನಾಮ ರೋಗಾತುರೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಕಿಞ್ಚಿ ಅತ್ತನೋ ಹಿತಸುಖಕಾರಣಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತಮೇನಂ ಕಾರುಣಿಕೋ ತಿಕಿಚ್ಛಕೋ ಕರುಣಾಸಞ್ಚೋದಿತೋ ತಿಕಿಚ್ಛಂ ಕತ್ವಾ ಗೇಲಞ್ಞತೋ ವುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಹಿತಸುಖಂ ಜನೇತಿ, ಏವಂ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾಪತ್ತಿಸಮಙ್ಗೀ ಪುಗ್ಗಲೋ ಆಣಾವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತರಾಯಿಕಭಾವತೋ ಸಗ್ಗಮೋಕ್ಖಮಗ್ಗಂ ಸೋಧೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತಮೇನಂ ಮಹಾಕಾರುಣಿಕೋ ಭಗವಾ ಮಹಾಕರುಣಾಯ ಸಞ್ಚೋದಿತಮಾನಸೋ ಅನೇಕೇಹಿ ನಯೇಹಿ ಆಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾನಂ ಕತ್ವಾ ಸಗ್ಗಮೋಕ್ಖಸುಖೇ ಪತಿಟ್ಠಪೇತಿ, ಭಗವತೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಞ್ಞುನೋ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯಾಪಿ ಅನೇಕೇಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಭಗವತೋ ವಚನಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ವಿಸುದ್ಧಕಾಮಾನಂ ನಯಂ ದೇನ್ತಿ, ತಥಾ ಟೀಕಾಚರಿಯಾದಯೋಪಿ. ಏವಂ ದಿನ್ನೇ ಪನ ನಯೇ ಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಪಣ್ಡಿತಾ ಯಥಾನುಸಿಟ್ಠಂ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಅಞ್ಞಥಾ ಅತ್ಥಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನ ಯಥಾನುಸಿಟ್ಠಂ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತಿ, ತೇಸಂ ದಿಟ್ಠಾನುಗತಿಂ ಅನುಗಚ್ಛನ್ತಾ ಸಿಸ್ಸಾದಯೋಪಿ ತಥೇವ ಕರೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಭಗವತೋ ವಚನಞ್ಚ ಪುಬ್ಬೇನಾಪರಂ ಸಂಸನ್ದಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಟೀಕಾದಿವಚನಞ್ಚ ಸಮ್ಮಾ ತುಲಯಿತ್ವಾ ತಥತೋ ಭಗವತೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಞತ್ವಾ ಯಥಾನುಸಿಟ್ಠಂ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತೇಹಿ ಗರುಕಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಹನತ್ಥಂ ಯೋಗೋ ಕರಣೀಯೋ.

ತಸ್ಮಾ ಯದಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ ವಿನಯಧರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ‘‘ಗರುಕಾಪತ್ತಿವುಟ್ಠಾನಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ, ತದಾ ವಿನಯಧರೇನ ‘‘ತ್ವಂ ಕತರಾಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ. ‘‘ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಆಪನ್ನೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಕತರಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಯಂ ಮೋಚೇತುಕಾಮಚೇತನಾ, ಉಪಕ್ಕಮೋ, ಮುಚ್ಚನನ್ತಿ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ. ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗೇ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥೀ, ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞಿತಾ, ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೋ, ತೇನ ರಾಗೇನ ವಾಯಾಮೋ, ಹತ್ಥಗ್ಗಾಹಾದಿಸಮಾಪಜ್ಜನನ್ತಿ ಪಞ್ಚ ಅಙ್ಗಾನಿ. ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಾಯಂ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥೀ, ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞಿತಾ, ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಸ್ಸಾದರಾಗೋ, ತೇನ ರಾಗೇನ ಓಭಾಸನಂ, ತಙ್ಖಣವಿಜಾನನನ್ತಿ ಪಞ್ಚ ಅಙ್ಗಾನಿ. ಅತ್ತಕಾಮೇ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥೀ, ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞಿತಾ, ಅತ್ತಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಾಯ ರಾಗೋ, ತೇನ ರಾಗೇನ ವಣ್ಣಭಣನಂ, ತಙ್ಖಣವಿಜಾನನನ್ತಿ ಪಞ್ಚ ಅಙ್ಗಾನಿ. ಸಞ್ಚರಿತ್ತೇ ಯೇಸು ಸಞ್ಚರಿತ್ತಂ ಸಮಾಪಜ್ಜತಿ, ತೇಸಂ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕತಾ, ನಾಲಂವಚನೀಯತಾ, ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನವೀಮಂಸನಪಚ್ಚಾಹರಣಾನೀತಿ ಪಞ್ಚ ಅಙ್ಗಾನಿ. ಕುಟಿಕಾರೇ ಉಲ್ಲಿತ್ತಾದೀನಂ ಅಞ್ಞತರತಾ, ಹೇಟ್ಠಿಮಪಮಾಣಸಮ್ಭವೋ, ಅದೇಸಿತವತ್ಥುಕತಾ, ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತತಾ, ಅತ್ತುದ್ದೇಸಿಕತಾ, ವಾಸಾಗಾರತಾ, ಲೇಪಘಟನಾತಿ ಸತ್ತ ಪಮಾಣಯುತ್ತಾದೀಸು ಛಧಾ ಅಙ್ಗಾನಿ. ವಿಹಾರಕಾರೇ ತಾನಿಯೇವ ಛ ಅಙ್ಗಾನಿ. ದುಟ್ಠದೋಸೇ ಯಂ ಚೋದೇತಿ, ತಸ್ಸ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋತಿ ಸಙ್ಖ್ಯುಪಗಮನಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಸುದ್ಧಸಞ್ಞಿತಾ, ಯೇನ ಪಾರಾಜಿಕೇನ ಚೋದೇತಿ, ತಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಾದಿವಸೇನ ಅಮೂಲಕತಾ, ಚಾವನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಸಮ್ಮುಖಾಚೋದನಾ, ತಸ್ಸ ತಙ್ಖಣವಿಜಾನನನ್ತಿ ಪಞ್ಚ ಅಙ್ಗಾನಿ. ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯೇ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯಸ್ಸ ಅಧಿಕರಣಸ್ಸ ಕಞ್ಚಿದೇಸಂ ಲೇಸಮತ್ತಂ ಉಪಾದಿಯನತಾ, ಪುರಿಮಾನಿ ಪಞ್ಚಾತಿ ಛ ಅಙ್ಗಾನಿ. ಸಙ್ಘಭೇದೇ ಭೇದಾಯ ಪರಕ್ಕಮನಂ, ಧಮ್ಮಕಮ್ಮೇನ ಸಮನುಭಾಸನಂ, ಕಮ್ಮವಾಚಾಪರಿಯೋಸಾನಂ, ಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನನ್ತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅಙ್ಗಾನಿ. ಭೇದಾನುವತ್ತಕೇ ಅಙ್ಗೇಸು ಯಥಾ ತತ್ಥ ಪರಕ್ಕಮನಂ, ಏವಂ ಇಧ ಅನುವತ್ತನನ್ತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅಙ್ಗಾನಿ. ದುಬ್ಬಚೇ ಅಙ್ಗೇಸು ಯಥಾ ತತ್ಥ ಪರಕ್ಕಮನಂ, ಏವಂ ಇಧ ಅವಚನೀಯಕರಣತಾತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅಙ್ಗಾನಿ. ಕುಲದೂಸಕೇ ಅಙ್ಗೇಸು ಯಥಾ ತತ್ಥ ಪರಕ್ಕಮನಂ, ಏವಂ ಇಧ ಛನ್ದಾದೀಹಿ ಪಾಪನನ್ತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅಙ್ಗಾನಿ. ಇತಿ ಇಮಾನಿ ಅಙ್ಗಾನಿ ಸೋಧೇತ್ವಾ ಸಚೇ ಅಙ್ಗಪಾರಿಪೂರೀ ಹೋತಿ, ‘‘ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ. ನೋ ಚೇ, ‘‘ನಾಯಂ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ, ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ನಾಯಂ ವುಟ್ಠಾನಗಾಮಿನೀ, ದೇಸನಾಗಾಮಿನೀ ಅಯಂ ಆಪತ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪತಿರೂಪಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ದೇಸೇಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ದೇಸಾಪೇತಬ್ಬೋ.

ಅಥ ಪನ ಅನಾಪತ್ತಿಚ್ಛಾಯಾ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ‘‘ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಉಯ್ಯೋಜೇತಬ್ಬಾ. ಸಚೇ ಪನ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಚ್ಛಾಯಾ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ‘‘ತ್ವಂ ಇಮಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಛಾದೇಸಿ, ನ ಛಾದೇಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ನ ಛಾದೇಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ತೇನ ಹಿ ತ್ವಂ ನ ಪರಿವಾಸಾರಹೋ, ಮಾನತ್ತಾರಹೋವ ಹೋತೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ. ‘‘ಛಾದೇಮೀ’’ತಿ ಪನ ವುತ್ತೇ ‘‘ದಸಸು ಆಕಾರೇಸು ಅಞ್ಞತರಕಾರಣೇನ ಛಾದೇಸಿ, ಉದಾಹು ಅಞ್ಞಕಾರಣೇನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ದಸಸು ಅಞ್ಞತರಕಾರಣೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಏವಮ್ಪಿ ಮಾನತ್ತಾರಹೋ ಹೋತಿ, ನ ಪರಿವಾಸಾರಹೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ. ಅಥ ‘‘ಅಞ್ಞಕಾರಣೇನಾ’’ತಿ ವದತಿ, ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ‘‘ತ್ವಂ ಆಪತ್ತಿಆಪನ್ನಭಾವಂ ಜಾನನ್ತೋ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇಸಿ, ಉದಾಹು ಅಜಾನನ್ತೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಅಜಾನನ್ತೋ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಚ ‘‘ಆಪತ್ತಿಆಪನ್ನಭಾವಂ ಸರನ್ತೋ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇಸಿ, ಉದಾಹು ವಿಸರಿತ್ವಾ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ವಿಸರಿತ್ವಾ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಚ ‘‘ಆಪತ್ತಿಆಪನ್ನಭಾವೇ ವೇಮತಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇಸಿ, ಉದಾಹು ನಿಬ್ಬೇಮತಿಕೋ ಹುತ್ವಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ವೇಮತಿಕೋ ಹುತ್ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಚ ‘‘ನ ತ್ವಂ ಪರಿವಾಸಾರಹೋ, ಮಾನತ್ತಾರಹೋವ ಹೋತೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ.

ಅಥ ‘‘ಜಾನನ್ತೋ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಚ ‘‘ಸರನ್ತೋ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಚ ‘‘ನಿಬ್ಬೇಮತಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಚ ‘‘ತ್ವಂ ಪರಿವಾಸಾರಹೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಸಮುಚ್ಚಯಕ್ಖನ್ಧಕೇ (ಚೂಳವ. ೧೪೪) ‘‘ಸೋ ಏವಂ ವದತಿ ‘ಯಾಯಂ, ಆವುಸೋ, ಆಪತ್ತಿ ಜಾನಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ, ಧಮ್ಮಿಕಂ ತಸ್ಸಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಪರಿವಾಸದಾನಂ, ಧಮ್ಮತ್ತಾ ರುಹತಿ. ಯಾ ಚ ಖ್ವಾಯಂ, ಆವುಸೋ, ಆಪತ್ತಿ ಅಜಾನಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ, ಅಧಮ್ಮಿಕಂ ತಸ್ಸಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಪರಿವಾಸದಾನಂ, ಅಧಮ್ಮತ್ತಾ ನ ರುಹತಿ. ಏಕಿಸ್ಸಾ, ಆವುಸೋ, ಆಪತ್ತಿಯಾ ಭಿಕ್ಖು ಮಾನತ್ತಾರಹೋ’’’ತಿ ಚ, ‘‘ಸೋ ಏವಂ ವದತಿ ‘ಯಾಯಂ ಆಪತ್ತಿ ಸರಮಾನಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ, ಧಮ್ಮಿಕಂ ತಸ್ಸಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಪರಿವಾಸದಾನಂ, ಧಮ್ಮತ್ತಾ ರುಹತಿ. ಯಾ ಚ ಖ್ವಾಯಂ ಆಪತ್ತಿ ಅಸರಮಾನಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ, ಅಧಮ್ಮಿಕಂ ತಸ್ಸಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಪರಿವಾಸದಾನಂ, ಅಧಮ್ಮತ್ತಾ ನ ರುಹತಿ. ಏಕಿಸ್ಸಾ, ಆವುಸೋ, ಆಪತ್ತಿಯಾ ಭಿಕ್ಖು ಮಾನತ್ತಾರಹೋ’’’ತಿ ಚ, ‘‘ಸೋ ಏವಂ ವದತಿ ‘ಯಾಯಂ, ಆವುಸೋ, ಆಪತ್ತಿ ನಿಬ್ಬೇಮತಿಕಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ, ಧಮ್ಮಿಕಂ ತಸ್ಸಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಪರಿವಾಸದಾನಂ, ಧಮ್ಮತ್ತಾ ರುಹತಿ. ಯಾ ಚ ಖ್ವಾಯಂ, ಆವುಸೋ, ಆಪತ್ತಿ ವೇಮತಿಕಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ, ಅಧಮ್ಮಿಕಂ ತಸ್ಸಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಪರಿವಾಸದಾನಂ, ಅಧಮ್ಮತ್ತಾ ನ ರುಹತಿ. ಏಕಿಸ್ಸಾ, ಆವುಸೋ, ಆಪತ್ತಿಯಾ ಭಿಕ್ಖುಮಾನತ್ತಾರಹೋ’’’ತಿ ಚ.

ಏವಂ ಪರಿವಾಸಾರಹಭಾವಂ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಪರಿವಾಸಾರಹೋ, ತೀಸು ಪರಿವಾಸೇಸು ಕತರಪರಿವಾಸಾರಹೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖು ತ್ವಂ ಕತಿ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಛಾದೇಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಏಕಂ ಆಪತ್ತಿ’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ದ್ವೇ ತೀಣಿ ತತುತ್ತರಿ ವಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಛಾದೇಮೀ’’ತಿ ವಾ ವುತ್ತೇ ‘‘ಕತೀಹಂ ತ್ವಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಏಕಾಹಮೇವಾಹಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇಮೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ದ್ವೀಹಂ ತೀಹಂ ತತುತ್ತರಿ ವಾ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇಮೀ’’ತಿ ವಾ ವುತ್ತೇ ‘‘ಯಾವತೀಹಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇಸಿ, ತಾವತೀಹಂ ತ್ವಂ ಪಟಿವಸಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ ‘‘ಯಾವತೀಹಂ ಜಾನಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತಿ, ತಾವತೀಹಂ ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಅಕಾಮಾ ಪರಿವತ್ಥಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ತತೋ ‘‘ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಆಪತ್ತಿಪರಿಯನ್ತಂ ಜಾನಾತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಪರಿವಾಸಾರಹೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೪೨) ಞತ್ವಾ ತದನುರೂಪಾ ಕಮ್ಮವಾಚಾ ಕಾತಬ್ಬಾ.

ಏತ್ಥ ಚ ಆಪತ್ತಿಪರಿಯನ್ತಪುಚ್ಛನಂ ಕಮ್ಮವಾಚಾಕರಣತ್ಥಮೇವ ಹೋತಿ, ರತ್ತಿಪರಿಯನ್ತಪುಚ್ಛನಂ ಪನ ತದತ್ಥಞ್ಚೇವ ಸುದ್ಧನ್ತಪರಿವಾಸಸ್ಸ ಅನನುರೂಪಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಞ್ಚ ಹೋತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಚುಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೨) ‘‘ಸೋ ದುವಿಧೋ ಚೂಳಸುದ್ಧನ್ತೋ ಮಹಾಸುದ್ಧನ್ತೋತಿ, ದುವಿಧೋಪಿ ಚೇಸ ರತ್ತಿಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಸಕಲಂ ವಾ ಏಕಚ್ಚಂ ವಾ ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಚ ಅಸರನ್ತಸ್ಸ ಚ ತತ್ಥ ವೇಮತಿಕಸ್ಸ ಚ ದಾತಬ್ಬೋ. ಆಪತ್ತಿಪರಿಯನ್ತಂ ಪನ ‘ಅಹಂ ಏತ್ತಕಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಆಪನ್ನೋ’ತಿ ಜಾನಾತು ವಾ, ಮಾ ವಾ, ಅಕಾರಣಮೇತ’’ನ್ತಿ. ತತೋ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ನಿಸೀದನಟ್ಠಾನಂ ಜಾನಿತಬ್ಬಂ. ದುವಿಧಞ್ಹಿ ನಿಸೀದನಟ್ಠಾನಂ ಅನಿಕ್ಖಿತ್ತವತ್ತೇನ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನಂ, ನಿಕ್ಖಿತ್ತವತ್ತೇನ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಅಪ್ಪಭಿಕ್ಖುಕೇ ವಿಹಾರೇ ಸಭಾಗಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಸನಟ್ಠಾನೇ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೋ ಅನ್ತೋವಿಹಾರೋ ಅನಿಕ್ಖಿತ್ತವತ್ತೇನ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನಂ ಹೋತಿ. ಉಪಚಾರಸೀಮಂ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಮಹಾಮಗ್ಗತೋ ಓಕ್ಕಮ್ಮ ಗುಮ್ಬವತಿಪಟಿಚ್ಛನ್ನಟ್ಠಾನಂ ನಿಕ್ಖಿತ್ತವತ್ತೇನ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನಂ ಹೋತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೨) ‘‘ಸಚೇ ಅಪ್ಪಭಿಕ್ಖುಕೋ ವಿಹಾರೋ ಹೋತಿ, ಸಭಾಗಾ ಭಿಕ್ಖೂ ವಸನ್ತಿ, ವತ್ತಂ ಅನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ವಿಹಾರೇಯೇವ ರತ್ತಿಪರಿಗ್ಗಹೋ ಕಾತಬ್ಬೋ. ಅಥ ನ ಸಕ್ಕಾ ಸೋಧೇತುಂ, ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಏಕೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಮಾನತ್ತವಣ್ಣನಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಉಪಚಾರಸೀಮಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮಹಾಮಗ್ಗಾ ಓಕ್ಕಮ್ಮ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಟ್ಠಾನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋಅರುಣೇಯೇವ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವತ್ತಂ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪರಿವಾಸೋ ಆರೋಚೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ. ‘‘ಮಾನತ್ತವಣ್ಣನಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವಾ’’ತಿ ಚ ‘‘ಸಚೇ ಅಪ್ಪಭಿಕ್ಖುಕೋ ವಿಹಾರೋ ಹೋತಿ, ಸಭಾಗಾ ಭಿಕ್ಖೂ ವಸನ್ತಿ, ವತ್ತಂ ಅನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋವಿಹಾರೇಯೇವ ರತ್ತಿಯೋ ಗಣೇತಬ್ಬಾ. ಅಥ ನ ಸಕ್ಕಾ ಸೋಧೇತುಂ, ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಚತೂಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ವಾ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖೇಪತೋ, ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖೇಪಾರಹಟ್ಠಾನತೋ ದ್ವೇ ಲೇಡ್ಡುಪಾತೇ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮಹಾಮಗ್ಗತೋ ಓಕ್ಕಮ್ಮ ಗುಮ್ಬೇನ ವಾ ವತಿಯಾ ವಾ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಟ್ಠಾನೇ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ವಿ. ಸಙ್ಗ. ಅಟ್ಠ. ೨೩೮) ಇದಂ ವಚನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ.

ತತ್ಥ ಅಪ್ಪಭಿಕ್ಖುಕೋ ವಿಹಾರೋ ಹೋತೀತಿ ಇದಂ ಬಹುಭಿಕ್ಖುಕೇ ವಿಹಾರೇ ಅಞ್ಞೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಅಞ್ಞೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದವತ್ತಭೇದಕಾರಣಾನಿ ಸೋಧೇತುಂ ದುಕ್ಕರತ್ತಾ ವುತ್ತಂ. ವಕ್ಖತಿ ಹಿ ‘‘ಅಥ ನ ಸಕ್ಕಾ ಸೋಧೇತು’’ನ್ತಿ. ಸಭಾಗಾ ಭಿಕ್ಖೂ ವಸನ್ತೀತಿ ಇದಂ ವಿಸಭಾಗಾನಂ ವೇರೀಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ವತ್ತಂ ಆರೋಚೇನ್ತೋ ಪಕಾಸೇತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೨; ವಿ. ಸಙ್ಗ. ಅಟ್ಠ. ೨೩೬) ‘‘ತಸ್ಮಾ ಅವೇರಿಸಭಾಗಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಾ. ಯೋ ಪನ ವಿಸಭಾಗೋ ಹೋತಿ ಸುತ್ವಾ ಪಕಾಸೇತುಕಾಮೋ, ಏವರೂಪಸ್ಸ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸಪಿ ಸನ್ತಿಕೇ ನಾರೋಚೇತಬ್ಬಾ’’ತಿ, ತಸ್ಮಾ ವಿಸಭಾಗಾನಂ ವಸನಟ್ಠಾನೇ ವತ್ತಂ ಅಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ ಬಹಿಯೇವ ಕಾತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ವಿಹಾರೇಯೇವಾತಿ ಅನ್ತೋಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಮೇವ. ವಕ್ಖತಿ ಹಿ ‘‘ಅಥ ನ ಸಕ್ಕಾ…ಪೇ… ಉಪಚಾರಸೀಮಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ’’ತಿ. ರತ್ತಿಪರಿಗ್ಗಹೋ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ ರತ್ತಿಗಣನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಮಾನತ್ತವಣ್ಣನಾಯಂ ‘‘ರತ್ತಿಯೋ ಗಣೇತಬ್ಬಾ’’ತಿ. ಅಥ ನ ಸಕ್ಕಾ ಸೋಧೇತುನ್ತಿ ಬಹುಭಿಕ್ಖುಕತ್ತಾ ವಾ ವಿಹಾರಸ್ಸ ವಿಸಭಾಗಾನಂ ವಸನಟ್ಠಾನತ್ತಾ ವಾ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದವತ್ತಾಭೇದಕಾರಣಾನಿಪಿ ಸೋಧೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ. ವತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾತಿ ಪರಿವಾಸವತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ. ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇತಿ ಪಚ್ಛಿಮಯಾಮಕಾಲೇ ಅರುಣೋದಯತೋ ಪುರೇತರಮೇವ. ತಥಾ ಹಿ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಅನ್ತೋಅರುಣೇಯೇವ ವುತ್ತನಯೇನ ವತ್ತಂ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪರಿವಾಸೋ ಆರೋಚೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ. ಏಕೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸದ್ಧಿನ್ತಿ ವಿಪ್ಪವಾಸರತ್ತಿಚ್ಛೇದವಿಮುಚ್ಚನತ್ಥಂ ವಿನಾ ಪಕತತ್ತೇನ ಸಭಿಕ್ಖುಕಆವಾಸಅಭಿಕ್ಖುಕಅನಾವಾಸಗಮನಸಙ್ಖಾತವತ್ತಭೇದವಿಮುಚ್ಚನತ್ಥಞ್ಚ ವುತ್ತಂ. ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಾರಿವಾಸಿಕೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸಭಿಕ್ಖುಕಾ ಆವಾಸಾ ಅಭಿಕ್ಖುಕೋ ಅನಾವಾಸೋ ಗನ್ತಬ್ಬೋ ಅಞ್ಞತ್ರ ಪಕತತ್ತೇನ ಅಞ್ಞತ್ರ ಅನ್ತರಾಯಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ೭೬).

ಮಾನತ್ತವಣ್ಣನಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನಾತಿ ‘‘ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖೇಪತೋ, ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖೇಪಾರಹಟ್ಠಾನತೋ ದ್ವೇ ಲೇಡ್ಡುಪಾತೇ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತನಯೇನ. ಯದಿ ಏವಂ ವಿಸಮಮಿದಂ ನಯದಸ್ಸನಂ, ಪರಿಕ್ಖೇಪಪರಿಕ್ಖೇಪಾರಹಟ್ಠಾನೇ ಏವ ಹಿ ಉಪಚಾರಸೀಮಾ ಹೋತಿ, ಕಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ಉಪಚಾರಸೀಮತೋ ದ್ವೇಲೇಡ್ಡುಪಾತಾತಿಕ್ಕಮೋ ವುತ್ತೋ, ಇಧ ಪನ ಉಪಚಾರಸೀಮಾತಿಕ್ಕಮೋ ಏವಾತಿ? ಸಚ್ಚಂ, ತಥಾಪಿ ವಿಹಾರೇ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಜ್ಝಾಯಾದಿಸದ್ದಸವನಸಬ್ಭಾವತೋ ಸುವಿದೂರಾತಿಕ್ಕಮೋ ವುತ್ತೋ, ಇಧ ಪನ ಉಪಚಾರಸೀಮತೋ ಅತಿಕ್ಕಮಮತ್ತೋಪಿ ಅತಿಕ್ಕಮೋಯೇವಾತಿ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತೋ. ಬುದ್ಧಮತಞ್ಞುನೋ ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯಾ. ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾಯಂ (ವಜಿರ. ಟೀ. ಚೂಳವಗ್ಗ ೯೭) ‘‘ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖೇಪತೋತಿಆದಿ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಪಾಳಿಯಂ ನತ್ಥಿ, ಅಥ ಖೋ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯಾನಂ ವಚನೇನ ತಥಾ ಏವ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಚ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ.

ಮಾನತ್ತವಣ್ಣನಾಯಂ ಚತೂಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ವಾ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿನ್ತಿ ಇದಂ ಪನ ಊನೇಗಣೇಚರಣರತ್ತಿಚ್ಛೇದವಿಮುಚ್ಚನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ. ದ್ವೇ ಲೇಡ್ಡುಪಾತೇ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾತಿಆದಿ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸವನೂಪಚಾರದಸ್ಸನೂಪಚಾರವಿಜಹನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ. ತೇನೇವಾಹ ಟೀಕಾಚರಿಯೋ ‘‘ದ್ವೇ ಲೇಡ್ಡುಪಾತೇ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾತಿ ಇದಂ ವಿಹಾರೇ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಜ್ಝಾಯಾದಿಸದ್ದಸವನೂಪಚಾರವಿಜಹನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ, ‘ಮಹಾಮಗ್ಗತೋ ಓಕ್ಕಮ್ಮಾತಿ ಇದಂ ಮಗ್ಗಪಟಿಪನ್ನಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸವನೂಪಚಾರವಿಜಹನತ್ಥಂ, ಗುಮ್ಬೇನ ವಾತಿಆದಿ ದಸ್ಸನೂಪಚಾರವಿಜಹನತ್ಥ’’ನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ಯಥಾವುತ್ತಂ ದುವಿಧಂ ಠಾನಂ ಪರಿವಸನ್ತಮಾನತ್ತಚಾರಿಕಭಿಕ್ಖೂಹಿ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನಂ ಹೋತಿ. ತೇಸು ಚ ಯದಿ ಅನ್ತೋವಿಹಾರೇಯೇವ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಪರಿವಸತಿ, ಉಪಚಾರಸೀಮಗತಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ. ಅಥ ಬಹಿಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಂ, ದಿಟ್ಠರೂಪಾನಂ ಸುತಸದ್ದಾನಂ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಂ. ಅದಿಟ್ಠಅಸುತಾನಮ್ಪಿ ಅನ್ತೋದ್ವಾದಸಹತ್ಥಗತಾನಂ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಮೇವ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾಯಂ ‘‘ವತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ವಸನ್ತಸ್ಸ ಉಪಚಾರಸೀಮಗತಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಆರೋಚನಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ದಿಟ್ಠರೂಪಾನಂ ಸುತಸದ್ದಾನಂ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಂ. ಅದಿಟ್ಠಅಸ್ಸುತಾನಮ್ಪಿ ಅನ್ತೋದ್ವಾದಸಹತ್ಥಗತಾನಂ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಂ. ಇದಂ ವತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ವಸನ್ತಸ್ಸ ಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ. ಇದಞ್ಚ ವತ್ತಂ ಅನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ವಸನ್ತಸ್ಸ ಅನ್ತೋವಿಹಾರೇಯೇವ ರತ್ತಿಪರಿಗ್ಗಹಸ್ಸ ಚ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ವಸನ್ತಸ್ಸ ಉಪಚಾರಸೀಮಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ವತ್ತಸಮಾದಾನಸ್ಸ ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ವುತ್ತಂ. ಉಪಚಾರೋ ಪನ ಅನ್ತೋಸೀಮಾಯ ಠಿತಾನಂ ಸಕಲಉಪಚಾರಸೀಮಾ ಹೋತಿ, ಬಹಿಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ಠಿತಾನಂ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಮತ್ತಂ. ತೇನೇವ ಹಿ ಉದ್ದೇಸಭತ್ತಾದಿಸಙ್ಘಲಾಭೋ ಯದಿ ಅನ್ತೋಸೀಮಾಯ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಸೀಮಟ್ಠಕಸಙ್ಘಸ್ಸ ಹೋತಿ. ಯದಿ ಬಹಿಸೀಮಾಯಂ, ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಬ್ಭನ್ತರೇ ಪತ್ತಭಿಕ್ಖೂನಂ, ತಸ್ಮಾ ಉಪಚಾರವಸೇನಪಿ ಏಸ ಅತ್ಥೋ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾಯಂ (ವಜಿರ. ಟೀ. ಚೂಳವಗ್ಗ ೯೭) ‘‘ಅತ್ಥಿಭಾವಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾತಿ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥೇ ಉಪಚಾರೇ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಅನಿಕ್ಖಿತ್ತವತ್ತಾನಂ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ಆಗತಭಾವಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಸಹವಾಸಾದಿಕಂ ವೇದಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಚ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ.

ಏವಂ ಅನಿಕ್ಖಿತ್ತವತ್ತಾನಂ ಹುತ್ವಾ ಪರಿವಸನ್ತಾನಂ ಅನ್ತೋವಿಹಾರೇಯೇವ ವಸನಸ್ಸ, ನಿಕ್ಖಿತ್ತವತ್ತಾನಂ ಹುತ್ವಾ ಪರಿವಸನ್ತಾನಂ ವಿಹಾರತೋ ಬಹಿ ದ್ವೇ ಲೇಡ್ಡುಪಾತೇ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ವಸನಸ್ಸ ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾದೀಸು ಪಕರಣೇಸು ಆಗತತ್ತಾ ತಥಾಗತನಯೋ ಪಕರಣಾಗತನಯೋ ಹೋತಿ. ಇದಾನಿ ಪನ ಆಚರಿಯಾ ಅನಿಕ್ಖಿತ್ತವತ್ತಸ್ಸ ಚ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದವತ್ತಭೇದದೋಸೇ ಪರಿಹರಿತುಂ ಅತಿದುಕ್ಕರತ್ತಾ, ನಿಕ್ಖಿತ್ತವತ್ತಸ್ಸ ಚ ದೇವಸಿಕಂ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಬಹಿಸೀಮಗಮನಸ್ಸ ದುಕ್ಖತ್ತಾ, ವಾಳಸರೀಸಪಾದಿಪರಿಸಯಸ್ಸ ಚ ಆಸಙ್ಕಿತಬ್ಬಭಾವತೋ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದವತ್ತಭೇದಪರಿಹರಣವಸೇನ ಲಕ್ಖಣಪಾರಿಪೂರಿಮೇವ ಮನಸಿ ಕರೋನ್ತಾ ನಿಕ್ಖಿತ್ತವತ್ತಾಪಿ ಸಮಾನಾ ಅನ್ತೋವಿಹಾರೇಯೇವ ಪರಿವಾಸವಸನಞ್ಚ ಮಾನತ್ತಚರಣಞ್ಚ ಕರೋನ್ತಿ.

ಏಕಚ್ಚೇ ಆಚರಿಯಾ ಬಹಿಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಂ ಪತಿರೂಪಟ್ಠಾನೇ ಪಕತತ್ತಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಸನಸಾಲಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಪಾರಿವಾಸಿಕಭಿಕ್ಖೂನಂ ನಿಪಜ್ಜನಮಞ್ಚಂ ಸಬ್ಬತೋ ಛನ್ನಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ ಸದ್ವಾರಬನ್ಧನಂ ಸುಗುತ್ತಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ತಂ ಪದೇಸಂ ವತಿಯಾ ಪರಿಕ್ಖಿಪಾಪೇತ್ವಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಾಕಸಾಮಣೇರಾದಯೋ ನಿವತ್ತಾಪೇತ್ವಾ ಪುರಿಮಯಾಮೇ ವಾ ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೇ ವಾ ಸಮನ್ತತೋ ಸದ್ದಛಿಜ್ಜನಕಾಲೇ ಪಕತತ್ತಭಿಕ್ಖೂ ಸಾಲಾಯಂ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಪಾರಿವಾಸಿಕಭಿಕ್ಖೂ ವತ್ತಂ ಸಮಾದಾಪೇತ್ವಾ ಆರೋಚಾಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಮಞ್ಚಕೇಸು ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಿಮಯಾಮಕಾಲೇ ಉಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಅರುಣೇ ಉಟ್ಠಿತೇ ಆರೋಚಾಪೇತ್ವಾ ವತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪಾಪೇನ್ತಿ. ಏಸ ನಯೋ ಪಕರಣೇಸು ಅನಾಗತತ್ತಾ ಆಚರಿಯಾನಂ ಮತೇನ ಕತತ್ತಾ ಆಚರಿಯನಯೋ ನಾಮ. ಏಸ ನಯೋಪಿ ಯಥಾರುತತೋ ಪಕರಣೇಸು ಅನಾಗತೋಪಿ ಪಕರಣಾನುಲೋಮವಸೇನ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದವತ್ತಭೇದದೋಸೇ ಪರಿಹರಿತ್ವಾ ಲಜ್ಜಿಪೇಸಲೇಹಿ ಬಹುಸ್ಸುತೇಹಿ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮೇಹಿ ವಿನಯೇ ಪಕತಞ್ಞೂಹಿ ವಿಚಾರಿತೋ ಸಮಾನೋ ಸುನ್ದರೋ ಪಸತ್ಥೋವ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅನುಲೋಮನಯೋ’’ತಿಪಿ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

ನನು ಚ ಅನಿಕ್ಖಿತ್ತವತ್ತಾನಂಯೇವ ಅನ್ತೋವಿಹಾರೇ ವಸನಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ, ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ನಿಕ್ಖಿತ್ತವತ್ತಾಪಿ ಸಮಾನಾ ವಸನ್ತೀತಿ? ಸಚ್ಚಂ, ತತ್ಥ ಪನ ಅಪ್ಪಭಿಕ್ಖುಕತ್ತಾ ಸಭಾಗಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಸನಟ್ಠಾನತ್ತಾ ಚ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದವತ್ತಭೇದದೋಸೇ ಚ ಪರಿಹರಿತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಭಾವತೋ ಸಕಲರತ್ತಿನ್ದಿವಮ್ಪಿ ವತ್ತಂ ಅನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ವಸನಂ ವುತ್ತಂ, ಇಧ ಪನ ತಥಾ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಭಾವತೋ ದಿವಾ ವತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ರತ್ತಿಯಂ ಸಮಾದಿಯನ್ತೋ ಆಗನ್ತುಕಾನಂ ಅನಾಗಮನಕಾಲಭಾವತೋ, ಸದ್ದಛಿಜ್ಜನಕಾಲಭಾವತೋ ಚ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದಾದಿದೋಸೇ ಪರಿಹರಿತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತ್ತಾ ತದನುಲೋಮೋಯೇವ ಹೋತೀತಿ ಮನ್ತ್ವಾ ಆಚರಿಯಾ ಏವಂ ಕರೋನ್ತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಏವಂ ಹೋತು, ಬಹಿಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ವಸನ್ತಾನಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಟ್ಠಾನೇ ನಿಸೀದನಮೇವ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ, ನ ಪಕತತ್ತಸಾಲಾಕರಣಮಞ್ಚಕರಣಾದೀನಿ, ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಏತಾನಿ ಕರೋನ್ತೀತಿ? ಸಚ್ಚಂ, ತಥಾಪಿ ಪಕತತ್ತಸಾಲಾಕರಣಂ ಪಾರಿವಾಸಿಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಕತತ್ತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ವಿಪ್ಪವಾಸರತ್ತಿಚ್ಛೇದವತ್ತಭೇದದೋಸಪರಿಹರಣತ್ಥಂ, ತಂ ‘‘ತಯೋ ಖೋ, ಉಪಾಲಿ, ಪಾರಿವಾಸಿಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದಾ ಸಹವಾಸೋ, ವಿಪ್ಪವಾಸೋ, ಅನಾರೋಚನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಪಾಠಂ (ಚೂಳವ. ೮೩) ಅನುಲೋಮೇತಿ. ಮಞ್ಚಕರಣಂ ಸಹವಾಸರತ್ತಿಚ್ಛೇದವತ್ತಭೇದದೋಸಪರಿಹರಣತ್ಥಂ, ತಂ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಾರಿವಾಸಿಕೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಕತತ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಚ್ಛನ್ನೇ ಆವಾಸೇ ವತ್ಥಬ್ಬಂ, ನ ಏಕಚ್ಛನ್ನೇ ಅನಾವಾಸೇ ವತ್ಥಬ್ಬಂ, ನ ಏಕಚ್ಛನ್ನೇ ಆವಾಸೇ ವಾ ಅನಾವಾಸೇ ವಾ ವತ್ಥಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಪಾಠಞ್ಚ (ಚೂಳವ. ೮೧) ಯಥಾವುತ್ತಪಾಠಞ್ಚ ಅನುಲೋಮೇತಿ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಗಮನಾದೀನಿ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ತೇಸು ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಗಮನೇ ಏವ ವುತ್ತೇಪಿ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಗಮನಂ ರತ್ತಿಗಮನಸ್ಸ ಬಹುಪರಿಸ್ಸಯತ್ತಾ ಪರಿಸ್ಸಯವಿನೋದನತ್ಥಂ, ತಂ ‘‘ಅನ್ತರಾಯತೋ ಪರಿಮುಚ್ಚನತ್ಥಾಯ ಗನ್ತಬ್ಬಮೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಪಾಠಂ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೭೬) ಅನುಲೋಮೇತಿ. ಉಪಟ್ಠಾಕಸಾಮಣೇರಾದೀನಂ ನಿವತ್ತಾಪನಂ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಸಹಸೇಯ್ಯಸಙ್ಕಾನಿವತ್ತನತ್ಥಂ, ತಂ ‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಸಹಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪೇಯ್ಯ, ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಮಾತಿಕಾಪಾಠಂ (ಪಾಚಿ. ೪೯) ಅನುಲೋಮೇತಿ. ಪುರಿಮಯಾಮೇ ವಾ ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೇ ವಾ ಸಮನ್ತತೋ ಸದ್ದಛಿಜ್ಜನಕಾಲೇ ಪಕತತ್ತಭಿಕ್ಖೂ ಸಾಲಾಯಂ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಪಾರಿವಾಸಿಕಭಿಕ್ಖೂನಂ ವತ್ತಸಮಾದಾಪನಂ ಅಞ್ಞಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸದ್ದಸವನವಿವಜ್ಜನತ್ಥಂ, ತಂ ಅನಾರೋಚನರತ್ತಿಚ್ಛೇದದೋಸಪರಿಹರಣತ್ಥಂ, ತಂ ಯಥಾವುತ್ತರತ್ತಿಚ್ಛೇದಪಾಠಂ ಅನುಲೋಮೇತಿ.

ನನು ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಅನ್ತೋಅರುಣೇಯೇವ ವತ್ತಸಮಾದಾಪನಂ ವುತ್ತಂ, ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ‘‘ಪುರಿಮಯಾಮಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೇಸೂ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ? ನಾಯಂ ದೋಸೋ, ಹಿಯ್ಯೋಅರುಣುಗ್ಗಮನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಹಿ ಯಾವ ಅಜ್ಜಅರುಣುಗ್ಗಮನಾ ಏಕೋ ರತ್ತಿನ್ದಿವೋ ಅಜ್ಜಅರುಣಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ನಾಮ, ಅಜ್ಜಅರುಣತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಚ್ಛಾಕಾಲೋ ಅರುಣಸ್ಸ ಬಹಿ ನಾಮ, ತಸ್ಮಾ ಪುರಿಮಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೇಸು ಕತವತ್ತಸಮಾದಾನಮ್ಪಿ ಅರುಣೋದಯತೋ ಪುರೇ ಕತತ್ತಾ ಅನ್ತೋಅರುಣೇ ಕತಂಯೇವ ಹೋತಿ. ವತ್ತಂ ಅಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜನೇ ಚ ಸತಿ ನಿದ್ದಾವಸೇನ ಅರುಣುಗ್ಗಮನಕಾಲಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ವತ್ತಸಮಾದಾನಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಭವೇಯ್ಯ, ತಸ್ಮಾ ಪುರೇತರಮೇವ ಸಮಾದಾನಂ ಕತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜನಂ ಞಾಯಾಗತಂ ಹೋತಿ, ‘‘ಅನ್ತೋಅರುಣೇಯೇವ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವತ್ತಂ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಅಟ್ಠಕಥಾಪಾಠಞ್ಚ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೨) ಅನುಲೋಮೇತಿ.

ಏವಂ ಹೋತು, ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ಕಸ್ಮಾ ‘‘ಆರೋಚಾಪೇತ್ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ನನು ಮಾಳಕಸೀಮಾಯಂ ಸಮಾದಿನ್ನಕಾಲೇಯೇವ ವತ್ತಮಾರೋಚಿತನ್ತಿ? ಸಚ್ಚಂ ಆರೋಚಿತಂ, ಅಯಂ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ದಿವಾ ವತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೋ, ಇದಾನಿ ಸಮಾದಿನ್ನೋ, ತಸ್ಮಾ ಮಾಳಕಸೀಮಾಯ ಆರೋಚಿತಮ್ಪಿ ಪುನ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ. ಇದಮ್ಪಿ ‘‘ಅನ್ತೋಅರುಣೇಯೇವ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವತ್ತಂ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪರಿವಾಸೋ ಆರೋಚೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಪಾಠಂ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೨) ಅನುಲೋಮೇತಿ. ಅಥ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಮಞ್ಚಕೇಸು ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ’’ತಿ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ, ನನು ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ಮಞ್ಚೇಸು ನಿಪಜ್ಜಮಾನಾಪಿ ಪಕತತ್ತಸಾಲತೋ ನಿಬ್ಬೋದಕಪತನಟ್ಠಾನತೋ ಬಹಿ ನಿಪಜ್ಜಮಾನಾ ಸಹವಾಸರತ್ತಿಚ್ಛೇದದೋಸತೋ ಮುತ್ತಾಯೇವಾತಿ? ನ ಪನೇವಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ನ ಹಿ ಪಾರಿವಾಸಿಕೋ ಪಕತತ್ತಭಿಕ್ಖೂಹೇವ ಏಕಚ್ಛನ್ನೇ ನಿಪನ್ನೋ ಸಹವಾಸರತ್ತಿಚ್ಛೇದಪ್ಪತ್ತೋ ಹೋತಿ, ಅಥ ಖೋ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಮ್ಪಿ ಹೋತಿಯೇವ. ವುತ್ತಞ್ಚೇತಂ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಂ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೮೧) ‘‘ಸಚೇ ಹಿ ದ್ವೇ ಪಾರಿವಾಸಿಕಾ ಏಕತೋ ವಸೇಯ್ಯುಂ, ತೇ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ಅಜ್ಝಾಚಾರಂ ಞತ್ವಾ ಅಗಾರವಾ ವಾ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಿನೋ ವಾ ಹುತ್ವಾ ಪಾಪಿಟ್ಠತರಂ ವಾ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯುಂ ವಿಬ್ಭಮೇಯ್ಯುಂ ವಾ, ತಸ್ಮಾ ನೇಸಂ ಸಹಸೇಯ್ಯಾ ಸಬ್ಬಪ್ಪಕಾರೇನ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾ’’ತಿ. ‘‘ಪಚ್ಛಿಮಯಾಮಕಾಲೇ ಉಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಅರುಣೇ ಉಟ್ಠಿತೇ ಆರೋಚಾಪೇತ್ವಾ ವತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪಾಪೇನ್ತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಅರುಣೇ ಅನುಟ್ಠಿತೇಯೇವ ವತ್ತನಿಕ್ಖಿಪನೇ ಕರಿಯಮಾನೇ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದೋ ಹೋತಿ, ಸಾ ರತ್ತಿ ಗಣನೂಪಗಾ ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪಠಮಪರಿಚ್ಛೇದೇ ವುತ್ತಂ ಅರುಣಕಥಾವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಅರುಣುಗ್ಗಮನಭಾವೋ ಸುಟ್ಠು ಜಾನಿತಬ್ಬೋ.

‘‘ಆರೋಚಾಪೇತ್ವಾ ವತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪಾಪೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಕಸ್ಮಾ ಆರೋಚಾಪೇತಿ, ನನು ಸಮಾದಿನ್ನಕಾಲೇಯೇವ ಆರೋಚಿತನ್ತಿ? ಸಚ್ಚಂ, ತಥಾಪಿ ಪಾರಿವಾಸಿಕವತ್ತಸಮಾದಾನಕಾಲೇ ಆರೋಚಿತೇಸು ಭಿಕ್ಖೂಸು ಏಕಚ್ಚೇ ನಿಕ್ಖಿಪನಕಾಲೇ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಅಞ್ಞೇ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಏವಂ ಪರಿಸಸಙ್ಕಮನಮ್ಪಿ ಸಿಯಾ, ತಥಾ ಚ ಸತಿ ಅಭಿನವಾಗತಾನಂ ಸಬ್ಭಾವಾ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ, ಅಸತಿ ಪನ ಅಭಿನವಾಗತಭಿಕ್ಖುಮ್ಹಿ ಆರೋಚನಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ. ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ಆರೋಚನೇ ದೋಸಾಭಾವತೋ ಪುನ ಆರೋಚನಂ ಞಾಯಾಗತಂ ಹೋತಿ, ಮಾನತ್ತಚರಣಕಾಲೇ ಪನ ಸಮಾದಾನೇ ಆರೋಚಿತೇಪಿ ನಿಕ್ಖಿಪನೇ ಅವಸ್ಸಂ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಮೇವ. ಕಸ್ಮಾ? ದಿವಸನ್ತರಭಾವತೋ. ‘‘ದೇವಸಿಕಂ ಆರೋಚೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೯೦) ಹಿ ವುತ್ತಂ. ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ಸಾಯಂ ಸಮಾದಾನಕಾಲೇ ಆರೋಚೇಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ನಿಕ್ಖಿಪನೇ ಆರೋಚನಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥೀತಿ ಚೇ? ನ, ಸಾಯಂ ಸಮಾದಾನಕಾಲೇ ಏತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಗಚ್ಛಿಸ್ಸನ್ತಿಪಿ, ನ ಆಗಚ್ಛಿಸ್ಸನ್ತಿಪಿ, ಅನಾಗತಾನಂ ಕಥಂ ಆರೋಚೇತುಂ ಲಭಿಸ್ಸತಿ, ಅನಾರೋಚನೇ ಚ ಸತಿ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದೋ ಸಿಯಾ, ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಮಿಂ ದಿವಸೇ ಅರುಣೇ ಉಟ್ಠಿತೇ ವತ್ತನಿಕ್ಖಿಪನತೋ ಪುರೇಯೇವ ಆರೋಚೇತಬ್ಬನ್ತಿ ನೋ ಮತಿ, ಸುಟ್ಠುತರಂ ಉಪಧಾರೇತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಏವಂ ಪಕರಣಾಗತನಯೇನ ವಾ ಪಕರಣಾನುಲೋಮಆಚರಿಯನಯೇನ ವಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಆಣಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇನ್ತೇನ ವಿನಯಕೋವಿದೇನ ಬಹುಸ್ಸುತೇನ ಲಜ್ಜೀಪೇಸಲಭೂತೇನ ವಿನಯಧರೇನ ವಿಸುದ್ಧಿಕಾಮಾನಂ ಪೇಸಲಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸೀಲವಿಸುದ್ಧತ್ಥಾಯ ಸುಟ್ಠು ವಿಚಾರೇತ್ವಾ ಪರಿವಾಸವತ್ತಾಮಾನತ್ತಚರಣವತ್ತಾನಿ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಾನೀತಿ.

ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಲಜ್ಜೀಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪರಿವಾಸಾದಿಕಥಾಯ ಕುಸಲತ್ಥಂ ನಾನಾವಾದನಯೋ ವುಚ್ಚತೇ – ಕೇಚಿ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಪಕತತ್ತಸಾಲಂ ಕುರುಮಾನೇನ ತಸ್ಸಾ ಸಾಲಾಯ ಮಜ್ಝೇ ಥಮ್ಭಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ತತೋ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಮತ್ತಂ ಪದೇಸಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಯಥಾ ಪಞ್ಞತ್ತೇ ಪಾರಿವಾಸಿಕಾನಂ ಮಞ್ಚೇ ನಿಪನ್ನಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಗೀವಾ ತಸ್ಸ ಪದೇಸಸ್ಸ ಉಪರಿ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಪಞ್ಞಾಪೇತಬ್ಬೋ. ಏವಂ ಕತೇ ಸುಕತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ ಕರೋನ್ತಿ ಚ. ಏಕಚ್ಚೇ ‘‘ಮಞ್ಚೇ ನಿಪನ್ನಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಕಟಿ ತಸ್ಸ ಪದೇಸಸ್ಸ ಉಪರಿ ಹೋತಿ, ಯಥಾ ಪಞ್ಞಾಪೇತಬ್ಬೋ, ಏವಂ ಕತೇ ಸುಕತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ ಕರೋನ್ತಿ ಚ, ತಂ ವಚನಂ ನೇವ ಪಾಳಿಯಂ, ನ ಅಟ್ಠಕಥಾಟೀಕಾದೀಸು ವಿಜ್ಜತಿ, ಕೇವಲಂ ತೇಸಂ ಪರಿಕಪ್ಪಮೇವ. ಅಯಂ ಪನ ನೇಸಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಸಿಯಾ – ‘‘ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಂ ಪನ ಉಪಚಾರಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತವಚನಞ್ಚ ‘‘ಅಥ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಂ ಉಪಚಾರಂ ಓಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸೇವ ಗಚ್ಛತಿ, ರತ್ತಿಚ್ಛೇದೋ ಹೋತಿ ಏವ, ವತ್ತಭೇದೋ ಪನ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನಞ್ಚ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೯೭) ‘‘ಅದಿಟ್ಠಅಸ್ಸುತಾನಮ್ಪಿ ಅನ್ತೋದ್ವಾದಸಹತ್ಥಗತಾನಂ ಆರೋಚೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಟೀಕಾವಚನಞ್ಚ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಚೂಳವಗ್ಗ ೩.೯೭) ‘‘ಅದಿಟ್ಠಅಸ್ಸುತಾನಮ್ಪಿ ಅನ್ತೋದ್ವಾದಸಹತ್ಥಗತಾನಂ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಂ, ‘ಇದಂ ವತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ವಸನ್ತಸ್ಸ ಲಕ್ಖಣ’ನ್ತಿ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾವಚನಞ್ಚ (ವಜಿರ. ಟೀ. ಚೂಳವಗ್ಗ ೯೭) ‘‘ಅತ್ಥಿಭಾವಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾತಿ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥೇ ಉಪಚಾರೇ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ, ಅನಿಕ್ಖಿತ್ತವತ್ತಾನಂ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ಆಗತಭಾವಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಸಹವಾಸಾದಿಕಂ ವೇದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾವಚನಞ್ಚ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಅಯೋನಿಸೋ ಅತ್ಥಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬತ್ಥ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಮೇವ ಪಮಾಣಂ, ತತೋ ಊನಮ್ಪಿ ಅಧಿಕಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತಿ, ತಸ್ಮಾ ಯಥಾವುತ್ತನಯೇನ ಮಜ್ಝೇ ಥಮ್ಭತೋ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಮತ್ತೇ ಪದೇಸೇ ನಿಪನ್ನಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಗೀವಾ ವಾ ಕಟಿ ವಾ ಹೋತು, ಏವಂ ಸನ್ತೇ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಪ್ಪದೇಸೇ ಪಾರಿವಾಸಿಕಭಿಕ್ಖು ಹೋತಿ, ತತೋ ಸಹವಾಸತೋ ವಾ ವಿಪ್ಪವಾಸತೋ ವಾ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದವತ್ತಭೇದದೋಸಾ ನ ಹೋನ್ತೀತಿ.

ತತ್ರೇವಂ ಯುತ್ತಾಯುತ್ತವಿಚಾರಣಾ ಕಾತಬ್ಬಾ. ಯಥಾವುತ್ತಪಾಠೇಸು ಪಠಮಪಾಠಸ್ಸ ಅಯಮಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಪಕತತ್ತಭಿಕ್ಖುಮ್ಹಿ ಛಮಾಯ ನಿಸಿನ್ನೇ ಯದಿ ಪಾರಿವಾಸಿಕಭಿಕ್ಖು ಆಸನೇ ನಿಸೀದಿತುಕಾಮೋ, ಪಕತತ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನತೋ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಂ ಉಪಚಾರಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾವ ನಿಸೀದಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ನ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಬ್ಭನ್ತರೇತಿ. ಏತೇನ ದ್ವೀಸುಪಿ ಛಮಾಯ ನಿಸಿನ್ನೇಸು ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಬ್ಭನ್ತರೇಪಿ ವಟ್ಟತಿ, ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಪ್ಪದೇಸತೋ ಬಹಿ ನಿಸೀದನ್ತೋ ಆಸನೇಪಿ ನಿಸೀದಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ನ ಛಮಾಯ ನಿಸಿನ್ನೇತಿ ಪಕತತ್ತೇ ಭೂಮಿಯಂ ನಿಸಿನ್ನೇ ಇತರೇನ ಅನ್ತಮಸೋ ತಿಣಸನ್ಥರೇಪಿ ಉಚ್ಚತರೇ ವಾಲಿಕತಲೇಪಿ ವಾ ನ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬಂ, ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಂ ಪನ ಉಪಚಾರಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೮೧). ಇತಿ ಪಕತತ್ತೇ ಛಮಾಯ ನಿಸಿನ್ನೇ ಪಾರಿವಾಸಿಕೇನ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನದೀಪಕೋ ಅಯಂ ಪಾಠೋ, ನ ಮಞ್ಚಪಞ್ಞಾಪನಟ್ಠಾನಸಯನಟ್ಠಾನದೀಪಕೋ, ತಂ ಪುಬ್ಬಾಪರಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಸಕಲಂ ಪಾಠಂ ಅನೋಲೋಕೇತ್ವಾ ಏಕದೇಸಮತ್ತಮೇವ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಪರಿಕಪ್ಪವಸೇನ ಅಯೋನಿಸೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿ.

ದುತಿಯಪಾಠಸ್ಸ ಪನ ಅಯಮಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಬಹಿ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಟ್ಠಾನೇ ವತ್ತಂ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೇ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಸ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನತೋ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಂ ಉಪಚಾರಂ ಓಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸೇವ ಅಞ್ಞೋ ಭಿಕ್ಖು ಗಚ್ಛತಿ, ತಸ್ಸ ಪಾರಿವಾಸಿಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದೋ ಹೋತಿ, ವತ್ತಭೇದೋ ಪನ ನತ್ಥಿ. ಕಸ್ಮಾ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದೋ ಹೋತಿ? ಉಪಚಾರಂ ಓಕ್ಕಮಿತತ್ತಾ. ಕಸ್ಮಾ ನ ವತ್ತಭೇದೋ? ಅಜಾನನ್ತತ್ತಾತಿ. ಏತೇನ ಬಹಿಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ಉಪಚಾರೋ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಪ್ಪಮಾಣೋ ಹೋತಿ ಆರೋಚನಕ್ಖೇತ್ತಭೂತೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ಗುಮ್ಬೇನ ವಾ ವತಿಯಾ ವಾ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಟ್ಠಾನೇ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬಂ, ಅನ್ತೋಅರುಣೇಯೇವ ವುತ್ತನಯೇನ ವತ್ತಂ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ಅಞ್ಞೋ ಕೋಚಿ ಭಿಕ್ಖು ಕೇನಚಿದೇವ ಕರಣೀಯೇನ ತಂ ಠಾನಂ ಆಗಚ್ಛತಿ, ಸಚೇ ಏಸ ತಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಸದ್ದಂ ವಾಸ್ಸ ಸುಣಾತಿ, ಆರೋಚೇತಬ್ಬಂ. ಅನಾರೋಚೇನ್ತಸ್ಸ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದೋ ಚೇವ ವತ್ತಭೇದೋ ಚ. ಅಥ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಂ ಉಪಚಾರಂ ಓಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸೇವ ಗಚ್ಛತಿ, ರತ್ತಿಚ್ಛೇದೋ ಹೋತಿ ಏವ, ವತ್ತಭೇದೋ ಪನ ನತ್ಥೀ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೯೭). ಇತಿ ಅಯಮ್ಪಿ ಪಾಠೋ ಆರೋಚನಕ್ಖೇತ್ತದೀಪಕೋ ಹೋತಿ, ನ ಮಞ್ಚಪಞ್ಞಾಪನಾದಿದೀಪಕೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ತತಿಯಪಾಠಸ್ಸ ಪನ ಅಯಮಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಕಿಂ ಬಹಿಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ವತ್ತಸಮಾದಾನಟ್ಠಾನಂ ಆಗತಭಿಕ್ಖೂನಂ ದಿಟ್ಠರೂಪಾನಂ ಸುತಸದ್ದಾನಂಯೇವ ಆರೋಚೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಾಯ ಸತಿ ಅದಿಟ್ಠಅಸ್ಸುತಾನಮ್ಪಿ ಅನ್ತೋದ್ವಾದಸಹತ್ಥಗತಾನಂ ಆರೋಚೇತಬ್ಬನ್ತಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಬ್ಬನ್ತಿ. ಏತೇನ ಅದಿಟ್ಠಅಸ್ಸುತಾನಂ ಪನ ಅನ್ತೋದ್ವಾದಸಹತ್ಥಗತಾನಂಯೇವ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಂ, ನ ಬಹಿದ್ವಾದಸಹತ್ಥಗತಾನಂ, ದಿಟ್ಠಸುತಾನಂ ಪನ ಅನ್ತೋದ್ವಾದಸಹತ್ಥಗತಾನಮ್ಪಿ ಬಹಿದ್ವಾದಸಹತ್ಥಗತಾನಮ್ಪಿ ಆಕಾಸಾದಿಗತಾನಮ್ಪಿ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಮೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಥೇರಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ವತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪರಿವಸನ್ತಸ್ಸ ಉಪಚಾರಗತಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಆರೋಚನಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ದಿಟ್ಠರೂಪಾನಂ ಸುತಸದ್ದಾನಂ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಂ, ಅದಿಟ್ಠಅಸ್ಸುತಾನಮ್ಪಿ ಅನ್ತೋದ್ವಾದಸಹತ್ಥಗತಾನಂ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಂ. ಇದಂ ವತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪರಿವಸನ್ತಸ್ಸ ಲಕ್ಖಣ’’ನ್ತಿ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಚೂಳವಗ್ಗ ೩.೯೭). ಇತಿ ಅಯಮ್ಪಿ ಪಾಠೋ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಲಕ್ಖಣದೀಪಕೋ ಹೋತಿ, ನ ಮಞ್ಚಪಞ್ಞಾಪನಾದಿದೀಪಕೋತಿ. ಚತುತ್ಥಪಾಠಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋಪಿ ತತಿಯಪಾಠಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಸದಿಸೋವ.

ಪಞ್ಚಮಪಾಠಸ್ಸ ಪನ ಅಯಮಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಅತ್ಥಿಭಾವಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಏತಸ್ಮಿಂ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನೇ ನಿಕ್ಖಿತ್ತವತ್ತಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅತ್ತನೋ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನತೋ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥೇ ಉಪಚಾರೇ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅತ್ಥಿಭಾವಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಅನಿಕ್ಖಿತ್ತವತ್ತಾನಂ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಆಗತಭಾವಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಸಹವಾಸಾದಿಕಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ವಿಪ್ಪವಾಸಅನಾರೋಚನಊನೇಗಣೇಚರಣಾನಿ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಅಯಞ್ಚ ಯಸ್ಮಾ ಗಣಸ್ಸ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಞ್ಚ ಅತ್ಥಿಭಾವಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ವಸಿ, ತಸ್ಮಾ ನಿಕ್ಖಿತ್ತವತ್ತಾನಂ ಬಹಿಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ಸಮಾದಿನ್ನತ್ತಾ ಅತ್ತನೋ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನತೋ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥೇ ಉಪಚಾರೇ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅತ್ಥಿಭಾವಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಅನಿಕ್ಖಿತ್ತವತ್ತಾನಂ ಅನ್ತೋವಿಹಾರೇ ಸಮಾದಿನ್ನತ್ತಾ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಆಗತಭಾವಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಸಹವಾಸವಿಪ್ಪವಾಸಅನಾರೋಚನಊನೇಗಣೇಚರಣಸಙ್ಖಾತಾನಿ ವತ್ತಚ್ಛೇದಕಾರಣಾನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನೀತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೯೭) ‘‘ಅಯಞ್ಚ ಯಸ್ಮಾ ಗಣಸ್ಸ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಞ್ಚ ಅತ್ಥಿಭಾವಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾವ ವಸಿ, ತೇನಸ್ಸ ಊನೇಗಣೇಚರಣದೋಸೋ ವಾ ವಿಪ್ಪವಾಸೋ ವಾ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ. ಇತಿ ಅಯಞ್ಚ ಪಾಠೋ ಪಕತತ್ತಭಿಕ್ಖೂಸು ಗತೇಸುಪಿ ವತ್ತಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅತ್ಥಿಭಾವಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ವಸಿತತ್ತಾ ದೋಸಾಭಾವಮೇವ ದೀಪೇತಿ, ನ ಮಞ್ಚಪಞ್ಞಾಪನಾದೀನಿ. ಇತಿ ಇಮೇಸಂ ಪಾಠಾನಂ ಅಯೋನಿಸೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಸಬ್ಬತ್ಥ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಮೇವ ಪಮಾಣ’’ನ್ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನಾ ವಿಚಾರಿಂಸು, ತೇಸಂ ದಿಟ್ಠಾನುಗತಿಂ ಆಪಜ್ಜಮಾನಾ ಸಿಸ್ಸಾನುಸಿಸ್ಸಾದಯೋಪಿ ತಥೇವ ಕರೋನ್ತಿ, ತದೇತಂ ಅಪ್ಪಮಾಣಂ.

ಕಥಂ? ಯಂ ತತ್ಥ ಪಕತತ್ತಸಾಲಾಯ ಮಜ್ಝೇ ಥಮ್ಭಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಂ ಮಿನಿಂಸು, ತದಪ್ಪಮಾಣಂ. ನ ಹಿ ಥಮ್ಭೇನ ವಾ ಸಾಲಾಯ ವಾ ಸಹವಾಸೋ ವಾ ವಿಪ್ಪವಾಸೋ ವಾ ವುತ್ತೋ, ಅಥ ಖೋ ಪಕತತ್ತಭಿಕ್ಖುನಾವ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಂ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೮೩) ‘‘ತತ್ಥ ಸಹವಾಸೋತಿ ಯ್ವಾಯಂ ಪಕತತ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಚ್ಛನ್ನೇತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವುತ್ತೋ ಏಕತೋ ವಾಸೋ. ವಿಪ್ಪವಾಸೋತಿ ಏಕಕಸ್ಸೇವ ವಾಸೋ’’ತಿ. ಯಞ್ಹಿ ತತೋ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಮತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಗೀವಾಟ್ಠಪನಂ ವಾ ಕಟಿಟ್ಠಪನಂ ವಾ ವದನ್ತಿ, ತದಪಿ ಅಪ್ಪಮಾಣಂ. ಬಹಿಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ಹಿ ಪರಿವಸನ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಸಕಲಸರೀರಂ ಪಕತತ್ತಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅನ್ತೋದ್ವಾದಸಹತ್ಥೇ ಉಪಚಾರೇ ಠಪೇತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ, ನ ಏಕದೇಸಮತ್ತಂ.

ತೇಸಂ ಪನ ಅಯಮಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಸಿಯಾ – ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಪ್ಪದೇಸತೋ ಸಕಲಸರೀರಸ್ಸ ಅನ್ತೋಕರಣೇ ಸತಿ ಸಹವಾಸೋ ಭವೇಯ್ಯ, ಬಹಿಕರಣೇ ಸತಿ ವಿಪ್ಪವಾಸೋ, ತೇನ ಉಪಡ್ಢಂ ಅನ್ತೋ ಉಪಡ್ಢಂ ಬಹಿ ಹೋತೂತಿ, ತಂ ಮಿಚ್ಛಾಞಾಣವಸೇನ ಹೋತಿ. ನ ಹಿ ಸಹವಾಸದೋಸೋ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥೇನ ಕಥಿತೋ, ಅಥ ಖೋ ಏಕಚ್ಛನ್ನೇ ಸಯನೇನ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ ಪಾರಿವಾಸಿಕಕ್ಖನ್ಧಕೇ (ಚೂಳವ. ೮೧) ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಾರಿವಾಸಿಕೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಕತತ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಚ್ಛನ್ನೇ ಆವಾಸೇ ವತ್ಥಬ್ಬಂ, ನ ಏಕಚ್ಛನ್ನೇ ಅನಾವಾಸೇ ವತ್ಥಬ್ಬಂ, ನ ಏಕಚ್ಛನ್ನೇ ಆವಾಸೇ ವಾ ಅನಾವಾಸೇ ವಾ ವತ್ಥಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ಅಟ್ಠಕಥಾಯಮ್ಪಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೮೧) ವುತ್ತಂ ‘‘ಏಕಚ್ಛನ್ನೇ ಆವಾಸೇ’’ತಿಆದೀಸು ಆವಾಸೋ ನಾಮ ವಸನತ್ಥಾಯ ಕತಸೇನಾಸನಂ. ಅನಾವಾಸೋ ನಾಮ ಚೇತಿಯಘರಂ ಬೋಧಿಘರಂ ಸಮ್ಮುಞ್ಜನಿಅಟ್ಟಕೋ ದಾರುಅಟ್ಟಕೋ ಪಾನೀಯಮಾಳೋ ವಚ್ಚಕುಟಿ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೋತಿ ಏವಮಾದಿ. ತತಿಯಪದೇನ ತದುಭಯಮ್ಪಿ ಗಹಿತಂ, ‘ಏತೇಸು ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಏಕಚ್ಛನ್ನೇ ಛದನತೋ ಉದಕಪತನಟ್ಠಾನಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೇ ಓಕಾಸೇ ಉಕ್ಖಿತ್ತಕೋ ವಸಿತುಂ ನ ಲಭತಿ, ಪಾರಿವಾಸಿಕೋ ಪನ ಅನ್ತೋಆವಾಸೇಯೇವ ನ ಲಭತೀ’ತಿ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ವುತ್ತಂ. ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ‘ಅವಿಸೇಸೇನ ಉದಕಪಾತೇನ ವಾರಿತ’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಕುರುನ್ದಿಯಂ ‘ಏತೇಸು ಏತ್ತಕೇಸು ಪಞ್ಚವಣ್ಣಛದನಬದ್ಧಟ್ಠಾನೇಸು ಪಾರಿವಾಸಿಕಸ್ಸ ಚ ಉಕ್ಖಿತ್ತಕಸ್ಸ ಚ ಪಕತತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಉದಕಪಾತೇನ ವಾರಿತ’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ನಾನೂಪಚಾರೇಪಿ ಏಕಚ್ಛನ್ನೇ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಸಚೇ ಪನೇತ್ಥ ತದಹುಪಸಮ್ಪನ್ನೇಪಿ ಪಕತತ್ತೇ ಪಠಮಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಪನ್ನೇ ಸಟ್ಠಿವಸ್ಸೋಪಿ ಪಾರಿವಾಸಿಕೋ ಪಚ್ಛಾ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಜಾನನ್ತೋ ನಿಪಜ್ಜತಿ, ರತ್ತಿಚ್ಛೇದೋ ಚೇವ ವತ್ತಭೇದದುಕ್ಕಟಞ್ಚ, ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದೋವ, ನ ವತ್ತಭೇದದುಕ್ಕಟಂ. ಸಚೇ ಪನ ತಸ್ಮಿಂ ಪಠಮಂ ನಿಪನ್ನೇ ಪಚ್ಛಾ ಪಕತತ್ತೋ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜತಿ, ಪಾರಿವಾಸಿಕೋ ಚ ಜಾನಾತಿ, ರತ್ತಿಚ್ಛೇದೋ ಚೇವ ವತ್ತಭೇದದುಕ್ಕಟಞ್ಚ. ನೋ ಚೇ ಜಾನಾತಿ, ರತ್ತಿಚ್ಛೇದೋವ, ನ ವತ್ತಭೇದದುಕ್ಕಟನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಾಲಾಯಪಿ ವಿಹಾರೇಪಿ ಛದನತೋ ಉದಕಪತನಟ್ಠಾನತೋ ಮುತ್ತಮತ್ತೇಯೇವ ಸಹವಾಸದೋಸೋ ನ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಏಕಚ್ಚೇ ಪನ ಮಜ್ಝಿಮತ್ಥಮ್ಭತೋ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಾಯಾಮೇನ ದಣ್ಡಕೇನ ಚಕ್ಕಂ ಭಮಿತ್ವಾ ಸಮನ್ತತೋ ಬಾಹಿರೇ ಲೇಖಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಏವಂ ಕತೇ ಸಾ ಬಾಹಿರಲೇಖಾ ಆವಟ್ಟತೋ ದ್ವಾಸತ್ತತಿಹತ್ಥಮತ್ತಾ ಹೋತಿ, ತತೋ ತಂ ಪದೇಸಂ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥೇನ ದಣ್ಡಕೇನ ಮಿನಿತ್ವಾ ಭಾಜಿಯಮಾನಂ ಛಭಾಗಮೇವ ಹೋತಿ, ತತೋ ತೇಸಂ ಛಭಾಗಾನಂ ಸೀಮಾಯ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಮಞ್ಚೇ ಪಞ್ಞಪಿಯಮಾನೇ ಛಳೇವ ಮಞ್ಚಟ್ಠಾನಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ವಟ್ಟಮಣ್ಡಲೇ ಛ ಭಿಕ್ಖೂಯೇವ ಅಪುಬ್ಬಂ ಅಚರಿಮಂ ವಸಿತುಂ ಲಭನ್ತಿ, ನ ತತೋ ಉದ್ಧನ್ತಿ ವದನ್ತಿ. ಕಸ್ಮಾ ಪನ ಏವಂ ಕರೋನ್ತೀತಿ? ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನ ‘‘ಸಬ್ಬತ್ಥ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಮತ್ತಮೇವ ಪಮಾಣ’’ನ್ತಿ ಗಹಿತತ್ತಾ. ಏವಂ ಕಿರ ನೇಸಮಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಪಾರಿವಾಸಿಕೋ ಪಕತತ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಬ್ಭನ್ತರೇ ಸಯಮಾನೋ ಸಹವಾಸೋ ಸಿಯಾ, ಬಾಹಿರೇ ಸಯಮಾನೋ ವಿಪ್ಪವಾಸೋ, ತಥಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸಪೀತಿ. ಏವಂ ಕರೋನ್ತಾನಂ ಪನ ನೇಸಂ ಸಕಅಧಿಪ್ಪಾಯೋಪಿ ನ ಸಿಜ್ಝತಿ, ಕುತೋ ಭಗವತೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

ಕಥಂ? ಪಾರಿವಾಸಿಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಪಕತತ್ತಭಿಕ್ಖೂನಞ್ಚ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ಚ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಮತ್ತೇ ಪದೇಸೇ ಹೋತೂತಿ ನೇಸಮಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಅಥ ಪನ ಮಜ್ಝಿಮತ್ಥಮ್ಭಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಮಿನಿಯಮಾನಾ ಸಮನ್ತತೋ ಬಾಹಿರಲೇಖಾ ಥಮ್ಭತೋಯೇವ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಮತ್ತಾ ಹೋತಿ, ನ ಪಕತತ್ತಭಿಕ್ಖೂಹಿ. ತೇ ಹಿ ಥಮ್ಭತೋ ಬಹಿ ಏಕರತನದ್ವಿತಿರತನಾದಿಟ್ಠಾನೇ ಠಿತಾ, ಬಾಹಿರತೋಪಿ ಲೇಖಾಯೇವ ಥಮ್ಭತೋ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಮತ್ತಾ ಹೋತಿ, ನ ತಸ್ಸೂಪರಿ ನಿಪನ್ನಭಿಕ್ಖು. ಸೋ ಹಿ ದ್ವಿರತನಮತ್ತೇನಪಿ ತಿರತನಮತ್ತೇನಪಿ ಲೇಖಾಯ ಅನ್ತೋಪಿ ಹೋತಿ ಬಹಿಪಿ. ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸಪಿ ಛಭಾಗಸೀಮಾಯೇವ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಮತ್ತಾ ಹೋತಿ, ನ ತಸ್ಸೂಪರಿ ಪಞ್ಞತ್ತಮಞ್ಚೋ ವಾ ತತ್ಥ ನಿಪನ್ನಭಿಕ್ಖು ವಾ. ಮಞ್ಚೋ ಹಿ ಏಕರತನಮತ್ತೇನ ವಾ ದ್ವಿರತನಮತ್ತೇನ ವಾ ಸೀಮಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಠಿತೋ, ಭಿಕ್ಖೂಪಿ ಸಯಮಾನಾ ನ ಸೀಮಾಯ ಉಪರಿಯೇವ ಸಯನ್ತಿ, ವಿದತ್ಥಿಮತ್ತೇನ ವಾ ರತನಮತ್ತೇನ ವಾ ಸೀಮಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ವಾ ಅಪ್ಪತ್ವಾ ವಾ ಸಯನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತೇ ಪಾರಿವಾಸಿಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಕತತ್ತಭಿಕ್ಖೂನಮ್ಪಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸಪಿ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಮತ್ತಟ್ಠಾಯಿನೋ ನ ಹೋನ್ತಿ, ತತೋ ಊನಾವ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಕಅಧಿಪ್ಪಾಯೋಪಿ ನ ಸಿಜ್ಝತಿ.

ಭಗವತೋ ಪನ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಯದಿ ಅಪ್ಪಭಿಕ್ಖುಕಾದಿಅಙ್ಗಸಮ್ಪನ್ನತ್ತಾ ವಿಹಾರಸ್ಸ ವತ್ತಂ ಅನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋವಿಹಾರೇಯೇವ ಪರಿವಸತಿ, ಏವಂ ಸತಿ ಪಕತತ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ನ ಏಕಚ್ಛನ್ನೇ ಆವಾಸೇ ವಸಿತಬ್ಬಂ. ಯದಿ ತಾದಿಸಆವಾಸೇ ವಾ ಅನಾವಾಸೇ ವಾ ಛದನತೋ ಉದಕಪತನಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಸಯೇಯ್ಯ, ಸಹವಾಸೋ ನಾಮ, ರತ್ತಿಚ್ಛೇದೋ ಹೋತೀತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ಯಥಾವುತ್ತ-ಪಾಳಿಯಾ ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ಚ ಪಕಾಸೇತಬ್ಬೋ. ನ ಏಕಚ್ಛನ್ನೇ ಆವಾಸೇ ದ್ವೀಹಿ ವತ್ಥಬ್ಬಂ. ಯದಿ ವಸೇಯ್ಯ, ವುಡ್ಢಸ್ಸ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದೋಯೇವ, ನವಕಸ್ಸ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದೋ ಚೇವ ವತ್ತಭೇದದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ಹೋತಿ. ಸಮವಸ್ಸಾ ಚೇ, ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದೋಯೇವ, ಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಉಭಯಮ್ಪೀತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ‘‘ತಯೋ ಖೋ, ಉಪಾಲಿ, ಪಾರಿವಾಸಿಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದಾ ಸಹವಾಸೋ ವಿಪ್ಪವಾಸೋ ಅನಾರೋಚನಾ’’ತಿ ಚ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಾರಿವಾಸಿಕೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಾರಿವಾಸಿಕೇನ ವುಡ್ಢತರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ನ ಏಕಚ್ಛನ್ನೇ ಆವಾಸೇ ವತ್ಥಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ೮೨) ಚ ‘‘ವುಡ್ಢತರೇನಾತಿ ಏತ್ಥ…ಪೇ… ಸಚೇ ಹಿ ದ್ವೇ ಪಾರಿವಾಸಿಕಾ ಏಕತೋ ವಸೇಯ್ಯುಂ, ತೇ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ಅಜ್ಝಾಚಾರಂ ಞತ್ವಾ ಅಗಾರವಾ ವಾ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಿನೋ ವಾ ಹುತ್ವಾ ಪಾಪಿಟ್ಠತರಂ ವಾ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯುಂ ವಿಬ್ಭಮೇಯ್ಯುಂ ವಾ, ತಸ್ಮಾ ನೇಸಂ ಸಹಸೇಯ್ಯಾ ಸಬ್ಬಪ್ಪಕಾರೇನ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೮೧) ಚ ಇಮೇಹಿ ಪಾಳಿಅಟ್ಠಕಥಾಪಾಠೇಹಿ ಪಕಾಸೇತಬ್ಬೋ. ವಿಪ್ಪವಾಸೇಪಿ ಪಾರಿವಾಸಿಕೇನ ಅಭಿಕ್ಖುಕೇ ಆವಾಸೇ ನ ವತ್ಥಬ್ಬಂ, ಪಕತತ್ತೇನ ವಿನಾ ಅಭಿಕ್ಖುಕೋ ಆವಾಸೋ ನ ಗನ್ತಬ್ಬೋ, ಬಹಿಸೀಮಾಯಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಸನಟ್ಠಾನತೋ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಪ್ಪಮಾಣಸ್ಸ ಉಪಚಾರಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಭಗವತೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

ಅಯಮತ್ಥೋ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಾರಿವಾಸಿಕೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸಭಿಕ್ಖುಕಾ ಆವಾಸಾ ಅಭಿಕ್ಖುಕೋ ಆವಾಸೋ ಗನ್ತಬ್ಬೋ ಅಞ್ಞತ್ರ ಪಕತತ್ತೇನ ಅಞ್ಞತ್ರ ಅನ್ತರಾಯಾ’’ತಿಆದಿ (ಚೂಳವ. ೭೬) ಚ ‘‘ತಯೋ ಖೋ, ಉಪಾಲಿ…ಪೇ… ಅನಾರೋಚನಾ’’ತಿ ಚ ‘‘ಚತ್ತಾರೋ ಖೋ, ಉಪಾಲಿ, ಮಾನತ್ತಚಾರಿಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದಾ ಸಹವಾಸೋ, ವಿಪ್ಪವಾಸೋ, ಅನಾರೋಚನಾ, ಊನೇಗಣೇಚರಣ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ೯೨) ಚ ‘‘ವಿಪ್ಪವಾಸೋತಿ ಏಕಕಸ್ಸೇವ ವಾಸೋ’’ತಿ ಚ ‘‘ಅಯಞ್ಚ ಯಸ್ಮಾ ಗಣಸ್ಸ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಞ್ಚ ಅತ್ಥಿಭಾವಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾವ ವಸಿ, ತೇನಸ್ಸ ಊನೇಗಣೇಚರಣದೋಸೋ ವಾ ವಿಪ್ಪವಾಸೋ ವಾ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ ಚ ‘‘ಅತ್ಥಿಭಾವಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾತಿ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥೇ ಉಪಚಾರೇ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ, ಅನಿಕ್ಖಿತ್ತವತ್ತಾನಂ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ಆಗತಭಾವಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಸಹವಾಸಾದಿಕಂ ವೇದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಚ ಆಗತೇಹಿ ಪಾಳಿಯಟ್ಠಕಥಾ-ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾಪಾಠೇಹಿ ಪಕಾಸೇತಬ್ಬೋ, ತಸ್ಮಾ ವಿಹಾರೇ ಪರಿವಸನ್ತಸ್ಸ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ವಸನ್ತಸ್ಸ ನತ್ಥಿ ವಿಪ್ಪವಾಸೋ, ಬಹಿಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಂ ಪರಿವಸನ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ನಿಸಿನ್ನಪರಿಯನ್ತತೋ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಬ್ಭನ್ತರೇ ವಸನ್ತಸ್ಸ ಚ ನತ್ಥಿ ವಿಪ್ಪವಾಸೋತಿ, ತಞ್ಚ ಪರಿವಾಸಕಾಲೇ ‘‘ಏಕೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸದ್ಧಿ’’ನ್ತಿ ವಚನತೋ ಏಕಸ್ಸಪಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ, ಮಾನತ್ತಚರಣಕಾಲೇ ‘‘ಚತೂಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ವಾ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೨) ವಚನತೋ ಚ ಚತುನ್ನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಮ್ಪಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಹತ್ಥಪಾಸಭೂತೇ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಬ್ಭನ್ತರೇಪಿ ವಸಿತುಂ ಲಭತಿ, ನತ್ಥಿ ವಿಪ್ಪವಾಸೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ವತ್ತಂ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಆರೋಚಿತಕಾಲತೋ ಪನ ಪಟ್ಠಾಯ ಕೇನಚಿ ಕರಣೀಯೇನ ತೇಸು ಭಿಕ್ಖೂಸು ಗತೇಸುಪಿ ಯಥಾವುತ್ತಅಟ್ಠಕಥಾಪಾಠನಯೇನ ವಿಪ್ಪವಾಸೋ ನ ಹೋತಿ. ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಚೂಳವಗ್ಗ ೨.೯೭) ‘‘ಸೋಪಿ ಕೇನಚಿ ಕಮ್ಮೇನ ಪುರೇಅರುಣೇ ಏವ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಆರೋಚನಾಯ ಕತಾಯ ಸಬ್ಬೇಸುಪಿ ಭಿಕ್ಖೂಸು ಬಹಿವಿಹಾರಂ ಗತೇಸು ಊನೇಗಣೇಚರಣದೋಸೋ ವಾ ವಿಪ್ಪವಾಸದೋಸೋ ವಾ ನ ಹೋತಿ ಆರೋಚಿತತ್ತಾ ಸಹವಾಸಸ್ಸಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ತೇನಾಹ ‘ಅಯಞ್ಚಾ’ತಿಆದೀ’’ತಿ. ಅಪರೇ ಪನ ಆಚರಿಯಾ ‘‘ಬಹಿಸೀಮಾಯ ವತ್ತಸಮಾದಾನಟ್ಠಾನೇ ವತಿಪರಿಕ್ಖೇಪೋಪಿ ಪಕತತ್ತಭಿಕ್ಖೂಹೇವ ಕಾತಬ್ಬೋ, ನ ಕಮ್ಮಾರಹಭಿಕ್ಖೂಹಿ. ಯಥಾ ಲೋಕೇ ಬನ್ಧನಾಗಾರಾದಿ ದಣ್ಡಕಾರಕೇಹಿ ಏವ ಕತ್ತಬ್ಬಂ, ನ ದಣ್ಡಾರಹೇಹಿ, ಏವಮಿಧಾಪೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಮ್ಪಿ ಅಟ್ಠಕಥಾದೀಸು ನ ದಿಸ್ಸತಿ. ನ ಹಿ ವತಿಪರಿಕ್ಖೇಪೋ ದಣ್ಡಕಮ್ಮತ್ಥಾಯ ಕಾರಿತೋ, ಅಥ ಖೋ ದಸ್ಸನೂಪಚಾರವಿಜಹನತ್ಥಮೇವ. ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಚೂಳವಗ್ಗ ೩.೯೭) ‘‘ಗುಮ್ಬೇನ ವಾ ವತಿಯಾ ವಾ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಟ್ಠಾನೇತಿ ದಸ್ಸನೂಪಚಾರವಿಜಹನತ್ಥ’’ನ್ತಿ. ತಥಾ ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಮ್ಪಿ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಚೂಳವಗ್ಗ ೨.೯೭) ‘‘ಗುಮ್ಬೇನ ವಾತಿಆದಿ ದಸ್ಸನೂಪಚಾರವಿಜಹನತ್ಥ’’ನ್ತಿ. ಇತೋ ಪರಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಪರಿವಾಸದಾನಞ್ಚ ಮಾನತ್ತದಾನಞ್ಚ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಯತ್ಥ ಪನ ಸಂಸಯಿತಬ್ಬಂ ಅತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ಸಂಸಯವಿನೋದನತ್ಥಾಯ ಕಥೇತಬ್ಬಂ ಕಥಯಾಮ.

ಏಕಚ್ಚೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಏವಂ ವದನ್ತಿ – ಪಾರಿವಾಸಿಕೋ ಭಿಕ್ಖು ವುಡ್ಢತರೋಪಿ ಸಮಾನೋ ವತ್ತೇ ಸಮಾದಿನ್ನೇ ನವಕಟ್ಠಾನೇ ಠಿತೋ. ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಯತ್ಥ ಪನ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಪರಿವಿಸನ್ತಿ, ತತ್ಥ ಸಾಮಣೇರಾನಂ ಜೇಟ್ಠಕೇನ, ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಙ್ಘನವಕೇನ ಹುತ್ವಾ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೭೫) ತಸ್ಮಾ ಆರೋಚಿತಕಾಲಾದೀಸು ‘‘ಅಹಂ ಭನ್ತೇ’’ಇಚ್ಚೇವ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ನ ‘‘ಅಹಂ ಆವುಸೋ’’ತಿ. ತತ್ರೇವಂ ವಿಚಾರಣಾ ಕಾತಬ್ಬಾ – ಪಾರಿವಾಸಿಕಾದಯೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಸೇಯ್ಯಾಪರಿಯನ್ತಆಸನಪರಿಯನ್ತಭಾಗಿತಾಯ ನವಕಟ್ಠಾನೇ ಠಿತಾ, ನ ಏಕನ್ತೇನ ನವಕಭೂತತ್ತಾ. ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ಭಗವತಾ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಾರಿವಾಸಿಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಞ್ಚ ಯಥಾವುಡ್ಢಂ ಉಪೋಸಥಂ ಪವಾರಣಂ ವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕಂ ಓಣೋಜನಂ ಭತ್ತ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ೭೫). ಅಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೮೧) ‘‘ಪಕತತ್ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ದಿಸ್ವಾ ಆಸನಾ ವುಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ, ಪಕತತ್ತೋ ಭಿಕ್ಖು ಆಸನೇನ ನಿಮನ್ತೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಏತಿಸ್ಸಾ ಪಾಳಿಯಾ ಸಂವಣ್ಣನಾಯ ‘‘ವುಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ, ನಿಮನ್ತೇತಬ್ಬೋತಿ ತದಹುಪಸಮ್ಪನ್ನಮ್ಪಿ ದಿಸ್ವಾ ವುಟ್ಠಾತಬ್ಬಮೇವ, ವುಟ್ಠಾಯ ಚ ‘ಅಹಂ ಇಮಿನಾ ಸುಖನಿಸಿನ್ನೋ ವುಟ್ಠಾಪಿತೋ’ತಿ ಪರಮ್ಮುಖೇನ ನ ಗನ್ತಬ್ಬಂ, ‘ಇದಂ ಆಚರಿಯ ಆಸನಂ, ಏತ್ಥ ನಿಸೀದಥಾ’ತಿ ಏವಂ ನಿಮನ್ತೇತಬ್ಬೋಯೇವಾ’’ತಿ ಏತ್ಥೇವ ‘‘ಆಚರಿಯಾ’’ತಿ ಆಲಪನವಿಸೇಸೋ ವುತ್ತೋ, ನ ಅಞ್ಞತ್ಥ. ಯದಿ ವುಡ್ಢತರೇನಪಿ ‘‘ಭನ್ತೇ’’ಇಚ್ಚೇವ ವತ್ತಬ್ಬೋ ಸಿಯಾ, ಇಧಾಪಿ ‘‘ಇದಂ, ಭನ್ತೇ, ಆಸನ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಭವೇಯ್ಯ, ನ ಪನ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ನ ತೇಸಂ ತಂ ವಚನಂ ಸಾರತೋ ಪಚ್ಚೇತಬ್ಬಂ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ವಿನಯಸಙ್ಗಹಪ್ಪಕರಣೇ (ವಿ. ಸಙ್ಗ. ಅಟ್ಠ. ೨೩೭) ‘‘ಆರೋಚೇನ್ತೇನ ಸಚೇ ನವಕತರೋ ಹೋತಿ, ‘ಆವುಸೋ’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ವುಡ್ಢತರೋ, ‘ಭನ್ತೇ’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ಇದಞ್ಚ ‘‘ಏಕೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸದ್ಧಿ’’ನ್ತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತತ್ತಾ ತಂ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಭೂತಂ ಪಕತತ್ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಬಹವೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಾರಿವಾಸಿಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ವತ್ತಂ ಯಾಚಾಪೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮವಾಚಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸಮಾದಾಪೇತ್ವಾ ಆರೋಚನಮಕಾರೇತ್ವಾ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝತೋ ನಿಕ್ಖಮಾಪೇತ್ವಾ ಪರಿಸಪರಿಯನ್ತೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ನಿಸಿನ್ನೇನ ಆರೋಚಾಪೇತ್ವಾ ವತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪಾಪೇನ್ತಿ, ಏವಂ ಕರೋನ್ತಾನಞ್ಚ ನೇಸಂ ಅಯಮಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ವತ್ತೇ ಅಸಮಾದಿನ್ನೇ ವುಡ್ಢಟ್ಠಾನಿಯೋಪಿ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಯಾಚನಕಾಲೇ ಚ ಕಮ್ಮವಾಚಾಸವನಕಾಲೇ ಚ ವತ್ತಸಮಾದಾನಕಾಲೇ ಚ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ನಿಸೀದನಾರಹೋ ಹೋತಿ, ವತ್ತೇ ಪನ ಸಮಾದಿನ್ನೇ ನವಕಟ್ಠಾನಿಯೋ, ತಸ್ಮಾ ನ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ನಿಸೀದನಾರಹೋ, ಆಸನಪರಿಯನ್ತಭಾಗಿತಾಯ ಪರಿಸಪರಿಯನ್ತೇಯೇವ ನಿಸೀದನಾರಹೋತಿ, ತದೇತಂ ಏವಂ ವಿಚಾರೇತಬ್ಬಂ – ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ನಿಸೀದಮಾನೋ ಆಸನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಯಥಾವುಡ್ಢಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ನ ಹೋತಿ, ಅಥ ಖೋ ಕಮ್ಮಾರಹಭಾವೇನ ಆಸನಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಉಕ್ಕುಟಿಕಮೇವ ನಿಸಿನ್ನೋ ಹೋತಿ, ಕಮ್ಮಾರಹೋ ಚ ನಾಮ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇಯೇವ ಠಪೇತಬ್ಬೋ ಹೋತಿ, ನೋ ಬಹಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ನಿಸೀದನಾರಹೋ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ವತ್ತುಂ ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ, ನಿಕ್ಖಮಾಪಿತೇ ಚ ವತ್ತಾರೋಚನವತ್ತನಿಕ್ಖಿಪನಾನಂ ಅನಿಟ್ಠಿತತ್ತಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಆಹಚ್ಚ ಸುಟ್ಠು ನಿಸಿನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಪರಿಹರಿತುಮಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತ್ತಾ, ಚೀವರಕಣ್ಣಪಾದಪಿಟ್ಠಿಆದೀಹಿ ಬಾಧಿತತ್ತಾ ಅಗಾರವಕಿರಿಯಾ ವಿಯ ದಿಸ್ಸತಿ, ಆರೋಚನಕಿರಿಯಞ್ಚ ವತ್ತನಿಕ್ಖಿಪನಞ್ಚ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇಯೇವ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಪರಿಯನ್ತೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಕರೋನ್ತೋ ಅಟ್ಠಕಥಾವಿರೋಧೋ ಹೋತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೯೭) ‘‘ವತ್ತಂ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಂ…ಪೇ… ಆರೋಚೇತ್ವಾ ಸಚೇ ನಿಕ್ಖಿಪಿತುಕಾಮೋ, ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ನಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ಕಸ್ಮಾ? ಸಮಾದಾನಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಆರೋಚಾಪೇತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ನಿಕ್ಖಿಪಾಪೇತ್ವಾ ನಿಟ್ಠಿತಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚಮೇವ ನಿಕ್ಖಮಾಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಆಸನೇ ನಿಸೀದಾಪೇನ್ತೋ ಞಾಯಾಗತೋತಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಖನ್ತಿ.

ತಥಾ ಸಾಯಂ ವತ್ತಾರೋಚನಕಾಲೇ ಬಹೂಸು ಪಾರಿವಾಸಿಕೇಸು ವುಡ್ಢತರಂ ಪಠಮಂ ಸಮಾದಾಪೇತ್ವಾ ಆರೋಚಾಪೇತ್ವಾ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಾ ನವಕತರಂ ಸಮಾದಾಪೇನ್ತಿ ಆರೋಚಾಪೇನ್ತಿ, ಪಾತೋ ನಿಕ್ಖಿಪನಕಾಲೇ ಪನ ನವಕತರಂ ಪಠಮಂ ಆರೋಚಾಪೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಿಪಾಪೇನ್ತಿ, ತತೋ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ವುಡ್ಢತರಂ ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಾ ಆರೋಚಾಪೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಿಪಾಪೇನ್ತಿ. ತೇಸಂ ಅಯಮಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಸಿಯಾ – ಯದಾ ದಸ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಕತತ್ತಾ ದಸ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಾರಿವಾಸಿಕಾ ಹೋನ್ತಿ, ತದಾ ವುಡ್ಢತರೇನ ಪಠಮಂ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ ಆರೋಚಿತೇ ತಸ್ಸ ಆರೋಚನಂ ಅವಸೇಸಾ ಏಕೂನವೀಸತಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಸುಣನ್ತಿ, ದುತಿಯಸ್ಸ ಅಟ್ಠಾರಸ, ತತಿಯಸ್ಸ ಸತ್ತರಸಾತಿ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಹಾಯಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬನವಕಸ್ಸ ಆರೋಚನಂ ದಸ ಪಕತತ್ತಾ ಸುಣನ್ತಿ ಸೇಸಾನಂ ಅಪಕತತ್ತಭಾವತೋ. ತತೋ ನಿಕ್ಖಿಪನಕಾಲೇ ಸಬ್ಬನವಕೋ ಪುಬ್ಬೇ ಅತ್ತನಾ ಆರೋಚಿತಾನಂ ದಸನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಿಪತಿ, ತತೋ ಪಟಿಲೋಮೇನ ದುತಿಯೋ ಏಕಾದಸನ್ನಂ, ತತಿಯೋ ದ್ವಾದಸನ್ನನ್ತಿ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ವಡ್ಢಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಜೇಟ್ಠಕೋ ಅತ್ತನಾ ಪುಬ್ಬೇ ಆರೋಚಿತಾನಂ ಏಕೂನವೀಸತಿಭಿಕ್ಖೂನಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಿಪತಿ, ಏವಂ ಯಥಾನುಕ್ಕಮೇನ ನಿಕ್ಖಿಪನಂ ಹೋತಿ. ಸಬ್ಬಜೇಟ್ಠಕೇ ಪನ ಪಠಮಂ ನಿಕ್ಖಿತ್ತೇ ಸತಿ ಪುಬ್ಬೇ ಅತ್ತನಾ ಆರೋಚಿತಾನಂ ನವನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ತದಾ ಅಪಕತತ್ತಭಾವತೋ ಆರೋಚಿತಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ನಿಕ್ಖಿಪನಂ ನ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಸೇಸಾನಂ. ತೇಸಂ ಪನ ಏಕಚ್ಚಾನಂ ಊನಂ ಹೋತಿ, ಏಕಚ್ಚಾನಂ ಅಧಿಕಂ, ತಸ್ಮಾ ಯಥಾವುತ್ತನಯೇನ ಸಬ್ಬನವಕತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ನಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬನ್ತಿ.

ಏವಂವಾದೀನಂ ಪನ ತೇಸಮಾಯಸ್ಮನ್ತಾನಂ ವಾದೇ ಪಕತತ್ತಾಯೇವ ಭಿಕ್ಖೂ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಾ ಹೋನ್ತಿ, ನೋ ಅಪಕತತ್ತಾ. ಪುಬ್ಬೇ ಆರೋಚಿತಾನಂಯೇವ ಸನ್ತಿಕೇ ವತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ, ನೋ ಅನಾರೋಚಿತಾನಂ. ಏವಂ ಪನ ಪಕತತ್ತಾಯೇವ ಭಿಕ್ಖೂ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಾ ನ ಹೋನ್ತಿ, ಅಥ ಖೋ ಅಪಕತತ್ತಾಪಿ ‘‘ಸಚೇ ದ್ವೇ ಪಾರಿವಾಸಿಕಾ ಗತಟ್ಠಾನೇ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪಸ್ಸನ್ತಿ, ಉಭೋಹಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ಆರೋಚೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತತ್ತಾ. ಪುಬ್ಬೇ ಆರೋಚಿತಾನಮ್ಪಿ ಅನಾರೋಚಿತಾನಮ್ಪಿ ಸನ್ತಿಕೇ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಮೇವ ‘‘ಸಚೇ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಕೇನಚಿದೇವ ಕರಣೀಯೇನ ಪಕ್ಕನ್ತೋ ಹೋತಿ, ಯಂ ಅಞ್ಞಂ ಸಬ್ಬಪಠಮಂ ಪಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೨) ವುತ್ತತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾ ತಥಾ ಅಕರೋನ್ತೇಪಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಆರೋಚಿತತ್ತಾ ನತ್ಥಿ ದೋಸೋ. ಅಪ್ಪೇಕಚ್ಚೇ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಪಕತತ್ತಸ್ಸೇವಾಯಂ ಆರೋಚನಾ’’ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನಾ ಸಾಯಂ ವುಡ್ಢಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ವತ್ತಂ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸಯನಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ದ್ವಾರಜಗ್ಗನಸಯನಸೋಧನಾದೀನಿ ಕರೋನ್ತಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಆರೋಚಿತಂ ನ ಸುಣನ್ತಿ. ಅಪ್ಪೇಕಚ್ಚೇ ಪಾತೋ ಸಯಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಆರೋಚನಂ ವಾ ನಿಕ್ಖಿಪನಂ ವಾ ಅನಾಗಮೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಾದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಏವಂ ಕರೋನ್ತಾನಂ ತೇಸಂ ಆರೋಚನಂ ಏಕಚ್ಚಾನಂ ಅಸುತಭಾವಸಮ್ಭವತೋ ಸಾಸಙ್ಕೋ ಹೋತಿ ಪಾರಿವಾಸಿಕಾನಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಾರೋಚನಸ್ಸ ಪಕರಣೇಸು ಆಗತತ್ತಾ. ನ ಕೇವಲಂ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂಯೇವ, ಅಥ ಖೋ ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾಯಮ್ಪಿ (ವಜಿರ. ಟೀ. ಚೂಳವಗ್ಗ ೭೬) ‘‘ಸಚೇ ದ್ವೇ ಪಾರಿವಾಸಿಕಾ ಗತಟ್ಠಾನೇ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪಸ್ಸನ್ತಿ, ಉಭೋಹಿಪಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಂ ಅವಿಸೇಸೇನ ‘ಆಗನ್ತುಕೇನ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಂ, ಆಗನ್ತುಕಸ್ಸ ಆರೋಚೇತಬ್ಬ’ನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

ತಥಾ ಅಪ್ಪೇಕಚ್ಚೇ ಪಕತತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಾರಿವಾಸಿಕೇಸು ಭಿಕ್ಖೂಸು ಸಾಯಂ ವತ್ತಸಮಾದಾನತ್ಥಂ ಪಕತತ್ತಸಾಲತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಸಯನಸಮೀಪಂ ಗತೇಸು ಅತ್ತನೋ ಸಯನಪಞ್ಞಾಪನಪಅಕ್ಖಾರಠಪನಅಞ್ಞಮಞ್ಞಆಲಾಪಸಲ್ಲಾಪಕರಣಾದಿವಸೇನ ಆಳೋಲೇನ್ತಾ ಪಾರಿವಾಸಿಕಾನಂ ವತ್ತಾರೋಚನಂ ನ ಸುಣನ್ತಿ, ನ ಮನಸಿ ಕರೋನ್ತಿ. ಅಪ್ಪೇಕಚ್ಚೇ ಪಾತೋ ವತ್ತನಿಕ್ಖಿಪನಕಾಲೇ ಪಾರಿವಾಸಿಕಭಿಕ್ಖೂಸು ವತ್ತಾರೋಚನವತ್ತನಿಕ್ಖಿಪನಾನಿ ಕರೋನ್ತೇಸುಪಿ ನಿದ್ದಾಪಸುತಾ ಹುತ್ವಾ ನ ಸುಣನ್ತಿ. ಏವಂ ಕರೋನ್ತಾನಮ್ಪಿ ತೇಸಂ ಏಕಚ್ಚಾನಂ ಅಸ್ಸುತಸಮ್ಭವತೋ ವತ್ತಾರೋಚನಂ ಸಾಸಙ್ಕಂ ಹೋತೀತಿ. ಹೋತು ಸಾಸಙ್ಕಂ, ಸುಣನ್ತಾನಂ ಅಸ್ಸುತಸಮ್ಭವೇಪಿ ಆರೋಚಕಾನಂ ಸಮ್ಮಾಆರೋಚನೇನ ವತ್ತಸ್ಸ ಪರಿಪುಣ್ಣತ್ತಾ ಕೋ ದೋಸೋತಿ ಚೇ? ಆರೋಚಕಾನಂ ಸಮ್ಮಾ ಆರೋಚಿತತ್ತಾ ವತ್ತೇ ಪರಿಪುಣ್ಣೇಪಿ ವತ್ತಭೇದದುಕ್ಕಟತೋವ ವಿಮುತ್ತೋ ಸಿಯಾ, ನ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದತೋ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಂ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೭೬) ‘‘ಸಚೇ ವಾಯಮನ್ತೋಪಿ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿತುಂ ವಾ ಸಾವೇತುಂ ವಾ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ರತ್ತಿಚ್ಛೇದೋವ ಹೋತಿ, ನ ವತ್ತಭೇದದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ.

ಅಥಞ್ಞೇ ಭಿಕ್ಖೂ ವತ್ತಂ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ ರತ್ತಿಂ ನಿಪನ್ನಾ ನಿದ್ದಾಭಾವೇನ ಮನುಸ್ಸಸದ್ದಮ್ಪಿ ಸುಣನ್ತಿ, ಭೇರಿಆದಿಸದ್ದಮ್ಪಿ ಸುಣನ್ತಿ, ಸಕಟನಾವಾದಿಯಾನಸದ್ದಮ್ಪಿ ಸುಣನ್ತಿ, ತೇ ತೇನ ಸದ್ದೇನ ಆಸಙ್ಕನ್ತಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನಂ ನು ಖೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ, ತೇ ತೇನ ಕಾರಣೇನ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದಂ ಮಞ್ಞನ್ತಿ. ಕಸ್ಮಾ? ‘‘ಅಯಞ್ಚ ನೇಸಂ ಛತ್ತಸದ್ದಂ ವಾ ಉಕ್ಕಾಸಿತಸದ್ದಂ ವಾ ಖಿಪಿತಸದ್ದಂ ವಾ ಸುತ್ವಾ ಆಗನ್ತುಕಭಾವಂ ಜಾನಾತಿ, ಗನ್ತ್ವಾ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಂ. ಗತಕಾಲೇ ಜಾನನ್ತೇನಪಿ ಅನುಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಮೇವ. ಸಮ್ಪಾಪುಣಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಸ್ಸ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದೋವ ಹೋತಿ, ನ ವತ್ತಭೇದದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೭೬) ವುತ್ತತ್ತಾತಿ. ತೇ ಏವಂ ಸಞ್ಞಾಪೇತಬ್ಬಾ – ಮಾಯಸ್ಮನ್ತೋ ಏವಂ ಮಞ್ಞಿತ್ಥ, ನಾಯಂ ಪಾಠೋ ಬಹಿಸೀಮಟ್ಠವಸೇನ ವುತ್ತೋ, ಅಥ ಖೋ ಉಪಚಾರಸೀಮಟ್ಠವಸೇನ ವುತ್ತೋ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ತತ್ಥೇವ ‘‘ಯೇಪಿ ಅನ್ತೋವಿಹಾರಂ ಅಪ್ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಉಪಚಾರಸೀಮಂ ಓಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೀ’’ತಿ. ತತ್ಥಪಿ ಆಗನ್ತುಕಭಾವಸ್ಸ ಜಾನಿತತ್ತಾ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ದೂರೇಸದ್ದಸವನಮತ್ತೇನ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದೋ ನತ್ಥಿ, ‘‘ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸದ್ದೋ, ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ವಾದಿತಭೇರಿಘಣ್ಟಾದಿಸದ್ದೋ, ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಪಾಜಿತಸಕಟನಾವಾದಿಸದ್ದೋ’’ತಿ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನತೋ ಜಾನನ್ತೋಯೇವ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದಕರೋ ಹೋತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ಆಯಸ್ಮಾ ಕರವೀಕತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ ‘ಸಮಣೋ ಅಯ’ನ್ತಿ ವವತ್ಥಾನಮೇವ ಪಮಾಣ’’ನ್ತಿ.

ದಿವಾ ದೂರೇ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಜನಕಾಯಂ ದಿಸ್ವಾಪಿ ‘‘ಇಮೇ ಭಿಕ್ಖೂ ನು ಖೋ’’ತಿ ಪರಿಕಪ್ಪೇನ್ತಾ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದಂ ಮಞ್ಞನ್ತಿ, ತಮ್ಪಿ ಅಕಾರಣಂ. ಕಸ್ಮಾ? ‘‘ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ವವತ್ಥಾನಸ್ಸ ಅಭಾವಾ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ನದೀಆದೀಸು ನಾವಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತಮ್ಪಿ ಪರತೀರೇ ಠಿತಮ್ಪಿ ಆಕಾಸೇ ಗಚ್ಛನ್ತಮ್ಪಿ ಪಬ್ಬತಥಲಅರಞ್ಞಾದೀಸು ದೂರೇ ಠಿತಮ್ಪಿ ಭಿಕ್ಖುಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಚೇ ‘ಭಿಕ್ಖೂ’ತಿ ವವತ್ಥಾನಂ ಅತ್ಥಿ, ನಾವಾದೀಹಿ ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಹಾಸದ್ದಂ ಕತ್ವಾ ವಾ ವೇಗೇನ ಅನುಬನ್ಧಿತ್ವಾ ವಾ ಆರೋಚೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ಇತಿ ಭಿಕ್ಖುಂ ದಿಸ್ವಾಪಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ವವತ್ಥಾನಮೇವ ಪಮಾಣಂ. ಅಭಿಕ್ಖುಂ ಪನ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ವವತ್ಥಾನೇ ಸನ್ತೇಪಿ ವಾ ಅಸನ್ತೇಪಿ ವಾ ಕಿಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಅತ್ಥಿ, ಬಹವೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂ ಇದಂ ರೂಪದಸ್ಸನಂ ಸದ್ದಸವನಞ್ಚ ಆಸಙ್ಕನ್ತಾ ‘‘ಪಭಾತೇ ಸತಿ ತಂ ದ್ವಯಂ ಭವೇಯ್ಯ, ತಸ್ಮಾ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಗಮನಕಾಲಸದ್ದಕರಣಕಾಲತೋ ಪುಬ್ಬೇಯೇವ ವತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನಾ ಅನುಗ್ಗತೇಯೇವ ಅರುಣೇ ವತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪನ್ತಿ, ತದಯುತ್ತಂ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದತ್ತಾತಿ.

ಅಥ ಪನ ವಿನಯಧರೇನ ‘‘ಕಿತ್ತಕಾ ತೇ ಆಪತ್ತಿಯೋ, ಛಾದೇಸಿ, ಕೀವತೀಹಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇಸೀ’’ತಿ ಪುಟ್ಠೋ ಸಮಾನೋ ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಆಪತ್ತಿಪರಿಯನ್ತಂ ನ ಜಾನಾಮಿ, ರತ್ತಿಪರಿಯನ್ತಂ ನ ಜಾನಾಮಿ, ಆಪತ್ತಿಪರಿಯನ್ತಂ ನಸ್ಸರಾಮಿ, ರತ್ತಿಪರಿಯನ್ತಂ ನಸ್ಸರಾಮಿ, ಆಪತ್ತಿಪರಿಯನ್ತೇ ವೇಮತಿಕೋ, ರತ್ತಿಪರಿಯನ್ತೇ ವೇಮತಿಕೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಸುದ್ಧನ್ತಪರಿವಾಸಾರಹೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ತಸ್ಸಪಿ ದುವಿಧತ್ತಾ ಚೂಳಸುದ್ಧನ್ತಮಹಾಸುದ್ಧನ್ತವಸೇನ ‘‘ತೇಸು ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಇಮಸ್ಸ ಅರಹೋ’’ತಿ ಞಾಪನತ್ಥಂ ಉಪಸಮ್ಪದತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅನುಲೋಮಕ್ಕಮೇನ ವಾ ಆರೋಚಿತದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಟಿಲೋಮಕ್ಕಮೇನ ವಾ ‘‘ಕಿತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ತ್ವಂ ಆರೋಚನಆವಿಕರಣಾದಿವಸೇನ ಸುದ್ಧೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಆಮ ಭನ್ತೇ, ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಅಹಂ ಸುದ್ಧೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಏಕಚ್ಚಂ ರತ್ತಿಪರಿಯನ್ತಂ ಜಾನಾತಿ, ತಸ್ಮಾ ಚೂಳಸುದ್ಧನ್ತಾರಹೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸುದ್ಧಕಾಲಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ಅಸುದ್ಧಕಾಲವಸೇನ ಪರಿಯನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಚೂಳಸುದ್ಧನ್ತಪರಿವಾಸೋ ದಾತಬ್ಬೋ. ಅಯಂ ಉದ್ಧಮ್ಪಿ ಆರೋಹತಿ, ಅಧೋಪಿ ಓರೋಹತಿ. ಯೋ ಪನ ಅನುಲೋಮವಸೇನ ವಾ ಪಟಿಲೋಮವಸೇನ ವಾ ಪುಚ್ಛಿಯಮಾನೋ ‘‘ಸಕಲಮ್ಪಿ ರತ್ತಿಪರಿಯನ್ತಂ ಅಹಂ ನ ಜಾನಾಮಿ ನಸ್ಸರಾಮಿ, ವೇಮತಿಕೋ ಹೋಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಸಕಲಮ್ಪಿ ರತ್ತಿಪರಿಯನ್ತಂ ನ ಜಾನಾತಿ, ತಸ್ಮಾ ಮಹಾಸುದ್ಧನ್ತಾರಹೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಉಪಸಮ್ಪದತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ವತ್ತಸಮಾದಾನಾ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಪರಿಯನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಮಹಾಸುದ್ಧನ್ತಪರಿವಾಸೋ ದಾತಬ್ಬೋ. ಉದ್ಧಂಆರೋಹನಅಧೋಓರೋಹನಭಾವೋ ಪನೇಸಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೨) ವುತ್ತೋಯೇವ. ಇತೋ ಪರಮ್ಪಿ ವಿಧಾನಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಆಗತನಯೇನೇವ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಇದಾನಿ ಪನ ಬಹವೋ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಅಯಂ ಚೂಳಸುದ್ಧನ್ತಾರಹೋ, ಅಯಂ ಮಹಾಸುದ್ಧನ್ತಾರಹೋ’’ತಿ ಅವಿಚಿನನ್ತಾ ಅನ್ತೋಕಮ್ಮವಾಚಾಯಂ ‘‘ಆಪತ್ತಿಪರಿಯನ್ತಂ ನ ಜಾನಾತಿ, ರತ್ತಿಪರಿಯನ್ತಂ ನ ಜಾನಾತಿ, ಆಪತ್ತಿಪರಿಯನ್ತಂ ನಸ್ಸರತಿ, ರತ್ತಿಪರಿಯನ್ತಂ ನಸ್ಸರತಿ, ಆಪತ್ತಿಪರಿಯನ್ತೇ ವೇಮತಿಕೋ, ರತ್ತಿಪರಿಯನ್ತೇ ವೇಮತಿಕೋ’’ತಿ ಅವಿಸೇಸವಚನಮೇವ ಮನಸಿ ಕರೋನ್ತಾ ‘‘ಇಮಾಯ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ದಿನ್ನಂ ಸುದ್ಧನ್ತಪರಿವಾಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚಾಹಮತ್ತಂ ವಾ ದಸಾಹಮತ್ತಂ ವಾ ಪರಿವಸಿತ್ವಾ ಅಪರಿಯನ್ತರತ್ತಿಪಟಿಚ್ಛಾದಿತಾಹಿ ಅಪರಿಯನ್ತಾಹಿ ಆಪತ್ತೀಹಿ ಮೋಕ್ಖೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ಮಞ್ಞನ್ತಾ ಪಞ್ಚಾಹಮತ್ತಂ ವಾ ದಸಾಹಮತ್ತಂ ವಾ ಪರಿವಸಿತ್ವಾ ಮಾನತ್ತಂ ಯಾಚನ್ತಿ, ಏವಂ ಕರೋನ್ತಾ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಹಸ್ಸಕ್ಖತ್ತುಂ ಪರಿವಸನ್ತಾಪಿ ಆಪತ್ತಿತೋ ನ ಮುಚ್ಚೇಯ್ಯುಂ. ಕಸ್ಮಾತಿ ಚೇ? ಪಾಳಿಯಾ ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ಚ ವಿರುಜ್ಝನತೋ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಪಾಳಿಯಂ (ಪಾರಾ. ೪೪೨) ‘‘ಯಾವತೀಹಂ ಜಾನಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತಿ, ತಾವತೀಹಂ ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಅಕಾಮಾ ಪರಿವತ್ಥಬ್ಬಂ. ಪರಿವುತ್ಥಪರಿವಾಸೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಉತ್ತರಿ ಛಾರತ್ತಂ ಭಿಕ್ಖುಮಾನತ್ತಾಯ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ. ಚಿಣ್ಣಮಾನತ್ತೋ ಭಿಕ್ಖು ಯತ್ಥ ಸಿಯಾ ವೀಸತಿಗಣೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ, ತತ್ಥ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಅಬ್ಭೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನದಿವಸಮತ್ತಂ ಅಪರಿವಸಿತ್ವಾ ಮಾನತ್ತಾರಹೋ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ, ಅಮಾನತ್ತಾರಹಸ್ಸ ಮಾನತ್ತದಾನಂ ನ ರುಹತಿ, ಅಚಿಣ್ಣಮಾನತ್ತೋ ಅಬ್ಭಾನಾರಹೋ ನ ಹೋತಿ, ಅನಬ್ಭಾನಾರಹಸ್ಸ ಅಬ್ಭಾನಂ ನ ರುಹತಿ, ಅನಬ್ಭಿತೋ ಭಿಕ್ಖು ಆಪತ್ತಿಮುತ್ತೋ ಪಕತತ್ತೋ ನ ಹೋತೀತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಭಗವತೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೨) ಪನ ಚೂಳಸುದ್ಧನ್ತೇ ‘‘ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿವಸನ್ತೇನ ಯತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಅತ್ತನೋ ಸುದ್ಧಿಂ ಜಾನಾತಿ, ತತ್ತಕಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸಂ ಮಾಸಂ ವಾ ದ್ವಿಮಾಸಂ ವಾ ಪರಿವಸಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ, ಮಹಾಸುದ್ಧನ್ತೇ ‘‘ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಹಿತದಿವಸತೋ ಯಾವ ಉಪಸಮ್ಪದದಿವಸೋ, ತಾವ ರತ್ತಿಯೋ ಗಣೇತ್ವಾ ಪರಿವಸಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನರತ್ತಿಪ್ಪಮಾಣಂ ಪರಿವಸನ್ತೋಯೇವ ಮಾನತ್ತಾರಹೋ ಹೋತಿ, ನ ಪಞ್ಚಾಹದಸಾಹರತ್ತಿಪ್ಪಮಾಣಮತ್ತಂ ಪರಿವಸನ್ತೋತಿ ಅಯಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯಾನಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ತೇನೇವ ಚ ಕಾರಣೇನ ದೇಸನಾಆರೋಚನಾದೀಹಿ ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಸೋಧೇತ್ವಾ ವಸನ್ತಾನಂ ಲಜ್ಜೀಪೇಸಲಾನಂ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸುದ್ಧನ್ತಪರಿವಾಸಂ ದಾತುಂ ಅಯುತ್ತರೂಪೋ, ದೇಸನಾಆರೋಚನಾದೀಹಿ ಆಪತ್ತಿಂ ಅಸೋಧೇತ್ವಾ ಪಮಾದವಸೇನ ಚಿರಕಾಲಂ ವಸನ್ತಾನಂ ಜನಪದವಾಸಿಕಾದೀನಂ ದಾತುಂ ಯುತ್ತರೂಪೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಏತ್ಥಾಪಿ ಅವಸೇಸವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಅಥ ಪನ ವಿನಯಧರೇನ ‘‘ತ್ವಂ, ಆವುಸೋ, ಕತರಆಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನೋ, ಕತಿ ರತ್ತಿಯೋ ತೇ ಛಾದಿತಾ’’ತಿ ಪುಟ್ಠೋ ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪಕ್ಖಮತ್ತಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದಿತಾ, ತೇನಾಹಂ ಸಙ್ಘಂ ಪಕ್ಖಪರಿವಾಸಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಸಙ್ಘೇನ ದಿನ್ನೇ ಪಕ್ಖಪರಿವಾಸೇ ಪರಿವಸಿತ್ವಾ ಅನಿಕ್ಖಿತ್ತವತ್ತೋವ ಹುತ್ವಾ ಅನ್ತರಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚಾಹಮತ್ತಂ ಛಾದಿತಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸಾರಹೋ, ತೀಸು ಚ ಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸೇಸು ಓಧಾನಸಮೋಧಾನಾರಹೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಭಿಕ್ಖು ತ್ವಂ ಮೂಲಾಯಪಟಿಕಸ್ಸನಾರಹೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಂ ಮೂಲಾಯ ಪಟಿಕಸ್ಸಿತ್ವಾ ಪರಿವುತ್ಥದಿವಸೇ ಅದಿವಸೇ ಕತ್ವಾ ಅನ್ತರಾ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೇ ಪಞ್ಚ ದಿವಸೇ ಮೂಲಾಪತ್ತಿಯಾ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೇಸು ದಿವಸೇಸು ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ ಓಧಾನಸಮೋಧಾನೋ ದಾತಬ್ಬೋ. ಇತೋ ಪರಾನಿ ಓಧಾನಸಮೋಧಾನೇ ವತ್ತಬ್ಬವಚನಾನಿ ಪಾಳಿಯಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ.

ಅಥ ಪನ ವಿನಯಧರೇನ ಪುಟ್ಠೋ ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಆಪಜ್ಜಿಂ, ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಏಕಾಹಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯೋ…ಪೇ… ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ದಸಾಹಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಅಗ್ಘಸಮೋಧಾನಾರಹೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ತಾಸಂ ಆಪತ್ತೀನಂ ಯಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಚಿರತರಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯೋ, ತಾಸಂ ಅಗ್ಘೇನ ಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸೋ ದಾತಬ್ಬೋ. ತತ್ರೇವಂ ವದನ್ತಿ – ‘‘ಯಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಚಿರತರಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯೋ, ತಾಸಂ ಅಗ್ಘೇನ ಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸೋ ದಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ, ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಪಕ್ಖಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಮಾಸಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾದೀಸು ಕಥನ್ತಿ? ತೇಸುಪಿ ‘‘ಯಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಪಕ್ಖಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯೋ, ಯಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಮಾಸಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೋತಿ. ಯದಿ ಏವಂ ಪಾಳಿವಿರೋಧೋ ಆಪಜ್ಜತಿ. ಪಾಳಿಯಞ್ಹಿ ದಸಾಹಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಪರಿಯೋಸಾನಾ ಏವ ಆಪತ್ತಿ ದಸ್ಸಿತಾ, ನ ಪಕ್ಖಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಮಾಸಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾದಯೋತಿ? ಸಚ್ಚಂ, ಪಾಳಿಯಂ ತಥಾದಸ್ಸನಂ ಪನ ನಯದಸ್ಸನಮತ್ತಂ. ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೨) ‘‘ಪಞ್ಚದಸ ದಿವಸಾನಿ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯ ‘ಪಕ್ಖಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನ’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ…ಪೇ… ಏವಂ ಯಾವ ಸಟ್ಠಿಸಂವಚ್ಛರಂ, ಅತಿರೇಕಸಟ್ಠಿಸಂವಚ್ಛರಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನನ್ತಿ ವಾ ತತೋ ವಾ ಭಿಯ್ಯೋಪಿ ವತ್ವಾ ಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ’’ತಿ. ಮಹಾಪದುಮತ್ಥೇರೇನಪಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಯಂ ಸಮುಚ್ಚಯಕ್ಖನ್ಧಕೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧಾನಂ ಠಿತಕಾಲಸದಿಸೋ, ಆಪತ್ತಿ ನಾಮ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ ವಾ ಹೋತು ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ ವಾ ಸಮಕಊನತರಅತಿರೇಕಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ ವಾ, ವಿನಯಧರಸ್ಸ ಕಮ್ಮವಾಚಂ ಯೋಜೇತುಂ ಸಮತ್ಥಭಾವೋಯೇವೇತ್ಥ ಪಮಾಣ’’ನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪಕ್ಖಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾದೀನಂ ಕಮ್ಮವಾಚಾಕರಣೇ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ನ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ.

ಹೋತು, ಏವಮ್ಪಿ ಪಕ್ಖಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ಪರಿಯನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಕತಾಯ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ತತೋ ಉದ್ಧಂ ಆಪತ್ತಿ ನತ್ಥೀತಿ ಕಥಂ ಜಾನೇಯ್ಯಾತಿ? ಇದಾನಿ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮಾ ಭಿಕ್ಖೂ ದೇವಸಿಕಮ್ಪಿ ದೇಸನಾರೋಚನಾವಿಕರಣಾನಿ ಕರೋನ್ತಿ ಏಕಾಹಿಕದ್ವೀಹಿಕಾದಿವಸೇನಪಿ, ಕಿಚ್ಚಪಸುತಾ ಹುತ್ವಾ ತಥಾ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾಪಿ ಉಪೋಸಥದಿವಸಂ ನಾತಿಕ್ಕಮನ್ತಿ, ಗಿಲಾನಾದಿವಸೇನ ತದತಿಕ್ಕನ್ತಾಪಿ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಭಾವಂ ಜಾನನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತದತಿಕ್ಕನ್ತಭಾವೇ ಸತಿ ಅತಿರೇಕಪಕ್ಖಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಮಾಸಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾದಿವಸೇನ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮವಾಚಂ ಕರೇಯ್ಯ, ತದತಿಕ್ಕನ್ತಭಾವೇ ಪನ ಅಸತಿ ಪಕ್ಖಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಪರಿಯನ್ತಾ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪಕ್ಖಪರಿಯನ್ತಕಮ್ಮವಾಚಾಕರಣಂ ಞಾಯಾಗತಂ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಏವಂ ಹೋತು, ತಥಾಪಿ ಯದೇತಂ ‘‘ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಏಕಾಹಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯೋ…ಪೇ… ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಪಕ್ಖಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತತ್ಥ ಇಮಿನಾಯೇವ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಮಯಾ ಪಟಿಚ್ಛಾದಿತಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಹೋನ್ತೀತಿ ಕಥಂ ಜಾನೇಯ್ಯ, ಅಜಾನನೇ ಚ ಸತಿ ‘‘ಯಾ ಚ ಖ್ವಾಯಂ, ಆವುಸೋ, ಆಪತ್ತಿ ಅಜಾನಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ, ಅಧಮ್ಮಿಕಂ ತಸ್ಸಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಪರಿವಾಸದಾನಂ, ಅಧಮ್ಮತ್ತಾ ನ ರುಹತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ? ನಾಪಜ್ಜತಿ. ತತ್ಥ ಹಿ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಆಪನ್ನಭಾವಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಆಪತ್ತಿ ಚ ಹೋತಿ ಆಪತ್ತಿಸಞ್ಞೀ ಚಾ’’ತಿ ವುತ್ತಆಪತ್ತಿಸಞ್ಞಿತಾಭಾವಾ ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಮೇವ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಪರಿವಾಸದಾನಂ ಅಧಮ್ಮಿಕಂ ಹೋತಿ. ಇಧ ಪನ ‘‘ಏತ್ತಕಾ ರತ್ತಿಯೋ ಮಯಾ ಛಾದಿತಾ’’ತಿ ಛನ್ನಕಾಲಮೇವ ನ ಜಾನಾತಿ, ತದಜಾನಭಾವೇ ಸತಿಪಿ ಪರಿವಾಸದಾನಂ ರುಹತಿ. ತೇನೇವ ಚ ಕಾರಣೇನ ಸುದ್ಧನ್ತಪರಿವಾಸೇ (ಚೂಳವ. ೧೫೬-೧೫೭) ‘‘ಆಪತ್ತಿಪರಿಯನ್ತಂ ನ ಜಾನಾತಿ, ರತ್ತಿಪರಿಯನ್ತಂ ನ ಜಾನಾತಿ, ಆಪತ್ತಿಪರಿಯನ್ತಂ ನಸ್ಸರತಿ, ರತ್ತಿಪರಿಯನ್ತಂ ನಸ್ಸರತಿ, ಆಪತ್ತಿಪರಿಯನ್ತೇ ವೇಮತಿಕೋ, ರತ್ತಿಪರಿಯನ್ತೇ ವೇಮತಿಕೋ’’ತಿ ರತ್ತಿಪರಿಯನ್ತಸ್ಸ ಅಜಾನನಅಸರಣವೇಮತಿಕಭಾವೇ ಸತಿಪಿ ಪರಿವಾಸದಾನಂ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಛಾದಿತಕಾಲಂ ತಥತೋ ಅಜಾನನ್ತೋಪಿ ‘‘ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಏಕಾಹಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯೋ…ಪೇ… ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಪಕ್ಖಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯೋ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಅಪ್ಪವಿಟ್ಠಸ್ಸ ಅಭಾವಾ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿಯೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಅಥಾಪಿ ಏವಂ ವದೇಯ್ಯುಂ – ‘‘ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಏಕಾಹಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯೋ…ಪೇ… ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಪಕ್ಖಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತೇಸು ದಿವಸೇಸು ಆಪತ್ತಿಯೋ ಅತ್ಥಿ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯೋಪಿ, ಅತ್ಥಿ ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯೋಪಿ, ಅತ್ಥಿ ಚಿರಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯೋಪಿ, ಅತ್ಥಿ ಅಚಿರಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯೋಪಿ, ಅತ್ಥಿ ಏಕಾಪಿ, ಅತ್ಥಿ ಸಮ್ಬಹುಲಾಪಿ, ಸಬ್ಬಾ ತಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಏತೇನೇವ ಪದೇನ ಸಙ್ಗಹಿತಾ ಸಿಯುನ್ತಿ? ಸಙ್ಗಹಿತಾ ಏವ. ನ ಹೇತ್ಥ ಸಂಸಯೋ ಕಾತಬ್ಬೋ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೨) ‘‘ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಪನ ಆಪತ್ತಿವುಟ್ಠಾನೇ ಇದಂ ಲಕ್ಖಣಂ – ಯೋ ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ಆಪತ್ತಿಂ ‘ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ’ತಿ ವಿನಯಕಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ, ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ ವುಟ್ಠಾತಿ. ಯೋ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ‘ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ’ತಿ ವಿನಯಕಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ, ತಸ್ಸ ನ ವುಟ್ಠಾತಿ. ಅಚಿರಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ‘ಚಿರಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ’ತಿ ಕರೋನ್ತಸ್ಸಪಿ ವುಟ್ಠಾತಿ, ಚಿರಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ‘ಅಚಿರಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ’ತಿ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ನ ವುಟ್ಠಾತಿ. ಏಕಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ‘ಸಮ್ಬಹುಲಾ’ತಿ ಕರೋನ್ತಸ್ಸಪಿ ವುಟ್ಠಾತಿ ಏಕಂ ವಿನಾ ಸಮ್ಬಹುಲಾನಂ ಅಭಾವತೋ. ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಪನ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ‘ಏಕಂ ಆಪಜ್ಜಿ’ನ್ತಿ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ನ ವುಟ್ಠಾತೀ’’ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏತೇಹಿ ಪದೇಹಿ ಸಬ್ಬಾಸಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಪತ್ತೀನಂ ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾ ತಾಹಿ ಆಪತ್ತೀಹಿ ವುಟ್ಠಾನಂ ಸಮ್ಭವತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಅಥ ಪನ ವಿನಯಧರೇನ ಪುಟ್ಠೋ ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಆಪಜ್ಜಿಂ ಏಕಂ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಂ, ಏಕಂ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಂ, ಏಕಂ ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಂ, ಏಕಂ ಅತ್ತಕಾಮಂ, ಏಕಂ ಸಞ್ಚರಿತ್ತಂ, ಏಕಂ ಕುಟಿಕಾರಂ, ಏಕಂ ವಿಹಾರಕಾರಂ, ಏಕಂ ದುಟ್ಠದೋಸಂ, ಏಕಂ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯಂ, ಏಕಂ ಸಙ್ಘಭೇದಂ, ಏಕಂ ಭೇದಾನುವತ್ತಕಂ, ಏಕಂ ದುಬ್ಬಚಂ, ಏಕಂ ಕುಲದೂಸಕ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಮಿಸ್ಸಕಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸಾರಹೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೨) ಆಗತನಯೇನ ಪರಿವಾಸೋ ದಾತಬ್ಬೋ. ಏತ್ಥಾಹ – ಅಗ್ಘಸಮೋಧಾನಮಿಸ್ಸಕಸಮೋಧಾನಾನಂ ಕೋ ವಿಸೇಸೋ, ಕಿಂ ನಾನಾಕರಣನ್ತಿ? ವುಚ್ಚತೇ – ಅಗ್ಘಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸೋ ಅಚಿರಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಚಿರಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯಂ ಆಪತ್ತಿಯಂ ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಚಿರಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಗ್ಘವಸೇನ ದೀಯತಿ, ಮಿಸ್ಸಕಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸೋ ನಾನಾವತ್ಥುಕಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ ತಾಸಂ ಮಿಸ್ಸಕವಸೇನ ದೀಯತಿ, ಅಯಮೇತೇಸಂ ವಿಸೇಸೋ. ಅಥ ವಾ ಅಗ್ಘಸಮೋಧಾನೋ ಸಭಾಗವತ್ಥೂನಂ ಆಪತ್ತೀನಂ ಸಮೋಧಾನವಸೇನ ಹೋತಿ, ಇತರೋ ವಿಸಭಾಗವತ್ಥೂನನ್ತಿ ಆಚರಿಯಾ. ತೇನೇವಾಹ ಆಚರಿಯವಜಿರಬುದ್ಧಿತ್ಥೇರೋ (ವಜಿರ. ಟೀ. ಚೂಳವಗ್ಗ ೧೦೨) ‘‘ಅಗ್ಘಸಮೋಧಾನೋ ನಾಮ ಸಭಾಗವತ್ಥುಕಾಯೋ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಆಪನ್ನಸ್ಸ ಬಹುರತ್ತಿಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದಿತಾಪತ್ತಿಯಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬೋ, ಇತರೋ ನಾನಾವತ್ಥುಕಾನಂ ವಸೇನಾತಿ ಅಯಮೇತೇಸಂ ವಿಸೇಸೋ’’ತಿ.

ಅಥ ಸಿಯಾ ‘‘ಏವಂ ಚಿರಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯೋ ಚ ಅಚಿರಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯೋ ಚ ನಾನಾವತ್ಥುಕಾಯೋ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಆಪಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಕೋ ಪರಿವಾಸೋ ದಾತಬ್ಬೋ ಅಗ್ಘಸಮೋಧಾನೋ ವಾ ಮಿಸ್ಸಕಸಮೋಧಾನೋ ವಾ, ಅಥ ತದುಭಯಾ ವಾ’’ತಿ. ಕಿಞ್ಚೇತ್ಥ – ಯದಿ ಅಗ್ಘಸಮೋಧಾನಂ ದದೇಯ್ಯ, ಚಿರಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಹಿ ಚ ಅಚಿರಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಹಿ ಚ ಸಭಾಗವತ್ಥುಕಾಹಿ ಆಪತ್ತೀಹಿ ವುಟ್ಠಿತೋ ಭವೇಯ್ಯ, ಚಿರಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಹಿ ಚ ಅಚಿರಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಹಿ ಚ ನೋ ವಿಸಭಾಗವತ್ಥುಕಾಹಿ. ಯದಿ ಚ ಮಿಸ್ಸಕಸಮೋಧಾನಂ ದದೇಯ್ಯ, ಸಮಾನಕಾಲಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಹಿ ವಿಸಭಾಗವತ್ಥೂಹಿ ಆಪತ್ತೀಹಿ ವುಟ್ಠಿತೋ ಭವೇಯ್ಯ, ನೋ ಅಸಮಾನಕಆಲಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಹಿ ಸಭಾಗವತ್ಥುಕಾಹಿ ಚ, ಅಥ ತದುಭಯಮ್ಪಿ ದದೇಯ್ಯ, ‘‘ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಮ್ಮೇ ದ್ವೇ ಪರಿವಾಸಾ ದಾತಬ್ಬಾ’’ತಿ ನೇವ ಪಾಳಿಯಂ, ನ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನ್ತಿ? ವುಚ್ಚತೇ – ಇದಞ್ಹಿ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಪರಿವಾಸಾದಿಕಂ ವಿನಯಕಮ್ಮಂ ವತ್ಥುವಸೇನ ವಾ ಗೋತ್ತವಸೇನ ವಾ ನಾಮವಸೇನ ವಾ ಆಪತ್ತಿವಸೇನ ವಾ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿಯೇವ.

ತತ್ಥ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠೀತಿ ವತ್ಥು ಚೇವ ಗೋತ್ತಞ್ಚ. ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋತಿ ನಾಮಞ್ಚೇವ ಆಪತ್ತಿ ಚ. ತತ್ಥ ‘‘ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಂ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗ’’ನ್ತಿಆದಿವಚನೇನಾಪಿ ‘‘ನಾನಾವತ್ಥುಕಾಯೋ’’ತಿ ವಚನೇನಪಿ ವತ್ಥು ಚೇವ ಗೋತ್ತಞ್ಚ ಗಹಿತಂ ಹೋತಿ, ‘‘ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ’’ತಿ ವಚನೇನಪಿ ‘‘ಆಪತ್ತಿಯೋ’’ತಿ ವಚನೇನಪಿ ನಾಮಞ್ಚೇವ ಆಪತ್ತಿ ಚ ಗಹಿತಾ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅಗ್ಘಸಮೋಧಾನವಸೇನ ಪರಿವಾಸೇ ದಿನ್ನೇ ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಆಪಜ್ಜಿ’’ನ್ತಿಆದಿವಚನೇನೇವ ವತ್ಥುಸ್ಸ ಚ ಗೋತ್ತಸ್ಸ ಚ ನಾಮಸ್ಸ ಚ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಚ ಗಹಿತತ್ತಾ ಚಿರಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಹಿ ಅಚಿರಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಹಿ ಚ ಸಭಾಗವತ್ಥುಕಾಹಿ ಚ ವಿಸಭಾಗವತ್ಥುಕಾಹಿ ಚ ಸಬ್ಬಾಹಿ ಆಪತ್ತೀಹಿ ವುಟ್ಠಾತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಂ ‘‘ಏತ್ಥ ಚ ‘ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಆಪಜ್ಜಿಂ ನಾನಾವತ್ಥುಕಾಯೋ’ತಿಪಿ ‘ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಆಪಜ್ಜಿ’ನ್ತಿಪಿ ಏವಂ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನ ವತ್ಥುವಸೇನಪಿ ಗೋತ್ತವಸೇನಪಿ ನಾಮವಸೇನಪಿ ಆಪತ್ತಿವಸೇನಪಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮವಾಚಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿಯೇವಾತಿ ಅಯಂ ಮಿಸ್ಸಕಸಮೋಧಾನೋ’’ತಿ, ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಚ ವಿನಯಸಙ್ಗಹಪ್ಪಕರಣೇ (ವಿ. ಸಙ್ಗ. ಅಟ್ಠ. ೨೪೫) ತಥೇವ ವತ್ವಾ ‘‘ತಸ್ಮಾ ನ ಇಧ ವಿಸುಂ ಕಮ್ಮವಾಚಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ದಸ್ಸಯಿಸ್ಸಾಮ, ಪುಬ್ಬೇ ಸಬ್ಬಾಪತ್ತಿಸಾಧಾರಣಂ ಕತ್ವಾ ಯೋಜೇತ್ವಾ ದಸ್ಸಿತಾಯ ಏವ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ನಾನಾವತ್ಥುಕಾಹಿಪಿ ಆಪತ್ತೀಹಿ ವುಟ್ಠಾನಸಮ್ಭವತೋ ಸಾಯೇವೇತ್ಥ ಕಮ್ಮವಾಚಾ ಅಲ’’ನ್ತಿ.

ಯದಿ ಏವಂ ಆಚರಿಯವಜಿರಬುದ್ಧಿತ್ಥೇರೇನ ದ್ವಿನ್ನಂ ವಿಸೇಸೋ ನ ವತ್ತಬ್ಬೋ, ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತೋತಿ? ತೀಸು ಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸೇಸು ಓಧಾನಸಮೋಧಾನೋ ಮೂಲಾಯಪಟಿಕಸ್ಸನಾಯ ಓಧೂನಿತಕಾಲೇಯೇವ ದಾತಬ್ಬೋ, ಅಗ್ಘಸಮೋಧಾನಮಿಸ್ಸಕಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸಾ ಪನ ವಿಸುಂಯೇವ ದಾತಬ್ಬಾ. ‘‘ಏವಂ ದಿನ್ನೇ ಏತೇಸಂ ಕೋ ವಿಸೇಸೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತಾಯಂ ವಿಸೇಸಸಮ್ಭವಮತ್ತದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತೋ. ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ಪರಿವಾಸಾದಿಕಮ್ಮಸ್ಸ ಲಕ್ಖಣಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ವತ್ಥುವಸೇನ ವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ, ತಸ್ಮಾ ಲಕ್ಖಣವಸೇನೇವ ಸಭಾಗವತ್ಥುಕಾಹಿಪಿ ಆಪತ್ತೀಹಿ ವುಟ್ಠಾನಂ ಸಮ್ಭವತಿ. ತೇನೇವ ಚ ಕಾರಣೇನ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿನಾಮಿಕಾಯಂ ವಿನಯಟೀಕಾಯಞ್ಚ ವಿಮತಿವಿನೋದನಿನಾಮಿಕಾಯಂ ವಿನಯಟೀಕಾಯಞ್ಚ ನ ಕೋಚಿ ವಿಸೇಸೋ ವುತ್ತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ.

ಯದಿ ಏವಂ ಮಿಸ್ಸಕಸಮೋಧಾನಕಮ್ಮವಾಚಾಯಪಿ ಚಿರಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಹಿ ಅಚಿರಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಹಿಪಿ ಆಪತ್ತೀಹಿ ವುಟ್ಠಾನಂ ಸಮ್ಭವೇಯ್ಯ. ತತ್ಥಪಿ ಹಿ ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಆಪಜ್ಜಿಂ ನಾನಾವತ್ಥುಕಾಯೋ’’ತಿಪಿ ‘‘ಏಕಾ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿ…ಪೇ… ಏಕಾ ಕುಲದೂಸಕಾ’’ತಿಪಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ಏವಂ ಸತಿ ‘‘ಸಮ್ಬಹುಲಾ’’ತಿಪಿ ‘‘ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ’’ತಿಪಿ ವತ್ಥುಗೋತ್ತನಾಮಾಪತ್ತೀಹಿ ಕಿತ್ತನಸಮ್ಭವತೋ ಚಿರಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಹಿಪಿ ಅಚಿರಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಹಿಪಿ ಆಪತ್ತೀಹಿ ವುಟ್ಠಾನಂ ಸಮ್ಭವೇಯ್ಯಾತಿ? ನ ಪನೇವಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ವತ್ಥಾದಿಕಿತ್ತನಞ್ಹಿ ಸಬ್ಬಾಪತ್ತೀನಂ ಗಣ್ಹನತ್ಥಂ ಹೋತಿ. ಏವಂ ಗಣ್ಹನ್ತೇಪಿ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಕಾಲಸ್ಸ ಅಕಥಿತತ್ತಾ ‘‘ಏತ್ತಕಂ ನಾಮ ಕಾಲಂ ಪರಿವಸಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಅಪಞ್ಞಾಯಮಾನೇ ತೇನ ಪಮಾಣೇನ ಪರಿವಾಸೋ ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಅಸತಿ ಆಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾನಂ ನ ಸಮ್ಭವತಿ, ತಸ್ಮಾ ಮಿಸ್ಸಕಸಮೋಧಾನಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಚಿರಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಹಿಪಿ ಅಚಿರಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಹಿಪಿ ಆಪತ್ತೀಹಿ ವುಟ್ಠಾನಂ ನ ಸಮ್ಭವತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಪರಿವಾಸವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಮಾನತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ

ಮಾನತ್ತಕಥಾಯಮ್ಪಿ ಮಾನತ್ತಂ ನಾಮ ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಮಾನತ್ತಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಮಾನತ್ತಂ ಪಕ್ಖಮಾನತ್ತಂ ಸಮೋಧಾನಮಾನತ್ತನ್ತಿ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಹೋತಿ. ತತ್ಥ ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ತಂ ದಿವಸಮೇವ ಆರೋಚೇತಿ, ಏಕರತ್ತಿಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತಿ, ತಸ್ಸ ಪರಿವಾಸಂ ಅದತ್ವಾವ ದಿನ್ನಂ ಮಾನತ್ತಂ ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಮಾನತ್ತಂ ನಾಮ. ಯೋ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ದಸಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ ವಿನಾ ತಂ ದಿವಸಂ ನಾರೋಚೇತಿ, ಏಕರತ್ತಾದಿವಸೇನ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತಿ, ತತ್ಥ ಯಥಾಪಟಿಚ್ಛನ್ನದಿವಸಂ ಪರಿವಾಸಂ ದತ್ವಾ ಪರಿವುತ್ಥಪರಿವಾಸಸ್ಸ ದಿನ್ನಂ ಮಾನತ್ತಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಮಾನತ್ತಂ ನಾಮ. ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯ ವಾ ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯ ವಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಪಕ್ಖಮತ್ತಮೇವ ದಿನ್ನಂ ಮಾನತ್ತಂ ಪಕ್ಖಮಾನತ್ತಂ ನಾಮ. ಭಿಕ್ಖು ಪನ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಪರಿವಸಿತ್ವಾ ಅನಿಕ್ಖಿತ್ತವತ್ತಕಾಲೇಯೇವ ಪುನ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತಿ, ತಸ್ಸ ಮೂಲಾಯ ಪಟಿಕಸ್ಸಿತ್ವಾ ಪರಿವುತ್ಥದಿವಸೇ ಅದಿವಸೇ ಕತ್ವಾ ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದಿತತ್ತಾ ಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸಂ ಅದತ್ವಾ ದಿನ್ನಂ ಮಾನತ್ತಂ ಸಮೋಧಾನಮಾನತ್ತಂ ನಾಮ. ಮಾನತ್ತಾರಹಕಾಲೇಪಿ ಮಾನತ್ತಚರಣಕಾಲೇಪಿ ಅಬ್ಭಾನಾರಹಕಾಲೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ತೇಸು ತೀಣಿ ಮಾನತ್ತಾನಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯತ್ತಾ ನ ವುತ್ತಾನಿ. ಪಕ್ಖಮಾನತ್ತಂ ಪಚ್ಛಾ ಆಗಮಿಸ್ಸತಿ.

ಯಾನಿ ಪನ ಪರಿವಾಸಮಾನತ್ತಾನಿ ಅನವಟ್ಠಿತತ್ತಾ ಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸ ಗಿಹಿಆದಿವಸೇನ ಪರಿವತ್ತನೇ ಸತಿ ಪುನ ದಾತಬ್ಬಾದಾತಬ್ಬಭಾವೇ ಸಙ್ಕಿತಬ್ಬಾನಿ, ತಾನಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ಪಾಳಿಯಂ ಅನೇಕೇಹಿ ಪಕಾರೇಹಿ ವಿತ್ಥಾರತೋ ವುತ್ತಾನಿ. ತೇಸು ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಂಸಯವಿನೋದನತ್ಥಾಯ ಏಕದೇಸಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಚೇ ಕೋಚೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ವಿಬ್ಭಮತೀತಿ ವಿರೂಪೋ ಹುತ್ವಾ ಭಮತಿ, ಹೀನಾಯಾವತ್ತತಿ ಗಿಹೀ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಾಮಣೇರೋ ಹೋತೀತಿ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಭಾವಂ ಜಹಿತ್ವಾ ಸಾಮಣೇರಭಾವಂ ಉಪಗಚ್ಛತಿ. ತತ್ಥ ಪಾರಾಜಿಕಪ್ಪತ್ತಭಾವೇನ ವಾ ‘‘ಗಿಹೀತಿ ಮಂ ಧಾರೇಥಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನೇನ ವಾ ಗಿಹೀ ಹೋತಿ. ತೇಸು ಪಠಮೇನ ಪುನ ಉಪಸಮ್ಪದಾಯ ಅಭಬ್ಬತ್ತಾ ಪುನ ಪರಿವಾಸೋ ನ ರುಹತಿಯೇವ, ದುತಿಯೇನ ಪನ ಪುನ ಉಪಸಮ್ಪದಾಯ ಭಬ್ಬತ್ತಾ ‘‘ಸೋ ಚೇ ಪುನ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಇತರೋ ಪನ ಪಾರಾಜಿಕಪ್ಪತ್ತಭಾವೇನ ಸಾಮಣೇರೋ ನ ಹೋತಿ. ಕಸ್ಮಾ? ಸರಣಗಮನಾದೀನಂ ವಿನಸ್ಸನತೋ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೨.೧೦೮) ‘‘ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾನಮ್ಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಸಮಆಪತ್ತಿಯಾ ಸರಣಗಮನಾದಿಸಾಮಣೇರಭಾವಸ್ಸಪಿ ವಿನಸ್ಸನತೋ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ ಚ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ, ಸಙ್ಘಲಾಭಮ್ಪಿ ತೇನ ಲಭನ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ, ಗಿಹೀ ಪನ ಹುತ್ವಾ ಪುನ ಸಾಮಣೇರಭಾವಮತ್ತಂ ಲದ್ಧಬ್ಬಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಸಾಮಣೇರೋತಿ ಮಂ ಧಾರೇಥಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಪನ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನೇ ಕತೇ ಸಿಯಾ ಸಾಮಣೇರಭಾವೋ, ತತೋಪಿ ಪುನ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜಿತುಕಾಮತಾಯ ಸತಿ ಸಿಯಾ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಭಾವೋ. ‘‘ಗಿಹೀತಿ ಮಂ ಧಾರೇಥಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಕತ್ವಾ ಗಿಹಿಭಾವಂ ಉಪಗತೇಪಿ ಪುನ ಸಾಮಣೇರಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಸಾಮಣೇರೋ ಹೋತಿ. ತತೋ ಪುನ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜಿತುಂ ಲದ್ಧಬ್ಬತ್ತಾ ‘‘ಪುನ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ. ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖುಭಾವೇ ಪರಿವಾಸೇ ಅನಿಟ್ಠಿತೇಪಿ ಗಿಹಿಸಾಮಣೇರಭಾವಂ ಪತ್ತತ್ತಾ ಪರಿವಾಸೋ ನ ರುಹತಿ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾನಮೇವ ಪರಿವಾಸಸ್ಸ ಭಗವತಾ ಪಞ್ಞತ್ತತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಪುನ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಕಿಂ ಪರಿವಾಸೋ ಪುನ ದಾತಬ್ಬೋತಿ ಆಹ ‘‘ಸೋ ಚೇ ಪುನ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿಆದಿ. ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಸೋ ವಿಬ್ಭನ್ತಕೋ ಸೋ ವಾ ಸಾಮಣೇರೋ ಪುನ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಭಾವಂ ಉಪಗಚ್ಛತಿ, ಪುರಿಮಂ ಪುಬ್ಬೇ ಭಿಕ್ಖುಭೂತಕಾಲೇ ದಿನ್ನಂ ಪರಿವಾಸದಾನಂ ಏವ ಇದಾನಿ ಪರಿವಾಸದಾನಂ ಹೋತಿ. ಯೋ ಪರಿವಾಸೋ ಪುಬ್ಬೇ ಭಿಕ್ಖುಭೂತಕಾಲೇ ದಿನ್ನೋ, ಸೋ ಪರಿವಾಸೋ ಸುದಿನ್ನೋ, ದುದಿನ್ನೋ ನ ಹೋತಿ. ಯೋ ಯತ್ತಕೋ ಕಾಲೋ ಪರಿವುತ್ಥೋ, ಸೋ ತತ್ತಕೋ ಕಾಲೋ ಸುಪರಿವುತ್ಥೋಯೇವ ಹೋತಿ, ನ ದುಪರಿವುತ್ಥೋ, ತಸ್ಮಾ ಅವಸೇಸೋ ಕಾಲೋ ಪರಿವಸಿತಬ್ಬೋತಿ. ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಪುಬ್ಬೇ ಭಿಕ್ಖುಕಾಲೇ ಪಕ್ಖಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಪರಿವಾಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದಸದಿವಸಮತ್ತಂ ಪರಿವಸಿತ್ವಾ ಅನಿಟ್ಠಿತೇಯೇವ ಪರಿವಾಸೇ ವಿಬ್ಭಮಿತ್ವಾ ಸಾಮಣೇರೋ ವಾ ಹುತ್ವಾ ಪುನ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಅವಸೇಸಪಞ್ಚದಿವಸೇ ಪರಿವಸಿತ್ವಾ ಪರಿವಾಸೋ ನಿಟ್ಠಾಪೇತಬ್ಬೋತಿ. ಮಾನತ್ತಾರಹಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಉಮ್ಮತ್ತಕಾದೀಸುಪಿ ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಅಜಾನನ್ತತ್ತಾ ‘‘ಪರಿವಾಸೋ ನ ರುಹತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ತಿಣ್ಣಮ್ಪಿ ಉಕ್ಖಿತ್ತಕಾನಂ ಕಮ್ಮನಾನಾಸಂವಾಸಕತ್ತಾ ತೇಹಿ ಸಹಸಂವಾಸೋಯೇವ ನತ್ಥೀತಿ ಉಕ್ಖಿತ್ತಕಾನಂ ಪರಿವಾಸೋ ನ ರುಹತೀತಿ ವುತ್ತಂ.

ಸಚೇ ಪುನ ಓಸಾರೀಯತೀತಿ ಉಕ್ಖೇಪನೀಯಕಮ್ಮಂ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭನವಸೇನ ಸಮಾನಸಂವಾಸಕಭಾವಂ ಪವೇಸೀಯತಿ. ‘‘ಸಚೇ ಕಸ್ಸಚಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಂ ಪಾತುಭವತೀ’’ತಿಆದೀಸು ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಅತ್ಥೋ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋ ಹೋತಿ. ಯಂ ಪನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪಕ್ಖಮಾನತ್ತಂ ಪಚ್ಛಾ ಆಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ, ತತ್ರೇವಂ ಜಾನಿತಬ್ಬಂ – ಪಕ್ಖಮಾನತ್ತನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ದಾತಬ್ಬಮಾನತ್ತಂ. ತಂ ಪನ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯಪಿ ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯಪಿ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಡ್ಢಮಾಸಮತ್ತಮೇವ ದಾತಬ್ಬಂ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ‘‘ಗರುಧಮ್ಮಂ ಅಜ್ಝಾಪನ್ನಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಉಭತೋಸಙ್ಘೇ ಪಕ್ಖಮಾನತ್ತಂ ಚರಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ೧೪೯; ಚೂಳವ. ೪೦೩; ಅ. ನಿ. ೮.೫೧). ತಂ ಪನ ಭಿಕ್ಖುನೀಹಿ ಅತ್ತನೋ ಸೀಮಂ ಸೋಧೇತ್ವಾ ವಿಹಾರಸೀಮಾಯ ವಾ ವಿಹಾರಸೀಮಂ ಸೋಧೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀಹಿ ಖಣ್ಡಸೀಮಾಯ ವಾ ಸಬ್ಬನ್ತಿಮೇನ ಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಚತುವಗ್ಗಗಣಂ ಸನ್ನಿಪಾತಾಪೇತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ಏಕಾ ಆಪತ್ತಿ ಹೋತಿ, ಏಕಿಸ್ಸಾ ವಸೇನ, ಸಚೇ ದ್ವೇ ವಾ ತಿಸ್ಸೋ ವಾ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ವಾ ಏಕವತ್ಥುಕಾ ವಾ ನಾನಾವತ್ಥುಕಾ ವಾ, ತಾಸಂ ತಾಸಂ ವಸೇನ ವತ್ಥುಗೋತ್ತನಾಮಆಪತ್ತೀಸು ಯಂ ಯಂ ಇಚ್ಛತಿ, ತಂ ತಂ ಆದಾಯ ಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ.

ತತ್ರಿದಂ ಏಕಾಪತ್ತಿವಸೇನ ಮುಖಮತ್ತನಿದಸ್ಸನಂ – ತಾಯ ಆಪನ್ನಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏಕಂಸಂ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಂ ಕರಿತ್ವಾ ವುಡ್ಢಾನಂ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಪಾದೇ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಏವಮಸ್ಸ ವಚನೀಯೋ ‘‘ಅಹಂ, ಅಯ್ಯೇ, ಏಕಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿಂ ಗಾಮನ್ತರಂ, ಸಾಹಂ, ಅಯ್ಯ,ಏ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಗಾಮನ್ತರಾಯ ಪಕ್ಖಮಾನತ್ತಂ ಯಾಚಾಮೀ’’ತಿ. ಏವಂ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಯಾಚಾಪೇತ್ವಾ ಬ್ಯತ್ತಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಪಟಿಬಲಾಯ ಸಙ್ಘೋ ಞಾಪೇತಬ್ಬೋ ‘‘ಸುಣಾತು ಮೇ, ಅಯ್ಯೇ, ಸಙ್ಘೋ, ಅಯಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಾ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಏಕಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿ ಗಾಮನ್ತರಂ, ಸಾ ಸಙ್ಘಂ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಗಾಮನ್ತರಾಯ ಪಕ್ಖಮಾನತ್ತಂ ಯಾಚತಿ. ಯದಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪತ್ತಕಲ್ಲಂ, ಸಙ್ಘೋ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಗಾಮನ್ತರಾಯ ಪಕ್ಖಮಾನತ್ತಂ ದದೇಯ್ಯ, ಏಸಾ ಞತ್ತಿ. ಸುಣಾತು ಮೇ, ಅಯ್ಯೇ, ಸಙ್ಘೋ…ಪೇ… ದುತಿಯಮ್ಪಿ. ತತಿಯಮ್ಪಿ ಏತಮತ್ಥಂ ವದಾಮಿ. ಸುಣಾತು ಮೇ, ಅಯ್ಯೇ, ಸಙ್ಘೋ…ಪೇ… ಭಾಸೇಯ್ಯ. ದಿನ್ನಂ ಸಙ್ಘೇನ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಗಾಮನ್ತರಾಯ ಪಕ್ಖಮಾನತ್ತಂ, ಖಮತಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ, ತಸ್ಮಾ ತುಣ್ಹೀ, ಏವಮೇತಂ ಧಾರಯಾಮೀ’’ತಿ.

ಕಮ್ಮವಾಚಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ವತ್ತಂ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಮಾನತ್ತಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಿತ್ತವತ್ತಂ ವಸಿತುಕಾಮಾಯ ತಥೇವ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ ವಾ ಪಕ್ಕನ್ತಾಸು ಭಿಕ್ಖುನೀಸು ಏಕಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ವಾ ದುತಿಯಿಕಾಯ ವಾ ಸನ್ತಿಕೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ನಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಂ. ಅಞ್ಞಿಸ್ಸಾ ಪನ ಆಗನ್ತುಕಾಯ ಸನ್ತಿಕೇ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಂ, ನಿಕ್ಖಿತ್ತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಕತತ್ತಟ್ಠಾನೇ ತಿಟ್ಠತಿ.

ಪುನ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ ಅರುಣಂ ಉಟ್ಠಪೇನ್ತಿಯಾ ಪನ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂಯೇವ ಸನ್ತಿಕೇ ವಸಿತುಂ ನ ಲಬ್ಭತಿ. ‘‘ಉಭತೋಸಙ್ಘೇ ಪಕ್ಖಮಾನತ್ತಂ ಚರಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಅಸ್ಸಾ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾಹಿ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಙ್ಗಾಹಕಪಕ್ಖೇ ಠಿತೋ ಏಕೋ ಮಹಾಥೇರೋ ವಾ ಧಮ್ಮಕಥಿಕೋ ವಾ ಭಿಕ್ಖು ವತ್ತಬ್ಬೋ ‘‘ಏಕಿಸ್ಸಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ವಿನಯಕಮ್ಮಂ ಕತ್ತಬ್ಬಮತ್ಥಿ, ತತ್ರ ನೋ ಅಯ್ಯಾ ಚತ್ತಾರೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಪೇಸೇಥಾ’’ತಿ. ಸಙ್ಗಹಂ ಅಕಾತುಂ ನ ಲಬ್ಭತಿ, ‘‘ಪೇಸೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ಚತೂಹಿ ಪಕತತ್ತಭಿಕ್ಖುನೀಹಿ ಮಾನತ್ತಚಾರಿನಿಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅನ್ತೋಅರುಣೇಯೇವ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗಾಮೂಪಚಾರತೋ ದ್ವೇ ಲೇಡ್ಡುಪಾತೇ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮಗ್ಗಾ ಓಕ್ಕಮ್ಮ ಗುಮ್ಬವತಿಆದೀಹಿ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೇ ಠಾನೇ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬಂ, ವಿಹಾರೂಪಚಾರತೋಪಿ ದ್ವೇ ಲೇಡ್ಡುಪಾತಾ ಅತಿಕ್ಕಮಿತಬ್ಬಾ. ಚತೂಹಿ ಪಕತತ್ತಭಿಕ್ಖೂಹಿಪಿ ತತ್ಥ ಗನ್ತಬ್ಬಂ, ಗನ್ತ್ವಾ ಪನ ಭಿಕ್ಖುನೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ನ ಏಕಟ್ಠಾನೇ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬಂ, ಪಟಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅವಿದೂರೇ ಠಾನೇ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬಂ. ಕುರುನ್ದಿಮಹಾಪಚ್ಚರೀಸು ಪನ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನೀಹಿ ಬ್ಯತ್ತಂ ಏಕಂ ವಾ ದ್ವೇ ವಾ ಉಪಾಸಿಕಾಯೋ ಭಿಕ್ಖೂಹಿಪಿ ಏಕಂ ವಾ ದ್ವೇ ವಾ ಉಪಾಸಕೇ ಅತ್ತರಕ್ಖಣತ್ಥಾಯ ಗಹೇತ್ವಾ ಗನ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಕುರುನ್ದಿಯಂಯೇವ ಚ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನುಪಸ್ಸಯಸ್ಸ ಚ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಚ ಉಪಚಾರಂ ಮುಞ್ಚಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ‘‘ಗಾಮಸ್ಸಾ’’ತಿ ನ ವುತ್ತಂ.

ಏವಂ ನಿಸಿನ್ನೇಸು ಪನ ಭಿಕ್ಖುನೀಸು ಚ ಭಿಕ್ಖೂಸು ಚ ತಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ‘‘ಮಾನತ್ತಂ ಸಮಾದಿಯಾಮಿ, ವತ್ತಂ ಸಮಾದಿಯಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ತಂ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘಸ್ಸ ತಾವ ಏವಂ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಂ ‘‘ಅಹಂ, ಅಯ್ಯೇ, ಏಕಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿಂ ಗಾಮನ್ತರಂ, ಸಾಹಂ ಸಙ್ಘಂ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಗಾಮನ್ತರಾಯ ಪಕ್ಖಮಾನತ್ತಂ ಯಾಚಿಂ, ತಸ್ಸಾ ಮೇ ಸಙ್ಘೋ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಗಾಮನ್ತರಾಯ ಪಕ್ಖಮಾನತ್ತಂ ಅದಾಸಿ, ಸಾಹಂ ಮಾನತ್ತಂ ಚರಾಮಿ, ವೇದಿಯಾಮಹಂ ಅಯ್ಯೇ, ವೇದಿಯತೀತಿ ಮಂ ಸಙ್ಘೋ ಧಾರೇತೂ’’ತಿ.

ತತೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏವಂ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಂ ‘‘ಅಹಂ, ಅಯ್ಯಾ, ಏಕಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿಂ…ಪೇ… ವೇದಿಯಾಮಹಂ ಅಯ್ಯಾ, ವೇದಿಯತೀತಿ ಮಂ ಸಙ್ಘೋ ಧಾರೇತೂ’’ತಿ. ಇಧಾಪಿ ಯಾಯ ಕಾಯಚಿ ಭಾಸಾಯ ಆರೋಚೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಆರೋಚೇತ್ವಾ ಚ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘಸ್ಸೇವ ಸನ್ತಿಕೇ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬಂ, ಆರೋಚಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಸಚೇ ಸಾಸಙ್ಕಾ ಹೋತಿ, ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ತತ್ಥೇವ ಠಾನಂ ಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತಿ, ಠಾತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ಅಞ್ಞೋ ಭಿಕ್ಖು ವಾ ಭಿಕ್ಖುನೀ ವಾ ತಂ ಠಾನಂ ಏತಿ, ಪಸ್ಸನ್ತಿಯಾ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಂ. ನೋ ಚೇ ಆರೋಚೇತಿ, ರತ್ತಿಚ್ಛೇದೋ ಚೇವ ವತ್ತಭೇದದುಕ್ಕಟಞ್ಚ. ಸಚೇ ಅಜಾನನ್ತಿಯಾ ಏವ ಉಪಚಾರಂ ಓಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ, ರತ್ತಿಚ್ಛೇದೋವ ಹೋತಿ, ನ ವತ್ತಭೇದದುಕ್ಕಟಂ. ಸಚೇ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಉಪಜ್ಝಾಯಾದೀನಂ ವತ್ತಕರಣತ್ಥಂ ಪಗೇವ ಗನ್ತುಕಾಮಾ ಹೋನ್ತಿ, ರತ್ತಿವಿಪ್ಪವಾಸಗಣಓಹೀಯನಗಾಮನ್ತರಾಪತ್ತಿರಕ್ಖಣತ್ಥಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಗನ್ತಬ್ಬಂ, ತಾಯ ಅರುಣೇ ಉಟ್ಠಿತೇ ತಸ್ಸಾ ಸನ್ತಿಕೇ ವತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಂ. ಏತೇನುಪಾಯೇನ ಅಖಣ್ಡಾ ಪಞ್ಚದಸ ರತ್ತಿಯೋ ಮಾನತ್ತಂ ಚರಿತಬ್ಬಂ.

ಅನಿಕ್ಖಿತ್ತವತ್ತಾಯ ಪನ ಪಾರಿವಾಸಿಕಕ್ಖನ್ಧಕೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಸಮ್ಮಾ ವತ್ತಿತಬ್ಬಂ. ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ – ‘‘ಆಗನ್ತುಕಸ್ಸ ಆರೋಚೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಯತ್ತಕಾ ಪುರೇಭತ್ತಂ ವಾ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ವಾ ತಂ ಗಾಮಂ ಭಿಕ್ಖೂ ವಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಸಬ್ಬೇಸಂ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಂ. ಅನಾರೋಚೇನ್ತಿಯಾ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದೋ ಚೇವ ವತ್ತಭೇದದುಕ್ಕಟಞ್ಚ. ಸಚೇಪಿ ರತ್ತಿಂ ಕೋಚಿ ಭಿಕ್ಖು ತಂ ಗಾಮೂಪಚಾರಂ ಓಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ, ರತ್ತಿಚ್ಛೇದೋ ಹೋತಿಯೇವ, ಅಜಾನನಪಚ್ಚಯಾ ಪನ ವತ್ತಭೇದತೋ ಮುಚ್ಚತಿ. ಕುರುನ್ದೀಆದೀಸು ಪನ ‘‘ಅನಿಕ್ಖಿತ್ತವತ್ತಭಿಕ್ಖೂನಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಕಥೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಪಾರಿವಾಸಿಕವತ್ತಾದೀನಂ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನತ್ತಾ ಯುತ್ತತರಂ ದಿಸ್ಸತಿ. ಉಪೋಸಥೇ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಂ, ಪವಾರಣಾಯ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಂ, ಚತುನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುನೀನಞ್ಚ ದೇವಸಿಕಂ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ತಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರೋ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ, ತತ್ಥೇವ ಗನ್ತಬ್ಬಂ. ನೋ ಚೇ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ, ಅಞ್ಞತ್ರ ಚರಿತ್ವಾಪಿ ತತ್ರ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಗನ್ತಬ್ಬಂ, ಬಹಿಗಾಮೇ ವಾ ಸಙ್ಕೇತಟ್ಠಾನಂ ಕಾತಬ್ಬಂ ‘‘ಅಸುಕಸ್ಮಿಂ ನಾಮ ಠಾನೇ ಅಮ್ಹೇ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ತಾಯ ಸಙ್ಕೇತಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಂ, ಸಙ್ಕೇತಟ್ಠಾನೇ ಅದಿಸ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಂ. ವಿಹಾರೇ ಸಬ್ಬಭಿಕ್ಖೂನಂ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಸಕ್ಕಾ ನ ಹೋತಿ ಆರೋಚೇತುಂ, ಬಹಿ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ಠತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಪೇಸೇತಬ್ಬಾ, ತಾಹಿ ಆನೀತಾನಂ ಚತುನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ವಿಹಾರೋ ದೂರೋ ಹೋತಿ ಸಾಸಙ್ಕೋ, ಉಪಾಸಕೇ ಚ ಉಪಾಸಿಕಾಯೋ ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಗನ್ತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ಪನ ಅಯಂ ಏಕಾ ವಸತಿ, ರತ್ತಿವಿಪ್ಪವಾಸಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಮಾಸ್ಸಾ ಏಕಾ ಪಕತತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಸಮ್ಮನ್ನಿತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಾ ಏಕಚ್ಛನ್ನೇ ವಸನತ್ಥಾಯ.

ಏವಂ ಅಖಣ್ಡಂ ಮಾನತ್ತಂ ಚರಿತ್ವಾ ವೀಸತಿಗಣೇ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಅಬ್ಭಾನಂ ಕಾತಬ್ಬಂ. ‘‘ಸಚೇ ಮಾನತ್ತಂ ಚರಮಾನಾ ಅನ್ತರಾಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಮೂಲಾಯ ಪಟಿಕಸ್ಸಿತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಮಾನತ್ತಂ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಕುರುನ್ದಿಯಂ ವುತ್ತಂ, ಇದಂ ಪಕ್ಖಮಾನತ್ತಂ ನಾಮ. ಇದಂ ಪನ ಪಕ್ಖಮಾನತ್ತಂ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಂ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೨) ಪಾಳಿಮುತ್ತವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯಭಾವೇನ ಆಗತಮ್ಪಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಿನಯಸಙ್ಗಹಪ್ಪಕರಣೇ ಆಚರಿಯೇನ ಅನುದ್ಧಟಂ. ಅಯಂ ಪನಾಚರಿಯಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಸಿಯಾ – ಇದಂ ಪಕ್ಖಮಾನತ್ತಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋಯೇವ ಸನ್ಧಾಯ ಭಗವತಾ ವಿಸುಂ ಪಞ್ಞತ್ತಂ, ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಅಸಾಧಾರಣಂ, ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಚ ಕಾಲೇ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘೋ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಗನ್ಥಸ್ಸ ಲಹುಭಾವತ್ಥಂ ಇದಮ್ಪಿ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಈದಿಸಂ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖಿತಬ್ಬನ್ತಿ. ಅಮ್ಹೇಹಿ ಪನ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘೇ ಅವಿಜ್ಜಮಾನೇಪಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ಭಿಕ್ಖುನೀಹಿ ಸಮಾದಾತಬ್ಬವತ್ತಂ ಜಾನಿಸ್ಸತಿ. ‘ದುಬ್ಬಲಜಾತಿಕಾ ಹಿ ಭೀರುಕಜಾತಿಕಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಭಗವತೋ ಆಣಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇನ್ತಿಯೋ ಏವರೂಪಂ ದುಕ್ಕರಂ ದುರಭಿಸಮ್ಭವಂ ವತ್ತಂ ಸಮಾದಯಿಂಸು, ಕಿಮಙ್ಗಂ ಪನ ಮಯ’ನ್ತಿ ಮನಸಿ ಕರೋನ್ತಾ ಭಗವತೋ ಆಣಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇನ್ತಾ ಪರಿವಾಸಾದಿವತ್ತಂ ಸಮಾದಿಯಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಮನ್ತ್ವಾ ಆಚರಿಯೇನ ಅನುದ್ಧಟಮ್ಪಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಿನಯಾಲಙ್ಕಾರಪ್ಪಕರಣೇ ಉದ್ಧಟಂ, ತಸ್ಮಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇ ಸಞ್ಜಾತಸದ್ಧಾಪೇಮಗಾರವಾದಿಯುತ್ತೇಹಿ ಸತ್ಥುಸಾಸನಕರೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸಮ್ಮಾ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ. ಇತೋ ಪರಾನಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಆಗತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ.

ಮಾನತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೨೪೮. ಪಾರಿವಾಸಿಕವತ್ತಕಥಾಯಂ ನವಕತರಂ ಪಾರಿವಾಸಿಕನ್ತಿ ಅತ್ತನಾ ನವಕತರಂ ಪಾರಿವಾಸಿಕಂ. ಪಾರಿವಾಸಿಕಸ್ಸ ಹಿ ಅತ್ತನಾ ನವಕತರಂ ಪಾರಿವಾಸಿಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇ ಮೂಲಾಯಪಟಿಕಸ್ಸನಾರಹ ಮಾನತ್ತಾರಹ ಮಾನತ್ತಚಾರಿಕ ಅಬ್ಭಾನಾರಹಾಪಿ ಪಕತತ್ತಟ್ಠಾನೇಯೇವ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ಅನ್ತಮಸೋ ಮೂಲಾಯಪಟಿಕಸ್ಸನಾರಹಾದೀನಮ್ಪೀ’’ತಿ. ಅನ್ತಮಸೋ ಮೂಲಾಯಪಟಿಕಸ್ಸನಾರಹಾದೀನಮ್ಪೀತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಮಾನತ್ತಾರಹಮಾನತ್ತಚಾರಿಕಅಬ್ಭಾನಾರಹೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ತೇ ಹಿ ಪಾರಿವಾಸಿಕಾನಂ, ಪಾರಿವಾಸಿಕಾ ಚ ತೇಸಂ ಪಕತತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಏವ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ. ಅಧೋತಪಾದಟ್ಠಪನಕನ್ತಿ ಯತ್ಥ ಠತ್ವಾ ಪಾದೇ ಧೋವನ್ತಿ, ತಾದಿಸಂ ದಾರುಫಲಕಖಣ್ಡಾದಿಂ. ಪಾದಘಂಸನನ್ತಿ ಸಕ್ಖರಕಥಲಾದಿಂ. ಪಾದೇ ಘಂಸನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ಪಾದಘಂಸನಂ, ಸಕ್ಖರಕಥಲಾದಿ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಭಗವತಾ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಿಸ್ಸೋ ಪಾದಘಂಸನಿಯೋ ಸಕ್ಖರಂ ಕಥಲಂ ಸಮುದ್ದಫೇಣ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ೨೬೯). ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾನಮ್ಪಿ ಸಾದಿಯನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾನಮ್ಪಿ ಅಭಿವಾದನಾದಿಂ ಸಾದಿಯನ್ತಸ್ಸ. ವತ್ತಂ ಕರೋನ್ತೀತಿ ಏತ್ತಕಮತ್ತಸ್ಸೇವ ವುತ್ತತ್ತಾ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾದೀಹಿಪಿ ಅಭಿವಾದನಾದಿಂ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ‘‘ಮಾ ಮಂ ಗಾಮಪ್ಪವೇಸನಂ ಆಪುಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಅನಾಪುಚ್ಛಾಪಿ ಗಾಮಂ ಪವಿಸಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

ಯೋ ಯೋ ವುಡ್ಢೋತಿ ಪಾರಿವಾಸಿಕೇಸು ಭಿಕ್ಖೂಸು ಯೋ ಯೋ ವುಡ್ಢೋ. ನವಕತರಸ್ಸ ಸಾದಿತುನ್ತಿ ಪಾರಿವಾಸಿಕನವಕತರಸ್ಸ ಅಭಿವಾದನಾದಿಂ ಸಾದಿತುಂ. ‘‘ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಉಪೋಸಥೇ ಕರಿಯಮಾನೇ’’ತಿ ಇದಂ ಪವಾರಣದಿವಸೇಸು ಸಙ್ಘೇ ಪವಾರೇನ್ತೇ ಅನುಪಗತಛಿನ್ನವಸ್ಸಾದೀಹಿ ಕರಿಯಮಾನಂ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಉಪೋಸಥಮ್ಪಿ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥೇವಾತಿ ಸಙ್ಘನವಕಟ್ಠಾನೇಯೇವ. ಅತ್ತನೋ ಪಾಳಿಯಾ ಪವಾರೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ವಸ್ಸಗ್ಗೇನ ಪತ್ತಪಾಳಿಯಾ ಪವಾರೇತಬ್ಬಂ, ನ ಪನ ಸಬ್ಬೇಸು ಪವಾರಿತೇಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಓಣೋಜನಂ ನಾಮ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ, ತಂ ಪನ ಪಾರಿವಾಸಿಕೇನ ಪಾಪಿತಸ್ಸ ಅತ್ತನಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಸ್ಸೇವ ಪುನದಿವಸಾದಿಅತ್ಥಾಯ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಅಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಚೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಿ, ನ ಲಭತೀತಿ ವುತ್ತಂ. ಯದಿ ಪನ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ ನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತೀತಿ ಯದಿ ಪುರಿಮದಿವಸೇ ಅತ್ತನೋ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಗಹೇತ್ವಾ ಚ ನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಿ.

ಚತುಸ್ಸಾಲಭತ್ತನ್ತಿ ಭೋಜನಸಾಲಾಯ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ದೀಯಮಾನಂ ಭತ್ತಂ. ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಠಿತೇನಾತಿ ದಾಯಕಸ್ಸ ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಠಿತೇನ, ಪಟಿಗ್ಗಹಣರುಹನಟ್ಠಾನೇತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಮಹಾಪೇಳಭತ್ತೇಪೀತಿ ಮಹನ್ತೇಸು ಭತ್ತಪಚ್ಛಿಆದಿಭಾಜನೇಸು ಠಪೇತ್ವಾ ದೀಯಮಾನಭತ್ತೇಸುಪಿ. ಇತೋ ಪರಮ್ಪಿ ಪಾರಿವಾಸಿಕವತ್ತಂ ಪಾಳಿಯಂ (ಚೂಳವ. ೭೫) ಆಗತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ತತ್ಥ ಪನ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಆಗತನಯೇನೇವ ಅತ್ಥೋ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ದುಬ್ಬಿಞ್ಞೇಯ್ಯಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಕಥಯಿಸ್ಸಾಮ.

‘‘ನ ಸಾಮಣೇರೋ ಉಪಟ್ಠಾಪೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಏತ್ಥ ದುಬ್ಬಿಧಂ ಸಾಮಣೇರಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಞ್ಞೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ‘‘ನ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಓವದಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಲದ್ಧಸಮ್ಮುತಿಕೇನ ಆಣತ್ತೋಪಿ ಗರುಧಮ್ಮೇಹಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ವಾ ಓವದಿತುಂ ನ ಲಭತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಪಟಿಬಲಸ್ಸ ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಭಾರೋ ಕಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ. ಆಗತಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ವತ್ತಬ್ಬಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸವಚನೀಯನ್ತಿ ಸದೋಸಂ. ಜೇಟ್ಠಕಟ್ಠಾನಂ ನ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಪಧಾನಟ್ಠಾನಂ ನ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಕಿಂ ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸಕೇನಾ’’ತಿಆದಿ.

ರಜೇಹಿ ಹತಾ ಉಪಹತಾ ಭೂಮಿ ಏತಿಸ್ಸಾತಿ ರಜೋಹತಭೂಮಿ, ರಜೋಕಿಣ್ಣಭೂಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಚ್ಚಯನ್ತಿ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಲಾಭಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಏಕಪಸ್ಸೇ ಠತ್ವಾತಿ ಪಾಳಿಂ ವಿಹಾಯ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಚ್ಛತೋ ಠತ್ವಾ. ಸೇನಾಸನಂ ನ ಲಭತೀತಿ ಸೇಯ್ಯಪರಿಯನ್ತಭಾಗಿತಾಯ ವಸ್ಸಗ್ಗೇನ ಗಣ್ಹಿತುಂ ನ ಲಭತಿ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಭವೇಯ್ಯ. ‘‘ಆಗನ್ತುಕೇನ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಂ, ಆಗನ್ತುಕಸ್ಸ ಆರೋಚೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಅವಿಸೇಸೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ಸಚೇ ದ್ವೇ ಪಾರಿವಾಸಿಕಾ ಗತಟ್ಠಾನೇ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪಸ್ಸನ್ತಿ, ಉಭೋಹಿಪಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಂ. ಯಥಾ ಬಹಿ ದಿಸ್ವಾ ಆರೋಚಿತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ವಿಹಾರಂ ಆಗತೇನ ಪುನ ಆರೋಚನಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ಏವಂ ಅಞ್ಞವಿಹಾರಂ ಗತೇನಪಿ ತತ್ಥ ಪುಬ್ಬೇ ಆರೋಚಿತಸ್ಸ ಪುನ ಆರೋಚನಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥೀತಿ ವದನ್ತಿ. ಅವಿಸೇಸೇನಾತಿ ಪಾರಿವಾಸಿಕಸ್ಸ ಚ ಉಕ್ಖಿತ್ತಕಸ್ಸ ಚ ಅವಿಸೇಸೇನ.

ಓಬದ್ಧನ್ತಿ ಪಲಿಬುದ್ಧಂ. ಸಹವಾಸೋತಿ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇ ಛನ್ನೇ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸಯನಮೇವ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ, ನ ಸೇಸಇರಿಯಾಪಥಕಪ್ಪನಂ. ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ.

ಪಾಪಿಟ್ಠತರಾತಿ ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತೀತಿ ಉಕ್ಕಂಸವಸೇನ ವುತ್ತಂ. ಸಞ್ಚರಿತ್ತಾದಿಪಣ್ಣತ್ತಿವಜ್ಜತೋ ಪನ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಾದಿಕಾ ಲೋಕವಜ್ಜಾವ. ತತ್ಥಪಿ ಸಙ್ಘಭೇದಾದಿಕಾ ಪಾಪಿಟ್ಠತರಾ ಏವ. ಕಮ್ಮನ್ತಿ ಪಾರಿವಾಸಿಕಕಮ್ಮವಾಚಾತಿ ಏತೇನ ‘‘ಕಮ್ಮಭೂತಾ ವಾಚಾ ಕಮ್ಮವಾಚಾ’’ತಿ ಕಮ್ಮವಾಚಾಸದ್ದಸ್ಸ ಅತ್ಥೋಪಿ ಸಿದ್ಧೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಸವಚನೀಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸ-ಸದ್ದೋ ‘‘ಸನ್ತಿ’’ಅತ್ಥಂ ವದತಿ, ಅತ್ತನೋ ವಚನೇನ ಅತ್ತನೋ ಪವತ್ತನಕಮ್ಮನ್ತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ, ‘‘ಮಾ ಪಕ್ಕಮಾಹೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಏಹಿ ವಿನಯಧರಾನಂ ಸಮ್ಮುಖೀಭಾವ’’ನ್ತಿ ವಾ ಏವಂ ಅತ್ತನೋ ಆಣಾಯ ಪವತ್ತನಕಕಮ್ಮಂ ನ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಏವಞ್ಹಿ ಕೇನಚಿ ಸವಚನೀಯೇ ಕತೇ ಅನಾದರೇನ ಅತಿಕ್ಕಮಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಆಣಾ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಾ ನಾಮ ಹೋತಿ. ರಜೋಹತಭೂಮೀತಿ ಪಣ್ಣಸಾಲಾವಿಸೇಸನಂ. ಪಚ್ಚಯನ್ತಿ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಚೀವರಂ. ಸೇನಾಸನಂ ನ ಲಭತೀತಿ ವಸ್ಸಗ್ಗೇನ ನ ಲಭತಿ. ಅಪಣ್ಣಕಪಟಿಪದಾತಿ ಅವಿರದ್ಧಪಟಿಪದಾ. ಸಚೇ ವಾಯಮನ್ತೋಪೀತಿ ಏತ್ಥ ಅವಿಸಯಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಅವಾಯಮನ್ತೋಪಿ ಸಙ್ಗಯ್ಹತಿ. ಅವಿಸೇಸೇನಾತಿ ಪಾರಿವಾಸಿಕುಕ್ಖಿತ್ತಕಾನಂ ಸಾಮಞ್ಞೇನ. ಪಞ್ಚವಣ್ಣಛದನಬನ್ಧನಟ್ಠಾನೇಸೂತಿ ಪಞ್ಚಪ್ಪಕಾರಛದನೇಹಿ ಛನ್ನಟ್ಠಾನೇಸು. ಓಬದ್ಧನ್ತಿ ಉಟ್ಠಾನಾದಿಬ್ಯಾಪಾರಪಟಿಬದ್ಧಂ, ಪೀಳಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮಞ್ಚೇ ವಾ ಪೀಠೇ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ವಾಸದ್ದೋ ಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೋ. ತೇನ ತಟ್ಟಿಕಾಚಮ್ಮಖಣ್ಡಾದೀಸು ದೀಘಾಸನೇಸುಪಿ ನಿಸೀದಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ದೀಪಿತಂ ಹೋತಿ. ನ ವತ್ತಭೇದದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ವುಡ್ಢತರಸ್ಸ ಜಾನನ್ತಸ್ಸಪಿ ವತ್ತಭೇದೇ ದುಕ್ಕಟಂ ನತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ವತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪಾಪೇತ್ವಾತಿ ಇದಮ್ಪಿ ಪರಿವಾಸಾದಿಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ನ ಸೇಸಕಮ್ಮಾನಿ.

‘‘ಸೇನಾಸನಂ ನ ಲಭತಿ ಸೇಯ್ಯಪರಿಯನ್ತಭಾಗಿತಾಯ. ಉದ್ದೇಸಾದೀನಿ ದಾತುಮ್ಪಿ ನ ಲಭತೀತಿ ವದನ್ತಿ. ‘ತದಹುಪಸಮ್ಪನ್ನೇಪಿ ಪಕತತ್ತೇ’ತಿ ವಚನತೋ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇಹಿ ವಸಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಸಮವಸ್ಸಾತಿ ಏತೇನ ಅಪಚ್ಛಾ ಅಪುರಿಮಂ ನಿಪಜ್ಜನೇ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ವತ್ತಭೇದಾಪತ್ತಿಭಾವಂ ದೀಪೇತಿ. ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ನವಕತರನ್ತಿ ಪಾರಿವಾಸಿಕಾದಿನವಕತರಂ. ಪಠಮಂ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಪರಿವಾಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಿತ್ತವತ್ತೇನ ಪುನ ಏಕಸ್ಸಪಿ ಸನ್ತಿಕೇ ಸಮಾದಿಯಿತುಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತುಞ್ಚ ವಟ್ಟತಿ, ಮಾನತ್ತೇ ಪನ ನಿಕ್ಖಿಪಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಊನೇಗಣೇಚರಣದೋಸತ್ತಾ ನ ಗಹೇತುನ್ತಿ ಏಕೇ. ಪಠಮಂ ಆದಿನ್ನವತ್ತಂ ಏಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಯಥಾ ನಿಕ್ಖಿಪಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ತಥಾ ಸಮಾದಿಯಿತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ಪೋರಾಣಗಣ್ಠಿಪದೇ’’ತಿ ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾಯಂ (ವಜಿರ. ಟೀ. ಚೂಳವಗ್ಗ ೭೬) ವುತ್ತನ್ತಿ.

ಇದಂ ಏತ್ಥ ಯಂ ವತ್ತಂ ‘‘ಚತುನವುತಿಪಾರಿವಾಸಿಕವತ್ತ’’ನ್ತಿ ಪಾರಿವಾಸಿಕಕ್ಖನ್ಧಕಪಾಳಿಯಂ (ಚೂಳವ. ೭೫) ಆಗತಂ, ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಮ್ಪಿ ಏತ್ತಕಾಯ ಪಾಳಿಯಾ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೭೫-೮೪) ವಣ್ಣನಂ ವತ್ವಾ ‘‘ಪಾರಿವಾಸಿಕವತ್ತಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ’’ತಿ ಆಹ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಿನಯಸಙ್ಗಹಪಕರಣೇ (ವಿ. ಸಙ್ಗ. ಅಟ್ಠ. ೨೪೮) ಪನ ‘‘ನ ಛಮಾಯಂ ಚಙ್ಕಮನ್ತೇ ಚಙ್ಕಮೇ ಚಙ್ಕಮಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಇಮಸ್ಸಾನನ್ತರಂ ‘‘ಪಾರಿವಾಸಿಕಚತುತ್ಥೋ ಚೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿಆದೀನಿ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಾರಿವಾಸಿಕೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸಾದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದೀನಿ ಪಠಮಂ ಪಞ್ಞತ್ತಪದಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ಪದಾನಂ ಸಂವಣ್ಣನಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ಪಾರಿವಾಸಿಕವತ್ತ’’ನ್ತಿ ಅಞ್ಞಥಾ ಅನುಕ್ಕಮೋ ವುತ್ತೋ, ಸೋ ಪಾಳಿಯಾ ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ಚ ನ ಸಮೇತಿ. ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಪನ ಅಯಮಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಸಿಯಾ – ‘‘ಪಾರಿವಾಸಿಕಚತುತ್ಥೋ ಚೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿಆದೀನಿ ಪಾರಿವಾಸಿಕಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಮಾದಿಯಿತಬ್ಬಾನಿ ನ ಹೋನ್ತಿ, ಅಥ ಖೋ ಕಮ್ಮಕಾರಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಕತ್ತಬ್ಬಾಕತ್ತಬ್ಬಕಮ್ಮದಸ್ಸನಮೇತಂ, ತಸ್ಮಾ ಪಾರಿವಾಸಿಕವತ್ತೇ ನ ಪವೇಸೇತಬ್ಬಂ. ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಾರಿವಾಸಿಕೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸಾದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದೀನಿ ಪನ ಪಾರಿವಾಸಿಕಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಮ್ಮಾವತ್ತಿತಬ್ಬವತ್ತಾನಿಯೇವ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಇಮಾನಿಯೇವ ಪಾರಿವಾಸಿಕವತ್ತೇ ಪವೇಸೇತಬ್ಬಾನೀತಿ. ಅಮ್ಹೇಹಿ ಪನ ಪಾಳಿಅಟ್ಠಕಥಾಟೀಕಾಸು ಆಗತಾನುಕ್ಕಮೇನ ಪಠಮಂ ಪಞ್ಞತ್ತವತ್ತಾನಂ ಅತ್ಥಂ ಪಠಮಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಪಞ್ಞತ್ತಪದಾನಂ ಅತ್ಥೋ ಪಚ್ಛಾ ವುತ್ತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ.

ಇತಿ ವಿನಯಸಙ್ಗಹಸಂವಣ್ಣನಾಭೂತೇ ವಿನಯಾಲಙ್ಕಾರೇ

ಗರುಕಾಪತ್ತಿವುಟ್ಠಾನವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾಲಙ್ಕಾರೋ ನಾಮ

ದ್ವತ್ತಿಂಸತಿಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.

೩೩. ಕಮ್ಮಾಕಮ್ಮವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ

೨೪೯. ಏವಂ ಗರುಕಾಪತ್ತಿವುಟ್ಠಾನವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಕಮ್ಮಾಕಮ್ಮವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಂ ಕಥೇತುಂ ‘‘ಕಮ್ಮಾಕಮ್ಮನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಸಮಗ್ಗೇನ ಸಙ್ಘೇನ ಕರೀಯತೇ ತನ್ತಿ ಕಮ್ಮಂ, ಅಪಲೋಕನಾದಿಚತುಬ್ಬಿಧವಿನಯಕಮ್ಮಂ. ಇತರಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಅ-ಕಾರೋ ವುದ್ಧಿಅತ್ಥೋ, ನ ವುದ್ಧಿಪ್ಪತ್ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಅಕಮ್ಮಂ. ಕಮ್ಮಞ್ಚ ಅಕಮ್ಮಞ್ಚ ಕಮ್ಮಾಕಮ್ಮಂ ವಜ್ಜಾವಜ್ಜಂ ವಿಯ, ಫಲಾಫಲಂ ವಿಯ ಚ. ತತ್ಥ ಚ ಕಮ್ಮನ್ತಿ ಅಪಲೋಕನಕಮ್ಮಞತ್ತಿಕಮ್ಮದ್ವಯಂ. ಅಕಮ್ಮನ್ತಿ ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮಞತ್ತಿಚತಉತ್ಥಕಮ್ಮದ್ವಯಂ. ಅಥ ವಾ ಕಮ್ಮನ್ತಿ ಚತೂಸುಪಿ ಏತೇಸು ಲಹುಕಕಮ್ಮಂ. ಅಕಮ್ಮನ್ತಿ ಗರುಕಕಮ್ಮಂ. ಕಮ್ಮಾಕಮ್ಮನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ. ತತ್ಥ ಪನಾತಿ ಪಕ್ಖನ್ತರತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ, ಗರುಕಾಪತ್ತಿವುಟ್ಠಾನವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾಪಕ್ಖತೋ ಅಞ್ಞೋ ಕಮ್ಮಾಕಮ್ಮವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾಪಕ್ಖೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ವಾ ಮಯಾ ವುಚ್ಚತೇತಿ ವಾ ಅತ್ಥೋ.

ಚತ್ತಾರಿ ಕಮ್ಮಾನೀತಿ ಏತ್ಥ ಚತ್ತಾರೀತಿ ಪರಿಚ್ಛೇದನಿದಸ್ಸನಂ. ತೇನ ವಿನಯಕಮ್ಮಾನಿ ನಾಮ ಚತ್ತಾರಿ ಏವ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಇತೋ ಊನಾಧಿಕಾನೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಕಮ್ಮಾನೀತಿ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಕಮ್ಮನಿದಸ್ಸನಂ. ಅಪಲೋಕನಕಮ್ಮನ್ತಿಆದೀನಿ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಕಮ್ಮಾನಂ ಉದ್ದೇಸಕಥನಂ. ತತ್ಥ ಅಪಲೋಕೀಯತೇ ಆಯಾಚೀಯತೇ ಅಪಲೋಕನಂ, ಅಪಪುಬ್ಬಲೋಕಧಾತು ಆಯಾಚನತ್ಥೇ, ಯುಪಚ್ಚಯೋ ಭಾವತ್ಥವಾಚಕೋ. ಅಪಲೋಕನವಸೇನ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಕಮ್ಮಂ ಅಪಲೋಕನಕಮ್ಮಂ, ಸೀಮಟ್ಠಕಸಙ್ಘಂ ಅಪಲೋಕೇತ್ವಾ ಸಙ್ಘಾನುಮತಿಯಾ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಕಮ್ಮಂ. ಞಾಪನಾ ಞತ್ತಿ, ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಜಾನಾಪನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಞತ್ತಿಯಾ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಕಮ್ಮಂ ಞತ್ತಿಕಮ್ಮಂ, ಅನುಸ್ಸಾವನಂ ಅಕತ್ವಾ ಸುದ್ಧಞತ್ತಿಯಾಯೇವ ಕತ್ತಬ್ಬಕಮ್ಮಂ. ದ್ವಿನ್ನಂ ಪೂರಣೀ ದುತಿಯಾ, ಞತ್ತಿ ದುತಿಯಾ ಏತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಾತಿ ಞತ್ತಿದುತಿಯಂ, ಞತ್ತಿದುತಿಯಞ್ಚ ತಂ ಕಮ್ಮಞ್ಚಾತಿ ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮಂ, ಏಕಾಯ ಞತ್ತಿಯಾ ಏಕಾಯ ಅನುಸ್ಸಾವನಾಯ ಕತ್ತಬ್ಬಕಮ್ಮಂ. ಚತುನ್ನಂ ಪೂರಣೀ ಚತುತ್ಥೀ, ಞತ್ತಿ ಚತುತ್ಥೀ ಏತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಾತಿ ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥಂ, ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥಞ್ಚ ತಂ ಕಮ್ಮಞ್ಚಾತಿ ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥಕಮ್ಮಂ, ಏಕಾಯ ಞತ್ತಿಯಾ ತೀಹಿ ಅನುಸ್ಸಾವನಾಹಿ ಕತ್ತಬ್ಬಕಮ್