ತೀಕಾ > ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) > ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯ ಟೀಕಾ-೧

. ಸುವಿಪುಲಾಮಲಸದ್ಧಾಪಞ್ಞಾದಿಗುಣಸಮುದಯಾವಹಂ ಸಕಲಜನಹಿತೇಕಹೇತುಜಿನಸಾಸನಟ್ಠಿತಿಮೂಲಭೂತಂ ವಿನಯಪ್ಪಕರಣಮಿದಮಾರಭನ್ತೋಯಮಾಚರಿಯೋ ಪಕರಣಾರಮ್ಭೇ ರತನತ್ತಯಪ್ಪಣಾಮಪಕರಣಾಭಿಧಾನಾಭಿಧೇಯ್ಯಕರಣಪ್ಪಕಾರಪಯೋಜನನಿಮಿತ್ತಕತ್ತುಪರಿಮಾಣಾದೀನಿ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ವನ್ದಿತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ರತನತ್ತಯಂ ನಾಮ.

‘‘ಚಿತ್ತೀಕತಂ ಮಹಗ್ಘಞ್ಚ, ಅತುಲಂ ದುಲ್ಲಭದಸ್ಸನಂ;

ಅನೋಮಸತ್ತಪರಿಭೋಗಂ, ರತನಂ ತೇನ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ. (ದೀ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩೩; ಸಂ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೩.೫.೨೨೩; ಖು. ಪಾ. ಅಟ್ಠ. ೬.೩; ಸು. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧.೨೨೬; ಮಹಾನಿ. ಅಟ್ಠ. ೫೦) –

‘‘ಬುದ್ಧೋ ¶ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ, ಧಮ್ಮೋ ಲೋಕುತ್ತರೋ ನವ;

ಸಙ್ಘೋ ಮಗ್ಗಫಲಟ್ಠೋ ಚ, ಇಚ್ಚೇತಂ ರತನತ್ತಯ’’ನ್ತಿ. –

ವಿಭಾವಿತಪ್ಪಭೇದಂ ಸಕಲಭವದುಕ್ಖವಿನಿವಾರಣಂ ತಿಭವೇನೇಕಪಟಿಸರಣಂ ವತ್ಥುತ್ತಯಂ.

ತಸ್ಸ ಪಣಾಮೋ ನಾಮ ಪಣಾಮಕಿರಿಯಾನಿಪ್ಫಾದಿಕಾ ಚೇತನಾ. ಸಾ ತಿವಿಧಾ ಕಾಯಪಣಾಮೋ ವಚೀಪಣಾಮೋ ಮನೋಪಣಾಮೋತಿ. ತತ್ಥ ಕಾಯಪಣಾಮೋ ನಾಮ ರತನತ್ತಯಗುಣಾನುಸ್ಸರಣಪುಬ್ಬಿಕಾ ಅಞ್ಜಲಿಕಮ್ಮಾದಿಕಾಯಕಿರಿಯಾವಸಪ್ಪವತ್ತಿಕಾ ಕಾಯವಿಞ್ಞತ್ತಿಸಮುಟ್ಠಾಪಿಕಾ ಚೇತನಾ. ವಚೀಪಣಾಮೋ ನಾಮ ತಥೇವ ಪವತ್ತಾ ನಾನಾವಿಧಗುಣವಿಸೇಸವಿಭಾವನಸಭಾವಥೋಮನಾಕಿರಿಯಾವಸಪ್ಪವತ್ತಿಕಾ ವಚೀವಿಞ್ಞತ್ತಿಸಮುಟ್ಠಾಪಿಕಾ ¶ ಚೇತನಾ. ಮನೋಪಣಾಮೋ ನಾಮ ಉಭಯವಿಞ್ಞತ್ತಿಯೋ ಅಸಮುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಕೇವಲಂ ಗುಣಾನುಸ್ಸರಣೇನ ಚಿತ್ತಸನ್ತಾನಸ್ಸ ತನ್ನಿನ್ನತಪ್ಪೋಣತಪ್ಪಬ್ಭಾರತಾಯ ಗಾರವಬಹುಮಾನನವಸಪ್ಪವತ್ತಿಸಾಧಿಕಾ ಚೇತನಾ.

ಇಮಸ್ಸ ತಾವ ರತನತ್ತಯಪಣಾಮಸ್ಸ ದಸ್ಸನಂ ಯಥಾಧಿಪ್ಪೇತತ್ಥಸಾಧನತ್ಥಂ. ಗುಣಾತಿಸಯಯೋಗೇನ ಹಿ ಪಣಾಮಾರಹೇ ರತನತ್ತಯೇ ಕತೋ ಪಣಾಮೋ ಪುಞ್ಞವಿಸೇಸಭಾವತೋ ಇಚ್ಛಿತತ್ಥಾಭಿನಿಪ್ಫತ್ತಿವಿಬನ್ಧಕೇನ ಉಪಘಾತಕೇನ, ಉಪಪೀಳಕೇನ ಚ ಅಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ಉಪನೀಯಮಾನಸ್ಸ ಉಪದ್ದವಜಾಲಸ್ಸ ವಿನಿವಾರಣೇನ ಯಥಾಲದ್ಧಸಮ್ಪತ್ತಿನಿಮಿತ್ತಕಸ್ಸ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಸ್ಸ ಅನುಬಲಪ್ಪದಾನೇನ ಚ ತಬ್ಬಿಪಾಕಸನ್ತತಿಯಾ ಆಯುಸುಖಬಲಾದಿವಡ್ಢನೇನ ಚ ಚಿರಕಾಲಪ್ಪವತ್ತಿಹೇತುಕೋತಿ ಯಥಾಧಿಪ್ಪೇತಪಕರಣನಿಪ್ಫತ್ತಿನಿಬನ್ಧನಕೋ ಹೋತಿ. ಅಥಾಪಿ ಸೋತೂನಞ್ಚ ವನ್ದನೀಯವನ್ದನಾಪುಬ್ಬಕೇನಾರಮ್ಭೇನ ಅನನ್ತರಾಯೇನ ಉಗ್ಗಹಣಧಾರಣಾದಿಕ್ಕಮೇನ ಪಕರಣಾವಬೋಧಪ್ಪಯೋಜನಸಾಧನತ್ಥಂ. ಅಪಿಚ ಸೋತೂನಮೇವ ವಿಞ್ಞಾತಸತ್ಥುಕಾನಂ ಭಗವತೋ ಯಥಾಭೂತಗುಣವಿಸೇಸಾನುಸ್ಸವನೇನ ಸಮುಪಜಾತಪ್ಪಸಾದಾನಂ ಪಕರಣೇ ಗಾರವುಪ್ಪಾದನತ್ಥಂ, ಅವಿಞ್ಞಾತಸತ್ಥುಕಾನಂ ¶ ಪನ ಪಕರಣಸ್ಸ ಸ್ವಾಖ್ಯಾತತಾಯ ತಪ್ಪಭವೇ ಸತ್ಥರಿ ಗಾರವುಪ್ಪಾದನತ್ಥಞ್ಚ ಸೋತುಜನಾನುಗ್ಗಹಮೇವ ಪಧಾನಂ ಕತ್ವಾ ಆಚರಿಯೇಹಿ ಗನ್ಥಾರಮ್ಭೇ ಥುತಿಪ್ಪಣಾಮಪರಿದೀಪಕಾನಂ ಗಾಥಾವಾಕ್ಯಾನಂ ನಿಕ್ಖೇಪೋ ವಿಧೀಯತಿ. ಇತರಥಾ ವಿನಾಪಿ ತನ್ನಿಕ್ಖೇಪಂ ಕಾಯಮನೋಪಣಾಮೇನಾಪಿ ಯಥಾಧಿಪ್ಪೇತಪ್ಪಯೋಜನಸಿದ್ಧಿತೋ ಕಿಮೇತೇನ ಗನ್ಥಗಾರವಕರೇನಾತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ. ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪನ ಪಣಾಮಪ್ಪಯೋಜನಂ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಾದೀಸು (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೧.ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾವಣ್ಣನಾ; ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೨.ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾವಣ್ಣನಾ) ದಸ್ಸಿತನಯೇನೇವ ಞಾತಬ್ಬಂ.

ಅಭಿಧಾನಕಥನಂ ಪನ ವೋಹಾರಸುಖತ್ಥಂ. ಅಭಿಧೇಯ್ಯಸ್ಸ ಸಮುದಿತೇನ ಪಕರಣೇನ ಪಟಿಪಾದೇತಬ್ಬಸ್ಸ ಕಥನಂ ಪಕರಣಸ್ಸ ಆರಭಿತಬ್ಬಸಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಂ. ವಿದಿತಾನಿನ್ದಿತಸಾತ್ಥಕಸುಕರಾನುಟ್ಠಾನಾಭಿ ಧೇಯ್ಯಮೇವ ಹಿ ಪಕರಣಂ ಪರಿಕ್ಖಕಜನಾ ಆರಭಿತಬ್ಬಂ ಮಞ್ಞನ್ತೀತಿ. ಕರಣಪ್ಪಕಾರಸನ್ದಸ್ಸನಂ ಸೋತುಜನಸಮುಸ್ಸಾಹನತ್ಥಂ. ಅನಾಕುಲಮಸಂಕಿಣ್ಣತಾದಿಪ್ಪಕಾರೇನ ಹಿ ವಿರಚಿತಂ ಪಕರಣಂ ಸೋತಾರೋ ಸೋತುಮುಸ್ಸಹನ್ತೀತಿ. ಪಯೋಜನಕಥನಂ ಪನ ಪಕರಣಜ್ಝಾಯನೇ ಸೋತುಜನಸಮುತ್ತೇಜನತ್ಥಂ. ಅಸತಿ ಹಿ ಪಯೋಜನಕಥನೇ ಅವಿಞ್ಞಾತಪ್ಪಯೋಜನಾ ಅಜ್ಝಾಯನೇ ಬ್ಯಾವಟಾ ನ ಹೋನ್ತೀತಿ. ನಿಮಿತ್ತಕಥನಂ ಸರಿಕ್ಖಕಜನಾನಂ ಪಕರಣೇ ಗಾರವುಪ್ಪಾದನತ್ಥಂ. ಪಸತ್ಥಕಾರಣುಪ್ಪನ್ನೇಯೇವ ಹಿ ಪಕರಣೇ ಸರಿಕ್ಖಕಾ ಗಾರವಂ ಜನೇನ್ತೀತಿ.

ಕತ್ತುಕಥನಂ ಪುಗ್ಗಲಗರುಕಸ್ಸ ಪಕರಣೇ ಗಾರವೋ ಪುಗ್ಗಲಗಾರವೇನಪಿ ಹೋತೂತಿ. ಪರಿಮಾಣಕಥನಂ ಅಸಜ್ಝಾಯನಾದಿಪಸುತಾನಂ ¶ ಸಮ್ಪಹಂಸನತ್ಥಂ. ಪಕರಣಪರಿಮಾಣಸ್ಸವನೇನ ಹಿ ತೇ ಸಮ್ಪಹಟ್ಠಾ ‘‘ಕಿತ್ತಕಮಿದಮಪ್ಪಕಂ ನ ಚಿರೇನೇವ ಪರಿಸಮಾಪೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸಜ್ಝಾಯನಾದೀಸು ವತ್ತನ್ತೀತಿ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಸಕ್ಕಚ್ಚಸವನನಿಯೋಜನಂ ಸಙ್ಗಹಿತಂ, ತಂ ಸಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿನಿದಾನಸುತಮಯಞಾಣನಿಪ್ಫಾದನತ್ಥಂ. ಅಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಸುಣಮಾನಸ್ಸ ಚ ಸವನಾಭಾವತೋ ತಂಹೇತುಕಸ್ಸ ¶ ಸುತಮಯಞಾಣಸ್ಸಾಪಿ ಅಭಾವೋತಿ. ತಥಾ ಹಿ ವಿಕ್ಖಿತ್ತಚಿತ್ತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ವುಚ್ಚಮಾನೋಪಿ ‘‘ನ ಮಯಾ ಸುತಂ, ಪುನ ಭಣಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಭಣತಿ.

ತತ್ಥ ಪಠಮಗಾಥಾಯಂ ತಾವ ‘‘ವನ್ದಿತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ತಿವಿಧೋಪಿ ಪಣಾಮೋ ಅವಿಸೇಸತೋ ದಸ್ಸಿತೋ. ವಿಸೇಸತೋ ಪನ ‘‘ಸೇಟ್ಠಂ, ಅಪ್ಪಟಿಪುಗ್ಗಲಂ, ಭವಾಭಾವಕರಂ, ನಿರಙ್ಗಣ’’ನ್ತಿ ಇಮೇಹಿ ಚತೂಹಿ ಪದೇಹಿ ವಚೀಪಣಾಮೋ, ‘‘ಸಿರಸಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಕಾಯಪ್ಪಣಾಮೋ, ‘‘ಬುದ್ಧಂ, ಧಮ್ಮಂ, ಗಣಞ್ಚಾ’’ತಿ ಇಮೇಹಿ ಪನ ತೀಹಿ ಪದೇಹಿ ಪಣಾಮಕಿರಿಯಾಯ ಕಮ್ಮಭೂತಂ ರತನತ್ತಯಂ ದಸ್ಸಿತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

‘‘ವಿನಯಸ್ಸವಿನಿಚ್ಛಯ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಭಿಧಾನಂ ದಸ್ಸಿತಂ ಅಲುತ್ತಸಮಾಸೇನ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯನಾಮಸ್ಸ ದಸ್ಸನತೋ. ತಸ್ಸ ಅನ್ವತ್ಥಭಾವೇನ ಸದ್ದಪ್ಪವತ್ತಿನಿಮಿತ್ತಭೂತಂ ಸಕಲೇನಾನೇನ ಪಕರಣೇನ ಪಟಿಪಾದೇತಬ್ಬಮಭಿಧೇಯ್ಯಮ್ಪಿ ತೇನೇವ ದಸ್ಸಿತಂ. ‘‘ಸಮಾಸೇನಾ’’ತಿ ಚ ‘‘ಅನಾಕುಲಮಸಂಕಿಣ್ಣಂ, ಮಧುರತ್ಥಪದಕ್ಕಮ’’ನ್ತಿ ಚ ಏತೇಹಿ ಕರಣಪ್ಪಕಾರೋ ದಸ್ಸಿತೋ. ‘‘ಹಿತತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ಚ ‘‘ಪಟುಭಾವಕರಂ ವಿನಯಕ್ಕಮೇ’’ತಿ ಚ ‘‘ಅಪಾರಂ ಓತರನ್ತಾನ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಚ ಪಯೋಜನಂ. ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಭಿಕ್ಖುನೀನ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಬಾಹಿರನಿಮಿತ್ತಂ ದಸ್ಸಿತಂ. ಅಬ್ಭನ್ತರನಿಮಿತ್ತಂ ಪನ ಬಾಹಿರನಿಮಿತ್ತಭೂತಭಿಕ್ಖುಭಿಕ್ಖುನಿವಿಸಯಾ ಕರುಣಾ, ಸಾ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಪಕರಣಾರಮ್ಭೇನೇವ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ವಿಸುಂ ನ ವುತ್ತಾ. ‘‘ಪವಕ್ಖಾಮೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮಾನಾಧಿಕರಣಭಾವೇನ ಲಬ್ಭಮಾನೋ ‘‘ಅಹ’’ನ್ತಿ ಸುದ್ಧಕತ್ತಾ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ದಸ್ಸಿತೋ. ವಿಸೇಸತೋ ಪನ ಪಕರಣಾವಸಾನೇ –

‘‘ರಚಿತೋ ಬುದ್ಧದತ್ತೇನ, ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ಧೀಮತಾ;

ಸುಚಿರಟ್ಠಿತಿಕಾಮೇನ, ಸಾಸನಸ್ಸ ಮಹೇಸಿನೋ’’ತಿ. (ಉ. ವಿ. ೯೬೧) –

ಇಮಾಯ ¶ ಗಾಥಾಯ ಚೇವ ‘‘ಇತಿ ತಮ್ಬಪಣ್ಣಿಯೇನ ಪರಮವೇಯ್ಯಾಕರಣೇನ ತಿಪಿಟಕನಯವಿಧಿಕುಸಲೇನ ಪರಮಕವಿವರಜನ ಹದಯಪದುಮವನವಿಕಸನಕರೇನ ಕವಿವರಾಸಭೇನ ಪರಮರತಿಕರವರಮಧುರವಚನುಗ್ಗಾರೇನ ಉರಗಪುರೇನ ಬುದ್ಧದತ್ತೇನ ರಚಿತೋಯಂ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೋ’’ತಿ (ವಿ. ವಿ. ೩೧೮೩) ಇಮಿನಾ ವಾಕ್ಯೇನ ಚ ¶ ದಸ್ಸಿತೋ – ‘‘ಮಾದಿಸಾಪಿ ಕವೀ ಹೋನ್ತಿ, ಬುದ್ಧದತ್ತೇ ದಿವಙ್ಗತೇ’’ತಿಆದಿನಾ ಪಚ್ಛಿಮಕೇಹಿ ಚ ಪಸತ್ಥತರೇಹಿ ಕವಿವರೇಹಿ ಅಭಿತ್ಥುತಗುಣೋ ಭದನ್ತಬುದ್ಧದತ್ತಾಚರಿಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಹೇತುಕತ್ತಾ ಚ ತತ್ಥೇವ ವಕ್ಖಮಾನೋ ಪಕರಣಜ್ಝೇಸನೇ ಕತಾಧೀನೋ ಬುದ್ಧಸೀಹಮಹಾಥೇರೋ, ಸೋ –

ಹಿತತ್ಥಾಯ ಸಮಾಸತೋ’’ತಿ. (ವಿ. ವಿ. ೩೧೭೭-೩೧೭೮) –

ಉತ್ತರಪ್ಪಕರಣಸ್ಸ ಹೇತುಕತ್ತಾ ಪನ ಸಙ್ಘಪಾಲಮಹಾಥೇರೋ, ಸೋಪಿ –

‘‘ಖನ್ತಿಸೋರಚ್ಚಸೋಸಿಲ್ಯ-ಬುದ್ಧಿಸದ್ಧಾದಯಾದಯೋ;

ಪತಿಟ್ಠಿತಾ ಗುಣಾ ಯಸ್ಮಿಂ, ರತನಾನೀವ ಸಾಗರೇ.

‘‘ವಿನಯಾಚಾರಯುತ್ತೇನ, ತೇನ ಸಕ್ಕಚ್ಚ ಸಾದರಂ;

ಯಾಚಿತೋ ಸಙ್ಘಪಾಲೇನ, ಥೇರೇನ ಥಿರಚೇತಸಾ.

‘‘ಸುಚಿರಟ್ಠಿತಿಕಾಮೇನ ¶ , ವಿನಯಸ್ಸ ಮಹೇಸಿನೋ;

ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಾಟವತ್ಥಾಯ, ವಿನಯಸ್ಸವಿನಿಚ್ಛಯೇ;

ಅಕಾಸಿಂ ಪರಮಂ ಏತಂ, ಉತ್ತರಂ ನಾಮ ನಾಮತೋ’’ತಿ. (ಉ. ವಿ. ೯೬೫-೯೬೮) –

ಏವಂ ದಸ್ಸಿತೋ. ನ ಕೇವಲಮೇತೇ ದ್ವೇಯೇವ ಮಹಾಥೇರಾ ಹೇತುಕತ್ತಾರೋ, ಅಥ ಖೋ ಮಹಾವಂಸಾದೀಸು –

ಆದಿನಾ ನಯೇನ ಅಭಿತ್ಥುತಗುಣೋ ತಿಪಿಟಕಪರಿಯತ್ತಿಯಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಕಾರೋ ಭದನ್ತಬುದ್ಧಘೋಸಾಚರಿಯೋ ಚ ಅನುಸ್ಸುತಿವಸೇನ ‘‘ಹೇತುಕತ್ತಾ’’ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಕಥಂ? ಅಯಂ ಕಿರ ಭದನ್ತಬುದ್ಧದತ್ತಾಚರಿಯೋ ಲಙ್ಕಾದೀಪತೋ ಸಜಾತಿಭೂಮಿಂ ಜಮ್ಬುದೀಪಮಾಗಚ್ಛನ್ತೋ ಭದನ್ತಬುದ್ಧಘೋಸಾಚರಿಯಂ ಜಮ್ಬುದೀಪವಾಸಿಕೇಹಿ ಪಟಿಪತ್ತಿಪರಾಯನೇಹಿ ಯುತ್ತಬ್ಯತ್ತಗುಣೋಪೇತೇಹಿ ಮಹಾಥೇರವರೇಹಿ ಕತಾರಾಧನಂ ಸೀಹಳಟ್ಠಕಥಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಸಕಲಜನಸಾಧಾರಣಾಯ ಮೂಲಭಾಸಾಯ ತಿಪಿಟಕಪರಿಯತ್ತಿಯಾ ಅಟ್ಠಕಥಂ ಲಿಖಿತುಂ ಲಙ್ಕಾದೀಪಂ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ದಿಸ್ವಾ ಸಾಕಚ್ಛಾಯ ಸಮುಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಲೋಕಾತೀತೇನ ಅಸದಿಸೇನ ಪಣ್ಡಿಚ್ಚಗುಣೇನ ರತನನಿಧಿದಸ್ಸನೇ ಪರಮದಲಿದ್ದೋ ವಿಯ ಬಲವಪರಿತೋಸಂ ಪತ್ವಾ ಅಟ್ಠಕಥಮಸ್ಸ ಕಾತುಕಾಮತಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಯಥಾಧಿಪ್ಪೇತಪರಿಯನ್ತಲಿಖಿತಮಟ್ಠಕಥಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪೇಸೇಥ, ಮಯಮಸ್ಸಾ ಪಕರಣಂ ಲಿಖಾಮಾ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಸಮ್ಮುಖಾ ಪಟಿಜಾನಿತ್ವಾ ತೇನ ಚ ‘‘ಸಾಧು ತಥಾ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಅಜ್ಝೇಸಿತೋ ಅಭಿಧಮ್ಮಟ್ಠಕಥಾಯ ಅಭಿಧಮ್ಮಾವತಾರಂ, ವಿನಯಟ್ಠಕಥಾಯ ಸಉತ್ತರಂ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯಪಕರಣಞ್ಚ ಅಕಾಸೀತಿ ಅನುಸ್ಸುಯ್ಯತೇತಿ.

‘‘ಸಮಾಸೇನಾ’’ತಿ ¶ ಇಮಿನಾ ಚ ಪರಿಮಾಣಮ್ಪಿ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ದಸ್ಸಿತಂ ವಿತ್ಥಾರಪರಿಮಾಣೇ ತಸ್ಸ ಪರಿಮಾಣಸಾಮಞ್ಞಸ್ಸ ವಿಞ್ಞಾಯಮಾನತ್ತಾ. ವಿಸೇಸತೋ ಪನ ಪರಿಚ್ಛೇದಪರಿಮಾಣಂ ಗನ್ಥಪರಿಮಾಣನ್ತಿ ದುವಿಧಂ. ತತ್ಥ ಪರಿಚ್ಛೇದಪರಿಮಾಣಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಕರಣೇ ಕಥಾವೋಹಾರೇನ ವುಚ್ಚತಿ.

ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ? – ಪಾರಾಜಿಕಕಥಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಕಥಾ ಅನಿಯತಕಥಾ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಕಥಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಕಥಾ ಪಾಟಿದೇಸನೀಯಕಥಾ ಸೇಖಿಯಕಥಾತಿ ಭಿಕ್ಖುವಿಭಙ್ಗಕಥಾ ಸತ್ತವಿಧಾ, ತತೋ ಅನಿಯತಕಥಂ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ತಥೇವ ಭಿಕ್ಖುನಿವಿಭಙ್ಗಕಥಾ ಛಬ್ಬಿಧಾ, ಮಹಾಖನ್ಧಕಕಥಾದಿಕಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಕ್ಖನ್ಧಕಕಥಾವಸಾನಾ ವೀಸತಿವಿಧಾ ಖನ್ಧಕಕಥಾ, ಕಮ್ಮಕಥಾ, ಕಮ್ಮವಿಪತ್ತಿಕಥಾ, ಪಕಿಣ್ಣಕವಿನಿಚ್ಛಯೋ, ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಭಾವನಾವಿಧಾನನ್ತಿ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಕಥಾಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಸತ್ತತಿಂಸ.

ಉತ್ತರಪ್ಪಕರಣೇ ¶ ಚ ವುತ್ತನಯೇನ ಭಿಕ್ಖುವಿಭಙ್ಗೇ ಸತ್ತವಿಧಾ ಕಥಾ, ಭಿಕ್ಖುನಿವಿಭಙ್ಗೇ ಛಬ್ಬಿಧಾ, ತದನನ್ತರಾ ವಿಪತ್ತಿಕಥಾ, ಅಧಿಕರಣಪಚ್ಚಯಕಥಾ, ಖನ್ಧಕಪಞ್ಹಾಕಥಾ, ಸಮುಟ್ಠಾನಸೀಸಕಥಾ, ಆಪತ್ತಿಸಮುಟ್ಠಾನಕಥಾ, ಏಕುತ್ತರನಯಕಥಾ, ಸೇದಮೋಚನಕಥಾ, ವಿಭಙ್ಗದ್ವಯನಿದಾನಾದಿಕಥಾ, ಸಬ್ಬಙ್ಗಲಕ್ಖಣಕಥಾ, ಪರಿವಾರಸಙ್ಕಲನಕಥಾತಿ ಛತ್ತಿಂಸ ಕಥಾಪರಿಚ್ಛೇದಾ.

ನಿಸ್ಸನ್ದೇಹೇ ಪನ ‘‘ಅಟ್ಠತಿಂಸ ಕಥಾಪರಿಚ್ಛೇದಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಏಕುತ್ತರನಯೇ ಅದಸ್ಸಿತೇಹಿಪಿ ದ್ವಾದಸಕಪನ್ನರಸಕನಯೇಹಿ ಸಹ ಸೋಳಸಪರಿಚ್ಛೇದೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಪ್ಪಕಂ ಊನಮಧಿಕಂ ಗಣನೂಪಗಂ ನ ಹೋತೀತಿ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಉಭಯತ್ಥ ಕಥಾಪರಿಚ್ಛೇದಪರಿಮಾಣಂ ತೇಸತ್ತತಿವಿಧಂ ಹೋತಿ. ನಿಸ್ಸನ್ದೇಹೇ ‘‘ಪಞ್ಚಸತ್ತತಿವಿಧಾ’’ತಿ ವಚನೇ ಪರಿಹಾರೋ ವುತ್ತನಯೋವ. ಗನ್ಥಪರಿಮಾಣಂ ಪನ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಅಸೀತಿಗನ್ಥಾಧಿಕಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಗನ್ಥಸಹಸ್ಸಾನಿ ¶ , ಉತ್ತರೇ ಪಞ್ಞಾಸಗನ್ಥಾಧಿಕಾನಿ ನವ ಗನ್ಥಸತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ ಉತ್ತರಾವಸಾನೇ –

‘‘ಗಾಥಾ ಚತುಸಹಸ್ಸಾನಿ, ಸತಞ್ಚ ಊನವೀಸತಿ;

ಪರಿಮಾಣತೋತಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋ, ವಿನಯಸ್ಸವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಪಞ್ಞಾಸಾಧಿಕಸಙ್ಖಾನಿ, ನವ ಗಾಥಾಸತಾನಿ ಹಿ;

ಗಣನಾ ಉತ್ತರಸ್ಸಾಯಂ, ಛನ್ದಸಾನುಟ್ಠುಭೇನ ತೂ’’ತಿ. (ಉ. ವಿ. ೯೬೯-೯೭೦);

ಇಚ್ಚೇವಂ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಉತ್ತರೋ ಚಾತಿ ದ್ವೇ ಪಕರಣಾನಿ ತಿಂಸಾಧಿಕಾನಿ ಪಞ್ಚಗಾಥಾಸಹಸ್ಸಾನಿ. ಏತ್ಥ ಚ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೋ ನಾಮ ಉಭತೋವಿಭಙ್ಗಖನ್ಧಕಾಗತವಿನಿಚ್ಛಯಸಙ್ಗಾಹಕಪಕರಣಂ. ತತೋ ಪರಂ ಪರಿವಾರತ್ಥಸಙ್ಗಾಹಕಪಕರಣಂ ಉತ್ತರೋ ನಾಮ. ತೇನೇವ ವಕ್ಖತಿ –

‘‘ಯೋ ಮಯಾ ರಚಿತೋ ಸಾರೋ, ವಿನಯಸ್ಸವಿನಿಚ್ಛಯೋ;

ತಸ್ಸ ದಾನಿ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಸಬ್ಬಾನುತ್ತರಮುತ್ತರ’’ನ್ತಿ. (ಉ. ವಿ. ೨)

ತಂ ಕಸ್ಮಾ ಉತ್ತರನಾಮೇನ ವೋಹರಿಯತೀತಿ? ಪಞ್ಹುತ್ತರವಸೇನ ಠಿತೇ ಪರಿವಾರೇ ತಥೇವ ಸಙ್ಗಹೇತಬ್ಬೇಪಿ ತೇನ ಪಕಾರೇನ ಪಾರಾಜಿಕಕಥಾಮತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ –

‘‘ಇತೋ ¶ ಪಟ್ಠಾಯ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ, ಪಞ್ಹಾಪುಚ್ಛನಮತ್ತಕಂ;

ವಿಸ್ಸಜ್ಜನವಸೇನೇವ, ಹೋತಿ ಅತ್ಥವಿನಿಚ್ಛಯೋ’’ತಿ. (ಉ. ವಿ. ೧೪) –

ವತ್ವಾ ಪಞ್ಹಂ ಪಹಾಯ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಉತ್ತರಮತ್ತಸ್ಸೇವ ದಸ್ಸಿತತ್ತಾ ತಥಾ ವೋಹರೀಯನ್ತಿ.

‘‘ತಸ್ಮಾ ವಿನಯನೂಪಾಯ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಪನ ಸೋತುಜನಂ ಸಕ್ಕಚ್ಚಸವನೇ ನಿಯೋಜೇತಿ. ಸಕ್ಕಚ್ಚಸವನಪಟಿಬದ್ಧಾ ಹಿ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಸಮ್ಪತ್ತೀತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಮುದಾಯತ್ಥೋ. ಅಯಂ ಪನ ಅವಯವತ್ಥೋ – ಸೋ ಯಸ್ಮಾ ಅತ್ಥಯೋಜನಕ್ಕಮೇನ ಪದಯೋಜನಂ ¶ ಕತ್ವಾ ವಣ್ಣಿತೇ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಥಾ ಪದಯೋಜನಂ ಕತ್ವಾ ಅತ್ಥವಣ್ಣನಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮ –

ಸೇಟ್ಠಂ ಅಪ್ಪಟಿಪುಗ್ಗಲಂ ಬುದ್ಧಞ್ಚೇವ ಭವಾಭಾವಕರಂ ಧಮ್ಮಞ್ಚೇವ ನಿರಙ್ಗಣಂ ಗಣಞ್ಚೇವ ಸಿರಸಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಭಿಕ್ಖುನೀನಞ್ಚ ಹಿತತ್ಥಾಯ ಸಮಾಸೇನ ಸಮಾಹಿತೋ ವಿನಯಸ್ಸವಿನಿಚ್ಛಯಂ ವಕ್ಖಾಮೀತಿ ಯೋಜನಾ.

ತತ್ಥ ಸೇಟ್ಠನ್ತಿ ಸಬ್ಬೇ ಇಮೇ ಪಸತ್ಥಾ ಅಯಮೇತೇಸಂ ಅತಿಸಯೇನ ಪಸತ್ಥೋತಿ ಸೇಟ್ಠೋ. ತಥಾ ಹಿ ಸೋ ಭಗವಾ ‘‘ಅಹಞ್ಹಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಜೇಟ್ಠೋ ಸೇಟ್ಠೋ ಲೋಕಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೧) ವೇರಞ್ಜಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಜೇಟ್ಠಸೇಟ್ಠಭಾವಸ್ಸ ಪರಿಜಾನನವಿನಿಚ್ಛಯಹೇತುಭೂತಾಹಿ ಝಾನಾದೀಹಿ ನಿರತಿಸಯಗುಣಸಮ್ಪತ್ತೀಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ –

‘‘ತ್ವಮೇವ ಅಸಿ ಸಮ್ಬುದ್ಧೋ, ತುವಂ ಸತ್ಥಾ ಅನುತ್ತರೋ;

ಸದೇವಕಸ್ಮಿಂ ಲೋಕಸ್ಮಿಂ, ನತ್ಥಿ ತೇ ಪಟಿಪುಗ್ಗಲೋ. (ದೀ. ನಿ. ೨.೩೭೦);

ತುವಂ ಬುದ್ಧೋ ತುವಂ ಸತ್ಥಾ, ತುವಂ ಮಾರಾಭಿಭೂ ಮುನಿ;

ತುವಂ ಅನುಸಯೇ ಛೇತ್ವಾ, ತಿಣ್ಣೋ ತಾರೇಸಿಮಂ ಪಜಂ.

ಉಪಧೀ ತೇ ಸಮತಿಕ್ಕನ್ತಾ, ಆಸವಾ ತೇ ಪದಾಲಿತಾ;

ಸೀಹೋಸಿ ಅನುಪಾದಾನೋ, ಪಹೀನಭಯಭೇರವೋ. (ಮ. ನಿ. ೨.೪೦೦; ಸು. ನಿ. ೫೫೦-೫೫೧; ಥೇರಗಾ. ೮೩೯-೯೪೦);

ಮಹಾವೀರ ¶ ಮಹಾಪಞ್ಞ, ಇದ್ಧಿಯಾ ಯಸಸಾ ಜಲ;

ಸಬ್ಬವೇರಭಯಾತೀತ, ಪಾದೇ ವನ್ದಾಮಿ ಚಕ್ಖುಮಾ’’ತಿ. (ಸಂ. ನಿ. ೧.೧೫೯; ಧ. ಪ. ಅಟ್ಠ. ೧.೫೬); –

ಆದೀಹೀ ನಾನಾನಯೇಹಿ ಸದೇವಕೇನ ಲೋಕೇನ ಅಭಿತ್ಥವಿಯತಾಯ ಪಸತ್ಥತಮೋ, ತಮೇವ ಸೇಟ್ಠಂ ಪಸತ್ಥತಮನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಅಪ್ಪಟಿಪುಗ್ಗಲನ್ತಿ ¶ ನತ್ಥಿ ಏತಸ್ಸ ಪಟಿಪುಗ್ಗಲೋ ಅಧಿಕೋ, ಸದಿಸೋ ವಾತಿ ಅಪ್ಪಟಿಪುಗ್ಗಲೋ. ತಥಾ ಹಿ ಗುಣವಸೇನ ಅನನ್ತಾಪರಿಮಾಣಾಸು ಲೋಕಧಾತೂಸು ಅತ್ತನಾ ಅಧಿಕಸ್ಸ, ಸದಿಸಸ್ಸ ವಾ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ –

‘‘ನ ಮೇ ಆಚರಿಯೋ ಅತ್ಥಿ, ಸದಿಸೋ ಮೇ ನ ವಿಜ್ಜತಿ;

ಸದೇವಕಸ್ಮಿಂ ಲೋಕಸ್ಮಿಂ, ನತ್ಥಿ ಮೇ ಪಟಿಪುಗ್ಗಲೋ’’ತಿ. (ಮಹಾವ. ೧೧) –

ಅತ್ತನಾವ ಅತ್ತನೋ ಅವಿಪರೀತೋ ಅಪ್ಪಟಿಪುಗ್ಗಲಭಾವೋ ಪಟಿಞ್ಞಾತೋ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ಅಪ್ಪಟಿಪುಗ್ಗಲಂ ಸಬ್ಬಲೋಕುತ್ತಮನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಬುದ್ಧನ್ತಿ ಅನನ್ತಮಪರಿಮೇಯ್ಯಂ ಞೇಯ್ಯಮಣ್ಡಲಮನವಸೇಸಂ ಬುದ್ಧವಾತಿ ಬುದ್ಧೋ, ಏತೇನ ಅನೇಕಕಪ್ಪಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಂ ಸಮ್ಭತಪುಞ್ಞಞಾಣಸಮ್ಭಾರಾನುಭಾವಸಿದ್ಧಿಧಮ್ಮರೂಪಕಾಯಸಿರಿವಿಲಾಸಪಟಿಮಣ್ಡಿತೋ ಸದ್ಧಮ್ಮವರಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ದಸ್ಸಿತೋ. ಅಥ ವಾ ಚತ್ತಾರಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಸಯಂ ವಿಚಿತೋಪಚಿತಪಾರಮಿತಾಪರಿಪಾಚಿತೇನ ಸವಾಸನಾನವಸೇಸಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾಯಕೇನ ಸಯಮ್ಭುಞಾಣೇನ ಬುಜ್ಝೀತಿ ಬುದ್ಧೋ. ಯಥಾಹ –

‘‘ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾತಂ, ಭಾವೇತಬ್ಬಞ್ಚ ಭಾವಿತಂ;

ಪಹಾತಬ್ಬಂ ಪಹೀನಂ ಮೇ, ತಸ್ಮಾ ಬುದ್ಧೋಸ್ಮಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ’’ತಿ. (ಮ. ನಿ. ೨.೩೯೨, ೩೯೯; ಸು. ನಿ. ೫೬೩; ಥೇರಗಾ. ೮೨೮);

ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನಸ್ಸ ‘‘ಬುಜ್ಝಿತಾ ಸಚ್ಚಾನೀತಿ ಬುದ್ಧೋ, ಬೋಧೇತಾ ಪಜಾಯಾತಿ ಬುದ್ಧೋ’’ತಿಆದಿನಾ (ಮಹಾನಿ. ೧೯೨; ಚೂಳನಿ. ಪಾರಾಯನತ್ಥುತಿಗಾಥಾನಿದ್ದೇಸ ೯೭; ಪಟಿ. ಮ. ೧.೧೬೨) ನಿದ್ದೇಸಾದೀಸು ¶ ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಸದ್ದಸಿದ್ಧಿ ಸಾಸನಿಕಾನಂ ಅವಗಮನತ್ಥೇ ವತ್ತಮಾನಾ ಬುಧ-ಧಾತುತೋ ‘‘ಭಾವಕಮ್ಮೇಸು ತ’’ ಇತಿ ಇತೋ ತಾತಿವತ್ತಮಾನೇ ‘‘ಬುಧಗಮಾದಿತ್ಥೇ ಕತ್ತರೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಕಚ್ಚಾಯನಸುತ್ತೇನ ಕತ್ತರಿ ತಪ್ಪಚ್ಚಯವಿಧಾನತೋ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಲೋಕಿಯಾನಂ ಪನ ಬೋಧನತ್ಥಧಾತೂನಮ್ಪಿ ಗಮನತ್ಥತಾಯ ವುತ್ತತ್ತಾ ಗತ್ಯತ್ಥಾಕಮ್ಮಕಾದಿ ¶ ಸುತ್ತತೋ ಕತ್ತರಿ ತ-ಪ್ಪಚ್ಚಯಕರಣೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

ಅಥ ವಾ ಧಾತೂನಂ ಅನೇಕತ್ಥತಾಯ ಬುಧ-ಇಚ್ಚಯಂ ಧಾತು ಜಾಗರಣವಿಕಸನತ್ಥೇಸು ವತ್ತಮಾನೋ ಅಕಮ್ಮಕೋತಿ ‘‘ಪಬುದ್ಧೋ ಪುರಿಸೋ, ಪಬುದ್ಧಂ ಪದುಮ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ಬುದ್ಧವಾ ಅಞ್ಞಾಣನಿದ್ದಾವಿಗಮೇನ ಞಾಣಚಕ್ಖೂನಿ ಉಮ್ಮೀಲನ್ತೋ ಪಬುದ್ಧೋ, ಗುಣೇಹಿ ವಾ ವಿಕಸಿತೋತಿ ಕತ್ತರಿ ಸಿದ್ಧೇನ ಬುದ್ಧ-ಸದ್ದೇನ ‘‘ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ ತಿಭವನೇಕಚೂಳಾಮಣಿಪಾದಪಙ್ಕಜರಾಗರತನೋ ಭಗವಾ ಲೋಕನಾಥೋ ವುಚ್ಚತಿ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಕ್ಖೇಪಿ ಗತ್ಯತ್ಥಾದಿಸುತ್ತೇ ಅಕಮ್ಮಕಗ್ಗಹಣೇನ ಪಚ್ಚಯವಿಧಾನಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಅಥ ವಾ ಸಕಮ್ಮಕಾನಂ ಧಾತೂನಂ ಕಮ್ಮವಚನಿಚ್ಛಾಯ ಅಭಾವೇ ಅಕಮ್ಮಕಭಾವತೋ ‘‘ಫಲಂ ಸಯಮೇವ ಪಕ್ಕ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ಬೋಧನತ್ಥೇಯೇವ ಬುಧ-ಧಾತುತೋ ಕತ್ತರಿ ವಿಧಾನಂ ಸಿಜ್ಝತಿ. ಅಥ ವಾ ನೀಲಗುಣಯೋಗೇನ ಪಟಾದೀಸು ನೀಲವೋಹಾರೋ ವಿಯ ಭಾವಸಾಧನಂ ಬುದ್ಧ-ಸದ್ದಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಬುದ್ಧಗುಣಯೋಗತೋ ‘‘ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ ವೋಹರೀಯತಿ. ಏವಮನೇಕಧಾ ಸಿದ್ಧೇನ ಬುದ್ಧ-ಸದ್ದೇನ ವುಚ್ಚಮಾನಂ ತಂ ಭಗವನ್ತಂ ತಂ ಧಮ್ಮರಾಜನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

‘‘ಸೇಟ್ಠಂ ಅಪ್ಪಟಿಪುಗ್ಗಲ’’ನ್ತಿ ಪದದ್ವಯಂ ‘‘ಬುದ್ಧ’’ನ್ತಿ ಏತಸ್ಸ ವಿಸೇಸನಂ. ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ಬುದ್ಧಂ, ಸೇಟ್ಠಂ, ಅಪ್ಪಟಿಪುಗ್ಗಲ’’ನ್ತಿ ಇಮೇಹಿ ತೀಹಿ ಪದೇಹಿ ನಯತೋ ‘‘ಇತಿಪಿ ಸೋ ಭಗವಾ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ’’ತಿಆದಿನಾ (ದೀ. ನಿ. ೧.೧೫೭; ೩.೬; ಮ. ನಿ. ೧.೧೪೭, ೧೪೪; ೩.೪೩೪; ಸಂ. ನಿ. ೧.೨೪೯; ೫.೪೭೯; ಅ. ನಿ. ೫.೧೪, ೩೦; ೬.೨೫, ೨೬; ನೇತ್ತಿ. ೯೩), ‘‘ಯೋ ವದತಂ ಪವರೋ ಮನುಜೇಸು, ಸಕ್ಯಮುನೀ ಭಗವಾ ಕತಕಿಚ್ಚೋ’’ತಿಆದೀಹಿ (ವಿ. ವ. ೮೮೬) ಚ ಅನೇಕೇಹಿ ಸುತ್ತಪದೇಹಿ ದಸ್ಸಿತದೂರಾವಿದೂರಸನ್ತಿಕನಿದಾನಹೇತುಫಲಸತ್ತೋಪಕಾರಾವತ್ಥಾಧಮ್ಮತ್ಥ- ಲೋಕುದ್ಧಾರತ್ತಿಕತ್ತಯಸಙ್ಗಹಿತಂ ಸುಪರಿಸುದ್ಧಂ ಬುದ್ಧಗುಣಸಮುದಯಂ ¶ ನಿರವಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಅಯಮೇವ ಹಿ ಬುದ್ಧಗುಣಾನಂ ನಿರವಸೇಸತೋ ದಸ್ಸನೂಪಾಯೋ, ಯದಿದಂ ನಯದಸ್ಸನಂ. ಇತರಥಾ ಪಟಿಪದವಣ್ಣನಾಯ ಅಪರಿಮಿತಾನಂ ಬುದ್ಧಗುಣಾನಂ ಕೋ ಹಿ ನಾಮ ಸಮತ್ಥೋ ಪರಿಯನ್ತಂ ಗನ್ತುಂ. ಯಥಾಹ –

‘‘ಬುದ್ಧೋಪಿ ¶ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಣೇಯ್ಯ ವಣ್ಣಂ;

ವಣ್ಣೋ ನ ಖೀಯೇಥ ತಥಾಗತಸ್ಸಾ’’ತಿ. (ದೀ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೩.೧೪೧; ಮ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೨೫; ಉದಾ. ಅಟ್ಠ. ೫೩; ಅಪ. ಅಟ್ಠ. ೨.೭.೨೦; ಬು. ವಂ. ಅಟ್ಠ. ೪.೪; ಚರಿಯಾ. ಅಟ್ಠ. ನಿದಾನಕಥಾ, ಪಕಿಣ್ಣಕಕಥಾ; ದೀ. ನಿ. ಟೀ. ೧.ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾವಣ್ಣನಾ; ಮ. ನಿ. ಟೀ. ೧.ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾವಣ್ಣನಾ; ಸಂ. ನಿ. ಟೀ. ೧.೧.ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾವಣ್ಣನಾ; ಅ. ನಿ. ಟೀ. ೧.೧.ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾವಣ್ಣನಾ; ವಜಿರ. ಟೀ. ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾವಣ್ಣನಾ; ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೧.ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾವಣ್ಣನಾ; ನೇತ್ತಿ. ಟೀ. ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾವಣ್ಣನಾ);

ಏವಮೇತೇಹಿ ತೀಹಿ ಪದೇಹಿ ನಿರವಸೇಸಗುಣಸಂಕಿತ್ತನಥುತಿಯಾ ವಸೇನ ‘‘ವನ್ದಿತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಣಾಮಸ್ಸ ಚ ವುತ್ತತ್ತಾ ಇಮಾಯ ಅಡ್ಢಗಾಥಾಯ ಬುದ್ಧರತನಸಙ್ಖಾತಪಠಮವನ್ದನೀಯವತ್ಥುವಿಸಯಾ ಥುತಿಪಣಾಮಸಭಾವಾ ವನ್ದನಾ ದಸ್ಸಿತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ತದನನ್ತರಂ ಧಮ್ಮರತನಸ್ಸ ಪಣಾಮಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಭವಾಭಾವಕರಂ ಧಮ್ಮ’’ನ್ತಿ. ಏತ್ಥ ಭವ-ಸದ್ದೇನ ದ್ವೇ ಭವಾ ವುತ್ತಾ ಕಮ್ಮಭವೋ, ಉಪಪತ್ತಿಭವೋತಿ. ತತ್ಥ ಕಮ್ಮಭವೋ ಭವತಿ ಏತಸ್ಮಾ ಫಲನ್ತಿ ‘‘ಭವೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ವಿಪಾಕಕ್ಖನ್ಧಕಟತ್ತಾರೂಪಸಙ್ಖಾತೋ ಪನ ಉಪಪತ್ತಿಭವೋ ಅವಿಜ್ಜಾತಣ್ಹುಪಾದಾನಸಙ್ಖಾರಾದಿಸಹಕಾರಿಕಾರಣಯುತ್ತೇನ ಕುಸಲಾಕುಸಲಚೇತನಾಸಙ್ಖಾತಕಮ್ಮಭವಪಚ್ಚಯೇನ ಯಥಾರಹಂ ಭವತೀತಿ ‘‘ಭವೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಸೋ ಪನ ಕಾಮಭವರೂಪಭವಅರೂಪಭವಸಞ್ಞೀಭವಅಸಞ್ಞೀಭವನೇವಸಞ್ಞೀನಾಸಞ್ಞೀಭವ- ಏಕವೋಕಾರಭವಚತುವೋಕಾರಭವಪಞ್ಚವೋಕಾರಭವವಸೇನ ನವವಿಧೋ. ಏವಮೇತೇಸು ನವಸು ಭವೇಸು ದಸವಿಧೋಪಿ ಧಮ್ಮೋ ಅತ್ತಾನಂ ಧಾರೇನ್ತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸನ್ತಾನಸ್ಸ ಅನುಪಾದಿಸೇಸನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಯಾ ಪರಂ ಅಪ್ಪಟಿಸನ್ಧಿಕತಾಸಾಧನೇನ ಭವೇಸು ¶ , ಭವಸ್ಸ ವಾ ಅಭಾವಂ ಕರೋತೀತಿ ಭವಾಭಾವಕರೋ, ತಂ, ಅಪರಾಪರಜಾತಿಪ್ಪಬನ್ಧಸ್ಸ ಹೇತುಸಮುಗ್ಘಾತೇನ ಅಪ್ಪವತ್ತಿಧಮ್ಮತಾಪಾದಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಧಮ್ಮನ್ತಿ ಅತ್ತಾನಂ ಧಾರೇನ್ತೇ ಚತೂಸು ಅಪಾಯೇಸು, ಸಂಸಾರೇ ಚ ಅಪತಮಾನೇ ಧಾರೇತೀತಿ ಧಮ್ಮೋ, ಸೋ ಚತುಮಗ್ಗಫಲನಿಬ್ಬಾನಸಙ್ಖಾತನವಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮೋ ಚ ತಪ್ಪಟಿಪಾದಕೋ ನವಙ್ಗಸಾಸನಾಪರನಾಮಧೇಯ್ಯಚತುರಾಸೀತಿಸಹಸ್ಸಧಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧಪ್ಪಭೇದಭಿನ್ನೋ ಪರಿಯತ್ತಿಧಮ್ಮೋ ಚಾತಿ ದಸವಿಧೋ. ಸೋಪಿ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯಧಮ್ಮೋ, ಪರಿಯಾಯಧಮ್ಮೋ ¶ ಚಾತಿ ದುವಿಧೋ. ತತ್ಥ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯಧಮ್ಮೋ ನಾಮ ಅಪಾಯೇ, ಸಂಸಾರೇ ವಾ ಪಧಾನಹೇತುಭೂತಾನಂ ಉದ್ಧಮ್ಭಾಗಿಯಾನಂ, ಓರಮ್ಭಾಗಿಯಾನಞ್ಚ ದಸನ್ನಂ ಸಂಯೋಜನಾನಂ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ದನೇನ ಮಗ್ಗಧಮ್ಮೋ, ತಸ್ಸ ತಂಕಿಚ್ಚನಿಪ್ಫತ್ತಿನಿಮಿತ್ತಭಾವೇನ ನಿಬ್ಬಾನಧಮ್ಮೋ ಚಾತಿ ಪಞ್ಚವಿಧೋಪಿ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯೇನ ಪುಗ್ಗಲಸನ್ತಾನಂ ಧಾರೇತೀತಿ ಕತ್ವಾ ‘‘ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಚತ್ತಾರಿ ಪನ ಸಾಮಞ್ಞಫಲಾನಿ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಪಹಾನೇನ ಮಗ್ಗಾನುಗುಣಪ್ಪವತ್ತಿಯಾ, ಪರಿಯತ್ತಿ ಚ ಮಗ್ಗನಿಬ್ಬಾನಾಧಿಗಮಸ್ಸ ಮೂಲಕಾರಣಭಾವತೋತಿ ಪಞ್ಚವಿಧೋಪಿ ಪರಿಯಾಯಧಮ್ಮೋ ನಾಮ.

ಏತ್ತಾವತಾ ‘‘ಸ್ವಾಕ್ಖಾತೋ ಭಗವತಾ ಧಮ್ಮೋ’’ತಿಆದಿನಾ (ಸಂ. ನಿ. ೧.೨೪೯; ಅ. ನಿ. ೩.೭೬; ದೀ. ನಿ. ೩.೬; ಅ. ನಿ. ೬.೧೦, ೨೫, ೨೬), ‘‘ರಾಗವಿರಾಗಮನೇಜಮಸೋಕ’’ನ್ತಿಆದೀಹಿ (ವಿ. ವ. ೮೮೭) ಚ ಸುತ್ತನ್ತೇಹಿ ವುತ್ತಸ್ಸ, ತದಟ್ಠಕಥಾದೀಸು ಚ ವಣ್ಣಿತಸ್ಸ ಸರಣಾನುಸ್ಸರಣವಸೇನಾಪಿ ಸಗ್ಗಮೋಕ್ಖಸಮ್ಪತ್ತಿಪಟಿಲಾಭಕಾರಣಸ್ಸ ಅನವಸೇಸಸ್ಸ ಧಮ್ಮರತನಗುಣಸ್ಸ ನಯತೋ ಉದ್ದಿಟ್ಠತ್ತಾ ಚ ‘‘ವನ್ದಿತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಣಾಮಸ್ಸ ದಸ್ಸಿತತ್ತಾ ಚ ಧಮ್ಮರತನಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ದುತಿಯಸ್ಸ ವನ್ದನೀಯಸ್ಸ ಥುತಿಪಣಾಮಸಭಾವಾ ವನ್ದನಾ ದಸ್ಸಿತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ತದನನ್ತರಂ ¶ ಸಙ್ಘರತನಸ್ಸ ವನ್ದನಾಸನ್ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಗಣಞ್ಚೇವ ನಿರಙ್ಗಣ’’ನ್ತಿ. ಏತ್ಥ ‘‘ರಾಗೋ ಅಙ್ಗಣಂ ದೋಸೋ ಅಙ್ಗಣಂ ಮೋಹೋ ಅಙ್ಗಣ’’ನ್ತಿ (ವಿಭ. ೯೨೪) ವುತ್ತೇಹಿ ರಾಗಾದಿಅಙ್ಗಣೇಹಿ ತದಙ್ಗವಿಕ್ಖಮ್ಭನಸಮುಚ್ಛೇದಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿನಿಸ್ಸರಣವಿಮುತ್ತಿವಸೇನ ನಿಗ್ಗತೋ ವಿಮುತ್ತೋತಿ ನಿರಙ್ಗಣೋ, ತಂ ನಿರಙ್ಗಣಂ. ಅರಿಯವಂಸೇ ಸೀಲಸಮಾಧಿಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತಿವಿಮುತ್ತಿಞಾಣದಸ್ಸನಸಙ್ಖಾತೇಹಿ ಗುಣಗಣೇಹಿ ಗಣೀಯತೀತಿ ಗಣೋ, ತಂ.

ಏತ್ತಾವತಾ ‘‘ಸುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ ಭಗವತೋ ಸಾವಕಸಙ್ಘೋ’’ತಿಆದಿನಾ (ಸಂ. ನಿ. ೧.೨೪೯; ಅ. ನಿ. ೩.೭೬; ದೀ. ನಿ. ೩.೬; ಅ. ನಿ. ೬.೧೦, ೨೫, ೨೬;), ‘‘ಯತ್ಥ ಚ ದಿನ್ನಂ ಮಹಪ್ಫಲಮಾಹು, ಚತೂಸು ಸುಚೀಸು ಪುರಿಸಯುಗೇಸೂ’’ತಿಆದೀಹಿ (ವಿ. ವ. ೮೮೮) ಚ ತೇಹಿ ತೇಹಿ ಸುತ್ತಪದೇಹಿ ವುತ್ತಾನಂ, ತದಟ್ಠಕಥಾದೀಸು ಚ ವಣ್ಣಿತಾನಂ ವಿಮಲಾತುಲನಿಖಿಲವಿಸಾಲಪೇಸಲಸೀಲಾದಿನಾನಪ್ಪಕಾರಾನಗ್ಘಸಙ್ಘರತನಗುಣಾನಂ ಸಂಕಿತ್ತನಸಭಾವಾಯ ಥುತಿಯಾ ಚ ‘‘ವನ್ದಿತ್ವಾ’’ತಿ ಏತೇನ ಯಥಾವುತ್ತಸರೂಪಪಭೇದಪಣಾಮಸ್ಸ ವುತ್ತತ್ತಾ ಚ ಸಙ್ಘರತನಸಙ್ಖಾತತತಿಯವನ್ದನೀಯವತ್ಥುವಿಸಯಾ ಥುತಿಪ್ಪಣಾಮಸಙ್ಖಾತಾ ವನ್ದನಾ ದಸ್ಸಿತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಸಿರಸಾತಿ ಅತ್ತಪ್ಪಸಾದಗಾರವಾವಹನ್ತೇನ ಮುದ್ಧನಾ. ವನ್ದಿತ್ವಾತಿ ಪಣಮಿತ್ವಾ ಥೋಮಿತ್ವಾ ವಾ.

ಏವಂ ¶ ಪಠಮಗಾಥಾಯ ವನ್ದನೀಯಸ್ಸ ರತನತ್ತಯಸ್ಸ ಥುತಿಪ್ಪಣಾಮಸಙ್ಖಾತಂ ವನ್ದನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತದನನ್ತರಾಯ ಸನ್ದಸ್ಸೇತಬ್ಬಪಯೋಜನಾದಿಪಟಿಪಾದಿಕಾಯ ಗಾಥಾಯ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಸಂಸಾರೇ ಭಯಂ ಇಕ್ಖತೀತಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಕಲ್ಯಾಣಪುಥುಜ್ಜನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅಟ್ಠ ಅರಿಯಪುಗ್ಗಲಾ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ಪಾಳಿಯಂ (ಪಾರಾ. ೪೪-೪೫; ವಿಭ. ೫೧೦) ಪನ ‘‘ಭಿನ್ನಪಟಂ ಧಾರೇತೀತಿ ಭಿಕ್ಖು, ಭಿಕ್ಖನಸೀಲೋತಿ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿಆದಿನಾ ಭಿಕ್ಖುಸದ್ದಸ್ಸ ಅತ್ಥುದ್ಧಾರವಸೇನ ನಿಬ್ಬಚನನ್ತರಾನಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ¶ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸಂವರಣಾರಹಸ್ಸೇವ ಅಧಿಪ್ಪೇತಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಮಗ್ಗೇನ ಸಙ್ಘೇನ ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಅಕುಪ್ಪೇನ ಠಾನಾರಹೇನ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ, ಅಯಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ದಸ್ಸಿತಾ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮಾ ಸಾಸನಾವಚಾರಾ ಕುಲಪುತ್ತಾ ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತಾ, ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಞ್ಚ. ಭಿಕ್ಖುನೀನಞ್ಚಾತಿ ಅಟ್ಠವಾಚಿಕಉಪಸಮ್ಪದಾಕಮ್ಮೇನ ಉಭತೋಸಙ್ಘೇ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾತಾದಿಸಾಯೇವ ಕುಲಧೀತರೋ ದಸ್ಸಿತಾ. ಏಕತೋಪಸಮ್ಪನ್ನಾಪಿ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ಗಯ್ಹನ್ತಿ. ಏಕತೋಪಸಮ್ಪನ್ನಾತಿ ಚ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘೇ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಯಾವ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ ನ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ತಾವ, ಭಿಕ್ಖುನೀ ಚ ಲಿಙ್ಗಪರಿವತ್ತನೇನ ಭಿಕ್ಖುನಿಭಾವಪ್ಪತ್ತಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ, ತಾಸಂ ಭಿಕ್ಖುನೀನಞ್ಚ.

ಹಿತತ್ಥಾಯಾತಿ ಸಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿನಿಪ್ಫಾದಕರಣತ್ಥಾಯ ಹಿನೋತಿ ಗಚ್ಛತಿ ಯಥಾಧಿಪ್ಪೇತಫಲಸಾಧನೇ ಪವತ್ತತೀತಿ ಹಿತನ್ತಿ ಅರೋಗತಾದಿಕಾರಣಂ ಅಮತೋಸಧಾದಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಇಧ ಪನ ಸಗ್ಗಮೋಕ್ಖಸಮ್ಪತ್ತಿಸಿದ್ಧಿಕಾರಣಂ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸೀಲರಕ್ಖನಂ ವುಚ್ಚತಿ, ತದತ್ಥಾಯ.

ಸಮಾಹಿತೋ ಸಮ್ಮಾ ಆಹಿತೋ ಪವತ್ತಿತೋ ವಿನಿಚ್ಛಯಮಗ್ಗೋ ಏತೇನಾತಿ ‘‘ಸಮಾಹಿತೋ’’ತಿ ಪಕರಣಕಾರಕೋ ದಸ್ಸಿತೋ. ಅಥ ವಾ ಸಮ್ಮಾ ಆಹಿತಂ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಠಪಿತಂ ಪವತ್ತಿತಂ ಚಿತ್ತಮೇತಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಸಮಾಹಿತಚಿತ್ತೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಉತ್ತರಪದಲೋಪೇನ ‘‘ಸಮಾಹಿತೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ. ಪರಮಗಮ್ಭೀರಸುದುತ್ತರವಿನಯಪಿಟಕತ್ಥವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಪವತ್ತನಾರಹಸ್ಸ ಇಮಿನಾ ವಿಸೇಸನೇನ ಅತ್ತನಿ ಸಮಾಹಿತಚಿತ್ತಪ್ಪವತ್ತಿನಿಮಿತ್ತಭೂತೋ ಅತ್ತನೋ ಞಾಣಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಭೂತೋ ಸಮಾಧಿ ದಸ್ಸಿತೋ ತೇನ ಸಮಾಧಿನಾ ಸಮಾಹಿತೋ ಹುತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಪವಕ್ಖಾಮೀತಿ ಪಕಾರೇನ ವಕ್ಖಾಮಿ, ಯೇನ ಪಕಾರೇನ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೇ ವುತ್ತೇ ಅಜ್ಜತನಾ ಮನ್ದಸತಿಮತಿವೀರಿಯಾ ಪಟಿಪಜ್ಜನಕಾ ಗಮ್ಭೀರತರಂ ¶ ವಿನಯಪಿಟಕತ್ಥವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಸುಖೇನ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತುಂ, ಧಾರೇತುಞ್ಚ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ತಾದಿಸೇನ ಪಕಾರವಿಸೇಸೇನ ವಕ್ಖಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಮಾಸೇನಾತಿ ಸಮಸನಂ ಸಂಖಿಪನಂ ಸಮಾಸೋ, ತೇನ, ಸಂಖಿತ್ತರುಚಿಕಾನಮುಗ್ಘಾಟಿತಞ್ಞೂನಂ ಕತಾಧಿಕಾರಾನಂ ಞಾಣುತ್ತರಾನಂ ಪುಗ್ಗಲಾನಞ್ಚ ¶ ಪಪಞ್ಚಭೀರುಕಾನಂ ಗಹಣಧಾರಣೇ ಮನ್ದಯನ್ತಾನಂ ಮನ್ದಬುದ್ಧೀನಞ್ಚ ಉಪಕಾರಕೇನ ನಾತಿವಿತ್ಥಾರಕ್ಕಮೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಿನಯಸ್ಸಾತಿ ವಿನಯಪಿಟಕಸ್ಸ. ತಞ್ಹಿ –

ವಿನಯೋ ‘ವಿನಯೋ’ತಿ ಅಕ್ಖಾತೋ’’ತಿ. (ದೀ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧.ಪಠಮಸಙ್ಗೀತಿಕಥಾ; ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.ಪಠಮಮಹಾಸಙ್ಗೀತಿಕಥಾ; ಧ. ಸ. ಅಟ್ಠ. ನಿದಾನಕಥಾ) –

ವುತ್ತೇಹಿ ಅತ್ಥವಿಸೇಸೇಹಿ ‘‘ವಿನಯೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ತಸ್ಸ ಏವಂ ಸನ್ದಸ್ಸಿತಸಭಾವಸ್ಸ ‘‘ವಿನಯೋ ನಾಮ ಸಾಸನಸ್ಸ ಆಯೂ’’ತಿ (ದೀ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧.ಪಠಮಸಙ್ಗೀತಿಕಥಾ; ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.ಪಠಮಸಙ್ಗೀತಿಕಥಾ; ಖು. ಪಾ. ಅಟ್ಠ. ೫.ಪಠಮಮಹಾಸಙ್ಗೀತಿಕಥಾ) ಸಙ್ಗೀತಿಕಾರಕೇಹಿ ಮಹಾಕಸ್ಸಪಾದೀಹಿ ಅಭಿತ್ಥುತಗುಣಸ್ಸ ವಿನಯಪಿಟಕುತ್ತಮಸ್ಸ. ವಿನಿಚ್ಛಯನ್ತಿ ವಿಸೇಸೇನ, ವಿವಿಧೇನ ವಾ ಆಕಾರೇನ ವಿಪ್ಪಟಿಪತ್ತಿನೀಹರಣವಸೇನ ಚೀಯತಿ ವಿಭಜೀಯತೀತಿ ‘‘ವಿನಿಚ್ಛಯೋ’’ತಿ ಲದ್ಧನಾಮಂ ವಿಭಜನಂ, ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯಂ ನಾಮ ಪಕರಣನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ವಿನಯಸ್ಸವಿನಿಚ್ಛಯ’’ನ್ತಿ ಚ ಅಲುತ್ತಸಮಾಸೋಯಂ ‘‘ದೇವಾನಂಪಿಯತಿಸ್ಸೋ, ಕಣ್ಠೇಕಾಳೋ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ.

ಏವಂ ದುತಿಯಗಾಥಾಯ ಕತ್ತುನಿಮಿತ್ತಪಯೋಜನಾಭಿಧಾನಾಭಿಧೇಯ್ಯಪಕರಣಪ್ಪಕಾರೇಕದೇಸಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಸಕ್ಕಚ್ಚಸವನಕಾರಣನಿದಸ್ಸನಮುಖೇನಾಪಿ ಪಕರಣಪ್ಪಕಾರಾದಿಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಅನಾಕುಲ’’ಮಿಚ್ಚಾದಿ. ತತ್ಥ ಅನಾಕುಲನ್ತಿ ನತ್ಥಿ ಏತ್ಥ ಸದ್ದತೋ, ಅತ್ಥತೋ, ವಿನಿಚ್ಛಯತೋ ವಾ ಆಕುಲಂ ಪುಬ್ಬಾಪರವಿರೋಧೋ, ಮಿಸ್ಸತಾ ¶ ವಾತಿ ಅನಾಕುಲೋ, ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೋ, ತಂ ವದತೋ ಮೇ ನಿಬೋಧಥಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಸಂಕಿಣ್ಣನ್ತಿ ನಿಕಾಯನ್ತರಲದ್ಧೀಹಿ ಅಸಮ್ಮಿಸ್ಸಂ.

ಮಧುರತ್ಥಪದಕ್ಕಮನ್ತಿ ಪದಾನಂ ಕಮೋ ಪದಕ್ಕಮೋ, ಪದಗತಿ, ಸದ್ದಾನಮುಚ್ಚಾರಣನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮಧುರೋ ಅತ್ಥೋ ಚ ಪದಕ್ಕಮೋ ಚ ಯಸ್ಸ ಸೋ ಮಧುರತ್ಥಪದಕ್ಕಮೋ, ತಂ –

‘‘ಪದಾಸತ್ತಂ ¶ ಪದತ್ಥಾನಂ, ಮಧುರತ್ಥಮುದೀರಿತಂ;

ಯೇನ ಮಜ್ಜನ್ತಿ ಧೀಮನ್ತೋ, ಮಧುನೇವ ಮಧುಬ್ಬತಾ’’ತಿ. –

ಇಮಿನಾ ಲಕ್ಖಣೇನ ಸದ್ದಾನಮತ್ಥಾನಞ್ಚ ವಸೇನ ಪದಾಸತ್ತಾಪರನಾಮಧೇಯ್ಯಮಾಧುರಿಯಾಲಙ್ಕಾರೇನ ಸಮಲಙ್ಕತತ್ತಾ ಮಧುರತ್ಥಪದಕ್ಕಮಂ.

ಪಟುಭಾವಕರನ್ತಿ ಪಟತಿ ಗಚ್ಛತಿ ಪಜಾನಾತೀತಿ ಪಟು, ಪಞ್ಞವಾ, ಪಟುನೋ ಭಾವೋ, ಸದ್ದಪ್ಪವತ್ತಿನಿಮಿತ್ತಭೂತಾ ಪಞ್ಞಾ, ತಂ ಪಟುಭಾವಂ ಪಞ್ಞಾವಿಸೇಸಂ ಕರೋತಿ ಜನೇತೀತಿ ಪಟುಭಾವಕರೋ, ತಂ, ಪಞ್ಞಾವಿಸೇಸಜನಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತಂ ವಿನಯಸ್ಸ ವಿನಿಚ್ಛಯನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಪರಮನ್ತಿ ಉತ್ತಮಂ. ವಿನಯಕ್ಕಮೇತಿ ವಿನಯಪಿಟಕೇ, ತದತ್ಥೇ ಚ, ಪವತ್ತಿಕ್ಕಮೇ ಪಟುಭಾವಕರನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಏವಂ ತತಿಯಗಾಥಾಯ ಪಕರಣಗುಣಾಪದೇಸೇನ ಸೋತುಜನಂ ಸಮುಸ್ಸಾಹೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ‘‘ಅಪಾರ’’ನ್ತಿಆದಿಚತುತ್ಥಗಾಥಾಯ ಪಕರಣಞ್ಚ ತನ್ನಿಸ್ಸಯಂ ವಿನಯಪಿಟಕಞ್ಚ ನಾವಾಸಾಗರಭಾವೇನ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತಿರೋಭೂತೋಪಮೇಯ್ಯೋಪಮಾನಭೇದೇನ ರೂಪಕಾಲಙ್ಕಾರೇನ ಪಕರಣಗುಣಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಸೋತುಜನಂ ಸಮುತ್ತೇಜೇತಿ. ತತ್ಥ ಅಪಾರನ್ತಿ ನತ್ಥಿ ಪಾರಂ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಅಪಾರೋ, ವಿನಯಸಾಗರೋ. ಸೋ ಹಿ ಪುರಿಮಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇಸು ಸಾಸನಂ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ವಿನಯಪಿಟಕೇ ಉಗ್ಗಹಣಧಾರಣಪಟಿಪಾದನಪಟಿಪತ್ತಿವಸೇನ ಅಕತಾಧಿಕಾರೇಹಿ ಪುಗ್ಗಲೇಹಿ ದುರಧಿಗಮನೀಯಧಮ್ಮತ್ಥನಿರುತ್ತಿಪಟಿಭಾನಪರಿಯನ್ತತಾಯ ‘‘ಅಪಾರೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

ಓತರನ್ತಾನನ್ತಿ ¶ ಸಜ್ಝಾಯನಸವನಧಾರಣಾದಿವಸೇನ ಅಜ್ಝೋಗಾಹನ್ತಾನಂ. ಸಾರನ್ತಿ ನಿಬ್ಬಾನಸಮ್ಪಾಪಕಭಾವೇನ ಸಾರಭೂತಾಯ ಅರಿಯಮಗ್ಗಸಮ್ಭಾರಾಯ ಪುಬ್ಬಭಾಗಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಮೂಲಭೂತಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸಙ್ಖಾತಸೀಲಸಾರಪ್ಪಕಾಸಕತಾಯ ಸಾರಂ. ವಿನಯಸಾಗರನ್ತಿ ವಿನಯಪಿಟಕಸಙ್ಖಾತಂ ಸಾಗರಂ. ವಿನಯೋ ಹಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಪಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಕಾಲಪ್ಪತ್ತಜಾನನಸ್ಸಾಪಿ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿಆದೀನಮ್ಪಿ ಅವಿಸಯತ್ತಾ ಅತಿಗಮ್ಭೀರಾತಿವಿತ್ಥಿಣ್ಣಭಾವೇನ ಸಾಗರೋ ವಿಯಾತಿ ಸಾಗರೋ, ವಿನಯೋ ಚ ಸೋ ಸಾಗರೋ ಚಾತಿ ವಿನಯಸಾಗರೋ, ತಂ, ಅಗಾಧಾಪಾರಗುಣಯೋಗತೋ ಸಾಗರೋಪಮಂ ವಿನಯಪಿಟಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದುತಿಯಗಾಥಾಯ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಭಿಕ್ಖುನೀನ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾಪಿ ‘‘ಹಿತತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧತ್ತಾ ಚ ವಾಕ್ಯನ್ತರೇಹಿ ಅನ್ತರಿತಭಾವೇನ ದೂರತ್ತಾ ಚ ತಂ ಅನಾದಿಯಿತ್ವಾ ಏತ್ಥ ವಿನಯಸಾಗರಜ್ಝೋಗಾಹನತದತ್ಥಪಟಿಪಜ್ಜನಾರಹಕತ್ತುವಿಸೇಸಸನ್ದಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ¶ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಭಿಕ್ಖುನೀನ’’ನ್ತಿ ಪುನ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ನಾವಾ ವಿಯ ಭೂತೋ ನಾವಾಭೂತೋ, ತಂ, ನಾವಾಟ್ಠಾನಿಯಂ ಮಹಾನಾವಾಸದಿಸನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮನೋರಮನ್ತಿ ಮನೋ ರಮತಿ ಏತ್ಥ, ಏತೇನಾತಿ ವಾ ಮನೋರಮೋ, ತಂ, ಅಜ್ಝಾಯನವೋಹಾರಪಸುತಾನಂ ಪಟಿಪತ್ತಿಪರಾಯನಾನಞ್ಚ ಸಾಧೂನಂ ಮನೋರಮನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಏತ್ತಾವತಾ ಪಕರಣಗುಣಸಂಕಿತ್ತನೇನ ಸೋತುಜನಂ ಸಮುತ್ತೇಜೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಸಕ್ಕಚ್ಚಸವನೇ ನಿಯೋಜೇನ್ತೋ ‘‘ತಸ್ಮಾ ವಿನಯನೂಪಾಯ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಯಥಾವುತ್ತಂ ಅನಾಕುಲತಾದಿವಿವಿಧಾನಗ್ಘಗುಣಾಲಙ್ಕಾರಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ, ತೇನ ಹೇತುನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಿನಯನೂಪಾಯನ್ತಿ ವಿವಿಧಾಕಾರೇನ, ವಿಸೇಸನಯತೋ ವಾ ಕಾಯವಾಚಾನಂ ನಯನಂ ದಮನಂ ಅಕತ್ತಬ್ಬತೋ ನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಕತ್ತಬ್ಬೇಸು ನಿಯೋಜನಂ ವಿನಯನಂ, ಉಪೇಚ್ಚ ತಂ ಫಲಂ ಆಯತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಉಪಾಯೋ, ಹೇತು, ವಿನಯನಸ್ಸ ಉಪಾಯೋ ವಿನಯನೂಪಾಯೋ, ತಂ, ಕಾಯಜೀವಿತಾನಪೇಕ್ಖಾನಂ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮಾನಂ ಪೇಸಲಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಕಾಯವಾಚಾನಂ ಅನನುಲೋಮಿಕವಿಪ್ಫನ್ದಿತಾಪನಯನಸಙ್ಖಾತದಮನಸ್ಸ ¶ ಕಾರಣಭೂತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಏತ್ತಾವತಾ ಅತ್ತನಾ ಕತ್ತುಮಿಚ್ಛಿತೇ ಪಕರಣೇ ಪಣ್ಡಿತಾನಂ ಪವತ್ತಿಹೇತುಭೂತಾನಂ ಅನಾಕುಲತಾದಿಗುಣಾನಂ ವಿಭಾವನವಸೇನ ‘‘ಅನಾಕುಲ’’ನ್ತಿಆದಿವಿಸೇಸನಾನಿ ವತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಸಕ್ಕಚ್ಚಸವನಾವಬೋಧೇ ವಿಸಯಂ ವಿಸೇಸಿತಬ್ಬಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ವಿನಯಸ್ಸವಿನಿಚ್ಛಯ’’ನ್ತಿ. ಏತ್ಥ ಚ ದುತಿಯಗಾಥಾಯ ‘‘ವಿನಯಸ್ಸವಿನಿಚ್ಛಯ’’ನ್ತಿ ‘‘ಪವಕ್ಖಾಮೀ’’ತಿ ಕಿರಿಯಾಯ ಕಮ್ಮದಸ್ಸನವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಇಧ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿಯಮಾನಮ್ಪಿ ದೂರಸಮ್ಬನ್ಧಂ ಹೋತೀತಿ ತಮನಾನೇತ್ವಾ ‘‘ನಿಬೋಧಥಾ’’ತಿ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಕಿರಿಯಾಯ ಕಮ್ಮಸನ್ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ವಿನಯಸ್ಸವಿನಿಚ್ಛಯ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪುನರುತ್ತಿದೋಸಾಭಾವೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಅವಿಕ್ಖಿತ್ತೇನ ಚಿತ್ತೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ವಿವಿಧೇ ಆರಮ್ಮಣೇ ಖಿತ್ತಂ ಪೇಸಿತಂ ವಿಕ್ಖಿತ್ತಂ, ಉದ್ಧಚ್ಚವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾದಿಪರೇತಂ ಅಸಮಾಹಿತಂ ಚಿತ್ತಂ, ನ ವಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಅವಿಕ್ಖಿತ್ತಂ, ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖಂ ಸಮಾಹಿತಂ ಕುಸಲಚಿತ್ತಂ, ತೇನ, ಏತಸ್ಸ ಪಕರಣುತ್ತಮಸ್ಸ ಸವನಾದಿಬ್ಯಾಪಾರಂ ವಿನಾ ನಾನಾರಮ್ಮಣೇಸು ಪವತ್ತಿವಸೇನ ವಿಕ್ಖೇಪಮನಾಪನ್ನೇನ ಸಮಾಹಿತೇನ ಚಿತ್ತೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಅವಿಕ್ಖಿತ್ತೇನ…ಪೇ… ನಿಬೋಧಥಾ’’ತಿ ವದನ್ತೇನ ಚ ‘‘ಅವಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸಾಯಂ ಧಮ್ಮೋ, ನಾಯಂ ಧಮ್ಮೋ ವಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ವಚನತೋ ವಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮೇಸು ದಾಯಾದಾಭಾವತೋ ಅತ್ತನೋ ಪಕರಣತ್ಥಭೂತಾಯ ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾಯ ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪಜ್ಜನಾಪದೇಸೋ ಕತೋ ಹೋತಿ.

ವದತೋ ¶ ಮೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಗಾರವೇನ ಚಾ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ತತ್ಥಾಯಮತ್ಥೋ – ಭಾಸಮಾನೇ ಮಯಿ ಗಾರವೇನ, ಯಥಾವುತ್ತೇನ ಕಾರಣೇನ ಚಾತಿ ಸಾಮಿಭುಮ್ಮಾನಮವಿಸೇಸತಾಯ ‘‘ಮೇ’’ತಿ ಸಾಮಿವಚನಸ್ಸ ‘‘ಮಯೀ’’ತಿ ಅತ್ಥಸಮ್ಭವತೋ ಅಯಮತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ. ಪಕರಣಸ್ಸ ಅನಾಕುಲತಾದಿಗುಣಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ಚ ವತ್ತರಿ ಮಯಿ ಗಾರವೇನ ಚ ಸಮಾಹಿತೇನ ಚೇತಸಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ನಿಬೋಧಥಾತಿ ವಾಕ್ಯತ್ಥಪದತ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯಭಾಸಿತತ್ಥಭಾವತ್ಥಾದಿವಸೇನ ¶ ನಿಸೇಸತೋ ಬೋಧಥ, ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಸುತ್ವಾ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಬುಜ್ಝಥ ವಿಜಾನಾಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ, ಚಿನ್ತಾಭಾವನಾಮಯಞಾಣಾನಂ ಮೂಲಭೂತಪಕರಣವಿಸಯಂ ಸುತಮಯಞಾಣಂ ನಿಪ್ಫಾದೇಥಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೬. ಏವಂ ¶ ಪಞ್ಚಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ರತನತ್ತಯಪಣಾಮಾದಿಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಯಥಾಪಟಿಞ್ಞಾತವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ತಿವಿಧೇ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ‘‘ತಿವಿಧೇ’’ತಿಆದಿನಾ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಸಿಕ್ಖಾಪದವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ತಿವಿಧೇತಿ ವಚ್ಚಪಸ್ಸಾವಮುಖಮಗ್ಗಾನಂ ವಸೇನ ತಿಪ್ಪಕಾರೇ ಮಗ್ಗೇತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತಿಲಮತ್ತಮ್ಪೀತಿ ತಿಲಬೀಜಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅಙ್ಗಜಾತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಮಗ್ಗೇತಿ ವಚ್ಚಪಸ್ಸಾವಾನಂ ನಿಕ್ಖಮನದ್ವಾರತಾಯ, ಅನ್ನಪಾನಪಿತ್ತಸೇಮ್ಹಾದೀನಂ ಪವೇಸನನಿಕ್ಖಮನದ್ವಾರತಾಯ ಚ ಮಗ್ಗವೋಹಾರಗತೇ ಸರೀರಪ್ಪದೇಸೇ, ಅಲ್ಲೋಕಾಸೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ಮಗ್ಗೇಸು ತಿಲಮತ್ತಮ್ಪಿ, ತೀಸು ಸೇವನಚೇತನೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇಪಿ ‘‘ತಿವಿಧೇ’’ತಿ ಪಕಾರವಾಚಿವಿಧಸದ್ದೋಪಾದಾನೇನ ಸಜಾತಿಸಙ್ಗಹವಸೇನ ತೀಹಿ ರಾಸೀಹಿ ಸಙ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪಭೇದವಸೇನ ತಿಂಸವಿಧೋ ಮಗ್ಗೋ ದಸ್ಸಿತೋ ಹೋತಿ.

ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ? ಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥುಭೂತಮುಖಾದಿಮಗ್ಗಾನಂ ನಿಸ್ಸಯಭೂತೇ ಸತ್ತೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತಿಸ್ಸೋ ಇತ್ಥಿಯೋ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥೀ ¶ ಅಮನುಸ್ಸಿತ್ಥೀ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಿತ್ಥೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ೫೬) ನಯೇನ ಪಾಳಿಯಂ ದಸ್ಸಿತಮನುಸ್ಸಾಮನುಸ್ಸತಿರಚ್ಛಾನಗತಿತ್ಥೀನಂ ಪಚ್ಚೇಕಂ ತಿಣ್ಣಂ ಮಗ್ಗಾನಂ ವಸೇನ ನವ ಮಗ್ಗಾ, ತಥೇವ ದಸ್ಸಿತಾನಂ ತಿಣ್ಣಂ ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕಾನಂ ವಸೇನ ನವ ಮಗ್ಗಾ, ತಿಣ್ಣಂ ಪನ ಪಣ್ಡಕಾನಂ ಮುಖಮಗ್ಗವಚ್ಚಮಗ್ಗಾನಂ ವಸೇನ ಪಚ್ಚೇಕಂ ದ್ವೇ ದ್ವೇ ಮಗ್ಗಾತಿ ಛ ಮಗ್ಗಾ, ತಥಾ ತಿಣ್ಣಂ ಪನ ಪುರಿಸಾನನ್ತಿ ಏವಂ ತಿಂಸವಿಧೋ ಹೋತಿ.

ಸೇವನಚೇತನೋತಿ ಸೇವನೇ ಮೇಥುನಪಯೋಗೇ ಚೇತನಾ ಅಸ್ಸಾತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ, ಮೇಥುನರಾಗೂಪಸಂಹಿತಾಯ ಚೇತನಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋತಿ ¶ ಅತ್ಥೋ. ಅಲ್ಲೋಕಾಸೇತಿ ತಿಂಸಮಗ್ಗಾನಮಞ್ಞತರೇ ಮಗ್ಗೇ ಪಕತಿವಾತೇನ ಅಸಂಫುಟ್ಠೇ ಅಲ್ಲಪದೇಸೇ, ಇಮಿನಾ ಬಾಹಿರಂ ಪಾರಾಜಿಕಕ್ಖೇತ್ತಂ ನ ಹೋತೀತಿ ದೀಪೇತಿ. ವಿಸೇಸನಸ್ಸ ವಿಸೇಸಾಪೇಕ್ಖತ್ತಾ ದುತಿಯಗಾಥಾಯ ‘‘ಸಸಿಕ್ಖೋ ಸೋ’’ತಿ ಪದದ್ವಯಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ‘‘ಸೇವನಚೇತನೋ ಸಸಿಕ್ಖೋ ಸೋ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ.

ಅಙ್ಗೇ ಸರೀರೇ ಜಾತನ್ತಿ ಅಙ್ಗಜಾತಂ, ಪುರಿಸನಿಮಿತ್ತಂ. ಸತಿಪಿ ಅವಸೇಸಸರೀರಾವಯವಾನಂ ತಥಾಭಾವೇ ರುಳ್ಹಿವಸೇನ ತದೇವ ತಥಾ ವುತ್ತಂ. ಪವೇಸೇನ್ತೋತಿ ದ್ವಯಂದ್ವಯಸಮಾಪತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಕಾಯಿಕಕಿರಿಯಂ ನಿಪ್ಫಾದೇನ್ತೋ. ಪರಾಜಿತೋತಿ ದುಲ್ಲಭಾಯ ಖಣಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಲದ್ಧಬ್ಬತೋ ದುಲ್ಲಭಾ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಗುಣಸಮ್ಪತ್ತಿಸುಖತೋ ಪರಿಹಾಪೇತ್ವಾ ಕಿಲೇಸಸಪತ್ತೇಹಿ ಪರಾಜಯಮಾಪಾದಿತೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಅಯಮೇತ್ಥ ಯೋಜನಾ – ಸಸಿಕ್ಖೋ ಸೇವನಚೇತನೋ ತಿವಿಧೇ ಮಗ್ಗೇ ಅಲ್ಲೋಕಾಸೇ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ತಿಲಮತ್ತಮ್ಪಿ ಪವೇಸೇನ್ತೋ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಪರಾಜಿತೋ ಹೋತೀತಿ. ಏತ್ತಾವತಾ –

‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಿಕ್ಖಾಸಾಜೀವಸಮಾಪನ್ನೋ ಸಿಕ್ಖಂ ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ ದುಬ್ಬಲ್ಯಂ ಅನಾವಿಕತ್ವಾ ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಸೇವೇಯ್ಯ, ಅನ್ತಮಸೋ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾಯಪಿ, ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತಿ ಅಸಂವಾಸೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೪) –

ಭಗವತಾ ಪಞ್ಞತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಸಙ್ಗಹಿತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

೭. ಏವಂ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಗಾಥಾಯ ಅತ್ತೂಪಕ್ಕಮಮೂಲಕಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಂ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಆನೇತ್ವಾ ವಚ್ಚಮಗ್ಗೇನ (ಪಾರಾ. ೫೮) ಅಙ್ಗಜಾತೇ ¶ ಅಭಿನಿಸೀದೇನ್ತೀ’’ತಿಆದಿನಯಪ್ಪವತ್ತಂ ಪರೋಪಕ್ಕಮಮೂಲಕಂ ಪಾರಾಜಿಕಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಪವೇಸನ’’ನ್ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಪವೇಸನನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುಪಚ್ಚತ್ಥಿಕೇಹಿ ಸುತ್ತಪಮತ್ತಾದಿಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಆದೀನಮಞ್ಞತರಂ ಆನೇತ್ವಾ ಯಥಾವುತ್ತಮಗ್ಗಾನಮಞ್ಞತರಂ ¶ ಮಗ್ಗಂ ಯಥಾ ಪವಿಸತಿ, ತಥಾ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅಙ್ಗಜಾತೇ ಅಭಿನಿಸೀದಾಪನೇ ಸಮ್ಭವನ್ತಂ ಮಗ್ಗಪ್ಪವೇಸನಮಾಹ. ಪವೇಸನಂ ಸಾದಿಯನ್ತೋ ಸಸಿಕ್ಖೋ ಸೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಏತ್ಥ ‘‘ಪವೇಸನಂ ಸಾದಿಯತಿ ಅಧಿವಾಸೇತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸೇವನಚಿತ್ತಂ ಉಪಟ್ಠಾಪೇತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೫೮) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ಅಗ್ಗತೋ ಯಾವ ಮೂಲಂ ಪವೇಸೇನ್ತೇಸು ಅಸ್ಸಾದಚಿತ್ತಂ ಉಪಟ್ಠಾಪೇನ್ತೋ ತಙ್ಖಣೇಯೇವ ಸಾಸನತೋ ಚುತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪವಿಟ್ಠನ್ತಿಆದೀಸು ಪದೇಸುಪಿ ಏವಮೇವ ಯೋಜನಾ.

ಪವಿಟ್ಠನ್ತಿ ಪವಿಟ್ಠಕ್ಖಣೋ. ‘‘ಪವಿಟ್ಠ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ತಾಯ ತಾಯ ಕಿರಿಯಾಯ ಉಪಲಕ್ಖಿತೋ ಖಣೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ತೇನೇವೇತ್ಥ ಅಚ್ಚನ್ತಸಂಯೋಗೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ ಕತಂ. ಠಿತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಸಮಯೇ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನಸ್ಸ ಸಬ್ಬಥಾ ಬ್ಯಾಪಾರರಹಿತಂ ಕಾಲಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತತ್ತಾ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಸಮಯೋಪಿ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ತೇನೇವ ಗಣ್ಠಿಪದೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಪವಿಟ್ಠಸ್ಸ ಚ ಯಾವ ಉದ್ಧರಣಾರಮ್ಭೋ, ತಾವ ಸಮ್ಭವನ್ತೋ ಠಿತಕಾಲೋಪಿ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಉದ್ಧರಣನ್ತಿ ನೀಹರಣಕಾಲೋ.

ವಾತಿ ವಿಕಪ್ಪೇ, ಅಪೀತಿ ಸಮುಚ್ಚಯೇ, ಸೋ ವಾ-ಸದ್ದೇನ ವಿಕಪ್ಪಿತಾನಂ ಪಕ್ಖಾನಂ ತುಲ್ಯಬಲತಂ ಜೋತೇತಿ. ಇತಿ ಇಮೇಹಿ ದ್ವೀಹಿಪಿ ‘‘ಸೋ ಚೇ ಪವೇಸನಂ ಸಾದಿಯತಿ, ಪವಿಟ್ಠಂ ಸಾದಿಯತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ೫೮) ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತನಯೇನ ಲಬ್ಭಮಾನಂ ಪವೇಸನಾದಿಏಕಕ್ಖಣಮ್ಪಿ ಸಾದಿಯನಪಚ್ಚಯಾ ಆಪಜ್ಜಮಾನಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸಸಿಕ್ಖೋತಿ ಸಿಕ್ಖಾಯ ಸಹ ವತ್ತತೀತಿ ಸಸಿಕ್ಖೋ, ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಸಿಕ್ಖೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಾದಿಯನ್ತೋತಿ ಸೇವನಚಿತ್ತಂ ಉಪಟ್ಠಾಪೇನ್ತೋ. ಸೋ ಭಿಕ್ಖು. ಠಪೇತ್ವಾ ಕಿರಿಯನ್ತಿ ಅತ್ತೂಪಕ್ಕಮನಂ ವಿನಾ. ಚುತೋತಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಪಚ್ಚತ್ಥಿಕೇಹಿ ಕತಮಿದಂ, ನ ಮಯಾ’’ತಿ ಲೇಸೇನ ನ ಮುಚ್ಚತಿ, ಸಾದಿಯನಚಿತ್ತೇ ಸತಿ ಸಾಸನತೋ ಚುತೋಯೇವ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

ಏತ್ಥ ¶ ಚ ಸಸಿಕ್ಖೋತಿ ಇದಂ ‘‘ಸಿಕ್ಖಂ ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ ದುಬ್ಬಲ್ಯಂ ಅನಾವಿಕತ್ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೪) ಸಿಕ್ಖಾಪದಪಾಠಸ್ಸ ಅತ್ಥದಸ್ಸನವಸೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ. ತಸ್ಸ ಪದಭಾಜನೇ (ಪಾರಾ. ೪೫), ತದಟ್ಠಕಥಾಯ ಚ ವಿಭತ್ತಂ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ – ಚಿತ್ತಖೇತ್ತಕಾಲಪಯೋಗಪುಗ್ಗಲವಿಜಾನನವಸೇನ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಹೋತಿ, ನ ತದಭಾವೇನ. ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಭಾವತೋ ಚವಿತುಕಾಮತಾಚಿತ್ತೇನೇವ ಹಿ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಹೋತಿ, ನ ದವಾ ವಾ ರವಾ ವಾ ವದನ್ತಸ್ಸ. ಏವಂ ಚಿತ್ತವಸೇನ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಹೋತಿ, ನ ತದಭಾವೇನ.

ತಥಾ ¶ ‘‘ಬುದ್ಧಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಮಿ, ಧಮ್ಮಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಮಿ, ಸಙ್ಘಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಮಿ, ಸಿಕ್ಖಂ, ವಿನಯಂ, ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಂ, ಉದ್ದೇಸಂ, ಉಪಜ್ಝಾಯಂ, ಆಚರಿಯಂ, ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಂ, ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಂ, ಸಮಾನುಪಜ್ಝಾಯಕಂ, ಸಮಾನಾಚರಿಯಕಂ, ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಾನಂ ಬುದ್ಧಾದೀನಂ ಚತುದ್ದಸನ್ನಂ, ‘‘ಗಿಹೀತಿ ಮಂ ಧಾರೇಹಿ, ಉಪಾಸಕೋ, ಆರಾಮಿಕೋ, ಸಾಮಣೇರೋ, ತಿತ್ಥಿಯೋ, ತಿತ್ಥಿಯಸಾವಕೋ, ಅಸ್ಸಮಣೋ, ಅಸಕ್ಯಪುತ್ತಿಯೋತಿ ಮಂ ಧಾರೇಹೀ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಾನಂ ಗಿಹಿಆದೀನಂ ಅಟ್ಠನ್ನಞ್ಚಾತಿ ಇಮೇಸಂ ಬಾವೀಸತಿಯಾ ಖೇತ್ತಪದಾನಂ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಸವೇವಚನಸ್ಸ ವಸೇನ ತೇಸು ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ವತ್ತುಕಾಮಸ್ಸ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ವದತೋ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಹೋತಿ, ನ ರುಕ್ಖಾದೀನಂ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ನಾಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಿಕ್ಖಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖನ್ತಸ್ಸ. ಏವಂ ಖೇತ್ತವಸೇನ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಹೋತಿ, ನ ತದಭಾವೇನ.

ತತ್ಥ ಯದೇತಂ ‘‘ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಮೀ’’ತಿ ಚ ‘‘ಮಂ ಧಾರೇಹೀ’’ತಿ ಚಾತಿ ವುತ್ತಂ ವತ್ತಮಾನಕಾಲವಚನಂ, ಯಾನಿ ಚ ‘‘ಅಲಂ ಮೇ ಬುದ್ಧೇನ, ಕಿಂ ನು ಮೇ ಬುದ್ಧೇನ, ನ ಮಮತ್ಥೋ ಬುದ್ಧೇನ, ಸುಮುತ್ತಾಹಂ ಬುದ್ಧೇನಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಆಖ್ಯಾತವಸೇನ ಕಾಲಂ ಅನಾಮಸಿತ್ವಾ ಪುರಿಮೇಹಿ ಚುದ್ದಸಹಿ ಪದೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ವುತ್ತಾನಿ ‘‘ಅಲಂ ಮೇ’’ತಿಆದೀನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪದಾನಿ, ತೇಸಂಯೇವ ಸವೇವಚನಾನಂ ವಸೇನ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಹೋತಿ, ನ ‘‘ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಸಿ’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ಪಚ್ಚಕ್ಖಿಸ್ಸ’’ನ್ತಿ ವಾ ¶ ‘‘ಮಂ ಧಾರೇಸೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಮಂ ಧಾರೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಯಂ ನೂನಾಹಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ವಾತಿಆದೀನಿ ಅತೀತಾನಾಗತಪರಿಕಪ್ಪವಚನಾನಿ ಭಣನ್ತಸ್ಸ. ಏವಂ ವತ್ತಮಾನಕಾಲವಸೇನ ಚೇವ ಅನಾಮಟ್ಠಕಾಲವಸೇನ ಚ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಹೋತಿ, ನ ತದಭಾವೇನ.

ಪಯೋಗೋ ಪನ ದುವಿಧೋ ಕಾಯಿಕೋ ಚ ವಾಚಸಿಕೋ ಚ. ತತ್ಥ ‘‘ಬುದ್ಧಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಯಾಯ ಕಾಯಚಿ ಭಾಸಾಯ ವಚೀಭೇದಂ ಕತ್ವಾ ವಾಚಸಿಕಪಯೋಗೇನೇವ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಹೋತಿ, ನ ಅಕ್ಖರಲಿಖನಂ ವಾ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾದಿದಸ್ಸನಂ ವಾ ಕಾಯಪಯೋಗಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ. ಏವಂ ವಾಚಸಿಕಪಯೋಗೇನೇವ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಹೋತಿ, ನ ತದಭಾವೇನ.

ಪುಗ್ಗಲೋ ಪನ ದುವಿಧೋ ಯೋ ಚ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಿ, ಯಸ್ಸ ಚ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಿ. ತತ್ಥ ಯೋ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಿ, ಸೋ ಸಚೇ ಉಮ್ಮತ್ತಕಖಿತ್ತಚಿತ್ತವೇದನಟ್ಟಾನಂ ಅಞ್ಞತರೋ ನ ಹೋತಿ. ಯಸ್ಸ ಪನ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಿ, ಸೋ ಸಚೇ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕೋ ಹೋತಿ, ನ ಚ ಉಮ್ಮತ್ತಕಾದೀನಂ ಅಞ್ಞತರೋ, ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತೋ ಚ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಹೋತಿ. ನ ಹಿ ಅಸಮ್ಮುಖೀಭೂತಸ್ಸ ದೂತೇನ ವಾ ಪಣ್ಣೇನ ವಾ ಆರೋಚನಂ ರುಹತಿ. ಏವಂ ಯಥಾವುತ್ತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಸೇನ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಹೋತಿ, ನ ತದಭಾವೇನ.

ವಿಜಾನನಮ್ಪಿ ¶ ನಿಯಮಿತಾನಿಯಮಿತವಸೇನ ದುವಿಧಂ. ತತ್ಥ ಯಸ್ಸ, ಯೇಸಂ ವಾ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಸ್ಸ, ಇಮೇಸಂ ವಾ ಆರೋಚೇಮೀ’’ತಿ ವದತಿ. ಸಚೇ ತೇ ಯಥಾ ಪಕತಿಯಾ ಲೋಕೇ ಮನುಸ್ಸಾ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಆವಜ್ಜನಸಮಯೇ ಜಾನನ್ತಿ, ಏವಂ ತಸ್ಸ ವಚನಾನನ್ತರಮೇವ ತಸ್ಸ ‘‘ಅಯಂ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಗಿಹಿಭಾವಂ ಪತ್ಥಯತೀ’’ತಿ ವಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಆಕಾರೇನ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಭಾವಂ ಜಾನನ್ತಿ, ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಾವ ಹೋತಿ ಸಿಕ್ಖಾ. ಅಥ ಅಪರಭಾಗೇ ‘‘ಕಿಂ ಇಮಿನಾ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಜಾನನ್ತಿ, ಅಞ್ಞೇ ವಾ ಜಾನನ್ತಿ, ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಾವ ಹೋತಿ ಸಿಕ್ಖಾ. ಅನಿಯಮೇತ್ವಾ ಆರೋಚೇನ್ತಸ್ಸ ಪನ ಸಚೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಯೋ ಕೋಚಿ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕೋ ವಚನತ್ಥಂ ಜಾನಾತಿ, ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಾವ ಹೋತಿ ಸಿಕ್ಖಾ. ಏವಂ ವಿಜಾನನವಸೇನ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ¶ ಹೋತಿ, ನ ತದಭಾವೇನ. ಯೋ ಪನ ಅನ್ತಮಸೋ ದವಾಯಪಿ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಿ, ತೇನ ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಾವ ಹೋತಿ ಸಿಕ್ಖಾ.

ಇತಿ ಇಮೇಸಂ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾನಂ ಚಿತ್ತಾದೀನಂ ವಸೇನ ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಸಿಕ್ಖೋ ‘‘ಸಸಿಕ್ಖೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ.

೮-೧೦. ‘‘ಇದಾನಿ ಸನ್ಥತೇನ ಸನ್ಥತಸ್ಸ ಘಟ್ಟನೇ ಉಪಾದಿನ್ನಕಘಟ್ಟನಾಭಾವತೋ ದೋಸೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಪಾಪಭಿಕ್ಖೂನಂ ಲೇಸಕಪ್ಪನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತುಂ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಂ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಆನೇತ್ವಾ ವಚ್ಚಮಗ್ಗೇನ, ಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗೇನ, ಮುಖೇನ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಅಭಿನಿಸೀದೇನ್ತಿ ಸನ್ಥತಾಯ ಅಸನ್ಥತಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ೬೧) ನಯೇನ ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಸನ್ಥತವಾರಾನಮತ್ಥಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಸನ್ಥತೇನಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಸನ್ಥತೇನಾತಿ ಚಮ್ಮಚೋಳತಿಪುಪಟ್ಟಾದೀಹಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದಿತೇನ. ‘‘ಪವೇಸೇನ್ತೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸನ್ಥತವಾರಸ್ಸ ಪರೋಪಕ್ಕಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ದಸ್ಸನಮುಪಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಅತ್ತೂಪಕ್ಕಮೇಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬತಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ತಸ್ಸ ವಕ್ಖಮಾನೇನ ‘‘ಪರಾಜಿತೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ತಥೇವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪವೇಸೇನ್ತೋತಿಆದಿಪ್ಪಕಾರಂ ಪರಾಮಸತಿ.

ಏವಂ ಪವೇಸೇನ್ತೋ ಕದಾ ಪರಾಜಿತೋ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಉಪಾದಿನ್ನೇನಾ’’ತಿಆದಿ. ಏತ್ಥ ಉಪಾದಿನ್ನೇನಾತಿ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠೀಹಿ ಉಪೇತೇನ ಕಮ್ಮುನಾ ಅತ್ತನೋ ಫಲಭಾವೇನೇವ ಆದಿನ್ನಂ ಗಹಿತನ್ತಿ ಉಪಾದಿನ್ನಂ, ಏತೇನ ಅತ್ತನೋ ಅಙ್ಗಜಾತಸ್ಸ, ವತ್ಥುಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಚ ಘಟ್ಟನಟ್ಠಾನಗತಂ ಕಾಯಪ್ಪಸಾದಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಇಮಿನಾವ ಅಙ್ಗಜಾತಗತಂ ಅನಟ್ಠಕಾಯಪ್ಪಸಾದಂ ಚಮ್ಮಖಿಲಂ, ಪಿಳಕಾದಿ ಚ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ‘‘ಉಪಾದಿನ್ನಕಂ ನಾಮ ಕಾಯಿನ್ದ್ರಿಯ’’ನ್ತಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇ ವುತ್ತಂ. ತಬ್ಬಿಪರಿಯಾಯೇನ ‘‘ಅನುಪಾದಿನ್ನಕ’’ನ್ತಿ ತಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದಕಂ ಚೋಳಾದಿ ವುತ್ತಂ. ಉಪಾದಿನ್ನೇನ ಉಪಾದಿನ್ನೇ, ಅನುಪಾದಿನ್ನೇ ವಾ ಪಾರಾಜಿಕಕ್ಖೇತ್ತೇ ಘಟ್ಟಿತೇ, ಅನುಪಾದಿನ್ನಕೇನ ¶ ವಾ ಉಪಾದಿನ್ನೇ ಅನುಪಾದಿನ್ನೇ ವಾ ಪಾರಾಜಿಕಕ್ಖೇತ್ತೇ ¶ ಘಟ್ಟಿತೇತಿ ಯೋಜನಾ. ಏತ್ಥ ಚ ಕರಣವಚನನ್ತಾನಿ ಪದಾನಿ ‘‘ಅಙ್ಗಜಾತೇನಾ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ವಿಸೇಸನಾನಿ.

ಏತ್ತಾವತಾ ಸನ್ಥತಚತುಕ್ಕವಸೇನ ಅತ್ತೂಪಕ್ಕಮೇ ಸತಿ ಪಾರಾಜಿಕಕ್ಖೇತ್ತೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಪರೂಪಕ್ಕಮೇಪಿ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಸಚೇ’’ತಿಆದಿ. ಏತ್ಥಾತಿ ಏತೇಸು ಚತೂಸು ವಿಕಪ್ಪೇಸು. ಪಾರಾಜಿಕಕ್ಖೇತ್ತೇ ಪವಿಟ್ಠೇ ತೂತಿ ಏತ್ಥ ತು-ಸದ್ದೇನ ಪವೇಸನಟ್ಠಿತುದ್ಧಾರಕ್ಖಣತ್ತಯಂ ಸಮುಚ್ಚಿನೋತಿ. ಯಂತಂ-ಸದ್ದಾನಂ ನಿಚ್ಚಸಮ್ಬನ್ಧತ್ತಾ ಹಿ ‘‘ಸೋ’’ತಿ ತಂ-ಸದ್ದೋಪಾದಾನೇ ‘‘ಯೋ’’ತಿ ಯಂ-ಸದ್ದೋಪಿ ಅಜ್ಝಾಹರಿತಬ್ಬೋ, ಸಾಮತ್ಥಿಯೇನ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡನತ್ಥೋ ಅಪಿಸದ್ದೋ ಚ. ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥಯೋಜನಾ – ಭಿಕ್ಖುಪಚ್ಚತ್ಥಿಕೇಹಿ ಆನೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅಙ್ಗಜಾತೇ ಅಭಿನಿಸೀದಾಪಿತಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಆದೀನಂ ತೀಸು ಮಗ್ಗೇಸು ಅಞ್ಞತರಮಗ್ಗಸಙ್ಖಾತಂ ಪಾರಾಜಿಕಕ್ಖೇತ್ತಂ ಪವಿಟ್ಠೇ ವಾ ತು-ಸದ್ದೇನ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡಿತಪವೇಸನಟ್ಠಿತುದ್ಧಾರಾನಮಞ್ಞತರಕ್ಖಣೇ ವಾ ಸಚೇ ಯೋ ಸಾದಿಯತಿ, ಸಪ್ಪಮುಖಾದಿಪ್ಪವೇಸನಕಾಲೇ ವಿಯ ಅನುತ್ತಸಿತ್ವಾ ಕಾಮರಾಗಪಿಪಾಸಾಭಿಭೂತೋ ಯದಿ ಸಾದಿಯತಿ, ಸೋಪಿ ಭಿಕ್ಖು ಪರಾಜಿತೋ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಸಚೇ ಸಾದಿಯತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಾಸಙ್ಕವಚನೇನ ನ ಸಾದಿಯತಿ, ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಸೂಚಿತಂ ಹೋತಿ.

‘‘ಪಾರಾಜಿಕಕ್ಖೇತ್ತೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಬ್ಯವಚ್ಛಿನ್ನೇ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ವಿಕಪ್ಪೇ ಸಮ್ಭವನ್ತಿಯೋ ಇತರಾಪತ್ತಿಯೋ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಖೇತ್ತೇ’’ತಿಆದಿ. ‘‘ಏತ್ಥಾ’’ತಿ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧನೀಯಂ. ‘‘ಖೇತ್ತೇ’’ತಿ ಸಾಮಞ್ಞನಿದ್ದೇಸೇಪಿ ಹೇಟ್ಠಾ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕಕ್ಖೇತ್ತೇ’’ತಿ ವಿಸೇಸಿತತ್ತಾ, ಉಪರಿಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾದೀನಞ್ಚ ವಿಧೀಯಮಾನತ್ತಾ ಅಞ್ಞಥಾನುಪಪತ್ತಿಲಕ್ಖಣಾಯ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯದುಕ್ಕಟಾನಂ ಖೇತ್ತೇತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ಲಬ್ಭತಿ. ‘‘ಕಣ್ಣಚ್ಛಿದ್ದಕ್ಖಿನಾಸಾಸೂ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವಕ್ಖಮಾನೇಸು ಜೀವಮಾನಕಸರೀರಗತಥುಲ್ಲಚ್ಚಯದುಕ್ಕಟಕ್ಖೇತ್ತೇಸೂತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಇಮೇಸು ¶ ದ್ವೀಸು ಖೇತ್ತೇಸು ‘‘ಸನ್ಥತಾದಿನಾ ಸನ್ಥತಾದಿಂ ಪವೇಸೇನ್ತಸ್ಸ ಉಪಾದಿನ್ನಾದೀಹಿ ಉಪಾದಿನ್ನಾದೀನಂ ಘಟ್ಟನೇ ಅಧಿವಾಸೇನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ತುಮಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತಾಯ ಪಾರಾಜಿಕಕ್ಖೇತ್ತೇ ವುತ್ತಸಬ್ಬವಿಕಪ್ಪೇ ಏತ್ಥ ಯೋಜೇನ್ತೇಹಿ ಏವಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ – ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಕ್ಖೇತ್ತೇ ಸನ್ಥತೇ ವಾ ಅಸನ್ಥತೇ ವಾ ಸನ್ಥತೇನ ವಾ ಅಸನ್ಥತೇನ ವಾ ಅಙ್ಗಜಾತೇನ ಸೇವನ್ತಸ್ಸ ಉಪಾದಿನ್ನೇ ವಾ ಅನುಪಾದಿನ್ನೇ ವಾ ಉಪಾದಿನ್ನೇನ, ತಥಾ ಅನುಪಾದಿನ್ನೇನ ವಾ ಘಟ್ಟಿತೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ತಸ್ಸ ವಿನಿದ್ದಿಸೇತಿ. ಏವಂ ದುಕ್ಕಟಕ್ಖೇತ್ತೇ ಸನ್ಥತೇ ವಾ…ಪೇ… ಘಟ್ಟಿತೇ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ತಸ್ಸ ವಿನಿದ್ದಿಸೇತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ.

ಇಹ ¶ ಸಬ್ಬತ್ಥ ತೀಸುಪಿ ಖೇತ್ತೇಸು ಉಪಾದಿನ್ನ-ಸದ್ದೇನ ಅನಟ್ಠಕಾಯಪ್ಪಸಾದಂ ಅಙ್ಗಜಾತಞ್ಚ ತತ್ಥಜಾತಚಮ್ಮಖಿಲಪಿಳಕಾ ಚ ಗಯ್ಹನ್ತಿ, ದುಕ್ಕಟಕ್ಖೇತ್ತೇ ಪನ ಅಙ್ಗುಲಿಆದಿಇತರಾವಯವಾಪಿ. ತೀಸುಪಿ ಖೇತ್ತೇಸು ಅನುಪಾದಿನ್ನ-ಸದ್ದೇನ ಅಙ್ಗಜಾತಾದಿಪಟಿಚ್ಛಾದಿತವತ್ಥಾದಯೋ ಚ ಗಯ್ಹನ್ತಿ, ದುಕ್ಕಟಕ್ಖೇತ್ತೇ ಪನ ನಿಮಿತ್ತೇ ನಟ್ಠಕಾಯಪ್ಪಸಾದಚಮ್ಮಖಿಲಪಿಳಕರೋಮಾದೀನಿ. ಇಮಾನಿ ಚ ಅನುಪಾದಿನ್ನಾನಿ. ಅಙ್ಗಜಾತೇತರೋಪಾದಿನ್ನಾವಯವೇ ಚ ತೀಸುಪಿ ಖೇತ್ತೇಸು ಪವೇಸೇನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಮೇವ.

೧೧. ಏತ್ತಾವತಾ ಜೀವಮಾನಸರೀರೇ ಸನ್ಥತಾಸನ್ಥತವಸೇನ ಪಚ್ಚೇಕಂ ತಿವಿಧೇಸುಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಥುಲ್ಲಚ್ಚಯದುಕ್ಕಟಕ್ಖೇತ್ತೇಸು ಸನ್ಥತಾಸನ್ಥತವಸೇನೇವ ದುವಿಧೇನ ನಿಮಿತ್ತೇನ ಸೇವನ್ತಸ್ಸ ಪರೋಪಕ್ಕಮೇ ಸತಿ ಸಾದಿಯನ್ತಸ್ಸ ಲಬ್ಭಮಾನಪಾರಾಜಿಕಥುಲ್ಲಚ್ಚಯದುಕ್ಕಟಾಪತ್ತಿಯೋ ಯಥಾಸಮ್ಭವಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ‘‘ಮತಸರೀರೇ ಪನ ತಥಾ ತಥಾ ಸೇವನ್ತಾನಂ ದೋಸೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಪಾಪಭಿಕ್ಖೂನಂ ಲೇಸೋಕಾಸಪಟಿಬಾಹನತ್ಥಂ ಪಾಳಿಯಂ ದಸ್ಸಿತೇಸು ಯಥಾವುತ್ತೇಸು ತೀಸು ಖೇತ್ತೇಸು ಲಬ್ಭಮಾನಾ ತಿಸ್ಸೋ ಆಪತ್ತಿಯೋ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಮತೇ’’ತಿಆದಿ.

ತತ್ಥ ¶ ‘‘ಮತೇ’’ತಿ ಏತಸ್ಸ ‘‘ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಆದೀನಂ ಸರೀರೇ’’ತಿ ಅಜ್ಝಾಹರಿತ್ವಾ ಅತ್ಥಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ. ಇಮಿನಾ ‘‘ಅಕ್ಖಾಯಿತೇ’’ತಿಆದಿನಾ ದಸ್ಸಿತಾನಂ ನಿಮಿತ್ತಾನಂ ನಿಸ್ಸಯಂ ದಸ್ಸಿತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ನಿಮಿತ್ತಮತ್ತಂ ಸೇಸೇತ್ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವಕ್ಖಮಾನಗಾಥಾಯಂ ವಿಯ ಸಕಲಸರೀರೇ ಖಾದಿತೇಪಿ ನಿಮಿತ್ತಸ್ಸ ವಿಜ್ಜಮಾನಾವಿಜ್ಜಮಾನಭಾವೋಯೇವ ಆಪತ್ತಿಯಾಭಾವಾಭಾವಸ್ಸ ಪಮಾಣನ್ತಿ ‘‘ಅಕ್ಖಾಯಿತೇ’’ತಿ ಏತೇನ ‘‘ಮತೇ’’ತಿ ಏತಂ ಅವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ‘‘ನಿಮಿತ್ತೇ’’ತಿ ಅಜ್ಝಾಹರಿತ್ವಾ ತಂ ತೇನ ವಿಸೇಸಿತಬ್ಬಂ. ಅಥ ವಾ ‘‘ನಿಮಿತ್ತಮತ್ತ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ವಕ್ಖಮಾನಗಾಥಾಯ ‘‘ನಿಮಿತ್ತೇ’’ತಿ ಪದಂ ಆನೇತ್ವಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ.

ಅಕ್ಖಾಯಿತೇತಿ ಸಬ್ಬಥಾ ಅಕ್ಖಾಯಿತೇ ಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥುಭೂತೇ ನಿಮಿತ್ತೇ. ಯೇಭುಯ್ಯಕ್ಖಾಯಿತೇಪಿ ಚಾತಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಖಾದಿತ್ವಾ ಬಹುಕಾವಸಿಟ್ಠೇ ನಿಮಿತ್ತೇ. ‘‘ಯಸ್ಸ ಚತೂಸು ಭಾಗೇಸು ತಿಭಾಗಮತ್ತಂ ಖಾದಿತಂ, ತಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಯೇಭುಯ್ಯಕ್ಖಾಯಿತಂ ನಾಮಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಮೇಥುನನ್ತಿ ರಾಗಪರಿಯುಟ್ಠಾನೇನ ಸದಿಸಭಾವಾಪತ್ತಿಯಾ ಮಿಥುನಾನಂ ಇದಂ ಮೇಥುನಂ, ಮತಿತ್ಥಿಆದೀನಂ ರಾಗಪರಿಯುಟ್ಠಾನೇನ ಸದಿಸತ್ತಾಭಾವೇಪಿ ತತ್ಥ ವೀತಿಕ್ಕಮೋ ರುಳ್ಹಿಯಾ ‘‘ಮೇಥುನ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

ಪಾರಾಜಿಕೋತಿಪರಾಜಿತೋ, ಪರಾಜಯಮಾಪನ್ನೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಯಞ್ಹಿ ಪಾರಾಜಿಕ-ಸದ್ದೋ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾಪತ್ತಿಪುಗ್ಗಲೇಸು ವತ್ತತಿ. ತತ್ಥ ‘‘ಅಟ್ಠಾನಮೇತಂ ಆನನ್ದ ಅನವಕಾಸೋ, ಯಂ ತಥಾಗತೋ ವಜ್ಜೀನಂ ¶ ವಾ ವಜ್ಜಿಪುತ್ತಕಾನಂ ವಾ ಕಾರಣಾ ಸಾವಕಾನಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞತ್ತಂ ಸಮೂಹನೇಯ್ಯಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೩) ಏವಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ವತ್ತಮಾನೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ‘‘ಆಪತ್ತಿ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ಆಪನ್ನೋ ಪಾರಾಜಿಕ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೭) ಆಪತ್ತಿಯಾ. ‘‘ನ ಮಯಂ ಪಾರಾಜಿಕಾ, ಯೋ ಅವಹಟೋ, ಸೋ ಪಾರಾಜಿಕೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೫೫) ಏವಂ ಪುಗ್ಗಲೇ. ‘‘ಪಾರಾಜಿಕೇನ ಧಮ್ಮೇನ ಅನುದ್ಧಂಸೇಯ್ಯಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಪಾರಾ. ೩೮೪) ಪನ ಧಮ್ಮೇ ವತ್ತತೀತಿ ವದನ್ತಿ. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ¶ ತತ್ಥ ಧಮ್ಮೋತಿ ಕತ್ಥಚಿ ಆಪತ್ತಿ, ಕತ್ಥಚಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಮೇವ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ, ತಸ್ಮಾ ಸೋ ವಿಸುಂ ನ ವತ್ತಬ್ಬೋ.

ತತ್ಥ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಯೋ ತಂ ಅತಿಕ್ಕಮತಿ ತಂ ಪರಾಜೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಆಪತ್ತಿ ಪನ ಯೋ ನಂ ಅಜ್ಝಾಪಜ್ಜತಿ ತಂ ಪರಾಜೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಪುಗ್ಗಲೋ ಯಸ್ಮಾ ಪರಾಜಿತೋ ಪರಾಜಯಮಾಪನ್ನೋ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಸಿಕ್ಖಾಪದಾಪತ್ತೀಸು ಪಾರಾಜಿಕ-ಸದ್ದೋ ಪರಾಜೇತೀತಿ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕೋ’’ತಿ ಕತ್ತುಸಾಧನೋ, ಪುಗ್ಗಲೇ ಪನ ಪರಾಜೀಯತೀತಿ ಕಮ್ಮಸಾಧನೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ‘‘ನರೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಭಿಕ್ಖುಯೇವ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ. ಸಾಮಞ್ಞಜೋತನಾ ವಿಸೇಸೇ ಅವತಿಟ್ಠತೀತಿ.

೧೨. ಯೇಭುಯ್ಯಕ್ಖಾಯಿತೇತಿ ಚತೂಸು ಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ಏಕಕೋಟ್ಠಾಸಾವಸೇಸಂ ಕತ್ವಾ ಖಾದಿತೇ. ಉಪಡ್ಢಕ್ಖಾಯಿತೇತಿ ಸಮಭಾಗಾವಸೇಸಂ ಖಾದಿತೇ. ಥೂಲೋ ಅಚ್ಚಯೋ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯೋ, ಸೋಯೇವ ಆಪಜ್ಜೀಯತೀತಿ ಆಪತ್ತೀತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾಪತ್ತಿ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾದಯೋ ಸನ್ಧಾಯೇತ್ಥ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯವೋಹಾರೋ, ನ ಪಾರಾಜಿಕಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಸೇಸೇತಿ ಅವಸೇಸೇ ಉಪಕಚ್ಛಕಾದೀಸು. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಅವಸೇಸಸರೀರೇ ಉಪಕಚ್ಛಕಾದೀಸು ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೫೯-೬೦). ದುಟ್ಠು ಕತನ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಂ, ದುಕ್ಕಟ-ಸದ್ದೋ ನಿಯತನಪುಂಸಕತ್ತಾ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಸ್ಸಾಪಿ ಆಪತ್ತಿ-ಸದ್ದಸ್ಸ ಸಲಿಙ್ಗೇನ ವಿಸೇಸನಂ ಹೋತಿ.

೧೩. ನಿಮಿತ್ತಮತ್ತಂ ಸೇಸೇತ್ವಾ ಖಾಯಿತೇಪೀತಿ ಏತ್ಥ ತಿಣ್ಣಮಞ್ಞತರಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಸೇಸೇತ್ವಾ ಸಕಲಸರೀರೇ ಖಾದಿತೇಪಿ. ಪಿ-ಸದ್ದೋ ಬ್ಯತಿರೇಕೇ, ಪಗೇವ ಇತರೇತಿ ದೀಪೇತಿ. ತಸ್ಮಿಂ ನಿಮಿತ್ತೇ ಅಕ್ಖಾಯಿತೇ ವಾ ಯೇಭುಯ್ಯಕ್ಖಾಯಿತೇ ವಾತಿ ದ್ವಿಧಾ ವುತ್ತೇಸು ತೀಸು ನಿಮಿತ್ತೇಸು ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ನಿಮಿತ್ತೇ ಮೇಥುನಂ ಸೇವತೋಪಿ ಪರಾಜಯೋ ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ¶ . ಸೇವತೋಪೀತಿ ಏತ್ಥ ಪಿ-ಸದ್ದೋ ಅಪೇಕ್ಖಾಯಂ. ತಸ್ಮಾ ನ ಕೇವಲಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಾನಮೇವಾತಿ ಅಪೇಕ್ಖತಿ. ಸನ್ಥತಾದಯೋ ವಿಕಪ್ಪಾ ಯಥಾವುತ್ತನಯೇನ ಏತ್ಥಾಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾ.

೧೪. ‘‘ಉದ್ಧುಮಾತಾದಿಸಮ್ಪತ್ತೇ’’ತಿ ¶ ಏತ್ಥ ‘‘ಯದಾ ಪನ ಸರೀರಂ ಉದ್ಧುಮಾತಕಂ ಹೋತಿ ಕುಥಿತಂ ನೀಲಮಕ್ಖಿಕಾಸಮಾಕಿಣ್ಣಂ ಕಿಮಿಕುಲಸಮಾಕುಲಂ ನವಹಿ ವಣಮುಖೇಹಿ ಪಗ್ಘರಿತಪುಬ್ಬಕುಣಪಭಾವೇನ ಉಪಗನ್ತುಮ್ಪಿ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಂ, ತದಾ ಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥುಞ್ಚ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯವತ್ಥುಞ್ಚ ಜಹತಿ, ತಾದಿಸೇ ಸರೀರೇ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಉಪಕ್ಕಮತೋ ದುಕ್ಕಟಮೇವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೫೯-೬೦) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ಸಬ್ಬತ್ಥಾಪಿ ಚಾತಿ ಅಕ್ಖಾಯಿತಾದಿಸಬ್ಬವಿಕಪ್ಪೋಪಗತಾನಿ ಪಾರಾಜಿಕಥುಲ್ಲಚ್ಚಯದುಕ್ಕಟಕ್ಖೇತ್ತಾನಿ ಗಹಿತಾನೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ತತ್ಥಾಪಿ ವೀತಿಕ್ಕಮೋ ಅನಾಪತ್ತಿ ನ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಖಾಯಿತಕ್ಖಾಯಿತ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ಖಾಯಿತಕ್ಖಾಯಿತಞ್ಚ ನಾಮೇತಂ ಸಬ್ಬಂ ಮತಸರೀರಕೇಯೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ, ನ ಜೀವಮಾನೇತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ.

೧೫. ಜೀವಮಾನೇ ಕಥನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ವಣಸಙ್ಖೇಪತೋತಿ ವಣಸಙ್ಗಹತೋ. ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ಯತ್ಥ ಠಿತಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾಟಿತಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ. ಏತ್ಥ ದುತಿಯೋ ಪನ-ಸದ್ದೋ ಇಧ ಅದಸ್ಸಿತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಆಗತನಯೇನ ವಿಞ್ಞಾಯಮಾನಂ ಅತ್ಥವಿಸೇಸಂ ಜೋತೇತಿ. ಅಟ್ಠಕಥಾಯಹಿ ‘‘ಯದಿಪಿ ನಿಮಿತ್ತಂ ಸಬ್ಬಸೋ ಖಾಯಿತಂ, ಛವಿಚಮ್ಮಮ್ಪಿ ನತ್ಥಿ, ನಿಮಿತ್ತಸಣ್ಠಾನಂ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಪವೇಸನಂ ಜಾಯತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಮೇವಾ’’ತಿ ಏವಂ ಅಜೀವಮಾನೇ ವುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯಾನುಸಾರೇನ ಜೀವಮಾನೇಪಿ ಛವಿಚಮ್ಮಮತ್ತಂ ಚೇ ಸಬ್ಬಸೋ ಉಪ್ಪಾಟಿತಂ, ನಿಮಿತ್ತಸಣ್ಠಾನಂ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಪವೇಸನಕ್ಖಮಂ ಹೋತಿ, ತತ್ಥ ಸೇವನ್ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಮೇವಾತಿ ವಿಞ್ಞಾಯಮಾನಮತ್ಥಂ ಜೋತೇತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೧೬. ತತೋ ¶ ನಿಮಿತ್ತತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಪತಿತಾಯಾತಿ ಪತಿತಾಯಂ, ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ. ನಿಮಿತ್ತತೋತಿ ನಿಮಿತ್ತಪ್ಪದೇಸತೋ ಪತಿತಾಯಂ ಮಂಸಪೇಸಿಯನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ವಾ ತಚ್ಛೇತ್ವಾ ವಾ ಪತಿತಾಯಂ ತಸ್ಸಂ ನಿಮಿತ್ತಮಂಸಪೇಸಿಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮೇಥುನರಾಗೇನ ಉಪಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ ವಿನಿದ್ದಿಸೇತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೭. ‘‘ನಖಪಿಟ್ಠಿಪ್ಪಮಾಣೇಪೀ’’ತಿಆದಿಗಾಥಾಯ ‘‘ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ’’ತಿಆದಿಕಾ ಅಟ್ಠಕಥಾ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಾ. ಸತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅವಸಿಟ್ಠೇ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ಜೀವಮಾನೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸರೀರೇ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ಜೀವಮಾನಸರೀರೇ ಪನ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ತಚ್ಛೇತ್ವಾ ನಿಮಿತ್ತೇ ಉಪ್ಪಾಟಿತೇ ನಖಪಿಟ್ಠಿಪ್ಪಮಾಣೇಪಿ ಮಂಸೇ, ನ್ಹಾರುಮ್ಹಿ ವಾ ಅವಸಿಟ್ಠೇ ಸತಿ ಮೇಥುನಂ ಪಟಿಸೇವನ್ತೋ ಪರಾಜಿತೋತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೮. ‘‘ಕಣ್ಣಚ್ಛಿದ್ದಕ್ಖೀ’’ತಿ ಗಾಥಾಯ ‘‘ಜೀವಮಾನೇ’’ತಿ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ, ‘‘ಸರೀರೇ’’ತಿ ¶ ಪಾಠಸೇಸೋ. ‘‘ಅಸ್ಸಗೋಮಹಿಸಾದೀನ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಅಸ್ಸಾದೀನಂ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ಪಾರಿಸೇಸತೋ ‘‘ಮನುಸ್ಸಾನ’’ನ್ತಿ ಲಬ್ಭತಿ. ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಜೀವಮಾನಸರೀರೇ ಕಣ್ಣ…ಪೇ… ವಣೇಸು ವಾತಿ ಯೋಜನಾ. ವತ್ಥಿಕೋಸೇತಿ ಮುತ್ತಪಥಬ್ಭನ್ತರೇ. ವಣೇಸು ವಾತಿ ಸತ್ಥಕಾದೀಹಿ ಕತವಣೇಸು. ಅಙ್ಗಜಾತನ್ತಿ ತಿಲಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅಙ್ಗಜಾತೇಕದೇಸಂ. ರಾಗಾತಿ ಮೇಥುನರಾಗೇನ.

೧೯. ಅವಸೇಸಸರೀರಸ್ಮಿನ್ತಿ ಕಣ್ಣಚ್ಛಿದ್ದಾದಿಯಥಾವುತ್ತಸರೀರಾವಯವವಜ್ಜಿತಸರೀರಪ್ಪದೇಸೇ. ತೇನಾಹ ‘‘ಉಪಕಚ್ಛೂರುಕಾದಿಸೂ’’ತಿ ಉಪಕಚ್ಛಂ ನಾಮ ಬಾಹುಮೂಲನ್ತರಂ. ಊರುಕಾದಿಸೂತಿ ಊರುವೇಮಜ್ಝಾದೀಸು. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ವುತ್ತಾವಸೇಸಂ ಸರೀರಪ್ಪದೇಸಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ‘‘ಅಙ್ಗಜಾತ’’ನ್ತಿ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ. ‘‘ಪವೇಸೇತ್ವಾ’’ತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ, ಅಙ್ಗಜಾತಂ ತಿಲಬೀಜಮತ್ತಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾತಿ ¶ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ವಸಾ ಮೇಥುನರಾಗಸ್ಸ ಸೇವಮಾನಸ್ಸಾತಿ ಮೇಥುನರಾಗೇನ ವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಸನ್ಥತೇನಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೋ ಏತ್ಥಾಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ.

೨೦. ಅಸ್ಸಗೋಮಹಿಸಾದೀನನ್ತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಗೋಕಣ್ಣಗವಜಾದಯೋ ಸಙ್ಗಹಿತಾ. ಅಸ್ಸಾದಯೋ ಪಾಕಟಾಯೇವ. ‘‘ಮತಾನ’’ನ್ತಿ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ‘‘ಜೀವಮಾನಾನ’’ನ್ತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ. ಸೇವನ್ತಿ ‘‘ವಸಾ ಮೇಥುನರಾಗಸ್ಸಾ’’ತಿ ಅನುವತ್ತಮಾನತ್ತಾ ಮೇಥುನರಾಗವಸೇನ ತಿಲಬೀಜಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅಙ್ಗಜಾತಪ್ಪದೇಸಂ ಪವೇಸೇನ್ತೋ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಫುಸೇತಿ ಯೋಜನಾ. ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ಓಟ್ಠಗದ್ರಭದನ್ತೀನಂ, ಅಸ್ಸಗೋಮಹಿಸಾದಿನ’’ನ್ತಿ ಪಾಠೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ. ಏವಞ್ಹಿ ಸತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾವಸಾನೇ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೇನ ಪಕಾರತ್ಥವಾಚಿನಾ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯವೀತಿಕ್ಕಮಾರಹನಾಸಾವತ್ಥಿಕೋಸವನ್ತೋ ಅವುತ್ತಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಸತ್ತಾ ಗಯ್ಹನ್ತಿ. ‘‘ಅಸ್ಸಗೋಮಹಿಸಾದೀನ’’ನ್ತಿ ಪಠಮಪಾದಾವಸಾನೇ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೇನ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಓಟ್ಠಗದ್ರಭದನ್ತೀನಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಹೋ ಹೋತೀತಿ ತೇಸಂ ಪುನವಚನಂ ನಿರತ್ಥಕಂ ಸಿಯಾತಿ.

೨೧. ತಥಾ ಸೇವಮಾನಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸಬ್ಬತಿರಚ್ಛಾನನ್ತಿ ತಿರಿಯಂ ಅಞ್ಚನ್ತಿ ವಡ್ಢನ್ತೀತಿ ತಿರಚ್ಛಾ, ಸಬ್ಬೇ ಚ ತೇ ತಿರಚ್ಛಾಚಾತಿ ಸಬ್ಬತಿರಚ್ಛಾ, ತೇಸಂ ಸಬ್ಬತಿರಚ್ಛಾನಂ. ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ವಸಾ ಮೇಥುನರಾಗಸ್ಸಾ’’ತಿಆದೀನಂ ಪರಾಮಟ್ಠತ್ತಾ ಸಬ್ಬತಿರಚ್ಛಾನಾನಂ ಅಕ್ಖಿಆದೀಸು ತಿಲಬೀಜಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅಙ್ಗಜಾತಪ್ಪದೇಸಂ ಮೇಥುನರಾಗೇನ ಪವೇಸೇನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಏತ್ಥಾಪಿ ಸನ್ಥತಾದಿವಿಕಪ್ಪೇ ನಿದ್ದೋಸಭಾವೋ ನ ಸಕ್ಕಾ ವತ್ತುನ್ತಿ ತಮ್ಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ.

೨೨. ಏವಂ ತಿರಚ್ಛಾನಾನಂ ಜೀವಮಾನಕಸರೀರೇ ಲಬ್ಭಮಾನಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತೇಸಂಯೇವ ಮತಸರೀರೇಪಿ ¶ ಸಮ್ಭವನಕಆಪತ್ತಿಯೋ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ತೇಸ’’ನ್ತಿಆದಿ. ‘‘ತೇಸ’’ನ್ತಿ ¶ ಇಮಿನಾ ಮನುಸ್ಸತಿರಚ್ಛಾನಗತಾನಂ ಗಹಣನ್ತಿ ವದನ್ತಿ. ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಮತಾಮತಸರೀರೇ ಪಾರಾಜಿಕಥುಲ್ಲಚ್ಚಯದುಕ್ಕಟಕ್ಖೇತ್ತೇಸು ತಿಸ್ಸನ್ನಂ ಆಪತ್ತೀನಂ ದಸ್ಸಿತತ್ತಾ, ಪುನ ಗಹಣೇ ಪಯೋಜನಾಭಾವಾ ತೇ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಅನುವತ್ತಮಾನಸಬ್ಬತಿರಚ್ಛಾನನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ, ತೇಸಂ ಸಬ್ಬತಿರಚ್ಛಾನಗತಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಲ್ಲಸರೀರೇಸೂತಿ ಉದ್ಧುಮಾತಕಾದಿಭಾವಮಸಮ್ಪತ್ತೇಸು ಅಲ್ಲಮತಸರೀರೇಸು ತಿವಿಧೇ ಖೇತ್ತಸ್ಮಿಂ ಅಸನ್ಥತೇ, ಸನ್ಥತೇ ವಾ ಸತಿ ಮೇಥುನರಾಗಸ್ಸ ವಸಾ ಸೇವತೋ ತಿವಿಧಾಪಿ ಆಪತ್ತಿ ಸಿಯಾತಿ ಅನುವತ್ತಮಾನಪದೇಹಿ ಸಹ ಯೋಜನಾ.

ತಿವಿಧೇ ಖೇತ್ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ಮತಮನುಸ್ಸಸರೀರೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಅಕ್ಖಾಯಿತಯೇಭುಯ್ಯಕ್ಖಾಯಿತಭೇದೇ ಮಗ್ಗತ್ತಯಸಙ್ಖಾತೇ ಪಾರಾಜಿಕಕ್ಖೇತ್ತೇ ಚ ಯೇಭುಯ್ಯಕ್ಖಾಯಿತಉಪಡ್ಢಕ್ಖಾಯಿತಭೇದೇ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಮಗ್ಗತ್ತಯಸಙ್ಖಾತೇ ಚ, ಅಕ್ಖಾಯಿತಯೇಭುಯ್ಯಕ್ಖಾಯಿತಭೇದೇ ಕಣ್ಣಚ್ಛಿದ್ದಕ್ಖಿನಾಸಾವತ್ಥಿಕೋಸವಣಸಙ್ಖಾತೇ ಚ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಕ್ಖೇತ್ತೇ ಉಪಡ್ಢಕ್ಖಾಯಿತಯೇಭುಯ್ಯಕ್ಖಾಯಿತಭೇದೇ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಕಣ್ಣಚ್ಛಿದ್ದಕ್ಖಿನಾಸಾವತ್ಥಿಕೋಸವಣಸಙ್ಖಾತೇ ಚ, ಅಕ್ಖಾಯಿತಯೇಭುಯ್ಯಕ್ಖಾಯಿತಉಪಡ್ಢಕ್ಖಾಯಿತ ಯೇಭುಯ್ಯಕ್ಖಾಯಿತಭೇದೇ ಅವಸೇಸಸರೀರಸಙ್ಖಾತೇ ದುಕ್ಕಟಕ್ಖೇತ್ತೇ ಚಾತಿ ತಿವಿಧೇಪಿ ಖೇತ್ತೇ. ಸತೀತಿ ವಿಜ್ಜಮಾನೇ. ಸನ್ಥತೇ ವಾ ಅಸನ್ಥತೇ ವಾ ಮೇಥುನರಾಗಸ್ಸ ವಸಾ ಸೇವತೋ ಯಥಾರಹಂ ಪಾರಾಜಿಕಥುಲ್ಲಚ್ಚಯದುಕ್ಕಟಸಙ್ಖಾತಾ ತಿವಿಧಾ ಆಪತ್ತಿ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಏತೇಸಮೇವ ಚ ಉದ್ಧುಮಾತಾದಿಭಾವಂ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಸರೀರೇ ಸನ್ಥತಾದಿವುತ್ತವಿಕಪ್ಪಯುತ್ತೇಸು ತೀಸು ಮಗ್ಗೇಸು ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಮೇಥುನರಾಗೇನ ಸೇವತೋ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ಉದ್ಧುಮಾತಾದಿಸಮ್ಪತ್ತೇ ಸಬ್ಬತ್ಥಾಪಿ ಚ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಮನುಸ್ಸಸರೀರೇ ವುತ್ತನಯೇನ ವಿಞ್ಞಾತುಂ ಸಕ್ಕಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಸರೀರೇ ವಿಸೇಸಮತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತೇಸಂ ಅಲ್ಲಸರೀರೇಸೂ’’ತಿಆದೀನಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ದುಕ್ಕಟಂ ಪುಬ್ಬೇ ¶ ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಕುಥಿತಕುಣಪೇ ಪನ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಸಬ್ಬತ್ಥ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ.

೨೩. ಬಹಿ ಛುಪನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಯೋಜನಾ. ನಿಮಿತ್ತಂ ಮುತ್ತಕರಣಂ. ‘‘ಇತ್ಥಿಯಾ’’ತಿ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ವುತ್ತೇಪಿ ಚತುತ್ಥಗಾಥಾಯ ‘‘ತಿರಚ್ಛಾನಗತಿತ್ಥಿಯಾ’’ತಿ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ಪಾರಿಸೇಸತೋ ಇಮಿನಾ ಮನುಸ್ಸಾಮನುಸ್ಸಿತ್ಥೀನಮೇವ ಗಹಣಂ, ಇಮಿನಾ ಅಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಯಾಪಿ ಗಹಣಸ್ಸ. ಇಮಿಸ್ಸಾನನ್ತರಗಾಥಾಯ ಇತೋ ‘‘ಇತ್ಥಿಯಾ’’ತಿ ಅನುವತ್ತಿತೇ ತತ್ರಾಪಿ ಅಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಯಾಪಿ ಗಹಣಂ ಸಿಯಾತಿ ತಮ್ಪಿ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸ ವತ್ಥುಭೂತಂ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಮೇವ ದಸ್ಸೇತುಂ ತತ್ಥ ವುತ್ತಂ ‘‘ಇತ್ಥಿಯಾ’’ತಿಅಧಿಕವಚನಮೇವ ಞಾಪಕನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ¶ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೫೯-೬೦) ‘‘ಇತ್ಥಿನಿಮಿತ್ತಂ ಮೇಥುನರಾಗೇನ ಮುಖೇನ ಛುಪತಿ, ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯ’’ನ್ತಿ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ಚ ಧಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧಕೇ ‘‘ನ ಚ ಭಿಕ್ಖವೇ ರತ್ತಚಿತ್ತೇನ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಛುಪಿತಬ್ಬಂ, ಯೋ ಛುಪೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೨೫೨) ಸಾಮಞ್ಞವಚನತೋ ಚ ಉದ್ಧುಮಾತಾದಿಭಾವಮಸಮ್ಪತ್ತಾಯ ಅಲ್ಲಮತಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಯಾ ಚ ಅಕ್ಖಾಯಿತೇ ವಾ ಯೇಭುಯ್ಯಕ್ಖಾಯಿತೇ ವಾ ನಿಮಿತ್ತೇ ಸತಿ ಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥುಭಾವತೋ ತತ್ಥಾಪಿ ಬಹಿ ಛುಪನ್ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯನ್ತಿ ಅಯಮತ್ಥೋಪಿ ಮತಾಮತವಿಸೇಸಂ ಅಕತ್ವಾ ‘‘ಇತ್ಥಿಯಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾವ ಸಾಮಞ್ಞವಚನೇನ ಗಹೇತಬ್ಬೋ.

೨೪. ನಿಮಿತ್ತೇನಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಅಙ್ಗಜಾತೇನ. ಮುಖೇನಾತಿ ಪಕತಿಮುಖೇನ. ನಿಮಿತ್ತಂ ಇತ್ಥಿಯಾತಿ ಜೀವಮಾನಕಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಯಾ ಅಙ್ಗಜಾತಂ. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಸಿಕ್ಖಾಪದವಿನೀತವತ್ಥೂಸು ಮತಿತ್ಥಿವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಮತಿತ್ಥಿಯಾ ಸರೀರೇ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ ಯೋ ಛುಪತಿ, ತಸ್ಸ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಭಿಕ್ಖು ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸ, ಆಪತ್ತಿ ¶ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೮೧) ವುತ್ತತ್ತಾ ಮತಮನುಸ್ಸಿತ್ಥೀ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಾ. ತಥೇವ ಯಕ್ಖಿವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ ಯಕ್ಖಿನಿಯಾ ಸರೀರಂ ಯೇನ ಫುಟ್ಠಂ, ತಸ್ಸ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಭಿಕ್ಖು ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸ, ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ, ಇಧೇವ ಉಪರಿ ದುತಿಯಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇ ‘‘ಪಣ್ಡಕೇ ಯಕ್ಖಿಪೇತೀಸು, ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಸಿಯಾ’’ತಿ (ವಿ. ವಿ. ೩೪೧) ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ಚ ಅಮನುಸ್ಸಿತ್ಥೀಪಿ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಾ. ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಜೀವಮಾನಕಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಯಾ ಅಙ್ಗಜಾತ’’ನ್ತಿ. ಅನ್ತೋ ಪವೇಸೇತುಕಾಮತಾಯ ಸತಿ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗಾಸಮ್ಭವತೋ ‘‘ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಚ ಬಹಿ ಛುಪಿತುಕಾಮತಾ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ‘‘ಬಹೀ’’ತಿ ಅನುವತ್ತನಂ ವಿನಾಪಿ ತದತ್ಥೋ ಲಬ್ಭತಿ. ಗರುಕನ್ತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ.

೨೫. ತಥೇವ ಬಹಿ ಛುಪನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಯೋಜನಾ, ಅನ್ತೋ ಅಪ್ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಬಹಿಯೇವ ಛುಪನ್ತಸ್ಸಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಉಭಯರಾಗೇನಾತಿ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ, ಮೇಥುನರಾಗೇನ ವಾ. ಪುರಿಸಸ್ಸಾಪೀತಿ ಜೀವಮಾನಕಪುರಿಸಸ್ಸಪಿ. ಪಿ-ಸದ್ದೋ ನ ಕೇವಲಂ ವುತ್ತನಯೇನ ಇತ್ಥಿಯಾ ನಿಮಿತ್ತಂ ಫುಸನ್ತಸ್ಸೇವ ಆಪತ್ತಿ, ಅಥ ಖೋ ಪುರಿಸಸ್ಸಾಪೀತಿ ದೀಪೇತಿ. ‘‘ನಿಮಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ಮುತ್ತಕರಣಮೇವ ವುಚ್ಚತಿ. ‘‘ಜೀವಮಾನಕಪುರಿಸಸ್ಸಾ’’ತಿ ಅಯಂ ವಿಸೇಸೋ ಕುತೋ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಚೇ? ‘‘ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ ವಾ ಮೇಥುನರಾಗೇನ ವಾ ಜೀವಮಾನಕಪುರಿಸಸ್ಸ ವತ್ಥಿಕೋಸಂ ಅಪ್ಪವೇಸೇನ್ತೋ ನಿಮಿತ್ತೇನ ನಿಮಿತ್ತಂ ಛುಪತಿ, ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ಇತೋ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೫೯-೬೦) ಲಬ್ಭತಿ.

೨೬. ಅಚಿರವತಿತರನ್ತಾನಂ ಗುನ್ನಂ ಪಿಟ್ಠಿಂ ಅಭಿರುಹನ್ತಾ ಛಬ್ಬಗ್ಗಿಯಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಮೇಥುನರಾಗೇನ ಅಙ್ಗಜಾತೇನ ¶ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಛುಪಿಂಸೂತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುಮ್ಹಿ ‘‘ನ ಚ ಭಿಕ್ಖವೇ ರತ್ತಚಿತ್ತೇನ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಛುಪಿತಬ್ಬಂ, ಯೋ ಛುಪೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೨೫೨) ಆಗತನಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ¶ ‘‘ನಿಮಿತ್ತೇನಾ’’ತಿಆದಿ. ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸಾನುವತ್ತನತೋ ‘‘ಬಹೀ’’ತಿ ಲಬ್ಭತಿ. ಅತ್ತನೋ ನಿಮಿತ್ತೇನ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಿತ್ಥಿಯಾ ನಿಮಿತ್ತಂ ಮೇಥುನರಾಗತೋ ಬಹಿ ಛುಪನ್ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೨೭. ‘‘ಮೇಥುನರಾಗತೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಬ್ಯವಚ್ಛಿನ್ನಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನಾ’’ತಿಆದಿ. ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನಾ’’ತಿವಚನಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಬಹಿ ಛುಪನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ನಿಮಿತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗಸ್ಸ. ಛುಪನೇತಿ ಫುಸನೇ.

೨೮. ತಮಾವಟ್ಟಕತೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ತಂ ಆವಟ್ಟಕತೇ’’ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ. ಆವಟ್ಟಕತೇತಿ ವಿವಟೇ. ‘‘ಮುಖೇ’’ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧಿಸದ್ದತ್ತಾ, ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಸಮ್ಬನ್ಧಿನೋ ಚ ಅನಿದ್ದಿಟ್ಠತ್ತಾ ಸುತಾನುಲೋಮಿಕಾನಂ ಸುತಸಮ್ಬನ್ಧಸ್ಸೇವ ಬಲವತ್ತಾ ಚ ಪುರಿಮಾನನ್ತರಗಾಥಾಯ ‘‘ತಿರಚ್ಛಾನಗತಿತ್ಥಿಯಾ ಮುಖೇ’’ತಿ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಸುತಸ್ಸೇವ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ, ತಥಾಪಿ ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ವಿನೀತವತ್ಥುಮ್ಹಿ (ಪಾರಾ. ೭೩) ‘‘ಅಞ್ಞತರೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಿವಥಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಛಿನ್ನಸೀಸಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ವಟ್ಟಕತೇ ಮುಖೇ ಅಚ್ಛುಪನ್ತಂ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಪವೇಸೇಸೀ’’ತಿ ದಸ್ಸಿತಛಿನ್ನಸೀಸವತ್ಥುಸ್ಸ ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಮನುಸ್ಸಮುಖಮೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ. ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾನಂ, ಪನ ಅಮನುಸ್ಸಾನಞ್ಚ ಮುಖೇ ತಥಾ ಪವೇಸೋ ನಿದ್ದೋಸೋತಿ ವತ್ತುಮಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತ್ತಾ ತತ್ಥಾಪಿ ಇದಮೇವ ಉಪಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಪಾರಾಜಿಕಪ್ಪಹೋನಕಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಮುಖೇತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ತಂ ಅಙ್ಗಜಾತಂ. ತತ್ಥ ಆವಟ್ಟಕತೇ ಪಾರಾಜಿಕಪ್ಪಹೋನಕಾನಂ ಮುಖೇ ಆಕಾಸಗತಂ ಕತ್ವಾ ಕತ್ಥಚಿ ಅಫುಸಾಪೇತ್ವಾ ನೀಹರನ್ತಸ್ಸ ಉಕ್ಖಿಪನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಥ ವಾ ತಿರಚ್ಛಾನಾನಂ ಆವಟ್ಟಕತೇ ಮುಖೇತಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ತದಞ್ಞಸಙ್ಗಹೋ ಉಪಲಕ್ಖಣವಸೇನ ಕಾತಬ್ಬೋ.

೨೯. ತಥಾತಿ ¶ ‘‘ಆಕಾಸಗತಂ ಕತ್ವಾ’’ತಿ ಯಥಾವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಪರಾಮಸತಿ. ಚತೂಹಿ ಪಸ್ಸೇಹೀತಿ ಸಹತ್ಥೇ ಕರಣವಚನಂ. ‘‘ಪಸ್ಸೇಹೀ’’ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧಿಸದ್ದತ್ತಾ ‘‘ನಿಮಿತ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ. ‘‘ಇತ್ಥಿಯಾ’’ತಿ ಸಾಮಞ್ಞಸದ್ದತ್ತಾ ‘‘ಸಬ್ಬಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ಜಾತಿವಾಚಕತ್ತಾ ಏಕವಚನಂ. ‘‘ಚತೂಹಿ ಪಸ್ಸೇಹಿ, ಹೇಟ್ಠಿಮತ್ತಲ’’ನ್ತಿ ಚ ಇಮೇಸಂ ಸಮ್ಬನ್ಧಿಪದಸ್ಸ ಅನಿದ್ದೇಸೇಪಿ ಮೇಥುನಪಾರಾಜಿಕಾಧಿಕಾರತ್ತಾ ಚ ಸನ್ಥತಚತುಕ್ಕಸ್ಸ ಅಟ್ಠಕಥಾವಸಾನೇ ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ಸಙ್ಗಹಿತಸ್ಸ ಇಮಸ್ಸ ವಿನಿಚ್ಛಯಸ್ಸ ಪರಿಯೋಸಾನೇ ‘‘ಯಥಾ ಚ ಇತ್ಥಿನಿಮಿತ್ತೇ ವುತ್ತಂ, ಏವಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಲಕ್ಖಣಂ ವೇದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೬೧-೬೨) ನಿಮಿತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯಸ್ಸಾತಿದೇಸಸ್ಸ ¶ ಕತತ್ತಾ ಚ ಸಾಮತ್ಥಿಯೇನ ‘‘ನಿಮಿತ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಲಬ್ಭತಿ. ಇದಮೇವ ‘‘ಪವೇಸೇತ್ವಾ’’ತಿ ಏತಸ್ಸ ಆಧಾರವಸೇನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ‘‘ಅಙ್ಗಜಾತ’’ನ್ತಿ ಅನುವತ್ತತಿ.

ಏವಂ ವಾಕ್ಯಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ‘‘ಯಥಾ ಆವಟ್ಟಕತೇ ಮುಖೇ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ತಮಾಕಾಸಗತಂ ಕತ್ವಾ ನೀಹರನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ, ತಥಾ ಸಬ್ಬಸ್ಸಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ನಿಮಿತ್ತೇ ಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗಸಙ್ಖಾತೇ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಚತೂಹಿ ಪಸ್ಸೇಹಿ ಸಹ ಹೇಟ್ಠಿಮತ್ತಲಂ ಚತ್ತಾರೋ ಪಸ್ಸೇ, ಹೇಟ್ಠಿಮತ್ತಲಞ್ಚ ಅಚ್ಛುಪನ್ತಂ ಆಕಾಸಗತಂ ಕತ್ವಾ ನೀಹರನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಅತ್ಥೋ ವತ್ತಬ್ಬೋ.

೩೦. ಉಪ್ಪಾಟಿತೋಟ್ಠಮಂಸೇಸೂತಿ ಉಪ್ಪಾಟಿತಂ ಓಟ್ಠಮಂಸಂ ಯೇಸನ್ತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ. ತೇಸು ದನ್ತೇಸು. ಬಹಿನಿಕ್ಖನ್ತಕೇಸು ವಾತಿ ಪಕತಿಯಾ ಓಟ್ಠಮಂಸತೋ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಠಿತೇಸು ವಾ ದನ್ತೇಸು. ವಾಯಮನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅಙ್ಗಜಾತೇನ ಛುಪನ್ತಸ್ಸ.

೩೧. ಅಟ್ಠಿಸಙ್ಘಟ್ಟನಂ ಕತ್ವಾತಿ ನಿಮಿತ್ತಮಂಸಸನ್ನಿಸ್ಸಯಾನಿ ಅಟ್ಠೀನಿ ಸಙ್ಘಟ್ಟೇತ್ವಾ. ಮಗ್ಗೇತಿ ಅಟ್ಠಿಸಙ್ಘಾತಮಯೇ ಮಗ್ಗೇ. ದುವಿಧರಾಗತೋತಿ ¶ ಮೇಥುನರಾಗೇನ ವಾ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ ವಾ. ವಾಯಮನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಚಾರೇನ್ತಸ್ಸ.

೩೨. ಆಲಿಙ್ಗನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಪರಿಸ್ಸಜನ್ತಸ್ಸ. ಹತ್ಥಗಾಹಾದೀಸು ಹತ್ಥೋ ನಾಮ ಕಪ್ಪರತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಅಗ್ಗನಖಾ. ಹತ್ಥಸ್ಸ, ತಪ್ಪಟಿಬನ್ಧಸ್ಸ ಚ ಗಹಣಂ ಹತ್ಥಗ್ಗಾಹೋ. ಅವಸೇಸಸರೀರಸ್ಸ, ತಪ್ಪಟಿಬನ್ಧಸ್ಸ ಚ ಪರಾಮಸನಂ ಪರಾಮಾಸೋ. ನಿಸ್ಸನ್ದೇಹೇ ಪನ ‘‘ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಸರೀರಸ್ಸ ವಾ ತಪ್ಪಟಿಬನ್ಧಸ್ಸ ವಾ ಹತ್ಥೇನ ಗಹಣಂ ಹತ್ಥಗ್ಗಾಹೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ನ ಸಮೇತಿ. ತಸ್ಮಾ ಯಥಾವುತ್ತನಯಸ್ಸೇವ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ಆಗತತ್ತಾ ಸೋಯೇವ ಸಾರತೋ ಪಚ್ಚೇತಬ್ಬೋ. ಪರಾಮಸೇಪಿ ‘‘ಹತ್ಥೇನ ಸರೀರಸ್ಸ, ತಪ್ಪಟಿಬನ್ಧಸ್ಸ ಚ ಪರಾಮಸನ’’ನ್ತಿ ಯಂ ತತ್ಥ ವುತ್ತಂ, ತಮ್ಪಿ ನ ಯುಜ್ಜತಿ. ಅವಸೇಸಸರೀರಾವಯವೇನಾಪಿ ಪರಾಮಸತೋ ದುಕ್ಕಟಮೇವ ಹೋತೀತಿ. ಚುಮ್ಬನಾದೀಸೂತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ವೇಣಿಗ್ಗಾಹಾದಿಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ‘‘ಅಯಂ ನಯೋ’’ತಿ ಏತೇನ ‘‘ಇತ್ಥಿಯಾ ಮೇಥುನರಾಗೇನ ಹತ್ಥಗ್ಗಾಹಾದೀಸು ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ಅತಿದಿಸತಿ.

೩೩. ಮನುಸ್ಸಾಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಅಞ್ಞೇಸು ತಿರಚ್ಛಾನಗತೇಸು ಹೇಟ್ಠಿಮಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥುಭೂತೇ ¶ ಸತ್ತೇ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಅಪದೇ’’ತಿಆದಿ. ‘‘ಅಪದೇ, ದ್ವಿಪದೇ, ಚತುಪ್ಪದೇ’’ತಿ ಇಮೇಹಿ ವಿಸೇಸನೇಹಿ ವಿಸೇಸಿತಬ್ಬಂ ‘‘ಸತ್ತನಿಕಾಯೇ’’ತಿ ಇದಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ಅಪದೇ ಸತ್ತನಿಕಾಯೇ. ಅಹಯೋತಿ ಥಲಚರೇಸು ಉಕ್ಕಟ್ಠಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಹತ್ಥಿಗಿಲನಕೇ ಅಜಗರೇ ಉಪಾದಾಯ ಹೇಟ್ಠಿಮಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ನಾಗಾ ಚ. ಮಚ್ಛಾತಿ ಜಲಜೇಸು ಉಪರಿಮಕೋಟಿಯಾ ಪಞ್ಚಸತಯೋಜನಿಕಾನಿ ತಿಮಿರಪಿಙ್ಗಲಾದಿಮಚ್ಛೇ ಉಪಾದಾಯ ಹೇಟ್ಠಿಮನ್ತತೋ ಪಾಠೀನಪಾವುಸಾದಯೋ ಮಚ್ಛಾ ಚ. ದ್ವಿಪದೇ ಸತ್ತನಿಕಾಯೇ. ಕಪೋತಾತಿ ಉಪರಿಮಕೋಟಿಯಾ ಗರುಳೇ ಉಪಾದಾಯ ಹೇಟ್ಠಿಮನ್ತತೋ ಕಪೋತಾಕಪೋತಪಕ್ಖೀ ಚ. ಪಾರಾವತಾತಿ ಕೇಚಿ. ಚತುಪ್ಪದೇ ಸತ್ತನಿಕಾಯೇ. ಗೋಧಾತಿ ಉಪರಿಮಕೋಟಿಯಾ ಹತ್ಥಿಂ ¶ ಉಪಾದಾಯ ಹೇಟ್ಠಿಮನ್ತತೋ ಗೋಧಾ ಚಾತಿ ಇಮೇ ಸತ್ತಾ. ಹೇಟ್ಠಾತಿ ಹೇಟ್ಠಿಮಪರಿಚ್ಛೇದತೋ. ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸವತ್ಥೂತಿ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸ ವತ್ಥೂನೀತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ.

೩೪. ಸೇವೇತುಕಾಮತಾ ಮೇಥುನಸೇವಾಯ ತಣ್ಹಾ, ತಾಯ ಮೇಥುನರಾಗಸಙ್ಖಾತಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಸೇವೇತುಕಾಮತಾಚಿತ್ತಂ. ಮಗ್ಗೇತಿ ವಚ್ಚಮಗ್ಗಾದೀನಂ ಅಞ್ಞತರೇ ಮಗ್ಗೇ. ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಮುತ್ತಕರಣಸ್ಸ ಪವೇಸನಂ. ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ, ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸೀಲಸ್ಸ ವಾ ಅನ್ತೇ ವಿನಾಸೇ ಭವೋತಿ ಅನ್ತಿಮೋ, ಪಾರಾಜಿಕಾಪನ್ನೋ ಪುಗ್ಗಲೋ, ತಸ್ಸ ವತ್ಥು ಅನ್ತಿಮಭಾವಸ್ಸ ಕಾರಣತ್ತಾ ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿ ಅನ್ತಿಮವತ್ಥೂತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತದೇವ ಪಠಮಂ ಚತುನ್ನಂ ಪಾರಾಜಿಕಾನಂ ಆದಿಮ್ಹಿ ದೇಸಿತತ್ತಾ ಪಠಮನ್ತಿಮವತ್ಥು, ತಸ್ಸ ಪಠಮನ್ತಿಮವತ್ಥುನೋ, ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೩೫. ಸಾಮನ್ತಾ ಆಪತ್ತಿಸಮೀಪೇ ಭವಂ ಸಾಮನ್ತಂ, ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿಯಾ ಸಮೀಪೇ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಭವನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೇಸಾನಂ ಪನ ತಿಣ್ಣಮ್ಪೀತಿ ಅವಸೇಸಾನಂ ಅದಿನ್ನಾದಾನಾದೀನಂ ತಿಣ್ಣಂ ಪಾರಾಜಿಕಧಮ್ಮಾನಂ. ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಸಾಮನ್ತಮಿತಿ ಉದೀರಿತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಕಥಮುದೀರಿತಂ? ‘‘ಫನ್ದಾಪೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೯೪) ದುತಿಯೇ, ‘‘ಮನುಸ್ಸಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಓಪಾತಂ ಖಣತಿ, ಪತಿತ್ವಾ ದುಕ್ಖವೇದನಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸಾ’’ತಿ, ತತಿಯೇ, ‘‘ಪಟಿವಿಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸ, ಅಪ್ಪಟಿವಿಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೧೫) ಚತುತ್ಥೇ ಸಮುದೀರಿತಂ.

ಏತ್ಥ ಚ ಚತುತ್ಥಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾಪತ್ತಿಯಾ ಸಾಮನ್ತಾಪತ್ತಿಭಾವೋ ಯಸ್ಸ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಂ ಸಮುಲ್ಲಪತಿ, ಸೋ ಯಾವ ನ ಪಟಿವಿಜಾನಾತಿ, ತಾವ ಸಮುಲ್ಲಪನಪಚ್ಚಯಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾಪತ್ತಿಸಮ್ಭಾವೇ, ಸಮುಲ್ಲಪಿತೇ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮುಲ್ಲಪಿತಮತ್ಥೇ ಪಟಿವಿಜಾನನ್ತೇ ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿಸಮ್ಭಾವೇ ಚ ಯುಜ್ಜತಿ. ಸೋ ¶ ಚ ‘‘ಅಪ್ಪಟಿವಿಜಾನನ್ತಸ್ಸ ವುತ್ತೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾವ ಸಙ್ಗಹಿತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

೩೬. ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸ ¶ ವಾತೂಪತ್ಥದ್ಧಂ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ರುಚಿಯಾ ವೀತಿಕ್ಕಮಂ ಕತ್ವಾ ಮಾತುಗಾಮೇಸು ಗಚ್ಛನ್ತೇಸು ಅಜಾನಮಾನಸ್ಸ, ಮಹಾವನೇ ದಿವಾ ನಿದ್ದುಪಗತಭಿಕ್ಖುನೋ ವಿಯ ಪರೇಹಿ ಕಿರಿಯಮಾನಂ ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತಥೇವಾತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಞಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಇದಮಾಕಡ್ಢತಿ. ಅಸ್ಸಾದಿಯನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಭಿಕ್ಖುಪಚ್ಚತ್ಥಿಕೇಸು ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ವೀತಿಕ್ಕಮಂ ಕರೋನ್ತೇಸು ಚ ಕಾರಾಪೇನ್ತೇಸು ಚ, ಸಪ್ಪಮುಖಂ ಪವಿಟ್ಠಕಾಲೇ ವಿಯ ಉತ್ತಸಿತ್ವಾ ಅನಧಿವಾಸೇನ್ತಸ್ಸ ಚ, ಮಹಾವನೇ ದಿವಾವಿಹಾರೋಪಗತಭಿಕ್ಖುನೋ ವಿಯ ಪರೋಪಕ್ಕಮಂ ಞತ್ವಾಪಿ ಕಾಯೇ ಆದಿತ್ತಅಗ್ಗಿನಾ ವಿಯ ಉತ್ತಸಿತ್ವಾ ಅನಧಿವಾಸೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಅಪಿ-ಸದ್ದೋ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ. ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ಖೀರಸಾಗರಸಲಿಲನಿಮ್ಮಲೇ ಸಬ್ಬಪಠಮಂ ಪಾತುಭೂತತ್ತಾ ಆದಿ ಚ ತಂ ವೀತಿಕ್ಕಮಸಙ್ಖಾತಂ ಕಮ್ಮಞ್ಚಾತಿ ಆದಿಕಮ್ಮಂ, ತಂ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಆದಿಕಮ್ಮೀ, ಏತ್ಥ ಸುದಿನ್ನೋ ಭಿಕ್ಖು, ತಸ್ಸ ಆದಿಕಮ್ಮಿನೋತಿ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಉಪರಿಪಿ ಇಮೇಸಂ ಪದಾನಂ ಆಗತಾಗತಟ್ಠಾನೇ ಇಮಿನಾವ ನಯೇನ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಇಧ ಚ ಉಪರಿ ಸಬ್ಬಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸು ಚ ನಿದಾನಾದಿವಸೇನ ಸತ್ತರಸವಿಧೋ ಸಾಧಾರಣವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಪಕಿಣ್ಣಕೇ ಸಙ್ಖೇಪತೋ, ಉತ್ತರೇ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಚ ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ತಸ್ಮಾ ಏತ್ಥ ನ ದಸ್ಸಿತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೩೭-೩೮. ವಿನಯೇತಿ ವಿನಯಪಿಟಕೇ. ಅನಯೂಪರಮೇತಿ ನೇತಿ ಪಾಪೇತಿ ಸೀಲಸಮ್ಪದಂ ಸಮಾಧಿಸಮ್ಪದಂ ಪಞ್ಞಾಸಮ್ಪದಞ್ಚಾತಿ ನಯೋ, ಕಾಯವಚೀದ್ವಾರೇಹಿ ಅವೀತಿಕ್ಕಮಸಙ್ಖಾತೋ ಸಂವರೋ, ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖೋ ಅಸಂವರೋ ಅನಯೋ ನಾಮ, ತಸ್ಸ ಉಪರಮೋ ನಿವತ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಅನಯೂಪರಮೋ, ವಿನಯೋ, ತತ್ಥ ಅನಯೂಪರಮೇ ವಿನಯೇ.

ತತೋ ¶ ಏವ ಪರಮೇ ಉಕ್ಕಟ್ಠೇ. ಅನಯಸ್ಸ ವಾ ಉಪರಮೇ ನಿವತ್ತನೇ ಪರಮೇ ಉಕ್ಕಟ್ಠೇತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಪರಾ ಉತ್ತಮಾ ಮಾ ಸಾಸನಸಿರೀ ಏತ್ಥಾತಿ ಪರಮೋ, ವಿನಯೋತಿ ಏವಮ್ಪಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ‘‘ವಿನಯೋ ನಾಮ ಸಾಸನಸ್ಸ ಆಯೂ’’ತಿ (ದೀ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧.ಪಠಮಸಙ್ಗೀತಿಕಥಾ; ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.ಪಠಮಸಙ್ಗೀತಿಕಥಾ; ಖು. ಪಾ. ಅಟ್ಠ. ೫.ಮಹಾಸಙ್ಗೀತಿಕಥಾ; ಥೇರಗಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೨೫೧) ವಚನತೋ ಉತ್ತಮಸಾಸನಸಮ್ಪತ್ತಿಯುತ್ತೇತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಸುಜನಸ್ಸಾತಿ ಸೋಭಣೋ ಜನೋ ಸುಜನೋ, ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮೋ ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾಯ ಸೋಭಮಾನೋ ಪಿಯಸೀಲೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ, ತಸ್ಸ ನಯನೇ ನಯನೂಪಮೇ ವಿನಯೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅನಯೂಪರಮತ್ತಾ, ಪರಮತ್ತಾ ಚ ಸುಜನಸ್ಸ ಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ನಯನೇ ನಯನೂಪಮೇ. ಸುಖಾನಯನೇತಿ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಭೇದಂ ಸುಖಂ ಆನೇತೀತಿ ಸುಖಾನಯನಂ, ತಸ್ಮಿಂ. ಇದಞ್ಚ ‘‘ನಯನೇ’’ತಿ ಏತಸ್ಸ ವಿಸೇಸನಂ.

ಏತಂ ¶ ವಿಸೇಸನಂ ಕಿಮತ್ಥನ್ತಿ ಚೇ? ಉಪಮಾಭಾವೇನ ಗಹಿತಪಕತಿನಯನತೋ ಇಧ ಸಮ್ಭವನ್ತಂ ವಿಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇತುನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಕತರೋ ಸೋ ವಿಸೇಸೋತಿ ಚೇ? ಪಕತಿನಯನಂ ರಾಗದೋಸಾದಿಕಿಲೇಸೂಪನಿಸ್ಸಯೋ ಹುತ್ವಾ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಸಮ್ಪರಾಯಿಕದುಕ್ಖಸ್ಸ ಚ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ. ಇದಂ ಪನ ವಿನಯನಯನಂ ಇಮಸ್ಸ ಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ಏವಂ ಅಹುತ್ವಾ ಏಕಂಸೇನ ಮೋಕ್ಖಾವಹನಸುಖಸ್ಸೇವ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತೀತಿ ಇಮಸ್ಸ ವಿಸೇಸಸ್ಸ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ. ಯಥಾ ವಿನಯಮವಿರಾಧೇತ್ವಾ ಪಟಿಪಜ್ಜನೇನ ಸಿಜ್ಝನಕಸೀಲಸಂವರಮೂಲಕಅವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಾದಿಅನುಪಾದಿಸೇಸಪರಿನಿಬ್ಬಾನಾವಸಾ- ನಫಲಸಮ್ಪತ್ತಿವಸೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಸುಖಾವಹನೇ ವಿನಯೇತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಪಧಾನರತೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅಪೀ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ಪಧಾನೇ ವಿನಯಾಭಿಯೋಗೇ ರತೋಪಿ, ವಿನಯೇ ಅಜ್ಝಾಯನಸವನಚಿನ್ತನಾದಿವಸೇನ ವಾಯಮನ್ತೋಪೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಥ ವಾ ‘‘ವಿರಾಗೋ ಸೇಟ್ಠೋ ಧಮ್ಮಾನ’’ನ್ತಿ (ಧ. ಪ. ೨೭೩; ನೇತ್ತಿ. ೧೭೦; ಕಥಾ. ೮೭೨) ವಚನತೋ ಪಧಾನಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ, ತಸ್ಮಿಂ ರತೋತಿ ಅತ್ಥೋ ¶ . ಸಾರಮತೇತಿ ‘‘ಸಾರ’’ನ್ತಿ ಅಧಿಮತೇ. ಅಥ ವಾ ಸಾರಂ ಅಫೇಗ್ಗುಮತಂ ಮಹಾವಿಹಾರವಾಸೀನಂ ಆಚರಿಯಮತಂ ಏತ್ಥಾತಿ ‘‘ಸಾರಮತೋ’’ತಿ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವುತ್ತೋ, ತಸ್ಮಿಂ. ಇಧಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೇ. ರತೋತಿ ಅಚ್ಚನ್ತಾಭಿರತೋ. ‘‘ನ ರತೋ’’ತಿ ಏತ್ಥ ನ-ಕಾರಂ ‘‘ರಮತೇ’’ತಿ ಓಸಾನಪದೇನ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಯೋ ಪನ ನ ರಮತೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ಥೇರನವಮಜ್ಝಿಮಭಿಕ್ಖುಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಅನ್ತರೇ ಯೋ ಪನ ಪುಗ್ಗಲೋ ನಿಚ್ಚಪರಿವತ್ತನಸವನಾನುಸ್ಸರಣಚಿನ್ತನವಸೇನ ನ ರಮತೇ ನ ಕೀಳತಿ, ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ವಿನಯೇ ಪಧಾನರತೋಪಿ ವಿನಯಪಿಟಕೇ ಅಜ್ಝಯನಸವನಾದಿವಸೇನ ಯುತ್ತಪಯುತ್ತೋಪಿ ಪಟು ಹೋತಿ ಕಿಂ, ನ ಹೋತೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ವಿನಯಪಿಟಕೇ ಪಾಟವಮಾಕಙ್ಖನ್ತೇಹಿ ಪಠಮಂ ತಾವೇತ್ಥ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಅಭಿಯೋಗೋ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

ಇಮಮೇವತ್ಥಂ ಆನಿಸಂಸಪಾರಂಪರಿಯಪಯೋಜನೇನ ಸಹ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಇಮ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಇಮನ್ತಿ ವುಚ್ಚಮಾನಂ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯಂ, ‘‘ಅವೇದೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ಯೋ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ಯೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಸತಿಸಮ್ಪಜಞ್ಞಸದ್ಧಾಸಮ್ಪನ್ನೋ ಇಮಂ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಸಮ್ಮಾ ಅವೇದಿ ಅಞ್ಞಾಸಿ. ಕಿಂ ಭೂತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಹಿತವಿಭಾವನ’’ನ್ತಿ. ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಮೂಲಸಾಧನತ್ತಾ ಸೀಲಮಿಧ ಹಿತಂ ನಾಮ, ತಂ ವಿಭಾವೇತಿ ಪಕಾಸೇತೀತಿ ಹಿತವಿಭಾವನೋತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ. ‘‘ಸೀಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ…ಪೇ… ವಿಜಟಯೇ ಜಟ’’ನ್ತಿ (ಸಂ. ನಿ. ೧.೨೩, ೧೯೨; ಮಿ. ಪ. ೨.೧.೯) ವುತ್ತತ್ತಾ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸಜಟಾವಿಜಟನಲೋಕುತ್ತರಞಾಣಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಸೋಪಚಾರಸಾಭಿಞ್ಞಾರೂಪಾರೂಪಅಟ್ಠಸಮಾಧೀನಂ ಪದಟ್ಠಾನತಾಯ ಸಬ್ಬಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಗುಣಸಮ್ಪದಾನಂ ¶ ಮೂಲಭೂತೇಸು ಚತುಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸೀಲೇಸು ಪಧಾನಂ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸೀಲಂ, ತಪ್ಪಕಾಸಕತ್ತಾ ಅಯಂ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೋ ‘‘ಹಿತವಿಭಾವನೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ.

ಭಾವನನ್ತಿ ¶ ಭಾವೀಯತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಚೇತಸಿ ನಿವೇಸೀಯತೀತಿ ಭಾವನೋ, ಭಾವನೀಯೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಹಿತವಿಭಾವಕತ್ತಾಯೇವ ಹಿತತ್ಥೀಹಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಚಿತ್ತೇ ವಾಸೇತಬ್ಬೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ತಂ ಏವಂವಿಧಂ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯಂ. ಸುರಸಮ್ಭವನ್ತಿ ರಸೀಯತಿ ಅಸ್ಸಾದೀಯತೀತಿ ರಸೋ, ಸದ್ದರಸೋ ಅತ್ಥರಸೋ ಕರುಣಾದಿರಸೋ ವಿಮುತ್ತಿರಸೋ ಚ, ಸೋಭಣೋ ರಸೋ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಸುರಸೋ, ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೋ, ತಂ ಸುರಸಂ. ಭವಂ ಭವನ್ತಂ, ಸನ್ತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಸುರಸಂ ಸಮಾನಂ, ಸುರಸಂ ಭೂತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ‘‘ಸಿಲೇಸೋ ಪಸಾದೋ ಸಮತಾ ಮಧುರತಾ ಸುಖುಮಾಲತಾ ಅತ್ಥಬ್ಯತ್ತಿ ಉದಾರತಾ ಓಜೋ ಕನ್ತಿ ಸಮಾಧೀ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತೇಹಿ ಕವಿಜನೇಹಿ ಅಸ್ಸಾದೇತಬ್ಬಸಿಲೇಸಾದಿದಸವಿಧಸದ್ದಜೀವಿತಗುಣಸಙ್ಖಾತಸದ್ದರಸಸಮ್ಪತ್ತೀಹಿ ಚ ಸಭಾವಾಖ್ಯಾನಂ ಉಪಮಾ ರೂಪಕಂ ದೀಪಕಂ ಆವುತ್ತೀತಿ ಏವಮಾದಿಕ್ಕಮನಿದ್ದಿಟ್ಠಪಞ್ಚತಿಂಸಅತ್ಥಾಲಙ್ಕಾರೇಸು ಅನುರೂಪಸಭಾವಾಖ್ಯಾನಾದಿಪ್ಪಧಾನಅತ್ಥಾಲಙ್ಕಾರಸಙ್ಖಾತಅತ್ಥರಸಸಮ್ಪತ್ತೀಹಿ ಚ ಯಥಾಸಮ್ಭವಂ ಪಕಾಸಿತಬ್ಬಕರುಣಾರಸಅಬ್ಭುತರಸಸನ್ತರಸಾದೀಹಿ ಚ ಯುತ್ತತ್ತಾ ಸುರಸಂ ಇಮಂ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಅಥ ವಾ ಇಮಿನಾ ಪಕರಣೇನ ಪಧಾನತೋ ವಿಧೀಯಮಾನಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸೀಲಸ್ಸ ಏಕನ್ತೇನ ಸಮಾಧಿಸಂವತ್ತನಿಕತ್ತಾ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಚ ಪಞ್ಞಾಯ ಪದಟ್ಠಾನತ್ತಾ ಪಞ್ಞಾಯ ಚ ನಿಬ್ಬಾನಪಾಪನತೋ ಮೂಲಕಾರಣಂ ಹುತ್ವಾ ಕಮೇನ ನಿಬ್ಬಾನಾಮತಫಲರಸಸಮ್ಪದಾಯಕಂ ಇಮಂ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಪರಮಸ್ಸಾದನೀಯರೂಪೇನ ಧಿತಿವಿಮುತ್ತಿರಸೇನ ಸುರಸಭೂತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಸಮ್ಭವನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸಂ ವುಚ್ಚತಿ ಸುಖಂ ಕಾಯಿಕಂ ಚೇತಸಿಕಞ್ಚ, ತಂ ಭವತಿ ಏತಸ್ಮಾತಿ ಸಮ್ಭವೋ, ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೋ, ತಂ, ಕಾಯಚಿತ್ತಸುಖಾನಂ ಮೂಲಕಾರಣಭೂತಂ, ವುತ್ತನಯೇನ ಸುರಸತ್ತಾ ಚ ಯಥಾವುತ್ತರಸಸಮ್ಪದಸಾರಮಹುಸ್ಸವೇನ ಸಮ್ಭೂತಮಾನಸಿಕಸುಖಸ್ಸ, ತಂಸಮುಟ್ಠಾನರೂಪನಿಸ್ಸಯಕಾಯಿಕಸುಖಸ್ಸ ಚ ಪಭವಭೂತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತ್ತಾವತಾ ¶ ಇಮಸ್ಸ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯಸ್ಸ ಸಮ್ಮಾ ವಿಞ್ಞಾತಬ್ಬತಾಯ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸಿತಂ ಹೋತಿ.

ಏವಂ ನಾನಾಗುಣರತನಾಕರಂ ಇಮಂ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಸಮ್ಪಜಾನನ್ತೋ ಸೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಕಿಂ ಹೋತೀತಿ ಚೇ? ಪಾಲಿನಾ ಉಪಾಲಿನಾ ಸಮೋ ಭವತಿ. ಪಾಲಿನಾತಿ ಸಾಸನಂ ಪಾಲೇತೀತಿ ‘‘ಪಾಲೋ’’ತಿ ವಿನಯೋ ವುಚ್ಚತಿ, ವುತ್ತಞ್ಹಿ ‘‘ವಿನಯೋ ನಾಮ ಸಾಸನಸ್ಸ ಆಯೂ’’ತಿ (ದೀ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧.ಪಠಮಸಙ್ಗೀತಿಕಥಾ; ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.ಪಠಮಸಙ್ಗೀತಿಕಥಾ; ಖು. ಪಾ. ಅಟ್ಠ. ೫.ಮಹಾಸಙ್ಗೀತಿಕಥಾ; ಥೇರಗಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೨೫೧) ಸೋ ¶ ಅಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಪಾಲೀ, ಪರಿಯತ್ತಿಪಟಿಪತ್ತಿಪಟಿವೇಧವಸೇನ ತಿವಿಧಸಾಸನಸ್ಸ ಜೀವಿತಭೂತವಿನಯಪಞ್ಞತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಸಾಸನಧರತ್ತಾ ‘‘ಪಾಲೀ’’ತಿ ಲದ್ಧನಾಮೇನ ಉಪಾಲಿನಾ, ‘‘ಏತದಗ್ಗಂ ಭಿಕ್ಖವೇ ಮಮ ಸಾವಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಿನಯಧರಾನಂ ಯದಿದಂ ಉಪಾಲೀ’’ತಿ (ಅ. ನಿ. ೧.೨೧೯, ೨೨೮) ಚತುಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ನಿಸಿನ್ನೇನ ಸದ್ಧಮ್ಮವರಚಕ್ಕವತ್ತಿನಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಮುಖಪದುಮಂ ವಿಕಾಸೇತ್ವಾ ಪಕಾಸಿತಏತದಗ್ಗಟ್ಠಾನೇನ ವಿಸೇಸತೋ ಸಾಯನರಕ್ಖನಕಭಾವೇನ ಪಟಿಲದ್ಧಪಾಲೀತಿನಾಮಧೇಯ್ಯೇನ ಉಪಾಲಿಮಹಾಥೇರೇನ ಸಮೋ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಕಸ್ಮಿಂ ವಿಸಯೇ ಸಮೋ ಭವತೀತಿ ಚೇ? ಸಾಸನೇ. ಸಾಸನೇತಿ ಯಥಾವುತ್ತೇ ತಿವಿಧೇ ಸಾಸನೇ, ತತ್ರಾಪಿ ಥಾವರಜಙ್ಗಮಸಕಲವತ್ಥುವಿತ್ಥಾರಾಧರಮಣ್ಡಲಸದಿಸೇ ಪಟಿಪತ್ತಿಪಟಿವೇಧದ್ವಯಧಾರೇ ಪರಿಯತ್ತಿಸಾಸನೇ, ತತ್ಥಾಪಿ ವಿನಯಕಥಾಧಿಕಾರತ್ತಾ ಲಬ್ಭಮಾನೇ ವಿನಯಪಿಟಕಸಙ್ಖಾತಪರಿಯತ್ತಿಸಾಸನೇಕದೇಸೇ ಸಮೋ ಭವತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಕಿಂಭೂತೇ ಸಾಸನೇ? ಮಾರಬಲಿಸಾಸನೇ. ಮಾರಸ್ಸ ಬಲಿ ಮಾರಬಲಿ, ಮಾರಗೋಚರೋ, ತಸ್ಸ ಸಾಸನಂ ಹಿಂಸಕಂ ಮಾರಬಲಿಸಾಸನಂ, ತಸ್ಮಿಂ. ಖನ್ಧಾದೀಸು ಪಞ್ಚಸು ಮಾರೇಸು ಪಧಾನಭೂತಕಾಮರಾಗಾದಿಪಭವಕಿಲೇಸಮಾರಸ್ಸ ಗೋಚರಭಾವೇನ ಬಲಿಸಙ್ಖಾತಇತ್ಥಿಸರೀರಾದಿನಿಸ್ಸಯಫೋಟ್ಠಬ್ಬಾದಿವಿಸಯಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಚಜಾಪನತ್ಥಂ ‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು…ಪೇ… ಅಸಂವಾಸೋ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ೪೪) ನಯೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ತಸ್ಸ ¶ ಮಾರಬಲಿಸ್ಸ ಹಿಂಸಕಂ ಹೋತೀತಿ ಮಾರಬಲಿಸಾಸನನಾಮಧೇಯ್ಯವಿನಯಪಞ್ಞತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಸಾಸನೇತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಅಥ ವಾ ‘‘ಬಳಿಸೇನಪಿ ಜಾಲೇನ, ಹತ್ಥೇನ ಕುಮಿನೇನ ವಾ’’ತಿ ಉದಕಟ್ಠಕಥಾಯ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ಬಳಿಸ-ಸದ್ದೇನ ಮಚ್ಛಮಾರಣಕಣ್ಟಕಮಾಹ, ತಂ ಮಾರಸ್ಸ ಬಳಿಸಂ ಅಸತಿ ಖಿಪತಿ ವಜ್ಜೇತೀತಿ ಮಾರಬಳಿಸಾಸನಂ, ತಸ್ಮಿಂ, ‘‘ಸಮನ್ತಪಾಸೋ ಮಾರಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಸಂಸಾರಸಾಗರೇ ಪರಿವತ್ತಮಾನಕಸಂಕಿಲೇಸದಾಸಪುಥುಜ್ಜನಸಙ್ಖಾತಮಚ್ಛೇ ಗಣ್ಹಿತುಂ ಮಾರಮಹಾಕೇವಟ್ಟೇನ ಪಕ್ಖಿತ್ತಬಳಿಸಸಙ್ಖಾತಇತ್ಥಿರೂಪಸದ್ದಾದಿಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಾ- ಮಿಸಾವುತಕಾಮರಾಗಾದಿಕಿಲೇಸಮಹಾಬಳಿಸಂ ತದಙ್ಗಪ್ಪಹಾನವೀತಿಕ್ಕಮಪ್ಪಹಾನಾದಿವಸೇನ ಪಜಹನ್ತೇ ವಿನಯಪಞ್ಞತ್ತಿಸಙ್ಖಾತೇ ಸಾಸನೇತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

ಏತ್ಥ ಚ ಸಾರಮತೇ ಇಧ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಯೋ ಪನ ನ ರಮತೇ, ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಅನಯೂಪರಮೇ ¶ ತತೋ ಏವ ಪರಮೇ ಉತ್ತಮೇ ಸುಜನಸ್ಸ ಸುಖಾನಯನೇ ನಯನೇ ನಯನುಪಮೇ ವಿನಯೇ ರತೋ ಅಭಿರತೋ ಪಧಾನರತೋಪಿ ವಿನಯೇ ಅಜ್ಝಾಯನಾದೀಸು ಯೋಗಮಾಪಜ್ಜನ್ತೋಪಿ ಪಟು ಹೋತಿ ಪಟುತರೋ ಹೋತಿ ಕಿಂ, ನ ಹೋತೇವ. ತಸ್ಮಾ ವಿನಯೇ ಪಾಟವತ್ಥಿನಾ ಏತ್ಥೇವ ಸಕ್ಕಚ್ಚಾಭಿಯೋಗೋ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಸಾಧಿಪ್ಪಾಯಾ ಅತ್ಥಯೋಜನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಅಥ ವಾ ಪಧಾನೇ ಚತುಬ್ಬಿಧೇ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನೇ ವೀರಿಯೇ ರತೋ ಅಭಿರತೋ ಯೋ ಪನ ನರೋ ಸಾರಮತೇ ಇಧ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಯತೋ ರಮತೇ, ಅತೋ ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಅನಯೂಪರಮೇ ಸುಜನಸ್ಸ ಸುಖಾನಯನೇ ವಿನಯೇ ಪಟು ಹೋತಿ ಕುಸಲೋ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾತಿ ನೋ ಖನ್ತಿ.

ಹಿತವಿಭಾವನಂ ಹಿತಪ್ಪಕಾಸಕಂ ಭಾವನಂ ಭಾವನೀಯಂ ಆಸೇವಿತಬ್ಬಂ ಸುರಸಮ್ಭವಂ ಸುರಸಂ ಸಮಾನಂ ಸುರಸಂ ಭೂತಂ ಸಮ್ಭವಂ ಸುಖಹೇತುಕಂ ಇಮಂ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಯೋ ಅವೇದಿ ಅಞ್ಞಾಸಿ, ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಮಾರಬಳಿಸಾಸನೇ ಮಾರವಿಸಯಪ್ಪಹಾನಕರೇ, ಅಥ ವಾ ಮಾರಬಳಿಸಸ್ಸ ¶ ಮಾರಸ್ಸ ವತ್ಥುಕಾಮಾಮಿಸಾವುತಕಿಲೇಸಕಾಮಬಳಿಸಸ್ಸ ಅಸನೇ ವಜ್ಜಮಾನೇ ಸಾಸನೇ ತಿವಿಧೇಪಿ ಜಿನಸಾಸನೇ, ತತ್ಥಾಪಿ ಪಟಿಪತ್ತಿಪಟಿವೇಧಾನಂ ಪತಿಟ್ಠಾನಭೂತೇ ಪರಿಯತ್ತಿಸಾಸನೇ, ತತ್ರಾಪಿ ಸಕಲಸಾಸನಸ್ಸ ಜೀವಿತಸಮಾನೇ ವಿನಯಪಞ್ಞತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಪರಿಯತ್ತಿಸಾಸನೇಕದೇಸೇ ಪಾಲಿನಾ ವಿನಯಪರಿಯತ್ತಿಯಂ ಏತದಗ್ಗೇ ಠಪನೇನ ಸಾಸನಪಾಲನೇ ತಂಮೂಲಭಾವತೋ ಪಾಲಸಙ್ಖಾತವಿನಯಪರಿಯತ್ತಿಯಾ ಪಸತ್ಥತರೇನ ಉಪಾಲಿನಾ ಉಪಾಲಿಮಹಾಥೇರೇನ ಸಮೋ ಭವತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೩೯. ಇದಾನಿ ದುತಿಯಂ ಪಾರಾಜಿಕವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಆದಿಯನ್ತೋ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ‘‘ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನಾ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ಸೋ ಚ ಪಚ್ಚತ್ತೇಕವಚನನ್ತೇಹಿ ಸಬ್ಬಪದೇಹಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ, ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಆದಿಯನ್ತೋ ಪರಾಜಿತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಪರಸನ್ತಕಂ ಆರಾಮಾದಿಂ ಅಭಿಯುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಸಾಮಿಕಂ ಪರಾಜೇತ್ವಾ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ತದತ್ಥಾಯ ಕತೇ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗೇ ದುಕ್ಕಟಂ, ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ವಿಮತುಪ್ಪಾದನೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಞ್ಚ ¶ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಚ ಅತ್ತನೋ ಚ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪೇನ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸೀಲಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಅದಾಯಾದೋ ಹುತ್ವಾ ಪರಾಜಿತೋ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಚ ‘‘ಅಪೀ’’ತಿ ಚ ‘‘ಪರಾಜಿತೋ’’ತಿ ಚ ‘‘ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಹ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ‘‘ಹರನ್ತೋ’’ತಿಆದೀಹಿ ಚತೂಹಿಪಿ ಪದೇಹಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಹರನ್ತೋಪಿ ತಥಾ ಪರಾಜಿತೋತಿ ಯೋಜನಾ ಸೀಸಾದೀಹಿ ಪರಸನ್ತಕಂ ಭಣ್ಡಂ ಹರನ್ತೋ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಭಣ್ಡಸ್ಸ ಆಮಸನೇ ¶ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ಫನ್ದಾಪನೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಞ್ಚ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಸೀಸತೋ ಖನ್ಧೋಹರಣಾದಿಪಯೋಗಂ ಕರೋನ್ತೋಪಿ ತಥಾ ಪರಾಜಿತೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಅವಹರನ್ತೋಪಿ ತಥಾ ಪರಾಜಿತೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ – ಅಞ್ಞೇಹಿ ಸಙ್ಗೋಪನಾದಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ಅತ್ತನಿ ಉಪನಿಕ್ಖಿತ್ತಭಣ್ಡಂ ‘‘ದೇಹಿ ಮೇ ಭಣ್ಡ’’ನ್ತಿ ಚೋದಿಯಮಾನೋ ‘‘ನ ಮಯಾ ಗಹಿತ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಮುಸಾ ವತ್ವಾ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಗಣ್ಹನ್ತೋಪಿ ತಸ್ಸ ವಿಮತುಪ್ಪಾದನೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ತಥೇವ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪೇನ ಪರಾಜಿತೋ ಹೋತೀತಿ. ‘‘ನಾಹಂ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಅವಜಾನಿತ್ವಾ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಹರನ್ತೋ ‘‘ಅವಹರನ್ತೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ.

ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಇರಿಯಾಪಥಂ ವಿಕೋಪೇನ್ತೋಪಿ ತಥಾ ಪರಾಜಿತೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಯಂ ಪನ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಭಣ್ಡಹರಣಕಮನುಸ್ಸಾದೀನಮಞ್ಞತರಂ ‘‘ತೇನ ಭಣ್ಡೇನ ಸಹ ಗಣ್ಹಾಮೀ’’ತಿ ಭಣ್ಡಂ ಹರನ್ತಂ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ನಿವಾರೇತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಇಚ್ಛಿತದಿಸಾಭಿಮುಖಂ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪಕತಿಇರಿಯಾಪಥಂ ವಿಕೋಪೇನ್ತೋಪಿ ಪಠಮಪಾದುದ್ಧಾರೇನ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ದುತಿಯಪದವಾರಾತಿಕ್ಕಮೇನ ತಥೇವ ಪರಾಜಿತೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಠಾನಾ ಚಾವೇನ್ತೋಪಿ ತಥಾ ಪರಾಜಿತೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಥಲಾದೀಸು ಠಿತಂ ಭಣ್ಡಂ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಅವಹರಿತುಕಾಮತಾಯ ಠಿತಟ್ಠಾನತೋ ಅಪನೇನ್ತೋಪಿ ದುತಿಯಪರಿಯೇಸನಾದೀಸು ಆಮಸನಾವಸಾನೇಸು ಸಬ್ಬೇಸುಪಿ ಪಯೋಗೇಸು ದುಕ್ಕಟಾನಿ ಚ ಫನ್ದಾಪನೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಞ್ಚ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಉಪರಿ ವಕ್ಖಮಾನಪ್ಪಕಾರೇಸು ವಿಯ ಠಿತಟ್ಠಾನತೋ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅಪನೇನ್ತೋ ತಥೇವ ಪರಾಜಿತೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಏವಮೇತಾಯ ಗಾಥಾಯ ‘‘ಆದಿಯೇಯ್ಯ ಹರೇಯ್ಯ ಅವಹರೇಯ್ಯ ಇರಿಯಾಪಥಂ ವಿಕೋಪೇಯ್ಯ ಠಾನಾಚಾವೇಯ್ಯ ಸಙ್ಕೇತಂ ವೀತಿನಾಮೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ¶ (ಪಾರಾ. ೯೨) ಪದಭಾಜನಾಗತೇಸು ಛಸು ಪದೇಸು ಆದೋ ಪಞ್ಚ ಪದಾನಿ ಸಙ್ಗಹೇತ್ವಾ ¶ ಛಟ್ಠಂ ಪದಂ ಕಸ್ಮಾ ನ ಸಙ್ಗಹಿತನ್ತಿ ಚೇ? ಅಯಂ ಗಾಥಾ ನ ತಂಪದಭಾಜನಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಾ, ಅಥ ಖೋ ತೇಸಂ ಪದಾನಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೯೨) ವುತ್ತಪಞ್ಚವೀಸತಿಅವಹಾರೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ತದವಯವಭೂತಪಞ್ಚಪಞ್ಚಕಾನಿ ದಸ್ಸೇತುಕಾಮೇನ ವುತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾ ಏತ್ಥ ಛಟ್ಠಂ ಪದಂ ನ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಅಥ ವಾ ವಕ್ಖಮಾನೇ ತತಿಯಪಞ್ಚಕೇ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಾವಹಾರಪದೇನ, ಪಞ್ಚಮಪಞ್ಚಕೇ ಪರಿಕಪ್ಪಾವಹಾರಪದೇನ ಚ ಸಙ್ಗಯ್ಹಮಾನತ್ತಾ ಏತ್ಥ ನಾನೇಕಭಣ್ಡಪಞ್ಚಕದ್ವಯಂ ಅಸಙ್ಕರತೋ ದಸ್ಸೇತುಂ ಛಟ್ಠಂ ಪದಂ ನ ಗಹಿತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೪೦. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅದಿನ್ನಾದಾನಪಾರಾಜಿಕೇ ವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಓತಿಣ್ಣೇ ಕತ್ತಬ್ಬವಿನಿಚ್ಛಯಸ್ಸ ಪಞ್ಚವೀಸತಿಅವಹಾರಾನಂ ಅಙ್ಗಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ತೇ ಚ ನಾನಾಭಣ್ಡಪಞ್ಚಕಂ ಏಕಭಣ್ಡಪಞ್ಚಕಂ ಸಾಹತ್ಥಿಕಪಞ್ಚಕಂ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗಪಞ್ಚಕಂ ಥೇಯ್ಯಾವಹಾರಪಞ್ಚಕನ್ತಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ ಪಞ್ಚಪಞ್ಚಕಭೇದಾ, ತತ್ಥ ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ನಾನೇಕಭಣ್ಡಪಞ್ಚಕದ್ವಯಪ್ಪಭೇದೇ ದಸ ಅವಹಾರೇ ಸಙ್ಗಹೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸಪಞ್ಚಕತ್ತಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತತ್ಥಾ’’ತಿ ಆರದ್ಧಂ. ತತ್ಥ ತತ್ಥಾತಿ ತಿಸ್ಸಂ ಗಾಥಾಯಂ. ನಾನೇಕಭಣ್ಡಾನನ್ತಿ ನಾನಾ, ಏಕೋ ಚ ಭಣ್ಡೋ ಯೇಸನ್ತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ. ಸವಿಞ್ಞಾಣಕಅವಿಞ್ಞಾಣಕಭಣ್ಡವಸೇನ ನಾನಾಭಣ್ಡಪಞ್ಚಕಞ್ಚ ಸವಿಞ್ಞಾಣಕಭಣ್ಡವಸೇನೇವ ಏಕಭಣ್ಡಪಞ್ಚಕಞ್ಚ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಪಞ್ಚ ಪರಿಮಾಣಾ ಯೇಸನ್ತೇ ಪಞ್ಚಕಾ, ತೇಸಂ. ಅವಹಾರಾತಿ ಅವಹರಣಾನಿ, ಚೋರಕಮ್ಮಾನೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಏತೇತಿ ಅನನ್ತರಗಾಥಾಯ ‘‘ಆದಿಯನ್ತೋ’’ತಿಆದಿನಾ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ ಆದಿಯನ್ತಾದಯೋ. ಪಟಿಪತ್ತಿಸನ್ತಾನೇ ವಿಸೇಸಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಭಾವೇತಿ ಉಪ್ಪಾದೇತೀತಿ ವಿಭಾವೀ, ವಿನಯಧರೋ, ತೇನ ವಿಭಾವಿನಾ. ವಿಞ್ಞಾತಬ್ಬಾತಿ ಪರೇಸಂ ಆರಾಮಾದಿಸವಿಞ್ಞಾಣಕವತ್ಥೂನಿ ವಾ ದಾಸಮಯೂರಾದಿಂ ಕೇವಲಂ ಸವಿಞ್ಞಾಣಕವತ್ಥುಮತ್ತಂ ವಾ ಅವಹರಿತುಂ ಕತಾ ಯಥಾವುತ್ತಸರೂಪಾ ಆದಿಯನಾದಯೋ ಠಾನಾಚಾವನಪರಿಯೋಸಾನಾ ¶ ಪಞ್ಚ ಅವಹಾರಾ ಯಥಾವುತ್ತನಾನಾಭಣ್ಡಏಕಭಣ್ಡವಿಸಯಾ ಹುತ್ವಾ ಪವತ್ತನ್ತೀತಿ ನಾನಾಭಣ್ಡಪಞ್ಚಕಂ ಏಕಭಣ್ಡಪಞ್ಚಕನ್ತಿ ದಸ ಅವಹಾರಾ ಭವನ್ತೀತಿ ವಿನಯಧರೇನ ಓತಿಣ್ಣಸ್ಸ ವತ್ಥುನೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋಪಕಾರಕತ್ತಾ ತಥತೋ ಞಾತಬ್ಬಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೪೧. ಏವಂ ಪಞ್ಚವೀಸತಿ ಅವಹಾರೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ವತ್ತಬ್ಬೇಸು ಪಞ್ಚಸು ಪಞ್ಚಕೇಸು ನಾನೇಕಭಣ್ಡಪಞ್ಚಕಾನಿ ದ್ವೇ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅವಸೇಸಪಞ್ಚಕತ್ತಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಸಾಹತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಸಾಹತ್ಥೋತಿ ಸಕೋ ಹತ್ಥೋ, ತೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ, ತಸ್ಸ ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೀತಿ ಸಾಹತ್ಥೋ, ಅವಹಾರೋ, ಚೋರೇನ ಸಹತ್ಥಾ ಕತೋ ಅವಹಾರೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಆಣತ್ತಿಕೋ ಚೇವಾತಿ ಆಣತ್ತಿಯಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಆಣತ್ತಿಕೋ, ಅವಹಾರೋ, ಚೋರಸ್ಸ ‘‘ಇಮಂ ನಾಮ ಭಣ್ಡಂ ಗಣ್ಹಾ’’ತಿ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಆಣಾಪನೇನ ¶ ಸಿದ್ಧೋ ಅವಹಾರೋ ಚ. ನಿಸ್ಸಗ್ಗೋತಿ ನಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ನಿಸ್ಸಗ್ಗೋ, ಅವಹಾರೋ, ಸುಙ್ಕಘಾತಟ್ಠಾನೇ, ಪರಿಕಪ್ಪಿತೋಕಾಸೇ ವಾ ಠತ್ವಾ ಭಣ್ಡಸ್ಸ ಬಹಿ ಪಾತನನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಅತ್ಥಸಾಧಕೋತಿ ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಂ ಅತ್ಥಂ ಸಾಧೇತೀತಿ ಅತ್ಥಸಾಧಕೋ, ಸೋ ಅವಹಾರೋ ಚ ಯಥಾಣತ್ತಿಕಂ ಅವಿರಾಧೇತ್ವಾ ಏಕಂಸೇನ ಅವಹರನ್ತಸ್ಸ ‘‘ಅಸುಕಸ್ಸ ಭಣ್ಡಂ ಅವಹರಾ’’ತಿ ಅವಿಸೇಸೇನ ವಾ ಅವಹರಿತಬ್ಬವತ್ಥುವಿಸೇಸೋ ಗಹಣಕಾಲೋ ಗಹಣದೇಸೋ ಗಹಣಾಕಾರೋ ಚಾತಿ ಏವಮಾದಿವಿಸೇಸಾನಮಞ್ಞತರೇನ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ವಾ ಆಣಾಪನಞ್ಚ ಏಕಂಸೇನ ಪಾದಗ್ಘನಕತೇಲಪಿವನಕಂ ಉಪಾಹನಾದಿಕಿಞ್ಚಿವತ್ಥುಂ ತೇಲಭಾಜನಾದೀಸು ಪಾತನಾದಿಪ್ಪಯೋಗೋ ಚಾತಿ ಏವಮಾದಿಪ್ಪಯೋಗೋ ಚ ಕಿರಿಯಾಸಿದ್ಧಿಯಾ ಪುರೇತರಮೇವ ಪಾರಾಜಿಕಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಸಾಧನತೋ ಅತ್ಥಸಾಧಕೋ ಅವಹಾರೋ ಚಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಧುರನಿಕ್ಖೇಪನಞ್ಚಾತಿ ¶ ಧುರಸ್ಸ ನಿಕ್ಖೇಪನಂ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪನಂ, ತಞ್ಚ ಅವಹಾರೋ, ಪರಸನ್ತಕಾನಂ ಆರಾಮಾದೀನಂ ಅಭಿಯೋಗವಿಸಯೇ ಚ ಉಪನಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಭಣ್ಡಾದಿನೋ ವಿಸಯೇ ಚ ಚೋರಸ್ಸ ಸಾಮಿನೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇ ಚ ಸಾಮಿನೋ ಚ, ಯದಾ ಕದಾಚಿ ಯಥಾಕಥಞ್ಚಿ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಗಹಣೇ ನಿರುಸ್ಸಾಹಭಾವಸಙ್ಖಾತೋ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪಾವಹಾರೋ ಚಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಇತಿ ಇದಂ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪನಞ್ಚ ಯಥಾವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಸಾಹತ್ಥಾದಿಚತುಕ್ಕಞ್ಚ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಅವಹಾರಾನಂ ಸಮೂಹೋ ಪಞ್ಚಕಂ, ಸಾಹತ್ಥಾದಿಪಞ್ಚಕಂ ‘‘ಸಾಹತ್ಥಪಞ್ಚಕ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಆದಿ-ಸದ್ದೋ ಲುತ್ತನಿದ್ದಿಟ್ಠೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೪೨. ಪುಬ್ಬಸಹಪಯೋಗಾ ಚಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪುಬ್ಬಪಯೋಗೋ ಸಹಪಯೋಗೋ’’ತಿ ಪಯೋಗ-ಸದ್ದೋ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ. ‘‘ಆಣತ್ತಿವಸೇನ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೯೨) ಯಥಾಣತ್ತಿಕಮವಿರಾಧೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹತೋ ‘‘ಅಸುಕಸ್ಸ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಭಣ್ಡಂ ಅವಹರಾ’’ತಿ ಆಣಾಪನಂ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗೋ ನಾಮ ಅವಹಾರೋ. ಕಾಯೇನ, ವಾಚಾಯ ವಾ ಪಯುಜ್ಜನಂ ಆಣಾಪನಂ ಪಯೋಗೋ, ಆಣತ್ತಸ್ಸ ಭಣ್ಡಗ್ಗಹಣತೋ ಪುಬ್ಬತ್ತಾ ಪುಬ್ಬೋ ಚ ಸೋ ಪಯೋಗೋ ಚಾತಿ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗೋ ಅವಹಾರೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ‘‘ಠಾನಾಚಾವನವಸೇನ ಸಹಪಯೋಗೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನಸ್ಸ ಉಪಲಕ್ಖಣಪದತ್ತಾ ಠಾನಾಚಾವನಞ್ಚ ಪರಾಯತ್ತಭೂಮಿಗಹಣೇ ಖೀಲಸಙ್ಕಮನಾದಿಕಞ್ಚ ಸಹಪಯೋಗೋ ಅವಹಾರೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಸಂವಿದಾಹರಣನ್ತಿ ಬಹೂಹಿ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ನಾಮ ಭಣ್ಡಂ ಅವಹರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸಂವಿದಹಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಹಿ, ಏಕತೋ ವಾ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಅನುಮತಿಯಾ ಏಕೇನ ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರಸನ್ತಕಸ್ಸ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಹರಣಸಙ್ಖಾತೋ ಸಂವಿದಾವಹಾರೋ ಚ. ಸಮಂ ಏಕೀ ಹುತ್ವಾ ವಿಸುಂ ಏಕೇನಾಪಿ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಪಾದೇ ವಾ ಪಾದಾರಹೇ ¶ ವಾ ಗಹಿತೇ ಕತಮನ್ತನಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ ¶ . ಸಂವಿದಹಿತ್ವಾ ಮನ್ತೇತ್ವಾ ಅವಹರಣಂ ಸಂವಿದಾಹರಣಂ. ನಿರುತ್ತಿನಯೇನ ಸದ್ದಸಿದ್ಧಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ‘‘ಸಂವಿದಾಹರಣ’’ನ್ತಿ ‘‘ಸಂವಿದಾವಹಾರೋ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ವೇವಚನಂ. ‘‘ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಸಂವಿದಹಿತ್ವಾ ಏಕೋ ಭಣ್ಡಂ ಅವಹರತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೧೮) ವಚನತೋ ಏವಂ ಸಹಕತಮನ್ತನೇಸು ಏಕೇನಾಪಿ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಪಾದೇ ವಾ ಪಾದಾರಹೇ ವಾ ಗಹಿತೇ ಕತಮನ್ತನಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಸಙ್ಕೇತಕಮ್ಮನ್ತಿ ಪುಬ್ಬಣ್ಹಾದಿಕಾಲಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಸಞ್ಜಾನನಂ ಸಙ್ಕೇತೋ, ತೇನ ಕತಂ ಕಮ್ಮಂ ಅವಹರಣಂ ಸಙ್ಕೇತಕಮ್ಮಂ ನಾಮ. ತಂ ಪನ ಪುರೇಭತ್ತಾದೀಸು ಕಞ್ಚಿ ಕಾಲಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಭಣ್ಡಂ ಅವಹರಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಕಾಲೇ ತಂಯೇವ ಯಥಾವುತ್ತಂ ಭಣ್ಡಂ ಅವಹರತಿ ಚೇ, ಸಙ್ಕೇತಕಾರಕಸ್ಸ ಸಙ್ಕೇತಕ್ಖಣೇಯೇವ ಪಾರಾಜಿಕನ್ತಿ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ನೇಮಿತ್ತನ್ತಿ ಪರಭಣ್ಡಾವಹಾರಸ್ಸ ಹೇತುತ್ತಾ ಅಕ್ಖಿನಿಖಣನಾದಿ ನಿಮಿತ್ತಂ ನಾಮ, ತೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ನೇಮಿತ್ತಂ, ಅವಹರಣಸಙ್ಖಾತಕಮ್ಮಂ ಅವಹಾರೋ. ‘‘ಮಯಾ ಅಕ್ಖಿಮ್ಹಿ ನಿಖಣಿತೇ ವಾ ಭಮುಮ್ಹಿ ಉಕ್ಖಿತ್ತೇ ವಾ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಭಣ್ಡಂ ಅವಹರಾ’’ತಿ ಆಣತ್ತೇನ ತಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ವುತ್ತಮೇವ ಭಣ್ಡಂ ವುತ್ತನಿಯಾಮಮವಿರಾಧೇತ್ವಾ ಗಹಿತಂ ಚೇ, ನಿಮಿತ್ತಕಾರಕಸ್ಸ ನಿಮಿತ್ತಕರಣಕ್ಖಣೇಯೇವ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಹೋತಿ. ವುತ್ತನಿಯಾಮಂ ವಿರಾಧೇತ್ವಾ ಗಹಿತಂ ಚೇ, ನಿಮಿತ್ತಕಾರಕೋ ಮುಚ್ಚತಿ, ಅವಹಾರಕಸ್ಸೇವ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಪುಬ್ಬಪಯೋಗೋ ಆದಿ ಯಸ್ಸ ತಂ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗಾದಿ, ಪುಬ್ಬಪಯೋಗಾದಿ ಚ ತಂ ಪಞ್ಚಕಞ್ಚಾತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ.

೪೩. ಥೇಯ್ಯಞ್ಚ ಪಸಯ್ಹಞ್ಚ ಪರಿಕಪ್ಪೋ ಚ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೋ ಚ ಕುಸೋ ಚ ಥೇಯ್ಯಪಸಯ್ಹಪರಿಕಪ್ಪಪಟಿಚ್ಛನ್ನಕುಸಾ, ತೇ ಆದೀ ಉಪಪದಭೂತಾ ಯೇಸಂ ಅವಹಾರಾನಂ ತೇ ಥೇಯ್ಯ…ಪೇ… ಕುಸಾದಿಕಾ ¶ , ಅವಹಾರಾ, ಇಮಿನಾ ಥೇಯ್ಯಾವಹಾರೋ ಚ…ಪೇ… ಕುಸಾವಹಾರೋ ಚಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತತ್ಥ ಥೇಯ್ಯಾವಹಾರೋತಿ ಥೇನೋ ವುಚ್ಚತಿ ಚೋರೋ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಥೇಯ್ಯಂ, ಏತ್ಥ ನ-ಕಾರಲೋಪೋ ನಿರುತ್ತಿನಯೇನ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ, ತೇನ ಅವಹರಣಂ ಥೇಯ್ಯಾವಹಾರೋ, ಸನ್ಧಿಚ್ಛೇದಾದಿವಸೇನ ಅದಿಸ್ಸಮಾನೇನ ಗಹಣಞ್ಚ ಕೂಟಮಾನಕೂಟಕಹಾಪಣಾದೀಹಿ ವಞ್ಚೇತ್ವಾ ಗಹಣಞ್ಚ ಥೇಯ್ಯಾವಹಾರೋ.

ಪಸಯ್ಹ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಅವಹರಣಂ ಪಸಯ್ಹಾವಹಾರೋ, ಗಾಮವಿಲೋಪಕಾ ವಿಯ ಸಾಮಿಕೇ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಗಹಣಞ್ಚ ರಾಜಭಟಾದಯೋ ವಿಯ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ನಿಬದ್ಧಕರಗ್ಗಹಣೇ ಅಧಿಕಗ್ಗಹಣಞ್ಚ ಪಸಯ್ಹಾವಹಾರೋ.

ವತ್ಥಸುತ್ತಾದಿಕಂ ¶ ಪರಿಚ್ಛಿಜ್ಜ ಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಅವಹರಣಂ ಪರಿಕಪ್ಪಾವಹಾರೋ, ಸೋ ಚ ಭಣ್ಡೋಕಾಸಪರಿಕಪ್ಪವಸೇನ ದುವಿಧೋ ಹೋತಿ. ತತ್ಥ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಭಣ್ಡಂ ಅನ್ಧಕಾರಪ್ಪದೇಸಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಸುತ್ತಾದಿಭಣ್ಡಾನಿ ತತ್ಥ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಾನಿ, ತೇ ಪೇಳಾದಯೋ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ‘‘ವತ್ಥಾನಿ ಚೇ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಿ, ಸುತ್ತಾನಿ ಚೇ ನ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಪರಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಉಕ್ಖಿಪನಂ ಭಣ್ಡಪರಿಕಪ್ಪಪುಬ್ಬಕತ್ತಾ ಭಣ್ಡಪರಿಕಪ್ಪಾವಹಾರೋ ನಾಮ. ಆರಾಮಪರಿವೇಣಾದೀನಿ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಲೋಭನೀಯಂ ಭಣ್ಡಂ ದಿಸ್ವಾ ಗಬ್ಭಪಾಸಾದತಲಪಮುಖಮಾಳಕಪಾಕಾರದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕಾದಿಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಠಾನಂ ಪರಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ‘‘ಏತ್ಥನ್ತರೇ ದಿಟ್ಠೋ ಚೇ, ಓಲೋಕೇತುಂ ಗಹಿತಂ ವಿಯ ದಸ್ಸಾಮಿ, ನೋ ಚೇ, ಹರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪರಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಆದಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರಿಕಪ್ಪಿತಟ್ಠಾನಾತಿಕ್ಕಮೋ ಓಕಾಸಪರಿಕಪ್ಪಪುಬ್ಬಕತ್ತಾ ಓಕಾಸಪರಿಕಪ್ಪಾವಹಾರೋ ನಾಮಾತಿ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ತಿಣಪಣ್ಣಾದೀಹಿ ¶ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಸ್ಸ ಭಣ್ಡಸ್ಸ ಅವಹರಣಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾವಹಾರೋ, ಉಯ್ಯಾನಾದೀಸು ಕೀಳಮಾನೇಹಿ ವಾ ಸಙ್ಘಪರಿವಿಸನ್ತೇಹಿ ವಾ ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಓಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಠಪಿತಂ ಅಲಙ್ಕಾರಾದಿಕಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಭಣ್ಡಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಓಣಮಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತೇ ಆಸಙ್ಕನ್ತೀ’’ತಿ ಠತ್ವಾ ತಿಣಪಣ್ಣಪಂಸುವಾಲುಕಾದೀಹಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಸಾಮಿಕೇಸು ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ಅದಿಸ್ವಾ ಸಾಲಯೇಸು ಗತೇಸು ಪಚ್ಛಾ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಗಹಣಞ್ಚ ತದೇವ ಭಣ್ಡಂ ಕದ್ದಮಾದೀಸು ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಅಙ್ಗುಟ್ಠಾದೀಹಿ ಪೀಳೇತ್ವಾ ಓಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾಭಾಗೇನ ಫುಟ್ಠಟ್ಠಾನಂ ಉಪರಿಭಾಗೇನ ಅತಿಕ್ಕಮನಞ್ಚ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾವಹಾರೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಕುಸೇನ ಅವಹಾರೋ ಕುಸಾವಹಾರೋ, ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಕುಸಂ ಸಙ್ಕಾಮೇತ್ವಾ ಪರಕೋಟ್ಠಾಸಸ್ಸ ಅಗ್ಘೇನ ಮಹನ್ತಸ್ಸ ವಾ ಸಮಸಮಸ್ಸ ವಾ ಗಹಣನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಕುಸಪಾತನೇನ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚೀವರೇಸು ಭಾಜಿಯಮಾನೇಸು ಅತ್ತನೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೇನ ಸಮಂ ವಾ ಅಧಿಕಂ ವಾ ಊನಕಂ ವಾ ಅಗ್ಘೇನ ಪಞ್ಚಮಾಸಕಂ ವಾ ಅತಿರೇಕಪಞ್ಚಮಾಸಕಂ ವಾ ಅಗ್ಘನಕಂ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಕೋಟ್ಠಾಸಂ ಅವಹರಿತುಕಾಮೋ ಅತ್ತನೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಪತಿತಂ ಕುಸಂ ಪರಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಪಾತೇತುಕಾಮೋ ಉದ್ಧರತಿ, ತಙ್ಖಣೇ ಚ ಪರಸ್ಸ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಪಾತಿತಕ್ಖಣೇ ಚ ನ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಅನಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪರಕೋಟ್ಠಾಸತೋ ಪರನಾಮಲಿಖಿತಂ ಕುಸಂ ಉಕ್ಖಿಪೇನ್ತೋ ತತೋ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅಪನಾಮೇತಿ, ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತಿ. ಯದಿ ಪಠಮಂ ಪರಕೋಟ್ಠಾಸತೋ ಕುಸಂ ಉದ್ಧರತಿ, ಉದ್ಧಟಕ್ಖಣೇ ಚ ಅತ್ತನೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಪಾತಿತಕ್ಖಣೇ ಚ ಸಕನಾಮಲಿಖಿತಂ ಕುಸಂ ಉದ್ಧರಣಕ್ಖಣೇ ಚ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಅನಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪರಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಪಾತನಕ್ಖಣೇ ಹತ್ಥತೋ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಮುತ್ತೇ ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತಿ.

ಯದಿ ¶ ದ್ವೇಪಿ ಕುಸೇ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಸು ಭಿಕ್ಖೂಸು ಸಕಸಕಕೋಟ್ಠಾಸಂ ಆದಾಯ ಗತೇಸು ಯಸ್ಮಿಂ ಕುಸಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇಸಿ, ತಸ್ಸ ಸಾಮಿಕೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಕುಸೋ ಕಸ್ಮಾ ನ ¶ ದಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಚೋರೋ ‘‘ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ಕುಸೋ ನ ದಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಕೋಟ್ಠಾಸಂ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಕಂ ವಿಯ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ವಿವದಿತ್ವಾ ವಾ ಅವಿವದಿತ್ವಾ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಗತೇ ಇತರಂ ಕೋಟ್ಠಾಸಂ ಉದ್ಧರತಿ ಚೇ, ಉದ್ಧಟಕ್ಖಣೇಯೇವ ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತಿ. ಯದಿ ಪರೋ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಕೋಟ್ಠಾಸಂ ತುಯ್ಹಂ ನ ದೇಮಿ, ತ್ವಂ ತುಯ್ಹಂ ಕೋಟ್ಠಾಸಂ ವಿಚಿನಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ ವದತಿ, ಏವಂ ವುತ್ತೇ ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಅಸ್ಸಾಮಿಕಭಾವಂ ಜಾನನ್ತೋಪಿ ಪರಸ್ಸ ಕೋಟ್ಠಾಸಂ ಉದ್ಧರತಿ, ಉದ್ಧಟಕ್ಖಣೇ ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತಿ. ಯದಿ ಪರೋ ವಿವಾದಭೀರುಕತ್ತಾ ‘‘ಕಿಂ ವಿವಾದೇನಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ವಾ ಪತ್ತಂ ಹೋತು ತುಯ್ಹಂ ವಾ, ವರಕೋಟ್ಠಾಸಂ ತ್ವಂ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ ವದೇಯ್ಯ, ದಿನ್ನಕಂ ನಾಮ ಗಹಿತಂ ಹೋತೀತಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ ನ ಹೋತೀತಿ. ಯದಿ ‘‘ತವ ರುಚ್ಚನಕಂ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ವಿವಾದಭಯೇನ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಂ ವರಭಾಗಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಲಾಮಕಭಾಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗತೋ, ಚೋರೋ ಪಚ್ಛಾ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ವಿಚಿತಾವಸೇಸಂ ನಾಮ ಅಗ್ಗಹೇಸೀತಿ ಪಾರಾಜಿಕೋ ನ ಹೋತಿ. ಏವಂ ಕುಸಾವಹಾರವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಅಯಮೇತ್ಥ ಪಞ್ಚವೀಸತಿಯಾ ಅವಹಾರೇಸು ಸಙ್ಖೇಪೋ, ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯ ವಿನಯಸಂವಣ್ಣನಾಯ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೪೪. ಏತ್ತಾವತಾ ಅದಿನ್ನಾದಾನಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸ ವಿನಿಚ್ಛಯಾವಯವರೂಪೇನ ಉಗ್ಗಹೇತಬ್ಬೇ ಪಞ್ಚವೀಸತಿ ಅವಹಾರೇ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅದಿನ್ನಾದಾನವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಸಹಸಾ ಆಪತ್ತಿಂ ಅನಾರೋಪೇತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಓಲೋಕೇತಬ್ಬಾನಿ ಪಞ್ಚ ಠಾನಾನಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ವತ್ಥುಕಾಲಗ್ಘದೇಸೇ ಚಾ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ.

ತತ್ಥ ವತ್ಥು ನಾಮ ಅವಹಟಭಣ್ಡಂ. ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ಅವಹಾರಕೇನ ‘‘ಮಯಾ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಭಣ್ಡಂ ಅವಹಟ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ತಸ್ಸ ಭಣ್ಡಸ್ಸ ಸಸ್ಸಾಮಿಕಅಸ್ಸಾಮಿಕಭಾವಂ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಸಸ್ಸಾಮಿಕಂ ¶ ಚೇ, ಅವಹಾರಕಾಲೇ ತೇಸಂ ಸಾಲಯಭಾವಂ ವಾ ನಿರಾಲಯಭಾವಂ ವಾ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ಸಾಲಯಕಾಲೇ ಚೇ ಗಹಿತಂ, ಭಣ್ಡಂ ಅಗ್ಘಾಪೇತ್ವಾ ಮಾಸಕಂ ವಾ ಊನಮಾಸಕಂ ವಾ ಹೋತಿ, ದುಕ್ಕಟೇನ, ಅತಿರೇಕಮಾಸಕಂ ವಾ ಊನಪಞ್ಚಮಾಸಕಂ ವಾ ಹೋತಿ, ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯೇನ, ಪಞ್ಚಮಾಸಕಂ ವಾ ಅತಿರೇಕಪಞ್ಚಮಾಸಕಂ ವಾ ಹೋತಿ, ಪಾರಾಜಿಕೇನ ಕಾತಬ್ಬೋ. ಸಾಮಿಕಾನಂ ನಿರಾಲಯಕಾಲೇ ಚೇ ಗಹಿತಂ, ನತ್ಥಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಭಣ್ಡಸಾಮಿಕೇ ಪನ ಭಣ್ಡಂ ಆಹರಾಪೇನ್ತೇ ತಂ ವಾ ಭಣ್ಡಂ ತದಗ್ಘನಕಂ ವಾ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ.

ಕಾಲೋ ನಾಮ ಅವಹಾರಕಾಲೋ. ಭಣ್ಡಂ ನಾಮೇತಂ ಕದಾಚಿ ಮಹಗ್ಘಂ ಹೋತಿ, ಕದಾಚಿ ಸಮಗ್ಘಂ. ತಸ್ಮಾ ¶ ಅವಹಟಭಣ್ಡಸ್ಸ ಅಗ್ಘಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದನ್ತೇಹಿ ಅವಹಟಕಾಲಾನುರೂಪಂ ಕತ್ವಾ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದನತ್ಥಂ ಕಾಲವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಅಗ್ಘೋ ನಾಮ ಅವಹಟಭಣ್ಡಸ್ಸ ಅಗ್ಘೋ. ಏತ್ಥ ಚ ಸಬ್ಬದಾ ಭಣ್ಡಾನಂ ಅಗ್ಘೋ ಸಮಾನರೂಪೋ ನ ಹೋತಿ, ನವಭಣ್ಡಂ ಮಹಗ್ಘಂ ಹೋತಿ, ಪುರಾಣಂ ಚೇ ಸಮಗ್ಘಂ. ತಸ್ಮಾ ಅವಹಾರಕಾಲೇ ಭಣ್ಡಸ್ಸ ನವಭಾವಂ ವಾ ಪುರಾಣಭಾವಂ ವಾ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ಅಗ್ಘೋ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತಬ್ಬೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

ದೇಸೋ ಚಾತಿ ಭಣ್ಡಾವಹಾರದೇಸೋ. ಏತ್ಥ ಚ ಸಬ್ಬಸ್ಸಾಪಿ ಭಣ್ಡಸ್ಸ ಉಟ್ಠಾನದೇಸೇ ಸಮಗ್ಘಂ ಹುತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಮಹಗ್ಘತ್ತಾ ಅವಹಟಭಣ್ಡೇ ಅಗ್ಘಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ತದನುರೂಪಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ನಿಯಮನ್ತೇಹಿ ಅಗ್ಘಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದನತ್ಥಾಯ ಅವಹಾರದೇಸಂ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ದೇಸೇ ಅಗ್ಘವಸೇನ ತದನುರೂಪಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಕಾರೇತಬ್ಬಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

ಪರಿಭೋಗೋ ನಾಮ ಅವಹಟಭಣ್ಡೇ ಅವಹಾರತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಪರೇಹಿ ಕತಪರಿಭೋಗೋ. ಏತ್ಥ ಚ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಭಣ್ಡಸ್ಸ ಪರಿಭೋಗೇನ ಅಗ್ಘೋ ಪರಿಹಾಯತೀತಿ ಭಣ್ಡಸಾಮಿಕಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ¶ ಭಣ್ಡೇ ನವೇಪಿ ಏಕವಾರಮ್ಪಿ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಪಕಾರೇನ ಪರಿಭುತ್ತೇ ಪರಿಹಾಪೇತ್ವಾ ಅಗ್ಘೋ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತಬ್ಬೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಏವಮಾದಿನಾ ನಯೇನ ಏತಾನಿ ಪಞ್ಚ ಠಾನಾನಿ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾವ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಪಞ್ಚಪಿ ಞತ್ವಾ ಏತಾನಿ ಕತ್ತಬ್ಬೋ ಪಣ್ಡಿತೇನ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ’’ತಿ.

೪೫. ಏತ್ತಾವತಾ ಅದಿನ್ನಾದಾನವಿನಿಚ್ಛಯಾವಯವಭೂತೇ ಪಞ್ಚವೀಸತಿ ಅವಹಾರೇ ಚ ಪಞ್ಚಟ್ಠಾನಾವಲೋಕನಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅನಾಗತೇ ಪಾಪಭಿಕ್ಖೂನಂ ಲೇಸೋಕಾಸಪಿದಹನತ್ಥಂ ಪರಸನ್ತಕಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ವತ್ಥುಂ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಠಿತಂ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಪಕಾರೇನ ಗಣ್ಹತೋ ಮೋಕ್ಖಾಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಕಾಮೇನ ತಥಾಗತೇನ ಯಾ ಪನೇತಾ –

ನಿಕ್ಖಿತ್ತಾ ¶ , ತಾಸಂ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಪದಭಾಜನೇ, ತದಟ್ಠಕಥಾಯ ಚ ಆಗತನಯೇನ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಕಾಮೋ ಪಠಮಂ ತಾವ ಭೂಮಟ್ಠೇ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ದುತಿಯಂ ವಾಪೀ’’ತಿಆದಿ.

ತತ್ಥ ದುತಿಯಂ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಪರಿಯೇಸತೋ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏವಂ ಸಬ್ಬಪದೇಸು. ಉಪರಿ ಸಞ್ಜಾತಾಹಿ ರುಕ್ಖಲತಾಹಿ, ಇಟ್ಠಕಪಾಸಾಣಾದೀಹಿ ಚ ಸಞ್ಛನ್ನಂ ಮಹಾನಿಧಿಂ ಉದ್ಧರಿತುಕಾಮೇನ ‘‘ಮಯಾ ಏಕೇನೇವ ನ ಸಕ್ಕಾ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಅಞ್ಞಂ ಸಹಾಯಂ ಪರಿಯೇಸಿತುಂ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಸಯಿತಟ್ಠಾನಾ ಉಟ್ಠಾನಾದೀಸು ಸಬ್ಬಪಯೋಗೇಸು ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕುದಾಲಂ ಭೂಮಿಖಣನತ್ಥಾಯ ಪಿಟಕಂ ವಾಪಿ ಪಂಸುಉದ್ಧರಣತ್ಥಾಯ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಭಾಜನಂ. ಇಮೇಸು ದ್ವೀಸು ಕುದಾಲಸ್ಸ ಚೇ ದಣ್ಡೋ ನತ್ಥಿ, ದಣ್ಡತ್ಥಾಯ ರುಕ್ಖತೋ ದಣ್ಡಂ ಛಿನ್ದತೋ ಚ ಕುದಾಲೋ ಚೇ ನ ಹೋತಿ, ಕುದಾಲಕರಣತ್ಥಾಯ ಅಯೋಬೀಜಂ ಉದ್ಧರಣತ್ಥಾಯ ಅಕಪ್ಪಿಯಪಥವಿಂ ಖಣನ್ತಸ್ಸಪಿ ಪಚ್ಛಿಕರಣತ್ಥಾಯ ಪಣ್ಣಾನಿ ಛಿನ್ದತೋಪಿ ಪಿಟಕವಾಯನತ್ಥಾಯ ವಲ್ಲಿಂ ಛಿನ್ದತೋಪಿ ¶ ಉಭಯತ್ಥಾಪಿ ಪರಿಯೇಸನೇ ಮುಸಾ ಭಣತೋಪಿ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚೇವ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಞ್ಚ, ಇತರಪಯೋಗೇಸು ದುಕ್ಕಟಮೇವಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಗಚ್ಛತೋತಿ ದುತಿಯಾದಿಂ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ಲದ್ಧಾ ವಾ ಅಲದ್ಧಾ ವಾ ನಿಧಿಟ್ಠಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಪದೇ ಪದೇ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೋ ದುತಿಯಂ ವಾ ಪರಿಯೇಸತೀ’’ತಿಆದಿ ಪಾಳಿಯಂ (ಪಾರಾ. ೯೪) ‘‘ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೋ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ, ಇಧ ‘‘ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನಾ’’ತಿ ವಚನತೋ ‘‘ಇಮಂ ನಿಧಿಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧಪೂಜಂ ವಾ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಸಙ್ಘಭತ್ತಂ ವಾ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏವಮಾದಿನಾ ನಯೇನ ಕುಸಲಚಿತ್ತಪ್ಪವತ್ತಿಯಾ ಸತಿ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಪುಬ್ಬಯೋಗತೋತಿ ಅದಿನ್ನಾದಾನಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗಭಾವತೋ, ದುತಿಯಪರಿಯೇಸನಾದೀಸು ಪುಬ್ಬಪಯೋಗೇಸು ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ¶ ಅಟ್ಠವಿಧಂ ಹೋತಿ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗದುಕ್ಕಟಂ ಸಹಪಯೋಗದುಕ್ಕಟಂ ಅನಾಮಾಸದುಕ್ಕಟಂ ದುರುಪಚಿಣ್ಣದುಕ್ಕಟಂ ವಿನಯದುಕ್ಕಟಂ ಞಾತದುಕ್ಕಟಂ ಞತ್ತಿದುಕ್ಕಟಂ ಪಟಿಸ್ಸವದುಕ್ಕಟನ್ತಿ. ತತ್ಥ ‘‘ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೋ ದುತಿಯಂ ವಾ ಕುದಾಲಂ ವಾ ಪಿಟಕಂ ವಾ ಪರಿಯೇಸತಿ ಗಚ್ಛತಿ ವಾ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗದುಕ್ಕಟಂ ನಾಮ. ಇಧ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಟ್ಠಾನೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ, ಇತರೇಸು ಪುಬ್ಬಪಯೋಗೇಸು ದುಕ್ಕಟಂ. ‘‘ತತ್ಥಜಾತಕಂ ಕಟ್ಠಂ ವಾ ಲತಂ ವಾ ಛಿನ್ದತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ಸಹಪಯೋಗದುಕ್ಕಟಂ. ಇಧ ಅದಿನ್ನಾದಾನಸಹಿತಪಯೋಗತ್ತಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯವತ್ಥುಮ್ಹಿ, ಇತರತ್ರ ಚ ದುಕ್ಕಟಮೇವಾತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ವಿಸೇಸೋ. ಮುತ್ತಾಮಣಿಆದೀಸು ದಸಸು ರತನೇಸು, ಸಾಲಿಆದೀಸು ಸತ್ತಸು ಧಞ್ಞೇಸು, ಸಬ್ಬೇಸು ಚ ಆವುಧಭಣ್ಡಾದೀಸು ಆಮಸನಪಚ್ಚಯಾ ದುಕ್ಕಟಂ ಅನಾಮಾಸದುಕ್ಕಟಂ. ಕದಲಿನಾಳಿಕೇರಪನಸಾದಿರುಕ್ಖಟ್ಠಮೇವ ಫಲಂ ಆಮಸನ್ತಸ್ಸ ವುತ್ತಂ ದುಕ್ಕಟಂ ದುರುಪಚಿಣ್ಣದುಕ್ಕಟಂ. ಉಪಚರಣಂ ಉಪಚಿಣ್ಣಂ, ಪರಾಮಸನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ದುಟ್ಠು ಉಪಚಿಣ್ಣಂ ದುರುಪಚಿಣ್ಣಂ, ದುರುಪಚಿಣ್ಣೇ ದುಕ್ಕಟಂ ದುರುಪಚಿಣ್ಣದುಕ್ಕಟಂ. ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಕಾಲೇ ಪತ್ತೇ ರಜಸ್ಮಿಂ ಪತಿತೇ ಪತ್ತಂ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ವಾ ಅಧೋವಿತ್ವಾ ವಾ ಭಿಕ್ಖಾಪಟಿಗ್ಗಹಣೇನ ದುಕ್ಕಟಂ ವಿನಯದುಕ್ಕಟಂ, ವಿನಯೇ ಪಞ್ಞತ್ತಂ ದುಕ್ಕಟಂ ವಿನಯದುಕ್ಕಟಂ. ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಅವಸೇಸದುಕ್ಕಟಾನಿಪಿ ವಿನಯೇ ಪಞ್ಞತ್ತಾನೇವ, ತಥಾಪಿ ರುಳ್ಹಿಯಾ ಮಯೂರಾದಿಸದ್ದೇಹಿ ಮೋರಾದಯೋ ವಿಯ ಇದಮೇವ ತಥಾ ವುಚ್ಚತಿ. ‘‘ಸುತ್ವಾ ನ ವದನ್ತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ಞಾತದುಕ್ಕಟಂ ನಾಮ. ಏಕಾದಸಸು ಸಮನುಭಾಸನಾಸು ‘‘ಞತ್ತಿಯಾ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಞತ್ತಿದುಕ್ಕಟಂ. ‘‘ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖವೇ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪುರಿಮಿಕಾ ಚ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಪಟಿಸ್ಸವೇ ಚ ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೨೦೭) ವುತ್ತಂ ಪಟಿಸ್ಸವದುಕ್ಕಟಂ ನಾಮ. ಇಮೇಸು ಅಟ್ಠಸು ದುಕ್ಕಟೇಸು ಇಧ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ ದುಕ್ಕಟಂ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗದುಕ್ಕಟಂ ನಾಮ. ತೇನಾಹ ‘‘ಪುಬ್ಬಯೋಗತೋ’’ತಿ. ಗಾಥಾಬನ್ಧಸುಖತ್ಥಂ ¶ ಉಪಸಗ್ಗಂ ಅನಾದಿಯಿತ್ವಾ ‘‘ಪುಬ್ಬಪಯೋಗತೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಪುಬ್ಬಯೋಗತೋ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ಏತ್ಥ ¶ ಚ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಇಮೇಸು ದುಕ್ಕಟೇಸು ಅಸಙ್ಗಹಿತಾನಿ ಉಭತೋವಿಭಙ್ಗಾಗತಾನಿ ದಿವಾಸೇಯ್ಯಾದಿದುಕ್ಕಟಾನಿ ಚೇವ ಖನ್ಧಕಾಗತಾನಿ ಚ ಬಹೂನಿ ದುಕ್ಕಟಾನಿ ಸನ್ತಿ, ತಾನಿ ಪನೇತ್ಥ ವಿನಯದುಕ್ಕಟೇಯೇವ ಸಙ್ಗಹಿತಬ್ಬಾನಿ. ‘‘ವಿನಯೇ ಪಞ್ಞತ್ತಂ ದುಕ್ಕಟಂ ವಿನಯದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ಹಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೯೪) ವುತ್ತನ್ತಿ. ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೯೪) ಪನ ರಜೋಕಿಣ್ಣದುಕ್ಕಟಸ್ಸೇವ ‘‘ವಿನಯದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ಗಹಣಂ ಉಪಲಕ್ಖಣಮತ್ತಂ. ಇತರಥಾ ಅಟ್ಠ ದುಕ್ಕಟಾನೀತಿ ಗಣನಾಪರಿಚ್ಛೇದೋಯೇವ ನಿರತ್ಥಕೋ ಸಿಯಾತಿ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗೇ ದುಕ್ಕಟಾದೀನಮ್ಪಿ ವಿನಯದುಕ್ಕಟೇಯೇವ ಸಙ್ಗಹೇತಬ್ಬಭಾವೇಪಿ ಕತಿಪಯಾನಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇತರೇಸಮೇಕತೋ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ತೇಸಂ ವಿಸುಂ ಗಹಣಂ ಸುತ್ತಙ್ಗಸಙ್ಗಹಿತತ್ತೇಪಿ ಗೇಯ್ಯಗಾಥಾದೀನಂ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ವಿಸುಂ ದಸ್ಸನಂ ವಿಯಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೪೬. ತತ್ಥಜಾತಕಂ ಕಟ್ಠಂ ವಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಚಿರನಿಹಿತನಿಧೂಪರಿ ಜಾತಂ ಅಲ್ಲಂ ಸುಕ್ಖಂ ಕಟ್ಠಂ ವಾ. ಲತಂ ವಾತಿ ತಾದಿಸಂ ವಲ್ಲಿಂ ವಾ. ಇದಂ ಉಪಲಕ್ಖಣಂ ತಿಣಾದೀನಂ ಖುದ್ದಕಗಚ್ಛಾನಞ್ಚ ಗಹೇತಬ್ಬತ್ತಾ. ಉಭಯತ್ಥಾಪೀತಿ ಅಲ್ಲೇ ಚ ಸುಕ್ಖೇ ಚಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಅಲ್ಲರುಕ್ಖಾದೀನಿ ಛಿನ್ದತೋ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಅಹುತ್ವಾ ದುಕ್ಕಟಮತ್ತಸ್ಸ ಭವನೇ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಸಹಪಯೋಗತೋ’’ತಿ. ಅವಹಾರೇನ ಸಹಿತಪಯೋಗತ್ತಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಟ್ಠಾನೇಪಿ ದುಕ್ಕಟಮೇವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಸಹಪಯೋಗತೋ ಉಭಯತ್ಥಾಪಿ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತೋ ಪಠಮಗಾಥಾಯ ದಸ್ಸಿತಪುಬ್ಬಪಯೋಗತೋ ಇಮಾಯ ದಸ್ಸಿತಸಹಪಯೋಗಸ್ಸ ವಿಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇತಿ.

೪೭. ಪಥವಿನ್ತಿ ಕಪ್ಪಿಯಂ ವಾ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ವಾ ಪಥವಿಂ. ಅಕಪ್ಪಿಯಪಥವಿಂ ಖಣತೋ ಸಹಪಯೋಗತ್ತಾ ದುಕ್ಕಟಮೇವ. ಬ್ಯೂಹತೋತಿ ಪಂಸುಂ ಏಕತೋ ರಾಸಿಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ. ‘‘ವಿಯೂಹತಿ ಏಕಪಸ್ಸೇ ರಾಸಿಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ಊಹ-ಇಚ್ಚೇತಸ್ಸ ಧಾತುನೋ ವಿತಕ್ಕೇ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತೇಪಿ ಧಾತೂನಮನೇಕತ್ಥತ್ತಾ ವಿ-ಉಪಸಗ್ಗವಸೇನ ¶ ಇಧ ರಾಸಿಕರಣೇ ವತ್ತತೀತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ರಾಸಿಭೂತಂ ಪಂಸುಂ ಕುದಾಲೇನ ವಾ ಹತ್ಥೇನ ವಾ ಪಚ್ಛಿಯಾ ವಾ ಉದ್ಧರನ್ತಸ್ಸ ಚ ಅಪನೇನ್ತಸ್ಸ ಚ ಪಯೋಗಗಣನಾಯ ದುಕ್ಕಟಂ ಪಂಸುಮೇವ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಅವುತ್ತಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೇನ ವಾ-ಸದ್ದೇನ ಸಙ್ಗಹಿತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಆಮಸನ್ತಸ್ಸಾತಿ ನಿಧಿಕುಮ್ಭಿಂ ಹತ್ಥೇನ ಪರಾಮಸನ್ತಸ್ಸ. ವಾತಿ ಸಮುಚ್ಚಯೇ. ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ದುಟ್ಠು ಕತಂ ಕಿರಿಯಂ ಸತ್ಥಾರಾ ವುತ್ತಂ ವಿರಾಧೇತ್ವಾ ಖಲಿತ್ವಾ ಕತತ್ತಾತಿ ದುಕ್ಕಟಂ. ವುತ್ತಞ್ಚೇತಂ ಪರಿವಾರೇ (ಪರಿ. ೩೩೯) –

‘‘ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ¶ ಹಿ ಯಂ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಸುಣೋಹಿ ಯಥಾತಥಂ;

ಅಪರದ್ಧಂ ವಿರದ್ಧಞ್ಚ, ಖಲಿತಂ ಯಞ್ಚ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ.

ದುಟ್ಠು ವಾ ವಿರೂಪಂ ಕತಂ ಕಿರಿಯಾತಿ ದುಕ್ಕಟಂ. ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ ಪರಿವಾರೇ (ಪರಿ. ೩೩೯) –

‘‘ಯಂ ಮನುಸ್ಸೋ ಕರೇ ಪಾಪಂ, ಆವಿ ವಾ ಯದಿ ವಾ ರಹೋ;

‘ದುಕ್ಕಟ’ನ್ತಿ ಪವೇದೇನ್ತಿ, ತೇನೇತಂ ಇತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ.

ಏವಂ ‘‘ತತ್ಥಜಾತಕ’’ನ್ತಿಆದಿಗಾಥಾದ್ವಯಾಗತಂ ಛೇದನದುಕ್ಕಟಂ ಖಣನದುಕ್ಕಟಂ ಬ್ಯೂಹನದುಕ್ಕಟಂ ಉದ್ಧರಣದುಕ್ಕಟಂ ಆಮಸನದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಪಞ್ಚಸು ಸಹಪಯೋಗದುಕ್ಕಟೇಸು ಪುರಿಮಪುರಿಮಪಯೋಗೇಹಿ ಆಪನ್ನಾ ದುಕ್ಕಟಾಪತ್ತಿಯೋ ಪಚ್ಛಿಮಂ ಪಚ್ಛಿಮಂ ದುಕ್ಕಟಂ ಪತ್ವಾ ಪಟಿಪಸ್ಸಮ್ಭನ್ತಿ, ತಂತಂಪಯೋಗಾವಸಾನೇ ಲಜ್ಜಿಧಮ್ಮಂ ಓಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಓರಮತಿ ಚೇ, ತಂತಂದುಕ್ಕಟಮತ್ತಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ಪರಿಸುದ್ಧೋ ಹೋತಿ. ಧುರನಿಕ್ಖೇಪಮಕತ್ವಾ ಫನ್ದಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಪತ್ವಾ ಆಮಸನದುಕ್ಕಟಂ ಪಟಿಪಸ್ಸಮ್ಭತೀತಿ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೯೪) ವುತ್ತಂ. ಯಥಾಪಾಳಿಯಾ ಗಯ್ಹಮಾನೇ ಪುರಿಮಪುರಿಮಾಪತ್ತೀನಂ ಪಟಿಪಸ್ಸದ್ಧಿ ‘‘ಞತ್ತಿಯಾ ದುಕ್ಕಟಂ, ದ್ವೀಹಿ ¶ ಕಮ್ಮವಾಚಾಹಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾ ಪಟಿಪಸ್ಸಮ್ಭನ್ತೀ’’ತಿ ಪಾಳಿಯಂ (ಪಾರಾ. ೪೧೪, ೪೨೧, ೪೨೮, ೪೩೯) ಆಗತತ್ತಾ ಅನುಸ್ಸಾವನಾಯ ಏವ ಲಬ್ಭತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಇಮಸ್ಸ ಪನ ಸುತ್ತಸ್ಸ ಅನುಲೋಮವಸೇನ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅದಿನ್ನಾದಾನಸಿಕ್ಖಾಪದೇಪಿ ಆಪತ್ತಿಪಟಿಪಸ್ಸದ್ಧಿ ಪಮಾಣನ್ತಿ ನಿಟ್ಠಮೇತ್ಥ ಗನ್ತಬ್ಬಂ.

೪೮. ‘‘ಫನ್ದಾಪೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸ. ಠಾನಾ ಚಾವೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೯೪) ವುತ್ತಂ ಠಾನಾಚಾವನೇ ಪಾರಾಜಿಕಞ್ಚ ತಸ್ಸ ಸಾಮನ್ತಾಪತ್ತಿಭೂತಂ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಞ್ಚ ಠಾನಭೇದವಿಞ್ಞಾಪನಮುಖೇನ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಇದಾನಿ ತಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಮುಖೇಪಾಸ’’ನ್ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಮುಖೇ ಕುಮ್ಭಿಮುಖವಟ್ಟಿಯಂ. ಪಾಸಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾತಿ ಬನ್ಧನಂ ಪಾಸಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ. ಖಾಣುಕೇತಿ ಅಯೋಖಾಣುಮ್ಹಿ, ಖದಿರಖಾಣುಕೇ ವಾ. ಬದ್ಧಕುಮ್ಭಿಯಾ ಠಾನಭೇದೋ ಬನ್ಧನಾನಂ ವಸಾ ಞೇಯ್ಯೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೪೯. ಇದಾನಿ ಠಾನಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ದ್ವೇ’’ತಿಆದಿನಾ. ‘‘ಏಕಸ್ಮಿಂ ಖಾಣುಕೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ದ್ವೀಸು ದಿಸಾಸು ವಾ ತೀಸು ಚತೂಸು ವಾ ದಿಸಾಸು ಖಾಣುಕೇ ಖಣಿತ್ವಾ ಬದ್ಧಖಾಣುಗಣನಾಯ ಸಮ್ಭವನ್ತೋ ಠಾನಭೇದೋ ¶ ಉಪಲಕ್ಖಿತೋ ಹೋತಿ. ವಲಯಂ…ಪೇ… ಕತಾಯ ವಾ ದ್ವೇ ಠಾನಾನೀತಿ ಯೋಜನಾ. ವಾತಿ ಸಮುಚ್ಚಯೇ ಉಪಲಕ್ಖಿತೋ ಹೋತಿ.

೫೦. ಏವಂ ಠಾನಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಠಾನವಸೇನ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಉದ್ಧರನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ. ಸಙ್ಖಲಿನ್ತಿ ದಾಮಂ. ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯನ್ತಿ ಏಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ದೇಸೇತಬ್ಬಾಸು ಆಪತ್ತೀಸು ಥೂಲತ್ತಾ, ಅಚ್ಚಯತ್ತಾ ಚ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ನಾಮ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಪರಿವಾರೇ –

ತೇನೇತಂ ಇತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ. (ಪರಿ. ೩೩೯);

ಏತ್ಥ ಚ ಥೂಲಚ್ಚಯನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಸಮ್ಪರಾಯೇ ಚ (ಸಂ. ನಿ. ೧.೪೯) ಸುಗ್ಗತಿ, ತಂ ಹೋತಿ ಕಟುಕಪ್ಫಲ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಧ. ಪ. ೬೬) ವಿಯ ಲಕಾರಸ್ಸ ದ್ವಿತ್ತಂ, ಸಂಯೋಗೇ ಊಕಾರಸ್ಸ ರಸ್ಸೋ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ತತೋ ಸಙ್ಖಲಿಕಭೇದತೋ ಪರಂ. ಠಾನಾ ಚಾವೇತೀತಿ ಠಿತಟ್ಠಾನತೋ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅಪನೇತಿ. ಏತ್ಥ ಚ ನಾವಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಉದ್ಧಂ ವಾ ಅಧೋ ವಾ ತಿರಿಯಂ ವಾ ಅನ್ತಮಸೋ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಸಙ್ಕಾಮೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೯೯) ವುತ್ತನಯೇನ ‘‘ತಿರಿಯ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಾ ಚತಸ್ಸೋ ದಿಸಾ, ಉದ್ಧಮಧೋ ಚಾತಿ ಛಟ್ಠಾನಾನಿ. ತಾಸು ಏಕಂ ದಿಸಂ ಅಪನೀಯಮಾನಾಯ ಕುಮ್ಭಿಯಾ ತಂದಿಸಾಭಿಮುಖಂ ಇತರದಿಸಾಯಂ ಠಿತಪಸ್ಸೇ ಓರಿಮದಿಸಾಯ ಠಿತಪಸ್ಸೇನ ಫುಟ್ಠೋಕಾಸಸ್ಸ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅನತಿಕ್ಕನ್ತೇ ಫನ್ದಾಪನವಸೇನ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಹೋತಿ, ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇ ಠಾನಾ ಚಾವಿತತ್ತಾ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಇಮಮೇವ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ಠಾನಾ ಚಾವೇತಿ ಚೇ ಚುತೋ’’ತಿ. ಏಸೇವ ನಯೋ ಫನ್ದನರಹಿತಾಯ ನಿಧಿಕುಮ್ಭಿಯಾ ಠಾನಾಚಾವನೇಪಿ.

೫೧. ಏವಂ ಪಠಮಂ ಬನ್ಧನಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಕುಮ್ಭಿಗ್ಗಹಣೇ ನಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಪಠಮಂ ಕುಮ್ಭಿಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಬನ್ಧನಾಪನಯನೇ ನಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಪಠಮ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಸೋ ನಯೋತಿ ‘‘ಪಠಮುದ್ಧಾರೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ದುತಿಯುದ್ಧಾರೇ ಪಾರಾಜಿಕ’’ನ್ತಿ ತಮೇವತ್ಥಮತಿದಿಸತಿ.

೫೨. ವಲಯನ್ತಿ ¶ ¶ ಕುಮ್ಭಿಯಾ ಬದ್ಧಸಙ್ಖಲಿಕಾಯ ಮೂಲೇ ಪವೇಸಿತಂ ವಲಯಂ. ಮೂಲೇ ಘಂಸನ್ತೋ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಸಾರೇತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಘಂಸನ್ತೋತಿ ಫುಸಾಪೇನ್ತೋ. ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಸಾರೇತೀತಿ ಓರತೋ ಚ ಪಾರತೋ ಚ ಸಞ್ಚಾಲೇತಿ. ರಕ್ಖತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸೀಲಂ ಭಿಕ್ಖು’’ನ್ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ, ಪಾರಾಜಿಕಂ ನಾಪಜ್ಜತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಮೂಲೇ. ಖೇಗತಂ ಕರೋನ್ತೋವಾತಿ ಸಬ್ಬಪಸ್ಸತೋ ಮೂಲಂ ಅಫುಸಾಪೇತ್ವಾ ಆಕಾಸಗತಂ ಕರೋನ್ತೋವ. ಪರಾಜಿತೋತಿ ಠಾನಾಚಾವನಸ್ಸ ಕತತ್ತಾ ಪರಾಜಯಮಾಪನ್ನೋ ಹೋತಿ.

೫೩. ಕುಮ್ಭಿಮತ್ಥಕೇ ಜಾತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಚಿರಕಾಲಂ ನಿಹಿತತ್ತಾ ಮೂಲೇಹಿ ಕುಮ್ಭಿಂ ವಿನನ್ಧಿತ್ವಾ ಠಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಮೀಪೇ ಜಾತಂ ರುಕ್ಖಂ ಛಿನ್ದತೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ತತ್ಥಜಾತಕಂ ಕಟ್ಠಂ ವಾ’’ತಿಆದಿಕಾಯ ಗಾಥಾಯ ನಿಧಿಮತ್ಥಕೇ ಭೂಮಿಯಂ ಠಿತರುಕ್ಖಲತಾದಿಂ ಛಿನ್ದನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾ, ಇಮಾಯ ಪನ ಗಾಥಾಯ ಭೂಮಿಂ ನಿಖಣಿತ್ವಾ ಓತಿಣ್ಣಕಾಲೇ ನಿಧಿಂ ವಿನನ್ಧಿತ್ವಾ ಠಿತಮೂಲಂ ಅಲ್ಲರುಕ್ಖಂ, ಖಾಣುಕಂ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಹಾತಿ ಪುನರುತ್ತಿದೋಸಾಭಾವೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ‘‘ಅತತ್ಥಜ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಹಪಯೋಗಾಭಾವಮಾಹ. ಇಮಿನಾವ ಪುರಿಮಗಾಥಾಯ ವುತ್ತಂ ಕಟ್ಠಲತಾದೀನಿ ನಿಧಿಸಮ್ಬನ್ಧಾನಿ ಚೇ, ಯಥಾವುತ್ತದುಕ್ಕಟಸ್ಸ ವತ್ಥೂನಿ, ಸಮೀಪಾನಿ ಚೇ, ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸೇವ ವತ್ಥೂನೀತಿ ದೀಪೇತಿ.

೫೪. ಇದಾನಿ ಏವಂ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ದಿಟ್ಠನಿಧಿಭಾಜನಂ ಠಿತಟ್ಠಾನತೋ ಅಚಾಲೇತ್ವಾ ಅನ್ತೋಠಿತಂ ಭಣ್ಡಮತ್ತಂ ಗಣ್ಹತೋ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಅನ್ತೋಕುಮ್ಭಿಗತ’’ನ್ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಫನ್ದಾಪೇತೀತಿ ಅನ್ತೋಚಾಟಿಯಾ ಪಕ್ಖಿತ್ತೇ ಅತ್ತನೋ ಭಾಜನೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತುಂ ರಾಸಿಕರಣಾದಿವಸೇನ ಫನ್ದಾಪೇತಿ. ಅಪಬ್ಯೂಹತಿ ವಾತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಠಿತಂ ಗಣ್ಹಿತುಂ ಉಪರಿ ಠಿತಾನಿ ಅಪನೇನ್ತೋ ವಿಯೂಹತಿ ವಾ. ಅಥ ವಾ ಅಪಬ್ಯೂಹನ್ತೋತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೯೪) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನಸ್ಸ ದ್ವಿಧಾ ಕರೋನ್ತೋತಿ ¶ ಗಣ್ಠಿಪದೇ ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋತಿ ಅತ್ತನೋ ಭಾಜನೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತುಂ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ರಾಸಿಂ ಕರೋನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ತತ್ಥೇವಾತಿ ಅನ್ತೋಕುಮ್ಭಿಯಮೇವ.

೫೫. ಹರನ್ತೋತಿ ಅವಹರನ್ತೋ. ಮುಟ್ಠಿಂ ಛಿನ್ದತೀತಿ ಅತ್ತನೋ ಭಾಜನಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯೋ ಅನ್ತೋಕುಮ್ಭಿಮ್ಹಿ ಹತ್ಥಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಕುಮ್ಭಿಗತಭಣ್ಡೇನ ಯಥಾ ಅಬದ್ಧಂ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಮುಟ್ಠಿಯಾ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದತಿ, ಕುಮ್ಭಿಗತಂ ಮುಟ್ಠಿಯಾ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಕುಮ್ಭಿಗತೇನ ಮುಟ್ಠಿಗತಂ ಯಥಾ ಅಸಮ್ಮಿಸ್ಸಂ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪಾದಗ್ಘನಕಂ ವಾ ಅತಿರೇಕಪಾದಗ್ಘನಕಂ ವಾ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಅತ್ತನೋ ಭಾಜನೇ ಗತಂ ಕತ್ವಾ ವಾ ಛಿನ್ದತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಅತ್ತನೋ ಭಾಜನಗತಂ ಕತ್ವಾ ಕುಮ್ಭಿಗತೇನ ಯಥಾ ¶ ಅಸಮ್ಮಿಸ್ಸಂ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದತೀತಿ ಅತ್ಥೋ, ಸಚೇ ಅತ್ತನೋ ಭಾಜನಗತಂ ಹುತ್ವಾ ಕುಮ್ಭಿಗತೇನ ಅಸಮ್ಮಿಸ್ಸಂ ಭಣ್ಡಂ ಪಞ್ಚಮಾಸಕಂ ವಾ ಅತಿರೇಕಪಞ್ಚಮಾಸಕಂ ವಾ ಅಗ್ಘತಿ, ಪಾರಾಜಿಕೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೫೬. ಹಾರಂ ವಾತಿ ಮುತ್ತಾಹಾರಂ ವಾ. ಪಾಮಙ್ಗಂ ವಾತಿ ಸುವಣ್ಣಮಯಂ, ರಜತಮಯಂ ವಾ ಪಾಮಙ್ಗಂ ದಾಮಂ. ಸುತ್ತಾರುಳ್ಹನ್ತಿ ಸುತ್ತೇ ಆರುಳ್ಹಂ ಸುತ್ತಾರುಳ್ಹಂ, ಸುತ್ತಞ್ಚ ಸುತ್ತಾರುಳ್ಹಞ್ಚ ಸುತ್ತಾರುಳ್ಹನ್ತಿ ಏಕದೇಸಸರೂಪೇಕಸೇಸೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ‘‘ಸುತ್ತೇನ ಆವುತಸ್ಸಾಪಿ ಸುತ್ತಮಯಸ್ಸಾಪಿ ಏತಂ ಅಧಿವಚನ’’ನ್ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೯೪) ಪಠಮಮುತ್ತಾಹಾರಂ ವಿನಾ ಸುವಣ್ಣರಜತಪವಾಳಾದಿಮಣಿಕಂ ವಾ ಸುತ್ತೇಸು ಆವುಣಿತ್ವಾ ಕತಾ ನಾನಾವಲಿಯೋ ಚೇವ ಸುತ್ತಮಯಾನಿ ಚ ಭಣ್ಡಾನಿ ಗಹೇತಬ್ಬಾನಿ. ಕುಮ್ಭಿಯಾ ಠಿತನ್ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ಫನ್ದಾಪೇತೀತಿ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಗಣ್ಹಿತುಕಾಮತಾಯ ಚಾಲೇತಿ. ಯಥಾವತ್ಥುನ್ತಿ ವೀತಿಕ್ಕಮಾನುರೂಪಂ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಠಾನಾ ಚಾವೇತೀತಿ ಠಿತಟ್ಠಾನತೋ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇತಿ ¶ . ಚುತೋತಿ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸೀಲಾ ಪರಿಹೀನೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಅಪರಿಪುಣ್ಣಾಯ ಕುಮ್ಭಿಯಾಏಕದೇಸಟ್ಠಂ ಭಣ್ಡಂ ತತೋ ತತೋ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಠಾನಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಅನ್ತೋಕುಮ್ಭಿಯಾ ಅಞ್ಞಂ ಠಾನಂ ನೇನ್ತಸ್ಸ ಚ ತತ್ಥೇವ ಆಕಾಸಗತಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಚ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಭಾಜನಗತಂ ವಾ ಕರೋತಿ, ಮುಟ್ಠಿಂ ವಾ ಛಿನ್ದತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೯೪) ಏತೇಹಿ ಸದಿಸತ್ತಾ ವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಪಾದಂ ಅಗ್ಘನ್ತೇ ಪಾರಾಜಿಕಾ ಹೋತೀತಿ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೯೪) ಇದಂ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಂ. ಭಾಜನತಲೇ ಕೋಟಿಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಕಮೇನ ಸಕಲಭಾಜನಕುಚ್ಛಿಂ ತೇನೇವ ಪೂರೇತ್ವಾ ಮುಖವಟ್ಟಿಯಾ ಏಕಾ ಕೋಟಿ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಾ ಚೇ, ತಥಾಠಪಿತಸ್ಸ ಹಾರಾದಿನೋ ಸಕಲಭಾಜನಂ ಅಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಕೋಟಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಜುಕಂ ಉಕ್ಖಿಪನ್ತಸ್ಸ ಓಸಾನಕೋಟಿ ಭಾಜನತಲತೋ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಆಕಾಸಗತಂ ಕರೋತೋ ಚ ಮುಖವಟ್ಟಿಯಂ ಘಂಸಿತ್ವಾ ಆಕಡ್ಢನ್ತಸ್ಸ ಸಕಲಭಾಜನೋದರಂ ಖೇಪೇತ್ವಾ ಮುಖವಟ್ಟಿಯಾ ಠಪಿತಕೋಟಿಯಾ ಫುಟ್ಠಟ್ಠಾನಂ ಅಪರಾಯ ಕೋಟಿಯಾ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅತಿಕ್ಕಾಮಯತೋ ಚ ಭಾಜನಕುಚ್ಛಿಯಾ ಉಪಡ್ಢಂ ವತ್ಥಾದಿನಾ ಕೇನಚಿ ಪೂರೇತ್ವಾ ತಸ್ಸೋಪರಿ ಠಪಿತಹಾರಾದಿಸುತ್ತಾರುಳ್ಹಸ್ಸ ಠಿತೋಕಾಸಮೇವ ಠಾನನ್ತಿ ತತೋ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಂ ಅಪನೇನ್ತಸ್ಸಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೫೭. ಸಪ್ಪಿಆದೀಸೂತಿ ಭಾಜನಗತೇಸು ಸಪ್ಪಿಆದಿದ್ರವವತ್ಥೂಸು ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ. ಪಾದಪೂರಣನ್ತಿ ಪಾದಂ ಪೂರೇತೀತಿ ಪಾದಪೂರಣಂ, ಪಾದಗ್ಘನಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಿವತೋ ಪರಾಜಯೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಕದಾತಿ ಚೇ? ಏಕೇನೇವ ¶ ಪಯೋಗೇನ ಪೀತಮತ್ತೇ ಪಾದಪೂರಣೇತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಮುಖಗತಂ ವಿನಾ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ತತ್ಥ ಏಕೇನೇವ ಪಯೋಗೇನಾತಿ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪಮಕತ್ವಾ ಏಕಾಬದ್ಧಂ ಕತ್ವಾ ಆಕಡ್ಢೇತ್ವಾ ¶ ಪಿವನಪಯೋಗೇನ. ‘‘ಮುಖಗತಂ ವಿನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಚೇ ಗಲಗತೇನೇವ ಪಾದೋ ಪೂರತಿ, ಅನ್ತೋಗಲಂ ಪವಿಟ್ಠೇತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಮುಖಗತೇನ ಪೂರತಿ, ಮುಖಗತಂ ಭಾಜನಗತೇನ ವಿಯೋಜೇತ್ವಾ ಓಟ್ಠೇಸು ಪಿಹಿತೇಸೂತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ವೇಳುನಳಾದೀಹಿ ಆಕಡ್ಢೇತ್ವಾ ಪಿವನ್ತಸ್ಸ ನಾಳಗತೇನ ಪೂರತಿ, ನಾಳಗತಂ ಭಾಜನಗತೇನ ವಿಯೋಜೇತ್ವಾ ನಾಳಿಕೋಟಿಯಂ ಅಙ್ಗುಲಿಯಾ ಪಿಹಿತಾಯನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಇದಂ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಭಾಜನಗತಂ ವಾ ಕರೋತಿ, ಮುಟ್ಠಿಂ ವಾ ಛಿನ್ದತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೯೪) ವುತ್ತನಯಸ್ಸ ಅನುಲೋಮವಸೇನ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಾದೀಸು (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೯೪) ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ವುತ್ತನಯೇನ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

‘‘ಏಕೇನೇವ ಪಯೋಗೇನ ಪೀತಮತ್ತೇ ಪರಾಜಯೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಪ್ಪಿಆದೀಸು ಮಹಗ್ಘೇಸು ತತ್ತಕೇನೇವ ಪಾದಪೂರಣಞ್ಚೇ ಹೋತಿ, ಏಕವಾರಮೇವ ಮುಖೇನ ವಾ ಸಪ್ಪಿಆದಿನಾ ವಾ ಭಾಜನಗತೇನ ಏಕಾಬದ್ಧಭಾವೇ ಛಿನ್ನಮತ್ತೇಪಿ ಅತ್ತನೋ ಭಾಜನೇ ಕುಮ್ಭಿಂ ಪಣಾಮೇತ್ವಾ ಪಕ್ಖಿತ್ತೇನ ಕುಮ್ಭಿಗತೇ ಛಿನ್ನಮತ್ತೇಪಿ ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತೀತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

೫೮. ‘‘ಧುರನಿಕ್ಖೇಪಂ ಕತ್ವಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಪಿವನ್ತಸ್ಸ ನ ಪರಾಜಯೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪಮಕತ್ವಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಪಿವತೋ ಪರಾಜಯೋತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಧುರನಿಕ್ಖೇಪಂ ಅಕತ್ವಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಮುಖೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ವಾ ಪುಟಾದೀಹಿ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಾದಪೂರಣಮತ್ತಂ ಪಿವನ್ತಸ್ಸ ಪರಾಜಯೋ ಹೋತೀತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

೫೯-೬೦. ಸಚೇ ಖಿಪತಿ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಭಣ್ಡಕನ್ತಿ ತೇಲಪಿವನಾರಹಂ ದುಕೂಲಸಾಟಕಚಮ್ಮಖಣ್ಡಾದಿಕಂ ಭಣ್ಡಂ. ತೇಲಕುಮ್ಭಿಯಂ ಪರಸ್ಸಾತಿ ಲಬ್ಭತಿ. ತಂ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಭಣ್ಡಂ. ಧುವನ್ತಿ ಏಕಂಸೇನ. ತಾವದೇ ವಿನಸ್ಸತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತಾವದೇತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇಯೇವ. ಕತರಸ್ಮಿಂ ಖಣೇತಿ ಆಹ ‘‘ಹತ್ಥತೋ ಮುತ್ತಮತ್ತೇ’’ತಿ, ತೇಲಸ್ಸ ಪೀತಕಾಲಂ ಅನಾಗಮ್ಮ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗತ್ತಾ ¶ ಪಠಮಮೇವ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ವಿನಸ್ಸತೀತಿ ಸೀಲವಿನಾಸಂ ಪಾಪುಣಾತಿ. ಆವಿಞ್ಜೇತ್ವಾತಿ ಪಣಾಮೇತ್ವಾ. ಗಾಳೇತೀತಿ ಪಗ್ಘರಾಪೇತಿ. ‘‘ಸಾಳೇತೀ’’ತಿಪಿ ಪಠನ್ತಿ, ಸೋಯೇವ ಅತ್ಥೋ. ಸಾಳ ಸವನೇತಿ ಧಾತು. ತಥಾತಿ ‘‘ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೋ ವಿನಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಕಡ್ಢತಿ, ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಏವಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೬೧. ತನ್ತಿ ತೇಲಸ್ಸ ಓಕಿರಣಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಪಠಮಮೇವ ತುಚ್ಛಭಾಜನೇ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಪಾದಗ್ಘನಕತೇಲಪಿವನಕಂ ¶ ತಂ ವತ್ಥಾದಿಭಣ್ಡಂ. ‘‘ಉದ್ಧರನ್ತೋವಾ’’ತಿ ಸಾವಧಾರಣವಚನೇನ ‘‘ಪೀತಮತ್ತೇ ಪರಾಜಯೋ’’ತಿ ದಸ್ಸಿತಂ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಮತಂ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಧಂಸಿತೋತಿ ‘‘ಸಾಸನಕಪ್ಪರುಕ್ಖಾ ಪಾತಿತೋ, ಪಾರಾಜಿಕಾಪನ್ನೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ‘‘ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೋ’’ತಿ ಆಕಡ್ಢನತ್ಥಂ ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧನೀಯಂ. ಇಮಿನಾ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ಗೋಪನತ್ಥಾಯ ತುಚ್ಛಭಾಜನೇ ವತ್ಥಾದಿಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇನ ತಂ ಅನೋಲೋಕೇತ್ವಾ ತೇಲೇ ಆಸಿತ್ತೇ ಪಚ್ಛಾ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನೇವ ಉದ್ಧರತೋ ನ ದೋಸೋತಿ ದೀಪಿತಂ ಹೋತಿ.

೬೨. ತತ್ಥೇವಾತಿ ಠಿತಟ್ಠಾನೇಯೇವ. ಭಿನ್ದತೋತಿ ಠಾನಾ ಅಚಾವೇತ್ವಾ ತಿಣಜ್ಝಾಪಕಸ್ಸ ವಿಯ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಠಾನಾಚಾವನಾಧಿಪ್ಪಾಯಂ ವಿನಾ ಪಾಸಾಣಾದಿನಾ ಕೇನಚಿ ಪಹರಿತ್ವಾ ಭಿನ್ದತೋ. ‘‘ಮನ್ತೋಸಧಾನುಭಾವೇನ ಭಿನ್ದತೋ’’ತಿ ಚ ವದನ್ತಿ. ಛಡ್ಡೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅಛಡ್ಡೇತುಕಾಮಸ್ಸಾಪಿ ಸತೋ ಪರಿಪುಣ್ಣತೇಲಘಟಾದೀಸು ಚಾಪಲ್ಲೇನ ವಾಲುಕಂ ವಾ ಉದಕಂ ವಾ ಓಕಿರಿತ್ವಾ ಉತ್ತರಾಪೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಉದಕಮಾತಿಕಂ ಘಟಾಭಿಮುಖಂ ಕತ್ವಾ ಓಪಿಲಾಪೇನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಠಾನಾಚಾವನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇ ಸತಿಪಿ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತಾಭಾವೇನ ಪಾರಾಜಿಕಾ ನ ವಿಜ್ಜತಿ, ಭಣ್ಡದೇಯ್ಯಂ ¶ ಪನ ಹೋತೀತಿ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಂ. ಝಾಪೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಕಟ್ಠಾನಿ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಝಾಪೇನ್ತಸ್ಸ. ಅಪರಿಭೋಗಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಉಚ್ಚಾರಪಸ್ಸಾವಾದಿಮೋಕಿರಿತ್ವಾ ಅಪರಿಭೋಗಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ. ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಏತೇಸು ಭಿನ್ದನಾದೀಸು ಚತೂಸುಪಿ ಠಾನೇಸು ಪದಭಾಜನಿಯಂ ದುಕ್ಕಟಮೇವ ಆಗತತ್ತಾ ವುತ್ತಂ.

೬೩. ಇದಾನಿ ಥಲಟ್ಠೇ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಠಪಿತ’’ನ್ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಪತ್ಥರಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ. ಏತ್ಥ ಚ-ಸದ್ದೋ ಅವುತ್ತಸಮ್ಪಿಣ್ಡನತ್ಥೋ, ತೇನ ಥಲೇ ರಾಸಿಕತಧಞ್ಞಾದೀಸು ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ನಿಮಿಕುಮ್ಭಿಯಾ ವುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯಾನುಸಾರೇನ ವಿಞ್ಞಾತುಂ ಸಕ್ಕಾತಿ ತಂ ಸರೂಪತೋ ಅವುತ್ತಂ ಸಮುಚ್ಚಿನೋತಿ. ಅತ್ಥರಣಾದಿಕನ್ತಿ ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಾದಿಕಂ. ವೇಠೇತ್ವಾ ಉದ್ಧರನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಕಿಲಞ್ಜಸಂಹರಣನಿಯಾಮೇನ ವಟ್ಟೇತ್ವಾ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ಉದ್ಧರನ್ತಸ್ಸ. ಮುತ್ತೇ ಠಾನಾತಿ ಕಮೇನ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ಠಿತಟ್ಠಾನತೋ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಮುತ್ತೇ ಸತಿ. ಪರಾಭವೋತಿ ಸಾಸನತೋ ಪರಿಹೀನೋ.

೬೪. ಏವಂ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ಠಪಿತವತ್ಥಾದೀನಂ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ಗಹಣೇ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತಿರಿಯತೋ ಆಕಡ್ಢನೇ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಓರಿಮನ್ತೇನಾ’’ತಿಆದಿ. ಪಿ, ವಾತಿ ಪಕಾರನ್ತರಮೇವ ಸಮುಚ್ಚಿನೋತಿ. ಉಜುಕಂ ಕಡ್ಢತೋಪಿ ವಾತಿ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ಠಪಿತವತ್ಥಾದಿಕಂ ಚತೂಸು ದಿಸಾಸು ಏಕಂ ದಿಸಂ ಉಜುಕಮಾಕಡ್ಢತೋ ¶ ಚ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಹೋತಿ. ಕದಾತಿ ಚೇ? ಏತ್ಥಾಪಿ ಓರಿಮನ್ತೇನ ಫುಟ್ಠಮೋಕಾಸಂ ಪಾರಿಮನ್ತತೋ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇ ಪಾರಾಜಿಕನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಓರಿಮನ್ತೇನ ಫುಟ್ಠಮೋಕಾಸನ್ತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಕಡ್ಢನ್ತಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಠಿತದಿಸಾಗತಪರಿಯನ್ತೇನ ಫುಸಿತ್ವಾ ಠಿತಟ್ಠಾನಂ. ಪಾರಿಮನ್ತತೋತಿ ಪಾರಿಮನ್ತೇನ, ಕರಣತ್ಥೇ ತೋ-ಪಚ್ಚಯೋ.

ಥಲಂ ¶ ನಾಮ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಪಟಿಚ್ಛನ್ನಭೂಮಿಪಾಸಾದಪಬ್ಬತತಲಾದೀನಿ, ತತ್ರಟ್ಠಂ ಧಞ್ಞಾದಿಭಣ್ಡಂ ಥಲಟ್ಠಂ ನಾಮ ಹೋತಿ. ತತ್ಥ ಸಬ್ಬತ್ಥ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೬೫-೬. ಪರಿಚ್ಛೇದಾತಿ ಠಾನಪರಿಚ್ಛೇದಾ. ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ.

೬೭-೮. ಖೇಗತನ್ತಿ ಆಕಾಸಗತಂ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಮೋರಸ್ಸ. ತನ್ತಿ ಮೋರಂ.

೬೯. ಠಾನಾತಿ ಯಥಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾ ಛಬ್ಬಿಧಾ ಠಾನಾ. ತಸ್ಸಾತಿ ಮೋರಸ್ಸ ಫನ್ದಾಪನೇತಿ ಯೋಜನಾ. ತಸ್ಸಾತಿ ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಮುದೀರಿತಂ.

೭೦. ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಹತ್ಥೇನ ಲೇಡ್ಡುಖಿಪನಾದಿಪಯೋಗೇನ ಮೋರಂ ತಾಸೇತ್ವಾ ಠಿತಟ್ಠಾನತೋ ಅಪನೇತಿ. ಅತ್ತನೋ ಠಾನಾತಿ ಮೋರಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಛಪ್ಪಕಾರಟ್ಠಾನಾ. ಸಯಂ ಠಾನಾತಿ ಭಿಕ್ಖು ಸಕಟ್ಠಾನಾ, ಸಮಣಭಾವತೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೭೧-೨. ಇದಾನಿ ‘‘ಠಾನಾ ಚಾವೇತಿ ಚೇ ಮೋರ’’ನ್ತಿ ದಸ್ಸಿತಂ ಠಾನಾಚಾವನಂ ವಿಭಾವೇತುಮಾಹ ‘‘ಫುಟ್ಠೋಕಾಸ’’ನ್ತಿಆದಿ.

೭೩. ಕರೇ ನಿಲೀಯತೀತಿ ಪಸಾರಿತಹತ್ಥತಲೇ ನಿಸೀದತಿ.

೭೫. ಉಡ್ಡೇತ್ವಾತಿ ಆಕಾಸಂ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ.

೭೬. ಅಙ್ಗೇ ¶ ನಿಲೀನನ್ತಿ ಅಂಸಕೂಟಾದಿಸರೀರಾವಯವೇ ನಿಲೀನಂ. ಪಾದೇತಿ ಅತ್ತನೋ ಪಠಮುದ್ಧಾರಪಾದೇ. ದುತಿಯೇ ಪಾದೇ.

೭೭. ಪಾದಾನನ್ತಿ ¶ ದ್ವಿನ್ನಂ ಪಾದಾನಂ. ಕಲಾಪಸ್ಸಾತಿ ಭೂಮಿಯಂ ಫುಸಿಯಮಾನಸ್ಸ ಕಲಾಪಗ್ಗಸ್ಸ.

೭೮. ತತೋ ಪಥವಿತೋತಿ ತೀಹಿ ಅವಯವೇಹಿ ಪತಿಟ್ಠಿತಪಥವಿಪ್ಪದೇಸತೋ, ನ ಪಠಮತೋ ತತ್ಥ ದುಕ್ಕಟತ್ತಾ, ನ ದುತಿಯತೋ ತತ್ಥ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯತ್ತಾ, ತತಿಯಾ ಪನ ಠಾನಾ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಚಾವಯತೋ ಪಾರಾಜಿಕನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

‘‘ಪಞ್ಜರೇ ಠಿತಂ ಮೋರಂ ಸಹ ಪಞ್ಜರೇನ ಉದ್ಧರತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಯದಿ ಪನ ಪಾದಂ ನಗ್ಘತಿ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅಗ್ಘವಸೇನ ಕತ್ತಬ್ಬಂ. ಅನ್ತೋವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಚರನ್ತಂ ಮೋರಂ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೋ ಪದಸಾ ಬಹಿವತ್ಥುಂ ನೀಹರನ್ತೋ ದ್ವಾರಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಂ. ವಜೇ ಠಿತಬಲಿಬದ್ದಸ್ಸ ಹಿ ವಜೋ ವಿಯ ಅನ್ತೋವತ್ಥು ತಸ್ಸ ಠಾನಂ. ಹತ್ಥೇನ ಪನ ಗಹೇತ್ವಾ ಅನ್ತೋವತ್ಥುಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಆಕಾಸಗತಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಮೇವ. ಅನ್ತೋಗಾಮೇ ಚರನ್ತಮ್ಪಿ ಗಾಮಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇನ್ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಸಯಮೇವ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಗಾಮೂಪಚಾರೇ ವಾ ವತ್ಥೂಪಚಾರೇ ವಾ ಚರನ್ತಂ ಪನ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೋ ಕಟ್ಠೇನ ವಾ ಕಥಲಾಯ ವಾ ಉತ್ರಾಸೇತ್ವಾ ಅಟವೀಭಿಮುಖಂ ಕರೋತಿ, ಮೋರೋ ಉಡ್ಡೇತ್ವಾ ಅನ್ತೋಗಾಮೇ ವಾ ಅನ್ತೋವತ್ಥುಮ್ಹಿ ವಾ ಛದನಪಿಟ್ಠೇ ವಾ ನಿಲೀಯತಿ, ರಕ್ಖತಿ. ಸಚೇ ಪನ ಅಟವೀಭಿಮುಖೋ ಉಡ್ಡೇತಿ ವಾ ಗಚ್ಛತಿ ವಾ, ‘ಅಟವಿಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಗಹೇಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಪರಿಕಪ್ಪೇ ಅಸತಿ ಪಥವಿತೋ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಉಪ್ಪತಿತಮತ್ತೇ ವಾ ದುತಿಯಪದವಾರೇ ವಾ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಕಸ್ಮಾ? ಯಸ್ಮಾ ಗಾಮತೋ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಸ್ಸ ಠಿತಟ್ಠಾನಮೇವ ಠಾನಂ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೯೬) –

ಅಟ್ಠಕಥಾಗತೋ ¶ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಉಪಲಕ್ಖಿತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಕಪಿಞ್ಜರಾದಿಪರಸನ್ತಕಸಕುಣೇಸು ಚ ಏಸೇವ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ.

೭೯. ಪತ್ತೇತಿ ದ್ವಾರೇ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಠಿತಂ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಹತ್ಥಗತೇ ಪತ್ತೇ. ತಸ್ಸ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತಸ್ಸ.

೮೦. ಅನುದ್ಧರಿತ್ವಾವಾತಿ ¶ ಪತ್ತೇ ಪತಿತಂ ಸುವಣ್ಣಾದಿಂ ಹತ್ಥೇನ ಅನುಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾವ ಪಠಮಪದವಾರೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಗಮ್ಮಮಾನತ್ತಾ ನ ವುತ್ತಂ.

೮೧. ಹತ್ಥೇತಿ ಹತ್ಥತಲೇ. ವತ್ಥೇತಿ ಚೀವರೇ. ಮತ್ಥಕೇತಿ ಸಿರಸಿ. ಗಾಥಾಛನ್ದವಸೇನ ವಾ-ಸದ್ದೇ ಆಕಾರಸ್ಸ ರಸ್ಸತ್ತಂ. ಪತಿಟ್ಠಿತನ್ತಿ ಪತಿತಂ. ತನ್ತಿ ಛಿಜ್ಜಮಾನಂ ತಂ ಸುವಣ್ಣಖಣ್ಡಾದಿ. ಯದಿ ಆಕಾಸೇ ಗಚ್ಛನ್ತಂ, ಪತನ್ತಂ ವಾ ಹತ್ಥೇನ ಗಣ್ಹಾತಿ. ಗಹಿತಹತ್ಥೇ ಠಿತಟ್ಠಾನಮೇವ ಠಾನಂ, ತತೋ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅಪನೇನ್ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ತಥಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಗಚ್ಛತೋ ದುತಿಯಪಾದುದ್ಧಾರೇ. ವತ್ಥಾದೀಸು ಪತಿತೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ.

೮೨. ಮಞ್ಚಪೀಠಾದೀಸೂತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಮಞ್ಚಪೀಠಸದಿಸೇ ವೇಹಾಸಭೂತೇ ಅಟ್ಟವಿತಾನಾದಯೋ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಆಮಾಸಮ್ಪೀತಿ ಹತ್ಥೇನ ವಾ ಕಾಯೇನ ವಾ ಆಮಸಿತಬ್ಬಂ ವತ್ಥಾದಿಞ್ಚ. ಅನಾಮಾಸಮ್ಪೀತಿ ತಥಾ ಅಪರಾಮಸಿತಬ್ಬಂ ಸುವಣ್ಣಾದಿಂ. ಆಮಸನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಹತ್ಥಾದೀಹಿ ಪರಾಮಸನ್ತಸ್ಸ. ‘‘ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಫನ್ದಾಪನೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಞ್ಚ ಠಾನಾಚಾವನೇ ಪಾರಾಜಿಕಞ್ಚ ಹೇಟ್ಠಾ ಥಲಟ್ಠೇ ವುತ್ತನಯೇನ ವಿಞ್ಞಾತುಂ ಸಕ್ಕಾತಿ ಅತಿದಿಸತಿ. ಠಾನಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಪನ ಮಞ್ಚಾದೀಹಿ ಏವ ಉಕ್ಖಿಪನ್ತಸ್ಸ ಚತುನ್ನಂ ಪಾದಾನಂ ವಸೇನ, ತತ್ರಟ್ಠಮೇವ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಮಞ್ಚಸ್ಸ ಚತೂಸು ಪಾದಸೀಸೇಸು ಫುಸಿತ್ವಾ ¶ ಮಜ್ಝೇ ಅಫುಸಿತ್ವಾ ಠಿತಸ್ಸ ಖಲಿಮಕ್ಖಿತಥದ್ಧಸಾಟಕಸ್ಸ ಚತುನ್ನಂ ಪಾದಸೀಸಾನಂ ವಸೇನ, ಅಟನೀಸು ಫುಸಿತ್ವಾ ಠಿತಸ್ಸ ಅಟನೀನಂ ವಸೇನ ವಾ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೮೩. ವಂಸೇತಿ ಚೀವರವಂಸೇ, ಇಮಿನಾ ಚೀವರನಿಕ್ಖೇಪನತ್ಥಾಯ ಠಪಿತರುಕ್ಖದಣ್ಡಸಲಾಕಾರಜ್ಜುಆದಯೋ ಉಪಲಕ್ಖಿತಾ. ಓರತೋತಿ ಅತ್ತನೋ ಠಿತದಿಸಾಭಿಮುಖತೋ. ಭೋಗನ್ತಿ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ಚೀವರಂ ತಸ್ಸ ನಾಮೇತ್ವಾ ಠಪಿತಮಜ್ಝಟ್ಠಾನಂ. ಅನ್ತನ್ತಿ ನಾಮೇತ್ವಾ ಏಕತೋ ಕತಂ, ಉಭಯಾನಂ ವಾ ಅನ್ತಂ. ಪಾರತೋ ಕತ್ವಾತಿ ವಂಸತೋ ಪರಭಾಗೇ ಕತ್ವಾ.

೮೪. ಚೀವರೇನ ಫುಟ್ಠೋಕಾಸೋತಿ ಚೀವರೇನ ಫುಟ್ಠಟ್ಠಾನಂ. ತಸ್ಸಾತಿ ತಥಾ ಠಪಿತಸ್ಸ ಚೀವರಸ್ಸ. ಸೋ ಸಕಲೋ ಚೀವರವಂಸೋ ಠಾನಂ ನ ತು ಹೋತೀತಿ ಮತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೮೫-೬. ಓರಿಮನ್ತೇನ ¶ ಫುಟ್ಠಂ ವಾ ತಂ ಓಕಾಸನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಚೀವರಭೋಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಅತ್ತನೋ ಅಭಿಮುಖಂ ಆಕಡ್ಢತೋ ಅತ್ತನೋ ಠಿತದಿಸಾಯ ಚೀವರವಂಸೇ ಚೀವರೇನ ಫುಸಿತ್ವಾ ಠಿತಟ್ಠಾನಪರಿಯನ್ತಂ ಇತರೇನ ಅತಿಕ್ಕಾಮಯತೋ ಚುತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಇತರೇನ ಪಾರಿಮನ್ತೇನ ಭಿತ್ತಿದಿಸಾಯ ಚೀವರಸ್ಸ ಫುಟ್ಠೋಕಾಸಪರಿಯನ್ತಂ ಇತರೇನ ಫುಟ್ಠಂ ತಂ ಓಕಾಸಂ ಓರಿಮನ್ತೇನ ಅತಿಕ್ಕಾಮಯತೋ ವಾ ಚುತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಇತರೇನಾತಿ ಪಾರಿಮನ್ತೇನ ಭಿತ್ತಿಪಸ್ಸೇ ಚೀವರವಂಸೇ ಫುಸಿತ್ವಾ ಠಿತಚೀವರಪರಿಯನ್ತೇನ. ಫುಟ್ಠಂ ಚೀವರವಂಸೋಕಾಸಂ. ಓರಿಮನ್ತೇನಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಠಿತದಿಸಾಯ ಚೀವರವಂಸೇ ಫುಸಿತ್ವಾ ಠಪಿತಚೀವರಪ್ಪದೇಸೇನ. ಅತಿಕ್ಕಾಮಯತೋತಿ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇನ್ತಸ್ಸ.

ಏವಂ ದೀಘನ್ತಾಕಡ್ಢನೇ ಸಮ್ಭವನ್ತಂ ವಿಕಪ್ಪಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತಿರಿಯನ್ತೇನ ಅತಿಕ್ಕಮನವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ದಕ್ಖಿಣನ್ತೇನಾ’’ತಿಆದಿ. ಪುನಾತಿ ಅಥ ವಾ. ದಕ್ಖಿಣನ್ತೇನ ಫುಟ್ಠಟ್ಠಾನಂ ವಾಮನ್ತೇನ ¶ ಅತಿಕ್ಕಾಮಯತೋ ಚುತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಚೀವರಂ ಹರಿತುಂ ಚೀವರಾಭಿಮುಖಂ ಠಿತಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ದಕ್ಖಿಣಪಸ್ಸೇ ಚೀವರಕೋಟಿಯಾ ಫುಟ್ಠಂ ಚೀವರಟ್ಠಿತಪ್ಪದೇಸಂ ವಾಮಪಸ್ಸೇ ಚೀವರನ್ತೇನ ಅತಿಕ್ಕಾಮಯತೋ ಪಾರಾಜಿಕಮೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಾಮನ್ತೇನ ಫುಟ್ಠಟ್ಠಾನಂ ಇತರೇನ ಅತಿಕ್ಕಾಮಯತೋ ವಾ ಚುತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ವಾಮನ್ತೇನ ಫುಟ್ಠಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಚೀವರಾಭಿಮುಖಂ ಠಿತಸ್ಸ ವಾಮಪಸ್ಸೇ ಚೀವರನ್ತೇನ ಫುಟ್ಠಂ ಚೀವರಟ್ಠಿತಪ್ಪದೇಸಂ. ಇತರೇನ ದಕ್ಖಿಣಪಸ್ಸೇ ಚೀವರನ್ತೇನ ಅತಿಕ್ಕಾಮಯತೋ ವಾ ಚುತಿ ಪಾರಾಜಿಕಾ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೮೭. ವಂಸತೋತಿ ಚೀವರೇನ ಫುಸಿತ್ವಾ ಠಿತಚೀವರವಂಸಪ್ಪದೇಸತೋ. ‘‘ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತ’’ನ್ತಿ ಕತ್ಥಚಿ ಪೋತ್ಥಕೇ ಲಿಖನ್ತಿ, ತಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ‘‘ಉಕ್ಖಿತ್ತೇ’’ತಿ ಭುಮ್ಮೇಕವಚನನ್ತೇನ ಸಮಾನಾಧಿಕರಣತ್ತಾ ಪಚ್ಚತ್ತೇಕವಚನನ್ತತಾ ನ ಯುಜ್ಜತೀತಿ. ‘‘ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತೇ ಉಕ್ಖಿತ್ತೇ’’ತಿ ಕತ್ಥಚಿ ಪಾಠೋ ದಿಸ್ಸತಿ, ಸೋ ಚ ಪಮಾಣಂ.

೮೮. ವಿಮೋಚೇನ್ತೋ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಫುಸೇತಿ ಯೋಜನಾ. ಚೀವರವಂಸೇ ಫುಸಾಪೇತ್ವಾ, ಅಫುಸಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ರಜ್ಜುಯಾ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಠಪಿತಚೀವರಂ ಗಣ್ಹಿತುಕಾಮೋ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಬನ್ಧನಂ ಮೋಚೇನ್ತೋ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮುತ್ತೇತಿ ಮುತ್ತಮತ್ತೇ. ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತಿ ಠಾನಾ ಚುತಭಾವತೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೮೯. ವೇಠೇತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ವಂಸಮೇವಾ’’ತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯತೋ ಲಬ್ಭತಿ. ಚೀವರವಂಸಂ ಪಲಿವೇಠೇತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಠಪಿತಚೀವರಂ ನಿಬ್ಬೇಠೇನ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋಪಿ ಅಯಂ ನಯೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ನಿಬ್ಬೇಠೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ವಿನಿವೇಠೇನ್ತಸ್ಸ. ಅಯಂ ನಯೋತಿ ‘‘ನಿಬ್ಬೇಠೇನ್ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ನಿಬ್ಬೇಠಿತೇ ಪಾರಾಜಿಕ’’ನ್ತಿ ಯಥಾವುತ್ತನಯಮತಿದಿಸತಿ ¶ . ವಲಯಂ ಛಿನ್ದತೋ ವಾಪಿ ಅಯಂ ನಯೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ಭಿಕ್ಖುನೋ, ವಂಸೇ, ಠಪಿತಂ, ಚೀವರ’’ನ್ತಿ ಚ ಆನೇತ್ವಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಚೀವರವಂಸೇ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ¶ ಠಪಿತಂ ಚೀವರವಲಯಂ ಯಥಾ ಛಿನ್ನಮತ್ತೇ ಠಾನಾ ಚವತಿ, ತಥಾ ಛಿನ್ದನ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಛೇದನೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಛಿನ್ನೇ ಪಾರಾಜಿಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮೋಚೇನ್ತಸ್ಸಾಪ್ಯಯಂ ನಯೋತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ವಲಯ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಸದ್ಧಿಂ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನೋ’’ತಿಆದಿಪದಾನಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾನಿ. ಚೀವರವಂಸೇ ಠಪಿತಂ ಚೀವರಂ ವಲಯಂ ಮೋಚೇನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಪಾರಾಜಿಕಾನಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯಾನೇವ.

ಇಹ ಪುರಿಮೇನ ಅಪಿ-ಸದ್ದೇನ ಯಥಾವುತ್ತಪಕಾರದ್ವಯೇ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡಿತೇ ಇತರೇನ ಅಪಿ-ಸದ್ದೇನ ಅವುತ್ತಸಮ್ಪಿಣ್ಡನಮನ್ತರೇನ ಅತ್ಥವಿಸೇಸಾಭಾವತೋ ಅವುತ್ತಮತ್ಥಂ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇತಿ, ತೇನ ‘‘ಆಕಾಸಗತಂ ವಾ ಕರೋತಿ, ನೀಹರತಿ ವಾ’’ತಿ ಪಕಾರದ್ವಯಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ತೇನ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಠಪಿತನಿಧಿಸಙ್ಖಲಿಕವಲಯಮಿವ ಚೀವರವಂಸೇ ಸಬ್ಬಟ್ಠಾನೇಹಿಪಿ ಅಫುಸಾಪೇತ್ವಾ ಚೀವರವಲಯಂ ಆಕಾಸಗತಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಚೀವರವಂಸಕೋಟಿಯಾ ಬಹಿ ನೀಹರನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಪಾರಾಜಿಕಾನಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಞಾತಬ್ಬಾನೀತಿ ಏತೇಯೇವ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ‘‘ವಲಯಂ ಛಿನ್ದತೋ ವಾಪಿ, ಮೋಚೇನ್ತಸ್ಸ ವಾಪಿ, ವಲಯಂ ಆಕಾಸಗತಂ ವಾ ಕರೋತಿ, ನೀಹರತಿ ವಾ’’ತಿ ಇಮೇಸು ಚತೂಸು ವಿಕಪ್ಪೇಸು ಏಕಮ್ಪಿ ತಥಾ ಅಕತ್ವಾ ಚೀವರವಲಯಂ ಚೀವರವಂಸೇ ಘಂಸೇತ್ವಾ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಸಞ್ಚಾರೇನ್ತಸ್ಸ ಚೀವರವಲಯಸ್ಸ ಸಬ್ಬೋಪಿ ಚೀವರವಂಸೋ ಠಾನನ್ತಿ ‘‘ಠಾನಾಚಾವನಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವುತ್ತಬ್ಯತಿರೇಕವಸೇನ ದಸ್ಸಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

೯೦. ಠಪಿತಸ್ಸ ಹೀತಿ ಏತ್ಥ ಪಸಿದ್ಧಿಸೂಚಕಂ ಹಿ-ಸದ್ದಂ ಆನೇತ್ವಾ ‘‘ಚೀವರೇ ವಿಯ ಹೀ’’ತಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ವಿಸೇಸತ್ಥಜೋತಕಂ ತು-ಸದ್ದಂ ಆನೇತ್ವಾ ‘‘ಠಪಿತಸ್ಸ ತೂ’’ತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಅಥ ವಾ ನಿಪಾತಾನಮನೇಕತ್ಥತ್ತಾ ಯಥಾಠಾನೇ ಠಿತಾನಮೇವ ವಿಸೇಸತ್ಥೇ ಹಿ-ಸದ್ದೋ, ಪಸಿದ್ಧಿಯಂ ತು-ಸದ್ದೋ ಚ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ. ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ. ದೀಘತೋ ವಾ ತಿರಿಯತೋ ವಾ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ¶ ಚೀವರವಂಸೇ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಚೀವರಸ್ಸ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಪನ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ಚೀವರವಂಸೇ ಠಪಿತಚೀವರವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವಿಯ ವುತ್ತೋ, ‘‘ಓರಿಮನ್ತೇನ…ಪೇ… ಪಾರಾಜಿಕಂ ಭವೇ’’ತಿ ಗಾಥಾತ್ತಯೇ ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

೯೧. ಸಿಕ್ಕಾಯಾತಿ ಓಲಮ್ಬಿಕಾಧಾರೇ. ಯಂ ಭಣ್ಡಕನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾತಿ ನಿವೇಸೇತ್ವಾ. ಲಗ್ಗಿತಂ ಹೋತೀತಿ ಓಲಮ್ಬಿತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಸಿಕ್ಕಾತೋ ತಂ ಹರನ್ತೋ ವಾ ಚುತೋ’’ತಿ ಏತಸ್ಮಿಂ ವಿಕಪ್ಪೇ ¶ ಸಿಕ್ಕಾಯ ಫುಟ್ಠಟ್ಠಾನವಸೇನ ಠಾನಾಚಾವನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ದುತಿಯವಿಕಪ್ಪೇ ಸಿಕ್ಕಾಯ, ಬನ್ಧನಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಚ ಭಿತ್ತಿಪಸ್ಸೇ ಫುಟ್ಠಟ್ಠಾನಂ ಯದಿ ಸಿಯಾ, ತಸ್ಸ ಚ ವಸೇನ ಠಾನಾಚಾವನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೯೨-೩. ಕುನ್ತಾದೀತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಭಿನ್ದಿವಾಲಾದಿ ದೀಘವತ್ಥು ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ತಟ್ಟಿಕಾಖಾಣುಕಾ ವಿಯ ಭಿತ್ತಿಯಂ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ನಿವೇಸಿತಾನಿ ಮಿಗಸಿಙ್ಗಾನಿ ವಾ ಸೂಲಾನಿ ವಾ ನಾಗದನ್ತಾ ನಾಮ. ಅಗ್ಗೇ ವಾತಿ ಕುನ್ತಫಲಕೋಟಿಯಂ ವಾ. ಬುನ್ದೇ ವಾತಿ ಕುನ್ತದನ್ತಮೂಲೇ ವಾ. ಪರಿಕಡ್ಢತೋತಿ ಉಜುಕಂ ಆಕಡ್ಢತೋ.

ಫುಟ್ಠೋಕಾಸನ್ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ನಾಗದನ್ತೇ ಫುಟ್ಠಟ್ಠಾನಂ ಅತಿಕ್ಕಾಮಯತೋ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತೇನ ಪರಾಜಯೋ ಸಿಯಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ, ಠಪಿತಟ್ಠಪಿತಟ್ಠಾನಂ ವಿಹಾಯ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅತಿಕ್ಕಾಮಯತೋ ಪಾರಾಜಿಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕೇಸಗ್ಗೇನ ಅನ್ತರೇನ ಹೇತುನಾ ಪರಾಜಯೋತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅಪನಯನಹೇತು ಪಾರಾಜಿಕಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೯೪-೫. ಏವಂ ದೀಘತೋ ಆಕಡ್ಢನೇ, ಉಕ್ಖಿಪನೇ ಚ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತಿರಿಯಂ ಆಕಡ್ಢನೇ, ಪರತೋ ನಯನೇ ಚ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಪಾಕಾರಾಭಿಮುಖೋ’’ತಿಆದಿ. ಆಕಡ್ಢತೀತಿ ಅತ್ತನೋ ¶ ಠಿತಟ್ಠಾನಾಭಿಮುಖಂ ಆವಿಞ್ಛತಿ. ಓರಿಮನ್ತಫುಟ್ಠೋಕಾಸನ್ತಿ ಓರಿಮನ್ತೇನ ಫುಟ್ಠೋಕಾಸಂ, ಅತ್ತನೋ ದಿಸಾಯ ಕುನ್ತದಣ್ಡೇನ ಫುಟ್ಠೋಕಾಸನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತ್ಥ ಅಚ್ಚಯನಕಿರಿಯಾಸಮ್ಬನ್ಧೇ ಸಾಮಿವಚನಪ್ಪಸಙ್ಗೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ. ‘‘ಸಕಮ್ಮಕಧಾತುಪ್ಪಯೋಗೇ ಉಪಯೋಗವಚನಸ್ಸ ಮಾಗಧಿಕವೋಹಾರೇ ದಸ್ಸನತೋ ಕಮ್ಮತ್ಥೇಯೇವ ಉಪಯೋಗವಚನ’’ನ್ತಿ ಏಕೇ ವದನ್ತಿ, ಏತಂ ಕಚ್ಚಾಯನಲಕ್ಖಣೇನ ಸಮಾನಂ. ಇತರನ್ತಚ್ಚಯೇತಿ ಇತರನ್ತೇನ ಕತೋ ಅಚ್ಚಯೋತಿ ಇತರನ್ತಚ್ಚಯೋ, ಮಜ್ಝೇಪದಲೋಪಸಮಾಸೋ, ಪಾರಿಮನ್ತೇನ ಕತ್ತಬ್ಬಾತಿಕ್ಕಮೇ ಕತೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕೇಸಗ್ಗೇನ ಚುತೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಯಥಾವುತ್ತೋಯೇವ ಅತ್ಥೋ.

ಪರತೋ ಪೇಲ್ಲನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಪರತೋ ಕತ್ವಾ ಪೇಲ್ಲನ್ತಸ್ಸ, ಭಿತ್ತಿಪಸ್ಸಾಭಿಮುಖಂ ಕತ್ವಾ ನಿಪ್ಪೀಳೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಥೇವಾತಿ ‘‘ಕೇಸಗ್ಗೇನ ಚುತೋ’’ತಿ ಆಕಡ್ಢತಿ. ಠಪಿತೇಪಿ ಚ ಕುನ್ತಾದಿಮ್ಹಿ ಅಯಂ ನಯೋತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಕೇಸಗ್ಗೇನಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಅಯಮೇವ ವಿನಿಚ್ಛಯನಯೋ ವತ್ತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

೯೬. ತಾಲಸ್ಸ ಫಲಂ ಚಾಲೇನ್ತಸ್ಸ ಅಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಯೇನ ಫಲೇನ ವತ್ಥು ಪಞ್ಚಮಾಸಕಂ ಪೂರತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಫಲೇ ಬನ್ಧನಾ ಮುತ್ತೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಭವೇತಿ ಯೋಜನಾ.

೯೭. ತಾಲಸ್ಸ ¶ ಪಿಣ್ಡಿಂ ಛಿನ್ದತೀತಿ ತಾಲಫಲಕಣ್ಣಿಕಂ ಛಿನ್ದತಿ. ಯಾಯ ವತ್ಥು ಪೂರತಿ, ತಸ್ಸಾ ಛಿನ್ನಮತ್ತಾಯ ‘‘ಅಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಸಿಯಾ’’ತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೋ ಇಧಾಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ. ತಾಲಪಿಣ್ಡಿ ಸಚೇ ಆಕಾಸಗತಾ ಹೋತಿ, ಪಿಣ್ಡಿಮೂಲಮೇವ ಠಾನಂ. ಪಣ್ಣದಣ್ಡೇ ವಾ ಪಣ್ಣೇ ವಾ ಅಪಸ್ಸಾಯ ಠಿತಾ ಚೇ, ಠಿತಟ್ಠಾನೇಹಿ ಸಹ ಪಿಣ್ಡಿಮೂಲಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಾನಭೇದಂ ಞತ್ವಾ ಠಾನಾಚಾವನೇನ ಪಾರಾಜಿಕಮ್ಪಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಏಸೇವ ನಯೋತಿ ‘‘ಯೇನ ವತ್ಥು ಪೂರತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಬನ್ಧನಾ ಮುತ್ತೇ ಅಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಸಿಯಾ’’ತಿ ಯಥಾವುತ್ತೋ ಏವ ನಯೋ. ಏತೇಸು ಸಬ್ಬೇಸು ¶ ಠಾನೇಸು ಪಾರಾಜಿಕವೀತಿಕ್ಕಮತೋ ಪುಬ್ಬಭಾಗಾನನ್ತರಪ್ಪಯೋಗೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಞ್ಚ ಸಹಪಯೋಗೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಟ್ಠಾನೇ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ತತೋಪಿ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಟ್ಠಾನೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಞ್ಚ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ಗಮನದುತಿಯಪರಿಯೇಸನಾದಿಅವಸೇಸಪಯೋಗೇಸು ಅದಿನ್ನಾದಾನಪುಬ್ಬಕತ್ತಾ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ಅಸಮ್ಮುಯ್ಹನ್ತೇಹಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೯೮. ಉದಕೇ ನಿಧಿಟ್ಠಾನಂ ಗಚ್ಛತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಗಮ್ಭೀರೋದಕೇ ನಿಧಿಟ್ಠಾನಂ ಪದವಾರೇನ ಗಚ್ಛತೋ ಪದೇ ಪದೇ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗೇ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಗಮ್ಭೀರೇ ಪನ ತಥಾತಿ ‘‘ಪದವಾರೇನ ಗಚ್ಛತೋ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ಯಥಾವುತ್ತಮತಿದಿಸತಿ. ಗಚ್ಛತೋತಿ ತರತೋ, ಹತ್ಥಂ ಅಚಾಲೇತ್ವಾ ತರನ್ತಸ್ಸ ಪದವಾರಗಣನಾಯ, ಹತ್ಥೇನ ಚ ವಾಯಮನ್ತಸ್ಸ ‘‘ಪದವಾರೇನಾ’’ತಿ ಇದಂ ಉಪಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ಹತ್ಥವಾರಗಣನಾಯ ಪದವಾರಗಣನಾಯ ದುಕ್ಕಟಾನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಗಮ್ಭೀರೇ ಹತ್ಥೇಹಿ ವಾ ಪಾದೇಹಿ ವಾ ಪಯೋಗಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಹತ್ಥವಾರೇಹಿ ವಾ ಪದವಾರೇಹಿ ವಾ ಪಯೋಗೇ ಪಯೋಗೇ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೯೮).

ಉಮ್ಮುಜ್ಜನಾದಿಸೂತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ನಿಮುಜ್ಜನಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಅನುವತ್ತಮಾನತ್ತಾ ಪಯೋಗೇ ಪಯೋಗೇ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ನಿಹಿತಕುಮ್ಭಿಯಾ ಗಹಣತ್ಥಂ ನಿಮುಜ್ಜನುಮ್ಮುಜ್ಜನೇಸುಪಿ ಹತ್ಥವಾರೇನ, ಪದವಾರೇನ, ಹತ್ಥಪದವಾರೇಹಿ ಚ ದುಕ್ಕಟಮೇವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತೇನಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಏಸೇವ ನಯೋ ಕುಮ್ಭಿಗಹಣತ್ಥಂ ನಿಮುಜ್ಜನುಮ್ಮುಜ್ಜನೇಸೂ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೯೮).

ಇಮಿಸ್ಸಾ ಗಾಥಾಯ ‘‘ನಿಧಿಟ್ಠಾನಂ ಗಚ್ಛತೋ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ವಚನತೋ ತಥಾ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಉದಕಸಪ್ಪಚಣ್ಡಮಚ್ಛದಸ್ಸನೇನ ಭಾಯಿತ್ವಾ ಪಲಾಯನ್ತಸ್ಸ ಗಮನಸ್ಸ ಅತದತ್ಥತ್ತಾ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಬ್ಯತಿರೇಕೇನ ¶ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ಏತ್ಥ ದುತಿಯಪರಿಯೇಸನಾದಿಸಬ್ಬಪಯೋಗೇಸು ಪಾಚಿತ್ತಿಯಟ್ಠಾನೇ ¶ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಞ್ಚ ಪಾಚಿತ್ತಿಯೇನ ಸಹ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ಅವಸೇಸಪಯೋಗೇಸು ಸುದ್ಧದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ಸಹಪಯೋಗೇ ಭಾಜನಾಮಸನೇ ಅನಾಮಾಸದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ಫನ್ದಾಪನೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಞ್ಚ ಠಾನಾಚಾವನೇ ಪಾರಾಜಿಕಞ್ಚ ನಿಧಿಕುಮ್ಭಿಯಾ ವುತ್ತನಯೇನ ವಿಞ್ಞಾತುಂ ಸಕ್ಕಾತಿ ನ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ತತ್ಥ ಠಾನಭೇದೋ ಪಞ್ಚಧಾ ಹೋತಿ, ಇಧ ಪೀಳೇತ್ವಾ ಓಸಾರೇತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತ್ತಾ ಅಧೋದಿಸಾಯ ಸಹ ಛಬ್ಬಿಧಂ ಹೋತೀತಿ ಅಯಮೇತೇಸಂ ವಿಸೇಸೋ.

೯೯. ತತ್ಥ ಜಾತಕಪುಪ್ಫೇಸೂತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಜಲೇ ರುಳ್ಹೇಸು ಉಪ್ಪಲಾದಿಕುಸುಮೇಸು, ನಿದ್ಧಾರಣೇ ಭುಮ್ಮಂ. ಯೇನ ಪುಪ್ಫೇನಾತಿ ನಿದ್ಧಾರಿತಬ್ಬಂ. ಛಿನ್ದತೋತಿ ಏತ್ಥ ವತ್ತಮಾನಕಾಲವಸೇನ ಅತ್ಥಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಛಿನ್ನವತೋ’’ತಿ ಭೂತವಸೇನ ಅತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಏವಂ ಅಗ್ಗಹಿತೇ ಅನ್ತಿಮಸ್ಸ ಪಯೋಗಸ್ಸ ಯಾವ ಅನುಪರಮೋ, ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾರಹತ್ತಾ ಪಾರಾಜಿಕವಚನಸ್ಸ ವತ್ಥುವಿರೋಧಿತಾಯ ಚ ಇಮಸ್ಸೇವ ಪಚ್ಛಿಮಕುಸುಮಸ್ಸ ಕನ್ತನಕಾಲೇ ಪುಪ್ಫನಾಳಪಸ್ಸೇ ತಚಮತ್ತೇಪಿ ಅಚ್ಛಿನ್ನೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ ನತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಏಕನಾಳ…ಪೇ… ಪರಿರಕ್ಖತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥೇವ ಅನನ್ತರೇ ವುಚ್ಚಮಾನನಯಸ್ಸ ವಿರುದ್ಧತ್ತಾ ಚ ಇಮಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಲಿಖಿತಸ್ಸ ‘‘ಯಸ್ಮಿಂ ಪುಪ್ಫೇ ವತ್ಥು ಪೂರತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಛಿನ್ನಮತ್ತೇ ಪಾರಾಜಿಕ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೯೮) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನಸ್ಸ ವಿರುದ್ಧತ್ತಾ ಚ ವತ್ತಮಾನಕಾಲಮಗಹೇತ್ವಾ ಭೂತಕಾಲಸ್ಸೇವ ಗಹೇತಬ್ಬತ್ತಾ ‘‘ಕದಾ ದೇವದತ್ತ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ ಪಞ್ಹಸ್ಸ ‘‘ಏಸೋಹಮಾಗಚ್ಛಾಮಿ, ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ಮಾ ಮಂ ವಿಜ್ಝಾ’’ತಿ ಉತ್ತರೇ ವಿಯ ವತ್ತಮಾನಸಮೀಪೇ ವತ್ತಮಾನೇವಾತಿ ಭೂತೇ ವತ್ತಮಾನಬ್ಯಪದೇಸತೋ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

೧೦೦. ‘‘ಉಪ್ಪಲಜಾತಿಯಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಪದುಮಜಾತಿಯಾ’’ತಿ ಬ್ಯತಿರೇಕತೋ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಪದುಮಜಾತಿಕಾನಂ ಪನ ದಣ್ಡೇ ಛಿನ್ನೇ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಸುತ್ತಂ ಅಚ್ಛಿನ್ನಮ್ಪಿ ರಕ್ಖತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೯೮) ಅಟ್ಠಕಥಾನಯೋ ಸಙ್ಗಹಿತೋತಿ ¶ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಏಕನಾಳಸ್ಸ ವಾ ಪಸ್ಸೇತಿ ‘‘ನಾಳಸ್ಸ ಏಕಪಸ್ಸೇ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಗಾಥಾಬನ್ಧಸುಖತ್ಥಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ತತೋತಿ ನಾಳತೋ.

೧೦೧. ಭಾರಬದ್ಧಕುಸುಮೇಸು ವಿನಿಚ್ಛಯಸ್ಸ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಠಪಿತೇಸೂತಿ ಅಬದ್ಧಕುಸುಮವಸೇನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನಾತಿ ತತ್ರಜಾತಕಕುಸುಮೇಸು ವುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯಾನುಸಾರೇನ. ‘‘ಯೇನ ಪುಪ್ಫೇನ ಪೂರತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಛಿನ್ನಮತ್ತೇ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ಗಹಿತಮತ್ತೇ ಪಾರಾಜಿಕನ್ತಿ ಯೋಜನಾ ಚೇತ್ಥ ವಿಸೇಸೋ.

೧೦೨. ಭಾರಂ ಕತ್ವಾ ಬದ್ಧಾನಿ ಭಾರಬದ್ಧಾನೀತಿ ಮಜ್ಝಪದಲೋಪೀಸಮಾಸೋ. ಪುಪ್ಫಾನೀತಿ ಪಾದಗ್ಘನಕಾನಿ ¶ ಉಪ್ಪಲಾದಿಕುಸುಮಾನಿ. ಛಸ್ವಾಕಾರೇಸೂತಿ ಉದಕೇ ಓಸೀದಾಪೇತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತ್ತಾ ಅಧೋದಿಸಾಯ ಸಹ ಚತಸ್ಸೋ ದಿಸಾ, ಉದ್ಧನ್ತಿ ಇಮಾಸು ಛಸು ದಿಸಾಸು, ನಿದ್ಧಾರಣೇ ಭುಮ್ಮಂ. ಕೇನಚಿ ಆಕಾರೇನಾತಿ ನಿದ್ಧಾರೇತಬ್ಬದಸ್ಸನಂ. ಠಾನಾಚಾವನಸ್ಸ ಸಾಧಕತಮತ್ತಾ ಕರಣೇಯೇವ ಕರಣವಚನಂ. ನಸ್ಸತೀತಿ ಪಾದಗ್ಘನಕಪುಪ್ಫಾನಂ ಠಾನಾಚಾವನೇನ ಪಾರಾಜಿಕಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಾನಂ ಅನವಸೇಸಗುಣಾನಂ ಪತಿಟ್ಠಾನಭೂತಂ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸೀಲಂ ನಾಸೇತ್ವಾ ಸಯಂ ಗುಣಮರಣೇನ ಮೀಯತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೦೩. ಪುಪ್ಫಾನಂ ಕಲಾಪನ್ತಿ ಪಾದಗ್ಘನಕಉಪ್ಪಲಾದಿಕುಸುಮಕಲಾಪಂ. ಉದಕಂ ಚಾಲೇತ್ವಾತಿ ಯಥಾ ವೀಚಿ ಉಟ್ಠಾತಿ, ತಥಾ ಚಾಲೇತ್ವಾ. ಪುಪ್ಫಟ್ಠಾನಾತಿ ಪುಪ್ಫಾನಂ ಠಿತಟ್ಠಾನಾ. ಚಾವೇತೀತಿ ಕಲಾಪಂ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅಪನೇತಿ. ‘‘ಪುಪ್ಫಂ ಠಾನಾ ಚಾವೇತೀ’’ತಿ ಕತ್ಥಚಿ ಪೋತ್ಥಕೇಸು ಪಾಠೋ ದಿಸ್ಸತಿ. ಪುಪ್ಫಕಲಾಪಸ್ಸೇವ ಗಹಿತತ್ತಾ ಪುರಿಮೋಯೇವ ಗಹೇತಬ್ಬೋ.

೧೦೪. ‘‘ಏತ್ಥ ಗತಂ ಗಹೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಹ ಪಾಠಸೇಸೇನ ಯೋಜನಾ. ಪರಿಕಪ್ಪೇತೀತಿ ‘‘ಏತ್ಥ ಗತಂ ಗಹೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಠಾನಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ¶ ತಕ್ಕೇತಿ. ರಕ್ಖತೀತಿ ಠಾನಾಚಾವನೇಪಿ ಸತಿ ಸೋ ಪರಿಕಪ್ಪೋ ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿತೋ ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ರಕ್ಖತಿ. ಗತಟ್ಠಾನಾತಿ ಪುಪ್ಫಕಲಾಪೇನ ಗತಂ ಸಮ್ಪತ್ತಞ್ಚ ತಂ ಠಾನಞ್ಚಾತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ. ‘‘ಉದ್ಧರನ್ತೋ’’ತಿ ಏತೇನ ‘‘ಪುಪ್ಫಾನಂ ಕಲಾಪ’’ನ್ತಿ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ. ‘‘ಕತಟ್ಠಾನಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಕತಾ ಪುಪ್ಫಾನಂ ಠಾನಾ ಉದ್ಧರನ್ತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಉದಕಂ ಚಾಲೇತ್ವಾ ವೀಚಿಯೋ ಉಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ವೀಚಿಪ್ಪಹಾರೇನ ಉದಕಪಿಟ್ಠೇನ ಪರಿಕಪ್ಪಿತಟ್ಠಾನಂ ಸಮ್ಪತ್ತಂ ಪುಪ್ಫಕಲಾಪಂ ಠಿತಟ್ಠಾನಾ ಉದ್ಧರನ್ತೋ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಠಾನಾ ಚಾವೇನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಠಾನಾ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ಭಟ್ಠೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧನೀಯಂ. ಭಟ್ಠೋ ನಾಮ ಪವುಚ್ಚತೀತಿ ಅತ್ತನಾ ಸಮಾದಾಯ ರಕ್ಖಿಯಮಾನಾ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸೀಲಸಙ್ಖಾತಸಬ್ಬಗುಣರತನಙ್ಕುರಾಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನಾ ಪತಿತೋ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಪವುಚ್ಚತಿ.

೧೦೫. ಜಲತೋ ಅಚ್ಚುಗ್ಗತಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪುಪ್ಫಸ್ಸಾ’’ತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ. ಜಲಪಿಟ್ಠಿತೋ ಅಚ್ಚುಗ್ಗತಸ್ಸ ಪುಪ್ಫಸ್ಸ ಸಕಲಜಲಂ ಠಾನಂ, ಕದ್ದಮಪಿಟ್ಠಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಉದಕಪಿಟ್ಠಿಪರಿಯನ್ತಂ ಪುಪ್ಫದಣ್ಡೇನ ಫರಿತ್ವಾ ಠಿತಂ ಸಬ್ಬಮುದಕಂ ಠಾನನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಉಪ್ಪಾಟೇತ್ವಾತಿ ಪುಪ್ಫಗ್ಗಂ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಉಪ್ಪೀಳೇತ್ವಾ. ತತೋತಿ ತಸ್ಮಾ ಪುಪ್ಫಟ್ಠಾನಭೂತಸಕಲಜಲರಾಸಿತೋ. ಉಜುನ್ತಿ ಉಜುಂ ಕತ್ವಾ. ಉದ್ಧರತೋತಿ ಉಪ್ಪಾಟೇನ್ತಸ್ಸ.

೧೦೬. ನಾಳನ್ತೇತಿ ಉಪ್ಪಾಟಿತಪುಪ್ಫನಾಳಸ್ಸ ಮೂಲಕೋಟಿಯಾ. ಜಲತೋತಿ ಉದಕಪಿಟ್ಠಿತೋ. ಮುತ್ತಮತ್ತೇ ¶ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಂ ದೂರಂ ಕತ್ವಾತಿ ಪಾಠಸೇಸಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ. ‘‘ಜಲತೋ’’ತಿ ಪಠಮತತಿಯಪಾದೇಸು ದ್ವಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವಚನಂ ಅತ್ಥಾವಿಸೇಸೇಪಿ ಪದಾವುತ್ತಿಅಲಙ್ಕಾರೇ ಅಡ್ಢಯಮಕವಸೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪುನರುತ್ತಿದೋಸೋ ನ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ‘‘ಮುತ್ತಮತ್ತೇ, ಅಮುತ್ತೇ’’ತಿ ಚ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ, ಅತ್ಥಾನಂ ವಾ ವಿಸೇಸತೋ ಉಭಯತ್ಥ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ತಸ್ಮಿಂ ನಾಳನ್ತೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೧೦೭. ತಸ್ಸ ¶ ನಾಮೇತ್ವಾ ಉಪ್ಪಾಟಿತಸ್ಸ. ಸಹ ಗಚ್ಛೇನ ಉಪ್ಪಾಟಿತಸ್ಸಾಪಿ ಅಯಮೇವ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ. ಇಧ ಪನ ಸಬ್ಬಪುಪ್ಫಪಣ್ಣನಾಳಾನಿ ಮೂಲತೋ ಪಭುತಿ ಪಠಮಂ ಠಿತಟ್ಠಾನತೋ ಅಪನಾಮನವಸೇನ ಠಾನಾಚಾವನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಏವಂ ಪುಪ್ಫಾದೀನಿ ಉಪ್ಪಾಟೇನ್ತಸ್ಸ ಭೂತಗಾಮವಿಕೋಪನಾಪತ್ತಿಯಾ ಠಾನೇ ಸಹಪಯೋಗದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೧೦೮-೯. ಬಳಿಸಾದಿಮಚ್ಛಗ್ಗಹಣೋಪಕರಣಾನಂ ವಚನತೋ, ಜಲೇ ಠಿತಮತಮಚ್ಛಾನಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಸ್ಸ ಚ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ಮಚ್ಛೇತಿ ಜೀವಮಾನಕಮಚ್ಛಾನಂ ಗಹಣಂ. ಉಪಲಕ್ಖಣವಸೇನ ವಾ ಅವುತ್ತಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥ ವಾ-ಸದ್ದೇನ ವಾ ಖಿಪಕಾದೀನಿ ಮಚ್ಛವಧೋಪಕರಣಾನಿ ವುತ್ತಾನೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ವತ್ಥೂತಿ ಪಾದೋ. ತಸ್ಮಿಂ ಮಚ್ಛೇ. ಉದ್ಧಟೋಯೇವ ಉದ್ಧಟಮತ್ತೋ, ಮಚ್ಛೋ, ತಸ್ಮಿಂ. ಜಲಾತಿ ಉದಕತೋ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅಪನೇತ್ವಾ ಉಕ್ಖಿತ್ತಮತ್ತೇತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೧೧೦. ಪುಪ್ಫಾನಂ ವಿಯ ಮಚ್ಛಾನಮ್ಪಿ ಠಿತಟ್ಠಾನಮೇವ ಠಾನನ್ತಿ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಸಕಲಜಲಂ ಠಾನಂ ಕತ್ವಾ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಠಾನಂ ಸಲಿಲಜಾನಂ ಹೀ’’ತಿಆದಿ. ಸಲಿಲೇ ಜಾತಾ ಸಲಿಲಜಾ, ಇತಿ ಪಕರಣತೋ ಮಚ್ಛಾಯೇವ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ಅತ್ಥಪ್ಪಕರಣಸದ್ದನ್ತರಸನ್ನಿಧಾನಾದೀಹಿ ಸದ್ದಾ ವಿಸೇಸತ್ಥಂ ವದನ್ತೀತಿ. ಹೀತಿ ಪಸಿದ್ಧಿಯಂ. ಕೇವಲನ್ತಿ ಅವಧಾರಣೇ, ಜಲಮೇವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಇಮಿನಾ ಬಹಿಉದಕಂ ನಿವತ್ತಿತಂ ಹೋತಿ. ಸಕಲಂ ಜಲಮೇವ ಠಾನಂ ಯಸ್ಮಾ, ತಸ್ಮಾ ಸಲಿಲಟ್ಠಂ ಜಲಾ ವಿಮೋಚೇನ್ತೋ ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತೀತಿ ಹೇತುಹೇತುಮನ್ತಭಾವೇನ ಯೋಜನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಆಪನ್ನಂ ಪರಾಜೇತೀತಿ ಪಾರಾಜಿಕಾ, ಆಪತ್ತಿ, ಸಾ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಪಾರಾಜಿಕೋ, ಪುಗ್ಗಲೋ.

೧೧೧. ನೀರಂ ಉದಕಂ. ವಾರಿಮ್ಹಿ ಜಲೇ ಜಾತೋ ವಾರಿಜೋ, ಇತಿ ಪಕರಣತೋ ಮಚ್ಛೋವ ಗಯ್ಹತಿ. ಏತೇನೇವ ಆಕಾಸೇ ಉಪ್ಪತಿತಮಚ್ಛೋ ¶ , ಗೋಚರತ್ಥಾಯ ಚ ಥಲಮುಗ್ಗತಕುಮ್ಮಾದಯೋ ಉಪಲಕ್ಖಿತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ತೇಸಂ ಗಹಣೇ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಆಕಾಸಟ್ಠಥಲಟ್ಠಕಥಾಯ ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಭಣ್ಡಗ್ಘೇನ ವಿನಿದ್ದಿಸೇತಿ ದುಕ್ಕಟಾದಿವತ್ಥುನೋ ¶ ಭಣ್ಡಸ್ಸ ಅಗ್ಘವಸೇನ ದುಕ್ಕಟಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿಯೋ ವದೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೧೨. ತಳಾಕೇತಿ ಸರಸ್ಮಿಂ, ಇಮಿನಾ ಚ ವಾಪಿಪೋಕ್ಖರಣಿಸೋಬ್ಭಾದಿಜಲಾಸಯಾ ಸಙ್ಗಯ್ಹನ್ತಿ. ನದಿಯಾತಿ ನಿನ್ನಗಾಯ, ಇಮಿನಾ ಚ ಕನ್ದರಾದಯೋ ಸಙ್ಗಯ್ಹನ್ತಿ. ನಿನ್ನೇತಿ ಆವಾಟೇ. ಮಚ್ಛವಿಸಂ ನಾಮಾತಿ ಏತ್ಥ ನಾಮ-ಸದ್ದೋ ಸಞ್ಞಾಯಂ. ಮಚ್ಛವಿಸನಾಮಕಂ ಮದನಫಲಾದಿಕಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಗತೇತಿ ವಿಸಪಕ್ಖಿಪಕೇ ಮಚ್ಛಘಾತಕೇ ಗತೇ.

೧೧೪. ಸಾಮಿಕೇಸೂತಿ ವಿಸಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಗತೇಸು ಮಚ್ಛಸಾಮಿಕೇಸು. ಆಹರನ್ತೇಸೂತಿ ಆಹರಾಪೇನ್ತೇಸು. ಭಣ್ಡದೇಯ್ಯನ್ತಿ ಭಣ್ಡಞ್ಚ ತಂ ದೇಯ್ಯಞ್ಚಾತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ, ಅತ್ತನಾ ಗಹಿತವತ್ಥುಂ ವಾ ತದಗ್ಘನಕಂ ವಾ ಭಣ್ಡಂ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೧೫. ಮಚ್ಛೇತಿ ಮತಮಚ್ಛೇ. ಸೇಸೇತಿ ನಮತಮಚ್ಛೇ.

೧೧೬. ಅಮತೇಸು ಗಹಿತೇಸೂತಿ ಪಕರಣತೋ ಲಬ್ಭತಿ, ನಿಮಿತ್ತತ್ಥೇ ಚೇತಂ ಭುಮ್ಮಂ. ಅನಾಪತ್ತಿಂ ವದನ್ತೀತಿ ಅದಿನ್ನಾದಾನಾಪತ್ತಿಯಾ ಅನಾಪತ್ತಿಂ ವದನ್ತಿ, ಮಾರಣಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಹೋತೇವ. ಅಯಞ್ಚ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಅರಕ್ಖಿತಅಗೋಪಿತೇಸು ಅಸ್ಸಾಮಿಕತಳಾಕಾದೀಸು ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೧೧೭. ನಾವನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ನಾವಾ ನಾಮ ಯಾಯ ತರತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೯೯) ವಚನತೋ ಜಲತಾರಣಾರಹಂ ಅನ್ತಮಸೋ ಏಕಮ್ಪಿ ವಹನ್ತಂ ರಜನದೋಣಿವೇಣುಕಲಾಪಾದಿಕಂ ¶ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ನಾವಟ್ಠಂ ನಾಮ ಭಣ್ಡಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಬದ್ಧಂ ವಾ ಅನಿನ್ದ್ರಿಯಬದ್ಧಂ ವಾ. ‘‘ಥೇನೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ವಿಞ್ಞಾಪೇತಿ. ಪಾದುದ್ಧಾರೇತಿ ದುತಿಯಪರಿಯೇಸನಾದಿಅತ್ಥಂ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಪದೇ ಪದೇ. ದೋಸಾತಿ ದುಕ್ಕಟಾಪತ್ತಿಯೋ. ವುತ್ತಾತಿ ‘‘ನಾವಟ್ಠಂ ಭಣ್ಡಂ ಅವಹರಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೋ ದುತಿಯಂ ವಾ ಪರಿಯೇಸತಿ ಗಚ್ಛತಿ ವಾ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೯೯) ಪದಭಾಜನಿಯಂ ಭಗವತಾ ವುತ್ತಾ, ಇಮಿನಾ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗಸಹಪಯೋಗದುಕ್ಕಟಾನಿ, ಫನ್ದಾಪನೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಠಾನಾಚಾವನೇ ಪಾರಾಜಿಕಞ್ಚ ಉಪಲಕ್ಖಣವಸೇನ ದಸ್ಸಿತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೧೧೮. ಚಣ್ಡಸೋತೇತಿ ¶ ವೇಗೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಉದಕಪ್ಪವಾಹೇ, ‘‘ಚಣ್ಡಸೋತೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಬನ್ಧನಂ ವಿನಾ ಸಭಾವೇನ ಅಟ್ಠಿತಭಾವಸ್ಸ ಸೂಚನತೋ ‘‘ಬನ್ಧನಮೇವ ಠಾನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಟ್ಠಾನಪರಿಚ್ಛೇದಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸಿತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಯಸ್ಮಾ ಚಣ್ಡಸೋತೇ ಬದ್ಧಾ, ತಸ್ಮಾ ಬನ್ಧನಮೇಕಮೇವ ಠಾನಂ ಮತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ಬನ್ಧನೇ. ಧೀರಾ ವಿನಯಧರಾ.

೧೧೯-೧೨೦. ‘‘ನಿಚ್ಚಲೇ ಉದಕೇ ನಾವ-ಮಬನ್ಧನಮವಟ್ಠಿತ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಛಧಾ ಠಾನಪರಿಚ್ಛೇದಸ್ಸ ಲಬ್ಭಮಾನತ್ತೇ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ನಾವಂ ಕಡ್ಢತೋ ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಪುನಪಿ ಕಿಂ ಕರೋನ್ತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಏಕೇನನ್ತೇನ ಸಮ್ಫುಟ್ಠ’’ನ್ತಿಆದಿ. ತಂ ನಾವಂ ಅತಿಕ್ಕಾಮಯತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಕಡ್ಢಿತವತೋ ಅತಿಕ್ಕಮಿತವತೋ’’ತಿ ಭೂತವಸೇನ ಅತ್ಥೋ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ. ಯಮೇತ್ಥ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯಮೇವ.

೧೨೧. ಏವಂ ಚತುಪಸ್ಸಾಕಡ್ಢನೇ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಉದ್ಧಂ, ಅಧೋ ಚ ಉಕ್ಖಿಪನಓಸೀದಾಪನೇಸು ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ತಥಾ’’ತಿಆದಿ. ತಥಾತಿ ‘‘ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕ’’ನ್ತಿ ಆಕಡ್ಢತಿ. ಕಸ್ಮಿಂ ¶ ಕಾಲೇತಿ ಆಹ ‘‘ಉದ್ಧಂ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪೀ’’ತಿಆದಿ. ಅಧೋನಾವಾತಲನ್ತಿ ನಾವಾತಲಸ್ಸ ಅಧೋ ಅಧೋನಾವಾತಲಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಉದ್ಧಂ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಉದಕಮ್ಹಾ ವಿಮೋಚಿತೇತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತೇನ ಫುಟ್ಠಂ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಮುಖವಟ್ಟಿಯಾ ವಿಮೋಚಿತೇತಿ ಯೋಜನಾ. ತೇನಾತಿ ಅಧೋನಾವಾತಲೇನ ಫುಟ್ಠೇ ಉದಕೇ ಮುಖವಟ್ಟಿಯಾ ಕರಣಭೂತಾಯ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ವಿಮೋಚಿತೇತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

೧೨೨. ತೀರೇ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಪನ ನಿಚ್ಚಲೇ ಜಲೇ ಠಪಿತಾ ಯಾ ನಾವಾ, ತಸ್ಸಾ ನಾವಾಯ ಠಾನಂ ಬನ್ಧನಞ್ಚ ಠಿತೋಕಾಸೋ ಚಾತಿ ದ್ವಿಧಾ ಮತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೨೩. ಪುಬ್ಬಂ ಪಠಮಂ ಬನ್ಧನಸ್ಸ ವಿಮೋಚನೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಕೇನಚುಪಾಯೇನಾತಿ ‘‘ಪುರತೋ ಪಚ್ಛತೋ ವಾಪೀ’’ತಿಆದಿಕ್ಕಮೇನ ಯಥಾವುತ್ತೋಪಾಯಛಕ್ಕೇಸು ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಉಪಾಯೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಠಾನಾ ಚಾವೇತಿ ನಾವಂ.

೧೨೪. ಪಠಮಂ ಠಾನಾ ಚಾವೇತ್ವಾತಿ ‘‘ಪುರತೋ ಪಚ್ಛತೋ ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಯಥಾವುತ್ತೇಸು ಛಸು ಆಕಾರೇಸು ಅಞ್ಞತರೇನ ಆಕಾರೇನ ನಾವಂ ಠಪಿತಟ್ಠಾನತೋ ಪಠಮಂ ಚಾವೇತ್ವಾ. ಏಸೇವ ಚ ನಯೋತಿ ನಾವಾಯ ¶ ಪಠಮಂ ಠಿತಟ್ಠಾನತೋ ಚಾವನೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಪಚ್ಛಾ ಬನ್ಧನಮೋಚನೇ ಪಾರಾಜಿಕನ್ತಿ ಏಸೇವ ನಯೋ ನೇತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ತೀರೇ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ನಿಚ್ಚಲೇ ಉದಕೇ ಠಪಿತನಾವಾಯ ಬನ್ಧನಞ್ಚ ಠಿತೋಕಾಸೋ ಚಾತಿ ದ್ವೇ ಠಾನಾನಿ, ತಂ ಪಠಮಂ ಬನ್ಧನಾ ಮೋಚೇತಿ, ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ. ಪಚ್ಛಾ ಛನ್ನಂ ಆಕಾರಾನಂ ಅಞ್ಞತರೇನ ಠಾನಾ ಚಾವೇತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಪಠಮಂ ಠಾನಾ ಚಾವೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಬನ್ಧನಮೋಚನೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೯೯) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಸಙ್ಗಹಿತೋ. ಆಮಸನಫನ್ದಾಪನೇಸು ದುಕ್ಕಟಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾನಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಕುಮ್ಭಿಯಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಞಾತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತ್ತಾ ನ ವುತ್ತಾನೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಏವಮುಪರಿಪಿ.

೧೨೫. ಉಸ್ಸಾರೇತ್ವಾತಿ ¶ ಉದಕತೋ ಥಲಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ. ನಿಕುಜ್ಜಿತ್ವಾತಿ ಅಧೋಮುಖಂ ಕತ್ವಾ. ಥಲೇ ಠಪಿತಾಯ ನಾವಾಯ ಮುಖವಟ್ಟಿಯಾ ಫುಟ್ಠೋಕಾಸೋ ಏವ ಠಾನನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಹೀತಿ ವಿಸೇಸೋ, ತೇನ ಜಲಟ್ಠತೋ ಥಲಟ್ಠಾಯ ನಾವಾಯ ವುತ್ತಂ ವಿಸೇಸಂ ಜೋತೇತಿ.

೧೨೬. ಏತ್ಥ ಅಧೋ ಓಸೀದಾಪನಸ್ಸ ಅಲಬ್ಭಮಾನತಾಯ ತಂ ವಿನಾ ಇತರೇಸಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಆಕಾರಾನಂ ವಸೇನ ಠಾನಾಚಾವನಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಞೇಯ್ಯೋ’’ತಿಆದಿ. ಯತೋ ಕುತೋಚೀತಿ ತಿರಿಯಂ ಚತಸ್ಸನ್ನಂ, ಉಪರಿದಿಸಾಯ ಚ ವಸೇನ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ದಿಸಾಭಿಮುಖಂ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅತಿಕ್ಕಮೇನ್ತೋ.

೧೨೭. ಉಕ್ಕುಜ್ಜಿತಾಯಪೀತಿ ಉದ್ಧಂಮುಖಂ ಠಪಿತಾಯಪಿ. ಘಟಿಕಾನನ್ತಿ ದಾರುಖಣ್ಡಾನಂ. ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಞೇಯ್ಯೋ ಠಾನಪರಿಚ್ಛೇದೋ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತನಯಂ ಅತಿದಿಸತಿ. ಸೋ ಪನ ಉಕ್ಕುಜ್ಜಿತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ಠಪಿತನಾವಾಯ ಯುಜ್ಜತಿ. ಘಟಿಕಾನಂ ಉಪರಿ ಠಪಿತಾಯ ಪನ ನಾಗದನ್ತೇಸು ಠಪಿತಕುನ್ತೇ ವುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಯುಜ್ಜತಿ.

೧೨೮. ‘‘ಥೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ಪಾಜೇನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ವಿಸೇಸನಂ. ತಿತ್ಥೇತಿ ತಿತ್ಥಾಸನ್ನಜಲೇ. ಅರಿತ್ತೇನಾತಿ ಕೇನಿಪಾತೇನ. ಫಿಯೇನಾತಿ ಪಾಜನಫಲಕೇನ. ಪಾಜೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಪೇಸೇನ್ತಸ್ಸ. ‘‘ತಂ ಪಾಜೇತೀ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ ದಿಸ್ಸತಿ, ತಂ ನಾವಂ ಯೋ ಪಾಜೇತಿ, ತಸ್ಸ ಪರಾಜಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೨೯-೩೦. ಛತ್ತನ್ತಿ ಆತಪವಾರಣಂ. ಪಣಾಮೇತ್ವಾತಿ ಯಥಾ ವಾತಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ತಥಾ ಪಣಾಮೇತ್ವಾ. ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾವ ಚೀವರನ್ತಿ ಚೀವರಂ ಉದ್ಧಂ ಉಚ್ಚಾರೇತ್ವಾ ವಾ. ಗಾಥಾಛನ್ದವಸೇನ ‘ವ’ಇತಿ ರಸ್ಸತ್ತಂ. ಲಙ್ಕಾರಸದಿಸನ್ತಿ ಪಸಾರಿತಪಟಸರಿಕ್ಖಕಂ. ಸಮೀರಣನ್ತಿ ಮಾಲುತಂ. ನ ದೋಸೋ ತಸ್ಸ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ಇದಂ ವಾತಸ್ಸ ¶ ¶ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಕ್ಖಣೇ ಏವಂ ಕರೋತೋ ಪಚ್ಛಾ ಆಗತೇನ ವಾತೇನ ನೀತನಾವಾಯ ವಸೇನ ವುತ್ತಂ. ವಾಯಮಾನೇ ಪನ ವಾತೇ ಏವಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿಯೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

೧೩೧-೨. ಸಯಮೇವ ಉಪಾಗತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಗಾಮಸಮೀಪೇ ತಿತ್ಥಂ ಗಾಮತಿತ್ಥಂ. ತನ್ತಿ ನಾವಂ. ಠಾನಾತಿ ಛತ್ತೇನ ವಾ ಚೀವರೇನ ವಾ ಗಹಿತವಾತೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಗಾಮತಿತ್ಥೇ ಠಿತಟ್ಠಾನಾ. ಅಚಾಲೇನ್ತೋತಿ ಫನ್ದಾಪನಮ್ಪಿ ಅಕರೋನ್ತೋ, ಇಮಿನಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸಾಪಿ ಅಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಅಚಾವೇನ್ತೋ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಠಿತಟ್ಠಾನತೋ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅನಪನೇನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ, ಇಮಿನಾ ಪಾರಾಜಿಕಾಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಕಿಣಿತ್ವಾತಿ ಮೂಲೇನ ವಿಕ್ಕಿಣಿತ್ವಾ. ಸಯಮೇವ ಚ ಗಚ್ಛನ್ತಿನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಚ-ಕಾರೋ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತರಸಮುಚ್ಚಯೇ. ತಥಾ ಪಣಾಮಿತಛತ್ತೇನ ವಾ ಉಸ್ಸಾಪಿತಚೀವರೇನ ವಾ ಗಹಿತವಾತೇನ ಅತ್ತನಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿಂ. ಠಾನಾ ಚಾವೇತೀತಿ ಅತ್ತನಾ ಇಚ್ಛಿತದಿಸಾಭಿಮುಖಂ ಕತ್ವಾ ಪಾಜನವಸೇನ ಗಮನಟ್ಠಾನಾ ಚಾವೇತಿ.

೧೩೩-೪. ಯನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ಯಾನಂ. ರಮಯತೀತಿ ರಥೋ. ವಹತಿ, ವುಯ್ಹತಿ, ವಹನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ವಾ ವಯ್ಹಂ. ‘‘ಉಪರಿ ಮಣ್ಡಪಸದಿಸಂ ಪದರಚ್ಛನ್ನಂ, ಸಬ್ಬಪಾಲಿಗುಣ್ಠಿಮಂ ವಾ ಛಾದೇತ್ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೦೦) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನ ಕತಂ ಸಕಟಂ ವಯ್ಹಂ ನಾಮ. ಸನ್ದಮಾನಿಕಾತಿ ‘‘ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಸುವಣ್ಣರಜತಾದಿಮಯಾ ಗೋಪಾನಸಿಯೋ ದತ್ವಾ ಗರುಳಪಕ್ಖಕನಯೇನ ಕತಾ ಸನ್ದಮಾನಿಕಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೦೦) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನ ಕತಯಾನವಿಸೇಸೋ. ಠಾನಾ ಚಾವನಯೋಗಸ್ಮಿನ್ತಿ ಠಾನಾ ಚಾವನಪ್ಪಯೋಗೇ.

೧೩೫-೬. ದಸಟ್ಠಾನಾಚಾವನವಸೇನ ಪಾರಾಜಿಕಂ ವದನ್ತೇಹಿ ಪಠಮಂ ಠಾನಭೇದಸ್ಸ ಞಾತಬ್ಬತ್ತಾ ತಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಆಪತ್ತಿಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ¶ ‘‘ಯಾನಸ್ಸ ದುಕಯುತ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ. ದುಕಯುತ್ತಸ್ಸಾತಿ ದುಕಂ ಗೋಯುಗಂ ಯುತ್ತಸ್ಸ ಯಸ್ಸಾತಿ, ಯುತ್ತೇ ಯಸ್ಮಿನ್ತಿ ವಾ ವಿಗ್ಗಹೋ. ದಸ ಠಾನಾನೀತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಗೋಣಾನಂ ಅಟ್ಠ ಪಾದಾ, ದ್ವೇ ಚ ಚಕ್ಕಾನೀತಿ ಏತೇಸಂ ದಸನ್ನಂ ಪತಿಟ್ಠಿತಟ್ಠಾನಾನಂ ವಸೇನ ದಸ ಠಾನಾನಿ ವದೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತೇನೇವ ನಯೇನ ಚತುಯುತ್ತಾದಿಯಾನೇ ಅಟ್ಠಾರಸಾತಿ ಠಾನಭೇದಸ್ಸ ನಯೋ ದಸ್ಸಿತೋ ಹೋತಿ. ಯಾನಂ ಪಾಜಯತೋತಿ ಸಕಟಾದಿಯಾನಂ ಪೇಸಯತೋ. ‘‘ಧುರೇತಿ ಯುಗಾಸನ್ನೇ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ಗಣ್ಠಿಪದೇ ವುತ್ತಂ. ರಥೀಸಾಯ ಯುಗೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಬನ್ಧನಟ್ಠಾನಾಸನ್ನೇತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಧುರ’’ನ್ತಿ ಚ ಯುಗಸ್ಸೇವ ನಾಮಂ. ‘‘ಧುರಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ, ಧುರಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೦೦) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ತಂಸಹಚರಿಯಾಯ ಸಮ್ಬನ್ಧನಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ¶ ಧುರಂ ನಾಮ. ಇಧ ಪನ ಗಙ್ಗಾ-ಸದ್ದೋ ವಿಯ ಗಙ್ಗಾಸಮೀಪೇ ಧುರಸಮೀಪೇ ಪಾಜಕಸ್ಸ ನಿಸಜ್ಜಾರಹಟ್ಠಾನೇ ಧುರಸ್ಸ ವತ್ತಮಾನತಾ ಲಬ್ಭತಿ.

ಗೋಣಾನಂ ಪಾದುದ್ಧಾರೇ ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ವಿನಿದ್ದಿಸೇತಿ ಯೋಜನಾ. ಇದಞ್ಚ ಗೋಣಾನಂ ಅವಿಲೋಮಕಾಲಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ವಿಲೋಮಕಾಲೇ ಸಮ್ಭವನ್ತಂ ವಿಸೇಸಂ ಜೋತೇತುಂ ‘‘ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ತು’’ ಇಚ್ಚತ್ರ ತು-ಸದ್ದೇನ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸಚೇ ಪನ ಗೋಣಾ ‘ನಾಯಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸಾಮಿಕೋ’ತಿ ಞತ್ವಾ ಧುರಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಆಕಡ್ಢನ್ತಾ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ ವಾ ಫನ್ದನ್ತಿ ವಾ, ರಕ್ಖತಿ ತಾವ. ಗೋಣೇ ಪುನ ಉಜುಕಂ ಪಟಿಪಾದೇತ್ವಾ ಧುರಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ದಳ್ಹಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಪಾಚನೇನ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಪಾಜೇನ್ತಸ್ಸ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ತೇಸಂ ಪಾದುದ್ಧಾರೇನ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತವಿಸೇಸೋ ಸಙ್ಗಹಿತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ಚಕ್ಕಾನಂ ಹೀತಿ ಏತ್ಥ ಅಧಿಕೇನ ಹಿ-ಸದ್ದೇನ ‘‘ಸಚೇಪಿ ಸಕದ್ದಮೇ ಮಗ್ಗೇ ಏಕಂ ಚಕ್ಕಂ ಕದ್ದಮೇ ಲಗ್ಗಂ ಹೋತಿ, ದುತಿಯಂ ಚಕ್ಕಂ ಗೋಣಾ ಪರಿವತ್ತೇನ್ತಾ ಪವತ್ತೇನ್ತಿ, ಏಕಸ್ಸ ಪನ ಠಿತತ್ತಾ ನ ತಾವ ಅವಹಾರೋ ಹೋತಿ. ಗೋಣೇ ಪನ ಪುನ ಉಜುಕಂ ಪಟಿಪಾದೇತ್ವಾ ಪಾಜೇನ್ತಸ್ಸ ¶ ಠಿತಚಕ್ಕೇ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಂ ಫುಟ್ಠೋಕಾಸಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇ ಪಾರಾಜಿಕ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೦೦) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತವಿಸೇಸೋ ದಸ್ಸಿತೋ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

೧೩೭-೯. ಏತ್ತಾವತಾ ಯುತ್ತಯಾನವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅಯುತ್ತಯಾನವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಅಯುತ್ತಕಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ. ಧುರೇನ ಉಪತ್ಥಮ್ಭನಿಯಂ ಠಿತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಅಯುತ್ತಕಸ್ಸಾಪಿ ಚ ಯಾನಕಸ್ಸ ಉಪತ್ಥಮ್ಭನಿಚಕ್ಕಕಾನಂ ವಸೇನ ತೀಣೇವ ಠಾನಾನಿ ಭವನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ತತ್ಥ ಅಯುತ್ತಕಸ್ಸಾತಿ ಗೋಣೇಹಿ ಅಯುತ್ತಕಸ್ಸ. ಧುರೇನಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತನಯೇನ ಧುರಯುತ್ತಟ್ಠಾನಸಮೀಪದೇಸೇನ, ಸಕಟಸೀಸೇನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಉಪತ್ಥಮ್ಭನಿಯನ್ತಿ ಸಕಟಸೀಸೋಪತ್ಥಮ್ಭನಿಯಾ ಉಪರಿ ಠಿತಸ್ಸ. ಉಪತ್ಥಮ್ಭಯತಿ ಧುರನ್ತಿ ಉಪತ್ಥಮ್ಭನೀ. ಸಕಟಸ್ಸ ಪಚ್ಛಿಮಭಾಗೋಪತ್ಥಮ್ಭನತ್ಥಂ ದೀಯಮಾನಂ ದಣ್ಡದ್ವಯಂ ಪಚ್ಛಿಮೋಪತ್ಥಮ್ಭನೀ ನಾಮ, ಪುರಿಮಭಾಗಸ್ಸ ದೀಯಮಾನಸ್ಸ ಉಪತ್ಥಮ್ಭನೀ ಪುರಿಮೋಪತ್ಥಮ್ಭನೀ ನಾಮಾತಿ ಅಯಮುಪತ್ಥಮ್ಭನೀನಂ ವಿಸೇಸೋ. ಇಧ ಪುರಿಮೋಪತ್ಥಮ್ಭನೀ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ. ‘‘ಉಪತ್ಥಮ್ಭನಿಚಕ್ಕಕಾನಂ ವಸೇನ ತೀಣೇವ ಠಾನಾನೀ’’ತಿ ಇದಂ ಹೇಟ್ಠಾ ಅಕಪ್ಪಕತಾಯ ಉಪತ್ಥಮ್ಭನಿಯಾ ವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ಕಪ್ಪಕತಾಯ ಪನ ವಸೇನ ‘‘ಚತ್ತಾರೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ.

‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಠಾನಾನಿ ತೀಣೇವಾ’’ತಿ ಆಕಡ್ಢತಿ, ದಾರುಚಕ್ಕದ್ವಯವಸೇನ ತೀಣಿ ಠಾನಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ದಾರೂನ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಬಹುವಚನನಿದ್ದೇಸೇನ ರಾಸಿಕತದಾರೂನಂ ದಾರುಕಸ್ಸ ಏಕಸ್ಸಾಪಿ ಫಲಕಸ್ಸಾಪಿ ಗಹಣಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ‘‘ಭೂಮಿಯಮ್ಪಿ ಧುರೇನೇವ, ತಥೇವ ಠಪಿತಸ್ಸ ಚಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ¶ ತೀಣಿಯೇವ ಠಾನಾನೀತಿ ಅತಿದಿಸತಿ. ಏತ್ಥ ಧುರಚಕ್ಕಾನಂ ಪತಿಟ್ಠಿತೋಕಾಸವಸೇನ ತೀಣಿ ಠಾನಾನಿ. ಏತ್ಥ ಚ ಉಪರಿಟ್ಠಪಿತಸ್ಸ ಚಾತಿ ಚ-ಕಾರಂ ‘‘ಭೂಮಿಯಂ ಠಪಿತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಸಮುಚ್ಚಯಂ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕಾತಿ. ತತ್ಥ ಅಧಿಕವಚನೇನ ಚ-ಕಾರೇನ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಯಂ ಪನ ಅಯುತ್ತಕಂ ಧುರೇ ಏಕಾಯ, ಪಚ್ಛತೋ ¶ ಚ ದ್ವೀಹಿ ಉಪತ್ಥಮ್ಭನೀಹಿ ಉಪತ್ಥಮ್ಭೇತ್ವಾ ಠಪಿತಂ, ತಸ್ಸ ತಿಣ್ಣಂ ಉಪತ್ಥಮ್ಭನೀನಂ, ಚಕ್ಕಾನಞ್ಚ ವಸೇನ ಪಞ್ಚ ಠಾನಾನಿ. ಸಚೇ ಧುರೇ ಉಪತ್ಥಮ್ಭನೀ ಹೇಟ್ಠಾಭಾಗೇ ಕಪ್ಪಕತಾ ಹೋತಿ, ಛ ಠಾನಾನೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೦೦) ವುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ.

ಪುರತೋ ಪಚ್ಛತೋ ವಾಪೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಕಡ್ಢಿತ್ವಾ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ಅಪಿ-ಸದ್ದೇನ ‘‘ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾಪೀ’’ತಿ ಅವುತ್ತಂ ಸಮುಚ್ಚಿನೋತಿ. ಯೋ ಪನ ಪುರತೋ ಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಠಾನಾ ಚಾವೇತಿ, ಯೋ ವಾ ಪನ ಪಚ್ಛತೋ ಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಠಾನಾ ಚಾವೇತಿ, ಯೋ ವಾ ಪನ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಠಾನಾ ಚಾವೇತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ತಿಣ್ಣನ್ತಿ ಇಮೇ ತಯೋ ಗಹಿತಾ, ‘‘ತೇಸ’’ನ್ತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ, ತೇಸಂ ತಿಣ್ಣಂ ಪುಗ್ಗಲಾನನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಕದಾ ಕಿಂ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ತು…ಪೇ… ಪರಾಜಯೋ’’ತಿ. ‘‘ಠಾನಾ ಚಾವೇ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾಪಿ ಸಮ್ಬನ್ಧನೀಯಂ. ತು-ಸದ್ದಸ್ಸ ವಿಸೇಸಜೋತನತ್ಥಂ ಉಪಾತ್ತತ್ತಾ ಸಾವಸೇಸಟ್ಠಾನಾಚಾವನೇ ಫನ್ದಾಪನಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ನಿರವಸೇಸಟ್ಠಾನಾಚಾವನೇ ಪನ ಕತೇ ಠಾನಾಚಾವನಪಾರಾಜಿಕಾ ವುತ್ತಾ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

೧೪೦. ಅಕ್ಖಾನಂ ಸೀಸಕೇಹೀತಿ ಅಕ್ಖಸ್ಸ ಉಭಯಕೋಟೀಹಿ. ‘‘ಜಾತ್ಯಾಖ್ಯಾಯಮೇಕಸ್ಮಿಂ ಬಹುವಚನಮಞ್ಞತರಾಯ’’ಮಿತಿ ವಚನತೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ಬಹುವಚನಂ ಯುಜ್ಜತಿ. ‘‘ಠಿತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಏತಸ್ಸ ವಿಸೇಸನಸ್ಸ ‘‘ಯಾನಸ್ಸಾ’’ತಿ ವಿಸೇಸಿತಬ್ಬಂ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ. ‘‘ಠಾನಾನಿ ದ್ವೇ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಯಥಾ ಸಕಟಧುರಂ ಭೂಮಿಂ ನ ಫುಸತಿ, ಏವಂ ಉಚ್ಚತರೇಸು ದ್ವೀಸು ತುಲಾದಿದಾರೂಸು ದ್ವೇ ಅಕ್ಖಸೀಸೇ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಠಪಿತಂ ಯಾನಮೇವ ಗಯ್ಹತಿ.

೧೪೧. ಕಡ್ಢನ್ತೋತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಅಕ್ಖಸೀಸಾನಂ ಆಧಾರಭೂತೇಸು ದಾರೂಸು ಘಂಸಿತ್ವಾ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಕಡ್ಢನ್ತೋ. ಉಕ್ಖಿಪನ್ತೋತಿ ಉಜುಂ ಠಿತಟ್ಠಾನತೋ ಉಚ್ಚಾರೇನ್ತೋ. ಫುಟ್ಠೋಕಾಸಚ್ಚಯೇತಿ ಫುಟ್ಠೋಕಾಸತೋ ¶ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಾತಿಕ್ಕಮೇ. ಅಞ್ಞಸ್ಸಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತಪ್ಪಕಾರತೋ ಇತರಸ್ಸ. ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ರಥಾದಿಕಸ್ಸ ಯಾನಸ್ಸ.

೧೪೨. ಅಕ್ಖುದ್ಧೀನನ್ತಿ ಚತುನ್ನಂ ಅಕ್ಖರುದ್ಧನಕಆಣೀನಂ. ಅಕ್ಖಸ್ಸ ಉಭಯಕೋಟೀಸು ಚಕ್ಕಾವುಣನಟ್ಠಾನತೋ ¶ ಅನ್ತೋ ದ್ವೀಸು ಸಕಟಬಾಹಾಸು ಅಕ್ಖರುದ್ಧನತ್ಥಾಯ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗುಲಿಯೋ ವಿಯ ಆಕೋಟಿತಾ ಚತಸ್ಸೋ ಆಣಿಯೋ ಅಕ್ಖುದ್ಧಿ ನಾಮ. ಧುರಸ್ಸಾತಿ ಧುರಬನ್ಧನಟ್ಠಾನಾಸನ್ನಸ್ಸ ರಥಸೀಸಗ್ಗಸ್ಸ. ತಂ ಯಾನಂ. ವಾ-ಸದ್ದೇನ ಪಸ್ಸೇ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಡ್ಢನ್ತೋ, ಮಜ್ಝೇ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಕ್ಖಿಪೇನ್ತೋತಿ ಕಿರಿಯನ್ತರಂ ವಿಕಪ್ಪೇತಿ. ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಕಡ್ಢನ್ತೋ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ಠಾನಾ ಚಾವೇತೀತಿ ಉದ್ಧೀಸು ಗಹೇತ್ವಾ ಕಡ್ಢನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ದಿಸಾಯ ಉದ್ಧಿಅನ್ತೇನ ಫುಟ್ಠಟ್ಠಾನಂ ಇತರೇನ ಉದ್ಧಿಪರಿಯನ್ತೇನ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇತಿ.

‘‘ಉದ್ಧೀಸು ವಾ’’ತಿ ಸಾಸಙ್ಕವಚನೇನ ಅನುದ್ಧಿಕಯಾನಸ್ಸಾಪಿ ವಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಂ ಸೂಚಿತಂ ಹೋತಿ. ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಅಥ ಉದ್ಧಿಖಾಣುಕಾ ನ ಹೋನ್ತಿ, ಸಮಮೇವ ಬಾಹಂ ಕತ್ವಾ ಮಜ್ಝೇ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಅಕ್ಖಸೀಸಾನಿ ಪವೇಸಿತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ತಂ ಹೇಟ್ಠಿಮತಲಸ್ಸ ಸಮನ್ತಾ ಸಬ್ಬಂ ಪಥವಿಂ ಫುಸಿತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ, ತತ್ಥ ಚತೂಸು ದಿಸಾಸು, ಉದ್ಧಞ್ಚ ಫುಟ್ಠಟ್ಠಾನಾತಿಕ್ಕಮವಸೇನ ಪಾರಾಜಿಕಂ ವೇದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೦೦) ವುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯಞ್ಚ ಬ್ಯತಿರೇಕವಸೇನ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ.

೧೪೩. ನಾಭಿಯಾತಿ ನಾಭಿಮುಖೇನ. ಏಕಮೇವ ಸಿಯಾ ಠಾನನ್ತಿ ಏಕಂ ನಾಭಿಯಾ ಫುಟ್ಠಟ್ಠಾನಮೇವ ಠಾನಂ ಭವತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಏಕಮಸ್ಸ ಸಿಯಾ ಠಾನ’’ನ್ತಿ ಪೋತ್ಥಕೇಸು ದಿಸ್ಸತಿ, ತತೋ ಪುರಿಮಪಾಠೋವ ಸುನ್ದರತರೋ. ಪರಿಚ್ಛೇದೋಪೀತಿ ಏತ್ಥ ಪಿ-ಸದ್ದೋ ವಿಸೇಸತ್ಥಜೋತಕೋ, ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಪನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಞ್ಚಧಾತಿ ನಾಭಿಯಾ ಚತುಪಸ್ಸಪರಿಯನ್ತಂ, ಉದ್ಧಞ್ಚ ಪಞ್ಚಧಾ, ಠಾನಾಚಾವನಾಕಾರೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೪೪. ಠಾನಾನಿ ¶ ದ್ವೇತಿ ನೇಮಿಯಾ, ನಾಭಿಯಾ ಚ ಫುಟ್ಠಟ್ಠಾನವಸೇನ ದ್ವೇ ಠಾನಾನಿ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಚಕ್ಕಸ್ಸ. ತೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಠಾನಾನಂ. ಭಿತ್ತಿಆದಿಂ ಅಪಸ್ಸಾಯ ಠಪಿತಚಕ್ಕಸ್ಸಾಪಿ ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತೋ ಅಯಮ್ಪಿ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವುತ್ತೋ, ಯೋಪಿ ಇಮಿನಾ ಚ ಪಾಠೇನ ದಸ್ಸಿತೋ ಹೋತಿ.

೧೪೫. ಅನಾರಕ್ಖನ್ತಿ ಸಾಮಿಕೇನ ಅಸಂವಿಹಿತಾರಕ್ಖಂ. ಅಧೋದೇತ್ವಾತಿ ಗೋಣೇ ಅಪೇಸೇತ್ವಾ. ವಟ್ಟತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಂ ನ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಸಾಮಿಕೇ ಆಹರಾಪೇನ್ತೇ ಪನ ಭಣ್ಡದೇಯ್ಯಂ ಹೋತಿ.

೧೪೬. ಭಾರಟ್ಠಕಥಾಯ ಸೀಸಕ್ಖನ್ಧಕಟೋಲಮ್ಬವಸಾತಿ ಏವಂನಾಮಕಾನಂ ಸರೀರಾವಯವಾನಂ ವಸೇನ ಭಾರೋ ¶ ಚತುಬ್ಬಿಧೋ ಹೋತಿ. ತತ್ಥ ಸೀಸಭಾರಾದೀಸು ಅಸಮ್ಮೋಹತ್ಥಂ ಸೀಸಾದೀನಂ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ – ಸೀಸಸ್ಸ ತಾವ ಪುರಿಮಗಲೇ ಗಲವಾಟಕೋ ಪಿಟ್ಠಿಗಲೇ ಕೇಸಞ್ಚಿ ಕೇಸನ್ತೇ ಆವಟ್ಟೋ ಹೋತಿ, ಗಲಸ್ಸೇವ ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಕೇಸಞ್ಚಿ ಕೇಸಾವಟ್ಟಾ ಓರುಯ್ಹ ಜಾಯನ್ತಿ, ಯೇ ‘‘ಕಣ್ಣಚೂಳಿಕಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಅಧೋಭಾಗೋ ಚಾತಿ ಅಯಂ ಹೇಟ್ಠಿಮಪರಿಚ್ಛೇದೋ, ತತೋ ಉಪರಿ ಸೀಸಂ, ಏತ್ಥನ್ತರೇ ಠಿತಭಾರೋ ಸೀಸಭಾರೋ ನಾಮ.

ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಕಣ್ಣಚೂಳಿಕಾಹಿ ಪಟ್ಠಾಯ ಹೇಟ್ಠಾ, ಕಪ್ಪರೇಹಿ ಪಟ್ಠಾಯ ಉಪರಿ, ಪಿಟ್ಠಿಗಲಾವಟ್ಟತೋ ಚ ಗಲವಾಟಕತೋ ಚ ಪಟ್ಠಾಯ ಹೇಟ್ಠಾ, ಪಿಟ್ಠಿವೇಮಜ್ಝಾವಟ್ಟತೋ ಚ ಉರಪರಿಚ್ಛೇದಮಜ್ಝೇ ಹದಯಆವಾಟತೋ ಚ ಪಟ್ಠಾಯ ಉಪರಿ ಖನ್ಧೋ, ಏತ್ಥನ್ತರೇ ಠಿತಭಾರೋ ಖನ್ಧಭಾರೋ ನಾಮ.

ಪಿಟ್ಠಿವೇಮಜ್ಝಾವಟ್ಟತೋ ¶ , ಪನ ಹದಯಆವಾಟತೋ ಚ ಪಟ್ಠಾಯ ಹೇಟ್ಠಾ ಯಾವ ಪಾದನಖಸಿಖಾ, ಅಯಂ ಕಟಿಪರಿಚ್ಛೇದೋ, ಏತ್ಥನ್ತರೇ ಸಮನ್ತತೋ ಸರೀರೇ ಠಿತಭಾರೋ ಕಟಿಭಾರೋ ನಾಮ.

ಕಪ್ಪರತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪನ ಹೇಟ್ಠಾ ಯಾವ ಹತ್ಥನಖಸಿಖಾ, ಅಯಂ ಓಲಮ್ಬಕಪರಿಚ್ಛೇದೋ, ಏತ್ಥನ್ತರೇ ಠಿತಭಾರೋ ಓಲಮ್ಬಕೋ ನಾಮ.

ಭರತೀತಿ ಭಾರೋ, ಭರತಿ ಏತೇನ, ಏತಸ್ಮಿನ್ತಿ ವಾ ಭಾರೋ, ಇತಿ ಯಥಾವುತ್ತಸೀಸಾದಯೋ ಅವಯವಾ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ಭಾರೇ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಭಾರಟ್ಠಂ. ಇತಿ ಸೀಸಾದೀಸು ಠಿತಂ ಭಣ್ಡಂ ವುಚ್ಚತಿ. ‘‘ಭಾರೋಯೇವ ಭಾರಟ್ಠ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೦೧) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ಭರೀಯತೀತಿ ಭಾರೋ, ಕಮ್ಮನಿ ಸಿದ್ಧೇನ ಭಾರ-ಸದ್ದೇನ ಭಣ್ಡಮೇವ ವುಚ್ಚತಿ.

೧೪೭. ಸಿರಸ್ಮಿಂಯೇವಾತಿ ಯಥಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೇ ಸಿರಸಿ ಏವ. ಸಾರೇತೀತಿ ಅನುಕ್ಖಿಪನ್ತೋ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಸಾರೇತಿ. ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಸಿಯಾತಿ ಫನ್ದಾಪನಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಭವೇಯ್ಯ.

೧೪೮. ಖನ್ಧನ್ತಿ ಯಥಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಮೇವ ಖನ್ಧಂ. ಓರೋಪಿತೇತಿ ಓಹಾರಿತೇ. ಸೀಸತೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಉದ್ಧ’’ನ್ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ, ಯಥಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಸೀಸತೋ ಉಪರೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪೀತಿ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಂ ದೂರಂ ಕತ್ವಾ. ಪಿ-ಸದ್ದೋ ಪಗೇವ ತತೋ ಅಧಿಕನ್ತಿ ದೀಪೇತಿ. ಮೋಚೇನ್ತೋಪೀತಿ ಕೇಸಗ್ಗೇನ ಅಫುಸನ್ತಂ ಅಪನೇನ್ತೋ. ಏತ್ಥಾಪಿ ಪಿ-ಸದ್ದೇನ ನ ಕೇವಲಂ ಖನ್ಧಂ ಓರೋಪೇನ್ತಸ್ಸೇವ ಪಾರಾಜಿಕಂ, ಅಪಿಚ ಖೋ ಮೋಚೇನ್ತೋಪಿ ¶ ಪರಾಜಿತೋತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಮಪೇಕ್ಖತಿ. ಪಸಿಬ್ಬಕಾದಿಯಮಕಭಾರಂ ಪನ ಸೀಸೇ ಚ ಪಿಟ್ಠಿಯಞ್ಚಾತಿ ದ್ವೀಸು ಠಾನೇಸು ಠಿತತ್ತಾ ದ್ವೀಹಿ ಠಾನೇಹಿ ಅಪನಯನೇನ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಹೋತಿ, ತಞ್ಚ ‘‘ಸೀಸತೋ ಮೋಚೇನ್ತೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾವ ಏಕದೇಸವಸೇನ ಸಙ್ಗಹಿತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

೧೪೯-೫೦. ಏವಂ ¶ ಸೀಸಭಾರೇ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತದನನ್ತರಂ ಉದ್ದೇಸಕ್ಕಮೇಸು ಖನ್ಧಭಾರಾದೀಸು ವಿನಿಚ್ಛಯೇ ದಸ್ಸೇತಬ್ಬೇಪಿ ಅವಸಾನೇ ವುತ್ತಓಲಮ್ಬಕಭಾರೇ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಆದ್ಯನ್ತಭಾರಾನಂ ವುತ್ತನಯಾನುಸಾರೇನ ಸೇಸೇಸುಪಿ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಅತಿದಿಸಿತುಮಾಹ ‘‘ಭಾರ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಸುದ್ಧಮಾನಸೋತಿ ಪಾತರಾಸಾದಿಕಾರಣೇನ ಅಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೋ, ಹತ್ಥಗತಭಾರಂ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಭೂಮಿಯಂ ಠಪನನಿಸ್ಸಜ್ಜನಾದಿಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಹತ್ಥತೋ ಮುತ್ತಮತ್ತೇ ಪಾರಾಜಿಕನ್ತಿ ಇದಮೇತೇನ ಉಪಲಕ್ಖಿತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಏತ್ಥ ವುತ್ತನಯೇನೇವಾತಿ ಸೀಸಭಾರಓಲಮ್ಬಕಭಾರೇಸು ವುತ್ತಾನುಸಾರೇನ. ಸೇಸೇಸುಪಿ ಭಾರೇಸೂತಿ ಖನ್ಧಭಾರಾದಿಕೇಸುಪಿ. ಮತಿಸಾರೇನ ಸಾರಮತಿನಾ. ವೇದಿತಬ್ಬೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋತಿ ಯಥಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೇಸು ಠಾನೇಸು ಠಿತಂ ಪಾದಗ್ಘನಕಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ವತ್ಥುಂ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ‘‘ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಮಸನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ, ಠಾನಾ ಅಚಾವೇತ್ವಾ ಫನ್ದಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಯಥಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಟ್ಠಾನಾತಿಕ್ಕಮನವಸೇನ ವಾ ಉದ್ಧಂಉಕ್ಖಿಪನವಸೇನ ವಾ ಠಾನಾ ಚಾವೇನ್ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಹೋತೀತಿ ಅಯಂ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೫೧-೩. ಇದಾನಿ ಆರಾಮಟ್ಠವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಆರಾಮನ್ತಿ ಚಮ್ಪಕಾದಿಪುಪ್ಫಾರಾಮಞ್ಚ ಅಮ್ಬಾದಿಫಲಾರಾಮಞ್ಚಾತಿ ದ್ವೀಸು ಆರಾಮೇಸು ಯಂ ಕಞ್ಚಿ ಆರಾಮಂ. ಆರಮನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪುಪ್ಫಾದಿಕಾಮಿನೋತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ, ತಂ ಆರಾಮಂ, ಅಭಿ-ಸದ್ದಯೋಗೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ. ಅಭಿಯುಞ್ಜತೋತಿ ಪರಾಯತ್ತಭಾವಂ ಜಾನನ್ತೋ ‘‘ಮಮ ಸನ್ತಕ’’ನ್ತಿ ಅಟ್ಟಂ ಕತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿತುಂ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಸಹಾಯಾದಿಭಾವತ್ಥಂ ದುತಿಯಕಪರಿಯೇಸನಾದಿವಸೇನ ಅಭಿಯುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ ಮುನಿನಾ ವುತ್ತನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧನೀಯಂ, ಅದಿನ್ನಾದಾನಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗತ್ತಾ ಸಹಪಯೋಗಗಣನಾಯ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಭಗವತಾ ¶ ವುತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಧಮ್ಮಂ ಚರನ್ತೋತಿ ಅಟ್ಟಂ ಕರೋನ್ತೋ. ಪರಂ ಸಾಮಿಕಂ ಪರಾಜೇತಿ ಚೇ, ಸಯಂ ಸಾಸನತೋ ಪರಾಜಿತೋತಿ ಯೋಜನಾ.

ತಸ್ಸಾತಿ ಭಣ್ಡಸಾಮಿನೋ. ವಿಮತಿಂ ಜನಯನ್ತಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಇಮಿನಾ ಸಹ ಅಟ್ಟಂ ಕತ್ವಾ ಮಮ ಸನ್ತಕಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಿ ¶ ವಾ, ನ ವಾ’’ತಿ ಸಂಸಯಂ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಸ್ಸ ಚೋರಸ್ಸ. ಯೋಪಿ ಧಮ್ಮಂ ಚರನ್ತೋ ಸಯಂ ಪರಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ಚ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

ಸಾಮಿನೋ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪೇತಿ ‘‘ಅಯಂ ಥದ್ಧೋ ಕಕ್ಖಳೋ ಜೀವಿತಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತರಾಯಮ್ಪಿ ಮೇ ಕರೇಯ್ಯ, ಅಲಂ ದಾನಿ ಮಯ್ಹಂ ಇಮಿನಾ ಆರಾಮೇನಾ’’ತಿ ಸಾಮಿನೋ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪೇ ಸತಿ, ಅತ್ತನೋ ‘‘ನ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪೇ ಚಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಏವಂ ಉಭಿನ್ನಂ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ತಸ್ಸಾತಿ ಅಭಿಯುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ. ಸಬ್ಬೇಸಂ ಕೂಟಸಕ್ಖೀನಞ್ಚಾತಿ ಚ-ಕಾರೋ ಲುತ್ತನಿದ್ದಿಟ್ಠೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಚೋರಸ್ಸ ಅಸ್ಸಾಮಿಕಭಾವಂ ಞತ್ವಾಪಿ ತದಾಯತ್ತಕರಣತ್ಥಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ವದನ್ತಾ ಕೂಟಸಕ್ಖಿನೋ, ತೇಸಂ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೫೪. ವಿಹಾರಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವಿಹಾರನ್ತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣತ್ತಾ ‘‘ಪರಿವೇಣಂ ವಾ, ಆವಾಸಂ ವಾ’’ತಿ ಚ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಸಙ್ಘಿಕನ್ತಿ ಚಾತುದ್ದಿಸಂ ಸಙ್ಘಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ದಿನ್ನತ್ತಾ ಸಙ್ಘಸನ್ತಕಂ. ಕಞ್ಚೀತಿ ಖುದ್ದಕಂ, ಮಹನ್ತಂ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾನ ಗಣ್ಹಿತುಂ ಅಭಿಯುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಾ ನ ಸಿಜ್ಝತೀತಿಪಿ ಪಾಠಸೇಸಯೋಜನಾ. ಹೇತುಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಸಬ್ಬೇಸಂ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪಾಭಾವತೋ’’ತಿ, ಸಬ್ಬಸ್ಸೇವ ಚಾತುದ್ದಿಸಿಕಸಙ್ಘಸ್ಸ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪಸ್ಸ ಅಸಮ್ಭವತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ವಿಹಾರ’’ನ್ತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಸಙ್ಘಿಕ’’ನ್ತಿ ವಿಸೇಸನೇನ ದೀಘಭಾಣಕಾದಿಭೇದಸ್ಸ ಗಣಸ್ಸ, ಏಕಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾ ದಿನ್ನವಿಹಾರಾದಿಂ ಅಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತೇ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪಸಮ್ಭವಾ ಪಾರಾಜಿಕನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಏತ್ಥ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಆರಾಮೇ ವಿಯ ¶ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಇಮೇಸು ತತ್ರಟ್ಠಭಣ್ಡೇ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಭೂಮಟ್ಠಥಲಟ್ಠಆಕಾಸಟ್ಠವೇಹಾಸಟ್ಠೇಸು ವುತ್ತನಯೇನ ಞಾತುಂ ಸಕ್ಕಾತಿ ನ ವುತ್ತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೧೫೫-೬. ಖೇತ್ತಟ್ಠೇ ಸೀಸಾನೀತಿ ವಲ್ಲಿಯೋ. ನಿದಮ್ಪಿತ್ವಾನಾತಿ ಯಥಾ ಧಞ್ಞಮತ್ತಂ ಹತ್ಥಗತಂ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಕತ್ವಾ. ಅಸಿತೇನಾತಿ ದಾತ್ತೇನ. ಲಾಯಿತ್ವಾತಿ ದಾಯಿತ್ವಾ. ಸಬ್ಬಕಿರಿಯಾಪದೇಸು ‘‘ಸಾಲಿಆದೀನಂ ಸೀಸಾನೀ’’ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧನೀಯಂ. ಸಾಲಿಆದೀನಂ ಸೀಸಾನಿ ನಿದಮ್ಪಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹತೋ ಯಸ್ಮಿಂ ಬೀಜೇ ಗಹಿತೇ ವತ್ಥು ಪೂರತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಬನ್ಧನಾ ಮೋಚಿತೇ ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಭವೇತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಸಿತೇನ ಲಾಯಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹತೋ ¶ ಯಸ್ಮಿಂ ಸೀಸೇ ಗಹಿತೇ…ಪೇ… ಭವೇ, ಕರೇನ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹತೋ ಯಸ್ಸಂ ಮುಟ್ಠಿಯಂ ಗಹಿತಾಯಂ…ಪೇ… ಭವೇತಿ ಯೋಜನಾ. ಬೀಜೇತಿ ವೀಹಾದಿಫಲೇ. ವತ್ಥು ಪೂರತೀತಿ ಪಾದಗ್ಘನಕಂ ಹೋತೀತಿ. ಮುಟ್ಠಿಯನ್ತಿ ಸೀಸಮುಟ್ಠಿಯಂ, ಬೀಜಮುಟ್ಠಿಯಂ ವಾ. ಬನ್ಧನಾ ಮೋಚಿತೇತಿ ಬನ್ಧನಟ್ಠಾನತೋ ಮೋಚಿತೇ.

೧೫೭. ದಣ್ಡೋ ವಾತಿ ವತ್ಥುಪೂರಕವೀಹಿದಣ್ಡೋ ವಾ. ಅಚ್ಛಿನ್ನೋ ರಕ್ಖತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತಚೋ ವಾತಿ ತಸ್ಸ ದಣ್ಡಸ್ಸ ಏಕಪಸ್ಸೇ ಛಲ್ಲಿ ವಾ ಅಚ್ಛಿನ್ನೋ ರಕ್ಖತಿಚ್ಚೇವ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ವಾ-ಗ್ಗಹಣೇನ ಇಧಾವುತ್ತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಗತಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೦೪) ‘‘ವಾಕೋ’’ತಿ ಇದಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ವಾಕೋ ನಾಮ ದಣ್ಡೇ ವಾ ತಚೇ ವಾ ಬಾಹಿರಂ. ಇಧಾಪಿ ತಚೋ ವಾ ಅಚ್ಛಿನ್ನೋ ರಕ್ಖತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ವೀಹಿನಾಳಮ್ಪಿ ವಾತಿ ಗಹಿತಧಞ್ಞಸಾಲಿಸೀಸೇನ ಪತಿಟ್ಠಿತಂ ವೀಹಿಕುದ್ರೂಸಾದಿಗಚ್ಛಾನಂ ನಾಳಂ, ತಚಗಬ್ಭೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ದೀಘನ್ತಿ ದೀಘಂ ಚೇ ಹೋತಿ. ‘‘ಅನಿಕ್ಖನ್ತೋವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ದಣ್ಡೋ’’ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ತತೋ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ತತೋ ¶ ದೀಘವೀಹಿನಾಳತೋ ಸಬೀಜವೀಹಿಸೀಸದಣ್ಡೋ ಸಬ್ಬಸೋ ಛಿನ್ನೋ ಛಿನ್ನಕೋಟಿಯಾ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಬಹಿ ಅನಿಕ್ಖನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ರಕ್ಖತೀತಿ ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ದುಕ್ಕಟಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥೂನಂ ಅನುರೂಪಾಪತ್ತಿತೋ ಪಾಲೇತಿ. ಮುತ್ತೋ ಚೇ, ನ ರಕ್ಖತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ವುತ್ತಞ್ಚೇತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ವೀಹಿನಾಳಂ ದೀಘಮ್ಪಿ ಹೋತಿ, ಯಾವ ಅನ್ತೋನಾಳತೋ ವೀಹಿಸೀಸದಣ್ಡಕೋ ನ ನಿಕ್ಖಮತಿ, ತಾವ ರಕ್ಖತಿ. ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ನಾಳತೋ ದಣ್ಡಕಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಿಮತಲೇ ನಿಕ್ಖನ್ತಮತ್ತೇ ಭಣ್ಡಗ್ಘವಸೇನ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧.೧೦೪). ತಥಾ ಇಮಿನಾವ ವಿನಿಚ್ಛಯೇನ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಲಾಯಿತಬ್ಬವತ್ಥುಪೂರಕವೀಹಿಸೀಸಮುಟ್ಠಿಯಾ ಮೂಲೇ ಛಿನ್ನೇಪಿ ಸೀಸೇಸು ಅಚ್ಛಿನ್ನವೀಹಿಸೀಸಗ್ಗೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಜಟೇತ್ವಾ ಠಿತೇಸು ರಕ್ಖತಿ, ಜಟಂ ವಿಜಟೇತ್ವಾ ವಿಯೋಜಿತೇಸು ಯಥಾವುತ್ತಪಾರಾಜಿಕಾದಿಆಪತ್ತಿಯೋ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ಏವಮಾದಿಕೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಚ ಸೂಚಿತೋತಿ ಗಹೇತಬ್ಬೋ.

೧೫೮. ಮದ್ದಿತ್ವಾತಿ ವೀಹಿಸೀಸಾನಿ ಮದ್ದಿತ್ವಾ. ಪಪ್ಫೋಟೇತ್ವಾತಿ ಭುಸಾದೀನಿ ಓಫುನಿತ್ವಾ. ಇತೋ ಸಾರಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಪರಿಕಪ್ಪೇತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಇತೋತಿ ವೀಹಿಸೀಸತೋ. ಸಾರಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಾರಭಾಗಂ ಆದಿಯಿಸ್ಸಾಮಿ. ಸಚೇ ಪರಿಕಪ್ಪೇತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ರಕ್ಖತೀತಿ ವತ್ಥುಪಹೋನಕಪ್ಪಮಾಣಂ ದಾತ್ತೇನ ಲಾಯಿತ್ವಾ ವಾ ಹತ್ಥೇನ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ವಾ ಠಾನಾ ಚಾವೇತ್ವಾ ಗಹಿತಮ್ಪಿ ಯಾವ ಪರಿಕಪ್ಪೋ ನ ನಿಟ್ಠಾತಿ, ತಾವ ಆಪತ್ತಿತೋ ರಕ್ಖತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೫೯. ಮದ್ದನೇಪೀತಿ ವೀಹಿಸೀಸಮದ್ದನೇಪಿ. ಉದ್ಧರಣೇಪೀತಿ ಪಲಾಲಾಪನಯನೇಪಿ. ಪಪ್ಫೋಟನೇಪೀತಿ ಭುಸಾದಿಕಚವರಾಪನಯನೇಪಿ ¶ . ದೋಸೋ ನತ್ಥೀತಿ ಅಗ್ಘವಸೇನ ಪಾರಾಜಿಕಾದಿಆಪತ್ತಿಯೋ ನ ಭವನ್ತಿ, ಸಹಪಯೋಗದುಕ್ಕಟಂ ಪನ ಹೋತೇವ. ಅತ್ತನೋ…ಪೇ… ಪರಾಜಯೋತಿ ¶ ಅತ್ತನೋ ಪಠಮಂ ಪರಿಕಪ್ಪಿತಾಕಾರೇನ ಸಬ್ಬಂ ಕತ್ವಾ ಸಾರಭಾಗಂ ಗಣ್ಹಿತುಂ ಅತ್ತನೋ ಭಾಜನೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತಮತ್ತೇ ಯಥಾವುತ್ತಪಾರಾಜಿಕಾದಯೋ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೬೦. ಏತ್ತಾವತಾ ‘‘ಖೇತ್ತಟ್ಠಂ ನಾಮ ಭಣ್ಡಂ ಖೇತ್ತೇ ಚತೂಹಿ ಠಾನೇಹಿ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಹೋತಿ ಭೂಮಟ್ಠಂ ಥಲಟ್ಠಂ ಆಕಾಸಟ್ಠಂ ವೇಹಾಸಟ್ಠ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೦೪) ವುತ್ತಾನಿ ಖೇತ್ತಟ್ಠಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಯಥಾವುತ್ತಸದಿಸಾನೀತಿ ತಾನಿ ಪಹಾಯ ‘‘ತತ್ಥಜಾತಕ’’ನ್ತಿಆದಿ ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತೇ ತತ್ರಜಾತೇ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ‘‘ಖೇತ್ತಂ ನಾಮ ಯತ್ಥ ಪುಬ್ಬಣ್ಣಂ ವಾ ಅಪರಣ್ಣಂ ವಾ ಜಾಯತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೦೪) ಏವಮಾಗತೇ ಖೇತ್ತೇಪಿ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಜಾನ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಜಾನನ್ತಿ ಪರಸನ್ತಕಭಾವಂ ಜಾನನ್ತೋ. ಖೀಲನ್ತಿ ಅಪ್ಪಿತಕ್ಖರಂ ವಾ ಇತರಂ ವಾ ಪಾಸಾಣಾದಿಖೀಲಂ. ಸಙ್ಕಾಮೇತೀತಿ ಪರಾಯತ್ತಭೂಮಿಂ ಸಾಮಿಕಾ ಯಥಾ ಪಸ್ಸನ್ತಿ, ತಥಾ ವಾ ಅಞ್ಞಥಾ ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ಕಾತುಕಾಮತಾಯ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಠಾನಂ ಯಥಾ ಸಸನ್ತಕಂ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ನಿಖಣತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೬೧. ತಂ ಪಾರಾಜಿಕತ್ತಂ ತಸ್ಸ ಕದಾ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸಾಮಿಕಾನಂ ತು ಧುರನಿಕ್ಖೇಪನೇ ಸತೀ’’ತಿ. ‘‘ಹೋತೀ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ತು-ಸದ್ದೇನ ‘‘ಅತ್ತನೋ ವಾ’’ತಿ ವಿಸೇಸಸ್ಸ ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಸಾಮಿನೋ ನಿರಾಲಯಭಾವಸಙ್ಖಾತಧುರನಿಕ್ಖೇಪೇ ಚ ‘‘ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ನ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪೇ ಚ ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏವಮುದೀರಿತನ್ತಿ ‘‘ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪೀ’’ತಿ ಏವಂ ನಿಯಮಿತಂ ಕಥಿತಂ.

೧೬೨. ಯಾ ಪನಾತಿ ಯಾ ಭೂಮಿ ಪನ. ತೇಸು ದ್ವೀಸು ಖೀಲೇಸು. ಆದೋ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯನ್ತಿ ಪಠಮೇ ಖೀಲೇ ಸಙ್ಕಾಮಿತೇ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಆಪಜ್ಜತಿ. ದುತಿಯೇತಿ ದುತಿಯೇ ಖೀಲೇ ಸಙ್ಕಾಮಿತೇ ಪರಾಜಯೋ ¶ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಬಹೂಹಿ ಖೀಲೇಹಿ ಗಹೇತಬ್ಬಟ್ಠಾನೇ ಪರಿಯನ್ತಖೀಲೇಸು ದ್ವೀಸು ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಚ ಏತೇನೇವ ವುತ್ತೋ ಹೋತಿ. ಏತ್ಥ ಪನ ಅನ್ತೇ ಖೀಲದ್ವಯಂ ವಿನಾ ಅವಸೇಸಖೀಲನಿಖಣನೇ ಚ ಇತರೇಸು ತದತ್ಥೇಸು ಸಬ್ಬಪಯೋಗೇಸು ಚ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀತಿ ವಿಸೇಸೋ.

೧೬೩-೪. ‘‘ಮಮೇದಂ ಸನ್ತಕ’’ನ್ತಿ ಞಾಪೇತುಕಾಮೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಪರಸನ್ತಕಾಯ ಭೂಮಿಯಾ ಪರಾಯತ್ತಭಾವಂ ಞತ್ವಾವ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಠಾನಂ ಗಣ್ಹಿತುಕಾಮತಾಯ ‘‘ಏತ್ತಕಂ ಠಾನಂ ಮಮ ಸನ್ತಕ’’ನ್ತಿ ¶ ರಜ್ಜುಯಾ ವಾ ಯಟ್ಠಿಯಾ ವಾ ಮಿನಿತ್ವಾ ಪರಸ್ಸ ಞಾಪೇತುಕಾಮೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಪಯೋಗೇಹೀತಿ ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಿಮಕೇಹಿ ರಜ್ಜುಪಸಾರಣಯಟ್ಠಿಪಾತನಾನಮಞ್ಞತರೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಪಯೋಗೇಹಿ. ತೇಸೂತಿ ನಿದ್ಧಾರಣೇ ಭುಮ್ಮಂ.

ಇಧ ರಜ್ಜುಂ ವಾಪೀತಿ ವಿಕಪ್ಪತ್ಥವಾ-ಸದ್ದೇನ ‘‘ಯಟ್ಠಿಂ ವಾ’’ತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬೇಪಿ ಅವುತ್ತಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥಂ ಅಧಿಕವಚನಭಾವೇನ ವುತ್ತಪಿ-ಸದ್ದೇನ ಇಧಾವುತ್ತಮರಿಯಾದವತೀನಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಸ್ಸ ಞಾಪಿತತ್ತಾ ಯಥಾವುತ್ತರಜ್ಜುಯಟ್ಠಿವಿನಿಚ್ಛಯೇಸು ವಿಯ ಪರಸನ್ತಕಾಯ ಭೂಮಿಯಾ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಠಾನಂ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಗಣ್ಹಿತುಕಾಮತಾಯ ವತಿಪಾದೇ ನಿಖಣಿತ್ವಾ ವಾ ಸಾಖಾಮತ್ತೇನ ವಾ ವತಿಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಮರಿಯಾದಂ ವಾ ಬನ್ಧನ್ತಸ್ಸ ಪಾಕಾರಂ ವಾ ಚಿನನ್ತಸ್ಸ ಪಂಸುಮತ್ತಿಕಾ ವಾ ವಡ್ಢೇನ್ತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಟ್ಠಾನೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಞ್ಚ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ಸಹಪಯೋಗೇ ಕೇವಲದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ಪಚ್ಛಿಮಪಯೋಗೇಸು ದ್ವೀಸು ಪಠಮಪಯೋಗೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಞ್ಚ ಅವಸಾನಪಯೋಗೇ ಪಾರಾಜಿಕಞ್ಚ ಹೋತೀತಿ ವಿನಿಚ್ಛಯೋಪಿ ಸಙ್ಗಹಿತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

೧೬೫. ವತ್ಥಟ್ಠಾದೀಸು ವತ್ಥಟ್ಠಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ವತ್ಥು ನಾಮ ಆರಾಮವತ್ಥು ವಿಹಾರವತ್ಥೂ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೦೫) ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪುಪ್ಫಾದಿಆರಾಮೇ ¶ ಕಾತುಂ ಸಙ್ಖರಿತ್ವಾ ಠಪಿತಭೂಮಿ ಚ ಪುಬ್ಬಕತಾರಾಮಾನಂ ವಿನಾಸೇ ತುಚ್ಛಭೂಮಿ ಚ ವಿಹಾರಂ ಕಾತುಂ ಅಭಿಸಙ್ಖತಾ ಭೂಮಿ ಚ ನಟ್ಠವಿಹಾರಭೂಮಿ ಚಾತಿ ಏವಂ ವಿಭಾಗವತಿ ವಸತಿ ಏತ್ಥ ಉಪರೋಪೋ ವಾ ವಿಹಾರೋ ವಾತಿ ‘‘ವತ್ಥೂ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ ಇಚ್ಚೇವಂ ದುವಿಧಂ ವತ್ಥುಞ್ಚ ‘‘ವತ್ಥುಟ್ಠಂ ನಾಮ ಭಣ್ಡಂ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಚತೂಹಿ ಠಾನೇಹಿ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಹೋತಿ ಭೂಮಟ್ಠಂ ಥಲಟ್ಠಂ ಆಕಾಸಟ್ಠಂ ವೇಹಾಸಟ್ಠ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೦೫) ವಚನತೋ ಏವಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಭಣ್ಡಞ್ಚಾತಿ ಇದಂ ದ್ವಯಂ ವತ್ಥು ಚ ವತ್ಥುಟ್ಠಞ್ಚ ವತ್ಥುವತ್ಥುಟ್ಠನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಏಕದೇಸಸರೂಪೇಕಸೇಸವಸೇನ ಸಮಾಸೇತ್ವಾ, ಉ-ಕಾರಸ್ಸ ಚ ಅಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ವತ್ಥಟ್ಠಸ್ಸಾ’’ತಿ ದಸ್ಸಿತನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಯಥಾವುತ್ತದುವಿಧವತ್ಥುನೋ, ವತ್ಥಟ್ಠಸ್ಸ ಚ ಭಣ್ಡಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಖೇತ್ತಟ್ಠೇತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಅಯಮೇವ ಸಮಾಸೋತಿ ಖೇತ್ತೇ ಚ ಖೇತ್ತಟ್ಠೇ ಚಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ನಾವಟ್ಠಾದಿವೋಹಾರೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಗಾಮಟ್ಠೇಪಿ ಚಾತಿ ‘‘ಗಾಮಟ್ಠಂ ನಾಮ ಭಣ್ಡಂ ಗಾಮೇ ಚತೂಹಿ ಠಾನೇಹಿ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಹೋತಿ ಭೂಮಟ್ಠಂ…ಪೇ… ವೇಹಾಸಟ್ಠ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೦೬) ವುತ್ತೇ ಚತುಬ್ಬಿಧೇ ಗಾಮಟ್ಠಭಣ್ಡೇಪೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೬೬. ಅರಞ್ಞಟ್ಠಕಥಾಯಂ ¶ ‘‘ತಿಣಂ ವಾ’’ತಿಆದಿಪದಾನಂ ‘‘ತತ್ಥಜಾತಕ’’ನ್ತಿ ಪದೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತತ್ಥಜಾತಕನ್ತಿ ‘‘ಅರಞ್ಞಂ ನಾಮ ಯಂ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪರಿಗ್ಗಹಿತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೦೭) ವಚನತೋ ತತ್ಥಜಾತಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಮನುಸ್ಸಸನ್ತಕಂ ಸಾಮಿಕಾನಂ ಅಕಾಮಾ ಅಗಹೇತಬ್ಬತೋ ಸಾರಕ್ಖೇ ಅರಞ್ಞೇ ಉಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಿಣಂ ವಾತಿ ಪರೇಹಿ ಲಾಯಿತ್ವಾ ಠಪಿತಂ ವಾ ಅತ್ತನಾ ಲಾಯಿತಬ್ಬಂ ವಾ ಗೇಹಚ್ಛಾದನಾರಹಂ ತಿಣಂ ವಾ. ಪಣ್ಣಂ ವಾತಿ ಏವರೂಪಮೇವ ಗೇಹಚ್ಛಾದನಾರಹಂ ತಾಲಪಣ್ಣಾದಿಪಣ್ಣಂ ವಾ. ಲತಂ ವಾತಿ ತಥಾರೂಪಮೇವ ವೇತ್ತಲತಾದಿಕಂ ವಲ್ಲಿಂ ವಾ. ಯಾ ಪನ ದೀಘಾ ಹೋತಿ ¶ , ಮಹಾರುಕ್ಖೇ ಚ ಗಚ್ಛೇ ಚ ವಿನಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ವಾ ವೇಠೇತ್ವಾ ವಾ ಗತಾ, ಸಾ ಮೂಲೇ ಛಿನ್ನಾಪಿ ಅವಹಾರಂ ನ ಜನೇತಿ, ಅಗ್ಗೇ ಛಿನ್ನಾಪಿ. ಯದಾ ಪನ ಅಗ್ಗೇಪಿ ಮೂಲೇಪಿ ಛಿನ್ನಾ ಹೋತಿ, ತದಾ ಅವಹಾರಂ ಜನೇತಿ. ಸಚೇ ಪನ ವೇಠೇತ್ವಾ ಠಿತಾ ಹೋತಿ, ವೇಠೇತ್ವಾ ಠಿತಾ ಪನ ರುಕ್ಖತೋ ಮೋಚಿತಮತ್ತಾ ಅವಹಾರಂ ಜನೇತೀತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ವಿಸೇಸೋ. ಸಾಮಿಕೇನ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಾಲಯಂ ಛಲ್ಲಿವಾಕಾದಿಅವಸೇಸಭಣ್ಡಞ್ಚ ಇಮಿನಾವ ಉಪಲಕ್ಖಿತ್ವಾ ಸಙ್ಗಹಿತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಕಟ್ಠಮೇವ ವಾತಿ ದಾರುಂ ವಾ. ಭಣ್ಡಗ್ಘೇನೇವ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ ಏತ್ಥ ಅನ್ತೋಭೂತಹೇತುತ್ಥವಸೇನ ಕಾರೇತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ತೇನಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಭಣ್ಡಗ್ಘೇನ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ. ಅವಹಟತಿಣಾದಿಭಣ್ಡೇಸು ಅಗ್ಘವಸೇನ ಮಾಸಕಂ ವಾ ಊನಮಾಸಕಂ ವಾ ಹೋತಿ, ದುಕ್ಕಟಂ. ಅತಿರೇಕಮಾಸಕಂ ವಾ ಊನಪಞ್ಚಮಾಸಕಂ ವಾ ಹೋತಿ, ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ. ಪಞ್ಚಮಾಸಕಂ ವಾ ಅತಿರೇಕಪಞ್ಚಮಾಸಕಂ ವಾ ಹೋತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಪಾರಾಜಿಕಂ ಚೇ ಅನಾಪನ್ನೋ, ಆಮಸನದುಕ್ಕಟಂ, ಫನ್ದಾಪನಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಞ್ಚ ಕಾರೇತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಗಣ್ಹನ್ತೋತಿ ಅವಹರನ್ತೋ.

೧೬೭-೭೪. ಇದಾನಿ ‘‘ಕಟ್ಠಮೇವ ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತರುಕ್ಖದಾರೂಸು ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಮಹಗ್ಘೇ’’ತಿಆದಿ. ಮಹಗ್ಘೇತಿ ಪಞ್ಚಮಾಸಕಂ ವಾ ಅತಿರೇಕಪಞ್ಚಮಾಸಕಂ ವಾ ಅಗ್ಘಕಂ ಹುತ್ವಾ ಮಹಗ್ಘೇ. ನಸ್ಸತೀತಿ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತಸಮಙ್ಗೀ ಹುತ್ವಾ ಛಿನ್ನಮತ್ತೇಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಆಪಜ್ಜತಿ. ಪಿ-ಸದ್ದೋ ಅವಧಾರಣೇ. ‘‘ಕೋಚಿಪೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅದ್ಧಗತೋಪಿ ಅಲ್ಲಂ ವಾ ಹೋತು ಪುರಾಣಂ ವಾ, ತಚ್ಛೇತ್ವಾ ಠಪಿತಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಮೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಮೂಲೇತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣಮತ್ತಂ. ‘‘ಅಗ್ಗೇ ಚ ಮೂಲೇ ಚ ಛಿನ್ನೋ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೦೭) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ಮೂಲಞ್ಚ ಅಗ್ಗಞ್ಚ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಅದ್ಧಗತನ್ತಿ ಜಿಣ್ಣಗಳಿತಪತಿತತಚಂ, ಚಿರಕಾಲಂ ಠಿತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಲಕ್ಖಣೇತಿ ¶ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ಞಾಪೇತುಂ ರುಕ್ಖಕ್ಖನ್ಧೇ ತಚಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಕತಸಲ್ಲಕ್ಖಣೇ. ಛಲ್ಲಿಯೋನದ್ಧೇತಿ ¶ ಸಮನ್ತತೋ ಅಭಿನವುಪ್ಪನ್ನಾಹಿ ಛಲ್ಲೀಹಿ ಪರಿಯೋನನ್ಧಿತ್ವಾ ಅದಸ್ಸನಂ ಗಮಿತೇ. ಅಜ್ಝಾವುತ್ಥಞ್ಚಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಗೇಹ’’ನ್ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ಗೇಹಂ ಕತಞ್ಚ ಅಜ್ಝಾವುತ್ಥಞ್ಚಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಗೇಹಂ ಕಾತುಂ ಅರಞ್ಞಸಾಮಿಕಾನಂ ಮೂಲಂ ದತ್ವಾ ರುಕ್ಖೇ ಕಿಣಿತ್ವಾ ಛಿನ್ನದಾರೂಹಿ ತಂ ಗೇಹಂ ಕತಞ್ಚ ಪರಿಭುತ್ತಞ್ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಿನಸ್ಸನ್ತಞ್ಚಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಅವಸಿಟ್ಠಂ ದಾರು’’ನ್ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ತಂ ಗೇಹಂ ಕತ್ವಾ ಅವಸಿಟ್ಠಂ ವಸ್ಸಾತಪಾದೀಹಿ ವಿವಿಧಾ ಜೀರಿತ್ವಾ ವಿನಸ್ಸಮಾನಂ, ವಿಪನ್ನದಾರುನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಗಣ್ಹತೋ ನ ದೋಸೋ ಕೋಚೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ಸಾಮಿಕಾ ನಿರಾಲಯಾ’’ತಿ ಗಣ್ಹತೋ ಕಾಚಿಪಿ ಆಪತ್ತಿ ನತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಿಂಕಾರಣನ್ತಿ ಚೇ? ಅರಞ್ಞಸಾಮಿಕೇಹಿ ಮೂಲಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ ದಿನ್ನತ್ತಾ, ತೇಸಞ್ಚ ನಿರಾಲಯಂ ಛಡ್ಡಿತತ್ತಾತಿ ಇದಮೇತ್ಥ ಕಾರಣಂ.

ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಗೇಹಾದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ರುಕ್ಖೇ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಯದಾ ತಾನಿ ಕತಾನಿ, ಅಜ್ಝಾವುತ್ಥಾನಿ ಚ ಹೋನ್ತಿ, ದಾರೂನಿಪಿ ಅರಞ್ಞೇ ವಸ್ಸೇನ ಚ ಆತಪೇನ ಚ ವಿನಸ್ಸನ್ತಿ, ಈದಿಸಾನಿಪಿ ದಿಸ್ವಾ ‘ಛಡ್ಡಿತಾನೀ’ತಿ ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಕಸ್ಮಾ? ಯಸ್ಮಾ ಅರಞ್ಞಸಾಮಿಕಾ ಏತೇಸಂ ಅನಿಸ್ಸರಾ. ಯೇಹಿ ಅರಞ್ಞಸಾಮಿಕಾನಂ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಂ ದತ್ವಾ ಛಿನ್ನಾನಿ, ತೇ ಏವ ಇಸ್ಸರಾ, ತೇಹಿ ಚ ತಾನಿ ಛಡ್ಡಿತಾನಿ, ನಿರಾಲಯಾ ತತ್ಥ ಜಾತಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೦೭). ಏವಮ್ಪಿ ಸತಿ ಪಚ್ಛಾ ಸಾಮಿಕೇಸು ಆಹರಾಪೇನ್ತೇಸು ಭಣ್ಡದೇಯ್ಯಂ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಯೋ ಚಾತಿ ಅರಞ್ಞಸಾಮಿಕಾನಂ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಂ ಪವಿಸನ್ತೋ ಅದತ್ವಾ ‘‘ನಿಕ್ಖಮನ್ತೋ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ರುಕ್ಖೇ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೋ ಯೋ ಚ ಭಿಕ್ಖು. ಆರಕ್ಖಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ವಾತಿ ಅರಞ್ಞಪಾಲಕಾ ಯತ್ಥ ನಿಸಿನ್ನಾ ಅರಞ್ಞಂ ರಕ್ಖನ್ತಿ, ತಂ ಠಾನಂ ಪತ್ವಾ. ‘‘ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ’’ತಿ ಕಿರಿಯನ್ತರಸಾಪೇಕ್ಖತ್ತಾ ‘‘ಅತಿಕ್ಕಮೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯತೋ ¶ ಲಬ್ಭತಿ. ತಸ್ಮಾ ಚಿತ್ತೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಾದೀನಿ ಕತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಪಕಾರತ್ಥೇನ ಕುಸಲಪಕ್ಖಿಯಾ ವಿತಕ್ಕಾ ಸಙ್ಗಯ್ಹನ್ತಿ. ಅಞ್ಞಂ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ವಾ ಆರಕ್ಖನಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ವಾಯೇವ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇಯ್ಯಾತಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಅತ್ಥೋ ವತ್ತಬ್ಬೋ. ತತ್ಥ ಅಞ್ಞಂ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ವಾತಿ ಅಞ್ಞಂ ವಿಹಿತೋ ವಾ, ಇಮಿನಾ ಯಥಾವುತ್ತವಿತಕ್ಕಾನಂ ಸಙ್ಗಹೋ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ದೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಕಿತಯೋಗೇ ಕತ್ತರಿ ಸಾಮಿವಚನತ್ತಾ ಅನೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

‘‘ಯೋಚಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಅವುತ್ತಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೇನ ಚ-ಸದ್ದೇನ ಅರಞ್ಞಪವಿಸನಕಾಲೇ ಯಥಾವುತ್ತನಯೇನ ಮೂಲಂ ಅದತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ದಾರೂನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಮನಕಾಲೇ ‘‘ಅರಞ್ಞಪಾಲಕಾ ಸಚೇ ಯಾಚನ್ತಿ, ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪರಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇಹಿ ಅಯಾಚಿತತ್ತಾ ಅದತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋಪಿ ತಥೇವ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಆರಕ್ಖಕೇಸು ¶ ಕೀಳಾಪಸುತೇಸು ವಾ ನಿದ್ದಾಯನ್ತೇಸು ವಾ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖನ್ತೇಸು ವಾ ತತ್ಥ ಠತ್ವಾ ಆರಕ್ಖಕೇ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ಅದಿಸ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋಪಿ ತಥೇವ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥ ನಿಯುತ್ತಇಸ್ಸರಜನೇಹಿ ಅತ್ತನೋ ಹತ್ಥತೋ ದಾತಬ್ಬಂ ದತ್ವಾ ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ಸಮ್ಮಾನಂ ಕತ್ವಾ ವಾ ಪಾಲಕೇ ಸಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ಪಾಲಕೇ ಓಕಾಸಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ತೇಹಿ ದಿನ್ನೋಕಾಸೋ ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋಪೀತಿ ಏತ್ತಕಾ ವುತ್ತೇನ ಸದಿಸತ್ತಾ ಸಙ್ಗಹಿತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ.

ವರಾಹಾತಿ ಸೂಕರಾ. ವಗ್ಘಾತಿ ಬ್ಯಗ್ಘಾ. ಅಚ್ಛಾತಿ ಇಸ್ಸಾ. ತರಚ್ಛಾತಿ ಕಾಳಸೀಹಾ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ದೀಪಿಮತ್ತಹತ್ಥಿಸೀಹಾದಯೋ ವಾಳಮಿಗಾ ಸಙ್ಗಯ್ಹನ್ತಿ. ಏತೇಯೇವ ವರಾಹಾದಯೋ ಸಮಾಗಮವಸೇನ ಮರಣಾದಿಅನಿಟ್ಠಸಮೀಪಚಾರಿತಾಯ ಉಪ ಅನಿಟ್ಠಸಮೀಪೇ ದವನ್ತಿ ಪವತ್ತನ್ತೀತಿ ‘‘ಉಪದ್ದವಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ಆರಕ್ಖಟ್ಠಾನಂ ಆಗತಕಾಲೇ ದಿಟ್ಠವರಾಹಾದಿಉಪದ್ದವತೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಮುಚ್ಚಿತುಕಾಮತಾಯಾತಿ ಮೋಕ್ಖಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ. ‘‘ತಥೇವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪವಿಸನಕಾಲೇ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಂ ಅದತ್ವಾ ‘‘ನಿಕ್ಖಮನಕಾಲೇ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ¶ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ದಾರುಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆರಕ್ಖಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ತೋತಿ ಪುರಿಮಗಾಥಾಯ ಸಾಮತ್ಥಿಯತೋ ಲಬ್ಭಮಾನೋಯೇವತ್ಥೋ ದಸ್ಸಿತೋ. ತಂ ಠಾನನ್ತಿ ತಂ ಆರಕ್ಖಟ್ಠಾನಂ. ಅತಿಕ್ಕಾಮೇತೀತಿ ‘‘ಇದಂ ತಂ ಠಾನ’’ನ್ತಿಪಿ ಅಸಲ್ಲಕ್ಖಣಮತ್ತಭಯುಪದ್ದವೋ ಹುತ್ವಾ ಪಲಾಯನ್ತೋ ಅತಿಕ್ಕಮತಿ, ಭಣ್ಡದೇಯ್ಯಂ ಪನ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

ಸುಙ್ಕಘಾತತೋತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಪಿ-ಸದ್ದೋ ಲುತ್ತನಿದ್ದಿಟ್ಠೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ಸುಙ್ಕಗಹಣಟ್ಠಾನತೋಪೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸುಙ್ಕಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ದಾತಬ್ಬಭಾಗಸ್ಸ ಘಾತೋ ಮುಸಿತ್ವಾ ಗಹಣಮತ್ತೋ, ಸುಙ್ಕೋ ಹಞ್ಞತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ವಾ ಸುಙ್ಕಘಾತೋತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ. ಸುಙ್ಕಘಾತಸರೂಪಂ ಪರತೋ ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ತಸ್ಮಾತಿ ಸುಙ್ಕಘಾತತೋ ತಸ್ಸ ಗರುಕತ್ತಾ ಏವ. ತನ್ತಿ ತಂ ಸುಙ್ಕಘಾತಟ್ಠಾನಂ. ಅನೋಕ್ಕಮ್ಮ ಗಚ್ಛತೋತಿ ಅಪವಿಸಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ. ದುಕ್ಕಟಂ ಉದ್ದಿಟ್ಠಂ ‘‘ಸುಙ್ಕಂ ಪರಿಹರತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೧೩).

ಏತನ್ತಿ ಯಥಾವುತ್ತಆರಕ್ಖಟ್ಠಾನಂ. ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಪರಿಹರನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಪರಿಹರಿತ್ವಾ ದೂರತೋ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ. ಆಕಾಸೇನಪಿ ಗಚ್ಛತೋ ಪಾರಾಜಿಕಮನುದ್ದಿಟ್ಠಂ ಸತ್ಥುನಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ನನು ಚ ‘‘ಇದಂ ಪನ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಪರಿಹರನ್ತಸ್ಸ ಆಕಾಸೇನ ಗಚ್ಛತೋಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಮೇವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೦೭) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತವಚನಂ ವಿನಾ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಅರಞ್ಞಟ್ಠ’’ನ್ತಿ ಮಾತಿಕಾಪದಸ್ಸ ವಿಭಙ್ಗೇ ‘‘ತತ್ಥಜಾತಕಂ ಕಟ್ಠಂ ವಾ ಲತಂ ವಾ ತಿಣಂ ವಾ ಪಞ್ಚಮಾಸಕಂ ವಾ ಅತಿರೇಕಪಞ್ಚಮಾಸಕಂ ವಾ ಅಗ್ಘನಕಂ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೋ ಆಮಸತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ. ಫನ್ದಾಪೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ¶ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸ. ಠಾನಾ ಚಾವೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೦೬) ಸಾಮಞ್ಞವಚನತೋ ಸುಙ್ಕಘಾತೇ ‘‘ಸುಙ್ಕಂ ಪರಿಹರತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ ವಚನಂ ವಿಯ ಏತ್ಥ ಆರಕ್ಖಟ್ಠಾನಂ ¶ ಪರಿಹರನ್ತಸ್ಸ ವಿಸುಂ ವುತ್ತಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿವಚನೇ ಅಸತಿಪಿ ‘‘ಅಟ್ಠಕಥಾಯ’’ನ್ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಸತ್ಥುನಾ’’ತಿ ಕಸ್ಮಾ ಆಹಾತಿ? ವುಚ್ಚತೇ – ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯೇನ ತಥೇವ ವುತ್ತತ್ತಾ ಆಹ. ಕಸ್ಮಾ ಪನ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯೇನ ‘‘ಅಪಞ್ಞತ್ತಂ ನ ಪಞ್ಞಪೇಸ್ಸಾಮ, ಪಞ್ಞತ್ತಂ ನ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ದಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೬೫) ಪಾಳಿಪಾಠಂ ಜಾನನ್ತೇನಪಿ ಪಾಳಿಯಂ ಅವುತ್ತಪಾರಾಜಿಕಂ ನಿದ್ದಿಟ್ಠನ್ತಿ? ಏತ್ಥ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಪುಟ್ಠೇನ ಭಗವತಾ ವುತ್ತನಯಸ್ಸ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯ ಆಗತತ್ತಾ ತಸ್ಸೇವ ನಯಸ್ಸ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಂ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಭಾವಂ ಜಾನನ್ತೇನ ಇಮಿನಾಪಿ ಆಚರಿಯೇನ ಇಧ ‘‘ಸತ್ಥುನಾ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ಅಥ ವಾ ‘‘ಸುಙ್ಕಂ ಪರಿಹರತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಆರಕ್ಖಟ್ಠಾನವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಅವಚನಂ ಯಥಾವುತ್ತವಿಸಯಸ್ಸ ಅದಿಟ್ಠಭಾವೇನ ವಾ ಸಿಯಾ, ಇಮಸ್ಸ ತಥಾ ಅನವಜ್ಜತಾ ವಾ ಸಿಯಾ, ವುತ್ತಾನುಸಾರೇನ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯತಾ ವಾ ಸಿಯಾತಿ ತಯೋ ವಿಕಪ್ಪಾ. ತೇಸು ಪಠಮವಿಕಪ್ಪೋ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಭಾವಬಾಧನತೋ ದುಬ್ಬಿಕಪ್ಪಮತ್ತಂ ಹೋತಿ. ದುತಿಯವಿಕಪ್ಪೋ ಲೋಕವಜ್ಜಸ್ಸ ಇಮಸ್ಸ ಅನವಜ್ಜಭಾವೋ ನಾಮ ಅನುಪಪನ್ನೋತಿ ಅನಾದಾತಬ್ಬೋ. ಪಾರಿಸೇಸತೋ ತತಿಯವಿಕಪ್ಪೋ ಯುಜ್ಜತಿ.

ತತ್ಥ ‘‘ವುತ್ತಾನುಸಾರೇನಾ’’ತಿ ಕಿಮೇತ್ಥ ವುತ್ತಂ ನಾಮ, ತದನುಸಾರೇನ ಇಮಸ್ಸಾಪಿ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯತಾ ಕಥನ್ತಿ ಚೇ? ಪಠಮನಿದ್ದಿಟ್ಠೇ ಅರಞ್ಞಟ್ಠನಿದ್ದೇಸೇ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ‘‘ಠಾನಾ ಚಾವೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೦೬) ಇದಂ ವುತ್ತಂ, ನ ಪನ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಆರಕ್ಖಟ್ಠಾನಪರಿಹರಣಞ್ಚ. ‘‘ಗಮನಕಾಲೇ ‘ಮೂಲಂ ದತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಪುಬ್ಬಪರಿಕಪ್ಪಿತನಿಯಾಮೇನ ಅದತ್ವಾ ಗಚ್ಛತೋ ಪರಿಕಪ್ಪಾವಹಾರೋವ ಹೋತೀ’’ತಿ ಚ ‘‘ತಂ ಪನ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಆಕಾರೇನ ಪರಿಕಪ್ಪಿತಟ್ಠಾನಂ ಪಹಾಯ ಗಮನಂ ಠಾನಾಚಾವನಂ ನಾಮ ಹೋತೇವಾತಿ ತೇನ ವತ್ಥುನಾ ಪಾರಾಜಿಕಮೇವ ಹೋತೀ’’ತಿ ¶ ಚ ‘‘ಠಾನಾ ಚಾವೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸಾ’ತಿ ಇಮಿನಾ ಚ ವಿಞ್ಞಾತತ್ಥಮೇವ ಹೋತೀ’’ತಿ ಚ ವಿಸುಂ ನ ವುತ್ತಂ. ಸುಙ್ಕಟ್ಠಾನಪರಿಹರಣಂ ಪನ ಠಾನಪರಿಹರಣಸಭಾವತ್ತಾ ಸಭಾವತೋ ಈದಿಸಂವ ಸನ್ತಮ್ಪಿ ಇದಂ ವಿಯ ಪರಿಕಪ್ಪಿತಟ್ಠಾನಂ ನ ಹೋತೀತಿ ವಕ್ಖಮಾನರಾಜಸಮ್ಮತಟ್ಠಾನತೋ ಅಞ್ಞಂ ಪರಿಕಪ್ಪಿತಟ್ಠಾನಂ ಸಮಾನಮ್ಪಿ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತುಪ್ಪತ್ತಿಮತ್ತೇನ ತಂ ಪರಿಹರಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಂ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ವಿಯ ಪಾರಾಜಿಕಾಯ ಅವತ್ಥುತಞ್ಚ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸೇವ ವತ್ಥುಭಾವಞ್ಚ ವಿಞ್ಞಾಪೇತುಂ ‘‘ಸುಙ್ಕಂ ಪರಿಹರತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಭಗವತೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಞ್ಞುನಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯೇನ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕಮೇವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೦೭) ವುತ್ತತ್ತಾ ¶ ತೇನ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನೀಹಾರಮೇವ ದಸ್ಸೇತುಂ ಅಯಮಾಚರಿಯೋಪಿ ‘‘ಸತ್ಥುನಾ ಪಾರಾಜಿಕಮನುದ್ದಿಟ್ಠ’’ನ್ತಿ ಆಹಾತಿ ನಿಟ್ಠಮೇತ್ಥ ಗನ್ತಬ್ಬಂ.

ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಏವಂ ಪರಿಹರಿತ್ವಾ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ದೂರತೋ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಪ್ಪಹೋನಕತಾಯ ಅಚ್ಚನ್ತಭಾರಿಯಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ. ಏತ್ಥಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅರಞ್ಞಾರಕ್ಖಟ್ಠಾನೇ. ‘‘ವಿಸೇಸೇನಾ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ಅಪ್ಪಮತ್ತೇನ ಹೋತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಹೇತುಭಾವೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧನೀಯಂ. ಸತಿಸಮ್ಪನ್ನಚೇತಸಾತಿ ಚ ಪಿಯಸೀಲೇನಾತಿ ಚ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಾ’’ತಿ ಏತಸ್ಸ ವಿಸೇಸನಂ. ಅಸಿಕ್ಖಾಕಾಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಇಮಸ್ಸ ಓವಾದಸ್ಸ ಅಭಾಜನತಾಯ ತಂ ಪರಿವಜ್ಜೇತುಮಾಹ ‘‘ಪಿಯಸೀಲೇನಾ’’ತಿ. ಪಿಯಸೀಲಸ್ಸಾಪಿ ಸತಿವಿರಹಿತಸ್ಸ ಪಮತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಸರಣಾಸಮ್ಭವಾ ಇಮಸ್ಸ ಅಭಾಜನತಾಯ ತಂ ವಜ್ಜೇತುಮಾಹ ‘‘ಸತಿಸಮ್ಪನ್ನಚೇತಸಾ’’ತಿ.

೧೭೫-೬. ತೋಯದುಲ್ಲಭಕಾಲಸ್ಮಿನ್ತಿ ತೋಯಂ ದುಲ್ಲಭಂ ಯಸ್ಮಿಂ ಸೋ ತೋಯದುಲ್ಲಭೋ, ತೋಯದುಲ್ಲಭೋ ಚ ಸೋ ಕಾಲೋ ಚಾತಿ ತೋಯದುಲ್ಲಭಕಾಲೋ, ತಸ್ಮಿಂ. ಆವಜ್ಜೇತ್ವಾ ವಾತಿ ಉದಕಭಾಜನಂ ನಾಮೇತ್ವಾ ವಾ. ಪವೇಸೇತ್ವಾ ವಾತಿ ಅತ್ತನೋ ¶ ಭಾಜನಂ ತಸ್ಮಿಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ವಾ. ಛಿದ್ದಂ ಕತ್ವಾಪಿ ವಾತಿ ಉದಕಭಾಜನೇ ಓಮಟ್ಠಾದಿಭೇದಂ ಛಿದ್ದಂ ಕತ್ವಾ ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಭಣ್ಡಗ್ಘೇನ ವಿನಿದ್ದಿಸೇತಿ ವಕ್ಖಮಾನೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧನೀಯಂ.

ತಥಾತಿ ಯಥಾ ತೋಯದುಲ್ಲಭಕಾಲಸ್ಮಿಂ ಭಾಜನೇ ರಕ್ಖಿತಗೋಪಿತಂ ಉದಕಂ ಅವಹರನ್ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಂ ವುತ್ತಂ, ತೇನೇವ ನೀಹಾರೇನ. ವಾಪಿಯಂ ವಾತಿ ಪರಸನ್ತಕಾಯ ಸಾರಕ್ಖಾಯ ವಾಪಿಯಂ ವಾ. ತಳಾಕೇ ವಾತಿ ತಾದಿಸೇ ಜಾತಸ್ಸರೇ ವಾ. ಏವಂ ಸಾರಕ್ಖಾನಂ ಪೋಕ್ಖರಣಿಆದೀನಂ ಏತೇಹಿ ವಾ ಅವುತ್ತಸಮುಚ್ಚಯೇನ ವಾ-ಸದ್ದೇನ ವಾ ಗಹಣಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಅತ್ತನೋ ಭಾಜನಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣಪದನ್ತಿ ಭಾಜನಗತಜಲೇ ಚ ಇಧ ಚ ತೇಲಭಾಜನೇ ವಿಯ ಮುಖೇನ ವಾ ವಂಸಾದೀಹಿ ವಾ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಪಿವನ್ತಸ್ಸ ಯಥಾವತ್ಥುಕಮಾಪತ್ತಿವಿಧಾನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೧೭೭. ಮರಿಯಾದನ್ತಿ ವಾಪಿಆದೀನಂ ಪಾಳಿವಟ್ಟಬನ್ಧಂ. ಛಿನ್ದತೋತಿ ಕುದಾಲಾದೀಹಿ ಪಂಸುಆದೀನಿ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ದ್ವಿಧಾ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ. ವಿಸೇಸತ್ಥಾವಜೋತಕೇನ ತು-ಸದ್ದೇನ ‘‘ಮರಿಯಾದಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ದುಬ್ಬಲಂ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಸ ¶ ಛಿನ್ದನತ್ಥಾಯ ವೀಚಿಯೋ ಉಟ್ಠಾಪೇತುಂ ಉದಕಂ ಸಯಂ ಓತರಿತ್ವಾ ವಾ ಗೋಮಹಿಂಸೇ ವಾ ಅಞ್ಞೇ ಮನುಸ್ಸೇ ವಾ ಕೀಳನ್ತೇ ದಾರಕೇ ವಾ ಓತಾರೇತ್ವಾ ವಾ ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮತಾಯ ಓತಿಣ್ಣೇ ತಾಸೇತ್ವಾ ವಾ ಉದಕೇ ಠಿತಂ ರುಕ್ಖಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ವಾ ಛೇದಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ಪಾತೇತ್ವಾ ವಾ ಪಾತಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ಜಲಂ ಖೋಭೇತಿ, ತತೋ ಉಟ್ಠಿತಾಹಿ ವೀಚೀಹಿ ಮರಿಯಾದೇ ಛಿನ್ನೇಪಿ ತೇನೇವ ಛಿನ್ನೋ ಹೋತಿ. ಏವಮೇವ ಗೋಮಹಿಂಸಾದಯೋ ಮರಿಯಾದಂ ಆರೋಹನ್ತೇನಾಪಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಆರೋಹಾಪೇನ್ತೇನಾಪಿ ತೇಸಂ ಖುರೇಹಿ ಮರಿಯಾದೇ ಛಿನ್ನೇಪಿ, ಉದಕನಿದ್ಧಮನಾದಿಂ ಪಿದಹಿತ್ವಾ ವಾ ಪಿದಹಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ವಾಪಿಮರಿಯಾದಾಯ ನೀಚಟ್ಠಾನಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ವಾ ಬನ್ಧಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ಅತಿರೇಕಜಲಾಪಗಮನಮಗ್ಗತೋ ನೀಹರಿತಬ್ಬೋದಕಂ ವಾರೇತ್ವಾ ವಾ ಬಾಹಿರತೋ ಉದಕಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ವಾ ಪೂರೇತಿ, ಓಘೇನ ಮರಿಯಾದೇ ¶ ಛಿನ್ನೇಪಿ ತೇನೇವ ಛಿನ್ನಂ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೦೮ ಅತ್ಥತೋ ಸಮಾನಂ) ಏವಮಾದಿಕಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಗತವಿಸೇಸಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಅದಿನ್ನಾದಾನಪುಬ್ಬತೋತಿ ಅದಿನ್ನಾದಾನಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗತ್ತಾ. ಭೂತಗಾಮೇನ ಸದ್ಧಿಮ್ಪೀತಿ ಭೂತಗಾಮೇನಪಿ ಸದ್ಧಿಂ. ಅಪಿ-ಸದ್ದೇನ ಪಥವಿಖಣನಂ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇತಿ. ಮರಿಯಾದಂ ಛಿನ್ದನ್ತೋ ತತ್ಥಜಾತಂ ತಿಣಾದಿಂ ಛಿನ್ದತಿ, ಭೂತಗಾಮಪಾಚಿತ್ತಿಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ ದುಕ್ಕಟಂ. ಜಾತಪಥವಿಂ ಛಿನ್ದತಿ, ಪಥವಿಖಣನಪಾಚಿತ್ತಿಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ ದುಕ್ಕಟಂ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೧೭೮. ಕಾತಬ್ಬೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಭಣ್ಡಗ್ಘೇನ ಆಪತ್ತಿಯಾ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ಅನ್ತೋಭೂತಹೇತ್ವತ್ಥವಸೇನ ಕಾರೇತಬ್ಬೋತಿ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಅನ್ತೋ ಠತ್ವಾ ಛಿನ್ದನ್ತೋ ಬಹಿಅನ್ತೇನ, ಬಹಿ ಠತ್ವಾ ಛಿನ್ದನ್ತೋ ಅನ್ತೋಅನ್ತೇನ, ಉಭಯತ್ಥಾಪಿ ಠತ್ವಾ ಛಿನ್ದನ್ತೋ ಮಜ್ಝತೋ ಭಣ್ಡಗ್ಘೇನ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಕಾರೇತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ – ಅನ್ತೋವಾಪಿಯಂ ಠತ್ವಾ ಮರಿಯಾದಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಉದಕೇ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖಮಿತೇ ನಿಕ್ಖನ್ತಉದಕಗ್ಘೇನ ದುಕ್ಕಟಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಪಾರಾಜಿಕಾಸು ಯಥಾಪನ್ನಾಯ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ. ಬಹಿ ಠತ್ವಾ ಮರಿಯಾದಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋವಾಪಿಯಂ ಪವಿಸನ್ತೋದಕಸ್ಸ ಠಿತಟ್ಠಾನತೋ ಚಾವಿತಕ್ಖಣೇ ನಿಕ್ಖನ್ತಉದಕಗ್ಘೇನ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ. ಕದಾಚಿ ಅನ್ತೋ ಕದಾಚಿ ಬಹಿ ಠತ್ವಾ ಮರಿಯಾದಂ ಮಜ್ಝೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಛಿನ್ದನ್ತೋ ಮಜ್ಝೇ ಠಿತಟ್ಠಾನಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಉದಕಸ್ಸ ನೀಹಟಕ್ಖಣೇ ನೀಹಟಉದಕಸ್ಸ ಅಗ್ಘೇನ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಕಾರೇತಬ್ಬೋತಿ.

೧೭೯-೮೦. ವಾರೇನಾತಿ ವಾರೇನ ವಾರೇನ ಸಾಮಣೇರಾ ಅರಞ್ಞತೋ ಯಂ ದನ್ತಕಟ್ಠಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಆನೇತ್ವಾ ಸಚೇ ಆಚರಿಯಾನಮ್ಪಿ ಆಹರನ್ತಿ, ಯಾವ ತೇ ದನ್ತಕಟ್ಠಂ ಪಮಾಣೇನ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚ ಆಚರಿಯಾನಞ್ಚ ¶ ನ ನಿಯ್ಯಾದೇನ್ತಿ, ತಾವ ಅರಞ್ಞತೋ ¶ ಆಭತತ್ತಾ ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚ ಸಕಸಕಆಚರಿಯಾನಞ್ಚ ಆಭತಂ ದನ್ತಕಟ್ಠಂ ತೇಸಮೇವ ಚ ದನ್ತಕಟ್ಠಹಾರಕಾನಂ ಸಾಮಣೇರಾನಂ ಸನ್ತಕಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥಯೋಜನಾ.

೧೮೧. ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ತೇಸಮೇವ ಸಾಮಣೇರಾನಂ ಸನ್ತಕಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ. ತಂ ಅರಞ್ಞತೋ ಆಭತಂ ದನ್ತಕಟ್ಠಞ್ಚ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಗರುಭಣ್ಡಞ್ಚ ದನ್ತಕಟ್ಠನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸಙ್ಘಿಕಾಯ ಭೂಮಿಯಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಸಙ್ಘೇನ ರಕ್ಖಿತಗೋಪಿತತ್ತಾ ಗರುಭಣ್ಡಭೂತಂ ದನ್ತಕಟ್ಠಞ್ಚಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಚಾತಿ ಅಧಿಕಚ-ಕಾರೇನ ಇಹಾವುತ್ತಸ್ಸ ಅಟ್ಠಕಥಾಗತಸ್ಸ ಗಣಪುಗ್ಗಲಗಿಹಿಪರಿಬದ್ಧ ಆರಾಮುಯ್ಯಾನಸಞ್ಜಾತಛಿನ್ನಾಛಿನ್ನರಕ್ಖಿತಗೋಪಿತದನ್ತಕಟ್ಠಸ್ಸ ಸಮುಚ್ಚಿತತ್ತಾ ತಞ್ಚ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಅವಹಟದನ್ತಕಟ್ಠಸ್ಸ ಅಗ್ಘವಸೇನ ಆಪತ್ತಿಯೋ ವತ್ತಬ್ಬಾತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ದೀಪಿತೋ ಹೋತಿ.

೧೮೨. ತೇಹಿ ದನ್ತಕಟ್ಠಹಾರಕೇಹಿ ಸಾಮಣೇರೇಹಿ. ನಿಯ್ಯಾದಿತನ್ತಿ ಮಹಾಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪಟಿಪಾದಿತಂ.

೧೮೩. ಸಙ್ಘಿಕಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಗಣ್ಹತೋಪಿ ಅವಹಾರಾಭಾವೇ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಅರಕ್ಖತ್ತಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಅರಕ್ಖತ್ತಾತಿ ಸಙ್ಘಿಕಭಾವೇನ ಲದ್ಧೇಪಿ ರಕ್ಖಿತಗೋಪಿತದನ್ತಕಟ್ಠೇ ವಿಯ ಸಙ್ಘೇನ ಕತಾರಕ್ಖಾಯಾಭಾವಾ. ಯಥಾವುಡ್ಢಮಭಾಜೇತಬ್ಬತೋತಿ ಸಙ್ಘಿಕತ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಸತೋ ಯಥಾವುಡ್ಢಂ ಪಟಿಪಾಟಿಮನತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಭಾಜೇತಬ್ಬಫಲಪುಪ್ಫಾದೀನಂ ವಿಯ ಭಾಜೇತಬ್ಬತಾಭಾವತೋ. ಸಬ್ಬಸಾಧಾರಣತ್ತಾ ಚಾತಿ ಸಙ್ಘಪರಿಯಾಪನ್ನಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸಮೇವ ಸಾಧಾರಣತ್ತಾ.

ಇದನ್ತಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ನಿಯ್ಯಾದಿತದನ್ತಕಟ್ಠಂ. ಅಞ್ಞಂ ವಿಯಾತಿ ಅಞ್ಞಂ ಗಣಪುಗ್ಗಲಾದಿಸನ್ತಕಂ ರಕ್ಖಿತಗೋಪಿತದನ್ತಕಟ್ಠಂ ವಿಯ. ಏವಂ ಚೋರಿಕಾಯ ಗಣ್ಹತೋ ಅವಹಾರಾಭಾವೇ ಕಾರಣೇನ ಸಾಧಿತೇಪಿ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ¶ ಸಕಪರಿಕ್ಖಾರಮ್ಪಿ ಗಣ್ಹತೋ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ ವುತ್ತತ್ತಾ ತಥಾ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ದುಕ್ಕಟಾ ನ ಮುಚ್ಚತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ವತ್ತಂ ಪನ ಜಾನಿತಬ್ಬಂ – ಸಙ್ಘಿಕದನ್ತಕಟ್ಠಂ ಗಣ್ಹನ್ತೇನ ಪಧಾನಘರಾದೀಸು ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಚಿರೇನ ಓಸರನ್ತೇನ ಬಹಿ ವೀತಿನಾಮೇತಬ್ಬದಿವಸೇ ಗಣೇತ್ವಾ ತಂಪಮಾಣೇನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ಮಗ್ಗಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇನ ಏಕಂ ದ್ವೇ ದನ್ತಕಟ್ಠಾನಿ ಥವಿಕಾಯ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗನ್ತಬ್ಬಂ, ತತ್ಥೇವ ವಸನ್ತೇನ ದಿವಸೇ ಖಾದಿತಬ್ಬದನ್ತಕಟ್ಠಂ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ.

೧೮೪. ‘‘ಅಗ್ಗಿಂ ¶ ವಾ ದೇತೀ’’ತಿಆದೀಸು ‘‘ರುಕ್ಖೇ’’ತಿ ಪಕರಣತೋ ಲಬ್ಭತಿ ‘‘ರುಕ್ಖೋ ವಿನಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ, ರುಕ್ಖೋ ಚ ‘‘ವನಪ್ಪತಿ ನಾಮ ಯೋ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪರಿಗ್ಗಹಿತೋ ಹೋತಿ ರುಕ್ಖೋ ಪರಿಭೋಗೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೧೦) ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತತ್ತಾ ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೧೦) ಚ ವುತ್ತನಯೇನ ಅಮ್ಬಲಬುಜಪನಸಾದಿಕೋ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪರಿಭೋಗಾರಹೋ ಮನುಸ್ಸಾಯತ್ತೋ ರಕ್ಖಿತಗೋಪಿತೋಯೇವ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಅಗ್ಗಿಂ ವಾ ದೇತೀತಿ ಚೋರಿಕಾಯ ಅಗ್ಗಿಂ ಆಲಿಮ್ಪೇತಿ ವಾ. ಸತ್ಥೇನ ರುಕ್ಖೇ ಸಮನ್ತತೋ ಆಕೋಟೇತೀತಿ ವಾಸಿಫರಸುಆದಿಸತ್ಥೇನ ರುಕ್ಖತಚಂ ಛಿನ್ದನ್ತೋ ಸಮನ್ತತೋ ಆವಾಟಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಮಣ್ಡೂಕಕಣ್ಟಕನಾಮಕಂ ವಿಸಂ ವಾ ರುಕ್ಖೇ ಆಕೋಟೇತೀತಿ ಚೋರಿಕಾಯ ರುಕ್ಖಂ ನಾಸೇತುಕಾಮೋ ರುಕ್ಖೇ ಮಣ್ಡೂಕಕಣ್ಟಕನಾಮಕಂ ವಿಸಂ ಪವೇಸೇತಿ.

೧೮೫. ಯೇನ ವಾ ತೇನ ವಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತೇನ ವಾ ಅವುತ್ತೇನ ವಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಉಪಾಯೇನ. ರುಕ್ಖೋ ವಿನಸ್ಸತೀತಿ ಅಗ್ಗಿಂ ದತ್ವಾ ಝಾಪಿತೋ ಧಞ್ಞಕಲಾಪೋ ವಿಯ, ತೇಲಕುಮ್ಭೀ ವಿಯ ಚ ವಿನಾವ ಠಾನಾಚಾವನೇನ ಯಥಾಟ್ಠಿತಮೇವನಸ್ಸತಿ. ‘‘ಡಯ್ಹತೀ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ಅಗ್ಗಿಂ ದೇತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ವಿನಸ್ಸತೀತಿ ಮಣ್ಡೂಕಕಣ್ಟಕಾಕೋಟನಾದಿಅವಸೇಸಪಯೋಗಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ ‘‘ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೋ ಛಿನ್ದತಿ, ಪಹಾರೇ ಪಹಾರೇ ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ, ಏಕಂ ಪಹಾರಂ ¶ ಅನಾಗತೇ ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸ, ತಸ್ಮಿಂ ಪಹಾರೇ ಆಗತೇ ಆಪತ್ತಿ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೧೦) ಠಾನಾಚಾವನೇನ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸ ಆಗತತ್ತಾ. ಪಕಾಸಿತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅಟ್ಠಕಥಾಯ’’ನ್ತಿ ಲಬ್ಭತಿ. ಪಾಠಾಗತಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಪನ ಪಾರಿಸೇಸತೋ ಚ ಸೂಚೀಯತೀತಿ ತಬ್ಬಾಚಕಸ್ಸ ವಾ ಸಙ್ಗಾಹಕಸ್ಸ ವಾ ವಚನಸ್ಸ ಇಹಾವಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಾ ತತ್ಥ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಪಾಸಂಸಿಕೋಪಿ ಇಹಾವುತ್ತೋ.

೧೮೬-೭. ‘‘ಹರಣಕಂ ನಾಮ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಹರಣಕಂ ಭಣ್ಡಂ. ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೋ ಆಮಸತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ. ಫನ್ದಾಪೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸ. ಠಾನಾ ಚಾವೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೧೧) ವುತ್ತಹರಣಕನಿದ್ದೇಸೇ ‘‘ಠಾನಾ ಚಾವೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೧೧) ಪಾಠೇ ‘‘ಠಾನ’’ನ್ತಿ ಗಹಿತಸೀಸಾದಿಟ್ಠಾನಪ್ಪಭೇದವಸೇನ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೧೦) ಆಗತವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹತೋ’’ತಿ. ಕಿರಿಯಾನಂ ಸಕಮ್ಮಕತ್ತಾ ‘‘ಅಲಙ್ಕಾರ’’ನ್ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ಛಿನ್ದಿತ್ವಾತಿ ಗೀವೇಯ್ಯಕಾದಿಂ. ಮೋಚೇತ್ವಾತಿ ಕಣ್ಣಪಿಳನ್ಧನಾದಿಂ.

ಸೀಸಾದೀಹಿ ¶ ಮೋಚಿತಮತ್ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ವಿಸೇಸಿತಬ್ಬದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಅಲಙ್ಕಾರಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ ತಮೇವ ಭುಮ್ಮೇಕವಚನನ್ತವಸೇನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಆಕಡ್ಢನವಿಕಡ್ಢನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅಭಿಮುಖಂ ಕಡ್ಢನಂ ಆಕಡ್ಢನನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸಮೀಪಮಾವಿಞ್ಛನಂ ಆಕಡ್ಢನಂ, ವಿಪರೀತಂ ಕಡ್ಢನಂ ವಿಕಡ್ಢನನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ತಬ್ಬಿಪರೀತಂ ವಿಕಡ್ಢನಂ.

೧೮೮-೯. ವಲಯನ್ತಿ ಅವಙ್ಕಂ ಮಟ್ಠಹತ್ಥೂಪಗಂ. ಕಟಕಮ್ಪಿ ವಾತಿ ಅನೇಕವಙ್ಕೇ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಬುಬ್ಬುಳಾದೀನಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ವಾ ಅದಸ್ಸೇತ್ವಾ ¶ ವಾ ಕತಂ ಹತ್ಥೂಪಗಂ. ಅಗ್ಗಬಾಹುನ್ತಿ ಕಪ್ಪರತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಗ್ಗಹತ್ಥಂ. ಅಪರಾಪರಂ ಚಾರೇತೀತಿ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಸಞ್ಚಾರೇತಿ. ‘‘ಸಾರೇತೀ’’ತಿ ವಾ ಪಾಠೋ, ಸೋಯೇವ ಅತ್ಥೋ. ತಂ ವಲಯಂ ವಾ ಕಟಕಂ ವಾ. ಆಕಾಸಗತಂ ಕರೋತೀತಿ ಸಬ್ಬದಿಸಾಹಿ ಯಥಾ ಹತ್ಥಂ ನ ಫುಸತಿ, ತಥಾ ಆಕಾಸಗತಂ ಕರೋತಿ. ನಿಧಿವಲಯಸ್ಸ ಪವೇಸಿತರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾಹಿ ಅಫುಸನ್ತಂ ಆಕಾಸಗತಕರಣೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಹೋತಿ, ಇಧ ‘‘ರಕ್ಖತೀ’’ತಿ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಸವಿಞ್ಞಾಣಕತೋ’’ತಿಆದಿ. ಇದನ್ತಿ ವಲಯಂ ಕಟಕಞ್ಚ.

೧೯೦. ‘‘ನಿವತ್ಥಂ ವತ್ಥ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಚೀವರಮ್ಪಿ ಗಯ್ಹತಿ. ಪರಸ್ಸ ವತ್ಥಸಾಮಿಕಸ್ಸ. ಪರೋಪೀತಿ ವತ್ಥಸಾಮಿಕೋಪಿ. ತನ್ತಿ ಚೋರೇನ ಅಚ್ಛಿಜ್ಜಮಾನಂ ಅತ್ತನಾ ನಿವತ್ಥವತ್ಥಂ. ಲಜ್ಜಾಯ ಸಹಸಾ ನ ಮುಞ್ಚತೀತಿ ಲಜ್ಜಾಯ ಸೀಘತರಂ ನ ಪರಿಚ್ಚಜತಿ.

೧೯೧. ಚೋರೋಪಿ ಆಕಡ್ಢತಿ, ಸೋ ಪರೋಪಿ ಆಕಡ್ಢತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಸೋ ಪರೋ ಚೋರತೋ ಅಞ್ಞೋ, ವತ್ಥಸಾಮಿಕೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪರಸ್ಸಾತಿ ವತ್ಥಸಾಮಿಕಸ್ಸ.

೧೯೨. ‘‘ಠಾನಾ ಚಾವೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಪಾಠೇ ಠಾನ-ಸದ್ದೇನ ಸಙ್ಗಹಿತಸೀಸಾದಿಟ್ಠಾನತೋ ಹರೀಯತೇತಿ ಹರಣಕನ್ತಿ ವುತ್ತಾಲಙ್ಕಾರಾದಿಭಣ್ಡಸ್ಸ ಚಾವನೇನ ಪಾರಾಜಿಕಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತದೇವ ಹರಣಕಂ ಹಾರಕೇನ ಸಹ ಹರನ್ತಸ್ಸ ಹಾರಕಸ್ಸ ಠಿತಟ್ಠಾನತೋ ಅಪನಯನೇನ ಠಾನಾಚಾವನಞ್ಚ ‘‘ಠಾನಾ ಚಾವೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾವ ಸಙ್ಗಯ್ಹತೀತಿ ತತ್ಥಾಪಿ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಸಭಣ್ಡಹಾರಕ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಭಣ್ಡಂ ಹರತಿ ನೇತೀತಿ ಭಣ್ಡಹಾರಕೋ, ಪುರಿಸಾದಿಕೋ, ತೇನ ಸಹಾತಿ ಸಭಣ್ಡಹಾರಕಂ, ಅಲಙ್ಕಾರವತ್ಥಾದೀನಿ ಆದಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತೇಹಿ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಾದಿಪಾಣೇಹಿ ಸಹೇವ. ಭಣ್ಡನ್ತಿ ತೇಹಿ ಹರಿಯಮಾನತ್ತಾ ಹರಣಕಸಙ್ಖಾತವತ್ಥಾಭರಣಾದಿಭಣ್ಡಂ ¶ . ನೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ‘‘ನೇನ್ತೋ ಅಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ. ನೇನ್ತೋತಿ ಠಿತಟ್ಠಾನತೋ ಚಾವೇತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಇಚ್ಛಿತದಿಸಾಭಿಮುಖಂ ಪಾಪೇನ್ತೋ. ಅಸ್ಸ ಪಠಮೇ ಪಾದೇ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾತಿ ¶ ಪಾಠಸೇಸಯೋಜನಾ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಇಮಸ್ಸ ಭಣ್ಡಹಾರಕಸ್ಸ. ಪಠಮಪಾದೇ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇ ಅತ್ತನಾ ಪಠಮಂ ಗನ್ತಬ್ಬದಿಸತೋ ಚೋರಸ್ಸಾಭಿಮತದಿಸಂ ಗತೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ದುತಿಯೇ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇ ಚುತೋ ಸಿಯಾತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೯೩. ಥೇಯ್ಯಚೇತನೋ ಸಚೇ ತಜ್ಜೇತ್ವಾ ಪರಸ್ಸ ಹತ್ಥತೋ ಭಣ್ಡಂ ಪಾತಾಪೇತಿ, ಪರಸ್ಸ ಹತ್ಥತೋ ಭಣ್ಡೇ ಮುತ್ತಮತ್ತೇ ತಜ್ಜೇತ್ವಾ ಪಾತಾಪಕಸ್ಸ ಪರಾಜಯೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಭಣ್ಡೇ ಮುತ್ತಮತ್ತೇತಿ ಭಣ್ಡೇ ಹತ್ಥತೋ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಮುತ್ತಕ್ಖಣೇ.

೧೯೪. ಅಥಾಪೀತಿ ಅಥ ವಾ. ಪರಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಪಾತಾಪೇತಿ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಯಂ ಮಯ್ಹಂ ರುಚ್ಚತಿ, ತಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಏವರೂಪಂ ಚೇ ಹೋತಿ, ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ವಾ ಪರಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ತಜ್ಜೇತ್ವಾ ಪಾತೇತಿ, ದುಕ್ಕಟಂ. ಏವಂ ಪಾತಿತಂ ಭಣ್ಡಂ ತಸ್ಸ ಚೋರಸ್ಸ ಆಮಸನೇ ದುಕ್ಕಟಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೯೫. ಯಥಾವತ್ಥುನ್ತಿ ಭಣ್ಡಸ್ಸ ಅಗ್ಘಾನುರೂಪಂ, ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಛಡ್ಡಿತೇಪೀತಿ ತಸ್ಸ ಚೋರಭಾವಂ ಜಾನಿತ್ವಾ ಭೀತತಸಿತೇನ ಅತ್ತನಾ ನೀಯಮಾನೇ ಭಣ್ಡೇ ಛಡ್ಡಿತೇಪಿ ಸತಿ. ತೇನೇವ ಠಾನಾಚಾವನಂ ಕಾರಾಪಿತನ್ತಿ ಪಾರಾಜಿಕನ್ತಿ ನ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ನ ದೋಸೋ’’ತಿ. ‘‘ತಿಟ್ಠ ತಿಟ್ಠಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪನ ಉತ್ತಸಿತ್ವಾ ಛಡ್ಡನಂ ತಸ್ಸ ಆಣತ್ತಿಯಾ ವಿನಾ ಹೋತೀತಿ ತತ್ಥ ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ತಥಾ ವದತೋ ಪನ ಅದಿನ್ನಾದಾನಪುಬ್ಬಪಯೋಗತ್ತಾ ದುಕ್ಕಟಮೇವ.

೧೯೬. ತನ್ತಿ ತಂ ಛಡ್ಡಿತಂ ಭಣ್ಡಂ. ತದುದ್ಧಾರೇತಿ ತಸ್ಸ ಛಡ್ಡಿತಸ್ಸ ಭಣ್ಡಸ್ಸ ಉದ್ಧಾರೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಪಾರಾಜಿಕಂ ಕದಾ ಸಿಯಾತಿ ¶ ಆಹ ‘‘ಸಾಮಿಕೇ ಸಾಲಯೇ ಗತೇ’’ತಿ. ನಿರಾಲಯಂ ಛಡ್ಡಿತಂ ಪನ ಗಣ್ಹತೋ ಅಸತಿ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇ ನ ದೋಸೋತಿ ಬ್ಯತಿರೇಕತೋ ದಸ್ಸೇತಿ.

೧೯೭. ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಸಾಲಯಕಾಲೇ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಾಭಾವಪ್ಪಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಗಣ್ಹತೋ’’ತಿ. ಪುಬ್ಬಗಾಥಾಯ ‘‘ತ’’ನ್ತಿ ಇಧಾನುವತ್ತತೇ. ಸಕಸಞ್ಞಾಯಗಣ್ಹತೋತಿ ‘‘ತಿಟ್ಠ ತಿಟ್ಠಾ’’ತಿ ವಚನತೋ ಉತ್ತಸಿತ್ವಾ ಸಾಲಯಂ ಛಡ್ಡಿತಂ ತಂ ವತ್ಥುಂ ಸಕಸಞ್ಞಾಯ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ. ಗಹಣೇತಿ ಸಕಸಞ್ಞಾಯ ಗಹಣಹೇತು, ಸಕಸಞ್ಞಾಯ ಗಹಿತಭಣ್ಡಂ ಅತ್ತನೋ ಗಹಣಕಾರಣಾ ಭಿಕ್ಖುಂ ಅವಹಾರಾಪತ್ತಿತೋ ರಕ್ಖತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ¶ . ತೇನಾಹ ‘‘ಗಹಣೇ ಪನ ರಕ್ಖತೀ’’ತಿ. ಭಣ್ಡದೇಯ್ಯಂ ಪನ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಗಹಣೇ ರಕ್ಖತೀತಿ ಅತಿದಿಸತಿ.

೧೯೮-೯. ಧುರನಿಕ್ಖೇಪಂ ಕತ್ವಾತಿ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಕಿಮೇತೇನ ಭಣ್ಡೇನ, ಜೀವಿತರಕ್ಖನಮೇವ ವರತರ’’ನ್ತಿ ನಿರಾಲಯೋ ಹುತ್ವಾ. ತೇನಾಹ ‘‘ಭೀತೋ ಚೋರಾ ಪಲಾಯತೀ’’ತಿ. ಚೋರಾತಿ ಏತ್ಥ ಚ ಹೇತುಮ್ಹಿ ನಿಸ್ಸಕ್ಕಂ. ಗಣ್ಹತೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ತ’’ನ್ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ, ತಥಾ ಛಡ್ಡಿತಂ ತಂ ಭಣ್ಡನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಉದ್ಧಾರೇ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಅನವಜ್ಜೇಪಿ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತವಸೇನ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತಿ, ಅಸತಿ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇ ದುಕ್ಕಟಮ್ಪಿ ನ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಆಹರಾಪೇನ್ತೇತಿ ಏತ್ಥ ಭಾವಲಕ್ಖಣೇ ಭುಮ್ಮಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಭಣ್ಡಸಾಮಿನಿ ಆಹರಾಪೇನ್ತೇ ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೦೦. ನಿರಾಲಯೇನ ಛಡ್ಡಿತವತ್ಥುನೋ ಗಹಣೇ ಭಣ್ಡದೇಯ್ಯಞ್ಚ ಅದೇನ್ತಸ್ಸ ಪರಾಜಯೋ ಚ ಕಸ್ಮಾತಿ ಆಹ ‘‘ತಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ. ಅಞ್ಞಾಸೂತಿ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಾದೀಸು ಇತರಾಸು ಅಟ್ಠಕಥಾಸು.

೨೦೧. ಉಪನಿಧಿಕಥಾಯ ¶ ‘‘ನ ಗಣ್ಹಾಮೀ’’ತಿ ಸಮ್ಪಜಾನಮುಸಾವಾದಂ ಭಾಸತೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಯೇನ ಕೇನಚಿ ರಹಸಿ ‘‘ಇದಂ ಮಯ್ಹಂ ಭಣ್ಡಂ ಪಟಿಸಾಮೇತ್ವಾ ದೇಹೀ’’ತಿ ನಿಯ್ಯಾದಿತಂ ಭಣ್ಡಂ ಪಚ್ಛಾ ಸಾಮಿಕೇನ ‘‘ದೇಹಿ ಮೇ ತಂ ಭಣ್ಡ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಅಚ್ಚನ್ತಮುಪಗನ್ತುಂ ‘‘ನಾಹಂ ಗಣ್ಹಾಮೀ’’ತಿ ಸಮ್ಪಜಾನಮುಸಾವಾದಂ ಭಾಸತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಗಣ್ಹಾಮೀತಿ ಅಗ್ಗಹೇಸಿಂ. ಅಚ್ಚನ್ತಾ ಹೇಸೋ ಅತೀತೇ ವತ್ತಮಾನಪ್ಪಯೋಗೋಯಂ. ‘‘ಸಮ್ಪಜಾನಮುಸಾವಾದೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ೨) ಇಮಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ವಿಸಯೇ ಕಸ್ಮಾ ದುಕ್ಕಟಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಅದಿನ್ನಾದಾನಪುಬ್ಬಕತ್ತಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಅದಿನ್ನಾದಾನಪುಬ್ಬಕತ್ತಾತಿ ಅದಿನ್ನಾದಾನಸ್ಸ ಸಹಪಯೋಗವಸೇನ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮತ್ತಾ, ನ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗತ್ತಾ. ನ ಹಿ ಅದಿನ್ನಾದಾನಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಟ್ಠಾನೇ ದುಕ್ಕಟಮತ್ಥೀತಿ. ತೇನೇವಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಅದಿನ್ನಾದಾನಸ್ಸ ಪಯೋಗತ್ತಾ’’ತಿ.

೨೦೨. ಏತಸ್ಸಾತಿ ಏತಸ್ಸ ಸಮೀಪೇ. ಕಿಂ ನು ದಸ್ಸತೀತಿ ದಸ್ಸತಿ ಕಿಂ ನು. ವಿಮತುಪ್ಪಾದೇತಿ ಹೇತುಮ್ಹಿ ಭುಮ್ಮಂ. ತಸ್ಸಾತಿ ಯಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಉಪನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ, ತಸ್ಸ.

೨೦೩. ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ¶ ಯಸ್ಮಿಂ ಉಪನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಭಿಕ್ಖುಮ್ಹಿ. ದಾನೇ ನಿರುಸ್ಸಾಹೇತಿ ಅತ್ತನಿ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಭಣ್ಡಸ್ಸ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ದಾನವಿಸಯೇ ಉಸ್ಸಾಹರಹಿತೇ ಸತಿ, ‘‘ನ ದಾನಿ ತಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪೇ ಕತೇತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಉಭಿನ್ನಂ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪೇ’’ತಿ. ಪರೋತಿ ಭಣ್ಡಸಾಮಿಕೋ. ಧುರನ್ತಿ ‘‘ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಆಕಾರೇನ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಉಸ್ಸಾಹಂ. ನಿಕ್ಖಿಪೇತಿ ನಿಕ್ಖಿಪೇಯ್ಯ.

೨೦೪. ಚಿತ್ತೇನಾದಾತುಕಾಮೋವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಯೋ ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ಚೇತಿ ಅಪಿ-ಸದ್ದತ್ಥೇ. ಯೋ ಚೋರೋ ಚಿತ್ತೇನ ಅದಾತುಕಾಮೋವ, ತಸ್ಸ ಚೋರಸ್ಸ ‘‘ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಮುಖೇನ ¶ ವದತೋಪೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಥ ವಾ ಅದಾತುಕಾಮೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಹುತ್ವಾ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ಚೇತಿ ವುತ್ತತ್ಥೋ. ಏವಾತಿ ‘‘ಪರಾಜಯೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಯುಜ್ಜತಿ. ಚಿತ್ತೇನ ಅದಾತುಕಾಮೋ ಹುತ್ವಾ ಮುಖೇನ ‘‘ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವದತೋಪಿ ಸಾಮಿನೋ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪೇ ಸತಿ ಪರಾಜಯೋ ಹೋತೇವಾತಿ ಯೋಜನಾ.

೨೦೫. ಸುಙ್ಕಘಾತಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಸುಙ್ಕಘಾತಂ ನಾಮ ರಞ್ಞಾ ಠಪಿತಂ ಹೋತಿ ಪಬ್ಬತಖಣ್ಡೇ ವಾ ನದೀತಿತ್ಥೇ ವಾ ಗಾಮದ್ವಾರೇ ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೧೩) ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತಸ್ಸ ‘‘ಸುಙ್ಕಂ ತತೋ ಹನನ್ತಿ…ಪೇ… ವಿನಾಸೇನ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೧೩) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ನಿರುತ್ತಸ್ಸ ‘‘ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನೀಯಮಾನೇ ಭಣ್ಡೇ ಏತ್ತಕತೋ ಏತ್ತಕಂ ರಾಜಭಾಗಂ ಗಹೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ರಾಜಾದೀಹಿ ತಂತಂಪದೇಸಸಾಮಿಕೇಹಿ ನಿಯಮಿತಸ್ಸ ಪಬ್ಬತಖಣ್ಡಾದಿಟ್ಠಾನಸ್ಸ. ಬಹೀತಿ ಸುಙ್ಕಗಹಣತ್ಥಾಯ ಪರಿಕಪ್ಪಿತಸೀಮತೋ ಬಹಿ. ಪಾತೇತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೋ’’ತಿ ಪಕರಣತೋ ಲಬ್ಭತಿ. ‘‘ರಾಜಾರಹಂ ಭಣ್ಡ’’ನ್ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ಯತೋ ಕುತೋಚಿ ಭಣ್ಡತೋ ಪಞ್ಚಮಾಸಕಂ ವಾ ಅತಿರೇಕಪಞ್ಚಮಾಸಕಂ ವಾ ಅಗ್ಘನಕೋ ಭಾಗೋ ರಾಜಾದಿದೇಸಸಾಮಿಕಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬೋ ಹೋತಿ, ತಾದಿಸಂ ಭಣ್ಡಂ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೋ ಯಥಾ ಬಹಿ ಪತತಿ, ಏವಂ ಖಿಪತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಧುವಂ ಪತತೀತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ತ’’ನ್ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ, ‘‘ಭಣ್ಡ’’ನ್ತಿ ಪಕರಣತೋ ಲಬ್ಭತಿ. ಯಥಾ ಖಿತ್ತಂ ತಂ ಭಣ್ಡಂ ಏಕನ್ತೇನ ಬಹಿ ಪತತೀತಿ. ಹತ್ಥತೋ ಮುತ್ತಮತ್ತೇ ತಸ್ಮಿಂ ಭಣ್ಡೇ.

೨೦೬. ‘‘ಧುವಂ ಪತತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಬ್ಯತಿರೇಕಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ತಂ ರುಕ್ಖೇ’’ತಿಆದಿ. ತನ್ತಿ ಥೇಯ್ಯಾಯ ಬಹಿ ಪಾತೇತುಂ ಖಿತ್ತಂ ಭಣ್ಡಂ ಪಟಿಹತಂ ಹುತ್ವಾತಿ ಯೋಜನಾ. ವಾತಕ್ಖಿತ್ತಮ್ಪಿ ವಾತಿ ಪಾಠೋ ¶ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ‘‘ವಾತಕ್ಖಿತ್ತೋ’’ತಿ ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸೋ ವಾ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ.

೨೦೭. ಪಚ್ಛಾತಿ ¶ ಪತಿತಟ್ಠಾನೇ ಥೋಕಂ ಚಿರಾಯಿತ್ವಾ, ಇಮಿನಾ ಥೋಕಮ್ಪಿ ಚಿರಾಯಿತಮತ್ತೇ ಪಯೋಗಸಾಧಿಯಂ ಕಾರಿಯಂ ಸಿದ್ಧಮೇವಾತಿ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ಸಮ್ಪನ್ನಮೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕಂ ಸಿಯಾ’’ತಿ.

೨೦೮. ‘‘ಠತ್ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಪತಿತಟ್ಠಾನೇ ಅಚಿರಾಯಿತ್ವಾ ಗತೇಪಿ ತಸ್ಮಿಂ ಬಹಿ ಪತಿತಟ್ಠಾನತೋ ಇತರತ್ರಾಪಿ ಚಿರಾಯಿತೇನ ಬಹಿ ಪಾತನಪ್ಪಯೋಗೇನ ಸಾಧಿಯಂ ಕಾರಿಯಂ ಸಿದ್ಧಮೇವಾತಿ ಪಾರಾಜಿಕಕಾರಣಸ್ಸ ಸಿದ್ಧತಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಪರಾಜಯೋ’’ತಿ. ‘‘ಅತಿಟ್ಠಮಾನ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಅಚಿರಾಯನೇನ ಪಯೋಗಸ್ಸ ನಿರತ್ಥಕತಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ತೇನೇವಾಹ ‘‘ರಕ್ಖತೀ’’ತಿ.

೨೧೦. ಸಯಂ ವಾ ವಟ್ಟೇತೀತಿ ಅನ್ತೋ ಠಿತೋ ಸಯಂ ವಾ ಹತ್ಥೇನ ವಾ ಪಾದೇನ ವಾ ಯಟ್ಠಿಯಾ ವಾ ಬಹಿಸೀಮಾಯ ನಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ ಪರಿವಟ್ಟೇತಿ. ಅಟ್ಠತ್ವಾತಿ ಪವಟ್ಟಿತಮತ್ತೇ ಅನ್ತೋ ಕತ್ಥಚಿಪಿ ಅಟ್ಠತ್ವಾ. ವಟ್ಟಮಾನನ್ತಿ ಪವಟ್ಟನ್ತಂ. ಗತನ್ತಿ ಬಹಿಸೀಮಂ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ಅನ್ತೋಸೀಮಮತಿಕ್ಕಮಮತ್ತಂ.

೨೧೧. ತಂ ಭಣ್ಡಂ ಸಚೇ ಅನ್ತೋ ಠತ್ವಾ ಠತ್ವಾ ಬಹಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಯದಿ ಅನ್ತೋಸೀಮಾಯ ಠತ್ವಾ ಠತ್ವಾ ಬಹಿಸೀಮಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ರಕ್ಖತೀತಿ ಅನ್ತೋಸೀಮಾಯ ಪಠಮಗತಿನಿವತ್ತನೇನೇವ ಏತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಯೋಗವೇಗಸ್ಸ ನಿವತ್ತತ್ತಾ, ತತೋ ಉಪರಿ ನಿವತ್ತನಾರಹಕಾರಣಸ್ಸ ಅಲದ್ಧಭಾವೇನ ಅತ್ತನಾ ಚ ಗತತ್ತಾ ತಥಾ ಬಹಿಸೀಮಪ್ಪತ್ತಂ ತಂ ಭಣ್ಡಂ ತಂಮೂಲಕಪಯೋಜಕಂ ¶ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆಪತ್ತಿಯಾ ರಕ್ಖತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ಠಪಿತೇತಿ ‘‘ಏವಂ ಠಪಿತೇ ವಟ್ಟಿತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ವಿನಾ ‘‘ಕೇವಲಂ ಠಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿತ್ತೇನ ಬಹಿಸೀಮಾಭಿಮುಖಂ ನಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಠಪಿತೇ. ಸಯಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಭಣ್ಡಂ ಸಯಮೇವ ನಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ ನಿನ್ನಂ ಹುತ್ವಾ ಬಹಿಸೀಮಂ ಚೇ ಪವಟ್ಟನ್ತಂ ಗಚ್ಛತಿ. ವಟ್ಟತೀತಿ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಕರಣತೋ ವಟ್ಟತಿ.

೨೧೨. ಗಚ್ಛನ್ತೇತಿ ಚೋರಸ್ಸ ಪಯೋಗಂ ವಿನಾ ಅತ್ತನಾವ ಗಚ್ಛನ್ತೇ. ತನ್ತಿ ರಾಜದೇಯ್ಯಪಞ್ಚಮಾಸಕಅತಿರೇಕಪಞ್ಚಮಾಸಕಮತ್ತಂ ಸುಙ್ಕವನ್ತಂ ಭಣ್ಡಂ. ನೀಹಟೇಪಿ ನಾವಹಾರೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಕೇವಲಂ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅನಙ್ಗಭಾವತೋ, ಯಾನಾದಿಪಯೋಜಕಕಾಯವಚೀಪಯೋಗಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ, ಭಣ್ಡಟ್ಠಪಿತಯಾನಾದಿನೋ ¶ ಅತ್ತನಾವ ಬಹಿಸೀಮಪ್ಪತ್ತತ್ತಾ, ತೇನೇವ ಭಣ್ಡಸ್ಸಾಪಿ ಗತತ್ತಾ ಚ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅವಹಾರೋ ನತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೧೩. ಪಯೋಗೇನ ವಿನಾತಿ ಚೋರಸ್ಸ ಸಕಪಯೋಗಮನ್ತರೇನ. ಅವಹಾರೋ ನ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ಏತ್ಥ ಯುತ್ತಿ ವುತ್ತನಯಾವ.

೨೧೪. ಮಣಿನ್ತಿ ಪಾದಾರಹಂ ಸುಙ್ಕದಾತಬ್ಬಮಣಿರತನಂ, ಏತೇನೇವ ಉಪಲಕ್ಖಣಪದತ್ತಾ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಭಣ್ಡಂ ಸಙ್ಗಹಿತಮೇವ. ಪಾರಾಜಿಕಂ ಸಿಯಾತಿ ಯಾನಸ್ಸ ಅತ್ತನಾ ಪಾಜಿತತ್ತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಸೀಮಾತಿಕ್ಕಮನೇತಿ ಸುಙ್ಕಗ್ಗಹಣಸ್ಸ ನಿಯಮಿತಟ್ಠಾನಾತಿಕ್ಕಮನೇ.

೨೧೫. ಮತನ್ತಿ ‘‘ಏತ್ತಕಭಣ್ಡತೋ ಏತ್ತಕಂ ಗಹೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ರಾಜೂಹಿ ಅನುಮತಂ. ಸೇಸೋ ಕಥಾಮಗ್ಗೋತಿ ‘‘ಸುಙ್ಕಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ವಾ ಸುಙ್ಕಿಕೇಸು ನಿದ್ದಾಯಮಾನೇಸು, ಕೀಳನ್ತೇಸು, ಬಹಿಗತೇಸು ವಾ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ಅದಿಸ್ವಾ ಗಚ್ಛತೋ ನ ದೋಸೋ, ಭಣ್ಡದೇಯ್ಯಂ ¶ ಹೋತೀ’’ತಿ ಏವಮಾದಿಕೋ ವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾಮಗ್ಗೋ. ಅರಞ್ಞಟ್ಠಕಥಾಸಮೋತಿ ‘‘ಯೋ ಚಾರಕ್ಖಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ವಿ. ವಿ. ೧೭೦) ಯಥಾವುತ್ತಅರಞ್ಞಟ್ಠಕಥಾಯ ಸದಿಸೋ,

ಆದಿನಾ ನಯೇನ ವುಚ್ಚಮಾನಸದಿಸೋಯೇವ. ತೇನೇವ ಗತತ್ಥತಾಯ ಇದಾನಿ ನ ವಿಚಾರೀಯತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೨೧೬. ‘‘ಪಾಣೋ ¶ ನಾಮ ಮನುಸ್ಸಪಾಣೋ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೧೪) ಪಾಳಿತೋ ಚ ‘‘ತಮ್ಪಿ ಭುಜಿಸ್ಸಂ ಹರನ್ತಸ್ಸ ಅವಹಾರೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೧೪) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ಚ ಪರದಾಸಮನುಸ್ಸೋಯೇವ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋತಿ ತಮೇವ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಅನ್ತೋಜಾತ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಗೇಹದಾಸಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ದಾಸಸ್ಸ ಜಾತೋ ಅನ್ತೋಜಾತೋ ನಾಮ, ತಂ ವಾ. ಧನೇನ ಕೀತೋ ಧನಕ್ಕೀತೋ, ತಂ ವಾ. ದಿನ್ನಂ ವಾ ಪನ ಕೇನಚೀತಿ ಮಾತುಲಅಯ್ಯಕಾದೀಸು ಯೇನ ಕೇನಚಿ ದಾಸಂ ಕತ್ವಾ ದಿನ್ನಂ ವಾ. ದಾಸನ್ತಿ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಸಮ್ಬನ್ಧನೀಯಂ. ಕರಮರಾನೀತಂ ವಾ ದಾಸನ್ತಿ ಪರವಿಸಯಂ ವಿಲುಮ್ಪಿತ್ವಾ ಆನೇತ್ವಾ ದಾಸಭಾವಾಯ ಗಹಿತಸಙ್ಖಾತಂ ಕರಮರಾನೀತದಾಸಂ ವಾ. ಹರನ್ತಸ್ಸ ಪರಾಜಯೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಚೋರಿಕಾಯ ಹರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಮಸನೇ ದುಕ್ಕಟಂ, ಫನ್ದಾಪನೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಠಿತಟ್ಠಾನತೋ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅತಿಕ್ಕಾಮಯತೋ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೨೧೭. ಭುಜಿಸ್ಸಂ ವಾತಿ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಮನುಸ್ಸಸ್ಸ ಅದಾಸಭೂತಂ. ಮಾನುಸನ್ತಿ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕಂ ಸತ್ತಂ. ಆಠಪಿತನ್ತಿ ಉಪನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ.

೨೧೮. ತನ್ತಿ ¶ ಅನ್ತೋಜಾತಾದೀಸು ದಾಸೇಸು ಯಂ ಕಞ್ಚಿ ದಾಸಂ. ಪಲಾಯಿತುಕಾಮೋವಾತಿ ಪಲಾಪೇತುಕಾಮೋ ನೀಹರಿತುಕಾಮೋ. ಅಥ ವಾ ತಂ ದಾಸಂ ಭುಜೇಹಿ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅಯಂ ಪಲಾಯಿತುಕಾಮೋತಿಪಿ ಅತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಭುಜೇಹೀತಿ ಉಭೋಹಿ ಹತ್ಥೇಹಿ. ತಂ ಠಿತಟ್ಠಾನತೋತಿ ತಸ್ಸ ಠಿತಟ್ಠಾನಂ ತಂಠಿತಟ್ಠಾನಂ, ತತೋ ತಂಠಿತಟ್ಠಾನತೋ, ಚೋರೇನ ಅತ್ತನಾ ಠಿತಟ್ಠಾನತೋತಿ ಅತ್ಥೋ ನ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ದಸ್ಸೇತುಮೇವಂ ವುತ್ತಂ. ಕಿಞ್ಚಿ ಸಙ್ಕಾಮೇತೀತಿ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ತತೋ ಅಞ್ಞಂ ಠಾನಂ ಪಾಪೇತಿ. ಭುಜೇಹಿ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ವಾ-ಸದ್ದೋ ವಕ್ಖಮಾನಪಕಾರನ್ತರಾಪೇಕ್ಖೋ, ‘‘ಸಙ್ಕಾಮೇತಿ ವಾ’’ತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ.

೨೧೯. ತಜ್ಜೇತ್ವಾತಿ ಭಯಕರೇನ ವಚನೇನ ಲೇಸೇನ, ಇಙ್ಗಿತೇನ ವಾ ತಾಸೇತ್ವಾ ನೇನ್ತಸ್ಸ ತಸ್ಸಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಪದವಾರತೋತಿ ಪದವಾರೇನ ಯುತ್ತಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾದಯೋ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಹೋನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಪಠಮಪದವಾರಯುತ್ತಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾಪತ್ತಿ, ದುತಿಯಪದವಾರಯುತ್ತಾ ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೨೦. ಹತ್ಥಾದೀಸೂತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಕೇಸವತ್ಥಾದಿಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ತನ್ತಿ ದಾಸಂ. ಕಡ್ಢತೋಪೀತಿ ಆಕಡ್ಢತೋಪಿ. ಪರಾಜಯೋತಿ ‘‘ಪದವಾರತೋ’’ತಿ ಅನುವತ್ತಮಾನತ್ತಾ ಪಠಮಪದವಾರೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ದುತಿಯಪದವಾರೇ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇ ಪಾರಾಜಿಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಯಂ ನಯೋತಿ ‘‘ಪದವಾರತೋ ಯುತ್ತಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾದಯೋ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತನಯೋ.

೨೨೧. ವೇಗಸಾವಾತಿ ¶ ವೇಗೇನೇವ, ಚೋರಸ್ಸ ವಚನೇನ ಕಾತಬ್ಬವಿಸೇಸರಹಿತೇನ ಬಲವಗಮನವೇಗೇನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಇಮಿನಾ ಅನಾಪತ್ತಿಭಾವಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇತಿ.

೨೨೨. ಸಣಿಕನ್ತಿ ¶ ಮನ್ದಗತಿಯಾ. ವದತೀತಿ ‘‘ಗಚ್ಛ, ಯಾಹಿ, ಪಲಾಯಾ’’ತಿಆದಿಕಂ ವಚನಂ ಕಥೇತಿ. ಸೋಪಿ ಚಾತಿ ಯೋ ಮನ್ದಗತಿಯಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಏವಂ ವುತ್ತೋ, ಸೋಪಿ ಚ.

೨೨೩. ಪಲಾಯಿತ್ವಾತಿ ಸಾಮಿಕಂ ಪಹಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ. ಅಞ್ಞನ್ತಿ ಸಾಮಿಕಾಯತ್ತಟ್ಠಾನತೋ ಅಞ್ಞಂ ಠಾನಂ. ಸಾಪಣಂ ವೀಥಿಸನ್ನಿವೇಸಯುತ್ತಂ ನಿಗಮಮ್ಪಿ ವಾ. ತತೋತಿ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಪವಿಟ್ಠಗಾಮಾದಿತೋ. ತನ್ತಿ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಪವಿಟ್ಠಂ ತಂ ದಾಸಂ.

೨೨೪. ಥೇಯ್ಯಾತಿ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ. ಸಪ್ಪಕರಣ್ಡನ್ತಿ ಸಪ್ಪಸಯನಪೇಳಂ. ಯಥಾವತ್ಥುನ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಮಾಹ. ಠಾನತೋತಿ ಸಪ್ಪಪೇಳಾಯ ಠಿತಟ್ಠಾನತೋ. ಚಾವನೇತಿ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಾತಿಕ್ಕಮೇ.

೨೨೫. ಕರಣ್ಡನ್ತಿ ಸಪ್ಪಪೇಳಂ. ಉಗ್ಘಾಟೇತ್ವಾತಿ ವಿವರಿತ್ವಾ. ಕರಣ್ಡತಲತೋತಿ ಅನ್ತೋಪೇಳಾಯ ತಲತೋ. ನಙ್ಗುಟ್ಠೇತಿ ನಙ್ಗುಟ್ಠಪರಿಯನ್ತೇ.

೨೨೬. ಘಂಸಿತ್ವಾತಿ ಪೇಳಾಪಸ್ಸೇ ಫುಸಾಪೇತ್ವಾ. ಸಪ್ಪಕರಣ್ಡಸ್ಸ ಮುಖವಟ್ಟಿತೋತಿ ಕರಣ್ಡಪುಟಮುಖವಟ್ಟಿತೋ. ತಸ್ಸ ನಙ್ಗುಟ್ಠೇ ಮುತ್ತಮತ್ತೇತಿ ಯೋಜನಾ.

೨೨೭. ನಾಮತೋತಿ ನಾಮೇನ, ನಾಮಂ ವತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಪಕ್ಕೋಸನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅವ್ಹಾಯನ್ತಸ್ಸ. ತಸ್ಸಾತಿ ಪಕ್ಕೋಸಕಸ್ಸ.

೨೨೮. ತಥಾತಿ ಕರಣ್ಡಂ ವಿವರಿತ್ವಾ. ಮಣ್ಡೂಕಮೂಸಿಕಾನಂ ರವಂ ಕತ್ವಾ ನಾಮೇನ ಪಕ್ಕೋಸನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಯೋಜನಾ. ವಾ-ಸದ್ದೇನ ಲಾಜಾವಿಕಿರಣಅಚ್ಛರಪಹಾರಾದಿಕಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ.

೨೨೯. ಮುಖನ್ತಿ ¶ ಸಪ್ಪಕರಣ್ಡಸ್ಸ ಮುಖಂ. ಏವಮೇವ ಚ ಕರೋನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಮಣ್ಡೂಕಸಞ್ಞಂ, ಮೂಸಿಕಸಞ್ಞಂ ಕತ್ವಾ ವಾ ಲಾಜಾ ವಿಕಿರಿತ್ವಾ ¶ ವಾ ಅಚ್ಛರಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ವಾ ನಾಮಂ ವತ್ವಾ ಪಕ್ಕೋಸನ್ತಸ್ಸ. ಯೇನ ಕೇನಚೀತಿ ವುತ್ತನೀಹಾರತೋ ಯೇನ ವಾ ತೇನ ವಾ.

೨೩೦. ನ ಪಕ್ಕೋಸತಿ ಚೇತಿ ಯಥಾವುತ್ತನಯೇನ ಯೋಜೇತ್ವಾ ನಾಮಂ ವತ್ವಾ ನ ಪಕ್ಕೋಸತಿ. ತಸ್ಸಾತಿ ಕರಣ್ಡಮುಖವಿವರಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ.

೨೩೧. ಹತ್ಥಿನ್ತಿ ಹತ್ಥಿಮ್ಹಿ, ಭುಮ್ಮತ್ಥೇ ಏವ ಉಪಯೋಗವಚನಂ.

೨೩೨. ಸಾಲಾಯನ್ತಿ ಹತ್ಥಿಸಾಲಾಯಂ. ವಸತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ವತ್ಥು, ರಾಜಾಗಾರಂ, ತಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಅನ್ತೋವತ್ಥು, ಅನ್ತೋರಾಜಗೇಹನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಙ್ಗಣೇತಿ ಅನ್ತೋರಾಜಙ್ಗಣೇ. ಪಿ-ಸದ್ದೋ ‘‘ಅನ್ತೋನಗರೇ’’ತಿ ಅವುತ್ತಮ್ಪಿ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇತಿ. ವತ್ಥು ಚಾತಿ ಚ-ಸದ್ದೇನ ಅಙ್ಗಣಂ ಸಮುಚ್ಚಿನೋತಿ. ಸಕಲಂ ಅಙ್ಗಣಂ ಠಾನನ್ತಿ ಹತ್ಥಿನೋ ವಿಚರಣಯೋಗ್ಗಂ ಅಙ್ಗಣಟ್ಠಾನಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ, ಸಕಲಸಾಲಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

೨೩೩. ಅಬದ್ಧಸ್ಸಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತಸಾಲಾರಾಜವತ್ಥಙ್ಗಣಾಪೇಕ್ಖಾಯ ವುತ್ತಂ. ಅಬದ್ಧಸ್ಸ ಹಿ ಹತ್ಥಿನೋ ಸಕಲಸಾಲಾದಯೋ ಠಾನಂ, ತದತಿಕ್ಕಮೇ ಠಾನಾಚಾವನಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಹೀತಿ ಅವಧಾರಣೇ ವಾ. ‘‘ಬದ್ಧಸ್ಸ ಹೀ’’ತಿ ಯೋಜನಾಯ ವಿಸೇಸತ್ಥೋವ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ, ಬದ್ಧಸ್ಸ ಪನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಬದ್ಧಸ್ಸ ಪನಾತಿ ಸಾಲಾದೀಸು ಸನ್ನಿಹಿತಸ್ಸ ಪನ. ಠಿತಟ್ಠಾನಞ್ಚಾತಿ ಸಾಲಾದೀಸು ಠಿತಟ್ಠಾನಞ್ಚ, ಚತೂಹಿ ಪಾದೇಹಿ ಅಕ್ಕನ್ತಟ್ಠಾನನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಬನ್ಧನಞ್ಚಾತಿ ಗೀವಾಯ ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಪಾದದ್ವಯಬನ್ಧನವಲಯೇ ವಾ ಉಭಯತ್ಥ ವಾ ಬನ್ಧನಟ್ಠಾನಞ್ಚ. ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಠಿತಟ್ಠಾನಞ್ಚ ಬನ್ಧನಞ್ಚ ಠಾನನ್ತಿ ಛ ವಾ ಪಞ್ಚ ವಾ ಠಾನಾನಿ ಲಬ್ಭನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ. ತೇಸಂ ಠಾನಾನಂ. ಕಾರಯೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಆಪತ್ತಿ’’ನ್ತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತೀತಿ. ಹರತೋತಿ ಹತ್ಥಿಸಾಲಾದಿತೋ ಚೋರಿಕಾಯ ಹರನ್ತಸ್ಸ ¶ . ಕಾರಯೇತಿ ಆಮಸನೇ ದುಕ್ಕಟಂ, ಠಾನಭೇದಗಣನಾಯ ಯಾವ ಪಚ್ಛಿಮಟ್ಠಾನಾ ಪುರಿಮೇಸು ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾನಿ, ಅನ್ತಿಮಟ್ಠಾನಾ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಚಾವನೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಕಾರೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೩೪. ಠಿತಟ್ಠಾನನ್ತಿ ¶ ಚತೂಹಿ ಪಾದೇಹಿ ಅಕ್ಕನ್ತಟ್ಠಾನಂ, ಇದಞ್ಚ ಅಬದ್ಧಹತ್ಥಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಬದ್ಧಸ್ಸ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಸಾಲಾದೀಸು ಬದ್ಧಸ್ಸ ವುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯಸದಿಸೋತಿ ಗತತ್ಥತಾಯ ನ ವುತ್ತೋ.

೨೩೫. ಏಕಂ ಠಾನನ್ತಿ ಸಯಿತಟ್ಠಾನಮತ್ತಂ. ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ಗಜೇ. ತಸ್ಸಾತಿ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ. ತುರಙ್ಗಮಹಿಸಾದೀಸು ದ್ವಿಪದೇ ಚ ಬಹುಪ್ಪದೇ ಚ.

೨೩೬. ಏಸೇವ ನಯೋ ಞೇಯ್ಯೋ, ವತ್ತಬ್ಬಂ ಕಿಞ್ಚಿಪಿ ನತ್ಥೀತಿ ಯೋಜನಾ. ತತ್ಥ ತುರಙ್ಗಾ ಅಸ್ಸಾ. ಮಹಿಸಾ ಲುಲಾಯಾ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಗೋಗದ್ರಭಓಟ್ಠಾದಿಚತುಪ್ಪದಾನಂ ಸಙ್ಗಹೋ. ನತ್ಥಿ ಕಿಞ್ಚಿಪಿ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಸ್ಸಸಾಲಾರಾಜಾಗಾರಙ್ಗಣಬಹಿನಗರಾದೀಸು ಅಬನ್ಧಿತಸಯನಅಸ್ಸಾದೀನಂ ಠಾನಭೇದೋ ಯಥಾವುತ್ತಸದಿಸತ್ತಾ ನ ವುತ್ತೋ.

ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಠಪಿತಅಸ್ಸಸ್ಸ ಪನ ಸಚೇ ಸೋ ಚತೂಸು ಪಾದೇಸು ಬದ್ಧೋ ಹೋತಿ, ಬನ್ಧನಾನಂ, ಖುರಾನಞ್ಚ ಗಣನಾಯ ಅಟ್ಠ ಠಾನಾನಿ, ಸಚೇ ಮುಖೇ ಚ ಬದ್ಧೋ ಹೋತಿ, ನವ ಠಾನಾನಿ, ಮುಖೇಯೇವ ಬದ್ಧೋ, ಪಞ್ಚ ಠಾನಾನೀತಿ ಠಾನಭೇದೋ ಚ ತಥೇವ ಸಸಮಿಗಸೂಕರಾದಿಚತುಪ್ಪದೇಸು ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಠಪಿತೇಸು ಬದ್ಧಬದ್ಧಟ್ಠಾನೇಹಿ ಸಹ ಚತೂಹಿ ಪಾದೇಹಿ ಅಕ್ಕನ್ತಟ್ಠಾನವಸೇನ ಲಬ್ಭಮಾನೋ ಠಾನಭೇದೋ ಚ ಗೋಮಹಿಸೇಸು ಬದ್ಧೇಸು ಏವಮೇವ ಲಬ್ಭಮಾನೋ ಠಾನಭೇದೋ ಚ ವಜಾದೀಸು ಪದೇಸೇಸು ಪವೇಸಿತೇಸು ದ್ವಾರೇಸು ರುಕ್ಖಸೂಚಿಯೋ ಅಪನೇತ್ವಾ ವಾ ಅನಪನೇತ್ವಾ ವಾ ನಾಮಂ ವತ್ವಾ ವಾ ಅವತ್ವಾ ವಾ ಪಕ್ಕೋಸನ್ತಸ್ಸ, ಸಾಖಾಭಙ್ಗತಿಣಾದೀನಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ವಾ ಅಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ವಾ ಪಲೋಭೇನ್ತಸ್ಸ ತಾಸೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಸ್ಸ ¶ ಸಪ್ಪಕರಣ್ಡಕೇ ಸಪ್ಪಸ್ಸ ವುತ್ತನಯೇನ ಲಬ್ಭಮಾನೋ ವಿಸೇಸೋ ಚ ನೇತಬ್ಬೋ. ಇಹ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಠಾನಭೇದೇಸು ಬಹುಕೇಸುಪಿ ಉಪನ್ತಟ್ಠಾನೇಸು ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಅನ್ತಟ್ಠಾನೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ ವುತ್ತಸದಿಸನ್ತಿ ಇಮಸ್ಸ ಸಬ್ಬಸ್ಸ ವಿನಿಚ್ಛಯಸ್ಸ ‘‘ಏಸೇವ ನಯೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾವ ಗತತ್ತಾ, ಆಹಟತೋ ಅವಿಞ್ಞಾಯಮಾನಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ವಿಸೇಸಸ್ಸಾಭಾವಾ ಚ ವುತ್ತಂ ‘‘ನತ್ಥಿ ಕಿಞ್ಚಿಪಿ ವತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ.

ದ್ವಿಪದೇಪೀತಿ ‘‘ದ್ವಿಪದಂ ನಾಮ ಮನುಸ್ಸಾ ಪಕ್ಖಜಾತಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೧೫) ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಚ ಮಯೂರಾದಿಲೋಮಪಕ್ಖಾ ಚ ವಗ್ಗುಲಿಆದಿಚಮ್ಮಪಕ್ಖಾ ಚ ಭಮರಾದಿಅಟ್ಠಿಪಕ್ಖಾ ಚಾತಿ ಏವಮಾದಿಕೇ ಸತ್ತೇ ಚ. ಬಹುಪ್ಪದೇತಿ ‘‘ಬಹುಪ್ಪದಂ ನಾಮ ವಿಚ್ಛಿಕಾ ಸತಪದೀ ಉಚ್ಚಾಲಿಙ್ಗಪಾಣಕಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೧೭) ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಬಹುಪ್ಪದಸತ್ತೇ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಏತ್ತಾವತಾ ¶ ಪಾಪಭಿಕ್ಖೂನಂ ಲೇಸೋಕಾಸಪಿದಹನತ್ಥಂ ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತಭೂಮಟ್ಠಾದಿತಿಂಸವಿನಿಚ್ಛಯಮಾತಿಕಾಕಥಾಸು ಪಞ್ಚವೀಸತಿ ಮಾತಿಕಾಕಥಾ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಅವಸಿಟ್ಠಾಸು ಪಞ್ಚಮಾತಿಕಾಕಥಾಸು ಸಂವಿದಾವಹಾರೋ, ಸಙ್ಕೇತಕಮ್ಮಂ, ನಿಮಿತ್ತಕಮ್ಮನ್ತಿ ಮಾತಿಕತ್ತಯಕಥಾ ಪಠಮಮೇವ ಅದಿನ್ನಾದಾನವಿನಿಚ್ಛಯಸಮ್ಭಾರಭೂತಾನಂ ಪಞ್ಚವೀಸತಿಯಾ ಅವಹಾರಾನಂ ದಸ್ಸನಟ್ಠಾನೇ ಠತ್ವಾ –

‘‘ಪುಬ್ಬಸಹಪಯೋಗೋ ಚ, ಸಂವಿದಾಹರಣಮ್ಪಿ ಚ;

ಸಙ್ಕೇತಕಮ್ಮಂ ನೇಮಿತ್ತಂ, ಪುಬ್ಬಯೋಗಾದಿಪಞ್ಚಕ’’ನ್ತಿ. (ವಿ. ವಿ. ೪೨) –

ಇಮಿನಾ ಸಙ್ಗಹಿತಾತಿ ತಂ ಪಹಾಯ ಅವಸೇಸೇ ಓಚರಕೋ, ಓಣಿರಕ್ಖಕೋತಿ ಕಥಾದ್ವಯೇ ಓಚರಣಕಕಥಾಯ ಆಣತ್ತಿಕಪ್ಪಯೋಗತ್ತಾ, ತಞ್ಚ ಓಣಿರಕ್ಖಕೇನ ಕರಿಯಮಾನಂ ಠಾನಾಚಾವನಂ ಸಾಹತ್ಥಿಕೇನ ವಾ ಆಣತ್ತಿಕೇನ ವಾ ಪಯೋಗೇನ ಹೋತೀತಿ ತಸ್ಸಾಪಿ ‘‘ಸಾಹತ್ಥಾಣತ್ತಿಕೋ ಚೇವಾ’’ತಿ ಸಾಹತ್ಥಿಕಪಞ್ಚಕೇ ಪಠಮಮೇವ ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಚ ಥಲಟ್ಠವೇಹಾಸಟ್ಠಕಥಾದೀಸು ¶ ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಚ ತಞ್ಚ ದ್ವಯಂ ನ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ತತ್ಥ ‘‘ಓಚರಕೋ ನಾಮ ಭಣ್ಡಂ ಓಚರಿತ್ವಾ ಆಚಿಕ್ಖತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೧೮) ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತೋ ಚೋರಾಪನಪುರಿಸೋ ‘‘ಓಚರಕೋ’’ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಓಚರತೀತಿ ಓಚರಕೋ, ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಅನ್ತೋ ಅನುಪವಿಸತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ. ‘‘ಓಣಿರಕ್ಖೋ ನಾಮ ಆಹಟಂ ಭಣ್ಡಂ ಗೋಪೇನ್ತೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೧೮) ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತೋ ಮುಹುತ್ತಂ ಅತ್ತನಿ ಠಪಿತಸ್ಸ ಪರಭಣ್ಡಸ್ಸ ರಕ್ಖಕೋ ‘‘ಓಣಿರಕ್ಖೋ’’ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಓಣಿತಂ ರಕ್ಖತೀತಿ ಓಣಿರಕ್ಖೋ, ಯೋ ಪರೇನ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನೇ ಆಭತಂ ಭಣ್ಡಂ ‘‘ಇದಂ ತಾವ ಭನ್ತೇ ಮುಹುತ್ತಂ ಓಲೋಕೇಥ, ಯಾವಾಹಂ ಇದಂ ನಾಮ ಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ರಕ್ಖತಿ, ತಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ.

೨೩೭. ‘‘ಪಞ್ಚಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ ಅದಿನ್ನಂ ಆದಿಯನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ೧೨೨) ನಯೇನ ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತಾನಿ ಪಞ್ಚಙ್ಗಾನಿ ಸಙ್ಗಹೇತುಮಾಹ ‘‘ಪರೇಸ’’ನ್ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ‘‘ಪರೇಸಂ ಸನ್ತಕಂ ಧನ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಪರಮನುಸ್ಸಸನ್ತಕತಾ, ‘‘ಪರೇಸನ್ತಿ ವಿಜಾನಿತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪರಾಯತ್ತಭಾವಸ್ಸ ಜಾನನಂ, ‘‘ಗರುಕ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಾದಂ ವಾ ಅತಿರೇಕಪಾದಂ ವಾ ಅಗ್ಘನಕತಾ, ‘‘ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನಾ’’ತಿ ¶ ಇಮಿನಾ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತತಾ, ‘‘ಠಾನಾ ಚಾವೇತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಞ್ಚವೀಸತಿಯಾ ಅವಹಾರಾನಂ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ಸಮಙ್ಗಿತಾತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಪಞ್ಚಙ್ಗಸಙ್ಗಹೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೨೩೮. ಏತ್ತಾವತಾ ತಿಂಸಮಾತಿಕಾಕಥಾವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಸಙ್ಗಹೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಸಸಞ್ಞಿಸ್ಸ ವಿಸ್ಸಾಸಗ್ಗಾಹೇ ತಾವಕಾಲಿಕೇ ಪೇತಪರಿಗ್ಗಹೇ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಪರಿಗ್ಗಹೇ ಪಂಸುಕೂಲಸಞ್ಞಿಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿನಾ ¶ (ಪಾರಾ. ೧೩೧) ನಯೇನ ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತಂ ಅನಾಪತ್ತಿವಾರಂ ಸಙ್ಗಹೇತುಮಾಹ ‘‘ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಸಸಞ್ಞಿಸ್ಸಾತಿ ಪರಸನ್ತಕಮ್ಪಿ ‘‘ಸಸನ್ತಕ’’ನ್ತಿ ಸುದ್ಧಸಞ್ಞಾಯ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಏವಂ ಗಹಿತಂ ಸಾಮಿಕೇಹಿ ದಿಸ್ವಾ ಯಾಚಿತೇ ಅದೇನ್ತಸ್ಸ ಉಭಿನ್ನಂ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪೇನ ಪಾರಾಜಿಕಂ.

ತಿರಚ್ಛಾನಪರಿಗ್ಗಹೇತಿ ತಿರಚ್ಛಾನೇಹಿ ಪರಿಗ್ಗಹಿತವತ್ಥುಮ್ಹಿ. ಸಚೇಪಿ ಹಿ ನಾಗಗರುಳಮಾಣವಕಮಾಣವಿಕಾಪಿ ಮನುಸ್ಸವೇಸೇನ ಆಪಣಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಾ ಹೋನ್ತಿ, ಭಿಕ್ಖು ಚ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ತೇಸಂ ಸನ್ತಕಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಸೀಹಬ್ಯಗ್ಘದೀಪಿಪಭುತೀಹಿ ವಾಳಮಿಗೇಹಿ ಗಹಿತಗೋಚರಂ ಪಠಮಂ ಮೋಚಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ತಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋಪಿ ಹಿಂಸನತೋ ಥೋಕಂ ಖಾಯಿತೇ ವಾರೇನ್ತಸ್ಸ ದೋಸೋ ನತ್ಥಿ. ಸೇನಾದೀಸು ತಿರಚ್ಛಾನೇಸು ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಗಹಿತಂ ಗೋಚರಂ ಮೋಚಾಪೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸೇನಾದಯೋಪಿ ಆಮಿಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಪಾತಾಪೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೩೧). ಏವಮೇವ ಧಮ್ಮನಿದೇಡ್ಡುಭಾದೀಹಿ ಗಹಿತಮಣ್ಡೂಕಾದಯೋ ಜೀವಿತರಕ್ಖನತ್ಥಾಯ ಮೋಚಾಪೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ತಾವಕಾಲಿಕಗ್ಗಾಹೇತಿ ‘‘ಪಟಿಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಾವಕಾಲಿಕಂ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಏವಂ ಗಹಿತಂ ಸಚೇ ಭಣ್ಡಸಾಮಿಕೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ವಾ ಗಣೋ ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇವ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಅನುಜಾನೇಯ್ಯ, ವಟ್ಟತಿ. ನಾನುಜಾನೇಯ್ಯ, ನ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ, ದಾತಬ್ಬಂ. ಅದೇನ್ತಸ್ಸ ಉಭಿನ್ನಂ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪೇನ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ‘‘ಸಙ್ಘಸನ್ತಕಂ ಪನ ಪಟಿದಾತುಮೇವ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ.

ವಿಸ್ಸಾಸಗ್ಗಾಹೇತಿ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ಪಞ್ಚಹಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸ ವಿಸ್ಸಾಸಂ ಗಹೇತುಂ, ಸನ್ದಿಟ್ಠೋ ಚ ಹೋತಿ, ಸಮ್ಭತ್ತೋ ಚ, ಆಲಪಿತೋ ಚ, ಜೀವತಿ ಚ, ಗಹಿತೇ ಚ ಅತ್ತಮನೋ ¶ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೩೫೬) ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತಂ ಪಞ್ಚಹಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸ ಸನ್ತಕಂ ವಿಸ್ಸಾಸೇನ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಗಹಣೇ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಯಥಾವುತ್ತಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯಂ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಯಥಾಹ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಂ –

ತತ್ಥ ¶ ಸನ್ದಿಟ್ಠೋತಿ ದಿಟ್ಠಮತ್ತಕಮಿತ್ತೋ. ಸಮ್ಭತ್ತೋತಿ ದಳ್ಹಮಿತ್ತೋ. ಆಲಪಿತೋತಿ ‘‘ಮಮ ಸನ್ತಕಂ ಯಂ ಇಚ್ಛಸಿ, ತಂ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಾಸಿ, ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಗಹಣೇ ಕಾರಣಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ. ಜೀವತೀತಿ ಅನುಟ್ಠಾನಸೇಯ್ಯಾಯ ಸಯಿತೋಪಿ ಯಾವ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯುಪಚ್ಛೇದಂ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ. ಗಹಿತೇ ಚ ಅತ್ತಮನೋತಿ ಗಹಿತೇ ತುಟ್ಠಚಿತ್ತೋ ಹೋತಿ, ಏವರೂಪಸ್ಸ ಸನ್ತಕಂ ‘‘ಗಹಿತೇ ಮೇ ಅತ್ತಮನೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಜಾನನ್ತೇನ ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಅನವಸೇಸಪರಿಯಾದಾನವಸೇನ ಚೇತಾನಿ ಪಞ್ಚಙ್ಗಾನಿ ವುತ್ತಾನಿ, ವಿಸ್ಸಾಸಗ್ಗಾಹೋ ಪನ ತೀಹಙ್ಗೇಹಿ ರುಹತಿ – ಸನ್ದಿಟ್ಠೋ, ಜೀವತಿ, ಗಹಿತೇ ಅತ್ತಮನೋ, ಸಮ್ಭತ್ತೋ, ಜೀವತಿ, ಗಹಿತೇ ಅತ್ತಮನೋ, ಆಲಪಿತೋ, ಜೀವತಿ, ಗಹಿತೇ ಅತ್ತಮನೋತಿ.

ಯೋ ಪನ ಜೀವತಿ, ನ ಚ ಗಹಿತೇ ಅತ್ತಮನೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ಸನ್ತಕಂ ವಿಸ್ಸಾಸಗ್ಗಾಹೇನ ಗಹಿತಮ್ಪಿ ಪುನ ದಾತಬ್ಬಂ. ದದಮಾನೇನ ಚ ಮತಕಧನಂ ತಾವ ಯೇ ತಸ್ಸ ಧನೇ ಇಸ್ಸರಾ ಗಹಟ್ಠಾ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ವಾ, ತೇಸಂ ದಾತಬ್ಬಂ. ಅನತ್ತಮನಸ್ಸ ಸನ್ತಕಂ ತಸ್ಸೇವ ದಾತಬ್ಬಂ. ಯೋ ಪನ ಪಠಮಂಯೇವ ‘‘ಸುಟ್ಠು ಕತಂ ತಯಾ ಮಮ ಸನ್ತಕಂ ಗಣ್ಹನ್ತೇನಾ’’ತಿ ವಚೀಭೇದೇನ ವಾ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಮತ್ತೇನ ವಾ ಅನುಮೋದಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಕೇನಚಿ ಕಾರಣೇನ ಕುಪಿತೋ ಪಚ್ಚಾಹರಾಪೇತುಂ ನ ಲಭತಿ. ಯೋಪಿ ಅದಾತುಕಾಮೋವ, ಚಿತ್ತೇನ ಪನ ಅಧಿವಾಸೇತಿ, ನ ಕಿಞ್ಚಿ ವದತಿ, ಸೋಪಿ ಪುನ ಪಚ್ಚಾಹರಾಪೇತುಂ ನ ಲಭತಿ. ಯೋ ಪನ ‘‘ಮಯಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ¶ ಸನ್ತಕಂ ಗಹಿತಂ ವಾ ಪರಿಭುತ್ತಂ ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಗಹಿತಂ ವಾ ಹೋತು ಪರಿಭುತ್ತಂ ವಾ, ಮಯಾ ಪನ ತಂ ಕೇನಚಿದೇವ ಕರಣೀಯೇನ ಠಪಿತಂ, ತಂ ಪಾಕತಿಕಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವದತಿ, ಅಯಂ ಪಚ್ಚಾಹರಾಪೇತುಂ ಲಭತೀತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೩೧).

ಪೇತಪರಿಗ್ಗಹೇತಿ ಪೇತ್ತಿವಿಸಯುಪ್ಪನ್ನಾ ಚ ಮರಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಅತ್ತಭಾವೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ಚ ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕಾದಯೋ ದೇವಾ ಚ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ಪೇತಾ ನಾಮ, ತೇಸಂ ಸನ್ತಕಂ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಚ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಚೇಪಿ ಹಿ ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ಆಪಣಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೋ ಹೋತಿ, ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಕೋ ಚ ಭಿಕ್ಖು ತಂ ಞತ್ವಾ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಕಮ್ಪಿ ವತ್ಥಂ ತಸ್ಸ ವಿರವನ್ತಸ್ಸೇವ ಅಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ದೇವಪೂಜತ್ಥಂ ರುಕ್ಖಾದೀಸು ಮಟ್ಠವತ್ಥಾದೀನಿ ಗಣ್ಹತೋ ನಿದ್ದೋಸತಾಯ ಕಿಮೇವ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ಪಂಸುಕೂಲಸಞ್ಞಾಯ ಗಣ್ಹತೋಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ. ತಥಾ ಗಹಿತಮ್ಪಿ ಸಚೇ ಸಸ್ಸಾಮಿಕಂ ಹೋತಿ, ಸಾಮಿಕೇ ಆಹರಾಪೇನ್ತೇ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣತೋ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೨೩೯. ಏತ್ಥಾತಿ ¶ ದುತಿಯಪಾರಾಜಿಕವಿನಿಚ್ಛಯೇ. ಚ-ಸದ್ದೇನ ಅವುತ್ತಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೇನ ಅವಸೇಸಸಿಕ್ಖಾಪದವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ವತ್ತಬ್ಬೋತಿ ಮಾತಿಕಟ್ಠಕಥಾದೀಸು ವಿಯ ಅವಸಾನೇ ಕಥೇತಬ್ಬೋ. ಪಾಳಿಮುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯೋತಿ ಸಮುಟ್ಠಾನಾದಿಕೋ ತಂತಂಸಿಕ್ಖಾಪದಪಾಳಿಯಂ ಅನಾಗತೋ ಉಪಾಲಿತ್ಥೇರಾದೀಹಿ ಠಪಿತೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

೨೪೦. ಪರಾಜಿತಾನೇಕಮಲೇನಾತಿ ಅಪರಿಮೇಯ್ಯಕಪ್ಪಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸೋಪಚಿತಪಾರಮಿತಾಸಮ್ಭೂತೇನ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಪದಟ್ಠಾನೇನ ಆಸವಕ್ಖಯಞಾಣೇನ ಸಹ ವಾಸನಾಯ ಸಮುಚ್ಛೇದಪ್ಪಹಾನೇನ ಪರಾಜಿತಾ ರಾಗಾದಯೋ ಅನೇಕಕಿಲೇಸಮಲಾ ಯೇನ ಸೋ ಪರಾಜಿತಾನೇಕಮಲೋ, ತೇನ ಪರಾಜಿತಾನೇಕಮಲೇನ ¶ . ಜಿನೇನ ಯಂ ದುತಿಯಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ ವುತ್ತಂ, ಅಸ್ಸ ದುತಿಯಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸ ಚ ಅತ್ಥೋ ಮಯಾ ಸಮಾಸೇನ ವುತ್ತೋ. ಅಸೇಸೇನ ಅತಿವಿತ್ಥಾರನಯೇನ ವತ್ತುಂ ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ಕಥೇತುಂ ಕೋ ಹಿ ಸಮತ್ಥೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಏತ್ಥ ಚ-ಸದ್ದೋ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೋ. ಹಿ-ಸದ್ದೋ ಅವಧಾರಣೇ, ತೇನ ಅಸೇಸೇನ ತದತ್ಥಂ ವತ್ತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನತ್ಥೇವ ಅಞ್ಞತ್ರ ತಥಾಗತಾತಿ ದೀಪೇತಿ.

ದುತಿಯಪಾರಾಜಿಕಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೨೪೧-೨. ಏವಮತಿಸುಖುಮನಯಸಮಾಕುಲಂ ದುತಿಯಪಾರಾಜಿಕಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತತಿಯಪಾರಾಜಿಕಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಮನುಸ್ಸಜಾತಿ’’ನ್ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿನ್ತಿ ಜಾಯತೀತಿ ಜಾತಿ, ರೂಪಾರೂಪಪಟಿಸನ್ಧಿ, ಮನುಸ್ಸೇಸು ಜಾತಿ ಯಸ್ಸ ಸೋ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿ, ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕೋ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ತಂ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಂ.

ಏತ್ಥ ಚ ಮನುಸ್ಸೇಸೂತಿ ಕುಸಲಾಕುಸಲಮನಸ್ಸ ಉಸ್ಸನ್ನತ್ತಾ ಮನುಸ್ಸಸಙ್ಖಾತೇಸು ನರೇಸು. ‘‘ಯಂ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಪಠಮಂ ¶ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೭೨) ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ಪಠಮಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಪಟಿಸನ್ಧಿಚಿತ್ತಞ್ಚ ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತವೇದನಾಸಞ್ಞಾಸಙ್ಖಾರಸಙ್ಖಾತಖನ್ಧತ್ತಯಞ್ಚ ತಂಸಹಜಾತಾನಿ –

‘‘ತಿಲತೇಲಸ್ಸ ಯಥಾ ಬಿನ್ದು, ಸಪ್ಪಿಮಣ್ಡೋ ಅನಾವಿಲೋ;

ಏವಂ ವಣ್ಣಪ್ಪಟಿಭಾಗಂ, ‘ಕಲಲ’ನ್ತಿ ಪವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ. (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೧೭೨; ವಿಭ. ಅಟ್ಠ. ೨೬) –

ವುತ್ತಾನಿ ¶ ಜಾತಿಉಣ್ಣಂಸುಮ್ಹಿ ಪಸನ್ನತಿಲತೇಲೇ ವಾ ಸಪ್ಪಿಮಣ್ಡೇ ವಾ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ವಿಧುನಿತೇ ಅಗ್ಗೇ ಲಮ್ಬಮಾನಬಿನ್ದುಪ್ಪಮಾಣಕಲಲಸಙ್ಖಾತಾನಿ ಸಭಾವಕಾನಂ ಕಾಯಭಾವವತ್ಥುದಸಕವಸೇನ ತಿಂಸ ರೂಪಾನಿ ಚ ಅಭಾವಕಾನಂ ಕಾಯವತ್ಥುದಸಕವಸೇನ ವೀಸತಿ ರೂಪಾನಿ ಚಾತಿ ಅಯಂ ನಾಮರೂಪಪಟಿಸನ್ಧಿ ಇಧ ‘‘ಜಾತೀ’’ತಿ ಗಹಿತಾ. ‘‘ಯಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಞ್ಞಪದೇನ ‘‘ಯಾವ ಮರಣಕಾಲಾ ಏತ್ಥನ್ತರೇ ಏಸೋ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹೋ ನಾಮಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೭೨) ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಪಠಮಭವಙ್ಗತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಚುತಿಚಿತ್ತಾಸನ್ನಭವಙ್ಗಪರಿಯನ್ತಸನ್ತಾನಸಙ್ಖಾತಸತ್ತೋ ಗಹಿತೋ. ಇಮಿನಾ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹಸ್ಸ ಪಟಿಸನ್ಧಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥುಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ.

ಜಾನನ್ತೋತಿ ‘‘ಸತ್ತೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಜಾನನ್ತೋ. ಜೀವಿತಾ ಯೋ ವಿಯೋಜಯೇತಿ ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಾ ವಿಯೋಜೇಯ್ಯ ವೋರೋಪೇಯ್ಯ, ತಸ್ಸ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಉಪಚ್ಛಿನ್ದೇಯ್ಯ ಉಪರೋಧೇಯ್ಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತೇನಾಹ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಯ್ಯಾತಿ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಉಪಚ್ಛಿನ್ದತಿ ಉಪರೋಧೇತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೭೨).

ತಞ್ಚ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ರೂಪಾರೂಪವಸೇನ ದುವಿಧಂ ಹೋತಿ. ತತ್ಥ ಅರೂಪಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಅವಿಗ್ಗಹತ್ತಾ ಉಪಕ್ಕಮವಿಸಯಂ ನ ಹೋತಿ. ರೂಪಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯುಪಚ್ಛೇದೇನ ಪನ ತದಾಯತ್ತವುತ್ತಿತಾಯ ತಂಸಮಕಾಲಮೇವ ಓಚ್ಛಿಜ್ಜಮಾನತಾಯ ಏತ್ಥ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ಉಭಯಮ್ಪಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಇದಞ್ಚ ಅತೀತಾನಾಗತಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ ತಸ್ಸ ಅವಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಾ. ಉಪಕ್ಕಮವಿಸಯಾರಹಂ ಪನ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಮೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ತಞ್ಚ ಖಣಸನ್ತತಿಅದ್ಧಾವಸೇನ ತಿವಿಧಂ ಹೋತಿ.

ತತ್ಥ ಉಪ್ಪಾದಟ್ಠಿತಿಭಙ್ಗವಸೇನ ಖಣತ್ತಯಪರಿಯಾಪನ್ನೋ ಭಾವೋ ಖಣಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ನಾಮ. ತಂ ಸರಸಭಙ್ಗಭೂತತ್ತಾ ಸಯಂ ಭಿಜ್ಜಮಾನಂ ಉಪಕ್ಕಮಸಾಧಿಯಂ ವಿನಾಸವನ್ತಂ ನ ಹೋತಿ. ಆತಪೇ ಠತ್ವಾ ಗಬ್ಭಂ ಪವಿಟ್ಠಸ್ಸ ¶ ಅನ್ಧಕಾರವಿಗಮನ್ತರಞ್ಚ ಸೀತೇನ ಓವರಕಂ ಪವಿಟ್ಠಸ್ಸ ವಿಸಭಾಗಉತುಸಮುಟ್ಠಾನೇನ ¶ ಸೀತಪನೂದನ್ತರಞ್ಚ ರೂಪಸನ್ತತಿ ಸನ್ತತಿಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ನಾಮ. ಪಟಿಸನ್ಧಿಚುತೀನಮನ್ತರಾಳಪ್ಪವತ್ತಿ ಖನ್ಧಸನ್ತತಿ ಅದ್ಧಾಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ನಾಮ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ದ್ವಯೇ ಉಪಕ್ಕಮಸಮ್ಭವೋ, ತಂವಸೇನ ಉಪಚ್ಛಿಜ್ಜಮಾನಂ ಜೀವಿತಂ ಸನ್ತಾನಪರಿಹಾನಿಪಚ್ಚಯಭಾವತೋ ಸನ್ತತಿಅದ್ಧಾಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನದ್ವಯಂ ಯಥಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಕಾಲಮಪ್ಪತ್ವಾ ಉಪಕ್ಕಮವಸೇನ ಅನ್ತರಾಯೇವ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸನ್ತತಿಅದ್ಧಾಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನರೂಪಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಞ್ಚ ತಂನಿರೋಧೇನ ನಿರುಜ್ಝಮಾನಅರೂಪಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಞ್ಚಾತಿ ಉಭಯಂ ಏತ್ಥ ‘‘ಜೀವಿತಾ’’ತಿ ಗಹಿತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಇದಮೇವ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ಸನ್ತತಿಂ ವಿಕೋಪೇತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೭೨).

ಇಮಿಸ್ಸಾವ ಪಾಣಾತಿಪಾತಭಾವೇ ಆಪತ್ತಿಭಾವತೋ ಏತ್ಥ ಠತ್ವಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೧೭೨) ಪಾಣಪಾಣಾತಿಪಾತಪಾಣಾತಿಪಾತೀಪಾಣಾತಿಪಾತಪ್ಪಯೋಗಾನಂ ವಿಭಾಗೋ ದಸ್ಸಿತೋ. ತತ್ಥ ಪಾಣೋತಿ ವೋಹಾರತೋ ಸತ್ತೋ, ಪರಮತ್ಥತೋ ಉಪಚ್ಛಿಜ್ಜಮಾನಂ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ತಂ ‘‘ಜೀವಿತಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ವುತ್ತಂ. ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ನಾಮ ವಧಕಚೇತನಾ, ಸೋ ಚ ‘‘ವಿಯೋಜಯೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸನ್ದಸ್ಸಿತೋ. ಪಾಣಾತಿಪಾತೀ ನಾಮ ಪುಗ್ಗಲೋ, ಸೋ ಚ ‘‘ಯೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸನ್ದಸ್ಸಿತೋ. ಪಾಣಾತಿಪಾತಪ್ಪಯೋಗೋ ಪನ –

ಆದಿನಾ ನಯೇನ ಇಧೇವ ವಕ್ಖಮಾನವಿಭಾಗತ್ತಾ ವಕ್ಖಮಾನನಯೇನೇವ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ.

ಅಸ್ಸ ಸತ್ಥಂ ನಿಕ್ಖಿಪೇಯ್ಯ ವಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕಸ್ಸ. ‘‘ಹತ್ಥಪಾಸೇ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ಹತ್ಥಪಾಸೋ ನಾಮ ಸಮೀಪೋತಿ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಸಮೀಪಸಮ್ಬನ್ಧೇ ಸಾಮಿವಚನಂ. ಸತ್ಥನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಜೀವಿತವಿಹಿಂ ಸನುಪಕರಣಭಾವೇನ ಸಮ್ಮತಾ ಧಾರಾವನ್ತಅಸಿಆದಿ ಚ ಧಾರಾರಹಿತಯಟ್ಠಿಭಿನ್ದಿವಾಲಲಗುಳಾದಿ ಚ ¶ ಉಪಲಕ್ಖಣವಸೇನ ಗಹೇತಬ್ಬಾ. ಸಸತಿ ಹಿಂಸತೀತಿ ಸತ್ಥಂ. ತೇನೇವಾಹ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ಅಸಿಂ ವಾ ಸತ್ತಿಂ ವಾ ಭಿನ್ದಿವಾಲಂ ವಾ ಲಗುಳಂ ವಾ ಪಾಸಾಣಂ ವಾ ಸತ್ಥಂ ವಾ ವಿಸಂ ವಾ ರಜ್ಜುಂ ವಾ’’ತಿ. ಇಧಾವುತ್ತಂ ಕರಪಾಲಿಕಾಛುರಿಕಾದಿ ಸಮುಖಂ ‘‘ಸತ್ಥಂ ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಙ್ಗಹಿತಂ. ನಿಕ್ಖಿಪೇಯ್ಯಾತಿ ಯಥಾ ಭೋಗಹೇತುಂ ಲಭತಿ, ತಥಾ ಉಪನಿಕ್ಖಿಪೇಯ್ಯ, ಅತ್ತವಧಾಯ ಇಚ್ಛಿತಕ್ಖಣೇ ಯಥಾ ಗಣ್ಹಾತಿ, ತಥಾ ಸಮೀಪೇ ತೇನೇವ ಚಿತ್ತೇನ ಠಪೇಯ್ಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಇಮಿನಾ ಥಾವರಪ್ಪಯೋಗೋ ಸನ್ದಸ್ಸಿತೋ.

ಮರಣೇ ¶ ಗುಣಂ ವಾ ವದೇಯ್ಯಾತಿ ಯೋಜನಾ, ಮರಣತ್ಥಾಯ ಮರಣೇ ಗುಣಂ ವಣ್ಣೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಜೀವಿತೇ ಆದೀನವಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ಮರಣೇ ಗುಣಂ ಭಣತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೭೨) ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಕಿಂ ತುಯ್ಹಿಮಿನಾ ಪಾಪಕೇನ ದುಜ್ಜೀವಿತೇನ, ಯೋ ತ್ವಂ ನ ಲಭಸಿ ಪಣೀತಭೋಜನಾನಿ ಭುಞ್ಜಿತು’’ಮಿಚ್ಚಾದಿನಾ ನಯೇನ ಮರಣತ್ಥಾಯ ಜೀವಿತೇ ಅವಣ್ಣಂ ವದನ್ತೋ ಚ ‘‘ತ್ವಂ ಖೋಸಿ ಉಪಾಸಕ ಕತಕಲ್ಯಾಣೋ ಅಕತಪಾಪೋ, ಮತಂ ತೇ ಜೀವಿತಾ ಸೇಯ್ಯೋ, ಇತೋ ತ್ವಂ ಕಾಲಕತೋ ವಿವಿಧವಿಹಙ್ಗಮವಿಕೂಜಿತೇ ಪರಮಸುರಭಿಕುಸುಮಭೂಸಿತತರುವರನಿಚಿತೇ ಪರಮರತಿಕರಲಳಿತಗತಿಭಾಸಿತವಿಲಪಿತಸುರಯುವತಿಗಣವಿಚರಿತೇ ವರನನ್ದನೇ ಅಚ್ಛರಾಸಙ್ಘಪರಿವಾರಿತೋ ವಿಚರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಮರಣತ್ಥಾಯ ಮರಣಾನಿಸಂಸಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಚ ‘‘ಮರಣೇ ಗುಣಂ ವದೇಯ್ಯ’’ಇಚ್ಚೇವ ವುಚ್ಚತಿ.

ಮರಣೂಪಾಯಂ ದೇಸೇಯ್ಯಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಮರಣಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನೇವ ‘‘ಸತ್ಥಂ ವಾ ಆಹರ, ವಿಸಂ ವಾ ಖಾದ, ರಜ್ಜುಯಾ ವಾ ಉಬ್ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಕಾಲಙ್ಕರೋಹೀ’’ತಿ ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತಸತ್ಥಹರಣಾನಿ ಚ ಅವುತ್ತಮ್ಪಿ ಸೋಬ್ಭನರಕಪಪಾತಾದೀಸು ಪಪತನಞ್ಚಾತಿ ಏವಮಾದಿಕಂ ಮರಣೂಪಾಯಂ ಆಚಿಕ್ಖೇಯ್ಯ. ‘‘ಹೋತಿ ಅಯಮ್ಪೀ’’ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ, ಅಪೀತಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತದ್ವಯಂ ಸಮುಚ್ಚಿನೋತಿ. ದ್ವೇಧಾ ಭಿನ್ನಸಿಲಾ ವಿಯ ಅಸನ್ಧೇಯ್ಯೋವ ¶ ಸೋ ಞೇಯ್ಯೋತಿ ದ್ವಿಧಾ ಭಿನ್ನಪಾಸಾಣೋ ವಿಯ ಭಗವತೋ ಪಟಿಪತ್ತಿಪಟಿವೇಧಸಾಸನದ್ವಯೇನ ಸೋ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇ ಅತ್ತಭಾವೇ ಸನ್ಧಾತುಮಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯೋವಾತಿ ಞಾತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೪೩. ಥಾವರಾದಯೋತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ವಿಜ್ಜಾಮಯಇದ್ಧಿಮಯಪಯೋಗದ್ವಯಂ ಸಙ್ಗಹಿತಂ.

೨೪೪. ತತ್ಥಾತಿ ತೇಸು ಛಸು ಪಯೋಗೇಸು. ಸಕೋ ಹತ್ಥೋ ಸಹತ್ಥೋ, ತೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಸಾಹತ್ಥಿಕೋ, ಪಯೋಗೋ. ಇಧ ಹತ್ಥಗ್ಗಹಣಂ ಉಪಲಕ್ಖಣಂ, ತಸ್ಮಾ ಹತ್ಥಾದಿನಾ ಅತ್ತನೋ ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗೇನ ನಿಪ್ಫಾದಿತೋ ವಧಪ್ಪಯೋಗೋ ಸಾಹತ್ಥಿಕೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೨೪೫. ‘‘ತ್ವಂ ತಂ ಏವಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪರಸ್ಸ ಯಂ ಆಣಾಪನಂ, ಅಯಮಾಣತ್ತಿಕೋ ನಯೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಆಣತ್ತಿಕೋ ನಯೋತಿ ಆಣತ್ತಿಯೇವ ಆಣತ್ತಿಕೋ. ನೇತಿ ಪವತ್ತೇತೀತಿ ನಯೋ, ಪಯೋಗಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ.

೨೪೬. ದೂರನ್ತಿ ದೂರಟ್ಠಂ. ಕಾಯೇನ ಪಟಿಬದ್ಧೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ಕಾಯೇಕದೇಸೋ ಹತ್ಥಾದಿ ಕಾಯೋ ಅವಯವೇ ಸಮುದಾಯೋಪಚಾರತೋ ‘‘ಗಾಮೋ ದಡ್ಢೋ’’ತಿ ಯಥಾ. ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧಂ ಚಾಪಾದಿಕಂ ಪಟಿಬದ್ಧಂ ನಾಮ ಪುಬ್ಬಪದಲೋಪೇನ ¶ ‘‘ದೇವದತ್ತೋ ದತ್ತೋ’’ತಿ ಯಥಾ. ವಾ-ಸದ್ದೋ ಲುತ್ತನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ, ಕಾಯೇನ ವಾ ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧೇನ ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ‘‘ಉಸುಆದಿನಿಪಾತನ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ವಿಧಾನಂ ವಿಧಿ, ಪಯೋಗೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೪೭. ಅಸಞ್ಚಾರಿಮುಪಾಯೇನಾತಿ ಅಸಞ್ಚಾರಿಮೇನ ನಿಚ್ಚಲೇನ ಉಪಾಯೇನ. ಓಪತನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಓಪಾತೋ, ಸೋ ಆದಿ ಯೇಸಂ ಅಪಸ್ಸೇನವಿಸಭೇಸಜ್ಜಸಂವಿಧಾನಾದೀನಂ ತೇ ಓಪಾತಾದಯೋ, ತೇಸಂ ¶ ವಿಧಾನಂ ಓಪಾತಾದಿವಿಧಾನಂ, ಓಪಾತಕ್ಖಣನಾದಿಕಿರಿಯಾ.

೨೪೮. ವಿಜ್ಜಾಯಾತಿ ಆಥಬ್ಬನವೇದಾಗತಮರಣಮನ್ತಸಙ್ಖಾತವಿಜ್ಜಾಯ. ಜಪ್ಪನನ್ತಿ ಯಥಾ ಪರೋ ನ ಸುಣಾತಿ, ತಥಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ವಚನಂ.

೨೪೯. ಮಾರಣೇ ಸಮತ್ಥಾ ಯಾ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕಜಾ ಇದ್ಧಿ, ಅಯಂ ಇದ್ಧಿಮಯೋ ಪಯೋಗೋ ನಾಮಾತಿ ಸಮುದೀರಿತೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇ ಜಾತಾ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕಜಾ, ಇದ್ಧಿ, ಯಾ ‘‘ನಾಗಾನಂ ನಾಗಿದ್ಧಿ ಸುಪಣ್ಣಾನಂ ಸುಪಣ್ಣಿದ್ಧಿ ಯಕ್ಖಾನಂ ಯಕ್ಖಿದ್ಧೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೧೭೨) ಬಹುಧಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಾ. ತತ್ಥ ದಿಟ್ಠದಟ್ಠಫುಟ್ಠವಿಸಾನಂ ನಾಗಾನಂ ದಿಸ್ವಾ, ಡಂಸಿತ್ವಾ, ಫುಸಿತ್ವಾ ಚ ಪರೂಪಘಾತಕರಣೇ ನಾಗಿದ್ಧಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಏವಂ ಸೇಸಾನಮ್ಪಿ. ಇದ್ಧಿಯೇವ ಇದ್ಧಿಮಯೋ, ಭಾವನಾಮಯೋ ಇದ್ಧಿಪ್ಪಯೋಗೋ ಪನೇತ್ಥ ನ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ –

‘‘ಕೇಚಿ ಪನ ಭಾವನಾಮಯಿದ್ಧಿಯಾಪಿ ಪರೂಪಘಾತಕರಣಂ ವದನ್ತಿ. ಸಹ ಪರೂಪಘಾತಕರಣೇನ ಚ ಆದಿತ್ತಘರೂಪರಿ ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಉದಕಘಟಸ್ಸ ಭೇದನಂ ವಿಯ ಇದ್ಧಿವಿನಾಸಞ್ಚ ಇಚ್ಛನ್ತಿ, ತಂ ತೇಸಂ ಇಚ್ಛಾಮತ್ತಮೇವ. ಕಸ್ಮಾ? ಯಸ್ಮಾ ತಂ ಕುಸಲವೇದನಾವಿತಕ್ಕಪರಿತ್ತತ್ತಿಕಾದೀಹಿ ನ ಸಮೇತಿ. ಕಥಂ? ಅಯಞ್ಹಿ ಭಾವನಾಮಯಿದ್ಧಿ ನಾಮ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಮಯಾ ಕುಸಲತ್ತಿಕೇ ಕುಸಲಾ ಚೇವ ಅಬ್ಯಾಕತಾ ಚ, ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ಅಕುಸಲೋ. ವೇದನಾತ್ತಿಕೇ ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ, ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ದುಕ್ಖಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ. ವಿತಕ್ಕತ್ತಿಕೇ ಅವಿತಕ್ಕಅವಿಚಾರಾ, ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ಸವಿತಕ್ಕಸವಿಚಾರೋ. ಪರಿತ್ತತ್ತಿಕೇ ¶ ಮಹಗ್ಗತಾ, ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ಪರಿತ್ತೋಯೇವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೧೭೨).

೨೫೦. ತತ್ಥಾತಿ ತೇಸು ಛಬ್ಬಿಧೇಸು ಪಯೋಗೇಸು. ಉದ್ದೇಸೋಪೀತಿ ಉದ್ದಿಸನಂ ಉದ್ದೇಸೋ, ತಂಸಹಿತೋ ಪಯೋಗೋಪಿ ¶ ಉದ್ದೇಸೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ ‘‘ಕುನ್ತೇ ಪವೇಸೇಹೀ’’ತಿ ಯಥಾ. ಏವಂ ವತ್ತಬ್ಬತಾಯ ಚ ಅನುದ್ದೇಸೋತಿ ತಬ್ಬಿಪರೀತವಚನಮೇವ ಞಾಪಕನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಏತ್ಥ ಏಕೇಕೋ ಉದ್ದೇಸೋಪಿ ಅನುದ್ದೇಸೋಪಿ ಹೋತೀತಿ ತೇಸಮಯಂ ಭೇದೋ ಪನ ದುವಿಧೋ ಹೋತೀತಿ ಪರಿದೀಪಿತೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಇಮೇಸು ಛಸು ಪಯೋಗೇಸ್ವೇವ ಏಕೇಕಸ್ಸೇವ ಉದ್ದಿಸ್ಸಾನುದ್ದಿಸ್ಸಕಿರಿಯಮಾನತಾಯ ದುವಿಧಭಾವತೋ ತೇಸಂ ದ್ವಾದಸವಿಧೋ ಭೇದೋ ಪದಭಾಜನೇ ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ಚ ದೀಪಿತೋ, ತತ್ಥ ವಿನಿಚ್ಛಯಮಿದಾನಿ ದಸ್ಸಯಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೨೫೧. ಬಹೂಸುಪೀತಿ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಬಹೂಸುಪಿ. ತೇನ ಕಮ್ಮೇನಾತಿ ಪಹಾರದಾನಸಙ್ಖಾತೇನ ಕಮ್ಮೇನ. ಬಜ್ಝತೀತಿ ಅಪಾಯಂ ನೇತುಂ ಕಮ್ಮಪಾಸೇನ ಕಮ್ಮನ್ತರಂ ನಿವಾರೇತ್ವಾ ಬಜ್ಝತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೫೨. ಪಹಾರೇಪೀತಿ ಪಹರಣೇಪಿ. ದೇಹಿನೋತಿ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹಸ್ಸ. ತಸ್ಸಾತಿ ಪಹಟಸ್ಸ.

೨೫೩. ಪಹಟಮತ್ತೇ ವಾತಿ ಪಹಟಕ್ಖಣೇ ವಾ. ಪಚ್ಛಾತಿ ತಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಕಾಲನ್ತರೇ ವಾ. ಉಭಯಥಾಪಿ ಚ ಮತೇತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಆಕಾರಾನಮಞ್ಞತರೇನ ಮತೇಪಿ. ಹನ್ತಾ ವಧಕೋ. ಪಹಟಮತ್ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಮರಣಾರಹಪಹಾರಸ್ಸ ಲದ್ಧಕ್ಖಣೇಯೇವ, ಮರಣತೋ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇಯೇವಾತಿ ಮತ್ತಸದ್ದೇನ ದೀಪೇತಿ. ಮರಣತ್ಥಾಯ ಚ ಅಞ್ಞತ್ಥಾಯ ಚ ದಿನ್ನೇಸು ಅನೇಕೇಸು ಪಹಾರೇಸು ಮರಣತ್ಥಾಯ ¶ ದಿನ್ನಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಯದಾ ಕದಾಚಿ ಮರಿಸ್ಸತಿ, ಪಹಾರದಾನಕ್ಖಣೇಯೇವ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಹೋತಿ. ಅಮರಣಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ದಿನ್ನಪ್ಪಹಾರಬಲೇನ ಚೇ ಮರೇಯ್ಯ, ನ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ.

೨೫೪. ದ್ವೇ ಪಯೋಗಾತಿ ಉದ್ದಿಸ್ಸಾನುದ್ದಿಸ್ಸಕಿರಿಯಾಭೇದಭಿನ್ನಾ ಸಾಹತ್ಥಿಕಾಣತ್ತಿಕಾ ದ್ವೇ ಪಯೋಗಾ.

೨೫೫. ಕರಣಸ್ಸಾತಿ ಕಿರಿಯಾಯ. ವಿಸೇಸೋತಿ ನಾನತ್ತಂ. ಆಣತ್ತಿನಿಯಾಮಕಾತಿ ಆಣತ್ತಿಂ ನಿಯಾಮೇನ್ತಿ ವವತ್ಥಾಪೇನ್ತೀತಿ ಆಣತ್ತಿನಿಯಾಮಕಾ.

೨೫೬. ತತ್ಥಾತಿ ತೇಸು ಆಣತ್ತಿನಿಯಾಮಕೇಸು ಛಸು ಆಕಾರೇಸು. ಯೋಬ್ಬನಾದಿ ಚಾತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಥಾವರಿಯಮನ್ದಖಿಡ್ಡವುದ್ಧಾದಿಅವತ್ಥಾವಿಸೇಸೋ ಸಙ್ಗಹಿತೋ.

೨೫೭. ಯಂ ಮಾತಿಕಾಯ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ ಸತ್ಥಂ, ತಂ ಕತಮಂ?. ಸತ್ತಮಾರಣನ್ತಿ ಸತ್ತೇ ಮಾರೇನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ಸತ್ತಮಾರಣಂ, ಅಸಿಆದಿವಧೋಪಕರಣಂ.

೨೫೮. ವಿಜ್ಝನನ್ತಿ ¶ ಉಸುಆದೀಹಿ ವಿಜ್ಝನಂ. ಭೇದನನ್ತಿ ಕಕಚಾದೀಹಿ ದ್ವಿಧಾಕರಣಂ. ಛೇದನನ್ತಿ ಖಗ್ಗಾದೀಹಿ ದ್ವಿಧಾಕರಣಂ. ತಾಳನನ್ತಿ ಮುಗ್ಗರಾದೀಹಿ ಆಘಾತನಂ. ಏವಮಾದಿವಿಧೋತಿ ಏವಮಾದಿಪ್ಪಕಾರೋ. ಅನೇಕೋತಿ ಬಹುಕೋ ಭೇದೋ. ಕರಣಸ್ಸ ವಿಸೇಸೋ ಕಿರಿಯಾವಿಸೇಸೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೫೯-೬೦. ‘‘ಪುರತೋ ಪಹರಿತ್ವಾನ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ಯೋ ಭಾಸಿತೋ ಆಣಾಪಕೇನ, ತೇನ ಆಣತ್ತೇನ ಪಚ್ಛತೋ…ಪೇ… ಮಾರಿತೇತಿ ಯೋಜನಾ. ವತ್ಥಾಣತ್ತಿ ವಿಸಙ್ಕೇತಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಯಂ ‘ಮಾರೇಹೀ’ತಿ…ಪೇ… ತತೋ’’ತಿ ವತ್ಥುವಿಸಙ್ಕೇತೋ ದಸ್ಸಿತೋ. ‘‘ಪುರತೋ…ಪೇ… ಮಾರಿತೇ’’ತಿ ಆಣತ್ತಿವಿಸಙ್ಕೇತೋ ದಸ್ಸಿತೋ. ಮೂಲಟ್ಠೋತಿ ಆಣಾಪಕೋ. ಮೂಲನ್ತಿ ಹಿ ಪುಬ್ಬಕಿರಿಯಾನುರೂಪಂ ಆಣಾಪನಂ, ತತ್ಥ ಠಿತೋತಿ ಮೂಲಟ್ಠೋ.

೨೬೧. ಇಮಿನಾ ¶ ವಿಸಙ್ಕೇತೇ ಆಣಾಪಕಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಸಙ್ಕೇತೇ ಅವಿರಾಧಿತೇ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ವತ್ಥು’’ನ್ತಿಆದಿ. ತಂ ವತ್ಥುಂ ಅವಿರಜ್ಝಿತ್ವಾ ಮಾರಿತೇ ಉಭಯೇಸಂ…ಪೇ… ಉದೀರಿತೋ, ಯಥಾಣತ್ತಿ ಚ ಮಾರಿತೇ…ಪೇ… ಉದೀರಿತೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಮಾರಿತೇ ವತ್ಥುಸ್ಮಿನ್ತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ. ಉಭಯೇಸನ್ತಿ ಆಣಾಪಕಆಣತ್ತಾನಂ. ಯಥಾಕಾಲನ್ತಿ ಆಣಾಪಕಸ್ಸ ಆಣತ್ತಿಕ್ಖಣಂ, ಆಣತ್ತಸ್ಸ ಮಾರಣಕ್ಖಣಞ್ಚ ಅನತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ. ಬನ್ಧನಂ ಬನ್ಧೋ, ಕಮ್ಮುನಾ ಬನ್ಧೋ ಕಮ್ಮಬನ್ಧೋ. ಅಥ ವಾ ಬಜ್ಝತಿ ಏತೇನಾತಿ ಬನ್ಧೋ, ಕಮ್ಮಮೇವ ಬನ್ಧೋ ಕಮ್ಮಬನ್ಧೋ.

೨೬೪. ವಿಸಙ್ಕೇತೋ ನಾತಿ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ ನತ್ಥಿ, ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಯಥಾಕಾಲಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಕಮ್ಮಬನ್ಧೋಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೬೫. ಸಬ್ಬಸೋತಿ ಸಬ್ಬೇಸು ಕಾಲಭೇದೇಸು, ಸಬ್ಬಸೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸಬ್ಬಸೋತಿ ಸಬ್ಬಪ್ಪಕಾರೇನ. ವಿಭಾವಿನಾತಿ ಪಣ್ಡಿತೇನ. ಸೋ ಹಿ ಅತ್ಥಂ ವಿಭಾವೇತೀತಿ ತಥಾ ವುತ್ತೋ.

೨೬೬-೭-೮. ‘‘ಇಮಂ ಗಾಮೇ ಠಿತ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ತಂ ಸಞ್ಜಾನಿತುಂ ವುತ್ತಂ, ನ ಮಾರಣಕ್ಖಣಟ್ಠಾನನಿಯಮತ್ಥಾಯಾತಿ ‘‘ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಠಿತ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾಪಿ ‘‘ನತ್ಥಿ ತಸ್ಸ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ’’ತಿ ಆಹ. ತಸ್ಸಾತಿ ಆಣಾಪಕಸ್ಸ. ‘‘ತತ್ಥಾ’’ತಿ ವಾ ಪಾಠೋ, ತಸ್ಸಂ ಆಣತ್ತಿಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಗಾಮೇಯೇವ ಠಿತಂ ವೇರಿಂ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ಸಾವಧಾರಣಂ ಆಣತ್ತೋ ವನೇ ಚೇ ಠಿತಂ ಮಾರೇತಿ ವಾ ‘‘ವನೇಯೇವ ಠಿತಂ ವೇರಿಂ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ಸಾವಧಾರಣಂ ವುತ್ತೋ ಗಾಮೇ ಠಿತಂ ಚೇ ಮಾರೇತಿ ವಾತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸಾವಧಾರಣ’’ನ್ತಿ ¶ ಚ ಪೋತ್ಥಕೇಸು ಲಿಖನ್ತಿ, ತಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ವನೇ ವಾ ¶ ಸಾವಧಾರಣ’’ನ್ತಿ ಪಾಠೋಯೇವ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ವಿಗತೋ ಸಙ್ಕೇತೋ ಆಣತ್ತಿನಿಯಾಮೋ ಏತ್ಥಾತಿ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ.

೨೬೯. ಸಬ್ಬದೇಸೇಸೂತಿ ಗಾಮವನಅಙ್ಗಣಗೇಹಾದೀಸು ಸಬ್ಬೇಸು ಠಾನೇಸು. ಭೇದತೋತಿ ನಾನತ್ತತೋ.

೨೭೦. ‘‘ಸತ್ಥೇನ ಪನ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಯೋ ಆಣತ್ತೋ, ತೇನ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಸತ್ಥೇನ ಮಾರಿತೇ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ ನತ್ಥೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೨೭೧-೨. ಇಮಿನಾ ವಾಸಿನಾ ಹೀತಿ ಏತ್ಥ ಹೀತಿ ಪದಪೂರಣೇ. ‘‘ಇಮಿನಾ ಅಸಿನಾ ಮಾರೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ಅಞ್ಞೇನ ಅಸಿನಾ ಮಾರೇತಿ ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ಇಮಸ್ಸ ಅಸಿಸ್ಸ ಏತಾಯ ಧಾರಾಯ ಮಾರಯ’’ ಇತಿ ವುತ್ತೋ ತಂ ವೇರಿಂ ಸಚೇ ಇತರಾಯ ಧಾರಾಯ ಮಾರೇತಿ ವಾ ಥರುನಾ ಮಾರೇತಿ ವಾ ತುಣ್ಡೇನ ಮಾರೇತಿ ವಾ, ತಥಾ ಮಾರಿತೇ ವಿಸಙ್ಕೇತೋಯೇವ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಥರುನಾತಿ ಖಗ್ಗಮುಟ್ಠಿನಾ. ತುಣ್ಡೇನಾತಿ ಖಗ್ಗತುಣ್ಡೇನ. ‘‘ವಿಸಙ್ಕೇತೋವಾ’’ತಿ ಸಙ್ಕೇತವಿರಾಧೇನೇವ ಪಾರಾಜಿಕಂ ನ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸನಪದಮೇತಂ.

೨೭೩. ಸಬ್ಬಾವುಧಕಜಾತಿಸೂತಿ ಇಧಾವುತ್ತಕರಪಾಲಿಕಾಛುರಿಕಾದಿಸಬ್ಬಪಹರಣಸಾಮಞ್ಞೇಸು. ವಿಸೇಸತೋತಿ ಭೇದತೋ.

೨೭೪. ಪರೇನಾತಿ ಭಿಕ್ಖುನಾ. ಸೋತಿ ಆಣತ್ತೋ. ನಿಸಿನ್ನಂ ನಂ ಮಾರೇತಿ, ವಿಸಙ್ಕೇತೋ ನ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ‘‘ಗಚ್ಛನ್ತಮೇವ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ಸಾವಧಾರಣಂ ಅವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ನಿಸಿನ್ನೋಪಿ ಸೋಯೇವಾ’’ತಿ ತಂ ಮಾರೇನ್ತಸ್ಸ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ ನ ಹೋತಿ, ಅವಧಾರಣಂ ಅನ್ತರೇನ ಕಥನಂ ತಂ ಸಞ್ಜಾನಾಪೇತುಂ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಇರಿಯಾಪಥನಿಯಾಮಕಂ ನ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೨೭೫-೬. ಅಸತಿ ¶ ಸಾವಧಾರಣೇ ವಿಸಙ್ಕೇತಾಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಸಾವಧಾರಣೇ ಇರಿಯಾಪಥನ್ತರೇಸು ವಿಸಙ್ಕೇತಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ನಿಸಿನ್ನಂಯೇವಾ’’ತಿಆದಿ. ‘‘ನಿಸಿನ್ನಂಯೇವ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಮಾರೇತಿ, ವಿಸಙ್ಕೇತನ್ತಿ ಞಾತಬ್ಬಂ. ‘‘ಗಚ್ಛನ್ತಂಯೇವ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ನಿಸಿನ್ನಂ ಮಾರೇತಿ, ವಿಸಙ್ಕೇತನ್ತಿ ಞಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಇಮಮೇವ ಯೋಜನಾಕ್ಕಮಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ಯಥಾಕ್ಕಮ’’ನ್ತಿ.

೨೭೭. ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾತಿ ಸರಾದೀಹಿ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ.

೨೭೮. ಛಿನ್ದಿತ್ವಾತಿ ¶ ಅಸಿಆದೀಹಿ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ. ಪುನ ಸೋತಿ ಪಯೋಗೋ.

೨೭೯. ಕರಣೇಸೂತಿ ವಿಜ್ಝನಾದಿಕಿರಿಯಾವಿಸೇಸೇಸು.

೨೮೦-೧. ಏತ್ತಾವತಾ ಆಣತ್ತಿನಿಯಾಮಕನಿದ್ದೇಸಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ದೀಘಾದಿಲಿಙ್ಗವಸೇನಾಪಿ ಸಮ್ಭವನ್ತಂ ವಿಸಙ್ಕೇತಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ದೀಘ’’ನ್ತಿಆದಿ. ‘‘ದೀಘಂ…ಪೇ… ಥೂಲಂ ಮಾರೇಹೀತಿ ಅನಿಯಮೇತ್ವಾ ಆಣಾಪೇತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೧೭೪) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ಏವ-ಕಾರಂ ವಿನಾ ‘‘ದೀಘಂ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ಅನಿಯಮೇತ್ವಾ ಕೇನಚಿ ಯೋ ಆಣತ್ತೋ ಹೋತಿ, ಸೋಪಿ ಆಣತ್ತೋ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ತಾದಿಸಂ ಸಚೇ ಮಾರೇತಿ, ನತ್ಥಿ ತತ್ಥ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ, ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಪರಾಜಯೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಏವಂ ‘‘ರಸ್ಸ’’ನ್ತಿಆದಿಸಬ್ಬಪದೇಹಿಪಿ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ. ಅನಿಯಮೇತ್ವಾತಿ ವಿಸಙ್ಕೇತಾಭಾವಸ್ಸ ಹೇತುದಸ್ಸನಂ. ಏವಕಾರೋ ವಾಕ್ಯಾಲಙ್ಕಾರೋ. ತತ್ಥಾತಿ ಆಣತ್ತಿಕಪ್ಪಯೋಗೇ. ‘‘ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಪರಾಜಯೋ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಆಣಾಪಕಂ ವಿನಾ ಅಞ್ಞಂ ಯಥಾವುತ್ತಕ್ಖಣಂ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹಂ ‘‘ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ತಾದಿಸ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ದಸ್ಸೇತಿ.

ಸಚೇ ಆಣಾಪಕೋ ಆಣಾಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಮೇವ ಮಾರೇತಿ, ಆಣಾಪಕೋ ದುಕ್ಕಟಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಮರತಿ, ಆಣತ್ತಸ್ಸ ¶ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಆಣಾಪಕೇನ ಅತ್ತಾನಮುದ್ದಿಸ್ಸ ಆಣತ್ತಿಯಾ ಕತಾಯ ಆಣತ್ತೋ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ತಾದಿಸಂ ಅಞ್ಞಂ ಮಾರೇತಿ, ಓಕಾಸಸ್ಸ ಅನಿಯಮಿತತ್ತಾ ಆಣಾಪಕೋ ಮುಚ್ಚತಿ, ಇತರೋ ಕಮ್ಮುನಾ ಬಜ್ಝತಿ. ಯದಿ ‘‘ಅಮುಕಸ್ಮಿಂ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನೇ ವಾ ದಿವಾಟ್ಠಾನೇ ವಾ ನಿಸಿನ್ನಂ ಈದಿಸಂ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ಓಕಾಸಂ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ಆಣಾಪೇತಿ, ತತ್ಥ ಆಣಾಪಕತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಮಾರಿತೇ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ತತೋ ಬಹಿ ಮಾರಿತೇ ವಧಕಸ್ಸೇವ ಕಮ್ಮಬನ್ಧೋ. ಆಣಾಪಕೋ ಅತ್ತಾನಮೇವ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಆಣಾಪೇತಿ, ಇತರೋ ಚ ತಮೇವ ತತ್ಥ ಮಾರೇತಿ, ಆಣಾಪಕಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ, ಆಣತ್ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಸಚೇ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಮಾರೇತಿ, ಮೂಲಟ್ಠೋ ಮುಚ್ಚತಿ. ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ತತ್ಥ ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ವಾ ಮಾರೇತಿ, ವಧಕೋ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಮೂಲಟ್ಠೋ ಮುಚ್ಚತಿ. ಆನನ್ತರಿಯವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಆನನ್ತರಿಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ.

೨೮೨. ಯೋ ಮನುಸ್ಸಂ ಕಞ್ಚಿ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಸಚೇ ಓಪಾತಂ ಖಣತಿ, ತಥಾ ಓಪಾತಂ ಖಣನ್ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ ನಾಮ ಆಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಅಜ್ಝಾಹಾರಯೋಜನಾ. ಯೋಜನಾ ಚ ನಾಮೇಸಾ ಯಥಾರುತಯೋಜನಾ, ಅಜ್ಝಾಹಾರಯೋಜನಾತಿ ದುವಿಧಾ. ತತ್ಥ ಪಾಠಾಗತಪದಾನಮೇವ ಯೋಜನಾ ಯಥಾರುತಯೋಜನಾ, ಊನಪೂರಣತ್ಥಮಜ್ಝಾಹಾರಪದೇಹಿ ಸಹ ಪಾಠಾಗತಪದಾನಂ ಯೋಜನಾ ಅಜ್ಝಾಹಾರಯೋಜನಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ‘‘ಖಣನ್ತಸ್ಸ ¶ ಚ ಓಪಾತ’’ನ್ತಿ ಪೋತ್ಥಕೇಸು ಪಾಠೋ ದಿಸ್ಸತಿ. ‘‘ಖಣನ್ತಸ್ಸ ತಥೋಪಾತ’ನ್ತಿ ಪಾಠೋ ಸುನ್ದರೋ’’ತಿ ನಿಸ್ಸನ್ದೇಹೇ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಆವಾಟನ್ತಿ ಏತಸ್ಸ ‘ಓಪಾತ’ನ್ತಿ ಪರಿಯಾಯೋ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತಂ. ತತೋಪಿ –

ಪಾಠೋ ¶ ಸುನ್ದರತರೋ. ಜಾತಪಥವಿಂ ಖಣನ್ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಪಯೋಗತ್ತಾ ಪಯೋಗಗಣನಾಯ ದುಕ್ಕಟಂ.

೨೮೩. ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಆವಾಟೇ. ತಸ್ಸಾತಿ ಪತಿತಸ್ಸ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹಸ್ಸ. ದುಕ್ಖಸ್ಸುಪ್ಪತ್ತಿಯಾತಿ ದುಕ್ಖುಪ್ಪತ್ತಿಹೇತು. ತಸ್ಸಾತಿ ಯೇನ ಆವಾಟೋ ಖತೋ, ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ. ಪತಿತ್ವಾ ಸೋ ಚೇ ಮರತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಮತೇ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಭವೇತಿ ಯೋಜನಾ.

೨೮೪. ಅಞ್ಞಸ್ಮಿನ್ತಿ ಯಂ ಸಮುದ್ದಿಸ್ಸ ಆವಾಟೋ ಖತೋ, ತತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ. ಅನುದ್ದಿಸ್ಸಕನ್ತಿ ಕಿರಿಯಾವಿಸೇಸನಂ, ಅನುದ್ದಿಸ್ಸಕಂ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಓಪಾತವಿಸೇಸನಂ ಚೇ, ‘‘ಅನುದ್ದಿಸ್ಸಕೋ ಓಪಾತೋ’’ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ. ‘‘ಅಗ್ಗಮಕ್ಖಾಯತೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಸಂ. ನಿ. ೫.೧೩೯; ಅ. ನಿ. ೪.೩೪; ೧೦.೧೫; ಇತಿವು. ೯೦; ನೇತ್ತಿ. ೧೭೦) ವಿಯ ಓ-ಕಾರಟ್ಠಾನೇ ಅ-ಕಾರೋ, ಮ-ಕಾರಾಗಮೋ ಚ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ, ಅನೋದಿಸ್ಸಕೋ ಓಪಾತೋ ಖತೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೮೫. ‘‘ಏತ್ಥ ಪತಿತ್ವಾ ಯೋ ಕೋಚಿ ಮರತೂ’’ತಿ ಅನೋದಿಸ್ಸಕೋ ಓಪಾತೋ ಸಚೇ ಖತೋ ಹೋತಿ, ಯತ್ತಕಾ ನಿಪತಿತ್ವಾ ಮರನ್ತಿ ಚೇ, ಅಸ್ಸ ತತ್ತಕಾ ದೋಸಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಯೋ ಕೋಚೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅತ್ತನೋ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಚ ಸಙ್ಗಹಿತಾ. ದೋಸಾತಿ ಕಮ್ಮಬನ್ಧದೋಸಾ, ಪಾರಾಜಿಕಂ ಪನ ಏಕಮೇವ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಯೇನ ಅನೋದಿಸ್ಸ ಓಪಾತೋ ಖತೋ, ತಸ್ಸ.

೨೮೬. ಆನನ್ತರಿಯವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಮತೇತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ, ‘‘ತತ್ಥ ಪತಿತ್ವಾ’’ತಿ ಅಧಿಕಾರೋ, ಅರಹನ್ತೇ, ಮಾತರಿ, ಪಿತರಿ ಚ ತಸ್ಮಿಂ ಪತಿತ್ವಾ ಮತೇ ಕಾಲಕತೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಆನನ್ತರಿಯಕನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸಕತ್ಥೇ, ಕುಚ್ಛಿತೇ ¶ , ಸಞ್ಞಾಯಂ ವಾ ಕ-ಪಚ್ಚಯೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಆನನ್ತರಿಯವತ್ಥುಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಮಾಸಪದೇ ¶ ಅವಯವಭೂತಮ್ಪಿ ‘‘ವತ್ಥುಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ ಇದಞ್ಚ ‘‘ತತ್ಥ ಪತಿತ್ವಾ ಮತೇ’’ತಿ ಇದಞ್ಚ ಆಕಡ್ಢತಿ. ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾದೀನಂ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ತತ್ಥ ಪತಿತ್ವಾ ಮತೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾದಯೋ ಹೋನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ತಸ್ಮಿಂ ಆವಾಟೇ ಪತಿತ್ವಾ ಯಕ್ಖಾದೀಸು ಮತೇಸು, ಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥುನೋ ದುಕ್ಖುಪ್ಪತ್ತಿಯಞ್ಚ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹೇ ಮತೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ, ತಿರಚ್ಛಾನೇ ಮತೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೨೮೭. ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ದ್ವೇತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಮತತ್ತಾ ದ್ವೇ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ, ಏಕೇನ ಪಾರಾಜಿಕಂ, ಇತರೇನ ಕಮ್ಮಬನ್ಧೋಯೇವ. ಏಕೋವೇಕೇಕಧಂಸನೇತಿ ಮಾತು ವಾ ದಾರಕಸ್ಸ ವಾ ಮರಣೇ ಏಕೋ ಪಾಣಾತಿಪಾತೋವ.

೨೮೮. ಚೋರೇಹಿ ಅನುಬದ್ಧೋ ಏತ್ಥ ಆವಾಟೇ ಪತಿತ್ವಾ ಮರಿಸ್ಸತಿ ಚೇ, ಓಪಾತಖಣಕಸ್ಸೇವ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಹೋತಿ ಕಿರಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಕಿರಾತಿ ಅನುಸ್ಸವನೇ ಅರುಚಿಸೂಚಕಂ.

೨೮೯-೯೦. ವೇರಿನೋ ಭಿಕ್ಖುತೋ ಅಞ್ಞೇ ವೇರಿಪುಗ್ಗಲಾ. ತತ್ಥ ತಸ್ಮಿಂ ಓಪಾತೇ ಸಚೇ ಮನುಸ್ಸಂ ಪಾತೇತ್ವಾ ಮಾರೇನ್ತಿ, ತಥಾ ವೇರಿನೋ ತತ್ಥ ಸಯಮೇವ ಪತಿತಂ ಮನುಸ್ಸಂ ಬಹಿ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಸಚೇ ಮಾರೇನ್ತಿ, ತತ್ಥ ಓಪಪಾತಿಕಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಓಪಾತೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ತತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಮತಾ ಚೇ ಸಿಯುಂ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ಚ ಯಥಾವುತ್ತಸಬ್ಬವಾರೇಸು ಓಪಾತಖಣಕಸ್ಸೇವ ಪರಾಜಯೋತಿ ಯೋಜನಾ. ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಹೀತಿ ಏತ್ಥ ಹೀತಿ ಪದಪೂರಣೇ. ಯತ್ಥ ಯತ್ಥ ನಿಪಾತಸದ್ದಾನಂ ಅತ್ಥೋ ನ ದಸ್ಸಿತೋ, ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಪದಪೂರಣಮತ್ತತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

೨೯೧. ಯಕ್ಖಾದಯೋತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ತಿರಚ್ಛಾನಾನಂ ಸಙ್ಗಹೋ. ವತ್ಥುವಸಾತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನಂ ವತ್ಥುಭೂತಯಕ್ಖತಿರಚ್ಛಾನಾನಂ ವಸಾ. ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾದಯೋತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸಙ್ಗಹೋ.

೨೯೩. ಅಯಂ ¶ ನಯೋತಿ ‘‘ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಯಥಾವುತ್ತೋ ನಯೋ.

೨೯೪-೫. ಬಜ್ಝನ್ತೀತಿ ಸಚೇ ಅವಸ್ಸಂ ಬಜ್ಝನ್ತಿ. ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಪಾಸೇ. ‘‘ಹತ್ಥತೋ ಮುತ್ತಮತ್ತಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಯೋಗಸ್ಸ ಅತ್ಥಸಾಧಕತಂ ದೀಪೇತಿ.

೨೯೬. ಯಂ ¶ ಪನ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪಾಸೋ ಓಡ್ಡಿತೋ, ತತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಬನ್ಧನೇ ತು ಅನಾಪತ್ತಿ ಪಕಾಸಿತಾತಿ ಯೋಜನಾ.

೨೯೭. ಮುಧಾ ವಾಪೀತಿ ಅಮೂಲೇನ ವಾಪಿ. ಮೂಲಟ್ಠಸ್ಸೇವಾತಿ ಪಾಸಕಾರಕಸ್ಸೇವ. ಕಮ್ಮಬನ್ಧೋತಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ. ಬಜ್ಝತಿ ಏತೇನಾತಿ ಬನ್ಧೋ, ಕಮ್ಮಮೇವ ಬನ್ಧೋ ಕಮ್ಮಬನ್ಧೋ. ಪಾರಾಜಿಕಮತ್ತೇ ವತ್ತಬ್ಬೇಪಿ ಯಾವ ಸೋ ವತ್ತತಿ, ತಾವ ತತ್ಥ ಬಜ್ಝಿತ್ವಾ ಮತಸತ್ತೇಸು ಪಠಮಮತಸ್ಸ ವಸೇನ ಪಾರಾಜಿಕಂ, ಅವಸೇಸಾನಂ ಪಾಣಾತಿಪಾತಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಅಕುಸಲರಾಸಿನೋ ಸಮ್ಭವತೋ ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಸಙ್ಗಹೇತ್ವಾ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ದ್ವಯಮ್ಪಿ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಕಮ್ಮಬನ್ಧೋ’’ತಿ.

೨೯೮. ‘‘ಸಚೇ ಯೇನ ಲದ್ಧೋ, ಸೋ ಉಗ್ಗಳಿತಂ ವಾ ಪಾಸಂ ಸಣ್ಠಪೇತಿ, ತಸ್ಸ ಪಸ್ಸೇನ ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ವತಿಂ ಕತ್ವಾ ಸಮ್ಮುಖೇ ಪವೇಸೇತಿ, ಥದ್ಧತರಂ ವಾ ಪಾಸಯಟ್ಠಿಂ ಠಪೇತಿ, ದಳ್ಹತರಂ ವಾ ಪಾಸರಜ್ಜುಂ ಬನ್ಧತಿ, ಥಿರತರಂ ವಾ ಖಾಣುಕಂ ಆಕೋಟೇತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೧೭೬) ಅಟ್ಠಕಥಾಗತಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಸಙ್ಗಹಿತುಮಾಹ ‘‘ಪಾಸಮುಗ್ಗಳಿತಮ್ಪಿ ವಾ’’ತಿ. ಏತ್ಥ ಅವುತ್ತಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೇನ ಪಿ-ಸದ್ದೇನ ‘‘ಸಣ್ಠಪೇತೀ’’ತಿಆದಿಕಾ ‘‘ಬನ್ಧತೀ’’ತಿ ದಸ್ಸಿತಕಿರಿಯಾವಸಾನಾ ಪಯೋಗಾ ದಸ್ಸಿತಾ. ಥಿರಂ ವಾಪೀತಿ ಏತ್ಥ ಅಪಿ-ಸದ್ದೋ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ಅವಸಿಟ್ಠಂ ‘‘ಖಾಣುಕಂ ಆಕೋಟೇತೀ’’ತಿ ಕಿರಿಯಂ ಸಮುಚ್ಚಿನೋತಿ ಉಭಯತ್ಥಪಿ ಪಕಾರನ್ತರವಿಕಪ್ಪತ್ಥತ್ತಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಾ. ಏವನ್ತಿ ¶ ಏವಂ ಸತಿ. ಯೇನ ಪಾಸೋ ಲದ್ಧೋ, ತೇನಾಪಿ ಏವಂ ಪಾಸೇ ಕತವಿಸೇಸೇ ಸತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಉಭಿನ್ನನ್ತಿ ಪಾಸಕಾರಕಸ್ಸ ಚ ಇದಾನಿ ಲಭಿತ್ವಾ ಪಟಿಜಗ್ಗನ್ತಸ್ಸ ಚಾತಿ ಉಭಯೇಸಂ.

೨೯೯-೩೦೦. ಯೋತಿ ಪಾಸಕಾರಕೋ, ಲದ್ಧಪಾಸಕೋತಿ ಇಮೇಸಂ ಯೋ ಕೋಚಿ. ಉಗ್ಗಳಾಪೇತ್ವಾತಿ ವಿಘಾಟೇತ್ವಾ, ಯಥಾ ತತ್ಥ ಪಾಣಿನೋ ನ ಬಜ್ಝನ್ತಿ, ಏವಂ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತತ್ಥ ಚಾತಿ ಪುನ ಸಣ್ಠಪಿತೇ ಪಾಸೇ ಚ. ಕೋ ವಿಮುಚ್ಚತಿ? ಯೇನ ಲದ್ಧೋ, ಸೋ.

೩೦೧-೨. ಗೋಪೇತ್ವಾತಿ ಗೋಪನಹೇತು ಮೋಕ್ಖೋ ನ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಸೀಹಂ ದಿಸ್ವಾ ಭಯಂ ಹೋತೀ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ಹೇತುಮ್ಹಿ ತ್ವಾ-ಪಚ್ಚಯೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ತಮಞ್ಞೋ…ಪೇ… ನ ಚ ಮುಚ್ಚತೀತಿ ಏತ್ಥ ನ ಚಾತಿ ನೇವ. ನಾಸೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಸೋ ವಾತಿ ಸೋ ಯಥಾ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಸತ್ತಸ್ಸ ವಿನಾಸೋಪಕರಣಂ ನ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಛಿನ್ದನಾದೀಹಿ ನಾಸೇತ್ವಾ. ತಂ ಪಾಸಯಟ್ಠಿಂ. ಕೋ ವಿಮುಚ್ಚತಿ? ಪಾಸಕಾರಕೋ.

೩೦೩. ಸೂಲಂ ¶ ರೋಪೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಸೂಲಂ ನಿಖಣನ್ತಸ್ಸ. ಸಜ್ಜೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಸಣ್ಠಪೇನ್ತಸ್ಸ.

೩೦೪. ಅಸಞ್ಚಿಚ್ಚಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಕತೇನ ಪಯೋಗೇನಾ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ, ‘‘ಮತೇಪಿ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಏತೇಹಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ಇಮಿನಾಹಂ ಉಪಕ್ಕಮೇನ ಇಮಂ ಮಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಚೇತೇತ್ವಾ ಅಪಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಅವಧಕಚೇತನೋ ಹುತ್ವಾ ಕತೇನ ಅಞ್ಞತ್ಥಿಕೇನಪಿ ಉಪಕ್ಕಮೇನ ಪರೇ ಮತೇಪಿ ಆಪತ್ತಿ ನತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ, ಮುಸಲುಸ್ಸಾಪನಾದಿವತ್ಥೂಸು (ಪಾರಾ. ೧೮೦) ವಿಯ ಅಯಂ ಸತ್ತೋತಿಸಞ್ಞೀ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಇಮಿನಾ ಉಪಕ್ಕಮೇನ ಇಮಂ ಮಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವೀತಿಕ್ಕಮಸಮುಟ್ಠಾಪಕಚೇತನಾಸಮ್ಪಯುತ್ತವಿಕಪ್ಪರಹಿತೋ ಹುತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥಿಕೇನ ಪಯೋಗೇನ ಮನುಸ್ಸೇ ಮತೇಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ ನತ್ಥೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸಾತಿ ¶ ‘‘ಇಮಿನಾ ಅಯಂ ಮರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಉಪಕ್ಕಮೇನ ಪರೇ ಮತೇಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ, ವಿಸಗತಪಿಣ್ಡಪಾತವತ್ಥುಮ್ಹಿ (ಪಾರಾ. ೧೮೧) ವಿಯ ‘‘ಇದಂ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಕತೇನ ಮನುಸ್ಸೇ ಮತೇಪಿ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಆಕಡ್ಢತಿ. ಅಮರಣಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಮರಣಿಚ್ಛಾಸಹಿತಚಿತ್ತಸ್ಸ ಉಪಕ್ಕಮೇನ ಪರೇ ಮತೇಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ ವುದ್ಧಪಬ್ಬಜಿತಾದಿವತ್ಥೂಸು (ಪಾರಾ. ೧೮೦) ವಿಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಉಮ್ಮತ್ತಕಾದಯೋ ವುತ್ತಸರೂಪಾಯೇವ.

೩೦೫. ‘‘ಮನುಸ್ಸಪಾಣಿಮ್ಹೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಮನುಸ್ಸಭಾವೋ ಅಙ್ಗಭಾವೇನ ದಸ್ಸಿತೋ. ‘‘ಸಚಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಮರಣೂಪಸಂಹಿತ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಮರಣೂಪಸಂಹಿತಚಿತ್ತತಾ ದಸ್ಸಿತಾ.

ತತಿಯಪಾರಾಜಿಕಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೩೦೬-೭. ಏವಂ ನಾತಿಸಙ್ಖೇಪವಿತ್ಥಾರನಯೇನ ತತಿಯಪಾರಾಜಿಕವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಚತುತ್ಥಪಾರಾಜಿಕವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಅಸನ್ತ’’ನ್ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ‘‘ಅಸನ್ತ’’ನ್ತಿ ಅಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಅತ್ತನೀ’’ತಿ ಚ ‘‘ಝಾನಾದಿಭೇದ’’ನ್ತಿ ಅಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಚ ‘‘ಸಮುದಾಚರೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಅಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಯೋ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಚ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಅಜ್ಝಾಹರಿತ್ವಾ ‘‘ಅತ್ತನಿ ಅಸನ್ತ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ.

ಅತ್ತನಿ ¶ ಅಸನ್ತನ್ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಾನೇ ಅನುಪ್ಪಾದಿತತಾಯ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಂ. ಅತ್ತಸ್ಸಿತಮೇವ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ತುಪನಾಯಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಅತ್ತನಿ ವಿಜ್ಜಮಾನಂ ವಿಯ ಕತ್ವಾ ತಂ ಉಪನೇತ್ವಾ ¶ . ಭವಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ಚ ವತ್ತಮಾನನ್ತಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಚ ವತ್ತನ್ತಂ ಭವಂ ಚಿತ್ತೇನ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ತಕ್ಕೇತ್ವಾ, ಚಿತ್ತೇ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಅಞ್ಞಾಪದೇಸಞ್ಚ ವಿನಾತಿ ‘‘ಯೋ ತೇ ವಿಹಾರೇ ವಸತೀಧ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವಕ್ಖಮಾನಂ ಪರಿಯಾಯಕಥಂ ಠಪೇತ್ವಾ. ಅಧಿಮಾನಞ್ಚ ವಿನಾತಿ ಅದಿಟ್ಠೇ ದಿಟ್ಠಸಞ್ಞಿತಾದಿಸಭಾವಂ ಅಧಿಗತಮಾನಸಙ್ಖಾತಂ ‘‘ಅಧಿಗತಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮೋ ಅಹಮ್ಹೀ’’ತಿ ಅಧಿಮಾನಞ್ಚ ಠಪೇತ್ವಾ. ಝಾನಾದಿಭೇದನ್ತಿ ಝಾನಾದಯೋ ಭೇದಾ ವಿಸೇಸಾ ಯಸ್ಸ ತಂ ಝಾನಾದಿಭೇದಂ, ‘‘ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮೋ ನಾಮ ಝಾನಂ ವಿಮೋಕ್ಖೋ ಸಮಾಧಿ ಸಮಾಪತ್ತಿ ಞಾಣದಸ್ಸನಂ ಮಗ್ಗಭಾವನಾ ಫಲಸಚ್ಛಿ ಕಿರಿಯಾ ಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನಂ ವಿನೀವರಣತಾ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಸುಞ್ಞಾಗಾರೇ ಅಭಿರತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೯೮, ೧೯೯) ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತಂ ಝಾನಾದಿಧಮ್ಮವಿಸೇಸನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮನ್ತಿ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಾನಂ ಝಾಯೀನಞ್ಚೇವ ಅರಿಯಾನಞ್ಚ ಧಮ್ಮ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೧೯೭) ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ವುತ್ತಂ ಝಾನಲಾಭೀಹಿ ಚೇವ ಅಟ್ಠಹಿ ಅರಿಯಪುಗ್ಗಲೇಹಿ ಚ ಅಧಿಗತತ್ತಾ ತೇಸಂ ಸನ್ತಕನ್ತಿ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗತಂ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಂ.

ವಿಞ್ಞತ್ತಿಪಥೇ ಠಿತಸ್ಸ ಕಾಯೇನ ವಾ ವಾಚಾಯ ವಾ ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಮುದಾಚರೇಯ್ಯಾತಿ ಅಜ್ಝಾಹರಿತ್ವಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ವಿಞ್ಞತ್ತಿಪಥೇ ಠಿತಸ್ಸಾತಿ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಬ್ಭನ್ತರೇ ಪದೇಸೇ ಠಿತಸ್ಸ ‘‘ಇತ್ಥಿಯಾ ವಾ ಪುರಿಸಸ್ಸ ವಾ ಗಹಟ್ಠಸ್ಸ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸ ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೯೮) ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತಸ್ಸ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ. ಕಾಯೇನ ವಾತಿ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾದಿವಸೇನ ಕಾಯೇನ ವಾ. ‘‘ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾಯ ಸೀಸಂ ನ ಓತರತಿ, ಇದಂ ಅಭೂತಾರೋಚನಂ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾಯಪಿ ಓತರತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೧೫) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ಇಧ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾದಿಹತ್ಥವಿಕಾರೋ ಚ ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಚೋಪನಞ್ಚ ‘‘ಕಾಯೇನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ವಾಚಾಯ ವಾತಿ ಯೋ ಸವನೂಪಚಾರೇ ಠಿತೋ ತೇನ ವಿಞ್ಞಾತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯೇನ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ವೋಹಾರೇನ ವಾ. ಯೋ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಯೋ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಥೇರೋ ವಾ ನವೋ ¶ ವಾ ಮಜ್ಝಿಮೋ ವಾ. ಸಮುದಾಚರೇಯ್ಯಾತಿ ‘‘ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಾಮೀ’’ತಿಆದಿವಚನಪ್ಪಕಾರೇಸು ಯಂ ಕಞ್ಚಿ ಪಕಾರಂ ವದೇಯ್ಯ. ತದತ್ಥೇತಿ ತೇನ ವುತ್ತವಾಕ್ಯಸ್ಸ ಅತ್ಥೇ. ಞಾತೇವಾತಿ ಞಾತೇ ಏವ. ಮಾತುಗಾಮಂ ವಾ ಪುರಿಸಂ ವಾ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ವುತ್ತೇ, ತೇನೇವ ವಾ ಅನುದ್ದಿಸ್ಸ ವುತ್ತೇ ಸವನೂಪಚಾರೇ ಠಿತೇನ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಮನುಸ್ಸಭೂತೇನ ವಚನಸಮನನ್ತರಮೇವ ‘‘ಅಯಂ ಪಠಮಜ್ಝಾನಲಾಭೀ’’ತಿಆದಿಕೇ ಯಥಾವುತ್ತೇ ಅತ್ಥಪ್ಪಕಾರೇ ಞಾತೇಯೇವ. ‘‘ಸೋ’’ತಿ ಅಜ್ಝಾಹರಿತ್ವಾ ‘‘ಸೋ ಪುನ ರುಳ್ಹಿಭಾವೇ ಅಭಬ್ಬೋ’’ತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ, ಅತ್ತನಿ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಗುಣಂ ಸನ್ತಂ ವಿಯ ಕತ್ವಾ ಇಚ್ಛಾಚಾರೇ ಠತ್ವಾ ಏವಂ ಕಥಿತಪುಗ್ಗಲೋ ಸೀಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಉಪರೂಪರಿ ಲಬ್ಭಮಾನಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಗುಣೇಹಿ ಬುದ್ಧಿಸಙ್ಖಾತಂ ಸಾಸನೇ ಬುದ್ಧಿಮಧಿಗನ್ತುಂ ಅನರಹೋತಿ ಅತ್ಥೋ ¶ . ಕಿಂ ವಿಯಾತಿ ಆಹ ‘‘ಯಥೇವ…ಪೇ… ರುಳಿಭಾವೇ’’ತಿ. ‘‘ಯಥಾ’’ತಿ ಏತೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ‘‘ತಥಾ’’ತಿ, ಯಥಾ ತಾಲೋ ಮತ್ಥಕಚ್ಛಿನ್ನೋ ಅಭಬ್ಬೋ ಪುನ ವಿರುಳ್ಹಿಯಾ, ಸೋಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಆಪನ್ನೋ ತಥೇವ ದಟ್ಠಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೦೮-೯. ಇದಾನಿ ‘‘ಞಾತೇವ ಅಭಬ್ಬೋ’’ತಿ ಚ ‘‘ಅಞ್ಞಾಪದೇಸಞ್ಚ ವಿನಾ’’ತಿ ಚ ಏತಸ್ಮಿಂ ವಾಕ್ಯದ್ವಯೇ ಬ್ಯತಿರೇಕತ್ಥವಸೇನ ಸಮ್ಭವನ್ತಂ ಆಪತ್ತಿಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಅಸನ್ತಮೇವಾ’’ತಿಆದಿ.

ಅನನ್ತರನ್ತಿ ‘‘ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಾಮೀ’’ತಿಆದಿವಚನಸಮನನ್ತರಮೇವ. ಸೋತಿ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಬ್ಭನ್ತರೇ ಠತ್ವಾ ಯೇನ ತಂ ವಚನಂ ಸುತಂ, ಸೋ ಪರೋ ಪುಗ್ಗಲೋ. ಜಾನಾತಿ ಚೇತಿ ‘‘ಅಯಂ ಪಠಮಜ್ಝಾನಲಾಭೀ’’ತಿಆದಿವಸೇನ ತೇನ ವುತ್ತವಚನಪ್ಪಕಾರೇನ ಅತ್ಥಂ ಅವಿರಾಧೇತ್ವಾ ಅಚಿರೇನೇವ ಸಚೇ ಜಾನಾತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯೋ ಪನ ಝಾನಾದೀನಂ ಅತ್ತನಾ ಅಲದ್ಧಭಾವೇನ ವಾ ಆಗಮೇ ಉಗ್ಗಹಪರಿಪುಚ್ಛಾದಿವಸೇನ ಅಪರಿಚಿತತ್ತಾ ವಾ ಝಾನಾದಿಸರೂಪಂ ಅಜಾನನ್ತೋಪಿ ¶ ಕೇವಲಂ ‘‘ಝಾನಂ ವಿಮೋಕ್ಖೋ ಸಮಾಧಿ ಸಮಾಪತ್ತೀ’’ತಿಆದಿವಚನಾನಂ ಸುತಪುಬ್ಬತ್ತಾ ತೇನ ‘‘ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಾಮೀ’’ತಿಆದಿವಚನೇ ವುತ್ತೇ ‘‘ಝಾನಂ ಕಿರ ಏಸ ಸಮಾಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ಯದಿ ಏತ್ತಕಮತ್ಥಮ್ಪಿ ಜಾನಾತಿ, ಸೋಪಿ ‘‘ಜಾನಾತಿ’’ಚ್ಚೇವ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೧೫) ವುತ್ತೋತಿ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಚುತೋ ಹೀತಿ ಹಿ-ಸದ್ದೋ ಅವಧಾರಣೇ, ಅತ್ತನಾ ವುತ್ತೇ ತೇನ ತತ್ತಕೇಯೇವ ಞಾತೇ ಸೋ ಅಸನ್ತಗುಣದೀಪಕೋ ಪಾಪಪುಗ್ಗಲೋ ಫಲಸಮ್ಪತ್ತಿಸಮ್ಪನ್ನಂ ಇಮಂ ಸಾಸನಾಮತಮಹಾಪಾದಪಂ ಆರುಯ್ಹಾಪಿ ಫಲಂ ಅಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ವಿರಾಧೇತ್ವಾ ಪತಿತ್ವಾ ಮತೋ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಇಮಸ್ಸೇವತ್ಥಸ್ಸ ‘‘ಅಸನ್ತ’’ಮಿಚ್ಚಾದಿನಾ ಪಠಮಂ ವುತ್ತಸ್ಸಪಿ ಬ್ಯತಿರೇಕತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಅನುವಾದವಸೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪುನರುತ್ತಿದೋಸೋ ನ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಇದಾನಿ ತಂ ಬ್ಯತಿರೇಕತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ನೋ ಚೇ…ಪೇ… ಹೋತೀ’’ತಿ. ಯಸ್ಸ ಸೋ ಆರೋಚೇತಿ, ಸೋ ಚೇ ನ ಜಾನಾತಿ, ಅಸ್ಸ ಅಸನ್ತಗುಣದೀಪಕಸ್ಸ ಮುಸಾವಾದಿನೋ.

‘‘ಅಞ್ಞಾಪದೇಸಞ್ಚ ವಿನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ದಸ್ಸಿತಬ್ಯತಿರೇಕತ್ಥಸ್ಸ ಭಾವಾಭಾವೇ ಸಮ್ಭವನ್ತಂ ಆಪತ್ತಿಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಯೋ ತೇ’’ತಿಆದಿ. ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ತೇ ತವ ಇಧ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ವಸತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ದೀಪಿತೇತಿ ಅತ್ತನೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇ ಪಕಾಸಿತೇ. ಜಾನಾತಿ ಚೇತಿ ಯೋ ತಥಾ ವುತ್ತವಚನಂ ಅಸ್ಸೋಸಿ, ಸೋ ‘‘ಏಸ ಅಞ್ಞಾಪದೇಸೇನ ಅತ್ತನೋ ಝಾನಲಾಭಿತಂ ದೀಪೇತೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಏಸೋ ಝಾನಲಾಭೀ’’ತಿ ¶ ವಾ ವಚನಸಮನನ್ತರಮೇವ ಸಚೇ ಜಾನಾತಿ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಏವಂ ಕಥಿತವಚನವತೋ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ. ತಂ ತೇನ ವುತ್ತವಚನಂ. ದುಕ್ಕಟಮೇವ ಹೋತಿ, ನ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅತ್ತನೋ ಆವಾಸಕಾರಾನಂ ದಾಯಕಾನಂ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಪವತ್ತಿಂ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸ ವಿಯ ಅತ್ತನೋಯೇವ ಅಸನ್ತಗುಣಂ ಸನ್ತಮಿವ ¶ ಕತ್ವಾ ಕಥನಾಕಾರೋ ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ಅತ್ಥತೋ ವುತ್ತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ.

ಏತ್ಥ ಚ ಝಾನಲಾಭೀತಿ ಚಾತಿ ಅವುತ್ತಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೇನ ಚ-ಸದ್ದೇನ ಪಾಳಿಯಂ (ಪಾರಾ. ೨೨೦) ಆಗತಾ ಅವಸೇಸಪರಿಯಾಯವಾರಾ ಚ ಸಙ್ಗಹಿತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ತಥಾ ಝಾನಲಾಭೀತಿ ಏತ್ಥ ಝಾನಗ್ಗಹಣೇನ ವಿಮೋಕ್ಖಾದೀನಞ್ಚ ಉಪಲಕ್ಖಿತತ್ತಾ ಝಾನಾದಿದಸವಿಧಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮವಿಸಯಪರಿಯಾಯಕಥಂ ಸುತವತಾ ತಙ್ಖಣೇ ತದತ್ಥೇ ಞಾತೇ ಪರಿಯಾಯಸಮುಲ್ಲಾಪಕೇನ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಞ್ಚ ಅವಿಞ್ಞಾತೇ ವಾ ಚಿರೇನ ವಿಞ್ಞಾತೇ ವಾ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ಅತ್ಥತೋ ದಸ್ಸಿತಮೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

೩೧೦. ಏತನ್ತಿ ಯಥಾವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಝಾನಾದಿಭೇದಂ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಂ. ಅಧಿಮಾನಾತಿ ‘‘ಅಧಿಗತೋಹ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಉಪ್ಪನ್ನಮಾನಾ, ಅಧಿಕಮಾನಾತಿ ಅತ್ಥೋ, ‘‘ಅಯಂ ಧಮ್ಮೋ ಮಯಾ ಅಧಿಗತೋ’’ತಿ ದಳ್ಹಮುಪ್ಪನ್ನೇನ ಮಾನೇನ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ವುತ್ತೋ ಅನಾಪತ್ತಿನಯೋತಿ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಭಾವೋ ಅನಾಪತ್ತಿ, ಸಾ ಏವ ನಯೋ ನೇತಬ್ಬೋ ಬುಜ್ಝಿತಬ್ಬೋತಿ ಕತ್ವಾ, ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಅಧಿಮಾನೇನಾ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತೋ ಭಗವತಾತಿ ಅತ್ಥೋ, ‘‘ಅಧಿಗತಧಮ್ಮೋಹ’’ನ್ತಿ ಅಧಿಮಾನೇನ ‘‘ಅಹಂ ಪಠಮಜ್ಝಾನಲಾಭೀ’’ತಿಆದೀನಿ ವದನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಅಯಮಧಿಮಾನೋ ಕಸ್ಸ ಹೋತಿ, ಕಸ್ಸ ನ ಹೋತೀತಿ ಚೇ? ಅರಿಯಾನಂ ನ ಹೋತಿ ಮಗ್ಗಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾದೀಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾಹಿ ಸಞ್ಜಾತಸೋಮನಸ್ಸಾನಂ ವಿತಿಣ್ಣಕಙ್ಖತ್ತಾ. ದುಸ್ಸೀಲಸ್ಸಾಪಿ ನ ಹೋತಿ ತಸ್ಸ ಅರಿಯಗುಣಾಧಿಗಮೇ ನಿರುಸ್ಸಾಹತ್ತಾ. ಸುಸೀಲಸ್ಸಾಪಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಾನುಯೋಗರಹಿತಸ್ಸ ನಿದ್ದಾರಾಮತಾದಿಮನುಯುತ್ತಸ್ಸ ನ ಹೋತಿ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಭಾವನಾಭಿಯೋಗತ್ತಾ. ಸುಪರಿಸುದ್ಧಾಯ ಸೀಲಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಸಮಥಭಾವನಾಮನುಯುತ್ತಸ್ಸ ರೂಪಾರೂಪಸಮಾಪತ್ತಿಯಂ ಪತ್ತಾಸಿನೋ ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಭಿಯುತ್ತಸ್ಸ ¶ ಸೋಪಕ್ಕಿಲೇಸೋದಯಬ್ಬಯಞಾಣಲಾಭಿನೋ ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಸೋ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಭಾವನಾಹಿ ಕಿಲೇಸಸಮುದಾಚಾರಸ್ಸ ಅಭಾವೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ತೇ ವಿಸೇಸಭಾಗಿನೋ ಭವಿತುಂ ಅದತ್ವಾ ಠಿತಿಭಾಗಿನೋ ಕತ್ವಾ ಠಪೇತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಪನಾತಿ ಅಪಿ-ಸದ್ದತ್ಥೋ. ‘‘ಏವ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿನಯೋ ವುತ್ತೋ’’ತಿ ಪಚ್ಚಾಮಸತಿ. ‘‘ಅವತ್ತುಕಾಮಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇದಞ್ಚ ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತಂ ‘‘ಅನುಲ್ಲಪನಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸಾ’’ತಿ ¶ (ಪಾರಾ. ೨೨೨, ೨೨೫) ಇದಞ್ಚ ಅನತ್ಥನ್ತರಂ. ಅವತ್ತುಕಾಮಸ್ಸಾತಿ ಏವಂ ವುತ್ತೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಕೋಹಞ್ಞೇನ ಪಾಪಿಚ್ಛಾಪಕತಸ್ಸ ‘‘ಝಾನಾದೀನಂ ಲಾಭಿಮ್ಹೀ’’ತಿ ವದನ್ತಸ್ಸ ಅಜ್ಝಾಸಯೋ ಉಲ್ಲಪನಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ನಾಮ, ತಥಾ ಅಹುತ್ವಾ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀಸು ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಏವಮೇವ ಅನಾಪತ್ತಿಭಾವೋ ವುತ್ತೋ ಭಗವತಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಆದಿಕಸ್ಸಾಪಿ ಏವಂ ವುತ್ತೋತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೨೨) ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸಾಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿಭಾವೋ ವುತ್ತೋ ಭಗವತಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ವಗ್ಗುಮುದಾತೀರಿಯಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಾ. ಅವುತ್ತಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೇನ ತಥಾ-ಸದ್ದೇನ ಇಧ ಅವುತ್ತಉಮ್ಮತ್ತಕಖಿತ್ತಚಿತ್ತವೇದನಟ್ಟಾ ಗಹಿತಾ.

೩೧೧. ಪಾಪಿಚ್ಛತಾತಿ ‘‘ಏವಂ ಮಂ ಜನೋ ಸಮ್ಭಾವೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಝಾನಲಾಭಿತಾದಿಹೇತುಕಾಯ ಸಮ್ಭಾವನಾಯ ಸಮ್ಭಾವನಾನಿಮಿತ್ತಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಪಟಿಲಾಭಸ್ಸ ಪತ್ಥನಾಸಙ್ಖಾತಾಯ ಪಾಪಿಕಾಯ ಲಾಮಿಕಾಯ ಇಚ್ಛಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತಭಾವೋ ಚ. ತಸ್ಸಾತಿ ಯಂ ಝಾನಾದಿಭೇದಭಿನ್ನಂ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಂ ಸಮುಲ್ಲಪಿ, ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ. ಅಸನ್ತಭಾವೋತಿ ಅತ್ತಸನ್ತಾನೇ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಜಾತಿಯಂ ಅನುಪ್ಪಾದಿತಭಾವೇನ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಭಾವೋ. ಮನುಸ್ಸಕಸ್ಸ ಆರೋಚನಞ್ಚೇವಾತಿ ವುತ್ತವಚನಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ತಙ್ಖಣೇ ಜಾನನಕಸ್ಸ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕಸ್ಸ ‘‘ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಸವನೂಪಚಾರೇ ¶ ಠತ್ವಾ ಆರೋಚನಞ್ಚ. ನಞ್ಞಾಪದೇಸೇನ ಆರೋಚನಞ್ಚಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ಯೋ ತೇ ವಿಹಾರೇ ವಸತಿ, ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ೨೨೦) ನಯೇನ ಪವತ್ತಅಞ್ಞಾಪದೇಸಂ ವಿನಾ ಉಜುಕಮೇವ ಆರೋಚನಞ್ಚ. ತದೇವ ಞಾಣನ್ತಿ ತದಾ ಏವ ಞಾಣಂ, ಅಚಿರಾಯಿತ್ವಾ ವುತ್ತಕ್ಖಣೇಯೇವ ಜಾನನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತ್ಥಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಚತುತ್ಥಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿಯಂ. ಧೀರಾ ವಿನಯಧರಾ.

೩೧೨. ಪಠಮೇ ದುತಿಯೇ ಚನ್ತೇತಿ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹಪಾರಾಜಿಕವಜ್ಜಿತೇ ಯಥಾವುತ್ತಪಾರಾಜಿಕತ್ತಯೇ. ಪರಿಯಾಯೋ ನ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿಪಥಂ ಪರಿಯಾಯವಚನಂ ನ ಲಭತಿ. ‘‘ನ ಪನೇತರೇ’’ತಿ ಇದಂ ಏತ್ಥಾಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ, ಇತರೇ ಪನ ತತಿಯಪಾರಾಜಿಕೇ ಪರಿಯಾಯೋ ನ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಮರಣವಣ್ಣಂ ವಾ ಸಂವಣ್ಣೇಯ್ಯಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೭೨) ಚ ‘‘ಅಮ್ಭೋ ಪುರಿಸ ಕಿಂ ತುಯ್ಹಿಮಿನಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ೧೭೧) ಚ ‘‘ಯೋ ಏವಂ ಮರತಿ, ಸೋ ಧನಂ ವಾ ಲಭತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ೧೭೫) ಚ ಪರಿಯಾಯೇನ ವದನ್ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಮೇವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಆಣತ್ತಿ ಪಾರಾಜಿಕಹೇತುಆಣತ್ತಿಕಪ್ಪಯೋಗೋ. ನ ಪನೇತರೇತಿ ಪಠಮಚತುತ್ಥಪಾರಾಜಿಕದ್ವಯೇ ಪನ ಪಾರಾಜಿಕಹೇತುಭೂತಾ ಆಣತ್ತಿ ನ ಲಭತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೧೩. ಆದೀತಿ ¶ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಂ. ಏಕಸಮುಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಏಕಕಾರಣಂ. ಸಮುಟ್ಠಾತಿ ಆಪತ್ತಿ ಏತಸ್ಮಾತಿ ಸಮುಟ್ಠಾನಂ, ಕಾರಣಂ ಕಾಯಾದಿ. ತಂ ಪನ ಛಬ್ಬಿಧಂ ಕಾಯೋ, ವಾಚಾ, ಕಾಯವಾಚಾ, ಕಾಯಚಿತ್ತಂ, ವಾಚಾಚಿತ್ತಂ, ಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತನ್ತಿ. ತೇಸಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಉತ್ತರೇ (ಉ. ವಿ. ೩೨೫ ಆದಯೋ) ಯಥಾಗತಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಚ ವಣ್ಣಯಿಸ್ಸಾಮ. ತತ್ರಿದಂ ಏಕಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಏಕಂ ಕಾಯಚಿತ್ತಂ ಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಕತ್ವಾ. ತೇನಾಹ ‘‘ದುವಙ್ಗಂ ಕಾಯಚಿತ್ತತೋ’’ತಿ. ‘‘ತಂ ಸಮುಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ಅಜ್ಝಾಹಾರೋ. ಯೇನ ಸಮುಟ್ಠಾನೇನ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಂಸಮುಟ್ಠಾನಸಙ್ಖಾತಂ ¶ ಕಾರಣಂ. ಅಙ್ಗಜಾತಸಙ್ಖಾತಂ ಕಾಯಞ್ಚ ಸೇವನಚಿತ್ತಞ್ಚಾತಿ ದ್ವಯಂ ಅಙ್ಗಂ ಅವಯವಂ ಏತಸ್ಸಾತಿ ದುವಙ್ಗಂ, ತದುಭಯಸಭಾವನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ ಯಥಾ ‘‘ದುವಙ್ಗಂ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನ’’ನ್ತಿ. ಸೇಸಾತಿ ಅವಸಿಟ್ಠಾನಿ ತೀಣಿ ಪಾರಾಜಿಕಾನಿ. ತಿಸಮುಟ್ಠಾನಾತಿ ಕಾಯಚಿತ್ತಂ, ವಾಚಾಚಿತ್ತಂ, ಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತನ್ತಿ ತಿಸಮುಟ್ಠಾನಾ ತೀಣಿ ಸಮುಟ್ಠಾನಾನಿ ಏತೇಸನ್ತಿ ಕತ್ವಾ. ತೇಸನ್ತಿ ತೇಸಂ ತಿಣ್ಣಂ ಸಮುಟ್ಠಾನಾನಂ. ಅಙ್ಗಾನೀತಿ ಅವಯವಾನಿ. ಸತ್ತ ಕಾಯೋ, ಚಿತ್ತಂ, ವಾಚಾ, ಚಿತ್ತಂ, ಕಾಯೋ, ವಾಚಾ, ಚಿತ್ತನ್ತಿ, ತಂಸಭಾವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೩೧೪. ಆದೀತಿ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಪಟಿಸೇವನಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಚೇತನಾಸಭಾವಂ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಂ. ಸುಖೋಪೇಕ್ಖಾಯುತಂ ಉದೀರಿತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಇಟ್ಠಾಲಮ್ಬಣಪಟಿಲಾಭಾದಿಸೋಮನಸ್ಸಹೇತುಮ್ಹಿ ಸತಿ ಸುಖವೇದನಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಅಸತಿ ಉಪೇಕ್ಖಾವೇದನಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ತತಿಯಂ ದುಕ್ಖವೇದನನ್ತಿ ತತಿಯಂ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹಪಾರಾಜಿಕಂ ದೋಸಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಚೇತನಾಸಭಾವತ್ತಾ ದುಕ್ಖವೇದನಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದುತಿಯನ್ತಿ ಅದಿನ್ನಾದಾನಚೇತನಾಲಕ್ಖಣಂ ದುತಿಯಪಾರಾಜಿಕಂ. ಲೋಭೇನ ಪರಸನ್ತಕಂ ಚೋರಿಕಾಯ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಸೋಮನಸ್ಸಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಕೋಧೇನ ಅಭಿಭೂತಸ್ಸ ವಿಲುಮ್ಪಿತ್ವಾ ವಾ ವಿಲುಮ್ಪಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ಗಣ್ಹತೋ ದೋಮನಸ್ಸಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಸೋಮನಸ್ಸಂ, ದೋಮನಸ್ಸಞ್ಚ ವಿನಾ ಅಗ್ಗಹೇತುಕಾಮೋ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಉದಾಸೀನಸ್ಸ ಗಣ್ಹತೋ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ ‘‘ತಿವೇದನಮುದೀರಿತ’’ನ್ತಿ ಆಹ.

ಚತುತ್ಥಞ್ಚಾತಿ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಸಮುಲ್ಲಪನಚೇತನಾಲಕ್ಖಣಂ ಚತುತ್ಥಪಾರಾಜಿಕಞ್ಚ. ಸಮ್ಭಾವನಿಚ್ಛಾಯ ಪಚ್ಚಯಾಸಾಯ ವಾ ತುಟ್ಠತುಟ್ಠಸ್ಸೇವ ‘‘ಅಹಂ ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಾಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ¶ ಅತ್ತನೋ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಲಾಭಿತಂ ವದನ್ತಸ್ಸ ಸೋಮನಸ್ಸಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಅಞ್ಞಪುಗ್ಗಲೇಸು ಪಟಿಹತಚಿತ್ತಸ್ಸ ಕಲಹಪುರೇಕ್ಖಾರತಾಯ ವದತೋ ದೋಮನಸ್ಸಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಪಚ್ಚಯಾಲಾಭೇನ ಜಿಘಚ್ಛಾದಿದುಕ್ಖಂ ¶ ಸಹಿತುಮಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತಾಯ ಉದಾಸೀನಸ್ಸ ವದತೋ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ ‘‘ತಿವೇದನಮುದೀರಿತ’’ನ್ತಿ ಆಹ.

೩೧೫. ಅಟ್ಠ ಚಿತ್ತಾನೀತಿ ಲೋಭಸಹಗತಾನಿ ಅಟ್ಠ ಚಿತ್ತಾನಿ ಲಬ್ಭರೇತಿ ಯೋಜನಾ, ಲಬ್ಭನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ, ಚೇತನಾಸಭಾವೇನ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕೇನ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಏವಮುಪರಿಪಿ. ದುವೇತಿ ಪಟಿಘಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಿ ದ್ವೇ ಚಿತ್ತಾನಿ. ದಸ ಚಿತ್ತಾನೀತಿ ಲೋಭಸಹಗತಾನಿ ಅಟ್ಠ, ದ್ವೇ ಪಟಿಘಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನೀತಿ. ಲಬ್ಭರೇತಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಭಾವೇನ ಲಬ್ಭನ್ತಿ.

೩೧೬. ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಯಥಾವುತ್ತಚಿತ್ತೇಹಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ, ತೇನ ಹೇತುನಾ. ಕ್ರಿಯಾತಿ ಕರಣೇನ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬತ್ತಾ ಕಿರಿಯಾ. ವೀತಿಕ್ಕಮಸಞ್ಞಾಯ ಅಭಾವೇನ ಮುಚ್ಚನತೋ ಸಞ್ಞಾಯ ವಿಮೋಕ್ಖೋ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಸಞ್ಞಾವಿಮೋಕ್ಖಂ. ಲೋಕವಜ್ಜನ್ತಿ ಲೋಕೇನ ಅಕುಸಲಭಾವತೋ ವಜ್ಜನೀಯನ್ತಿ ದೀಪಿತಂ ಪಕಾಸಿತಂ.

೩೧೭. ಆಪತ್ತಿಯಂಯೇವಾತಿ ಏವಕಾರೇನ ನ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಇದಂ ವಿಧಾನನ್ತಿ ಸಮುಟ್ಠಾನಾದಿಕಂ ಇದಂ ಯಥಾವುತ್ತಂ ವಿಧಾನಂ. ವಿಭಾವಿನಾತಿ ಪಞ್ಞವತಾ ವಿನಯಧರೇನ.

೩೧೮-೯. ಮುದುಪಿಟ್ಠಿ ಚಾತಿ ಲತಾ ವಿಯ ನಮಿತ್ವಾ ಕರಣಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ನಚ್ಚಿತುಂ ಸಮವಾಹಿತ್ವಾ ಮುದುಕತಪಿಟ್ಠಿಕೋ ಚ. ಲಮ್ಬೀ ಚಾತಿ ಪಲಮ್ಬಮಾನೇನ ದೀಘೇನ ಅಙ್ಗಜಾತೇನ ಯುತ್ತೋ. ಲಮ್ಬತೀತಿ ಲಮ್ಬಂ, ಅಙ್ಗಜಾತಂ, ತಂ ಯಸ್ಸ ಅತ್ಥಿ ಸೋ ಲಮ್ಬೀ. ಇಮೇ ದ್ವೇಪಿ ಕಾಮಪರಿಳಾಹಾತುರಭಾವೇ ಸತಿ ಅತ್ತನೋ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಅತ್ತನೋ ¶ ಮುಖಂ, ವಚ್ಚಮಗ್ಗಞ್ಚ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ವೀತಿಕ್ಕಮಿತುಮರಹತ್ತಾ ಪಾರಾಜಿಕಾಪನ್ನಸದಿಸತ್ತಾ ಪರಿವಜ್ಜಿತಾ. ಮುಖಗ್ಗಾಹೀತಿ ಮುಖೇನ ಗಹಣಂ ಮುಖಗ್ಗಾಹೋ, ಸೋ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಮುಖಗ್ಗಾಹೀ, ಪರಸ್ಸ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಮುಖೇನ ಗಣ್ಹನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ನಿಸೀದಕೋತಿ ಪರಸ್ಸ ಅಙ್ಗಜಾತೇ ಅತ್ತನೋ ವಚ್ಚಮಗ್ಗೇನ ನಿಸೀದನ್ತೋ. ಇಮೇ ದ್ವೇ ಸಹವಾಸಿಕಾನಂ ಸೀಲವಿನಾಸನತೋ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಸಂವಸಿತುಂ ಅನರಹಾತಿ ಪಾರಾಜಿಕಾಪನ್ನಸದಿಸತ್ತಾ ವಿವಜ್ಜಿತಾ. ತೇಸನ್ತಿ ಅಸಂವಾಸತಾಸಾಮಞ್ಞೇನ ಚತ್ತಾರೋ ಪಾರಾಜಿಕಾಪನ್ನೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ‘‘ತೇಸಞ್ಚ ಮಗ್ಗೇನಮಗ್ಗಪಟಿಪತ್ತಿಸಾಮಞ್ಞೇನ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಾಪನ್ನಸ್ಸೇವ ಅನುಲೋಮಿಕಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಾ’’ ಇಚ್ಚೇವಂ ನಿಸ್ಸನ್ದೇಹೇ ವುತ್ತಂ. ಇಮಿನಾ ಚ ಅಕತವೀತಿಕ್ಕಮಾನಮ್ಪಿ ಮುದುಪಿಟ್ಠಿಆದೀನಂ ಚತುನ್ನಂ ಅನುಲೋಮಪಾರಾಜಿಕಭಾವೋ ವುತ್ತೋತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ.

‘‘ಅಪರಾನಿಪಿ ಲಮ್ಬೀ, ಮುದುಪಿಟ್ಠಿಕೋ, ಪರಸ್ಸ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಮುಖೇನ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಪರಸ್ಸ ಅಙ್ಗಜಾತೇ ಅಭಿನಿಸೀದತೀತಿ ಇಮೇಸಂ ಚತುನ್ನಂ ವಸೇನ ಚತ್ತಾರಿ ಅನುಲೋಮಪಾರಾಜಿಕಾನೀತಿ ವದನ್ತಿ. ಏತಾನಿ ಹಿ ಯಸ್ಮಾ ಉಭಿನ್ನಂ ರಾಗವಸೇನ ಸದಿಸಭಾವೂಪಗತಾನಂ ಧಮ್ಮೋ ‘ಮೇಥುನಧಮ್ಮೋ’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏತೇನ ಪರಿಯಾಯೇನ ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ಅಪ್ಪಟಿಸೇವಿತ್ವಾಯೇವ ಕೇವಲಂ ಮಗ್ಗೇನ ಮಗ್ಗಪ್ಪವೇಸನವಸೇನ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬತ್ತಾ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸ ಅನುಲೋಮೇನ್ತೀತಿ ‘ಅನುಲೋಮಪಾರಾಜಿಕಾನೀ’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೩೩) –

ವುತ್ತತ್ತಾ ಚ ತಬ್ಬಣ್ಣನಾಯ ಚ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ –

‘‘ಲಮ್ಬಂದೀಘತಾಯ ಪಲಮ್ಬಮಾನಂ ಅಙ್ಗಜಾತಮೇತಸ್ಸಾತಿ ಲಮ್ಬೀ. ಸೋ ಏತ್ತಾವತಾ ನ ಪಾರಾಜಿಕೋ, ಅಥ ಖೋ ಯದಾ ಅನಭಿರತಿಯಾ ಪೀಳಿತೋ ಅತ್ತನೋ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಮುಖೇ ¶ ವಾ ವಚ್ಚಮಗ್ಗೇ ವಾ ಪವೇಸೇತಿ, ತದಾ ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತಿ. ಮುದುಕಾ ಪಿಟ್ಠಿ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಮುದುಪಿಟ್ಠಿಕೋ, ಕತಪರಿಕಮ್ಮಾಯ ಮುದುಕಾಯ ಪಿಟ್ಠಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತೋ. ಸೋಪಿ ಯದಾ ಅನಭಿರತಿಯಾ ಪೀಳಿತೋ ಅತ್ತನೋ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಅತ್ತನೋ ಮುಖೇ ಪವೇಸೇತಿ ತದಾ ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತಿ. ಪರಸ್ಸ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಮುಖೇನ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಯೋ ಅನಭಿರತಿಯಾ ಪೀಳಿತೋ ಪರಸ್ಸ ಸುತ್ತಸ್ಸ ವಾ ಪಮತ್ತಸ್ಸ ವಾ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಅತ್ತನೋ ಮುಖೇನ ಗಣ್ಹಾತಿ. ಪರಸ್ಸ ಅಙ್ಗಜಾತೇ ಅಭಿನಿಸೀದತೀತಿ ಯೋ ಅನಭಿರತಿಯಾ ಪೀಳಿತೋ ಪರಸ್ಸ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಕಮ್ಮನಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಚ್ಚಮಗ್ಗೇನ ತಸ್ಸೂಪರಿ ಅಭಿನಿಸೀದತಿ, ತಂ ಅತ್ತನೋ ವಚ್ಚಮಗ್ಗಂ ಪವೇಸೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಲಮ್ಬೀಆದಯೋ ಚತ್ತಾರೋ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕೇನ ಸಙ್ಗಹಿತಾ, ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಉಭಿನ್ನಂ ರಾಗಪರಿಯುಟ್ಠಾನಸಙ್ಖಾತೇನ ಪರಿಯಾಯೇನ ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ಅಪ್ಪಟಿಸೇವಿನೋ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ವಿಸುಂ ವುತ್ತಾ’’ತಿ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೨೩೩) –

ವುತ್ತತ್ತಾ ಚ ಕತವೀತಿಕ್ಕಮಾಯೇವೇತೇ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕಾ’’ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಾ.

ಭಿಕ್ಖುನೀನಞ್ಚ ಚತ್ತಾರೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅಸಾಧಾರಣಾನೀ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ, ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಅಸಾಧಾರಣಾನಿ ಭಿಕ್ಖುನೀನಮೇವ ನಿಯತಾನಿ ಉಬ್ಭಜಾಣುಮಣ್ಡಲಿಕಾ, ವಜ್ಜಪಟಿಚ್ಛಾದಿಕಾ, ಉಕ್ಖಿತ್ತಾನುವತ್ತಿಕಾ, ಅಟ್ಠವತ್ಥುಕಾತಿ ¶ ಚತ್ತಾರಿ ಪಾರಾಜಿಕಾನಿ ಚ. ವಿಬ್ಭನ್ತಾ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಸಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ತೇಸಂ ಅನುಲೋಮಿಕಾ’’ತಿ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ. ತೇಸಂ ಚತುನ್ನಂ ಪಾರಾಜಿಕಾನಂ ಅನುಲೋಮಿಕಾ ಸಯಂ ವಿಬ್ಭನ್ತಾ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಚಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಚಿತ್ತವಸಿಕಾ ಹುತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ¶ ನಿವತ್ಥಚೀವರಮ್ಪಿ ಹಿ ಮಾತುಗಾಮಾನಂ ನಿವಾಸನನೀಹಾರೇನ ಸಯಮೇವ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಗಿಹಿವೇಸಂ ರೋಚೇತ್ವಾ ಗಹಿತಮತ್ತೇ ಸಾಸನತೋ ಚುತಾ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಚಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಏವಂಕರಣೇನ ಗಿಹಿಭಾವಾಪನ್ನತಾಸಾಮಞ್ಞೇನ ಸಂವಾಸಾರಹಾ ನ ಹೋನ್ತೀತಿ ಇಮೇಸಂ ಚತುನ್ನಂ ಪಾರಾಜಿಕಾನಂ ಅನುಲೋಮಿಕಾ ಜಾತಾ.

ತಥಾತಿ ಯಥಾ ಇಮೇ ದಸ್ಸಿತಾ ತೇನ ಅಸಂವಾಸಾರಹತಾಯ, ಭಿಕ್ಖುಭಾವಾಯ ಅಭಬ್ಬತಾಯ ಚ ಪಾರಾಜಿಕಾವ, ತಥಾ ಏಕಾದಸ ಅಭಬ್ಬಪುಗ್ಗಲಾಪಿ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏಕಾದಸಾಭಬ್ಬಾತಿ ಮಾತುಘಾತಕೋ, ಪಿತುಘಾತಕೋ, ಅರಹನ್ತಘಾತಕೋ, ಸಙ್ಘಭೇದಕೋ, ಲೋಹಿತುಪ್ಪಾದಕೋ, ಪಣ್ಡಕೋ, ತಿರಚ್ಛಾನಗತೋ, ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕೋ, ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ, ಭಿಕ್ಖುನಿದೂಸಕೋ, ತಿತ್ಥಿಯಪಕ್ಕನ್ತಕೋತಿ ಏಕಾದಸ. ಸಬ್ಬೇತೇ ಚತುವೀಸತಿ ಏತೇ ಸಬ್ಬೇ ಚತುವೀಸತಿ ಪುಗ್ಗಲಾ ಸಮೋಧಾನತೋ ವೇದಿತಬ್ಬಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೩೨೦. ಇಮೇ ಚತುವೀಸತಿ ಪಾರಾಜಿಕಾ ಪುಗ್ಗಲಾ ಸೀಸಚ್ಛಿನ್ನೋವ ಜೀವಿತುಂ ಇಧ ಭಿಕ್ಖುಭಾವಾಯ ಅಭಬ್ಬಾತಿ ವುತ್ತಾತಿ ಯೋಜನಾ.

೩೨೧. ಇಮೇಸಂ ಏಕಾದಸನ್ನಂ ಅಭಬ್ಬತಾಯ ಹೇತುದಸ್ಸನತ್ಥಮಾಹ ‘‘ಪಣ್ಡಕೋ ಚಾ’’ತಿಆದಿ. ಪಣ್ಡಕೋ ಚಾತಿ ಆಸಿತ್ತಪಣ್ಡಕೋ, ಉಸೂಯಪಣ್ಡಕೋ, ಪಕ್ಖಪಣ್ಡಕೋ, ಓಪಕ್ಕಮಿಕಪಣ್ಡಕೋ, ನಪುಂಸಕಪಣ್ಡಕೋತಿ ವುತ್ತೋ ಪಞ್ಚವಿಧೋ ಪಣ್ಡಕೋ ಚ. ತಿರಚ್ಛಾನೋತಿ ತಿರಿಯಂ ಅಞ್ಛತಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ‘‘ತಿರಚ್ಛಾನೋ’’ತಿ ಗಹಿತೋ ನಾಗಸುಪಣ್ಣಾದಿಕೋ ಸಬ್ಬತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿಕೋ ಚ. ಯಕ್ಖಾದಯೋ ಸಬ್ಬೇ ಅಮನುಸ್ಸಾಪಿ ಇಧ ತಿರಚ್ಛಾನೇಯೇವ ಸಙ್ಗಹಿತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನೋಪಿ ಚಾತಿ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಬ್ಯಞ್ಜನಸಾಧಕೇಹಿ ಉಭತೋ ಕಮ್ಮತೋ ಜಾತಾನಿ ಥನಾದಿಕಾನಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಾನಿ ಯಸ್ಸಾತಿ ನಿರುತ್ತೋ ಇತ್ಥಿಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನೋ ¶ , ಪುರಿಸಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನೋತಿ ದುವಿಧೋ ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನೋ ಚ. ವತ್ಥುವಿಪನ್ನಾತಿ ತಬ್ಭಾವಭಾವಿತಾಯ ಭಿಕ್ಖುಭಾವೋ ವಸತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ವತ್ಥು, ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಭಿಕ್ಖುಭಾವಾರಹತಾ, ಸಾ ಪನ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಕ್ಖನ್ಧಕಾಗತಸಬ್ಬದೋಸವಿರಹಿತಗುಣಸಮ್ಪಯುತ್ತತಾ, ತಂ ವಿಪನ್ನಂ ಪಣ್ಡಕಭಾವಾದಿಯೋಗೇನ ಯೇಸಂ ತೇ ‘‘ವತ್ಥುವಿಪನ್ನಾ’’ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಾ. ಹಿ-ಸದ್ದೋ ಹೇತುಮ್ಹಿ. ಯಸ್ಮಾ ವತ್ಥುವಿಪನ್ನಾ, ತಸ್ಮಾ ಇಧ ಅತ್ತಭಾವೇ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಅಭಬ್ಬಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಅಹೇತುಪಟಿಸನ್ಧಿಕಾ’’ತಿ ವಚನೇನ ¶ ಇಮೇಸಂ ವಿಪಾಕಾವರಣಯುತ್ತಭಾವಮಾಹ, ಇಮಿನಾ ಏತೇಸಂ ಮಗ್ಗಾಧಿಗಮಸ್ಸ ವಾರಿತಭಾವೋ ದಸ್ಸಿತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೩೨೨. ಪಞ್ಚಾನನ್ತರಿಕಾತಿ ಕಮ್ಮಾವರಣೇನ ಯುತ್ತತಾಯ ಸಗ್ಗಮೋಕ್ಖಸಮ್ಪತ್ತಿತೋ ಪರಿಹಾಯಿತ್ವಾ ಮರಣಾನನ್ತರಂ ಅಪಾಯಪಟಿಸನ್ಧಿಯಂ ನಿಯತಾ ಮಾತುಘಾತಕಾದಯೋ ಪಞ್ಚಾನನ್ತರಿಕಾ ಚ. ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸೋಪಿ ಚಾತಿ ಲಿಙ್ಗತ್ಥೇನಕೋ, ಸಂವಾಸತ್ಥೇನಕೋ, ಉಭಯತ್ಥೇನಕೋತಿ ತಿವಿಧೋ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ಚ. ದೂಸಕೋತಿ ಪಕತತ್ತಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಮೇಥುನಂ ಪಟಿಸೇವಿತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ದೂಸಿತತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ದೂಸೇತೀತಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಿದೂಸಕೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ಚ. ತಿತ್ಥಿಪಕ್ಕನ್ತಕೋ ಚಾತಿ ತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ಲದ್ಧಿಂ, ವೇಸಞ್ಚ ರೋಚೇತ್ವಾ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತೇಸಮನ್ತರಂ ಪವಿಟ್ಠೋ ಚ. ಇತಿ ಅಟ್ಠ ಪನ ಕಿರಿಯಾನಟ್ಠಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಇತೀತಿ ಇದಮತ್ಥತ್ತಾ ಇಮೇತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತೇ ಇಮೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತೇ ಇಮೇ ಅಟ್ಠ ಪನ ಮಾತುವಧಾದಿಕಿರಿಯಾಯ ಇಹತ್ತಭಾವೇ ಭಿಕ್ಖುಭಾವಾಯ ಅನರಹಾ ಹುತ್ವಾ ನಟ್ಠಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತ್ತಾವತಾ ಏಕಾದಸಅಭಬ್ಬಾನಂ ಅಭಬ್ಬತಾಯ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸಿತಂ ಹೋತಿ.

೩೨೩. ಮಯಾ ಪಾರಾಜಿಕಾನಂ ಸಾರಭೂತೋ ಯೋ ಅಯಂ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವುತ್ತೋ, ತಸ್ಸ ವಿನಿಚ್ಛಯಸ್ಸ ಅನುಸಾರೇನ ಅನುಗಮನೇನ ಸೇಸೋಪಿ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಬುಧೇನ ಪಣ್ಡಿತೇನ ಅಸೇಸತೋವ ವಿಞ್ಞಾತುಂ ಸಕ್ಕಾತಿ ಯೋಜನಾ.

೩೨೪. ಪಟುಭಾವಕರೇ ¶ ಪರಮೇ ವಿವಿಧೇಹಿ ನಯೇಹಿ ಯುತ್ತೇ ವಿನಯಪಿಟಕೇ ಪರಮತ್ಥನಯಂ ಅಭಿಪತ್ಥಯತಾ ಅಯಂ ಸತತಂ ಪರಿಯಾಪುಣಿತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ. ತತ್ಥ ವಿವಿಧೇಹಿ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇಹಿ. ನಯೇಹೀತಿ ನೀಯನ್ತಿ ವುತ್ತಾನುಸಾರೇನ ಉದೀರಿಯನ್ತೀತಿ ‘‘ನಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇಹಿ ಚಕ್ಕಪೇಯ್ಯಾಲಾದೀಹಿ ನಯೇಹಿ. ಪರಮತ್ಥನಯನ್ತಿ ಪರಮೋ ಚ ಸೋ ಅತ್ಥೋ ಚಾತಿ ಪರಮತ್ಥೋ, ಪರಮೋ ವಾ ವಿಸೇಸೇನ ನಿಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ ಅತ್ಥೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ಸೋಯೇವ ವಿನಿಚ್ಛಯತ್ಥಿಕಾನಂ ಬುದ್ಧಿಯಾ ನೇತಬ್ಬೋತಿ ಪರಮತ್ಥನಯೋ, ವಿನಿಚ್ಛಯೂಪಾಯೋ ನೀಯತಿ ಏತೇನಾತಿ ಕತ್ವಾ ‘‘ಪರಮತ್ಥನಯೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಂ ಪರಮತ್ಥನಯಂ. ಅಭಿಪತ್ಥಯತಾತಿ ವಿನಯಪಿಟಕೇ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ವಾ ತದುಪಾಯಂ ವಾ ಪತ್ಥಯತಾ, ಇಚ್ಛನ್ತೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಪರಿಯಾಪುಣಿತಬ್ಬೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ. ಮ-ಕಾರೋ ಆಗಮಸನ್ಧಿಜೋ, ಓ-ಕಾರಸ್ಸ ಅ-ಕಾರಾದೇಸೋ. ಪರಿಯಾಪುಣಿತಬ್ಬೋತಿ ಪಠಿತಬ್ಬೋ, ಸೋತಬ್ಬೋ ಚಿನ್ತೇತಬ್ಬೋ ಧಾರೇತಬ್ಬೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಅಯನ್ತಿ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಚತುತ್ಥಪಾರಾಜಿಕಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೩೨೫. ಏವಂ ¶ ನಾನಾನಯಪಟಿಮಣ್ಡಿತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಕಣ್ಡಸ್ಸ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತದನನ್ತರಮುದ್ದಿಟ್ಠಸ್ಸ ತೇರಸಕಣ್ಡಸ್ಸ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಮೋಚೇತುಕಾಮತಾ’’ತಿಆದಿ. ಮೋಚೇತುಂ ಕಾಮೇತೀತಿ ಮೋಚೇತುಕಾಮೋ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಮೋಚೇತುಕಾಮತಾ, ತಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಮೋಚೇತುಕಾಮತಾಚಿತ್ತಂ. ಏತ್ಥ ‘‘ಮೋಚೇತುಕಾಮತಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಏಕಾದಸಸು ರಾಗೇಸು ‘‘ಮೋಚನಸ್ಸಾದೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ಇಮಸ್ಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸ ಮೂಲಕಾರಣಂ ಸುಕ್ಕಮೋಚನವಿಸಯಂ ರಾಗಮಾಹ.

ಏಕಾದಸ ¶ ರಾಗಾ ನಾಮ ‘‘ಮೋಚನಸ್ಸಾದೋ, ಮುಚ್ಚನಸ್ಸಾದೋ, ಮುತ್ತಸ್ಸಾದೋ, ಮೇಥುನಸ್ಸಾದೋ, ಫಸ್ಸಸ್ಸಾದೋ, ಕಣ್ಡುವನಸ್ಸಾದೋ, ದಸ್ಸನಸ್ಸಾದೋ, ನಿಸಜ್ಜಸ್ಸಾದೋ, ವಾಚಸ್ಸಾದೋ, ಗೇಹಸ್ಸಿತಪೇಮಂ, ವನಭಙ್ಗಿಯ’’ನ್ತಿ ಏವಮಾಗತಾ. ಇಧ ಮೋಚನಂ ನಾಮ ಸಮ್ಭವಧಾತುಮೋಚನಂ, ತದತ್ಥಾಯ ತಬ್ಬಿಸಯರಾಗಸಮ್ಪಯುತ್ತವೇದನಾ ಮೋಚನಸ್ಸಾದೋ ನಾಮ. ತೇನಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಮೋಚೇತುಂ ಅಸ್ಸಾದೋ ಮೋಚನಸ್ಸಾದೋ’’ತಿ. ಮುಚ್ಚಮಾನೇ ಅಸ್ಸಾದೋ ಮುಚ್ಚನಸ್ಸಾದೋ, ಸಮ್ಭವಧಾತುಮ್ಹಿ ಮುಚ್ಚಮಾನೇ ತಂರಾಗಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ವೇದನಾ ಮುಚ್ಚನಸ್ಸಾದೋ ನಾಮ. ಏತೇನೇವ ನಯೇನ ಮುತ್ತಸ್ಸಾದಾದಿವಾಚಸ್ಸಾದಾವಸಾನೇಸು ಪದೇಸು ಅತ್ಥಕ್ಕಮೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಇಮೇಹಿ ನವಹಿ ಪದೇಹಿ ಅಸ್ಸಾದಸೀಸೇನ ಕುನ್ತಯಟ್ಠಿಞಾಯೇನ ತಂಸಹಚರಿತೋ ರಾಗೋ ದಸ್ಸಿತೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ನವಹಿ ಪದೇಹಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಅಸ್ಸಾದಸೀಸೇನ ರಾಗೋ ವುತ್ತೋ’’ತಿ.

ಗೇಹಸ್ಸಿತಪೇಮನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಗೇಹಟ್ಠಾ ಮಾತುಆದಯೋ ಆಧೇಯ್ಯಆಧಾರವೋಹಾರೇನ ‘‘ಗೇಹಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ‘‘ಮಞ್ಚಾ ಉಕ್ಕುಟ್ಠಿಂ ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ತನ್ನಿಸ್ಸಿತೋ ಸಿನೇಹಪರಿಯಾಯೋ ರಾಗೋ ‘‘ಗೇಹಸ್ಸಿತಪೇಮ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೋ. ಇಮಿನಾ ಪದೇನ ರಾಗಸ್ಸ ಸಭಾವೋ ಸನ್ದಸ್ಸಿತೋ. ವನತೋ ಭಞ್ಜಿತ್ವಾ ಆಭತಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಫಲಪುಪ್ಫಾದಿ ವನಭಙ್ಗಿಯಂ ನಾಮ. ಇಧ ಪನ ರಾಗವಸೇನ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತಂ ಮಾತುಗಾಮೇಹಿ ವಿರಹದುಕ್ಖಾಪನಯನತ್ಥಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೪೦) ತೇಸಂ ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ದಸ್ಸನಫುಸನವಸೇನ ವಿನ್ದಿತುಂ ರಾಗೀಹಿ ಗಹೇತಬ್ಬತೋ ತೇಹಿ ಪಿಳನ್ಧಿತಮಾಲಸಹಿತಂ ತಮ್ಬೂಲನ್ತಿ ಏವಮಾದಿ ‘‘ವನಭಙ್ಗಿಯ’’ನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ. ಇಮಿನಾ ಪತ್ಥಿತವಿಸಯಗೋಚರೋ ರಾಗೋ ತದಾಯತ್ತವತ್ಥುವಸೇನ ಸನ್ದಸ್ಸಿತೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಏಕೇನ ಪದೇನ ಸರೂಪೇನೇವ ರಾಗೋ, ಏಕೇನ ¶ ಪದೇನ ವತ್ಥುನಾ ವುತ್ತೋ. ವನಭಙ್ಗೋ ಹಿ ರಾಗಸ್ಸ ವತ್ಥು, ನ ರಾಗೋಯೇವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೪೦).

‘‘ಮೋಚೇತುಕಾಮತಾ’’ತಿ ¶ ಇದಮೇವ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ವಚನೇನ ವೀತಿಕ್ಕಮಸಾಧಿಕಾಯ ಕಾಯವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಸಮುಟ್ಠಾಪಕಂ ರಾಗಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಚಿತ್ತವಿಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ತೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಸಮುಟ್ಠಾಪಿಯಮಾನಂ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಂ ವೀತಿಕ್ಕಮಂ ‘‘ವಾಯಾಮೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ದಸ್ಸೇತಿ. ವಾಯಾಮೋ ನಾಮ ತಂಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತವೀರಿಯಂ. ಏತ್ಥ ಪನ ‘‘ಸೇಮ್ಹೋ ಗುಳೋ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ಫಲೇ ಹೇತೂಪಚಾರಞಾಯೇನ ವೀತಿಕ್ಕಮಸ್ಸ ವಿಸೇಸಹೇತುಭೂತವೀರಿಯವಾಚಕೇನ ಚ ಪದೇನ ವೀತಿಕ್ಕಮೋವ ವುತ್ತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಅಜ್ಝತ್ತಬಾಹಿರವತ್ಥುಘಟ್ಟನಂ, ಆಕಾಸೇ ಕಟಿಕಮ್ಪನನ್ತಿ ಸುಕ್ಕಮೋಚನತ್ಥೋ ವಾಯಾಮೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸುಕ್ಕಸ್ಸ ಮೋಚನಂ ಸುಕ್ಕಮೋಚನಂ.

ಏತ್ಥ ಚ ಸುಕ್ಕಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಸುಕ್ಕನ್ತಿ ದಸ ಸುಕ್ಕಾನಿ ನೀಲಂ ಪೀತಕಂ ಲೋಹಿತಕಂ ಓದಾತಂ ತಕ್ಕವಣ್ಣಂ ದಕವಣ್ಣಂ ತೇಲವಣ್ಣಂ ಖೀರವಣ್ಣಂ ದಧಿವಣ್ಣಂ ಸಪ್ಪಿವಣ್ಣ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೩೭) ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತಾನಿ ಸತ್ತಾನಂ ಪಿತ್ತಾದಿಆಸಯಭೇದೇನ, ಪಥವಿಧಾತುಆದೀನಂ ಚತುನ್ನಂ ವಾ ರಸಸೋಣಿತಮಂಸಮೇದಅಟ್ಠಿಅಟ್ಠಿಮಿಞ್ಜಾನಂ ಛನ್ನಂ ದೇಹಧಾತೂನಂ ವಾ ಭೇದೇನ ಅನೇಕಧಾ ಭಿನ್ನೇ ದಸವಿಧೇ ಸುಕ್ಕೇ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ಸುಕ್ಕಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮೋಚನಂ ವಿಸ್ಸಟ್ಠೀತಿ ಪರಿಯಾಯಂ, ಪಕತಿಯಾ ಠಿತಸಕಟ್ಠಾನತೋ ಮೋಚನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾಹ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ವಿಸ್ಸಟ್ಠೀತಿ ಠಾನತೋ ಚಾವನಾ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೩೭). ಇಹ ‘‘ಠಾನಂ ನಾಮ ವತ್ಥಿಸೀಸಸಙ್ಖಾತಂ ಮುತ್ತಕರಣಮೂಲ’’ನ್ತಿ ಕೇಚಿ. ‘‘ಕಟೀ’’ತಿ ಅಪರೇ. ‘‘ಸಕಲಕಾಯೋ’’ತಿ ಅಞ್ಞೇ. ಇಮೇಸಂ ತಿಣ್ಣಂ ವಚನೇಸು ‘‘ತತಿಯಸ್ಸ ಭಾಸಿತಂ ಸುಭಾಸಿತ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೩೭) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ತತಿಯವಾದಸ್ಸ ಕತಪಾಸಂಸತ್ತಾ ಕೇಸಲೋಮನಖದನ್ತಾನಂ ಮಂಸವಿನಿಮುತ್ತಟ್ಠಾನಞ್ಚ ಮುತ್ತಕರೀಸಖೇಳಸಿಙ್ಘಾಣಿಕಾಥದ್ಧಸುಕ್ಖಚಮ್ಮಞ್ಚ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸಂ ಸಕಲಸರೀರಂ ಕಾಯಪ್ಪಸಾದಭಾವಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಅಬದ್ಧಪಿತ್ತಾನಂ ¶ ವಿಯ ಸಮ್ಭವಧಾತುಯಾ ಚ ಠಾನನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

‘‘ಸುಕ್ಕಮೋಚನ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ? ‘‘ಆರೋಗ್ಯತ್ಥಾಯ, ಸುಖತ್ಥಾಯ, ಭೇಸಜ್ಜತ್ಥಾಯ, ದಾನತ್ಥಾಯ, ಪುಞ್ಞತ್ಥಾಯ, ಯಞ್ಞತ್ಥಾಯ, ಸಗ್ಗತ್ಥಾಯ, ಬೀಜತ್ಥಾಯ, ವೀಮಂಸತ್ಥಾಯ, ದವತ್ಥಾಯ ಮೋಚೇತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೩೭) ವುತ್ತದಸವಿಧಅಧಿಪ್ಪಾಯನ್ತೋಗಧಅಞ್ಞತರಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ರಾಗೂಪತ್ಥಮ್ಭೇ, ವಚ್ಚೂಪತ್ಥಮ್ಭೇ, ಪಸ್ಸಾವೂಪತ್ಥಮ್ಭೇ, ವಾತೂಪತ್ಥಮ್ಭೇ, ಉಚ್ಚಾಲಿಙ್ಗಪಾಣಕದಟ್ಠೂಪತ್ಥಮ್ಭೇ ಮೋಚೇತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೩೭) ವುತ್ತಪಞ್ಚವಿಧಕಾಲಾನಮಞ್ಞತರಕಾಲೇ ‘‘ಅಜ್ಝತ್ತರೂಪೇ, ಬಹಿದ್ಧಾರೂಪೇ, ಅಜ್ಝತ್ತಬಹಿದ್ಧಾರೂಪೇ, ಆಕಾಸೇ ಕಟಿಂ ಕಮ್ಪೇನ್ತೋ ಮೋಚೇತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೩೭) ವುತ್ತಚತುರುಪಾಯಾನಮಞ್ಞತರೇನ ಉಪಾಯೇನ ಯಥಾವುತ್ತರಾಗಪಿಸಾಚವಸೇನ ವಿವಸೋ ಹುತ್ವಾ ಯಥಾವುತ್ತನೀಲಾದಿದಸವಿಧಸಮ್ಭವಧಾತೂನಮಞ್ಞತರಂ ಯಥಾವುತ್ತಟ್ಠಾನತೋ ಖುದ್ದಕಮಕ್ಖಿಕಾಯ ಪಿವನಮತ್ತಮ್ಪಿ ಸಚೇ ಮೋಚೇತೀತಿ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ¶ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಏತ್ಥ ಚ ಉಚ್ಚಾಲಿಙ್ಗಪಾಣಕಾ ನಾಮ ಲೋಮಸಪಾಣಾ, ಯೇಸಂ ಲೋಮೇ ಅಲ್ಲಿನೇ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಕಮ್ಮನಿಯಂ ಹೋತಿ.

ಅಞ್ಞತ್ರ ಸುಪಿನನ್ತೇನಾತಿ ಸುಪಿನೋ ಏವ ಸುಪಿನನ್ತೋ, ನಿಸ್ಸಕ್ಕವಚನಪ್ಪಸಙ್ಗೇ ಕರಣವಚನತೋ ಸುಪಿನನ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸುಪಿನಾ ನಾಮ ‘‘ವಾತಾದಿಧಾತುಕ್ಖೋಭವಸೇನ ವಾ ಪುಬ್ಬಾನುಭೂತಇತ್ಥಿರೂಪಾದಿವಿಸಯವಸೇನ ವಾ ಇಟ್ಠಾನಿಟ್ಠದೇವತಾನುಭಾವೇನ ವಾ ಪುಞ್ಞೇನ ಪಟಿಲಭಿತಬ್ಬಅತ್ಥಸ್ಸ, ಅಪುಞ್ಞೇನ ಪತ್ತಬ್ಬಾನತ್ಥಸ್ಸ ಚ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತವಸೇನ ವಾ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೩೭) ವುತ್ತೇಸು ಚತೂಸು ಕಾರಣೇಸು ಏಕೇನ ಕಾರಣೇನ ಕಪಿನಿದ್ದಾಯ ಸುಪಿನೇ ದಿಸ್ಸಮಾನಾರಮ್ಮಣತೋ ಯಂ ಸುಕ್ಕಮೋಚನಂ ಹೋತಿ, ತಂ ಅವಿಸಯಂ ಸುಕ್ಕಮೋಚನಂ ವಿನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋವ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸತಾ. ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ತತೋ ವುಟ್ಠಾತುಕಾಮಸ್ಸ ಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ಆದಿಮ್ಹಿ ಪರಿವಾಸದಾನತ್ಥಂ ¶ , ಮಜ್ಝೇ ಚ ಮೂಲಾಯಪಟಿಕಸ್ಸನೇನ ವಿನಾ ವಾ ಸಹ ವಾ ಮಾನತ್ತದಾನತ್ಥಂ, ಅವಸಾನೇ ಅಬ್ಭಾನತ್ಥಞ್ಚ ಸಙ್ಘೋ ಏಸಿತಬ್ಬೋತಿ ‘‘ಸಙ್ಘೋ ಆದಿಮ್ಹಿ ಚೇವ ಸೇಸೇ ಚ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೩೭; ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ವುತ್ತತ್ತಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾ ನಾಮ, ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾಹ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ಸಙ್ಘೋವ ತಸ್ಸಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಪರಿವಾಸಂ ದೇತಿ, ಮೂಲಾಯ ಪಟಿಕಸ್ಸತಿ, ಮಾನತ್ತಂ ದೇತಿ, ಅಬ್ಭೇತಿ, ನ ಸಮ್ಬಹುಲಾ, ನ ಏಕಪುಗ್ಗಲೋ, ತೇನ ವುಚ್ಚತಿ ‘ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ’ತಿ. ತಸ್ಸೇವ ಆಪತ್ತಿನಿಕಾಯಸ್ಸ ನಾಮಂ ನಾಮಕಮ್ಮಂ ಅಧಿವಚನಂ, ತೇನಪಿ ವುಚ್ಚತಿ ‘ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೩೭). ಏತ್ಥ ಚ ಪರಿವಾಸಾದಿಕಥಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾವಸಾನೇ ಆಗತಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ.

೩೨೬. ಏತ್ತಾವತಾ ಮೂಲಸಿಕ್ಖಾಪದಾಗತಂ ಅತ್ತೂಪಕ್ಕಮಮೂಲಕಂ ಆಪತ್ತಿಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾಪತ್ತಿಯಾ ಪರೂಪಕ್ಕಮೇನಪಿ ಆಪಜ್ಜನಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಪರೇನಾ’’ತಿಆದಿ. ಉಪಕ್ಕಮಾಪೇತ್ವಾತಿ ಅಙ್ಗಜಾತಸ್ಸ ಗಹಣಂ ವಾ ಘಟ್ಟನಂ ವಾ ಕಾರೇತ್ವಾ.

೩೨೭. ಸಞ್ಚಿಚ್ಚಾತಿ ‘‘ಉಪಕ್ಕಮಾಮಿ ಮೋಚೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚೇತೇತ್ವಾ ಪಕಪ್ಪೇತ್ವಾ. ಉಪಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅಜ್ಝತ್ತರೂಪಾದೀಸು ತೀಸು ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಘಟ್ಟೇನ್ತಸ್ಸ. ಸಮುದ್ದಿಟ್ಠನ್ತಿ ‘‘ಚೇತೇತಿ ಉಪಕ್ಕಮತಿ ನ ಮುಚ್ಚತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೬೨) ಪದಭಾಜನೇ ಭಗವತಾ ವುತ್ತನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೩೨೮. ಇಮಿಸ್ಸಂ ¶ ಗಾಥಾಯಂ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಉಪಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಜ್ಝತ್ತರೂಪೇ ವಾ ಬಹಿದ್ಧಾರೂಪೇ ವಾ ಅಜ್ಝತ್ತಬಹಿದ್ಧಾರೂಪೇ ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಘಟ್ಟೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಇಮಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ವುತ್ತತ್ತಾ ¶ ಅಙ್ಗಜಾತಘಟ್ಟನೇನ ವಿನಾಭಾವತೋ ಇಮಿನಾ ಅಸಙ್ಗಯ್ಹಮಾನಸ್ಸಾಪಿ ಆಕಾಸೇ ಕಟಿಕಮ್ಪನೇನ ಸುಕ್ಕಮೋಚನೇ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸ ಪಠಮಗಾಥಾಯಂ ‘‘ವಾಯಾಮೋ’’ತಿ ಸಾಮಞ್ಞವಚನೇನ ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾ ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಮೋಚನಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸ ಆಕಾಸೇ ಕಟಿಂ ಕಮ್ಪೇನ್ತಸ್ಸ ಅಸುಚಿ ಮುಚ್ಚಿ…ಪೇ… ಅಸುಚಿ ನ ಮುಚ್ಚಿ. ತಸ್ಸ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಅಹೋಸಿ…ಪೇ… ಅನಾಪತ್ತಿ ಭಿಕ್ಖು ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸ, ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸಾ’’ತಿ ಆಕಾಸೇಕಟಿಕಮ್ಪನವತ್ಥುಮ್ಹಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅಮುತ್ತೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಸಙ್ಗಹೇತುಮಾಹ ‘‘ಸಞ್ಚಿಚ್ಚಾ’’ತಿಆದಿ.

ತತ್ಥ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚಾತಿ ‘‘ಉಪಕ್ಕಮಾಮಿ ಮೋಚೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಜಾನಿತ್ವಾ ಸಞ್ಜಾನಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಉಪಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ತಂ ವಿಸೇಸೇತುಂ ‘‘ಆಕಾಸೇ ಕಮ್ಪನೇನಪೀ’’ತಿ ಆಹ, ಕಟಿಕಮ್ಪನೇನಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಕಥಮಿದಂ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಚೇ? ಇಮಾಯ ಕಥಾಯ ಸಙ್ಗಹೇತಬ್ಬವತ್ಥುಮ್ಹಿ ‘‘ಆಕಾಸೇ ಕಟಿಂ ಕಮ್ಪೇನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೬೬) ಪಾಠೇ ‘‘ಕಟಿಂ ಕಮ್ಪೇನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ವಚನಸಹಚರಸ್ಸ ‘‘ಆಕಾಸೇ’’ತಿ ವಚನಸ್ಸ ಸನ್ನಿಧಾನಬಲೇನ ಲಬ್ಭತಿ ಅತ್ಥಪ್ಪಕರಣಸದ್ದನ್ತರಸನ್ನಿಧಾನಾ ಸದ್ದಾನಂ ವಿಸೇಸತ್ಥದೀಪನತೋ.

೩೨೯. ವತ್ಥಿನ್ತಿ ಮುತ್ತವತ್ಥಿಂ, ಮುತ್ತಕರಣಸ್ಸ ವತ್ಥಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕೀಳಾಯ ಪೂರೇತ್ವಾತಿ ಗಾಮದಾರಕೋ ವಿಯ ಕೀಳಿತುಕಾಮತಾಯ ಮುತ್ತವತ್ಥಿಂ ದಳ್ಹಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪೂರೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾಹ ವತ್ಥಿವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ವತ್ಥಿಂ ದಳ್ಹಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪೂರೇತ್ವಾ ಪೂರೇತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತಾ ಗಾಮದಾರಕಾವಿಯ ಪಸ್ಸಾವಮಕಂಸೂ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೬೪). ‘‘ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತನ್ತಿ? ತಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ವುತ್ತನಯೇನ ಮೋಚನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ದಳ್ಹಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪೂರೇತ್ವಾ ಪೂರೇತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತಸ್ಸ ಸುಕ್ಕೇ ಮುತ್ತೇ ಮೋಚನಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಚೇತೇತಿ, ಉಪಕ್ಕಮತಿ, ಮುಚ್ಚತೀತಿ ಅಙ್ಗಾನಂ ಸಮ್ಪನ್ನತ್ತಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸ ¶ , ಅಮುತ್ತೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸ ಸಮ್ಭವತೋ ಉಭಯಸಙ್ಗಹತ್ಥಮಾಹ.

೩೩೦. ಉಪನಿಜ್ಝಾಯನವತ್ಥುಮ್ಹಿ ‘‘ನ ಚ ಭಿಕ್ಖವೇ ಸಾರತ್ತೇನ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಉಪನಿಜ್ಝಾಯಿತಬ್ಬಂ, ಯೋ ಉಪನಿಜ್ಝಾಯೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೬೬) ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸಾ’’ತಿ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ತಿಸ್ಸನ್ನ’’ನ್ತಿ ವದತಿ. ತಿಸ್ಸನ್ನಂ ಪನ ಇತ್ಥೀನನ್ತಿ ಮನುಸ್ಸಾಮನುಸ್ಸತಿರಚ್ಛಾನಗತವಸೇನ ತಿಸ್ಸನ್ನಂ ಇತ್ಥೀನಂ. ‘‘ಅಙ್ಗಜಾತ’’ನ್ತಿ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ನಿಮಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ¶ ಮುತ್ತಕರಣಮೇವ ವುಚ್ಚತಿ, ಪಟಸತೇನಾಪಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದಿತಂ ವಾ ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದಿತಂ ವಾ ಯೋನಿಮಗ್ಗನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ತೇನಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸಚೇಪಿ ಪಟಸತಂ ನಿವತ್ಥಾ ಹೋತಿ, ಪುರತೋ ವಾ ಪಚ್ಛತೋ ವಾ ಠತ್ವಾ ‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಾಮ ಓಕಾಸೇ ನಿಮಿತ್ತ’ನ್ತಿ ಉಪನಿಜ್ಝಾಯನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಮೇವ. ಅನಿವತ್ಥಾನಂ ಗಾಮದಾರಿಕಾನಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಉಪನಿಜ್ಝಾಯನ್ತಸ್ಸ ಪನ ಕಿಮೇವ ವತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೬೬). ಪುರತೋ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಠತ್ವಾ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ.

೩೩೧. ಏಕೇನ…ಪೇ… ಪಸ್ಸತೋ ಏಕಂ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ಏಕೇನ ಪಯೋಗೇನ ಏಕಂ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ವಚನತೋ ಅನೇಕೇಹಿ ಪಯೋಗೇಹಿ ಅನೇಕಾನಿ ದುಕ್ಕಟಾನೀತಿ ಬ್ಯತಿರೇಕತೋ ಲಬ್ಭತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ವಿಲೋಕೇತ್ವಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಉಪನಿಜ್ಝಾಯನ್ತಸ್ಸ ಪಯೋಗೇ ಪಯೋಗೇ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೬೬). ಇಮಿಸ್ಸಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ‘‘ಇತೋ ಚಿತೋ ಚಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಉಮ್ಮೀಲನನಿಮೀಲನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ವಿವಿಧಾ ತಂ ಅನೋಲೋಕೇತ್ವಾ ತಮೇವ ಓಲೋಕೇನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಲಬ್ಭತಿ.

೩೩೨. ಅಮೋಚನಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸ ಮುತ್ತಸ್ಮಿಂ ಅನಾಪತ್ತಿ ಪಕಾಸಿತಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಮೋಚನಾಧಿಪ್ಪಾಯಂ ವಿನಾ ಭೇಸಜ್ಜಕರಣತ್ಥಂ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ಅಙ್ಗಜಾತೇ ಭೇಸಜ್ಜಲೇಪಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ವಾ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನೇವ ಉಚ್ಚಾರಪಸ್ಸಾವಾದಿಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ವಾ ಮುತ್ತೇಪಿ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ¶ ಇದಂ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಸುಪಿನನ್ತೇನ ನಮೋಚನಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ೨೬೩) ನಯೇನ ಅನಾಪತ್ತಿವಾರೇ ವುತ್ತಮೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಾಠೇ ‘‘ಅನುಪಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಅವುತ್ತೇಪಿ ಇಮಸ್ಸ ಪಾಠಸ್ಸ ಪುರತೋ ‘‘ಚೇತೇತಿ ನ ಉಪಕ್ಕಮತಿ ಮುಚ್ಚತಿ, ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೬೨) ಚ ‘‘ನ ಚೇತೇತಿ ನ ಉಪಕ್ಕಮತಿ ಮುಚ್ಚತಿ, ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೬೨) ಚ ವಚನತೋ ತಂ ಸಙ್ಗಹೇತುಮಾಹ ‘‘ಅನುಪಕ್ಕಮತೋಪಿ ಚ ಮುತ್ತಸ್ಮಿಂ ಅನಾಪತ್ತಿ ಪಕಾಸಿತಾ’’ತಿ. ಮೋಚನಸ್ಸಾದರಾಗೇನ ಪೀಳಿತೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಅಹೋ ವತ ಮೇ ಮುಚ್ಚೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ವಾ ಏವರೂಪಮೋಚನಸ್ಸಾದರಾಗಪೀಳಾಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಚಿತ್ತೇ ಅಸತಿಪಿ ಕೇವಲಂ ಕಾಮವಿತಕ್ಕಮತ್ತೇನ ಉಪಹತೋ ಹುತ್ವಾ ತಾದಿಸಅಜ್ಝತ್ತಿಕಬಾಹಿರವತ್ಥೂಸು ಘಟ್ಟನವಸೇನ ವಾ ಆಕಾಸೇ ಕಟಿಕಮ್ಪನವಸೇನ ವಾ ಉಪಕ್ಕಮಂ ಅಕರೋನ್ತಸ್ಸ ತಾದಿಸಚಿನ್ತಾಬಲೇನ ವಾ ಕಾಮವಿತಕ್ಕಬಲೇನ ವಾ ಸುಕ್ಕೇ ಮುತ್ತೇಪಿ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಇದಂ ಯಥಾವುತ್ತಪಾಠವಸೇನ ಪಕಾಸಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಸುಪಿನನ್ತೇನ ಮುತ್ತಸ್ಮಿಂ, ಅನಾಪತ್ತಿ ಪಕಾಸಿತಾತಿ ಏತ್ಥ ಅನ್ತಸದ್ದತ್ಥಾಭಾವತೋ ಸುಪಿನೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸುಪಿನೇ ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಸೇವನ್ತಸ್ಸ ವಾ ಮಾತುಗಾಮೇಹಿ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ವಾ ಸುಕ್ಕೇ ಮುತ್ತೇಪಿ ¶ ಅವಿಸಯತ್ತಾ ಅನಾಪತ್ತಿ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಭಿಕ್ಖು ಸುಪಿನನ್ತೇನಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೬೩) ಇಮಿನಾ ಪಕಾಸಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಏತ್ಥ ಠತ್ವಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸುಪಿನೇ ಪನ ಉಪ್ಪನ್ನಾಯ ಅಸ್ಸಾದಚೇತನಾಯ ಸಚಸ್ಸ ವಿಸಯೋ ಹೋತಿ, ನಿಚ್ಚಲೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ. ನ ಹತ್ಥೇನ ನಿಮಿತ್ತಂ ಕೀಳಾಪೇತಬ್ಬಂ. ಕಾಸಾವಪಚ್ಚತ್ಥರಣರಕ್ಖನತ್ಥಂ ಪನ ಹತ್ಥಪುಟೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ಜಗ್ಗನತ್ಥಾಯ ಉದಕಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೬೨) ವುತ್ತತ್ತಾ ಅಣ್ಡಪಾಲಿಕಾ ಕಿಕೀಸಕುಣಾ ವಿಯ, ವಾಲಪಾಲಿಕಾ ಚಮರೀ ವಿಯ, ಏಕನೇತ್ತಪಾಲಕೋ ಪುರಿಸೋ ವಿಯ ಚ ಕಾಯಜೀವಿತೇಪಿ ಅಪೇಕ್ಖಂ ಪಹಾಯ ಸೀಲಂ ¶ ರಕ್ಖಿತುಕಾಮೇನ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮೇನ ನಿಬ್ಬಾನಗಾಮಿನಿಪಟಿಪತ್ತಿಂ ಪೂರೇತುಕಾಮೇನ ಕುಲಪುತ್ತೇನ ‘‘ಅಞ್ಞತ್ರ ಸುಪಿನನ್ತಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೩೭) ವದತೋ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಾನುಕೂಲಂ ಅಟ್ಠಕಥಾತೋ ಞತ್ವಾ ಅಪ್ಪಮತ್ತೇನ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಯಮತ್ರಾನುಸಾಸನೀ.

೩೩೩. ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿನ್ತಿ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕಂ ಇತ್ಥಿಂ, ‘‘ಮಾತುಗಾಮೋ ನಾಮ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥೀ, ನ ಯಕ್ಖೀ, ನ ಪೇತೀ, ನ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾ, ಅನ್ತಮಸೋ ತದಹುಜಾತಾಪಿ ದಾರಿಕಾ, ಪಗೇವ ಮಹತ್ತರೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೭೧) ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತತ್ತಾ ತದಹುಜಾತಕುಮಾರಿಕಾಭಾವೇನಪಿ ಠಿತಂ ಜೀವಮಾನಕಮನುಸ್ಸಮಾತುಗಾಮನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿ’’ನ್ತಿ ಸಾಮಞ್ಞವಚನೇನ ಜೀವಮಾನಕಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿನ್ತಿ ಅಯಂ ವಿಸೇಸೋ ಕುತೋ ಲಬ್ಭತೀತಿ? ವಿನೀತವತ್ಥುಮ್ಹಿ (ಪಾರಾ. ೨೮೧ ಆದಯೋ) ಮತಿತ್ಥಿಯಾ ಕಾಯಂ ಫುಸನ್ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯವಚನತೋ ಪಾರಿಸೇಸತೋ ಲಬ್ಭತಿ. ಆಮಸನ್ತೋತಿ ‘‘ಹತ್ಥಗ್ಗಾಹಂ ವಾ ವೇಣಿಗ್ಗಾಹಂ ವಾ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ವಾ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ವಾ ಅಙ್ಗಸ್ಸ ಪರಾಮಸನ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೭೦) ವುತ್ತತ್ತಾ ಹತ್ಥಾದಿಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಫುಸನಾದಿನಾನಪ್ಪಕಾರಾನಂ ಅಞ್ಞತರೇನ ಪಕಾರೇನ ಆಮಸನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅತ್ತನೋ ಕಾಯೇನ ಇತ್ಥಿಯಾ ಕಾಯಸ್ಸ ಸಂಸಗ್ಗೇ ಮಿಸ್ಸೀಭಾವೇ ರಾಗೋ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೋ. ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಿಕೋ, ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ಆಪನ್ನೋ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೩೩೪. ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ ಇತ್ಥಿಯಾ ಅನ್ತಮಸೋ ಲೋಮಮ್ಪಿ ಅತ್ತನೋ ಸರೀರೇ ಲೋಮೇನ ಫುಸನ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಏತ್ಥ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೭೪) ‘‘ಲೋಮಗಣನಾಯ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ಕುರುನ್ದಟ್ಠಕಥಾಮತಸ್ಸ ಅಟ್ಠಿತತ್ತಾ ¶ , ‘‘ಕೋಟ್ಠಾಸಗಣನಾಯ ನ ಹೋತಿ, ಇತ್ಥಿಗಣನಾಯ ಹೋತೀ’’ತಿ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಮತಸ್ಸ ಠಿತತ್ತಾ ಸಙ್ಘಸನ್ತಕೇ ಮಞ್ಚಪೀಠೇ ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಾದಿನಾ ಕೇನಚಿ ¶ ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದಿತೇ ಫುಸನ್ತಸ್ಸ ವಿಯ ಲೋಮಗಣನಾಯ ಅಹುತ್ವಾ ಫುಟ್ಠಲೋಮಾನಂ ಬಹುತ್ತೇಪಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪಯೋಗೇ ಏಕಾ ಏವ ಆಪತ್ತಿ, ಬಹೂಸು ಪಯೋಗೇಸು ಪಯೋಗಗಣನಾಯ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಹೋನ್ತೀತಿ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಂ.

೩೩೫. ಇತ್ಥಿಯಾತಿ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಯಾ. ಸಮ್ಫುಟ್ಠೋತಿ ಹತ್ಥಾದಿಸರೀರಾವಯವೇ ಸಂಸಗ್ಗಂ ಸಮಾಪನ್ನೋ. ಸೇವನಚೇತನೋ ವಾಯಮಿತ್ವಾ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ ಅತ್ತನೋ ಕಾಯಂ ಚಾಲೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸತಾತಿ ಏತ್ಥ ಸಕತ್ಥೇ ತದ್ಧಿತಪ್ಪಚ್ಚಯೋ. ‘‘ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಿತಾ’’ತಿ ಪನ ಪಾಠೋ ಸುನ್ದರೋ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸ ಅತ್ಥಿತಾ ವಿಜ್ಜಮಾನಭಾವೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾಪತ್ತಿಯಾ ಸಬ್ಭಾವಸಙ್ಖಾತಾ ಅತ್ಥಿತಾ ಈಪಚ್ಚಯತ್ಥೇ ಪುಗ್ಗಲೇ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೀಸದ್ದಪವತ್ತಿನಿಮಿತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ ಭಾವಪಚ್ಚಯೋ ತಂಅತ್ಥವಸೇನ ಲಬ್ಭತಿ. ಯಥಾಹು ‘‘ಯಸ್ಸ ಗುಣಸ್ಸ ಹಿ ಭಾವಾ ದಬ್ಬೇ ಸದ್ದಸನ್ನಿವೇಸೋ, ತದಭಿಧಾನೇ ತ್ತತಾದಯೋ’’ತಿ.

೩೩೬. ಏಕೇನ ಹತ್ಥೇನ ಗಹೇತ್ವಾತಿ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ಏತ್ಥ ‘‘ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನಾ’’ತಿ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ. ‘‘ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿ’’ನ್ತಿ ಅಜ್ಝಾಹಾರೋ. ತಂ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಂ. ತತ್ಥ ತತ್ಥಾತಿ ಇತ್ಥಿಯಾ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಸರೀರಾವಯವೇ. ‘‘ಏಕಾವಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಪಠಮಂ ಗಹಿತಹತ್ಥಸ್ಸ ಅನಪನೀತತ್ತಾ ವುತ್ತಂ. ಗಹಿತಹತ್ಥಂ ಪನ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಫುಸನ್ತಸ್ಸ ಪಯೋಗಗಣನಾಯ ಆಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಬ್ಯತಿರೇಕತೋ ಲಬ್ಭತಿ.

೩೩೭. ಏಕೇನ ಹತ್ಥೇನ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಸೀಸತೋ ಯಾವ ಪಾದಂ, ಪಾದತೋ ಯಾವ ಸೀಸಞ್ಚ ಕಾಯಾ ಹತ್ಥಂ ಅಮೋಚೇತ್ವಾ ದಿವಸಮ್ಪಿ ತಂ ಇತ್ಥಿಂ ಫುಸನ್ತಸ್ಸ ಏಕಾವಾಪತ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಅಮೋಚೇತ್ವಾ’’ತಿ ¶ ಬ್ಯತಿರೇಕತೋ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಫುಸನ್ತಸ್ಸ ಪಯೋಗಗಣನಾಯ ಅನೇಕಾಪತ್ತಿಯೋತಿ ಲಬ್ಭತಿ.

೩೩೮. ಏಕತೋ ಗಹಿತಪಞ್ಚಙ್ಗುಲೀನಂ ಗಣನಾಯ ಸಚೇ ಆಪತ್ತಿ ಸಿಯಾ, ಏಕಸ್ಸ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಸರೀರಂ ರಾಗಚಿತ್ತೇನ ಫುಸನ್ತಸ್ಸ ದ್ವತ್ತಿಂಸಕಲಾಪಕೋಟ್ಠಾಸತೋ ಬ್ಯತಿರೇಕಸ್ಸ ಸರೀರಸ್ಸಾಭಾವಾ ದ್ವತ್ತಿಂಸಕಲಾಪಕೋಟ್ಠಾಸಗಣನಾಯ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ತಥಾ ಅಭಾವತೋ ಇದಮ್ಪಿ ನ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ನ ಹಿ ಕೋಟ್ಠಾಸತೋ ಸಿಯಾ’’ತಿ ಆಹ.

೩೪೦-೧. ಇತ್ಥಿಯಾ ವಿಮತಿಸ್ಸಾಪಿ ಅತ್ತನೋ ಕಾಯೇನ ಇತ್ಥಿಯಾ ಕಾಯಂ ಫುಸತೋ ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಸಿಯಾ, ಇತ್ಥಿಯಾ ಪಣ್ಡಕಾದಿಸಞ್ಞಿನೋಪಿ ಅತ್ತನೋಪಿ ಕಾಯೇನ ¶ ಇತ್ಥಿಯಾ ಕಾಯಂ ಫುಸತೋ ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಸಿಯಾ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಪುರಿಸತಿರಚ್ಛಾನಗತಾನಂ ಸಙ್ಗಹೋ. ಇತ್ಥಿಯಾ ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞಿನೋ ಅತ್ತನೋ ಕಾಯೇನ ಇತ್ಥಿಯಾ ಕಾಯಸಮ್ಬದ್ಧಂ ಫುಸತೋ ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಸಿಯಾ. ಪಣ್ಡಕೇ ಪಣ್ಡಕಸಞ್ಞಿನೋ ಅತ್ತನೋ ಕಾಯೇನ ಪಣ್ಡಕಸ್ಸ ಕಾಯಂ ಫುಸತೋ ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಸಿಯಾ. ಯಕ್ಖಿಪೇತೀಸು ಯಕ್ಖಿಪೇತಿಸಞ್ಞಿನೋ ಅತ್ತನೋ ಕಾಯೇನ ತಾಸಂ ಕಾಯಂ ಫುಸತೋ ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಸಿಯಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಏತ್ಥ ‘‘ಪಣ್ಡಕಗ್ಗಹಣೇನ ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕೋಪಿ ಗಯ್ಹತೀ’’ತಿ ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾಯಂ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಇತ್ಥಿಯಾ ವೇಮತಿಕಸ್ಸಾಪಿ ಪಣ್ಡಕಾದಿಸಞ್ಞಿನೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಕಾಯೇನ ಇತ್ಥಿಯಾ ಕಾಯಸಮ್ಬದ್ಧಂ ಫುಸತೋ ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಸಿಯಾ’’ತಿ ನ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಕಸ್ಮಾ? ತಥಾ ಯೋಜನಾಯಂ ಪಾಳಿಯಂ ದುಕ್ಕಟಂ ವುತ್ತಂ, ನ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯನ್ತಿ ಅನಿಟ್ಠಪ್ಪಸಙ್ಗತೋ.

‘‘ದುಕ್ಕಟಂ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗೇ, ತಿರಚ್ಛಾನಗತಿತ್ಥಿಯಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ವಿನೀತವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಆಗತನಯೇ ಸಙ್ಗಹಿತೇಪಿ ತೇನೇವ ನಯೇನ ಪಣ್ಡಕೇ ¶ ವಿಮತಿಇತ್ಥಿಸಞ್ಞಿತಾದಿಅಞ್ಞಮತಿಪಕ್ಖೇ ಚ ಪುರಿಸತಿರಚ್ಛಾನಗತೇಸು ಪುರಿಸತಿರಚ್ಛಾನಗತಸಞ್ಞಿವಿಮತಿಪಣ್ಡಕಾದಿಅಞ್ಞಮತಿಪಕ್ಖೇ ಚ ಇತಿ ಇಮೇಸಂ ತಿಣ್ಣಂ ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧಾಮಸನಾದೀಸು ಚ ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತಸಬ್ಬದುಕ್ಕಟಾಪತ್ತಿಯೋ ಉಪಲಕ್ಖಿತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

೩೪೨. ಅತ್ತನೋ ಕಾಯೇನ ಪಟಿಬದ್ಧೇನ ಇತ್ಥಿಯಾ ಕಾಯೇನ ಪಟಿಬದ್ಧಂ ಫುಸನ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪನ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಏತ್ಥ ಪಿ-ಸದ್ದೋ ವುತ್ತದುಕ್ಕಟಾನಂ ಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೋ. ಚ-ಸದ್ದೇನ ಪನ ಅವುತ್ತಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೇನ ‘‘ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೇನ ಕಾಯಂ ಆಮಸತಿ. ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೇನ ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧಂ ಆಮಸತಿ. ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೇನ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಆಮಸತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೭೬) ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತದುಕ್ಕಟಾನಂ ಸಙ್ಗಹೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೩೪೩-೪. ನ ಕೇವಲಂ ಪದಭಾಜನಾಗತಇತ್ಥಿಸರೀರಾದಿಕಮೇವ ಅನಾಮಾಸಂ, ವಿನೀತವತ್ಥೂಸು ದಾರುಧೀತಲಿಕವತ್ಥುಅನುಲೋಮತೋ ಪೋತ್ಥಲಿಕಾದಿಇತ್ಥಿರೂಪಕಞ್ಚ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯವಾರಾನುಲೋಮತೋ ಅಸರೀರಟ್ಠಂ ಮಾತುಗಾಮೇಹಿ ಪರಿಭುತ್ತವತ್ಥಾಭರಣಾದಿಞ್ಚ ವಿಭಙ್ಗಕ್ಖನ್ಧಕಾದೀಸು ವುತ್ತನಯಾನುಸಾರೇನ ಅಟ್ಠಕಥಾಗತಂ ಅವಸೇಸಂ ಅನಾಮಾಸವತ್ಥುಞ್ಚ ಆಮಸನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿಂ ಸಙ್ಗಹೇತುಮಾಹ ‘‘ಇತ್ಥೀನ’’ನ್ತಿಆದಿ.

‘‘ಇತ್ಥೀನಂ ಇತ್ಥಿರೂಪಞ್ಚಾ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ಇತ್ಥಿಕಾಯ ಇತ್ಥಿಧನಂ (ಪಾರಾ. ೩೪), ಸದ್ಧಾನಂ ಸದ್ಧಾಪರಾಯನ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ಲೋಕವೋಹಾರವಸೇನ ವುತ್ತಂ. ಇತ್ಥೀನಂ ದಾರುಲೋಹಮಯಾದಿಕಂ ಇತ್ಥಿರೂಪಞ್ಚಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಹೇಟ್ಠಿಮಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಮತ್ತಿಕಾಯ, ಪಿಟ್ಠೇನ ವಾ ಕತಂ ಮಾತುಗಾಮರೂಪಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಮಾತುಗಾಮರೂಪಂ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ದಿನ್ನಂ ಸಬ್ಬರತನಮಯಂ ವಿನಾ ಅವಸೇಸಂ ಸಾದಿಯಿತ್ವಾ ¶ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ¶ ಸಮಣಸಾರುಪ್ಪಪರಿಕ್ಖಾರಂ ಕಾರಾಪೇತುಂ, ಅಫುಸಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬೇ ವಾ ಯೋಜೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

‘‘ವತ್ಥ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ನಿವಾಸನಪಾರುಪನದ್ವಯಮ್ಪಿ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ಗಹಿತಂ. ಇದಞ್ಚ ಮಾತುಗಾಮೇನ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ಠಪಿತಮ್ಪಿ ಅನಾಮಾಸಮೇವ, ಚೀವರತ್ಥಾಯ ದಿನ್ನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಹೇಟ್ಠಿಮಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ತಿಣಚುಮ್ಬಟಕಂ, ಅಙ್ಗುಲಿಯಾ ಪಣ್ಣಮುದ್ದಿಕಂ ಉಪಾದಾಯ ಅಲಙ್ಕಾರಮೇವ. ಏತ್ಥ ಚ ವಾಲಕೇಸವಟ್ಟಕೇಸೇಸು ಪವೇಸನಕದನ್ತಸೂಚಿಆದಿ ಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡಂ ದಿಯ್ಯಮಾನಂ ಸಮಣಸಾರುಪ್ಪಪರಿಕ್ಖಾರತ್ಥಾಯ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ತತ್ಥಜಾತಫಲಂ ಖಜ್ಜನ್ತಿ ರುಕ್ಖೇ ಠಿತಂ ಖಾದಿತಬ್ಬಂ ಪನಸನಾಳಿಕೇರಾದಿಫಲಞ್ಚ ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ರಾಸಿಕತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಫಲಞ್ಚ ‘‘ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ರಾಸಿಕತೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೮೧) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅನಾಮಾಸನ್ತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣತೋ ಇಮಿನಾವ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಅರಞ್ಞೇ ರುಕ್ಖತೋ ಪತಿತಂ ಫಲಂ ‘‘ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ‘‘ಮುಗ್ಗಾದಿಂ ತತ್ಥಜಾತಕ’’ನ್ತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣಪದತ್ತಾ ಗಚ್ಛತೋ ವಿಯುತ್ತಮ್ಪಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಮುಗ್ಗಾದಿನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅಪರಣ್ಣ’’ನ್ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ.

ಸಬ್ಬಾನಿ ಧಞ್ಞಾನೀತಿ ‘‘ಸಾಲಿ ವೀಹಿ ಯವೋ ಕಙ್ಗು, ಕುದ್ರೂಸವರಕಗೋಧುಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾನಿ ಸತ್ತ ಧಞ್ಞಾನಿ. ಖೇತ್ತಮಗ್ಗೇನ ಗಚ್ಛತಾ ಸಾಲಿಸೀಸೇ ಹತ್ಥೇನ ಅಫುಸನ್ತೇನ ಗನ್ತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ಮಗ್ಗೋ ಸಮ್ಬಾಧೋ ಹೋತಿ, ಸರೀರೇ ಧಞ್ಞಂ ಫುಸನ್ತೇಪಿ ಮಗ್ಗತ್ತಾ ನ ದೋಸೋ. ವೀಥಿಯಂ, ಗೇಹಙ್ಗಣೇ ವಾ ಧಞ್ಞೇಸು ಪಸಾರಿತೇಸು ಅಪಸಕ್ಕಿತ್ವಾ ಚೇ ಗನ್ತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ‘‘ಮಗ್ಗಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ಗನ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೮೧) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ‘‘ಇಮಂ ಮಗ್ಗಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ‘‘ಕುಲಗೇಹೇ ಧಞ್ಞಮತ್ಥಕೇ ಚೇ ಆಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ದಿನ್ನಂ ಹೋತಿ, ನಿಸೀದಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೮೧ ಅತ್ಥತೋ ಸಮಾನಂ) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಆಸನಸಾಲಾಯಂ ಧಞ್ಞೇ ವಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣೇ ಅನುಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತೇ ಪೀಠಕಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ¶ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ಮನುಸ್ಸಾ ತಸ್ಮಿಂ ಧಞ್ಞಮತ್ಥಕೇ ಆಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ದೇನ್ತಿ, ನಿಸೀದಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೮೧ ಅತ್ಥತೋ ಸಮಾನಂ) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅತ್ತನಾ ತತ್ಥ ಆಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ.

೩೪೫. ಧಮನಸಙ್ಖಾದಿಂ ಸಬ್ಬಂ ಪಞ್ಚಙ್ಗತುರಿಯಮ್ಪಿ ಚಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಧಮನಸಙ್ಖೋ ನಾಮ ಸದ್ದಕರಣಸಙ್ಖೋ ¶ . ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ವಂಸಸಿಙ್ಗತಾಳಾದೀನಂ ಸಙ್ಗಹೋ. ಪಞ್ಚಙ್ಗತುರಿಯನ್ತಿ ಆತತಂ, ವಿತತಂ, ಆತತವಿತತಂ, ಘನಂ, ಸುಸಿರನ್ತಿ ಪಞ್ಚಙ್ಗಸಙ್ಖಾತಂ ತುರಿಯಂ. ತತ್ಥ ಆತತಂ ನಾಮ ಚಮ್ಮಪರಿಯೋನದ್ಧೇಸು ಭೇರಿಆದೀಸು ಏಕತೋ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಓನದ್ಧಂ ಏಕತಲತುರಿಯಂ. ವಿತತಂ ನಾಮ ಉಭತೋ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಓನದ್ಧಂ ಉಭಯತಲತುರಿಯಂ. ಆತತವಿತತಂ ನಾಮ ಉಭಯತೋ ಚ ಮಜ್ಝತೋ ಚ ಸಬ್ಬತೋ ಪರಿಯೋನನ್ಧಿತಂ. ಘನಂ ಸಮ್ಮಾದಿ. ಸಮ್ಮನ್ತಿ ತಾಳಂ, ಘಣ್ಟಾಕಿಙ್ಕಣಿಆದೀನಮ್ಪಿ ಏತ್ಥೇವ ಸಙ್ಗಹೋ. ಸುಸಿರನ್ತಿ ವಂಸಾದಿ.

ಇಧ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೮೧) ಕುರುನ್ದಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನ ಭೇರಿಪೋಕ್ಖರಞ್ಚ ಭೇರಿತಲಚಮ್ಮಞ್ಚ ವೀಣಾ ಚ ವೀಣಾಪೋಕ್ಖರಚಮ್ಮಞ್ಚ ದಣ್ಡೋ ಚ ಅನಾಮಾಸಂ. ‘‘ಪೂಜಂ ಕತ್ವಾ ಚೇತಿಯಙ್ಗಣಾದೀಸು ಠಪಿತಭೇರಿಯೋ ಅಚಾಲೇನ್ತೇನ ಅವಸೇಸಟ್ಠಾನಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ. ಕಚವರಛಡ್ಡನಕಾಲೇ ಕಚವರಂ ವಿಯ ಗಹೇತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಠಪೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ವುತ್ತಂ. ತುರಿಯಭಣ್ಡೇಸು ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅತ್ತನೋ ದೀಯಮಾನಂ ತಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಕಪ್ಪಿಯಪರಿಕ್ಖಾರಂ ಗಹೇತುಂ ಅಧಿವಾಸೇತಬ್ಬಂ. ದೋಣಿ ವಾ ಪೋಕ್ಖರಂ ವಾ ದನ್ತಕಟ್ಠನಿಕ್ಖಿಪನತ್ಥಾಯ, ಚಮ್ಮಞ್ಚ ಸತ್ಥಕೋಸಕರಣತ್ಥಾಯ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ರತನಾನಿ ಚ ಸಬ್ಬಾನೀತಿ ಮುತ್ತಾ ಮಣಿ ವೇಳುರಿಯೋ ಸಙ್ಖೋ ಸಿಲಾ ಪವಾಳಂ ರಜತಂ ಜಾತರೂಪಂ ಲೋಹಿತಙ್ಕೋ ಮಸಾರಗಲ್ಲನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೮೧) ವುತ್ತಾನಿ ಸಬ್ಬಾನಿ ರತನಾನಿ ಚ. ಏತ್ಥ ಚ ವಿದ್ಧಾ, ಅವಿದ್ಧಾ ವಾ ಸಾಮುದ್ದಿಕಾದೀ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಮುತ್ತಾ ಅನಾಮಾಸಾ. ಭಣ್ಡಮೂಲತ್ಥಞ್ಚ ಗಣ್ಹಿತುಂ ¶ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಅನ್ತಮಸೋ ಜಾತಿಫಲಿಕಂ ಉಪಾದಾಯ ನೀಲಪೀತಾದಿಭೇದೋ ಸಬ್ಬೋಪಿ ಮಣಿ ಧೋತವಿದ್ಧೋ ಅನಾಮಾಸೋ. ಆಹತಾಕಾರೇನೇವ ಠಿತೋ ಅವಿದ್ಧಾಧೋತೋ ಮಣಿ ಪತ್ತಾದಿ ಭಣ್ಡಮೂಲತ್ಥಂ ಅಧಿವಾಸೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವುತ್ತಂ. ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ಪನ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಂ. ಪಚಿತ್ವಾ ಕತೋ ಕಾಚಮಣಿಯೇವೇಕೋ ವಟ್ಟತಿ. ವೇಳುರಿಯೇ ಚ ಮಣಿಸದಿಸೋಯೇವ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಧಮನಸಙ್ಖೋ ‘‘ಸಬ್ಬಂ ಧಮನಸಙ್ಖಾದಿ’’ನ್ತಿಆದಿಗಾಥಾಯ ತುರಿಯೇಸು ಗಹಿತೋ. ರತನಖಚಿತೋ ಸಙ್ಖೋ ಅನಾಮಾಸೋ. ಪಾನೀಯಸಙ್ಖೋ ಧೋತೋಪಿ ಅಧೋತೋಪಿ ಆಮಾಸೋ. ಅವಸೇಸಸಙ್ಖೋ ಪನ ಅಞ್ಜನಾದಿಭೇಸಜ್ಜತ್ಥಂ, ಪತ್ತಾದಿಭಣ್ಡಮೂಲಭಾವೇನ ಚ ಅಧಿವಾಸೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಸುವಣ್ಣೇನ ಏಕತೋ ವಿಲಿಯಾಪೇತ್ವಾ ಕತಾ ಮುಗ್ಗವಣ್ಣಾ ಸಿಲಾ ಅನಾಮಾಸಾ. ಸೇಸಾ ಸಿಲಾ ಖುದ್ದಕನಿಸಾನಾದಿಕಮ್ಮತ್ಥಂ ಅಧಿವಾಸೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ‘‘ಪವಾಳಂ ಧೋತಮಧೋತಞ್ಚ ವಿದ್ಧಮವಿದ್ಧಞ್ಚ ಸಬ್ಬಥಾ ಅನಾಮಾಸಂ, ನಾಪಿ ಅಧಿವಾಸೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪವಾಳಪಟಿಮಾಚೇತಿಯಾನಿ ಚೇವ ಪೋತ್ಥಕೇಸು ಪವೇಸೇತಬ್ಬಆಣಿಯಾ ¶ ಮೂಲೇ, ಅಗ್ಗೇಚ ಪವೇಸೇತಬ್ಬಂ ಪದುಮಾದಿಆಕಾರೇನ ಕತಂ ವಟ್ಟಞ್ಚ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ ನ ಫುಸಿತಬ್ಬಂ.

ಬೀಜತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ರಜತಂ, ಜಾತರೂಪಞ್ಚ ಕತಂ ವಾ ಹೋತು ಅಕತಂ ವಾ, ಸಬ್ಬಸೋ ಅನಾಮಾಸಂ, ನ ಚ ಸಾದಿತಬ್ಬಂ. ಇಮಿನಾ ಕತಂ ಪಟಿಮಾದಿಕಞ್ಚ ಆರಕೂಟಲೋಹಞ್ಚ ಅನಾಮಾಸನ್ತಿ ವಕ್ಖತಿ. ಕತಾಕತಸುವಣ್ಣರಜತಾನಂ ಅಸಾದಿಯಿತಬ್ಬತಾಯ ಇಧ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ಆಗತತ್ತಾ ಉತ್ತರೇನ ರಾಜಪುತ್ತೇನ ಕಾರೇತ್ವಾ ಆಹಟಂ ಸುವಣ್ಣಚೇತಿಯಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಮಹಾಪದುಮತ್ಥೇರೇನ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತನ್ತಿ ಸುವಣ್ಣಪಟಿಮಾಚೇತಿಯಪೋತ್ಥಕಾವಚ್ಛಾದಕಮಣಿಪದುಮವಟ್ಟಾದಿ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ನ ಸಾದಿತಬ್ಬಮೇವ, ನ ಚ ಆಮಸಿತಬ್ಬಂ. ಏತೇನ ಕತಂ ಸೇನಾಸನೋಪಕರಣಂ ಪನ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಧಮ್ಮಮಣ್ಡಪೇ ಕತಮ್ಪಿ ¶ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಲೋಹಿತವಣ್ಣೋ ಮಣಿ, ಮಸಾರಗಲ್ಲಮಣಿ ಚ ಸಬ್ಬಥಾ ಅನಾಮಾಸೋ, ನ ಚ ಅಧಿವಾಸೇತಬ್ಬೋತಿ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ವುತ್ತಂ.

೩೪೬. ಸಬ್ಬಮಾವುಧಭಣ್ಡನ್ತಿ ಖಗ್ಗಾದಿ ಸಬ್ಬಂ ಆವುಧೋಪಕರಣಂ ಪತ್ತಾದಿಕಪ್ಪಿಯಪರಿಕ್ಖಾರಮೂಲತ್ಥಾಯ ದೀಯಮಾನಂ ಸತ್ಥವಾಣಿಜಾಯ ಅಕಾತಬ್ಬತ್ತಾ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ‘‘ಇಮಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ದಿನ್ನಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಖಣ್ಡಾಖಣ್ಡಿಕಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಖುರಾದಿಕಪ್ಪಿಯಪರಿಕ್ಖಾರಂ ಕಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಾದಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಸಙ್ಗಾಮಭೂಮಿಯಂ ಮಗ್ಗೇ ಪತಿತಖಗ್ಗಾದಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಾಸಾಣೇನ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಖುರಾದಿಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡಾನಿ ಕಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗಣ್ಹಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಉಸುಸತ್ತಿಆದಿಕಂ ಫಲತೋ ದಣ್ಡಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ಕಪ್ಪಿಯಪರಿಕ್ಖಾರಕಾರಾಪನತ್ಥಾಯ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ಜಿಯಾತಿ ಧನುಗುಣೋ. ಚ-ಕಾರೇನ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಗಾಥಾಯ ಅವುತ್ತಂ ಅಙ್ಕುಸತೋಮರಾದಿಂ ಪರಹಿಂ ಸೋಪಕರಣಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಧನುದಣ್ಡಕೋತಿ ಜಿಯಾವಿರಹಿತೋ ಧನುದಣ್ಡಕೋ. ಇದಂ ಪರಹಿಂಸೋಪಕರಣಭಣ್ಡಾದಿಕಂ ವಿಹಾರೇ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನೇ ಠಪಿತಂ ಚೇ, ಸಾಮಿಕಾನಂ ವತ್ವಾ ತೇಹಿ ಅಗ್ಗಹಿತಂ ಚೇ, ಅಚಾಲೇನ್ತೇನ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ.

ಜಾಲಞ್ಚಾತಿ ಮಚ್ಛಜಾಲಪಕ್ಖಿಜಾಲಾದಿಜಾಲಞ್ಚ. ಜಾಲಂ ದೀಯಮಾನಂ ಛತ್ತವೇಠನತ್ಥಂ, ಆಸನಚೇತಿಯಾದಿಮತ್ಥಕೇ ಬನ್ಧನಾದಿಪಯೋಜನೇ ಸತಿ ತದತ್ಥಞ್ಚ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಸರವಾರಣಂ ನಾಮ ಫಲಕಾದಿಕಂ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಅತ್ತನೋ ವಿಜ್ಝನತ್ಥಾಯ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಸರನಿವಾರಣಂ ವಿನಾಸನೋಪರೋಧಕಾರಣಂ ಹೋತೀತಿ ಭಣ್ಡಮೂಲತ್ಥಂ ಸಾದಿತುಂ ¶ ವಟ್ಟತಿ. ‘‘ದನ್ತಕಟ್ಠಾಧಾರಫಲಕಾದಿ ಯದಿಚ್ಛಿತಂ ಕರೋಮೀ’’ತಿ ಮುಟ್ಠಿಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

೩೪೭. ಚೇತಿಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸುವಣ್ಣಚೇತಿಯ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ‘‘ಸುವಣ್ಣಪಟಿಬಿಮ್ಬಾದೀ’’ತಿ ಅನನ್ತರಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ಲಬ್ಭತಿ. ಸುವಣ್ಣಗ್ಗಹಣಞ್ಚುಪಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ರಜತಮಯಞ್ಚ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಆರಕೂಟಕನ್ತಿ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ಲೋಹವಿಸೇಸಮಾಹ ¶ . ‘‘ಅನಾಮಾಸ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ‘‘ಅಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿಯಂ ವಾ’’ತಿ ಏತಸ್ಸ ಉಪಲಕ್ಖಣಂ.

೩೪೮. ಸಬ್ಬಂ ವಾದಿತಮಿತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಓನಹಿತುನ್ತಿ ಚಮ್ಮವರತ್ತತನ್ತೀಹಿ ಬನ್ಧಿತುಂ. ಓನಹಾಪೇತುನ್ತಿ ತಥೇವ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಕಾರಾಪೇತುಂ. ವಾದಾಪೇತುನ್ತಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ವಾದಾಪೇತುಂ. ವಾದೇತುನ್ತಿ ಅತ್ತನಾ ವಾದೇತುಂ. ವಾದಿತನ್ತಿ ವಾದನೀಯಂ ಯಥಾ ‘‘ಕರಣೀಯಂ ಕಾರಿತ’’ನ್ತಿ, ವಾದನಾರಹಂ ತುರಿಯಭಣ್ಡನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇದಞ್ಚ ಓನಹನಾದಿಕಿರಿಯಾಯ ಕಮ್ಮಂ.

೩೪೯. ಉಪಹಾರಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ಪೂಜಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮ. ಇತಿ ಅನುಮತಿಗ್ಗಹಣತ್ಥಾಯ. ವತ್ತಬ್ಬಾತಿ ತೇ ವತ್ತಾರೋ ವತ್ತಬ್ಬಾತಿ ಯೋಜನಾ.

೩೫೦-೧. ಧುತ್ತಿಯಾ ಇತ್ಥಿಯಾತಿ ವಿಪನ್ನಾಚಾರಾಯ ಲೋಳಿತ್ಥಿಯಾ. ಸಯಂ ಫುಸಿಯಮಾನಸ್ಸಾತಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಯೋಗಂ ವಿನಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ಅತ್ತನಾವ ಫುಸಿಯಮಾನಸ್ಸ. ಕಾಯೇನ ಅವಾಯಮಿತ್ವಾತಿ ತಸ್ಸಾ ಸರೀರಸಮ್ಫಸ್ಸಾನುಭವನತ್ಥಂ ಅತ್ತನೋ ಕಾಯಂ ಅಚಾಲೇತ್ವಾ. ಫಸ್ಸಂ ಪಟಿವಿಜಾನತೋತಿ ಫಸ್ಸಂ ಅನುಭವನ್ತಸ್ಸ.

ಅಸಞ್ಚಿಚ್ಚಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಫುಸನೇ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ, ‘‘ಇಮಿನಾ ಉಪಾಯೇನ ಇಮಂ ಫುಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಚೇತೇತ್ವಾ. ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ‘‘ಇಮಿನಾ ಪತ್ತಪಟಿಗ್ಗಹಣಾದಿನಾ ಉಪಾಯೇನ ಏತಿಸ್ಸಾ ಸರೀರಸಮ್ಫಸ್ಸಂ ಅನುಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಪತ್ತಥಾಲಕತಟ್ಟಕಪಣ್ಣಪುಟಭೇಸಜ್ಜಾದಿಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇನ್ತಿಯಾ ಹತ್ಥೇ ಅತ್ತನೋ ಹತ್ಥೇನ ಫುಸನಾದೀಸು ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಅಸ್ಸತಿಯಾ’’ತಿ ಇದಂ ಪನ ಇಮಿನಾವ ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಇಧ ವಿಸುಂ ನ ವುತ್ತಂ, ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಸರೀರೇ ಫುಸನಭಾವಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞವಿಹಿತೋ ಹುತ್ವಾ ಸತಿಂ ಅನುಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಹತ್ಥಪಾದಪಸಾರಣಾದೀಸು ಫುಸನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸಾತಿ ¶ ದಾರಕಾಕಾರಂ ದಾರಿಕಂ ‘‘ಮಾತುಗಾಮೋ’’ತಿ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಕೇನಚಿ ಕರಣೀಯೇನ ಫುಸನ್ತಸ್ಸ ¶ . ಮೋಕ್ಖಾಧಿಪ್ಪಾಯಿನೋ ಚಾತಿ ‘‘ಮೋಕ್ಖಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಕಾಯೇನ ವಾಯಮತಿ, ಫಸ್ಸಂ ಪಟಿವಿಜಾನಾತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ. ಮೋಕ್ಖಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಕಾಯೇನ ವಾಯಮತಿ, ನ ಚ ಫಸ್ಸಂ ಪಟಿವಿಜಾನಾತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ. ಮೋಕ್ಖಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ನ ಚ ಕಾಯೇನ ವಾಯಮತಿ, ಫಸ್ಸಂ ಪಟಿವಿಜಾನಾತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ. ಮೋಕ್ಖಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ನ ಚ ಕಾಯೇನ ವಾಯಮತಿ, ನ ಚ ಫಸ್ಸಂ ಪಟಿವಿಜಾನಾತಿ, ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೭೯) ವುತ್ತಮೋಕ್ಖಾಧಿಪ್ಪಾಯವತೋ ಚತುಬ್ಬಿಧಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ಇಮೇಸು ಯೋ ಮಾತುಗಾಮೇನ ಆಲಿಙ್ಗನಾದಿಪಯೋಗೇನ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಯಮಾನೋ ತಂ ಅತ್ತನೋ ಸರೀರತೋ ಅಪನೇತ್ವಾ ಮುಞ್ಚಿತುಕಾಮೋ ಹತ್ಥಚಾಲೇನ, ಮುಟ್ಠಿಆದೀಹಿ ವಾ ಪಟಿಪಣಾಮನಂ, ಪಹರಣಾದಿಕಞ್ಚ ಪಯೋಗಂ ಕರೋತಿ, ಅಯಂ ಪಠಮೋ ಪುಗ್ಗಲೋ. ಅತ್ತಾನಮಜ್ಝೋತ್ಥರಿತುಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿಂ ಇತ್ಥಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಹರಣಾಕಾರಾದಿಸಬ್ಬಪಯೋಗಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತಾಸೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸರೀರಂ ಫುಸಿತುಂ ಅದೇನ್ತೋ ದುತಿಯೋ. ಇತ್ಥಿಯಾ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಿತ್ವಾ ಆಲಿಙ್ಗಿತೋ ಚೋಪನರಹಿತಂ ಮಂ ‘‘ಅನತ್ಥಿಕೋ’’ತಿ ಮನ್ತ್ವಾ ‘‘ಸಯಮೇವ ಪಲಾಯಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ, ‘‘ಅಚೋಪನಮೇವ ಮೋಕ್ಖೋಪಾಯೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ನಿಚ್ಚಲೋವ ಹುತ್ವಾ ಫಸ್ಸಂ ಪಟಿವಿಜಾನನ್ತೋ ತತಿಯೋ. ಅತ್ತಾನಂ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಿತುಮಾಗಚ್ಛನ್ತಿಂ ಇತ್ಥಿಂ ದಿಸ್ವಾ ದುತಿಯೋ ವಿಯ ತಾಸೇತುಂ ಕಾಯಪ್ಪಯೋಗಂ ಅಕತ್ವಾ ‘‘ಅಗತೇ ಪಾತೇಸ್ಸಾಮಿ, ಪಹರಿತ್ವಾ ತಾಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಾ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ನಿಚ್ಚಲೋವ ಹುತ್ವಾ ತಿಟ್ಠನ್ತೋ ಚತುತ್ಥೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೩೫೨. ಪಠಮೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕೇನಾ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ, ಕಾಯಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಇಧ ಚಿತ್ತಂ ನಾಮ ¶ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಚಿತ್ತಂ, ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಮ್ಹಿ ಮೋಚೇತುಕಾಮತಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಚಿತ್ತಂ.

೩೫೩-೪. ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಸ್ಸಾದೇನಾತಿ ದುಟ್ಠು ಕುಚ್ಛಿತಭಾವಂ ಉಲತಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಾ, ದುಟ್ಠುಲ್ಲಾ ಚ ಸಾ ವಾಚಾ ಚಾತಿ ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಾ, ವಚ್ಚಮಗ್ಗಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗೇ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾ ವಾಚಾ, ಯಥಾಹ ‘‘ದುಟ್ಠುಲ್ಲಾ ನಾಮ ವಾಚಾ ವಚ್ಚಮಗ್ಗಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗಮೇಥುನಧಮ್ಮಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾ ವಾಚಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೮೫), ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಾಯ ಅಸ್ಸಾದೋ ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಸ್ಸಾದೋ, ತಥಾಪವತ್ತವಚೀವಿಞ್ಞತ್ತಿಸಮುಟ್ಠಾಪಕಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚೇತನಾ, ತೇನ ಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ ರಾಗೋ ಇಧ ಸಹಚರಿಯೇನ ‘‘ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಸ್ಸಾದೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ, ತೇನ, ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಸ್ಸಾದಸಮ್ಪಯುತ್ತೇನ ¶ ರಾಗೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇಮಿನಾ ‘‘ಓಭಾಸನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ವಕ್ಖಮಾನಓಭಾಸನಸ್ಸ ಹೇತು ದಸ್ಸಿತೋ.

ಇತ್ಥಿಯಾ ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞಿನೋ ಭಿಕ್ಖುನೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಇತ್ಥಿಯಾ ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞಿನೋತಿ ‘‘ಮಾತುಗಾಮೋ ನಾಮ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥೀ, ನ ಯಕ್ಖೀ, ನ ಪೇತೀ, ನ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾ, ವಿಞ್ಞೂ ಪಟಿಬಲಾ ಸುಭಾಸಿತದುಬ್ಭಾಸಿತಂ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಾದುಟ್ಠುಲ್ಲಂ ಆಜಾನಿತು’’ನ್ತಿ ಪದಭಾಜನೇ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಸರೂಪಾಯ ಸುಭಾಸಿತದುಬ್ಭಾಸಿತಂ ಜಾನನ್ತಿಯಾ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಯಾ ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞಿನೋ ಭಿಕ್ಖುನೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ದ್ವಿನ್ನಂ ಮಗ್ಗಾನ’’ನ್ತಿ ಏತಸ್ಸ ಸಮ್ಬನ್ಧೀವಸೇನ ‘‘ಇತ್ಥಿಯಾ’’ತಿ ಇದಂ ಸಾಮಿವಸೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ, ಯಥಾವುತ್ತಸರೂಪಸ್ಸ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ವಚ್ಚಮಗ್ಗಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಣ್ಣಾವಣ್ಣವಸೇನ ಚಾತಿ ‘‘ವಣ್ಣಂ ಭಣತಿ ನಾಮ ದ್ವೇ ಮಗ್ಗೇ ಥೋಮೇತಿ ವಣ್ಣೇತಿ ಪಸಂಸತಿ. ಅವಣ್ಣಂ ಭಣತಿ ನಾಮ ದ್ವೇ ಮಗ್ಗೇ ಖುಂಸೇತಿ ವಮ್ಭೇತಿ ಗರಹತೀ’’ತಿ ನಿದ್ದೇಸೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಉಭೋ ಮಗ್ಗೇ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಥೋಮನಗರಹಣವಸೇನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಮೇಥುನಸ್ಸ ¶ ಯಾಚನಾದಯೋ ಮೇಥುನಯಾಚನಾದಯೋ, ತೇಹಿ ಮೇಥುನಯಾಚನಾದೀಹಿ, ‘‘ಯಾಚತಿಪಿ ಆಯಾಚತಿಪಿ ಪುಚ್ಛತಿಪಿ ಪಟಿಪುಚ್ಛತಿಪಿ ಆಚಿಕ್ಖತಿಪಿ ಅನುಸಾಸತಿಪಿ ಅಕ್ಕೋಸತಿಪೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೮೫) ಉದ್ದೇಸೇ ವುತ್ತಮೇಥುನಯಾಚನಾದಿವಸೇನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಇಮೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ‘‘ಓಭಾಸನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಓಭಾಸನಾ ದಸ್ಸಿತಾ. ಓಭಾಸನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಉದ್ದೇಸಯನ್ತಸ್ಸ, ಪಕಾಸೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ವಿಞ್ಞು’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಓಭಾಸನಕಿರಿಯಾಯ ಕಮ್ಮಮಾಹ, ಇಮಿನಾ ವಿಸೇಸಿತಬ್ಬಂ ‘‘ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಪಕರಣತೋ ಲಬ್ಭತಿ, ಯಥಾದಸ್ಸಿತಪದಭಾಜನಾಗತಸರೂಪಂ ವಿಞ್ಞುಂ ಪಟಿಬಲಂ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಅನ್ತಮಸೋ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾಯಪೀತಿ ಓಭಾಸನೇ ಅನ್ತಿಮಪರಿಚ್ಛೇದದಸ್ಸನಂ. ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಚನಸ್ಸಾದಭಾವೇ ಸತಿ ಯೋ ವಚ್ಚಮಗ್ಗಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗಪಟಿಬದ್ಧಂ ಗುಣದೋಸಂ ವಾ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಯಾಚನಾದಿವಸೇನ ವಾ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಾದುಟ್ಠುಲ್ಲಂ ಜಾನನ್ತಿಂ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಂ ಹೇಟ್ಠಿಮಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾಯಪಿ ವದೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಇಮಸ್ಮಿಂ ಗಾಥಾದ್ವಯೇ ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಸ್ಸಾದೇನ ಇತ್ಥಿಯಾ ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞಿನೋ ವಿಞ್ಞುಂ ತಂ ಇತ್ಥಿಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಮಗ್ಗಾನಂ ವಣ್ಣವಸೇನ ಅನ್ತಮಸೋ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾಯಪಿ ಓಭಾಸನ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಗರುಕಂ ಸಿಯಾತಿ ಏಕಂ ವಾಕ್ಯಂ, ತಥಾ ‘‘ದ್ವಿನ್ನಂ ಮಗ್ಗಾನಂ ಅವಣ್ಣವಸೇನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಚ ‘‘ಮೇಥುನಯಾಚನಾದೀಹೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಚ ಯೋಜನಾಯ ವಾಕ್ಯದ್ವಯನ್ತಿ ಏವಂ ಯೋಜನಾವಸೇನ ತೀಣಿ ವಾಕ್ಯಾನಿ ಹೋನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ಪಠಮವಾಕ್ಯೇ ವಣ್ಣವಚನೇನ ಸಙ್ಗಹಿತಂ ಥೋಮನಾದಿಕಥಂ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ಹೋತಿ. ‘‘ಇತ್ಥಿಲಕ್ಖಣೇನ ಸುಭಲಕ್ಖಣೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾಸೀ’’ತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ಥೋಮನತ್ಥಂ ವದತೋ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ನ ಹೋತಿ, ‘‘ತವ ವಚ್ಚಮಗ್ಗೋ ಚ ಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗೋ ಚ ಈದಿಸೋ ಸುಭೋ ಸುಸಣ್ಠಾನೋ, ತೇನ ನಾಮ ¶ ಈದಿಸೇನ ಇತ್ಥಿಲಕ್ಖಣೇನ ಸುಭಲಕ್ಖಣೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾಸೀ’’ತಿ ವದನ್ತಸ್ಸ ಹೋತಿ. ‘‘ವಣ್ಣೇತಿ, ಪಸಂಸತೀ’’ತಿ ಪದದ್ವಯಞ್ಚ ‘‘ಥೋಮೇತೀ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ಪರಿಯಾಯೋ.

ದುತಿಯವಾಕ್ಯೇ ಅವಣ್ಣಪದಸಙ್ಗಹಿತಂ ಖುಂಸನಾದಿತ್ತಯೇ ಖುಂಸನಂ ನಾಮ ಪತೋದೋಪಮೇಹಿ ಫರುಸವಚನೇಹಿ ತುದನಂ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಖುಂಸೇತೀತಿ ವಾಚಾಪತೋದೇನ ಘಟ್ಟೇತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೮೫). ಪತುಜ್ಜತೇನೇನಾತಿ ‘‘ಪತೋದೋ’’ತಿಅಗಚ್ಛನ್ತೇ ಅಸ್ಸಾದಯೋ ಪವತ್ತೇತುಂ ವಿಜ್ಝನಕಪಾಚನದಣ್ಡೋ ವುಚ್ಚತಿ. ವಮ್ಭನಂ ನಾಮ ಅಪಸಾದನಂ. ಅಪಸಾದನಂ ನಾಮ ಗುಣತೋ ಪರಿಹಾಪನಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ವಮ್ಭೇತೀತಿ ಅಪಸಾದೇತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೮೫). ಗರಹಾ ನಾಮ ದೋಸಾರೋಪನಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ಗರಹತೀತಿ ದೋಸಂ ದೇತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೮೫). ಇಮಂ ಖುಂಸನಾದಿಪಟಿಸಂಯುತ್ತವಚನಂ ವಕ್ಖಮಾನೇಸು ‘‘ಸಿಖರಣೀಸಿ, ಸಮ್ಭಿನ್ನಾಸಿ, ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಾಸೀ’’ತಿ ಇಮೇಸು ತೀಸು ಪದೇಸು ಅಞ್ಞತರೇನ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸೇವ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ, ನ ಇತರಸ್ಸ.

ತತಿಯವಾಕ್ಯೇ ಮೇಥುನಯಾಚನಾದಿವಚನೇಹಿ ಸಙ್ಗಹಿತಂ ಆಯಾಚನಾದಿಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ. ‘‘ಯಾಚತಿ ನಾಮ ದೇಹಿ ಮೇ ಅರಹಸಿ ಮೇ ದಾತು’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ೨೮೫) ನಯೇನ ಏಕೇಕಂ ಪದಂ ‘‘ದೇಹಿ ಮೇ ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮ’’ನ್ತಿಆದಿವಸೇನ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಪದೇನ ಸಹ ಘಟೇತ್ವಾ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಂ ಯಾಚನ್ತಸ್ಸೇವ ಹೋತಿ.

‘‘ಕದಾ ತೇ ಮಾತಾ ಪಸೀದಿಸ್ಸತಿ, ಕದಾ ತೇ ಪಿತಾ ಪಸೀದಿಸ್ಸತಿ, ಕದಾ ತೇ ದೇವತಾಯೋ ಪಸೀದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಕದಾ ತೇ ಸುಖಣೋ ಸುಲಯೋ ಸುಮುಹುತ್ತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿಆದಿಆಯಾಚನಪದನಿದ್ದೇಸೇ ಏಕೇಕಂ ಪದಂ ತತ್ಥೇವ ಓಸಾನೇ ವುತ್ತೇನ ‘‘ಕದಾ ತೇ ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪದೇನ ಘಟೇತ್ವಾ ಮೇಥುನಂ ಯಾಚನ್ತಸ್ಸೇವ ಹೋತಿ.

‘‘ಕಥಂ ¶ ತ್ವಂ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ದೇಸಿ, ಕಥಂ ಜಾರಸ್ಸ ದೇಸೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೮೫) ಪುಚ್ಛಾನಿದ್ದೇಸವಚನೇಸು ಚ ಅಞ್ಞತರಂ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಪದೇನ ಘಟೇತ್ವಾ ಪುಚ್ಛನ್ತಸ್ಸೇವ ಹೋತಿ.

‘‘ಏವಂ ¶ ಕಿರ ತ್ವಂ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ದೇಸಿ, ಏವಂ ಜಾರಸ್ಸ ದೇಸೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೮೫) ಪಟಿಪುಚ್ಛಾನಿದ್ದೇಸವಚನೇಸು ಅಞ್ಞತರಂ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಪದೇನ ಘಟೇತ್ವಾ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ಪಟಿಪುಚ್ಛನ್ತಸ್ಸೇವ ಹೋತಿ.

‘‘ಕಥಂ ದದಮಾನಾ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಪಿಯಾ ಹೋತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛತೋ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ‘‘ಏವಂ ದೇಹಿ, ಏವಂ ದೇನ್ತೀ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಪಿಯಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಮನಾಪಾ ಚಾ’’ತಿ ಆಣತ್ತಿವಚನೇ, ಅನುಸಾಸನಿವಚನೇ ಚ ಏಸೇವ ನಯೋ.

೩೫೫. ಅಕ್ಕೋಸನಿದ್ದೇಸಾಗತೇಸು ‘‘ಅನಿಮಿತ್ತಾಸಿ ನಿಮಿತ್ತಮತ್ತಾಸಿ ಅಲೋಹಿತಾಸಿ ಧುವಲೋಹಿತಾಸಿ ಧುವಚೋಳಾಸಿ ಪಗ್ಘರನ್ತೀಸಿ ಸಿಖರಣೀಸಿ ಇತ್ಥಿಪಣ್ಡಕಾಸಿ ವೇಪುರಿಸಿಕಾಸಿ ಸಮ್ಭಿನ್ನಾಸಿ ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಾಸೀ’’ತಿ ಏಕಾದಸಸು ಪದೇಸು ‘‘ಸಿಖರಣೀಸಿ ಸಮ್ಭಿನ್ನಾಸಿ ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಾಸೀ’’ತಿ ಪದತ್ತಯಂ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಆಪತ್ತಿಕರಂ, ಇಮಿನಾ ಪದತ್ತಯೇನ ಸಹ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಾನಿ ವಚ್ಚಮಗ್ಗಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗಮೇಥುನಧಮ್ಮಪದಾನಿ ತೀಣಿ ಚಾತಿ ಛಪ್ಪದಾನಂ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಆಪತ್ತಿಕರತ್ತಾ ಇತೋ ಪರಾನಿ ಅನಿಮಿತ್ತಾದೀನಿ ಅಟ್ಠ ಪದಾನಿ ‘‘ಅನಿಮಿತ್ತಾಸಿ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಂ ದೇಹೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಪದೇನ ಸಹ ಘಟೇತ್ವಾ ವುತ್ತಾನೇವ ಆಪತ್ತಿಕರಾನೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ, ‘‘ಮೇಥುನಯಾಚನಾದೀಹೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದಸಙ್ಗಹಿತೇಸು ‘‘ಅನಿಮಿತ್ತಾಸೀ’’ತಿಆದೀಸು ಏಕಾದಸಸು ಅಕ್ಕೋಸಪದೇಸು ಅನ್ತೋಗಧತ್ತೇಪಿ ಕೇವಲಂ ಆಪತ್ತಿಕರತ್ತಾ ಗರುತರಂ ಪದತ್ತಯಂ ವಿಸುಂ ಸಙ್ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಞಾಪೇತುಮಾಹ ‘‘ಸಿಖರಣೀಸೀ’’ತಿಆದಿ.

ಸಿಖರಣೀಸೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸಿಖರಣೀ ಅಸೀ’’ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ. ‘‘ಅಸೀ’’ತಿ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ತು-ಸದ್ದೋ ಕೇವಲಯುತ್ತಮ್ಪಿ ಆಪತ್ತಿಕರಂ ¶ ಹೋತೀತಿ ವಿಸೇಸಂ ಜೋತೇತಿ. ಕೇವಲೇನಾಪಿ ಅಕ್ಕೋಸವಚನೇನಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಸಿಖರಣೀಸೀತಿ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖನ್ತಆಣಿಮಂಸಾ ಭವಸಿ. ಸಮ್ಭಿನ್ನಾಸೀತಿ ಮಿಸ್ಸೀಭೂತವಚ್ಚಮಗ್ಗಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗಾ. ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಾಸೀತಿ ಇತ್ಥಿನಿಮಿತ್ತೇನ, ಪುರಿಸನಿಮಿತ್ತೇನ ಚಾತಿ ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಾ. ‘‘ಅಯಂ ಇತ್ಥೀ, ಅಯಂ ಪುರಿಸೋ’’ತಿ ಬ್ಯಞ್ಜಯತೀತಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಂ, ಮುತ್ತಕರಣಾನಿ. ಸುಣನ್ತಿಯಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ವಿಞ್ಞುಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಯಾ’’ತಿ ಅಧಿಕಾರತೋ ಲಬ್ಭತಿ, ಇಮಿನಾ ಅಕ್ಕೋಸಿತಬ್ಬವತ್ಥು ದಸ್ಸಿತಂ ಹೋತಿ. ಭಾಸಿತಂ ಸುಣನ್ತಿಯಾ ಸುಭಾಸಿತದುಬ್ಭಾಸಿತಂ ಜಾನನ್ತಿಯಾ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಯಾ ವಿಸಯೇ ಪವತ್ತಅಕ್ಕೋಸವಚನೇನ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೫೬. ಪುನಪ್ಪುನಂ ಓಭಾಸನ್ತಸ್ಸ ವಾಚಾನಂ ಗಣನಾಯ ಗರುಕಾ ಸಿಯುನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಏತ್ಥ ‘‘ಏಕಂ ¶ ಇತ್ಥಿ’’ನ್ತಿ ಅಜ್ಝಾಹರಿತಬ್ಬಂ. ಏಕವಾಚಾಯ ಬಹೂ ಓಭಾಸನ್ತಸ್ಸ ಚ ಇತ್ಥೀನಂ ಗಣನಾಯ ಗರುಕಾ ಸಿಯುನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಇತ್ಥಿಯೋಪೀ’’ತಿ ಲಬ್ಭತಿ.

೩೫೭. ಸಾ ಚೇ ನಪ್ಪಟಿಜಾನಾತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಯಂ ಸುಣನ್ತಿಂ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಮಗ್ಗಾನಂ ವಣ್ಣಾವಣ್ಣವಸೇನ ಓಭಾಸತಿ, ಸಾ ಚೇ ನ ಪಟಿಜಾನಾತೀ’’ತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭಮಾನಂ ಆದಾಯ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಅತ್ತನೋ ಭಾಸಿತಂ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಂ ವುತ್ತಸಮನನ್ತರಮೇವ ಅತ್ಥವಸೇನ ಸಚೇ ನ ಜಾನಾತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಸ್ಸಾತಿ ತಸ್ಸ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಭಾಸಿತಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ. ಉಬ್ಭಜಾಣುಂ, ಅಧಕ್ಖಕಂ ವಾ ಆದಿಸ್ಸ ಭಣನೇ ಚಾಪಿ ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಸಿಯಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಭಣನೇತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಮಗ್ಗಾನಂ ವಣ್ಣಾದಿಕಥನೇ, ‘‘ಭಣತೋ’’ತಿಪಿ ಲಿಖನ್ತಿ, ಭಣನ್ತಸ್ಸ, ಭಣನಹೇತೂತಿ ಅತ್ಥೋ. ಹೇತುಮ್ಹಿ ಅಯಮನ್ತಪಚ್ಚಯೋ ‘‘ಅಸಮ್ಬುಧ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾ) ವಿಯ. ಉಬ್ಭಜಾಣುನ್ತಿ ಜಾಣುತೋ ಉದ್ಧಂ. ಅಕ್ಖೇಕನ್ತಿ ಅಕ್ಖಕತೋ ಹೇಟ್ಠಾ.

೩೫೮. ಉಬ್ಭಕ್ಖಕನ್ತಿ ¶ ಅಕ್ಖಕತೋ ಉದ್ಧಂ. ಅಧೋಜಾಣುಮಣ್ಡಲನ್ತಿ ಜಾಣುಮಣ್ಡಲತೋ ಅಧೋ. ಉದ್ದಿಸನ್ತಿ ಉದ್ದಿಸ್ಸ. ‘‘ಉದ್ದಿಸ್ಸುಬ್ಭಕ್ಖಂ ವಾ ತಥಾ, ಅಧೋಜಾಣುಮಣ್ಡಲ’’ನ್ತಿ ಚ ಲಿಖನ್ತಿ, ಸೋ ಪಾಠೋ ಸುನ್ದರೋ. ವಣ್ಣಾದಿಭಣನೇ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ವಿಞ್ಞುಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಯಾ’’ತಿ ಅಧಿಕಾರತೋ ಲಬ್ಭತಿ. ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧೇ ವಣ್ಣಾದಿಭಣನೇ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ವಚ್ಚಮಗ್ಗಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಕ್ಖೇತ್ತಂ, ಅಧಕ್ಖಕಂ ಉಬ್ಭಜಾಣುಮಣ್ಡಲಂ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಕ್ಖೇತ್ತಂ, ಉದ್ಧಕ್ಖಕಂ ಅಧೋಜಾಣುಮಣ್ಡಲಂ ದುಕ್ಕಟಕ್ಖೇತ್ತನ್ತಿ ಇಮೇಸು ತೀಸು ಖೇತ್ತೇಸು ಅಕ್ಖಕಞ್ಚೇವ ಜಾಣುಮಣ್ಡಲಞ್ಚ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯದುಕ್ಕಟಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಅವಧಿಭೂತಂ ಕತ್ಥ ಸಙ್ಗಯ್ಹತೀತಿ? ದುಕ್ಕಟಕ್ಖೇತ್ತೇಯೇವ ಸಙ್ಗಯ್ಹತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಅಕ್ಖಕಂ, ಪನ ಜಾಣುಮಣ್ಡಲಞ್ಚ ಏತ್ಥೇವ ದುಕ್ಕಟಕ್ಖೇತ್ತೇ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೮೬).

೩೫೯. ಪಣ್ಡಕೇ ಯಕ್ಖಿಪೇತೀಸು ದ್ವಿನ್ನಂ ಮಗ್ಗಾನಂ ವಣ್ಣಾದಿಭಣನೇ ತಸ್ಸ ಭಣನ್ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಭವೇತಿ ಅಧಿಕಾರವಸೇನ ಆಗತಪದೇಹಿ ಸಹ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಪಣ್ಡಕಾದೀಸೂತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಯಕ್ಖಿಪೇತೀನಂ ಗಹಣಂ.

೩೬೦. ಉಬ್ಭಕ್ಖಕ…ಪೇ… ಅಯಂ ನಯೋತಿ ‘‘ಪಣ್ಡಕಾದೀಸೂ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಅಯಂ ನಯೋತಿ ‘‘ದುಕ್ಕಟಮೇವ ಹೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ನಯೋ. ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಥುಲ್ಲಚ್ಚಯದುಕ್ಕಟಕ್ಖೇತ್ತವಸೇನ ಸಬ್ಬೇಸು ಖೇತ್ತೇಸು.

೩೬೧. ಅತ್ಥಪುರೇಕ್ಖಾರೋ ¶ ಹುತ್ವಾ ಓಭಾಸತೋಪಿ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಮಾತುಗಾಮಾನಂ ‘‘ಅನಿಮಿತ್ತಾಸೀ’’ತಿಆದೀಸು ಪದೇಸು ಅತ್ಥಕಥನಂ ಪುರೇಕ್ಖತ್ವಾ ‘‘ಅನಿಮಿತ್ತಾಸೀ’’ತಿಆದಿಪದಂ ಭಣನ್ತಸ್ಸ ವಾ ಮಾತುಗಾಮೇಹಿ ಸಹ ಅಟ್ಠಕಥಂ ಸಜ್ಝಾಯನ್ತಾನಂ ವಾ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಧಮ್ಮಪುರೇಕ್ಖಾರೋ ಹುತ್ವಾ ಓಭಾಸತೋ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಪಾಳಿಧಮ್ಮಂ ವಾಚೇನ್ತಸ್ಸ ವಾ ತಾಸಂ ¶ ಸುಣನ್ತೀನಂ ಸಜ್ಝಾಯನಂ ವಾ ಪುರೇಕ್ಖತ್ವಾ ‘‘ಅನಿಮಿತ್ತಾಸೀ’’ತಿಆದೀಸು ಪದೇಸು ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸ ವಾ ಇತರಸ್ಸ ವಾ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ. ಪುರೇಕ್ಖತ್ವಾನುಸಾಸನಿನ್ತಿ ‘‘ಇದಾನಿ ಅನಿಮಿತ್ತಾಸಿ…ಪೇ… ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಾಸಿ, ಅಪ್ಪಮಾದಂ ದಾನಿ ಕರೇಯ್ಯಾಸಿ, ಯಥಾ ಆಯತಿಮ್ಪಿ ಏವರೂಪಾ ನಾಹೋಸೀ’’ತಿ ಅನುಸಾಸನಿಂ ಪುರೇಕ್ಖತ್ವಾ.

೩೬೨. ಉಮ್ಮತ್ತಕಾದೀನನ್ತಿ ಪಿತ್ತುಮ್ಮತ್ತಕಯಕ್ಖುಮ್ಮತ್ತಕವಸೇನ ದ್ವಿನ್ನಂ ಉಮ್ಮತ್ತಕಾನಞ್ಚ ಆದಿ-ಸದ್ದಸಙ್ಗಹಿತಸ್ಸ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸ ಉದಾಯಿತ್ಥೇರಸ್ಸ ಚ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಇದಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ತಿಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಕಾಯಚಿತ್ತತೋ ಚ ವಾಚಾಚಿತ್ತತೋ ಚ ಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತತೋ ಚ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ. ಕಿರಿಯಂ, ಸಞ್ಞಾವಿಮೋಕ್ಖಂ, ಸಚಿತ್ತಕಂ, ಲೋಕವಜ್ಜಂ, ಕಾಯಕಮ್ಮಂ, ವಚೀಕಮ್ಮಂ, ಅಕುಸಲಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೮೭) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಪಕಿಣ್ಣಕವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಸಮುಟ್ಠಾನಾದಯೋ…ಪೇ… ತುಲ್ಯಾವಾ’’ತಿ. ವೇದನಾಯ ಅದಿನ್ನಾದಾನೇನ ಅಸಮತ್ತಾ ‘‘ವೇದನೇತ್ಥ ದ್ವಿಧಾ ಮತಾ’’ತಿ ಆಹ, ಸುಖೋಪೇಕ್ಖಾವೇದನಾವಸೇನ ದ್ವಿಧಾ ಮತಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೬೩. ಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಾಯಾತಿ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಸಙ್ಖಾತೇನ ಕಾಮೇನ ಪಾರಿಚರಿಯಾಯ, ಮೇಥುನಧಮ್ಮೇನ ಪಾರಿಚರಿಯಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಥ ವಾ ಕಾಮಿತಾ ಪತ್ಥಿತಾತಿ ಕಾಮಾ, ಮೇಥುನರಾಗವಸೇನ ಪತ್ಥಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ, ಕಾಮಾ ಚ ಸಾ ಪಾರಿಚರಿಯಾ ಚಾತಿ ಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಾ, ತಸ್ಸಾ ಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಾಯಾತಿಪಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ಮೇಥುನರಾಗಚಿತ್ತೇನ ಅಭಿಪತ್ಥಿತಪಾರಿಚರಿಯಾಯಾತಿಅತ್ಥೋ. ‘‘ವಣ್ಣಂ ಭಾಸತೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ, ‘‘ಏತದಗ್ಗಂ ಭಗಿನಿ ಪಾರಿಚರಿಯಾನಂ ಯಾ ಮಾದಿಸಂ ಸೀಲವನ್ತಂ ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮಂ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಂ ಏತೇನ ಧಮ್ಮೇನ ಪರಿಚರೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಮೇಥುನಧಮ್ಮೇನ ಪಾರಿಚರಿಯಾಯ ¶ ಗುಣಂ ಆನಿಸಂಸಂ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಖಣೇತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಭಣಿತಕ್ಖಣೇಯೇವ. ಸಾ ಚೇ ಜಾನಾತೀತಿ ಯಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಅಭಾಸಿ, ಸಚೇ ಸಾ ವಚನಸಮನನ್ತರಮೇವ ಜಾನಾತಿ.

೩೬೪. ಸಾ ¶ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥೀ ನೋ ಜಾನಾತಿ ಚೇ, ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಯಕ್ಖಿಪೇತಿದೇವೀಸು ಜಾನನ್ತೀಸು, ಪಣ್ಡಕೇ ಚ ಜಾನನ್ತೇ ಅತ್ತಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಾಯ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸತೋ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಸೇಸೇತಿ ಪುರಿಸತಿರಚ್ಛಾನಗತವಿಸಯೇ, ಯಕ್ಖಿಆದೀನಂ ಅಜಾನನವಿಸಯೇ ಚ ಅತ್ತಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಾಯ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸತೋ ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೩೬೫. ಚೀವರಾದೀಹೀತಿ ಚೀವರಪಿಣ್ಡಪಾತಾದೀಹಿ. ವತ್ಥುಕಾಮೇಹೀತಿ ತಣ್ಹಾಯ ವತ್ಥುಭಾವೇನ ವತ್ಥೂ ಚ ಕಾಮಿತತ್ತಾ ಕಾಮಾತಿ ಚ ಸಙ್ಖಾತೇಹಿ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ.

೩೬೬. ರಾಗೋ ಏವ ರಾಗತಾ. ‘‘ರಾಗಿತಾ’’ತಿ ವಾ ಪಾಠೋ, ರಾಗೋ ಅಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ರಾಗೀ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ರಾಗಿತಾ, ಅತ್ತಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಾಯ ರಾಗೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಓಭಾಸೋತಿ ಅತ್ತಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಾಯ ಗುಣಭಣನಂ. ತೇನ ರಾಗೇನಾತಿ ಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಾಯ ರಾಗೇನ. ಖಣೇ ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ಭಣಿತಕ್ಖಣೇ. ವಿಜಾನನನ್ತಿ ಯಂ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಅತ್ತಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಾಯ ವಣ್ಣಂ ಭಣತಿ, ತಾಯ ತಸ್ಸ ವಚನತ್ಥಸ್ಸ ವಿಜಾನನನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೩೬೭. ಪಞ್ಚಙ್ಗಾನೀತಿ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿತಾ, ತಂಸಞ್ಞಿತಾ, ಪಾರಿಚರಿಯಾಯ ರಾಗಿತಾ, ತೇನ ರಾಗೇನ ಓಭಾಸನಂ, ಖಣೇ ತಸ್ಮಿಂ ವಿಜಾನನನ್ತಿ ಇಮಾನಿ ಏತ್ಥ ಅತ್ತಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಪಞ್ಚ ಅಙ್ಗಾನಿ ¶ , ಪಞ್ಚ ಆಪತ್ತಿಕಾರಣಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ತಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ.

೩೬೮. ‘‘ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತೀ’’ತಿಆದಿಕಿರಿಯಾತ್ತಯೋಪಾದಾನಸಾಮತ್ಥಿಯೇನ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪಟಿಪಾದನಕಂ ‘‘ಯೋ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಚ ‘‘ಗರು ಹೋತೀ’’ತಿ ಪದಸಾಮತ್ಥಿಯೇನ ‘‘ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಚ ಲಬ್ಭಮಾನತ್ತಾ ತಿವಿಧೇಹಿ ಸಹ ‘‘ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಪುರಿಸಸ್ಸ ಸನ್ದೇಸಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ವೀಮಂಸತಿ ಪಚ್ಚಾಹರತಿ ಚೇ, ತಸ್ಸ ಗರು ಹೋತೀ’’ತಿ ಏಕಂ ವಾಕ್ಯಂ ಹೋತಿ. ಏವಂ ‘‘ಇತ್ಥಿಯಾಪಿ ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಯೋಜನಾಯಪಿ ಏಕಂ ವಾಕ್ಯಂ ಹೋತೀತಿ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಗಾಥಾಯ ವಾಕ್ಯದ್ವಯಂ ಯುಜ್ಜತಿ.

ಇಧ ಸನ್ದೇಸಕ್ಕಮಞ್ಚ ಯೋಜನಾಕ್ಕಮಞ್ಚ ಜಾನನತ್ಥಂ ಪಠಮಂ ತಾವ ಇತ್ಥೀನಞ್ಚ ಭರಿಯಾನಞ್ಚ ಪಭೇದೋ ಚ ಸರೂಪಞ್ಚ ವಿಭಾವೀಯತಿ – ತೇಸು ಇತ್ಥಿಯೋ ದಸವಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ. ಯಥಾಹ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ದಸ ಇತ್ಥಿಯೋ ¶ ಮಾತುರಕ್ಖಿತಾ ಪಿತುರಕ್ಖಿತಾ ಮಾತಾಪಿತುರಕ್ಖಿತಾ ಭಾತುರಕ್ಖಿತಾ ಭಗಿನಿರಕ್ಖಿತಾ ಞಾತಿರಕ್ಖಿತಾ ಗೋತ್ತರಕ್ಖಿತಾ ಧಮ್ಮರಕ್ಖಿತಾ ಸಾರಕ್ಖಾ ಸಪರಿದಣ್ಡಾ’’ತಿ. ಭರಿಯಾ ಚ ದಸವಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ. ಯಥಾಹ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ದಸ ಭರಿಯಾಯೋ ಧನಕ್ಕೀತಾ ಛನ್ದವಾಸಿನೀ ಭೋಗವಾಸಿನೀ ಓದಪತ್ತಕಿನೀ ಓಭಟಚುಮ್ಬಟಾ ದಾಸೀ ಚ ಭರಿಯಾ ಚ ಕಮ್ಮಕಾರೀ ಚ ಭರಿಯಾ ಚ ಧಜಾಹಟಾ ಮುಹುತ್ತಿಕಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೦೩). ಇಮಾಸಂ ಪಭೇದೋ ಚ ಸರೂಪಾನಿ ಚ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ –

ಪುರಿಸೇಹಿ ಸಹ ಯಥಾ ಸಂವಾಸಂ ನ ಕರೋತಿ, ಏವಂ ಮಾತರಾ ರಕ್ಖಿತಾ ಮಾತುರಕ್ಖಿತಾ. ಯಥಾಹ ‘‘ಮಾತುರಕ್ಖಿತಾ ನಾಮ ಮಾತಾ ರಕ್ಖತಿ ಗೋಪೇತಿ ಇಸ್ಸರಿಯಂ ಕಾರೇತಿ ವಸಂ ವತ್ತೇತೀ’’ತಿ. ಪಿತುರಕ್ಖಿತಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ತತ್ಥ ಯಸ್ಮಿಂ ಕೋಣ್ಡಞ್ಞಾದಿಗೋತ್ತೇ ಜಾತಾ, ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಗೋತ್ತೇ ಜಾತೇಹಿ ¶ ರಕ್ಖಿತಾ ಗೋತ್ತರಕ್ಖಿತಾ. ಯಥಾಹ ‘‘ಗೋತ್ತರಕ್ಖಿತಾ ನಾಮ ಸಗೋತ್ತಾ ರಕ್ಖನ್ತೀ’’ತಿಆದಿ. ಏಕಂ ಸತ್ಥಾರಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜಿತೇಹಿ ವಾ ಏಕಗಣಪರಿಯಾಪನ್ನೇಹಿ ವಾ ರಕ್ಖಿತಾ ಧಮ್ಮರಕ್ಖಿತಾ ನಾಮ. ಯಥಾಹ ‘‘ಧಮ್ಮರಕ್ಖಿತಾ ನಾಮ ಸಹಧಮ್ಮಿಕಾ ರಕ್ಖನ್ತೀ’’ತಿಆದಿ (ಪಾರಾ. ೩೦೪). ಸಾರಕ್ಖಾ ನಾಮ ‘‘ಗಬ್ಭೇಪಿ ಪರಿಗ್ಗಹಿತಾ ಹೋತಿ ‘ಮಯ್ಹಂ ಏಸಾ’ತಿ ಅನ್ತಮಸೋ ಮಾಲಾಗುಳಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಾಪೀ’’ತಿ ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಸರೂಪಾ. ಸಪರಿದಣ್ಡಾ ನಾಮ ‘‘ಕೇಹಿಚಿ ದಣ್ಡೋ ಠಪಿತೋ ಹೋತಿ ‘ಯೋ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಇತ್ಥಿಂ ಗಚ್ಛತಿ, ತಸ್ಸ ಏತ್ತಕೋ ದಣ್ಡೋ’’ತಿ ವುತ್ತಸರೂಪಾತಿ ಅಯಂ ದಸನ್ನಂ ಇತ್ಥೀನಂ ಸರೂಪಸಙ್ಖೇಪೋ. ಇಮಾಸು ದಸಸು ಸಾರಕ್ಖಸಪರಿದಣ್ಡಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಪರಪುರಿಸಸೇವಾಯಂ ಮಿಚ್ಛಾಚಾರೋ ಹೋತಿ, ಇತರಾಸಂ ನ ಹೋತಿ. ಇಮಾ ದಸಪಿ ಪಞ್ಚಸೀಲಂ ರಕ್ಖನ್ತೇಹಿ ಅಗಮನೀಯಾ.

ದಸಸು ಭರಿಯಾಸು ‘‘ಧನಕ್ಕೀತಾ ನಾಮ ಧನೇನ ಕಿಣಿತ್ವಾ ವಾಸೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಭರಿಯಭಾವಾಯ ಅಪ್ಪಕಂ ವಾ ಬಹುಂ ವಾ ಧನಂ ದತ್ವಾ ಗಹಿತಾ ಧನಕ್ಕೀತಾ ನಾಮ. ‘‘ಛನ್ದವಾಸಿನೀ ನಾಮ ಪಿಯೋ ಪಿಯಂ ವಾಸೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅತ್ತರುಚಿಯಾ ಸಂವಸಿತೇನ ಪುರಿಸೇನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಾ ಛನ್ದವಾಸಿನೀ ನಾಮ. ‘‘ಭೋಗವಾಸಿನೀ ನಾಮ ಭೋಗಂ ದತ್ವಾ ವಾಸೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಉದುಕ್ಖಲಮುಸಲಾದಿಗೇಹೋಪಕರಣಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಭರಿಯಭಾವಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀ ಜನಪದಿತ್ಥೀ ಭೋಗವಾಸಿನೀ ನಾಮ. ‘‘ಪಟವಾಸಿನೀ ನಾಮ ಪಟಂ ದತ್ವಾ ವಾಸೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ನಿವಾಸನಮತ್ತಂ ವಾ ಪಾರುಪನಮತ್ತಂ ವಾ ಲದ್ಧಾ ಭರಿಯಭಾವಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀ ದಲಿದ್ದಿತ್ಥೀ ಪಟವಾಸಿನೀ ನಾಮ. ಓದಪತ್ತಕಿನೀ ನಾಮ ‘‘ಉದಕಪತ್ತಂ ಆಮಸಿತ್ವಾ ವಾಸೇತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೦೪) ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಇದಂ ಉದಕಂ ವಿಯ ಸಂಸಟ್ಠಾ ಅಭೇಜ್ಜಾ ಹೋಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಉದಕಪತ್ತೇ ಪುರಿಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಹತ್ಥಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಭರಿಯಭಾವಂ ನೀತೋ ಮಾತುಗಾಮೋ ವುಚ್ಚತಿ. ‘‘ಓಭಟಚುಮ್ಬಟಾ ನಾಮ ಚುಮ್ಬಟಂ ಓರೋಪೇತ್ವಾ ¶ ವಾಸೇತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೦೪) ವುತ್ತತ್ತಾ ಸೀಸತೋ ಚುಮ್ಬಟಂ ಓರೋಪೇತ್ವಾ ಭರಿಯಭಾವಮುಪನೀತಾ ಕಟ್ಠಹಾರಿಕಾದಿಇತ್ಥೀ ಓಭಟಚುಮ್ಬಟಾ ನಾಮ. ದಾಸೀ ¶ ಚ ಭರಿಯಾ ಚ ನಾಮ ‘‘ದಾಸೀ ಚೇವ ಹೋತಿ ಭರಿಯಾ ಚಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೦೪) ವುತ್ತತ್ತಾ ಭರಿಯಂ ಕತ್ವಾ ವಾಸಿತಾ ‘‘ತಸ್ಸೇವ ದಾಸೀ ಚ ಭರಿಯಾ ಚಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ. ಕಮ್ಮಕಾರೀ ಚ ಭರಿಯಾ ಚ ನಾಮ ‘‘ಕಮ್ಮಕಾರೀ ಚೇವ ಹೋತಿ ಭರಿಯಾ ಚಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೦೪) ವುತ್ತತ್ತಾ ಪಧಾನಿತ್ಥಿನಿರಪೇಕ್ಖೇನ ಕುಟುಮ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಭರಿಯಭಾವಂ ನೀತಾ ಭರಿಯಾ ಕತಕಮ್ಮಾ ‘‘ಕಮ್ಮಕಾರೀ ಚ ಭರಿಯಾ ಚಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ. ‘‘ಧಜಾಹಟಾ ನಾಮ ಕರಮರಾನೀತಾ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೦೪) ವುತ್ತತ್ತಾ ಧಜಂ ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿಯಾ ಮಹಾಸೇನಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರವಿಸಯಂ ವಿಲುಮ್ಪನ್ತೇನ ಪಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಆನೇತ್ವಾ ಭರಿಯಭಾವಮುಪನೀತಾ ಇತ್ಥೀ ಧಜಾಹಟಾ ನಾಮ. ‘‘ಮುಹುತ್ತಿಕಾ ನಾಮ ತಙ್ಖಣಿಕಾ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೦೪) ವುತ್ತತ್ತಾ ಅಚಿರಕಾಲಂ ಸಂವಾಸತ್ಥಾಯ ಗಹಿತಾ ಇತ್ಥೀ ಮುಹುತ್ತಿಕಾ ನಾಮಾತಿ ಅಯಂ ದಸನ್ನಂ ಭರಿಯಾನಂ ಸರೂಪಸಙ್ಖೇಪೋ. ಯಥಾವುತ್ತಾಸು ದಸಸು ಇತ್ಥೀಸು ಅಞ್ಞತರಂ ದಸನ್ನಂ ಭರಿಯಾನಂ ಅಞ್ಞತರಟ್ಠಾನೇ ಠಪನತ್ಥಮಧಿಪ್ಪೇತಭಾವಂ ವತ್ತುಂ ಪುರಿಸೇನ ‘‘ಗಚ್ಛ ಭನ್ತೇ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಮಾತುರಕ್ಖಿತಂ ಬ್ರೂಹಿ ‘ಹೋಹಿ ಕಿರ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಧನಕ್ಕೀತಾ’ತಿ’’ಆದಿನಾ ನಯೇನ ದಿನ್ನಸನ್ದೇಸಂ ‘‘ಸಾಧು ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವಚೀಭೇದಂ ಕತ್ವಾ ವಾ ಸೀಸಕಮ್ಪನಾದಿವಸೇನ ವಾ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ ಸನ್ದೇಸಂ ಪುರಿಸಸ್ಸಾ’’ತಿ.

ಏತ್ಥ ಪುರಿಸಸ್ಸಾತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣತ್ತಾ ‘‘ಪುರಿಸಸ್ಸ ಮಾತಾ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಹಿಣತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ೩೨೧) ನಯೇನ ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಪುರಿಸಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತುಆದಯೋ ಚ ಗಹೇತಬ್ಬಾ. ವೀಮಂಸತೀತಿ ಏವಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಸಾಸನಂ ತಸ್ಸಾಯೇವ ಏಕಂಸೇನ ಅವಿರಾಧೇತ್ವಾ ವದನ್ತಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತುಆದೀನಮಞ್ಞತರಸ್ಸ ವಾ ಆರೋಚೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತ್ಥಾಪಿ ವೀಮಂಸತೀತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣತ್ತಾ ‘‘ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ ಅನ್ತೇವಾಸಿಂ ವೀಮಂಸಾಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಪಚ್ಚಾಹರತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೩೮) ವುತ್ತತ್ತಾ ವೀಮಂಸಾಪೇತೀತಿಪಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಪಚ್ಚಾಹರತೀತಿ ತಥಾ ಆಹಟಂ ಸಾಸನಂ ಸುತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ¶ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತೇ ಚ ಅಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತೇ ಚ ಲಜ್ಜಾಯ ತುಣ್ಹೀಭೂತಾಯ ಚ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಪಚ್ಚಾಹರಿತ್ವಾ ಆಚಿಕ್ಖತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಇಧಾಪಿ ಪಚ್ಚಾಹರತೀತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣತ್ತಾ ‘‘ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ ವೀಮಂಸತಿ ಅನ್ತೇವಾಸಿಂ ಪಚ್ಚಾಹರಾಪೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೩೮) ವುತ್ತತ್ತಾ ಪಚ್ಚಾಹರಾಪೇತೀತಿ ಚ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

‘‘ಇತ್ಥಿಯಾಪಿ ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಗಹಿತದುತಿಯವಾಕ್ಯೇ ಚ ಏವಮೇವ ಅತ್ಥೋ ವತ್ತಬ್ಬೋ. ತತ್ಥ ಸನ್ದೇಸಕ್ಕಮೋ ಪನ ‘‘ಮಾತುರಕ್ಖಿತಾ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಹಿಣತಿ ‘ಗಚ್ಛ ಭನ್ತೇ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಬ್ರೂಹಿ ‘ಹೋಮಿ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ¶ ಭರಿಯಾ ಧನಕ್ಕೀತಾ’ತಿ’’ಆದಿಪಾಳಿನಯೇನ (ಪಾರಾ. ೩೩೦) ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ವೀಮಂಸಾಪೇತಿ ಪಚ್ಚಾಹರಾಪೇತೀ’’ತಿ ಇದಞ್ಚ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಇಮಿನಾ ನಿಯಾಮೇನ ದಸನ್ನಂ ಇತ್ಥೀನಂ ನಾಮಂ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ವತ್ವಾ ದಸನ್ನಂ ಭರಿಯಾನಂ ಅಞ್ಞತರತ್ಥಾಯ ದೀಯಮಾನಸನ್ದೇಸಕ್ಕಮೋ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ. ಇಧಾಪಿ ಇತ್ಥಿಯಾಪಿ ವಾತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣತ್ತಾ ‘‘ಮಾತುರಕ್ಖಿತಾಯ ಮಾತಾ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಹಿಣತಿ ‘ಗಚ್ಛ ಭನ್ತೇ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಬ್ರೂಹಿ ‘ಹೋತು ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಧನಕ್ಕೀತಾ’’ತಿಆದಿಪಾಳಿವಸೇನ (ಪಾರಾ. ೩೨೪) ಇತ್ಥಿಯಾ ಮಾತುಪಿತುಆದೀನಞ್ಚ ಸನ್ದೇಸಕ್ಕಮೋ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ.

೩೭೦. ತಂ ಪವತ್ತಿಂ. ಸಞ್ಚರಿತ್ತಾ ಸಞ್ಚರಣಹೇತು. ನ ಮುಚ್ಚತೀತಿ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಸಾಸನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಸಞ್ಚರಣಹೇತು ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸತೋ ನ ಮುಚ್ಚತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೭೧. ಅಞ್ಞಂ ವಾತಿ ಮಾತಾಪಿತುರಕ್ಖಿತಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರಂ ವಾ. ‘‘ಭಾಸತೋ’’ತಿ ಲಿಖನ್ತಿ. ‘‘ಪೇಸಿತೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ವಿರುದ್ಧತ್ತಾ ತಂ ಪಹಾಯ ‘‘ಭಾಸತೀ’’ತಿ ಪಾಠೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಪಾಠಸೇಸೋ ವಾ ಕಾತಬ್ಬೋ. ‘‘ಯೋ ಅಞ್ಞಂ ಭಾಸತಿ ಚೇ, ತಸ್ಸ ಭಾಸತೋತಿ ಯೋಜನಾ’’ತಿ ನಿಸ್ಸನ್ದೇಹೇ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಮಾತರಾ ರಕ್ಖಿತಂ ಇತ್ಥಿಂ ‘ಗಚ್ಛ ಬ್ರೂಹೀ’ತಿ ಯೋ ಪೇಸಿತೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ಪಿತುರಕ್ಖಿತಂ ¶ ವಾ ಅಞ್ಞಂ ವಾ ಭಾಸತೋ ವಿಸಙ್ಕೇತೋವಾ’’ತಿ, ‘‘ಮಾತರಾ…ಪೇ… ಬ್ರೂಹೀ’ತಿ ಪೇಸಿತೋ ಹುತ್ವಾ ಪಿತುರಕ್ಖಿತಂ ವಾ ಅಞ್ಞಂ ವಾ ಭಾಸತೋ ವಿಸಙ್ಕೇತೋವಾ’’ತಿ ಯೋಜನಾ ಯುತ್ತತರಾತಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಖನ್ತಿ.

೩೭೨. ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನತಾದೀಹೀತಿ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನಮೇವ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನತಾ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ವೀಮಂಸನಪಚ್ಚಾಹರಣಾನಿ ಗಹಿತಾನಿ. ಸಞ್ಚರಿತ್ತೇತಿ ಸಞ್ಚರಣೇ. ಸಮಾಪನ್ನೇತಿ ಗತೇ ಸತಿ. ಗರುಕಾಪತ್ತಿಮಾದಿಸೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ಆದಿಸೇತಿ ಕಥೇಯ್ಯ.

೩೭೩. ದ್ವೀಹಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ದ್ವೀಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಸಞ್ಚರಿತ್ತೇ ಸಮಾಪನ್ನೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ‘‘ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ ವೀಮಂಸತಿ ನ ಪಚ್ಚಾಹರತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸ. ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ ನ ವೀಮಂಸತಿ ಪಚ್ಚಾಹರತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸ. ನ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ ವೀಮಂಸತಿ ಪಚ್ಚಾಹರತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೩೮) ದ್ವೀಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಣ್ಡಕಾದೀಸೂತಿ ಪಣ್ಡಕಯಕ್ಖಿಪೇತೀಸು. ತೀಹಿಪಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಸಞ್ಚರಿತ್ತೇ ಸಮಾಪನ್ನೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

ಏಕೇನೇವಾತಿ ¶ ಏಕೇನೇವ ಅಙ್ಗೇನ. ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಮಾತುರಕ್ಖಿತಾದೀಸು ಸಬ್ಬಮಾತುಗಾಮೇಸು ಚ ವಿನೀತವತ್ಥುಮ್ಹಿ ‘‘ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಅಞ್ಞತರೋ ಪುರಿಸೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆಣಾಪೇಸಿ ‘ಗಚ್ಛ ಭನ್ತೇ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಇತ್ಥಿಂ ವೀಮಂಸಾ’ತಿ. ಸೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸೇ ಪುಚ್ಛಿ ‘ಕಹಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಾ’ತಿ. ಸುತ್ತಾ ಭನ್ತೇತಿ…ಪೇ… ಮತಾ ಭನ್ತೇತಿ. ನಿಕ್ಖನ್ತಾ ಭನ್ತೇತಿ. ಅನಿತ್ಥೀ ಭನ್ತೇತಿ. ಇತ್ಥಿಪಣ್ಡಕಾ ಭನ್ತೇತಿ. ತಸ್ಸ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಅಹೋಸಿ. ಅನಾಪತ್ತಿ ಭಿಕ್ಖು ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೪೧) ಆಗತಾಸು ಸುತ್ತಾದೀಸು ಪಞ್ಚಸು ಚ.

೩೭೪. ಅನಾಪತ್ತಿ ಪಕಾಸಿತಾತಿ ಚೇತಿಯಾದೀಸು ಕತ್ತಬ್ಬಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಇತ್ಥಿಯಾ ಪುರಿಸಸ್ಸ, ಪುರಿಸೇನ ಚ ಇತ್ಥಿಯಾ ದಿನ್ನಸಾಸನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ¶ ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚಾಹರಿತ್ವಾ ಆರೋಚೇನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿಭಾವೋ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಚೇತಿಯಸ್ಸ ವಾ ಗಿಲಾನಸ್ಸ ವಾ ಕರಣೀಯೇನ ಗಚ್ಛತಿ, ಉಮ್ಮತ್ತಕಸ್ಸ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೪೦) ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೭೫. ತಥಾ ತಸ್ಸಾತಿ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕಾಯ ತಸ್ಸಾ. ನನಾಲಂವಚನೀಯತಾತಿ ‘‘ಮಮಾಯ’’ನ್ತಿ ವಾ ನಿಗ್ಗಹಪಗ್ಗಹೇ ವಾ ನಿರಾಸಙ್ಕಂ ವತ್ತುಂ ನಾಹರತೀತಿ ಅಲಂವಚನೀಯಾ, ಅಸ್ಸಾಮಿಕಾ, ಸಾ ಹಿ ಕೇನಚಿ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಏಸಾ’’ತಿ ವತ್ತುಂ ವಾ ನಿರಾಸಙ್ಕೇನ ನಿಗ್ಗಹಪಗ್ಗಹವಚನಂ ವಾ ವತ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಾ, ಅಲಂವಚನೀಯಾ ನ ಭವತೀತಿ ನಾಲಂವಚನೀಯಾ, ಸಸ್ಸಾಮಿಕಾ, ಸಾ ಹಿ ಸಾಮಿಕೇನ ತಥಾ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಾತಿ ನಾಲಂವಚನೀಯಾ, ನಾಲಂವಚನೀಯಾ ನ ಭವತೀತಿ ನನಾಲಂವಚನೀಯಾ, ಅಲಂವಚನೀಯಪದೇನ ವುತ್ತಾ ಅಸ್ಸಾಮಿಕಾ ಏವ, ಪಟಿಸೇಧಾ ದ್ವೇ ಪಕತಿಮತ್ಥಂ ಗಮಯನ್ತೀತಿ, ನನಾಲಂವಚನೀಯಾಯ ಭಾವೋ ನನಾಲಂವಚನೀಯತಾ, ನಿರಾಸಙ್ಕೇನ ಅವಚನೀಯತಾ ಅಸ್ಸಾಮಿಕಭಾವೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಸಞ್ಚರಿತ್ತವಸೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ವಚನೀಯಾ ನ ಹೋತೀತಿ ವಾ ‘‘ಅಲಂವಚನೀಯಾ’’ತಿಪಿ ಗಹೇತಬ್ಬಮೇವ. ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನತಾದೀನಂ ವಸಾತಿ ಏತ್ಥ ಚಕಾರೋ ಲುತ್ತನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ. ತತೋ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನವೀಮಂಸನಪಚ್ಚಾಹರಣಸಙ್ಖಾತಾನಂ ತಿಣ್ಣಂ ಅಙ್ಗಾನಂ ವಸೇನ ಚ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿತಾ ನನಾಲಂವಚನೀಯತಾತಿ ವುತ್ತಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಅಙ್ಗಾನಂ ವಸೇನ ಚ ಇದಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಆಪತ್ತಿಕಾರಣೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಯುತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೭೬. ಇದಂ ಸಞ್ಚರಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದಂ. ಅಥ ವಾ ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸೇನ ಚ ಅಯಂ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋತಿ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಕಾಯತೋ, ವಾಚತೋ, ಕಾಯವಾಚತೋ, ಕಾಯಚಿತ್ತತೋ, ವಾಚಾಚಿತ್ತತೋ, ಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತತೋ ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನತೋ ಛಸಮುಟ್ಠಾನಂ. ತತೋ ಏವ ಅಚಿತ್ತಕಮುದೀರಿತಂ. ಮಿಸ್ಸಕಸಮುಟ್ಠಾನಞ್ಹಿ ಅಚಿತ್ತಕಂ. ಅವಸೇಸಚಿತ್ತೇಸುಪಿ ¶ ಯಸ್ಮಿಂ ಚಿತ್ತೇ ಅಸತಿ ಅಚಿತ್ತಕಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ತಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಅಲಂವಚನಿಯತ್ತಂ ¶ ವಾ’’ತಿಆದಿ. ಗಾಥಾಬನ್ಧವಸೇನ ರಸ್ಸೋ, ‘‘ಅಲಂವಚನೀಯತ್ತ’’ನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಯೋ ಸನ್ದೇಸಂ ಪೇಸೇತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಪಟಿಬದ್ಧಭಾವನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ ವಾತಿ ಸಞ್ಚರಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದಸಙ್ಖಾತಂ ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ ವಾ ಅಜಾನತೋ ಅಚಿತ್ತಕಮುದೀರಿತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೩೭೭. ಸಾಸನನ್ತಿ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ, ಪುರಿಸಸ್ಸ ವಾ ಸಾಸನಂ. ಕಾಯವಿಕಾರೇನಾತಿ ಸೀಸಕಮ್ಪನಾದಿನಾ ಕಾಯವಿಕಾರೇನ. ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ. ತಂ ಉಪಗಮ್ಮಾತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಸಾಸನಂ ಯಸ್ಸ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ, ತಂ ಮಾತುಗಾಮಂ, ಪುರಿಸಂ ವಾ ಉಪಗಮ್ಮ. ವೀಮಂಸಿತ್ವಾತಿ ತಂ ಕಿಚ್ಚಂ ತೀರೇತ್ವಾ. ಹರನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಪಚ್ಚಾಹರನ್ತಸ್ಸ. ಕಾಯತೋ ಸಿಯಾತಿ ವಚೀಭೇದಂ ವಿನಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಾದೀನಂ ಕಾಯೇನೇವ ಕತತ್ತಾ ಕಾಯಸಮುಟ್ಠಾನತೋವ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೭೮. ಇತ್ಥಿಯಾ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಯಥಾ ನಿಸಿನ್ನೋವಾತಿ ಪಕತಿಯಾ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನೇಯೇವ ನಿಸಿನ್ನೋ. ತಂ ವಚನಂ. ತತ್ಥೇವಾಗತಸ್ಸೇವಾತಿ ಯತ್ಥ ನಿಸಿನ್ನೋ ಇತ್ಥಿಯಾ ಸಾಸನಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಿ, ತಮೇವ ಆಸನಂ ಅವಿಜಹಿತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನಮೇವ ಆಗತಸ್ಸ ಸನ್ನಿಸಿತಬ್ಬಪುರಿಸಸ್ಸೇವ, ಏತ್ಥ ‘‘ಆರೋಚೇತ್ವಾ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ಪುನ ‘‘ಆರೋಚೇನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇದಂ ತತ್ಥೇವಾಗತಾಯ ತಸ್ಸಾ ಏವ ಇತ್ಥಿಯಾ ಏವಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಸಾಸನಂ ದತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುನ ತತ್ಥೇವ ಆಗತಸ್ಸ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸೇವ ಞಾತಮನನ್ತರಂ ಕಾಯಿಕಕಿರಿಯಂ ವಿನಾ ವಚನೇನೇವ ಆರೋಚೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇದಂ ಇತ್ಥಿಯಾ ಸಾಸನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಾದಿವಸೇನ ವುತ್ತಂ.

ಅಥ ವಾ ಪುರಿಸಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಯಥಾನಿಸಿನ್ನೋವ ತಂ ವಚನಂ ಇತ್ಥಿಯಾ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ಪುನ ತತ್ಥೇವಾಗತಸ್ಸೇವ ಪುರಿಸಸ್ಸ ¶ ಆರೋಚೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಏವಂ ಪುರಿಸಸನ್ದೇಸಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಾದಿವಸೇನಾಪಿ ಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ. ಏತ್ಥ ಚ ತತ್ಥೇವಾಗತಸ್ಸಾತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣಂ. ಸಾಸನವಚನಮತ್ತೇನೇವ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ, ಕಿಚ್ಚನ್ತರೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ವಾ ಯದಿಚ್ಛಾವಸೇನ ದಿಟ್ಠಟ್ಠಾನೇ ವಾ ವತ್ವಾ ಪುನಪಿ ತತ್ಥೇವ ದಿಟ್ಠಟ್ಠಾನೇ ಪುನ ಆರೋಚೇನ್ತಸ್ಸ ಚ ವಚನೇನೇವ ಸಮುಟ್ಠಾನಭಾವೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೩೭೯. ‘‘ಅಲಂ…ಪೇ… ಅಜಾನತೋ’’ತಿ ಅಚಿತ್ತಕತ್ತಕಾರಣಂ ವುತ್ತಮೇವ, ಕಸ್ಮಾ ಪುನ ‘‘ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಪಣ್ಣತ್ತಿ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಚೇ? ತದುಭಯಸ್ಸಾಪಿ ವಿಸುಂ ಕಾರಣಾಭಾವಂ ವಿಞ್ಞಾಪೇತುಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ನಂ ವಿಧಿನ್ತಿ ಸಾಸನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಆಹರಿತ್ವಾ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ಪಚ್ಚಾಹರಿತ್ವಾ ಆರೋಚನಸಙ್ಖಾತಂ ¶ ವಿಧಾನಂ. ಅರಹತೋಪೀತಿ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸಪಿ, ಸೇಖಪುಥುಜ್ಜನಾನಂ ಪಗೇವಾತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ಸಮ್ಭಾವನತ್ಥೇನ ಅಪಿ-ಸದ್ದೇನ ಜೋತಿತೋ.

೩೮೦. ಜಾನಿತ್ವಾತಿ ಅಲಂವಚನೀಯಭಾವಂ ವಾ ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ ವಾ ಉಭಯಮೇವ ವಾ ಜಾನಿತ್ವಾ. ತಥಾತಿ ಕಾಯವಾಚತೋ ಕರೋನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಇಮಿನಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಸಚಿತ್ತಕೇಹೀತಿ ಯಥಾವುತ್ತಚಿತ್ತೇನ ಸಚಿತ್ತಕೇಹಿ. ತೇಹೇವಾತಿ ಕಾಯಾದೀಹಿ ತೇಹಿ ಏವ, ‘‘ತೀಹೇವಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ.

೩೮೧-೨. ಸಯಂಯಾಚಿತಕೇಹೇವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಉಪಕರಣೇಹೀ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ, ‘‘ಪುರಿಸಂ ದೇಥಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಅತ್ತನಾವ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಗಹಿತೇಹಿ ಉಪಕರಣೇಹೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾಹ ‘‘ಸಞ್ಞಾಚಿಕಾ ನಾಮ ಸಯಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಪುರಿಸಮ್ಪಿ ಪುರಿಸತ್ತಕರಮ್ಪಿ ಗೋಣಮ್ಪಿ ಸಕಟಮ್ಪಿ ವಾಸಿಮ್ಪಿ ಪರಸುಮ್ಪಿ ಕುಠಾರಿಮ್ಪಿ ಕುದಾಲಮ್ಪಿ ನಿಖಾದನಮ್ಪೀ’’ತಿ ¶ . ಏತ್ಥ ಏವ-ಕಾರೇನ ಅಯಾಚಿತಂ ನಿವತ್ತೇತಿ. ತೇನ ಅಸ್ಸಾಮಿಕನ್ತಿ ದೀಪಿತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಕುಟಿಕ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಕುಟಿ ನಾಮ ಉಲ್ಲಿತ್ತಾ ವಾ ಹೋತಿ ಅವಲಿತ್ತಾ ವಾ ಉಲ್ಲಿತ್ತಾವಲಿತ್ತಾ ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೪೯) ವುತ್ತತ್ತಾ ಭೂಮಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಭಿತ್ತಿಚ್ಛದನಾನಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಮತ್ತಿಕಾಯ ವಾ ಸುಧಾಯ ವಾ ದ್ವಾರವಾತಪಾನಾದಿಅಲೇಪೋಕಾಸಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅನ್ತೋ ಲಿತ್ತಭಾವೇನ ಉಲ್ಲಿತ್ತಾನಾಮಕಂ ವಾ ತಥಾ ಬಹಿ ಲಿತ್ತಭಾವೇನ ಅವಲಿತ್ತಾನಾಮಕಂ ವಾ ಅನ್ತೋ ಚ ಬಹಿ ಚ ಲಿತ್ತಭಾವೇನ ಉಲ್ಲಿತ್ತಾವಲಿತ್ತಾನಾಮಕಂ ವಾ ಕುಟಿನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಅಪ್ಪಮಾಣಿಕನ್ತಿ ‘‘ತತ್ರಿದಂ ಪಮಾಣಂ, ದೀಘಸೋ ದ್ವಾದಸವಿದತ್ಥಿಯೋ ಸುಗತವಿದತ್ಥಿಯಾ, ತಿರಿಯಂ ಸತ್ತನ್ತರಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೪೮) ದೀಘಪುಥುಲಾನಂ ವುತ್ತಪ್ಪಮಾಣೇನ ಅತಿರೇಕತ್ತಾ ಅಪ್ಪಮಾಣಿಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಏತ್ಥ ಚ ತಿಲಕ್ಖಣಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ತೀಣಿ ಕಿಲೇಸಮೂಲಾನಿ ಉಪ್ಪಾಟೇತ್ವಾ ಕಾಲತ್ತಯವತ್ತ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮೇ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ತಿಭುವನೇಕಪಟಿಸರಣಭೂತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಧಮ್ಮರಾಜಸ್ಸ ಅಙ್ಗುಲಂ ಪಮಾಣಮಜ್ಝಿಮಪುರಿಸಸ್ಸ ಅಙ್ಗುಲತೋ ತಿವಙ್ಗುಲಂ ಹೋತಿ, ಏಕಾ ವಿದತ್ಥಿ ತಿಸ್ಸೋ ವಿದತ್ಥಿಯೋ ಹೋನ್ತಿ, ಏಕಂ ರತನಂ ತೀಣಿ ರತನಾನಿ ಹೋನ್ತೀತಿ ಏವಂ ನಿಯಮಿತಾ ಸುಗತವಿದತ್ಥಿ ಚ ವಡ್ಢಕಿರತನೇನ ದಿಯಡ್ಢರತನಪ್ಪಮಾಣಾ ಹೋತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸುಗತವಿದತ್ಥಿ ನಾಮ ಇದಾನಿ ಮಜ್ಝಿಮಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ತಿಸ್ಸೋ ವಿದತ್ಥಿಯೋ ವಡ್ಢಕಿಹತ್ಥೇನ ದಿಯಡ್ಢೋ ಹತ್ಥೋ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩೪೮-೩೪೯). ತಸ್ಮಾ ¶ ಸುಗತವಿದತ್ಥಿಯಾ ದ್ವಾದಸ ವಡ್ಢಕಿಹತ್ಥೇನ ಅಟ್ಠಾರಸ ಹತ್ಥಾ ಹೋನ್ತಿ. ‘‘ದೀಘಸೋ ದ್ವಾದಸ ವಿದತ್ಥಿಯೋ ಸುಗತವಿದತ್ಥಿಯಾತಿ ಬಾಹಿರಿಮೇನ ಮಾನೇನಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೪೯) ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅನ್ತಿಮಂ ಸುಧಾಲೇಪಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಥುಸಮತ್ತಿಕಪರಿಯನ್ತೇನ ವಾ ಮಹಾಮತ್ತಿಕಪರಿಯನ್ತೇನ ವಾ ಬಾಹಿರನ್ತತೋ ಅಟ್ಠಾರಸಹತ್ಥಪ್ಪಮಾಣಂ, ‘‘ತಿರಿಯಂ ಸತ್ತನ್ತರಾತಿ ಅಬ್ಭನ್ತರಿಮೇನ ಮಾನೇನಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೪೯) ¶ ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅಬ್ಭನ್ತರಿಮೇನ ಪುಥುಲತೋ ದ್ವಾದಸಙ್ಗುಲಾಧಿಕದಸಹತ್ಥಪ್ಪಮಾಣಞ್ಚ ಕುಟಿಯಾ ಪಮಾಣನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಏವಂ ಠಿತಪಮಾಣತೋ ದೀಘತೋ ಪುಥುಲತೋ ವಾ ಉಭತೋ ವಾ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಾಧಿಕಾಪಿ ಕುಟಿ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಙ್ಗಂ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಪ್ಪಮಾಣಿಕ’’ನ್ತಿ ಆಹಾತಿ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಅತ್ತುದ್ದೇಸನ್ತಿ ಉದ್ದಿಸಿತಬ್ಬೋತಿ ಉದ್ದೇಸೋ, ಅತ್ತಾ ಉದ್ದೇಸೋ ಏತಿಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ತುದ್ದೇಸಾ, ಕುಟಿ, ತಂ ಅತ್ತುದ್ದೇಸಂ. ‘‘ಅತ್ತುದ್ದೇಸನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಏಸಾ ವಾಸತ್ಥಾಯ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅತ್ತಾನಂ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಕರೋನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ಕಾರಯಮಾನೇನಾತಿ ಕರೋನ್ತೋ ವಾ ಕಾರಾಪೇನ್ತೋ ವಾ’’ತಿ ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಪಯೋಜಕಕತ್ತುನೋ ಚ ಗಹೇತಬ್ಬತ್ತಾ ಉಪಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ತಥಾತಿ ತೇನೇವ ಪಕಾರೇನ, ಯೇಹಿ ಅಸ್ಸಾಮಿಕತಾದೀಹಿ ಪಕಾರೇಹಿ ಯುತ್ತಂ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಕುಟಿಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ, ತೇಹೇವ ಪಕಾರೇಹಿ ಯುತ್ತಂ ಅದೇಸಿತವತ್ಥುಕಮ್ಪಿ ಕುಟಿಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸಾತಿ. ಇಮಿನಾ ಅಪ್ಪಮಾಣಿಕಂ ವಿಯ ಅದೇಸಿತವತ್ಥುಕಮ್ಪಿ ವಿಸುಂಯೇವ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಪಧಾನಙ್ಗನ್ತಿ. ವಸತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ವತ್ಥು, ಭೂಮಿ, ಸಾ ಅದೇಸಿತಾ ಏತಿಸ್ಸಾತಿ ಅದೇಸಿತವತ್ಥುಕಾ, ಕುಟಿ, ತಂ ಅದೇಸಿತವತ್ಥುಕಂ.

ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ತೇನ ಕುಟಿಕಾರೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಕುಟಿವತ್ಥುಂ ಸೋಧೇತ್ವಾ ಸಮತಲಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಸಙ್ಘಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವುಡ್ಢಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಾದೇ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಭನ್ತೇ ಸಞ್ಞಾಚಿಕಾಯ ಕುಟಿಂ ಕತ್ತುಕಾಮೋ ಅಸ್ಸಾಮಿಕಂ ಅತ್ತುದ್ದೇಸಂ, ಸೋಹಂ ಭನ್ತೇ ಸಙ್ಘಂ ಕುಟಿವತ್ಥುಓಲೋಕನಂ ಯಾಚಾಮೀ’’ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವತ್ವಾ ಯಾಚಿತೇನ ಸಙ್ಘೇನ ವಾ ಸಙ್ಘೇನ ಞತ್ತಿದುತಿಯಾಯ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಸಮ್ಮತೇಹಿ ಬ್ಯತ್ತೇಹಿ ¶ ಪಟಿಬಲೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ವಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕುಟಿವತ್ಥುಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಸಾರಮ್ಭಭಾವಂ ವಾ ಅಪರಿಕ್ಕಮನಭಾವಂ ವಾ ಉಭಯಮೇವ ವಾ ಪಸ್ಸನ್ತೇಹಿ ‘‘ಮಾಯಿಧ ಕರೀ’’ತಿ ನಿವಾರೇತ್ವಾ ಅನಾರಮ್ಭಂ ಚೇ ಹೋತಿ ಸಪರಿಕ್ಕಮನಂ, ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಆರೋಚಿತೇ ಕುಟಿಕಾರಕೇನೇವ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಸಙ್ಘಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವುಡ್ಢಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಾದೇ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಭನ್ತೇ ಸಞ್ಞಾಚಿಕಾಯ ಕುಟಿಂ ಕತ್ತುಕಾಮೋ ಅಸ್ಸಾಮಿಕಂ ಅತ್ತುದ್ದೇಸಂ, ಸೋಹಂ ಭನ್ತೇ ಸಙ್ಘಂ ಕುಟಿವತ್ಥುದೇಸನಂ ಯಾಚಾಮೀ’’ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವತ್ವಾ ಯಾಚಿತೇ ವುಡ್ಢಾನುಮತೇನ ಬ್ಯತ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಟಿಬಲೇನ ಞತ್ತಿದುತಿಯಾಯ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ದೇಸೇತ್ವಾ ನಿಯ್ಯಾದಿತಕುಟಿವತ್ಥುಸ್ಸ ¶ ಅಭಾವಾ ಅದೇಸಿತವತ್ಥುಕಂ, ತೇನೇವ ಅಸ್ಸಾಮಿಕತಾದಿಪಕಾರೇನ ಯುತ್ತಂ ಯಥಾವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಕುಟಿಕಂ ಅತ್ತನಾ ಯಾಚಿತೇಹಿ ಉಪಕರಣೇಹಿ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ, ಕಾರಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಚಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ದ್ವೇ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂ ವಾ ಅನಭಿನೇಯ್ಯ ವತ್ಥುದೇಸನಾಯ, ಪಮಾಣಂ ವಾ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇಯ್ಯ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೪೮) ತುಲ್ಯಬಲತಾಸೂಚಕೇನ ವಾ-ಸದ್ದೇನ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡಿತ್ವಾ ವುತ್ತಅಙ್ಗದ್ವಯಸಹಿತತ್ತಾ ದ್ವೇ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾಹ ‘‘ಭಿಕ್ಖು ಕುಟಿಂ ಕರೋತಿ ಅದೇಸಿತವತ್ಥುಕಂ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಅನಾರಮ್ಭಂ ಸಪರಿಕ್ಕಮನಂ, ಆಪತ್ತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾನ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೫೫) ಚ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಕುಟಿಂ ಕರೋತಿ ಅದೇಸಿತವತ್ಥುಕಂ ಅನಾರಮ್ಭಂ ಸಪರಿಕ್ಕಮನಂ, ಆಪತ್ತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೫೪) ಚ ‘‘ಭಿಕ್ಖು ಕುಟಿಂ ಕರೋತಿ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಅನಾರಮ್ಭಂ ಸಪರಿಕ್ಕಮನಂ, ಆಪತ್ತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೫೫) ಚ ವುತ್ತತ್ತಾ ದ್ವೀಸು ಅಙ್ಗೇಸು ಏಕಂ ಚೇ, ಏಕೋವ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ¶ ಹೋತೀತಿ. ತಂ ಪನ ‘‘ಸಚೇ ಏಕವಿಪನ್ನಾ ಸಾ, ಗರುಕಂ ಏಕಕಂ ಸಿಯಾ’’ತಿ ವಕ್ಖತಿ.

ಸಾರಮ್ಭಾದೀಸೂತಿ ಏತ್ಥ ಸಾರಮ್ಭ-ಸದ್ದೋ ಸೋಪದ್ದವಪರಿಯಾಯೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸಾರಮ್ಭಂ ಅನಾರಮ್ಭನ್ತಿ ಸಉಪದ್ದವಂ ಅನುಪದ್ದವ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩೪೮-೩೪೯). ಏತ್ಥ ‘‘ಸೇತಂ ಛಾಗಮಾರಭೇಥ ಯಜಮಾನೋ’’ತಿ ಪಯೋಗೇ ವಿಯ ಆ-ಪುಬ್ಬಸ್ಸ ರಭಸ್ಸ ಹಿಂಸತ್ಥೇಪಿ ದಿಸ್ಸಮಾನತ್ತಾ ಕತ್ತುಸಾಧನೋ ಆರಮ್ಭ-ಸದ್ದೋ ಹಿಂಸಕಾನಂ ಕಿಪಿಲ್ಲಿಕಾದಿಸತ್ತಾನಂ ವಾಚಕೋ ಭವತೀತಿ ತಂಸಹಿತಟ್ಠಾನಂ ಸಾರಮ್ಭಂ ನಾಮ ಹೋತಿ. ತೇನೇವ ಪದಭಾಜನೇಪಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಾರಮ್ಭಂ ನಾಮ ಕಿಪಿಲ್ಲಿಕಾನಂ ವಾ ಆಸಯೋ ಹೋತಿ, ಉಪಚಿಕಾನಂ ವಾ, ಉನ್ದೂರಾನಂ ವಾ, ಅಹೀನಂ ವಾ, ವಿಚ್ಛಿಕಾನಂ ವಾ, ಸತಪದೀನಂ ವಾ, ಹತ್ಥೀನಂ ವಾ, ಅಸ್ಸಾನಂ ವಾ, ಸೀಹಾನಂ ವಾ, ಬ್ಯಗ್ಘಾನಂ ವಾ…ಪೇ… ಆಸಯೋ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೫೩).

ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಅಪರಿಕ್ಕಮನಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ‘‘ಸಪರಿಕ್ಕಮನಂ ನಾಮ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ ಯಥಾಯುತ್ತೇನ ಸಕಟೇನ ಅನುಪರಿಗನ್ತುಂ, ಸಮನ್ತಾ ನಿಸ್ಸೇಣಿಯಾ ಅನುಪರಿಗನ್ತುಂ, ಏತಂ ಸಪರಿಕ್ಕಮನಂ ನಾಮಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೫೩) ವುತ್ತಲಕ್ಖಣವಿಪರಿಯಾಯತೋ ನಿಬ್ಬಕೋಸಸ್ಸ ಉದಕಪಾತಟ್ಠಾನೇ ಏಕಂ ಚಕ್ಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಇತರಂ ಚಕ್ಕಂ ಬಹಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಕುಟಿಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಆವಜ್ಜಿಯಮಾನಸ್ಸ ಗೋಯುತ್ತಸಕಟಸ್ಸ ವಾ ನಿಸ್ಸೇಣಿಯಂ ಠತ್ವಾ ಕುಟಿಂ ಛಾದಯಮಾನಾನಂ ನಿಸ್ಸೇಣಿಯಾ ವಾ ಪರತೋ ಗಮಿತುಮಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತ್ತಾ ಅಪರಿಕ್ಕಮನನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಏವಂ ¶ ವುತ್ತಸಾರಮ್ಭಅಪರಿಕ್ಕಮನಸಙ್ಖಾತಅಙ್ಗದ್ವಯೇನ ಯುತ್ತಂ ಚೇ, ದ್ವೇ ದುಕ್ಕಟಾನಿ ಹೋನ್ತಿ. ಯಥಾಹ ‘‘ಭಿಕ್ಖು ಕುಟಿಂ ಕರೋತಿ ದೇಸಿತವತ್ಥುಕಂ ಪಮಾಣಿಕಂ ಸಾರಮ್ಭಂ ಅಪರಿಕ್ಕಮನಂ, ಆಪತ್ತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ದುಕ್ಕಟಾನ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೫೫). ಏಕಂ ಚೇ, ಏಕಮೇವ ಹೋತಿ. ಯಥಾಹ ‘‘ಭಿಕ್ಖು ಕುಟಿಂ ಕರೋತಿ ದೇಸಿತವತ್ಥುಕಂ ಪಮಾಣಿಕಂ ಸಾರಮ್ಭಂ ಸಪರಿಕ್ಕಮನಂ, ಆಪತ್ತಿ ¶ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ. ಭಿಕ್ಖು ಕುಟಿಂ ಕರೋತಿ ದೇಸಿತವತ್ಥುಕಂ ಪಮಾಣಿಕಂ ಅನಾರಮ್ಭಂ ಅಪರಿಕ್ಕಮನಂ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೫೫) ಏತಂ ತಯಮ್ಪಿ ‘‘ಸಾರಮ್ಭಾದೀಸು ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ಸಙ್ಗಹಿತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಏಕಂ ಅಙ್ಗಂ ಪಮಾಣಿಕತ್ತಂ ವಾ ದೇಸಿತವತ್ಥುಕತ್ತಂ ವಾ ವಿಪನ್ನಂ ಏತಿಸ್ಸಾತಿ ಏಕವಿಪನ್ನಾ. ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತತ್ಥಾನಂ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾದಿಪದಾನಮತ್ಥೋ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಸಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತಲಕ್ಖಣಕುಟಿ.

೩೮೩. ಇದಾನಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಯಂ ‘‘ತೇ ಯಾಚನಬಹುಲಾ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಬಹುಲಾ ವಿಹರನ್ತಿ ‘ಪುರಿಸಂ ದೇಥ ಪುರಿಸತ್ತಕರಂ ದೇಥಾ’’ತಿಆದಿಪಾಳಿಯಾ (ಪಾರಾ. ೩೪೨) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩೪೨) ಆಗತಂ ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಪುರಿಸ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಕಮ್ಮಸಹಾಯತ್ಥಾಯಾತಿ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ಕಮ್ಮೇ ಸಹಾಯಭಾವಾಯ, ಕಮ್ಮಕರಣತ್ಥಾಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ಪುರಿಸಂ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಯಾಚಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಕಮ್ಮಕರಣತ್ಥಾಯ ‘ಪುರಿಸಂ ದೇಥಾ’ತಿ ಯಾಚಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩೪೨). ಮೂಲಚ್ಛೇಜ್ಜವಸೇನಾತಿ ಸಾಮಿಕಾನಂ ಆಯತ್ತಭಾವಸಙ್ಖಾತಮೂಲಸ್ಸ ಛಿನ್ದನವಸೇನ, ಅತ್ತನೋ ಆಯತ್ತಭಾವಕರಣವಸೇನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೩೮೪. ಅವಜ್ಜನ್ತಿ ವಜ್ಜರಹಿತಂ, ನಿದ್ದೋಸನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮಿಗಲುದ್ದಕಮಚ್ಛಬನ್ಧಕಾದೀನಂ ಸಕಕಮ್ಮಂ ವಜ್ಜಕಮ್ಮಂ ನಾಮ. ತಸ್ಮಾ ಮಿಗಲುದ್ದಕಾದಯೋ ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ಯಾಚನ್ತೇನ ಪನ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ದೇಥಾ’’ತಿ, ‘‘ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಕಮ್ಮಂ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾಯೇವ ಯಾಚಿತಬ್ಬಂ. ಲುದ್ದಕೇ ವಾ ಇತರೇ ವಾ ನಿಕ್ಕಮ್ಮೇ ಅಯಾಚಿತ್ವಾಪಿ ಯಥಾರುಚಿ ಕಮ್ಮಂ ಕಾರಾಪೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಹತ್ಥಕಮ್ಮಯಾಚನಾಯ ಸಬ್ಬಥಾಪಿ ಕಪ್ಪಿಯಭಾವಂ ದೀಪೇತುಂ ತಂತಂಸಿಪ್ಪಿಕೇ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಮಹನ್ತಮ್ಪಿ ಪಾಸಾದಂ ಕಾರಾಪೇನ್ತೇನ ¶ ಹತ್ಥಕಮ್ಮೇ ಯಾಚಿತೇ ಅತ್ತನೋ ಅನೋಕಾಸಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಕರೋನ್ತಾನಂ ದಾತಬ್ಬಂ ಮೂಲಂ ದಿಯ್ಯಮಾನಂ ಅಧಿವಾಸೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩೪೨ ಅತ್ಥತೋಸಮಾನಂ) ವುತ್ತತ್ತಾ ಕುಸಲಾನಂ ಅತ್ಥಂ ಅಪರಿಹಾಪೇನ್ತೇನ ಕಪ್ಪಿಯೇನ ಸಾರುಪ್ಪೇನ ಪಯೋಗೇನ ಯಾಚಿತಬ್ಬಂ. ಯಾಚಿತಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ಅಸಮತ್ಥೇಹಿ ಕರೋನ್ತಾನಂ ದಿಯ್ಯಮಾನಂ ಹತ್ಥಕಮ್ಮಮೂಲಂ ಕಮ್ಮಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ¶ ಕಮ್ಮಕಾರಕೇ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ದಾಪೇತಬ್ಬಂ. ಏವಂ ಯಾಚನಾಯ ಅನವಜ್ಜಭಾವೇ ಅಟ್ಠಕಥಾಗತಂ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಹತ್ಥಕಮ್ಮಮ್ಪೀ’’ತಿಆದಿ. ಪಿ-ಸದ್ದೋ ಅವಧಾರಣೇ, ಪದಪೂರಣೇ ವಾ. ಹಿ-ಸದ್ದೋ ಹೇತುಮ್ಹಿ. ಯಸ್ಮಾ ಇದಂ ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ಕಿಞ್ಚಿ ವತ್ಥು ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅನವಜ್ಜಮೇವ ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ಯಾಚಿತುಂ ಪನ ವಟ್ಟತೀತಿ.

೩೮೫. ಞಾತಕಾದಿಕೇತಿ ಞಾತಕಪವಾರಿತೇ. ಠಪೇತ್ವಾತಿ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ. ಗೋಣಮಾಯಾಚಮಾನಸ್ಸಾತಿ ಅಞ್ಞಾತಕಅಪ್ಪವಾರಿತೇ ತಾವಕಾಲಿಕಂ ವಿನಾ ಕೇವಲಂ ಕಮ್ಮಕರಣತ್ಥಾಯ ಗೋಣಂ ಯಾಚನ್ತಸ್ಸ. ತೇಸುಪೀತಿ ಞಾತಕಾದೀಸುಪಿ ಮೂಲಚ್ಛೇಜ್ಜೇನ ಗೋಣಮಾಯಾಚನಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ತಾವಕಾಲಿಕನಯೇನ ಸಬ್ಬತ್ಥ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩೪೨) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ಯಾವ ಕಮ್ಮಕರಣಕಾಲಂ, ತಾವ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ಞಾತಕಅಞ್ಞಾತಕಪವಾರಿತಅಪ್ಪವಾರಿತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಯಾಚಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ತಥಾ ಯಾಚಿತ್ವಾ ವಾ ಅಯಾಚಿತ್ವಾ ವಾ ಗಹಿತೋ ಚೇ, ರಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತ್ವಾ ಸಾಮಿಕಾನಂ ನಿಯ್ಯಾದೇತಬ್ಬೋ, ಗೋಣೇ ವಾ ನಟ್ಠೇ ವಿಸಾಣೇ ವಾ ಭಿನ್ನೇ ಸಾಮಿಕೇಸು ಅಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ತೇಸು ಭಣ್ಡದೇಯ್ಯಂ.

೩೮೬. ದೇಮಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕ’’ನ್ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ‘‘ವಿಹಾರಸ್ಸ ದೇಮಾ’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪನ ‘ಆರಾಮಿಕಾನಂ ಆಚಿಕ್ಖಥ ಪಟಿಜಗ್ಗನತ್ಥಾಯಾ’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩೪೨) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ. ಸಕಟವಿನಿಚ್ಛಯಸ್ಸಾಪಿ ¶ ಗೋಣವಿನಿಚ್ಛಯೇನ ಸಮಾನತ್ತಾ ತಂ ಅವತ್ವಾ ವಿಸೇಸಮತ್ತಮೇವ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಸಕಟಂ…ಪೇ… ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ದೇಮಾತಿ ವುತ್ತೇ’’ತಿ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಮೇವ ದೇಮಾತಿ ವುತ್ತೇ ದಾರುಭಣ್ಡಂ ನಾಮ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩೪೨).

೩೮೭. ಕುಠಾರಾದೀಸೂತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ನಿಖಾದನಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಅಯಂ ನಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ‘‘ಸಕಟಂ ಗೋಣೋ ವಿಯ ತಾವಕಾಲಿಕಂ ಅಕತ್ವಾ ಅಞ್ಞಾತಕಅಪ್ಪವಾರಿತೇ ನ ಯಾಚಿತಬ್ಬಂ, ಮೂಲಚ್ಛೇಜ್ಜವಸೇನ ಅಞ್ಞಾತಕಅಪ್ಪವಾರಿತೇ ನ ಯಾಚಿತಬ್ಬಂ, ತಾವಕಾಲಿಕಂ ಯಾಚಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಚ ‘‘ಸಕಟಂ…ಪೇ… ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವಿಸೇಸವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಚಾತಿ ಅಯಂ ನಯೋ ವಾಸಿಆದೀಸು ಚ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅನಜ್ಝಾವುತ್ಥಕನ್ತಿ ಕೇನಚಿ ‘‘ಮಮೇತ’’ನ್ತಿ ಅಪರಿಗ್ಗಹಿತಂ, ‘‘ರಕ್ಖಿತಗೋಪಿತಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಹಿ ವಿಞ್ಞತ್ತಿ ನಾಮ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ಅರಕ್ಖಿತಾಗೋಪಿತಕನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ವಲ್ಲಿಆದಿವಿನಿಚ್ಛಯಮ್ಪಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಅನಜ್ಝಾವುತ್ಥಕಂ ಪನ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಆಹರಾಪೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩೪೨) ವುತ್ತತ್ತಾ ಸಬ್ಬನ್ತಿ ¶ ಇಧ ವುತ್ತಗೋಣಾದಿಕಞ್ಚ ವಕ್ಖಮಾನವಲ್ಲಿಆದಿಕಞ್ಚ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಇಮಿನಾ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯಸ್ಸ ರಕ್ಖಿತಗೋಪಿತವಿಸಯತ್ತಂ ದೀಪಿತಂ ಹೋತಿ. ಹರಾಪೇತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ಏತ್ಥ ಅಪಿ-ಸದ್ದೇನ ಪಗೇವ ಕೇನಚಿ ಹರಿತ್ವಾ ದಿನ್ನನ್ತಿ ದೀಪೇತಿ.

೩೮೮. ವಲ್ಲಿಆದಿಮ್ಹೀತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ವೇತ್ತಮುಞ್ಜತಿಣಮತ್ತಿಕಾ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಏತ್ಥ ಮುಞ್ಜಪಬ್ಬಜತಿಣಂ ವಿನಾ ಗೇಹಚ್ಛಾದನತಿಣಂ ತಿಣಂ ನಾಮ. ಗರುಭಣ್ಡಪ್ಪಹೋನಕೇತಿ ‘‘ವಲ್ಲಿ ಅಡ್ಢಬಾಹುಮತ್ತಾಪೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವುತ್ತಲಕ್ಖಣೇ ಗರುಭಣ್ಡಪ್ಪಹೋನಕೇ. ಪರೇಸಂ ಸನ್ತಕೇಯೇವಾತಿ ಅವಧಾರಣೇನ ನ ಅನಜ್ಝಾವುತ್ಥಕೇ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಬ್ಯತಿರೇಕತೋ ದೀಪೇತಿ.

೩೮೯. ಪಚ್ಚಯೇಸೂತಿ ¶ ಚೀವರಪಿಣ್ಡಪಾತಸೇನಾಸನಸಙ್ಖಾತೇಸು ತೀಸು ಪಚ್ಚಯೇಸು. ಏವ-ಕಾರೇನ ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಸಙ್ಖಾತೇ ಚತುತ್ಥಪಚ್ಚಯೇ ವಿಞ್ಞತ್ತಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ದೀಪೇತಿ. ವಿಞ್ಞತ್ತಿ ನಾಮ ‘‘ಆಹರ, ದೇಹೀ’’ತಿ ಇಚ್ಛಿತಪಚ್ಚಯೇ ನಾಮಂ ವತ್ವಾ ಯಾಚನಾ. ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩೪೨) ಸಾವಧಾರಣತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ನ ಚ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ನೇವ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ.

ವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಅಲಬ್ಭಮಾನಭಾವೇನ ಸಮತ್ತಾ ಪಚ್ಚಯೇಸು ತೀಸು ಅನನ್ತರಂ ಸಹನಿದ್ದಿಟ್ಠಪಚ್ಚಯತ್ತಯತೋ ತತಿಯಪಚ್ಚಯೇಯೇವ ಲಬ್ಭಮಾನವಿಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತತಿಯೇ ಪರಿಕಥೋಭಾಸನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಚ ಲಬ್ಭರೇ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅವಸಿಟ್ಠದ್ವಯೇ ಪನ ಪರಿಕಥಾದಯೋ ನ ಲಬ್ಭನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಅವುತ್ತೇ ಚತುತ್ಥಪಚ್ಚಯೇಪಿ ಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೇನ ಚ-ಕಾರೇನ ಪರಿಕಥಾದಿತ್ತಯಂ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಸಿದ್ಧತ್ತಾ ‘‘ತೀಸ್ವೇವಾ’’ತಿ ಏವ-ಕಾರೇನ ಬ್ಯತಿರೇಕಮುಖೇನ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಚ ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ ಚತುತ್ಥೇ ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯೇ ಪರಿಕಥೋಭಾಸನಿಮಿತ್ತಕಮ್ಮವಿಞ್ಞತ್ತಿಯೋ ವಟ್ಟನ್ತೀತಿ ಸಿದ್ಧಂ. ಏತ್ತಾವತಾ ಚತುತ್ಥೇ ಪಚ್ಚಯೇ ಪರಿಕಥಾದಯೋ ಚತ್ತಾರೋಪಿ ವಟ್ಟನ್ತಿ, ತತಿಯಪಚ್ಚಯೇ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಂ ವಿನಾ ಸೇಸತ್ತಯಂ ವಟ್ಟತಿ, ಪುರಿಮಪಚ್ಚಯದ್ವಯೇ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಸೇನಾಸನಪಚ್ಚಯೇ ಪರಿಕಥಾದಿಕನ್ತಿ ಉಪೋಸಥಾಗಾರಾದಿಕರಣಾರಹಟ್ಠಾನಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಉಪಾಸಕಾನಂ ಸುಣನ್ತಾನಂ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ವತ ಓಕಾಸೇ ಏವರೂಪಂ ಸೇನಾಸನಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ಅನುರೂಪ’’ನ್ತಿ ವಾ ಪವತ್ತಾ ಕಥಾ ಪರಿಕಥಾ ನಾಮ. ‘‘ಉಪಾಸಕಾ ತುಮ್ಹೇ ಕತ್ಥ ವಸಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಪಾಸಾದೇ ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪನ ಉಪಾಸಕಾ ಪಾಸಾದೋ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಪವತ್ತಾ ¶ ಕಥಾ ಓಭಾಸೋ ನಾಮ. ಉಪಾಸಕೇಸು ಪಸ್ಸಮಾನೇಸು ಭೂಮಿಯಂ ರಜ್ಜುಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ಭೂಮಿಂ ಭಾಜೇತ್ವಾ ಖಾಣುಕೇ ಆಕೋಟೇತ್ವಾ ‘‘ಕಿಮಿದಂ ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ¶ ‘‘ಏತ್ಥ ಆವಾಸಂ ಕರೋಮ ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿಆದಿಕಾ ಕಥಾ ನಿಮಿತ್ತಕಥಾ ನಾಮ. ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯೇ ಚ ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಯಥಾರಹಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಸಬ್ಬಮೇತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩೪೨) ವುತ್ತಂ.

೩೯೦-೩. ಇದಾನಿ ಕುಟಿಕಾರಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಆಪತ್ತಿದಸ್ಸನತ್ಥಮಾಹ ‘‘ಅದೇಸಿತೇ’’ತಿಆದಿ. ತಂ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ. ನಿಸೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಪಾಸಾಣೇ ಘಂಸಿತ್ವಾ ತಿಖಿಣಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾ ಸಹಾತಿ ‘‘ಭೂತಗಾಮಪಾತಬ್ಯತಾಯ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ೯೦) ವುತ್ತಪಾಚಿತ್ತಿಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ.

ಆಪತ್ತಿನ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಟ್ಠಾನೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಞ್ಚೇವ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ಇತರತ್ರ ಸುದ್ಧಪಯೋಗದುಕ್ಕಟಞ್ಚಾತಿ ಆಪತ್ತಿಂ.

ಯಾ ಪನಾತಿ ಯಾ ಕುಟಿ. ಪಠಮೇ ದುತಿಯೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪಿಣ್ಡೇಹೀ’’ತಿ ಕರಣಬಹುವಚನಂ ವಿಭತ್ತಿವಚನವಿಪರಿಣಾಮವಸೇನ ‘‘ಪಿಣ್ಡೇ’’ತಿ ಭುಮ್ಮೇಕವಚನನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ, ‘‘ನಿಕ್ಖಿತ್ತೇ’’ತಿ ಅಜ್ಝಾಹರಿತಬ್ಬಂ, ಭಾವಲಕ್ಖಣೇ ಭುಮ್ಮಂ, ನಿಕ್ಖಿತ್ತೇ ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೯೪. ‘‘ಸಚೇ ಅಞ್ಞಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ. ವಿಪ್ಪಕತನ್ತಿ ಆರದ್ಧಮನಿಟ್ಠಿತಂ. ‘‘ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಇದಂ ನಿಟ್ಠಿತೇ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾಭಾವಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ. ಪುಬ್ಬಪಯೋಗಮತ್ತೇನ ಹಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯದುಕ್ಕಟಾನಿಪಿ ಹೋನ್ತಿ, ತಾನಿ ಪನ ದೇಸೇತಬ್ಬಾನಿ. ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಆಕಡ್ಢತಿ, ತೇನ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾಪತ್ತಿಯಾ ಅಭಾವತೋ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಆಪನ್ನಾನಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯದುಕ್ಕಟಾನಂ ದೇಸೇತಬ್ಬತಾ ಚ ದೀಪಿತಾ ಹೋತಿ. ತಂ ಕುಟಿನ್ತಿ ತಂ ವಿಪ್ಪಕತಕುಟಿಂ.

೩೯೫. ಅಞ್ಞಂ ಭೋಜನಸಾಲಾದಿಂ. ತಥಾತಿ ಅನಾಪತ್ತಿಮಾಹ.

೩೯೬. ‘‘ಕರೋತೋ’’ತಿ ¶ ಇಮಿನಾ ‘‘ಕಾರಾಪಯತೋ’’ತಿಪಿ ಲಬ್ಭತಿ. ಉಭಯೇನಾಪಿ ‘‘ಕ್ರಿಯತೋ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಅಪ್ಪಮಾಣಿಕ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸ ಅಙ್ಗಂ ದಸ್ಸೇತಿ.

೩೯೭. ತನ್ತಿ ¶ ‘‘ಅಪ್ಪಮಾಣಿಕ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಪಚ್ಚಾಮಸತಿ. ‘‘ಕ್ರಿಯಾಕ್ರಿಯತೋ’’ತಿ ಇದಂ ಕುಟಿಯಾ ಕರಣಞ್ಚ ವತ್ಥುದೇಸನಾಯ ಅಕರಣಞ್ಚ ಉಪಾದಾಯ ವುತ್ತಂ.

೩೯೮. ವತ್ಥುಂ ಅದೇಸೇತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ, ‘‘ತೇನ ವಿಹಾರಕಾರಕೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ವಿಹಾರವತ್ಥುಂ ಸೋಧೇತ್ವಾ ಸಙ್ಘಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ೩೬೭) ಪದಭಾಜನೇ ಆಗತನಯೇನ ವಿಹಾರಂ ಕಾರಾಪೇನ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ವಿಹಾರವತ್ಥುಂ ಸೋಧೇತ್ವಾ ಸಮತಲಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಸಙ್ಘಂ ಉಪಸಙ್ಕಮ್ಮ ವುಡ್ಢಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಾದೇ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಭನ್ತೇ ಮಹಲ್ಲಕಂ ವಿಹಾರಂ ಕತ್ತುಕಾಮೋ ಸಸ್ಸಾಮಿಕಂ ಅತ್ತುದ್ದೇಸಂ, ಸೋಹಂ ಭನ್ತೇ ಸಙ್ಘಂ ವಿಹಾರವತ್ಥುಓಲೋಕನಂ ಯಾಚಾಮೀ’’ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಲದ್ಧೇ ವುಡ್ಢೇ ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಞತ್ತಿದುತಿಯಾಯ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಸಙ್ಘೇನ ಸಮ್ಮತೇ ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ನೇತ್ವಾ ಕತಪರಿಕಮ್ಮಂ ವಿಹಾರವತ್ಥುಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕುಟಿವತ್ಥುಓಲೋಕನೇ ವಿಯ ಗತಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಸಾರಮ್ಭಾದಿಭಾವಂ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಅನಾರಮ್ಭಸಪರಿಕ್ಕಮನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಆರೋಚಿತೇ ಪುನ ತೇನ ಸಙ್ಘಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವುಡ್ಢಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಾದೇ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಭನ್ತೇ ಮಹಲ್ಲಕಂ ವಿಹಾರಂ ಕತ್ತುಕಾಮೋ ಸಸ್ಸಾಮಿಕಂ ಅತ್ತುದ್ದೇಸಂ, ಸೋಹಂ ಭನ್ತೇ ಸಙ್ಘಂ ವಿಹಾರವತ್ಥುದೇಸನಂ ಯಾಚಾಮೀ’’ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಸಙ್ಘೇನ ಞತ್ತಿದುತಿಯಾಯ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ವಿಹಾರವತ್ಥು ದೇಸೇತಬ್ಬಂ ¶ , ತಥಾ ಅಕತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಇಹ ಸಾರಮ್ಭಾದಿ ಪಠಮಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಮಹಲ್ಲಕನ್ತಿ ‘‘ಸಸ್ಸಾಮಿಕಭಾವೇನ ಸಞ್ಞಾಚಿಕಕುಟಿತೋ ಮಹನ್ತಭಾವೋ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಮಹಲ್ಲಕೋ. ಯಸ್ಮಾ ವಾ ವತ್ಥುಂ ದೇಸಾಪೇತ್ವಾ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕಮೇನಾಪಿ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪಮಾಣಮಹನ್ತತಾಯಪಿ ಮಹಲ್ಲಕೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩೬೬) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನ ಮಹನ್ತಭಾವೇನ ಯುತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಿಹಾರನ್ತಿ ‘‘ವಿಹಾರೋ ನಾಮ ಉಲ್ಲಿತ್ತೋ ವಾ ಹೋತಿ ಅವಲಿತ್ತೋ ವಾ ಉಲ್ಲಿತ್ತಾವಲಿತ್ತೋ ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೭೧) ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಸೇನಾಸನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಿಹರನ್ತಿ ಅಸ್ಮಿನ್ತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ. ಉಲ್ಲಿತ್ತಾದಿಸರೂಪಂ ಪುರಿಮಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ವುತ್ತನಯಮೇವ. ತಂ ವಿಹಾರಂ ಯೋ ಕರೇಯ್ಯಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಕರೇಯ್ಯ ವಾ ಕಾರಾಪೇಯ್ಯ ವಾತಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯಮೇವ. ಅತ್ತವಾಸತ್ಥನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ವಾಸಂ ಪಟಿಚ್ಚ, ಇಮಿನಾ ಪರಸ್ಸ ವಾಸತ್ಥಾಯ ಕರೋತಿ, ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಬ್ಯತಿರೇಕತೋ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ‘‘ಗರುಕ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ವತ್ಥುದೇಸನಾಯ ಅಕಾರಾಪನೇನ ‘‘ಏಕೋವ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತವಿಕಪ್ಪತ್ತಯಂ ¶ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಇದಞ್ಚ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಪಮಾಣಾ…ಪೇ… ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸತಾ’’ತಿ (ವಿ. ವಿ. ೩೯೯ ಆದಯೋ).

೩೯೯. ಕ್ರಿಯಾಸಮುಟ್ಠಾನಾಭಾವನ್ತಿ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕಮೇಪಿ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಸಮ್ಭವತೋ ಕಿರಿಯಾಸಮುಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಇಧ ಅಭಾವೋ ಞಾತಬ್ಬೋ. ಕ್ರಿಯ…ಪೇ… ಲಕ್ಖಯೇತಿ ಏತ್ಥ ಬ್ಯತಿರೇಕತೋ ಅದೇಸಿತವತ್ಥುಕತಾಯ ಅಕಿರಿಯಾಸಮುಟ್ಠಾನತಾ ಅನುಞ್ಞಾತಾ.

೪೦೧-೩. ತೇಸೂತಿ ಚತುವೀಸತಿಯಾ ಪಾರಾಜಿಕೇಸು. ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅನುರೂಪಾನಿ ಏಕೂನವೀಸತೀತಿ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಪಟಿನಿಯತಾ ಉಬ್ಭಜಾಣುಮಣ್ಡಲಿಕಾದಯೋ ¶ ಚತ್ತಾರೋ ತದನುಲೋಮಾಯ ವಿಬ್ಭನ್ತಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಸಹ ಪಞ್ಚ ಪಾರಾಜಿಕೇ ವಿನಾ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅನುರೂಪಾ ಸೇಸಾ ಏಕೂನವೀಸತಿ ಪಾರಾಜಿಕಾ.

ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕೇನ ಧಮ್ಮೇನಾತಿ ಚತುನ್ನಂ ಅಞ್ಞತರೇನಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೮೬) ವುತ್ತನಯಸ್ಸ ಇಧ ‘‘ಏಕೂನವೀಸತೀ’’ತಿ ವಚನಂ ವಿರುಜ್ಝತೀತಿ ಚೇ? ನ ವಿರುಜ್ಝತಿ. ಕಸ್ಮಾ? ಯಸ್ಮಾ ಪದಭಾಜನಂ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸಾಗತಮತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪವತ್ತಂ, ಇದಂ ಪನ ಬುದ್ಧಾನುಮತಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿನಯಪರಿಯತ್ತಿಪವತ್ತಕಾನಂ ಆಚರಿಯಾನಂ ಮತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪವತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ನ ವಿರುಜ್ಝತೀತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಆಚರಿಯೋ ಸಬ್ಬಪಾರಾಜಿಕಾನಂ ‘‘ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಾ ಚಾವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೮೫) ವುತ್ತಅನುದ್ಧಂಸನಸ್ಸ ಏಕನ್ತಸಾಧನತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಪಟಿನಿಯತಸಾನುಲೋಮಪಾರಾಜಿಕಪಞ್ಚಕಂ ವಿನಾ ಅವಸೇಸಂ ಸಬ್ಬಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಿ, ತೇನೇವ ವಿನಯಟ್ಠಕಥಾಯ ಗಣ್ಠಿಪದವಿವರಣೇ ‘‘ಚತುನ್ನಂ ಅಞ್ಞತರೇನಾತಿ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸೇ ಏವ ಆಗತೇ ಗಹೇತ್ವಾ ವುತ್ತಂ, ಇತರೇಸಂ ಅಞ್ಞತರೇನಾಪಿ ಅನುದ್ಧಂಸೇನ್ತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅನುದ್ಧಂಸೇಯ್ಯಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೮೪) ಪಾಠೇ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪವತ್ತತ್ತಾ ಇಮೇಸಂ ಆಚರಿಯಾನಂ ಮತಂ ಪಮಾಣನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ‘‘ತೇಸು ಅಞ್ಞತರೇನಾ’’ತಿ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ‘‘ಏಕೂನವೀಸತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಯಾನೀ’’ತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ.

ಅಞ್ಞತರೇನ ಅಮೂಲಕೇನಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಮೂಲಕೇನಾತಿ ಚೋದಕಸ್ಸ ದಸ್ಸನಾದೀಹಿ ಚೋದನಾಮೂಲೇಹಿ ವಿರಹಿತತ್ತಾ ಅಮೂಲಕಂ, ಪಾರಾಜಿಕಂ, ತೇನ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಯಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಚೋದಕೇನ ಚುದಿತಕಮ್ಹಿ ಪುಗ್ಗಲೇ ನೇವ ದಿಟ್ಠಂ ನ ಸುತಂ ನ ಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ, ಇದಂ ಏತೇಸಂ ದಸ್ಸನಸವನಪರಿಸಙ್ಕಾಸಙ್ಖಾತಾನಂ ¶ ಮೂಲಾನಂ ಅಭಾವೇನ ಅಮೂಲಕಂ ನಾಮಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩೮೫-೩೮೬). ಏತ್ಥ ಚ ಮಂಸಚಕ್ಖುನಾ ವಾ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುನಾ ವಾ ದಿಟ್ಠಂ ದಿಟ್ಠಂ ನಾಮ ¶ . ಪಕತಿಸೋತೇನ ವಾ ದಿಬ್ಬಸೋತೇನ ವಾ ಸುತಂ ಸುತಂ ನಾಮ. ಚಿತ್ತೇನ ಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ನಾಮ. ತಂ ತಿವಿಧಂ ದಿಟ್ಠಸುತಮುತಪರಿಸಙ್ಕಿತವಸೇನ.

ತತ್ಥ ತಾದಿಸೇ ಕಮ್ಮನಿಯೇ ಓಕಾಸೇ ಮಾತುಗಾಮೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅಞ್ಞಥಿಯಂ ಪಯೋಗಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಞ್ಞಥಾ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ವೀತಿಕ್ಕಮನಂ ನು ಖೋಯಮಕಾಸೀ’’ತಿ ಗಹಣಂ ದಿಟ್ಠಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ನಾಮ. ಕುಟ್ಟತಿರೋಹಿತೇ ಭಿಕ್ಖುಮ್ಹಿ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ತತ್ಥ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ವಿಞ್ಞುಪುರಿಸಸ್ಸ ಸಬ್ಭಾವಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ‘‘ವೀತಿಕ್ಕಮನಂ ನು ಖೋಯಮಕಾಸೀ’’ತಿ ಏವಂ ಗಹಣಂ ಸುತಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ನಾಮ. ವಿಹಾರಪರಿಯನ್ತೇ ತರುಣಮಾತುಗಾಮಪುರಿಸಾನಂ ದಿವಸಂ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಗತಟ್ಠಾನೇ ವಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣಪುಪ್ಫಾನಿ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ, ಮಂಸಸುರಗನ್ಧಞ್ಚ ಘಾಯಿತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ಕಸ್ಸ ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಉಪಪರಿಕ್ಖನ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಚೇತಿಯಪೂಜಿತಮಾಲಾಗನ್ಧಸ್ಸ ಪೀತಾರಿಟ್ಠಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸರೀರಗನ್ಧಂ ಘಾಯಿತ್ವಾ ‘‘ತಂ ಏತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ನು ಖೋ’’ತಿ ಕಿರಿಯಮಾನಸಂಸಯೋ ಮುತಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ನಾಮ. ಏವರೂಪಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಸುತಪರಿಸಙ್ಕಿತಮೂಲಕಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ ಅಮೂಲಕೇನ ಪಾರಾಜಿಕೇನಾತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩೮೫-೩೮೬) ವುತ್ತನಯೇನ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ.

ಚೋದೇತೀತಿ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಆಪನ್ನೋಸೀ’’ತಿಆದಿವಚನೇನ ಸಯಂ ಚೋದೇತಿ. ಚೋದಾಪನಂ ಪನ ವಕ್ಖತಿ. ಚಾವನಚೇತನೋ ಹುತ್ವಾತಿ ‘‘ಅಪ್ಪೇವ ನಾಮ ನಂ ಇಮಮ್ಹಾ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಾ ಚಾವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಉಪ್ಪನ್ನೇನ ಪರಂ ಸಾಸನಾ ಚಾವೇತುಕಾಮೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಹುತ್ವಾ. ‘‘ಸುದ್ಧಂ ವಾ ಅಸುದ್ಧಂ ವಾ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ಚೋದೇತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ವುತ್ತಚೋದನಾಕಿರಿಯಾಯ ಕಮ್ಮನಿದ್ದೇಸೋ, ‘‘ಅಞ್ಞಂ ಭಿಕ್ಖು’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ, ಪಾರಾಜಿಕಮನಾಪನ್ನಂ ವಾ ಆಪನ್ನಂ ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಭಿಕ್ಖುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯೋತಿ ಮಾತಿಕಾಗತಭಿಕ್ಖು, ‘‘ದುಟ್ಠೋ ದೋಸೋ ಅಪ್ಪತೀತೋ’’ತಿ ಇದಂ ಅಜ್ಝಾಹರಿತಬ್ಬಂ, ಉಪ್ಪನ್ನೇನ ದೋಸಲೇಸೇನ ¶ ಸಯಂ ದೂಸಿತೋ, ಪರಞ್ಚ ದೂಸೇನ್ತೋ ಪೀತಿಸುಖಾದೀಹಿ ಅಪಗತೋ ಯೋ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಕ್ಖಮಾನೇನ ‘‘ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

‘‘ಕತೇ ಓಕಾಸಮ್ಹೀ’’ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ, ಓಕಾಸಂ ‘‘ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೮೯) ಪಾಠತೋ ಅನ್ತೋನೀತಹೇತ್ವತ್ಥತಾಯ ‘‘ಕತೇ’’ತಿ ‘‘ಕಾರಿತೇ’’ತಿ ಏತಸ್ಸ ಪರಿಯಾಯೋ ಹೋತಿ, ‘‘ಓಕಾಸಂ ಮೇ ಕರೋಹಿ, ಅಹಂ ತಂ ವತ್ತುಕಾಮೋ’’ತಿ ಓಕಾಸೇ ಕಾರಾಪಿತೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಅಕತೇ ಓಕಾಸೇ’’ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ ¶ , ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತೋಯೇವತ್ಥೋ. ದುಕ್ಕಟಾಪತ್ತಿಯಾ ಸಹಾತಿ ಓಕಾಸಸ್ಸ ಅಕಾರಾಪಿತತ್ತಾ ದುಕ್ಕಟಾಪತ್ತಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ.

೪೦೪-೫. ಕೋಣ್ಠೋಸೀತಿ ಧುತ್ತೋಸಿ. ಜೇಟ್ಠಬ್ಬತಿಕೋಸೀತಿ ಕಾಲೀದೇವೀವತನಿಯುತ್ತೋಸಿ. ಕಾಲೀದೇವೀ ಕಿರ ಸಿರಿದೇವಿಯಾ ಜೇಟ್ಠಾ, ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಸಾ ವತಧರೋ ಜೇಟ್ಠಬ್ಬತಿಕೋ ವುಚ್ಚತಿ. ತಂ ಪನ ವತಂ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ ಪೂರೇನ್ತೋ ಸಕಲಸರೀರೇ ಮಸಿಂ ಮಕ್ಖೇತ್ವಾ ಕಾಕಪತ್ತಾನಿ ಮುಟ್ಠಿಯಂ ಕತ್ವಾ ಕಾಲೀದೇವಿಂ ಫಲಕೇ ಲಿಖಾಪೇತ್ವಾ ತಂ ಕಾಜಕೋಟಿಯಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠೋದಕಾದಿಅಸುಚಿಸನ್ನಿಚಿತಓಲಿಗಲ್ಲಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ‘‘ದುಸ್ಸೀಲೋಸಿ ನಿಸ್ಸೀಲೋಸಿ ಸೀಲವಿರಹಿತೋಸೀ’’ತಿ ಥೋಮೇನ್ತೋ ವಿಚರತೀತಿ.

ದುಸ್ಸೀಲತ್ತಾ ಏವ ಹೀನಜ್ಝಾಸಯತಾಯ ಪಾಪಧಮ್ಮೋ ಲಾಮಕಸಭಾವೋಸಿ. ಪೂತಿನಾ ಕಮ್ಮೇನ ಸೀಲವಿಪತ್ತಿಯಾ ಅನ್ತೋ ಪವಿಟ್ಠತ್ತಾ ಅನ್ತೋಪೂತಿ. ಛಹಿ ದ್ವಾರೇಹಿ ರಾಗಾದಿಕಿಲೇಸಾನುಸ್ಸವನೇನ ತಿನ್ತತ್ತಾ ಅವಸ್ಸುತೋ. ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ. ಗರುಕಂ ನಿದ್ದಿಸೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಕತೋಕಾಸಮ್ಹೀ’’ತಿ ಚ ‘‘ತಥೇವ ಅಕತೋಕಾಸೇ, ದುಕ್ಕಟಾಪತ್ತಿಯಾ ಸಹಾ’’ತಿ ಚ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ. ಏವಮುತ್ತರತ್ರಾಪಿ.

೪೦೬. ಸಮ್ಮುಖಾತಿ ¶ ಚುದಿತಕಸ್ಸ ಸಮ್ಮುಖಾ, ಅವಿದೂರೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಹತ್ಥಮುದ್ದಾಯಾತಿ ಮುತ್ತಪಾಣಾದಿವಸೇನ. ತಂ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾಯ ಕಥಿತಂ. ಪರೋತಿ ಯಂ ಚೋದೇಸಿ, ಸೋ ಚುದಿತಕೋ ಪರೋ. ಭಿಕ್ಖುನೋತಿ ಚೋದಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ.

೪೦೭. ಸಮ್ಮುಖೇ ಠತ್ವಾತಿ ಚುದಿತಕಸ್ಸ ಆಸನ್ನೇ ಠತ್ವಾ. ‘‘ಚೋದಾಪೇನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಏತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಭಾವತೋ ಪರೋತಿ ಇದಂ ಉಪಯೋಗನ್ತವಸೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ. ಏವಮುತ್ತರತ್ರ. ಕೇನಚೀತಿ ಅಞ್ಞೇನ ಕೇನಚಿ ಪುಗ್ಗಲೇನ. ತಸ್ಸ ಚೋದಕಸ್ಸ. ‘‘ಚೋದಾಪೇನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪುನ ವಚನಂ ನಿಯಮತ್ಥಂ.

೪೦೮. ಸೋಪೀತಿ ಉಗ್ಗಹಾಪಿತತ್ತಾ ಚೋದನಂ ಕರೋನ್ತೋ ಇತರೋ ಪಯೋಜ್ಜಕಪುಗ್ಗಲೋಪಿ. ತೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪೀತಿ ಪಯೋಜಕಪಯೋಜ್ಜಕಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ.

೪೦೯. ವುತ್ತಟ್ಠಾನಂ ಪಣ್ಣಂ ವಾ ಸನ್ದೇಸಂ ವಾ ಹರನ್ತೋ ದೂತೋ ನಾಮ, ಸೋ ‘‘ಪಣ್ಣಂ ವಾ ಸಾಸನಂ ವಾ ಪೇಸೇತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಙ್ಗಯ್ಹತೀತಿ ತಸ್ಮಿಂ ವಿಸುಂ ಅವತ್ತಬ್ಬೇಪಿ ‘‘ದುತ’’ನ್ತಿ ವಚನೇನ ನಿಸ್ಸಟ್ಠದೂತಮಾಹ ¶ . ಪಣ್ಣಂ ವಾ ಅದತ್ವಾ ‘‘ಏವಞ್ಚ ಏವಞ್ಚ ವದಾ’’ತಿ ಸಾಸನಞ್ಚ ಅದತ್ವಾ ‘‘ತಂ ಚೋದೇಹೀ’’ತಿ ಅತ್ಥಮತ್ತಮೇವ ದತ್ವಾ ನಿಸ್ಸಟ್ಠೋ ಭಿಕ್ಖು ಇಧ ‘‘ನಿಸ್ಸಟ್ಠದೂತೋ’’ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬೋ.

ಅಥ ವಾ ‘‘ದೂತ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಚೋದೇತುಂ ಉಗ್ಗಹಾಪೇತ್ವಾ, ತಮನುಗ್ಗಹಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ನಿಸ್ಸಟ್ಠೋ ಭಿಕ್ಖು ದೂತೋಯೇವ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ‘‘ಪಣ್ಣ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸ ವಾ ಅಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸ ವಾ ಕಸ್ಸಚಿ ಹತ್ಥೇ ಚೋದನಂ ಲಿಖಿತ್ವಾ ದಿನ್ನಪಣ್ಣಂ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಸಾಸನನ್ತಿ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕಂ ಆಪನ್ನೋ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವತ್ವಾ ಪೇಸಿಯಮಾನಂ ಸಾಸನಂ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಇದಂ ತಯಮ್ಪಿ ದೂರೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಕಾರಾಪನತೋ ‘‘ಚೋದಾಪೇನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಪರ’’ನ್ತಿ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ. ಏತ್ಥ ಓಕಾಸಕಾರಾಪನಂ ನತ್ಥಿ.

೪೧೦. ತಥಾತಿ ¶ ಯಥಾ ಅಮೂಲಕೇನ ಪಾರಾಜಿಕೇನ ಸಮ್ಮುಖಾ ಓಕಾಸೇ ಕಾರಿತೇ, ಅಕಾರಿತೇ ಚ, ತಥಾ ಅಮೂಲಕೇಹಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇಹೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ವುತ್ತೇ ಸಮ್ಮುಖಾ ಪರೇ’’ತಿ ಭುಮ್ಮವಸೇನ ಅಧಿಕತೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ, ಚೋದೇತಿ ಚೋದಾಪೇತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾಪತ್ತೀತಿ ಓಕಾಸೇ ಕಾರಿತೇ ಕೇವಲಾ, ಅಕಾರಿತೇ ದುಕ್ಕಟೇನ ಸಹಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಸಮ್ಮುಖಾ ಸೇಸಾಪತ್ತೀಹಿ ಪರೇ ವುತ್ತೇ ಚಾವನಸಞ್ಞಿನೋ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಓಕಾಸಾಕಾರಾಪನೇನಪಿ ದುಕ್ಕಟಮೇವ ಹೋತಿ.

೪೧೧. ಅಕ್ಕೋಸನಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸಾತಿ ಖುಂಸನಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸ. ಅಕತೋಕಾಸನ್ತಿ ಅಕಾರಿತೋಕಾಸಂ, ‘‘ಪರ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಅತ್ತನಾತಿ ಚೋದಕೇನ, ‘‘ಸಯಂ ಅಕಾರಿತೋಕಾಸ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಸಹ ಪಾಚಿತ್ತಿಯೇನಾತಿ ‘‘ಓಮಸವಾದೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೪) ವುತ್ತಪಾಚಿತ್ತಿಯೇನ ಸಹ. ವದನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಚೋದೇನ್ತಸ್ಸ ವಾ ಚೋದಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ವಾ, ಏತ್ಥ ‘‘ಸಮ್ಮುಖಾ’’ತಿ ಇದಂ ವಕ್ಖಮಾನಸ್ಸ ‘‘ಅಸಮ್ಮುಖಾ’’ತಿ ಏತಸ್ಸ ವಿಪರಿಯಾಯತೋ ಲಬ್ಭತಿ, ಚ-ಕಾರೇನ ಕಾರಿತೋಕಾಸಪಕ್ಖೇ ದುಕ್ಕಟೇನ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸಮ್ಬನ್ಧೀ.

೪೧೨. ಅಸಮ್ಮುಖಾ ವದನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅಕ್ಕೋಸನಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸಾ’’ತಿ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ. ‘‘ಅಕತೋಕಾಸಮತ್ತನಾ’’ತಿ ನಾನುವತ್ತತಿ. ಸತ್ತಹಿ ಆಪತ್ತೀಹೀತಿ ಪಾರಾಜಿಕಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಪಾಚಿತ್ತಿಯಪಾಟಿದೇಸನೀಯದುಕ್ಕಟದುಬ್ಭಾಸಿತಸಙ್ಖಾತೇಸು ಸತ್ತಸು ಆಪತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧೇಸು ಯೇನ ಕೇನಚೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಅಸಮ್ಮುಖಾ’’ತಿ ಇದಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಕಮ್ಮನ್ತಿ ತಜ್ಜನೀಯಾದಿಸತ್ತವಿಧಂ ಕಮ್ಮಂ.

೪೧೩. ಉಮ್ಮತ್ತಕಾದೀನನ್ತಿ ¶ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಸುದ್ಧೇ ಅಸುದ್ಧದಿಟ್ಠಿಸ್ಸ ಅಸುದ್ಧೇ ಅಸುದ್ಧದಿಟ್ಠಿಸ್ಸ ಉಮ್ಮತ್ತಕಸ್ಸ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿ ¶ (ಪಾರಾ. ೩೯೦) ವುತ್ತೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಪಞ್ಚಙ್ಗಸಂಯುತನ್ತಿ ಯಂ ಚೋದೇತಿ, ತಸ್ಸ ‘‘ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ ಸಙ್ಖ್ಯೂಪಗಮನಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಸುದ್ಧಸಞ್ಞಿತಾ, ಯೇನ ಪಾರಾಜಿಕೇನ ಚೋದೇತಿ, ತಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಾದಿವಸೇನ ಅಮೂಲಕತಾ, ಚಾವನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಸಮ್ಮುಖಾ ಚೋದನಾ, ತಸ್ಸ ತಙ್ಖಣವಿಜಾನನನ್ತಿ ಇಮೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಯುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೪೧೫. ಇದನ್ತಿ ‘‘ಸಿಕ್ಖಾಪದ’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ, ‘‘ಸಿಕ್ಖಾಪದ’’ನ್ತಿ ಚ ಇಮಿನಾ ತಪ್ಪಟಿಪಾದನೀಯಾ ಆಪತ್ತಿಯೇವ ಗಯ್ಹತಿ. ತಿಸಮುಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಕಾಯಚಿತ್ತತೋ, ವಾಚಾಚಿತ್ತತೋ, ಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತತೋತಿ ಸಚಿತ್ತಕೇಹಿ ತೀಹಿ ಸಮುಟ್ಠಾನತೋ ತಿಸಮುಟ್ಠಾನಂ. ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಸಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿ. ಪಟಿಘಚಿತ್ತಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಅಞ್ಞತರೇನ ಸಹಿತತ್ತಾ ಸಚಿತ್ತಕಂ. ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಾಯ ದೋಮನಸ್ಸವೇದನಾಯ ವಸೇನ ದುಕ್ಖವೇದನಂ.

೪೧೬. ಲೇಸಮತ್ತನ್ತಿ ‘‘ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ವತ್ಥುಂ ಲಿಸ್ಸತಿ ಸಿಲಿಸ್ಸತಿ ವೋಹಾರಮತ್ತೇನೇವ ಈಸಕಂ ಅಲ್ಲೀಯತೀತಿ ಲೇಸೋ, ಜಾತಿಆದೀನಂಯೇವ ಅಞ್ಞತರಕೋಟ್ಠಾಸಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩೯೧) ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ದಸ್ಸಿತನಿಬ್ಬಚನೇಸು ‘‘ಲೇಸೋ ನಾಮ ದಸ ಲೇಸಾ ಜಾತಿಲೇಸೋ ನಾಮಲೇಸೋ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೩೯೪) ನಯೇನ ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತೇಸು ಜಾತಿನಾಮಗೋತ್ತಾದೀಸು ದಸಸು ಲೇಸೇಸು ಅಞ್ಞತರಲೇಸಮತ್ತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ತತ್ಥ ಜಾತಿ ನಾಮ ಖತ್ತಿಯಬ್ರಾಹ್ಮಣಾದಿಜಾತಿ. ನಾಮಂ ನಾಮ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ‘‘ಛಗಲಕೋ ದಬ್ಬೋ ಮಲ್ಲಪುತ್ತೋ ನಾಮ, ಛಗಲಿಕಾ ಮೇತ್ತಿಯಾ ಭಿಕ್ಖುನೀ ನಾಮಾ’’ತಿ ಠಪಿತಂ ನಾಮಂ ವಿಯ ಚೋದಕೇಹಿ ಠಪಿತನಾಮಞ್ಚ ಬುದ್ಧರಕ್ಖಿತಾದಿಸಕನಾಮಞ್ಚಾತಿ ದುವಿಧಂ ನಾಮಂ. ಗೋತ್ತಂ ನಾಮ ಗೋತಮಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಾದಿಗೋತ್ತಂ. ಲಿಙ್ಗಂ ನಾಮ ¶ ದೀಘತಾದಿಸಣ್ಠಾನನಾನತ್ತಞ್ಚ ಕಣ್ಹತಾದಿವಣ್ಣನಾನತ್ತಞ್ಚಾತಿ ಇದಂ ದುವಿಧಲಿಙ್ಗಂ. ಆಪತ್ತಿಲೇಸೋ ನಾಮ ಲಹುಕಾದಿರೂಪೇನ ಠಿತಪಾಚಿತ್ತಿಯಾದಿಆಪತ್ತಿ. ಪತ್ತೋ ನಾಮ ಲೋಹಪತ್ತಾದಿ. ಚೀವರಂ ನಾಮ ಪಂಸುಕೂಲಾದಿ. ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ನಾಮ ಚುದಿತಕಸ್ಸ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ. ಆಚರಿಯೋ ನಾಮ ಚುದಿತಕಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಚರಿಯಾದಿಕೋ. ಸೇನಾಸನಂ ನಾಮ ಚುದಿತಕಸ್ಸೇವ ನಿವಾಸಪಾಸಾದಾದಿಕಂ.

ಚೋದೇಯ್ಯಾತಿ ಅಞ್ಞಖತ್ತಿಯಜಾತಿಕಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಅಜ್ಝಾಪಜ್ಜನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವೇರಿಖತ್ತಿಯಜಾತಿಕಂ ¶ ಪುಗ್ಗಲಂ ‘‘ಖತ್ತಿಯೋ ಮಯಾ ದಿಟ್ಠೋ, ಪಾರಾಜಿಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಅಜ್ಝಾಪನ್ನೋಸೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಚೋದೇತಿ. ಗರುಕಾಪತ್ತಿ ನಾಮ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ. ಸಚೇ ಚಾವನಚೇತನೋತಿ ‘‘ಅಪ್ಪೇವ ನಾಮ ನಂ ಇಮಮ್ಹಾ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಾ ಚಾವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೯೨) ವುತ್ತತ್ತಾ ಸಚೇ ಇಮಂ ಸಾಸನಾ ಚಾವೇಯ್ಯಾಮೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಹುತ್ವಾ ಚೋದೇತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಇಮಿನಾ ಬ್ಯತಿರೇಕವಸೇನ ನ ಅಞ್ಞಾಧಿಪ್ಪಾಯೋತಿ ವುತ್ತಮೇವ ಹೋತೀತಿ ಪುರಿಮಸಿಕ್ಖಾಪದಟ್ಠಕಥಾಯಂ ದಸ್ಸಿತೇಸು ‘‘ಚಾವನಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಅಕ್ಕೋಸಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩೮೯) ಏವಮಾದಿನಾನಪ್ಪಕಾರಾಧಿಪ್ಪಾಯೇಸು ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಙ್ಗಭೂತಂ ಚಾವನಾಧಿಪ್ಪಾಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಸೇಸಾಧಿಪ್ಪಾಯೇ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ.

೪೧೭. ತಥಾಸಞ್ಞೀತಿ ಅಯಂ ಪಾರಾಜಿಕಮಜ್ಝಾಪನ್ನೋಯೇವಾತಿ ತಥಾಸಞ್ಞೀ. ‘‘ಚೋದೇತಿ ವಾ ಚೋದಾಪೇತಿ ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ತಥಾಸಞ್ಞೀ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ಚೋದಾಪೇತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಸೇಸೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕಾನಿ ವುತ್ತಾನೀ’’ತಿಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಸಚಿತ್ತಂ ದುಕ್ಖವೇದನ’’ನ್ತಿ ಪರಿಯನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸಿತಪಠಮಸಿಕ್ಖಾಪದವಿನಿಚ್ಛಯಸಙ್ಗಾಹಕಕಥಾಪಬನ್ಧೇನ ವುತ್ತಸಬ್ಬವಿನಿಚ್ಛಯೇಸು ತಂಸಿಕ್ಖಾಪದನಿಯತಂ ‘‘ಅಮೂಲಕೇನಾ’’ತಿ ಇದಞ್ಚ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಮನ್ತಿಮವತ್ಥುನಾ…ಪೇ… ಅನಾಪತ್ತಿ ಸಿಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಮತ್ಥಞ್ಚ ¶ ಠಪೇತ್ವಾ ಅವಸಿಟ್ಠಸಬ್ಬವಿನಿಚ್ಛಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅನನ್ತರಸಮೋ ಮತೋ ಹೇಟ್ಠಾ ಅನನ್ತರಂ ವುತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದೇನೇವ ಸದಿಸೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೪೧೮. ಸಮಗ್ಗಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಸಮಗ್ಗೋ ನಾಮ ಸಙ್ಘೋ ಸಮಾನಸಂವಾಸಕೋ ಸಮಾನಸೀಮಾಯಂ ಠಿತೋ’’ತಿ ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತತ್ತಾ ಚಿತ್ತೇನ ಚ ಕಾಯೇನ ಚ ಏಕೀಭೂತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಚ-ಕಾರೋ ಪದಪೂರಣೋ, ಏವ-ಕಾರತ್ಥೋ ವಾ, ನಸಮಗ್ಗಸ್ಸಾತಿ ಬ್ಯತಿರೇಕತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಭೇದತ್ಥಂ ವಾಯಮೇಯ್ಯಾತಿ ‘‘ಇಮೇ ಕಥಂ ಕದಾ ಭಿಜ್ಜಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ರತ್ತಿನ್ದಿವಂ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಉಪಾಯಂ ಗವೇಸಿತ್ವಾ ಪಕ್ಖಪರಿಯೇಸನಾದಿಂ ಕರೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಭೇದಾಯ ಪರಕ್ಕಮೇಯ್ಯಾತಿ ಕಥಂ ಇಮೇ ನಾನಾ ಅಸ್ಸು ವಿನಾ ಅಸ್ಸು ವಗ್ಗಾ ಅಸ್ಸೂತಿ ಪಕ್ಖಂ ಪರಿಯೇಸತಿ ಗಣಂ ಬನ್ಧತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೧೨).

ಭೇದಹೇತುನ್ತಿ ‘‘ಇಧುಪಾಲಿ ಭಿಕ್ಖು ಅಧಮ್ಮಂ ‘ಧಮ್ಮೋ’ತಿ ದೀಪೇತಿ, ಧಮ್ಮಂ ‘ಅಧಮ್ಮೋ’ತಿ ದೀಪೇತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪರಿ. ೪೫೯) ನಯೇನ ಖನ್ಧಕೇ ವುತ್ತಂ ಅಟ್ಠಾರಸಭೇದಕರವತ್ಥುಸಙ್ಖಾತಂ ಸಙ್ಘಭೇದಕಾರಣಮಾಹ ¶ . ಇದಮೇವ ಹಿ ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತಂ ‘‘ಭೇದನಸಂವತ್ತನಿಕಂ ವಾ ಅಧಿಕರಣನ್ತಿ ಅಟ್ಠಾರಸಭೇದಕರವತ್ಥೂನೀ’’ತಿ. ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಪಗ್ಗಯ್ಹ. ತಿಟ್ಠೇಯ್ಯಾತಿ ನಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜೇಯ್ಯ. ಪರಿದೀಪಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪರಿದೀಪೇನ್ತೋ, ನ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾಹ ‘‘ತಿಟ್ಠೇಯ್ಯಾತಿ ನ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜೇಯ್ಯಾ’’ತಿ.

೪೧೯. ಭಿಕ್ಖೂಹೀತಿ ತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಭೇದಕಸ್ಸ ಪರಕ್ಕಮನಂ ಪಸ್ಸನ್ತೇಹಿ ವಾ ದೂರೇ ಚೇ, ಠಿತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುಣನ್ತೇಹಿ ವಾ ಲಜ್ಜೀಹಿ ಸುಪೇಸಲೇಹಿ ಸೇಸಭಿಕ್ಖೂಹಿ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂಹೀತಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ. ಯೇ ಪಸ್ಸನ್ತಿ ಯೇ ಸುಣನ್ತಿ, ತೇಹಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ’’ತಿ ¶ (ಪಾರಾ. ೪೧೨). ತಸ್ಸ ವದನ್ತೇಹಿ ಏವಂ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ವಚನಾಕಾರದಸ್ಸನತ್ಥಮಾಹ ‘‘ಮಾಯಸ್ಮಾ ಸಮಗ್ಗಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಭೇದಾಯ ಪರಕ್ಕಮಿ, ಭೇದನಸಂವತ್ತನಿಕಂ ವಾ ಅಧಿಕರಣಂ ಸಮಾದಾಯ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಅಟ್ಠಾಸಿ, ಸಮೇತಾಯಸ್ಮಾ ಸಙ್ಘೇನ, ಸಮಗ್ಗೋ ಹಿ ಸಙ್ಘೋ ಸಮ್ಮೋದಮಾನೋ ಅವಿವದಮಾನೋ ಏಕುದ್ದೇಸೋ ಫಾಸು ವಿಹರತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೧೧) ಪಾಠಂ, ತಂ ಏಕದೇಸಸಙ್ಗಹವಸೇನ ಉಪಲಕ್ಖೇತುಮಾಹ ‘‘ಭೇದತ್ಥಂ…ಪೇ… ಭೇದಕಾರಣ’’ನ್ತಿ. ಇತಿ ವತ್ತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ.

೪೨೦. ವುಚ್ಚಮಾನೋ ಹೀತಿ ಏತ್ಥ ಹಿ-ಸದ್ದೋ ಅಪಿ-ಸದ್ದತ್ಥೋ. ‘‘ಪೀ’’ತಿ ವಾ ಪಾಠೋ, ತೇಹಿ ಲಜ್ಜಿಭಿಕ್ಖೂಹಿ ‘‘ಮಾಯಸ್ಮಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವಿಸುಂ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವುತ್ತೋಪೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ನಿಸ್ಸಜ್ಜೇಯ್ಯ ನ ಚೇವ ನನ್ತಿ ತಂ ಭೇದಾಯ ಪರಕ್ಕಮನಂ ಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನಪಚ್ಚಯಾ ದುಕ್ಕಟಾಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾಪಿ ನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ‘‘ನೋ ಚೇ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೧೨). ತಥಾ ಹಿ ಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತೋ ಹತ್ಥೇಸು, ಪಾದೇಸು ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಆನೇತ್ವಾ ತಥೇವ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವುತ್ತೋಪಿ ತಂ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ದುಕ್ಕಟಾಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನೋತಿ ಇಮಿನಾ ಚ ಸಙ್ಗಹಿತೋ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ ‘‘ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಙ್ಘಮಜ್ಝಮ್ಪಿ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ವತ್ತಬ್ಬೋ ‘ಮಾಯಸ್ಮಾ…ಪೇ… ಫಾಸು ವಿಹರತೀ’ತಿ. ದುತಿಯಮ್ಪಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ. ತತಿಯಮ್ಪಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ. ಸಚೇ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜತಿ, ಇಚ್ಚೇತಂಕುಸಲಂ. ನೋ ಚೇ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ. ಇದಂ ಉಭಯತ್ಥ ದುಕ್ಕಟಂ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪನ ವುತ್ತಸ್ಸ, ಅಪರಿಚ್ಚಜತೋಪಿ ತ’’ನ್ತಿ.

ಸಮನುಭಾಸಿತಬ್ಬೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸೋ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ, ‘‘ಯಾವತತಿಯ’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ, ಯಥಾಹ ‘‘ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ¶ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಯಾವತತಿಯಂ ಸಮನುಭಾಸಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೧೧), ತಥಾ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇಪಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವುಚ್ಚಮಾನೋಪಿ ನೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ದುಕ್ಕಟಂ ಆಪನ್ನೋ ಸೋ ಆಧಾನಗ್ಗಾಹೀ ಭಿಕ್ಖು ¶ ಸಙ್ಘೇನ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವುತ್ತಂ ಕಮ್ಮವಾಚಂ ವತ್ವಾ ಸಮನುಭಾಸಿತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಯಾವತತಿಯಂ ಸಮನುಭಾಸಿತಬ್ಬೋತಿ ಯಾವ ತತಿಯಂ ಸಮನುಭಾಸನಂ, ತಾವ ಸಮನುಭಾಸಿತಬ್ಬೋ, ತೀಹಿ ಸಮನುಭಾಸನಕಮ್ಮವಾಚಾಹಿ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೧೧). ತನ್ತಿ ಭೇದಾಯ ಪರಕ್ಕಮನಂ, ಭೇದನಸಂವತ್ತನಿಕಂ ಅಧಿಕರಣಂ ಪಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಠಾನಞ್ಚ. ಅಚ್ಚಜನ್ತಿ, ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥಾಯ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ವುಚ್ಚಮಾನಾಯಪಿ ಅಚ್ಚಜನ್ತೋ. ಗರುಕಂ ಫುಸೇತಿ ತತಿಯಾಯ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ‘‘ಸೋ ಭಾಸೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಯ್ಯಕಾರಪ್ಪತ್ತಾಯ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಆಪಜ್ಜತಿ.

೪೨೧. ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಭೇದಾಯ ಪರಕ್ಕಮನ್ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ದಿಸ್ವಾ, ಸುತ್ವಾ, ಞತ್ವಾ ಚ ಅವದನ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

೪೨೨. ಕೀವದೂರೇ ವಸನ್ತೇಹಿ ಸುತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಗನ್ತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ. ಅದ್ಧಯೋಜನಮೇವ ಅದ್ಧಯೋಜನತಾ, ತತೋ ಅಧಿಕಂ ವಾ. ಗಿಲಾನಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಅದ್ಧಯೋಜನಂ ವುತ್ತಂ, ಇತರಂ ಪಟಿಚ್ಚ ‘‘ಅಧಿಕಂ ದೂರಮ್ಪಿ ಪನ ಗನ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಸಚೇ ಸಕ್ಕೋತೀ’’ತಿ. ತಾವದೇತಿ ತದಾ ಏವ, ಅಚಿರಾಯಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೪೨೩. ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪನ ವುತ್ತಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಮಾಯಸ್ಮಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವಿಸುಞ್ಚ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಚ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವುತ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಅಪರಿಚ್ಚಜನ್ತಸ್ಸ. ತಂ ಭೇದಾಯ ಪರಕ್ಕಮಾದಿಕಂ. ಭೇದಪ್ಪವತ್ತಿಯಾ ಸುತಕ್ಖಣೇ ಸಯಂ ಅಗನ್ತ್ವಾ ಪಣ್ಣಂ ವಾ ಸಾಸನಂ ವಾ ಪೇಸೇನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ದೂತಂ ವಾ’’ತಿಆದಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ¶ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೧೧) ‘‘ದೂತಂ ವಾ ಪಣ್ಣಂ ವಾ ಪೇಸೇತ್ವಾ ವದತೋಪಿ ಆಪತ್ತಿಮೋಕ್ಖೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿಆದಿ.

೪೨೫. ಯ್ಯಕಾರೇ ಪನ ಸಮ್ಪತ್ತೇತಿ ‘‘ಯಸ್ಸ ನಕ್ಖಮತಿ, ಸೋ ಭಾಸೇಯ್ಯಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೧೩) ತತಿಯಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಅನ್ತೇ ಯ್ಯಕಾರೇ ಉಚ್ಚಾರಿತೇ. ಪಸ್ಸಮ್ಭನ್ತೀತಿ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭನ್ತಿ, ವೂಪಸಮನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ದುಕ್ಕಟಾದಯೋತಿ ಞತ್ತಿಯಾ ದುಕ್ಕಟಂ, ದ್ವೀಹಿ ಕಮ್ಮವಾಚಾಹಿ ದ್ವೇ ಚ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾ. ಯಥಾಹ ‘‘ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಅಜ್ಝಾಪಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಞತ್ತಿಯಾ ದುಕ್ಕಟಂ, ದ್ವೀಹಿ ಕಮ್ಮವಾಚಾಹಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭನ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೧೪). ತಸ್ಮಾ ಞತ್ತಿಯಾ ಪುಬ್ಬೇ ಬಹಿ ಚ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಚ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವುತ್ತೇಪಿ ಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನೇನ ಆಪನ್ನಾನಿ ದ್ವೇ ದುಕ್ಕಟಾನಿ ದೇಸೇತಬ್ಬಾನೀತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ.

ಇಮಿಸ್ಸಾ ¶ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಕಿಂ ಆಪನ್ನಾಪತ್ತಿಯೋ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭನ್ತಿ, ಉದಾಹು ಅನಾಪನ್ನಾತಿ ವಿಚಾರಣಾಯ ‘‘ಯೋ ಅವಸಾನೇ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ಸೋ ತಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ನ ಆಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅನಾಪನ್ನಾ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭನ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೧೪) ಮಹಾಸುಮತ್ಥೇರಸ್ಸ ವಾದಂ ‘‘ಕಿಮನಾಪನ್ನಾನಂ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಯಾ’’ತಿ ಪಟಿಬಾಹಿತ್ವಾ ‘‘ಲಿಙ್ಗಪರಿವತ್ತನೇ ಅಸಾಧಾರಣಾಪತ್ತಿಯೋ ವಿಯ ಆಪನ್ನಾ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭನ್ತೀ’’ತಿ ಮಹಾಪದುಮತ್ಥೇರಸ್ಸ ವಾದೋ ಠಿತೋ.

೪೨೬. ಅಕತೇ ಪನ ಕಮ್ಮಸ್ಮಿನ್ತಿ ಯಥಾವುತ್ತಸಮನುಭಾಸನಕಮ್ಮೇ ಅಕತೇ. ಅಪರಿಚ್ಚಜತೋಪಿ ಚಾತಿ ತಂ ಸಙ್ಘಭೇದಾಯ ಪರಕ್ಕಮನಂ ಅಪರಿಚ್ಚಜನ್ತಸ್ಸಾಪಿ. ‘‘ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಕಮ್ಮಂ ಅಕತ್ವಾ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಚ ಬಹಿ ಚ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವುಚ್ಚಮಾನಸ್ಸ ಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನೇನ ದುಕ್ಕಟಂ ಪನ ಹೋತೀತಿ ಬ್ಯತಿರೇಕತೋವ ದಸ್ಸೇತಿ.

೪೨೭. ಪುಬ್ಬೇ ವಾತಿ ಞತ್ತಿಯಾ ಪುಬ್ಬೇ ವಿಸುಂ, ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ವಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವುಚ್ಚಮಾನೇಪಿ. ತಙ್ಖಣೇಪೀತಿ ಞತ್ತಿಕ್ಖಣೇ ವಾ. ಞತ್ತಿಯಾ ¶ ಅನಿಟ್ಠಿತಾಯಪಿ ಪಚ್ಛಾಪಿ, ಇಮಸ್ಸ ಅವಧಿಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಅಸಮ್ಪತ್ತೇ ಯ್ಯಕಾರಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ. ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜತೋಪಿ ಚ ತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇನ ಅನಾಪತ್ತಿ ಪಕಾಸಿತಾತಿ ಪಠಮಗಾಥಾಯ ಪಚ್ಛಿಮಡ್ಢಂ ಇಧಾನೇತ್ವಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ.

೪೨೮. ಏತ್ತಾವತಾ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಅಸಮನುಭಾಸನ್ತಸ್ಸ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಉಮ್ಮತ್ತಕಸ್ಸ ಖಿತ್ತಚಿತ್ತಸ್ಸ ವೇದನಾಟ್ಟಸ್ಸ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೧೬) ಪಾಠೇ ‘‘ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪದೇನ ಗಹಿತೇಸು ‘‘ಞತ್ತಿತೋ’’ತಿಆದೀಸು ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತಂ ನಿಗಮೇತುಂ ‘‘ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜತೋ ವಾಪಿ ತ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ನಿಗಮನತ್ಥಜೋತಕೋ ಏವಂ-ಸದ್ದೋ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ, ಏವಂ ‘‘ಞತ್ತಿತೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಯಥಾವುತ್ತನಯೇನ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತನ್ತಿ ಸಙ್ಘಭೇದಪ್ಪಯೋಗಂ. ಅಸಮನುಭಾಸತೋ ವಾತಿ ಅಸಮನುಭಾಸಿಯಮಾನಸ್ಸ. ‘‘ಅಸಮನುಭಾಸಿಯತೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ವಿಕರಣಪಚ್ಚಯಲೋಪೇನ ‘‘ಅಸಮನುಭಾಸತೋ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಅಸಮನುಭಾಸನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅಸಮನುಭಾಸಿಯಮಾನಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೧೬). ‘‘ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇನ ಅನಾಪತ್ತಿ ಪಕಾಸಿತಾ’’ತಿ ಅನುವತ್ತಮಾನತ್ತಾ ಇಚ್ಛಿತತ್ಥೇ ಸಿದ್ಧೇಪಿ ಪುನ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಪಕಾಸಿತಾ’’ತಿ ವಚನೇ ಪುನರುತ್ತತಾ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ? ನಾಪಜ್ಜತಿ, ಪದಾವುತ್ತಿ ನಾಮ ಅಲಂಕಾರೋ ಹೋತೀತಿ.

೪೨೯. ಇಮಸ್ಸ ¶ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ಅತ್ಥುಪ್ಪತ್ತಿಯಂ ಸಙ್ಘಭೇದತ್ಥಂ ಪಞ್ಚ ವತ್ಥೂನಿ ಯಾಚನ್ತೇನ ದೇವದತ್ತೇನ ‘‘ಸಾಧು ಭನ್ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಯಾವಜೀವಂ ಮಚ್ಛಮಂಸಂ ನ ಖಾದೇಯ್ಯುಂ, ಯೋ ಮಚ್ಛಮಂಸಂ ಖಾದೇಯ್ಯ, ವಜ್ಜಂ ನಂ ಫುಸೇಯ್ಯಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೦೯) ವುತ್ತೇ ‘‘ಅಲಂ ದೇವದತ್ತ ಮಯಾ ತಿಕೋಟಿಪರಿಸುದ್ಧಂ ಮಚ್ಛಮಂಸಂ ಅನುಞ್ಞಾತಂ ಅದಿಟ್ಠಂ ಅಸುತಂ ಅಪರಿಸಙ್ಕಿತ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೦೯) ಅನುಞ್ಞಾತೇಸು ಮಚ್ಛಮಂಸೇಸು ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಪುಬ್ಬೇ ಅನೋಕಾಸಾಭಾವೇನ ಅವತ್ವಾ ಪಕತಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದವಿನಿಚ್ಛಯಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಪತ್ತಾವಸೇಸಂ ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಯಞ್ಹೀ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ ¶ . ‘‘ತಂ ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ‘‘ಯ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ‘‘ಭಿಕ್ಖು’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಚ ‘‘ಮಚ್ಛಮಂಸ’’ನ್ತಿ ಏತೇನ ಚ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಮಚ್ಛನ್ತಿ ಓದಕಂ. ಮಂಸನ್ತಿ ಥಲಜಾನಂ ಮಂಸಂ. ನಿಬ್ಬೇಮತಿಕೋತಿ ‘‘ಮಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಕತ’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ಸಙ್ಘಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಕತ’’ನ್ತಿ ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾಯ ವಿಮತಿಯಾ ವಿರಹಿತೋ.

೪೩೦. ಸಮುದ್ದಿಸ್ಸ ಕತನ್ತಿ ಸಙ್ಘಂ ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ವಾ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಕತಂ. ‘‘ಞತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿಭಾವಮಾಹ.

೪೩೧. ಹತ್ಥೀನಂ ಅಸ್ಸಾನಂ ಅಚ್ಛಾನಂ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಅಹೀನಂ ಕುಕ್ಕುರಾನಂ ದೀಪೀನಂ ಸೀಹಾನಂ ಬ್ಯಗ್ಘಾನಂ ತರಚ್ಛಾನಂ ಮಂಸಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೪೩೨. ಸಚಿತ್ತಕತಾ ಆಪತ್ತಿಯಾಯೇವ ಯುಜ್ಜತಿ, ಇಧ ಪನ ತಂಹೇತುಕಂ ಮಂಸಮೇವ ಹೇತುಮ್ಹಿ ಫಲೂಪಚಾರೇನ ಸಚಿತ್ತಕನ್ತಿ ಗಹಿತಂ. ಏತ್ಥ ಚಿತ್ತಂ ನಾಮ ಅತ್ತಾನಂ ವಾ ಸಙ್ಘಂ ವಾ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಕತಭಾವಜಾನನಚಿತ್ತಂ. ಸೇಸನ್ತಿ ಅನುದ್ದಿಸ್ಸಕತಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಂ. ಅಚಿತ್ತಕನ್ತಿ ವುತ್ತನಯಮೇವ.

೪೩೩. ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾಯೇವಾತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಪರಿಹಾರತ್ಥಂ ದಸಸು ಮಂಸೇಸು ನಾಮಞ್ಚ ಉದ್ದಿಸ್ಸಕತಸ್ಸ ಪರಿಹಾರತ್ಥಂ ಉಭಯಸ್ಸಾಪಿ ಪಟಿಲದ್ಧಾಕಾರಞ್ಚ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಓದಕೇಸು ಮಚ್ಛೇಸು ಅಕಪ್ಪಿಯಾಭಾವತೋ ಲದ್ಧಾಕಾರೋವ ಞಾತಬ್ಬೋ. ಮಂಸೇ ದಿಟ್ಠಮತ್ತೇಯೇವ ‘‘ಇದಂ ಅಸುಕಮಂಸ’’ನ್ತಿ ಜಾನನ್ತಿ ಚೇ, ಅಪುಚ್ಛಿತೇಪಿ ದೋಸೋ ನತ್ಥಿ. ದಾಯಕೇಸು ಮಂಸಸ್ಸಾಭಾವೇ ಲದ್ಧನಿಯಾಮೇ ಅಪುಚ್ಛಿತೇಪಿ ದೋಸೋ ನತ್ಥಿ. ಯಥಾ ವಾ ತಥಾ ವಾ ವಿಮತಿಯಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾಯ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಾಹೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೇ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ನ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತೇ ವಿಮತಿಯಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾಕಾರಂ ವತ್ವಾ ‘‘ಮಯಂ ತುಮ್ಹೇ ವಾ ಇತರೇ ಭಿಕ್ಖೂ ವಾ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ನ ಕರಿಮ್ಹಾ’’ತಿ ¶ ವತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ಕತಂ, ಪಣ್ಣಾಕಾರತ್ಥಾಯ ಕತಂ, ಅತಿಥೀನಂ ವಾ ಅತ್ಥಾಯ ಕತ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ¶ ಅತ್ತನಾ ಲದ್ಧಪ್ಪಕಾರಂ ವತ್ವಾ ‘‘ಸಂಸಯಂ ಅಕತ್ವಾ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವದೇಯ್ಯುಂ ಚೇ, ಪಟಿಗ್ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಬ್ಬಮಿದಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ವುತ್ತಂ.

ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಏತಂ ವತ್ತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ವತ್ತಟ್ಠಾತಿ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಮಹಾಕರುಣಾಯ ದೇಸಿತಂ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸೀಲಂ ವಿಸೋಧೇತ್ವಾ ಪಟಿಪಜ್ಜನೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಾ. ‘‘ವಿನಯಞ್ಞುನೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ವಿನಯಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಉಪದೇಸಪ್ಪಮಾಣೇನೇವ ವತ್ತಂ ಪೂರೇನ್ತೇಹಿ ವತ್ತಸ್ಸ ವಿರೋಧೋಪಿ ಸಿಯಾತಿ ತೇ ನಿವತ್ತೇತಿ. ‘‘ವತ್ತಟ್ಠಾ’’ತಿ ವಿಸೇಸನೇನ ವಿನಯಂ ಞತ್ವಾಪಿ ಅಪೂರಣೇ ನಿವತ್ತೇತಿ. ಉಭಯೇನಪಿ ಅತ್ತನಾ ವುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯಸ್ಸ ಪರಿಸುದ್ಧಭಾವಂ ದೀಪೇತಿ.

೪೩೪. ಇದಂ ಸಮನುಭಾಸನನ್ತಿ ಯಥಾವುತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದಮಾಹ. ಸಮನುಭಾಸನೇನ ಸಾಧೇತಬ್ಬಾ ಆಪತ್ತಿ ಸಮನುಭಾಸನಾ ಕಾರಣೂಪಚಾರೇನ. ಅಞ್ಞಥಾ ಏಕಸಮುಟ್ಠಾನಾದಿಭಾವೋ ನ ಯುಜ್ಜತಿ. ಏಕಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾತಂ ಏಕಂ ಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಕತ್ವಾ. ಕಾಯಕಮ್ಮನ್ತಿ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾವಸೇನ ಕಾಯೇನ ಕಾತಬ್ಬಸ್ಸ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನಸ್ಸ ಅಕತತ್ತಾ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ. ವಚೀಕಮ್ಮನ್ತಿ ವಚಸಾ ಕಾತಬ್ಬಸ್ಸ ಅಕತತ್ತಾ ವಚೀಕಮ್ಮಂ. ಅಕ್ರಿಯನ್ತಿ ಯಥಾವುತ್ತನಯೇನ ‘‘ಸಙ್ಘಭೇದೋಪಕ್ಕಮನಿವಾರಣಾಯ ಪರಕ್ಕಮನಂ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜಾಮೀ’’ತಿ ಕಾಯವಿಕಾರೇನ ವಾ ವಚೀಭೇದೇನ ವಾ ಅವಿಞ್ಞಾಪನತೋ ಅಕಿರಿಯಂ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೪೩೫. ಕಿಞ್ಚಿಪಿ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ‘‘ಏಕೋ ವಾ ದ್ವೇ ವಾ ತಯೋ ವಾ’ತಿ ವುತ್ತಸಙ್ಘಭೇದಾನುವತ್ತಕಭಿಕ್ಖುಂ ಪಸ್ಸನ್ತೇಹಿ ಸುಣನ್ತೇಹಿ ಲಜ್ಜಿಭಿಕ್ಖೂಹಿ ¶ ವಿಸುಞ್ಚ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಚ ನೇತ್ವಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂಯೇವ ಸಙ್ಘಭೇದಾನುವತ್ತನಸ್ಸ ಅಕತ್ತಬ್ಬತಂ ವತ್ವಾ ತತೋ ಅನೋರಮನ್ತಾನಂ ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥಾಯ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಸಮನುಭಾಸನಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಇದಞ್ಚ ‘‘ತತಿಯಾನುಸ್ಸಾವನಾಯ ಯ್ಯ-ಕಾರಪ್ಪತ್ತಾಯ ಆಪಜ್ಜನಕಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಆಪನ್ನಾ ದುಕ್ಕಟಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭನ್ತೀ’’ತಿ ಇದಞ್ಚ ಅನಾಪತ್ತಿಪಕಾರೋ ಚಾತಿ ಇಮಂ ಸಾಧಾರಣವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ. ವಚನಪ್ಪಕಾರಭೇದೋ ಪನ ಅತ್ಥೇವ, ಸೋ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಮಾತಿಕಾಯ (ಪಾರಾ. ೪೧೮-೪೧೯) ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪದಭಾಜನೇ (ಪಾರಾ. ೪೧೮-೪೧೯) ಆಗತನಯೇನ ವತ್ತಬ್ಬೋ. ಅಸ್ಸಾತಿ ದುತಿಯಸಙ್ಘಭೇದಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ. ‘‘ಸಮುಟ್ಠಾನಾ…ಪೇ… ಮತಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಾಧಾರಣವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಅತಿದಿಟ್ಠೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

೪೩೬. ಉದ್ದೇಸಪರಿಯಾಪನ್ನೇತಿ ¶ ಏತ್ಥ ‘‘ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ’’ತಿ ಸೇಸೋ, ನಿದಾನಪಾರಾಜಿಕಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಅನಿಯತವಿತ್ಥಾರಸಙ್ಖಾತೇ ಪಞ್ಚವಿಧಉದ್ದೇಸಲಕ್ಖಣಪಾತಿಮೋಕ್ಖೇ ಅನ್ತೋಗಧಸಿಕ್ಖಾಪದವಿಸಯೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಉದ್ದೇಸಪರಿಯಾಪನ್ನೇ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಅವಚನೀಯಮತ್ತಾನಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ವಿಸಯಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಭಿಕ್ಖು ದುಬ್ಬಚಜಾತಿಕೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಯೋ’’ತಿ ಅಜ್ಝಾಹಾರೋ. ‘‘ದುಬ್ಬಚಜಾತಿಕೋತಿ ದುಬ್ಬಚಸಭಾವೋ, ವತ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೨೫-೪೨೬) ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ವುತ್ತದೋವಚಸ್ಸತಾಯ ಹೇತುಭೂತಪಾಪಿಚ್ಛತಾದೀಹಿ ಏಕೂನವೀಸತಿಯಾ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಹುತ್ವಾ ಅತ್ತನಿ ವುತ್ತಂ ಅನುಸಿಟ್ಠಿಂ ಸಾದರಮಗ್ಗಹಣೇನ ನಾಸನತಾ ದೋವಚಸ್ಸಸಭಾವೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ದುಬ್ಬಚಜಾತಿಕೋ ಹೋತೀತಿ ದುಬ್ಬಚೋ ಹೋತಿ ದೋವಚಸ್ಸಕರಣೇಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಅಕ್ಖಮೋ ಅಪ್ಪದಕ್ಖಿಣಗ್ಗಾಹೀ ಅನುಸಾಸನಿ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೨೬).

ಅವಚನೀಯಮತ್ತಾನಂ ¶ ಕರೋತೀತಿ ‘‘ಮಾ ಮಂ ಆಯಸ್ಮನ್ತೋ ಕಿಞ್ಚಿ ಅವಚುತ್ಥ ಕಲ್ಯಾಣಂ ವಾ ಪಾಪಕಂ ವಾ, ಅಹಮ್ಪಾಯಸ್ಮನ್ತೇ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ವಕ್ಖಾಮಿ ಕಲ್ಯಾಣಂ ವಾ ಪಾಪಕಂ ವಾ, ವಿರಮಥಾಯಸ್ಮನ್ತೋ ಮಮ ವಚನಾಯಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೨೫) ವುತ್ತನಯೇನ ಅತ್ತಾನಂ ಅವಚನೀಯಂ ಕರೋತಿ. ಗರುಕಂ ಸಿಯಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇದಂ ಅಜ್ಝಾಹಾರನಯಸಮ್ಬನ್ಧೇನ ಲಬ್ಭತಿ. ತತ್ರಾಯಂ ಯೋಜನಾ – ದುಬ್ಬಚಜಾತಿಕೋ ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಉದ್ದೇಸಪರಿಯಾಪನ್ನೇ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಅತ್ತಾನಂ ಅವಚನೀಯಂ ಕರೋತಿ, ತಸ್ಸ ಗರುಕಂ ಸಿಯಾತಿ.

ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಅತ್ತನೋ ದೋವಚಸ್ಸತಂ ಪಸ್ಸನ್ತೇಹಿ, ಸುಣನ್ತೇಹಿ ಚ ಲಜ್ಜಿಭಿಕ್ಖೂಹಿ ‘‘ಮಾ ಆಯಸ್ಮಾ ಅತ್ತಾನಂ ಅವಚನೀಯಂ ಅಕಾಸಿ…ಪೇ… ಅಞ್ಞಮಞ್ಞವುಟ್ಠಾಪನೇನಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೨೫) ವುತ್ತನಯೇನ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವುತ್ತೋಪಿ ದುಕ್ಕಟಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾಪಿ ನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಿ, ‘‘ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಙ್ಘಮಜ್ಝಮ್ಪಿ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ವತ್ತಬ್ಬೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೨೬) ವುತ್ತತ್ತಾ ಹತ್ಥೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾಪಿ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝಂ ನೇತ್ವಾ ತಥೇವ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವುತ್ತೇ ದುಕ್ಕಟಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾಪಿ ನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಿ, ತಸ್ಸ ದುಬ್ಬಚಜಾತಿಕಸ್ಸ ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥಾಯ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಕರಿಯಮಾನೇ ಸಮನುಭಾಸನಕಮ್ಮೇ ತತಿಯಾಯ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಯ್ಯಕಾರಪ್ಪತ್ತಾಯ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಞತ್ತಿಯಾ ದುಕ್ಕಟಂ, ದ್ವೀಹಿ ಕಮ್ಮವಾಚಾಹಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯೇ ಚ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭಯಮಾನೋ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೪೩೭. ದುಬ್ಬಚೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ’’ತಿ ಸೇಸೋ, ತಥಾ ಸಙ್ಘಭೇದಕವಣ್ಣನೇತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ. ಸಙ್ಘಭೇದೋ ಏವ ಸಙ್ಘಭೇದಕೋ, ತಂ ವಣ್ಣೇತಿ ಕಥೇತೀತಿ ಸಙ್ಘಭೇದಕವಣ್ಣನಂ, ಕಿಂ ತಂ? ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ, ತಞ್ಚ ¶ ಪಠಮಮೇವ ಸಙ್ಘಭೇದಕಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ತಸ್ಮಿಂ ವುತ್ತನಯೇನಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸಮುಟ್ಠಾನಾದೀನಿ ಪಠಮಸಙ್ಘಭೇದಸದಿಸಾನೇವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೨೫-೪೨೬). ‘‘ಸಬ್ಬೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ’’ತಿ ಏತೇನ ಇಧ ದಸ್ಸಿತೇನ ¶ ‘‘ಗರುಕಂ ಸಿಯಾ’’ತಿ ಏತೇನ ಸಙ್ಗಹಿತಂ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾವಸಾನವಿನಿಚ್ಛಯಂ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ‘‘ಅಕತೇ ಪನಾ’’ತಿಆದಿಗಾಥಾತ್ತಯೇನ ವುತ್ತಅನಾಪತ್ತಿಪ್ಪಕಾರೇ ಚ ‘‘ಇದಮೇಕಸಮುಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿಆದಿಗಾಥಾಯ ವುತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಾದಿಕೇ ಚ ಅತಿದಿಸತಿ.

೪೩೮. ಯೋ ಕುಲದೂಸಕೋ ಭಿಕ್ಖು, ಸೋ ಛನ್ದಗಾಮಿತಾದೀಹಿ ಪಾಪೇನ್ತೋ ಭಿಕ್ಖುಹಿ ಕಮ್ಮೇ ಕರಿಯಮಾನೇ ತಂ ಛನ್ದಗಾಮಿತಾದೀಹಿ ಪಾಪನಂ ಅಚ್ಚಜನ್ತೋ ಗರುಕಂ ಫುಸೇ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಕುಲದೂಸಕೋತಿ ಕುಲಾನಿ ದೂಸೇತಿ ಪುಪ್ಫೇನ ವಾ ಫಲೇನ ವಾ ಚುಣ್ಣೇನ ವಾ ಮತ್ತಿಕಾಯ ವಾ ದನ್ತಕಟ್ಠೇನ ವಾ ವೇಳುಯಾ ವಾ ವೇಜ್ಜಿಕಾಯ ವಾ ಜಙ್ಘಪೇಸನಿಕೇನ ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೩೭) ವಚನತೋ ಸದ್ಧಾಸಮ್ಪನ್ನಕುಲಾನಿ ಲಾಭಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪುಪ್ಫದಾನಾದೀಹಿ ಸಙ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ತಥಾ ಅಕರೋನ್ತೇಸು ಲಜ್ಜಿಭಿಕ್ಖೂಸು ಕುಲಾನಂ ಸದ್ಧಾದೂಸನತೋ ಕುಲದೂಸಕೋ, ಭಿಕ್ಖು.

ಛನ್ದಗಾಮಿತಾದೀಹಿ ಪಾಪೇನ್ತೋತಿ ಕುಲದೂಸನಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ವಾ ಸುತ್ವಾ ವಾ ಅವಚನತೋ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬದುಕ್ಕಟತೋ ಮುಚ್ಚನತ್ಥಾಯ ‘‘ಆಯಸ್ಮಾ ಖೋ…ಪೇ… ಅಲನ್ತೇ ಇಧ ವಾಸೇನಾ’’ತಿ ವದನ್ತೇ ಲಜ್ಜೀ ಪೇಸಲೇ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಛನ್ದಗಾಮಿನೋ ಚ ಭಿಕ್ಖೂ…ಪೇ… ಏಕಚ್ಚಂ ನ ಪಬ್ಬಾಜೇನ್ತೀ’’ತಿ ಛನ್ದಗಾಮಿತಾದೀಹಿ ಚತೂಹಿ ಅಗತಿಗಮನೇಹಿ ಯೋಜೇನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಮ್ಮೇ ಕರಿಯಮಾನೇತಿ ಯಥಾವುತ್ತನಯೇನ ಅತ್ತಾನಂ ಗರಹನ್ತಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಕರಿಯಮಾನಂ ಅಕ್ಕೋಸನಞ್ಚ ಪರಿಭಾಸನಞ್ಚ ಯೇ ಪಸ್ಸನ್ತಿ, ಯೇ ಚ ಸುಣನ್ತಿ, ತೇಹಿ ‘‘ಮಾಯಸ್ಮಾ ಏವಂ ಅವಚ, ನ ಚ ಭಿಕ್ಖೂ ಛನ್ದಗಾಮಿನೋ…ಪೇ… ಅಲನ್ತೇ ಇಧ ವಾಸೇನಾ’’ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವುಚ್ಚಮಾನೋಪಿ ದುಕ್ಕಟಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾಪಿ ಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತಂ ಹತ್ಥೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝಂ ಆನೇತ್ವಾ ‘‘ಮಾಯಸ್ಮಾ ಏವಂ ಅವಚಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನೇವ ¶ ಪುನಪಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವುತ್ತೇ ದುಕ್ಕಟಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾಪಿ ಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥಾಯ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಸಮನುಭಾಸನಕಮ್ಮೇ ಕರಿಯಮಾನೇತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಗರುಕಂ ಫುಸೇತಿ ಞತ್ತಿಯಾ ದುಕ್ಕಟಂ, ದ್ವೀಹಿ ಕಮ್ಮವಾಚಾಹಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯೇ ಚ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭೇನ್ತೋ ತತಿಯಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಅನ್ತೇ ಯ್ಯಕಾರೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೪೩೯-೪೦. ‘‘ಕುಲಾನಿ ¶ ದೂಸೇತಿ ಪುಪ್ಫೇನ ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ೪೩೭) ನಯೇನ ವುತ್ತಕುಲದೂಸನೋಪಕರಣಭೂತಚುಣ್ಣಪಣ್ಣಾದೀಸು ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಚುಣ್ಣ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಚುಣ್ಣನ್ತಿ ಸಿರೀಸಪಣ್ಣಾದಿಚುಣ್ಣಂ. ಪಣ್ಣನ್ತಿ ತಮ್ಬೂಲಪಣ್ಣತಾಲಪಣ್ಣಾದಿಖಾದಿತಬ್ಬಾಖಾದಿತಬ್ಬಪಣ್ಣಂ. ಫಲನ್ತಿ ತಾಲಪನಸಾದಿಫಲಂ. ಪುಪ್ಫನ್ತಿ ಚಮ್ಪಕಾದಿಪುಪ್ಫಂ. ವೇಳುನ್ತಿ ಅನ್ದೋಳಿಕಾಪಾಟಂ ಕಿರಣ್ಡಾದಿಕಂ ವೇಳುಂ. ಕಟ್ಠನ್ತಿ ಗೇಹದಾರುಂ, ಇನ್ಧನಞ್ಚ. ಮತ್ತಿಕನ್ತಿ ಪಾಕತಿಕಂ, ಪಞ್ಚವಣ್ಣಂ ವಾ ಮತ್ತಿಕಂ.

ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ, ತಾವಕಾಲಿಕಾದಿವಸೇನ ಗಹಿತಂ ವಾ ಚುಣ್ಣಂ…ಪೇ… ಮತ್ತಿಕಂ ಕುಲಸಙ್ಗಹಣತ್ಥಾಯ ದದತೋ ಕುಲದೂಸನದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಥೇಯ್ಯಾತಿ ಚೋರಿಕಾ. ‘‘ದದತೋ’’ತಿ ಇದಂ ಸಾಮಿವಚನಂ ‘‘ಕಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಪಚ್ಚತ್ತವಚನನ್ತಂ ವಿಸೇಸಿತಬ್ಬಮಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ದದನ್ತೋ’’ತಿ ವಿಭತ್ತಿವಿಪರಿಣಾಮೇನ ಪಚ್ಚತ್ತವಚನನ್ತಂ ಅನುವತ್ತೇತಬ್ಬಂ. ಕಾತಬ್ಬೋತಿ ಏತ್ಥ ಕಾರೇತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇಮಿನಾ ಸಙ್ಘಸನ್ತಕಂ, ಗಣಸನ್ತಕಂ, ಅಞ್ಞಪುಗ್ಗಲಸನ್ತಕಞ್ಚ ಚುಣ್ಣಾದಿಂ ಕುಲಸಙ್ಗಹತ್ಥಂ ಚೋರಿಕಾಯ ದೇನ್ತೋ ಭಣ್ಡಗ್ಘೇನ ಕಾರೇತಬ್ಬೋತಿ ಇಮಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸಙ್ಘಞ್ಞಸನ್ತಕೇತಿ ಸಙ್ಘಞ್ಞಸನ್ತಕಚುಣ್ಣಾದಿಕೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತ್ಥ ಅಞ್ಞ-ಸದ್ದೇನ ಗಣಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಗಹಣಂ.

೪೪೧. ಸಙ್ಘಿಕಂ ಗರುಭಣ್ಡಂ ವಾತಿ ಸಙ್ಘಸನ್ತಕಂ ಗರುಭಣ್ಡಪಹೋನಕಂ ವಾ ಪಣ್ಣಾದಿಕಂ. ಸೇನಾಸನನಿಯಾಮಿತನ್ತಿ ‘‘ಏತ್ತಕಾ ಫಲರುಕ್ಖಾದಯೋ ಸೇನಾಸನೇ ನವಕಮ್ಮತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ಏವಂ ನಿಯಮಿತಂ ¶ ವಾ. ಇಸ್ಸರವತಾಯೇ ವಾತಿ ಏವಕಾರೇನ ‘‘ಥೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಇದಂ ನಿವತ್ತಿತಂ.

೪೪೨. ಹರಿತ್ವಾ ವಾತಿ ಅತ್ತನಾಯೇವ ಹರಿತ್ವಾ ವಾ. ‘‘ಪುಪ್ಫಂ ದೇನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏಸ ನಯೋ ಉಪರಿಪಿ. ಹರಾಪೇತ್ವಾ ವಾತಿ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಪೇಸೇತ್ವಾ ವಾ. ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ವಾತಿ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ವಾ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ವಾತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣತೋ ಲಬ್ಭತಿ. ಆಗತಸ್ಸ ವಾತಿ ಅತ್ತನಾ ಏವ ಆಗತಸ್ಸ ವಾ. ‘‘ಕುಲಸಙ್ಗಹಣತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ವಚನೇನ ‘‘ಏವರೂಪೇ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇ ಅಸತಿ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಚೇತಿಯಂ ಪೂಜಂ ಕರೋನ್ತಾಪಿ ‘ಪೂಜೇಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಾಪಿ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಸಮ್ಪತ್ತಾನಂ ಚೇತಿಯಪೂಜನತ್ಥಾಯ ದೇನ್ತಿ, ಏತಮ್ಪಿ ಪುಪ್ಫದಾನಂ ನಾಮ ನ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿಕಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೩೬-೪೩೭) ಅಟ್ಠಕಥಾಗತಂ ಸಬ್ಬಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸಿತಂ ಹೋತಿ.

೪೪೩. ಏವಂ ಉಸ್ಸಗ್ಗಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಅಪವಾದಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಹರಿತ್ವಾ ವಾ’’ತಿಆದಿ. ‘‘ಹರಾಪೇತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಸ್ಸ ವಾ-ಸದ್ದಸ್ಸ ಅವುತ್ತಸಮ್ಪಿಣ್ಡನತ್ಥತಾಯ ‘‘ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ವಾ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ¶ ವಾ, ಆಗತಾನಂ ವಾ’’ತಿ ಚ ಸಙ್ಗಯ್ಹತಿ. ಆಗತಸ್ಸೇವಾತಿ ಏವಕಾರೇನ ಹರಿತ್ವಾ ದಾನಾದಿಂ ನಿವತ್ತೇತಿ.

೪೪೪. ತಞ್ಚಾತಿ ಮಾತಾಪಿತುಆದೀನಂ ತಂ ಪುಪ್ಫದಾನಞ್ಚ. ವತ್ಥುಪೂಜತ್ಥನ್ತಿ ರತನತ್ತಯಪೂಜನತ್ಥಂ. ನ ಪನಞ್ಞಥಾತಿ ಅಞ್ಞೇನ ಪಕಾರೇನ ದಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಯೇನ ಪಕಾರೇನ ದಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಕೋಯಂ ಪಕಾರೋತಿ ಆಹ ‘‘ಸಿವಾದೀ’’ತಿಆದಿ. ಸಿವಾದಿಪೂಜನತ್ಥನ್ತಿ ಮಹಿಸ್ಸರಾದಿದೇವತಾಪೂಜನತ್ಥಞ್ಚ. ಮಣ್ಡನತ್ಥನ್ತಿ ಪಿಳನ್ಧನತ್ಥಂ. ಏವಂ ಅದಾತಬ್ಬಪ್ಪಕಾರನಿಯಮನೇನ ‘‘ಇಮಂ ವಿಕ್ಕಿಣಿತ್ವಾ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಮಾತಾಪಿತುಆದೀನಂ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವದನ್ತಿ.

೪೪೫. ‘‘ಫಲಾದೀಸು ¶ …ಪೇ… ವಿನಿಚ್ಛಯೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಹರಿತ್ವಾ ವಾ ಹರಾಪೇತ್ವಾ ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಫಲಪಣ್ಣಾದೀಸು ಸಬ್ಬತ್ಥ ಸಮಾನೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

೪೪೬. ‘‘ಪುಪ್ಫಾದಿಭಾಜನೇ’’ತಿ ಪುಪ್ಫಫಲಾದೀನಂ ಭಾಜನಕಾಲೇ. ಸಮ್ಮತೇನಾತಿ ಪುಪ್ಫಾದಿಭಾಜನತ್ಥಂ ಖನ್ಧಕೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಸಙ್ಘೇನ ಸಮ್ಮತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಭಾಜನಟ್ಠಾನಂ ಆಗತಸ್ಸ. ಇತರೇನಾತಿ ಸಙ್ಘಸಮ್ಮುತಿಂ ವಿನಾ ಪುಪ್ಫಾದೀನಿ ಭಾಜಾಪೇನ್ತೇನ. ಞಾಪೇತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಬ್ಬಂ ಸಙ್ಘಂ ಜಾನಾಪೇತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಂ.

೪೪೭. ಉಪಡ್ಢಭಾವನ್ತಿ ಏಕೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಲದ್ಧಬ್ಬಭಾಗತೋ ಉಪಡ್ಢಂ. ‘‘ಥೋಕಂ ಥೋಕ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಉಪಡ್ಢತೋಪಿ ಅಪ್ಪತರಂ ಗಹಿತಂ.

೪೪೮. ಪರಿಬ್ಬಯವಿಹೀನಸ್ಸಾತಿ ತಣ್ಡುಲಾದಿಜೀವಿತವುತ್ತಿವಯಮೂಲರಹಿತಸ್ಸ. ಸಮ್ಪತ್ತಿಸ್ಸರಿಯಸ್ಸಾಪೀತಿ ಅತ್ತನೋ ಸಮೀಪಮುಪಗತಸ್ಸ ಇಸ್ಸರಸ್ಸ ಚ. ‘‘ದಾತಬ್ಬಂ ತು ಸಕಂ ಫಲ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ಪರಿಬ್ಬಯವಿಹೀನಾನಂ, ದಾತುಂ ಸಪರಸನ್ತಕ’’ನ್ತಿ ಖುದ್ದಸಿಕ್ಖಾಯ ಆಗತಂ, ಇಧ ‘‘ಸಕಂ ಫಲ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಪರವಚನೇನ ವಿಸ್ಸಾಸಿಕಾನಂ ಗಹಣಂ, ಇಧ ಪನ ವಿಸ್ಸಾಸಗ್ಗಾಹೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ದೀಯಮಾನಮ್ಪಿ ಸಸನ್ತಕಮೇವಾತಿ ‘‘ಸಕ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

೪೪೯-೫೦. ಯತ್ರ ಸಙ್ಘಾರಾಮೇ ಸಙ್ಘೇನ ಫಲರುಕ್ಖಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾ ಕತಿಕಾ ಕತಾತಿ ಯೋಜನಾ, ‘‘ಆಗನ್ತುಕಾನಂ ಏತ್ತಕಂ ಫಲಂ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಫಲಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾ ವಾ ‘‘ಏತ್ತಕೇಸು ರುಕ್ಖೇಸು ಫಲಂ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ¶ ರುಕ್ಖಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾ ವಾ ಸಙ್ಘೇನ ಕತಿಕಾ ಯೇನ ಪಕಾರೇನ ಕತಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತತ್ರಾಗತಸ್ಸಪೀತಿ ಏವಂ ಠಪಿತಕತಿಕವತ್ತಂ ತಂ ಸಙ್ಘಾರಾಮಂ ಫಲತ್ಥಾಯ ಆಗತಸ್ಸಾಪಿ.

ಯಥಾಪರಿಚ್ಛೇದನ್ತಿ ¶ ಸಙ್ಘೇನ ತಥಾಕತಫಲರುಕ್ಖಪರಿಚ್ಛೇದಮನತಿಕ್ಕಮ್ಮ. ದದತೋತಿ ಓಚಿನಿತ್ವಾ ಠಪಿತಫಲಂ, ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕೇಹಿ ಓಚಿನಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ದೇನ್ತಸ್ಸ. ಓಚಿತಫಲೇ ಚ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕೇ ಚ ಅಸತಿ ಫಲತ್ಥಾಯ ಆಗತೇಸು ವತ್ತಿತಬ್ಬವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ದಸ್ಸೇತಬ್ಬಾಪಿ ವಾ’’ತಿಆದಿ. ‘‘ವತ್ವಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ಚ-ಕಾರಂ ಅಪಿ-ಸದ್ದೇನ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ‘‘ಅಪಿಚಾ’’ತಿ ಯೋಜನಾ. ಏವಂ ವತ್ವಾ ಸಙ್ಘೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನರುಕ್ಖಾ ದಸ್ಸೇತಬ್ಬಾತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಇಧ ಫಲಾನಿ ಸುನ್ದರಾನಿ, ಇತೋ ಗಣ್ಹಥಾ’ತಿ ಏವಂ ಪನ ನ ವತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೩೬-೪೩೭) ಅಟ್ಠಕಥಾ ಬ್ಯತಿರೇಕತೋ ದಸ್ಸಿತಾ ಹೋತಿ.

೪೫೧. ‘‘ಖಣಿತ್ವಾ’’ತಿ ಏತೇನ ‘‘ಖಣಾಪೇತ್ವಾ’’ತಿ ಇದಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಹಿತಂ, ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿ’’ನ್ತಿ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ಪಥವಿನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅಕಪ್ಪಿಯ’’ನ್ತಿ ಲಬ್ಭತಿ. ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಪಾಚಿತ್ತಿಯೇನಾ’’ತಿ. ‘‘ಮಾಲಾಗಚ್ಛ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಪುಪ್ಫೂಪಗೇ ತರುಣಗಚ್ಛೇ ಚ ಮಲ್ಲಿಕಾಸುಮನಾದಿಗುಮ್ಬಗಾಗಚ್ಛೇ ಚ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ‘‘ತರುಣಕಾ ಹಿ ಪುಪ್ಫರುಕ್ಖಾಪಿ ಪುಪ್ಫಗಚ್ಛಾಪಿ ‘ಮಾಲಾವಚ್ಛಾ’ತ್ವೇವ ವುಚ್ಚನ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೩೧). ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಫಲೂಪಗರುಕ್ಖೇ ಚ ಭೇಸಜ್ಜರಸೇ ಓಸಧಗಚ್ಛೇ ಚ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ‘‘ರೋಪಾಪನೇ’’ತಿ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ‘‘ಸಯ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ‘‘ರೋಪನೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಯುಜ್ಜತಿ.

‘‘ಸಯಂ ಖಣಿತ್ವಾ’’ತಿ ಕಸ್ಮಾ ನ ಯುಜ್ಜತೀತಿ? ‘‘ಖಣಾಪೇತ್ವಾ’’ತಿ ವಕ್ಖಮಾನಸ್ಸ ಅಭಾವಾ ಚ ‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಪಥವಿಂ ಖಣೇಯ್ಯ ವಾ ಖಣಾಪೇಯ್ಯ ವಾ, ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ೮೫) ವಚನತೋ ಖಣಾಪನೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯೇನ ಭವಿತಬ್ಬತ್ತಾ ಚ ‘‘ಖಣಿತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಚ ಖಣನಖಣಾಪನಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಮೇವ ಗಹೇತಬ್ಬತ್ತಾ ನ ಯುಜ್ಜತಿ. ಕುಲದೂಸನೇತಿ ಕುಲದೂಸನನಿಮಿತ್ತಂ. ಅಕಪ್ಪಿಯಪಥವಿಂ ಖಣಿತ್ವಾ, ಖಣಾಪೇತ್ವಾ ಚ ಸಯಂ ಮಾಲಾಗಚ್ಛಾದಿರೋಪನೇ ಕತೇ ಅಸ್ಸ ಮಾಲಾಗಚ್ಛಾದಿರೋಪಕಸ್ಸ ¶ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅಕಪ್ಪಿಯಪಥವೀಖಣನಪಚ್ಚಯೇನ ಪಾಚಿತ್ತಿಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕುಲದೂಸನೇ ಕುಲದೂಸನನಿಮಿತ್ತಂ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೪೫೨. ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ¶ ಇಮಿನಾ ‘‘ಸಯಂ ರೋಪನೇ’’ತಿ ಇದಂ ವಿನಾ ಅವಸೇಸಪ್ಪಕಾರಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ‘‘ಅಕಪ್ಪಿಯೇನ ವಾಕ್ಯೇನಾ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ಅಕಪ್ಪಿಯಪಥವಿಂ ಖಣಾಪೇತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಚ ‘‘ರೋಪಾಪನೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಚ ಯುಜ್ಜತಿ. ‘‘ಇಮಂ ಭೂಮಿಂ ಖಣ, ಇಮಂ ಗಚ್ಛಂ ರೋಪೇಹೀ’’ತಿಆದಿಕಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ವೋಹಾರಂ ವತ್ವಾ ಅಕಪ್ಪಿಯಪಥವಿಂ ಖಣಾಪೇತ್ವಾ ಮಾಲಾಗಚ್ಛಾದಿರೋಪನಂ ಕಾರಾಪೇನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ತಥೇವ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಞ್ಚ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಖಣನರೋಪನೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯದುಕ್ಕಟಾನಿ ಅವಸಿಟ್ಠೇಹಿ ತದತ್ಥಿಕೇಹಿ ಸಬ್ಬವೋಹಾರಪಯೋಗಭೇದೇಹಿ ಕಿಂ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸಬ್ಬತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿ. ಕುಲದೂಸನೇತಿ ನಿಮಿತ್ತೇ, ವಿಸಯೇ ವಾ ಭುಮ್ಮಂ. ಅಕಪ್ಪಿಯೇನ ವಾಕ್ಯೇನ ಪನ ಪಥವಿಂ ಖಣಾಪೇತ್ವಾ ಅಕಪ್ಪಿಯೇನ ವಾಕ್ಯೇನ ರೋಪಾಪನೇಪಿ ತಥಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯೇನ ಸಹ ಕುಲದೂಸನೇ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದುಕ್ಕಟಂ ವುತ್ತಂ. ಸಬ್ಬತ್ಥ ಇತೋ ಪರೇಸುಪಿ ತದತ್ಥಿಕೇನ ಸಬ್ಬವೋಹಾರಬ್ಯಾಪಾರೇಸು ಕುಲದೂಸನನಿಮಿತ್ತಂ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದುಕ್ಕಟಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

೪೫೩. ಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿಯಾ ಅತ್ತನಾ ಖಣನೇ, ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ಖಣಾಪನೇ ಚ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾಭಾವತೋ ದುಕ್ಕಟಂಯೇವ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಉಭಯತ್ಥ ಚಾ’’ತಿಆದಿ. ಏತ್ಥ ‘‘ಏವ’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ, ಸೋ ಯಥಾವುತ್ತಮತ್ಥಂ ನಿಗಮೇತಿ. ಏವಂ ಯಥಾವುತ್ತನಯೇನ ಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿಯಮ್ಪಿ ಮಾಲಾಗಚ್ಛಾದಿರೋಪನರೋಪಾಪನಸಙ್ಖಾತೇಸು ದ್ವೀಸು ಠಾನೇಸು ಚ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದುಕ್ಕಟಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

೪೫೪. ಸದುಕ್ಕಟಾ ¶ ಪಾಚಿತ್ತೀತಿ ‘‘ಆವಾಟಂ ಖಣ, ಗಚ್ಛಂ ರೋಪೇಹೀ’’ತಿ ಏಕವಾರಂ ಆಣತ್ತೇ ಬಹೂ ಆವಾಟೇ ಖಣಿತ್ವಾ ಬಹೂಸು ಗಚ್ಛೇಸು ರೋಪಿತೇಸುಪಿ ಆಣತ್ತಿಯಾ ಏಕತ್ತಾ ದುಕ್ಕಟೇನ ಸಹ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಹೋತೀತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ಅಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತೋ. ‘‘ಸುದ್ಧಂ ವಾ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿಯಂ ಕಪ್ಪಿಯೇನ ವೋಹಾರೇನ ಆವಾಟಂ ಖಣಾಪಕಸ್ಸ ಚ ಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿಯಂ ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ಆವಾಟಂ ಖಣಾಪಕಸ್ಸ ಚ ‘‘ಇಮಂ ಗಚ್ಛಂ ರೋಪೇಹೀ’’ತಿ ಏಕವಾರಾಣತ್ತಪಚ್ಚಯಾ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ ಕುಲದೂಸನದುಕ್ಕಟಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ.

೪೫೫. ಕಪ್ಪಿಯೇನೇವ ವಾಕ್ಯೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ಕಪ್ಪಿಯವಾಕ್ಯಂ ನಾಮ ‘‘ಏತ್ಥ ಆವಾಟಂ ಜಾನ, ಏತ್ಥ ಆವಾಟಂ ಜಾನಿತಬ್ಬಂ, ಏತ್ಥ ಆವಾಟೇನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಏವರೂಪಂ ವಾಕ್ಯಞ್ಚ ‘‘ಇಮಂ ಗಚ್ಛಂ ಏತ್ಥ ಜಾನ, ಅಯಂ ಗಚ್ಛೋ ಏತ್ಥ ಜಾನಿತಬ್ಬೋ’’ತಿಆದಿವಾಕ್ಯಞ್ಚ. ಏವಕಾರೇನ ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರಞ್ಚ ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯಮಿಸ್ಸಕವೋಹಾರಞ್ಚ ನಿವತ್ತೇತಿ. ಪರಿಯಾಯೋಭಾಸನಿಮಿತ್ತಕಮ್ಮಂ ಪನ ‘‘ಇತರತ್ತಯಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ¶ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೩೧) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ವಟ್ಟತಿ. ಉಭಯತ್ಥ ಚ ಭೂಮಿಯಾತಿ ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯಭೂಮೀಸು ದ್ವೀಸು. ರೋಪನೇತಿ ಏತ್ಥ ಸಮ್ಬನ್ಧತೋ, ಪಕರಣತೋ ಚ ‘‘ಮಾಲಾಗಚ್ಛಾದೀನ’’ನ್ತಿ ಲಬ್ಭತಿ.

‘‘ವಾಕ್ಯೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ರೋಪಾಪನೇ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ, ‘‘ರೋಪನೇ’’ತಿ ಕಿಮತ್ಥಮಾಹಾತಿ ಚೇ? ಸುದ್ಧಕತ್ತುನಿದ್ದೇಸೇನ ಪಯೋಜಕಸ್ಸಾಪಿ ಸಙ್ಗಹೇತಬ್ಬತೋ ಗಾಥಾಬನ್ಧವಸೇನ ವುತ್ತಂ. ಇಮಿನಾ ಉಪರಿಗಾಥಾಯ ‘‘ಸಯಂ ರೋಪೇತು’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸಯ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ‘‘ರೋಪಾಪೇತು’’ನ್ತಿ ಇದಂ ನಿವತ್ತೇತಿ. ‘‘ಪರಿಭೋಗತ್ಥಾಯ ಹಿ ಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿಯಂ ವಾ ಅಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿಯಂ ವಾ ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ರೋಪಾಪನೇ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೩೧) ಅಟ್ಠಕಥಾವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ಸಙ್ಗಹಿತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಕೋಚಿ ದೋಸೋತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಞ್ಚ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚಾತಿ ವುತ್ತದೋಸೇಸು ಏಕೋಪಿ ದೋಸೋ ನ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೪೫೬-೭. ‘‘ಸಯಂ ¶ ರೋಪೇತು’’ನ್ತಿ ಇದಂ ‘‘ಆರಾಮಾದೀನಮತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ.

ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ವನಾದಿಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಸಯಂ ರೋಪಿತಸ್ಸ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ವಾ-ಸದ್ದೇನ ‘‘ರೋಪಾಪಿತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇದಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ಏತಸ್ಸ ವಿಸೇಸನತ್ಥಂ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯೇನ ವೋಹಾರೇನಾ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ಅಯಂ ಪನ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ‘‘ಆರಾಮತ್ಥಾಯ ಪನ ವನತ್ಥಾಯ ಚ ಛಾಯತ್ಥಾಯ ಚ ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರಮತ್ತಮೇವ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಸೇಸಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೩೧) ಅಟ್ಠಕಥಾಗತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಅನ್ತೋ ಆರಾಮಭೂಸನತ್ಥಾಯ, ಬಹಿ ಅರಞ್ಞತ್ಥಾಯ ವಿಯ ಛಾಯತ್ಥಾಯ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ‘‘ಇಮಂ ಜಾನಾ’’ತಿಆದಿಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ರೋಪಾಪಿತರುಕ್ಖೇ ಚ ಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿಯಞ್ಚ ಅತ್ತನಾ ಕತೇ ವಾ ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ಕಾರಾಪಿತೇ ವಾ ಅಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿಯಞ್ಚ ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ಅತ್ತನಾ ಕಾರಾಪಿತೇ ವಾ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಕತೇ ವಾ ಆವಾಟೇ ಅತ್ತನಾ ರೋಪಿತೇ ರುಕ್ಖೇ ಚ ಫಲಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ಇಚ್ಛತಿ ಚೇ, ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಆರಾಮಾದೀನಮತ್ಥಾಯ ಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿಯಂ ಸಯಂ ರೋಪಿತಸ್ಸ ವಾ ಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿಯಂ ವಾ ಅಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿಯಂ ವಾ ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ರೋಪಾಪಿತಸ್ಸ ವಾ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಯಞ್ಚ ಫಲಂ, ತಂ ಫಲಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಕತ್ಥಚಿ ಪೋತ್ಥಕೇಸು ‘‘ಆರಾಮಾದೀನಮತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ಗಾಥಾಯ ಲಿಖಿತಟ್ಠಾನೇ ¶ ‘‘ಕುಲಸಙ್ಗಹಣತ್ಥಾಯಾ’’ತಿಆದಿಗಾಥಾ ದಿಸ್ಸತಿ. ಸಾ ಪಾಳಿಕ್ಕಮವಿರುದ್ಧತ್ತಾ ಅಟ್ಠಾನಪ್ಪಯುತ್ತಾ, ‘‘ಪುಪ್ಫಾನ’’ನ್ತಿಆದಿಗಾಥಾಯ ಪುರತೋ ವುಚ್ಚಮಾನಾ ಪನ ಠಾನಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಹೋತಿ.

೪೫೮. ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಆರಾಮಾದಿಅತ್ಥಾಯ ಪುಬ್ಬೇ ವಿಯ ಅತ್ತನಾ ರೋಪಿತೇಸು, ರೋಪಾಪಿತೇಸು ಚ ಸಬ್ಬೇಸು ಮಾಲಾಗಚ್ಛಾದೀಸು. ಅಕಪ್ಪಿಯೋದಕೇನೇವ ಪಾಚಿತ್ತೀತಿ ‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಜಾನಂ ಸಪ್ಪಾಣಕಂ ¶ ಉದಕಂ ತಿಣಂ ವಾ ಮತ್ತಿಕಂ ವಾ ಸಿಞ್ಚೇಯ್ಯ ವಾ ಸಿಞ್ಚಾಪೇಯ್ಯ ವಾ, ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ೧೪೦) ವುತ್ತಾ ಪಾಚಿತ್ತಿ ಏವ, ನ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೪೫೯. ಇದಾನಿ ದುಕ್ಕಟೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯವಿಸಯಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಕುಲ…ಪೇ… ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ. ಸಿಞ್ಚತೋತಿ ಕಪ್ಪಿಯೋದಕೇನೇವ ಸಿಞ್ಚತೋ, ಸಿಞ್ಚಾಪಯತೋ ಚ.

೪೬೦. ತೇಸಂಯೇವ ದ್ವಿನ್ನಂ ಪನ ಅತ್ಥಾಯಾತಿ ಕುಲದೂಸನಪರಿಭೋಗಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಮತ್ಥಾಯ. ಸಿಞ್ಚನೇ ಸಿಞ್ಚಾಪನೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಮಾಲಾಗಚ್ಛಾದೀನ’’ನ್ತಿ ಪಕರಣತೋ ಲಬ್ಭತಿ. ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಕೇವಲ’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ.

೪೬೧. ಓಚಿನಾಪನೇತಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಪುಪ್ಫಾನಂ ಓಚಿನಾಪನೇ. ಸಯಮೋಚಿನನೇ ಚಾಪೀತಿ ಅತ್ತನಾವ ಓಚಿನನೇ ಚ. ಸಪಾಚಿತ್ತಿಯದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ‘‘ಭೂತಗಾಮಪಾತಬ್ಯತಾಯ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ೯೦) ವುತ್ತತ್ತಾ ಪುಪ್ಫೋಚಿನನಹೇತು ಪಾಚಿತ್ತಿಯಞ್ಚ ಕುಲದೂಸನದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೪೬೨. ಪೂಜಾದಿಅತ್ಥಾಯ, ಕುಲಸಙ್ಗಹತ್ಥಾಯ ಚ ಪುಪ್ಫಾನಂ ಓಚಿನನಓಚಿನಾಪನಾನಿ ಕಾರಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಆಪಜ್ಜನಪ್ಪಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಪುಪ್ಫಾನ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಪುಪ್ಫಾನಂ ಗಣನಾಯ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪುಪ್ಫಮೋಚಿನತೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ವಿಸುಂ ವಿಸು’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ. ಏಕೇಕಪುಪ್ಫಂ ಓಚಿನನ್ತಸ್ಸ ಪುಪ್ಫಗಣನಾಯ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಏಕೇನ ಪಯೋಗೇನ ಬಹೂನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಓಚಿನನ್ತಸ್ಸ ಪನ ಪಯೋಗಗಣನಾಯ ಹೋತೀ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ ಇಧ ಬ್ಯತಿರೇಕತೋ ಲಬ್ಭತಿ. ‘‘ಓಚಿನತೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಓಚಿನಾಪಯತೋ’’ತಿ ಇದಞ್ಚ ಕಿರಿಯಾಸಾಮಞ್ಞೇ ವಿಸೇಸಸ್ಸ ಅನ್ತೋಗಧಭಾವತೋ ವಾ ಉಪಲಕ್ಖಣತೋ ವಾ ದಸ್ಸಿತನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ಚ ಪುಪ್ಫಾನಿ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ವತ್ವಾ ಓಚಿನಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಪುಪ್ಫಾನಂ ಗಣನಾಯ ಹೋತೀತಿ ಇದಮೇವ ¶ ಆಪಜ್ಜತಿ. ಏಕವಾರಮಾಣತ್ತೇನ ಬಹೂನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಬಹೂಸು ಚ ವಾರೇಸು ಓಚಿತೇಸು ಆಣತ್ತಿಗಣನಾಯ ಹೋತೀತಿ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ಇದಂ ಸಬ್ಬಪ್ಪಕಾರಂ ಅನನ್ತರವುತ್ತಗಾಥಾಯ ದಸ್ಸಿತವಿಧಿಮ್ಹಿ ಚ ದಟ್ಠಬ್ಬನ್ತಿ ಞಾಪೇತುಮಾಹ ‘‘ಕುಲತ್ಥಂ ಚೇ ಸದುಕ್ಕಟಾ’’ತಿ. ಕುಲತ್ಥನ್ತಿ ಕುಲಸಙ್ಗಹತ್ಥಂ. ‘‘ಸದುಕ್ಕಟಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಞ್ಚ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ಪುಪ್ಫಗಣನಾಯ ಹೋತೀತಿ ಸಿದ್ಧಂ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಪುಪ್ಫಗಣನಾಯ ದುಕ್ಕಟಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೩೧).

೪೬೩. ಗನ್ಥನಂ ಗನ್ಥೋ, ತೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ಗನ್ಥಿಮಂ. ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ. ಗನ್ಥಿಮಾದಿಸರೂಪಂ ಸಯಮೇವ ವಕ್ಖತಿ. ಸಙ್ಗಹಣಂ ಸಙ್ಗಹೋ, ಪುಪ್ಫಾನಂ ಸಙ್ಗಹೋತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ.

೪೬೪. ಇಮಾನಿ ಗನ್ಥಿಮಾದೀನಿ ಸರೂಪತೋ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ತತ್ಥ ದಣ್ಡೇನ ದಣ್ಡಂ ವಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ತತ್ಥಾತಿ ತೇಸು ಛಸು ಪುಪ್ಫಸಙ್ಗಹೇಸು. ‘‘ದಣ್ಡೇನ ದಣ್ಡಂ ವಾ’’ತಿ ಇದಂ ಸದಣ್ಡಉಪ್ಪಲಾದಿಕುಸುಮಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ. ‘‘ವಣ್ಟೇನಪಿ ಚ ವಣ್ಟಕ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಸವಣ್ಟಕರತ್ತಕುಸುಮಾದಿಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ. ಕರಣಂ ಸಬ್ಬನ್ತಿ ಕತಂ ಸಬ್ಬಂ. ಇಧ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಕಪ್ಪಿಯವಿಧಿವಿಭಾಗಂ ‘‘ಸಬ್ಬಮೇತ’’ಮಿಚ್ಚಾದಿಗಾಥಾಯಂ ವಕ್ಖತಿ.

೪೬೫. ಸುತ್ತಾದೀಹಿ ಗೋಪ್ಫೇತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ವಸ್ಸಿಕಪುಪ್ಫಾದೀನೀ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ಸುತ್ತೇನ ವಾ ಕದಲಿವಾಕಾದೀಹಿ ವಾ ವಸ್ಸಿಕಾದಿಪುಪ್ಫೇ ಗನ್ಥಿತ್ವಾ ಕತಪುಪ್ಫವಿಕಾರೋ ಗೋಪ್ಫಿಮಂ ನಾಮ. ಏಕತೋ ವಣ್ಟಾನಿ ಯಸ್ಸಾತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ. ಉಭತೋವಣ್ಟಿಕಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಅಪ್ಪತ್ಥೇ ವಾ ಸಕತ್ಥೇ ವಾ ಕ-ಕಾರೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗವಿಸಯೇ ಕ-ಕಾರತೋ ಪುಬ್ಬಾಕಾರಸ್ಸ ಇ-ಕಾರಾದೇಸೋ.

ಸಬ್ಬಪುಪ್ಫಾನಂ ವಣ್ಟಾನಿ ಏಕದಿಸಾಯ ಕತ್ವಾ ಗನ್ಥಿತಪುಪ್ಫಾವಲಿ ಏಕತೋವಣ್ಟಿಕಾ ನಾಮ, ವಣ್ಟಾನಿ ಉಭಯದಿಸಾಯ ಕತ್ವಾ ಗನ್ಥಿತಪುಪ್ಫಾವಲಿ ¶ ಉಭತೋವಣ್ಟಿಕಾ ನಾಮಾತಿ ತಂ ಗೋಪ್ಫಿಮಂ ಏವಂ ದುವಿಧಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ವಾಕಂ ವಾ ವಲ್ಲಿಂ ವಾ ರಜ್ಜುಂ ವಾ ದಿಗುಣಂ ಕತ್ವಾ ತತ್ಥ ನೀಪಕದಮ್ಬಾದಿವಣ್ಟರಹಿತಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ವೇಠೇತ್ವಾ ಗಹಣಂ ಗೋಪ್ಫಿಮಂ ನಾಮಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೩೧ ಅತ್ಥತೋ ಸಮಾನಂ) ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ವುತ್ತಂ.

೪೬೬. ಬುನ್ದೇಸೂತಿ ಮೂಲೇಸು. ಮಕುಲಾದಿಕನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ವಣ್ಟರಹಿತಮಧುಕಾದಿಪುಪ್ಫಞ್ಚ ವಣ್ಟಸಹಿತಮಲ್ಲಿಕಾದಿಪುಪ್ಫಞ್ಚ ಸಙ್ಗಹಿತಂ. ಸೂಚಿಆದೀಹೀತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ತಾಲಹೀರಾದಿಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ ¶ . ಮಾಲಾವಿಕತೀತಿ ಪುಪ್ಫಮಾಲಾವಿಕತಿ. ಸೂಚಿಆದೀಹಿ ಮಕುಲಾದಿಕಂ ಪುಪ್ಫಂ ಬುನ್ದೇಸು ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಆವುತಾ ಮಾಲಾವಿಕತಿ ವೇಧಿಮಂ ನಾಮಾತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೪೬೭. ‘‘ವೇಠಿಮಂ ನಾಮ ಪುಪ್ಫದಾಮಪುಪ್ಫಹತ್ಥಕೇಸು ದಟ್ಠಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೩೧) ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ದಸ್ಸಿತಪ್ಪಕಾರೇಸು ಪಠಮಪ್ಪಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ವೇಠೇತ್ವಾ ಕತಂ ಮಾಲಾಗುಣೇಹಿ ವಾ’’ತಿ. ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯ ವಾ ಪಟಿಮಾಯ ವಾ ಧಾತುಯಾ ವಾ ಪೂಜಂ ಕತ್ತುಕಾಮಾ ಮುದ್ಧನಿ ಉಜುಕಂ ಕತ್ವಾ ಮಾಲಾದಾಮಕಲಾಪಂ ಓಲಮ್ಬಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗೇ ಘಟಿಕಾಕಾರದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಮಾಲಾವಲಿಯೋ ಅನೇಕಕ್ಖತ್ತುಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪನ್ತಾ ವೇಠೇನ್ತಿ, ಇದಂ ಏವರೂಪಂ ಮಾಲಾಗುಣಕರಣಮ್ಪಿ ವೇಠಿಮಂ ನಾಮಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಅಞ್ಞಪ್ಪಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ವಾಕಾದೀಹಿ ಚ ಬದ್ಧಂ ವಾ’’ತಿ, ‘‘ಬನ್ಧಿತ್ವಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ‘‘ಕತ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏಕಚ್ಚೇ ಉಪ್ಪಲಾದಿದೀಘದಣ್ಡಕುಸುಮಾನಿ ಅಟ್ಠ ವಾ ನವ ವಾ ದಸ ವಾ ಕಲಾಪಂ ಕತ್ವಾ ತೇಸಮೇವ ದಣ್ಡಾನಂ ವಾಕೇಹಿ ವಾ ಅಞ್ಞೇನ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ದಣ್ಡಕಗ್ಗೇ ಠಪೇತ್ವಾ ವಾ ವಿಸುಂ ವಾ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಉಪ್ಪಲಹತ್ಥಾದಿಂ ಕರೋನ್ತಿ, ತಞ್ಚ ವೇಠಿಮಂ ನಾಮಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಏತಂ ದ್ವಯಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತಿ.

ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕೇಹಿ ¶ ಓಚಿನಿತ್ವಾ ಠಪಿತಪುಪ್ಫಾನಿ ಸಾಟಕೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಭಣ್ಡಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಬನ್ಧಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ತೇಸುಯೇವ ಪುಪ್ಫೇಸು ಅಚ್ಛಿನ್ನೇನ ದಣ್ಡೇನ ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ದಣ್ಡೇ ಅಚ್ಛಿನ್ನವಾಕೇನ ವಾ ಕಲಾಪಂ ಕತ್ವಾ ಬನ್ಧಿತುಂ, ಅಂಸಭಣ್ಡಿಕಾಯ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗಹೇತುಞ್ಚ ವಟ್ಟತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ತೇಸಂಯೇವ ಪನ ವಾಕೇನ ವಾ ದಣ್ಡೇನ ಬನ್ಧಿತುಂ ಅಂಸಭಣ್ಡಿಕಂ ವಾ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ‘‘ವಾಕೇನ ವಾ ದಣ್ಡೇನ ವಾ’ತಿ ಚ ಇದಂ ಅಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಬನ್ಧನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದನ್ತೀ’’ತಿ ಸೀಹಳಗಣ್ಠಿಪದೇ ವುತ್ತಂ. ಪದುಮಾದಿಪುಪ್ಫಾನಿ ಪದುಮಾದಿಪಣ್ಣೇಸು ನಾಳೇಹಿ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ನಾಳೇಹಿ ಬಹಿ ಕತ್ವಾ ಪಣ್ಣೇನ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಪಣ್ಣಗ್ಗೇ ಬನ್ಧಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ‘‘ದಣ್ಡೇ ಪನ ಬನ್ಧಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೩೧) ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಮೇವ ವುತ್ತಂ.

೪೬೮. ಪುಪ್ಫಮಾಲಾಹಿ ಪೂರಣೇತಿ ಪುಪ್ಫಾವಲೀಹಿ ಪೂರಣೇ. ಇದಂ ಕತ್ಥ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಬೋಧಿ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಪುಪ್ಫಪಟಂ ನಾಮ ಮಾಲಾವಲಿಯೋ ತನ್ತಂ ವಿಯ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ವತ್ಥಂ ವಾಯನ್ತೇಹಿ ವಿಯ ತಿರಿಯಞ್ಚ ಮಾಲಾವಲೀಹಿ ವಾಯಿತಪಟಂ ವುಚ್ಚತಿ. ಇದಂ ಪುಪ್ಫಪಟಂ ಮಾಲಾವಲೀಹಿ ದೀಘಸೋ ಪೂರಣಂ ಸನ್ಧಾಯ ¶ ಪುರಿಮೇ ಗಹಿತಂ, ತಿರಿಯತೋ ವಾಯನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವಕ್ಖಮಾನೇ ವಾಯಿಮೇಪಿ ಗಹಿತನ್ತಿ ಪುನರುತ್ತಾಭಾವೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಪಟಾದೀನನ್ತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಚೇತಿಯಧಾತುಕರಣ್ಡಕವೇದಿಕಾದೀನಂ ಗಹಣಂ.

ಪರಿಕ್ಖೇಪೇಸು ಲಬ್ಭತೀತಿ ಬೋಧಿಕ್ಖನ್ಧಾದೀನಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪನೇಸು ಲಬ್ಭತಿ. ಬೋಧಿಕ್ಖನ್ಧಾದಯೋ ಪುಪ್ಫಾವಲೀಹಿ ಪರಿಕ್ಖಿಪನ್ತೇಹಿ ಪಠಮವದ್ಧಟ್ಠಾನೇ ಪುಪ್ಫಾವಲಿಯಾ ಅನತಿಕ್ಕಾಮಿತೇ ಪುರಿಮಂ ನಾಮ ಠಾನಂ ಯಾವ ಪಾಪುಣಾತಿ, ತಾವ ಅಞ್ಞೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಕ್ಖಿಪನ್ತೇನ ಆಹರಿತ್ವಾ ಪುನಪಿ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಪತ್ತೇ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ದಾನವಸೇನ ಬೋಧಿಕ್ಖನ್ಧಂ, ಚೇತಿಯಂ, ಧಾತುಕರಣ್ಡಕಂ ವಾ ಪುಪ್ಫಕಞ್ಚುಕೇನ ಛಾದೇತುಂ ¶ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ವುತ್ತಂ. ಸಚೇಪಿ ದ್ವೇಯೇವ ಭಿಕ್ಖೂ ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಠತ್ವಾ ಪರಿಯಾಯೇನ ಹರನ್ತಿ, ವಟ್ಟತಿಯೇವಾತಿ ವದನ್ತಿ. ಪುಪ್ಫಪಟವಾಯನತ್ಥಂ ಪಸಾರಿಯಮಾನಪುಪ್ಫಾವಲೀಸು ಚ ಏಸೇವ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ದೀಘಪುಪ್ಫಾವಲಿಂ ನಾಗದನ್ತೇಸು ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪುನ ಪಕ್ಖಿಪಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ‘‘ನಾಗದನ್ತೇಸು ಪನ ಪುಪ್ಫವಲಯಂ ಪವೇಸೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅಞ್ಞೇಹಿ ವಲಯಂ ಕತ್ವಾ ದಿನ್ನಪುಪ್ಫಾವಲಿವಲಯಂ ಧಾತುಕರಣ್ಡಥುಪಿಕಾಯ ಪವೇಸೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ‘‘ಮಾಲಾಗುಣೇಹಿ ಪನ ಬಹೂಹಿಪಿ ಕತಂ ಪುಪ್ಫದಾಮಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಆಸನಮತ್ಥಕಾದೀಸು ಬನ್ಧಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪುಪ್ಫದಾಮಪುಪ್ಫಾವಲೀನಂ ಪುಪ್ಫರಹಿತಾಯ ಸುತ್ತಕೋಟಿಯಾ ರಜ್ಜುದಣ್ಡಾದೀಸು ಬನ್ಧಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

೪೬೯. ಪುಪ್ಫರೂಪಂ ನಾಮ ‘‘ಗೋಪ್ಫಿಮಪುಪ್ಫೇಹೇವ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಾದಿರೂಪಕಾನಿ ಕರೋನ್ತಿ, ತಾನಿಪಿ ವಾಯಿಮಟ್ಠಾನೇ ತಿಟ್ಠನ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೩೧) ವುತ್ತತ್ತಾ ತಂತಂರೂಪಸಣ್ಠಾನಂ ಕತ್ವಾ ಪುಪ್ಫಾವಲಿಯೋ ನಿವೇಸೇತ್ವಾ ಕರಿಯಮಾನಂ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಾದಿರೂಪಂ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಪಾಠೇ ‘‘ತಾನಿಪಿ ವಾಯಿಮಟ್ಠಾನೇ ತಿಟ್ಠನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಚ ‘‘ಅಞ್ಞೇಹಿ ಕತಪರಿಚ್ಛೇದೇ ಪನ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಠಪೇನ್ತೇನ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಾದಿರೂಪಕಮ್ಪಿ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೩೧) ಅಟ್ಠಕಥಾಪಾಠಸ್ಸ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ ‘‘ಪುಪ್ಫಾನಿ ಠಪೇನ್ತೇನಾತಿ ಅಗನ್ಥಿತಾನಿ ಪಾಕತಿಕಪುಪ್ಫಾನಿ ಠಪೇನ್ತೇನ. ಪುಪ್ಫದಾಮಂ ಪನ ಪೂಜನತ್ಥಾಯ ಭೂಮಿಯಂ ಠಪೇನ್ತೇನ ಫುಸಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ಅಫುಸಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ದಿಗುಣಂ ಕತ್ವಾ ಠಪೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೪೩೧) ವುತ್ತತ್ತಾ ಚ ಇಮಂ ಹತ್ಥಿಆದಿರೂಪಂ ಪೂರೇನ್ತೇನ ಮಾಲಾವಲಿಂ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಕತಪರಿಚ್ಛೇದೇ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಪಾಸಾಣಆಸನಮಞ್ಚಪೀಠಹತ್ಥಿರೂಪಾದಿಮತ್ಥಕೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಪೂಜನಪ್ಪಕಾರೋ ವಾಯಿಮನ್ತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ.

ಪುಪ್ಫಪಟನ್ತಿ ¶ ¶ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಪುಪ್ಫಪಟಂ ಪೂರೇನ್ತೇನ ಏಕಾಪಿ ಪುಪ್ಫಾವಲಿ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ನ ಠಪೇತಬ್ಬಾ, ವಾಯನ್ತೇನ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಪೂರಿತೇಪಿ ಏಕಾಪಿ ಪುಪ್ಫಾವಲಿ ನ ಪಾತೇತಬ್ಬಾ, ಇದಂ ಪೂರಿಮವಾಯಿಮಾನಂ ನಾನಾಕರಣಂ. ಆದಿಗ್ಗಹಣೇನ ಪುಪ್ಫಜಾಲಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ತಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಜಾಲಚ್ಛಿದ್ದಗಣನಾಯ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಭಿತ್ತಿಚ್ಛತ್ತಬೋಧಿತ್ಥಮ್ಭಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಛತ್ತಾದೀಸು ಚ ಪುಪ್ಫಜಾಲಂ ನ ದಾತಬ್ಬಂ.

೪೭೦. ಇಮಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ಸಾಧಾರಣತ್ತಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಭಿಕ್ಖುನೀನಞ್ಚಾ’’ತಿ ಆಹ. ಬುದ್ಧಸ್ಸಪೀತಿ ಏತ್ಥ ಪಿ-ಸದ್ದೋ ಸಮ್ಭಾವನೇ, ‘‘ಪೂಜತ್ಥ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪೂಜತ್ಥಾಯಪಿ ಕಾತುಂ ವಾ ಕಾರಾಪೇತುಂ ವಾ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಧಮ್ಮಸಙ್ಘರತನಾನಿಪಿ ಉಪಲಕ್ಖಣತೋ ಸಙ್ಗಯ್ಹನ್ತಿ. ಸೇಸೇ ಕಿಮೇವ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಬ್ಯತಿರೇಕತ್ಥೋ.

೪೭೧. ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಸಯಂ ಪರೇಹಿ ವಾ ಕಾರಾಪೇತುಂ ಭಿಕ್ಖೂನಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುನೀನಞ್ಚ ಬುದ್ಧಸ್ಸಪೀ’’ತಿ ಅನನ್ತರಗಾಥಾಯ ವುತ್ತಮತಿದಿಸತಿ. ಕಲಮ್ಬಕನ್ತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಧನುಕಾನಮನ್ತರೇ ಓಲಮ್ಬಕದಾಮಂ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಕಲಮ್ಬಕೋತಿ ಅಡ್ಢಚನ್ದನಾಗದನ್ತನ್ತರೇ ಘಟಿಕಾದಾಮಓಲಮ್ಬಕೋ ವುತ್ತೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೩೧). ಏತ್ಥ ಚ ಘಟಿಕಾದಾಮಓಲಮ್ಬಕೋ ನಾಮ ಅನ್ತೇ ಘಟಿಕಾಕಾರಯುತ್ತೋ ಯಮಕದಾಮಓಲಮ್ಬಕೋ. ಕಾತುನ್ತಿ ಬನ್ಧಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಏಕೇಕಪುಪ್ಫದಾಮಂ ಪನ ನಿಕ್ಖನ್ತಸುತ್ತಕೋಟಿಯಾ ಪಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಓಲಮ್ಬಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಪುಪ್ಫದಾಮದ್ವಯಂ ಸಙ್ಘಟಿತುಕಾಮೇನಪಿ ನಿಕ್ಖನ್ತಸುತ್ತಕೋಟಿಯಾವ ಸುತ್ತಕೋಟಿ ಸಙ್ಘಟಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಅಡ್ಢಚನ್ದಕಮೇವ ವಾತಿ ‘‘ಅಡ್ಢಚನ್ದಾಕಾರೇನ ಮಾಲಾಗುಣಪರಿಕ್ಖೇಪೋ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ವುತ್ತಸರೂಪಂ ವಾ.

ಏತ್ಥ ಚ ಅಡ್ಢಚನ್ದಾಕಾರೇನ ಮಾಲಾಗುಣಪರಿಕ್ಖೇಪೋ ನಾಮ ಅಡ್ಢಚನ್ದಾಕಾರೇನ ಮಾಲಾಗುಣಸ್ಸ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಹರಣಪಚ್ಚಾಹರಣವಸೇನ ಪೂರೇತ್ವಾ ಪರಿಕ್ಖಿಪನಂ. ತೇನೇವ ತಂ ಪೂರಿಮೇ ಪವಿಟ್ಠಂ. ತಸ್ಮಾ ಏತಮ್ಪಿ ¶ ಅಡ್ಢಚನ್ದಾಕಾರಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಹರಣಪಚ್ಚಾಹರಣವಸೇನ ಪೂರಿತಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಏಕವಾರಂ ಪನ ಅಡ್ಢಚನ್ದಾಕಾರೇನ ಮಾಲಾಗುಣಂ ಹರಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವದನ್ತಿ. ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ತದುಭಯಮ್ಪಿ ಪೂರಿಮೇಯೇವ ಪವಿಟ್ಠ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೩೧) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ. ಅಞ್ಞೇಹಿ ಪೂರಿತನ್ತಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಆಯತಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ಪೂರಿತಂ ಪುಪ್ಫಪಟಂ. ವಾಯಿತುಮ್ಪಿ ಚಾತಿ ತಿರಿಯಂ ಏಕಪುಪ್ಫಾವಲಿಮ್ಪಿ ವಾಯಿತುಂ ‘‘ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾವ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೪೭೨. ಪಿಟ್ಠಕಾಚಮಯನ್ತಿ ¶ ತಣ್ಡುಲಪಿಟ್ಠಾದೀಹಿ ಕತಞ್ಚೇವ ಕಾಚಮತ್ತಿಕಾಯ ಚ ಕತಂ ಪುಪ್ಫದಾಮಂ. ಭೇಣ್ಡುಪುಪ್ಫಮಯಮ್ಪಿ ಚಾತಿ ಭೇಣ್ಡುದಣ್ಡಕೇಹಿ ಮಲ್ಲಿಕಾಸುಮನಚಮ್ಪಕಾದಿಸದಿಸಂ ಕತ್ವಾ ಛಿದ್ದೇಹಿ ಕತದಾಮಞ್ಚ. ‘‘ಗೇಣ್ಡುಪುಪ್ಫಮಯ’’ನ್ತಿಪಿ ಲಿಖನ್ತಿ. ಖರಪತ್ತಮಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಖರಪತ್ತಂ ನಾಮ ಕುಙ್ಕುಟ್ಠಖಚಿತಂ ಪುಪ್ಫಪಟನ್ತಿ ವದನ್ತಿ. ಕಾತುನ್ತಿ ಗನ್ಥನಗನ್ಥಾಪನಾದೀನಿ ಕಾತುಂ. ಭೇಣ್ಡುಖರಪತ್ತದಾಮಾನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತತ್ತಾ ಚೇಲಾದೀಹಿ ಕತದಾಮಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಾನುಲೋಮತ್ತಾತಿ ವದನ್ತಿ.

೪೭೩. ಹೀರಾದೀಹೀತಿ ತಾಲನಾಳಿಕೇರಹೀರಾದೀಹಿ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ತಿಣಸಲಾಕಾದಿಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಪಟಾಕತ್ಥನ್ತಿ ಪಟಾಕಾಕಾರೇನ ಪೂಜನತ್ಥಂ. ‘‘ವಿಜ್ಝನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಕಣ್ಟಕೇಹಿ ವಿಜ್ಝನಂ, ಹೀರಾದೀಹಿ ಆವುಣನಞ್ಚ ಸಙ್ಗಹಿತಂ.

೪೭೫. ಅಸೋಕಪಿಣ್ಡಿಆದೀನನ್ತಿ ಅಸೋಕಪುಪ್ಫಮಞ್ಜರಿಕಾದೀನಂ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೩೧) ಏತೇಹೇವ ಸದ್ಧಿಂ ದಸ್ಸಿತಂ ಜಾಲವಿತಾನಂ, ಛಿದ್ದಾನಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕತವೇದಿಕಾ, ನಾಗದನ್ತಕಂ, ಪುಪ್ಫಚಙ್ಕೋಟಕಾಪಿಧಾನಂ, ತಾಲಪಣ್ಣವಲಯಾದಿಞ್ಚ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಧಮ್ಮರಜ್ಜುಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ ‘‘ಧಮ್ಮರಜ್ಜು ನಾಮ ಚೇತಿಯಂ ವಾ ಬೋಧಿಂ ವಾ ಪುಪ್ಫಪವೇಸನತ್ಥ ಆವಜ್ಜಿತ್ವಾ ಬದ್ಧರಜ್ಜೂ’ತಿ ಮಹಾಗಣ್ಠಿಪದೇ, ಮಜ್ಝಿಮಗಣ್ಠಿಪದೇ ಚ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ತಥಾ ಬದ್ಧಾಯ ರಜ್ಜುಯಾ ಚೇತಿಯಸ್ಸ ಚ ಅನ್ತರೇ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಪವೇಸೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ¶ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ಗಣ್ಠಿಪದೇ ಪನ ‘ಧಮ್ಮರಜ್ಜುನ್ತಿ ಸಿಥಿಲವಟ್ಟಿತಂ ರಜ್ಜುಂ ಕತ್ವಾ ಬೋಧಿಂ ವಾ ಚೇತಿಯಂ ವಾ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಾಸನೇ ವಾ ಲಮ್ಬಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಪವೇಸೇನ್ತೀ’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಸಿಥಿಲವಟ್ಟಿತಾಯ ರಜ್ಜುಯಾ ಅನ್ತರೇಪಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಪವೇಸೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ, ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಯುತ್ತತರಂ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಉಭಯತ್ಥಾಪಿ ಪನೇತ್ಥ ನೇವತ್ಥಿ ವಿರೋಧೋತಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಖನ್ತೀ’’ತಿ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೪೩೧) ಲಿಖಿತಂ.

೪೭೬. ವಿಜ್ಝನ್ತಸ್ಸಪೀತಿ ಪಿ-ಸದ್ದೇನ ಧಮ್ಮಾಸನವಿತಾನಾದೀಸು ಪುಪ್ಫಪೂಜನತ್ಥಂ ಸಯಂ ಕಣ್ಟಕಹೀರಾದಿಪ್ಪವೇಸನಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ‘‘ವಿತಾನಾದೀಸು ಪುಪ್ಫಪೂಜನತ್ಥಂ ಕಣ್ಟಕಹೀರಾದಿಪ್ಪವೇಸನಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’ತಿ ಇದಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯಪ್ಪಮಾಣತೋ ಗಹೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ ವುತ್ತಂ.

೪೭೭. ಕಪ್ಪಿಯವಚನಂ ನಾಮ ‘‘ಏವಂ ಜಾನ, ಏವಂ ಕತೇ ಸೋಭೇಯ್ಯ, ಯಥಾ ಏತಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ನ ವಿಕಿರಿಯನ್ತಿ, ತಥಾ ಕರೋಹೀ’’ತಿಆದಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೩೧) ಅಟ್ಠಕಥಾಗತಂ ಕಪ್ಪಿಯವಚನಂ. ವತ್ಥುಪೂಜನೇತಿ ರತನತ್ತಯಪೂಜನೇ. ನಿಮಿತ್ತಾದೀಸು ನಿಮಿತ್ತಂ ನಾಮ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಚ ಗನ್ಥನವಾಕೇ ¶ ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಗನ್ಥಿತುಂ ಜಾನನ್ತಾನಂ ಸಮೀಪೇ ಠಪನಂ. ಓಭಾಸೋ ನಾಮ ‘‘ತುಮ್ಹೇಹಿ ಪಿಳನ್ಧಿತಕುಸುಮಾನಿ ಕಸ್ಮಾ ನ ವಿಕಿರನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಗನ್ಥಿತತ್ತಾ’’ತಿ ಚೇ ವದತಿ, ನನು ಪೂಜನಕಪುಪ್ಫಾನಿ ಗನ್ಥಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿಆದಿವಚನಾನಿ. ಪರಿಯಾಯೋ ನಾಮ ಪಣ್ಡಿತೇಹಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಯಥಾ ನ ವಿಕಿರಿಯನ್ತಿ, ತಥಾ ಗನ್ಥಿತ್ವಾ ಪೂಜೇತುಂ ಮನಾಪನ್ತಿಆದಿವಚನಂ. ಪಕಾಸಿತಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ.

೪೭೮. ‘‘ಕುಲಾನಿ ದೂಸೇತಿ ಪುಪ್ಫೇನ ವಾ’’ತಿಆದಿಪಾಠೇ (ಪಾರಾ. ೪೩೭) ‘‘ವೇಜ್ಜಿಕಾಯ ವಾ ಜಙ್ಘಪೇಸನಿಕೇನ ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೩೭) ವುತ್ತಂ ವೇಜ್ಜಕಮ್ಮಾದಿಂ ಕುಲದೂಸನತೋ ವಿಸುಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ನ ಕೇವಲಂ…ಪೇ… ಕುದಾಚನ’’ನ್ತಿ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತನ್ತಿ? ವಿಸುಂ ಕಾತುಂ ನ ವುತ್ತಂ. ಯೋಜನಾ ಪನೇತ್ಥ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬಾ ¶ ‘‘ನ ಕೇವಲಮಿದಮೇವ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಪುಪ್ಫದಾನಾದಿಕುಲದೂಸನಂ ಕುದಾಚನಂ ಅಕತ್ತಬ್ಬಂ, ಅಥ ಖೋ ವೇಜ್ಜಕಮ್ಮಾದಿ ಕುಲದೂಸನಮ್ಪಿ ಕುದಾಚನಂ ನ ಕತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ವೇಜ್ಜಕಮ್ಮಾದೀತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ವಕ್ಖಮಾನಪರಿತ್ತೋದಕಸುತ್ತದಾನಅನಾಮಟ್ಠಪಿಣ್ಡದಾನದೂತೇಯ್ಯಜಙ್ಘಪೇಸನಿಕೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ.

೪೭೯. ‘‘ಕುದಾಚನಂ ನ ಕತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ನಿಸೇಧೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ‘‘ಕತ್ತಬ್ಬ’’ಮಿಚ್ಚಾದಿನಾ ಅಪವಾದವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಸಹಧಮ್ಮಿನನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುಭಿಕ್ಖುನಿಸಿಕ್ಖಮಾನಸಾಮಣೇರಸಾಮಣೇರೀನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಸಹ ಸದ್ಧಿಂ ಚರಿತಬ್ಬೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಸಾಸನಧಮ್ಮೋ ಏತೇಸಂ ಅತ್ಥೀತಿ ‘‘ಸಹಧಮ್ಮಿಕಾ’’ತಿ ಸಙ್ಖಂ ಗತಾನಂ. ಅಕತವಿಞ್ಞತ್ತಿಂ ಕತ್ವಾಪೀತಿ ಅಞ್ಞಾತಕಅಪ್ಪವಾರಿತೇ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಯಾಚಿತ್ವಾಪಿ ‘‘ವದೇಯ್ಯಾಥ ಭನ್ತೇ ಯೇನತ್ಥೋ’’ತಿ ಏವಂ ಅಕತಟ್ಠಾನೇ ವಿಞ್ಞತ್ತಿ ಅಕತವಿಞ್ಞತ್ತಿ. ಅತ್ತನೋ ಧನೇತಿ ಸಸನ್ತಕವಿಸಯೇ.

೪೮೦. ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಸಹಧಮ್ಮಿಕಾನಂ ವುತ್ತಮತಿದಿಸತಿ. ತದುಪಟ್ಠಾಕಜನ್ತುನೋತಿ ತೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರಸ್ಸ. ಭಣ್ಡುಕಸ್ಸಾತಿ ಗಿಹಿಲಿಙ್ಗೇ ಠಿತಸ್ಸಾಪಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಪೇಕ್ಖಸ್ಸ. ಅತ್ತನೋ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರಸ್ಸಪೀತಿ ಅತ್ತನೋ ಕಮ್ಮಕರಸ್ಸಪಿ. ಏತ್ತಕಾನಞ್ಚ ಜನಾನಂ ಪಞ್ಚಸಹಧಮ್ಮಿಕಾನಂ ವಿಯ ಅಕತವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾಪಿ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೪೮೧. ಜೇಟ್ಠಭಾತಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಪುಬ್ಬಜೋ ಭಾತಾ. ಕನಿಟ್ಠೋತಿ ಅನುಜೋ ಭಾತಾ. ತಥಾ ಭಗಿನಿಯೋ ದುವೇತಿ ಜೇಟ್ಠಕನಿಟ್ಠಾ ದ್ವೇ ಭಗಿನಿಯೋ. ಚೂಳಮಾತಾತಿ ಮಾತು ಕನಿಟ್ಠಾ. ಚೂಳಪಿತಾತಿ ಪಿತು ಕನಿಟ್ಠೋ. ಮಹಾಮಾತಾತಿ ಮಾತು ಜೇಟ್ಠಾ. ಮಹಾಪಿತಾ ಪಿತು ಜೇಟ್ಠಭಾತಾ.

೪೮೨. ಪಿತುಚ್ಛಾತಿ ಪಿತುಭಗಿನೀ ಜೇಟ್ಠಕನಿಟ್ಠಾ. ಮಾತುಲೋತಿ ಮಾತು ಭಾತಾ. ಜೇಟ್ಠಕನಿಟ್ಠೇ ದ್ವೇ ಪಿತುಚ್ಛಾ ¶ , ದ್ವೇ ಮಾತುಲೇ ¶ ಚ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ‘‘ದಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಭೇಸಜ್ಜಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೪೮೪. ‘‘ದಸ್ಸನ್ತಿ ಮೇ ಇಮೇ’’ತಿ ಆಭೋಗಂ ಕತ್ವಾ ವಾ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

೪೮೫. ಏತೇಸಂ ದಸನ್ನಂ ಞಾತೀನಂ. ಯಾವ ಸತ್ತಮಾ ಕುಲಾತಿ ಏತ್ಥ ಕುಲಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಕಥಂ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ? ‘‘ಸಪುತ್ತದಾರಂ ಭಾತು ಕುಟುಮ್ಬಂ ಏಕಂ ಕುಲಂ, ಏವಂ ತಸ್ಸ ಪುತ್ತಸ್ಸ ವಾ ಧೀತು ವಾ ಕುಟುಮ್ಬಂ ಏಕಂ ಕುಲ’’ನ್ತಿ ಏವಮಾದಿನಾ ನಯೇನ ಯಾವ ಸತ್ತಮಾ ಕುಲಪರಿವಟ್ಟಾ ಗಹೇತಬ್ಬಾ. ‘‘ಸಪುತ್ತಪತಿಭಗಿನಿಯಾ ಕುಟುಮ್ಬಂ ಏಕಂ ಕುಲಂ, ತಥಾ ತಸ್ಸ ಪುತ್ತಸ್ಸ ವಾ ಧೀತು ವಾ ಕುಟುಮ್ಬಂ ಏಕಂ ಕುಲ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಯಾವ ಸತ್ತಮಾ ಕುಲಪರಿವಟ್ಟಾ ಗಹೇತಬ್ಬಾ. ಚೂಳಮಾತಾದೀನಮ್ಪಿ ಕುಲಪರಮ್ಪರಾ ಇಮಿನಾ ನಿಯಾಮೇನ ಗಹೇತಬ್ಬಾತಿ ವದನ್ತಿ. ಕುಲದೂಸನಂ ನ ರೂಹತೀತಿ ‘‘ದಾತುಂ ಪುಪ್ಫಂ ಪನಞ್ಞಸ್ಸ, ಆಗತಸ್ಸೇವ ಞಾತಿನೋ’’ತಿಆದಿನಾ (ವಿ. ವಿ. ೪೪೩) ನಯೇನ ಕಥಿತವಿಧಿನಾ ಏತೇಸು ಪವತ್ತನ್ತಸ್ಸ ಕುಲದೂಸನಂ ನ ರುಹತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೪೮೬. ಭಾತುಜಾಯಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಜೇಟ್ಠಸ್ಸ ವಾ ಕನಿಟ್ಠಸ್ಸ ವಾ ಭಾತು ಭರಿಯಾ. ಭಗಿನಿಸಾಮಿಕೋತಿ ಅತ್ತನೋ ಜೇಟ್ಠಾಯ ವಾ ಕನಿಟ್ಠಾಯ ವಾ ಭಗಿನಿಯಾ ಸಾಮಿಕೋ.

೪೮೭. ಭಾತುನೋತಿ ಜೇಟ್ಠಸ್ಸ, ಕನಿಟ್ಠಸ್ಸ ಚ ಭಾತುನೋ. ಅನು ಪಚ್ಛಾ ಜಾತಾತಿ ಅನುಜಾ, ಕನಿಟ್ಠಭಗಿನೀ. ‘‘ಅನುಜಾ’’ತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಜೇಟ್ಠಾಯಪಿ ಸಙ್ಗಹೋ. ಜೇಟ್ಠಕನಿಟ್ಠಭಾತೂನಂ ಭರಿಯಾ ಚ ಜೇಟ್ಠಕನಿಟ್ಠಭಗಿನೀನಂ ಸಾಮಿಕಾ ಚ ಸಚೇ ಅಞ್ಞಾತಕಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ದೇಥಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಇಮಂ ಭೇಸಜ್ಜ’’ನ್ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ.

೪೮೮. ತೇಸಮ್ಪಿ ¶ ಭಾತುಭಗಿನೀನಂ. ‘‘ಪುತ್ತಾನ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಧೀತೂನಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಹೋ. ಕತ್ವಾತಿ ವತ್ವಾ. ತುಮ್ಹಾಕಂ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ದೇಥಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಇಮಂ ಭೇಸಜ್ಜ’’ನ್ತಿ ಪಕರಣತೋ ಲಬ್ಭತಿ. ಮಾತಾಪಿತೂನನ್ತಿ ಉಭಯಸಙ್ಗಾಹಕವಚನತೋ ‘‘ತುಯ್ಹಂ ಮಾತು ವಾ, ತುಯ್ಹಂ ಪಿತು ವಾ’’ತಿ ಯಥಾಸಮ್ಭವಂ ವಿಸುಂ ವಿಸುಞ್ಚ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ತೇಸನ್ತಿ ಚ ತುಮ್ಹಾಕನ್ತಿ ಚ ಸಾಮಿವಚನಂ. ಪುತ್ತಾನನ್ತಿ ಚ ಮಾತಾಪಿತೂನನ್ತಿ ಚ ಸಮ್ಪದಾನವಚನಂ.

೪೮೯. ಭೇಸಜ್ಜಕರಣಾರಹಾನಂ ¶ ವತ್ತಬ್ಬತಾಯ ‘‘ಅಕಲ್ಲಕೋ’’ತಿ ಇದಂ ಇಸ್ಸರಾದಿಪದೇಹಿ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಅಕಲ್ಲಕೋತಿ ಆತುರೋ. ಕಲ್ಲಂ ವುಚ್ಚತಿ ಸುಖಂ, ತಂ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಕಲ್ಲಕೋ, ನ ಕಲ್ಲಕೋ ಅಕಲ್ಲಕೋ. ಞಾತಿಜನುಜ್ಝಿತೋ ವಾತಿ ಞಾತಿಜನೇನ ಪರಿಚ್ಚತ್ತೋ ವಾ.

೪೯೦. ಏತೇಸಂ ಸಬ್ಬೇಸನ್ತಿ ಇಸ್ಸರಾದಿಆತುರಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸಮೇತೇಸಂ ಜನಾನಂ. ‘‘ಸಾಧುನಾ’’ತಿ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ಅಪಚ್ಚಾಸೀಸತಾ ಸತಾತಿ ಏತ್ಥ ಸತಾತಿ ಕಿರಿಯಾಪದಂ. ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕತೇ ಇಮೇ ಮಯ್ಹಂ ಏವರೂಪಂ ದಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಪಚ್ಚಾಸೀಸನಂ ಅಕರೋನ್ತೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಉಪಕಾರತಂ ಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತೇನ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಪಟಿಸನ್ಥಾರೋತಿ ಆಮಿಸಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ, ಧಮ್ಮಪಟಿಸನ್ಥಾರೋತಿ ದುವಿಧೋ ಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ. ಏತ್ಥ ಆಮಿಸಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ ಗಯ್ಹತಿ. ಭೇಸಜ್ಜಂ ಆಮಿಸೇನಪಿ ಹೋತೀತಿ ಧಮ್ಮಕಥಾಯ ಸಙ್ಗಹೋಪಿ ಯುಜ್ಜತೇವ. ಪಟಿಸನ್ಥರಣಂ ಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ. ಪಟಿಲದ್ಧಾಮಿಸಸ್ಸ ಚ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಚ ತೇಸು ಚ ಅತ್ತನಿ ಚ ಪತಿರೂಪೇನಾಕಾರೇನ ಸಮಂ ಅತ್ಥರಣಂ ಪವತ್ತನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಅಪರೋ ನಯೋ – ಆಮಿಸಸ್ಸ ಚ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಚ ಅಲಾಭೇನ ಅತ್ತನೋ, ಪರಸ್ಸ ಚ ಅನ್ತರೇ ಸಮ್ಭವನ್ತಸ್ಸ ಛಿದ್ದಸ್ಸ ವಿವರಸ್ಸ ಭೇದಸ್ಸ ಪಟಿಸನ್ಥರಣಂ ಪಿದಹನಂ ಸಙ್ಗಹಣಂ ಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ. ಅಯಞ್ಹಿ ಲೋಕಸನ್ನಿವಾಸೋ ಅಲಬ್ಭಮಾನೇನ ಆಮಿಸೇನ ಚ ಧಮ್ಮೇನ ¶ ಚಾತಿ ದ್ವೀಹಿ ಛಿದ್ದೋ, ತಸ್ಸ ತಂ ಛಿದ್ದಂ ಯಥಾ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಏವಂ ಪೀಠಸ್ಸ ವಿಯ ಪಚ್ಚತ್ಥರಣೇನ ಆಮಿಸೇನ, ಧಮ್ಮೇನ ಚ ಪಟಿಸನ್ಥರಣಂ ‘‘ಆಮಿಸಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ, ಧಮ್ಮಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ. ಸಾಧುನಾತಿ ಸಾಮೀಚಿಪ್ಪಟಿಪನ್ನತಾದಿಅರಿಯಧಮ್ಮೇ ಪತಿಟ್ಠಿತುಕಾಮೇನ ಅರಿಯಾಚಾರೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಅಧುನಾ’’ತಿ ಇದಂ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬತಾಯಪಿ ಪಾಪಜನಕಣ್ಹಕಸಂಗಾಮೇ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಿಪನ್ನಕಾಲೇ ವಿಸೇಸೇನ ಅಪ್ಪಮತ್ತೇನ ಪವತ್ತೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ವುತ್ತಂ.

೪೯೧-೨. ಕೇನಚೀತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣತ್ತಾ ಉಪಾಸಕೇನ ವಾ ಉಪಾಸಿಕಾಯ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಹತ್ಥೇನಾತಿ ಹತ್ಥಾವಯವಾ ಅಙ್ಗುಲಿಯೋ ವುತ್ತಾ ಸಮುದಾಯೇ ಪವತ್ತಸ್ಸ ವೋಹಾರಸ್ಸ ಅವಯವೇ ಪವತ್ತನತೋ. ಕತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪರಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ, ಕರೋತಿಸ್ಸ ಕಿರಿಯಾಸಾಮಞ್ಞೇ ವತ್ತನತೋ ಭಣಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತೇಸಮೇವ ಚ ಸನ್ತಕನ್ತಿ ಪರಿತ್ತಂ ಭಣಾಪೇನ್ತಾನಮೇವ ಸನ್ತಕಂ ಸುತ್ತೋದಕಂ. ಏವಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಸುತ್ತೋದಕಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಪುಞ್ಞತ್ಥಾಯ ಇದಂ ಹತ್ಥೇನ ಚಾಲೇತ್ವಾ, ಆಮಸಿತ್ವಾ ವಾ ಪರಿತ್ತಂ ಭಣಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಕೇನಚಿ ಪರಿತ್ತೋದಕಂ ಸುತ್ತಂ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಕೇನಚಿ ‘‘ಪರಿತ್ತೋದಕಸುತ್ತಾನಿ ದೇಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ¶ ಭಿಕ್ಖುನಾ ತೇಸಮೇವ ಸನ್ತಕಂ ಜಲಂ ಹತ್ಥೇನ ಚಾಲೇತ್ವಾ ಸುತ್ತಕಂ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಪರಿತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

೪೯೩. ಅನಾಮಟ್ಠೋಪೀತಿ ಹತ್ಥೇನ ಅನಾಮಸಿತೋಪಿ, ಅಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸ ಹತ್ಥತೋ ಲದ್ಧಾ ಅತ್ತನಾ ವಾ ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಅಗಹಿತಗ್ಗೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೪೯೪. ಚೋರದಾಮರಿಕಸ್ಸ ಚಾತಿ ಗಾಮವಿಲೋಪಕಸ್ಸ ಚೋರಸ್ಸ ಚ.

೪೯೫. ಪಣ್ಡುಪಲಾಸಸ್ಸಾತಿ ¶ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಪೇಕ್ಖಸ್ಸ ಭಣ್ಡುಕಸ್ಸ, ಪಣ್ಡುವಣ್ಣೋ ಪಲಾಸೋ ಪಣ್ಡುಪಲಾಸೋ, ಸೋ ವಿಯಾತಿ ಪಣ್ಡುಪಲಾಸೋ, ತಂಸದಿಸೇ ತಬ್ಬೋಹಾರೋ ‘‘ಸೀಹೋಯಂ ಮಾಣವಕೋ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ. ಯಥಾ ಪಣ್ಡುಪಲಾಸೋ ರುಕ್ಖಾ ಪತನಾಭಿಮುಖೋ ತಿಟ್ಠತಿ ನಿಯತಪಾತೋ, ಏವಮಯಮ್ಪಿ ಗಿಹಿಲಿಙ್ಗತೋ ಅಪಗಮಾಭಿಮುಖೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜೂಪಗಮನೇ ನಿಯತೋವ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ‘‘ಪಣ್ಡುಪಲಾಸಸದಿಸೋ’’ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಥಾಲಕೇಪಿ ಚಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಭೋಗಥಾಲಕೇಪಿ. ಇದಞ್ಚ ನಿದಸ್ಸನಮತ್ತಂ, ಪತ್ತೋಪಿ ಗಹಿತೋಯೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಠಪೇತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪಿಣ್ಡಪಾತ’’ನ್ತಿ ಉಪಯೋಗವಸೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧನೀಯಂ. ತಂ ಪನಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಭೋಗಥಾಲಕೇ ಠಪೇತ್ವಾ ದಿಯ್ಯಮಾನಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ. ‘‘ಮಾತಾಪಿತೂನ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೩೬-೪೩೭) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ಏತ್ಥ ‘‘ಪಿತುನೋ’’ತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಮಾತಾಪಿತೂನಮ್ಪೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಚೇ ಏಕಸೇಸೋ ಇಚ್ಛಿತೋ, ‘‘ಪಿತೂನಮ್ಪೀ’’ತಿ ಪಾಠೋ ಯುಜ್ಜತಿ.

೪೯೬. ಜಙ್ಘಪೇಸನಿಯನ್ತಿ ಗಿಹೀನಂ ದೂತೇಯ್ಯಸಾಸನಹರಣಕಮ್ಮಂ ‘‘ಜಙ್ಘಪೇಸನಿಯ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಅಪಿ ಚಾತಿ ವುತ್ತಸಮುಚ್ಚಯೋ.

೪೯೭. ಏತ್ತಾವತಾ ಸಾಮಞ್ಞವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅಪವಾದವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಭಣ್ಡೂ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ಸಾಸನನ್ತಿ ಸನ್ದೇಸಂ. ಹರಿತುನ್ತಿ ವುತ್ತಟ್ಠಾನಂ ನೇತುಂ.

೪೯೮. ಅಟ್ಠವಿಧೇನಪೀತಿ ಪುಪ್ಫದಾನಾದಿಜಙ್ಘಪೇಸನಿಯಾವಸಾನೇನ ಅಟ್ಠಪ್ಪಕಾರೇನಪಿ. ಕುಲದೂಸನಕಮ್ಮೇನಾತಿ ಕುಲಾನಂ ಸದ್ಧಾವಿನಾಸಕೇನ ಅನಾಚಾರಕಮ್ಮೇನ. ಲದ್ಧನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಭೋಜನ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ‘‘ಭುಞ್ಜಿತು’’ನ್ತಿ ಚ ‘‘ಅಜ್ಝೋಹಾರೇಸೂ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತತ್ತಾ, ‘‘ಸೇಸೇಸುಪಿ ಅಯಂ ನಯೋ’’ತಿ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ¶ ಚ ಲಬ್ಭತಿ. ಪಞ್ಚಸು ಸಹಧಮ್ಮಿಕೇಸು ಏಕೇನಾಪಿ ಕುಲದೂಸನೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಉಪ್ಪಾದಿತಪಚ್ಚಯೋ ¶ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ‘‘ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಸಹಧಮ್ಮೀನಂ ನ ಚ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಸಬ್ಬಪಟಿಸೇಧೋ ಕತೋ.

೪೯೯. ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ‘‘ಅಜ್ಝೋಹಾರೇಸೂ’’ತಿ ಏತಸ್ಸ ವಿಸೇಸನಂ, ಸಬ್ಬೇಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಅಜ್ಝೋಹಾರೇ ಅಜ್ಝೋಹಾರೇ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಗತಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ‘‘ಅಜ್ಝೋಹಾರೇಸೂ’’ತಿ ಇದಂ ಪರಗಲಂ ಕಾತಬ್ಬಂ ಆಮಿಸಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ. ಸೇಸಪಚ್ಚಯೇ ಪಟಿಚ್ಚ ಪರಿಭೋಗವಸೇನೇವ ‘‘ಸೇಸೇಸೂ’’ತಿ ಆಹ, ಅನಜ್ಝೋಹರಣೀಯೇಸು ಸೇಸಪಚ್ಚಯೇಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ಚೀವರಪಚ್ಚಯೇ ಸರೀರತೋ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಪರಿಭೋಗಗಣನಾಯ, ಸೇನಾಸನಪಚ್ಚಯೇ ನಿಬ್ಬಕೋಸೇ ಉದಕಪತನಟ್ಠಾನತೋ ಅಬ್ಭನ್ತರಂ ಪವಿಟ್ಠವಾರಗಣನಾಯ, ಮಞ್ಚಪೀಠಾದಿಸೇನಾಸನೇ ನಿಸೀದನಸಯನಾದಿಪರಿಭೋಗಗಣನಾಯ, ಅನಜ್ಝೋಹರಿತ್ವಾ ಅಬ್ಭಞ್ಜನಾಲೇಪನಾದಿವಸೇನ ಕಾತಬ್ಬಭೇಸಜ್ಜೇ ಸರೀರತೋ ಮೋಚೇತ್ವಾ ವಾರಗಣನಾಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಅಯಂ ನಯೋತಿ ‘‘ದುಕ್ಕಟಂ ಪರಿದೀಪಿತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೋ ನಯೋ.

೫೦೦. ‘‘ಉಪ್ಪನ್ನಪಚ್ಚಯಾ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ಅಭೂತಾರೋಚನೇನಾ’’ತಿ ಇದಮಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಕತ್ವಾ ರೂಪಿಯವೋಹಾರ’’ನ್ತಿ ಇದಮಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಉಪ್ಪಾದಿತಪಚ್ಚಯಾ’’ತಿ ಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ. ರೂಪಿಯವೋಹಾರವಿನಿಚ್ಛಯೋ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೇ ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ಅಭೂತಾರೋಚನವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಚತುತ್ಥಪಾರಾಜಿಕೇ ವುತ್ತೋ. ಸಮಾನಾತಿ ಪಕಾಸಿತಾತಿ ಕುಲದೂಸನಕಮ್ಮೇನ ಉಪ್ಪಾದಿತಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಸದಿಸಾತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇಮಿನಾ ತತ್ಥಾಪಿ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಏತ್ತಕೋಯೇವಾತಿ ಅತಿದಿಸತಿ.

೫೦೧. ‘‘ಸಂಸಾರವಾಸೋ ದುಕ್ಖ’’ನ್ತಿ ಞತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಾನಾಧಿಗಮೇ ಮಾನಸಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಾನಗಾಮಿನಿಂ ಪಟಿಪದಂ ಸನ್ಧಾಯ ಸಾಸನಾವತಿಣ್ಣೇನ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮೇನ ಕುಲಪುತ್ತೇನ ಸೇವಿತಕ್ಖಣೇಯೇವ ಜೀವಿತಹರಣಸಮತ್ಥವಿಸಮಿಸ್ಸಪೂತಿಮುತ್ತಂ ¶ ವಿಯ ವಜ್ಜನೀಯಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಪಚ್ಚಯಂ ಉಪ್ಪಾದೇತುಂ ಕರಿಯಮಾನಂ ಅಕಪ್ಪಿಯೋಪಾಯಪ್ಪಕಾರಂ ಏಕತೋ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ವಿಞ್ಞತ್ತೀ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ವಿಞ್ಞತ್ತಿ ಯಾಚನಾ. ಅನುಪ್ಪದಾನನ್ತಿ ಪಿಣ್ಡಪಟಿಪಿಣ್ಡದಾನಂ. ವೇಜ್ಜಕಮ್ಮಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ. ಅನೇಸನಂ ನಾಮ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾಯ ಅನನುರೂಪೇನ ಪಯೋಗೇನ ಪಚ್ಚಯಪರಿಯೇಸನಂ.

ಪಾರಿಭಟ್ಯತಾ ನಾಮ ಇಸ್ಸರೇ ಸೇವಿತುಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ಚಿತ್ತರುಚಿತಂ ವಿಲಪನ್ತಾನಂ ಪರಿಭಟಾನಂ ಸೇವಕಜನಾನಂ ವಿಯ ಲಾಭತ್ಥಿಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಚ್ಚಯದಾಯಕೇಸು ಪವತ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಪರಿ ಸಮನ್ತತೋ ಭಟತಿ ಸೇವತೀತಿ ಪರಿಭಟೋ, ಇಸ್ಸರಜನಾನಂ ಸಮೀಪಾವಚರೋ ಸೇವಕಜನೋ, ಪರಿಭಟೋ ವಿಯಾತಿ ¶ ಪರಿಭಟೋ, ಭಿಕ್ಖು, ಪರಿಭಟಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ಪಾರಿಭಟ್ಯಂ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಪಾರಿಭಟ್ಯತಾ. ಅಥ ವಾ ಪರಿಭಟತಿ ಧಾತಿ ವಿಯ ಕುಲದಾರಕೇ ಅಙ್ಕೇ ಕರಣಾದಿವಸೇನ ಧಾರೇತೀತಿ ಪರಿಭಟೋ, ಪರಿಭಟಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ಪಾರಿಭಟ್ಯಂ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಪಾರಿಭಟ್ಯತಾತಿ ಲಾಭಾಸಾಯ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಕುಲದಾರಕೇಸು ಅನನುಲೋಮಿಕಾ ಪವತ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

ಮುಗ್ಗಸೂಪತಾ ನಾಮ ಪಕ್ಕಮುಗ್ಗಾ ವಿಯ ಪಕ್ಕಾಪಕ್ಕಬೀಜಮಿಸ್ಸಾ ಲಾಭಾಸಾಯ ದಾಯಕಾನಂ ಚಿತ್ತಾರಾಧನತ್ಥಾಯ ಸಚ್ಚಾಲೀಕಮಿಸ್ಸಕತಾ. ಯಥಾ ಮುಗ್ಗೇಸು ಪಚ್ಚಮಾನೇಸು ಕೋಚಿದೇವ ನ ಪಚ್ಚತಿ, ಬಹವೋ ಪಚ್ಚನ್ತಿ, ಏವಮೇವ ಯಸ್ಸ ದಾಯಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸ ಕಿಞ್ಚಿದೇವ ಸಚ್ಚಂ ಹೋತಿ, ಅಸಚ್ಚಮೇವ ಬಹುಕಂ ಹೋತಿ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಮುಗ್ಗಸೂಪಸದಿಸತ್ತಾ ‘‘ಮುಗ್ಗಸೂಪೋ’’ತಿ, ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ಮುಗ್ಗಸೂಪಂ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಮುಗ್ಗಸೂಪತಾ. ವತ್ಥುವಿಜ್ಜಕಂ ನಾಮ ಕೂಪವತ್ಥುಗೇಹವತ್ಥುಆದೀನಂ ಆಚಿಕ್ಖನಂ. ವತ್ಥುವಿಜ್ಜಾಯಕಾನಂ ಕತಂ ವತ್ಥುವಿಜ್ಜಕಂ.

೫೦೨. ಜಙ್ಘಪೇಸನಿಯಂ, ದೂತಕಮ್ಮಞ್ಚ ವುತ್ತನಯಮೇವ. ಕುಲದೂಸನನ್ತಿ ವುತ್ತಾವಸೇಸಂ. ಅಭೂತಾರೋಚನಞ್ಚ ವುತ್ತನಯಮೇವ. ಬುದ್ಧಪಟಿಕುಟ್ಠನ್ತಿ ¶ ಬುದ್ಧೇಹಿ ಪಟಿಕ್ಕೋಸಿತಂ ಗರಹಿತಂ ಯಥಾವುತ್ತಂ ಮಿಚ್ಛಾಜೀವಞ್ಚ ಅವುತ್ತಞ್ಚ ಅಙ್ಗವಿಜ್ಜಾನಕ್ಖತ್ತವಿಜ್ಜಾಉಕ್ಕಾಪಾತದಿಸಾಡಾಹಭೂಮಿಚಾಲಾದಿಭೇದಂ ಮಿಚ್ಛಾಜೀವನೂಪಾಯಂ ಸಬ್ಬಂ. ವಿವಜ್ಜಯೇತಿ ವಿಸಮಿವ, ಗೂಥಮುತ್ತಂ ವಿಯ ಚ ಆರಕಾ ಪರಿವಜ್ಜೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ’’ತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ.

೫೦೩. ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜತೋಪಿ ತನ್ತಿ ಸಮನುಭಾಸನಕಮ್ಮತೋ ಪುಬ್ಬೇ ವಾ ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥಾಸು ಕಮ್ಮವಾಚಾಸು ಅನ್ತಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಯ್ಯ-ಕಾರಂ ಅಪ್ಪತ್ತಾಯ ವಾ ಕುಲದೂಸನಕಮ್ಮಂ ಪಜಹನ್ತಸ್ಸಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಸಙ್ಘಭೇದಸಮನ್ತಿ ಪಠಮಸಙ್ಘಭೇದೇನ ಸಮನ್ತಿ.

೫೦೪. ‘‘ಜಾನ’’ನ್ತಿ ಇಮಸ್ಸ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಾ’’ತಿ ಏತಸ್ಸ ವಿಸೇಸನತ್ತಾ ಜಾನತಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಪಾಳಿಯಾ ಲಿಖಿತೇ ಸೀಹಳಗಣ್ಠಿಪದೇ ಪನ ಏವರೂಪಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನೋಸ್ಮೀತಿ ಞತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ. ಯಾವತೀಹನ್ತಿ ಯತ್ತಕಾನಿ ಅಹಾನಿ, ‘‘ಛಾದಿತಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ, ಛಾದನಕಿರಿಯಾಅಚ್ಚನ್ತಸಂಯೋಗೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ. ಛಾದಿತಾತಿ ‘‘ಅಹಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನೋ’’ತಿ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀನಂ ಅನಾರೋಚನದಿವಸೇನ ¶ ಪಟಿಚ್ಛಾದಿತಾ. ಆಪತ್ತೀತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾಪತ್ತಿ. ಅಕಾಮಾತಿ ಅರುಚಿಯಾವ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಅಕತಪಟಿಕಮ್ಮಸ್ಸ ಸಗ್ಗಮೋಕ್ಖಾನಂ ಅನ್ತರಾಯಕರತ್ತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಪರಿವತ್ಥಬ್ಬನ್ತಿ ಪರಿವಾಸಂ ಸಮಾದಾಯ ವತ್ಥಬ್ಬಂ. ಕಿತ್ತಕಂ ಕಾಲನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ತಾವತೀಹ’’ನ್ತಿ, ತತ್ತಕಾನಿ ಅಹಾನೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಯತ್ತಕಾನಿ ಅಹಾನಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತಿ, ತತ್ತಕಾನೇವ ಅಹಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೫೦೫-೬. ಆಪತ್ತಿ ಕಿತ್ತಕೇನ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಆಪತ್ತಿ ಚಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಆಪತ್ತಿ ಚಾತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾಪತ್ತಿ ಚ. ಅನುಕ್ಖಿತ್ತೋ ಚಾತಿ ಉಕ್ಖೇಪನೀಯಕಮ್ಮೇನ ಸಯಂ ಅನಿಸ್ಸಾರಿತೋ ¶ ಚ. ಪಹೂ ಚಾತಿ ಸಯಂ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಆರೋಚೇತುಂ ಪಹೋತಿ ಚ. ಅನನ್ತರಾಯಿಕೋ ಚಾತಿ ಗಮನವಿಬನ್ಧಕೇನ ರಾಜಚೋರಾದಿಅನ್ತರಾಯೇನ ವಿರಹಿತೋ ಚ. ಚತುಸ್ವ ಪೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಏತೇಸೂ’’ತಿ ಸೇಸೋ, ಏತೇಸು ಚತೂಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಂಸಞ್ಞೀತಿ ಆಪತ್ತಿಸಞ್ಞೀ ಅನುಕ್ಖಿತ್ತಸಞ್ಞೀ ಪಹುಸಞ್ಞೀ ಅನನ್ತರಾಯಿಕಸಞ್ಞೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತಸ್ಸ ಏವಂಸಞ್ಞಿನೋ ಇಮೇಸು ಚತೂಸು ತಥಾಸಞ್ಞಿನೋ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ. ಛಾದೇತುಕಾಮತಾತಿ ಆಚರಿಯಾದೀಸು ಗಾರವೇನ ವಾ ಗರಹಾದಿಭಯಾ ವಾ ‘‘ನ ಆರೋಚೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತುಕಾಮತಾ ಚ. ಛಾದನನ್ತಿ ತಥಾ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಆಪನ್ನೋ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ಪಟಿಚ್ಛಾದನಞ್ಚಾತಿ ಇಮೇಹಿ ದಸಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ. ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಾ’’ತಿ ಕತ್ತುನಿದ್ದೇಸತ್ತಾ ಛನ್ನಾತಿ ಏತ್ಥ ಛಾದಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಾಲವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಅರುಣುಗ್ಗಮನೇನಾ’’ತಿ, ಆಪತ್ತಿಆಪನ್ನದಿವಸಂ ಖೇಪೇತ್ವಾ ಅರುಣುಟ್ಠಾನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಛನ್ನಾ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೫೦೭. ಏವಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಪಟಿಕಮ್ಮತ್ಥಂ ‘‘ಅಕಾಮಾ ಪರಿವತ್ಥಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವಿಹಿತಸ್ಸ ಪರಿವಾಸಸ್ಸ ಕೋ ಭೇದೋ, ಕೋ ಪವತ್ತಿಕ್ಕಮೋತಿ ಆಹ ‘‘ತಿವಿಧೋ’’ತಿಆದಿ. ಸೋ ಪರಿವಾಸೋ ತಿವಿಧೋ ದೀಪಿತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಕೇನಾತಿ ಆಹ ‘‘ತಿವಿಧಾಪೇತಚೇತಸಾ’’ತಿ. ‘‘ತಿಸ್ಸೋ ವಿಧಾ, ಸೇಯ್ಯೋಹಮಸ್ಮೀತಿ ವಿಧಾ, ಸದಿಸೋಹಮಸ್ಮೀತಿ ವಿಧಾ, ಹೀನೋಹಮಸ್ಮೀತಿ ವಿಧಾ’’ತಿ (ದೀ. ನಿ. ೩.೩೦೫) ವುತ್ತವಿಧಾಯ ಮಾನನಾಮಧೇಯ್ಯತೋ ತಿವಿಧಮಾನತೋ ಅಪಗತಚಿತ್ತೇನ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ ಆಪತ್ತಿ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೋ. ಅರಿಸಾದೀನಂ ಆಗತಿಗಣತ್ತಾ ತತ್ಥ ಪಕ್ಖಿಪನೇನ ಅ-ಕಾರಪಚ್ಚಯೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ತೇನೇವ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯ ದಾತಬ್ಬೋ’’ತಿಆದಿ.

ಸುದ್ಧನ್ತೋತಿ ¶ ¶ ‘‘ಉಭೋ ಕೋಟಿಯೋ ಸೋಧೇತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಪರಿವಾಸೋ ಸುದ್ಧನ್ತೋ ನಾಮಾ’’ತಿ ಪಾಳಿಗಣ್ಠಿಪದೇ ವುತ್ತತ್ತಾ ಉಪಸಮ್ಪದಾಕಾಲಸಙ್ಖಾತೋ ಸುದ್ಧೋ ಪುಬ್ಬನ್ತೋ, ಆರೋಚಿತಕಾಲಸಙ್ಖಾತೋ ಸುದ್ಧೋ ಅಪರನ್ತೋ ಚ ಪರಿವಾಸಸಮಾದಾನಕಾಲೇ ವಾ ಪರಿವಸನಕಾಲೇ ವಾ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ದಿಟ್ಠಾ ಸುದ್ಧಾ ಅನ್ತಾ ಅನಾಪತ್ತಿಕಾಲಸಙ್ಖಾತಾ ಉಭೋ ಕೋಟಿಯೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಕತ್ವಾ ಸುದ್ಧನ್ತನಾಮಕೋ ಪರಿವಾಸೋ ಚ. ಏತ್ಥ ಚ ಭೇದಾದಿಂ ವಕ್ಖತಿ.

ಸಮ್ಮಾ ದಿವಸಾದೀನಂ ಓಧಾನಂ ಪಕ್ಖೇಪೋ ಯತ್ಥ ಸೋ ಸಮೋಧಾನೋ, ಪರಿವಾಸೋ. ದಿವಸೇಸು ದಿವಸೇ ವಾ ಆಪತ್ತೀಸು ಆಪತ್ತಿಯೋ ವಾ ಸಬ್ಬಾ ನಾನಾವತ್ಥುಕಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ಓಧಾಯ ದಾತಬ್ಬಪರಿವಾಸೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತ್ಥಾಪಿ ಭೇದಾದಿಂ ವಕ್ಖತಿ.

೫೦೮. ತತ್ರಾತಿ ತೇಸು ತೀಸು ಪರಿವಾಸೇಸು. ‘‘ಯೋ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ಇತೀತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ಯೋ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಪರಿವಾಸೋ, ಅಯನ್ತಿ ಏವಂ ಪಕಾಸಿತೋತಿ ಯೋಜನಾ.

೫೦೯-೧೦. ಪರಿವಾಸದಾನಕಾಲೇ ವುಚ್ಚಮಾನಾಯ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಪಧಾನಲಕ್ಖಣಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ವತ್ಥುಗೋತ್ತವಸೇನಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ‘‘ವತ್ಥೂ’’ತಿ ಸುಕ್ಕಮೋಚನಾದಿಕೋ ವೀತಿಕ್ಕಮೋ ವುಚ್ಚತಿ. ಅಯಮೇವ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಆದಿಕಂ ಗಂ ವಾಚಂ ಸಞ್ಞಞ್ಚ ತಾಯತಿ ರಕ್ಖತೀತಿ ಕತ್ವಾ ‘‘ಗೋತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ತಞ್ಹಿ ಸಜಾತಿಯಸಾಧಾರಣವಿಜಾತಿಯವಿನಿವತ್ತನವಸೇನ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗನ್ತುಂ ಅದತ್ವಾ ವಾಚಂ ಸದ್ದಂ, ತಬ್ಬಿಸಯಂ ಸಞ್ಞಞ್ಚ ರಕ್ಖತಿ. ಇದಂ ವತ್ಥುಗೋತ್ತದ್ವಯವಾಚಕಂ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಕಾಯಸಂಸಗ್ಗವಿಸೇಸವಚನಞ್ಚ ‘‘ನಾನಾವತ್ಥುಕಾ’’ತಿ ಸಾಮಞ್ಞವಚನಞ್ಚಾತಿ ಇಮಿನಾ ವಚನದ್ವಯೇನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಂ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗ’ನ್ತಿಆದಿವಚನೇನಾಪಿ ‘ನಾನಾವತ್ಥುಕಾಯೋ’ತಿಆದಿವಚನೇನಾಪಿ ವತ್ಥುಚೇವ ¶ ಗೋತ್ತಞ್ಚ ಸಙ್ಗಹಿತ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೨). ನಾಮಾಪತ್ತಿವಸೇನ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋತಿ ಸಜಾತಿಸಾಧಾರಣನಾಮಂ, ಆಪತ್ತೀತಿ ಸಬ್ಬಸಾಧಾರಣನಾಮನ್ತಿ ದ್ವೀಹಿ ನಾಮೇಹಿ ತಂತಂವೀತಿಕ್ಕಮವಸೇನ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬತೋ ತದೇವ ಆಪತ್ತೀತಿ ಏವಮುಭಿನ್ನಂ ನಾಮಾಪತ್ತೀನಂ ವಸೇನ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಕಮ್ಮವಾಚಾ ಹಿ ಕಾತಬ್ಬಾತಿ ‘‘ವತ್ಥುಗೋತ್ತವಸೇನಾಪೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಅಪಿ-ಸದ್ದೋ ‘‘ನಾಮಾಪತ್ತಿವಸೇನ ವಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋತಿ ಸಜಾತಿಸಾಧಾರಣನಾಮಂ, ಆಪತ್ತೀತಿ ಸಬ್ಬಸಾಧಾರಣನಾಮನ್ತಿ ದ್ವೀಹಿ ನಾಮೇಹೀತಿ ಇದಂ ಸಮುಚ್ಚಿನೋತೀತಿ ಉಭಯಂ ಏಕತೋ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮವಾಚಾ ಕಾತಬ್ಬಾತಿ. ‘‘ನಾಮಾಪತ್ತಿವಸೇನ ¶ ವಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ವಿಕಪ್ಪತ್ಥೇನ ವಾ-ಸದ್ದೇನ, ‘‘ಅಹಂ ಭನ್ತೇ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಆಪಜ್ಜಿಂ ಏಕಾಹಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯೋ’ತಿ ಏವಂ ನಾಮಮತ್ತವಸೇನ ವಾ ಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ವುತ್ತವಿಸೇಸನಿವತ್ತನತ್ಥಮತ್ತಸದ್ದವಸೇನ ಚ ವತ್ಥುಗೋತ್ತವಿರಹಿತೇನ ಕೇವಲೇನ ನಾಮಾಪತ್ತಿಮತ್ತೇನ ಪಯೋಜೇತ್ವಾ ಕಾತಬ್ಬಾಯೇವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಕರಣಪ್ಪಕಾರೋ ಪನ ಸಮುಚ್ಚಯಕ್ಖನ್ಧಕೇ ಆಗತನಯೇನ ಆಪನ್ನಪುಗ್ಗಲನಾಮೇನ ಚ ಏಕಾಹಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾದಿವಚನೇನ ಚ ಯೋಜೇತ್ವಾ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ತಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಪರಿವಾಸೋ’’ತಿ ಪಕರಣತೋ ಲಬ್ಭತಿ, ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಪತ್ತಿಕಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಪರಿವಾಸೋ ದಾತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

ತೇನ ಚಾತಿ ಲದ್ಧಪರಿವಾಸೇನ ಅನ್ತೋಸೀಮಾಯ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸಿನ್ನೇನ ಪಗ್ಗಹಿತಞ್ಜಲಿನಾ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಚ. ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ವತ್ತ’’ನ್ತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ. ‘‘ಸಮಾದಾನೇಪ್ಯಯಂ ನಯೋ’’ತಿ (ವಿ. ವಿ. ೫೧೪) ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ‘‘ವತ್ತಂ ಸಮಾದಿಯಾಮಿ, ಪರಿವಾಸಂ ಸಮಾದಿಯಾಮೀ’’ತಿ ಇಮೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಅಞ್ಞತರಂ ವಾ ದ್ವಯಮೇವ ವಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವತ್ವಾ ಪಾರಿವಾಸಿಕಕ್ಖನ್ಧಕೇ ವುತ್ತವತ್ತಪೂರಣತ್ಥಂ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಆದಿತೋ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಆರೋಚೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ತಥಾ ¶ ವತ್ತಂ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೇನ ಪಠಮಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ‘‘ಅಹಂ ಭನ್ತೇ ಏಕಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿಂ ಸಞ್ಚೇತನಿಕಂ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಂ ಏಕಾಹಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ, ಸೋಹಂ ಸಙ್ಘಂ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಸಞ್ಚೇತನಿಕಾಯ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಯಾ ಏಕಾಹಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯ ಏಕಾಹಪರಿವಾಸಂ ಯಾಚಿಂ, ತಸ್ಸ ಮೇ ಸಙ್ಘೋ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಸಞ್ಚೇತನಿಕಾಯ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಯಾ ಏಕಾಹಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯ ಏಕಾಹಪರಿವಾಸಂ ಅದಾಸಿ, ಸೋಹಂ ಪರಿವಸಾಮಿ, ವೇದಯಾಮಾಹಂ ಭನ್ತೇ, ವೇದಯತೀತಿ ಮಂ ಸಙ್ಘೋ ಧಾರೇತೂ’’ತಿ ಏವಂ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಂ.

‘‘ಇಮಞ್ಚ ಪನತ್ಥಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಯಾಯ ಕಾಯಚಿ ವಾಚಾಯ ಆರೋಚೇತುಂ ವಟ್ಟತಿಯೇವಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೨) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ಯಾಯ ಕಾಯಚಿ ಭಾಸಾಯಪಿ ಆರೋಚೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

೫೧೧. ಪುನಪ್ಪುನಾಗತಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನ’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ. ಪುಬ್ಬೇ ಆರೋಚನಟ್ಠಾನಂ ಅಸಮ್ಪತ್ತಾನಂ ಆಗನ್ತುಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಮ್ಪಿ. ಆರೋಚೇನ್ತೋವಾತಿ ಏಕಸ್ಸ ಆರೋಚನೇ ಸೋ ಚೇ ವುಡ್ಢತರೋ ಹೋತಿ, ‘‘ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವತ್ವಾ, ನವಕೋ ಚೇ, ‘‘ಆವುಸೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅವಸಾನೇ ‘‘ಮಂ ಆಯಸ್ಮಾ ಧಾರೇತೂ’’ತಿ, ದ್ವೇ ಚೇ ಹೋನ್ತಿ, ‘‘ಮಂ ಆಯಸ್ಮನ್ತಾ ಧಾರೇನ್ತೂ’’ತಿ, ತಯೋ ಚೇ, ‘‘ಮಂ ಆಯಸ್ಮನ್ತೋ ಧಾರೇನ್ತೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಆರೋಚೇನ್ತೋವ. ರತ್ತಿಯಾ ಛೇದಂ ಅಕತ್ವಾತಿ ‘‘ಪಕತತ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಚ್ಛನ್ನೇ’’ತಿಆದಿನಾ (ಚೂಳವ. ೮೧) ನಯೇನ ವುತ್ತಏಕಸೇನಾಸನೇ ಪಕತತ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಅರುಣುಟ್ಠಾಪನವಸೇನ ¶ ಕರಿಯಮಾನೇನ ಸಹವಾಸೇನ ವಾ ‘‘ಪಕತತ್ತಭಿಕ್ಖೂಹಿ ವಿನಾ ಏಕಕೇನ ವಾಸೋ’’ತಿ ವುತ್ತವಿಪ್ಪವಾಸೇನ ವಾ ‘‘ಆಗನ್ತುಕಾನಂ ಆರೋಚನಾಯ ಅಕರಣ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಅನಾರೋಚನೇನ ವಾ ಸಮ್ಭವನ್ತಂ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದಮಕತ್ವಾ. ವತ್ತಭೇದಂ ಅಕತ್ವಾ ವಾ ಪಾರಿವಾಸಿಕಕ್ಖನ್ಧಕೇ ಪಾರಿವಾಸಿಕಸ್ಸ ಪಞ್ಞತ್ತವತ್ತತೋ ಏಕಮ್ಪಿ ಅಹಾಪೇತ್ವಾ ಚ. ಸದಾ ವಸೇತಿ ಪರಿವಾಸಂ ವಸಿತುಂ ¶ ಪರಿಕಪ್ಪಿತಾ ಸಬ್ಬದಿವಸಾ ಯಾವ ಖಿಣನ್ತಿ, ತಾವ ವಸೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೫೧೨. ತತ್ಥ ಪರಿವಾಸೋ ವಿಸೋಧೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ ಚೇತಿ ತಸ್ಸ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಮಹನ್ತತ್ತಾ ಆಗತೇ ಆಗನ್ತುಕಭಿಕ್ಖೂ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ಆರೋಚೇನ್ತೇನ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದಂ ಅಕತ್ವಾ ಪರಿವಾಸಂ ಸೋಧೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ ಚೇ ಹೋತಿ. ತಂ ವತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾನಾತಿ ತಥಾ ಸಮಾದಿನ್ನಂ ವತ್ತಂ ಉಪರಿ ವಕ್ಖಮಾನನಯೇನ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ.

೫೧೩. ಕತ್ಥ ನಿಕ್ಖಿಪೇಯ್ಯಾತಿ ಆಹ ‘‘ತತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥೇವ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ವಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಯಸ್ಮಿಂ ವತ್ತಂ ಸಮಾದಿನ್ನಂ, ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ವಾ. ಪುಗ್ಗಲೇ ವಾತಿ ಭಿಕ್ಖೂಸು ಉಟ್ಠಾಯ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಗತೇಸು ಅನ್ತೋಸೀಮಾಯಯೇವ ಓಹೀನೇ ಏಕಭಿಕ್ಖುಮ್ಹಿ ವಾ ಅಸತಿಯಾ ಬಹಿಸೀಮಂ ಗತೇನ ಸರಿತಕ್ಖಣೇ ಅತ್ತನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ತಸ್ಸಾಯೇವ ಪರಿಸಾಯ ಪರಿವಾಸದಾನೇ ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತೇ ಪುಗ್ಗಲೇ ವಾ ಆಗನ್ತುಕಭಿಕ್ಖು ಚೇ, ತಸ್ಸ ವಾ ಸನ್ತಿಕೇ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ವತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಕಥಂ ನಿಕ್ಖಿಪೇ’ತಿ ಆಹ ‘‘ನಿಕ್ಖಿಪಾಮೀ’’ತಿಆದಿ. ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ನಿಕ್ಖಿಪಾಮೀ’’ತಿ ಏತಂ ಪಚ್ಚಾಮಸತಿ. ತಂ ವತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ತನಾ ಸಮಾದಿನ್ನಂ ತಂ ವತ್ತಂ.

೫೧೪. ಅಯಂ ನಯೋತಿ ‘‘ಏಕಪದೇನಾಪಿ ದ್ವೀಹಿ ಪದೇಹಿ ವಾ ಪನಾ’’ತಿ ಏವಂ ಅನನ್ತರೋದಿತನಯೋ.

೫೧೫-೨೦. ಪಕತತ್ತೋತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಸಗ್ಗಮೋಕ್ಖಾವರಣಾಭಾವೇನ ಪಕತೋ ಪುಬ್ಬಸರೂಪೇನೇವ ಠಿತೋ ಅತ್ತಾ ಏತಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಪಕತತ್ತೋ’’ತಿ ಕಥೀಯತಿ. ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲಸ್ಮಿನ್ತಿ ಅರುಣತೋ ಪುರಿಮಕಾಲೇ.

ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತವಿಹಾರಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ಪಾಕಾರಾದೀಹಿ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಏಕಮ್ಪಿ ಸೇನಾಸನಂ ವಿಹರನ್ತಿ ಅಸ್ಮಿನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ತಥಾ ವುಚ್ಚತಿ. ದ್ವೇ ¶ ಲೇಡ್ಡುಪಾತೇ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಲೇಡ್ಡುಪಾತದ್ವಯಸ್ಸ ಅವಧಿಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಪರಿಕ್ಖೇಪತೋ ಬಹೀ’’ತಿ, ‘‘ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತತೋ ಪರಿಕ್ಖೇಪಾರಹಟ್ಠಾನಾ ಬಹೀ’’ತಿ ಚ.

ಪರಿಕ್ಖೇಪಾರಹಟ್ಠಾನಂ ¶ ನಾಮ ಕತಮನ್ತಿ? ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ (ವಿಸುದ್ಧಿ. ೧.೩೧) ಧುತಙ್ಗನಿದ್ದೇಸೇ ‘‘ಮಜ್ಝಿಮಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ವಿಹಾರಸ್ಸಾಪಿ ಗಾಮಸ್ಸೇವ ಉಪಚಾರಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಉಭಿನ್ನಂ ಲೇಡ್ಡುಪಾತಾನಂ ಅಬ್ಭನ್ತರಾ ಮಿನಿತಬ್ಬ’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಇದಮೇತ್ಥಪಮಾಣ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಪಠಮಲೇಡ್ಡುಪಾತಂ ಹೋತಿ, ಗಾಮೇ ವುತ್ತೇನ ವಿಧಿನಾ ವಿಹಾರಪರಿಯನ್ತೇ ಠಿತಭತ್ತಸಾಲಗಿಲಾನಸಾಲಾದಿಸೇನಾಸನೇ ಚೇ ಪರಿಕ್ಖೇಪೋ ಅತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ವಾ, ನತ್ಥಿ ಚೇ, ನಿಬ್ಬಕೋಸಸ್ಸ ಉದಕಪಾತಟ್ಠಾನೇ ಠಿತೇನ ಮಾತುಗಾಮೇನ ಛಡ್ಡಿತಭಾಜನಧೋವನೋದಕಪತನಟ್ಠಾನೇ ವಾ ಸೇನಾಸನತೋ ದೂರೇ ಚೇತಿಯಙ್ಗಣೇ, ಬೋಧಿಯಙ್ಗಣೇ ವಾ ಠತ್ವಾ ಬಲಮಜ್ಝಿಮಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಬಲಪ್ಪಮಾಣೇನ ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಮುಟ್ಠಿಯಾ ಗಹಿತಪಾಸಾಣಸ್ಸ ಪತನಟ್ಠಾನಂ ವಿಹಾರೂಪಚಾರೋ ನಾಮ, ತದೇವ ಪಾಕಾರಾದೀಹಿ ಪರಿಕ್ಖೇಪಾರಹಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ. ತತ್ಥ ಠತ್ವಾ ತಥೇವ ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಪಾಸಾಣಸ್ಸ ಪತನಟ್ಠಾನಂ ಏಕೋ ಲೇಡ್ಡುಪಾತೋ, ತತ್ಥಾಪಿ ಠತ್ವಾ ತಥೇವ ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಪಾಸಾಣಸ್ಸ ಪತನಟ್ಠಾನಂ ಏಕೋ ಲೇಡ್ಡುಪಾತೋತಿ ಏವಂ ದ್ವೇ ಲೇಡ್ಡುಪಾತಾ ಗಹೇತಬ್ಬಾ.

ಮಗ್ಗತೋ ಓಕ್ಕಮಿತ್ವಾತಿ ಮಗ್ಗತೋ ಅಪಸಕ್ಕಿತ್ವಾ. ಗುಮ್ಬೇನಾತಿ ರುಕ್ಖಗಹನೇನ ವಾ ಲತಾಗಹನೇನ ವಾ. ವತಿಯಾತಿ ಕಣ್ಟಕಸಾಖಾದೀಹಿ ಕತಾಯ ವತಿಯಾ.

ವತ್ತಮಾದಾಯಾತಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನ ವತ್ತಂ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ. ಆರೋಚೇತ್ವಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತನಯೇನ ಆರೋಚೇತ್ವಾ.

ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾತಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನ ವತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ. ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಅತ್ತನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಹತ್ಥಪಾಸದಾನತ್ಥಾಯ ಆಗತೋ ಭಿಕ್ಖು. ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸನ್ತಿಕೇ’’ತಿ ಸೇಸೋ.

ಆರೋಚೇತ್ವಾ ¶ ವಾತಿ ಅತ್ತನೋ ನವಕತರೋ ಚೇ, ‘‘ಆವುಸೋ’’ತಿ, ವುಡ್ಢೋ ಚೇ, ‘‘ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಯಥಾವುತ್ತನಯೇನೇವ ಆರೋಚೇತ್ವಾ. ಸೇಸನ್ತಿ ಅವಸೇಸವಿನಿಚ್ಛಯಂ. ಸಮುಚ್ಚಯಸ್ಸಾತಿ ಚೂಳವಗ್ಗಾಗತಸ್ಸ ತತಿಯಸಮುಚ್ಚಯಕ್ಖನ್ಧಕಸ್ಸ. ಅಟ್ಠಕಥಾಯಚಾತಿ ‘‘ಸಚೇ ಅಞ್ಞೋ ಕೋಚಿ ಭಿಕ್ಖು ಕೇನಚಿದೇವ ಕರಣೀಯೇನಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೨) ಅಟ್ಠಕಥಾಗತವಿನಿಚ್ಛಯೇನಾಪಿ.

ವಿಭಾವಯೇತಿ ‘‘ಸಚೇ ಯಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ತತ್ಥ ಆಗತಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಭಾಸಮಾನಸ್ಸ ಸದ್ದಂ ಸುಣಾತಿ, ತಸ್ಸ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಂ. ತಥಾ ಅಕರೋನ್ತಸ್ಸ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದೋ ಚ ವತ್ತಭೇದೋ ಚ ಹೋತಿ ದುಕ್ಕಟಂ ಆಪಜ್ಜತಿ. ಸಚೇ ಸೋ ದ್ವಾದಸರತನಬ್ಭನ್ತರಂ ಪತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸೇವ ಪಕ್ಕನ್ತೋ ಹೋತಿ, ರತ್ತಿಚ್ಛೇದೋವ ಹೋತಿ, ನ ವತ್ತಭೇದೋ ¶ . ಸಚೇ ಅತ್ತನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗತೋ ಕೇನಚಿದೇವ ಕರಣೀಯೇನ ಗತೋ ಹೋತಿ, ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಯಂ ಪಠಮಂ ಪಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ವತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಂ. ಏವಂ ಪರಿಕಪ್ಪಿತದಿವಸೇ ಪುಣ್ಣೇ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚವಿನೋದನತ್ಥಂ ಅತಿರೇಕೇ ಚ ದಿವಸೇ ವತ್ತಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಪರಿಯೋಸಾನೇ ವತ್ತೇ ಅಸಮಾದಿನ್ನೇ ಮಾನತ್ತಾರಹೋ ನ ಹೋತೀತಿ ಸಙ್ಘಂ ಉಪಸಙ್ಕಮ್ಮ ವತ್ತಂ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ ಖನ್ಧಕೇ ಆಗತನಯೇನೇವ ಮಾನತ್ತಂ ಯಾಚಿತಬ್ಬಂ. ಅನಿಕ್ಖಿತ್ತವತ್ತೇನ ಚರಿತುಕಾಮಸ್ಸ ಪುನ ವತ್ತಸಮಾದಾನಂ ಕಾತಬ್ಬಂ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ ಏತ್ತಕೋ ವಿಸೇಸೋ, ಇಮಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಗತಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಪಕಾಸೇಯ್ಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ.

೫೨೧. ನ ಜಾನತೀತಿ ಏತ್ಥ ಛನ್ದವಸೇನ ರಸ್ಸೋ ಕತೋ. ಆಪತ್ತೀನಞ್ಚ ರತ್ತೀನಂ, ಪರಿಚ್ಛೇದಂ ನ ಜಾನತೀತಿ ಬಹೂ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾಪಿ ‘‘ಏತ್ತಕಾಹಂ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಆಪನ್ನೋ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಆಪನ್ನಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾಪತ್ತೀನಂ ಪರಿಚ್ಛೇದಂ ¶ ನ ಜಾನಾತಿ, ‘‘ಮಯಾ ಆಪನ್ನಾಪತ್ತಿ ಏತ್ತಕೇ ದಿವಸೇ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ’’ತಿ ದಿವಸಪರಿಚ್ಛೇದಂ ನ ಜಾನಾತಿ.

೫೨೨. ಇದಾನಿ ತಸ್ಸ ಪಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಏಸೇವಾ’’ತಿಆದಿ. ಪರಿಸುದ್ಧೇಹೀತಿ ಸಕಲಸಂಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನೇನ ಪರಿಸುದ್ಧಸನ್ತಾನೇಹಿ ಉಪಾಲಿತ್ಥೇರಾದಿಪುಬ್ಬಾಚರಿಯೇಹಿ. ಏಸೋವ ಸುದ್ಧನ್ತೋತಿ ಏಸೋ ಯಥಾವುತ್ತಸರೂಪೋ ಸುದ್ಧನ್ತಪರಿವಾಸೋ. ಚೂಳಸುದ್ಧನ್ತನಾಮೋ ಚಾತಿ ‘‘ಯೋ ಉಪಸಮ್ಪದತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅನುಲೋಮಕ್ಕಮೇನ ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೨) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನ ಉಪಸಮ್ಪದಮಾಳಕತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅನುಲೋಮವಸೇನ ವಾ ಆರೋಚಿತದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಟಿಲೋಮವಸೇನ ವಾ ಸರನ್ತೇ ‘‘ಕಿತ್ತಕಾನಿ ದಿವಸಾನಿ ಪರಿಸುದ್ಧೋತಿ ಸರಸೀ’’ತಿ ವಿನಯಧರೇಹಿ ಪುಚ್ಛಿತೇ ‘‘ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಪರಿಸುದ್ಧೋಸ್ಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತವತೋ ತೇನ ವುತ್ತಸುದ್ಧದಿನಾನಿ ಪರಿಯನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ದಿನ್ನೋ ಯಾವ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನದಿವಸೋ, ತಾವ ಬಹುದಿವಸೇಸು ನೇತಬ್ಬಂ ಮಹಾಸುದ್ಧನ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ಇತರದಿನಾನಂ ಪೂರೇತಬ್ಬತ್ತಾ ಚೂಳಸುದ್ಧನ್ತೋ ನಾಮಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

‘‘ಅಯಞ್ಹಿ ಸುದ್ಧನ್ತಪರಿವಾಸೋ ನಾಮ ಉದ್ಧಮ್ಪಿ ಆರೋಹತಿ, ಹೇಟ್ಠಾಪಿ ಓರೋಹತಿ, ಇದಮಸ್ಸ ಲಕ್ಖಣ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೨) ವುತ್ತತ್ತಾ ಇಮಂ ಪರಿವಾಸಂ ಪರಿವಸನತೋ ಪಚ್ಛಾ ದಿವಸಂ ಸರನ್ತೋ ಪರಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಗಹಿತದಿವಸತೋ ವಡ್ಢೇತಿ ವಾ ಹಾಪೇತಿ ವಾ, ಉಭಯತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಪುನ ಪರಿವಾಸದಾನಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೨) ವಚನತೋ ಪುಬ್ಬೇ ದಿನ್ನಪರಿವಾಸೋಯೇವ ಪಮಾಣಂ ¶ . ‘‘ಏತಸ್ಸ ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ‘ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ’ತಿ ವಾ ಅಚಿರಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ‘ಚಿರಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ’ತಿ ವಾ ಅಸಮ್ಬಹುಲಮ್ಪಿ ‘ಸಮ್ಬಹುಲಾ’ತಿ ವಾ ವಿಪರೀತತೋ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿನಯಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾನಂ ಹೋತಿ, ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ‘ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ’ತಿಆದಿವಿಪರಿಯಾಯೇನ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೨ ಅತ್ಥತೋ ಸಮಾನಂ) ಅಟ್ಠಕಥಾಗತನಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಮಹಾಸುದ್ಧನ್ತನಾಮಕೋತಿ ¶ ‘‘ಯೋ ಪನ ಯಥಾವುತ್ತೇನ ಅನುಲೋಮಪಟಿಲೋಮನಯೇನ ಪುಚ್ಛಿಯಮಾನೋಪಿ ರತ್ತಿಪರಿಯನ್ತಂ ನ ಜಾನಾತಿ, ನೇವ ಸರತಿ, ವೇಮತಿಕೋ ವಾ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ದಿನ್ನೋ ಸುದ್ಧನ್ತಪರಿವಾಸೋ ಮಹಾಸುದ್ಧನ್ತೋತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೨) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಸರೂಪೋ ಮಹಾಸುದ್ಧನ್ತೋ ನಾಮ. ‘‘ಅಯಂ ಉದ್ಧಂ ನಾರೋಹತಿ, ಹೇಟ್ಠಾ ಪನ ಓರೋಹತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅಯಂ ಪರಿವಾಸೋ ಯಾವ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನದಿವಸೋ, ತಾವ ಪೂರೇತಬ್ಬತೋ ತತೋ ಉದ್ಧಂ ನಾರೋಹತಿ. ಅನ್ತರಾಳೇ ಅತ್ತನೋ ಸುದ್ಧಕಾಲಂ ಪರಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಸರತಿ ಚೇ, ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನಿವತ್ತನತೋ ದಿವಸಹಾನಂ ಪನ ಹೋತೇವ.

೫೨೩. ‘‘ಅಞ್ಞತರೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಆಪನ್ನೋ ಹೋತಿ, ಸೋ ಆಪತ್ತಿಪರಿಯನ್ತಂ ನ ಜಾನಾತಿ, ರತ್ತಿಪರಿಯನ್ತಂ ನ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ೧೫೬) ಆಗತವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಇಮಸ್ಸ ಪರಿವಾಸಸ್ಸ ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ ತಂ ವತ್ಥುಂ ಸಙ್ಗಹೇತುಂ ‘‘ಆಪತ್ತೀನಂ ಚಾ’’ತಿಆದಿಂ ವತ್ವಾಪಿ ‘‘ಆಪತ್ತಿಪರಿಯನ್ತಂ ಪನ ‘ಏತ್ತಕಾ ಅಹಂ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಆಪನ್ನೋ’ತಿ ಜಾನಾತು ವಾ ಮಾ ವಾ, ಅಕಾರಣಮೇತ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೨) ಪಟಿಸೇಧೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪಧಾನಭಾವೇನ ವುತ್ತರತ್ತಿಪರಿಯನ್ತಸ್ಸ ಅಪರಿಜಾನನಮತ್ತಮೇವ ಪಮಾಣನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ದುವಿಧೋಪೀ’’ತಿಆದಿ. ದುವಿಧೋಪಿ ಅಯಂ ಸುದ್ಧನ್ತಪರಿವಾಸೋ ಏಕಚ್ಚಂ ರತ್ತಿಪರಿಚ್ಛೇದಂ, ಸಕಲಂ ವಾ ರತ್ತಿಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಅಜಾನತೋ ವಾ ವಿಮತಿಸ್ಸ ವಾ ದಾತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ.

೫೨೪. ಇತರೋಪಿ ಸೋ ಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸೋ ತಿಧಾ ಮತೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಧಾತುಸದ್ದಾನಂ ಅನೇಕತ್ಥತ್ತಾ ‘‘ಓಧಾನ’’ನ್ತಿ ಮಕ್ಖನಂ ವುಚ್ಚತಿ. ತೇನಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಓಧುನಿತ್ವಾ ¶ ಮಕ್ಖೇತ್ವಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೨). ‘‘ಸಮೋಧಾನ’’ನ್ತಿ ಪಕ್ಖೇಪೋ ವುಚ್ಚತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸಮೋದಹಿತ್ವಾ’’ತಿ. ಓಧಾನಞ್ಚ ಸಮೋಧಾನಞ್ಚ ಓಧಾನಸಮೋಧಾನಂ, ತಂ ಯತ್ಥ ಸೋ ಪರಿವಾಸೋ ‘‘ಓಧಾನಸಮೋಧಾನೋ’’ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಅರಿಸಾದಿಗಣೇ ಅನ್ತೋಗಧತ್ತಾ ಹೇತ್ಥ, ಉಪರಿ ಚ ಏವರೂಪೇ ಠಾನೇ ಅ-ಕಾರಪಚ್ಚಯೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ ¶ . ಪರಿವುತ್ಥದಿವಸಾನಂ ಮಕ್ಖನಞ್ಚ ಮೂಲಾಪತ್ತಿಯಂ ಅನ್ತರಾಪತ್ತೀನಂ ಪಕ್ಖಿಪನಞ್ಚ ಯಸ್ಮಿಂ ಸೋ ಪರಿವಾಸೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತೇನೇವೇತ್ಥ ‘‘ದಿವಸೇ ಪರಿವುತ್ಥೇ ತು, ಓಧುನಿತ್ವಾ ಪದೀಯತೇ’’ತಿ ವಕ್ಖತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಪರಿವುತ್ಥದಿವಸೇ ಓಧುನಿತ್ವಾ ಮಕ್ಖೇತ್ವಾ ಪುರಿಮಾಯ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಮೂಲದಿವಸಪರಿಚ್ಛೇದೇ ಪಚ್ಛಾ ಆಪನ್ನಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಸಮೋದಹಿತ್ವಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೨).

ಅಗ್ಘಪುಬ್ಬಕೋ ಮಿಸ್ಸಕಪುಬ್ಬಕೋ ಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸೋತಿ ಯೋಜನಾ, ಅಗ್ಘಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸೋ ಮಿಸ್ಸಕಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಅಗ್ಘೋ ಚ ಮಿಸ್ಸಕೋ ಚ ಅಗ್ಘಮಿಸ್ಸಕಾ, ತೇ ಪುಬ್ಬಕಾ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಅಗ್ಘಮಿಸ್ಸಕಪುಬ್ಬಕೋ, ಸಮೋಧಾನೋ. ಅಗ್ಘೇನ ಸಮೋಧಾನಂ ಅಗ್ಘಸಮೋಧಾನಂ, ತಂ ಯತ್ಥ ಸೋ ಅಗ್ಘಸಮೋಧಾನೋ, ಆಪನ್ನಾಸು ಬಹೂಸು ಸಬ್ಬಚಿರಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಪತ್ತೀನಂ ದಿವಸಗಣನಗ್ಘೇನೇವ ಪಚ್ಛಾ ಆಪನ್ನಆಪತ್ತೀನಂ ಪಕ್ಖೇಪಯುತ್ತಪರಿವಾಸೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಅಗ್ಘಸಮೋಧಾನೋ ನಾಮ ಸಮ್ಬಹುಲಾಸು ಆಪತ್ತೀಸು ಯಾ ಏಕಾ ವಾ ದ್ವೇ ವಾ ತಿಸ್ಸೋ ವಾ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ವಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಸಬ್ಬಚಿರಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯೋ, ತಾಸಂ ಅಗ್ಘೇನ ಸಮೋಧಾಯ ತಾಸಂ ರತ್ತಿಪರಿಚ್ಛೇದವಸೇನ ಅವಸೇಸಾನಂ ಊನತರಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾನಂ ಆಪತ್ತೀನಂ ಪರಿವಾಸೋ ದಿಯ್ಯತಿ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಅಗ್ಘಸಮೋಧಾನೋ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೨). ಮಿಸ್ಸಕಾನಂ ನಾನಾವತ್ಥುಕಾನಂ ಆಪತ್ತೀನಂ ಸಮೋಧಾನಂ ಮಿಸ್ಸಕಸಮೋಧಾನಂ, ತಂ ಯತ್ಥ ಸೋ ಪರಿವಾಸೋ ಮಿಸ್ಸಕಸಮೋಧಾನೋ. ಮಿಸ್ಸಕಾನಂ ನಾನಾವತ್ಥುಕಾನಂ ಆಪತ್ತೀನಂ ಏಕತೋ ಪಕ್ಖೇಪಯುತ್ತೋ ಪರಿವಾಸೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಮಿಸ್ಸಕಸಮೋಧಾನೋ ¶ ನಾಮ ಯೋ ನಾನಾವತ್ಥುಕಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ದಿಯ್ಯತೀ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೨).

೫೨೫-೭. ಏವಂ ತಿವಿಧೇ ಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸೇ ಪಠಮಪರಿವಾಸಸ್ಸ ವಿಸೇಸನಭೂತತಾಯ ಅವಯವಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಓಧಾನಸಮೋಧಾನಸದ್ದಾನಂ ಅತ್ಥಾನುವಾದೇನ ತದುಭಯಓಧಾನಸಮೋಧಾನಸರೂಪಂ ವಿಧಾತುಮಾಹ ‘‘ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ…ಪೇ… ಪಕಾಸಿತೋ’’ತಿ. ತತ್ಥ ಪಠಮಸ್ಸ ಓಧಾನ-ಸದ್ದಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಅವಯವಸ್ಸ ಅತ್ಥಸರೂಪಾನುವಾದಮಾಹ ‘‘ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ…ಪೇ… ಪದೀಯತೇ’’ತಿ. ದುತಿಯಾವಯವಸಙ್ಖಾತಸಮೋಧಾನ-ಸದ್ದಸ್ಸ ಅತ್ಥಸರೂಪಾನುವಾದಮಾಹ ‘‘ಪುರಿಮಾಪತ್ತಿಯಾ…ಪೇ… ಭಿಕ್ಖುನೋ’’ತಿ. ತೇನೇವ ಉಭಯತ್ಥಾನುವಾದೇ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನೋ’’ತಿ ಪದದ್ವಯಸ್ಸ, ‘‘ಪದೀಯತೇ ದಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಕಿರಿಯಾಪದದ್ವಯಸ್ಸ ಚ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಗಹಿತತ್ತಾ ಪುನರುತ್ತಿದೋಸಾಭಾವೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಏವಂ ಅವಯವತ್ಥಾನುವಾದೇನ ವಿಧಾತಬ್ಬಸಮುದಾಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಏಸೋಧಾನಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸೋ ಪಕಾಸಿತೋ’’ತಿ. ಏತ್ಥ ಛಾದೇನ್ತಸ್ಸ ಹೀತಿ ಹಿ-ಸದ್ದೋ ಹೇತುಮ್ಹಿ. ಏಸೋಧಾನಸಮೋಧಾನೋತಿ ಏತ್ಥ ಏತ-ಸದ್ದಸಮ್ಬನ್ಧೇನ ‘‘ಯೋ’’ತಿ ಲಬ್ಭತಿ.

ತತ್ರಾಯಂ ¶ ಯೋಜನಾ – ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ…ಪೇ… ಓಧುನಿತ್ವಾ ಯೋ ಯಸ್ಮಾ ಪದೀಯತೇ, ಪುರಿಮಾಪತ್ತಿಯಾ…ಪೇ… ಯೋ ಯಸ್ಮಾ ದಾತಬ್ಬೋ, ತಸ್ಮಾ ಏಸೋಧಾನಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸೋ ಪಕಾಸಿತೋತಿ.

ತತ್ಥ ಅನ್ತರಾಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾತಿ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಪತ್ತಿಯಾ ಪರಿವಸನ್ತೋ ವಾ ಮಾನತ್ತಾರಹೋ ವಾ ಮಾನತ್ತಂ ಚರನ್ತೋ ವಾ ಅಬ್ಭಾನಾರಹೋ ವಾ ಹುತ್ವಾ ಕದಾಚಿ ಅಞ್ಞಂ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ. ಛಾದೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಪಠಮಂ ಆಪನ್ನಾಪತ್ತಿಯಾಪಟಿಚ್ಛಾದಿತಕಾಲೇನ ಸಮಂ ವಾ ಊನಂ ವಾ ಕಾಲಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇನ್ತಸ್ಸ. ‘‘ಮೂಲಾಯಪಟಿಕಸ್ಸನೇನ ತೇ ಪರಿವುತ್ಥದಿವಸೇ ಚ ಮಾನತ್ತಚಿಣ್ಣದಿವಸೇ ¶ ಚ ಸಬ್ಬೇ ಓಧುನಿತ್ವಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೨) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ಏತ್ಥ ‘‘ಪರಿವುತ್ಥೇ’’ತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣತ್ತಾ ‘‘ಮಾನತ್ತಚಿಣ್ಣೇ ಚಾ’’ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಓಧುನಿತ್ವಾತಿ ಚ ಮೂಲಾಯಪಟಿಕಸ್ಸನವಸೇನ ಮಕ್ಖೇತ್ವಾ, ಅದಿವಸೇ ಕತ್ವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

ಯೋ ಯಸ್ಮಾ ಪದೀಯತೇ, ಸೋ ಪರಿವಾಸೋ ಸಟ್ಠಿವಸ್ಸಾನಿ ಪರಿವಸಿತ್ವಾ ಮಾನತ್ತಾರಹೋ ಹುತ್ವಾಪಿ ಅನ್ತರಾಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಏಕಾಹಮ್ಪಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದಿತೇ ಮೂಲಾಯಪಟಿಕಸ್ಸನೇನ ತೇ ದಿವಸೇ ಸಬ್ಬೇ ಮಕ್ಖೇತ್ವಾ ತಾನೇವ ಸಟ್ಠಿವಸ್ಸಾನಿ ಪುನಪಿ ಯಸ್ಮಾ ಪದೀಯತೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸಟ್ಠಿವಸ್ಸಾನಿ ಪರಿವಸಿತ್ವಾ ಮಾನತ್ತಾರಹೋ ಹುತ್ವಾಪಿ ಹಿ ಏಕದಿವಸಂ ಅನ್ತರಾಪತ್ತಿಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಪುನಪಿ ಸಟ್ಠಿವಸ್ಸಾನಿ ಪರಿವಾಸಾರಹೋ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೨).

ಪುರಿಮಾಪತ್ತಿಯಾತಿ ತೇನ ಆಪನ್ನಾಸು ಸಮ್ಬಹುಲಾಸು ಆಪತ್ತೀಸು ಸಬ್ಬಾಪತ್ತೀನಂ ಪುರೇತರಮೇವ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯ ಆಪತ್ತಿಯಾ. ಮೂಲದಿವಸೇತಿ ಪಠಮಂ ವೀತಿಕ್ಕಮದಿವಸೇ. ವಿನಿಚ್ಛಿತೇತಿ ‘‘ಅಸುಕಸಂವಚ್ಛರೇ ಅಸುಕಮಾಸೇ ಅಸುಕದಿವಸೇ’’ತಿ ನಿಯಮಿತೇ. ಸಮೋಧಾಯ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ವಿಧಾನತೋ ಯಾಚಮಾನಸ್ಸಾತಿ ವಿಧಾನತೋ ಸಙ್ಘೇನ ದಾತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ, ಸಮುಚ್ಚಯಕ್ಖನ್ಧಕೇ ವುತ್ತೇನ ವಿಧಿನಾ ಯಾಚಮಾನಸ್ಸ ತತ್ಥೇವ ವುತ್ತವಿಧಿನಾ ಸಙ್ಘೇನ ದಾತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಏಸೋ ಓಧಾನಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸೋ’’ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ.

೫೨೮-೯. ತಥಾ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತಾಸಂ ಅಗ್ಘವಸೇನ ಹೀತಿ ಹಿ-ಸದ್ದೋ ಹೇತುಮ್ಹಿ. ‘‘ಸೋತಿ ತಂಸದ್ದಸಮ್ಬನ್ಧೇನ ‘‘ಯೋ’’ತಿ ಲಬ್ಭತಿ. ತತ್ರಾಯಂ ಯೋಜನಾ – ಸಮ್ಬಹುಲಾ…ಪೇ… ತಾಸಂ ಅಗ್ಘವಸೇನ ತತೋ ಊನಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾನಂ ಆಪತ್ತೀನಂ ¶ ಸಮೋಧಾಯ ಯೋ ಯಸ್ಮಾ ಪದಾತಬ್ಬೋ ಪರಿವಾಸೋ, ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಯಥಾ ಅವಯವತ್ಥವಸೇನ ¶ ‘‘ಓಧಾನಸಮೋಧಾನೋ’’ತಿ ಪರಿವಾಸೋ ವುತ್ತೋ, ತಥಾ ‘‘ಅಗ್ಘಸಮೋಧಾನೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ.

ತತ್ಥ ಸಮ್ಬಹುಲಾಸೂತಿ ಯಾಸಂ ಆಪತ್ತೀನಂ ಪರಿವಸಿತುಕಾಮೋ, ತಾಸು ಸಮ್ಬಹುಲಾಸು ಆಪತ್ತೀಸು, ನಿದ್ಧಾರಣೇ ಭುಮ್ಮಂ. ‘‘ಏಕಾ ವಾ’’ತಿಆದಿ ನಿದ್ಧಾರಿಯನಿದ್ದೇಸೋ. ತಾಸಂ ಆಪತ್ತೀನಂ. ಅಗ್ಘವಸೇನಾತಿ ಗಣನವಸೇನ, ರತ್ತಿಪರಿಚ್ಛೇದವಸೇನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ತಾಸಂ ರತ್ತಿಪರಿಚ್ಛೇದವಸೇನಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೨). ‘‘ಪದಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತತೋತಿ ಚಿರಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಪತ್ತಿತೋ. ಊನಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾನಂ ಆಪತ್ತೀನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಉಪಯೋಗತ್ಥೇ ಸಾಮಿವಚನಂ, ಊನಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯೋ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಸಮೋಧಾಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೫೩೦. ನಾನಾ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಆದೀನಿ ವತ್ಥೂನಿ ಯಾಸಂ ತಾ ನಾನಾವತ್ಥುಕಾ, ನಾನಾವತ್ಥುಕಾ ಸಞ್ಞಾ ಯಾಸಂ ಆಪತ್ತೀನಂ ತಾ ನಾನಾವತ್ಥುಕಸಞ್ಞಾಯೋ. ಸಬ್ಬಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಯಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ, ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಆದಿಕುಲದೂಸನಾವಸಾನಾ ಯಾ ಸಬ್ಬಾ ತೇರಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾ ಆಪತ್ತಿಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಾ ಸಬ್ಬಾತಿ ಏತ್ಥ ಪಿ-ಸದ್ದೋ ವತ್ತಬ್ಬೋ. ದಾತಬ್ಬೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪರಿವಾಸೋ’’ತಿ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ. ತಾ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬೋ ಪರಿವಾಸೋತಿ ಯೋಜನಾ. ತಸ್ಸ ತೇರಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾಪತ್ತಿಯೋಪಿ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಅಹಂ ಭನ್ತೇ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಆಪಜ್ಜಿಂ ಏಕಂ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಂ…ಪೇ… ಏಕಂ ಕುಲದೂಸಕಂ, ಸೋಹಂ ಭನ್ತೇ ಸಙ್ಘಂ ತಾಸಂ ಆಪತ್ತೀನಂ ಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸಂ ಯಾಚಾಮೀ’’ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಯಾಚನಾಯ ಚ ತದನುರೂಪಾಯ ಞತ್ತಿಯಾ ಚ ಕಮ್ಮವಾಚಾಸು ಚ ನಾಮಂ ¶ ವತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಪರಿವಾಸೋ ಮಿಸ್ಸಕೋ ಮತೋ ‘‘ಮಿಸ್ಸಕಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸೋ’’ತಿ ಞಾತೋ. ದ್ವೇ, ತಿಸ್ಸೋ, ಚತಸ್ಸೋ, ಅತಿರೇಕಾ ಚ ಆಪನ್ನಸ್ಸಾಪಿ ಪರಿವಾಸಂ ದೇನ್ತೇನ ಇಮಿನಾ ನಿಯಾಮೇನ ವತ್ಥುಂ, ನಾಮಂ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

೫೩೧. ಪರಿವುತ್ಥಪರಿವಾಸಸ್ಸಾತಿ ತಿವಿಧೇ ಪರಿವಾಸೇ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ವಸೇನ ಪರಿವುತ್ಥಪರಿವಾಸಸ್ಸ. ಉತ್ತರಿ ಛ ರತ್ತಿಯೋತಿ ಪರಿವಾಸತೋ ಉತ್ತರಿ ಛ ರತ್ತಿಯೋ, ಛ ದಿವಸೇತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ‘‘ಚರಿತು’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ, ಚರಣಕಿರಿಯಾಯ ಅಚ್ಚನ್ತಸಂಯೋಗೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ. ಮಾನತ್ತಂ ದೇಯ್ಯನ್ತಿ ಯೋಜನಾ, ‘‘ಸಙ್ಘೇನಾ’’ತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ¶ ಲಬ್ಭತಿ. ಸಮುಚ್ಚಯಕ್ಖನ್ಧಕೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಛಾರತ್ತಞ್ಚ ದಾತಬ್ಬೋ, ಭಿಕ್ಖುಮಾನನವಿಧಿ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

‘‘ಪರಿವುತ್ಥಪರಿವಾಸಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಮಾನತ್ತಂ ಪಕತಂ, ತತ್ಥ ಪಭೇದೇ ಅಸತಿ ಕಸ್ಮಾ ‘‘ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಪಟಿಚ್ಛನ್ನವಸಾ ದುವೇ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ? ಪಕತಭೇದಮನಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಛಾರತ್ತಮಾನತ್ತೇ ಲಬ್ಭಮಾನವಿಸಯಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ. ಏವಞ್ಹಿ ಸತಿ ಸಮೋಧಾನಮಾನತ್ತೇ ಚ ‘‘ಛಾರತ್ತಂ ಮಾನತ್ತಂ ದೇತೂ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ೧೨೮) ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ತಮ್ಪಿ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ತಿಧಾ’’ತಿ ಕಸ್ಮಾ ನ ವುತ್ತನ್ತಿ? ತಮ್ಪಿ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಪತ್ತಿಯಾ ಪರಿವುತ್ಥಪರಿವಾಸಸ್ಸೇವ ದಾತಬ್ಬಮಾನತ್ತನ್ತಿ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಮಾನತ್ತವಚನೇನೇವ ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾ ವಿಸುಂ ನ ವುತ್ತಂ. ತೇನೇವ ಚತುಬ್ಬಿಧೇ ಮಾನತ್ತೇ ಇಮೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ವಿನಾ ದಸ್ಸೇತಬ್ಬೇಸು ದ್ವೀಸು ಮಾನತ್ತೇಸು ಪಕ್ಖಮಾನತ್ತಮತ್ತಂ ‘‘ಛಾದೇನ್ತಿಯಾ’’ತಿಆದಿಗಾಥಾಯ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಸಮೋಧಾನಮಾನತ್ತಂ ವಿಸುಂ ನ ದಸ್ಸಿತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

೫೩೪-೬. ವಿನಿದ್ದಿಟ್ಠಪ್ಪಕಾರನ್ತಿ ‘‘ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತವಿಹಾರಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಯಥಾವುತ್ತಗಾಥಾದ್ವಯೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಪ್ಪಕಾರಂ. ಆದಿಯಿತ್ವಾನ ತಂ ¶ ತೇಸನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸನ್ತಿಕೇ’’ತಿ ವಕ್ಖಮಾನತೋ ಲಬ್ಭತಿ. ತೇಸಂ ಚತುನ್ನಂ ಸಮ್ಮುಖಾ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ತಂ ವತ್ತಂ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ತಂ ತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕೇ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ಆರೋಚೇತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾಪಿ ಯುಜ್ಜತಿ. ತೇಸಮೇವ ಸಮ್ಮುಖಾ ನಿಸಿನ್ನೇನ ‘‘ಅಹಂ ಭನ್ತೇ ಏಕಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿಂ ಸಞ್ಚೇತನಿಕಂ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಸಮುಚ್ಚಯಕ್ಖನ್ಧಕಾಗತಂ ಆರೋಚನಂ ಕತ್ವಾ. ಇಮಿನಾ ಅನ್ತೋಅರುಣೇ ದಿಟ್ಠಾನಂ ಅಞ್ಞೇಸಮ್ಪಿ ಆರೋಚನಂ ಉಪಲಕ್ಖಿತಂ.

ನಿಕ್ಖಿಪೇ ಸನ್ತಿಕೇ ತೇಸಂ ವತ್ತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅರುಣೇ ಉಟ್ಠಿತೇ’’ತಿ ಅಜ್ಝಾಹರಿತಬ್ಬಂ. ಅರುಣೇ ಉಗ್ಗತೇ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಮ್ಮುಖಾ ಯಥಾವುತ್ತನಯೇನೇವ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ‘‘ವತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪಾಮಿ, ಮಾನತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪಾಮೀ’’ತಿ ಇಮೇಸು ದ್ವೀಸು ಏಕಂ ವಾ ದ್ವಯಮೇವ ವಾ ವತ್ವಾ ವತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪೇ.

೫೩೭. ತಸ್ಸ ಮಾನತ್ತಸ್ಸ. ರತ್ತಿಚ್ಛೇದಾದಿಕೋತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ವತ್ತಭೇದೋ ಗಹಿತೋ. ಅಟ್ಠಕಥಾವಸೇನ ಪಾಳಿವಸೇನಾತಿ ಯೋಜನಾ.

೫೩೮. ವೀಸತಿಯಾ ¶ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಗ್ಗೋ ಸಮೂಹೋ ವೀಸತಿವಗ್ಗೋ, ಸೋ ಏವ ವೀಸತಿವಗ್ಗಿಕೋ. ಅಬ್ಭೇಯ್ಯಾತಿ ಓಸಾರೇಯ್ಯ, ಅಬ್ಭನ್ತರಂ ಕರೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಿಧಿನಾತಿ ಸಮುಚ್ಚಯಕ್ಖನ್ಧಕಾಗತಕ್ಕಮೇನ. ಅಬ್ಭಿತೋತಿ ಸಂವಾಸೇನ ಅನ್ತೋ ಕತೋ, ಪಕತತ್ತೋತಿ ಪಕತಿಸಭಾವೋ, ಆಪತ್ತಿಂ ಅನಾಪನ್ನಕಾಲಸದಿಸೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೫೩೯. ಆಪತ್ತಿಂ ಛಾದೇನ್ತಿಯಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾತಿ ಯೋಜನಾ, ‘‘ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ, ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ‘‘ಆಪತ್ತಿ ಚಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ವಿ. ವಿ. ೫೦೫) ನಯೇನ ಪುಬ್ಬೇ ದಸ್ಸಿತೇಹಿ ದಸಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇನ್ತಿಯಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಅತ್ತನೋ ಆಪತ್ತಿಂ ಛಾದೇನ್ತಿಯಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ. ನ ಚ ಆಪತ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅತ್ತನೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಞ್ಞಿಸ್ಸಾ ¶ ಆಪತ್ತಿಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇನ್ತಿಯಾ ವಜ್ಜಪಟಿಚ್ಛಾದಿಕಾಸಙ್ಖಾತಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತೀತಿ ದೀಪಿತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಾಪತ್ತಿಭಾವಂ ದೀಪೇತಿ.

೫೪೧. ವಿರುದ್ಧಮತ್ಥಂ ನಯತಿ ಪಜಹತೀತಿ ವಿನಯೋ, ವಿನಿಚ್ಛಯೋ, ತಂ ವಿನಯಪಿಟಕತ್ಥವಿನಿಚ್ಛಯವಿಸೇಸವಿಸಯಂ ಸಮ್ಮೋಹಸಙ್ಖಾತಂ ವಿರುದ್ಧಂ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಂ ತದಙ್ಗವಸೇನ ಪಜಹನತೋ ವಿನಯನಯಸಙ್ಖಾತಂ ತತೋ ಏವ ಅತಿಬುದ್ಧಿದೀಪನಂ, ಅತಿಸಯೇನ ಬುದ್ಧಿಂ ದೀಪೇತೀತಿ ಅತಿಬುದ್ಧಿದೀಪನಂ, ತಂ ವಿನಯತ್ಥವಿನಿಚ್ಛಯಕಂ ಞಾಣಪದೀಪಂ ವಿಸೇಸೇನ ಜಾಲೇನ್ತಂ. ವಿವಿಧೇಹಿ ನಯೇಹಿ ಯುತ್ತತಾಯ ವಿವಿಧನಯಯುತಂ. ವಿನಯನಯೇತಿ ವಿನಯಪಿಟಕಸ್ಸ ಪರಸನ್ತಾನಪಾಪನೇ, ವಿನಯವಣ್ಣನಾಯನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೫೪೨-೩. ಇದಾನಿ ¶ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಕಥಾನನ್ತರಂ ಅನಿಯತಕಥಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ರಹೋನಿಸಜ್ಜಸ್ಸಾದೇನಾ’’ತಿಆದಿ. ರಹಸಿ ನಿಸಜ್ಜಾ ರಹೋನಿಸಜ್ಜಾ, ತಸ್ಸಾ ಅಸ್ಸಾದೋ ರಹೋನಿಸಜ್ಜಸ್ಸಾದೋ, ತೇನ ರಹೋನಿಸಜ್ಜಸ್ಸಾದೇನ, ಮೇಥುನಧಮ್ಮಸನ್ನಿಸ್ಸಿತೇನ ಕಿಲೇಸೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ರಹೋನಿಸಜ್ಜಸ್ಸಾದೋತಿ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಕಿಲೇಸೋ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೫೧). ‘‘ರಹೋ ನಾಮ ಚಕ್ಖುಸ್ಸ ರಹೋ ಸೋತಸ್ಸ ರಹೋ. ಚಕ್ಖುಸ್ಸ ರಹೋ ನಾಮ ನ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ ಅಕ್ಖಿಂ ವಾ ನಿಖಣಿಯಮಾನೇ ಭಮುಕಂ ವಾ ಉಕ್ಖಿಪಿಯಮಾನೇ ಸೀಸಂ ವಾ ಉಕ್ಖಿಪಿಯಮಾನೇ ಪಸ್ಸಿತುಂ. ಸೋತಸ್ಸ ರಹೋ ನಾಮ ನ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ ಪಕತಿಕಥಾ ಸೋತು’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೪೫) ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತರಹೇಸು ¶ ಚಕ್ಖುಸ್ಸ ರಹೋ ಏವ ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಪಾಳಿಯಂ ‘ಸೋತಸ್ಸ ರಹೋ’ತಿ ಆಗತಂ, ಚಕ್ಖುಸ್ಸ ರಹೇನೇವ ಪನ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೪೪-೪೪೫).

ಚಕ್ಖುಸ್ಸ ರಹತ್ತಾ ‘‘ಪಟಿಚ್ಛನ್ನ’’ನ್ತಿ ಇಮಮ್ಪಿ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನತ್ತಾ ಏವ ‘‘ಅಲಂಕಮ್ಮನಿಯ’’ನ್ತಿ ಇಮಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ನಿಸಜ್ಜಸದ್ದೋಪಾದಾನೇನ ‘‘ಆಸನೇ’’ತಿ ಇದಮ್ಪಿ ಗಹಿತಮೇವ. ‘‘ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತುಕಾಮೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಮಾತುಗಾಮೇನ ಸದ್ಧಿ’’ನ್ತಿ ಇದಮ್ಪಿ ಗಹಿತಮೇವ. ಏವಂ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭಮಾನಪದೋಪಾದಾನೇನ ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಮಾತುಗಾಮೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕೋ ಏಕಾಯ ರಹೋ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೇ ಆಸನೇ ಅಲಂಕಮ್ಮನಿಯೇ ನಿಸಜ್ಜಸ್ಸಾದೇನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಚಕ್ಖುಸ್ಸ ರಹಭಾವೇನ ಕುಟ್ಟಾದಿಪಟಿಚ್ಛನ್ನೇ ತೇನೇವ ಮೇಥುನಸೇವನಕಮ್ಮಸ್ಸ ಅನುರೂಪೇ ಆಸನೇ ತದಹುಜಾತಾಯಪಿ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಯಾ ಸಹ ನಿಸಜ್ಜಸ್ಸಾದರಾಗೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಹುತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತ್ಥ ‘‘ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸಾ’’ತಿ ತದಹುಜಾತಮ್ಪಿ ಇತ್ಥಿಂ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಕುತೋ ಲಬ್ಭತೀತಿ? ‘‘ಮಾತುಗಾಮೋ ನಾಮ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥೀ, ನ ಯಕ್ಖೀ, ನ ಪೇತೀ, ನ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾ, ಅನ್ತಮಸೋ ತದಹುಜಾತಾಪಿ ದಾರಿಕಾ, ಪಗೇವ ಮಹತ್ತರೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೪೫) ಪದಭಾಜನತೋ ಲಬ್ಭತಿ.

‘‘ನಿವಾಸೇತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಕಾಯಬನ್ಧನಂ ಬನ್ಧತಿ, ಚೀವರಂ ಪಾರುಪತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಲಕ್ಖೀಯತಿ. ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತಂ ಪಯೋಗತೋ ಪುಬ್ಬಾಪರಪಯೋಗೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ತೇನೇವ ‘‘ಪಯೋಗೇ ಚ ಪಯೋಗೇ ಚಾ’’ತಿ ವಿಚ್ಛಾಪಯೋಗೋ ಕತೋ. ನಿಸೀದತೋ ಚಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ನಿಸಜ್ಜಾಯ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ದುಕ್ಕಟಂ ಸನ್ಧಾಯ ಏಕಕಸ್ಸ ನಿಸೀದತೋತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

೫೪೪. ನಿಸಜ್ಜಾಯ ¶ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸಕಿ’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ, ಉಭಿನ್ನಂ ನಿಸಜ್ಜಾಪೂರಣವಸೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ಪುರೇ ವಾ ಪಚ್ಛಾ ವಾ ಏಕಕ್ಖಣೇ ¶ ವಾ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ವಾ ಏಕವಾರಂ ನಿಸಜ್ಜಾಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಮಾತುಗಾಮೇ ನಿಸಿನ್ನೇ ಭಿಕ್ಖು ಉಪನಿಸಿನ್ನೋ ವಾ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿ (ಪಾರಾ. ೪೪೫). ಹೋತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಪಯೋಗಗಣನಾಯ ಚ ಹೋನ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನೀತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ವಾ ಭಿಕ್ಖುನೋ ವಾ ಉಭಿನ್ನಂ ವಾ ಉಟ್ಠಾಯುಟ್ಠಾಯ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಉಪನಿಸೀದನಪಯೋಗಗಣನಾಯ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಆಪತ್ತೀಹಿಪಿ ತೀಹಿಪೀ’’ತಿ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಗ್ಗಹಣಂ ಪಾರಾಜಿಕಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾನಂ ಉಪಲಕ್ಖಣಂ ಹೋತಿ, ತೀಸು ಏಕಂ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಏತ್ಥ ‘‘ಪಯೋಗಗಣನಾಯಾ’’ತಿ ಇದಂ ಪಾರಾಜಿಕಾಯ ನ ಲಬ್ಭತಿ ಏಕಪಯೋಗೇನೇವ ಸಿಜ್ಝನತೋ. ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ, ಪನ ಸರೀರತೋ ಪುನಪ್ಪುನಂ ವಿಯುಜ್ಜಿತ್ವಾ ಫುಸನೇನ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಞ್ಚ ಯಥಾವುತ್ತನಯೇನೇವ ಲಬ್ಭತಿ.

ಬಹೂಸುಪಿ ಮಾತುಗಾಮೇಸು ಬಹುಕಾನಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನಿ ಹೋನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಬಹೂಸು ಮಾತುಗಾಮೇಸು ನಿಸಿನ್ನೇಸು ನಿಸಿನ್ನಾನಂ ಗಣನಾಯ ಏಕೇನೇವ ಪಯೋಗೇನ ಬಹೂನಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನಿ ಚ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾ ಚ ಹೋನ್ತಿ. ‘‘ಪಯೋಗಗಣನಾಯ ಚಾ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ಏತ್ಥಾಪಿ ಯುಜ್ಜಮಾನತ್ತಾ ತಾಸು ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಉಟ್ಠಾಯುಟ್ಠಾಯ ಪುನಪ್ಪುನಂ ನಿಸೀದನ್ತೀಸು, ಸಯಞ್ಚ ಉಟ್ಠಾಯುಟ್ಠಾಯ ಪುನಪ್ಪುನಂ ನಿಸೀದತೋ ತಾಸಂ ಗಣನಾಯ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಾಪತ್ತಿಯೋ ಪಯೋಗಗಣನಾಯ ಚ ಬಹೂ ಹೋನ್ತೀತಿ ಇದಂ ಲಬ್ಭತಿ. ಏತ್ಥಾಪಿ ಪನ ಪಾರಾಜಿಕಂ ನ ಲಬ್ಭತಿ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ, ಪಾಚಿತ್ತಿಯಞ್ಚ ಲಬ್ಭತಿ.

೫೪೫. ಸಮೀಪೇ ಠಿತೋಪಿ ಅನ್ಧೋ ಅನಾಪತ್ತಿಂ ನ ಕರೋತೀತಿ ಸೋತಸ್ಸ ರಹಭಾವೇ ಅಸತಿಪಿ ಪಧಾನಭೂತಸ್ಸ ‘‘ಚಕ್ಖುಸ್ಸ ರಹೋ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ಅಙ್ಗಸ್ಸ ವಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅನ್ತೋದ್ವಾದಸಹತ್ಥಕೇ’’ತಿ, ಇಮಿನಾ ಸವನೂಪಚಾರೇ ವಿಜ್ಜಮಾನೇಪೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಇತ್ಥೀನಂ ತು ಸತಮ್ಪಿ ಚ ನ ಕರೋತಿ ಅನಾಪತ್ತಿನ್ತಿ ¶ ಯೋಜನಾ, ವಿಞ್ಞುನೋ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಅಸನ್ನಿಹಿತಭಾವೇನಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ‘‘ಇತ್ಥೀನಮ್ಪಿ ಸತಮ್ಪಿ ಚಾ’’ತಿ ಲಿಖನ್ತಿ, ತತೋಪಿ ಅಯಮೇವ ಪಾಠೋ ಸುನ್ದರೋ. ಪಿ-ಸದ್ದೋ ವಾ ತು-ಸದ್ದತ್ಥೇ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ.

೫೪೬. ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸಮೀಪೇ’’ತಿ ಸೇಸೋ, ‘‘ನಿದ್ದಾಯನ್ತೋಪೀ’’ತಿ ಏತಸ್ಸ ವಿಸೇಸಕೇನ ‘‘ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ನಿದ್ದಾಯನ್ತೋತಿ ಇಮಸ್ಸ ನಿವತ್ತಿತತ್ತಾ ಸಮೀಪೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ನಿದ್ದಾಯನ್ತೋಪಿ ಅನನ್ಧೋ ಮನುಸ್ಸಪುರಿಸೋ ಅನಾಪತ್ತಿಂ ಕರೋತೀತಿ ಲಬ್ಭತಿ. ‘‘ಕೇವಲ’’ನ್ತಿ ವಿಸೇಸನೇನ ಬಲವನಿದ್ದೂಪಗತೋ ¶ ಗಹಿತೋತಿ ತಥಾ ಅಹುತ್ವಾ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಆಪನ್ನಾಪನ್ನೇ ವಿನಿಚ್ಛಿನಿತ್ವಾ ಪವತ್ತಮಾನಾಯ ಕಪಿನಿದ್ದಾಯ ನಿದ್ದಾಯನ್ತೋಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿಂ ಕರೋತೀತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ಲಬ್ಭತಿ. ‘‘ಪಿಹಿತದ್ವಾರಗಬ್ಭಸ್ಸಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಮಜ್ಝಪದಲೋಪೀಸಮಾಸವಸೇನ ‘‘ಪಿಹಿತಗಬ್ಭಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ‘‘ದ್ವಾರೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ದ್ವಾರೇಕದೇಸಭೂತಂ ಉಮ್ಮಾರಂ ವಾ ತಂಸಮೀಪಂ ವಾ ಉಪಚಾರೇನ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ಗಬ್ಭೋ ಪಿಹಿತದ್ವಾರೋ ನ ಹೋತಿ, ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಬ್ಯತಿರೇಕತೋ ದಸ್ಸಿತಂ.

೫೪೭. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅನಿಯತಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಪಾಳಿಯಂ ಅನಾಪತ್ತಿವಾರೇ ಅಸತಿಪಿ ‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಮಾತುಗಾಮೇನ ಸದ್ಧಿಂ ರಹೋ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೇ ಆಸನೇ ನಿಸಜ್ಜಂ ಕಪ್ಪೇಯ್ಯ, ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ೨೮೫) ಪಞ್ಚಮಸ್ಸ ಅಚೇಲಕವಗ್ಗಸ್ಸ ಚತುತ್ಥಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಅನಾಪತ್ತಿವಾರೇ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಯೋ ಕೋಚಿ ವಿಞ್ಞೂ ಪುರಿಸೋ ದುತಿಯೋ ಹೋತಿ, ತಿಟ್ಠತಿ ನ ನಿಸೀದತಿ, ಅರಹೋಪೇಕ್ಖೋ, ಅಞ್ಞವಿಹಿತೋ ನಿಸೀದತಿ, ಉಮ್ಮತ್ತಕಸ್ಸ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೨೮೮) ವುತ್ತೇ ಅನಾಪತ್ತಿವಾರೇ ಸಙ್ಗಹೇತುಮಾಹ ‘‘ಅನನ್ಧೇ ಸತೀ’’ತಿಆದಿ. ‘‘ಏತಸ್ಸ ಸಮೀಪೇ’’ತಿ ಪಕರಣತೋ ಲಬ್ಭತಿ. ಇಧ ಪುಲ್ಲಿಙ್ಗನಿದ್ದೇಸೇನ ಪುರಿಸೋ ಲಬ್ಭತಿ, ‘‘ತೇನಾಪಿ ಅಬಾಲೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕೇನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಇದಞ್ಚ ¶ ‘‘ವಿಞ್ಞುಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಲಬ್ಭತಿ. ಅನ್ಧಸದಿಸನಿದ್ದೂಪಗತಪಟಿಪಕ್ಖವಾಚಿಅನನ್ಧಪದೇನ ‘‘ಅನಿದ್ದಾಯನ್ತೇ’’ತಿ ಲಬ್ಭತಿ, ಮನಾಪಾಮನಾಪಂ ಜಾನನ್ತೇ ಅನಿದ್ದಾಯನ್ತೇ ಮನುಸ್ಸಪುರಿಸೇ ದಸ್ಸನೂಪಚಾರಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ವಿಜ್ಜಮಾನೇತಿ ಅತ್ಥೋ.

‘‘ನಿಸಜ್ಜಪಚ್ಚಯಾ ದೋಸೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ, ಏವರೂಪೇ ರಹೋ ಆಸನೇ ಮಾತುಗಾಮೇನ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಸಿನ್ನಪಚ್ಚಯಾ ಆಪತ್ತಿ ನತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಠಿತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾಪಿ ತದೇವ ಪದಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ವಿಞ್ಞುಮ್ಹಿ ಪಟಿಬಲೇ ಮನುಸ್ಸಪುರಿಸೇ ಅಸನ್ನಿಹಿತೇಪಿ ತಥಾವಿಧೇ ರಹೋ ಆಸನೇ ಮಾತುಗಾಮೇ ಆಸನೇ ನಿಸಿನ್ನೇಪಿ ಸಯಾನೇಪಿ ಠಿತೇಪಿ ಸಯಂ ಠಿತಸ್ಸ ನಿಸಜ್ಜಾಯ ಅಭಾವಾ ತಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಆಪತ್ತಿ ನ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅರಹಸಞ್ಞಿನೋ ನಿಸಜ್ಜಪಚ್ಚಯಾ ದೋಸೋ ನತ್ಥೀತಿ ರಹೋ ಆಸನೇ ಮಾತುಗಾಮೇನ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಸಜ್ಜನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ‘‘ರಹೋ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾರಹಿತಸ್ಸ ನಿಸೀದತೋ ನಿಸಜ್ಜಪಚ್ಚಯಾ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಿಕ್ಖಿತ್ತಚೇತಸೋ ನಿಸಜ್ಜಪಚ್ಚಯಾ ದೋಸೋ ನತ್ಥೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೫೪೮. ಏತ್ತಾವತಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾಪತ್ತಿಮತ್ತತೋ ಅನಾಪತ್ತಿಪ್ಪಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಇಮಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ಅನಿಯತವೋಹಾರಹೇತುಭೂತಾಹಿ ತೀಹಿ ಆಪತ್ತೀಹಿ ಅನಾಪತ್ತಿಪಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ನ ದೋಸೋ’’ತಿಆದಿ. ಆಪತ್ತೀಹಿಪಿ ತೀಹಿಪೀತಿ ‘‘ನಿಸಜ್ಜಂ ಭಿಕ್ಖು ಪಟಿಜಾನಮಾನೋ ತಿಣ್ಣಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅಞ್ಞತರೇನ ¶ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ ಪಾರಾಜಿಕೇನ ವಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇನ ವಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯೇನ ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೪೪) ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಾಹಿ ‘‘ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾಪತ್ತಿಪಾಚಿತ್ತಿಯಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಇಮಾಹಿ ತೀಹಿಪಿ ಆಪತ್ತೀಹೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ.

೫೪೯. ವತ್ತಬ್ಬಭಾವೇನಾಧಿಕತದುತಿಯಾನಿಯತವಿನಿಚ್ಛಯತೋ ಪಠಮಾನಿಯತೇ ವುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯೇಹಿ ಸಮಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಪಹಾಯ ತತ್ಥ ¶ ಅವುತ್ತಂ ಇಮಸ್ಸೇವ ವಿನಿಚ್ಛಯವಿಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಅನನ್ಧಾ’’ತಿಆದಿ. ಇಧ ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಾಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸಾಪಿ ಗಹಿತತ್ತಾ ತತೋ ಅನಾಪತ್ತಿಕರಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಬಧಿರೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಅನನ್ಧೋ ಅಬಧಿರೋತಿ ‘‘ಪುರಿಸೋ’’ತಿ ಇದಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಇತ್ಥೀ’’ತಿ ಇದಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಅನನ್ಧಾಬಧಿರಾ’’ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಏವಮುಪರಿಪಿ. ತೇನಾಪಿ ಸವನೂಪಚಾರನ್ತೋಗಧೇನ ಭವಿತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅನ್ತೋದ್ವಾದಸಹತ್ಥಟ್ಠೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

೫೫೦. ‘‘ಅನ್ಧೋ ಅಬಧಿರೋ ಅನಾಪತ್ತಿಂ ನ ಕರೋತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಬಧಿರೋ ವಾಪಿ ಚಕ್ಖುಮಾ, ನ ಕರೋತಿ ಅನಾಪತ್ತಿ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಪನ ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಾಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಸನ್ಧಾಯ ಭಾಸಿತತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಪುರಿಮಾನಿಯತಕಥಾಯ ಅವುತ್ತವಿಸೇಸಸ್ಸ ದುತಿಯಾನಿಯತಕಥಾಯ ವತ್ತುಮಿಚ್ಛಿತತ್ತಾ ಅಯಮ್ಪಿ ವಿಸೇಸೋ ಇಧ ವತ್ತಬ್ಬೋ. ಕೋಯಂ ವಿಸೇಸೋ, ಯೋ ಇಧ ವತ್ತಬ್ಬೋತಿ ಚೇ? ತತ್ಥ ‘‘ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೇ ಆಸನೇ ಅಲಂಕಮ್ಮನಿಯೇ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೪೪) ವುತ್ತಂ ಆಸನಙ್ಗದ್ವಯಂ ಇಧ ‘‘ನ ಹೇವ ಖೋ ಪನ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ಆಸನಂ ಹೋತಿ ನಾಲಂಕಮ್ಮನಿಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೫೩) ನಿಸೇಧೇತ್ವಾ ‘‘ಅಲಞ್ಚ ಖೋ ಹೋತಿ ಮಾತುಗಾಮಂ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಾಹಿ ವಾಚಾಹಿ ಓಭಾಸಿತು’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೫೩) ಇದಂ ಅಪುಬ್ಬಙ್ಗಂ ವುತ್ತಂ. ತತ್ರ ಮಾತುಗಾಮೋತಿ ಅನ್ತಮಸೋ ತದಹುಜಾತಾಪಿ ದಾರಿಕಾ ಗಹಿತಾ, ಇಧ ‘‘ಮಾತುಗಾಮೋ ನಾಮ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥೀ, ನ ಯಕ್ಖೀ, ನ ಪೇತೀ, ನ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾ, ವಿಞ್ಞೂ ಪಟಿಬಲಾ ಸುಭಾಸಿತದುಬ್ಭಾಸಿತಂ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಾದುಟ್ಠುಲ್ಲಂ ಆಜಾನಿತು’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೫೪) ವಿಞ್ಞೂ ಪಟಿಬಲೋ ಮಾತುಗಾಮೋವ ವುತ್ತೋ. ತತ್ಥ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕೇನ ವಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇನ ವಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯೇನ ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೪೪) ತಿಸ್ಸೋ ಆಪತ್ತಿಯೋ ವುತ್ತಾ, ಇಧ ‘‘ನಿಸಜ್ಜಂ ಭಿಕ್ಖು ಪಟಿಜಾನಮಾನೋ ದ್ವಿನ್ನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅಞ್ಞತರೇನ ¶ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇನ ವಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯೇನ ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೫೩) ದ್ವೇಯೇವ ಆಪತ್ತಿಯೋ ವುತ್ತಾ. ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇಸು ಚ ತತ್ಥ ‘‘ಸಾ ಚೇ ಏವಂ ವದೇಯ್ಯ ‘ಅಯ್ಯೋ ¶ ಮಯಾ ದಿಟ್ಠೋ ನಿಸಿನ್ನೋ ಮಾತುಗಾಮೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಂ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತೋ’ತಿ, ಸೋ ಚ ತಂ ಪಟಿಜಾನಾತಿ, ಆಪತ್ತಿಯಾ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೪೮) ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋವ ವುತ್ತೋ, ಇಧ ಸೋ ಚ ವುತ್ತೋ, ‘‘ಸಾ ಚೇ ಏವಂ ವದೇಯ್ಯ ‘ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಮಯಾ ಸುತಂ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಮಾತುಗಾಮಂ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಾಹಿ ವಾಚಾಹಿ ಓಭಾಸೇನ್ತಸ್ಸಾ’ತಿ, ಸೋ ಚ ತಂ ಪಟಿಜಾನಾತಿ, ಆಪತ್ತಿಯಾ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೫೫) ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಾಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ಚ ವುತ್ತೋ. ಏತ್ತಕೋ ಉಭಿನ್ನಮನಿಯತಾನಂ ವಿಸೇಸೋ.

ಅಯಂ ಕಸ್ಮಾ ನ ವುತ್ತೋತಿ? ಅಯಂ ಸಮ್ಬೋಧವತ್ಥುವಿಸೇಸೋ ವತ್ತುಮಿಚ್ಛಿತೋ ಪನ ಅಟ್ಠಕಥಾಗತವಿನಿಚ್ಛಯವಿಸೇಸತೋತಿ ತಸ್ಮಾ ನ ವುತ್ತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ತಿಸಮುಟ್ಠಾನಮೇವಿದಂ ಕಾಯಚಿತ್ತವಾಚಾಚಿತ್ತಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತವಸೇನ ತೀಣಿ ಸಮುಟ್ಠಾನಾನಿ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಕತ್ವಾ.

ಇಮೇಹಿಪಿ ದ್ವೀಹಿ ಅನಿಯತಸಿಕ್ಖಾಪದೇಹಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದನ್ತರೇಸು ಪಞ್ಞತ್ತಾಯೇವ ಆಪತ್ತಿಯೋ, ಅನಾಪತ್ತಿಯೋ ಚ ದಸ್ಸಿತಾ, ನ ಕೋಚಿ ಆಪತ್ತಿವಿಸೇಸೋ ವುತ್ತೋ, ತಸ್ಮಾ ಕಿಮೇತೇಸಂ ವಚನೇನಾತಿ? ವುಚ್ಚತೇ – ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯಲಕ್ಖಣಂ ಠಪೇತುಂ ಭಗವತಾ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ವತ್ಥುಮ್ಹಿ ದ್ವೇ ಅನಿಯತಾ ಪಞ್ಞತ್ತಾ. ಕಥಂ? ಏವರೂಪಾಯಪಿ ಸದ್ಧೇಯ್ಯವಚನಾಯ ಉಪಾಸಿಕಾಯ ವುಚ್ಚಮಾನೋ ಪಟಿಜಾನಮಾನೋವ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ, ನ ಅಪ್ಪಟಿಜಾನಮಾನೋ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಯಾಯ ಕಾಯಚಿ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಚೋದಿತೇ ಪಟಿಞ್ಞಾತಕರಣಂಯೇವಙ್ಗಂ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಇಮೇಹಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇಹಿ ವಿನಿಚ್ಛಯಲಕ್ಖಣಂ ಠಪಿತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಅನಿಯತಂ ¶ ನ ವುತ್ತನ್ತಿ? ಇದಮೇವ ಲಕ್ಖಣಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅನುಗತನ್ತಿ ನ ವುತ್ತಂ.

೫೫೧. ಏವಂ ಅನಿಯತಕಥಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಕಥಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಖೋಮ’’ನ್ತಿಆದಿ ¶ . ಖೋಮನ್ತಿ ಏವಂನಾಮಕಂ ಚೀವರಂ. ಖೋಮನ್ತಿ ಗಚ್ಛವಿಸೇಸಸ್ಸ ನಾಮಂ, ತಸ್ಸ ವಾಕೇಹಿ ಕತಚೀವರಂ ಕಾರಣೋಪಚಾರವೋಹಾರವಸೇನ ‘‘ಖೋಮ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಕಪ್ಪಾಸನ್ತಿ ಕಪ್ಪಾಸಸುತ್ತಮಯಂ ಚೀವರಂ, ಇದಮ್ಪಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ‘‘ಕಪ್ಪಾಸ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಕೋಸೇಯ್ಯಂ ನಾಮ ಕೋಸಕಾರಕಿಮಿಕೋಸಂ, ಕೋಸೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ಸುತ್ತಂ ಕೋಸೇಯ್ಯಂ. ಇಧ ಪನ ತೇನ ಕೋಸೇಯ್ಯಸುತ್ತೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ಚೀವರಂ ‘‘ಕೋಸೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಸಾಣನ್ತಿ ಸಾಣವಾಕಸುತ್ತೇಹಿ ವಾಯಿತ್ವಾ ಕತಚೀವರಂ. ಇದಞ್ಚ ಖೋಮಂ ವಿಯ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಭಙ್ಗನ್ತಿ ಖೋಮಸುತ್ತಾದೀನಿ ಸಬ್ಬಾನಿ, ಏಕಚ್ಚಾನಿ ವಾ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕತಚೀವರಂ. ಇದಮ್ಪಿ ಕರಣಪ್ಪಕಾರೇನ ಲದ್ಧನಾಮಕಂ. ‘‘ಭಙ್ಗಂ ನಾಮ ಏಕಾ ಗಚ್ಛಜಾತಿ, ತಸ್ಸಾ ವಾಕಮಯಸುತ್ತೇಹಿ ವಾಯಿತ್ವಾ ಕತಚೀವರ’’ನ್ತಿ ಕೇಚಿ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಕ್ಖೇ ಖೋಮಂ ವಿಯ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಕಮ್ಬಲನ್ತಿ ಮನುಸ್ಸಲೋಮವಾಳಲೋಮಂ ವಿನಾ ಸೇಸಲೋಮೇಹಿ ವಾಯಿತ್ವಾ ಕತಚೀವರಂ ವುತ್ತನ್ತಿ. ಇದಂ ‘‘ಚೀವರಂ ನಾಮ ಛನ್ನಂ ಚೀವರಾನಂ ಅಞ್ಞತರಂ ಚೀವರ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೬೩) ಪದಭಾಜನೇ ಚ ‘‘ಖೋಮಂ ಕಪ್ಪಾಸಿಕಂ ಕೋಸೇಯ್ಯಂ ಕಮ್ಬಲಂ ಸಾಣಂ ಭಙ್ಗ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೬೨-೪೬೩) ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ಚ ವುತ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ. ‘‘ಜಾತಿತೋ’’ತಿ ¶ ಇದಂ ಪಮಾಣಾದಿಭೇದಸ್ಸ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ವುತ್ತಂ. ಜಾತಿತೋತಿ ಖೋಮಾದಿಸಾಮಞ್ಞತೋ. ಸಾಮಞ್ಞಞ್ಹಿ ‘‘ಜಾತೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ದೀಘರಸ್ಸಥೂಲಸುಖುಮನೀಲಪೀತಾದಿಭೇದಭಿನ್ನಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ವತ್ಥಾವಯವಾನಂ ಸಙ್ಗಾಹಿಕಖೋಮಸುತ್ತಮಯತಾಸಾಮಞ್ಞಂ ಜಾತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಏವಂ ಸೇಸೇಸುಪಿ.

೫೫೨. ದುಕೂಲನ್ತಿ ಏವಂನಾಮಕಂ ರುಕ್ಖವಾಕಮಯಚೀವರಂ. ಪತ್ತುಣ್ಣನ್ತಿ ಪತ್ತುಣ್ಣದೇಸೇ ಸಞ್ಜಾತವತ್ಥಂ. ‘‘ಪತ್ತುಣ್ಣಂ ಕೋಸೇಯ್ಯವಿಸೇಸೋ’’ತಿ ಅಭಿಧಾನಕೋಸೇ ವುತ್ತಂ. ಚಿನನ್ತಿ ಚಿನದೇಸೇ ಉಪ್ಪನ್ನವತ್ಥಂ. ಸೋಮಾರಪಟ್ಟಕನ್ತಿ ಸೋಮಾರದೇಸೇ ಉಪ್ಪನ್ನವತ್ಥಂ. ‘‘ಸೋಮಾರಚಿನಪಟಕ’’ನ್ತಿಪಿ ಲಿಖನ್ತಿ, ಸೋಯೇವತ್ಥೋ. ಇದ್ಧಿಜನ್ತಿ ಏಹಿಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪುಞ್ಞಿದ್ಧಿಯಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ಚೀವರಂ. ದೇವದಿನ್ನನ್ತಿ ದೇವತಾಹಿ ದಿನ್ನಂ ಚೀವರಂ. ತಞ್ಹಿ ಕಪ್ಪರುಕ್ಖೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ, ಜಾಲಿನಿಯಾ ದೇವಕಞ್ಞಾಯ ಅನುರುದ್ಧತ್ಥೇರಸ್ಸ ದಿನ್ನವತ್ಥಸದಿಸಂ. ತಸ್ಸಾತಿ ಜಾತಿತೋ ಛಬ್ಬಿಧಸ್ಸ ಕಪ್ಪಿಯಚೀವರಸ್ಸ. ಇದಂ ಛಬ್ಬಿಧಚೀವರಂ ಯಥಾರಹಂ ಅನುಲೋಮಿಕಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ದುಕೂಲಞ್ಹಿ ಸಾಣಸ್ಸ ಅನುಲೋಮಂ ವಾಕಮಯತ್ತಾ, ಪತ್ತುಣ್ಣಾದೀನಿ ಕೋಸೇಯ್ಯಸ್ಸ ಅನುಲೋಮಾನಿ ಪಾಣಕೇಹಿ ಕತಸುತ್ತಮಯತ್ತಾ, ಇದ್ಧಿಜಮ್ಪಿ ಖೋಮಾದೀನಂಯೇವ ಅಞ್ಞತರಂ ಹೋತೀತಿ ತೇಸಂ ಅನುಲೋಮಂ, ದೇವದಿನ್ನಮ್ಪಿ ಖೋಮಾದೀನಂಯೇವ ಅನುಲೋಮಂ ಹೋತಿ ತೇಸಂ ಅಞ್ಞತರಭಾವತೋ. ಯಥಾಹ –

‘‘ಸಾಣಸ್ಸ ತು ದುಕೂಲಞ್ಹಿ, ಇದ್ಧಿಜಂ ದೇವದಿನ್ನಕಂ;

ಖೋಮಾದೀನಂವಸಿಟ್ಠಂತು, ಕೋಸೇಯ್ಯಸ್ಸಾನುಲೋಮಿಕ’’ನ್ತಿ.

೫೫೩. ತಿಣ್ಣಂ ¶ ಚೀವರಾನಂ ಸಮಾಹಾರೋ ತಿಚೀವರನ್ತಿ ಪಮಾಣಯುತ್ತಂ ಸಙ್ಘಾಟಿಆದಿನಾಮೇನ ಅಧಿಟ್ಠಿತಚೀವರಸ್ಸೇವ ನಾಮತ್ತಾ ತದೇವ ವುಚ್ಚತಿ. ಗಣನವಸೇನ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಚೀವರತ್ತಯಂ ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ಸಮುದ್ದೇಕದೇಸೋಪಿ ಯಥಾ ‘‘ಸಮುದ್ದೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಏವಂ ಅಧಿಟ್ಠಿತೇಸು ತೀಸು ಚೀವರೇಸು ಅಞ್ಞತರಂ ‘‘ತಿಚೀವರ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳನ್ತಿ ¶ ಸಙ್ಘಾಟಿಆದಿವಿಸಿಟ್ಠನಾಮೇಹಿ ಅನಧಿಟ್ಠಿತಂ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ಆಯಾಮೇನ ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲಂ ಸುಗತಙ್ಗುಲೇನ ಚತುರಙ್ಗುಲವಿತ್ಥತಂ ಪಚ್ಛಿಮಂ ಚೀವರ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೫೮) ಅನುಞ್ಞಾತಂ ಪಚ್ಛಿಮಚೀವರಪರಿಯನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಕತಾಕತಸ್ಸ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಚೀವರಸ್ಸ ರುಳ್ಹಿಸಞ್ಞಾ.

ಮುಖಂ ಸನ್ದಮಾನಲಾಲಂ ಪುಞ್ಛತಿ ಏತೇನಾತಿ ಮುಖಪುಞ್ಛನನ್ತಿ ಕಪೋಲತೋ ನಿಚ್ಚಂ ಸನ್ದಮಾನಲಾಲಾನಂ ಪುಞ್ಛನತ್ಥಾಯ ಅನುಞ್ಞಾತಸ್ಸ ಚೀವರವಿಸೇಸಸ್ಸ ನಾಮಂ. ನಿಸೀದನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ನಿಸೀದನನ್ತಿ ಚ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿತುಂ ಅನುಞ್ಞಾತಸ್ಸ ಚೀವರಸ್ಸ ನಾಮಂ. ಅಧಿಟ್ಠೇಯ್ಯಾತಿ ‘‘ಇಮಂ ಕಣ್ಡುಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದಿ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ವಿ. ವಿ. ೫೮೫) ವಕ್ಖಮಾನನಯೇನ ನಾಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಮೇವ ಚಾತಿ ಸಙ್ಘಿಕೇ ಮಞ್ಚಪೀಠೇ ಸರೀರಸಮ್ಫುಸನೇನ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಾಯ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಮೋಚನತ್ಥಾಯ ತತ್ಥ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ಪರಿಭೋಗತ್ಥಾಯ ಅನುಞ್ಞಾತಂ ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಚೀವರಞ್ಚ.

೫೫೪. ಏಕಾಹನ್ತಿ ವಸನಕಿರಿಯಾಯ ಅಚ್ಚನ್ತಸಂಯೋಗೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ. ತಿಚೀವರನ್ತಿ ತಿಚೀವರೇನ. ವಿಪ್ಪವಸೇಯ್ಯಾತಿ ‘‘ಸಙ್ಘಾಟಿಯಾ ವಾ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗೇನ ವಾ ಅನ್ತರವಾಸಕೇನ ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೭೬) ವುತ್ತತ್ತಾ ಏಕದೇಸೇ ಸಮುದಾಯೋಪಚಾರವಸೇನ ಅವಯವಸ್ಸ ವಚನತೋ ತಿಣ್ಣಂ ಚೀವರಾನಂ ಅಞ್ಞತರೇನಾತಿಪಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ವಿನಾ’’ತಿ ಇದಂ ಪಚ್ಚಾಮಸತಿ. ಅಧಿಟ್ಠಾತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾಯಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ ‘‘ಪಟಿಸಙ್ಖಾ ಯೋನಿಸೋ’’ತಿ (ಮ. ನಿ. ೧.೨೨, ೨೩; ಅ. ನಿ. ೬.೫೮) ಯಥಾ, ಏತ್ಥ ‘‘ವಳಞ್ಜಿಯಮಾನ’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ, ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ವಳಞ್ಜಿಯಮಾನಂ ನಿಸೀದನಂ ತಥಾ ವಿನಾ ಚತುಮಾಸಂ ನ ವಸೇಯ್ಯಾತಿ ಯೋಜನಾ.

೫೫೫. ಕಪ್ಪಿಯನ್ತಿ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಣಂ ನೀಲಾದಿವಣ್ಣಭೇದಕರಣಂ. ಕಪ್ಪಿಯನ್ತಿ ಚ ಕಾರಣೇ ಕಾರಿಯೂಪಚಾರೇನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಬಿನ್ದುಂ ದತ್ವಾತಿ ‘‘ನೀಲಂ ವಾ ಕದ್ದಮಂ ವಾ ಕಾಳಸಾಮಂ ವಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೬೮) ವುತ್ತಲೋಹಮಲಾದಿನಾ ¶ ಯೇನ ಕೇನಚಿಪಿ ಮಙ್ಗುಲಪಿಟ್ಠಿಪ್ಪಮಾಣಾದಿಕಂ ಬಿನ್ದುಂ ದತ್ವಾ. ತತ್ಥಾತಿ ತೇಸು ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬೇಸು ತಿಚೀವರಾದೀಸು, ನಿದ್ಧಾರಣೇ ಭುಮ್ಮಂ. ತಿಚೀವರನ್ತಿ ನಿದ್ಧಾರಿತಬ್ಬಂ. ಉಪಪನ್ನನ್ತಿ ಯುತ್ತಂ. ಪಮಾಣೇನಾತಿ ಅನನ್ತರಂ ವಕ್ಖಮಾನೇನ ಪಮಾಣೇನ. ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬನ್ತಿ ‘‘ಇಮಂ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ ¶ ವಕ್ಖಮಾನನಯೇನ ನಾಮಂ ವತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ. ಏವಕಾರೇನ ಪನ ನಾಮಂ ವತ್ವಾ ನ ವಿಕಪ್ಪೇತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸಚೀವರೇಸುಪಿ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ತಿಚೀವರಂ ಅಧಿಟ್ಠಾತುಂ, ನ ವಿಕಪ್ಪೇತು’’ನ್ತಿಆದಿ (ಮಹಾವ. ೩೫೮). ತಸ್ಮಾ ತಿಚೀವರಾದೀನಿ ಅಧಿಟ್ಠಹನ್ತೇನ ‘‘ಇಮಂ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಾಮಂ ವತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ. ವಿಕಪ್ಪೇನ್ತೇನ ಪನ ‘‘ಇಮಂ ಸಙ್ಘಾಟಿ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ತಸ್ಸ ಚೀವರಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಚೀವರಂ ತುಯ್ಹಂ ವಿಕಪ್ಪೇಮೀ’’ತಿ ವಿಕಪ್ಪೇತಬ್ಬಂ. ತಿಚೀವರಂ ವಾ ಹೋತು ಅಞ್ಞಂ ವಾ, ಯದಿ ತಂ ತಂ ನಾಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಕಪ್ಪೇತಿ, ಅವಿಕಪ್ಪಿತಂ ಹೋತಿ ಅತಿರೇಕಚೀವರಟ್ಠಾನೇ ತಿಟ್ಠತಿ. ತಂ ಚೀವರನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೫೫೬-೭. ‘‘ಉಪಪನ್ನಂ ಪಮಾಣೇನಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ವುತ್ತಪ್ಪಮಾಣಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಪಚ್ಛಿಮನ್ತೇನಾ’’ತಿಆದಿ. ಸಙ್ಘಟಿತಟ್ಠೇನ ಸಙ್ಘಾಟಿ. ವತ್ಥಖಣ್ಡಾನಿ ಸಿಬ್ಬನಕಮ್ಮೇನ ಸಙ್ಘಟೇತ್ವಾ ಕತತ್ತಾ ‘‘ಸಙ್ಘಾಟೀ’’ತಿ ಚೀವರಾನಂ ಸಾಮಞ್ಞನಾಮಂ. ಇಧ ಪನ ರುಳ್ಹಿಯಾ ಅನ್ತರವಾಸಕಾದಿವಿಸೇಸನಾಮಬ್ಯತಿರಿತ್ತೇ ಚೀವರವಿಸೇಸೇ ವತ್ತತಿ. ಮುಟ್ಠಿಪಞ್ಚಕಾತಿ ಏತ್ಥ ಏಕಾದೀನಮಟ್ಠಾರಸನ್ತಾನಂ ಸಙ್ಖ್ಯಾಸದ್ದಾನಂ ಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯೇ ವತ್ತಮಾನತ್ತಾ ಪಞ್ಚಸದ್ದೋ ಚೀವರಪ್ಪಮಾಣಪ್ಪಕರಣತೋ ಲಬ್ಭಮಾನಹತ್ಥಸಙ್ಖಾತರತನೇಯೇವ ಪವತ್ತತಿ, ತೇನೇವ ಮುಟ್ಠಿಸದ್ದೋಪಿ ಉತ್ತರಪದಲೋಪೇನ ಮುಟ್ಠಿರತನೇ ವತ್ತತಿ. ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಪೂರಣೋ ಪಞ್ಚಮೋ, ಮುಟ್ಠಿಯಾ ಪಞ್ಚಮೋ ಮುಟ್ಠಿಪಞ್ಚಮೋ. ಮುಟ್ಠಿಪಞ್ಚಮೋ ಪರಿಮಾಣಮೇತಿಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಮುಟ್ಠಿಪಞ್ಚಮಕಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಮ-ಕಾರಲೋಪೇನ ‘‘ಮುಟ್ಠಿಪಞ್ಚಕಾ’’ತಿ ಸಙ್ಘಾಟಿ ವುತ್ತಾ.

ಮುಟ್ಠಿತ್ತಿಕಾತಿ ¶ ಏತ್ಥ ವುತ್ತನಯೇನ ಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯೇ ವತ್ತಮಾನೋ ತಿ-ಸದ್ದೋ ಚೀವರಪ್ಪಮಾಣಪ್ಪಕರಣತೋ ಲಬ್ಭಮಾನಹತ್ಥಸಙ್ಖಾತರತನೇಯೇವ ವತ್ತತಿ, ತೇನೇವ ಮುಟ್ಠಿಸದ್ದೋಪಿ ಉತ್ತರಪದಲೋಪೇನ ಮುಟ್ಠಿರತನೇ ವತ್ತತಿ. ತಿಣ್ಣಂ ಪೂರಣೋ ತತಿಯೋ, ಮುಟ್ಠಿಯಾ ತತಿಯೋ ಮುಟ್ಠಿತತಿಯೋ, ಮುಟ್ಠಿತತಿಯೋ ಪರಿಮಾಣಮೇತಿಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಮುಟ್ಠಿತತಿಯಕಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ತಿಯ-ಪಚ್ಚಯಲೋಪೇನ ‘‘ಮುಟ್ಠಿತ್ತಿಕಾ’’ತಿ ಸಙ್ಘಾಟಿಯೇವ ವುಚ್ಚತಿ. ಏವಮುಪರಿಪಿ. ತಿರಿಯನ್ತಿ ತಿರಿಯತೋ.

ಉತ್ತಮನ್ತೇನಾತಿ ಉಕ್ಕಟ್ಠಪರಿಮಾಣನ್ತೇನ. ಸತ್ಥುನೋ ಚೀವರೂನಾಪೀತಿ ‘‘ತತ್ರಿದಂ ಸುಗತಸ್ಸ ಸುಗತಚೀವರಪ್ಪಮಾಣಂ, ದೀಘಸೋ ನವ ವಿದತ್ಥಿಯೋ ಸುಗತವಿದತ್ಥಿಯಾ, ತಿರಿಯಂ ಛ ವಿದತ್ಥಿಯೋ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೫೪೮) ವುತ್ತಪ್ಪಮಾಣಸುಗತಚೀವರತೋ ಊನಾಪಿ. ಪಿ-ಸದ್ದೋ ಸಮ್ಭಾವನೇ, ಉಕ್ಕಟ್ಠಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ತತ್ತಕಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ, ತತೋ ಚೇ ಊನಂ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ ನತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅನ್ತದ್ವಯಸನ್ದಸ್ಸನೇನ ಉಭಯಮಜ್ಝೇ ಯಂ ಪಹೋನಕರುಚ್ಚನಕಪ್ಪಮಾಣಂ, ತಂ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

೫೫೮. ಮುಟ್ಠಿಪಞ್ಚಕಸದ್ದೋ ¶ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನಿಧ ದೀಘನ್ತೇ ವತ್ತತಿ. ಮುಟ್ಠಿಪಞ್ಚಕೋ ದೀಘನ್ತೋ ಯಸ್ಸ, ಯಸ್ಮಿಂ ವಾ ಪಮಾಣೇತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ, ದೀಘನ್ತತೋ ಮುಟ್ಠಿಪಞ್ಚಕಪ್ಪಮಾಣೇನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಮುಟ್ಠಿಪಞ್ಚಮ’’ನ್ತಿಪಿ ಲಿಖನ್ತಿ. ತಿರಿಯನ್ತತೋತಿ ವಿತ್ಥಾರನ್ತತೋ. ಅಡ್ಢಹತ್ಥೋ ಅಡ್ಢೋ ಉತ್ತರಪದಲೋಪೇನ, ಸೋ ತೇಯ್ಯೋ ತತಿಯೋ ಯಸ್ಸ ಪಮಾಣಸ್ಸಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ತಂ, ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯರತನಪ್ಪಮಾಣಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ದ್ವಿಹತ್ಥಂ ವಾತಿ ದ್ವೇ ಹತ್ಥಾ ಯಸ್ಸ ಪಮಾಣಸ್ಸಾತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ, ದ್ವಿರತನಪ್ಪಮಾಣಂ ವಾ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇದಞ್ಚ ‘‘ತಿರಿಯಂ ದ್ವಿಹತ್ಥೋಪಿ ವಟ್ಟತಿ. ಪಾರುಪನೇನಪಿ ಹಿ ಸಕ್ಕಾ ನಾಭಿಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತು’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೬೯) ಅಟ್ಠಕಥಾಗತತ್ತಾ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಸೇಸೇ ಅನ್ತರವಾಸಕೇ’’ತಿ ಇದಂ ಯಥಾವುತ್ತಪರಿಮಾಣೇನ ಪರಿಮಿತಚೀವರನಿದಸ್ಸನಂ.

೫೫೯. ಅಹತಾಹತಕಪ್ಪಾನನ್ತಿ ¶ ಏತ್ಥ ‘‘ವತ್ಥಾನ’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ. ಅಹತಾನಂ ವತ್ಥಾನನ್ತಿ ನವವತ್ಥಾನಂ. ಅಹತತೋ ಕಿಞ್ಚಿ ಊನಾನಿ ಅಹತಕಪ್ಪಾನಿ, ತೇಸಂ ನವವೋಹಾರೂಪಗಾನಂ ಕತಿಪಯಧೋತಾನಂ ವತ್ಥಾನನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಸಙ್ಘಾಟೀತಿ ಸಙ್ಘಾಟಿನಾಮಕಚೀವರಂ. ದಿಗುಣಾತಿ ದುಪಟ್ಟಕತಾ.

೫೬೦. ಉತುದ್ಧಟಾನನ್ತಿ ಅತಿಕ್ಕನ್ತದಿವಸಾನಂ, ಬಹುಕಾಲಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಾನನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಅಥ ವಾ ಯಾನಿ ಉತುತೋ ಉದ್ಧಟಾನಿ, ತೇಸಂ ವತ್ಥಾನನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ತಿಣ್ಣಂ ಉತೂನಮಞ್ಞತರಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಠಿತಾನಂ ಪುರಾಣವತ್ಥಾನನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಚೀವರಾನನ್ತಿ ಚೀವರತ್ಥಾನಿ ವತ್ಥಾನೇವ ಗಹಿತಾನಿ. ಚತುಗ್ಗುಣಾತಿ ಚತುಪಟ್ಟಾ. ಸೇಸಾ ದುವೇತಿ ಅನ್ತರವಾಸಕಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಾ ದ್ವೇ. ಯಥಾಸುಖನ್ತಿ ಯಥಾರುಚಿ. ಪಂಸುಕೂಲನ್ತಿ ಸುಸಾನಾದೀಸು ಪತಿತಪಿಲೋತಿಕಚೀವರಂ.

೫೬೧. ‘‘ತೀಣಿಪೀ’’ತಿಆದೀಸು ‘‘ತಿಚೀವರೇ ಕಯಿರಮಾನೇ ಸಬ್ಬಂ ಛಿನ್ನಕಂ ನಪ್ಪಹೋತೀ’’ತಿ ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತವತ್ಥುಮ್ಹಿ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ದ್ವೇ ಛಿನ್ನಕಾನಿ ಏಕಂ ಅಛಿನ್ನಕ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೩೬೦) ಆದಿವಚನತೋ ‘‘ಚೀವರ’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ. ಛಿನ್ದಿತಬ್ಬನ್ತಿ ವತ್ಥಾನಿ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಸಿಬ್ಬೇತ್ವಾ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಪಹೋತಿ ಚೇತಿ ವತ್ಥಾನಿ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಕರಣೇ ಯದಿ ಚೀವರಸ್ಸ ಪಹೋತಿ. ಸಬ್ಬೇಸೂತಿ ತೀಸು ಚೀವರೇಸು. ಅಪ್ಪಹೋನ್ತೇಸೂತಿ ವತ್ಥಾನಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಸಿಬ್ಬನೇನ ಅಪ್ಪಹೋನ್ತೇಸು. ಅನ್ವಾಧಿಕನ್ತಿ ವತ್ಥೇ ಊನಾತಿರೇಕಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ಆಗನ್ತುಕಪತ್ತಸಙ್ಖಾತಂ ಅನುವಾತಂ ಚೀವರಸ್ಸ ಪರಿಯನ್ತೇ, ಮಜ್ಝೇ ಚ ಯಥಾರಹಂ ದೀಘರಸ್ಸಪರಿಮಾಣಯುತ್ತಂ ಅಲ್ಲಿಯಾಪೇತಬ್ಬನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೫೬೨. ಅಚ್ಛಿನ್ನಂ ವಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತನಯೇನ ಅಚ್ಛಿನ್ನಂ ವಾ. ಅನಾದಿನ್ನನ್ತಿ ಅನಾದಿನ್ನಆಗನ್ತುಕಪತ್ತಂ ¶ . ತಿಚೀವರನ್ತಿ ತೀಸು ಚೀವರೇಸು ಏಕೇಕನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ದುಬ್ಭೋಗೇನಾತಿ ದುಟ್ಠು ಪರಿಭೋಗೇನ ¶ . ಯಥಾ ಪರಿಭುತ್ತಂ ನಸ್ಸತಿ, ತಥಾ ಕಿಲಿಟ್ಠಾನಂ ಧೋವನಾದಿಮಕತ್ವಾ ನಿವಾಸನಾದಿನಾ ಪರಿಭೋಗೇನ.

೫೬೩-೪. ಕುಸಿನ್ತಿ ಆಯಾಮತೋ ಚ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಚ ಅನುವಾತಂ ಚೀವರಮಜ್ಝೇ ತಾದಿಸಮೇವ ದೀಘಪತ್ತಞ್ಚ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಚೀವರಕ್ಖನ್ಧಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಕುಸೀತಿ ಆಯಾಮತೋ ಚ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಚ ಅನುವಾತಾದೀನಂ ದೀಘಪತ್ತಾನಮೇತಂ ಅಧಿವಚನ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೪೫). ಅಡ್ಢಕುಸಿನ್ತಿ ಅನುವಾತಸದಿಸಂ ಚೀವರಮಜ್ಝೇ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ರಸ್ಸಪತ್ತಂ. ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ ‘‘ಅಡ್ಢಕುಸೀತಿ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ರಸ್ಸಪತ್ತಾನಂ ನಾಮ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೪೫). ಮಣ್ಡಲನ್ತಿ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಖಣ್ಡೇ ಮಹಾಮಣ್ಡಲಂ. ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ ‘‘ಮಣ್ಡಲನ್ತಿ ಪಞ್ಚಖಣ್ಡಿಕಚೀವರಸ್ಸ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಖಣ್ಡೇ ಮಹಾಮಣ್ಡಲ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೪೫). ಅಡ್ಢಮಣ್ಡಲನ್ತಿ ಮಣ್ಡಲಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ನಿವೇಸಿಯಮಾನಂ ಖುದ್ದಕಮಣ್ಡಲಂ. ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ ‘‘ಅಡ್ಢಮಣ್ಡಲನ್ತಿ ಖುದ್ದಕಮಣ್ಡಲ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೪೫). ವಿವಟ್ಟನ್ತಿ ಮಣ್ಡಲಂ, ಅಡ್ಢಮಣ್ಡಲಞ್ಚಾತಿ ದ್ವೇ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ಸಿಬ್ಬಿತಂ ವೇಮಜ್ಝೇ ಖಣ್ಡಂ. ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ ‘‘ವಿವಟ್ಟನ್ತಿ ಮಣ್ಡಲಞ್ಚ ಅಡ್ಢಮಣ್ಡಲಞ್ಚ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ಸಿಬ್ಬಿತಂ ಮಜ್ಝಿಮಖಣ್ಡ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೪೫). ಅನುವಿವಟ್ಟನ್ತಿ ಮಜ್ಝಿಮಖಣ್ಡಸ್ಸ ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಸಿಬ್ಬಿತಂ ತಥೇವ ದ್ವಿಮಣ್ಡಲಪತ್ತಂ ಖಣ್ಡದ್ವಯಂ. ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ ‘‘ಅನುವಿವಟ್ಟನ್ತಿ ತಸ್ಸ ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ದ್ವೇ ಖಣ್ಡಾನೀ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೪೫). ಬಾಹನ್ತನ್ತಿ ತೇಸಂ ಅನುವಿವಟ್ಟಾನಂ ಬಾಹಿರಪಸ್ಸೇ ಸಿಬ್ಬಿತಂ ಬಾಹಿರಖಣ್ಡದ್ವಯಂ. ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ ‘‘ಬಾಹನ್ತನ್ತಿ ತೇಸಂ ಅನುವಿವಟ್ಟಾನಂ ಬಹಿ ಏಕೇಕಂ ಖಣ್ಡ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೪೫).

ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಸಮಾಹಾರೋ ಪಞ್ಚಕಂ, ದಸ್ಸಿತಪ್ಪಕಾರಪಞ್ಚಖಣ್ಡೇಹಿ ಸಿಬ್ಬಿತಚೀವರಂ ಪಞ್ಚಕಂ ನಾಮ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಸತ್ತಖಣ್ಡಾದೀಹಿ ಸಿಬ್ಬಿತಚೀವರಾನಂ ಗಹಣಂ. ತೇನೇವೇತ್ಥಾಹ ‘‘ಕತ್ತಬ್ಬಂ ತು ತಿಚೀವರ’’ನ್ತಿ. ಸತ್ತಖಣ್ಡಸ್ಸ ಚೀವರಸ್ಸ ಏಕಂ ಮಜ್ಝಿಮಖಣ್ಡಂ ವಿವಟ್ಟನಾಮಮೇವ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ದ್ವೇ ದ್ವೇ ಖಣ್ಡಾನಿ ¶ ಚೂಳಾನುವಿವಟ್ಟಮಹಾನುವಿವಟ್ಟಸಙ್ಖಾತಾನಿ ಅನುವಿವಟ್ಟನಾಮಾನೇವ ಹೋನ್ತಿ. ವುತ್ತಞ್ಚೇತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಅಥ ವಾ ಅನುವಿವಟ್ಟನ್ತಿ ವಿವಟ್ಟಸ್ಸ ಏಕಪಸ್ಸತೋ ದ್ವಿನ್ನಂ, ಏಕಪಸ್ಸತೋ ದ್ವಿನ್ನನ್ತಿ ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ ಖಣ್ಡಾನಮೇತಂ ನಾಮ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೪೫). ಬಾಹನ್ತನ್ತಿ ದ್ವೀಸು ಪರಿಯನ್ತೇಸು ಸಿಬ್ಬನೀಯಂ ಬಾಹಿರಖಣ್ಡದ್ವಯಂ, ತಞ್ಚ ಸಙ್ಘಟೇತ್ವಾ ಬಾಹಮತ್ಥಕೇ ಠಪಿಯಮಾನತ್ತಾ ‘‘ಮಞ್ಚಾ ಉಕ್ಕುಟ್ಠಿಂ ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ಆಧೇಯ್ಯೇ ಆಧಾರೋಪಚಾರವಸೇನ ಬಾಹಾತಿ ಚ ಚೀವರಸ್ಸ ಪರಿಯನ್ತಾವಯವತ್ತಾ ‘‘ಅನ್ತ’’ನ್ತಿ ಚ ವುಚ್ಚತಿ. ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ ‘‘ಬಾಹನ್ತನ್ತಿ ಸುಪ್ಪಮಾಣಂ ಚೀವರಂ ಪಾರುಪನ್ತೇನ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ಬಾಹಾಯ ¶ ಉಪರಿ ಠಪಿತಾ ಉಭೋ ಅನ್ತಾ ಬಹಿಮುಖಾ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಏತಂ ನಾಮ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೪೫). ಇದಂ ಸತ್ತಖಣ್ಡಚೀವರಮೇವ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವಿಹಿತನ್ತಿ ಇದಾನಿಪಿ ತದೇವ ವಟ್ಟತಿ. ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ ‘‘ಅಯಮೇವ ಹಿ ನಯೋ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತೋ’’ತಿ. ಭಿಕ್ಖುನಾ ಕುಸಿಂ…ಪೇ… ಬಾಹನ್ತಮ್ಪಿಚಾತಿ ಸಬ್ಬಂ ವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾವ ಛಿನ್ನಂ ಪಞ್ಚಕಾದಿಪ್ಪಭೇದಕಂ ಸಮಣಸಾರುಪ್ಪಂ ತಿಚೀವರಂ ಕತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

೫೬೫-೬. ಯಥಾವುತ್ತವಿಧಿಂ ಅವಿರಾಧೇತ್ವಾ ಚೀವರಂ ಕಪ್ಪಬಿನ್ದುಂ ದತ್ವಾ ಸಙ್ಘಾಟಿಆದಿನಾಮೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ಕಥಂ ಭಿಜ್ಜತೀತಿ ಆಹ ‘‘ದಾನೇನಾ’’ತಿಆದಿ. ದಾನೇನಾತಿ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ದಾನೇನ. ಅಚ್ಛಿಜ್ಜಗಾಹೇನಾತಿ ಅಞ್ಞೇನ ಅಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗಹಣೇನ. ವಿಸ್ಸಾಸಗ್ಗಹಣೇನ ಚಾತಿ ಅತ್ತನಿ ವಿಸ್ಸಾಸೇನ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಗಹಣೇನ. ಹೀನಾಯಾವತ್ತನೇನಾತಿ ಸಿಕ್ಖಂ ಅಪ್ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ ಗಿಹಿಭಾವೂಪಗಮನೇನ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ದಾನೇ ವಿಯ ಚೀವರೇ ನಿರಾಲಯಭಾವೇನೇವ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಾ.

ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಹೀನಾಯಾವತ್ತನೇನಾತಿ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಗಿಹಿಭಾವೂಪಗಮನೇನಾತಿ ಏವಮತ್ಥಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖು ಪನ ವಿಬ್ಭನ್ತೋಪಿ ಯಾವ ಸಿಕ್ಖಂ ನ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಿ, ತಾವ ಭಿಕ್ಖುಯೇವಾತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ನ ವಿಜಹತೀ’’ತಿ ¶ ವದನ್ತಿ, ತಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಹೀನಾಯಾವತ್ತನೇನಾ’’ತಿ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ಅವುತ್ತತ್ತಾ, ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಚ ಗಿಹಿಭಾವೂಪಗಮನೇ ಅಧಿಟ್ಠಾನವಿಜಹನಂ ವಿಸುಂ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ನತ್ಥಿ ತಸ್ಸಾ ವಿಬ್ಭಮನೇನೇವ ಅಸ್ಸಮಣಿಭಾವತೋ.

ಸಿಕ್ಖಾಯಾತಿ ಭಿಕ್ಖುಸಿಕ್ಖಾಯ. ಪಹಾನೇನಾತಿ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾನೇನ. ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಪನೇತ್ಥ ಸಚೇ ಭಿಕ್ಖುಲಿಙ್ಗೇ ಠಿತೋ ಸಿಕ್ಖಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಿ, ತಸ್ಸ ಕಾಯಲಗ್ಗಮ್ಪಿಚೀವರಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ವಿಜಹತೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಗಹಿತಂ. ‘‘ಸಿಕ್ಖಾಯ ಚ ಪಹಾನತೋ’’ತಿ ಚ ಲಿಖನ್ತಿ, ತಂ ‘‘ಹೀನಾಯಾವತ್ತನೇನಾಪಿ, ಸಿಕ್ಖಾಯ ಚ ಪಹಾನತೋ’’ತಿ ಪಾಠಕ್ಕಮೇ ಸತಿ ಯುಜ್ಜತಿ. ಯಥಾವುತ್ತೋ ಪನ ಪಾಠೋ ‘‘ಸಿಕ್ಖಾಯ ಚ ಪಹಾನೇನ, ಹೀನಾಯಾವತ್ತನೇನಪೀ’’ತಿ ಪಾಠಕ್ಕಮೇ ಯುಜ್ಜತಿ. ಯಥಾ ತಥಾ ವಾ ಹೋತು, ನ ಕೋಚಿ ವಿರೋಧೋ.

ಪಚ್ಚುದ್ಧಾರೇನಾತಿ ಚೀವರಸ್ಸ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಣೇನ. ‘‘ಕಾಲಕಿರಿಯಾಯಾ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ವಿನಾಸೇನಾತಿ ಚೀವರಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಜೀವಿತವಿನಾಸೋವ ವುಚ್ಚತೀತಿ. ಲಿಙ್ಗಸ್ಸ ಪರಿವತ್ತನಾತಿ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಪರಿವತ್ತನಾ, ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಪುರಿಸಲಿಙ್ಗಪರಿವತ್ತನಾತಿ ಏವಂ ಉಭಯಥಾ ಲಿಙ್ಗಸ್ಸ ಪರಿವತ್ತನೇನ. ಸಬ್ಬಂ ¶ ನವವಿಧಮ್ಪಿ ಚೀವರಂ. ಅಧಿಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಇಮೇಹಿ ಅಟ್ಠಹೀ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ವುತ್ತೋವಾಯಮತ್ಥೋ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ತತ್ಥ ಪುರಿಮೇಹಿ ಅಟ್ಠಹಿ ಸಬ್ಬಚೀವರಾನಿ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ವಿಜಹನ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೬೯). ಭಿಜ್ಜತೀತಿ ಪಜಹತಿ. ಛಿದ್ದಸ್ಸ ಭಾವೋ ಛಿದ್ದಭಾವೋ, ತಸ್ಮಿಂ, ಛಿದ್ದೇ ಸತಿ ಛಿದ್ದೇ ಜಾತೇತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತಿಚೀವರನ್ತಿ ತೀಸು ಚೀವರೇಸು ಅಞ್ಞತರನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತಿಚೀವರಮೇವ ವಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ವುತ್ತಞ್ಚ ‘‘ಛಿದ್ದಭಾವೇನ ಪನ ತಿಚೀವರಸ್ಸೇವಾ’’ತಿ.

೫೬೭. ಕೀವಪ್ಪಮಾಣೇ ಛಿದ್ದೇ ಜಾತೇತಿ ಆಹ ‘‘ಕನಿಟ್ಠಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ. ‘‘ಕನಿಟ್ಠ…ಪೇ… ಮಾಣಕ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಹೇಟ್ಠಿಮಪರಿಚ್ಛೇದಂ ದಸ್ಸೇತಿ.

೫೬೮. ಏಕೋ ¶ ತನ್ತುಪೀತಿ ದೀಘತೋ ವಾ ತಿರಿಯತೋ ವಾ ಏಕಮ್ಪಿ ಸುತ್ತಂ.

೫೬೯. ಜಿಣ್ಣಟ್ಠಾನೇ ಅಗ್ಗಳಂ ದೇನ್ತೇನ ತೇಚೀವರಿಕೇನ ವತ್ತಿತಬ್ಬವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಪಠಮ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಪಠಮನ್ತಿ ಛಿನ್ನಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಛಿನ್ದನತೋ ಪುಬ್ಬೇಯೇವ. ಅಗ್ಗಳಂ ದತ್ವಾತಿ ವತ್ಥಖಣ್ಡಂ ಅಲ್ಲಿಯಾಪೇತ್ವಾ. ರಕ್ಖತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅಧಿಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ಅನುವತ್ತತೇ, ‘‘ತೇಚೀವರಿಕೋ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಲಬ್ಭತಿ, ಏವಂ ವತ್ಥಖಣ್ಡಂ ಅಲ್ಲಿಯಾಪೇನ್ತೋ ತೇಚೀವರಿಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ರಕ್ಖತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ವಿಪರಿಯಾಯೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ಭಿನ್ದತೀತಿ ಲಬ್ಭತಿ. ಪಠಮಂ ದ್ವೇ ಕೋಟಿಯೋ ಘಟೇತ್ವಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಮಜ್ಝೇ ಜಿಣ್ಣಂ ಅಧಿಟ್ಠಿತಚೀವರಂ ಮಜ್ಝೇ ಛಿನ್ದನ್ತೋ ತತೋ ಪುಬ್ಬೇಯೇವ ದ್ವೇ ಕೋಟಿಯೋ ಏಕತೋ ಘಟೇತ್ವಾ ಸಿಬ್ಬಿತ್ವಾ. ಪಚ್ಛಾತಿ ಕೋಟಿಘಟನತೋ ಪಚ್ಛಾ. ಛಿನ್ದತೀತಿ ಮಜ್ಝಂ ಉಭಯಕೋಟಿಂ ಕಾತುಂ ಛಿನ್ದತಿ. ರಕ್ಖತೀತಿ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಮೇವ.

೫೭೦. ತಿಚೀವರೇ ಕತ್ಥ ಜಾತಂ ಛಿದ್ದಮಧಿಟ್ಠಾನಂ ಭಿನ್ದತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಚತುರಙ್ಗುಲಾ’’ತಿಆದಿ. ಚತ್ತಾರಿ ಚ ಅಟ್ಠ ಚ ಚತುರಟ್ಠಂ, ಚತುನ್ನಂ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ವಾ ಅಙ್ಗುಲಾನಂ ಸಮಾಹಾರೋ ಚತುರಟ್ಠಙ್ಗುಲಂ, ತಸ್ಮಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಚತುರಙ್ಗುಲಾ ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಓರನ್ತಿ ಅಬ್ಭನ್ತರಂ. ಏಕಞ್ಚ ದ್ವೇ ಚ ಏಕದ್ವೇ, ತೇಸಂ ಏಕದ್ವಿನ್ನಂ, ‘‘ಚೀವರಾನ’’ನ್ತಿ ಪಕರಣತೋ ಲಬ್ಭತಿ, ಏಕಸ್ಸ ಚೀವರಸ್ಸ, ದ್ವಿನ್ನಞ್ಚ ಚೀವರಾನನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಯಥಾಸಙ್ಖ್ಯಾನುದ್ದೇಸವಸೇನ ಏಕಸ್ಸ ತಿರಿಯತೋ ಚತುರಙ್ಗುಲತೋ ಓರಂ, ದ್ವಿನ್ನಂ ತಿರಿಯತೋ ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲತೋ ಓರನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ವಾಕ್ಯದ್ವಯೇಪಿ ‘‘ಛಿದ್ದಂ ಭಿನ್ದತೇವಾ’’ತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ.

ಏಕಸ್ಸ ಚೀವರಸ್ಸಾತಿ ಅನ್ತರವಾಸಕಚೀವರಸ್ಸ. ತಿರಿಯತೋತಿ ವಿತ್ಥಾರತೋ. ಚತುರಙ್ಗುಲಂ ಓರನ್ತಿ ಚತುರಙ್ಗುಲತೋ ¶ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಛಿದ್ದಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ಭಿನ್ದತಿ. ದ್ವಿನ್ನನ್ತಿ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಸಙ್ಘಾಟೀನಂ. ತಿರಿಯತೋತಿ ¶ ವಿತ್ಥಾರತೋ. ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲತೋ ಓರನ್ತಿ ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲತೋ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ. ತಿಣ್ಣಮ್ಪಿ ದೀಘತೋ ವಿದತ್ಥಿಯಾ ಓರಂ ಛಿದ್ದಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ಭಿನ್ದತೇವಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಏತ್ಥ ವಿದತ್ಥಿ ವಡ್ಢಕಿವಿದತ್ಥಿ ಗಹೇತಬ್ಬಾ. ಏವಂ ವುತ್ತಪರಿಚ್ಛೇದಬ್ಭನ್ತರೇ ಛಿದ್ದೇ ಜಾತೇ ತಸ್ಸ ಚೀವರಸ್ಸ ಅತಿರೇಕಚೀವರತ್ತಾ ದಸಾಹಮನತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸೂಚಿಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ. ತಥಾ ಅಕರೋನ್ತೇನ ಪನ ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳಂ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ.

೫೭೧. ‘‘ನಿಸೀದನಸ್ಸಾ’’ತಿ ‘‘ನಿಸೀದನಚೀವರಸ್ಸಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಉತ್ತರಪದಲೋಪೇನ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ದಿಯಡ್ಢಾತಿ ಏತ್ಥ ವಿಸೇಸಿತಬ್ಬಾ ವಿದತ್ಥಿ ‘‘ದ್ವೇ ವಿದತ್ಥಿಯೋ’’ತಿ ಚ ‘‘ಸುಗತಸ್ಸ ವಿದತ್ಥಿಯಾ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ. ಅಡ್ಢೇನ ದುತಿಯಾ ದಿಯಡ್ಢಾ, ದುತಿಯಂ ಅಡ್ಢಮೇತಸ್ಸಾತಿ ‘‘ದುತಿಯಡ್ಢಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ತಿಯ-ಪಚ್ಚಯಲೋಪೇನ ‘‘ದಿಯಡ್ಢಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಅಡ್ಢದುತಿಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಸುಗತಸ್ಸ ವಿದತ್ಥಿಯಾ’’ತಿ ಪಮಾಣನಿಯಮಸ್ಸ ಕತತ್ತಾ ವಡ್ಢಕಿವಿದತ್ಥಿಯಾ ತಿಸ್ಸೋ ವಿದತ್ಥಿಯೋ ಏಕಾ ಸುಗತವಿದತ್ಥಿ ಹೋತಿ. ಇದಂ ನಿಸೀದನಚೀವರಂ ದೀಘತೋ ವಡ್ಢಕಿಹತ್ಥೇನ ತಿಹತ್ಥಂ, ವಿತ್ಥಾರತೋ ಛಳಙ್ಗುಲಾಧಿಕದ್ವಿಹತ್ಥಪ್ಪಮಾಣಂ ಹೋತಿ. ‘‘ದಸಾ ವಿದತ್ಥೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೫೩೩) ವುತ್ತತ್ತಾ ದಿಯಡ್ಢಹತ್ಥಾ ದಸಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

೫೭೨. ಚತಸ್ಸೋತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ವಿದತ್ಥಿಯೋ’’ತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾವ ಲಬ್ಭತಿ. ‘‘ಕಣ್ಡುಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದಿಯಾ’’ತಿ ವಿಭತ್ತಿಪರಿಣಾಮೇನ ದೀಘತೋತಿ ಯೋಜನಾ.

೫೭೩. ಅಡ್ಢಂ ತೇಯ್ಯಂ ತತಿಯಂ ಯಸ್ಸಾ ಸಾ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಾ, ಅಡ್ಢತತಿಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೫೭೪. ತತೋ ಉತ್ತರಿಂ ತದುತ್ತರಿಂ, ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ವುತ್ತಪ್ಪಮಾಣತೋ ಅತಿರೇಕಂ. ಅಧಿಕಚ್ಛೇದನನ್ತಿ ಅಧಿಕಸ್ಸ ಪಮಾಣಾತಿರಿತ್ತಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಛೇದನಂ ಅಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸ ದೇಸನಾಯಾತಿ ¶ ಅಧಿಕಚ್ಛೇದನಂ, ವುತ್ತಪ್ಪಮಾಣತೋ ಅಧಿಕಟ್ಠಾನಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ದೇಸೇತಬ್ಬಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ. ಉದೀರಿತಂ ವುತ್ತಂ ಪಾಳಿಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೫೭೫. ಅಪ್ಪಮಾಣೇನಾತಿ ಗುಣವಸೇನ ಅಪ್ಪಮಾಣೇನ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ.

೫೭೬. ಸಬ್ಬಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ಸಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ಆಗತಂ ನೀಲಾದಿಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಮಹನ್ತಾದಿಭೇದಂ ಸಬ್ಬಂ ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಚೀವರಂ ವಟ್ಟತಿ.

೫೭೭. ‘‘ಮುಖಪುಞ್ಛನಚೋಳಂ ¶ ಏಕ’’ನ್ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ. ಏಕಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ಯಾವ ಸುಕ್ಖಾಪೀಯತಿ, ತಾವ ಅಞ್ಞೇನ ಮುಖಪುಞ್ಛನೇನ ಭವಿತಬ್ಬತ್ತಾ ಆಹ ‘‘ದ್ವೇಪಿ ವಟ್ಟನ್ತಿ ಸಬ್ಬಥಾ’’ತಿ.

೫೭೯. ಪಮಾಣತೋ, ಗಣನತೋ ಚ ಅತೀತಾತಿ ಪಮಾಣಗಣನಾತೀತಾ. ‘‘ಪಮಾಣಾತೀತಾ’’ತಿ ವಚನೇನ ವಿನಯಧರಾನಂ ಅಪ್ಪಮಾಣಗುಣತಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ‘‘ಗಣನಾತೀತಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಗಣನತಂ. ಪಕತಂ ವಿನಯೇ ಪಠಮಂ ಕತಂ ಬುದ್ಧೇನ ಭಗವತಾ ಪಞ್ಞತ್ತಂ ಜಾನನ್ತೀತಿ ಪಕತಞ್ಞೂ, ವಿನಯಧರಾ, ತೇ ಪಕತಞ್ಞುನೋ. ಅಪರಿಮಾಣಗುಣಮಣಿಗಣಭೂಸಿತಉಪಾಲಿದಾಸಕಾದಿಮಹಾಥೇರಾಚರಿಯಪರಮ್ಪರಾಗತಾ ಸಙ್ಖ್ಯಾಪಥಾತೀತಾ ವಿನಯಧರಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೫೮೦. ಸುಗತಟ್ಠಙ್ಗುಲಾಯಾಮನ್ತಿ ವಡ್ಢಕಿರತನಪ್ಪಮಾಣದೀಘಂ. ಚತುರಙ್ಗುಲವಿತ್ಥತನ್ತಿ ವಡ್ಢಕಿವಿದತ್ಥಿಪ್ಪಮಾಣವಿತ್ಥಾರಂ. ವಿಕಪ್ಪನುಪಗಂ ಪಚ್ಛಿಮಂ ಚೀವರಂ ನಾಮ ಹೋತಿ. ಪಚ್ಛಿಮಂ ಚೀವರನ್ತಿ ಪರಿಸ್ಸಾವನಪಟಾದೀನಂ ವಿಸೇಸನಂ, ಪಚ್ಛಿಮಚೀವರಪ್ಪಮಾಣನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೫೮೧. ಪರಿಸ್ಸಾವಪಟನ್ತಿ ಉದಕಪರಿಸ್ಸಾವನತ್ಥಂ ಪಟಂ. ಪತ್ತತ್ಥವಿಕನ್ತಿ ಪತ್ತಕಞ್ಚುಕಂ. ಪೋತ್ಥಕತ್ಥವಿಕನ್ತಿ ಪೋತ್ಥಕಕಞ್ಚುಕಂ ¶ . ಆದಿಗ್ಗಹಣೇನ ಪಚ್ಛಿಮಪ್ಪಮಾಣಾದಿಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಪಟಂ, ದಣ್ಡಪಟಞ್ಚ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ.

೫೮೨. ಅಧಿಟ್ಠಾತುನ್ತಿ ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳಂ ಅಧಿಟ್ಠಾತುಂ. ಠಪಿತೇತಿ ಅನಧಿಟ್ಠಾಯ ಠಪಿತೇ. ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ಪನ ‘‘ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೬೯) ಆಹ. ನತ್ಥಿ ದೋಸತಾತಿ ದೋಸೋ ಏವ ದೋಸತಾ. ‘‘ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಭಾವತೋ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಠಪಿತಂ ಸನ್ಧಾಯ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ಅನಾಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ‘‘ಇಮಿನಾ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಚೇತಾಪೇಸ್ಸಾಮಿ, ಇದಂ ಮಾತುಯಾ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಠಪೇನ್ತೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ. ‘‘ಇದಂ ಭೇಸಜ್ಜಸ್ಸ, ಮಾತುಯಾ’’ತಿ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ಸಸನ್ತಕಭಾವತೋ ಮೋಚಿತೇ ಅಧಿಟ್ಠಾನಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಹೋತಿ ಚೇತ್ಥ –

‘‘ಯಂ ವತ್ಥಂ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಲದ್ಧಂ, ಕತಂ ಮಾತಾದಿಸನ್ತಕಂ;

ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ನ ಹೋತೀತಿ, ತಮಾಹು ವಿನಯಞ್ಞುನೋ’’ತಿ.

೫೮೩. ವಸ್ಸಮಾಸೇ ಚತುರೋತಿ ವಸ್ಸಾನೇ ಚತುರೋ ಮಾಸೇ, ಅಧಿಟ್ಠಾನಕಿರಿಯಾಯ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ ಅವಿಚ್ಛೇದೋತಿ ¶ ಅಚ್ಚನ್ತಸಂಯೋಗೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ. ವಸ್ಸಿಕೇ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ ನಿವಾಸೇತಬ್ಬಾ ಸಾಟಿಕಾ ವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕಾ.

೫೮೪. ಕಣ್ಡುಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತೀತಿ ಕಣ್ಡುಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದಿ, ಕಣ್ಡುರೋಗಾತುರಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ತಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದನತ್ಥಮನುಞ್ಞಾತಚೀವರಸ್ಸೇತಮಧಿವಚನಂ. ಹೋನ್ತಿ ಚೇತ್ಥ –

‘‘ಮಾತಿಕಟ್ಠಕಥಾಯಸ್ಸಾ, ಕಣ್ಡುಚ್ಛಾದಿಕಸಾಟಿಯಾ;

ನ ಕಾಲಾತಿಕ್ಕಮೇ ವುತ್ತಂ, ಅಧಿಟ್ಠಾನವಿವಟ್ಟನಂ.

ಅಧಿಟ್ಠಾನಪಹಾನಙ್ಗೇ-ಸು ವುತ್ತತ್ತಾ ವಿಸೇಸತೋ;

ವೀಮಂಸಿತಬ್ಬಂ ವಿಞ್ಞೂಹಿ, ತತ್ಥ ಯಂ ಕಾರಣಂ ಸಿಯಾ’’ತಿ.

೫೮೬. ‘‘ಅಸಮ್ಮುಖೇ ¶ ಏತನ್ತಿ ಚಾ’’ತಿ ವಚನೇನೇವ ಸಮ್ಮುಖೇ ‘‘ಇಮ’’ನ್ತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ವಿಚಕ್ಖಣೋ ಪಚ್ಚುದ್ಧರೇಯ್ಯಾತಿ ಯೋಜನಾ.

೫೮೭. ಅಧಿಟ್ಠಿತನ್ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ.

೫೮೮. ಇತಿ ಸಬ್ಬಮಿದನ್ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಂ ಇದಂ ತಿಚೀವರಾದೀನಂ ಪಮಾಣಾದಿಸಬ್ಬವಿಧಾನಂ. ತೇಚೀವರಿಕಭಿಕ್ಖುನೋತಿ ತಿಚೀವರಾಧಿಟ್ಠಾನೇನ ಅಧಿಟ್ಠಿತತೇಚೀವರಿಕಸ್ಸ ವಿನಯತೇಚೀವರಿಕಸ್ಸ. ತಿಣ್ಣಂ ಚೀವರಾನಂ ಸಮಾಹಾರೋ ತಿಚೀವರಂ, ತಿಣ್ಣಂ ತಿಚೀವರಾನಂ ಸಮಾಹಾರೋತಿ ‘‘ತಿತಿಚೀವರ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಏಕದೇಸಸರೂಪೇಕಸೇಸನಯೇನ ‘‘ತಿಚೀವರ’’ನ್ತಿ ನವಚೀವರಾನಿ ಸಙ್ಗಹಿತಾನಿ, ತಿಚೀವರೇ ನಿಯುತ್ತೋ ತೇಚೀವರಿಕೋತಿ ವಿನಯತೇಚೀವರಿಕೋ ವುಚ್ಚತಿ. ಧುತಙ್ಗತೇಚೀವರಿಕಸ್ಸಾಪಿ ತಿಚೀವರೇ ಇದಮೇವ ವಿಧಾನನ್ತಿ ಸೋಪಿ ಸಙ್ಗಯ್ಹತಿ. ಅಞ್ಞೇಸು ವಾ ಪನ ಛಸು ಚೀವರೇಸು ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳಂ ಏಕಂ ಅಂಸಕಾಸಾವಮೇವ ವಟ್ಟತಿ. ತಥಾ ವತ್ವಾವಾತಿ ‘‘ಇಮಂ ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವತ್ವಾ. ತಂ ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳಂ. ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳಮಸ್ಸ ಅತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ವಾ ನಿಯುತ್ತೋತಿ ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳಿಕೋ.

೫೮೯. ‘‘ತಿಚೀವರಂ ಪನ ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳಂ ಅಧಿಟ್ಠಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಅನುಯೋಗಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ¶ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೬೯) ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ವುತ್ತತ್ತಾ ಇಧ ‘‘ತಿಚೀವರ’’ನ್ತಿ ಚೀವರತ್ತಯಮೇವ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಸುಖಪರಿಹಾರತ್ಥಂ ಏಕಮ್ಪಿ ವಿಕಪ್ಪೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವಚನತೋ ಏಕದೇಸೇ ಸಮುದಾಯೋಪಚಾರವಸೇನ ಏಕಮ್ಪಿ ವಿಕಪ್ಪೇತಬ್ಬಮೇವ ಹೋತಿ.

ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳಂ ಕಾತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ಬದ್ಧಸೀಮತೋ ಬಹಿ ವಸನ್ತೇನ ಏಕಕೇನ ತೇಚೀವರಿಕೇನ ಅನ್ತೋಅರುಣೇ ಅಸತಿಯಾ ತೀಸು ಚೀವರೇಸು ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಅಕತೇಸು ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಹೋತೀತಿ, ವಿನಯಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ಸಭಾಗಪುಗ್ಗಲಾನಂ ದುಲ್ಲಭತ್ತಾ ¶ ಚ ಸುಖಪರಿಹಾರತ್ಥಂ ತೀಸು ಏಕಂ ವಾ ಸಬ್ಬಾನಿ ಏವ ವಾ ತಿಚೀವರನಾಮೇನ ಕತಾಧಿಟ್ಠಾನಾನಿ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಿತ್ವಾ ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳನಾಮೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಏವಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ತಿಚೀವರಂ ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳಾಧಿಟ್ಠಾನಂ ಲಭೇಯ್ಯ, ಉದೋಸಿತಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಪರಿಹಾರೋ ನಿರತ್ಥಕೋ ಭವೇಯ್ಯಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೬೯) ವುತ್ತಂ ಮಹಾಪದುಮತ್ಥೇರಸ್ಸ ಮತಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಏವಂ ಚುದೋಸಿತೇ’’ತಿಆದಿ. ಏವಂ ಚೇತಿ ಏವಂ ತಿಚೀವರಂ ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳಂ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಪರಿಹರಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ ಚೇ. ಉದೋಸಿತೇತಿ ಇಮಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ಅನನ್ತರೇ ದುತಿಯಕಥಿನಸಿಕ್ಖಾಪದೇ. ವುತ್ತೋ ಪರಿಹಾರೋತಿ ‘‘ಏಕಕುಲಸ್ಸ ಗಾಮೋ ಹೋತಿ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಚ. ಅನ್ತೋಗಾಮೇ ಚೀವರಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋಗಾಮೇ ವತ್ಥಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ೪೭೮) ನಯೇನ ಪದಭಾಜನಾವಸಾನೇ ವುತ್ತೋ, ಇಧ ಚ ‘‘ಗಾಮಾದೀಸು ಪದೇಸೇಸೂ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಅನನ್ತರಂ ವಕ್ಖಮಾನೋ ತಿಚೀವರಸ್ಸ ಪರಿಹರಣವಿಧಿ. ನಿರತ್ಥಕೋತಿ ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳನಾಮೇನ ಅಧಿಟ್ಠಿತಚೀವರಸ್ಸ ತೇನ ವಿಧಿನಾ ತಿಚೀವರಂ ಅಪರಿಹರನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅನಾಪತ್ತಿಭಾವತೋ ನಿಪ್ಪಯೋಜನೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

೫೯೦. ತಪ್ಪರಿಹರಿತುಮಾಹ ‘‘ನ’’ಇಚ್ಚಾದಿ. ನ ನಿರತ್ಥಕೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಹೇತುಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ತೇಚೀವರಿಕಸ್ಸೇವಾ’’ತಿಆದಿ. ಯೋ ತಿಚೀವರನಾಮೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ಅಪಚ್ಚುದ್ಧರಿತ್ವಾ ಸತಿಂ ಉಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಅನ್ತೋಅರುಣೇ ಚೀವರಂ ಹತ್ಥಪಾಸತೋ ಅಮೋಚೇತ್ವಾ ಅರುಣಂ ಉಟ್ಠಾಪೇತಿ, ತಾದಿಸಸ್ಸ ತೇಚೀವರಿಕಸ್ಸೇವ ತಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಉದೋಸಿತಪರಿಹಾರಸ್ಸ ಭಗವತಾ ದೇಸಿತತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಸ್ಮಾ ತಾದಿಸಸ್ಸೇವ ತೇಚೀವರಿಕಸ್ಸ ಉದೋಸಿತಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಪರಿಹಾರೋ ವುತ್ತೋ, ತಸ್ಮಾ. ತಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪೀತಿ ತಂ ನವವಿಧಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಚೀವರಂ. ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳಸ್ಸಾತಿ ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳನಾಮೇನ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಚೀವರಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಕಾಮಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳನಾಮೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

೫೯೧. ಇಮಿನಾ ¶ ಉದೋಸಿತಪರಿಹಾರಸ್ಸ ಅನಿರತ್ಥಕಭಾವಂ ಸಾಧೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ‘‘ತಿಚೀವರಂ ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳನಾಮೇನಾಪಿ ¶ ಅಧಿಟ್ಠಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ಅಧಿಕತ್ಥಸ್ಸ ಮಹಾಕಾರುಣಿಕೇನ ಅನುಞ್ಞಾತಭಾವೇ ಕಿರಿಯನ್ತರಾನುಜಾನನಸಙ್ಖಾತಅಧಿಕವಚನಸ್ಸ ಞಾಪಕಹೇತುಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಅಧಿಟ್ಠೇತೀ’’ತಿಆದಿ. ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಅನಾಪತ್ತಿವಾರೇ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಅನ್ತೋದಸಾಹಂ ಅಧಿಟ್ಠೇತಿ, ವಿಕಪ್ಪೇತೀ’’ತಿ ಪಾಠೇ ಅನಾಪತ್ತಿಭಾವೇ ‘‘ಅಧಿಟ್ಠೇತೀ’’ತಿ ಏತ್ತಕೇನೇವ ಪರಿಯತ್ತೇ (ಪಾರಾ. ೪೬೯) ‘‘ವಿಕಪ್ಪೇತೀ’’ತಿ ಕಿರಿಯನ್ತರಾನುಜಾನನೇನ ಪಕಾರನ್ತರೇನಾಪಿ ದೋಸೋ ನತ್ಥೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸ ವಿಞ್ಞಾಪಿತತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೫೯೨. ಏವಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸಾತಿ ತಿಚೀವರನಾಮೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಿತ್ವಾ ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳನಾಮೇನ ಅಧಿಟ್ಠಹನ್ತಸ್ಸ. ಇದಾನಿ ಅತಿಪ್ಪಸಙ್ಗಂ ದಸ್ಸೇತುಕಾಮಸ್ಸ ಚೋದಕಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಏವ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಮೂಲಾಧಿಟ್ಠಾನಂ ಪಹಾಯ ಕಾತಬ್ಬಪ್ಪಕಾರನ್ತರಸ್ಸಾಪಿ ವಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಾ ತಿಚೀವರಂ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಿತ್ವಾ ಮುಖಪುಞ್ಛನಾದಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಹತೋಪಿ ದೋಸೋ ನ ಸಿಯಾತಿ ಕಸ್ಮಾ ನಾಪಜ್ಜತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ನಇತಿ ಅತಿಪ್ಪಸಙ್ಗನಿವಾರಣೇ.

೫೯೩. ಕಿಚ್ಚವಿಧಾನತೋತಿ ತೇಸಂ ಮುಖಪುಞ್ಛನಾದೀನಂ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಸಾಧನತೋ, ತಾದಿಸಂ ಕಿಚ್ಚವಿಸೇಸಾಪೇಕ್ಖಂ ವಿನಾ ತಂತಂನಾಮೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾತುಂ ನ ಯುಜ್ಜತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಅಕಿಚ್ಚಸ್ಸಾತಿ ಮುಖಪುಞ್ಛನಾದಿಕಿಚ್ಚರಹಿತಸ್ಸ. ಅಧಿಕಸ್ಸಾತಿ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಿತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಸ್ಸ ವಿಜಹಿತತ್ತಾ ಅತಿರೇಕಸ್ಸ. ಅಸ್ಸಾತಿ ತಿಚೀವರಸ್ಸ. ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ತು ಯುಜ್ಜತೀತಿ ದಸಾಹಂ ಅನತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳನಾಮೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ಪನ ಯುಜ್ಜತಿ.

೫೯೪. ನಿಧಾನಸ್ಸ ¶ ಮುಖಂ ಉಪಾಯೋತಿ ನಿಧಾನಮುಖಂ, ಅನ್ತರವಾಸಕಾದಿತಂತಂಚೀವರನಾಮೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾನತೋ ಅತಿರೇಕಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಚೀವರಂ ಯಥಾ ಠಪಿತಂ ಆಪತ್ತಿಂ ನ ಕರೋತಿ, ತಥಾ ನಿಧಾನಸ್ಸ ಉಪಾಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತಂ ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳಾಧಿಟ್ಠಾನಂ. ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯನ್ತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣತಿಸ್ಸಭಯೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಜಮ್ಬುದೀಪಂ ನೇತುಂ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ದೇವಾನಮಿನ್ದಸ್ಸ ಆಣತ್ತಿಯಾ ವಿಸುಕಮ್ಮೇನ ನಿಮ್ಮಿತಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಲಿಖಿತತ್ತಾ ತಂನಾಮಕಾಯಂ ವಿನಯಟ್ಠಕಥಾಯಂ, ‘‘ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಾದಿಸೂ’’ತಿಪಿ ಲಿಖನ್ತಿ.

೫೯೫. ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳನಾಮೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾನವಿಧಾನಸ್ಸ ವುತ್ತಪ್ಪಮಾಣಂ ಕತಮನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಚೀವರ’’ನ್ತಿಆದಿ. ‘‘ನಿದಾನೇ ಉಪ್ಪತ್ತಿತೋ’’ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ. ‘‘ಚೀವರಂ ಪರಿಪುಣ್ಣ’’ನ್ತಿ ನಿದಾನೇ ‘‘ತಿಚೀವರಂ ಸಮ್ಪುಣ್ಣಂ ವಿಜ್ಜತಿ, ಇದಮತಿರೇಕಚೀವರಂ ಕಿಂ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಭಗವತೋ ಆರೋಚಿತವತ್ಥುಮ್ಹಿ ¶ . ಉಪ್ಪತ್ತಿತೋತಿ ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳಾಧಿಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ, ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಹೋತಿ ತಿಚೀವರಂ, ಅತ್ಥೋ ಚ ಹೋತಿ ಪರಿಸ್ಸಾವನೇಹಿಪಿ ಥವಿಕಾಹಿಪಿ. ಭಗವತೋ ಏತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಅನುಜಾನಾಮಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳಕ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೩೫೭) ಏತ್ಥ ಪಾಳಿಯಂ ಏವಂ ವಿಪ್ಪವಾಸಸುಖತ್ಥಂ ನಾಮೇನಾಧಿಟ್ಠಿತತಿಚೀವರಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಿತ್ವಾ ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳನಾಮೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಾಧನೇನ ತದೇಕಸಾಧನತ್ತಾ ಏವ ಏಕಮ್ಪಿ ಚೀವರಂ ವಿಕಪ್ಪೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವುತ್ತಮೇವ ಹೋತಿ. ತೇನೇವಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಏವಞ್ಚ ಸತಿ ಯೋ ತಿಚೀವರೇ ಏಕೇನ ಚೀವರೇನ ವಿಪ್ಪವಸಿತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ತಿಚೀವರಾಧಿಟ್ಠಾನಂ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಿತ್ವಾ ವಿಪ್ಪವಾಸಸುಖತ್ಥಂ ವಿಕಪ್ಪನಾಯ ಓಕಾಸೋ ದಿನ್ನೋ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೬೯).

೫೯೬-೮. ಏತ್ತಾವತಾ ಕಪ್ಪಿಯಚೀವರಞ್ಚ ತತ್ಥ ಕತ್ತಬ್ಬಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಚೀವರಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಕುಸವಾಕಾದೀ’’ತಿಆದಿ. ಕುಸನ್ತಿ ದಬ್ಬತಿಣಂ. ವಾಕನ್ತಿ ರುಕ್ಖಾದೀನಂ ವಾಕಂ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ¶ ಫಲಕಂ ಗಹಿತಂ, ಚೀರ-ಸದ್ದೋ ಚೀವರಪರಿಯಾಯೋ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕುಸಾದಯೋ ಗನ್ಥೇತ್ವಾ ಕತೇ ಚೀವರೇಯೇವ ವತ್ತತಿ. ಕೇಸಜಂ ಕಮ್ಬಲನ್ತಿ ಮನುಸ್ಸಕೇಸೇಹಿ ವೀತಕಮ್ಬಲಞ್ಚ. ವಾಲಜಂ ಕಮ್ಬಲನ್ತಿ ಅಸ್ಸವಾಲಚಮರವಾಲೇಹಿ ವೀತಕಮ್ಬಲಞ್ಚ. ಉಲೂಕಪಕ್ಖನ್ತಿ ಕೋಸಿಯಸಕುಣಪತ್ತಂ. ಇಧ ಪನ ತಂ ಗನ್ಥೇತ್ವಾ ಕತಚೀವರಮೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಅಜಿನಕ್ಖಿಪೇತಿ ಅಜಿನದೀಪಿಚಮ್ಮೇ. ‘‘ಧಾರಯತೋ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯ’’ನ್ತಿ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ಕದಲಿದುಸ್ಸೇತಿ ಕದಲಿವಾಕಮಯವತ್ಥೇ. ಏರಕದುಸ್ಸೇತಿ ಏರಕಮಯವತ್ಥೇ. ಅಕ್ಕದುಸ್ಸೇತಿ ಅಕ್ಕದಣ್ಡೇ ವಾ ತೇಸಂ ಸುತ್ತಾನಿ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಕತವತ್ಥೇ. ಪೋತ್ಥಕೇತಿ ಮಕಚಿವಾಕಮಯವತ್ಥೇ. ತಿರೀಟೇ ವಾತಿ ಏವಂನಾಮಕೇ ರುಕ್ಖತಚೇ. ವೇಠನೇತಿ ಸೀಸವೇಠನೇ. ಕಞ್ಚುಕೇತಿ ಕವಚೇ.

ಸಬ್ಬನೀಲಕೇತಿ ಕೇವಲನೀಲಕೇ. ಏಸ ನಯೋ ಮಞ್ಜೇಟ್ಠಾದೀಸು. ಮಹಾನಾಮರತ್ತೇತಿ ತನುಪದುಮದಲವಣ್ಣರತ್ತೇ. ಮಹಾರಙ್ಗರತ್ತೇತಿ ಸತಪದಿವಣ್ಣರತ್ತೇ.

೫೯೯. ಅಚ್ಛಿನ್ನದಸಕೇತಿ ಅಚ್ಛಿನ್ನಾ ದಸಾ ಯಸ್ಸ, ತಸ್ಮಿಂ ಚೀವರೇ. ಏಸ ನಯೋ ದೀಘದಸೇಪಿ. ಫಲದಸೇತಿ ಫಲಸದಿಸಗನ್ಥಿತಾ ದಸಾ ಯಸ್ಸ, ತಸ್ಮಿಂ. ಪುಪ್ಫದಸೇತಿ ಕಣ್ಣಿಕಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ವಿಕಾಸೇತ್ವಾ ಕತಾ ದಸಾ ಯಸ್ಸ, ತಸ್ಮಿಂ ಚೀವರೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಚ್ಛಿನ್ನಚೀವರಸ್ಸಾತಿ ನಗ್ಗಂ ಕತ್ವಾ ಚೋರೇಹಿ ವಿಲುತ್ತಚೀವರಸ್ಸ ¶ . ಏತ್ಥಾತಿ ಕುಸವಾಕಾದೀಸು, ಸಬ್ಬನೀಲಾದೀಸು ಚ. ಕಿಞ್ಚೀತಿ ಏಕಮ್ಪಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ನತ್ಥಿ ಅನನುಲೋಮಿಕಂ ನತ್ಥಿ. ‘‘ನಗ್ಗೇನ ಏತೇಸು ಅಕಪ್ಪಿಯಚೀವರೇಸು ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಲದ್ಧಂ, ತೇನ ಹಿರಿಕೋಪಿನಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಕಪ್ಪಿಯಚೀವರೇ ಲದ್ಧೇ ತಂ ಅಧಿವಾಸೇತ್ವಾ ಇದಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಚೀವರಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿತಬ್ಬಂ. ಸಬ್ಬನೀಲಕಾದಿವತ್ಥೇಸು ಲದ್ಧೇಸು ಕಪ್ಪಿಯರಜನೇನ ರಜಿತ್ವಾ, ತಂ ವಣ್ಣಂ ನಾಸೇತ್ವಾ ವಾ ಕಪ್ಪಿಯವತ್ಥಾನಿ ಉಭಯಪಸ್ಸೇಸು ¶ ಅಲ್ಲಿಯಾಪೇತ್ವಾ, ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ವಾ ನಿವಾಸೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ.

೬೦೦. ‘‘ಅನ್ತೋದಸಾಹ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ‘‘ಅಧಿಟ್ಠೇತೀ’’ತಿಆದೀಹಿ ಸಬ್ಬಪದೇಹಿಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತೀತಿ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ದೇತಿ. ಇಧ ದಾನಂ ದುವಿಧಂ ಸಮ್ಮುಖಾದಾನಂ, ಪರಮ್ಮುಖಾದಾನನ್ತಿ. ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ತುಯ್ಹಂ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ದಾನಂ ಸಮ್ಮುಖಾದಾನಂ ನಾಮ. ಪರಮ್ಮುಖಾ ‘‘ಇದಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ದಿನ್ನಂ ಪರಮ್ಮುಖಾದಾನಂ. ‘‘ಇದಂ ತ್ವಂ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ತುಯ್ಹಂ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ ವಾ ವುತ್ತೇ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಗಣ್ಹಾಮೀ’’ತಿ ಸಚೇ ವದತಿ, ದಾನಗಹಣದ್ವಯಮ್ಪಿ ಸುದ್ಧಂ. ‘‘ಇದಂ ತವ ಸನ್ತಕಂ ಕರೋಹಿ, ತವ ಸನ್ತಕಂ ಹೋತು, ತವ ಸನ್ತಕಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ದಾಯಕೇನ ವುತ್ತೇ ಗಣ್ಹನ್ತೋಪಿ ‘‘ಮಮ ಸನ್ತಕಂ ಕರೋಮಿ, ಮಮ ಸನ್ತಕಂ ಹೋತು, ಮಮ ಸನ್ತಕಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ವದತಿ ಚೇ, ದಾನಂ, ಗಹಣಞ್ಚ ಅಸುದ್ಧಂ ಹೋತಿ. ‘‘ತವ ಸನ್ತಕಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪನ ‘‘ಸಾಧು ಭನ್ತೇ ಮಯ್ಹಂ ಗಣ್ಹಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಗಹಣಂ ಸುದ್ಧಂ. ‘‘ಇದಂ ತುಯ್ಹಂ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಅಹಂ ನ ಗಣ್ಹಾಮೀ’’ತಿ ವದತಿ, ಪುನ ‘‘ದಿನ್ನಂ ಮಯಾ, ತುಯ್ಹಂ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಇತರೋಪಿ ಪುನ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ, ತಂ ಚೀವರಂ ಕಸ್ಸಚಿ ಅಸನ್ತಕತ್ತಾ ದಸಾಹಾತಿಕ್ಕಮೇನಾಪಿ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ನ ಹೋತೀತಿ ಪಚ್ಛಾ ತೇಸು ದ್ವೀಸು ಯೋ ಇಚ್ಛತಿ, ತೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಬ್ಬಮಿದಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೬೯ ಅತ್ಥತೋ ಸಮಾನಂ) ವುತ್ತಂ.

ಅಧಿಟ್ಠಿತಚೀವರೇ ಅಧಿಟ್ಠಾನೇ ವೇಮತಿಕೇನ ಅತ್ತನೋ ವಿಮತಿಂ ಪಠಮಂ ಆವಿ ಕತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ಅನಧಿಟ್ಠಿತಂ, ಏವಂ ಕತೇ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ನಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ವಿನಯಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಮುಸಾವಾದದೋಸೋ ನಾಪಜ್ಜತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ನ ಹಿ ಏವಂ ಜಾನಾಪೇತ್ವಾ ವಿನಯಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಮುಸಾವಾದೋ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೬೯). ‘‘ಕೇಚಿ ‘ತಥಾ ವೇಮತಿಕಚೀವರಂ ಅಞ್ಞೇನ ¶ ವಿಸ್ಸಾಸೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ಪುನ ದಾತಬ್ಬ’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ನ ಸುನ್ದರ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೬೯ ಥೋಕಂ ವಿಸದಿಸಂ) ತತ್ಥೇವ ವುತ್ತಂ.

ವಿನಸ್ಸತೀತಿ ಚೋರಾದೀಹಿ ವಿನಸ್ಸತಿ. ‘‘ನಸ್ಸತಿ, ಡಯ್ಹತಿ, ಅಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತೀ’’ತಿ ಇಮಾನಿಪಿ ¶ ವಿನಾಸಪ್ಪಕಾರತ್ತಾ ‘‘ವಿನಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾವ ಸಙ್ಗಯ್ಹನ್ತಿ. ತತ್ಥ ‘‘ನಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಚೋರಾದೀಹಿ ಹಟಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ‘‘ವಿನಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಉನ್ದೂರಖಾಯಿತಾದಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ‘‘ಡಯ್ಹತೀ’’ತಿ ಅಗ್ಗಿನಾ ದಡ್ಢಂ ಸನ್ಧಾಯ. ವಿಸ್ಸಾಸೇತಿ ಏತ್ಥ ಸನ್ದಿಟ್ಠೋ ಚ ಸಮ್ಭತ್ತೋ ಚ ಆಲಪಿತೋ ಚ ಜೀವತಿ ಚ ಗಹಿತೇ ಚತ್ತಮನೋ ಹೋತೀತಿ ಪಞ್ಚಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತೇನ ಅತ್ತನಿ ವಿಸ್ಸಾಸೇನ ಅಞ್ಞೇನ ಗಹಿತೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಕಾಸಿತಾತಿ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಅನ್ತೋದಸಾಹಂ ಅಧಿಟ್ಠೇತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ೪೬೯) ನಯೇನ ವುತ್ತಾ.

೬೦೧. ಇದಂ ಪನ ಸಮುಟ್ಠಾನಂ ನಾಮೇನ ಕಥಿನಸಮುಟ್ಠಾನಂ ನಾಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇದಂ ಕಥಿನಸಮುಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ ಕಾಯವಾಚತೋ ಚ ಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತತೋ ಚ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ. ಅತಿರೇಕಚೀವರಭಾವಸ್ಸ ಜಾನನಚಿತ್ತೇನ ಪಣ್ಣತ್ತಿಜಾನನಚಿತ್ತೇ ಅಸತಿಪಿ ಆಪತ್ತಿಸಮ್ಭವತೋ ಅಚಿತ್ತಂ. ಅನಧಿಟ್ಠಾನತೋ, ಅವಿಕಪ್ಪನತೋ ಚ ಅಕ್ರಿಯಂ. ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಮನುಯುಞ್ಜನ್ತೋ ವಾ ಚೇತಿಯಾದಿಂ ವನ್ದನ್ತೋ ವಾ ಏಕಾದಸಮಂ ಅರುಣಂ ಉಟ್ಠಾಪೇತಿ, ಕುಸಲಚಿತ್ತೋ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಕಲಹಾದಿಪಸುತೋ ವಾ ವೀತಿಕ್ಕಮಂ ಜಾನನ್ತೋ ವಾ ಉಟ್ಠಾಪೇತಿ, ಅಕುಸಲಚಿತ್ತೋ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಖೀಣಾಸವೋ ಪನ ಅಸತಿಯಾ ವಾ ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ವಾ ತಥಾ ಕರೋನ್ತೋ ಅಬ್ಯಾಕತಚಿತ್ತೋ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ತಿಚಿತ್ತಂ. ವುತ್ತನಯೇನ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಾದಿಮನುಯುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಸೋಮನಸ್ಸಚಿತ್ತಸಮಙ್ಗಿನೋ ಸುಖವೇದನಾ, ಉಪೇಕ್ಖಾಚಿತ್ತಸಮಙ್ಗಿನೋ ಉಪೇಕ್ಖಾವೇದನಾ, ಕಲಹಾದಿಪಸುತಸ್ಸ ದೋಮನಸ್ಸಚಿತ್ತಸಮಙ್ಗಿನೋ ದುಕ್ಖವೇದನಾ ಹೋತೀತಿ ತಿವೇದನಂ. ಏಸ ನಯೋ ಉಪರಿಪಿ ಏವರೂಪೇ ಠಾನೇ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ.

೬೦೨. ಗಾಮಾದೀಸು ¶ ಪದೇಸೇಸು ತಿಪಞ್ಚಸೂತಿ ತಿಚೀವರಾನಿ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ವಿಪ್ಪವಾಸೇನ ದೋಸಂ, ಉಪ್ಪಜ್ಜನಟ್ಠಾನಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಗಾಮೋ ಏಕೂಪಚಾರೋ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ೪೭೭) ನಯೇನ ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಗಾಮನಿವೇಸನಉದೋಸಿತಅಟ್ಟಮಾಳಪಾಸಾದಹಮ್ಮಿಯನಾವಾಸತ್ಥಖೇತ್ತಧಞ್ಞಕರ- ಣಆರಾಮವಿಹಾರರುಕ್ಖಮೂಲಅಜ್ಝೋಕಾಸಸಙ್ಖಾತೇಸು ಪನ್ನರಸಸು ಚೀವರನಿಕ್ಖೇಪಟ್ಠಾನೇಸೂತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಏತ್ಥ ಗಾಮೋ ನಾಮ ಏಕಕುಟಿಕಾದಿಗಾಮೋ.

ನಿವೇಸನಂ ನಾಮ ಗಾಮತೋ ಬಹಿ ಚತುಸಾಲಾದಿಕೋ ಗೇಹೋ. ತೇನಾಹ ಗಣ್ಠಿಪದೇ ‘‘ಗಾಮನಿವೇಸನಾನಂ ವಿಸೇಸಂ ವದನ್ತಾ ‘ಪುನ ಏಕಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾ ನಿವೇಸಿತಾ ಬಹುಗೇಹಾ ನಿವೇಸನಂ ನಾಮ ಹೋನ್ತೀ’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಇದಂ ನಿವೇಸನಾದಿ ಸಬ್ಬಂ ‘ಗಾಮತೋ ಬಹೀ’ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ಇದಞ್ಚ ತತ್ಥೇವ ವುತ್ತಂ ‘‘ನಿವೇಸನಾದಿಕಂ ¶ ಅನ್ತೋಗಾಮೇ ಚೇ ಹೋತಿ, ಗಾಮೇ ವುತ್ತಪರಿಹಾರಸ್ಸೇವ ಲಬ್ಭನತೋ ಅನ್ತೋಗಾಮತೋ ಬಹೀ’ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ.

ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಉದೋಸಿತೋತಿ ಯಾನಾದೀನಂ ಭಣ್ಡಾನಂ ಸಾಲಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೮೨-೪೮೭) ವುತ್ತಸರೂಪಂ ಉದೋಸಿತಂ ನಾಮ. ‘‘ಅಟ್ಟೋತಿ ಪಟಿರಾಜಾದಿಪಟಿಬಾಹನತ್ಥಂ ಇಟ್ಠಕಾಹಿ ಕತೋ ಬಹಲಭಿತ್ತಿಕೋ ಚತುಪಞ್ಚಭೂಮಿಕೋ ಪತಿಸ್ಸಯವಿಸೇಸೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೮೨-೪೮೭) ವುತ್ತಸರೂಪೋ ಅಟ್ಟೋ ನಾಮ. ‘‘ಮಾಳೋತಿ ಏಕಕೂಟಸಙ್ಗಹಿತೋ ಚತುರಸ್ಸಪಾಸಾದೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೪೮೨-೪೮೭) ವುತ್ತೋ ಏಕಕಣ್ಣಿಕಸಙ್ಗಹಿತೋ ಚತುರಸ್ಸಗೇಹೋ ಮಾಳೋ ನಾಮ. ಪಾಸಾದೋತಿ ದೀಘಪಾಸಾದೋ. ಹಮ್ಮಿಯನ್ತಿ ಮುಣ್ಡಚ್ಛದನಪಾಸಾದೋ. ನಾವಾತಿ ಯಾನಪ್ಪತ್ತಿ. ಸತ್ಥನ್ತಿ ಜಙ್ಘಸತ್ಥಸಕಟಸತ್ಥವಸೇನ ದುವಿಧೋ ಜನಸಮೂಹೋ, ಸೋ ಚ ನಿವಿಟ್ಠಾನಿವಿಟ್ಠವಸೇನ ಪಚ್ಚೇಕಂ ದುವಿಧೋ. ತತ್ಥ ನಿವಿಟ್ಠೇ ವತಿಆದಿಪರಿಕ್ಖೇಪೋಪಿ ಹೋತೇವ.

ಖೇತ್ತನ್ತಿ ¶ ಯವಖೇತ್ತಾದಿಖೇತ್ತಂ. ಧಞ್ಞಕರಣಂ ಖಲಂ. ಆರಾಮೋ ಪುಪ್ಫಾರಾಮೋ, ಫಲಾರಾಮೋ ಚ. ವಿಹಾರೋತಿ ಏಕಮ್ಪಿ ಸೇನಾಸನಂ ವುಚ್ಚತಿ. ‘‘ರುಕ್ಖೋ ನಾಮ ಯಂ ಮಜ್ಝನ್ತಿಕೇ ಕಾಲೇ ಸಮನ್ತಾ ಛಾಯಾ ಫರತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೯೪) ವುತ್ತಪ್ಪಮಾಣಪರಿಚ್ಛನ್ನೋ ರುಕ್ಖೋ. ಅಜ್ಝೋಕಾಸೋ ನಾಮ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರೋ, ಸೋ ವಿಞ್ಚಾಟವಿಆದಿಅಗಾಮಕಾರಞ್ಞೇ ಚ ಮಚ್ಛಬನ್ಧಾನಂ ಅಗಮನಪಥೇ ಸಮುದ್ದದೀಪೇ ಚ ಲಬ್ಭತಿ. ಮಚ್ಛಬನ್ಧಾನಂ ಅಗಮನಪಥೋ ನಾಮ ಉದಕಪಿಟ್ಠಿಯಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುನ ತದಹೇವ ಗೇಹಂ ಆಗನ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತಾಯ ದೂರೋ ಸಮುದ್ದಪ್ಪದೇಸೋ ವುಚ್ಚತಿ.

ಅಯಂ ಗಾಮಾದಿಕೋ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಏಕೂಪಚಾರೋ, ನಾನೂಪಚಾರೋತಿ ದುವಿಧೋ. ತತ್ಥ ಅಜ್ಝೋಕಾಸಂ ವಿನಾ ಗಾಮಾದಿಕೋ ತಂತಂರಾಜಾದಿಸಾಮಿಕಕುಲಾನಂ ಏಕತ್ಥನಾನತ್ಥವಸೇನ ಏಕಕುಲಸನ್ತಕೋ ಚೇ ಹೋತಿ, ಏಕೂಪಚಾರೋ. ನಾನಾಕುಲಸನ್ತಕೋ ಚೇ, ನಾನೂಪಚಾರೋ ಹೋತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ‘‘ಗಾಮೋ ಏಕೂಪಚಾರೋ ನಾಮ ಏಕಕುಲಸ್ಸ ಗಾಮೋ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿ (ಪಾರಾ. ೪೭೮). ಅಟ್ಠಕಥಾಯಮ್ಪಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಏಕಕುಲಸ್ಸ ಗಾಮೋತಿ ಏಕಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ವಾ ಭೋಜಕಸ್ಸ ವಾ ಗಾಮೋ’’ತಿ ಚ ‘‘ನಾನಾಕುಲಸ್ಸ ಗಾಮೋತಿ ನಾನಾರಾಜೂನಂ ವಾ ಭೋಜಕಾನಂ ವಾ ಗಾಮೋ ವೇಸಾಲೀಕುಸಿನಾರಾದಿಸದಿಸೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೭೯) ಚ.

ಏಕಕುಲೇನ ಕಾರಾಪಿತೋ ವಿಹಾರೋ ಏಕೂಪಚಾರೋ, ನಾನಾಕುಲೇಹಿ ಕಾರಾಪಿತೋ ನಾನೂಪಚಾರೋ ಹೋತಿ. ಯಥಾಹ ಗಣ್ಠಿಪದೇ ‘‘ವಿಹಾರೇ ಏಕಕುಲನಾನಾಕುಲವೋಹಾರೋ ಕಾರಾಪಕಾನಂ ವಸೇನ ವುತ್ತೋ’’ತಿ. ಅಜ್ಝೋಕಾಸೇ ಪನ ¶ ಉಪಚಾರಭೇದೋ ಅಬ್ಭನ್ತರವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ವುತ್ತಞ್ಚೇತಂ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಅಜ್ಝೋಕಾಸೋ ಏಕೂಪಚಾರೋ ನಾಮ ಅಗಾಮಕೇ ಅರಞ್ಞೇ ಸಮನ್ತಾ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಾ ಏಕೂಪಚಾರೋ. ತತೋ ಪರಂ ನಾನೂಪಚಾರೋ’’ತಿ. ಇಧ ಏಕಂ ಅಬ್ಭನ್ತರಂ ಅಟ್ಠವೀಸತಿರತನಂ ಹೋತಿ. ಯಥಾಹ ¶ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಏಕಂ ಅಬ್ಭನ್ತರಂ ಅಟ್ಠವೀಸತಿಹತ್ಥ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೮೯). ಏವಂ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ವುತ್ತಸರೂಪಪ್ಪಭೇದಾನಿ ಪನ್ನರಸ ಠಾನಾನಿ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಗಾಮಾದೀಸು ಪದೇಸೇಸು ತಿಪಞ್ಚಸೂ’’ತಿ. ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ಪಾಳಿಅಟ್ಠಕಥಾವಣ್ಣನತೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

‘‘ತಿಚೀವರೇನ ವಿಪ್ಪವಾಸೇಯ್ಯಾತಿ ಸಙ್ಘಾಟಿಯಾ ವಾ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗೇನ ವಾ ಅನ್ತರವಾಸಕೇನ ವಾ. ಅನ್ತೋಗಾಮೇ ಚೀವರಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೭೬, ೪೭೮) ವಚನತೋ ಏತ್ಥ ತಿಚೀವರನ್ತಿ ತಿಣ್ಣಂ ಚೀವರಾನಮಞ್ಞತರಮೇವ ಚೀವರಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ಏಕರತ್ತನ್ತಿ ವಿಪ್ಪವಾಸಕಿರಿಯಾಯ ಅಚ್ಚನ್ತಸಂಯೋಗೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ. ಅಪಿ-ಸದ್ದೇನ ಕಿಂ ಪನ ದಿರತ್ತಾದಿಕನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

ಸಙ್ಘಸಮ್ಮುತಿಯಾ ವಿನಾತಿ ತಿಚೀವರಂ ಪರಿಹರಿತುಂ ಅಸಮತ್ಥೇನ ಗಿಲಾನೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸಙ್ಘಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ‘‘ಅಹಂ ಭನ್ತೇ ಗಿಲಾನೋ, ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ ತಿಚೀವರಂ ಆದಾಯ ಪಕ್ಕಮಿತುಂ, ಸೋಹಂ ಭನ್ತೇ ಸಙ್ಘಂ ತಿಚೀವರೇನ ಅವಿಪ್ಪವಾಸಸಮ್ಮುತಿಂ ಯಾಚಾಮೀ’’ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಯಾಚಿತೇನ ಸಙ್ಘೇನ ತಸ್ಸ ಞತ್ತಿದುತಿಯಾಯ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ದಿನ್ನಂ ಅವಿಪ್ಪವಾಸಸಮ್ಮುತಿಂ ವಿನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತಥಾ ಲದ್ಧಸಮ್ಮುತಿಕಸ್ಸ ಗಿಲಾನಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ತಸ್ಮಿಂ ಗೇಲಞ್ಞೇ ಅವೂಪಸನ್ತೇ ವಾ ವೂಪಸನ್ತೇಪಿ ಚೀವರನಿಕ್ಖೇಪಟ್ಠಾನಂ ಆಗಮನಕಾಲೇ ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಅಞ್ಞೇಪಿ ರೋಗೇ ಅವೂಪಸನ್ತೇ ತಾಯಯೇವ ಸಮ್ಮುತಿಯಾ ನ ದೋಸೋ.

೬೦೩. ಭಿಕ್ಖುನೋತಿ ಅಲದ್ಧಸಮ್ಮುತಿಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ. ತೇನ ಚೀವರೇನ. ವಿಪ್ಪವತ್ಥುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ವಿನಾ ವಸಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ‘‘ಏಕಕುಲಸ್ಸ ಗಾಮೋ ಹೋತಿ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಚ, ಅನ್ತೋಗಾಮೇ ಚೀವರಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋಗಾಮೇ ವತ್ಥಬ್ಬಂ. ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಹೋತಿ, ಯಸ್ಮಿಂ ಘರೇ ಚೀವರಂ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಘರೇ ವತ್ಥಬ್ಬಂ, ಹತ್ಥಪಾಸಾ ವಾ ನ ವಿಜಹಿತಬ್ಬಂ. ನಾನಾಕುಲಸ್ಸ ¶ ಗಾಮೋ ಹೋತಿ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಚ, ಯಸ್ಮಿಂ ಘರೇ ಚೀವರಂ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಘರೇ ವತ್ಥಬ್ಬಂ ಸಭಾಯೇ ವಾ ದ್ವಾರಮೂಲೇ ವಾ, ಹತ್ಥಪಾಸಾ ವಾ ನ ವಿಜಹಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ೪೭೮) ನಯೇನ ಪಾಳಿಯಾ ವುತ್ತಟ್ಠಾನತೋ ಬಹಿ ಅರುಣಂ ಉಟ್ಠಾಪೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಇಮಸ್ಮಿಂ ¶ ಪಾಠೇ ‘‘ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋ’’ತಿ ಇದಂ ಪಾಕಾರೇನ ವಾ ವತಿಯಾ ವಾ ಪರಿಖಾಯ ವಾ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಹತ್ಥಪಾಸಾ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಹತ್ಥಪಾಸಾ ನಾಮ ಅಡ್ಢತಿಯರತನಂ ಹೋತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ತಂ ಘರಂ ಸಮನ್ತತೋ ಹತ್ಥಪಾಸಾ ನ ವಿಜಹಿತಬ್ಬಂ, ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯರತನಪ್ಪಮಾಣಾ ಪದೇಸಾ ಉದ್ಧಂ ನ ವಿಜಹಿತಬ್ಬನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೭೭-೪೭೮).

ವಿಪ್ಪವಸನ್ತಸ್ಸ ಕೋ ದೋಸೋತಿ ಆಹ ‘‘ಹೋತಿ…ಪೇ… ಅರುಣುಗ್ಗಮೇ’’ತಿ. ಅನುಞ್ಞಾತಟ್ಠಾನತೋ ಹಿ ಬಹಿ ಚೀವರೇನ ವಿನಾ ಅರುಣಂ ಉಟ್ಠಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ತಂ ಚೀವರಂ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ, ತಂಹೇತುಕಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾಪತ್ತಿಪಿ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ತೇನೇವ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾ…ಪೇ… ವಿಞ್ಞುನಾ’’ತಿ.

೬೦೪. ನ್ಹಾಯನ್ತಸ್ಸೇವಾತಿ ಚೀವರಸ್ಸ ಹತ್ಥಪಾಸತೋ ದೂರೇ ನಹಾಯನ್ತಸ್ಸೇವ, ಅನಾದರೇ ಸಾಮಿವಚನಂ.

೬೦೬. ಅಚ್ಛಿನ್ನಂ ವಿಲುತ್ತಂ ಚೀವರಂ ಯಸ್ಸ ಸೋ ಅಚ್ಛಿನ್ನಚೀವರೋ, ಭಿಕ್ಖು, ತಸ್ಸ ಠಾನಂ ಅಚ್ಛಿನ್ನಚೀವರಟ್ಠಾನಂ, ತಸ್ಮಿಂ.

೬೦೭. ನಿವಾಸೇತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅನ್ತರವಾಸಕ’’ನ್ತಿ ಚ ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಇತರಾನೀ’’ತಿ ಚ ಸೇಸೋ. ಇದಞ್ಚ ಗನ್ತಬ್ಬಟ್ಠಾನೇ, ಆಸನ್ನೇ ಮಗ್ಗೇ ಚ ಮನುಸ್ಸಸಮ್ಬಾಧೇ ಅಸತಿ ಕತ್ತಬ್ಬದಸ್ಸನಂ. ಇತರತ್ಥ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ, ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಚ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಅಂಸೇ ಕತ್ವಾವ ಗನ್ತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ. ವಿಹಾರೇ ಸಭಾಗೇಸು ಅಲಬ್ಭಮಾನೇಸು ಆಸನಸಾಲಮ್ಪಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಭಾಗಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ವಿನಯಕಮ್ಮಂ ಕತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ¶ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೯೫ ಅತ್ಥತೋ ಸಮಾನಂ) ವುತ್ತಂ. ‘‘ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಇದಂ ಮೇ ಭನ್ತೇ ಚೀವರಂ ರತ್ತಿವಿಪ್ಪವುತ್ಥಂ ಅಞ್ಞತ್ರ ಭಿಕ್ಖುಸಮ್ಮುತಿಯಾ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ, ಇಮಾಹಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಾಮೀ’’ತಿ ಸಙ್ಘೇ ವಾ ‘‘ಇದಂ ಮೇ ಭನ್ತೇ ಚೀವರಂ…ಪೇ… ಅಹಂ ಆಯಸ್ಮನ್ತಾನಂ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಾಮೀ’’ತಿ ತಿಣ್ಣಂ, ದ್ವಿನ್ನಂ ವಾ ಸನ್ತಿಕೇ ವಾ ‘‘ಇದಂ ಮೇ ಆವುಸೋ…ಪೇ… ಇಮಾಹಂ ಆಯಸ್ಮತೋ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಾಮೀ’’ತಿ ಏಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ವಾ ವತ್ವಾ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ವಿಞ್ಞುನಾತಿ ಏವಂ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯವತ್ಥುನಿಸ್ಸಜ್ಜನಾದಿನಾನಪ್ಪಕಾರವಿಧಿಜಾನನಕೇನ ಞಾಣವತಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೬೦೯. ‘‘ಅದೇನ್ತಸ್ಸ ಚ ನಿಸ್ಸಟ್ಠಂ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಬ್ಯತ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಟಿಬಲೇನ ಆಪತ್ತಿ ¶ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಾ, ನಿಸ್ಸಟ್ಠಚೀವರಂ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಇಮಂ ವಿಧಿಂ ಜಾನನತಾಯ ಬ್ಯತ್ತೇನ ಯಥಾವಿಧಿಂ ಕಾತುಂ ಸಮತ್ಥತಾಯ ಪಟಿಬಲೇನ ಖನ್ಧಕೇ (ಚೂಳವ. ೨೩೯) ಆಗತನಯೇನ ಆಪತ್ತಿಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಸ್ಸಟ್ಠಚೀವರಂ ಹತ್ಥೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಸಚೇ ಸಙ್ಘೋ ಹೋತಿ, ‘‘ಸುಣಾತು ಮೇ ಭನ್ತೇ ಸಙ್ಘೋ, ಇದಂ ಚೀವರಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ನಿಸ್ಸಟ್ಠಂ, ಯದಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪತ್ತಕಲ್ಲಂ, ಸಙ್ಘೋ ಇಮಂ ಚೀವರಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದದೇಯ್ಯಾ’’ತಿ, ಸಚೇ ತಯೋ ಹೋನ್ತಿ, ‘‘ಸುಣನ್ತು ಮೇ ಆಯಸ್ಮನ್ತಾ, ಇದಂ ಚೀವರಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಆಯಸ್ಮನ್ತಾನಂ ನಿಸ್ಸಟ್ಠಂ, ಯದಾಯಸ್ಮನ್ತಾನಂ ಪತ್ತಕಲ್ಲಂ, ಆಯಸ್ಮನ್ತಾ ಇಮಂ ಚೀವರಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದದೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ, ಸಚೇ ಏಕಕೋ ಹೋತಿ, ‘‘ಇಮಂ ಚೀವರಂ ಆಯಸ್ಮತೋ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ದಾತಬ್ಬಂ, ನಿಸ್ಸಟ್ಠಚೀವರಂ ‘‘ಅತ್ತನೋಯೇವ ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿ ಸುದ್ಧಸಞ್ಞಾಯ ಗಹೇತ್ವಾ ಅದೇನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ತಸ್ಸ ಸನ್ತಕಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಲೇಸೇನ ವಿಲುಮ್ಪನ್ತಸ್ಸ ಪನ ಭಣ್ಡಗ್ಘವಸೇನ ದುಕ್ಕಟಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿಯೋ ಹೋನ್ತಿ. ಯಥಾಹ ¶ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ತಸ್ಸ ಸನ್ತಕಭಾವಂ ಪನ ಞತ್ವಾ ಲೇಸೇನ ಅಚ್ಛಿನ್ದನ್ತೋ ಭಣ್ಡಂ ಅಗ್ಘಾಪೇತ್ವಾ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೬೯). ಪರಿಯಾಪುತನ್ತಿ ‘‘ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ನಿಸ್ಸಟ್ಠಚೀವರಂ ನ ದಾತಬ್ಬಂ, ಯೋ ನ ದದೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೭೦) ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೬೧೦-೧. ಥೇರೇ ದಹರೇ ಚಾತಿ ಏತೇಸು ಉಭೋಸುಪಿ ಮಗ್ಗಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇಸೂತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಥೇರೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅನಿಸ್ಸಿತಭಾವಮಾಹ, ‘‘ದಹರೇ ಚಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ನಿಸ್ಸಿತಭಾವಂ. ಓಹೀನೇತಿ ಓಸಕ್ಕಿತೇ. ಸಚೇ ಸೋ ಥೇರೋ ನಿಸ್ಸಯಾಚರಿಯೋ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನಾಹ ‘‘ಗರು’’ನ್ತಿ. ತಸ್ಮಿಂ ದಹರೇ. ವತ್ಥನ್ತಿ ತಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಠಿತಚೀವರಂ. ನ ಪಸ್ಸಮ್ಭತೀತಿ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪಂ ಅಕತ್ವಾ ಗಮನೇ ಸಉಸ್ಸಾಹತ್ತಾ ನಿಸ್ಸಯಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿ ನ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ತೇನೇವ ‘‘ಮುಹುತ್ತ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ.

೬೧೪. ಪಚ್ಚುದ್ಧಾರೇ ಅನ್ತೋಯೇವಾರುಣೇತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ, ದಹರಭಿಕ್ಖುನೋ ದೂರಭಾವಞ್ಚ ಅರುಣುಗ್ಗಮನಞ್ಚ ಞತ್ವಾ ಚೀವರಸ್ಸ ಅನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯತ್ಥಂ ತಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಠಿತಭಾವಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಪುರಾರುಣಾ ಪಚ್ಚುದ್ಧರೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತೀತಿ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ದೇತಿ. ವಿನಸ್ಸತೀತಿ ಚೋರಾದೀಹಿ ನಸ್ಸತಿ.

೬೧೬. ಅಕಾಲಚೀವರನ್ತಿ ¶ ‘‘ಅಕಾಲಚೀವರಂ ನಾಮ ಅನತ್ಥತೇ ಕಥಿನೇ ಏಕಾದಸಮಾಸೇ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ಅತ್ಥತೇ ಕಥಿನೇ ಸತ್ತಮಾಸೇ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ಕಾಲೇಪಿ ಆದಿಸ್ಸ ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೦೦) ವಚನತೋ ಅನತ್ಥತಕಥಿನೇ ವಿಹಾರೇ ‘‘ಚೀವರಮಾಸೋ’’ತಿ ಯೋ ಪುಬ್ಬಕತ್ತಿಕಕಾಳಪಕ್ಖಪಾಟಿಪದತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಅಪರಕತ್ತಿಕಪುಣ್ಣಮೀ, ತಾವ ಮಾಸೋ ವುಚ್ಚತಿ, ತತೋ ಪರೇಸು ಏಕಾದಸಸು ಮಾಸೇಸು ¶ ಉಪ್ಪನ್ನಞ್ಚ ಅತ್ಥತಕಥಿನೇ ವಿಹಾರೇ ಯೋ ಚೀವರಮಾಸೋ, ಹೇಮನ್ತಾ ಚ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸಾತಿ ಪಞ್ಚಮಾಸತೋ ಬಹಿ ಸತ್ತಸು ಮಾಸೇಸು ಉಪ್ಪನ್ನಞ್ಚ ಅತ್ಥತಕಥಿನೇ ಪಞ್ಚ ಮಾಸಾ ಯಥಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಕಾಲೇ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚ ‘‘ಇದಂ ಅಕಾಲಚೀವರಂ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಚ ‘‘ಇದಂ ತುಯ್ಹಂ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ದಿನ್ನಞ್ಚೇತಿ ಇದಂ ಅಕಾಲಚೀವರನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಉಪ್ಪನ್ನ’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ, ‘‘ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯ ಸಙ್ಘತೋ ವಾ ಗಣತೋ ವಾ ಞಾತಿತೋ ವಾ ಮಿತ್ತತೋ ವಾ ಪಂಸುಕೂಲತೋ ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಾ ಧನೇನಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೦೦) ವಚನತೋ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ‘‘ಇದಂ ಸುತ್ತನ್ತಿಕಗಣಸ್ಸ ದೇಮ, ಇದಂ ಆಭಿಧಮ್ಮಿಕಗಣಸ್ಸ ದೇಮಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಗಣಸ್ಸ ವಾ ದಿನ್ನತೋ ಅತ್ತನೋ ವಸ್ಸಗ್ಗೇನ ವಾ ಞಾತಿಆದಿತೋ ವಾ ಸುಸಾನಾದಿಪಂಸುಕೂಲಖೇತ್ತತೋ ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕೇನ ಸುತ್ತಕಪ್ಪಾಸಾದಿಕಪ್ಪಿಯವತ್ಥುತೋ ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಚೀವರನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಮಾಸಪರಮಂ ನಿಕ್ಖಿಪೇತಿ ಮಾಸೋ ಪರಮಂ ಪಮಾಣಂ ಏತಸ್ಸ ನಿಕ್ಖಿಪನಸ್ಸಾತಿ ಮಾಸಪರಮಂ, ನಿಕ್ಖಿಪನನ್ತಿ ಕಿರಿಯಾವಿಸೇಸನಂ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಮಾಸಪರಮಂ ನಿಕ್ಖಿಪನಂ ಕರೇಯ್ಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಆಕಙ್ಖಮಾನೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಖಿಪ್ಪಮೇವ ಕಾರೇತಬ್ಬಂ, ನೋ ಚಸ್ಸ ಪಾರಿಪೂರೀ, ಮಾಸಪರಮಂ ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ತಂ ಚೀವರಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಂ ಊನಸ್ಸ ಪಾರಿಪೂರಿಯಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೦೦) ವಚನತೋ ಏವಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಚೀವರಂ ಇಚ್ಛನ್ತೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಸಚೇ ಪಹೋತಿ, ದಸಾಹಮನತಿಕ್ಕಾಮೇತ್ವಾ ಕಾರೇತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ನಪ್ಪಹೋತಿ, ಊನಸ್ಸ ಪರಿಪೂರಣತ್ಥಂ ಮಾಸಪರಮಂ ಠಪೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಕದಾ ಏವಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಸತಿ ಪಚ್ಚಾಸಾಯಾ’’ತಿ, ‘‘ಪಚ್ಚಾಸಾ ಹೋತಿ ಸಙ್ಘತೋ ವಾ ಗಣತೋ ವಾ ಞಾತಿತೋ ವಾ ಮಿತ್ತತೋ ವಾ ಪಂಸುಕೂಲತೋ ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಾ ಧನೇನಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೦೦) ವುತ್ತಸಙ್ಘಾದಿತೋ ಅತ್ತನೋ ವಸ್ಸಗ್ಗಾದಿತೋ ಲಭೇಯ್ಯ, ತೇನ ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಊನೇ ಪರಿಪುಣ್ಣೇ ಕಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಚ್ಚಾಸಾಯ ಸತಿ ಏವಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ತತೋ ಉದ್ಧಂ ಠಪೇತುಂ ¶ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಮಾಸತೋ ಅತಿರೇಕಕಾಲಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಯದಿ ಏವಂ ‘‘ತದಹುಪ್ಪನ್ನೇ ಮೂಲಚೀವರೇ ಪಚ್ಚಾಸಾಚೀವರಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ದಸಾಹಾ ಕಾರೇತಬ್ಬಂ…ಪೇ… ವೀಸೇ ¶ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಮೂಲಚೀವರೇ ಪಚ್ಚಾಸಾಚೀವರಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ದಸಾಹಾ ಕಾರೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೦೦) ಕಸ್ಮಾ ಆಹಾತಿ? ಪಚ್ಚಾಸಾಚೀವರಸ್ಸ ದಸದಿವಸೇ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಠಪೇತುಂ ಅಯುತ್ತತ್ತಾ, ಮೂಲಚೀವರಸ್ಸ ತಗ್ಗತಿಕತ್ತಾ ಏವಂ ವುತ್ತಂ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಮೂಲಚೀವರಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನದಿವಸತೋ ಯಾವ ವೀಸತಿಮೋ ದಿವಸೋ, ತಾವ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಪಚ್ಚಾಸಾಚೀವರಂ ಮೂಲಚೀವರಂ ಅತ್ತನೋ ಗತಿಕಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೦೦).

೬೧೮-೯. ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಯೋ ಧೋವಾಪೇತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ಭಿಕ್ಖುನೀ ನಾಮ ಉಭತೋಸಙ್ಘೇ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೦೦) ವಚನತೋ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘೇ ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥಾಯ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ, ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥಾಯ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯಾತಿ ಅಟ್ಠವಾಚಿಕಾಯ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾ ಭಿಕ್ಖುನೀ ನಾಮ. ಭುತ್ತನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಅತ್ತನಾ ಪರಿಭುತ್ತಂ ರಜಿತಂ ಆದಿನ್ನಕಪ್ಪಂ, ‘‘ಪರಿಭೋಗಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅನ್ತಮಸೋ ಸೀಸಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಯನಮತ್ತೇನಾಪಿ ಪುರಾಣಭೂತಂ ಚೀವರನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ರಜಿತ್ವಾ ಕಪ್ಪಂ ಕತ್ವಾ ಏಕವಾರಮ್ಪಿ ನಿವತ್ಥಂ ವಾ ಪಾರುತಂ ವಾ ಅನ್ತಮಸೋ ಪರಿಭೋಗಸೀಸೇನ ಅಂಸೇ ವಾ ಮತ್ಥಕೇ ವಾ ಕತ್ವಾ ಮಗ್ಗಂ ಗತೋ ಹೋತಿ, ಉಸ್ಸೀಸಕಂ ವಾ ಕತ್ವಾ ನಿಪನ್ನೋ ಹೋತಿ, ಏತಮ್ಪಿ ಪುರಾಣಚೀವರಮೇವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೦೩-೫೦೫). ವತ್ಥನ್ತಿ ಕಾರಿಯೇ ಕಾರಣೋಪಚಾರವಸೇನ ಚೀವರಮೇವ ಆಹ.

ಅಞ್ಞಾತಿಕಾಯಾತಿ ‘‘ಅಞ್ಞಾತಿಕಾ ನಾಮ ಮಾತಿತೋ ವಾ ಪಿತಿತೋ ವಾ ಯಾವ ಸತ್ತಮಾ ಪಿತಾಮಹಯುಗಾ ಅಸಮ್ಬದ್ಧಾ’’ತಿ ವಚನತೋ ¶ ಅತ್ತನೋ ವಾ ತಸ್ಸಾ ವಾ ಮಾತು ವಾ ಪಿತು ವಾ ಪರಮ್ಪರಾಯ ಯಾವ ಸತ್ತಮಾ ಯುಗಾ, ಏತ್ಥನ್ತರೇ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಞಾತಕೇನ ಅಸಮ್ಬದ್ಧಭಾವೇನ ಅಞ್ಞಾತಿಕಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾ ಚಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಪಿತಾಮಹೋಯೇವ ಪಿತಾಮಹಯುಗಂ. ತತೋ ಉದ್ಧಂ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಪುಬ್ಬಪುರಿಸಾ ಪಿತಾಮಹಗ್ಗಹಣೇನೇವ ಗಹಿತಾ. ಏವಂ ಯಾವ ಸತ್ತಮೋ ಪುರಿಸೋ, ತಾವ ಯಾ ಅಸಮ್ಬದ್ಧಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೦೩-೫೦೫). ಆಕೋಟಾಪೇತೀತಿ ಪಹರಾಪೇತಿ.

ತತೋ ಧೋವಾಪನಾದಿತೋ. ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಾಪತ್ತೀತಿ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಾಪತ್ತಿ, ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಸ್ಸ ಚೀವರಸ್ಸ ನಾಮೇನ ವಿಸಿಟ್ಠಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇದಞ್ಚ ತಿಣ್ಣಂ ಪಯೋಗಾನಂ ಅನ್ತೇ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಾಯ ಆಪತ್ತಿಯಾ ದಸ್ಸನಂ. ತಸ್ಸ ನಿಯೋಗೇನ ಧೋವನಾದಿಂ ಕರೋನ್ತಿಯಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ತದತ್ಥಂ ಸಬ್ಬಪುಬ್ಬಪಯೋಗಗಣನಾಯ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀತಿ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಯಾವ ನಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ಉಕ್ಖಿಪತಿ, ತಾವ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಪಯೋಗೇ ಪಯೋಗೇ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ¶ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೦೩-೫೦೫). ಪಠಮೇನಾತಿ ತೀಣಿಪಿ ಕಾರಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಯಂ ಪಠಮಂ ಕಾರಾಪೇತಿ, ತೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ದೀಪಿತನ್ತಿ ‘‘ಅಞ್ಞಾತಿಕಾಯ ಅಞ್ಞಾತಿಕಸಞ್ಞೀ ಪುರಾಣಚೀವರಂ ಧೋವಾಪೇತಿ ರಜಾಪೇತಿ ಆಕೋಟಾಪೇತಿ, ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೇನ ಆಪತ್ತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ದುಕ್ಕಟಾನ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ೫೦೬) ದೇಸಿತಂ. ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ದ್ವೇ ಕಾರಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಪಠಮೇನ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಾಪತ್ತಿ, ದುತಿಯೇನ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ಸಙ್ಗಯ್ಹತಿ.

೬೨೦. ‘‘ಧೋವನತ್ಥಾಯ ದೇತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಭುತ್ತಂ ವತ್ಥ’’ನ್ತಿ ಅಧಿಕಾರತೋ ಲಬ್ಭತಿ.

೬೨೧. ಸಾಮಣೇರನಿದ್ದೇಸೇಪೀತಿ ‘‘ಸಾಮಣೇರಾ’’ತಿ ನಿದ್ದೇಸೋ ನಾಮ ಯಸ್ಸ, ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ, ಅತ್ತನಾ ಪರಿಭುತ್ತಂ ವತ್ಥಂ ಧೋವನತ್ಥಾಯ ದೇತೀತಿ ಯೋಜನಾ, ಅತ್ತನೋ ಪರಿಭುತ್ತಂ ಚೀವರಂ ಧೋವನತ್ಥಾಯ ¶ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ದೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಿ-ಸದ್ದೋ ಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೋ. ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜಾತಿ ಪುಬ್ಬಕಿರಿಯಾಯ ‘‘ಧೋವತೀ’’ತಿ ಅಪರಕಿರಿಯಾ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ.

೬೨೨. ದಹರಾನಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖೂನನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ನವಕತರಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ. ನಿಯ್ಯಾದಿತೇ ದಿನ್ನೇ. ಏಸ ನಯೋತಿ ‘‘ಏಕೇನ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ, ಅವಸಿಟ್ಠೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ವಾ ಏಕೇನ ವಾ ಸಬ್ಬಪಯೋಗೇಸು ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ನಯೋ.

೬೨೪. ‘‘ಧೋವನಪ್ಪಚ್ಚಯಾಯೇವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಇತರದ್ವಯಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಅನಾಣತ್ತಿಯಾ ಕತತ್ತಾ ತತೋ ಅನಾಪತ್ತಿಭಾವಮಾಹ.

೬೨೬. ಞಾತಿಕಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪಟಿಸಙ್ಖಾ ಯೋನಿಸೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ. ನಿ. ೧.೨೨-೨೩, ೪೨೨; ಅ. ನಿ. ೬.೫೮; ೮.೯; ಮಹಾನಿ. ೨೦೬; ಧ. ಸ. ೧೩೫೫; ವಿಭ. ೫೧೮) ವಿಯ ಗಾಥಾಬನ್ಧವಸೇನ ಯ-ಕಾರಲೋಪೋ, ಞಾತಿಕಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಞಾತಿಕಾ ಅಞ್ಞಾತಿಸಞ್ಞಿಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ. ಪಚ್ಚತ್ಥರಣನ್ತಿ ಮಞ್ಚಪೀಠೇ ಅತ್ಥರಿತಬ್ಬಂ ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಚೀವರಞ್ಚ.

೬೨೭. ‘‘ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ವಸೇನಾ’’ತಿ ಇದಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇಪಿ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾ ಚೇ, ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸಮ್ಭವಾ ವುತ್ತಂ ¶ . ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾಯ ಪನ ಯಥಾವತ್ಥುಕಮೇವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೦೬). ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘೇ ಪಠಮಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ ಚೇ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ, ಕೇವಲಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾತಿ ನ ವುಚ್ಚತೀತಿ ತಾ ಭಗವತಿ ಧರಮಾನೇ ಪಠಮಂ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ಪಞ್ಚಸತಾ ಸಾಕಿಯಾನಿಯೋ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾ ನಾಮ ಪಞ್ಚಸತಾ ಸಾಕಿಯಾನಿಯೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೦೬). ಭಿಕ್ಖುನೋ ¶ ಲಿಙ್ಗೇ ಪರಿವತ್ತೇ ತಸ್ಸೇವ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಕಮ್ಮಸ್ಸ ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ ಸೋಪಿ ಗಹೇತಬ್ಬೋಯೇವ.

೬೨೮. ಅವುತ್ತಾ ಧೋವತೀತಿ ‘‘ಇಮಂ ಚೀವರಂ ಧೋವಾ’’ತಿ ಅವುತ್ತಾ ಚೀವರಂ ಕಿಲಿಟ್ಠಂ ದಿಸ್ವಾ ಅವತ್ವಾ ಠಪಿತಟ್ಠಾನತೋ ಚೀವರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಾ ಸಯಮೇವ ವತ್ವಾ ಯಾಚನಾದಿನಯೇನ ವಾ ಅನಾಣತ್ತಿಯಾ ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಚೀವರಧೋವನಾದಿಂ ಕರೇಯ್ಯ ಚೇ. ಅಪರಿಭುತ್ತಂ ವಾತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನ ಅಪರಿಭುತ್ತಂ ಚೀವರಂ. ಅಞ್ಞಂ ವಾತಿ ಉಪಾಹನತ್ಥವಿಕಪತ್ತತ್ಥವಿಕಪೋತ್ಥಕತ್ಥವಿಕಮಞ್ಚಪೀಠಾದಿಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಪರಿಕ್ಖಾರಂ.

೬೨೯. ವಿಕಪ್ಪನುಪಗಂ ಪಚ್ಛಿಮಂ ಉಪಾದಾಯ ಕಿಞ್ಚಿ ಚೀವರಂ ಗಣ್ಹತೋತಿ ಯೋಜನಾ, ಏತ್ಥ ‘‘ಅಞ್ಞಾತಿಕಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಹತ್ಥತೋ’’ತಿ ಚ ‘‘ಞಾತಿಕಾಯ ಅಞ್ಞಾತಿಕಸಞ್ಞಿಸ್ಸಾ’’ತಿ ಚ ‘‘ಏಕತೋಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾಯ ಹತ್ಥತೋ ಗಣ್ಹಾತೀ’’ತಿ ಚ ವಕ್ಖಮಾನವಚನಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭಮಾನತೋ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಅಞ್ಞಾತಿಕಾಯ ಉಭತೋಸಙ್ಘೇ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಹತ್ಥತೋ ವಿಕಪ್ಪನುಪಗರತನವಿದತ್ಥಿಪ್ಪಮಾಣವತ್ಥತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಚೀವರಂ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಆಪತ್ತೀ’’ತಿ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ವುತ್ತೇಪಿ ‘‘ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಪಕರಣತೋ ಚ ‘‘ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ವಕ್ಖಮಾನತೋ ಚ ಲಬ್ಭತಿ. ಠಪೇತ್ವಾ ಪಾರಿವತ್ತಕನ್ತಿ ‘‘ಪಾರಿವತ್ತಕಂ ಪರಿತ್ತೇನ ವಾ ವಿಪುಲಂ, ವಿಪುಲೇನ ವಾ ಪರಿತ್ತ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೧೪) ವಚನತೋ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ‘‘ಅನ್ತಮಸೋ ಹರೀತಕಖಣ್ಡೇನಾಪೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೧೪) ವುತ್ತತ್ತಾ ಚ ಹೇಟ್ಠಿಮನ್ತತೋ ಹರೀತಕಖಣ್ಡಮ್ಪಿ ದತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಂ ತಿಚೀವರಞ್ಚ ಪಾರಿವತ್ತಕಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ತಂ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಪರಿವತ್ತನಂ ಪರಿವತ್ತಂ, ತಂ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಪಾರಿವತ್ತಕಂ, ಕಯವಿಕ್ಕಯೇನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ ಚೀವರನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೬೩೦. ಗಹಣತ್ಥಾಯ ¶ ಪಯೋಗೇತಿ ಗಣ್ಹಿತುಂ ಹತ್ಥಪಸಾರಣಾದಿಪ್ಪಯೋಗೇ. ಪರಿಯಾಪುತನ್ತಿ ‘‘ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ ಪಯೋಗೇ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೧೨) ದೇಸಿತಂ.

೬೩೧. ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಹತ್ಥೇತಿ ¶ ಭಿಕ್ಖುಭಿಕ್ಖುನಿತೋ ಅಞ್ಞೇ ಸಬ್ಬೇ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಾ ಗಹಿತಾ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸಚೇ ಪನ ಸಿಕ್ಖಮಾನಾಸಾಮಣೇರಸಾಮಣೇರಿಉಪಾಸಕಉಪಾಸಿಕಾನಂ ಹತ್ಥೇ ಪೇಸಿತಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೧೨).

೬೩೨. ಏಕತೋತಿ ಏತ್ಥ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘತೋತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಪಕ್ಖೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಮೇವ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾಯ ಪನ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಮೇವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೧೩).

೬೩೩. ‘‘ಪಾರಿವತ್ತಕಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಭೋಗಂ ಕತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾತಿ, ದೋಸೋ ನ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೬೩೪. ಅಞ್ಞಂ ಪರಿಕ್ಖಾರನ್ತಿ ಥವಿಕಕಾಯಬನ್ಧನಾದಿ ಅವಿಕಪ್ಪಿಯಂ ವಾ ಅವಿಕಪ್ಪನುಪಗಂ ವಾ ಪರಿಕ್ಖಾರಮೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ವಿಕಪ್ಪನುಪಗಂ ಪನ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ವಿಕಪ್ಪನುಪಗಂ ಪಚ್ಛಿಮಚೀವರಪ್ಪಮಾಣಂ ಪನ ಪಟಪರಿಸ್ಸಾವನಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೧೪). ಚೀವರಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನಂ ಕಿರಿಯಾ, ಪಾರಿವತ್ತಕಸ್ಸ ಅದಾನಂ ಅಕಿರಿಯಾತಿ ಕಿರಿಯಾಯ ಚ ಅಕಿರಿಯಾಯ ಚ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬತೋ ಕ್ರಿಯಾಕ್ರಿಯಂ.

೬೩೫. ‘‘ಅಞ್ಞಾತಕಂ ಅಪ್ಪವಾರಿತ’’ನ್ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ. ‘‘ಗಹಪತಿಂ ವಾ ಗಹಪತಾನಿಂ ವಾ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಭಗವತಾ ‘‘ಅಞ್ಞಾತಕಂ ಗಹಪತಿಂ ವಾ ಗಹಪತಾನಿಂ ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೧೬, ೫೧೮). ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಯಾವ ಸತ್ತಮಾ ಪಿತಾಮಹಯುಗಾ ಸಮ್ಬದ್ಧಞ್ಞಾತಿಕತಾಯ ಅಭಾವತೋ ಅಞ್ಞಾತಕಂ. ‘‘ಯಂ ಮಯ್ಹಂ ಗೇಹೇ ¶ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ಪವಾರೇಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಅಪ್ಪವಾರಿತಂ. ‘‘ಗಹಪತಿ ನಾಮ ಯೋ ಕೋಚಿ ಅಗಾರಂ ಅಜ್ಝಾವಸತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೧೯) ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಂ ಗಹಪತಿಂ ವಾ. ‘‘ಗಹಪತಾನೀ ನಾಮ ಯಾ ಕಾಚಿ ಅಗಾರಂ ಅಜ್ಝಾವಸತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೧೯) ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಂ ಘರಣಿಂ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಹೋತಿ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಾಪತ್ತೀತಿ ‘‘ಅಞ್ಞತ್ರ ಸಮಯಾ ವಿಞ್ಞಾಪೇತಿ, ಪಯೋಗೇ ದುಕ್ಕಟಂ, ಪಟಿಲಾಭೇನ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೧೯) ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತೇಸು ಸಬ್ಬೇಸು ಪುಬ್ಬಪಯೋಗೇಸು ದುಕ್ಕಟೇನ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ¶ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಅಞ್ಞತ್ರ ಸಮಯಾತಿ ‘‘ತತ್ಥಾಯಂ ಸಮಯೋ, ಅಚ್ಛಿನ್ನಚೀವರೋ ವಾ ಹೋತಿ ಭಿಕ್ಖು ನಟ್ಠಚೀವರೋ ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೧೮) ಮಾತಿಕಾಯ, ‘‘ಅಚ್ಛಿನ್ನಚೀವರೋ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಚೀವರಂ ಅಚ್ಛಿನ್ನಂ ಹೋತಿ ರಾಜೂಹಿ ವಾ ಚೋರೇಹಿ ವಾ ಧುತ್ತೇಹಿ ವಾ ಯೇಹಿ ಕೇಹಿಚಿ ವಾ ಅಚ್ಛಿನ್ನಂ ಹೋತಿ. ನಟ್ಠಚೀವರೋ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಚೀವರಂ ಅಗ್ಗಿನಾ ವಾ ದಡ್ಢಂ ಹೋತಿ, ಉದಕೇನ ವಾ ವೂಳ್ಹಂ ಹೋತಿ, ಉನ್ದೂರೇಹಿ ವಾ ಉಪಚಿಕಾಹಿ ವಾ ಖಾಯಿತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೧೯) ಪದಭಾಜನೇ ಚ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಸರೂಪಕಾಲತೋ ಅಞ್ಞತ್ರಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೬೩೬. ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ‘‘ಅಞ್ಞಾತಕೇ ಅಞ್ಞಾತಕಸಞ್ಞೀ, ವೇಮತಿಕೋ, ಞಾತಕಸಞ್ಞೀ ಅಞ್ಞತ್ರ ಸಮಯಾ ಚೀವರಂ ವಿಞ್ಞಾಪೇತಿ, ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೨೦) ಪಾಚಿತ್ತಿಯತ್ತಯಂ ಭಗವತಾ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಞಾತಕೇ ಅಞ್ಞಾತಿಸಞ್ಞಿಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ. ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಞಾತಕೇ. ವೇಮತಿಕಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಞಾತಕೋ ನು ಖೋ, ಅಞ್ಞಾತಕೋ’’ತಿ ವೇಮತಿಕಸ್ಸ. ದ್ವಿಕದುಕ್ಕಟಂ ತಥೇವಾತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ತಥೇವಾ’’ತಿ ‘‘ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಆಕಡ್ಢತಿ, ‘‘ಞಾತಕೇ ಅಞ್ಞಾತಕಸಞ್ಞೀ, ವೇಮತಿಕೋ ಅಞ್ಞತ್ರ ಸಮಯಾ ಚೀವರಂ ವಿಞ್ಞಾಪೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೨೦) ದೇಸಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೬೩೭-೮. ಸಮಯೇ ¶ ವಿಞ್ಞಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಏತ್ಥ ‘‘ಚೀವರಂ ಅಞ್ಞಾತಕಅಪ್ಪವಾರಿತ’’ನ್ತಿ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ, ಯಥಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಕಾಲದ್ವಯತೋ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಅಞ್ಞಾತಕಅಪ್ಪವಾರಿತಂ ಚೀವರಂ ವಿಞ್ಞಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಞಾತಕೇ ವಾ ಪವಾರಿತೇತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಅತ್ತನೋ’’ತಿ ಅಜ್ಝಾಹಾರೋ, ‘‘ಸಮಯೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ, ಅತ್ತನೋ ಞಾತಕಪವಾರಿತೇ ಅಸಮಯೇಪಿ ಚೀವರಂ ವಿಞ್ಞಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಞ್ಞಸ್ಸತ್ಥಾಯಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅತ್ತನೋ’’ತಿ ಸೇಸೋ, ಅತ್ತನೋ ಞಾತಕೇ, ಪವಾರಿತೇ ವಾ ವಿಞ್ಞಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ, ಅಞ್ಞಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅತ್ತನೋ ಞಾತಕೇ ವಾ ಪವಾರಿತೇ ವಾ ಚೀವರಂ ವಿಞ್ಞಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಇತರಂ ಪಕ್ಖಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ತಸ್ಸ ಞಾತಕೇ ವಾ ಪವಾರಿತೇ ವಾ’’ತಿ. ತಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಅಞ್ಞಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಸ್ಸ, ‘‘ವಿಞ್ಞಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ವಾತಿ ಪುರಿಮವಿಕಪ್ಪಾಪೇಕ್ಖಂ. ಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ಚೀವರಂ ವಿಞ್ಞಾಪೇತಿ, ತಸ್ಸ ಞಾತಕೇ ವಾ ಪವಾರಿತೇ ವಾ ತಂಯೇವ ಸನ್ಧಾಯ ಚೀವರಂ ವಿಞ್ಞಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

‘‘ಅತ್ತನೋ ವಾ ಧನೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ಅನಾಪತ್ತಿಅಙ್ಗಂ ಉಮ್ಮತ್ತಕಾದಿನೋತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಸಙ್ಗಯ್ಹತಿ ¶ , ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ಸುತ್ತಕಪ್ಪಾಸಾದಿಕಂ ಕಪ್ಪಿಯವತ್ಥುಂ ದತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿತುಕಾಮತಾಯ ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ಯಾಚನ್ತಸ್ಸ ಚ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೬೩೯. ಅಪ್ಪವಾರಿತಮಞ್ಞಾತಿನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಗಹಪತಿಂ ವಾ ಗಹಪತಾನಿಂ ವಾ’’ತಿ ಇದಂ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ. ತತುತ್ತರಿನ್ತಿ ತತೋ ಸನ್ತರುತ್ತರಪರಮತೋ ಉತ್ತರಿನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ‘‘ಸನ್ತರುತ್ತರಪರಮಂ ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ತತೋ ಚೀವರಂ ಸಾದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೨೩) ವುತ್ತತ್ತಾ ¶ ಅಚ್ಛಿನ್ನಚೀವರೇನ ಸಾದಿತಬ್ಬಅನ್ತರವಾಸಕಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಮತ್ತೇನ ಅಧಿಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

‘‘ತತೋ ಚೇ ಉತ್ತರಿ ಸಾದಿಯೇಯ್ಯಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೨೩) ವಚನತೋ ‘‘ಸಾದಿಯನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ಏವಂ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ವಿಞ್ಞಾಪೇನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತನ್ತಿ? ಅಚ್ಛಿನ್ನಚೀವರಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಛಬ್ಬಗ್ಗಿಯೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಚೀವರವಿಞ್ಞಾಪನವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ‘‘ಕಥಞ್ಹಿ ನಾಮ ತುಮ್ಹೇ ಮೋಘಪುರಿಸಾ ನ ಮತ್ತಂ ಜಾನಿತ್ವಾ ಬಹುಂ ಚೀವರಂ ವಿಞ್ಞಾಪೇಸ್ಸಥಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೨೨) ಛಬ್ಬಗ್ಗಿಯೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಗರಹಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ಪಞ್ಞತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಸಾದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ವಿಞ್ಞಾಪೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ ಹೋತಿ, ತೇನೇವ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ತತೋ ಚೇ ಉತ್ತರಿ ಸಾದಿಯೇಯ್ಯಾತಿ ತತುತ್ತರಿ ವಿಞ್ಞಾಪೇತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೨೪) ಚ ಆಪತ್ತಿಭೇದಸನ್ದಸ್ಸನಟ್ಠಾನೇ ‘‘ಅಞ್ಞಾತಕೇ ಅಞ್ಞಾತಕಸಞ್ಞೀ ತತುತ್ತರಿ ಚೀವರಂ ವಿಞ್ಞಾಪೇತಿ, ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿಆದಿವಚನತೋ (ಪಾರಾ. ೫೨೫) ಚ ವುತ್ತಂ. ಯದಿ ಏವಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇಯೇವ ‘‘ಸಾದಿತಬ್ಬಂ, ಸಾದಿಯೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಚ ಉಭಯತ್ಥ ‘‘ವಿಞ್ಞಾಪೇತಬ್ಬಂ, ವಿಞ್ಞಾಪೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಚ ಕಸ್ಮಾ ನ ವುತ್ತನ್ತಿ? ಅಚ್ಛಿನ್ನಚೀವರಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಅವಿಞ್ಞಾಪಿತೇಪಿ ಅಭಿಹರಿತ್ವಾ ದಿಯ್ಯಮಾನಮ್ಪಿ ಅಧಿವಾಸೇನ್ತೇನ ಏವಮೇವ ಸಾದಿತಬ್ಬನ್ತಿ ನ ವುತ್ತಂ. ಇಮಸ್ಸೇವ ಚ ಅಧಿಕವಿಞ್ಞಾಪನನಿಸೇಧನತ್ಥಂ ವದನ್ತೇನಾಪಿ ‘‘ತಞ್ಚೇ ಅಞ್ಞಾತಕೋ ಗಹಪತಿ ವಾ ಗಹಪತಾನೀ ವಾ ಬಹೂಹಿ ಚೀವರೇಹಿ ಅಭಿಹಟ್ಠುಂ ಪವಾರೇಯ್ಯ, ಸನ್ತರುತ್ತರಪರಮಂ ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ತತೋ ಚೀವರಂ ಸಾದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಸಾದಿತಬ್ಬನಿಯಮಪ್ಪಧಾನಂ ವುತ್ತಂ. ತಸ್ಮಾ ಅಚ್ಛಿನ್ನಚೀವರೇನ ಅತ್ತನಾ ವಾ ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ವಿಞ್ಞಾಪೇನ್ತೇನಪಿ ಅವಿಞ್ಞಾಪೇನ್ತೇಪಿ ದಿಯ್ಯಮಾನಂ ಸಾದಿಯನ್ತೇನಾಪಿ ಸನ್ತರುತ್ತರಪರಮತಂ ನಾತಿಕ್ಕಮಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಸನ್ಧಾಯ ಭಾಸಿತತ್ಥೋತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಏತ್ತಕಂ ಞಾಪೇತುಂ ‘‘ಸಾದಿಯನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ವಿಞ್ಞಾಪೇನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಚರಿಯಾಭಿಸನ್ಧಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

೬೪೦. ಇದಾನಿ ¶ ¶ ವಿಞ್ಞಾಪನೇ ಚ ಅಧಿವಾಸನೇ ಚ ಉಭಯತ್ಥೇವ ನಿಯಮಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಚೇ ತೀಣಿ ನಟ್ಠಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ದ್ವೇ ಸಾದಿತಬ್ಬಾನಿ. ದ್ವೇ ನಟ್ಠಾನಿ, ಏಕಂ ಸಾದಿತಬ್ಬಂ. ಏಕಂ ನಟ್ಠಂ, ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಸಾದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೨೪) ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಯಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ. ‘‘ಯಸ್ಸ ತೀಣಿಪಿ ನಟ್ಠಾನಿ, ದ್ವೇ ವಾ ನಟ್ಠಾನಿ, ಏಕಂ ವಾ ನಟ್ಠ’’ನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ‘‘ತೇನ ದ್ವೇ ಸಾದಿತಬ್ಬಾನಿ, ಏಕಂ ಸಾದಿತಬ್ಬಂ, ನ ಕಿಞ್ಚಿಪಿ ಸಾದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ. ಯಸ್ಸ ತೀಣಿಪಿ ಚೀವರಾನಿ ನಟ್ಠಾನಿ, ಬಹು ಚ ದಿಯ್ಯತಿ, ತೇನ ದ್ವೇಯೇವ ಚೀವರಾನಿ ಸಾದಿತಬ್ಬಾನಿ. ದ್ವೇ ಚೀವರಾನಿ ನಟ್ಠಾನಿ, ಏಕಂ ಸಾದಿತಬ್ಬಂ. ಏಕಞ್ಚೇ ನಟ್ಠಂ, ನ ಸಾದಿತಬ್ಬಂ, ಅವಸಿಟ್ಠಂ ಪಚ್ಛಾ ಧಮ್ಮೇನ ಸಮೇನ ಲದ್ಧನೀಹಾರೇನ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸೇಸಂ ಸಭಾಗಟ್ಠಾನತೋ ಪರಿಯೇಸಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಪನ ಪಞ್ಚಸುಪಿ ನಟ್ಠೇಸು ದ್ವೇ ಸಾದಿತಬ್ಬಾನಿ, ಚತೂಸು ನಟ್ಠೇಸು ಏಕಂ ಸಾದಿತಬ್ಬಂ, ತೀಸು ನಟ್ಠೇಸು ಕಿಞ್ಚಿ ನ ಸಾದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೨೨-೫೨೪) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ.

೬೪೧-೨. ಸೇಸಕಂ ಆಹರನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಞಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಏವಮುಪರಿಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಚೀವರಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಅತಿರೇಕಂ ವತ್ಥಂ ಪಚ್ಚಾಹರಿತ್ವಾ ‘‘ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಬಹುಮ್ಪಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅತಿರೇಕಮ್ಪಿ ತುಮ್ಹೇಯೇವ ಗಣ್ಹಥಾತಿ ದಿನ್ನಂ ಗಣ್ಹತೋಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ. ನ ಅಚ್ಛಿನ್ನಕಾರಣಾ ದಿನ್ನೇತಿ ಯೋಜನಾ, ಅಚ್ಛಿನ್ನಚೀವರಭಾವಂ ಅನುದ್ದಿಸ್ಸ ಬಹೂನಂ ಚೀವರಾನಂ ಗಹಣನಿಮಿತ್ತೇನಾಪಿ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏವಮೇವ ‘‘ನ ನಟ್ಠಕಾರಣಾ ದೇನ್ತೀ’’ತಿ ಇದಮ್ಪಿ ದಸ್ಸಿತಮೇವ. ಅಚ್ಛಿನ್ನಚೀವರೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ತತುತ್ತರಿಚೀವರವಿಞ್ಞಾಪನವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಇಮಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ಪಞ್ಞತ್ತತ್ತಾ ಅನಾಪತ್ತಿವಾರೇ ‘‘ಅಞ್ಞಸ್ಸತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ನ ಗಹಿತಂ.

೬೪೩. ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಯತಾಹೇತೂತಿ ¶ ಸುನ್ದರಸ್ಸ ಮಹಗ್ಘಸ್ಸ ಕಾಮತಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಚೀವರೇ ವಿಕಪ್ಪನಂ ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾತಿ ಯೋಜನಾ, ‘‘ಕೀದಿಸೇನ ತೇ ಭನ್ತೇ ಚೀವರೇನ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ಪುಬ್ಬೇ ಅಪ್ಪವಾರಿತೋ ‘‘ಆಯತಂ ವಾ ಹೋತು ವಿತ್ಥತಂ ವಾ ಅಪ್ಪಿತಂ ವಾ ಸಣ್ಹಂ ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೨೯) ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತವಿಸಿಟ್ಠಕಪ್ಪಂ ಅಧಿಕವಿಧಾನಂ ಕರೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಸ್ಸ ಲಾಭಾ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಭವೇತಿ ತಥಾ ಅಪ್ಪವಾರಿತೇನ ಹುತ್ವಾ ಕತೇನ ಅಧಿಕವಿಧಾನೇನ ನಿಪ್ಫನ್ನಚೀವರಸ್ಸ ಲಾಭಪ್ಪಯೋಗೇನ ದುಕ್ಕಟನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಪಾಚಿತ್ತಿಯಾ ಹೋನ್ತಿ.

೬೪೪. ಮಹಗ್ಘಂ ¶ …ಪೇ… ವಿಞ್ಞಾಪೇತೀತಿ ವೀಸತಿಅಗ್ಘನಕಂ ಚೀವರಂ ದಾತುಕಾಮಮ್ಹಿ ಉಪಾಸಕೇ, ‘‘ಅಲಂ ಮಯ್ಹಂ ಏತೇನ, ದಸಗ್ಘನಕಂ ವಾ ಅಪ್ಪಗ್ಘನಕಂ ವಾ ದೇಹೀ’’ತಿ ವದತಿ.

೬೪೫. ‘‘ಞಾತಕೇ ಅಞ್ಞಾತಿಸಞ್ಞಿಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ.

೬೪೬. ಪಠಮಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಏಕೇನ ಉಪಾಸಕೇನ ಪೀಳಾ ಲದ್ಧಾ, ಇಧ ದ್ವೀಹೀತಿ ಏತ್ತಕಂ ನಾನಾಕರಣಂ. ಸೇಸಂ ಪಠಮಸಿಕ್ಖಾಪದಸದಿಸಮೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ದುತಿಯೋ…ಪೇ… ವಿನಿಚ್ಛಯೋ’’ತಿ. ಉಪಕ್ಖಟಪದೇನ ಲಕ್ಖಿತಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಉಪಕ್ಖಟಂ, ದುತಿಯಞ್ಚ ತಂ ಉಪಕ್ಖಟಞ್ಚಾತಿ ದುತಿಯೋಪಕ್ಖಟಂ, ತಸ್ಮಿಂ ದುತಿಯೋಪಕ್ಖಟೇ. ಅಸ್ಸಾತಿ ದುತಿಯೋಪಕ್ಖಟಸ್ಸ.

೬೪೭. ರಞ್ಞಾ ವಾತಿ ರಾಜತೋ ವಾ. ರಾಜತೋ ಭೋಗ್ಗಂ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ ಅಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ‘‘ರಾಜಭೋಗ್ಗೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ, ರಾಜತೋ ಭತ್ತವೇತ್ತನಲಾಭಿತೋ ಯತೋ ಕುತೋಚಿ ದಾಯಕಾ ಆಭತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ನ ಚ ವಟ್ಟತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಪಾಚಿತ್ತಿಯಭಾವತೋ’’ತಿ ¶ ಅಜ್ಝಾಹರಿತಬ್ಬಂ. ಇಧ ಉತ್ತರಿಕರಣೀಯಂ ‘‘ತಿಕ್ಖತ್ತು’’ನ್ತಿಆದಿಗಾಥಾಯ (ವಿ. ವಿ. ೬೭೧) ವಕ್ಖತಿ.

೬೪೮. ಚೀವರಚೇತಾಪನ್ನವಸೇನ ಅಧಿಗತರಜತಾದಿ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಪರಿಯಾಯೇನಾಪಿ ನ ಸಾದಿತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ರಜತಂ ವಾ’’ತಿಆದಿ. ಧವಲಸಭಾವತಾಯ ರಾಜತೀತಿ ರಜತಂ, ಸಜ್ಝು. ಜಾತಂ ರೂಪಂ ವಣ್ಣಾಯತನಮೇತಸ್ಸಾತಿ ಜಾತರೂಪಂ, ಸುವಣ್ಣಂ. ಕಿಞ್ಚೀತಿ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಮ್ಪಿ. ಅತ್ತನೋ ವಾ ಅತ್ಥಾಯ ಪರಸ್ಸ ವಾ ಅತ್ಥಾಯ ದಿಯ್ಯಮಾನಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಗಣ್ಹಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೬೪೯. ಅತ್ತನೋ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ಆಪತ್ತಿಯಾ ರೂಪಿಯಗಹಣಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ ಗಹಣೇ ಆಪತ್ತಿದಸ್ಸನತ್ಥಮಾಹ ‘‘ಅಞ್ಞಸ್ಸತ್ಥಾಯಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಅಞ್ಞಸ್ಸತ್ಥಾಯಾತಿ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ, ಗಣಸ್ಸ, ಸಙ್ಘಸ್ಸ, ಚೇತಿಯಸ್ಸ, ನವಕಮ್ಮಸ್ಸ ವಾ ಅತ್ಥಾಯ. ನಿದ್ದಿಟ್ಠನ್ತಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ರಜತಂ, ಜಾತರೂಪಂ ವಾ ಅಞ್ಞಂ ವಾ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯದುಕ್ಕಟವತ್ಥುಂ ¶ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹತೋ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀತಿ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

೬೫೦-೧. ವುತ್ತಮೇವತ್ಥಂ ಸರೂಪತೋ ವಿಭಾವೇತುಮಾಹ ‘‘ನೇತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ. ನೇತ್ವಾತಿ ಆನೇತ್ವಾ. ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ಭಣ್ಡನ್ತಿ ‘‘ರಜತಂ ಜಾತರೂಪಂ ವಾ’’ತಿ ಯಥಾವುತ್ತಮೇವ ಅಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡಂ. ಇತ್ಥನ್ತಿ ವಕ್ಖಮಾನಪ್ಪಕಾರೇನ. ನ ಚ ವಟ್ಟತೀತಿ ಏತ್ಥ ಚ-ಕಾರೇನ ವಟ್ಟತಿ ಚಾತಿ ಅನುಞ್ಞಾತಂ ಕತನ್ತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ –

‘‘ಸಚೇ ಪನ ‘ನಯಿದಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೇ ‘ವಡ್ಢಕೀನಂ ವಾ ಕಮ್ಮಕರಾನಂ ವಾ ಹತ್ಥೇ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಕೇವಲಂ ತುಮ್ಹೇ ಸುಕತದುಕ್ಕಟಂ ಜಾನಾಥಾ’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇಸಂ ಹತ್ಥೇ ದತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮತಿ, ವಟ್ಟತಿ. ಅಥಾಪಿ ‘ಮಮ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಹತ್ಥೇ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಮಯ್ಹಮೇವ ¶ ವಾ ಹತ್ಥೇ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಕೇವಲಂ ತುಮ್ಹೇ ಯಂ ಯಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬಂ, ತದತ್ಥಾಯ ಪೇಸೇಯ್ಯಾಥಾ’ತಿ ವದತಿ, ಏವಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೩೮-೫೩೯).

೬೫೨. ವಿಹಾರಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ನವಕಮ್ಮಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೩೮-೫೩೯) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಗಾಥಾಬನ್ಧವಸೇನ ನ ವುತ್ತಂ.

೬೫೪. ರಜತಂ ಜಾತರೂಪಂ ವಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯೇ ಪರಿಭುಞ್ಜಥಾತಿ ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸಚೇ ಪನ ಕೋಚಿ ಬಹುಮ್ಪಿ ಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣಂ ಆನೇತ್ವಾ ‘ಇದಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಮ್ಮಿ, ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯೇ ಪರಿಭುಞ್ಜಥಾ’ತಿ ವದತಿ, ತಂ ಚೇ ಸಙ್ಘೋ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛತಿ, ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇಪಿ ಪರಿಭೋಗೇಪಿ ಆಪತ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೩೮-೫೩೯). ಏವಂ ಆಭತಂ ತಸ್ಮಿಂ ಸಙ್ಘೇ ಯೋ ಕೋಚಿ ಭಿಕ್ಖು ‘‘ನಯಿದಂ ಕಪ್ಪತೀ’’ತಿ ಸಚೇ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ, ‘‘ಅಯಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಲಾಭನ್ತರಾಯಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಸ್ಸೇವ ಆಪತ್ತಿ ಹೋತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಯೋ ಹಿ ತಂ ಚೋದೇತಿ, ಸ್ವೇವ ಸಾಪತ್ತಿಕೋ ಹೋತಿ, ತೇನ ಪನ ಏಕೇನ ಬಹೂ ಅನಾಪತ್ತಿಕಾ ಕತಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೩೮-೫೩೯). ಇಧ ಸ್ವೇವ ಸಾಪತ್ತಿಕೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ದುಕ್ಕಟಾಪತ್ತಿಕೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇ ವುತ್ತಂ. ಇಮಿಸ್ಸಾ ಗಾಥಾಯ ‘‘ಸಙ್ಘಸ್ಸಾ’’ತಿ ಅಲಿಖಿತ್ವಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನೋ’’ತಿ ಚ ಲಿಖನ್ತಿ, ತಂ ನ ಸುನ್ದರಂ. ಇದಾನಿ ದಸ್ಸಿತಅಟ್ಠಕಥಾಪಾಠೇ ‘‘ಸಙ್ಘೋ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೩೮-೫೩೯) ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಸಙ್ಘಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪಾಠೋ ಸುನ್ದರೋ.

೬೫೫. ತಳಾಕಸ್ಸಾತಿ ¶ ವಾಪಿಯಾ. ಸಸ್ಸುಪ್ಪತ್ತಿನಿದಾನತೋ ತಳಾಕಂ ಖೇತ್ತಂ, ತತೋ ತಸ್ಸ ಗಹಣಂ ವಾ ಪರಿಭೋಗೋ ವಾ ನ ಚ ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ತಳಾಕಸ್ಸ ಚಾತಿ ಏತ್ಥ ಚ-ಕಾರೇನ ಖೇತ್ತವತ್ಥು ಸಙ್ಗಹಿತಂ. ನ ಚ ವಟ್ಟತೀತಿ ಏತ್ಥ ಚಕಾರೇನ ವಟ್ಟತಿ ಚಾತಿ ದಸ್ಸಿತಂ ಹೋತಿ.

೬೫೬. ತಂ ¶ ಕತಮನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಚತ್ತಾರೋ’’ತಿಆದಿ. ಸಬ್ಬಮ್ಪೀತಿ ತಳಾಕಪೋಕ್ಖರಣಿಖೇತ್ತಾದಿ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ.

೬೫೮-೯. ಅಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಭಾಗಸ್ಮಿನ್ತಿ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಭೂಮಿಭಾಗೇ ಕತಸ್ಸ ಕಮ್ಮೇಹಿ ಏತ್ತಕೋ ಭಾಗೋ ದೇಯ್ಯೋ’’ತಿ ಏವಂ ಪುಬ್ಬೇ ಅನಿಯಮಿತಆಯೇ ಭೂಮಿಭಾಗೇ. ಅಕತಪುಬ್ಬಂ ನವಸಸ್ಸಂ ನಾಮ. ಏತ್ತಕಂ ಭಾಗಂ ದೇಥಾತಿ ಏತ್ತಕಂ ಕಹಾಪಣಭಾಗಂ ದೇಥ. ಉಟ್ಠಾಪೇತೀತಿ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ.

‘‘ಕಸಥ ವಪಥಾ’’ತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ವಾಚಂ ವತ್ವಾತಿ ಯೋಜನಾ. ವಪಥಾತಿ ಚಾತಿ ಏತ್ಥ ಚ-ಸದ್ದೋ ಇಧ ಅವುತ್ತಂ ತಂಕತ್ತುಯೋಗಕಾಲೇ ವುಚ್ಚಮಾನಂ ಅಕಪ್ಪಿಯವಚನನ್ತರಂ ಸಮುಚ್ಚಿನೋತಿ. ಉಪ್ಪಾದಿತಞ್ಚಾತಿ ಏತ್ಥ ಚ-ಸದ್ದೋ ಕಹಾಪಣಂ ಸಮುಚ್ಚಿನೋತಿ. ಸಬ್ಬನ್ತಿ ತಥಾ ಉಪ್ಪಾದಿತಕಹಾಪಣಞ್ಚ ಏವಂ ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ಉಪ್ಪಾದಿತಞ್ಚಾತಿ ಸಬ್ಬಂ.

೬೬೦. ಕಸಥಾದಿಕಂ ವಚನಂ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಏತ್ತಿಕಾಯ ಭೂಮಿಯಾ ಏತ್ತಕೋ ನಾಮ ಭಾಗೋ’’ತಿ ಭೂಮಿಂ ಯೋ ಚ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತಿ, ತಸ್ಸೇವೇತಮಕಪ್ಪಿಯನ್ತಿ ವಕ್ಖಮಾನೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಚ-ಸದ್ದೋ ‘‘ಯೋ ಪನಾ’’ತಿ ವಕ್ಖಮಾನಪುಗ್ಗಲನ್ತರಾಪೇಕ್ಖೋ.

೬೬೧-೨. ಭೂಮಿಯಾ ಸಯಮೇವ ಪಮಾಣಸ್ಸ ಜಾನನತ್ಥಂ ತೂತಿ ಯೋಜನಾ, ‘‘ಏತ್ತಕೇ ಭೂಮಿಭಾಗೇ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಸಸ್ಸಂ ಕತಂ, ಏತ್ತಕಂ ನಾಮ ಭಾಗಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಕಸಕೇಹಿ ವುತ್ತೇ ತೇಸಂ ವಚನಂ ಅಸದ್ದಹಿತ್ವಾ ಸಯಮೇವ ಖೇತ್ತಭೂಮಿಯಾ ಪಮಾಣಂ ಞಾತುಕಾಮತಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತು-ಸದ್ದೋ ಇಮಮೇವ ವಿಸೇಸಂ ಜೋತೇತಿ. ಯೋ ಪನ ಮಿನಾತಿ, ತಸ್ಸೇವೇತಮಕಪ್ಪಿಯನ್ತಿ ವಕ್ಖಮಾನೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ರಜ್ಜುಯಾಪಿ ಚ ದಣ್ಡೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ಪಾದೇನಾಪಿ ಮಿನಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ವದನ್ತಿ. ‘‘ರಕ್ಖತೀ’’ತಿಆದಿಕಿರಿಯಾಪದೇಹಿಪಿ ಏವಮೇವ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ.

ಖಲೇ ¶ ಠತ್ವಾ ರಕ್ಖತೀತಿ ಧಞ್ಞಕರಣೇ ಠತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇ ಗಣ್ಹಿತುಂ ಅದತ್ವಾ ಪಾಲೇತಿ. ಕಥಂ ರಕ್ಖಿತುಂ ¶ ವಟ್ಟತಿ, ಕಥಂ ರಕ್ಖಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ? ತಂ ಪನ ವೀಹಿಂ ‘‘ಇದಂ ವಾ ಏತ್ತಕಂ ವಾ ಮಾ ಗಣ್ಹ, ಇದಂ ಗಹೇತುಂ ನ ಲಬ್ಭತೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಇತೋ ಅಪನೇಹಿ, ಇಧ ಪುಞ್ಜಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ವಾ ಏವಮಾದಿನಾ ಪಯೋಗೇನ ಚೇ ರಕ್ಖತಿ, ತಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ. ಸಚೇ ‘‘ಮಯಿ ಠಿತೇ ರಕ್ಖಿತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ರಕ್ಖತಿ, ಗಣ್ಹನ್ತೇ ವಾ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಭಣತಿ, ವಟ್ಟತಿ. ರೂಪಿಯಪಟಿಗ್ಗಹಣಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ದ್ವಾರಂ ಪಿದಹಿತ್ವಾ ರಕ್ಖನ್ತೇನ ವಸಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಹಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇ ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇ ವುತ್ತಂ ‘‘ಥೇನೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತೇ ಸತಿ ಏತಂ ಭೋ ಪವತ್ತಿಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಕಿಂ ಆರೋಚೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಪಟಿಪುಚ್ಛಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವದನ್ತೀ’’ತಿ. ನೀಹರಾಪೇತೀತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಸಚೇ ಪರಿಯಾಯೇನ ವದತಿ, ವಟ್ಟತೀತಿ ವದನ್ತಿ. ತಸ್ಸೇವೇತಮಕಪ್ಪಿಯನ್ತಿ ಇದಂ ಖೇತ್ತಮಿನನಾದಿಂ ಕರೋನ್ತೇನ ಲದ್ಧಬ್ಬತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಅಭಿನವುಪ್ಪಾದಿತಸ್ಸ ಅಭಾವಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ದ್ವೀಸು ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ವುತ್ತಂ.

೬೬೩. ‘‘ಏತ್ತಕೇಹಿ ವೀಹೀಹಿ ಇದಂ ಆಹರಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ ಸಚೇ ಆಹರನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಏತ್ಥ ‘‘ತಸ್ಸೇವೇತಮಕಪ್ಪಿಯ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಧಞ್ಞಸ್ಸ ವಿಚಾರಿತತ್ತಾ ವುತ್ತಂ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ತಸ್ಸೇವ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ. ಕಸ್ಮಾ? ಧಞ್ಞಸ್ಸ ವಿಚಾರಿತತ್ತಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೩೮-೫೩೯).

೬೬೪. ಹಿರಞ್ಞೇನಾತಿ ಕಹಾಪಣೇನ. ‘‘ತಮಕಪ್ಪಿಯ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಕಹಾಪಣಾನಂ ವಿಚಾರಿತತ್ತಾ ವುತ್ತಂ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸಬ್ಬೇಸಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ. ಕಸ್ಮಾ? ಕಹಾಪಣಾನಂ ವಿಚಾರಿತತ್ತಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೩೮-೫೩೯).

೬೬೫. ಪೇಸಕಾರಕದಾಸಂ ವಾತಿ ಪೇಸಕಾರಕಸಙ್ಖಾತಂ ದಾಸಂ ವಾ, ಪೇಸಕಾರೋ ತನ್ತವಾಯೋ. ಆರಾಮಿಕಾನಂ ನಾಮೇನ ದೇನ್ತೇತಿ ‘‘ಆರಾಮಿಕಂ ದಮ್ಮಿ, ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರಂ ದಮ್ಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ದೇನ್ತೇ.

೬೬೬. ಖೀರಂ ¶ ದಧಿ ತಕ್ಕಂ ಸಪ್ಪಿ ನವನೀತನ್ತಿ ಪಞ್ಚಗೋರಸಾ.

೬೬೭. ಅಜಿಕಾದೀಸೂತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಮಹಿಸಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ.

೬೬೯. ಪಟಿಸಿದ್ಧೇಪೀತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೇಪಿ. ಮೂಲಂ ದತ್ವಾತಿ ಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡಮೂಲಂ ದತ್ವಾ. ಕುಕ್ಕುಟಾದಯೋ ಪನ ‘‘ಸುಖೇನ ವಸನ್ತೂ’’ತಿ ಅರಞ್ಞೇಯೇವ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಬ್ಬಂ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಕುಕ್ಕುಟಸೂಕರೇ ¶ ‘ಸುಖಂ ಜೀವನ್ತೂ’ತಿ ಅರಞ್ಞೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೩೮-೫೩೯). ಸೂಕರಮಯೂರಾದೀಸುಪಿ ಲದ್ಧೇಸು ತೇಸಂ ಅನುರೂಪೇಯೇವ ವಿಸಯೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಬ್ಬಾ.

೬೭೧. ‘‘ತಿಕ್ಖತ್ತು’’ನ್ತಿಆದಿಗಾಥಾಯ ಕೋ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ? ‘‘ರಞ್ಞಾ ವಾ ರಾಜಭೋಗ್ಗೇನಾ’’ತಿಆದಿಗಾಥಾಯ ಸಙ್ಗಹಿತನಯೇನ ರಾಜರಾಜಾಮಚ್ಚಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಾದೀಸು ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಅತ್ತನಾ ವಾ ಚೀವರಚೇತಾಪನ್ನೇನ ಚೀವರಂ ಚೇತಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಚೀವರೇನ ಅಚ್ಛಾದೇಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಂ ಚೀವರಚೇತಾಪನ್ನಸಙ್ಖಾತಂ ಚೀವರಮೂಲಂ ದತ್ವಾ ಪಹಿತದೂತೇನ ವಾ ಭಿಕ್ಖುಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ಖೋ ಭನ್ತೇ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಚೀವರಚೇತಾಪನ್ನಂ ಆಭತಂ, ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತು ಆಯಸ್ಮಾ ಚೀವರಚೇತಾಪನ್ನ’’ನ್ತಿ ಯದಿ ವುಚ್ಚೇಯ್ಯ, ಭಿಕ್ಖುನಾ ‘‘ನ ಖೋ ಮಯಂ ಆವುಸೋ ಚೀವರಚೇತಾಪನ್ನಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾಮ, ಚೀವರಞ್ಚ ಖೋ ಮಯಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾಮ ಕಾಲೇನ ಕಪ್ಪಿಯ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಸಚೇ ತೇನ ‘‘ಅತ್ಥಿ ಪನಾಯಸ್ಮತೋ ಕೋಚಿ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಚೀವರತ್ಥಿಕೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ‘‘ಏಸೋ ಖೋ ಆವುಸೋ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರೋ’’ತಿ ಆರಾಮಿಕೇ ವಾ ಉಪಾಸಕೇ ವಾ ದಸ್ಸಿತೇ ಯದಿ ಸೋ ತಸ್ಸ ಅತ್ತನಾ ಆಹರಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಚೀವರೇನ ಅತ್ಥೇ ಸತಿ ಇಮಿನಾ ಚೀವರಂ ಚೇತಾಪೇತ್ವಾ ಅಚ್ಛಾದೇಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಯಂ ಖೋ ಭನ್ತೇ ಆಯಸ್ಮಾ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರಂ ನಿದ್ದಿಸಿ, ಸಞ್ಞತ್ತೋ ಸೋ ಮಯಾ, ಉಪಸಙ್ಕಮತು ಆಯಸ್ಮಾ ಕಾಲೇನ, ಚೀವರೇನ ¶ ತಂ ಅಚ್ಛಾದೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಯದಿ ವದೇಯ್ಯ, ತೇನ ಚೀವರತ್ಥಿಕೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಕಿಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಭಗವತಾ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹಾತಿ ಅಯಮಿಮಿಸ್ಸಾ ಗಾಥಾಯ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಚೋದನಾ ವುತ್ತಾತಿ ‘‘ಚೀವರತ್ಥಿಕೇನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಭಿಕ್ಖುನಾ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರೋ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ದ್ವತ್ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಚೋದೇತಬ್ಬೋ ಸಾರೇತಬ್ಬೋ ‘ಅತ್ಥೋ ಮೇ ಆವುಸೋ ಚೀವರೇನಾ’’ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಚೋದನಾ ಕಾತಬ್ಬಾತಿ ವುತ್ತಾ.

ಛಕ್ಖತ್ತುಂ ಠಾನಮಬ್ರವೀತಿ ‘‘ದ್ವತ್ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಚೋದಯಮಾನೋ ಸಾರಯಮಾನೋ ತಂ ಚೀವರಂ ಅಭಿನಿಪ್ಫಾದೇಯ್ಯ, ಇಚ್ಚೇತಂ ಕುಸಲಂ, ನೋ ಚೇ ಅಭಿನಿಪ್ಫಾದೇಯ್ಯ, ಚತುಕ್ಖತ್ತುಂ ಪಞ್ಚಕ್ಖತ್ತುಂ ಛಕ್ಖತ್ತುಪರಮಂ ತುಣ್ಹೀಭೂತೇನ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಠಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೩೮) ವುತ್ತತ್ತಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಅತ್ಥೋ ಮೇ ಆವುಸೋ ಚೀವರೇನಾ’’ತಿ ಕತಾಯ ಚೋದನಾಯ ನ ನಿಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯ, ತೇನ ಪುನ ಗನ್ತ್ವಾ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ನ ಆಸನೇ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬಂ, ನ ಆಮಿಸಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ನ ಧಮ್ಮೋ ಭಾಸಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೩೯) ವಚನತೋ ಠಾನಭಞ್ಜನಕಂ ನಿಸಜ್ಜಾದಿಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಕತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಂ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತೇ ‘‘ಜಾನಾಹಿ ¶ , ಆವುಸೋ’’ತಿ ಏತ್ತಕಮತ್ತಂ ವತ್ವಾ ಉಕ್ಕಟ್ಠಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಛಕ್ಖತ್ತುಂ ಠಾನಂ ಸದ್ಧಮ್ಮವರಚಕ್ಕವತ್ತಿನಾ ಭಗವತಾ ದೇಸಿತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಯದಿ ಚೋದೇತಿಯೇವಾತಿ ಸಚೇ ಠಾನಂ ಅಕತ್ವಾ ಚೋದನಾಮತ್ತಂ ಕರೋತಿ, ಛ ಅಬ್ರವೀತಿ ಯೋಜನಾ, ‘‘ಚೋದನಾ’’ತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯತೋ ಲಬ್ಭತಿ, ಛಕ್ಖತ್ತುಂ ಚೋದೇತ್ವಾ ಸಕಿಮ್ಪಿ ನ ಠಾತಬ್ಬನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಛಚೋದನಂ ಅಕತ್ವಾ ಯೋ ಠಾನಮೇವ ಕರೋತಿ, ತೇನ ಕತಿ ಠಾನಾನಿ ಕಾತಬ್ಬಾನೀತಿ ಆಹ ‘‘ಚೋದನಾದಿಗುಣಾ ಠಿತೀ’’ತಿ, ‘‘ಕಾತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ, ‘‘ಅಬ್ರವೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ, ‘‘ಚತುಕ್ಖತ್ತುಂ ಚೋದೇತ್ವಾ ಚತುಕ್ಖತ್ತುಂ ಠಾತಬ್ಬಂ, ಪಞ್ಚಕ್ಖತ್ತುಂ ಚೋದೇತ್ವಾ ದ್ವಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಠಾತಬ್ಬಂ, ಛಕ್ಖತ್ತುಂ ಚೋದೇತ್ವಾ ನ ¶ ಠಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೩೯) ವಚನತೋ, ‘‘ಛಕ್ಖತ್ತುಪರಮ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೩೯) ವಚನತೋ ಚ ಛಕ್ಖತ್ತುಂ ಚೋದನಾಯ ದಿಗುಣಾ ದ್ವಾದಸಕ್ಖತ್ತುಕಾ ಠಿತಿ ಹೋತೀತಿ ಸಿದ್ಧತ್ತಾ ಚೋದನಮೇವ ಅಕತ್ವಾ ಠಾನಮತ್ತಮೇವ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ದ್ವಾದಸಕ್ಖತ್ತುಂ ವುತ್ತನಯೇನ ಠಾತಬ್ಬಮೇವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತತೋ ಪರಂ ಕಾತಬ್ಬಂ ಅದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಏತ್ತಕೇನೇವ ನಿವತ್ತೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಞಾಪೇನ್ತೋ ‘‘ತತೋ ಚೇ ಉತ್ತರಿ ವಾಯಮಮಾನೋ ತಂ ಚೀವರಂ ಅಭಿನಿಪ್ಫಾದೇತಿ, ಪಯೋಗೇ ದುಕ್ಕಟಂ, ಪಟಿಲಾಭೇನ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೩೯) ವುತ್ತನಯಾ ಆಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

೬೭೨. ‘‘ಅಚೋದೇತ್ವಾ ಲದ್ಧೇ’’ತಿ ಇದಂ ಉಪಲಕ್ಖಣಂ ‘‘ಅಟ್ಠತ್ವಾ ಲದ್ಧೇ’’ತಿ ಚ ಗಯ್ಹಮಾನತ್ತಾ.

೬೭೩. ‘‘ಏಕೇನಾಪೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಕಿಂ ಪನ ದ್ವೀಹಿ, ಬಹೂಹಿ ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾತಿ ಅನ್ತಮಸೋ ವಾತೇನ ಆಹಟೇನಾಪಿ ಕೋಸಿಯಂಸುನಾ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ. ಸನ್ಥತನ್ತಿ ‘‘ಸನ್ಥತಂ ನಾಮ ಸನ್ಥರಿತ್ವಾ ಕತಂ ಹೋತಿ ಅವಾಯಿಮ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೪೪) ಪದಭಾಜನೇ ಚ ‘‘ಸಮೇ ಭೂಮಿಭಾಗೇ ಕೋಸಿಯಂಸೂನಿ ಉಪರೂಪರಿ ಸನ್ಥರಿತ್ವಾ ಕಞ್ಜಿಕಾದೀಹಿ ಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ ಕತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೪೨) ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ಚ ವುತ್ತಸರೂಪಂ ಕಞ್ಜಿಕಂ ಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ ಕೋಸಿಯಂಸೂನಿ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ಯಾವ ಬಹಲಮಿಚ್ಛತಿ, ತಾವ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ನಿಸೀದನನಿಪಜ್ಜನಾದಿಅತ್ಥಂ ಕಾತಬ್ಬಂ ಸನ್ಥತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕೋಸಿಯಂಸುನಾತಿ ಕೋಸಿಯಕಿಮಿಕೋಸಿಯಸ್ಸ ಇದನ್ತಿ ಕೋಸಿಯಂ, ಸುತ್ತಂ, ತಸ್ಸ ಸುತ್ತಸ್ಸ ಅಂಸು, ತೇನ ಕೋಸಿಯಂಸುನಾತಿ ಅತ್ಥೋ ¶ . ಕಾರಾಪೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣತ್ತಾ ¶ ‘‘ಕರೋನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿಪಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ‘‘ಕಾರಾಪೇಯ್ಯಾತಿ ಏಕೇನಾಪಿ ಕೋಸಿಯಂಸುನಾ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕರೋತಿ ವಾ ಕಾರಾಪೇತಿ ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೪೪). ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಪರತ್ಥಾಯ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಕಾರಾಪೇನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ.

೬೭೫. ಭೂಮತ್ಥರಣನ್ತಿ ಪರಿಕಮ್ಮಕತಾಯ ಭೂಮಿಯಾ ಛವಿರಕ್ಖನತ್ಥಾಯ ಅತ್ಥರಿತಬ್ಬಂ ಅತ್ಥರಣಂ. ಭಿಸಿ ನಾಮ ಮಞ್ಚಭಿಸಿ, ಪೀಠಭಿಸೀತಿ ದ್ವಯಂ. ಬಿಬ್ಬೋಹನಂ ಉಪಧಾನಂ.

೬೭೬. ಕಾಳಕೇಳಕಲೋಮಾನನ್ತಿ ‘‘ಕಾಳಕಂ ನಾಮ ದ್ವೇ ಕಾಳಕಾನಿ ಜಾತಿಯಾ ಕಾಳಕಂ ವಾ ರಜನಕಾಳಕಂ ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೪೯) ವಚನತೋ ಏವಂ ಕಾಳಕಾನಂ ಏಳಕಲೋಮಾನಂ. ಸುದ್ಧಾನನ್ತಿ ಇತರವಣ್ಣೇಹಿ ಏಳಕಲೋಮೇಹಿ ಅಮಿಸ್ಸಾನಂ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸುದ್ಧಕಾಳಕಾನನ್ತಿ ಸುದ್ಧಾನಂ ಕಾಳಕಾನಂ, ಅಞ್ಞೇಹಿ ಅಮಿಸ್ಸಿತಕಾಳಕಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೪೭). ಕರೇಯ್ಯಾತಿ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಚ ಕಾರಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಚಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಯಥಾಹ ‘‘ಕಾರಾಪೇಯ್ಯಾತಿ ಕರೋತಿ ವಾ ಕಾರಾಪೇತಿ ವಾ’’ತಿ. ಆಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ‘‘ಪಯೋಗೇ ದುಕ್ಕಟಂ, ಪಟಿಲಾಭೇನ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯ’’ನ್ತಿ ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಂ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಪಾಚಿತ್ತಿಯಞ್ಚ ಆಹ.

೬೭೭. ಓದಾತಂ ತುಲಂ ವಾ ಬಹುಂ ವಾ ಸಬ್ಬಮೇವ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾನಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಕಪಿಲಮ್ಪಿ ವಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏವಮೇವ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಏತ್ಥ ಸಬ್ಬಮೇವ ವಾತಿ ಸನ್ಥತಸ್ಸ ಗಹೇತಬ್ಬಂ ಸಬ್ಬಮೇವ ವಾ ಲೋಮಂ. ಕರೋನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸನ್ಥತ’’ನ್ತಿ ಅಧಿಕಾರತೋ ¶ ಲಬ್ಭತಿ. ‘‘ನವ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ‘‘ಕರೋನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪದಸಾಮತ್ಥಿಯೇನ ಲಬ್ಭತಿ, ನವಂ ಸನ್ಥತಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ, ‘‘ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಕಪಿಲಮ್ಪಿ ವಾತಿ ವಾಕಾರೇನ ಪಕಾರನ್ತರೇನಾಪಿ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ? ‘‘ನವಂ ಪನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸನ್ಥತಂ ಕಾರಯಮಾನೇನ ದ್ವೇ ಭಾಗಾ ಸುದ್ಧಕಾಳಕಾನಂ ಏಳಕಲೋಮಾನಂ ಆದಾತಬ್ಬಾ ತತಿಯಂ ಓದಾತಾನಂ ಚತುತ್ಥಂ ಗೋಚರಿಯಾನ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೫೩) ಮಾತಿಕಾಯ ಅನುಞ್ಞಾತಪ್ಪಕಾರೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಏತ್ಥ ¶ ‘‘ಓದಾತಂ ಕಪಿಲಮ್ಪಿ ವಾ’’ತಿ ಏತಸ್ಸ ‘‘ಬಹುಂ ವಾ’’ತಿ ವಿಸೇಸನೇನ ಕಾಳಕಾನಂ ಏಳಕಲೋಮಾನಂ ಯಥಾವುತ್ತಭಾಗದ್ವಯತೋ ಅಧಿಕಂ ಏಳಕಲೋಮಮ್ಪಿ ನ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ದೀಪೇತಿ ಕೇವಲಾನಂ ಕಾಳಕಾನಂ ಏಳಕಲೋಮಾನಂ ಅಗ್ಗಹೇತಬ್ಬತಾಯ ಪಠಮಸಿಕ್ಖಾಪದೇನೇವ ವುತ್ತತ್ತಾ. ‘‘ಸಬ್ಬಮೇವ ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾಪಿ ಪುರಿಮಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ವಿಯ ಇಮೇ ಓದಾತಾದಯೋ ಸಬ್ಬೇ ಕೇವಲಾ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಾ ನ ಹೋನ್ತೀತಿ ದಸ್ಸಿತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಏವಂ ಅಕತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇನ ಪಕಾರೇನ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಬ್ಯತಿರೇಕತೋ ದೀಪಿತಂ ಹೋತಿ.

ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ? ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ ‘‘ಅನಾದಾ ಚೇ ಭಿಕ್ಖು ದ್ವೇ ಭಾಗೇ ಸುದ್ಧಕಾಳಕಾನಂ ಏಳಕಲೋಮಾನಂ ತತಿಯಂ ಓದಾತಾನಂ ಚತುತ್ಥಂ ಗೋಚರಿಯಾನಂ ನವಂ ಸನ್ಥತಂ ಕಾರಾಪೇಯ್ಯ, ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ. ಯತ್ತಕಪ್ಪಮಾಣೇಹಿ ಏಳಕಲೋಮೇಹಿ ನವಂ ಸನ್ಥತಂ ಕಾತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ತೇ ಲೋಮೇ ಚತುಭಾಗಂ ತುಲಯಿತ್ವಾ ದ್ವೇ ತುಲೇ ವಾ ಊನೇ ವಾ ಕಾಳಕಲೋಮೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಏಕಂ ತುಲಂ ಓದಾತೇಹಿ ವಾ ಏಕಂ ತುಲಂ ಗೋಚರಿಯೇಹಿ ವಾ ಕಾಳಕೇಹಿ ವಾ ಊನೇ ಕತ್ವಾ ದ್ವೀಹಿಪಿ ಅಧಿಕೇ ವಾ ಕತ್ವಾ ಕಾಳಕಲೋಮೇ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ದ್ವೀಸು ಏಕಂ ವಾ ದ್ವೇ ಏವ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಾತುಞ್ಚ ಕಾರಾಪೇತುಞ್ಚ ವಟ್ಟತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ ¶ . ಏವಂ ಅನಾಪತ್ತಿದಸ್ಸನೇನ ಸಬ್ಬೋಪಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದತ್ಥೋ ಸಙ್ಗಹಿತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ.

೬೭೮. ‘‘ಅನುಕ್ಕಮೇನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಇಮಮೇವ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪುರಿಮಾನನ್ತರಂ ವುತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದದ್ವಯಞ್ಚ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ದೀಪೇತಿ. ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾ ಲದ್ಧಾನಿಪೀತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಅಪೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಅಞ್ಞೇನ ಕತಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೫೫) ವುತ್ತದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ‘‘ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಚೀವರಂ ಅನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೬೮) ಪಠಮನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಇಹಾಪಿ ‘‘ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಸನ್ಥತಂ ಅನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಹಕಾರಕೇಹಿ ಪೇಯ್ಯಾಲವಸೇನ ಸಂಖಿತ್ತಂ ತಂ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚಾತಿ ಇದಂ ದ್ವಯಂ ಸಙ್ಗಹಿತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

೬೭೯. ತತಿಯಂ ತು ಕ್ರಿಯಾಕ್ರಿಯನ್ತಿ ಇದಂ ತತಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪನ ‘‘ದ್ವೇ ಭಾಗಾ ಸುದ್ಧಕಾಳಕಾನ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ೫೫೪) ವುತ್ತನಯೇನ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಕಾಳಕಾನಂ ಅತಿರೇಕಗ್ಗಹಣವಸೇನ ಅನನುಞ್ಞಾತಪ್ಪಕಾರೇನ ಕರಣತೋ ಕಿರಿಯಾಕಿರಿಯಂ ನಾಮ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಆದಾಯ ಚ ಅನಾದಾಯ ಚ ಕರಣತೋ ಕಿರಿಯಾಕಿರಿಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೫೨).

೬೮೦. ಛನ್ನಂ ¶ ವಸ್ಸಾನಂ ಓರೇನಾತಿ ಪುಬ್ಬೇ ಸನ್ಥತಸ್ಸ ಕತದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಉಪರಿ ಛನ್ನಂ ವಸ್ಸಾನಂ ಅಬ್ಭನ್ತರೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಹೋತಿ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಾಪತ್ತೀತಿ ಛಬ್ಬಸ್ಸನ್ತರೇ ಕತಸನ್ಥತಂ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಹೋತಿ, ಕಾರಕಸ್ಸ ಚ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಭಿಕ್ಖುಸಮ್ಮುತಿಂ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ಸನ್ಥತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅದ್ಧಾನಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತುಂ ಅಸಮತ್ಥಸ್ಸ ಗಿಲಾನಸ್ಸ ‘‘ಅಹಂ ಭನ್ತೇ ಗಿಲಾನೋ ¶ ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ ಸನ್ಥತಂ ಆದಾಯ ಪಕ್ಕಮಿತುಂ, ಸೋಹಂ ಭನ್ತೇ ಸಙ್ಘಂ ಸನ್ಥತಸಮ್ಮುತಿಂ ಯಾಚಾಮೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೫೯) ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ನಿಸಜ್ಜ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಯಾಚಿತೇ ಞತ್ತಿದುತಿಯಾಯ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಗತಟ್ಠಾನೇ ಛಬ್ಬಸ್ಸಾನಂ ಅನ್ತೋಪಿ ಸನ್ಥತಂ ಕಾತುಂ ಸಙ್ಘೇನ ದಿನ್ನಸಮ್ಮುತಿಂ ವಿನಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೬೮೨. ಛಬ್ಬಸ್ಸಾನಿ ಕರೋನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಯದಾ ಪರಿಪುಣ್ಣಾನಿ, ತದಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ, ಛಬ್ಬಸ್ಸೇಸು ಪರಿಪುಣ್ಣೇಸು ಸನ್ಥತಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಯದಾ ಛಬ್ಬಸ್ಸಾನಿ ಪರಿಪುಣ್ಣಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ತದಾ ಸನ್ಥತಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೫೭). ತದುದ್ಧಮ್ಪೀತಿ ಛಬ್ಬಸ್ಸತೋ ಉಪರಿಪಿ. ವಿತಾನೇತಿ ವಿತಾನನಿಮಿತ್ತಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ. ಸಾಣಿಪಾಕಾರೇತಿ ಪಾಕಾರಸದಿಸತಿರೋಕರಣೀಯನಿಮಿತ್ತಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ. ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾ ಕತೇಪಿ ಚಾತಿ ಪುರಾಣಸನ್ಥತೇ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ದತ್ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಸನ್ಥತೇ ಓರತೋ ಛನ್ನಂ ವಸ್ಸಾನಂ ಕತೇಪಿ ಚ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಯಮನಾಪತ್ತಿವಾರೋ ನೇವ ಪಾಳಿಯಂ, ನ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ದಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಆಚರಿಯಪರಮ್ಪರಾಭತೋ ಆಚರಿಯೇನ ದಸ್ಸಿತೋತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ಸಾಧಾರಣವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಪನ ‘‘ಅನನ್ತರಸ್ಸಿಮಸ್ಸಾಪಿ, ವಿಸೇಸೋ ನುಪಲಬ್ಭತೀ’’ತಿ ವಕ್ಖತಿ.

೬೮೩. ಅನಾದಾಯಾತಿ ನವಂ ನಿಸೀದನಸನ್ಥತಂ ಕರೋನ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ತಸ್ಸ ವಿವಣ್ಣಕರಣತ್ಥಾಯ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಪುರಾಣಸನ್ಥತಸ್ಸ ಸಾಮನ್ತಾ ಸುಗತವಿದತ್ಥಿ ಆದಾತಬ್ಬಾ ದುಬ್ಬಣ್ಣಕರಣಾಯಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೬೭) ಯಾ ಆದಾತುಂ ವುತ್ತಾ, ತಂ ಪುರಾಣಸನ್ಥತಸ್ಸ ಛಿನ್ನಮುಖಾವತ್ತತೋ ಸುಗತವಿದತ್ಥಿಂ ಅದತ್ವಾ. ಏವಮೇತಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ? ‘‘ಅನಾದಾನವಸೇನಸ್ಸ, ಸುಗತಸ್ಸ ವಿದತ್ಥಿಯಾ’’ತಿ ವಕ್ಖಮಾನೇನ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ಸನ್ಥತೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪುರಾಣೇ’’ಇತಿ ಚ ಕಾರೇತುಂ ಕತಞ್ಚಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ನವಂ ನಿಸೀದನಂ ಸನ್ಥತ’’ನ್ತಿ ಚ ಸೇಸೋ ¶ , ಪುರಾಣೇ ಸನ್ಥತೇ ಅಸನ್ತೇ ಸಾಮನ್ತಾ ಸುಗತವಿದತ್ಥಿಂ ಅನಾದಾಯ ನವಂ ನಿಸೀದನಸನ್ಥತಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಅಞ್ಞಸ್ಸತ್ಥಾಯ ನವಂ ನಿಸೀದನಸನ್ಥತಂ ಕಾರೇತುಂ, ನವಂ ನಿಸೀದನಸನ್ಥತಂ ಅಞ್ಞೇನ ಕತಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಞ್ಚ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

‘‘ಅಞ್ಞಸ್ಸತ್ಥಾಯ ¶ ಕಾರೇತು’’ನ್ತಿ ಇದಮೇತ್ಥ ಪಾಚಿತ್ತಿಯೇನೇವ ಅನಾಪತ್ತಿದಸ್ಸನನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅಞ್ಞಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಕರೋತಿ ವಾ ಕಾರಾಪೇತಿ ವಾ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೬೯) ವುತ್ತತ್ತಾ ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ, ತಬ್ಬಣ್ಣನಾಸು ಚ ಅದಿಸ್ಸಮಾನತ್ತಾ ವಾ ತಂ ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಛಬ್ಬಸ್ಸಾನಿ ಕರೋತಿ…ಪೇ… ಅಞ್ಞಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಕರೋತಿ ವಾ ಕಾರಾಪೇತಿ ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೬೪) ಅನನ್ತರಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ವುತ್ತಮೋಲೋಕೇತ್ವಾ ವಾ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ ಚ ವಿಹಿತತ್ತಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯೇನ ಅನಾಪತ್ತಿಭಾವಂ ಸನ್ಧಾಯ ಲಿಖಿತನ್ತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ಕತಞ್ಚ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅಞ್ಞೇನಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ಇಮಿನಾ ‘‘ಅಞ್ಞೇನ ಕತಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ, ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಪಾಠೋವ ದಸ್ಸಿತೋ.

೬೮೪. ಸುಗತಸ್ಸ ವಿದತ್ಥಿಯಾ ಅನಾದಾನವಸೇನ ಚ ಅಸ್ಸ ಸನ್ಥತಸ್ಸ ಕರಣೇನ ಚ ಸತ್ಥಾರಾ ಏತಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಕಿರಿಯಾಕಿರಿಯಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

೬೮೫. ನನು ಚ ಇಮಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ‘‘ಸಮುಟ್ಠಾನಾದೀನಿ ಕಿರಿಯಾಕಿರಿಯತ್ತಾ ಇಮಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ದ್ವೇಭಾಗಸಿಕ್ಖಾಪದಸದಿಸಾನೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೬೭) ವುತ್ತಾನಿ, ಇಹ ‘‘ಸಞ್ಚರಿತ್ತಸಮಾ’’ತಿ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತಾನೀತಿ? ವುಚ್ಚತೇ – ದ್ವೇಭಾಗಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ‘‘ಸಮುಟ್ಠಾನಾದೀನಿಪಿ ಕೋಸಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದಸದಿಸಾನೇವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೫೨) ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ವುತ್ತಾನಿ, ಕೋಸಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಸಮುಟ್ಠಾನಾದೀನಂ ಸಞ್ಚರಿತ್ತೇನ ಸಮಭಾವಸ್ಸ ವುತ್ತತ್ತಾ, ಮೂಲಮೇವ ಸರಿತ್ವಾ ಕಿರಿಯಾಕಿರಿಯಸಙ್ಖಾತವಿಸೇಸಸ್ಸ ¶ ವಿಸುಂ ದಸ್ಸಿತತ್ತಾ ಅವಸಿಟ್ಠವಿನಿಚ್ಛಯಮತ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ಏವಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಇಮಂ ವಿಸೇಸಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಅವಸಿಟ್ಠವಿನಿಚ್ಛಯೇನ ದ್ವೀಸು ಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸು ಸಾಧಾರಣವಿನಿಚ್ಛಯಸ್ಸ ಅವಿಸೇಸತಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಅನನ್ತರಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ.

೬೮೬-೭. ಗಚ್ಛನ್ತೇತಿ ತಿಯೋಜನಪೂರಣಟ್ಠಾನಂ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಗಚ್ಛನ್ತೇ. ಯಾನೇತಿ ಸಕಟಾದಿಕೇ. ಲೋಮಾನೀತಿ ಏಳಕಲೋಮಾನಿ. ಸಾಮಿಕಸ್ಸಾತಿ ಯಾನಾದಿಸಾಮಿನೋ. ಅಜಾನತೋತಿ ಅನಾದರೇ ಸಾಮಿವಚನಂ. ಅದ್ಧಾನಮಗ್ಗಪಟಿಪನ್ನೋ ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಏಳಕಲೋಮಂ ಲಭಿತ್ವಾ ‘‘ತಿಯೋಜನಪರಮಂ ಸಹತ್ಥಾ ಹಾರೇತಬ್ಬಾನೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೭೩) ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ ತಿಯೋಜನಬ್ಭನ್ತರೇ ಸಹತ್ಥೇನಾಪಿ ಹರಿತ್ವಾ ತಿಯೋಜನಾತಿಕ್ಕಮೇ ಪರೇಸಂ ಯಾನಾದೀಸು ಸಾಮಿಕೇಸು ಅಜಾನನ್ತೇಸು ‘‘ಏತೇ ಹರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಯದಿ ಠಪೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತೇಸೂತಿ ಯೇಸು ಏಳಕಲೋಮಾನಿ ಠಪಿತಾನಿ, ತೇಸು ಯಾನಾದೀಸು ತಿಯೋಜನಮತೀತೇಸು ¶ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಪಯೋಗಂ ವಿನಾಪಿ ತಿಯೋಜನಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇಸು ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಆಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ, ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ‘‘ಪಠಮಂ ಪಾದಂ ತಿಯೋಜನಂ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ. ದುತಿಯಂ ಪಾದಂ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇತಿ, ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೭೩) ವುತ್ತತ್ತಾ ದುಕ್ಕಟಪಾಚಿತ್ತಿಯಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಅಯಂ ನಯೋತಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಯೋಗಂ ವಿನಾ ಯತ್ಥ ಏಳಕಲೋಮಾನಿ ಠಪಿತಾನಿ, ತೇಸು ಯಾನಾದೀಸು ತಿಯೋಜನಂ ಅತಿಕ್ಕಮನ್ತೇಸು ಆಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

೬೮೮. ಅಗಚ್ಛನ್ತೇತಿ ತಿಯೋಜನಬ್ಭನ್ತರೇ ಠಿತೇ. ‘‘ಅಭಿರೂಹಿತ್ವಾ’’ತಿ ಇದಂ ಅನಾಪತ್ತಿಕಾರಣೇಸು ಏಕಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ. ‘‘ಭೂಮಿಯಞ್ಹಿ ¶ ಠತ್ವಾ ದೇನ್ತೋ, ಅವ್ಹಾಯನ್ತೋ ವಾ ಪುರತೋ ಗಚ್ಛತಿ, ಏಸೇವನಯೋ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ. ಅನಾಪತ್ತಿವಾರೇ ‘‘ಅಞ್ಞಂ ಹರಾಪೇತೀ’’ತಿ ವಚನತೋ ಅತ್ತನಾ ಪೇಸಿತೇ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಹರನ್ತೇ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಸಚೇ ಸಾರೇತಿ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ತೇನೇವಾಹ ‘‘ತಂ ಪನಞ್ಞಂ ಹರಾಪೇತಿ, ವಚನೇನ ವಿರುಜ್ಝತೀ’’ತಿ.

೬೯೦. ಕಣ್ಣಚ್ಛಿದ್ದೇಸೂತಿ ಅತ್ತನೋ ಕಣ್ಣಬಿಲೇಸು.

೬೯೧. ಅನಾಪತ್ತಿವಾರೇ ‘‘ಕತಭಣ್ಡ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ತತ್ಥ ಅನ್ತಮಸೋ ಸುತ್ತಕೇನ ಬದ್ಧಮತ್ತಮ್ಪಿ ಕತಭಣ್ಡಮೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಸುತ್ತಕೇನ ಚ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ’’ತಿ. ವೇಣಿಂ ಕತ್ವಾತಿ ಕುದ್ರೂಸಸೀಸಪಲಾಲವೇಣಿಸದಿಸಂ ವೇಣಿಂ ಕತ್ವಾ. ಆಪತ್ತಿ ಪರಿದೀಪಿತಾತಿ ‘‘ವೇಣಿಂ ಕತ್ವಾ ಹರತಿ, ಇದಂ ನಿಧಾನಮುಖಂ ನಾಮ, ಆಪತ್ತಿಯೇವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೭೫) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ.

೬೯೨. ಸುಙ್ಕಘಾತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ತಂ ಠಾನ’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ, ಯದಿ ತಂ ಠಾನಂ ಸುಙ್ಕಘಾತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ, ತಿಯೋಜನೋಸಾನಟ್ಠಾನಂ ಯದಿ ಸುಙ್ಕಘಾತಟ್ಠಾನಂ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅನುಪ್ಪತ್ವಾತಿ ತಂ ಠಾನಂ ಪತ್ವಾ. ಚೋರಾದೀಹಿ ಉಪದ್ದುತೋ ವಾ ಗಚ್ಛತಿ, ಯೋ ಅಞ್ಞವಿಹಿತೋ ವಾ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಆಪತ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ಆಪತ್ತಿ ತಸ್ಸ ಗಚ್ಛತೋತಿ ಲಬ್ಭತಿ. ಏತ್ಥ ‘‘ಆಪತ್ತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ಆಪತ್ತಿಮಾಹ. ಇಮಿಸ್ಸಾ ಅಚಿತ್ತಕತಾಯ ತೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಹೋತಿ. ಅದಿನ್ನಾದಾನಪಾರಾಜಿಕಂ ಪನ ಸಚಿತ್ತಕತಾಯ ಏತೇಸಂ ನ ಹೋತಿ. ತೇನಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಯಾ ಹಿ ತತ್ಥ ಆಪತ್ತಿ, ಸಾ ಇಧ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಯಾ ಇಧ ಆಪತ್ತಿ, ಸಾ ತತ್ಥ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೭೨). ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಹರತೋ ಭಣ್ಡಗ್ಘವಸೇನ ಪಾರಾಜಿಕಥುಲ್ಲಚ್ಚಯದುಕ್ಕಟೇಸು ¶ ಏಕಂ ಹೋತಿ. ತೇನಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ¶ ‘‘ಅದಿನ್ನಾದಾನೇ ಪನ ಸುಙ್ಕಘಾತೇ ಆಪತ್ತಿ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೭೨).

೬೯೩. ತಿಯೋಜನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಹರಣಕಿರಿಯಾಯ ಅಚ್ಚನ್ತಸಂಯೋಗೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ. ‘‘ಹರನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ಕಮ್ಮದೀಪಕಂ ‘‘ಲೋಮಾನೀ’’ತಿ ಇದಂ ಪಕರಣತೋ ಲಬ್ಭತಿ. ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಪಕಾಸಿತಾ’’ತಿ ಇದಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ವಕ್ಖಮಾನೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧನೀಯಂ. ತಾನಿಯೇವ ಪಚ್ಚಾಹರನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಯೋಜನಾ. ತಿಯೋಜನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ತಂಯೇವ ತಿಯೋಜನನ್ತಿ ಲಬ್ಭತಿ. ಅತ್ತನಾ ಗತಂ ತಿಯೋಜನಂ ಪುನ ತಾನೇವ ಲೋಮಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಚ್ಚಾಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೬೯೪. ನಿವಾಸತ್ಥಾಯ ವಾ ಗನ್ತ್ವಾತಿ ತಿಯೋಜನಬ್ಭನ್ತರೇ ವಾ ಸೀಮಾಯ ವಾ ಆವಾಸೇ ವಸಿತುಕಾಮತಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ. ತತೋ ಪರಂ ಹರನ್ತಸ್ಸಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಆವಾಸೇ ಉದ್ದೇಸಾದಿಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ ತತೋ ಪರಂ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಆವಾಸೇ ವಸಿತುಕಾಮತಾಯ ಪುನಪಿ ತಿಯೋಜನಂ ಹರನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇಮಿನಾವ ನಯೇನ ತತೋಪಿ ಅಞ್ಞಂ ಠಾನಂ, ತತೋಪಿ ಅಞ್ಞನ್ತಿ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ಗತಗತಟ್ಠಾನತೋ ಪುನಪಿ ಪರಮ್ಪರಂ ಠಾನಂ ಗಮನವಸೇನ ಯೋಜನಸತಮ್ಪಿ ಹರತೋ ದೋಸೋ ನತ್ಥೀತಿ ಇದಮ್ಪಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಏವಂ ಯೋಜನಸತಮ್ಪಿ ಹರನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೭೫). ಅಚ್ಛಿನ್ನಂ ವಾಪಿ ಲಭಿತ್ವಾ ಹರತೋಪೀತಿ ‘‘ಚೋರಾವಹಟಪರಿಚ್ಚತ್ತಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಹರನ್ತಸ್ಸ. ಇಧ ಸಬ್ಬತ್ಥೇವ ‘‘ನಿವಾಸತ್ಥಾಯ ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ’’ತಿಆದಿಕೇ ಅನಾಪತ್ತಿವಾರೇ ಪಠಮಲದ್ಧಟ್ಠಾನತೋ ಪಭುತಿ ಅತಿರೇಕತಿಯೋಜನಮ್ಪಿ ಹರನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ನಿಸ್ಸಟ್ಠಂ ಲಭಿತ್ವಾತಿ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾ ವಿನಯಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ದಿನ್ನಂ ಲಭಿತ್ವಾ.

೬೯೫. ಅಞ್ಞೇನಾತಿ ತಾನಿ ಹಾರಿನಾ ಅಞ್ಞೇನ. ಕತಭಣ್ಡಕನ್ತಿ ‘‘ಕಮ್ಬಲಕೋಜವಸನ್ಥತಾದಿಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅನ್ತಮಸೋ ಸುತ್ತಕೇನ ¶ ಬದ್ಧಮತ್ತಮ್ಪೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೭೫) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಏಳಕಲೋಮೇಹಿ ಕತಭಣ್ಡಕಂ.

೬೯೬. ಇದಂ ಸಮುಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಇದಂ ಏಳಕಲೋಮಸಮುಟ್ಠಾನಂ. ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ ಅಜಾನನತಾಯ ವಾ ಞತ್ವಾಪಿ ಚೀವರಾದಿಪರಿಕ್ಖಾರೇಸು ಲೋಮಸ್ಸ ಅಲ್ಲಿನಭಾವಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾಪಿ ವಾ ತಿಯೋಜನಂ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇನ್ತಸ್ಸ ಅರಹತೋಪಿ ಇಮಾಯ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಸಮ್ಭವತೋ ‘‘ಅಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ಆಹ.

೬೯೭. ಏಳಕಲೋಮಧೋವಾಪನಕಥಾ ¶ ಉತ್ತಾನಾಯೇವ.

೬೯೮. ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಯೋ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ‘‘ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ ವಾ ಗಣ್ಹಾಪೇಯ್ಯ ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ತತ್ಥತ್ತನೋ ಪನತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ಚ ‘‘ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾ’’ತಿಆದಿವಚನತೋ ಚ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಉಗ್ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ ವಾ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇಯ್ಯ ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ವಾಕಾರೇನ ‘‘ಉಪನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ವಾ ಸಾದಿಯೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಇದಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ‘‘ಇದಂ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಹೋತೂ’’ತಿ ಉಪನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಚೇ ಸಾದಿಯತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ರಜತನ್ತಿ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಸಜ್ಝು ವುಚ್ಚತಿ, ಇಧ ಪನ ವೋಹಾರೂಪಗಕಹಾಪಣಾದಿ ವುಚ್ಚತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ರಜತಂ ನಾಮ ಕಹಾಪಣೋ ಲೋಹಮಾಸಕೋ ದಾರುಮಾಸಕೋ ಜತುಮಾಸಕೋ, ಯೇ ವೋಹಾರಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೮೪). ಇಧ ಕಹಾಪಣಾದೀನಂ ಸರೂಪಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ –

‘‘ತತ್ಥ ಕಹಾಪಣೋತಿ ಸೋವಣ್ಣಮಯೋ ವಾ ರೂಪಿಯಮಯೋ ವಾ ಪಾಕತಿಕೋ ವಾ. ಲೋಹಮಾಸಕೋತಿ ತಮ್ಬಲೋಹಾದೀಹಿ ಕತಮಾಸಕೋ. ದಾರುಮಾಸಕೋತಿ ¶ ಸಾರದಾರುನಾ ವಾ ವೇಳುಪೇಸಿಕಾಯ ವಾ ಅನ್ತಮಸೋ ತಾಲಪಣ್ಣೇಪಿ ರೂಪಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಕತಮಾಸಕೋ. ಜತುಮಾಸಕೋತಿ ಲಾಖಾಯ ವಾ ನಿಯ್ಯಾಸೇನ ವಾ ರೂಪಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಕತಮಾಸಕೋ. ‘ಯೇ ವೋಹಾರಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀ’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪನ ಪದೇನ ಯೋ ಯೋ ಯತ್ಥ ಯತ್ಥ ಜನಪದೇ ಯದಾ ಯದಾ ವೋಹಾರಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಅನ್ತಮಸೋ ಅಟ್ಠಿಮಯೋಪಿ ಚಮ್ಮಮಯೋಪಿ ರುಕ್ಖಫಲಬೀಜಮಯೋಪಿ ಸಮುಟ್ಠಾಪಿತರೂಪೋಪಿ ಅಸಮುಟ್ಠಾಪಿತರೂಪೋಪಿ ಸಬ್ಬೋ ಸಙ್ಗಹಿತೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೮೩-೫೮೪) –

ಏತ್ಥ ಚ ಪಾಕತಿಕೋ ನಾಮ ಏತರಹಿ ಪಕತಿಕಹಾಪಣೋ. ರುಕ್ಖಫಲಬೀಜಮಯೋತಿ ತಿನ್ತಿಣಿಕಾದಿರುಕ್ಖಾನಂ ಫಲಬೀಜೇನ ಕತೋ.

ಜಾತರೂಪಕಂ ಸುವಣ್ಣಂ. ಯಥಾಹ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಜಾತರೂಪಂ ನಾಮ ಸತ್ಥುವಣ್ಣೋ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೮೪). ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾತಿ ¶ ಏತ್ಥ ‘‘ತೇನಾ’’ತಿ ಲಬ್ಭತಿ, ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಯುಜ್ಜತಿ, ಏವಂ ಸಾದಿತಭಿಕ್ಖುನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ತನಾ ಉಗ್ಗಹಿತಂ ವಾ ಪರೇನ ಉಗ್ಗಹಾಪಿತಂ ವಾ ಉಪನಿಕ್ಖಿಪಿತಸ್ಸ ಸಾದಿಯನವಸೇನ ಸಾದಿತಂ ವಾ ರಜತಂ ವಾ ಜಾತರೂಪಂ ವಾ ‘‘ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸಙ್ಘಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏಕಂಸಂ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಂ ಕರಿತ್ವಾ ವುಡ್ಢಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಾದೇ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಹೇತ್ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೮೪) ವಚನತೋ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವುಡ್ಢಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಾದೇ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ‘‘ಅಹಂ ಭನ್ತೇ ರೂಪಿಯಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇಸಿಂ, ಇದಂ ಮೇ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ, ಇಮಾಹಂ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಾಮೀ’’ತಿ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಆಪತ್ತಿ ¶ ದೇಸೇತಬ್ಬಾವಾತಿ ಅತ್ತನಾ ಏವ ಆಪನ್ನಂ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ತಸ್ಮಿಂ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಏವಮೇವ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ದೇಸೇತಬ್ಬಾ. ಏವಂ ದೇಸಿತಾ ಆಪತ್ತಿ ಸಙ್ಘಾನುಮತೇನ ಬ್ಯತ್ತೇನ ಪಟಿಬಲೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಾ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ‘‘ಬ್ಯತ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಟಿಬಲೇನ ಆಪತ್ತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೮೪).

೬೯೯. ರಜತನ್ತಿ ರೂಪಿಯಂ. ಜಾತರೂಪನ್ತಿ ಸುವಣ್ಣಂ. ಇಮಿನಾ ಪದದ್ವಯೇನ ಕತಾಕತಂ ಸಬ್ಬಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಉಭಿನ್ನಂ ಮಾಸಕೋತಿ ಜಾತರೂಪಮಾಸಕೋ, ರಜತಮಾಸಕೋಪಿ ಚಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಇಧ ರಜತಮಾಸಕೋತಿ ‘‘ರಜತ’’ನ್ತಿ ಪದಭಾಜನೇ (ಪಾರಾ. ೫೮೪) ವುತ್ತಕಹಾಪಣಾದಿ ಪಞ್ಚಪ್ಪಕಾರೋ ಮಾಸಕೋ ಗಹಿತೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೋ ಸಬ್ಬೋಪಿ ರಜತಮಾಸಕೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೮೩-೫೮೪). ಇಧ ‘‘ಜಾತರೂಪಮಾಸಕೋ’’ತಿ ವಿಸುಂ ಗಹಿತತ್ತಾ ಕಹಾಪಣಪದೇನ ಸುವಣ್ಣಕಹಾಪಣಂ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಇತರದ್ವಯಮೇವ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ‘‘ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಾವಹ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಉಗ್ಗಣ್ಹನಉಗ್ಗಣ್ಹಾಪನಸಾದಿಯನಾನಿ ಕರೋನ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ. ‘‘ತತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವಕ್ಖಮಾನನಯೇನ ದುಕ್ಕಟಾವಹಞ್ಚ ಹೋತೇವ.

೭೦೦-೧. ಮುತ್ತಾದೀನಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದವಿಭಙ್ಗೇ ಅವುತ್ತತ್ತೇಪಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಕಣ್ಡೇ ನವಮವಗ್ಗೇ ದುತಿಯಸ್ಸ ರತನಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ರತನಂ ನಾಮ ಮುತ್ತಾ ಮಣಿ ವೇಳುರಿಯೋ ಸಙ್ಖೋ ಸಿಲಾ ಪವಾಲಂ ರಜತಂ ಜಾತರೂಪಂ ಲೋಹಿತಙ್ಕೋ ಮಸಾರಗಲ್ಲ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ೫೦೬) ವುತ್ತಾನಂ ದಸನ್ನಂ ರತನಾನಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯವತ್ಥುಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ ರಜತಂ, ಜಾತರೂಪಞ್ಚ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಅವಸಿಟ್ಠಾನಂ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ರತನಾನಂ ದುಕ್ಕಟವತ್ಥುಭಾವೋ ಇಮಸ್ಸ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವವತ್ಥಾಪಿತೋತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಮಾಹ ‘‘ಮುತ್ತಾ…ಪೇ… ಮಸಾರಗಲ್ಲ’’ನ್ತಿ. ಏತ್ಥ ವೇಳುರಿಯೋ ಗಾಥಾಬನ್ಧವಸೇನ ನ ವುತ್ತೋ ¶ , ಸೋ ಏಕಯೋಗನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಂ ¶ ಸತ್ತನ್ನಂ ರತನಾನಂ ಗಹಣೇನೇವ ಗಯ್ಹತಿ. ಮುತ್ತಾದಯೋ ಯಥಾದಸ್ಸಿತಸರೂಪಾಯೇವ. ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲಾದಿಸುತ್ತನ್ತವಸೇನಾಪಿ ‘‘ಅಕಪ್ಪಿಯಾ’’ತಿ ಸಿದ್ಧಾನಂ ಸತ್ತಧಞ್ಞಾದೀನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ಆಪತ್ತಿಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಧಞ್ಞಾನೀ’’ತಿಆದಿ.

೭೦೨. ರತನಸಿಕ್ಖಾಪದೇಯೇವ ‘‘ರತನಸಮ್ಮತ’’ನ್ತಿ ಆಗತಂ ಕಪ್ಪಿಯವತ್ಥುಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹತೋ ಅನಾಪತ್ತಿಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಮುಗ್ಗಮಾಸಾದಿಕ’’ನ್ತಿಆದಿ.

೭೦೩-೪. ಏವಂ ತಿಪ್ಪಕಾರೇನ ಠಿತಂ ವತ್ಥುಂ ಗಣ್ಹತೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯನಾನತ್ತೇನ ಸಮ್ಭವನ್ತಂ ಆಪತ್ತಿಪ್ಪಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ತತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥಾತಿ ತೇಸು ತೀಸು ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಾದಿವತ್ಥೂಸು. ಸಙ್ಘಾದೀನನ್ತಿ ಸಙ್ಘಗಣಪುಗ್ಗಲಚೇತಿಯಾದೀನಂ. ತನ್ತಿ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯವತ್ಥುಂ. ಸಬ್ಬತ್ಥಾಯಾತಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಅತ್ಥಾಯಾತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ. ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಚ ಸಙ್ಘಾದೀನಮತ್ಥಾಯ ಚ ದುಕ್ಕಟವತ್ಥುಂ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ದುಕ್ಕಟಮೇವ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅವುತ್ತಸಮುಚ್ಚಯೇನೇತ್ಥ ಚ-ಸದ್ದೇನ ‘‘ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ನಿಕ್ಖಿಪನತ್ಥಾಯ ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಸೀಸೇನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛತೋ ಉಪರಿ ರತನಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಆಗತವಸೇನ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೮೩-೫೮೪) ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ವುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯವಿಸೇಸಸ್ಸ ಸಙ್ಗಹೋ ಕತೋ.

೭೦೫. ಕಹಾಪಣಾದೀನನ್ತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಸುವಣ್ಣಾದೀನಂ ಸಙ್ಗಹೋ. ‘‘ಸಹಸ್ಸ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಉಪಲಕ್ಖಣಂ, ಸಹಸ್ಸಮ್ಪೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೭೦೬. ಥವಿಕಾದೀಸೂತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಸಿಥಿಲಪೂರಿತಾನಿ ಭಾಜನಾನಿ ಗಹಿತಾನಿ. ‘‘ಸಿಥಿಲಬದ್ಧೇಸೂ’’ತಿ ವಿಸೇಸನೇನ ಬ್ಯತಿರೇಕವಸೇನ ‘‘ಘನಬದ್ಧೇ, ಪನ ಘನಪೂರಿತೇ ವಾ ಏಕಾವ ಆಪತ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೮೩-೫೮೪) ಅಟ್ಠಕಥಾಸೇಸಂ ದೀಪೇತಿ.

೭೦೭. ಉಪನಿಕ್ಖಿತ್ತಸಾದಿಯನಕಮ್ಮಂ ¶ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಇದ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಗಣ್ಹಿತುಕಾಮೋಪೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಹೋತೂ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ನಿಸೇಧೇತಬ್ಬಮೇವಾತಿ ಕಾಯೇನ ವಾ ವಾಚಾಯ ವಾ ‘‘ಇದಂ ನ ಕಪ್ಪತೀ’’ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಮೇವ, ಏವಂ ಸತಿ ಅನಾಪತ್ತಿಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಯಮತ್ಥೋ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಕಾಯವಾಚಾಹಿ ವಾ ಅಪ್ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾಪಿ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ‘ನಯಿದಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕಪ್ಪತೀ’ತಿ ನ ಸಾದಿಯತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿಯೇವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೮೩-೫೮೪) ಆಗತೋಯೇವ.

೭೦೮. ತಂ ¶ ವತ್ಥುನ್ತಿ ತಥಾ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ವತ್ಥುಂ. ಠಪೇತ್ವಾ ಯದಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಗಣ್ಹಥ ವಾ, ಮಾ ವಾ, ದಿನ್ನಂ ದಿನ್ನಮೇವಾ’’ತಿ ಸಚೇ ಸೋ ಠಪೇತ್ವಾವ ಗಚ್ಛತಿ. ಯಥಾ ತಂ ನ ವಿನಸ್ಸತಿ, ತಥಾ ತಂ ಗೋಪಯಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಅಞ್ಞೋ ತತ್ಥ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪುಚ್ಛತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ವುತ್ತನಯೇನ ತತ್ಥಾಗತೇನ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕೇನ ‘‘ಕಿಮಿದ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತೇ ಸರೂಪಂ ಆವಿ ಕತ್ವಾ ‘‘ಗೋಪಯಿಸ್ಸಾಮಹಂ ಭನ್ತೇ, ಗುತ್ತಟ್ಠಾನಂ ದಸ್ಸೇಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಇಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಏಹೀ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ಸತ್ತಭೂಮಿಕಮ್ಪಿ ಪಾಸಾದಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ‘‘ಇಧ ಠಪೇಹೀ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ಗುತ್ತಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ಸುರಕ್ಖಿತಟ್ಠಾನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಠಪಿತೇ ಅಗ್ಗಳಂ ದತ್ವಾ ರಕ್ಖಿತಬ್ಬನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೭೦೯. ಗುತ್ತಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕಸ್ಸ ಅವತ್ತಬ್ಬವೋಹಾರಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಆಹರೇದಮಿದ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಅಕಪ್ಪಿಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ವಚನ’’ನ್ತಿ ಲಬ್ಭತಿ. ಏವಂ ಅಕಪ್ಪಿಯವಚನಂ ಅವತ್ವಾ ಸುರಕ್ಖಿತಟ್ಠಾನೇ ಆಹರಿತ್ವಾ ಠಪಿತೇ ಕಿಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ? ವಿಕ್ಕಾಯಿಕೇ ಪತ್ತಚೀವರಾದಿಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡೇ ಆಹಟೇ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಇಮಿನಾ ಅತ್ಥೋ, ಇಮಸ್ಸ ಏವರೂಪಂ ಮೂಲಮ್ಪಿ ಅತ್ಥಿ, ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕೋ ಏವ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇನ ‘‘ಅಹಂ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕೋ, ಮಯ್ಹಂ ದಸ್ಸೇಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಸಚೇ ರುಚ್ಚತಿ, ದ್ವಾರಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ಗಣ್ಹಾ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಏತ್ಥ ಠಪಿತ’’ನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಸ ಅಗ್ಘಪ್ಪಮಾಣಂ ¶ ಗಹೇತ್ವಾ ದೇನ್ತೇ ಅಧಿವಾಸೇತಬ್ಬಂ. ಅತಿರೇಕಂ ಗಣ್ಹನ್ತೇ ‘‘ಮಯಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಭಣ್ಡಂ ನ ಗಣ್ಹಾಮ, ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗಳಂ ದತ್ವಾ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕೇ ಲದ್ಧೇ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಏವರೂಪೇನ ಅತ್ಥೋ, ಇದಂ ನಾಮ ಮೂಲಂ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇನ ಕಿಣಿತ್ವಾ ದಿನ್ನೇ ಅಧಿವಾಸೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ.

೭೧೦. ಠಪೇತ್ವಾ ರೂಪಿಯಗ್ಗಾಹನ್ತಿ ಅನನ್ತರಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ವಕ್ಖಮಾನಸರೂಪಂ ಸುವಣ್ಣಾದಿರೂಪಿಯಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾ ದೇಸಿತಾಪತ್ತಿಕಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಠಪೇತ್ವಾ. ನಿಸ್ಸಟ್ಠಪರಿವತ್ತಿತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ ದೇಸಿತಾಯ ‘‘ಸಚೇ ತತ್ಥ ಆಗಚ್ಛತಿ ಆರಾಮಿಕೋ ವಾ ಉಪಾಸಕೋ ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ೫೮೪) ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತನಯೇನ ತತ್ಥಾಗತಂ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕಂ ‘‘ಆವುಸೋ ಇಮಂ ಜಾನಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಇಮಿನಾ ಕಿಂ ಆಹರಿಯ್ಯತೂ’’ತಿ ತೇನ ವುತ್ತೇ ‘‘ಇಮಂ ವಾ ಇಮಂ ವಾ ಆಹರಾ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ ಸಪ್ಪಿ ವಾ ತೇಲಂ ವಾ ಮಧು ವಾ ಫಾಣಿತಂ ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೮೪) ವುತ್ತತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಕಪ್ಪಿಯವತ್ಥುಮತ್ತೇ ಆಚಿಕ್ಖಿತೇ ತೇನ ನಿಸ್ಸಟ್ಠವತ್ಥುಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಆಹಟಂ ಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೭೧೧. ಅತ್ತನೋ ¶ ಪತ್ತಭಾಗಮ್ಪೀತಿ ತಥಾ ಆಹಟೇ ಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡೇ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಭಾಜಿಯಮಾನೇ ಅತ್ತನೋ ವಸ್ಸಗ್ಗೇನ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಕೋಟ್ಠಾಸಮ್ಪಿ. ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಭಿಕ್ಖುನೋತಿ ರೂಪಿಯಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾ ದೇಸಿತಾಪತ್ತಿಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಞ್ಞತೋತಿ ಅತ್ತತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಮಾ ಪಬ್ಬಜಿತಮನುಸ್ಸಾಮನುಸ್ಸತಿರಚ್ಛಾನಗತಿತ್ಥಿಪುರಿಸಾನಂ ಅಞ್ಞತರತೋ. ಲದ್ಧನ್ತಿ ತೇಹಿ ಅತ್ತನಾ ಲದ್ಧಕೋಟ್ಠಾಸತೋ ದಿನ್ನವಸೇನಪಿ ಲದ್ಧಂ ತಂ ವತ್ಥುಂ.

೭೧೨. ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಪಚ್ಚಯನ್ತಿ ತಂ ವತ್ಥುಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಗಹಿತೇಸು ಚತೂಸು ಪಚ್ಚಯೇಸು ಅಞ್ಞತರಮ್ಪಿ ಪಚ್ಚಯಂ. ಅನ್ತಮಸೋ ಪಥವಿಂ ಖಣಿತ್ವಾ ¶ ಉಪ್ಪಾದಿತೋದಕಮ್ಪಿ ದಾರೂಹಿ ಆದಿತ್ತಅಗ್ಗಿಮ್ಪಿ ತೇಲೇನ ಜಲಿತಪದೀಪಮ್ಪಿ ರುಕ್ಖೇ ವಾ ಗೇಹೇ ವಾ ಪಕತಿಛಾಯಮ್ಪಿ ತಾಲಪಣ್ಣಮ್ಪಿ ಉಪಭೋಗಪರಿಭೋಗಾರಹಂ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಯಂ ಕಿಞ್ಚೀತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ವುತ್ತನಯಂ ಇಮಿನಾವ ಸಙ್ಗಹಿತನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಅನ್ತಮಸೋ ಮಕ್ಕಟಾದೀಹಿ ತತೋ ಹರಿತ್ವಾ ಅರಞ್ಞೇ ಠಪಿತಂ ವಾ ತೇಸಂ ಹತ್ಥತೋ ಗಳಿತ್ವಾ ತಿರಚ್ಛಾನಪರಿಗ್ಗಹಿತಮ್ಪಿ ಪಂಸುಕೂಲಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತಿಯೇವಾ’’ತಿಆದಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೮೩-೫೮೪), ‘‘ರೂಪಿಯಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಸ್ಸ ಪನ ಕೇನಚಿ ಪರಿಯಾಯೇನ ತತೋ ಉಪ್ಪನ್ನಪಚ್ಚಯಪರಿಭೋಗೋ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೮೫) ಚಾತಿ. ಭಿಕ್ಖುನೋತಿ ರೂಪಿಯಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ.

೭೧೩. ಅಜ್ಝಾರಾಮೇ ವಾತಿ ಉಪರಿ ವಕ್ಖಮಾನಲಕ್ಖಣೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೇ ಅಜ್ಝಾರಾಮೇ ವಾ. ತಂ ರೂಪಿಯಂ, ‘‘ಪತಿತಂ ದಿಸ್ವಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ಅಜ್ಝಾವಸಥೇಪಿ ವಾತಿ ವಕ್ಖಮಾನಲಕ್ಖಣೇ ಅನ್ತೋಆವಾಸೇ ಚ. ನಿಕ್ಖಿಪನ್ತಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಯಸ್ಸ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸೋ ಹರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಠಾನೇ ತಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಗಣನಞ್ಚ ಉಪಲಕ್ಖಣಞ್ಚ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಠಪೇನ್ತಸ್ಸ.

೭೧೪. ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ‘‘ರೂಪಿಯೇ ರೂಪಿಯಸಞ್ಞೀ, ವೇಮತಿಕೋ, ಅರೂಪಿಯಸಞ್ಞೀ ರೂಪಿಯಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೮೬) ಭಗವತಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ವುತ್ತಂ. ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ದ್ವಿಕದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ.

೭೧೫. ಕ್ರಿಯಾಕ್ರಿಯನ್ತಿ ಗಹಣೇನ ಆಪಜ್ಜನತೋ ಕಿರಿಯಂ. ಪಟಿಕ್ಖೇಪಸ್ಸ ಅಕರಣತೋ ಅಕಿರಿಯನ್ತಿ.

೭೧೬-೭. ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಸ್ಸಾಪಿ ¶ ವತ್ಥುನ್ತಿ ‘‘ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸ ವತ್ಥೂ’’ತಿ ಪಠಮಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೇಸು ರಜತಾದೀಸು ಚತೂಸು ಅಞ್ಞತರಂ ¶ ವತ್ಥುಂ. ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ ಚ ವತ್ಥುಂ ವಾತಿ ಪಠಮಂ ದಸ್ಸಿತಮುತ್ತಾದಿದುಕ್ಕಟವತ್ಥೂಸು ಅಞ್ಞತರಂ ವಾ, ಇಹೋಭಯತ್ಥ ಹೇತುಫಲಸಮ್ಬನ್ಧೇ ಸಾಮಿವಚನಂ. ಕಪ್ಪಿಯಸ್ಸ ಚ ವತ್ಥುಂ ವಾತಿ ಯಥಾದಸ್ಸಿತೇಸು ಏವ ಮುಗ್ಗಮಾಸಾದಿಕಪ್ಪಿಯವತ್ಥೂಸು ಅಞ್ಞತರಂ ವಾ, ಇಹ ಅವಯವಾವಯವಿಸಮ್ಬನ್ಧೇ ಸಾಮಿವಚನಂ. ಅವಯವಾವಯವೀನಂ ಅಭೇದೇಪಿ ಭೇದೂಪಚಾರವಸೇನ ಯಥಾ ‘‘ಸಿಲಾಪುತ್ತಕಸ್ಸ ಸರೀರ’’ನ್ತಿ ಕಪ್ಪಿಯವತ್ಥುನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯೇನ ವತ್ಥುನಾ’’ತಿ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ. ಇದಾನೇತ್ಥ ದುಕ್ಕಟವತ್ಥುನೋ, ಕಪ್ಪಿಯವತ್ಥುನೋ ಚ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯವತ್ಥುನಾ ಪರಿವತ್ತಿತತ್ತಾ ಆಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯವತ್ಥುನಾ ಯೋ ಪರಿವತ್ತೇತಿ, ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ ವತ್ಥುನಾ, ಕಪ್ಪಿಯೇನ ಚ ವತ್ಥುನಾ ವತ್ಥುಂ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಸ್ಸ ಪರಿವತ್ತೇತಿ, ಆಪತ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಇಧ ಉಭಯತ್ಥಾಪಿ ಪರಿವತ್ತಿತಸ್ಸ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯವತ್ಥುತ್ತಾ ಆಪತ್ತಿ ಹೋತಿ. ಏವಂ ತೀಸುಪಿ ಠಾನೇಸು ‘‘ಆಪತ್ತೀ’’ತಿ ಸಾಮಞ್ಞವಚನೇನ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಪಾಚಿತ್ತಿಯಮೇವ ವುತ್ತನ್ತಿ ಪಕರಣತೋ ಲಬ್ಭತಿ.

೭೧೮. ದುಕ್ಕಟಸ್ಸೇವ ವತ್ಥುನಾ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ ಚ ವತ್ಥುಂ ವಾ ಪರಿವತ್ತೇತಿ, ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ವತ್ಥುಂ ವಾ ಕಪ್ಪಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇದಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ, ಕಪ್ಪಿಯವತ್ಥುನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಇಮಸ್ಸ ಕಪ್ಪಿಯವತ್ಥುನೋಪಿ ದುಕ್ಕಟವತ್ಥುನಾ ಪರಿವತ್ತಿತತ್ತಾ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

೭೧೯. ‘‘ವತ್ಥುನಾ ಕಪ್ಪಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇದಮ್ಪಿ ವುತ್ತನಯಮೇವ. ಕಪ್ಪಿಯವತ್ಥುನಾಪಿ ಪರಿವತ್ತಿತೇ ದುಕ್ಕಟವತ್ಥುವಸೇನ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ತಥಾ’’ತಿ.

೭೨೦. ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ವತ್ಥುನೋ’’ತಿ ಇದಂ ಆಕಡ್ಢತಿ. ‘‘ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಮಾಹ. ಪುಬ್ಬನ್ತಿ ಪಠಮಂ, ಪುಬ್ಬೇ ¶ ವುತ್ತರೂಪಿಯಪಟಿಗ್ಗಹಣಸಿಕ್ಖಾಪದೇತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಇಮಿನಾತಿ ರೂಪಿಯಸಂವೋಹಾರಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ. ಪರಿವತ್ತನಂ ವಾರಿತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೭೨೧. ರೂಪಿಯನ್ತಿ ಚ ಸಞ್ಞಿಸ್ಸಾತಿ ‘‘ರೂಪಿಯಂ ನಾಮ ಸತ್ಥುವಣ್ಣೋ ಕಹಾಪಣೋ ಲೋಹಮಾಸಕೋ ದಾರುಮಾಸಕೋ ಜತುಮಾಸಕೋ, ಯೇ ವೋಹಾರಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೮೯) ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತೇಸು ರೂಪಿಯಸಞ್ಞಿತೇಸು ವತ್ಥೂಸು ‘‘ಅಞ್ಞತರ’’ನ್ತಿ ಸಞ್ಞಿಸ್ಸ. ಅರೂಪಿಯೇತಿ ಖರಪತ್ತಾದಿಮ್ಹಿ. ತೇನ ಅರೂಪಿಯೇನ. ‘‘ಚೇತಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಅರೂಪಿಯ’’ನ್ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ. ‘‘ಅರೂಪಿಯೇ ರೂಪಿಯಸಞ್ಞೀ ರೂಪಿಯಂ ಚೇತಾಪೇತಿ ¶ , ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೯೧) ವುತ್ತತ್ತಾ ರೂಪಿಯಪರಿವತ್ತನೇ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ, ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸ ಚ ಸಮ್ಭವತೋ ರೂಪಿಯಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಅರೂಪಿಯೇ ರೂಪಿಯಂ ಇತಿ ಸಞ್ಞಿಸ್ಸ ಚ ವಿಮತಿಸ್ಸ ಚ ಅರೂಪಿಯಂ ಚೇತಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ತೇನ ದ್ವೇ ದುಕ್ಕಟಾನಿ ಹೋನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೭೨೨. ಅರೂಪಿಯೇ ಅರೂಪಿಯನ್ತಿ ಸಞ್ಞಿಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅರೂಪಿಯಂ ಪರಿವತ್ತೇನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ಪಞ್ಚಹೀತಿ ಸಹತ್ಥೇ ಕರಣವಚನಂ, ‘‘ಸಹಧಮ್ಮಿಕೇಹೀ’’ತಿ ಸೇಸೋ, ಪಞ್ಚಹಿ ಸಹಧಮ್ಮಿಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ವದತೋತಿ ವೋಹರತೋ, ಕಯವಿಕ್ಕಯಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಭಿಕ್ಖುಭಿಕ್ಖುನಿಸಾಮಣೇರಸಾಮಣೇರಿಸಿಕ್ಖಮಾನಾಸಙ್ಖಾತೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಸಹಧಮ್ಮಿಕೇಹಿ ಅರೂಪಿಯಂ ಪರಿವತ್ತೇನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೭೨೩. ಸಂವೋಹಾರೇನ ಸಮುಟ್ಠಾನತೋ ಕ್ರಿಯಸಮುಟ್ಠಾನಂ.

೭೨೪. ಕಪ್ಪಿಯಂ ನಾಮ ‘‘ಚೀವರಪಿಣ್ಡಪಾತಸೇನಾಸನಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಭೇಸಜ್ಜಪರಿಕ್ಖಾರಾ, ಅನ್ತಮಸೋ ಚುಣ್ಣಪಿಣ್ಡೋಪಿ ದನ್ತಕಟ್ಠಮ್ಪಿ ದಸಿಕಸುತ್ತಮ್ಪೀ’’ತಿ ¶ ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತಾನಿ ಕಪ್ಪಿಯವತ್ಥೂನಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಚೀವರಾದೀನಂ ಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡಾನಂ ವಸೇನ ಅನೇಕವಿಧ’’ನ್ತಿ. ಕಪ್ಪಿಯೇನೇವಾತಿ ತೇನೇವ ಕಪ್ಪಿಯೇನ ವತ್ಥುನಾ. ‘‘ಕಯವಿಕ್ಕಯಂ ಸಮಾಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾತಿ ‘ಇಮಿನಾ ಇಮಂ ದೇಹಿ, ಇಮಿನಾ ಇಮಂ ಆಹರ, ಇಮಿನಾ ಇಮಂ ಪರಿವತ್ತೇಹಿ, ಇಮಿನಾ ಇಮಂ ಚೇತಾಪೇಹೀ’ತಿ ಅಜ್ಝಾಚರತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೯೫) ವಚನತೋ ‘‘ಪರಿವತ್ತಯತೋ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ‘‘ಕಯವಿಕ್ಕಯಂ ಸಮಾಪಜ್ಜತೋ’’ತಿ ಪರಿಯಾಯೋ.

ತತ್ಥ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಹತ್ಥತೋ ಕಪ್ಪಿಯವತ್ಥುನಾ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಗಹಣಂ ಕಯೋ ನಾಮ. ಅತ್ತನೋ ಹತ್ಥತೋ ಕಪ್ಪಿಯವತ್ಥುಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ದಾನಂ ವಿಕ್ಕಯೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಇಮಿನಾ ಇಮಂ ದೇಹೀ’ತಿಆದಿನಾ ಹಿ ನಯೇನ ಪರಸ್ಸ ಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಕಯಂ ಸಮಾಪಜ್ಜತಿ, ಅತ್ತನೋ ಕಪ್ಪಿಯಂ ದೇನ್ತೋ ವಿಕ್ಕಯ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಠಪೇತ್ವಾ ಸಹಧಮ್ಮಿಕೇ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪರಿವತ್ತಯತೋತಿ ಏತ್ಥ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಸದ್ಧಿನ್ತಿ ಲಬ್ಭತಿ. ಏತ್ಥ ಅಞ್ಞೇ ನಾಮ ಗಿಹಿನೋ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಾ, ಸಾಸನತೋ ಬಾಹಿರಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ಚ. ತಸ್ಮಾ ಅಯಂ ಕಯವಿಕ್ಕಯೋ ಅನ್ತಮಸೋ ಮಾತಾಪಿತೂಹಿಪಿ ನ ಕಾತಬ್ಬೋಯೇವ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಅಯಞ್ಹಿ ಕಯವಿಕ್ಕಯೋ ¶ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ಸಹಧಮ್ಮಿಕೇ ಅವಸೇಸೇಹಿ ಗಿಹಿಪಬ್ಬಜಿತೇಹಿ ಅನ್ತಮಸೋ ಮಾತಾಪಿತೂಹಿಪಿ ಸದ್ಧಿಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೯೫).

೭೨೫. ಅಕಪ್ಪಿಯಸ್ಸ ವತ್ಥುಸ್ಸಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ವುತ್ತಚೀವರಾದಿಕಪ್ಪಿಯವತ್ಥುತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯದುಕ್ಕಟವತ್ಥುಸ್ಸ. ತೇನೇವಾತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯವತ್ಥುನಾಯೇವ. ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಸ್ಸ ಚಾ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ, ತೇನೇವ ಅಕಪ್ಪಿಯೇನ ವತ್ಥುನಾ ಕಪ್ಪಿಯಸ್ಸ ವತ್ಥುಸ್ಸ ಪರಿವತ್ತನಞ್ಚಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಏವಞ್ಹಿ ಪಾಠಸೇಸೇ ಅಕತೇ ಅಕಪ್ಪಿಯೇನ ವತ್ಥುನಾ ಕಪ್ಪಿಯಸ್ಸ ಪರಿವತ್ತನಂ ಕಯವಿಕ್ಕಯೇ ಸಙ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ, ತಂ ನ ಯುಜ್ಜತಿ ತಸ್ಸ ರೂಪಿಯಸಂವೋಹಾರೇಯೇವ ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾ, ಇಧ ಚ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯವತ್ಥುಸ್ಸೇವ ಕಪ್ಪಿಯವತ್ಥುನಾ ¶ ಪರಿವತ್ತನಂ ಕಯವಿಕ್ಕಯೋ’’ತಿ ನಿಯಮಿತತ್ತಾ. ನಿದ್ದಿಟ್ಠನ್ತಿ ‘‘ಅಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡಪರಿವತ್ತನಞ್ಹಿ ಕಯವಿಕ್ಕಯಸಙ್ಗಹಂ ನ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೯೪) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ನಿದ್ದಿಟ್ಠನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೭೨೬. ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಅಞ್ಞತ್ರ ಸಹಧಮ್ಮಿಕೇಹಿ ಕಪ್ಪಿಯವತ್ಥುಸ್ಸಾಪಿ ಕಯವಿಕ್ಕಯೋ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಅಕಪ್ಪಿಯಸ್ಸ, ಕಪ್ಪಿಯಸ್ಸ ಚ ವತ್ಥುನೋ ಅಕಪ್ಪಿಯೇನೇವ ವತ್ಥುನಾ ಪರಿವತ್ತನಞ್ಚ ರೂಪಿಯಸಂವೋಹಾರೇ ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಕಯವಿಕ್ಕಯಸಙ್ಗಹಂ ನ ಗಚ್ಛತಿ, ತಸ್ಮಾ.

೭೨೯. ಇದಂ ನಾಮಾತಿ ಓದನಾದಿಕಪ್ಪಿಯವತ್ಥುಮೇವ ಆಹ.

೭೩೦-೧. ‘‘ಗಹೇತ್ವಾ’’ತಿಆದಿಗಾಥಾಯ ವತ್ಥುಲಕ್ಖಣಸ್ಸ ಉದಾಹರಣಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾವ ಆಪತ್ತಿಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ವಿಘಾಸಾದ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಛಲ್ಲಿನ್ತಿ ರುಕ್ಖತಚಂ. ವಲ್ಲಿನ್ತಿ ಲತಂ. ಕಟ್ಠನ್ತಿ ಇನ್ಧನದಾರುಂ. ದಾರುನ್ತಿ ಗೇಹಸಮ್ಭಾರಾದಿದಾರುಂ. ವಿಪಲ್ಲಾಸೇನಾಪಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ ‘‘ವಲ್ಲಿಂ ವಾ ಪನ ಛಲ್ಲಿಂ ವಾ, ದಾರುಂ ವಾ ಕಟ್ಠಮೇವ ವಾ’’ತಿ. ವತ್ಥೂನನ್ತಿ ತಥಾ ವತ್ವಾ ಆಹರಾಪಿತಾನಂ ಛಲ್ಲಿಆದಿವತ್ಥೂನಂ. ಕಯವಿಕ್ಕಯೇ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಹೋನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ, ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಪಾಚಿತ್ತಿಯಾಪತ್ತಿಯೋ ಹೋನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೭೩೨. ‘‘ಇತಿ ಏವಾ’’ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ, ‘‘ಪಿವಿತ್ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಪುಬ್ಬಕಾಲೇ ವಿಹಿತಪಚ್ಚಯನ್ತಂ ಅಕತ್ವಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೭೩೩. ಭೂಮಿಯಾ ಲಿಮ್ಪನೇತಿ ಯೋಜನಾಯಂ ಪನ ಸೇನಾಸನಭೂಮಿಯಂ ಪರಿಭಣ್ಡಕರಣಕಾಳಕಾದಿವಣ್ಣಕರಣವಸೇನ ¶ ಲೇಪನೇ. ವತ್ಥುಧೋವನೇತಿ ಚೀವರಾದಿವತ್ಥೂನಂ ಧೋವನೇ. ಏತ್ಥಾತಿ ತೇಸು ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇಸು. ಏತೇಸಂ ಗಹಣಸ್ಸ ಉಪಲಕ್ಖಣತ್ತಾ ಏವರೂಪೇಸು ಅಞ್ಞೇಸು ಠಾನೇಸು.

೭೩೪. ಅಯನ್ತಿ ¶ ಭೂಮಿಸೋಧನಾದಿವಸೇನ ಆಪನ್ನಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾಪತ್ತಿ.

೭೩೫. ಠಪೇತ್ವಾ ಭಣ್ಡಸಾಮಿಕನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಬ್ಯತಿರೇಕವಸೇನ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಸ್ಸಾತಿ ಲಬ್ಭತಿ.

೭೩೬. ಭಾಸತೋ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವ.

೭೩೭. ಕಪ್ಪಿಯಾ ಪತ್ತಾ ಮತ್ತಿಕಾಯೋಮಯಾ ಜಾತಿತೋ ದುವೇತಿ ಯೋಜನಾ. ವಣ್ಣಾತಿ ಪಮಾಣಾನಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ತಯೋ ಪತ್ತಸ್ಸ ವಣ್ಣಾತಿ ತೀಣಿ ಪತ್ತಸ್ಸ ಪಮಾಣಾನೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೦೨). ತೇನಾಹ ‘‘ಉಕ್ಕಟ್ಠೋ ಮಜ್ಝಿಮೋಮಕೋ’’ತಿ.

೭೩೮. ದ್ವಿನ್ನಂ ತಣ್ಡುಲನಾಳೀನನ್ತಿ ಸುಕೋಟ್ಟಿತಾನಂ ಅಖಣ್ಡಾನಂ ಪುರಾಣಸಾಲಿತಣ್ಡುಲಾನಂ ದ್ವೇ ನಾಳಿಯೋ ಗಹೇತಬ್ಬಾ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಅನುಪಹತಪುರಾಣಸಾಲಿತಣ್ಡುಲಾನಂ ಸುಕೋಟ್ಟಿತಪರಿಸುದ್ಧಾನ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೦೨). ಭತ್ತನ್ತಿ ಅವಸ್ಸಾವಿತಂ ಅನುತ್ತಣ್ಡುಲಂ ಅಕಿಲಿನ್ನಂ ಅಪಿಣ್ಡಿತಂ ಸುವಿಸದಂ ಕುನ್ದಮಕುಲರಾಸಿಸದಿಸಂ ಸುಪಕ್ಕೋದನಮೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಅನುತ್ತಣ್ಡುಲಂ ಅಕಿಲಿನ್ನಂ ಅಪಿಣ್ಡಿತಂ ಸುವಿಸದಂ ಕುನ್ದಮಕುಲರಾಸಿಸದಿಸಂ ಅವಸ್ಸಾವಿತೋದನ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೦೨). ಮಗಧನಾಳಿಯಾತಿ ಮಗಧರಟ್ಠೇ ನಾಳಿಯಾ, ಸಾ ನಾಳಿ ತಿಲಾನಂ ಅಟ್ಠಪಸತಾನಿ ಗಣ್ಹಾತಿ. ತೇನಾಹು ಪೋರಾಣಾ –

‘‘ಖಾರಿದಸದ್ವಯಂ ¶ ವಾಹೋ, ಖಾರೀ ದೋಣಟ್ಠಕದ್ವಯಂ;

ದ್ವಿಅಟ್ಠನಾಳಿಯೋ ದೋಣೋ, ನಾಳೇಕಾ ಪಸತಟ್ಠಕಂ;

ಲಕ್ಖಂ ತಿಲಾನಂ ಪಸತಂ, ಏತಂ ವುತ್ತಂ ಪಮಾಣತೋ’’ತಿ.

‘‘ಮಗಧನಾಳಿ ¶ ನಾಮ ಅಡ್ಢತೇರಸಪಲಾ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೦೨) ಅನ್ಧಕಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ. ತಬ್ಬಣ್ಣನಾಯ ‘‘ಅಡ್ಢತೇರಸಪಲಾನಿ ಮಾಸೇಹಿ ಗಹೇತಬ್ಬಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಕೇಚಿ ಪನಾಹು –

‘‘ಚತುಪ್ಪಸತಿಕಾ ಮುಟ್ಠಿ, ಪಲಞ್ಚೇತಂ ಚತುಗ್ಗುಣಂ;

ಕುಡುವಪ್ಪಸತಞ್ಚೇವ, ಚತ್ತಾರಿ ಚೇವ ನಾಳಿ ತು.

‘‘ಸೋಯೇವ ಪತ್ಥೋ ಚತ್ತಾರೋ, ಪತ್ಥಾ ಅಳ್ಹಕಮುಚ್ಚತೇ;

ಅಳ್ಹಕಾನಮ್ಪಿ ಚತ್ತಾರಿ, ‘ದೋಣೋ’ತಿ ಪರಿಕಿತ್ತಿತೋ’’ತಿ.

ಆಚರಿಯಾ ಪನ ‘‘ಅಟ್ಠಪಸತಾ ಮಾಗಧನಾಳೀ’’ತಿ ಪುಬ್ಬಪಕ್ಖಮೇವ ರೋಚಯನ್ತಿ.

ಖಾದನಞ್ಚ ಚತುಬ್ಭಾಗನ್ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಭತ್ತೇ ಚತುಧಾ ವಿಭತ್ತೇ ಏಕಭಾಗಮತ್ತಂ ಹತ್ಥಹಾರಿಯಘನಮುಗ್ಗಸೂಪನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ತಸ್ಸ ಓದನಸ್ಸ ಚತುತ್ಥಭಾಗಪ್ಪಮಾಣೋ ನಾತಿಘನೋ ನಾತಿತನುಕೋ ಹತ್ಥಹಾರಿಯೋ ಸಬ್ಬಸಮ್ಭಾರಸಙ್ಖತೋ ಮುಗ್ಗಸೂಪೋ ಪಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೦೨).

ಬ್ಯಞ್ಜನಞ್ಚ ತದೂಪಿಯನ್ತಿ ಯಾವ ಚರಿಮಾಲೋಪಂ, ತಾವ ಸಬ್ಬಾಲೋಪಾನುರೂಪಂ ಮಚ್ಛಮಂಸಾದಿಬ್ಯಞ್ಜನಞ್ಚ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಆಲೋಪಸ್ಸ ಆಲೋಪಸ್ಸ ಅನುರೂಪಂ ಯಾವಚರಿಮಾಲೋಪಪ್ಪಹೋನಕಂ ಮಚ್ಛಮಂಸಾದಿಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ಏತ್ಥ ಚ ಆಲೋಪಸ್ಸ ಆಲೋಪಸ್ಸ ಅನುರೂಪನ್ತಿ ‘‘ಬ್ಯಞ್ಜನಸ್ಸ ಮತ್ತಾ ನಾಮ ಓದನಚತುತ್ಥಭಾಗೋ’’ತಿ (ಮ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩೮೭) ಬ್ರಹ್ಮಾಯುಸುತ್ತಸ್ಸ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ಆಲೋಪಸ್ಸ ಚತುತ್ಥಭಾಗಪ್ಪಮಾಣಂ ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಆಲೋಪಸ್ಸ ಅನುರೂಪನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಇಧ ಪನ ಸೂಪಸ್ಸೇವ ಓದನಚತುತ್ಥಭಾಗಪ್ಪಮಾಣಂ ¶ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಏತಸ್ಸ ಲಕ್ಖಣೇ ದಸ್ಸಿತೇ ಇತರಸ್ಸಾಪಿ ದಸ್ಸಿತಮೇವ ಹೋತೀತಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಸ್ಸ ತಥಾ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ಪಮಾಣಂ ನ ದಸ್ಸಿತಂ. ಓದನೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಾನಿ ಸಪ್ಪಿತೇಲತಕ್ಕರಸಕಞ್ಜಿಕಾದೀನಿ ಗಣನೂಪಗಾನಿ ನ ಹೋನ್ತಿ.

೭೩೯. ತಂ ಸಬ್ಬನ್ತಿ ಯಥಾವುತ್ತಭತ್ತಾದಿನಿರವಸೇಸಂ. ಗಣ್ಹತೀತಿ ವಕ್ಖಮಾನೇಹಿ ತೀಹಿ ಪಕಾರೇಹಿ ಗಣ್ಹಾತಿ. ತಸ್ಸಾತಿ ಉಕ್ಕಟ್ಠಸ್ಸ ಪತ್ತಸ್ಸ. ಉಪಡ್ಢೋತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಪತ್ತೇ ಗಣ್ಹನಕದಬ್ಬಸಮ್ಭಾರಗಾಹೀ ಪತ್ತೋ ತಂಸಹಚರಿಯೇನ ¶ ‘‘ಉಪಡ್ಢೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ. ತದುಪಡ್ಢೋ ಚಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ತಸ್ಸ ಮಜ್ಝಿಮಸ್ಸ ಪತ್ತಸ್ಸ ಉಪಡ್ಢೋ ತದುಪಡ್ಢೋತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

೭೪೦. ಇಮೇಸು ತೀಸು ಪತ್ತೇಸು ಉಕ್ಕಟ್ಠಸ್ಸ ವುತ್ತಂ ಓದನಾದಿ ಸಬ್ಬಂ ಯಸ್ಮಿಂ ಪತ್ತೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತಂ, ತಸ್ಸ ಮುಖವಟ್ಟಿಮತ್ಥಕೇ ಪುಞ್ಜಿಯಮಾನಂ ಹೀರಕಂ ಹೇಟ್ಠಾಭಾಗೇ ಫುಸತಿ, ಸೋ ಉಕ್ಕಟ್ಠಮಜ್ಝಿಮೋ ನಾಮ, ಹೀರತೋ ಅತಿರೇಕಂ ತಿಟ್ಠತಿ, ಸೋ ಉಕ್ಕಟ್ಠೋಮಕೋ ನಾಮ, ಅನ್ತೋಪತ್ತೇ ಮುಖವಟ್ಟಿಯಾ ಹೇಟ್ಠಿಮನ್ತಂ ಅಪ್ಪತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ, ಸೋ ಉಕ್ಕಟ್ಠುಕ್ಕಟ್ಠೋ ನಾಮ, ಏವಂ ಮಜ್ಝಿಮೋ ಚ ಓಮಕೋ ಚ ಪಚ್ಚೇಕಂ ತಿವಿಧೋ ಹೋತೀತಿ ಸಬ್ಬೇ ನವ ಪತ್ತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಉಕ್ಕಟ್ಠಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ. ತಸ್ಸೇವಾತಿ ಉಕ್ಕಟ್ಠಸ್ಸೇವ. ಓಮಕೋ ಚ ಮಜ್ಝಿಮೋ ಚಾತಿ ಓಮಕಮಜ್ಝಿಮಾ. ಇಧ ಮಜ್ಝಿಮೋ ಚ ಓಮಕೋ ಚ ಉಕ್ಕಟ್ಠಸ್ಸೇವ ಭೇದೋ. ಏಸ ನಯೋ ಇತರದ್ವಯೇಪಿ. ‘‘ಏವ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಯಥಾ ‘‘ಉಕ್ಕಟ್ಠುಕ್ಕಟ್ಠೋ ಉಕ್ಕಟ್ಠೋಮಕೋ ಉಕ್ಕಟ್ಠಮಜ್ಝಿಮೋ’’ತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ, ಏವಂ ಮಜ್ಝಿಮೋಮಕಾನಮ್ಪಿ ಯಥಾಕ್ಕಮಯೋಜನಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಮಜ್ಝಿಮೋ ಮಜ್ಝಿಮುಕ್ಕಟ್ಠೋ ಮಜ್ಝಿಮೋಮಕೋ, ಓಮಕುಕ್ಕಟ್ಠೋ ಓಮಕಮಜ್ಝಿಮೋ ಓಮಕೋಮಕೋ ಚಾ’’ತಿ.

೭೪೧. ತೇಸೂತಿ ¶ ನವಸು ಪತ್ತೇಸು. ತಸ್ಮಾತಿ ಅಪತ್ತಭಾವತೋ. ನ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಉಕ್ಕಟ್ಠುಕ್ಕಟ್ಠಞ್ಚ ಓಮಕೋಮಕಞ್ಚಾತಿ ದ್ವೇ ಅಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಬಹುವಚನಂ ಕತಂ. ಏತೇ ಭಾಜನಸಙ್ಖೇಪೇನ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಾತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ತಸ್ಮಾ ಏತೇ ಭಾಜನಪರಿಭೋಗೇನ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೦೨).

೭೪೨. ಪತ್ತಲಕ್ಖಣಸಂಯುತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪತ್ತಲಕ್ಖಣಂ ನಾಮ ಯಥಾವುತ್ತಪಮಾಣಯುತ್ತತಾ, ‘‘ಅಯೋಪತ್ತೋ ಪಞ್ಚಹಿ ಪಾಕೇಹಿ ಪಕ್ಕೋ ಮತ್ತಿಕಾಪತ್ತೋ ದ್ವೀಹಿ ಪಾಕೇಹಿ ಪಕ್ಕೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೦೮) ವುತ್ತಾ ಪಾಕಸಮ್ಪತ್ತಿ, ಕಿಣಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾತಿ ಚೇ, ತಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬಮೂಲಸ್ಸ ಅಸೇಸೇತ್ವಾ ದಿನ್ನಭಾವೋ, ಛಿದ್ದಾಭಾವೋ, ಛಿನ್ನರಾಜೀನಂ ಅಭಾವೋತಿ ಪಞ್ಚವಿಧಂ. ಹೋತಿ ಚೇತ್ಥ –

‘‘ಪಮಾಣಯುತ್ತತಾ ಪಾಕ-ಸಮ್ಪತ್ತಿ ದಿನ್ನಮೂಲತಾ;

ಅಚ್ಛಿದ್ದಾರಾಜಿತಾ ಚೇತಿ, ಪತ್ತಲಕ್ಖಣಪಞ್ಚಕ’’ನ್ತಿ.

‘‘ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ವಾ ವಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ವಾ’’ತಿ ವಾ-ಸದ್ದೋ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ. ಅಧಿಟ್ಠಾಯಾತಿ ಪಠಮಂ ಪರಿಭುತ್ತೇ ಪತ್ತೇ ಸತಿ ತಂ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಿತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಪತ್ತೋ ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಚೇ ಹೋತಿ, ವಕ್ಖಮಾನನಯೇನ ‘‘ಇಮಂ ಪತ್ತಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಮೀ’’ತಿ ¶ ವಚೀಭೇದಕರಣವಸೇನ ವಾಚಾಯ ವಾ ವಚೀಭೇದಂ ಅಕತ್ವಾ ಏವಮೇವ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಹತ್ಥೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ಫನ್ದಾಪೇನ್ತೇನ ಕಾಯೇನ ವಾ ದೂರೇ ಚೇ ಹತ್ಥಪಾಸಾ ಹೋತಿ, ಠಪಿತಟ್ಠಾನಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ‘‘ಏತಂ ಪತ್ತಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಮೀ’’ತಿ ವಾಚಾ ಭಿನ್ದಿತಬ್ಬಾತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೦೮ ಅತ್ಥತೋ ಸಮಾನಂ) ವುತ್ತನಯೇನ ಏಕಕೇನ ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಸತಿಸಮ್ಮೋಸೇ ಸರಾಪೇತ್ವಾ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ವೂಪಸಮೇತುಂ ಸಮತ್ಥಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಸನ್ನಿಧಾನೇ ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಅಧಿಟ್ಠಾನೇ ಅಯಮಾನಿಸಂಸೋ – ಸಚಸ್ಸ ‘ಅಧಿಟ್ಠಿತೋ ನು ಖೋ ಮೇ, ನೋ’ತಿ ವಿಮತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಇತರೋ ಸಾರೇತ್ವಾ ವಿಮತಿಂ ಛಿನ್ದಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ¶ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೦೮) ಅಯಮತ್ಥೋ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತೋ. ‘‘ದ್ವೇ ಪತ್ತೇ ಅಧಿಟ್ಠಾತುಂ ನ ಲಭತೀ’’ತಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇ ವುತ್ತಂ.

ವಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೭೩; ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೦೮; ಕಙ್ಕಾ. ಅಟ್ಠ. ವಿಕಪ್ಪನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ತ್ಥ ವಿಕಪ್ಪೇತಬ್ಬಸ್ಸ ಪತ್ತಸ್ಸ ಏಕತ್ತಬಹುತ್ತಂ, ಸನ್ನಿಹಿತಾಸನ್ನಿಹಿತತ್ತಞ್ಚ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಚೇ ಸನ್ನಿಹಿತಂ, ‘‘ಇಮಂ ಪತ್ತಂ ತುಯ್ಹಂ ವಿಕಪ್ಪೇಮೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಪತ್ತಂ ತಿಸ್ಸಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ವಿಕಪ್ಪೇಮೀ’’ತಿ ವಾ ಆದಿನಾ ನಯೇನ ಏಕಂ ವಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಏತ್ಥ ‘‘ಪರಿಭುಞ್ಜೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ, ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಸನ್ತಕಂ ಪರಿಭುಞ್ಜೇಹಿ ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಹಿ ವಾ ಯಥಾಪಚ್ಚಯಂ ವಾ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ತೇನ ಅಪಚ್ಚುದ್ಧಟೇ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ಅಯುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ವಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ’’ತಿ ಪಚ್ಚುದ್ಧಟವಿಸೇಸೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ.

೭೪೩. ಧಾರೇಯ್ಯಾತಿ ಅನಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ, ಅವಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಚ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬೋ. ತಂ ಕಾಲಂ ಪತ್ತಂ ಅತಿಕ್ಕಾಮಯತೋತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾಪಿ ‘‘ಪತ್ತ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಯುಜ್ಜತಿ. ಪತ್ತ-ಸದ್ದೋ ಮಾಗಧಿಕಾನಂ ದ್ವಿಲಿಙ್ಗಕೋ, ತಸ್ಮಾ ಏವಂ ವುತ್ತೋ.

೭೪೪. ಅಧಿಟ್ಠಿತವಿಕಪ್ಪಿತೇಸು ಅನನ್ತೋಗಧತ್ತಾ ಅತಿರೇಕಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಯಂ ಪತ್ತ’’ನ್ತಿಆದಿ.

೭೪೫. ಸಮ್ಮುಖೇತಿ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಹತ್ಥಪ್ಪದೇಸತೋ ಅನ್ತೋ ಠಿತಂ ಪತ್ತಂ. ದೂರಸ್ಮಿನ್ತಿ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯರತನತೋ ಪರಭಾಗೇ ‘‘ಅನ್ತೋಗಬ್ಭೇ ವಾ ಉಪರಿಪಾಸಾದೇ ವಾ ಸಾಮನ್ತವಿಹಾರೇ ವಾ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇ ದೂರೇಪಿ. ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ವಿಕಪ್ಪನಕಾಲೇಪಿ ಸನ್ತಿಕದೂರವಚನಭೇದಾ ಏವಮೇವ ಯೋಜೇತ್ವಾ ವತ್ತಬ್ಬಾ. ‘‘ವಿಕಪ್ಪೇತುಂ ¶ ಪನ ಬಹೂನಿಪಿ ಲಬ್ಭತೀ’’ತಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇ ವುತ್ತಂ. ಅಯಂ ನಯೋತಿ ‘‘ಇಮಂ ಪತ್ತಂ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಾಮೀ’’ತಿಆದಿನಯೋ.

೭೪೬. ವಾಚಾಕಾಯವಸೇನ ¶ ದುವಿಧೇ ಅಧಿಟ್ಠಾನೇ ವಾಚಾಧಿಟ್ಠಾನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕಾಯಾಧಿಟ್ಠಾನಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಆಭೋಗ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಆಭೋಗನ್ತಿ ‘‘ಇಮಂ ಪತ್ತಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಮೀ’’ತಿ ಆಭೋಗಂ. ‘‘ಮನಸಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ನ ವಚಸಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಕಾಯವಿಕಾರೋವ ಕಾಯವಿಕಾರಕಂ, ಹತ್ಥೇನ ಫನ್ದಾಪನಾದಿಕಾಯಕಿರಿಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತೇನೇವ ಕಾಯಾಧಿಟ್ಠಾನಂ ಹತ್ಥೇನ ಅಪತ್ತಬ್ಬೇ ದೂರೇ ನ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

೭೪೭-೮. ‘‘ಜಹತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ. ದಾನತೋತಿ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ದಾನೇನ. ಭೇದಕತೋತಿ ಭಿಜ್ಜನೇನ. ನಾಸತೋತಿ ಪತ್ತಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಕಾಲಕಿರಿಯಾಯ. ವಿಬ್ಭಮತೋತಿ ಸಿಕ್ಖಂ ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ ಗಿಹಿಭಾವೂಪಗಮನೇನ. ಉದ್ಧಾರತೋತಿ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಣೇನ. ಪಚ್ಚಕ್ಖತೋತಿ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನೇನ. ಪರಿವತ್ತನತೋತಿ ಲಿಙ್ಗಪರಿವತ್ತನೇನ. ಗಾಹತೋತಿ ವಿಸ್ಸಾಸಗ್ಗಹಣೇನ, ಅಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗಹಣೇನ ಚ.

ಕಙ್ಗುಸಿತ್ಥಪ್ಪಮಾಣೇನಾತಿ ಸತ್ತನ್ನಂ ಧಞ್ಞಾನಂ ಖುದ್ದಕತರಸ್ಸ ಕಙ್ಗುನೋ ಸಿತ್ಥಪ್ಪಮಾಣೇನ. ಖೇನಾತಿ ಮುಖವಟ್ಟಿಯಾ ದ್ವಙ್ಗುಲತೋ ಹೇಟ್ಠಾ ಆಕಾಸಪರಿಯಾಯೇನ ಛಿದ್ದೇನ. ಆಣಿಯಾ ವಾತಿ ಅಯೋಮಯಾಯ ಆಣಿಯಾ ವಾ.

೭೫೦-೧. ಮಣಿಪತ್ತೋತಿ ಮಣಿನಾ ಕತೋ. ವೇಳುರಿಯುಬ್ಭವೋತಿ ಮರಕತಮಣಿಮಯೋ. ಫಲಿಕುಬ್ಭವೋತಿ ಫಲಿಕಪಾಸಾಣೇನ ಕತೋ. ಕಾಚಮಯೋತಿ ಕಾಚಮತ್ತಿಕಾಮಯೋ. ಕಂಸಮಯೋತಿ ಕಂಸಲೋಹೇನ ಕತೋ. ತಿಪುಮಯೋತಿ ಕಾಳತಿಪುಮಯೋ. ಸೀಸಮಯೋತಿ ಸೇತತಿಪುಮಯೋ. ವಿಪಲ್ಲಾಸೇನ ಚ ವದನ್ತಿ. ಸಜ್ಝುಮಯೋತಿ ರಜತಮಯೋ.

೭೫೨. ಘಟಕಟಾಹೋತಿ ಘಟಕಪಾಲಂ. ಸೀಸಕಟಾಹೋತಿ ಛವಸೀಸಕಪಾಲಂ. ತುಮ್ಬನ್ತಿ ಅಲಾಬು. ಅಸ್ಸಾತಿ ಏಕಾದಸವಿಧಸ್ಸ ¶ ಪತ್ತಸ್ಸ. ಅನುಲೋಮಿಕನ್ತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯವಸೇನ ಅನುಲೋಮಂ. ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಏಕಾದಸವಿಧೇ. ತಮ್ಬಮಯಂ ಲೋಹಮಯಂ ಥಾಲಕಂ ಪನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೋಜನಾ, ಪತ್ತೋಯೇವ ನ ವಟ್ಟತಿ, ತಮ್ಬಲೋಹಮಯಾ ಥಾಲಕಾ ಪನ ವಟ್ಟನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೭೫೩. ತಟ್ಟಿಕಾದೀನೀತಿ ¶ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ವಟ್ಟಕಾದೀನಂ ಸಙ್ಗಹೋ. ವಟ್ಟಕನ್ತಿ ಚ ಅಡ್ಢಚನ್ದಾಕಾರೋ ಲೋಹಾದಿಮಯೋ ಭಾಜನಿಯವಿಸೇಸೋ. ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸಾತಿ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ. ಗಿಹೀ ಚ ಸಙ್ಘೋ ಚ ಗಿಹಿಸಙ್ಘಾ, ತೇಸಂ ಸನ್ತಕಾ ಗಿಹಿಸಙ್ಘಿಕಾ.

೭೫೪. ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಪತ್ತನ್ತಿ ಸತ್ತಸು ಪತ್ತೇಸು ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಪತ್ತಂ. ವೋದಕಂ ಕತ್ವಾತಿ ವಿಗತೋದಕಂ ಕತ್ವಾ. ಪಟಿಸಾಮೇಯ್ಯಾತಿ ನಿಕ್ಖೇಪಾರಹಟ್ಠಾನೇ ನಿಕ್ಖಿಪನವಸೇನ, ಥವಿಕಾಯ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಬನ್ಧನವಸೇನ ವಾ ಸಙ್ಗೋಪೇಯ್ಯ.

೭೫೫. ಓತಾಪೇತುನ್ತಿ ಆತಪೇ, ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ವಾ ತಾಪೇತುಂ. ಉಣ್ಹೇತಿ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಉಣ್ಹೇ. ನ ನಿದಹೇತಬ್ಬೋತಿ ನ ಝಾಪೇತಬ್ಬೋ. ಸೀಸಾಪನಯನಮೇವ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ನ ನಿದಹೇತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ ಅಧಿಕನಿವಾರಣೇನೇವ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ.

೭೫೬. ಮಿಡ್ಢನ್ತೇತಿ ಮಿಡ್ಢಿಯಾ ಅನ್ತೇ. ಪರಿಭಣ್ಡನ್ತೇತಿ ಪಮುಖೇ ಮಹಾಮಿಡ್ಢಿಯಾ ಅನ್ತೇ. ‘‘ವಿತ್ಥಿಣ್ಣೇತಿ ಅನ್ತಮಸೋ ದ್ವಿಪತ್ತಮತ್ತೋಕಾಸವಿತ್ಥಾರೇ’’ತಿ ಕೇಚಿ. ಠಪೇತುಂ ಪನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೋಜನಾ, ವಲಯಾದಿಆಧಾರೇನ ವಿನಾಪಿ ಠಪೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಮಿಡ್ಢಿಯಾ ಪಮುಖೇ ಮಿಡ್ಢಿಯಾ ಚ ಖರಭೂಮಿಪದೇಸಾದೀಸು ಚ ವಲಯಮತ್ಥಕೇ ಠಪೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ.

೭೫೭. ದಾರುಆಧಾರಕೇತಿ ಉದುಕ್ಖಲಸದಿಸೇ ದಾರುಮಯೇ ಆಧಾರೇ. ದ್ವೇ ಪತ್ತೇ ಠಪೇತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ಪತ್ತಮತ್ಥಕೇ ಅಪರಸ್ಸಾಪಿ ಪತ್ತಸ್ಸ ಠಪನವಸೇನ ದ್ವೇ ಪತ್ತೇ ಠಪೇತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ. ಅಪಿ-ಸದ್ದೇನ ¶ ಏಕಸ್ಮಿಂ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ ನತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಅಯಮೇವ ನಯೋತಿ ‘‘ದ್ವೇಪಿ ಪತ್ತೇ ಠಪೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಅಯಂ ನಯೋ. ದಣ್ಡಭೂಮಿಆಧಾರಕೇಸೂತಿ ಏತ್ಥ ದಣ್ಡಾಧಾರೋ ನಾಮ ಬಹೂಹಿ ದಣ್ಡೇಹಿ ಕತೋ. ಭೂಮಿಆಧಾರಕೋ ನಾಮ ಭೂಮಿಯಂ ಕತೋ ಆಲವಾಲವಲಯಾಕಾರೋ ಸಿಲಿಟ್ಠಾಧಾರೋ. ‘‘ದನ್ತವೇತ್ತಲತಾದಿಮಯೋ ಭೂಮಿಆಧಾರಕೋ’’ತಿ ಕೇಚಿ.

೭೫೮-೯. ತಟ್ಟಿಕಾಯಾತಿ ತಾಲಪಣ್ಣಾದೀಹಿ ಕತತಟ್ಟಿಕಾಯ. ಪೋತ್ಥಕೇತಿ ಮಕಚಿವಾಕಮಯೇ ವಾ ರುಕ್ಖವಾಕಮಯೇ ವಾ ಅತ್ಥರಣೇ. ಕಟಸಾರಕೇತಿ ತಾಲಪಣ್ಣಾದೀಹಿ ವೀತೇ ಅತ್ಥರಣೇ. ಪರಿಭಣ್ಡಕತಾಯಾತಿ ಕತಗೋಮಯಪರಿಭಣ್ಡಾಯ. ಅಪಿ-ಸದ್ದೇನ ಸುಧಾಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಪಾಸಾಣೇನ ಘಂಸಿತ್ವಾ ಮಟ್ಠಕತಾಯ ಭೂಮಿಯಾ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ ನತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ವಾಲುಕಾಸು ವಾತಿ ಲೇಡ್ಡುಪಾಸಾಣಸಕ್ಖರಕಪಾಲಾದಿಅಮಿಸ್ಸಾಸು ಸಣ್ಹಸುಖುಮವಾಲುಕಾಸೂತಿ ¶ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತೇನೇವಾಹ ‘‘ತಥಾರೂಪಾಸೂ’’ತಿಆದಿ. ರಜಮ್ಹಿ ಸನ್ತೇಪಿ ಅಸನ್ತೇಪಿ ವಿಸುಂಯೇವ ‘‘ಖರಭೂಮಿಯಾ ನ ಠಪೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಸರಜಾಯಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ರಜೋಕಿಣ್ಣಂ ಸಣ್ಹಭೂಮಿಮಾಹ. ಖರಭೂಮಿಯಾತಿ ಫರುಸಭೂಮಿಯಾ.

೭೬೦. ಲಗ್ಗೇತುನ್ತಿ ಓಲಮ್ಬೇತುಂ. ದಣ್ಡಕೋಟಿಯಾ, ನಾಗದನ್ತಕೋಟಿಯಾ ಚ ಪತ್ತಮುಖೇನ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಠಪನಮ್ಪಿ ಲಗ್ಗನಂ ನಾಮ. ಛತ್ತಙ್ಕಮಞ್ಚಪೀಠೇಸೂತಿ ಛತ್ತೇ, ಅಙ್ಕೇ, ಮಞ್ಚಪೀಠೇ ಚ.

೭೬೧. ಅಟನೀಸೂತಿ ಅಙ್ಗೇಸು. ಬನ್ಧಿತ್ವಾತಿ ಥವಿಕಾಯ ಅಂಸವದ್ಧನಕಾದಿನಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ. ಓಲಮ್ಬೇತುಮ್ಪೀತಿ ಲಗ್ಗೇತುಮ್ಪಿ. ‘‘ಠಪೇತುಂ ಉಪರೀ’’ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ.

೭೬೨. ಮಞ್ಚಪೀಠಟ್ಟಕೇತಿ ಮಞ್ಚಪೀಠೇಸು ಠಪಿತಪತ್ತಾ ಯಥಾ ನ ಪತನ್ತಿ, ತಥಾ ಅಟನಿಮತ್ಥಕೇ ದಾರುನಾ ಪರಿಕ್ಖೇಪೇ ಕತೇ ಮಞ್ಚಪೀಠಟ್ಟಕಾ ¶ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ, ತಾದಿಸೇ ಮಞ್ಚಪೀಠಟ್ಟಕೇ ಠಪೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಭತ್ತಪೂರೋಪೀತಿ ಭತ್ತಸ್ಸ ಪೂರೋಪಿ. ಅಪಿ-ಸದ್ದೇನ ಯಾಗುತೇಲಪರಿಪೂರಿತಸ್ಸಾಪಿ ಸಙ್ಗಹೋ. ತುಚ್ಛಪತ್ತೇ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಯಥಾವುತ್ತೋಯೇವ. ಪೂರಣಂ ಪೂರೋ, ಭತ್ತಸ್ಸ ಪೂರೋ ಭತ್ತಪೂರೋ.

೭೬೩. ಕವಾಟನ್ತಿ ದ್ವಾರಕವಾಟಫಲಕಂ. ‘‘ಸೇನಾಸನೇ ದ್ವಾರಕವಾಟವಾತಪಾನಕವಾಟಾದೀ’’ತಿಆದೀಸು ದ್ವಾರಫಲಕಂ ‘‘ಕವಾಟ’’ನ್ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ. ನ ಪಣಾಮೇಯ್ಯಾತಿ ನ ನಾಮೇಯ್ಯ ನ ಚಾಲೇಯ್ಯ, ನ ಚ ಪಿದಹೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪತ್ತಂ ಹತ್ಥೇ ಯಸ್ಸ ಸೋ ಪತ್ತಹತ್ಥೋತಿ ಭಿನ್ನಾಧಿಕರಣೋಯಂ ಬಾಹಿರತ್ಥಸಮಾಸೋ ‘‘ವಜಿರಪಾಣೀ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ. ‘‘ಪಣಾಮೇಯ್ಯ ಅಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ.

೭೬೪. ನ ನೀಹರೇಯ್ಯ ಪತ್ತೇನ ಚಲಕಾನೀತಿ ರಸಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಪಾತಿತಮಧುಕಫಲಟ್ಠಿಕಾದಿ ಛಡ್ಡಿತಾನಿ ಬಹಿ ಛಡ್ಡೇತುಂ ಪತ್ತೇನ ನ ನೀಹರೇಯ್ಯ. ಅಟ್ಠಿಕಾನಿ ವಾತಿ ಪನಸಟ್ಠಿಕೋಲಟ್ಠಿಆದಿಅಟ್ಠಿಕಾನಿ ವಾ. ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಮುದಕನ್ತಿ ಮುಖಧೋವನಾದಿಕಂ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಮುದಕಂ. ಪತ್ತೇನ ನೀಹರನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಯೋಜನಾ, ಬಹಿ ಛಡ್ಡೇತುಂ ತಂ ಪತ್ತೇ ಆಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ ಹರನ್ತಸ್ಸಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಇತರಥಾ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಪತ್ತಧೋವನೋದಕಮ್ಪಿ ತೇನೇವ ಪತ್ತೇನ ಬಹಿ ನ ನೀಹರಿತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ.

೭೬೫. ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಿ ¶ ಮುಖಧೋವನೋದಕನ್ತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೋ, ಖೇಳಮಲ್ಲಕೋವ. ಮುಖತೋ ನೀಹಟನ್ತಿ ಮುಖೇನ ಛಡ್ಡಿತಂ ಮಂಸಖಣ್ಡಾದಿ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ.

೭೬೬. ವಿನಸ್ಸತೀತಿ ವಿಬ್ಭಮೇನ ವಾ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನೇನ ವಾ ಕಾಲಕಿರಿಯಾಯ ವಾ ವಿನಸ್ಸತಿ. ಅಥ ವಾ ಯೋತಿ ಪಚ್ಚತ್ತವಚನಂ ‘‘ಯಸ್ಸಾ’’ತಿ ಸಾಮಿವಸೇನ ಪರಿಣಾಮೇತ್ವಾ ಯಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ¶ ಪತ್ತೋ ಭೇದೇನ ವಾ ಅಚ್ಛೇದೇನ ವಾ ಚೋರಿಕಾಯ ಹರಣೇನ ವಾ ನಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೭೬೭. ಪಠಮಸ್ಸಾತಿ ಪತ್ತವಗ್ಗಸ್ಸ ಪಠಮಂ ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಪಠಮಸ್ಸ. ಪತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಪತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ. ಪಠಮೇನಾತಿ ಚೀವರವಗ್ಗಸ್ಸ ಪಠಮಂ ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಪಠಮೇನ ಕಥಿನೇನಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಮಹೇಸಿನಾತಿ ಮಹನ್ತೇ ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧಾದಯೋ ಗುಣೇ ಏಸಿ ಗವೇಸೀತಿ ಮಹೇಸಿ. ಪಠಮಸ್ಸ ಪತ್ತಸ್ಸ ಸಮುಟ್ಠಾನಾದಯೋ ಸಬ್ಬೇ ಇಧ ಅನಿದ್ದಿಟ್ಠವಿನಿಚ್ಛಯಾ ಪಠಮೇನ ಕಥಿನೇನ ಸಮಾ ಸದಿಸಾ ಇತಿ ಮಹೇಸಿನಾ ಮತಾ ಅನುಮತಾ ಅನುಞ್ಞಾತಾತಿ ಯೋಜನಾ.

೭೬೮. ಪಞ್ಚ ಬನ್ಧನಾನಿ ಊನಾನಿ ಯಸ್ಸ ಸೋ ಪಞ್ಚಬನ್ಧನಊನೋ, ಪತ್ತೋ, ತಸ್ಮಿಂ, ಅಬನ್ಧನಞ್ಚ ಏಕದ್ವಿತಿಚತುಬನ್ಧನಞ್ಚ ‘‘ಪಞ್ಚಬನ್ಧನಊನ’’ನ್ತಿ ಗಹಿತಂ. ಯಥಾಹ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಊನಪಞ್ಚಬನ್ಧನೋ ನಾಮ ಪತ್ತೋ ಅಬನ್ಧನೋ ವಾ ಏಕಬನ್ಧನೋ ವಾ ದ್ವಿಬನ್ಧನೋ ವಾ ತಿಬನ್ಧನೋ ವಾ ಚತುಬನ್ಧನೋ ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೧೩). ಬನ್ಧನೇ ಅಕತೇಪಿ ಬನ್ಧನಾರಹೋ ವಕ್ಖಮಾನಲಕ್ಖಣರಾಜಿಯುತ್ತೋಪಿ ‘‘ಊನಪಞ್ಚಬನ್ಧನೋಯೇವಾ’’ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಏತ್ಥ ಅಬನ್ಧನೋ ನಾಮ ಯಸ್ಸ ಬನ್ಧನಮೇವ ನತ್ಥಿ, ಸೋ. ತೇನೇವಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಯಸ್ಮಾ ಅಬನ್ಧನಸ್ಸಪಿ ಪತ್ತಸ್ಸ ಪಞ್ಚ ಬನ್ಧನಾನಿ ನ ಪೂರೇನ್ತಿ ಸಬ್ಬಸೋ ನತ್ಥಿತಾಯಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೧೨-೬೧೩). ದ್ವಙ್ಗುಲಪ್ಪಮಾಣತೋ ಊನರಾಜಿಯುತ್ತೋ ಅಬನ್ಧನೋಕಾಸೋಪಿ ‘‘ಅಬನ್ಧನೋಯೇವಾ’’ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಯಥಾಹ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಅಬನ್ಧನೋಕಾಸೋ ನಾಮ ಪತ್ತೋ ಯಸ್ಸ ದ್ವಙ್ಗುಲಾ ರಾಜಿ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೧೩).

೭೬೯. ಉದ್ದಿಟ್ಠನ್ತಿ ‘‘ಬನ್ಧನೋಕಾಸೋ ನಾಮ ಪತ್ತೋ ಯಸ್ಸ ದ್ವಙ್ಗುಲಾ ರಾಜಿ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೧೩) ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತಂ. ದ್ವಙ್ಗುಲಾಯ ರಾಜಿಯಾ ಏಕಞ್ಚ ಬನ್ಧನನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಮುಖವಟ್ಟಿತೋ ಹೇಟ್ಠಾ ಭಟ್ಠಾ’’ತಿ ¶ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೧೨-೬೧೩) ‘‘ಸಬ್ಬಾಪಿ ರಾಜಿಯೋ ಮುಖವಟ್ಟಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ¶ ಹೇಟ್ಠಾ ಭಟ್ಠಾಯೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಾ’’ತಿ ನಿಸ್ಸನ್ದೇಹೇ ವುತ್ತಂ. ಮುಖವಟ್ಟಿಂ ವಿನಾ ಅಞ್ಞತ್ಥಾಪಿ ಊನಪಞ್ಚಬನ್ಧನೇ ವಾ ಊನಪಞ್ಚಬನ್ಧನೋಕಾಸೇ ವಾ ಸತಿ ಸೋಪಿ ಪತ್ತೋ ಊನಪಞ್ಚಬನ್ಧನೋ ನ ಹೋತೀತಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ವತ್ತುಂ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಮುಖವಟ್ಟಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೧೨-೬೧೩) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ವಚನಂ ವೀಮಂಸಿತಬ್ಬಂ. ಇಧ ಪನ ತಥಾ ನಿಯಮೋ ನ ದಸ್ಸಿತೋ, ತಸ್ಮಾ ಅಯಮೇವ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ವುತ್ತಾಯ ಪಾಳಿಯಾ ಅಞ್ಞದತ್ಥು ಸಂಸನ್ದತಿ ಸಮೇತಿ. ಚ-ಕಾರಸ್ಸ ಅವುತ್ತಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥತ್ತಾ ದ್ವಙ್ಗುಲದ್ವಙ್ಗುಲಾಹಿ ದ್ವೀಹಿ ದ್ವೇ ಬನ್ಧನಾನಿ ಚ ತೀಣಿ ಬನ್ಧನಾನಿ ಚಾತಿ ಇದಮ್ಪಿ ವುತ್ತಮೇವ ಹೋತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಯಸ್ಸ ಪನ ದ್ವೇ ರಾಜಿಯೋ, ಏಕಾಯೇವ ವಾ ಚತುರಙ್ಗುಲಾ, ತಸ್ಸ ದ್ವೇ ಬನ್ಧನಾನಿ ದಾತಬ್ಬಾನಿ. ಯಸ್ಸ ತಿಸ್ಸೋ, ಏಕಾಯೇವ ವಾ ಛಳಙ್ಗುಲಾ, ತಸ್ಸ ತೀಣಿ ಬನ್ಧನಾನಿ ದಾತಬ್ಬಾನೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೧೨-೬೧೩).

ಊನಪಞ್ಚಬನ್ಧನಪತ್ತೇಸು ಅನ್ತಿಮಪತ್ತಸ್ಸ ವಿಭಾಗಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಬನ್ಧನಾನಿ ಚಾ’’ತಿಆದಿ. ಮುಖವಟ್ಟಿಯಾ ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲಪ್ಪಮಾಣಾನಂ ಚತುನ್ನಂ ರಾಜೀನಂ ಚತ್ತಾರಿ ಬನ್ಧನಾನಿ ಚಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಚಕಾರೋ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಸ್ಸೇವ ಸಮುಚ್ಚಯಂ ಕರೋತಿ. ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲರಾಜಿಯಾ ತಥಾತಿ ಮುಖವಟ್ಟಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲಾಯಾಮಂ ಭಟ್ಠಾಯ ರಾಜಿಯಾ ದ್ವಙ್ಗುಲದ್ವಙ್ಗುಲಮತ್ತೇ ಠಾನೇ ತೇನೇವ ನೀಹಾರೇನ ಬದ್ಧಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಬನ್ಧನಾನಿ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೭೭೦. ಏವಂ ಊನಪಞ್ಚಬನ್ಧನಪತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಪರಿಪುಣ್ಣಪಞ್ಚಬನ್ಧನಪತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಪಞ್ಚ ವಾ’’ತಿಆದಿ. ಮುಖವಟ್ಟಿಯಾ ದ್ವಙ್ಗುಲದ್ವಙ್ಗುಲಾಯಾಮಂ ಓತಿಣ್ಣಾ ಪಞ್ಚ ರಾಜಿಯೋ ಚ. ವಾ-ಸದ್ದೇನ ಪಞ್ಚಬನ್ಧನವಿಕಪ್ಪಾ ದಸ್ಸಿತಾ. ಏಕಾ ವಾಪಿ ದಸಙ್ಗುಲಾತಿ ಮುಖವಟ್ಟಿತೋ ದಸಙ್ಗುಲಾಯಾಮಾ ಏಕಾ ವಾ ರಾಜಿ ಹೋತಿ. ಅಪಿ-ಸದ್ದೇನ ತಸ್ಸಾ ರಾಜಿಯಾ ಬನ್ಧನೋ ಪಞ್ಚಬನ್ಧನಪಕ್ಖೋ ದಸ್ಸಿತೋ. ಅಯಂ ಪತ್ತೋತಿ ¶ ಯಸ್ಸ ಪಞ್ಚ ರಾಜಿಯೋ ವಾ ತತ್ಥ ಬನ್ಧನಾನಿ ಪಞ್ಚಬನ್ಧನಾನಿ ವಾ, ದಸಙ್ಗುಲಾ ಏಕಾ ರಾಜಿ ವಾ ತತ್ಥ ಬನ್ಧನಾನಿ ಪಞ್ಚಬನ್ಧನಾನಿ ವಾ ಸನ್ತಿ, ಅಯಂ ಪತ್ತೋ ಪಞ್ಚಬನ್ಧನೋ ನಾಮ.

೭೭೧. ಏತ್ತಾವತಾ ಮತ್ತಿಕಾಪತ್ತೇ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅಯೋಪತ್ತೇ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಅಯೋಪತ್ತೋ’’ತಿಆದಿ. ಛಿದ್ದಾನಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತುಂ ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಾನಿ ಅಯೋಪಟ್ಟಾನಿ ಲೋಹಮಣ್ಡಲಕಾನಿ ನಾಮ. ‘‘ಭಣ್ಡೀ’’ತಿಪಿ ತಸ್ಸೇವ ಪರಿಯಾಯೋ. ಭಣ್ಡಿತಬ್ಬಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಛಿದ್ದೇ ಪಟಿಚ್ಛಾದಿತೇಪಿ ಯತ್ಥ ಅಸಣ್ಹತಾಯ ಆಮಿಸಂ ತಿಟ್ಠತಿ, ತಾದಿಸೋಪಿ ಅಪತ್ತೋಯೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಮಟ್ಠೋ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ಅಯೋಚುಣ್ಣೇನ ವಾಣಿಯಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಮಟ್ಠೋ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧನೀಯಂ.

೭೭೨. ತಸ್ಸ ¶ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ನಿಸ್ಸಟ್ಠಂ ತಂ ಪತ್ತಂ ತಸ್ಮಿಂ ಅನುಕಮ್ಪಾಯ ಅಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಯೋಜನಾ, ‘‘ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೧೩) ವಚನತೋ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ನಿಸ್ಸಟ್ಠಂ ತಸ್ಸ ತಂ ಪತ್ತಂ ತಸ್ಮಿಂ ಪತ್ತನಿಸ್ಸಜ್ಜಕೇ ಪುಗ್ಗಲೇ ಅನುಕಮ್ಪಾಯ ಅಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ.

೭೭೩. ದೀಯಮಾನೇ ತು ಪತ್ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ಊನಪಞ್ಚಬನ್ಧನೇನ ಪತ್ತೇನ ವಿಞ್ಞಾಪಿತನವಪತ್ತೇ ಭಿಕ್ಖುಮ್ಹಿ ತಂ ಪತ್ತಂ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾ ಆಪತ್ತಿಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೇ ಚತಸ್ಸೋ ಅಗತಿಯೋ ಅಗಮನಂ, ಗಹಿತಾಗಹಿತಜಾನನನ್ತಿ ಇಮೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಠಮಂ ಸಙ್ಘಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಞತ್ತಿದುತಿಯಾಯ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಸಙ್ಘೇನ ಪತ್ತಗಾಹಕಂ ಕತ್ವಾ ಸಮ್ಮತೇನ ನಿಸ್ಸಟ್ಠಪತ್ತಂ ಹತ್ಥೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಸಙ್ಘೇ ಸಙ್ಘತ್ಥೇರತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಉಪಸಙ್ಕಮ್ಮ ವಿಞ್ಞಾಯಮಾನಂ ಗುಣಂ ವತ್ವಾ ಪಣಾಮಿತೇ. ಯಸ್ಸಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಯಸ್ಸ ¶ ಭಿಕ್ಖುನೋ, ರೋಚನತ್ಥಯೋಗೇ ಸಮ್ಪದಾನವಚನಂ. ಸೋ ದೀಯಮಾನೋ ಪತ್ತೋ. ತಂ ದೀಯಮಾನಂ ಪತ್ತಂ.

೭೭೪. ದೀಪಿತೋತಿ ‘‘ಅಪತ್ತಕಸ್ಸ ನ ಗಾಹೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೧೫) ವುತ್ತೋ. ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಸಂ ಭಿಕ್ಖುಪರಿಸಾಯಂ. ಪತ್ತಪರಿಯನ್ತೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಏವಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಪರಿಯನ್ತೇ ಠಿತಪತ್ತೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೧೫) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ತೇನ ಪತ್ತಪರಿವತ್ತನೇನ ಆಗತೋ ವಾ ಸಬ್ಬೇಹಿ ಅಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಆಗತೋ ಸೋ ಏವ ವಾ ಪತ್ತೋ ಪರಿಯನ್ತೋ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋತಿ ಪತ್ತಂ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ.

೭೭೫. ತನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ದಿನ್ನಂ ತಂ ಪರಿಯನ್ತಪತ್ತಂ. ಅಪ್ಪದೇಸೇತಿ ಮಞ್ಚಪೀಠಾದಿಅಟ್ಠಾನೇ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಮಞ್ಚಪೀಠಛತ್ತನಾಗದನ್ತಾದಿಕೇ ಅದೇಸೇ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೧೫). ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತೀತಿ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ದೇತಿ. ಅತ್ತನಾ ಅದಾಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇನ ತಂ ಪತ್ತಂ ಸಯಮೇವ ಅತ್ತನೋ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಅನುರೂಪಂ ಪತ್ತಂ ದಿಯ್ಯಮಾನಂ ಗಣ್ಹಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ. ಅಭೋಗೇನ ಪರಿಭುಞ್ಜತೀತಿ ಯಾಗುರನ್ಧನಾದಿವಸೇನ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಅಭೋಗೇನಾತಿ ಯಾಗುರನ್ಧನರಜನಪಚನಾದಿನಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೧೫). ‘‘ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಪನ ಬ್ಯಾಧಿಮ್ಹಿ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಭಾಜನೇ ಅಸತಿ ಮತ್ತಿಕಾಯ ಲಿಮ್ಪಿತ್ವಾ ಯಾಗುಂ ವಾ ಪಚಿತುಂ ಉದಕಂ ವಾ ತಾಪೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೧೫) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ತಾದಿಸೇ ಠಾನೇ ತಥಾಪಿ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಏತ್ಥ ವಿಸೇಸೋ.

೭೭೬. ನಟ್ಠೇತಿ ¶ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಯಮಾನೇ ಪತ್ತೇ ಚೋರಗ್ಗಹಣಾದಿನಾ ನಟ್ಠೇ. ಭಿನ್ನೇತಿ ಭೇದಮುಪಗತೇ. ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಅಞ್ಞಂ ಪತ್ತಂ ವಿಞ್ಞಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಪಕಾಸಿತಾತಿ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ನಟ್ಠಪತ್ತಸ್ಸ ಭಿನ್ನಪತ್ತಸ್ಸ ಞಾತಕಾನಂ ಪವಾರಿತಾನಂ ಅಞ್ಞಸ್ಸತ್ಥಾಯ ¶ ಅತ್ತನೋ ಧನೇನಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ೬೧೭) ನಯೇನ ಪಾಳಿಯಂ ದೇಸಿತಾ. ಇಧ ‘‘ಅಞ್ಞಸ್ಸತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅತ್ತನೋ ವಳಞ್ಜಿಯಮಾನೇ ಪತ್ತೇ ಸತಿಪಿ ಅಞ್ಞಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಪತ್ತಂ ವಿಞ್ಞಾಪೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಞಾತಕಾದೀನಂ ಗಣ್ಹತೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸನ್ತಕ’’ನ್ತಿ ಲಬ್ಭತಿ. ಅತ್ತನೋ ಧನೇನಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಏತ್ಥ ಧನಂ ನಾಮ ಸುತ್ತವತ್ಥಾದಿ ಕಪ್ಪಿಯವತ್ಥು.

೭೭೮. ಸಪ್ಪಿಆದಿಂ ಭೇಸಜ್ಜನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ? ಸಪ್ಪಿ ನವನೀತಂ ತೇಲಂ ಮಧು ಫಾಣಿತ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೨೨) ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ‘‘ಸಪ್ಪಿ ನಾಮ ಗೋಸಪ್ಪಿ ವಾ ಅಜಿಕಾಸಪ್ಪಿ ವಾ ಮಹಿಂಸಸಪ್ಪಿ ವಾ, ಯೇಸಂ ಮಂಸಂ ಕಪ್ಪತಿ, ತೇಸಂ ಸಪ್ಪೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೨೩) ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ ಘತಞ್ಚ ‘‘ತೇಸಂಯೇವ ನವನೀತ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೨೩) ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ ನವನೀತಞ್ಚ ‘‘ತಿಲತೇಲಂ ಸಾಸಪತೇಲಂ ಮಧುಕತೇಲಂ ಏರಣ್ಡಕತೇಲಂ ವಸಾತೇಲ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೨೩) ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ ತೇಲಞ್ಚ ‘‘ಮಧು ನಾಮ ಮಕ್ಖಿಕಾಮಧೂ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೨೩) ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ ಮಧುಞ್ಚ ‘‘ಫಾಣಿತಂ ನಾಮ ಉಚ್ಛುಮ್ಹಾ ನಿಬ್ಬತ್ತ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೨೩) ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ ಗುಳಾದಿಫಾಣಿತಞ್ಚಾತಿ ಏತಸ್ಮಿಂ ಪಞ್ಚಭೇಸಜ್ಜರಾಸಿಮ್ಹಿ ಯಂ ಯಂ ಭೇಸಜ್ಜನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪುರೇಭತ್ತನ್ತಿ ಪುರೇಭತ್ತೇ. ಪಟಿಗಯ್ಹಾತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ.

೭೭೯. ತಂ ಪುರೇಭತ್ತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಭೇಸಜ್ಜಂ. ಸತ್ತಾಹನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಕಿರಿಯಾಯ ಅಚ್ಚನ್ತಸಂಯೋಗೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ. ‘‘ಸತ್ತಾಹಂ ಅತಿಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ. ‘‘ಸತ್ತಾಹಾತಿಕ್ಕಮೇ ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ವಾ ಪಾಠೋ. ಸತ್ತಾಹಸ್ಸ ಅತಿಕ್ಕಮೋ ಸತ್ತಾಹಾತಿಕ್ಕಮೋ, ತಸ್ಮಿಂ ಸತ್ತಾಹಾತಿಕ್ಕಮೇ. ತಸ್ಸಾತಿ ಭೇಸಜ್ಜಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ. ‘‘ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಮೇವ ದಸ್ಸಿತಂ. ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯವತ್ಥು ಭಾಜನಗಣನಾಯ ಆಪತ್ತಿಂ ಕರೋತಿ. ಏಕಸ್ಮಿಂ ಭಾಜನೇಪಿ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಠಪಿತಾನಿ ನವನೀತಪಿಣ್ಡಗುಳಪಿಣ್ಡಸಕ್ಕರಮಧುಪಟಲಾನಿಪಿ ¶ ಅತ್ತನೋ ಗಣನಾಯ ಆಪತ್ತಿಂ ಕರೋನ್ತಿ.

೭೮೦. ಗಣ್ಹಿತ್ವಾತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ. ಸನ್ನಿಧೀಯತೀತಿ ಸನ್ನಿಧಿ, ಸನ್ನಿಹಿತವತ್ಥು, ತಸ್ಸ ಕಾರಕಂ ಕರಣಂ ¶ ಅಪರಾಪರದಿವಸತ್ಥಾಯ ಠಪನಂ, ತಂ ಕತ್ವಾ, ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಯಥಾ ಅಪರಂ ದಿವಸಂ ಗಚ್ಛತಿ, ತಥಾ ಕತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ನಿರಾಮಿಸಂ ಸಾಯತೋತಿ ಆಮಿಸೇನ ಅಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ.

೭೮೧. ಉಗ್ಗಹಿತನ್ತಿ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಾಪೇತ್ವಾ ಹತ್ಥೇನ ಗಹಿತಂ. ಸರೀರಭೋಗೇತಿ ಬಹಿ ಸರೀರಪರಿಭೋಗೇನೇವ.

೭೮೨. ಗಹಿತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ. ತಾಪೇತ್ವಾತಿ ವಿಲೀಯಾಪೇತ್ವಾ.

೭೮೩. ‘‘ಸಯಂ ತಾಪೇತಿ…ಪೇ… ನ ಹೋತಿ ಸೋ’’ತಿ ಇದಂ ಸುಧೋತನವನೀತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ದುದ್ಧೋತೇನ ಪನ ದಧಿಗುಳಿಕಾದಿಸಹಿತೇನ ಸಾಮಂಪಾಕೋ ಹೋತೇವ. ನವನೀತಸ್ಸ ಯಂ ಸಯಂ ತಾಪನಂ, ಸೋ ಸಾಮಂಪಾಕೋ ನ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೭೮೪. ಯೇನ ಕೇನಚೀತಿ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ, ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ವಾ.

೭೮೫. ‘‘ಸಯಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ನಿವತ್ತೇತಿ. ತೇನ ಕತಂ ಪನ ತದಹು ಪುರೇಭತ್ತಂ ಸಾಮಿಸಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಪುರೇಭತ್ತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಖೀರೇನ ವಾ ದಧಿನಾ ವಾ ಕತಸಪ್ಪಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಕತಂ ಸಾಮಿಸಮ್ಪಿ ತದಹು ಪುರೇಭತ್ತಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೨೨).

೭೮೬. ಸವತ್ಥುಕಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ವತ್ಥು ನಾಮ ಖೀರದಧಿ.

೭೮೭. ಅಸ್ಸಾತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಖೀರದಧೀಹಿ ಕತಸಪ್ಪಿಮಾಹ. ‘‘ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ತಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾತಿ ಇದಂ ‘‘ಯಾನಿ ಖೋ ಪನ ತಾನಿ ¶ ಗಿಲಾನಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಟಿಸಾಯನೀಯಾನಿ ಭೇಸಜ್ಜಾನಿ, ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ? ಸಪ್ಪಿ ನವನೀತಂ ತೇಲಂ ಮಧು ಫಾಣಿತಂ, ತಾನಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೨೨) ಇಮಸ್ಮಿಂ ಮಾತಿಕಾಪಾಠೇ ‘‘ಯಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತಸಪ್ಪಿಆದೀನಮೇವ ‘‘ತಾನಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ತತ್ಥ ಖೀರದಧೀನಂ ಅವುತ್ತತ್ತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೭೮೮. ಕಪ್ಪಿಯಸಪ್ಪಿಮ್ಹೀತಿ ¶ ಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಾನಂ ಸತ್ತಾನಂ ಘತೇ. ಅಕಪ್ಪಿಯಸಪ್ಪಿಮ್ಹೀತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಾನಂ ಸತ್ತಾನಂ ಘತೇ, ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹೇ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೭೮೯. ತೇನ ಸಪ್ಪಿನಾ ಅಕಪ್ಪಿಯೇನ ಭವಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಇದಂ ದುಕ್ಕಟಂ ಕಥಂ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸಬ್ಬಾ’’ತಿಆದಿ. ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ಮಂಸಂ ಯೇಸಂ ತೇ ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಾ, ಮನುಸ್ಸಾದಯೋ, ಸಬ್ಬೇ ಚ ತೇ ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಾ ಚಾತಿ ಸಬ್ಬಾಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಾ, ತೇಸಂ.

೭೯೦-೧. ಏವಂ ಚೇ ವಟ್ಟತಿ, ‘‘ಯೇಸಂ ಮಂಸಂ ಕಪ್ಪತಿ, ತೇಸಂ ಸಪ್ಪೀ’’ತಿ ಕಸ್ಮಾ ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಚೋದನಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ತಂ ಪರಿಹರಿತುಮಾಹ ‘‘ಯೇಸ’’ನ್ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ‘‘ಯೇಸಞ್ಹಿ ಕಪ್ಪತಿ ಮಂಸಂ, ತೇಸಂ ಸಪ್ಪೀ’’ತಿ ಇದಂ ವಚನಂ ಕಿಂ ಪಯೋಜನಂ ಸಾಧೇತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಇದಾನಿ ಪರಿಚ್ಛೇದನಿಯಮನಸಙ್ಖಾತಂ ತಂಪಯೋಜನಞ್ಚ ತಬ್ಬಿಸಯಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಪಣೀತಭೋಜನಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ. ಪಣೀತಭೋಜನಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಛೇದನಿಯಾಮನನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕೇ ಪಞ್ಚವಿಧೇ ಭೇಸಜ್ಜೇತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ನಿದ್ಧಾರಣೇ ಭುಮ್ಮಂ. ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಸ್ಸ ವತ್ಥೂನನ್ತಿ ನಿದ್ಧಾರಿತಬ್ಬದಸ್ಸನಂ. ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ತಂಹೇತುಕಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ವತ್ಥೂನನ್ತಿ ಸಪ್ಪಿನವನೀತದ್ವಯಮೇವ ವುತ್ತಂ. ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕೇ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸ ವತ್ಥು ನಾಮ ಏತೇಸಮೇವ ಸಪ್ಪಿನವನೀತಾನಿ, ಪಣೀತಭೋಜನಞ್ಚ ತೇಸಮೇವ ಖೀರದಧಿಸಪ್ಪಿನವನೀತಾನೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ತಥಾ ವುತ್ತಂ, ನ ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಸತ್ತಾನಂ ಸಪ್ಪಿಆದಿನಿವಾರಣತ್ಥಂ ¶ ವುತ್ತನ್ತಿ ಅಯಂ ಪಾಳಿಯಂ ತಥಾಗತಾ ಧಿಪ್ಪೇತೋ ಅತ್ಥೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೭೯೨. ಗಹಿತುಗ್ಗಹಿತಾದಿಕೇ ಉಗ್ಗಹಿತಪಟಿಗ್ಗಹಿತಾದಿಕೇ ನವನೀತೇಪಿ ಸಬ್ಬೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಸಪ್ಪಿಮ್ಹಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಪುರೇಭತ್ತಂ, ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಖೀರದಧೀಹಿ, ಉಗ್ಗಹಿತಖೀರದಧೀಹಿ ಚ ಕತಂ ನವನೀತಂ, ತಾದಿಸಮೇವ ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸನವನೀತಞ್ಚ ಸಙ್ಗಹಿತಂ. ಸಬ್ಬೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋತಿ ಆಪತ್ತಿಆದಿಕಂ ಸಬ್ಬವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸಬ್ಬೋ ಆಪತ್ತಾನಾಪತ್ತಿಪರಿಭೋಗಾಪರಿಭೋಗನಯೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೨೨).

೭೯೩-೪. ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಆಕಿರನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪತ್ತೇ’’ತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ. ಆದಿಚ್ಚಪಕ್ಕನ್ತಿ ಆತಪೇ ವಿಲೀನಂ. ಸಂಸಟ್ಠಂ ಪರಿಸ್ಸಾವಿತಂ.

೭೯೫-೬. ತಿಲತೇಲಂ ಸಾಸಪತೇಲಂ ಮಧುಕತೇಲಂ ಏರಣ್ಡಕತೇಲಂ. ಗಹಿತನ್ತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ. ಪುರೇಭತ್ತಂ ಸಾಮಿಸಮ್ಪಿ ¶ ನಿರಾಮಿಸಮ್ಪಿ ಸಾಯಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ತೇಸಂ ವಸಾತಿ ಸತ್ತಾಹಾತಿಕ್ಕನ್ತಾನಂ ತೇಸಂ ತೇಲಾನಂ ವಸೇನ, ತೇಲಭಾಜನಗಣನಾಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೭೯೮. ತೇಸಂ ತಿಣ್ಣಮ್ಪೀತಿ ಏರಣ್ಡಮಧುಕಸಾಸಪಬೀಜಾನಂ ತಿಣ್ಣಂ.

೭೯೯. ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ.

೮೦೦. ಸಾಸಪಾದೀನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಪಟಿಲೋಮೇನ ಮಧುಕೇರಣ್ಡಕಾನಂ ಗಹಣಂ. ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ. ಭಿಕ್ಖುನಾ ತೇಲತ್ಥಾಯೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಪಿತಾನಂ ಸಾಸಪಾದೀನಂ ಸತ್ತಾಹಾತಿಕ್ಕಮೇ ದುಕ್ಕಟಂ ಸಿಯಾತಿ ಯೋಜನಾ.

೮೦೧-೨. ನಾಳಿಕೇರಞ್ಚ ¶ ಕರಞ್ಜಞ್ಚ ನಾಳಿಕೇರಕರಞ್ಜಾನಿ, ತೇಸಂ, ನಾಳಿಕೇರಫಲಾನಂ, ನತ್ತಮಾಲಟ್ಠೀನಞ್ಚ ತೇಲನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಕುರುವಕಸ್ಸಾತಿ ಅತಸಿಬೀಜಸ್ಸ. ನಿಮ್ಬಞ್ಚ ಕೋಸಮ್ಬಕಞ್ಚ ನಿಮ್ಬಕೋಸಮ್ಬಕಾನಿ, ತೇಸಂ, ಪುಚಿಮನ್ದಬೀಜಸ್ಸ ಚ ಫನ್ದನಬೀಜಸ್ಸ ಚ ತೇಲನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಭಲ್ಲಾತಕಸ್ಸಾತಿ ಏವಂನಾಮಕಸ್ಸ ರುಕ್ಖಬೀಜಸ್ಸ. ಸಮಯಚ್ಚಯೇತಿ ಸತ್ತಾಹಾತಿಕ್ಕಮೇ.

೮೦೩. ಯಾವಕಾಲಿಕಭೇದಞ್ಚಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಯಾವಕಾಲಿಕ’’ನ್ತಿ ಭೇದೋ ವಿಸೇಸನಂ ಯಸ್ಸಾತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ, ‘‘ಇದಂ ವತ್ಥು’’ನ್ತಿ ಏತಸ್ಸ ಅಜ್ಝೋಹರಣೀಯವಿಸೇಸಿತಬ್ಬಸ್ಸ ವಿಸೇಸನಂ. ಯಾವಜೀವಿಕನ್ತಿಪಿ ತಸ್ಸೇವ ವಿಸೇಸನಂ. ಸೇಸನ್ತಿ ‘‘ಸಾಮಂಪಾಕಸವತ್ಥುಕ ಪುರೇಭತ್ತಪಚ್ಛಾಭತ್ತಪಟಿಗ್ಗಹಿತಉಗ್ಗಹಿತಕವತ್ಥುವಿಧಾನಂ ಸಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೨೨) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ದಸ್ಸಿತಂ ಸೇಸಂ ವಿಸೇಸಪ್ಪಕಾರಜಾತಮಾಹ. ಏತ್ಥಾಪೀತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ತೇಲವಿನಿಚ್ಛಯೇಪಿ.

೮೦೪. ಅಚ್ಛಸ್ಸ ಇಸಸ್ಸ. ಮಚ್ಛಸ್ಸ ಜಲಜಸ್ಸ. ವರಾಹಸ್ಸ ಸೂಕರಸ್ಸ. ಸುಸುಕಾಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಮಕರಸ್ಸ. ಮಚ್ಛವಚನೇನೇವ ಮಕರಸ್ಸ ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತೇಪಿ ವಾಳಮಚ್ಛಭಾವೇನ ವಿಸುಂ ಗಹಣನ್ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ. ಗದ್ರಭಸ್ಸ ಖರಸ್ಸ. ಇಮೇಸಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಸತ್ತಾನಂ ವಸೇನ ಪಞ್ಚವಿಧಾನಂ ವಸಾನಂ ತೇಲಞ್ಚ ಪಞ್ಚಪ್ಪಕಾರಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೮೦೫. ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯಸ್ಸ ಚಾತಿ ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಸ್ಸ ಸತ್ತಸ್ಸಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಸಬ್ಬಮೇವ ¶ ವಸಾತೇಲಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏತ್ಥ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ವಸಾನಿ ಭೇಸಜ್ಜಾನಿ ಅಚ್ಛವಸಂ ಮಚ್ಛವಸಂ ಸುಸುಕಾವಸಂ ಸೂಕರವಸಂ ಗದ್ರಭವಸ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೨೬೨) ಅನುಞ್ಞಾತಪಾಠೇ ಅಚ್ಛವಸಾಗ್ಗಹಣೇನ ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಸಬ್ಬಾಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಸತ್ತಾನಂ ವಸಾಯ ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ ¶ ತಂ ಸಙ್ಗಹೇತುಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಗ್ಗಹಣಂ ಕತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಅಚ್ಛವಸ’ನ್ತಿ ವಚನೇನ ಠಪೇತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸವಸಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಾನಂ ವಸಾ ಅನುಞ್ಞಾತಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೨೩). ಏತ್ಥ ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಸತ್ತಾನಂ ಮಂಸಾನಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಭಾವೋ ‘‘ಮಂಸೇಸು ಹಿ ದಸ ಮನುಸ್ಸಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಸುನಖಅಹಿಸೀಹಬ್ಯಗ್ಘದೀಪಿಅಚ್ಛತರಚ್ಛಾನಂ ಮಂಸಾನಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಾನಿ. ವಸಾಸು ಏಕಾ ಮನುಸ್ಸವಸಾವ. ಖೀರಾದೀಸು ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೨೩) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಅಕಪ್ಪಿಯವಚನೇನ ಮನುಸ್ಸವಸಾಯಪಿ ಗಯ್ಹಮಾನತ್ತಾ ತಸ್ಮಿಂ ನೀಹರಿತುಮಾಹ ‘‘ಠಪೇತ್ವಾ’’ತಿ.

೮೦೬. ಪುರೇಭತ್ತನ್ತಿ ಪುರೇಭತ್ತೇ. ಸಂಸಟ್ಠಂ ಪರಿಸ್ಸಾವಿತಂ. ‘‘ಪುರೇಭತ್ತ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ‘‘ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾನ, ಪಕ್ಕಂ, ಸಂಸಟ್ಠ’’ನ್ತಿ ಇಮೇಹಿ ಪದೇಹಿ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಯಥಾಹ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಕಾಲೇ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಕಾಲೇ ನಿಪ್ಪಕ್ಕಂ ಕಾಲೇ ಸಂಸಟ್ಠಂ ತೇಲಪರಿಭೋಗೇನ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತು’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೨೬೨).

೮೦೭. ತಂ ಕತ್ವಾ ದೇತೀತಿ ಅಪಟಿಗ್ಗಹಿತವಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಚಿತ್ವಾ ತೇಲಂ ದೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ತೇನಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇಹಿ ಕತಂ ನಿಬ್ಬಟ್ಟಿತವಸಾತೇಲಂ ಪುರೇಭತ್ತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಪುರೇಭತ್ತಂ ಸಾಮಿಸಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೨೩). ತತೋ ಉದ್ಧಂ ಸತ್ತಾಹಮನತಿಕ್ಕಮ್ಮಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಪಚ್ಛಾಭತ್ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸತ್ತಾಹಂ ನಿರಾಮಿಸಮೇವ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೨೩). ಇಧ ಉಭಯತ್ಥಾಪಿ ಕಾಲೇ, ವಿಕಾಲೇ ಚ ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯಮಂಸವಸಾನಂ ತೇಲಂ ದಿಯ್ಯಮಾನಂ ಸುಖುಮಮಂಸಚುಣ್ಣಾದಿಕಂ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕಂ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಯಂ ಪನ ತತ್ಥ ಸುಖುಮರಜಸದಿಸಂ ಮಂಸಂ ವಾ ನ್ಹಾರು ವಾ ಅಟ್ಠಿ ವಾ ಲೋಹಿತಂ ವಾ ಹೋತಿ, ತಂ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೨೩).

೮೦೮. ಪಟಿಗ್ಗಹೇತುನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ವಸ’’ನ್ತಿ ಚ ಕಾತುನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ತೇಲ’’ನ್ತಿ ಚ ಪಕರಣತೋ ಲಬ್ಭತಿ. ಕಾತುನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪಚಿತುಂ ಪರಿಸ್ಸಾವಿತುನ್ತಿ ¶ ಉಭಯಮೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಾದಿಪಯೋಗತ್ತಯೇ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ದುಕ್ಕಟತ್ತಾ ವುತ್ತಂ. ಯಥಾಹ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ವಿಕಾಲೇ ಚೇ ಭಿಕ್ಖವೇ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ವಿಕಾಲೇ ನಿಪ್ಪಕ್ಕಂ ವಿಕಾಲೇ ಸಂಸಟ್ಠಂ, ತಂ ಚೇ ಪರಿಭುಞ್ಜೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ತಿಣ್ಣಂ ದುಕ್ಕಟಾನ’’ನ್ತಿ ¶ (ಮಹಾವ. ೨೬೨). ಇಮಾನಿ ಹಿ ತೀಹಿ ಪಯೋಗೇಹಿ ತೀಣಿ ದುಕ್ಕಟಾನಿ ಹೋನ್ತಿ. ಸೇಸೋತಿ ಉಗ್ಗಹಿತಕಪಟಿಗ್ಗಹಿತಕಸವತ್ಥುಕವಿಸಯೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಚ ಭಾಜನಗಣನಾಯ ಆಪತ್ತಿಭೇದೋ ಚಾತಿ ಏವಂಪಕಾರೋ ವತ್ತಬ್ಬವಿಸೇಸೋ.

೮೦೯. ಗಹಿತನ್ತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ. ಮಧುಕರೀಕತನ್ತಿ ಮಧುಮಕ್ಖಿಕಾಖುದ್ದಕಮಕ್ಖಿಕಾಭಮರಮಕ್ಖಿಕಾಸಙ್ಖಾತಾಹಿ ತೀಹಿ ಮಧುಕರೀಹಿ ಕತಂ.

೮೧೦. ವತ್ಥೂನಂ ಗಣನಾತಿ ಮಧುಪಟಲೇನ ಠಿತಂ ಚೇ, ಪಟಲಗಣನಾಯ, ಪೀಳೇತ್ವಾ ಭಾಜನೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಠಪಿತಂ ಚೇ, ಭಾಜನಗಣನಾಯ, ಸಿಲೇಸಮಿವ ಪತ್ಥಿನ್ನಂ ಚೇ, ಮಹಾಭಮರಮಧುಖಣ್ಡಪಿಣ್ಡವಸೇನ, ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಕತೇ ತೇಸಂ ಗಣನಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೮೧೧. ಘನಾಘನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಗುಳಞ್ಚ ನಾನಪ್ಪಕಾರಾ ಸಕ್ಕರಾ ಚ ಘನಪಕ್ಕಂ ನಾಮ. ಪಕ್ಕತನುಕಂ ಫಾಣಿತಂ ಅಘನಪಕ್ಕಂ ನಾಮ. ಉಚ್ಛುಸಿಲೇಸೋ ಅಪಕ್ಕಘನಂ ನಾಮ. ಉಚ್ಛುದಣ್ಡತೋ ಪೀಳಿತರಸೋ ಅಪಕ್ಕಾಘನಂ ನಾಮ. ‘‘ಫಾಣಿತಂ ನಾಮ ಉಚ್ಛುಮ್ಹಾ ನಿಬ್ಬತ್ತ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೨೩) ಸಾಧಾರಣಪಾಳಿವಚನತೋ, ‘‘ಫಾಣಿತಂ ನಾಮ ಉಚ್ಛುರಸಂ ಉಪಾದಾಯಾ’’ತಿ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಭೇಸಜ್ಜಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ; ವಿ. ಸಙ್ಗ ಅಟ್ಠ. ೯೮) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ಚ ಇಹ ರಸಾದೀಹಿ ಉಚ್ಛುಪಾನಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಹಿತಂ. ಕೇಚಿ ಉಚ್ಛುನೋ ಚತುಕಾಲಿಕತ್ತಂ ವಣ್ಣಯನ್ತಿ, ತಂ ನ ಸಾರತೋ ಪಚ್ಚೇತಬ್ಬಂ.

೮೧೨. ಫಾಣಿತನ್ತಿ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇ ತಸ್ಮಿಂ ಫಾಣಿತೇ ಅಞ್ಞತರಂ. ಗಹಿತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ.

೮೧೩. ಅಸಂಸಟ್ಠೇನಾತಿ ¶ ಅಪರಿಸ್ಸಾವಿತೇನ. ಕತಫಾಣಿತನ್ತಿ ಪರಿಸ್ಸಾವೇತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಕತಫಾಣಿತಂ. ಪುರೇಭತ್ತಂ ಗಹಿತೇನಾತಿ ಪುರೇಭತ್ತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತೇನ. ‘‘ಸಯಂ ಕತ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೨೩) ವುತ್ತತ್ತಾ ಕತನ್ತಿ ಉಚ್ಛುರಸೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ.

೮೧೬. ಕತ್ವಾತಿ ಪಚಿತ್ವಾ ಫಾಣಿತಂ ಕತ್ವಾ.

೮೧೭. ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಕತಞ್ಚಾಪೀತಿ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಅತ್ತನಾ ಚ ಕತಂ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಚ ಕತಂ ಫಾಣಿತಮ್ಪಿ.

೮೧೮. ಕತಂ ¶ …ಪೇ… ಸೀತವಾರಿನಾತಿ ಸೀತುದಕೇ ಮಧುಕಪುಪ್ಫಾನಿ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಠಪೇತ್ವಾ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಪರಿಸ್ಸಾವಿತರಸೇನ ಕತಂ ಮಧುಕಫಾಣಿತಂ.

೮೧೯. ಅಸ್ಸಾತಿ ಮಧುಕಫಾಣಿತಸ್ಸ. ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ತದಾಧಾರಭಾಜನಗಣನಾಯ ದುಕ್ಕಟಂ. ಖೀರಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕತಂ ಮಧುಕಫಾಣಿತಂ ಯಾವಕಾಲಿಕಂ ಚೇ ಹೋತಿ, ಕಥಂ ಖಣ್ಡಸಕ್ಕರಾಕತಂ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಂ ಹೋತೀತಿ ವಿಚಾರಣಾಯಂ ಖೀರಜಲ್ಲಿಕಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ಧೋವಿತ್ವಾ ಗಯ್ಹಮಾನತ್ತಾ ವಟ್ಟತೀತಿ ಪರಿಹರನ್ತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಖಣ್ಡಸಕ್ಕರಂ ಪನ ಖೀರಜಲ್ಲಿಕಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ಅಪನೇತ್ವಾ ಸೋಧೇನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೨೩). ‘‘ಬೀಜತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಮಧುಕಪುಪ್ಫಮೇರಯಂ ವಿನಾ ಆಮಕಞ್ಚ ಪಕ್ಕಞ್ಚ ಮಧುಕಪುಪ್ಫಂ ಪುರೇಭತ್ತಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ.

೮೨೦. ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪನ ಫಲಾನನ್ತಿ ಕದಲಿಖಜ್ಜೂರಿಆದಿಫಲಾನಂ.

೮೨೧. ಸಾಮಞ್ಞಜೋತನಾಯ ವಿಸೇಸೇಪಿ ಅವಟ್ಠಾನತೋ ‘‘ಕಾಲಿಕಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಸತಿ ಪಚ್ಚಯೇ’’ತಿ ವಚನಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಯಾವಕಾಲಿಕವಜ್ಜಾ ತಯೋ ಕಾಲಿಕಾ ಗಹೇತಬ್ಬಾ ¶ , ‘‘ಪುರೇಭತ್ತಂ ಯಥಾಸುಖ’’ನ್ತಿ ವಚನಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಚತ್ತಾರೋಪಿ ಗಹೇತಬ್ಬಾ. ಯಾವಕಾಲಿಕವಜ್ಜಾ ತಯೋ ಕಾಲಿಕಾ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ವಿಕಾಲೇ ಪಚ್ಚಯೇ ಪಿಪಾಸಾದಿಕಾರಣೇ ಸತಿ ಕೇವಲಮ್ಪಿ ಪಚ್ಚೇಕಮ್ಪಿ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾಪಿ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ವಟ್ಟನ್ತಿ. ಕಾಲಿಕಾ ಚತ್ತಾರೋಪಿ ಪುರೇಭತ್ತಂ ಕಾಲೇ ಯಾವಮಜ್ಝನ್ಹಾ ಕೇವಲಮ್ಪಿ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾಪಿ ಯಥಾಸುಖಂ ಅಸತಿಪಿ ಪಚ್ಚಯೇ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ವಟ್ಟನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೮೨೨. ಅರುಆದೀನೀತಿ ವಣಾದೀನಿ. ‘‘ಮಕ್ಖೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಬಾಹಿರಪರಿಭೋಗೋಪಿ ನಿವಾರಿತೋ.

೮೨೩. ಅನಾಪತ್ತಿವಾರೇ ‘‘ಅನ್ತೋಸತ್ತಾಹ’’ನ್ತಿ ಅಧಿಕಾರೇ ‘‘ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಚತ್ತೇನ ವನ್ತೇನ ಮುತ್ತೇನ ಅನಪೇಕ್ಖೋ ದತ್ವಾ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೨೫) ವುತ್ತತ್ತಾ ಚಜಿತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅನ್ತೋಸತ್ತಾಹಂ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ಲಭಿತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸತ್ತಾಹಾತಿಕ್ಕಮೇಪೀ’’ತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ. ತೇನಾಹ ಮಹಾಪದುಮತ್ಥೇರೋ ‘‘ಅನ್ತೋಸತ್ತಾಹೇ ದಿನ್ನಸ್ಸ ಹಿ ಪುನ ಪರಿಭೋಗೇ ಆಪತ್ತಿಯೇವ ನತ್ಥಿ, ಸತ್ತಾಹಾತಿಕ್ಕನ್ತಸ್ಸ ಪನ ಪರಿಭೋಗೇ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಮಿದಂ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ. ಲಭಿತ್ವಾತಿ ¶ ಗಹಿತತೇಲೇನ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ, ಅಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ವಾ ದಿನ್ನಂ ಲಭಿತ್ವಾ. ಸಾಯಿತುನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಲಭತೀ’’ತಿ ಸೇಸೋ.

೮೨೪. ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಅಧಿಟ್ಠೇತೀ’’ತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಪದಾನಂ ಅನ್ತರೇ ‘‘ಅನ್ತೋಸತ್ತಾಹ’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ, ಸಬ್ಬಪದೇಹಿಪಿ ಯುಜ್ಜತಿ. ಅಧಿಟ್ಠೇತೀತಿ ಸತ್ತಾಹಬ್ಭನ್ತರೇ ಸಪ್ಪಿಞ್ಚ ತೇಲಞ್ಚ ವಸಞ್ಚ ಮುದ್ಧನಿ ತೇಲಂ ವಾ ಅಬ್ಭಞ್ಜನಂ ವಾ, ಮಧುಂ ಅರುಮಕ್ಖನಂ, ಫಾಣಿತಂ ಘರಧೂಪನಂ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಅಧಿಟ್ಠೇತಿ. ಅಧಿಟ್ಠಿತೇನ ಅನಧಿಟ್ಠಿತಂ ಚೇ ಮಿಸ್ಸಂ ಹೋತಿ, ಪುನಪಿ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ. ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತೀತಿ ಅನ್ತೋಸತ್ತಾಹೇ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ದೇತಿ. ಸಚೇ ತಥಾ ದಿನ್ನಂ ಅಞ್ಞೇನ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ ¶ , ತೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಮ್ಪಿ ಇತರಸ್ಸ ದಿನ್ನತ್ತಾ ತೇಸಂ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೨೫ ಅತ್ಥತೋ ಸಮಾನಂ) ವುತ್ತಂ.

ವಿನಸ್ಸತೀತಿ ಸತ್ತಾಹಬ್ಭನ್ತರೇ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಆಕಾರೇನ ಯಥಾ ಅಪರಿಭೋಗಂ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಚೋರಿಕಾಯ ಹರಣಾದಿವಸೇನ ನಸ್ಸತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ವಿನಸ್ಸತೀತಿ ಅಪರಿಭೋಗಂ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೨೫). ಅಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹತೀತಿ ಅಞ್ಞೋ ತಸ್ಮಿಂ ಸತ್ತಾಹಬ್ಭನ್ತರೇ ವಿಲುಮ್ಪಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾತಿ. ವಿಸ್ಸಾಸಂ ಗಣ್ಹತೀತಿ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಸತ್ತಾಹಬ್ಭನ್ತರೇ ಅಞ್ಞೋ ವಿಸ್ಸಾಸಂ ಗಣ್ಹಾತಿ.

೮೨೫. ಅಕಥಿನಚಿತ್ತೇನ ಸತ್ಥುನಾ ಸಮುಟ್ಠಾನಾದಯೋ ಸಬ್ಬೇವ ಪಠಮೇನ ಕಥಿನೇನ ಸಮಾ ಪಕಾಸಿತಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಕಥಿನಚಿತ್ತೇನಾತಿ ಮಹಾಕರುಣಾರಸೇನ ತಿನ್ತತಾಯ ಅಕಕ್ಕಸಚಿತ್ತೇನ, ಅವಿಹಿಂಸಾಭಿರತಚಿತ್ತೇನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಸತ್ಥುನಾತಿ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಸಮ್ಪರಾಯಿಕಾದೀಹಿ ಅತ್ಥೇಹಿ ಸದೇವಕಂ ಲೋಕಂ ಅನುಸಾಸತೀತಿ ಸತ್ಥಾ, ತೇನ ಸಬ್ಬಞ್ಞುನಾ ದಸಬಲೇನ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ.

೮೨೬. ಗಿಮ್ಹಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಮಾಸಾನ’’ನ್ತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ, ನಿದ್ಧಾರಣೇ ಸಾಮಿವಚನಂ, ಗಿಮ್ಹೇಸು ಚತೂಸು ಮಾಸೇಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ. ನಿದ್ಧಾರಿತಬ್ಬಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಮಾಸೋ ಸೇಸೋ’’ತಿ, ಏತ್ಥ ‘‘ವತ್ತಬ್ಬೇ ಕಾಲೇ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ಫಗ್ಗುನಮಾಸಕಣ್ಹಪಕ್ಖಪಾಟಿಪದತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಜೇಟ್ಠಮಾಸಪುಣ್ಣಮಿಪರಿಯೋಸಾನೇಸು ತೀಸು ಮಾಸೇಸು ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೇಸಮಾಸೋ ನಾಮ ಜೇಟ್ಠಮಾಸಸ್ಸ ಕಣ್ಹಪಕ್ಖಪಾಟಿಪದತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಆಸಾಳ್ಹಿಮಾಸಪುಣ್ಣಮಿಪರಿಯೋಸಾನೋ. ಗಿಮ್ಹಾನಂ ಮಾಸೋ ಸೇಸೋತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಕಾಲೇತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಇಮಸ್ಮಿಂ ¶ ¶ ಪಚ್ಛಿಮೇ ಗಿಮ್ಹಮಾಸೇ ಜೇಟ್ಠಮಾಸಸ್ಸ ಕಣ್ಹಪಕ್ಖೋ ವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕಾ ಚೇ ನ ಲದ್ಧಾ, ಪರಿಯೇಸಿತುಂ ಲದ್ಧಂ ಕಾತುಂ ಖೇತ್ತಂ, ಅಧಿಟ್ಠಾನನಿವಾಸನಾನಂ ಅಖೇತ್ತಂ. ಆಸಾಳ್ಹಿಪುರಿಮಪಕ್ಖೋ ಪರಿಯೇಸನಕರಣನಿವಾಸನಾನಂ ಖೇತ್ತಂ, ಅಧಿಟ್ಠಾತುಂ ಅಖೇತ್ತಂ. ಆಸಾಳ್ಹಿಕಣ್ಹಪಕ್ಖಪಾಟಿಪದತೋ ಯಾವ ಪಚ್ಛಿಮಕತ್ತಿಕಪುಣ್ಣಮೀ, ಇದಂ ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ ಖೇತ್ತನ್ತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ.

ಪರಿಯೇಸೇಯ್ಯಾತಿ ‘‘ಯೇ ಮನುಸ್ಸಾ ಪುಬ್ಬೇ ವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕಂ ದೇನ್ತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ೬೨೮) ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಪುಬ್ಬೇ ವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕದಾಯಕಂ ಉಪಸಙ್ಕಮ್ಮ ‘‘ದೇಥ ಮೇ ವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕಚೀವರ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ವಚನೇನ ಅವಿಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಕಾಲೋ ವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕಾಯ ಸಮಯೋ ವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕಾಯ, ಅಞ್ಞೇಪಿ ಮನುಸ್ಸಾ ವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕಂ ದೇನ್ತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಸತುಪ್ಪಾದಮತ್ತಕರಣೇನ ಪರಿಯೇಸೇಯ್ಯ.

ಸಾಟಿಕನ್ತಿ ವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕಂ. ‘‘ಅದ್ಧಮಾಸೋ ಸೇಸೋ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ಗಿಮ್ಹಾನ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾವ ಯುಜ್ಜತಿ. ತತ್ಥ ‘‘ವತ್ತಬ್ಬೇ ಕಾಲೇ’’ತಿ ಅಜ್ಝಾಹರಿತಬ್ಬಂ, ಆಸಾಳ್ಹಿಮಾಸಸ್ಸ ಪುರಿಮಪಕ್ಖೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಲದ್ಧ’’ನ್ತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ. ಯಥಾವುತ್ತನಯೇನ ಸತುಪ್ಪಾದೇನ ವಾ ಅವಸೇಸಾನಂ ಸದ್ಧಾಸಮ್ಪನ್ನಕುಲಾನಂ ವಾ ಸನ್ತಿಕಾ ಲದ್ಧಂ ಸಿಬ್ಬನರಜನಕಪ್ಪಬಿನ್ದುದಾನವಸೇನ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಪರಿದಹೇತಿ ನಿವಾಸೇಯ್ಯ.

೮೨೭-೮. ಪಿಟ್ಠಿಸಮ್ಮತೇ ಸಮಯೇತಿ ‘‘ಕತ್ತಿಕಪುಣ್ಣಮಾಸಿಯಾ ಪನ ಪಚ್ಛಿಮಪಾಟಿಪದದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಜೇಟ್ಠಮೂಲಪುಣ್ಣಮಾ ಇಮೇ ಸತ್ತ ಮಾಸಾ ಪಿಟ್ಠಿಸಮಯೋ ನಾಮಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೨೮) ಏವಂ ದಸ್ಸಿತೇಸು ಸತ್ತಸು ಮಾಸೇಸು. ಞಾತಕಾಞ್ಞಾತಕಾದಿನೋ ಸತುಪ್ಪಾದಂ ಕತ್ವಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಪವಾರಿತಾಪವಾರಿತಾನಂ ಸಙ್ಗಹೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಅಞ್ಞಾತಕಅಪ್ಪವಾರಿತಟ್ಠಾನತೋ’’ತಿ.

ತೇಸುಯೇವಾತಿ ¶ ಞಾತಕಅಞ್ಞಾತಕಪವಾರಿತಅಪ್ಪವಾರಿತೇಸು. ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಹೋತಿ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಇದಂ ದಸ್ಸಿತಂ. ಸಾ ಆಪತ್ತಿ ಅಞ್ಞಾತಕಅಪ್ಪವಾರಿತೇಸು ಅಞ್ಞಾತಕವಿಞ್ಞತ್ತಿಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ಹೋತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ದೇಥ ಮೇ ವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕಚೀವರ’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ ನಿಪ್ಫಾದೇನ್ತಸ್ಸ ಅಞ್ಞಾತಕವಿಞ್ಞತ್ತಿಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೨೮). ಞಾತಕಪವಾರಿತೇಸು ತೇನ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ಅನಾಪತ್ತಿ, ಪಿಟ್ಠಿಸಮಯತ್ತಾ ಇಮಿನಾ ¶ ಆಪತ್ತಿ ಹೋತಿ. ಅಞ್ಞಾತಕಅಪ್ಪವಾರಿತೇಸು ಚ ವಕ್ಖಮಾನನಯೇನ ವತ್ತಭೇದದುಕ್ಕಟೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

೮೨೯-೩೦. ಅಞ್ಞಾತಕಾದಿನೋ ಕತ್ವಾ ಪನ ಸತುಪ್ಪಾದನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಅಪ್ಪವಾರಿತಾನಂ ಸಙ್ಗಹೋ. ಕುಚ್ಛಿಸಞ್ಞಿತೇ ಸಮಯೇತಿ ಯಥಾವುತ್ತಪಿಟ್ಠಿಸಮಯೇ ಸತ್ತಮಾಸೇ ವಿನಾ ಇತರೇ ಪಞ್ಚ ಮಾಸಾ ವುತ್ತಾ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಜೇಟ್ಠಮೂಲಪುಣ್ಣಮಾಸಿಯಾ ಪನ ಪಚ್ಛಿಮಪಾಟಿಪದದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಕತ್ತಿಕಪುಣ್ಣಮಾ ಇಮೇ ಪಞ್ಚ ಮಾಸಾ ಕುಚ್ಛಿಸಮಯೋ ನಾಮಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೨೮). ವತ್ಥನ್ತಿ ವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕಂ. ಅದಿನ್ನಪುಬ್ಬೇಸೂತಿ ಯೇಹಿ ವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕಾ ನ ದಿನ್ನಪುಬ್ಬಾ, ತೇಸು, ಇಮಿನಾ ವತ್ತಭೇದಸ್ಸ ಕಾರಣಮಾಹ. ಇಹ ವತ್ತಭೇದೋ ನಾಮ ‘‘ಯೇ ಮನುಸ್ಸಾ ಪುಬ್ಬೇ ವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕಚೀವರಂ ದೇನ್ತೀ’’ತಿಆದಿವಚನತೋ (ಪಾರಾ. ೬೨೮) ದಿನ್ನಪುಬ್ಬೇಸು ಕಾತಬ್ಬಸ್ಸ ಸತುಪ್ಪಾದಸ್ಸ ಅದಿನ್ನಪುಬ್ಬೇಸು ಕರಣಂ. ಬ್ಯತಿರೇಕತೋ ದಿನ್ನಪುಬ್ಬೇಸು ನತ್ಥೀತಿ ದೀಪಿತಂ ಹೋತಿ.

ತತ್ರಾತಿ ಅಞ್ಞಾತಕಾದಿಮ್ಹಿ. ‘‘ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಞ್ಞಾತಕವಿಞ್ಞತ್ತಿಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಹ. ಯಥಾಹ ಕುಚ್ಛಿಸಮಯಚತುಕ್ಕೇ ‘‘ವಿಞ್ಞತ್ತಿಮ್ಪಿ ಕತ್ವಾ ನಿಪ್ಫಾದೇನ್ತಸ್ಸ ಅಞ್ಞಾತಕವಿಞ್ಞತ್ತಿಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ. ಅಯಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾಪತ್ತಿ ಪಕತಿಯಾ ವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕದಾಯಕೇಸುಪಿ ಹೋತೀತಿ ಇದಂ ¶ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಇದಂ ಪನ ಪಕತಿಯಾ ವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕದಾಯಕೇಸುಪಿ ಹೋತಿಯೇವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೨೮) ವಚನತೋ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ.

೮೩೧. ಓವಸ್ಸಾಪೇತೀತಿ ಆಕಾಸತೋ ಪತಿತಉದಕೇನೇವ ಕಾಯಂ ತೇಮೇತಿ, ಇಮಿನಾ ‘‘ಘಟಾದೀಹಿ ಓಸಿಞ್ಚಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ದೀಪಿತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ನಿಬ್ಬಕೋಸಮ್ಬುನಾ ನಹಾಯಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ವುತ್ತಂ. ಸತಿಪಿ ಚೀವರೇತಿ ವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕಾಯ ಸತಿಯಾಪಿ. ‘‘ಪರಿಯೋಸಾನೇ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಬಿನ್ದುಗಣನಾಯಾತಿ ದೀಪೇತಿ. ವಿವಟಙ್ಗಣೇತಿ ರುಕ್ಖಾದಿನಾ ಕೇನಚಿ ಅನಾವಟಟ್ಠಾನೇ.

೮೩೨. ಮಾಸಸ್ಮಿನ್ತಿ ಗಿಮ್ಹಾನಂ ಪಚ್ಛಿಮಮಾಸಸ್ಮಿಂ.

೮೩೩. ‘‘ಅಚ್ಛಿನ್ನಚೀವರಸ್ಸಾತಿ ಏತಂ ವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೩೦) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ. ವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ನಹಾಯನ್ತಸ್ಸ ಚೋರುಪದ್ದವೋ ಆಪದಾ ನಾಮ. ನ್ಹಾನಕೋಟ್ಠಕನ್ತಿ ನಹಾನತ್ಥಾಯ ಕತಕೋಟ್ಠಕಂ. ‘‘ವಾಪೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪೋಕ್ಖರಣಿಜಾತಸ್ಸರಾದಯೋ ¶ ಉಪಲಕ್ಖಿತಾ. ನ್ಹಾಯನ್ತಸ್ಸಾತಿ ನಗ್ಗೋ ಹುತ್ವಾ ನಹಾಯನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಪಕರಣತೋ ಲಬ್ಭತಿ. ‘‘ಆಕಾಸತೋ ಪತಿತಉದಕೇನೇವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೨೯) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಮೇವ ವುತ್ತಂ.

೮೩೪. ಕ್ರಿಯನ್ತಿ ಅಕಾಲೇ ಪರಿಯೇಸನಕರಣಅಧಿಟ್ಠಾನನಿವಾಸನೇಹಿ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬತೋ ಕಿರಿಯಂ. ಕಾಯೇನ ಚ ವಾಚಾಯ ಚ ವಿಞ್ಞಾಪನಾದಿಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ ವಚೀಕಮ್ಮಂ ಹೋತಿ.

೮೩೫. ‘‘ಯೋ ¶ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಸಾಮಂ ಚೀವರಂ ದತ್ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೩೨) ವಚನತೋ ಸಾಮನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಚ ದತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ’’ಇತಿ ಚ ಲಬ್ಭತಿ. ಚೀವರನ್ತಿ ಛನ್ನಂ ಚೀವರಾನಂ ಅಞ್ಞತರಂ ಚೀವರಂ ವಿಕಪ್ಪನುಪಗಂ ಪಚ್ಛಿಮಂ. ‘‘ಕುಪಿತೋ ಅನತ್ತಮನೋ ಅಚ್ಛಿನ್ದೇಯ್ಯಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೩೨) ವಚನತೋ ಅಚ್ಛಿನ್ದನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಕುಪಿತಸ್ಸ ಅನತ್ತಮನಸ್ಸಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ, ಕುಪಿತಸ್ಸ ಅನತ್ತಮನಸ್ಸ ಅಚ್ಛಿನ್ದನ್ತಸ್ಸ ವಾ ಅಚ್ಛಿನ್ದಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತನ್ತಿ ಅತ್ತನಾ ದಿನ್ನಚೀವರಂ. ‘‘ಸಕಸಞ್ಞಾಯಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಾರಾಜಿಕಾಯ ಅವತ್ಥುಭಾವಂ ದೀಪೇತಿ.

೮೩೬. ತಥಾತಿ ಏಕಾಯೇವ ಆಪತ್ತೀತಿ ದೀಪೇತಿ.

೮೩೭. ವತ್ಥಾನನ್ತಿ ಚೀವರಾನಂ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ.

೮೪೧. ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಗಣ್ಹ, ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಂ ಗಣ್ಹಾತಿ ಯೋಜನಾ.

೮೪೨. ವಿಕಪ್ಪನುಪಗಂ ಪಚ್ಛಿಮನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಚೀವರ’’ನ್ತಿ ಲಬ್ಭತಿ. ಆಯಾಮತೋ ವಡ್ಢಕಿಹತ್ಥಂ ತಿರಿಯಂ ತಥಾ ವಿದತ್ಥಿಪ್ಪಮಾಣಂ ವತ್ಥಖಣ್ಡಂ ಹೇಟ್ಠಿಮಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ವಿಕಪ್ಪನುಪಗಂ ನಾಮ. ಅಞ್ಞಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಪರಿಕ್ಖಾರನ್ತಿ ಯೋಜನಾ, ಅನ್ತಮಸೋ ಸುಚಿಮ್ಪೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಪರಂ ಪುಗ್ಗಲಂ. ಛಿನ್ದಾಪೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅಚ್ಛಿನ್ದಾಪೇನ್ತಸ್ಸ. ಕಾರಿತನ್ತಸ್ಸ ದ್ವಿಕಮ್ಮಕತ್ತಾ ‘‘ಪರ’’ನ್ತಿ ಚ ‘‘ಪರಿಕ್ಖಾರ’’ನ್ತಿ ಚ ಕಮ್ಮದ್ವಯಗಹಣಂ. ಅಞ್ಞನ್ತಿ ಪರಿಕ್ಖಾರವಿಸೇಸನಂ. ದುಕ್ಕಟಂ ವತ್ಥುಗಣನಾಯ, ವಚನಗಣನಾಯ ಚ.

೮೪೪. ಏವನ್ತಿ ¶ ಯಥಾ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞಿನೋ ದುಕ್ಕಟಂ, ಏವಂ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇ…ಪೇ… ವೇಮತಿಕಸ್ಸಾಪಿ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಚ್ಛಿನ್ದನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ಯಥಾವುತ್ತಂ ‘‘ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇ’’ತಿ ಇದಂ ವಿಭತ್ತಿವಿಪರಿಣಾಮೇನ ಸಾಮಿವಚನಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿ ಅಜ್ಝಾಹಾರೇನ ಸಹ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ, ‘‘ಚೀವರ’’ನ್ತಿ ಪಕರಣತೋ ¶ ಲಬ್ಭತಿ, ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ದಿನ್ನಂ ಚೀವರಂ ಅಚ್ಛಿನ್ದನ್ತಸ್ಸಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೮೪೫. ಸೋ ವಾತಿ ಯಸ್ಸ ಚೀವರಂ ದಿನ್ನಂ, ಸೋ ಏವ ವಾ ಭಿಕ್ಖು. ತುಟ್ಠೋ ವಾ ದುಟ್ಠೋ ವಾ ಸೋ ದೇತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ವಿಸ್ಸಾಸಮೇವ ವಾತಿ ವಿಸ್ಸಾಸಂ ಕತ್ವಾ ಗಣ್ಹತೋತಿ ಯೋಜನಾ.

೮೪೬. ಏತ್ಥಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ.

೮೪೭. ವಿಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾತಿ ವತ್ಥವಾಯಾಪನಂ ಸನ್ಧಾಯ ಯಾಚಿತ್ವಾ. ಛಬ್ಬಿಧಂ ಸುತ್ತನ್ತಿ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ಖೋಮಂ ಕಪ್ಪಾಸಿಕಂ ಕೋಸೇಯ್ಯಂ ಕಮ್ಬಲಂ ಸಾಣಂ ಭಙ್ಗ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೩೮) ಆಗತಂ ಛಪ್ಪಕಾರಂ ಸುತ್ತಂ. ಕಮ್ಬಲನ್ತಿ ಏಳಕಲೋಮಸುತ್ತಂ. ಸಾನುಲೋಮಾನಿ ಛಪ್ಪಕಾರಸುತ್ತಾನಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಚೀವರವಿನಿಚ್ಛಯೇ ವುತ್ತಾನುಸಾರೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ. ಚೀವರತ್ಥಂ ವತ್ಥಂ ‘‘ಚೀವರ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ತನ್ತವಾಯೇಹೀತಿ ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯೇಹಿ ಪೇಸಕಾರೇಹಿ. ಪೋತ್ಥಕೇಸು ‘‘ವಾಯಾಪೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಪಾಠೋ ದಿಸ್ಸತಿ, ‘‘ಸಚೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಯುಜ್ಜಮಾನತ್ತಾ ಸೋ ಅಪಾಠೋ. ‘‘ವಾಯಾಪೇತಿ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಪಾಠೋ ಯುಜ್ಜತೀತಿ ಸಚೇ ವಾಯಾಪೇತೀತಿ ಯೋಜನಾ, ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಯದಿ ವಾಯಾಪೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೮೪೮. ತಥಾ ಅಕಪ್ಪಿಯೋ. ಕೀದಿಸೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅಞ್ಞಾತಕಾದಿಕೋ’’ತಿ. ಅಞ್ಞಾತಕಾದಿಕೋತಿ ಅಞ್ಞಾತಕೋ ಆದಿ ಯಸ್ಸ ಸೋ ಅಞ್ಞಾತಕಾದಿಕೋ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಅಪ್ಪವಾರಿತೋ ಗಹಿತೋ. ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ತನ್ತವಾಯಸ್ಸ ಅಞ್ಞಾತಕೋ, ತೇನ ಅಪ್ಪವಾರಿತೋ ಚ, ತಸ್ಸ ಅಞ್ಞಾತಕಾದಿಕೋ ಭಿಕ್ಖುನಾ ವಿಞ್ಞತ್ತೋ ಸೋ ತನ್ತವಾಯೋ ಅಕಪ್ಪಿಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

೮೪೯. ಅಕಪ್ಪಿಯೇನಾತಿ ¶ ವಿಞ್ಞಾಪಿತೇನ. ವಾಯಾಪೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪಯೋಗೇ ಪಯೋಗೇ ದುಕ್ಕಟಂ, ಪಟಿಲಾಭೇನಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ಯಥಾಹ ‘‘ವಾಯಾಪೇತಿ, ಪಯೋಗೇ ಪಯೋಗೇ ದುಕ್ಕಟಂ. ಪಟಿಲಾಭೇನ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೩೮).

೮೫೦. ಕಿತ್ತಕೇ ¶ ವೀತೇ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ವಿದತ್ಥಿಮತ್ತೇ’’ತಿಆದಿ. ಹತ್ಥಮತ್ತೇತಿ ರತನಮತ್ತೇ. ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ಪಟಿಲಾಭೇನ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ಇಧ ‘‘ವೀತೇ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯ’’ನ್ತಿ ಕಸ್ಮಾ ಆಹಾತಿ? ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತತ್ತಾ. ತತ್ಥಾಪಿ ತಥಾ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತನ್ತಿ? ತದನನ್ತರಂ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕತ್ತಾ ವೀತವೀತಟ್ಠಾನಂ ಪಟಿಲದ್ಧಮೇವ ಹೋತಿ, ಪದಭಾಜನೇಪಿ ಇಮಿನಾ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಪಟಿಲಾಭೇನ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಯಾವ ಚೀವರಂ ವಡ್ಢತಿ, ತಾವ ಇಮಿನಾ ಪಮಾಣೇನ ಆಪತ್ತಿಯೋ ವಡ್ಢನ್ತಿ. ಫಲಕೇಪಿ ಚಾತಿ ಏತ್ಥ ಫಲಕಂ ನಾಮ ತುರಿವೀತಟ್ಠಾನಂ, ಯತ್ಥ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ಠಪೇನ್ತಿ. ಫಲಕೇ ಫಲಕೇಪಿ ಚ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

೮೫೧. ತೇನೇವಾತಿ ವಿಞ್ಞತ್ತತನ್ತವಾಯೇನೇವ. ಕಪ್ಪಿಯಂ ಸುತ್ತನ್ತಿ ಅವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಲದ್ಧಸುತ್ತಂ. ಕಪ್ಪಿಯೇನ ತನ್ತವಾಯೇನ ಅಕಪ್ಪಿಯಸುತ್ತಂ ವಾಯಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ತಥೇವ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

೮೫೨. ಏಕನ್ತರಿಕತೋ ವಾ ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯೇಹೇವ ಸುತ್ತೇಹಿ ವೀತೇ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಯೋಜನಾ, ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಅಕಪ್ಪಿಯಸುತ್ತಾನಂ ಪಸಾರಣೇನ, ವಾಯನೇನ ಚ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ದೀಘತೋ ವಾ ತಿರಿಯತೋ ವಾ ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯೇಹೇವ ಸುತ್ತೇಹಿ ವೀತೇ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಯೋಜನಾ, ದೀಘತೋ ಕಪ್ಪಿಯಸುತ್ತಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ತಿರಿಯಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಸುತ್ತೇನ ವೀತೇ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಾಗ್ಗಹಣೇನ ವುತ್ತವಿಪರಿಯಾಯತೋಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ದೀಘತೋ ಅಕಪ್ಪಿಯಸುತ್ತಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ತಿರಿಯತೋ ಕಪ್ಪಿಯಸುತ್ತೇನ ¶ ವೀತೇತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ವಿಪರಿಯಾಯೋ. ವೀತೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಫಲಕೇ ಫಲಕೇ’’ತಿ ಅನುವತ್ತೇತಬ್ಬಂ.

೮೫೩. ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯೇಹಿ ತನ್ತವಾಯೇಹಿ ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯಸುತ್ತಂ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕತೇ ವೀತೇ ಫಲಕೇ ಫಲಕೇ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ವೇತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ, ಅಥ ವಾ ವೇ ತಸ್ಮಿಂ ಕತೇ ವೀತೇತಿ ಅತ್ಥೋ.

೮೫೪-೫. ತೇ ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯತನ್ತವಾಯಾ ಪರಿಚ್ಛೇದಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ವಾರೇನೇವ ಅಕಪ್ಪಿಯಸುತ್ತಂ ಸಚೇ ವಿನನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಕಪ್ಪಿಯೇನ ತನ್ತವಾಯೇನ ವೀತೇ. ಛನ್ದಾನುರಕ್ಖನತ್ಥಂ ‘‘ವಿತೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಪಮಾಣಸ್ಮಿನ್ತಿ ವಿಕಪ್ಪನುಪಗಪಚ್ಛಿಮಪ್ಪಮಾಣಸ್ಮಿಂ. ತದೂನೇತಿ ತತೋ ವಿಕಪ್ಪನುಪಗಪಚ್ಛಿಮಪ್ಪಮಾಣತೋ ಊನೇ. ಇತರೇನಾತಿ ಕಪ್ಪಿಯತನ್ತವಾಯೇನ. ಉಭಯತ್ಥಾತಿ ಪಮಾಣಸ್ಮಿಂ, ತದೂನೇ ಚ ದುಕ್ಕಟಂ ಏವಾತಿ ಯೋಜನಾ.

೮೫೬. ಸಚೇ ¶ ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯತನ್ತವಾಯಾ ದ್ವೇಪಿ ವೇಮಂ ಉಭಯಕೋಟಿಯಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಏಕತೋವ ವಿನನ್ತಿ ವಾತಿ ಯೋಜನಾ. ತಿರಿಯಂ ಸುತ್ತಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಯೇನ ಆಕೋಟೇನ್ತೋ ಘನಭಾವಂ ಸಮ್ಪಾದೇನ್ತಿ, ತಂ ವೇಮಂ ವುಚ್ಚತಿ.

೮೫೭. ಸಬ್ಬತ್ಥ ಭೇದೇತಿ ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯಸುತ್ತತನ್ತವಾಯೇಹಿ ಕತೇ ಪಮಾಣತದೂನಏಕನ್ತರಿಕದೀಘತಿರಿಯಪ್ಪಕಾರೇ ಸಬ್ಬತ್ಥ ವಾರಭೇದೇ. ಆಪತ್ತಿಭೇದೋತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಸುತ್ತೇಹಿ ಆಯಾಮವಿತ್ಥಾರತೋ ಅಕಪ್ಪಿಯತನ್ತವಾಯೇನ ವೀತಪ್ಪದೇಸೇ ಪಮಾಣಯುತ್ತೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ, ಇತರತ್ರ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಭೇದೋ.

೮೫೮. ಕಪ್ಪಿಯೋ ತನ್ತವಾಯೋ ನಾಮ ಞಾತಕೋ ವಾ ಪವಾರಿತೋ ವಾ ಕಪ್ಪಿಯಮೂಲೇನ ಪಯೋಜಿತೋ ವಾ.

೮೫೯. ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ¶ ಚೀವರಂ ಸಿಬ್ಬೇತುಂ, ಆಯೋಗೇ, ಕಾಯಬನ್ಧನೇ, ಅಂಸಬದ್ಧಕೇ, ಪತ್ತತ್ಥವಿಕಾಯ, ಪರಿಸ್ಸಾವನೇ, ಞಾತಕಾನಂ, ಪವಾರಿತಾನಂ, ಅಞ್ಞಸ್ಸತ್ಥಾಯ, ಅತ್ತನೋ ಧನೇನಾ’’ತಿಆದಿಕಂ (ಪಾರಾ. ೬೪೦) ಅನಾಪತ್ತಿವಾರಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿಆದಿ. ಇಧ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೋವ ಲಕ್ಖಣೇನ ಅನಿದ್ದಿಟ್ಠಮ್ಪಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಏತ್ಥ ಚೀವರಂ ಸಿಬ್ಬೇತುಂ ಸುತ್ತಂ ವಿಞ್ಞಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಧನಂ ನಾಮ ತಣ್ಡುಲಾದಿ ಕಪ್ಪಿಯವತ್ಥು. ‘‘ಪರಿಸ್ಸಾವನೇ’’ತಿಆದೀಸು ನಿಮಿತ್ತತ್ಥೇ ಭುಮ್ಮಂ, ಪರಿಸ್ಸಾವನಾದಿನಿಮಿತ್ತಂ ಸುತ್ತಞ್ಚ ತನ್ತವಾಯೇ ಚ ವಿಞ್ಞಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೮೬೦. ಅಪ್ಪವಾರಿತಞ್ಞಾತೀನನ್ತಿ ಅಪ್ಪವಾರಿತಾನಂ ಅಞ್ಞಾತೀನಂ, ‘‘ಕೀದಿಸೇನ ತೇ ಭನ್ತೇ ಚೀವರೇನ ಅತ್ಥೋ, ಕೀದಿಸಂ ತೇ ಚೀವರಂ ವಾಯಾಪೇಮೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೪೩) ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಅಪ್ಪವಾರಿತಾನಂ ಅಞ್ಞಾತೀನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಮೇಚ್ಚಾತಿ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ. ವಿಕಪ್ಪನ್ತಿ ವಿಸಿಟ್ಠಂ ಕಪ್ಪಂ ಅಧಿಕವಿಧಾನಂ. ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ಕರೋತಿ, ‘‘ಇದಂ ಖೋ ಆವುಸೋ ಚೀವರಂ ಮಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ವಿಯ್ಯತಿ, ಆಯತಞ್ಚ ಕರೋಥ, ವಿತ್ಥತಞ್ಚ ಅಪ್ಪಿತಞ್ಚ ಸುವೀತಞ್ಚ ಸುಪ್ಪವಾಯಿತಞ್ಚ ಸುವಿಲೇಖಿತಞ್ಚ ಸುವಿತಚ್ಛಿತಞ್ಚ ಕರೋಥಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ೬೪೨) ನಯೇನ ದಾಯಕಾನಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯತೋ ಅಧಿಕತರಆಯತಾದಿಕರಣತ್ಥಂ ವಿಧಾನಂ ಕರೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ಆಯತನ್ತಿ ದೀಘಂ. ವಿತ್ಥತನ್ತಿ ಪುಥುಲಂ. ಅಪ್ಪಿತನ್ತಿ ಘನಂ. ಸುವೀತನ್ತಿ ಸುಟ್ಠು ವೀತಂ ಸಬ್ಬಟ್ಠಾನೇಸು ಸಮಂ ಕತ್ವಾ ವೀತಂ. ಸುಪ್ಪವಾಯಿತನ್ತಿ ಸುಟ್ಠು ಪವಾಯಿತಂ ಸಬ್ಬಟ್ಠಾನೇ ಸಮಂ ಕತ್ವಾ ತನ್ತೇ ಪಸಾರಿತಂ. ಸುವಿಲೇಖಿತನ್ತಿ ಲೇಖನಿಯಾ ಸುಟ್ಠು ವಿಲಿಖಿತಂ. ಸುವಿತಚ್ಛಿತನ್ತಿ ಕೋಚ್ಛೇನ ಸುಟ್ಠು ವಿತಚ್ಛಿತಂ, ಸುವಿನಿದ್ಧೋತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೮೬೧. ಸುತ್ತವಡ್ಢನಪ್ಪಕಾರಂ ¶ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ದೀಘಾಯತಪ್ಪಿತತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ. ತೇನ ಚ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ತಸ್ಸ ವಚನೇನ ಆಯತಂ ವಾ ವಿತ್ಥತಂ ವಾ ಅಪ್ಪಿತಂ ವಾ ಕರೋತಿ, ಪಯೋಗೇ ದುಕ್ಕಟಂ, ಪಟಿಲಾಭೇನ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೪೩) ಏತಂ ಆಯತಾದಿತ್ತಯಮೇವ ವುತ್ತಂ. ಸುತ್ತವಡ್ಢನಕೇ ಕತೇತಿ ಏತ್ಥ ಅನನ್ತರಂ ವತ್ತಬ್ಬೇನ ‘‘ಪಯೋಗೇ ದುಕ್ಕಟಂ ಪಟಿಲಾಭೇನಾ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೇನ ಸಹ ಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ, ದಾಯಕೇಹಿ ತುಲಯಿತ್ವಾ ದಿನ್ನಪ್ಪಮಾಣತೋ ಸುತ್ತಂ ವಡ್ಢಿತುಂ ತೇನ ಕತೇನ ಸಬ್ಬೇನಾಪಿ ಪಯೋಗೇನ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ಪಟಿಲಾಭೇನ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಪಾಚಿತ್ತಿಯಞ್ಚ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೮೬೨. ಞಾತಕಾದೀನಂ ತನ್ತವಾಯೇಸು ಚೀವರೇ ವಿಕಪ್ಪಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿಂ ವಿನಿದ್ದಿಸೇತಿ ಯೋಜನಾ. ಅತ್ತನೋ ಧನೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪಯೋಜಿತೇಸೂ’’ತಿ ಸೇಸೋ, ತನ್ತವಾಯೇಸೂತಿ ಏತಸ್ಸ ವಿಸೇಸನಂ. ಅತ್ತನೋ ಧನೇನ ಪಯೋಜಿತೇಸು ತನ್ತವಾಯೇಸು ಚೀವರೇ ವಿಕಪ್ಪಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿಂ ವಿನಿದ್ದಿಸೇತಿ ಯೋಜನಾ, ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ಕಪ್ಪಿಯವತ್ಥುಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿನನ್ತೇಸು ವಿಕಪ್ಪಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಞ್ಞಸ್ಸತ್ಥಾಯ ವಿನನ್ತೇಸು ವಿಕಪ್ಪಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಸಹ ಪಾಠಸೇಸೇನ ಯೋಜನಾ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ.

೮೬೩. ಮಹಗ್ಘಂ ಕತ್ತುಕಾಮಿನೋ ತನ್ತವಾಯೇಹಿ ಅಪ್ಪಗ್ಘಂ ವಾಯಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿಂ ವಿನಿದ್ದಿಸೇತಿ ಯೋಜನಾ.

೮೬೪. ವಸ್ಸಂವುತ್ಥೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಉದ್ದಿಸ್ಸಾತಿ ಪುರಿಮಿಕಾಯ ವಸ್ಸೂಪಗತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ. ಪವಾರಣಾಯ ಪುಬ್ಬೇವ ಯಂ ಚೀವರಂ ದೀಯತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ‘‘ದಸಾಹಾನಾಗತಂ ಕತ್ತಿಕತೇಮಾಸಿಕಪುಣ್ಣಮ’’ನ್ತಿ ¶ (ಪಾರಾ. ೬೪೮) ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಂ ಮಹಾಪವಾರಣಾಉಪೋಸಥದಿವಸಸ್ಸ ಪುರೇತರಮೇವ ಪುಬ್ಬಕತ್ತಿಕಮಾಸಸ್ಸ ಜುಣ್ಹಪಕ್ಖಪಞ್ಚಮಿಯಂ ಯಂ ಚೀವರಂ ‘‘ಅಚ್ಚೇಕಚೀವರಂ ನಾಮ ಸೇನಾಯ ವಾ ಗನ್ತುಕಾಮೋ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ೬೪೯) ಪದಭಾಜನಾಗತೇಸು ಗಮಿಕಗಿಲಾನಗಬ್ಭಿನಿಅಭಿನವುಪ್ಪನ್ನಸದ್ಧಾದೀಸು ¶ ಅಞ್ಞತರೇನ ದೂತಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ವಾ ಅತ್ತನಾ ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಂ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ದಿಯ್ಯತೀತಿ. ತಂ ಹೋತಚ್ಚೇಕಚೀವರನ್ತಿ ತಂ ಅಚ್ಚಾಯಿಕಚೀವರಂ ನಾಮ ಹೋತಿ.

೮೬೫. ಪುರೇ ಪವಾರಣಾಯೇವಾತಿ ಮಹಾಪವಾರಣಾಯ ಪುರೇತರಮೇವ ಪಞ್ಚಮಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಸ್ಮಿಂ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ದಿವಸೇ. ಭಾಜೇತ್ವಾ ಯದಿ ಗಯ್ಹತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಯೇನಾ’’ತಿ ಚ ನ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ತೇನಾ’’ತಿ ಚ ಕರೋತಿ ಚೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸೋ ವಸ್ಸಚ್ಛೇದ’’ನ್ತಿ ಚ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ. ಭಾಜೇತ್ವಾ ಯದಿ ಯೇನ ಗಯ್ಹತಿ, ತೇನ ವಸ್ಸಚ್ಛೇದೋ ನ ಕಾತಬ್ಬೋ. ಸೋ ವಸ್ಸಚ್ಛೇದಂ ಕರೋತಿ ಚೇ, ತಂ ಭಾಜೇತ್ವಾ ಗಹಿತಚೀವರಂ ಸಙ್ಘಿಕಂ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ, ಛಿನ್ನವಸ್ಸೇನ ತಂ ಚೀವರಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸೇವ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೮೬೬. ‘‘ಅನ್ತೋಸಮಯಮೇವಾ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ಅಧಿಟ್ಠೇತೀ’’ತಿಆದೀಹಿ ಪದೇಹಿ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ಚೀವರಕಾಲಸಮಯೋ ನಾಮ ಅನತ್ಥತೇ ಕಥಿನೇ ವಸ್ಸಾನಸ್ಸ ಪಚ್ಛಿಮೋ ಮಾಸೋ, ಅತ್ಥತೇ ಕಥಿನೇ ಪಞ್ಚಮಾಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಸಮಯಬ್ಭನ್ತರೇಯೇವ ತಂ ಅಚ್ಚೇಕಚೀವರಂ.

೮೬೭. ಕಥಿನೇ ತು ಅನತ್ಥತೇತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಕಥಿನಂ ಅನತ್ಥತಂ, ತಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತು-ಸದ್ದೋ ವಿಸೇಸತ್ಥಜೋತಕೋ. ಅನಧಿಟ್ಠಾಯ ಅವಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಪರಿಹರೀಯತಿ ಏತ್ಥ ಅಚ್ಚೇಕಚೀವರನ್ತಿ ಪರಿಹಾರೋ, ಮಾಸೋ, ಏಕೋ ಚ ಸೋ ಮಾಸೋ ¶ ಚಾತಿ ಏಕಮಾಸೋ, ಪುಬ್ಬಕತ್ತಿಕಮಾಸಸ್ಸ ಪಾಟಿಪದದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಅಪರಕತ್ತಿಕಮಾಸಸ್ಸ ಪುಣ್ಣಮೀ, ಅಯಂ ಚೀವರಕಾಲಸಮಯೋತಿ ವುತ್ತೋ ಮಾಸೋ. ದಸನ್ನಂ ಅಹಾನಂ ಸಮಾಹಾರೋ ದಸಾಹಂ, ತಂ ಪರಮಂ ಅಧಿಕಂ ಏತಸ್ಸಾತಿ ದಸಾಹಪರಮೋ, ಮಾಸೋ. ‘‘ದಸಾಹಾನಾಗತಂ ಕತ್ತಿಕತೇಮಾಸಿಕಪುಣ್ಣಮ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೪೮) ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಪುಬ್ಬಕತ್ತಿಕಪುಣ್ಣಮಿಪರಿಯನ್ತದಸಾಹಾಧಿಕೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಥಿನೇ ಅನತ್ಥತೇ ತು ದಸಾಹಪರಮೋ ಏಕಮಾಸೋವ ತಸ್ಸ ಅಚ್ಚಾಯಿಕವತ್ಥಸ್ಸ ಪರಿಹಾರೋ ಮತೋತಿ ಯೋಜನಾ.

೮೬೮. ಅತ್ಥತೇ ಕಥಿನೇತಿ ಕಥಿನತ್ಥತವಿಹಾರೇತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತಸ್ಸ ಅಚ್ಚಾಯಿಕವತ್ಥಸ್ಸಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ದಸಾಹಪರಮಾ ಪಞ್ಚ ಮಾಸಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅನತ್ಥತಕಥಿನೇ ವಿಹಾರೇ ಯಥಾವುತ್ತಚೀವರಕಾಲಸಮಯಸಙ್ಖಾತವಸ್ಸಾನಾವಸಾನಮಾಸೋ ಚ ಕಥಿನುದ್ಧಾರದಿವಸಸಙ್ಖಾತಪಚ್ಛಿಮಕತ್ತಿಕಕಾಳಪಕ್ಖಪಾಟಿಪದತೋ ಯಾವ ಫಗ್ಗುನಮಾಸಪುಣ್ಣಮೀ, ತಾವ ಹೇಮನ್ತಾ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸಾ ಚಾತಿ ಪಞ್ಚ ಮಾಸಾ. ಪಕಾಸಿತಾತಿ ‘‘ಅನತ್ಥತೇ ಕಥಿನೇ ವಸ್ಸಾನಸ್ಸ ಪಚ್ಛಿಮೋ ಮಾಸೋ, ಅತ್ಥತೇ ಕಥಿನೇ ಪಞ್ಚ ಮಾಸಾ’’ತಿ ¶ (ಪಾರಾ. ೬೪೯) ದೀಪಿತಾ. ದಸಾಹಪರಮಾತಿ ವುತ್ತತ್ಥೋಯೇವ. ಅತ್ಥತೇ ಕಥಿನೇ ದಸಾಹಪರಮಾ ಪಞ್ಚ ಮಾಸಾ ತಸ್ಸ ಅಚ್ಚಾಯಿಕವತ್ಥಸ್ಸ ಪರಿಹಾರೋ ಕಾಲೋತಿ ಮುನಿನ್ದೇನ ಪಕಾಸಿತಾತಿ ಯೋಜನಾ.

ಅಯಮುಭಯತ್ಥ ವುತ್ತಾ ದಸಾಹಪರಮತಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಅನತ್ಥತೇ ಕಥಿನೇ ಏಕಾದಸದಿವಸಾಧಿಕೋ ಮಾಸೋ, ಅತ್ಥತೇ ಕಥಿನೇ ಏಕಾದಸದಿವಸಾಧಿಕಾ ಪಞ್ಚ ಮಾಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೫೦) ವುತ್ತಪಾಠೇನ ಯಥಾ ನ ವಿರುಜ್ಝತಿ, ತಥಾ ವಿಚಾರೇತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಾ. ಏವಞ್ಹಿ ಪಾಠೇ ಸತಿ ನ ವಿರುಜ್ಝತಿ –

‘‘ತಸ್ಸಚ್ಚಾಯಿಕವತ್ಥಸ್ಸ ¶ , ಕಥಿನೇ ತು ಅನತ್ಥತೇ;

ಅತ್ಥತೇ ಕಥಿನೇ ತಸ್ಸ, ಪಞ್ಚ ಮಾಸಾ ಪಕಾಸಿತಾ;

ಪರಿಹಾರೋ ದಿನೇನೇಕಾ-ದಸಾಹಪರಮಾ ಪನಾ’’ತಿ.

೮೬೯. ಪಠಮೇನ ಕಥಿನೇನಾತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಅಕ್ರಿಯಂ ಅಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ. ಅಕ್ರಿಯನ್ತಿ ಅನ್ತೋಸಮಯೇ ಅಧಿಟ್ಠಾನಾದಿಅಕರಣಂ.

೮೭೦-೧. ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಸಾಸಙ್ಕಸಮ್ಮತೇ ಸಪ್ಪಟಿಭಯೇ ಆರಞ್ಞಕಸೇನಾಸನೇ ವಸನ್ತಂ ಭಿಕ್ಖುಮಾಹ. ಯಥಾಹ ‘‘ಯಾನಿ ಖೋ ಪನ ತಾನಿ ಆರಞ್ಞಕಾನಿ ಸೇನಾಸನಾನಿ ಸಾಸಙ್ಕಸಮ್ಮತಾನಿ ಸಪ್ಪಟಿಭಯಾನಿ, ತಥಾರೂಪೇಸು ಭಿಕ್ಖು ಸೇನಾಸನೇಸು ವಿಹರನ್ತೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೫೩). ಪುಬ್ಬಕತ್ತಿಕಪುಣ್ಣಮಂ ವಸಿತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಪುಬ್ಬಕತ್ತಿಕಪುಣ್ಣಮಾ ನಾಮ ಅಸ್ಸಯುಜಮಾಸಸ್ಸ ಜುಣ್ಹಪಕ್ಖಪನ್ನರಸೀ, ಏತ್ಥ ಪನ ಸಹಚರಿಯನಯೇನ ತದುಪಲಕ್ಖಿತಾ ಪುರಿಮಿಕಾ ತಯೋ ವಸ್ಸಾನಮಾಸಾ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ಪುಣ್ಣಮನ್ತಿ ಏತ್ಥ ವಾಸಕಿರಿಯಾಯ ಅಚ್ಚನ್ತಸಂಯೋಗೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ. ಪುರಿಮಿಕಾಯ ವಸ್ಸಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಅಚ್ಛಿನ್ನವಸ್ಸೋ ಹುತ್ವಾ ತಯೋ ಮಾಸೇ ವಸಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಯೋ ವಸ್ಸಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಯಾವ ಪಠಮಕತ್ತಿಕಪುಣ್ಣಮಂ ವಸತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೫೩-೬೫೪).

‘‘ಚೀವರ’’ನ್ತಿ ತಿಣ್ಣಂ ಚೀವರಾನಂ ಅಞ್ಞತರಂ ವುಚ್ಚತಿ. ಗಾಮೇ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ, ಏತ್ಥ ‘‘ಕತ್ತಿಕಪುಣ್ಣಮ’’ನ್ತಿ ¶ ಚ ‘‘ಆಕಙ್ಖಮಾನೋ’’ತಿ ಚ ಸೇಸೋ, ಅಪರಕತ್ತಿಕಮಾಸೇ ಕತ್ತಿಕಚೋರಭಯೇನ ಚೀವರಂ ಪಟಿಸಾಮೇತುಕಾಮೋ ಭಿಕ್ಖು ಆರಞ್ಞಕಸೇನಾಸನಸ್ಸ ಸಾಮನ್ತಾ ಗೋಚರಗಾಮೇ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾಹ ‘‘ಉಪವಸ್ಸಂ ¶ ಖೋ ಪನ ಕತ್ತಿಕಪುಣ್ಣಮಂ…ಪೇ… ಆಕಙ್ಖಮಾನೋ ತಿಣ್ಣಂ ಚೀವರಾನಂ ಅಞ್ಞತರಂ ಚೀವರಂ ಅನ್ತರಘರೇ ನಿಕ್ಖಿಪೇಯ್ಯಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೫೩).

‘‘ಸಮನ್ತಾ ಗೋಚರಗಾಮೇ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ಅನ್ತರಘರೇ ನಿಕ್ಖಿಪೇಯ್ಯಾತಿ ಸಮನ್ತಾ ಗೋಚರಗಾಮೇ ನಿಕ್ಖಿಪೇಯ್ಯಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೫೪) ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತತ್ತಾ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಅಪರಕತ್ತಿಕಮಾಸೇ’’ತಿ ಚ ‘‘ಕತ್ತಿಕಪುಣ್ಣಮನ್ತಿ ಕತ್ತಿಕಚಾತುಮಾಸಿನೀ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೫೪) ಪದಭಾಜನಿಯವಸೇನ ವುತ್ತಂ. ಇಧಾಪಿ ಹಿ ‘‘ಕತ್ತಿಕಪುಣ್ಣಮ’’ನ್ತಿ ಅಪರಕತ್ತಿಕಜುಣ್ಹಪಕ್ಖಪನ್ನರಸಿಯಾ ವುಚ್ಚಮಾನಾಯಾಪಿ ಸಹಚರಿಯನಯೇನ ತಂಸಹಚರಿತೋ ಚತುತ್ಥೋ ಮಾಸೋ ವುತ್ತೋ.

ಏತ್ತಾವತಾ ಪುರಿಮಿಕಾಯ ವಸ್ಸಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಮಹಾಪವಾರಣಾಯ ಪವಾರೇತ್ವಾ ವುತ್ತಲಕ್ಖಣೇ ಆರಞ್ಞಕಸೇನಾಸನೇ ವಸನ್ತಸ್ಸ ಆರಞ್ಞಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಚ್ಛಿಮಕತ್ತಿಕಮಾಸೇ ಕತ್ತಿಕಚೋರಭಯೇ ಸತಿ ತಿಣ್ಣಂ ಚೀವರಾನಂ ಅಞ್ಞತರಂ ಗೋಚರಗಾಮೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಆರಞ್ಞಕಙ್ಗಂ ಪೂರಯತೋ ಚೀವರೇನ ವಿಪ್ಪವಾಸೋ ತಸ್ಮಿಂ ಮಾಸೇ ನ ಹೋತೀತಿ ಅನುಞ್ಞಾತಭಾವೋ ದೀಪಿತೋ. ತದೇವ ಪಕಾಸೇತುಂ ನಿಕ್ಖೇಪೋಪಾಯಸನ್ದಸ್ಸನಮುಖೇನ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಕತ್ತಿಕೇಯೇವ ಮಾಸಸ್ಮಿಂ…ಪೇ… ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ.

ಇದಾನಿ ಅಸ್ಮಿಂಯೇವ ಮಾಸೇ ತತೋ ಅಞ್ಞತ್ಥ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಕೇನಚಿ ಕರಣೀಯೇನ ಗಚ್ಛತೋ ಗಾಮೇ ಠಪಿತೇನ ತೇನ ಚೀವರೇನ ವಿಪ್ಪವಸತೋ ನಿದ್ದೋಸಭಾವಂ ಅನುಜಾನನ್ತೇನ ಭಗವತಾ ‘‘ಸಿಯಾ ಚ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ…ಪೇ… ತೇನ ಚೀವರೇನ ವಿಪ್ಪವಸಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೫೩) ವುತ್ತಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಪಚ್ಚಯೇ…ಪೇ… ಸಮ್ಮುತಿ’’ನ್ತಿ. ಪಚ್ಚಯೇ ಸತಿ ತಾದಿಸೇತಿ ‘‘ಸಿಯಾ ಪಚ್ಚಯೋ, ಸಿಯಾ ಕರಣೀಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೫೪) ವಚನತೋ ತಾದಿಸೇ ಕಿಚ್ಚೇ ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಛಾರತ್ತಪರಮನ್ತಿ ಛ ರತ್ತಿಯೋ ಪರಮಾ ಯಸ್ಸ ವಾಸಕಮ್ಮಸ್ಸ ತಂ ಛಾರತ್ತಪರಮಂ, ಕಿರಿಯಾವಿಸೇಸನಂ, ಛಾರತ್ತಪರಮಂ ವಾಸಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ತೇನ ವಿನಾ ವಸಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಗಾಮೇ ನಿಕ್ಖಿತ್ತೇನ ತೇನ ಚೀವರೇನ ವಿನಾ ತಮ್ಹಾ ಆವಾಸಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ವಸಿತಬ್ಬಂ. ತದೇವ ¶ ಪಾಕಟಂ ಕಾತುಂ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಅಞ್ಞತ್ಥೇವ ವಸನ್ತಸ್ಸ, ಛಾರತ್ತಪರಮಂ ಮತ’’ನ್ತಿ.

ತತೋತಿ ಛಾರತ್ತತೋ. ಉತ್ತರಿ ವಸತೋತಿ ಸತ್ತಮಂ ಅರುಣಂ ಉಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ವಸನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾಹ ¶ ‘‘ತತೋ ಚೇ ಉತ್ತರಿ ವಿಪ್ಪವಸೇಯ್ಯಾತಿ ಸತ್ತಮೇ ಅರುಣುಗ್ಗಮನೇ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೫೪). ದೋಸೋತಿ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ. ‘‘ವಿನಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸಮ್ಮುತಿ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ಉದೋಸಿತಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಅನುಪಞ್ಞತ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ ಕೋಸಮ್ಬಿಯಂ ಗಿಲಾನಭಿಕ್ಖುನೋ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ಗಿಲಾನಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ತಿಚೀವರೇನ ಅವಿಪ್ಪವಾಸಸಮ್ಮುತಿಂ ದಾತು’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೭೩) ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ ಗಿಲಾನಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸಙ್ಘೇನ ಞತ್ತಿದುತಿಯಾಯ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಪುರಿಮಮೇವ ಯಾ ಅವಿಪ್ಪವಾಸಸಮ್ಮುತಿ ದಿನ್ನಾ, ತಂ ವಿನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತೇನ ಲದ್ಧಸಮ್ಮುತಿಕೇನ ಯಾವ ರೋಗೋ ವೂಪಸಮ್ಮತಿ, ತಾವ ಚಿರಮ್ಪಿ ತೇನ ಚೀವರೇನ ವಿನಾ ವಸಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಅಞ್ಞತ್ರ ಭಿಕ್ಖುಸಮ್ಮುತಿಯಾತಿ ಯಾ ಉದೋಸಿತಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಕೋಸಮ್ಬಕಸಮ್ಮುತಿ ಅನುಞ್ಞಾತಾ, ತಸ್ಸಾ ಸಮ್ಮುತಿಯಾ ಅಞ್ಞತ್ರ. ಸಚೇ ಸಾ ಲದ್ಧಾ ಹೋತಿ, ಛಾರತ್ತಾತಿರೇಕಮ್ಪಿ ವಿಪ್ಪವಸಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೫೩-೬೫೪).

೮೭೨-೩. ಚೀವರನಿಕ್ಖೇಪಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಕತ್ತಿಕೇಯೇವ…ಪೇ… ಪಕಾಸಿತೋ’’ತಿ. ಕತ್ತಿಕೇಯೇವ ಮಾಸಸ್ಮಿನ್ತಿ ಚತುನ್ನಂ ವಸ್ಸಾನಾನಂ ಮಾಸಾನಂ ಪಚ್ಛಿಮೇ ಕತ್ತಿಕಮಾಸೇಯೇವ ಇದಮೇಕಙ್ಗಂ. ಪಠಮಾಯ ಪವಾರಿತೋತಿ ದುತಿಯಮಙ್ಗಂ, ಇಧ ಪಠಮಾಯ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕಾಯ ವಸ್ಸಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಪವಾರಿತೋತಿ ಯೋಜನಾ, ಮಹಾಪವಾರಣಾಯ ಪವಾರಿತೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಪುರಿಮಿಕಾಯ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಮಹಾಪವಾರಣಾಯ ಪವಾರಿತೋ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೫೩-೬೫೪). ಪಚ್ಛಿಮೇನ ಪಮಾಣೇನ ಯುತ್ತೇತಿ ತತಿಯಮಙ್ಗಂ. ಸೇನಾಸನೇತಿ ಏತಸ್ಸ ವಿಸೇಸನಂ. ಇಹ ಆರಞ್ಞಕಸೇನಾಸನಸ್ಸ ಪಚ್ಛಿಮಪ್ಪಮಾಣಂ ¶ ನಾಮ ಪಾಕಾರೇನ ವಾ ವತಿಯಾ ವಾ ಪರಿಖಾಯ ವಾ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಗಾಮಸ್ಸ ಇನ್ದಖೀಲಸಙ್ಖಾತಗಾಮದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕುಮ್ಮಾರತೋ ವಾ ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಗಾಮಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖೇಪಾರಹಟ್ಠಾನಸಙ್ಖಾತೇ ಪರಿಯನ್ತಗೇಹಸ್ಸ ಉಪಚಾರೇ ಠಿತಸ್ಸ ಥಾಮಮಜ್ಝಿಮಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಬಲಪ್ಪಮಾಣೇನ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಲೇಡ್ಡುಪಾತದ್ವಯತೋ ವಾ ಪಟ್ಠಾಯ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಸಪರಿಕ್ಖೇಪಂ ವಾ ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಯಸ್ಸಂ ದಿಸಾಯಂ ಗಾಮೋ ಹೋತಿ, ತತ್ಥ ಗಾಮಪರಿಯನ್ತಸೇನಾಸನಂ ವಾ ಚೇತಿಯಂ ವಾ ಬೋಧಿಂ ವಾ ಅವಧಿಂ ಕತ್ವಾ ವಿಹಾರಗಮನೀಯೇನ ಪಕತಿಮಗ್ಗೇನ ವಿದತ್ಥಿಗಮ್ಭೀರಂ ಆರೋಪಿತೇನ ಆಚರಿಯಧನುನಾ ಪಮಿತಪಞ್ಚಧನುಸತಪಮಾಣದೂರನ್ತಿ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ಸಾಸಙ್ಕಸಮ್ಮತೇತಿ ಚತುತ್ಥಮಙ್ಗಂ, ‘‘ಇಹ ಸಪ್ಪಟಿಭಯೇ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ‘‘ಸಾಸಙ್ಕಸಮ್ಮತಾನಿ ಸಪ್ಪಟಿಭಯಾನೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೫೩) ಹಿ ಪಾಳಿ. ಇದಂ ದ್ವಯಮ್ಪಿ ‘‘ಸೇನಾಸನೇ’’ತಿ ಏತಸ್ಸ ವಿಸೇಸನಂ. ಆರಾಮಆರಾಮೂಪಚಾರೇಸು ಚೋರಾನಂ ನಿಸಿನ್ನಸಯಿತಟ್ಠಿತಭುತ್ತಪೀತಟ್ಠಾನಾದೀನಂ ದಿಸ್ಸಮಾನತಾಯ ಆಸಙ್ಕಾಸಹಿತೇ ತತ್ಥೇವ ಆರಾಮಾದೀಸು ಪಹಟಮಾರಿತವಿಲುತ್ತಮನುಸ್ಸಾನಂ ದಿಸ್ಸಮಾನತಾಯ ವಿಸೇಸೇನ ಸಹಭಯತಾಯ ¶ ಸಪ್ಪಟಿಭಯೇ ಆರಞ್ಞಕೇ ಸೇನಾಸನೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಸನ್ತೋ ಭಿಕ್ಖು. ವಸನ್ತೋವಾತಿ ಏತ್ಥ ಏವಕಾರೋ ಅಟ್ಠಾನಪ್ಪಯುತ್ತೋ. ತಸ್ಮಾ ತತೋ ಆನೇತ್ವಾ ಚತುರಙ್ಗಸಮಾಯೋಗೇ ಏವಾತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ. ಚತುರಙ್ಗಸಮಾಯೋಗೇ ಏವಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತಾನಂ ಚತುನ್ನಂ ಅಙ್ಗಾನಂ ಸಮಾಯೋಗೇ ಸನ್ನಿಪಾತೇ ಸತಿ ಏವ. ಏತ್ಥ ಏವಕಾರೇನ ತಸ್ಸ ಅಙ್ಗಸ್ಸ ಅಭಾವೇ ಅಲಬ್ಭಮಾನತಂ ದೀಪೇತಿ. ಪಕಾಸಿತೋತಿ ‘‘ತತ್ರಾಯಂ ಅಙ್ಗಸಮ್ಪತ್ತೀ’’ತಿಆದಿಕಾಯ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೫೩-೬೫೪) ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ವುತ್ತೋ.

೮೭೪. ತಂ ಚೀವರಂ. ಮಾಸಮೇಕನ್ತಿ ವಸ್ಸಾನಸ್ಸ ಪಚ್ಛಿಮಮಾಸಸಙ್ಖಾತಂ ಏಕಂ ಮಾಸಂ. ಯೋ ಗಾಮೋ ಸಚೇ ಪುರಿಮಬದ್ಧಾಯ ಅವಿಪ್ಪವಾಸಸೀಮಾಯ ¶ ಅನ್ತೋ ಹೋತಿ, ತತ್ಥ ಮಾಸತೋ ಅತಿರೇಕಮ್ಪಿ ಠಪೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ (ವಜಿರ. ಟೀ. ಪಾರಾಜಿಕ ೬೫೩ ಅತ್ಥತೋ ಸಮಾನಂ) ವಜಿರಬುದ್ಧಿತ್ಥೇರೇನ ವುತ್ತಂ.

೮೭೫. ಅಞ್ಞತ್ಥೇವಾತಿ ಯಸ್ಸ ಆರಞ್ಞಕಸೇನಾಸನಸ್ಸ ಗೋಚರಗಾಮೇ ಚೀವರಂ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ, ತತೋ ಆರಞ್ಞಕಸೇನಾಸನತೋ ಬಹಿ ಏವ. ಅಯಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋತಿ ‘‘ಯಂ ಗಾಮ’’ನ್ತಿಆದಿಕಾಯ ದಿಯಡ್ಢಗಾಥಾಯ ಪಟಿಪಾದಿತತ್ಥದ್ವಯಸಙ್ಖಾತೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಸಾಸಙ್ಕಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ. ಏವಂ ಇಮಿನಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ‘‘ಚೀವರೇನ ವಿನಾ ಕತ್ತಿಕಮಾಸೇ ಅರಞ್ಞೇ ವಸೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ ‘‘ಛಾರತ್ತಪರಮಂ ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ತೇನ ಚೀವರೇನ ವಿಪ್ಪವಸಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೫೩) ಇಮಿನಾ ಗೋಚರಗಾಮೇ ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಆರಞ್ಞಕಾವಾಸೇ ವಸಿತ್ವಾ ಕೇನಚಿ ಕರಣೀಯೇನ ತತೋ ಆವಾಸತೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಬಹಿ ವಸತೋ ದಿವಸಪರಿಚ್ಛೇದಸ್ಸ ವಿಞ್ಞಾಯಮಾನತ್ತಾಯೇವಾಹ ‘‘ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೋ ಪಕಾಸಿತೋ’’ತಿ.

೮೭೬. ‘‘ಸಚೇ ಗೋಚರಗಾಮತೋ ಪುರತ್ಥಿಮಾಯ ದಿಸಾಯ ಸೇನಾಸನಂ, ಅಯಞ್ಚ ಪಚ್ಛಿಮಂ ದಿಸಂ ಗತೋ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೫೬) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಕಥಿತನಿಯಾಮೇನ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಸೇನಾಸನಮಥಾಗನ್ತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ. ಸೇನಾಸನನ್ತಿ ಅತ್ತನಾ ನಿವುತ್ಥಂ ಆರಞ್ಞಕಸೇನಾಸನಂ. ಆಗನ್ತ್ವಾತಿ ಬಹಿ ಗತಟ್ಠಾನತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ. ಗೋಚರಗಾಮೇ ಚೀವರಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ತತೋ ಪುರತ್ಥಿಮಾಯ ದಿಸಾಯ ಆರಞ್ಞಕಸೇನಾಸನೇ ವಿಹರತೋ ವಿಹಾರಾ ನಿಕ್ಖಮ್ಮ ತತೋ ಗೋಚರಗಾಮತೋ ಪಚ್ಛಿಮದಿಸಾಯ ದೂರಟ್ಠಾನಂ ಗತಸ್ಸ ಆಗತಟ್ಠಾನತೋ ತಂ ಸೇನಾಸನಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ವಿದೂರತ್ತಾ ಸತ್ತಮಂ ಅರುಣಂ ಉಟ್ಠಾಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಕಿಂ ವಿಹಿತನ್ತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಯೋಜನಾ.

೮೭೭. ಗಾಮಸೀಮಮ್ಪಿ ¶ ವಾಗನ್ತ್ವಾತಿ ಯತ್ಥ ಚೀವರಂ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ, ತಂ ಗಾಮಸೀಮಮ್ಪಿ ಪುರಾರುಣಾಯೇವ ಆಗನ್ತ್ವಾ. ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚೀತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೫೬) ಸಭಾದೇವಾಲಯದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕಾದೀಸು ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಕಪ್ಪಿಯಟ್ಠಾನೇ ¶ . ‘‘ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚೀ’’ತಿ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ತಸ್ಸಾ ಗಾಮಸೀಮಾಯ ಅನ್ತೋ ಆರಞ್ಞಕಙ್ಗಾರಕ್ಖನಾರಹಂ ದೂರಟ್ಠಾನಂ ಲದ್ಧಂ ಚೇ, ಅಙ್ಗಭೇದಂ ಅಕತ್ವಾ ತತ್ಥ ಅರುಣಂ ಉಟ್ಠಾಪೇತಬ್ಬಂ. ಧುತಙ್ಗೇ ವಿಜ್ಜಮಾನೇಪಿ ಆಪತ್ತಿಂ ಅನಾಪಜ್ಜಿತುಂ ಅನ್ತೋಗಾಮೇಪಿ ಅರುಣಂ ಉಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಚೀವರಪವತ್ತಿಯೇವ ಞಾತಬ್ಬಾ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಗಾಮಸೀಮಮ್ಪಿ ಓಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸಭಾಯಂ ವಾ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ವಾ ವಸಿತ್ವಾ ಚೀವರಪ್ಪವತ್ತಿಂ ಞತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೫೬).

೮೭೮. ಏವಞ್ಚಾಪಿ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋತಿ ಅಙ್ಗಭೇದಂ ಅಕತ್ವಾ, ಕತ್ವಾ ವಾ ಅನ್ತೋಗಾಮಸೀಮಾಯ ಅರುಣಂ ಉಟ್ಠಾಪೇತುಮ್ಪಿ ಗನ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ. ಞತ್ವಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಚೀವರಸ್ಸ ಠಪಿತಟ್ಠಾನಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ. ತತ್ಥೇವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಠಿತೋ’’ತಿ ಲಬ್ಭತಿ. ಖಿಪ್ಪನ್ತಿ ಸೀಘಂ, ಪುರಾರುಣಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಅತಿರೇಕೇ ಠಾನೇತಿ ಯೋಜನಾ, ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಅತಿರೇಕಚೀವರಟ್ಠಾನೇ ಠಸ್ಸತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೫೬), ‘‘ಅತಿರೇಕಚೀವರಟ್ಠಾನೇ ತಿಟ್ಠತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೮೭೯. ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತೀತಿ ಸತ್ತಮಅರುಣುಟ್ಠಾನತೋ ಪುರೇತರಮೇವ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ದೇತಿ. ಉಪರಿಪಿ ಏವಮೇವ ವತ್ತಬ್ಬಂ.

೮೮೦. ಸಾಸಙ್ಕಸಮ್ಮತೇ ಏವಂನಾಮಕೇ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಸಮುಟ್ಠಾನಾದಯೋ ಸಬ್ಬೇ ತೇನ ದುತಿಯೇನ ಕಥಿನೇನ ಸಮಾ ಇತಿ ಮುನಿನ್ದೇನ ಮತಾ ಅನುಮತಾ ಅನುಞ್ಞಾತಾತಿ ಯೋಜನಾ.

೮೮೧. ಜಾನನ್ತಿ ‘‘ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದೇಮಾ’’ತಿ ವಚನೇನ ಪರಿಣಾಮಿತಭಾವಂ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಆಕಾರೇನ ಜಾನನ್ತೋ. ಯಥಾಹ ಪದಭಾಜನೇ ¶ ‘‘ಸಾಮಂ ವಾ ಜಾನಾತೀ’’ತಿಆದಿ (ಪಾರಾ. ೬೫೯). ಪರಿಣತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ಪರಿಣತಂ ನಾಮ ‘ದಸ್ಸಾಮ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ವಾಚಾ ಭಿನ್ನಾ ಹೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತನಿಯಾಮೇನ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪರಿಣತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಲಾಭನ್ತಿ ಲಭಿತಬ್ಬಂ ಚೀವರಾದಿ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ. ಯಥಾಹ ‘‘ಲಾಭೋ ನಾಮ ಚೀವರಪಿಣ್ಡಪಾತಸೇನಾಸನಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಭೇಸಜ್ಜಪರಿಕ್ಖಾರಾ, ಅನ್ತಮಸೋ ಚುಣ್ಣಪಿಣ್ಡೋಪಿ ದನ್ತಕಟ್ಠಮ್ಪಿ ದಸಿಕಸುತ್ತಮ್ಪೀ’’ತಿ. ಅತ್ತನೋ ಪರಿಣಾಮೇಯ್ಯಾತಿ ‘‘ಬಹೂ ಆವುಸೋ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಾಯಕಾ, ಬಹೂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಭತ್ತಾ, ಮಯಂ ತುಮ್ಹೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ತುಮ್ಹೇ ಸಮ್ಪಸ್ಸನ್ತಾ ಇಧ ವಿಹರಾಮ. ತುಮ್ಹೇ ಚೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ನ ದಸ್ಸಥ, ಅಥ ಕೋ ಚರಹಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದಸ್ಸತಿ. ದೇಥಾವುಸೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಇಮಾನಿ ಚೀವರಾನೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೫೭) ಪಾಳಿಯಾ ¶ ಆಗತನಯೇನ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಣಾಮೇಯ್ಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತಸ್ಸ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪಯೋಗೇ ದುಕ್ಕಟಂ, ಪಟಿಲಾಭೇನಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯನ್ತಿ ಇದಂ ಪರಿಣತೇ ಪರಿಣತಸಞ್ಞಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ವೇಮತಿಕಸ್ಸ ಪನ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತಿ. ಯಥಾಹ ‘‘ಪರಿಣತೇ ವೇಮತಿಕೋ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಣಾಮೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ. ಅಪರಿಣತಸಞ್ಞಿನೋ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಯಥಾಹ ‘‘ಪರಿಣತೇ ಅಪರಿಣತಸಞ್ಞೀ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಣಾಮೇತಿ, ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ.

೮೮೨. ‘‘ಅಞ್ಞಸ್ಸ ದೇಹೀ’’ತಿ ಸಚೇ ಪರಿಣಾಮೇತೀತಿ ತಥಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪರಿಣತಭಾವಂ ಜಾನನ್ತೋ ‘‘ಅಞ್ಞಸ್ಸ ದೇಹೀ’’ತಿ ಯದಿ ಪರಿಣಾಮೇತಿ. ಸುದ್ಧಿಕಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯನ್ತಿ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಬ್ಬವತ್ಥುರಹಿತಂ ಕೇವಲಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಮತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನಾತಿ ಸವಾಸನಾನವಸೇಸಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನೇನ ಪರಿಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ಭಗವತಾ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯಮುದೀರಿತನ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯೇಸು ಅಟ್ಠಮಸ್ಸ ಸಹಧಮ್ಮಿಕವಗ್ಗಸ್ಸ ಅವಸಾನೇ ‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಜಾನಂ ಸಙ್ಘಿಕಂ ಲಾಭಂ ಪರಿಣತಂ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಪರಿಣಾಮೇಯ್ಯ, ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ೪೯೦) ದೇಸಿತಂ.

೮೮೩. ಏಕಂ ¶ ಚೀವರನ್ತಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪರಿಣತಚೀವರತೋ ಏಕಂ ಚೀವರಂ. ಚೀವರಂ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ವಾ-ಸದ್ದೋ ಪಚ್ಚಯನ್ತರವಿಕಪ್ಪತ್ಥೋ. ವಾ ಪನಾತಿ ಏತ್ಥ ವಾ-ಸದ್ದೋ ಅತ್ಥವಿಕಪ್ಪತ್ಥೋ. ಏಕಂ ಚೀವರಂ ವಾ ಅಞ್ಞಂ ವಾ ಪಚ್ಚಯಂ ಪರಸ್ಸ, ಏಕಂ ಪನ ಅತ್ತನೋ ವಾ ಪರಿಣಾಮೇಯ್ಯ ಚೇತಿ ಯೋಜನಾ. ಸದ್ಧಿನ್ತಿ ಏಕತೋ, ಏಕಕ್ಖಣೇತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ದ್ವೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯೋ ಸದ್ಧಿಂ ಸಿಯುನ್ತಿ ಯೋಜನಾ, ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಪರಿಣಾಮನೇನ ಸುದ್ಧಪಾಚಿತ್ತಿಯಞ್ಚ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಣಾಮನೇನ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಪಾಚಿತ್ತಿಯಞ್ಚಾತಿ ದ್ವೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯೋ ಏಕಕ್ಖಣೇ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೮೮೪. ಪರಿಣಾಮೇತ್ವಾ ಠಪಿತೇ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ದಿನ್ನೇ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಸಙ್ಘಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ. ‘‘ಪರಾಜಯೋ’’ತಿ ಇದಂ ಪಾದಪ್ಪಹೋನಕಂ ವತ್ಥುಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಯಥಾವತ್ಥುವಸೇನ ಪನ ದುಕ್ಕಟಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾಪಿ ವತ್ತಬ್ಬಾ.

೮೮೫. ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಚೇತಿಯಸ್ಸ ಪೋಣಂ ಪರಿಣತಂ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಚೇತಿಯಸ್ಸ ವಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾಪಿ ಪನ ಪರಿಣಾಮೇಯ್ಯಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸಾತಿ ಪದದ್ವಯೇಪಿ ಏವಮೇವ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪರಿಣತಂ ಅಞ್ಞಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಚೇತಿಯಸ್ಸ ವಾ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾ ಪರಿಣಾಮೇತಿ ¶ , ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ (ಪಾಚಿ. ೪೯೨). ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಪೋಣಂ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಪರಿಣಾಮೇಯ್ಯಾತಿ.

೮೮೬. ಇಮಸ್ಸ ಸಬ್ಬಸತ್ತವಿಸಯತಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಯೋ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ.

೮೮೭. ಇದಂ ಪರಿಣತಸಿಕ್ಖಾಪದಂ. ತಿಸಮುಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಕಾಯಚಿತ್ತವಾಚಾಚಿತ್ತಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾತೇಹಿ ತೀಹಿ ಸಚಿತ್ತಕಸಮುಟ್ಠಾನೇಹಿ ಸಮುಟ್ಠಾನತೋ ತಿಸಮುಟ್ಠಾನಂ. ಪರಿಣಾಮನಪಚ್ಚಯಾ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬತೋ ಕ್ರಿಯಂ. ಸಙ್ಘಾದೀನಂ ಪರಿಣತನ್ತಿಸಞ್ಞಾಯ ಅಭಾವೇನ ¶ ವಿಮುಚ್ಚನತೋ ಸಞ್ಞಾವಿಮೋಕ್ಖಂ. ಕಾಯವಿಞ್ಞತ್ತಿವಚೀವಿಞ್ಞತ್ತೀಹಿ ಪರಿಣಾಮೇತಬ್ಬತೋ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ ವಚೀಕಮ್ಮಂ.

೮೮೮. ಯೇ ಇಮಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ತರನ್ತಿ, ತೇ ಪಞ್ಞತ್ತಿಮಹಾಸಮುದ್ದಂ ತರನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಪಞ್ಞತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಂ ವಿನಯಪಿಟಕಮೇವ ಮಹಾಸಮುದ್ದೋ ವಿಯಾತಿ ಪಞ್ಞತ್ತಿಮಹಾಸಮುದ್ದೋ, ತಂ. ಏವಂ ಸಮುದಾಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತದವಯವೇ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ನೇಕಾ’’ತಿಆದಿ. ನೇಕಾನಿ ನಾನಪ್ಪಕಾರಾನಿ ವತ್ತಾನಿ ಸೇನಾಸನವತ್ತಾದೀನಿ ಖನ್ಧಕಾಗತಾನಿ ಉಗ್ಗಾ ಉತ್ತುಙ್ಗಾ ತರಙ್ಗಮಾಲಾ ಮಹಾವೀಚಿಪರಮ್ಪರಾ ಯಸ್ಸಾತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ, ನಾನಪ್ಪಕಾರಖನ್ಧಕವತ್ತಸಙ್ಖಾತಮಹಾತರಙ್ಗಪರಮ್ಪರಾಯ ಸಜ್ಜಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೀಲಂ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಾದಿಕಮೇವ ಅನ್ತೋ ವೇಲಾವಲಯೋ ಯಸ್ಸ ಸೋ ಸೀಲನ್ತೋ, ತಂ, ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸೀಲಾದಿಚತುಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸೀಲಮೇವ ಪಟಿಪಾದೇತಬ್ಬತಾಯ ಅನ್ತಂ ವೇಲಾವಲಯಭೂತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಆಪತ್ತಿಯೋ ಸತ್ತಾಪತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧಾ, ಸೀಲಾಚಾರದಿಟ್ಠಿಆಜೀವವಿಪತ್ತಿಯೋ ಚ ಗಾಹಕಾ ಮಕರಾದಯೋ ಯಸ್ಸಾತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ, ಸೀಲಾಚಾರಾಜೀವದಿಟ್ಠಿಸಮ್ಪತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಮುದುಸತ್ತನಾಸಕಆಪತ್ತಿವಿಪತ್ತಿಸಙ್ಖಾ- ತಮಾತಙ್ಗಮಕರಾದಿಚಣ್ಡಸತ್ತವನ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏವಂ ಅಯಂ ಗಾಥಾ ಸಮುದಾಯಾವಯವಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸಮೇವ ರೂಪಕಾಲಙ್ಕಾರೇನ ವಿರಚಿತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ.

ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೮೮೯. ಏವಂ ¶ ನಾತಿವಿತ್ಥಾರಸಙ್ಖೇಪತೋ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತದನನ್ತರಂ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಕಣ್ಡಸ್ಸ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ¶ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಮ್ಪಜಾನಮುಸಾವಾದೇ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ. ಸಮ್ಪಜಾನಮುಸಾವಾದೇತಿ ಅತ್ತನೋ ವಚನಸ್ಸ ಮುಸಾಭಾವಂ ಞತ್ವಾ, ಅದಿಟ್ಠಂ ‘‘ದಿಟ್ಠ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಮುಸಾವಾದೇ ಸಮ್ಪಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಮುಸಾಭಣನೇತಿಪಿ ಅತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಜಾನಿತ್ವಾ ಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಚ ಮುಸಾಭಣನೇ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨). ‘‘ಮುಸಾವಾದೇ’’ತಿ ಹಿ ನಿಮಿತ್ತತ್ಥೇ ಭುಮ್ಮಂ, ಮುಸಾವಾದನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದವಾ ಭಣನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಅನುಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ವೇಗೇನ ದಿಟ್ಠಮ್ಪಿ ‘‘ಅದಿಟ್ಠಂ ಮೇ’’ತಿ ವದನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾಹ ‘‘ದವಾ ಭಣತಿ ನಾಮ ಸಹಸಾ ಭಣತೀ’’ತಿ ಪದಭಾಜನೀಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸಹಸಾ ಭಣತೀತಿ ಅವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಅನುಪಧಾರೇತ್ವಾ ವೇಗೇನ ದಿಟ್ಠಮ್ಪಿ ‘ಅದಿಟ್ಠಂ ಮೇ’ತಿ ಭಣತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೧). ರವಾ ಭಣನ್ತಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಚೀವರ’’ನ್ತಿ ವತ್ತುಕಾಮಸ್ಸ ‘‘ಚೀರ’’ನ್ತಿ ವಚನಂ ವಿಯ ಮನ್ದತ್ತಾ ಮೋಮೂಹತ್ತಾ ‘‘ಅಞ್ಞಂ ಭಣಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಞ್ಞಂ ಭಣನ್ತಸ್ಸ. ಯಥಾಹ ‘‘ರವಾ ಭಣತಿ ನಾಮ ‘ಅಞ್ಞಂ ಭಣಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಅಞ್ಞಂ ಭಣತೀ’’ತಿ.

೮೯೦. ಅಞ್ಞತ್ಥಾತಿ ಚತುತ್ಥಪಾರಾಜಿಕಾದೀಸು. ಅತ್ತನಾ ಅಲದ್ಧಂ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಂ ‘‘ಲದ್ಧಂ ಮಯಾ’’ತಿ ಮುಸಾ ಯಸ್ಸ ಭಣತಿ, ತೇನ ತಙ್ಖಣಮೇವ ಸುತ್ವಾ ತದತ್ಥೇ ಞಾತೇ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸ, ಅಞ್ಞಾತೇ ಕಾಲನ್ತರೇನ ಞಾತೇ ಚ ಪರಿಯಾಯವಚನೇ ಚ ಞಾತೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸ, ಪರಿಯಾಯವಚನೇ ಅವಿಞ್ಞಾತೇ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ, ದುಟ್ಠದೋಸಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಅನಾಪನ್ನಸ್ಸ ‘‘ಆಪನ್ನೋ’’ತಿ ಮುಸಾಭಣನೇ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸ, ಓಮಸವಾದಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ದುಬ್ಭಾಸಿತಸ್ಸ ಚ ವುತ್ತತ್ತಾ ಆಹ ‘‘ಮುಸಾವಾದಸ್ಸ ಕಾರಣಾ ಪಞ್ಚ ಆಪತ್ತಿಯೋ’’ತಿ. ಇಮಾಯ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಛ ಆಪತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧಾ ಹೋನ್ತಿ.

೮೯೧-೩. ವುತ್ತೇಸು ¶ ಜಾತಿಆದೀಸು ದಸಸು ಅಕ್ಕೋಸವತ್ಥೂಸೂತಿ ಯೋಜನಾ, ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತೇಸು ಜಾತಿನಾಮಗೋತ್ತಕಮ್ಮಸಿಪ್ಪಆಬಾಧಲಿಙ್ಗಕಿಲೇಸಆಪತ್ತಿಅಕ್ಕೋಸಾನಂ ವಸೇನ ದಸಸು ಅಕ್ಕೋಸವತ್ಥೂಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ ¶ . ತೇಸು ಕಿಲೇಸಂ ವಿನಾ ಸಬ್ಬೇತೇ ಹೀನುಕ್ಕಟ್ಠವಸೇನ ದ್ವಿಪ್ಪಕಾರಾ ಹೋನ್ತಿ. ಯಥಾಹ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ಜಾತಿ ನಾಮ ದ್ವೇ ಜಾತಿಯೋ ಹೀನಾ ಚ ಜಾತಿ ಉಕ್ಕಟ್ಠಾ ಚ ಜಾತೀ’’ತಿಆದಿ.

ತತ್ಥ ಚಣ್ಡಾಲಾದಿಜಾತಿ ಹೀನಾ, ಖತ್ತಿಯಬ್ರಾಹ್ಮಣಜಾತಿಯೋ ಉಕ್ಕಟ್ಠಾ. ನಾಮೇಸು ಅವಕಣ್ಣಕಜವಕಣ್ಣಕಾದಿನಾಮಾನಿ ದಾಸನಾಮತ್ತಾ ಹೀನಾನಿ, ಬುದ್ಧರಕ್ಖಿತಾದಿನಾಮಾನಿ ಉಕ್ಕಟ್ಠಾನಿ. ಕೋಸಿಯಾದಿಗೋತ್ತಂ ಹೀನಂ, ಗೋತಮಾದಿಗೋತ್ತಂ ಉಕ್ಕಟ್ಠಂ. ಕಮ್ಮೇಸು ವಡ್ಢಕಿಮಣಿಕಾರಾದಿಕಮ್ಮಾನಿ ಹೀನಾನಿ, ಕಸಿವಾಣಿಜ್ಜಾಗೋರಕ್ಖಕಮ್ಮಾನಿ ಉಕ್ಕಟ್ಠಾನಿ. ಸಿಪ್ಪೇಸು ನಳಕಾರಕುಮ್ಭಕಾರಾದಿಸಿಪ್ಪಂ ಹೀನಂ, ಮುದ್ದಾಗಣನಾದಿಸಿಪ್ಪಂ ಉಕ್ಕಟ್ಠಂ. ಆಬಾಧೇಸು ಸಬ್ಬೇಪಿ ಆಬಾಧಾ ಹೀನಾ, ಅಪಿಚ ಮಧುಮೇಹೋ ಪೀಳಾಜನಕತ್ತಾಭಾವಾ ಉಕ್ಕಟ್ಠೋ. ಲಿಙ್ಗೇಸು ಅತಿದೀಘತಾದಯೋ ಹೀನಾ, ನಾತಿದೀಘತಾದಯೋ ಉಕ್ಕಟ್ಠಾ. ಸಬ್ಬೇಪಿ ಕಿಲೇಸಾ ಹೀನಾ. ಸಬ್ಬಾಪತ್ತಿಯೋಪಿ ಹೀನಾ, ಅಪಿಚ ಸೋತಾಪತ್ತಿಸಮಾಪತ್ತಿ ಉಕ್ಕಟ್ಠಾ. ಅಕ್ಕೋಸೇಸು ‘‘ಓಟ್ಠೋಸಿ ಮೇಣ್ಡೋಸಿ ಗೋಣೋಸೀ’’ತಿಆದಿಕೋ ಹೀನೋ, ‘‘ಪಣ್ಡಿತೋಸಿ ಬ್ಯತ್ತೋಸೀ’’ತಿಆದಿಕೋ ಉಕ್ಕಟ್ಠೋ.

ಅಞ್ಞತ್ರಞ್ಞಾಪದೇಸೇನಾತಿ ಪರಿಯಾಯಕಥನೇನ ವಿನಾ. ಓಮಸನ್ತಸ್ಸಾತಿ ವಚನಪತೋದೇನ ಓವಿಜ್ಝನ್ತಸ್ಸ. ಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಪಕಾಸಿತಾತಿ ‘‘ಚಣ್ಡಾಲೋಸಿ ವೇನೋಸಿ ನೇಸಾದೋಸಿ ರಥಕಾರೋಸಿ ಪುಕ್ಕುಸೋಸೀ’ತಿ ಭಣತಿ, ಆಪತ್ತಿ ವಾಚಾಯ ವಾಚಾಯ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ ಸಾಮಂ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಾವಬೋಧತೋ ‘‘ಸಮ್ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ ಪಞ್ಞಾತೇನ ಭಗವತಾ ದೇಸಿತಾ.

೮೯೪. ತೇಹೇವಾತಿ ¶ ಜಾತಿಆದೀಹಿ ಅಕ್ಕೋಸವತ್ಥೂಹೇವ. ಅಞ್ಞಾಪದೇಸೇನ ಭೂತೇನ ವಾ…ಪೇ… ಆಪನ್ನಮೇವ ವಾ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ ಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಪಕಾಸಿತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಇಧ ಭೂತಾಭೂತಪದಾನಿ ತೇಹೀತಿ ಅಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಬಹುವಚನನ್ತಾನಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾನಿ. ಏತೇನ ‘‘ಸನ್ತಿ ಇಧೇಕಚ್ಚೇ’’ತಿಆದಿದುತಿಯವಾರತ್ಥಂ (ಪಾಚಿ. ೨೬) ದಸ್ಸೇನ್ತೇನ ದುಕ್ಕಟಸಾಧನತ್ಥೇನ ತದೇಕಕಾರಿಯಂ ತತಿಯಂ ಯೇನೂನವಾರಞ್ಚ ಚತುತ್ಥಂ ನ ಮಯನ್ತಿಆದಿವಾರಞ್ಚ ಸಙ್ಗಹಿತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸನ್ತಿ ಇಧೇಕಚ್ಚೇ’ತಿ ವಾರೇ ಪನ ಪರಿಹರಿತ್ವಾ ವುತ್ತಭಾವೇನ ದುಕ್ಕಟಂ. ಏಸೇವ ನಯೋ ‘ಯೇನೂನ…ಪೇ… ನ ಮಯ’ನ್ತಿ ವಾರೇಸುಪೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೬).

ಪಾಳಿಮುತ್ತಪದೇಹಿಪೀತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ತಥೇವ ‘‘ಭೂತೇನ ವಾ’’ತಿಆದೀನಿ ಪದಾನಿ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಾನಿ. ‘‘ಚೋರೋಸಿ, ಗಣ್ಠಿಭೇದಕೋಸೀ’’ತಿಆದಿ ಪಾಳಿಮುತ್ತಪದಂ ನಾಮ. ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಸಬ್ಬೇಸು ಚತೂಸು ವಾರೇಸು, ಪಾಳಿಮುತ್ತಪದೇಸು ¶ ಚ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ‘‘ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇ ಪನ ಚತೂಸುಪಿ ವಾರೇಸು ದುಕ್ಕಟಮೇವ. ‘ಚೋರೋಸಿ, ಗಣ್ಠಿಭೇದಕೋಸೀ’ತಿಆದಿವಚನೇಹಿ ಪನ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೇಪಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇಪಿ ಸಬ್ಬವಾರೇಸು ದುಕ್ಕಟಮೇವಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೬). ‘‘ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಚ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಆದಯೋ ಸಬ್ಬೇ ಸತ್ತಾ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಟ್ಠಾನೇ ಠಿತಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೬) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಾ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಾ ಸಙ್ಗಹಿತಾ. ತೇನೇವೇತ್ಥಾಪಿ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಪವಿಟ್ಠಾನುಪಸಮ್ಪನ್ನಟ್ಠಾನೇ ಇಧ ಚ ಭಿಕ್ಖುನೀ’’ತಿ.

೮೯೫. ದವಕಮ್ಯತಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪಟಿಸಙ್ಖಾ ಯೋನಿಸೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ. ನಿ. ೧.೨೨, ೨೩, ೪೨೨; ಅ. ನಿ. ೬.೫೮; ೯.೯; ಮಹಾನಿ. ೨೦೬; ವಿಭ. ೫೧೮) ವಿಯ ಯ-ಕಾರಲೋಪೋ. ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಸಬ್ಬೇಸು ವುತ್ತಪಾಚಿತ್ತಿಯವತ್ಥೂಸು ಚ ದುಕ್ಕಟವತ್ಥೂಸು ಚಾತಿ ಸಬ್ಬತ್ಥೇವ. ದುಬ್ಭಾಸಿತಮುದೀರಿತನ್ತಿ ‘‘ಚಣ್ಡಾಲೋಸಿ…ಪೇ… ಪುಕ್ಕುಸೋಸೀ’ತಿ ಭಣತಿ, ಆಪತ್ತಿ ¶ ವಾಚಾಯ ವಾಚಾಯ ದುಬ್ಭಾಸಿತಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೨) ವುತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪರಮ್ಮುಖಾ ಪನ ಪಾಚಿತ್ತಿಯವತ್ಥೂಹಿ ಚ ದುಕ್ಕಟವತ್ಥೂಹಿ ಚ ಅಕ್ಕೋಸನೇ ದುಕ್ಕಟಮೇವ. ತಥಾ ದವಕಮ್ಯತಾಯ ಪರಮ್ಮುಖಾ ವದನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ದುಬ್ಭಾಸಿತಮೇವಾತಿ ಆಚರಿಯಾ ವದನ್ತಿ.

೮೯೬-೭. ಅತ್ಥಂ ಪುರಕ್ಖತ್ವಾ ವದತೋ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಧಮ್ಮೋ ನಾಮ ‘‘ಚಣ್ಡಾಲೋಸೀ’’ತಿಆದಿಪಾಳಿಯೇವ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಪಾಳಿಂ ವಾಚೇನ್ತೋ ಧಮ್ಮಪುರೇಕ್ಖಾರೋ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೩೫). ಅನುಸಾಸನೀ ನಾಮ ‘‘ಇದಾನಿಪಿ ಚಣ್ಡಾಲೋಸಿ, ಮಾ ಪಾಪಧಮ್ಮಂ ಅಕಾಸಿ, ಮಾ ತಮೋ ತಮಪರಾಯನೋ ಅಹೋಸೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೩೫) ನಯೇನ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಸರೂಪಾಯೇವ ಅನುಸಾಸನೀಪುರೇಕ್ಖತಾಯ ಠತ್ವಾ ವದನ್ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಲಹುಪರಿವತ್ತಿತಭಾವತೋ ಅನ್ತರಾ ಕೋಧೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ.

ಏತ್ಥಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಓಮಸವಾದಸಿಕ್ಖಾಪದೇ. ಪಟಿಘಸಮ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತೇನೇವ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬತ್ತಾ ಮಾನಸಿಕದುಕ್ಖವೇದನಾವ ಹೋತಿ.

೮೯೮. ದುವಿಧಾಕಾರತೋ ಭಿಕ್ಖುಪೇಸುಞ್ಞೇ ಆಪತ್ತಿ ಸಿಯಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಪಿಸತೀತಿ ಪಿಸುಣಾ, ವಾಚಾ ¶ , ಸಮಗ್ಗೇ ಸತ್ತೇ ಅವಯವಭೂತೇ ವಗ್ಗೇ ಭಿನ್ನೇ ಕರೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಿಸುಣಾ ಏವ ಪೇಸುಞ್ಞಂ, ತಾಯ ವಾಚಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸಹಚರಿಯನಯೇನ ಪಿಸುಣೋ, ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ಪೇಸುಞ್ಞಂ, ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪೇಸುಞ್ಞಂ ಭಿಕ್ಖುಪೇಸುಞ್ಞಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಭಿಕ್ಖುಪೇಸುಞ್ಞೇ. ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಸುತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಪೇಸುಞ್ಞಂ ಉಪಸಂಹರತಿ ‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ ತಂ ‘ಚಣ್ಡಾಲೋ…ಪೇ… ಪುಕ್ಕುಸೋ’ತಿ ಭಣತೀ’ತಿ ಆಪತ್ತಿ…ಪೇ… ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೯) ವುತ್ತತ್ತಾ ಸಯಂ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಹುತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಜಾತಿಆದೀಸು ದಸಸು ಅಕ್ಕೋಸವತ್ಥೂಸು ಅಞ್ಞತರೇನ ಅಞ್ಞಂ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ¶ ಪರಮ್ಮುಖಾ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತಸ್ಸ ಸುತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಕ್ಖಮಾನಸರೂಪೇಸು ಅತ್ತನೋ ಪಿಯಕಾಮತಾಭೇದಾಧಿಪ್ಪಾಯಸಙ್ಖಾತೇಸು ದ್ವೀಸು ಕಾರಣೇಸು ಅಞ್ಞತರಕಾರಣಂ ಪಟಿಚ್ಚ ‘‘ಅಸುಕೋ ತುಯ್ಹಂ ಏವಂ ವದತೀ’’ತಿ ಪೇಸುಞ್ಞಂ ಹರತಿ, ತಸ್ಸ ಪೇಸುಞ್ಞಕಥನನಿಮಿತ್ತಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದುವಿಧಾಕಾರತೋತಿ ಏತ್ಥ ಆಕಾರ-ಸದ್ದೋ ಕಾರಣಪರಿಯಾಯೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ದ್ವೀಹಾಕಾರೇಹೀತಿ ದ್ವೀಹಿ ಕಾರಣೇಹೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೩೮). ಏತ್ಥ ಕಾರಣಂ ನಾಮ ಅಧಿಪ್ಪಾಯವಿಸೇಸೋ. ತಂ ಕಾರಣಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಮುಖೇನ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಅತ್ತನೋ’’ತಿಆದಿ. ಅತ್ತನೋ ಪಿಯಕಾಮಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಪಿಯಭಾವಕಾಮಸ್ಸ ಪೇಸುಞ್ಞಂ ಭಣನ್ತಸ್ಸ, ಅತ್ತನೋ ಪಿಯಭಾವಂ ಕಾಮಯನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ, ತಾದಿಸೇನ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಏವಂ ಅಹಂ ಏತಸ್ಸ ಪಿಯೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಪಿಯಭಾವಂ ಪತ್ಥಯಮಾನಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೩೮). ಪರಭೇದತ್ಥಿನೋಪಿ ವಾತಿ ಅಕ್ಕೋಸಕಸ್ಸ ಚ ಅತ್ತನೋ ಪೇಸುಞ್ಞವಚನಂ ಸುಣನ್ತಸ್ಸ ಚಾತಿ ಉಭಿನ್ನಂ ಭೇದಂ ಇಚ್ಛನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ, ಭೇದಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಪರಸ್ಸ ಪರೇನ ಭೇದಂ ಇಚ್ಛನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೩೮).

೮೯೯. ಪರಿಯಾಯನಯೇನ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತಸ್ಸ ವಚನಸ್ಸ…ಪೇ… ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಯೋಜನಾ, ಪರಿಯಾಯಅಕ್ಕೋಸವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಪರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವದನ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾಹ ‘‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ ಸನ್ತಿ ಇಧೇಕಚ್ಚೇ ಚಣ್ಡಾಲಾ…ಪೇ… ಭಣತಿ, ನ ಸೋ ಅಞ್ಞಂ ಭಣತಿ, ತಂಯೇವ ಭಣತೀತಿ ಆಪತ್ತಿ ವಾಚಾಯ ವಾಚಾಯ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ (ಪಾಚಿ. ೪೧). ಪಾಳಿಮುತ್ತನಯೇನ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತಸ್ಸ ವಚನಸ್ಸ…ಪೇ… ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಏತ್ಥ ‘‘ಚೋರೋಸಿ, ಗಣ್ಠಿಭೇದಕೋಸೀ’’ತಿಆದಿನಾ ದಸ್ಸಿತೋ ಪಾಳಿಮುತ್ತನಯೋ ನಾಮ.

೯೦೦. ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ¶ ಅಕ್ಕೋಸಂ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ಹರತೋಪಿ ಚ ತಥಾ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಚ-ಸದ್ದೇನ ¶ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಅಕ್ಕೋಸಂ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ಹರತೋಪಿ ಚ, ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಅಕ್ಕೋಸಂ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ಹರತೋಪಿ ಚ ತಥಾ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ವಿಕಪ್ಪದ್ವಯಞ್ಚ ಸಮುಚ್ಚಿನೋತಿ. ‘‘ಇಧಾಪಿ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಾ ನಾಮಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೩೮) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನೀ’’ತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣಂ.

೯೦೧. ನ ಚೇವ ಪಿಯಕಾಮಸ್ಸಾತಿ ಪಿಯಭಾವಂ ಅಕಾಮಯನ್ತಸ್ಸ ಚ. ನ ಭೇದತ್ಥಿನೋಪಿ ಚಾತಿ ಭೇದಂ ಅನಿಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಚ. ಪಾಪಾನಂ ಗರಹತ್ಥಾಯಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಕೇವಲ’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಏಕಂ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತಂ, ಏಕಞ್ಚ ಖಮನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘ಅಹೋ ನಿಲ್ಲಜ್ಜೋ, ಈದಿಸಮ್ಪಿ ನಾಮ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಪುನ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಮಞ್ಞಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ಏವಂ ಕೇವಲಂ ಪಾಪಗರಹಿತಾಯ ಭಣನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೩೮).

೯೦೩. ಅಞ್ಞೇನಾತಿ ಸಾಮಣೇರಾದಿನಾ. ‘‘ಯಞ್ಚ ಪದಂ ಯಞ್ಚ ಅನುಪದಂ ಯಞ್ಚ ಅನ್ವಕ್ಖರಂ ಯಞ್ಚ ಅನುಬ್ಯಞ್ಜನಂ, ಸಬ್ಬಮೇತಂ ಪದಸೋ ನಾಮಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೪೬) ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅವಯವೇ ಸಮುದಾಯೋಪಚಾರವಸೇನ ‘‘ಪಿಟಕತ್ತಯ’’ನ್ತಿ ತದೇಕದೇಸಪದಾದಿ ಏವ ವುತ್ತೋತಿ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಏತ್ಥ ಪದಾದಿಸರೂಪಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ತತ್ಥ ‘‘ಪದನ್ತಿ ಏಕೋ ಗಾಥಾಪಾದೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ. ಅನುಪದನ್ತಿ ದುತಿಯೋ ಪಾದೋ. ಅನ್ವಕ್ಖರನ್ತಿ ಏಕೇಕಮಕ್ಖರಂ. ಅನುಬ್ಯಞ್ಜನನ್ತಿ ಪುರಿಮಬ್ಯಞ್ಜನೇನ ಸದಿಸಂ ಪಚ್ಛಾಬ್ಯಞ್ಜನ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೪೫). ಇದಂ ಗಾಥಾಮಯದೇಸನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ವಾ ಏಕಮಕ್ಖರಂ ¶ ಅನ್ವಕ್ಖರಂ, ಅಕ್ಖರಸಮೂಹೋ ಅನುಬ್ಯಞ್ಜನಂ, ಅಕ್ಖರಾನುಬ್ಯಞ್ಜನಸಮೂಹೋ ಪದಂ, ಪಠಮಪದಂ ಪದಮೇವ, ದುತಿಯಂ ಅನುಪದನ್ತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ನಾನಾಕರಣಂ ವೇದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಪಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೪೫) ವುತ್ತಂ. ಇದಂ ಚುಣ್ಣಿಯದೇಸನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ.

ಧಮ್ಮನ್ತಿ ಬುದ್ಧಭಾಸಿತಾದಿಪಾಳಿಧಮ್ಮಂ. ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಯಞ್ಹಿ ಧಮ್ಮಪಞ್ಚಕೇ ಪಾಳಿಪಿ ಧಮ್ಮೋತಿ ವುತ್ತಾ. ಧಮ್ಮಪಞ್ಚಕಂ ನಾಮ ಫಲನಿಬ್ಬತ್ತಕೋ ಹೇತು, ಅರಿಯಮಗ್ಗೋ, ಭಾಸಿತಂ, ಕುಸಲಾಕುಸಲಂ ಚೇತಿ ಏತೇ ಧಮ್ಮಸಞ್ಞಿತಾತಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ. ಏತ್ಥ ಹಿ ಭಾಸಿತನ್ತಿ ಪಾಳಿ ವುತ್ತಾ. ಅಟ್ಠಕಥಾನಿಸ್ಸಿತೋಪಿ ಏತ್ಥೇವ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತಿ. ಸೋ ಚ ಪುಬ್ಬೇ ಮಗಧಭಾಸಾಯ ಠಿತೋ ಸಙ್ಗೀತಿತ್ತಯಾರುಳ್ಹೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ.

‘‘ಸಹ ಭಣನ್ತಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಸಿಯಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಏಕತೋ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಏಕತೋ ಓಸಾಪೇನ್ತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ¶ (ಪಾಚಿ. ೪೬) ಪದಭಾಜನಾಗತನಯೇನ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಆರಭಿತ್ವಾ ಏಕತೋ ಉಚ್ಚಾರಣವಸೇನ ಪದಂ ವಾ ಅನುಪದಂ ವಾ ಅನ್ವಕ್ಖರಂ ವಾ ಅನುಬ್ಯಞ್ಜನಂ ವಾ ವದತೋ ಪದಾದಿಗಣನಾವಸೇನ ಪಾಚಿತ್ತಿಯನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೯೦೪. ಸಙ್ಗೀತಿಂ ಅನಾರುಳ್ಹೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ರಾಜೋವಾದಾದಯೋ ಸುತ್ತನ್ತಾ ಆಪತ್ತಿಜನಕಾಯೇವಾತಿ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಾದಿಸು ವುತ್ತಾತಿ ಯೋಜನಾ. ರಾಜೋವಾದೋ ನಾಮ ಏಕೋ ಸುತ್ತನ್ತೋ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ತಿಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಾದಿಸುತ್ತನ್ತಾ ಗಹಿತಾ.

೯೦೫. ಭಿಕ್ಖುಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾಪಿ ಚ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞಿನೋ, ವಿಮತಿಸ್ಸ ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ತಥಾ ಪದಸೋಧಮ್ಮೇ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೯೦೬-೭. ಏಕತೋ ಉದ್ದಿಸಾಪೇತೀತಿ ಏಕತೋ ಉದ್ದೇಸಂ ಗಣ್ಹನ್ತೇಹಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಉಚ್ಚಾರಣವಸೇನ ಉದ್ದಿಸಾಪೇತಿ. ಸಜ್ಝಾಯಂ ವಾ ಕರೋತೀತಿ ತಥಾ ಏಕತೋ ಸಜ್ಝಾಯತಿ.

‘‘ಸಚೇ ¶ ಏಕಗಾಥಾಯ ಏಕೋ ಪಾದೋ ನ ಆಗಚ್ಛತಿ, ಸೇಸಂ ಆಗಚ್ಛತಿ, ಅಯಂ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಪಗುಣಗನ್ಥೋ ನಾಮ. ಏಸ ನಯೋ ಸುತ್ತೇಪಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೪೮) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ಪಗುಣಗನ್ಥನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಯೇಭುಯ್ಯೇನಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ಓಪಾತೇತೀತಿ ‘‘ಏವಂ ಭಣಾಹೀ’’ತಿ ಏಕತೋ ಭಣತಿ. ಉದ್ದೇಸನ್ತಿ ಉದ್ದಿಸಿತಬ್ಬಂ. ತೇನಾತಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ.

೯೦೮. ಯಸ್ಮಾ ಇದಂ ಪದಸೋಧಮ್ಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ವಾಚತೋ ಚ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ, ವಾಚಾಚಿತ್ತದ್ವಯಾಪಿ ಚ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ, ತಸ್ಮಾ ಇದಂ ಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಪದಸೋಧಮ್ಮಸಞ್ಞಿತನ್ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

೯೦೯-೧೦. ಸಬ್ಬಚ್ಛನ್ನಸಬ್ಬಪರಿಚ್ಛನ್ನೇ ಸೇನಾಸನೇ ತಿಸ್ಸನ್ನಂ ಪನ ರತ್ತೀನಂ ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ರತ್ತಿಯಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಂ ಅಞ್ಞೇನ ಸಚೇ ನಿಪಜ್ಜೇಯ್ಯ, ತಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಸಿಯಾತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದನಸಮತ್ಥಂ ಇಧ ಛದನಞ್ಚ ಪರಿಚ್ಛನ್ನಞ್ಚ ವೇದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೫೧) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ಛದನಾರಹಂ ಇಟ್ಠಕಾಸಿಲಾಸುಧಾತಿಣಪಣ್ಣಾದೀನಂ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಸಬ್ಬಸೋ ಛಾದಿತಂ ಸೇನಾಸನಂ ¶ ಸಬ್ಬಚ್ಛನ್ನಂ. ‘‘ಭೂಮಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಛದನಂ ಆಹಚ್ಚ ಪಾಕಾರೇನ ವಾ ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ಕೇನಚಿ ಅನ್ತಮಸೋ ವತ್ಥೇನಪಿ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೫೧) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಟಿಚ್ಛಾದಿತಸೇನಾಸನಂ ಸಬ್ಬಪರಿಚ್ಛನ್ನಂ. ‘‘ಛದನಂ ಅನಾಹಚ್ಚ ಸಬ್ಬನ್ತಿಮೇನ ಪರಿಯಾಯೇನ ದಿಯಡ್ಢಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧೇನ ಪಾಕಾರಾದಿನಾ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಾಪಿ ಸಬ್ಬಪರಿಚ್ಛನ್ನಾಯೇವಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೫೧) ಕುರುನ್ದಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ, ತಂ ‘‘ದಿಯಡ್ಢಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವಕ್ಖತಿ.

ಏವಂ ಸಬ್ಬಚ್ಛನ್ನಸಬ್ಬಪರಿಚ್ಛನ್ನೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸೇನಾಸನೇ ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಉಪಸಮ್ಪನ್ನತೋ ಅಞ್ಞೇನ ಏಕೇನ ವಾ ಅನೇಕೇಹಿ ವಾ ತಿರತ್ತಂ ¶ ಸಹಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಚತುತ್ಥರತ್ತಿಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಸಬ್ಬರತ್ತೀಸು ಸೂರಿಯತ್ಥಙ್ಗಮತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಕಲರತ್ತಿಯಂ ಪಠಮಂ ವಾ ಪಚ್ಛಾ ವಾ ಅಪುಬ್ಬಾಚರಿಮಂ ವಾ ಪಿಟ್ಠಿಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ಸಚೇ ಏಕಸೇನಾಸನೇ ಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪೇತಿ, ತಸ್ಸ ದೇವಸಿಕಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಹೋತೀತಿ ಇದಂ ವಿಧಾನಂ ‘‘ಅಪಿಚೇತ್ಥ ಏಕಾವಾಸಾದಿಕಮ್ಪಿ ಚತುಕ್ಕಂ ವೇದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೫೧) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ.

‘‘ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಪರಿಚ್ಛನ್ನೇ ಛನ್ನೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾಪಿ ಏವಮೇವ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ‘‘ಯಸ್ಸಾ ಪನ ಉಪರಿ ಬಹುತರಂ ಠಾನಂ ಛನ್ನಂ, ಅಪ್ಪಂ ಅಚ್ಛನ್ನಂ, ಸಮನ್ತತೋ ಚ ಬಹುತರಂ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಂ, ಅಪ್ಪಂ ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಂ, ಅಯಂ ಯೇಭುಯ್ಯೇನಛನ್ನಾ ಯೇಭುಯ್ಯೇನಪರಿಚ್ಛನ್ನಾ ನಾಮಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೫೧) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಛನ್ನಪರಿಚ್ಛನ್ನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತನಯೋಯೇವ. ‘‘ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಪಂಸುಕಾ’’ತಿ ಏತಸ್ಸ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೮೬) ತೀಸು ದ್ವೇ ಯೇಭುಯ್ಯಂ ನಾಮ, ಇಧ ಪನ ಪದಸೋಧಮ್ಮೇ ‘‘ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಪಗುಣಂ ಗನ್ಥ’’ನ್ತಿ ಏತಸ್ಸ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೪೮) ‘‘ಏಕಗಾಥಾಯಾ’’ತಿಆದಿವಿವರಣೇ ವಿಯ ಚತೂಸು ತಯೋಪಿ ಭಾಗಾ ಯೇಭುಯ್ಯಂ ನಾಮಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೯೧೧. ಮೇಥುನಸ್ಸ ಪಹೋನಕಂ ಯಂ ಪನ ವತ್ಥು ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಾಯ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ ಅನ್ತಮಸೋ ತಿರಚ್ಛಾನಗತೇನಪಿ, ತೇನ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥುನಾ ಪುಗ್ಗಲೇನ ಸಹ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಆಪತ್ತಿ ಸಹಸೇಯ್ಯಾಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೯೧೨-೩. ‘‘ಉಭೋ ವಾ ನಿಪಜ್ಜನ್ತೀ’’ತಿ ವಿಕಪ್ಪಸ್ಸ ಪಠಮಗಾಥಾದ್ವಯೇನೇವ ಅತ್ಥತೋ ದಸ್ಸಿತತ್ತಾ ಪುಬ್ಬಾಪರಿಯವಸೇನಪಿ ಸಮ್ಭವನ್ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾಚಿ. ೫೨-೫೪) ನಯೇನ ದಸ್ಸಿತಪಕ್ಖದ್ವಯಂ ನಿದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ನಿಪನ್ನೇ’’ತಿಆದಿ. ‘‘ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ’’ತಿ ಇದಂ ವಿಚ್ಛಾವಸೇನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಗಣನಾಯಪಿ ವಾತಿ ಬಹೂಸು ¶ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇಸು ತೇಸಂ ಗಣನಾಯ ಚ. ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇಸು ¶ ಬಹೂಸು ತೇಸಂ ಗಣನಾಯ ಏಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಬಹೂ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಹೋನ್ತೀತಿ ಏವಂ ದಸ್ಸನೇನ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೇಸು ಬಹೂಸು ಏಕಸ್ಮಿಂ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇ ಸತಿ ತೇಸಞ್ಚ ತಸ್ಸ ಪಯೋಗಗಣನಾಯ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಾ ಬಹೂ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಚ ಉಭೋಸುಪಿ ಬಹೂಸು ಏಕೇಕಸ್ಸೇವ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಗಣನಾಯ ಬಹೂ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಚ ಹೋನ್ತೀತಿಪಿ ದಸ್ಸಿತಂ ಹೋತಿ.

೯೧೪. ಏಕೇನೇವ ದ್ವಾರೇನ ವಳಞ್ಜಿತಬ್ಬತೋ ಏಕೂಪಚಾರೇ ಸತಗಬ್ಭೇಪಿ ಸೇನಾಸನೇ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಗಬ್ಭೇ ವಸನ್ತೋ ಅತ್ತನಾ ಸಯನಗಬ್ಭೇ ದ್ವಾರಂ ಪಿದಹಿತ್ವಾ ವಾ ಅಪಿದಹಿತ್ವಾ ವಾ ಚತುತ್ಥರತ್ತಿಯಂ ಸಯತಿ ಚೇ, ಉಪರಿಮತಲೇ, ಅವಸೇಸಗಬ್ಭೇಸು ಚ ಸಯನ್ತೇಹಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇಹಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಆಪತ್ತಿನಿಯಮೋಯೇವಾತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಮಾಹ ‘‘ಸಚೇ ಪಿಧಾಯಾ’’ತಿಆದಿ. ಗಬ್ಭದ್ವಾರಂ ಉತ್ತರಪದಲೋಪೇನ ‘‘ಗಬ್ಭ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಚತುತ್ಥದಿವಸೇ ಅತ್ಥಙ್ಗತೇ ಸೂರಿಯೇ ನಿಪಜ್ಜತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಸಿಯಾತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಸಹಾ’’ತಿ ಪಕರಣತೋ ಲಬ್ಭತಿ. ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ.

೯೧೫. ದಿಯಡ್ಢಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧೇನಾತಿ ವಡ್ಢಕಿರತನೇನ ದಿಯಡ್ಢರತನುಬ್ಬೇಧೇನ. ಪಾಕಾರೋ ನಾಮ ನಿಟ್ಠಿತೋ. ಚಯನಂ ನಾಮ ವಿಪ್ಪಕತಪಾಕಾರೋತಿಪಿ ವದನ್ತಿ. ಇಮಿನಾ ಚ ಆಳಿನ್ದಸ್ಸ ಅಗ್ಗಹಣತ್ಥಂ ‘‘ದಸಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧಾಪಿ ಜಗತಿ ಪರಿಕ್ಖೇಪಸಙ್ಖ್ಯಂ ನ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೫೧) ಅಟ್ಠಕಥಾ ಪಮಾಣನ್ತಿ ವದನ್ತಿ. ಜಗತೀತಿ ಆಳಿನ್ದಂ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಭಿತ್ತಿಪಣ್ಣಾವರಣಾದಿಗಹಣಂ.

೯೧೬. ದುಸ್ಸಕುಟಿಯನ್ತಿ ವತ್ಥಕುಟಿಯಂ.

೯೧೭. ‘‘ಸಬ್ಬಚ್ಛನ್ನಪರಿಚ್ಛನ್ನಾದಿಪ್ಪಭೇದತೋ ಯೇಭುಯ್ಯಾದಿಪ್ಪಭೇದತೋ’’ತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೋ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ. ಪಠಮೇನ ¶ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಸಬ್ಬಚ್ಛನ್ನಯೇಭುಯ್ಯಪರಿಚ್ಛನ್ನಸಬ್ಬಚ್ಛನ್ನಉಪಡ್ಢಪರಿಚ್ಛನ್ನಸಬ್ಬಪರಿಚ್ಛನ್ನಯೇಭುಯ್ಯಚ್ಛನ್ನ- ಸಬ್ಬಪರಿಚ್ಛನ್ನಉಪಡ್ಢಚ್ಛನ್ನಸಙ್ಖಾತಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಸೇನಾಸನಾನಿ ಗಹಿತಾನಿ. ಗಾಥಾಯ ಸರೂಪೇನ ವುತ್ತಸಬ್ಬಚ್ಛನ್ನಸಬ್ಬಪರಿಚ್ಛನ್ನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಞ್ಚ ಸೇನಾಸನಾನಿ ದಸ್ಸಿತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ. ದುತಿಯೇನ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಯೇಭುಯ್ಯಚ್ಛನ್ನಯೇಭುಯ್ಯಪರಿಚ್ಛನ್ನ ಯೇಭುಯ್ಯಚ್ಛನ್ನಉಪಡ್ಢಪರಿಚ್ಛನ್ನ ಯೇಭುಯ್ಯಪರಿಚ್ಛನ್ನಉಪಡ್ಢಚ್ಛನ್ನಸಙ್ಖಾತಾನಿ ತೀಣಿ ಸೇನಾಸನಾನಿ ಗಹಿತಾನಿ. ಇಮೇ ಅಟ್ಠ ವಿಕಪ್ಪಾ ಲಬ್ಭನ್ತಿ. ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸತ್ತ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನೀ’’ತಿ? ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯ ವುತ್ತತ್ತಾ. ಯಥಾಹ ‘‘ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ‘ಸಬ್ಬಚ್ಛನ್ನೇ ಯೇಭುಯ್ಯೇನಪರಿಚ್ಛನ್ನೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ, ಸಬ್ಬಚ್ಛನ್ನೇ ಉಪಡ್ಢಪರಿಚ್ಛನ್ನೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ, ಯೇಭುಯ್ಯೇನಚ್ಛನ್ನೇ ಉಪಡ್ಢಪರಿಚ್ಛನ್ನೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ, ಸಬ್ಬಪರಿಚ್ಛನ್ನೇ ಯೇಭುಯ್ಯೇನಚ್ಛನ್ನೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ, ಸಬ್ಬಪರಿಚ್ಛನ್ನೇ ಉಪಡ್ಢಚ್ಛನ್ನೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ¶ , ಯೇಭುಯ್ಯೇನಪರಿಚ್ಛನ್ನೇ ಉಪಡ್ಢಚ್ಛನ್ನೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ, ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಪಾಚಿತ್ತಿಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸತ್ತ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನೀ’ತಿ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೫೩).

ಕಸ್ಮಾ ಪನ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಅಟ್ಠ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಸತ್ತಾ’’ತಿ ಗಣನಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಕತೋತಿ? ನಿಸ್ಸನ್ದೇಹೇ ತಾವ ‘‘ಸೇಯ್ಯಾ ನಾಮ ಸಬ್ಬಚ್ಛನ್ನಾ ಸಬ್ಬಪರಿಚ್ಛನ್ನಾ, ಯೇಭುಯ್ಯೇನಚ್ಛನ್ನಾ ಯೇಭುಯ್ಯೇನಪರಿಚ್ಛನ್ನಾ’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೫೨) ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತೇಸು ದ್ವೀಸು ವಿಕಪ್ಪೇಸು ಏಕಸ್ಮಿಂ ವುತ್ತಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತೇನ ಪಾಚಿತ್ತಿಯೇನ ‘ಸತ್ತಾ’ತಿ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಪರಿಹಾರೋ ದಸ್ಸಿತೋ. ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಞ್ಚ ‘‘ಸತ್ತ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನೀ’ತಿ ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಪಾಚಿತ್ತಿಯದ್ವಯಂ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ಏಕತ್ತೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ವುತ್ತಂ. ವಿಸುಂ ಪನ ಗಯ್ಹಮಾನೇ ಸಬ್ಬಚ್ಛನ್ನೇ ಸಬ್ಬಪರಿಚ್ಛನ್ನೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ, ಯೇಭುಯ್ಯೇನಚ್ಛನ್ನೇ ಯೇಭುಯ್ಯೇನಪರಿಚ್ಛನ್ನೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯನ್ತಿ ಅಟ್ಠೇವ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನಿ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯ ೩.೫೩) ಪರಿಹಾರೋ ವುತ್ತೋ.

ಸಬ್ಬಯೇಭುಯ್ಯಉಪಡ್ಢಪದೇಸು ಛನ್ನಪರಿಚ್ಛನ್ನಪದೇಹಿ ಯೋಜಿತೇಸು ನವ ವಿಕಪ್ಪಾ ಸಮ್ಭವನ್ತಿ, ತೇಸು ನವಮೇ ಉಪಡ್ಢಚ್ಛನ್ನಉಪಡ್ಢಪರಿಚ್ಛನ್ನವಿಕಪ್ಪೇ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ ದಸ್ಸಿತತ್ತಾ ಪಾರಿಸೇಸತೋ ಇತರೇಸು ¶ ಅಟ್ಠಸು ಅಟ್ಠ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನೇವ ಸಮ್ಭವನ್ತಿ. ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ಅಪ್ಪಕಂ ಊನಮಧಿಕಂ ವಾ ಗುಣನೂಪಗಂ ನ ಹೋತೀತಿ ಕತ್ವಾ ‘‘ಸತ್ತಾ‘‘ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಏತ್ಥಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ.

೯೧೮. ‘‘ಅಡ್ಢಚ್ಛನ್ನೇ ಅಡ್ಢಪರಿಚ್ಛನ್ನೇ’’ತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಸಬ್ಬಪರಿಚ್ಛನ್ನೇ ಚೂಳಚ್ಛನ್ನೇ’’ತಿ ಯಥಾಕ್ಕಮೇನ ಯೋಜನಾ. ಇಮಿನಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಗತೇಸು ಪಞ್ಚಸು ವಿಕಪ್ಪೇಸು ತತಿಯವಿಕಪ್ಪಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಸಬ್ಬಚ್ಛನ್ನಾದಯೋ ಸೇಸವಿಕಪ್ಪಾ ಗಹಿತಾ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸಬ್ಬಚ್ಛನ್ನೇ ಚೂಳಕಪರಿಚ್ಛನ್ನೇ ದುಕ್ಕಟಂ, ಯೇಭುಯ್ಯೇನಚ್ಛನ್ನೇ ಚೂಳಕಪರಿಚ್ಛನ್ನೇ ದುಕ್ಕಟಂ, ಸಬ್ಬಪರಿಚ್ಛನ್ನೇ ಚೂಳಕಚ್ಛನ್ನೇ ದುಕ್ಕಟಂ, ಯೇಭುಯ್ಯೇನಪರಿಚ್ಛನ್ನೇ ಚೂಳಕಚ್ಛನ್ನೇ ದುಕ್ಕಟಂ, ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತದುಕ್ಕಟೇನ ಸಹ ಪಞ್ಚ ದುಕ್ಕಟಾನೀಹಿ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೫೩). ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತದುಕ್ಕಟಂ ನಾಮ ಇಮಿಸ್ಸಾಯೇವ ಗಾಥಾಯ ಆದಿಮ್ಹಿಯೇವ ವುತ್ತದುಕ್ಕಟಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ಉಪಡ್ಢಚ್ಛನ್ನೇ ಉಪಡ್ಢಪರಿಚ್ಛನ್ನೇ ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೫೩).

ಚೂಳಚ್ಛನ್ನಾದೀನಿ ಚೇತ್ಥ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ – ಯಸ್ಸ ಚತೂಸು ಭಾಗೇಸು ಏಕೋ ಛನ್ನೋ, ಸೇಸಾ ಅಚ್ಛನ್ನಾ, ಇದಂ ಚೂಳಕಚ್ಛನ್ನಂ. ಯಸ್ಸ ತೀಸು ಭಾಗೇಸು ದ್ವೇ ಛನ್ನಾ, ಏಕೋ ಅಚ್ಛನ್ನೋ, ಇದಂ ಯೇಭುಯ್ಯೇನಚ್ಛನ್ನಂ. ಯಸ್ಸ ¶ ದ್ವೀಸು ಭಾಗೇಸು ಏಕೋ ಛನ್ನೋ, ಏಕೋ ಅಚ್ಛನ್ನೋ, ಇದಂ ಉಪಡ್ಢಚ್ಛನ್ನಂ ನಾಮ ಸೇನಾಸನಂ. ಚೂಳಪರಿಚ್ಛನ್ನಾದೀನಿ ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ. ಛನ್ನಾದೀಹಿಪೀತಿ ಸಹತ್ಥೇ ಕರಣವಚನಂ. ಪಿ-ಸದ್ದೋ ಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೋ. ಸಬ್ಬಚೂಳಪರಿಚ್ಛನ್ನಛನ್ನಾದೀಹಿ ಚತೂಹಿಪಿ ಸಹ ಅಡ್ಢಚ್ಛನ್ನಪರಿಚ್ಛನ್ನೇ ಪಞ್ಚಧಾ ದುಕ್ಕಟಂ ಪರಿದೀಪಿತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

೯೨೦. ಸಬ್ಬಚ್ಛನ್ನಾದಿಕೇತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ‘‘ಸಬ್ಬಪರಿಚ್ಛನ್ನೇ ಸಬ್ಬಅಚ್ಛನ್ನೇ ಯೇಭುಯ್ಯೇನಅಚ್ಛನ್ನೇ ಯೇಭುಯ್ಯೇನಅಪರಿಚ್ಛನ್ನೇ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೫೪) ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಾ ಅನಾಪತ್ತಿವಾರಸೇಸಾ ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಾ ‘‘ಉಪಡ್ಢಚ್ಛನ್ನೇ ಚೂಳಕಪರಿಚ್ಛನ್ನೇ, ಉಪಡ್ಢಪರಿಚ್ಛನ್ನೇ ಚೂಳಕಚ್ಛನ್ನೇ ¶ , ಚೂಳಕಚ್ಛನ್ನೇ ಚೂಳಕಪರಿಚ್ಛನ್ನೇ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೫೩) ತಯೋ ಅನಾಪತ್ತಿವಾರಾ ಚ ಗಹಿತಾ.

೯೨೧. ನಿಪನ್ನೇಪೀತಿ ಏತ್ಥ ಪಿ-ಸದ್ದೇನ ‘‘ಭಿಕ್ಖು ನಿಪನ್ನೇ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ನಿಸೀದತಿ, ಉಭೋ ವಾ ನಿಸೀದನ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೫೪) ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಪಕಾರನ್ತರೇ ಸಮುಚ್ಚಿನೋತಿ.

೯೨೨. ಅಪಿ-ಸದ್ದೇನ ಪಗೇವ ಮಹತ್ತರಿಯಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸಹಸೇಯ್ಯಂ ಪಕಪ್ಪೇಯ್ಯಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತಲಕ್ಖಣಂ ಸಬ್ಬಚ್ಛನ್ನಸಬ್ಬಪರಿಚ್ಛನ್ನಾದಿಸೇನಾಸನಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಸೂರಿಯತ್ಥಙ್ಗಮತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇನೇವ ಪಿಟ್ಠಿಪ್ಪಸಾರಣಲಕ್ಖಣಂ ಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪೇಯ್ಯ.

೯೨೩-೪. ದೇವಿಯಾತಿ ದೇವಿತ್ಥಿಯಾ. ತಿರಚ್ಛಾನಗತಿತ್ಥಿಯಾತಿ ಗೋಧಾದಿಕಾಯ. ‘‘ಮೇಥುನವತ್ಥುಭೂತಾಯಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅವತ್ಥುಭೂತಾಯ ಸಹಸೇಯ್ಯಾಯ ದೋಸಾಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ವತ್ಥೂನಂ ಗಣನಾಯಾತಿ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಗಣನಾಯ ಚ ತಾಸಞ್ಚ ಅತ್ತನೋ ಚ ಪಯೋಗಗಣನಾಯ ಚ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ. ಮಾತುಗಾಮೇನ ತಯೋ ದಿವಸೇ ಸಹಸೇಯ್ಯಾಯ ಇಮಿನಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಚತುತ್ಥದಿವಸೇ ಸಹಸೇಯ್ಯಾಯ ದ್ವೀಹಿಪಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇಹಿ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ಏತ್ಥ ದುಕ್ಕಟವತ್ಥುಭೂತಾಯ ಇತ್ಥಿಯಾ ತತ್ಥೇವ ಸಹಸೇಯ್ಯಾಯ ಇಮಿನಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ದುಕ್ಕಟಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಚತುತ್ಥದಿವಸೇ ರತ್ತಿಯಂ ಸಹಸೇಯ್ಯಾಯ ಇಮಿನಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬದುಕ್ಕಟೇನ ಸಹ ಪುರಿಮಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೯೨೬. ಛಪ್ಪಞ್ಚವಾಚಾಹಿ ¶ ¶ ಉದ್ಧಂ ಇತ್ಥಿಯಾ ಧಮ್ಮಂ ಭಣನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಇತ್ಥಿಯಾತಿ ‘‘ಮಾತುಗಾಮೋ ನಾಮ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥೀ, ನ ಯಕ್ಖೀ, ನ ಪೇತೀ, ನ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾ, ವಿಞ್ಞೂ ಪಟಿಬಲಾ ಹೋತಿ ಸುಭಾಸಿತದುಬ್ಭಾಸಿತಂ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಾದುಟ್ಠುಲ್ಲಂ ಆಜಾನಿತು’’ನ್ತಿ ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಯಾ. ಭಣನ್ತಸ್ಸಾತಿ ವಕ್ಖಮಾನಲಕ್ಖಣಂ ಧಮ್ಮಂ ಛಹಿ ಪದೇಹಿ ಉತ್ತರಿ ಭಣನ್ತಸ್ಸ. ವಿಞ್ಞುಂ ಪುರಿಸವಿಗ್ಗಹಂ ವಿನಾತಿ ‘‘ವಿಞ್ಞೂ ನಾಮ ಪುರಿಸವಿಗ್ಗಹೋ ಪಟಿಬಲೋ ಹೋತಿ ಸುಭಾಸಿತದುಬ್ಭಾಸಿತಂ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಾದುಟ್ಠುಲ್ಲಂ ಆಜಾನಿತು’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ೬೪) ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಸವನೂಪಚಾರಗತಮನುಸ್ಸಪುರಿಸಂ ವಿನಾ. ಧಮ್ಮನ್ತಿ ವಕ್ಖಮಾನಪ್ಪಕಾರಸರೂಪಂ ದೇಸನಾಧಮ್ಮಂ.

೯೨೭. ಗಾಥಾಮಯಾ, ಚುಣ್ಣಿಯಗನ್ಥಮಯಾತಿ ದುವಿಧಾ ದೇಸನಾ, ತತ್ಥ ಗಾಥಾಮಯದೇಸನಾಯ ವಾಚಾ ನಾಮ ಗಾಥಾಪಾದಲಕ್ಖಣಾತಿ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಗಾಥಾಪಾದೋ’’ತಿಆದಿ. ಚುಣ್ಣಿಯದೇಸನಾಯಂ ಪನ ವಾಚಾಪರಿಚ್ಛೇದೋ ವಿಭತ್ಯನ್ತವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ತೇನಾಹ ಗಣ್ಠಿಪದೇ ‘‘ಏಕೋ ಗಾಥಾಪಾದೋ’ತಿ ಇದಂ ಗಾಥಾಬನ್ಧಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ಅಞ್ಞತ್ಥ ಪನ ವಿಭತ್ತಿಅನ್ತಪದಮೇವ ಗಹೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ಪದಸೋಧಮ್ಮಂ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ ಧಮ್ಮನ್ತಿ ಪಿಟಕತ್ತಯಂ. ‘‘ಅಟ್ಠಕಥ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಙ್ಗೀತಿತ್ತಯಾರುಳ್ಹಂ ಪೋರಾಣಟ್ಠಕಥಂ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ತೇನೇವ ಗಣ್ಠಿಪದೇ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಟ್ಠಕಥಂ ಧಮ್ಮಪದಜಾತಕಾದಿವತ್ಥುಞ್ಚಾ’’ತಿ. ಇಮಿನಾಪಿ ಪೋರಾಣಕಂ ಸಙ್ಗೀತಿಆರುಳ್ಹಮೇವ ಅಟ್ಠಕಥಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ವದನ್ತಿ. ಅಟ್ಠಕಥಾದಿಪಾಠಂ ಠಪೇತ್ವಾ ದಮಿಳಾದಿಭಾಸನ್ತರೇನ ಯಥಾರುಚಿ ಕಥೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ.

೯೨೮. ಪದಾದೀನಂ ವಸಾ ಛನ್ನಂ ವಾಚಾನಂ ಉಪರಿ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಯೋಜನಾ. ದೇಸೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಪದಸೋಧಮ್ಮೇ ವುತ್ತಲಕ್ಖಣಪದಾದಿಸರೂಪಾಹಿ ಛಹಿ ವಾಚಾಹಿ ಉತ್ತರಿ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತಸ್ಸ. ಪದಾದಿಗಣನಾಯಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತಲಕ್ಖಣಪದಅನುಪದಅನ್ವಕ್ಖರಅನುಬ್ಯಞ್ಜನಗಣನಾಯ.

೯೨೯. ಪುರಿಸವಿಗ್ಗಹನ್ತಿ ¶ ಮನುಸ್ಸಪುರಿಸವೇಸಂ. ಏತ್ಥ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾ ನಾಮ ವೇಸನಿಮ್ಮಾನಾರಹಾ ಇದ್ಧಿಮನ್ತಾ ನಾಗಸುಪಣ್ಣಾ.

೯೩೧. ವದತೋತಿ ಅಧಿಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಭಾಸತೋ.

೯೩೨. ಇತ್ಥಿರೂಪನ್ತಿ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿವೇಸಂ. ತಿರಚ್ಛಾನಗತಿತ್ಥಿಯಾತಿ ವುತ್ತಸರೂಪಾಯ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಿತ್ಥಿಯಾ.

೯೩೩. ಸಯಂ ¶ ಉಟ್ಠಾಯ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಪುನ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ ಪಕಾಸಿತಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ವಾ ತಥಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಸ್ಸ ಗಹಿತತ್ತಾ ಉಟ್ಠಾಯ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಪುನ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ ಪಕಾಸಿತಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಉಟ್ಠಾಯಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಇರಿಯಾಪಥಪರಿವತ್ತನದಸ್ಸನೇನ ನಾನಾಇರಿಯಾಪಥೇಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿಂ ದೀಪೇತಿ.

೯೩೪. ಅಞ್ಞಿಸ್ಸಾ ಪುನ ಅಞ್ಞಿಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಆಗತಾಗತಾಯಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸಾತಿ ಏಕಿಸ್ಸಾ ದೇಸೇತ್ವಾ ಪುನ ಆಗತಾಗತಾಯ ಅಞ್ಞಿಸ್ಸಾಪಿ ದೇಸೇತೀತಿ ಏವಂ ಏಕಾಸನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಮಾತುಗಾಮಸತಸಹಸ್ಸನ್ನಮ್ಪಿ ದೇಸೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೬೬). ಅವುತ್ತಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೇನ ಚ-ಸದ್ದೇನ ‘‘ಪಞ್ಹಂ ಪುಟ್ಠೋ ಕಥೇತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೬೬) ಇದಂ ಸಮುಚ್ಚಿನೋತಿ. ‘‘ದೀಘನಿಕಾಯೋ ಕಿಮತ್ಥಿಯೋ ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛತೋ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಸಬ್ಬಂ ದೀಘನಿಕಾಯಂ ವದತೋಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛತಿ, ಪಞ್ಹಂ ಪುಟ್ಠೋ ಕಥೇತೀತಿ ಮಾತುಗಾಮೋ ‘ದೀಘನಿಕಾಯೋ ನಾಮ ಭನ್ತೇ ಕಿಮತ್ಥಂ ದೀಪೇತೀ’ತಿ ಪುಚ್ಛತಿ, ಏವಂ ಪಞ್ಹಂ ಪುಟ್ಠೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಬ್ಬಂ ಚೇಪಿ ದೀಘನಿಕಾಯಂ ಕಥೇತಿ, ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೬೬). ಏತ್ಥ ಚ ಸಬ್ಬಂ ಚೇಪಿ ದೀಘನಿಕಾಯಂ ಕಥೇತೀತಿ ಯಾವ ನ ನಿಟ್ಠಾತಿ, ತಾವ ಪುನದಿವಸೇಪಿ ಕಥೇತಿ.

೯೩೫. ಧಮ್ಮಸ್ಸ ¶ ದೇಸನಾಯ, ವಿಞ್ಞುಮನುಸ್ಸಪುರಿಸಸ್ಸ ಅಸನ್ನಿಹಿತಕರಣೇನ ಚ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬತೋ ಕ್ರಿಯಾಕ್ರಿಯಂ.

೯೩೬. ಮಹಗ್ಗತಂ ರೂಪಾರೂಪಜ್ಝಾನಂ. ಪಣೀತಂ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಂ. ಪಧಾನಭಾವಂ ನೀತನ್ತಿ ಪಣೀತಂ. ಆರೋಚೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಾಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ೨೦೧) ನಯೇನ ಚತುತ್ಥಪಾರಾಜಿಕೇ ವುತ್ತನಯೇನ ವದನ್ತಸ್ಸ. ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಕಾಲೇ ಚ ಪುಟ್ಠಕಾಲೇ ಚ ಭಿಕ್ಖುಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಅತ್ತನಾ ಲದ್ಧಸ್ಸ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಸ್ಸ ಆರೋಚೇತಬ್ಬತ್ತಾ ‘‘ಠಪೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ಭಿಕ್ಖು’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಅಞ್ಞಸ್ಸಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಭೂತಂ ಆರೋಚೇತೀತಿ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಕಾಲೇ, ಹಿ ಅನ್ತರಾ ವಾ ಅತಿಕಡ್ಢಿಯಮಾನೇನ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಭೂತಂ ಆರೋಚೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೭೭). ಭೂತೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮೇ ಆರೋಚಿತೇ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ನಿಮಿತ್ತತ್ಥೇ ಭುಮ್ಮಂ, ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಾನೇ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ಸಿದ್ಧಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಸ್ಸ ಆರೋಚನನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೯೩೭. ನೋ ¶ ಚೇ ಜಾನಾತಿ ಸೋ ವುತ್ತನ್ತಿ ಯಸ್ಸ ಆರೋಚೇತಿ, ಸೋ ಸಚೇ ಸುತಕ್ಖಣೇಯೇವ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ‘‘ಏಸ ಪಠಮಜ್ಝಾನಸ್ಸ ಲಾಭೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವುತ್ತಂ ನೋ ಜಾನಾತಿ. ಪರಿಯಾಯವಚನೇತಿ ‘‘ಯೋ ತೇ ವಿಹಾರೇ ವಸತಿ, ಸೋ ಪಠಮಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ಲಾಭೀ’’ತಿ ಏವಮಾದಿಪರಿಯಾಯವಚನೇ. ಯಸ್ಸ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಂ ಆರೋಚೇತಿ, ಸೋ ಸಚೇ ಸುತಸಮನನ್ತರಂ ‘‘ಏಸ ಏವಂ ವದತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ನೋ ಜಾನಾತಿ, ತಾದಿಸಸ್ಸ ಆರೋಚೇನ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಹೋತಿ ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಸ್ಸ ಭೂತಸ್ಸ ಪರಿಯಾಯವಚನೇ ಚ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೯೩೮. ತಥಾರೂಪೇ ¶ ಕಾರಣೇ ಸತೀತಿ ಪರಸ್ಸ ಕಾರಣಭಾವಂ ಞತ್ವಾಪಿ ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಅಮೋಘಭಾವದಸ್ಸನಸಮುತ್ತೇಜನಸಮ್ಪಹಂಸನಾದಿಕರಸಙ್ಖಾತೇ ಕಾರಣೇ ಸತಿ. ಸಬ್ಬಸ್ಸಾಪೀತಿ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಸಬ್ಬಸ್ಸ. ಸೀಲಾದಿನ್ತಿ ಸೀಲಸುತಪರಿಯತ್ತಿಗುಣಂ. ವದತೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನೋ’’ತಿ ಪಕರಣತೋ ಲಬ್ಭತಿ.

೯೩೯. ತದಸಮ್ಭವಾತಿ ದಿಟ್ಠಿಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಉಮ್ಮಾದಾದೀನಂ ಅಸಮ್ಭವಾ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ದಿಟ್ಠಿಸಮ್ಪನ್ನಾನಂ ಉಮ್ಮಾದಸ್ಸ ವಾ ಚಿತ್ತಕ್ಖೇಪಸ್ಸ ವಾ ಅಭಾವಾತಿ. ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಮ್ಪಿ ಹಿ ವಿಚಾರಿತ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೭೭). ಉಮ್ಮತ್ತಕಪದಸ್ಸ ಅವಚನೇ ಕಾರಣಂ ವದನ್ತೇನೇವ ಖಿತ್ತಚಿತ್ತಾದಿಪದಾನಂ ಅವಚನೇ ಕಾರಣಞ್ಚ ಉಪಲಕ್ಖಣತೋ ದಸ್ಸಿತಮೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಏತ್ಥ ಚ ಮಗ್ಗಫಲದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತಾನಂ ಅರಿಯಾನಮೇವ ಹಿ ಉಮ್ಮತ್ತಕಾದಿಭಾವೋ ನತ್ಥಿ. ಝಾನಲಾಭಿನೋ ಪನ ತಸ್ಮಿಂ ಸತಿ ಝಾನಾ ಪರಿಹಾಯನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತೇಸಂ ಅಭೂತಾರೋಚನಪಚ್ಚಯಾ ಅನಾಪತ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಾ, ನ ಭೂತಾರೋಚನಪಚ್ಚಯಾ.

೯೪೦. ಇಮಿಸ್ಸಾಪತ್ತಿಯಾ ಅಞ್ಞತ್ರ ಝಾನಮಗ್ಗಾದಿಲಾಭೀನಂ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಅಸಮ್ಭವಾ ‘‘ಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತೇಹೇವ ದ್ವಿಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಇದಞ್ಚ ಉಕ್ಕಟ್ಠಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಅರಿಯಪುಗ್ಗಲೇಯೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ ಅಜಾನನ್ತಾ ಪನ ಝಾನಲಾಭೀ ಪುಥುಜ್ಜನಾ ನಾನಾವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಲೋಭವಸೇನ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತೇನಾಪಿ ನ ಆರೋಚೇನ್ತೀತಿ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ತಿಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ, ತಥಾಪಿ ಬಹುಲೇನ ಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಾನಮೇವ ಸಮ್ಭವೋತಿ ಏವಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ದ್ವಿವೇದನಂ ಸುಖೋಪೇಕ್ಖಾವಸೇನ. ಇದಞ್ಚ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಣ್ಣತ್ತಿಅಜಾನನವಸೇನ ಅಚಿತ್ತಕಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಹೋತಿ. ಅರಿಯಾ ಚೇತ್ಥ ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ ಜಾನನ್ತಾ ¶ ವೀತಿಕ್ಕಮಂ ನ ಕರೋನ್ತಿ, ಪುಥುಜ್ಜನಾ ಪನ ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ ಜಾನಿತ್ವಾಪಿ ವೀತಿಕ್ಕಮಂ ಕರೋನ್ತಿ. ತೇ ಚ ಸತ್ಥುನೋ ಆಣಾವೀತಿಕ್ಕಮಚೇತನಾಯ ¶ ಬಲವಅಕುಸಲಭಾವತೋ ಝಾನಾ ಪರಿಹಾಯನ್ತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

೯೪೧. ಭಿಕ್ಖುನೋ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಭಿಕ್ಖುಸಮ್ಮುತಿಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇ ಆರೋಚೇನ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಆಪತ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ದುಟ್ಠುಲ್ಲಂ ಆಪತ್ತಿನ್ತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ. ನನು ಚ ‘‘ದುಟ್ಠುಲ್ಲಾ ನಾಮ ಆಪತ್ತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಚ ಪಾರಾಜಿಕಾನಿ ತೇರಸ ಚ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೭೯) ಪದಭಾಜನೇ ಪಾರಾಜಿಕಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾ ದಸ್ಸಿತಾ, ಕಸ್ಮಾ ಇಧ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋವ ಗಹಿತೋತಿ? ವುಚ್ಚತೇ – ಪಾರಾಜಿಕಂ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಸದ್ದತ್ಥದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ, ಇಧ ಪನ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋಯೇವ ಭಗವತಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವಿಚಾರಿತಮೇತಂ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ತತ್ಥ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕಾನಿ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಸದ್ದತ್ಥದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಾನಿ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಪನ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೭೮). ವಕ್ಖತಿ ಚ ‘‘ಇಧ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾವ, ದುಟ್ಠುಲ್ಲಾಪತ್ತಿಯೋ ಮತಾ’’ತಿ. ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇತಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುನಿಞ್ಚ ಠಪೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸೋ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೮೦) ಪದಭಾಜನೇ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಆರೋಚೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಠಪೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಮ್ಮುತಿನ್ತಿ ‘‘ಅತ್ಥಿ ಭಿಕ್ಖುಸಮ್ಮುತಿ ಆಪತ್ತಿಪರಿಯನ್ತಾ ನ ಕುಲಪರಿಯನ್ತಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾಚಿ. ೮೦) ಪದಭಾಜನೇ ದಸ್ಸಿತಂ ಅಭಿಣ್ಹಾಪತ್ತಿಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಆಯತಿಂ ಸಂವರತ್ಥಂ ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಜನನತ್ಥಂ ಆಪತ್ತಿಯೋ ವಾ ಉಪಾಸಕಕುಲಾನಿ ವಾ ಉಭಯಮೇವ ವಾ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ವಾ ಅಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ವಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಆರೋಚೇತುಂ ಸಙ್ಘೇನ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಸಾವೇತ್ವಾ ಕತಸಮ್ಮುತಿಂ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಅಭಿಣ್ಹಾಪತ್ತಿಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ದಿಸ್ವಾ ‘ಏವಮೇಸ ಪರೇಸು ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪೇನಾಪಿ ಆಯತಿಂ ಸಂವರಂ ಆಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ¶ ಹಿತೇಸಿತಾಯ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಅಪಲೋಕೇತ್ವಾ ಸಙ್ಘೇನ ಕಾತಬ್ಬಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೮೦).

೯೪೨. ಘಟೇತ್ವಾ ವದನ್ತಸ್ಸೇವಾತಿ ಏವಕಾರೋ ಯಥಾಠಾನೇ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ. ಏವಕಾರೇನ ಬ್ಯವಚ್ಛಿನ್ನಮತ್ಥಂ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ವತ್ಥು’’ನ್ತಿಆದಿನಾ. ‘‘ಅಸುಚಿಂ ಮೋಚೇತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ವತ್ಥುಮಾಹ, ‘‘ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಆಪತ್ತಿಂ. ವಜ್ಜಮೇವ ವಜ್ಜತಾ. ‘‘ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸಾಯಂ ಪರಿಯಾಯೋ. ‘‘ಅಯಂ ಅಸುಚಿಂ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಆಪನ್ನೋ’’ತಿ ವತ್ಥುನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಆಪತ್ತಿಂ ವದನ್ತಸ್ಸ ವಜ್ಜತಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೯೪೩. ಸುದ್ಧಸ್ಸಾತಿ ¶ ಪಾರಾಜಿಕಮನಾಪನ್ನಸ್ಸ. ವದನ್ತಿ ವದನಹೇತು, ವತ್ಥುನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸ ಕಥನತೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

೯೪೪. ಅದುಟ್ಠುಲ್ಲಾಯಾತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸತೋ ಅಞ್ಞಾಯ ಆಪತ್ತಿಯಾ. ದುಟ್ಠುಲ್ಲಸಞ್ಞಿನೋತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸಞ್ಞಿನೋ. ಸೇಸಾ ಆಪತ್ತಿಯೋಪಿ ವಾತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ವಿನಾ ಸೇಸೇ ಛಳಾಪತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧೇ.

೯೪೫. ತಥಾತಿ ದುಕ್ಕಟಂ ಅತಿದಿಸತಿ. ಪಞ್ಚಧಾ ಮತಂ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಂ ಅಜ್ಝಾಚಾರಂ ಆರೋಚೇನ್ತಸ್ಸ ತಥಾ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಪಞ್ಚಧಾ ಮತಂ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಂ ಅಜ್ಝಾಚಾರನ್ತಿ ಚ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದಿಪಞ್ಚಸಿಕ್ಖಾಪದವೀತಿಕ್ಕಮಾ ಗಹಿತಾ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಆದಯೋ ಪಞ್ಚಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದೀನಿ ಹಿ ದಸೇವ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ಸಾಮಣೇರಾನಂ ಪಞ್ಞತ್ತಾನಿ. ತೇಸಂ ಪಞ್ಞತ್ತೇಸುಯೇವ ಚ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸು ದುಟ್ಠುಲ್ಲಾದುಟ್ಠುಲ್ಲವಿಚಾರಣಾ ಕಾತಬ್ಬಾ, ನ ಚ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಆದೀನಿ ವಿಸುಂ ತೇಸಂ ಪಞ್ಞತ್ತಾನಿ ಅತ್ಥೀತಿ.

ಅಥ ¶ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಸಙ್ಖಾತಾನಿ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಆದೀನಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಕಿಂ ನಾಮ ಹೋನ್ತೀತಿ? ಅಜ್ಝಾಚಾರೋ ನಾಮ ಹೋನ್ತೀತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿ…ಪೇ… ಅಜ್ಝಾಚಾರೋ ನಾಮಾತಿ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೮೨). ಇಮಿನಾಪಿ ಚೇತಂ ಸಿದ್ಧಂ ‘‘ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಆದಿ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಂ ನಾಮ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ. ‘‘ಅಜ್ಝಾಚಾರೋ ನಾಮಾ’’ತಿ ಹಿ ವದನ್ತೋ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಆದಿ ಕೇವಲಂ ಅಜ್ಝಾಚಾರೋ ನಾಮ ಹೋತಿ, ನ ಪನ ದುಟ್ಠುಲ್ಲೋ ನಾಮ ಅಜ್ಝಾಚಾರೋತಿ ದೀಪೇತಿ. ‘‘ಅಜ್ಝಾಚಾರೋ ನಾಮಾ’’ತಿ ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತತ್ತಾ, ಅಕತ್ತಬ್ಬರೂಪತ್ತಾ ಚ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಆದೀನಿ ದಣ್ಡಕಮ್ಮವತ್ಥುಪಕ್ಖಂ ಭಜನ್ತಿ. ತಾನಿ ಚ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಅವಣ್ಣಕಾಮತಾಯ ಆರೋಚೇನ್ತೋ ಭಿಕ್ಖು ದುಕ್ಕಟಂ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ವದನ್ತಿ. ಇಧ ಪನ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಗ್ಗಹಣೇನ ಸಾಮಣೇರಸಾಮಣೇರಿಸಿಕ್ಖಮಾನಾನಂ ಗಹಣಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಅದುಟ್ಠುಲ್ಲಂ ಅಜ್ಝಾಚಾರನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸಾ’’ತಿ ಚ ಅಜ್ಝಾಹರಿತಬ್ಬಾನಿ. ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಯಥಾವುತ್ತೇಹಿ ಪಞ್ಚಸಿಕ್ಖಾಪದೇಹಿ ಅಞ್ಞಂ ವಿಕಾಲಭೋಜನಾದಿಂ ಅದುಟ್ಠುಲ್ಲಂ ಅಜ್ಝಾಚಾರಂ ವಾ. ಯಥಾಹ ‘‘ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಂ ವಾ ಅದುಟ್ಠುಲ್ಲಂ ವಾ ಅಜ್ಝಾಚಾರ’’ನ್ತಿಆದಿ (ಪಾಚಿ. ೮೨).

೯೪೬. ಕೇವಲಂ ¶ ವತ್ಥುಂ ವಾ ಆರೋಚೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಅಯಂ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಂ ಆಪನ್ನೋ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವತ್ಥುಮತ್ತಂ ಆರೋಚೇನ್ತಸ್ಸ. ಕೇವಲಂ ಆಪತ್ತಿಂ ವಾ ಆರೋಚೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಅಯಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಆಪನ್ನೋ, ಅಯಂ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಆಪನ್ನೋ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಆಪತ್ತಿಮತ್ತಂ ಆರೋಚೇನ್ತಸ್ಸ ಚ. ಭಿಕ್ಖುಸಮ್ಮುತಿಯಾತಿ ಏತ್ಥ ವತ್ಥುನಾ ಘಟೇತ್ವಾ ಆಪತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ¶ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಏತಂ ಪರಾಮಸತಿ.

೯೪೮. ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ಪಥವಿನ್ತಿ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ದ್ವೇ ಪಥವಿಯೋ ಜಾತಾ ಚ ಪಥವೀ ಅಜಾತಾ ಚ ಪಥವೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೮೬) ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ –

‘‘ಜಾತಾ ನಾಮ ಪಥವೀ ಸುದ್ಧಪಂಸು ಸುದ್ಧಮತ್ತಿಕಾ ಅಪ್ಪಪಾಸಾಣಾ ಅಪ್ಪಸಕ್ಖರಾ ಅಪ್ಪಕಥಲಾ ಅಪ್ಪಮರುಮ್ಬಾ ಅಪ್ಪವಾಲಿಕಾ ಯೇಭುಯ್ಯೇನಪಂಸುಕಾ ಯೇಭುಯ್ಯೇನಮತ್ತಿಕಾ, ಅದಡ್ಢಾಪಿ ವುಚ್ಚತಿ ಜಾತಾ ಪಥವೀ. ಯೋಪಿ ಪಂಸುಪುಞ್ಜೋ ವಾ ಮತ್ತಿಕಾಪುಞ್ಜೋ ವಾ ಅತಿರೇಕಚಾತುಮಾಸಂ ಓವಟ್ಠೋ, ಅಯಮ್ಪಿ ವುಚ್ಚತಿ ಜಾತಾ ಪಥವೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೮೬) ಚ,

‘‘ಅಜಾತಾ ನಾಮ ಪಥವೀ ಸುದ್ಧಪಾಸಾಣಾ ಸುದ್ಧಸಕ್ಖರಾ ಸುದ್ಧಕಥಲಾ ಸುದ್ಧಮರುಮ್ಬಾ ಸುದ್ಧವಾಲಿಕಾ ಅಪ್ಪಪಂಸು ಅಪ್ಪಮತ್ತಿಕಾ ಯೇಭುಯ್ಯೇನಪಾಸಾಣಾ ಯೇಭುಯ್ಯೇನಸಕ್ಖರಾ ಯೇಭುಯ್ಯೇನಕಥಲಾ ಯೇಭುಯ್ಯೇನಮರುಮ್ಬಾ ಯೇಭುಯ್ಯೇನವಾಲಿಕಾ, ದಡ್ಢಾಪಿ ವುಚ್ಚತಿ ಅಜಾತಾ ಪಥವೀ. ಯೋಪಿ ಪಂಸುಪುಞ್ಜೋ ವಾ ಮತ್ತಿಕಾಪುಞ್ಜೋ ವಾ ಊನಚಾತುಮಾಸಂ ಓವಟ್ಠೋ, ಅಯಮ್ಪಿ ವುಚ್ಚತಿ ಅಜಾತಾ ಪಥವೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೮೬) ಚ –

ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾಸು ದ್ವೀಸು ಪಥವೀಸು ಜಾತಪಥವಿಸಙ್ಖಾತಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಪಥವಿಂ.

ಏತ್ಥ ಪಾಸಾಣಾದೀನಂ ಲಕ್ಖಣಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಮುಟ್ಠಿಪ್ಪಮಾಣತೋ ಉಪರಿ ಪಾಸಾಣಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ, ಮುಟ್ಠಿಪ್ಪಮಾಣಾ ಸಕ್ಖರಾ. ಕಥಲಾತಿ ಕಪಾಲಖಣ್ಡಾನಿ. ಮರುಮ್ಬಾತಿ ಕಟಸಕ್ಖರಾ. ವಾಲಿಕಾತಿ ವಾಲುಕಾಯೇವಾ’’ತಿ ¶ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಯೇಭುಯ್ಯೇನಪಂಸುಕಾದೀನಂ ಲಕ್ಖಣಂ ‘‘ಯೇಭುಯ್ಯೇನಪಂಸುಕಾತಿ ತೀಸು ಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ದ್ವೇ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ಪಂಸು, ಏಕೋ ಪಾಸಾಣಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೋ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೮೬) ಚ ¶ ‘‘ಅದಡ್ಢಾಪೀತಿ ಉದ್ಧನಪತ್ತಪಚನಕುಮ್ಭಕಾರಾವಾಪಾದಿವಸೇನ ತಥಾ ತಥಾ ಅದಡ್ಢಾ’’ತಿಆದಿ ಅಟ್ಠಕಥಾತೋ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ‘‘ಅಪ್ಪಪಂಸುಅಪ್ಪಮತ್ತಿಕಾ’’ತಿ ದ್ವೀಸುಪಿ ಪದೇಸು ನಿದ್ದೇಸರೂಪೇನ ಯೇಭುಯ್ಯೇನಪಾಸಾಣಾದಿಪದಪಞ್ಚಕಂ ವುತ್ತಂ, ತತ್ಥಾಪಿ ಅತ್ಥೋ ಯೇಭುಯ್ಯೇನಪಂಸುಪದಾದೀಸು ವುತ್ತವಿಪಲ್ಲಾಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ತೇಸಂಯೇವ ಹಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಪಭೇದದಸ್ಸನಮೇತ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ೮೬).

ಖಣೇಯ್ಯ ವಾತಿ ಏವರೂಪಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಪಥವಿಪದೇಸಂ ಅನ್ತಮಸೋ ಪಾದಙ್ಗುಟ್ಠೇನಾಪಿ ಸಮ್ಮುಞ್ಜನಿಸಲಾಕಾಯಪಿ ಸಯಂ ವಾ ಖಣತಿ. ಖಣಾಪೇಯ್ಯ ವಾತಿ ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ‘‘ಇದಂ ಖಣಾಹೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ಖಣಾಪೇಯ್ಯ. ಭೇದಾಪೇಯ್ಯಾತಿ ತಥೇವ ಭೇದಾಪೇಯ್ಯ. ಭಿನ್ದೇಯ್ಯ ವಾತಿ ಪಸ್ಸಾವಧಾರಾದೀಹಿಪಿ ಭಿನ್ದೇಯ್ಯ. ಅಧಿಕಾರವಸೇನ ವಾ-ಸದ್ದಸ್ಸ ಸಬ್ಬಕಿರಿಯಾಪದೇಹಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಭೇದಾಪೇಯ್ಯ ಚಾತಿ ಏತ್ಥ ಚ-ಸದ್ದೋ ಇಧ ಅವುತ್ತಸ್ಸ ‘‘ದಹತಿ ವಾ, ದಹಾಪೇತಿ ವಾ’’ತಿ ಪದದ್ವಯಸ್ಸ ಸಮುಚ್ಚಯಕೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಅನ್ತಮಸೋ ಪತ್ತಮ್ಪಿ ಪಚನ್ತೋ ಸಯಂ ವಾ ದಹತಿ, ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ದಹಾಪೇತೀತಿಆದಿ ಇಮೇಸಂ ಪದಾನಂ ಅಟ್ಠಕಥಾವಸೇನ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೮೭) ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಸಿಯಾತಿ ಖಣನ್ತಸ್ಸ, ಭಿನ್ದನ್ತಸ್ಸ ಚ ಪಹಾರೇ ಪಹಾರೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ.

೯೪೯. ಆಣಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಆಣತ್ತಿಗಣನಾಯ, ದಹನ್ತಸ್ಸ ಅಗ್ಗಿಪಾತಗಣನಾಯ ಹೋತೀತಿ ಇದಂ ‘‘ಪಹಾರೇ ಪಹಾರೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿಆದಿಅಟ್ಠಕಥಾವಚನವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ, ಇಮಮೇವ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಸಯಮೇವಾ’’ತಿಆದಿ.

೯೫೦. ಆಣಾಪೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ¶ ಸಕಿಂ ಆಣಾಪೇನ್ತಸ್ಸ.

೯೫೧. ‘‘ಖಣಾಪೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಸಾಮಞ್ಞವಚನಸ್ಸ ಅಪವಾದದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಖಣ ಪೋಕ್ಖರಣಿ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ಕೋಚಿ ದೋಸೋ ನ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ಏತ್ಥ ಪೋಕ್ಖರಣಿಆವಾಟಾದಿಸದ್ದಾನಂ ಪಥವಿಪರಿಯಾಯತ್ತಾಭಾವತೋ ಏವಂವಚನೇನ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೯೫೨. ‘‘ಇಮಂ ಇಧಾ’’ತಿಆದೀನಂ ಪದಾನಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಭೂತಾಧಿಪ್ಪೇತಭೂಮಿವಾಚಕತ್ತಾ ತೇಹಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ವುತ್ತಸ್ಸ ತಸ್ಸೇವ ಪಯೋಗಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿಕರಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಇಮ’’ನ್ತಿಆದಿ.

೯೫೩. ಕನ್ದನ್ತಿ ¶ ತಾಲಾದಿಕನ್ದಂ. ಕುರುನ್ದನ್ತಿ ಕುಲಚೋಚರುಕ್ಖಂ. ಥೂಣನ್ತಿ ಥಮ್ಭಂ. ಖಾಣುಕನ್ತಿ ಸಾಖಾವಿಟಪರಹಿತಂ ರುಕ್ಖಾವಯವಂ. ಮೂಲನ್ತಿ ಪಥವಿಯಾ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಭಾವಕರಂ ರುಕ್ಖಾವಯವಂ. ವಟ್ಟತೀತಿ ಅನಿಯಮೇತ್ವಾ ವಚನೇನ ಅನಾಪತ್ತಿಭಾವತೋ ವಟ್ಟತಿ.

೯೫೪. ಇಮನ್ತಿ ಪಚ್ಚಕ್ಖಪರಾಮಾಸಪದೇನ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ವಚನತೋ ಆಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ನಿಯಮೇತ್ವಾನ ವತ್ತುಂ ಪನ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ.

೯೫೫. ಘಟೇಹಿ ಉಸ್ಸಿಞ್ಚಿತುನ್ತಿ ಘಟೇಹಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಅವಸಿಞ್ಚಿತುಂ. ತನುಕದ್ದಮೋತಿ ಜಮ್ಬಾಲೋ. ಬಹಲಂ ಕದ್ದಮಂ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಅಪನೇತುಂ ನ ಚ ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ.

೯೫೬. ನದಿಯಾದೀನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಗಙ್ಗಾಕನ್ದರಾದೀನಂ ಗಹಣಂ. ‘‘ತಟ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ವಟ್ಠನ್ತಿ ವುಟ್ಠೀಹಿ ಓವಟ್ಠಞ್ಚ. ಚಾತುಮಾಸನ್ತಿ ವಿಕೋಪನಕಿರಿಯಾಯ ಅಚ್ಚನ್ತಸಂಯೋಗೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ, ಚಾತುಮಾಸಬ್ಭನ್ತರೇ ವಿಕೋಪೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೯೫೭. ಸಚೇ ತೋಯಸ್ಮಿಂ ಪತತಿ ತಟನ್ತಿ ಯೋಜನಾ, ಸಚೇ ಕೂಲಂ ಭಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋಉದಕೇ ಪತತೀತಿ. ದೇವೇ ವುಟ್ಠೇಪೀತಿ ¶ ಪಜ್ಜುನ್ನದೇವೇ ವುಟ್ಠೇಪಿ. ವುಟ್ಠ-ಸದ್ದೋ ಕತ್ತುಸಾಧನೋ. ಚಾತುಮಾಸಮತಿಕ್ಕನ್ತೇಪೀತಿ ಯೋಜನಾ. ತತ್ಥ ಹೇತುದಸ್ಸನತ್ಥಮಾಹ ‘‘ತೋಯೇ ದೇವೋ ಹಿ ವಸ್ಸತೀ’’ತಿ.

೯೫೮. ಸೋಣ್ಡಿನ್ತಿ ಪಾಸಾಣಪೋಕ್ಖರಣಿಂ. ತತ್ಥ ತೂತಿ ಉದಕರಹಿತೇ ತಸ್ಮಿಂ ಸೋಣ್ಡಿಆವಾಟೇ.

೯೫೯. ಅನ್ತೋಚಾತುಮಾಸಂ ಸೋಧೇತುಂ ಭಿನ್ದಿತುನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಸೋಧೇತುಂ ಭಿನ್ದಿತುಂ ವಿಕೋಪೇತು’’ನ್ತಿ ಕಿರಿಯಾಪದೇಹಿ ‘‘ರಜ’’ನ್ತಿ ಕಮ್ಮಪದಂ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ. ತಂ ರಜೋರಾಸಿಂ ದೇವೇ ವುಟ್ಠೇ ಪಚ್ಛಾ ಉದಕಸ್ಸ ಛಿನ್ನತ್ತಾ ಬಹಲಭೂಮಿಸುಕ್ಖಮ್ಪಿ ವುಟ್ಠಿಪಾತದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅನ್ತೋಚಾತುಮಾಸೇ ಕೋಪೇತುಂ ಭಿನ್ದಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೯೬೦. ಪುಣ್ಣೇ ಸೋಣ್ಡಿಮ್ಹಿ ತಂ ರಜಂ ವಿಕೋಪೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ ಚಾತುಮಾಸತೋ ಉದ್ಧನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

೯೬೧. ‘‘ಫುಸಾಯನ್ತೇ’’ತಿ ಏತೇನ ‘‘ದೇವೋ’’ತಿ ಇದಂ ಭುಮ್ಮವಸೇನ ವಿಪರಿಣಾಮೇತ್ವಾ ‘‘ದೇವೇ ಫುಸಾಯನ್ತೇ’’ತಿ ¶ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ, ಪಜ್ಜುನ್ನದೇವೇ ವುಟ್ಠಿಪಾತಂ ಕರೋನ್ತೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಿಟ್ಠಿಪಾಸಾಣಕೇತಿ ಪಾಸಾಣಪಿಟ್ಠೇ. ತಮ್ಪೀತಿ ತಥಾ ಪಾಸಾಣಪಿಟ್ಠೇ ಲಗ್ಗಂ ತಮ್ಪಿ ರಜಂ.

೯೬೨. ಅಕತಪಬ್ಭಾರೋ ನಾಮ ಯಥಾ ಹೇಟ್ಠಾಭಾಗೋ ವುಟ್ಠಿಫುಸಿತೇಹಿ ನ ತೇಮೀಯತಿ, ತಥಾ ನಮಿತ್ವಾ ಠಿತಪಬ್ಬತಪ್ಪದೇಸೋ. ಇದಂ ಅನೋವಸ್ಸಕಟ್ಠಾನೇ ಉಟ್ಠಿತವಮ್ಮಿಕಾನಂ ಉಪಲಕ್ಖಣಂ.

೯೬೩. ಅಬ್ಭೋಕಾಸೇ ವುಟ್ಠಿತೋ ವಮ್ಮಿಕೋ ಸಚೇ ಓವಟ್ಠೋ, ಕಂ ಚಾತುಮಾಸಂ ವಿಕೋಪೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಚಾತುಮಾಸನ್ತಿ ವಿಕೋಪನಕಿರಿಯಾಯ ¶ ಅಚ್ಚನ್ತಸಂಯೋಗೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ. ರುಕ್ಖೇತಿ ಚ ಥಮ್ಭಪಾಸಾಣಾದೀನಂ ಉಪಲಕ್ಖಣಂ. ಉಪಚಿಕಾದೀನನ್ತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಕಾಳಕಿಪಿಲ್ಲಿಕಾದೀನಂ ಗಹಣಂ. ಸೋ ನಯೋತಿ ‘‘ಓವಟ್ಠದಿವಸತೋ ಉತ್ತರಿ ಚಾತುಮಾಸಬ್ಭನ್ತರೇ ಕೋಪೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಯಥಾವುತ್ತೋ ನಯೋ.

೯೬೪. ಮೂಸಿಕುಕ್ಕಿರಂ ನಾಮ ಮೂಸಿಕಾಹಿ ಉದ್ಧಟಪಂಸು. ಮೂಸಿಕಾನಂ ಉಕ್ಕಿರೋ ಮೂಸಿಕುಕ್ಕಿರೋತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ. ಗೋಕಣ್ಟಕಂ ನಾಮ ಗುನ್ನಂ ಖುರಾನಂ ಉಟ್ಠಿತಮತ್ತಿಕಾ. ಗಣ್ಡುಪ್ಪಾದಮಲಂ ನಾಮ ಭೂಲತಾಯ ಮಲಮತ್ತಿಕಾ. ಸಮ್ಬನ್ಧಂ ಪನ ಪಕತಿಭೂಮಿಂ ಅಕೋಪೇನ್ತೇನ ಮತ್ಥಕತೋ ಗಣ್ಹಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

೯೬೫. ಕಸೀತಿ ಕಸಿತಟ್ಠಾನಂ, ತತ್ಥ ನಙ್ಗಲೇನ ಉದ್ಧಟಮತ್ತಿಕಾ ಕಸಿನಙ್ಗಲಮತ್ತಿಕಾ. ‘‘ಅಚ್ಛಿನ್ನಾ’’ತಿಇಮಿನಾ ಖಣ್ಡಾಖಣ್ಡಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಆಯತಂ ಹುತ್ವಾ ಠಿತಮತ್ತಿಕಾಪಟಲಮ್ಪಿ ಅಜಾತಪಥವೀ ಸಿಯಾತಿ ಆಸಙ್ಕಾನಿವತ್ತನತ್ಥಮಾಹ ‘‘ಭೂಮಿಸಮ್ಬನ್ಧಾ’’ತಿ. ಸಾತಿ ಕಸಿನಙ್ಗಲಮತ್ತಿಕಾ.

೯೬೬. ಸೇನಾಸನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪುರಾಣ’’ನ್ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಓವಟ್ಠಂ ಚಾತುಮಾಸತೋ ಉದ್ಧಂ ನ ವಿಕೋಪಯೇತಿ ಯೋಜನಾ.

೯೬೭. ತತೋತಿ ಓವಟ್ಠದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಚಾತುಮಾಸಾತಿಕ್ಕನ್ತಗೇಹತೋ. ‘‘ಗೋಪಾನಸಿ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಗೋಪಾನಸಿಮತ್ಥಕೇ ಠಿತಉಪಚಿಕಾಪಂಸುಮ್ಹಿ ಭಿಜ್ಜನ್ತೇಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿಭಾವಂ ದೀಪೇತಿ. ‘‘ಭಿತ್ತಿ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ತದೇಕದೇಸಂ ಭಿತ್ತಿಪಾದಾದಿದಾರುಮಾಹ. ಇದಮ್ಪಿ ಭಿತ್ತಿಮತ್ತಿಕಂ ಉಪಚಿಕಾಮತ್ತಿಕಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಥಮ್ಭ’’ನ್ತಿ ಇದಮ್ಪಿ ತಂಸಮ್ಬನ್ಧಪಾಕಾರಭೂಮಿಮತ್ತಿಕಾಉಪಚಿಕಾದಿಪಂಸುಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಪದರತ್ಥರನ್ತಿ ಅತ್ಥತಪದರಂ. ಇದಮ್ಪಿ ಪದರಾನಂ ಉಪರಿ ಮತ್ತಿಕಾಉಪಚಿಕಾಪಂಸುಂ ¶ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಗೋಪಾನಸಿ’’ನ್ತಿಆದೀಹಿ ¶ ಪದೇಹಿ ‘‘ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಯೋಜನೀಯಂ. ‘‘ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ವಿಕೋಪನಾಧಿಪ್ಪಾಯಾಭಾವಂ ದೀಪೇತಿ.

೯೬೮. ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ಅನಾದರೇ ಸಾಮಿವಚನಂ, ‘‘ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನಾ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ಇಟ್ಠಕಾತಿ ಛದನಿಟ್ಠಕಾ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಪಾಸಾಣಸಮುದ್ದಫೇಣಾದೀನಂ ಗಹಣಂ. ಪತತೀತಿ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ಗಣ್ಹನ್ತೇ ಸಚೇ ಮತ್ತಿಕಾ ಛಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪತತಿ, ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮತ್ತಿಕನ್ತಿ ಭಿತ್ತಿಯಂ, ಛದನೇ ಚ ಚಾತುಮಾಸಾಧಿಕೋವಟ್ಠಮತ್ತಿಕಂ, ಅನೋವಟ್ಠಂ ಚೇ, ಗಣ್ಹಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸಚೇ ಯಾ ಯಾ ಅತಿನ್ತಾ, ತಂ ತಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೮೬). ಯದಿ ಗಣ್ಹತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಸಿಯಾತಿ ಯೋಜನಾ.

೯೬೯. ಅತಿನ್ತೋತಿ ವಸ್ಸೋದಕೇನ ಅತಿನ್ತೋ, ಇಮಿನಾ ವಿನಿಚ್ಛಿತಬ್ಬವತ್ಥುಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ತಸ್ಸ ಅನ್ತೋಗೇಹೇ ಚ ಬಹಿ ಚ ಸಮ್ಭವತೋ ಅನ್ತೋಗೇಹೇ ಠಿತಸ್ಸ ತಾವ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಅನ್ತೋಗೇಹೇ ಸಚೇ ಸಿಯಾ’’ತಿ. ವಸ್ಸೋದಕೇನ ತಿನ್ತಾತಿನ್ತೇಸು ದ್ವೀಸು ಮತ್ತಿಕಾಪುಞ್ಜೇಸು ಅತಿನ್ತಂ ತಾವ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಅನೋವಟ್ಠೋ ಚಾ’’ತಿ.

೯೭೦. ವಸ್ಸೋದಕೇನ ತಿನ್ತೇ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ವುಟ್ಠೇ ಪುನ ಚಾ’’ತಿಆದಿ. ‘‘ವುಟ್ಠೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಮತ್ತಿಕಾಪುಞ್ಜೋ’’ತಿ ಪದಂ ಭುಮ್ಮವಸೇನ ವಿಪರಿಣಾಮೇತ್ವಾ ವುಟ್ಠೇ ಮತ್ತಿಕಾಪುಞ್ಜೇತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ, ‘‘ಏಕದಿವಸಮ್ಪೀ’’ತಿ ಸೇಸೋ, ಗೇಹಸ್ಮಿನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಠಿತೇ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ಗೇಹಸ್ಮಿಂ ಠಿತೇ ಮತ್ತಿಕಾಪುಞ್ಜೇ ವಸ್ಸೋದಕೇನ ಏಕದಿವಸಮ್ಪಿ ತಿನ್ತೇತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ವಕ್ಖಮಾನನಯೇನ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಪಹರಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಿತೇನ ತೇನ ಅತೇಮಿತ್ವಾ ಉಜುಕಂ ಪತಿತೇಹಿ ವಸ್ಸಫುಸಿತೇಹಿ ತಿನ್ತೇತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ಸಬ್ಬೋ ತಿನ್ತೋ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಮತ್ತಿಕಾಪುಞ್ಜೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೯೭೧. ‘‘ಸಬ್ಬೋ’’ತಿ ¶ ಇಮಿನಾ ವಿಸೇಸನೇನ ಬ್ಯವಚ್ಛಿನ್ನಂ ಏಕದೇಸತಿನ್ತೇ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಯತ್ತಕ’’ನ್ತಿಆದಿ. ತು-ಸದ್ದೋ ಇಮಮೇವ ವಿಸೇಸಂ ಜೋತೇತಿ. ಯತ್ತಕನ್ತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಅನೋತರಿತ್ವಾ ಮತ್ಥಕತೋ, ಪರಿಯನ್ತಕತೋ ಚ ಯತ್ತಕಪ್ಪಮಾಣಂ. ತತ್ಥಾತಿ ಮತ್ತಿಕಾಪುಞ್ಜೇ. ‘‘ಅಕಪ್ಪಿಯ’’ನ್ತಿ ಏತಸ್ಸ ‘‘ಚಾತುಮಾಸಚ್ಚಯೇನಾ’’ತಿ ಅನುವತ್ತತಿ. ‘‘ಅತಿನ್ತಂ…ಪೇ… ಕಪ್ಪಿಯ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಕಪ್ಪಿಯಟ್ಠಾನಂ ಪರಿಹರಿತ್ವಾ ವಾ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕೇಹಿ ಕಪ್ಪಿಯವಚನೇನ ಹರಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ಅತಿನ್ತಂ ಠಾನಂ ¶ ಯಥಾಕಾಮಂ ವಳಞ್ಜೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ದಸ್ಸಿತೋ ಹೋತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕೇಹೀ’’ತಿಆದಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೮೬).

೯೭೨. ವಾರಿನಾತಿ ಉಜುಕಂ ಆಕಾಸತೋ ಪತಿತವಸ್ಸೋದಕೇನ. ಅಞ್ಞತ್ಥ ಪಹರಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಪತಿತ್ವಾ ತೇಮಿತೇ ವಟ್ಟತಿ. ಸೋ ಮತ್ತಿಕಾಪುಞ್ಜೋ. ತತೋ ಪರನ್ತಿ ಏಕಾಬದ್ಧಕಾಲತೋ ಉತ್ತರಿಂ ಸೋ ಮತ್ತಿಕಾಪುಞ್ಜೋ ವಾರಿನಾ ತೇಮಿತೋ ಭೂಮಿಯಾ ಏಕಾಬದ್ಧೋ ಚೇ ಹೋತಿ, ತತೋ ಪರಂ ಸಾ ಜಾತಾ ಪಥವೀ ಏವ, ಕೋಪೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೯೭೩. ‘‘ಓವಟ್ಠೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅನೋವಟ್ಠಪಾಕಾರೋ ಕಪ್ಪಿಯೋತಿ ಬ್ಯತಿರೇಕವಸೇನ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಮತ್ತಿಕಾಮಯೋ’’ತಿ ವಿಸೇಸನೇನ ಇಟ್ಠಕಪಾಕಾರಾದಿಂ ಬ್ಯವಚ್ಛಿನ್ದತಿ. ತಸ್ಸ ಪನ ಕಪ್ಪಿಯಭಾವಂ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಸಚೇ ಇಟ್ಠಕಪಾಕಾರೋ’’ತಿಆದಿನಾ. ‘‘ಚಾತುಮಾಸಚ್ಚಯೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ತತೋ ಅನ್ತೋ ವಿಕೋಪನೀಯಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ.

೯೭೪. ತತ್ಥಾತಿ ಓವಟ್ಠೇ ಮತ್ತಿಕಪಾಕಾರೇ. ಅಘಂಸನ್ತೋವಾತಿ ಪಾಕಾರಮತ್ತಿಕಂ ಅಕೋಪೇನ್ತೋ. ಮತ್ತಸೋ ಛುಪಿತ್ವಾತಿ ಪಮಾಣತೋ ಮುದುಕಂ ಕತ್ವಾ ಹತ್ಥತಲಂ ಠಪೇತ್ವಾ. ಅಲ್ಲಹತ್ಥೇನಾತಿ ಉದಕತಿನ್ತೇನ ಹತ್ಥತಲೇನ. ಹತ್ಥೇಕದೇಸೋ ಹತ್ಥೋ ನಾಮ.

೯೭೫. ಯೇಭುಯ್ಯಕಥಲೇ ¶ ಠಾನೇತಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಯಸ್ಸಾ ತೀಸು ಭಾಗೇಸು ದ್ವೇ ಭಾಗಾ ಕಥಲಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಾದಿಸೇ ಕಪ್ಪಿಯಪಥವಿಟ್ಠಾನೇ.

೯೭೬. ಅಬ್ಭೋಕಾಸೇತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣತ್ತಾ ಅನ್ತೋಗೇಹೇಪಿ ಥಮ್ಭಂ ಚಾಲೇತ್ವಾ ಜಾತಪಥವಿಂ ವಿಕೋಪೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ದ್ವೀಸುಪಿ ಠಾನೇಸು ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ನಿದ್ದೋಸಭಾವಂ ಯಥಾವುತ್ತೇನ ‘‘ಥಮ್ಭಂ ವಾ ಪದರತ್ಥರಂ. ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ, ಗಹೇತುಂ ಪನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ನಯೇನಾಹ. ಪಥವಿನ್ತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಪಥವಿಂ.

೯೭೭. ಉಜುಮುದ್ಧರತೋ ನ ದೋಸೋತಿ ಯೋಜನಾ.

೯೭೮. ಉಚ್ಚಾಲೇತ್ವಾತಿ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಚಾಲೇತ್ವಾ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ. ಪವಟ್ಟತೀತಿ ಪವಟ್ಟೇತ್ವಾ ಪವಟ್ಟೇತ್ವಾ ನೇತೀತಿ ¶ ಅತ್ಥೋ. ಸುದ್ಧಚಿತ್ತಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಭೂಮಿ ಭಿಜ್ಜತೀ’’ತಿ ಅಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ‘‘ಪಾಸಾಣಂ ಪವಟ್ಟೇತ್ವಾ ಪವಟ್ಟೇತ್ವಾ ಹರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತವತೋ.

೯೭೯. ಭೂಮಿಯಂ ದಾರೂನಿ ಫಾಲೇನ್ತಾನಮ್ಪಿ ಭೂಮಿಯಂ ಸಾಖಾದೀನಿ ಕಡ್ಢತೋ ಚಾತಿ ಯೋಜನಾ.

೯೮೦. ಕಣ್ಟಕನ್ತಿ ರುಕ್ಖಕಣ್ಟಕಂ, ಮಚ್ಛಕಣ್ಟಕಞ್ಚ. ಸೂಚಿ ನಾಮ ಅಯೋಮಯದನ್ತಮಯತಮ್ಬಮಯಕಟ್ಠಮಯಾದಿಸೂಚೀನಂ ಅಞ್ಞತರಾ. ಅಟ್ಠಿಂ ವಾತಿ ಗೋಮಹಿಂಸಾದೀನಂ ಅಟ್ಠಿಂ ವಾ. ಹೀರಂ ವಾತಿ ನಾಳಿಕೇರಾದಿಹೀರಂ ವಾ. ಆಕೋಟೇತುನ್ತಿ ಯಥಾ ಏಕಕೋಟಿ ಭೂಮಿಂ ಪವಿಸತಿ, ತಥಾ ತಾಳೇತುಂ. ಪವೇಸೇತುನ್ತಿ ಭೂಮಿಂ ಗಮಯಿತುಂ.

೯೮೧. ಪಸ್ಸಾವಂ ಮುತ್ತಂ. ಮೇದನಿನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅಕಪ್ಪಿಯಪಥವಿಮಾಹ. ಭಿನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಏವಂ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ.

೯೮೨. ಕರೋನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ಪಸ್ಸಾವಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸಾತಿಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ‘‘ಸಮ್ಮಜ್ಜತೋ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ಸಮ್ಮಜ್ಜನ್ತೇನಾ’’ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ ¶ , ‘‘ಸಮ್ಮಜ್ಜನಿಯಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ, ಅನನ್ತರಂ ಮೇದನೀಪದಂ ಉಪಯೋಗವಸೇನ ‘‘ಮೇದನಿ’’ನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ‘‘ವಿಸಮ’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ, ‘‘ಸಮಂ ಕಾತು’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ, ಸಮ್ಮಜ್ಜನ್ತೇನ ಉಚ್ಚಟ್ಠಾನಂ ಮದ್ದಿತ್ವಾ, ಆವಾಟಟ್ಠಾನಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಸಮಂ ಕಾತುಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜನಿಯಾ ಘಂಸೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ವಿಸಮಂ ಭೂಮಿಂ ಸಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಮ್ಮಜ್ಜನಿಯಾ ಘಂಸಿತುಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೮೬).

೯೮೩. ಪಾದಙ್ಗುಟ್ಠೇನ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೇನ ವಾ-ಸದ್ದೇನ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಕತ್ತರಯಟ್ಠಿಯಾ ಭೂಮಿಂ ಕೋಟ್ಟೇನ್ತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಲಿಖಿತುಮ್ಪೀತಿ ರಾಜಿಂ ಕಾತುಮ್ಪಿ ಭೂಮಿಂ ಭಿನ್ದನ್ತೇನಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಪಾದೇಹೀತಿ ಪಾದತಲೇಹಿ.

೯೮೫. ಭೂಮಿನ್ತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿಂ. ದಹತಿ ದಹಾಪೇತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಯೋ’’ತಿ ಚ ‘‘ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಚ ಸಮ್ಬನ್ಧವಸೇನ ಲಬ್ಭತಿ. ಪತ್ತಂ ದಹನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಛವಿಯಾ ಥಿರಭಾವತ್ಥಂ ಧೂಮಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ತಿಣುಕ್ಕಾದೀಹಿ ಪತ್ತಂ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ.

೯೮೬. ತತ್ತಕಾನೇವಾತಿ ¶ ಠಾನಪ್ಪಮಾಣಾನೇವ. ಇಧಾಪಿ ‘‘ಯೋ’’ತಿ ಚ ‘‘ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಚ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ.

೯೮೭. ಭೂಮಿಯನ್ತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿಯಂ. ಪತ್ತಂ ಪಚೀಯತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಪತ್ತಪಚನಂ, ಕಪಾಲಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಕಪಾಲೇ.

೯೮೮. ಸೋ ಅಗ್ಗಿ ತಾನಿ ದಾರೂನಿ ದಹನ್ತೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಚೇ ಏಕಂಸೇನ ಭೂಮಿಂ ದಹತಿ, ತಸ್ಮಾ ದಾರೂನಂ ಉಪರಿ ಅಗ್ಗಿಂ ಠಪೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೯೮೯. ಇಟ್ಠಕಾ ಆವಪೀಯನ್ತಿ ಪಚ್ಚನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಇಟ್ಠಕಾವಾಪೋ, ಸೋ ಏವ ಇಟ್ಠಕಾವಾಪಕೋ, ಇಟ್ಠಕಾಪಚನಟ್ಠಾನಂ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಕುಮ್ಭಕಾರಾವಾಪಾದಿಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ.

೯೯೦. ಉಪಾದೀಯತೀತಿ ¶ ಉಪಾದಾನಂ, ಇನ್ಧನಂ, ನ ಉಪಾದಾನಂ ಅನುಪಾದಾನಂ, ಇನ್ಧನತೋ ಅಞ್ಞಂ, ತತೋ ಅನುಪಾದಾನತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಖಾಣುಕೇತಿ ಮತಖಾಣುಕೇ ಚ ಸುಕ್ಖರುಕ್ಖೇ ಚ ಭೂಮಿಗತಂ ಅದತ್ವಾ ‘‘ನಿಬ್ಬಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಗ್ಗಿದಾನಂ ವಟ್ಟತಿ. ಪಚ್ಛಾ ಉಸ್ಸಾಹೇ ಕತೇಪಿ ನ ನಿಬ್ಬಾಯತಿ, ನ ದೋಸೋತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸಚೇ ಪನ ಭೂಮಿಂ ಅಪ್ಪತ್ತಮೇವಾ’’ತಿಆದಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೮೭).

೯೯೧. ತಿಣುಕ್ಕನ್ತಿ ತಿಣೇನ ಬದ್ಧಉಕ್ಕಂ. ತಿಣುಕ್ಕನ್ತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣಂ. ನಾಳಿಕೇರಪಣ್ಣಾದೀಹಿ ಬದ್ಧಾಪಿ ಸಙ್ಗಯ್ಹನ್ತಿ.

೯೯೨. ತಸ್ಸ ಅಗ್ಗಿಸ್ಸ ಪತಿತಟ್ಠಾನೇ ಇನ್ಧನಂ ದತ್ವಾ ಪುನ ತಂ ಅಗ್ಗಿಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ರುತಂ ಕಥಿತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

೯೯೩. ‘‘ತಸ್ಸ ಅಪಥವಿಯ’’ನ್ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ. ವಿಮತಿಸ್ಸುಭಯತ್ಥಾಪೀತಿ ಪಥವಿಅಪಥವಿದ್ವಯೇಪಿ ವೇಮತಿಕಸ್ಸ. ತತ್ಥ ಜಾತಾ ಪಥವೀ, ಇತರಾ ಅಪಥವೀ.

೯೯೪. ಇಮನ್ತಿ ¶ ಆವಾಟಂ, ಮತ್ತಿಕಂ, ಪಂಸುಂ ವಾ.

೯೯೫. ಭವನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಜಾಯನ್ತಸ್ಸ, ವಡ್ಢಮಾನಸ್ಸ ಚ. ಭೂತಸ್ಸಾತಿ ಜಾತಸ್ಸ, ವಡ್ಢಿತಸ್ಸ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಭವನ್ತಿ ಅಹುವುಞ್ಚಾತಿ ಭೂತಾ, ಜಾಯನ್ತಿ ವಡ್ಢನ್ತಿ, ಜಾತಾ ವಡ್ಢಿತಾ ಚಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೯೦). ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ಭವನ್ತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ವಿರುಳ್ಹಮೂಲೇ ನೀಲಭಾವಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ವಡ್ಢಮಾನಕೇ ತರುಣಗಚ್ಛೇ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಅಹುವು’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಪನ ವಡ್ಢಿತ್ವಾ ಠಿತೇ ಮಹನ್ತೇ ರುಕ್ಖಗಚ್ಛಾದಿಕೇ ¶ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಭವನ್ತೀ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ವಿವರಣಂ ‘‘ಜಯನ್ತಿ ವಡ್ಢನ್ತೀ’’ತಿ, ‘‘ಅಹುವು’’ನ್ತಿ ಇಮಸ್ಸ ‘‘ಜಾತಾ ವಡ್ಢಿತಾ’’ತಿ. ಏವಂ ಭೂತ-ಸದ್ದೋ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾತೀತವಿಸಯೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಭವನ್ತಸ್ಸ ಭೂತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪದದ್ವಯೇನ ‘‘ಭೂತಗಾಮಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ತುಲ್ಯಾಧಿಕರಣತಾದಸ್ಸನೇನ ಗಾಮ-ಸದ್ದಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಿಗತವನನ್ತಾದಿಸದ್ದಾನಂ ದಿಟ್ಠಿವನಾದಿಸದ್ದತ್ಥೇ ವಿಯ ಭೂತಸದ್ದತ್ಥೇ ವುತ್ತಿಪಕ್ಖಮಾಹ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೯೦) ‘‘ಭೂತಾ ಏವ ವಾ ಗಾಮೋ ಭೂತಗಾಮೋ, ಪತಿಟ್ಠಿತಹರಿತತಿಣರುಕ್ಖಾದೀನಮೇತಂ ಅಧಿವಚನ’’ನ್ತಿ. ಭೂತಾನಂ ದೇವತಾನಂ ಗಾಮೋ ನಿವಾಸೋತಿ ವಾ ಭೂತಗಾಮೋ. ಭೂಮಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಹಿ ಹರಿತಭಾವಮಾಪನ್ನಾ ತಿಣರುಕ್ಖಗಚ್ಛಾದಯೋ ದೇವತಾಹಿ ಪರಿಗಯ್ಹನ್ತೀತಿ. ಜಾಯನ್ತಸ್ಸ ವಡ್ಢನ್ತಸ್ಸ ವಾ ಸಮ್ಪತ್ತವುದ್ಧಿಮರಿಯಾದಸ್ಸ ವಾ ರುಕ್ಖಾದಿನೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಪಾತಬ್ಯತಾನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪಾತಬ್ಯಭಾವೋ ಪಾತಬ್ಯತಾ, ‘‘ಛೇದನಭೇದನಾದೀಹಿ ಯಥಾರುಚಿ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬತಾತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ಪಾತಬ್ಯತಾ-ಸದ್ದಸ್ಸ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬತಾತಿ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ಸಾ ನಿಮಿತ್ತಂ ಹೇತು ಯಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸ ತಂ ಪಾತಬ್ಯತಾನಿಮಿತ್ತಂ. ರುಕ್ಖಾದೀನಂ ಛೇದನಫಾಲನಾದಿವಸೇನ ವಿಕೋಪನೀಯತಾಸಙ್ಖಾತಪಾತಬ್ಯತಾನಿಮಿತ್ತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬತಾಹೇತು ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಉದೀರಿತಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೯೯೬-೭. ಸೋತಿ ಭೂತಗಾಮೋ. ತಿಲಬೀಜಾದಿಕೋತಿ ತಿಲಬೀಜಮೇತ್ಥ ಸುಖುಮಪಣ್ಣಸೇವಾಲಾದಿಕೋ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಚ ತಾದಿಸಾ ಇತರಾ ಸೇವಾಲಜಾತಿ ಗಹಿತಾ. ‘‘ಉಪರಿ ಖುದ್ದಾನುಖುದ್ದಕಪಣ್ಣಙ್ಕುರೋ, ಹೇಟ್ಠಾ ಖುದ್ದಾನುಖುದ್ದಕಮೂಲಙ್ಕುರೋ ಸೇವಾಲೋ ತಿಲಬೀಜಂ ನಾಮಾ’’ತಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇ ವುತ್ತನ್ತಿ. ವಿಕೋಪೇನ್ತಸ್ಸ ತಂ ಸಬ್ಬನ್ತಿ ಭೂಮಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಉದಕೇ ಜಾಯಮಾನಕಸೇವಾಲಾದಿಂ ಭೂಮಿಯಾ ಉಪ್ಪಾಟನಚ್ಛೇದನವಸೇನ ಜಲೇ ಏವ ಪತಿಟ್ಠಿತಂ ¶ ಸುಖುಮಪಣ್ಣನೀಲಿಕಾದಿಂ ಉದಕತೋ ಉದ್ಧರಣಚ್ಛೇದನವಸೇನ ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಸೇವಾಲಂ ವಿಕೋಪೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೯೯೮. ಹತ್ಥೇನ ¶ ವಿಯೂಹಿತ್ವಾತಿ ಜಲತೋ ಅಮೋಚೇತ್ವಾ ಹತ್ಥೇನ ದೂರತೋ ಅಪನೇತ್ವಾ. ‘‘ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿ ತಸ್ಸ ಹೇತುಸನ್ದಸ್ಸನತ್ಥಂ. ಸಕಲಂ ಅನವಸೇಸಂ ಸಬ್ಬಂ ಜಲಂ ತಸ್ಸ ಯಸ್ಮಾ ಠಾನಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೯೯೯. ಚೇಚ್ಚಾತಿ ಜಾನನ್ತೋ. ತಂ ಸೇವಾಲಜಾತಿಕಂ ಜಲಾ ಉದ್ಧರಿತುಂ ಉದಕೇನ ವಿನಾ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಠಾನಸಙ್ಕಮನಞ್ಹಿ ತನ್ತಿ ಹೇತುದಸ್ಸನಂ. ತಂ ತಥಾಕರಣಂ ಯಸ್ಮಾ ಠಾನಸಙ್ಕಮನಂ ಠಾನತೋ ಚಾವನಂ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೦೦೦. ಯಥಾವುತ್ತಸ್ಸ ಬ್ಯತಿರೇಕಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಉದಕೇನಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಉದಕೇನಾತಿ ಸಹತ್ಥೇ ಕರಣವಚನಂ. ತಂ ಸೇವಾಲಜಾತಿಕಂ. ವಾರಿಸೂತಿ ಏತ್ಥ ವಾಸಂ ವಾರಯನ್ತೀತಿ ವಾರೀ, ತೇಸು.

೧೦೦೧. ಜಲೇ ವಲ್ಲಿತಿಣಾದೀನೀತಿ ಜಲಮತ್ಥಕೇ ವಲ್ಲಿಞ್ಚ ಜಾಯಮಾನಕರವಲ್ಲಿತಿಣಾದೀನಿ ಚ. ಉದ್ಧರನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಭೂಮಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಿತಂ ಭೂಮಿತೋ, ಉದಕೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಂ ಉದಕತೋ ಚ ಉದ್ಧರನ್ತಸ್ಸ. ತತ್ಥ ಅನ್ತಪಕ್ಖಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ತೋಯತೋ’’ತಿ. ವಿಕೋಪೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಖಣ್ಡನಾದಿವಸೇನ ಕೋಪೇನ್ತಸ್ಸ. ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಉದಕೇ, ಏವ-ಕಾರೋ ಲುತ್ತನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ ‘‘ತತ್ಥೇವಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೯೨) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ.

೧೦೦೨. ಏತ್ಥಾತಿ ಉದಕೇ ಏವ. ವಿಕೋಪೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಅಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಛೇದನಾದಿಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ. ತಾನೀತಿ ತಥಾ ಪರೇಹಿ ಉಪ್ಪಾಟಿತತ್ತಾ ಭೂತಗಾಮಭಾವತೋ ಮುತ್ತಾನಿ ವಲ್ಲಿತಿಣಾದೀನಿ. ಬೀಜಗಾಮೇನಾತಿ ಮೂಲಬೀಜಗಾಮಾದಿವಸೇನ.

೧೦೦೩. ಏವಂ ¶ ಉದಕಟ್ಠೇ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಇತರತ್ರಾಪಿ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಥಲಟ್ಠೇ’’ತಿಆದಿ. ಹರಿತಖಾಣುಕೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಯೋ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ‘‘ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ, ಕಕುಧಕರಞ್ಜಾದೀನಂ ಛಿನ್ನಾವಸಿಟ್ಠಖಾಣುಕೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಭೂತಗಾಮೇನ ಸಙ್ಗಹೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ತಂವಿಕೋಪನೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಭಾವಂ ದೀಪೇತಿ. ಏವಮುಪರಿಪಿ.

೧೦೦೪. ನಾಳಿಕೇರಾದಿಕಾನಂ ¶ ಖಾಣೂತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಉಪರಿಹರಿತೋ’’ತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ. ‘‘ಬೀಜಗಾಮೇನ ಸಙ್ಗಹೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ದುಕ್ಕಟವತ್ಥುತಮಾಹ. ಏವಮುಪರಿಪಿ. ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಹಿ ತಾಲನಾಳಿಕೇರಾದೀನಂ ಖಾಣು ಉದ್ಧಂ ಅವಡ್ಢನಕೋ ಭೂತಗಾಮಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ನ ಹೋತಿ, ತಥಾಪಿ ಭೂತಗಾಮಸಙ್ಖಾತನಿಬ್ಬತ್ತಪಣ್ಣಮೂಲಬೀಜತೋ ಸಮ್ಭೂತತ್ತಾ ಭೂತಗಾಮತೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಬೀಜಗಾಮೇನ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತಿ.

೧೦೦೫. ತಥಾಪಕಾಸಿತೋತಿ ‘‘ಬೀಜಗಾಮೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ.

೧೦೦೬. ಫಲಿತಾ ಕದಲೀ ಯಾವ ನೀಲಪಣ್ಣಾ, ತಾವ ಸಾ ಚ ಭೂತಗಾಮೋತಿ ಪಕಾಸಿತಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಕದಲೀ ಪನ ಫಲಿತಾ ಯಾವ ನೀಲಪಣ್ಣಾ, ತಾವ ಭೂತಗಾಮೇನೇವ ಸಙ್ಗಹಿತಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೯೨). ನಳನ್ತಿ ಖುದ್ದಕವೇಳು. ವೇಳೂತಿ ಮಹಾವೇಳು. ತಿಣಾದೀನನ್ತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಸಸ್ಸಾದಯೋ ಗಹಿತಾ.

೧೦೦೭. ಯೋ ಅಯಂ ಪನ ವೇಳು ಅಗ್ಗತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯದಾ ಸುಸ್ಸತಿ, ತದಾ ಸೋ ಬೀಜಗಾಮೇನ ಸಙ್ಗಹಿತೋ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಬೀಜಗಾಮೇನಾತಿ ಫಳುಬೀಜಗಾಮೇನ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಕತರಬೀಜಗಾಮೇನ? ಫಳುಬೀಜಗಾಮೇನಾ’’ತಿ.

೧೦೦೮. ಇನ್ದಸಾಲೋ ¶ ಸಲ್ಲಕೀ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಸೋಭಞ್ಜನಾದೀನಂ ಸಙ್ಗಹೋ. ತು-ಸದ್ದೇನ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ರಾಸಿಕತದಣ್ಡಕೇಹಿ ರತನಪ್ಪಮಾಣಾಪಿ ಸಾಖಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೯೨) ವುತ್ತವಿಸೇಸಂ ಜೋತೇತಿ. ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಠಪಿತದಣ್ಡಕೇಸು ರತನಮತ್ತಾಸುಪಿ ಸಾಖಾಸು ಉಟ್ಠಿತಾಸು ಭೂತಗಾಮಂ ಅಹುತ್ವಾ ಬೀಜಗಾಮಮೇವ ಹೋತಿ ಅವಿರುಳ್ಹಮೂಲಕತ್ತಾತಿ ಅಯಂ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವಿನಯಞ್ಞುನಾ ಞಾತೋ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಕಾನಮುಪಕಾರಾಯ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋ ವಿನಯಞ್ಞುನಾ’’ತಿ. ಇಮಮೇವತ್ಥಂ ‘‘ಮೂಲಮತ್ತೇಪಿ ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವಕ್ಖತಿ.

೧೦೦೯. ಮಣ್ಡಪಾದೀನಮತ್ಥಾಯಾತಿ ಮಣ್ಡಪವತಿಪಾಕಾರಾದೀನಮತ್ಥಾಯ. ಸಚೇ ತೇ ನಿಕ್ಖಣನ್ತೀತಿ ಯದಿ ತೇ ಇನ್ದಸಾಲಾದಿದಣ್ಡಕೇ ಭೂಮಿಯಂ ನಿಖಣನ್ತಿ. ನಿಗ್ಗತೇ ಮೂಲಪಣ್ಣಸ್ಮಿನ್ತಿ ತಥಾ ನಿಖಾತದಣ್ಡತೋ ಮೂಲೇ ಚ ಪಣ್ಣೇ ಚ ಜಾತೇ. ಭೂತಗಾಮೇನ ಸಙ್ಗಹೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ತೇಸ’’ನ್ತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ, ‘‘ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋ’’ತಿ ಅಧಿಕಾರೋ.

೧೦೧೦. ನಿಗ್ಗತೇಪೀತಿ ¶ ತತಿಯೇನ ಪಿ-ಸದ್ದೇನ ಅತಿಖುದ್ದಕತಂ ಸೂಚೇತಿ.

೧೦೧೧. ಸಕನ್ದಾ ತಾಲಟ್ಠೀತಿ ಸಕನ್ದತಾಲಬೀಜಂ. ಪತ್ತವಟ್ಟೀತಿ ಸೂಚಿಸಣ್ಠಾನಾ ಅಙ್ಕುರಪತ್ತವಟ್ಟಿ. ನ ಚ ಬೀಜಗಾಮೋತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಭೂತಗಾಮೋ’’ತಿ ಇದಂ ಯಥಾವುತ್ತಸ್ಸ ಬ್ಯತಿರೇಕವಸೇನ ದಸ್ಸೇತಿ.

೧೦೧೨. ನಾಳಿಕೇರತಚನ್ತಿ ನಾಳಿಕೇರಫಲಛಲ್ಲಿಂ. ದನ್ತಸೂಚೀವಾತಿ ದನ್ತಮಯಸೂಚಿ ಇವ. ಸೋಪೀತಿ ನಾಳಿಕೇರೋಪಿ. ರುಕ್ಖತಚಸದ್ದಾನಂ ಫಲೇಸು ವತ್ತಮಾನಕಾಲೇಸುಪಿ ತಂಲಿಙ್ಗತಾ ನ ವಿರುಜ್ಝತೀತಿ ‘‘ಸೋ’’ತಿ ಆಹಾತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ.

೧೦೧೩. ಮಿಗಸಿಙ್ಗಸಮಾನಾಯಾತಿ ¶ ಹರಿತವಿಸಾಣಸದಿಸಾಯ. ಪತ್ತವಟ್ಟಿಯಾತಿ ಅಙ್ಕುರಪತ್ತವಟ್ಟಿಯಾ. ಸತಿಯಾತಿ ವಿಜ್ಜಮಾನಾಯ. ಭೂತಗಾಮೋತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅಮೂಲಕಭೂತಗಾಮೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಇದಂ ನಾಳಿಕೇರಸ್ಸ ಆವೇಣಿಕಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ.

೧೦೧೫-೬. ಅಮ್ಬಟ್ಠೀತಿ ಅಮ್ಬಬೀಜಂ. ಜಮ್ಬುಟ್ಠೀತಿ ಜಮ್ಬುಬೀಜಂ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಮಧುಕಪನಸಾದಿಬೀಜಾನಂ ಗಹಣಂ. ವನ್ದಾಕಾತಿ ರುಕ್ಖಾದನೀ. ಅಞ್ಞಂ ವಾತಿ ಭಣ್ಡಕದಲಿಮನೋರಹಂ ವಾ. ಅಸ್ಸಾತಿ ವನ್ದಾಕಾದಿನೋ. ಅಮೂಲವಲ್ಲೀತಿ ಏವಂನಾಮಿಕಾ ವಲ್ಲಿ.

೧೦೧೮. ಘಂಸಿತ್ವಾತಿ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಘಂಸಿತ್ವಾ. ತಂ ಸೇವಾಲಂ. ತಸ್ಮಾತಿ ತಸ್ಮಾ ಪಾಕಾರಾ.

೧೦೧೯. ಸೇವಾಲೇ ಅಪನೀತೇ. ಅನ್ತೋತಿ ಪಾನೀಯಘಟಾದೀನಂ ಅನ್ತೋಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ. ಕಣ್ಣಕಂ ಅಬ್ಬೋಹಾರನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಪಾನೀಯಘಟಾದೀನಂ ಬಹಿ ಸೇವಾಲೋ ಉದಕೇ ಅಟ್ಠಿತತ್ತಾ, ಬೀಜಗಾಮಾನುಲೋಮತ್ತಾ ಚ ದುಕ್ಕಟವತ್ಥೂತಿ ವದನ್ತಿ. ಕಣ್ಣಕಂ ನೀಲವಣ್ಣಮ್ಪಿ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕಮೇವ.

೧೦೨೦. ಪಾಸಾಣದದ್ದೂತಿ ¶ ಮನುಸ್ಸಸರೀರೇ ರೋಗಾಕಾರೇನ ಪಾಸಾಣೇ ಜಾಯಮಾನಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ. ಸೇವಾಲನ್ತಿ ಪಾಸಾಣಸೇವಾಲಂ. ಸೇಲೇಯ್ಯಕಾ ನಾಮ ಸಿಲಾಯ ಸಮ್ಭೂತಾ ಏಕಾ ಸುಗನ್ಧಜಾತಿ. ಅಪತ್ತಾನೀತಿ ಪಣ್ಣರಹಿತಾನಿ.

೧೦೨೧. ಪುಪ್ಫಿತನ್ತಿ ವಿಕಸಿತಂ. ತಂ ಅಹಿಚ್ಛತ್ತಂ. ಮಕುಲನ್ತಿ ಅವಿಕಸಿತಂ.

೧೦೨೨. ಅಲ್ಲಸ್ಮಿಂ ¶ ರುಕ್ಖೇ ತಚಂ ವಿಕೋಪೇತ್ವಾ ಯಥಾ ಗಹೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ತಥಾ ಪಪ್ಪಟಿಕಮ್ಪಿ ನಿಯ್ಯಾಸಮ್ಪಿ ವಿಕೋಪೇತ್ವಾ ಗಹೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೋಜನಾ, ಪಾಚಿತ್ತಿಯಮೇವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಪಪ್ಪಟಿಕಮ್ಪೀತಿ ಅಲ್ಲತಚಮತ್ಥಕೇ ಸುಕ್ಖತಚಪಟಲಮ್ಪಿ. ‘‘ಅಲ್ಲಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಬ್ಯತಿರೇಕೇನ ಮತರುಕ್ಖೇ ದೋಸಾಭಾವಂ ದೀಪೇತಿ. ‘‘ತಚಂ ವಿಕೋಪೇತ್ವಾ’’ತಿ ವಚನತೋ ರುಕ್ಖತಚಮ್ಪಿ ಪಪ್ಪಟಿಕಮ್ಪಿ ಸಾಲಕಪಿತ್ಥಾದಿನಿಯ್ಯಾಸಮ್ಪಿ ರುಕ್ಖೇ ಅಲ್ಲತಚಂ ಅವಿಕೋಪೇತ್ವಾ ಮತ್ಥಕತೋ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

೧೦೨೩. ಅಕ್ಖರಚ್ಛಿನ್ದನಾರಹೇಸು ನುಹಿಕದಲಿಆದೀಸು ರುಕ್ಖೇಸು, ತತ್ಥಜಾತೇಸು ತಾಲಪಣ್ಣಾದಿಕೇಸು ವಾ ಅಕ್ಖರಂ ಲಿಖತೋ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಮುದೀರಯೇತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ತತ್ಥಜಾತೇಸೂ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ರುಕ್ಖತೋ ಅಪನೀತಪಣ್ಣೇಸು ಲಿಖಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಬ್ಯತಿರೇಕತೋ ದೀಪೇತಿ.

೧೦೨೪. ‘‘ಪಕ್ಕಮೇವ ವಾ’’ತಿ ವಿಸುಂ ವಚನತೋ ‘‘ಫಲಂ ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಪಕ್ಕಂ ಫಲಂ ಗಹಿತಂ.

೧೦೨೫. ಫಲಿನಿಂಸಾಖನ್ತಿ ಖಾದನಾರಹಫಲವತಿಂ ಜಮ್ಬುಸಾಖಾದಿಕಂ ಸಾಖಂ. ಗಣ್ಹತೋ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಸಯಂ ಖಾದಿತುಕಾಮೋ ಚೇತಿ ತಥಾ ಓನಮಿತ್ವಾ ಸಾಖತೋ ಓಚಿನಿತ್ವಾ ದಿನ್ನಫಲಂ ಸಚೇ ಸಯಂ ಖಾದಿತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ. ಏವಂ ದಾತುನ್ತಿ ಯಥಾವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ನಾಮೇತ್ವಾ ದಾತುಂ.

೧೦೨೬. ಪರಂ ಕಞ್ಚಿ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾತಿ ಅಞ್ಞಂ ಕಞ್ಚಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ. ಪುಪ್ಫಾನಿ ಓಚಿನನ್ತೇಸೂತಿ ಕುಸುಮಾನಿ ಲುನನ್ತೇಸು. ಅಯಮೇವ ವಿನಿಚ್ಛಯೋತಿ ಸಾಮಞ್ಞನಿದ್ದೇಸೇಪಿ ಏತ್ಥ ಅತ್ತನೋ ನಾಮೇತ್ವಾ ದಿನ್ನಸಾಖಾಯ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಪಾನೀಯವಾಸತ್ಥಾಯ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಾನಿ. ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಓಚಿನಾಪೇತ್ವಾ ಗಹಿತಪುಪ್ಫಾನಿ ಗಹೇತಬ್ಬಾನೀತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ವಿಸೇಸೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ತೇಹಿ ¶ ಪನ ಪುಪ್ಫೇಹಿ ಪಾನೀಯಂ ನ ವಾಸೇತಬ್ಬಂ. ಪಾನೀಯವಾಸತ್ಥಿಕೇನ ¶ ಸಾಮಣೇರಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಓಚಿನಾಪೇತಬ್ಬಾನೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೯೨).

೧೦೨೭. ‘‘ಸಾಖಾ’’ತಿ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ವಾ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ವಾ ಮೋಚಿತಾ ವುಚ್ಚತಿ. ಸಾಖೀನನ್ತಿ ರುಕ್ಖಾನಂ. ತನ್ತಿ ಯಥಾವುತ್ತರುಕ್ಖತೋ ಮೋಚಿತಸಾಖಂ. ಯೇಸಂ ರುಕ್ಖಾನಂ ಸಾಖಾ ರುಹತಿ, ತೇಸಂ ಸಾಖೀನಂ ತಂ ಸಾಖಂ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಅಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ವಿಕೋಪೇನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಯೇಸಂ ರುಕ್ಖಾನಂ ಸಾಖಾ ರುಹತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಯೇಸಂ ಸಾಖಾ ನ ರುಹತಿ, ತೇಸಂ ತಸ್ಸಾ ಕಪ್ಪಿಯಕರಣಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥೀತಿ ವದನ್ತಿ.

೧೦೨೮. ಅಲ್ಲಸಿಙ್ಗಿವೇರಾದಿಕೇಸುಪೀತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ವಚಲಸುಣಾದೀನಂ ಗಹಣಂ.

೧೦೨೯. ಅನಿಯಾಮತೋ ವಟ್ಟತೇವಾತಿ ಯೋಜನಾ. ನಿಯಾಮಸರೂಪಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಇಮಂ ರುಕ್ಖ’’ನ್ತಿಆದಿವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ಅನಿಯಾಮತೋತಿ ಸಾಮಞ್ಞನಿದ್ದೇಸೇ ‘‘ಇಮ’’ನ್ತಿ ನಿಯಾಮವಚನಾಭಾವತೋತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

೧೦೩೨. ಉಚ್ಛುಖಣ್ಡಾನನ್ತಿ ಪೂರಣಯೋಗೇ ಸಾಮಿವಚನಂ, ಉಚ್ಛುಖಣ್ಡೇಹೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಸಬ್ಬಮೇವಾತಿ ಪಚ್ಛಿಯಂ ಠಿತಂ ಸಬ್ಬಂ ಖಣ್ಡಂ. ಕತಂ ಹೋತೀತಿ ಕತಂ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಹೋತಿ. ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಪ್ಪಿಯೇ ಕತೇತಿ ಪಚ್ಛಿಯಂ ಸಬ್ಬಖಣ್ಡೇಸು ಫುಸಿತ್ವಾ ಠಿತೇಸು ಏಕಸ್ಮಿಂ ಖಣ್ಡೇ ಕಪ್ಪಿಯೇ ಕತೇ. ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ಪಞ್ಚಹಿ ಸಮಣಕಪ್ಪೇಹಿ ಫಲಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ಅಗ್ಗಿಪರಿಜಿತಂ ಸತ್ಥಪರಿಜಿತಂ ನಖಪರಿಜಿತಂ ಅಬೀಜಂ ನಿಬ್ಬಟ್ಟಬೀಜಂಯೇವ ಪಞ್ಚಮ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ೨೫೦) ಇತಿ ವುತ್ತೇಸು ಅಗ್ಗಿಸತ್ಥನಖೇಸು ಅಞ್ಞತರೇನ ತತ್ತ ಅಯೋಖಣ್ಡೇನ ವಾ ಜಲಿತಗ್ಗಿನಾ ವಾ ಸೂಚಿಮುಖೇನ ವಾ ನಖಚ್ಛೇದನೇನ ವಾ ಸತ್ಥಕಧಾರಾಯ ವಾ ಮನುಸ್ಸಸೀಹಾದೀನಂ ಉಪ್ಪಾಟಿತಾನುಪ್ಪಾಟಿತಅಪೂತಿನಖೇನ ವಾ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ವಾ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ವಾ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಕರೋನ್ತೇನ ಚ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ¶ ಭಿಕ್ಖುನಾ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇಯೇವ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯ’’ನ್ತಿ ಪಠಮಂ ವತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಅಗ್ಗಿಪರಿಜಿತಾದಿ ಕಾಕಬ್ಬನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ವಕ್ಖತಿ ಚ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯನ್ತಿ…ಪೇ… ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಪ್ಪಿಯ’’ನ್ತಿ ವಚನಂ ಪನ ಯಾಯ ಕಾಯಚಿ ವಾಚಾಯ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವದನ್ತಿ. ಪಠಮಂ ಅಗ್ಗಿಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ನಖಾದೀಹಿ ವಾ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ವಾ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ವಾ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಕರೋನ್ತೇನ ಚ ತಂ ಅನುದ್ಧರಿತ್ವಾವ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಉದ್ಧರಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವದನ್ತಿ, ‘‘ಕಪ್ಪಿಯ’’ನ್ತಿ ವತ್ತುಕಾಮೋ ‘‘ಕಪ್ಪ’’ನ್ತಿ ಚೇ ವದತಿ, ವಟ್ಟತೀತಿ ಕೇಚಿ.

೧೦೩೩. ದಾರುನ್ತಿ ¶ ಉಚ್ಛೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕತೋಬದ್ಧದಾರುಂ. ದಾರುಂ ವಿಜ್ಝತೀತಿ ಏತ್ಥ ಜಾನಿತ್ವಾಪಿ ವಿಜ್ಝತಿ ವಾ ವಿಜ್ಝಾಪೇತಿ ವಾ, ವಟ್ಟತಿಯೇವ. ‘‘ಏಕಸಿತ್ಥೇಪೀ’’ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ.

೧೦೩೪. ತಾನಿ ಉಚ್ಛುದಾರೂನಿ. ತನ್ತಿ ವಲ್ಲಿಂ, ರಜ್ಜುಂ ವಾ.

೧೦೩೫. ಮರಿಚಪಕ್ಕೇಹೀತಿ ಪರಿಣತೇಹಿ ಮರಿಚಪಕ್ಕೇಹಿ. ಅಪರಿಣತಾನಂ ಪನ ಅಬೀಜತ್ತಾ ಕಪ್ಪಿಯೇ ಅಕತೇಪಿ ವಟ್ಟತಿ. ಇದಞ್ಚ ಸೇತಲಸುಣತಚಲಸುಣಾದೀಹಿ ಮಿಸ್ಸಭತ್ತಸ್ಸ ಉಪಲಕ್ಖಣಂ. ಏತ್ಥ ಚ ಭತ್ತಸಿತ್ಥಸಮ್ಬನ್ಧವಸೇನ ಏಕಾಬದ್ಧತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ, ನ ಫಲಾದೀನಮೇವ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸಮ್ಬನ್ಧವಸೇನ.

೧೦೩೬. ತಿಲತಣ್ಡುಲಕಾದಿಸೂತಿ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕಾತಬ್ಬತಿಲೇಹಿ ಮಿಸ್ಸತಣ್ಡುಲಾದೀಸು. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕಾತಬ್ಬವತ್ಥೂಹಿ ಮಿಸ್ಸಿತಾನಿ ಇತರವತ್ಥೂನಿ ಗಹಿತಾನಿ. ಏಕಾಬದ್ಧೇ ಕಪಿತ್ಥೇಪೀತಿ ಕಟಾಹೇನ ಬದ್ಧಬೀಜೇ ಪರಿಣತಕಪಿತ್ಥಫಲೇಪಿ. ಕಟಾಹೇತಿ ಬದ್ಧಮಿಞ್ಜೇ ಕಪಾಲೇ.

೧೦೩೭. ಕಟಾಹಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾತಿ ಸುಕ್ಖತ್ತಾ ಸಮನ್ತತೋ ಕಟಾಹಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ. ಮಿಞ್ಜಕನ್ತಿ ಪರಿಣತಕಪಿತ್ಥಫಲಮಿಞ್ಜಂ. ತಂ ಕಪಿತ್ಥಂ ಭಿನ್ದಾಪೇತ್ವಾತಿ ಕಪಿತ್ಥಕಟಾಹಂ ಭಿನ್ದಾಪೇತ್ವಾ, ಇದಂ ಬೀಜತೋ ಮುತ್ತಸ್ಸ ಕಟಾಹಸ್ಸ ಭಾಜನಗತಿಕತ್ತಾ ವುತ್ತಂ.

೧೦೩೮. ‘‘ಅಭೂತಗಾಮಅಬೀಜೇಸೂ’’ತಿ ¶ ಪದಚ್ಛೇದೋ, ಅಭೂತಗಾಮೇ ಚ ಅಬೀಜೇ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ನನು ಚ ‘‘ಅಬೀಜೇ ಬೀಜಸಞ್ಞೀ, ವೇಮತಿಕೋ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೯೨) ಪಾಠಂ ವಿನಾ ‘‘ಅಭೂತಗಾಮೇ ಭೂತಗಾಮಸಞ್ಞೀ’’ತಿ ಪಾಠೋ ನತ್ಥೀತಿ ಅಭೂತಗಾಮಗ್ಗಹಣಂ ಕಸ್ಮಾ ಕತನ್ತಿ? ವುಚ್ಚತೇ – ತಸ್ಮಿಂ ಪಾಠೇ ಬೀಜಂ ಭೂತಗಾಮಞ್ಚ ಬೀಜಗಾಮಂ ಬೀಜಞ್ಚ ಬೀಜಬೀಜನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಏಕಸೇಸನಯೇನ ‘‘ಬೀಜ’’ನ್ತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿನಿಚ್ಛಿತನ್ತಿ ಉಭಯಂ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ತಸ್ಮಿಂ ಅಭೂತಗಾಮಅಬೀಜಗಾಮದ್ವಯೇ. ಇಮಿಸ್ಸಾ ಗಾಥಾಯ ‘‘ಅಭೂತಗಾಮೇ ಭೂತಗಾಮಸಞ್ಞಿನೋ ದುಕ್ಕಟಂ, ವೇಮತಿಕಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ, ಅಬೀಜಗಾಮೇ ಬೀಜಗಾಮಸಞ್ಞಿನೋ ದುಕ್ಕಟಂ, ವೇಮತಿಕಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ಚತ್ತಾರಿ ದುಕ್ಕಟಾನಿ ದಸ್ಸಿತಾನಿ. ತತ್ಥ ಅಭೂತಗಾಮನ್ತಿ ಬೀಜಗಾಮಂ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಅಬೀಜಗಾಮನ್ತಿ ನೋ ಬೀಜಂ.

೧೦೩೯. ತತ್ಥ ತಸ್ಮಿಂ ಭೂತಗಾಮಬೀಜಗಾಮದ್ವಯೇ. ‘‘ಅತಥಾಸಞ್ಞಿನೋ’’ತಿಆದೀಸು ‘‘ಭೂತಗಾಮಂ ವಿಕೋಪೇನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ¶ ಸೇಸೋ, ಅನಾಪತ್ತಿ ಪಕಾಸಿತಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ, ಅಭೂತಗಾಮಂ, ಅಬೀಜನ್ತಿ ವಾ ಸಞ್ಞಿನೋ ಭೂತಗಾಮಂ ಬೀಜಮ್ಪಿ ವಿಕೋಪೇನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ ಪಕಾಸಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಯಥಾಹ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಬೀಜೇ ಅಬೀಜಸಞ್ಞೀ ಛಿನ್ದತಿ ವಾ…ಪೇ… ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ.

ಅಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಭೂತಗಾಮಂ ವಿಕೋಪೇನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಏವಮುಪರಿಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಪಾದೇಸು ಗಹೇತ್ವಾ ವಾ ಆಲಮ್ಬಣಕತ್ತರಯಟ್ಠಿಯಾ ಘಂಸಿತ್ವಾ ವಾ ತಿಣಾದೀಸು ಛಿಜ್ಜೇಸುಪಿ ‘‘ಇಮಂ ಛಿನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಮನಸಿಕತತ್ತಾ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಸತಿಸ್ಸಾತಿ ಅಞ್ಞವಿಹಿತಸತಿಸ್ಸ ವಾ ಅಞ್ಞೇನ ಕಥಯತೋ ವಾ ಪಾದಙ್ಗುಟ್ಠಾದೀಹಿ ತಿಣಾದೀನಿ ಛಿನ್ದನ್ತಸ್ಸ. ಚ-ಕಾರೇನ ಇಧ ಅವುತ್ತಂ ‘‘ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇದಂ ಸಮುಚ್ಚಿತಂ. ‘‘ಇಮಂ ಭೂತಗಾಮ’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ಪತಿತೇ ಇಮಂ ಡಯ್ಹತೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಇಮಿನಾ ಇದಂ ಭಿಜ್ಜತಿ ಛಿಜ್ಜತೀ’’ತಿಆದಿಂ ವಾ ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೦೪೦. ಇದಂ ¶ ಚಾತಿ ಇದಂ ಭೂತಗಾಮಸಿಕ್ಖಾಪದಞ್ಚ. ತಿಸಮುಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಕಾಯಚಿತ್ತವಾಚಾಚಿತ್ತಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತವಸೇನ ತಿಸಮುಟ್ಠಾನಂ. ಛೇದನಾದಿಕಿರಿಯಾಯ ಆಪಜ್ಜನತೋ ಕ್ರಿಯಂ. ತಿಚಿತ್ತನ್ತಿ ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಚೇತಿಯಾದೀಸು ತಿಣಗಹನಾದಿಕಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಅಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಕುಸಲಂ, ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಕಿರಿಯಂ, ಫಲಪುಪ್ಫಾದಿಲೋಭೇನ ವಿಕೋಪೇನ್ತಾನಂ ಸೇಖಪುಥುಜ್ಜನಾನಂ ಅಕುಸಲನ್ತಿ ತಿಚಿತ್ತಂ.

೧೦೪೧. ಅಞ್ಞವಾದವಿಹೇಸಕೇ ಕಮ್ಮಸ್ಮಿಂ ಸಙ್ಘೇನ ಕತೇತಿ ಯೋಜನಾ, ಅಞ್ಞವಾದಕವಿಹೇಸಕಾರೋಪನಕಮ್ಮೇ ಞತ್ತಿದುತಿಯಾಯ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಸಙ್ಘೇನ ಕತೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಅಞ್ಞಂ ವದತೀತಿ ಅಞ್ಞವಾದಕಂ, ಅಞ್ಞೇನಞ್ಞಂ ಪಟಿಚರಣಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ. ವಿಹೇಸೇತೀತಿ ವಿಹೇಸಕಂ, ತುಣ್ಹೀಭೂತಸ್ಸೇತಂ ನಾಮ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೯೮) ವಚನತೋ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ವತ್ಥುನಾ, ಆಪತ್ತಿಯಾ ವಾ ಚೋದನಾಯ ಕತಾಯ ತಂ ಅವತ್ತುಕಾಮೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಕೋ ಆಪನ್ನೋ, ಕಿಂ ಆಪನ್ನೋ, ಕಿಸ್ಮಿಂ ಆಪನ್ನೋ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾಚಿ. ೯೪) ಪದಭಾಜನಾನುಕ್ಕಮೇನ ಪುಚ್ಛಿತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಅವಚನಂ ಅಞ್ಞೇನಞ್ಞಂ ಪಟಿಚರಣಂ, ತಂ ಕರೋನ್ತೋ ಅಞ್ಞವಾದಕೋ. ಇಧ ಪನ ಭಾವಪ್ಪಧಾನವಸೇನ ಕಿರಿಯಾ ಗಹಿತಾ.

ತಥೇವ ¶ ಚೋದಿಯಮಾನೋ ಹುತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿತಂ ಅವತ್ತುಕಾಮೋ ಹುತ್ವಾ ಆಪತ್ತಿಭೀರುಕತಾಯ ಅಞ್ಞೇನಞ್ಞಂ ಪಟಿಚರಣಂ ಅಕತ್ವಾ ಸಙ್ಘಂ ವಿಹೇಸೇತುಂ ತುಣ್ಹೀಭೂತೋ ವಿಹೇಸಕೋ ನಾಮ. ಏತ್ಥಾಪಿ ಭಾವಪ್ಪಧಾನವಸೇನ ಕಿರಿಯಾವ ಗಹೇತಬ್ಬಾ. ಇಧ ಪನ ತಬ್ಭಾವಾರೋಪನಕಮ್ಮಂ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಸಂಖೇಪೋ. ಪುನ ತಥಾ ಕರೋನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಪುನಪಿ ತೇನೇವ ಪಕಾರೇನ ಅಞ್ಞವಾದಕವಿಹೇಸಕಾನಿ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯದ್ವಯಂ ಹೋತೀತಿ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ರೋಪಿತೇ ಅಞ್ಞವಾದಕೇ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾಚಿ. ೧೦೦) ನಯೇನ ಚ ¶ ‘‘ರೋಪಿತೇ ವಿಹೇಸಕೇ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾಚಿ. ೧೦೦) ನಯೇನ ಚ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸ ವುತ್ತತ್ತಾ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಏಕೇಕಾಯ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಸಮ್ಭವತೋ ಪಾಚಿತ್ತಿಯದ್ವಯಂ ಹೋತೀತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

೧೦೪೨. ಧಮ್ಮೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಕಮ್ಮೇ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ಧಮ್ಮಕಮ್ಮೇ ಧಮ್ಮಕಮ್ಮಸಞ್ಞೀ, ವೇಮತಿಕೋ, ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮಸಞ್ಞೀತಿ ತೀಸು ವಿಕಪ್ಪೇಸು. ಅಧಮ್ಮೇತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಕಮ್ಮೇ ಅರೋಪಿತೇತಿ ಅಞ್ಞವಾದಕಕಮ್ಮಾರೋಪನೇ ಅಕತೇ. ಏವಂ ವದನ್ತಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಕೋ ಆಪನ್ನೋ’’ತಿಆದೀನಿ ವದನ್ತಸ್ಸ. ವದನ್ತಸ್ಸ ಚಾತಿ ಏತ್ಥ ಚಕಾರೇನ ಕಮ್ಮೇ ಅರೋಪಿತೇ ಏವಂ ವಿಹೇಸನ್ತಸ್ಸ ಚ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಸಮುಚ್ಚಿನೋತಿ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಕ್ಖೇ ಕಮ್ಮೇ ಅರೋಪಿತೇತಿ ವಿಹೇಸಕಕಾಲಮಾಹ.

೧೦೪೩. ಆಪನ್ನನ್ತಿ ಅತ್ತನಾ ಆಪನ್ನಂ. ಭಣ್ಡನಂ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಸಞ್ಞಿಸ್ಸಾತಿ ಮಯಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವುತ್ತೇ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಭಣ್ಡನಕಲಹಾದಯೋ ಹೋನ್ತೀತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ತುಣ್ಹೀ ಭವನ್ತಸ್ಸ. ಗಿಲಾನಸ್ಸಾತಿ ವತ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಮುಖರೋಗಾದಿಯುತ್ತಸ್ಸ.

೧೦೪೪. ಕ್ರಿಯಾಕ್ರಿಯನ್ತಿ ಅಞ್ಞೇನಞ್ಞಪಟಿಚರಣಂ ಕ್ರಿಯಂ. ತುಣ್ಹೀಭಾವೋ ಅಕ್ರಿಯಂ.

೧೦೪೫-೬. ಸಮ್ಮತಸ್ಸಾತಿ ಖನ್ಧಕಾಗತಸೇನಾಸನಪಞ್ಞಾಪಕಸಮ್ಮುತಿಆದೀಸು ತೇರಸಸು ಸಮ್ಮುತೀಸು ಏಕಂ ವಾ ಕತಿಪಯಾ ವಾ ಸಬ್ಬಾ ವಾ ದಾತುಂ ಸಙ್ಘೇನ ಞತ್ತಿಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮವಾಚಂ ವತ್ವಾ ದಿನ್ನಸಮ್ಮುತಿಕಸ್ಸ. ‘‘ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ಸಙ್ಘೇನ ಸಮ್ಮತ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ೧೦೬) ವಚನತೋ ಭಿಕ್ಖುನೋತಿ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಮಾಹ, ಅಯಸಂ ಕತ್ತುಕಾಮೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ವದನ್ತೋತಿ ‘‘ಛನ್ದೇನ ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ ಸೇನಾಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತಿ, ಛನ್ದೇನ ಭತ್ತಾನಿ ಉದ್ದಿಸತೀ’’ತಿಆದಿಂ ಭಣನ್ತೋ. ‘‘ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೇ’’ತಿ ¶ ಇದಂ ‘‘ಉಜ್ಝಾಪೇತೀ’’ತಿ ಕಿರಿಯಮಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಕಮ್ಮನಿ ಉಪಯೋಗಬಹುವಚನಂ. ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ – ಉಜ್ಝಾಪೇತಿ ಅವಞ್ಞಾಯ ¶ ಓಲೋಕಾಪೇತಿ, ಲಾಮಕತೋ ವಾ ಚಿನ್ತಾಪೇತಿ, ಖೀಯತೀತಿ ‘‘ಛನ್ದೇನ ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ ಸೇನಾಸನಂ ಪಞ್ಞಪೇತೀ’’ತಿಆದಿಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಪಕಾಸೇತೀತಿ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಕ್ಖೇ ‘‘ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾನ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಸಾಮಿಅತ್ಥೇ ಉಪಯೋಗವಸೇನ ‘‘ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಕಾಸೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

‘‘ಪಾಚಿತ್ತಿಯದ್ವಯಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ಉಜ್ಝಾಪನಕೇ ಖಿಯ್ಯನಕೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ೧೦೫) ದ್ವಿನ್ನಂ ವತ್ಥೂನಂ ಏಕತೋ ವುತ್ತತ್ತಾ ಇಧಾಪಿ ಏಕತೋ ವುತ್ತಂ, ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಪನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಧಮ್ಮೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಕಮ್ಮೇ’’ತಿ ಸೇಸೋ, ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಸಮ್ಮತಸ್ಸ ಸಙ್ಘೇನ ದಿನ್ನಸಮ್ಮುತಿಕಮ್ಮಂ ಸಚೇ ಧಮ್ಮಕಮ್ಮಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಧಮ್ಮೇತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ.

೧೦೪೭-೮. ಭಿಕ್ಖುನೋತಿ ಸಮ್ಮತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ. ಅಸಮ್ಮತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಅವಣ್ಣಂ ಭಾಸತೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸನ್ತಿಕೇ’’ತಿ ಸೇಸೋ, ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಚ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಚ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಸನ್ತಿಕೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಕಾಲೇ ಸಮ್ಮತಂ ಪಚ್ಛಾ ಸಾಮಣೇರಭಾವಂ ಉಪಗತಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಸಮ್ಮತಸ್ಸ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಅವಣ್ಣಂ ವದತೋತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೦೪೯. ಕರೋನ್ತಂ ಸಮ್ಮತಂ. ಭಣತೋತಿ ಉಜ್ಝಾಪಯತೋ, ಖೀಯತೋ. ಅತ್ಥೋ ಪನ ವುತ್ತನಯೋವ. ಉಜ್ಝಾಪನಖೀಯನಕಿರಿಯಾಹಿ ಆಪಜ್ಜನತೋ ಕ್ರಿಯಂ. ಯಸ್ಮಾ ಉಜ್ಝಾಪನಂ, ಖೀಯನಞ್ಚ ಮುಸಾವಾದವಸೇನೇವ ಪವತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಟ್ಠಾನೇ, ದುಕ್ಕಟಟ್ಠಾನೇ ಚ ಇಮಿನಾ ಚ ಅನಾಪತ್ತಿದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಏವಞ್ಚ ಕತ್ವಾ ಉಜ್ಝಾಪೇನ್ತಸ್ಸ, ಖೀಯನ್ತಸ್ಸ ¶ ಚ ಏಕಕ್ಖಣೇ ದ್ವೇ ದ್ವೇ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಹೋನ್ತೀತಿ ಆಪನ್ನಂ.

೧೦೫೦. ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಮಞ್ಚಾದಿನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ಸಙ್ಘಿಕಂ ಮಞ್ಚಂ ವಾ ಪೀಠಂ ವಾ ಭಿಸಿಂ ವಾ ಕೋಚ್ಛಂ ವಾ’’ತಿ ಪಾಳಿಯಂ ದಸ್ಸಿತಂ ಸಙ್ಘಸನ್ತಕಂ ಮಞ್ಚಾದಿಂ. ಏತ್ಥ ಚ ಮಞ್ಚೋ ನಾಮ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಚತ್ತಾರೋ ಮಞ್ಚಾ ಮಸಾರಕೋ ಬುನ್ದಿಕಾಬದ್ಧೋ ಕುಳೀರಪಾದಕೋ ಆಹಚ್ಚಪಾದಕೋ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೧೧೧) ಚ ದಸ್ಸಿತೋ ಚತುಬ್ಬಿಧೋ ಮಞ್ಚೋ. ತತ್ಥ ಮಸಾರಕೋ ನಾಮ ಮಞ್ಚಪಾದೇ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಅಟನಿಸಿಖಾಹಿ ಆವುಣಿತ್ವಾ ಕತಮಞ್ಚೋ. ಸೋ ಇದಾನಿ ವತ್ತಮಾನೋ ವೇತ್ತಮಞ್ಚೋ. ಬುನ್ದಿಕಾಬದ್ಧೋ ನಾಮ ಅಟನಿಸೀಸೇಸು ಬುನ್ದಿಕರನ್ತರತೋ ಮಞ್ಚಪಾದೇ ಡಂಸಾಪೇತ್ವಾ ಕತೋ ವೇತ್ತಮಞ್ಚಪದರಮಞ್ಚೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ಕುಳೀರಪಾದಕೋ ನಾಮ ಪಾದಬುನ್ದೇ ¶ ಅಸ್ಸಖುರಾದಿಆಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕಕ್ಕಟಪಾದೇಹಿ ವಿಯ ವಙ್ಕಪಾದೇಹಿ ಯೋಜಿತಮಞ್ಚೋ. ಆಹಚ್ಚಪಾದಕೋ ನಾಮ ಅಟನಿಯೋ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಅಟನಿಛಿದ್ದೇ ಪಾದಸೀಸೇ ಸಿಖಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಅಟನಿಯಾ ಉಪರಿ ನಿಕ್ಖನ್ತೇ ಪಾದಸಿಖಾಮತ್ಥಕೇ ತಿರಿಯಂ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಆಣಿಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಕತಮಞ್ಚೋ.

ಪೀಠಂ ನಾಮ ಏವಮೇವ ಕತಂ ತನ್ನಾಮಕಮೇವ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ;

ಭಿಸಿ ನಾಮ ‘‘ಪಞ್ಚ ಭಿಸಿಯೋ ಉಣ್ಣಭಿಸಿ ಚೋಳಭಿಸಿ ವಾಕಭಿಸಿ ತಿಣಭಿಸಿ ಪಣ್ಣಭಿಸೀ’’ತಿ ಗಬ್ಭವಸೇನ ದಸ್ಸಿತಾ ಪಞ್ಚ ಭಿಸಿಯೋ. ತತ್ಥ ಉಣ್ಣಾ ನಾಮ ಮನುಸ್ಸಲೋಮಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸಲೋಮಾನಿ. ಚೋಳಾ ನಾಮ ಪಿಲೋತಿಕಾ. ವಾಕಂ ನಾಮ ಮಕಚಿವಾಕಾದಿಕಂ. ತಿಣಂ ನಾಮ ದಬ್ಬತಿಣಾದಿ. ಪಣ್ಣಂ ನಾಮ ತಮಾಲಪಣ್ಣಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸಪಣ್ಣಂ.

ಕೋಚ್ಛನ್ತಿ ¶ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಕೋಚ್ಛಂ ನಾಮ ವಾಕಮಯಂ ವಾ ಉಸೀರಮಯಂ ವಾ ಮುಞ್ಜಮಯಂ ವಾ ಪಬ್ಬಜಮಯಂ ವಾ ಅನ್ತೋ ಸಂವೇಠೇತ್ವಾ ಬದ್ಧಂ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೧೧೧) ದಸ್ಸಿತಂ ವಾಕಂ ವಾ ಉಸೀರಂ ವಾ ಮುಞ್ಜತಿಣಂ ವಾ ಏಳಕಲೋಮಾನಿ ವಾ ಪಬ್ಬಜತಿಣಂ ವಾ ಆದಾಯ ಉಭೋಹಿ ಕೋಟೀಹಿ ವಿತ್ಥತಂ ಕತ್ವಾ ಮಜ್ಝೇ ಪೀಳೇತ್ವಾ ಸಙ್ಕುಚಿತ್ವಾ ತಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಸೀಹಚಮ್ಮಾದೀಹಿ ವೇಠನಬನ್ಧನಾನಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಪಾದಪುಞ್ಛನೀ ವಿಯ ನಿಸಜ್ಜತ್ಥಾಯ ಕತಂ ಆಸನನ್ತಿ ವದನ್ತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಹೇಟ್ಠಾ ಚ ಉಪರಿ ಚ ವಿತ್ಥತಂ, ಮಜ್ಝೇ ಸಂಖಿತ್ತಂ, ಪಣವಸಣ್ಠಾನಂ ಕತ್ವಾ ಬದ್ಧಂ ಹೋತಿ, ತಂ ಕಿರ ಮಜ್ಝೇ ಸೀಹಬ್ಯಗ್ಘಚಮ್ಮಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಮ್ಪಿ ಕರೋನ್ತಿ. ಅಕಪ್ಪಿಯಚಮ್ಮಂ ನಾಮೇತ್ಥ ನತ್ಥೀ’’ತಿಆದಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೧೧). ಸನ್ಥರಾಪೇತ್ವಾತಿ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ವಾ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ವಾ ಸನ್ಥರಾಪೇತ್ವಾ. ಏತ್ಥ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ವಕ್ಖತಿ. ಸನ್ಥರಿತ್ವಾತಿ ಸಯಂ ಸನ್ಥರಿತ್ವಾ ವಾ.

೧೦೫೧. ನೇವುದ್ಧರೇಯ್ಯಾತಿ ಪಞ್ಞತ್ತಟ್ಠಾನತೋ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ನ ಪಟಿಸಾಮೇಯ್ಯ. ನ ಉದ್ಧರಾಪೇಯ್ಯ ವಾತಿ ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ತಥಾ ನ ಕಾರಾಪೇಯ್ಯ. ತನ್ತಿ ಮಞ್ಚಾದಿಂ. ಪಕ್ಕಮನ್ತೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಯೋ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಲಬ್ಭತಿ, ಮಞ್ಚಾದೀನಂ ಅತ್ಥತಟ್ಠಾನತೋ ಥಾಮಮಜ್ಝಿಮಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಥಾಮಪ್ಪಮಾಣೇನ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ಖಿತ್ತಪಾಸಾಣಸ್ಸ ಪತನಟ್ಠಾನಂ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಗಚ್ಛನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾಹ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಮಜ್ಝಿಮಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಲೇಡ್ಡುಪಾತಂ ಅತಿಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ.

೧೦೫೨. ವಸ್ಸಿಕೇ ಚತುರೋ ಮಾಸೇತಿ ಅನ್ತೋವಸ್ಸಂ ಚಾತುಮಾಸೇ. ಸಚೇ ದೇವೋ ನ ವಸ್ಸತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಕತ್ಥಚಿ ¶ ಜನಪದೇ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ತೇನೇವ ‘‘ಸಚೇ’’ತಿ ಸಾಸಙ್ಕಮಾಹ. ‘‘ಯೇಸು ಜನಪದೇಸು ವಸ್ಸಕಾಲೇ ನ ವಸ್ಸತಿ, ತೇಸುಪಿ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ ನಿಕ್ಖಿಪಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿಯೇವಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೧೦) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ. ತಥಾ ಚಾಪೀತಿ ತೇ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ ಅವಸ್ಸನ್ತೇಪಿ.

೧೦೫೩. ಯತ್ಥಾತಿ ¶ ಯಸ್ಮಿಂ ಲಙ್ಕಾದೀಪಸದಿಸೇ ದೇಸೇ. ಯತ್ಥ ಅಪರೇಪಿ ಹೇಮನ್ತೇ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ ದೇವೋ ವಸ್ಸತಿ, ತತ್ಥ ಅಟ್ಠ ಮಾಸೇ ಅಜ್ಝೋಕಾಸೇ ಮಞ್ಚಾದಿಂ ಠಪೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಗಿಮ್ಹಾನೇ ಪನ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ ಬಹಿ ಠಪೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಬ್ಯತಿರೇಕತೋ ದಸ್ಸೇತಿ.

೧೦೫೪. ನಿವಾಸಸ್ಮಿನ್ತಿ ರುಕ್ಖೇ ಕುಲಾವಕಂ ಕತ್ವಾ ನಿರನ್ತರವಾಸೇ ಸತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಯಸ್ಮಿಂ ಪನ ಧುವನಿವಾಸೇನ ಕುಲಾವಕೇ ಕತ್ವಾ ವಸನ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೧೦). ಕದಾಚಿಪೀತಿ ಅನೋವಸ್ಸಕಾಲೇಪಿ.

೧೦೫೫-೬. ಸಙ್ಘಿಕಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಮಞ್ಚಾದೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಸನ್ಥತಂ ಯದೀತಿ ಅನಾಣತ್ತೇನ ಯದಿ ಅತ್ಥತಂ, ಪಞ್ಞತ್ತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಠಾನೇತಿ ರುಕ್ಖಮೂಲಮಣ್ಡಪಅಬ್ಭೋಕಾಸಾದಿಮ್ಹಿ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಠಾನೇ. ಯೇನ ಕೇನಚೀತಿ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕೇನ ವಾ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇನ ವಾ ಅಞ್ಞೇನ ವಾ. ಭಿಕ್ಖುನಾತಿ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ. ಸೋತಿ ಯಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಪಞ್ಞತ್ತಂ, ಸೋ ಭಿಕ್ಖು.

೧೦೫೭. ತನ್ತಿ ತಂ ಸಙ್ಘಿಕಂ ವೇತ್ತಮಞ್ಚಾದಿಂ. ಸನ್ಥರಾಪಿತ-ಸದ್ದೋ ಕತ್ತುಸಾಧನೋ, ಸನ್ಥರಿತುಂ ನಿಯೋಜಕಸ್ಸೇವ ಭಿಕ್ಖುನೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೦೫೮. ಭಿಕ್ಖುನಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಆಣಾಪಕೋ’’ತಿ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ಆಣತ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೇನಾತಿ ಲಬ್ಭತಿ. ತಸ್ಸೇವಾತಿ ಆಣತ್ತಿಯಾ ಆಸನಪಞ್ಞಾಪಕಸ್ಸ ತಸ್ಸೇವ ಭಿಕ್ಖುನೋ. ‘‘ನಿಸೀದತೀ’’ತಿ ವಚನಸ್ಸ ಉಪಲಕ್ಖಣತ್ತಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಥವಿಕಂ ವಾ ಚೀವರಂ ವಾ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿದೇವ ಠಪೇತಿ, ‘‘ಮಯ್ಹಮೇವ ಭಾರೋ’’ತಿ ವಾ ವದತಿ, ಪಞ್ಞಾಪಕೋ ಮುಚ್ಚತೀತಿ ಗಹೇತಬ್ಬೋ.

೧೦೫೯-೬೦. ಅನಾಪುಚ್ಛಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ವಾ ಸಾಮಣೇರೋ ವಾ ಆರಾಮಿಕೋ ವಾ ಲಜ್ಜೀ ಹೋತಿ, ಅತ್ತನೋ ಪಲಿಬೋಧಂ ¶ ವಿಯ ಮಞ್ಞತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೧೩) ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ವುತ್ತಸರೂಪಂ ಯಂ ಕಞ್ಚಿ ಅನಾಪುಚ್ಛಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಭಿಕ್ಖು ವಾ ಸಾಮಣೇರೋ ವಾ ಆರಾಮಿಕೋ ವಾ ಲಜ್ಜೀ ¶ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೧೩) ವುತ್ತತ್ತಾ ಅಲಜ್ಜಿಂ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಗನ್ತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ವದನ್ತಿ. ‘‘ಮಯಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಮತಿಗಹಣಂ ಆಪುಚ್ಛನಂ ನಾಮ, ತಂ ಅನಾಪತ್ತಿಯಾ ಕಥಂ ಅಙ್ಗಂ ಹೋತೀತಿ ಚೇ? ಗಮನಸ್ಸ ಅನುಮತಿಯಾ ಲದ್ಧತ್ತಾ. ‘‘ಕಪ್ಪಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಗನ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವಚನತೋ ಅನುಮತಿದಾಯಕೇನ ವತ್ತಾವತ್ತಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಂ ವಿಯ ಹೋತೀತಿ ಲದ್ಧಕಪ್ಪತ್ತಾ ಏವಂ ಗಚ್ಛತಿ ಚೇ, ವಟ್ಟತಿ. ಅನಿಯ್ಯಾತೇತ್ವಾತಿ ನಿಯ್ಯಾತನಂ ಅಕತ್ವಾ ವತ್ತಾವತ್ತಂ ಅಪ್ಪಟಿಯಾದೇತ್ವಾ, ಅಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ವಾರೇತಿ ಪದವಾರೇ.

೧೦೬೨. ತಸ್ಮಾ ಠಾನಾತಿ ಅತ್ತನಾ ಠತ್ವಾ ಆಣಾಪಿತಭೋಜನಸಾಲತೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಭೋಜನಸಾಲತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೧೧).

೧೦೬೩. ಸಙ್ಘಿಕೇ ಸಙ್ಘಿಕಸಞ್ಞಿವೇಮತಿಕಪುಗ್ಗಲಿಕಸಞ್ಞೀನಂ ವಸೇನ ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ. ತಿಕಾತೀತೇನಾತಿ ಅಕುಸಲಮೂಲತ್ತಿಕಾದಿತೋ ಸವಾಸನಸಮುಚ್ಛೇದಪ್ಪಹಾನವಸೇನ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇನ. ತಿಕದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ‘‘ಪುಗ್ಗಲಿಕೇ ಸಙ್ಘಿಕಸಞ್ಞೀ, ವೇಮತಿಕೋ, ಪುಗ್ಗಲಿಕಸಞ್ಞೀ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಿಕೇ ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೧೧೨) ವಚನತೋ ದುಕ್ಕಟತ್ತಯಂ ಹೋತಿ.

೧೦೬೪-೫. ಚಿಮಿಲಿಕಂ ನಾಮ ಪರಿಕಮ್ಮಕತಾಯ ಭೂಮಿಯಾ ಛವಿರಕ್ಖನತ್ಥಂ ಅತ್ಥರಿತಬ್ಬಪಿಲೋತಿಕಂ. ತಟ್ಟಿಕಾ ನಾಮ ತಾಲಪಣ್ಣಾದೀಹಿ ಕತತಟ್ಟಿಕಾ. ಚಮ್ಮಂ ಸೀಹಚಮ್ಮಾದಿ. ಸೇನಾಸನಪರಿಕ್ಖಾರೇ ಅಕಪ್ಪಿಯಚಮ್ಮಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಯಥಾಹ ‘‘ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ಹಿ ಸೇನಾಸನಪರಿಭೋಗೇ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಚಮ್ಮಂ ನಾಮ ನ ದಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ¶ ಸೀಹಚಮ್ಮಾದೀನಂ ಪರಿಹರಣೇಯೇವ ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೧೨). ಇಮಸ್ಸ ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾಪಾಠಸ್ಸ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಾ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯ ೩.೧೧೨) ಏವಂ ಅತ್ಥೋ ವಣ್ಣಿತೋ –

‘‘ಸೀಹಚಮ್ಮಾದೀನಂ ಪರಿಹರಣೇಯೇವ ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಮಹಾಚಮ್ಮಾನಿ ಧಾರೇತಬ್ಬಾನಿ ಸೀಹಚಮ್ಮಂ ಬ್ಯಗ್ಘಚಮ್ಮಂ ದೀಪಿಚಮ್ಮಂ, ಯೋ ಧಾರೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಾಯ ಖನ್ಧಕಪಾಳಿಯಾ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ವಿಭಾವೇತಿ. ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ‘‘ಅನ್ತೋಪಿ ಮಞ್ಚೇ ಪಞ್ಞತ್ತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಬಹಿಪಿ ಮಞ್ಚೇ ಪಞ್ಞತ್ತಾನಿ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೨೫೫) ಇಮಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ಪಞ್ಞತ್ತತ್ತಾ ಮಞ್ಚಪೀಠೇಸು ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ಪರಿಭೋಗೋಯೇವ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೋ, ಭೂಮತ್ಥರಣವಸೇನ ಪರಿಭೋಗೋ ಪನ ಅಪ್ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೋತಿ. ಯದಿ ಏವಂ ‘‘ಪರಿಹರಣೇಯೇವ ¶ ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ’’ತಿ ಇದಂ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತನ್ತಿ? ಯಥಾ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ಸಬ್ಬಂ ಪಾಸಾದಪರಿಭೋಗ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ೩೨೦) ವಚನತೋ ಪುಗ್ಗಲಿಕೇಪಿ ಸೇನಾಸನೇ ಸೇನಾಸನಪರಿಭೋಗವಸೇನ ನಿಯಮಿತಂ ಸುವಣ್ಣಘಟಾದಿಕಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟಮಾನಮ್ಪಿ ಕೇವಲಂ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ಕತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಏವಮಿದಂ ಭೂಮತ್ಥರಣವಸೇನ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಯಮಾನಮ್ಪಿ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ತಂ ವಿಹಾರಂ ಹರಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಪರಿಹರಣೇಯೇವ ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ.

‘‘ಫಲಕ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಾಠಾಗತಂ ಫಲಕಪೀಠಮೇವ ದಸ್ಸಿತಂ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಫಲಕಪೀಠಂ ನಾಮ ಫಲಕಮಯಂ ಪೀಠ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೧೨). ಪಾದಪುಞ್ಛನಿನ್ತಿ ಕದಲಿವಾಕಾದೀಹಿ ಕತಂ ಪಾದಪುಞ್ಛನಿಕಂ. ಭೂಮತ್ಥರಣಂ ನಾಮ ಚಿಮಿಲಿಕಾಯ ಸತಿ ತಸ್ಸಾ ಉಪರಿ, ಅಸತಿ ಸುದ್ಧಭೂಮಿಯಂ ಅತ್ಥರಿತಬ್ಬಾ ಕಟಸಾರಕಾದಿವಿಕತಿ. ಉತ್ತರತ್ಥರಣಂ ನಾಮ ಸಙ್ಘಿಕಮಞ್ಚಪೀಠಾದೀನಂ ಉಪರಿ ಅತ್ಥರಿತಬ್ಬಪಚ್ಚತ್ಥರಣಂ.

ಪತ್ತಾಧಾರಕನ್ತಿ ¶ ಪತ್ತವಲಯಾಧಾರಕಂ. ತಂ ಯಥಾವುತ್ತಪರಿಕ್ಖಾರಂ. ಗಚ್ಛತೋತಿ ಲೇಡ್ಡುಪಾತಂ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಗಚ್ಛತೋ. ಸಚೇ ಪನ ದಾಯಕೇಹಿ ದಾನಕಾಲೇಯೇವ ಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಕಮ್ಪಿ ಕಮ್ಬಲಂ ‘‘ಪಾದಪುಞ್ಛನಿಂ ಕತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಥಾ’’ತಿ ದಿನ್ನಂ, ತಥೇವ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ತಸ್ಮಾ ಇಮಂ ಮಞ್ಚಪೀಠಾದಿಸೇನಾಸನಮ್ಪಿ ‘‘ಅಬ್ಭೋಕಾಸೇಪಿ ಯಥಾಸುಖಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಥಾ’’ತಿ ದಾಯಕೇಹಿ ದಿನ್ನಂ ಚೇ, ಸಬ್ಬಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಕಾಲೇ ಅಬ್ಭೋಕಾಸೇ ನಿಕ್ಖಿಪಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವದನ್ತಿ.

೧೦೬೬. ಆರಞ್ಞಕೇನಾಪಿ ಸಚೇ ಗನ್ತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ, ಅನೋವಸ್ಸಕೇ ನೋಸತಿ ಮಞ್ಚಪೀಠಾದಿಂ ರುಕ್ಖಸ್ಮಿಂ ಲಗ್ಗೇತ್ವಾ ಯಥಾಸುಖಂ ಗನ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೦೬೭. ಉಪಚಿಕಾದೀಹೀತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಮೂಸಿಕಾ ಗಹಿತಾ. ನ ಲುಜ್ಜತೀತಿ ನ ನಸ್ಸತಿ. ತಂ ಸಬ್ಬನ್ತಿ ಮಞ್ಚಾದಿಕಂ ಸಕಲಂ.

೧೦೬೮. ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕೇತಿ ಅತ್ತನೋ ಪುಗ್ಗಲಿಕೇ ಮಞ್ಚಾದಿವಿಸಯೇ. ರುದ್ಧೇತಿ ವುಡ್ಢಭಿಕ್ಖುನಾ ವಾ ಇಸ್ಸರಾದೀಹಿ ವಾ ಯಕ್ಖಸೀಹಾದೀಹಿ ವಾ ಮಞ್ಚಾದಿಕೇ ರುದ್ಧೇ ಅಜ್ಝಾವುತ್ಥೇ, ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಗಹಿತೇತಿ ಅತ್ಥೋ ¶ . ಆಪದಾಸುಪೀತಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತರಾಯಾದೀಸು ಚ ಸನ್ತೇಸು. ಗಚ್ಛತೋ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೦೬೯. ಕಾಯವಾಚತೋ, ಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತತೋ ಚ ಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಕಥಿನಸಮುಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ. ಪಞ್ಞತ್ತಿಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಸಯಂ ಅನುದ್ಧರನ್ತಸ್ಸ ಕಾಯೇನ ಹೋತಿ, ಅನಾಪುಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ವಾಚಾಯ ಹೋತಿ, ಪಞ್ಞತ್ತಿಂ ಜಾನಿತ್ವಾ ಏವಂ ಅಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಸಚಿತ್ತಕೇನ ತೇನೇವ ದ್ವಯೇನ ಸಮುಟ್ಠಾತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಲೇಡ್ಡುಪಾತಾತಿಕ್ಕಮೋ ಕ್ರಿಯಂ. ಮಞ್ಚಾದೀನಂ ಅನುದ್ಧರಣಾದಿ ಅಕ್ರಿಯಂ.

೧೦೭೦-೩. ಭಿಸೀತಿ ¶ ಪಠಮಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ವುತ್ತಪಞ್ಚಪ್ಪಕಾರಾ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ‘‘ಮಞ್ಚಕಭಿಸಿ ವಾ ಪೀಠಕಭಿಸಿ ವಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೧೬) ಏವಂ ದಸ್ಸಿತಭಿಸಿ ಚ. ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಂ ನಾಮ ಪಾವಾರೋ ಕೋಜವೋ ವಾ. ‘‘ಏತ್ತಕಮೇವ ವುತ್ತನ್ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ವುತ್ತಂ. ‘ಇದಞ್ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ತಥಾವುತ್ತಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ, ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ತಾದಿಸಂ ಮಞ್ಚಪೀಠೇಸು ಅತ್ಥರಿತಬ್ಬಂ ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಮೇವಾ’ತಿ ತೀಸುಪಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ (ಸಾರತ್ಥ. ಅಟ್ಠ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯ ೩.೧೧೬) ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಾ ಲಿಖಿತಂ. ನಿಸೀದನನ್ತಿ ನಿಸೀದನಚೀವರಂ.

ತಿಣಸನ್ಥಾರೋ ಏರಕಾದೀನಿ ತಿಣಾನಿ ದ್ವೀಸು ತೀಸು ಠಾನೇಸು ಗೋಪೇತ್ವಾ ಕತಸನ್ಥಾರೋ. ಪಣ್ಣಸನ್ಥಾರೋ ನಾಮ ನಾಳಿಕೇರಾದಿಪಣ್ಣೇ ತಥೇವ ಗೋಪೇತ್ವಾ ಕತಸನ್ಥಾರೋ. ಸಯನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಸೇಯ್ಯಾ. ‘‘ಸಬ್ಬಚ್ಛನ್ನಪರಿಚ್ಛನ್ನೇ’’ತಿ ಇದಂ ಸಹಸೇಯ್ಯಕಥಾಯ ವುತ್ತತ್ಥಮೇವ.

ದಸವಿಧಂ ಸೇಯ್ಯನ್ತಿ ದಸವಿಧಾಸು ಸೇಯ್ಯಾಸು ಅಞ್ಞತರನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಸನ್ಥರಿತ್ವಾಪಿ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಪಿ-ಸದ್ದೋ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡನತ್ಥೋ, ಸೋ ಸನ್ಥರಾಪೇತ್ವಾಪೀತಿ ಇಮಂ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇತಿ. ವಾ-ಸದ್ದಂ ‘‘ಸಯಂ ಅನುದ್ಧರಿತ್ವಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅನುದ್ಧರಿತ್ವಾ ವಾ’’ತಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ‘‘ಅನುದ್ಧರಾಪೇತ್ವಾ ವಾ’’ತಿ ಅಯಂ ವಿಕಪ್ಪೋ ಸಙ್ಗಯ್ಹತಿ. ತಂ ಸೇಯ್ಯಂ.

ಆರಾಮಸ್ಸೂಪಚಾರನ್ತಿ ‘‘ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಉಪಚಾರೋ ನಾಮ ಸೇನಾಸನತೋ ದ್ವೇ ಲೇಡ್ಡುಪಾತಾ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ ಉಪಚಾರಮಾಹ. ಅಸ್ಸಾತಿ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ.

೧೦೭೪. ಉಭಯೇಸನ್ತಿ ¶ ಸೇನಾಸನಸೇಯ್ಯಾನಂ. ಅನ್ತೋಗಬ್ಭೇ ಸನ್ಥರಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೧೦೭೫. ಉಪಚಾರೇ ವಿಹಾರಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ವಿಹಾರೋ ನಾಮ ಅನ್ತೋಗಬ್ಭಾದಿಸಬ್ಬಪರಿಚ್ಛನ್ನಗುತ್ತಸೇನಾಸನಂ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ವಿಹಾರೋತಿ ಅನ್ತೋಗಬ್ಭೋ ವಾ ಅಞ್ಞಂ ವಾ ಸಬ್ಬಪರಿಚ್ಛನ್ನಂ ಗುತ್ತಸೇನಾಸನಂ ವೇದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೧೭). ತತ್ಥ ಉಪಚಾರೋ ನಾಮ ¶ ತಂಸಮೀಪಂ ಠಾನಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ಉಪಚಾರೇತಿ ತಸ್ಸ ಬಹಿ ಆಸನ್ನೇ ಓಕಾಸೇ’’ತಿ. ಮಣ್ಡಪೋ ನಾಮ ಪರಿಚ್ಛನ್ನಾಪರಿಚ್ಛನ್ನಸನ್ನಿಪಾತಮಣ್ಡಪೋ. ಯಥಾಹ ‘‘ಮಣ್ಡಪೇ ವಾತಿ ಅಪರಿಚ್ಛನ್ನೇ ಪರಿಚ್ಛನ್ನೇ ವಾಪಿ ಬಹೂನಂ ಸನ್ನಿಪಾತಮಣ್ಡಪೇ’’ತಿ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಉಪಟ್ಠಾನಸಾಲಾರುಕ್ಖಮೂಲಾನಿ ಸಙ್ಗಹಿತಾನಿ. ಉಪಟ್ಠಾನಸಾಲಾ ನಾಮ ಅಗುತ್ತಾ ಭೋಜನಸಾಲಾ. ಯಥಾಹ ‘‘ಉಪಟ್ಠಾನಸಾಲಾಯಂ ವಾತಿ ಭೋಜನಸಾಲಾಯಂ ವಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೧೭). ಅಗುತ್ತತಾ ಚ ‘‘ಠಾನಸ್ಸ ಅಗುತ್ತತಾಯಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೧೭) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ವೇದಿತಬ್ಬಾತಿ.

೧೦೭೬. ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ‘‘ಸಙ್ಘಿಕೇ ಸಙ್ಘಿಕಸಞ್ಞೀ, ವೇಮತಿಕೋ, ಪುಗ್ಗಲಿಕಸಞ್ಞೀ’’ತಿ ವಾರತ್ತಯೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯತ್ತಯಂ ವುತ್ತಂ. ದಸವತ್ಥೂಸು ಭವಂ ತದನ್ತೋಗಧತ್ತಾತಿ ದಸವತ್ಥುಕಂ, ದಸನ್ನಂ ವಾ ವತ್ಥು ದಸವತ್ಥು, ತಂಯೇವ ದಸವತ್ಥುಕನ್ತಿ ಭಿಸಿಆದಿಕಂ ಅಞ್ಞತರಂ ಸೇಯ್ಯಾಭಣ್ಡಂ. ತಸ್ಸಾತಿ ಸನ್ಥಾರಕಸ್ಸ. ‘‘ಪುಗ್ಗಲಿಕೇ ಸಙ್ಘಿಕಸಞ್ಞೀ, ವೇಮತಿಕೋ, ಪುಗ್ಗಲಿಕಸಞ್ಞೀ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಿಕೇ ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೧೧೭) ತಿಕದುಕ್ಕಟಂ ದೀಪಿತಂ.

೧೦೭೭. ಉದ್ಧರಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥತಸೇಯ್ಯಂ ಯಥಾ ಉಪಚಿಕಾಹಿ ನ ಖಜ್ಜತಿ, ತಥಾ ಪಟಿಸಾಮೇತ್ವಾ, ‘‘ಗಚ್ಛತೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಞ್ಞೇನ ವುದ್ಧಭಿಕ್ಖುಇಸ್ಸರಾದಿನಾ. ಪಲಿಬುದ್ಧೇತಿ ಸೇನಾಸನೇ ಪರಿಬುದ್ಧೇ ನಿವಾರಿತೇ.

೧೦೭೮. ಸಾಪೇಕ್ಖೋವ ಚ ಗನ್ತ್ವಾತಿ ‘‘ಅಜ್ಜೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ಇದಂ ಪಟಿಸಾಮೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಪೇಕ್ಖಾಸಹಿತೋವ ಗಾಮನ್ತರಾದಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ. ಯಥಾಹ ‘‘ಅಜ್ಜೇವ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪಟಿಜಗ್ಗಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಏವಂ ಸಾಪೇಕ್ಖೋ ನದೀಪಾರಂ ವಾ ಗಾಮನ್ತರಂ ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೧೮). ತತ್ಥ ಠತ್ವಾತಿ ಗತಟ್ಠಾನೇ ಠತ್ವಾ, ತತೋ ಬಹಿ ಗಚ್ಛಾಮೀತಿ ಚಿತ್ತೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಯಥಾಹ ‘‘ಯತ್ಥಸ್ಸ ಗಮನಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತತ್ಥೇವ ಠಿತೋ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೧೮). ತಂ ಪುಚ್ಛತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತಂ ಸೇಯ್ಯಂ ¶ ಕಞ್ಚಿ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಆಪುಚ್ಛತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಯಥಾಹ ‘‘ಕಞ್ಚಿ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಆಪುಚ್ಛತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೧೮). ಏತ್ಥ ¶ ಚ ಪುರಿಮಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಮಞ್ಚಾದೀನಂ ಪಞ್ಞತ್ತಟ್ಠಾನತೋ ಅನ್ತೋವಿಹಾರೇ ವಾ ಹೋತು ಬಹಿ ವಾ, ಲೇಡ್ಡುಪಾತಾತಿಕ್ಕಮೇನ, ಇಧ ಉಪಚಾರಾತಿಕ್ಕಮೇನ ಪಾಚಿತ್ತಿಯನ್ತಿ ಅಯಂ ವಿಸೇಸೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಅಬ್ಭೋಕಾಸಮ್ಹಿ ಮಞ್ಚಾದಿಂ, ವಿಹಾರೇ ಸೇಯ್ಯಮತ್ತಕಂ;

ಹಿತ್ವಾ ವಜನ್ತಸ್ಸ ದೋಸೋ, ಲೇಡ್ಡುಪಾತೂಪಚಾರತೋತಿ.

೧೦೭೯. ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಙ್ಘಿಕಾವಾಸೇ ಪುಬ್ಬುಪಗತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಜಾನಂ ಅನುಪಖಜ್ಜ ಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪೇಯ್ಯ ಚೇ, ಅಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಸಿಯಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಪುಬ್ಬುಪಗತೋ ನಾಮ ವಸ್ಸಗ್ಗೇನ ಪಾಪೇತ್ವಾ ದಿನ್ನಂ ಸೇನಾಸನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಸನ್ತೋ. ಜಾನನ್ತಿ ‘‘ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಜಾನನ್ತೋ. ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯಾ ನಾಮ ವುದ್ಧಾದಯೋ. ಯಥಾಹ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ಜಾನಾತಿ ನಾಮ ವುಡ್ಢೋತಿ, ಗಿಲಾನೋತಿ, ಸಙ್ಘೇನ ದಿನ್ನೋತಿ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೧೨೧). ಅನುಪಖಜ್ಜಾತಿ ಅನುಪವಿಸಿತ್ವಾ, ತಸ್ಸ ಪಠಮಂ ಪಞ್ಞತ್ತಂ ಮಞ್ಚಾದೀನಂ ಆಸನ್ನತರಂ ವಕ್ಖಮಾನಲಕ್ಖಣಂ ಉಪಚಾರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪೇಯ್ಯಾತಿ ದಸವಿಧಾಸು ಸೇಯ್ಯಾಸು ಅಞ್ಞತರಂ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ಸಯನಂ ಕರೇಯ್ಯ, ನಿಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ವಕ್ಖತಿ ಚ ‘‘ದಸಸ್ವಞ್ಞತರಂ ಸೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿಆದಿ. ‘‘ನಿಸಜ್ಜಂ ವಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ಯಥಾಹ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ಅಭಿನಿಸೀದತಿ ವಾ ಅಭಿನಿಪಜ್ಜತಿ ವಾ’’ತಿ.

೧೦೮೦-೨. ಉದ್ದಿಟ್ಠಮತ್ಥಂ ನಿದ್ದಿಸಿತುಕಾಮೋ ಪಠಮಂ ‘‘ಅನುಪಖಜ್ಜಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಪಾದಧೋವನಪಾಸಾಣಾ…ಪೇ… ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ. ಸೇನಾಸನಂ ಪವಿಸನ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಾದಧೋವನಪಾಸಾಣಾ ಯಾವ ತಂ ಮಞ್ಚಂ ವಾ ಪೀಠಂ ವಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಸ್ಸ ¶ ಪನ ಮಞ್ಚಪೀಠತೋ ಯಾವ ಪಸ್ಸಾವಟ್ಠಾನಂ, ಏತ್ಥನ್ತರೇ ತು ಯಂ ಠಾನಂ, ಇದಮೇವ ಉಪಚಾರೋತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ತತ್ಥ ಉಪಚಾರೇತಿ ಯೋಜನಾ. ಬಾಧೇತುಕಾಮಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಯಸ್ಸ ಸಮ್ಬಾಧೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸೋ ಪಕ್ಕಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಉಪ್ಪನ್ನಚಿತ್ತಸ್ಸ. ಸಯನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ.

೧೯೮೩. ‘‘ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ ಉದ್ದೇಸತೋ ವುತ್ತಂ ನಿದ್ದಿಸಿತುಮಾಹ ‘‘ನಿಸೀದನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥಾತಿ ತಥಾ ಅನುಪಖಜ್ಜ ಅತ್ಥತಾಯ ಸೇಯ್ಯಾಯ. ‘‘ಪಾಚಿತ್ತಿಯದ್ವಯ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ‘‘ದ್ವೇಪಿ ಕರೋನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ¶ ಇಮಂ ಪಚ್ಛಿಮವಿಕಪ್ಪಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಪುರಿಮವಿಕಪ್ಪದ್ವಯೇ ಪನ ‘‘ನಿಸೀದನ್ತಸ್ಸ ವಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ, ನಿಪಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ವಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಿಕಪ್ಪತ್ತಯೇ ಪಚ್ಚೇಕಂ ‘‘ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ತಿಕದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ಉಭಯಸ್ಸಾಪಿ ವತ್ತಬ್ಬತಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಾ. ಕಥಂ? ಸಙ್ಘಿಕೇ ಸಙ್ಘಿಕಸಞ್ಞೀ, ವೇಮತಿಕೋ, ಪುಗ್ಗಲಿಕಸಞ್ಞೀ ನಿಸಜ್ಜಂ ಕಪ್ಪೇತಿ, ಪಾಚಿತ್ತಿಯನ್ತಿ ನಿಸಜ್ಜಾಯ ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ, ಏವಂ ಸೇಯ್ಯಾಯ ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ, ಉಭಯತ್ಥ ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯದ್ವಯನ್ತಿ ಏವಂ ವಿಕಪ್ಪದ್ವಯೇ ದ್ವಾದಸ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನಿ. ಪುಗ್ಗಲಿಕೇ ಸಙ್ಘಿಕಸಞ್ಞೀ, ವೇಮತಿಕೋ, ಪುಗ್ಗಲಿಕಸಞ್ಞೀ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಿಕೇ ನಿಸಜ್ಜಂ ಕಪ್ಪೇತಿ, ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ನಿಸಜ್ಜಾಯ ತಿಕದುಕ್ಕಟಂ, ಏವಂ ಸೇಯ್ಯಾಯ ತಿಕದುಕ್ಕಟಂ, ಉಭಯತ್ಥ ತಿಕದುಕ್ಕಟದ್ವಯನ್ತಿ ದ್ವಾದಸ ದುಕ್ಕಟಾನಿ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ.

೧೦೮೪. ಕರೋನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ನಿಸೀದನಾದಿ’’ನ್ತಿ ಪಕರಣತೋ ಲಬ್ಭತಿ. ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ‘‘ಸಙ್ಘಿಕೇ ಸಙ್ಘಿಕಸಞ್ಞೀ, ವೇಮತಿಕೋ, ಪುಗ್ಗಲಿಕಸಞ್ಞೀ’’ತಿ ವಿಕಪ್ಪತ್ತಯೇ ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಪಾಳಿಯಂ (ಪಾಚಿ. ೧೨೨) ವುತ್ತಂ. ಏವಂ ಪುಗ್ಗಲಿಕೇಪಿ ತಿಕದುಕ್ಕಟಂ ವುತ್ತಂ. ತೇನಾಹ ‘‘ಪುಗ್ಗಲೇ ತಿಕದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ. ಇಮಿನಾ ಯಥಾವುತ್ತಪಾಚಿತ್ತಿಯದುಕ್ಕಟಾನಿ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ತಿಕೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಏವಂ ವುತ್ತಾನೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೧೦೮೫-೬. ‘‘ವುತ್ತೂಪಚಾರ’’ನ್ತಿಆದಿಗಾಥಾದ್ವಯೇ ¶ ವಿಹಾರಸ್ಸ ವುತ್ತೂಪಚಾರಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಉಪಚಾರೇ ವಾ ಅಬ್ಭೋಕಾಸೇಪಿ ವಾ ಸನ್ಥರತೋಪಿ ವಾ ಸನ್ಥರಾಪಯತೋಪಿ ವಾ ತತ್ಥ ನಿಸೀದತೋ ವಾ ದುಕ್ಕಟಂ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಸಬ್ಬತ್ಥೇವ ತಸ್ಸ ನಿವಾಸೋ ವಾರಿತೋತಿ ಯೋಜನಾ. ತತ್ಥ ವಿಹಾರಸ್ಸಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತಸೇನಾಸನಸ್ಸ. ಉಪಚಾರೇತಿ ಅವಿದೂರೇ. ಅಬ್ಭೋಕಾಸೇತಿ ತಸ್ಸ ಸೇನಾಸನಸ್ಸ ನಚ್ಚಾಸನ್ನೇ ಅಙ್ಗಣಪ್ಪದೇಸೇ.

ನಿಸೀದತೋ ವಾತಿ ವಾಗ್ಗಹಣೇನ ನಿಪಜ್ಜತೋ ವಾ ದ್ವೇಪಿ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ವಾತಿ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಯಥಾಹ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಅಭಿನಿಸೀದತಿ ವಾ ಅಭಿನಿಪಜ್ಜತಿ ವಾ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೧೨೨). ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಪುಬ್ಬೂಪಗತಸ್ಸ ಪತ್ತೇ ಸೇನಾಸನೇ. ಸಬ್ಬತ್ಥೇವಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತೂಪಚಾರತೋ ಅನ್ತೋ ಚ ಬಹಿ ಚ ಅನ್ತಮಸೋ ಅಜ್ಝೋಕಾಸೇಪೀತಿ ಸಬ್ಬತ್ಥೇವ. ತಸ್ಸಾತಿ ಅನತ್ತಮನಸ್ಸ ಅನುಪಖಜ್ಜ ಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪಯತೋ ತಸ್ಸ ವಿಸಭಾಗಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ. ನಿವಾಸೋ ವಾರಿತೋ ಪರವಿಹೇಠಕೇನ ಸಹವಾಸಸ್ಸ ಮಹಾನತ್ಥಕರತ್ತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಏವರೂಪೇನ ಹಿ ವಿಸಭಾಗಪುಗ್ಗಲೇನ ಏಕವಿಹಾರೇ ವಾ ಏಕಙ್ಗಣೇ ವಾ ವಸನ್ತೇನ ಅತ್ಥೋ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬತ್ಥೇವಸ್ಸ ನಿವಾಸೋ ವಾರಿತೋ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೨೨).

೧೦೮೭. ‘‘ಸೀತಾದಿಉಪಪೀಳಿತಸ್ಸಾ’’ತಿ ¶ ಪದಚ್ಛೇದೋ, ಸೀತಾದೀಹಿ ಉಪಪೀಳಿತಸ್ಸ ಬಾಧಿತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ‘‘ಉಣ್ಹೇನ ವಾ’’ತಿಆದಿಕಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಯಥಾಹ ‘‘ಸೀತೇನ ವಾ ಉಣ್ಹೇನ ವಾ ಪೀಳಿತೋ ಪವಿಸತೀ’’ತಿ. ಏತ್ಥ ಆಪದಾ ನಾಮ ಬಹಿ ಸಯನ್ತಸ್ಸ ಜೀವಿತಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತರಾಯಾಪಜ್ಜನಂ.

೧೦೮೮. ಇದಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ದುಕ್ಖವೇದನಂ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೦೮೯. ನಿಕ್ಕಡ್ಢೇಯ್ಯಾತಿ ¶ ನೀಹರೇಯ್ಯ. ನಿಕ್ಕಡ್ಢಾಪೇಯ್ಯ ವಾತಿ ನೀಹರಾಪೇಯ್ಯ ವಾ.

೧೯೯೦. ಬಹೂ ಭೂಮಿಯೋ ವಾಲಿಕಾತಲಸಙ್ಖಾತಾ ಯಸ್ಸ ಸೋ ಬಹುಭೂಮೋ, ಪಾಸಾದೋ. ಸಮಾಸನ್ತವಿಧಿವಸೇನ ‘‘ಬಹುಭೂಮೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

೧೦೯೧. ಠಪೇತ್ವಾ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಗತಿನಿವತ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ ಕತ್ವಾ.

೧೦೯೨. ಅಯಂ ನಯೋತಿ ‘‘ನಿಕ್ಖಮಾ’ತಿ ಏಕವಚನೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಅನೇಕೇಪಿ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇ ಆಣಾಪಕಸ್ಸ ಏಕಾವ ಆಪತ್ತಿ ಹೋತಿ, ಠಿತಟ್ಠಾನತೋ ಠತ್ವಾ ಠತ್ವಾ ನೀಹರನ್ತಸ್ಸ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಗಣನಾಯ ಹೋತೀ’’ತಿ ಅಯಂ ನಯೋ. ಆಣತ್ತಿಯಾ ಖಣೇಯೇವಾತಿ ‘‘ಇಮಂ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಾಹೀ’’ತಿ ಆಣತ್ತಿಕ್ಖಣೇಯೇವ.

೧೦೯೩. ಏಕಾವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪಾಚಿತ್ತಿ ಹೋತೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ. ಬಹುಕಾನಿ ಚೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ದ್ವಾರಾನೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ಅತಿಕ್ಕಾಮೇತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ಏತ್ತಕೇ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ಅತಿಕ್ಕಮಾಪೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಾಹೀ’’ತಿ ಚ ‘‘ಯಾವ ಪರಿಯನ್ತದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕಾ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಾಹೀ’’ತಿ ಚ ‘‘ಬಹೂ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಾಹೀ’’ತಿ ಚ ಆಣತ್ತತ್ತಾ ಬಹೂ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇತ್ವಾ ಸಚೇ ನಿಕ್ಕಡ್ಢತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸಚೇ ಪನ ಏತ್ತಕಾನಿ ದ್ವಾರಾನಿ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಾಹೀ’ತಿ ವಾ ‘ಯಾವ ಮಹಾದ್ವಾರಂ, ತಾವ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಾಹೀ’ತಿ ವಾ ಏವಂ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ಆಣತ್ತೋ ಹೋತಿ, ದ್ವಾರಗಣನಾಯ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೨೬). ಬಹೂನಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನಿ ಹೋನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೦೯೪. ಉಪಟ್ಠಾನಸಾಲಾದೀತಿ ¶ ಏತ್ಥ ನಿಸ್ಸಕ್ಕತ್ಥೇ ಪಚ್ಚತ್ತವಚನತೋ ಉಪಟ್ಠಾನಸಾಲಾದಿತೋತಿ ಅತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ‘‘ಉಪಚಾರತೋ’’ತಿ ¶ ಇಮಿನಾ ಸಮಾನಾಧಿಕರಣತ್ತಾ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾನಸಾಲಾದಿತೋ ಉಪಚಾರತೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಯಥಾಹ ಗಣ್ಠಿಪದೇ ‘‘ಉಪಚಾರೋ ನಾಮ ಉಪಟ್ಠಾನಸಾಲಾದಿಮತ್ತಮೇವಾ’’ತಿ. ಕಾಯೇನಪಿ ವಾಚಾಯಪಿ ತಥಾ ನಿಕ್ಕಡ್ಢನೇ ಚ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ವಕ್ಖಮಾನೇನ ಸಹ ಯೋಜನಾ. ತಸ್ಸಾತಿ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಮಣ್ಡಪಾದಯೋ ಗಹಿತಾ. ಯಥಾಹ ‘‘ವಿಹಾರಸ್ಸ ಉಪಚಾರಾ ವಾ ಉಪಟ್ಠಾನಸಾಲಾಯ ವಾ ಮಣ್ಡಪಾ ವಾ ರುಕ್ಖಮೂಲಾ ವಾ ಅಜ್ಝೋಕಾಸಾ ವಾ ನಿಕ್ಕಡ್ಢತಿ ವಾ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಾಪೇತಿ ವಾ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೧೨೭). ‘‘ವಾಚಾಯಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ನಿಕ್ಖಮಾ’’ತಿ ಚ ‘‘ಇಮಂ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಾಹೀ’’ತಿ ಆಣಾಪನಞ್ಚ ಗಹಿತಂ. ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಏಕೇನ ಪಯೋಗೇನ ಏಕಾಪತ್ತಿ, ನಾನಾಪಯೋಗೇಸು ಪಯೋಗಗಣನಾಯ, ದ್ವಾರಗಣನಾಯ ವಾ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಮೇವ ಪಕಾರಂ ಉಪಸಂಹರತಿ.

೧೦೯೫. ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ಇತರಂ ನಿಕ್ಕಡ್ಢನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಯಥಾ ವಿಹಾರೂಪಚಾರತೋ ಉಪಟ್ಠಾನಸಾಲಾದಿತೋ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ನಿಕ್ಕಡ್ಢನ್ತಸ್ಸ, ನಿಕ್ಕಡ್ಢಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಚ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ವಿಹಾರತೋ ಚ ವಿಹಾರೂಪಚಾರತೋ ಚ ನಿಕ್ಕಡ್ಢನಾದಿಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಥಾ ವಿಹಾರಸ್ಸೂಪಚಾರಾ ವಾ ವಿಹಾರಾ ವಾ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಪರಿಕ್ಖಾರಂ ನಿಕ್ಕಡ್ಢನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಸಬ್ಬೇಸನ್ತಿ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾನುಪಸಮ್ಪನ್ನಾನಂ. ಪರಿಕ್ಖಾರನ್ತಿ ಅನ್ತಮಸೋ ರಜನಛಲ್ಲಿಪಿ ಸಙ್ಗಯ್ಹತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಅನ್ತಮಸೋ ರಜನಛಲ್ಲಿಮ್ಪೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೨೬).

೧೦೯೬. ‘‘ಅಸಮ್ಬದ್ಧೇಸೂ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಬ್ಯತಿರೇಕತೋ ಅಸಿಥಿಲಬದ್ಧೇಸು ಪರಿಕ್ಖಾರೇಸು ಏಕಿಸ್ಸಾಯೇವ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಸಮ್ಭವಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಗಾಳ್ಹಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಠಪಿತೇಸು ಪನ ಏಕಾವ ಆಪತ್ತೀ’ತಿ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೨೬). ಸಿಥಿಲಬನ್ಧನಂ ¶ ಪನ ಸಮ್ಮಾ ಬನ್ಧನಂ ನ ಹೋತೀತಿ ಅಸಮ್ಬದ್ಧವಚನೇನ ಗಹಿತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಅಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ವತ್ಥೂನಂ ಗಣನಾಯ ದುಕ್ಕಟಂ ಪರಿದೀಪಯೇತಿ ಯೋಜನಾ, ಪರಿಕ್ಖಾರಂ ನೀಹರನ್ತಸ್ಸ, ನೀಹರಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಚ ಅಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೧೦೯೭-೮. ಅನ್ತೇವಾಸಿನ್ತಿ ಚ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕನ್ತಿ ಚ ಏತ್ಥ ‘‘ಅಸಮ್ಮಾವತ್ತನ್ತ’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ. ಯಥಾಹ ಅನಾಪತ್ತಿವಾರೇ ‘‘ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಂ ವಾ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಂ ವಾ ನ ಸಮ್ಮಾ ವತ್ತನ್ತಂ ನಿಕ್ಕಡ್ಢತೀ’’ತಿಆದಿ ¶ (ಪಾಚಿ. ೧೨೮). ನಿಕ್ಕಡ್ಢನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ನಿಕ್ಕಡ್ಢಾಪೇನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ಅಸಮ್ಮಾವತ್ತನ್ತಂ ಅನ್ತೇವಾಸಿಂ ವಾ ಅಲಜ್ಜಿಂ ವಾ ತಥಾ ಅಸಮ್ಮಾವತ್ತನ್ತಂ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಂ ವಾ ಉಮ್ಮತ್ತಕಂ ವಾ ತೇಸಂ ಅನ್ತೇವಾಸಿಆದೀನಂ ಪರಿಕ್ಖಾರಂ ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಾ ವಾ ತಥಾ ವಿಸ್ಸಾಸಿಕಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಾ ವಾ ನಿಕ್ಕಡ್ಢನ್ತಸ್ಸ, ನಿಕ್ಕಡ್ಢಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ವಾ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ವಾ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ವಾ ಸಙ್ಘಿಕವಿಹಾರಾ ನಿಕ್ಕಡ್ಢನ್ತಸ್ಸ ಸಯಂ ಉಮ್ಮತ್ತಕಸ್ಸ ವಾ ಅನಾಪತ್ತಿ ಪಕಾಸಿತಾತಿ ಯೋಜನಾ.

ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಅಲಜ್ಜೀಆದಯೋ ಪನ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನತೋಯೇವ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೨೮) ವುತ್ತಂ, ಪಾಳಿಯಞ್ಚ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಪುಗ್ಗಲಿಕೇ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೧೨೭) ವುತ್ತಂ, ‘‘ಅತ್ತನೋ ವಿಸ್ಸಾಸಿಕಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಾ’’ತಿ ಇದಂ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತನ್ತಿ ಚೇ? ಇಮಸ್ಸೇವ ಪಾಠಸ್ಸ ಅನುಲೋಮತೋ ವುತ್ತಂ. ಅನ್ತೇವಾಸಿಕನ್ತಿಆದೀಸು ಪಠಮಂ ಅಸಮ್ಮಾವತ್ತನಾದಿಭಾವೇನ ‘‘ನಿಕ್ಕಡ್ಢಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಕಡ್ಢನ್ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಲಹುಪರಿವತ್ತಿತಾಯ ಕೋಪೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ.

೧೦೯೯. ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ನಿಕ್ಕಡ್ಢನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಚ ತತ್ಥೇವ ಸೇಸಂ ‘‘ನಿಕ್ಕಡ್ಢಾಪೇನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೨೬) ಚ ‘‘ತಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖಾರಂ ವಾ’’ತಿ ಚ ಯಥಾವುತ್ತಂ ¶ ಉಪಸಂಹರತಿ. ‘‘ಸಙ್ಘಾರಾಮಾಪಿ ಸಬ್ಬಸ್ಮಾ’’ತಿ ಇದಂ ಕಲಹಕಾರಕೇನೇವ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಭಣ್ಡನಕಾರಕಕಲಹಕಾರಕಮೇವ ಸಕಲಸಙ್ಘಾರಾಮತೋ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಿತುಂ ಲಭತಿ. ಸೋ ಹಿ ಪಕ್ಖಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಸಙ್ಘಮ್ಪಿ ಭಿನ್ದೇಯ್ಯಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೨೮). ಇದಂ ತೂತಿ ಏತ್ಥ ವಿಸೇಸತ್ಥಜೋತಕೇನ ತು-ಸದ್ದೇನ ವುತ್ತವಿಸೇಸನಂ ವಿನಾ ಅವಸೇಸವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಅನನ್ತರಸದಿಸೋಯೇವಾತಿ ದೀಪೇತಿ. ತಿಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಕಾಯಚಿತ್ತವಾಚಾಚಿತ್ತಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತತೋ ಸಮುಟ್ಠಾನತೋತಿ.

೧೧೦೦-೧. ಮಜ್ಝಿಮಾಸೀಸಘಟ್ಟಾಯಾತಿ ಸೀಸಂ ನ ಘಟ್ಟೇತೀತಿ ಅಸೀಸಘಟ್ಟಾ, ಮಜ್ಝಿಮಸ್ಸ ಅಸೀಸಘಟ್ಟಾ ಮಜ್ಝಿಮಾಸೀಸಘಟ್ಟಾ, ತಾಯ, ಪಮಾಣಮಜ್ಝಿಮಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಸೀಸಾಘಟ್ಟನಪ್ಪಮಾಣುಬ್ಬೇಧಹೇಟ್ಠಿಮತಲಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ವೇಹಾಸಕುಟಿಯಾತಿ ಪದರಾದೀಹಿ ಉಪರಿ ಅಚ್ಛನ್ನತಲಾಯ ದ್ವಿಭೂಮಿಕಾದಿಭೇದಾಯ ಕುಟಿಯಾ. ಉಪರೀತಿ ಮತ್ಥಕೇ, ಅಕತಪದರಾದಿಅತ್ಥರಣಾಯ ತುಲಾಮತ್ತಯುತ್ತಾಯ ಉಪರಿಮತಲೇತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಯಾಹಿ ಕಾಹಿಚಿ ಉಪರಿ ಅಚ್ಛನ್ನತಲಾ ದ್ವಿಭೂಮಿಕಕುಟಿ ವಾ ತಿಭೂಮಿಕಾದಿಕುಟಿ ವಾ ‘ವೇಹಾಸಕುಟೀ’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಇಧ ಪನ ಅಸೀಸಘಟ್ಟಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೩೧). ಆಹಚ್ಚಪಾದಕೇ ¶ ಮಞ್ಚೇತಿ ‘‘ಆಹಚ್ಚಪಾದಕೋ ನಾಮ ಮಞ್ಚೋ ಅಙ್ಗೇ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಠಿತೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ಪಾಳಿಯಂ ದಸ್ಸಿತೇ ಅಟನಿಸೀಸಾನಿ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಪಾದಸಿಖಂ ಆವುಣಿತ್ವಾ ಉಪರಿಸಿಖಾಯ ಅನಾಕೋಟಿತಆಣಿಮ್ಹಿ ಠಿತಮಞ್ಚೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಆಹಚ್ಚಪಾದಕೇ ಪೀಠೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಯಥಾಹ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಆಹಚ್ಚಪಾದಕಂ ನಾಮ ಪೀಠಂ ಅಙ್ಗೇ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಠಿತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೧೩೧). ಸೋಯೇವತ್ಥೋ.

ತಸ್ಮಿಂ ¶ ಆಹಚ್ಚಪಾದಕೇ ಮಞ್ಚೇ ವಾ ಪೀಠೇ ವಾ ನಿಸೀದನ್ತಸ್ಸ ವಾ ನಿಪಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ವಾ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಯೋಗಗಣನಾಯ ಪಾಚಿತ್ತಿಯೋ ಸಿಯುನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೧೦೨-೩. ಸಙ್ಘಿಕೇ ಸಙ್ಘಿಕಸಞ್ಞಿವೇಮತಿಕಪುಗ್ಗಲಿಕಸಞ್ಞೀನಂ ವಸೇನ ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ. ಪುಗ್ಗಲೇತಿ ಪುಗ್ಗಲಿಕೇ ವಿಹಾರೇ. ವೇಹಾಸಕುಟಿಯಾ…ಪೇ… ಗಣನಾಯೇವ ತಸ್ಸ ತಿಕದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಪುಗ್ಗಲಿಕೇ ಸಙ್ಘಿಕಸಞ್ಞಿವೇಮತಿಕಅಞ್ಞಪುಗ್ಗಲಿಕಸಞ್ಞೀನಂ ವಸೇನ ತಿಕದುಕ್ಕಟಂ.

ಹೇಟ್ಠಾ ಅಪರಿಭೋಗೇ ವಾತಿ ದಾರುಸಮ್ಭಾರಾದೀನಂ ವಸೇನ ಹೇಟ್ಠಿಮತಲೇ ಅವಲಞ್ಜೇ ವಾ. ಸೀಸಘಟ್ಟಾಯ ವಾತಿ ಸೀಸಘಟ್ಟನಪ್ಪಮಾಣತಲಾಯ ಕುಟಿಯಾ ವಾ. ಅವೇಹಾಸವಿಹಾರೇ ವಾತಿ ಅವೇಹಾಸಕುಟಿಯಾ ಭೂಮಿಯಂ ಕತಪಣ್ಣಸಾಲಾದೀಸು. ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ವಿಸ್ಸಾಸಿಕವಿಹಾರೇ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಪುಗ್ಗಲಿಕೇ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೧೩೨) ಇಮಸ್ಸ ಅನುಲೋಮನತೋ ವುತ್ತಂ.

೧೧೦೪. ಯತ್ಥ ಪಟಾಣಿ ವಾ ದಿನ್ನಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಮಞ್ಚೇ ಪಾದಸೀಸಾನಂ ಉಪರಿ ಅಟನಿಮತ್ಥಕತೋ ತಿರಿಯಂ ಆಣಿ ಪವೇಸಿತಾ ಹೋತಿ, ತತ್ಥ ಅಭಿನಿಸೀದತೋ, ಅಭಿನಿಪಜ್ಜತೋ ವಾ ನ ದೋಸೋತಿ ಯೋಜನಾ. ತತ್ಥಾತಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಅಪವೇಸಿತಪಟಾಣಿಮ್ಹಿ ಮಞ್ಚೇ ವಾ ಪೀಠೇ ವಾ. ‘‘ಠತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ನಿಪಜ್ಜನಂ ನಿವತ್ತೇತಿ. ಲಗೇತೀತಿ ಉಪರಿಬದ್ಧಅಙ್ಕುಸಸಿಕ್ಕಾದೀಸು ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಪರಿಕ್ಖಾರಂ ಲಗೇತಿ. ಇದಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಸಮುಟ್ಠಾನತೋ ಏಳಕಲೋಮೇನ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ಸಮಂ ಮತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೧೦೫. ಯಾವ ದ್ವಾರಸ್ಸ ಕೋಸಮ್ಹಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಮಹಲ್ಲಕಸ್ಸ ವಿಹಾರಸ್ಸಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ, ‘‘ಮಹಲ್ಲಕೋ ನಾಮ ವಿಹಾರೋ ಸಸ್ಸಾಮಿಕೋ ¶ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೧೩೬) ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ಕಾರಾಪೇತಾನಂ ದಾಯಕಾನಂ ಸಮ್ಭವತೋ ಮಹಲ್ಲಕಸ್ಸ ‘‘ವಿಹಾರೋ ನಾಮ ಉಲ್ಲಿತ್ತೋ ವಾ ಹೋತಿ ಅವಲಿತ್ತೋ ವಾ ¶ ಉಲ್ಲಿತ್ತಾವಲಿತ್ತೋ ವಾ’’ತಿ ದಸ್ಸಿತಭೇದಸ್ಸ ವಿಹಾರಸ್ಸ ದ್ವಾರಕೋಸಸಙ್ಖಾತಪಿಟ್ಠಸಙ್ಘಾಟಸ್ಸ ‘‘ಸಮನ್ತಾ ಹತ್ಥಪಾಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೧೩೬) ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತದ್ವಾರಕವಾಟಪುಥುಲಪ್ಪಮಾಣದ್ವಾರಬಾಹಸಮೀಪಂ ಅವಧಿಂ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ದ್ವಾರಕೋಸೋ ನಾಮ ಪಿಟ್ಠಸಙ್ಘಾಟಸ್ಸ ಸಮನ್ತಾ ಕವಾಟವಿತ್ಥಾರಪ್ಪಮಾಣೋ ಓಕಾಸೋ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೩೫).

ಅಗ್ಗಳಟ್ಠಪನಾಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಅಗ್ಗಳಸಹಚರಿಯೇನ ತಂಸಹಿತದ್ವಾರಕವಾಟೇನ ಯುತ್ತದ್ವಾರಬಾಹಾನಮೇವ ವುತ್ತತ್ತಾ ದ್ವಾರಬಾಹಾನಂ ನಿಚ್ಚಲತ್ಥಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸಕವಾಟಸ್ಸ ದ್ವಾರಬನ್ಧಸ್ಸ ನಿಚ್ಚಲಭಾವತ್ಥಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೩೫). ಲಿಮ್ಪಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪುನಪ್ಪುನ’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಪುನಪ್ಪುನಂ ಲಿಮ್ಪಿತಬ್ಬೋ ವಾ ಲೇಪಾಪೇತಬ್ಬೋ ವಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೩೫). ತಿಣಮತ್ತಿಕಾನಂ ಉಪರಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಮತ್ತಿಕಾಲೇಪೋ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೧೦೬-೭. ಯೋ ಞೇಯ್ಯೋ, ಅಯಂ ನಯೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ, ‘‘ಪುನಪ್ಪುನಂ ಲಿಮ್ಪಿತಬ್ಬಂ ವಾ ಲೇಪಾಪೇತಬ್ಬಮೇವ ವಾ’’ತಿ ಯೋ ವುತ್ತೋ, ಅಯಂ ನಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಆಲೋಕಂ ಸನ್ಧೇತಿ ಪಿಧೇತೀತಿ ಆಲೋಕಸನ್ಧಿ, ವಾತಪಾನಕವಾಟಾನಮೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ಆಲೋಕಸನ್ಧೀತಿ ವಾತಪಾನಕವಾಟಕಾ ವುಚ್ಚನ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೩೫). ಏತ್ಥ ಕವಾಟಸ್ಸ ಸಾಮನ್ತಾ ಕವಾಟದ್ವಾರಫಲಕವಿತ್ಥಾರಪ್ಪಮಾಣಂ ಲೇಪಟ್ಠಾನಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ಸಬ್ಬದಿಸಾಸು ಕವಾಟವಿತ್ಥಾರಪ್ಪಮಾಣೋ ಓಕಾಸೋ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೩೫).

ಏತ್ಥಾಯಮಧಿಪ್ಪಾಯೋ ¶ – ವಾತಪಾನಕವಾಟಸ್ಸ ಸಾಮನ್ತಾ ದ್ವಾರಫಲಕವಿತ್ಥಾರಪ್ಪಮಾಣೇ ಠಾನೇ ತಿಣ್ಣಂ ಮತ್ತಿಕಾನಂ ಉಪರಿಪಿ ಯತ್ತಕಂ ಬಹಲಂ ಇಚ್ಛತಿ, ತತ್ತಕೇ ಠಾನೇ ಆಲೋಕಸನ್ಧಿ ಪರಿಕಮ್ಮತ್ಥಾಯ ಲಿಮ್ಪಿತಬ್ಬೋ ವಾ ಲೇಪಾಪೇತಬ್ಬೋ ವಾತಿ. ‘‘ಪುನಪ್ಪುನಂ ಛಾದಾಪೇಸಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಲೇಪಾಪೇಸೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೧೩೪) ಇಮಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಉಪ್ಪನ್ನದೋಸೇನ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ಪಞ್ಞತ್ತತ್ತಾ ಲೇಪಂ ಅನುಜಾನನ್ತೇನ ಚ ದ್ವಾರಬನ್ಧನಸ್ಸ ಸಾಮನ್ತಾ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಹತ್ಥಪ್ಪಮಾಣೇಯೇವ ಪದೇಸೇ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಲೇಪಸ್ಸ ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ ತತೋ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಲಿಮ್ಪೇನ್ತಸ್ಸ ವಾ ಲಿಮ್ಪಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ವಾ ಭಿತ್ತಿಯಂ ಮತ್ತಿಕಾಹಿ ಕತ್ತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಪುನ ಚತುತ್ಥಲೇಪೇ ದಿನ್ನೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯೇನ ಭವಿತಬ್ಬನ್ತಿ ವದನ್ತಿ. ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ಪನ ತೀಸುಪಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಲೇಪದಾನಸ್ಸ ವುತ್ತಪ್ಪಮಾಣತೋ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಮತ್ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸ ಅವುತ್ತತ್ತಾ ದುಕ್ಕಟಂ ಅನುರೂಪನ್ತಿ ವುತ್ತಂ.

ಛದನಸ್ಸಾತಿ ¶ ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತಾನಂ ಇಟ್ಠಕಾಸಿಲಾಸುಧಾತಿಣಪಣ್ಣಚ್ಛದನಾನಂ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ. ದ್ವತ್ತಿಪರಿಯಾಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಪರಿಯಾಯೇನಾತಿ ಪರಿಕ್ಖೇಪೇನ, ಏವಂ ಛದನಂ ಪನ ತಿಣಪಣ್ಣೇಹಿ ಲಬ್ಭತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೩೬) ವುತ್ತತ್ತಾ ಪರಿಯಾಯನ್ತಿ ತಿಣೇಹಿ ವಾ ಪಣ್ಣೇಹಿ ವಾ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಛದನಮೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಇಟ್ಠಕಾಯ ವಾ ಸಿಲಾಯ ವಾ ಸುಧಾಯ ವಾ ಛದನೇ ಲಬ್ಭಮಾನಂ ಮಗ್ಗೇನ ಛದನಂ ಪನ ಉಪಲಕ್ಖಣವಸೇನ ಲಬ್ಭತಿ. ದ್ವತ್ತಿಪರಿಯಾಯೇನ ಛದನಞ್ಚ ‘‘ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಚೇತಂ ಛದನಂ ಛದನೂಪರಿ ವೇದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೩೬) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ಉಪರೂಪರಿ ಛದನವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಹರಿತಂ ನಾಮ ಪುಬ್ಬಣ್ಣಾದಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಹರಿತನ್ತಿ ಚೇತ್ಥ ಸತ್ತಧಞ್ಞಭೇದಂ ಪುಬ್ಬಣ್ಣಂ, ಮುಗ್ಗಮಾಸತಿಲಕುಲತ್ಥಅಲಾಬುಕುಮ್ಭಣ್ಡಾದಿಭೇದಞ್ಚ ಅಪರಣ್ಣಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೩೫). ಇಮೇಸು ಅಞ್ಞತರಸ್ಸಾಭಾವೇನ ಅಹರಿತಂ ನಾಮ.

ಅಧಿಟ್ಠೇಯ್ಯನ್ತಿ ¶ ವಿಧಾತಬ್ಬಂ. ತತೋ ಉದ್ಧನ್ತಿ ತೀಹಿ ಪರಿಯಾಯೇಹಿ ವಾ ತೀಹಿ ಮಗ್ಗೇಹಿ ವಾ ಉದ್ಧಂ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ತಿಣ್ಣಂ ಮಗ್ಗಾನಂ ವಾ ಪರಿಯಾಯಾನಂ ವಾ ಉಪರೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೩೬). ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಹೋತೀತಿ ವಕ್ಖಮಾನದೂರತಾಯ ಯುತ್ತೇ ಅಹರಿತಟ್ಠಾನೇ ಠತ್ವಾ ಸಂವಿದಹಿತ್ವಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಛಾದಾಪೇತ್ವಾ ತತಿಯವಾರೇ ‘‘ಏವಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ಆಣಾಪೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿತಬ್ಬಂ. ಅಪಕ್ಕಮನ್ತೇನ ತುಣ್ಹೀಭೂತೇನ ಠಾತಬ್ಬಂ, ತತೋ ಉತ್ತರಿ ಚತುತ್ಥವಾರೇ ಛದನತ್ಥಂ ವಿದಹನ್ತಸ್ಸ ಇಟ್ಠಕಾದಿಗಣನಾಯ, ತಿಣೇಸು ತಿಣಗಣನಾಯ, ಪಣ್ಣೇಸು ಪಣ್ಣಗಣನಾಯ ಪಾಚಿತ್ತಿಯನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಯಥಾಹ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಮಗ್ಗೇನ ಛಾದೇನ್ತಸ್ಸ ದ್ವೇ ಮಗ್ಗೇ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ತತಿಯಾಯ ಮಗ್ಗಂ ಆಣಾಪೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿ (ಪಾಚಿ. ೧೩೬). ತತಿಯಾಯ ಮಗ್ಗನ್ತಿ ಏತ್ಥ ತತಿಯಾಯಾತಿ ಉಪಯೋಗತ್ಥೇ ಸಮ್ಪದಾನವಚನಂ, ತತಿಯಂ ಮಗ್ಗನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ತತ್ಥಾತಿ ಹರಿತೇ, ‘‘ಸಚೇ ಹರಿತೇ ಠಿತೋ ಅಧಿಟ್ಠಾತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೧೩೭) ವಚನತೋ ಅಧಿಟ್ಠಾನಾಯ ತಿಟ್ಠತೋತಿ ಲಬ್ಭತಿ. ಬೀಜರೋಪನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಸಸ್ಸಂ ತಿಟ್ಠತಿ, ತಾವ ಹರಿತಂ ನಾಮ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಯಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಖೇತ್ತೇ ವುತ್ತಂ ಬೀಜಂ ನ ತಾವ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ, ವಸ್ಸೇ ಪನ ಪತಿತೇ ಸಮ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀ’’ತಿಆದಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೩೫).

೧೧೦೮-೯. ಅಹರಿತಟ್ಠಾನೇಪಿ ತಿಟ್ಠತೋ ಪರಿಚ್ಛೇದಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಪಿಟ್ಠಿವಂಸೇ’’ತಿಆದಿ. ‘‘ಪಿಟ್ಠಿವಂಸೇ’’ತಿ ಇದಂ ವಂಸಯುತ್ತಸೇನಾಸನವಸೇನ ವುತ್ತಂ. ಕಣ್ಣಿಕಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಕತಸೇನಾಸನಸ್ಸಾಪಿ ಉಪಲಕ್ಖಣಂ ಹೋತಿ. ಪಿಟ್ಠಿವಂಸೇತಿ ಚ ‘‘ಗಙ್ಗಾಯಂ ಘೋಸೋ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ಸಾಮೀಪಿಕಾಧಾರೇ ಭುಮ್ಮಂ. ಕುತೋಯಂ ವಿಸೇಸೋ ಲಬ್ಭತೀತಿ? ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಪಿಟ್ಠಿವಂಸಸ್ಸ ವಾ ಕೂಟಾಗಾರಕಣ್ಣಿಕಾಯ ವಾ ಉಪರಿ, ಥುಪಿಕಾಯ ವಾ ಪಸ್ಸೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೩೫) ವುತ್ತವಿಧಾನತೋ ಲಬ್ಭತಿ. ‘‘ನಿಸಿನ್ನೋ’’ತಿ ¶ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ಠಿತೋತಿ ಏತ್ಥ ಗತಿನಿವತ್ತಿಸಾಮಞ್ಞೇನ ¶ ನಿಸಿನ್ನೋ ಚ ವುತ್ತೋತಿ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಯಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅಹರಿತೇ’’ತಿ ಪಕರಣತೋ ಲಬ್ಭತಿ. ‘‘ಠಾತು’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಕರಣತ್ಥಾಯ ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವುತ್ತನ್ತಿ ‘‘ತಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಅಹರಿತೇಪಿ ಠತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾತುಂ ನ ಲಬ್ಭತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೩೬) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ.

ಪತನೋಕಾಸತೋತಿ ಏತ್ಥ ಪಠಮತ್ಥೇ ತೋ-ಪಚ್ಚಯೋ. ತಞ್ಹಿ ಠಾನಂ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಪತನೋಕಾಸೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಹೀತಿ ಹೇತುಅತ್ಥೇ ವತ್ತಮಾನತೋ ಯಸ್ಮಾ ಅಹರಿತೇ ಪತನ್ತಸ್ಸ ವಿಹಾರಸ್ಸೇತಂ ಠಾನಂ ಪತನೋಕಾಸೋ, ತಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ಠಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

೧೧೧೧. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಆದೋ ತಾವ ವಿಹಾರಪದಸ್ಸ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ವಿಹಾರೋ ನಾಮ ಉಲ್ಲಿತ್ತೋ ವಾ’’ತಿಆದಿವುತ್ತತ್ತಾ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೩೬) ತಬ್ಬಿಪರಿಯಾಯತೋ ತಿಣೇಹೇವ ಕತಛದನಭಿತ್ತಿಕಾ ಕುಟಿ ತಿಣಕುಟಿಕಾತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ತಿಣಛದನಾ ಕುಟಿಕಾ ತಿಣಕುಟಿಕಾ.

೧೧೧೨. ಜಾನನ್ತಿ ತೋಯಸ್ಸ ಸಪ್ಪಾಣಕಭಾವಂ ಜಾನನ್ತೋ. ಸಿಞ್ಚೇಯ್ಯ ಸಿಞ್ಚಾಪೇಯ್ಯಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ತೇನ ಉದಕೇನಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ತೇನ ಉದಕೇನ ಸಯಂ ವಾ ಸಿಞ್ಚೇಯ್ಯಾ’’ತಿಆದಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೪೦).

೧೧೧೩. ಯೋ ಪನ ಧಾರಂ ಅಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಸಚೇ ಮತ್ತಿಕಂ ಸಿಞ್ಚೇಯ್ಯ, ಏವಂ ಸಿಞ್ಚತೋ ತಸ್ಸಾತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೧೧೪-೫. ಸನ್ದಮಾನಕನ್ತಿ ತೋಯವಾಹಿನಿಂ. ಮಾತಿಕಂ ಆಳಿಂ. ಸಮ್ಮುಖಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಉದಕಂ ನ್ಹಾಯಿತುಮಿಚ್ಛಿತಂ ಯದಿ, ಸಯಂ ಅಭಿಮುಖಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ. ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಬನ್ಧತೋ ಅಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ¶ ಪಯೋಗಗಣನಾಯ ಆಪತ್ತಿ ಸಿಯಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಪಯೋಗಗಣನಾತಿ ಪಯೋಗಗಣನಾಯ, ಉದಕಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಯಥಿಚ್ಛಿತದಿಸಾಭಿಮುಖಕರಣಪಯೋಗಾನಂ ಗಣನಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೧೧೬-೭. ಯಂ ಜಲಂ ತಿಣಾದಿಮ್ಹಿ ಪಕ್ಖಿತ್ತೇ ಸಚೇ ಖಯಂ ವಾ ಆವಿಲತ್ತಂ ವಾ ಗಚ್ಛತಿ, ತಾದಿಸೇ ¶ ಉದಕೇ ಮತ್ತಿಕಂ, ತಿಣಮೇವ ವಾ ಸಚೇ ಸಕಟಪುಣ್ಣಮ್ಪಿ ಏಕತೋ ಪಕ್ಖಿಪೇಯ್ಯ, ಏವಂ ಪಕ್ಖಿಪನ್ತಸ್ಸ ಏಕಾ ಪಾಚಿತ್ತಿ. ಏಕೇಕಂ ಮತ್ತಿಕಂ, ತಿಣಮೇವ ವಾ. ವಾ-ಸದ್ದೇನ ಕಟ್ಠಗೋಮಯಾದಿಂ ವಾ ಪಕ್ಖಿಪನ್ತಸ್ಸ ಪಯೋಗಗಣನಾಯ ಪಾಚಿತ್ತಿಯನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಆವಿಲತ್ತನ್ತಿ ಪಾಣಕಾ ಯಥಾ ನಸ್ಸನ್ತಿ, ತಥಾ ಆಲುಳಿತಭಾವಂ. ಇಮಿನಾ ಏವಂ ಅವಿನಸ್ಸಮಾನಪಾಣಕೇ ಮಹಾಉದಕೇ ತಿಣಾದಿಂ ಪಕ್ಖಿಪನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿಭಾವಂ ದೀಪೇತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಇದಂ ಪನ ಮಹಾಉದಕಂ…ಪೇ… ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೪೦).

೧೧೧೮. ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀತಿ ಆಣಾಪನಪಚ್ಚಯಾ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತಿ. ಏಕಾ ಪಾಚಿತ್ತಿ.

೧೧೧೯. ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಸಪ್ಪಾಣಕೇ ಚ ಅಪ್ಪಾಣಕೇ ಚ. ವಿಮತಿಸ್ಸಾತಿ ಸಹಚರಿಯೇನ ವಿಮತಿಸಹಿತಮಾಹ.

೧೧೨೦. ‘‘ಸಬ್ಬತ್ಥಾಪಾಣಸಞ್ಞಿಸ್ಸಾ’’ತಿಆದೀಸು ಅಧಿಕಾರತೋ ಲಬ್ಭಮಾನಂ ‘‘ಸಿಞ್ಚನಾದೀಸು ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಕರೋನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇದಂ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಸಮ್ಬನ್ಧನೀಯಂ. ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಸಪ್ಪಾಣಕೇ, ಅಪ್ಪಾಣಕೇ ಚ. ಅಪಾಣಸಞ್ಞಿಸ್ಸಾತಿ ಏವಂ ಕತೇನ ಪಯೋಗೇನ ನಸ್ಸಮಾನಾ ಪಾಣಕಾ ನ ಸನ್ತೀತಿಸಞ್ಞಿಸ್ಸ. ಅಸಞ್ಚಿಚ್ಚಾತಿ ಯಥಾ ಪಾಣಕಾ ನ ನಸ್ಸನ್ತಿ, ಏವಂ ಘಟಾದೀಹಿ ಗಹಿತಂ ಸಪ್ಪಾಣಕಉದಕಂ ಉದಕೇಯೇವ ಓಸಿಞ್ಚನ್ತಸ್ಸ ವಾ ಓಸಿಞ್ಚಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ವಾ ವಟ್ಟಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಉದಕೇ ತಿಣಾದಿಮ್ಹಿ ಪತಿತೇ ಅಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಕತಂ ನಾಮ ಹೋತಿ. ಅಸತಿಸ್ಸಾತಿ ¶ ಅಸತಿಯಾ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ. ಅಜಾನತೋತಿ ಪಾಣಕಾನಂ ಅತ್ಥಿಭಾವಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ.

೧೧೨೧-೨. ವಧಕಚಿತ್ತೇ ಸತಿ ಸತ್ತಮೇ ಸಪ್ಪಾಣಕವಗ್ಗೇ ಪಠಮಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ವಿಸಯಭಾವತೋ ತತೋ ವಿಸೇಸೇತುಮಾಹ ‘‘ವಿನಾ ವಧಕಚಿತ್ತೇನಾ’’ತಿ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಪಾಳಿಯಂ (ಪಾಚಿ. ೧೪೦) ‘‘ಸಪ್ಪಾಣಕಂ ಉದಕ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಗತಂ ಪಠಮಙ್ಗಞ್ಚ ‘‘ಜಾನ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ದುತಿಯಙ್ಗಞ್ಚ ‘‘ಸಿಞ್ಚೇಯ್ಯ ವಾ ಸಿಞ್ಚಾಪೇಯ್ಯ ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಚತುತ್ಥಙ್ಗಞ್ಚ ವುತ್ತಂ, ನ ವುತ್ತಂ ತತಿಯಙ್ಗಂ. ತಞ್ಚ ಖೋ ವಧಕಚಿತ್ತಸ್ಸ ಸತ್ತಮವಗ್ಗೇ ಪಠಮಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ಪಾಚಿತ್ತಿಯವಚನತೋ ಏತ್ಥ ತದಭಾವಲಕ್ಖಣಂ ತತಿಯಙ್ಗಂ ವುತ್ತಮೇವ ಹೋತೀತಿಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ವಿನಾ ವಧಕಚಿತ್ತೇನಾ’’ತಿ. ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಚತ್ತಾರೇವಸ್ಸ ಅಙ್ಗಾನಿ, ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ ಮಹೇಸಿನಾ’’ತಿ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಇಮಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ.

೧೧೨೩. ಸಪ್ಪಾಣಕಸಞ್ಞಿಸ್ಸ ¶ ‘‘ಪರಿಭೋಗೇನ ಪಾಣಕಾ ಮರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಜಾನನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಸಿಞ್ಚನಸಿಞ್ಚಾಪನಂ ‘‘ಪದೀಪೇ ನಿಪತಿತ್ವಾ ಪಟಙ್ಗಾದಿಪಾಣಕಾ ಮರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಪದೀಪುಜ್ಜಲನಂ ವಿಯ ವಿನಾಪಿ ವಧಕಚೇತನಾಯ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಪಣ್ಣತ್ತಿವಜ್ಜಂ ತಿಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿ. ಏತ್ಥ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ಕುಪಿತಸ್ಸ ವಾ ಕೀಳಾಪಸುತಸ್ಸ ವಾ ಸಿಞ್ಚತೋ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತಂ, ಮಾಲಾಗಚ್ಛಾದಿಂ ಸಿಞ್ಚತೋ ಕುಸಲಚಿತ್ತಂ, ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ ಅಜಾನತೋ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಅಬ್ಯಾಕತಚಿತ್ತನ್ತಿ ತಿಚಿತ್ತಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ತಸ್ಸಾತಿ ಸತ್ತಮವಗ್ಗೇ ಪಠಮಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ. ಅಸ್ಸ ಚಾತಿ ಇಮಸ್ಸ ಸಿಞ್ಚನಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ಚ. ಇದಂ ವಿಸೇಸನನ್ತಿ ಇದಂ ನಾನಾಕರಣಂ. ಏತ್ಥ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಕರಣೇ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ ಪಕಾಸಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಂ ಲೋಕವಜ್ಜಂ, ಇದಂ ಪಣ್ಣತ್ತಿವಜ್ಜಂ. ತಂ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತಂ, ಇದಂ ತಿಚಿತ್ತಂ. ತಂ ದುಕ್ಖವೇದನಂ, ಇದಂ ತಿವೇದನನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಸತ್ತಮವಗ್ಗೇ ¶ ದುತಿಯಸ್ಸ ಇಮಸ್ಸ ಚ ಕೋ ವಿಸೇಸೋತಿ ಚೇ? ಇಮಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ‘‘ಸಿಞ್ಚೇಯ್ಯ ವಾ ಸಿಞ್ಚಾಪೇಯ್ಯ ವಾ’’ತಿ ಬಾಹಿರಪರಿಭೋಗವಸೇನ ಪಠಮಂ ಪಞ್ಞತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಸಪ್ಪಾಣಕಂ ಉದಕಂ ಪರಿಭುಞ್ಜೇಯ್ಯಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೮೮) ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಅತ್ತನೋ ನಹಾನಪಾನಾದಿಪರಿಭೋಗವಸೇನ ಪಞ್ಞತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ತಸ್ಮಿಂ ವಾ ಪಠಮಂ ಪಞ್ಞತ್ತೇಪಿ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಭೋಗವಸೇನೇವ ಪಞ್ಞತ್ತತ್ತಾ ಪುನ ಇದಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಬಾಹಿರಪರಿಭೋಗವಸೇನ ಪಞ್ಞತ್ತನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

೧೧೨೪-೬. ಅಟ್ಠಙ್ಗಯುತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸೀಲವಾ’’ತಿಆದಿ ಏಕಮಙ್ಗಂ, ‘‘ಬಹುಸ್ಸುತೋ’’ತಿಆದಿ ದುತಿಯಂ, ‘‘ಉಭಯಾನಿ ಖೋ ಪನಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ ತತಿಯಂ, ‘‘ಕಲ್ಯಾಣವಾಚೋ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿ ಚತುತ್ಥಂ, ‘‘ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಪಿಯೋ ಹೋತಿ ಮನಾಪೋ’’ತಿ ಪಞ್ಚಮಂ, ‘‘ಪಟಿಬಲೋ ಹೋತಿ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಓವದಿತು’’ನ್ತಿ ಛಟ್ಠಂ, ‘‘ನ ಖೋ ಪನೇತಂ ಭಗವನ್ತಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ ಸತ್ತಮಂ, ‘‘ವೀಸತಿವಸ್ಸೋ ವಾ ಹೋತಿ ಅತಿರೇಕವೀಸತಿವಸ್ಸೋ ವಾ’’ತಿ ಅಟ್ಠಮನ್ತಿ ಏತಾನಿ ಪಾಠಾಗತಾನಿ ಅಟ್ಠ ಅಙ್ಗಾನಿ ನಾಮ. ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಓವಾದೋ, ತದತ್ಥಾಯ ಸಮ್ಮುತೀತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ. ಇಧಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ. ಞತ್ತಿ ಚತುತ್ಥೀ ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಾತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ. ‘‘ಕಮ್ಮೇನಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ.

ಅಟ್ಠಙ್ಗಯುತ್ತಸ್ಸ ¶ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಮಹೇಸಿನಾ ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಯಾ ಭಿಕ್ಖುನೋವಾದಕಸಮ್ಮುತಿ ಇಧ ಅನುಞ್ಞಾತಾ, ತಾಯ ಅಸಮ್ಮತೋ ಯೋ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಯೋಜನಾ.

ಗರುಧಮ್ಮೇಹಿ ಅಟ್ಠಹೀತಿ ‘‘ವಸ್ಸಸತೂಪಸಮ್ಪನ್ನಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ತದಹುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅಭಿವಾದನಂ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ ಅಞ್ಜಲಿಕಮ್ಮಂ ¶ ಸಾಮೀಚಿಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದೀಹಿ (ಪಾಚಿ. ೧೪೯) ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತೇಹಿ ಅಟ್ಠಹಿ ಗರುಧಮ್ಮೇಹಿ. ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ, ಸಮ್ಬಹುಲಾ ವಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋತಿ ಇದಂ ಪಕರಣತೋ ಲಬ್ಭತಿ. ಓಸಾರೇನ್ತೋವಾತಿ ಪಾಳಿಂ ಉಚ್ಚಾರೇನ್ತೋವ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಓಸಾರೇತಬ್ಬಾತಿ ಪಾಳಿ ವತ್ತಬ್ಬಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೪೯). ತೇ ಧಮ್ಮೇತಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತೇ ತೇ ಅಟ್ಠ ಗರುಧಮ್ಮೇ. ಓವದೇಯ್ಯಾತಿ ಅಟ್ಠಗರುಧಮ್ಮಪಾಳಿಭಾಸನಸಙ್ಖಾತಂ ಓವಾದಂ ಕರೇಯ್ಯ.

ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ಪಾಟಿಪದೇ ಓವಾದತ್ಥಾಯ ಆಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ‘‘ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಪಾಠಾಗತನಯೇನ ‘‘ಸಮಗ್ಗತ್ಥ ಭಗಿನಿಯೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಸಮಗ್ಗಮ್ಹಯ್ಯಾ’’ತಿ ಯದಿ ವದೇಯ್ಯುಂ, ‘‘ವತ್ತನ್ತಿ ಭಗಿನಿಯೋ ಅಟ್ಠ ಗರುಧಮ್ಮಾ’’ತಿ ಪುನಪಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ವತ್ತನ್ತಯ್ಯಾ’’ತಿ ಯದಿ ವದೇಯ್ಯುಂ, ‘‘ಏಸೋ ಭಗಿನಿಯೋ ಓವಾದೋ’’ತಿ ನಿಯ್ಯಾದೇಯ್ಯ. ‘‘ನ ವತ್ತನ್ತಯ್ಯಾ’’ತಿ ಯದಿ ವದೇಯ್ಯುಂ, ‘‘ವಸ್ಸಸತೂಪಸಮ್ಪನ್ನಾಯಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಅಟ್ಠಗರುಧಮ್ಮಪಾಳಿಭಾಸನವಸೇನ ಓವಾದಂ ಕರೇಯ್ಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಯಥಾಹ ‘‘ಓಸಾರೇನ್ತೋವ ತೇ ಧಮ್ಮೇ ಓವದೇಯ್ಯಾ’’ತಿ.

೧೧೨೭. ಅಞ್ಞೇನ ಧಮ್ಮೇನಾತಿ ಸುತ್ತನ್ತೇನ ವಾ ಅಭಿಧಮ್ಮೇನ ವಾ. ಏಕತೋಉಪಸಮ್ಪನ್ನನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘೇಯೇವ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಂ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಏಕತೋಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾಯಾ’’ತಿ. ತಥಾತಿ ಓವದನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

೧೧೨೮. ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸನ್ತಿಕೇಯೇವ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನನ್ತಿ ಮಹಾಪಜಾಪತಿಯಾ ಗೋತಮಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ಪಞ್ಚಸತಾ ಸಾಕಿಯಾನಿಯೋ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸೇ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಭಿಕ್ಖುನೋ ಲಿಙ್ಗಪರಿವತ್ತನೇ ಸತಿ ತಥಾ ಪಾಚಿತ್ತಿ ಏವ ಪಕಾಸಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೧೨೯. ಓವಾದಂ ¶ ಅನಿಯ್ಯಾದೇತ್ವಾತಿ ‘‘ವತ್ತನ್ತಿ ಭಗಿನಿಯೋ ಅಟ್ಠ ಗರುಧಮ್ಮಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ವತ್ತನ್ತಯ್ಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಸೋಯೇವತ್ಥೋ.

೧೧೩೦. ಗರುಧಮ್ಮೇಹಿ ¶ ಓವದತೋ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೧೩೧. ಅಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಓವಾದನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಓವಾದತ್ಥಂ ಯಾಚನಸನ್ದೇಸೋ ತದತ್ಥತಾಯ ಓವಾದೋತಿ ಗಹಿತೋತಿ ಓವಾದಸಾಸನಂ ಅಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಪಚ್ಚಾಹರತೋಪಿ ತನ್ತಿ ತಂ ಅತ್ತನಾ ಗಹಿತಂ ಓವಾದಸಾಸನಂ ಉಪೋಸಥಗ್ಗೇ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸಕೇನ ದಿನ್ನಂ ಪಟಿಸಾಸನಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘಸ್ಸ ನೇತ್ವಾ ಅವದನ್ತಸ್ಸಾಪಿ. ಬಾಲನ್ತಿ ಸಾಸನಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಞ್ಚ ಉಪೋಸಥಗ್ಗಂ ನೇತ್ವಾ ಆರೋಚನಞ್ಚ ಪಟಿಸಾಸನಂ ಹರಿತ್ವಾ ಪಾಟಿಪದೇ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘಗಣಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಯಥಾನುರೂಪಂ ಪಚ್ಚಾರೋಚನಞ್ಚ ಕಾತುಂ ಅಜಾನನತಾಯ ಬಾಲಂ. ಗಿಲಾನನ್ತಿ ಉಪೋಸಥಗ್ಗಂ ಗನ್ತ್ವಾಪಿ ಆರೋಚನಸ್ಸ ಬಾಧಕೇನ ಗೇಲಞ್ಞೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಂ ಗಿಲಾನಂ. ಗಮಿಕನ್ತಿ ಪಾಟಿಪದಂ ಅನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಗನ್ತಬ್ಬಂ ಅಚ್ಚಾಯಿಕಗಮನಂ ಗಮಿಕಞ್ಚ ಠಪೇತ್ವಾ ದುಕ್ಕಟಂ ಸಿಯಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೧೧೩೨. ಕಮ್ಮಸ್ಮಿನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಕಮ್ಮ-ಸದ್ದೇನ ಭಿಕ್ಖುನೋವಾದಕಸ್ಸ ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥೇನ ಕಮ್ಮೇನ ದಿನ್ನಂ ಸಮ್ಮುತಿಕಮ್ಮಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತನ್ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ. ಞತ್ತಿಂ, ಕಮ್ಮವಾಚಞ್ಚ ಪರಿಹಾಪೇತ್ವಾ, ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ವಾ ಕತಂ ಚೇ, ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮಂ ನಾಮ. ವಗ್ಗೇತಿ ಛನ್ದಾರಹಾನಂ ಛನ್ದಸ್ಸ ಅನಾಹರಣೇನ ವಾ ಸನ್ನಿಪತಿತಾನಂ ಉಕ್ಕೋಟೇನ ವಾ ವಗ್ಗೇ ಸತಿ. ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಸಿಯಾತಿ ‘‘ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮೇ ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮಸಞ್ಞೀ ವಗ್ಗಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘಂ ವಗ್ಗಸಞ್ಞೀ ಓವದತಿ, ವೇಮತಿಕೋ ಓವದತಿ, ಸಮಗ್ಗಸಞ್ಞೀ ಓವದತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೧೫೦) ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮೇ ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮಸಞ್ಞಿಪಕ್ಖೇ ವುತ್ತಪಾಚಿತ್ತಿಯತ್ತಯಂ ಹೋತಿ.

೧೧೩೩. ಅಧಮ್ಮೇ ¶ ಪನ ಕಮ್ಮಸ್ಮಿಂ ವೇಮತಿಕಸ್ಸಾಪೀತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ವಗ್ಗೇ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘಸ್ಮಿಂ, ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಸಿಯಾ’’ತಿ ಇದಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮೇ ವೇಮತಿಕಪಕ್ಖೇ ‘‘ವಗ್ಗಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘಂ ವಗ್ಗಸಞ್ಞೀ, ವೇಮತಿಕೋ, ಸಮಗ್ಗಸಞ್ಞೀ ಓವದತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೧೫೦) ಅಧಮ್ಮಿಕಕಮ್ಮೇಯೇವ ವಿಮತಿವಾರೇ ವುತ್ತತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಧಮ್ಮಕಮ್ಮನ್ತಿ ಸಞ್ಞಿನೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾಪಿ ‘‘ಅಧಮ್ಮೇ ಪನ ಕಮ್ಮಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ, ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ, ತೇನ ‘‘ವಗ್ಗೇ’’ತಿಆದಿಕಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ‘‘ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮೇ ಧಮ್ಮಕಮ್ಮಸಞ್ಞೀ ವಗ್ಗಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘಂ ವಗ್ಗಸಞ್ಞೀ ಓವದತಿ, ವೇಮತಿಕೋ, ಸಮಗ್ಗಸಞ್ಞೀ ಓವದತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೧೫೦) ವುತ್ತಂ ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಹೋತಿ. ಏವಮೇತಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯೋ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ನವ ಪಾಚಿತ್ತಿಯೋ ವುತ್ತಾ’’ತಿ.

ಇಮಸ್ಮಿಂ ¶ ವಿಯ ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮವಾರೇ ‘‘ಸಮಗ್ಗೇ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ ವಿಕಪ್ಪೇ ಚ ಏವಮೇವ ನವ ಪಾಚಿತ್ತಿಯೋ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅತಿದಿಸನ್ತೋ ‘‘ಸಮಗ್ಗೇಪಿ ಚ ತತ್ತಕಾ’’ತಿ ಆಹ. ಯಥಾಹ ‘‘ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮೇ ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮಸಞ್ಞೀ ಸಮಗ್ಗಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘಂ ವಗ್ಗಸಞ್ಞೀ, ವೇಮತಿಕೋ, ಸಮಗ್ಗಸಞ್ಞೀ ಓವದತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸ. ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮೇ ವೇಮತಿಕೋ ಸಮಗ್ಗಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘಂ ವಗ್ಗಸಞ್ಞೀ, ವೇಮತಿಕೋ, ಸಮಗ್ಗಸಞ್ಞೀ ಓವದತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸ. ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮೇ ಧಮ್ಮಕಮ್ಮಸಞ್ಞೀ ಸಮಗ್ಗಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘಂ ವಗ್ಗಸಞ್ಞೀ, ವೇಮತಿಕೋ, ಸಮಗ್ಗಸಞ್ಞೀ ಓವದತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೧೫೦).

೧೧೩೪. ದ್ವಿನ್ನಂ ನವಕಾನಂ ವಸಾತಿ ಯಥಾದಸ್ಸಿತಂ ವಗ್ಗನವಕಂ, ಸಮಗ್ಗನವಕನ್ತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ನವಕಾನಂ ವಸೇನ. ತಾತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯೋ.

‘‘ಧಮ್ಮಕಮ್ಮೇ ¶ ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮಸಞ್ಞೀ ವಗ್ಗಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘಂ ವಗ್ಗಸಞ್ಞೀ, ವೇಮತಿಕೋ, ಸಮಗ್ಗಸಞ್ಞೀ ಓವದತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ. ಧಮ್ಮಕಮ್ಮೇ ವೇಮತಿಕೋ ವಗ್ಗಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘಂ ವಗ್ಗಸಞ್ಞೀ, ವೇಮತಿಕೋ, ಸಮಗ್ಗಸಞ್ಞೀ ಓವದತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ. ಧಮ್ಮಕಮ್ಮೇ ಧಮ್ಮಕಮ್ಮಸಞ್ಞೀ ವಗ್ಗಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘಂ ವಗ್ಗಸಞ್ಞೀ, ವೇಮತಿಕೋ, ಸಮಗ್ಗಸಞ್ಞೀ ಓವದತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ ವಗ್ಗಪಕ್ಖೇ ನವ ದುಕ್ಕಟಾನಿ. ‘‘ಧಮ್ಮಕಮ್ಮೇ ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮಸಞ್ಞೀ ಸಮಗ್ಗಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘಂ ವಗ್ಗಸಞ್ಞೀ, ವೇಮತಿಕೋ, ಸಮಗ್ಗಸಞ್ಞೀ ಓವದತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ. ಧಮ್ಮಕಮ್ಮೇ ವೇಮತಿಕೋ ಸಮಗ್ಗಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘಂ ವಗ್ಗಸಞ್ಞೀ, ವೇಮತಿಕೋ, ಸಮಗ್ಗಸಞ್ಞೀ ಓವದತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ. ಧಮ್ಮಕಮ್ಮೇ ಧಮ್ಮಕಮ್ಮಸಞ್ಞೀ ಸಮಗ್ಗಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘಂ ವಗ್ಗಸಞ್ಞೀ, ವೇಮತಿಕೋ ಓವದತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ. ಧಮ್ಮಕಮ್ಮೇ ಧಮ್ಮಕಮ್ಮಸಞ್ಞೀ ಸಮಗ್ಗಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘಂ ಸಮಗ್ಗಸಞ್ಞೀ ಓವದತಿ, ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೧೫೧) ಏತ್ಥ ಅನ್ತೇ ವುತ್ತಂ ಅನಾಪತ್ತಿವಾರಂ ವಿನಾ ಅವಸೇಸೇಸು ಅಟ್ಠಸು ವಾರೇಸು ಸಮಗ್ಗಪಕ್ಖೇ ಅಟ್ಠ ದುಕ್ಕಟಾನಿ. ಏವಂ ಪುರಿಮಾನಿ ನವ, ಇಮಾನಿ ಅಟ್ಠಾತಿ ಧಮ್ಮಕಮ್ಮಪಕ್ಖೇ ಸತ್ತರಸ ದುಕ್ಕಟಾನಿ ಹೋನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ದುಕ್ಕಟಂ ಧಮ್ಮಕಮ್ಮೇಪಿ, ಸತ್ತರಸವಿಧಂ ಸಿಯಾ’’ತಿ.

೧೧೩೫. ‘‘ಓಸಾರೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ಕಥೇತಿ ವಾತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಅಟ್ಠಗರುಧಮ್ಮಂ ಕಥೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ತಂ ಕಥೇತಿ ವಾ. ಪಞ್ಹಂ ಪುಟ್ಠೋ ಕಥೇತಿ ವಾತಿ ಅಟ್ಠಗರುಧಮ್ಮವಿಸಯೇ ಪಞ್ಹಂ ಪುಟ್ಠೋ ತಮೇವ ವದತಿ ವಾ. ಸಿಕ್ಖಮಾನಾಯ ಕಥೇತಿ ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸಿಕ್ಖಮಾನಾಯ ಅಟ್ಠಗರುಧಮ್ಮೇ ಕಥೇತಿ ವಾ, ನೇವ ದೋಸೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಉಮ್ಮತ್ತಕಾದಿನೋ ಕಥಯತೋ ನೇವ ದೋಸೋತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೧೩೬. ಇದಾನಿ ¶ ತಿಣ್ಣಮ್ಪಿ ಬಹುಸ್ಸುತಾನಂ ಲಕ್ಖಣೇ ಏಕತ್ಥ ದಸ್ಸಿತೇ ಭಿಕ್ಖುನೋವಾದಕಸ್ಸ ವಿಸೇಸೋ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋ ಹೋತೀತಿ ¶ ತಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ವಾಚುಗ್ಗತಾವ ಕಾತಬ್ಬಾ’’ತಿಆದಿ. ದ್ವೇ ಮಾತಿಕಾ ಪಗುಣಾ ವಾಚುಗ್ಗತಾ ಕಾತಬ್ಬಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಭಿಕ್ಖುಭಿಕ್ಖುನಿವಿಭಙ್ಗೇ ಮಾತಿಕಾ ಪಗುಣಾ ವಾಚುಗ್ಗತಾವ ಕಾತಬ್ಬಾತಿ ಯೋಜನಾ, ಭಿಕ್ಖುಭಿಕ್ಖುನಿವಿಭಙ್ಗಮಾತಿಕಾ ಪಗುಣಾ ಕತ್ವಾ ತಾಸಂ ಅಟ್ಠಕಥಂ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪಾಳಿತೋ, ಅತ್ಥತೋ ಚ ವಚನಪಥಾರುಳ್ಹಾ ವೋಹಾರಕ್ಖಮಾಯೇವ ಕಾತಬ್ಬಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಚತ್ತಾರೋ ಭಾಣವಾರಾ ಪಗುಣಾ ವಾಚುಗ್ಗತಾವ ಕಾತಬ್ಬಾತಿ ಪಕಾಸಿತಾತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಪಗುಣಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಾಳಿಯಂ ಪಗುಣಂ ಕತ್ವಾ ಧಾರೇತ್ವಾ ಪರಿಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ವಾಚುಗ್ಗತಾವ ಕಾತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ತದತ್ಥಂ ಸುತ್ವಾ ಧಾರೇತ್ವಾ ಪರಿಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬಮೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

೧೧೩೭. ಪರಿಕಥತ್ಥಾಯಾತಿ ಸಮ್ಪತ್ತಾನಂ ಧಮ್ಮಕಥನತ್ಥಾಯ. ಕಥಾಮಗ್ಗೋತಿ ಮಹಾಸುದಸ್ಸನಕಥಾಮಗ್ಗೋ. ಮಙ್ಗಲ…ಪೇ… ಅನುಮೋದನಾತಿ ಅಗ್ಗಸ್ಸ ದಾನಾದಿಮಙ್ಗಲೇಸು ಭತ್ತಾನುಮೋದನಾಸಙ್ಖಾತಾ ದಾನಕಥಾ ಚ, ಕುಮಾರಮಙ್ಗಲಾದೀಸು ಮಹಾಮಙ್ಗಲಸುತ್ತಾದಿಮಙ್ಗಲಾನುಮೋದನಾ ಚ, ಅಮಙ್ಗಲಂ ನಾಮ ಕಾಲಕಿರಿಯಾ, ತತ್ಥ ಮತಕಭತ್ತಾದೀಸು ತಿರೋಕುಟ್ಟಾದಿಕಥಾ ಚಾತಿ ಏವಂ ತಿಸ್ಸೋಯೇವಾನುಮೋದನಾ.

೧೧೩೮. ಉಪೋಸಥಾದಿಅತ್ಥಾಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಪವಾರಣಾದೀನಂ ಸಙ್ಗಹೋ. ಕಮ್ಮಾಕಮ್ಮವಿನಿಚ್ಛಯೋತಿ ಕಮ್ಮವಗ್ಗೇ ವುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯೋ, ಪರಿವಾರೇ ಕಮ್ಮವಗ್ಗೇ ಆಗತಖುದ್ದಾನುಖುದ್ದಕಕಮ್ಮವಿನಿಚ್ಛಯೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಉತ್ತಮತ್ಥಸ್ಸ ಪಾಪಕ’’ನ್ತಿ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಮಾಹ. ವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ಉಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೇನ ಚ ಧಾತುವವತ್ಥಾನಮುಖೇನ ಉಗ್ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ವುತ್ತಂ. ಉತ್ತಮತ್ಥಸ್ಸಾತಿ ಅರಹತ್ತಸ್ಸ.

೧೧೩೯. ಏತ್ತಕಂ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾನ ಬಹುಸ್ಸುತೋತಿ ಯಥಾವುತ್ತಧಮ್ಮಾನಂ ಉಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಬಹುಸ್ಸುತೋ. ಪಞ್ಚವಸ್ಸೋತಿ ಉಪಸಮ್ಪದತೋ ¶ ಪಟ್ಠಾಯ ಪರಿಪುಣ್ಣಪಞ್ಚಸಂವಚ್ಛರೋ. ‘‘ದಸವಸ್ಸೋ’’ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಸಂವಚ್ಛರವಸೇನ ಪಞ್ಚವಸ್ಸೇಸು ಪರಿಪುಣ್ಣೇಸು ವುತ್ಥವಸ್ಸವಸೇನ ಅಪರಿಪುಣ್ಣೇಸುಪಿ ಪಞ್ಚವಸ್ಸೋಯೇವ. ಇತರಥಾ ಊನಪಞ್ಚವಸ್ಸೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಪರಿಪುಣ್ಣವೀಸತಿವಸ್ಸೂಪಸಮ್ಪದಾದೀಸು ವಿಯ ಕೇಚಿ ಸಂವಚ್ಛರಗಣನಂ ಅವಿಚಾರೇತ್ವಾ ‘‘ಪಞ್ಚವಸ್ಸೋ’’ತಿವಚನಸಾಮಞ್ಞೇನ ವುತ್ಥವಸ್ಸಗಣನಮೇವ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ತದಯುತ್ತಂ. ತಥಾ ಗಹಣೇಸು ಯುತ್ತಿ ವಾ ಮಗ್ಗಿತಬ್ಬಾ. ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ನಿಸ್ಸಯನ್ತಿ ನಿಸ್ಸಯವಾಸಂ ಜಹಿತ್ವಾ. ಇಸ್ಸರೋತಿ ನಿಸ್ಸಯಾಚರಿಯವಿರಹೇನ ಇಸ್ಸರೋ, ಇಮಿನಾ ನಿಸ್ಸಯಮುತ್ತಲಕ್ಖಣಂ ದಸ್ಸಿತಂ.

೧೧೪೦. ದ್ವೇ ¶ ವಿಭಙ್ಗಾತಿ ಭಿಕ್ಖುಭಿಕ್ಖುನಿವಿಭಙ್ಗದ್ವಯಂ. ಇಧ ‘‘ವಾಚುಗ್ಗತಾ’’ತಿ ಇದಂ ಪರಿಪುಚ್ಛಮ್ಪಿ ಸನ್ಧಾಯಾಹಾತಿಪಿ ವುತ್ತಂ. ತೇನಾಹ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ ‘‘ದ್ವೇ ವಿಭಙ್ಗಾ ಪಗುಣಾ ವಾಚುಗ್ಗತಾ ಕಾತಬ್ಬಾ’ತಿಇದಂ ಪರಿಪುಚ್ಛಾವಸೇನ ಉಗ್ಗಹಣಮ್ಪಿ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತ’ನ್ತಿ ವದನ್ತೀ’’ತಿ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯ ೩.೧೪೫-೧೪೭). ಬ್ಯಞ್ಜನಾದಿತೋತಿ ಏತ್ಥ ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ನಾಮ ಪದಂ, ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಸಙ್ಗಹಿತಂ ಅನುಬ್ಯಞ್ಜನಂ ನಾಮ ಅಕ್ಖರಂ, ಪದಕ್ಖರಾನಿ ಅಪರಿಹಾಪೇತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಚತೂಸ್ವಪಿ ನಿಕಾಯೇಸೂತಿ ದೀಘಮಜ್ಝಿಮಸಂಯುತ್ತ ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯೇಸು, ನಿದ್ಧಾರಣೇ ಭುಮ್ಮಂ. ಏಕೋ ವಾ ನಿಕಾಯೋ ಪೋತ್ಥಕೋಪಿ ಚ ಏಕೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಪಿ-ಸದ್ದೇನ ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯಸ್ಸಾಪಿ ಸಙ್ಗಹೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ‘‘ಪಿ ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯೇ ಜಾತಕಭಾಣಕೇನ ಸಾಟ್ಠಕಥಂ ಜಾತಕಂ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾಪಿ ಧಮ್ಮಪದಂ ಸಹ ವತ್ಥುನಾ ಉಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಮೇವಾತಿ ದಸ್ಸಿತೇ ದ್ವೇ ಪೋತ್ಥಕೇ ಸಮುಚ್ಚಿನೋತಿ, ಚತ್ತಾರಿ ಖನ್ಧಕವತ್ತಾನಿ ವಾ.

೧೧೪೨. ದಿಸಾಪಾಮೋಕ್ಖೋ ಯತ್ಥ ಯತ್ಥ ವಸತಿ, ತಸ್ಸಾ ತಸ್ಸಾದಿಸಾಯ ಪಾಮೋಕ್ಖೋ ಪಧಾನೋ. ಯೇನಕಾಮಂಗಮೋತಿ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ದಿಸಾಭಾಗೇ ಯಥಾಕಾಮಂ ವುತ್ತಿಕೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ ¶ . ಪರಿಸಂ ಉಪಟ್ಠಾಪೇತುಂ ಕಾಮಂ ಲಭತೇ ಇಸ್ಸರೋತಿ ಯೋಜನಾ, ಇಸ್ಸರೋ ಹುತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಪರಿಸಾಯ ಅತ್ತಾನಂ ಉಪಟ್ಠಾಪೇತುಂ ಯಥಾರುಚಿಯಾ ಲಭತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತ್ತಾವತಾ ಪರಿಸೂಪಟ್ಠಾಪಕಲಕ್ಖಣಂ ವುತ್ತಂ.

೧೧೪೩. ವಾಚುಗ್ಗನ್ತಿ ವಾಚುಗ್ಗತಂ. ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ಇದಾನಿ ಅಯಂ ಭಣ್ಡಪಾಥಾವಿಧಿ ನ ಹೋತೀತಿ ಮಿಹಕಪರಿಪುಚ್ಛನಕಥಾನುರೂಪತೋ ಅತ್ಥಕರಣಂ ನ ವಾಚುಗ್ಗತಕರಣಂ ನಾಮಾತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿ ನಿಸ್ಸನ್ದೇಹೇ ವುತ್ತಂ. ಇಮಿನಾ ಯಥಾವುತ್ತಂ ದುತಿಯಙ್ಗಮೇವ ಸಙ್ಗಹಿತಂ.

೧೧೪೪. ಅಸ್ಸಾತಿ ಇಮಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ. ಅಸಮ್ಮತತಾದೀನಿ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನೀತಿ ಅತ್ತನೋ ಅಸಮ್ಮತತಾ, ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಪರಿಪುಣ್ಣೂಪಸಮ್ಪನ್ನತಾ, ಓವಾದವಸೇನ ಅಟ್ಠಗರುಧಮ್ಮಭಣನನ್ತಿ ಇಮಾನಿ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ.

೧೧೪೬. ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯನ್ತಿ ‘‘ಅತ್ಥಙ್ಗತೇ ಸೂರಿಯೇ ಅತ್ಥಙ್ಗತಸಞ್ಞೀ, ವೇಮತಿಕೋ, ಅನತ್ಥಙ್ಗತಸಞ್ಞೀ’’ತಿ ವಿಕಪ್ಪತ್ತಯೇ. ಏಕತೋಉಪಸಮ್ಪನ್ನನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘೇ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಂ. ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ಪನ ಓವದತೋ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಮೇವಾ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ.

೧೧೪೮. ಉದ್ದೇಸಾದಿನಯೇನಾತಿ ¶ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಉದ್ದೇಸಂ ದೇನ್ತೋ, ಪರಿಪುಚ್ಛಂ ದೇನ್ತೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಅನಾಪತ್ತಿವಾರನಯೇನ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ.

೧೧೪೯. ‘‘ಸಚೇ ಅಸಮ್ಮತೋ’’ತಿ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ಓವದನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸಮ್ಮತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಲಬ್ಭತಿ. ಭಿಕ್ಖುನುಪಸ್ಸಯನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುನಿವಿಹಾರಂ. ಅಞ್ಞತ್ರ ಕಾಲಾತಿ ‘‘ತತ್ಥಾಯಂ ಸಮಯೋ ¶ , ಗಿಲಾನಾ ಹೋತಿ ಭಿಕ್ಖುನೀ’’ತಿ ವುತ್ತಕಾಲತೋ ಅಞ್ಞತ್ರ. ‘‘ಗಿಲಾನಾ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖುನೀ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ ಓವಾದಾಯ ವಾ ಸಂವಾಸಾಯ ವಾ ಗನ್ತು’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ೧೬೧) ದಸ್ಸಿತೇ ಗಿಲಾನಕಾಲೇ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೧೧೫೦. ಪಾಚಿತ್ತಿಯದ್ವಯಂ ಹೋತೀತಿ ಪಠಮಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ, ಇಮಿನಾ ಚ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ದ್ವೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನಿ ಹೋನ್ತೀತಿ. ‘‘ತೀಣಿಪಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನೀ’’ತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾ, ಪಠಮದುತಿಯತತಿಯೇಹಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇಹಿ ತೀಣಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನಿ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೧೫೧. ಅಞ್ಞೇನ ಧಮ್ಮೇನಾತಿ ಗರುಧಮ್ಮತೋ ಅಞ್ಞೇನ ಬುದ್ಧವಚನೇನ. ದುಕ್ಕಟದ್ವಯನ್ತಿ ಅಸಮ್ಮತಭಿಕ್ಖುನುಪಸ್ಸಯಗಮನಮೂಲಕಂ ದುಕ್ಕಟದ್ವಯಂ. ಭಿಕ್ಖುನೋತಿ ಅಸಮ್ಮತಸ್ಸ ‘‘ಸಮ್ಮತಸ್ಸಾಪೀ’’ತಿ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ. ‘‘ಅಟ್ಠಹಿ ವಾ ಗರುಧಮ್ಮೇಹಿ ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ಧಮ್ಮೇನ ಓವದತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೧೫೫) ಅತ್ಥಙ್ಗತಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ರತ್ತಿಹೇತುಕ’’ನ್ತಿ ಆಹ, ರತ್ತಿಓವಾದನಮೂಲನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೧೫೨. ಪಾಚಿತ್ತಿಯದ್ವಯನ್ತಿ ದುತಿಯತತಿಯಮೂಲಕಂ. ಗರುಧಮ್ಮೇನ ಓವಾದೋ ಗರುಧಮ್ಮೋ, ಸೋ ನಿದಾನಂ ಯಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸಾತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ. ಸಮ್ಮತತ್ತಾ ಗರುಧಮ್ಮನಿದಾನಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸ ಅಭಾವತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಇಮಿನಾ ಪಠಮಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ಅನಾಪತ್ತಿಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ.

೧೧೫೩. ತಸ್ಸೇವಾತಿ ಸಮ್ಮತಸ್ಸೇವ. ದುಕ್ಕಟಂ ಇಮಿನಾ ತತಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ. ಅನಾಪತ್ತಿ ಪಠಮಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ, ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಸಮ್ಮತತ್ತಾ’’ತಿ. ಪಾಚಿತ್ತಿ ದುತಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ, ತೇನೇವಾಹ ‘‘ರತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ.

೧೧೫೪. ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ¶ ವುತ್ತನ್ತಿ ‘‘ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾಯ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞೀ, ವೇಮತಿಕೋ, ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞೀ ಭಿಕ್ಖುನುಪಸ್ಸಯಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ¶ ಅಞ್ಞತ್ರ ಸಮಯಾ ಓವದತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೧೬೨) ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ವುತ್ತಂ. ಇತರದ್ವಯೇತಿ ‘‘ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಾಯ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞೀ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ. ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಾಯ ವೇಮತಿಕೋ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೧೬೨) ದಸ್ಸಿತೇ ಇತರದ್ವಯೇ. ಓವದನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಓವದನ್ತಸ್ಸ.

೧೧೫೫. ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ, ದುಕ್ಕಟಟ್ಠಾನೇ ದುಕ್ಕಟಮೇವ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ತಥಾ’’ತಿ. ಭಿಕ್ಖುನುಪಸ್ಸಯಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇನ ಧಮ್ಮೇನ ಓವದನ್ತಸ್ಸ ತಥಾತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೧೫೬. ಚೀವರಾದೀನನ್ತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಪಿಣ್ಡಪಾತಾದಿಇತರಪಚ್ಚಯತ್ತಯಞ್ಚ ಸಕ್ಕಾರಗರುಕಾರಮಾನನವನ್ದನಪೂಜನಾನಿ ಚ ಸಙ್ಗಹಿತಾನಿ. ಸಮ್ಮತೇತಿ ಭಿಕ್ಖುನೋವಾದಕಸಮ್ಮುತಿಯಾ ಸಮ್ಮತೇ.

೧೧೫೭. ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ‘‘ಧಮ್ಮಕಮ್ಮೇ ಧಮ್ಮಕಮ್ಮಸಞ್ಞೀ, ವೇಮತಿಕೋ, ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮಸಞ್ಞೀ ಏವಂ ವದತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೧೬೭) ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಪಾಳಿಯಂ ದಸ್ಸಿತಮೇವ. ಇಧ ಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ಯಥಾವುತ್ತಂ ಸಮ್ಮುತಿಕಮ್ಮಂ. ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮೇ ಧಮ್ಮಕಮ್ಮಸಞ್ಞಿವೇಮತಿಕಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮಸಞ್ಞೀನಂ ವಸೇನ ತಿಕದುಕ್ಕಟಂ. ವೀಸತಿವಸ್ಸೋ ವಾ ಅತಿರೇಕವೀಸತಿವಸ್ಸೋ ವಾತಿ ಸಮ್ಮುತಿಯಾ ಅಙ್ಗಾನಿ.

೧೧೫೮. ‘‘ಸಮ್ಮತಂ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನ’’ನ್ತಿ ಕಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹಾತಿ ಚೇ? ಸಮ್ಮತೇನ ಹುತ್ವಾ ಸಿಕ್ಖಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ ಸಾಮಣೇರಭಾವಮುಪಗತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಆಮಿಸತ್ಥಾಯಾತಿ ಚೀವರಾದೀನಮತ್ಥಾಯ.

೧೧೬೨. ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ದಿನ್ನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ಭಿಕ್ಖುನಾ ದಿನ್ನನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ ¶ . ತತ್ಥಾತಿ ಚೀವರಪಟಿಗ್ಗಹಣಸಿಕ್ಖಾಪದೇ. ಸೂಚಿತಾತಿ ಪಕಾಸಿತಾ.

೧೧೬೩. ಅಞ್ಞಾತಿಕಾಯ ¶ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಚೀವರನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೧೬೪. ಏತ್ಥಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ.

೧೧೬೫. ಸೂಚಿಂ ಚೀವರಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸೂಚಿನೀಹರಣೇತಿ ಚೀವರತೋ.

೧೧೬೬. ಪಯೋಗಸ್ಸ ವಸಾತಿ ಏಕಕ್ಖಣೇ ಬಹೂ ಆವುಣಿತ್ವಾ ಸೂಚಿಯಾ ನೀಹರಣಪಯೋಗಗಣನಾಯ. ಬಹೂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯೋತಿ ಯೋಜನಾ, ಪಯೋಗಪ್ಪಮಾಣಾಪತ್ತಿಯೋ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೧೬೯. ಅನೇಕಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾಪತ್ತೀ ಹೋನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಆರಪಥೇತಿ ಸೂಚಿಮಗ್ಗೇ. ದುತಿಯೇ ಪಥೇತಿ ಏತ್ಥ ಆರ-ಸದ್ದೋ ಗಾಥಾಬನ್ಧಸುಖತ್ಥಂ ಲುತ್ತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೧೧೭೦. ಕಾ ಹಿ ನಾಮ ಕಥಾತಿ ‘‘ಅನೇಕಾಪತ್ತಿಯೋ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಕಿಂ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯನ್ತಿ ‘‘ಅಞ್ಞಾತಿಕಾಯ ಅಞ್ಞಾತಿಕಸಞ್ಞೀ, ವೇಮತಿಕೋ, ಞಾತಿಕಸಞ್ಞೀ ಚೀವರಂ ಸಿಬ್ಬತಿ ವಾ ಸಿಬ್ಬಾಪೇತಿ ವಾ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೧೭೮) ವುತ್ತಂ ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ.

೧೧೭೨. ಅಞ್ಞಂ ಪರಿಕ್ಖಾರನ್ತಿ ಉಪಾಹನತ್ಥವಿಕಾದಿಂ. ಸಿಬ್ಬತೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸಿಬ್ಬಾಪಯತೋ’’ತಿ ಅಧಿಕಾರತೋ ಲಬ್ಭತಿ. ಸಿಕ್ಖಮಾನಸಾಮಣೇರಿಯೋ ಸಿಕ್ಖಮಾನಾದಿಕಾ ನಾಮ.

೧೧೭೩. ಸಿಬ್ಬನಕಿರಿಯಾಯ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬತೋ ಕ್ರಿಯಂ.

೧೧೭೪-೫. ಸಂವಿಧಾಯಾತಿ ¶ ‘‘ಅಜ್ಜ ಯಾಮ, ಸ್ವೇ ಯಾಮಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಸಂವಿದಹಿತ್ವಾ. ಯಥಾಹ ‘‘ಅಜ್ಜ ವಾ ಹಿಯ್ಯೋ ವಾ ಪರೇ ವಾ ಗಚ್ಛಾಮಾತಿ ಸಂವಿದಹತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೧೮೩). ಮಗ್ಗನ್ತಿ ಏಕದ್ಧಾನಮಗ್ಗಂ, ಅನ್ತಮಸೋ ಗಾಮನ್ತರಮ್ಪಿ. ಅಞ್ಞತ್ರ ಸಮಯಾತಿ ‘‘ತತ್ಥಾಯಂ ಸಮಯೋ, ಸತ್ಥಗಮನೀಯೋ ಹೋತಿ ಮಗ್ಗೋ ಸಾಸಙ್ಕಸಮ್ಮತೋ ಸಪ್ಪಟಿಭಯೋ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೧೮೨) ವುತ್ತಕಾಲವಿಸೇಸಾ ಅಞ್ಞತ್ರಾತಿ ¶ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಸತ್ಥವಾಹೇಹಿ ವಿನಾ ಅಗಮನೀಯೋ ಮಗ್ಗೋ ಸತ್ಥಗಮನೀಯೋ ನಾಮ. ಚೋರಾನಂ ಸಯಿತನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಿತಖಾದಿತಪೀತಟ್ಠಾನಾನಿ ಯತ್ಥ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತಾದಿಸೋ ಮಗ್ಗೋ ಸಾಸಙ್ಕೋ ನಾಮ. ಚೋರೇಹಿ ಹತಮಾರಿತಘಾತವಿಲುತ್ತಮನುಸ್ಸಾ ಯತ್ಥ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ, ಸೋ ಸಪ್ಪಟಿಭಯೋ ನಾಮ. ಇಧಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಕತಸಂವಿಧಾನಂ ಅವಿರಾಧೇತ್ವಾ ತಾಯ ಏಕದ್ಧಾನಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜನಕಾಲೇತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಅಞ್ಞೋ ಗಾಮೋ ಗಾಮನ್ತರಂ, ತತ್ಥ ಓಕ್ಕಮನಂ ಉಪಗಮನಂ ಗಾಮನ್ತರೋಕ್ಕಮೋ, ತಸ್ಮಿಂ ಕತೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಗಾಮಕೇ ಅರಞ್ಞೇ ಅದ್ಧಯೋಜನಾತಿಕ್ಕಮೇ ವಾತಿ ಯೋಜನಾ, ಗಾಮರಹಿತಂ ಅರಞ್ಞಮಗ್ಗಮ್ಪಿ ದ್ವಿಗಾವುತಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೧೭೬. ‘‘ಆಪತ್ತಿ ಹೋತೀ’’ತಿ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ದಸ್ಸಿತಆಪತ್ತಿಯಾ ಭೇದಾಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಏತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿ. ಏತ್ಥಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದವಿನಿಚ್ಛಯೇ, ಪಕರಣೇ ವಾ. ದುಕ್ಕಟಂ ದೀಪಿತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಟ್ಠೋತಿ ಏತ್ಥ ಅಕಪ್ಪಿಯಾ ಭೂಮಿ ನಾಮ ಅನ್ತೋಗಾಮೇ ಭಿಕ್ಖುನುಪಸ್ಸಯದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೋತಿ ಏವಮಾದಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸಚೇ ಪನ ಅನ್ತೋಗಾಮೇ ಭಿಕ್ಖುನುಪಸ್ಸಯದ್ವಾರೇ ರಥಿಕಾಯ, ಅಞ್ಞೇಸು ವಾ ಚತುಕ್ಕಸಿಙ್ಘಾಟಕಹತ್ಥಿಸಾಲಾದೀಸು ಸಂವಿದಹನ್ತಿ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೮೨-೧೮೩). ಏತ್ಥ ಚ ಚತುನ್ನಂ ಮಗ್ಗಾನಂ ಸಮ್ಬನ್ಧಟ್ಠಾನಂ ಚತುಕ್ಕಂ. ತಿಣ್ಣಂ ಮಗ್ಗಾನಂ ಸಮ್ಬನ್ಧಟ್ಠಾನಂ ಸಿಙ್ಘಾಟಕಂ.

೧೧೭೭. ಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿ ¶ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖುನುಪಸ್ಸಯಾದಿ. ಯಥಾಹ ‘‘ಸಚೇ ಉಭೋಪಿ ಭಿಕ್ಖುನುಪಸ್ಸಯೇ ವಾ ಅನ್ತರಾರಾಮೇ ವಾ ಆಸನಸಾಲಾಯ ವಾ ತಿತ್ಥಿಯಸೇಯ್ಯಾಯ ವಾ ಠತ್ವಾ ಸಂವಿದಹನ್ತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ. ಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿ ಕಿರಾಯಂ. ತಸ್ಮಾ ಏತ್ಥ ಸಂವಿದಹನಪಚ್ಚಯಾ ದುಕ್ಕಟಾಪತ್ತಿಂ ನ ವದನ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೮೨-೧೮೩). ತೇನೇವಾಹ ‘‘ನ ವದನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ. ‘‘ನ ವದನ್ತಿ ಅಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ.

೧೧೭೮. ಉಭಯತ್ಥಾತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿಯಂ ಠತ್ವಾ ಸಂವಿಧಾಯ ಗಮನೇ, ಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿಯಂ ಠತ್ವಾ ಸಂವಿಧಾಯ ಗಮನೇ ಚಾತಿ ಉಭಯವಿಕಪ್ಪೇ. ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸೇವಾತಿ ಏವಕಾರೇನ ನಿಕ್ಖನ್ತಸ್ಸ ಜೋತಕಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ನಿಕ್ಖಮನೇ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ಭಿಕ್ಖುನೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಅನಾಪತ್ತಿಭಾವಂ ದೀಪೇತಿ. ಆಪತ್ತಿಖೇತ್ತನಿಯಮನತ್ಥಮಾಹ ‘‘ಅನನ್ತರಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ.

೧೧೭೯. ತತ್ರಾಪೀತಿ ¶ ಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿಉಪಚಾರೋಕ್ಕಮನೇಪಿ. ಉದೀರಿತನ್ತಿ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ.

೧೧೮೦. ಅನ್ತರಾತಿ ಅತ್ತನೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಗಾಮಸ್ಸ, ಅನನ್ತರಗಾಮಸ್ಸ ಚ ವೇಮಜ್ಝೇ. ಯಥಾಹ ‘‘ಗಾಮತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪನ ಯಾವ ಅನನ್ತರಗಾಮಸ್ಸ ಉಪಚಾರಂ ನ ಓಕ್ಕಮತಿ, ಏತ್ಥನ್ತರೇ ಸಂವಿದಹಿತೇಪಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೮೨-೧೮೩). ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಕಾಲದ್ವಾರಮಗ್ಗಾನಂ ವಸೇನ ತಯೋ ಸಙ್ಕೇತವಿಸಙ್ಕೇತಾತಿ ತೇಸು ಮಗ್ಗದ್ವಾರವಿಸಙ್ಕೇತೇಪಿ ಆಪತ್ತಿ ಹೋತೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ದ್ವಾರ…ಪೇ… ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ. ಕಾಲವಿಸಙ್ಕೇತೇ ಪನ ಅನಾಪತ್ತಿಂ ವಕ್ಖತಿ. ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿ.

೧೧೮೧. ಅಸಂವಿದಹಿತೇ ಕಾಲೇತಿ ‘‘ಪುರೇಭತ್ತಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಕತಸಂವಿಧಾನಾನಂ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಾದಿ ಅಸಂವಿದಹಿತಕಾಲಂ ನಾಮ, ತಸ್ಮಿಂ. ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸೇವ ವಿಧಾನಸ್ಮಿನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ¶ ಸಂವಿಧಾನಂ ವಿನಾ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸೇವ ವಿಧಾನೇ ಸತಿ ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಂ.

೧೧೮೨. ಸಮಯೇ ವಿದಹಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛತೋ ವಾ ಅಸಮಯೇ ವಿದಹಿತ್ವಾ ವಿಸಙ್ಕೇತೇನ ಗಚ್ಛತೋ ವಾ ಆಪದಾಸು ವಿದಹಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛತೋ ವಾ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ತಥಾತಿ ‘‘ವಿದಹಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛತೋ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಅತಿದಿಸತಿ.

ತತ್ಥ ಸಮಯೋ ನಾಮ ಯಥಾವುತ್ತಕಾಲವಿಸೇಸೋ. ವಿಸಙ್ಕೇತೋ ನಾಮ ಕಾಲವಿಸಙ್ಕೇತೋ, ‘‘ಅಸುಕಸ್ಮಿಂ ದಿವಸೇ ಅಸುಕವೇಲಾಯ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸಂವಿದಹಿತ್ವಾ ಗಮನಕಾಲೇ ತಸ್ಸ ಕಾಲಸಙ್ಕೇತಸ್ಸ ವಿಭವನನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಯಥಾಹ ‘‘ಕಾಲವಿಸಙ್ಕೇತೇಯೇವ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೮೫). ಆಪದಾ ನಾಮ ರಟ್ಠಭೇದೇ ಜನಪದಾನಂ ಪಲಾಯನಕಾಲೋ. ಯಥಾಹ ‘‘ರಟ್ಠಭೇದೇ ಚಕ್ಕಸಮಾರುಳ್ಹಾ ಜನಪದಾ ಪರಿಯಾಯನ್ತಿ, ಏವರೂಪಾಸು ಆಪದಾಸೂ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೮೫). ಏತ್ಥ ಚ ರಟ್ಠಭೇದೇತಿ ರಟ್ಠವಿಲೋಪೇ. ಚಕ್ಕಸಮಾರುಳ್ಹಾತಿ ಇರಿಯಾಪಥಚಕ್ಕಂ, ಸಕಟಚಕ್ಕಂ ವಾ ಸಮಾರುಳ್ಹಾ. ಉಮ್ಮತ್ತಕಾದಿನೋತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಖಿತ್ತಚಿತ್ತಾದಯೋ ಗಹಿತಾ.

೧೧೮೩. ಕಾಯವಾಚಾದಿಕತ್ತಯಾತಿ ¶ ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಚಿತ್ತಂ ಗಹಿತಂ, ಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೧೧೮೪. ಉದ್ಧಂ ಜವತೀತಿ ಉಜ್ಜವನೀ, ಪಟಿಸೋತಗಾಮಿನೀ ನಾವಾ, ತಂ. ಅಧೋ ಜವನತೋ ಓಜವನೀ, ಅನುಸೋತಗಾಮಿನೀ ನಾವಾ, ತಂ. ಅಭಿರುಹೇಯ್ಯಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸಂವಿಧಾಯಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ಯಥಾಹ ‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂವಿಧಾಯ ಏಕಂ ನಾವಂ ಅಭಿರುಹೇಯ್ಯಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೧೮೬). ಲೋಕಸ್ಸಾದಸಙ್ಖಾತಮಿತ್ತಸನ್ಥವೇನ ತಂ ನಾವಂ ಆರುಯ್ಹ ಕೀಳನಚಿತ್ತಂ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ ಕತ್ವಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸಂವಿಧಾಯಾತಿ ¶ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಲೋಕಸ್ಸಾದಮಿತ್ತಸನ್ಥವವಸೇನ ಕೀಳಾಪುರೇಕ್ಖಾರೋ ಸಂವಿದಹಿತ್ವಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೮೮).

೧೧೮೫. ಸಗಾಮತೀರಪಸ್ಸೇನ ಗಮನೇ ಗಾಮನ್ತರವಸೇನ ವಾ ಪಾಚಿತ್ತಿ, ಅಗಾಮತೀರಪಸ್ಸೇನ ಗಮನೇ ಅದ್ಧಯೋಜನೇ ಪಾಚಿತ್ತಿ ಅದ್ಧಯೋಜನಾತಿರೇಕೇ ಠಾನೇ ಗಾಮೇ ವಿಜ್ಜಮಾನೇಪಿ ಅವಿಜ್ಜಮಾನೇಪಿ.

೧೧೮೬. ಯೋಜನಪುಥುಲಾಯ ನದಿಯಾ ಮಜ್ಝೇನ ಗಚ್ಛತೋ ಅದ್ಧಯೋಜನವಸೇನ ಆಪತ್ತಿದಸ್ಸನತ್ಥಮಾಹ ‘‘ತಥಾ’’ತಿಆದಿ. ‘‘ಊನಯೋಜನಪುಥುಲಾಯ ನದಿಯಾ ಮಜ್ಝಂ ಉಭಯಭಾಗಂ ಭಜತೀತಿ ತಾದಿಸಿಕಾಯ ನದಿಯಾ ಮಜ್ಝೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಗಾಮನ್ತರಗಣನಾಯ, ಅದ್ಧಯೋಜನಗಣನಾಯ ಚ ಆಪತ್ತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ.

೧೧೮೭. ಯಥಾಸುಖಂ ಸಮುದ್ದಸ್ಮಿನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಗನ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ. ‘‘ಸಬ್ಬಅಟ್ಠಕಥಾಸೂ’’ತಿಆದಿನಾ ಯಥಾಸುಖಗಮನಾನುಞ್ಞಾಯ ಹೇತುಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಇಮಿನಾವ ಅಸನ್ದಮಾನೋದಕೇಸು ವಾಪಿತಳಾಕಾದೀಸು ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ.

೧೧೮೮. ತಿತ್ಥಸಮ್ಪಾದನತ್ಥಾಯಾತಿ ಪರತಿತ್ಥಂ ಪಾಪೇತುಂ. ತಂ ನಾವಂ. ಯುತ್ತಾತಿ ನಾವಾಪಾಜಕಾ.

೧೧೮೯. ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಪಕಾಸಿತಾ’’ತಿ ಇಮಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಅಸಂವಿದಹಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಂ ನಾವಂ ಅಭಿರುಹೇಯ್ಯ ವಾ, ತಿರಿಯಂ ತರಣಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂವಿದಹಿತ್ವಾಪಿ ಏಕಂ ನಾವಂ ಅಭಿರುಹೇಯ್ಯ ವಾ, ಆಪದಾಸು ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂವಿದಹಿತ್ವಾಪಿ ಏಕಂ ನಾವಂ ಅಭಿರುಹೇಯ್ಯ ವಾ, ತಥಾ ಅನಾಪತ್ತಿ ಪಕಾಸಿತಾತಿ ಯೋಜನಾ.

‘‘ಅನನ್ತರಸಮೋ’’ತಿ ¶ ¶ ಇಮಿನಾ ‘‘ಅಸಂವಿದಹಿತೇ ಕಾಲೇ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಇಧಾಪಿ ಕಾಲವಿಸಙ್ಕೇತೇ ಅನಾಪತ್ತಿ, ತಿತ್ಥನಾವಾವಿಸಙ್ಕೇತೇ ಆಪತ್ತಿಯೇವ. ಯಥಾಹ ‘‘ಇಧಾಪಿ ಕಾಲವಿಸಙ್ಕೇತೇನೇವ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿಆದಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೯೧). ‘‘ಲೋಕಸ್ಸಾದಮಿತ್ತಸನ್ಥವವಸೇನ ಕೀಳಾಪುರೇಕ್ಖಾರೋ ಸಂವಿದಹಿತ್ವಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೮೮) ವಚನತೋ ಕೇಚಿ ‘‘ಇಮಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತಂ ಲೋಕವಜ್ಜ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಕೀಳಾಪುರೇಕ್ಖಾರತಾಯ ಹಿ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಗಾಮನ್ತರೋಕ್ಕಮನೇ, ಅದ್ಧಯೋಜನಾತಿಕ್ಕಮೇ ವಾ ಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಚಿತ್ತಸಮಙ್ಗೀಪಿ ಹುತ್ವಾ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತಿ. ಯದಿ ಹಿ ಸೋ ಸಂವೇಗಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ವಾ ಸಚ್ಛಿಕರೇಯ್ಯ, ನಿದ್ದಂ ವಾ ಓಕ್ಕಮೇಯ್ಯ, ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ವಾ ಮನಸಿ ಕರೋನ್ತೋ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ಕುತೋ ತಸ್ಸ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತಸಮಙ್ಗಿತಾ, ಯೇನಿದಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ‘‘ಅಕುಸಲಚಿತ್ತಂ, ಲೋಕವಜ್ಜ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪಣ್ಣತ್ತಿವಜ್ಜಂ, ತಿಚಿತ್ತನ್ತಿ ಸಿದ್ಧಂ.

೧೧೯೦. ಗಿಹಿಸಮಾರಮ್ಭಂ ಹಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಪರಿಪಾಚಿತಂ ಭತ್ತಂ ಞತ್ವಾ ಭುಞ್ಜತೋ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಾಚಿತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಪರಿಪಾಚಿತಂ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸೀಲಸುತಾದಿಗುಣಂ ಕುಲಾನಂ ವತ್ವಾ ನಿಪ್ಫಾದಿತಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಪರಿಪಾಚಿತಂ, ಗುಣಪ್ಪಕಾಸನೇನ ನಿಪ್ಫಾದಿತಂ ಲದ್ಧಬ್ಬಂ ಕತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೯೪). ಗಿಹಿಸಮಾರಮ್ಭನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಪರಿಪಾಚನತೋ ಪುಬ್ಬೇಯೇವ ಗಿಹಿಪಟಿಯತ್ತಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಪರಿಪಾಚನತೋ ಪಠಮಮೇವ ಯಂ ಗಿಹೀನಂ ಪಟಿಯಾದಿತಂ ಭತ್ತ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೧೯೪). ವಕ್ಖತಿ ಹಿ ‘‘ಗಿಹಿಸಮ್ಪಾದಿತಮ್ಪಿ ವಾ ವಿನಾ’’ತಿ.

೧೧೯೧. ‘‘ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ‘‘ಯಂ ಭೋಜನ’’ನ್ತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ತಸ್ಸಾತಿ ಪಞ್ಚಧಾ ವುತ್ತಸ್ಸ ಭೋಜನಸ್ಸ. ಸಬ್ಬೇಸು ¶ ಅಜ್ಝೋಹಾರೇಸೂತಿ ಸಬ್ಬೇಸು ಪರಗಲಕರಣಪ್ಪಯೋಗೇಸು.

೧೧೯೨. ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಪರಿಪಾಚಿತಂ ಭುಞ್ಜತೋ ದೋಸೋತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೧೯೩. ಉಭೋಸೂತಿ ಪರಿಪಾಚಿತೇಪಿ ಅಪರಿಪಾಚಿತೇಪಿ. ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಇಮೇಸು ದ್ವೀಸು ಪರಿಭುಞ್ಜತೋ ಅಜ್ಝೋಹಾರವಸೇನೇವ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೧೯೫. ಪಞ್ಚಭೋಜನಂ ¶ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಪನ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಯಾಗುಖಜ್ಜಫಲಾದಿಕಂ ಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೧೯೭. ಇದಂ ಸಬ್ಬಂ ದಸಮಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಸಮುಟ್ಠಾನನಯಾದಿನಾ ದುತಿಯಾನಿಯತೇನೇವ ಸದಿಸಂ ಮತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಇದಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದನ್ತಿ ‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕೋ ಏಕಾಯ ರಹೋ ನಿಸಜ್ಜಂ ಕಪ್ಪೇಯ್ಯ, ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ೧೯೯) ವುತ್ತಂ ರಹೋನಿಸಜ್ಜಸಿಕ್ಖಾಪದಂ.

೧೧೯೮. ಏಕೋತಿ ಏಕದಿವಸಿಕೋ. ಆವಸಥೋ ಪಿಣ್ಡೋತಿ ಪುಞ್ಞತ್ಥಿಕೇಹಿ ಏಕಂ ಪಾಸಣ್ಡಂ ಅನುದ್ದಿಸ್ಸ ಯಾವದತ್ಥಂ ದಾತುಂ ಸಾಲಾದೀಸು ಪಞ್ಞತ್ತಂ ಪಞ್ಚಸು ಭೋಜನೇಸು ಅಞ್ಞತರಂ ಭೋಜನಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ಆವಸಥಪಿಣ್ಡೋ ನಾಮ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭೋಜನಾನಂ ಅಞ್ಞತರಂ ಭೋಜನಂ ಸಾಲಾಯ ವಾ ಮಣ್ಡಪೇ ವಾ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ವಾ ಅಜ್ಝೋಕಾಸೇ ವಾ ಅನೋದಿಸ್ಸ ಯಾವದತ್ಥೋ ಪಞ್ಞತ್ತೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ¶ (ಪಾಚಿ. ೨೦೬). ಅಗಿಲಾನೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅಗಿಲಾನೋ ನಾಮ ಸಕ್ಕೋತಿ ತಮ್ಹಾ ಆವಸಥಾ ಪಕ್ಕಮಿತು’’ನ್ತಿ ವುತ್ತ ಪದಭಾಜನಿಯಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಅದ್ಧಯೋಜನಂ ವಾ ಯೋಜನಂ ವಾ ಗನ್ತುಂ ಸಕ್ಕೋತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೦೬) ವುತ್ತತ್ತಾ ತಮ್ಹಾ ಆವಸಥಾ ಅದ್ಧಯೋಜನಂ ವಾ ಯೋಜನಂ ವಾ ಗನ್ತುಂ ಸಮತ್ಥೇನ ಅಗಿಲಾನೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತತೋ ಉದ್ಧನ್ತಿ ದುತಿಯದಿವಸತೋ ಉತ್ತರಿ.

೧೧೯೯. ಅನೋದಿಸ್ಸೇವ ಪಞ್ಞತ್ತೇ ಪಿಣ್ಡೇತಿ ಯೋಜನಾ, ‘‘ಇಮೇಸಂಯೇವ ವಾ’’ತಿ ಅಞ್ಞತರಂ ಪಾಸಣ್ಡಂ ವಾ ‘‘ಏತ್ತಕಾನಂಯೇವ ವಾ’’ತಿ ತತ್ಥ ಪುಗ್ಗಲಪರಿಚ್ಛೇದಂ ವಾ ಅಕತ್ವಾ ಸಬ್ಬಸಾಧಾರಣಂ ಕತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತೇ ಆವಸಥಪಿಣ್ಡೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಾವದತ್ಥೇ ಏವ ಪಿಣ್ಡೇ ಪಞ್ಞತ್ತೇತಿ ಯೋಜನಾ, ಯಾವತಾ ಅತ್ಥೋ ಕುಚ್ಛಿಪೂರಣಾದಿಕಂ ಪಯೋಜನಮೇತ್ಥ ಪಿಣ್ಡೇತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ, ‘‘ಏತ್ತಕಂ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಅಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಭುಞ್ಜನ್ತಾನಂ ಯಾವದತ್ಥಂ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಪಞ್ಞತ್ತೇ ಪಿಣ್ಡೇ ಏವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಕಮ್ಮಸಾಧನಂ ವಾ ಭಾವಸಾಧನಂ ವಾ. ‘‘ಭೋಜನ’’ನ್ತಿ ಅಜ್ಝಾಹರಣೀಯಂ. ಸಕಿನ್ತಿ ಏಕವಾರಂ. ತತ್ಥಾತಿ ಆವಸಥೇ.

೧೨೦೦. ತಸ್ಸ ¶ ಪಿಣ್ಡಸ್ಸ. ಅಜ್ಝೋಹಾರೇಸು ಸಬ್ಬೇಸೂತಿ ಸಬ್ಬೇಸು ಅಜ್ಝೋಹಾರಪ್ಪಯೋಗೇಸು ಕತೇಸು. ತಸ್ಸ ಅಜ್ಝೋಹಾರಕಸ್ಸ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯೋ ಪಯೋಗಗಣನಾಯ.

೧೨೦೧. ‘‘ಏಕೇನ ಕುಲೇನ ನಾನೇಕಟ್ಠಾನಭೇದೇಸು ಪಞ್ಞತ್ತೇ’’ತಿ, ‘‘ನಾನಾಕುಲೇಹಿ ವಾ ನಾನೇಕಟ್ಠಾನಭೇದೇಸು ಪಞ್ಞತ್ತೇ’’ತಿ ಚಾತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಪಿಣ್ಡೇ’’ತಿ ಅಧಿಕಾರೋ. ನಾನಾ ಚ ಏಕೋ ಚ ನಾನೇಕಾ, ಠಾನಾನಂ ಭೇದಾ ಠಾನಭೇದಾ, ನಾನೇಕಾ ಚ ತೇ ಠಾನಭೇದಾ ಚಾತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ, ತೇಸು. ಏಕಭೋಗೋತಿ ಏಕಪಿಣ್ಡಪರಿಭೋಗೋ. ಏವಕಾರೇನ ದುತಿಯದಿವಸಾದಿಪರಿಭೋಗಂ ನಿವತ್ತೇತಿ.

೧೨೦೪. ಗಿಲಾನಸ್ಸಾತಿ ¶ ವುತ್ತಲಕ್ಖಣೇನ ಗಿಲಾನೋ ಹುತ್ವಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಗಚ್ಛತೋ ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ವಾ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ, ಅನ್ತಮಸೋ ಅದ್ಧಯೋಜನಮ್ಪಿ ಗಚ್ಛತೋ, ಗನ್ತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛತೋ ವಾ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಚ ಗತಟ್ಠಾನೇ ಚ ಏಕಸ್ಮಿಂ ದಿವಸೇ ಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಯಥಾಹ ‘‘ಯೋ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಏಕದಿವಸಂ, ಗತಟ್ಠಾನೇ ಚ ಏಕದಿವಸಂ ಭುಞ್ಜತಿ, ತಸ್ಸಾಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಆಗಚ್ಛನ್ತೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೦೮). ಓದಿಸ್ಸ ಪಞ್ಞತ್ತೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ಯಥಾಹ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನಂಯೇವ ಅತ್ಥಾಯ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತೋ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೦೮). ಪರಿತ್ತೇತಿ ಉದರಪೂರಣಾಯ ಅಪ್ಪಹೋನಕೇ ಥೋಕೇ ಭೋಜನೇ. ಯಥಾಹ ‘‘ಯಾವದತ್ಥಂ ಪಞ್ಞತ್ತೋ ನ ಹೋತಿ, ಥೋಕಂ ಥೋಕಂ ಲಬ್ಭತಿ, ತಾದಿಸಂ ನಿಚ್ಚಮ್ಪಿ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೦೮). ಸಕಿನ್ತಿ ಯಾವದತ್ಥಂ ಪಞ್ಞತ್ತಂ ವುತ್ತನಯೇನ ಏಕವಾರಂ ಭುಞ್ಜತೋ ಅನಾಪತ್ತಿ.

೧೨೦೫. ಯಾಗುಆದೀನೀತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಪಞ್ಚಭೋಜನತೋ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಅಜ್ಝೋಹರಣೀಯಾನಂ ಗಹಣಂ.

೧೨೦೬. ವುತ್ತಾ ಸಮಯಾ ಅಞ್ಞತ್ರಾತಿ ಯೋಜನಾ, ‘‘ತತ್ಥಾಯಂ ಸಮಯೋ, ಗಿಲಾನಸಮಯೋ ಚೀವರದಾನಸಮಯೋ ಚೀವರಕಾರಸಮಯೋ ಅದ್ಧಾನಗಮನಸಮಯೋ ನಾವಾಭಿರುಹನಸಮಯೋ ಮಹಾಸಮಯೋ ಸಮಣಭತ್ತಸಮಯೋ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೨೧೭) ವುತ್ತಾ ಸತ್ತವಿಧಕಾಲಾ ಅಞ್ಞತ್ರ.

ತತ್ಥ ಯದಾ ಪಾದಾನಂ ಫಲಿತತ್ತಾ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತುಂ, ಅಯಂ ಗಿಲಾನಸಮಯೋ. ಅತ್ಥತಕಥಿನಾನಂ ಪಞ್ಚ ಮಾಸಾ, ಇತರೇಸಂ ಕತ್ತಿಕಮಾಸೋತಿ ಅಯಂ ಚೀವರದಾನಸಮಯೋ. ಯದಾ ¶ ಚೀವರೇ ಕರಿಯಮಾನೇ ಕಿಞ್ಚಿದೇವ ಚೀವರೇ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಕರೋತಿ, ಅಯಂ ಚೀವರಕಾರಸಮಯೋ. ಯದಾ ಅದ್ಧಯೋಜನಮ್ಪಿ ಗನ್ತುಕಾಮೋ ¶ ವಾ ಹೋತಿ, ಗಚ್ಛತಿ ವಾ, ಗತೋ ವಾ, ಅಯಂ ಅದ್ಧಾನಗಮನಸಮಯೋ. ನಾವಾಭಿರುಹನಸಮಯೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಯದಾ ಗೋಚರಗಾಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ನ ಯಾಪೇನ್ತಿ, ಅಯಂ ಮಹಾಸಮಯೋ. ಯದಾ ಯೋ ಕೋಚಿ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಭತ್ತೇನ ನಿಮನ್ತೇತಿ, ಅಯಂ ಸಮಣಭತ್ತಸಮಯೋ. ಗಣೋ ಕತಮೋತಿ ಆಹ ‘‘ಗಣೋ’’ತಿಆದಿ.

೧೨೦೭. ಗಣಭೋಜನಂ ನಾಮ ಕಿನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಯ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಯಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಅಞ್ಞತರಂ ನಿಮನ್ತನತೋ, ವಿಞ್ಞತ್ತಿತೋ ವಾ ಲದ್ಧಂ, ತಂ ಇಧ ಭೋಜನನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ನಿಮನ್ತನತೋತಿ ‘‘ಭೋಜನಾನ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ವಕ್ಖಮಾನಪ್ಪಕಾರೇನ ಕತಂ ಅಕಪ್ಪಿಯನಿಮನ್ತನಮಾಹ. ವಿಞ್ಞತ್ತಿತೋಪಿ ವಾತಿ ‘‘ಸಚೇಪೀ’’ತಿಆದಿನಾ ವಕ್ಖಮಾನನಯೇನ ಕತಮಕಪ್ಪಿಯವಿಞ್ಞತ್ತಿಮಾಹ.

೧೨೦೮-೧೧. ಭೋಜನಾನನ್ತಿ ನಿದ್ಧಾರಣೇ ಸಾಮಿವಚನಂ, ‘‘ಅಞ್ಞತರಸ್ಸಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ, ‘‘ಓದನೋ ಸತ್ತು ಕುಮ್ಮಾಸೋ, ಮಚ್ಛೋ ಮಂಸಞ್ಚ ಭೋಜನ’’ನ್ತಿ ಸಙ್ಗಹಿತಾನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭೋಜನಾನಂ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ. ನಾಮನ್ತಿ ವಕ್ಖಮಾನಂ ಓದನಾದಿನಾಮಂ. ಭಿಕ್ಖೂ ನಿಮನ್ತೇತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಏಕತೋ, ನಾನತೋ ವಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ಯಥಾಹ ‘‘ಏಕತೋ ನಿಮನ್ತಿತಾ. ನಾನತೋ ನಿಮನ್ತಿತಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೧೭-೨೧೮). ಏಕತೋ ನಿಮನ್ತನಂ ನಾಮ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಏಕತೋ ಠಿತಾನಂ ನಿಮನ್ತನಂ. ನಾನತೋ ನಿಮನ್ತನಂ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಾ ಏಕತೋ ಠಿತಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಾ ಅನೇಕೇಹಿ ನಿಮನ್ತನಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ಚತ್ತಾರಿ ಪರಿವೇಣಾನಿ ವಾ ವಿಹಾರೇ ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ನಾನತೋ ನಿಮನ್ತಿತಾ, ಏಕಟ್ಠಾನೇ ಠಿತೇಸುಯೇವ ವಾ ಏಕೋ ಪುತ್ತೇನ, ಏಕೋ ಪಿತರಾತಿ ಏವಮ್ಪಿ ನಾನತೋ ನಿಮನ್ತಿತಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೧೭-೨೧೮).

ವೇವಚನಂ ¶ ನಾಮ ಓದನಾದಿಸಬ್ಬಪದಾನಂ, ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಥಾತಿಆದಿಕಿರಿಯಾಪದಾನಞ್ಚ ಪರಿಯಾಯವಚನಂ. ಭಾಸನ್ತರಂ ನಾಮ ಮಾಗಧವಚನತೋ ಅಞ್ಞಂ ಸೀಹಳದಮಿಳಾದಿವೋಹಾರನ್ತರಂ. ವೇವಚನೇಹಿ ಏವ ವಾ ಭಾಸನ್ತರೇನ ವಾ ನಿಮನ್ತೇತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ತತೋ ನಿಮನ್ತನಾನನ್ತರಂ. ನಿಮನ್ತನನ್ತಿ ಯಥಾವುತ್ತಂ ಅಕಪ್ಪಿಯನಿಮನ್ತನಂ. ಏಕತೋ ಗಣ್ಹನ್ತೀತಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಂ ಅಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಠಿತಾ ವಾ ನಿಸಿನ್ನಾ ವಾ ಏಕತೋ ಗಣ್ಹನ್ತಿ.

‘‘ಗಣಭೋಜನಕಾರಣ’’ನ್ತಿ ¶ ಇದಂ ಭೋಜನಪಚ್ಚಯಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಏವಂ ಗಹಣಮನ್ತರೇನ ನ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ.

೧೨೧೨. ಏಕತೋ, ನಾನತೋ ವಾಪಿ ಯಂ ಗಮನಂ, ಭೋಜನಮ್ಪಿ ವಾ, ತಂ ಗಣಭೋಜನೇ ನ ಕಾರಣನ್ತಿಪಿ ವಿಞ್ಞೂ ಭಣನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಏಕತೋ ನಾನತೋ ವಾಪೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಠಿತಾ ವಾ ನಿಸಿನ್ನಾ ವಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ.

೧೨೧೩-೪. ವಿಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾತಿ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ ಭತ್ತಂ ದೇಹೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಏಕತೋ ವಾ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ದೇಹಿ, ಮಯ್ಹಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ಪಾಟೇಕ್ಕಂ ವಾ ವಿಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ. ಏವಮ್ಪೀತಿ ವಿಞ್ಞತ್ತಿತೋಪಿ.

೧೨೧೫. ದುವಿಧಸ್ಸಾತಿ ನಿಮನ್ತಕಸ್ಸ, ವಿಞ್ಞಾಪಕಸ್ಸ ಚ.

೧೨೧೬. ಸತ್ತಸುಪಿ ಸಮಯೇಸು ಭುಞ್ಜತಂ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ, ‘‘ಗಣಭೋಜನ’’ನ್ತಿ ಪಕರಣತೋ ಲಬ್ಭತಿ, ಯಥಾವುತ್ತೇಸು ಗಿಲಾನಾದೀಸು ಸತ್ತಸು ಕಾಲೇಸು ಲೇಸಂ ವಿನಾ ಭುಞ್ಜನ್ತಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಏಕತೋ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ಗಹೇತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಭುಞ್ಜತನ್ತಿ ಭುಞ್ಜನ್ತಾನಂ. ತಥಾತಿ ‘‘ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಪಚ್ಚಾಮಸತಿ.

೧೨೧೭. ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಚ ಚಾರೀ ಚ ಪತ್ತೋ ಚ ಅನಿಮನ್ತಿತೋ ಚ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನ…ಪೇ… ನಿಮನ್ತಿತಾ, ತೇ ಚತುತ್ಥೇ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ ¶ , ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ವಾ ಪಿಣ್ಡಚಾರಿಂ ವಾ ಚತುತ್ಥಸ್ಸ ಪತ್ತಂ ವಾ ಅನಿಮನ್ತಿತಂ ವಾ ಚತುತ್ಥಂ ಕತ್ವಾ ಏಕತೋ ಗಹೇತ್ವಾ ಭುಞ್ಜನ್ತಾನಂ ಗಣಭೇದೋ ಮುನಿನಾ ಪಕಾಸಿತೋ, ಗಣಸ್ಸ ಅಪರಿಪುಣ್ಣತಾ ದೀಪಿತಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರತಿ ಸೀಲೇನಾತಿ ಪಿಣ್ಡಚಾರೀ, ಸೋ ಇಧ ಪುಬ್ಬಪದಲೋಪೇನ ‘‘ಚಾರೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ, ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕೋ. ಸೋ ಹಿ ನಿಮನ್ತನಂ ಅಸಾದಿಯನ್ತೋ ಗಣಭೋಜನಕೋ ಗಣಖಾದಕೋ ನ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಪತ್ತೋ ನಾಮ ವಿಹಾರೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಚತುತ್ಥೇನ ಅತ್ತನಾ ಲದ್ಧಬ್ಬಭೋಜನತ್ಥಾಯ ಪೇಸಿತೋ ಪತ್ತೋ. ಅನಿಮನ್ತಿತೋ ನಾಮ ಪಠಮಂ ಅಕಪ್ಪಿಯನಿಮನ್ತನಾಯ ನಿಮನ್ತಿತೇ ಅನನ್ತೋಗಧೋ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ. ಏತ್ಥಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ. ಅಪಿ-ಸದ್ದೋ ಹೇಟ್ಠಾ ದಸ್ಸಿತಂ ದ್ವಿನ್ನಂ, ತಿಣ್ಣಂ ವಾ ವಸೇನ ವುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಅಪೇಕ್ಖತಿ.

೧೨೧೮. ಸಮಯಲದ್ಧಾನನ್ತಿ ಗಿಲಾನಾದಯೋ ಸತ್ತಸಮಯಾ ಲದ್ಧಾ ಯೇಹಿ ತೇ ಸಮಯಲದ್ಧಾ, ತೇಸಂ, ನಿದ್ಧಾರಣೇ ¶ ಸಾಮಿವಚನಂ. ‘‘ಅಞ್ಞತರಸ್ಸಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ, ‘‘ವಸೇನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ನೇವ ಗಣಭೇದೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಸಮಯಲದ್ಧಕಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಅನಾಪತ್ತಿಭಾವಮನ್ತರೇನ ತಂ ಚತುತ್ಥಂ ಕತ್ವಾ ಗಣಭೋಜನಂ ಗಣ್ಹನ್ತಾನಂ ಪನ ಆಪತ್ತಿಸಮ್ಭವತೋ ಆಹ ‘‘ಆಪತ್ತಿ ಪನ ವೇದಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ. ಯಥಾಹ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ‘‘ಸಮಯಲದ್ಧಕೋ ಸಯಮೇವ ಮುಚ್ಚತಿ, ಸೇಸಾನಂ ಗಣಪೂರಕತ್ತಾ ಆಪತ್ತಿಕರೋ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೨೦).

೧೨೧೯. ಪಞ್ಚಭೋಜನೇಸು ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ನಾಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ತೇಸುಯೇವ ಅಞ್ಞಂ ದಿಯ್ಯಮಾನಂ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ವಿಸಙ್ಕೇತಾಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಭೋಜನಾನಞ್ಚಾ’’ತಿಆದಿ. ಭೋಜನಾನನ್ತಿ ನಿದ್ಧಾರಣೇ ಸಾಮಿವಚನಂ, ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ವಸೇನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತಂ ವಿಸಙ್ಕೇತಂ, ಓದನಾದೀನಂ ನಾಮೇನ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ¶ ದಿಯ್ಯಮಾನಂ ಯಾಗುಆದಿಂ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಗಣಭೋಜನಂ ನ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೧೨೨೧. ‘‘ನಿಚ್ಚಭತ್ತ’’ನ್ತಿ ಧುವಭತ್ತಂ ವುಚ್ಚತಿ. ‘‘ನಿಚ್ಚಭತ್ತಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ಬಹೂನಮ್ಪಿ ಏಕತೋ ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಸಲಾಕಭತ್ತಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ.

೧೨೨೩-೪. ಬಹೂಹಿ ಮನುಸ್ಸಕೇಹೀತಿ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ನಿಮನ್ತಿತೇಹಿ ಅನೇಕೇಹಿ ಮನುಸ್ಸೇಹಿ. ಪಞ್ಚಸು ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸಹಧಮ್ಮಿಕೇಸೂ’’ತಿ ಸೇಸೋ, ನಿದ್ಧಾರಣೇ ಭುಮ್ಮಂ, ಪಞ್ಚಸು ಸಹಧಮ್ಮಿಕೇಸು ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಹಿತ್ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಕಿಮಾಹಾತಿ? ಯಸ್ಸ ವಿಕಪ್ಪೇತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಸನ್ನಿಹಿತೇ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಭತ್ತಪಚ್ಚಾಸಂ ತುಯ್ಹಂ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ಸಮ್ಮುಖಾ ವಿಕಪ್ಪನವಸೇನ ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಅಸನ್ನಿಹಿತೇ ತಸ್ಸ ನಾಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಭತ್ತಪಚ್ಚಾಸಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ಅಸಮ್ಮುಖಾ ವಿಕಪ್ಪನವಸೇನ ವಾ ಪಠಮನಿಮನ್ತನಾಯ ವಿಕಪ್ಪನಂ ಹಿತ್ವಾ, ತಂ ಅವಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಭತ್ತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಯೋ ಭುಞ್ಜತೀ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ನಿಮನ್ತಿತೋ ಯೋ ಪಚ್ಛಾ ನಿಮನ್ತಿತಂ ಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿಯನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಉಪ್ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಏಕಸಿತ್ಥಮ್ಪಿ ಭುಞ್ಜತೋ ತಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಸಿಯಾತಿ ಯೋಜನಾತಿ. ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ಪಚ್ಛಾ ನಿಮನ್ತಿತಾನಂ ಭೋಜನಂ ಪಠಮಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಪಠಮಂ ನಿಮನ್ತಿತಾನಂ ಭೋಜನಂ ಪಚ್ಛಾ ಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಚ ಏಕಪತ್ತೇಯೇವ ಹೇಟ್ಠಾ ಪಠಮಂ ನಿಮನ್ತಿತಾನಂ ಭೋಜನಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಇತರಂ ಉಪರಿ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಹತ್ಥಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಠಿತಭೋಜನೇ ¶ ಏಕಸಿತ್ಥಮ್ಪಿ ಪಠಮಂ ಅಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಉಪರಿ ಠಿತಂ ಪಠಮಂ ಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಚಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತೇನೇವ ಯಥಾ ಉಪ್ಪಟಿಪಾಟಿ ನ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಮಿಸ್ಸೀಕತಂ ಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ನ ದೋಸೋತಿ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ¶ ಬ್ಯತಿರೇಕತೋ ದಸ್ಸಿತೋ ಹೋತಿ. ಯಥಾಹ ‘‘ದ್ವೇ ತೀಣಿ ಕುಲಾನಿ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಆಹರಿತ್ವಾ ಭತ್ತಂ ಆಕಿರನ್ತಿ, ಸೂಪಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಆಕಿರನ್ತಿ, ಏಕಮಿಸ್ಸಕಂ ಹೋತಿ, ಏತ್ಥ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೨೯).

೧೨೨೫-೬. ಪರಮ್ಪರಭೋಜನಸ್ಸ ಸರೂಪಂ ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತನಯೇನ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಭೋಜನಾನಮ್ಪೀ’’ತಿಆದಿ. ತೇಸಮೇವ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭೋಜನಾನಂ ಅಞ್ಞತರಂ ಭೋಜನಂ ಪರಿಭುಞ್ಜತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಮಹೇಸಿನಾ ಪರಿದೀಪಿತನ್ತಿ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ಪರಮ್ಪರಭೋಜನಂ ನಾಮ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭೋಜನಾನ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಪಾಚಿ. ೨೨೭) ನಯೇನ ವುತ್ತಂ.

೧೨೨೭. ಯತ್ಥಾತಿ ಅನೇಕೇಹಿ ಏಕಭಾಜನೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತೇ ಯಸ್ಮಿಂ ಭೋಜನೇತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ ಏಕೇನೇವ ದಿನ್ನೇ ವಿಚಾರಣಾಭಾವಾ. ಸಬ್ಬಮೇಕರಸಂ ಸಿಯಾತಿ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ವಿಞ್ಞಾಯಮಾನರಸಂ ಅಹುತ್ವಾ ಏಕರಸಮೇವ ಹೋತಿ.

೧೨೩೦. ‘‘ಗಾಮೇನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಗಾಮಟ್ಠಾಯೇವ ವುತ್ತಾ. ‘‘ನಿಮನ್ತಿತಸ್ಸ ದೋಸೋ ನ ವಿಜ್ಜತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಗಾಮಪೂಗನಿಗಮೇಹಿ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಗಾಮ-ಸದ್ದೇನ ‘‘ಗಾಮಾ ವಾ ಅರಞ್ಞಾ ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೯೧) ಏತ್ಥ ವಿಯ ನಗರಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಹಿತಂ. ಪೂಗೋ ನಾಮ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಸಮೂಹಾ ಹುತ್ವಾ ಪುಞ್ಞಕಾರಿನೋ ಧಮ್ಮಿಕಮನುಸ್ಸಾ. ನಿಗಮೋ ನಾಮ ಸಾಪಣೋ ಮಹಾಗಾಮೋ. ಸಕಲಗಾಮೇನ ನಿಮನ್ತಿತೋ ಹುತ್ವಾ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಗೇಹೇ ಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪೂಗಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಯಥಾಹ ‘‘ಸಕಲೇನ ಗಾಮೇನ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಮನ್ತಿತಸ್ಸೇವ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಭುಞ್ಜತೋ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಪೂಗೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೨೯). ನಿಚ್ಚಭತ್ತೇ ದೋಸೋ ನ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ಅನೇಕಟ್ಠಾನತೋ ದಿಯ್ಯಮಾನಂ ನಿಚ್ಚಭತ್ತಮ್ಪಿ ಉಪ್ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ನ ದೋಸೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೧೨೩೧. ಕಾಯೋ ¶ ¶ ವಾಚಾ ಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತನ್ತಿ ಇಮೇಹಿ ಆಪಜ್ಜನಂ ಕಥಿನಸಮುಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ. ಇಧ ಕ್ರಿಯಂ ನಾಮ ಭೋಜನಂ, ಅಕ್ರಿಯಂ ನಾಮ ಪಠಮನಿಮನ್ತನಸ್ಸ ಅವಿಕಪ್ಪನಂ, ಇದಂ ದ್ವಯಮೇವಾಹ ‘‘ಭೋಜನಞ್ಚಾವಿಕಪ್ಪನ’’ನ್ತಿ.

೧೨೩೨-೩. ಪೂವಾತಿ ಅತಿರಸಾದಯೋ ರಸಾ. ಪಹೇಣಕತ್ಥಾಯಾತಿ ಪಣ್ಣಾಕಾರತ್ಥಾಯ. ಪಟಿಯತ್ತಾತಿ ಸಮ್ಪಾದಿತಾ. ಪಾಥೇಯ್ಯತ್ಥಾಯಾತಿ ಗಮಿಕಸ್ಸ ಸಮ್ಬಲತ್ಥಾಯ. ಪಟಿಯತ್ತಾ ಮನ್ಥಾ ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಮನ್ಥಾ ನಾಮ ಬದ್ಧಸತ್ತುಅಬದ್ಧಸತ್ತುತಿಲತಣ್ಡುಲಾದಯೋ. ಯಥಾಹ ‘‘ಬದ್ಧಸತ್ತುಅಬದ್ಧಸತ್ತುತಿಲತಣ್ಡುಲಾದಿ ಸಬ್ಬಂ ಇಧ ಮನ್ಥೋತ್ವೇವ ಸಙ್ಖಂ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೩೩). ಯೇ ಪೂವಾ, ಮನ್ಥಾ ವಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಹೀತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಪಟಿಯತ್ತೇಸು ತೇಸು ಪೂವೇಸು ವಾ ಮನ್ಥೇಸು ವಾ. ಭಿಕ್ಖುನಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಆಕಙ್ಖಮಾನೇನಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ.

ದ್ವತ್ತಿಪತ್ತಾತಿ ದ್ವೇ ವಾ ತಯೋ ವಾ ಪತ್ತಾತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ. ಪೂರಾತಿ ಮುಖವಟ್ಟಿಯಾ ಹೇಟ್ಠಿಮರಾಜಿಸಮಂ ಪುಣ್ಣಾ. ಯಥಾಹ ‘‘ಮುಖವಟ್ಟಿಯಾ ಹೇಟ್ಠಿಮಲೇಖಾಯ ಸಮಪೂರೇ ಪತ್ತೇ ಗಹೇತ್ವಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೩೩). ‘‘ದ್ವತ್ತಿಪತ್ತಾ ಪೂರಾ’’ತಿ ಚೇತ್ಥ ಪರಿಮಾಣಂ ದಸ್ಸಿತಂ, ಪರಿಮಾಣಪರಿಮೇಯ್ಯಾನಂ ಅಭೇದೋಪಚಾರೇನ ಪೂವಮನ್ಥಾ ಗಹೇತಬ್ಬಾ ಯಥಾ ‘‘ದ್ವೇ ತಿಸ್ಸೋ ತಣ್ಡುಲನಾಳಿಯೋ’’ತಿ. ಪೂವೇಹಿ ವಾ ಸತ್ತೂಹಿ ವಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಸತ್ತೂತಿ ಬದ್ಧಸತ್ತುಅಬದ್ಧಸತ್ತೂನಂ ಗಹಣಂ, ಇಮಿನಾವ ತಿಲಾದೀನಿ ಉಪಲಕ್ಖಿತಾನಿ. ತತಿಯಪತ್ತಸ್ಸ ಮುಖವಟ್ಟಿಯಾ ಹೇಟ್ಠಾರಾಜಿಯಾ ಉದ್ಧಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಖಿತ್ತಞ್ಚೇತಂ ‘‘ತತೋ ಉತ್ತರಿ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಚ ಗಯ್ಹತಿ. ಯಥಾಹ ‘‘ಸಚೇ ತತಿಯಂ ಪತ್ತಂ ಥೂಪೀಕತಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಪೂವಗಣನಾಯ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೩೩).

೧೨೩೭. ತತ್ಥ ¶ ತೇಸು ಪೂವೇಸು ವಾ ಮನ್ಥೇಸು ವಾ ದ್ವೇ ಚೇ ಪತ್ತಪೂರಾ ಲದ್ಧಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಏಕೋ ಪತ್ತಪೂರೋ ಪದಾತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಏಕತೋತಿ ಏಕಪತ್ತಪೂರತೋ ನ ಪದಾತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ, ಕಿಞ್ಚಿಪಿ ಅಕಾಮಾ ನ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾಹ ‘‘ಯೇನ ಏಕೋ ಗಹಿತೋ, ನ ತೇನ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಕಾಮಾ ದಾತಬ್ಬಂ. ಯಥಾರುಚಿ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೩೩). ಏವಂ ದದನ್ತೇನ ಆಸನಸಾಲಾಯ ವಾ ಅತ್ತನೋ ನಿಬದ್ಧವಾಸಟ್ಠಾನೇ ವಾ ದಿಟ್ಠಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸಾಧಾರಣಂ ಕತ್ವಾ ದಾನಮನ್ತರೇನ ನ ಮಿತ್ತಾನಮೇವ ದಾತಬ್ಬಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ಯಥಾಮಿತ್ತಂ ಪನ ದಾತುಂ ನ ಲಬ್ಭತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೩೩).

೧೨೩೮-೯. ಅಪಹೇಣಕಂ ¶ ಅಪಾಥೇಯ್ಯಂ ದೇನ್ತಾನನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಯಥಾಹ ‘‘ನ ಪಹೇಣಕತ್ಥಾಯ ನ ಪಾಥೇಯ್ಯತ್ಥಾಯ ಪಟಿಯತ್ತಂ ದೇನ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೨೩೫). ತತೋತಿ ಪಹೇಣಕಪಾಥೇಯ್ಯತೋ. ವಾ-ಸದ್ದೇನ ಇಧ ಅವುತ್ತಂ ‘‘ಗಮನೇ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧೇ ದೇನ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೨೩೫) ಅನಾಪತ್ತಿವಾರೇ ವುತ್ತಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ತದೂನಕನ್ತಿ ತತೋ ದ್ವತ್ತಿಪತ್ತತೋ ಊನಕಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ಊನಕದ್ವತ್ತಿಪತ್ತಪೂರೇ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೨೩೫). ಅಪಾಥೇಯ್ಯಾದಿಅತ್ಥಾಯ ಪಟಿಯಾದಿತನ್ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಪಾಥೇಯ್ಯಾದಿಂ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಆಪತ್ತಿಯೇವ ಅಚಿತ್ತಕತ್ತಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ. ಅತ್ತನೋಯೇವ ಗಹಣತ್ಥಂ ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ದೇಹೀ’’ತಿ ವಚನೇನಾಪಿ ಆಪಜ್ಜನತೋ ವಚೀಕಮ್ಮಂ.

೧೨೪೦. ಅಞ್ಞೇನಾತಿ ತದ್ಧಿತಲೋಪೇನ ನಿದ್ದೇಸೋ, ಅಞ್ಞತರೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ, ಪವಾರಿತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಭೋಜನಾನನ್ತಿ ನಿದ್ಧಾರಣೇ ಭುಮ್ಮಂ. ಪವಾರಿತೋತಿ ‘‘ಗಣ್ಹಥ ಭನ್ತೇ ಯಾವ ಇಚ್ಛಥಾ’ತಿ ಏವಂ ಯಾವದತ್ಥಪವಾರಣಾಯ, ಸಯಞ್ಚ ‘ಅಲಂ ಆವುಸೋ ಥೋಕಂ ಥೋಕಂ ದೇಹೀ’ತಿ ಏವಂ ಪಟಿಕ್ಖೇಪಪವಾರಣಾಯಾ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರದ್ವಯೇನ ಪವಾರಿತೋತಿ ಅತ್ಥೋ ¶ . ವಿಕಪ್ಪದ್ವಯೇ ಪಕಾರದ್ವಯೇ ಪವಾರಿತ-ಸದ್ದೇ ವರ-ಧಾತುಸ್ಸ ಪತ್ಥನವಾರಣತ್ಥವಸೇನಾಯಮತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ‘‘ಪಾಚಿತ್ತಿ ಅನತಿರಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ. ‘‘ಅನತಿರಿತ್ತಂ ಭೋಜನ’’ನ್ತಿ ವಿಸೇಸಿತಬ್ಬಮಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಅಞ್ಞೇನಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ವಿಭತ್ತಿಂ ವಿಪರಿಣಾಮೇತ್ವಾ ‘‘ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭೋಜನಾನಂ ಅಞ್ಞತರಂ ಭೋಜನ’’ನ್ತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ, ವಕ್ಖಮಾನೇ ಅನತಿರಿತ್ತಕತಭೋಜನನಿದ್ದೇಸೇ ವುತ್ತೇಸು ಪಞ್ಚಸು ಭೋಜನೇಸು ಅಞ್ಞತರಂ ಭೋಜನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಖಾದನೀಯಂ ವಾ ಭೋಜನೀಯಂ ವಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೨೩೬, ೨೩೮) ಸಹ ದೇಸಿತತ್ತಾ ಏಕಯೋಗಞಾಯೇನ ‘‘ಖಾದನೀಯಂ ವಾ’’ತಿ ಚ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಪಞ್ಚ ಭೋಜನಾನಿ, ಕಾಲಿಕತ್ತಯಞ್ಚ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ಯಾವಕಾಲಿಕಂ ಖಾದನೀಯನ್ತಿ ವುತ್ತಂ.

೧೨೪೧. ಅಸನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ವಿಪ್ಪಕತಭೋಜನಂ ದಿಸ್ಸತಿ, ಭುಞ್ಜಮಾನೋ ಚೇ ಪುಗ್ಗಲೋ ಹೋತಿ, ಭೋಜನಕಿರಿಯಾನುಪಚ್ಛಿನ್ನಾ ವತ್ತತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಭೋಜನನ್ತಿ ಪವಾರಣಪಹೋನಕಓದನಾದಿ ಹತ್ಥಾದೀಸು ದಿಸ್ಸತಿ. ಹತ್ಥಪಾಸೋತಿ ಪವಾರಣಪಹೋನಕಂ ಭೋಜನಂ ದಾತುಂ ಅಭಿಹರಿತ್ವಾ ಠಿತೋಕಾಸೋ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಹತ್ಥಪ್ಪಮಾಣೋ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಅಭಿಹರಣಂ ಅಭಿಹಾರೋ, ಸೋ ಏವ ಅಭಿಹಾರತಾ, ತಥಾ ದಾತುಂ ಠಿತಸ್ಸ ಕಾಯೇನ ಕತೋ ಅಭಿಹಾರೋ ದಿಸ್ಸತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಕಾಯವಾಚಾಪಟಿಕ್ಖೇಪೋತಿ ತಥಾ ಅಭಿಹಟೇ ಭೋಜನೇ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಸ್ಸ ಹತ್ಥವಿಕಾರಾದಿಕೋ ಕಾಯಿಕೋ ವಾ ‘‘ಅಲ’’ನ್ತಿಆದಿಕೋ ವಾಚಸಿಕೋ ವಾ ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ ಪಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೨೪೨. ನಿಪ್ಪಪಞ್ಚೇನಾತಿ ¶ ಸಹ ವಾಸನಾಯ ಪಹೀನತಣ್ಹಾದಿಪಪಞ್ಚತ್ತಯರಹಿತೇನ ತಥಾಗತೇನ.

೧೨೪೩. ತತ್ಥಾತಿ ಓದನಾದೀಸು. ಸತ್ತನ್ನನ್ತಿ ‘‘ಸಾಲೀ’’ತಿಆದಿನಾ ವಕ್ಖಮಾನಾನುರೂಪಾನಂ.

೧೨೪೪. ಓದಕೋತಿ ¶ ಉದಕೇ ಭವೋ. ಏತ್ಥಾತಿ ಪಞ್ಚಙ್ಗಪವಾರಣಾಯ. ಅಯಂನಿಚ್ಛಯೋತಿ ವಕ್ಖಮಾನವಿಧಿಪ್ಪಕಾರಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತಿ.

೧೨೪೫. ಸಾಲೀತಿ ಸಬ್ಬಸಾಲಿಜಾತಿ. ವೀಹೀತಿ ಸಬ್ಬವೀಹಿಜಾತಿ. ಕಙ್ಗೂತಿ ಸೇತರತ್ತಕಾಳಭೇದಾ ಸಬ್ಬಾ ಕಙ್ಗುಜಾತಿ. ವರಕೋ ಸೇತವರಕೋ. ಧಞ್ಞೇನ ಸಮ್ಭತಪುಞ್ಞಸಮ್ಭಾರೇನ ಭಗವತಾ.

೧೨೪೬. ತಿಣನ್ತಿ ತಿಣಬೀಜಮೇವ ವುತ್ತಂ. ದೀಪಿತಂ ಸಙ್ಗಹಿತಂ. ವರಕಚೋರಕೋತಿ ಸುಖುಮವರಕೋ.

೧೨೪೮. ಅಙ್ಗಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಹತ್ಥೇನಾ’’ತಿಆದಿ.

೧೨೫೧-೨. ಧಞ್ಞರಸಾದೀನೀತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ದಧಿಆದಯೋ ಗಹಿತಾ. ಆರೋಪೇತ್ವಾತಿ ಉದ್ಧನಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ. ಫಲನ್ತಿ ಏಲಾಳುಕಾದಿಫಲಂ. ಪಣ್ಣನ್ತಿ ಸೂಪಸಾಕಂ. ಕಳೀರನ್ತಿ ವೇಳುಆದೀನಂ ಕಳೀರಂ. ಬಹೂನೀತಿ ತೇಸಮೇವ ವಿಸೇಸನಂ. ತತ್ಥ ಚಾತಿ ಪಕ್ಖಿತ್ತಪಣ್ಣಾದಿಮ್ಹಿ ತಕ್ಕಾದಿಕೇ. ಓಧಿಂ ದಸ್ಸೇತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪರಿಭೋಗಕಾಲೇ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ಸಞ್ಜನೇತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಫಲಾದಿಯಾಗೂ’’ತಿ ಲಬ್ಭತಿ.

೧೨೫೩-೪. ರಸೇತಿ ಮಂಸಾದಿರಸೇ. ‘‘ಯಾಗುಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಯಾಗು’’ನ್ತಿ ವಾ ವತ್ವಾತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾ. ಯಾಗು ಸಙ್ಗಹಿತಾತಿ ಏತ್ಥ ಓಧಿಪಞ್ಞಾಯನಅಪಞ್ಞಾಯನವಿಕಪ್ಪದ್ವಯೇ ಯಾಗುಯಾ ಸಮೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೧೨೫೫. ಛುಪನ್ತೀತಿ ¶ ಸಮ್ಫುಸನ್ತಿ. ಛುಪ ಸಮ್ಫಸ್ಸೇತಿ ಧಾತು, ಪಕ್ಖಿಪನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಯಥಾಹ ¶ ‘‘ಯತ್ಥ ಮಚ್ಛಮಂಸಂ ಪಕ್ಖಿಪನ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೩೮-೨೩೯). ಸಾಸಪಮತ್ತಮ್ಪಿ ಮಚ್ಛಮಂಸಂ ವಾ ಸಚೇ ಪಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಪವಾರಣನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಜನೇತೀ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ಯಾಗುಯಾತಿ ಪದಂ ಪಚ್ಚತ್ತವಸೇನ ವಿಪರಿಣಾಮೇತ್ವಾ ಯಾಗು ಜನೇತೀತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ.

೧೨೫೬. ಸಂಸಟ್ಠೋತಿ ಪರಿಸ್ಸಾವಿತೋ ನ ಸಞ್ಜನೇತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೨೫೭. ಸಬ್ಬಸೋ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಮಂಸಾದಿಪಕ್ಖಿತ್ತಓದನಾದಿಪ್ಪಕರಣಾವಸೇಸತೋ ಅಙ್ಗಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಸಬ್ಬಸೋ’’ತಿ. ಸಬ್ಬಸೋ ನ ಪವಾರೇತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ವೇಳುತಣ್ಡುಲನ್ತಿ ವೇಳುವೀಹೀನಂ ತಣ್ಡುಲಂ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಕನ್ದಮೂಲಂ ಸಙ್ಗಹಿತಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ವೇಣುತಣ್ಡುಲಾದೀಹಿ ವಾ ಕನ್ದಮೂಲಫಲೇಹಿ ವಾ ಯೇಹಿ ಕೇಹಿಚಿ ಕತಭತ್ತ’’ನ್ತಿ.

೧೨೫೮. ತತೋತಿ ಸಾಲಿಆದಿತೋ, ವೇಳುಆದಿತೋ ಚ, ತತೋ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ಪುಥುಕಾ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಾಹೀತಿ ಪುಥುಕಾಹಿ. ಸುದ್ಧಾತಿ ಪುಥುಕಾದೀಹಿ ಅಮಿಸ್ಸಾ ನ ಪವಾರೇನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೧೨೫೯. ಭಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಭಜ್ಜಿತಾನಂ. ಸತ್ತೂಹಿ ಸಙ್ಗಹಿತಂ ಸತ್ತುಸಙ್ಗಹಿತಂ.

೧೨೬೧. ಸತ್ತೂನಂ ಮೋದಕೋತಿ ಸತ್ತುಬದ್ಧಂ, ಬದ್ಧಸತ್ತೂತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೨೬೩. ತೇಹೇವಾತಿ ಲಾಜೇಹಿ ಏವ. ಸುದ್ಧಂ ಖಜ್ಜಕಂ ವಾತಿ ವಕ್ಖಮಾನನಯೇನ ಮಚ್ಛಾದೀಹಿ ಅಸಮ್ಮಿಸ್ಸಂ ಖಜ್ಜಕಂ.

೧೨೬೪. ‘‘ಪೂರಿತ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ¶ ತಬ್ಬಿಪರಿಯಾಯಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ತನ್ತಿ ಕುಣ್ಡಕಾದಿ.

೧೨೬೬. ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ಮಂಸಂ. ಅವತ್ಥುತ್ತಾತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಾನಂ ವಾರೇತಬ್ಬತ್ತಾ ಪವಾರಣಾಯ ಅವತ್ಥುತ್ತಾ.

೧೨೬೭. ವತ್ಥುಕತ್ತಾತಿ ಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಸ್ಸ ಪವಾರಣಾಯ ವತ್ಥುಭೂತತ್ತಾ. ಪವಾರೇತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಖಾದಿಯಮಾನಸ್ಸ ಚ ಮಂಸತ್ತಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ಯಥಾಹ ‘‘ಯಂ ಪನ ಖಾದತಿ, ತಂ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನೇ ¶ ಠಿತಂ, ಖಾದಿಯಮಾನಂ ಪನ ಮಂಸಭಾವಂ ನ ಜಹತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೩೮-೨೩೯).

೧೨೬೮. ಕಿಞ್ಚಿ ಕಪ್ಪಿಯಭೋಜನನ್ತಿ ಪಞ್ಚಸು ಭೋಜನೇಸು ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಪ್ಪಿಯಭೋಜನಂ.

೧೨೬೯. ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ಮಂಸಂ ಅಞ್ಞನ್ತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸತೋ ಅವಸೇಸಂ ಕುಲದೂಸನಾದಿವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಭೋಜನಂ ಗಹಿತಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ಕುಲದೂಸನವೇಜ್ಜಕಮ್ಮಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಾರೋಚನಸಾದಿತರೂಪಿಯಾದೀಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ಬುದ್ಧಪಟಿಕುಟ್ಠಂ ಅನೇಸನಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಭೋಜನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ, ನ ಪವಾರೇತೀ’’ತಿ.

೧೨೭೦-೧. ಅಸನಂ ಭೋಜನನ್ತಿ ಅಙ್ಗದ್ವಯೇ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಸಚೇ ಅಜ್ಝೋಹಟ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಅಜ್ಝೋಹಟನ್ತಿ ಪರಗಲಗತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಪತ್ತೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಥಾಲಕಾದಿಭಾಜನಞ್ಚ ಗಹಿತಂ. ಕತ್ಥಚಿ ಭೋಜನಂ ನತ್ಥೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಪತ್ತೇ, ಹತ್ಥೇ, ಮುಖೇ ವಾ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭೋಜನಾನಂ ಕಿಞ್ಚಿ ನ ವಿಜ್ಜತಿ, ಗನ್ಧಮತ್ತಂ ಪಞ್ಞಾಯತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೧೨೭೨. ಆದಾಯಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅಞ್ಞತ್ರ ಭುಞ್ಜಿತು’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ. ‘‘ಯೋಪಿ ಅಞ್ಞತ್ರ ಗನ್ತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಿತುಕಾಮೋ ಮುಖೇ ಭತ್ತಂ ಗಿಲಿತ್ವಾ ಸೇಸಂ ¶ ಆದಾಯಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೩೮-೨೩೯) ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತವಚನಸ್ಸ ಪಮಾಣತ್ತಾ ಆಹ ‘‘ನ ಪವಾರೇತೀ’’ತಿ.

೧೨೭೩. ‘‘ಮುಖೇ ಭತ್ತಂ ಗಿಲಿತಂ, ಹತ್ಥೇ ಭತ್ತಂ ವಿಘಾಸಾದಸ್ಸ ದಾತುಕಾಮೋ, ಪತ್ತೇ ಭತ್ತಂ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ದಾತುಕಾಮೋ, ಸಚೇ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ, ನ ಪವಾರೇತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೩೮-೨೩೯) ಏವಮಾಗತಂ ಕುರುನ್ದಟ್ಠಕಥಂ ಸಙ್ಗಹೇತುಂ ‘‘ಮುಖೇ ಚ ಭತ್ತ’’ನ್ತಿಆದಿವಚನತೋ ಚ ‘‘ಅಸನಸ್ಸ ಉಪಚ್ಛೇದಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವಕ್ಖಮಾನಾಯ ಯುತ್ತಿಯಾ ಅಸನಾವಸಾನೇ ಯುಜ್ಜಮಾನತ್ತಾ ಚ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಗಾಥಾಯ ‘‘ಭೋತ್ತುಕಾಮೋ’’ತಿ ಪಾಠಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ದಾತುಕಾಮೋ’’ತಿ ಪಾಠೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ.

೧೨೭೪. ‘‘ಅಸನಸ್ಸ ಉಪಚ್ಛೇದಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಆಸನೇ ಯಥಾನಿಸಿನ್ನೇನೇವ ಕಾತಬ್ಬೇ ಅಸನೇ ಆಸಾವಚ್ಛೇದೋ ದೀಪಿತೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಆಸನೇ ನ ಭುಞ್ಜಿತುಕಾಮೋ, ವಿಹಾರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಿತುಕಾಮೋ, ಅಞ್ಞಸ್ಸ ವಾ ದಾತುಕಾಮೋ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೩೮-೨೩೯). ಕುರುನ್ದಟ್ಠಕಥಾಯಂ ತಸ್ಸ ವಿನಿಚ್ಛಯಸ್ಸ ದಸ್ಸಿತತ್ತಾ ‘‘ಮಹಾಪಞ್ಞಾ’’ತಿ ಕುರುನ್ದಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯಂ ¶ ಸನ್ಧಾಯಾಹ. ಕಾರಣಾಕಾರಣಞ್ಞುನೋತಿ ‘‘ಪವಾರಣಸ್ಸ ಇದಂ ಕಾರಣಂ, ಇದಂ ಅಕಾರಣ’’ನ್ತಿ ಜಾನನ್ತಾ. ‘‘ಕಾರಣಾಕಾರಣಞ್ಞುನಾ’’ತಿ ಕತ್ಥಚಿ ಪೋತ್ಥಕೇ ಲಿಖನ್ತಿ. ತತ್ಥ ಮಹಾಪಞ್ಞಾ ಕಾರಣಾಕಾರಣಞ್ಞುನೋ ಆಚರಿಯಾ ಅಸನಸ್ಸ…ಪೇ… ಸೋತಿ ಹಿ ಕಾರಣಂ ಕಥಯನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೨೭೫. ಹತ್ಥಪಾಸಙ್ಗೇ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಗಣ್ಹತೋ…ಪೇ… ಪಸಾರಿತ’’ನ್ತಿ. ಗಣ್ಹತೋತಿ ಯೇನ ಇರಿಯಾಪಥೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಹುತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಏವಂ ಗಣ್ಹತೋ. ಪಚ್ಛಿಮಂ ಅಙ್ಗನ್ತಿ ದಾಯಕೇನ ದಿನ್ನಸ್ಸ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಸ್ಸ ಯೋ ಅವಯವೋ ಪರಭಾಗೇ ಹೋತಿ ¶ , ತಂ ಠಾನಾದಿಇರಿಯಾಪಥಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಸ್ಸ ಪಣ್ಹಿಆದಿಂ ಪಚ್ಛಿಮಂ ಅಙ್ಗಂ. ದದತೋ ಪಸಾರಿತಂ ಹತ್ಥಂ ವಿನಾ ಪುರಿಮಂ ಅಙ್ಗನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಪಸಾರಿತಂ ಹತ್ಥನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ದಾತು’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ. ಉಭಿನ್ನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅನ್ತರೇ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕದಾಯಕಾನಂ ಪಚ್ಛಿಮಪುರಿಮಾನಂ ಉಭಿನ್ನಂ ಅಙ್ಗಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಓಕಾಸೇ. ಅಡ್ಢಂ ಉಪಡ್ಢಂ ಹತ್ಥಂ ತೇಯ್ಯಂ ತತಿಯಂ ಯಸ್ಸಾತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ, ಅತಿರೇಕವಿದತ್ಥಿದ್ವಿರತನಪ್ಪಮಾಣನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೨೭೬. ಅಭಿಹಾರಙ್ಗೇ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ತಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯೇ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಠತ್ವಾತಿ ಯೋಜನಾ, ದ್ವಿರತನವಿದತ್ಥಿಪಮಾಣೇ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಠತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಭಿಹಟನ್ತಿ ಉಪನೀತಂ. ತಾದಿಸನ್ತಿ ಅಭಿಹಟಸದಿಸಂ, ಪವಾರಣಪಹೋನಕಾನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭೋಜನಾನಂ ಅಞ್ಞತರನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೨೭೭-೮. ಆಧಾರಕೇ ವಾಪೀತಿ ವಲಯಾದಿಪತ್ತಾಧಾರಕೇಪಿ. ಊರೂಸೂತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಊರೂನಂ ಮಜ್ಝೇ, ಅಙ್ಕೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಆಹರಿತ್ವಾತಿ ಅಭಿಹರಿತ್ವಾ. ಭತ್ತಂ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಇತೋ’’ತಿ ಸೇಸೋ, ‘‘ಇತೋ ಭತ್ತಂ ಗಣ್ಹಾ’’ತಿ ಅನನ್ತರೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಚ ಭಾಸತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಭತ್ತನ್ತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣಂ, ಪಞ್ಚಸು ಭೋಜನೇಸು ಯಂ ಕಿಞ್ಚೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ತನ್ತಿ ತಥಾ ಗಣ್ಹಿತುಂ ವುತ್ತಭತ್ತಾದಿಭೋಜನಂ. ಅಭಿಹಾರಸ್ಸ ಚಾತಿ ಏತ್ಥ ಚ-ಸದ್ದೋ ಪದಪೂರಣತ್ಥೋ, ಏವಕಾರತ್ಥೋ ವಾ, ಅಭಾವಾ ಏವಾತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೨೭೯. ‘‘ಭತ್ತಪಚ್ಛಿ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಉಪಲಕ್ಖಣಂ.

೧೨೮೦. ದೀಯಮಾನೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಭೋಜನೇ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ಇತರೋತಿ ಹತ್ಥಪಾಸೇ ನಿಸಿನ್ನೋ. ಅಭಿಹಾರಙ್ಗಸ್ಸ ಅಭಾವಾ ಸೋ ನ ಪವಾರಿತೋತಿ.

೧೨೮೧. ಪಟಿಕ್ಖೇಪಙ್ಗೇ ¶ ¶ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಕಾಯೇನಾ’’ತಿಆದಿ. ವಾಚಾಭಿಹಾರಸ್ಸ ಅನಙ್ಗತ್ತಾ ಆಹ ‘‘ಕಾಯೇನಾಭಿಹಟ’’ನ್ತಿ. ಯಥಾಹ ‘‘ವಾಚಾಯ ಅಭಿಹಟಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತೋ ಪವಾರಣಾ ನತ್ಥೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೩೮-೨೩೯). ಅಭಿಹಟಭೋಜನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತುಂ ಅಙ್ಗುಲಿಯೋ ವಾ ಹತ್ಥಂ ವಾ ಹತ್ಥಗತಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಚಲನಾದಿಂ ಯಂ ಕಞ್ಚಿ ಕಾಯವಿಕಾರಂ ಕರೋನ್ತೋ, ಭಮುಂ ಉಕ್ಖಿಪನ್ತೋ, ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ವಾ ಕಾಯೇನ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ‘‘ಅಲ’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ನ ಗಣ್ಹಾಮೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಆಗಮೇಹೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಅಧಿವಾಸೇಹೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಮಾ ಆಕಿರಾ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಅಪಗಚ್ಛಾಹೀ’’ತಿ ವಾ ಏವಮಾದಿಕಂ ವದನ್ತೋ ವಾಚಾಯ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

೧೨೮೨-೩. ಆಕಿರಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಇತಿ ಚಾ’’ತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಏವಂ ವದನ್ತಸ್ಸ ನಿವಾರೇತುಕಾಮತಾಚಿತ್ತೇ ಸತಿಪಿ ನಿವಾರಣವಚನೇನ ಹೋನ್ತಂ ಪವಾರಣಂ ಆಕಿರಾತಿಆದಿವಿಧಿವಚನೇ ನ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ನ ಪನ’ನ್ತಿ ಪವಾರಣಾ’’ತಿ. ಪವಾರಣಾ ಪನ ನ ಅತ್ಥೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೨೮೪. ‘‘ರಸಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವದೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತಂ ಸುತ್ವಾತಿ ತಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ.

೧೨೮೫. ‘‘ಸಾರ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ವಣ್ಣಭಣನಮತ್ತಂ. ‘‘ಇದ’’ನ್ತಿ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ಮಚ್ಛಮಂಸಂ ವದತಿ, ಪವಾರಣಙ್ಗಂ ಹೋತಿ. ಮಚ್ಛರಸಂ ಮಂಸರಸನ್ತಿ ಏತ್ಥ ದ್ವನ್ದಸಮಾಸಸ್ಸಪಿ ಸಮ್ಭವತೋ ‘‘ಮಚ್ಛಂ, ಮಂಸಂ ಗಣ್ಹಾ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ತಞ್ಚ ಅಙ್ಗಂ ಹೋತಿ.

೧೨೮೬. ‘‘ರಸಂ ಗಣ್ಹಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪನಸ್ಸ ವಿಕಪ್ಪಸ್ಸ ಅಭಾವಾ ಪವಾರಣಸ್ಸ ಅಙ್ಗಂ ನ ಹೋತಿ. ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಅತ್ಥಿ ಚ ಮಂಸಂ ಚೇ’’ತಿ.

೧೨೮೭. ಮುಹುತ್ತಂ ¶ ಆಗಮೇಹೀತಿ ಕಞ್ಚಿ ಕಾಲಂ ಓಲೋಕೇಹಿ.

೧೨೮೮. ಪನಸಾದೀಹೀತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ವೇತ್ತಙ್ಗಾದೀನಂ ಗಹಣಂ.

೧೨೯೦. ಮಚ್ಛಸೂಪಂ ಮಂಸಸೂಪನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸಮಾಸವಿಕಪ್ಪಾ ‘‘ಮಚ್ಛರಸಂ ಮಂಸರಸ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ವಿಯ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ.

೧೨೯೧. ಕರಮ್ಬಕನ್ತಿ ¶ ಮಚ್ಛಮಂಸೇನ ವಾ ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ಮಿಸ್ಸಸ್ಸೇವ ಸೂಪವಿಸೇಸಸ್ಸ ನಾಮಂ. ತೇನೇವ ಚ ‘‘ಮಂಸಕರಮ್ಬಕಂ ಗಣ್ಹಥ, ಮಚ್ಛಕರಮ್ಬಕಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ನಿಸೇಧೇನ ಪವಾರಣಾ ಹೋತಿ, ‘‘ಕರಮ್ಬಕಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಅನಿಯತವಚನತ್ತಾ ನ ಹೋತಿ. ಕಳೀರಸೂಪಾದೀಹಿ ಸಮಾನವಿನಿಚ್ಛಯಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಏಸೇವ ನಯೋ ವುತ್ತೋ’’ತಿ.

೧೨೯೩. ಯೇನಾತಿ ಭತ್ತೇನ. ಆಪುಚ್ಛಿತೋತಿ ‘‘ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೋ. ತಸ್ಸ ಭತ್ತಸ್ಸ. ಅತ್ಥಿತಾಯ ಯಾಗುಯಾ ವಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಾ. ಇತಿ ಕಾರಣನ್ತಿ ಇದಂ ಪವಾರಣಕಾರಣಂ.

೧೨೯೪. ‘‘ಯಾಗುಮಿಸ್ಸಕಂ ಗಣ್ಹಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಸಾ ಯಾಗು ತತ್ಥ ತಸ್ಮಿಂ ಅಭಿಹಟೇ ಭಾಜನೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತಭತ್ತೇನ ಸಮಾ ವಾ ಬಹುತರಾ ವಾ ಚೇ ಹೋತಿ, ಸೋ ಏವಂ ವತ್ವಾ ಅಭಿಹಟಂ ಪಟಿಕ್ಖೇಪಂ ಭಿಕ್ಖು ನ ಪವಾರೇತಿ ಕಿರಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಕಿರಾತಿ ಅರುಚಿಂ ಸೂಚೇತಿ. ತೇನೇವ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಕಾರಣಂ ಪನ ದುದ್ದಸ’’ನ್ತಿ.

೧೨೯೫. ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಸಬ್ಬಅಟ್ಠಕಥಾಸು.

೧೨೯೬. ವಿಸುಂ ಕತ್ವಾತಿ ಏಕಸಿತ್ಥಮ್ಪಿ ಯಥಾ ನ ಹೋತಿ, ತಥಾ ರಸಂ ವಾ ಖೀರಂ ವಾ ಭತ್ತತೋ ವಿಯೋಜೇತ್ವಾ.

೧೨೯೭. ಗಚ್ಛನ್ತೇನೇವಾತಿ ಯಾವ ಭೋಜನನಿಟ್ಠಾನಂ, ತಾವ ಗಚ್ಛನ್ತೇನೇವ. ಯಥಾಹ ‘‘ಗಚ್ಛನ್ತೇನ ನದಿಪೂರಂ ಪತ್ತೇನಪಿ ಅಟ್ಠತ್ವಾ ನದಿತೀರೇ ¶ ಗುಮ್ಬಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತೇನ ನಾವಂ ವಾ ಸೇತುಂ ವಾ ಆರುಳ್ಹೇನ ಅಟ್ಠತ್ವಾ ವಟ್ಟೇತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತೇನಾ’’ತಿ.

೧೨೯೮. ಸೋತಿ ಗಚ್ಛನ್ತೋ. ತತೋತಿ ಠಾನತೋ, ಗಮನಇರಿಯಾಪಥಸ್ಸ ವಿಕೋಪಿತತ್ತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೧೨೯೯. ಆಸನಂ ¶ ಅವಿಚಾಲೇತ್ವಾತಿ ನಿಸಜ್ಜಾವಸೇನ ಫುಟ್ಠಟ್ಠಾನಂ ಅಚಾಲೇತ್ವಾ, ಅನುಟ್ಠಹಿತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಅದಿನ್ನಾದಾನೇ ವಿಯ ಠಾನಾಚಾವನಂ ಗಹೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇ ವುತ್ತಂ.

೧೩೦೦. ತತೋತಿ ಪವಾರಿತಕಾಲತೋ ಉದ್ಧಂ, ತತೋ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನತೋ ವಾ. ಇತೋ, ಏತ್ತೋ ವಾ. ಈಸಕಮ್ಪಿ ಸಂಸರಿತುನ್ತಿ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನತೋ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಥೋಕಮ್ಪಿ ಸಂಸರಿತುಂ, ಅಪಗನ್ತುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೩೦೧. ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಪೀಠಕಾದಿಸಂಹಾರಿಮೇ ಸಬ್ಬಸ್ಮಿಂ ಆಸನೇ. ‘‘ವಿನಯಞ್ಞುನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಸಚೇ ಪನ ನಂ ಸಹ ಮಞ್ಚೇನ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ರ ನೇನ್ತಿ, ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೩೮-೨೩೯) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಪೀಠಕಾದೀಸುಪಿ ಅಯಮೇವ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ’’ತಿ ವುತ್ತಭಾವಂ ಜಾನನ್ತೇನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೧೩೦೨. ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪರಿವತ್ತನ್ತೇನ ಯೇನ ಪಸ್ಸೇನ ನಿಪನ್ನೋ, ತಸ್ಸ ಠಾನಂ ನಾತಿಕ್ಕಮೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವಚನತೋ ಪುಬ್ಬಸಯಿತಟ್ಠಾನಂ ಅವಿಜಹಿತ್ವಾ ಸಯಿತ್ವಾಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಥೇವಾತಿ ಉಕ್ಕುಟಿಕೋ ಹುತ್ವಾವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ತಸ್ಸ ಪನ ಹೇಟ್ಠಾ ಪಲಾಲಪೀಠಂ ವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ವಾ ನಿಸೀದನಕಂ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೩೮-೨೩೯) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ.

೧೩೦೩. ಅತಿರಿತ್ತಂ ಕರೋನ್ತೇನ ಸಿಕ್ಖುನಾ ಭಾಜನಂ ಓನಮೇತ್ವಾನ ಭೋಜನೇ ದಸ್ಸಿತೇ ಅಥ ‘‘ಅಲಮೇತಂ ಸಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ¶ ಯೋಜನಾ. ತತ್ಥ ಅತಿರಿತ್ತಂ ಕರೋನ್ತೇನಾತಿ ‘‘ಅತಿರಿತ್ತಂ ನಾಮ ಕಪ್ಪಿಯಕತಂ ಹೋತಿ, ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಕತಂ ಹೋತಿ, ಉಚ್ಚಾರಿತಕತಂ ಹೋತಿ, ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಕತಂ ಹೋತಿ, ಭುತ್ತಾವಿನಾ ಕತಂ ಹೋತಿ, ಭುತ್ತಾವಿನಾ ಪವಾರಿತೇನ ಆಸನಾ ಅವುಟ್ಠಿತೇನ ಕತಂ ಹೋತಿ, ‘ಅಲಮೇತಂ ಸಬ್ಬ’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಗಿಲಾನಾತಿರಿತ್ತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೨೩೯) ವುತ್ತೇಸು ಅಟ್ಠಸು ಆಕಾರೇಸು ಅನ್ತಂ ವಿನಾ ಪುರಿಮೇಹಿ ಸತ್ತಹಿ ವಿನಯಕಮ್ಮಾಕಾರೇಹಿ ಅತಿರಿತ್ತಂ ಕರೋನ್ತೇನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಯಥಾಹ ‘‘ಇಮೇಹಿ ಸತ್ತಹಿ ವಿನಯಕಮ್ಮಾಕಾರೇಹಿ ಯಂ ಅತಿರಿತ್ತ’’ನ್ತಿಆದಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೩೮-೨೩೯).

ಇಧ ಅತಿರಿತ್ತಂ ಕಾತುಂ ಅಭಿಹಟಭೋಜನಂ ಕಪ್ಪಿಯಞ್ಚ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಕಪ್ಪಿಯಕತೇನ ಸಿಙ್ಗಿವೇರಲಸುಣಾದಿವತ್ಥುನಾ ಯುತ್ತತಾಯ ಚ ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಾಭಾವೇನ ಚ ಕುಲದೂಸನಾದೀಹಿ ಅನುಪ್ಪನ್ನಭಾವೇನ ಚ ಕತಞ್ಚ ನಾಮ ಹೋತಿ. ‘‘ಅಲಮೇತಂ ಸಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಅತಿರಿತ್ತಕತಭಾವತೋ ಏವಂ ಕಪ್ಪಿಯಞ್ಚ ತಂ ಕತಂ ಚಾತಿ ಕಪ್ಪಿಯಕತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಏವಮುಪರಿಪಿ ಕತ-ಸದ್ದಸ್ಸ ಅತ್ಥೋ ಚ ಸಮಾಸವಿಗ್ಗಹೋ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬೋ ¶ . ಅವಸಿಟ್ಠಪದೇಸು ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ನಾಮ. ತಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಆಗತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಥೋಕಂ ಉಚ್ಚಾರೇತ್ವಾ, ಓತಾರೇತ್ವಾ ವಾ ದಸ್ಸಿತಂ ಉಚ್ಚಾರಿತಕತಂ ನಾಮ. ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕಾರಾಪೇತುಮಾಗತಸ್ಸ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಹತ್ಥಪ್ಪಮಾಣಹತ್ಥಪಾಸಬ್ಭನ್ತರಗತೇನ ಅತಿರಿತ್ತಕತಂ ‘‘ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಕತ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಅನ್ತಮಸೋ ಪವಾರಣಜನಕಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಭೋಜನಂ ಕುಸಗ್ಗೇನಾಪಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಭುತ್ತತ್ತಾ ಭುತ್ತಾವಿನಾ. ಯಥಾಹ ‘‘ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭೋಜನಾನಂ ಅಞ್ಞತರಂ ಭೋಜನಂ ಅನ್ತಮಸೋ ಕುಸಗ್ಗೇನಾಪಿ ಭುತ್ತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ. ಭುಞ್ಜನ್ತೋ ಪವಾರಿತೋ ಹುತ್ವಾ ಯೋ ಆಸನಂ ನ ಕೋಪೇತಿ, ಸೋ ಭುತ್ತಾವೀ ಪವಾರಿತೋ ‘‘ಆಸನಾ ಅವುಟ್ಠಿತೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತೇನ ಕತಂ ‘‘ಭುತ್ತಾವಿನಾ…ಪೇ… ಅವುಟ್ಠಿತೇನ ಕತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಅಲಮೇತಂ ಸಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವಚೀಭೇದಂ ಕತ್ವಾ ¶ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಲಮೇತಂ ಸಬ್ಬನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ದಸ್ಸಿತಂ. ಅಯಂ ಸತ್ತವಿಧೋ ವಿನಯಕಮ್ಮಾಕಾರೋ ನಾಮ.

ಗಿಲಾನಾತಿರಿತ್ತಕಂ ಪನ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಗಾಥಾಯ ಅವುತ್ತಮ್ಪಿ ಅನತಿರಿತ್ತಸನ್ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವಕ್ಖಮಾನಾಯ ‘‘ಕತ’’ನ್ತಿಆದಿಗಾಥಾಯ ‘‘ನ ಗಿಲಾನಾತಿರಿತ್ತಞ್ಚಾ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ವಿಪರಿಯಾಯತೋ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಗಿಲಾನತೋ ಅತಿರಿತ್ತಂ, ತಸ್ಸ ಅಞ್ಞದಿನೇಸು ಭುಞ್ಜನತ್ಥಾಯ ಉಪಟ್ಠಾಪಿತಮ್ಪಿ ಗಿಲಾನಾತಿರಿತ್ತಂ ನಾಮ.

‘‘ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಭುತ್ತಾವಿನಾ’’ತಿ ಚ ‘‘ಭುತ್ತಾವಿನಾ ಪವಾರಿತೇನ ಆಸನಾ ವುಟ್ಠಿತೇನಾ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇನ ವಿಸಿಟ್ಠಂ ತೇನೇವ ಪಾಕಟಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪರಾಮಸತಿ, ಪವಾರಣಜನಕಾನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭೋಜನಾನಂ ಅಞ್ಞತರಂ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಮ್ಪಿ ಭುತ್ತಾವಿನಾ, ಭುತ್ತಾವೀ ಪವಾರಿತೋಪಿ ಹುತ್ವಾ ಆಸನಾ ಅವುಟ್ಠಿತೇನ ವಾ ಭಿಕ್ಖುನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಓನಮಿತ್ವಾನ ಭಾಜನೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ದಸ್ಸಿತೇ ಭೋಜನೇ’’ತಿ ಸೇಸೋ, ‘‘ಅಥಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಕಪ್ಪಿಯಕರಣಾರಹಾನಿ ಸಿಙ್ಗಿವೇರಾದೀನಿ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಾಪೇತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಹತ್ಥಪಾಸಬ್ಭನ್ತರೇ ಪತ್ವಾ ಅತಿರಿತ್ತಂ ಕಾರಾಪೇನ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಭಾಜನಂ ಥೋಕಂ ಓನಾಮೇತ್ವಾ ಉಚ್ಚಾರೇತ್ವಾ ದಸ್ಸಿತಕಾಲಾನನ್ತರಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಉತ್ತರಿ ಕಾತಬ್ಬಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಅಲ’’ನ್ತಿಆದಿ.

ಏತ್ತಾವತಾ ‘‘ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಭುತ್ತಾವಿನಾ ಕತಂ, ಭುತ್ತಾವಿನಾ ಪವಾರಿತೇನ ಆಸನಾ ಅವುಟ್ಠಿತೇನ ಕತ’’ನ್ತಿ ಅಙ್ಗದ್ವಯಂ ಸಙ್ಗಹಿತಂ. ‘‘ಓನಮೇತ್ವಾನ ಭಾಜನ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಉಚ್ಚಾರಿತಕತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಸಙ್ಗಹಿತಂ. ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಕತಂ, ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಕತಂ, ಹತ್ಥಪಾಸೇಕತ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ತಯಂ ಅನನ್ತರಿಯವಾಚಿನಾ ಅಥ-ಸದ್ದೇನ ಸಙ್ಗಹಿತಂ. ‘‘ಅಲಮೇತಂ ಸಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಪನೇತ್ಥ ಸರೂಪೇನೇವ ದಸ್ಸಿತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

೧೩೦೪. ಪತ್ತೇ ¶ ¶ ಠಿತಭೋಜನಮೇವ ಅತಿರಿತ್ತಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ನತ್ಥಿ, ಪಚ್ಛಿಆದೀಸು ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಭಾಜನೇ ಠಿತಮ್ಪಿ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಂ ಪನಾ’’ತಿ. ಕುಣ್ಡೇತಿ ಭಣ್ಡುಕ್ಖಲಿಯಂ. ಭಾಜನೇತಿ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಭಾಜನಂ ಗಹಿತಂ.

೧೩೦೫. ಏತನ್ತಿ ಅತಿರಿತ್ತಕತಂ ಏತಂ ಭೋಜನಂ. ತಂ ಏಕಮೇವ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ವಟ್ಟತೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ಅಬ್ಭಙ್ಗಾದೀನಮತ್ಥಾಯಾತಿ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯುನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ, ತಮೇಕಂ ವಿನಾ ಪರೇಹಿ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೩೦೬-೭. ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕಾರೇತ್ವಾತಿ ಅತಿರಿತ್ತಂ ಕಾರೇತ್ವಾ. ಆಕಿರನ್ತಿ ಚೇತಿ ಯದಿ ಪಕ್ಖಿಪನ್ತಿ. ಪುನ ತಥಾ ಅತಿರಿತ್ತಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

ತಂ ಕೇನ ಅತಿರಿತ್ತಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಯೇನಾ’’ತಿಆದಿ. ತನ್ತಿ ಅತಿರಿತ್ತಕತಂ ಭೋಜನಂ. ಯೇನ ಅಕತನ್ತಿ ಯೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಠಮಂ ಅತಿರಿತ್ತಂ ನ ಕತಂ, ತೇನ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಯಥಾಹ ‘‘ಯೇನ ಅಕತನ್ತಿ ಅಞ್ಞೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಯೇನ ಪಠಮಂ ನ ಕತಂ, ತೇನ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೩೮-೨೩೯). ಯಂ ವಾ ಅಕತಂ, ತಂ ವಿಸುಂ ತೇನ ವಾ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಯಂ ವಾ ಅಕತನ್ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಅತಿರಿತ್ತಕತಭೋಜನೇ ಅಪಕ್ಖಿತ್ತಂ ಯಂ ಭೋಜನಂ ಅತಿರಿತ್ತಂ ನ ಕತಂ. ತಂ ವಿಸುಂ ತೇನ ವಾ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಪಚ್ಛಾ ಪಕ್ಖಿತ್ತಂ ಭೋಜನಂ ಅತಿರಿತ್ತಂ ಕತೇನ ಯಥಾ ಅಮಿಸ್ಸಂ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಭಾಜನಸ್ಸ ಗಹಣವಸೇನ ವಿಸುಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ತೇನ ಪಠಮಂ ಕತಾತಿರಿತ್ತೇನಾಪಿ ಅತಿರಿತ್ತಂ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಯಥಾಹ – ‘‘ಯಞ್ಚ ಅಕತನ್ತಿ ಯೇನ ಪಠಮಂ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕತಂ, ತೇನಾಪಿ ಯಂ ಅಕತಂ, ತಂ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಪಠಮಭಾಜನೇ ಪನ ಕಾತುಂ ನ ಲಬ್ಭತಿ. ತತ್ಥ ಹಿ ಕರಿಯಮಾನಂ ಪಠಮಂ ಕತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕತಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಭಾಜನೇ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ’’ತಿ.

೧೩೦೮. ಅಕಪ್ಪಿಯಾದೀಹಿ ¶ ಸತ್ತಹೀತಿ ‘‘ಅನತಿರಿತ್ತಂ ನಾಮ ಅಕಪ್ಪಿಯಕತಂ ಹೋತಿ, ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಕತಂ ಹೋತಿ, ಅನುಚ್ಚಾರಿತಕತಂ ಹೋತಿ, ಅಹತ್ಥಪಾಸೇ ಕತಂ ಹೋತಿ, ಅಭುತ್ತಾವಿನಾ ಕತಂ ಹೋತಿ, ಭುತ್ತಾವಿನಾ ಚ ಪವಾರಿತೇನ ಆಸನಾ ವುಟ್ಠಿತೇನ ಕತಂ ಹೋತಿ, ‘ಅಲಮೇತಂ ಸಬ್ಬ’ನ್ತಿ ಅವುತ್ತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೨೩೯) ವುತ್ತೇಹಿ ಸತ್ತಹಿ ವಿನಯಕಮ್ಮಾಕಾರೇಹಿ. ಅತಿರಿತ್ತಂ ಕತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಹೋತಿ ಅನತಿರಿತ್ತಕ’’ನ್ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ.

೧೩೦೯. ಉಪಕಟ್ಠವೇಲಾಯಪಿ ¶ ಅತಿರಿತ್ತಂ ಕರೋನ್ತೇನ ‘‘ಅಹಂ ಪಾತೋವ ಭುಞ್ಜಿ’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ಥೋಕಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿ’’ನ್ತಿ ವಾ ಅಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಯೋಪೀ’’ತಿಆದಿ. ಉಪಕಟ್ಠೂಪನೀತಮ್ಪೀತಿ ಉಪಕಟ್ಠವೇಲಾಯ ಉಪನೀತಮ್ಪಿ ಭೋಜನಂ.

೧೩೧೦. ಯಾಮಾದಿಕಾಲಿಕನ್ತಿ ಯಾಮಸತ್ತಾಹಯಾವಜೀವಿಕಕಾಲಿಕಂ. ಅನಾಮಿಸ್ಸನ್ತಿ ಆಮಿಸೇನ ಅಮಿಸ್ಸಂ. ತಂ ಯಾಮಾದಿಕಾಲಿಕಂ ಪರಿಭುಞ್ಜತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೧೩೧೨. ಗಿಲಾನಸ್ಸ ಭುತ್ತಾತಿರಿತ್ತಂ ವಿಯ ಕದಾಚಿ ಭುಞ್ಜಿಸ್ಸತೀತಿ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಠಪಿತಮ್ಪಿ ಗಿಲಾನಾತಿರಿತ್ತಂ ನಾಮಾತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೩೮-೨೩೯ ಅತ್ಥತೋ ಸಮಾನಂ) ವುತ್ತಂ. ‘‘ವಿಹಾರಾದೀಸು ಗಿಲಾನಸ್ಸ ಪಾಪುಣನಕೋಟ್ಠಾಸಮ್ಪಿ ಗಿಲಾನಾತಿರಿತ್ತಂ ನಾಮಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ.

೧೩೧೪. ಅನತಿರಿತ್ತೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಖಾದನೀಯೇನ ವಾ ಭೋಜನೀಯೇನ ವಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ಏತ್ಥ ‘‘ಖಾದನೀಯಂ ನಾಮ ಪಞ್ಚಭೋಜನಾನಿ ಯಾಮಕಾಲಿಕಂ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಂ ಯಾವಜೀವಿಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸ’’ನ್ತಿ ¶ (ಪಾಚಿ. ೨೩೯) ವುತ್ತಂ ಪಞ್ಚಭೋಜನತೋ ಅಞ್ಞಂ ಸಬ್ಬಂ ಯಾವಕಾಲಿಕಂ ಖಾದನೀಯಂ ನಾಮ. ‘‘ಭೋಜನೀಯಂ ನಾಮ ಪಞ್ಚ ಭೋಜನಾನಿ ಓದನೋ ಕುಮ್ಮಾಸೋ ಸತ್ತು ಮಚ್ಛೋ ಮಂಸ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ೨೩೯) ವುತ್ತಂ. ಏತ್ಥ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಅನನ್ತರಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ವುತ್ತೋ. ಪವಾರೇಯ್ಯಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅಭಿಹಟ್ಠು’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ. ಅಭಿಹಟ್ಠುಂ ಪವಾರೇಯ್ಯಾತಿ ಅಭಿಹರಿತ್ವಾ ‘‘ಹನ್ದ ಭಿಕ್ಖು ಯಾವತಕಂ ಇಚ್ಛಸಿ, ತಾವತಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಖಾದ ವಾ ಭುಞ್ಜ ವಾ’’ತಿ ಏವಂ ಪವಾರೇಯ್ಯ. ‘‘ಪವಾರಿತ’’ನ್ತಿಪದಂ ವುತ್ತತ್ಥಮೇವ. ಜಾನನ್ತಿ ಸುತ್ವಾ ವಾ ದಿಸ್ವಾ ವಾ ತಸ್ಸ ಪವಾರಿತಭಾವಂ ಜಾನನ್ತೋ. ಆಸಾದನಾಪೇಕ್ಖೋತಿ ಆಸಾದನಂ ಚೋದನಂ ಮಙ್ಕುಕರಣಭಾವಂ ಅಪೇಕ್ಖಮಾನೋ. ಭುತ್ತೇತಿ ತಸ್ಸ ಪಯೋಗೇನ ಇತರೇನ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಪರಿಯೋಸಾಪಿತೇ. ತಸ್ಸಾತಿ ಯೋ ತಸ್ಸ ಪವಾರಿತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಭುಞ್ಜಾ’’ತಿ ನಿಯೋಜೇಸಿ, ತಸ್ಸ.

೧೩೧೫-೬. ಏಕಸ್ಸ ಭುಞ್ಜನೇನ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಕಥಮೇತನ್ತಿ ಆಸಙ್ಕಾಯ ತಥಾ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪರಿಹರಿತುಮಾಹ ‘‘ದುಕ್ಕಟಂ…ಪೇ… ದಸ್ಸಿತ’’ನ್ತಿ. ಇತರಸ್ಸ ಗಹಣೇತಿ ಪವಾರಿತಭಿಕ್ಖುನೋ ಭುಞ್ಜನತ್ಥಾಯ ¶ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ. ಅಜ್ಝೋಹಾರಪಯೋಗೇಸು ಚಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಇತರಸ್ಸಾ’’ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸಬ್ಬಂ ದುಕ್ಕಟಂ, ಪಾಚಿತ್ತಿಯಞ್ಚ. ದಸ್ಸಿತನ್ತಿ ‘‘ಅಭಿಹರತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ. ತಸ್ಸ ವಚನೇನ ‘ಖಾದಿಸ್ಸಾಮಿ ಭುಞ್ಜಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ. ಅಜ್ಝೋಹಾರೇ ಅಜ್ಝೋಹಾರೇ ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ. ಭೋಜನಪರಿಯೋಸಾನೇ ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೨೪೪) ದೇಸಿತಂ ಭಗವತಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೩೧೭. ಉಭಯತ್ಥಾಪಿ ವಿಮತಿಸ್ಸಾತಿ ಪವಾರಿತೇ ಚ ಅಪವಾರಿತೇ ಚ ವಿಮತಿಸ್ಸ. ದುಕ್ಕಟಂ ಪರಿದೀಪಿತನ್ತಿ ‘‘ಪವಾರಿತೇ ವೇಮತಿಕೋ. ಅಪ್ಪವಾರಿತೇ ವೇಮತಿಕೋ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೨೪೫) ದೇಸಿತಂ.

೧೩೧೮. ಕಾರಾಪೇತ್ವಾತಿ ¶ ಏತ್ಥ ‘‘ಭುಞ್ಜಾಹೀ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ಅಞ್ಞಸ್ಸತ್ಥಾಯಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅಭಿಹರನ್ತೋ ಗಚ್ಛಾಹೀ’’ತಿ ಸೇಸೋ.

೧೩೧೯. ಓಮಸವಾದತುಲ್ಯಾವಾತಿ ಇದಂ ಅದಿನ್ನಾದಾನಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ.

೧೩೨೦. ಖಾದನೀಯಂ ವಾತಿ ಪಞ್ಚ ಭೋಜನಾನಿ ಚ ಕಾಲಿಕತ್ತಯಞ್ಚ ವಿನಾ ಅವಸೇಸೇಸು ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ವಾ. ಭೋಜನೀಯಂ ವಾತಿ ಪಞ್ಚಸು ಭೋಜನೇಸು ಅಞ್ಞತರಮ್ಪಿ. ವಿಕಾಲೇತಿ ವಿಗತೇ ಕಾಲೇ. ಕಾಲೋ ನಾಮ ಅರುಣುಗ್ಗಮನತೋ ಯಾವ ಮಜ್ಝನ್ತಿಕಾ, ತದಞ್ಞೋ ವಿಕಾಲೋ. ಯಥಾಹ ‘‘ವಿಕಾಲೋ ನಾಮ ಮಜ್ಝನ್ತಿಕೇ ವೀತಿವತ್ತೇ ಯಾವ ಅರುಣುಗ್ಗಮನಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೨೪೯). ಠಿತಮಜ್ಝನ್ತಿಕೋಪಿ ಕಾಲೇಯೇವ ಸಙ್ಗಯ್ಹತಿ. ಯಥಾಹ ‘‘ಠಿತಮಜ್ಝನ್ತಿಕೋಪಿ ಕಾಲಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತಿ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪನ ಖಾದಿತುಂ ವಾ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಾ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಸಹಸಾ ಪಿವಿತುಂ ಪನ ಸಕ್ಕಾ ಭವೇಯ್ಯ. ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಕೇನ ಪನ ನ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಕಾಲಪರಿಚ್ಛೇದಜಾನನತ್ಥಞ್ಚ ಕಾಲತ್ಥಮ್ಭೋ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ, ಕಾಲಬ್ಭನ್ತರೇವ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೪೮-೨೪೯). ದೋಸನ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ.

೧೩೨೧. ‘‘ಖಾದನೀಯಂ ವಾ ಭೋಜನೀಯಂ ವಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಭೋಜನೀಯಸ್ಸ ಪವಾರಣಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ದಸ್ಸಿತಸರೂಪತ್ತಾ ಖಾದನೀಯಂ ತಾವ ಸರೂಪತೋ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಯಮಾಮಿಸಗತ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಏತ್ಥಾತಿ ಏತೇಸು ¶ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯೇಸು. ಯಂ ಪನ ವನಮೂಲಫಲಾದಿಕಂ ಆಮಿಸಗತಂ ಆಮಿಸೇ ಯಾವಕಾಲಿಕೇ ಪರಿಯಾಪನ್ನಂ, ತಂ ಖಾದನೀಯನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಕಾಲಿಕೇಸ್ವಸಮೋಹತ್ಥನ್ತಿ ಏತ್ಥ ¶ ಗಾಥಾಬನ್ಧವಸೇನ ಮ-ಕಾರಲೋಪೋ, ಅಸಮ್ಮೋಹತ್ಥನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಇದನ್ತಿ ವಕ್ಖಮಾನಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ.

೧೩೨೨. ಮೂಲನ್ತಿ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ರುಕ್ಖಲತಾನಂ ಮೂಲಂ. ಕನ್ದನ್ತಿ ರುಕ್ಖಲತಾನಮೇವ ಕನ್ದಂ. ಮುಳಾಲನ್ತಿ ಪದುಮಗಚ್ಛಮೂಲಕನ್ದಂ. ಮತ್ಥಕನ್ತಿ ತಾಲನಾಳಿಕೇರಾದೀನಂ ಮತ್ಥಕಂ, ವೇಳುಕಳೀರಪಲ್ಲವಙ್ಕುರಾನಞ್ಚ ಏತ್ಥೇವ ಸಙ್ಗಹೋ. ಖನ್ಧಕನ್ತಿ ಉಚ್ಛುಆದಿಖನ್ಧಕಂ. ತಚನ್ತಿ ಛಲ್ಲಿ. ಪತ್ತನ್ತಿ ಪಣ್ಣಂ. ಪುಪ್ಫನ್ತಿ ಕುಸುಮಂ. ಫಲನ್ತಿ ರುಕ್ಖಲತಾದೀನಂ ಫಲಂ. ಅಟ್ಠೀತಿ ರುಕ್ಖಲತಾದಿಬೀಜಂ. ಪಿಟ್ಠನ್ತಿ ಧಞ್ಞಾದಿಪಿಟ್ಠಂ. ನಿಯ್ಯಾಸನ್ತಿ ಸಿಲೇಸಂ. ‘‘ಖಾದನೀಯ’’ನ್ತಿ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪಕರಣತೋ ಲಬ್ಭತಿ.

೧೩೨೩. ಏವಂ ಖಾದನೀಯಾನಂ ಮಾತಿಕಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ತೇ ಸರೂಪತೋ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಮೂಲಖಾದನೀಯಾದೀನ’’ನ್ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ರುಕ್ಖಮೂಲಮೇವ ಖಾದನೀಯಂ, ತಂ ಆದಿ ಯೇಸನ್ತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ. ಮುಖಮತ್ತನಿದಸ್ಸನಂ ನಿಬೋಧಥಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಮಯಾ ಕರಿಯಮಾನ’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ. ಮುಖಮತ್ತನ್ತಿ ಪವೇಸದ್ವಾರಮತ್ತಂ, ನಿರವಸೇಸತೋ ದಸ್ಸನೇ ಪಪಞ್ಚಭೀರುಕಾನಂ ಪುಬ್ಬೇ ಭಯಂ ಹೋತೀತಿ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಖಾದನೀಯಾನಿ ದಸ್ಸಿಸ್ಸನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತಥಾ ದಸ್ಸನೇ ಪಯೋಜನಮಾಹ ‘‘ನಾಮತ್ಥೇಸು ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಾಟವತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ, ಮೂಲಖಾದನೀಯಾದೀನಂ ನಾಮೇಸು ಚ ತದತ್ಥೇಸು ಚ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಾಟವುಪ್ಪಾದನತ್ಥನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೩೨೪-೫. ಮೂಲಕಮೂಲಾದೀನಿ ಉಪದೇಸತೋಯೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ. ನ ಹಿ ತಾನಿ ಪರಿಯಾಯನ್ತರೇನ ವುಚ್ಚಮಾನಾನಿಪಿ ಸಕ್ಕಾ ವಿಞ್ಞಾತುಂ. ಪರಿಯಾಯನ್ತರೇನಪಿ ಹಿ ವುಚ್ಚಮಾನೇ ತಂ ತಂ ನಾಮಂ ಅಜಾನನ್ತಾನಂ ಸಮ್ಮೋಹೋಯೇವ ಸಿಯಾ, ತಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ವಕ್ಖಾಮ. ಸಾಕಾನನ್ತಿ ಸೂಪೇಯ್ಯಪಣ್ಣಾನಂ. ಇಧಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ. ಆಹಾರತ್ಥನ್ತಿ ಆಹಾರೇನ ಕತ್ತಬ್ಬಪಯೋಜನಂ, ಆಹಾರಕಿಚ್ಚನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಆಮಿಸತ್ಥ’’ನ್ತಿಪಿ ಲಿಖನ್ತಿ. ಫರನ್ತೀತಿ ವಿತ್ಥಾರೇನ್ತಿ.

೧೩೨೬. ಜರಟ್ಠನ್ತಿ ¶ ಪುರಾಣಕನ್ದಂ. ಯಂ ತಂ ಜರಟ್ಠನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸೇಸಾನಂ ಜರಟ್ಠಂ ಯಾವಕಾಲಿಕನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಸೇಸಾನನ್ತಿ ಮೂಲಕಾದೀನಿ ವುತ್ತಾನಿ. ಯಥಾಹ ‘‘ಮೂಲಕಖಾರಕಜಜ್ಝರೀಮೂಲಾನಂ ಪನ ಜರಟ್ಠಾನಿಪಿ ಆಮಿಸಗತಿಕಾನೇವಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೪೮-೨೪೯).

೧೩೩೧. ಧೋತೋತಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತಪಿಟ್ಠೋ.

೧೩೩೨. ಅಧೋತೋ ¶ ಖೀರವಲ್ಲಿಯಾ ಕನ್ದೋತಿ ಯೋಜನಾ. ವಾಕ್ಯಪಥಾತೀತಾತಿ ‘‘ಅಸುಕೋ ವಾ ಅಸುಕೋ ವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪರಿಯನ್ತಂ ಪಾಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತ್ತಾ ವಚನಪಥಾತೀತಾ.

೧೩೩೩. ಪುಣ್ಡರೀಕಂ ಸೇತಂ. ಪದುಮಂ ರತ್ತಂ.

೧೩೩೮. ಜರಟ್ಠಬುನ್ದೋತಿ ಕನ್ದಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಅತೀವ ಪರಿಣತಟ್ಠಾನಂ.

೧೩೩೯. ಪಥವಿಯಂ ಗತೋತಿ ಅನ್ತೋಪಥವಿಯಂ ಗತೋ, ಪಥವಿಯಂ ನಿಮುಜ್ಜಿತ್ವಾ ಗತತರುಣದಣ್ಡೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೧೩೪೦. ಏವಂ ಅನ್ತೋಭೂಮಿಯಂ ಗತೋ. ‘‘ಪಣ್ಣದಣ್ಡೋ ಉಪ್ಪಲಾದೀನ’’ನ್ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ. ಸಬ್ಬೋತಿ ತರುಣೋಪಿ ಪರಿಣತೋಪಿ. ಉಪ್ಪಲಾದೀನಂ, ಪದುಮಜಾತಿಯಾ ಚ ಸಬ್ಬೋ ಪಣ್ಣದಣ್ಡೋ ಯಾವಕಾಲಿಕೋತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೩೪೫. ಪತ್ತಖಾದನೀಯಂನಾಮಾತಿ ಪತ್ತಸಙ್ಖಾತಂ ಖಾದನೀಯಂ ನಾಮ.

೧೩೪೮. ಮೂಲಕಾದೀನನ್ತಿ ‘‘ಮೂಲಕಂ ಖಾರಕಞ್ಚೇವಾ’’ತಿಆದಿಕಾಯ ಗಾಥಾಯ ವುತ್ತಮೂಲಕಾದೀನಂ.

೧೩೪೯. ಕಣ್ಣಿಕಾತಿ ಪದುಮಕಣ್ಣಿಕಾ.

೧೩೬೦. ಕೇತಕಾದೀನನ್ತಿ ¶ ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ತಿಮ್ಬರುಸಕಂ ಗಹಿತಂ. ತಾಲಫಲಟ್ಠೀತಿ ತರುಣಫಲಾನಂ ಅಟ್ಠಿ.

೧೩೬೧. ‘‘ಪುನ್ನಾಗಮಧುಕಟ್ಠೀನೀ’’ತಿ ಚ ‘‘ಪುನ್ನಾಗಮಧುಕಟ್ಠಿಚಾ’’ತಿ ಚ ಪೋತ್ಥಕೇಸು ಉಭಯಥಾ ಪಾಠೋ ದಿಸ್ಸತಿ, ಅತ್ಥೋ ಪನ ಏಕೋಯೇವ. ‘‘ಸೇಲು ಅಟ್ಠೀ’’ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ. ಅನಾಮಿಸೇತಿ ಯಾವಜೀವಿಕೇ.

೧೩೬೩. ಧೋತಂ ¶ ತಾಲಪಿಟ್ಠನ್ತಿ ತಾಲಫೇಗ್ಗುಂ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ಉದಕೇ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಪರಿಸ್ಸಾವೇತ್ವಾ ಕಲಲೇ ಭಾಜನತಲಂ ಓತಿಣ್ಣೇ ಪಸನ್ನೋದಕಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ಗಹಿತತಾಲಪಿಟ್ಠನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತಥಾ ಖೀರವಲ್ಲಿಯಾ ಪಿಟ್ಠನ್ತಿ ಯೋಜನಾ, ತಥೇವ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ಪರಿಸ್ಸಾವೇತ್ವಾ ಗಹಿತಖೀರವಲ್ಲಿಯಾ ಪಿಟ್ಠನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೩೬೪. ಅಧೋತಂ ವುತ್ತವಿಪರಿಯಾಯತೋ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ‘‘ಆಹಾರತ್ಥಮಸಾಧೇನ್ತಂ, ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಯಾವಜೀವಿಕ’’ನ್ತಿ ವಚನತೋ ತೇಸು ತೇಸು ಜನಪದೇಸು ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಆಹಾರಕಿಚ್ಚಂ ಅಕರೋನ್ತಂ ಮೂಲಾದಿ ಯಾವಜೀವಿಕಂ, ತದಞ್ಞಂ ಯಾವಕಾಲಿಕನ್ತಿ ಸಙ್ಖೇಪಲಕ್ಖಣಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ.

೧೩೬೯. ಭೋಜನಂ ಸನ್ನಿಧಿಂ ಕತ್ವಾ ಖಾದನಂ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಭೋಜನಖಾದನೀಯಾನಿ ಯಥಾವುತ್ತಭೇದಸರೂಪಾನೇವ. ಸನ್ನಿಧಿಂ ಕತ್ವಾತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಏಕರತ್ತಮ್ಪಿ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇತ್ವಾ, ಸನ್ನಿದಹಿತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಯಥಾಹ ‘‘ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಏಕರತ್ತಮ್ಪಿ ವೀತಿನಾಮಿತಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೫೩). ತದೇವ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಸಯ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ. ಖಾದನನ್ತಿ ಕಮ್ಮಸಾಧನೋಯಂ, ‘‘ಖಜ್ಜ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮಾನತ್ಥೋ.

೧೩೭೧. ‘‘ಸನ್ನಿಧಿಂ ¶ ಕತ್ವಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ನಿದ್ದೇಸಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಸಯ’’ನ್ತಿಆದಿ.

೧೩೭೨. ‘‘ತಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ತತೋ’’ತಿಆದಿ. ತತೋತಿ ಸನ್ನಿಧಿಕತಭೋಜನತೋ. ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನಾತಿ ಸವಾಸನಸಕಲಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನತೋ ನಿಮ್ಮಲಚಿತ್ತೇನ. ತಾದಿನಾತಿ ಅಟ್ಠಸು ಲೋಕಧಮ್ಮೇಸು ನಿಬ್ಬಿಕಾರಭಾವೇನ ತಾದಿನಾ. ಅಥ ವಾ ಯಾದಿಸಾ ಪುರಿಮಕಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾ ರೂಪಾರೂಪಗುಣೇಹಿ ಅಹೇಸುಂ, ತಾದಿಸೇನ ಭಗವತಾ.

೧೩೭೩. ಓದನಾದೀಸು ಪಞ್ಚಸು ಭೋಜನೇಸು ತಾವ ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸೇನ ಸನ್ನಿಧಿವಸೇನ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಞ್ಚ ಆಪತ್ತಿವಿಸೇಸಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಅಕಪ್ಪಿಯೇಸೂ’’ತಿಆದಿ. ಪಾಚಿತ್ತೀತಿ ಸನ್ನಿಧಿಪಾಚಿತ್ತಿಯಮಾಹ. ಇತರೇತಿ ಸೀಹಾದಿಮಂಸಮ್ಹಿ. ದುಕ್ಕಟೇನ ಸಹ ಪಾಚಿತ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೩೭೪. ಯಾಮಕಾಲಿಕಸಙ್ಖಾತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜತೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸನ್ನಿಧಿಂ ಕತ್ವಾ’’ತಿ ಅಧಿಕಾರತೋ ಲಬ್ಭತಿ ¶ . ‘‘ದುಕ್ಕಟೇನ ಸಹಾ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಪಾಚಿತ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಸತಿ ಪಚ್ಚಯೇ ಪರಿಭುಞ್ಜತೋತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ಯಾಮಕಾಲಿಕಂ ಸತಿ ಪಚ್ಚಯೇ ಅಜ್ಝೋಹಾರತೋ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ. ಆಹಾರತ್ಥಾಯ ಅಜ್ಝೋಹಾರತೋ ದುಕ್ಕಟೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೫೩).

೧೩೭೫. ಅನ್ನನ್ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಸನ್ನಿಧಿಕತ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಪುರೇ ವಿಯ ಲಬ್ಭತಿ, ‘‘ಪಕತಿ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ‘‘ಅನ್ನ’’ನ್ತಿ ಏತಸ್ಸ ವಿಸೇಸನಂ, ಮನುಸ್ಸಮಂಸಾದೀಹಿ ಅಸಮ್ಮಿಸ್ಸಂ ನಾತಿರಿತ್ತಕತಂ ಅನ್ನಮತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯದ್ವಯನ್ತಿ ಅನತಿರಿತ್ತಪಚ್ಚಯಾ ಚ ಸನ್ನಿಧಿಪಚ್ಚಯಾ ಚ ದ್ವೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನಿ.

೧೩೭೬. ‘‘ದ್ವೇ ¶ , ದ್ವಯ’’ನ್ತಿ ಉಭಯತ್ಥಾಪಿ ಅಯಮೇವತ್ಥೋ.

೧೩೭೭. ಸಾಮಿಸೇನ ಮುಖೇನ ದ್ವೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪಞ್ಚ ಭೋಜನಾನಿ ಯಾಮಕಾಲಿಕಂ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಂ ಯಾವಜೀವಿಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸಂ ಖಾದನೀಯಂ ನಾಮಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೨೫೪) ವುತ್ತತ್ತಾ ಖಾದನೀಯಾಸಙ್ಗಹಿತೇನ ಯಾಮಕಾಲಿಕೇನ ಚ ತೇನ ಸಮ್ಮಿಸ್ಸತ್ತಾ ಸನ್ನಿಧಿನಾಮೇನ ಮುಖಗತಆಮಿಸಮೂಲಕೇನ ಚ ಸನ್ನಿಧಿಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನಿ ದ್ವೇ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಾಮಿಸೇನ ಮುಖೇನಾತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣತ್ತಾ ಯಥಾಕಥಞ್ಚಿ ಆಮಿಸೇ ಮಿಸ್ಸೀಭೂತೇ ಏತ್ತಕಾ ಆಪತ್ತಿಯೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ನಿರಾಮಿಸಂ ಯಾಮಕಾಲಿಕಂ ಭುಞ್ಜತೋ ಏಕಮೇವ ಪಾಚಿತ್ತಿಯನ್ತಿ ಯೋಜನಾ, ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಆಕಾರೇನ ಅಸಮ್ಮಿಸ್ಸಂ ಯಾಮಕಾಲಿಕಂ ಪರಿಭುಞ್ಜತೋ ಏಕಮೇವ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೩೭೮. ತಮೇವಾತಿ ಸನ್ನಿಹಿತಮೇವ ಕಾಲಿಕಂ. ತೇಸು ದ್ವೀಸು ವಿಕಪ್ಪೇಸೂತಿ ಸಾಮಿಸನಿರಾಮಿಸವಿಕಪ್ಪದ್ವಯೇ. ಕೇವಲಂ ದುಕ್ಕಟಂ ವಡ್ಢತೀತಿ ಪಠಮವಿಕಪ್ಪೇ ದ್ವೀಹಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ದುಕ್ಕಟಂ, ದುತಿಯವಿಕಪ್ಪೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೧೩೭೯. ಸುದ್ಧನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸನ್ನಿಧಿಕತಂ ಭೋಜನ’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ. ಇದಂ ‘‘ಪಕತಿಭೋಜನೇ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೫೩) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ, ಇಧ ಚ ‘‘ನ ದೋಸೋ ಯಾಮಕಾಲಿಕೇ’’ತಿ ಯಾಮಕಾಲಿಕಸ್ಸ ವಿಸುಂ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ, ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಯಾಮಕಾಲಿಕೇಹಿ ಅಮಿಸ್ಸಂ ಭೋಜನನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೧೩೮೦. ಮಂಸೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅಕಪ್ಪಿಯೇ’’ತಿ ಇದಂ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾದಿವಚನೇನೇವ ಲಬ್ಭತಿ. ವಡ್ಢತೀತಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತೇಹಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯದ್ವಯೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಮನುಸ್ಸಮಂಸೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಞ್ಚ ಸೀಹಾದಿಮಂಸೇ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ವಡ್ಢತಿ. ಮನುಸ್ಸಮಂಸೇ ¶ ಚ ಸೇಸೇ ಸೀಹಮಂಸಾದಿಕೇ ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸೇ ಚ ಯಥಾನುಕ್ಕಮತೋ ¶ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಞ್ಚೇವ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚಾತಿ ದ್ವಯಂ ವಡ್ಢತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೩೮೧. ಅನತಿರಿತ್ತಮ್ಪಿ ಭೋಜನಂ ವಿಕಾಲೇ ಪರಿಭುಞ್ಜತೋ ಭಿಕ್ಖುನೋ ತನ್ನಿಮಿತ್ತಕೋ ದೋಸೋ ಯಥಾವುತ್ತೇಸು ಸಬ್ಬವಿಕಪ್ಪೇಸು ನತ್ಥೀತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ವಿಕಾಲ…ಪೇ… ಕಾಲಿಕೇ’’ತಿ ಯಾಮಕಾಲಿಕಸ್ಸ ವಿಸುಂ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ಚ ಅತಿರಿತ್ತಕಾರಾಪನಞ್ಚ ಭೋಜನೇಯೇವ ಸಮ್ಭವತೀತಿ ಅನತಿರಿತ್ತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ನಿಹಿತಭೋಜನ’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ. ‘‘ಅನತಿರಿತ್ತಪಚ್ಚಯಾ ಪನ ವಿಕಾಲೇ ಸಬ್ಬವಿಕಪ್ಪೇಸು ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೫೩) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ದೋಸೋತಿ ಅನತಿರಿತ್ತಪಚ್ಚಯಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಮಾಹ. ತೇನೇವ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ತನ್ನಿಮಿತ್ತಕೋ’’ತಿ, ಅನತಿರಿತ್ತನಿಮಿತ್ತಕೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಬ್ಬವಿಕಪ್ಪೇಸೂತಿ ‘‘ಸುದ್ಧಂ ವಾ ಮನುಸ್ಸಮಂಸಮಿಸ್ಸಂ ವಾ ಸೀಹಾದಿಮಂಸಮಿಸ್ಸಂ ವಾ ಯಾಮಕಾಲಿಕಮಿಸ್ಸಂ ವಾ’’ತಿ ಸಬ್ಬೇಸು ವಿಕಪ್ಪೇಸು. ‘‘ತನ್ನಿಮಿತ್ತಕೋ’’ತಿ ವಚನೇನೇವ ವಾರಿತವಿಕಾಲಾದಿನಿಮಿತ್ತಸ್ಸ ದೋಸಸ್ಸ ಸಮ್ಭವಂ ದಸ್ಸೇತಿ.

೧೩೮೨-೩. ವಿಕಾಲಪಚ್ಚಯಾ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ವಾ-ಸದ್ದೇನ ‘‘ಅನತಿರಿತ್ತಪಚ್ಚಯಾ’’ತಿ ಇದಂ ಸಮುಚ್ಚಿತಂ. ಅಪಿ-ಸದ್ದೋ ‘‘ಯಾಮಕಾಲಿಕೇಪೀ’’ತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ. ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಂ, ಯಾವಜೀವಿಕಂ ಆಹಾರಸ್ಸೇವ ಅತ್ಥಾಯ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹತೋ ಗಹಣೇ, ಯಥಾವುತ್ತಸ್ಸ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಯಾವಜೀವಿಕಭೇದೇನ ದುವಿಧಸ್ಸ ತು ಅಜ್ಝೋಹಾರಪಯೋಗೇಸು ನಿರಾಮಿಸೇ ವಾ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ತು-ಸದ್ದೋ ಏವ-ಕಾರತ್ಥೋ.

೧೩೮೪. ಅಥಾತಿ ವಾಕ್ಯಾರಮ್ಭೇ ನಿಪಾತೋ. ಆಮಿಸಸಂಸಟ್ಠಂ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಂ, ಯಾವಜೀವಿಕಂ ವಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ. ಠಪಿತನ್ತಿ ಅರುಣಂ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇತ್ವಾ ಠಪಿತಂ. ಪಾಚಿತ್ತೀತಿ ಸನ್ನಿಧಿಪಾಚಿತ್ತಿ.

೧೩೮೫. ಕಾಲೋತಿ ¶ ಅರುಣುಗ್ಗಮನಾದಿಮಜ್ಝನ್ತಿಕಾವಸಾನೋ ಕಾಲೋ. ಯಾಮೋತಿ ಮಜ್ಝನ್ತಿಕಾದಿದುತಿಯಅರುಣುಗ್ಗಮನಾವಸಾನೋ. ತಂ ತಂ ಕಾಲಂ ಕಾಲಿಕಂ ಅತಿಕ್ಕಾಮಯತೋ ತು ದೋಸೋತಿ ಯೋಜನಾ. ತು-ಸದ್ದೋ ಏವಕಾರತ್ಥೋ. ತಂ ವಾ ಕಾಲಿಕನ್ತಿ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಯಾವಕಾಲಿಕಂ ಯಾಮಕಾಲಿಕಂ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೧೩೮೬. ಯಾವಕಾಲಿಕಂ ಅತ್ತನಾ ಸಮ್ಭಿನ್ನಾನಿ ಇತರಾನಿ ತೀಣಿ ಕಾಲಿಕಾನಿ ಅತ್ತನೋಯೇವ ಸಭಾವಂ ಉಪನೇತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಸಕೋ ಭಾವೋ ಸಭಾವೋ, ತಂ.

೧೩೮೭-೮. ಏವಮೇವ ¶ ವಿನಿದ್ದಿಸೇತಿ ‘‘ಪುರಿಮಂ ಪುರಿಮಂ ಕಾಲಿಕಂ ಅತ್ತನಾ ಸಮ್ಮಿಸ್ಸಂ ಪಚ್ಛಿಮಂ ಪಚ್ಛಿಮಂ ಅತ್ತನೋ ಸಭಾವಮೇವ ಗಾಹಾಪೇತೀ’’ತಿ ಕಥೇಯ್ಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಇಮೇಸೂತಿಆದೀಸು ನಿದ್ಧಾರಣೇ ಭುಮ್ಮಂ. ಅನ್ತೋವುತ್ಥಂ ಹೋತೀತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಕುಟಿಯಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅರುಣುಟ್ಠಾಪನೇನ ಅನ್ತೋವುತ್ಥಂ ನಾಮ ಹೋತಿ. ಸನ್ನಿಧಿ ಚ ಹೋತೀತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ಅವಿಜಹಿತ್ವಾ ಅರುಣುಟ್ಠಾಪನೇನ ಸನ್ನಿಧಿ ಚ ನಾಮ ಹೋತಿ. ಪೋತ್ಥಕೇಸು ‘‘ಸನ್ನಿಧಿ’’ನ್ತಿ ಸಾನುನಾಸಿಕೋ ಪಾಠೋ ದಿಸ್ಸತಿ, ‘‘ಹೋತೀ’’ತಿ ಕಿರಿಯಾಯ ಸಮ್ಬನ್ಧತ್ತಾ ಸನ್ನಿಧಿ-ಸದ್ದೋ ಪಠಮೇಕವಚನನ್ತೋತಿ ಅನುನಾಸಿಕೋ ಆಗಮಸನ್ಧಿಜೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಉಭಯಮ್ಪೀತಿ ಯಥಾವುತ್ತಂ ಅನ್ತೋವುತ್ಥಂ, ಸನ್ನಿಧಿ ಚಾತಿ ಉಭಯಮ್ಪಿ. ನ ಹೋತೇವಾತಿ ಪುರಿಮಕಾಲಿಕದ್ವಯೇನ ಅಮಿಸ್ಸಂ ನ ಹೋತೇವ.

೧೩೮೯. ಕಪ್ಪಿಯಕುಟಿನಾಮೇನ ಅಕತಂ, ಅಸಮ್ಮತಂ, ಅಪರಿಗ್ಗಹಂ, ಪಾಕಾರಾದೀಹಿ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಸೇನಾಸನಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಕುಟಿ ನಾಮಾತಿ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಅನ್ತದ್ವಯೇನಾತಿ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಯಾವಜೀವಿಕೇನ, ಸಹತ್ಥೇ ಕರಣವಚನಂ. ‘‘ಮಿಸ್ಸಿತ’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ. ಗಹಿತನ್ತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ. ತಂ ಪುಬ್ಬಂ ದ್ವಯನ್ತಿ ಯಾವಕಾಲಿಕಯಾಮಕಾಲಿಕದ್ವಯಂ. ಪುರಿಮಕಾಲಿಕದ್ವಯೇ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ತದಹುಪಟಿಗ್ಗಹಿತಮ್ಪಿ ¶ ಅಕಪ್ಪಿಯಕುಟಿಯಾಯೇವ ಠಪೇತ್ವಾ ಅರುಣಂ ಉಟ್ಠಾಪಿತೇನ ಪಚ್ಛಿಮಕಾಲಿಕದ್ವಯೇ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಸಮ್ಮಿಸ್ಸಂ ಅನ್ತೋವುತ್ಥಂ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೧೩೯೦. ಅನ್ತೋವುತ್ಥೇನ ಪಚ್ಛಿಮಕಾಲಿಕದ್ವಯೇನ ಸಂಸಟ್ಠಂ ಯದಿದಂ ಪುರಿಮಕಾಲಿಕದ್ವಯಂ, ಅಯಂ ಮುಖಸನ್ನಿಧಿ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೨೯೫ ಅತ್ಥತೋ ಸಮಾನಂ) ವುತ್ತಂ. ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ಪನ ಅನ್ತೋವುತ್ಥಂ ಹೋತಿ, ನ ಕಪ್ಪತಿ ಇತಿ ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

ತತ್ಥ ‘‘ಮುಖಸನ್ನಿಧೀ’’ತಿ ಚ ‘‘ಅನ್ತೋವುತ್ಥ’’ನ್ತಿ ಚ ನಾಮಮತ್ತಮೇವ ನಾನಾಕರಣಂ, ಸೋಯೇವತ್ಥೋತಿ ಉಭಿನ್ನಂ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನಾನಂ ಅನತ್ಥನ್ತರತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ತಥಾ ಹಿ ಮುಖ-ಸದ್ದೋ ಅನ್ತೋ-ಸದ್ದಪರಿಯಾಯೋ, ಸನ್ನಿಧಿ-ಸದ್ದೋ ಪರಿವುತ್ಥ-ಸದ್ದಪರಿಯಾಯೋ. ಮುಖೇ ಸನ್ನಿಧಿ ಮುಖಸನ್ನಿಧೀತಿ ಕಮ್ಮಸಾಧನಂ. ಬಹಿ ಸನ್ನಿಧಿನಿವತ್ತನತ್ಥಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ಮುಖ-ಗ್ಗಹಣಂ, ಅನ್ತೋ-ಗಹಣಞ್ಚ ಕತಂ. ಬಹೀತಿ ಚ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಅಕಪ್ಪಿಯಕುಟಿಯಾ ಬಹಿ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಪರಿವುತ್ಥಂ ಪಚ್ಛಿಮಕಾಲಿಕದ್ವಯಂ ಪುರಿಮೇನ ಕಾಲಿಕದ್ವಯೇನ ಸಂಸಟ್ಠಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ. ಮುಖಸನ್ನಿಧಿಅನ್ತೋವುತ್ಥಪದಾನಂ ಅನತ್ಥನ್ತರಭಾವೋ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಂ ವುತ್ತೋ.

ಯಥಾಹ ¶ ‘‘ಸಾಮಣೇರೋ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ತಣ್ಡುಲಾದಿಕಂ ಆಮಿಸಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಕಪ್ಪಿಯಕುಟಿಯಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಪಚಿತ್ವಾ ದೇತಿ, ಅನ್ತೋವುತ್ಥಂ ನ ಹೋತಿ. ತತ್ಥ ಅಕಪ್ಪಿಯಕುಟಿಯಂ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಸಪ್ಪಿಆದೀಸು ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ದೇತಿ, ಮುಖಸನ್ನಿಧಿ ನಾಮ ಹೋತಿ. ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ಪನ ‘ಅನ್ತೋವುತ್ಥಂ ಹೋತೀ’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತತ್ಥ ನಾಮಮತ್ತಮೇವ ನಾನಾಕರಣ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೨೯೫). ನಿಸ್ಸನ್ದೇಹೇ ಪನ ಅಞ್ಞಥಾ ವುತ್ತೋ ವಿಯ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ, ತತ್ಥಪಿ ಅಯಮೇವ ನಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೧೩೯೧. ನ ¶ ದೋಸೋತಿ ಸನ್ನಿಧಿದೋಸೋ ನ ಹೋತಿ. ನಿದಹಿತ್ವಾತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ಅವಿಜಹಿತ್ವಾ ಸಕಸಕಕಾಲಬ್ಭನ್ತರೇಯೇವ ನಿದಹಿತ್ವಾ. ಏತ್ಥ ಚ ಹೇಟ್ಠಿಮನ್ತತೋ ಸನ್ನಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪತ್ತಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ಪುನ ತತ್ಥ ಅಚ್ಛೋದಕಂ ವಾ ಆಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ ಅಙ್ಗುಲಿಯಾ ವಾ ಘಂಸಿತ್ವಾ ನಿಸ್ನೇಹಭಾವೋ ಜಾನಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೫೩) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ. ಏತೇನ ನಿರಪೇಕ್ಖೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾವ ಸಯಂ ವಾ ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ತುಚ್ಛಂ ಕತ್ವಾನ ಸಮ್ಮಾ ಧೋವಿತ್ವಾ ನಿಟ್ಠಾಪಿತೇ ಪತ್ತೇ ಲಗ್ಗಮ್ಪಿ ಅವಿಜಹಿತಪಟಿಗ್ಗಹಿತಮೇವ ಹೋತೀತಿ ತತ್ಥ ಆಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾತಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ವುತ್ತಂ. ಏತೇನ ನಿರಪೇಕ್ಖೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ವಿಸ್ಸಟ್ಠೇ ತಾದಿಸೇಪಿ ಪತ್ತೇ ದೋಸೋ ನತ್ಥೀತಿ ಸಿದ್ಧಂ.

೧೩೯೩. ಪಣೀತಾನಿ ಭೋಜನಾನೀತಿ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ? ಸಪ್ಪಿ ನವನೀತಂ ತೇಲಂ ಮಧು ಫಾಣಿತಂ ಮಚ್ಛೋ ಮಂಸಂ ಖೀರಂ ದಧೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೨೫೯) ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ –

‘‘ಸಪ್ಪಿ ನಾಮ ಗೋಸಪ್ಪಿ ವಾ ಅಜಿಕಾಸಪ್ಪಿ ವಾ ಮಹಿಂಸಸಪ್ಪಿ ವಾ, ಯೇಸಂ ಮಂಸಂ ಕಪ್ಪತಿ, ತೇಸಂ ಸಪ್ಪಿ. ನವನೀತಂ ನಾಮ ತೇಸಞ್ಞೇವ ನವನೀತಂ. ತೇಲಂ ನಾಮ ತಿಲತೇಲಂ ಸಾಸಪತೇಲಂ ಮಧುಕತೇಲಂ ಏರಣ್ಡಕತೇಲಂ ವಸಾತೇಲಂ. ಮಧು ನಾಮ ಮಕ್ಖಿಕಾಮಧು. ಫಾಣಿತಂ ನಾಮ ಉಚ್ಛುಮ್ಹಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ. ಮಚ್ಛೋ ನಾಮ ಓದಕೋ ವುಚ್ಚತಿ. ಮಂಸಂ ನಾಮ ಯೇಸಂ ಮಂಸಂ ಕಪ್ಪತಿ, ತೇಸಂ ಮಂಸಂ. ಖೀರಂ ನಾಮ ಗೋಖೀರಂ ವಾ ಅಜಿಕಾಖೀರಂ ವಾ ಮಹಿಂಸಖೀರಂ ವಾ, ಯೇಸಂ ಮಂಸಂ ಕಪ್ಪತಿ, ತೇಸಂ ಖೀರಂ. ದಧಿ ನಾಮ ತೇಸಞ್ಞೇವ ದಧೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೨೬೦) –

ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ ನವ ಪಣೀತಭೋಜನಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಗಿಲಾನೋತಿ ‘‘ಅಗಿಲಾನೋ ನಾಮ ಯಸ್ಸ ವಿನಾ ಪಣೀತಭೋಜನಾನಿ ¶ ಫಾಸು ¶ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೨೬೦) ವುತ್ತೋ. ಅಗಿಲಾನೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಹುತ್ವಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ.

೧೩೯೪. ಸಪ್ಪಿನಾ ದೇಹೀತಿಆದಿ ವಿಞ್ಞಾಪನಪ್ಪಕಾರೋ. ಸಪ್ಪಿಭತ್ತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಸಪ್ಪಿಸಂಸಟ್ಠಂ ಭತ್ತಂ, ಸಪ್ಪಿ ಚ ಭತ್ತಞ್ಚ ಸಪ್ಪಿಭತ್ತನ್ತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ, ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ಪನ ‘‘ಸಾಲಿಭತ್ತಂ ವಿಯ ಸಪ್ಪಿಭತ್ತಂ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೫೯) ಕಾರಣಂ ವತ್ವಾ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸೇವ ದಳ್ಹತರಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತತ್ತಾ ನ ಸಕ್ಕಾ ಅಞ್ಞಂ ವತ್ತುಂ. ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯಾ ಏವ ಹಿ ಈದಿಸೇಸು ಠಾನೇಸು ಪಮಾಣಂ.

೧೩೯೫. ಪಾಚಿತ್ತಿ ಪರಿಯಾಪುತಾತಿ ‘‘ಅಜ್ಝೋಹಾರೇ ಅಜ್ಝೋಹಾರೇ ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೨೬೦) ಏವಂ ಅಜ್ಝೋಹಾರಗಣನಾಯ ಪಾಚಿತ್ತಿ ವುತ್ತಾ.

೧೩೯೬. ಸುದ್ಧಾನೀತಿ ಅನ್ನೇನ ಅಮಿಸ್ಸಾನಿ. ಸೇಖಿಯೇಸೂತಿ ಸಿಕ್ಖಾಕರಣೀಯೇ ವುತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೩೯೭. ಯಸ್ಮಾ ಸುದ್ಧಾನಂ ಪಣೀತಭೋಜನಾನಂ ವಿಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜನಂ ದುಕ್ಕಟವಿಸಯಂ, ತಸ್ಮಾ. ಸತ್ತಧಞ್ಞಮಯನ್ತಿ ಸಾಲಿಆದೀನಂ ಸತ್ತನ್ನಂ ಧಞ್ಞಾನಂ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ವಿಕಾರಭೂತಂ.

೧೩೯೮. ಸಚೇ ದದಾತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ವಿಸಙ್ಕೇತನ್ತಿ ಅನಾಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೧೩೯೯. ದೇತಿ ಚೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಞ್ಞತರೇನಾತಿ ಸಹತ್ಥೇ ಕರಣವಚನಂ. ‘‘ಭತ್ತ’’ನ್ತಿ ಅಧಿಕಾರತೋ ಲಬ್ಭತಿ. ಅಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ. ವಿಸಙ್ಕೇತನ್ತಿ ಅಞ್ಞಂ ಯಾಚಿತಸ್ಸ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ದಿನ್ನತ್ತಾ ಸಙ್ಕೇತಸ್ಸ ವಿರಾಧನೇನ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೧೪೦೦. ಯೇನ ಯೇನ ಹೀತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ತಥೇವ ಕರಣವಚನಂ. ‘‘ವಿಞ್ಞತ್ತ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಅಧಿಕತಸ್ಸ ‘‘ಭತ್ತ’’ನ್ತಿ ಏತಸ್ಸ ವಿಸೇಸನಂ. ಯೇನ ¶ ಯೇನಾತಿ ಅನಿಯಮೇನ ಪಣೀತೇನ. ತೇನ ಸಪ್ಪಿಆದಿ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಗಹಿತಮೇವ, ಸಪ್ಪಿಆದೀನಂ ಗೋಸಪ್ಪಿಆದಿಭೇದೋ ಚ ಸಙ್ಗಹಿತೋ. ತಸ್ಮಿಂ ಲದ್ಧೇಪೀತಿ ಯಾಚಿತೇಯೇವ ಲದ್ಧೇ ಸತಿ. ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಮೂಲೇಪಿ ಲದ್ಧೇತಿ ವಿಚ್ಛಾವಸೇನ ಯೋಜನಾ.

ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ‘‘ಸಪ್ಪಿನಾ ಭತ್ತಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ವಿಞ್ಞಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ತಮೇವ ವಾ ‘‘ಇಮಿನಾ ¶ ಸಪ್ಪಿಂ ಕತ್ವಾ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ನವನೀತಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರಂ ವಾ ಧೇನುಂ ವಾ ಮೂಲಂ ವಾ ದೇತಿ ಚೇ, ‘‘ಗೋಸಪ್ಪಿನಾ ಭತ್ತಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ವಿಸೇಸಯುತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ವಿಞ್ಞಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ತಮೇವ ವಾ ಗೋನವನೀತಾದೀನಿ ವಾ ಗಾವಿಂ ವಾ ‘‘ಇದಂ ದತ್ವಾ ಸಪ್ಪಿಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಮೂಲಂ ವಾ ಸಚೇ ದೇತಿ, ವಿಸಙ್ಕೇತಂ ನ ಹೋತಿ, ಯಥಾವತ್ಥುಕಮೇವ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ನ ಅಞ್ಞಥಾತಿ ಸಪ್ಪಿಂ ಯಾಚಿತವತೋ ‘‘ಇಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಪ್ಪಿಂ ಕತ್ವಾ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಸಪ್ಪಿ ನತ್ಥಿ, ಇದಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ವಾ ತುಣ್ಹೀಭೂತೇನ ವಾ ನವನೀತಾದೀಸು ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ದಿನ್ನೇ ವಿಸೇಸವಿಞ್ಞಾಪಕಸ್ಸ ತದಞ್ಞದಾನೇಪಿ ವಿಸಙ್ಕೇತಮೇವ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಾಳಿಯಾ ಅನಾಗತೇಪಿ ದಿನ್ನೇ ವಿಸಙ್ಕೇತಮೇವ ಹೋತಿ. ‘‘ಸಚೇ ಪನ ಅಞ್ಞಂ ಪಾಳಿಯಾ ಆಗತಂ ವಾ ಅನಾಗತಂ ವಾ ದೇತಿ, ವಿಸಙ್ಕೇತ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೫೯) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ.

೧೪೦೧. ಪಾಳಿಯನ್ತಿ ಪುಬ್ಬೇ ದಸ್ಸಿತಂ ‘‘ಸಪ್ಪಿ ನಾಮ ಗೋಸಪ್ಪೀ’’ತಿಆದಿಂ ನಿದ್ದೇಸಪಾಳಿಮಾಹ. ಯಥಾಹ ‘‘ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತನವನೀತಾದೀನಿ ಠಪೇತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೫೯). ಅಞ್ಞೇಹಿ ನವನೀತಾದೀಹಿ. ಸಹತ್ಥೇ ಕರಣವಚನಂ.

೧೪೦೨. ‘‘ವಿಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ಕಮ್ಮಭೂತಂ ‘‘ಭತ್ತ’’ನ್ತಿ ಅಧಿಕತಂ. ಗಾಥಾಬನ್ಧವಸೇನ ವಾ-ಸದ್ದಸ್ಸ ರಸ್ಸೋ ಕತೋ. ಏಕತೋ ವಾತಿ ಯೋಜನಾ, ‘‘ನಾನತೋ’’ತಿಪಿ ಗಹಿತಮೇವ, ಏಕಟ್ಠಾನತೋ ವಾ ನಾನಟ್ಠಾನತೋ ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಯಥಾಹ ¶ ‘‘ಸಚೇ ಪನ ಸಬ್ಬೇಹಿಪಿ ಸಪ್ಪಿಆದೀಹಿ ಏಕಟ್ಠಾನೇ ವಾ ನಾನಟ್ಠಾನೇ ವಾ ವಿಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೫೯). ತೇನೇವ ಭುಞ್ಜತೀತಿ ಏತ್ಥ ಪರಿಕಪ್ಪಸೂಚಕಂ ‘‘ಚೇ’’ತಿ ಇದಞ್ಚ ಅವಕಂಸಸನ್ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಕುಸಗ್ಗೇನ ಏಕಬಿನ್ದುಮ್ಪೀ’’ತಿ ಇದಞ್ಚ ಅಜ್ಝಾಹರಿತಬ್ಬಂ. ಮತಾತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೫೯) ವುತ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ. ಏಕತೋ ವಾ ನಾನತೋ ವಾ ಠಾನಾ ಭತ್ತಂ ವಿಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಏಕರಸಂ ಕತ್ವಾ ಅನ್ತಮಸೋ ಕುಸಗ್ಗೇನ ಏಕಬಿನ್ದುಮ್ಪಿ ಭುಞ್ಜತಿ ಚೇ, ನವ ಪಾಚಿತ್ತಿಯೋ ಮತಾತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೪೦೩. ಅಕಪ್ಪಿಯೇನ ಸಪ್ಪಿನಾ ದೇಹೀತಿ ವುತ್ತೇಪೀತಿ ಯೋಜನಾ, ಸಹತ್ಥೇ ಕರಣವಚನಂ. ‘‘ಭತ್ತ’’ನ್ತಿ ಅಧಿಕತಂ. ‘‘ಯೇಸಂ ಮಂಸಂ ಕಪ್ಪತಿ, ತೇಸಂ ಸಪ್ಪೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೨೬೦) ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಸ್ಸ ವಿಪರಿಯಾಯತೋ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ತೇನ ಚೇ ದೇತೀತಿ ಯದಿ ತೇನ ಯಾಚಿತೇನ ತೇನೇವ ಅಕಪ್ಪಿಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಓದನಂ ದೇತೀತಿ.

೧೪೦೪. ತಥಾಸಞ್ಞಿಸ್ಸಾತಿ ¶ ತಥಾಸಞ್ಞಿನೋ, ಗಿಲಾನೋಮ್ಹೀತಿಸಞ್ಞಿನೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾಹ ‘‘ಗಿಲಾನೋ ಗಿಲಾನಸಞ್ಞೀ, ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೨೬೧).

೧೪೦೫. ಗಿಲಾನಕಾಲೇ ವಿಞ್ಞತ್ತಂ ಅಗಿಲಾನಸ್ಸ ಭುಞ್ಜತೋ ಅನಾಪತ್ತಿ ಪಕಾಸಿತಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಏವಮಿತರೇಹಿಪಿ ದ್ವೀಹಿ ಪದೇಹಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಗಿಲಾನೋ ಹುತ್ವಾ ವಿಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಅಗಿಲಾನೋ ಭುಞ್ಜತೀ’’ತಿಆದಿ (ಪಾಚಿ. ೨೬೨). ಞಾತಕಾದೀನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಆಯತ್ತ’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ‘‘ಪವಾರಿತಾನಂ ಅಞ್ಞಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಅತ್ತನೋ ಧನೇನ ಉಮ್ಮತ್ತಕಸ್ಸ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇದಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ.

೧೪೦೬. ಚತ್ತಾರಿ ಸಮುಟ್ಠಾನಾನಿ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಕಾಯತೋ’’ತಿಆದಿ.

೧೪೦೭. ‘‘ಅದಿನ್ನ’’ನ್ತಿ ¶ ಇಮಿನಾ ಅದಿನ್ನಾದಾನಸಿಕ್ಖಾಪದೇ (ಪಾರಾ. ೯೧ ಆದಯೋ) ವಿಯ ಪರಪರಿಗ್ಗಹಿತಂ ಅವತ್ವಾ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಮೇವ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ಅದಿನ್ನಂ ನಾಮ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಕಂ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೨೬೬). ಮುಖದ್ವಾರನ್ತಿ ಮುಖೇ ದ್ವಾರಂ ಮುಖದ್ವಾರಂ, ಗಲನಾಳಿಕಾ, ಇಮಿನಾ ಪನ ವಚನೇನ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಜ್ಝೋಹರಣೀಯಂ, ತಂ ಮುಖೇನ ವಾ ಪವಿಸತು ನಾಸಿಕಾಯ ವಾ, ಗಲಬಿಲಂ ಪವಿಟ್ಠಮೇವ ಆಪತ್ತಿಕರನ್ತಿ ದೀಪೇತಿ. ಆಹಾರನ್ತಿ ಉದಕದನ್ತಪೋನೇಹಿ ಅಞ್ಞಂ ಅಜ್ಝೋಹರಿತಬ್ಬಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಯಾವಕಾಲಿಕಾದಿಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ಆಹಾರೋ ನಾಮ ಉದಕದನ್ತಪೋನಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಜ್ಝೋಹರಣೀಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ೨೬೬).

ಆಹರೇಯ್ಯಾತಿ ಮುಖದ್ವಾರಂ ಪವೇಸೇಯ್ಯ, ಇಮಿನಾ ಪರಗಲಂ ಅಕತ್ವಾ ಮುಖೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಗ್ಗಹಣೇಪಿ ನತ್ಥಿ ದೋಸೋತಿ ಸೂಚಿತಂ. ತೇನೇವಾಹ ‘‘ದನ್ತಪೋನೋದಕಂ ಹಿತ್ವಾ’’ತಿ. ತೇನೇವ ವುತ್ತಂ ಗಣ್ಠಿಪದೇ ‘‘ಭಗವತೋ ದನ್ತಕಟ್ಠಸ್ಸ ಮುಖದ್ವಾರಠಪನೇ ಅನಾಪತ್ತಿವಚನೇನೇವ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ವತ್ಥುಂ ಪರಗಲಂ ಅಕತ್ವಾ ಮುಖೇ ಠಪನೇ ಅನಾಪತ್ತಿಭಾವೋ ವುತ್ತೋ’’ತಿ. ಉದಕಞ್ಹಿ ಯಥಾಸುಖಂ ಪಾತುಂ, ದನ್ತಕಟ್ಠಞ್ಚ ದನ್ತಪೋನಪರಿಭೋಗೇನ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ತಸ್ಸ ಪನ ರಸಂ ಗಿಲಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಸಚೇಪಿ ದನ್ತಕಟ್ಠರಸೋ ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಪವಿಸತಿ, ಪಾಚಿತ್ತಿಯಮೇವ. ದನ್ತೇ ಪುನನ್ತಿ ನಿಮ್ಮಲೇ ಕರೋನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ದನ್ತಪೋನಂ.

೧೪೦೮-೯. ಬ್ಯತಿರೇಕಮುಖೇನ ¶ ಅದಿನ್ನಲಕ್ಖಣಂ, ಪದಭಾಜನೇ ಚ ವುತ್ತನಯೇನ ಪಠಮಂ ದಿನ್ನಲಕ್ಖಣಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಹತ್ಥಪಾಸೋ’’ತಿಆದಿ. ಹತ್ಥಪಾಸೋತಿ ಪವಾರಣಸಿಕ್ಖಾಪದೇ –

‘‘ಗಣ್ಹತೋ ಪಚ್ಛಿಮಂ ಅಙ್ಗಂ, ದದತೋ ಪುರಿಮಂ ಪನ;

ಉಭಿನ್ನಂ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಂ ಚೇ, ವಿನಾ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರಿತ’’ನ್ತಿ. (ವಿ. ವಿ. ೧೨೭೫) –

ವುತ್ತಲಕ್ಖಣೋ ¶ ಹತ್ಥಪಾಸೋ. ಅಭಿನೀಹಾರೋತಿ ತತ್ಥೇವ ವುತ್ತನಯೇನ ಅಭಿಮುಖಂ ಕತ್ವಾ ಹರಣಞ್ಚ. ಮಜ್ಝಿಮುಚ್ಚಾರಣಕ್ಖಮೋತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಭಾರಸ್ಸ ಉಕ್ಕಟ್ಠಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಥಾಮಮಜ್ಝಿಮೇನ ಪುರಿಸೇನ ಉಕ್ಖಿಪನಾರಹತಾ. ಭಾವಪ್ಪಧಾನೋಯಂ ನಿದ್ದೇಸೋ. ಅವಕಂಸೋ ಪನ ‘‘ಅನ್ತಮಸೋ ರಥರೇಣುಮತ್ತಮ್ಪೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೬೯) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಉಚ್ಚಾರಣಂ ಉಕ್ಖಿಪನಂ. ‘‘ಅಮನುಸ್ಸೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ತದಞ್ಞಸತ್ತಸಾಮಞ್ಞೇನ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾಪಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ‘‘ಪಕ್ಖೀ ವಾ’’ತಿಆದಿವಕ್ಖಮಾನೇನ ವಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಕಾಯಾದಿನಾತಿ ಕಾಯಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಾನಂ ಅಞ್ಞತರೇನ. ತೇನೇವಾಹ ‘‘ತಿಧಾ’’ತಿ.

ದ್ವಿಧಾತಿ ಕಾಯೇನ ವಾ ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧೇನ ವಾ. ಪಞ್ಚಙ್ಗಸಂಯೋಗೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಹತ್ಥಪಾಸೋ’’ತಿ ಪಠಮಙ್ಗಂ, ‘‘ಅಭಿನೀಹಾರೋ’’ತಿ ದುತಿಯಂ, ‘‘ಮಜ್ಝಿಮುಚ್ಚಾರಣಕ್ಖಮೋ’’ತಿ ತತಿಯಂ, ‘‘ಮನುಸ್ಸೋ…ಪೇ… ತಿಧಾ’’ತಿ ಚತುತ್ಥಂ, ‘‘ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ…ಪೇ… ದ್ವಿಧಾ’’ತಿ ಪಞ್ಚಮನ್ತಿ ಇಮಾನಿ ಪಞ್ಚ ಅಙ್ಗಾನಿ, ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಅಙ್ಗಾನಂ ಸಂಯೋಗೋ ಸಮಾಗಮೋ ಸನ್ನಿಪಾತೋ ಪಞ್ಚಙ್ಗಸಂಯೋಗೋ, ತಸ್ಮಿಂ. ಗಹಣನ್ತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ. ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ. ರೂಹತಿ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ.

೧೪೧೦-೧೨. ಇತರೋತಿ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕೋ. ತಸ್ಸ ಅಙ್ಗಸ್ಸ. ನ ಗಚ್ಛತೀತಿ ನಗೋ, ‘‘ನಗೋ’’ತಿ ರುಕ್ಖೋಪಿ ಪಬ್ಬತೋಪಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಏವರೂಪೇತಿ ಈದಿಸೇ ಉಚ್ಚನೀಚಟ್ಠಾನೇ.

೧೪೧೫-೬. ಈಸಕಂ ಓನತ್ವಾ ಥೋಕಂ ನಾಮೇತ್ವಾ ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ತಂ ಹೇಟ್ಠಿಮಂ ಭಾಜನಂ ಏಕದೇಸೇನಾಪಿ ಪಟಿಚ್ಛಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೪೧೭. ಉಗ್ಘಾಟೇತ್ವಾ ¶ ಉಚ್ಚಾರೇತ್ವಾ, ಭಾಜನಾನಿ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಓರೋಪೇತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೧೪೧೮. ಕಾಜಭತ್ತನ್ತಿ ¶ ಭತ್ತಕಾಜಂ, ಭತ್ತಭರಿತಂ ಪಿಟಕನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಓನತ್ವಾ ದೇತೀತಿ ಸಯಂ ಓನಮಿತ್ವಾ ಬ್ಯಾಭಙ್ಗಿಂ ದೇತಿ.

೧೪೧೯. ‘‘ತಿಂಸಹತ್ಥೋ’’ತಿ ಇದಂ ತಿಂಸರತನಮತ್ತೋ ಚೇ ಹೋತಿ, ‘‘ದೂರ’’ನ್ತಿ ನ ಪರಿಸಙ್ಕಿತಬ್ಬೋತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಮಾಹ. ಗಹಿತೇಕಸ್ಮಿನ್ತಿ ಉಭಯಕೋಟೀಸು ಠಪಿತೇ ದ್ವೇ ಘಟೇ ಪಟಿಗ್ಗಹಾಪೇತುಂ ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಠಿತೇನ ದಾಯಕೇನ ದಿಯ್ಯಮಾನಂ ತಿಂಸಹತ್ಥವೇಣುಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೇನ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಕಾಯಪ್ಪದೇಸೇನ ವಾ ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧೇನ ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಗಣ್ಹಾಮೀ’’ತಿ ಆಭೋಗಂ ಕತ್ವಾ ಮಞ್ಚಾದೀಸು ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಫುಸಿತ್ವಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತೇತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತಂ ಸಬ್ಬನ್ತಿ ತೇಸು ದ್ವೀಸು ಘಟೇಸು ಪಕ್ಖಿತ್ತಂ ಸಬ್ಬಮೇವ. ಗಹಿತಮೇವಾತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಮೇವ ಹೋತಿ, ದಾಯಕಸ್ಸ ಹತ್ಥಪಾಸಬ್ಭನ್ತರೇ ಗತತ್ತಾ ಇದಂ ತಸ್ಸ ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧನ್ತಿ ‘‘ದೂರ’’ನ್ತಿ ಸಙ್ಕಾ ನ ಕಾತಬ್ಬಾತಿ ಏವಕಾರೇನ ದೀಪೇತಿ. ‘‘ದ್ವೀಸು ಘಟೇಸು ಭೂಮಿಯಂ ಠಪಿತೇಸುಪಿ ತತ್ಥ ಬನ್ಧನವೇಳುಯಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನಮತ್ತೇನೇವ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇ ವುತ್ತಂ.

೧೪೨೦-೨೪. ‘‘ಕಟಸಾರಕೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ದೋಣಿಫಲಕಾದಯೋ ಉಪಲಕ್ಖಿತಾ. ‘‘ನಿಸೀದತೀ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ತಿಟ್ಠತೀ’’ತಿಆದೀನಂ ಉಪಲಕ್ಖಣಂ. ಮಞ್ಚಾದೀನಿ ಫುಸಿತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅಙ್ಗುಲಿಯಾಪೀ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ಯಥಾಹ ‘‘ಪಟಿಗ್ಗಹಣಸಞ್ಞಾಯ ಮಞ್ಚಾದೀನಿ ಅಙ್ಗುಲಿಯಾಪಿ ಫುಸಿತ್ವಾ ಠಿತೇನ ವಾ ನಿಸಿನ್ನೇನ ವಾ ನಿಪನ್ನೇನ ವಾ’’ತಿಆದಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೬೫). ಪತ್ತೇಸೂತಿ ತಥಾ ಠಪಿತೇಸು ಸಬ್ಬೇಸು ಪತ್ತೇಸುಯೇವ. ಯಞ್ಚ ದೀಯತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ತಥಾ ಠಿತೇನಾ’’ತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ.

ಮಞ್ಚಾದೀಸು ಅಙ್ಗುಲಿಆದಿನಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಫುಟ್ಠಮತ್ತೇಪಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಸ್ಸ ರುಹಣಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತದಾರೋಹಣೇನಾಪಿ ಸಿಜ್ಝತೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಪಟಿಗ್ಗಹೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿಆದಿ. ಸಚೇ ಪನ ¶ ಪಟಿಗ್ಗಹೇಸ್ಸಾಮಿಚ್ಚೇವ ಮಞ್ಚಾದೀನಿ ಆರುಹಿತ್ವಾ ನಿಸೀದತಿ, ದಾಯಕೋಪಿ ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಠತ್ವಾನ ದೇತಿ ಚೇ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಗಹಿತಂ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

ಕುಚ್ಛಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಂ ಆಹಚ್ಚ ಯೇ ಪತ್ತಾ ಭೂಮಿಯಂ ಠಿತಾ, ತೇಸು ಯಂ ಯಂ ಪತ್ತಂ ಅಙ್ಗುಲಿಯಾಪಿ ವಾ ಸೂಚಿಯಾಪಿ ವಾ ಫುಸಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೋ, ತತ್ಥ ತತ್ಥೇವ ದೀಯಮಾನಮ್ಪಿ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೪೨೫. ಕಟಸಾರಾದಯೋ ¶ ಸಚೇ ಮಹನ್ತಾ, ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ನ ರುಹೇಯ್ಯಾತಿ ವಿಕಪ್ಪೋ ಸಿಯಾತಿ ತನ್ನಿವತ್ತನತ್ಥಮಾಹ ‘‘ಕಟಸಾರಕೇ’’ತಿಆದಿ. ‘‘ಮಹನ್ತಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಕಟಸಾರಕಸ್ಸ ಪುನ ವಚನೇ ಹೇತುಮಾಹ. ಹತ್ಥತ್ಥರಂ ನಾಮ ಹತ್ಥಿಪಿಟ್ಠೇ ಅತ್ಥರಿತಬ್ಬಂ ಅತ್ಥರಣಂ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಅಸ್ಸತ್ಥರರಥತ್ಥರಾದಿಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಠಿತಪತ್ತೇಸು ದಿಯ್ಯಮಾನಂ ಗಣ್ಹತೋ ಪಟಿಗ್ಗಹಣರುಹಣಹೇತುಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಹತ್ಥಪಾಸಸ್ಮಿಂ ವಿಜ್ಜಮಾನೇ ತೂ’’ತಿ. ತು-ಸದ್ದೋ ವುತ್ತವಿಸೇಸಮೇವ ಜೋತೇತಿ.

೧೪೨೬. ತತ್ಥಜಾತಕಪಣ್ಣೇಸೂತಿ ರುಕ್ಖೇಯೇವ ಠಿತೇಸು ಪಣ್ಣೇಸು. ಗಹೇತುನ್ತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತುಂ. ‘‘ನ ಪನೇತಾನೀ’’ತಿಆದಿ ಯೇನ ಹೇತುನಾ ನ ವಟ್ಟತಿ, ತಸ್ಸ ದಸ್ಸನಂ. ಹಿ-ಸದ್ದೋ ಪಸಿದ್ಧಿಂ ಸೂಚೇತಿ.

೧೪೨೭. ಥಾಮಮಜ್ಝಿಮೇನ ಪುರಿಸೇನ ಉಕ್ಖಿಪಿತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಂ ಅಸಂಹಾರಿಯಂ. ತಾದಿಸೇತಿ ತಥಾರೂಪೇ, ಅಸಂಹಾರಿಯೇತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಖಾಣುಬದ್ಧೇತಿ ಭೂಮಿಯಂ ನಿಖಾತಖಾಣುಕೇ ಬದ್ಧೇ.

೧೪೨೮. ತಿನ್ತಿಣಿಕಾತಿ ಚಿಞ್ಚಾ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ತಥಾ ಖುದ್ದಕಾನಂ ಕದಮ್ಬಪುಪ್ಫಪಣ್ಣಾದೀನಂ ಗಹಣಂ. ‘‘ತಿನ್ತಿಣಿಕಾದಿಪಣ್ಣೇಸೂ’’ತಿ ವಚನತೋ ಸಾಖಾಸು ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ರುಹತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಭೂಮಿಯಂ ಪತ್ಥಟೇಸೂತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ಭೂಮಿಯಂ ಅತ್ಥತೇಸು ಸುಖುಮೇಸು ತಿನ್ತಿಣಿಕಾದಿಪಣ್ಣೇಸುಪಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ನ ರುಹತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೬೫).

೧೪೩೦. ಅಸೇಸತೋ ಪುಞ್ಛಿತ್ವಾತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೪೩೧. ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾವಾತಿ ಪತ್ತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾವ. ಭಿಕ್ಖಾ ಗಹೇತಬ್ಬಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೧೪೩೨. ಅಪಟಿಗ್ಗಹಿತೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪತ್ತೇ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ತಂ ಪಚ್ಛಾ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜತೋ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೪೩೩. ಅನಾದಿಯಿತ್ವಾತಿ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ, ತಸ್ಮಿಂ ವಚನೇ ಆದರಂ ಅಕತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೧೪೩೫. ಅಞ್ಞಸ್ಸ ¶ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ.

೧೪೩೬. ಪುಬ್ಬಾಭೋಗಸ್ಸ ಅನುರೂಪವಸೇನ ‘‘ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ತಂ ದತ್ವಾ…ಪೇ… ಪನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ತಂ ‘‘ಅಞ್ಞಸ್ಸ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಮತ್ತೇನ ಪರಸನ್ತಕಂ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಸ ಅದತ್ವಾಪಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

೧೪೩೭-೯. ಭಿಕ್ಖುನೋತಿ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ. ಭತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಕಞ್ಜಿಕಾದಿದ್ರವಮಿಸ್ಸಭತ್ತಮಾಹ. ಉಪ್ಲವತೀತಿ ಉಪರಿ ಪ್ಲವತಿ. ಕಞ್ಜಿಕನ್ತಿ ಆರನಾಲಂ, ಇಮಸ್ಸ ಉಪಲಕ್ಖಣತ್ತಾ ಖೀರತಕ್ಕಾದಿದ್ರವಂ ಸಙ್ಗಹಿತಂ. ಪವಾಹೇತ್ವಾತಿ ಮತ್ಥಕತೋ ಪಲಾಪೇತ್ವಾ. ಅನ್ತೋ ಪವಿಟ್ಠಂ ಸಚೇ ತನ್ತಿ ತಂ ರಜಂ ಯದಿ ಭತ್ತಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಪವಿಟ್ಠಂ ಹೋತಿ. ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇ ಅಸತಿ ಹತ್ಥತೋ ಅಮೋಚೇನ್ತೇನೇವ ಯತ್ಥ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ತತ್ಥ ನೇತ್ವಾ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

೧೪೪೦. ಅಪನೀಯಾವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಥೂಲ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ‘‘ಸುಖುಮಂ ಚೇ’’ತಿ ವಕ್ಖಮಾನವಿಪರಿಯಾಯತೋ ಲಬ್ಭತಿ. ಸಭತ್ತಂ ಅಪನೀಯಾತಿ ¶ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಯಥಾಹ ‘‘ಉಪರಿಭತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅಪನೇತಬ್ಬಂ, ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ವಾ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೬೫).

೧೪೪೧. ಥೇವೋತಿ ಬಿನ್ದು. ಥೇವೋ…ಪೇ… ವಟ್ಟತೀತಿ ಏತ್ಥ ಯಥಾ ಪಠಮತರಂ ಪತಿತಥೇವೇ ದೋಸೋ ನತ್ಥಿ, ತಥಾ ಆಕಿರಿತ್ವಾ ಅಪನೇನ್ತಾನಂ ಪಚ್ಛಾ ಪತಿತಥೇವೇಪಿ ಅಭಿಹಟತ್ತಾ ನೇವತ್ಥಿ ದೋಸೋ.

೧೪೪೨-೪. ಚರುಕೇನಾತಿ ಖುದ್ದಕಉಕ್ಖಲಿಯಾ. ತತೋ ಚರುಕತೋ. ಮಸೀತಿ ಜಲ್ಲಿಕಾಆದಿಕಾ ಭಸ್ಮಾ. ಭಾಜನೇತಿ ಭಾಜನಪತ್ತಾದಿಭಾಜನೇ. ತಸ್ಸ ಚಾತಿ ತಸ್ಸ ಮಸಿಆದಿನೋ ಚ.

ಅನನ್ತರಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ದೀಯಮಾನಂ ಯಂ ಪತ್ತತೋ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಇತರಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪತ್ತೇ ಸಚೇ ಪತತಿ, ತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಮೇವ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ವಟ್ಟತೇವಾತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ದೀಯಮಾನ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಭತ್ತಾದಿಕಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚೀ’’ತಿ ಪಕರಣತೋ ಲಬ್ಭತಿ. ವಟ್ಟತೇವಾ ಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ವಟ್ಟತೇವ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ ನ ಕಾತಬ್ಬೋ ‘‘ಅಯ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧನೀಯಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ. ತಸ್ಮಾ ವ-ಕಾರೋ ಗಾಥಾಛನ್ದವಸೇನ ದೀಘಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೧೪೪೫-೬. ಪಾಯಾಸಸ್ಸಾತಿ ¶ ಏತ್ಥ ಪೂರಣಯೋಗೇ ಸಾಮಿವಚನಂ, ಪಾಯಾಸೇನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಉಣ್ಹತೋತಿ ಉಣ್ಹತ್ತಾ. ನ ಸಕ್ಕತೀತಿ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ. ಮುಖವಟ್ಟಿಯಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಮುಖವಟ್ಟಿಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಹತ್ಥೇ ಫುಸಾಪಿತೇ ಗಣ್ಹಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ತಥಾ ಮುಖವಟ್ಟಿಯಾ ಗಹೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ ಚೇ, ಆಧಾರಕೇನಪಿ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೪೪೭-೮. ಆಹರಿಯಮಾನಂ ವಾ ನೇವ ಜಾನಾತಿ, ದೀಯಮಾನಂ ವಾ ನ ಜಾನಾತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಗಾಥಾಬನ್ಧವಸೇನ ‘‘ಜಾನತೀ’’ತಿ ರಸ್ಸೋ ಕತೋ. ಆಭೋಗನ್ತಿ ‘‘ಗಣ್ಹಾಮೀ’’ತಿ ಆಭೋಗಂ. ಯಥಾಹ ¶ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ‘‘ಆಭೋಗಮತ್ತಮೇವ ಹಿ ಏತ್ಥ ಪಮಾಣ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೬೫). ‘‘ಕಾಯೇನ ವಾ ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧೇನ ವಾ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೬೫) ವುತ್ತತ್ತಾ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನತ್ತಾ ‘‘ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧೇನ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಭೋಗಂ ಕತ್ವಾತಿಪಿ ಯುಜ್ಜತೇವ.

೧೪೪೯. ‘‘ಹತ್ಥೇನ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ಆಧಾರಕಮ್ಪಿ ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ‘‘ಪಾದೇನ ಪೇಲ್ಲೇತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪನ ‘‘ಆಧಾರಕ’’ನ್ತಿ ಇದಮೇವ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ಹತ್ಥೇನ ಆಧಾರಕಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಪಾದೇನ ಪೇಲ್ಲೇತ್ವಾ ನಿದ್ದಾಯತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೬೫). ಪೇಲ್ಲೇತ್ವಾತಿ ಪೀಳೇತ್ವಾ, ಅಕ್ಕಮಿತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೧೪೫೦. ಕಮಿ-ಧಾತುಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ ‘‘ಅಕ್ಕ’’ಇತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ ಯತಿಹೀನದೋಸೋತಿ.

‘‘ಸಿಲೋಕೇ ನಿಯತಟ್ಠಾನಂ, ಪದಚ್ಛೇದಂ ಯತಿಂ ವಿದೂ;

ತದಪೇತಂ ಯತಿಬ್ಭಟ್ಠಂ, ಸವನುಬ್ಬೇಜನಂ ಯಥಾ’’ತಿ. –

ದಣ್ಡಿನಾ ವುತ್ತಲಕ್ಖಣತೋ ಸಿದ್ಧತಾಯ ದೋಸೋ ಯಥಾ ನ ಹೋತಿ, ತಥಾ ವಿಚಾರೇತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಕೇಚಿ ಪನೇತ್ಥ ಇ-ಕಾರಾಗಮಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಭಾವತ್ತಾ ತಂಸಹಿತೋ ಮ-ಕಾರೋ ತಗ್ಗಹಣೇನ ಸಙ್ಗಯ್ಹತೀತಿ ಉಭಯಪಕ್ಖಭಾಗೀತಿ ಧಾತುಪಚ್ಚಯಾನಂ ಮಜ್ಝೇ ಯತಿಯಾ ಇಚ್ಛಿತತ್ತಾ ನ ದೋಸೋತಿ ಪರಿಹರನ್ತಿ. ಜಾಗರಸ್ಸಾಪೀತಿ ಅನಿದ್ದಾಯನ್ತಸ್ಸಾಪಿ. ಅನಾದರೋತಿ ಅನಾದರಭಾವೋ.

೧೪೫೧. ತಸ್ಮಾತಿ ತಥಾ ಗಹಣಸ್ಸ ಅನಾದರಭಾವತೋ. ತನ್ತಿ ತಂ ಆಧಾರಕಂ ಪಾದೇನ ಅಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಞ್ಚ. ದೀಯಮಾನನ್ತಿ ದಾಯಕೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹಾಪಿಯಮಾನಂ. ಪತತೀತಿ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಸ್ಸ ¶ ಹತ್ಥಂ ಅಫುಸಿತ್ವಾ ರಜೋರಹಿತಾಯ ಸುದ್ಧಭೂಮಿಯಾ ವಾ ಪದುಮಿನಿಪಣ್ಣಾದೀಸು ವಾ ಪತತಿ. ಯಥಾಹ ‘‘ಯಂ ದಿಯ್ಯಮಾನಂ ದಾಯಕಸ್ಸ ಹತ್ಥತೋ ¶ ಪರಿಗಳಿತ್ವಾ ಸುದ್ಧಾಯ ಭೂಮಿಯಾ ವಾ ಪದುಮಿನಿಪಣ್ಣವತ್ಥಕಟಸಾರಕಾದೀಸು ವಾ ಪತತಿ, ತಂ ಸಾಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೬೫). ಸರಜಾಯ ಭೂಮಿಯಾ ಪತಿತೇ ರಜಂ ಪುಞ್ಛಿತ್ವಾ ವಾ ಧೋವಿತ್ವಾ ವಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಇದಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ‘‘ಸರಜಾಯ ಭೂಮಿಯಂ ಪತತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ದಸ್ಸಿತಂ. ಗಹೇತುನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಭುಞ್ಜಿತು’’ನ್ತಿ ಚ ವಟ್ಟತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪರಿಚ್ಚತ್ತಂ ದಾಯಕೇಹೀ’’ತಿ ಚ ಸೇಸೋ. ಯಥಾಹ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ಯಂ ದಿಯ್ಯಮಾನಂ ಪತತಿ, ತಂ ಸಾಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ. ಪರಿಚ್ಚತ್ತಂ ತಂ ಭಿಕ್ಖವೇ ದಾಯಕೇಹೀ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ೨೭೩). ‘‘ಯಂ ದಿಯ್ಯಮಾನಂ ಪತತೀ’’ತಿ ಅವಿಸೇಸೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ಚತೂಸುಪಿ ಕಾಲಿಕೇಸು ಅಯಂ ನಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೧೪೫೨. ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕನಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಭುಞ್ಜನ್ತಾನ’’ನ್ತಿ.

೧೪೫೩-೪. ತಂ ಮಲಂ. ತೇಸೂತಿ ಉಚ್ಛುಆದೀಸು ವತ್ಥೂಸು. ತನ್ತಿ ಮಲಮಿಸ್ಸಕಂ ಉಚ್ಛುಆದಿಕಂ ವತ್ಥು. ನ ಪಞ್ಞಾಯತೀತಿ ನ ಪನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ. ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ಉಚ್ಛುಆದಿವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ.

೧೪೫೫. ನಿಸದೋದುಕ್ಖಲಾದೀನನ್ತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ನಿಸದಪೋತಮುಸಲಾದೀನಂ ಗಹಣಂ.

೧೪೫೬. ವಾಸಿಯಾ ಉಪಲಕ್ಖಣತ್ತಾ ತಜ್ಜಾತಿಕಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಸತ್ಥಮ್ಪಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಖೀರೇತಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ತಾಪಿತಖೀರೇ, ಇದಂ ಉಪರಿ ಆಮಕಸ್ಸ ವಿಸುಂ ಗಹಣೇನ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ನೀಲಿಕಾತಿ ನೀಲವಣ್ಣಂ. ಸತ್ಥಕೇ ವಿಯ ನಿಚ್ಛಯೋತಿ ಸತ್ಥೇನ ಉಟ್ಠಿತಮಲೇ ಉಚ್ಛುಖಣ್ಡೇ ವಿಯ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೧೪೫೭. ತನ್ತಿ ತಂ ಅಗ್ಗಿಸನ್ತತ್ತವಾಸಿಆದಿಂ, ತಾಪವತ್ಥುತೋ ವಾಸಿ ಗಹೇತಬ್ಬಾ.

೧೪೫೯. ತನ್ತಿ ¶ ತಂ ಹತ್ಥಾದಿಕಾಯಾವಯವಂ ವಾ ಚೀವರಂ ವಾ ಧೋವಿತ್ವಾ ಪತಿತಕಿಲಿಟ್ಠಜಲಮಿಸ್ಸಮೋದನಂ. ರುಕ್ಖಮೂಲಾದೀಸು ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಪತ್ತಾದೀಸು ರುಕ್ಖಪಣ್ಣಾದಿಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ಪತಿತಕಿಲಿಟ್ಠೋದಕೇಪಿ ಏಸೇವ ವಿನಿಚ್ಛಯೋತಿ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಏಸೇವಾ’’ತಿಆದಿ.

೧೪೬೦. ಜಲಂ ¶ ಸಚೇ ಸುದ್ಧಂ ಪತತಿ, ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೋಜನಾ, ‘‘ರುಕ್ಖತೋ’’ತಿ ಲಬ್ಭತಿ. ಅಬ್ಭೋಕಾಸೇ ಚ ಸಚೇ ಸುದ್ಧಂ ತೋಯಂ ಪತತಿ, ವಟ್ಟತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಆಕಾಸತೋ’’ತಿ ಲಬ್ಭತಿ. ಉಭಯತ್ಥಾಪಿ ರುಕ್ಖಪಣ್ಣೇಸು, ಆಕಾಸೇ ಚ ರಜಸ್ಸ ಪಠಮಮೇವ ವಸ್ಸೋದಕೇನ ಧೋವಿತತ್ತಾ ಆಹ ‘‘ಸುದ್ಧ’’ನ್ತಿ.

೧೪೬೧. ಅಚ್ಛುಪನ್ತೇನಾತಿ ಅಫುಸನ್ತೇನ. ತಸ್ಸ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ.

೧೪೬೨. ಪತ್ತನ್ತಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಪತ್ತಂ. ಛುಪಿತ್ವಾತಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಪತ್ತಗತೋದನಂ ಫುಸಿತ್ವಾ. ತಂ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತೇ ಭತ್ತಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತೇ ಓದನಂ ಛುಪಿತ್ವಾ ಪುನ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತೇ ಓದನಂ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಉಗ್ಗಹಿತಕೋ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೬೫).

೧೪೬೪. ಪಚ್ಛಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಗಹಿತೇಪಿ ಅಗಹಿತೇಪಿ ಪಚ್ಛಾ. ತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಭೋಜನಂ.

೧೪೬೭. ತಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಗತಸ್ಸ ಭತ್ತಸ್ಸ.

೧೪೬೮. ಪರೇನಾತಿ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಪತ್ತೇನ.

೧೪೬೯-೭೦. ‘‘ಯಾಗುಆದೀನಂ ಪಚನೇ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಭಾಜನೇ’’ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಪಚನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಪಚನಂ, ಭಾಜನಂ. ಭಾಜನೂಪರಿ ಹತ್ಥೇಸು ಸಾಮಣೇರಸ್ಸಾತಿ ಭಾಜನಸ್ಸ ಉಪರಿ ಕತೇಸು ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಹತ್ಥೇಸು. ಪತಿತಂ ಹತ್ಥತೋ ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ತಸ್ಸ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ¶ ಹತ್ಥತೋ ಪರಿಗಳಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಭಾಜನೇ ಪತಿತಂ.

೧೪೭೧. ‘‘ನ ಕರೋತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಕಾರಣಮಾಹ ‘‘ಪರಿಚ್ಚತ್ತಞ್ಹಿ ತ’’ನ್ತಿ. ತಞ್ಹಿ ಯಸ್ಮಾ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ನ ಕರೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಏವಂ ಅಕತ್ವಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತಪಕಾರೇನ ಅಕತ್ವಾ. ಆಕಿರತೇವ ಚೇತಿ ಸಚೇ ಭಾಜನೇ ಆಕಿರತಿ ಏವ. ತಂ ತಥಾ ಪಕ್ಖಿತ್ತಂ ಭತ್ತಭಾಜನಂ. ನಿರಾಮಿಸಂ ಕತ್ವಾತಿ ತತ್ಥ ಪತಿತಂ ಆಮಿಸಂ ಯಥಾ ನ ತಿಟ್ಠತಿ, ಏವಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೧೪೭೨-೩. ಕುಟನ್ತಿ ¶ ಘಟಂ. ಆವಜ್ಜೇತೀತಿ ಕುಟಂ ನಾಮೇತ್ವಾ ಯಾಗುಂ ಆಸಿಞ್ಚತಿ.

೧೪೭೪. ಹತ್ಥೇತಿ ದ್ವೇ ಹತ್ಥೇ. ತತ್ಥಾತಿ ತತ್ಥ ಭೂಮಿಯಂ ಠಪಿತೇಸು ದ್ವೀಸು ಹತ್ಥತಲೇಸು.

೧೪೭೫-೬. ಏಕಸ್ಸ ಗಹಣೂಪಗಂ ಚೇ ಭಾರನ್ತಿ ಥಾಮಮಜ್ಝಿಮೇನ ಏಕೇನ ಪುರಿಸೇನ ಉಕ್ಖಿಪನಪ್ಪಮಾಣಂ ಭಾರಂ ಸಚೇ ಭವೇಯ್ಯ. ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಏಕಸ್ಸ ಗಹಣೂಪಗಂ ಭಾರ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಪಚ್ಚಾಮಸತಿ.

೧೪೭೭. ಲಗ್ಗೇನ್ತೀತಿ ಓಲಮ್ಬನ್ತಿ. ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಮಞ್ಚಪೀಠೇ. ವಟ್ಟತೇವಾತಿ ಉಗ್ಗಹಿತಕಂ ನ ಹೋತೀತಿ ದೀಪೇತಿ.

೧೪೭೮. ಸಮ್ಮುಜ್ಜನ್ತೋತಿ ಸಮ್ಮಜ್ಜನ್ತೋ. ಘಟ್ಟೇತೀತಿ ಅಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಸಮ್ಮಜ್ಜನಿಯಾ ಫುಸತಿ.

೧೪೭೯. ತಂ ಞತ್ವಾತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ. ಠಪೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ ಉಗ್ಗಹಿತಕಂ ನ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೧೪೮೦. ತನ್ತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಸಞ್ಞಾಯ ಗಹಿತಂ ತಂ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ. ಅಞ್ಞಥಾ ಪನ ನ ಕತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಪಿಹಿತಂ ಪಿಧಾತುಞ್ಚ ಪಿಹಿತಂ ವಿವರಿತುಞ್ಚ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೪೮೧. ಬಹಿ ¶ ಠಪೇತಿ ಚೇತಿ ಯದಿ ಪುಬ್ಬೇ ಠಪಿತಟ್ಠಾನತೋ ಬಹಿ ಠಪೇತಿ. ತೇನಾತಿ ಬಹಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಮುತ್ತಹತ್ಥೇನ ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ. ತನ್ತಿ ಬಹಿ ಠಪಿತಂ ಹತ್ಥತೋ ಮುತ್ತಂ. ಞತ್ವಾತಿ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ. ತಂ ತಥಾ ಞತ್ವಾ ಠಪಿತಂ.

೧೪೮೨-೩. ಉಟ್ಠೇತಿ ಯದಿ ಕಣ್ಣಿಕಾತಿ ಸಚೇ ಕಣ್ಣಿಕಾ ಸಞ್ಜಾಯತಿ. ಸಿಙ್ಗಿವೇರಾದಿಕೇತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಪಿಪ್ಫಲಿಆದೀನಂ ಗಹಣಂ. ಮೂಲೇತಿ ಪಞ್ಚಮೂಲಾದಿಕೇ ಮೂಲೇ. ಘುಣಚುಣ್ಣನ್ತಿ ಘುಣಪಾಣಕೇಹಿ ಉಪ್ಪಾದಿತಚುಣ್ಣಂ. ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಉಟ್ಠೇತೀ’’ತಿ ಕಿರಿಯಂ ಪಚ್ಚಾಮಸತಿ. ತಂಸಮುಟ್ಠಾನತೋತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತತೇಲಾದೀಸು ಸಮುಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ. ತಞ್ಞೇವಾತಿ ಪವುಚ್ಚತೀತಿ ಪಠಮಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ತಮೇವ ತೇಲಾದಿಕನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ಪಟಿಗ್ಗಹಣ…ಪೇ… ನ ವಿಜ್ಜತೀ’’ತಿ.

೧೪೮೪-೫. ಕೋಚಿ ¶ ಪುಗ್ಗಲೋತಿ ಸಾಮಣೇರಗಮಿಕಾದೀಸುಪಿ ಯೋ ಕೋಚಿ ಸತ್ತೋ. ತಾಲಪಿಣ್ಡಿನ್ತಿ ತಾಲಕಣ್ಣಿಕಂ ಫಲಂ. ಅಞ್ಞೋ ಭೂಮಟ್ಠೋತಿ ಭೂಮಿಯಂ ಠಿತೋ ಅಞ್ಞೋ ಕೋಚಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಇತ್ಥೀ ವಾ ಪುರಿಸೋ ವಾ.

೧೪೮೬. ಛಿನ್ದಿತ್ವಾತಿ ಛಿನ್ದಂ ಕತ್ವಾ. ವತಿನ್ತಿ ಹತ್ಥಪಾಸಪ್ಪಹೋನಕಬಹಲವತಿಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಸತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೬೫). ದಣ್ಡಕೇ ಅಫುಸಿತ್ವಾವಾತಿ ಯತ್ತಕೇನ ಗಮನವೇಗೋ ನಿಬ್ಬಾಯತಿ, ಏತ್ತಕಂ, ಪಹರಣತೋ ವತಿದಣ್ಡಕೇ ವಾ ಅಪ್ಪಹರಿತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಪಹರಿತ್ವಾ ಠತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ ಚೇ, ನ ವಟ್ಟತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಮಯಂ ಪನ ‘ಯಂ ಠಾನಂ ಪಹಟಂ, ತತೋ ಸಯಂ ಪತಿತಮಿವ ಹೋತೀ’ತಿ ತಕ್ಕಯಾಮ. ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಅಟ್ಠತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಯುಜ್ಜತಿ ಸುಙ್ಕಘಾತಕತೋ ಪವಟ್ಟೇತ್ವಾ ಬಹಿ ಪತಿತಭಣ್ಡಂ ವಿಯಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೬೫).

೧೪೮೭-೮. ಪಾಕಾರೋತಿ ¶ ಏತ್ಥ ‘‘ವತಿಂ ವಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೬೫) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಆಗತತ್ತಾ ಇದಂ ಅಧಿಕಾರತೋ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ‘‘ನ ಪುಥುಲೋ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪೇತಪ್ಪಮಾಣಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಅನ್ತೋ…ಪೇ… ಪಹೋತಿ ಚೇ’’ತಿ. ‘‘ಉದ್ಧಂ ಹತ್ಥಸತಂ ಗನ್ತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ದಾಯಕಸ್ಸ ದಾತುಮಿಚ್ಛಾಯ ಆಕಾಸಂ ತಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಭಾವಂ ಞಾಪೇತಿ. ಸಮ್ಪತ್ತನ್ತಿ ಹತ್ಥಪ್ಪತ್ತಂ. ಗಣ್ಹತೋತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಸಞ್ಞಾಯ ಗಣ್ಹತೋ.

೧೪೮೯. ‘‘ಸಾಮಣೇರ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಉಪಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಗಿಹಿನೋಪಿ ಗಹಣಂ. ತತ್ಥೇವಾತಿ ಖನ್ಧೇ ಏವ. ನಿಸಿನ್ನೋ ಸಾಮಣೇರೋ.

೧೪೯೧-೨. ಫಲಿನಿಂ ಸಾಖನ್ತಿ ಫಲವತಿಂ ಸಾಖಂ. ‘‘ಖಾದಿತು’’ನ್ತಿ ಇದಂ ‘‘ಚಿತ್ತೇ ಸಮುಪ್ಪನ್ನೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ಫಲಂ ಖಾದತಿ, ಏವಂ ಖಾದಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಮಕ್ಖಿಕಾನಂ ನಿವಾರತ್ಥನ್ತಿ ಮಕ್ಖಿಕಾನಂ ನಿವಾರೇತುಂ.

೧೪೯೩. ಛಾಯತ್ಥಞ್ಚ ಮಕ್ಖಿಕಾ ನಿವಾರೇತುಞ್ಚ ಗಯ್ಹಮಾನಾ ಫಲಸಾಖಾ ಸುಖಪರಿಭೋಗತ್ಥಾಯ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಾ ಚೇ, ಖಾದಿತುಮಿಚ್ಛಾಯ ಸತಿ ಪುನ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಾಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಂ ಪನ ಕಾರೇತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ.

೧೪೯೪-೫. ‘‘ತಂ ¶ ಸೋ ಪಟಿಗ್ಗಹಾಪೇತ್ವಾ’’ತಿ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ‘‘ಗಹೇತ್ವಾ’’ತಿ ಇದಂ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಾಪೇತ್ವಾ ಗಹಣಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಚೇ ಪುಬ್ಬಮೇವಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ.

೧೪೯೬-೯. ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಪಾಥೇಯ್ಯತಣ್ಡುಲೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸೋತಿ ಸಾಮಣೇರೋ. ಇತರೇಹೀತಿ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಗಹಿತೇಹಿ ಅತ್ತನೋ ತಣ್ಡುಲೇಹಿ.

ದ್ವೀಸು ಪತ್ತೇಸೂತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣಂ. ಬಹೂಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಅತ್ತನಾ ಲದ್ಧಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ದತ್ವಾ ತೇಹಿ ಲದ್ಧಂ ಅತ್ತನಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ ¶ ದಾನವಸೇನ ಬಹುನ್ನಮ್ಪಿ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೬೫ ಅತ್ಥತೋ ಸಮಾನಂ) ವುತ್ತಂ ತಮೇವ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಯಾಗುಂ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ. ‘‘ಆವುಸೋ ತುಯ್ಹಂ ಯಾಗುಂ ಮಯ್ಹಂ ದೇಹೀ’ತಿ ಏವಂ ಥೇರೇಹಿ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಯಾಚಿತ್ವಾಪಿ ಪಿವಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಸಬ್ಬೇಹಿ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಕಮೇವ ಭುತ್ತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೬೫) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ. ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಪೀತತ್ತಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಯಾಗುಯಾ’’ತಿಇದಂ ಅಧಿಕಾರತೋ ಲಬ್ಭತಿ.

೧೫೦೦. ಇಮಸ್ಸಾತಿ ಪಾಥೇಯ್ಯತಣ್ಡುಲಹಾರಕಸ್ಸ. ‘‘ನ ವಿಸೇಸತಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ವಿಸುಂ ಅವತ್ತಬ್ಬತಂ ದೀಪೇತಿ.

೧೫೦೧. ಅಸ್ಸ ವಿಸೇಸಸ್ಸಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯವಿಸೇಸಸ್ಸ ವಿಸುಂ ವತ್ತಬ್ಬಭಾವೇತಿ ಸೇಸೋ. ತಸ್ಸಾತಿ ಸಾಮಣೇರತಣ್ಡುಲಹಾರಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ. ಸಾಲಯಭಾವನ್ತಿ ಅತ್ತನಾ ಹಟತಣ್ಡುಲೇಸು ಪರಿಕ್ಖೀಣೇಸು ‘‘ಇದಂ ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ಪದಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಾಲಯಭಾವೋ. ಛಾಯಾದೀನಮತ್ಥಾಯ ಗಯ್ಹಮಾನಾಯ ಸಾಖಾಯ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಫಲಂ ಖಾದಿತುಕಾಮತಾಯ ಸತಿ ಖಾದನಾರಹನ್ತಿ ಆಲಯಸ್ಸ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತ್ತಾ ಅಯಮ್ಪಿ ಅವಿಸೇಸೋತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ, ತತ್ಥ ಸಮ್ಭವನ್ತಂ ಪನ ವಿಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹಾತಿ ವತ್ತುಂ ಯುಜ್ಜತಿ.

೧೫೦೨-೪. ನಿಚ್ಚಾಲೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತೀತಿ ನಿಚ್ಚಾಲೇತ್ವಾ ಸಕ್ಖರಾ ಅಪನೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ. ಚೇಲಕೋತಿ ಚೂಳಸಾಮಣೇರೋ. ಪಕ್ಕಕಾಲಸ್ಮಿಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕತಾ ಞಾತಬ್ಬಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಪಿ-ಸದ್ದೋ ಪನ-ಸದ್ದತ್ಥೇ. ಓರೋಪೇತ್ವಾತಿ ಉದ್ಧನತೋ ಓರೋಪೇತ್ವಾ. ಪುಬ್ಬತಣ್ಡುಲಧೋವನತ್ಥಾಯ ಕತಪಟಿಗ್ಗಹಣಸ್ಸೇವ ಪಮಾಣತ್ತಾ ಆಹ ‘‘ನ ಪಚ್ಛಸ್ಸ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಕಾರಣ’’ನ್ತಿ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಭೋಜನಸ್ಸ.

೧೫೦೫. ಕಾರಿತನ್ತಸ್ಸ ¶ ¶ ದ್ವಿಕಮ್ಮಕತ್ತಾ ಆಹ ‘‘ಉದ್ಧನಂ ಸುದ್ಧಭಾಜನ’’ನ್ತಿ, ಉದ್ಧನೇತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೧೫೦೬. ಕೋಚೀತಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೋ. ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾತಿ ಉದ್ಧನಂ ಸುದ್ಧಭಾಜನಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಯೇನ ಅಗ್ಗಿ ಕತೋ, ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ. ಇದಞ್ಚ ಉಪಲಕ್ಖಣಂ ಅಞ್ಞೇನಪಿ ನ ಕಾತಬ್ಬತ್ತಾ.

೧೫೦೭. ಪಚ್ಛಾತಿ ತಣ್ಡುಲಪಕ್ಖೇಪತೋ ಪಚ್ಛಾ. ತಂ ಯಾಗುಂ. ಸಚೇ ಪಚತೀತಿ ಅಗ್ಗಿಂ ಕರೋನ್ತೋ ಪಚತಿ. ಸಾಮಪಾಕಾ ನ ಮುಚ್ಚತೀತಿ ತಂ ಯಾಗುಂ ಪಿವನ್ತೋ ಸಾಮಪಾಕದುಕ್ಕಟತೋ ನ ಮುಚ್ಚತಿ.

೧೫೦೮. ವಲ್ಲಿಯಾ ಸಹ ತತ್ಥ ವಲ್ಲಿಯಂ ಜಾತಂ ಫಲಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಈಸಕಮ್ಪಿ ಚಾಲೇತಿ, ತತೋ ಲದ್ಧಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಫಲಂ ತಸ್ಸೇವ ಭಿಕ್ಖುನೋ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೋಜನಾ, ತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜತೋ ದುರುಪಚಿಣ್ಣದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ತಸ್ಸೇವಾತಿ ಏವಕಾರೇನ ಅಞ್ಞೇಸಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ದೀಪೇತಿ.

೧೫೦೯. ಪರಾಮಟ್ಠುನ್ತಿ ಆಮಸಿತುಂ. ಅಪಸ್ಸಯಿತುನ್ತಿ ಅವಲಮ್ಬಿತುಂ, ಅಪಸ್ಸನಂ ವಾ ಕಾತುಂ. ‘‘ಕಿರಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಕೇವಲಂ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೬೫) ವುತ್ತಭಾವಂ ಸೂಚೇತಿ.

೧೫೧೦-೧. ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ತೇಲೇ. ಹತ್ಥೇನ ಸಣ್ಡಾಸಗ್ಗಹಣಂ ಅಮುಞ್ಚನ್ತೇನ. ತಂ ತೇಲಂ.

೧೫೧೫-೬. ಲೋಣಕಿಚ್ಚನ್ತಿ ಅಲವಣಟ್ಠಾನೇ ಲೋಣೇನ ಕಾತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ. ಸನ್ನಿಹಿತಸೇಸಕಾಲಿಕಸಮ್ಮಿಸ್ಸಂ ಯಾವಜೀವಿಕಂ ವಿಯ ಸಮುದ್ದೋದಕಸ್ಸ ಅಸನ್ನಿಧಿಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಯಾವಜೀವಿಕಸಙ್ಖಾತ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಕಾಲವಿನಿಮ್ಮುತ್ತನ್ತಿ ಅಕಾಲಿಕಂ, ಚತೂಸು ಕಾಲಿಕೇಸು ಅಸಙ್ಗಹಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೫೧೭. ಹಿಮಸ್ಸ ಕರಕಾತಿ ಹಿಮೋದಕಸ್ಸ ಮುತ್ತಾ ವಿಯ ಪತ್ಥಿನಸಕ್ಖರಾ. ಬಹಲಮ್ಪಿ ಚಾತಿ ಪಕ್ಖಿತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಮುಖೇ ವಾ ಕದ್ದಮವಣ್ಣಸ್ಸ ¶ ಅಪಞ್ಞಾಯನಪ್ಪಮಾಣಬಹಲಂ ಪಾನೀಯಞ್ಚ. ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ವಟ್ಟತಿ. ಸಚೇ ಕದ್ದಮವಣ್ಣಂ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ನ ವಟ್ಟತೀತಿ. ಯಥಾಹ ‘‘ಸಚೇ ಪನ ಮುಖೇ ಚ ಹತ್ಥೇ ಚ ಲಗ್ಗತಿ, ನ ವಟ್ಟತಿ, ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೬೫).

೧೫೧೮. ಕಸಿತಟ್ಠಾನೇತಿ ¶ ಕಟ್ಠಟ್ಠಾನೇ. ನ ವಟ್ಟತಿ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ. ಏವಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ.

೧೫೧೯. ಸೋಬ್ಭೋ ದುಕ್ಖೋಗಾಹನಜಲಾಸಯೋ. ‘‘ಆವಾಟೋ’’ತಿ ಕೇಚಿ. ಕಕುಧೋತಿ ಅಜ್ಜುನೋ.

೧೫೨೦. ಪಾನೀಯಸ್ಸ ಘಟೇತಿ ಪಾನೀಯಘಟೇ. ತಂ ಪಾನೀಯಘಟಂ.

೧೫೨೧. ವಾಸತ್ಥಾಯ ಪುಪ್ಫಾನಿ ವಾಸಪುಪ್ಫಾನಿ. ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಪಾನೀಯಘಟೇ. ಕಮಲ್ಲಿಕಾಸೂತಿ ಪಾಟಲಿಕುಸುಮಾದೀಹಿಪಿ ಸಹ ಕಣ್ಟಕಮಲ್ಲಿಕಾಸು. ದಿನ್ನಾಸೂತಿ ಪಾನೀಯೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತಾಸು.

೧೫೨೨. ವಿಸತೀತಿ ಅನ್ತೋಗಲಂ ಪವಿಸತಿ. ತೇನೇವ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಠಪಿತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೬೫) ವುತ್ತಂ. ಇದಂ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನಂ ‘‘ಅಞ್ಞತ್ರ ಉದಕದನ್ತಪೋನಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೨೬೬) ಪಾಳಿಯಾ ವಿರುಜ್ಝತೀತಿ ಚೇ? ನ ವಿರುಜ್ಝತಿ. ಸಾ ಹಿ ಕೇವಲಂ ದನ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಾ, ಇದಂ ರಸಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ. ತೇನೇವ ತದನನ್ತರಂ ‘‘ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸ ರಸೇ ಪವಿಟ್ಠೇಪಿ ಆಪತ್ತಿಯೇವ. ಅಚಿತ್ತಕಞ್ಹಿ ಇದಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೬೫) ವುತ್ತಂ. ತಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ಅಚಿತ್ತಕತಾ ‘‘ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಕೇ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಸಞ್ಞೀ’’ತಿಆದಿಕಾಯ ಪಾಳಿಯಾ ಕಪ್ಪಿಯಸಞ್ಞಿನೋಪಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸ ವುತ್ತತ್ತಾ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ಪಸನ್ನೋದಕಸ್ಸ ಪನ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾಪಿ ಪಾತಬ್ಬತಾಯ ದನ್ತಕಟ್ಠೇನ ಸದಿಸತ್ತಾ ಏಕಯೋಗನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಂ ಸಹೇವ ಪವತ್ತೀತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ಉದಕಸ್ಸ ಚ ದನ್ತಪೋನಸ್ಸ ಚ ತುಲ್ಯದೋಸೇನ ಭವಿತಬ್ಬನ್ತಿ.

೧೫೨೩. ಮುತ್ತೋದಕಸಿಙ್ಘಾಣಿಕಾದಿದ್ರವಅಸ್ಸುಖೀರಾದಿದ್ರವಸ್ಸ ¶ ಆಪೋಧಾತುಪ್ಪಕಾರತ್ತಾ, ಕಣ್ಣಮಲಾದಿನೋ ಘನದಬ್ಬಸ್ಸ ಪಥವಿಧಾತುಪ್ಪಕಾರತ್ತಾ ‘‘ಸರೀರಟ್ಠೇಸು ಭೂತೇಸೂ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಖೀರಾದಿಮಾಹ. ‘‘ಕಿ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಪದೇನಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಕಪ್ಪಾಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸತ್ತಾನ’’ನ್ತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ.

೧೫೨೪. ಲೋಣನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಏತಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪೀ’’ತಿ ಇದಂ ಅಧಿಕಾರತೋ ಲಬ್ಭತಿ.

೧೫೨೫. ಏತ್ಥಾತಿ ಏತೇಸು ಯಥಾವುತ್ತೇಸು ಕಣ್ಣಮಲಾದೀಸು.

೧೫೨೮. ಚತ್ತಾರಿ ¶ ವಿಕಟಾನೀತಿ ಮಹಾವಿಕಟಂ ನಾಮ ಗೂಥಂ, ಮತ್ತಿಕಾ, ಮುತ್ತಂ, ಛಾರಿಕಾ ಚಾತಿ ವುತ್ತಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ವಿಕಟಾನಿ. ತಾನಿ ಹಿ ವಿರುದ್ಧಾನಿ ಸಪ್ಪವಿಸಾನಿ ಕತಾನಿ ವಿಹತಾನೀತಿ ‘‘ವಿಕಟಾನೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ನತ್ಥಿ ದಾಯಕೋ ಏತ್ಥಾತಿ ನದಾಯಕಂ, ಠಾನಂ, ತಸ್ಮಿಂ. ‘‘ನ ಅ ನೋ ಮಾ ಅಲಂ ಪಟಿಸೇಧೇ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪಟಿಸೇಧವಾಚಿನಾ ನ-ಸದ್ದೇನ ಸಮಾಸೋ, ‘‘ಅದಾಯಕೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅನತ್ಥನ್ತರಂ. ಇಧ ದುಬ್ಬಚೋ ಚ ಅಸಮತ್ಥೋ ಚ ಅಸನ್ತೋ ನಾಮಾತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೬೫; ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ದನ್ತಪೋನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ, ಅತ್ಥತೋ ಸಮಾನಂ) ವುತ್ತಂ. ಇದಂ ಕಾಲೋದಿಸ್ಸಂ ನಾಮ.

೧೫೨೯. ಪಥವಿನ್ತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಪಥವಿಂ. ತರುನ್ತಿ ಅಲ್ಲರುಕ್ಖಂ. ಇಮಿನಾ ಸಪ್ಪದಟ್ಠಕಾಲೇ ಅಸತಿ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕೇ ವಿಕಟತ್ಥಾಯ ಅತ್ತನಾ ಚ ಕತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

೧೫೩೦. ಅಚ್ಛೇದಗಾಹತೋತಿ ವಿಲುಮ್ಪಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹನತೋ. ‘‘ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇದಂ ಸಬ್ಬೇಹಿ ಹೇತುಪದೇಹಿ ಯುಜ್ಜತಿ. ತಸ್ಸಾತಿ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಪರಸ್ಸ ಅಭಿಕ್ಖುಕಸ್ಸ ದಾನೇನ ಚಾತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಅಭಿಕ್ಖುಕಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪನ ವಿಸೇಸನೇನ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ¶ ದಿನ್ನೇ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ನ ವಿಜಹತೀತಿ ದೀಪೇತಿ. ಸಬ್ಬನ್ತಿ ಯಥಾವುತ್ತಂ ಕಾಯೇನ ಗಹಣಾದಿಪ್ಪಕಾರಸ್ಸ ಕಲ್ಯಂ ಗಹಿತಂ. ಏವನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ನಿಯಾಮೇನ.

೧೫೩೧. ದುರುಪಚಿಣ್ಣೇತಿ ದುಟ್ಠು ಉಪಚಿಣ್ಣೇ ದುರಾಮಟ್ಠೇ, ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಸ್ಸ ಆಮಿಸಭತ್ತಭಾಜನಾದಿನೋ ಕೀಳಾವಸೇನ ಹತ್ಥೇನ ಪರಾಮಸನೇ ಚ ತತ್ಥಜಾತಕಫಲಿನಿಂ ಸಾಖಾಯ ವಾ ವಲ್ಲಿಯಾ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಚಾಲನೇ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಉಗ್ಗಹಿತಸ್ಸ ಗಹಣೇತಿ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಭಾವಂ ಞತ್ವಾವ ಗಹಿತಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ವತ್ಥುನೋ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ಚ. ಅನ್ತೋವುತ್ಥೇ ಚಾತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಕುಟಿಯಾ ಅನ್ತೋ ಠಪೇತ್ವಾ ಅರುಣಂ ಉಟ್ಠಾಪಿತೇ ಚ. ಸಯಂಪಕ್ಕೇ ಚಾತಿ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಅತ್ತನಾ ಪಕ್ಕೇ ಚ. ಅನ್ತೋಪಕ್ಕೇ ಚಾತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಕುಟಿಯಾ ಅನ್ತೋಯೇವ ಪಕ್ಕೇ ಚ. ದುಕ್ಕಟಂ ನಿದ್ದಿಟ್ಠನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೧೫೩೨-೩. ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಕೇ ತಸ್ಮಿಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಸಞ್ಞಿಸ್ಸಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ದನ್ತಪೋನಂ ದನ್ತಕಟ್ಠಂ.

೧೫೩೪. ಭಿಕ್ಖುನೀನನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಚ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಚ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ, ಏಕದೇಸಸರೂಪೇಕಸೇಸೋ. ಏತ್ಥ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ. ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ನವಮಜ್ಝಿಮಥೇರಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಯತೋ ಅವಿಸೇಸೇನ ¶ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಕೋ, ತತೋ ತಸ್ಮಾ ಹೇತುನಾ ಸಕಲೋ ಅಯಂ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಅಸಮಾಸತೋ ಮಯಾ ಕಥಿತೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಕುಸಲತ್ತಿಕಾದೀಸು ವಿಯ ಅತ್ಥಸಾಕಲ್ಯಸ್ಸ ಅತ್ಥಸಙ್ಖೇಪತೋವ ವತ್ತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತ್ತಾ ‘‘ಸಕಲೋ’’ತಿ ವತ್ವಾಪಿ ಕಥಾಯ ವಿತ್ಥಾರಿತಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಅಸಮಾಸತೋ’’ತಿ.

೧೫೩೫. ‘‘ಅಚೇಲಕಾದೀನ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ¶ ‘‘ಅಚೇಲಕೋ ನಾಮ ಯೋ ಕೋಚಿ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಸಮಾಪನ್ನೋ ನಗ್ಗೋ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೨೭೧) ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತಂ, ತದಟ್ಠಕಥಾಯ ‘‘ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಸಮಾಪನ್ನೋತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಸಮಾಪನ್ನೋ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೬೯) ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಅಚೇಲಕಪಬ್ಬಜ್ಜಮುಪಗತೋಯೇವೇತ್ಥ ಅಚೇಲಕೋ ನಾಮ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ‘‘ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಸ್ಸ ವಾ ಪರಿಬ್ಬಾಜಿಕಾಯ ವಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೨೭೦) ಮಾತಿಕಾ-ಗತೇ ದ್ವೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಇಮೇಸು ಚ ದ್ವೀಸು ‘‘ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖುಞ್ಚ ಸಾಮಣೇರಞ್ಚ ಠಪೇತ್ವಾ ಯೋ ಕೋಚಿ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಸಮಾಪನ್ನೋ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೨೭೧) ವುತ್ತೋ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ನಾಮ. ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಿಞ್ಚ ಸಿಕ್ಖಮಾನಞ್ಚ ಸಾಮಣೇರಿಞ್ಚ ಠಪೇತ್ವಾ ಯಾ ಕಾಚಿ ಪರಿಬ್ಬಾಜಿಕಸಮಾಪನ್ನಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೨೭೧) ವುತ್ತಾ ಪರಿಬ್ಬಾಜಿಕಾ ನಾಮಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಾ. ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾ ಪನೇತ್ಥ ಛನ್ನಾಯೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಾ. ದೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪಕರಣತೋ ಲಬ್ಭತಿ, ಏತ್ಥ ‘‘ಕಾಯಾದಿನಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ಯಥಾಹ ‘‘ದದೇಯ್ಯಾತಿ ಕಾಯೇನ ವಾ ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧೇನ ವಾ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೇನ ವಾ ದೇತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೨೭೧).

೧೫೩೬. ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯನ್ತಿ ತಿತ್ಥಿಯೇ ತಿತ್ಥಿಯಸಞ್ಞೀ, ವೇಮತಿಕೋ, ಅತಿತ್ಥಿಯಸಞ್ಞೀತಿ ತಿಕೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯತ್ತಯಂ.

೧೫೩೭. ಅತಿತ್ಥಿಯೇ ತಿತ್ಥಿಯಸಞ್ಞಿಸ್ಸ, ವೇಮತಿಕಸ್ಸ ಚ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೫೩೮-೯. ತೇಸನ್ತಿ ತಿತ್ಥಿಯಾನಂ. ಬಹಿಲೇಪನನ್ತಿ ಬಹಿಸರೀರೇ ಲಿಮ್ಪಿತಬ್ಬಂ ಕಿಞ್ಚಿ ದೇನ್ತಸ್ಸ. ತೇಸಂ ತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಸಮೀಪೇ ಅತ್ತನೋ ಭತ್ತಪತ್ತಾದಿಕಂ ಭೋಜನಂ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಭೋಜನಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವದನ್ತಸ್ಸ ಚ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಏಳಕೂಪಮ’’ನ್ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ.

೧೫೪೦-೨. ಭಿಕ್ಖು ¶ ¶ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಆಮಿಸಂ ದಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ಅದಾಪೇತ್ವಾ ವಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ‘‘ಏಹಾವುಸೋ, ಗಾಮಂ ವಾ ನಿಗಮಂ ವಾ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೨೭೫) ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವತ್ವಾ ಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಗಾಮಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಟ್ಠೋ, ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಖಾದನೀಯಾದಿಭೇದಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಆಮಿಸಂ ದಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ಅದಾಪೇತ್ವಾ ವಾತಿ.

ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ‘‘ಗಚ್ಛಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಉಯ್ಯೋಜೇತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ಏವಂ ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಗಾಮಂ ಪವಿಟ್ಠೋ, ತಂ ‘‘ಗಚ್ಛಾವುಸೋ, ನ ಮೇ ತಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥಾ ವಾ ನಿಸಜ್ಜಾ ವಾ ಫಾಸು ಹೋತಿ, ಏಕಕಸ್ಸ ಮೇ ಕಥಾ ವಾ ನಿಸಜ್ಜಾ ವಾ ಫಾಸು ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೨೭೫) ವತ್ವಾ ತಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ತೇಸಂ ಇತ್ಥಿಯಾಸದ್ಧಿಂ ವಚನಾದೀನಂ ಅನಾಚಾರಾನಂ ಪಚ್ಚಯಾ ಗನ್ತುಂ ನಿಯೋಜೇತೀತಿ. ತಪ್ಪಚ್ಚಯಾತಿ ‘‘ಉಯ್ಯೋಜನಮತ್ತಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ ವಿಸೇಸನಂ. ಪಠಮೇನ ಚಾತಿ ಏತ್ಥ ಚ-ಸದ್ದೋ ಅಟ್ಠಾನಪ್ಪಯುತ್ತೋ ‘‘ಉಯ್ಯೋಜನಮತ್ತಸ್ಮಿಞ್ಚಾ’’ತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ. ತಸ್ಸಾತಿ ಉಯ್ಯೋಜಕಸ್ಸ.

ಅಸ್ಸಾತಿ ಉಯ್ಯೋಜಿತಸ್ಸ, ಅವಯವಸಮ್ಬನ್ಧೇ ಸಾಮಿವಚನಂ. ಉಪಚಾರಸ್ಮಿಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇತಿ ವಕ್ಖಮಾನಲಕ್ಖಣೇ ದಸ್ಸನೂಪಚಾರೇ ವಾ ಸವನೂಪಚಾರೇ ವಾ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇತಿ ಅತ್ಥೋ, ಭಾವಲಕ್ಖಣೇ ಭುಮ್ಮಂ. ಪುನ ಅಸ್ಸಾತಿ ಉಪಚಾರಸ್ಸ. ದ್ವಾದಸರತನಪರಿಯೋಸಾನಂ, ತದನ್ತೋಗಧಂ ಪಾಕಾರಾದಿ ಏವ ವಾ ಉಪಚಾರಸ್ಸ ಸೀಮಾ ನಾಮ.

೧೫೪೩. ತಂ ಸರೂಪತೋ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ದಸ್ಸನೇ’’ತಿಆದಿ. ಅಜ್ಝೋಕಾಸೇ ದಸ್ಸನೇ ಉಪಚಾರಸ್ಸ ದ್ವಾದಸ ಹತ್ಥಾ ಪಮಾಣಂ ದೇಸಿತಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಸವನೇ ಚ ಅಜ್ಝೋಕಾಸೇ ಏವಂ ಸವನೂಪಚಾರಸ್ಸ ಅಜ್ಝೋಕಾಸೇ ದ್ವಾದಸ ಹತ್ಥಾ ಪಮಾಣಂ ದೇಸಿತಾತಿ ಯೋಜನಾ, ಸವನೇ ಚ ಉಪಚಾರಸ್ಸ ಅವಧಿ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಪ್ಪಮಾಣಮೇವಾತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ನ ಚೇತರೇತಿ ಇತರಸ್ಮಿಂ ¶ ಅನಜ್ಝೋಕಾಸೇ ಏವಂ ಉಪಚಾರಸ್ಸ ಪಮಾಣಂ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಾ ನ ಚ ದೇಸಿತಾ, ಕಿಂ ನು ಬ್ಯಾವಧಾಕರಾ ಕುಟ್ಟಾದಯೋ ಉಪಚಾರಸ್ಸ ಪಮಾಣನ್ತಿ ದೇಸಿತಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ವುತ್ತಞ್ಚೇತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸಚೇ ಪನ ಅನ್ತರಾ ಕುಟ್ಟದ್ವಾರಪಾಕಾರಾದಯೋ ಹೋನ್ತಿ, ತೇಹಿ ಅನ್ತರಿತಭಾವೋಯೇವ ದಸ್ಸನೂಪಚಾರಾತಿಕ್ಕಮೋ, ತಸ್ಸ ವಸೇನ ಆಪತ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೭೬). ಇಧ ಉಪಚಾರದ್ವಯೇ ಸಮಾನೇಪಿ ಉಯ್ಯೋಜಿತಮವಧಿಅನ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ಅಸವನೂಪಚಾರಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ.

೧೫೪೪. ‘‘ತಿಕಪಾಚಿತ್ತೀತಿ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೇ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞಿವೇಮತಿಕಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞೀಹಿ ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ¶ . ಇತರೇತಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇ. ತಿಕದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞಿವೇಮತಿಕಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞೀನಂ ವಸೇನ ತಿಕದುಕ್ಕಟಂ. ‘‘ಇತರೇತಿ ಸಾಮಣೇರೇಯೇವಾ’’ತಿ ನಿಸ್ಸನ್ದೇಹೇ ಲಿಖಿತಂ. ಏತಸ್ಸೇವತ್ಥಸ್ಸ ವಜಿರಬುದ್ಧಿನಾಪಿ ವುತ್ತಭಾವೋ ದಸ್ಸಿತೋ. ತಥಾದಸ್ಸನಂ ಪಞ್ಚಸಹಧಮ್ಮಿಕೇಸು ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತಮನುಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ಚೇ, ಯುಜ್ಜತಿ. ಅಞ್ಞಥಾ ಪಾಳಿಅಟ್ಠಕಥಾಸು ‘‘ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇ’’ತಿ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠತ್ತಾ ಗಹಟ್ಠಾನುಪಸಮ್ಪನ್ನಮ್ಪಿ ತಥಾ ಉಯ್ಯೋಜೇನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾತಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಖನ್ತಿ.

ಉಭಿನ್ನನ್ತಿ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾನುಪಸಮ್ಪನ್ನಾನಂ. ನಿಸ್ಸನ್ದೇಹೇ ಪನ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸಾಮಣೇರಾನ’’ನ್ತಿ ಲಿಖಿತಂ. ಕಲಿಸಾಸನಾರೋಪನೇತಿ ಏತ್ಥ ಕಲೀತಿ ಕೋಧೋ, ತಸ್ಸ ಸಾಸನಂ ಆಣಾ ಕಲಿಸಾಸನಂ, ತಸ್ಸ ಆರೋಪನಂ ಪವತ್ತನಂ ಕಲಿಸಾಸನಾರೋಪನಂ, ತಸ್ಮಿಂ, ಕೋಧವಸೇನ ಠಾನನಿಸಜ್ಜಾದೀಸು ದೋಸಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ಪಸ್ಸಥ ಭೋ ಇಮಸ್ಸ ಠಾನಂ ನಿಸಜ್ಜಂ ಆಲೋಕಿತಂ ವಿಲೋಕಿತಂ, ಖಾಣುಕೋ ವಿಯ ತಿಟ್ಠತಿ, ಸುನಖೋ ವಿಯ ನಿಸೀದತಿ, ಮಕ್ಕಟೋ ವಿಯ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ವಿಲೋಕೇತೀ’’ತಿ ಏವಂ ‘‘ಅಪ್ಪೇವ ನಾಮ ಇಮಿನಾಪಿ ಉಬ್ಬಾಳ್ಹೋ ಪಕ್ಕಮೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಅಮನಾಪವಚನಸ್ಸ ಭಣನೇತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೧೫೪೫. ಉಯ್ಯೋಜೇನ್ತಸ್ಸ ¶ ಕಿಚ್ಚೇನಾತಿ ವಿಹಾರಪಾಲಕಾದೀನಂ ಭೋಜನಹರಣಾದಿಕಿಚ್ಚೇನ ಪೇಸೇನ್ತಸ್ಸ, ಇಮಸ್ಸ ಉಪಲಕ್ಖಣತ್ತಾ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ‘ಉಭೋ ಏಕತೋ ನ ಯಾಪೇಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ಉಯ್ಯೋಜೇತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾಚಿ. ೨೭೮) ಅನಾಪತ್ತಿವಾರಾಗತಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಪಕಾರಾ ಗಹೇತಬ್ಬಾ.

೧೫೪೬. ಖುದ್ದಕೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸಯನಿಘರೇ’’ತಿ ಸೇಸೋ ಉಪರಿ ‘‘ಅಸಯನಿಘರೇ ತಸ್ಸ, ಸಯನಿಘರಸಞ್ಞಿನೋ’’ತಿ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ಲಬ್ಭತಿ. ‘‘ಮಹಲ್ಲಕೇ’’ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಪಿಟ್ಠಿಸಙ್ಘಾಟತೋ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಹತ್ಥಪ್ಪಮಾಣಂ ಯಸ್ಸ ವೇಮಜ್ಝೇ ಹೋತಿ, ಈದಿಸೇ ಖುದ್ದಕೇ ಸಯನಿಘರೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಿಟ್ಠಿವಂಸನ್ತಿ ಪಿಟ್ಠಿವಂಸೇನ ನಿಯಮಿತಂ ಗೇಹಮಜ್ಝಂ. ತೇನಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಪಿಟ್ಠಿವಂಸಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ’ತಿ ಇಮಿನಾ ಮಜ್ಝಾತಿಕ್ಕಮಂ ದಸ್ಸೇತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೮೦). ಸಭೋಜನೇತಿ ಸಹ ಭೋಜನೇಹೀತಿ ಸಭೋಜನಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಸಭೋಜನೇ. ಅಥ ವಾ ಸಭೋಜನೇತಿ ಸಭೋಗೇ. ರಾಗಪರಿಯುಟ್ಠಿತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಹಿ ಇತ್ಥೀ ಭೋಗೋ, ಇತ್ಥಿಯಾ ಚ ಪುರಿಸೋ, ಮೇಥುನರಾಗೇನ ಸಾರತ್ತಪುರಿಸಿತ್ಥಿಸಹಿತೇತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಯಥಾಹ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ಸಭೋಜನಂ ನಾಮ ಕುಲಂ ಇತ್ಥೀ ಚೇವ ಹೋತಿ ಪುರಿಸೋ ಚ, ಇತ್ಥೀ ಚ ಪುರಿಸೋ ಚ ಉಭೋ ಅನಿಕ್ಖನ್ತಾ ¶ ಹೋನ್ತಿ, ಉಭೋ ಅವೀತರಾಗಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೮೧). ಇಮಿನಾ ಪರಿಯುಟ್ಠಿತಸ್ಸ ಮೇಥುನರಾಗಗ್ಗಿನೋ ತಙ್ಖಣೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಭಾವೋ ದೀಪಿತೋ. ಕುಲೇತಿ ಘರೇ.

೧೫೪೭. ಹತ್ಥಪಾಸನ್ತಿ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯರತನಪ್ಪಮಾಣದೇಸಂ. ಪಿಟ್ಠಿಸಙ್ಘಾಟಕಸ್ಸ ಚಾತಿ ದ್ವಾರಸಬನ್ಧಸ್ಸ ಚ. ಸಯನಸ್ಸಾತಿ ಸಯನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಸಯನಂ, ತಸ್ಸ, ಆಸನ್ನೇ ಠಾನೇ ಯೋ ನಿಸೀದತಿ ಸಭೋಜನೇ ಕುಲೇ, ‘‘ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ, ಸಯನಸ್ಸ ¶ ಸಮೀಪೇ ಠಾನೇ ಯೋ ನಿಸೀದತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮಹಲ್ಲಕೇತಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಪ್ಪಮಾಣತೋ ಮಹನ್ತೇ ಸಯನಿಘರೇ. ‘‘ಈದಿಸಞ್ಚ ಸಯನಿಘರಂ ಮಹಾಚತುಸಾಲಾದೀಸು ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೮೦) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ.

೧೫೪೮. ಸಯನಮೇತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಸಯನೀ, ಸಯನೀ ಚ ತಂ ಘರಞ್ಚಾತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ. ತತ್ಥಾತಿ ಸಯನಿಘರೇ.

೧೫೪೯-೫೦. ದುತಿಯೇ ಸತೀತಿ ದುತಿಯೇ ಭಿಕ್ಖುಮ್ಹಿ ಸತಿ. ಯಥಾಹ ಅನಾಪತ್ತಿವಾರೇ ‘‘ಭಿಕ್ಖು ದುತಿಯೋ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೨೮೩). ವೀತರಾಗೇಸೂತಿ ವೀತರಾಗಪರಿಯುಟ್ಠಾನೇಸು. ವುತ್ತಲಕ್ಖಣಂ ಪದೇಸನ್ತಿ ಖುದ್ದಕಮಹನ್ತಸೇನಾಸನೇ ವುತ್ತಲಕ್ಖಣಪದೇಸ. ಅನತಿಕ್ಕಮ್ಮ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸಾತಿ ಅನತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ನಿಸೀದತೋ.

೧೫೫೨. ತೇಸನ್ತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಅನಿಯತಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಂ. ಏಸನ್ತಿ ಇಮೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ರಹೋಪಟಿಚ್ಛನ್ನರಹೋನಿಸಜ್ಜಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಂ, ಅಯಮೇವ ವಿಸೇಸೋತಿ ಅನನ್ತರಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ಸಮುಟ್ಠಾನಭಾವಸಙ್ಖಾತೋ ಅಯಂ ವಿಸೇಸೋ ದೀಪಿತೋತಿ ಯೋಜನಾ.

ರಹೋಪಟಿಚ್ಛನ್ನರಹೋನಿಸಜ್ಜಕಥಾವಣ್ಣನಾ.

೧೫೫೩-೬. ವುತ್ತೋತಿ ನಿಮನ್ತಿತೋ. ಸನ್ತಂ ಭಿಕ್ಖುನ್ತಿ ‘‘ಕುಲಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಸ್ಸ ಸಾಮನ್ತಾ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಬ್ಭನ್ತರೇ ಠಿತಂ ಭಿಕ್ಖುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾಹ ‘‘ಯತ್ಥ ಠಿತಸ್ಸ ಕುಲಾನಿ ಪಯಿರುಪಾಸನಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಂ ಪಸ್ಸೇ ವಾ ಅಭಿಮುಖೇ ವಾ ಪಸ್ಸತಿ, ಯಸ್ಸ ಚ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ ಪಕತಿವಚನೇನ ಆರೋಚೇತುಂ, ಅಯಂ ಸನ್ತೋ ನಾಮಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೯೮). ಏತ್ಥ ¶ ಯಂ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಬ್ಭನ್ತರೇ ಠಿತೇನ ಸೋತುಂ ಸಕ್ಕಾ ಭವೇಯ್ಯ, ತಂ ¶ ಪಕತಿವಚನಂ ನಾಮ. ಅನಾಪುಚ್ಛಾತಿ ‘‘ಅಹಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಘರಂ ಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಚಾರಿತ್ತಂ ಆಪುಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ ವಾ ಈದಿಸೇನ ವಚನೇನ ಅನಾಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ. ಚಾರಿತ್ತಂ ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯ ಚೇತಿ ಯದಿ ಸಞ್ಚರೇಯ್ಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಅಞ್ಞತ್ರ ಸಮಯಾತಿ ‘‘ತತ್ಥಾಯಂ ಸಮಯೋ, ಚೀವರದಾನಸಮಯೋ ಚೀವರಕಾರಸಮಯೋ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೨೯೯) ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಅನುಪಞ್ಞತ್ತಿವಸೇನ ವುತ್ತಾ ದುವಿಧಾ ಸಮಯಾ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ.

ಆಪತ್ತಿಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಠಪೇತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ. ‘‘ಅವೀತಿವತ್ತೇ ಮಜ್ಝನ್ಹೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪುರೇಭತ್ತಂ, ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಞ್ಚ ಸಙ್ಗಹಿತಂ. ಏತ್ಥ ಚ ಪುರೇಭತ್ತಂ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತನ್ತಿ ಯೇನ ಭತ್ತೇನ ನಿಮನ್ತಿತೋ, ತಸ್ಮಿಂ ಅಭುತ್ತೇ ವಾ ಭುತ್ತೇ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾಹ ‘‘ಪುರೇಭತ್ತಂ ನಾಮ ಯೇನ ನಿಮನ್ತಿತೋ, ತಂ ಅಭುತ್ತಾವೀ. ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ನಾಮ ಯೇನ ನಿಮನ್ತಿತೋ, ತಂ ಅನ್ತಮಸೋ ಕುಸಗ್ಗೇನಪಿ ಭುತ್ತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೦೦) ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತಂ. ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಘರನ್ತಿ ನಿಮನ್ತಿತತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಗೇಹಂ. ಘರೂಪಚಾರೋಕ್ಕಮನೇ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ, ಅತ್ತನಾ ಗತಗೇಹಸ್ಸ ಉಪಚಾರೋಕ್ಕಮನೇ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಠಮೇನ ಪಾದೇನಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ಘರುಮ್ಮಾರೇತಿ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಗೇಹುಮ್ಮಾರೇ. ಘರೂಪಚಾರೇ ದುಕ್ಕಟಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಅಪರಮ್ಪಿ ಚಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಸಮತಿಕ್ಕಮೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಹ ‘‘ಘರುಮ್ಮಾರೇ’’ತಿ ಪದಂ ‘‘ಘರುಮ್ಮಾರಸ್ಸಾ’’ತಿ ವಿಭತ್ತಿವಿಪರಿಣಾಮೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ.

೧೫೫೭. ಠಿತಟ್ಠಾನೇತಿ ಯತ್ಥ ಠಿತಸ್ಸ ಗಮನಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಬ್ಭನ್ತರೇತಿ ಇದಂ ಯಥಾವುತ್ತನಿಯಾಮೇನೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಓಲೋಕೇತ್ವಾತಿ ಉಭಯಪಸ್ಸಂ, ಅಭಿಮುಖಞ್ಚ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ. ‘‘ಯಂ ಪಸ್ಸೇ ವಾ ಅಭಿಮುಖೇ ವಾ ಪಸ್ಸತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೯೮) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ.

೧೫೫೮. ದೂರೇತಿ ¶ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥತೋ ದೂರಮೇವಾಹ. ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಗವೇಸಿತ್ವಾ ಆರೋಚನೇ ಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೫೫೯. ನ ದೋಸೋತಿ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಸಮಯೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅನಾಪುಚ್ಛತೋ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ಏತ್ಥ ಚ ಉಪರಿ ಚ ‘‘ನ ದೋಸೋ’’ತಿ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಯುಜ್ಜತಿ. ಸನ್ತಂ ಭಿಕ್ಖುನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಘರೇನಾತಿ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಘರೇನ, ಏತ್ಥ ‘‘ಘರೂಪಚಾರೇನ ಚಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ಆರಾಮಂ ಗಚ್ಛತೋತಿ ಏತ್ಥ ತೇನ ಮಗ್ಗೇನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೧೫೬೦. ‘‘ತೇನ ¶ ಮಗ್ಗೇನಾ’’ತಿ ಚ ‘‘ಗಚ್ಛತೋ’’ತಿ ಚ ಪದದ್ವಯಂ ‘‘ತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ಪಸ್ಸಯ’’ನ್ತಿ ಚ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಿಪಸ್ಸಯ’’ನ್ತಿ ಚ ಉಭಯತ್ಥ ತಥಾ-ಸದ್ದೇನ ಲಬ್ಭತಿ. ತೇನ ಘರೇನ, ಘರೂಪಚಾರೇನ ವಾ ಗನ್ತಬ್ಬಮಗ್ಗೇನ ತಿತ್ಥಿಯಾರಾಮಂ ವಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಪಸ್ಸಯಂ ವಾ ಗಚ್ಛತೋ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಆಪದಾಯ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಜೀವಿತಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತರಾಯಾ ಆಪದಾ. ಆಸನಸಾಲಂ ವಾತಿ ಸೀಹಳದೀಪೇ ವಿಯ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಭುಞ್ಜನತ್ಥಾಯ ಯತ್ಥ ದಾನಪತೀಹಿ ಆಸನಾನಿ ಪಞ್ಞಾಪೀಯನ್ತಿ, ತಂ ಆಸನಸಾಲಂ ವಾ, ಭೋಜನಸಾಲನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಆಪದಾಯಾಸನಸಾಲ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಗಾಥಾಬನ್ಧವಸೇನ ಯಕಾರಲೋಪೋ. ಭತ್ತಿಯಸ್ಸ ಘರನ್ತಿ ನಿಮನ್ತಿತಘರಂ ವಾ ಸಲಾಕಭತ್ತದಾಯಕಾನಂ ವಾ ಘರಂ.

೧೫೬೧. ಪವೇಸನಂ ಕ್ರಿಯಂ. ಅನಾಪುಚ್ಛನಂ ಅಕ್ರಿಯಂ. ಅಚಿತ್ತಕಸಮುಟ್ಠಾನಮಿಸ್ಸಕತ್ತಾ ‘‘ಅಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಕುಸಲಾಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಾನಂ ಅಞ್ಞತರಚಿತ್ತಸಮಙ್ಗಿನಾ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ತಿಚಿತ್ತಞ್ಚಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

೧೫೬೨. ‘‘ಸಬ್ಬಾ’’ತಿ ಇದಂ ವಿವರನ್ತೋ ‘‘ಚತುಮಾಸಪವಾರಣಾ ಪುನಪವಾರಣಾ ನಿಚ್ಚಪವಾರಣಾ’’ತಿ ಪವಾರಣತ್ತಯಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಏತ್ಥ ಚ ¶ ‘‘ಚತುಮಾಸಪಚ್ಚಯಪವಾರಣಾ ಸಾದಿತಬ್ಬಾತಿ ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಪವಾರಣಾ ಸಾದಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೦೭) ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತಂ. ಪುನಪವಾರಣಾ ಚ ಚತ್ತಾರೋಯೇವ ಮಾಸೇ ಭೇಸಜ್ಜೇನ ಪವಾರಣಂ. ತೇನಾಹ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಯಂ ‘‘ತೇನ ಹಿ ತ್ವಂ ಮಹಾನಾಮ ಸಙ್ಘಂ ಅಪರಮ್ಪಿ ಚತುಮಾಸಂ ಭೇಸಜ್ಜೇನ ಪವಾರೇಹೀ’’ತಿ. ನಿಚ್ಚಪವಾರಣಾ ನಾಮ ಯಾವಜೀವಂ ಭೇಸಜ್ಜೇಹೇವ ಪವಾರಣಾ. ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ ಭಗವತಾ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಯಂ ‘‘ತೇನ ಹಿ ತ್ವಂ ಮಹಾನಾಮ ಸಙ್ಘಂ ಯಾವಜೀವಂ ಭೇಸಜ್ಜೇನ ಪವಾರೇಹೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೦೩).

ಸಬ್ಬಾ ಚೇತಾ ಪವಾರಣಾ ಭೇಸಜ್ಜಪರಿಯನ್ತರತ್ತಿಪರಿಯನ್ತತದುಭಯಪರಿಯನ್ತಅಪರಿಯನ್ತವಸೇನ ಚತುಬ್ಬಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ. ಯಥಾಹ –

‘‘ಭೇಸಜ್ಜಪರಿಯನ್ತಾ ನಾಮ ಭೇಸಜ್ಜಾನಿ ಪರಿಗ್ಗಹಿತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ ‘ಏತ್ತಕೇಹಿ ಭೇಸಜ್ಜೇಹಿ ಪವಾರೇಮೀ’ತಿ. ರತ್ತಿಪರಿಯನ್ತಾ ನಾಮ ರತ್ತಿಯೋ ಪರಿಗ್ಗಹಿತಾಯೋ ಹೋನ್ತಿ ‘ಏತ್ತಕಾಸು ರತ್ತೀಸು ಪವಾರೇಮೀ’ತಿ. ಭೇಸಜ್ಜಪರಿಯನ್ತಾ ಚ ರತ್ತಿಪರಿಯನ್ತಾ ಚ ನಾಮ ಭೇಸಜ್ಜಾನಿ ಚ ಪರಿಗ್ಗಹಿತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ ರತ್ತಿಯೋ ಚ ಪರಿಗ್ಗಹಿತಾಯೋ ಹೋನ್ತಿ ‘ಏತ್ತಕೇಹಿ ಭೇಸಜ್ಜೇಹಿ ಏತ್ತಕಾಸು ರತ್ತೀಸು ¶ ಪವಾರೇಮೀ’ತಿ. ನೇವಭೇಸಜ್ಜಪರಿಯನ್ತಾ ನರತ್ತಿಪರಿಯನ್ತಾ ನಾಮ ಭೇಸಜ್ಜಾನಿ ಚ ಅಪರಿಗ್ಗಹಿತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ ರತ್ತಿಯೋ ಚ ಅಪರಿಗ್ಗಹಿತಾಯೋ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೦೭).

೧೫೬೩. ‘‘ಸಾದಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಸಾದಿಯನಪ್ಪಕಾರೇ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ವಿಞ್ಞಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿಆದಿ. ಭೇಸಜ್ಜಮ್ಪಿ ಸತಿ ಮೇ ಪಚ್ಚಯೇ ವಿಞ್ಞಾಪೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಯೋಜನಾ, ‘‘ಸಾದಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತದೇವ ಬ್ಯತಿರೇಕತೋ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ನ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ. ಪಟಿಕ್ಖೇಪಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ರೋಗೋದಾನಿ ನ ಮೇತಿ ಚಾ’’ತಿ. ಸಾ ತಿವಿಧಾ ಪವಾರಣಾ.

೧೫೬೪. ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ¶ ವುತ್ತನ್ತಿ ‘‘ತತುತ್ತರಿ ತತುತ್ತರಿಸಞ್ಞೀ, ವೇಮತಿಕೋ, ನತತುತ್ತರಿಸಞ್ಞೀ ಭೇಸಜ್ಜಂ ವಿಞ್ಞಾಪೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೦೯) ವುತ್ತಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯತ್ತಯಂ. ಇಧ ತತುತ್ತರೀತಿ ಏತ್ಥ ಯೇಹಿ ಭೇಸಜ್ಜೇಹಿ ಪವಾರಿತೋ, ಯಾಸು ಚ ರತ್ತೀಸು ಪವಾರಿತೋ, ತತೋ ಚೇ ಉತ್ತರಿ ಅಧಿಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾಹ ‘‘ಭೇಸಜ್ಜಪರಿಯನ್ತೇ ಯೇಹಿ ಭೇಸಜ್ಜೇಹಿ ಪವಾರಿತೋ ಹೋತಿ, ತಾನಿ ಭೇಸಜ್ಜಾನಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಾನಿ ಭೇಸಜ್ಜಾನಿ ವಿಞ್ಞಾಪೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ ಚ ‘‘ರತ್ತಿಪರಿಯನ್ತೇ ಯಾಸು ರತ್ತೀಸು ಪವಾರಿತೋ ಹೋತಿ, ತಾ ರತ್ತಿಯೋ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಾಸು ರತ್ತೀಸು ವಿಞ್ಞಾಪೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೦೮) ಚ. ತತ್ಥ ವೇಮತಿಕಸ್ಸ ಚ ದುಕ್ಕಟಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೫೬೫. ತತೋ ಚತುಮಾಸತೋ ಉತ್ತರಿ ಅತಿರೇಕಂ ತತುತ್ತರಿ, ತತುತ್ತರಿ ನ ಹೋತೀತಿ ನತತುತ್ತರಿ, ನತತುತ್ತರೀತಿ ಸಞ್ಞಾ ಅಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ನತತುತ್ತರಿಸಞ್ಞೀ, ಭಿಕ್ಖು, ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಯೇಹಿ ಭೇಸಜ್ಜೇಹಿ ಪವಾರಿತೋ, ತಾನಿ ವಿಞ್ಞಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಸಹ ಸೇಸೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಯೇಹಿ ಭೇಸಜ್ಜೇಹಿ ಪವಾರಿತೋ ಹೋತಿ, ತಾನಿ ಭೇಸಜ್ಜಾನಿ ವಿಞ್ಞಾಪೇತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೧೦). ಯೇನ ವಾ ಯೇಹಿ ಭೇಸಜ್ಜೇಹಿ ಯಾಸು ವಾ ರತ್ತೀಸು ಪವಾರಿತೋ, ತತೋ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಯಥಾತಥಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಭಿಯ್ಯೋ ವಿಞ್ಞಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಸಹ ಸೇಸೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಯಥಾತಥಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಭಿಯ್ಯೋ ವಿಞ್ಞಾಪೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಇಮೇಹಿ ತಯಾ ಭೇಸಜ್ಜೇಹಿ ಪವಾರಿತಮ್ಹ, ಅಮ್ಹಾಕಞ್ಚ ಇಮಿನಾ ಚ ಇಮಿನಾ ಚ ಭೇಸಜ್ಜೇನ ಅತ್ಥೋ’ತಿ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ವಿಞ್ಞಾಪೇತಿ, ‘ಯಾಸು ತಯಾ ರತ್ತೀಸು ಪವಾರಿತಮ್ಹ, ತಾಯೋ ಚ ರತ್ತಿಯೋ ವೀತಿವತ್ತಾ, ಅಮ್ಹಾಕಞ್ಚ ಭೇಸಜ್ಜೇನ ಅತ್ಥೋ’ತಿ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ವಿಞ್ಞಾಪೇತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೧೦) ವಚನತೋ ಯಥಾತಥಂ ವತ್ವಾ ಅಧಿಕಂ ವಿಞ್ಞಾಪೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೫೬೬. ಅಞ್ಞಸ್ಸ ¶ ¶ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ ವಾ ವಿಞ್ಞಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಞಾತಕಾನಂ ವಿಞ್ಞಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ಞಾತಕಾನಂ ಸನ್ತಕಂ ವಿಞ್ಞಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅತ್ತನೋ ವಾ ಧನೇನ ವಿಞ್ಞಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಏತ್ಥ ಧನಂ ನಾಮ ತಣ್ಡುಲಾದಿ ಕಪ್ಪಿಯವತ್ಥು.

೧೫೬೭. ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ವಿಞ್ಞಾಪೇನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇದಂ ಪಚ್ಚಾಮಸತಿ. ಉಮ್ಮತ್ತಕಾದೀನನ್ತಿ ವಿಸೇಸಿತಬ್ಬಮಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ವಿಞ್ಞಾಪೇನ್ತಾನ’’ನ್ತಿ ಬಹುವಚನಂ ಕಾತಬ್ಬಂ.

೧೫೬೮. ಉಯ್ಯುತ್ತನ್ತಿ ಸಙ್ಗಾಮತ್ಥಾಯ ಕತಉಯ್ಯೋಗಂ, ಗಾಮತೋ ನಿಕ್ಖಮ್ಮ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ವಾ ಏಕತ್ಥ ಸನ್ನಿವಿಟ್ಠಂ ವಾ. ಯಥಾಹ ‘‘ಉಯ್ಯುತ್ತಾ ನಾಮ ಸೇನಾ ಗಾಮತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ನಿವಿಟ್ಠಾ ವಾ ಹೋತಿ ಪಯಾತಾ ವಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೧೪). ಅಞ್ಞತ್ರ ಪಚ್ಚಯಾತಿ ಠಪೇತ್ವಾ ತಥಾರೂಪಪಚ್ಚಯಂ.

೧೫೬೯. ದಸ್ಸನಸ್ಸುಪಚಾರಸ್ಮಿನ್ತಿ ಏತ್ಥ ದಸ್ಸನೂಪಚಾರಂ ನಾಮ ಯಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಠಿತಸ್ಸ ಸೇನಾ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ತಂ ಠಾನಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ಯತ್ಥ ಠಿತೋ ಪಸ್ಸತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೧೪). ಉಪಚಾರಂ ವಿಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತದಸ್ಸನೋಪಚಾರಟ್ಠಾನಂ ಏತ್ಥ ಠತ್ವಾ ಓಲೋಕೇತುಂ ನ ಸುಕರನ್ತಿಆದಿನಾ ಕಾರಣೇನ ತಂ ಠಾನಂ ಪಹಾಯ ಅಞ್ಞತ್ಥ ವಿಲೋಕೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಕೇನಚಿ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ಹುತ್ವಾ ಅದಿಸ್ಸಮಾನಮ್ಪಿ ನಿನ್ನಂ ಠಾನಂ ಓತಿಣ್ಣಂ ಅಪಞ್ಞಾಯಮಾನಮ್ಪಿ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಮ್ಪಿ ಓಲೋಕೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ ಏವಮೇವ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಯಥಾಹ ‘‘ಕೇನಚಿ ಅನ್ತರಿತಾ ವಾ ನಿನ್ನಂ ಓರುಳ್ಹಾ ವಾ ನ ದಿಸ್ಸತೀ’’ತಿಆದಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೩೧೪). ಪಯೋಗತೋತಿ ಯಥಾವುತ್ತದಸ್ಸನಪಯೋಗಗಣನಾಯ.

೧೫೭೦. ಇದಾನಿ ¶ ಚತುರಙ್ಗಸೇನಾಲಕ್ಖಣಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಆರೋಹಾ ಪನ ಚತ್ತಾರೋ’’ತಿಆದಿ. ಆರೋಹಾತಿ ಏತ್ಥ ಹತ್ಥಾರೋಹಾ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ. ತಪ್ಪಾದರಕ್ಖಕಾತಿ ತಸ್ಸ ಪಾದರಕ್ಖಕಾತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ. ದ್ವೇ ದ್ವೇತಿ ಏಕೇಕಂ ಪಾದಂ ರಕ್ಖನ್ತಾ ದ್ವೇ ದ್ವೇ. ದ್ವಾದಸಪೋಸೋತಿ ದ್ವಾದಸ ಪೋಸಾ ಏತಸ್ಸಾತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ. ದ್ವಾದಸಪುರಿಸಯುತ್ತೋ ಏಕೋ ಹತ್ಥೀ ನಾಮ.

೧೫೭೧. ಆರೋಹೋತಿ ¶ ಏತ್ಥ ಅಸ್ಸಾರೋಹೋ ವುಚ್ಚತಿ. ತಿಪುರಿಸೋತಿ ತಯೋ ಪುರಿಸಾ ಅಸ್ಸಾತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ. ಹಯೋತಿ ಅಸ್ಸೋ. ಏಕೋ ಸಾರಥೀತಿ ರಥಚಾರಿಕೋ. ‘‘ಯೋಧೋ ಏಕೋ’’ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ. ಆಣಿರಕ್ಖಾತಿ ರಥಚಕ್ಕದ್ವಯಸ್ಸ ಅಗಳನತ್ಥಂ ಅಕ್ಖಕಸ್ಸ ಉಭೋಸು ಕೋಟೀಸು ಆಕೋಟಿತಾ ದ್ವೇ ಆಣಿಯೋ ರಕ್ಖನಕಾ.

೧೫೭೨. ಚತುಪೋಸೋತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಪೋಸಾ ಯಸ್ಸಾತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ. ಚತುಸಚ್ಚವಿಭಾವಿನಾತಿ ಚತುನ್ನಂ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಂ ದೇಸಕೇನ ಭಗವತಾ. ಪದಹತ್ಥಾತಿ ಆವುಧಹತ್ಥಾ. ಪಜ್ಜತೇ ಗಮ್ಯತೇ ಅನೇನ ಪರೇ ಹನಿತುನ್ತಿ ಪದಂ, ಆವುಧಂ, ಪದಾನಿ ಹತ್ಥೇಸು ಯೇಸಂ ತೇ ಪದಹತ್ಥಾತಿ ಭಿನ್ನಾಧಿಕರಣೋ ಬಾಹಿರತ್ಥಸಮಾಸೋ ಯಥಾ ‘‘ವಜಿರಪಾಣೀ’’ತಿ. ಪತ್ತಿಪದಾತಿ-ಸದ್ದೋ ಅನತ್ಥನ್ತರಾ, ಮನುಸ್ಸಸೇನಾಯ ಅಧಿವಚನಂ.

೧೫೭೩. ಚತುರಙ್ಗಸಮಾಯುತ್ತಾತಿ ಚತೂಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಅವಯವೇಹಿ ಸಮಾಯುತ್ತಾತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ.

೧೫೭೪. ಹತ್ಥಿಆದೀಸೂತಿ ಯಥಾವುತ್ತಲಕ್ಖಣಹತ್ಥಿಅಸ್ಸರಥಪದಾತಿನಾಮಕೇಸು ಚತೂಸು ಅಙ್ಗೇಸು, ನಿದ್ಧಾರಣೇ ಭುಮ್ಮಂ. ಏಕೇಕನ್ತಿ ಏಕೇಕಂ ಅಙ್ಗಂ. ಏತೇಸು ಅವಕಂಸತೋ ಏಕಂ ಪುರಿಸಾರುಳ್ಹಮಪಿ ಹತ್ಥಿಞ್ಚ ತಥಾ ಅಸ್ಸಞ್ಚ ಏಕಂ ಪದಹತ್ಥಪುರಿಸಞ್ಚ ಏಕಮೇಕಂ ¶ ಕತ್ವಾ ಆಹ ‘‘ಏಕೇಕಂ ದಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ಗಚ್ಛತೋ’’ತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಅನ್ತಮಸೋ ಏಕಪುರಿಸಾರುಳ್ಹಂ ಏಕಮ್ಪಿ ಹತ್ಥಿಮ್ಪೀ’’ತಿಆದಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೩೧೫). ಅನುಯ್ಯುತ್ತೇಪೀತಿ ಸಙ್ಗಾಮಂ ವಿನಾ ಅಞ್ಞೇನ ಕಾರಣೇನ ನಿಕ್ಖನ್ತೇ. ಯಥಾಹ ‘‘ಅನುಯ್ಯುತ್ತಾ ನಾಮ ರಾಜಾ ಉಯ್ಯಾನಂ ವಾ ನದಿಂ ವಾ ಗಚ್ಛತಿ, ಏವಂ ಅನುಯ್ಯುತ್ತಾ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೩೧೫).

೧೫೭೫. ಸಮ್ಪತ್ತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸೇನ’’ನ್ತಿ ಪಕರಣತೋ ಲಬ್ಭತಿ. ಆಪದಾಸೂತಿ ಜೀವಿತಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತರಾಯೇ ಸತಿ ‘‘ಏತ್ಥ ಗತೋ ಮುಚ್ಚಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗಚ್ಛತೋ ಅನಾಪತ್ತಿ. ತಥಾರೂಪೇ ಪಚ್ಚಯೇ ಗಿಲಾನಾವಲೋಕನಾದಿಕೇ ಗಮನಾನುರೂಪಪಚ್ಚಯೇ ಸತಿ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೫೭೬-೭. ‘‘ಸಿಯಾ ಚ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಕೋಚಿದೇವ ಪಚ್ಚಯೋ ಸೇನಂ ಗಮನಾಯ, ದಿರತ್ತತಿರತ್ತಂ ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸೇನಾಯ ವಸಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೧೮) ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ ಕೇನಚಿ ಕರಣೀಯೇನ ¶ ಸಙ್ಗಾಮತ್ಥಂ ಉಯ್ಯುತ್ತಾಯ ಸೇನಾಯ ದಿರತ್ತತಿರತ್ತಂ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ವಸಿತ್ವಾ ಚತುತ್ಥರತ್ತಿಯಂ ವಸನ್ತಸ್ಸ ಪನ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಆಪತ್ತಿಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಚತುತ್ಥೇ’’ತಿಆದಿ. ಅನಾಪತ್ತಿವಾರೇ ‘‘ಗಿಲಾನೋ ವಸತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೨೧) ವುತ್ತತ್ತಾ ಆಹ ‘‘ಅರೋಗವಾ’’ತಿ. ಸೇನಾಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಪರಿಕ್ಖೇಪಾರಹಟ್ಠಾನೇನ ವಾ ಸಞ್ಚರಣಪರಿಯನ್ತೇನ ವಾ ಸೇನಾ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತಬ್ಬಾ, ಏವಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾಯ ಸೇನಾಯ ಅನ್ತೋವಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯನ್ತಿ ‘‘ಅತಿರೇಕತಿರತ್ತೇ ಅತಿರೇಕಸಞ್ಞೀ, ವೇಮತಿಕೋ, ಊನಕಸಞ್ಞೀ ಸೇನಾಯ ವಸತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೨೦) ಪಾಚಿತ್ತಿಯತ್ತಯಂ ವುತ್ತಂ.

೧೫೮೦. ಉಯ್ಯೋಧಿಕಂ ¶ ನಾಮ ಸಙ್ಗಾಮಟ್ಠಾನಂ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಉಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಉಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಏತ್ಥ ಯುಜ್ಝನ್ತೀತಿ ಉಯ್ಯೋಧಿಕಂ, ಸಮ್ಪಹಾರಟ್ಠಾನಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೩೨೨). ಬಲಗ್ಗನ್ತಿ ‘‘ಏತ್ತಕಾ ಹತ್ಥೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾಚಿ. ೩೨೪) ಪದಭಾಜನಾಗತನಯೇನ ಬಲಸ್ಸ ಗಣನಟ್ಠಾನಂ ಬಲಗ್ಗಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ಬಲಸ್ಸ ಅಗ್ಗಂ ಜಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಬಲಗ್ಗಂ, ಬಲಗಣನಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೩೨೨). ಸೇನಾಬ್ಯೂಹನ್ತಿ ‘‘ಇತೋ ಹತ್ಥೀ ಹೋನ್ತು, ಇತೋ ಅಸ್ಸಾ, ಇತೋ ರಥಾ, ಇತೋ ಪತ್ತೀ ಹೋನ್ತೂ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೨೪) ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತಸೇನಾಸನ್ನಿವೇಸಟ್ಠಾನಂ ಸೇನಾಬ್ಯೂಹಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ಸೇನಾಯ ವಿಯೂಹಂ ಸೇನಾಬ್ಯೂಹಂ, ಸೇನಾಸನ್ನಿವೇಸಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೩೨೨).

೧೫೮೧. ಪುರಿಮೇತಿ ಅನನ್ತರಸಿಕ್ಖಾಪದೇ. ‘‘ದ್ವಾದಸಪುರಿಸೋ ಹತ್ಥೀ’’ಇತಿ ಯೋ ಹತ್ಥೀ ವುತ್ತೋತಿ ಯೋಜನಾ. ತೇನಾತಿ ತೇನ ಹತ್ಥಿನಾ ಹೇತುಭೂತೇನ.

೧೫೮೨. ‘‘ಸೇಸೇಸೂ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಸ್ಸಾನೀಕರಥಾನೀಕಪತ್ತಾನೀಕಾ ಗಹಿತಾ. ಪತ್ತಾನೀಕಂ ನಾಮ ‘‘ಚತ್ತಾರೋ ಪುರಿಸಾ ಪದಹತ್ಥಾ ಪತ್ತೀ ಪಚ್ಛಿಮಂ ಪತ್ತಾನೀಕ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೨೪) ಸೇನಙ್ಗೇಸು ಪಟಿನಿದ್ದೇಸೇನ ನಿಬ್ಬಿಸೇಸಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ. ತಿಣ್ಣನ್ತಿ ಏತೇಸಂ ಉಯ್ಯುತ್ತಾದೀನಂ.

೧೫೮೩. ಪಿಟ್ಠಾದೀಹೀತಿ ¶ ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಪೂವಾದಿಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಯಥಾಹ ‘‘ಸುರಾ ನಾಮ ಪಿಟ್ಠಸುರಾ ಪೂವಸುರಾ ಓದನಸುರಾ ಕಿಣ್ಣಪಕ್ಖಿತ್ತಾ ಸಮ್ಭಾರಸಂಯುತ್ತಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೨೮). ಏತ್ಥ ಚ ಪಿಟ್ಠಂ ಭಾಜನೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ತಜ್ಜಂ ಉದಕಂ ದತ್ವಾ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕತಾ ಪಿಟ್ಠಸುರಾ. ಏವಂ ¶ ಪೂವೇ, ಓದನೇ ಚ ಭಾಜನೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ತಜ್ಜಂ ಉದಕಂ ದತ್ವಾ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಕತಾ ‘‘ಪೂವಸುರಾ, ಓದನಸುರಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ‘‘ಕಿಣ್ಣಾ’’ತಿ ಪನ ತಸ್ಸಾ ಸುರಾಯ ಬೀಜಂ ವುಚ್ಚತಿ, ಯೇ ‘‘ಸುರಾಮೋದಕಾ’’ತಿಪಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ತೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕತಾ ಕಿಣ್ಣಪಕ್ಖಿತ್ತಾ. ಹರೀತಕಿಸಾಸಪಾದಿನಾನಾಸಮ್ಭಾರೇಹಿ ಸಂಯೋಜಿತಾ ಸಮ್ಭಾರಸಂಯುತ್ತಾ.

ಪುಪ್ಫಾದೀಹೀತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಫಲಾದೀನಂ ಗಹಣಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ಮೇರಯೋ ನಾಮ ಪುಪ್ಫಾಸವೋ ಫಲಾಸವೋ ಮಧ್ವಾಸವೋ ಗುಳಾಸವೋ ಸಮ್ಭಾರಸಂಯುತ್ತೋ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೨೮). ತತ್ಥ ಚ ಪುಪ್ಫಾಸವೋ ನಾಮ ಮಧುಕಪುಪ್ಫಾದೀನಂ ಜಾತಿರಸಕತೋ ಚೇವ ತಾಲನಾಳಿಕೇರಪುಪ್ಫಾನಞ್ಚ ರಸೋ ಚಿರಪರಿವಾಸಿತೋ. ಫಲಾಸವೋ ಪನ ಮುದ್ದಿಕಾಪನಸಫಲಾದೀನಿ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ತೇಸಂ ರಸೇನ ಕತೋ. ಮಧ್ವಾಸವೋ ನಾಮ ಮುದ್ದಿಕಾನಂ ಜಾತಿರಸೇನ ಕತೋ. ಮಕ್ಖಿಕಾಮಧುನಾಪಿ ಕರೀಯತೀತಿ ವದನ್ತಿ. ಉಚ್ಛುರಸೋ ಗುಳಾಸವೋ. ಹರೀತಕಾಮಲಕಕಟುಕಭಣ್ಡಾದಿನಾನಾಸಮ್ಭಾರಾನಂ ರಸೋ ಚಿರಪರಿವಾಸಿತೋ ಸಮ್ಭಾರಸಂಯುತ್ತೋ. ಆಸವೋ ಮೇರಯಂ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೫೮೪. ಬೀಜತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾತಿ ಸಮ್ಭಾರೇ ಪಟಿಯಾದಿತ್ವಾ ಚಾಟಿಯಂ ಪಕ್ಖಿತ್ತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಾಲನಾಳಿಕೇರಾದೀನಂ ಪುಪ್ಫರಸೇ ಪುಪ್ಫತೋ ಗಳಿತಾಭಿನವಕಾಲತೋಯೇವ ಚ ಪಟ್ಠಾಯ. ಪಿವನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಕುಸಗ್ಗೇನಾ’’ತಿಪಿ ಸೇಸೋ. ಉಭಯಮ್ಪಿ ಚಾತಿ ಸುರಂ, ಮೇರಯಞ್ಚಾತಿ ಉಭಯಮ್ಪಿ. ಬೀಜತೋ ಪನ ಪಟ್ಠಾಯ ಕುಸಗ್ಗೇನ ಪಿವನ್ತಸ್ಸಪಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಪಯೋಗಬಾಹುಲ್ಲೇನ ಆಪತ್ತಿಬಾಹುಲ್ಲಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಪಯೋಗೇ ಚ ಪಯೋಗೇ ಚಾ’’ತಿ. ಇದಞ್ಚ ವಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ವಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪಿವನ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಯೋಗೇ ಚ ಪಯೋಗೇ ಚ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ವಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ವಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪಿವತೋ ಪಯೋಗಗಣನಾಯ ಆಪತ್ತಿಯೋ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೩೨೮). ಏಕೇನೇವ ಪಯೋಗೇನ ಬಹುಮ್ಪಿ ಪಿವನ್ತಸ್ಸ ಏಕಂ ಏವ ¶ ಆಪತ್ತಿಂ ಬ್ಯತಿರೇಕತೋ ದೀಪೇತಿ. ಯಥಾಹ ‘‘ಏಕೇನ ಪನ ಪಯೋಗೇನ ಬಹುಮ್ಪಿ ಪಿವನ್ತಸ್ಸ ಏಕಾ ಆಪತ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೩೨೮).

೧೫೮೫. ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ‘‘ಮಜ್ಜೇ ಮಜ್ಜಸಞ್ಞೀ, ಮಜ್ಜೇ ವೇಮತಿಕೋ, ಮಜ್ಜೇ ಅಮಜ್ಜಸಞ್ಞೀ ಪಿವತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೨೮) ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ವುತ್ತಂ.

೧೫೮೬. ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ¶ ನಮಜ್ಜಂ ಹೋತಿ ಮಜ್ಜವಣ್ಣಂ ಮಜ್ಜಗನ್ಧಂ ಮಜ್ಜರಸಂ, ತಂ ಪಿವತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೨೮) ವುತ್ತತ್ತಾ ಆಹ ‘‘ಅಮಜ್ಜಂ ಮಜ್ಜವಣ್ಣ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಅರಿಟ್ಠಂ ನಾಮ ಆಮಲಕಫಲರಸಾದೀಹಿ ಕತೋ ಆಸವವಿಸೇಸೋ. ಲೋಣಸೋವೀರಕಂ ನಾಮ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ –

‘‘ಹರೀತಕಾಮಲಕವಿಭೀತಕಕಸಾವೇ, ಸಬ್ಬಧಞ್ಞಾನಿ, ಸಬ್ಬಅಪರಣ್ಣಾನಿ, ಸತ್ತನ್ನಮ್ಪಿ ಧಞ್ಞಾನಂ ಓದನಂ, ಕದಲಿಫಲಾದೀನಿ ಸಬ್ಬಫಲಾನಿ, ವೇತ್ತಕೇತಕಖಜ್ಜೂರಿಕಳೀರಾದಯೋ ಸಬ್ಬಕಳೀರೇ, ಮಚ್ಛಮಂಸಖಣ್ಡಾನಿ, ಅನೇಕಾನಿ ಚ ಮಧುಫಾಣಿತಸಿನ್ಧವಲೋಣತಿಕಟುಕಾದೀನಿ ಭೇಸಜ್ಜಾನಿ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕುಮ್ಭಿಮುಖಂ ಲಿಮ್ಪಿತ್ವಾ ಏಕಂ ವಾ ದ್ವೇ ವಾ ತೀಣಿ ವಾ ಸಂವಚ್ಛರಾನಿ ಠಪೇನ್ತಿ, ತಂ ಪರಿಪಚ್ಚಿತ್ವಾ ಜಮ್ಬುರಸವಣ್ಣಂ ಹೋತಿ. ವಾತಕಾಸಕುಟ್ಠಪಣ್ಡುಭಗನ್ದಲಾದೀನಞ್ಚ ಸಿನಿದ್ಧಭೋಜನಭುತ್ತಾನಞ್ಚ ಉತ್ತರಪಾನಂ ಭತ್ತಜೀರಣಕಭೇಸಜ್ಜಂ ತಾದಿಸಂ ನತ್ಥಿ. ತಂ ಪನೇತಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ, ಗಿಲಾನಾನಂ ಪಾಕತಿಕಮೇವ. ಅಗಿಲಾನಾನಂ ಪನ ಉದಕಸಮ್ಭಿನ್ನಂ ಪಾನಪರಿಭೋಗೇನಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೧೯೨) –

ವಿಭಾವಿತೋ ಭೇಸಜ್ಜವಿಸೇಸೋ. ಸುತ್ತಂ ನಾಮ ಅನೇಕೇಹಿ ಭೇಸಜ್ಜೇಹಿ ಅಭಿಸಙ್ಖತೋ ಅಮಜ್ಜಭೂತೋ ಆಸವವಿಸೇಸೋ.

೧೫೮೭. ವಾಸಗಾಹಾಪನತ್ಥಾಯಾತಿ ¶ ಸುಗನ್ಧಿಭಾವಗಾಹಾಪನತ್ಥಂ. ಈಸಕನ್ತಿ ಮಜ್ಜವಣ್ಣಗನ್ಧರಸಾ ಯಥಾ ನ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ, ಏವಂ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ಅನತಿಕ್ಖಿತ್ತಮಜ್ಜೇಯೇವ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಯಂ ಪನ ಅತಿಕ್ಖಿತ್ತಮಜ್ಜಂ ಹೋತಿ, ಯತ್ಥ ಮಜ್ಜಸ್ಸ ವಣ್ಣಗನ್ಧರಸಾ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಆಪತ್ತಿಯೇವಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೩೨೯). ಸೂಪಾದೀನಂ ತು ಪಾಕೇತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಮಂಸಪಾಕಾದಯೋ ಸಙ್ಗಹಿತಾ. ಯಥಾಹ ‘‘ಸೂಪಸಮ್ಪಾಕೇ ಮಂಸಸಮ್ಪಾಕೇ ತೇಲಸಮ್ಪಾಕೇ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೨೮).

೧೫೮೮. ವತ್ಥುಅಜಾನನಾ ಅಚಿತ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಯಥಾಹ ‘‘ವತ್ಥುಅಜಾನನತಾಯ ಚೇತ್ಥ ಅಚಿತ್ತಕತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೩೨೯). ವತ್ಥುಅಜಾನನತಾ ಚ ನಾಮ ‘‘ಮಜ್ಜ’’ನ್ತಿ ಅಜಾನನಭಾವೋ. ಇದನ್ತಿ ಇದಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ. ಚ-ಸದ್ದೇನ ಅಞ್ಞಾನಿ ಚ ಗಿರಗ್ಗಸಮಜ್ಜಾದಿಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ಸಮುಚ್ಚಿನೋತಿ. ಅಕುಸಲೇನೇವಾತಿ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತೇನೇವ. ಪಾನತೋತಿ ಪಾತಬ್ಬತೋ. ಲೋಕವಜ್ಜಕನ್ತಿ ಸಾಧುಲೋಕೇನ ವಜ್ಜೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಲೋಕವಜ್ಜಮೇವ ಲೋಕವಜ್ಜಕಂ.

ನನು ¶ ಚೇತ್ಥ ವತ್ಥುಅಜಾನನತಾಯ ಅಚಿತ್ತಕತ್ತೇ ತಂವತ್ಥುಅಜಾನನಂ ಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಚಿತ್ತಸಮಙ್ಗಿನೋಪಿ ಸಮ್ಭವತಿ, ಕಸ್ಮಾ ‘‘ಅಕುಸಲೇನೇವ ಪಾನತೋ ಲೋಕವಜ್ಜಕ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ? ವುಚ್ಚತೇ – ಯಸ್ಮಾ ಅಮಜ್ಜಸಞ್ಞಾಯ ಪಿವತೋ, ಮಜ್ಜಸಞ್ಞಾಯ ಚ ಪಿವತೋ ಮಜ್ಜಂ ವತ್ಥುನಿಯಾಮೇನ ಕಿಲೇಸುಪ್ಪತ್ತಿಯಾವ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ಯಥಾ ಮಜ್ಜಂ ಪೀತಂ ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಅಕುಸಲಾನಮೇವ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ನ ಕುಸಲಾನಂ, ತಥಾ ಅಜ್ಝೋಹರಣಕಾಲೇಪಿ ವತ್ಥುನಿಯಾಮೇನ ಅಕುಸಲಸ್ಸೇವ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತೀತಿ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಕುಸಲೇನೇವ ಪಾನತೋ ಲೋಕವಜ್ಜಕ’’ನ್ತಿ. ಯಥಾ ತಂ ನಿಳಿನಿಜಾತಕೇ (ಜಾ. ೨.೧೮.೧ ಆದಯೋ; ಜಾ. ಅಟ್ಠ. ೫.೧೮.೧ ಆದಯೋ) ಭೇಸಜ್ಜಸಞ್ಞಾಯ ಇತ್ಥಿಯಾ ಮಗ್ಗೇ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಪವೇಸೇನ್ತಸ್ಸ ಕುಮಾರಸ್ಸ ‘‘ಇತ್ಥೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ತಸ್ಸಾ ಮಗ್ಗೇ ಮೇಥುನಂ ಪಟಿಸೇವಾಮೀ’’ತಿ ವಾ ಸಞ್ಞಾಯ ¶ ಅಭಾವೇಪಿ ಕಾಮರಾಗುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಸೀಲಾದಿಗುಣಪರಿಹಾನಿ ವತ್ಥುನಿಯಾಮತೋ ಚ ಅಹೋಸಿ, ಏವಮಿಧಾಪಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ.

ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಅಕುಸಲೇನೇವ ಪಾನತೋ’’ತಿ ಇದಂ ಇಮಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ಸಚಿತ್ತಕಪಕ್ಖಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ಅಞ್ಞಥಾ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದೀಸುಪಿ ಅತಿಪ್ಪಸಙ್ಗೋತಿ ಮಞ್ಞಮಾನಾ ಬಹುಕಾರಣಂ, ನಿಯಮನಞ್ಚ ದಸ್ಸೇಸುಂ. ವಿನಯಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೩೨೯), ಪನ ಖುದ್ದಕಪಾಠಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಖು. ಪಾ. ಅಟ್ಠ. ಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ), ವಿಭಙ್ಗಟ್ಠಕಥಾದೀಸು ಚ ‘‘ತಿಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಅಕುಸಲಚಿತ್ತ’’ಮಿಚ್ಚೇವ ವುತ್ತತ್ತಾ, ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ಸಾಮಞ್ಞಲಕ್ಖಣಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೇನ ಪಕ್ಖನ್ತರಲಕ್ಖಣದಸ್ಸನಸ್ಸ ಅಯುತ್ತತ್ತಾ ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ಯಥಾರುತವಸೇನೇವ ಅತ್ಥಗ್ಗಹಣೇ ಚ ಕಸ್ಸಚಿ ವಿರೋಧಸ್ಸ ಅಸಮ್ಭವತೋ ಸಚಿತ್ತಕಪಕ್ಖಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತತಾ, ಲೋಕವಜ್ಜತಾ ಚೇತ್ಥ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ. ‘‘ವತ್ಥುಂ ಜಾನಿತ್ವಾಪಿ ಅಜಾನಿತ್ವಾಪಿ ಮಜ್ಜಂ ಪಿವತೋ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ. ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಪನ ಜಾನಿತ್ವಾವ ಪಿವತೋ ಸೀಲಭೇದೋ, ನ ಅಜಾನಿತ್ವಾ’’ತಿ (ಮಾಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೮ ಅತ್ಥತೋ ಸಮಾನಂ) ಯಂ ವುತ್ತಂ, ತತ್ಥ ಕಾರಣಂ ಮಗ್ಗಿತಬ್ಬಂ. ಸಿಕ್ಖಾಪದಪಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಬುದ್ಧಾನಮೇವ ವಿಸಯತ್ತಾ ನ ತಂ ಮಗ್ಗಿತಬ್ಬಂ, ಯಥಾಪಞ್ಞತ್ತೇಯೇವ ವತ್ತಿತಬ್ಬಂ. ಇದಂ ಪನ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತಂ, ಸುಖೋಪೇಕ್ಖಾವೇದನಾನಂ ವಸೇನ ದುವೇದನಞ್ಚ ಹೋತಿ. ವಿನಯಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೩೨೯), ಪನ ಮಾತಿಕಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಸುರಾಪಾನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ‘‘ತಿವೇದನ’’ನ್ತಿ ಪಾಠೋ ದಿಸ್ಸತಿ, ಖುದ್ದಕಪಾಠವಣ್ಣನಾಯ (ಖು. ಪಾ. ಅಟ್ಠ. ಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ), ವಿಭಙ್ಗಟ್ಠಕಥಾದೀಸು (ವಿಭ. ಅಟ್ಠ. ೭೦೩ ಆದಯೋ) ಚ ‘‘ಸುಖಮಜ್ಝತ್ತವೇದನಾವಸೇನ ದುವೇದನ’’ನ್ತಿ ಚ ‘‘ಲೋಭಮೋಹಮೂಲವಸೇನ ದ್ವಿಮೂಲಕ’’ನ್ತಿ ಚ ವುತ್ತತ್ತಾ ಸೋ ‘‘ಪಮಾದಪಾಠೋ’’ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬೋ.

೧೫೮೯. ಯೇನ ¶ ¶ ಕೇನಚಿ ಅಙ್ಗೇನಾತಿ ಅಙ್ಗುಲಿಆದಿನಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಸರೀರಾವಯವೇನ. ಹಸಾಧಿಪ್ಪಾಯಿನೋತಿ ಹಸೇ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಹಸಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ, ಸೋ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ, ತಸ್ಸ, ಇಮಿನಾ ಕೀಳಾಧಿಪ್ಪಾಯರಹಿತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿಂ ಬ್ಯತಿರೇಕತೋ ದೀಪೇತಿ. ವಕ್ಖತಿ ಚ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ನಹಸಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸಾ’’ತಿ. ಫುಸತೋ ಫುಸನ್ತಸ್ಸ.

೧೫೯೦. ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಸಬ್ಬೇಸು ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇಸು. ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧಾದಿಕೇ ನಯೇತಿ ‘‘ಕಾಯೇನ ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧಂ ಆಮಸತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿಏವಮಾದಿನಾ (ಪಾಚಿ. ೩೩೨) ದಸ್ಸಿತೇ ನಯೇ. ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞಿವೇಮತಿಕಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞೀನಂ ವಸೇನ ತೀಣಿ ದುಕ್ಕಟಾನಿ ವುತ್ತಾನೀತಿ ಆಹ ‘‘ತಥೇವಾನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇ, ದೀಪಿತಂ ತಿಕದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ. ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ತಥೇವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೇ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞಿವೇಮತಿಕಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞೀನಂ ವಸೇನ ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸ ವುತ್ತಭಾವೋ ದೀಪಿತೋ ಹೋತಿ. ಯಥಾ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೇ ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ದೀಪಿತಂ, ತಥೇವ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇ ತಿಕದುಕ್ಕಟಂ ದೀಪಿತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೫೯೧. ಏತ್ಥ…ಪೇ… ಭಿಕ್ಖುನೀತಿ ಏತ್ಥ ಭಿಕ್ಖುಪಿ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಟ್ಠಾನೇ ಠಿತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೧೫೯೨. ನಹಸಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸ ಫುಸತೋತಿ ಹಸಾಧಿಪ್ಪಾಯಂ ವಿನಾ ವನ್ದನಾದೀಸು ಪಾದಾದಿಸರೀರಾವಯವೇನ ಪರಂ ಫುಸನ್ತಸ್ಸ. ಕಿಚ್ಚೇ ಸತೀತಿ ಪಿಟ್ಠಿಪರಿಕಮ್ಮಾದಿಕಿಚ್ಚೇ ಸತಿ.

೧೫೯೩. ಜಲೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಉಪರಿಗೋಪ್ಫಕೇ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ಯಥಾಹ ‘‘ಉಪರಿಗೋಪ್ಫಕೇ ಉದಕೇ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೩೭). ನಿಮುಜ್ಜನಾದೀನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಉಮ್ಮುಜ್ಜನಪ್ಲವನಾನಿ ಗಹಿತಾನಿ. ಯಥಾಹ ‘‘ಉಪರಿಗೋಪ್ಫಕೇ ಉದಕೇ ಹಸಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ನಿಮುಜ್ಜತಿ ವಾ ಉಮ್ಮುಜ್ಜತಿ ವಾ ಪಲವತಿ ¶ ವಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೩೭). ‘‘ಕೇವಲ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ನಹಾನಾದಿಕಿಚ್ಚೇನ ಓತರನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ದೀಪೇತಿ.

೧೫೯೪. ಉಪರಿಗೋಪ್ಫಕೇ ಜಲೇತಿ ಗೋಪ್ಫಕಾನಂ ಉಪರಿಭಾಗಪ್ಪಮಾಣೇ ಜಲೇ. ನಿಮುಜ್ಜೇಯ್ಯಪಿ ವಾತಿ ಅನ್ತೋಜಲಂ ಪವಿಸನ್ತೋ ನಿಮುಜ್ಜೇಯ್ಯ ವಾ. ತರೇಯ್ಯ ವಾತಿ ಪ್ಲವೇಯ್ಯ ವಾ.

೧೫೯೫-೬. ಅನ್ತೋಯೇವೋದಕೇ ¶ ನಿಮುಜ್ಜಿತ್ವಾನ ಗಚ್ಛತೋ ತಸ್ಸ ಹತ್ಥಪಾದಪಯೋಗೇಹಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಂ ಪರಿದೀಪಯೇತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೫೯೭. ಹತ್ಥಾದಿಸಕಲಸರೀರಾವಯವಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಿತುಂ ‘‘ಯೇನ ಯೇನಾ’’ತಿ ಅನಿಯಮಾಮೇಡಿತಮಾಹ. ಜಲಂ ತರತೋ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಯೇನ ಯೇನ ಪನ ಅಙ್ಗೇನ ತರಣಂ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೫೯೮. ತರುತೋ ವಾಪೀತಿ ರುಕ್ಖತೋಪಿ ವಾ. ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯನ್ತಿ ಉದಕೇ ಹಸಧಮ್ಮೇ ಹಸಧಮ್ಮಸಞ್ಞಿವೇಮತಿಕಅಹಸಧಮ್ಮಸಞ್ಞೀನಂ ವಸೇನ ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ. ‘‘ತಿಕದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ಪಾಠೋ ದಿಸ್ಸತಿ, ‘‘ಉದಕೇ ಅಹಸಧಮ್ಮೇ ಹಸಧಮ್ಮಸಞ್ಞೀ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ. ಉದಕೇ ಅಹಸಧಮ್ಮೇ ವೇಮತಿಕೋ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೩೮) ವತ್ವಾ ‘‘ಉದಕೇ ಅಹಸಧಮ್ಮೇ ಅಹಸಧಮ್ಮಸಞ್ಞೀ, ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೩೮) ತತಿಯವಿಕಪ್ಪೇ ಪಾಳಿಯಂ ಅನಾಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾತಿ ಸೋ ಪಮಾದಪಾಠೋ, ‘‘ದ್ವಿಕದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ಪಾಠೋಯೇವ ಗಹೇತಬ್ಬೋ.

೧೫೯೯. ನಾವಂ ತೀರೇ ಉಸ್ಸಾರೇನ್ತೋಪಿ ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಉಸ್ಸಾರೇನ್ತೋತಿ ತೀರಮಾರೋಪೇನ್ತೋ. ‘‘ಕೀಳತೀ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ಪಾಜೇನ್ತೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ.

೧೬೦೦. ಕಥಲಾಯ ವಾತಿ ಖುದ್ದಕಕಪಾಲಿಕಾಯ ವಾ. ಉದಕನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಭಾಜನಗತಂ ವಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ‘‘ಭಾಜನಗತಂ ಉದಕಂ ವಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೩೮) ಹಿ ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತಂ.

೧೬೦೧. ಕಞ್ಚಿಕಂ ¶ ವಾತಿ ಧಞ್ಞರಸಂ ವಾ. ಅಪಿ-ಸದ್ದೋ ‘‘ಖೀರಂ ವಾ ತಕ್ಕಂ ವಾ ರಜನಂ ವಾ ಪಸ್ಸಾವಂ ವಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೩೮) ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತೇ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇತಿ. ಚಿಕ್ಖಲ್ಲಂ ವಾಪೀತಿ ಉದಕಕದ್ದಮಂ ವಾ. ಏತ್ಥ ವಿಸೇಸಜೋತಕೇನ ಅಪಿ-ಸದ್ದೇನ ‘‘ಅಪಿಚ ಉಪರಿಗೋಪ್ಫಕೇ ವುತ್ತಾನಿ ಉಮ್ಮುಜ್ಜನಾದೀನಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇನ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಆಕಾರೇನ ಉದಕಂ ಓತರಿತ್ವಾ ವಾ ಅನೋತರಿತ್ವಾ ವಾ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಠಿತಂ ಉದಕಂ ಅನ್ತಮಸೋ ಬಿನ್ದುಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಖಿಪನಕೀಳಾಯಪಿ ಕೀಳನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಮೇವಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೩೩೬) ಅಟ್ಠಕಥಾಗತಂ ವಿನಿಚ್ಛಯವಿಸೇಸಂ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇತಿ. ವಿಕ್ಖಿಪನ್ತಿ ವಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ.

೧೬೦೨. ಸತಿ ¶ ಕಿಚ್ಚೇ ಜಲಂ ವಿಗಾಹಿತ್ವಾ ನಿಮುಜ್ಜನಾದಿಕಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಕಿಚ್ಚಂ ನಾಮ ನಹಾನಾದಿಕಂ.

೧೬೦೩. ಅನನ್ತರಸ್ಸಾತಿ ಅಙ್ಗುಲಿಪತೋದಕಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ. ವಿಸೇಸೋವ ವಿಸೇಸತಾ, ಕೋಚಿ ವಿಸೇಸೋ ನತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೬೦೪-೫. ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಞ್ಞತ್ತೇನ ವುಚ್ಚಮಾನೋ ಅಸ್ಸ ವಚನಂ ಅಕತ್ತುಕಾಮತಾಯ ಆದರಂ ಪನ ಸಚೇ ನ ಕರೋತಿ, ತಸ್ಸ ತಸ್ಮಿಂ ಅನಾದರಿಯೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಮುದೀರಯೇತಿ ಯೋಜನಾ, ಇಮಿನಾ ವಾಕ್ಯೇನ ಪುಗ್ಗಲಾನಾದರಮೂಲಕಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ವುತ್ತಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ಅನಾದರಿಯಂ ನಾಮ ದ್ವೇ ಅನಾದರಿಯಾನಿ ಪುಗ್ಗಲಾನಾದರಿಯಞ್ಚ ಧಮ್ಮಾನಾದರಿಯಞ್ಚಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೪೨), ‘‘ಪುಗ್ಗಲಾನಾದರಿಯಂ ನಾಮ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಪಞ್ಞತ್ತೇನ ವುಚ್ಚಮಾನೋ ‘ಅಯಂ ಉಕ್ಖಿತ್ತಕೋ ವಾ ವಮ್ಭಿತೋ ವಾ ಗರಹಿತೋ ವಾ ಇಮಸ್ಸ ವಚನಂ ಅಕತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ಅನಾದರಿಯಂ ಕರೋತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೪೨) ಚ.

ಧಮ್ಮಮೇವ ವಾ ಅಸಿಕ್ಖಿತುಕಾಮೋ ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಞ್ಞತ್ತೇನ ವುಚ್ಚಮಾನೋ ಅಸ್ಸ ವಚನಂ ಅಕತ್ತುಕಾಮತಾಯ ಆದರಂ ¶ ಪನ ಸಚೇ ನ ಕರೋತಿ, ತಸ್ಸ ತಸ್ಮಿಂ ಅನಾದರಿಯೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಮುದೀರಯೇತಿ ಯೋಜನಾ, ಇಮಿನಾ ಧಮ್ಮಾನಾದರಿಯಮೂಲಕಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ವುತ್ತಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ಧಮ್ಮಾನಾದರಿಯಂ ನಾಮ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಪಞ್ಞತ್ತೇನ ವುಚ್ಚಮಾನೋ ಕಥಾಯಂ ನಸ್ಸೇಯ್ಯ ವಾ ವಿನಸ್ಸೇಯ್ಯ ವಾ ಅನ್ತರಧಾಯೇಯ್ಯ ವಾ, ತಂ ನಸಿಕ್ಖಿತುಕಾಮೋ ಅನಾದರಿಯಂ ಕರೋತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೪೨). ಅನಾದರಿಯೇತಿ ನಿಮಿತ್ತತ್ಥೇ ಭುಮ್ಮಂ.

೧೬೦೬. ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ‘‘ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೇ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞೀ, ವೇಮತಿಕೋ, ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞೀ ಅನಾದರಿಯಂ ಕರೋತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೪೩) ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ವುತ್ತಂ. ತಿಕಾತೀತೇನಾತಿ ಲೋಕತ್ತಿಕಮತಿಕ್ಕನ್ತೇನ. ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಾನಾದರೇ ತಿಕದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞಿವೇಮತಿಕಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞೀನಂ ವಸೇನ ತಿಕದುಕ್ಕಟಂ.

೧೬೦೭. ಸುತ್ತೇನೇವಾಭಿಧಮ್ಮೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ಏವಕಾರೋ ‘‘ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ. ‘‘ಸುತ್ತೇನ ¶ ಅಭಿಧಮ್ಮೇನಾ’’ತಿ ಪದದ್ವಯೇನ ಅಭೇದೋಪಚಾರತೋ ಸುತ್ತಾಭಿಧಮ್ಮಾಗತೋ ಪರಿಯತ್ತಿಧಮ್ಮೋ ವುತ್ತೋ. ಅಪಞ್ಞತ್ತೇನಾತಿ ಪಞ್ಞತ್ತಸಙ್ಖಾತವಿನಯತೋ ಅಞ್ಞತ್ತಾ ಅಪಞ್ಞತ್ತೇನ. ‘‘ಅಪಞ್ಞತ್ತೇನಾ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ಸುತ್ತೇನ ಅಭಿಧಮ್ಮೇನಾ’’ತಿ ಪದದ್ವಯವಿಸೇಸನಂ. ಭಿಕ್ಖುನಾ ವುತ್ತಸ್ಸ ತಸ್ಮಿಂ ಭಿಕ್ಖುಮ್ಹಿ ವಾ ಧಮ್ಮೇ ವಾ ಅನಾದರಂ ಕರೋತೋ ದುಕ್ಕಟಮೇವ. ಸಾಮಣೇರೇನ ಉಭಯೇನಪಿ ಪಞ್ಞತ್ತೇನ ವಾ ಅಪಞ್ಞತ್ತೇನ ವಾ ವುತ್ತಸ್ಸ ತಸ್ಮಿಂ ಸಾಮಣೇರೇ ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತೇ ವಾ ಅಪಞ್ಞತ್ತೇ ವಾ ಧಮ್ಮೇ ಅನಾದರಂ ಕರೋತೋ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಮೇವಾತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೬೦೮. ದೋಸೋತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯದುಕ್ಕಟಸಙ್ಖಾತೋ ಕೋಚಿ ದೋಸೋ.

೧೬೦೯. ಏತ್ಥಾತಿ ¶ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಆಚರಿಯಾನಂ ಗಾಹೇ. ಗಾರಯ್ಹೋ ಆಚರಿಯುಗ್ಗಹೋ ನೇವ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಗಾರಯ್ಹೋ ಆಚರಿಯುಗ್ಗಹೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಯಸ್ಮಾ ಉಚ್ಛುರಸೋ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕೋ, ತಸ್ಸ ಕಸಟೋ ಯಾವಜೀವಿಕೋ, ದ್ವಿನ್ನಂಯೇವ ಸಮವಾಯೋ ಉಚ್ಛುಯಟ್ಠಿ, ತಸ್ಮಾ ವಿಕಾಲೇ ಉಚ್ಛುಯಟ್ಠಿಂ ಖಾದಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ ಗುಳಹರೀತಕೇ ವಿಯಾ’’ತಿ ಏವಮಾದಿಕೋ ಸಮ್ಪತಿ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಗಾರಯ್ಹಾಚರಿಯವಾದೋ. ಕತರೋ ಪನ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ? ಪವೇಣಿಯಾ ಆಗತೋ ಆಚರಿಯುಗ್ಗಹೋವ ಗಹೇತಬ್ಬೋ.

ಕುರುನ್ದಿಯಂ ಪನ ‘‘ಲೋಕವಜ್ಜೇ ಆಚರಿಯುಗ್ಗಹೋ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಪಣ್ಣತ್ತಿವಜ್ಜೇ ಪನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೩೪೪) ವುತ್ತಂ. ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ‘‘ಸುತ್ತಂ, ಸುತ್ತಾನುಲೋಮಞ್ಚ ಉಗ್ಗಹಿತಕಾನಂಯೇವ ಆಚರಿಯಾನಂ ಉಗ್ಗಹೋ ಪಮಾಣಂ, ಅಜಾನನ್ತಾನಂ ಕಥಾ ಅಪ್ಪಮಾಣ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೩೪೪) ವುತ್ತಂ. ‘‘ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಪವೇಣಿಯಾ ಆಗತೇ ಸಮೋಧಾನಂ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೩೪೪) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ. ಏತ್ಥ ಲೋಕವಜ್ಜೇ ಆಚರಿಯುಗ್ಗಹೋ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಲೋಕವಜ್ಜಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಆಪತ್ತಿಟ್ಠಾನೇ ಯೋ ಆಚರಿಯವಾದೋ, ಸೋ ನ ಗಹೇತಬ್ಬೋ, ಲೋಕವಜ್ಜಮತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯುಗ್ಗಹೋ’’ತಿ ವದನ್ತಸ್ಸ ಉಗ್ಗಹೋ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಸುತ್ತಾನುಲೋಮಂ ನಾಮ ಅಟ್ಠಕಥಾ. ಪವೇಣಿಯಾ ಆಗತೇ ಸಮೋಧಾನಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ‘‘ಪವೇಣಿಯಾ ಆಗತೋ ಆಚರಿಯುಗ್ಗಹೋವ ಗಹೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೩೪೪) ಏವಂ ವುತ್ತೇ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾವಾದೇಯೇವ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೧೬೧೦-೧. ‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಭಿಕ್ಖುಂ ಭಿಂಸಾಪೇಯ್ಯ, ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೪೬) ಮಾತಿಕಾವಚನತೋ ¶ ಭಯಸಞ್ಜನನತ್ಥಾಯಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ತೇನೇವ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಇತರಸ್ಸ ತು ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸಾ’’ತಿ. ರೂಪಾದಿನ್ತಿ ರೂಪಸದ್ದಗನ್ಧಾದಿಂ. ಉಪಸಂಹರೇತಿ ಉಪಟ್ಠಪೇತಿ ¶ , ದಸ್ಸೇತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಭಯಾನಕಂ ಕಥನ್ತಿ ಚೋರಕನ್ತಾರಾದಿಕಥಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ಚೋರಕನ್ತಾರಂ ವಾ ವಾಳಕನ್ತಾರಂ ವಾ ಪಿಸಾಚಕನ್ತಾರಂ ವಾ ಆಚಿಕ್ಖತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೪೮). ಪರಸನ್ತಿಕೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪರೋ’’ತಿ ವುತ್ತನಯೇನ ಲಬ್ಭಮಾನೋ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ.

ದಿಸ್ವಾ ವಾತಿ ಉಪಟ್ಠಾಪಿತಂ ತಂ ರೂಪಾದಿಂ ದಿಸ್ವಾ ವಾ. ಸುತ್ವಾ ವಾತಿ ತಂ ಭಯಾನಕಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ವಾ. ಯಸ್ಸ ಭಯದಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ತಂ ಉಪಟ್ಠಾಪೇಸಿ, ಸೋ ಭಾಯತು ವಾ ಮಾ ವಾ ಭಾಯತು. ಇತರಸ್ಸಾತಿ ತದುಪಟ್ಠಾಪಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ. ತಙ್ಖಣೇತಿ ಉಪಟ್ಠಾಪಿತಕ್ಖಣೇ.

೧೬೧೨. ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ‘‘ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೇ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞೀ, ವೇಮತಿಕೋ, ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞೀ ಭಿಂಸಾಪೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೪೮) ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ವುತ್ತಂ. ತಿಕದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞಿವೇಮತಿಕಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞೀನಂ ವಸೇನ ತಿಕದುಕ್ಕಟಂ. ‘‘ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ಭಿಂಸಾಪೇತುಕಾಮೋ’’ತಿಆದಿಕೇ ದುಕ್ಕಟವಾರೇ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಗ್ಗಹಣೇನ ಗಿಹಿನೋಪಿ ಸಙ್ಗಯ್ಹಮಾನತ್ತಾ ‘‘ಸಾಮಣೇರಂ ಗಹಟ್ಠಂ ವಾ’’ತಿ ಆಹ. ಸಾಮಣೇರಂ…ಪೇ… ಭಿಕ್ಖುನೋ ತಥೇವ ಭಿಂಸಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ತಿಕದುಕ್ಕಟಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೬೧೪. ಜೋತಿನ್ತಿ ಅಗ್ಗಿಂ. ತಪ್ಪೇತುಕಾಮೋತಿ ವಿಸಿಬ್ಬೇತುಕಾಮೋ. ‘‘ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಭಿಕ್ಖೂ ಪದೀಪೇಪಿ ಜೋತಿಕೇಪಿ ಜನ್ತಾಘರೇಪಿ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯನ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೫೨) ಉಪ್ಪನ್ನವತ್ಥುಮ್ಹಿ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ತಥಾರೂಪಪಚ್ಚಯಾ ಜೋತಿಂ ಸಮಾದಹಿತುಂ ಸಮಾದಹಾಪೇತು’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೫೨) ವುತ್ತತ್ತಾ ಏತ್ಥ ‘‘ತಥಾರೂಪಂ ಪಚ್ಚಯ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ¶ ಪದೀಪುಜ್ಜಲನಞ್ಚ ಪತ್ತಪಚನಸರೀರಸೇದನಾದಿಕಮ್ಮಞ್ಚ ಜನ್ತಾಘರವತ್ತಞ್ಚ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಏತ್ಥ ಚ ಜೋತಿಕೇಪೀತಿ ಪತ್ತಪಚನಸೇದನಕಮ್ಮಾದೀಸು ಜೋತಿಕರಣೇತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೬೧೫. ಸಯಂಸಮಾದಹನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ತನಾ ಜಾಲೇನ್ತಸ್ಸ.

೧೬೧೬. ಜಾಲಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ¶ …ಪೇ… ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಆಣತ್ತಿಯಾ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ ದುಕ್ಕಟಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ. ಆಣತ್ತಿಯಾ ಜಲಿತೇ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಾಪತ್ತಿ ‘‘ಜಾಲುಟ್ಠಾನೇ ಪನಾಪತ್ತಿ, ಪಾಚಿತ್ತಿ ಪರಿಕಿತ್ತಿತಾ’’ತಿ ಅನುವತ್ತಮಾನತ್ತಾ ಸಿದ್ಧಾತಿ ವಿಸುಂ ನ ವುತ್ತಾ.

೧೬೧೭. ಗಿಲಾನಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಗಿಲಾನೋ ನಾಮ ಯಸ್ಸ ವಿನಾ ಅಗ್ಗಿನಾ ನ ಫಾಸು ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೫೪) ವುತ್ತಸ್ಸ ಗಿಲಾನಸ್ಸ. ಅವಿಜ್ಝಾತಂ ಅಲಾತಂ ಉಕ್ಖಿಪನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಗಹಣೇನ ಭಟ್ಠಂ ಅನಿಬ್ಬುತಾಲಾತಂ ಅಗ್ಗಿನೋ ಸಮೀಪಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ, ಯಥಾಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೧೬೧೮-೯. ವಿಜ್ಝಾತಂ ಅಲಾತನ್ತಿ ನಿಬ್ಬುತಾಲಾತಂ. ಯಥಾವತ್ಥುಕಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ಕತಂ ವಿಸಿಬ್ಬೇನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ವಿಸಿಬ್ಬೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ತಪ್ಪೇನ್ತಸ್ಸ. ಅಙ್ಗಾರನ್ತಿ ವೀತಚ್ಚಿಕಂ ಅಙ್ಗಾರಂ. ಪದೀಪುಜ್ಜಲನಾದಿಕೇತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ‘‘ಜೋತಿಕೇ ಜನ್ತಾಘರೇ ತಥಾರೂಪಪಚ್ಚಯಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೫೨) ಆಗತಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಏತ್ಥ ಚ ತಥಾರೂಪಪಚ್ಚಯಾತಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಪದೀಪಾದೀನಿ ಅಞ್ಞೇನಪಿ ತಥಾರೂಪೇನ ಪಚ್ಚಯೇನ.

೧೬೨೦-೧. ಮಜ್ಝಿಮೇ ದೇಸೇತಿ ಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಯತ್ಥ ಬೋಧಿಮಣ್ಡಲಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ನವಯೋಜನಸತಾವಟ್ಟೇ ಮಜ್ಝಿಮಮಣ್ಡಲೇ, ಇಮಿನಾ ಇದಂ ¶ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ತತ್ಥೇವ ದೇಸೋದಿಸ್ಸಕತಾಯ ನಿಯತನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ತೇನೇವ ವಕ್ಖತಿ ಅನಾಪತ್ತಿವಾರೇ ‘‘ಪಚ್ಚನ್ತಿಮೇಪಿ ವಾ ದೇಸೇ’’ತಿ. ಚುಣ್ಣನ್ತಿ ಸಿರೀಸಚುಣ್ಣಾದಿಕಂ ಚುಣ್ಣಂ. ಅಭಿಸಙ್ಖರತೋತಿ ಪಟಿಯಾದೇನ್ತಸ್ಸ.

೧೬೨೨-೩. ‘‘ಮಾಸೇ ಊನಸಞ್ಞಿನೋ’’ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ. ಅತಿರೇಕದ್ಧಮಾಸೇ ಊನಸಞ್ಞಿನೋ ವಾ ಅತಿರೇಕದ್ಧಮಾಸೇ ವಿಮತಿಸ್ಸ ವಾ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಅತಿರೇಕದ್ಧಮಾಸೇ ನ್ಹಾಯನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಸಮಯೇಸು ಚ ನ್ಹಾಯನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಉಣ್ಹಸಮಯೋ ಪರಿಳಾಹಸಮಯೋ ಗಿಲಾನಸಮಯೋ ಕಮ್ಮಸಮಯೋ ಅದ್ಧಾನಗಮನಸಮಯೋ ವಾತವುಟ್ಠಿಸಮಯೋ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೬೩) ದಸ್ಸಿತೇಸು ಛಸು ಸಮಯೇಸು ಅಞ್ಞತರೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಸಮಯೇ ಸತಿಂ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಊನಮಾಸೇಪಿ ನಹಾಯನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ತತ್ಥ ¶ ಜೇಟ್ಠಮಾಸೋ ಚ ಆಸಾಳ್ಹಿಮಾಸಸ್ಸ ಪುರಿಮಪಕ್ಖೋ ಚಾತಿ ದಿಯಡ್ಢಮಾಸೋ ಉಣ್ಹಸಮಯೋ ನಾಮ. ಯಥಾಹ ‘‘ಉಣ್ಹಸಮಯೋ ನಾಮ ದಿಯಡ್ಢೋ ಮಾಸೋ ಸೇಸೋ ಗಿಮ್ಹಾನ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೬೪), ವಸ್ಸಾನಸ್ಸ ಪಠಮೋ ಮಾಸೋ ಪರಿಳಾಹಸಮಯೋ ನಾಮ. ಯಥಾಹ ‘‘ಪರಿಳಾಹಸಮಯೋ ನಾಮ ವಸ್ಸಾನಸ್ಸ ಪಠಮೋ ಮಾಸೋ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೬೪). ‘‘ಯಸ್ಸ ವಿನಾ ನಹಾನಾ ನ ಫಾಸು ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೬೪) ವುತ್ತೋ ಸಮಯೋ ಗಿಲಾನಸಮಯೋ ನಾಮ. ‘‘ಅನ್ತಮಸೋ ಪರಿವೇಣಮ್ಪಿ ಸಮ್ಮಟ್ಠಂ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೬೪) ವುತ್ತೋ ಕಮ್ಮಸಮಯೋ ನಾಮ. ‘‘ಅದ್ಧಯೋಜನಂ ಗಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ನಹಾಯಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೬೪) ವುತ್ತೋ ಅದ್ಧಾನಗಮನಸಮಯೋ ನಾಮ. ‘‘ಭಿಕ್ಖೂ ಸರಜೇನ ವಾತೇನ ಓಕಿಣ್ಣಾ ಹೋನ್ತಿ, ದ್ವೇ ವಾ ತೀಣಿ ವಾ ಉದಕಫುಸಿತಾನಿ ಕಾಯೇ ಪತಿತಾನಿ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೬೪) ವುತ್ತೋ ವಾತವುಟ್ಠಿಸಮಯೋ ನಾಮ.

ನದೀಪಾರಂ ಗಚ್ಛತೋಪಿ ಊನಕದ್ಧಮಾಸೇ ನ್ಹಾಯನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ವಾಲಿಕಂ ಉಕ್ಕಿರಿತ್ವಾನಾತಿ ಏತ್ಥ ಸುಕ್ಖಾಯ ನದಿಯಾ ¶ ವಾಲಿಕಂ ಉಕ್ಕಿರಿತ್ವಾ. ಕತಾವಾಟೇಸುಪಿ ಊನಕದ್ಧಮಾಸೇ ನ್ಹಾಯನ್ತಸ್ಸಪಿ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ. ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ನ್ಹಾಯನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಪಚ್ಚಾಮಸತಿ.

೧೬೨೪. ಪಚ್ಚನ್ತಿಮೇಪಿ ವಾ ದೇಸೇತಿ ಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಯಥಾವುತ್ತಮಜ್ಝಿಮದೇಸತೋ ಬಹಿ ಪಚ್ಚನ್ತಿಮೇಸು ಜನಪದೇಸು, ಖುದ್ದಕೇಸು ಚ ದೀಪೇಸು. ಸಬ್ಬೇಸನ್ತಿ ಲದ್ಧಸಮಯಾನಂ, ಅಲದ್ಧಸಮಯಾನಞ್ಚ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ. ಆಪದಾಸೂತಿ ಭಮರಅನುಬನ್ಧಾದಿಆಪದಾಸು. ಯಥಾಹ ‘‘ಭಮರಾದೀಹಿ ಅನುಬದ್ಧಸ್ಸ ಉದಕೇ ನಿಮುಜ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೩೬೬). ಕಾಯಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಏಳಕಲೋಮಸಮುಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ.

೧೬೨೫-೭. ‘‘ನವಂ ನಾಮ ಅಕತಕಪ್ಪಂ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೬೯) ಪಾಳಿವಚನತೋ ಚ ‘‘ಪಟಿಲದ್ಧನವಚೀವರೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೩೬೮) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ಚ ಚೀವರನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ನವ’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ. ಕಪ್ಪಿಯಂ ಬಿನ್ದುಂ ಅದತ್ವಾ ನವಂ ಚೀವರಂ ಭಿಕ್ಖು ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ, ತಸ್ಸೇವಂ ಪರಿಭುಞ್ಜತೋ ಪಾಚಿತ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಛನ್ನನ್ತಿ ಖೋಮಾದೀನಂ, ನಿದ್ಧಾರಣೇ ಸಾಮಿವಚನಂ. ಅಞ್ಞತರಂ ನವಂ ಚೀವರನ್ತಿ ನಿದ್ಧಾರೇತಬ್ಬಂ. ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚೀತಿ ‘‘ಚತೂಸು ವಾ ಕೋಣೇಸು ತೀಸು ವಾ ದ್ವೀಸು ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ವಾ ಕೋಣೇ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೩೬೮) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ಚೀವರಕೋಣೇಸು ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ.

ಕಂಸನೀಲೇನಾತಿ ¶ ಚಮ್ಮಕಾರನೀಲೇನ. ಚಮ್ಮಕಾರನೀಲಂ ನಾಮ ಪಕತಿನೀಲಂ. ಗಣ್ಠಿಪದೇ ಪನ ‘‘ಚಮ್ಮಕಾರಾ ಉದಕೇ ತಿಫಲಂ, ಅಯೋಗೂಥಞ್ಚ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಚಮ್ಮಂ ಕಾಳಂ ಕರೋನ್ತಿ, ತಂ ಚಮ್ಮಕಾರನೀಲ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ಪನ ‘‘ಅಯೋಮಲಂ ಲೋಹಮಲಂ, ಏತಂ ಕಂಸನೀಲಂ ನಾಮಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೩೬೮) ವುತ್ತಂ. ಪತ್ತನೀಲೇನ ವಾತಿ ‘‘ಯೋ ಕೋಚಿ ನೀಲವಣ್ಣೋ ಪಣ್ಣರಸೋ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೩೬೮) ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ವುತ್ತೇನ ನೀಲಪಣ್ಣರಸೇನ. ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಕಾಳೇನಾತಿ ಅಙ್ಗಾರಜಲ್ಲಿಕಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರೇನ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಕಾಳವಣ್ಣೇನ. ‘‘ಕದ್ದಮೋ ನಾಮ ¶ ಓದಕೋ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೬೯) ವುತ್ತತ್ತಾ ಕದ್ದಮೇನಾತಿ ಉದಕಾನುಕದ್ದಮಸುಕ್ಖಕದ್ದಮಾದಿಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ.

‘‘ಮಙ್ಗುಲಸ್ಸ ಪಿಟ್ಠಿಪ್ಪಮಾಣಕಂ ಮಯೂರಸ್ಸ ಅಕ್ಖಿಪ್ಪಮಾಣಕ’’ನ್ತಿ ಯಥಾಕ್ಕಮೇನ ಯೋಜನಾ.

೧೬೨೮. ‘‘ಪಾಳಿಕಪ್ಪೋ ಕಣ್ಣಿಕಾಕಪ್ಪೋ’’ತಿ ಯೋಜನಾ, ಮುತ್ತಾವಲಿ ವಿಯ ಪಾಳಿಂ ಕತ್ವಾ ಅಪ್ಪಿತಕಪ್ಪೋ ಚ ಕಣ್ಣಿಕಾಕಾರೇನ ಅಪ್ಪಿತಕಪ್ಪೋ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕತ್ಥಚೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಯಥಾವುತ್ತಪ್ಪದೇಸೇ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ‘‘ಚತೂಸು ವಾ ಕೋಣೇಸು ತೀಸು ವಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೩೬೮) ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಅನೇಕಂ ವಾ’’ತಿ ಆಹ. ವಟ್ಟಮೇವ ವಟ್ಟಕಂ, ಇಮಿನಾ ಅಞ್ಞಂ ವಿಕಾರಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಯಥಾಹ ‘‘ಠಪೇತ್ವಾ ಏಕಂ ವಟ್ಟಬಿನ್ದುಂ ಅಞ್ಞೇನ ಕೇನಚಿಪಿ ವಿಕಾರೇನ ಕಪ್ಪೋ ನ ಕಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೬೮).

೧೬೨೯. ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಪಕಾಸಿತಾ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ವಿಮತಿಸ್ಸಚಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಚ-ಸದ್ದೇನ ಸಮುಚ್ಚಿತಂ ‘‘ಆದಿನ್ನೇ ಆದಿನ್ನಸಞ್ಞಿನೋ’’ತಿ ತತಿಯವಿಕಪ್ಪಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ಆದಿನ್ನೇ ಆದಿನ್ನಸಞ್ಞೀ, ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ.

೧೬೩೦. ‘‘ಕಪ್ಪೇ ನಟ್ಠೇಪಿ ವಾ’’ತಿಆದೀಹಿ ಚ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಪಿ-ಸದ್ದೇನ ‘‘ಕಪ್ಪಕತೋಕಾಸೇ ಜಿಣ್ಣೇ’’ತಿ ಇದಂ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇತಿ. ಯಥಾಹ ‘‘ಕಪ್ಪಕತೋಕಾಸೋ ಜಿಣ್ಣೋ ಹೋತೀ’’ತಿ. ತೇನ ಕಪ್ಪಕತೇನಾತಿ ಸಹತ್ಥೇ ಕರಣವಚನಂ. ಸಂಸಿಬ್ಬಿತೇಸೂತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅಕಪ್ಪಕತೇಸೂ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ಯಥಾಹ ‘‘ಕಪ್ಪಕತೇನ ಅಕಪ್ಪಕತಂ ಸಂಸಿಬ್ಬಿತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ. ನಿವಾಸನಪಾರುಪನಂ ಕ್ರಿಯಂ. ಕಪ್ಪಬಿನ್ದುಅನಾದಾನಂ ಅಕ್ರಿಯಂ.

೧೬೩೧-೪. ‘‘ವಿಕಪ್ಪನಾ ¶ ¶ ನಾಮ ದ್ವೇ ವಿಕಪ್ಪನಾ ಸಮ್ಮುಖಾವಿಕಪ್ಪನಾ ಚ ಪರಮ್ಮುಖಾವಿಕಪ್ಪನಾ ಚಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೭೪) ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ವಿಕಪ್ಪನಾ ದುವೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ಇತೀತಿ ನಿದಸ್ಸನೇ, ಏವನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಥಂ ಸಮ್ಮುಖಾವಿಕಪ್ಪನಾ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸಮ್ಮುಖಾಯ…ಪೇ… ನಿದ್ದಿಸೇ’’ತಿ. ಏಕಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಬ್ಯತ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ಇಧ ಬ್ಯತ್ತೋ ನಾಮ ವಿಕಪ್ಪನಪಚ್ಚುದ್ಧಾರಣವಿಧಿಂ ಜಾನನ್ತೋ.

ಯಥಾವಚನಯೋಗತೋತಿ ‘‘ಇಮಂ ಚೀವರ’ನ್ತಿ ವಾ, ‘ಇಮಾನಿ ಚೀವರಾನೀ’ತಿ ವಾ, ‘ಏತಂ ಚೀವರ’ನ್ತಿ ವಾ, ‘ಏತಾನಿ ಚೀವರಾನೀ’ತಿ ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೬೯) ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ವುತ್ತಂ ಅನತಿಕ್ಕಮ್ಮ, ವಚನಸಮ್ಬನ್ಧಕ್ಕಮೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತದೇಕದೇಸಸರೂಪಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಇಮಂ ಚೀವರ’’ನ್ತಿ.

‘‘ಅಪಚ್ಚುದ್ಧಟತೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ನ ಕಪ್ಪತೀ’’ತಿ ಏತಸ್ಸ ಹೇತುಂ ದಸ್ಸೇತಿ.

೧೬೩೫. ‘‘ಸನ್ತಕ’’ಮಿಚ್ಚಾದಿ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಣಪ್ಪಕಾರೋ. ಯಥಾಪಚ್ಚಯಂ ಕರೋಹೀತಿ ತುಯ್ಹಂ ರುಚ್ಚನಕಂ ಕರೋಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೬೩೬. ಸಮ್ಮುಖಾವಿಕಪ್ಪನ್ತರಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಅಪರಾ ಸಮ್ಮುಖಾ ವುತ್ತಾ’’ತಿಆದಿ. ಅತ್ತನಾ ಅಭಿರುಚಿತಸ್ಸ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ನಾಮಂ ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಸಹಧಮ್ಮಿನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪಞ್ಚನ್ನ’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ, ನಿದ್ಧಾರಣೇ ಸಾಮಿವಚನಂ.

೧೬೩೯. ಏವನ್ತಿ ವಕ್ಖಮಾನಾಪೇಕ್ಖಂ. ಅಪಿ-ಸದ್ದೋ ಪನ ಸದ್ದಸ್ಸತ್ಥೇ.

೧೬೪೦. ಮಿತ್ತೋತಿ ದಳ್ಹಮಿತ್ತೋ, ‘‘ತೇನ ವತ್ತಬ್ಬಂ ‘ಕೋ ತೇ ಮಿತ್ತೋ ವಾ ಸನ್ದಿಟ್ಠೋ ವಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೭೪) ವಚನತೋ ಇದಂ ಉಪಲಕ್ಖಣಂ. ಪುನ ತೇನಪಿ ಭಿಕ್ಖುನಾ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೬೪೧-೨. ‘‘ಅಹಂ ¶ ತಿಸ್ಸಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದಮ್ಮೀ’ತಿ ವಾ…ಪೇ… ‘ತಿಸ್ಸಾಯ ಸಾಮಣೇರಿಯಾ ದಮ್ಮೀ’ತಿ ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೬೯) ಸೇಸಅಟ್ಠಕಥಾಪಾಠೇನ ‘‘ಇದ’’ಮಿಚ್ಚಾದಿಪಾಠೋ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ.

೧೬೪೩. ದ್ವೀಸೂತಿ ನಿದ್ಧಾರಣೇ ಭುಮ್ಮಂ, ಏತ್ಥ ‘‘ವಿಕಪ್ಪನಾಸೂ’’ತಿ ಪಕರಣತೋ ಲಬ್ಭತಿ.

೧೬೪೪-೫. ಇಧ ¶ ಪನ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಯೇನ ಪನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸಹ ಚೀವರಸಾಮಿಕೇನ ತಂ ವಿನಯಕಮ್ಮಂ ಕತಂ, ತಸ್ಸ ಅವಿಸ್ಸಾಸೇನ ವಿಸ್ಸಾಸಭಾವಂ ವಿನಾ ಸೋ ವಿನಯಕಮ್ಮಕತೋ ಭಿಕ್ಖು ತಂ ಚೀವರಂ ಪರಿಭುಞ್ಜೇಯ್ಯ, ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಾಚಿತ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಛನ್ದಾನುರಕ್ಖನತ್ಥಂ ‘‘ವಿನಯಂಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಅನುಸ್ಸಾರಾಗಮೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ವಿನಯಕಮ್ಮನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಂ ಚೀವರಂ ಅಧಿಟ್ಠಹನ್ತಸ್ಸ ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ವಾ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೬೪೬. ಪಚ್ಚುದ್ಧಾರಕವತ್ಥೇಸೂತಿ ಪಚ್ಚುದ್ಧಟವತ್ಥೇಸು. ಅಪಚ್ಚುದ್ಧಾರಸಞ್ಞಿನೋತಿ ಅಪಚ್ಚುದ್ಧಟಸಞ್ಞಿನೋ. ತತ್ಥಾತಿ ಅಪಚ್ಚುದ್ಧಟವತ್ಥೇಸು. ವೇಮತಿಕಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಪಚ್ಚುದ್ಧಟಾನಿ ನು ಖೋ ಮಯಾ, ಅಪಚ್ಚುದ್ಧಟಾನೀ’’ತಿ ಸಂಸಯಾಪನ್ನಸ್ಸ.

೧೬೪೭. ಪಚ್ಚುದ್ಧಾರಣಸಞ್ಞಿಸ್ಸಾತಿ ಪಚ್ಚುದ್ಧಟಮಿದನ್ತಿ ಸಞ್ಞಿಸ್ಸ. ವಿಸ್ಸಾಸಾತಿ ಯಸ್ಸ ವಾ ಚೀವರಂ ವಿಕಪ್ಪೇಸಿ, ತೇನ ಅಪಚ್ಚುದ್ಧಟಮ್ಪಿ ತಸ್ಸ ವಿಸ್ಸಾಸಾ ಪರಿಭುಞ್ಜತೋ ಚ. ಯಥಾಹ ‘‘ತಸ್ಸ ವಾ ವಿಸ್ಸಸನ್ತೋ ಪರಿಭುಞ್ಜತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೭೬).

೧೬೪೮-೯. ‘‘ಪತ್ತೋ ನಾಮ ದ್ವೇ ಪತ್ತಾ ಅಯೋಪತ್ತೋ ಮತ್ತಿಕಾಪತ್ತೋ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೭೯) ಜಾತಿಯಾ ಕಪ್ಪಿಯಪತ್ತಾನಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ಆಹ ¶ ‘‘ಅಧಿಟ್ಠಾನುಪಗಂ ಪತ್ತ’’ನ್ತಿ. ತಾದಿಸನ್ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾನುಪಗಂ. ಸೂಚಿಘರಂ ನಾಮ ಸಸೂಚಿಕಂ ವಾ ಅಸೂಚಿಕಂ ವಾ. ಕಾಯಬನ್ಧನಂ ನಾಮ ಪಟ್ಟಿಕಾ ವಾ ಸೂಕರನ್ತಕಂ ವಾ. ನಿಸೀದನಂ ನಾಮ ಸದಸಂ ವುಚ್ಚತಿ.

‘‘ಪತ್ತಂ ವಾ’’ತಿಆದೀಹಿ ಉಪಯೋಗನ್ತಪದೇಹಿ ‘‘ಅಪನೇತ್ವಾ ನಿಧೇನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ನಿಧೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಏತಸ್ಸ ‘‘ಹಸಾಪೇಕ್ಖಸ್ಸಾ’’ತಿ ವಿಸೇಸನಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ಹಸಾಪೇಕ್ಖೋಪೀತಿ ಕೀಳಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೭೯). ‘‘ಕೇವಲ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ದುನ್ನಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಪಟಿಸಾಮನಾಧಿಪ್ಪಾಯಾದಿಅಞ್ಞಾಧಿಪ್ಪಾಯಾಭಾವಂ ದೀಪೇತಿ. ವಕ್ಖತಿ ಚ ‘‘ದುನ್ನಿಕ್ಖಿತ್ತಮನಾಪತ್ತಿ, ಪಟಿಸಾಮಯತೋ ಪನಾ’’ತಿ.

೧೬೫೦. ತೇನಾಪೀತಿ ಆಣತ್ತೇನ. ತಸ್ಸಾತಿ ಆಣಾಪಕಸ್ಸ. ತಿಕದುಕ್ಕಟಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇ ¶ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞಿವೇಮತಿಕಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞೀನಂ ವಸೇನ ತಿಕದುಕ್ಕಟಂ ವುತ್ತಂ, ಇಮಿನಾ ಚ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸನ್ತಕೇ ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯನ್ತಿ ಇದಞ್ಚ ವುತ್ತಮೇವ ಹೋತಿ.

೧೬೫೧. ಅಞ್ಞನ್ತಿ ಪಾಳಿಯಂ ಅನಾಗತಂ ಪತ್ತತ್ಥವಿಕಾದಿಪರಿಕ್ಖಾರಂ.

೧೬೫೨. ಸಬ್ಬೇಸೂತಿ ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತೇಸು ಚ ಅನಾಗತೇಸು ಚ ಸಬ್ಬೇಸು ಪರಿಕ್ಖಾರೇಸು.

೧೬೫೩. ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕತ್ವಾತಿ ‘‘ಸಮಣೇನ ನಾಮ ಅನಿಹಿತಪರಿಕ್ಖಾರೇನ ಭವಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೩೭೭) ಅಟ್ಠಕಥಾಗತನಯೇನ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕತ್ವಾ. ಅನಿಹಿತಪರಿಕ್ಖಾರೇನಾತಿ ಅಪ್ಪಟಿಸಾಮಿತಪರಿಕ್ಖಾರೇನ. ನಿಧೇತಿ ಚೇ, ತಥಾ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಅವಿಹೇಸೇತುಕಾಮಸ್ಸಾತಿ ವಿಹೇಸಾಧಿಪ್ಪಾಯರಹಿತಸ್ಸ. ಅಕೀಳಸ್ಸಾತಿ ಕೀಳಾಧಿಪ್ಪಾಯರಹಿತಸ್ಸ ಕೇವಲಂ ವತ್ತಸೀಸೇನ ‘‘ಪಟಿಸಾಮೇತ್ವಾ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಪನಿಧೇನ್ತಸ್ಸ.

೧೬೫೪. ಅದಿನ್ನಾದಾನಸಮುಟ್ಠಾನಾಪತ್ತೀನಂ ¶ ಅಕುಸಲಾದಿವಸೇನಪಿ ಸಚಿತ್ತಕತ್ತಾ ಆಹ ‘‘ಇದಂ ಅಕುಸಲೇನೇವ ಸಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿ.

೧೬೫೫. ‘‘ತಿರಚ್ಛಾನಗತಂ ಪಾಣ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಪಾಣಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಯ್ಯ, ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೮೩) ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ ಪಾಣಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಆಪತ್ತಿನಾನತ್ತಾಭಾವಾ ಆಹ ‘‘ಮಹನ್ತಂ ಖುದ್ದಕಮ್ಪಿ ವಾ’’ತಿ. ಯಥಾಹ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಚ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ತಿರಚ್ಛಾನಗತೋಯೇವ ‘ಪಾಣೋ’ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ತಂ ಖುದ್ದಕಮ್ಪಿ ಮಹನ್ತಮ್ಪಿ ಮಾರೇನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿನಾನಾಕರಣಂ ನತ್ಥಿ, ಮಹನ್ತೇ ಪನ ಉಪಕ್ಕಮಮಹನ್ತತ್ತಾ ಅಕುಸಲಂ ಮಹನ್ತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೩೮೨). ‘‘ಮಾರೇನ್ತಸ್ಸ ಅಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ. ‘‘ಖುದ್ದಕಮ್ಪಿ ವಾ ಮಾರೇನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಅನ್ತಮಸೋ ಮಞ್ಚಪೀಠಂ ಸೋಧೇನ್ತೋ ಮಙ್ಗುಲಬೀಜಕೇಪಿ ಪಾಣಸಞ್ಞೀ ನಿಕ್ಕಾರುಣಿಕತಾಯ ತಂ ಭಿನ್ದನ್ತೋ ಅಪನೇತಿ, ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ. ತಸ್ಮಾ ಏವರೂಪೇಸು ಠಾನೇಸು ಕಾರುಞ್ಞಂ ಉಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಅಪ್ಪಮತ್ತೇನ ವತ್ತಂ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯೋಪಿ ಸಙ್ಗಹಿತೋ.

೧೬೫೬. ಉಭಯತ್ಥ ¶ ಚಾತಿ ಪಾಣೇ ವಾ ಅಪಾಣೇ ವಾತಿ ಉಭಯತ್ಥಾಪಿ. ಅವಸೇಸವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಪನೇತ್ಥ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೧೬೫೮. ಸಪ್ಪಾಣಕನ್ತಿ ಸಹ ಪಾಣಕೇಹೀತಿ ಸಪ್ಪಾಣಕಂ. ಯೇ ಪರಿಭೋಗೇನ ಮರನ್ತಿ, ಏವರೂಪಾ ಇಧ ‘‘ಪಾಣಕಾ’’ತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ.

೧೬೫೯. ‘‘ಅವಿಚ್ಛಿಜ್ಜಾ’’ತಿ ¶ ಇಮಿನಾ ವಿಚ್ಛೇದೇನೇವ ಪಯೋಗನಾನತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ ದೀಪೇತಿ. ಪತ್ತಪೂರಮ್ಪೀತಿ ಏತ್ಥ ಪಿ-ಸದ್ದೋ ಬ್ಯತಿರೇಕೇ.

೧೬೬೦-೧. ಅಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿ ಪರಿದೀಪಿತಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತಾದಿಸೇನಾತಿ ಸಪ್ಪಾಣಕೇನ. ಆವಿಞ್ಛಿತ್ವಾನಾತಿ ಪರಿಬ್ಭಮಿತ್ವಾ. ಯಾಗುಯೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಉಣ್ಹಾ’’ತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ. ಇದಞ್ಚ ಪಾಣೀನಂ ಮಾರಣತ್ಥಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಉಣ್ಹವತ್ಥುಂ ಸಪ್ಪಾಣಕೇನ ಉದಕೇನ ಅನಿಬ್ಬಾಪೇತುಂ ಉಪಲಕ್ಖಣಂ. ತಂ ಸಪ್ಪಾಣಕಂ ಉದಕಂ. ನ್ಹಾಯತೋಪಿ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಪಿ-ಸದ್ದೇನ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ –

‘‘ಉದಕಸೋಣ್ಡಿಂ ವಾ ಪೋಕ್ಖರಣಿಂ ವಾ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖಮನತ್ಥಾಯ ವೀಚಿಂ ಉಟ್ಠಾಪಯತೋಪಿ. ಸೋಣ್ಡಿಂ ವಾ ಪೋಕ್ಖರಣಿಂ ವಾ ಸೋಧೇನ್ತೇಹಿ ತತೋ ಗಹಿತಉದಕಂ ಉದಕೇಯೇವ ಆಸಿಞ್ಚಿತಬ್ಬಂ. ಸಮೀಪಮ್ಹಿ ಉದಕೇ ಅಸತಿ ಕಪ್ಪಿಯಉದಕಸ್ಸ ಅಟ್ಠ ವಾ ದಸ ವಾ ಘಟೇ ಉದಕಸಣ್ಠಾನಕಪ್ಪದೇಸೇ ಆಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಆಸಿಞ್ಚಿತಬ್ಬಂ. ‘ಪವಟ್ಟಿತ್ವಾ ಉದಕೇ ಪತಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ಉಣ್ಹಪಾಸಾಣೇ ಉದಕಂ ನಾಸಿಞ್ಚಿತಬ್ಬಂ. ಕಪ್ಪಿಯಉದಕೇನ ಪನ ಪಾಸಾಣಂ ನಿಬ್ಬಾಪೇತ್ವಾ ಆಸಿಞ್ಚಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೩೮೭) –

೧೬೬೨. ಉಭಯತ್ಥಪೀತಿ ಸಪ್ಪಾಣಕೇಪಿ ಅಪ್ಪಾಣಕೇಪೀತಿ ಉಭಯತ್ಥೇವ.

೧೬೬೪-೬. ಪಾಣಪಟಿಬದ್ಧತಾಯ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಪತನ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಸಲಭಾದೀನನ್ತಿ ಪಟಙ್ಗಾದೀನಂ ¶ . ಞತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಪಿ-ಸದ್ದೋ ಲುತ್ತನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ. ಏವಮುಪರಿಪಿ. ಪದೀಪುಜ್ಜಲನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ವಿಯಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ಏತ್ಥಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ. ಸಪ್ಪಾಣಭಾವೋವ ಸಪ್ಪಾಣಭಾವತಾ, ತಂ. ಭುಞ್ಜತೋತಿ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬತೋ.

ಸಲಭಾದೀನಂ ¶ ಪತನಂ ಞತ್ವಾಪಿ ಸುದ್ಧೇನ ಚೇತಸಾ ಪದೀಪುಜ್ಜಲನಂ ವಿಯ ಸಪಾಣಭಾವಂ ಞತ್ವಾಪಿ ಜಲಸಞ್ಞಾಯ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬತೋ ಏತ್ಥ ಪಣ್ಣತ್ತಿವಜ್ಜತಾ ಞೇಯ್ಯಾತಿ ಯೋಜನಾ.

ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಸಿಞ್ಚನಸಪ್ಪಾಣಕಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಂ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಕೋ ವಿಸೇಸೋತಿ ಆಹ ‘‘ಸಿಞ್ಚನೇ’’ತಿಆದಿ. ಸಿಞ್ಚನಂ ಸಿಞ್ಚನಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಸಿಞ್ಚನೇ ವುತ್ತಂ ಸಿಞ್ಚನವಿಸಯೇ ಪಞ್ಞತ್ತಂ, ಇದಂ ಪನ ಸಪ್ಪಾಣಕಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪರಿಭೋಗೇ ವುತ್ತಂ ಅಜ್ಝೋಹಾರವಿಸಯೇ ಪಞ್ಞತ್ತನ್ತಿ ಅಯಮೇವ ತಸ್ಸ ಚೇವ ಅಸ್ಸ ಚ ವಿಸೇಸೋತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೬೬೭. ಯಥಾಧಮ್ಮನ್ತಿ ಯೋ ಯಸ್ಸ ಅಧಿಕರಣಸ್ಸ ವೂಪಸಮನಾಯ ಧಮ್ಮೋ ವುತ್ತೋ, ತೇನೇವ ಧಮ್ಮೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಕಿಚ್ಚಾಧಿಕರಣ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಇತರಾನಿ ಅಧಿಕರಣಾನಿ ಉಪಲಕ್ಖಿತಾನಿ. ಯಥಾಹ ‘‘ಅಧಿಕರಣಂ ನಾಮ ಚತ್ತಾರಿ ಅಧಿಕರಣಾನಿ ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಂ ಅನುವಾದಾಧಿಕರಣಂ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ಕಿಚ್ಚಾಧಿಕರಣ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೯೪). ಅಪಲೋಕನಕಮ್ಮಾದೀನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಸಙ್ಘಕಿಚ್ಚಂ ನಾಮ, ತದೇವ ಸಮಥೇಹಿ ಅಧಿಕರಣೀಯತ್ತಾ ವೂಪಸಮೇತಬ್ಬತ್ತಾ ಅಧಿಕರಣನ್ತಿ ಕಿಚ್ಚಾಧಿಕರಣಂ. ಪುನ ನೀಹಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಪುನ ನೀಹರಿತಬ್ಬಂ, ವೂಪಸಮೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇಮಿನಾ ‘‘ಅಕತಂ ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಪಾಳಿಯಂ ದಸ್ಸಿತಾ ದ್ವಾದಸ ಉಕ್ಕೋಟಾ ಉಪಲಕ್ಖಿತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ. ಉಕ್ಕೋಟೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಅಕತಂ ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ಉಚ್ಚಾಲೇನ್ತಸ್ಸ ಯಥಾಪತಿಟ್ಠಿತಭಾವೇನ ಪತಿಟ್ಠಾತುಂ ನ ದೇನ್ತಸ್ಸ. ಏತ್ಥ ಚ ಪತಿಟ್ಠಾತುಂ ನ ದೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ತಸ್ಸ ಪವತ್ತಿಆಕಾರದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ. ಯಂ ಪನ ಧಮ್ಮೇನ ಅಧಿಕರಣಂ ನಿಹಟಂ, ತಂ ಸುನಿಹಟಮೇವ.

೧೬೬೮. ‘‘ಅಕತಂ ಕಮ್ಮಂ, ದುಕ್ಕಟಂ ಕಮ್ಮಂ, ಪುನ ಕಾತಬ್ಬಂ ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ವದತಾ ವದನ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಉಚ್ಚಾಲೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೬೬೯. ವಿಪ್ಪಕತೇತಿ ¶ ¶ ಆರದ್ಧಾನಿಟ್ಠಿತೇ. ತನ್ತಿ ಪಟಿಕ್ಕೋಸನ್ತಂ. ಸಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾತಿ ಕತಕಮ್ಮಸ್ಸ ಅನವಜ್ಜಭಾವಂ ಞಾಪೇತ್ವಾ. ನ ಪನಞ್ಞಥಾತಿ ತಥಾ ಅಸಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ.

೧೬೭೦. ಅಧಮ್ಮೇ ಪನ ಕಮ್ಮಸ್ಮಿನ್ತಿ ಯಥಾಪಾಳಿಆಗತೇ ಕಮ್ಮಸ್ಮಿಂ. ಉಭಯತ್ಥಾಪೀತಿ ಧಮ್ಮಕಮ್ಮೇ, ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮೇ ವಾತಿ ಉಭಯತ್ಥ.

೧೬೭೧. ನ ಚ ಕಮ್ಮಾರಹಸ್ಸ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಚ-ಸದ್ದೋ ‘‘ವಗ್ಗೇನ ಚಾ’’ತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ. ಚ-ಸದ್ದೋ ವಾ-ಸದ್ದತ್ಥೇ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ‘‘ಅಧಮ್ಮೇನ, ವಗ್ಗೇನ ವಾ ನ ಕಮ್ಮಾರಹಸ್ಸ ವಾ ಕತ’’ನ್ತಿ ಜಾನತೋ ಉಕ್ಕೋಟನೇ ದೋಸೋ ನತ್ಥೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೬೭೩. ‘‘ದುಟ್ಠುಲ್ಲಾ ನಾಮ ಆಪತ್ತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಚ ಪಾರಾಜಿಕಾನಿ ತೇರಸ ಚ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೯೯) ವಚನತೋ ಪಾರಾಜಿಕಾನಮ್ಪಿ ದುಟ್ಠುಲ್ಲತ್ತಾ, ಇಧ ಚ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸ ಅನಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತಮೇವ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ದುಟ್ಠುಲ್ಲ-ಪದಂ ವಿಸೇಸಿತಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ಏತ್ಥ ಚತ್ತಾರಿ ಪಾರಾಜಿಕಾನಿ ಅತ್ಥುದ್ಧಾರವಸೇನ ದಸ್ಸಿತಾನಿ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾಪತ್ತಿ ಪನ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೩೯೯). ಞತ್ವಾತಿ ಸಾಮಂ ವಾ ಅಞ್ಞತೋ ವಾ ಜಾನಿತ್ವಾ. ಛಾದಯತೋ ತಸ್ಸ ಪರಿಯಾಪುತಾತಿ ‘‘ಇಮಂ ಜಾನಿತ್ವಾ ಚೋದೇಸ್ಸನ್ತಿ, ಸಾರೇಸ್ಸನ್ತಿ, ನಾರೋಚೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇನ್ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಪರಿಯಾಪುತಾ ದೇಸಿತಾ.

೧೬೭೪-೫. ಧುರಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾತಿ ‘‘ಅಞ್ಞಸ್ಸ ನ ಆರೋಚೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪಂ ಕತ್ವಾ. ತಸ್ಸಾತಿ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಸ್ಸ. ಪಟಿಚ್ಛಾದನಂ ಹೇತು ಕಾರಣಂ ಯಸ್ಸ ಆರೋಚನಸ್ಸಾತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ. ಪಟಿಚ್ಛಾದನಹೇತುಕನ್ತಿ ಆರೋಚನಕಿರಿಯಾಯ ವಿಸೇಸನಂ, ‘‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ ¶ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಆಪನ್ನೋ, ಅಞ್ಞಸ್ಸ ನ ಆರೋಚೇಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಆರೋಚನಂ ಕರೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಇತೀತಿ ವುತ್ತನಿದಸ್ಸನೇ, ಹೀತಿ ಏವಕಾರತ್ಥೇ, ಏವಮೇವ ವದತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಯಾವ ಕೋಟಿ ನ ಛಿಜ್ಜತಿ, ತಾವ ಏವಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸತಮ್ಪಿ ಸಹಸ್ಸಮ್ಪಿ ತಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತಿ ಏವಾತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೬೭೬. ಮೂಲೇನಾತಿ ¶ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಆಪನ್ನಪುಗ್ಗಲೇನ. ಆರೋಚಿತಸ್ಸ ದುತಿಯಸ್ಸಾತಿ ಸಮಾನಾಧಿಕರಣಂ. ಮೂಲೇನ ‘‘ಮಮ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನಭಾವಂ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ನ ಆರೋಚೇಹೀ’’ತಿ ಆರೋಚಿತಸ್ಸ ದುತಿಯಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಾ ಸುಣನ್ತೇನ ತತಿಯೇನ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ತಸ್ಸೇವ ದುತಿಯಸ್ಸ ಪಕಾಸಿತೇ ಆರೋಚನಸ್ಸ ಕೋಟಿ ಛಿನ್ನಾತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಕೋಟೀತಿ ಆರೋಚನಕಿರಿಯಾವಸಾನಂ ವುಚ್ಚತಿ.

೧೬೭೭. ದುಟ್ಠುಲ್ಲಾಯ ಚ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಸಞ್ಞೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಆರೋಚೇನ್ತೋ’’ತಿ ಪಕರಣತೋ ಲಬ್ಭತಿ. ಇತರೇಸು ಪನ ದ್ವೀಸೂತಿ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಾಯ ವೇಮತಿಕೋ, ಅದುಟ್ಠುಲ್ಲಸಞ್ಞೀತಿ ದ್ವೀಸು.

೧೬೭೮. ಅದುಟ್ಠುಲ್ಲಾಯಾತಿ ಪಞ್ಚವಿಧಾಯ ಲಹುಕಾಪತ್ತಿಯಾ. ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಸಬ್ಬೇಸು ವಿಕಪ್ಪೇಸು. ತಿಕದುಕ್ಕಟಂ ನಿದ್ದಿಟ್ಠನ್ತಿ ಅದುಟ್ಠುಲ್ಲಾಯ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಸಞ್ಞಿವೇಮತಿಕಅದುಟ್ಠುಲ್ಲಸಞ್ಞೀನಂ ವಸೇನ ದುಕ್ಕಟತ್ತಯಂ ಪಾಳಿಯಂ (ಪಾಚಿ. ೪೦೦) ದಸ್ಸಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಸಬ್ಬೇಸು. ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನವಾರೇಸೂತಿ ತೀಸು ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನವಿಕಪ್ಪೇಸು. ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞಿವೇಮತಿಕಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞೀನಂ ವಸೇನ ತಿಕದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೬೭೯-೮೦. ‘‘ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಭೇದನಾದೀನಿ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿಆದೀಹಿ ಸಬ್ಬೇಹಿ ಪದೇಹಿ ‘‘ನ ಆರೋಚೇತಿ ಚೇ, ದೋಸೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಇದಂ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಸಭಾಗಂ ವಾ ನ ಪಸ್ಸತೀತಿ ತಥಾ ¶ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ನ ಆರೋಚೇತಿ ಚೇ, ದೋಸೋ ನತ್ಥಿ. ಕಕ್ಖಳೋ ಅಯನ್ತಿ ನ ಆರೋಚೇತಿ ಚೇ, ದೋಸೋ ನತ್ಥಿ.

೧೬೮೧. ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಅನಾರೋಚನೇನ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬತೋ ‘‘ಅಕ್ರಿಯ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಆರೋಚೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಅನುಞ್ಞಾತಸ್ಸ ಅನಾರೋಚನಂ ಅನಾದರಮನ್ತರೇನ ನ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ದುಕ್ಖವೇದನ’’ನ್ತಿ. ಏತ್ಥ ಚ ಮಾತಿಕಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸಮನುಭಾಸನಸದಿಸಾನೇವಾ’’ತಿ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ದುಟ್ಠಲ್ಲಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ವುತ್ತಂ, ಇಧ ‘‘ಧುರನಿಕ್ಖೇಪತುಲ್ಯಾವಾ’’ತಿ, ಉಭಯತ್ಥ ನಾಮಮತ್ತಮೇವ ವಿಸೇಸೋ, ಏಕಮೇವ ಸಮುಟ್ಠಾನನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೧೬೮೨. ಊನವೀಸತಿವಸ್ಸನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಜಾನ’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ, ‘‘ಊನವೀಸತಿವಸ್ಸೋ’’ತಿ ಜಾನನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಊನವೀಸತಿವಸ್ಸೋ ನಾಮ ಪಟಿಸನ್ಧಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಪರಿಪುಣ್ಣವೀಸತಿಸಂವಚ್ಛರೋ. ಯೋತಿ ¶ ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಹುತ್ವಾ. ಕರೇಯ್ಯಾತಿ ಕಾರಾಪೇಯ್ಯ. ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಉಪಸಮ್ಪದೋ, ತಂ. ಯೋ ಜಾನಂ ಊನವೀಸತಿವಸ್ಸಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಉಪಸಮ್ಪದಂ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ಕರೇಯ್ಯ, ತಸ್ಸ ಏವಂ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇನ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಸೇಸಾನನ್ತಿ ‘‘ಗಣಸ್ಸ ಚ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಚ ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೪೦೪) ಪಾಳಿಯಂ ದಸ್ಸಿತಾನಂ ಗಹಣಂ.

೧೬೮೩. ಊನವೀಸತಿವಸ್ಸಭಾವಂ ಜಾನತಾ ವಾ ಅಜಾನತಾ ವಾ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಯೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಚೇ ಉಪಸಮ್ಪಾದಿತೋ, ಸೋ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೋವ ಹೋತಿ, ಪುನ ಸೋ ಪರಿಪುಣ್ಣವೀಸತಿವಸ್ಸೋ ಸಮಾನೋ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಕಾತಬ್ಬೋ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಬ್ಬೋಯೇವಾತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೬೮೪. ದಸವಸ್ಸಚ್ಚಯೇನ ಪರಿಪುಣ್ಣದಸವಸ್ಸೋ ಹುತ್ವಾ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಸತೋ ಅಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಪಟಿಞ್ಞಸ್ಸ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಉಪಸಮ್ಪಾದನೇ ¶ ಕೋಚಿ ದೋಸೋ ಚೇ ಏಕಂಸೇನ ನತ್ಥಿ ನ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೬೮೫. ತಂ ಭಿಕ್ಖುನ್ತಿ ಊನವೀಸತಿವಸ್ಸೋ ಹುತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪರಿಪುಣ್ಣದಸವಸ್ಸೋ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಹುತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇನ್ತಂ ತಂ ಭಿಕ್ಖುಪಟಿಞ್ಞಂ. ಗಣೋ ಚೇ ಪರಿಪೂರತೀತಿ ಮಜ್ಝಿಮದೇಸೇ ದಸವಗ್ಗೋ, ಪಚ್ಚನ್ತಿಮೇಸು ಜನಪದೇಸು ಪಞ್ಚವಗ್ಗೋ ಗಣೋ ಸಚೇ ಅನೂನೋ ಹೋತಿ. ತೇತಿ ಉಪಸಮ್ಪಾದಿತಾ. ಸೂಪಸಮ್ಪನ್ನಾತಿ ಸುಟ್ಠು ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾ.

೧೬೮೬-೭. ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಊನವೀಸತಿವಸ್ಸಪುಗ್ಗಲಂ ಉಪಸಮ್ಪಾದಯಿಸ್ಸಾಮಿ’’ಇತಿ ಗಣಮ್ಪಿ ವಾ ಆಚರಿಯಮ್ಪಿ ವಾ ಪತ್ತಮ್ಪಿ ವಾ ಪರಿಯೇಸತಿ, ಮಾಳಕಞ್ಚ ಸಮ್ಮನ್ನತಿ ಬದ್ಧಸೀಮಂ ಬನ್ಧತಿ, ತಸ್ಸ ಸಬ್ಬೇಸು ಪಯೋಗೇಸು ದುಕ್ಕಟಂ. ತಥಾ ಞತ್ತಿಯಾ ದುಕ್ಕಟಂ. ತಥಾ ದ್ವೀಸು ಕಮ್ಮವಾಚಾಸುಪಿ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೬೮೮-೯. ವೀಸತಿ ಚ ತಾನಿ ವಸ್ಸಾನಿ ಚಾತಿ ವೀಸತಿವಸ್ಸಾನಿ, ಊನಾನಿ ವೀಸತಿವಸ್ಸಾನಿ ಯಸ್ಸ ಸೋ ಊನವೀಸತಿವಸ್ಸೋ, ಊನವೀಸತಿವಸ್ಸೋತಿ ಸಞ್ಞಾ ಊನವೀಸತಿವಸ್ಸಸಞ್ಞಾ, ಸಾ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ‘‘ಊನವೀಸತಿವಸ್ಸಸಞ್ಞೀ’’ಇತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ನಿಪಾತನಲಕ್ಖಣೇನ ವಸ್ಸ-ಸದ್ದಲೋಪಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಊನವೀಸತಿಸಞ್ಞೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಸ ಊನವೀಸತಿಸಞ್ಞಿಸ್ಸ. ಪರಿಪುಣ್ಣಾನಿ ವೀಸತಿವಸ್ಸಾನಿ ಏತಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಪರಿಪುಣ್ಣವೀಸತಿವಸ್ಸೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ನಿಪಾತನಲಕ್ಖಣೇನ ವೀಸತಿವಸ್ಸ-ಸದ್ದಲೋಪಂ ¶ ಕತ್ವಾ ‘‘ಪರಿಪುಣ್ಣೋ’’ತಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಪರಿಪುಣ್ಣೇ, ಪರಿಪುಣ್ಣವೀಸತಿವಸ್ಸೇ ಪುಗ್ಗಲೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಉಭಯತ್ಥಾತಿ ಊನವೀಸತಿಪರಿಪುಣ್ಣವೀಸತಿವಸ್ಸೇಸು ಉಭೋಸು ಪುಗ್ಗಲೇಸು.

೧೬೯೧. ಥೇಯ್ಯಸತ್ಥೇನ ¶ ಸದ್ಧಿನ್ತಿ ‘‘ಥೇಯ್ಯಸತ್ಥೋ ನಾಮ ಚೋರಾ ಕತಕಮ್ಮಾ ವಾ ಹೋನ್ತಿ ಅಕತಕಮ್ಮಾ ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾಚಿ. ೪೦೯) ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತಸರೂಪೇನ ಸತ್ಥಸಙ್ಖಾತೇನ ಜನಸಮೂಹೇನ ಸಹಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಸಹಾದಿಯೋಗೇ ಕರಣವಚನಂ. ಜಾನನ್ತೋತಿ ‘‘ಥೇಯ್ಯಸತ್ಥೋ’’ತಿ ಜಾನನ್ತೋ. ಸಂವಿಧಾಯಾತಿ ‘‘ಗಚ್ಛಾಮಾವುಸೋ, ಗಚ್ಛಾಮ ಭನ್ತೇ, ಗಚ್ಛಾಮಾವುಸೋ, ಅಜ್ಜ ವಾ ಹಿಯ್ಯೋ ವಾ ಪರೇ ವಾ ಅಪರೇ ವಾ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಸಂವಿದಹಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮಗ್ಗನ್ತಿ ಏಕದ್ಧಾನಮಗ್ಗಂ, ಏತ್ಥ ‘‘ಅನ್ತಮಸೋ ಗಾಮನ್ತರಮ್ಪೀ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ಯಥಾಹ ‘‘ಏಕದ್ಧಾನಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜೇಯ್ಯ ಅನ್ತಮಸೋ ಗಾಮನ್ತರಮ್ಪೀ’’ತಿ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಸಿಯಾತಿ ‘‘ಗಾಮೇ ಗಾಮನ್ತರೇ ಗಾಮನ್ತರೇ ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸ. ಅಗಾಮಕೇ ಅರಞ್ಞೇ ಅದ್ಧಯೋಜನೇ ಅದ್ಧಯೋಜನೇ ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಭವೇಯ್ಯ.

೧೬೯೩-೪. ಮಗ್ಗಾಟವಿವಿಸಙ್ಕೇತೇತಿ ಮಗ್ಗವಿಸಙ್ಕೇತೇ, ಅಟವಿವಿಸಙ್ಕೇತೇ ಚ. ಯಥಾವತ್ಥುಕಮೇವಾತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಮೇವ. ತೇಸೂತಿ ಸತ್ಥಿಕೇಸು. ಅಸಂವಿದಹನ್ತೇಸೂತಿ ಸಂವಿಧಾನಂ ಅಕರೋನ್ತೇಸು. ಸಯಂ ವಿದಹತೋಪಿ ಚಾತಿ ಅತ್ತನಾ ಸಂವಿದಹನ್ತಸ್ಸ ಚ. ಉಭಯತ್ಥಾತಿ ಥೇಯ್ಯಸತ್ಥೇ ವಾ ಅಥೇಯ್ಯಸತ್ಥೇ ವಾತಿ ದ್ವೀಸು.

೧೬೯೫. ಅಥೇಯ್ಯಸತ್ಥಸಞ್ಞಿಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಉಭಯತ್ಥಾ’’ತಿ ಅನುವತ್ತೇತಬ್ಬಂ. ಕಾಲಸ್ಸಾಯನ್ತಿ ಕಾಲಿಕೋ, ವಿಸಙ್ಕೇತೋ, ತಸ್ಮಿಂ, ಕಾಲಸಮ್ಬನ್ಧಿನಿ ವಿಸಙ್ಕೇತೇ ಚ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಕಾಲಿಕೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ವಿಸಙ್ಕೇತವಿಸೇಸನೇನ ಮಗ್ಗಾಟವಿವಿಸಙ್ಕೇತೇಪಿ ಆಪತ್ತಿಯೇವಾತಿ ದೀಪೇತಿ.

೧೬೯೬. ಕಾಯಚಿತ್ತತೋ ¶ , ಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತತೋ ಚ ಸಮುಟ್ಠಾನತೋ ಇದಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಥೇಯ್ಯಸತ್ಥಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಕಥಿತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೬೯೭. ಸತ್ತಮನ್ತಿ ¶ ‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಮಾತುಗಾಮೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂವಿಧಾಯಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾಚಿ. ೪೧೩) ಉದ್ದಿಟ್ಠಂ ಸತ್ತಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ. ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂವಿಧಾನೇನಾತಿ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂವಿಧಾನಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ. ಸಮುಟ್ಠಾನಾದಿನಾತಿ ಸಮುಟ್ಠಾನಾದಿನಾ ವಿನಿಚ್ಛಯೇನ. ತುಲ್ಯನ್ತಿ ಸದಿಸಂ. ಕೋಚಿಪೀತಿ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೋಪಿ.

೧೬೯೮. ಏತೇ ಪಞ್ಚ ಧಮ್ಮಾ ಅನ್ತರಾಯಕರಾತಿ ಪಕಾಸಿತಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಇಧ ಅಯಂ ಅನ್ತರಾಯಕರ-ಸದ್ದೋ ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತೇನ ಅನ್ತರಾಯಿಕ-ಸದ್ದೇನ ಸಮಾನತ್ಥೋ. ತಸ್ಮಾ ಕಮ್ಮನ್ತರಾಯಿಕಾ, ಕಿಲೇಸನ್ತರಾಯಿಕಾ, ವಿಪಾಕನ್ತರಾಯಿಕಾ, ಉಪವಾದನ್ತರಾಯಿಕಾ, ಆಣಾವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತರಾಯಿಕಾತಿ ಇಮೇ ಪಞ್ಚ ಅನ್ತರಾಯಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ ಭಗವತಾ ಪಕಾಸಿತಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ತತ್ಥ ತಂತಂಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ವಿಬನ್ಧನವಸೇನ ಸತ್ತಸನ್ತಾನಸ್ಸ ಅನ್ತರೇ ವೇಮಜ್ಝೇ ಏತಿ ಆಗಚ್ಛತೀತಿ ಅನ್ತರಾಯೋ, ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಾದಿಅನತ್ಥೋ, ಅನತಿಕ್ಕಮನಟ್ಠೇನ ತಸ್ಮಿಂ ಅನ್ತರಾಯೇ ನಿಯುತ್ತಾ, ಅನ್ತರಾಯಂ ವಾ ಫಲಂ ಅರಹನ್ತಿ, ಅನ್ತರಾಯಸ್ಸ ವಾ ಕರಣಸೀಲಾತಿ ಅನ್ತರಾಯಿಕಾ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯ ೩.೪೧೭; ಕಙ್ಖಾ. ಅಭಿ. ಟೀ. ಅರಿಟ್ಠಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ).

ಪಞ್ಚಾನನ್ತರಿಯಕಮ್ಮಾನೇವ ಕಮ್ಮನ್ತರಾಯಿಕಾ, ತಥಾ ಭಿಕ್ಖುನಿದೂಸಕಕಮ್ಮಂ. ತಂ ಪನ ಮೋಕ್ಖಸ್ಸೇವ ಅನ್ತರಾಯಂ ಕರೋತಿ, ನ ಸಗ್ಗಸ್ಸ. ಇದಞ್ಚ ಮಿಚ್ಛಾಚಾರಲಕ್ಖಣಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ ವುತ್ತಂ. ನ ಹಿ ¶ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಧಮ್ಮರಕ್ಖಿತಭಾವೋ ಅತ್ಥಿ. ಪಾಕತಿಕಭಿಕ್ಖುನಿವಸೇನ ಚೇತಂ ವುತ್ತಂ. ಅರಿಯಾಯ ಪನ ಪವತ್ತಂ ಅಪಾಯಸಂವತ್ತನಿಕಮೇವ. ನನ್ದಮಾಣವಕೋ (ಮ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೩.೭; ಧ. ಪ. ಅಟ್ಠ. ೧.೬೮ ಉಪ್ಪಲವಣ್ಣತ್ಥೇರೀವತ್ಥು; ಅ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩.೩೪) ಚೇತ್ಥ ನಿದಸ್ಸನಂ. ಉಭಿನ್ನಂ ಸಮಾನಚ್ಛನ್ದತಾವಸೇನ ವಾ ನ ಸಗ್ಗನ್ತರಾಯಿಕತಾ, ಮೋಕ್ಖನ್ತರಾಯಿಕತಾ ಪನ ಮೋಕ್ಖತ್ಥಾಯ ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ವಿದೂಸನತೋ. ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಪನ ಪವತ್ತಿಯಾ ಸಗ್ಗನ್ತರಾಯಿಕತಾಪಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ನಿವಾರೇತುನ್ತಿ ವದನ್ತಿ.

ಅಹೇತುಕದಿಟ್ಠಿಅಕಿರಿಯದಿಟ್ಠಿನತ್ಥಿಕದಿಟ್ಠಿಸಙ್ಖಾತಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಧಮ್ಮಾ ನಿಯತಭಾವಪ್ಪತ್ತಾ ಕಿಲೇಸನ್ತರಾಯಿಕಾ ನಾಮ. ಪಣ್ಡಕತಿರಚ್ಛಾನಗತಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕಾನಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಧಮ್ಮಾ ವಿಪಾಕನ್ತರಾಯಿಕಾ ನಾಮ. ಪಣ್ಡಕಾದಿಗ್ಗಹಣಞ್ಚೇತ್ಥ ನಿದಸ್ಸನಮತ್ತಂ ಸಬ್ಬಾಯಪಿ ಅಹೇತುಕಪಟಿಸನ್ಧಿಯಾ ವಿಪಾಕನ್ತರಾಯಿಕಭಾವತೋ ¶ . ಅರಿಯೂಪವಾದಾ ಉಪವಾದನ್ತರಾಯಿಕಾ ನಾಮ. ತೇ ಪನ ಯಾವ ಅರಿಯೇ ನ ಖಮಾಪೇನ್ತಿ, ತಾವದೇವ, ನ ತತೋ ಪರಂ. ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಆಪನ್ನಾ ಸತ್ತಾಪತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧಾ ಆಣಾವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತರಾಯಿಕಾ ನಾಮ. ತೇಪಿ ಯಾವ ಭಿಕ್ಖುಭಾವಂ ವಾ ಪಟಿಜಾನಾತಿ, ನ ವುಟ್ಠಾತಿ ವಾ ನ ದೇಸೇತಿ ವಾ, ತಾವದೇವ, ನ ತತೋ ಪರಂ.

ಏವಂ ದುತಿಯಗಾಥಾ ವತ್ತಬ್ಬಾ. ತಥಾ ಅವುತ್ತೇ ‘‘ತಿಕ್ಖತ್ತು’’ನ್ತಿಆದಿಗಾಥಾ ಪಠಮಗಾಥಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಘಟನಾ ಏವ ನ ಸಿಯಾ. ತಸ್ಮಾ ಏತ್ಥಾಯಂ ಗಾಥಾ ಪರಿಹೀನಾತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ.

ಏತೇತಿ ‘‘ಅನ್ತರಾಯಿಕಾ’’ತಿ ಭಗವತಾ ಪಕಾಸಿತಾ ಪಞ್ಚ ಧಮ್ಮಾ ‘‘ಯಥಾ ಅನನ್ತರಾಯಿಕಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಥಾ ಅಹಂ ಮುನಿನಾ ದೇಸಿತಂ ಧಮ್ಮಂ ಆಜಾನಾಮೀ’’ತಿ ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ವದೇಯ್ಯ, ಸೋ ಪನ ¶ ಭಿಕ್ಖು ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವತ್ತಬ್ಬೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಕೇಹಿ ಕಥಂ ವತ್ತಬ್ಬೋತಿ ಆಹ ‘‘ಯೇ ಪಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿಆದಿ. ಯೇ ತಥಾವಾದಿತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಸ್ಸನ್ತಿ, ‘‘ಅಸುಕೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಏವಂವಾದೀ’’ತಿ ಪರತೋ ಸುಣನ್ತಿ ಚ, ತೇಹಿ. ಸೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ‘‘ಮಾ ಆಯಸ್ಮಾ ಏವಂ ಅವಚಾ’’ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವತ್ತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೭೦೧. ಅವದನ್ತಸ್ಸಾತಿ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ವಾ ಸುತ್ವಾ ವಾ ಯಥಾವುತ್ತನಯೇನ ಅವದನ್ತಸ್ಸ. ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಞಾತದುಕ್ಕಟಂ. ತಂ ದುಲದ್ಧಿಂ. ಅನಿಸ್ಸಜತೋತಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಏವಂ ವುತ್ತೇಪಿ ಅನಿಸ್ಸಜನ್ತಸ್ಸ. ತಥಾ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಅತಿದಿಸತಿ.

೧೭೦೨. ಕಮ್ಮವಾಚಾಯಾತಿ ತತಿಯಾಯ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ. ಓಸಾನೇತಿ ಪರಿಯೋಸಾನೇ, ಯ್ಯಕಾರೇ ಪತ್ತೇತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ‘‘ಧಮ್ಮಕಮ್ಮೇ ಧಮ್ಮಕಮ್ಮಸಞ್ಞೀ ನ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸ. ಧಮ್ಮಕಮ್ಮೇ ವೇಮತಿಕೋ ನ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸ. ಧಮ್ಮಕಮ್ಮೇ ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮಸಞ್ಞೀ ನ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೪೨೧) ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ¶ ವುತ್ತಂ. ಅಧಮ್ಮೇ ತಿಕದುಕ್ಕಟಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮೇ ಧಮ್ಮಕಮ್ಮಸಞ್ಞಿವೇಮತಿಕಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮಸಞ್ಞೀನಂ ವಸೇನ ತಿಕದುಕ್ಕಟಂ ವುತ್ತಂ.

೧೭೦೩. ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಅಕತಕಮ್ಮಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ. ಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ಸಮನುಭಾಸನಕಮ್ಮಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಅಸಮನುಭಾಸನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೪೨೨).

೧೭೦೪. ಞತ್ವಾತಿ ಅನೋಸಾರಿತಭಾವಂ ಸಯಮೇವ ವಾ ಪರತೋ ವಾ ತಸ್ಸ ವಾ ಸನ್ತಿಕಾ ಞತ್ವಾ. ಅಕತಾನುಧಮ್ಮೇನಾತಿ ಅಕತೋ ಓಸಾರಣಸಙ್ಖಾತೋ ಅನುಧಮ್ಮೋ ಯಸ್ಸ ಸೋ ¶ ಅಕತಾನುಧಮ್ಮೋ, ತೇನ, ಸಹಯೋಗೇ ಕರಣವಚನಂ. ತಥಾವಾದಿಕಭಿಕ್ಖುನಾತಿ ‘‘ತಥಾಹಂ ಭಗವತಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸಿತಂ ಆಜಾನಾಮೀ’’ತಿಆದಿಂ ವದನ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ. ‘‘ಅಕತಾನುಧಮ್ಮೇನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮಾನಾಧಿಕರಣಂ. ಸಂವಸೇಯ್ಯಾತಿ ಉಪೋಸಥಾದಿಕಂ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಂ ಕರೇಯ್ಯ. ಭುಞ್ಜೇಯ್ಯ ಚಾತಿ ಆಮಿಸಸಮ್ಭೋಗಂ ವಾ ಧಮ್ಮಸಮ್ಭೋಗಂ ವಾ ಕರೇಯ್ಯ. ಸಹ ಸೇಯ್ಯ ವಾತಿ ನಾನೂಪಚಾರೇಪಿ ಏಕಚ್ಛನ್ನೇ ನಿಪಜ್ಜೇಯ್ಯ.

೧೭೦೫. ಇದಾನಿ ಯಥಾವುತ್ತಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸ ಖೇತ್ತನಿಯಮಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಉಪೋಸಥಾದಿಕಂ ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಪವಾರಣಂ ಗಹಿತಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ಉಪೋಸಥಂ ವಾ ಪವಾರಣಂ ವಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೪೨೫). ತೇನ ಸಹಾತಿ ಉಕ್ಖಿತ್ತಕೇನ ಸಹ. ‘‘ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಪರಿಯೋಸಾನೇ’’ತಿ ಇದಂ ಸಂವಾಸೇನ ಆಪತ್ತಿಖೇತ್ತನಿದಸ್ಸನಂ.

೧೭೦೬. ಏಕೇನೇವ ಪಯೋಗೇನ ಬಹುಂ ಯಾಮಕಾಲಿಕಾದಿಆಮಿಸಂ ಗಣ್ಹತೋ ಏಕಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ. ತಥಾ ಏಕೇನೇವ ಪಯೋಗೇನ ಬಹುಂ ಆಮಿಸಂ ದದತೋಪಿ ಏಕಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ. ಬಹೂಸು ಪಯೋಗೇಸು ಬಹೂನಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಇಮಿನಾ ಚ ಆಮಿಸಸಮ್ಭೋಗೇನ ತುಲ್ಯಫಲಂ ಧಮ್ಮಸಮ್ಭೋಗಮ್ಪಿ ಸಹಚರಿಯೇನ ಆಹಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ತತ್ಥ ಪನ ಪದಾದೀಹಿ ಉದ್ದಿಸನ್ತಸ್ಸ ವಾ ಉದ್ದಿಸಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ವಾ ಪದಸೋಧಮ್ಮೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಆಪತ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

೧೭೦೭. ಇತರೋತಿ ಪಕತತ್ತೋ. ಇತರಸ್ಮಿನ್ತಿ ಉಕ್ಖಿತ್ತಕೇ. ಪರೋತಿ ಪಕತತ್ತೋ. ಉಭೋಪಿ ವಾತಿ ¶ ಪಕತತ್ತಉಕ್ಖಿತ್ತಾ ದ್ವೇಪಿ ವಾ. ‘‘ಏಕತ್ಥ ಏಕತೋ ನಿಪಜ್ಜನ್ತೀ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ಇಮೇಸು ತೀಸುಪಿ ಠಾನೇಸು ‘‘ಪಾಚಿತ್ತೀ’’ತಿ ಪಕರಣತೋ ಲಬ್ಭತಿ.

೧೭೦೮. ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ನಿಪಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ನಿಪಜ್ಜನಪಯೋಗಾನಂ ವಸೇನ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಸಿಯುನ್ತಿ ಅಜ್ಝಾಹಾರಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ. ‘‘ಉಕ್ಖಿತ್ತಕೇ ನಿಪನ್ನಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಾಪತ್ತಿವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಕತ್ಥ ¶ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಏಕನಾನೂಪಚಾರೇಸು, ಏಕಚ್ಛನ್ನೇ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ’’ತಿ. ನಾನೂಪಚಾರೇಸೂತಿ ಏತ್ಥ ಪಿ-ಸದ್ದೋ ಚ ‘‘ವಿನಿಚ್ಛಯೋ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಅಯನ್ತಿ ಚ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ. ಏಕೋ ಉಪಚಾರೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಏಕೂಪಚಾರಂ, ನಾನಾ ಉಪಚಾರೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ನಾನೂಪಚಾರಂ, ಏಕೂಪಚಾರಞ್ಚ ನಾನೂಪಚಾರಞ್ಚ ಏಕನಾನೂಪಚಾರಾನಿ ಏಕದೇಸಸರೂಪೇಕಸೇಸೇನ, ತೇಸು. ಏಕತೋ ಛನ್ನಾನಿ ಏಕಚ್ಛನ್ನಾನಿ, ತೇಸು ಏಕಚ್ಛನ್ನೇಸೂತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ವಣ್ಣಲೋಪೇನ ವಾ ವಚನವಿಪಲ್ಲಾಸೇನ ವಾ ‘‘ಏಕಚ್ಛನ್ನೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಏಕನಾನೂಪಚಾರೇಸುಪಿ ಸೇನಾಸನೇಸು ಏಕಚ್ಛನ್ನೇಸು ಅಯಂ ಯಥಾವುತ್ತಆಪತ್ತಿವಿನಿಚ್ಛಯೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೭೦೯. ಉಭಯತ್ಥಾಪೀತಿ ಉಕ್ಖಿತ್ತಾನುಕ್ಖಿತ್ತೇಸು ದ್ವೀಸುಪಿ.

೧೭೧೦. ‘‘ಸಞ್ಞಿಸ್ಸ ಓಸಾರಿತೋತಿ ಚಾ’’ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ.

೧೭೧೨. ತಥಾ ವಿನಾಸಿತನ್ತಿ ‘‘ಅಜ್ಜತಗ್ಗೇ ತೇ ಆವುಸೋ ಸಮಣುದ್ದೇಸ ನ ಚೇವ ಸೋ ಭಗವಾ ಸತ್ಥಾ ಅಪದಿಸಿತಬ್ಬೋ, ಯಮ್ಪಿ ಚಞ್ಞೇ ಸಮಣುದ್ದೇಸಾ ಲಭನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ದಿರತ್ತತಿರತ್ತಂ ಸಹಸೇಯ್ಯಂ, ಸಾಪಿ ತೇ ನತ್ಥಿ, ಚರ ಪಿರೇ ವಿನಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೪೨೯) ವುತ್ತನಯೇನ ನಾಸಿತಂ. ‘‘ತಥಾ ನಾಸಿತಂ ಸಮಣುದ್ದೇಸ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ೪೨೮) ವಚನತೋ ‘‘ಸಮಣುದ್ದೇಸ’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ. ಜಾನನ್ತಿ ವುತ್ತನಯೇನ ‘‘ನಾಸಿತೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಜಾನನ್ತೋ. ಉಪಲಾಪೇಯ್ಯಾತಿ ‘‘ಉಪಲಾಪೇಯ್ಯ ವಾತಿ ತಸ್ಸ ಪತ್ತಂ ವಾ ಚೀವರಂ ವಾ ಉದ್ದೇಸಂ ವಾ ಪರಿಪುಚ್ಛಂ ವಾ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೪೩೦) ಪದಭಾಜನೇ ಆಗತನಯೇನ ಸಙ್ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ. ತೇನಾತಿ ನಾಸಿತೇನ. ಉಪಟ್ಠಾಪೇಯ್ಯ ವಾತಿ ತೇನ ದಿಯ್ಯಮಾನಾನಿ ಚುಣ್ಣಮತ್ತಿಕಾದೀನಿ ಸಾದಿಯನ್ತೋ ತೇನ ಅತ್ತನೋ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಕಾರಾಪೇಯ್ಯ ವಾ. ‘‘ತೇನಾ’’ತಿ ಇದಂ ಸಹತ್ಥೇ ಕರಣವಸೇನ ‘‘ಸಮ್ಭುಞ್ಜೇಯ್ಯಾ’’ತಿಆದೀಹಿ ಚ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಗಾಥಾಬನ್ಧವಸೇನ ¶ ರಸ್ಸೋ. ಸಮ್ಭೋಗಸಹಸೇಯ್ಯಾ ¶ ಅನನ್ತರಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ವುತ್ತನಯಾ ಏವ. ತಸ್ಮಾ ಆಪತ್ತಿಪರಿಚ್ಛೇದೋಪೇತ್ಥ ತಸ್ಮಿಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೧೭೧೩. ಅತ್ಥುದ್ಧಾರವಸೇನ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೪೨೮) ವುತ್ತಾ ತಿಸ್ಸೋ ನಾಸನಾ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಸಂವಾಸೇನ…ಪೇ… ತಿಸ್ಸೋ’’ತಿ. ತತ್ಥ ತೀಸು ಕತಮಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾತಿ ಆಹ ‘‘ಏತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿ. ದಣ್ಡಕಮ್ಮೇನ ನಾಸನಾ ಏತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಏತಾಸಂ ವಿಭಾಗೋ ಚ ‘‘ತತ್ಥ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅದಸ್ಸನಾದೀಸು ಉಕ್ಖೇಪನಾ ಸಂವಾಸನಾಸನಾ ನಾಮ. ‘ದೂಸಕೋ ನಾಸೇತಬ್ಬೋ, ಮೇತ್ತಿಯಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ನಾಸೇಥಾ’ತಿ ಅಯಂ ಲಿಙ್ಗನಾಸನಾ ನಾಮ. ‘ಅಜ್ಜತಗ್ಗೇ ತೇ ಆವುಸೋ ಸಮಣುದ್ದೇಸ ನ ಚೇವ ಸೋ ಭಗವಾ ಸತ್ಥಾ ಅಪದಿಸಿತಬ್ಬೋ’ತಿ ಅಯಂ ದಣ್ಡಕಮ್ಮನಾಸನಾ ನಾಮಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೪೨೮) ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ವುತ್ತೋ.

೧೭೧೫. ‘‘ವುತ್ತಾ ಸಮನುಭಾಸನೇ’’ತಿ (ವಿ. ವಿ. ೧೭೦೩) ತತ್ಥ ವುತ್ತತ್ತಾ ಆಹ ‘‘ಅರಿಟ್ಠೇನ ಸಮಾ ಮತಾ’’ತಿ.

೧೭೧೬-೭. ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತೋ ತಂ ವೀತಿಕ್ಕಮಂ ಯೇ ಪಸ್ಸನ್ತಿ, ಸುಣನ್ತಿ ಚ, ತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ವುಚ್ಚಮಾನೋ ‘‘ಮಾವುಸೋ ಏವಂ ಅಕಾಸಿ, ನ ಕಪ್ಪತಿ ಏತಂ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸಾ’’ತಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ವುತ್ತನಯೇನ ವುಚ್ಚಮಾನೋ ‘‘ಏತಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಯೇನ ಮಂ ತುಮ್ಹೇ ವದೇಥ, ಏತಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದತ್ಥೇ ಯಾವ ಅಞ್ಞಂ ವಿಯತ್ತಂ ಬಹುಸ್ಸುತಂ ಪಕತಞ್ಞುಂ ವಿನಯಧರಂ ನ ಪುಚ್ಛಾಮಿ, ತಾವ ಅಹಂ ನ ಸಿಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಭಣತಿ, ತಸ್ಸ ಏವಂ ಭಣನ್ತಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಸಿಯಾತಿ ಸಾಧಿಪ್ಪಾಯಯೋಜನಾ.

೧೭೧೮-೯. ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇ ¶ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞಿವೇಮತಿಕಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞೀನಂ ವಸೇನ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇ ಸತ್ಥುನಾ ತಿಕದುಕ್ಕಟಂ ದೀಪಿತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ, ಇಮಿನಾ ಚ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೇ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞಿವೇಮತಿಕಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞೀನಂ ವಸೇನ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೇ ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ದೀಪಿತಂ ಹೋತಿ. ಅಪಞ್ಞತ್ತೇನ ಓವದನಪ್ಪಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ನ ಸಲ್ಲೇಖಾಯಿದಂ ಹೋತೀ’’ತಿ. ಉಭೋಹಿಪಿ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇಹಿ ¶ . ‘‘ಇದಂ ಸಲ್ಲೇಖಾಯ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ ಅಪಞ್ಞತ್ತೇನ ವುಚ್ಚಮಾನಸ್ಸ ‘‘ನ ತಾವಾಹ’’ನ್ತಿಆದೀನಿ ವದತೋ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ನ ದೋಸೋ ಉಮ್ಮತ್ತಕಾದೀನ’’ನ್ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ.

೧೭೨೦. ‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಪಾತಿಮೋಕ್ಖೇ ಉದ್ದಿಸ್ಸಮಾನೇ ಏವಂ ವದೇಯ್ಯಾ’’ತಿಆದಿಸಿಕ್ಖಾಪದಪಾಠತೋ (ಪಾಚಿ. ೪೩೯) ಉದ್ದಿಟ್ಠೇಹೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಖುದ್ದಾನುಖುದ್ದಕೇಹಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇಹೀ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ಪಾರಾಜಿಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸಾ ಉಪಾದಾಯುಪಾದಾಯ ಖುದ್ದಾನುಖುದ್ದಕಾತಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ. ಏತ್ಥ ಕಿನ್ತಿ ಪಟಿಕ್ಖೇಪೇ, ಏತೇಹಿ ಕಿಂ, ಪಯೋಜನಂ ನತ್ಥೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಏತೇಹೀತಿ ಸಮೀಪತ್ಥೇ ವಚನಸಾಮಞ್ಞೇನ ‘‘ಇಮೇಹೀ’’ತಿ ಏತಸ್ಸ ಪರಿಯಾಯೋ. ‘‘ಕಿಂ ಪನಿಮೇಹೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೪೩೯) ಸಿಕ್ಖಾಪದಪಾಠೇ ಪಟಿಕ್ಖೇಪಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾದಿನಿದಾನತೋ’’ತಿ. ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ವಿಹೇಸಾವಿಲೇಖಾ ಗಹಿತಾ. ಏತ್ಥ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ನಾಮ ‘‘ಕಪ್ಪತಿ ನು ಖೋ, ನ ಕಪ್ಪತಿ ನು ಖೋ’’ತಿ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಕರಣಂ. ವಿಹೇಸಾ ನಾಮ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೋ. ವಿಲೇಖಾ ನಾಮ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಸಙ್ಖಾತಾ ಮನೋವಿಲೇಖತಾ ಮನೋವಿಲೇಖಾ, ಇಮೇಹಿ ಸಕಲೇಹಿ ಪದೇಹಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದವಿವಣ್ಣಕಪ್ಪಕಾರೋ ದಸ್ಸಿತೋ. ‘‘ಇತಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದವಿವಣ್ಣನೇ’’ತಿ ಇತಿ-ಸದ್ದೋ ಅಜ್ಝಾಹರಿತ್ವಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ. ವಿವಣ್ಣನೇತಿ ನಿಮಿತ್ತತ್ಥೇ ಭುಮ್ಮಂ.

ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾದಿನಿದಾನತೋ ¶ ಏತೇಹಿ ಖುದ್ದಾನುಖುದ್ದಕೇಹಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇಹಿ ಉದ್ದಿಟ್ಠೇಹಿ ಕಿಂ ಇತಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದವಿವಣ್ಣನೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೭೨೧. ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ‘‘ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೇ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞೀ ವಿನಯಂ ವಿವಣ್ಣೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸ. ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೇ ವೇಮತಿಕೋ…ಪೇ… ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞೀ…ಪೇ… ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೪೪೧) ತೀಣಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನಿ ವುತ್ತಾನಿ. ತಂ ವಿನಯಂ ಸಚೇ ಪನ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ವಿವಣ್ಣೇತಿ, ತಿಕದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೭೨೨-೪. ಉಭಿನ್ನಮ್ಪೀತಿ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾನಂ, ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಾನಂ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ, ‘‘ಸನ್ತಿಕೇ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ಅಞ್ಞಧಮ್ಮವಿವಣ್ಣನೇತಿ ವಿನಯತೋ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಸುತ್ತಾಭಿಧಮ್ಮಾನಂ ವಿವಣ್ಣನೇ.

ಅನಾಪತ್ತಿವಿಸಯಂ ¶ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ನವಿವಣ್ಣೇತುಕಾಮಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ. ನವಿವಣ್ಣೇತುಕಾಮಸ್ಸ ‘‘ಹನ್ದ ಸುತ್ತನ್ತಂ ಪರಿಯಾಪುಣ, ಪಚ್ಛಾಪಿ ವಿನಯಂ ಪರಿಯಾಪುಣಿಸ್ಸಸಿ’’ ಇತಿ ಏವಂ ವದನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಸದಿಸಾ ಏವ ಸಾದಿಸಾ.

ಪಠಮಗಾಥಾಯ ಭವಿತಬ್ಬಂ. ಏವಞ್ಹಿ ಸತಿ ‘‘ಅಞ್ಞಾಣೇನಾ’’ತಿಆದಿಗಾಥಾ ಪರಿಪುಣ್ಣಸಮ್ಬನ್ಧಾ ಸಿಯಾತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ.

ಅಞ್ಞಾಣೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ವಾ ‘‘ಆಪನ್ನತ್ತಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ಆಪತ್ತಿಮೋಕ್ಖೋತಿ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಮೋಕ್ಖೋ. ಅಞ್ಞಾಣೇನ ಆಪನ್ನತ್ತಾ ¶ ಆಪತ್ತಿಮೋಕ್ಖೋ ನೇವ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಕಿಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಕಾರೇತಬ್ಬೋ’’ತಿಆದಿ. ಯಥಾ ಧಮ್ಮೋ ಠಿತೋ, ತಥಾ ಭಿಕ್ಖು ಕಾರೇತಬ್ಬೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಧಮ್ಮ-ಸದ್ದೋ ಪಾಳಿವಾಚಕೋ, ಪಾಳಿಯಂ ಯಥಾ ವುತ್ತಂ, ತಥಾ ಕಾರೇತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ, ದೇಸನಾಗಾಮಿನೀ ಆಪತ್ತಿ ಚೇ, ದೇಸಾಪೇತಬ್ಬೋ, ವುಟ್ಠಾನಗಾಮಿನೀ ಚೇ, ವುಟ್ಠಾಪೇತಬ್ಬೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಯಥಾಹ ‘‘ಯಥಾಧಮ್ಮೋ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೪೪೪). ಅಞ್ಞಾಣೇನ ಆಪನ್ನತ್ತಾ ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಮೋಕ್ಖೋ ನತ್ಥಿ. ಯಥಾ ಪನ ಧಮ್ಮೋ ಚ ವಿನಯೋ ಚ ಠಿತೋ, ತಥಾ ಭಿಕ್ಖು ಕಾರೇತಬ್ಬೋ, ದೇಸನಾಗಾಮಿನಿಂ ಚೇ ಆಪನ್ನೋ ಹೋತಿ, ದೇಸಾಪೇತಬ್ಬೋ, ವುಟ್ಠಾನಗಾಮಿನಿಂ ಚೇ, ವುಟ್ಠಾಪೇತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೭೨೬. ಉತ್ತರಿನ್ತಿ ಯಥಾಧಮ್ಮಕರಣತೋ ಉತ್ತರಿಂ. ದುತಿಯೇನೇವಾತಿ ಞತ್ತಿದುತಿಯೇನೇವ. ನಿನ್ದಿತ್ವಾತಿ ‘‘ತಸ್ಸ ತೇ ಆವುಸೋ ಅಲಾಭಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಗರಹಿತ್ವಾ.

೧೭೨೭. ಏವಂ ¶ ಆರೋಪಿತೇ ಮೋಹೇತಿ ಯಥಾಧಮ್ಮಕರಣತೋ ಉಪರಿ ಯಥಾವುತ್ತನಯೇನ ತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಗರಹಿತ್ವಾ ಞತ್ತಿದುತಿಯಾಯ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ತಸ್ಸ ಏವಂ ಮೋಹೇ ಆರೋಪಿತೇ. ಪುನ ಯದಿ ಮೋಹೇತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ತಸ್ಮಿಂ ಮೋಹನಕೇ ಪುಗ್ಗಲೇ ಪಾಚಿತ್ತಿ ವುತ್ತಾತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೭೨೮. ದೀಪಿತಂ ತಿಕದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ‘‘ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮೇ ಧಮ್ಮಕಮ್ಮಸಞ್ಞೀ ಮೋಹೇತಿ, ವೇಮತಿಕೋ, ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮಸಞ್ಞೀ ಮೋಹೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೪೪೭) ತಿಕದುಕ್ಕಟಂ ದಸ್ಸಿತಂ. ಏತಸ್ಸ ವಿಪರಿಯಾಯತೋ ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ಧಮ್ಮಕಮ್ಮೇ ಧಮ್ಮಕಮ್ಮಸಞ್ಞೀ ಮೋಹೇತಿ, ವೇಮತಿಕೋ, ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮಸಞ್ಞೀ ಮೋಹೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೪೪೭). ಏತ್ಥ ಕಮ್ಮನ್ತಿ ಮೋಹಾರೋಪನಕಮ್ಮಂ ¶ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ಧಮ್ಮಕಮ್ಮೇತಿಆದೀಸು ಮೋಹಾರೋಪನಕಮ್ಮಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೪೪೭).

೧೭೨೯-೩೦. ‘‘ನ ಚ ಮೋಹೇತುಕಾಮಸ್ಸಾ’’ತಿಆದೀಹಿ ‘‘ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ‘‘ವಿತ್ಥಾರೇನ ಅಸುತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ. ಏತ್ಥ ‘‘ಪಾತಿಮೋಕ್ಖ’’ನ್ತಿ ಕಮ್ಮಪದಂ ಅಪೇಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ. ವಿತ್ಥಾರೇನ ಊನಕದ್ವತ್ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಸುತಸ್ಸ ಚಾತಿ ಯೋಜನಾ. ತಥಾತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಪಚ್ಚಾಮಸತಿ.

೧೭೩೧-೨. ಕುದ್ಧೋತಿ ಕುಪಿತೋ. ಪಹಾರಂ ದೇತೀತಿ ಕಾಯೇನ ವಾ ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧೇನ ವಾ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೇನ ವಾ ಅನ್ತಮಸೋ ಉಪ್ಪಲಪತ್ತೇನಾಪಿ ಪಹಾರಂ ದೇತಿ. ಯಥಾಹ ‘‘ಪಹಾರಂ ದದೇಯ್ಯಾತಿ ಕಾಯೇನ ವಾ ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧೇನ ವಾ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೇನ ವಾ ಅನ್ತಮಸೋ ಉಪ್ಪಲಪತ್ತೇನಾಪಿ ಪಹಾರಂ ದೇತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೪೫೧). ಏತ್ಥ ‘‘ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ತಸ್ಸಾತಿ ಅಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಯೋ’’ತಿ ಲಬ್ಭತಿ.

ಅಟ್ಠಕಥಾಗತಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಸಮ್ಪಹರಿತುಕಾಮೇನಾ’’ತಿಆದಿ, ಇಮಿನಾ ಮರಣಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಪಹಟೇ ಪಾರಾಜಿಕನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೧೭೩೩. ‘‘ಇತಿ ಏವಂ ಕತೇ ಅಯಂ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇನ ವಿರೋಚತೀ’’ತಿ ವಿರೂಪಕರಣಾಪೇಕ್ಖೋ ವಿರೂಪಕರಣೇ ಅಪೇಕ್ಖವಾ ತಸ್ಸ ಚ ಅಪೇಕ್ಖಿತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಕಣ್ಣಂ ವಾ ನಾಸಂ ವಾ ಯದಿ ಛಿನ್ದತಿ, ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೭೩೪. ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇತಿ ¶ ¶ ಸಾಮಿವಚನತ್ಥೇ ಭುಮ್ಮಂ. ‘‘ಇತ್ಥಿಯಾ’’ತಿಆದೀಹಿ ಪದೇಹಿ ಯಥಾರಹಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ ‘‘ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಾಯ ಇತ್ಥಿಯಾ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸಾ’’ತಿ. ತಿರಚ್ಛಾನಗತಸ್ಸಪೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅನ್ತಮಸೋ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ಯಥಾಹ ‘‘ಅನ್ತಮಸೋ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಸ್ಸಪೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೪೫೨).

೧೭೩೫. ‘‘ಸಚೇ ಪಹರತಿ ಇತ್ಥಿಞ್ಚಾ’’ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ. ರತ್ತೇನ ಚೇತಸಾತಿ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ ರತ್ತೇನ ಚಿತ್ತೇನ. ವಿನಿದ್ದಿಟ್ಠಾತಿ ‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಓತಿಣ್ಣೋ ವಿಪರಿಣತೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಮಾತುಗಾಮೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಂ ಸಮಾಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ೨೭೦) ದಸ್ಸಿತಾ.

೧೭೩೬. ಮೋಕ್ಖಾಧಿಪ್ಪಾಯೋತಿ ತತೋ ಅತ್ತನೋ ಮೋಕ್ಖಂ ಪತ್ಥೇನ್ತೋ. ದೋಸೋ ನ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ದುಕ್ಕಟಾದಿಕೋಪಿ ದೋಸೋ ನತ್ಥಿ.

೧೭೩೭-೯. ಹೇಠೇತುಕಾಮಮಾಯನ್ತಂ ಚೋರಮ್ಪಿ ವಾ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಮ್ಪಿ ವಾ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾತಿ ಯೋಜನಾ. ದಿಸ್ವಾ ಕಥಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಮಾ ಇಧಾಗಚ್ಛುಪಾಸಕಾ’’ತಿಆದಿ, ಆಗಮನಪಟಿಕ್ಖೇಪೇನ ತತ್ಥೇವ ತಿಟ್ಠಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಆಯನ್ತನ್ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತೇ ತಂ ಅನಾದಿಯಿತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ವಚನಂ ಅನಾದಿಯಿತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೪೫೩).

ಏಸೇವ ನಯೋತಿ ‘‘ಮಾ ಆಗಚ್ಛಾ’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ಪಹಟೇ ಮತೇಪಿ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಅಯಂ ನಯೋ.

೧೭೪೦. ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ‘‘ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೇ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞೀ, ವೇಮತಿಕೋ, ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞೀ ಪಹಾರಂ ದೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೪೫೨) ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ವುತ್ತಂ. ಸೇಸೇತಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇ. ತಿಕದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ‘‘ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞೀ, ವೇಮತಿಕೋ ¶ , ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞೀ ಪಹಾರಂ ದೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೪೫೨) ತಿಕದುಕ್ಕಟಂ ವುತ್ತಂ. ಅನಾಣತ್ತಿಕತ್ತಾ ಆಹ ‘‘ಕಾಯಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ. ಕಾಯಚಿತ್ತಾನಂ ಸುಖೋಪೇಕ್ಖಾಪಿ ಸಮ್ಭವನ್ತೀತಿ ತತೋ ವಿಸೇಸೇತುಮಾಹ ‘‘ದುಕ್ಖವೇದನ’’ನ್ತಿ.

೧೭೪೧. ಕಾಯನ್ತಿ ¶ ಕಾಯೇಕದೇಸಂ ಹತ್ಥಾದಿಅವಯವಮಾಹ. ವಾತಿ ದುತಿಯತ್ಥಸಮ್ಪಿಣ್ಡನೇ. ಕಾಯಬದ್ಧನ್ತಿ ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧಂ ಪಹರಣಯೋಗ್ಗಾಯೋಗ್ಗೇಸು ಕತ್ತರಯಟ್ಠಿಸತ್ಥಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರಂ. ಸಚೇ ಉಚ್ಚಾರೇಯ್ಯಾತಿ ಸಚೇ ಪಹರಣಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಉಕ್ಖಿಪೇಯ್ಯ, ಇದಂ ‘‘ಕಾಯಂ ವಾ ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧಂ ವಾ’’ತಿ ಇಮೇಹಿ ಪದೇಹಿ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ತಸ್ಸಾತಿ ಉಚ್ಚಾರಿತಕಾಯಾದಿಕಸ್ಸ. ಉಗ್ಗಿರಣಪಚ್ಚಯಾತಿ ಉಕ್ಖಿಪನಕಾರಣಾ.

೧೭೪೨. ಅಸಮ್ಪಹರಿತುಕಾಮೇನಾತಿ ಪಹಾರದಾನಂ ಅನಿಚ್ಛನ್ತೇನ. ದಿನ್ನತ್ತಾತಿ ಪಹಾರಸ್ಸ ದಿನ್ನತ್ತಾ. ಅಪ್ಪಹರಿತುಕಾಮತ್ತಾ ಪುರಿಮಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ನ ಹೋತಿ, ಉಗ್ಗಿರಿತುಕಾಮತಾಯ ಕತಪಯೋಗಸ್ಸ ಉಗ್ಗಿರಣಮತ್ತೇ ಅಟ್ಠತ್ವಾ ಪಹಾರಸ್ಸ ದಿನ್ನತ್ತಾ ಇಮಿನಾಪಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ನ ಹೋತಿ, ಅಜ್ಝಾಸಯಸ್ಸ, ಪಯೋಗಸ್ಸ ಚ ಅಸುದ್ಧತ್ತಾ ಅನಾಪತ್ತಿಯಾಪಿ ನ ಭವಿತಬ್ಬನ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಂ ವುತ್ತಂ.

೧೭೪೩. ಸಚೇ ತೇನ ಪಹಾರೇನ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಹತ್ಥಾದೀಸುಪಿ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಙ್ಗಂ ಭಿಜ್ಜತಿ, ಪಹಟಸ್ಸ ಪಹಾರದಾಯಕಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೧೭೪೪. ಸೇಸೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ‘‘ಮೋಕ್ಖಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ’’ತಿಆದಿಕೋ ಇಧ ಅವುತ್ತೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಸಮುಟ್ಠಾನಾದಿನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಅನನ್ತರೇ ವುತ್ತನಯೇನ ವಿನಯಞ್ಞುನಾ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ತಿರಚ್ಛಾನಾದೀನಂ ¶ ವಚ್ಚಕರಣಾದಿಂ ದಿಸ್ವಾನ ಪಲಾಪೇತುಕಾಮತಾಯ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾಪಿ ಉಗ್ಗಿರನ್ತಸ್ಸ ಮೋಕ್ಖಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಏವಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ.

೧೭೪೫. ಅಮೂಲಕೇನಾತಿ ದಿಟ್ಠಾದಿಮೂಲವಿರಹಿತೇನ, ಏತ್ಥ ‘‘ಭಿಕ್ಖು’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ. ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇನಾತಿ ತೇರಸನ್ನಂ ಅಞ್ಞತರೇನ. ತಸ್ಸಾತಿ ಚೋದಕಸ್ಸ, ಚೋದಾಪಕಸ್ಸ ವಾ ಪಾಪಭಿಕ್ಖುನೋ. ಸಚೇ ಚುದಿತಕೋ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ‘‘ಏಸ ಮಂ ಚೋದೇತೀ’’ತಿ ಜಾನಾತಿ, ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಸಿಯಾತಿ ಯೋಜನಾ, ಇಮಿನಾ ‘‘ಸಚೇ ಏವಂ ನ ಜಾನಾತಿ, ಚಿರೇನ ವಾ ಜಾನಾತಿ, ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ಸಿದ್ಧಂ.

೧೭೪೬. ತತ್ಥಾತಿ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೇ. ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯನ್ತಿ ‘‘ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೇ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞೀ ಅಮೂಲಕೇನ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇನ ಅನುದ್ಧಂಸೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸ. ವೇಮತಿಕೋ…ಪೇ… ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞೀ ಅಮೂಲಕೇನ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇನ ಅನುದ್ಧಂಸೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೪೬೨) ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ¶ . ದಿಟ್ಠಾಚಾರವಿಪತ್ತಿಯಾ ಚೋದಕೋ ದುಕ್ಕಟಾಪತ್ತೀತಿ ಅಮೂಲಿಕಾಯ ದಿಟ್ಠಿವಿಪತ್ತಿಯಾ ವಾ ಆಚಾರವಿಪತ್ತಿಯಾ ವಾ ಅನುದ್ಧಂಸೇನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಾಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೇಸೇ ಚಾತಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇ. ತಿಕದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞಿವೇಮತಿಕಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞೀನಂ ವಸೇನ ತೀಣಿ ದುಕ್ಕಟಾನಿ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೭೪೭. ‘‘ತಥಾಸಞ್ಞಿಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ. ತಥಾಸಞ್ಞಿಸ್ಸಾತಿ ಸಮೂಲಕಸಞ್ಞಿಸ್ಸ.

೧೭೪೮-೯. ಸಞ್ಚಿಚ್ಚಾತಿ ತಸ್ಸ ಪರಿಪುಣ್ಣವೀಸತಿವಸ್ಸಾದಿಭಾವಂ ಜಾನನ್ತೋಯೇವ. ಭಿಕ್ಖುನೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅಞ್ಞಸ್ಸಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ ¶ . ಊನವೀಸತಿವಸ್ಸೋ ತ್ವಂ ಮಞ್ಞೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಮಞ್ಞೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪರಿಕಪ್ಪತ್ಥವಾಚಿನಾ ನಿಪಾತೇನ ‘‘ಉದಕಂ ಮಞ್ಞೇ ಆದಿತ್ತ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಪಾರಾ. ೩೮೩) ವಿಯ ಮುಸಾವಾದಾಪತ್ತಿಯಾ ಅವಿಸಯತಂ ದೀಪೇತಿ. ಹಿತೇಸಿತಾಯ ಅನುಸಿಟ್ಠಿದಾನಾದಿಕೇ ತಥಾರೂಪೇ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಪಚ್ಚಯೇ ಕಾರಣೇ ಅಸತಿ ‘‘ಊನವೀಸತಿವಸ್ಸೋ ತ್ವಂ ಮಞ್ಞೇ’’ ಇತಿ ಏವಮಾದಿನಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಚೇ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಉಪ್ಪಾದೇಯ್ಯ, ತಸ್ಸ ಏವಂ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ವಾಚಾಯ ವಾಚಾಯ ಪಾಚಿತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೭೫೦. ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ‘‘ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೇ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞೀ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಉಪದಹತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸ. ವೇಮತಿಕೋ…ಪೇ… ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞೀ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಉಪದಹತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೪೬೭) ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ವುತ್ತಂ. ಸೇಸೇ ಚಾತಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇ ಚ. ತಿಕದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞಿವೇಮತಿಕಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞೀನಂ ವಸೇನ ತಿಕದುಕ್ಕಟಂ. ವಜ್ಜಮೇವ ವಜ್ಜತಾ.

೧೭೫೧. ಹಿತೇಸಿತಾಯ ಭಾಸತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಮಾ ಏವನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಕರೋಹೀ’’ತಿ ಸೇಸೋ, ಪುನಪಿ ಮಾ ಏವಂ ಕರೋಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಅಹಂ ತಂ ಇತ್ಥಿಯಾ ಸಹ ನಿಸಿನ್ನಂ ಮಞ್ಞೇ, ತಯಾ ವಿಕಾಲೇ ಭುತ್ತಂ ಮಞ್ಞೇ, ಪುನ ಮಾ ಏವಂ ಕರೋಹಿ’’ ಇತಿ ಹಿತೇಸಿತಾಯ ಭಾಸತೋ ಅನಾಪತ್ತಿ ಪಕಾಸಿತಾತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೭೫೩. ಭಣ್ಡನಂ ¶ ನಾಮ ಕಲಹೋ, ಭಣ್ಡನಂ ಜಾತಂ ಯೇಸನ್ತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ, ಜಾತಭಣ್ಡನಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ, ‘‘ವಚನ’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ. ಸೋತುಂ ಉಪಸ್ಸುತಿಂ ತಿಟ್ಠೇಯ್ಯಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಉಪೇಚ್ಚ ಸುಯ್ಯತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಹಿ ಉಪಸ್ಸುತಿ, ಠಾನಂ, ಯಂ ಠಾನಂ ಉಪಗತೇನ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ ಕಥೇನ್ತಾನಂ ಸದ್ದಂ ಸೋತುಂ, ತತ್ಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯೋ ¶ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಭಣ್ಡನಜಾತಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಚನಂ ಸೋತುಂ ಉಪಸ್ಸುತಿಂ ಸಚೇ ತಿಟ್ಠೇಯ್ಯ, ತಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಸಿಯಾತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೭೫೪. ಚೋದೇತುಕಾಮತಾಯ ಗಚ್ಛತೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೭೫೫. ಸೋತುನ್ತಿ ಪಚ್ಛತೋ ಗಚ್ಛನ್ತಾನಂ ಭಣ್ಡನಜಾತಾನಂ ವಚನಂ ಸೋತುಂ. ಓಹೀಯನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಪಕತಿಗಮನಂ ಹಾಪೇತ್ವಾ ಓಸಕ್ಕನ್ತಸ್ಸ. ಪುರತೋ ಗಚ್ಛತೋ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಗಚ್ಛತೋ ತುರಿತಂ ವಾಪೀತಿ ಪುರತೋ ಗಚ್ಛನ್ತಾನಂ ಭಣ್ಡನಜಾತಾನಂ ವಚನಂ ಸೋತುಂ ಪಚ್ಛತೋ ಸೀಘಂ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸಾಪಿ. ಅಯಮೇವ ವಿನಿಚ್ಛಯೋತಿ ಪದೇ ಪದೇ ಅಯಂ ಏವ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

೧೭೫೬. ಅತ್ತನೋ ಠಿತೋಕಾಸನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಉಕ್ಕಾಸಿತ್ವಾಪಿ ವಾತಿ ಉಕ್ಕಾಸಿತಸದ್ದಂ ಕತ್ವಾ ವಾ. ಏತ್ಥ ಅಹನ್ತಿ ವಾ ವತ್ವಾ ಞಾಪೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೭೫೭. ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ವುತ್ತಂ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೇ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞಿವೇಮತಿಕಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞೀನಂ ವಸೇನ. ಸೇಸೇ ಚಾತಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇ. ತಿಕದುಕ್ಕಟಂ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞಿವೇಮತಿಕಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞೀನಂ ವಸೇನ.

೧೭೫೮. ಓರಮಿಸ್ಸನ್ತಿ ಮಯಾ ಗಹಿತದುಗ್ಗಾಹತೋ ವಿರಮಿಸ್ಸಾಮಿ.

೧೭೫೯. ಕಾಯಚಿತ್ತತೋ ಚ ಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತತೋ ಚ ಸಮುಟ್ಠಾನತೋ ಥೇಯ್ಯಸತ್ಥಸಮುಟ್ಠಾನಂ. ಸಿಯಾ ಕಿರಿಯಂ ಸೋತುಕಾಮತಾಯ ಗಮನವಸೇನ, ಸಿಯಾ ಅಕಿರಿಯಂ ಠಿತಟ್ಠಾನಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮನ್ತಯಮಾನಂ ಅಜಾನಾಪನವಸೇನ, ತೇನಾಹ ‘‘ಇದಂ ಹೋತಿ ಕ್ರಿಯಾಕ್ರಿಯ’’ನ್ತಿ. ಗಮನೇನ ಸಿಜ್ಝನತೋ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ ¶ . ತುಣ್ಹೀಭಾವೇನ ಸಿಜ್ಝನತೋ ವಚೀಕಮ್ಮಂ. ಸದೋಸನ್ತಿ ಸಾವಜ್ಜಂ, ಅಕುಸಲಚಿತ್ತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೧೭೬೦. ಧಮ್ಮಿಕಾನನ್ತಿ ¶ ಧಮ್ಮೇನ ವಿನಯೇನ ಸತ್ಥುಸಾಸನೇನ ಕತಾನಂ. ಕಮ್ಮಾನನ್ತಿ ಅಪಲೋಕನಕಮ್ಮಂ, ಞತ್ತಿಕಮ್ಮಂ, ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮಂ, ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥಕಮ್ಮನ್ತಿ ಇಮೇಸಂ ಚತುನ್ನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ. ಖೀಯತೀತಿ ಅರುಚಿಂ ಪಕಾಸೇತಿ.

೧೭೬೧. ಉಭಯತ್ಥಾತಿ ಅಧಮ್ಮೇ, ಧಮ್ಮೇ ಚ.

೧೭೬೨. ಅಧಮ್ಮೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಕಮ್ಮೇನಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ, ಧಮ್ಮವಿರುದ್ಧೇನ ಕಮ್ಮೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಕಮ್ಮಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ವಿಭತ್ತಿಂ ವಿಪರಿಣಾಮೇತ್ವಾ ‘‘ಕಮ್ಮೇನಾ’’ತಿ ಅನುವತ್ತೇತಬ್ಬಂ. ವಗ್ಗೇನಾತಿ ‘‘ಛನ್ದಾರಹಾನಂ ಛನ್ದೋ ಆಹಟೋ ಹೋತಿ, ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತಾ ನ ಪಟಿಕ್ಕೋಸನ್ತೀ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೩೮೭) ವುತ್ತಸಾಮಗ್ಗಿಲಕ್ಖಣಸ್ಸ ವಿರುದ್ಧತ್ತಾ ಅಸಮಗ್ಗೇನ, ಏತ್ಥ ‘‘ಸಙ್ಘೇನಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ‘‘ತಥಾ ಅಕಮ್ಮಾರಹಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ. ‘‘ಅಧಮ್ಮೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಇಮೇ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ ಚ ‘‘ಅಸಮಗ್ಗೇನ ಸಙ್ಘೇನ ಇಮೇ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ ಚ ‘‘ಅಧಮ್ಮೇನ ಕಮ್ಮೇನ ವಗ್ಗೇನ ಸಙ್ಘೇನ ಇಮೇ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ ಚ ತಥಾ ‘‘ಅಕಮ್ಮಾರಹಸ್ಸ ಇಮೇ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ ಚ ಞತ್ವಾ ಯೋ ಖೀಯತಿ, ತಸ್ಸ ಚ ಅನಾಪತ್ತಿ ಪಕಾಸಿತಾತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೭೬೪-೫. ಆರೋಚಿತಂ ವತ್ಥು ಯಾವ ನ ವಿನಿಚ್ಛಿತಂ ವಾತಿ ಯೋಜನಾ, ‘‘ಚೋದಕೇನ ಚ ಚುದಿತಕೇನ ಚ ಅತ್ತನೋ ಕಥಾ ಕಥಿತಾ, ಅನುವಿಜ್ಜಕೋ ಸಮ್ಮತೋ, ಏತ್ತಾವತಾಪಿ ವತ್ಥುಮೇವ ಆರೋಚಿತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೪೮೧) ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ವುತ್ತತ್ತಾ ಆರೋಚಿತಂ ವತ್ಥು ಯಾವ ನ ವಿನಿಚ್ಛಿತಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಞತ್ತಿ ವಾ ಠಪಿತಾ ¶ , ಕಮ್ಮವಾಚಾ ನಿಟ್ಠಂ ಯಾವ ನ ಗಚ್ಛತಿ, ಏತಸ್ಮಿಂ…ಪೇ…ಹೋತಿ ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೭೬೬. ಛನ್ದಂ ಅದತ್ವಾ ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಜಹಿತೇ ತಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಸಿಯಾತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೭೬೭-೯. ಅಧಮ್ಮೇಪಿ ಕಮ್ಮಸ್ಮಿಂ ಧಮ್ಮಕಮ್ಮನ್ತಿ ಸಞ್ಞಿನೋ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಧಮ್ಮಕಮ್ಮೇ ಚ ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮಸಞ್ಞಿನೋ ಅನಾಪತ್ತಿ ಇಧ ನ ವುತ್ತಾ, ಪಾಳಿಯಂ ಪನ ವುತ್ತತ್ತಾ ಇಧಾಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾ. ‘‘ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಭಣ್ಡನಾದೀನಿ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಸಞ್ಞಿನೋ ಗಚ್ಛತೋ ಚ ಯೋ ವಾ ಗಿಲಾನೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ಗಚ್ಛತೋ ¶ ಚ ಗಿಲಾನಸ್ಸ ಕರಣೀಯೇ ಸತಿ ಗಚ್ಛತೋ ಚ ಕಮ್ಮಂ ನಕೋಪೇತುಕಾಮಸ್ಸ ಗಚ್ಛತೋ ಚ ಪಸ್ಸಾವನಾದಿನಾ ಪೀಳಿತಸ್ಸ ಗಚ್ಛತೋ ಚ ‘‘ಆಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ’’ಇತಿ ಏವಂ ಗಚ್ಛತೋಪಿ ನ ದೋಸತಾತಿ ಯೋಜನಾ. ತತ್ಥ ದೋಸೋ ಏವ ದೋಸತಾ, ಆಪತ್ತಿ, ನದೋಸತಾ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಹತ್ಥಪಾಸಂ ವಿಜಹಿತ್ವಾ ಗಮನೇನ, ಛನ್ದಸ್ಸ ಅದಾನೇನ ಚ ಆಪಜ್ಜನತೋ ಕ್ರಿಯಾಕ್ರಿಯಂ.

೧೭೭೦-೧. ಸಮಗ್ಗೇನ ಸಙ್ಘೇನ ಸದ್ಧಿನ್ತಿ ಸಮಾನಸಂವಾಸಕೇನ ಸಮಾನಸೀಮಾಯಂ ಠಿತೇನ ಸಙ್ಘೇನ ಸದ್ಧಿಂ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ‘‘ಸಮಗ್ಗೋ ನಾಮ ಸಙ್ಘೋ ಸಮಾನಸಂವಾಸಕೋ ಸಮಾನಸೀಮಾಯಂ ಠಿತೋ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೪೮೬). ಚೀವರನ್ತಿ ವಿಕಪ್ಪನುಪಗಮಾಹ. ಯಥಾಹ ‘‘ಚೀವರಂ ನಾಮ ಛನ್ನಂ ಚೀವರಾನಂ ಅಞ್ಞತರಂ ಚೀವರಂ ವಿಕಪ್ಪನುಪಗಂ ಪಚ್ಛಿಮ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ೪೮೬). ಸಮ್ಮತಸ್ಸಾತಿ ಸೇನಾಸನಪಞ್ಞಾಪಕಾದಿಸಮ್ಮುತಿಂ ಪತ್ತೇಸು ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ. ಖೀಯತೀತಿ ‘‘ಯೋ ಯೋ ಮಿತ್ತೋ, ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ದೇನ್ತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಅವಣ್ಣಂ ಭಣತಿ.

ಧಮ್ಮಕಮ್ಮೇ ಧಮ್ಮಕಮ್ಮಸಞ್ಞಿವೇಮತಿಕಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮಸಞ್ಞೀನಂ ವಸೇನ ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ವುತ್ತಂ.

೧೭೭೨-೪. ಸಙ್ಘೇನಾಸಮ್ಮತಸ್ಸಾಪಿ ¶ ಚೀವರಂ, ಅಞ್ಞಮೇವ ವಾ ತಥೇವ ಸಮಗ್ಗೇನ ಸಙ್ಘೇನ ದತ್ವಾ ಖೀಯತಿ, ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇ ತಥೇವ ಸಮಗ್ಗೇನ ಸಙ್ಘೇನ ದಿನ್ನೇ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಚೀವರೇ, ಅಞ್ಞಪರಿಕ್ಖಾರೇ ಚ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇತಿ ಸಮ್ಪದಾನತ್ಥೇ ಭುಮ್ಮಂ, ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಸಭಾವತೋ ಛನ್ದಾದೀನಂ ವಸೇನೇವ ಕರೋನ್ತಂ ಖೀಯನ್ತಸ್ಸ ಚ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ನಯಾ ವಿನಿಚ್ಛಯಕ್ಕಮಾ.

೧೭೭೫. ಇದಂ ದ್ವಾದಸಮನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ, ‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಜಾನಂ ಸಙ್ಘಿಕಂ ಲಾಭಂ ಪರಿಣತಂ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಪರಿಣಾಮೇಯ್ಯ, ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ೪೯೦) ಇಮಂ ದ್ವಾದಸಮಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಿಂಸಕಕಣ್ಡಸ್ಮಿಂ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಕಣ್ಡೇ. ಅನ್ತಿಮೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸಿಕ್ಖಾಪದೇನಾ’’ತಿ ಪಕರಣತೋ ಲಬ್ಭತಿ. ಚ-ಸದ್ದೋ ¶ ಏವಕಾರತ್ಥೋ. ‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಜಾನಂ ಸಙ್ಘಿಕಂ ಲಾಭಂ ಪರಿಣತಂ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಣಾಮೇಯ್ಯ, ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೫೮) ಇಮಿನಾ ಅನ್ತಿಮೇನೇವ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ಸಬ್ಬಥಾ ಸಬ್ಬಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ ತುಲ್ಯನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಯಮೇವ ವಿಸೇಸತಾತಿ ಏತ್ಥ ವಿಸೇಸೋಯೇವ ವಿಸೇಸತಾ, ಅಯಮೇವ ವಿಸೇಸೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೭೭೬. ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಾವಸಾನೇ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ. ಅತ್ತನೋ ಪರಿಣಾಮನಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಣಾಮನಹೇತು.

೧೭೭೭-೮. ಯೋ ¶ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ದೇವಿಯಾ ವಾಪಿ ರಞ್ಞೋ ವಾಪಿ ಅವಿದಿತಾಗಮನೋ ಅಪ್ಪಟಿಸಂವಿದಿತಾಗಮನೋ ಸಯನೀಯಘರಾ ರಾಜಸ್ಮಿಂ ಅನಿಕ್ಖನ್ತೇ, ದೇವಿಯಾ ಅನಿಕ್ಖನ್ತಾಯ ತಸ್ಸ ಸಯನೀಯಘರಸ್ಸ ಉಮ್ಮಾರಂ ಇನ್ದಖೀಲಂ ಸಚೇ ಅತಿಕ್ಕಮೇಯ್ಯ, ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಠಮೇ ಪಾದೇ ದುಕ್ಕಟಂ ಸಿಯಾ, ದುತಿಯೇ ಪಾದೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಸಿಯಾತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೭೭೯. ಪಟಿಸಂವಿದಿತೇತಿ ಅತ್ತನೋ ಆಗಮನೇ ನಿವೇದಿತೇ. ನೇವಪಟಿಸಂವಿದಿತಸಞ್ಞಿನೋತಿ ಅನಿವೇದಿತಸಞ್ಞಿನೋ. ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಪಟಿಸಂವಿದಿತಾಗಮನೇ. ವೇಮತಿಕಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಪಟಿಸಂವಿದಿತಂ ನು ಖೋ, ನ ಪಟಿಸಂವಿದಿತಂ ನು ಖೋ’’ತಿ ಸಂಸಯಮಾಪನ್ನಸ್ಸ.

೧೭೮೦-೧. ನೇವ ಖತ್ತಿಯಸ್ಸ ಅಪ್ಪಟಿಸಂವಿದಿತೇಪಿ ವಾ ನ ಖತ್ತಿಯಾಭಿಸೇಕೇನ ಅಭಿಸಿತ್ತಸ್ಸ ಅಪ್ಪಟಿಸಂವಿದಿತೇಪಿ ವಾ ಪವಿಸತೋ ನ ದೋಸೋತಿ ಯೋಜನಾ, ಏವರೂಪಾನಂ ಅನಿವೇದಿತೇಪಿ ಪವಿಸನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಉಭೋಸು ರಾಜಿನಿ ಚ ದೇವಿಯಾ ಚ ಸಯನಿಘರತೋ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖನ್ತೇಸು ಪವಿಸತೋಪಿ ವಾ ಉಭಿನ್ನಂ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ನಿಕ್ಖನ್ತೇ ಪವಿಸತೋಪಿ ವಾ ನ ದೋಸೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಕಥಿನೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸಮುಟ್ಠಾನಾದಿನಾ ಸಮ’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ, ಇದಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಸಮುಟ್ಠಾನಾದಿವಸೇನ ಕಥಿನಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ಸಮಾನನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಸಯನೀಯಘರಪ್ಪವೇಸೋ ಕ್ರಿಯಂ. ಅಪ್ಪಟಿಸಂವೇದನಂ ಅಕ್ರಿಯಂ.

೧೭೮೨. ರಜತಂ ¶ , ಜಾತರೂಪಂ ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಉಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ, ಉಗ್ಗಣ್ಹಾಪಯತೋಪಿ ವಾ ತಸ್ಸ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಾಪತ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೭೮೩. ಗಣಪುಗ್ಗಲಸಙ್ಘಾನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಚೇತಿಯೇ ನವಕಮ್ಮಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾಪಯತೋ, ಉಗ್ಗಣ್ಹತೋಪಿ ವಾ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀತಿ ¶ ಯೋಜನಾ. ಜಾತರೂಪರಜತಾನಂ ಸರೂಪಂ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೧೭೮೪. ಮುತ್ತಾದಿರತನಮ್ಪಿ ವುತ್ತಸರೂಪಮೇವ. ಸಙ್ಘಾದೀನಮ್ಪೀತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಗಣಪುಗ್ಗಲಚೇತಿಯಾನಂ ಸಙ್ಗಹೋ.

೧೭೮೫-೬. ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಗಿಹಿಸನ್ತಕಂ ಸಚೇ ಕಪ್ಪಿಯವತ್ಥು ವಾ ಹೋತು, ಅಕಪ್ಪಿಯವತ್ಥು ವಾಪಿ ಹೋತು, ಮಾತುಕಣ್ಣಪಿಳನ್ಧನಂ ತಾಲಪಣ್ಣಮ್ಪಿ ವಾ ಹೋತು, ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಸೀಸೇನ ಪಟಿಸಾಮಯತೋ ತಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೭೮೭. ನ ನಿಧೇತಬ್ಬಮೇವಾತಿ ನ ಪಟಿಸಾಮೇತಬ್ಬಮೇವ.

೧೭೮೮. ಏಸೋ ಹಿ ಯಸ್ಮಾ ಪಲಿಬೋಧೋ ನಾಮ, ತಸ್ಮಾ ಠಪೇತುಂ ಪನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೭೮೯. ಅನುಞ್ಞಾತೇ ಠಾನೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪತಿತ’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ. ಏತ್ಥ ಅನುಞ್ಞಾತಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ ಅಜ್ಝಾರಾಮೋ ವಾ ಅಜ್ಝಾವಸಥೋ ವಾ. ಯಥಾಹ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ರತನಂ ವಾ ರತನಸಮ್ಮತಂ ವಾ ಅಜ್ಝಾರಾಮೇ ವಾ ಅಜ್ಝಾವಸಥೇ ವಾ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ವಾ ಉಗ್ಗಹಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ನಿಕ್ಖಿಪಿತುಂ ‘ಯಸ್ಸ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸೋ ಹರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೫೦೪). ಏತ್ಥ ಚ ಅಜ್ಝಾರಾಮೋ ನಾಮ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಅನ್ತೋಪರಿಕ್ಖೇಪೋ, ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ದ್ವಿನ್ನಂ ಲೇಡ್ಡುಪಾತಾನಂ ಅನ್ತೋ. ಅಜ್ಝಾವಸಥೋ ನಾಮ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಅನ್ತೋಪರಿಕ್ಖೇಪೋ, ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಮುಸಲಪಾತಬ್ಭನ್ತರಂ. ‘‘ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ’’ತಿ ಇದಂ ಉಪಲಕ್ಖಣಂ, ಉಗ್ಗಹಾಪೇತ್ವಾತಿಪಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೧೭೯೦-೧. ಅನುಞ್ಞಾತೇ ಪನ ಠಾನೇ ಯಥಾವುತ್ತಅಜ್ಝಾರಾಮಾದಿಕೇ ಠಾನೇ ರತನಂ ವಾ ರತನಸಮ್ಮತಂ ವಾ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಉಪಭೋಗಪರಿಭೋಗಂ ವಾ ಸಯನಭಣ್ಡಂ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಿಪನ್ತಸ್ಸ, ರತನಸಮ್ಮತಂ ¶ ವಿಸ್ಸಾಸಂ ¶ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಚ ತಾವಕಾಲಿಕಮೇವ ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಉಭಯತ್ಥ ಉಮ್ಮತ್ತಕಾದೀನಞ್ಚ ನ ದೋಸೋತಿ ಯೋಜನಾ.

ಸಞ್ಚರಿತ್ತಸಮೋದಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸಮುಟ್ಠಾನಾದಿನಾ ಇದಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ಇದಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಸಮುಟ್ಠಾನಾದಿನಾ ಸಞ್ಚರಿತ್ತಸಮಜಾತಿಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೭೯೩-೪. ಸನ್ತನ್ತಿ ಚಾರಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ವುತ್ತಸರೂಪಂ. ಅನಾಪುಚ್ಛಾತಿ ‘‘ವಿಕಾಲೇ ಗಾಮಪ್ಪವೇಸನಂ ಆಪುಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ ಅನಾಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ. ಪಚ್ಚಯಂ ವಿನಾತಿ ತಾದಿಸಂ ಅಚ್ಚಾಯಿಕಂ ಕರಣೀಯಂ ವಿನಾ. ಪರಿಕ್ಖೇಪೋಕ್ಕಮೇತಿ ಪರಿಕ್ಖೇಪಸ್ಸ ಅನ್ತೋಪವೇಸೇ. ಉಪಚಾರೋಕ್ಕಮೇತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ.

೧೭೯೫. ಅಥಾತಿ ವಾಕ್ಯನ್ತರಾರಮ್ಭೇ.

೧೭೯೬. ತತೋ ಅಞ್ಞನ್ತಿ ಪಠಮಂ ವಿಕಾಲೇ ಗಾಮಪ್ಪವೇಸನಂ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತತೋ ಪವಿಟ್ಠಗಾಮತೋ ಅಞ್ಞಂ ಗಾಮಂ. ಪುನ ತತೋತಿ ದುತಿಯಗಾಮಮಾಹ. ಕತ್ಥಚಿ ಪೋತ್ಥಕೇ ‘‘ಆಪುಚ್ಛನೇ ಕಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ಪಾಠೋ ದಿಸ್ಸತಿ, ‘‘ಆಪುಚ್ಛನಕಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ಪಾಠೋಯೇವ ಪನ ಯುತ್ತತರೋ. ಯಥಾಆಕಙ್ಖಿತಪಮಾಣಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಗಾಮಸತೇಪಿ ವಾ’’ತಿ.

೧೭೯೭. ಪಸ್ಸಮ್ಭೇತ್ವಾನಾತಿ ಪಟಿವಿನೋದೇತ್ವಾ. ಅನ್ತರಾ ಅಞ್ಞಂ ಗಾಮಂ ಪವಿಸನ್ತಿ ಚೇತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೭೯೮-೯. ಕುಲಘರೇ ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಆಸನಸಾಲಾಯ ವಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಪ್ಪಿಭಿಕ್ಖಾಯ ವಾ ತೇಲಭಿಕ್ಖಾಯ ವಾ ಸಚೇ ಚರಿತುಕಾಮೋ ಸಿಯಾತಿ ಯೋಜನಾ.

ಪಸ್ಸೇತಿ ¶ ಪಕತಿವಚನಸವನಾರಹೇ ಅತ್ತನೋ ಸಮೀಪೇ, ಏತೇನೇವ ಏತ್ತಕಾ ಠಾನಾ ದೂರೀಭೂತೋ ಅಸನ್ತೋ ¶ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಬ್ಯತಿರೇಕತೋ ಲಬ್ಭತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಅಸನ್ತೇತಿ ಅವಿಜ್ಜಮಾನೇ ವಾ ವುತ್ತಪ್ಪಮಾಣತೋ ದೂರೀಭೂತೇ ವಾ. ನತ್ಥೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ.

೧೮೦೨. ಅನೋಕ್ಕಮ್ಮಾತಿ ಅನುಪಸಕ್ಕಿತ್ವಾ. ಮಗ್ಗಾತಿ ಗನ್ತಬ್ಬಮಗ್ಗಾ.

೧೮೦೩. ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯನ್ತಿ ವಿಕಾಲೇ ವಿಕಾಲಸಞ್ಞಿವೇಮತಿಕಕಾಲಸಞ್ಞೀನಂ ವಸೇನ ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ವುತ್ತಂ.

೧೮೦೪. ಅಚ್ಚಾಯಿಕೇ ಕಿಚ್ಚೇ ವಾಪೀತಿ ಸಪ್ಪದಟ್ಠಾದೀನಂ ಭೇಸಜ್ಜಪರಿಯೇಸನಾದಿಕೇ ಅಚಿರಾಯಿತಬ್ಬಕಿಚ್ಚೇ ಸತಿ ಗಚ್ಛತೋ.

೧೮೦೫. ಅನ್ತರಾರಾಮನ್ತಿ ಗಾಮಬ್ಭನ್ತರೇ ಸಙ್ಘಾರಾಮಂ. ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಉಪಸ್ಸಯನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುನಿವಿಹಾರಂ. ತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ಉಪಸ್ಸಯನ್ತಿ ತಿತ್ಥಿಯಾರಾಮಂ.

೧೮೦೬-೭. ಅನ್ತರಾರಾಮಾದಿಗಮನೇ ನ ಕೇವಲಂ ಅನಾಪುಚ್ಛಾ ಗಚ್ಛತೋಯೇವ, ಕಾಯಬನ್ಧನಂ ಅಬನ್ಧಿತ್ವಾ, ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಅಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ.

ಆಪದಾಸುಪೀತಿ ಸೀಹೋ ವಾ ಬ್ಯಗ್ಘೋ ವಾ ಆಗಚ್ಛತಿ, ಮೇಘೋ ವಾ ಉಟ್ಠೇತಿ, ಅಞ್ಞೋ ವಾ ಕೋಚಿ ಉಪದ್ದವೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಏವರೂಪಾಸು ಆಪದಾಸುಪಿ ಬಹಿಗಾಮತೋ ಅನ್ತೋಗಾಮಂ ಗಚ್ಛತೋ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೮೦೮. ಅಟ್ಠಿದನ್ತಮಯಂ ವಾಪಿ ವಿಸಾಣಜಂ ವಾಪಿ ಸೂಚಿಘರನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಟ್ಠಿ ನಾಮ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಟ್ಠಿ. ದನ್ತೋತಿ ಹತ್ಥಿದನ್ತೋ. ವಿಸಾಣಂ ನಾಮ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ವಿಸಾಣಂ.

೧೮೦೯. ಲಾಭೇತಿ ¶ ಪಟಿಲಾಭೇ. ಭೇದನಕನ್ತಿ ಭೇದನಮೇವ ಭೇದನಕಂ, ತಂ ಅಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಭೇದನಕಂ, ಪಠಮಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ದೇಸೇತಬ್ಬತ್ತಾ ತಂ ಭೇದನಕಂ ಅಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಭೇದನಕಂ, ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ, ಅಸ್ಸತ್ಥಿಅತ್ಥೇ ಅ-ಕಾರಪಚ್ಚಯೋ.

೧೮೧೦-೧. ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ¶ ಅರಣಿಕೇ’’ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ. ಅರಣಿಕೇತಿ ಅರಣಿಧನುಕೇ. ವಿಧೇತಿ ಕಾಯಬನ್ಧನಸ್ಸ ವಿಧಕೇ. ಅಞ್ಜನಿಕಾತಿ ಅಞ್ಜನಿನಾಳಿಕಾ. ದಕಪುಞ್ಛನಿಯಾತಿ ನಹಾತಸ್ಸ ಗತ್ತೇ ಉದಕಪುಞ್ಛನಪೇಸಿಕಾಯ. ವಾಸಿಜಟೇತಿ ವಾಸಿದಣ್ಡಕೇ.

೧೮೧೨-೩. ಮಞ್ಚಪೀಠಸರೂಪಂ ದುತಿಯೇ ಭೂತಗಾಮವಗ್ಗೇ ಚತುತ್ಥಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ವುತ್ತಮೇವ. ‘‘ಸುಗತಙ್ಗುಲೇನ ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲಪಾದಕ’’ನ್ತಿ ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲಪಾದಕಸ್ಸ ಆಗತತ್ತಾ ‘‘ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲಪ್ಪಮಾಣೇನಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪಾದೇನಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ.

ಹೇಟ್ಠಿಮಾಟನಿನ್ತಿ ಅಟನಿಯಾ ಹೇಟ್ಠಿಮತಲಂ. ಅಟನಿಯಾ ಹೇಟ್ಠಿಮಂ ಹೇಟ್ಠಿಮಾಟನೀ, ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ, ಅಞ್ಞತ್ರ ಹೇಟ್ಠಿಮಾಯ ಅಟನಿಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ದೇಸನಾಪುಬ್ಬಭಾಗಿಯೇನ ಮಞ್ಚಪಾದಚ್ಛೇದೇನ ಸಹ ವತ್ತತೀತಿ ಸಚ್ಛೇದಾ. ತಂ ಪಮಾಣಂ. ಅತಿಕ್ಕಮತೋತಿ ಅತಿಕ್ಕಾಮಯತೋ, ಗಾಥಾಬನ್ಧವಸೇನ ಯ-ಕಾರಲೋಪೋ.

೧೮೧೫. ಪಮಾಣೇನ ಕರೋನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅಟನಿಯಾ ಹೇಟ್ಠಾ ವಡ್ಢಕಿರತನಪ್ಪಮಾಣೇನ ಪಾದೇನ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ, ಏತೇನೇವ ‘‘ಊನಕಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇದಂ ಉಪಲಕ್ಖಿತಂ. ತಸ್ಸಾತಿ ತಸ್ಸ ಅಪ್ಪಮಾಣಿಕಸ್ಸ. ಛಿನ್ದಿತ್ವಾತಿ ಅಟನಿತೋ ಹೇಟ್ಠಾ ವಡ್ಢಕಿರತನಾತಿರಿತ್ತಂ ಠಾನಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ.

೧೮೧೬. ಪಮಾಣತೋ ನಿಖಣಿತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅಧಿಕ’’ನ್ತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ, ಪಮಾಣತೋ ಅಧಿಕಂ ಠಾನಂ ನಿಖಣಿತ್ವಾ, ಅನ್ತೋಭೂಮಿಂ ¶ ಪವೇಸೇತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಉತ್ತಾನಂ ವಾಪೀತಿ ಉದ್ಧಂ ಪಾದಂ ಕತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ವಾ ದಾರುಘಟಿಕಾಸು ವಾ ಠಪೇತ್ವಾ. ಅಟ್ಟಂ ವಾ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜತೋತಿ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ತುಲಾಸಙ್ಘಾಟೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಟ್ಟಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ.

೧೮೧೭. ತೂಲಂ ಓನದ್ಧಮೇತ್ಥಾತಿ ತೂಲೋನದ್ಧಂ, ತೂಲಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಉಪರಿ ಚಿಮಿಲಿಕಾಯ ಓನದ್ಧಂ, ‘‘ತೂಲಂ ನಾಮ ತೀಣಿ ತೂಲಾನಿ ರುಕ್ಖತೂಲಂ ಲತಾತೂಲಂ ಪೋಟಕಿತೂಲ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ೫೨೮) ವುತ್ತತೂಲಾನಂ ¶ ಅಞ್ಞತರಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಉಪರಿ ಪಿಲೋತಿಕಾಯ ಸಿಬ್ಬಿತ್ವಾ ಕತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಪೋಟಕಿತೂಲನ್ತಿ ಏರಕತೂಲಾದಿ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ತಿಣಜಾತೀನಂ ತೂಲಂ. ಉದ್ದಾಲನಮೇವ ಉದ್ದಾಲನಕಂ, ತಂ ಅಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಉದ್ದಾಲನಕನ್ತಿ ವುತ್ತನಯಮೇವ. ಅತಿಕ್ಕನ್ತಾ ಈತಿ ಉಪದ್ದವೋ ಯೇನ ಸೋ ಅನೀತಿ, ಭಗವಾ, ತೇನ ಅನೀತಿನಾ.

೧೮೧೮. ಆಯೋಗೇತಿ ಆಯೋಗಪತ್ತೇ. ಬನ್ಧನೇತಿ ಕಾಯಬನ್ಧನೇ. ಅಂಸಬದ್ಧಕೇತಿ ಅಂಸಬನ್ಧನಕೇ. ಬಿಬ್ಬೋಹನೇತಿ ಉಪಧಾನೇ. ಥವಿಕಾತಿ ಪತ್ತಥವಿಕಾ. ಥವಿಕಾದೀಸೂತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಸಿಪಾಟಿಕಾದೀನಂ ಸಙ್ಗಹೋ. ಥವಿಕಾದೀಸು ತೂಲೋನದ್ಧೇಸು ಪರಿಭುತ್ತೇಸು ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೮೧೯. ಅಞ್ಞೇನ ಚ ಕತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಮಞ್ಚಂ ವಾ ಪೀಠಂ ವಾ’’ತಿ ಪಕರಣತೋ ಲಬ್ಭತಿ. ಉದ್ದಾಲೇತ್ವಾತಿ ಪಿಲೋತಿಕಂ ಉಪ್ಪಾಟೇತ್ವಾ ತೂಲಂ ಅಪನೇತ್ವಾ. ನಯಾತಿ ಸಮುಟ್ಠಾನಾದಯೋ.

೧೮೨೦. ನಿಸೀದನನ್ತಿ ನಿಸೀದನಚೀವರಂ. ಪಮಾಣತೋತಿ ‘‘ತತ್ರಿದಂ ಪಮಾಣಂ, ದೀಘಸೋ ದ್ವೇ ವಿದತ್ಥಿಯೋ ಸುಗತವಿದತ್ಥಿಯಾ, ತಿರಿಯಂ ದಿಯಡ್ಢಂ ¶ , ದಸಾ ವಿದತ್ಥೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೫೩೧) ವುತ್ತಪಮಾಣತೋ. ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕಮೇ ಪಯೋಗೇ ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ ಸಿಯಾತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೮೨೧. ಸಚ್ಛೇದನ್ತಿ ಪಮಾಣತೋ ಅತಿರಿತ್ತಪದೇಸಸ್ಸ ಛೇದನಕಿರಿಯಾಸಹಿತಪಟಿಕಮ್ಮಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಮುದೀರಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಸ್ಸಾತಿ ನಿಸೀದನಸ್ಸ. ದ್ವೀಸು ಠಾನೇಸು ಫಾಲೇತ್ವಾ ತಿಸ್ಸೋ ದಸಾ ಕಾತಬ್ಬಾ ಸಿಯುನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೮೨೨. ತದೂನಕನ್ತಿ ತತೋ ಪಮಾಣತೋ ಊನಕಂ. ವಿತಾನಾದಿಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಅತ್ಥರಣಸಾಣಿಪಾಕಾರಭಿಸಿಬಿಬ್ಬೋಹನಾನಂ ಸಙ್ಗಹೋ. ‘‘ಸಞ್ಚರಿತ್ತಸಮಾ ನಯಾ’’ತಿ ಇದಂ ವುತ್ತತ್ಥಮೇವ.

೧೮೨೩. ರೋಗೇತಿ ಕಣ್ಡುಪಿಳಕಾದಿರೋಗೇ ಸತಿ. ಯಥಾಹ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ಯಸ್ಸ ಕಣ್ಡು ¶ ವಾ ಪಿಳಕಾವಾ ಅಸ್ಸಾವೋ ವಾ ಥುಲ್ಲಕಚ್ಛು ವಾ ಆಬಾಧೋ, ತಸ್ಸ ಕಣ್ಡುಪಟಿಚ್ಛಾದಿ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೩೫೪). ಏತ್ಥ ಕಣ್ಡೂತಿ ಕಚ್ಛು. ಪಿಳಕಾತಿ ಲೋಹಿತತುಣ್ಡಿಕಾ ಸುಖುಮಪಿಳಕಾ. ಅಸ್ಸಾವೋತಿ ಅರಿಸಭಗನ್ದಲಮಧುಮೇಹಾದಿವಸೇನ ಅಸುಚಿಪಗ್ಘರಣಂ. ಥುಲ್ಲಕಚ್ಛು ವಾ ಆಬಾಧೋತಿ ಮಹಾಪಿಳಕಾಬಾಧೋ ವುಚ್ಚತಿ. ಪಮಾಣತೋತಿ ‘‘ತತ್ರಿದಂ ಪಮಾಣಂ, ದೀಘಸೋ ಚತಸ್ಸೋ ವಿದತ್ಥಿಯೋ ಸುಗತವಿದತ್ಥಿಯಾ, ತಿರಿಯಂ ದ್ವೇ ವಿದತ್ಥಿಯೋ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೫೩೮) ವುತ್ತಪ್ಪಮಾಣತೋ.

೧೮೨೫. ಪಮಾಣೇನೇವಾತಿ ‘‘ತತ್ರಿದಂ ಪಮಾಣಂ, ದೀಘಸೋ ಛ ವಿದತ್ಥಿಯೋ ಸುಗತವಿದತ್ಥಿಯಾ, ತಿರಿಯಂ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೫೪೩) ವುತ್ತಪ್ಪಮಾಣೇನೇವ. ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕಮೇತಿ ವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕಾಯ ಯಥಾವುತ್ತಪಮಾಣತೋ ¶ ಅತಿಕ್ಕಮನೇ, ನಿಮಿತ್ತತ್ಥೇ ಚೇತಂ ಭುಮ್ಮಂ. ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ. ನಯೋತಿ ಛೇದನಪಾಚಿತ್ತಿಯಾದಿಕೋ ವಿನಿಚ್ಛಯನಯೋ.

೧೮೨೬. ಸುಗತಸ್ಸ ಚೀವರೇನ ತುಲ್ಯಪ್ಪಮಾಣಂ ಚೀವರಂ ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಚೇ ಕಾರೇಯ್ಯ, ತಸ್ಸ ಚೀವರಸ್ಸ ಕರಣೇ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ ಸಿಯಾತಿ ಯೋಜನಾ. ತುಲ್ಯಂ ಪಮಾಣಂ ಯಸ್ಸಾತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ.

೧೮೨೭. ಅತ್ತನೋ ವತ್ಥಾನಂ ಕರಣಕಾರಾಪನಂ ವಿನಾ ಅಞ್ಞತೋ ಪಟಿಲಾಭೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಸೂಚಿಕಮ್ಮಪರಿಯೋಸಾನೇ ಚೀವರಸರೂಪಸ್ಸ ಪಟಿಲಾಭೋಯೇವೇತ್ಥ ಪಟಿಲಾಭೋತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ.

೧೮೨೮. ತಸ್ಸಾತಿ ಯಂ ‘‘ಸುಗತಸ್ಸ ಚೀವರೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಸ ಸುಗತಚೀವರಸ್ಸ. ದೀಘಸೋ ಪಮಾಣೇನ ಸುಗತಸ್ಸ ವಿದತ್ಥಿಯಾ ನವ ವಿದತ್ಥಿಯೋ, ತಿರಿಯಂ ಪಮಾಣೇನ ಛ ವಿದತ್ಥಿಯೋ ವಿನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇಯೇವ ಕಥಿತಾತಿ ಯೋಜನಾ.

ಇತಿ ವಿನಯತ್ಥಸಾರಸನ್ದೀಪನಿಯಾ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯವಣ್ಣನಾಯ

ಪಾಚಿತ್ತಿಯಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.