ತೀಕಾ > ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) > ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯ ಟೀಕಾ-೧

. ಸುವಿಪುಲಾಮಲಸದ್ಧಾಪಞ್ಞಾದಿಗುಣಸಮುದಯಾವಹಂ ಸಕಲಜನಹಿತೇಕಹೇತುಜಿನಸಾಸನಟ್ಠಿತಿಮೂಲಭೂತಂ ವಿನಯಪ್ಪಕರಣಮಿದಮಾರಭನ್ತೋಯಮಾಚರಿಯೋ ಪಕರಣಾರಮ್ಭೇ ರತನತ್ತಯಪ್ಪಣಾಮಪಕರಣಾಭಿಧಾನಾಭಿಧೇಯ್ಯಕರಣಪ್ಪಕಾರಪಯೋಜನನಿಮಿತ್ತಕತ್ತುಪರಿಮಾಣಾದೀನಿ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ವನ್ದಿತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ರತನತ್ತಯಂ ನಾಮ.

‘‘ಚಿತ್ತೀಕತಂ ಮಹಗ್ಘಞ್ಚ, ಅತುಲಂ ದುಲ್ಲಭದಸ್ಸನಂ;

ಅನೋಮಸತ್ತಪರಿಭೋಗಂ, ರತನಂ ತೇನ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ. (ದೀ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩೩; ಸಂ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೩.೫.೨೨೩; ಖು. ಪಾ. ಅಟ್ಠ. ೬.೩; ಸು. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧.೨೨೬; ಮಹಾನಿ. ಅಟ್ಠ. ೫೦) –

‘‘ಬುದ್ಧೋ ¶ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ, ಧಮ್ಮೋ ಲೋಕುತ್ತರೋ ನವ;

ಸಙ್ಘೋ ಮಗ್ಗಫಲಟ್ಠೋ ಚ, ಇಚ್ಚೇತಂ ರತನತ್ತಯ’’ನ್ತಿ. –

ವಿಭಾವಿತಪ್ಪಭೇದಂ ಸಕಲಭವದುಕ್ಖವಿನಿವಾರಣಂ ತಿಭವೇನೇಕಪಟಿಸರಣಂ ವತ್ಥುತ್ತಯಂ.

ತಸ್ಸ ಪಣಾಮೋ ನಾಮ ಪಣಾಮಕಿರಿಯಾನಿಪ್ಫಾದಿಕಾ ಚೇತನಾ. ಸಾ ತಿವಿಧಾ ಕಾಯಪಣಾಮೋ ವಚೀಪಣಾಮೋ ಮನೋಪಣಾಮೋತಿ. ತತ್ಥ ಕಾಯಪಣಾಮೋ ನಾಮ ರತನತ್ತಯಗುಣಾನುಸ್ಸರಣಪುಬ್ಬಿಕಾ ಅಞ್ಜಲಿಕಮ್ಮಾದಿಕಾಯಕಿರಿಯಾವಸಪ್ಪವತ್ತಿಕಾ ಕಾಯವಿಞ್ಞತ್ತಿಸಮುಟ್ಠಾಪಿಕಾ ಚೇತನಾ. ವಚೀಪಣಾಮೋ ನಾಮ ತಥೇವ ಪವತ್ತಾ ನಾನಾವಿಧಗುಣವಿಸೇಸವಿಭಾವನಸಭಾವಥೋಮನಾಕಿರಿಯಾವಸಪ್ಪವತ್ತಿಕಾ ವಚೀವಿಞ್ಞತ್ತಿಸಮುಟ್ಠಾಪಿಕಾ ¶ ಚೇತನಾ. ಮನೋಪಣಾಮೋ ನಾಮ ಉಭಯವಿಞ್ಞತ್ತಿಯೋ ಅಸಮುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಕೇವಲಂ ಗುಣಾನುಸ್ಸರಣೇನ ಚಿತ್ತಸನ್ತಾನಸ್ಸ ತನ್ನಿನ್ನತಪ್ಪೋಣತಪ್ಪಬ್ಭಾರತಾಯ ಗಾರವಬಹುಮಾನನವಸಪ್ಪವತ್ತಿಸಾಧಿಕಾ ಚೇತನಾ.

ಇಮಸ್ಸ ತಾವ ರತನತ್ತಯಪಣಾಮಸ್ಸ ದಸ್ಸನಂ ಯಥಾಧಿಪ್ಪೇತತ್ಥಸಾಧನತ್ಥಂ. ಗುಣಾತಿಸಯಯೋಗೇನ ಹಿ ಪಣಾಮಾರಹೇ ರತನತ್ತಯೇ ಕತೋ ಪಣಾಮೋ ಪುಞ್ಞವಿಸೇಸಭಾವತೋ ಇಚ್ಛಿತತ್ಥಾಭಿನಿಪ್ಫತ್ತಿವಿಬನ್ಧಕೇನ ಉಪಘಾತಕೇನ, ಉಪಪೀಳಕೇನ ಚ ಅಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ಉಪನೀಯಮಾನಸ್ಸ ಉಪದ್ದವಜಾಲಸ್ಸ ವಿನಿವಾರಣೇನ ಯಥಾಲದ್ಧಸಮ್ಪತ್ತಿನಿಮಿತ್ತಕಸ್ಸ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಸ್ಸ ಅನುಬಲಪ್ಪದಾನೇನ ಚ ತಬ್ಬಿಪಾಕಸನ್ತತಿಯಾ ಆಯುಸುಖಬಲಾದಿವಡ್ಢನೇನ ಚ ಚಿರಕಾಲಪ್ಪವತ್ತಿಹೇತುಕೋತಿ ಯಥಾಧಿಪ್ಪೇತಪಕರಣನಿಪ್ಫತ್ತಿನಿಬನ್ಧನಕೋ ಹೋತಿ. ಅಥಾಪಿ ಸೋತೂನಞ್ಚ ವನ್ದನೀಯವನ್ದನಾಪುಬ್ಬಕೇನಾರಮ್ಭೇನ ಅನನ್ತರಾಯೇನ ಉಗ್ಗಹಣಧಾರಣಾದಿಕ್ಕಮೇನ ಪಕರಣಾವಬೋಧಪ್ಪಯೋಜನಸಾಧನತ್ಥಂ. ಅಪಿಚ ಸೋತೂನಮೇವ ವಿಞ್ಞಾತಸತ್ಥುಕಾನಂ ಭಗವತೋ ಯಥಾಭೂತಗುಣವಿಸೇಸಾನುಸ್ಸವನೇನ ಸಮುಪಜಾತಪ್ಪಸಾದಾನಂ ಪಕರಣೇ ಗಾರವುಪ್ಪಾದನತ್ಥಂ, ಅವಿಞ್ಞಾತಸತ್ಥುಕಾನಂ ¶ ಪನ ಪಕರಣಸ್ಸ ಸ್ವಾಖ್ಯಾತತಾಯ ತಪ್ಪಭವೇ ಸತ್ಥರಿ ಗಾರವುಪ್ಪಾದನತ್ಥಞ್ಚ ಸೋತುಜನಾನುಗ್ಗಹಮೇವ ಪಧಾನಂ ಕತ್ವಾ ಆಚರಿಯೇಹಿ ಗನ್ಥಾರಮ್ಭೇ ಥುತಿಪ್ಪಣಾಮಪರಿದೀಪಕಾನಂ ಗಾಥಾವಾಕ್ಯಾನಂ ನಿಕ್ಖೇಪೋ ವಿಧೀಯತಿ. ಇತರಥಾ ವಿನಾಪಿ ತನ್ನಿಕ್ಖೇಪಂ ಕಾಯಮನೋಪಣಾಮೇನಾಪಿ ಯಥಾಧಿಪ್ಪೇತಪ್ಪಯೋಜನಸಿದ್ಧಿತೋ ಕಿಮೇತೇನ ಗನ್ಥಗಾರವಕರೇನಾತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ. ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪನ ಪಣಾಮಪ್ಪಯೋಜನಂ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಾದೀಸು (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೧.ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾವಣ್ಣನಾ; ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ೨.ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾವಣ್ಣನಾ) ದಸ್ಸಿತನಯೇನೇವ ಞಾತಬ್ಬಂ.

ಅಭಿಧಾನಕಥನಂ ಪನ ವೋಹಾರಸುಖತ್ಥಂ. ಅಭಿಧೇಯ್ಯಸ್ಸ ಸಮುದಿತೇನ ಪಕರಣೇನ ಪಟಿಪಾದೇತಬ್ಬಸ್ಸ ಕಥನಂ ಪಕರಣಸ್ಸ ಆರಭಿತಬ್ಬಸಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಂ. ವಿದಿತಾನಿನ್ದಿತಸಾತ್ಥಕಸುಕರಾನುಟ್ಠಾನಾಭಿ ಧೇಯ್ಯಮೇವ ಹಿ ಪಕರಣಂ ಪರಿಕ್ಖಕಜನಾ ಆರಭಿತಬ್ಬಂ ಮಞ್ಞನ್ತೀತಿ. ಕರಣಪ್ಪಕಾರಸನ್ದಸ್ಸನಂ ಸೋತುಜನಸಮುಸ್ಸಾಹನತ್ಥಂ. ಅನಾಕುಲಮಸಂಕಿಣ್ಣತಾದಿಪ್ಪಕಾರೇನ ಹಿ ವಿರಚಿತಂ ಪಕರಣಂ ಸೋತಾರೋ ಸೋತುಮುಸ್ಸಹನ್ತೀತಿ. ಪಯೋಜನಕಥನಂ ಪನ ಪಕರಣಜ್ಝಾಯನೇ ಸೋತುಜನಸಮುತ್ತೇಜನತ್ಥಂ. ಅಸತಿ ಹಿ ಪಯೋಜನಕಥನೇ ಅವಿಞ್ಞಾತಪ್ಪಯೋಜನಾ ಅಜ್ಝಾಯನೇ ಬ್ಯಾವಟಾ ನ ಹೋನ್ತೀತಿ. ನಿಮಿತ್ತಕಥನಂ ಸರಿಕ್ಖಕಜನಾನಂ ಪಕರಣೇ ಗಾರವುಪ್ಪಾದನತ್ಥಂ. ಪಸತ್ಥಕಾರಣುಪ್ಪನ್ನೇಯೇವ ಹಿ ಪಕರಣೇ ಸರಿಕ್ಖಕಾ ಗಾರವಂ ಜನೇನ್ತೀತಿ.

ಕತ್ತುಕಥನಂ ಪುಗ್ಗಲಗರುಕಸ್ಸ ಪಕರಣೇ ಗಾರವೋ ಪುಗ್ಗಲಗಾರವೇನಪಿ ಹೋತೂತಿ. ಪರಿಮಾಣಕಥನಂ ಅಸಜ್ಝಾಯನಾದಿಪಸುತಾನಂ ¶ ಸಮ್ಪಹಂಸನತ್ಥಂ. ಪಕರಣಪರಿಮಾಣಸ್ಸವನೇನ ಹಿ ತೇ ಸಮ್ಪಹಟ್ಠಾ ‘‘ಕಿತ್ತಕಮಿದಮಪ್ಪಕಂ ನ ಚಿರೇನೇವ ಪರಿಸಮಾಪೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸಜ್ಝಾಯನಾದೀಸು ವತ್ತನ್ತೀತಿ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಸಕ್ಕಚ್ಚಸವನನಿಯೋಜನಂ ಸಙ್ಗಹಿತಂ, ತಂ ಸಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿನಿದಾನಸುತಮಯಞಾಣನಿಪ್ಫಾದನತ್ಥಂ. ಅಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಸುಣಮಾನಸ್ಸ ಚ ಸವನಾಭಾವತೋ ತಂಹೇತುಕಸ್ಸ ¶ ಸುತಮಯಞಾಣಸ್ಸಾಪಿ ಅಭಾವೋತಿ. ತಥಾ ಹಿ ವಿಕ್ಖಿತ್ತಚಿತ್ತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ವುಚ್ಚಮಾನೋಪಿ ‘‘ನ ಮಯಾ ಸುತಂ, ಪುನ ಭಣಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಭಣತಿ.

ತತ್ಥ ಪಠಮಗಾಥಾಯಂ ತಾವ ‘‘ವನ್ದಿತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ತಿವಿಧೋಪಿ ಪಣಾಮೋ ಅವಿಸೇಸತೋ ದಸ್ಸಿತೋ. ವಿಸೇಸತೋ ಪನ ‘‘ಸೇಟ್ಠಂ, ಅಪ್ಪಟಿಪುಗ್ಗಲಂ, ಭವಾಭಾವಕರಂ, ನಿರಙ್ಗಣ’’ನ್ತಿ ಇಮೇಹಿ ಚತೂಹಿ ಪದೇಹಿ ವಚೀಪಣಾಮೋ, ‘‘ಸಿರಸಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಕಾಯಪ್ಪಣಾಮೋ, ‘‘ಬುದ್ಧಂ, ಧಮ್ಮಂ, ಗಣಞ್ಚಾ’’ತಿ ಇಮೇಹಿ ಪನ ತೀಹಿ ಪದೇಹಿ ಪಣಾಮಕಿರಿಯಾಯ ಕಮ್ಮಭೂತಂ ರತನತ್ತಯಂ ದಸ್ಸಿತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

‘‘ವಿನಯಸ್ಸವಿನಿಚ್ಛಯ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಭಿಧಾನಂ ದಸ್ಸಿತಂ ಅಲುತ್ತಸಮಾಸೇನ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯನಾಮಸ್ಸ ದಸ್ಸನತೋ. ತಸ್ಸ ಅನ್ವತ್ಥಭಾವೇನ ಸದ್ದಪ್ಪವತ್ತಿನಿಮಿತ್ತಭೂತಂ ಸಕಲೇನಾನೇನ ಪಕರಣೇನ ಪಟಿಪಾದೇತಬ್ಬಮಭಿಧೇಯ್ಯಮ್ಪಿ ತೇನೇವ ದಸ್ಸಿತಂ. ‘‘ಸಮಾಸೇನಾ’’ತಿ ಚ ‘‘ಅನಾಕುಲಮಸಂಕಿಣ್ಣಂ, ಮಧುರತ್ಥಪದಕ್ಕಮ’’ನ್ತಿ ಚ ಏತೇಹಿ ಕರಣಪ್ಪಕಾರೋ ದಸ್ಸಿತೋ. ‘‘ಹಿತತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ಚ ‘‘ಪಟುಭಾವಕರಂ ವಿನಯಕ್ಕಮೇ’’ತಿ ಚ ‘‘ಅಪಾರಂ ಓತರನ್ತಾನ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಚ ಪಯೋಜನಂ. ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಭಿಕ್ಖುನೀನ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಬಾಹಿರನಿಮಿತ್ತಂ ದಸ್ಸಿತಂ. ಅಬ್ಭನ್ತರನಿಮಿತ್ತಂ ಪನ ಬಾಹಿರನಿಮಿತ್ತಭೂತಭಿಕ್ಖುಭಿಕ್ಖುನಿವಿಸಯಾ ಕರುಣಾ, ಸಾ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಪಕರಣಾರಮ್ಭೇನೇವ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ವಿಸುಂ ನ ವುತ್ತಾ. ‘‘ಪವಕ್ಖಾಮೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮಾನಾಧಿಕರಣಭಾವೇನ ಲಬ್ಭಮಾನೋ ‘‘ಅಹ’’ನ್ತಿ ಸುದ್ಧಕತ್ತಾ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ದಸ್ಸಿತೋ. ವಿಸೇಸತೋ ಪನ ಪಕರಣಾವಸಾನೇ –

‘‘ರಚಿತೋ ಬುದ್ಧದತ್ತೇನ, ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ಧೀಮತಾ;

ಸುಚಿರಟ್ಠಿತಿಕಾಮೇನ, ಸಾಸನಸ್ಸ ಮಹೇಸಿನೋ’’ತಿ. (ಉ. ವಿ. ೯೬೧) –

ಇಮಾಯ ¶ ಗಾಥಾಯ ಚೇವ ‘‘ಇತಿ ತಮ್ಬಪಣ್ಣಿಯೇನ ಪರಮವೇಯ್ಯಾಕರಣೇನ ತಿಪಿಟಕನಯವಿಧಿಕುಸಲೇನ ಪರಮಕವಿವರಜನ ಹದಯಪದುಮವನವಿಕಸನಕರೇನ ಕವಿವರಾಸಭೇನ ಪರಮರತಿಕರವರಮಧುರವಚನುಗ್ಗಾರೇನ ಉರಗಪುರೇನ ಬುದ್ಧದತ್ತೇನ ರಚಿತೋಯಂ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೋ’’ತಿ (ವಿ. ವಿ. ೩೧೮೩) ಇಮಿನಾ ವಾಕ್ಯೇನ ಚ ¶ ದಸ್ಸಿತೋ – ‘‘ಮಾದಿಸಾಪಿ ಕವೀ ಹೋನ್ತಿ, ಬುದ್ಧದತ್ತೇ ದಿವಙ್ಗತೇ’’ತಿಆದಿನಾ ಪಚ್ಛಿಮಕೇಹಿ ಚ ಪಸತ್ಥತರೇಹಿ ಕವಿವರೇಹಿ ಅಭಿತ್ಥುತಗುಣೋ ಭದನ್ತಬುದ್ಧದತ್ತಾಚರಿಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಹೇತುಕತ್ತಾ ಚ ತತ್ಥೇವ ವಕ್ಖಮಾನೋ ಪಕರಣಜ್ಝೇಸನೇ ಕತಾಧೀನೋ ಬುದ್ಧಸೀಹಮಹಾಥೇರೋ, ಸೋ –

ಹಿತತ್ಥಾಯ ಸಮಾಸತೋ’’ತಿ. (ವಿ. ವಿ. ೩೧೭೭-೩೧೭೮) –

ಉತ್ತರಪ್ಪಕರಣಸ್ಸ ಹೇತುಕತ್ತಾ ಪನ ಸಙ್ಘಪಾಲಮಹಾಥೇರೋ, ಸೋಪಿ –

‘‘ಖನ್ತಿಸೋರಚ್ಚಸೋಸಿಲ್ಯ-ಬುದ್ಧಿಸದ್ಧಾದಯಾದಯೋ;

ಪತಿಟ್ಠಿತಾ ಗುಣಾ ಯಸ್ಮಿಂ, ರತನಾನೀವ ಸಾಗರೇ.

‘‘ವಿನಯಾಚಾರಯುತ್ತೇನ, ತೇನ ಸಕ್ಕಚ್ಚ ಸಾದರಂ;

ಯಾಚಿತೋ ಸಙ್ಘಪಾಲೇನ, ಥೇರೇನ ಥಿರಚೇತಸಾ.

‘‘ಸುಚಿರಟ್ಠಿತಿಕಾಮೇನ ¶ , ವಿನಯಸ್ಸ ಮಹೇಸಿನೋ;

ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಾಟವತ್ಥಾಯ, ವಿನಯಸ್ಸವಿನಿಚ್ಛಯೇ;

ಅಕಾಸಿಂ ಪರಮಂ ಏತಂ, ಉತ್ತರಂ ನಾಮ ನಾಮತೋ’’ತಿ. (ಉ. ವಿ. ೯೬೫-೯೬೮) –

ಏವಂ ದಸ್ಸಿತೋ. ನ ಕೇವಲಮೇತೇ ದ್ವೇಯೇವ ಮಹಾಥೇರಾ ಹೇತುಕತ್ತಾರೋ, ಅಥ ಖೋ ಮಹಾವಂಸಾದೀಸು –

ಆದಿನಾ ನಯೇನ ಅಭಿತ್ಥುತಗುಣೋ ತಿಪಿಟಕಪರಿಯತ್ತಿಯಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಕಾರೋ ಭದನ್ತಬುದ್ಧಘೋಸಾಚರಿಯೋ ಚ ಅನುಸ್ಸುತಿವಸೇನ ‘‘ಹೇತುಕತ್ತಾ’’ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಕಥಂ? ಅಯಂ ಕಿರ ಭದನ್ತಬುದ್ಧದತ್ತಾಚರಿಯೋ ಲಙ್ಕಾದೀಪತೋ ಸಜಾತಿಭೂಮಿಂ ಜಮ್ಬುದೀಪಮಾಗಚ್ಛನ್ತೋ ಭದನ್ತಬುದ್ಧಘೋಸಾಚರಿಯಂ ಜಮ್ಬುದೀಪವಾಸಿಕೇಹಿ ಪಟಿಪತ್ತಿಪರಾಯನೇಹಿ ಯುತ್ತಬ್ಯತ್ತಗುಣೋಪೇತೇಹಿ ಮಹಾಥೇರವರೇಹಿ ಕತಾರಾಧನಂ ಸೀಹಳಟ್ಠಕಥಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಸಕಲಜನಸಾಧಾರಣಾಯ ಮೂಲಭಾಸಾಯ ತಿಪಿಟಕಪರಿಯತ್ತಿಯಾ ಅಟ್ಠಕಥಂ ಲಿಖಿತುಂ ಲಙ್ಕಾದೀಪಂ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ದಿಸ್ವಾ ಸಾಕಚ್ಛಾಯ ಸಮುಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಲೋಕಾತೀತೇನ ಅಸದಿಸೇನ ಪಣ್ಡಿಚ್ಚಗುಣೇನ ರತನನಿಧಿದಸ್ಸನೇ ಪರಮದಲಿದ್ದೋ ವಿಯ ಬಲವಪರಿತೋಸಂ ಪತ್ವಾ ಅಟ್ಠಕಥಮಸ್ಸ ಕಾತುಕಾಮತಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಯಥಾಧಿಪ್ಪೇತಪರಿಯನ್ತಲಿಖಿತಮಟ್ಠಕಥಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪೇಸೇಥ, ಮಯಮಸ್ಸಾ ಪಕರಣಂ ಲಿಖಾಮಾ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಸಮ್ಮುಖಾ ಪಟಿಜಾನಿತ್ವಾ ತೇನ ಚ ‘‘ಸಾಧು ತಥಾ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಅಜ್ಝೇಸಿತೋ ಅಭಿಧಮ್ಮಟ್ಠಕಥಾಯ ಅಭಿಧಮ್ಮಾವತಾರಂ, ವಿನಯಟ್ಠಕಥಾಯ ಸಉತ್ತರಂ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯಪಕರಣಞ್ಚ ಅಕಾಸೀತಿ ಅನುಸ್ಸುಯ್ಯತೇತಿ.

‘‘ಸಮಾಸೇನಾ’’ತಿ ¶ ಇಮಿನಾ ಚ ಪರಿಮಾಣಮ್ಪಿ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ದಸ್ಸಿತಂ ವಿತ್ಥಾರಪರಿಮಾಣೇ ತಸ್ಸ ಪರಿಮಾಣಸಾಮಞ್ಞಸ್ಸ ವಿಞ್ಞಾಯಮಾನತ್ತಾ. ವಿಸೇಸತೋ ಪನ ಪರಿಚ್ಛೇದಪರಿಮಾಣಂ ಗನ್ಥಪರಿಮಾಣನ್ತಿ ದುವಿಧಂ. ತತ್ಥ ಪರಿಚ್ಛೇದಪರಿಮಾಣಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಕರಣೇ ಕಥಾವೋಹಾರೇನ ವುಚ್ಚತಿ.

ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ? – ಪಾರಾಜಿಕಕಥಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಕಥಾ ಅನಿಯತಕಥಾ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಕಥಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಕಥಾ ಪಾಟಿದೇಸನೀಯಕಥಾ ಸೇಖಿಯಕಥಾತಿ ಭಿಕ್ಖುವಿಭಙ್ಗಕಥಾ ಸತ್ತವಿಧಾ, ತತೋ ಅನಿಯತಕಥಂ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ತಥೇವ ಭಿಕ್ಖುನಿವಿಭಙ್ಗಕಥಾ ಛಬ್ಬಿಧಾ, ಮಹಾಖನ್ಧಕಕಥಾದಿಕಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಕ್ಖನ್ಧಕಕಥಾವಸಾನಾ ವೀಸತಿವಿಧಾ ಖನ್ಧಕಕಥಾ, ಕಮ್ಮಕಥಾ, ಕಮ್ಮವಿಪತ್ತಿಕಥಾ, ಪಕಿಣ್ಣಕವಿನಿಚ್ಛಯೋ, ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಭಾವನಾವಿಧಾನನ್ತಿ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಕಥಾಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಸತ್ತತಿಂಸ.

ಉತ್ತರಪ್ಪಕರಣೇ ¶ ಚ ವುತ್ತನಯೇನ ಭಿಕ್ಖುವಿಭಙ್ಗೇ ಸತ್ತವಿಧಾ ಕಥಾ, ಭಿಕ್ಖುನಿವಿಭಙ್ಗೇ ಛಬ್ಬಿಧಾ, ತದನನ್ತರಾ ವಿಪತ್ತಿಕಥಾ, ಅಧಿಕರಣಪಚ್ಚಯಕಥಾ, ಖನ್ಧಕಪಞ್ಹಾಕಥಾ, ಸಮುಟ್ಠಾನಸೀಸಕಥಾ, ಆಪತ್ತಿಸಮುಟ್ಠಾನಕಥಾ, ಏಕುತ್ತರನಯಕಥಾ, ಸೇದಮೋಚನಕಥಾ, ವಿಭಙ್ಗದ್ವಯನಿದಾನಾದಿಕಥಾ, ಸಬ್ಬಙ್ಗಲಕ್ಖಣಕಥಾ, ಪರಿವಾರಸಙ್ಕಲನಕಥಾತಿ ಛತ್ತಿಂಸ ಕಥಾಪರಿಚ್ಛೇದಾ.

ನಿಸ್ಸನ್ದೇಹೇ ಪನ ‘‘ಅಟ್ಠತಿಂಸ ಕಥಾಪರಿಚ್ಛೇದಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಏಕುತ್ತರನಯೇ ಅದಸ್ಸಿತೇಹಿಪಿ ದ್ವಾದಸಕಪನ್ನರಸಕನಯೇಹಿ ಸಹ ಸೋಳಸಪರಿಚ್ಛೇದೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಪ್ಪಕಂ ಊನಮಧಿಕಂ ಗಣನೂಪಗಂ ನ ಹೋತೀತಿ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಉಭಯತ್ಥ ಕಥಾಪರಿಚ್ಛೇದಪರಿಮಾಣಂ ತೇಸತ್ತತಿವಿಧಂ ಹೋತಿ. ನಿಸ್ಸನ್ದೇಹೇ ‘‘ಪಞ್ಚಸತ್ತತಿವಿಧಾ’’ತಿ ವಚನೇ ಪರಿಹಾರೋ ವುತ್ತನಯೋವ. ಗನ್ಥಪರಿಮಾಣಂ ಪನ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಅಸೀತಿಗನ್ಥಾಧಿಕಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಗನ್ಥಸಹಸ್ಸಾನಿ ¶ , ಉತ್ತರೇ ಪಞ್ಞಾಸಗನ್ಥಾಧಿಕಾನಿ ನವ ಗನ್ಥಸತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ ಉತ್ತರಾವಸಾನೇ –

‘‘ಗಾಥಾ ಚತುಸಹಸ್ಸಾನಿ, ಸತಞ್ಚ ಊನವೀಸತಿ;

ಪರಿಮಾಣತೋತಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋ, ವಿನಯಸ್ಸವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಪಞ್ಞಾಸಾಧಿಕಸಙ್ಖಾನಿ, ನವ ಗಾಥಾಸತಾನಿ ಹಿ;

ಗಣನಾ ಉತ್ತರಸ್ಸಾಯಂ, ಛನ್ದಸಾನುಟ್ಠುಭೇನ ತೂ’’ತಿ. (ಉ. ವಿ. ೯೬೯-೯೭೦);

ಇಚ್ಚೇವಂ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಉತ್ತರೋ ಚಾತಿ ದ್ವೇ ಪಕರಣಾನಿ ತಿಂಸಾಧಿಕಾನಿ ಪಞ್ಚಗಾಥಾಸಹಸ್ಸಾನಿ. ಏತ್ಥ ಚ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೋ ನಾಮ ಉಭತೋವಿಭಙ್ಗಖನ್ಧಕಾಗತವಿನಿಚ್ಛಯಸಙ್ಗಾಹಕಪಕರಣಂ. ತತೋ ಪರಂ ಪರಿವಾರತ್ಥಸಙ್ಗಾಹಕಪಕರಣಂ ಉತ್ತರೋ ನಾಮ. ತೇನೇವ ವಕ್ಖತಿ –

‘‘ಯೋ ಮಯಾ ರಚಿತೋ ಸಾರೋ, ವಿನಯಸ್ಸವಿನಿಚ್ಛಯೋ;

ತಸ್ಸ ದಾನಿ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಸಬ್ಬಾನುತ್ತರಮುತ್ತರ’’ನ್ತಿ. (ಉ. ವಿ. ೨)

ತಂ ಕಸ್ಮಾ ಉತ್ತರನಾಮೇನ ವೋಹರಿಯತೀತಿ? ಪಞ್ಹುತ್ತರವಸೇನ ಠಿತೇ ಪರಿವಾರೇ ತಥೇವ ಸಙ್ಗಹೇತಬ್ಬೇಪಿ ತೇನ ಪಕಾರೇನ ಪಾರಾಜಿಕಕಥಾಮತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ –

‘‘ಇತೋ ¶ ಪಟ್ಠಾಯ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ, ಪಞ್ಹಾಪುಚ್ಛನಮತ್ತಕಂ;

ವಿಸ್ಸಜ್ಜನವಸೇನೇವ, ಹೋತಿ ಅತ್ಥವಿನಿಚ್ಛಯೋ’’ತಿ. (ಉ. ವಿ. ೧೪) –

ವತ್ವಾ ಪಞ್ಹಂ ಪಹಾಯ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಉತ್ತರಮತ್ತಸ್ಸೇವ ದಸ್ಸಿತತ್ತಾ ತಥಾ ವೋಹರೀಯನ್ತಿ.

‘‘ತಸ್ಮಾ ವಿನಯನೂಪಾಯ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಪನ ಸೋತುಜನಂ ಸಕ್ಕಚ್ಚಸವನೇ ನಿಯೋಜೇತಿ. ಸಕ್ಕಚ್ಚಸವನಪಟಿಬದ್ಧಾ ಹಿ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಸಮ್ಪತ್ತೀತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಮುದಾಯತ್ಥೋ. ಅಯಂ ಪನ ಅವಯವತ್ಥೋ – ಸೋ ಯಸ್ಮಾ ಅತ್ಥಯೋಜನಕ್ಕಮೇನ ಪದಯೋಜನಂ ¶ ಕತ್ವಾ ವಣ್ಣಿತೇ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಥಾ ಪದಯೋಜನಂ ಕತ್ವಾ ಅತ್ಥವಣ್ಣನಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮ –

ಸೇಟ್ಠಂ ಅಪ್ಪಟಿಪುಗ್ಗಲಂ ಬುದ್ಧಞ್ಚೇವ ಭವಾಭಾವಕರಂ ಧಮ್ಮಞ್ಚೇವ ನಿರಙ್ಗಣಂ ಗಣಞ್ಚೇವ ಸಿರಸಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಭಿಕ್ಖುನೀನಞ್ಚ ಹಿತತ್ಥಾಯ ಸಮಾಸೇನ ಸಮಾಹಿತೋ ವಿನಯಸ್ಸವಿನಿಚ್ಛಯಂ ವಕ್ಖಾಮೀತಿ ಯೋಜನಾ.

ತತ್ಥ ಸೇಟ್ಠನ್ತಿ ಸಬ್ಬೇ ಇಮೇ ಪಸತ್ಥಾ ಅಯಮೇತೇಸಂ ಅತಿಸಯೇನ ಪಸತ್ಥೋತಿ ಸೇಟ್ಠೋ. ತಥಾ ಹಿ ಸೋ ಭಗವಾ ‘‘ಅಹಞ್ಹಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಜೇಟ್ಠೋ ಸೇಟ್ಠೋ ಲೋಕಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೧) ವೇರಞ್ಜಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಜೇಟ್ಠಸೇಟ್ಠಭಾವಸ್ಸ ಪರಿಜಾನನವಿನಿಚ್ಛಯಹೇತುಭೂತಾಹಿ ಝಾನಾದೀಹಿ ನಿರತಿಸಯಗುಣಸಮ್ಪತ್ತೀಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ –

‘‘ತ್ವಮೇವ ಅಸಿ ಸಮ್ಬುದ್ಧೋ, ತುವಂ ಸತ್ಥಾ ಅನುತ್ತರೋ;

ಸದೇವಕಸ್ಮಿಂ ಲೋಕಸ್ಮಿಂ, ನತ್ಥಿ ತೇ ಪಟಿಪುಗ್ಗಲೋ. (ದೀ. ನಿ. ೨.೩೭೦);

ತುವಂ ಬುದ್ಧೋ ತುವಂ ಸತ್ಥಾ, ತುವಂ ಮಾರಾಭಿಭೂ ಮುನಿ;

ತುವಂ ಅನುಸಯೇ ಛೇತ್ವಾ, ತಿಣ್ಣೋ ತಾರೇಸಿಮಂ ಪಜಂ.

ಉಪಧೀ ತೇ ಸಮತಿಕ್ಕನ್ತಾ, ಆಸವಾ ತೇ ಪದಾಲಿತಾ;

ಸೀಹೋಸಿ ಅನುಪಾದಾನೋ, ಪಹೀನಭಯಭೇರವೋ. (ಮ. ನಿ. ೨.೪೦೦; ಸು. ನಿ. ೫೫೦-೫೫೧; ಥೇರಗಾ. ೮೩೯-೯೪೦);

ಮಹಾವೀರ ¶ ಮಹಾಪಞ್ಞ, ಇದ್ಧಿಯಾ ಯಸಸಾ ಜಲ;

ಸಬ್ಬವೇರಭಯಾತೀತ, ಪಾದೇ ವನ್ದಾಮಿ ಚಕ್ಖುಮಾ’’ತಿ. (ಸಂ. ನಿ. ೧.೧೫೯; ಧ. ಪ. ಅಟ್ಠ. ೧.೫೬); –

ಆದೀಹೀ ನಾನಾನಯೇಹಿ ಸದೇವಕೇನ ಲೋಕೇನ ಅಭಿತ್ಥವಿಯತಾಯ ಪಸತ್ಥತಮೋ, ತಮೇವ ಸೇಟ್ಠಂ ಪಸತ್ಥತಮನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಅಪ್ಪಟಿಪುಗ್ಗಲನ್ತಿ ¶ ನತ್ಥಿ ಏತಸ್ಸ ಪಟಿಪುಗ್ಗಲೋ ಅಧಿಕೋ, ಸದಿಸೋ ವಾತಿ ಅಪ್ಪಟಿಪುಗ್ಗಲೋ. ತಥಾ ಹಿ ಗುಣವಸೇನ ಅನನ್ತಾಪರಿಮಾಣಾಸು ಲೋಕಧಾತೂಸು ಅತ್ತನಾ ಅಧಿಕಸ್ಸ, ಸದಿಸಸ್ಸ ವಾ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ –

‘‘ನ ಮೇ ಆಚರಿಯೋ ಅತ್ಥಿ, ಸದಿಸೋ ಮೇ ನ ವಿಜ್ಜತಿ;

ಸದೇವಕಸ್ಮಿಂ ಲೋಕಸ್ಮಿಂ, ನತ್ಥಿ ಮೇ ಪಟಿಪುಗ್ಗಲೋ’’ತಿ. (ಮಹಾವ. ೧೧) –

ಅತ್ತನಾವ ಅತ್ತನೋ ಅವಿಪರೀತೋ ಅಪ್ಪಟಿಪುಗ್ಗಲಭಾವೋ ಪಟಿಞ್ಞಾತೋ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ಅಪ್ಪಟಿಪುಗ್ಗಲಂ ಸಬ್ಬಲೋಕುತ್ತಮನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಬುದ್ಧನ್ತಿ ಅನನ್ತಮಪರಿಮೇಯ್ಯಂ ಞೇಯ್ಯಮಣ್ಡಲಮನವಸೇಸಂ ಬುದ್ಧವಾತಿ ಬುದ್ಧೋ, ಏತೇನ ಅನೇಕಕಪ್ಪಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಂ ಸಮ್ಭತಪುಞ್ಞಞಾಣಸಮ್ಭಾರಾನುಭಾವಸಿದ್ಧಿಧಮ್ಮರೂಪಕಾಯಸಿರಿವಿಲಾಸಪಟಿಮಣ್ಡಿತೋ ಸದ್ಧಮ್ಮವರಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ದಸ್ಸಿತೋ. ಅಥ ವಾ ಚತ್ತಾರಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಸಯಂ ವಿಚಿತೋಪಚಿತಪಾರಮಿತಾಪರಿಪಾಚಿತೇನ ಸವಾಸನಾನವಸೇಸಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾಯಕೇನ ಸಯಮ್ಭುಞಾಣೇನ ಬುಜ್ಝೀತಿ ಬುದ್ಧೋ. ಯಥಾಹ –

‘‘ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾತಂ, ಭಾವೇತಬ್ಬಞ್ಚ ಭಾವಿತಂ;

ಪಹಾತಬ್ಬಂ ಪಹೀನಂ ಮೇ, ತಸ್ಮಾ ಬುದ್ಧೋಸ್ಮಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ’’ತಿ. (ಮ. ನಿ. ೨.೩೯೨, ೩೯೯; ಸು. ನಿ. ೫೬೩; ಥೇರಗಾ. ೮೨೮);

ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನಸ್ಸ ‘‘ಬುಜ್ಝಿತಾ ಸಚ್ಚಾನೀತಿ ಬುದ್ಧೋ, ಬೋಧೇತಾ ಪಜಾಯಾತಿ ಬುದ್ಧೋ’’ತಿಆದಿನಾ (ಮಹಾನಿ. ೧೯೨; ಚೂಳನಿ. ಪಾರಾಯನತ್ಥುತಿಗಾಥಾನಿದ್ದೇಸ ೯೭; ಪಟಿ. ಮ. ೧.೧೬೨) ನಿದ್ದೇಸಾದೀಸು ¶ ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಸದ್ದಸಿದ್ಧಿ ಸಾಸನಿಕಾನಂ ಅವಗಮನತ್ಥೇ ವತ್ತಮಾನಾ ಬುಧ-ಧಾತುತೋ ‘‘ಭಾವಕಮ್ಮೇಸು ತ’’ ಇತಿ ಇತೋ ತಾತಿವತ್ತಮಾನೇ ‘‘ಬುಧಗಮಾದಿತ್ಥೇ ಕತ್ತರೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಕಚ್ಚಾಯನಸುತ್ತೇನ ಕತ್ತರಿ ತಪ್ಪಚ್ಚಯವಿಧಾನತೋ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಲೋಕಿಯಾನಂ ಪನ ಬೋಧನತ್ಥಧಾತೂನಮ್ಪಿ ಗಮನತ್ಥತಾಯ ವುತ್ತತ್ತಾ ಗತ್ಯತ್ಥಾಕಮ್ಮಕಾದಿ ¶ ಸುತ್ತತೋ ಕತ್ತರಿ ತ-ಪ್ಪಚ್ಚಯಕರಣೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

ಅಥ ವಾ ಧಾತೂನಂ ಅನೇಕತ್ಥತಾಯ ಬುಧ-ಇಚ್ಚಯಂ ಧಾತು ಜಾಗರಣವಿಕಸನತ್ಥೇಸು ವತ್ತಮಾನೋ ಅಕಮ್ಮಕೋತಿ ‘‘ಪಬುದ್ಧೋ ಪುರಿಸೋ, ಪಬುದ್ಧಂ ಪದುಮ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ಬುದ್ಧವಾ ಅಞ್ಞಾಣನಿದ್ದಾವಿಗಮೇನ ಞಾಣಚಕ್ಖೂನಿ ಉಮ್ಮೀಲನ್ತೋ ಪಬುದ್ಧೋ, ಗುಣೇಹಿ ವಾ ವಿಕಸಿತೋತಿ ಕತ್ತರಿ ಸಿದ್ಧೇನ ಬುದ್ಧ-ಸದ್ದೇನ ‘‘ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ ತಿಭವನೇಕಚೂಳಾಮಣಿಪಾದಪಙ್ಕಜರಾಗರತನೋ ಭಗವಾ ಲೋಕನಾಥೋ ವುಚ್ಚತಿ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಕ್ಖೇಪಿ ಗತ್ಯತ್ಥಾದಿಸುತ್ತೇ ಅಕಮ್ಮಕಗ್ಗಹಣೇನ ಪಚ್ಚಯವಿಧಾನಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಅಥ ವಾ ಸಕಮ್ಮಕಾನಂ ಧಾತೂನಂ ಕಮ್ಮವಚನಿಚ್ಛಾಯ ಅಭಾವೇ ಅಕಮ್ಮಕಭಾವತೋ ‘‘ಫಲಂ ಸಯಮೇವ ಪಕ್ಕ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ಬೋಧನತ್ಥೇಯೇವ ಬುಧ-ಧಾತುತೋ ಕತ್ತರಿ ವಿಧಾನಂ ಸಿಜ್ಝತಿ. ಅಥ ವಾ ನೀಲಗುಣಯೋಗೇನ ಪಟಾದೀಸು ನೀಲವೋಹಾರೋ ವಿಯ ಭಾವಸಾಧನಂ ಬುದ್ಧ-ಸದ್ದಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಬುದ್ಧಗುಣಯೋಗತೋ ‘‘ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ ವೋಹರೀಯತಿ. ಏವಮನೇಕಧಾ ಸಿದ್ಧೇನ ಬುದ್ಧ-ಸದ್ದೇನ ವುಚ್ಚಮಾನಂ ತಂ ಭಗವನ್ತಂ ತಂ ಧಮ್ಮರಾಜನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

‘‘ಸೇಟ್ಠಂ ಅಪ್ಪಟಿಪುಗ್ಗಲ’’ನ್ತಿ ಪದದ್ವಯಂ ‘‘ಬುದ್ಧ’’ನ್ತಿ ಏತಸ್ಸ ವಿಸೇಸನಂ. ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ಬುದ್ಧಂ, ಸೇಟ್ಠಂ, ಅಪ್ಪಟಿಪುಗ್ಗಲ’’ನ್ತಿ ಇಮೇಹಿ ತೀಹಿ ಪದೇಹಿ ನಯತೋ ‘‘ಇತಿಪಿ ಸೋ ಭಗವಾ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ’’ತಿಆದಿನಾ (ದೀ. ನಿ. ೧.೧೫೭; ೩.೬; ಮ. ನಿ. ೧.೧೪೭, ೧೪೪; ೩.೪೩೪; ಸಂ. ನಿ. ೧.೨೪೯; ೫.೪೭೯; ಅ. ನಿ. ೫.೧೪, ೩೦; ೬.೨೫, ೨೬; ನೇತ್ತಿ. ೯೩), ‘‘ಯೋ ವದತಂ ಪವರೋ ಮನುಜೇಸು, ಸಕ್ಯಮುನೀ ಭಗವಾ ಕತಕಿಚ್ಚೋ’’ತಿಆದೀಹಿ (ವಿ. ವ. ೮೮೬) ಚ ಅನೇಕೇಹಿ ಸುತ್ತಪದೇಹಿ ದಸ್ಸಿತದೂರಾವಿದೂರಸನ್ತಿಕನಿದಾನಹೇತುಫಲಸತ್ತೋಪಕಾರಾವತ್ಥಾಧಮ್ಮತ್ಥ- ಲೋಕುದ್ಧಾರತ್ತಿಕತ್ತಯಸಙ್ಗಹಿತಂ ಸುಪರಿಸುದ್ಧಂ ಬುದ್ಧಗುಣಸಮುದಯಂ ¶ ನಿರವಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಅಯಮೇವ ಹಿ ಬುದ್ಧಗುಣಾನಂ ನಿರವಸೇಸತೋ ದಸ್ಸನೂಪಾಯೋ, ಯದಿದಂ ನಯದಸ್ಸನಂ. ಇತರಥಾ ಪಟಿಪದವಣ್ಣನಾಯ ಅಪರಿಮಿತಾನಂ ಬುದ್ಧಗುಣಾನಂ ಕೋ ಹಿ ನಾಮ ಸಮತ್ಥೋ ಪರಿಯನ್ತಂ ಗನ್ತುಂ. ಯಥಾಹ –

‘‘ಬುದ್ಧೋಪಿ ¶ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಣೇಯ್ಯ ವಣ್ಣಂ;

ವಣ್ಣೋ ನ ಖೀಯೇಥ ತಥಾಗತಸ್ಸಾ’’ತಿ. (ದೀ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೩.೧೪೧; ಮ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೨೫; ಉದಾ. ಅಟ್ಠ. ೫೩; ಅಪ. ಅಟ್ಠ. ೨.೭.೨೦; ಬು. ವಂ. ಅಟ್ಠ. ೪.೪; ಚರಿಯಾ. ಅಟ್ಠ. ನಿದಾನಕಥಾ, ಪಕಿಣ್ಣಕಕಥಾ; ದೀ. ನಿ. ಟೀ. ೧.ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾವಣ್ಣನಾ; ಮ. ನಿ. ಟೀ. ೧.ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾವಣ್ಣನಾ; ಸಂ. ನಿ. ಟೀ. ೧.೧.ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾವಣ್ಣನಾ; ಅ. ನಿ. ಟೀ. ೧.೧.ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾವಣ್ಣನಾ; ವಜಿರ. ಟೀ. ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾವಣ್ಣನಾ; ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೧.ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾವಣ್ಣನಾ; ನೇತ್ತಿ. ಟೀ. ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾವಣ್ಣನಾ);

ಏವಮೇತೇಹಿ ತೀಹಿ ಪದೇಹಿ ನಿರವಸೇಸಗುಣಸಂಕಿತ್ತನಥುತಿಯಾ ವಸೇನ ‘‘ವನ್ದಿತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಣಾಮಸ್ಸ ಚ ವುತ್ತತ್ತಾ ಇಮಾಯ ಅಡ್ಢಗಾಥಾಯ ಬುದ್ಧರತನಸಙ್ಖಾತಪಠಮವನ್ದನೀಯವತ್ಥುವಿಸಯಾ ಥುತಿಪಣಾಮಸಭಾವಾ ವನ್ದನಾ ದಸ್ಸಿತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ತದನನ್ತರಂ ಧಮ್ಮರತನಸ್ಸ ಪಣಾಮಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಭವಾಭಾವಕರಂ ಧಮ್ಮ’’ನ್ತಿ. ಏತ್ಥ ಭವ-ಸದ್ದೇನ ದ್ವೇ ಭವಾ ವುತ್ತಾ ಕಮ್ಮಭವೋ, ಉಪಪತ್ತಿಭವೋತಿ. ತತ್ಥ ಕಮ್ಮಭವೋ ಭವತಿ ಏತಸ್ಮಾ ಫಲನ್ತಿ ‘‘ಭವೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ವಿಪಾಕಕ್ಖನ್ಧಕಟತ್ತಾರೂಪಸಙ್ಖಾತೋ ಪನ ಉಪಪತ್ತಿಭವೋ ಅವಿಜ್ಜಾತಣ್ಹುಪಾದಾನಸಙ್ಖಾರಾದಿಸಹಕಾರಿಕಾರಣಯುತ್ತೇನ ಕುಸಲಾಕುಸಲಚೇತನಾಸಙ್ಖಾತಕಮ್ಮಭವಪಚ್ಚಯೇನ ಯಥಾರಹಂ ಭವತೀತಿ ‘‘ಭವೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಸೋ ಪನ ಕಾಮಭವರೂಪಭವಅರೂಪಭವಸಞ್ಞೀಭವಅಸಞ್ಞೀಭವನೇವಸಞ್ಞೀನಾಸಞ್ಞೀಭವ- ಏಕವೋಕಾರಭವಚತುವೋಕಾರಭವಪಞ್ಚವೋಕಾರಭವವಸೇನ ನವವಿಧೋ. ಏವಮೇತೇಸು ನವಸು ಭವೇಸು ದಸವಿಧೋಪಿ ಧಮ್ಮೋ ಅತ್ತಾನಂ ಧಾರೇನ್ತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸನ್ತಾನಸ್ಸ ಅನುಪಾದಿಸೇಸನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಯಾ ಪರಂ ಅಪ್ಪಟಿಸನ್ಧಿಕತಾಸಾಧನೇನ ಭವೇಸು ¶ , ಭವಸ್ಸ ವಾ ಅಭಾವಂ ಕರೋತೀತಿ ಭವಾಭಾವಕರೋ, ತಂ, ಅಪರಾಪರಜಾತಿಪ್ಪಬನ್ಧಸ್ಸ ಹೇತುಸಮುಗ್ಘಾತೇನ ಅಪ್ಪವತ್ತಿಧಮ್ಮತಾಪಾದಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಧಮ್ಮನ್ತಿ ಅತ್ತಾನಂ ಧಾರೇನ್ತೇ ಚತೂಸು ಅಪಾಯೇಸು, ಸಂಸಾರೇ ಚ ಅಪತಮಾನೇ ಧಾರೇತೀತಿ ಧಮ್ಮೋ, ಸೋ ಚತುಮಗ್ಗಫಲನಿಬ್ಬಾನಸಙ್ಖಾತನವಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮೋ ಚ ತಪ್ಪಟಿಪಾದಕೋ ನವಙ್ಗಸಾಸನಾಪರನಾಮಧೇಯ್ಯಚತುರಾಸೀತಿಸಹಸ್ಸಧಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧಪ್ಪಭೇದಭಿನ್ನೋ ಪರಿಯತ್ತಿಧಮ್ಮೋ ಚಾತಿ ದಸವಿಧೋ. ಸೋಪಿ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯಧಮ್ಮೋ, ಪರಿಯಾಯಧಮ್ಮೋ ¶ ಚಾತಿ ದುವಿಧೋ. ತತ್ಥ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯಧಮ್ಮೋ ನಾಮ ಅಪಾಯೇ, ಸಂಸಾರೇ ವಾ ಪಧಾನಹೇತುಭೂತಾನಂ ಉದ್ಧಮ್ಭಾಗಿಯಾನಂ, ಓರಮ್ಭಾಗಿಯಾನಞ್ಚ ದಸನ್ನಂ ಸಂಯೋಜನಾನಂ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ದನೇನ ಮಗ್ಗಧಮ್ಮೋ, ತಸ್ಸ ತಂಕಿಚ್ಚನಿಪ್ಫತ್ತಿನಿಮಿತ್ತಭಾವೇನ ನಿಬ್ಬಾನಧಮ್ಮೋ ಚಾತಿ ಪಞ್ಚವಿಧೋಪಿ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯೇನ ಪುಗ್ಗಲಸನ್ತಾನಂ ಧಾರೇತೀತಿ ಕತ್ವಾ ‘‘ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಚತ್ತಾರಿ ಪನ ಸಾಮಞ್ಞಫಲಾನಿ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಪಹಾನೇನ ಮಗ್ಗಾನುಗುಣಪ್ಪವತ್ತಿಯಾ, ಪರಿಯತ್ತಿ ಚ ಮಗ್ಗನಿಬ್ಬಾನಾಧಿಗಮಸ್ಸ ಮೂಲಕಾರಣಭಾವತೋತಿ ಪಞ್ಚವಿಧೋಪಿ ಪರಿಯಾಯಧಮ್ಮೋ ನಾಮ.

ಏತ್ತಾವತಾ ‘‘ಸ್ವಾಕ್ಖಾತೋ ಭಗವತಾ ಧಮ್ಮೋ’’ತಿಆದಿನಾ (ಸಂ. ನಿ. ೧.೨೪೯; ಅ. ನಿ. ೩.೭೬; ದೀ. ನಿ. ೩.೬; ಅ. ನಿ. ೬.೧೦, ೨೫, ೨೬), ‘‘ರಾಗವಿರಾಗಮನೇಜಮಸೋಕ’’ನ್ತಿಆದೀಹಿ (ವಿ. ವ. ೮೮೭) ಚ ಸುತ್ತನ್ತೇಹಿ ವುತ್ತಸ್ಸ, ತದಟ್ಠಕಥಾದೀಸು ಚ ವಣ್ಣಿತಸ್ಸ ಸರಣಾನುಸ್ಸರಣವಸೇನಾಪಿ ಸಗ್ಗಮೋಕ್ಖಸಮ್ಪತ್ತಿಪಟಿಲಾಭಕಾರಣಸ್ಸ ಅನವಸೇಸಸ್ಸ ಧಮ್ಮರತನಗುಣಸ್ಸ ನಯತೋ ಉದ್ದಿಟ್ಠತ್ತಾ ಚ ‘‘ವನ್ದಿತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಣಾಮಸ್ಸ ದಸ್ಸಿತತ್ತಾ ಚ ಧಮ್ಮರತನಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ದುತಿಯಸ್ಸ ವನ್ದನೀಯಸ್ಸ ಥುತಿಪಣಾಮಸಭಾವಾ ವನ್ದನಾ ದಸ್ಸಿತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ತದನನ್ತರಂ ¶ ಸಙ್ಘರತನಸ್ಸ ವನ್ದನಾಸನ್ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಗಣಞ್ಚೇವ ನಿರಙ್ಗಣ’’ನ್ತಿ. ಏತ್ಥ ‘‘ರಾಗೋ ಅಙ್ಗಣಂ ದೋಸೋ ಅಙ್ಗಣಂ ಮೋಹೋ ಅಙ್ಗಣ’’ನ್ತಿ (ವಿಭ. ೯೨೪) ವುತ್ತೇಹಿ ರಾಗಾದಿಅಙ್ಗಣೇಹಿ ತದಙ್ಗವಿಕ್ಖಮ್ಭನಸಮುಚ್ಛೇದಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿನಿಸ್ಸರಣವಿಮುತ್ತಿವಸೇನ ನಿಗ್ಗತೋ ವಿಮುತ್ತೋತಿ ನಿರಙ್ಗಣೋ, ತಂ ನಿರಙ್ಗಣಂ. ಅರಿಯವಂಸೇ ಸೀಲಸಮಾಧಿಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತಿವಿಮುತ್ತಿಞಾಣದಸ್ಸನಸಙ್ಖಾತೇಹಿ ಗುಣಗಣೇಹಿ ಗಣೀಯತೀತಿ ಗಣೋ, ತಂ.

ಏತ್ತಾವತಾ ‘‘ಸುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ ಭಗವತೋ ಸಾವಕಸಙ್ಘೋ’’ತಿಆದಿನಾ (ಸಂ. ನಿ. ೧.೨೪೯; ಅ. ನಿ. ೩.೭೬; ದೀ. ನಿ. ೩.೬; ಅ. ನಿ. ೬.೧೦, ೨೫, ೨೬;), ‘‘ಯತ್ಥ ಚ ದಿನ್ನಂ ಮಹಪ್ಫಲಮಾಹು, ಚತೂಸು ಸುಚೀಸು ಪುರಿಸಯುಗೇಸೂ’’ತಿಆದೀಹಿ (ವಿ. ವ. ೮೮೮) ಚ ತೇಹಿ ತೇಹಿ ಸುತ್ತಪದೇಹಿ ವುತ್ತಾನಂ, ತದಟ್ಠಕಥಾದೀಸು ಚ ವಣ್ಣಿತಾನಂ ವಿಮಲಾತುಲನಿಖಿಲವಿಸಾಲಪೇಸಲಸೀಲಾದಿನಾನಪ್ಪಕಾರಾನಗ್ಘಸಙ್ಘರತನಗುಣಾನಂ ಸಂಕಿತ್ತನಸಭಾವಾಯ ಥುತಿಯಾ ಚ ‘‘ವನ್ದಿತ್ವಾ’’ತಿ ಏತೇನ ಯಥಾವುತ್ತಸರೂಪಪಭೇದಪಣಾಮಸ್ಸ ವುತ್ತತ್ತಾ ಚ ಸಙ್ಘರತನಸಙ್ಖಾತತತಿಯವನ್ದನೀಯವತ್ಥುವಿಸಯಾ ಥುತಿಪ್ಪಣಾಮಸಙ್ಖಾತಾ ವನ್ದನಾ ದಸ್ಸಿತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಸಿರಸಾತಿ ಅತ್ತಪ್ಪಸಾದಗಾರವಾವಹನ್ತೇನ ಮುದ್ಧನಾ. ವನ್ದಿತ್ವಾತಿ ಪಣಮಿತ್ವಾ ಥೋಮಿತ್ವಾ ವಾ.

ಏವಂ ¶ ಪಠಮಗಾಥಾಯ ವನ್ದನೀಯಸ್ಸ ರತನತ್ತಯಸ್ಸ ಥುತಿಪ್ಪಣಾಮಸಙ್ಖಾತಂ ವನ್ದನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತದನನ್ತರಾಯ ಸನ್ದಸ್ಸೇತಬ್ಬಪಯೋಜನಾದಿಪಟಿಪಾದಿಕಾಯ ಗಾಥಾಯ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಸಂಸಾರೇ ಭಯಂ ಇಕ್ಖತೀತಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಕಲ್ಯಾಣಪುಥುಜ್ಜನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅಟ್ಠ ಅರಿಯಪುಗ್ಗಲಾ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ಪಾಳಿಯಂ (ಪಾರಾ. ೪೪-೪೫; ವಿಭ. ೫೧೦) ಪನ ‘‘ಭಿನ್ನಪಟಂ ಧಾರೇತೀತಿ ಭಿಕ್ಖು, ಭಿಕ್ಖನಸೀಲೋತಿ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿಆದಿನಾ ಭಿಕ್ಖುಸದ್ದಸ್ಸ ಅತ್ಥುದ್ಧಾರವಸೇನ ನಿಬ್ಬಚನನ್ತರಾನಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ¶ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸಂವರಣಾರಹಸ್ಸೇವ ಅಧಿಪ್ಪೇತಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಮಗ್ಗೇನ ಸಙ್ಘೇನ ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಅಕುಪ್ಪೇನ ಠಾನಾರಹೇನ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ, ಅಯಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ದಸ್ಸಿತಾ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮಾ ಸಾಸನಾವಚಾರಾ ಕುಲಪುತ್ತಾ ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತಾ, ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಞ್ಚ. ಭಿಕ್ಖುನೀನಞ್ಚಾತಿ ಅಟ್ಠವಾಚಿಕಉಪಸಮ್ಪದಾಕಮ್ಮೇನ ಉಭತೋಸಙ್ಘೇ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾತಾದಿಸಾಯೇವ ಕುಲಧೀತರೋ ದಸ್ಸಿತಾ. ಏಕತೋಪಸಮ್ಪನ್ನಾಪಿ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ಗಯ್ಹನ್ತಿ. ಏಕತೋಪಸಮ್ಪನ್ನಾತಿ ಚ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘೇ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಯಾವ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ ನ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ತಾವ, ಭಿಕ್ಖುನೀ ಚ ಲಿಙ್ಗಪರಿವತ್ತನೇನ ಭಿಕ್ಖುನಿಭಾವಪ್ಪತ್ತಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ, ತಾಸಂ ಭಿಕ್ಖುನೀನಞ್ಚ.

ಹಿತತ್ಥಾಯಾತಿ ಸಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿನಿಪ್ಫಾದಕರಣತ್ಥಾಯ ಹಿನೋತಿ ಗಚ್ಛತಿ ಯಥಾಧಿಪ್ಪೇತಫಲಸಾಧನೇ ಪವತ್ತತೀತಿ ಹಿತನ್ತಿ ಅರೋಗತಾದಿಕಾರಣಂ ಅಮತೋಸಧಾದಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಇಧ ಪನ ಸಗ್ಗಮೋಕ್ಖಸಮ್ಪತ್ತಿಸಿದ್ಧಿಕಾರಣಂ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸೀಲರಕ್ಖನಂ ವುಚ್ಚತಿ, ತದತ್ಥಾಯ.

ಸಮಾಹಿತೋ ಸಮ್ಮಾ ಆಹಿತೋ ಪವತ್ತಿತೋ ವಿನಿಚ್ಛಯಮಗ್ಗೋ ಏತೇನಾತಿ ‘‘ಸಮಾಹಿತೋ’’ತಿ ಪಕರಣಕಾರಕೋ ದಸ್ಸಿತೋ. ಅಥ ವಾ ಸಮ್ಮಾ ಆಹಿತಂ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಠಪಿತಂ ಪವತ್ತಿತಂ ಚಿತ್ತಮೇತಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಸಮಾಹಿತಚಿತ್ತೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಉತ್ತರಪದಲೋಪೇನ ‘‘ಸಮಾಹಿತೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ. ಪರಮಗಮ್ಭೀರಸುದುತ್ತರವಿನಯಪಿಟಕತ್ಥವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಪವತ್ತನಾರಹಸ್ಸ ಇಮಿನಾ ವಿಸೇಸನೇನ ಅತ್ತನಿ ಸಮಾಹಿತಚಿತ್ತಪ್ಪವತ್ತಿನಿಮಿತ್ತಭೂತೋ ಅತ್ತನೋ ಞಾಣಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಭೂತೋ ಸಮಾಧಿ ದಸ್ಸಿತೋ ತೇನ ಸಮಾಧಿನಾ ಸಮಾಹಿತೋ ಹುತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಪವಕ್ಖಾಮೀತಿ ಪಕಾರೇನ ವಕ್ಖಾಮಿ, ಯೇನ ಪಕಾರೇನ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೇ ವುತ್ತೇ ಅಜ್ಜತನಾ ಮನ್ದಸತಿಮತಿವೀರಿಯಾ ಪಟಿಪಜ್ಜನಕಾ ಗಮ್ಭೀರತರಂ ¶ ವಿನಯಪಿಟಕತ್ಥವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಸುಖೇನ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತುಂ, ಧಾರೇತುಞ್ಚ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ತಾದಿಸೇನ ಪಕಾರವಿಸೇಸೇನ ವಕ್ಖಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಮಾಸೇನಾತಿ ಸಮಸನಂ ಸಂಖಿಪನಂ ಸಮಾಸೋ, ತೇನ, ಸಂಖಿತ್ತರುಚಿಕಾನಮುಗ್ಘಾಟಿತಞ್ಞೂನಂ ಕತಾಧಿಕಾರಾನಂ ಞಾಣುತ್ತರಾನಂ ಪುಗ್ಗಲಾನಞ್ಚ ¶ ಪಪಞ್ಚಭೀರುಕಾನಂ ಗಹಣಧಾರಣೇ ಮನ್ದಯನ್ತಾನಂ ಮನ್ದಬುದ್ಧೀನಞ್ಚ ಉಪಕಾರಕೇನ ನಾತಿವಿತ್ಥಾರಕ್ಕಮೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಿನಯಸ್ಸಾತಿ ವಿನಯಪಿಟಕಸ್ಸ. ತಞ್ಹಿ –

ವಿನಯೋ ‘ವಿನಯೋ’ತಿ ಅಕ್ಖಾತೋ’’ತಿ. (ದೀ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧.ಪಠಮಸಙ್ಗೀತಿಕಥಾ; ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.ಪಠಮಮಹಾಸಙ್ಗೀತಿಕಥಾ; ಧ. ಸ. ಅಟ್ಠ. ನಿದಾನಕಥಾ) –

ವುತ್ತೇಹಿ ಅತ್ಥವಿಸೇಸೇಹಿ ‘‘ವಿನಯೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ತಸ್ಸ ಏವಂ ಸನ್ದಸ್ಸಿತಸಭಾವಸ್ಸ ‘‘ವಿನಯೋ ನಾಮ ಸಾಸನಸ್ಸ ಆಯೂ’’ತಿ (ದೀ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧.ಪಠಮಸಙ್ಗೀತಿಕಥಾ; ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.ಪಠಮಸಙ್ಗೀತಿಕಥಾ; ಖು. ಪಾ. ಅಟ್ಠ. ೫.ಪಠಮಮಹಾಸಙ್ಗೀತಿಕಥಾ) ಸಙ್ಗೀತಿಕಾರಕೇಹಿ ಮಹಾಕಸ್ಸಪಾದೀಹಿ ಅಭಿತ್ಥುತಗುಣಸ್ಸ ವಿನಯಪಿಟಕುತ್ತಮಸ್ಸ. ವಿನಿಚ್ಛಯನ್ತಿ ವಿಸೇಸೇನ, ವಿವಿಧೇನ ವಾ ಆಕಾರೇನ ವಿಪ್ಪಟಿಪತ್ತಿನೀಹರಣವಸೇನ ಚೀಯತಿ ವಿಭಜೀಯತೀತಿ ‘‘ವಿನಿಚ್ಛಯೋ’’ತಿ ಲದ್ಧನಾಮಂ ವಿಭಜನಂ, ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯಂ ನಾಮ ಪಕರಣನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ವಿನಯಸ್ಸವಿನಿಚ್ಛಯ’’ನ್ತಿ ಚ ಅಲುತ್ತಸಮಾಸೋಯಂ ‘‘ದೇವಾನಂಪಿಯತಿಸ್ಸೋ, ಕಣ್ಠೇಕಾಳೋ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ.

ಏವಂ ದುತಿಯಗಾಥಾಯ ಕತ್ತುನಿಮಿತ್ತಪಯೋಜನಾಭಿಧಾನಾಭಿಧೇಯ್ಯಪಕರಣಪ್ಪಕಾರೇಕದೇಸಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಸಕ್ಕಚ್ಚಸವನಕಾರಣನಿದಸ್ಸನಮುಖೇನಾಪಿ ಪಕರಣಪ್ಪಕಾರಾದಿಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಅನಾಕುಲ’’ಮಿಚ್ಚಾದಿ. ತತ್ಥ ಅನಾಕುಲನ್ತಿ ನತ್ಥಿ ಏತ್ಥ ಸದ್ದತೋ, ಅತ್ಥತೋ, ವಿನಿಚ್ಛಯತೋ ವಾ ಆಕುಲಂ ಪುಬ್ಬಾಪರವಿರೋಧೋ, ಮಿಸ್ಸತಾ ¶ ವಾತಿ ಅನಾಕುಲೋ, ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೋ, ತಂ ವದತೋ ಮೇ ನಿಬೋಧಥಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಸಂಕಿಣ್ಣನ್ತಿ ನಿಕಾಯನ್ತರಲದ್ಧೀಹಿ ಅಸಮ್ಮಿಸ್ಸಂ.

ಮಧುರತ್ಥಪದಕ್ಕಮನ್ತಿ ಪದಾನಂ ಕಮೋ ಪದಕ್ಕಮೋ, ಪದಗತಿ, ಸದ್ದಾನಮುಚ್ಚಾರಣನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮಧುರೋ ಅತ್ಥೋ ಚ ಪದಕ್ಕಮೋ ಚ ಯಸ್ಸ ಸೋ ಮಧುರತ್ಥಪದಕ್ಕಮೋ, ತಂ –

‘‘ಪದಾಸತ್ತಂ ¶ ಪದತ್ಥಾನಂ, ಮಧುರತ್ಥಮುದೀರಿತಂ;

ಯೇನ ಮಜ್ಜನ್ತಿ ಧೀಮನ್ತೋ, ಮಧುನೇವ ಮಧುಬ್ಬತಾ’’ತಿ. –

ಇಮಿನಾ ಲಕ್ಖಣೇನ ಸದ್ದಾನಮತ್ಥಾನಞ್ಚ ವಸೇನ ಪದಾಸತ್ತಾಪರನಾಮಧೇಯ್ಯಮಾಧುರಿಯಾಲಙ್ಕಾರೇನ ಸಮಲಙ್ಕತತ್ತಾ ಮಧುರತ್ಥಪದಕ್ಕಮಂ.

ಪಟುಭಾವಕರನ್ತಿ ಪಟತಿ ಗಚ್ಛತಿ ಪಜಾನಾತೀತಿ ಪಟು, ಪಞ್ಞವಾ, ಪಟುನೋ ಭಾವೋ, ಸದ್ದಪ್ಪವತ್ತಿನಿಮಿತ್ತಭೂತಾ ಪಞ್ಞಾ, ತಂ ಪಟುಭಾವಂ ಪಞ್ಞಾವಿಸೇಸಂ ಕರೋತಿ ಜನೇತೀತಿ ಪಟುಭಾವಕರೋ, ತಂ, ಪಞ್ಞಾವಿಸೇಸಜನಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತಂ ವಿನಯಸ್ಸ ವಿನಿಚ್ಛಯನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಪರಮನ್ತಿ ಉತ್ತಮಂ. ವಿನಯಕ್ಕಮೇತಿ ವಿನಯಪಿಟಕೇ, ತದತ್ಥೇ ಚ, ಪವತ್ತಿಕ್ಕಮೇ ಪಟುಭಾವಕರನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಏವಂ ತತಿಯಗಾಥಾಯ ಪಕರಣಗುಣಾಪದೇಸೇನ ಸೋತುಜನಂ ಸಮುಸ್ಸಾಹೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ‘‘ಅಪಾರ’’ನ್ತಿಆದಿಚತುತ್ಥಗಾಥಾಯ ಪಕರಣಞ್ಚ ತನ್ನಿಸ್ಸಯಂ ವಿನಯಪಿಟಕಞ್ಚ ನಾವಾಸಾಗರಭಾವೇನ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತಿರೋಭೂತೋಪಮೇಯ್ಯೋಪಮಾನಭೇದೇನ ರೂಪಕಾಲಙ್ಕಾರೇನ ಪಕರಣಗುಣಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಸೋತುಜನಂ ಸಮುತ್ತೇಜೇತಿ. ತತ್ಥ ಅಪಾರನ್ತಿ ನತ್ಥಿ ಪಾರಂ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಅಪಾರೋ, ವಿನಯಸಾಗರೋ. ಸೋ ಹಿ ಪುರಿಮಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇಸು ಸಾಸನಂ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ವಿನಯಪಿಟಕೇ ಉಗ್ಗಹಣಧಾರಣಪಟಿಪಾದನಪಟಿಪತ್ತಿವಸೇನ ಅಕತಾಧಿಕಾರೇಹಿ ಪುಗ್ಗಲೇಹಿ ದುರಧಿಗಮನೀಯಧಮ್ಮತ್ಥನಿರುತ್ತಿಪಟಿಭಾನಪರಿಯನ್ತತಾಯ ‘‘ಅಪಾರೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

ಓತರನ್ತಾನನ್ತಿ ¶ ಸಜ್ಝಾಯನಸವನಧಾರಣಾದಿವಸೇನ ಅಜ್ಝೋಗಾಹನ್ತಾನಂ. ಸಾರನ್ತಿ ನಿಬ್ಬಾನಸಮ್ಪಾಪಕಭಾವೇನ ಸಾರಭೂತಾಯ ಅರಿಯಮಗ್ಗಸಮ್ಭಾರಾಯ ಪುಬ್ಬಭಾಗಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಮೂಲಭೂತಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸಙ್ಖಾತಸೀಲಸಾರಪ್ಪಕಾಸಕತಾಯ ಸಾರಂ. ವಿನಯಸಾಗರನ್ತಿ ವಿನಯಪಿಟಕಸಙ್ಖಾತಂ ಸಾಗರಂ. ವಿನಯೋ ಹಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಪಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಕಾಲಪ್ಪತ್ತಜಾನನಸ್ಸಾಪಿ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿಆದೀನಮ್ಪಿ ಅವಿಸಯತ್ತಾ ಅತಿಗಮ್ಭೀರಾತಿವಿತ್ಥಿಣ್ಣಭಾವೇನ ಸಾಗರೋ ವಿಯಾತಿ ಸಾಗರೋ, ವಿನಯೋ ಚ ಸೋ ಸಾಗರೋ ಚಾತಿ ವಿನಯಸಾಗರೋ, ತಂ, ಅಗಾಧಾಪಾರಗುಣಯೋಗತೋ ಸಾಗರೋಪಮಂ ವಿನಯಪಿಟಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದುತಿಯಗಾಥಾಯ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಭಿಕ್ಖುನೀನ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾಪಿ ‘‘ಹಿತತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧತ್ತಾ ಚ ವಾಕ್ಯನ್ತರೇಹಿ ಅನ್ತರಿತಭಾವೇನ ದೂರತ್ತಾ ಚ ತಂ ಅನಾದಿಯಿತ್ವಾ ಏತ್ಥ ವಿನಯಸಾಗರಜ್ಝೋಗಾಹನತದತ್ಥಪಟಿಪಜ್ಜನಾರಹಕತ್ತುವಿಸೇಸಸನ್ದಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ¶ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಭಿಕ್ಖುನೀನ’’ನ್ತಿ ಪುನ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ನಾವಾ ವಿಯ ಭೂತೋ ನಾವಾಭೂತೋ, ತಂ, ನಾವಾಟ್ಠಾನಿಯಂ ಮಹಾನಾವಾಸದಿಸನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮನೋರಮನ್ತಿ ಮನೋ ರಮತಿ ಏತ್ಥ, ಏತೇನಾತಿ ವಾ ಮನೋರಮೋ, ತಂ, ಅಜ್ಝಾಯನವೋಹಾರಪಸುತಾನಂ ಪಟಿಪತ್ತಿಪರಾಯನಾನಞ್ಚ ಸಾಧೂನಂ ಮನೋರಮನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಏತ್ತಾವತಾ ಪಕರಣಗುಣಸಂಕಿತ್ತನೇನ ಸೋತುಜನಂ ಸಮುತ್ತೇಜೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಸಕ್ಕಚ್ಚಸವನೇ ನಿಯೋಜೇನ್ತೋ ‘‘ತಸ್ಮಾ ವಿನಯನೂಪಾಯ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಯಥಾವುತ್ತಂ ಅನಾಕುಲತಾದಿವಿವಿಧಾನಗ್ಘಗುಣಾಲಙ್ಕಾರಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ, ತೇನ ಹೇತುನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಿನಯನೂಪಾಯನ್ತಿ ವಿವಿಧಾಕಾರೇನ, ವಿಸೇಸನಯತೋ ವಾ ಕಾಯವಾಚಾನಂ ನಯನಂ ದಮನಂ ಅಕತ್ತಬ್ಬತೋ ನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಕತ್ತಬ್ಬೇಸು ನಿಯೋಜನಂ ವಿನಯನಂ, ಉಪೇಚ್ಚ ತಂ ಫಲಂ ಆಯತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಉಪಾಯೋ, ಹೇತು, ವಿನಯನಸ್ಸ ಉಪಾಯೋ ವಿನಯನೂಪಾಯೋ, ತಂ, ಕಾಯಜೀವಿತಾನಪೇಕ್ಖಾನಂ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮಾನಂ ಪೇಸಲಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಕಾಯವಾಚಾನಂ ಅನನುಲೋಮಿಕವಿಪ್ಫನ್ದಿತಾಪನಯನಸಙ್ಖಾತದಮನಸ್ಸ ¶ ಕಾರಣಭೂತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಏತ್ತಾವತಾ ಅತ್ತನಾ ಕತ್ತುಮಿಚ್ಛಿತೇ ಪಕರಣೇ ಪಣ್ಡಿತಾನಂ ಪವತ್ತಿಹೇತುಭೂತಾನಂ ಅನಾಕುಲತಾದಿಗುಣಾನಂ ವಿಭಾವನವಸೇನ ‘‘ಅನಾಕುಲ’’ನ್ತಿಆದಿವಿಸೇಸನಾನಿ ವತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಸಕ್ಕಚ್ಚಸವನಾವಬೋಧೇ ವಿಸಯಂ ವಿಸೇಸಿತಬ್ಬಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ವಿನಯಸ್ಸವಿನಿಚ್ಛಯ’’ನ್ತಿ. ಏತ್ಥ ಚ ದುತಿಯಗಾಥಾಯ ‘‘ವಿನಯಸ್ಸವಿನಿಚ್ಛಯ’’ನ್ತಿ ‘‘ಪವಕ್ಖಾಮೀ’’ತಿ ಕಿರಿಯಾಯ ಕಮ್ಮದಸ್ಸನವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಇಧ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿಯಮಾನಮ್ಪಿ ದೂರಸಮ್ಬನ್ಧಂ ಹೋತೀತಿ ತಮನಾನೇತ್ವಾ ‘‘ನಿಬೋಧಥಾ’’ತಿ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಕಿರಿಯಾಯ ಕಮ್ಮಸನ್ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ವಿನಯಸ್ಸವಿನಿಚ್ಛಯ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪುನರುತ್ತಿದೋಸಾಭಾವೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಅವಿಕ್ಖಿತ್ತೇನ ಚಿತ್ತೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ವಿವಿಧೇ ಆರಮ್ಮಣೇ ಖಿತ್ತಂ ಪೇಸಿತಂ ವಿಕ್ಖಿತ್ತಂ, ಉದ್ಧಚ್ಚವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾದಿಪರೇತಂ ಅಸಮಾಹಿತಂ ಚಿತ್ತಂ, ನ ವಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಅವಿಕ್ಖಿತ್ತಂ, ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖಂ ಸಮಾಹಿತಂ ಕುಸಲಚಿತ್ತಂ, ತೇನ, ಏತಸ್ಸ ಪಕರಣುತ್ತಮಸ್ಸ ಸವನಾದಿಬ್ಯಾಪಾರಂ ವಿನಾ ನಾನಾರಮ್ಮಣೇಸು ಪವತ್ತಿವಸೇನ ವಿಕ್ಖೇಪಮನಾಪನ್ನೇನ ಸಮಾಹಿತೇನ ಚಿತ್ತೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಅವಿಕ್ಖಿತ್ತೇನ…ಪೇ… ನಿಬೋಧಥಾ’’ತಿ ವದನ್ತೇನ ಚ ‘‘ಅವಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸಾಯಂ ಧಮ್ಮೋ, ನಾಯಂ ಧಮ್ಮೋ ವಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ವಚನತೋ ವಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮೇಸು ದಾಯಾದಾಭಾವತೋ ಅತ್ತನೋ ಪಕರಣತ್ಥಭೂತಾಯ ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾಯ ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪಜ್ಜನಾಪದೇಸೋ ಕತೋ ಹೋತಿ.

ವದತೋ ¶ ಮೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಗಾರವೇನ ಚಾ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ತತ್ಥಾಯಮತ್ಥೋ – ಭಾಸಮಾನೇ ಮಯಿ ಗಾರವೇನ, ಯಥಾವುತ್ತೇನ ಕಾರಣೇನ ಚಾತಿ ಸಾಮಿಭುಮ್ಮಾನಮವಿಸೇಸತಾಯ ‘‘ಮೇ’’ತಿ ಸಾಮಿವಚನಸ್ಸ ‘‘ಮಯೀ’’ತಿ ಅತ್ಥಸಮ್ಭವತೋ ಅಯಮತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ. ಪಕರಣಸ್ಸ ಅನಾಕುಲತಾದಿಗುಣಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ಚ ವತ್ತರಿ ಮಯಿ ಗಾರವೇನ ಚ ಸಮಾಹಿತೇನ ಚೇತಸಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ನಿಬೋಧಥಾತಿ ವಾಕ್ಯತ್ಥಪದತ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯಭಾಸಿತತ್ಥಭಾವತ್ಥಾದಿವಸೇನ ¶ ನಿಸೇಸತೋ ಬೋಧಥ, ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಸುತ್ವಾ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಬುಜ್ಝಥ ವಿಜಾನಾಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ, ಚಿನ್ತಾಭಾವನಾಮಯಞಾಣಾನಂ ಮೂಲಭೂತಪಕರಣವಿಸಯಂ ಸುತಮಯಞಾಣಂ ನಿಪ್ಫಾದೇಥಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೬. ಏವಂ ¶ ಪಞ್ಚಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ರತನತ್ತಯಪಣಾಮಾದಿಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಯಥಾಪಟಿಞ್ಞಾತವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ತಿವಿಧೇ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ‘‘ತಿವಿಧೇ’’ತಿಆದಿನಾ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಸಿಕ್ಖಾಪದವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ತಿವಿಧೇತಿ ವಚ್ಚಪಸ್ಸಾವಮುಖಮಗ್ಗಾನಂ ವಸೇನ ತಿಪ್ಪಕಾರೇ ಮಗ್ಗೇತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತಿಲಮತ್ತಮ್ಪೀತಿ ತಿಲಬೀಜಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅಙ್ಗಜಾತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಮಗ್ಗೇತಿ ವಚ್ಚಪಸ್ಸಾವಾನಂ ನಿಕ್ಖಮನದ್ವಾರತಾಯ, ಅನ್ನಪಾನಪಿತ್ತಸೇಮ್ಹಾದೀನಂ ಪವೇಸನನಿಕ್ಖಮನದ್ವಾರತಾಯ ಚ ಮಗ್ಗವೋಹಾರಗತೇ ಸರೀರಪ್ಪದೇಸೇ, ಅಲ್ಲೋಕಾಸೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ಮಗ್ಗೇಸು ತಿಲಮತ್ತಮ್ಪಿ, ತೀಸು ಸೇವನಚೇತನೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇಪಿ ‘‘ತಿವಿಧೇ’’ತಿ ಪಕಾರವಾಚಿವಿಧಸದ್ದೋಪಾದಾನೇನ ಸಜಾತಿಸಙ್ಗಹವಸೇನ ತೀಹಿ ರಾಸೀಹಿ ಸಙ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪಭೇದವಸೇನ ತಿಂಸವಿಧೋ ಮಗ್ಗೋ ದಸ್ಸಿತೋ ಹೋತಿ.

ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ? ಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥುಭೂತಮುಖಾದಿಮಗ್ಗಾನಂ ನಿಸ್ಸಯಭೂತೇ ಸತ್ತೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತಿಸ್ಸೋ ಇತ್ಥಿಯೋ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥೀ ¶ ಅಮನುಸ್ಸಿತ್ಥೀ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಿತ್ಥೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ೫೬) ನಯೇನ ಪಾಳಿಯಂ ದಸ್ಸಿತಮನುಸ್ಸಾಮನುಸ್ಸತಿರಚ್ಛಾನಗತಿತ್ಥೀನಂ ಪಚ್ಚೇಕಂ ತಿಣ್ಣಂ ಮಗ್ಗಾನಂ ವಸೇನ ನವ ಮಗ್ಗಾ, ತಥೇವ ದಸ್ಸಿತಾನಂ ತಿಣ್ಣಂ ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕಾನಂ ವಸೇನ ನವ ಮಗ್ಗಾ, ತಿಣ್ಣಂ ಪನ ಪಣ್ಡಕಾನಂ ಮುಖಮಗ್ಗವಚ್ಚಮಗ್ಗಾನಂ ವಸೇನ ಪಚ್ಚೇಕಂ ದ್ವೇ ದ್ವೇ ಮಗ್ಗಾತಿ ಛ ಮಗ್ಗಾ, ತಥಾ ತಿಣ್ಣಂ ಪನ ಪುರಿಸಾನನ್ತಿ ಏವಂ ತಿಂಸವಿಧೋ ಹೋತಿ.

ಸೇವನಚೇತನೋತಿ ಸೇವನೇ ಮೇಥುನಪಯೋಗೇ ಚೇತನಾ ಅಸ್ಸಾತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ, ಮೇಥುನರಾಗೂಪಸಂಹಿತಾಯ ಚೇತನಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋತಿ ¶ ಅತ್ಥೋ. ಅಲ್ಲೋಕಾಸೇತಿ ತಿಂಸಮಗ್ಗಾನಮಞ್ಞತರೇ ಮಗ್ಗೇ ಪಕತಿವಾತೇನ ಅಸಂಫುಟ್ಠೇ ಅಲ್ಲಪದೇಸೇ, ಇಮಿನಾ ಬಾಹಿರಂ ಪಾರಾಜಿಕಕ್ಖೇತ್ತಂ ನ ಹೋತೀತಿ ದೀಪೇತಿ. ವಿಸೇಸನಸ್ಸ ವಿಸೇಸಾಪೇಕ್ಖತ್ತಾ ದುತಿಯಗಾಥಾಯ ‘‘ಸಸಿಕ್ಖೋ ಸೋ’’ತಿ ಪದದ್ವಯಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ‘‘ಸೇವನಚೇತನೋ ಸಸಿಕ್ಖೋ ಸೋ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ.

ಅಙ್ಗೇ ಸರೀರೇ ಜಾತನ್ತಿ ಅಙ್ಗಜಾತಂ, ಪುರಿಸನಿಮಿತ್ತಂ. ಸತಿಪಿ ಅವಸೇಸಸರೀರಾವಯವಾನಂ ತಥಾಭಾವೇ ರುಳ್ಹಿವಸೇನ ತದೇವ ತಥಾ ವುತ್ತಂ. ಪವೇಸೇನ್ತೋತಿ ದ್ವಯಂದ್ವಯಸಮಾಪತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಕಾಯಿಕಕಿರಿಯಂ ನಿಪ್ಫಾದೇನ್ತೋ. ಪರಾಜಿತೋತಿ ದುಲ್ಲಭಾಯ ಖಣಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಲದ್ಧಬ್ಬತೋ ದುಲ್ಲಭಾ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಗುಣಸಮ್ಪತ್ತಿಸುಖತೋ ಪರಿಹಾಪೇತ್ವಾ ಕಿಲೇಸಸಪತ್ತೇಹಿ ಪರಾಜಯಮಾಪಾದಿತೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಅಯಮೇತ್ಥ ಯೋಜನಾ – ಸಸಿಕ್ಖೋ ಸೇವನಚೇತನೋ ತಿವಿಧೇ ಮಗ್ಗೇ ಅಲ್ಲೋಕಾಸೇ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ತಿಲಮತ್ತಮ್ಪಿ ಪವೇಸೇನ್ತೋ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಪರಾಜಿತೋ ಹೋತೀತಿ. ಏತ್ತಾವತಾ –

‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಿಕ್ಖಾಸಾಜೀವಸಮಾಪನ್ನೋ ಸಿಕ್ಖಂ ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ ದುಬ್ಬಲ್ಯಂ ಅನಾವಿಕತ್ವಾ ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಸೇವೇಯ್ಯ, ಅನ್ತಮಸೋ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾಯಪಿ, ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತಿ ಅಸಂವಾಸೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೪) –

ಭಗವತಾ ಪಞ್ಞತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಸಙ್ಗಹಿತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

೭. ಏವಂ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಗಾಥಾಯ ಅತ್ತೂಪಕ್ಕಮಮೂಲಕಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಂ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಆನೇತ್ವಾ ವಚ್ಚಮಗ್ಗೇನ (ಪಾರಾ. ೫೮) ಅಙ್ಗಜಾತೇ ¶ ಅಭಿನಿಸೀದೇನ್ತೀ’’ತಿಆದಿನಯಪ್ಪವತ್ತಂ ಪರೋಪಕ್ಕಮಮೂಲಕಂ ಪಾರಾಜಿಕಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಪವೇಸನ’’ನ್ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಪವೇಸನನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುಪಚ್ಚತ್ಥಿಕೇಹಿ ಸುತ್ತಪಮತ್ತಾದಿಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಆದೀನಮಞ್ಞತರಂ ಆನೇತ್ವಾ ಯಥಾವುತ್ತಮಗ್ಗಾನಮಞ್ಞತರಂ ¶ ಮಗ್ಗಂ ಯಥಾ ಪವಿಸತಿ, ತಥಾ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅಙ್ಗಜಾತೇ ಅಭಿನಿಸೀದಾಪನೇ ಸಮ್ಭವನ್ತಂ ಮಗ್ಗಪ್ಪವೇಸನಮಾಹ. ಪವೇಸನಂ ಸಾದಿಯನ್ತೋ ಸಸಿಕ್ಖೋ ಸೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಏತ್ಥ ‘‘ಪವೇಸನಂ ಸಾದಿಯತಿ ಅಧಿವಾಸೇತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸೇವನಚಿತ್ತಂ ಉಪಟ್ಠಾಪೇತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೫೮) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ಅಗ್ಗತೋ ಯಾವ ಮೂಲಂ ಪವೇಸೇನ್ತೇಸು ಅಸ್ಸಾದಚಿತ್ತಂ ಉಪಟ್ಠಾಪೇನ್ತೋ ತಙ್ಖಣೇಯೇವ ಸಾಸನತೋ ಚುತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪವಿಟ್ಠನ್ತಿಆದೀಸು ಪದೇಸುಪಿ ಏವಮೇವ ಯೋಜನಾ.

ಪವಿಟ್ಠನ್ತಿ ಪವಿಟ್ಠಕ್ಖಣೋ. ‘‘ಪವಿಟ್ಠ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ತಾಯ ತಾಯ ಕಿರಿಯಾಯ ಉಪಲಕ್ಖಿತೋ ಖಣೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ತೇನೇವೇತ್ಥ ಅಚ್ಚನ್ತಸಂಯೋಗೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ ಕತಂ. ಠಿತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಸಮಯೇ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನಸ್ಸ ಸಬ್ಬಥಾ ಬ್ಯಾಪಾರರಹಿತಂ ಕಾಲಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತತ್ತಾ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಸಮಯೋಪಿ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ತೇನೇವ ಗಣ್ಠಿಪದೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಪವಿಟ್ಠಸ್ಸ ಚ ಯಾವ ಉದ್ಧರಣಾರಮ್ಭೋ, ತಾವ ಸಮ್ಭವನ್ತೋ ಠಿತಕಾಲೋಪಿ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಉದ್ಧರಣನ್ತಿ ನೀಹರಣಕಾಲೋ.

ವಾತಿ ವಿಕಪ್ಪೇ, ಅಪೀತಿ ಸಮುಚ್ಚಯೇ, ಸೋ ವಾ-ಸದ್ದೇನ ವಿಕಪ್ಪಿತಾನಂ ಪಕ್ಖಾನಂ ತುಲ್ಯಬಲತಂ ಜೋತೇತಿ. ಇತಿ ಇಮೇಹಿ ದ್ವೀಹಿಪಿ ‘‘ಸೋ ಚೇ ಪವೇಸನಂ ಸಾದಿಯತಿ, ಪವಿಟ್ಠಂ ಸಾದಿಯತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ೫೮) ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತನಯೇನ ಲಬ್ಭಮಾನಂ ಪವೇಸನಾದಿಏಕಕ್ಖಣಮ್ಪಿ ಸಾದಿಯನಪಚ್ಚಯಾ ಆಪಜ್ಜಮಾನಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸಸಿಕ್ಖೋತಿ ಸಿಕ್ಖಾಯ ಸಹ ವತ್ತತೀತಿ ಸಸಿಕ್ಖೋ, ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಸಿಕ್ಖೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಾದಿಯನ್ತೋತಿ ಸೇವನಚಿತ್ತಂ ಉಪಟ್ಠಾಪೇನ್ತೋ. ಸೋ ಭಿಕ್ಖು. ಠಪೇತ್ವಾ ಕಿರಿಯನ್ತಿ ಅತ್ತೂಪಕ್ಕಮನಂ ವಿನಾ. ಚುತೋತಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಪಚ್ಚತ್ಥಿಕೇಹಿ ಕತಮಿದಂ, ನ ಮಯಾ’’ತಿ ಲೇಸೇನ ನ ಮುಚ್ಚತಿ, ಸಾದಿಯನಚಿತ್ತೇ ಸತಿ ಸಾಸನತೋ ಚುತೋಯೇವ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

ಏತ್ಥ ¶ ಚ ಸಸಿಕ್ಖೋತಿ ಇದಂ ‘‘ಸಿಕ್ಖಂ ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ ದುಬ್ಬಲ್ಯಂ ಅನಾವಿಕತ್ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೪) ಸಿಕ್ಖಾಪದಪಾಠಸ್ಸ ಅತ್ಥದಸ್ಸನವಸೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ. ತಸ್ಸ ಪದಭಾಜನೇ (ಪಾರಾ. ೪೫), ತದಟ್ಠಕಥಾಯ ಚ ವಿಭತ್ತಂ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ – ಚಿತ್ತಖೇತ್ತಕಾಲಪಯೋಗಪುಗ್ಗಲವಿಜಾನನವಸೇನ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಹೋತಿ, ನ ತದಭಾವೇನ. ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಭಾವತೋ ಚವಿತುಕಾಮತಾಚಿತ್ತೇನೇವ ಹಿ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಹೋತಿ, ನ ದವಾ ವಾ ರವಾ ವಾ ವದನ್ತಸ್ಸ. ಏವಂ ಚಿತ್ತವಸೇನ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಹೋತಿ, ನ ತದಭಾವೇನ.

ತಥಾ ¶ ‘‘ಬುದ್ಧಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಮಿ, ಧಮ್ಮಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಮಿ, ಸಙ್ಘಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಮಿ, ಸಿಕ್ಖಂ, ವಿನಯಂ, ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಂ, ಉದ್ದೇಸಂ, ಉಪಜ್ಝಾಯಂ, ಆಚರಿಯಂ, ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಂ, ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಂ, ಸಮಾನುಪಜ್ಝಾಯಕಂ, ಸಮಾನಾಚರಿಯಕಂ, ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಾನಂ ಬುದ್ಧಾದೀನಂ ಚತುದ್ದಸನ್ನಂ, ‘‘ಗಿಹೀತಿ ಮಂ ಧಾರೇಹಿ, ಉಪಾಸಕೋ, ಆರಾಮಿಕೋ, ಸಾಮಣೇರೋ, ತಿತ್ಥಿಯೋ, ತಿತ್ಥಿಯಸಾವಕೋ, ಅಸ್ಸಮಣೋ, ಅಸಕ್ಯಪುತ್ತಿಯೋತಿ ಮಂ ಧಾರೇಹೀ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಾನಂ ಗಿಹಿಆದೀನಂ ಅಟ್ಠನ್ನಞ್ಚಾತಿ ಇಮೇಸಂ ಬಾವೀಸತಿಯಾ ಖೇತ್ತಪದಾನಂ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಸವೇವಚನಸ್ಸ ವಸೇನ ತೇಸು ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ವತ್ತುಕಾಮಸ್ಸ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ವದತೋ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಹೋತಿ, ನ ರುಕ್ಖಾದೀನಂ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ನಾಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಿಕ್ಖಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖನ್ತಸ್ಸ. ಏವಂ ಖೇತ್ತವಸೇನ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಹೋತಿ, ನ ತದಭಾವೇನ.

ತತ್ಥ ಯದೇತಂ ‘‘ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಮೀ’’ತಿ ಚ ‘‘ಮಂ ಧಾರೇಹೀ’’ತಿ ಚಾತಿ ವುತ್ತಂ ವತ್ತಮಾನಕಾಲವಚನಂ, ಯಾನಿ ಚ ‘‘ಅಲಂ ಮೇ ಬುದ್ಧೇನ, ಕಿಂ ನು ಮೇ ಬುದ್ಧೇನ, ನ ಮಮತ್ಥೋ ಬುದ್ಧೇನ, ಸುಮುತ್ತಾಹಂ ಬುದ್ಧೇನಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಆಖ್ಯಾತವಸೇನ ಕಾಲಂ ಅನಾಮಸಿತ್ವಾ ಪುರಿಮೇಹಿ ಚುದ್ದಸಹಿ ಪದೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ವುತ್ತಾನಿ ‘‘ಅಲಂ ಮೇ’’ತಿಆದೀನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪದಾನಿ, ತೇಸಂಯೇವ ಸವೇವಚನಾನಂ ವಸೇನ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಹೋತಿ, ನ ‘‘ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಸಿ’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ಪಚ್ಚಕ್ಖಿಸ್ಸ’’ನ್ತಿ ವಾ ¶ ‘‘ಮಂ ಧಾರೇಸೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಮಂ ಧಾರೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಯಂ ನೂನಾಹಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ವಾತಿಆದೀನಿ ಅತೀತಾನಾಗತಪರಿಕಪ್ಪವಚನಾನಿ ಭಣನ್ತಸ್ಸ. ಏವಂ ವತ್ತಮಾನಕಾಲವಸೇನ ಚೇವ ಅನಾಮಟ್ಠಕಾಲವಸೇನ ಚ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಹೋತಿ, ನ ತದಭಾವೇನ.

ಪಯೋಗೋ ಪನ ದುವಿಧೋ ಕಾಯಿಕೋ ಚ ವಾಚಸಿಕೋ ಚ. ತತ್ಥ ‘‘ಬುದ್ಧಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಯಾಯ ಕಾಯಚಿ ಭಾಸಾಯ ವಚೀಭೇದಂ ಕತ್ವಾ ವಾಚಸಿಕಪಯೋಗೇನೇವ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಹೋತಿ, ನ ಅಕ್ಖರಲಿಖನಂ ವಾ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾದಿದಸ್ಸನಂ ವಾ ಕಾಯಪಯೋಗಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ. ಏವಂ ವಾಚಸಿಕಪಯೋಗೇನೇವ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಹೋತಿ, ನ ತದಭಾವೇನ.

ಪುಗ್ಗಲೋ ಪನ ದುವಿಧೋ ಯೋ ಚ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಿ, ಯಸ್ಸ ಚ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಿ. ತತ್ಥ ಯೋ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಿ, ಸೋ ಸಚೇ ಉಮ್ಮತ್ತಕಖಿತ್ತಚಿತ್ತವೇದನಟ್ಟಾನಂ ಅಞ್ಞತರೋ ನ ಹೋತಿ. ಯಸ್ಸ ಪನ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಿ, ಸೋ ಸಚೇ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕೋ ಹೋತಿ, ನ ಚ ಉಮ್ಮತ್ತಕಾದೀನಂ ಅಞ್ಞತರೋ, ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತೋ ಚ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಹೋತಿ. ನ ಹಿ ಅಸಮ್ಮುಖೀಭೂತಸ್ಸ ದೂತೇನ ವಾ ಪಣ್ಣೇನ ವಾ ಆರೋಚನಂ ರುಹತಿ. ಏವಂ ಯಥಾವುತ್ತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಸೇನ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಹೋತಿ, ನ ತದಭಾವೇನ.

ವಿಜಾನನಮ್ಪಿ ¶ ನಿಯಮಿತಾನಿಯಮಿತವಸೇನ ದುವಿಧಂ. ತತ್ಥ ಯಸ್ಸ, ಯೇಸಂ ವಾ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಸ್ಸ, ಇಮೇಸಂ ವಾ ಆರೋಚೇಮೀ’’ತಿ ವದತಿ. ಸಚೇ ತೇ ಯಥಾ ಪಕತಿಯಾ ಲೋಕೇ ಮನುಸ್ಸಾ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಆವಜ್ಜನಸಮಯೇ ಜಾನನ್ತಿ, ಏವಂ ತಸ್ಸ ವಚನಾನನ್ತರಮೇವ ತಸ್ಸ ‘‘ಅಯಂ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಗಿಹಿಭಾವಂ ಪತ್ಥಯತೀ’’ತಿ ವಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಆಕಾರೇನ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಭಾವಂ ಜಾನನ್ತಿ, ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಾವ ಹೋತಿ ಸಿಕ್ಖಾ. ಅಥ ಅಪರಭಾಗೇ ‘‘ಕಿಂ ಇಮಿನಾ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಜಾನನ್ತಿ, ಅಞ್ಞೇ ವಾ ಜಾನನ್ತಿ, ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಾವ ಹೋತಿ ಸಿಕ್ಖಾ. ಅನಿಯಮೇತ್ವಾ ಆರೋಚೇನ್ತಸ್ಸ ಪನ ಸಚೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಯೋ ಕೋಚಿ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕೋ ವಚನತ್ಥಂ ಜಾನಾತಿ, ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಾವ ಹೋತಿ ಸಿಕ್ಖಾ. ಏವಂ ವಿಜಾನನವಸೇನ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ¶ ಹೋತಿ, ನ ತದಭಾವೇನ. ಯೋ ಪನ ಅನ್ತಮಸೋ ದವಾಯಪಿ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಿ, ತೇನ ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಾವ ಹೋತಿ ಸಿಕ್ಖಾ.

ಇತಿ ಇಮೇಸಂ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾನಂ ಚಿತ್ತಾದೀನಂ ವಸೇನ ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಸಿಕ್ಖೋ ‘‘ಸಸಿಕ್ಖೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ.

೮-೧೦. ‘‘ಇದಾನಿ ಸನ್ಥತೇನ ಸನ್ಥತಸ್ಸ ಘಟ್ಟನೇ ಉಪಾದಿನ್ನಕಘಟ್ಟನಾಭಾವತೋ ದೋಸೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಪಾಪಭಿಕ್ಖೂನಂ ಲೇಸಕಪ್ಪನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತುಂ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಂ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಆನೇತ್ವಾ ವಚ್ಚಮಗ್ಗೇನ, ಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗೇನ, ಮುಖೇನ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಅಭಿನಿಸೀದೇನ್ತಿ ಸನ್ಥತಾಯ ಅಸನ್ಥತಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ೬೧) ನಯೇನ ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಸನ್ಥತವಾರಾನಮತ್ಥಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಸನ್ಥತೇನಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಸನ್ಥತೇನಾತಿ ಚಮ್ಮಚೋಳತಿಪುಪಟ್ಟಾದೀಹಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದಿತೇನ. ‘‘ಪವೇಸೇನ್ತೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸನ್ಥತವಾರಸ್ಸ ಪರೋಪಕ್ಕಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ದಸ್ಸನಮುಪಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಅತ್ತೂಪಕ್ಕಮೇಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬತಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ತಸ್ಸ ವಕ್ಖಮಾನೇನ ‘‘ಪರಾಜಿತೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ತಥೇವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪವೇಸೇನ್ತೋತಿಆದಿಪ್ಪಕಾರಂ ಪರಾಮಸತಿ.

ಏವಂ ಪವೇಸೇನ್ತೋ ಕದಾ ಪರಾಜಿತೋ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಉಪಾದಿನ್ನೇನಾ’’ತಿಆದಿ. ಏತ್ಥ ಉಪಾದಿನ್ನೇನಾತಿ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠೀಹಿ ಉಪೇತೇನ ಕಮ್ಮುನಾ ಅತ್ತನೋ ಫಲಭಾವೇನೇವ ಆದಿನ್ನಂ ಗಹಿತನ್ತಿ ಉಪಾದಿನ್ನಂ, ಏತೇನ ಅತ್ತನೋ ಅಙ್ಗಜಾತಸ್ಸ, ವತ್ಥುಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಚ ಘಟ್ಟನಟ್ಠಾನಗತಂ ಕಾಯಪ್ಪಸಾದಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಇಮಿನಾವ ಅಙ್ಗಜಾತಗತಂ ಅನಟ್ಠಕಾಯಪ್ಪಸಾದಂ ಚಮ್ಮಖಿಲಂ, ಪಿಳಕಾದಿ ಚ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ‘‘ಉಪಾದಿನ್ನಕಂ ನಾಮ ಕಾಯಿನ್ದ್ರಿಯ’’ನ್ತಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇ ವುತ್ತಂ. ತಬ್ಬಿಪರಿಯಾಯೇನ ‘‘ಅನುಪಾದಿನ್ನಕ’’ನ್ತಿ ತಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದಕಂ ಚೋಳಾದಿ ವುತ್ತಂ. ಉಪಾದಿನ್ನೇನ ಉಪಾದಿನ್ನೇ, ಅನುಪಾದಿನ್ನೇ ವಾ ಪಾರಾಜಿಕಕ್ಖೇತ್ತೇ ಘಟ್ಟಿತೇ, ಅನುಪಾದಿನ್ನಕೇನ ¶ ವಾ ಉಪಾದಿನ್ನೇ ಅನುಪಾದಿನ್ನೇ ವಾ ಪಾರಾಜಿಕಕ್ಖೇತ್ತೇ ¶ ಘಟ್ಟಿತೇತಿ ಯೋಜನಾ. ಏತ್ಥ ಚ ಕರಣವಚನನ್ತಾನಿ ಪದಾನಿ ‘‘ಅಙ್ಗಜಾತೇನಾ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ವಿಸೇಸನಾನಿ.

ಏತ್ತಾವತಾ ಸನ್ಥತಚತುಕ್ಕವಸೇನ ಅತ್ತೂಪಕ್ಕಮೇ ಸತಿ ಪಾರಾಜಿಕಕ್ಖೇತ್ತೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಪರೂಪಕ್ಕಮೇಪಿ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಸಚೇ’’ತಿಆದಿ. ಏತ್ಥಾತಿ ಏತೇಸು ಚತೂಸು ವಿಕಪ್ಪೇಸು. ಪಾರಾಜಿಕಕ್ಖೇತ್ತೇ ಪವಿಟ್ಠೇ ತೂತಿ ಏತ್ಥ ತು-ಸದ್ದೇನ ಪವೇಸನಟ್ಠಿತುದ್ಧಾರಕ್ಖಣತ್ತಯಂ ಸಮುಚ್ಚಿನೋತಿ. ಯಂತಂ-ಸದ್ದಾನಂ ನಿಚ್ಚಸಮ್ಬನ್ಧತ್ತಾ ಹಿ ‘‘ಸೋ’’ತಿ ತಂ-ಸದ್ದೋಪಾದಾನೇ ‘‘ಯೋ’’ತಿ ಯಂ-ಸದ್ದೋಪಿ ಅಜ್ಝಾಹರಿತಬ್ಬೋ, ಸಾಮತ್ಥಿಯೇನ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡನತ್ಥೋ ಅಪಿಸದ್ದೋ ಚ. ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥಯೋಜನಾ – ಭಿಕ್ಖುಪಚ್ಚತ್ಥಿಕೇಹಿ ಆನೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅಙ್ಗಜಾತೇ ಅಭಿನಿಸೀದಾಪಿತಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಆದೀನಂ ತೀಸು ಮಗ್ಗೇಸು ಅಞ್ಞತರಮಗ್ಗಸಙ್ಖಾತಂ ಪಾರಾಜಿಕಕ್ಖೇತ್ತಂ ಪವಿಟ್ಠೇ ವಾ ತು-ಸದ್ದೇನ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡಿತಪವೇಸನಟ್ಠಿತುದ್ಧಾರಾನಮಞ್ಞತರಕ್ಖಣೇ ವಾ ಸಚೇ ಯೋ ಸಾದಿಯತಿ, ಸಪ್ಪಮುಖಾದಿಪ್ಪವೇಸನಕಾಲೇ ವಿಯ ಅನುತ್ತಸಿತ್ವಾ ಕಾಮರಾಗಪಿಪಾಸಾಭಿಭೂತೋ ಯದಿ ಸಾದಿಯತಿ, ಸೋಪಿ ಭಿಕ್ಖು ಪರಾಜಿತೋ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಸಚೇ ಸಾದಿಯತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಾಸಙ್ಕವಚನೇನ ನ ಸಾದಿಯತಿ, ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಸೂಚಿತಂ ಹೋತಿ.

‘‘ಪಾರಾಜಿಕಕ್ಖೇತ್ತೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಬ್ಯವಚ್ಛಿನ್ನೇ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ವಿಕಪ್ಪೇ ಸಮ್ಭವನ್ತಿಯೋ ಇತರಾಪತ್ತಿಯೋ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಖೇತ್ತೇ’’ತಿಆದಿ. ‘‘ಏತ್ಥಾ’’ತಿ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧನೀಯಂ. ‘‘ಖೇತ್ತೇ’’ತಿ ಸಾಮಞ್ಞನಿದ್ದೇಸೇಪಿ ಹೇಟ್ಠಾ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕಕ್ಖೇತ್ತೇ’’ತಿ ವಿಸೇಸಿತತ್ತಾ, ಉಪರಿಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾದೀನಞ್ಚ ವಿಧೀಯಮಾನತ್ತಾ ಅಞ್ಞಥಾನುಪಪತ್ತಿಲಕ್ಖಣಾಯ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯದುಕ್ಕಟಾನಂ ಖೇತ್ತೇತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ಲಬ್ಭತಿ. ‘‘ಕಣ್ಣಚ್ಛಿದ್ದಕ್ಖಿನಾಸಾಸೂ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವಕ್ಖಮಾನೇಸು ಜೀವಮಾನಕಸರೀರಗತಥುಲ್ಲಚ್ಚಯದುಕ್ಕಟಕ್ಖೇತ್ತೇಸೂತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಇಮೇಸು ¶ ದ್ವೀಸು ಖೇತ್ತೇಸು ‘‘ಸನ್ಥತಾದಿನಾ ಸನ್ಥತಾದಿಂ ಪವೇಸೇನ್ತಸ್ಸ ಉಪಾದಿನ್ನಾದೀಹಿ ಉಪಾದಿನ್ನಾದೀನಂ ಘಟ್ಟನೇ ಅಧಿವಾಸೇನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ತುಮಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತಾಯ ಪಾರಾಜಿಕಕ್ಖೇತ್ತೇ ವುತ್ತಸಬ್ಬವಿಕಪ್ಪೇ ಏತ್ಥ ಯೋಜೇನ್ತೇಹಿ ಏವಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ – ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಕ್ಖೇತ್ತೇ ಸನ್ಥತೇ ವಾ ಅಸನ್ಥತೇ ವಾ ಸನ್ಥತೇನ ವಾ ಅಸನ್ಥತೇನ ವಾ ಅಙ್ಗಜಾತೇನ ಸೇವನ್ತಸ್ಸ ಉಪಾದಿನ್ನೇ ವಾ ಅನುಪಾದಿನ್ನೇ ವಾ ಉಪಾದಿನ್ನೇನ, ತಥಾ ಅನುಪಾದಿನ್ನೇನ ವಾ ಘಟ್ಟಿತೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ತಸ್ಸ ವಿನಿದ್ದಿಸೇತಿ. ಏವಂ ದುಕ್ಕಟಕ್ಖೇತ್ತೇ ಸನ್ಥತೇ ವಾ…ಪೇ… ಘಟ್ಟಿತೇ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ತಸ್ಸ ವಿನಿದ್ದಿಸೇತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ.

ಇಹ ¶ ಸಬ್ಬತ್ಥ ತೀಸುಪಿ ಖೇತ್ತೇಸು ಉಪಾದಿನ್ನ-ಸದ್ದೇನ ಅನಟ್ಠಕಾಯಪ್ಪಸಾದಂ ಅಙ್ಗಜಾತಞ್ಚ ತತ್ಥಜಾತಚಮ್ಮಖಿಲಪಿಳಕಾ ಚ ಗಯ್ಹನ್ತಿ, ದುಕ್ಕಟಕ್ಖೇತ್ತೇ ಪನ ಅಙ್ಗುಲಿಆದಿಇತರಾವಯವಾಪಿ. ತೀಸುಪಿ ಖೇತ್ತೇಸು ಅನುಪಾದಿನ್ನ-ಸದ್ದೇನ ಅಙ್ಗಜಾತಾದಿಪಟಿಚ್ಛಾದಿತವತ್ಥಾದಯೋ ಚ ಗಯ್ಹನ್ತಿ, ದುಕ್ಕಟಕ್ಖೇತ್ತೇ ಪನ ನಿಮಿತ್ತೇ ನಟ್ಠಕಾಯಪ್ಪಸಾದಚಮ್ಮಖಿಲಪಿಳಕರೋಮಾದೀನಿ. ಇಮಾನಿ ಚ ಅನುಪಾದಿನ್ನಾನಿ. ಅಙ್ಗಜಾತೇತರೋಪಾದಿನ್ನಾವಯವೇ ಚ ತೀಸುಪಿ ಖೇತ್ತೇಸು ಪವೇಸೇನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಮೇವ.

೧೧. ಏತ್ತಾವತಾ ಜೀವಮಾನಸರೀರೇ ಸನ್ಥತಾಸನ್ಥತವಸೇನ ಪಚ್ಚೇಕಂ ತಿವಿಧೇಸುಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಥುಲ್ಲಚ್ಚಯದುಕ್ಕಟಕ್ಖೇತ್ತೇಸು ಸನ್ಥತಾಸನ್ಥತವಸೇನೇವ ದುವಿಧೇನ ನಿಮಿತ್ತೇನ ಸೇವನ್ತಸ್ಸ ಪರೋಪಕ್ಕಮೇ ಸತಿ ಸಾದಿಯನ್ತಸ್ಸ ಲಬ್ಭಮಾನಪಾರಾಜಿಕಥುಲ್ಲಚ್ಚಯದುಕ್ಕಟಾಪತ್ತಿಯೋ ಯಥಾಸಮ್ಭವಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ‘‘ಮತಸರೀರೇ ಪನ ತಥಾ ತಥಾ ಸೇವನ್ತಾನಂ ದೋಸೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಪಾಪಭಿಕ್ಖೂನಂ ಲೇಸೋಕಾಸಪಟಿಬಾಹನತ್ಥಂ ಪಾಳಿಯಂ ದಸ್ಸಿತೇಸು ಯಥಾವುತ್ತೇಸು ತೀಸು ಖೇತ್ತೇಸು ಲಬ್ಭಮಾನಾ ತಿಸ್ಸೋ ಆಪತ್ತಿಯೋ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಮತೇ’’ತಿಆದಿ.

ತತ್ಥ ¶ ‘‘ಮತೇ’’ತಿ ಏತಸ್ಸ ‘‘ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಆದೀನಂ ಸರೀರೇ’’ತಿ ಅಜ್ಝಾಹರಿತ್ವಾ ಅತ್ಥಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ. ಇಮಿನಾ ‘‘ಅಕ್ಖಾಯಿತೇ’’ತಿಆದಿನಾ ದಸ್ಸಿತಾನಂ ನಿಮಿತ್ತಾನಂ ನಿಸ್ಸಯಂ ದಸ್ಸಿತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ನಿಮಿತ್ತಮತ್ತಂ ಸೇಸೇತ್ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವಕ್ಖಮಾನಗಾಥಾಯಂ ವಿಯ ಸಕಲಸರೀರೇ ಖಾದಿತೇಪಿ ನಿಮಿತ್ತಸ್ಸ ವಿಜ್ಜಮಾನಾವಿಜ್ಜಮಾನಭಾವೋಯೇವ ಆಪತ್ತಿಯಾಭಾವಾಭಾವಸ್ಸ ಪಮಾಣನ್ತಿ ‘‘ಅಕ್ಖಾಯಿತೇ’’ತಿ ಏತೇನ ‘‘ಮತೇ’’ತಿ ಏತಂ ಅವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ‘‘ನಿಮಿತ್ತೇ’’ತಿ ಅಜ್ಝಾಹರಿತ್ವಾ ತಂ ತೇನ ವಿಸೇಸಿತಬ್ಬಂ. ಅಥ ವಾ ‘‘ನಿಮಿತ್ತಮತ್ತ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ವಕ್ಖಮಾನಗಾಥಾಯ ‘‘ನಿಮಿತ್ತೇ’’ತಿ ಪದಂ ಆನೇತ್ವಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ.

ಅಕ್ಖಾಯಿತೇತಿ ಸಬ್ಬಥಾ ಅಕ್ಖಾಯಿತೇ ಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥುಭೂತೇ ನಿಮಿತ್ತೇ. ಯೇಭುಯ್ಯಕ್ಖಾಯಿತೇಪಿ ಚಾತಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಖಾದಿತ್ವಾ ಬಹುಕಾವಸಿಟ್ಠೇ ನಿಮಿತ್ತೇ. ‘‘ಯಸ್ಸ ಚತೂಸು ಭಾಗೇಸು ತಿಭಾಗಮತ್ತಂ ಖಾದಿತಂ, ತಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಯೇಭುಯ್ಯಕ್ಖಾಯಿತಂ ನಾಮಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಮೇಥುನನ್ತಿ ರಾಗಪರಿಯುಟ್ಠಾನೇನ ಸದಿಸಭಾವಾಪತ್ತಿಯಾ ಮಿಥುನಾನಂ ಇದಂ ಮೇಥುನಂ, ಮತಿತ್ಥಿಆದೀನಂ ರಾಗಪರಿಯುಟ್ಠಾನೇನ ಸದಿಸತ್ತಾಭಾವೇಪಿ ತತ್ಥ ವೀತಿಕ್ಕಮೋ ರುಳ್ಹಿಯಾ ‘‘ಮೇಥುನ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

ಪಾರಾಜಿಕೋತಿಪರಾಜಿತೋ, ಪರಾಜಯಮಾಪನ್ನೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಯಞ್ಹಿ ಪಾರಾಜಿಕ-ಸದ್ದೋ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾಪತ್ತಿಪುಗ್ಗಲೇಸು ವತ್ತತಿ. ತತ್ಥ ‘‘ಅಟ್ಠಾನಮೇತಂ ಆನನ್ದ ಅನವಕಾಸೋ, ಯಂ ತಥಾಗತೋ ವಜ್ಜೀನಂ ¶ ವಾ ವಜ್ಜಿಪುತ್ತಕಾನಂ ವಾ ಕಾರಣಾ ಸಾವಕಾನಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞತ್ತಂ ಸಮೂಹನೇಯ್ಯಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೩) ಏವಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ವತ್ತಮಾನೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ‘‘ಆಪತ್ತಿ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ಆಪನ್ನೋ ಪಾರಾಜಿಕ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೭) ಆಪತ್ತಿಯಾ. ‘‘ನ ಮಯಂ ಪಾರಾಜಿಕಾ, ಯೋ ಅವಹಟೋ, ಸೋ ಪಾರಾಜಿಕೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೫೫) ಏವಂ ಪುಗ್ಗಲೇ. ‘‘ಪಾರಾಜಿಕೇನ ಧಮ್ಮೇನ ಅನುದ್ಧಂಸೇಯ್ಯಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಪಾರಾ. ೩೮೪) ಪನ ಧಮ್ಮೇ ವತ್ತತೀತಿ ವದನ್ತಿ. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ¶ ತತ್ಥ ಧಮ್ಮೋತಿ ಕತ್ಥಚಿ ಆಪತ್ತಿ, ಕತ್ಥಚಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಮೇವ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ, ತಸ್ಮಾ ಸೋ ವಿಸುಂ ನ ವತ್ತಬ್ಬೋ.

ತತ್ಥ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಯೋ ತಂ ಅತಿಕ್ಕಮತಿ ತಂ ಪರಾಜೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಆಪತ್ತಿ ಪನ ಯೋ ನಂ ಅಜ್ಝಾಪಜ್ಜತಿ ತಂ ಪರಾಜೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಪುಗ್ಗಲೋ ಯಸ್ಮಾ ಪರಾಜಿತೋ ಪರಾಜಯಮಾಪನ್ನೋ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಸಿಕ್ಖಾಪದಾಪತ್ತೀಸು ಪಾರಾಜಿಕ-ಸದ್ದೋ ಪರಾಜೇತೀತಿ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕೋ’’ತಿ ಕತ್ತುಸಾಧನೋ, ಪುಗ್ಗಲೇ ಪನ ಪರಾಜೀಯತೀತಿ ಕಮ್ಮಸಾಧನೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ‘‘ನರೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಭಿಕ್ಖುಯೇವ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ. ಸಾಮಞ್ಞಜೋತನಾ ವಿಸೇಸೇ ಅವತಿಟ್ಠತೀತಿ.

೧೨. ಯೇಭುಯ್ಯಕ್ಖಾಯಿತೇತಿ ಚತೂಸು ಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ಏಕಕೋಟ್ಠಾಸಾವಸೇಸಂ ಕತ್ವಾ ಖಾದಿತೇ. ಉಪಡ್ಢಕ್ಖಾಯಿತೇತಿ ಸಮಭಾಗಾವಸೇಸಂ ಖಾದಿತೇ. ಥೂಲೋ ಅಚ್ಚಯೋ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯೋ, ಸೋಯೇವ ಆಪಜ್ಜೀಯತೀತಿ ಆಪತ್ತೀತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾಪತ್ತಿ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾದಯೋ ಸನ್ಧಾಯೇತ್ಥ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯವೋಹಾರೋ, ನ ಪಾರಾಜಿಕಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಸೇಸೇತಿ ಅವಸೇಸೇ ಉಪಕಚ್ಛಕಾದೀಸು. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಅವಸೇಸಸರೀರೇ ಉಪಕಚ್ಛಕಾದೀಸು ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೫೯-೬೦). ದುಟ್ಠು ಕತನ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಂ, ದುಕ್ಕಟ-ಸದ್ದೋ ನಿಯತನಪುಂಸಕತ್ತಾ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಸ್ಸಾಪಿ ಆಪತ್ತಿ-ಸದ್ದಸ್ಸ ಸಲಿಙ್ಗೇನ ವಿಸೇಸನಂ ಹೋತಿ.

೧೩. ನಿಮಿತ್ತಮತ್ತಂ ಸೇಸೇತ್ವಾ ಖಾಯಿತೇಪೀತಿ ಏತ್ಥ ತಿಣ್ಣಮಞ್ಞತರಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಸೇಸೇತ್ವಾ ಸಕಲಸರೀರೇ ಖಾದಿತೇಪಿ. ಪಿ-ಸದ್ದೋ ಬ್ಯತಿರೇಕೇ, ಪಗೇವ ಇತರೇತಿ ದೀಪೇತಿ. ತಸ್ಮಿಂ ನಿಮಿತ್ತೇ ಅಕ್ಖಾಯಿತೇ ವಾ ಯೇಭುಯ್ಯಕ್ಖಾಯಿತೇ ವಾತಿ ದ್ವಿಧಾ ವುತ್ತೇಸು ತೀಸು ನಿಮಿತ್ತೇಸು ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ನಿಮಿತ್ತೇ ಮೇಥುನಂ ಸೇವತೋಪಿ ಪರಾಜಯೋ ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ¶ . ಸೇವತೋಪೀತಿ ಏತ್ಥ ಪಿ-ಸದ್ದೋ ಅಪೇಕ್ಖಾಯಂ. ತಸ್ಮಾ ನ ಕೇವಲಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಾನಮೇವಾತಿ ಅಪೇಕ್ಖತಿ. ಸನ್ಥತಾದಯೋ ವಿಕಪ್ಪಾ ಯಥಾವುತ್ತನಯೇನ ಏತ್ಥಾಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾ.

೧೪. ‘‘ಉದ್ಧುಮಾತಾದಿಸಮ್ಪತ್ತೇ’’ತಿ ¶ ಏತ್ಥ ‘‘ಯದಾ ಪನ ಸರೀರಂ ಉದ್ಧುಮಾತಕಂ ಹೋತಿ ಕುಥಿತಂ ನೀಲಮಕ್ಖಿಕಾಸಮಾಕಿಣ್ಣಂ ಕಿಮಿಕುಲಸಮಾಕುಲಂ ನವಹಿ ವಣಮುಖೇಹಿ ಪಗ್ಘರಿತಪುಬ್ಬಕುಣಪಭಾವೇನ ಉಪಗನ್ತುಮ್ಪಿ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಂ, ತದಾ ಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥುಞ್ಚ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯವತ್ಥುಞ್ಚ ಜಹತಿ, ತಾದಿಸೇ ಸರೀರೇ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಉಪಕ್ಕಮತೋ ದುಕ್ಕಟಮೇವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೫೯-೬೦) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ಸಬ್ಬತ್ಥಾಪಿ ಚಾತಿ ಅಕ್ಖಾಯಿತಾದಿಸಬ್ಬವಿಕಪ್ಪೋಪಗತಾನಿ ಪಾರಾಜಿಕಥುಲ್ಲಚ್ಚಯದುಕ್ಕಟಕ್ಖೇತ್ತಾನಿ ಗಹಿತಾನೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ತತ್ಥಾಪಿ ವೀತಿಕ್ಕಮೋ ಅನಾಪತ್ತಿ ನ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಖಾಯಿತಕ್ಖಾಯಿತ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ಖಾಯಿತಕ್ಖಾಯಿತಞ್ಚ ನಾಮೇತಂ ಸಬ್ಬಂ ಮತಸರೀರಕೇಯೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ, ನ ಜೀವಮಾನೇತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ.

೧೫. ಜೀವಮಾನೇ ಕಥನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ವಣಸಙ್ಖೇಪತೋತಿ ವಣಸಙ್ಗಹತೋ. ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ಯತ್ಥ ಠಿತಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾಟಿತಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ. ಏತ್ಥ ದುತಿಯೋ ಪನ-ಸದ್ದೋ ಇಧ ಅದಸ್ಸಿತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಆಗತನಯೇನ ವಿಞ್ಞಾಯಮಾನಂ ಅತ್ಥವಿಸೇಸಂ ಜೋತೇತಿ. ಅಟ್ಠಕಥಾಯಹಿ ‘‘ಯದಿಪಿ ನಿಮಿತ್ತಂ ಸಬ್ಬಸೋ ಖಾಯಿತಂ, ಛವಿಚಮ್ಮಮ್ಪಿ ನತ್ಥಿ, ನಿಮಿತ್ತಸಣ್ಠಾನಂ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಪವೇಸನಂ ಜಾಯತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಮೇವಾ’’ತಿ ಏವಂ ಅಜೀವಮಾನೇ ವುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯಾನುಸಾರೇನ ಜೀವಮಾನೇಪಿ ಛವಿಚಮ್ಮಮತ್ತಂ ಚೇ ಸಬ್ಬಸೋ ಉಪ್ಪಾಟಿತಂ, ನಿಮಿತ್ತಸಣ್ಠಾನಂ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಪವೇಸನಕ್ಖಮಂ ಹೋತಿ, ತತ್ಥ ಸೇವನ್ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಮೇವಾತಿ ವಿಞ್ಞಾಯಮಾನಮತ್ಥಂ ಜೋತೇತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೧೬. ತತೋ ¶ ನಿಮಿತ್ತತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಪತಿತಾಯಾತಿ ಪತಿತಾಯಂ, ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ. ನಿಮಿತ್ತತೋತಿ ನಿಮಿತ್ತಪ್ಪದೇಸತೋ ಪತಿತಾಯಂ ಮಂಸಪೇಸಿಯನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ವಾ ತಚ್ಛೇತ್ವಾ ವಾ ಪತಿತಾಯಂ ತಸ್ಸಂ ನಿಮಿತ್ತಮಂಸಪೇಸಿಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮೇಥುನರಾಗೇನ ಉಪಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ ವಿನಿದ್ದಿಸೇತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೭. ‘‘ನಖಪಿಟ್ಠಿಪ್ಪಮಾಣೇಪೀ’’ತಿಆದಿಗಾಥಾಯ ‘‘ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ’’ತಿಆದಿಕಾ ಅಟ್ಠಕಥಾ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಾ. ಸತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅವಸಿಟ್ಠೇ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ಜೀವಮಾನೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸರೀರೇ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ಜೀವಮಾನಸರೀರೇ ಪನ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ತಚ್ಛೇತ್ವಾ ನಿಮಿತ್ತೇ ಉಪ್ಪಾಟಿತೇ ನಖಪಿಟ್ಠಿಪ್ಪಮಾಣೇಪಿ ಮಂಸೇ, ನ್ಹಾರುಮ್ಹಿ ವಾ ಅವಸಿಟ್ಠೇ ಸತಿ ಮೇಥುನಂ ಪಟಿಸೇವನ್ತೋ ಪರಾಜಿತೋತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೮. ‘‘ಕಣ್ಣಚ್ಛಿದ್ದಕ್ಖೀ’’ತಿ ಗಾಥಾಯ ‘‘ಜೀವಮಾನೇ’’ತಿ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ, ‘‘ಸರೀರೇ’’ತಿ ¶ ಪಾಠಸೇಸೋ. ‘‘ಅಸ್ಸಗೋಮಹಿಸಾದೀನ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಅಸ್ಸಾದೀನಂ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ಪಾರಿಸೇಸತೋ ‘‘ಮನುಸ್ಸಾನ’’ನ್ತಿ ಲಬ್ಭತಿ. ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಜೀವಮಾನಸರೀರೇ ಕಣ್ಣ…ಪೇ… ವಣೇಸು ವಾತಿ ಯೋಜನಾ. ವತ್ಥಿಕೋಸೇತಿ ಮುತ್ತಪಥಬ್ಭನ್ತರೇ. ವಣೇಸು ವಾತಿ ಸತ್ಥಕಾದೀಹಿ ಕತವಣೇಸು. ಅಙ್ಗಜಾತನ್ತಿ ತಿಲಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅಙ್ಗಜಾತೇಕದೇಸಂ. ರಾಗಾತಿ ಮೇಥುನರಾಗೇನ.

೧೯. ಅವಸೇಸಸರೀರಸ್ಮಿನ್ತಿ ಕಣ್ಣಚ್ಛಿದ್ದಾದಿಯಥಾವುತ್ತಸರೀರಾವಯವವಜ್ಜಿತಸರೀರಪ್ಪದೇಸೇ. ತೇನಾಹ ‘‘ಉಪಕಚ್ಛೂರುಕಾದಿಸೂ’’ತಿ ಉಪಕಚ್ಛಂ ನಾಮ ಬಾಹುಮೂಲನ್ತರಂ. ಊರುಕಾದಿಸೂತಿ ಊರುವೇಮಜ್ಝಾದೀಸು. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ವುತ್ತಾವಸೇಸಂ ಸರೀರಪ್ಪದೇಸಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ‘‘ಅಙ್ಗಜಾತ’’ನ್ತಿ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ. ‘‘ಪವೇಸೇತ್ವಾ’’ತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ, ಅಙ್ಗಜಾತಂ ತಿಲಬೀಜಮತ್ತಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾತಿ ¶ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ವಸಾ ಮೇಥುನರಾಗಸ್ಸ ಸೇವಮಾನಸ್ಸಾತಿ ಮೇಥುನರಾಗೇನ ವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಸನ್ಥತೇನಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೋ ಏತ್ಥಾಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ.

೨೦. ಅಸ್ಸಗೋಮಹಿಸಾದೀನನ್ತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಗೋಕಣ್ಣಗವಜಾದಯೋ ಸಙ್ಗಹಿತಾ. ಅಸ್ಸಾದಯೋ ಪಾಕಟಾಯೇವ. ‘‘ಮತಾನ’’ನ್ತಿ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ‘‘ಜೀವಮಾನಾನ’’ನ್ತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ. ಸೇವನ್ತಿ ‘‘ವಸಾ ಮೇಥುನರಾಗಸ್ಸಾ’’ತಿ ಅನುವತ್ತಮಾನತ್ತಾ ಮೇಥುನರಾಗವಸೇನ ತಿಲಬೀಜಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅಙ್ಗಜಾತಪ್ಪದೇಸಂ ಪವೇಸೇನ್ತೋ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಫುಸೇತಿ ಯೋಜನಾ. ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ಓಟ್ಠಗದ್ರಭದನ್ತೀನಂ, ಅಸ್ಸಗೋಮಹಿಸಾದಿನ’’ನ್ತಿ ಪಾಠೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ. ಏವಞ್ಹಿ ಸತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾವಸಾನೇ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೇನ ಪಕಾರತ್ಥವಾಚಿನಾ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯವೀತಿಕ್ಕಮಾರಹನಾಸಾವತ್ಥಿಕೋಸವನ್ತೋ ಅವುತ್ತಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಸತ್ತಾ ಗಯ್ಹನ್ತಿ. ‘‘ಅಸ್ಸಗೋಮಹಿಸಾದೀನ’’ನ್ತಿ ಪಠಮಪಾದಾವಸಾನೇ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೇನ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಓಟ್ಠಗದ್ರಭದನ್ತೀನಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಹೋ ಹೋತೀತಿ ತೇಸಂ ಪುನವಚನಂ ನಿರತ್ಥಕಂ ಸಿಯಾತಿ.

೨೧. ತಥಾ ಸೇವಮಾನಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸಬ್ಬತಿರಚ್ಛಾನನ್ತಿ ತಿರಿಯಂ ಅಞ್ಚನ್ತಿ ವಡ್ಢನ್ತೀತಿ ತಿರಚ್ಛಾ, ಸಬ್ಬೇ ಚ ತೇ ತಿರಚ್ಛಾಚಾತಿ ಸಬ್ಬತಿರಚ್ಛಾ, ತೇಸಂ ಸಬ್ಬತಿರಚ್ಛಾನಂ. ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ವಸಾ ಮೇಥುನರಾಗಸ್ಸಾ’’ತಿಆದೀನಂ ಪರಾಮಟ್ಠತ್ತಾ ಸಬ್ಬತಿರಚ್ಛಾನಾನಂ ಅಕ್ಖಿಆದೀಸು ತಿಲಬೀಜಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅಙ್ಗಜಾತಪ್ಪದೇಸಂ ಮೇಥುನರಾಗೇನ ಪವೇಸೇನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಏತ್ಥಾಪಿ ಸನ್ಥತಾದಿವಿಕಪ್ಪೇ ನಿದ್ದೋಸಭಾವೋ ನ ಸಕ್ಕಾ ವತ್ತುನ್ತಿ ತಮ್ಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ.

೨೨. ಏವಂ ತಿರಚ್ಛಾನಾನಂ ಜೀವಮಾನಕಸರೀರೇ ಲಬ್ಭಮಾನಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತೇಸಂಯೇವ ಮತಸರೀರೇಪಿ ¶ ಸಮ್ಭವನಕಆಪತ್ತಿಯೋ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ತೇಸ’’ನ್ತಿಆದಿ. ‘‘ತೇಸ’’ನ್ತಿ ¶ ಇಮಿನಾ ಮನುಸ್ಸತಿರಚ್ಛಾನಗತಾನಂ ಗಹಣನ್ತಿ ವದನ್ತಿ. ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಮತಾಮತಸರೀರೇ ಪಾರಾಜಿಕಥುಲ್ಲಚ್ಚಯದುಕ್ಕಟಕ್ಖೇತ್ತೇಸು ತಿಸ್ಸನ್ನಂ ಆಪತ್ತೀನಂ ದಸ್ಸಿತತ್ತಾ, ಪುನ ಗಹಣೇ ಪಯೋಜನಾಭಾವಾ ತೇ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಅನುವತ್ತಮಾನಸಬ್ಬತಿರಚ್ಛಾನನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ, ತೇಸಂ ಸಬ್ಬತಿರಚ್ಛಾನಗತಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಲ್ಲಸರೀರೇಸೂತಿ ಉದ್ಧುಮಾತಕಾದಿಭಾವಮಸಮ್ಪತ್ತೇಸು ಅಲ್ಲಮತಸರೀರೇಸು ತಿವಿಧೇ ಖೇತ್ತಸ್ಮಿಂ ಅಸನ್ಥತೇ, ಸನ್ಥತೇ ವಾ ಸತಿ ಮೇಥುನರಾಗಸ್ಸ ವಸಾ ಸೇವತೋ ತಿವಿಧಾಪಿ ಆಪತ್ತಿ ಸಿಯಾತಿ ಅನುವತ್ತಮಾನಪದೇಹಿ ಸಹ ಯೋಜನಾ.

ತಿವಿಧೇ ಖೇತ್ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ಮತಮನುಸ್ಸಸರೀರೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಅಕ್ಖಾಯಿತಯೇಭುಯ್ಯಕ್ಖಾಯಿತಭೇದೇ ಮಗ್ಗತ್ತಯಸಙ್ಖಾತೇ ಪಾರಾಜಿಕಕ್ಖೇತ್ತೇ ಚ ಯೇಭುಯ್ಯಕ್ಖಾಯಿತಉಪಡ್ಢಕ್ಖಾಯಿತಭೇದೇ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಮಗ್ಗತ್ತಯಸಙ್ಖಾತೇ ಚ, ಅಕ್ಖಾಯಿತಯೇಭುಯ್ಯಕ್ಖಾಯಿತಭೇದೇ ಕಣ್ಣಚ್ಛಿದ್ದಕ್ಖಿನಾಸಾವತ್ಥಿಕೋಸವಣಸಙ್ಖಾತೇ ಚ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಕ್ಖೇತ್ತೇ ಉಪಡ್ಢಕ್ಖಾಯಿತಯೇಭುಯ್ಯಕ್ಖಾಯಿತಭೇದೇ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಕಣ್ಣಚ್ಛಿದ್ದಕ್ಖಿನಾಸಾವತ್ಥಿಕೋಸವಣಸಙ್ಖಾತೇ ಚ, ಅಕ್ಖಾಯಿತಯೇಭುಯ್ಯಕ್ಖಾಯಿತಉಪಡ್ಢಕ್ಖಾಯಿತ ಯೇಭುಯ್ಯಕ್ಖಾಯಿತಭೇದೇ ಅವಸೇಸಸರೀರಸಙ್ಖಾತೇ ದುಕ್ಕಟಕ್ಖೇತ್ತೇ ಚಾತಿ ತಿವಿಧೇಪಿ ಖೇತ್ತೇ. ಸತೀತಿ ವಿಜ್ಜಮಾನೇ. ಸನ್ಥತೇ ವಾ ಅಸನ್ಥತೇ ವಾ ಮೇಥುನರಾಗಸ್ಸ ವಸಾ ಸೇವತೋ ಯಥಾರಹಂ ಪಾರಾಜಿಕಥುಲ್ಲಚ್ಚಯದುಕ್ಕಟಸಙ್ಖಾತಾ ತಿವಿಧಾ ಆಪತ್ತಿ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಏತೇಸಮೇವ ಚ ಉದ್ಧುಮಾತಾದಿಭಾವಂ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಸರೀರೇ ಸನ್ಥತಾದಿವುತ್ತವಿಕಪ್ಪಯುತ್ತೇಸು ತೀಸು ಮಗ್ಗೇಸು ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಮೇಥುನರಾಗೇನ ಸೇವತೋ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ಉದ್ಧುಮಾತಾದಿಸಮ್ಪತ್ತೇ ಸಬ್ಬತ್ಥಾಪಿ ಚ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಮನುಸ್ಸಸರೀರೇ ವುತ್ತನಯೇನ ವಿಞ್ಞಾತುಂ ಸಕ್ಕಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಸರೀರೇ ವಿಸೇಸಮತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತೇಸಂ ಅಲ್ಲಸರೀರೇಸೂ’’ತಿಆದೀನಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ದುಕ್ಕಟಂ ಪುಬ್ಬೇ ¶ ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಕುಥಿತಕುಣಪೇ ಪನ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಸಬ್ಬತ್ಥ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ.

೨೩. ಬಹಿ ಛುಪನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಯೋಜನಾ. ನಿಮಿತ್ತಂ ಮುತ್ತಕರಣಂ. ‘‘ಇತ್ಥಿಯಾ’’ತಿ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ವುತ್ತೇಪಿ ಚತುತ್ಥಗಾಥಾಯ ‘‘ತಿರಚ್ಛಾನಗತಿತ್ಥಿಯಾ’’ತಿ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ಪಾರಿಸೇಸತೋ ಇಮಿನಾ ಮನುಸ್ಸಾಮನುಸ್ಸಿತ್ಥೀನಮೇವ ಗಹಣಂ, ಇಮಿನಾ ಅಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಯಾಪಿ ಗಹಣಸ್ಸ. ಇಮಿಸ್ಸಾನನ್ತರಗಾಥಾಯ ಇತೋ ‘‘ಇತ್ಥಿಯಾ’’ತಿ ಅನುವತ್ತಿತೇ ತತ್ರಾಪಿ ಅಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಯಾಪಿ ಗಹಣಂ ಸಿಯಾತಿ ತಮ್ಪಿ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸ ವತ್ಥುಭೂತಂ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಮೇವ ದಸ್ಸೇತುಂ ತತ್ಥ ವುತ್ತಂ ‘‘ಇತ್ಥಿಯಾ’’ತಿಅಧಿಕವಚನಮೇವ ಞಾಪಕನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ¶ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೫೯-೬೦) ‘‘ಇತ್ಥಿನಿಮಿತ್ತಂ ಮೇಥುನರಾಗೇನ ಮುಖೇನ ಛುಪತಿ, ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯ’’ನ್ತಿ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ಚ ಧಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧಕೇ ‘‘ನ ಚ ಭಿಕ್ಖವೇ ರತ್ತಚಿತ್ತೇನ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಛುಪಿತಬ್ಬಂ, ಯೋ ಛುಪೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೨೫೨) ಸಾಮಞ್ಞವಚನತೋ ಚ ಉದ್ಧುಮಾತಾದಿಭಾವಮಸಮ್ಪತ್ತಾಯ ಅಲ್ಲಮತಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಯಾ ಚ ಅಕ್ಖಾಯಿತೇ ವಾ ಯೇಭುಯ್ಯಕ್ಖಾಯಿತೇ ವಾ ನಿಮಿತ್ತೇ ಸತಿ ಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥುಭಾವತೋ ತತ್ಥಾಪಿ ಬಹಿ ಛುಪನ್ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯನ್ತಿ ಅಯಮತ್ಥೋಪಿ ಮತಾಮತವಿಸೇಸಂ ಅಕತ್ವಾ ‘‘ಇತ್ಥಿಯಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾವ ಸಾಮಞ್ಞವಚನೇನ ಗಹೇತಬ್ಬೋ.

೨೪. ನಿಮಿತ್ತೇನಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಅಙ್ಗಜಾತೇನ. ಮುಖೇನಾತಿ ಪಕತಿಮುಖೇನ. ನಿಮಿತ್ತಂ ಇತ್ಥಿಯಾತಿ ಜೀವಮಾನಕಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಯಾ ಅಙ್ಗಜಾತಂ. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಸಿಕ್ಖಾಪದವಿನೀತವತ್ಥೂಸು ಮತಿತ್ಥಿವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಮತಿತ್ಥಿಯಾ ಸರೀರೇ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ ಯೋ ಛುಪತಿ, ತಸ್ಸ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಭಿಕ್ಖು ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸ, ಆಪತ್ತಿ ¶ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೮೧) ವುತ್ತತ್ತಾ ಮತಮನುಸ್ಸಿತ್ಥೀ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಾ. ತಥೇವ ಯಕ್ಖಿವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ ಯಕ್ಖಿನಿಯಾ ಸರೀರಂ ಯೇನ ಫುಟ್ಠಂ, ತಸ್ಸ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಭಿಕ್ಖು ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸ, ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ, ಇಧೇವ ಉಪರಿ ದುತಿಯಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇ ‘‘ಪಣ್ಡಕೇ ಯಕ್ಖಿಪೇತೀಸು, ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಸಿಯಾ’’ತಿ (ವಿ. ವಿ. ೩೪೧) ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ಚ ಅಮನುಸ್ಸಿತ್ಥೀಪಿ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಾ. ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಜೀವಮಾನಕಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಯಾ ಅಙ್ಗಜಾತ’’ನ್ತಿ. ಅನ್ತೋ ಪವೇಸೇತುಕಾಮತಾಯ ಸತಿ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗಾಸಮ್ಭವತೋ ‘‘ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಚ ಬಹಿ ಛುಪಿತುಕಾಮತಾ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ‘‘ಬಹೀ’’ತಿ ಅನುವತ್ತನಂ ವಿನಾಪಿ ತದತ್ಥೋ ಲಬ್ಭತಿ. ಗರುಕನ್ತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ.

೨೫. ತಥೇವ ಬಹಿ ಛುಪನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಯೋಜನಾ, ಅನ್ತೋ ಅಪ್ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಬಹಿಯೇವ ಛುಪನ್ತಸ್ಸಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಉಭಯರಾಗೇನಾತಿ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ, ಮೇಥುನರಾಗೇನ ವಾ. ಪುರಿಸಸ್ಸಾಪೀತಿ ಜೀವಮಾನಕಪುರಿಸಸ್ಸಪಿ. ಪಿ-ಸದ್ದೋ ನ ಕೇವಲಂ ವುತ್ತನಯೇನ ಇತ್ಥಿಯಾ ನಿಮಿತ್ತಂ ಫುಸನ್ತಸ್ಸೇವ ಆಪತ್ತಿ, ಅಥ ಖೋ ಪುರಿಸಸ್ಸಾಪೀತಿ ದೀಪೇತಿ. ‘‘ನಿಮಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ಮುತ್ತಕರಣಮೇವ ವುಚ್ಚತಿ. ‘‘ಜೀವಮಾನಕಪುರಿಸಸ್ಸಾ’’ತಿ ಅಯಂ ವಿಸೇಸೋ ಕುತೋ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಚೇ? ‘‘ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ ವಾ ಮೇಥುನರಾಗೇನ ವಾ ಜೀವಮಾನಕಪುರಿಸಸ್ಸ ವತ್ಥಿಕೋಸಂ ಅಪ್ಪವೇಸೇನ್ತೋ ನಿಮಿತ್ತೇನ ನಿಮಿತ್ತಂ ಛುಪತಿ, ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ಇತೋ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೫೯-೬೦) ಲಬ್ಭತಿ.

೨೬. ಅಚಿರವತಿತರನ್ತಾನಂ ಗುನ್ನಂ ಪಿಟ್ಠಿಂ ಅಭಿರುಹನ್ತಾ ಛಬ್ಬಗ್ಗಿಯಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಮೇಥುನರಾಗೇನ ಅಙ್ಗಜಾತೇನ ¶ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಛುಪಿಂಸೂತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುಮ್ಹಿ ‘‘ನ ಚ ಭಿಕ್ಖವೇ ರತ್ತಚಿತ್ತೇನ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಛುಪಿತಬ್ಬಂ, ಯೋ ಛುಪೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೨೫೨) ಆಗತನಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ¶ ‘‘ನಿಮಿತ್ತೇನಾ’’ತಿಆದಿ. ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸಾನುವತ್ತನತೋ ‘‘ಬಹೀ’’ತಿ ಲಬ್ಭತಿ. ಅತ್ತನೋ ನಿಮಿತ್ತೇನ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಿತ್ಥಿಯಾ ನಿಮಿತ್ತಂ ಮೇಥುನರಾಗತೋ ಬಹಿ ಛುಪನ್ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೨೭. ‘‘ಮೇಥುನರಾಗತೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಬ್ಯವಚ್ಛಿನ್ನಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನಾ’’ತಿಆದಿ. ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನಾ’’ತಿವಚನಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಬಹಿ ಛುಪನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ನಿಮಿತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗಸ್ಸ. ಛುಪನೇತಿ ಫುಸನೇ.

೨೮. ತಮಾವಟ್ಟಕತೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ತಂ ಆವಟ್ಟಕತೇ’’ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ. ಆವಟ್ಟಕತೇತಿ ವಿವಟೇ. ‘‘ಮುಖೇ’’ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧಿಸದ್ದತ್ತಾ, ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಸಮ್ಬನ್ಧಿನೋ ಚ ಅನಿದ್ದಿಟ್ಠತ್ತಾ ಸುತಾನುಲೋಮಿಕಾನಂ ಸುತಸಮ್ಬನ್ಧಸ್ಸೇವ ಬಲವತ್ತಾ ಚ ಪುರಿಮಾನನ್ತರಗಾಥಾಯ ‘‘ತಿರಚ್ಛಾನಗತಿತ್ಥಿಯಾ ಮುಖೇ’’ತಿ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಸುತಸ್ಸೇವ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ, ತಥಾಪಿ ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ವಿನೀತವತ್ಥುಮ್ಹಿ (ಪಾರಾ. ೭೩) ‘‘ಅಞ್ಞತರೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಿವಥಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಛಿನ್ನಸೀಸಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ವಟ್ಟಕತೇ ಮುಖೇ ಅಚ್ಛುಪನ್ತಂ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಪವೇಸೇಸೀ’’ತಿ ದಸ್ಸಿತಛಿನ್ನಸೀಸವತ್ಥುಸ್ಸ ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಮನುಸ್ಸಮುಖಮೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ. ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾನಂ, ಪನ ಅಮನುಸ್ಸಾನಞ್ಚ ಮುಖೇ ತಥಾ ಪವೇಸೋ ನಿದ್ದೋಸೋತಿ ವತ್ತುಮಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತ್ತಾ ತತ್ಥಾಪಿ ಇದಮೇವ ಉಪಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಪಾರಾಜಿಕಪ್ಪಹೋನಕಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಮುಖೇತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ತಂ ಅಙ್ಗಜಾತಂ. ತತ್ಥ ಆವಟ್ಟಕತೇ ಪಾರಾಜಿಕಪ್ಪಹೋನಕಾನಂ ಮುಖೇ ಆಕಾಸಗತಂ ಕತ್ವಾ ಕತ್ಥಚಿ ಅಫುಸಾಪೇತ್ವಾ ನೀಹರನ್ತಸ್ಸ ಉಕ್ಖಿಪನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಥ ವಾ ತಿರಚ್ಛಾನಾನಂ ಆವಟ್ಟಕತೇ ಮುಖೇತಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ತದಞ್ಞಸಙ್ಗಹೋ ಉಪಲಕ್ಖಣವಸೇನ ಕಾತಬ್ಬೋ.

೨೯. ತಥಾತಿ ¶ ‘‘ಆಕಾಸಗತಂ ಕತ್ವಾ’’ತಿ ಯಥಾವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಪರಾಮಸತಿ. ಚತೂಹಿ ಪಸ್ಸೇಹೀತಿ ಸಹತ್ಥೇ ಕರಣವಚನಂ. ‘‘ಪಸ್ಸೇಹೀ’’ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧಿಸದ್ದತ್ತಾ ‘‘ನಿಮಿತ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ. ‘‘ಇತ್ಥಿಯಾ’’ತಿ ಸಾಮಞ್ಞಸದ್ದತ್ತಾ ‘‘ಸಬ್ಬಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ಜಾತಿವಾಚಕತ್ತಾ ಏಕವಚನಂ. ‘‘ಚತೂಹಿ ಪಸ್ಸೇಹಿ, ಹೇಟ್ಠಿಮತ್ತಲ’’ನ್ತಿ ಚ ಇಮೇಸಂ ಸಮ್ಬನ್ಧಿಪದಸ್ಸ ಅನಿದ್ದೇಸೇಪಿ ಮೇಥುನಪಾರಾಜಿಕಾಧಿಕಾರತ್ತಾ ಚ ಸನ್ಥತಚತುಕ್ಕಸ್ಸ ಅಟ್ಠಕಥಾವಸಾನೇ ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ಸಙ್ಗಹಿತಸ್ಸ ಇಮಸ್ಸ ವಿನಿಚ್ಛಯಸ್ಸ ಪರಿಯೋಸಾನೇ ‘‘ಯಥಾ ಚ ಇತ್ಥಿನಿಮಿತ್ತೇ ವುತ್ತಂ, ಏವಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಲಕ್ಖಣಂ ವೇದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೬೧-೬೨) ನಿಮಿತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯಸ್ಸಾತಿದೇಸಸ್ಸ ¶ ಕತತ್ತಾ ಚ ಸಾಮತ್ಥಿಯೇನ ‘‘ನಿಮಿತ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಲಬ್ಭತಿ. ಇದಮೇವ ‘‘ಪವೇಸೇತ್ವಾ’’ತಿ ಏತಸ್ಸ ಆಧಾರವಸೇನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ‘‘ಅಙ್ಗಜಾತ’’ನ್ತಿ ಅನುವತ್ತತಿ.

ಏವಂ ವಾಕ್ಯಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ‘‘ಯಥಾ ಆವಟ್ಟಕತೇ ಮುಖೇ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ತಮಾಕಾಸಗತಂ ಕತ್ವಾ ನೀಹರನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ, ತಥಾ ಸಬ್ಬಸ್ಸಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ನಿಮಿತ್ತೇ ಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗಸಙ್ಖಾತೇ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಚತೂಹಿ ಪಸ್ಸೇಹಿ ಸಹ ಹೇಟ್ಠಿಮತ್ತಲಂ ಚತ್ತಾರೋ ಪಸ್ಸೇ, ಹೇಟ್ಠಿಮತ್ತಲಞ್ಚ ಅಚ್ಛುಪನ್ತಂ ಆಕಾಸಗತಂ ಕತ್ವಾ ನೀಹರನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಅತ್ಥೋ ವತ್ತಬ್ಬೋ.

೩೦. ಉಪ್ಪಾಟಿತೋಟ್ಠಮಂಸೇಸೂತಿ ಉಪ್ಪಾಟಿತಂ ಓಟ್ಠಮಂಸಂ ಯೇಸನ್ತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ. ತೇಸು ದನ್ತೇಸು. ಬಹಿನಿಕ್ಖನ್ತಕೇಸು ವಾತಿ ಪಕತಿಯಾ ಓಟ್ಠಮಂಸತೋ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಠಿತೇಸು ವಾ ದನ್ತೇಸು. ವಾಯಮನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅಙ್ಗಜಾತೇನ ಛುಪನ್ತಸ್ಸ.

೩೧. ಅಟ್ಠಿಸಙ್ಘಟ್ಟನಂ ಕತ್ವಾತಿ ನಿಮಿತ್ತಮಂಸಸನ್ನಿಸ್ಸಯಾನಿ ಅಟ್ಠೀನಿ ಸಙ್ಘಟ್ಟೇತ್ವಾ. ಮಗ್ಗೇತಿ ಅಟ್ಠಿಸಙ್ಘಾತಮಯೇ ಮಗ್ಗೇ. ದುವಿಧರಾಗತೋತಿ ¶ ಮೇಥುನರಾಗೇನ ವಾ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ ವಾ. ವಾಯಮನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಚಾರೇನ್ತಸ್ಸ.

೩೨. ಆಲಿಙ್ಗನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಪರಿಸ್ಸಜನ್ತಸ್ಸ. ಹತ್ಥಗಾಹಾದೀಸು ಹತ್ಥೋ ನಾಮ ಕಪ್ಪರತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಅಗ್ಗನಖಾ. ಹತ್ಥಸ್ಸ, ತಪ್ಪಟಿಬನ್ಧಸ್ಸ ಚ ಗಹಣಂ ಹತ್ಥಗ್ಗಾಹೋ. ಅವಸೇಸಸರೀರಸ್ಸ, ತಪ್ಪಟಿಬನ್ಧಸ್ಸ ಚ ಪರಾಮಸನಂ ಪರಾಮಾಸೋ. ನಿಸ್ಸನ್ದೇಹೇ ಪನ ‘‘ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಸರೀರಸ್ಸ ವಾ ತಪ್ಪಟಿಬನ್ಧಸ್ಸ ವಾ ಹತ್ಥೇನ ಗಹಣಂ ಹತ್ಥಗ್ಗಾಹೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ನ ಸಮೇತಿ. ತಸ್ಮಾ ಯಥಾವುತ್ತನಯಸ್ಸೇವ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ಆಗತತ್ತಾ ಸೋಯೇವ ಸಾರತೋ ಪಚ್ಚೇತಬ್ಬೋ. ಪರಾಮಸೇಪಿ ‘‘ಹತ್ಥೇನ ಸರೀರಸ್ಸ, ತಪ್ಪಟಿಬನ್ಧಸ್ಸ ಚ ಪರಾಮಸನ’’ನ್ತಿ ಯಂ ತತ್ಥ ವುತ್ತಂ, ತಮ್ಪಿ ನ ಯುಜ್ಜತಿ. ಅವಸೇಸಸರೀರಾವಯವೇನಾಪಿ ಪರಾಮಸತೋ ದುಕ್ಕಟಮೇವ ಹೋತೀತಿ. ಚುಮ್ಬನಾದೀಸೂತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ವೇಣಿಗ್ಗಾಹಾದಿಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ‘‘ಅಯಂ ನಯೋ’’ತಿ ಏತೇನ ‘‘ಇತ್ಥಿಯಾ ಮೇಥುನರಾಗೇನ ಹತ್ಥಗ್ಗಾಹಾದೀಸು ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ಅತಿದಿಸತಿ.

೩೩. ಮನುಸ್ಸಾಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಅಞ್ಞೇಸು ತಿರಚ್ಛಾನಗತೇಸು ಹೇಟ್ಠಿಮಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥುಭೂತೇ ¶ ಸತ್ತೇ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಅಪದೇ’’ತಿಆದಿ. ‘‘ಅಪದೇ, ದ್ವಿಪದೇ, ಚತುಪ್ಪದೇ’’ತಿ ಇಮೇಹಿ ವಿಸೇಸನೇಹಿ ವಿಸೇಸಿತಬ್ಬಂ ‘‘ಸತ್ತನಿಕಾಯೇ’’ತಿ ಇದಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ಅಪದೇ ಸತ್ತನಿಕಾಯೇ. ಅಹಯೋತಿ ಥಲಚರೇಸು ಉಕ್ಕಟ್ಠಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಹತ್ಥಿಗಿಲನಕೇ ಅಜಗರೇ ಉಪಾದಾಯ ಹೇಟ್ಠಿಮಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ನಾಗಾ ಚ. ಮಚ್ಛಾತಿ ಜಲಜೇಸು ಉಪರಿಮಕೋಟಿಯಾ ಪಞ್ಚಸತಯೋಜನಿಕಾನಿ ತಿಮಿರಪಿಙ್ಗಲಾದಿಮಚ್ಛೇ ಉಪಾದಾಯ ಹೇಟ್ಠಿಮನ್ತತೋ ಪಾಠೀನಪಾವುಸಾದಯೋ ಮಚ್ಛಾ ಚ. ದ್ವಿಪದೇ ಸತ್ತನಿಕಾಯೇ. ಕಪೋತಾತಿ ಉಪರಿಮಕೋಟಿಯಾ ಗರುಳೇ ಉಪಾದಾಯ ಹೇಟ್ಠಿಮನ್ತತೋ ಕಪೋತಾಕಪೋತಪಕ್ಖೀ ಚ. ಪಾರಾವತಾತಿ ಕೇಚಿ. ಚತುಪ್ಪದೇ ಸತ್ತನಿಕಾಯೇ. ಗೋಧಾತಿ ಉಪರಿಮಕೋಟಿಯಾ ಹತ್ಥಿಂ ¶ ಉಪಾದಾಯ ಹೇಟ್ಠಿಮನ್ತತೋ ಗೋಧಾ ಚಾತಿ ಇಮೇ ಸತ್ತಾ. ಹೇಟ್ಠಾತಿ ಹೇಟ್ಠಿಮಪರಿಚ್ಛೇದತೋ. ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸವತ್ಥೂತಿ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸ ವತ್ಥೂನೀತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ.

೩೪. ಸೇವೇತುಕಾಮತಾ ಮೇಥುನಸೇವಾಯ ತಣ್ಹಾ, ತಾಯ ಮೇಥುನರಾಗಸಙ್ಖಾತಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಸೇವೇತುಕಾಮತಾಚಿತ್ತಂ. ಮಗ್ಗೇತಿ ವಚ್ಚಮಗ್ಗಾದೀನಂ ಅಞ್ಞತರೇ ಮಗ್ಗೇ. ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಮುತ್ತಕರಣಸ್ಸ ಪವೇಸನಂ. ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ, ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸೀಲಸ್ಸ ವಾ ಅನ್ತೇ ವಿನಾಸೇ ಭವೋತಿ ಅನ್ತಿಮೋ, ಪಾರಾಜಿಕಾಪನ್ನೋ ಪುಗ್ಗಲೋ, ತಸ್ಸ ವತ್ಥು ಅನ್ತಿಮಭಾವಸ್ಸ ಕಾರಣತ್ತಾ ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿ ಅನ್ತಿಮವತ್ಥೂತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತದೇವ ಪಠಮಂ ಚತುನ್ನಂ ಪಾರಾಜಿಕಾನಂ ಆದಿಮ್ಹಿ ದೇಸಿತತ್ತಾ ಪಠಮನ್ತಿಮವತ್ಥು, ತಸ್ಸ ಪಠಮನ್ತಿಮವತ್ಥುನೋ, ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೩೫. ಸಾಮನ್ತಾ ಆಪತ್ತಿಸಮೀಪೇ ಭವಂ ಸಾಮನ್ತಂ, ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿಯಾ ಸಮೀಪೇ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಭವನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೇಸಾನಂ ಪನ ತಿಣ್ಣಮ್ಪೀತಿ ಅವಸೇಸಾನಂ ಅದಿನ್ನಾದಾನಾದೀನಂ ತಿಣ್ಣಂ ಪಾರಾಜಿಕಧಮ್ಮಾನಂ. ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಸಾಮನ್ತಮಿತಿ ಉದೀರಿತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಕಥಮುದೀರಿತಂ? ‘‘ಫನ್ದಾಪೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೯೪) ದುತಿಯೇ, ‘‘ಮನುಸ್ಸಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಓಪಾತಂ ಖಣತಿ, ಪತಿತ್ವಾ ದುಕ್ಖವೇದನಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸಾ’’ತಿ, ತತಿಯೇ, ‘‘ಪಟಿವಿಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸ, ಅಪ್ಪಟಿವಿಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೧೫) ಚತುತ್ಥೇ ಸಮುದೀರಿತಂ.

ಏತ್ಥ ಚ ಚತುತ್ಥಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾಪತ್ತಿಯಾ ಸಾಮನ್ತಾಪತ್ತಿಭಾವೋ ಯಸ್ಸ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಂ ಸಮುಲ್ಲಪತಿ, ಸೋ ಯಾವ ನ ಪಟಿವಿಜಾನಾತಿ, ತಾವ ಸಮುಲ್ಲಪನಪಚ್ಚಯಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾಪತ್ತಿಸಮ್ಭಾವೇ, ಸಮುಲ್ಲಪಿತೇ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮುಲ್ಲಪಿತಮತ್ಥೇ ಪಟಿವಿಜಾನನ್ತೇ ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿಸಮ್ಭಾವೇ ಚ ಯುಜ್ಜತಿ. ಸೋ ¶ ಚ ‘‘ಅಪ್ಪಟಿವಿಜಾನನ್ತಸ್ಸ ವುತ್ತೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾವ ಸಙ್ಗಹಿತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

೩೬. ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸ ¶ ವಾತೂಪತ್ಥದ್ಧಂ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ರುಚಿಯಾ ವೀತಿಕ್ಕಮಂ ಕತ್ವಾ ಮಾತುಗಾಮೇಸು ಗಚ್ಛನ್ತೇಸು ಅಜಾನಮಾನಸ್ಸ, ಮಹಾವನೇ ದಿವಾ ನಿದ್ದುಪಗತಭಿಕ್ಖುನೋ ವಿಯ ಪರೇಹಿ ಕಿರಿಯಮಾನಂ ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತಥೇವಾತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಞಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಇದಮಾಕಡ್ಢತಿ. ಅಸ್ಸಾದಿಯನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಭಿಕ್ಖುಪಚ್ಚತ್ಥಿಕೇಸು ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ವೀತಿಕ್ಕಮಂ ಕರೋನ್ತೇಸು ಚ ಕಾರಾಪೇನ್ತೇಸು ಚ, ಸಪ್ಪಮುಖಂ ಪವಿಟ್ಠಕಾಲೇ ವಿಯ ಉತ್ತಸಿತ್ವಾ ಅನಧಿವಾಸೇನ್ತಸ್ಸ ಚ, ಮಹಾವನೇ ದಿವಾವಿಹಾರೋಪಗತಭಿಕ್ಖುನೋ ವಿಯ ಪರೋಪಕ್ಕಮಂ ಞತ್ವಾಪಿ ಕಾಯೇ ಆದಿತ್ತಅಗ್ಗಿನಾ ವಿಯ ಉತ್ತಸಿತ್ವಾ ಅನಧಿವಾಸೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಅಪಿ-ಸದ್ದೋ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ. ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ಖೀರಸಾಗರಸಲಿಲನಿಮ್ಮಲೇ ಸಬ್ಬಪಠಮಂ ಪಾತುಭೂತತ್ತಾ ಆದಿ ಚ ತಂ ವೀತಿಕ್ಕಮಸಙ್ಖಾತಂ ಕಮ್ಮಞ್ಚಾತಿ ಆದಿಕಮ್ಮಂ, ತಂ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಆದಿಕಮ್ಮೀ, ಏತ್ಥ ಸುದಿನ್ನೋ ಭಿಕ್ಖು, ತಸ್ಸ ಆದಿಕಮ್ಮಿನೋತಿ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಉಪರಿಪಿ ಇಮೇಸಂ ಪದಾನಂ ಆಗತಾಗತಟ್ಠಾನೇ ಇಮಿನಾವ ನಯೇನ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಇಧ ಚ ಉಪರಿ ಸಬ್ಬಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸು ಚ ನಿದಾನಾದಿವಸೇನ ಸತ್ತರಸವಿಧೋ ಸಾಧಾರಣವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಪಕಿಣ್ಣಕೇ ಸಙ್ಖೇಪತೋ, ಉತ್ತರೇ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಚ ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ತಸ್ಮಾ ಏತ್ಥ ನ ದಸ್ಸಿತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೩೭-೩೮. ವಿನಯೇತಿ ವಿನಯಪಿಟಕೇ. ಅನಯೂಪರಮೇತಿ ನೇತಿ ಪಾಪೇತಿ ಸೀಲಸಮ್ಪದಂ ಸಮಾಧಿಸಮ್ಪದಂ ಪಞ್ಞಾಸಮ್ಪದಞ್ಚಾತಿ ನಯೋ, ಕಾಯವಚೀದ್ವಾರೇಹಿ ಅವೀತಿಕ್ಕಮಸಙ್ಖಾತೋ ಸಂವರೋ, ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖೋ ಅಸಂವರೋ ಅನಯೋ ನಾಮ, ತಸ್ಸ ಉಪರಮೋ ನಿವತ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಅನಯೂಪರಮೋ, ವಿನಯೋ, ತತ್ಥ ಅನಯೂಪರಮೇ ವಿನಯೇ.

ತತೋ ¶ ಏವ ಪರಮೇ ಉಕ್ಕಟ್ಠೇ. ಅನಯಸ್ಸ ವಾ ಉಪರಮೇ ನಿವತ್ತನೇ ಪರಮೇ ಉಕ್ಕಟ್ಠೇತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಪರಾ ಉತ್ತಮಾ ಮಾ ಸಾಸನಸಿರೀ ಏತ್ಥಾತಿ ಪರಮೋ, ವಿನಯೋತಿ ಏವಮ್ಪಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ‘‘ವಿನಯೋ ನಾಮ ಸಾಸನಸ್ಸ ಆಯೂ’’ತಿ (ದೀ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧.ಪಠಮಸಙ್ಗೀತಿಕಥಾ; ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.ಪಠಮಸಙ್ಗೀತಿಕಥಾ; ಖು. ಪಾ. ಅಟ್ಠ. ೫.ಮಹಾಸಙ್ಗೀತಿಕಥಾ; ಥೇರಗಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೨೫೧) ವಚನತೋ ಉತ್ತಮಸಾಸನಸಮ್ಪತ್ತಿಯುತ್ತೇತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಸುಜನಸ್ಸಾತಿ ಸೋಭಣೋ ಜನೋ ಸುಜನೋ, ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮೋ ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾಯ ಸೋಭಮಾನೋ ಪಿಯಸೀಲೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ, ತಸ್ಸ ನಯನೇ ನಯನೂಪಮೇ ವಿನಯೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅನಯೂಪರಮತ್ತಾ, ಪರಮತ್ತಾ ಚ ಸುಜನಸ್ಸ ಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ನಯನೇ ನಯನೂಪಮೇ. ಸುಖಾನಯನೇತಿ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಭೇದಂ ಸುಖಂ ಆನೇತೀತಿ ಸುಖಾನಯನಂ, ತಸ್ಮಿಂ. ಇದಞ್ಚ ‘‘ನಯನೇ’’ತಿ ಏತಸ್ಸ ವಿಸೇಸನಂ.

ಏತಂ ¶ ವಿಸೇಸನಂ ಕಿಮತ್ಥನ್ತಿ ಚೇ? ಉಪಮಾಭಾವೇನ ಗಹಿತಪಕತಿನಯನತೋ ಇಧ ಸಮ್ಭವನ್ತಂ ವಿಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇತುನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಕತರೋ ಸೋ ವಿಸೇಸೋತಿ ಚೇ? ಪಕತಿನಯನಂ ರಾಗದೋಸಾದಿಕಿಲೇಸೂಪನಿಸ್ಸಯೋ ಹುತ್ವಾ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಸಮ್ಪರಾಯಿಕದುಕ್ಖಸ್ಸ ಚ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ. ಇದಂ ಪನ ವಿನಯನಯನಂ ಇಮಸ್ಸ ಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ಏವಂ ಅಹುತ್ವಾ ಏಕಂಸೇನ ಮೋಕ್ಖಾವಹನಸುಖಸ್ಸೇವ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತೀತಿ ಇಮಸ್ಸ ವಿಸೇಸಸ್ಸ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ. ಯಥಾ ವಿನಯಮವಿರಾಧೇತ್ವಾ ಪಟಿಪಜ್ಜನೇನ ಸಿಜ್ಝನಕಸೀಲಸಂವರಮೂಲಕಅವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಾದಿಅನುಪಾದಿಸೇಸಪರಿನಿಬ್ಬಾನಾವಸಾ- ನಫಲಸಮ್ಪತ್ತಿವಸೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಸುಖಾವಹನೇ ವಿನಯೇತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಪಧಾನರತೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅಪೀ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ಪಧಾನೇ ವಿನಯಾಭಿಯೋಗೇ ರತೋಪಿ, ವಿನಯೇ ಅಜ್ಝಾಯನಸವನಚಿನ್ತನಾದಿವಸೇನ ವಾಯಮನ್ತೋಪೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಥ ವಾ ‘‘ವಿರಾಗೋ ಸೇಟ್ಠೋ ಧಮ್ಮಾನ’’ನ್ತಿ (ಧ. ಪ. ೨೭೩; ನೇತ್ತಿ. ೧೭೦; ಕಥಾ. ೮೭೨) ವಚನತೋ ಪಧಾನಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ, ತಸ್ಮಿಂ ರತೋತಿ ಅತ್ಥೋ ¶ . ಸಾರಮತೇತಿ ‘‘ಸಾರ’’ನ್ತಿ ಅಧಿಮತೇ. ಅಥ ವಾ ಸಾರಂ ಅಫೇಗ್ಗುಮತಂ ಮಹಾವಿಹಾರವಾಸೀನಂ ಆಚರಿಯಮತಂ ಏತ್ಥಾತಿ ‘‘ಸಾರಮತೋ’’ತಿ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವುತ್ತೋ, ತಸ್ಮಿಂ. ಇಧಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೇ. ರತೋತಿ ಅಚ್ಚನ್ತಾಭಿರತೋ. ‘‘ನ ರತೋ’’ತಿ ಏತ್ಥ ನ-ಕಾರಂ ‘‘ರಮತೇ’’ತಿ ಓಸಾನಪದೇನ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಯೋ ಪನ ನ ರಮತೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ಥೇರನವಮಜ್ಝಿಮಭಿಕ್ಖುಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಅನ್ತರೇ ಯೋ ಪನ ಪುಗ್ಗಲೋ ನಿಚ್ಚಪರಿವತ್ತನಸವನಾನುಸ್ಸರಣಚಿನ್ತನವಸೇನ ನ ರಮತೇ ನ ಕೀಳತಿ, ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ವಿನಯೇ ಪಧಾನರತೋಪಿ ವಿನಯಪಿಟಕೇ ಅಜ್ಝಯನಸವನಾದಿವಸೇನ ಯುತ್ತಪಯುತ್ತೋಪಿ ಪಟು ಹೋತಿ ಕಿಂ, ನ ಹೋತೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ವಿನಯಪಿಟಕೇ ಪಾಟವಮಾಕಙ್ಖನ್ತೇಹಿ ಪಠಮಂ ತಾವೇತ್ಥ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಅಭಿಯೋಗೋ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

ಇಮಮೇವತ್ಥಂ ಆನಿಸಂಸಪಾರಂಪರಿಯಪಯೋಜನೇನ ಸಹ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಇಮ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಇಮನ್ತಿ ವುಚ್ಚಮಾನಂ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯಂ, ‘‘ಅವೇದೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ಯೋ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ಯೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಸತಿಸಮ್ಪಜಞ್ಞಸದ್ಧಾಸಮ್ಪನ್ನೋ ಇಮಂ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಸಮ್ಮಾ ಅವೇದಿ ಅಞ್ಞಾಸಿ. ಕಿಂ ಭೂತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಹಿತವಿಭಾವನ’’ನ್ತಿ. ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಮೂಲಸಾಧನತ್ತಾ ಸೀಲಮಿಧ ಹಿತಂ ನಾಮ, ತಂ ವಿಭಾವೇತಿ ಪಕಾಸೇತೀತಿ ಹಿತವಿಭಾವನೋತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ. ‘‘ಸೀಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ…ಪೇ… ವಿಜಟಯೇ ಜಟ’’ನ್ತಿ (ಸಂ. ನಿ. ೧.೨೩, ೧೯೨; ಮಿ. ಪ. ೨.೧.೯) ವುತ್ತತ್ತಾ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸಜಟಾವಿಜಟನಲೋಕುತ್ತರಞಾಣಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಸೋಪಚಾರಸಾಭಿಞ್ಞಾರೂಪಾರೂಪಅಟ್ಠಸಮಾಧೀನಂ ಪದಟ್ಠಾನತಾಯ ಸಬ್ಬಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಗುಣಸಮ್ಪದಾನಂ ¶ ಮೂಲಭೂತೇಸು ಚತುಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸೀಲೇಸು ಪಧಾನಂ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸೀಲಂ, ತಪ್ಪಕಾಸಕತ್ತಾ ಅಯಂ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೋ ‘‘ಹಿತವಿಭಾವನೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ.

ಭಾವನನ್ತಿ ¶ ಭಾವೀಯತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಚೇತಸಿ ನಿವೇಸೀಯತೀತಿ ಭಾವನೋ, ಭಾವನೀಯೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಹಿತವಿಭಾವಕತ್ತಾಯೇವ ಹಿತತ್ಥೀಹಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಚಿತ್ತೇ ವಾಸೇತಬ್ಬೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ತಂ ಏವಂವಿಧಂ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯಂ. ಸುರಸಮ್ಭವನ್ತಿ ರಸೀಯತಿ ಅಸ್ಸಾದೀಯತೀತಿ ರಸೋ, ಸದ್ದರಸೋ ಅತ್ಥರಸೋ ಕರುಣಾದಿರಸೋ ವಿಮುತ್ತಿರಸೋ ಚ, ಸೋಭಣೋ ರಸೋ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಸುರಸೋ, ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೋ, ತಂ ಸುರಸಂ. ಭವಂ ಭವನ್ತಂ, ಸನ್ತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಸುರಸಂ ಸಮಾನಂ, ಸುರಸಂ ಭೂತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ‘‘ಸಿಲೇಸೋ ಪಸಾದೋ ಸಮತಾ ಮಧುರತಾ ಸುಖುಮಾಲತಾ ಅತ್ಥಬ್ಯತ್ತಿ ಉದಾರತಾ ಓಜೋ ಕನ್ತಿ ಸಮಾಧೀ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತೇಹಿ ಕವಿಜನೇಹಿ ಅಸ್ಸಾದೇತಬ್ಬಸಿಲೇಸಾದಿದಸವಿಧಸದ್ದಜೀವಿತಗುಣಸಙ್ಖಾತಸದ್ದರಸಸಮ್ಪತ್ತೀಹಿ ಚ ಸಭಾವಾಖ್ಯಾನಂ ಉಪಮಾ ರೂಪಕಂ ದೀಪಕಂ ಆವುತ್ತೀತಿ ಏವಮಾದಿಕ್ಕಮನಿದ್ದಿಟ್ಠಪಞ್ಚತಿಂಸಅತ್ಥಾಲಙ್ಕಾರೇಸು ಅನುರೂಪಸಭಾವಾಖ್ಯಾನಾದಿಪ್ಪಧಾನಅತ್ಥಾಲಙ್ಕಾರಸಙ್ಖಾತಅತ್ಥರಸಸಮ್ಪತ್ತೀಹಿ ಚ ಯಥಾಸಮ್ಭವಂ ಪಕಾಸಿತಬ್ಬಕರುಣಾರಸಅಬ್ಭುತರಸಸನ್ತರಸಾದೀಹಿ ಚ ಯುತ್ತತ್ತಾ ಸುರಸಂ ಇಮಂ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಅಥ ವಾ ಇಮಿನಾ ಪಕರಣೇನ ಪಧಾನತೋ ವಿಧೀಯಮಾನಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸೀಲಸ್ಸ ಏಕನ್ತೇನ ಸಮಾಧಿಸಂವತ್ತನಿಕತ್ತಾ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಚ ಪಞ್ಞಾಯ ಪದಟ್ಠಾನತ್ತಾ ಪಞ್ಞಾಯ ಚ ನಿಬ್ಬಾನಪಾಪನತೋ ಮೂಲಕಾರಣಂ ಹುತ್ವಾ ಕಮೇನ ನಿಬ್ಬಾನಾಮತಫಲರಸಸಮ್ಪದಾಯಕಂ ಇಮಂ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಪರಮಸ್ಸಾದನೀಯರೂಪೇನ ಧಿತಿವಿಮುತ್ತಿರಸೇನ ಸುರಸಭೂತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಸಮ್ಭವನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸಂ ವುಚ್ಚತಿ ಸುಖಂ ಕಾಯಿಕಂ ಚೇತಸಿಕಞ್ಚ, ತಂ ಭವತಿ ಏತಸ್ಮಾತಿ ಸಮ್ಭವೋ, ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೋ, ತಂ, ಕಾಯಚಿತ್ತಸುಖಾನಂ ಮೂಲಕಾರಣಭೂತಂ, ವುತ್ತನಯೇನ ಸುರಸತ್ತಾ ಚ ಯಥಾವುತ್ತರಸಸಮ್ಪದಸಾರಮಹುಸ್ಸವೇನ ಸಮ್ಭೂತಮಾನಸಿಕಸುಖಸ್ಸ, ತಂಸಮುಟ್ಠಾನರೂಪನಿಸ್ಸಯಕಾಯಿಕಸುಖಸ್ಸ ಚ ಪಭವಭೂತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತ್ತಾವತಾ ¶ ಇಮಸ್ಸ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯಸ್ಸ ಸಮ್ಮಾ ವಿಞ್ಞಾತಬ್ಬತಾಯ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸಿತಂ ಹೋತಿ.

ಏವಂ ನಾನಾಗುಣರತನಾಕರಂ ಇಮಂ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಸಮ್ಪಜಾನನ್ತೋ ಸೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಕಿಂ ಹೋತೀತಿ ಚೇ? ಪಾಲಿನಾ ಉಪಾಲಿನಾ ಸಮೋ ಭವತಿ. ಪಾಲಿನಾತಿ ಸಾಸನಂ ಪಾಲೇತೀತಿ ‘‘ಪಾಲೋ’’ತಿ ವಿನಯೋ ವುಚ್ಚತಿ, ವುತ್ತಞ್ಹಿ ‘‘ವಿನಯೋ ನಾಮ ಸಾಸನಸ್ಸ ಆಯೂ’’ತಿ (ದೀ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧.ಪಠಮಸಙ್ಗೀತಿಕಥಾ; ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.ಪಠಮಸಙ್ಗೀತಿಕಥಾ; ಖು. ಪಾ. ಅಟ್ಠ. ೫.ಮಹಾಸಙ್ಗೀತಿಕಥಾ; ಥೇರಗಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೨೫೧) ಸೋ ¶ ಅಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಪಾಲೀ, ಪರಿಯತ್ತಿಪಟಿಪತ್ತಿಪಟಿವೇಧವಸೇನ ತಿವಿಧಸಾಸನಸ್ಸ ಜೀವಿತಭೂತವಿನಯಪಞ್ಞತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಸಾಸನಧರತ್ತಾ ‘‘ಪಾಲೀ’’ತಿ ಲದ್ಧನಾಮೇನ ಉಪಾಲಿನಾ, ‘‘ಏತದಗ್ಗಂ ಭಿಕ್ಖವೇ ಮಮ ಸಾವಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಿನಯಧರಾನಂ ಯದಿದಂ ಉಪಾಲೀ’’ತಿ (ಅ. ನಿ. ೧.೨೧೯, ೨೨೮) ಚತುಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ನಿಸಿನ್ನೇನ ಸದ್ಧಮ್ಮವರಚಕ್ಕವತ್ತಿನಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಮುಖಪದುಮಂ ವಿಕಾಸೇತ್ವಾ ಪಕಾಸಿತಏತದಗ್ಗಟ್ಠಾನೇನ ವಿಸೇಸತೋ ಸಾಯನರಕ್ಖನಕಭಾವೇನ ಪಟಿಲದ್ಧಪಾಲೀತಿನಾಮಧೇಯ್ಯೇನ ಉಪಾಲಿಮಹಾಥೇರೇನ ಸಮೋ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಕಸ್ಮಿಂ ವಿಸಯೇ ಸಮೋ ಭವತೀತಿ ಚೇ? ಸಾಸನೇ. ಸಾಸನೇತಿ ಯಥಾವುತ್ತೇ ತಿವಿಧೇ ಸಾಸನೇ, ತತ್ರಾಪಿ ಥಾವರಜಙ್ಗಮಸಕಲವತ್ಥುವಿತ್ಥಾರಾಧರಮಣ್ಡಲಸದಿಸೇ ಪಟಿಪತ್ತಿಪಟಿವೇಧದ್ವಯಧಾರೇ ಪರಿಯತ್ತಿಸಾಸನೇ, ತತ್ಥಾಪಿ ವಿನಯಕಥಾಧಿಕಾರತ್ತಾ ಲಬ್ಭಮಾನೇ ವಿನಯಪಿಟಕಸಙ್ಖಾತಪರಿಯತ್ತಿಸಾಸನೇಕದೇಸೇ ಸಮೋ ಭವತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಕಿಂಭೂತೇ ಸಾಸನೇ? ಮಾರಬಲಿಸಾಸನೇ. ಮಾರಸ್ಸ ಬಲಿ ಮಾರಬಲಿ, ಮಾರಗೋಚರೋ, ತಸ್ಸ ಸಾಸನಂ ಹಿಂಸಕಂ ಮಾರಬಲಿಸಾಸನಂ, ತಸ್ಮಿಂ. ಖನ್ಧಾದೀಸು ಪಞ್ಚಸು ಮಾರೇಸು ಪಧಾನಭೂತಕಾಮರಾಗಾದಿಪಭವಕಿಲೇಸಮಾರಸ್ಸ ಗೋಚರಭಾವೇನ ಬಲಿಸಙ್ಖಾತಇತ್ಥಿಸರೀರಾದಿನಿಸ್ಸಯಫೋಟ್ಠಬ್ಬಾದಿವಿಸಯಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಚಜಾಪನತ್ಥಂ ‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು…ಪೇ… ಅಸಂವಾಸೋ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ೪೪) ನಯೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ತಸ್ಸ ¶ ಮಾರಬಲಿಸ್ಸ ಹಿಂಸಕಂ ಹೋತೀತಿ ಮಾರಬಲಿಸಾಸನನಾಮಧೇಯ್ಯವಿನಯಪಞ್ಞತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಸಾಸನೇತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಅಥ ವಾ ‘‘ಬಳಿಸೇನಪಿ ಜಾಲೇನ, ಹತ್ಥೇನ ಕುಮಿನೇನ ವಾ’’ತಿ ಉದಕಟ್ಠಕಥಾಯ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ಬಳಿಸ-ಸದ್ದೇನ ಮಚ್ಛಮಾರಣಕಣ್ಟಕಮಾಹ, ತಂ ಮಾರಸ್ಸ ಬಳಿಸಂ ಅಸತಿ ಖಿಪತಿ ವಜ್ಜೇತೀತಿ ಮಾರಬಳಿಸಾಸನಂ, ತಸ್ಮಿಂ, ‘‘ಸಮನ್ತಪಾಸೋ ಮಾರಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಸಂಸಾರಸಾಗರೇ ಪರಿವತ್ತಮಾನಕಸಂಕಿಲೇಸದಾಸಪುಥುಜ್ಜನಸಙ್ಖಾತಮಚ್ಛೇ ಗಣ್ಹಿತುಂ ಮಾರಮಹಾಕೇವಟ್ಟೇನ ಪಕ್ಖಿತ್ತಬಳಿಸಸಙ್ಖಾತಇತ್ಥಿರೂಪಸದ್ದಾದಿಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಾ- ಮಿಸಾವುತಕಾಮರಾಗಾದಿಕಿಲೇಸಮಹಾಬಳಿಸಂ ತದಙ್ಗಪ್ಪಹಾನವೀತಿಕ್ಕಮಪ್ಪಹಾನಾದಿವಸೇನ ಪಜಹನ್ತೇ ವಿನಯಪಞ್ಞತ್ತಿಸಙ್ಖಾತೇ ಸಾಸನೇತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

ಏತ್ಥ ಚ ಸಾರಮತೇ ಇಧ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಯೋ ಪನ ನ ರಮತೇ, ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಅನಯೂಪರಮೇ ¶ ತತೋ ಏವ ಪರಮೇ ಉತ್ತಮೇ ಸುಜನಸ್ಸ ಸುಖಾನಯನೇ ನಯನೇ ನಯನುಪಮೇ ವಿನಯೇ ರತೋ ಅಭಿರತೋ ಪಧಾನರತೋಪಿ ವಿನಯೇ ಅಜ್ಝಾಯನಾದೀಸು ಯೋಗಮಾಪಜ್ಜನ್ತೋಪಿ ಪಟು ಹೋತಿ ಪಟುತರೋ ಹೋತಿ ಕಿಂ, ನ ಹೋತೇವ. ತಸ್ಮಾ ವಿನಯೇ ಪಾಟವತ್ಥಿನಾ ಏತ್ಥೇವ ಸಕ್ಕಚ್ಚಾಭಿಯೋಗೋ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಸಾಧಿಪ್ಪಾಯಾ ಅತ್ಥಯೋಜನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಅಥ ವಾ ಪಧಾನೇ ಚತುಬ್ಬಿಧೇ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನೇ ವೀರಿಯೇ ರತೋ ಅಭಿರತೋ ಯೋ ಪನ ನರೋ ಸಾರಮತೇ ಇಧ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಯತೋ ರಮತೇ, ಅತೋ ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಅನಯೂಪರಮೇ ಸುಜನಸ್ಸ ಸುಖಾನಯನೇ ವಿನಯೇ ಪಟು ಹೋತಿ ಕುಸಲೋ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾತಿ ನೋ ಖನ್ತಿ.

ಹಿತವಿಭಾವನಂ ಹಿತಪ್ಪಕಾಸಕಂ ಭಾವನಂ ಭಾವನೀಯಂ ಆಸೇವಿತಬ್ಬಂ ಸುರಸಮ್ಭವಂ ಸುರಸಂ ಸಮಾನಂ ಸುರಸಂ ಭೂತಂ ಸಮ್ಭವಂ ಸುಖಹೇತುಕಂ ಇಮಂ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಯೋ ಅವೇದಿ ಅಞ್ಞಾಸಿ, ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಮಾರಬಳಿಸಾಸನೇ ಮಾರವಿಸಯಪ್ಪಹಾನಕರೇ, ಅಥ ವಾ ಮಾರಬಳಿಸಸ್ಸ ¶ ಮಾರಸ್ಸ ವತ್ಥುಕಾಮಾಮಿಸಾವುತಕಿಲೇಸಕಾಮಬಳಿಸಸ್ಸ ಅಸನೇ ವಜ್ಜಮಾನೇ ಸಾಸನೇ ತಿವಿಧೇಪಿ ಜಿನಸಾಸನೇ, ತತ್ಥಾಪಿ ಪಟಿಪತ್ತಿಪಟಿವೇಧಾನಂ ಪತಿಟ್ಠಾನಭೂತೇ ಪರಿಯತ್ತಿಸಾಸನೇ, ತತ್ರಾಪಿ ಸಕಲಸಾಸನಸ್ಸ ಜೀವಿತಸಮಾನೇ ವಿನಯಪಞ್ಞತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಪರಿಯತ್ತಿಸಾಸನೇಕದೇಸೇ ಪಾಲಿನಾ ವಿನಯಪರಿಯತ್ತಿಯಂ ಏತದಗ್ಗೇ ಠಪನೇನ ಸಾಸನಪಾಲನೇ ತಂಮೂಲಭಾವತೋ ಪಾಲಸಙ್ಖಾತವಿನಯಪರಿಯತ್ತಿಯಾ ಪಸತ್ಥತರೇನ ಉಪಾಲಿನಾ ಉಪಾಲಿಮಹಾಥೇರೇನ ಸಮೋ ಭವತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೩೯. ಇದಾನಿ ದುತಿಯಂ ಪಾರಾಜಿಕವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಆದಿಯನ್ತೋ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ‘‘ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನಾ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ಸೋ ಚ ಪಚ್ಚತ್ತೇಕವಚನನ್ತೇಹಿ ಸಬ್ಬಪದೇಹಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ, ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಆದಿಯನ್ತೋ ಪರಾಜಿತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಪರಸನ್ತಕಂ ಆರಾಮಾದಿಂ ಅಭಿಯುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಸಾಮಿಕಂ ಪರಾಜೇತ್ವಾ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ತದತ್ಥಾಯ ಕತೇ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗೇ ದುಕ್ಕಟಂ, ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ವಿಮತುಪ್ಪಾದನೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಞ್ಚ ¶ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಚ ಅತ್ತನೋ ಚ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪೇನ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸೀಲಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಅದಾಯಾದೋ ಹುತ್ವಾ ಪರಾಜಿತೋ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಚ ‘‘ಅಪೀ’’ತಿ ಚ ‘‘ಪರಾಜಿತೋ’’ತಿ ಚ ‘‘ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಹ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ‘‘ಹರನ್ತೋ’’ತಿಆದೀಹಿ ಚತೂಹಿಪಿ ಪದೇಹಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಹರನ್ತೋಪಿ ತಥಾ ಪರಾಜಿತೋತಿ ಯೋಜನಾ ಸೀಸಾದೀಹಿ ಪರಸನ್ತಕಂ ಭಣ್ಡಂ ಹರನ್ತೋ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಭಣ್ಡಸ್ಸ ಆಮಸನೇ ¶ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ಫನ್ದಾಪನೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಞ್ಚ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಸೀಸತೋ ಖನ್ಧೋಹರಣಾದಿಪಯೋಗಂ ಕರೋನ್ತೋಪಿ ತಥಾ ಪರಾಜಿತೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಅವಹರನ್ತೋಪಿ ತಥಾ ಪರಾಜಿತೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ – ಅಞ್ಞೇಹಿ ಸಙ್ಗೋಪನಾದಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ಅತ್ತನಿ ಉಪನಿಕ್ಖಿತ್ತಭಣ್ಡಂ ‘‘ದೇಹಿ ಮೇ ಭಣ್ಡ’’ನ್ತಿ ಚೋದಿಯಮಾನೋ ‘‘ನ ಮಯಾ ಗಹಿತ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಮುಸಾ ವತ್ವಾ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಗಣ್ಹನ್ತೋಪಿ ತಸ್ಸ ವಿಮತುಪ್ಪಾದನೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ತಥೇವ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪೇನ ಪರಾಜಿತೋ ಹೋತೀತಿ. ‘‘ನಾಹಂ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಅವಜಾನಿತ್ವಾ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಹರನ್ತೋ ‘‘ಅವಹರನ್ತೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ.

ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಇರಿಯಾಪಥಂ ವಿಕೋಪೇನ್ತೋಪಿ ತಥಾ ಪರಾಜಿತೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಯಂ ಪನ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಭಣ್ಡಹರಣಕಮನುಸ್ಸಾದೀನಮಞ್ಞತರಂ ‘‘ತೇನ ಭಣ್ಡೇನ ಸಹ ಗಣ್ಹಾಮೀ’’ತಿ ಭಣ್ಡಂ ಹರನ್ತಂ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ನಿವಾರೇತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಇಚ್ಛಿತದಿಸಾಭಿಮುಖಂ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪಕತಿಇರಿಯಾಪಥಂ ವಿಕೋಪೇನ್ತೋಪಿ ಪಠಮಪಾದುದ್ಧಾರೇನ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ದುತಿಯಪದವಾರಾತಿಕ್ಕಮೇನ ತಥೇವ ಪರಾಜಿತೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಠಾನಾ ಚಾವೇನ್ತೋಪಿ ತಥಾ ಪರಾಜಿತೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಥಲಾದೀಸು ಠಿತಂ ಭಣ್ಡಂ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಅವಹರಿತುಕಾಮತಾಯ ಠಿತಟ್ಠಾನತೋ ಅಪನೇನ್ತೋಪಿ ದುತಿಯಪರಿಯೇಸನಾದೀಸು ಆಮಸನಾವಸಾನೇಸು ಸಬ್ಬೇಸುಪಿ ಪಯೋಗೇಸು ದುಕ್ಕಟಾನಿ ಚ ಫನ್ದಾಪನೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಞ್ಚ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಉಪರಿ ವಕ್ಖಮಾನಪ್ಪಕಾರೇಸು ವಿಯ ಠಿತಟ್ಠಾನತೋ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅಪನೇನ್ತೋ ತಥೇವ ಪರಾಜಿತೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಏವಮೇತಾಯ ಗಾಥಾಯ ‘‘ಆದಿಯೇಯ್ಯ ಹರೇಯ್ಯ ಅವಹರೇಯ್ಯ ಇರಿಯಾಪಥಂ ವಿಕೋಪೇಯ್ಯ ಠಾನಾಚಾವೇಯ್ಯ ಸಙ್ಕೇತಂ ವೀತಿನಾಮೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ¶ (ಪಾರಾ. ೯೨) ಪದಭಾಜನಾಗತೇಸು ಛಸು ಪದೇಸು ಆದೋ ಪಞ್ಚ ಪದಾನಿ ಸಙ್ಗಹೇತ್ವಾ ¶ ಛಟ್ಠಂ ಪದಂ ಕಸ್ಮಾ ನ ಸಙ್ಗಹಿತನ್ತಿ ಚೇ? ಅಯಂ ಗಾಥಾ ನ ತಂಪದಭಾಜನಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಾ, ಅಥ ಖೋ ತೇಸಂ ಪದಾನಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೯೨) ವುತ್ತಪಞ್ಚವೀಸತಿಅವಹಾರೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ತದವಯವಭೂತಪಞ್ಚಪಞ್ಚಕಾನಿ ದಸ್ಸೇತುಕಾಮೇನ ವುತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾ ಏತ್ಥ ಛಟ್ಠಂ ಪದಂ ನ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಅಥ ವಾ ವಕ್ಖಮಾನೇ ತತಿಯಪಞ್ಚಕೇ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಾವಹಾರಪದೇನ, ಪಞ್ಚಮಪಞ್ಚಕೇ ಪರಿಕಪ್ಪಾವಹಾರಪದೇನ ಚ ಸಙ್ಗಯ್ಹಮಾನತ್ತಾ ಏತ್ಥ ನಾನೇಕಭಣ್ಡಪಞ್ಚಕದ್ವಯಂ ಅಸಙ್ಕರತೋ ದಸ್ಸೇತುಂ ಛಟ್ಠಂ ಪದಂ ನ ಗಹಿತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೪೦. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅದಿನ್ನಾದಾನಪಾರಾಜಿಕೇ ವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಓತಿಣ್ಣೇ ಕತ್ತಬ್ಬವಿನಿಚ್ಛಯಸ್ಸ ಪಞ್ಚವೀಸತಿಅವಹಾರಾನಂ ಅಙ್ಗಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ತೇ ಚ ನಾನಾಭಣ್ಡಪಞ್ಚಕಂ ಏಕಭಣ್ಡಪಞ್ಚಕಂ ಸಾಹತ್ಥಿಕಪಞ್ಚಕಂ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗಪಞ್ಚಕಂ ಥೇಯ್ಯಾವಹಾರಪಞ್ಚಕನ್ತಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ ಪಞ್ಚಪಞ್ಚಕಭೇದಾ, ತತ್ಥ ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ನಾನೇಕಭಣ್ಡಪಞ್ಚಕದ್ವಯಪ್ಪಭೇದೇ ದಸ ಅವಹಾರೇ ಸಙ್ಗಹೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸಪಞ್ಚಕತ್ತಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತತ್ಥಾ’’ತಿ ಆರದ್ಧಂ. ತತ್ಥ ತತ್ಥಾತಿ ತಿಸ್ಸಂ ಗಾಥಾಯಂ. ನಾನೇಕಭಣ್ಡಾನನ್ತಿ ನಾನಾ, ಏಕೋ ಚ ಭಣ್ಡೋ ಯೇಸನ್ತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ. ಸವಿಞ್ಞಾಣಕಅವಿಞ್ಞಾಣಕಭಣ್ಡವಸೇನ ನಾನಾಭಣ್ಡಪಞ್ಚಕಞ್ಚ ಸವಿಞ್ಞಾಣಕಭಣ್ಡವಸೇನೇವ ಏಕಭಣ್ಡಪಞ್ಚಕಞ್ಚ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಪಞ್ಚ ಪರಿಮಾಣಾ ಯೇಸನ್ತೇ ಪಞ್ಚಕಾ, ತೇಸಂ. ಅವಹಾರಾತಿ ಅವಹರಣಾನಿ, ಚೋರಕಮ್ಮಾನೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಏತೇತಿ ಅನನ್ತರಗಾಥಾಯ ‘‘ಆದಿಯನ್ತೋ’’ತಿಆದಿನಾ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ ಆದಿಯನ್ತಾದಯೋ. ಪಟಿಪತ್ತಿಸನ್ತಾನೇ ವಿಸೇಸಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಭಾವೇತಿ ಉಪ್ಪಾದೇತೀತಿ ವಿಭಾವೀ, ವಿನಯಧರೋ, ತೇನ ವಿಭಾವಿನಾ. ವಿಞ್ಞಾತಬ್ಬಾತಿ ಪರೇಸಂ ಆರಾಮಾದಿಸವಿಞ್ಞಾಣಕವತ್ಥೂನಿ ವಾ ದಾಸಮಯೂರಾದಿಂ ಕೇವಲಂ ಸವಿಞ್ಞಾಣಕವತ್ಥುಮತ್ತಂ ವಾ ಅವಹರಿತುಂ ಕತಾ ಯಥಾವುತ್ತಸರೂಪಾ ಆದಿಯನಾದಯೋ ಠಾನಾಚಾವನಪರಿಯೋಸಾನಾ ¶ ಪಞ್ಚ ಅವಹಾರಾ ಯಥಾವುತ್ತನಾನಾಭಣ್ಡಏಕಭಣ್ಡವಿಸಯಾ ಹುತ್ವಾ ಪವತ್ತನ್ತೀತಿ ನಾನಾಭಣ್ಡಪಞ್ಚಕಂ ಏಕಭಣ್ಡಪಞ್ಚಕನ್ತಿ ದಸ ಅವಹಾರಾ ಭವನ್ತೀತಿ ವಿನಯಧರೇನ ಓತಿಣ್ಣಸ್ಸ ವತ್ಥುನೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋಪಕಾರಕತ್ತಾ ತಥತೋ ಞಾತಬ್ಬಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೪೧. ಏವಂ ಪಞ್ಚವೀಸತಿ ಅವಹಾರೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ವತ್ತಬ್ಬೇಸು ಪಞ್ಚಸು ಪಞ್ಚಕೇಸು ನಾನೇಕಭಣ್ಡಪಞ್ಚಕಾನಿ ದ್ವೇ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅವಸೇಸಪಞ್ಚಕತ್ತಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಸಾಹತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಸಾಹತ್ಥೋತಿ ಸಕೋ ಹತ್ಥೋ, ತೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ, ತಸ್ಸ ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೀತಿ ಸಾಹತ್ಥೋ, ಅವಹಾರೋ, ಚೋರೇನ ಸಹತ್ಥಾ ಕತೋ ಅವಹಾರೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಆಣತ್ತಿಕೋ ಚೇವಾತಿ ಆಣತ್ತಿಯಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಆಣತ್ತಿಕೋ, ಅವಹಾರೋ, ಚೋರಸ್ಸ ‘‘ಇಮಂ ನಾಮ ಭಣ್ಡಂ ಗಣ್ಹಾ’’ತಿ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಆಣಾಪನೇನ ¶ ಸಿದ್ಧೋ ಅವಹಾರೋ ಚ. ನಿಸ್ಸಗ್ಗೋತಿ ನಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ನಿಸ್ಸಗ್ಗೋ, ಅವಹಾರೋ, ಸುಙ್ಕಘಾತಟ್ಠಾನೇ, ಪರಿಕಪ್ಪಿತೋಕಾಸೇ ವಾ ಠತ್ವಾ ಭಣ್ಡಸ್ಸ ಬಹಿ ಪಾತನನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಅತ್ಥಸಾಧಕೋತಿ ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಂ ಅತ್ಥಂ ಸಾಧೇತೀತಿ ಅತ್ಥಸಾಧಕೋ, ಸೋ ಅವಹಾರೋ ಚ ಯಥಾಣತ್ತಿಕಂ ಅವಿರಾಧೇತ್ವಾ ಏಕಂಸೇನ ಅವಹರನ್ತಸ್ಸ ‘‘ಅಸುಕಸ್ಸ ಭಣ್ಡಂ ಅವಹರಾ’’ತಿ ಅವಿಸೇಸೇನ ವಾ ಅವಹರಿತಬ್ಬವತ್ಥುವಿಸೇಸೋ ಗಹಣಕಾಲೋ ಗಹಣದೇಸೋ ಗಹಣಾಕಾರೋ ಚಾತಿ ಏವಮಾದಿವಿಸೇಸಾನಮಞ್ಞತರೇನ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ವಾ ಆಣಾಪನಞ್ಚ ಏಕಂಸೇನ ಪಾದಗ್ಘನಕತೇಲಪಿವನಕಂ ಉಪಾಹನಾದಿಕಿಞ್ಚಿವತ್ಥುಂ ತೇಲಭಾಜನಾದೀಸು ಪಾತನಾದಿಪ್ಪಯೋಗೋ ಚಾತಿ ಏವಮಾದಿಪ್ಪಯೋಗೋ ಚ ಕಿರಿಯಾಸಿದ್ಧಿಯಾ ಪುರೇತರಮೇವ ಪಾರಾಜಿಕಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಸಾಧನತೋ ಅತ್ಥಸಾಧಕೋ ಅವಹಾರೋ ಚಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಧುರನಿಕ್ಖೇಪನಞ್ಚಾತಿ ¶ ಧುರಸ್ಸ ನಿಕ್ಖೇಪನಂ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪನಂ, ತಞ್ಚ ಅವಹಾರೋ, ಪರಸನ್ತಕಾನಂ ಆರಾಮಾದೀನಂ ಅಭಿಯೋಗವಿಸಯೇ ಚ ಉಪನಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಭಣ್ಡಾದಿನೋ ವಿಸಯೇ ಚ ಚೋರಸ್ಸ ಸಾಮಿನೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇ ಚ ಸಾಮಿನೋ ಚ, ಯದಾ ಕದಾಚಿ ಯಥಾಕಥಞ್ಚಿ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಗಹಣೇ ನಿರುಸ್ಸಾಹಭಾವಸಙ್ಖಾತೋ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪಾವಹಾರೋ ಚಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಇತಿ ಇದಂ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪನಞ್ಚ ಯಥಾವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಸಾಹತ್ಥಾದಿಚತುಕ್ಕಞ್ಚ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಅವಹಾರಾನಂ ಸಮೂಹೋ ಪಞ್ಚಕಂ, ಸಾಹತ್ಥಾದಿಪಞ್ಚಕಂ ‘‘ಸಾಹತ್ಥಪಞ್ಚಕ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಆದಿ-ಸದ್ದೋ ಲುತ್ತನಿದ್ದಿಟ್ಠೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೪೨. ಪುಬ್ಬಸಹಪಯೋಗಾ ಚಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪುಬ್ಬಪಯೋಗೋ ಸಹಪಯೋಗೋ’’ತಿ ಪಯೋಗ-ಸದ್ದೋ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ. ‘‘ಆಣತ್ತಿವಸೇನ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೯೨) ಯಥಾಣತ್ತಿಕಮವಿರಾಧೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹತೋ ‘‘ಅಸುಕಸ್ಸ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಭಣ್ಡಂ ಅವಹರಾ’’ತಿ ಆಣಾಪನಂ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗೋ ನಾಮ ಅವಹಾರೋ. ಕಾಯೇನ, ವಾಚಾಯ ವಾ ಪಯುಜ್ಜನಂ ಆಣಾಪನಂ ಪಯೋಗೋ, ಆಣತ್ತಸ್ಸ ಭಣ್ಡಗ್ಗಹಣತೋ ಪುಬ್ಬತ್ತಾ ಪುಬ್ಬೋ ಚ ಸೋ ಪಯೋಗೋ ಚಾತಿ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗೋ ಅವಹಾರೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ‘‘ಠಾನಾಚಾವನವಸೇನ ಸಹಪಯೋಗೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನಸ್ಸ ಉಪಲಕ್ಖಣಪದತ್ತಾ ಠಾನಾಚಾವನಞ್ಚ ಪರಾಯತ್ತಭೂಮಿಗಹಣೇ ಖೀಲಸಙ್ಕಮನಾದಿಕಞ್ಚ ಸಹಪಯೋಗೋ ಅವಹಾರೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಸಂವಿದಾಹರಣನ್ತಿ ಬಹೂಹಿ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ನಾಮ ಭಣ್ಡಂ ಅವಹರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸಂವಿದಹಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಹಿ, ಏಕತೋ ವಾ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಅನುಮತಿಯಾ ಏಕೇನ ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರಸನ್ತಕಸ್ಸ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಹರಣಸಙ್ಖಾತೋ ಸಂವಿದಾವಹಾರೋ ಚ. ಸಮಂ ಏಕೀ ಹುತ್ವಾ ವಿಸುಂ ಏಕೇನಾಪಿ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಪಾದೇ ವಾ ಪಾದಾರಹೇ ¶ ವಾ ಗಹಿತೇ ಕತಮನ್ತನಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ ¶ . ಸಂವಿದಹಿತ್ವಾ ಮನ್ತೇತ್ವಾ ಅವಹರಣಂ ಸಂವಿದಾಹರಣಂ. ನಿರುತ್ತಿನಯೇನ ಸದ್ದಸಿದ್ಧಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ‘‘ಸಂವಿದಾಹರಣ’’ನ್ತಿ ‘‘ಸಂವಿದಾವಹಾರೋ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ವೇವಚನಂ. ‘‘ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಸಂವಿದಹಿತ್ವಾ ಏಕೋ ಭಣ್ಡಂ ಅವಹರತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೧೮) ವಚನತೋ ಏವಂ ಸಹಕತಮನ್ತನೇಸು ಏಕೇನಾಪಿ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಪಾದೇ ವಾ ಪಾದಾರಹೇ ವಾ ಗಹಿತೇ ಕತಮನ್ತನಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಸಙ್ಕೇತಕಮ್ಮನ್ತಿ ಪುಬ್ಬಣ್ಹಾದಿಕಾಲಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಸಞ್ಜಾನನಂ ಸಙ್ಕೇತೋ, ತೇನ ಕತಂ ಕಮ್ಮಂ ಅವಹರಣಂ ಸಙ್ಕೇತಕಮ್ಮಂ ನಾಮ. ತಂ ಪನ ಪುರೇಭತ್ತಾದೀಸು ಕಞ್ಚಿ ಕಾಲಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಭಣ್ಡಂ ಅವಹರಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಕಾಲೇ ತಂಯೇವ ಯಥಾವುತ್ತಂ ಭಣ್ಡಂ ಅವಹರತಿ ಚೇ, ಸಙ್ಕೇತಕಾರಕಸ್ಸ ಸಙ್ಕೇತಕ್ಖಣೇಯೇವ ಪಾರಾಜಿಕನ್ತಿ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ನೇಮಿತ್ತನ್ತಿ ಪರಭಣ್ಡಾವಹಾರಸ್ಸ ಹೇತುತ್ತಾ ಅಕ್ಖಿನಿಖಣನಾದಿ ನಿಮಿತ್ತಂ ನಾಮ, ತೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ನೇಮಿತ್ತಂ, ಅವಹರಣಸಙ್ಖಾತಕಮ್ಮಂ ಅವಹಾರೋ. ‘‘ಮಯಾ ಅಕ್ಖಿಮ್ಹಿ ನಿಖಣಿತೇ ವಾ ಭಮುಮ್ಹಿ ಉಕ್ಖಿತ್ತೇ ವಾ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಭಣ್ಡಂ ಅವಹರಾ’’ತಿ ಆಣತ್ತೇನ ತಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ವುತ್ತಮೇವ ಭಣ್ಡಂ ವುತ್ತನಿಯಾಮಮವಿರಾಧೇತ್ವಾ ಗಹಿತಂ ಚೇ, ನಿಮಿತ್ತಕಾರಕಸ್ಸ ನಿಮಿತ್ತಕರಣಕ್ಖಣೇಯೇವ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಹೋತಿ. ವುತ್ತನಿಯಾಮಂ ವಿರಾಧೇತ್ವಾ ಗಹಿತಂ ಚೇ, ನಿಮಿತ್ತಕಾರಕೋ ಮುಚ್ಚತಿ, ಅವಹಾರಕಸ್ಸೇವ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಪುಬ್ಬಪಯೋಗೋ ಆದಿ ಯಸ್ಸ ತಂ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗಾದಿ, ಪುಬ್ಬಪಯೋಗಾದಿ ಚ ತಂ ಪಞ್ಚಕಞ್ಚಾತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ.

೪೩. ಥೇಯ್ಯಞ್ಚ ಪಸಯ್ಹಞ್ಚ ಪರಿಕಪ್ಪೋ ಚ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೋ ಚ ಕುಸೋ ಚ ಥೇಯ್ಯಪಸಯ್ಹಪರಿಕಪ್ಪಪಟಿಚ್ಛನ್ನಕುಸಾ, ತೇ ಆದೀ ಉಪಪದಭೂತಾ ಯೇಸಂ ಅವಹಾರಾನಂ ತೇ ಥೇಯ್ಯ…ಪೇ… ಕುಸಾದಿಕಾ ¶ , ಅವಹಾರಾ, ಇಮಿನಾ ಥೇಯ್ಯಾವಹಾರೋ ಚ…ಪೇ… ಕುಸಾವಹಾರೋ ಚಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತತ್ಥ ಥೇಯ್ಯಾವಹಾರೋತಿ ಥೇನೋ ವುಚ್ಚತಿ ಚೋರೋ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಥೇಯ್ಯಂ, ಏತ್ಥ ನ-ಕಾರಲೋಪೋ ನಿರುತ್ತಿನಯೇನ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ, ತೇನ ಅವಹರಣಂ ಥೇಯ್ಯಾವಹಾರೋ, ಸನ್ಧಿಚ್ಛೇದಾದಿವಸೇನ ಅದಿಸ್ಸಮಾನೇನ ಗಹಣಞ್ಚ ಕೂಟಮಾನಕೂಟಕಹಾಪಣಾದೀಹಿ ವಞ್ಚೇತ್ವಾ ಗಹಣಞ್ಚ ಥೇಯ್ಯಾವಹಾರೋ.

ಪಸಯ್ಹ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಅವಹರಣಂ ಪಸಯ್ಹಾವಹಾರೋ, ಗಾಮವಿಲೋಪಕಾ ವಿಯ ಸಾಮಿಕೇ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಗಹಣಞ್ಚ ರಾಜಭಟಾದಯೋ ವಿಯ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ನಿಬದ್ಧಕರಗ್ಗಹಣೇ ಅಧಿಕಗ್ಗಹಣಞ್ಚ ಪಸಯ್ಹಾವಹಾರೋ.

ವತ್ಥಸುತ್ತಾದಿಕಂ ¶ ಪರಿಚ್ಛಿಜ್ಜ ಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಅವಹರಣಂ ಪರಿಕಪ್ಪಾವಹಾರೋ, ಸೋ ಚ ಭಣ್ಡೋಕಾಸಪರಿಕಪ್ಪವಸೇನ ದುವಿಧೋ ಹೋತಿ. ತತ್ಥ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಭಣ್ಡಂ ಅನ್ಧಕಾರಪ್ಪದೇಸಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಸುತ್ತಾದಿಭಣ್ಡಾನಿ ತತ್ಥ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಾನಿ, ತೇ ಪೇಳಾದಯೋ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ‘‘ವತ್ಥಾನಿ ಚೇ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಿ, ಸುತ್ತಾನಿ ಚೇ ನ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಪರಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಉಕ್ಖಿಪನಂ ಭಣ್ಡಪರಿಕಪ್ಪಪುಬ್ಬಕತ್ತಾ ಭಣ್ಡಪರಿಕಪ್ಪಾವಹಾರೋ ನಾಮ. ಆರಾಮಪರಿವೇಣಾದೀನಿ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಲೋಭನೀಯಂ ಭಣ್ಡಂ ದಿಸ್ವಾ ಗಬ್ಭಪಾಸಾದತಲಪಮುಖಮಾಳಕಪಾಕಾರದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕಾದಿಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಠಾನಂ ಪರಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ‘‘ಏತ್ಥನ್ತರೇ ದಿಟ್ಠೋ ಚೇ, ಓಲೋಕೇತುಂ ಗಹಿತಂ ವಿಯ ದಸ್ಸಾಮಿ, ನೋ ಚೇ, ಹರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪರಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಆದಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರಿಕಪ್ಪಿತಟ್ಠಾನಾತಿಕ್ಕಮೋ ಓಕಾಸಪರಿಕಪ್ಪಪುಬ್ಬಕತ್ತಾ ಓಕಾಸಪರಿಕಪ್ಪಾವಹಾರೋ ನಾಮಾತಿ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ತಿಣಪಣ್ಣಾದೀಹಿ ¶ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಸ್ಸ ಭಣ್ಡಸ್ಸ ಅವಹರಣಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾವಹಾರೋ, ಉಯ್ಯಾನಾದೀಸು ಕೀಳಮಾನೇಹಿ ವಾ ಸಙ್ಘಪರಿವಿಸನ್ತೇಹಿ ವಾ ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಓಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಠಪಿತಂ ಅಲಙ್ಕಾರಾದಿಕಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಭಣ್ಡಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಓಣಮಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತೇ ಆಸಙ್ಕನ್ತೀ’’ತಿ ಠತ್ವಾ ತಿಣಪಣ್ಣಪಂಸುವಾಲುಕಾದೀಹಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಸಾಮಿಕೇಸು ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ಅದಿಸ್ವಾ ಸಾಲಯೇಸು ಗತೇಸು ಪಚ್ಛಾ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಗಹಣಞ್ಚ ತದೇವ ಭಣ್ಡಂ ಕದ್ದಮಾದೀಸು ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಅಙ್ಗುಟ್ಠಾದೀಹಿ ಪೀಳೇತ್ವಾ ಓಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾಭಾಗೇನ ಫುಟ್ಠಟ್ಠಾನಂ ಉಪರಿಭಾಗೇನ ಅತಿಕ್ಕಮನಞ್ಚ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾವಹಾರೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಕುಸೇನ ಅವಹಾರೋ ಕುಸಾವಹಾರೋ, ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಕುಸಂ ಸಙ್ಕಾಮೇತ್ವಾ ಪರಕೋಟ್ಠಾಸಸ್ಸ ಅಗ್ಘೇನ ಮಹನ್ತಸ್ಸ ವಾ ಸಮಸಮಸ್ಸ ವಾ ಗಹಣನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಕುಸಪಾತನೇನ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚೀವರೇಸು ಭಾಜಿಯಮಾನೇಸು ಅತ್ತನೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೇನ ಸಮಂ ವಾ ಅಧಿಕಂ ವಾ ಊನಕಂ ವಾ ಅಗ್ಘೇನ ಪಞ್ಚಮಾಸಕಂ ವಾ ಅತಿರೇಕಪಞ್ಚಮಾಸಕಂ ವಾ ಅಗ್ಘನಕಂ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಕೋಟ್ಠಾಸಂ ಅವಹರಿತುಕಾಮೋ ಅತ್ತನೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಪತಿತಂ ಕುಸಂ ಪರಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಪಾತೇತುಕಾಮೋ ಉದ್ಧರತಿ, ತಙ್ಖಣೇ ಚ ಪರಸ್ಸ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಪಾತಿತಕ್ಖಣೇ ಚ ನ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಅನಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪರಕೋಟ್ಠಾಸತೋ ಪರನಾಮಲಿಖಿತಂ ಕುಸಂ ಉಕ್ಖಿಪೇನ್ತೋ ತತೋ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅಪನಾಮೇತಿ, ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತಿ. ಯದಿ ಪಠಮಂ ಪರಕೋಟ್ಠಾಸತೋ ಕುಸಂ ಉದ್ಧರತಿ, ಉದ್ಧಟಕ್ಖಣೇ ಚ ಅತ್ತನೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಪಾತಿತಕ್ಖಣೇ ಚ ಸಕನಾಮಲಿಖಿತಂ ಕುಸಂ ಉದ್ಧರಣಕ್ಖಣೇ ಚ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಅನಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪರಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಪಾತನಕ್ಖಣೇ ಹತ್ಥತೋ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಮುತ್ತೇ ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತಿ.

ಯದಿ ¶ ದ್ವೇಪಿ ಕುಸೇ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಸು ಭಿಕ್ಖೂಸು ಸಕಸಕಕೋಟ್ಠಾಸಂ ಆದಾಯ ಗತೇಸು ಯಸ್ಮಿಂ ಕುಸಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇಸಿ, ತಸ್ಸ ಸಾಮಿಕೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಕುಸೋ ಕಸ್ಮಾ ನ ¶ ದಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಚೋರೋ ‘‘ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ಕುಸೋ ನ ದಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಕೋಟ್ಠಾಸಂ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಕಂ ವಿಯ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ವಿವದಿತ್ವಾ ವಾ ಅವಿವದಿತ್ವಾ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಗತೇ ಇತರಂ ಕೋಟ್ಠಾಸಂ ಉದ್ಧರತಿ ಚೇ, ಉದ್ಧಟಕ್ಖಣೇಯೇವ ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತಿ. ಯದಿ ಪರೋ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಕೋಟ್ಠಾಸಂ ತುಯ್ಹಂ ನ ದೇಮಿ, ತ್ವಂ ತುಯ್ಹಂ ಕೋಟ್ಠಾಸಂ ವಿಚಿನಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ ವದತಿ, ಏವಂ ವುತ್ತೇ ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಅಸ್ಸಾಮಿಕಭಾವಂ ಜಾನನ್ತೋಪಿ ಪರಸ್ಸ ಕೋಟ್ಠಾಸಂ ಉದ್ಧರತಿ, ಉದ್ಧಟಕ್ಖಣೇ ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತಿ. ಯದಿ ಪರೋ ವಿವಾದಭೀರುಕತ್ತಾ ‘‘ಕಿಂ ವಿವಾದೇನಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ವಾ ಪತ್ತಂ ಹೋತು ತುಯ್ಹಂ ವಾ, ವರಕೋಟ್ಠಾಸಂ ತ್ವಂ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ ವದೇಯ್ಯ, ದಿನ್ನಕಂ ನಾಮ ಗಹಿತಂ ಹೋತೀತಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ ನ ಹೋತೀತಿ. ಯದಿ ‘‘ತವ ರುಚ್ಚನಕಂ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ವಿವಾದಭಯೇನ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಂ ವರಭಾಗಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಲಾಮಕಭಾಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗತೋ, ಚೋರೋ ಪಚ್ಛಾ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ವಿಚಿತಾವಸೇಸಂ ನಾಮ ಅಗ್ಗಹೇಸೀತಿ ಪಾರಾಜಿಕೋ ನ ಹೋತಿ. ಏವಂ ಕುಸಾವಹಾರವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಅಯಮೇತ್ಥ ಪಞ್ಚವೀಸತಿಯಾ ಅವಹಾರೇಸು ಸಙ್ಖೇಪೋ, ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯ ವಿನಯಸಂವಣ್ಣನಾಯ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೪೪. ಏತ್ತಾವತಾ ಅದಿನ್ನಾದಾನಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸ ವಿನಿಚ್ಛಯಾವಯವರೂಪೇನ ಉಗ್ಗಹೇತಬ್ಬೇ ಪಞ್ಚವೀಸತಿ ಅವಹಾರೇ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅದಿನ್ನಾದಾನವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಸಹಸಾ ಆಪತ್ತಿಂ ಅನಾರೋಪೇತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಓಲೋಕೇತಬ್ಬಾನಿ ಪಞ್ಚ ಠಾನಾನಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ವತ್ಥುಕಾಲಗ್ಘದೇಸೇ ಚಾ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ.

ತತ್ಥ ವತ್ಥು ನಾಮ ಅವಹಟಭಣ್ಡಂ. ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ಅವಹಾರಕೇನ ‘‘ಮಯಾ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಭಣ್ಡಂ ಅವಹಟ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ತಸ್ಸ ಭಣ್ಡಸ್ಸ ಸಸ್ಸಾಮಿಕಅಸ್ಸಾಮಿಕಭಾವಂ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಸಸ್ಸಾಮಿಕಂ ¶ ಚೇ, ಅವಹಾರಕಾಲೇ ತೇಸಂ ಸಾಲಯಭಾವಂ ವಾ ನಿರಾಲಯಭಾವಂ ವಾ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ಸಾಲಯಕಾಲೇ ಚೇ ಗಹಿತಂ, ಭಣ್ಡಂ ಅಗ್ಘಾಪೇತ್ವಾ ಮಾಸಕಂ ವಾ ಊನಮಾಸಕಂ ವಾ ಹೋತಿ, ದುಕ್ಕಟೇನ, ಅತಿರೇಕಮಾಸಕಂ ವಾ ಊನಪಞ್ಚಮಾಸಕಂ ವಾ ಹೋತಿ, ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯೇನ, ಪಞ್ಚಮಾಸಕಂ ವಾ ಅತಿರೇಕಪಞ್ಚಮಾಸಕಂ ವಾ ಹೋತಿ, ಪಾರಾಜಿಕೇನ ಕಾತಬ್ಬೋ. ಸಾಮಿಕಾನಂ ನಿರಾಲಯಕಾಲೇ ಚೇ ಗಹಿತಂ, ನತ್ಥಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಭಣ್ಡಸಾಮಿಕೇ ಪನ ಭಣ್ಡಂ ಆಹರಾಪೇನ್ತೇ ತಂ ವಾ ಭಣ್ಡಂ ತದಗ್ಘನಕಂ ವಾ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ.

ಕಾಲೋ ನಾಮ ಅವಹಾರಕಾಲೋ. ಭಣ್ಡಂ ನಾಮೇತಂ ಕದಾಚಿ ಮಹಗ್ಘಂ ಹೋತಿ, ಕದಾಚಿ ಸಮಗ್ಘಂ. ತಸ್ಮಾ ¶ ಅವಹಟಭಣ್ಡಸ್ಸ ಅಗ್ಘಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದನ್ತೇಹಿ ಅವಹಟಕಾಲಾನುರೂಪಂ ಕತ್ವಾ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದನತ್ಥಂ ಕಾಲವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಅಗ್ಘೋ ನಾಮ ಅವಹಟಭಣ್ಡಸ್ಸ ಅಗ್ಘೋ. ಏತ್ಥ ಚ ಸಬ್ಬದಾ ಭಣ್ಡಾನಂ ಅಗ್ಘೋ ಸಮಾನರೂಪೋ ನ ಹೋತಿ, ನವಭಣ್ಡಂ ಮಹಗ್ಘಂ ಹೋತಿ, ಪುರಾಣಂ ಚೇ ಸಮಗ್ಘಂ. ತಸ್ಮಾ ಅವಹಾರಕಾಲೇ ಭಣ್ಡಸ್ಸ ನವಭಾವಂ ವಾ ಪುರಾಣಭಾವಂ ವಾ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ಅಗ್ಘೋ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತಬ್ಬೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

ದೇಸೋ ಚಾತಿ ಭಣ್ಡಾವಹಾರದೇಸೋ. ಏತ್ಥ ಚ ಸಬ್ಬಸ್ಸಾಪಿ ಭಣ್ಡಸ್ಸ ಉಟ್ಠಾನದೇಸೇ ಸಮಗ್ಘಂ ಹುತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಮಹಗ್ಘತ್ತಾ ಅವಹಟಭಣ್ಡೇ ಅಗ್ಘಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ತದನುರೂಪಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ನಿಯಮನ್ತೇಹಿ ಅಗ್ಘಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದನತ್ಥಾಯ ಅವಹಾರದೇಸಂ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ದೇಸೇ ಅಗ್ಘವಸೇನ ತದನುರೂಪಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಕಾರೇತಬ್ಬಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

ಪರಿಭೋಗೋ ನಾಮ ಅವಹಟಭಣ್ಡೇ ಅವಹಾರತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಪರೇಹಿ ಕತಪರಿಭೋಗೋ. ಏತ್ಥ ಚ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಭಣ್ಡಸ್ಸ ಪರಿಭೋಗೇನ ಅಗ್ಘೋ ಪರಿಹಾಯತೀತಿ ಭಣ್ಡಸಾಮಿಕಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ¶ ಭಣ್ಡೇ ನವೇಪಿ ಏಕವಾರಮ್ಪಿ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಪಕಾರೇನ ಪರಿಭುತ್ತೇ ಪರಿಹಾಪೇತ್ವಾ ಅಗ್ಘೋ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತಬ್ಬೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಏವಮಾದಿನಾ ನಯೇನ ಏತಾನಿ ಪಞ್ಚ ಠಾನಾನಿ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾವ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಪಞ್ಚಪಿ ಞತ್ವಾ ಏತಾನಿ ಕತ್ತಬ್ಬೋ ಪಣ್ಡಿತೇನ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ’’ತಿ.

೪೫. ಏತ್ತಾವತಾ ಅದಿನ್ನಾದಾನವಿನಿಚ್ಛಯಾವಯವಭೂತೇ ಪಞ್ಚವೀಸತಿ ಅವಹಾರೇ ಚ ಪಞ್ಚಟ್ಠಾನಾವಲೋಕನಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅನಾಗತೇ ಪಾಪಭಿಕ್ಖೂನಂ ಲೇಸೋಕಾಸಪಿದಹನತ್ಥಂ ಪರಸನ್ತಕಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ವತ್ಥುಂ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಠಿತಂ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಪಕಾರೇನ ಗಣ್ಹತೋ ಮೋಕ್ಖಾಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಕಾಮೇನ ತಥಾಗತೇನ ಯಾ ಪನೇತಾ –

ನಿಕ್ಖಿತ್ತಾ ¶ , ತಾಸಂ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಪದಭಾಜನೇ, ತದಟ್ಠಕಥಾಯ ಚ ಆಗತನಯೇನ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಕಾಮೋ ಪಠಮಂ ತಾವ ಭೂಮಟ್ಠೇ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ದುತಿಯಂ ವಾಪೀ’’ತಿಆದಿ.

ತತ್ಥ ದುತಿಯಂ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಪರಿಯೇಸತೋ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏವಂ ಸಬ್ಬಪದೇಸು. ಉಪರಿ ಸಞ್ಜಾತಾಹಿ ರುಕ್ಖಲತಾಹಿ, ಇಟ್ಠಕಪಾಸಾಣಾದೀಹಿ ಚ ಸಞ್ಛನ್ನಂ ಮಹಾನಿಧಿಂ ಉದ್ಧರಿತುಕಾಮೇನ ‘‘ಮಯಾ ಏಕೇನೇವ ನ ಸಕ್ಕಾ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಅಞ್ಞಂ ಸಹಾಯಂ ಪರಿಯೇಸಿತುಂ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಸಯಿತಟ್ಠಾನಾ ಉಟ್ಠಾನಾದೀಸು ಸಬ್ಬಪಯೋಗೇಸು ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕುದಾಲಂ ಭೂಮಿಖಣನತ್ಥಾಯ ಪಿಟಕಂ ವಾಪಿ ಪಂಸುಉದ್ಧರಣತ್ಥಾಯ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಭಾಜನಂ. ಇಮೇಸು ದ್ವೀಸು ಕುದಾಲಸ್ಸ ಚೇ ದಣ್ಡೋ ನತ್ಥಿ, ದಣ್ಡತ್ಥಾಯ ರುಕ್ಖತೋ ದಣ್ಡಂ ಛಿನ್ದತೋ ಚ ಕುದಾಲೋ ಚೇ ನ ಹೋತಿ, ಕುದಾಲಕರಣತ್ಥಾಯ ಅಯೋಬೀಜಂ ಉದ್ಧರಣತ್ಥಾಯ ಅಕಪ್ಪಿಯಪಥವಿಂ ಖಣನ್ತಸ್ಸಪಿ ಪಚ್ಛಿಕರಣತ್ಥಾಯ ಪಣ್ಣಾನಿ ಛಿನ್ದತೋಪಿ ಪಿಟಕವಾಯನತ್ಥಾಯ ವಲ್ಲಿಂ ಛಿನ್ದತೋಪಿ ¶ ಉಭಯತ್ಥಾಪಿ ಪರಿಯೇಸನೇ ಮುಸಾ ಭಣತೋಪಿ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚೇವ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಞ್ಚ, ಇತರಪಯೋಗೇಸು ದುಕ್ಕಟಮೇವಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಗಚ್ಛತೋತಿ ದುತಿಯಾದಿಂ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ಲದ್ಧಾ ವಾ ಅಲದ್ಧಾ ವಾ ನಿಧಿಟ್ಠಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಪದೇ ಪದೇ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೋ ದುತಿಯಂ ವಾ ಪರಿಯೇಸತೀ’’ತಿಆದಿ ಪಾಳಿಯಂ (ಪಾರಾ. ೯೪) ‘‘ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೋ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ, ಇಧ ‘‘ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನಾ’’ತಿ ವಚನತೋ ‘‘ಇಮಂ ನಿಧಿಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧಪೂಜಂ ವಾ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಸಙ್ಘಭತ್ತಂ ವಾ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏವಮಾದಿನಾ ನಯೇನ ಕುಸಲಚಿತ್ತಪ್ಪವತ್ತಿಯಾ ಸತಿ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಪುಬ್ಬಯೋಗತೋತಿ ಅದಿನ್ನಾದಾನಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗಭಾವತೋ, ದುತಿಯಪರಿಯೇಸನಾದೀಸು ಪುಬ್ಬಪಯೋಗೇಸು ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ¶ ಅಟ್ಠವಿಧಂ ಹೋತಿ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗದುಕ್ಕಟಂ ಸಹಪಯೋಗದುಕ್ಕಟಂ ಅನಾಮಾಸದುಕ್ಕಟಂ ದುರುಪಚಿಣ್ಣದುಕ್ಕಟಂ ವಿನಯದುಕ್ಕಟಂ ಞಾತದುಕ್ಕಟಂ ಞತ್ತಿದುಕ್ಕಟಂ ಪಟಿಸ್ಸವದುಕ್ಕಟನ್ತಿ. ತತ್ಥ ‘‘ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೋ ದುತಿಯಂ ವಾ ಕುದಾಲಂ ವಾ ಪಿಟಕಂ ವಾ ಪರಿಯೇಸತಿ ಗಚ್ಛತಿ ವಾ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗದುಕ್ಕಟಂ ನಾಮ. ಇಧ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಟ್ಠಾನೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ, ಇತರೇಸು ಪುಬ್ಬಪಯೋಗೇಸು ದುಕ್ಕಟಂ. ‘‘ತತ್ಥಜಾತಕಂ ಕಟ್ಠಂ ವಾ ಲತಂ ವಾ ಛಿನ್ದತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ಸಹಪಯೋಗದುಕ್ಕಟಂ. ಇಧ ಅದಿನ್ನಾದಾನಸಹಿತಪಯೋಗತ್ತಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯವತ್ಥುಮ್ಹಿ, ಇತರತ್ರ ಚ ದುಕ್ಕಟಮೇವಾತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ವಿಸೇಸೋ. ಮುತ್ತಾಮಣಿಆದೀಸು ದಸಸು ರತನೇಸು, ಸಾಲಿಆದೀಸು ಸತ್ತಸು ಧಞ್ಞೇಸು, ಸಬ್ಬೇಸು ಚ ಆವುಧಭಣ್ಡಾದೀಸು ಆಮಸನಪಚ್ಚಯಾ ದುಕ್ಕಟಂ ಅನಾಮಾಸದುಕ್ಕಟಂ. ಕದಲಿನಾಳಿಕೇರಪನಸಾದಿರುಕ್ಖಟ್ಠಮೇವ ಫಲಂ ಆಮಸನ್ತಸ್ಸ ವುತ್ತಂ ದುಕ್ಕಟಂ ದುರುಪಚಿಣ್ಣದುಕ್ಕಟಂ. ಉಪಚರಣಂ ಉಪಚಿಣ್ಣಂ, ಪರಾಮಸನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ದುಟ್ಠು ಉಪಚಿಣ್ಣಂ ದುರುಪಚಿಣ್ಣಂ, ದುರುಪಚಿಣ್ಣೇ ದುಕ್ಕಟಂ ದುರುಪಚಿಣ್ಣದುಕ್ಕಟಂ. ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಕಾಲೇ ಪತ್ತೇ ರಜಸ್ಮಿಂ ಪತಿತೇ ಪತ್ತಂ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ವಾ ಅಧೋವಿತ್ವಾ ವಾ ಭಿಕ್ಖಾಪಟಿಗ್ಗಹಣೇನ ದುಕ್ಕಟಂ ವಿನಯದುಕ್ಕಟಂ, ವಿನಯೇ ಪಞ್ಞತ್ತಂ ದುಕ್ಕಟಂ ವಿನಯದುಕ್ಕಟಂ. ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಅವಸೇಸದುಕ್ಕಟಾನಿಪಿ ವಿನಯೇ ಪಞ್ಞತ್ತಾನೇವ, ತಥಾಪಿ ರುಳ್ಹಿಯಾ ಮಯೂರಾದಿಸದ್ದೇಹಿ ಮೋರಾದಯೋ ವಿಯ ಇದಮೇವ ತಥಾ ವುಚ್ಚತಿ. ‘‘ಸುತ್ವಾ ನ ವದನ್ತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ಞಾತದುಕ್ಕಟಂ ನಾಮ. ಏಕಾದಸಸು ಸಮನುಭಾಸನಾಸು ‘‘ಞತ್ತಿಯಾ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಞತ್ತಿದುಕ್ಕಟಂ. ‘‘ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖವೇ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪುರಿಮಿಕಾ ಚ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಪಟಿಸ್ಸವೇ ಚ ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೨೦೭) ವುತ್ತಂ ಪಟಿಸ್ಸವದುಕ್ಕಟಂ ನಾಮ. ಇಮೇಸು ಅಟ್ಠಸು ದುಕ್ಕಟೇಸು ಇಧ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ ದುಕ್ಕಟಂ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗದುಕ್ಕಟಂ ನಾಮ. ತೇನಾಹ ‘‘ಪುಬ್ಬಯೋಗತೋ’’ತಿ. ಗಾಥಾಬನ್ಧಸುಖತ್ಥಂ ¶ ಉಪಸಗ್ಗಂ ಅನಾದಿಯಿತ್ವಾ ‘‘ಪುಬ್ಬಪಯೋಗತೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಪುಬ್ಬಯೋಗತೋ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ಏತ್ಥ ¶ ಚ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಇಮೇಸು ದುಕ್ಕಟೇಸು ಅಸಙ್ಗಹಿತಾನಿ ಉಭತೋವಿಭಙ್ಗಾಗತಾನಿ ದಿವಾಸೇಯ್ಯಾದಿದುಕ್ಕಟಾನಿ ಚೇವ ಖನ್ಧಕಾಗತಾನಿ ಚ ಬಹೂನಿ ದುಕ್ಕಟಾನಿ ಸನ್ತಿ, ತಾನಿ ಪನೇತ್ಥ ವಿನಯದುಕ್ಕಟೇಯೇವ ಸಙ್ಗಹಿತಬ್ಬಾನಿ. ‘‘ವಿನಯೇ ಪಞ್ಞತ್ತಂ ದುಕ್ಕಟಂ ವಿನಯದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ಹಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೯೪) ವುತ್ತನ್ತಿ. ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೯೪) ಪನ ರಜೋಕಿಣ್ಣದುಕ್ಕಟಸ್ಸೇವ ‘‘ವಿನಯದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ಗಹಣಂ ಉಪಲಕ್ಖಣಮತ್ತಂ. ಇತರಥಾ ಅಟ್ಠ ದುಕ್ಕಟಾನೀತಿ ಗಣನಾಪರಿಚ್ಛೇದೋಯೇವ ನಿರತ್ಥಕೋ ಸಿಯಾತಿ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗೇ ದುಕ್ಕಟಾದೀನಮ್ಪಿ ವಿನಯದುಕ್ಕಟೇಯೇವ ಸಙ್ಗಹೇತಬ್ಬಭಾವೇಪಿ ಕತಿಪಯಾನಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇತರೇಸಮೇಕತೋ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ತೇಸಂ ವಿಸುಂ ಗಹಣಂ ಸುತ್ತಙ್ಗಸಙ್ಗಹಿತತ್ತೇಪಿ ಗೇಯ್ಯಗಾಥಾದೀನಂ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ವಿಸುಂ ದಸ್ಸನಂ ವಿಯಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೪೬. ತತ್ಥಜಾತಕಂ ಕಟ್ಠಂ ವಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಚಿರನಿಹಿತನಿಧೂಪರಿ ಜಾತಂ ಅಲ್ಲಂ ಸುಕ್ಖಂ ಕಟ್ಠಂ ವಾ. ಲತಂ ವಾತಿ ತಾದಿಸಂ ವಲ್ಲಿಂ ವಾ. ಇದಂ ಉಪಲಕ್ಖಣಂ ತಿಣಾದೀನಂ ಖುದ್ದಕಗಚ್ಛಾನಞ್ಚ ಗಹೇತಬ್ಬತ್ತಾ. ಉಭಯತ್ಥಾಪೀತಿ ಅಲ್ಲೇ ಚ ಸುಕ್ಖೇ ಚಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಅಲ್ಲರುಕ್ಖಾದೀನಿ ಛಿನ್ದತೋ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಅಹುತ್ವಾ ದುಕ್ಕಟಮತ್ತಸ್ಸ ಭವನೇ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಸಹಪಯೋಗತೋ’’ತಿ. ಅವಹಾರೇನ ಸಹಿತಪಯೋಗತ್ತಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಟ್ಠಾನೇಪಿ ದುಕ್ಕಟಮೇವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಸಹಪಯೋಗತೋ ಉಭಯತ್ಥಾಪಿ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತೋ ಪಠಮಗಾಥಾಯ ದಸ್ಸಿತಪುಬ್ಬಪಯೋಗತೋ ಇಮಾಯ ದಸ್ಸಿತಸಹಪಯೋಗಸ್ಸ ವಿಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇತಿ.

೪೭. ಪಥವಿನ್ತಿ ಕಪ್ಪಿಯಂ ವಾ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ವಾ ಪಥವಿಂ. ಅಕಪ್ಪಿಯಪಥವಿಂ ಖಣತೋ ಸಹಪಯೋಗತ್ತಾ ದುಕ್ಕಟಮೇವ. ಬ್ಯೂಹತೋತಿ ಪಂಸುಂ ಏಕತೋ ರಾಸಿಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ. ‘‘ವಿಯೂಹತಿ ಏಕಪಸ್ಸೇ ರಾಸಿಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ಊಹ-ಇಚ್ಚೇತಸ್ಸ ಧಾತುನೋ ವಿತಕ್ಕೇ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತೇಪಿ ಧಾತೂನಮನೇಕತ್ಥತ್ತಾ ವಿ-ಉಪಸಗ್ಗವಸೇನ ¶ ಇಧ ರಾಸಿಕರಣೇ ವತ್ತತೀತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ರಾಸಿಭೂತಂ ಪಂಸುಂ ಕುದಾಲೇನ ವಾ ಹತ್ಥೇನ ವಾ ಪಚ್ಛಿಯಾ ವಾ ಉದ್ಧರನ್ತಸ್ಸ ಚ ಅಪನೇನ್ತಸ್ಸ ಚ ಪಯೋಗಗಣನಾಯ ದುಕ್ಕಟಂ ಪಂಸುಮೇವ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಅವುತ್ತಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೇನ ವಾ-ಸದ್ದೇನ ಸಙ್ಗಹಿತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಆಮಸನ್ತಸ್ಸಾತಿ ನಿಧಿಕುಮ್ಭಿಂ ಹತ್ಥೇನ ಪರಾಮಸನ್ತಸ್ಸ. ವಾತಿ ಸಮುಚ್ಚಯೇ. ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ದುಟ್ಠು ಕತಂ ಕಿರಿಯಂ ಸತ್ಥಾರಾ ವುತ್ತಂ ವಿರಾಧೇತ್ವಾ ಖಲಿತ್ವಾ ಕತತ್ತಾತಿ ದುಕ್ಕಟಂ. ವುತ್ತಞ್ಚೇತಂ ಪರಿವಾರೇ (ಪರಿ. ೩೩೯) –

‘‘ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ¶ ಹಿ ಯಂ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಸುಣೋಹಿ ಯಥಾತಥಂ;

ಅಪರದ್ಧಂ ವಿರದ್ಧಞ್ಚ, ಖಲಿತಂ ಯಞ್ಚ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ.

ದುಟ್ಠು ವಾ ವಿರೂಪಂ ಕತಂ ಕಿರಿಯಾತಿ ದುಕ್ಕಟಂ. ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ ಪರಿವಾರೇ (ಪರಿ. ೩೩೯) –

‘‘ಯಂ ಮನುಸ್ಸೋ ಕರೇ ಪಾಪಂ, ಆವಿ ವಾ ಯದಿ ವಾ ರಹೋ;

‘ದುಕ್ಕಟ’ನ್ತಿ ಪವೇದೇನ್ತಿ, ತೇನೇತಂ ಇತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ.

ಏವಂ ‘‘ತತ್ಥಜಾತಕ’’ನ್ತಿಆದಿಗಾಥಾದ್ವಯಾಗತಂ ಛೇದನದುಕ್ಕಟಂ ಖಣನದುಕ್ಕಟಂ ಬ್ಯೂಹನದುಕ್ಕಟಂ ಉದ್ಧರಣದುಕ್ಕಟಂ ಆಮಸನದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಪಞ್ಚಸು ಸಹಪಯೋಗದುಕ್ಕಟೇಸು ಪುರಿಮಪುರಿಮಪಯೋಗೇಹಿ ಆಪನ್ನಾ ದುಕ್ಕಟಾಪತ್ತಿಯೋ ಪಚ್ಛಿಮಂ ಪಚ್ಛಿಮಂ ದುಕ್ಕಟಂ ಪತ್ವಾ ಪಟಿಪಸ್ಸಮ್ಭನ್ತಿ, ತಂತಂಪಯೋಗಾವಸಾನೇ ಲಜ್ಜಿಧಮ್ಮಂ ಓಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಓರಮತಿ ಚೇ, ತಂತಂದುಕ್ಕಟಮತ್ತಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ಪರಿಸುದ್ಧೋ ಹೋತಿ. ಧುರನಿಕ್ಖೇಪಮಕತ್ವಾ ಫನ್ದಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಪತ್ವಾ ಆಮಸನದುಕ್ಕಟಂ ಪಟಿಪಸ್ಸಮ್ಭತೀತಿ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೯೪) ವುತ್ತಂ. ಯಥಾಪಾಳಿಯಾ ಗಯ್ಹಮಾನೇ ಪುರಿಮಪುರಿಮಾಪತ್ತೀನಂ ಪಟಿಪಸ್ಸದ್ಧಿ ‘‘ಞತ್ತಿಯಾ ದುಕ್ಕಟಂ, ದ್ವೀಹಿ ¶ ಕಮ್ಮವಾಚಾಹಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾ ಪಟಿಪಸ್ಸಮ್ಭನ್ತೀ’’ತಿ ಪಾಳಿಯಂ (ಪಾರಾ. ೪೧೪, ೪೨೧, ೪೨೮, ೪೩೯) ಆಗತತ್ತಾ ಅನುಸ್ಸಾವನಾಯ ಏವ ಲಬ್ಭತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಇಮಸ್ಸ ಪನ ಸುತ್ತಸ್ಸ ಅನುಲೋಮವಸೇನ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅದಿನ್ನಾದಾನಸಿಕ್ಖಾಪದೇಪಿ ಆಪತ್ತಿಪಟಿಪಸ್ಸದ್ಧಿ ಪಮಾಣನ್ತಿ ನಿಟ್ಠಮೇತ್ಥ ಗನ್ತಬ್ಬಂ.

೪೮. ‘‘ಫನ್ದಾಪೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸ. ಠಾನಾ ಚಾವೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೯೪) ವುತ್ತಂ ಠಾನಾಚಾವನೇ ಪಾರಾಜಿಕಞ್ಚ ತಸ್ಸ ಸಾಮನ್ತಾಪತ್ತಿಭೂತಂ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಞ್ಚ ಠಾನಭೇದವಿಞ್ಞಾಪನಮುಖೇನ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಇದಾನಿ ತಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಮುಖೇಪಾಸ’’ನ್ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಮುಖೇ ಕುಮ್ಭಿಮುಖವಟ್ಟಿಯಂ. ಪಾಸಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾತಿ ಬನ್ಧನಂ ಪಾಸಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ. ಖಾಣುಕೇತಿ ಅಯೋಖಾಣುಮ್ಹಿ, ಖದಿರಖಾಣುಕೇ ವಾ. ಬದ್ಧಕುಮ್ಭಿಯಾ ಠಾನಭೇದೋ ಬನ್ಧನಾನಂ ವಸಾ ಞೇಯ್ಯೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೪೯. ಇದಾನಿ ಠಾನಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ದ್ವೇ’’ತಿಆದಿನಾ. ‘‘ಏಕಸ್ಮಿಂ ಖಾಣುಕೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ದ್ವೀಸು ದಿಸಾಸು ವಾ ತೀಸು ಚತೂಸು ವಾ ದಿಸಾಸು ಖಾಣುಕೇ ಖಣಿತ್ವಾ ಬದ್ಧಖಾಣುಗಣನಾಯ ಸಮ್ಭವನ್ತೋ ಠಾನಭೇದೋ ¶ ಉಪಲಕ್ಖಿತೋ ಹೋತಿ. ವಲಯಂ…ಪೇ… ಕತಾಯ ವಾ ದ್ವೇ ಠಾನಾನೀತಿ ಯೋಜನಾ. ವಾತಿ ಸಮುಚ್ಚಯೇ ಉಪಲಕ್ಖಿತೋ ಹೋತಿ.

೫೦. ಏವಂ ಠಾನಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಠಾನವಸೇನ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಉದ್ಧರನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ. ಸಙ್ಖಲಿನ್ತಿ ದಾಮಂ. ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯನ್ತಿ ಏಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ದೇಸೇತಬ್ಬಾಸು ಆಪತ್ತೀಸು ಥೂಲತ್ತಾ, ಅಚ್ಚಯತ್ತಾ ಚ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ನಾಮ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಪರಿವಾರೇ –

ತೇನೇತಂ ಇತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ. (ಪರಿ. ೩೩೯);

ಏತ್ಥ ಚ ಥೂಲಚ್ಚಯನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಸಮ್ಪರಾಯೇ ಚ (ಸಂ. ನಿ. ೧.೪೯) ಸುಗ್ಗತಿ, ತಂ ಹೋತಿ ಕಟುಕಪ್ಫಲ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಧ. ಪ. ೬೬) ವಿಯ ಲಕಾರಸ್ಸ ದ್ವಿತ್ತಂ, ಸಂಯೋಗೇ ಊಕಾರಸ್ಸ ರಸ್ಸೋ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ತತೋ ಸಙ್ಖಲಿಕಭೇದತೋ ಪರಂ. ಠಾನಾ ಚಾವೇತೀತಿ ಠಿತಟ್ಠಾನತೋ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅಪನೇತಿ. ಏತ್ಥ ಚ ನಾವಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಉದ್ಧಂ ವಾ ಅಧೋ ವಾ ತಿರಿಯಂ ವಾ ಅನ್ತಮಸೋ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಸಙ್ಕಾಮೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೯೯) ವುತ್ತನಯೇನ ‘‘ತಿರಿಯ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಾ ಚತಸ್ಸೋ ದಿಸಾ, ಉದ್ಧಮಧೋ ಚಾತಿ ಛಟ್ಠಾನಾನಿ. ತಾಸು ಏಕಂ ದಿಸಂ ಅಪನೀಯಮಾನಾಯ ಕುಮ್ಭಿಯಾ ತಂದಿಸಾಭಿಮುಖಂ ಇತರದಿಸಾಯಂ ಠಿತಪಸ್ಸೇ ಓರಿಮದಿಸಾಯ ಠಿತಪಸ್ಸೇನ ಫುಟ್ಠೋಕಾಸಸ್ಸ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅನತಿಕ್ಕನ್ತೇ ಫನ್ದಾಪನವಸೇನ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಹೋತಿ, ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇ ಠಾನಾ ಚಾವಿತತ್ತಾ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಇಮಮೇವ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ಠಾನಾ ಚಾವೇತಿ ಚೇ ಚುತೋ’’ತಿ. ಏಸೇವ ನಯೋ ಫನ್ದನರಹಿತಾಯ ನಿಧಿಕುಮ್ಭಿಯಾ ಠಾನಾಚಾವನೇಪಿ.

೫೧. ಏವಂ ಪಠಮಂ ಬನ್ಧನಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಕುಮ್ಭಿಗ್ಗಹಣೇ ನಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಪಠಮಂ ಕುಮ್ಭಿಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಬನ್ಧನಾಪನಯನೇ ನಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಪಠಮ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಸೋ ನಯೋತಿ ‘‘ಪಠಮುದ್ಧಾರೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ದುತಿಯುದ್ಧಾರೇ ಪಾರಾಜಿಕ’’ನ್ತಿ ತಮೇವತ್ಥಮತಿದಿಸತಿ.

೫೨. ವಲಯನ್ತಿ ¶ ¶ ಕುಮ್ಭಿಯಾ ಬದ್ಧಸಙ್ಖಲಿಕಾಯ ಮೂಲೇ ಪವೇಸಿತಂ ವಲಯಂ. ಮೂಲೇ ಘಂಸನ್ತೋ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಸಾರೇತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಘಂಸನ್ತೋತಿ ಫುಸಾಪೇನ್ತೋ. ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಸಾರೇತೀತಿ ಓರತೋ ಚ ಪಾರತೋ ಚ ಸಞ್ಚಾಲೇತಿ. ರಕ್ಖತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸೀಲಂ ಭಿಕ್ಖು’’ನ್ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ, ಪಾರಾಜಿಕಂ ನಾಪಜ್ಜತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಮೂಲೇ. ಖೇಗತಂ ಕರೋನ್ತೋವಾತಿ ಸಬ್ಬಪಸ್ಸತೋ ಮೂಲಂ ಅಫುಸಾಪೇತ್ವಾ ಆಕಾಸಗತಂ ಕರೋನ್ತೋವ. ಪರಾಜಿತೋತಿ ಠಾನಾಚಾವನಸ್ಸ ಕತತ್ತಾ ಪರಾಜಯಮಾಪನ್ನೋ ಹೋತಿ.

೫೩. ಕುಮ್ಭಿಮತ್ಥಕೇ ಜಾತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಚಿರಕಾಲಂ ನಿಹಿತತ್ತಾ ಮೂಲೇಹಿ ಕುಮ್ಭಿಂ ವಿನನ್ಧಿತ್ವಾ ಠಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಮೀಪೇ ಜಾತಂ ರುಕ್ಖಂ ಛಿನ್ದತೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ತತ್ಥಜಾತಕಂ ಕಟ್ಠಂ ವಾ’’ತಿಆದಿಕಾಯ ಗಾಥಾಯ ನಿಧಿಮತ್ಥಕೇ ಭೂಮಿಯಂ ಠಿತರುಕ್ಖಲತಾದಿಂ ಛಿನ್ದನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾ, ಇಮಾಯ ಪನ ಗಾಥಾಯ ಭೂಮಿಂ ನಿಖಣಿತ್ವಾ ಓತಿಣ್ಣಕಾಲೇ ನಿಧಿಂ ವಿನನ್ಧಿತ್ವಾ ಠಿತಮೂಲಂ ಅಲ್ಲರುಕ್ಖಂ, ಖಾಣುಕಂ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಹಾತಿ ಪುನರುತ್ತಿದೋಸಾಭಾವೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ‘‘ಅತತ್ಥಜ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಹಪಯೋಗಾಭಾವಮಾಹ. ಇಮಿನಾವ ಪುರಿಮಗಾಥಾಯ ವುತ್ತಂ ಕಟ್ಠಲತಾದೀನಿ ನಿಧಿಸಮ್ಬನ್ಧಾನಿ ಚೇ, ಯಥಾವುತ್ತದುಕ್ಕಟಸ್ಸ ವತ್ಥೂನಿ, ಸಮೀಪಾನಿ ಚೇ, ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸೇವ ವತ್ಥೂನೀತಿ ದೀಪೇತಿ.

೫೪. ಇದಾನಿ ಏವಂ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ದಿಟ್ಠನಿಧಿಭಾಜನಂ ಠಿತಟ್ಠಾನತೋ ಅಚಾಲೇತ್ವಾ ಅನ್ತೋಠಿತಂ ಭಣ್ಡಮತ್ತಂ ಗಣ್ಹತೋ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಅನ್ತೋಕುಮ್ಭಿಗತ’’ನ್ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಫನ್ದಾಪೇತೀತಿ ಅನ್ತೋಚಾಟಿಯಾ ಪಕ್ಖಿತ್ತೇ ಅತ್ತನೋ ಭಾಜನೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತುಂ ರಾಸಿಕರಣಾದಿವಸೇನ ಫನ್ದಾಪೇತಿ. ಅಪಬ್ಯೂಹತಿ ವಾತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಠಿತಂ ಗಣ್ಹಿತುಂ ಉಪರಿ ಠಿತಾನಿ ಅಪನೇನ್ತೋ ವಿಯೂಹತಿ ವಾ. ಅಥ ವಾ ಅಪಬ್ಯೂಹನ್ತೋತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೯೪) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನಸ್ಸ ದ್ವಿಧಾ ಕರೋನ್ತೋತಿ ¶ ಗಣ್ಠಿಪದೇ ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋತಿ ಅತ್ತನೋ ಭಾಜನೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತುಂ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ರಾಸಿಂ ಕರೋನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ತತ್ಥೇವಾತಿ ಅನ್ತೋಕುಮ್ಭಿಯಮೇವ.

೫೫. ಹರನ್ತೋತಿ ಅವಹರನ್ತೋ. ಮುಟ್ಠಿಂ ಛಿನ್ದತೀತಿ ಅತ್ತನೋ ಭಾಜನಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯೋ ಅನ್ತೋಕುಮ್ಭಿಮ್ಹಿ ಹತ್ಥಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಕುಮ್ಭಿಗತಭಣ್ಡೇನ ಯಥಾ ಅಬದ್ಧಂ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಮುಟ್ಠಿಯಾ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದತಿ, ಕುಮ್ಭಿಗತಂ ಮುಟ್ಠಿಯಾ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಕುಮ್ಭಿಗತೇನ ಮುಟ್ಠಿಗತಂ ಯಥಾ ಅಸಮ್ಮಿಸ್ಸಂ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪಾದಗ್ಘನಕಂ ವಾ ಅತಿರೇಕಪಾದಗ್ಘನಕಂ ವಾ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಅತ್ತನೋ ಭಾಜನೇ ಗತಂ ಕತ್ವಾ ವಾ ಛಿನ್ದತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಅತ್ತನೋ ಭಾಜನಗತಂ ಕತ್ವಾ ಕುಮ್ಭಿಗತೇನ ಯಥಾ ¶ ಅಸಮ್ಮಿಸ್ಸಂ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದತೀತಿ ಅತ್ಥೋ, ಸಚೇ ಅತ್ತನೋ ಭಾಜನಗತಂ ಹುತ್ವಾ ಕುಮ್ಭಿಗತೇನ ಅಸಮ್ಮಿಸ್ಸಂ ಭಣ್ಡಂ ಪಞ್ಚಮಾಸಕಂ ವಾ ಅತಿರೇಕಪಞ್ಚಮಾಸಕಂ ವಾ ಅಗ್ಘತಿ, ಪಾರಾಜಿಕೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೫೬. ಹಾರಂ ವಾತಿ ಮುತ್ತಾಹಾರಂ ವಾ. ಪಾಮಙ್ಗಂ ವಾತಿ ಸುವಣ್ಣಮಯಂ, ರಜತಮಯಂ ವಾ ಪಾಮಙ್ಗಂ ದಾಮಂ. ಸುತ್ತಾರುಳ್ಹನ್ತಿ ಸುತ್ತೇ ಆರುಳ್ಹಂ ಸುತ್ತಾರುಳ್ಹಂ, ಸುತ್ತಞ್ಚ ಸುತ್ತಾರುಳ್ಹಞ್ಚ ಸುತ್ತಾರುಳ್ಹನ್ತಿ ಏಕದೇಸಸರೂಪೇಕಸೇಸೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ‘‘ಸುತ್ತೇನ ಆವುತಸ್ಸಾಪಿ ಸುತ್ತಮಯಸ್ಸಾಪಿ ಏತಂ ಅಧಿವಚನ’’ನ್ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೯೪) ಪಠಮಮುತ್ತಾಹಾರಂ ವಿನಾ ಸುವಣ್ಣರಜತಪವಾಳಾದಿಮಣಿಕಂ ವಾ ಸುತ್ತೇಸು ಆವುಣಿತ್ವಾ ಕತಾ ನಾನಾವಲಿಯೋ ಚೇವ ಸುತ್ತಮಯಾನಿ ಚ ಭಣ್ಡಾನಿ ಗಹೇತಬ್ಬಾನಿ. ಕುಮ್ಭಿಯಾ ಠಿತನ್ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ಫನ್ದಾಪೇತೀತಿ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಗಣ್ಹಿತುಕಾಮತಾಯ ಚಾಲೇತಿ. ಯಥಾವತ್ಥುನ್ತಿ ವೀತಿಕ್ಕಮಾನುರೂಪಂ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಠಾನಾ ಚಾವೇತೀತಿ ಠಿತಟ್ಠಾನತೋ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇತಿ ¶ . ಚುತೋತಿ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸೀಲಾ ಪರಿಹೀನೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಅಪರಿಪುಣ್ಣಾಯ ಕುಮ್ಭಿಯಾಏಕದೇಸಟ್ಠಂ ಭಣ್ಡಂ ತತೋ ತತೋ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಠಾನಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಅನ್ತೋಕುಮ್ಭಿಯಾ ಅಞ್ಞಂ ಠಾನಂ ನೇನ್ತಸ್ಸ ಚ ತತ್ಥೇವ ಆಕಾಸಗತಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಚ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಭಾಜನಗತಂ ವಾ ಕರೋತಿ, ಮುಟ್ಠಿಂ ವಾ ಛಿನ್ದತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೯೪) ಏತೇಹಿ ಸದಿಸತ್ತಾ ವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಪಾದಂ ಅಗ್ಘನ್ತೇ ಪಾರಾಜಿಕಾ ಹೋತೀತಿ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೯೪) ಇದಂ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಂ. ಭಾಜನತಲೇ ಕೋಟಿಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಕಮೇನ ಸಕಲಭಾಜನಕುಚ್ಛಿಂ ತೇನೇವ ಪೂರೇತ್ವಾ ಮುಖವಟ್ಟಿಯಾ ಏಕಾ ಕೋಟಿ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಾ ಚೇ, ತಥಾಠಪಿತಸ್ಸ ಹಾರಾದಿನೋ ಸಕಲಭಾಜನಂ ಅಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಕೋಟಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಜುಕಂ ಉಕ್ಖಿಪನ್ತಸ್ಸ ಓಸಾನಕೋಟಿ ಭಾಜನತಲತೋ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಆಕಾಸಗತಂ ಕರೋತೋ ಚ ಮುಖವಟ್ಟಿಯಂ ಘಂಸಿತ್ವಾ ಆಕಡ್ಢನ್ತಸ್ಸ ಸಕಲಭಾಜನೋದರಂ ಖೇಪೇತ್ವಾ ಮುಖವಟ್ಟಿಯಾ ಠಪಿತಕೋಟಿಯಾ ಫುಟ್ಠಟ್ಠಾನಂ ಅಪರಾಯ ಕೋಟಿಯಾ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅತಿಕ್ಕಾಮಯತೋ ಚ ಭಾಜನಕುಚ್ಛಿಯಾ ಉಪಡ್ಢಂ ವತ್ಥಾದಿನಾ ಕೇನಚಿ ಪೂರೇತ್ವಾ ತಸ್ಸೋಪರಿ ಠಪಿತಹಾರಾದಿಸುತ್ತಾರುಳ್ಹಸ್ಸ ಠಿತೋಕಾಸಮೇವ ಠಾನನ್ತಿ ತತೋ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಂ ಅಪನೇನ್ತಸ್ಸಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೫೭. ಸಪ್ಪಿಆದೀಸೂತಿ ಭಾಜನಗತೇಸು ಸಪ್ಪಿಆದಿದ್ರವವತ್ಥೂಸು ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ. ಪಾದಪೂರಣನ್ತಿ ಪಾದಂ ಪೂರೇತೀತಿ ಪಾದಪೂರಣಂ, ಪಾದಗ್ಘನಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಿವತೋ ಪರಾಜಯೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಕದಾತಿ ಚೇ? ಏಕೇನೇವ ¶ ಪಯೋಗೇನ ಪೀತಮತ್ತೇ ಪಾದಪೂರಣೇತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಮುಖಗತಂ ವಿನಾ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ತತ್ಥ ಏಕೇನೇವ ಪಯೋಗೇನಾತಿ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪಮಕತ್ವಾ ಏಕಾಬದ್ಧಂ ಕತ್ವಾ ಆಕಡ್ಢೇತ್ವಾ ¶ ಪಿವನಪಯೋಗೇನ. ‘‘ಮುಖಗತಂ ವಿನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಚೇ ಗಲಗತೇನೇವ ಪಾದೋ ಪೂರತಿ, ಅನ್ತೋಗಲಂ ಪವಿಟ್ಠೇತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಮುಖಗತೇನ ಪೂರತಿ, ಮುಖಗತಂ ಭಾಜನಗತೇನ ವಿಯೋಜೇತ್ವಾ ಓಟ್ಠೇಸು ಪಿಹಿತೇಸೂತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ವೇಳುನಳಾದೀಹಿ ಆಕಡ್ಢೇತ್ವಾ ಪಿವನ್ತಸ್ಸ ನಾಳಗತೇನ ಪೂರತಿ, ನಾಳಗತಂ ಭಾಜನಗತೇನ ವಿಯೋಜೇತ್ವಾ ನಾಳಿಕೋಟಿಯಂ ಅಙ್ಗುಲಿಯಾ ಪಿಹಿತಾಯನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಇದಂ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಭಾಜನಗತಂ ವಾ ಕರೋತಿ, ಮುಟ್ಠಿಂ ವಾ ಛಿನ್ದತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೯೪) ವುತ್ತನಯಸ್ಸ ಅನುಲೋಮವಸೇನ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಾದೀಸು (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೯೪) ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ವುತ್ತನಯೇನ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

‘‘ಏಕೇನೇವ ಪಯೋಗೇನ ಪೀತಮತ್ತೇ ಪರಾಜಯೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಪ್ಪಿಆದೀಸು ಮಹಗ್ಘೇಸು ತತ್ತಕೇನೇವ ಪಾದಪೂರಣಞ್ಚೇ ಹೋತಿ, ಏಕವಾರಮೇವ ಮುಖೇನ ವಾ ಸಪ್ಪಿಆದಿನಾ ವಾ ಭಾಜನಗತೇನ ಏಕಾಬದ್ಧಭಾವೇ ಛಿನ್ನಮತ್ತೇಪಿ ಅತ್ತನೋ ಭಾಜನೇ ಕುಮ್ಭಿಂ ಪಣಾಮೇತ್ವಾ ಪಕ್ಖಿತ್ತೇನ ಕುಮ್ಭಿಗತೇ ಛಿನ್ನಮತ್ತೇಪಿ ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತೀತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

೫೮. ‘‘ಧುರನಿಕ್ಖೇಪಂ ಕತ್ವಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಪಿವನ್ತಸ್ಸ ನ ಪರಾಜಯೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪಮಕತ್ವಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಪಿವತೋ ಪರಾಜಯೋತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಧುರನಿಕ್ಖೇಪಂ ಅಕತ್ವಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಮುಖೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ವಾ ಪುಟಾದೀಹಿ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಾದಪೂರಣಮತ್ತಂ ಪಿವನ್ತಸ್ಸ ಪರಾಜಯೋ ಹೋತೀತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

೫೯-೬೦. ಸಚೇ ಖಿಪತಿ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಭಣ್ಡಕನ್ತಿ ತೇಲಪಿವನಾರಹಂ ದುಕೂಲಸಾಟಕಚಮ್ಮಖಣ್ಡಾದಿಕಂ ಭಣ್ಡಂ. ತೇಲಕುಮ್ಭಿಯಂ ಪರಸ್ಸಾತಿ ಲಬ್ಭತಿ. ತಂ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಭಣ್ಡಂ. ಧುವನ್ತಿ ಏಕಂಸೇನ. ತಾವದೇ ವಿನಸ್ಸತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತಾವದೇತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇಯೇವ. ಕತರಸ್ಮಿಂ ಖಣೇತಿ ಆಹ ‘‘ಹತ್ಥತೋ ಮುತ್ತಮತ್ತೇ’’ತಿ, ತೇಲಸ್ಸ ಪೀತಕಾಲಂ ಅನಾಗಮ್ಮ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗತ್ತಾ ¶ ಪಠಮಮೇವ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ವಿನಸ್ಸತೀತಿ ಸೀಲವಿನಾಸಂ ಪಾಪುಣಾತಿ. ಆವಿಞ್ಜೇತ್ವಾತಿ ಪಣಾಮೇತ್ವಾ. ಗಾಳೇತೀತಿ ಪಗ್ಘರಾಪೇತಿ. ‘‘ಸಾಳೇತೀ’’ತಿಪಿ ಪಠನ್ತಿ, ಸೋಯೇವ ಅತ್ಥೋ. ಸಾಳ ಸವನೇತಿ ಧಾತು. ತಥಾತಿ ‘‘ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೋ ವಿನಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಕಡ್ಢತಿ, ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಏವಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೬೧. ತನ್ತಿ ತೇಲಸ್ಸ ಓಕಿರಣಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಪಠಮಮೇವ ತುಚ್ಛಭಾಜನೇ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಪಾದಗ್ಘನಕತೇಲಪಿವನಕಂ ¶ ತಂ ವತ್ಥಾದಿಭಣ್ಡಂ. ‘‘ಉದ್ಧರನ್ತೋವಾ’’ತಿ ಸಾವಧಾರಣವಚನೇನ ‘‘ಪೀತಮತ್ತೇ ಪರಾಜಯೋ’’ತಿ ದಸ್ಸಿತಂ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಮತಂ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಧಂಸಿತೋತಿ ‘‘ಸಾಸನಕಪ್ಪರುಕ್ಖಾ ಪಾತಿತೋ, ಪಾರಾಜಿಕಾಪನ್ನೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ‘‘ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೋ’’ತಿ ಆಕಡ್ಢನತ್ಥಂ ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧನೀಯಂ. ಇಮಿನಾ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ಗೋಪನತ್ಥಾಯ ತುಚ್ಛಭಾಜನೇ ವತ್ಥಾದಿಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇನ ತಂ ಅನೋಲೋಕೇತ್ವಾ ತೇಲೇ ಆಸಿತ್ತೇ ಪಚ್ಛಾ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನೇವ ಉದ್ಧರತೋ ನ ದೋಸೋತಿ ದೀಪಿತಂ ಹೋತಿ.

೬೨. ತತ್ಥೇವಾತಿ ಠಿತಟ್ಠಾನೇಯೇವ. ಭಿನ್ದತೋತಿ ಠಾನಾ ಅಚಾವೇತ್ವಾ ತಿಣಜ್ಝಾಪಕಸ್ಸ ವಿಯ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಠಾನಾಚಾವನಾಧಿಪ್ಪಾಯಂ ವಿನಾ ಪಾಸಾಣಾದಿನಾ ಕೇನಚಿ ಪಹರಿತ್ವಾ ಭಿನ್ದತೋ. ‘‘ಮನ್ತೋಸಧಾನುಭಾವೇನ ಭಿನ್ದತೋ’’ತಿ ಚ ವದನ್ತಿ. ಛಡ್ಡೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅಛಡ್ಡೇತುಕಾಮಸ್ಸಾಪಿ ಸತೋ ಪರಿಪುಣ್ಣತೇಲಘಟಾದೀಸು ಚಾಪಲ್ಲೇನ ವಾಲುಕಂ ವಾ ಉದಕಂ ವಾ ಓಕಿರಿತ್ವಾ ಉತ್ತರಾಪೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಉದಕಮಾತಿಕಂ ಘಟಾಭಿಮುಖಂ ಕತ್ವಾ ಓಪಿಲಾಪೇನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಠಾನಾಚಾವನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇ ಸತಿಪಿ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತಾಭಾವೇನ ಪಾರಾಜಿಕಾ ನ ವಿಜ್ಜತಿ, ಭಣ್ಡದೇಯ್ಯಂ ¶ ಪನ ಹೋತೀತಿ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಂ. ಝಾಪೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಕಟ್ಠಾನಿ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಝಾಪೇನ್ತಸ್ಸ. ಅಪರಿಭೋಗಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಉಚ್ಚಾರಪಸ್ಸಾವಾದಿಮೋಕಿರಿತ್ವಾ ಅಪರಿಭೋಗಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ. ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಏತೇಸು ಭಿನ್ದನಾದೀಸು ಚತೂಸುಪಿ ಠಾನೇಸು ಪದಭಾಜನಿಯಂ ದುಕ್ಕಟಮೇವ ಆಗತತ್ತಾ ವುತ್ತಂ.

೬೩. ಇದಾನಿ ಥಲಟ್ಠೇ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಠಪಿತ’’ನ್ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಪತ್ಥರಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ. ಏತ್ಥ ಚ-ಸದ್ದೋ ಅವುತ್ತಸಮ್ಪಿಣ್ಡನತ್ಥೋ, ತೇನ ಥಲೇ ರಾಸಿಕತಧಞ್ಞಾದೀಸು ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ನಿಮಿಕುಮ್ಭಿಯಾ ವುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯಾನುಸಾರೇನ ವಿಞ್ಞಾತುಂ ಸಕ್ಕಾತಿ ತಂ ಸರೂಪತೋ ಅವುತ್ತಂ ಸಮುಚ್ಚಿನೋತಿ. ಅತ್ಥರಣಾದಿಕನ್ತಿ ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಾದಿಕಂ. ವೇಠೇತ್ವಾ ಉದ್ಧರನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಕಿಲಞ್ಜಸಂಹರಣನಿಯಾಮೇನ ವಟ್ಟೇತ್ವಾ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ಉದ್ಧರನ್ತಸ್ಸ. ಮುತ್ತೇ ಠಾನಾತಿ ಕಮೇನ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ಠಿತಟ್ಠಾನತೋ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಮುತ್ತೇ ಸತಿ. ಪರಾಭವೋತಿ ಸಾಸನತೋ ಪರಿಹೀನೋ.

೬೪. ಏವಂ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ಠಪಿತವತ್ಥಾದೀನಂ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ಗಹಣೇ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತಿರಿಯತೋ ಆಕಡ್ಢನೇ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಓರಿಮನ್ತೇನಾ’’ತಿಆದಿ. ಪಿ, ವಾತಿ ಪಕಾರನ್ತರಮೇವ ಸಮುಚ್ಚಿನೋತಿ. ಉಜುಕಂ ಕಡ್ಢತೋಪಿ ವಾತಿ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ಠಪಿತವತ್ಥಾದಿಕಂ ಚತೂಸು ದಿಸಾಸು ಏಕಂ ದಿಸಂ ಉಜುಕಮಾಕಡ್ಢತೋ ¶ ಚ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಹೋತಿ. ಕದಾತಿ ಚೇ? ಏತ್ಥಾಪಿ ಓರಿಮನ್ತೇನ ಫುಟ್ಠಮೋಕಾಸಂ ಪಾರಿಮನ್ತತೋ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇ ಪಾರಾಜಿಕನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಓರಿಮನ್ತೇನ ಫುಟ್ಠಮೋಕಾಸನ್ತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಕಡ್ಢನ್ತಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಠಿತದಿಸಾಗತಪರಿಯನ್ತೇನ ಫುಸಿತ್ವಾ ಠಿತಟ್ಠಾನಂ. ಪಾರಿಮನ್ತತೋತಿ ಪಾರಿಮನ್ತೇನ, ಕರಣತ್ಥೇ ತೋ-ಪಚ್ಚಯೋ.

ಥಲಂ ¶ ನಾಮ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಪಟಿಚ್ಛನ್ನಭೂಮಿಪಾಸಾದಪಬ್ಬತತಲಾದೀನಿ, ತತ್ರಟ್ಠಂ ಧಞ್ಞಾದಿಭಣ್ಡಂ ಥಲಟ್ಠಂ ನಾಮ ಹೋತಿ. ತತ್ಥ ಸಬ್ಬತ್ಥ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೬೫-೬. ಪರಿಚ್ಛೇದಾತಿ ಠಾನಪರಿಚ್ಛೇದಾ. ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ.

೬೭-೮. ಖೇಗತನ್ತಿ ಆಕಾಸಗತಂ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಮೋರಸ್ಸ. ತನ್ತಿ ಮೋರಂ.

೬೯. ಠಾನಾತಿ ಯಥಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾ ಛಬ್ಬಿಧಾ ಠಾನಾ. ತಸ್ಸಾತಿ ಮೋರಸ್ಸ ಫನ್ದಾಪನೇತಿ ಯೋಜನಾ. ತಸ್ಸಾತಿ ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಮುದೀರಿತಂ.

೭೦. ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಹತ್ಥೇನ ಲೇಡ್ಡುಖಿಪನಾದಿಪಯೋಗೇನ ಮೋರಂ ತಾಸೇತ್ವಾ ಠಿತಟ್ಠಾನತೋ ಅಪನೇತಿ. ಅತ್ತನೋ ಠಾನಾತಿ ಮೋರಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಛಪ್ಪಕಾರಟ್ಠಾನಾ. ಸಯಂ ಠಾನಾತಿ ಭಿಕ್ಖು ಸಕಟ್ಠಾನಾ, ಸಮಣಭಾವತೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೭೧-೨. ಇದಾನಿ ‘‘ಠಾನಾ ಚಾವೇತಿ ಚೇ ಮೋರ’’ನ್ತಿ ದಸ್ಸಿತಂ ಠಾನಾಚಾವನಂ ವಿಭಾವೇತುಮಾಹ ‘‘ಫುಟ್ಠೋಕಾಸ’’ನ್ತಿಆದಿ.

೭೩. ಕರೇ ನಿಲೀಯತೀತಿ ಪಸಾರಿತಹತ್ಥತಲೇ ನಿಸೀದತಿ.

೭೫. ಉಡ್ಡೇತ್ವಾತಿ ಆಕಾಸಂ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ.

೭೬. ಅಙ್ಗೇ ¶ ನಿಲೀನನ್ತಿ ಅಂಸಕೂಟಾದಿಸರೀರಾವಯವೇ ನಿಲೀನಂ. ಪಾದೇತಿ ಅತ್ತನೋ ಪಠಮುದ್ಧಾರಪಾದೇ. ದುತಿಯೇ ಪಾದೇ.

೭೭. ಪಾದಾನನ್ತಿ ¶ ದ್ವಿನ್ನಂ ಪಾದಾನಂ. ಕಲಾಪಸ್ಸಾತಿ ಭೂಮಿಯಂ ಫುಸಿಯಮಾನಸ್ಸ ಕಲಾಪಗ್ಗಸ್ಸ.

೭೮. ತತೋ ಪಥವಿತೋತಿ ತೀಹಿ ಅವಯವೇಹಿ ಪತಿಟ್ಠಿತಪಥವಿಪ್ಪದೇಸತೋ, ನ ಪಠಮತೋ ತತ್ಥ ದುಕ್ಕಟತ್ತಾ, ನ ದುತಿಯತೋ ತತ್ಥ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯತ್ತಾ, ತತಿಯಾ ಪನ ಠಾನಾ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಚಾವಯತೋ ಪಾರಾಜಿಕನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

‘‘ಪಞ್ಜರೇ ಠಿತಂ ಮೋರಂ ಸಹ ಪಞ್ಜರೇನ ಉದ್ಧರತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಯದಿ ಪನ ಪಾದಂ ನಗ್ಘತಿ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅಗ್ಘವಸೇನ ಕತ್ತಬ್ಬಂ. ಅನ್ತೋವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಚರನ್ತಂ ಮೋರಂ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೋ ಪದಸಾ ಬಹಿವತ್ಥುಂ ನೀಹರನ್ತೋ ದ್ವಾರಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಂ. ವಜೇ ಠಿತಬಲಿಬದ್ದಸ್ಸ ಹಿ ವಜೋ ವಿಯ ಅನ್ತೋವತ್ಥು ತಸ್ಸ ಠಾನಂ. ಹತ್ಥೇನ ಪನ ಗಹೇತ್ವಾ ಅನ್ತೋವತ್ಥುಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಆಕಾಸಗತಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಮೇವ. ಅನ್ತೋಗಾಮೇ ಚರನ್ತಮ್ಪಿ ಗಾಮಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇನ್ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಸಯಮೇವ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಗಾಮೂಪಚಾರೇ ವಾ ವತ್ಥೂಪಚಾರೇ ವಾ ಚರನ್ತಂ ಪನ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೋ ಕಟ್ಠೇನ ವಾ ಕಥಲಾಯ ವಾ ಉತ್ರಾಸೇತ್ವಾ ಅಟವೀಭಿಮುಖಂ ಕರೋತಿ, ಮೋರೋ ಉಡ್ಡೇತ್ವಾ ಅನ್ತೋಗಾಮೇ ವಾ ಅನ್ತೋವತ್ಥುಮ್ಹಿ ವಾ ಛದನಪಿಟ್ಠೇ ವಾ ನಿಲೀಯತಿ, ರಕ್ಖತಿ. ಸಚೇ ಪನ ಅಟವೀಭಿಮುಖೋ ಉಡ್ಡೇತಿ ವಾ ಗಚ್ಛತಿ ವಾ, ‘ಅಟವಿಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಗಹೇಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಪರಿಕಪ್ಪೇ ಅಸತಿ ಪಥವಿತೋ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಉಪ್ಪತಿತಮತ್ತೇ ವಾ ದುತಿಯಪದವಾರೇ ವಾ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಕಸ್ಮಾ? ಯಸ್ಮಾ ಗಾಮತೋ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಸ್ಸ ಠಿತಟ್ಠಾನಮೇವ ಠಾನಂ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೯೬) –

ಅಟ್ಠಕಥಾಗತೋ ¶ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಉಪಲಕ್ಖಿತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಕಪಿಞ್ಜರಾದಿಪರಸನ್ತಕಸಕುಣೇಸು ಚ ಏಸೇವ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ.

೭೯. ಪತ್ತೇತಿ ದ್ವಾರೇ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಠಿತಂ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಹತ್ಥಗತೇ ಪತ್ತೇ. ತಸ್ಸ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತಸ್ಸ.

೮೦. ಅನುದ್ಧರಿತ್ವಾವಾತಿ ¶ ಪತ್ತೇ ಪತಿತಂ ಸುವಣ್ಣಾದಿಂ ಹತ್ಥೇನ ಅನುಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾವ ಪಠಮಪದವಾರೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಗಮ್ಮಮಾನತ್ತಾ ನ ವುತ್ತಂ.

೮೧. ಹತ್ಥೇತಿ ಹತ್ಥತಲೇ. ವತ್ಥೇತಿ ಚೀವರೇ. ಮತ್ಥಕೇತಿ ಸಿರಸಿ. ಗಾಥಾಛನ್ದವಸೇನ ವಾ-ಸದ್ದೇ ಆಕಾರಸ್ಸ ರಸ್ಸತ್ತಂ. ಪತಿಟ್ಠಿತನ್ತಿ ಪತಿತಂ. ತನ್ತಿ ಛಿಜ್ಜಮಾನಂ ತಂ ಸುವಣ್ಣಖಣ್ಡಾದಿ. ಯದಿ ಆಕಾಸೇ ಗಚ್ಛನ್ತಂ, ಪತನ್ತಂ ವಾ ಹತ್ಥೇನ ಗಣ್ಹಾತಿ. ಗಹಿತಹತ್ಥೇ ಠಿತಟ್ಠಾನಮೇವ ಠಾನಂ, ತತೋ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅಪನೇನ್ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ತಥಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಗಚ್ಛತೋ ದುತಿಯಪಾದುದ್ಧಾರೇ. ವತ್ಥಾದೀಸು ಪತಿತೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ.

೮೨. ಮಞ್ಚಪೀಠಾದೀಸೂತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಮಞ್ಚಪೀಠಸದಿಸೇ ವೇಹಾಸಭೂತೇ ಅಟ್ಟವಿತಾನಾದಯೋ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಆಮಾಸಮ್ಪೀತಿ ಹತ್ಥೇನ ವಾ ಕಾಯೇನ ವಾ ಆಮಸಿತಬ್ಬಂ ವತ್ಥಾದಿಞ್ಚ. ಅನಾಮಾಸಮ್ಪೀತಿ ತಥಾ ಅಪರಾಮಸಿತಬ್ಬಂ ಸುವಣ್ಣಾದಿಂ. ಆಮಸನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಹತ್ಥಾದೀಹಿ ಪರಾಮಸನ್ತಸ್ಸ. ‘‘ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಫನ್ದಾಪನೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಞ್ಚ ಠಾನಾಚಾವನೇ ಪಾರಾಜಿಕಞ್ಚ ಹೇಟ್ಠಾ ಥಲಟ್ಠೇ ವುತ್ತನಯೇನ ವಿಞ್ಞಾತುಂ ಸಕ್ಕಾತಿ ಅತಿದಿಸತಿ. ಠಾನಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಪನ ಮಞ್ಚಾದೀಹಿ ಏವ ಉಕ್ಖಿಪನ್ತಸ್ಸ ಚತುನ್ನಂ ಪಾದಾನಂ ವಸೇನ, ತತ್ರಟ್ಠಮೇವ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಮಞ್ಚಸ್ಸ ಚತೂಸು ಪಾದಸೀಸೇಸು ಫುಸಿತ್ವಾ ¶ ಮಜ್ಝೇ ಅಫುಸಿತ್ವಾ ಠಿತಸ್ಸ ಖಲಿಮಕ್ಖಿತಥದ್ಧಸಾಟಕಸ್ಸ ಚತುನ್ನಂ ಪಾದಸೀಸಾನಂ ವಸೇನ, ಅಟನೀಸು ಫುಸಿತ್ವಾ ಠಿತಸ್ಸ ಅಟನೀನಂ ವಸೇನ ವಾ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೮೩. ವಂಸೇತಿ ಚೀವರವಂಸೇ, ಇಮಿನಾ ಚೀವರನಿಕ್ಖೇಪನತ್ಥಾಯ ಠಪಿತರುಕ್ಖದಣ್ಡಸಲಾಕಾರಜ್ಜುಆದಯೋ ಉಪಲಕ್ಖಿತಾ. ಓರತೋತಿ ಅತ್ತನೋ ಠಿತದಿಸಾಭಿಮುಖತೋ. ಭೋಗನ್ತಿ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ಚೀವರಂ ತಸ್ಸ ನಾಮೇತ್ವಾ ಠಪಿತಮಜ್ಝಟ್ಠಾನಂ. ಅನ್ತನ್ತಿ ನಾಮೇತ್ವಾ ಏಕತೋ ಕತಂ, ಉಭಯಾನಂ ವಾ ಅನ್ತಂ. ಪಾರತೋ ಕತ್ವಾತಿ ವಂಸತೋ ಪರಭಾಗೇ ಕತ್ವಾ.

೮೪. ಚೀವರೇನ ಫುಟ್ಠೋಕಾಸೋತಿ ಚೀವರೇನ ಫುಟ್ಠಟ್ಠಾನಂ. ತಸ್ಸಾತಿ ತಥಾ ಠಪಿತಸ್ಸ ಚೀವರಸ್ಸ. ಸೋ ಸಕಲೋ ಚೀವರವಂಸೋ ಠಾನಂ ನ ತು ಹೋತೀತಿ ಮತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೮೫-೬. ಓರಿಮನ್ತೇನ ¶ ಫುಟ್ಠಂ ವಾ ತಂ ಓಕಾಸನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಚೀವರಭೋಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಅತ್ತನೋ ಅಭಿಮುಖಂ ಆಕಡ್ಢತೋ ಅತ್ತನೋ ಠಿತದಿಸಾಯ ಚೀವರವಂಸೇ ಚೀವರೇನ ಫುಸಿತ್ವಾ ಠಿತಟ್ಠಾನಪರಿಯನ್ತಂ ಇತರೇನ ಅತಿಕ್ಕಾಮಯತೋ ಚುತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಇತರೇನ ಪಾರಿಮನ್ತೇನ ಭಿತ್ತಿದಿಸಾಯ ಚೀವರಸ್ಸ ಫುಟ್ಠೋಕಾಸಪರಿಯನ್ತಂ ಇತರೇನ ಫುಟ್ಠಂ ತಂ ಓಕಾಸಂ ಓರಿಮನ್ತೇನ ಅತಿಕ್ಕಾಮಯತೋ ವಾ ಚುತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಇತರೇನಾತಿ ಪಾರಿಮನ್ತೇನ ಭಿತ್ತಿಪಸ್ಸೇ ಚೀವರವಂಸೇ ಫುಸಿತ್ವಾ ಠಿತಚೀವರಪರಿಯನ್ತೇನ. ಫುಟ್ಠಂ ಚೀವರವಂಸೋಕಾಸಂ. ಓರಿಮನ್ತೇನಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಠಿತದಿಸಾಯ ಚೀವರವಂಸೇ ಫುಸಿತ್ವಾ ಠಪಿತಚೀವರಪ್ಪದೇಸೇನ. ಅತಿಕ್ಕಾಮಯತೋತಿ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇನ್ತಸ್ಸ.

ಏವಂ ದೀಘನ್ತಾಕಡ್ಢನೇ ಸಮ್ಭವನ್ತಂ ವಿಕಪ್ಪಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತಿರಿಯನ್ತೇನ ಅತಿಕ್ಕಮನವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ದಕ್ಖಿಣನ್ತೇನಾ’’ತಿಆದಿ. ಪುನಾತಿ ಅಥ ವಾ. ದಕ್ಖಿಣನ್ತೇನ ಫುಟ್ಠಟ್ಠಾನಂ ವಾಮನ್ತೇನ ¶ ಅತಿಕ್ಕಾಮಯತೋ ಚುತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಚೀವರಂ ಹರಿತುಂ ಚೀವರಾಭಿಮುಖಂ ಠಿತಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ದಕ್ಖಿಣಪಸ್ಸೇ ಚೀವರಕೋಟಿಯಾ ಫುಟ್ಠಂ ಚೀವರಟ್ಠಿತಪ್ಪದೇಸಂ ವಾಮಪಸ್ಸೇ ಚೀವರನ್ತೇನ ಅತಿಕ್ಕಾಮಯತೋ ಪಾರಾಜಿಕಮೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಾಮನ್ತೇನ ಫುಟ್ಠಟ್ಠಾನಂ ಇತರೇನ ಅತಿಕ್ಕಾಮಯತೋ ವಾ ಚುತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ವಾಮನ್ತೇನ ಫುಟ್ಠಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಚೀವರಾಭಿಮುಖಂ ಠಿತಸ್ಸ ವಾಮಪಸ್ಸೇ ಚೀವರನ್ತೇನ ಫುಟ್ಠಂ ಚೀವರಟ್ಠಿತಪ್ಪದೇಸಂ. ಇತರೇನ ದಕ್ಖಿಣಪಸ್ಸೇ ಚೀವರನ್ತೇನ ಅತಿಕ್ಕಾಮಯತೋ ವಾ ಚುತಿ ಪಾರಾಜಿಕಾ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೮೭. ವಂಸತೋತಿ ಚೀವರೇನ ಫುಸಿತ್ವಾ ಠಿತಚೀವರವಂಸಪ್ಪದೇಸತೋ. ‘‘ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತ’’ನ್ತಿ ಕತ್ಥಚಿ ಪೋತ್ಥಕೇ ಲಿಖನ್ತಿ, ತಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ‘‘ಉಕ್ಖಿತ್ತೇ’’ತಿ ಭುಮ್ಮೇಕವಚನನ್ತೇನ ಸಮಾನಾಧಿಕರಣತ್ತಾ ಪಚ್ಚತ್ತೇಕವಚನನ್ತತಾ ನ ಯುಜ್ಜತೀತಿ. ‘‘ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತೇ ಉಕ್ಖಿತ್ತೇ’’ತಿ ಕತ್ಥಚಿ ಪಾಠೋ ದಿಸ್ಸತಿ, ಸೋ ಚ ಪಮಾಣಂ.

೮೮. ವಿಮೋಚೇನ್ತೋ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಫುಸೇತಿ ಯೋಜನಾ. ಚೀವರವಂಸೇ ಫುಸಾಪೇತ್ವಾ, ಅಫುಸಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ರಜ್ಜುಯಾ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಠಪಿತಚೀವರಂ ಗಣ್ಹಿತುಕಾಮೋ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಬನ್ಧನಂ ಮೋಚೇನ್ತೋ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮುತ್ತೇತಿ ಮುತ್ತಮತ್ತೇ. ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತಿ ಠಾನಾ ಚುತಭಾವತೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೮೯. ವೇಠೇತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ವಂಸಮೇವಾ’’ತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯತೋ ಲಬ್ಭತಿ. ಚೀವರವಂಸಂ ಪಲಿವೇಠೇತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಠಪಿತಚೀವರಂ ನಿಬ್ಬೇಠೇನ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋಪಿ ಅಯಂ ನಯೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ನಿಬ್ಬೇಠೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ವಿನಿವೇಠೇನ್ತಸ್ಸ. ಅಯಂ ನಯೋತಿ ‘‘ನಿಬ್ಬೇಠೇನ್ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ನಿಬ್ಬೇಠಿತೇ ಪಾರಾಜಿಕ’’ನ್ತಿ ಯಥಾವುತ್ತನಯಮತಿದಿಸತಿ ¶ . ವಲಯಂ ಛಿನ್ದತೋ ವಾಪಿ ಅಯಂ ನಯೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ಭಿಕ್ಖುನೋ, ವಂಸೇ, ಠಪಿತಂ, ಚೀವರ’’ನ್ತಿ ಚ ಆನೇತ್ವಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಚೀವರವಂಸೇ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ¶ ಠಪಿತಂ ಚೀವರವಲಯಂ ಯಥಾ ಛಿನ್ನಮತ್ತೇ ಠಾನಾ ಚವತಿ, ತಥಾ ಛಿನ್ದನ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಛೇದನೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಛಿನ್ನೇ ಪಾರಾಜಿಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮೋಚೇನ್ತಸ್ಸಾಪ್ಯಯಂ ನಯೋತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ವಲಯ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಸದ್ಧಿಂ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನೋ’’ತಿಆದಿಪದಾನಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾನಿ. ಚೀವರವಂಸೇ ಠಪಿತಂ ಚೀವರಂ ವಲಯಂ ಮೋಚೇನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಪಾರಾಜಿಕಾನಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯಾನೇವ.

ಇಹ ಪುರಿಮೇನ ಅಪಿ-ಸದ್ದೇನ ಯಥಾವುತ್ತಪಕಾರದ್ವಯೇ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡಿತೇ ಇತರೇನ ಅಪಿ-ಸದ್ದೇನ ಅವುತ್ತಸಮ್ಪಿಣ್ಡನಮನ್ತರೇನ ಅತ್ಥವಿಸೇಸಾಭಾವತೋ ಅವುತ್ತಮತ್ಥಂ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇತಿ, ತೇನ ‘‘ಆಕಾಸಗತಂ ವಾ ಕರೋತಿ, ನೀಹರತಿ ವಾ’’ತಿ ಪಕಾರದ್ವಯಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ತೇನ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಠಪಿತನಿಧಿಸಙ್ಖಲಿಕವಲಯಮಿವ ಚೀವರವಂಸೇ ಸಬ್ಬಟ್ಠಾನೇಹಿಪಿ ಅಫುಸಾಪೇತ್ವಾ ಚೀವರವಲಯಂ ಆಕಾಸಗತಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಚೀವರವಂಸಕೋಟಿಯಾ ಬಹಿ ನೀಹರನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಪಾರಾಜಿಕಾನಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಞಾತಬ್ಬಾನೀತಿ ಏತೇಯೇವ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ‘‘ವಲಯಂ ಛಿನ್ದತೋ ವಾಪಿ, ಮೋಚೇನ್ತಸ್ಸ ವಾಪಿ, ವಲಯಂ ಆಕಾಸಗತಂ ವಾ ಕರೋತಿ, ನೀಹರತಿ ವಾ’’ತಿ ಇಮೇಸು ಚತೂಸು ವಿಕಪ್ಪೇಸು ಏಕಮ್ಪಿ ತಥಾ ಅಕತ್ವಾ ಚೀವರವಲಯಂ ಚೀವರವಂಸೇ ಘಂಸೇತ್ವಾ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಸಞ್ಚಾರೇನ್ತಸ್ಸ ಚೀವರವಲಯಸ್ಸ ಸಬ್ಬೋಪಿ ಚೀವರವಂಸೋ ಠಾನನ್ತಿ ‘‘ಠಾನಾಚಾವನಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವುತ್ತಬ್ಯತಿರೇಕವಸೇನ ದಸ್ಸಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

೯೦. ಠಪಿತಸ್ಸ ಹೀತಿ ಏತ್ಥ ಪಸಿದ್ಧಿಸೂಚಕಂ ಹಿ-ಸದ್ದಂ ಆನೇತ್ವಾ ‘‘ಚೀವರೇ ವಿಯ ಹೀ’’ತಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ವಿಸೇಸತ್ಥಜೋತಕಂ ತು-ಸದ್ದಂ ಆನೇತ್ವಾ ‘‘ಠಪಿತಸ್ಸ ತೂ’’ತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಅಥ ವಾ ನಿಪಾತಾನಮನೇಕತ್ಥತ್ತಾ ಯಥಾಠಾನೇ ಠಿತಾನಮೇವ ವಿಸೇಸತ್ಥೇ ಹಿ-ಸದ್ದೋ, ಪಸಿದ್ಧಿಯಂ ತು-ಸದ್ದೋ ಚ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ. ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ. ದೀಘತೋ ವಾ ತಿರಿಯತೋ ವಾ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ¶ ಚೀವರವಂಸೇ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಚೀವರಸ್ಸ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಪನ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ಚೀವರವಂಸೇ ಠಪಿತಚೀವರವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವಿಯ ವುತ್ತೋ, ‘‘ಓರಿಮನ್ತೇನ…ಪೇ… ಪಾರಾಜಿಕಂ ಭವೇ’’ತಿ ಗಾಥಾತ್ತಯೇ ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

೯೧. ಸಿಕ್ಕಾಯಾತಿ ಓಲಮ್ಬಿಕಾಧಾರೇ. ಯಂ ಭಣ್ಡಕನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾತಿ ನಿವೇಸೇತ್ವಾ. ಲಗ್ಗಿತಂ ಹೋತೀತಿ ಓಲಮ್ಬಿತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಸಿಕ್ಕಾತೋ ತಂ ಹರನ್ತೋ ವಾ ಚುತೋ’’ತಿ ಏತಸ್ಮಿಂ ವಿಕಪ್ಪೇ ¶ ಸಿಕ್ಕಾಯ ಫುಟ್ಠಟ್ಠಾನವಸೇನ ಠಾನಾಚಾವನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ದುತಿಯವಿಕಪ್ಪೇ ಸಿಕ್ಕಾಯ, ಬನ್ಧನಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಚ ಭಿತ್ತಿಪಸ್ಸೇ ಫುಟ್ಠಟ್ಠಾನಂ ಯದಿ ಸಿಯಾ, ತಸ್ಸ ಚ ವಸೇನ ಠಾನಾಚಾವನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೯೨-೩. ಕುನ್ತಾದೀತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಭಿನ್ದಿವಾಲಾದಿ ದೀಘವತ್ಥು ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ತಟ್ಟಿಕಾಖಾಣುಕಾ ವಿಯ ಭಿತ್ತಿಯಂ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ನಿವೇಸಿತಾನಿ ಮಿಗಸಿಙ್ಗಾನಿ ವಾ ಸೂಲಾನಿ ವಾ ನಾಗದನ್ತಾ ನಾಮ. ಅಗ್ಗೇ ವಾತಿ ಕುನ್ತಫಲಕೋಟಿಯಂ ವಾ. ಬುನ್ದೇ ವಾತಿ ಕುನ್ತದನ್ತಮೂಲೇ ವಾ. ಪರಿಕಡ್ಢತೋತಿ ಉಜುಕಂ ಆಕಡ್ಢತೋ.

ಫುಟ್ಠೋಕಾಸನ್ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ನಾಗದನ್ತೇ ಫುಟ್ಠಟ್ಠಾನಂ ಅತಿಕ್ಕಾಮಯತೋ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತೇನ ಪರಾಜಯೋ ಸಿಯಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ, ಠಪಿತಟ್ಠಪಿತಟ್ಠಾನಂ ವಿಹಾಯ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅತಿಕ್ಕಾಮಯತೋ ಪಾರಾಜಿಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕೇಸಗ್ಗೇನ ಅನ್ತರೇನ ಹೇತುನಾ ಪರಾಜಯೋತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅಪನಯನಹೇತು ಪಾರಾಜಿಕಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೯೪-೫. ಏವಂ ದೀಘತೋ ಆಕಡ್ಢನೇ, ಉಕ್ಖಿಪನೇ ಚ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತಿರಿಯಂ ಆಕಡ್ಢನೇ, ಪರತೋ ನಯನೇ ಚ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಪಾಕಾರಾಭಿಮುಖೋ’’ತಿಆದಿ. ಆಕಡ್ಢತೀತಿ ಅತ್ತನೋ ¶ ಠಿತಟ್ಠಾನಾಭಿಮುಖಂ ಆವಿಞ್ಛತಿ. ಓರಿಮನ್ತಫುಟ್ಠೋಕಾಸನ್ತಿ ಓರಿಮನ್ತೇನ ಫುಟ್ಠೋಕಾಸಂ, ಅತ್ತನೋ ದಿಸಾಯ ಕುನ್ತದಣ್ಡೇನ ಫುಟ್ಠೋಕಾಸನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತ್ಥ ಅಚ್ಚಯನಕಿರಿಯಾಸಮ್ಬನ್ಧೇ ಸಾಮಿವಚನಪ್ಪಸಙ್ಗೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ. ‘‘ಸಕಮ್ಮಕಧಾತುಪ್ಪಯೋಗೇ ಉಪಯೋಗವಚನಸ್ಸ ಮಾಗಧಿಕವೋಹಾರೇ ದಸ್ಸನತೋ ಕಮ್ಮತ್ಥೇಯೇವ ಉಪಯೋಗವಚನ’’ನ್ತಿ ಏಕೇ ವದನ್ತಿ, ಏತಂ ಕಚ್ಚಾಯನಲಕ್ಖಣೇನ ಸಮಾನಂ. ಇತರನ್ತಚ್ಚಯೇತಿ ಇತರನ್ತೇನ ಕತೋ ಅಚ್ಚಯೋತಿ ಇತರನ್ತಚ್ಚಯೋ, ಮಜ್ಝೇಪದಲೋಪಸಮಾಸೋ, ಪಾರಿಮನ್ತೇನ ಕತ್ತಬ್ಬಾತಿಕ್ಕಮೇ ಕತೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕೇಸಗ್ಗೇನ ಚುತೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಯಥಾವುತ್ತೋಯೇವ ಅತ್ಥೋ.

ಪರತೋ ಪೇಲ್ಲನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಪರತೋ ಕತ್ವಾ ಪೇಲ್ಲನ್ತಸ್ಸ, ಭಿತ್ತಿಪಸ್ಸಾಭಿಮುಖಂ ಕತ್ವಾ ನಿಪ್ಪೀಳೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಥೇವಾತಿ ‘‘ಕೇಸಗ್ಗೇನ ಚುತೋ’’ತಿ ಆಕಡ್ಢತಿ. ಠಪಿತೇಪಿ ಚ ಕುನ್ತಾದಿಮ್ಹಿ ಅಯಂ ನಯೋತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಕೇಸಗ್ಗೇನಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಅಯಮೇವ ವಿನಿಚ್ಛಯನಯೋ ವತ್ತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

೯೬. ತಾಲಸ್ಸ ಫಲಂ ಚಾಲೇನ್ತಸ್ಸ ಅಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಯೇನ ಫಲೇನ ವತ್ಥು ಪಞ್ಚಮಾಸಕಂ ಪೂರತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಫಲೇ ಬನ್ಧನಾ ಮುತ್ತೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಭವೇತಿ ಯೋಜನಾ.

೯೭. ತಾಲಸ್ಸ ¶ ಪಿಣ್ಡಿಂ ಛಿನ್ದತೀತಿ ತಾಲಫಲಕಣ್ಣಿಕಂ ಛಿನ್ದತಿ. ಯಾಯ ವತ್ಥು ಪೂರತಿ, ತಸ್ಸಾ ಛಿನ್ನಮತ್ತಾಯ ‘‘ಅಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಸಿಯಾ’’ತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೋ ಇಧಾಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ. ತಾಲಪಿಣ್ಡಿ ಸಚೇ ಆಕಾಸಗತಾ ಹೋತಿ, ಪಿಣ್ಡಿಮೂಲಮೇವ ಠಾನಂ. ಪಣ್ಣದಣ್ಡೇ ವಾ ಪಣ್ಣೇ ವಾ ಅಪಸ್ಸಾಯ ಠಿತಾ ಚೇ, ಠಿತಟ್ಠಾನೇಹಿ ಸಹ ಪಿಣ್ಡಿಮೂಲಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಾನಭೇದಂ ಞತ್ವಾ ಠಾನಾಚಾವನೇನ ಪಾರಾಜಿಕಮ್ಪಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಏಸೇವ ನಯೋತಿ ‘‘ಯೇನ ವತ್ಥು ಪೂರತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಬನ್ಧನಾ ಮುತ್ತೇ ಅಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಸಿಯಾ’’ತಿ ಯಥಾವುತ್ತೋ ಏವ ನಯೋ. ಏತೇಸು ಸಬ್ಬೇಸು ¶ ಠಾನೇಸು ಪಾರಾಜಿಕವೀತಿಕ್ಕಮತೋ ಪುಬ್ಬಭಾಗಾನನ್ತರಪ್ಪಯೋಗೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಞ್ಚ ಸಹಪಯೋಗೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಟ್ಠಾನೇ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ತತೋಪಿ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಟ್ಠಾನೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಞ್ಚ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ಗಮನದುತಿಯಪರಿಯೇಸನಾದಿಅವಸೇಸಪಯೋಗೇಸು ಅದಿನ್ನಾದಾನಪುಬ್ಬಕತ್ತಾ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ಅಸಮ್ಮುಯ್ಹನ್ತೇಹಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೯೮. ಉದಕೇ ನಿಧಿಟ್ಠಾನಂ ಗಚ್ಛತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಗಮ್ಭೀರೋದಕೇ ನಿಧಿಟ್ಠಾನಂ ಪದವಾರೇನ ಗಚ್ಛತೋ ಪದೇ ಪದೇ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗೇ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಗಮ್ಭೀರೇ ಪನ ತಥಾತಿ ‘‘ಪದವಾರೇನ ಗಚ್ಛತೋ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ಯಥಾವುತ್ತಮತಿದಿಸತಿ. ಗಚ್ಛತೋತಿ ತರತೋ, ಹತ್ಥಂ ಅಚಾಲೇತ್ವಾ ತರನ್ತಸ್ಸ ಪದವಾರಗಣನಾಯ, ಹತ್ಥೇನ ಚ ವಾಯಮನ್ತಸ್ಸ ‘‘ಪದವಾರೇನಾ’’ತಿ ಇದಂ ಉಪಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ಹತ್ಥವಾರಗಣನಾಯ ಪದವಾರಗಣನಾಯ ದುಕ್ಕಟಾನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಗಮ್ಭೀರೇ ಹತ್ಥೇಹಿ ವಾ ಪಾದೇಹಿ ವಾ ಪಯೋಗಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಹತ್ಥವಾರೇಹಿ ವಾ ಪದವಾರೇಹಿ ವಾ ಪಯೋಗೇ ಪಯೋಗೇ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೯೮).

ಉಮ್ಮುಜ್ಜನಾದಿಸೂತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ನಿಮುಜ್ಜನಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಅನುವತ್ತಮಾನತ್ತಾ ಪಯೋಗೇ ಪಯೋಗೇ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ನಿಹಿತಕುಮ್ಭಿಯಾ ಗಹಣತ್ಥಂ ನಿಮುಜ್ಜನುಮ್ಮುಜ್ಜನೇಸುಪಿ ಹತ್ಥವಾರೇನ, ಪದವಾರೇನ, ಹತ್ಥಪದವಾರೇಹಿ ಚ ದುಕ್ಕಟಮೇವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತೇನಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಏಸೇವ ನಯೋ ಕುಮ್ಭಿಗಹಣತ್ಥಂ ನಿಮುಜ್ಜನುಮ್ಮುಜ್ಜನೇಸೂ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೯೮).

ಇಮಿಸ್ಸಾ ಗಾಥಾಯ ‘‘ನಿಧಿಟ್ಠಾನಂ ಗಚ್ಛತೋ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ವಚನತೋ ತಥಾ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಉದಕಸಪ್ಪಚಣ್ಡಮಚ್ಛದಸ್ಸನೇನ ಭಾಯಿತ್ವಾ ಪಲಾಯನ್ತಸ್ಸ ಗಮನಸ್ಸ ಅತದತ್ಥತ್ತಾ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಬ್ಯತಿರೇಕೇನ ¶ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ಏತ್ಥ ದುತಿಯಪರಿಯೇಸನಾದಿಸಬ್ಬಪಯೋಗೇಸು ಪಾಚಿತ್ತಿಯಟ್ಠಾನೇ ¶ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಞ್ಚ ಪಾಚಿತ್ತಿಯೇನ ಸಹ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ಅವಸೇಸಪಯೋಗೇಸು ಸುದ್ಧದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ಸಹಪಯೋಗೇ ಭಾಜನಾಮಸನೇ ಅನಾಮಾಸದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ಫನ್ದಾಪನೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಞ್ಚ ಠಾನಾಚಾವನೇ ಪಾರಾಜಿಕಞ್ಚ ನಿಧಿಕುಮ್ಭಿಯಾ ವುತ್ತನಯೇನ ವಿಞ್ಞಾತುಂ ಸಕ್ಕಾತಿ ನ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ತತ್ಥ ಠಾನಭೇದೋ ಪಞ್ಚಧಾ ಹೋತಿ, ಇಧ ಪೀಳೇತ್ವಾ ಓಸಾರೇತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತ್ತಾ ಅಧೋದಿಸಾಯ ಸಹ ಛಬ್ಬಿಧಂ ಹೋತೀತಿ ಅಯಮೇತೇಸಂ ವಿಸೇಸೋ.

೯೯. ತತ್ಥ ಜಾತಕಪುಪ್ಫೇಸೂತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಜಲೇ ರುಳ್ಹೇಸು ಉಪ್ಪಲಾದಿಕುಸುಮೇಸು, ನಿದ್ಧಾರಣೇ ಭುಮ್ಮಂ. ಯೇನ ಪುಪ್ಫೇನಾತಿ ನಿದ್ಧಾರಿತಬ್ಬಂ. ಛಿನ್ದತೋತಿ ಏತ್ಥ ವತ್ತಮಾನಕಾಲವಸೇನ ಅತ್ಥಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಛಿನ್ನವತೋ’’ತಿ ಭೂತವಸೇನ ಅತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಏವಂ ಅಗ್ಗಹಿತೇ ಅನ್ತಿಮಸ್ಸ ಪಯೋಗಸ್ಸ ಯಾವ ಅನುಪರಮೋ, ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾರಹತ್ತಾ ಪಾರಾಜಿಕವಚನಸ್ಸ ವತ್ಥುವಿರೋಧಿತಾಯ ಚ ಇಮಸ್ಸೇವ ಪಚ್ಛಿಮಕುಸುಮಸ್ಸ ಕನ್ತನಕಾಲೇ ಪುಪ್ಫನಾಳಪಸ್ಸೇ ತಚಮತ್ತೇಪಿ ಅಚ್ಛಿನ್ನೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ ನತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಏಕನಾಳ…ಪೇ… ಪರಿರಕ್ಖತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥೇವ ಅನನ್ತರೇ ವುಚ್ಚಮಾನನಯಸ್ಸ ವಿರುದ್ಧತ್ತಾ ಚ ಇಮಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಲಿಖಿತಸ್ಸ ‘‘ಯಸ್ಮಿಂ ಪುಪ್ಫೇ ವತ್ಥು ಪೂರತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಛಿನ್ನಮತ್ತೇ ಪಾರಾಜಿಕ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೯೮) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನಸ್ಸ ವಿರುದ್ಧತ್ತಾ ಚ ವತ್ತಮಾನಕಾಲಮಗಹೇತ್ವಾ ಭೂತಕಾಲಸ್ಸೇವ ಗಹೇತಬ್ಬತ್ತಾ ‘‘ಕದಾ ದೇವದತ್ತ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ ಪಞ್ಹಸ್ಸ ‘‘ಏಸೋಹಮಾಗಚ್ಛಾಮಿ, ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ಮಾ ಮಂ ವಿಜ್ಝಾ’’ತಿ ಉತ್ತರೇ ವಿಯ ವತ್ತಮಾನಸಮೀಪೇ ವತ್ತಮಾನೇವಾತಿ ಭೂತೇ ವತ್ತಮಾನಬ್ಯಪದೇಸತೋ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

೧೦೦. ‘‘ಉಪ್ಪಲಜಾತಿಯಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಪದುಮಜಾತಿಯಾ’’ತಿ ಬ್ಯತಿರೇಕತೋ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಪದುಮಜಾತಿಕಾನಂ ಪನ ದಣ್ಡೇ ಛಿನ್ನೇ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಸುತ್ತಂ ಅಚ್ಛಿನ್ನಮ್ಪಿ ರಕ್ಖತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೯೮) ಅಟ್ಠಕಥಾನಯೋ ಸಙ್ಗಹಿತೋತಿ ¶ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಏಕನಾಳಸ್ಸ ವಾ ಪಸ್ಸೇತಿ ‘‘ನಾಳಸ್ಸ ಏಕಪಸ್ಸೇ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಗಾಥಾಬನ್ಧಸುಖತ್ಥಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ತತೋತಿ ನಾಳತೋ.

೧೦೧. ಭಾರಬದ್ಧಕುಸುಮೇಸು ವಿನಿಚ್ಛಯಸ್ಸ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಠಪಿತೇಸೂತಿ ಅಬದ್ಧಕುಸುಮವಸೇನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನಾತಿ ತತ್ರಜಾತಕಕುಸುಮೇಸು ವುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯಾನುಸಾರೇನ. ‘‘ಯೇನ ಪುಪ್ಫೇನ ಪೂರತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಛಿನ್ನಮತ್ತೇ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ಗಹಿತಮತ್ತೇ ಪಾರಾಜಿಕನ್ತಿ ಯೋಜನಾ ಚೇತ್ಥ ವಿಸೇಸೋ.

೧೦೨. ಭಾರಂ ಕತ್ವಾ ಬದ್ಧಾನಿ ಭಾರಬದ್ಧಾನೀತಿ ಮಜ್ಝಪದಲೋಪೀಸಮಾಸೋ. ಪುಪ್ಫಾನೀತಿ ಪಾದಗ್ಘನಕಾನಿ ¶ ಉಪ್ಪಲಾದಿಕುಸುಮಾನಿ. ಛಸ್ವಾಕಾರೇಸೂತಿ ಉದಕೇ ಓಸೀದಾಪೇತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತ್ತಾ ಅಧೋದಿಸಾಯ ಸಹ ಚತಸ್ಸೋ ದಿಸಾ, ಉದ್ಧನ್ತಿ ಇಮಾಸು ಛಸು ದಿಸಾಸು, ನಿದ್ಧಾರಣೇ ಭುಮ್ಮಂ. ಕೇನಚಿ ಆಕಾರೇನಾತಿ ನಿದ್ಧಾರೇತಬ್ಬದಸ್ಸನಂ. ಠಾನಾಚಾವನಸ್ಸ ಸಾಧಕತಮತ್ತಾ ಕರಣೇಯೇವ ಕರಣವಚನಂ. ನಸ್ಸತೀತಿ ಪಾದಗ್ಘನಕಪುಪ್ಫಾನಂ ಠಾನಾಚಾವನೇನ ಪಾರಾಜಿಕಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಾನಂ ಅನವಸೇಸಗುಣಾನಂ ಪತಿಟ್ಠಾನಭೂತಂ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸೀಲಂ ನಾಸೇತ್ವಾ ಸಯಂ ಗುಣಮರಣೇನ ಮೀಯತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೦೩. ಪುಪ್ಫಾನಂ ಕಲಾಪನ್ತಿ ಪಾದಗ್ಘನಕಉಪ್ಪಲಾದಿಕುಸುಮಕಲಾಪಂ. ಉದಕಂ ಚಾಲೇತ್ವಾತಿ ಯಥಾ ವೀಚಿ ಉಟ್ಠಾತಿ, ತಥಾ ಚಾಲೇತ್ವಾ. ಪುಪ್ಫಟ್ಠಾನಾತಿ ಪುಪ್ಫಾನಂ ಠಿತಟ್ಠಾನಾ. ಚಾವೇತೀತಿ ಕಲಾಪಂ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅಪನೇತಿ. ‘‘ಪುಪ್ಫಂ ಠಾನಾ ಚಾವೇತೀ’’ತಿ ಕತ್ಥಚಿ ಪೋತ್ಥಕೇಸು ಪಾಠೋ ದಿಸ್ಸತಿ. ಪುಪ್ಫಕಲಾಪಸ್ಸೇವ ಗಹಿತತ್ತಾ ಪುರಿಮೋಯೇವ ಗಹೇತಬ್ಬೋ.

೧೦೪. ‘‘ಏತ್ಥ ಗತಂ ಗಹೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಹ ಪಾಠಸೇಸೇನ ಯೋಜನಾ. ಪರಿಕಪ್ಪೇತೀತಿ ‘‘ಏತ್ಥ ಗತಂ ಗಹೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಠಾನಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ¶ ತಕ್ಕೇತಿ. ರಕ್ಖತೀತಿ ಠಾನಾಚಾವನೇಪಿ ಸತಿ ಸೋ ಪರಿಕಪ್ಪೋ ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿತೋ ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ರಕ್ಖತಿ. ಗತಟ್ಠಾನಾತಿ ಪುಪ್ಫಕಲಾಪೇನ ಗತಂ ಸಮ್ಪತ್ತಞ್ಚ ತಂ ಠಾನಞ್ಚಾತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ. ‘‘ಉದ್ಧರನ್ತೋ’’ತಿ ಏತೇನ ‘‘ಪುಪ್ಫಾನಂ ಕಲಾಪ’’ನ್ತಿ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ. ‘‘ಕತಟ್ಠಾನಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಕತಾ ಪುಪ್ಫಾನಂ ಠಾನಾ ಉದ್ಧರನ್ತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಉದಕಂ ಚಾಲೇತ್ವಾ ವೀಚಿಯೋ ಉಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ವೀಚಿಪ್ಪಹಾರೇನ ಉದಕಪಿಟ್ಠೇನ ಪರಿಕಪ್ಪಿತಟ್ಠಾನಂ ಸಮ್ಪತ್ತಂ ಪುಪ್ಫಕಲಾಪಂ ಠಿತಟ್ಠಾನಾ ಉದ್ಧರನ್ತೋ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಠಾನಾ ಚಾವೇನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಠಾನಾ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ಭಟ್ಠೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧನೀಯಂ. ಭಟ್ಠೋ ನಾಮ ಪವುಚ್ಚತೀತಿ ಅತ್ತನಾ ಸಮಾದಾಯ ರಕ್ಖಿಯಮಾನಾ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸೀಲಸಙ್ಖಾತಸಬ್ಬಗುಣರತನಙ್ಕುರಾಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನಾ ಪತಿತೋ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಪವುಚ್ಚತಿ.

೧೦೫. ಜಲತೋ ಅಚ್ಚುಗ್ಗತಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪುಪ್ಫಸ್ಸಾ’’ತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ. ಜಲಪಿಟ್ಠಿತೋ ಅಚ್ಚುಗ್ಗತಸ್ಸ ಪುಪ್ಫಸ್ಸ ಸಕಲಜಲಂ ಠಾನಂ, ಕದ್ದಮಪಿಟ್ಠಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಉದಕಪಿಟ್ಠಿಪರಿಯನ್ತಂ ಪುಪ್ಫದಣ್ಡೇನ ಫರಿತ್ವಾ ಠಿತಂ ಸಬ್ಬಮುದಕಂ ಠಾನನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಉಪ್ಪಾಟೇತ್ವಾತಿ ಪುಪ್ಫಗ್ಗಂ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಉಪ್ಪೀಳೇತ್ವಾ. ತತೋತಿ ತಸ್ಮಾ ಪುಪ್ಫಟ್ಠಾನಭೂತಸಕಲಜಲರಾಸಿತೋ. ಉಜುನ್ತಿ ಉಜುಂ ಕತ್ವಾ. ಉದ್ಧರತೋತಿ ಉಪ್ಪಾಟೇನ್ತಸ್ಸ.

೧೦೬. ನಾಳನ್ತೇತಿ ಉಪ್ಪಾಟಿತಪುಪ್ಫನಾಳಸ್ಸ ಮೂಲಕೋಟಿಯಾ. ಜಲತೋತಿ ಉದಕಪಿಟ್ಠಿತೋ. ಮುತ್ತಮತ್ತೇ ¶ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಂ ದೂರಂ ಕತ್ವಾತಿ ಪಾಠಸೇಸಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ. ‘‘ಜಲತೋ’’ತಿ ಪಠಮತತಿಯಪಾದೇಸು ದ್ವಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವಚನಂ ಅತ್ಥಾವಿಸೇಸೇಪಿ ಪದಾವುತ್ತಿಅಲಙ್ಕಾರೇ ಅಡ್ಢಯಮಕವಸೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪುನರುತ್ತಿದೋಸೋ ನ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ‘‘ಮುತ್ತಮತ್ತೇ, ಅಮುತ್ತೇ’’ತಿ ಚ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ, ಅತ್ಥಾನಂ ವಾ ವಿಸೇಸತೋ ಉಭಯತ್ಥ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ತಸ್ಮಿಂ ನಾಳನ್ತೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೧೦೭. ತಸ್ಸ ¶ ನಾಮೇತ್ವಾ ಉಪ್ಪಾಟಿತಸ್ಸ. ಸಹ ಗಚ್ಛೇನ ಉಪ್ಪಾಟಿತಸ್ಸಾಪಿ ಅಯಮೇವ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ. ಇಧ ಪನ ಸಬ್ಬಪುಪ್ಫಪಣ್ಣನಾಳಾನಿ ಮೂಲತೋ ಪಭುತಿ ಪಠಮಂ ಠಿತಟ್ಠಾನತೋ ಅಪನಾಮನವಸೇನ ಠಾನಾಚಾವನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಏವಂ ಪುಪ್ಫಾದೀನಿ ಉಪ್ಪಾಟೇನ್ತಸ್ಸ ಭೂತಗಾಮವಿಕೋಪನಾಪತ್ತಿಯಾ ಠಾನೇ ಸಹಪಯೋಗದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೧೦೮-೯. ಬಳಿಸಾದಿಮಚ್ಛಗ್ಗಹಣೋಪಕರಣಾನಂ ವಚನತೋ, ಜಲೇ ಠಿತಮತಮಚ್ಛಾನಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಸ್ಸ ಚ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ಮಚ್ಛೇತಿ ಜೀವಮಾನಕಮಚ್ಛಾನಂ ಗಹಣಂ. ಉಪಲಕ್ಖಣವಸೇನ ವಾ ಅವುತ್ತಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥ ವಾ-ಸದ್ದೇನ ವಾ ಖಿಪಕಾದೀನಿ ಮಚ್ಛವಧೋಪಕರಣಾನಿ ವುತ್ತಾನೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ವತ್ಥೂತಿ ಪಾದೋ. ತಸ್ಮಿಂ ಮಚ್ಛೇ. ಉದ್ಧಟೋಯೇವ ಉದ್ಧಟಮತ್ತೋ, ಮಚ್ಛೋ, ತಸ್ಮಿಂ. ಜಲಾತಿ ಉದಕತೋ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅಪನೇತ್ವಾ ಉಕ್ಖಿತ್ತಮತ್ತೇತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೧೧೦. ಪುಪ್ಫಾನಂ ವಿಯ ಮಚ್ಛಾನಮ್ಪಿ ಠಿತಟ್ಠಾನಮೇವ ಠಾನನ್ತಿ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಸಕಲಜಲಂ ಠಾನಂ ಕತ್ವಾ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಠಾನಂ ಸಲಿಲಜಾನಂ ಹೀ’’ತಿಆದಿ. ಸಲಿಲೇ ಜಾತಾ ಸಲಿಲಜಾ, ಇತಿ ಪಕರಣತೋ ಮಚ್ಛಾಯೇವ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ಅತ್ಥಪ್ಪಕರಣಸದ್ದನ್ತರಸನ್ನಿಧಾನಾದೀಹಿ ಸದ್ದಾ ವಿಸೇಸತ್ಥಂ ವದನ್ತೀತಿ. ಹೀತಿ ಪಸಿದ್ಧಿಯಂ. ಕೇವಲನ್ತಿ ಅವಧಾರಣೇ, ಜಲಮೇವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಇಮಿನಾ ಬಹಿಉದಕಂ ನಿವತ್ತಿತಂ ಹೋತಿ. ಸಕಲಂ ಜಲಮೇವ ಠಾನಂ ಯಸ್ಮಾ, ತಸ್ಮಾ ಸಲಿಲಟ್ಠಂ ಜಲಾ ವಿಮೋಚೇನ್ತೋ ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತೀತಿ ಹೇತುಹೇತುಮನ್ತಭಾವೇನ ಯೋಜನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಆಪನ್ನಂ ಪರಾಜೇತೀತಿ ಪಾರಾಜಿಕಾ, ಆಪತ್ತಿ, ಸಾ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಪಾರಾಜಿಕೋ, ಪುಗ್ಗಲೋ.

೧೧೧. ನೀರಂ ಉದಕಂ. ವಾರಿಮ್ಹಿ ಜಲೇ ಜಾತೋ ವಾರಿಜೋ, ಇತಿ ಪಕರಣತೋ ಮಚ್ಛೋವ ಗಯ್ಹತಿ. ಏತೇನೇವ ಆಕಾಸೇ ಉಪ್ಪತಿತಮಚ್ಛೋ ¶ , ಗೋಚರತ್ಥಾಯ ಚ ಥಲಮುಗ್ಗತಕುಮ್ಮಾದಯೋ ಉಪಲಕ್ಖಿತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ತೇಸಂ ಗಹಣೇ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಆಕಾಸಟ್ಠಥಲಟ್ಠಕಥಾಯ ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಭಣ್ಡಗ್ಘೇನ ವಿನಿದ್ದಿಸೇತಿ ದುಕ್ಕಟಾದಿವತ್ಥುನೋ ¶ ಭಣ್ಡಸ್ಸ ಅಗ್ಘವಸೇನ ದುಕ್ಕಟಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿಯೋ ವದೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೧೨. ತಳಾಕೇತಿ ಸರಸ್ಮಿಂ, ಇಮಿನಾ ಚ ವಾಪಿಪೋಕ್ಖರಣಿಸೋಬ್ಭಾದಿಜಲಾಸಯಾ ಸಙ್ಗಯ್ಹನ್ತಿ. ನದಿಯಾತಿ ನಿನ್ನಗಾಯ, ಇಮಿನಾ ಚ ಕನ್ದರಾದಯೋ ಸಙ್ಗಯ್ಹನ್ತಿ. ನಿನ್ನೇತಿ ಆವಾಟೇ. ಮಚ್ಛವಿಸಂ ನಾಮಾತಿ ಏತ್ಥ ನಾಮ-ಸದ್ದೋ ಸಞ್ಞಾಯಂ. ಮಚ್ಛವಿಸನಾಮಕಂ ಮದನಫಲಾದಿಕಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಗತೇತಿ ವಿಸಪಕ್ಖಿಪಕೇ ಮಚ್ಛಘಾತಕೇ ಗತೇ.

೧೧೪. ಸಾಮಿಕೇಸೂತಿ ವಿಸಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಗತೇಸು ಮಚ್ಛಸಾಮಿಕೇಸು. ಆಹರನ್ತೇಸೂತಿ ಆಹರಾಪೇನ್ತೇಸು. ಭಣ್ಡದೇಯ್ಯನ್ತಿ ಭಣ್ಡಞ್ಚ ತಂ ದೇಯ್ಯಞ್ಚಾತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ, ಅತ್ತನಾ ಗಹಿತವತ್ಥುಂ ವಾ ತದಗ್ಘನಕಂ ವಾ ಭಣ್ಡಂ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೧೫. ಮಚ್ಛೇತಿ ಮತಮಚ್ಛೇ. ಸೇಸೇತಿ ನಮತಮಚ್ಛೇ.

೧೧೬. ಅಮತೇಸು ಗಹಿತೇಸೂತಿ ಪಕರಣತೋ ಲಬ್ಭತಿ, ನಿಮಿತ್ತತ್ಥೇ ಚೇತಂ ಭುಮ್ಮಂ. ಅನಾಪತ್ತಿಂ ವದನ್ತೀತಿ ಅದಿನ್ನಾದಾನಾಪತ್ತಿಯಾ ಅನಾಪತ್ತಿಂ ವದನ್ತಿ, ಮಾರಣಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಹೋತೇವ. ಅಯಞ್ಚ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಅರಕ್ಖಿತಅಗೋಪಿತೇಸು ಅಸ್ಸಾಮಿಕತಳಾಕಾದೀಸು ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೧೧೭. ನಾವನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ನಾವಾ ನಾಮ ಯಾಯ ತರತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೯೯) ವಚನತೋ ಜಲತಾರಣಾರಹಂ ಅನ್ತಮಸೋ ಏಕಮ್ಪಿ ವಹನ್ತಂ ರಜನದೋಣಿವೇಣುಕಲಾಪಾದಿಕಂ ¶ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ನಾವಟ್ಠಂ ನಾಮ ಭಣ್ಡಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಬದ್ಧಂ ವಾ ಅನಿನ್ದ್ರಿಯಬದ್ಧಂ ವಾ. ‘‘ಥೇನೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ವಿಞ್ಞಾಪೇತಿ. ಪಾದುದ್ಧಾರೇತಿ ದುತಿಯಪರಿಯೇಸನಾದಿಅತ್ಥಂ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಪದೇ ಪದೇ. ದೋಸಾತಿ ದುಕ್ಕಟಾಪತ್ತಿಯೋ. ವುತ್ತಾತಿ ‘‘ನಾವಟ್ಠಂ ಭಣ್ಡಂ ಅವಹರಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೋ ದುತಿಯಂ ವಾ ಪರಿಯೇಸತಿ ಗಚ್ಛತಿ ವಾ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೯೯) ಪದಭಾಜನಿಯಂ ಭಗವತಾ ವುತ್ತಾ, ಇಮಿನಾ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗಸಹಪಯೋಗದುಕ್ಕಟಾನಿ, ಫನ್ದಾಪನೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಠಾನಾಚಾವನೇ ಪಾರಾಜಿಕಞ್ಚ ಉಪಲಕ್ಖಣವಸೇನ ದಸ್ಸಿತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೧೧೮. ಚಣ್ಡಸೋತೇತಿ ¶ ವೇಗೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಉದಕಪ್ಪವಾಹೇ, ‘‘ಚಣ್ಡಸೋತೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಬನ್ಧನಂ ವಿನಾ ಸಭಾವೇನ ಅಟ್ಠಿತಭಾವಸ್ಸ ಸೂಚನತೋ ‘‘ಬನ್ಧನಮೇವ ಠಾನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಟ್ಠಾನಪರಿಚ್ಛೇದಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸಿತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಯಸ್ಮಾ ಚಣ್ಡಸೋತೇ ಬದ್ಧಾ, ತಸ್ಮಾ ಬನ್ಧನಮೇಕಮೇವ ಠಾನಂ ಮತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ಬನ್ಧನೇ. ಧೀರಾ ವಿನಯಧರಾ.

೧೧೯-೧೨೦. ‘‘ನಿಚ್ಚಲೇ ಉದಕೇ ನಾವ-ಮಬನ್ಧನಮವಟ್ಠಿತ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಛಧಾ ಠಾನಪರಿಚ್ಛೇದಸ್ಸ ಲಬ್ಭಮಾನತ್ತೇ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ನಾವಂ ಕಡ್ಢತೋ ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಪುನಪಿ ಕಿಂ ಕರೋನ್ತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಏಕೇನನ್ತೇನ ಸಮ್ಫುಟ್ಠ’’ನ್ತಿಆದಿ. ತಂ ನಾವಂ ಅತಿಕ್ಕಾಮಯತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಕಡ್ಢಿತವತೋ ಅತಿಕ್ಕಮಿತವತೋ’’ತಿ ಭೂತವಸೇನ ಅತ್ಥೋ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ. ಯಮೇತ್ಥ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯಮೇವ.

೧೨೧. ಏವಂ ಚತುಪಸ್ಸಾಕಡ್ಢನೇ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಉದ್ಧಂ, ಅಧೋ ಚ ಉಕ್ಖಿಪನಓಸೀದಾಪನೇಸು ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ತಥಾ’’ತಿಆದಿ. ತಥಾತಿ ‘‘ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕ’’ನ್ತಿ ಆಕಡ್ಢತಿ. ಕಸ್ಮಿಂ ¶ ಕಾಲೇತಿ ಆಹ ‘‘ಉದ್ಧಂ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪೀ’’ತಿಆದಿ. ಅಧೋನಾವಾತಲನ್ತಿ ನಾವಾತಲಸ್ಸ ಅಧೋ ಅಧೋನಾವಾತಲಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಉದ್ಧಂ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಉದಕಮ್ಹಾ ವಿಮೋಚಿತೇತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತೇನ ಫುಟ್ಠಂ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಮುಖವಟ್ಟಿಯಾ ವಿಮೋಚಿತೇತಿ ಯೋಜನಾ. ತೇನಾತಿ ಅಧೋನಾವಾತಲೇನ ಫುಟ್ಠೇ ಉದಕೇ ಮುಖವಟ್ಟಿಯಾ ಕರಣಭೂತಾಯ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ವಿಮೋಚಿತೇತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

೧೨೨. ತೀರೇ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಪನ ನಿಚ್ಚಲೇ ಜಲೇ ಠಪಿತಾ ಯಾ ನಾವಾ, ತಸ್ಸಾ ನಾವಾಯ ಠಾನಂ ಬನ್ಧನಞ್ಚ ಠಿತೋಕಾಸೋ ಚಾತಿ ದ್ವಿಧಾ ಮತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೨೩. ಪುಬ್ಬಂ ಪಠಮಂ ಬನ್ಧನಸ್ಸ ವಿಮೋಚನೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಕೇನಚುಪಾಯೇನಾತಿ ‘‘ಪುರತೋ ಪಚ್ಛತೋ ವಾಪೀ’’ತಿಆದಿಕ್ಕಮೇನ ಯಥಾವುತ್ತೋಪಾಯಛಕ್ಕೇಸು ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಉಪಾಯೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಠಾನಾ ಚಾವೇತಿ ನಾವಂ.

೧೨೪. ಪಠಮಂ ಠಾನಾ ಚಾವೇತ್ವಾತಿ ‘‘ಪುರತೋ ಪಚ್ಛತೋ ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಯಥಾವುತ್ತೇಸು ಛಸು ಆಕಾರೇಸು ಅಞ್ಞತರೇನ ಆಕಾರೇನ ನಾವಂ ಠಪಿತಟ್ಠಾನತೋ ಪಠಮಂ ಚಾವೇತ್ವಾ. ಏಸೇವ ಚ ನಯೋತಿ ನಾವಾಯ ¶ ಪಠಮಂ ಠಿತಟ್ಠಾನತೋ ಚಾವನೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಪಚ್ಛಾ ಬನ್ಧನಮೋಚನೇ ಪಾರಾಜಿಕನ್ತಿ ಏಸೇವ ನಯೋ ನೇತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ತೀರೇ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ನಿಚ್ಚಲೇ ಉದಕೇ ಠಪಿತನಾವಾಯ ಬನ್ಧನಞ್ಚ ಠಿತೋಕಾಸೋ ಚಾತಿ ದ್ವೇ ಠಾನಾನಿ, ತಂ ಪಠಮಂ ಬನ್ಧನಾ ಮೋಚೇತಿ, ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ. ಪಚ್ಛಾ ಛನ್ನಂ ಆಕಾರಾನಂ ಅಞ್ಞತರೇನ ಠಾನಾ ಚಾವೇತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಪಠಮಂ ಠಾನಾ ಚಾವೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಬನ್ಧನಮೋಚನೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೯೯) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಸಙ್ಗಹಿತೋ. ಆಮಸನಫನ್ದಾಪನೇಸು ದುಕ್ಕಟಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾನಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಕುಮ್ಭಿಯಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಞಾತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತ್ತಾ ನ ವುತ್ತಾನೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಏವಮುಪರಿಪಿ.

೧೨೫. ಉಸ್ಸಾರೇತ್ವಾತಿ ¶ ಉದಕತೋ ಥಲಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ. ನಿಕುಜ್ಜಿತ್ವಾತಿ ಅಧೋಮುಖಂ ಕತ್ವಾ. ಥಲೇ ಠಪಿತಾಯ ನಾವಾಯ ಮುಖವಟ್ಟಿಯಾ ಫುಟ್ಠೋಕಾಸೋ ಏವ ಠಾನನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಹೀತಿ ವಿಸೇಸೋ, ತೇನ ಜಲಟ್ಠತೋ ಥಲಟ್ಠಾಯ ನಾವಾಯ ವುತ್ತಂ ವಿಸೇಸಂ ಜೋತೇತಿ.

೧೨೬. ಏತ್ಥ ಅಧೋ ಓಸೀದಾಪನಸ್ಸ ಅಲಬ್ಭಮಾನತಾಯ ತಂ ವಿನಾ ಇತರೇಸಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಆಕಾರಾನಂ ವಸೇನ ಠಾನಾಚಾವನಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಞೇಯ್ಯೋ’’ತಿಆದಿ. ಯತೋ ಕುತೋಚೀತಿ ತಿರಿಯಂ ಚತಸ್ಸನ್ನಂ, ಉಪರಿದಿಸಾಯ ಚ ವಸೇನ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ದಿಸಾಭಿಮುಖಂ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅತಿಕ್ಕಮೇನ್ತೋ.

೧೨೭. ಉಕ್ಕುಜ್ಜಿತಾಯಪೀತಿ ಉದ್ಧಂಮುಖಂ ಠಪಿತಾಯಪಿ. ಘಟಿಕಾನನ್ತಿ ದಾರುಖಣ್ಡಾನಂ. ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಞೇಯ್ಯೋ ಠಾನಪರಿಚ್ಛೇದೋ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತನಯಂ ಅತಿದಿಸತಿ. ಸೋ ಪನ ಉಕ್ಕುಜ್ಜಿತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ಠಪಿತನಾವಾಯ ಯುಜ್ಜತಿ. ಘಟಿಕಾನಂ ಉಪರಿ ಠಪಿತಾಯ ಪನ ನಾಗದನ್ತೇಸು ಠಪಿತಕುನ್ತೇ ವುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಯುಜ್ಜತಿ.

೧೨೮. ‘‘ಥೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ಪಾಜೇನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ವಿಸೇಸನಂ. ತಿತ್ಥೇತಿ ತಿತ್ಥಾಸನ್ನಜಲೇ. ಅರಿತ್ತೇನಾತಿ ಕೇನಿಪಾತೇನ. ಫಿಯೇನಾತಿ ಪಾಜನಫಲಕೇನ. ಪಾಜೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಪೇಸೇನ್ತಸ್ಸ. ‘‘ತಂ ಪಾಜೇತೀ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ ದಿಸ್ಸತಿ, ತಂ ನಾವಂ ಯೋ ಪಾಜೇತಿ, ತಸ್ಸ ಪರಾಜಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೨೯-೩೦. ಛತ್ತನ್ತಿ ಆತಪವಾರಣಂ. ಪಣಾಮೇತ್ವಾತಿ ಯಥಾ ವಾತಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ತಥಾ ಪಣಾಮೇತ್ವಾ. ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾವ ಚೀವರನ್ತಿ ಚೀವರಂ ಉದ್ಧಂ ಉಚ್ಚಾರೇತ್ವಾ ವಾ. ಗಾಥಾಛನ್ದವಸೇನ ‘ವ’ಇತಿ ರಸ್ಸತ್ತಂ. ಲಙ್ಕಾರಸದಿಸನ್ತಿ ಪಸಾರಿತಪಟಸರಿಕ್ಖಕಂ. ಸಮೀರಣನ್ತಿ ಮಾಲುತಂ. ನ ದೋಸೋ ತಸ್ಸ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ಇದಂ ವಾತಸ್ಸ ¶ ¶ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಕ್ಖಣೇ ಏವಂ ಕರೋತೋ ಪಚ್ಛಾ ಆಗತೇನ ವಾತೇನ ನೀತನಾವಾಯ ವಸೇನ ವುತ್ತಂ. ವಾಯಮಾನೇ ಪನ ವಾತೇ ಏವಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿಯೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

೧೩೧-೨. ಸಯಮೇವ ಉಪಾಗತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಗಾಮಸಮೀಪೇ ತಿತ್ಥಂ ಗಾಮತಿತ್ಥಂ. ತನ್ತಿ ನಾವಂ. ಠಾನಾತಿ ಛತ್ತೇನ ವಾ ಚೀವರೇನ ವಾ ಗಹಿತವಾತೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಗಾಮತಿತ್ಥೇ ಠಿತಟ್ಠಾನಾ. ಅಚಾಲೇನ್ತೋತಿ ಫನ್ದಾಪನಮ್ಪಿ ಅಕರೋನ್ತೋ, ಇಮಿನಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸಾಪಿ ಅಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಅಚಾವೇನ್ತೋ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಠಿತಟ್ಠಾನತೋ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅನಪನೇನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ, ಇಮಿನಾ ಪಾರಾಜಿಕಾಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಕಿಣಿತ್ವಾತಿ ಮೂಲೇನ ವಿಕ್ಕಿಣಿತ್ವಾ. ಸಯಮೇವ ಚ ಗಚ್ಛನ್ತಿನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಚ-ಕಾರೋ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತರಸಮುಚ್ಚಯೇ. ತಥಾ ಪಣಾಮಿತಛತ್ತೇನ ವಾ ಉಸ್ಸಾಪಿತಚೀವರೇನ ವಾ ಗಹಿತವಾತೇನ ಅತ್ತನಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿಂ. ಠಾನಾ ಚಾವೇತೀತಿ ಅತ್ತನಾ ಇಚ್ಛಿತದಿಸಾಭಿಮುಖಂ ಕತ್ವಾ ಪಾಜನವಸೇನ ಗಮನಟ್ಠಾನಾ ಚಾವೇತಿ.

೧೩೩-೪. ಯನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ಯಾನಂ. ರಮಯತೀತಿ ರಥೋ. ವಹತಿ, ವುಯ್ಹತಿ, ವಹನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ವಾ ವಯ್ಹಂ. ‘‘ಉಪರಿ ಮಣ್ಡಪಸದಿಸಂ ಪದರಚ್ಛನ್ನಂ, ಸಬ್ಬಪಾಲಿಗುಣ್ಠಿಮಂ ವಾ ಛಾದೇತ್ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೦೦) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನ ಕತಂ ಸಕಟಂ ವಯ್ಹಂ ನಾಮ. ಸನ್ದಮಾನಿಕಾತಿ ‘‘ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಸುವಣ್ಣರಜತಾದಿಮಯಾ ಗೋಪಾನಸಿಯೋ ದತ್ವಾ ಗರುಳಪಕ್ಖಕನಯೇನ ಕತಾ ಸನ್ದಮಾನಿಕಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೦೦) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನ ಕತಯಾನವಿಸೇಸೋ. ಠಾನಾ ಚಾವನಯೋಗಸ್ಮಿನ್ತಿ ಠಾನಾ ಚಾವನಪ್ಪಯೋಗೇ.

೧೩೫-೬. ದಸಟ್ಠಾನಾಚಾವನವಸೇನ ಪಾರಾಜಿಕಂ ವದನ್ತೇಹಿ ಪಠಮಂ ಠಾನಭೇದಸ್ಸ ಞಾತಬ್ಬತ್ತಾ ತಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಆಪತ್ತಿಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ¶ ‘‘ಯಾನಸ್ಸ ದುಕಯುತ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ. ದುಕಯುತ್ತಸ್ಸಾತಿ ದುಕಂ ಗೋಯುಗಂ ಯುತ್ತಸ್ಸ ಯಸ್ಸಾತಿ, ಯುತ್ತೇ ಯಸ್ಮಿನ್ತಿ ವಾ ವಿಗ್ಗಹೋ. ದಸ ಠಾನಾನೀತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಗೋಣಾನಂ ಅಟ್ಠ ಪಾದಾ, ದ್ವೇ ಚ ಚಕ್ಕಾನೀತಿ ಏತೇಸಂ ದಸನ್ನಂ ಪತಿಟ್ಠಿತಟ್ಠಾನಾನಂ ವಸೇನ ದಸ ಠಾನಾನಿ ವದೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತೇನೇವ ನಯೇನ ಚತುಯುತ್ತಾದಿಯಾನೇ ಅಟ್ಠಾರಸಾತಿ ಠಾನಭೇದಸ್ಸ ನಯೋ ದಸ್ಸಿತೋ ಹೋತಿ. ಯಾನಂ ಪಾಜಯತೋತಿ ಸಕಟಾದಿಯಾನಂ ಪೇಸಯತೋ. ‘‘ಧುರೇತಿ ಯುಗಾಸನ್ನೇ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ಗಣ್ಠಿಪದೇ ವುತ್ತಂ. ರಥೀಸಾಯ ಯುಗೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಬನ್ಧನಟ್ಠಾನಾಸನ್ನೇತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಧುರ’’ನ್ತಿ ಚ ಯುಗಸ್ಸೇವ ನಾಮಂ. ‘‘ಧುರಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ, ಧುರಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೦೦) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ತಂಸಹಚರಿಯಾಯ ಸಮ್ಬನ್ಧನಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ¶ ಧುರಂ ನಾಮ. ಇಧ ಪನ ಗಙ್ಗಾ-ಸದ್ದೋ ವಿಯ ಗಙ್ಗಾಸಮೀಪೇ ಧುರಸಮೀಪೇ ಪಾಜಕಸ್ಸ ನಿಸಜ್ಜಾರಹಟ್ಠಾನೇ ಧುರಸ್ಸ ವತ್ತಮಾನತಾ ಲಬ್ಭತಿ.

ಗೋಣಾನಂ ಪಾದುದ್ಧಾರೇ ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ವಿನಿದ್ದಿಸೇತಿ ಯೋಜನಾ. ಇದಞ್ಚ ಗೋಣಾನಂ ಅವಿಲೋಮಕಾಲಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ವಿಲೋಮಕಾಲೇ ಸಮ್ಭವನ್ತಂ ವಿಸೇಸಂ ಜೋತೇತುಂ ‘‘ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ತು’’ ಇಚ್ಚತ್ರ ತು-ಸದ್ದೇನ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸಚೇ ಪನ ಗೋಣಾ ‘ನಾಯಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸಾಮಿಕೋ’ತಿ ಞತ್ವಾ ಧುರಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಆಕಡ್ಢನ್ತಾ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ ವಾ ಫನ್ದನ್ತಿ ವಾ, ರಕ್ಖತಿ ತಾವ. ಗೋಣೇ ಪುನ ಉಜುಕಂ ಪಟಿಪಾದೇತ್ವಾ ಧುರಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ದಳ್ಹಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಪಾಚನೇನ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಪಾಜೇನ್ತಸ್ಸ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ತೇಸಂ ಪಾದುದ್ಧಾರೇನ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತವಿಸೇಸೋ ಸಙ್ಗಹಿತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ಚಕ್ಕಾನಂ ಹೀತಿ ಏತ್ಥ ಅಧಿಕೇನ ಹಿ-ಸದ್ದೇನ ‘‘ಸಚೇಪಿ ಸಕದ್ದಮೇ ಮಗ್ಗೇ ಏಕಂ ಚಕ್ಕಂ ಕದ್ದಮೇ ಲಗ್ಗಂ ಹೋತಿ, ದುತಿಯಂ ಚಕ್ಕಂ ಗೋಣಾ ಪರಿವತ್ತೇನ್ತಾ ಪವತ್ತೇನ್ತಿ, ಏಕಸ್ಸ ಪನ ಠಿತತ್ತಾ ನ ತಾವ ಅವಹಾರೋ ಹೋತಿ. ಗೋಣೇ ಪನ ಪುನ ಉಜುಕಂ ಪಟಿಪಾದೇತ್ವಾ ಪಾಜೇನ್ತಸ್ಸ ¶ ಠಿತಚಕ್ಕೇ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಂ ಫುಟ್ಠೋಕಾಸಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇ ಪಾರಾಜಿಕ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೦೦) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತವಿಸೇಸೋ ದಸ್ಸಿತೋ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

೧೩೭-೯. ಏತ್ತಾವತಾ ಯುತ್ತಯಾನವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅಯುತ್ತಯಾನವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಅಯುತ್ತಕಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ. ಧುರೇನ ಉಪತ್ಥಮ್ಭನಿಯಂ ಠಿತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಅಯುತ್ತಕಸ್ಸಾಪಿ ಚ ಯಾನಕಸ್ಸ ಉಪತ್ಥಮ್ಭನಿಚಕ್ಕಕಾನಂ ವಸೇನ ತೀಣೇವ ಠಾನಾನಿ ಭವನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ತತ್ಥ ಅಯುತ್ತಕಸ್ಸಾತಿ ಗೋಣೇಹಿ ಅಯುತ್ತಕಸ್ಸ. ಧುರೇನಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತನಯೇನ ಧುರಯುತ್ತಟ್ಠಾನಸಮೀಪದೇಸೇನ, ಸಕಟಸೀಸೇನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಉಪತ್ಥಮ್ಭನಿಯನ್ತಿ ಸಕಟಸೀಸೋಪತ್ಥಮ್ಭನಿಯಾ ಉಪರಿ ಠಿತಸ್ಸ. ಉಪತ್ಥಮ್ಭಯತಿ ಧುರನ್ತಿ ಉಪತ್ಥಮ್ಭನೀ. ಸಕಟಸ್ಸ ಪಚ್ಛಿಮಭಾಗೋಪತ್ಥಮ್ಭನತ್ಥಂ ದೀಯಮಾನಂ ದಣ್ಡದ್ವಯಂ ಪಚ್ಛಿಮೋಪತ್ಥಮ್ಭನೀ ನಾಮ, ಪುರಿಮಭಾಗಸ್ಸ ದೀಯಮಾನಸ್ಸ ಉಪತ್ಥಮ್ಭನೀ ಪುರಿಮೋಪತ್ಥಮ್ಭನೀ ನಾಮಾತಿ ಅಯಮುಪತ್ಥಮ್ಭನೀನಂ ವಿಸೇಸೋ. ಇಧ ಪುರಿಮೋಪತ್ಥಮ್ಭನೀ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ. ‘‘ಉಪತ್ಥಮ್ಭನಿಚಕ್ಕಕಾನಂ ವಸೇನ ತೀಣೇವ ಠಾನಾನೀ’’ತಿ ಇದಂ ಹೇಟ್ಠಾ ಅಕಪ್ಪಕತಾಯ ಉಪತ್ಥಮ್ಭನಿಯಾ ವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ಕಪ್ಪಕತಾಯ ಪನ ವಸೇನ ‘‘ಚತ್ತಾರೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ.

‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಠಾನಾನಿ ತೀಣೇವಾ’’ತಿ ಆಕಡ್ಢತಿ, ದಾರುಚಕ್ಕದ್ವಯವಸೇನ ತೀಣಿ ಠಾನಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ದಾರೂನ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಬಹುವಚನನಿದ್ದೇಸೇನ ರಾಸಿಕತದಾರೂನಂ ದಾರುಕಸ್ಸ ಏಕಸ್ಸಾಪಿ ಫಲಕಸ್ಸಾಪಿ ಗಹಣಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ‘‘ಭೂಮಿಯಮ್ಪಿ ಧುರೇನೇವ, ತಥೇವ ಠಪಿತಸ್ಸ ಚಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ¶ ತೀಣಿಯೇವ ಠಾನಾನೀತಿ ಅತಿದಿಸತಿ. ಏತ್ಥ ಧುರಚಕ್ಕಾನಂ ಪತಿಟ್ಠಿತೋಕಾಸವಸೇನ ತೀಣಿ ಠಾನಾನಿ. ಏತ್ಥ ಚ ಉಪರಿಟ್ಠಪಿತಸ್ಸ ಚಾತಿ ಚ-ಕಾರಂ ‘‘ಭೂಮಿಯಂ ಠಪಿತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಸಮುಚ್ಚಯಂ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕಾತಿ. ತತ್ಥ ಅಧಿಕವಚನೇನ ಚ-ಕಾರೇನ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಯಂ ಪನ ಅಯುತ್ತಕಂ ಧುರೇ ಏಕಾಯ, ಪಚ್ಛತೋ ¶ ಚ ದ್ವೀಹಿ ಉಪತ್ಥಮ್ಭನೀಹಿ ಉಪತ್ಥಮ್ಭೇತ್ವಾ ಠಪಿತಂ, ತಸ್ಸ ತಿಣ್ಣಂ ಉಪತ್ಥಮ್ಭನೀನಂ, ಚಕ್ಕಾನಞ್ಚ ವಸೇನ ಪಞ್ಚ ಠಾನಾನಿ. ಸಚೇ ಧುರೇ ಉಪತ್ಥಮ್ಭನೀ ಹೇಟ್ಠಾಭಾಗೇ ಕಪ್ಪಕತಾ ಹೋತಿ, ಛ ಠಾನಾನೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೦೦) ವುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ.

ಪುರತೋ ಪಚ್ಛತೋ ವಾಪೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಕಡ್ಢಿತ್ವಾ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ಅಪಿ-ಸದ್ದೇನ ‘‘ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾಪೀ’’ತಿ ಅವುತ್ತಂ ಸಮುಚ್ಚಿನೋತಿ. ಯೋ ಪನ ಪುರತೋ ಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಠಾನಾ ಚಾವೇತಿ, ಯೋ ವಾ ಪನ ಪಚ್ಛತೋ ಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಠಾನಾ ಚಾವೇತಿ, ಯೋ ವಾ ಪನ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಠಾನಾ ಚಾವೇತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ತಿಣ್ಣನ್ತಿ ಇಮೇ ತಯೋ ಗಹಿತಾ, ‘‘ತೇಸ’’ನ್ತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ, ತೇಸಂ ತಿಣ್ಣಂ ಪುಗ್ಗಲಾನನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಕದಾ ಕಿಂ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ತು…ಪೇ… ಪರಾಜಯೋ’’ತಿ. ‘‘ಠಾನಾ ಚಾವೇ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾಪಿ ಸಮ್ಬನ್ಧನೀಯಂ. ತು-ಸದ್ದಸ್ಸ ವಿಸೇಸಜೋತನತ್ಥಂ ಉಪಾತ್ತತ್ತಾ ಸಾವಸೇಸಟ್ಠಾನಾಚಾವನೇ ಫನ್ದಾಪನಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ನಿರವಸೇಸಟ್ಠಾನಾಚಾವನೇ ಪನ ಕತೇ ಠಾನಾಚಾವನಪಾರಾಜಿಕಾ ವುತ್ತಾ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

೧೪೦. ಅಕ್ಖಾನಂ ಸೀಸಕೇಹೀತಿ ಅಕ್ಖಸ್ಸ ಉಭಯಕೋಟೀಹಿ. ‘‘ಜಾತ್ಯಾಖ್ಯಾಯಮೇಕಸ್ಮಿಂ ಬಹುವಚನಮಞ್ಞತರಾಯ’’ಮಿತಿ ವಚನತೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ಬಹುವಚನಂ ಯುಜ್ಜತಿ. ‘‘ಠಿತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಏತಸ್ಸ ವಿಸೇಸನಸ್ಸ ‘‘ಯಾನಸ್ಸಾ’’ತಿ ವಿಸೇಸಿತಬ್ಬಂ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ. ‘‘ಠಾನಾನಿ ದ್ವೇ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಯಥಾ ಸಕಟಧುರಂ ಭೂಮಿಂ ನ ಫುಸತಿ, ಏವಂ ಉಚ್ಚತರೇಸು ದ್ವೀಸು ತುಲಾದಿದಾರೂಸು ದ್ವೇ ಅಕ್ಖಸೀಸೇ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಠಪಿತಂ ಯಾನಮೇವ ಗಯ್ಹತಿ.

೧೪೧. ಕಡ್ಢನ್ತೋತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಅಕ್ಖಸೀಸಾನಂ ಆಧಾರಭೂತೇಸು ದಾರೂಸು ಘಂಸಿತ್ವಾ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಕಡ್ಢನ್ತೋ. ಉಕ್ಖಿಪನ್ತೋತಿ ಉಜುಂ ಠಿತಟ್ಠಾನತೋ ಉಚ್ಚಾರೇನ್ತೋ. ಫುಟ್ಠೋಕಾಸಚ್ಚಯೇತಿ ಫುಟ್ಠೋಕಾಸತೋ ¶ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಾತಿಕ್ಕಮೇ. ಅಞ್ಞಸ್ಸಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತಪ್ಪಕಾರತೋ ಇತರಸ್ಸ. ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ರಥಾದಿಕಸ್ಸ ಯಾನಸ್ಸ.

೧೪೨. ಅಕ್ಖುದ್ಧೀನನ್ತಿ ಚತುನ್ನಂ ಅಕ್ಖರುದ್ಧನಕಆಣೀನಂ. ಅಕ್ಖಸ್ಸ ಉಭಯಕೋಟೀಸು ಚಕ್ಕಾವುಣನಟ್ಠಾನತೋ ¶ ಅನ್ತೋ ದ್ವೀಸು ಸಕಟಬಾಹಾಸು ಅಕ್ಖರುದ್ಧನತ್ಥಾಯ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗುಲಿಯೋ ವಿಯ ಆಕೋಟಿತಾ ಚತಸ್ಸೋ ಆಣಿಯೋ ಅಕ್ಖುದ್ಧಿ ನಾಮ. ಧುರಸ್ಸಾತಿ ಧುರಬನ್ಧನಟ್ಠಾನಾಸನ್ನಸ್ಸ ರಥಸೀಸಗ್ಗಸ್ಸ. ತಂ ಯಾನಂ. ವಾ-ಸದ್ದೇನ ಪಸ್ಸೇ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಡ್ಢನ್ತೋ, ಮಜ್ಝೇ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಕ್ಖಿಪೇನ್ತೋತಿ ಕಿರಿಯನ್ತರಂ ವಿಕಪ್ಪೇತಿ. ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಕಡ್ಢನ್ತೋ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ಠಾನಾ ಚಾವೇತೀತಿ ಉದ್ಧೀಸು ಗಹೇತ್ವಾ ಕಡ್ಢನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ದಿಸಾಯ ಉದ್ಧಿಅನ್ತೇನ ಫುಟ್ಠಟ್ಠಾನಂ ಇತರೇನ ಉದ್ಧಿಪರಿಯನ್ತೇನ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇತಿ.

‘‘ಉದ್ಧೀಸು ವಾ’’ತಿ ಸಾಸಙ್ಕವಚನೇನ ಅನುದ್ಧಿಕಯಾನಸ್ಸಾಪಿ ವಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಂ ಸೂಚಿತಂ ಹೋತಿ. ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಅಥ ಉದ್ಧಿಖಾಣುಕಾ ನ ಹೋನ್ತಿ, ಸಮಮೇವ ಬಾಹಂ ಕತ್ವಾ ಮಜ್ಝೇ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಅಕ್ಖಸೀಸಾನಿ ಪವೇಸಿತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ತಂ ಹೇಟ್ಠಿಮತಲಸ್ಸ ಸಮನ್ತಾ ಸಬ್ಬಂ ಪಥವಿಂ ಫುಸಿತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ, ತತ್ಥ ಚತೂಸು ದಿಸಾಸು, ಉದ್ಧಞ್ಚ ಫುಟ್ಠಟ್ಠಾನಾತಿಕ್ಕಮವಸೇನ ಪಾರಾಜಿಕಂ ವೇದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೦೦) ವುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯಞ್ಚ ಬ್ಯತಿರೇಕವಸೇನ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ.

೧೪೩. ನಾಭಿಯಾತಿ ನಾಭಿಮುಖೇನ. ಏಕಮೇವ ಸಿಯಾ ಠಾನನ್ತಿ ಏಕಂ ನಾಭಿಯಾ ಫುಟ್ಠಟ್ಠಾನಮೇವ ಠಾನಂ ಭವತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಏಕಮಸ್ಸ ಸಿಯಾ ಠಾನ’’ನ್ತಿ ಪೋತ್ಥಕೇಸು ದಿಸ್ಸತಿ, ತತೋ ಪುರಿಮಪಾಠೋವ ಸುನ್ದರತರೋ. ಪರಿಚ್ಛೇದೋಪೀತಿ ಏತ್ಥ ಪಿ-ಸದ್ದೋ ವಿಸೇಸತ್ಥಜೋತಕೋ, ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಪನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಞ್ಚಧಾತಿ ನಾಭಿಯಾ ಚತುಪಸ್ಸಪರಿಯನ್ತಂ, ಉದ್ಧಞ್ಚ ಪಞ್ಚಧಾ, ಠಾನಾಚಾವನಾಕಾರೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೪೪. ಠಾನಾನಿ ¶ ದ್ವೇತಿ ನೇಮಿಯಾ, ನಾಭಿಯಾ ಚ ಫುಟ್ಠಟ್ಠಾನವಸೇನ ದ್ವೇ ಠಾನಾನಿ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಚಕ್ಕಸ್ಸ. ತೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಠಾನಾನಂ. ಭಿತ್ತಿಆದಿಂ ಅಪಸ್ಸಾಯ ಠಪಿತಚಕ್ಕಸ್ಸಾಪಿ ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತೋ ಅಯಮ್ಪಿ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವುತ್ತೋ, ಯೋಪಿ ಇಮಿನಾ ಚ ಪಾಠೇನ ದಸ್ಸಿತೋ ಹೋತಿ.

೧೪೫. ಅನಾರಕ್ಖನ್ತಿ ಸಾಮಿಕೇನ ಅಸಂವಿಹಿತಾರಕ್ಖಂ. ಅಧೋದೇತ್ವಾತಿ ಗೋಣೇ ಅಪೇಸೇತ್ವಾ. ವಟ್ಟತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಂ ನ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಸಾಮಿಕೇ ಆಹರಾಪೇನ್ತೇ ಪನ ಭಣ್ಡದೇಯ್ಯಂ ಹೋತಿ.

೧೪೬. ಭಾರಟ್ಠಕಥಾಯ ಸೀಸಕ್ಖನ್ಧಕಟೋಲಮ್ಬವಸಾತಿ ಏವಂನಾಮಕಾನಂ ಸರೀರಾವಯವಾನಂ ವಸೇನ ಭಾರೋ ¶ ಚತುಬ್ಬಿಧೋ ಹೋತಿ. ತತ್ಥ ಸೀಸಭಾರಾದೀಸು ಅಸಮ್ಮೋಹತ್ಥಂ ಸೀಸಾದೀನಂ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ – ಸೀಸಸ್ಸ ತಾವ ಪುರಿಮಗಲೇ ಗಲವಾಟಕೋ ಪಿಟ್ಠಿಗಲೇ ಕೇಸಞ್ಚಿ ಕೇಸನ್ತೇ ಆವಟ್ಟೋ ಹೋತಿ, ಗಲಸ್ಸೇವ ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಕೇಸಞ್ಚಿ ಕೇಸಾವಟ್ಟಾ ಓರುಯ್ಹ ಜಾಯನ್ತಿ, ಯೇ ‘‘ಕಣ್ಣಚೂಳಿಕಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಅಧೋಭಾಗೋ ಚಾತಿ ಅಯಂ ಹೇಟ್ಠಿಮಪರಿಚ್ಛೇದೋ, ತತೋ ಉಪರಿ ಸೀಸಂ, ಏತ್ಥನ್ತರೇ ಠಿತಭಾರೋ ಸೀಸಭಾರೋ ನಾಮ.

ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಕಣ್ಣಚೂಳಿಕಾಹಿ ಪಟ್ಠಾಯ ಹೇಟ್ಠಾ, ಕಪ್ಪರೇಹಿ ಪಟ್ಠಾಯ ಉಪರಿ, ಪಿಟ್ಠಿಗಲಾವಟ್ಟತೋ ಚ ಗಲವಾಟಕತೋ ಚ ಪಟ್ಠಾಯ ಹೇಟ್ಠಾ, ಪಿಟ್ಠಿವೇಮಜ್ಝಾವಟ್ಟತೋ ಚ ಉರಪರಿಚ್ಛೇದಮಜ್ಝೇ ಹದಯಆವಾಟತೋ ಚ ಪಟ್ಠಾಯ ಉಪರಿ ಖನ್ಧೋ, ಏತ್ಥನ್ತರೇ ಠಿತಭಾರೋ ಖನ್ಧಭಾರೋ ನಾಮ.

ಪಿಟ್ಠಿವೇಮಜ್ಝಾವಟ್ಟತೋ ¶ , ಪನ ಹದಯಆವಾಟತೋ ಚ ಪಟ್ಠಾಯ ಹೇಟ್ಠಾ ಯಾವ ಪಾದನಖಸಿಖಾ, ಅಯಂ ಕಟಿಪರಿಚ್ಛೇದೋ, ಏತ್ಥನ್ತರೇ ಸಮನ್ತತೋ ಸರೀರೇ ಠಿತಭಾರೋ ಕಟಿಭಾರೋ ನಾಮ.

ಕಪ್ಪರತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪನ ಹೇಟ್ಠಾ ಯಾವ ಹತ್ಥನಖಸಿಖಾ, ಅಯಂ ಓಲಮ್ಬಕಪರಿಚ್ಛೇದೋ, ಏತ್ಥನ್ತರೇ ಠಿತಭಾರೋ ಓಲಮ್ಬಕೋ ನಾಮ.

ಭರತೀತಿ ಭಾರೋ, ಭರತಿ ಏತೇನ, ಏತಸ್ಮಿನ್ತಿ ವಾ ಭಾರೋ, ಇತಿ ಯಥಾವುತ್ತಸೀಸಾದಯೋ ಅವಯವಾ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ಭಾರೇ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಭಾರಟ್ಠಂ. ಇತಿ ಸೀಸಾದೀಸು ಠಿತಂ ಭಣ್ಡಂ ವುಚ್ಚತಿ. ‘‘ಭಾರೋಯೇವ ಭಾರಟ್ಠ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೦೧) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ಭರೀಯತೀತಿ ಭಾರೋ, ಕಮ್ಮನಿ ಸಿದ್ಧೇನ ಭಾರ-ಸದ್ದೇನ ಭಣ್ಡಮೇವ ವುಚ್ಚತಿ.

೧೪೭. ಸಿರಸ್ಮಿಂಯೇವಾತಿ ಯಥಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೇ ಸಿರಸಿ ಏವ. ಸಾರೇತೀತಿ ಅನುಕ್ಖಿಪನ್ತೋ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಸಾರೇತಿ. ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಸಿಯಾತಿ ಫನ್ದಾಪನಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಭವೇಯ್ಯ.

೧೪೮. ಖನ್ಧನ್ತಿ ಯಥಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಮೇವ ಖನ್ಧಂ. ಓರೋಪಿತೇತಿ ಓಹಾರಿತೇ. ಸೀಸತೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಉದ್ಧ’’ನ್ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ, ಯಥಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಸೀಸತೋ ಉಪರೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪೀತಿ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಂ ದೂರಂ ಕತ್ವಾ. ಪಿ-ಸದ್ದೋ ಪಗೇವ ತತೋ ಅಧಿಕನ್ತಿ ದೀಪೇತಿ. ಮೋಚೇನ್ತೋಪೀತಿ ಕೇಸಗ್ಗೇನ ಅಫುಸನ್ತಂ ಅಪನೇನ್ತೋ. ಏತ್ಥಾಪಿ ಪಿ-ಸದ್ದೇನ ನ ಕೇವಲಂ ಖನ್ಧಂ ಓರೋಪೇನ್ತಸ್ಸೇವ ಪಾರಾಜಿಕಂ, ಅಪಿಚ ಖೋ ಮೋಚೇನ್ತೋಪಿ ¶ ಪರಾಜಿತೋತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಮಪೇಕ್ಖತಿ. ಪಸಿಬ್ಬಕಾದಿಯಮಕಭಾರಂ ಪನ ಸೀಸೇ ಚ ಪಿಟ್ಠಿಯಞ್ಚಾತಿ ದ್ವೀಸು ಠಾನೇಸು ಠಿತತ್ತಾ ದ್ವೀಹಿ ಠಾನೇಹಿ ಅಪನಯನೇನ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಹೋತಿ, ತಞ್ಚ ‘‘ಸೀಸತೋ ಮೋಚೇನ್ತೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾವ ಏಕದೇಸವಸೇನ ಸಙ್ಗಹಿತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

೧೪೯-೫೦. ಏವಂ ¶ ಸೀಸಭಾರೇ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತದನನ್ತರಂ ಉದ್ದೇಸಕ್ಕಮೇಸು ಖನ್ಧಭಾರಾದೀಸು ವಿನಿಚ್ಛಯೇ ದಸ್ಸೇತಬ್ಬೇಪಿ ಅವಸಾನೇ ವುತ್ತಓಲಮ್ಬಕಭಾರೇ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಆದ್ಯನ್ತಭಾರಾನಂ ವುತ್ತನಯಾನುಸಾರೇನ ಸೇಸೇಸುಪಿ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಅತಿದಿಸಿತುಮಾಹ ‘‘ಭಾರ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಸುದ್ಧಮಾನಸೋತಿ ಪಾತರಾಸಾದಿಕಾರಣೇನ ಅಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೋ, ಹತ್ಥಗತಭಾರಂ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಭೂಮಿಯಂ ಠಪನನಿಸ್ಸಜ್ಜನಾದಿಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಹತ್ಥತೋ ಮುತ್ತಮತ್ತೇ ಪಾರಾಜಿಕನ್ತಿ ಇದಮೇತೇನ ಉಪಲಕ್ಖಿತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಏತ್ಥ ವುತ್ತನಯೇನೇವಾತಿ ಸೀಸಭಾರಓಲಮ್ಬಕಭಾರೇಸು ವುತ್ತಾನುಸಾರೇನ. ಸೇಸೇಸುಪಿ ಭಾರೇಸೂತಿ ಖನ್ಧಭಾರಾದಿಕೇಸುಪಿ. ಮತಿಸಾರೇನ ಸಾರಮತಿನಾ. ವೇದಿತಬ್ಬೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋತಿ ಯಥಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೇಸು ಠಾನೇಸು ಠಿತಂ ಪಾದಗ್ಘನಕಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ವತ್ಥುಂ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ‘‘ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಮಸನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ, ಠಾನಾ ಅಚಾವೇತ್ವಾ ಫನ್ದಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಯಥಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಟ್ಠಾನಾತಿಕ್ಕಮನವಸೇನ ವಾ ಉದ್ಧಂಉಕ್ಖಿಪನವಸೇನ ವಾ ಠಾನಾ ಚಾವೇನ್ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಹೋತೀತಿ ಅಯಂ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೫೧-೩. ಇದಾನಿ ಆರಾಮಟ್ಠವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಆರಾಮನ್ತಿ ಚಮ್ಪಕಾದಿಪುಪ್ಫಾರಾಮಞ್ಚ ಅಮ್ಬಾದಿಫಲಾರಾಮಞ್ಚಾತಿ ದ್ವೀಸು ಆರಾಮೇಸು ಯಂ ಕಞ್ಚಿ ಆರಾಮಂ. ಆರಮನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪುಪ್ಫಾದಿಕಾಮಿನೋತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ, ತಂ ಆರಾಮಂ, ಅಭಿ-ಸದ್ದಯೋಗೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ. ಅಭಿಯುಞ್ಜತೋತಿ ಪರಾಯತ್ತಭಾವಂ ಜಾನನ್ತೋ ‘‘ಮಮ ಸನ್ತಕ’’ನ್ತಿ ಅಟ್ಟಂ ಕತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿತುಂ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಸಹಾಯಾದಿಭಾವತ್ಥಂ ದುತಿಯಕಪರಿಯೇಸನಾದಿವಸೇನ ಅಭಿಯುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ ಮುನಿನಾ ವುತ್ತನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧನೀಯಂ, ಅದಿನ್ನಾದಾನಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗತ್ತಾ ಸಹಪಯೋಗಗಣನಾಯ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಭಗವತಾ ¶ ವುತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಧಮ್ಮಂ ಚರನ್ತೋತಿ ಅಟ್ಟಂ ಕರೋನ್ತೋ. ಪರಂ ಸಾಮಿಕಂ ಪರಾಜೇತಿ ಚೇ, ಸಯಂ ಸಾಸನತೋ ಪರಾಜಿತೋತಿ ಯೋಜನಾ.

ತಸ್ಸಾತಿ ಭಣ್ಡಸಾಮಿನೋ. ವಿಮತಿಂ ಜನಯನ್ತಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಇಮಿನಾ ಸಹ ಅಟ್ಟಂ ಕತ್ವಾ ಮಮ ಸನ್ತಕಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಿ ¶ ವಾ, ನ ವಾ’’ತಿ ಸಂಸಯಂ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಸ್ಸ ಚೋರಸ್ಸ. ಯೋಪಿ ಧಮ್ಮಂ ಚರನ್ತೋ ಸಯಂ ಪರಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ಚ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

ಸಾಮಿನೋ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪೇತಿ ‘‘ಅಯಂ ಥದ್ಧೋ ಕಕ್ಖಳೋ ಜೀವಿತಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತರಾಯಮ್ಪಿ ಮೇ ಕರೇಯ್ಯ, ಅಲಂ ದಾನಿ ಮಯ್ಹಂ ಇಮಿನಾ ಆರಾಮೇನಾ’’ತಿ ಸಾಮಿನೋ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪೇ ಸತಿ, ಅತ್ತನೋ ‘‘ನ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪೇ ಚಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಏವಂ ಉಭಿನ್ನಂ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ತಸ್ಸಾತಿ ಅಭಿಯುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ. ಸಬ್ಬೇಸಂ ಕೂಟಸಕ್ಖೀನಞ್ಚಾತಿ ಚ-ಕಾರೋ ಲುತ್ತನಿದ್ದಿಟ್ಠೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಚೋರಸ್ಸ ಅಸ್ಸಾಮಿಕಭಾವಂ ಞತ್ವಾಪಿ ತದಾಯತ್ತಕರಣತ್ಥಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ವದನ್ತಾ ಕೂಟಸಕ್ಖಿನೋ, ತೇಸಂ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೫೪. ವಿಹಾರಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವಿಹಾರನ್ತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣತ್ತಾ ‘‘ಪರಿವೇಣಂ ವಾ, ಆವಾಸಂ ವಾ’’ತಿ ಚ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಸಙ್ಘಿಕನ್ತಿ ಚಾತುದ್ದಿಸಂ ಸಙ್ಘಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ದಿನ್ನತ್ತಾ ಸಙ್ಘಸನ್ತಕಂ. ಕಞ್ಚೀತಿ ಖುದ್ದಕಂ, ಮಹನ್ತಂ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾನ ಗಣ್ಹಿತುಂ ಅಭಿಯುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಾ ನ ಸಿಜ್ಝತೀತಿಪಿ ಪಾಠಸೇಸಯೋಜನಾ. ಹೇತುಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಸಬ್ಬೇಸಂ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪಾಭಾವತೋ’’ತಿ, ಸಬ್ಬಸ್ಸೇವ ಚಾತುದ್ದಿಸಿಕಸಙ್ಘಸ್ಸ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪಸ್ಸ ಅಸಮ್ಭವತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ವಿಹಾರ’’ನ್ತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಸಙ್ಘಿಕ’’ನ್ತಿ ವಿಸೇಸನೇನ ದೀಘಭಾಣಕಾದಿಭೇದಸ್ಸ ಗಣಸ್ಸ, ಏಕಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾ ದಿನ್ನವಿಹಾರಾದಿಂ ಅಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತೇ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪಸಮ್ಭವಾ ಪಾರಾಜಿಕನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಏತ್ಥ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಆರಾಮೇ ವಿಯ ¶ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಇಮೇಸು ತತ್ರಟ್ಠಭಣ್ಡೇ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಭೂಮಟ್ಠಥಲಟ್ಠಆಕಾಸಟ್ಠವೇಹಾಸಟ್ಠೇಸು ವುತ್ತನಯೇನ ಞಾತುಂ ಸಕ್ಕಾತಿ ನ ವುತ್ತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೧೫೫-೬. ಖೇತ್ತಟ್ಠೇ ಸೀಸಾನೀತಿ ವಲ್ಲಿಯೋ. ನಿದಮ್ಪಿತ್ವಾನಾತಿ ಯಥಾ ಧಞ್ಞಮತ್ತಂ ಹತ್ಥಗತಂ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಕತ್ವಾ. ಅಸಿತೇನಾತಿ ದಾತ್ತೇನ. ಲಾಯಿತ್ವಾತಿ ದಾಯಿತ್ವಾ. ಸಬ್ಬಕಿರಿಯಾಪದೇಸು ‘‘ಸಾಲಿಆದೀನಂ ಸೀಸಾನೀ’’ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧನೀಯಂ. ಸಾಲಿಆದೀನಂ ಸೀಸಾನಿ ನಿದಮ್ಪಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹತೋ ಯಸ್ಮಿಂ ಬೀಜೇ ಗಹಿತೇ ವತ್ಥು ಪೂರತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಬನ್ಧನಾ ಮೋಚಿತೇ ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಭವೇತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಸಿತೇನ ಲಾಯಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹತೋ ¶ ಯಸ್ಮಿಂ ಸೀಸೇ ಗಹಿತೇ…ಪೇ… ಭವೇ, ಕರೇನ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹತೋ ಯಸ್ಸಂ ಮುಟ್ಠಿಯಂ ಗಹಿತಾಯಂ…ಪೇ… ಭವೇತಿ ಯೋಜನಾ. ಬೀಜೇತಿ ವೀಹಾದಿಫಲೇ. ವತ್ಥು ಪೂರತೀತಿ ಪಾದಗ್ಘನಕಂ ಹೋತೀತಿ. ಮುಟ್ಠಿಯನ್ತಿ ಸೀಸಮುಟ್ಠಿಯಂ, ಬೀಜಮುಟ್ಠಿಯಂ ವಾ. ಬನ್ಧನಾ ಮೋಚಿತೇತಿ ಬನ್ಧನಟ್ಠಾನತೋ ಮೋಚಿತೇ.

೧೫೭. ದಣ್ಡೋ ವಾತಿ ವತ್ಥುಪೂರಕವೀಹಿದಣ್ಡೋ ವಾ. ಅಚ್ಛಿನ್ನೋ ರಕ್ಖತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತಚೋ ವಾತಿ ತಸ್ಸ ದಣ್ಡಸ್ಸ ಏಕಪಸ್ಸೇ ಛಲ್ಲಿ ವಾ ಅಚ್ಛಿನ್ನೋ ರಕ್ಖತಿಚ್ಚೇವ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ವಾ-ಗ್ಗಹಣೇನ ಇಧಾವುತ್ತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಗತಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೦೪) ‘‘ವಾಕೋ’’ತಿ ಇದಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ವಾಕೋ ನಾಮ ದಣ್ಡೇ ವಾ ತಚೇ ವಾ ಬಾಹಿರಂ. ಇಧಾಪಿ ತಚೋ ವಾ ಅಚ್ಛಿನ್ನೋ ರಕ್ಖತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ವೀಹಿನಾಳಮ್ಪಿ ವಾತಿ ಗಹಿತಧಞ್ಞಸಾಲಿಸೀಸೇನ ಪತಿಟ್ಠಿತಂ ವೀಹಿಕುದ್ರೂಸಾದಿಗಚ್ಛಾನಂ ನಾಳಂ, ತಚಗಬ್ಭೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ದೀಘನ್ತಿ ದೀಘಂ ಚೇ ಹೋತಿ. ‘‘ಅನಿಕ್ಖನ್ತೋವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ದಣ್ಡೋ’’ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ತತೋ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ತತೋ ¶ ದೀಘವೀಹಿನಾಳತೋ ಸಬೀಜವೀಹಿಸೀಸದಣ್ಡೋ ಸಬ್ಬಸೋ ಛಿನ್ನೋ ಛಿನ್ನಕೋಟಿಯಾ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಬಹಿ ಅನಿಕ್ಖನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ರಕ್ಖತೀತಿ ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ದುಕ್ಕಟಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥೂನಂ ಅನುರೂಪಾಪತ್ತಿತೋ ಪಾಲೇತಿ. ಮುತ್ತೋ ಚೇ, ನ ರಕ್ಖತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ವುತ್ತಞ್ಚೇತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ವೀಹಿನಾಳಂ ದೀಘಮ್ಪಿ ಹೋತಿ, ಯಾವ ಅನ್ತೋನಾಳತೋ ವೀಹಿಸೀಸದಣ್ಡಕೋ ನ ನಿಕ್ಖಮತಿ, ತಾವ ರಕ್ಖತಿ. ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ನಾಳತೋ ದಣ್ಡಕಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಿಮತಲೇ ನಿಕ್ಖನ್ತಮತ್ತೇ ಭಣ್ಡಗ್ಘವಸೇನ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧.೧೦೪). ತಥಾ ಇಮಿನಾವ ವಿನಿಚ್ಛಯೇನ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಲಾಯಿತಬ್ಬವತ್ಥುಪೂರಕವೀಹಿಸೀಸಮುಟ್ಠಿಯಾ ಮೂಲೇ ಛಿನ್ನೇಪಿ ಸೀಸೇಸು ಅಚ್ಛಿನ್ನವೀಹಿಸೀಸಗ್ಗೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಜಟೇತ್ವಾ ಠಿತೇಸು ರಕ್ಖತಿ, ಜಟಂ ವಿಜಟೇತ್ವಾ ವಿಯೋಜಿತೇಸು ಯಥಾವುತ್ತಪಾರಾಜಿಕಾದಿಆಪತ್ತಿಯೋ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ಏವಮಾದಿಕೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಚ ಸೂಚಿತೋತಿ ಗಹೇತಬ್ಬೋ.

೧೫೮. ಮದ್ದಿತ್ವಾತಿ ವೀಹಿಸೀಸಾನಿ ಮದ್ದಿತ್ವಾ. ಪಪ್ಫೋಟೇತ್ವಾತಿ ಭುಸಾದೀನಿ ಓಫುನಿತ್ವಾ. ಇತೋ ಸಾರಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಪರಿಕಪ್ಪೇತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಇತೋತಿ ವೀಹಿಸೀಸತೋ. ಸಾರಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಾರಭಾಗಂ ಆದಿಯಿಸ್ಸಾಮಿ. ಸಚೇ ಪರಿಕಪ್ಪೇತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ರಕ್ಖತೀತಿ ವತ್ಥುಪಹೋನಕಪ್ಪಮಾಣಂ ದಾತ್ತೇನ ಲಾಯಿತ್ವಾ ವಾ ಹತ್ಥೇನ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ವಾ ಠಾನಾ ಚಾವೇತ್ವಾ ಗಹಿತಮ್ಪಿ ಯಾವ ಪರಿಕಪ್ಪೋ ನ ನಿಟ್ಠಾತಿ, ತಾವ ಆಪತ್ತಿತೋ ರಕ್ಖತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೫೯. ಮದ್ದನೇಪೀತಿ ವೀಹಿಸೀಸಮದ್ದನೇಪಿ. ಉದ್ಧರಣೇಪೀತಿ ಪಲಾಲಾಪನಯನೇಪಿ. ಪಪ್ಫೋಟನೇಪೀತಿ ಭುಸಾದಿಕಚವರಾಪನಯನೇಪಿ ¶ . ದೋಸೋ ನತ್ಥೀತಿ ಅಗ್ಘವಸೇನ ಪಾರಾಜಿಕಾದಿಆಪತ್ತಿಯೋ ನ ಭವನ್ತಿ, ಸಹಪಯೋಗದುಕ್ಕಟಂ ಪನ ಹೋತೇವ. ಅತ್ತನೋ…ಪೇ… ಪರಾಜಯೋತಿ ¶ ಅತ್ತನೋ ಪಠಮಂ ಪರಿಕಪ್ಪಿತಾಕಾರೇನ ಸಬ್ಬಂ ಕತ್ವಾ ಸಾರಭಾಗಂ ಗಣ್ಹಿತುಂ ಅತ್ತನೋ ಭಾಜನೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತಮತ್ತೇ ಯಥಾವುತ್ತಪಾರಾಜಿಕಾದಯೋ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೬೦. ಏತ್ತಾವತಾ ‘‘ಖೇತ್ತಟ್ಠಂ ನಾಮ ಭಣ್ಡಂ ಖೇತ್ತೇ ಚತೂಹಿ ಠಾನೇಹಿ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಹೋತಿ ಭೂಮಟ್ಠಂ ಥಲಟ್ಠಂ ಆಕಾಸಟ್ಠಂ ವೇಹಾಸಟ್ಠ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೦೪) ವುತ್ತಾನಿ ಖೇತ್ತಟ್ಠಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಯಥಾವುತ್ತಸದಿಸಾನೀತಿ ತಾನಿ ಪಹಾಯ ‘‘ತತ್ಥಜಾತಕ’’ನ್ತಿಆದಿ ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತೇ ತತ್ರಜಾತೇ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ‘‘ಖೇತ್ತಂ ನಾಮ ಯತ್ಥ ಪುಬ್ಬಣ್ಣಂ ವಾ ಅಪರಣ್ಣಂ ವಾ ಜಾಯತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೦೪) ಏವಮಾಗತೇ ಖೇತ್ತೇಪಿ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಜಾನ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಜಾನನ್ತಿ ಪರಸನ್ತಕಭಾವಂ ಜಾನನ್ತೋ. ಖೀಲನ್ತಿ ಅಪ್ಪಿತಕ್ಖರಂ ವಾ ಇತರಂ ವಾ ಪಾಸಾಣಾದಿಖೀಲಂ. ಸಙ್ಕಾಮೇತೀತಿ ಪರಾಯತ್ತಭೂಮಿಂ ಸಾಮಿಕಾ ಯಥಾ ಪಸ್ಸನ್ತಿ, ತಥಾ ವಾ ಅಞ್ಞಥಾ ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ಕಾತುಕಾಮತಾಯ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಠಾನಂ ಯಥಾ ಸಸನ್ತಕಂ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ನಿಖಣತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೬೧. ತಂ ಪಾರಾಜಿಕತ್ತಂ ತಸ್ಸ ಕದಾ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸಾಮಿಕಾನಂ ತು ಧುರನಿಕ್ಖೇಪನೇ ಸತೀ’’ತಿ. ‘‘ಹೋತೀ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ತು-ಸದ್ದೇನ ‘‘ಅತ್ತನೋ ವಾ’’ತಿ ವಿಸೇಸಸ್ಸ ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಸಾಮಿನೋ ನಿರಾಲಯಭಾವಸಙ್ಖಾತಧುರನಿಕ್ಖೇಪೇ ಚ ‘‘ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ನ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪೇ ಚ ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏವಮುದೀರಿತನ್ತಿ ‘‘ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪೀ’’ತಿ ಏವಂ ನಿಯಮಿತಂ ಕಥಿತಂ.

೧೬೨. ಯಾ ಪನಾತಿ ಯಾ ಭೂಮಿ ಪನ. ತೇಸು ದ್ವೀಸು ಖೀಲೇಸು. ಆದೋ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯನ್ತಿ ಪಠಮೇ ಖೀಲೇ ಸಙ್ಕಾಮಿತೇ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಆಪಜ್ಜತಿ. ದುತಿಯೇತಿ ದುತಿಯೇ ಖೀಲೇ ಸಙ್ಕಾಮಿತೇ ಪರಾಜಯೋ ¶ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಬಹೂಹಿ ಖೀಲೇಹಿ ಗಹೇತಬ್ಬಟ್ಠಾನೇ ಪರಿಯನ್ತಖೀಲೇಸು ದ್ವೀಸು ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಚ ಏತೇನೇವ ವುತ್ತೋ ಹೋತಿ. ಏತ್ಥ ಪನ ಅನ್ತೇ ಖೀಲದ್ವಯಂ ವಿನಾ ಅವಸೇಸಖೀಲನಿಖಣನೇ ಚ ಇತರೇಸು ತದತ್ಥೇಸು ಸಬ್ಬಪಯೋಗೇಸು ಚ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀತಿ ವಿಸೇಸೋ.

೧೬೩-೪. ‘‘ಮಮೇದಂ ಸನ್ತಕ’’ನ್ತಿ ಞಾಪೇತುಕಾಮೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಪರಸನ್ತಕಾಯ ಭೂಮಿಯಾ ಪರಾಯತ್ತಭಾವಂ ಞತ್ವಾವ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಠಾನಂ ಗಣ್ಹಿತುಕಾಮತಾಯ ‘‘ಏತ್ತಕಂ ಠಾನಂ ಮಮ ಸನ್ತಕ’’ನ್ತಿ ¶ ರಜ್ಜುಯಾ ವಾ ಯಟ್ಠಿಯಾ ವಾ ಮಿನಿತ್ವಾ ಪರಸ್ಸ ಞಾಪೇತುಕಾಮೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಪಯೋಗೇಹೀತಿ ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಿಮಕೇಹಿ ರಜ್ಜುಪಸಾರಣಯಟ್ಠಿಪಾತನಾನಮಞ್ಞತರೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಪಯೋಗೇಹಿ. ತೇಸೂತಿ ನಿದ್ಧಾರಣೇ ಭುಮ್ಮಂ.

ಇಧ ರಜ್ಜುಂ ವಾಪೀತಿ ವಿಕಪ್ಪತ್ಥವಾ-ಸದ್ದೇನ ‘‘ಯಟ್ಠಿಂ ವಾ’’ತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬೇಪಿ ಅವುತ್ತಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥಂ ಅಧಿಕವಚನಭಾವೇನ ವುತ್ತಪಿ-ಸದ್ದೇನ ಇಧಾವುತ್ತಮರಿಯಾದವತೀನಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಸ್ಸ ಞಾಪಿತತ್ತಾ ಯಥಾವುತ್ತರಜ್ಜುಯಟ್ಠಿವಿನಿಚ್ಛಯೇಸು ವಿಯ ಪರಸನ್ತಕಾಯ ಭೂಮಿಯಾ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಠಾನಂ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಗಣ್ಹಿತುಕಾಮತಾಯ ವತಿಪಾದೇ ನಿಖಣಿತ್ವಾ ವಾ ಸಾಖಾಮತ್ತೇನ ವಾ ವತಿಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಮರಿಯಾದಂ ವಾ ಬನ್ಧನ್ತಸ್ಸ ಪಾಕಾರಂ ವಾ ಚಿನನ್ತಸ್ಸ ಪಂಸುಮತ್ತಿಕಾ ವಾ ವಡ್ಢೇನ್ತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಟ್ಠಾನೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಞ್ಚ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ಸಹಪಯೋಗೇ ಕೇವಲದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ಪಚ್ಛಿಮಪಯೋಗೇಸು ದ್ವೀಸು ಪಠಮಪಯೋಗೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಞ್ಚ ಅವಸಾನಪಯೋಗೇ ಪಾರಾಜಿಕಞ್ಚ ಹೋತೀತಿ ವಿನಿಚ್ಛಯೋಪಿ ಸಙ್ಗಹಿತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

೧೬೫. ವತ್ಥಟ್ಠಾದೀಸು ವತ್ಥಟ್ಠಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ವತ್ಥು ನಾಮ ಆರಾಮವತ್ಥು ವಿಹಾರವತ್ಥೂ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೦೫) ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪುಪ್ಫಾದಿಆರಾಮೇ ¶ ಕಾತುಂ ಸಙ್ಖರಿತ್ವಾ ಠಪಿತಭೂಮಿ ಚ ಪುಬ್ಬಕತಾರಾಮಾನಂ ವಿನಾಸೇ ತುಚ್ಛಭೂಮಿ ಚ ವಿಹಾರಂ ಕಾತುಂ ಅಭಿಸಙ್ಖತಾ ಭೂಮಿ ಚ ನಟ್ಠವಿಹಾರಭೂಮಿ ಚಾತಿ ಏವಂ ವಿಭಾಗವತಿ ವಸತಿ ಏತ್ಥ ಉಪರೋಪೋ ವಾ ವಿಹಾರೋ ವಾತಿ ‘‘ವತ್ಥೂ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ ಇಚ್ಚೇವಂ ದುವಿಧಂ ವತ್ಥುಞ್ಚ ‘‘ವತ್ಥುಟ್ಠಂ ನಾಮ ಭಣ್ಡಂ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಚತೂಹಿ ಠಾನೇಹಿ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಹೋತಿ ಭೂಮಟ್ಠಂ ಥಲಟ್ಠಂ ಆಕಾಸಟ್ಠಂ ವೇಹಾಸಟ್ಠ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೦೫) ವಚನತೋ ಏವಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಭಣ್ಡಞ್ಚಾತಿ ಇದಂ ದ್ವಯಂ ವತ್ಥು ಚ ವತ್ಥುಟ್ಠಞ್ಚ ವತ್ಥುವತ್ಥುಟ್ಠನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಏಕದೇಸಸರೂಪೇಕಸೇಸವಸೇನ ಸಮಾಸೇತ್ವಾ, ಉ-ಕಾರಸ್ಸ ಚ ಅಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ವತ್ಥಟ್ಠಸ್ಸಾ’’ತಿ ದಸ್ಸಿತನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಯಥಾವುತ್ತದುವಿಧವತ್ಥುನೋ, ವತ್ಥಟ್ಠಸ್ಸ ಚ ಭಣ್ಡಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಖೇತ್ತಟ್ಠೇತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಅಯಮೇವ ಸಮಾಸೋತಿ ಖೇತ್ತೇ ಚ ಖೇತ್ತಟ್ಠೇ ಚಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ನಾವಟ್ಠಾದಿವೋಹಾರೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಗಾಮಟ್ಠೇಪಿ ಚಾತಿ ‘‘ಗಾಮಟ್ಠಂ ನಾಮ ಭಣ್ಡಂ ಗಾಮೇ ಚತೂಹಿ ಠಾನೇಹಿ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಹೋತಿ ಭೂಮಟ್ಠಂ…ಪೇ… ವೇಹಾಸಟ್ಠ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೦೬) ವುತ್ತೇ ಚತುಬ್ಬಿಧೇ ಗಾಮಟ್ಠಭಣ್ಡೇಪೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೬೬. ಅರಞ್ಞಟ್ಠಕಥಾಯಂ ¶ ‘‘ತಿಣಂ ವಾ’’ತಿಆದಿಪದಾನಂ ‘‘ತತ್ಥಜಾತಕ’’ನ್ತಿ ಪದೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತತ್ಥಜಾತಕನ್ತಿ ‘‘ಅರಞ್ಞಂ ನಾಮ ಯಂ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪರಿಗ್ಗಹಿತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೦೭) ವಚನತೋ ತತ್ಥಜಾತಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಮನುಸ್ಸಸನ್ತಕಂ ಸಾಮಿಕಾನಂ ಅಕಾಮಾ ಅಗಹೇತಬ್ಬತೋ ಸಾರಕ್ಖೇ ಅರಞ್ಞೇ ಉಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಿಣಂ ವಾತಿ ಪರೇಹಿ ಲಾಯಿತ್ವಾ ಠಪಿತಂ ವಾ ಅತ್ತನಾ ಲಾಯಿತಬ್ಬಂ ವಾ ಗೇಹಚ್ಛಾದನಾರಹಂ ತಿಣಂ ವಾ. ಪಣ್ಣಂ ವಾತಿ ಏವರೂಪಮೇವ ಗೇಹಚ್ಛಾದನಾರಹಂ ತಾಲಪಣ್ಣಾದಿಪಣ್ಣಂ ವಾ. ಲತಂ ವಾತಿ ತಥಾರೂಪಮೇವ ವೇತ್ತಲತಾದಿಕಂ ವಲ್ಲಿಂ ವಾ. ಯಾ ಪನ ದೀಘಾ ಹೋತಿ ¶ , ಮಹಾರುಕ್ಖೇ ಚ ಗಚ್ಛೇ ಚ ವಿನಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ವಾ ವೇಠೇತ್ವಾ ವಾ ಗತಾ, ಸಾ ಮೂಲೇ ಛಿನ್ನಾಪಿ ಅವಹಾರಂ ನ ಜನೇತಿ, ಅಗ್ಗೇ ಛಿನ್ನಾಪಿ. ಯದಾ ಪನ ಅಗ್ಗೇಪಿ ಮೂಲೇಪಿ ಛಿನ್ನಾ ಹೋತಿ, ತದಾ ಅವಹಾರಂ ಜನೇತಿ. ಸಚೇ ಪನ ವೇಠೇತ್ವಾ ಠಿತಾ ಹೋತಿ, ವೇಠೇತ್ವಾ ಠಿತಾ ಪನ ರುಕ್ಖತೋ ಮೋಚಿತಮತ್ತಾ ಅವಹಾರಂ ಜನೇತೀತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ವಿಸೇಸೋ. ಸಾಮಿಕೇನ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಾಲಯಂ ಛಲ್ಲಿವಾಕಾದಿಅವಸೇಸಭಣ್ಡಞ್ಚ ಇಮಿನಾವ ಉಪಲಕ್ಖಿತ್ವಾ ಸಙ್ಗಹಿತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಕಟ್ಠಮೇವ ವಾತಿ ದಾರುಂ ವಾ. ಭಣ್ಡಗ್ಘೇನೇವ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ ಏತ್ಥ ಅನ್ತೋಭೂತಹೇತುತ್ಥವಸೇನ ಕಾರೇತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ತೇನಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಭಣ್ಡಗ್ಘೇನ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ. ಅವಹಟತಿಣಾದಿಭಣ್ಡೇಸು ಅಗ್ಘವಸೇನ ಮಾಸಕಂ ವಾ ಊನಮಾಸಕಂ ವಾ ಹೋತಿ, ದುಕ್ಕಟಂ. ಅತಿರೇಕಮಾಸಕಂ ವಾ ಊನಪಞ್ಚಮಾಸಕಂ ವಾ ಹೋತಿ, ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ. ಪಞ್ಚಮಾಸಕಂ ವಾ ಅತಿರೇಕಪಞ್ಚಮಾಸಕಂ ವಾ ಹೋತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಪಾರಾಜಿಕಂ ಚೇ ಅನಾಪನ್ನೋ, ಆಮಸನದುಕ್ಕಟಂ, ಫನ್ದಾಪನಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಞ್ಚ ಕಾರೇತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಗಣ್ಹನ್ತೋತಿ ಅವಹರನ್ತೋ.

೧೬೭-೭೪. ಇದಾನಿ ‘‘ಕಟ್ಠಮೇವ ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತರುಕ್ಖದಾರೂಸು ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಮಹಗ್ಘೇ’’ತಿಆದಿ. ಮಹಗ್ಘೇತಿ ಪಞ್ಚಮಾಸಕಂ ವಾ ಅತಿರೇಕಪಞ್ಚಮಾಸಕಂ ವಾ ಅಗ್ಘಕಂ ಹುತ್ವಾ ಮಹಗ್ಘೇ. ನಸ್ಸತೀತಿ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತಸಮಙ್ಗೀ ಹುತ್ವಾ ಛಿನ್ನಮತ್ತೇಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಆಪಜ್ಜತಿ. ಪಿ-ಸದ್ದೋ ಅವಧಾರಣೇ. ‘‘ಕೋಚಿಪೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅದ್ಧಗತೋಪಿ ಅಲ್ಲಂ ವಾ ಹೋತು ಪುರಾಣಂ ವಾ, ತಚ್ಛೇತ್ವಾ ಠಪಿತಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಮೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಮೂಲೇತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣಮತ್ತಂ. ‘‘ಅಗ್ಗೇ ಚ ಮೂಲೇ ಚ ಛಿನ್ನೋ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೦೭) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ಮೂಲಞ್ಚ ಅಗ್ಗಞ್ಚ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಅದ್ಧಗತನ್ತಿ ಜಿಣ್ಣಗಳಿತಪತಿತತಚಂ, ಚಿರಕಾಲಂ ಠಿತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಲಕ್ಖಣೇತಿ ¶ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ಞಾಪೇತುಂ ರುಕ್ಖಕ್ಖನ್ಧೇ ತಚಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಕತಸಲ್ಲಕ್ಖಣೇ. ಛಲ್ಲಿಯೋನದ್ಧೇತಿ ¶ ಸಮನ್ತತೋ ಅಭಿನವುಪ್ಪನ್ನಾಹಿ ಛಲ್ಲೀಹಿ ಪರಿಯೋನನ್ಧಿತ್ವಾ ಅದಸ್ಸನಂ ಗಮಿತೇ. ಅಜ್ಝಾವುತ್ಥಞ್ಚಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಗೇಹ’’ನ್ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ಗೇಹಂ ಕತಞ್ಚ ಅಜ್ಝಾವುತ್ಥಞ್ಚಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಗೇಹಂ ಕಾತುಂ ಅರಞ್ಞಸಾಮಿಕಾನಂ ಮೂಲಂ ದತ್ವಾ ರುಕ್ಖೇ ಕಿಣಿತ್ವಾ ಛಿನ್ನದಾರೂಹಿ ತಂ ಗೇಹಂ ಕತಞ್ಚ ಪರಿಭುತ್ತಞ್ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಿನಸ್ಸನ್ತಞ್ಚಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಅವಸಿಟ್ಠಂ ದಾರು’’ನ್ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ತಂ ಗೇಹಂ ಕತ್ವಾ ಅವಸಿಟ್ಠಂ ವಸ್ಸಾತಪಾದೀಹಿ ವಿವಿಧಾ ಜೀರಿತ್ವಾ ವಿನಸ್ಸಮಾನಂ, ವಿಪನ್ನದಾರುನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಗಣ್ಹತೋ ನ ದೋಸೋ ಕೋಚೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ಸಾಮಿಕಾ ನಿರಾಲಯಾ’’ತಿ ಗಣ್ಹತೋ ಕಾಚಿಪಿ ಆಪತ್ತಿ ನತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಿಂಕಾರಣನ್ತಿ ಚೇ? ಅರಞ್ಞಸಾಮಿಕೇಹಿ ಮೂಲಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ ದಿನ್ನತ್ತಾ, ತೇಸಞ್ಚ ನಿರಾಲಯಂ ಛಡ್ಡಿತತ್ತಾತಿ ಇದಮೇತ್ಥ ಕಾರಣಂ.

ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಗೇಹಾದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ರುಕ್ಖೇ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಯದಾ ತಾನಿ ಕತಾನಿ, ಅಜ್ಝಾವುತ್ಥಾನಿ ಚ ಹೋನ್ತಿ, ದಾರೂನಿಪಿ ಅರಞ್ಞೇ ವಸ್ಸೇನ ಚ ಆತಪೇನ ಚ ವಿನಸ್ಸನ್ತಿ, ಈದಿಸಾನಿಪಿ ದಿಸ್ವಾ ‘ಛಡ್ಡಿತಾನೀ’ತಿ ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಕಸ್ಮಾ? ಯಸ್ಮಾ ಅರಞ್ಞಸಾಮಿಕಾ ಏತೇಸಂ ಅನಿಸ್ಸರಾ. ಯೇಹಿ ಅರಞ್ಞಸಾಮಿಕಾನಂ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಂ ದತ್ವಾ ಛಿನ್ನಾನಿ, ತೇ ಏವ ಇಸ್ಸರಾ, ತೇಹಿ ಚ ತಾನಿ ಛಡ್ಡಿತಾನಿ, ನಿರಾಲಯಾ ತತ್ಥ ಜಾತಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೦೭). ಏವಮ್ಪಿ ಸತಿ ಪಚ್ಛಾ ಸಾಮಿಕೇಸು ಆಹರಾಪೇನ್ತೇಸು ಭಣ್ಡದೇಯ್ಯಂ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಯೋ ಚಾತಿ ಅರಞ್ಞಸಾಮಿಕಾನಂ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಂ ಪವಿಸನ್ತೋ ಅದತ್ವಾ ‘‘ನಿಕ್ಖಮನ್ತೋ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ರುಕ್ಖೇ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೋ ಯೋ ಚ ಭಿಕ್ಖು. ಆರಕ್ಖಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ವಾತಿ ಅರಞ್ಞಪಾಲಕಾ ಯತ್ಥ ನಿಸಿನ್ನಾ ಅರಞ್ಞಂ ರಕ್ಖನ್ತಿ, ತಂ ಠಾನಂ ಪತ್ವಾ. ‘‘ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ’’ತಿ ಕಿರಿಯನ್ತರಸಾಪೇಕ್ಖತ್ತಾ ‘‘ಅತಿಕ್ಕಮೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯತೋ ¶ ಲಬ್ಭತಿ. ತಸ್ಮಾ ಚಿತ್ತೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಾದೀನಿ ಕತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಪಕಾರತ್ಥೇನ ಕುಸಲಪಕ್ಖಿಯಾ ವಿತಕ್ಕಾ ಸಙ್ಗಯ್ಹನ್ತಿ. ಅಞ್ಞಂ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ವಾ ಆರಕ್ಖನಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ವಾಯೇವ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇಯ್ಯಾತಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಅತ್ಥೋ ವತ್ತಬ್ಬೋ. ತತ್ಥ ಅಞ್ಞಂ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ವಾತಿ ಅಞ್ಞಂ ವಿಹಿತೋ ವಾ, ಇಮಿನಾ ಯಥಾವುತ್ತವಿತಕ್ಕಾನಂ ಸಙ್ಗಹೋ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ದೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಕಿತಯೋಗೇ ಕತ್ತರಿ ಸಾಮಿವಚನತ್ತಾ ಅನೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

‘‘ಯೋಚಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಅವುತ್ತಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೇನ ಚ-ಸದ್ದೇನ ಅರಞ್ಞಪವಿಸನಕಾಲೇ ಯಥಾವುತ್ತನಯೇನ ಮೂಲಂ ಅದತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ದಾರೂನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಮನಕಾಲೇ ‘‘ಅರಞ್ಞಪಾಲಕಾ ಸಚೇ ಯಾಚನ್ತಿ, ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪರಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇಹಿ ಅಯಾಚಿತತ್ತಾ ಅದತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋಪಿ ತಥೇವ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಆರಕ್ಖಕೇಸು ¶ ಕೀಳಾಪಸುತೇಸು ವಾ ನಿದ್ದಾಯನ್ತೇಸು ವಾ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖನ್ತೇಸು ವಾ ತತ್ಥ ಠತ್ವಾ ಆರಕ್ಖಕೇ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ಅದಿಸ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋಪಿ ತಥೇವ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥ ನಿಯುತ್ತಇಸ್ಸರಜನೇಹಿ ಅತ್ತನೋ ಹತ್ಥತೋ ದಾತಬ್ಬಂ ದತ್ವಾ ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ಸಮ್ಮಾನಂ ಕತ್ವಾ ವಾ ಪಾಲಕೇ ಸಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ಪಾಲಕೇ ಓಕಾಸಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ತೇಹಿ ದಿನ್ನೋಕಾಸೋ ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋಪೀತಿ ಏತ್ತಕಾ ವುತ್ತೇನ ಸದಿಸತ್ತಾ ಸಙ್ಗಹಿತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ.

ವರಾಹಾತಿ ಸೂಕರಾ. ವಗ್ಘಾತಿ ಬ್ಯಗ್ಘಾ. ಅಚ್ಛಾತಿ ಇಸ್ಸಾ. ತರಚ್ಛಾತಿ ಕಾಳಸೀಹಾ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ದೀಪಿಮತ್ತಹತ್ಥಿಸೀಹಾದಯೋ ವಾಳಮಿಗಾ ಸಙ್ಗಯ್ಹನ್ತಿ. ಏತೇಯೇವ ವರಾಹಾದಯೋ ಸಮಾಗಮವಸೇನ ಮರಣಾದಿಅನಿಟ್ಠಸಮೀಪಚಾರಿತಾಯ ಉಪ ಅನಿಟ್ಠಸಮೀಪೇ ದವನ್ತಿ ಪವತ್ತನ್ತೀತಿ ‘‘ಉಪದ್ದವಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ಆರಕ್ಖಟ್ಠಾನಂ ಆಗತಕಾಲೇ ದಿಟ್ಠವರಾಹಾದಿಉಪದ್ದವತೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಮುಚ್ಚಿತುಕಾಮತಾಯಾತಿ ಮೋಕ್ಖಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ. ‘‘ತಥೇವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪವಿಸನಕಾಲೇ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಂ ಅದತ್ವಾ ‘‘ನಿಕ್ಖಮನಕಾಲೇ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ¶ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ದಾರುಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆರಕ್ಖಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ತೋತಿ ಪುರಿಮಗಾಥಾಯ ಸಾಮತ್ಥಿಯತೋ ಲಬ್ಭಮಾನೋಯೇವತ್ಥೋ ದಸ್ಸಿತೋ. ತಂ ಠಾನನ್ತಿ ತಂ ಆರಕ್ಖಟ್ಠಾನಂ. ಅತಿಕ್ಕಾಮೇತೀತಿ ‘‘ಇದಂ ತಂ ಠಾನ’’ನ್ತಿಪಿ ಅಸಲ್ಲಕ್ಖಣಮತ್ತಭಯುಪದ್ದವೋ ಹುತ್ವಾ ಪಲಾಯನ್ತೋ ಅತಿಕ್ಕಮತಿ, ಭಣ್ಡದೇಯ್ಯಂ ಪನ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

ಸುಙ್ಕಘಾತತೋತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಪಿ-ಸದ್ದೋ ಲುತ್ತನಿದ್ದಿಟ್ಠೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ಸುಙ್ಕಗಹಣಟ್ಠಾನತೋಪೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸುಙ್ಕಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ದಾತಬ್ಬಭಾಗಸ್ಸ ಘಾತೋ ಮುಸಿತ್ವಾ ಗಹಣಮತ್ತೋ, ಸುಙ್ಕೋ ಹಞ್ಞತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ವಾ ಸುಙ್ಕಘಾತೋತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ. ಸುಙ್ಕಘಾತಸರೂಪಂ ಪರತೋ ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ತಸ್ಮಾತಿ ಸುಙ್ಕಘಾತತೋ ತಸ್ಸ ಗರುಕತ್ತಾ ಏವ. ತನ್ತಿ ತಂ ಸುಙ್ಕಘಾತಟ್ಠಾನಂ. ಅನೋಕ್ಕಮ್ಮ ಗಚ್ಛತೋತಿ ಅಪವಿಸಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ. ದುಕ್ಕಟಂ ಉದ್ದಿಟ್ಠಂ ‘‘ಸುಙ್ಕಂ ಪರಿಹರತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೧೩).

ಏತನ್ತಿ ಯಥಾವುತ್ತಆರಕ್ಖಟ್ಠಾನಂ. ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಪರಿಹರನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಪರಿಹರಿತ್ವಾ ದೂರತೋ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ. ಆಕಾಸೇನಪಿ ಗಚ್ಛತೋ ಪಾರಾಜಿಕಮನುದ್ದಿಟ್ಠಂ ಸತ್ಥುನಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ನನು ಚ ‘‘ಇದಂ ಪನ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಪರಿಹರನ್ತಸ್ಸ ಆಕಾಸೇನ ಗಚ್ಛತೋಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಮೇವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೦೭) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತವಚನಂ ವಿನಾ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಅರಞ್ಞಟ್ಠ’’ನ್ತಿ ಮಾತಿಕಾಪದಸ್ಸ ವಿಭಙ್ಗೇ ‘‘ತತ್ಥಜಾತಕಂ ಕಟ್ಠಂ ವಾ ಲತಂ ವಾ ತಿಣಂ ವಾ ಪಞ್ಚಮಾಸಕಂ ವಾ ಅತಿರೇಕಪಞ್ಚಮಾಸಕಂ ವಾ ಅಗ್ಘನಕಂ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೋ ಆಮಸತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ. ಫನ್ದಾಪೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ¶ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸ. ಠಾನಾ ಚಾವೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೦೬) ಸಾಮಞ್ಞವಚನತೋ ಸುಙ್ಕಘಾತೇ ‘‘ಸುಙ್ಕಂ ಪರಿಹರತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ ವಚನಂ ವಿಯ ಏತ್ಥ ಆರಕ್ಖಟ್ಠಾನಂ ¶ ಪರಿಹರನ್ತಸ್ಸ ವಿಸುಂ ವುತ್ತಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿವಚನೇ ಅಸತಿಪಿ ‘‘ಅಟ್ಠಕಥಾಯ’’ನ್ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಸತ್ಥುನಾ’’ತಿ ಕಸ್ಮಾ ಆಹಾತಿ? ವುಚ್ಚತೇ – ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯೇನ ತಥೇವ ವುತ್ತತ್ತಾ ಆಹ. ಕಸ್ಮಾ ಪನ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯೇನ ‘‘ಅಪಞ್ಞತ್ತಂ ನ ಪಞ್ಞಪೇಸ್ಸಾಮ, ಪಞ್ಞತ್ತಂ ನ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ದಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೬೫) ಪಾಳಿಪಾಠಂ ಜಾನನ್ತೇನಪಿ ಪಾಳಿಯಂ ಅವುತ್ತಪಾರಾಜಿಕಂ ನಿದ್ದಿಟ್ಠನ್ತಿ? ಏತ್ಥ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಪುಟ್ಠೇನ ಭಗವತಾ ವುತ್ತನಯಸ್ಸ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯ ಆಗತತ್ತಾ ತಸ್ಸೇವ ನಯಸ್ಸ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಂ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಭಾವಂ ಜಾನನ್ತೇನ ಇಮಿನಾಪಿ ಆಚರಿಯೇನ ಇಧ ‘‘ಸತ್ಥುನಾ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ಅಥ ವಾ ‘‘ಸುಙ್ಕಂ ಪರಿಹರತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಆರಕ್ಖಟ್ಠಾನವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಅವಚನಂ ಯಥಾವುತ್ತವಿಸಯಸ್ಸ ಅದಿಟ್ಠಭಾವೇನ ವಾ ಸಿಯಾ, ಇಮಸ್ಸ ತಥಾ ಅನವಜ್ಜತಾ ವಾ ಸಿಯಾ, ವುತ್ತಾನುಸಾರೇನ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯತಾ ವಾ ಸಿಯಾತಿ ತಯೋ ವಿಕಪ್ಪಾ. ತೇಸು ಪಠಮವಿಕಪ್ಪೋ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಭಾವಬಾಧನತೋ ದುಬ್ಬಿಕಪ್ಪಮತ್ತಂ ಹೋತಿ. ದುತಿಯವಿಕಪ್ಪೋ ಲೋಕವಜ್ಜಸ್ಸ ಇಮಸ್ಸ ಅನವಜ್ಜಭಾವೋ ನಾಮ ಅನುಪಪನ್ನೋತಿ ಅನಾದಾತಬ್ಬೋ. ಪಾರಿಸೇಸತೋ ತತಿಯವಿಕಪ್ಪೋ ಯುಜ್ಜತಿ.

ತತ್ಥ ‘‘ವುತ್ತಾನುಸಾರೇನಾ’’ತಿ ಕಿಮೇತ್ಥ ವುತ್ತಂ ನಾಮ, ತದನುಸಾರೇನ ಇಮಸ್ಸಾಪಿ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯತಾ ಕಥನ್ತಿ ಚೇ? ಪಠಮನಿದ್ದಿಟ್ಠೇ ಅರಞ್ಞಟ್ಠನಿದ್ದೇಸೇ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ‘‘ಠಾನಾ ಚಾವೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೦೬) ಇದಂ ವುತ್ತಂ, ನ ಪನ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಆರಕ್ಖಟ್ಠಾನಪರಿಹರಣಞ್ಚ. ‘‘ಗಮನಕಾಲೇ ‘ಮೂಲಂ ದತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಪುಬ್ಬಪರಿಕಪ್ಪಿತನಿಯಾಮೇನ ಅದತ್ವಾ ಗಚ್ಛತೋ ಪರಿಕಪ್ಪಾವಹಾರೋವ ಹೋತೀ’’ತಿ ಚ ‘‘ತಂ ಪನ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಆಕಾರೇನ ಪರಿಕಪ್ಪಿತಟ್ಠಾನಂ ಪಹಾಯ ಗಮನಂ ಠಾನಾಚಾವನಂ ನಾಮ ಹೋತೇವಾತಿ ತೇನ ವತ್ಥುನಾ ಪಾರಾಜಿಕಮೇವ ಹೋತೀ’’ತಿ ¶ ಚ ‘‘ಠಾನಾ ಚಾವೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸಾ’ತಿ ಇಮಿನಾ ಚ ವಿಞ್ಞಾತತ್ಥಮೇವ ಹೋತೀ’’ತಿ ಚ ವಿಸುಂ ನ ವುತ್ತಂ. ಸುಙ್ಕಟ್ಠಾನಪರಿಹರಣಂ ಪನ ಠಾನಪರಿಹರಣಸಭಾವತ್ತಾ ಸಭಾವತೋ ಈದಿಸಂವ ಸನ್ತಮ್ಪಿ ಇದಂ ವಿಯ ಪರಿಕಪ್ಪಿತಟ್ಠಾನಂ ನ ಹೋತೀತಿ ವಕ್ಖಮಾನರಾಜಸಮ್ಮತಟ್ಠಾನತೋ ಅಞ್ಞಂ ಪರಿಕಪ್ಪಿತಟ್ಠಾನಂ ಸಮಾನಮ್ಪಿ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತುಪ್ಪತ್ತಿಮತ್ತೇನ ತಂ ಪರಿಹರಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಂ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ವಿಯ ಪಾರಾಜಿಕಾಯ ಅವತ್ಥುತಞ್ಚ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸೇವ ವತ್ಥುಭಾವಞ್ಚ ವಿಞ್ಞಾಪೇತುಂ ‘‘ಸುಙ್ಕಂ ಪರಿಹರತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಭಗವತೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಞ್ಞುನಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯೇನ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕಮೇವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೦೭) ವುತ್ತತ್ತಾ ¶ ತೇನ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನೀಹಾರಮೇವ ದಸ್ಸೇತುಂ ಅಯಮಾಚರಿಯೋಪಿ ‘‘ಸತ್ಥುನಾ ಪಾರಾಜಿಕಮನುದ್ದಿಟ್ಠ’’ನ್ತಿ ಆಹಾತಿ ನಿಟ್ಠಮೇತ್ಥ ಗನ್ತಬ್ಬಂ.

ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಏವಂ ಪರಿಹರಿತ್ವಾ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ದೂರತೋ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಪ್ಪಹೋನಕತಾಯ ಅಚ್ಚನ್ತಭಾರಿಯಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ. ಏತ್ಥಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅರಞ್ಞಾರಕ್ಖಟ್ಠಾನೇ. ‘‘ವಿಸೇಸೇನಾ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ಅಪ್ಪಮತ್ತೇನ ಹೋತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಹೇತುಭಾವೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧನೀಯಂ. ಸತಿಸಮ್ಪನ್ನಚೇತಸಾತಿ ಚ ಪಿಯಸೀಲೇನಾತಿ ಚ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಾ’’ತಿ ಏತಸ್ಸ ವಿಸೇಸನಂ. ಅಸಿಕ್ಖಾಕಾಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಇಮಸ್ಸ ಓವಾದಸ್ಸ ಅಭಾಜನತಾಯ ತಂ ಪರಿವಜ್ಜೇತುಮಾಹ ‘‘ಪಿಯಸೀಲೇನಾ’’ತಿ. ಪಿಯಸೀಲಸ್ಸಾಪಿ ಸತಿವಿರಹಿತಸ್ಸ ಪಮತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಸರಣಾಸಮ್ಭವಾ ಇಮಸ್ಸ ಅಭಾಜನತಾಯ ತಂ ವಜ್ಜೇತುಮಾಹ ‘‘ಸತಿಸಮ್ಪನ್ನಚೇತಸಾ’’ತಿ.

೧೭೫-೬. ತೋಯದುಲ್ಲಭಕಾಲಸ್ಮಿನ್ತಿ ತೋಯಂ ದುಲ್ಲಭಂ ಯಸ್ಮಿಂ ಸೋ ತೋಯದುಲ್ಲಭೋ, ತೋಯದುಲ್ಲಭೋ ಚ ಸೋ ಕಾಲೋ ಚಾತಿ ತೋಯದುಲ್ಲಭಕಾಲೋ, ತಸ್ಮಿಂ. ಆವಜ್ಜೇತ್ವಾ ವಾತಿ ಉದಕಭಾಜನಂ ನಾಮೇತ್ವಾ ವಾ. ಪವೇಸೇತ್ವಾ ವಾತಿ ಅತ್ತನೋ ¶ ಭಾಜನಂ ತಸ್ಮಿಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ವಾ. ಛಿದ್ದಂ ಕತ್ವಾಪಿ ವಾತಿ ಉದಕಭಾಜನೇ ಓಮಟ್ಠಾದಿಭೇದಂ ಛಿದ್ದಂ ಕತ್ವಾ ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಭಣ್ಡಗ್ಘೇನ ವಿನಿದ್ದಿಸೇತಿ ವಕ್ಖಮಾನೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧನೀಯಂ.

ತಥಾತಿ ಯಥಾ ತೋಯದುಲ್ಲಭಕಾಲಸ್ಮಿಂ ಭಾಜನೇ ರಕ್ಖಿತಗೋಪಿತಂ ಉದಕಂ ಅವಹರನ್ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಂ ವುತ್ತಂ, ತೇನೇವ ನೀಹಾರೇನ. ವಾಪಿಯಂ ವಾತಿ ಪರಸನ್ತಕಾಯ ಸಾರಕ್ಖಾಯ ವಾಪಿಯಂ ವಾ. ತಳಾಕೇ ವಾತಿ ತಾದಿಸೇ ಜಾತಸ್ಸರೇ ವಾ. ಏವಂ ಸಾರಕ್ಖಾನಂ ಪೋಕ್ಖರಣಿಆದೀನಂ ಏತೇಹಿ ವಾ ಅವುತ್ತಸಮುಚ್ಚಯೇನ ವಾ-ಸದ್ದೇನ ವಾ ಗಹಣಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಅತ್ತನೋ ಭಾಜನಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣಪದನ್ತಿ ಭಾಜನಗತಜಲೇ ಚ ಇಧ ಚ ತೇಲಭಾಜನೇ ವಿಯ ಮುಖೇನ ವಾ ವಂಸಾದೀಹಿ ವಾ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಪಿವನ್ತಸ್ಸ ಯಥಾವತ್ಥುಕಮಾಪತ್ತಿವಿಧಾನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೧೭೭. ಮರಿಯಾದನ್ತಿ ವಾಪಿಆದೀನಂ ಪಾಳಿವಟ್ಟಬನ್ಧಂ. ಛಿನ್ದತೋತಿ ಕುದಾಲಾದೀಹಿ ಪಂಸುಆದೀನಿ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ದ್ವಿಧಾ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ. ವಿಸೇಸತ್ಥಾವಜೋತಕೇನ ತು-ಸದ್ದೇನ ‘‘ಮರಿಯಾದಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ದುಬ್ಬಲಂ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಸ ¶ ಛಿನ್ದನತ್ಥಾಯ ವೀಚಿಯೋ ಉಟ್ಠಾಪೇತುಂ ಉದಕಂ ಸಯಂ ಓತರಿತ್ವಾ ವಾ ಗೋಮಹಿಂಸೇ ವಾ ಅಞ್ಞೇ ಮನುಸ್ಸೇ ವಾ ಕೀಳನ್ತೇ ದಾರಕೇ ವಾ ಓತಾರೇತ್ವಾ ವಾ ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮತಾಯ ಓತಿಣ್ಣೇ ತಾಸೇತ್ವಾ ವಾ ಉದಕೇ ಠಿತಂ ರುಕ್ಖಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ವಾ ಛೇದಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ಪಾತೇತ್ವಾ ವಾ ಪಾತಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ಜಲಂ ಖೋಭೇತಿ, ತತೋ ಉಟ್ಠಿತಾಹಿ ವೀಚೀಹಿ ಮರಿಯಾದೇ ಛಿನ್ನೇಪಿ ತೇನೇವ ಛಿನ್ನೋ ಹೋತಿ. ಏವಮೇವ ಗೋಮಹಿಂಸಾದಯೋ ಮರಿಯಾದಂ ಆರೋಹನ್ತೇನಾಪಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಆರೋಹಾಪೇನ್ತೇನಾಪಿ ತೇಸಂ ಖುರೇಹಿ ಮರಿಯಾದೇ ಛಿನ್ನೇಪಿ, ಉದಕನಿದ್ಧಮನಾದಿಂ ಪಿದಹಿತ್ವಾ ವಾ ಪಿದಹಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ವಾಪಿಮರಿಯಾದಾಯ ನೀಚಟ್ಠಾನಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ವಾ ಬನ್ಧಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ಅತಿರೇಕಜಲಾಪಗಮನಮಗ್ಗತೋ ನೀಹರಿತಬ್ಬೋದಕಂ ವಾರೇತ್ವಾ ವಾ ಬಾಹಿರತೋ ಉದಕಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ವಾ ಪೂರೇತಿ, ಓಘೇನ ಮರಿಯಾದೇ ¶ ಛಿನ್ನೇಪಿ ತೇನೇವ ಛಿನ್ನಂ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೦೮ ಅತ್ಥತೋ ಸಮಾನಂ) ಏವಮಾದಿಕಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಗತವಿಸೇಸಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಅದಿನ್ನಾದಾನಪುಬ್ಬತೋತಿ ಅದಿನ್ನಾದಾನಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗತ್ತಾ. ಭೂತಗಾಮೇನ ಸದ್ಧಿಮ್ಪೀತಿ ಭೂತಗಾಮೇನಪಿ ಸದ್ಧಿಂ. ಅಪಿ-ಸದ್ದೇನ ಪಥವಿಖಣನಂ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇತಿ. ಮರಿಯಾದಂ ಛಿನ್ದನ್ತೋ ತತ್ಥಜಾತಂ ತಿಣಾದಿಂ ಛಿನ್ದತಿ, ಭೂತಗಾಮಪಾಚಿತ್ತಿಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ ದುಕ್ಕಟಂ. ಜಾತಪಥವಿಂ ಛಿನ್ದತಿ, ಪಥವಿಖಣನಪಾಚಿತ್ತಿಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ ದುಕ್ಕಟಂ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೧೭೮. ಕಾತಬ್ಬೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಭಣ್ಡಗ್ಘೇನ ಆಪತ್ತಿಯಾ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ಅನ್ತೋಭೂತಹೇತ್ವತ್ಥವಸೇನ ಕಾರೇತಬ್ಬೋತಿ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಅನ್ತೋ ಠತ್ವಾ ಛಿನ್ದನ್ತೋ ಬಹಿಅನ್ತೇನ, ಬಹಿ ಠತ್ವಾ ಛಿನ್ದನ್ತೋ ಅನ್ತೋಅನ್ತೇನ, ಉಭಯತ್ಥಾಪಿ ಠತ್ವಾ ಛಿನ್ದನ್ತೋ ಮಜ್ಝತೋ ಭಣ್ಡಗ್ಘೇನ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಕಾರೇತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ – ಅನ್ತೋವಾಪಿಯಂ ಠತ್ವಾ ಮರಿಯಾದಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಉದಕೇ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖಮಿತೇ ನಿಕ್ಖನ್ತಉದಕಗ್ಘೇನ ದುಕ್ಕಟಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಪಾರಾಜಿಕಾಸು ಯಥಾಪನ್ನಾಯ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ. ಬಹಿ ಠತ್ವಾ ಮರಿಯಾದಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋವಾಪಿಯಂ ಪವಿಸನ್ತೋದಕಸ್ಸ ಠಿತಟ್ಠಾನತೋ ಚಾವಿತಕ್ಖಣೇ ನಿಕ್ಖನ್ತಉದಕಗ್ಘೇನ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ. ಕದಾಚಿ ಅನ್ತೋ ಕದಾಚಿ ಬಹಿ ಠತ್ವಾ ಮರಿಯಾದಂ ಮಜ್ಝೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಛಿನ್ದನ್ತೋ ಮಜ್ಝೇ ಠಿತಟ್ಠಾನಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಉದಕಸ್ಸ ನೀಹಟಕ್ಖಣೇ ನೀಹಟಉದಕಸ್ಸ ಅಗ್ಘೇನ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಕಾರೇತಬ್ಬೋತಿ.

೧೭೯-೮೦. ವಾರೇನಾತಿ ವಾರೇನ ವಾರೇನ ಸಾಮಣೇರಾ ಅರಞ್ಞತೋ ಯಂ ದನ್ತಕಟ್ಠಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಆನೇತ್ವಾ ಸಚೇ ಆಚರಿಯಾನಮ್ಪಿ ಆಹರನ್ತಿ, ಯಾವ ತೇ ದನ್ತಕಟ್ಠಂ ಪಮಾಣೇನ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚ ಆಚರಿಯಾನಞ್ಚ ¶ ನ ನಿಯ್ಯಾದೇನ್ತಿ, ತಾವ ಅರಞ್ಞತೋ ¶ ಆಭತತ್ತಾ ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚ ಸಕಸಕಆಚರಿಯಾನಞ್ಚ ಆಭತಂ ದನ್ತಕಟ್ಠಂ ತೇಸಮೇವ ಚ ದನ್ತಕಟ್ಠಹಾರಕಾನಂ ಸಾಮಣೇರಾನಂ ಸನ್ತಕಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥಯೋಜನಾ.

೧೮೧. ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ತೇಸಮೇವ ಸಾಮಣೇರಾನಂ ಸನ್ತಕಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ. ತಂ ಅರಞ್ಞತೋ ಆಭತಂ ದನ್ತಕಟ್ಠಞ್ಚ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಗರುಭಣ್ಡಞ್ಚ ದನ್ತಕಟ್ಠನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸಙ್ಘಿಕಾಯ ಭೂಮಿಯಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಸಙ್ಘೇನ ರಕ್ಖಿತಗೋಪಿತತ್ತಾ ಗರುಭಣ್ಡಭೂತಂ ದನ್ತಕಟ್ಠಞ್ಚಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಚಾತಿ ಅಧಿಕಚ-ಕಾರೇನ ಇಹಾವುತ್ತಸ್ಸ ಅಟ್ಠಕಥಾಗತಸ್ಸ ಗಣಪುಗ್ಗಲಗಿಹಿಪರಿಬದ್ಧ ಆರಾಮುಯ್ಯಾನಸಞ್ಜಾತಛಿನ್ನಾಛಿನ್ನರಕ್ಖಿತಗೋಪಿತದನ್ತಕಟ್ಠಸ್ಸ ಸಮುಚ್ಚಿತತ್ತಾ ತಞ್ಚ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಅವಹಟದನ್ತಕಟ್ಠಸ್ಸ ಅಗ್ಘವಸೇನ ಆಪತ್ತಿಯೋ ವತ್ತಬ್ಬಾತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ದೀಪಿತೋ ಹೋತಿ.

೧೮೨. ತೇಹಿ ದನ್ತಕಟ್ಠಹಾರಕೇಹಿ ಸಾಮಣೇರೇಹಿ. ನಿಯ್ಯಾದಿತನ್ತಿ ಮಹಾಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪಟಿಪಾದಿತಂ.

೧೮೩. ಸಙ್ಘಿಕಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಗಣ್ಹತೋಪಿ ಅವಹಾರಾಭಾವೇ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಅರಕ್ಖತ್ತಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಅರಕ್ಖತ್ತಾತಿ ಸಙ್ಘಿಕಭಾವೇನ ಲದ್ಧೇಪಿ ರಕ್ಖಿತಗೋಪಿತದನ್ತಕಟ್ಠೇ ವಿಯ ಸಙ್ಘೇನ ಕತಾರಕ್ಖಾಯಾಭಾವಾ. ಯಥಾವುಡ್ಢಮಭಾಜೇತಬ್ಬತೋತಿ ಸಙ್ಘಿಕತ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಸತೋ ಯಥಾವುಡ್ಢಂ ಪಟಿಪಾಟಿಮನತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಭಾಜೇತಬ್ಬಫಲಪುಪ್ಫಾದೀನಂ ವಿಯ ಭಾಜೇತಬ್ಬತಾಭಾವತೋ. ಸಬ್ಬಸಾಧಾರಣತ್ತಾ ಚಾತಿ ಸಙ್ಘಪರಿಯಾಪನ್ನಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸಮೇವ ಸಾಧಾರಣತ್ತಾ.

ಇದನ್ತಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ನಿಯ್ಯಾದಿತದನ್ತಕಟ್ಠಂ. ಅಞ್ಞಂ ವಿಯಾತಿ ಅಞ್ಞಂ ಗಣಪುಗ್ಗಲಾದಿಸನ್ತಕಂ ರಕ್ಖಿತಗೋಪಿತದನ್ತಕಟ್ಠಂ ವಿಯ. ಏವಂ ಚೋರಿಕಾಯ ಗಣ್ಹತೋ ಅವಹಾರಾಭಾವೇ ಕಾರಣೇನ ಸಾಧಿತೇಪಿ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ¶ ಸಕಪರಿಕ್ಖಾರಮ್ಪಿ ಗಣ್ಹತೋ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ ವುತ್ತತ್ತಾ ತಥಾ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ದುಕ್ಕಟಾ ನ ಮುಚ್ಚತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ವತ್ತಂ ಪನ ಜಾನಿತಬ್ಬಂ – ಸಙ್ಘಿಕದನ್ತಕಟ್ಠಂ ಗಣ್ಹನ್ತೇನ ಪಧಾನಘರಾದೀಸು ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಚಿರೇನ ಓಸರನ್ತೇನ ಬಹಿ ವೀತಿನಾಮೇತಬ್ಬದಿವಸೇ ಗಣೇತ್ವಾ ತಂಪಮಾಣೇನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ಮಗ್ಗಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇನ ಏಕಂ ದ್ವೇ ದನ್ತಕಟ್ಠಾನಿ ಥವಿಕಾಯ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗನ್ತಬ್ಬಂ, ತತ್ಥೇವ ವಸನ್ತೇನ ದಿವಸೇ ಖಾದಿತಬ್ಬದನ್ತಕಟ್ಠಂ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ.

೧೮೪. ‘‘ಅಗ್ಗಿಂ ¶ ವಾ ದೇತೀ’’ತಿಆದೀಸು ‘‘ರುಕ್ಖೇ’’ತಿ ಪಕರಣತೋ ಲಬ್ಭತಿ ‘‘ರುಕ್ಖೋ ವಿನಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ, ರುಕ್ಖೋ ಚ ‘‘ವನಪ್ಪತಿ ನಾಮ ಯೋ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪರಿಗ್ಗಹಿತೋ ಹೋತಿ ರುಕ್ಖೋ ಪರಿಭೋಗೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೧೦) ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತತ್ತಾ ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೧೦) ಚ ವುತ್ತನಯೇನ ಅಮ್ಬಲಬುಜಪನಸಾದಿಕೋ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪರಿಭೋಗಾರಹೋ ಮನುಸ್ಸಾಯತ್ತೋ ರಕ್ಖಿತಗೋಪಿತೋಯೇವ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಅಗ್ಗಿಂ ವಾ ದೇತೀತಿ ಚೋರಿಕಾಯ ಅಗ್ಗಿಂ ಆಲಿಮ್ಪೇತಿ ವಾ. ಸತ್ಥೇನ ರುಕ್ಖೇ ಸಮನ್ತತೋ ಆಕೋಟೇತೀತಿ ವಾಸಿಫರಸುಆದಿಸತ್ಥೇನ ರುಕ್ಖತಚಂ ಛಿನ್ದನ್ತೋ ಸಮನ್ತತೋ ಆವಾಟಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಮಣ್ಡೂಕಕಣ್ಟಕನಾಮಕಂ ವಿಸಂ ವಾ ರುಕ್ಖೇ ಆಕೋಟೇತೀತಿ ಚೋರಿಕಾಯ ರುಕ್ಖಂ ನಾಸೇತುಕಾಮೋ ರುಕ್ಖೇ ಮಣ್ಡೂಕಕಣ್ಟಕನಾಮಕಂ ವಿಸಂ ಪವೇಸೇತಿ.

೧೮೫. ಯೇನ ವಾ ತೇನ ವಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತೇನ ವಾ ಅವುತ್ತೇನ ವಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಉಪಾಯೇನ. ರುಕ್ಖೋ ವಿನಸ್ಸತೀತಿ ಅಗ್ಗಿಂ ದತ್ವಾ ಝಾಪಿತೋ ಧಞ್ಞಕಲಾಪೋ ವಿಯ, ತೇಲಕುಮ್ಭೀ ವಿಯ ಚ ವಿನಾವ ಠಾನಾಚಾವನೇನ ಯಥಾಟ್ಠಿತಮೇವನಸ್ಸತಿ. ‘‘ಡಯ್ಹತೀ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ಅಗ್ಗಿಂ ದೇತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ವಿನಸ್ಸತೀತಿ ಮಣ್ಡೂಕಕಣ್ಟಕಾಕೋಟನಾದಿಅವಸೇಸಪಯೋಗಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ ‘‘ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೋ ಛಿನ್ದತಿ, ಪಹಾರೇ ಪಹಾರೇ ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ, ಏಕಂ ಪಹಾರಂ ¶ ಅನಾಗತೇ ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸ, ತಸ್ಮಿಂ ಪಹಾರೇ ಆಗತೇ ಆಪತ್ತಿ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೧೦) ಠಾನಾಚಾವನೇನ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸ ಆಗತತ್ತಾ. ಪಕಾಸಿತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅಟ್ಠಕಥಾಯ’’ನ್ತಿ ಲಬ್ಭತಿ. ಪಾಠಾಗತಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಪನ ಪಾರಿಸೇಸತೋ ಚ ಸೂಚೀಯತೀತಿ ತಬ್ಬಾಚಕಸ್ಸ ವಾ ಸಙ್ಗಾಹಕಸ್ಸ ವಾ ವಚನಸ್ಸ ಇಹಾವಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಾ ತತ್ಥ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಪಾಸಂಸಿಕೋಪಿ ಇಹಾವುತ್ತೋ.

೧೮೬-೭. ‘‘ಹರಣಕಂ ನಾಮ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಹರಣಕಂ ಭಣ್ಡಂ. ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೋ ಆಮಸತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ. ಫನ್ದಾಪೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸ. ಠಾನಾ ಚಾವೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೧೧) ವುತ್ತಹರಣಕನಿದ್ದೇಸೇ ‘‘ಠಾನಾ ಚಾವೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೧೧) ಪಾಠೇ ‘‘ಠಾನ’’ನ್ತಿ ಗಹಿತಸೀಸಾದಿಟ್ಠಾನಪ್ಪಭೇದವಸೇನ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೧೦) ಆಗತವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹತೋ’’ತಿ. ಕಿರಿಯಾನಂ ಸಕಮ್ಮಕತ್ತಾ ‘‘ಅಲಙ್ಕಾರ’’ನ್ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ಛಿನ್ದಿತ್ವಾತಿ ಗೀವೇಯ್ಯಕಾದಿಂ. ಮೋಚೇತ್ವಾತಿ ಕಣ್ಣಪಿಳನ್ಧನಾದಿಂ.

ಸೀಸಾದೀಹಿ ¶ ಮೋಚಿತಮತ್ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ವಿಸೇಸಿತಬ್ಬದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಅಲಙ್ಕಾರಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ ತಮೇವ ಭುಮ್ಮೇಕವಚನನ್ತವಸೇನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಆಕಡ್ಢನವಿಕಡ್ಢನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅಭಿಮುಖಂ ಕಡ್ಢನಂ ಆಕಡ್ಢನನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸಮೀಪಮಾವಿಞ್ಛನಂ ಆಕಡ್ಢನಂ, ವಿಪರೀತಂ ಕಡ್ಢನಂ ವಿಕಡ್ಢನನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ತಬ್ಬಿಪರೀತಂ ವಿಕಡ್ಢನಂ.

೧೮೮-೯. ವಲಯನ್ತಿ ಅವಙ್ಕಂ ಮಟ್ಠಹತ್ಥೂಪಗಂ. ಕಟಕಮ್ಪಿ ವಾತಿ ಅನೇಕವಙ್ಕೇ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಬುಬ್ಬುಳಾದೀನಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ವಾ ಅದಸ್ಸೇತ್ವಾ ¶ ವಾ ಕತಂ ಹತ್ಥೂಪಗಂ. ಅಗ್ಗಬಾಹುನ್ತಿ ಕಪ್ಪರತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಗ್ಗಹತ್ಥಂ. ಅಪರಾಪರಂ ಚಾರೇತೀತಿ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಸಞ್ಚಾರೇತಿ. ‘‘ಸಾರೇತೀ’’ತಿ ವಾ ಪಾಠೋ, ಸೋಯೇವ ಅತ್ಥೋ. ತಂ ವಲಯಂ ವಾ ಕಟಕಂ ವಾ. ಆಕಾಸಗತಂ ಕರೋತೀತಿ ಸಬ್ಬದಿಸಾಹಿ ಯಥಾ ಹತ್ಥಂ ನ ಫುಸತಿ, ತಥಾ ಆಕಾಸಗತಂ ಕರೋತಿ. ನಿಧಿವಲಯಸ್ಸ ಪವೇಸಿತರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾಹಿ ಅಫುಸನ್ತಂ ಆಕಾಸಗತಕರಣೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಹೋತಿ, ಇಧ ‘‘ರಕ್ಖತೀ’’ತಿ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಸವಿಞ್ಞಾಣಕತೋ’’ತಿಆದಿ. ಇದನ್ತಿ ವಲಯಂ ಕಟಕಞ್ಚ.

೧೯೦. ‘‘ನಿವತ್ಥಂ ವತ್ಥ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಚೀವರಮ್ಪಿ ಗಯ್ಹತಿ. ಪರಸ್ಸ ವತ್ಥಸಾಮಿಕಸ್ಸ. ಪರೋಪೀತಿ ವತ್ಥಸಾಮಿಕೋಪಿ. ತನ್ತಿ ಚೋರೇನ ಅಚ್ಛಿಜ್ಜಮಾನಂ ಅತ್ತನಾ ನಿವತ್ಥವತ್ಥಂ. ಲಜ್ಜಾಯ ಸಹಸಾ ನ ಮುಞ್ಚತೀತಿ ಲಜ್ಜಾಯ ಸೀಘತರಂ ನ ಪರಿಚ್ಚಜತಿ.

೧೯೧. ಚೋರೋಪಿ ಆಕಡ್ಢತಿ, ಸೋ ಪರೋಪಿ ಆಕಡ್ಢತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಸೋ ಪರೋ ಚೋರತೋ ಅಞ್ಞೋ, ವತ್ಥಸಾಮಿಕೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪರಸ್ಸಾತಿ ವತ್ಥಸಾಮಿಕಸ್ಸ.

೧೯೨. ‘‘ಠಾನಾ ಚಾವೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಪಾಠೇ ಠಾನ-ಸದ್ದೇನ ಸಙ್ಗಹಿತಸೀಸಾದಿಟ್ಠಾನತೋ ಹರೀಯತೇತಿ ಹರಣಕನ್ತಿ ವುತ್ತಾಲಙ್ಕಾರಾದಿಭಣ್ಡಸ್ಸ ಚಾವನೇನ ಪಾರಾಜಿಕಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತದೇವ ಹರಣಕಂ ಹಾರಕೇನ ಸಹ ಹರನ್ತಸ್ಸ ಹಾರಕಸ್ಸ ಠಿತಟ್ಠಾನತೋ ಅಪನಯನೇನ ಠಾನಾಚಾವನಞ್ಚ ‘‘ಠಾನಾ ಚಾವೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾವ ಸಙ್ಗಯ್ಹತೀತಿ ತತ್ಥಾಪಿ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಸಭಣ್ಡಹಾರಕ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಭಣ್ಡಂ ಹರತಿ ನೇತೀತಿ ಭಣ್ಡಹಾರಕೋ, ಪುರಿಸಾದಿಕೋ, ತೇನ ಸಹಾತಿ ಸಭಣ್ಡಹಾರಕಂ, ಅಲಙ್ಕಾರವತ್ಥಾದೀನಿ ಆದಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತೇಹಿ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಾದಿಪಾಣೇಹಿ ಸಹೇವ. ಭಣ್ಡನ್ತಿ ತೇಹಿ ಹರಿಯಮಾನತ್ತಾ ಹರಣಕಸಙ್ಖಾತವತ್ಥಾಭರಣಾದಿಭಣ್ಡಂ ¶ . ನೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ‘‘ನೇನ್ತೋ ಅಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ. ನೇನ್ತೋತಿ ಠಿತಟ್ಠಾನತೋ ಚಾವೇತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಇಚ್ಛಿತದಿಸಾಭಿಮುಖಂ ಪಾಪೇನ್ತೋ. ಅಸ್ಸ ಪಠಮೇ ಪಾದೇ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾತಿ ¶ ಪಾಠಸೇಸಯೋಜನಾ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಇಮಸ್ಸ ಭಣ್ಡಹಾರಕಸ್ಸ. ಪಠಮಪಾದೇ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇ ಅತ್ತನಾ ಪಠಮಂ ಗನ್ತಬ್ಬದಿಸತೋ ಚೋರಸ್ಸಾಭಿಮತದಿಸಂ ಗತೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ದುತಿಯೇ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇ ಚುತೋ ಸಿಯಾತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೯೩. ಥೇಯ್ಯಚೇತನೋ ಸಚೇ ತಜ್ಜೇತ್ವಾ ಪರಸ್ಸ ಹತ್ಥತೋ ಭಣ್ಡಂ ಪಾತಾಪೇತಿ, ಪರಸ್ಸ ಹತ್ಥತೋ ಭಣ್ಡೇ ಮುತ್ತಮತ್ತೇ ತಜ್ಜೇತ್ವಾ ಪಾತಾಪಕಸ್ಸ ಪರಾಜಯೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಭಣ್ಡೇ ಮುತ್ತಮತ್ತೇತಿ ಭಣ್ಡೇ ಹತ್ಥತೋ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಮುತ್ತಕ್ಖಣೇ.

೧೯೪. ಅಥಾಪೀತಿ ಅಥ ವಾ. ಪರಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಪಾತಾಪೇತಿ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಯಂ ಮಯ್ಹಂ ರುಚ್ಚತಿ, ತಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಏವರೂಪಂ ಚೇ ಹೋತಿ, ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ವಾ ಪರಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ತಜ್ಜೇತ್ವಾ ಪಾತೇತಿ, ದುಕ್ಕಟಂ. ಏವಂ ಪಾತಿತಂ ಭಣ್ಡಂ ತಸ್ಸ ಚೋರಸ್ಸ ಆಮಸನೇ ದುಕ್ಕಟಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೯೫. ಯಥಾವತ್ಥುನ್ತಿ ಭಣ್ಡಸ್ಸ ಅಗ್ಘಾನುರೂಪಂ, ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಛಡ್ಡಿತೇಪೀತಿ ತಸ್ಸ ಚೋರಭಾವಂ ಜಾನಿತ್ವಾ ಭೀತತಸಿತೇನ ಅತ್ತನಾ ನೀಯಮಾನೇ ಭಣ್ಡೇ ಛಡ್ಡಿತೇಪಿ ಸತಿ. ತೇನೇವ ಠಾನಾಚಾವನಂ ಕಾರಾಪಿತನ್ತಿ ಪಾರಾಜಿಕನ್ತಿ ನ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ನ ದೋಸೋ’’ತಿ. ‘‘ತಿಟ್ಠ ತಿಟ್ಠಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪನ ಉತ್ತಸಿತ್ವಾ ಛಡ್ಡನಂ ತಸ್ಸ ಆಣತ್ತಿಯಾ ವಿನಾ ಹೋತೀತಿ ತತ್ಥ ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ತಥಾ ವದತೋ ಪನ ಅದಿನ್ನಾದಾನಪುಬ್ಬಪಯೋಗತ್ತಾ ದುಕ್ಕಟಮೇವ.

೧೯೬. ತನ್ತಿ ತಂ ಛಡ್ಡಿತಂ ಭಣ್ಡಂ. ತದುದ್ಧಾರೇತಿ ತಸ್ಸ ಛಡ್ಡಿತಸ್ಸ ಭಣ್ಡಸ್ಸ ಉದ್ಧಾರೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಪಾರಾಜಿಕಂ ಕದಾ ಸಿಯಾತಿ ¶ ಆಹ ‘‘ಸಾಮಿಕೇ ಸಾಲಯೇ ಗತೇ’’ತಿ. ನಿರಾಲಯಂ ಛಡ್ಡಿತಂ ಪನ ಗಣ್ಹತೋ ಅಸತಿ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇ ನ ದೋಸೋತಿ ಬ್ಯತಿರೇಕತೋ ದಸ್ಸೇತಿ.

೧೯೭. ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಸಾಲಯಕಾಲೇ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಾಭಾವಪ್ಪಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಗಣ್ಹತೋ’’ತಿ. ಪುಬ್ಬಗಾಥಾಯ ‘‘ತ’’ನ್ತಿ ಇಧಾನುವತ್ತತೇ. ಸಕಸಞ್ಞಾಯಗಣ್ಹತೋತಿ ‘‘ತಿಟ್ಠ ತಿಟ್ಠಾ’’ತಿ ವಚನತೋ ಉತ್ತಸಿತ್ವಾ ಸಾಲಯಂ ಛಡ್ಡಿತಂ ತಂ ವತ್ಥುಂ ಸಕಸಞ್ಞಾಯ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ. ಗಹಣೇತಿ ಸಕಸಞ್ಞಾಯ ಗಹಣಹೇತು, ಸಕಸಞ್ಞಾಯ ಗಹಿತಭಣ್ಡಂ ಅತ್ತನೋ ಗಹಣಕಾರಣಾ ಭಿಕ್ಖುಂ ಅವಹಾರಾಪತ್ತಿತೋ ರಕ್ಖತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ¶ . ತೇನಾಹ ‘‘ಗಹಣೇ ಪನ ರಕ್ಖತೀ’’ತಿ. ಭಣ್ಡದೇಯ್ಯಂ ಪನ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಗಹಣೇ ರಕ್ಖತೀತಿ ಅತಿದಿಸತಿ.

೧೯೮-೯. ಧುರನಿಕ್ಖೇಪಂ ಕತ್ವಾತಿ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಕಿಮೇತೇನ ಭಣ್ಡೇನ, ಜೀವಿತರಕ್ಖನಮೇವ ವರತರ’’ನ್ತಿ ನಿರಾಲಯೋ ಹುತ್ವಾ. ತೇನಾಹ ‘‘ಭೀತೋ ಚೋರಾ ಪಲಾಯತೀ’’ತಿ. ಚೋರಾತಿ ಏತ್ಥ ಚ ಹೇತುಮ್ಹಿ ನಿಸ್ಸಕ್ಕಂ. ಗಣ್ಹತೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ತ’’ನ್ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ, ತಥಾ ಛಡ್ಡಿತಂ ತಂ ಭಣ್ಡನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಉದ್ಧಾರೇ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಅನವಜ್ಜೇಪಿ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತವಸೇನ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತಿ, ಅಸತಿ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇ ದುಕ್ಕಟಮ್ಪಿ ನ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಆಹರಾಪೇನ್ತೇತಿ ಏತ್ಥ ಭಾವಲಕ್ಖಣೇ ಭುಮ್ಮಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಭಣ್ಡಸಾಮಿನಿ ಆಹರಾಪೇನ್ತೇ ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೦೦. ನಿರಾಲಯೇನ ಛಡ್ಡಿತವತ್ಥುನೋ ಗಹಣೇ ಭಣ್ಡದೇಯ್ಯಞ್ಚ ಅದೇನ್ತಸ್ಸ ಪರಾಜಯೋ ಚ ಕಸ್ಮಾತಿ ಆಹ ‘‘ತಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ. ಅಞ್ಞಾಸೂತಿ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಾದೀಸು ಇತರಾಸು ಅಟ್ಠಕಥಾಸು.

೨೦೧. ಉಪನಿಧಿಕಥಾಯ ¶ ‘‘ನ ಗಣ್ಹಾಮೀ’’ತಿ ಸಮ್ಪಜಾನಮುಸಾವಾದಂ ಭಾಸತೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಯೇನ ಕೇನಚಿ ರಹಸಿ ‘‘ಇದಂ ಮಯ್ಹಂ ಭಣ್ಡಂ ಪಟಿಸಾಮೇತ್ವಾ ದೇಹೀ’’ತಿ ನಿಯ್ಯಾದಿತಂ ಭಣ್ಡಂ ಪಚ್ಛಾ ಸಾಮಿಕೇನ ‘‘ದೇಹಿ ಮೇ ತಂ ಭಣ್ಡ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಅಚ್ಚನ್ತಮುಪಗನ್ತುಂ ‘‘ನಾಹಂ ಗಣ್ಹಾಮೀ’’ತಿ ಸಮ್ಪಜಾನಮುಸಾವಾದಂ ಭಾಸತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಗಣ್ಹಾಮೀತಿ ಅಗ್ಗಹೇಸಿಂ. ಅಚ್ಚನ್ತಾ ಹೇಸೋ ಅತೀತೇ ವತ್ತಮಾನಪ್ಪಯೋಗೋಯಂ. ‘‘ಸಮ್ಪಜಾನಮುಸಾವಾದೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ೨) ಇಮಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ವಿಸಯೇ ಕಸ್ಮಾ ದುಕ್ಕಟಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಅದಿನ್ನಾದಾನಪುಬ್ಬಕತ್ತಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಅದಿನ್ನಾದಾನಪುಬ್ಬಕತ್ತಾತಿ ಅದಿನ್ನಾದಾನಸ್ಸ ಸಹಪಯೋಗವಸೇನ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮತ್ತಾ, ನ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗತ್ತಾ. ನ ಹಿ ಅದಿನ್ನಾದಾನಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಟ್ಠಾನೇ ದುಕ್ಕಟಮತ್ಥೀತಿ. ತೇನೇವಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಅದಿನ್ನಾದಾನಸ್ಸ ಪಯೋಗತ್ತಾ’’ತಿ.

೨೦೨. ಏತಸ್ಸಾತಿ ಏತಸ್ಸ ಸಮೀಪೇ. ಕಿಂ ನು ದಸ್ಸತೀತಿ ದಸ್ಸತಿ ಕಿಂ ನು. ವಿಮತುಪ್ಪಾದೇತಿ ಹೇತುಮ್ಹಿ ಭುಮ್ಮಂ. ತಸ್ಸಾತಿ ಯಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಉಪನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ, ತಸ್ಸ.

೨೦೩. ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ¶ ಯಸ್ಮಿಂ ಉಪನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಭಿಕ್ಖುಮ್ಹಿ. ದಾನೇ ನಿರುಸ್ಸಾಹೇತಿ ಅತ್ತನಿ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಭಣ್ಡಸ್ಸ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ದಾನವಿಸಯೇ ಉಸ್ಸಾಹರಹಿತೇ ಸತಿ, ‘‘ನ ದಾನಿ ತಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪೇ ಕತೇತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಉಭಿನ್ನಂ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪೇ’’ತಿ. ಪರೋತಿ ಭಣ್ಡಸಾಮಿಕೋ. ಧುರನ್ತಿ ‘‘ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಆಕಾರೇನ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಉಸ್ಸಾಹಂ. ನಿಕ್ಖಿಪೇತಿ ನಿಕ್ಖಿಪೇಯ್ಯ.

೨೦೪. ಚಿತ್ತೇನಾದಾತುಕಾಮೋವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಯೋ ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ಚೇತಿ ಅಪಿ-ಸದ್ದತ್ಥೇ. ಯೋ ಚೋರೋ ಚಿತ್ತೇನ ಅದಾತುಕಾಮೋವ, ತಸ್ಸ ಚೋರಸ್ಸ ‘‘ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಮುಖೇನ ¶ ವದತೋಪೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಥ ವಾ ಅದಾತುಕಾಮೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಹುತ್ವಾ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ಚೇತಿ ವುತ್ತತ್ಥೋ. ಏವಾತಿ ‘‘ಪರಾಜಯೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಯುಜ್ಜತಿ. ಚಿತ್ತೇನ ಅದಾತುಕಾಮೋ ಹುತ್ವಾ ಮುಖೇನ ‘‘ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವದತೋಪಿ ಸಾಮಿನೋ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪೇ ಸತಿ ಪರಾಜಯೋ ಹೋತೇವಾತಿ ಯೋಜನಾ.

೨೦೫. ಸುಙ್ಕಘಾತಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಸುಙ್ಕಘಾತಂ ನಾಮ ರಞ್ಞಾ ಠಪಿತಂ ಹೋತಿ ಪಬ್ಬತಖಣ್ಡೇ ವಾ ನದೀತಿತ್ಥೇ ವಾ ಗಾಮದ್ವಾರೇ ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೧೩) ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತಸ್ಸ ‘‘ಸುಙ್ಕಂ ತತೋ ಹನನ್ತಿ…ಪೇ… ವಿನಾಸೇನ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೧೩) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ನಿರುತ್ತಸ್ಸ ‘‘ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನೀಯಮಾನೇ ಭಣ್ಡೇ ಏತ್ತಕತೋ ಏತ್ತಕಂ ರಾಜಭಾಗಂ ಗಹೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ರಾಜಾದೀಹಿ ತಂತಂಪದೇಸಸಾಮಿಕೇಹಿ ನಿಯಮಿತಸ್ಸ ಪಬ್ಬತಖಣ್ಡಾದಿಟ್ಠಾನಸ್ಸ. ಬಹೀತಿ ಸುಙ್ಕಗಹಣತ್ಥಾಯ ಪರಿಕಪ್ಪಿತಸೀಮತೋ ಬಹಿ. ಪಾತೇತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೋ’’ತಿ ಪಕರಣತೋ ಲಬ್ಭತಿ. ‘‘ರಾಜಾರಹಂ ಭಣ್ಡ’’ನ್ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ಯತೋ ಕುತೋಚಿ ಭಣ್ಡತೋ ಪಞ್ಚಮಾಸಕಂ ವಾ ಅತಿರೇಕಪಞ್ಚಮಾಸಕಂ ವಾ ಅಗ್ಘನಕೋ ಭಾಗೋ ರಾಜಾದಿದೇಸಸಾಮಿಕಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬೋ ಹೋತಿ, ತಾದಿಸಂ ಭಣ್ಡಂ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೋ ಯಥಾ ಬಹಿ ಪತತಿ, ಏವಂ ಖಿಪತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಧುವಂ ಪತತೀತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ತ’’ನ್ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ, ‘‘ಭಣ್ಡ’’ನ್ತಿ ಪಕರಣತೋ ಲಬ್ಭತಿ. ಯಥಾ ಖಿತ್ತಂ ತಂ ಭಣ್ಡಂ ಏಕನ್ತೇನ ಬಹಿ ಪತತೀತಿ. ಹತ್ಥತೋ ಮುತ್ತಮತ್ತೇ ತಸ್ಮಿಂ ಭಣ್ಡೇ.

೨೦೬. ‘‘ಧುವಂ ಪತತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಬ್ಯತಿರೇಕಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ತಂ ರುಕ್ಖೇ’’ತಿಆದಿ. ತನ್ತಿ ಥೇಯ್ಯಾಯ ಬಹಿ ಪಾತೇತುಂ ಖಿತ್ತಂ ಭಣ್ಡಂ ಪಟಿಹತಂ ಹುತ್ವಾತಿ ಯೋಜನಾ. ವಾತಕ್ಖಿತ್ತಮ್ಪಿ ವಾತಿ ಪಾಠೋ ¶ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ‘‘ವಾತಕ್ಖಿತ್ತೋ’’ತಿ ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸೋ ವಾ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ.

೨೦೭. ಪಚ್ಛಾತಿ ¶ ಪತಿತಟ್ಠಾನೇ ಥೋಕಂ ಚಿರಾಯಿತ್ವಾ, ಇಮಿನಾ ಥೋಕಮ್ಪಿ ಚಿರಾಯಿತಮತ್ತೇ ಪಯೋಗಸಾಧಿಯಂ ಕಾರಿಯಂ ಸಿದ್ಧಮೇವಾತಿ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ಸಮ್ಪನ್ನಮೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕಂ ಸಿಯಾ’’ತಿ.

೨೦೮. ‘‘ಠತ್ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಪತಿತಟ್ಠಾನೇ ಅಚಿರಾಯಿತ್ವಾ ಗತೇಪಿ ತಸ್ಮಿಂ ಬಹಿ ಪತಿತಟ್ಠಾನತೋ ಇತರತ್ರಾಪಿ ಚಿರಾಯಿತೇನ ಬಹಿ ಪಾತನಪ್ಪಯೋಗೇನ ಸಾಧಿಯಂ ಕಾರಿಯಂ ಸಿದ್ಧಮೇವಾತಿ ಪಾರಾಜಿಕಕಾರಣಸ್ಸ ಸಿದ್ಧತಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಪರಾಜಯೋ’’ತಿ. ‘‘ಅತಿಟ್ಠಮಾನ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಅಚಿರಾಯನೇನ ಪಯೋಗಸ್ಸ ನಿರತ್ಥಕತಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ತೇನೇವಾಹ ‘‘ರಕ್ಖತೀ’’ತಿ.

೨೧೦. ಸಯಂ ವಾ ವಟ್ಟೇತೀತಿ ಅನ್ತೋ ಠಿತೋ ಸಯಂ ವಾ ಹತ್ಥೇನ ವಾ ಪಾದೇನ ವಾ ಯಟ್ಠಿಯಾ ವಾ ಬಹಿಸೀಮಾಯ ನಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ ಪರಿವಟ್ಟೇತಿ. ಅಟ್ಠತ್ವಾತಿ ಪವಟ್ಟಿತಮತ್ತೇ ಅನ್ತೋ ಕತ್ಥಚಿಪಿ ಅಟ್ಠತ್ವಾ. ವಟ್ಟಮಾನನ್ತಿ ಪವಟ್ಟನ್ತಂ. ಗತನ್ತಿ ಬಹಿಸೀಮಂ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ಅನ್ತೋಸೀಮಮತಿಕ್ಕಮಮತ್ತಂ.

೨೧೧. ತಂ ಭಣ್ಡಂ ಸಚೇ ಅನ್ತೋ ಠತ್ವಾ ಠತ್ವಾ ಬಹಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಯದಿ ಅನ್ತೋಸೀಮಾಯ ಠತ್ವಾ ಠತ್ವಾ ಬಹಿಸೀಮಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ರಕ್ಖತೀತಿ ಅನ್ತೋಸೀಮಾಯ ಪಠಮಗತಿನಿವತ್ತನೇನೇವ ಏತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಯೋಗವೇಗಸ್ಸ ನಿವತ್ತತ್ತಾ, ತತೋ ಉಪರಿ ನಿವತ್ತನಾರಹಕಾರಣಸ್ಸ ಅಲದ್ಧಭಾವೇನ ಅತ್ತನಾ ಚ ಗತತ್ತಾ ತಥಾ ಬಹಿಸೀಮಪ್ಪತ್ತಂ ತಂ ಭಣ್ಡಂ ತಂಮೂಲಕಪಯೋಜಕಂ ¶ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆಪತ್ತಿಯಾ ರಕ್ಖತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ಠಪಿತೇತಿ ‘‘ಏವಂ ಠಪಿತೇ ವಟ್ಟಿತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ವಿನಾ ‘‘ಕೇವಲಂ ಠಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿತ್ತೇನ ಬಹಿಸೀಮಾಭಿಮುಖಂ ನಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಠಪಿತೇ. ಸಯಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಭಣ್ಡಂ ಸಯಮೇವ ನಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ ನಿನ್ನಂ ಹುತ್ವಾ ಬಹಿಸೀಮಂ ಚೇ ಪವಟ್ಟನ್ತಂ ಗಚ್ಛತಿ. ವಟ್ಟತೀತಿ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಕರಣತೋ ವಟ್ಟತಿ.

೨೧೨. ಗಚ್ಛನ್ತೇತಿ ಚೋರಸ್ಸ ಪಯೋಗಂ ವಿನಾ ಅತ್ತನಾವ ಗಚ್ಛನ್ತೇ. ತನ್ತಿ ರಾಜದೇಯ್ಯಪಞ್ಚಮಾಸಕಅತಿರೇಕಪಞ್ಚಮಾಸಕಮತ್ತಂ ಸುಙ್ಕವನ್ತಂ ಭಣ್ಡಂ. ನೀಹಟೇಪಿ ನಾವಹಾರೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಕೇವಲಂ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅನಙ್ಗಭಾವತೋ, ಯಾನಾದಿಪಯೋಜಕಕಾಯವಚೀಪಯೋಗಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ, ಭಣ್ಡಟ್ಠಪಿತಯಾನಾದಿನೋ ¶ ಅತ್ತನಾವ ಬಹಿಸೀಮಪ್ಪತ್ತತ್ತಾ, ತೇನೇವ ಭಣ್ಡಸ್ಸಾಪಿ ಗತತ್ತಾ ಚ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅವಹಾರೋ ನತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೧೩. ಪಯೋಗೇನ ವಿನಾತಿ ಚೋರಸ್ಸ ಸಕಪಯೋಗಮನ್ತರೇನ. ಅವಹಾರೋ ನ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ಏತ್ಥ ಯುತ್ತಿ ವುತ್ತನಯಾವ.

೨೧೪. ಮಣಿನ್ತಿ ಪಾದಾರಹಂ ಸುಙ್ಕದಾತಬ್ಬಮಣಿರತನಂ, ಏತೇನೇವ ಉಪಲಕ್ಖಣಪದತ್ತಾ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಭಣ್ಡಂ ಸಙ್ಗಹಿತಮೇವ. ಪಾರಾಜಿಕಂ ಸಿಯಾತಿ ಯಾನಸ್ಸ ಅತ್ತನಾ ಪಾಜಿತತ್ತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಸೀಮಾತಿಕ್ಕಮನೇತಿ ಸುಙ್ಕಗ್ಗಹಣಸ್ಸ ನಿಯಮಿತಟ್ಠಾನಾತಿಕ್ಕಮನೇ.

೨೧೫. ಮತನ್ತಿ ‘‘ಏತ್ತಕಭಣ್ಡತೋ ಏತ್ತಕಂ ಗಹೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ರಾಜೂಹಿ ಅನುಮತಂ. ಸೇಸೋ ಕಥಾಮಗ್ಗೋತಿ ‘‘ಸುಙ್ಕಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ವಾ ಸುಙ್ಕಿಕೇಸು ನಿದ್ದಾಯಮಾನೇಸು, ಕೀಳನ್ತೇಸು, ಬಹಿಗತೇಸು ವಾ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ಅದಿಸ್ವಾ ಗಚ್ಛತೋ ನ ದೋಸೋ, ಭಣ್ಡದೇಯ್ಯಂ ¶ ಹೋತೀ’’ತಿ ಏವಮಾದಿಕೋ ವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾಮಗ್ಗೋ. ಅರಞ್ಞಟ್ಠಕಥಾಸಮೋತಿ ‘‘ಯೋ ಚಾರಕ್ಖಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ವಿ. ವಿ. ೧೭೦) ಯಥಾವುತ್ತಅರಞ್ಞಟ್ಠಕಥಾಯ ಸದಿಸೋ,

ಆದಿನಾ ನಯೇನ ವುಚ್ಚಮಾನಸದಿಸೋಯೇವ. ತೇನೇವ ಗತತ್ಥತಾಯ ಇದಾನಿ ನ ವಿಚಾರೀಯತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೨೧೬. ‘‘ಪಾಣೋ ¶ ನಾಮ ಮನುಸ್ಸಪಾಣೋ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೧೪) ಪಾಳಿತೋ ಚ ‘‘ತಮ್ಪಿ ಭುಜಿಸ್ಸಂ ಹರನ್ತಸ್ಸ ಅವಹಾರೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೧೪) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ಚ ಪರದಾಸಮನುಸ್ಸೋಯೇವ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋತಿ ತಮೇವ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಅನ್ತೋಜಾತ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಗೇಹದಾಸಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ದಾಸಸ್ಸ ಜಾತೋ ಅನ್ತೋಜಾತೋ ನಾಮ, ತಂ ವಾ. ಧನೇನ ಕೀತೋ ಧನಕ್ಕೀತೋ, ತಂ ವಾ. ದಿನ್ನಂ ವಾ ಪನ ಕೇನಚೀತಿ ಮಾತುಲಅಯ್ಯಕಾದೀಸು ಯೇನ ಕೇನಚಿ ದಾಸಂ ಕತ್ವಾ ದಿನ್ನಂ ವಾ. ದಾಸನ್ತಿ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಸಮ್ಬನ್ಧನೀಯಂ. ಕರಮರಾನೀತಂ ವಾ ದಾಸನ್ತಿ ಪರವಿಸಯಂ ವಿಲುಮ್ಪಿತ್ವಾ ಆನೇತ್ವಾ ದಾಸಭಾವಾಯ ಗಹಿತಸಙ್ಖಾತಂ ಕರಮರಾನೀತದಾಸಂ ವಾ. ಹರನ್ತಸ್ಸ ಪರಾಜಯೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಚೋರಿಕಾಯ ಹರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಮಸನೇ ದುಕ್ಕಟಂ, ಫನ್ದಾಪನೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಠಿತಟ್ಠಾನತೋ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅತಿಕ್ಕಾಮಯತೋ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೨೧೭. ಭುಜಿಸ್ಸಂ ವಾತಿ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಮನುಸ್ಸಸ್ಸ ಅದಾಸಭೂತಂ. ಮಾನುಸನ್ತಿ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕಂ ಸತ್ತಂ. ಆಠಪಿತನ್ತಿ ಉಪನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ.

೨೧೮. ತನ್ತಿ ¶ ಅನ್ತೋಜಾತಾದೀಸು ದಾಸೇಸು ಯಂ ಕಞ್ಚಿ ದಾಸಂ. ಪಲಾಯಿತುಕಾಮೋವಾತಿ ಪಲಾಪೇತುಕಾಮೋ ನೀಹರಿತುಕಾಮೋ. ಅಥ ವಾ ತಂ ದಾಸಂ ಭುಜೇಹಿ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅಯಂ ಪಲಾಯಿತುಕಾಮೋತಿಪಿ ಅತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಭುಜೇಹೀತಿ ಉಭೋಹಿ ಹತ್ಥೇಹಿ. ತಂ ಠಿತಟ್ಠಾನತೋತಿ ತಸ್ಸ ಠಿತಟ್ಠಾನಂ ತಂಠಿತಟ್ಠಾನಂ, ತತೋ ತಂಠಿತಟ್ಠಾನತೋ, ಚೋರೇನ ಅತ್ತನಾ ಠಿತಟ್ಠಾನತೋತಿ ಅತ್ಥೋ ನ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ದಸ್ಸೇತುಮೇವಂ ವುತ್ತಂ. ಕಿಞ್ಚಿ ಸಙ್ಕಾಮೇತೀತಿ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ತತೋ ಅಞ್ಞಂ ಠಾನಂ ಪಾಪೇತಿ. ಭುಜೇಹಿ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ವಾ-ಸದ್ದೋ ವಕ್ಖಮಾನಪಕಾರನ್ತರಾಪೇಕ್ಖೋ, ‘‘ಸಙ್ಕಾಮೇತಿ ವಾ’’ತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ.

೨೧೯. ತಜ್ಜೇತ್ವಾತಿ ಭಯಕರೇನ ವಚನೇನ ಲೇಸೇನ, ಇಙ್ಗಿತೇನ ವಾ ತಾಸೇತ್ವಾ ನೇನ್ತಸ್ಸ ತಸ್ಸಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಪದವಾರತೋತಿ ಪದವಾರೇನ ಯುತ್ತಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾದಯೋ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಹೋನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಪಠಮಪದವಾರಯುತ್ತಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾಪತ್ತಿ, ದುತಿಯಪದವಾರಯುತ್ತಾ ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೨೦. ಹತ್ಥಾದೀಸೂತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಕೇಸವತ್ಥಾದಿಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ತನ್ತಿ ದಾಸಂ. ಕಡ್ಢತೋಪೀತಿ ಆಕಡ್ಢತೋಪಿ. ಪರಾಜಯೋತಿ ‘‘ಪದವಾರತೋ’’ತಿ ಅನುವತ್ತಮಾನತ್ತಾ ಪಠಮಪದವಾರೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ದುತಿಯಪದವಾರೇ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇ ಪಾರಾಜಿಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಯಂ ನಯೋತಿ ‘‘ಪದವಾರತೋ ಯುತ್ತಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾದಯೋ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತನಯೋ.

೨೨೧. ವೇಗಸಾವಾತಿ ¶ ವೇಗೇನೇವ, ಚೋರಸ್ಸ ವಚನೇನ ಕಾತಬ್ಬವಿಸೇಸರಹಿತೇನ ಬಲವಗಮನವೇಗೇನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಇಮಿನಾ ಅನಾಪತ್ತಿಭಾವಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇತಿ.

೨೨೨. ಸಣಿಕನ್ತಿ ¶ ಮನ್ದಗತಿಯಾ. ವದತೀತಿ ‘‘ಗಚ್ಛ, ಯಾಹಿ, ಪಲಾಯಾ’’ತಿಆದಿಕಂ ವಚನಂ ಕಥೇತಿ. ಸೋಪಿ ಚಾತಿ ಯೋ ಮನ್ದಗತಿಯಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಏವಂ ವುತ್ತೋ, ಸೋಪಿ ಚ.

೨೨೩. ಪಲಾಯಿತ್ವಾತಿ ಸಾಮಿಕಂ ಪಹಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ. ಅಞ್ಞನ್ತಿ ಸಾಮಿಕಾಯತ್ತಟ್ಠಾನತೋ ಅಞ್ಞಂ ಠಾನಂ. ಸಾಪಣಂ ವೀಥಿಸನ್ನಿವೇಸಯುತ್ತಂ ನಿಗಮಮ್ಪಿ ವಾ. ತತೋತಿ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಪವಿಟ್ಠಗಾಮಾದಿತೋ. ತನ್ತಿ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಪವಿಟ್ಠಂ ತಂ ದಾಸಂ.

೨೨೪. ಥೇಯ್ಯಾತಿ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ. ಸಪ್ಪಕರಣ್ಡನ್ತಿ ಸಪ್ಪಸಯನಪೇಳಂ. ಯಥಾವತ್ಥುನ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಮಾಹ. ಠಾನತೋತಿ ಸಪ್ಪಪೇಳಾಯ ಠಿತಟ್ಠಾನತೋ. ಚಾವನೇತಿ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಾತಿಕ್ಕಮೇ.

೨೨೫. ಕರಣ್ಡನ್ತಿ ಸಪ್ಪಪೇಳಂ. ಉಗ್ಘಾಟೇತ್ವಾತಿ ವಿವರಿತ್ವಾ. ಕರಣ್ಡತಲತೋತಿ ಅನ್ತೋಪೇಳಾಯ ತಲತೋ. ನಙ್ಗುಟ್ಠೇತಿ ನಙ್ಗುಟ್ಠಪರಿಯನ್ತೇ.

೨೨೬. ಘಂಸಿತ್ವಾತಿ ಪೇಳಾಪಸ್ಸೇ ಫುಸಾಪೇತ್ವಾ. ಸಪ್ಪಕರಣ್ಡಸ್ಸ ಮುಖವಟ್ಟಿತೋತಿ ಕರಣ್ಡಪುಟಮುಖವಟ್ಟಿತೋ. ತಸ್ಸ ನಙ್ಗುಟ್ಠೇ ಮುತ್ತಮತ್ತೇತಿ ಯೋಜನಾ.

೨೨೭. ನಾಮತೋತಿ ನಾಮೇನ, ನಾಮಂ ವತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಪಕ್ಕೋಸನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅವ್ಹಾಯನ್ತಸ್ಸ. ತಸ್ಸಾತಿ ಪಕ್ಕೋಸಕಸ್ಸ.

೨೨೮. ತಥಾತಿ ಕರಣ್ಡಂ ವಿವರಿತ್ವಾ. ಮಣ್ಡೂಕಮೂಸಿಕಾನಂ ರವಂ ಕತ್ವಾ ನಾಮೇನ ಪಕ್ಕೋಸನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಯೋಜನಾ. ವಾ-ಸದ್ದೇನ ಲಾಜಾವಿಕಿರಣಅಚ್ಛರಪಹಾರಾದಿಕಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ.

೨೨೯. ಮುಖನ್ತಿ ¶ ಸಪ್ಪಕರಣ್ಡಸ್ಸ ಮುಖಂ. ಏವಮೇವ ಚ ಕರೋನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಮಣ್ಡೂಕಸಞ್ಞಂ, ಮೂಸಿಕಸಞ್ಞಂ ಕತ್ವಾ ವಾ ಲಾಜಾ ವಿಕಿರಿತ್ವಾ ¶ ವಾ ಅಚ್ಛರಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ವಾ ನಾಮಂ ವತ್ವಾ ಪಕ್ಕೋಸನ್ತಸ್ಸ. ಯೇನ ಕೇನಚೀತಿ ವುತ್ತನೀಹಾರತೋ ಯೇನ ವಾ ತೇನ ವಾ.

೨೩೦. ನ ಪಕ್ಕೋಸತಿ ಚೇತಿ ಯಥಾವುತ್ತನಯೇನ ಯೋಜೇತ್ವಾ ನಾಮಂ ವತ್ವಾ ನ ಪಕ್ಕೋಸತಿ. ತಸ್ಸಾತಿ ಕರಣ್ಡಮುಖವಿವರಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ.

೨೩೧. ಹತ್ಥಿನ್ತಿ ಹತ್ಥಿಮ್ಹಿ, ಭುಮ್ಮತ್ಥೇ ಏವ ಉಪಯೋಗವಚನಂ.

೨೩೨. ಸಾಲಾಯನ್ತಿ ಹತ್ಥಿಸಾಲಾಯಂ. ವಸತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ವತ್ಥು, ರಾಜಾಗಾರಂ, ತಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಅನ್ತೋವತ್ಥು, ಅನ್ತೋರಾಜಗೇಹನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಙ್ಗಣೇತಿ ಅನ್ತೋರಾಜಙ್ಗಣೇ. ಪಿ-ಸದ್ದೋ ‘‘ಅನ್ತೋನಗರೇ’’ತಿ ಅವುತ್ತಮ್ಪಿ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇತಿ. ವತ್ಥು ಚಾತಿ ಚ-ಸದ್ದೇನ ಅಙ್ಗಣಂ ಸಮುಚ್ಚಿನೋತಿ. ಸಕಲಂ ಅಙ್ಗಣಂ ಠಾನನ್ತಿ ಹತ್ಥಿನೋ ವಿಚರಣಯೋಗ್ಗಂ ಅಙ್ಗಣಟ್ಠಾನಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ, ಸಕಲಸಾಲಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

೨೩೩. ಅಬದ್ಧಸ್ಸಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತಸಾಲಾರಾಜವತ್ಥಙ್ಗಣಾಪೇಕ್ಖಾಯ ವುತ್ತಂ. ಅಬದ್ಧಸ್ಸ ಹಿ ಹತ್ಥಿನೋ ಸಕಲಸಾಲಾದಯೋ ಠಾನಂ, ತದತಿಕ್ಕಮೇ ಠಾನಾಚಾವನಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಹೀತಿ ಅವಧಾರಣೇ ವಾ. ‘‘ಬದ್ಧಸ್ಸ ಹೀ’’ತಿ ಯೋಜನಾಯ ವಿಸೇಸತ್ಥೋವ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ, ಬದ್ಧಸ್ಸ ಪನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಬದ್ಧಸ್ಸ ಪನಾತಿ ಸಾಲಾದೀಸು ಸನ್ನಿಹಿತಸ್ಸ ಪನ. ಠಿತಟ್ಠಾನಞ್ಚಾತಿ ಸಾಲಾದೀಸು ಠಿತಟ್ಠಾನಞ್ಚ, ಚತೂಹಿ ಪಾದೇಹಿ ಅಕ್ಕನ್ತಟ್ಠಾನನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಬನ್ಧನಞ್ಚಾತಿ ಗೀವಾಯ ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಪಾದದ್ವಯಬನ್ಧನವಲಯೇ ವಾ ಉಭಯತ್ಥ ವಾ ಬನ್ಧನಟ್ಠಾನಞ್ಚ. ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಠಿತಟ್ಠಾನಞ್ಚ ಬನ್ಧನಞ್ಚ ಠಾನನ್ತಿ ಛ ವಾ ಪಞ್ಚ ವಾ ಠಾನಾನಿ ಲಬ್ಭನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ. ತೇಸಂ ಠಾನಾನಂ. ಕಾರಯೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಆಪತ್ತಿ’’ನ್ತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತೀತಿ. ಹರತೋತಿ ಹತ್ಥಿಸಾಲಾದಿತೋ ಚೋರಿಕಾಯ ಹರನ್ತಸ್ಸ ¶ . ಕಾರಯೇತಿ ಆಮಸನೇ ದುಕ್ಕಟಂ, ಠಾನಭೇದಗಣನಾಯ ಯಾವ ಪಚ್ಛಿಮಟ್ಠಾನಾ ಪುರಿಮೇಸು ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾನಿ, ಅನ್ತಿಮಟ್ಠಾನಾ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಚಾವನೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಕಾರೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೩೪. ಠಿತಟ್ಠಾನನ್ತಿ ¶ ಚತೂಹಿ ಪಾದೇಹಿ ಅಕ್ಕನ್ತಟ್ಠಾನಂ, ಇದಞ್ಚ ಅಬದ್ಧಹತ್ಥಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಬದ್ಧಸ್ಸ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಸಾಲಾದೀಸು ಬದ್ಧಸ್ಸ ವುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯಸದಿಸೋತಿ ಗತತ್ಥತಾಯ ನ ವುತ್ತೋ.

೨೩೫. ಏಕಂ ಠಾನನ್ತಿ ಸಯಿತಟ್ಠಾನಮತ್ತಂ. ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ಗಜೇ. ತಸ್ಸಾತಿ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ. ತುರಙ್ಗಮಹಿಸಾದೀಸು ದ್ವಿಪದೇ ಚ ಬಹುಪ್ಪದೇ ಚ.

೨೩೬. ಏಸೇವ ನಯೋ ಞೇಯ್ಯೋ, ವತ್ತಬ್ಬಂ ಕಿಞ್ಚಿಪಿ ನತ್ಥೀತಿ ಯೋಜನಾ. ತತ್ಥ ತುರಙ್ಗಾ ಅಸ್ಸಾ. ಮಹಿಸಾ ಲುಲಾಯಾ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಗೋಗದ್ರಭಓಟ್ಠಾದಿಚತುಪ್ಪದಾನಂ ಸಙ್ಗಹೋ. ನತ್ಥಿ ಕಿಞ್ಚಿಪಿ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಸ್ಸಸಾಲಾರಾಜಾಗಾರಙ್ಗಣಬಹಿನಗರಾದೀಸು ಅಬನ್ಧಿತಸಯನಅಸ್ಸಾದೀನಂ ಠಾನಭೇದೋ ಯಥಾವುತ್ತಸದಿಸತ್ತಾ ನ ವುತ್ತೋ.

ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಠಪಿತಅಸ್ಸಸ್ಸ ಪನ ಸಚೇ ಸೋ ಚತೂಸು ಪಾದೇಸು ಬದ್ಧೋ ಹೋತಿ, ಬನ್ಧನಾನಂ, ಖುರಾನಞ್ಚ ಗಣನಾಯ ಅಟ್ಠ ಠಾನಾನಿ, ಸಚೇ ಮುಖೇ ಚ ಬದ್ಧೋ ಹೋತಿ, ನವ ಠಾನಾನಿ, ಮುಖೇಯೇವ ಬದ್ಧೋ, ಪಞ್ಚ ಠಾನಾನೀತಿ ಠಾನಭೇದೋ ಚ ತಥೇವ ಸಸಮಿಗಸೂಕರಾದಿಚತುಪ್ಪದೇಸು ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಠಪಿತೇಸು ಬದ್ಧಬದ್ಧಟ್ಠಾನೇಹಿ ಸಹ ಚತೂಹಿ ಪಾದೇಹಿ ಅಕ್ಕನ್ತಟ್ಠಾನವಸೇನ ಲಬ್ಭಮಾನೋ ಠಾನಭೇದೋ ಚ ಗೋಮಹಿಸೇಸು ಬದ್ಧೇಸು ಏವಮೇವ ಲಬ್ಭಮಾನೋ ಠಾನಭೇದೋ ಚ ವಜಾದೀಸು ಪದೇಸೇಸು ಪವೇಸಿತೇಸು ದ್ವಾರೇಸು ರುಕ್ಖಸೂಚಿಯೋ ಅಪನೇತ್ವಾ ವಾ ಅನಪನೇತ್ವಾ ವಾ ನಾಮಂ ವತ್ವಾ ವಾ ಅವತ್ವಾ ವಾ ಪಕ್ಕೋಸನ್ತಸ್ಸ, ಸಾಖಾಭಙ್ಗತಿಣಾದೀನಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ವಾ ಅಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ವಾ ಪಲೋಭೇನ್ತಸ್ಸ ತಾಸೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಸ್ಸ ¶ ಸಪ್ಪಕರಣ್ಡಕೇ ಸಪ್ಪಸ್ಸ ವುತ್ತನಯೇನ ಲಬ್ಭಮಾನೋ ವಿಸೇಸೋ ಚ ನೇತಬ್ಬೋ. ಇಹ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಠಾನಭೇದೇಸು ಬಹುಕೇಸುಪಿ ಉಪನ್ತಟ್ಠಾನೇಸು ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಅನ್ತಟ್ಠಾನೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ ವುತ್ತಸದಿಸನ್ತಿ ಇಮಸ್ಸ ಸಬ್ಬಸ್ಸ ವಿನಿಚ್ಛಯಸ್ಸ ‘‘ಏಸೇವ ನಯೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾವ ಗತತ್ತಾ, ಆಹಟತೋ ಅವಿಞ್ಞಾಯಮಾನಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ವಿಸೇಸಸ್ಸಾಭಾವಾ ಚ ವುತ್ತಂ ‘‘ನತ್ಥಿ ಕಿಞ್ಚಿಪಿ ವತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ.

ದ್ವಿಪದೇಪೀತಿ ‘‘ದ್ವಿಪದಂ ನಾಮ ಮನುಸ್ಸಾ ಪಕ್ಖಜಾತಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೧೫) ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಚ ಮಯೂರಾದಿಲೋಮಪಕ್ಖಾ ಚ ವಗ್ಗುಲಿಆದಿಚಮ್ಮಪಕ್ಖಾ ಚ ಭಮರಾದಿಅಟ್ಠಿಪಕ್ಖಾ ಚಾತಿ ಏವಮಾದಿಕೇ ಸತ್ತೇ ಚ. ಬಹುಪ್ಪದೇತಿ ‘‘ಬಹುಪ್ಪದಂ ನಾಮ ವಿಚ್ಛಿಕಾ ಸತಪದೀ ಉಚ್ಚಾಲಿಙ್ಗಪಾಣಕಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೧೭) ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಬಹುಪ್ಪದಸತ್ತೇ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಏತ್ತಾವತಾ ¶ ಪಾಪಭಿಕ್ಖೂನಂ ಲೇಸೋಕಾಸಪಿದಹನತ್ಥಂ ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತಭೂಮಟ್ಠಾದಿತಿಂಸವಿನಿಚ್ಛಯಮಾತಿಕಾಕಥಾಸು ಪಞ್ಚವೀಸತಿ ಮಾತಿಕಾಕಥಾ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಅವಸಿಟ್ಠಾಸು ಪಞ್ಚಮಾತಿಕಾಕಥಾಸು ಸಂವಿದಾವಹಾರೋ, ಸಙ್ಕೇತಕಮ್ಮಂ, ನಿಮಿತ್ತಕಮ್ಮನ್ತಿ ಮಾತಿಕತ್ತಯಕಥಾ ಪಠಮಮೇವ ಅದಿನ್ನಾದಾನವಿನಿಚ್ಛಯಸಮ್ಭಾರಭೂತಾನಂ ಪಞ್ಚವೀಸತಿಯಾ ಅವಹಾರಾನಂ ದಸ್ಸನಟ್ಠಾನೇ ಠತ್ವಾ –

‘‘ಪುಬ್ಬಸಹಪಯೋಗೋ ಚ, ಸಂವಿದಾಹರಣಮ್ಪಿ ಚ;

ಸಙ್ಕೇತಕಮ್ಮಂ ನೇಮಿತ್ತಂ, ಪುಬ್ಬಯೋಗಾದಿಪಞ್ಚಕ’’ನ್ತಿ. (ವಿ. ವಿ. ೪೨) –

ಇಮಿನಾ ಸಙ್ಗಹಿತಾತಿ ತಂ ಪಹಾಯ ಅವಸೇಸೇ ಓಚರಕೋ, ಓಣಿರಕ್ಖಕೋತಿ ಕಥಾದ್ವಯೇ ಓಚರಣಕಕಥಾಯ ಆಣತ್ತಿಕಪ್ಪಯೋಗತ್ತಾ, ತಞ್ಚ ಓಣಿರಕ್ಖಕೇನ ಕರಿಯಮಾನಂ ಠಾನಾಚಾವನಂ ಸಾಹತ್ಥಿಕೇನ ವಾ ಆಣತ್ತಿಕೇನ ವಾ ಪಯೋಗೇನ ಹೋತೀತಿ ತಸ್ಸಾಪಿ ‘‘ಸಾಹತ್ಥಾಣತ್ತಿಕೋ ಚೇವಾ’’ತಿ ಸಾಹತ್ಥಿಕಪಞ್ಚಕೇ ಪಠಮಮೇವ ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಚ ಥಲಟ್ಠವೇಹಾಸಟ್ಠಕಥಾದೀಸು ¶ ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಚ ತಞ್ಚ ದ್ವಯಂ ನ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ತತ್ಥ ‘‘ಓಚರಕೋ ನಾಮ ಭಣ್ಡಂ ಓಚರಿತ್ವಾ ಆಚಿಕ್ಖತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೧೮) ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತೋ ಚೋರಾಪನಪುರಿಸೋ ‘‘ಓಚರಕೋ’’ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಓಚರತೀತಿ ಓಚರಕೋ, ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಅನ್ತೋ ಅನುಪವಿಸತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ. ‘‘ಓಣಿರಕ್ಖೋ ನಾಮ ಆಹಟಂ ಭಣ್ಡಂ ಗೋಪೇನ್ತೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೧೮) ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತೋ ಮುಹುತ್ತಂ ಅತ್ತನಿ ಠಪಿತಸ್ಸ ಪರಭಣ್ಡಸ್ಸ ರಕ್ಖಕೋ ‘‘ಓಣಿರಕ್ಖೋ’’ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಓಣಿತಂ ರಕ್ಖತೀತಿ ಓಣಿರಕ್ಖೋ, ಯೋ ಪರೇನ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನೇ ಆಭತಂ ಭಣ್ಡಂ ‘‘ಇದಂ ತಾವ ಭನ್ತೇ ಮುಹುತ್ತಂ ಓಲೋಕೇಥ, ಯಾವಾಹಂ ಇದಂ ನಾಮ ಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ರಕ್ಖತಿ, ತಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ.

೨೩೭. ‘‘ಪಞ್ಚಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ ಅದಿನ್ನಂ ಆದಿಯನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ೧೨೨) ನಯೇನ ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತಾನಿ ಪಞ್ಚಙ್ಗಾನಿ ಸಙ್ಗಹೇತುಮಾಹ ‘‘ಪರೇಸ’’ನ್ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ‘‘ಪರೇಸಂ ಸನ್ತಕಂ ಧನ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಪರಮನುಸ್ಸಸನ್ತಕತಾ, ‘‘ಪರೇಸನ್ತಿ ವಿಜಾನಿತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪರಾಯತ್ತಭಾವಸ್ಸ ಜಾನನಂ, ‘‘ಗರುಕ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಾದಂ ವಾ ಅತಿರೇಕಪಾದಂ ವಾ ಅಗ್ಘನಕತಾ, ‘‘ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನಾ’’ತಿ ¶ ಇಮಿನಾ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತತಾ, ‘‘ಠಾನಾ ಚಾವೇತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಞ್ಚವೀಸತಿಯಾ ಅವಹಾರಾನಂ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ಸಮಙ್ಗಿತಾತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಪಞ್ಚಙ್ಗಸಙ್ಗಹೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೨೩೮. ಏತ್ತಾವತಾ ತಿಂಸಮಾತಿಕಾಕಥಾವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಸಙ್ಗಹೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಸಸಞ್ಞಿಸ್ಸ ವಿಸ್ಸಾಸಗ್ಗಾಹೇ ತಾವಕಾಲಿಕೇ ಪೇತಪರಿಗ್ಗಹೇ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಪರಿಗ್ಗಹೇ ಪಂಸುಕೂಲಸಞ್ಞಿಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿನಾ ¶ (ಪಾರಾ. ೧೩೧) ನಯೇನ ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತಂ ಅನಾಪತ್ತಿವಾರಂ ಸಙ್ಗಹೇತುಮಾಹ ‘‘ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಸಸಞ್ಞಿಸ್ಸಾತಿ ಪರಸನ್ತಕಮ್ಪಿ ‘‘ಸಸನ್ತಕ’’ನ್ತಿ ಸುದ್ಧಸಞ್ಞಾಯ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಏವಂ ಗಹಿತಂ ಸಾಮಿಕೇಹಿ ದಿಸ್ವಾ ಯಾಚಿತೇ ಅದೇನ್ತಸ್ಸ ಉಭಿನ್ನಂ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪೇನ ಪಾರಾಜಿಕಂ.

ತಿರಚ್ಛಾನಪರಿಗ್ಗಹೇತಿ ತಿರಚ್ಛಾನೇಹಿ ಪರಿಗ್ಗಹಿತವತ್ಥುಮ್ಹಿ. ಸಚೇಪಿ ಹಿ ನಾಗಗರುಳಮಾಣವಕಮಾಣವಿಕಾಪಿ ಮನುಸ್ಸವೇಸೇನ ಆಪಣಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಾ ಹೋನ್ತಿ, ಭಿಕ್ಖು ಚ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ತೇಸಂ ಸನ್ತಕಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಸೀಹಬ್ಯಗ್ಘದೀಪಿಪಭುತೀಹಿ ವಾಳಮಿಗೇಹಿ ಗಹಿತಗೋಚರಂ ಪಠಮಂ ಮೋಚಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ತಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋಪಿ ಹಿಂಸನತೋ ಥೋಕಂ ಖಾಯಿತೇ ವಾರೇನ್ತಸ್ಸ ದೋಸೋ ನತ್ಥಿ. ಸೇನಾದೀಸು ತಿರಚ್ಛಾನೇಸು ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಗಹಿತಂ ಗೋಚರಂ ಮೋಚಾಪೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸೇನಾದಯೋಪಿ ಆಮಿಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಪಾತಾಪೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೩೧). ಏವಮೇವ ಧಮ್ಮನಿದೇಡ್ಡುಭಾದೀಹಿ ಗಹಿತಮಣ್ಡೂಕಾದಯೋ ಜೀವಿತರಕ್ಖನತ್ಥಾಯ ಮೋಚಾಪೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ತಾವಕಾಲಿಕಗ್ಗಾಹೇತಿ ‘‘ಪಟಿಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಾವಕಾಲಿಕಂ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಏವಂ ಗಹಿತಂ ಸಚೇ ಭಣ್ಡಸಾಮಿಕೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ವಾ ಗಣೋ ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇವ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಅನುಜಾನೇಯ್ಯ, ವಟ್ಟತಿ. ನಾನುಜಾನೇಯ್ಯ, ನ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ, ದಾತಬ್ಬಂ. ಅದೇನ್ತಸ್ಸ ಉಭಿನ್ನಂ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪೇನ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ‘‘ಸಙ್ಘಸನ್ತಕಂ ಪನ ಪಟಿದಾತುಮೇವ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ.

ವಿಸ್ಸಾಸಗ್ಗಾಹೇತಿ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ಪಞ್ಚಹಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸ ವಿಸ್ಸಾಸಂ ಗಹೇತುಂ, ಸನ್ದಿಟ್ಠೋ ಚ ಹೋತಿ, ಸಮ್ಭತ್ತೋ ಚ, ಆಲಪಿತೋ ಚ, ಜೀವತಿ ಚ, ಗಹಿತೇ ಚ ಅತ್ತಮನೋ ¶ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೩೫೬) ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತಂ ಪಞ್ಚಹಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸ ಸನ್ತಕಂ ವಿಸ್ಸಾಸೇನ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಗಹಣೇ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಯಥಾವುತ್ತಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯಂ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಯಥಾಹ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಂ –

ತತ್ಥ ¶ ಸನ್ದಿಟ್ಠೋತಿ ದಿಟ್ಠಮತ್ತಕಮಿತ್ತೋ. ಸಮ್ಭತ್ತೋತಿ ದಳ್ಹಮಿತ್ತೋ. ಆಲಪಿತೋತಿ ‘‘ಮಮ ಸನ್ತಕಂ ಯಂ ಇಚ್ಛಸಿ, ತಂ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಾಸಿ, ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಗಹಣೇ ಕಾರಣಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ. ಜೀವತೀತಿ ಅನುಟ್ಠಾನಸೇಯ್ಯಾಯ ಸಯಿತೋಪಿ ಯಾವ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯುಪಚ್ಛೇದಂ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ. ಗಹಿತೇ ಚ ಅತ್ತಮನೋತಿ ಗಹಿತೇ ತುಟ್ಠಚಿತ್ತೋ ಹೋತಿ, ಏವರೂಪಸ್ಸ ಸನ್ತಕಂ ‘‘ಗಹಿತೇ ಮೇ ಅತ್ತಮನೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಜಾನನ್ತೇನ ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಅನವಸೇಸಪರಿಯಾದಾನವಸೇನ ಚೇತಾನಿ ಪಞ್ಚಙ್ಗಾನಿ ವುತ್ತಾನಿ, ವಿಸ್ಸಾಸಗ್ಗಾಹೋ ಪನ ತೀಹಙ್ಗೇಹಿ ರುಹತಿ – ಸನ್ದಿಟ್ಠೋ, ಜೀವತಿ, ಗಹಿತೇ ಅತ್ತಮನೋ, ಸಮ್ಭತ್ತೋ, ಜೀವತಿ, ಗಹಿತೇ ಅತ್ತಮನೋ, ಆಲಪಿತೋ, ಜೀವತಿ, ಗಹಿತೇ ಅತ್ತಮನೋತಿ.

ಯೋ ಪನ ಜೀವತಿ, ನ ಚ ಗಹಿತೇ ಅತ್ತಮನೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ಸನ್ತಕಂ ವಿಸ್ಸಾಸಗ್ಗಾಹೇನ ಗಹಿತಮ್ಪಿ ಪುನ ದಾತಬ್ಬಂ. ದದಮಾನೇನ ಚ ಮತಕಧನಂ ತಾವ ಯೇ ತಸ್ಸ ಧನೇ ಇಸ್ಸರಾ ಗಹಟ್ಠಾ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ವಾ, ತೇಸಂ ದಾತಬ್ಬಂ. ಅನತ್ತಮನಸ್ಸ ಸನ್ತಕಂ ತಸ್ಸೇವ ದಾತಬ್ಬಂ. ಯೋ ಪನ ಪಠಮಂಯೇವ ‘‘ಸುಟ್ಠು ಕತಂ ತಯಾ ಮಮ ಸನ್ತಕಂ ಗಣ್ಹನ್ತೇನಾ’’ತಿ ವಚೀಭೇದೇನ ವಾ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಮತ್ತೇನ ವಾ ಅನುಮೋದಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಕೇನಚಿ ಕಾರಣೇನ ಕುಪಿತೋ ಪಚ್ಚಾಹರಾಪೇತುಂ ನ ಲಭತಿ. ಯೋಪಿ ಅದಾತುಕಾಮೋವ, ಚಿತ್ತೇನ ಪನ ಅಧಿವಾಸೇತಿ, ನ ಕಿಞ್ಚಿ ವದತಿ, ಸೋಪಿ ಪುನ ಪಚ್ಚಾಹರಾಪೇತುಂ ನ ಲಭತಿ. ಯೋ ಪನ ‘‘ಮಯಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ¶ ಸನ್ತಕಂ ಗಹಿತಂ ವಾ ಪರಿಭುತ್ತಂ ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಗಹಿತಂ ವಾ ಹೋತು ಪರಿಭುತ್ತಂ ವಾ, ಮಯಾ ಪನ ತಂ ಕೇನಚಿದೇವ ಕರಣೀಯೇನ ಠಪಿತಂ, ತಂ ಪಾಕತಿಕಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವದತಿ, ಅಯಂ ಪಚ್ಚಾಹರಾಪೇತುಂ ಲಭತೀತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೩೧).

ಪೇತಪರಿಗ್ಗಹೇತಿ ಪೇತ್ತಿವಿಸಯುಪ್ಪನ್ನಾ ಚ ಮರಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಅತ್ತಭಾವೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ಚ ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕಾದಯೋ ದೇವಾ ಚ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ಪೇತಾ ನಾಮ, ತೇಸಂ ಸನ್ತಕಂ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಚ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಚೇಪಿ ಹಿ ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ಆಪಣಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೋ ಹೋತಿ, ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಕೋ ಚ ಭಿಕ್ಖು ತಂ ಞತ್ವಾ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಕಮ್ಪಿ ವತ್ಥಂ ತಸ್ಸ ವಿರವನ್ತಸ್ಸೇವ ಅಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ದೇವಪೂಜತ್ಥಂ ರುಕ್ಖಾದೀಸು ಮಟ್ಠವತ್ಥಾದೀನಿ ಗಣ್ಹತೋ ನಿದ್ದೋಸತಾಯ ಕಿಮೇವ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ಪಂಸುಕೂಲಸಞ್ಞಾಯ ಗಣ್ಹತೋಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ. ತಥಾ ಗಹಿತಮ್ಪಿ ಸಚೇ ಸಸ್ಸಾಮಿಕಂ ಹೋತಿ, ಸಾಮಿಕೇ ಆಹರಾಪೇನ್ತೇ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣತೋ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೨೩೯. ಏತ್ಥಾತಿ ¶ ದುತಿಯಪಾರಾಜಿಕವಿನಿಚ್ಛಯೇ. ಚ-ಸದ್ದೇನ ಅವುತ್ತಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೇನ ಅವಸೇಸಸಿಕ್ಖಾಪದವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ವತ್ತಬ್ಬೋತಿ ಮಾತಿಕಟ್ಠಕಥಾದೀಸು ವಿಯ ಅವಸಾನೇ ಕಥೇತಬ್ಬೋ. ಪಾಳಿಮುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯೋತಿ ಸಮುಟ್ಠಾನಾದಿಕೋ ತಂತಂಸಿಕ್ಖಾಪದಪಾಳಿಯಂ ಅನಾಗತೋ ಉಪಾಲಿತ್ಥೇರಾದೀಹಿ ಠಪಿತೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

೨೪೦. ಪರಾಜಿತಾನೇಕಮಲೇನಾತಿ ಅಪರಿಮೇಯ್ಯಕಪ್ಪಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸೋಪಚಿತಪಾರಮಿತಾಸಮ್ಭೂತೇನ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಪದಟ್ಠಾನೇನ ಆಸವಕ್ಖಯಞಾಣೇನ ಸಹ ವಾಸನಾಯ ಸಮುಚ್ಛೇದಪ್ಪಹಾನೇನ ಪರಾಜಿತಾ ರಾಗಾದಯೋ ಅನೇಕಕಿಲೇಸಮಲಾ ಯೇನ ಸೋ ಪರಾಜಿತಾನೇಕಮಲೋ, ತೇನ ಪರಾಜಿತಾನೇಕಮಲೇನ ¶ . ಜಿನೇನ ಯಂ ದುತಿಯಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ ವುತ್ತಂ, ಅಸ್ಸ ದುತಿಯಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸ ಚ ಅತ್ಥೋ ಮಯಾ ಸಮಾಸೇನ ವುತ್ತೋ. ಅಸೇಸೇನ ಅತಿವಿತ್ಥಾರನಯೇನ ವತ್ತುಂ ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ಕಥೇತುಂ ಕೋ ಹಿ ಸಮತ್ಥೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಏತ್ಥ ಚ-ಸದ್ದೋ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೋ. ಹಿ-ಸದ್ದೋ ಅವಧಾರಣೇ, ತೇನ ಅಸೇಸೇನ ತದತ್ಥಂ ವತ್ತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನತ್ಥೇವ ಅಞ್ಞತ್ರ ತಥಾಗತಾತಿ ದೀಪೇತಿ.

ದುತಿಯಪಾರಾಜಿಕಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೨೪೧-೨. ಏವಮತಿಸುಖುಮನಯಸಮಾಕುಲಂ ದುತಿಯಪಾರಾಜಿಕಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತತಿಯಪಾರಾಜಿಕಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಮನುಸ್ಸಜಾತಿ’’ನ್ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿನ್ತಿ ಜಾಯತೀತಿ ಜಾತಿ, ರೂಪಾರೂಪಪಟಿಸನ್ಧಿ, ಮನುಸ್ಸೇಸು ಜಾತಿ ಯಸ್ಸ ಸೋ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿ, ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕೋ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ತಂ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಂ.

ಏತ್ಥ ಚ ಮನುಸ್ಸೇಸೂತಿ ಕುಸಲಾಕುಸಲಮನಸ್ಸ ಉಸ್ಸನ್ನತ್ತಾ ಮನುಸ್ಸಸಙ್ಖಾತೇಸು ನರೇಸು. ‘‘ಯಂ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಪಠಮಂ ¶ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೭೨) ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ಪಠಮಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಪಟಿಸನ್ಧಿಚಿತ್ತಞ್ಚ ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತವೇದನಾಸಞ್ಞಾಸಙ್ಖಾರಸಙ್ಖಾತಖನ್ಧತ್ತಯಞ್ಚ ತಂಸಹಜಾತಾನಿ –

‘‘ತಿಲತೇಲಸ್ಸ ಯಥಾ ಬಿನ್ದು, ಸಪ್ಪಿಮಣ್ಡೋ ಅನಾವಿಲೋ;

ಏವಂ ವಣ್ಣಪ್ಪಟಿಭಾಗಂ, ‘ಕಲಲ’ನ್ತಿ ಪವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ. (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೧೭೨; ವಿಭ. ಅಟ್ಠ. ೨೬) –

ವುತ್ತಾನಿ ¶ ಜಾತಿಉಣ್ಣಂಸುಮ್ಹಿ ಪಸನ್ನತಿಲತೇಲೇ ವಾ ಸಪ್ಪಿಮಣ್ಡೇ ವಾ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ವಿಧುನಿತೇ ಅಗ್ಗೇ ಲಮ್ಬಮಾನಬಿನ್ದುಪ್ಪಮಾಣಕಲಲಸಙ್ಖಾತಾನಿ ಸಭಾವಕಾನಂ ಕಾಯಭಾವವತ್ಥುದಸಕವಸೇನ ತಿಂಸ ರೂಪಾನಿ ಚ ಅಭಾವಕಾನಂ ಕಾಯವತ್ಥುದಸಕವಸೇನ ವೀಸತಿ ರೂಪಾನಿ ಚಾತಿ ಅಯಂ ನಾಮರೂಪಪಟಿಸನ್ಧಿ ಇಧ ‘‘ಜಾತೀ’’ತಿ ಗಹಿತಾ. ‘‘ಯಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಞ್ಞಪದೇನ ‘‘ಯಾವ ಮರಣಕಾಲಾ ಏತ್ಥನ್ತರೇ ಏಸೋ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹೋ ನಾಮಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೭೨) ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಪಠಮಭವಙ್ಗತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಚುತಿಚಿತ್ತಾಸನ್ನಭವಙ್ಗಪರಿಯನ್ತಸನ್ತಾನಸಙ್ಖಾತಸತ್ತೋ ಗಹಿತೋ. ಇಮಿನಾ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹಸ್ಸ ಪಟಿಸನ್ಧಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥುಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ.

ಜಾನನ್ತೋತಿ ‘‘ಸತ್ತೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಜಾನನ್ತೋ. ಜೀವಿತಾ ಯೋ ವಿಯೋಜಯೇತಿ ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಾ ವಿಯೋಜೇಯ್ಯ ವೋರೋಪೇಯ್ಯ, ತಸ್ಸ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಉಪಚ್ಛಿನ್ದೇಯ್ಯ ಉಪರೋಧೇಯ್ಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತೇನಾಹ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಯ್ಯಾತಿ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಉಪಚ್ಛಿನ್ದತಿ ಉಪರೋಧೇತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೭೨).

ತಞ್ಚ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ರೂಪಾರೂಪವಸೇನ ದುವಿಧಂ ಹೋತಿ. ತತ್ಥ ಅರೂಪಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಅವಿಗ್ಗಹತ್ತಾ ಉಪಕ್ಕಮವಿಸಯಂ ನ ಹೋತಿ. ರೂಪಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯುಪಚ್ಛೇದೇನ ಪನ ತದಾಯತ್ತವುತ್ತಿತಾಯ ತಂಸಮಕಾಲಮೇವ ಓಚ್ಛಿಜ್ಜಮಾನತಾಯ ಏತ್ಥ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ಉಭಯಮ್ಪಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಇದಞ್ಚ ಅತೀತಾನಾಗತಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ ತಸ್ಸ ಅವಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಾ. ಉಪಕ್ಕಮವಿಸಯಾರಹಂ ಪನ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಮೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ತಞ್ಚ ಖಣಸನ್ತತಿಅದ್ಧಾವಸೇನ ತಿವಿಧಂ ಹೋತಿ.

ತತ್ಥ ಉಪ್ಪಾದಟ್ಠಿತಿಭಙ್ಗವಸೇನ ಖಣತ್ತಯಪರಿಯಾಪನ್ನೋ ಭಾವೋ ಖಣಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ನಾಮ. ತಂ ಸರಸಭಙ್ಗಭೂತತ್ತಾ ಸಯಂ ಭಿಜ್ಜಮಾನಂ ಉಪಕ್ಕಮಸಾಧಿಯಂ ವಿನಾಸವನ್ತಂ ನ ಹೋತಿ. ಆತಪೇ ಠತ್ವಾ ಗಬ್ಭಂ ಪವಿಟ್ಠಸ್ಸ ¶ ಅನ್ಧಕಾರವಿಗಮನ್ತರಞ್ಚ ಸೀತೇನ ಓವರಕಂ ಪವಿಟ್ಠಸ್ಸ ವಿಸಭಾಗಉತುಸಮುಟ್ಠಾನೇನ ¶ ಸೀತಪನೂದನ್ತರಞ್ಚ ರೂಪಸನ್ತತಿ ಸನ್ತತಿಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ನಾಮ. ಪಟಿಸನ್ಧಿಚುತೀನಮನ್ತರಾಳಪ್ಪವತ್ತಿ ಖನ್ಧಸನ್ತತಿ ಅದ್ಧಾಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ನಾಮ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ದ್ವಯೇ ಉಪಕ್ಕಮಸಮ್ಭವೋ, ತಂವಸೇನ ಉಪಚ್ಛಿಜ್ಜಮಾನಂ ಜೀವಿತಂ ಸನ್ತಾನಪರಿಹಾನಿಪಚ್ಚಯಭಾವತೋ ಸನ್ತತಿಅದ್ಧಾಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನದ್ವಯಂ ಯಥಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಕಾಲಮಪ್ಪತ್ವಾ ಉಪಕ್ಕಮವಸೇನ ಅನ್ತರಾಯೇವ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸನ್ತತಿಅದ್ಧಾಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನರೂಪಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಞ್ಚ ತಂನಿರೋಧೇನ ನಿರುಜ್ಝಮಾನಅರೂಪಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಞ್ಚಾತಿ ಉಭಯಂ ಏತ್ಥ ‘‘ಜೀವಿತಾ’’ತಿ ಗಹಿತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಇದಮೇವ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ಸನ್ತತಿಂ ವಿಕೋಪೇತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೭೨).

ಇಮಿಸ್ಸಾವ ಪಾಣಾತಿಪಾತಭಾವೇ ಆಪತ್ತಿಭಾವತೋ ಏತ್ಥ ಠತ್ವಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೧೭೨) ಪಾಣಪಾಣಾತಿಪಾತಪಾಣಾತಿಪಾತೀಪಾಣಾತಿಪಾತಪ್ಪಯೋಗಾನಂ ವಿಭಾಗೋ ದಸ್ಸಿತೋ. ತತ್ಥ ಪಾಣೋತಿ ವೋಹಾರತೋ ಸತ್ತೋ, ಪರಮತ್ಥತೋ ಉಪಚ್ಛಿಜ್ಜಮಾನಂ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ತಂ ‘‘ಜೀವಿತಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ವುತ್ತಂ. ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ನಾಮ ವಧಕಚೇತನಾ, ಸೋ ಚ ‘‘ವಿಯೋಜಯೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸನ್ದಸ್ಸಿತೋ. ಪಾಣಾತಿಪಾತೀ ನಾಮ ಪುಗ್ಗಲೋ, ಸೋ ಚ ‘‘ಯೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸನ್ದಸ್ಸಿತೋ. ಪಾಣಾತಿಪಾತಪ್ಪಯೋಗೋ ಪನ –

ಆದಿನಾ ನಯೇನ ಇಧೇವ ವಕ್ಖಮಾನವಿಭಾಗತ್ತಾ ವಕ್ಖಮಾನನಯೇನೇವ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ.

ಅಸ್ಸ ಸತ್ಥಂ ನಿಕ್ಖಿಪೇಯ್ಯ ವಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕಸ್ಸ. ‘‘ಹತ್ಥಪಾಸೇ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ಹತ್ಥಪಾಸೋ ನಾಮ ಸಮೀಪೋತಿ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಸಮೀಪಸಮ್ಬನ್ಧೇ ಸಾಮಿವಚನಂ. ಸತ್ಥನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಜೀವಿತವಿಹಿಂ ಸನುಪಕರಣಭಾವೇನ ಸಮ್ಮತಾ ಧಾರಾವನ್ತಅಸಿಆದಿ ಚ ಧಾರಾರಹಿತಯಟ್ಠಿಭಿನ್ದಿವಾಲಲಗುಳಾದಿ ಚ ¶ ಉಪಲಕ್ಖಣವಸೇನ ಗಹೇತಬ್ಬಾ. ಸಸತಿ ಹಿಂಸತೀತಿ ಸತ್ಥಂ. ತೇನೇವಾಹ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ಅಸಿಂ ವಾ ಸತ್ತಿಂ ವಾ ಭಿನ್ದಿವಾಲಂ ವಾ ಲಗುಳಂ ವಾ ಪಾಸಾಣಂ ವಾ ಸತ್ಥಂ ವಾ ವಿಸಂ ವಾ ರಜ್ಜುಂ ವಾ’’ತಿ. ಇಧಾವುತ್ತಂ ಕರಪಾಲಿಕಾಛುರಿಕಾದಿ ಸಮುಖಂ ‘‘ಸತ್ಥಂ ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಙ್ಗಹಿತಂ. ನಿಕ್ಖಿಪೇಯ್ಯಾತಿ ಯಥಾ ಭೋಗಹೇತುಂ ಲಭತಿ, ತಥಾ ಉಪನಿಕ್ಖಿಪೇಯ್ಯ, ಅತ್ತವಧಾಯ ಇಚ್ಛಿತಕ್ಖಣೇ ಯಥಾ ಗಣ್ಹಾತಿ, ತಥಾ ಸಮೀಪೇ ತೇನೇವ ಚಿತ್ತೇನ ಠಪೇಯ್ಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಇಮಿನಾ ಥಾವರಪ್ಪಯೋಗೋ ಸನ್ದಸ್ಸಿತೋ.

ಮರಣೇ ¶ ಗುಣಂ ವಾ ವದೇಯ್ಯಾತಿ ಯೋಜನಾ, ಮರಣತ್ಥಾಯ ಮರಣೇ ಗುಣಂ ವಣ್ಣೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಜೀವಿತೇ ಆದೀನವಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ಮರಣೇ ಗುಣಂ ಭಣತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೭೨) ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಕಿಂ ತುಯ್ಹಿಮಿನಾ ಪಾಪಕೇನ ದುಜ್ಜೀವಿತೇನ, ಯೋ ತ್ವಂ ನ ಲಭಸಿ ಪಣೀತಭೋಜನಾನಿ ಭುಞ್ಜಿತು’’ಮಿಚ್ಚಾದಿನಾ ನಯೇನ ಮರಣತ್ಥಾಯ ಜೀವಿತೇ ಅವಣ್ಣಂ ವದನ್ತೋ ಚ ‘‘ತ್ವಂ ಖೋಸಿ ಉಪಾಸಕ ಕತಕಲ್ಯಾಣೋ ಅಕತಪಾಪೋ, ಮತಂ ತೇ ಜೀವಿತಾ ಸೇಯ್ಯೋ, ಇತೋ ತ್ವಂ ಕಾಲಕತೋ ವಿವಿಧವಿಹಙ್ಗಮವಿಕೂಜಿತೇ ಪರಮಸುರಭಿಕುಸುಮಭೂಸಿತತರುವರನಿಚಿತೇ ಪರಮರತಿಕರಲಳಿತಗತಿಭಾಸಿತವಿಲಪಿತಸುರಯುವತಿಗಣವಿಚರಿತೇ ವರನನ್ದನೇ ಅಚ್ಛರಾಸಙ್ಘಪರಿವಾರಿತೋ ವಿಚರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಮರಣತ್ಥಾಯ ಮರಣಾನಿಸಂಸಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಚ ‘‘ಮರಣೇ ಗುಣಂ ವದೇಯ್ಯ’’ಇಚ್ಚೇವ ವುಚ್ಚತಿ.

ಮರಣೂಪಾಯಂ ದೇಸೇಯ್ಯಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಮರಣಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನೇವ ‘‘ಸತ್ಥಂ ವಾ ಆಹರ, ವಿಸಂ ವಾ ಖಾದ, ರಜ್ಜುಯಾ ವಾ ಉಬ್ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಕಾಲಙ್ಕರೋಹೀ’’ತಿ ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತಸತ್ಥಹರಣಾನಿ ಚ ಅವುತ್ತಮ್ಪಿ ಸೋಬ್ಭನರಕಪಪಾತಾದೀಸು ಪಪತನಞ್ಚಾತಿ ಏವಮಾದಿಕಂ ಮರಣೂಪಾಯಂ ಆಚಿಕ್ಖೇಯ್ಯ. ‘‘ಹೋತಿ ಅಯಮ್ಪೀ’’ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ, ಅಪೀತಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತದ್ವಯಂ ಸಮುಚ್ಚಿನೋತಿ. ದ್ವೇಧಾ ಭಿನ್ನಸಿಲಾ ವಿಯ ಅಸನ್ಧೇಯ್ಯೋವ ¶ ಸೋ ಞೇಯ್ಯೋತಿ ದ್ವಿಧಾ ಭಿನ್ನಪಾಸಾಣೋ ವಿಯ ಭಗವತೋ ಪಟಿಪತ್ತಿಪಟಿವೇಧಸಾಸನದ್ವಯೇನ ಸೋ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇ ಅತ್ತಭಾವೇ ಸನ್ಧಾತುಮಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯೋವಾತಿ ಞಾತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೪೩. ಥಾವರಾದಯೋತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ವಿಜ್ಜಾಮಯಇದ್ಧಿಮಯಪಯೋಗದ್ವಯಂ ಸಙ್ಗಹಿತಂ.

೨೪೪. ತತ್ಥಾತಿ ತೇಸು ಛಸು ಪಯೋಗೇಸು. ಸಕೋ ಹತ್ಥೋ ಸಹತ್ಥೋ, ತೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಸಾಹತ್ಥಿಕೋ, ಪಯೋಗೋ. ಇಧ ಹತ್ಥಗ್ಗಹಣಂ ಉಪಲಕ್ಖಣಂ, ತಸ್ಮಾ ಹತ್ಥಾದಿನಾ ಅತ್ತನೋ ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗೇನ ನಿಪ್ಫಾದಿತೋ ವಧಪ್ಪಯೋಗೋ ಸಾಹತ್ಥಿಕೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೨೪೫. ‘‘ತ್ವಂ ತಂ ಏವಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪರಸ್ಸ ಯಂ ಆಣಾಪನಂ, ಅಯಮಾಣತ್ತಿಕೋ ನಯೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಆಣತ್ತಿಕೋ ನಯೋತಿ ಆಣತ್ತಿಯೇವ ಆಣತ್ತಿಕೋ. ನೇತಿ ಪವತ್ತೇತೀತಿ ನಯೋ, ಪಯೋಗಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ.

೨೪೬. ದೂರನ್ತಿ ದೂರಟ್ಠಂ. ಕಾಯೇನ ಪಟಿಬದ್ಧೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ಕಾಯೇಕದೇಸೋ ಹತ್ಥಾದಿ ಕಾಯೋ ಅವಯವೇ ಸಮುದಾಯೋಪಚಾರತೋ ‘‘ಗಾಮೋ ದಡ್ಢೋ’’ತಿ ಯಥಾ. ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧಂ ಚಾಪಾದಿಕಂ ಪಟಿಬದ್ಧಂ ನಾಮ ಪುಬ್ಬಪದಲೋಪೇನ ¶ ‘‘ದೇವದತ್ತೋ ದತ್ತೋ’’ತಿ ಯಥಾ. ವಾ-ಸದ್ದೋ ಲುತ್ತನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ, ಕಾಯೇನ ವಾ ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧೇನ ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ‘‘ಉಸುಆದಿನಿಪಾತನ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ವಿಧಾನಂ ವಿಧಿ, ಪಯೋಗೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೪೭. ಅಸಞ್ಚಾರಿಮುಪಾಯೇನಾತಿ ಅಸಞ್ಚಾರಿಮೇನ ನಿಚ್ಚಲೇನ ಉಪಾಯೇನ. ಓಪತನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಓಪಾತೋ, ಸೋ ಆದಿ ಯೇಸಂ ಅಪಸ್ಸೇನವಿಸಭೇಸಜ್ಜಸಂವಿಧಾನಾದೀನಂ ತೇ ಓಪಾತಾದಯೋ, ತೇಸಂ ¶ ವಿಧಾನಂ ಓಪಾತಾದಿವಿಧಾನಂ, ಓಪಾತಕ್ಖಣನಾದಿಕಿರಿಯಾ.

೨೪೮. ವಿಜ್ಜಾಯಾತಿ ಆಥಬ್ಬನವೇದಾಗತಮರಣಮನ್ತಸಙ್ಖಾತವಿಜ್ಜಾಯ. ಜಪ್ಪನನ್ತಿ ಯಥಾ ಪರೋ ನ ಸುಣಾತಿ, ತಥಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ವಚನಂ.

೨೪೯. ಮಾರಣೇ ಸಮತ್ಥಾ ಯಾ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕಜಾ ಇದ್ಧಿ, ಅಯಂ ಇದ್ಧಿಮಯೋ ಪಯೋಗೋ ನಾಮಾತಿ ಸಮುದೀರಿತೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇ ಜಾತಾ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕಜಾ, ಇದ್ಧಿ, ಯಾ ‘‘ನಾಗಾನಂ ನಾಗಿದ್ಧಿ ಸುಪಣ್ಣಾನಂ ಸುಪಣ್ಣಿದ್ಧಿ ಯಕ್ಖಾನಂ ಯಕ್ಖಿದ್ಧೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೧೭೨) ಬಹುಧಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಾ. ತತ್ಥ ದಿಟ್ಠದಟ್ಠಫುಟ್ಠವಿಸಾನಂ ನಾಗಾನಂ ದಿಸ್ವಾ, ಡಂಸಿತ್ವಾ, ಫುಸಿತ್ವಾ ಚ ಪರೂಪಘಾತಕರಣೇ ನಾಗಿದ್ಧಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಏವಂ ಸೇಸಾನಮ್ಪಿ. ಇದ್ಧಿಯೇವ ಇದ್ಧಿಮಯೋ, ಭಾವನಾಮಯೋ ಇದ್ಧಿಪ್ಪಯೋಗೋ ಪನೇತ್ಥ ನ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ –

‘‘ಕೇಚಿ ಪನ ಭಾವನಾಮಯಿದ್ಧಿಯಾಪಿ ಪರೂಪಘಾತಕರಣಂ ವದನ್ತಿ. ಸಹ ಪರೂಪಘಾತಕರಣೇನ ಚ ಆದಿತ್ತಘರೂಪರಿ ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಉದಕಘಟಸ್ಸ ಭೇದನಂ ವಿಯ ಇದ್ಧಿವಿನಾಸಞ್ಚ ಇಚ್ಛನ್ತಿ, ತಂ ತೇಸಂ ಇಚ್ಛಾಮತ್ತಮೇವ. ಕಸ್ಮಾ? ಯಸ್ಮಾ ತಂ ಕುಸಲವೇದನಾವಿತಕ್ಕಪರಿತ್ತತ್ತಿಕಾದೀಹಿ ನ ಸಮೇತಿ. ಕಥಂ? ಅಯಞ್ಹಿ ಭಾವನಾಮಯಿದ್ಧಿ ನಾಮ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಮಯಾ ಕುಸಲತ್ತಿಕೇ ಕುಸಲಾ ಚೇವ ಅಬ್ಯಾಕತಾ ಚ, ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ಅಕುಸಲೋ. ವೇದನಾತ್ತಿಕೇ ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ, ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ದುಕ್ಖಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ. ವಿತಕ್ಕತ್ತಿಕೇ ಅವಿತಕ್ಕಅವಿಚಾರಾ, ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ಸವಿತಕ್ಕಸವಿಚಾರೋ. ಪರಿತ್ತತ್ತಿಕೇ ¶ ಮಹಗ್ಗತಾ, ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ಪರಿತ್ತೋಯೇವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೧೭೨).

೨೫೦. ತತ್ಥಾತಿ ತೇಸು ಛಬ್ಬಿಧೇಸು ಪಯೋಗೇಸು. ಉದ್ದೇಸೋಪೀತಿ ಉದ್ದಿಸನಂ ಉದ್ದೇಸೋ, ತಂಸಹಿತೋ ಪಯೋಗೋಪಿ ¶ ಉದ್ದೇಸೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ ‘‘ಕುನ್ತೇ ಪವೇಸೇಹೀ’’ತಿ ಯಥಾ. ಏವಂ ವತ್ತಬ್ಬತಾಯ ಚ ಅನುದ್ದೇಸೋತಿ ತಬ್ಬಿಪರೀತವಚನಮೇವ ಞಾಪಕನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಏತ್ಥ ಏಕೇಕೋ ಉದ್ದೇಸೋಪಿ ಅನುದ್ದೇಸೋಪಿ ಹೋತೀತಿ ತೇಸಮಯಂ ಭೇದೋ ಪನ ದುವಿಧೋ ಹೋತೀತಿ ಪರಿದೀಪಿತೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಇಮೇಸು ಛಸು ಪಯೋಗೇಸ್ವೇವ ಏಕೇಕಸ್ಸೇವ ಉದ್ದಿಸ್ಸಾನುದ್ದಿಸ್ಸಕಿರಿಯಮಾನತಾಯ ದುವಿಧಭಾವತೋ ತೇಸಂ ದ್ವಾದಸವಿಧೋ ಭೇದೋ ಪದಭಾಜನೇ ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ಚ ದೀಪಿತೋ, ತತ್ಥ ವಿನಿಚ್ಛಯಮಿದಾನಿ ದಸ್ಸಯಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೨೫೧. ಬಹೂಸುಪೀತಿ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಬಹೂಸುಪಿ. ತೇನ ಕಮ್ಮೇನಾತಿ ಪಹಾರದಾನಸಙ್ಖಾತೇನ ಕಮ್ಮೇನ. ಬಜ್ಝತೀತಿ ಅಪಾಯಂ ನೇತುಂ ಕಮ್ಮಪಾಸೇನ ಕಮ್ಮನ್ತರಂ ನಿವಾರೇತ್ವಾ ಬಜ್ಝತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೫೨. ಪಹಾರೇಪೀತಿ ಪಹರಣೇಪಿ. ದೇಹಿನೋತಿ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹಸ್ಸ. ತಸ್ಸಾತಿ ಪಹಟಸ್ಸ.

೨೫೩. ಪಹಟಮತ್ತೇ ವಾತಿ ಪಹಟಕ್ಖಣೇ ವಾ. ಪಚ್ಛಾತಿ ತಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಕಾಲನ್ತರೇ ವಾ. ಉಭಯಥಾಪಿ ಚ ಮತೇತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಆಕಾರಾನಮಞ್ಞತರೇನ ಮತೇಪಿ. ಹನ್ತಾ ವಧಕೋ. ಪಹಟಮತ್ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಮರಣಾರಹಪಹಾರಸ್ಸ ಲದ್ಧಕ್ಖಣೇಯೇವ, ಮರಣತೋ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇಯೇವಾತಿ ಮತ್ತಸದ್ದೇನ ದೀಪೇತಿ. ಮರಣತ್ಥಾಯ ಚ ಅಞ್ಞತ್ಥಾಯ ಚ ದಿನ್ನೇಸು ಅನೇಕೇಸು ಪಹಾರೇಸು ಮರಣತ್ಥಾಯ ¶ ದಿನ್ನಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಯದಾ ಕದಾಚಿ ಮರಿಸ್ಸತಿ, ಪಹಾರದಾನಕ್ಖಣೇಯೇವ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಹೋತಿ. ಅಮರಣಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ದಿನ್ನಪ್ಪಹಾರಬಲೇನ ಚೇ ಮರೇಯ್ಯ, ನ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ.

೨೫೪. ದ್ವೇ ಪಯೋಗಾತಿ ಉದ್ದಿಸ್ಸಾನುದ್ದಿಸ್ಸಕಿರಿಯಾಭೇದಭಿನ್ನಾ ಸಾಹತ್ಥಿಕಾಣತ್ತಿಕಾ ದ್ವೇ ಪಯೋಗಾ.

೨೫೫. ಕರಣಸ್ಸಾತಿ ಕಿರಿಯಾಯ. ವಿಸೇಸೋತಿ ನಾನತ್ತಂ. ಆಣತ್ತಿನಿಯಾಮಕಾತಿ ಆಣತ್ತಿಂ ನಿಯಾಮೇನ್ತಿ ವವತ್ಥಾಪೇನ್ತೀತಿ ಆಣತ್ತಿನಿಯಾಮಕಾ.

೨೫೬. ತತ್ಥಾತಿ ತೇಸು ಆಣತ್ತಿನಿಯಾಮಕೇಸು ಛಸು ಆಕಾರೇಸು. ಯೋಬ್ಬನಾದಿ ಚಾತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಥಾವರಿಯಮನ್ದಖಿಡ್ಡವುದ್ಧಾದಿಅವತ್ಥಾವಿಸೇಸೋ ಸಙ್ಗಹಿತೋ.

೨೫೭. ಯಂ ಮಾತಿಕಾಯ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ ಸತ್ಥಂ, ತಂ ಕತಮಂ?. ಸತ್ತಮಾರಣನ್ತಿ ಸತ್ತೇ ಮಾರೇನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ಸತ್ತಮಾರಣಂ, ಅಸಿಆದಿವಧೋಪಕರಣಂ.

೨೫೮. ವಿಜ್ಝನನ್ತಿ ¶ ಉಸುಆದೀಹಿ ವಿಜ್ಝನಂ. ಭೇದನನ್ತಿ ಕಕಚಾದೀಹಿ ದ್ವಿಧಾಕರಣಂ. ಛೇದನನ್ತಿ ಖಗ್ಗಾದೀಹಿ ದ್ವಿಧಾಕರಣಂ. ತಾಳನನ್ತಿ ಮುಗ್ಗರಾದೀಹಿ ಆಘಾತನಂ. ಏವಮಾದಿವಿಧೋತಿ ಏವಮಾದಿಪ್ಪಕಾರೋ. ಅನೇಕೋತಿ ಬಹುಕೋ ಭೇದೋ. ಕರಣಸ್ಸ ವಿಸೇಸೋ ಕಿರಿಯಾವಿಸೇಸೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೫೯-೬೦. ‘‘ಪುರತೋ ಪಹರಿತ್ವಾನ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ಯೋ ಭಾಸಿತೋ ಆಣಾಪಕೇನ, ತೇನ ಆಣತ್ತೇನ ಪಚ್ಛತೋ…ಪೇ… ಮಾರಿತೇತಿ ಯೋಜನಾ. ವತ್ಥಾಣತ್ತಿ ವಿಸಙ್ಕೇತಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಯಂ ‘ಮಾರೇಹೀ’ತಿ…ಪೇ… ತತೋ’’ತಿ ವತ್ಥುವಿಸಙ್ಕೇತೋ ದಸ್ಸಿತೋ. ‘‘ಪುರತೋ…ಪೇ… ಮಾರಿತೇ’’ತಿ ಆಣತ್ತಿವಿಸಙ್ಕೇತೋ ದಸ್ಸಿತೋ. ಮೂಲಟ್ಠೋತಿ ಆಣಾಪಕೋ. ಮೂಲನ್ತಿ ಹಿ ಪುಬ್ಬಕಿರಿಯಾನುರೂಪಂ ಆಣಾಪನಂ, ತತ್ಥ ಠಿತೋತಿ ಮೂಲಟ್ಠೋ.

೨೬೧. ಇಮಿನಾ ¶ ವಿಸಙ್ಕೇತೇ ಆಣಾಪಕಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಸಙ್ಕೇತೇ ಅವಿರಾಧಿತೇ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ವತ್ಥು’’ನ್ತಿಆದಿ. ತಂ ವತ್ಥುಂ ಅವಿರಜ್ಝಿತ್ವಾ ಮಾರಿತೇ ಉಭಯೇಸಂ…ಪೇ… ಉದೀರಿತೋ, ಯಥಾಣತ್ತಿ ಚ ಮಾರಿತೇ…ಪೇ… ಉದೀರಿತೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಮಾರಿತೇ ವತ್ಥುಸ್ಮಿನ್ತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ. ಉಭಯೇಸನ್ತಿ ಆಣಾಪಕಆಣತ್ತಾನಂ. ಯಥಾಕಾಲನ್ತಿ ಆಣಾಪಕಸ್ಸ ಆಣತ್ತಿಕ್ಖಣಂ, ಆಣತ್ತಸ್ಸ ಮಾರಣಕ್ಖಣಞ್ಚ ಅನತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ. ಬನ್ಧನಂ ಬನ್ಧೋ, ಕಮ್ಮುನಾ ಬನ್ಧೋ ಕಮ್ಮಬನ್ಧೋ. ಅಥ ವಾ ಬಜ್ಝತಿ ಏತೇನಾತಿ ಬನ್ಧೋ, ಕಮ್ಮಮೇವ ಬನ್ಧೋ ಕಮ್ಮಬನ್ಧೋ.

೨೬೪. ವಿಸಙ್ಕೇತೋ ನಾತಿ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ ನತ್ಥಿ, ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಯಥಾಕಾಲಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಕಮ್ಮಬನ್ಧೋಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೬೫. ಸಬ್ಬಸೋತಿ ಸಬ್ಬೇಸು ಕಾಲಭೇದೇಸು, ಸಬ್ಬಸೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸಬ್ಬಸೋತಿ ಸಬ್ಬಪ್ಪಕಾರೇನ. ವಿಭಾವಿನಾತಿ ಪಣ್ಡಿತೇನ. ಸೋ ಹಿ ಅತ್ಥಂ ವಿಭಾವೇತೀತಿ ತಥಾ ವುತ್ತೋ.

೨೬೬-೭-೮. ‘‘ಇಮಂ ಗಾಮೇ ಠಿತ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ತಂ ಸಞ್ಜಾನಿತುಂ ವುತ್ತಂ, ನ ಮಾರಣಕ್ಖಣಟ್ಠಾನನಿಯಮತ್ಥಾಯಾತಿ ‘‘ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಠಿತ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾಪಿ ‘‘ನತ್ಥಿ ತಸ್ಸ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ’’ತಿ ಆಹ. ತಸ್ಸಾತಿ ಆಣಾಪಕಸ್ಸ. ‘‘ತತ್ಥಾ’’ತಿ ವಾ ಪಾಠೋ, ತಸ್ಸಂ ಆಣತ್ತಿಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಗಾಮೇಯೇವ ಠಿತಂ ವೇರಿಂ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ಸಾವಧಾರಣಂ ಆಣತ್ತೋ ವನೇ ಚೇ ಠಿತಂ ಮಾರೇತಿ ವಾ ‘‘ವನೇಯೇವ ಠಿತಂ ವೇರಿಂ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ಸಾವಧಾರಣಂ ವುತ್ತೋ ಗಾಮೇ ಠಿತಂ ಚೇ ಮಾರೇತಿ ವಾತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸಾವಧಾರಣ’’ನ್ತಿ ¶ ಚ ಪೋತ್ಥಕೇಸು ಲಿಖನ್ತಿ, ತಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ವನೇ ವಾ ¶ ಸಾವಧಾರಣ’’ನ್ತಿ ಪಾಠೋಯೇವ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ವಿಗತೋ ಸಙ್ಕೇತೋ ಆಣತ್ತಿನಿಯಾಮೋ ಏತ್ಥಾತಿ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ.

೨೬೯. ಸಬ್ಬದೇಸೇಸೂತಿ ಗಾಮವನಅಙ್ಗಣಗೇಹಾದೀಸು ಸಬ್ಬೇಸು ಠಾನೇಸು. ಭೇದತೋತಿ ನಾನತ್ತತೋ.

೨೭೦. ‘‘ಸತ್ಥೇನ ಪನ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಯೋ ಆಣತ್ತೋ, ತೇನ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಸತ್ಥೇನ ಮಾರಿತೇ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ ನತ್ಥೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೨೭೧-೨. ಇಮಿನಾ ವಾಸಿನಾ ಹೀತಿ ಏತ್ಥ ಹೀತಿ ಪದಪೂರಣೇ. ‘‘ಇಮಿನಾ ಅಸಿನಾ ಮಾರೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ಅಞ್ಞೇನ ಅಸಿನಾ ಮಾರೇತಿ ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ಇಮಸ್ಸ ಅಸಿಸ್ಸ ಏತಾಯ ಧಾರಾಯ ಮಾರಯ’’ ಇತಿ ವುತ್ತೋ ತಂ ವೇರಿಂ ಸಚೇ ಇತರಾಯ ಧಾರಾಯ ಮಾರೇತಿ ವಾ ಥರುನಾ ಮಾರೇತಿ ವಾ ತುಣ್ಡೇನ ಮಾರೇತಿ ವಾ, ತಥಾ ಮಾರಿತೇ ವಿಸಙ್ಕೇತೋಯೇವ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಥರುನಾತಿ ಖಗ್ಗಮುಟ್ಠಿನಾ. ತುಣ್ಡೇನಾತಿ ಖಗ್ಗತುಣ್ಡೇನ. ‘‘ವಿಸಙ್ಕೇತೋವಾ’’ತಿ ಸಙ್ಕೇತವಿರಾಧೇನೇವ ಪಾರಾಜಿಕಂ ನ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸನಪದಮೇತಂ.

೨೭೩. ಸಬ್ಬಾವುಧಕಜಾತಿಸೂತಿ ಇಧಾವುತ್ತಕರಪಾಲಿಕಾಛುರಿಕಾದಿಸಬ್ಬಪಹರಣಸಾಮಞ್ಞೇಸು. ವಿಸೇಸತೋತಿ ಭೇದತೋ.

೨೭೪. ಪರೇನಾತಿ ಭಿಕ್ಖುನಾ. ಸೋತಿ ಆಣತ್ತೋ. ನಿಸಿನ್ನಂ ನಂ ಮಾರೇತಿ, ವಿಸಙ್ಕೇತೋ ನ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ‘‘ಗಚ್ಛನ್ತಮೇವ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ಸಾವಧಾರಣಂ ಅವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ನಿಸಿನ್ನೋಪಿ ಸೋಯೇವಾ’’ತಿ ತಂ ಮಾರೇನ್ತಸ್ಸ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ ನ ಹೋತಿ, ಅವಧಾರಣಂ ಅನ್ತರೇನ ಕಥನಂ ತಂ ಸಞ್ಜಾನಾಪೇತುಂ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಇರಿಯಾಪಥನಿಯಾಮಕಂ ನ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೨೭೫-೬. ಅಸತಿ ¶ ಸಾವಧಾರಣೇ ವಿಸಙ್ಕೇತಾಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಸಾವಧಾರಣೇ ಇರಿಯಾಪಥನ್ತರೇಸು ವಿಸಙ್ಕೇತಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ನಿಸಿನ್ನಂಯೇವಾ’’ತಿಆದಿ. ‘‘ನಿಸಿನ್ನಂಯೇವ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಮಾರೇತಿ, ವಿಸಙ್ಕೇತನ್ತಿ ಞಾತಬ್ಬಂ. ‘‘ಗಚ್ಛನ್ತಂಯೇವ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ನಿಸಿನ್ನಂ ಮಾರೇತಿ, ವಿಸಙ್ಕೇತನ್ತಿ ಞಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಇಮಮೇವ ಯೋಜನಾಕ್ಕಮಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ಯಥಾಕ್ಕಮ’’ನ್ತಿ.

೨೭೭. ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾತಿ ಸರಾದೀಹಿ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ.

೨೭೮. ಛಿನ್ದಿತ್ವಾತಿ ¶ ಅಸಿಆದೀಹಿ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ. ಪುನ ಸೋತಿ ಪಯೋಗೋ.

೨೭೯. ಕರಣೇಸೂತಿ ವಿಜ್ಝನಾದಿಕಿರಿಯಾವಿಸೇಸೇಸು.

೨೮೦-೧. ಏತ್ತಾವತಾ ಆಣತ್ತಿನಿಯಾಮಕನಿದ್ದೇಸಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ದೀಘಾದಿಲಿಙ್ಗವಸೇನಾಪಿ ಸಮ್ಭವನ್ತಂ ವಿಸಙ್ಕೇತಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ದೀಘ’’ನ್ತಿಆದಿ. ‘‘ದೀಘಂ…ಪೇ… ಥೂಲಂ ಮಾರೇಹೀತಿ ಅನಿಯಮೇತ್ವಾ ಆಣಾಪೇತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೧೭೪) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ಏವ-ಕಾರಂ ವಿನಾ ‘‘ದೀಘಂ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ಅನಿಯಮೇತ್ವಾ ಕೇನಚಿ ಯೋ ಆಣತ್ತೋ ಹೋತಿ, ಸೋಪಿ ಆಣತ್ತೋ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ತಾದಿಸಂ ಸಚೇ ಮಾರೇತಿ, ನತ್ಥಿ ತತ್ಥ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ, ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಪರಾಜಯೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಏವಂ ‘‘ರಸ್ಸ’’ನ್ತಿಆದಿಸಬ್ಬಪದೇಹಿಪಿ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ. ಅನಿಯಮೇತ್ವಾತಿ ವಿಸಙ್ಕೇತಾಭಾವಸ್ಸ ಹೇತುದಸ್ಸನಂ. ಏವಕಾರೋ ವಾಕ್ಯಾಲಙ್ಕಾರೋ. ತತ್ಥಾತಿ ಆಣತ್ತಿಕಪ್ಪಯೋಗೇ. ‘‘ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಪರಾಜಯೋ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಆಣಾಪಕಂ ವಿನಾ ಅಞ್ಞಂ ಯಥಾವುತ್ತಕ್ಖಣಂ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹಂ ‘‘ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ತಾದಿಸ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ದಸ್ಸೇತಿ.

ಸಚೇ ಆಣಾಪಕೋ ಆಣಾಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಮೇವ ಮಾರೇತಿ, ಆಣಾಪಕೋ ದುಕ್ಕಟಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಮರತಿ, ಆಣತ್ತಸ್ಸ ¶ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಆಣಾಪಕೇನ ಅತ್ತಾನಮುದ್ದಿಸ್ಸ ಆಣತ್ತಿಯಾ ಕತಾಯ ಆಣತ್ತೋ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ತಾದಿಸಂ ಅಞ್ಞಂ ಮಾರೇತಿ, ಓಕಾಸಸ್ಸ ಅನಿಯಮಿತತ್ತಾ ಆಣಾಪಕೋ ಮುಚ್ಚತಿ, ಇತರೋ ಕಮ್ಮುನಾ ಬಜ್ಝತಿ. ಯದಿ ‘‘ಅಮುಕಸ್ಮಿಂ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನೇ ವಾ ದಿವಾಟ್ಠಾನೇ ವಾ ನಿಸಿನ್ನಂ ಈದಿಸಂ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ಓಕಾಸಂ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ಆಣಾಪೇತಿ, ತತ್ಥ ಆಣಾಪಕತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಮಾರಿತೇ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ತತೋ ಬಹಿ ಮಾರಿತೇ ವಧಕಸ್ಸೇವ ಕಮ್ಮಬನ್ಧೋ. ಆಣಾಪಕೋ ಅತ್ತಾನಮೇವ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಆಣಾಪೇತಿ, ಇತರೋ ಚ ತಮೇವ ತತ್ಥ ಮಾರೇತಿ, ಆಣಾಪಕಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ, ಆಣತ್ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಸಚೇ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಮಾರೇತಿ, ಮೂಲಟ್ಠೋ ಮುಚ್ಚತಿ. ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ತತ್ಥ ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ವಾ ಮಾರೇತಿ, ವಧಕೋ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಮೂಲಟ್ಠೋ ಮುಚ್ಚತಿ. ಆನನ್ತರಿಯವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಆನನ್ತರಿಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ.

೨೮೨. ಯೋ ಮನುಸ್ಸಂ ಕಞ್ಚಿ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಸಚೇ ಓಪಾತಂ ಖಣತಿ, ತಥಾ ಓಪಾತಂ ಖಣನ್ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ ನಾಮ ಆಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಅಜ್ಝಾಹಾರಯೋಜನಾ. ಯೋಜನಾ ಚ ನಾಮೇಸಾ ಯಥಾರುತಯೋಜನಾ, ಅಜ್ಝಾಹಾರಯೋಜನಾತಿ ದುವಿಧಾ. ತತ್ಥ ಪಾಠಾಗತಪದಾನಮೇವ ಯೋಜನಾ ಯಥಾರುತಯೋಜನಾ, ಊನಪೂರಣತ್ಥಮಜ್ಝಾಹಾರಪದೇಹಿ ಸಹ ಪಾಠಾಗತಪದಾನಂ ಯೋಜನಾ ಅಜ್ಝಾಹಾರಯೋಜನಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ‘‘ಖಣನ್ತಸ್ಸ ¶ ಚ ಓಪಾತ’’ನ್ತಿ ಪೋತ್ಥಕೇಸು ಪಾಠೋ ದಿಸ್ಸತಿ. ‘‘ಖಣನ್ತಸ್ಸ ತಥೋಪಾತ’ನ್ತಿ ಪಾಠೋ ಸುನ್ದರೋ’’ತಿ ನಿಸ್ಸನ್ದೇಹೇ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಆವಾಟನ್ತಿ ಏತಸ್ಸ ‘ಓಪಾತ’ನ್ತಿ ಪರಿಯಾಯೋ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತಂ. ತತೋಪಿ –

ಪಾಠೋ ¶ ಸುನ್ದರತರೋ. ಜಾತಪಥವಿಂ ಖಣನ್ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಪಯೋಗತ್ತಾ ಪಯೋಗಗಣನಾಯ ದುಕ್ಕಟಂ.

೨೮೩. ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಆವಾಟೇ. ತಸ್ಸಾತಿ ಪತಿತಸ್ಸ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹಸ್ಸ. ದುಕ್ಖಸ್ಸುಪ್ಪತ್ತಿಯಾತಿ ದುಕ್ಖುಪ್ಪತ್ತಿಹೇತು. ತಸ್ಸಾತಿ ಯೇನ ಆವಾಟೋ ಖತೋ, ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ. ಪತಿತ್ವಾ ಸೋ ಚೇ ಮರತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಮತೇ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಭವೇತಿ ಯೋಜನಾ.

೨೮೪. ಅಞ್ಞಸ್ಮಿನ್ತಿ ಯಂ ಸಮುದ್ದಿಸ್ಸ ಆವಾಟೋ ಖತೋ, ತತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ. ಅನುದ್ದಿಸ್ಸಕನ್ತಿ ಕಿರಿಯಾವಿಸೇಸನಂ, ಅನುದ್ದಿಸ್ಸಕಂ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಓಪಾತವಿಸೇಸನಂ ಚೇ, ‘‘ಅನುದ್ದಿಸ್ಸಕೋ ಓಪಾತೋ’’ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ. ‘‘ಅಗ್ಗಮಕ್ಖಾಯತೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಸಂ. ನಿ. ೫.೧೩೯; ಅ. ನಿ. ೪.೩೪; ೧೦.೧೫; ಇತಿವು. ೯೦; ನೇತ್ತಿ. ೧೭೦) ವಿಯ ಓ-ಕಾರಟ್ಠಾನೇ ಅ-ಕಾರೋ, ಮ-ಕಾರಾಗಮೋ ಚ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ, ಅನೋದಿಸ್ಸಕೋ ಓಪಾತೋ ಖತೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೮೫. ‘‘ಏತ್ಥ ಪತಿತ್ವಾ ಯೋ ಕೋಚಿ ಮರತೂ’’ತಿ ಅನೋದಿಸ್ಸಕೋ ಓಪಾತೋ ಸಚೇ ಖತೋ ಹೋತಿ, ಯತ್ತಕಾ ನಿಪತಿತ್ವಾ ಮರನ್ತಿ ಚೇ, ಅಸ್ಸ ತತ್ತಕಾ ದೋಸಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಯೋ ಕೋಚೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅತ್ತನೋ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಚ ಸಙ್ಗಹಿತಾ. ದೋಸಾತಿ ಕಮ್ಮಬನ್ಧದೋಸಾ, ಪಾರಾಜಿಕಂ ಪನ ಏಕಮೇವ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಯೇನ ಅನೋದಿಸ್ಸ ಓಪಾತೋ ಖತೋ, ತಸ್ಸ.

೨೮೬. ಆನನ್ತರಿಯವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಮತೇತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ, ‘‘ತತ್ಥ ಪತಿತ್ವಾ’’ತಿ ಅಧಿಕಾರೋ, ಅರಹನ್ತೇ, ಮಾತರಿ, ಪಿತರಿ ಚ ತಸ್ಮಿಂ ಪತಿತ್ವಾ ಮತೇ ಕಾಲಕತೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಆನನ್ತರಿಯಕನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸಕತ್ಥೇ, ಕುಚ್ಛಿತೇ ¶ , ಸಞ್ಞಾಯಂ ವಾ ಕ-ಪಚ್ಚಯೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಆನನ್ತರಿಯವತ್ಥುಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಮಾಸಪದೇ ¶ ಅವಯವಭೂತಮ್ಪಿ ‘‘ವತ್ಥುಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ ಇದಞ್ಚ ‘‘ತತ್ಥ ಪತಿತ್ವಾ ಮತೇ’’ತಿ ಇದಞ್ಚ ಆಕಡ್ಢತಿ. ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾದೀನಂ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ತತ್ಥ ಪತಿತ್ವಾ ಮತೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾದಯೋ ಹೋನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ತಸ್ಮಿಂ ಆವಾಟೇ ಪತಿತ್ವಾ ಯಕ್ಖಾದೀಸು ಮತೇಸು, ಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥುನೋ ದುಕ್ಖುಪ್ಪತ್ತಿಯಞ್ಚ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹೇ ಮತೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ, ತಿರಚ್ಛಾನೇ ಮತೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೨೮೭. ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ದ್ವೇತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಮತತ್ತಾ ದ್ವೇ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ, ಏಕೇನ ಪಾರಾಜಿಕಂ, ಇತರೇನ ಕಮ್ಮಬನ್ಧೋಯೇವ. ಏಕೋವೇಕೇಕಧಂಸನೇತಿ ಮಾತು ವಾ ದಾರಕಸ್ಸ ವಾ ಮರಣೇ ಏಕೋ ಪಾಣಾತಿಪಾತೋವ.

೨೮೮. ಚೋರೇಹಿ ಅನುಬದ್ಧೋ ಏತ್ಥ ಆವಾಟೇ ಪತಿತ್ವಾ ಮರಿಸ್ಸತಿ ಚೇ, ಓಪಾತಖಣಕಸ್ಸೇವ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಹೋತಿ ಕಿರಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಕಿರಾತಿ ಅನುಸ್ಸವನೇ ಅರುಚಿಸೂಚಕಂ.

೨೮೯-೯೦. ವೇರಿನೋ ಭಿಕ್ಖುತೋ ಅಞ್ಞೇ ವೇರಿಪುಗ್ಗಲಾ. ತತ್ಥ ತಸ್ಮಿಂ ಓಪಾತೇ ಸಚೇ ಮನುಸ್ಸಂ ಪಾತೇತ್ವಾ ಮಾರೇನ್ತಿ, ತಥಾ ವೇರಿನೋ ತತ್ಥ ಸಯಮೇವ ಪತಿತಂ ಮನುಸ್ಸಂ ಬಹಿ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಸಚೇ ಮಾರೇನ್ತಿ, ತತ್ಥ ಓಪಪಾತಿಕಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಓಪಾತೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ತತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಮತಾ ಚೇ ಸಿಯುಂ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ಚ ಯಥಾವುತ್ತಸಬ್ಬವಾರೇಸು ಓಪಾತಖಣಕಸ್ಸೇವ ಪರಾಜಯೋತಿ ಯೋಜನಾ. ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಹೀತಿ ಏತ್ಥ ಹೀತಿ ಪದಪೂರಣೇ. ಯತ್ಥ ಯತ್ಥ ನಿಪಾತಸದ್ದಾನಂ ಅತ್ಥೋ ನ ದಸ್ಸಿತೋ, ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಪದಪೂರಣಮತ್ತತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

೨೯೧. ಯಕ್ಖಾದಯೋತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ತಿರಚ್ಛಾನಾನಂ ಸಙ್ಗಹೋ. ವತ್ಥುವಸಾತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನಂ ವತ್ಥುಭೂತಯಕ್ಖತಿರಚ್ಛಾನಾನಂ ವಸಾ. ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾದಯೋತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸಙ್ಗಹೋ.

೨೯೩. ಅಯಂ ¶ ನಯೋತಿ ‘‘ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಯಥಾವುತ್ತೋ ನಯೋ.

೨೯೪-೫. ಬಜ್ಝನ್ತೀತಿ ಸಚೇ ಅವಸ್ಸಂ ಬಜ್ಝನ್ತಿ. ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಪಾಸೇ. ‘‘ಹತ್ಥತೋ ಮುತ್ತಮತ್ತಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಯೋಗಸ್ಸ ಅತ್ಥಸಾಧಕತಂ ದೀಪೇತಿ.

೨೯೬. ಯಂ ¶ ಪನ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪಾಸೋ ಓಡ್ಡಿತೋ, ತತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಬನ್ಧನೇ ತು ಅನಾಪತ್ತಿ ಪಕಾಸಿತಾತಿ ಯೋಜನಾ.

೨೯೭. ಮುಧಾ ವಾಪೀತಿ ಅಮೂಲೇನ ವಾಪಿ. ಮೂಲಟ್ಠಸ್ಸೇವಾತಿ ಪಾಸಕಾರಕಸ್ಸೇವ. ಕಮ್ಮಬನ್ಧೋತಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ. ಬಜ್ಝತಿ ಏತೇನಾತಿ ಬನ್ಧೋ, ಕಮ್ಮಮೇವ ಬನ್ಧೋ ಕಮ್ಮಬನ್ಧೋ. ಪಾರಾಜಿಕಮತ್ತೇ ವತ್ತಬ್ಬೇಪಿ ಯಾವ ಸೋ ವತ್ತತಿ, ತಾವ ತತ್ಥ ಬಜ್ಝಿತ್ವಾ ಮತಸತ್ತೇಸು ಪಠಮಮತಸ್ಸ ವಸೇನ ಪಾರಾಜಿಕಂ, ಅವಸೇಸಾನಂ ಪಾಣಾತಿಪಾತಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಅಕುಸಲರಾಸಿನೋ ಸಮ್ಭವತೋ ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಸಙ್ಗಹೇತ್ವಾ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ದ್ವಯಮ್ಪಿ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಕಮ್ಮಬನ್ಧೋ’’ತಿ.

೨೯೮. ‘‘ಸಚೇ ಯೇನ ಲದ್ಧೋ, ಸೋ ಉಗ್ಗಳಿತಂ ವಾ ಪಾಸಂ ಸಣ್ಠಪೇತಿ, ತಸ್ಸ ಪಸ್ಸೇನ ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ವತಿಂ ಕತ್ವಾ ಸಮ್ಮುಖೇ ಪವೇಸೇತಿ, ಥದ್ಧತರಂ ವಾ ಪಾಸಯಟ್ಠಿಂ ಠಪೇತಿ, ದಳ್ಹತರಂ ವಾ ಪಾಸರಜ್ಜುಂ ಬನ್ಧತಿ, ಥಿರತರಂ ವಾ ಖಾಣುಕಂ ಆಕೋಟೇತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೧೭೬) ಅಟ್ಠಕಥಾಗತಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಸಙ್ಗಹಿತುಮಾಹ ‘‘ಪಾಸಮುಗ್ಗಳಿತಮ್ಪಿ ವಾ’’ತಿ. ಏತ್ಥ ಅವುತ್ತಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೇನ ಪಿ-ಸದ್ದೇನ ‘‘ಸಣ್ಠಪೇತೀ’’ತಿಆದಿಕಾ ‘‘ಬನ್ಧತೀ’’ತಿ ದಸ್ಸಿತಕಿರಿಯಾವಸಾನಾ ಪಯೋಗಾ ದಸ್ಸಿತಾ. ಥಿರಂ ವಾಪೀತಿ ಏತ್ಥ ಅಪಿ-ಸದ್ದೋ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ಅವಸಿಟ್ಠಂ ‘‘ಖಾಣುಕಂ ಆಕೋಟೇತೀ’’ತಿ ಕಿರಿಯಂ ಸಮುಚ್ಚಿನೋತಿ ಉಭಯತ್ಥಪಿ ಪಕಾರನ್ತರವಿಕಪ್ಪತ್ಥತ್ತಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಾ. ಏವನ್ತಿ ¶ ಏವಂ ಸತಿ. ಯೇನ ಪಾಸೋ ಲದ್ಧೋ, ತೇನಾಪಿ ಏವಂ ಪಾಸೇ ಕತವಿಸೇಸೇ ಸತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಉಭಿನ್ನನ್ತಿ ಪಾಸಕಾರಕಸ್ಸ ಚ ಇದಾನಿ ಲಭಿತ್ವಾ ಪಟಿಜಗ್ಗನ್ತಸ್ಸ ಚಾತಿ ಉಭಯೇಸಂ.

೨೯೯-೩೦೦. ಯೋತಿ ಪಾಸಕಾರಕೋ, ಲದ್ಧಪಾಸಕೋತಿ ಇಮೇಸಂ ಯೋ ಕೋಚಿ. ಉಗ್ಗಳಾಪೇತ್ವಾತಿ ವಿಘಾಟೇತ್ವಾ, ಯಥಾ ತತ್ಥ ಪಾಣಿನೋ ನ ಬಜ್ಝನ್ತಿ, ಏವಂ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತತ್ಥ ಚಾತಿ ಪುನ ಸಣ್ಠಪಿತೇ ಪಾಸೇ ಚ. ಕೋ ವಿಮುಚ್ಚತಿ? ಯೇನ ಲದ್ಧೋ, ಸೋ.

೩೦೧-೨. ಗೋಪೇತ್ವಾತಿ ಗೋಪನಹೇತು ಮೋಕ್ಖೋ ನ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಸೀಹಂ ದಿಸ್ವಾ ಭಯಂ ಹೋತೀ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ಹೇತುಮ್ಹಿ ತ್ವಾ-ಪಚ್ಚಯೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ತಮಞ್ಞೋ…ಪೇ… ನ ಚ ಮುಚ್ಚತೀತಿ ಏತ್ಥ ನ ಚಾತಿ ನೇವ. ನಾಸೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಸೋ ವಾತಿ ಸೋ ಯಥಾ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಸತ್ತಸ್ಸ ವಿನಾಸೋಪಕರಣಂ ನ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಛಿನ್ದನಾದೀಹಿ ನಾಸೇತ್ವಾ. ತಂ ಪಾಸಯಟ್ಠಿಂ. ಕೋ ವಿಮುಚ್ಚತಿ? ಪಾಸಕಾರಕೋ.

೩೦೩. ಸೂಲಂ ¶ ರೋಪೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಸೂಲಂ ನಿಖಣನ್ತಸ್ಸ. ಸಜ್ಜೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಸಣ್ಠಪೇನ್ತಸ್ಸ.

೩೦೪. ಅಸಞ್ಚಿಚ್ಚಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಕತೇನ ಪಯೋಗೇನಾ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ, ‘‘ಮತೇಪಿ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಏತೇಹಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ಇಮಿನಾಹಂ ಉಪಕ್ಕಮೇನ ಇಮಂ ಮಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಚೇತೇತ್ವಾ ಅಪಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಅವಧಕಚೇತನೋ ಹುತ್ವಾ ಕತೇನ ಅಞ್ಞತ್ಥಿಕೇನಪಿ ಉಪಕ್ಕಮೇನ ಪರೇ ಮತೇಪಿ ಆಪತ್ತಿ ನತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ, ಮುಸಲುಸ್ಸಾಪನಾದಿವತ್ಥೂಸು (ಪಾರಾ. ೧೮೦) ವಿಯ ಅಯಂ ಸತ್ತೋತಿಸಞ್ಞೀ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಇಮಿನಾ ಉಪಕ್ಕಮೇನ ಇಮಂ ಮಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವೀತಿಕ್ಕಮಸಮುಟ್ಠಾಪಕಚೇತನಾಸಮ್ಪಯುತ್ತವಿಕಪ್ಪರಹಿತೋ ಹುತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥಿಕೇನ ಪಯೋಗೇನ ಮನುಸ್ಸೇ ಮತೇಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ ನತ್ಥೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸಾತಿ ¶ ‘‘ಇಮಿನಾ ಅಯಂ ಮರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಉಪಕ್ಕಮೇನ ಪರೇ ಮತೇಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ, ವಿಸಗತಪಿಣ್ಡಪಾತವತ್ಥುಮ್ಹಿ (ಪಾರಾ. ೧೮೧) ವಿಯ ‘‘ಇದಂ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಕತೇನ ಮನುಸ್ಸೇ ಮತೇಪಿ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಆಕಡ್ಢತಿ. ಅಮರಣಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಮರಣಿಚ್ಛಾಸಹಿತಚಿತ್ತಸ್ಸ ಉಪಕ್ಕಮೇನ ಪರೇ ಮತೇಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ ವುದ್ಧಪಬ್ಬಜಿತಾದಿವತ್ಥೂಸು (ಪಾರಾ. ೧೮೦) ವಿಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಉಮ್ಮತ್ತಕಾದಯೋ ವುತ್ತಸರೂಪಾಯೇವ.

೩೦೫. ‘‘ಮನುಸ್ಸಪಾಣಿಮ್ಹೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಮನುಸ್ಸಭಾವೋ ಅಙ್ಗಭಾವೇನ ದಸ್ಸಿತೋ. ‘‘ಸಚಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಮರಣೂಪಸಂಹಿತ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಮರಣೂಪಸಂಹಿತಚಿತ್ತತಾ ದಸ್ಸಿತಾ.

ತತಿಯಪಾರಾಜಿಕಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೩೦೬-೭. ಏವಂ ನಾತಿಸಙ್ಖೇಪವಿತ್ಥಾರನಯೇನ ತತಿಯಪಾರಾಜಿಕವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಚತುತ್ಥಪಾರಾಜಿಕವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಅಸನ್ತ’’ನ್ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ‘‘ಅಸನ್ತ’’ನ್ತಿ ಅಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಅತ್ತನೀ’’ತಿ ಚ ‘‘ಝಾನಾದಿಭೇದ’’ನ್ತಿ ಅಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಚ ‘‘ಸಮುದಾಚರೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಅಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಯೋ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಚ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಅಜ್ಝಾಹರಿತ್ವಾ ‘‘ಅತ್ತನಿ ಅಸನ್ತ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ.

ಅತ್ತನಿ ¶ ಅಸನ್ತನ್ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಾನೇ ಅನುಪ್ಪಾದಿತತಾಯ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಂ. ಅತ್ತಸ್ಸಿತಮೇವ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ತುಪನಾಯಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಅತ್ತನಿ ವಿಜ್ಜಮಾನಂ ವಿಯ ಕತ್ವಾ ತಂ ಉಪನೇತ್ವಾ ¶ . ಭವಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ಚ ವತ್ತಮಾನನ್ತಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಚ ವತ್ತನ್ತಂ ಭವಂ ಚಿತ್ತೇನ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ತಕ್ಕೇತ್ವಾ, ಚಿತ್ತೇ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಅಞ್ಞಾಪದೇಸಞ್ಚ ವಿನಾತಿ ‘‘ಯೋ ತೇ ವಿಹಾರೇ ವಸತೀಧ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವಕ್ಖಮಾನಂ ಪರಿಯಾಯಕಥಂ ಠಪೇತ್ವಾ. ಅಧಿಮಾನಞ್ಚ ವಿನಾತಿ ಅದಿಟ್ಠೇ ದಿಟ್ಠಸಞ್ಞಿತಾದಿಸಭಾವಂ ಅಧಿಗತಮಾನಸಙ್ಖಾತಂ ‘‘ಅಧಿಗತಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮೋ ಅಹಮ್ಹೀ’’ತಿ ಅಧಿಮಾನಞ್ಚ ಠಪೇತ್ವಾ. ಝಾನಾದಿಭೇದನ್ತಿ ಝಾನಾದಯೋ ಭೇದಾ ವಿಸೇಸಾ ಯಸ್ಸ ತಂ ಝಾನಾದಿಭೇದಂ, ‘‘ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮೋ ನಾಮ ಝಾನಂ ವಿಮೋಕ್ಖೋ ಸಮಾಧಿ ಸಮಾಪತ್ತಿ ಞಾಣದಸ್ಸನಂ ಮಗ್ಗಭಾವನಾ ಫಲಸಚ್ಛಿ ಕಿರಿಯಾ ಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನಂ ವಿನೀವರಣತಾ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಸುಞ್ಞಾಗಾರೇ ಅಭಿರತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೯೮, ೧೯೯) ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತಂ ಝಾನಾದಿಧಮ್ಮವಿಸೇಸನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮನ್ತಿ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಾನಂ ಝಾಯೀನಞ್ಚೇವ ಅರಿಯಾನಞ್ಚ ಧಮ್ಮ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೧೯೭) ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ವುತ್ತಂ ಝಾನಲಾಭೀಹಿ ಚೇವ ಅಟ್ಠಹಿ ಅರಿಯಪುಗ್ಗಲೇಹಿ ಚ ಅಧಿಗತತ್ತಾ ತೇಸಂ ಸನ್ತಕನ್ತಿ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗತಂ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಂ.

ವಿಞ್ಞತ್ತಿಪಥೇ ಠಿತಸ್ಸ ಕಾಯೇನ ವಾ ವಾಚಾಯ ವಾ ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಮುದಾಚರೇಯ್ಯಾತಿ ಅಜ್ಝಾಹರಿತ್ವಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ವಿಞ್ಞತ್ತಿಪಥೇ ಠಿತಸ್ಸಾತಿ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಬ್ಭನ್ತರೇ ಪದೇಸೇ ಠಿತಸ್ಸ ‘‘ಇತ್ಥಿಯಾ ವಾ ಪುರಿಸಸ್ಸ ವಾ ಗಹಟ್ಠಸ್ಸ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸ ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೯೮) ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತಸ್ಸ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ. ಕಾಯೇನ ವಾತಿ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾದಿವಸೇನ ಕಾಯೇನ ವಾ. ‘‘ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾಯ ಸೀಸಂ ನ ಓತರತಿ, ಇದಂ ಅಭೂತಾರೋಚನಂ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾಯಪಿ ಓತರತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೧೫) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ಇಧ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾದಿಹತ್ಥವಿಕಾರೋ ಚ ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಚೋಪನಞ್ಚ ‘‘ಕಾಯೇನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ವಾಚಾಯ ವಾತಿ ಯೋ ಸವನೂಪಚಾರೇ ಠಿತೋ ತೇನ ವಿಞ್ಞಾತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯೇನ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ವೋಹಾರೇನ ವಾ. ಯೋ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಯೋ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಥೇರೋ ವಾ ನವೋ ¶ ವಾ ಮಜ್ಝಿಮೋ ವಾ. ಸಮುದಾಚರೇಯ್ಯಾತಿ ‘‘ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಾಮೀ’’ತಿಆದಿವಚನಪ್ಪಕಾರೇಸು ಯಂ ಕಞ್ಚಿ ಪಕಾರಂ ವದೇಯ್ಯ. ತದತ್ಥೇತಿ ತೇನ ವುತ್ತವಾಕ್ಯಸ್ಸ ಅತ್ಥೇ. ಞಾತೇವಾತಿ ಞಾತೇ ಏವ. ಮಾತುಗಾಮಂ ವಾ ಪುರಿಸಂ ವಾ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ವುತ್ತೇ, ತೇನೇವ ವಾ ಅನುದ್ದಿಸ್ಸ ವುತ್ತೇ ಸವನೂಪಚಾರೇ ಠಿತೇನ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಮನುಸ್ಸಭೂತೇನ ವಚನಸಮನನ್ತರಮೇವ ‘‘ಅಯಂ ಪಠಮಜ್ಝಾನಲಾಭೀ’’ತಿಆದಿಕೇ ಯಥಾವುತ್ತೇ ಅತ್ಥಪ್ಪಕಾರೇ ಞಾತೇಯೇವ. ‘‘ಸೋ’’ತಿ ಅಜ್ಝಾಹರಿತ್ವಾ ‘‘ಸೋ ಪುನ ರುಳ್ಹಿಭಾವೇ ಅಭಬ್ಬೋ’’ತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ, ಅತ್ತನಿ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಗುಣಂ ಸನ್ತಂ ವಿಯ ಕತ್ವಾ ಇಚ್ಛಾಚಾರೇ ಠತ್ವಾ ಏವಂ ಕಥಿತಪುಗ್ಗಲೋ ಸೀಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಉಪರೂಪರಿ ಲಬ್ಭಮಾನಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಗುಣೇಹಿ ಬುದ್ಧಿಸಙ್ಖಾತಂ ಸಾಸನೇ ಬುದ್ಧಿಮಧಿಗನ್ತುಂ ಅನರಹೋತಿ ಅತ್ಥೋ ¶ . ಕಿಂ ವಿಯಾತಿ ಆಹ ‘‘ಯಥೇವ…ಪೇ… ರುಳಿಭಾವೇ’’ತಿ. ‘‘ಯಥಾ’’ತಿ ಏತೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ‘‘ತಥಾ’’ತಿ, ಯಥಾ ತಾಲೋ ಮತ್ಥಕಚ್ಛಿನ್ನೋ ಅಭಬ್ಬೋ ಪುನ ವಿರುಳ್ಹಿಯಾ, ಸೋಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಆಪನ್ನೋ ತಥೇವ ದಟ್ಠಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೦೮-೯. ಇದಾನಿ ‘‘ಞಾತೇವ ಅಭಬ್ಬೋ’’ತಿ ಚ ‘‘ಅಞ್ಞಾಪದೇಸಞ್ಚ ವಿನಾ’’ತಿ ಚ ಏತಸ್ಮಿಂ ವಾಕ್ಯದ್ವಯೇ ಬ್ಯತಿರೇಕತ್ಥವಸೇನ ಸಮ್ಭವನ್ತಂ ಆಪತ್ತಿಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಅಸನ್ತಮೇವಾ’’ತಿಆದಿ.

ಅನನ್ತರನ್ತಿ ‘‘ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಾಮೀ’’ತಿಆದಿವಚನಸಮನನ್ತರಮೇವ. ಸೋತಿ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಬ್ಭನ್ತರೇ ಠತ್ವಾ ಯೇನ ತಂ ವಚನಂ ಸುತಂ, ಸೋ ಪರೋ ಪುಗ್ಗಲೋ. ಜಾನಾತಿ ಚೇತಿ ‘‘ಅಯಂ ಪಠಮಜ್ಝಾನಲಾಭೀ’’ತಿಆದಿವಸೇನ ತೇನ ವುತ್ತವಚನಪ್ಪಕಾರೇನ ಅತ್ಥಂ ಅವಿರಾಧೇತ್ವಾ ಅಚಿರೇನೇವ ಸಚೇ ಜಾನಾತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯೋ ಪನ ಝಾನಾದೀನಂ ಅತ್ತನಾ ಅಲದ್ಧಭಾವೇನ ವಾ ಆಗಮೇ ಉಗ್ಗಹಪರಿಪುಚ್ಛಾದಿವಸೇನ ಅಪರಿಚಿತತ್ತಾ ವಾ ಝಾನಾದಿಸರೂಪಂ ಅಜಾನನ್ತೋಪಿ ¶ ಕೇವಲಂ ‘‘ಝಾನಂ ವಿಮೋಕ್ಖೋ ಸಮಾಧಿ ಸಮಾಪತ್ತೀ’’ತಿಆದಿವಚನಾನಂ ಸುತಪುಬ್ಬತ್ತಾ ತೇನ ‘‘ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಾಮೀ’’ತಿಆದಿವಚನೇ ವುತ್ತೇ ‘‘ಝಾನಂ ಕಿರ ಏಸ ಸಮಾಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ಯದಿ ಏತ್ತಕಮತ್ಥಮ್ಪಿ ಜಾನಾತಿ, ಸೋಪಿ ‘‘ಜಾನಾತಿ’’ಚ್ಚೇವ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೧೫) ವುತ್ತೋತಿ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಚುತೋ ಹೀತಿ ಹಿ-ಸದ್ದೋ ಅವಧಾರಣೇ, ಅತ್ತನಾ ವುತ್ತೇ ತೇನ ತತ್ತಕೇಯೇವ ಞಾತೇ ಸೋ ಅಸನ್ತಗುಣದೀಪಕೋ ಪಾಪಪುಗ್ಗಲೋ ಫಲಸಮ್ಪತ್ತಿಸಮ್ಪನ್ನಂ ಇಮಂ ಸಾಸನಾಮತಮಹಾಪಾದಪಂ ಆರುಯ್ಹಾಪಿ ಫಲಂ ಅಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ವಿರಾಧೇತ್ವಾ ಪತಿತ್ವಾ ಮತೋ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಇಮಸ್ಸೇವತ್ಥಸ್ಸ ‘‘ಅಸನ್ತ’’ಮಿಚ್ಚಾದಿನಾ ಪಠಮಂ ವುತ್ತಸ್ಸಪಿ ಬ್ಯತಿರೇಕತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಅನುವಾದವಸೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪುನರುತ್ತಿದೋಸೋ ನ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಇದಾನಿ ತಂ ಬ್ಯತಿರೇಕತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ನೋ ಚೇ…ಪೇ… ಹೋತೀ’’ತಿ. ಯಸ್ಸ ಸೋ ಆರೋಚೇತಿ, ಸೋ ಚೇ ನ ಜಾನಾತಿ, ಅಸ್ಸ ಅಸನ್ತಗುಣದೀಪಕಸ್ಸ ಮುಸಾವಾದಿನೋ.

‘‘ಅಞ್ಞಾಪದೇಸಞ್ಚ ವಿನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ದಸ್ಸಿತಬ್ಯತಿರೇಕತ್ಥಸ್ಸ ಭಾವಾಭಾವೇ ಸಮ್ಭವನ್ತಂ ಆಪತ್ತಿಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಯೋ ತೇ’’ತಿಆದಿ. ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ತೇ ತವ ಇಧ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ವಸತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ದೀಪಿತೇತಿ ಅತ್ತನೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇ ಪಕಾಸಿತೇ. ಜಾನಾತಿ ಚೇತಿ ಯೋ ತಥಾ ವುತ್ತವಚನಂ ಅಸ್ಸೋಸಿ, ಸೋ ‘‘ಏಸ ಅಞ್ಞಾಪದೇಸೇನ ಅತ್ತನೋ ಝಾನಲಾಭಿತಂ ದೀಪೇತೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಏಸೋ ಝಾನಲಾಭೀ’’ತಿ ¶ ವಾ ವಚನಸಮನನ್ತರಮೇವ ಸಚೇ ಜಾನಾತಿ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಏವಂ ಕಥಿತವಚನವತೋ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ. ತಂ ತೇನ ವುತ್ತವಚನಂ. ದುಕ್ಕಟಮೇವ ಹೋತಿ, ನ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅತ್ತನೋ ಆವಾಸಕಾರಾನಂ ದಾಯಕಾನಂ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಪವತ್ತಿಂ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸ ವಿಯ ಅತ್ತನೋಯೇವ ಅಸನ್ತಗುಣಂ ಸನ್ತಮಿವ ¶ ಕತ್ವಾ ಕಥನಾಕಾರೋ ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ಅತ್ಥತೋ ವುತ್ತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ.

ಏತ್ಥ ಚ ಝಾನಲಾಭೀತಿ ಚಾತಿ ಅವುತ್ತಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೇನ ಚ-ಸದ್ದೇನ ಪಾಳಿಯಂ (ಪಾರಾ. ೨೨೦) ಆಗತಾ ಅವಸೇಸಪರಿಯಾಯವಾರಾ ಚ ಸಙ್ಗಹಿತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ತಥಾ ಝಾನಲಾಭೀತಿ ಏತ್ಥ ಝಾನಗ್ಗಹಣೇನ ವಿಮೋಕ್ಖಾದೀನಞ್ಚ ಉಪಲಕ್ಖಿತತ್ತಾ ಝಾನಾದಿದಸವಿಧಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮವಿಸಯಪರಿಯಾಯಕಥಂ ಸುತವತಾ ತಙ್ಖಣೇ ತದತ್ಥೇ ಞಾತೇ ಪರಿಯಾಯಸಮುಲ್ಲಾಪಕೇನ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಞ್ಚ ಅವಿಞ್ಞಾತೇ ವಾ ಚಿರೇನ ವಿಞ್ಞಾತೇ ವಾ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ಅತ್ಥತೋ ದಸ್ಸಿತಮೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

೩೧೦. ಏತನ್ತಿ ಯಥಾವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಝಾನಾದಿಭೇದಂ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಂ. ಅಧಿಮಾನಾತಿ ‘‘ಅಧಿಗತೋಹ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಉಪ್ಪನ್ನಮಾನಾ, ಅಧಿಕಮಾನಾತಿ ಅತ್ಥೋ, ‘‘ಅಯಂ ಧಮ್ಮೋ ಮಯಾ ಅಧಿಗತೋ’’ತಿ ದಳ್ಹಮುಪ್ಪನ್ನೇನ ಮಾನೇನ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ವುತ್ತೋ ಅನಾಪತ್ತಿನಯೋತಿ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಭಾವೋ ಅನಾಪತ್ತಿ, ಸಾ ಏವ ನಯೋ ನೇತಬ್ಬೋ ಬುಜ್ಝಿತಬ್ಬೋತಿ ಕತ್ವಾ, ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಅಧಿಮಾನೇನಾ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತೋ ಭಗವತಾತಿ ಅತ್ಥೋ, ‘‘ಅಧಿಗತಧಮ್ಮೋಹ’’ನ್ತಿ ಅಧಿಮಾನೇನ ‘‘ಅಹಂ ಪಠಮಜ್ಝಾನಲಾಭೀ’’ತಿಆದೀನಿ ವದನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಅಯಮಧಿಮಾನೋ ಕಸ್ಸ ಹೋತಿ, ಕಸ್ಸ ನ ಹೋತೀತಿ ಚೇ? ಅರಿಯಾನಂ ನ ಹೋತಿ ಮಗ್ಗಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾದೀಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾಹಿ ಸಞ್ಜಾತಸೋಮನಸ್ಸಾನಂ ವಿತಿಣ್ಣಕಙ್ಖತ್ತಾ. ದುಸ್ಸೀಲಸ್ಸಾಪಿ ನ ಹೋತಿ ತಸ್ಸ ಅರಿಯಗುಣಾಧಿಗಮೇ ನಿರುಸ್ಸಾಹತ್ತಾ. ಸುಸೀಲಸ್ಸಾಪಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಾನುಯೋಗರಹಿತಸ್ಸ ನಿದ್ದಾರಾಮತಾದಿಮನುಯುತ್ತಸ್ಸ ನ ಹೋತಿ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಭಾವನಾಭಿಯೋಗತ್ತಾ. ಸುಪರಿಸುದ್ಧಾಯ ಸೀಲಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಸಮಥಭಾವನಾಮನುಯುತ್ತಸ್ಸ ರೂಪಾರೂಪಸಮಾಪತ್ತಿಯಂ ಪತ್ತಾಸಿನೋ ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಭಿಯುತ್ತಸ್ಸ ¶ ಸೋಪಕ್ಕಿಲೇಸೋದಯಬ್ಬಯಞಾಣಲಾಭಿನೋ ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಸೋ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಭಾವನಾಹಿ ಕಿಲೇಸಸಮುದಾಚಾರಸ್ಸ ಅಭಾವೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ತೇ ವಿಸೇಸಭಾಗಿನೋ ಭವಿತುಂ ಅದತ್ವಾ ಠಿತಿಭಾಗಿನೋ ಕತ್ವಾ ಠಪೇತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಪನಾತಿ ಅಪಿ-ಸದ್ದತ್ಥೋ. ‘‘ಏವ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿನಯೋ ವುತ್ತೋ’’ತಿ ಪಚ್ಚಾಮಸತಿ. ‘‘ಅವತ್ತುಕಾಮಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇದಞ್ಚ ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತಂ ‘‘ಅನುಲ್ಲಪನಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸಾ’’ತಿ ¶ (ಪಾರಾ. ೨೨೨, ೨೨೫) ಇದಞ್ಚ ಅನತ್ಥನ್ತರಂ. ಅವತ್ತುಕಾಮಸ್ಸಾತಿ ಏವಂ ವುತ್ತೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಕೋಹಞ್ಞೇನ ಪಾಪಿಚ್ಛಾಪಕತಸ್ಸ ‘‘ಝಾನಾದೀನಂ ಲಾಭಿಮ್ಹೀ’’ತಿ ವದನ್ತಸ್ಸ ಅಜ್ಝಾಸಯೋ ಉಲ್ಲಪನಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ನಾಮ, ತಥಾ ಅಹುತ್ವಾ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀಸು ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಏವಮೇವ ಅನಾಪತ್ತಿಭಾವೋ ವುತ್ತೋ ಭಗವತಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಆದಿಕಸ್ಸಾಪಿ ಏವಂ ವುತ್ತೋತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೨೨) ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸಾಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿಭಾವೋ ವುತ್ತೋ ಭಗವತಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ವಗ್ಗುಮುದಾತೀರಿಯಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಾ. ಅವುತ್ತಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೇನ ತಥಾ-ಸದ್ದೇನ ಇಧ ಅವುತ್ತಉಮ್ಮತ್ತಕಖಿತ್ತಚಿತ್ತವೇದನಟ್ಟಾ ಗಹಿತಾ.

೩೧೧. ಪಾಪಿಚ್ಛತಾತಿ ‘‘ಏವಂ ಮಂ ಜನೋ ಸಮ್ಭಾವೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಝಾನಲಾಭಿತಾದಿಹೇತುಕಾಯ ಸಮ್ಭಾವನಾಯ ಸಮ್ಭಾವನಾನಿಮಿತ್ತಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಪಟಿಲಾಭಸ್ಸ ಪತ್ಥನಾಸಙ್ಖಾತಾಯ ಪಾಪಿಕಾಯ ಲಾಮಿಕಾಯ ಇಚ್ಛಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತಭಾವೋ ಚ. ತಸ್ಸಾತಿ ಯಂ ಝಾನಾದಿಭೇದಭಿನ್ನಂ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಂ ಸಮುಲ್ಲಪಿ, ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ. ಅಸನ್ತಭಾವೋತಿ ಅತ್ತಸನ್ತಾನೇ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಜಾತಿಯಂ ಅನುಪ್ಪಾದಿತಭಾವೇನ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಭಾವೋ. ಮನುಸ್ಸಕಸ್ಸ ಆರೋಚನಞ್ಚೇವಾತಿ ವುತ್ತವಚನಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ತಙ್ಖಣೇ ಜಾನನಕಸ್ಸ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕಸ್ಸ ‘‘ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಸವನೂಪಚಾರೇ ¶ ಠತ್ವಾ ಆರೋಚನಞ್ಚ. ನಞ್ಞಾಪದೇಸೇನ ಆರೋಚನಞ್ಚಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ಯೋ ತೇ ವಿಹಾರೇ ವಸತಿ, ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ೨೨೦) ನಯೇನ ಪವತ್ತಅಞ್ಞಾಪದೇಸಂ ವಿನಾ ಉಜುಕಮೇವ ಆರೋಚನಞ್ಚ. ತದೇವ ಞಾಣನ್ತಿ ತದಾ ಏವ ಞಾಣಂ, ಅಚಿರಾಯಿತ್ವಾ ವುತ್ತಕ್ಖಣೇಯೇವ ಜಾನನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತ್ಥಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಚತುತ್ಥಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿಯಂ. ಧೀರಾ ವಿನಯಧರಾ.

೩೧೨. ಪಠಮೇ ದುತಿಯೇ ಚನ್ತೇತಿ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹಪಾರಾಜಿಕವಜ್ಜಿತೇ ಯಥಾವುತ್ತಪಾರಾಜಿಕತ್ತಯೇ. ಪರಿಯಾಯೋ ನ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿಪಥಂ ಪರಿಯಾಯವಚನಂ ನ ಲಭತಿ. ‘‘ನ ಪನೇತರೇ’’ತಿ ಇದಂ ಏತ್ಥಾಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ, ಇತರೇ ಪನ ತತಿಯಪಾರಾಜಿಕೇ ಪರಿಯಾಯೋ ನ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಮರಣವಣ್ಣಂ ವಾ ಸಂವಣ್ಣೇಯ್ಯಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೭೨) ಚ ‘‘ಅಮ್ಭೋ ಪುರಿಸ ಕಿಂ ತುಯ್ಹಿಮಿನಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ೧೭೧) ಚ ‘‘ಯೋ ಏವಂ ಮರತಿ, ಸೋ ಧನಂ ವಾ ಲಭತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ೧೭೫) ಚ ಪರಿಯಾಯೇನ ವದನ್ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಮೇವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಆಣತ್ತಿ ಪಾರಾಜಿಕಹೇತುಆಣತ್ತಿಕಪ್ಪಯೋಗೋ. ನ ಪನೇತರೇತಿ ಪಠಮಚತುತ್ಥಪಾರಾಜಿಕದ್ವಯೇ ಪನ ಪಾರಾಜಿಕಹೇತುಭೂತಾ ಆಣತ್ತಿ ನ ಲಭತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೧೩. ಆದೀತಿ ¶ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಂ. ಏಕಸಮುಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಏಕಕಾರಣಂ. ಸಮುಟ್ಠಾತಿ ಆಪತ್ತಿ ಏತಸ್ಮಾತಿ ಸಮುಟ್ಠಾನಂ, ಕಾರಣಂ ಕಾಯಾದಿ. ತಂ ಪನ ಛಬ್ಬಿಧಂ ಕಾಯೋ, ವಾಚಾ, ಕಾಯವಾಚಾ, ಕಾಯಚಿತ್ತಂ, ವಾಚಾಚಿತ್ತಂ, ಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತನ್ತಿ. ತೇಸಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಉತ್ತರೇ (ಉ. ವಿ. ೩೨೫ ಆದಯೋ) ಯಥಾಗತಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಚ ವಣ್ಣಯಿಸ್ಸಾಮ. ತತ್ರಿದಂ ಏಕಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಏಕಂ ಕಾಯಚಿತ್ತಂ ಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಕತ್ವಾ. ತೇನಾಹ ‘‘ದುವಙ್ಗಂ ಕಾಯಚಿತ್ತತೋ’’ತಿ. ‘‘ತಂ ಸಮುಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ಅಜ್ಝಾಹಾರೋ. ಯೇನ ಸಮುಟ್ಠಾನೇನ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಂಸಮುಟ್ಠಾನಸಙ್ಖಾತಂ ¶ ಕಾರಣಂ. ಅಙ್ಗಜಾತಸಙ್ಖಾತಂ ಕಾಯಞ್ಚ ಸೇವನಚಿತ್ತಞ್ಚಾತಿ ದ್ವಯಂ ಅಙ್ಗಂ ಅವಯವಂ ಏತಸ್ಸಾತಿ ದುವಙ್ಗಂ, ತದುಭಯಸಭಾವನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ ಯಥಾ ‘‘ದುವಙ್ಗಂ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನ’’ನ್ತಿ. ಸೇಸಾತಿ ಅವಸಿಟ್ಠಾನಿ ತೀಣಿ ಪಾರಾಜಿಕಾನಿ. ತಿಸಮುಟ್ಠಾನಾತಿ ಕಾಯಚಿತ್ತಂ, ವಾಚಾಚಿತ್ತಂ, ಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತನ್ತಿ ತಿಸಮುಟ್ಠಾನಾ ತೀಣಿ ಸಮುಟ್ಠಾನಾನಿ ಏತೇಸನ್ತಿ ಕತ್ವಾ. ತೇಸನ್ತಿ ತೇಸಂ ತಿಣ್ಣಂ ಸಮುಟ್ಠಾನಾನಂ. ಅಙ್ಗಾನೀತಿ ಅವಯವಾನಿ. ಸತ್ತ ಕಾಯೋ, ಚಿತ್ತಂ, ವಾಚಾ, ಚಿತ್ತಂ, ಕಾಯೋ, ವಾಚಾ, ಚಿತ್ತನ್ತಿ, ತಂಸಭಾವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೩೧೪. ಆದೀತಿ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಪಟಿಸೇವನಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಚೇತನಾಸಭಾವಂ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಂ. ಸುಖೋಪೇಕ್ಖಾಯುತಂ ಉದೀರಿತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಇಟ್ಠಾಲಮ್ಬಣಪಟಿಲಾಭಾದಿಸೋಮನಸ್ಸಹೇತುಮ್ಹಿ ಸತಿ ಸುಖವೇದನಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಅಸತಿ ಉಪೇಕ್ಖಾವೇದನಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ತತಿಯಂ ದುಕ್ಖವೇದನನ್ತಿ ತತಿಯಂ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹಪಾರಾಜಿಕಂ ದೋಸಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಚೇತನಾಸಭಾವತ್ತಾ ದುಕ್ಖವೇದನಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ದುತಿಯನ್ತಿ ಅದಿನ್ನಾದಾನಚೇತನಾಲಕ್ಖಣಂ ದುತಿಯಪಾರಾಜಿಕಂ. ಲೋಭೇನ ಪರಸನ್ತಕಂ ಚೋರಿಕಾಯ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಸೋಮನಸ್ಸಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಕೋಧೇನ ಅಭಿಭೂತಸ್ಸ ವಿಲುಮ್ಪಿತ್ವಾ ವಾ ವಿಲುಮ್ಪಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ಗಣ್ಹತೋ ದೋಮನಸ್ಸಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಸೋಮನಸ್ಸಂ, ದೋಮನಸ್ಸಞ್ಚ ವಿನಾ ಅಗ್ಗಹೇತುಕಾಮೋ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಉದಾಸೀನಸ್ಸ ಗಣ್ಹತೋ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ ‘‘ತಿವೇದನಮುದೀರಿತ’’ನ್ತಿ ಆಹ.

ಚತುತ್ಥಞ್ಚಾತಿ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಸಮುಲ್ಲಪನಚೇತನಾಲಕ್ಖಣಂ ಚತುತ್ಥಪಾರಾಜಿಕಞ್ಚ. ಸಮ್ಭಾವನಿಚ್ಛಾಯ ಪಚ್ಚಯಾಸಾಯ ವಾ ತುಟ್ಠತುಟ್ಠಸ್ಸೇವ ‘‘ಅಹಂ ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಾಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ¶ ಅತ್ತನೋ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಲಾಭಿತಂ ವದನ್ತಸ್ಸ ಸೋಮನಸ್ಸಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಅಞ್ಞಪುಗ್ಗಲೇಸು ಪಟಿಹತಚಿತ್ತಸ್ಸ ಕಲಹಪುರೇಕ್ಖಾರತಾಯ ವದತೋ ದೋಮನಸ್ಸಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಪಚ್ಚಯಾಲಾಭೇನ ಜಿಘಚ್ಛಾದಿದುಕ್ಖಂ ¶ ಸಹಿತುಮಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತಾಯ ಉದಾಸೀನಸ್ಸ ವದತೋ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ ‘‘ತಿವೇದನಮುದೀರಿತ’’ನ್ತಿ ಆಹ.

೩೧೫. ಅಟ್ಠ ಚಿತ್ತಾನೀತಿ ಲೋಭಸಹಗತಾನಿ ಅಟ್ಠ ಚಿತ್ತಾನಿ ಲಬ್ಭರೇತಿ ಯೋಜನಾ, ಲಬ್ಭನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ, ಚೇತನಾಸಭಾವೇನ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕೇನ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಏವಮುಪರಿಪಿ. ದುವೇತಿ ಪಟಿಘಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಿ ದ್ವೇ ಚಿತ್ತಾನಿ. ದಸ ಚಿತ್ತಾನೀತಿ ಲೋಭಸಹಗತಾನಿ ಅಟ್ಠ, ದ್ವೇ ಪಟಿಘಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನೀತಿ. ಲಬ್ಭರೇತಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಭಾವೇನ ಲಬ್ಭನ್ತಿ.

೩೧೬. ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಯಥಾವುತ್ತಚಿತ್ತೇಹಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ, ತೇನ ಹೇತುನಾ. ಕ್ರಿಯಾತಿ ಕರಣೇನ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬತ್ತಾ ಕಿರಿಯಾ. ವೀತಿಕ್ಕಮಸಞ್ಞಾಯ ಅಭಾವೇನ ಮುಚ್ಚನತೋ ಸಞ್ಞಾಯ ವಿಮೋಕ್ಖೋ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಸಞ್ಞಾವಿಮೋಕ್ಖಂ. ಲೋಕವಜ್ಜನ್ತಿ ಲೋಕೇನ ಅಕುಸಲಭಾವತೋ ವಜ್ಜನೀಯನ್ತಿ ದೀಪಿತಂ ಪಕಾಸಿತಂ.

೩೧೭. ಆಪತ್ತಿಯಂಯೇವಾತಿ ಏವಕಾರೇನ ನ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಇದಂ ವಿಧಾನನ್ತಿ ಸಮುಟ್ಠಾನಾದಿಕಂ ಇದಂ ಯಥಾವುತ್ತಂ ವಿಧಾನಂ. ವಿಭಾವಿನಾತಿ ಪಞ್ಞವತಾ ವಿನಯಧರೇನ.

೩೧೮-೯. ಮುದುಪಿಟ್ಠಿ ಚಾತಿ ಲತಾ ವಿಯ ನಮಿತ್ವಾ ಕರಣಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ನಚ್ಚಿತುಂ ಸಮವಾಹಿತ್ವಾ ಮುದುಕತಪಿಟ್ಠಿಕೋ ಚ. ಲಮ್ಬೀ ಚಾತಿ ಪಲಮ್ಬಮಾನೇನ ದೀಘೇನ ಅಙ್ಗಜಾತೇನ ಯುತ್ತೋ. ಲಮ್ಬತೀತಿ ಲಮ್ಬಂ, ಅಙ್ಗಜಾತಂ, ತಂ ಯಸ್ಸ ಅತ್ಥಿ ಸೋ ಲಮ್ಬೀ. ಇಮೇ ದ್ವೇಪಿ ಕಾಮಪರಿಳಾಹಾತುರಭಾವೇ ಸತಿ ಅತ್ತನೋ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಅತ್ತನೋ ¶ ಮುಖಂ, ವಚ್ಚಮಗ್ಗಞ್ಚ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ವೀತಿಕ್ಕಮಿತುಮರಹತ್ತಾ ಪಾರಾಜಿಕಾಪನ್ನಸದಿಸತ್ತಾ ಪರಿವಜ್ಜಿತಾ. ಮುಖಗ್ಗಾಹೀತಿ ಮುಖೇನ ಗಹಣಂ ಮುಖಗ್ಗಾಹೋ, ಸೋ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಮುಖಗ್ಗಾಹೀ, ಪರಸ್ಸ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಮುಖೇನ ಗಣ್ಹನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ನಿಸೀದಕೋತಿ ಪರಸ್ಸ ಅಙ್ಗಜಾತೇ ಅತ್ತನೋ ವಚ್ಚಮಗ್ಗೇನ ನಿಸೀದನ್ತೋ. ಇಮೇ ದ್ವೇ ಸಹವಾಸಿಕಾನಂ ಸೀಲವಿನಾಸನತೋ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಸಂವಸಿತುಂ ಅನರಹಾತಿ ಪಾರಾಜಿಕಾಪನ್ನಸದಿಸತ್ತಾ ವಿವಜ್ಜಿತಾ. ತೇಸನ್ತಿ ಅಸಂವಾಸತಾಸಾಮಞ್ಞೇನ ಚತ್ತಾರೋ ಪಾರಾಜಿಕಾಪನ್ನೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ‘‘ತೇಸಞ್ಚ ಮಗ್ಗೇನಮಗ್ಗಪಟಿಪತ್ತಿಸಾಮಞ್ಞೇನ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಾಪನ್ನಸ್ಸೇವ ಅನುಲೋಮಿಕಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಾ’’ ಇಚ್ಚೇವಂ ನಿಸ್ಸನ್ದೇಹೇ ವುತ್ತಂ. ಇಮಿನಾ ಚ ಅಕತವೀತಿಕ್ಕಮಾನಮ್ಪಿ ಮುದುಪಿಟ್ಠಿಆದೀನಂ ಚತುನ್ನಂ ಅನುಲೋಮಪಾರಾಜಿಕಭಾವೋ ವುತ್ತೋತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ.

‘‘ಅಪರಾನಿಪಿ ಲಮ್ಬೀ, ಮುದುಪಿಟ್ಠಿಕೋ, ಪರಸ್ಸ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಮುಖೇನ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಪರಸ್ಸ ಅಙ್ಗಜಾತೇ ಅಭಿನಿಸೀದತೀತಿ ಇಮೇಸಂ ಚತುನ್ನಂ ವಸೇನ ಚತ್ತಾರಿ ಅನುಲೋಮಪಾರಾಜಿಕಾನೀತಿ ವದನ್ತಿ. ಏತಾನಿ ಹಿ ಯಸ್ಮಾ ಉಭಿನ್ನಂ ರಾಗವಸೇನ ಸದಿಸಭಾವೂಪಗತಾನಂ ಧಮ್ಮೋ ‘ಮೇಥುನಧಮ್ಮೋ’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏತೇನ ಪರಿಯಾಯೇನ ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ಅಪ್ಪಟಿಸೇವಿತ್ವಾಯೇವ ಕೇವಲಂ ಮಗ್ಗೇನ ಮಗ್ಗಪ್ಪವೇಸನವಸೇನ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬತ್ತಾ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸ ಅನುಲೋಮೇನ್ತೀತಿ ‘ಅನುಲೋಮಪಾರಾಜಿಕಾನೀ’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೩೩) –

ವುತ್ತತ್ತಾ ಚ ತಬ್ಬಣ್ಣನಾಯ ಚ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ –

‘‘ಲಮ್ಬಂದೀಘತಾಯ ಪಲಮ್ಬಮಾನಂ ಅಙ್ಗಜಾತಮೇತಸ್ಸಾತಿ ಲಮ್ಬೀ. ಸೋ ಏತ್ತಾವತಾ ನ ಪಾರಾಜಿಕೋ, ಅಥ ಖೋ ಯದಾ ಅನಭಿರತಿಯಾ ಪೀಳಿತೋ ಅತ್ತನೋ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಮುಖೇ ¶ ವಾ ವಚ್ಚಮಗ್ಗೇ ವಾ ಪವೇಸೇತಿ, ತದಾ ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತಿ. ಮುದುಕಾ ಪಿಟ್ಠಿ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಮುದುಪಿಟ್ಠಿಕೋ, ಕತಪರಿಕಮ್ಮಾಯ ಮುದುಕಾಯ ಪಿಟ್ಠಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತೋ. ಸೋಪಿ ಯದಾ ಅನಭಿರತಿಯಾ ಪೀಳಿತೋ ಅತ್ತನೋ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಅತ್ತನೋ ಮುಖೇ ಪವೇಸೇತಿ ತದಾ ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತಿ. ಪರಸ್ಸ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಮುಖೇನ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಯೋ ಅನಭಿರತಿಯಾ ಪೀಳಿತೋ ಪರಸ್ಸ ಸುತ್ತಸ್ಸ ವಾ ಪಮತ್ತಸ್ಸ ವಾ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಅತ್ತನೋ ಮುಖೇನ ಗಣ್ಹಾತಿ. ಪರಸ್ಸ ಅಙ್ಗಜಾತೇ ಅಭಿನಿಸೀದತೀತಿ ಯೋ ಅನಭಿರತಿಯಾ ಪೀಳಿತೋ ಪರಸ್ಸ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಕಮ್ಮನಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಚ್ಚಮಗ್ಗೇನ ತಸ್ಸೂಪರಿ ಅಭಿನಿಸೀದತಿ, ತಂ ಅತ್ತನೋ ವಚ್ಚಮಗ್ಗಂ ಪವೇಸೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಲಮ್ಬೀಆದಯೋ ಚತ್ತಾರೋ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕೇನ ಸಙ್ಗಹಿತಾ, ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಉಭಿನ್ನಂ ರಾಗಪರಿಯುಟ್ಠಾನಸಙ್ಖಾತೇನ ಪರಿಯಾಯೇನ ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ಅಪ್ಪಟಿಸೇವಿನೋ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ವಿಸುಂ ವುತ್ತಾ’’ತಿ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೨೩೩) –

ವುತ್ತತ್ತಾ ಚ ಕತವೀತಿಕ್ಕಮಾಯೇವೇತೇ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕಾ’’ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಾ.

ಭಿಕ್ಖುನೀನಞ್ಚ ಚತ್ತಾರೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅಸಾಧಾರಣಾನೀ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ, ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಅಸಾಧಾರಣಾನಿ ಭಿಕ್ಖುನೀನಮೇವ ನಿಯತಾನಿ ಉಬ್ಭಜಾಣುಮಣ್ಡಲಿಕಾ, ವಜ್ಜಪಟಿಚ್ಛಾದಿಕಾ, ಉಕ್ಖಿತ್ತಾನುವತ್ತಿಕಾ, ಅಟ್ಠವತ್ಥುಕಾತಿ ¶ ಚತ್ತಾರಿ ಪಾರಾಜಿಕಾನಿ ಚ. ವಿಬ್ಭನ್ತಾ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಸಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ತೇಸಂ ಅನುಲೋಮಿಕಾ’’ತಿ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ. ತೇಸಂ ಚತುನ್ನಂ ಪಾರಾಜಿಕಾನಂ ಅನುಲೋಮಿಕಾ ಸಯಂ ವಿಬ್ಭನ್ತಾ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಚಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಚಿತ್ತವಸಿಕಾ ಹುತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ¶ ನಿವತ್ಥಚೀವರಮ್ಪಿ ಹಿ ಮಾತುಗಾಮಾನಂ ನಿವಾಸನನೀಹಾರೇನ ಸಯಮೇವ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಗಿಹಿವೇಸಂ ರೋಚೇತ್ವಾ ಗಹಿತಮತ್ತೇ ಸಾಸನತೋ ಚುತಾ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಚಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಏವಂಕರಣೇನ ಗಿಹಿಭಾವಾಪನ್ನತಾಸಾಮಞ್ಞೇನ ಸಂವಾಸಾರಹಾ ನ ಹೋನ್ತೀತಿ ಇಮೇಸಂ ಚತುನ್ನಂ ಪಾರಾಜಿಕಾನಂ ಅನುಲೋಮಿಕಾ ಜಾತಾ.

ತಥಾತಿ ಯಥಾ ಇಮೇ ದಸ್ಸಿತಾ ತೇನ ಅಸಂವಾಸಾರಹತಾಯ, ಭಿಕ್ಖುಭಾವಾಯ ಅಭಬ್ಬತಾಯ ಚ ಪಾರಾಜಿಕಾವ, ತಥಾ ಏಕಾದಸ ಅಭಬ್ಬಪುಗ್ಗಲಾಪಿ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏಕಾದಸಾಭಬ್ಬಾತಿ ಮಾತುಘಾತಕೋ, ಪಿತುಘಾತಕೋ, ಅರಹನ್ತಘಾತಕೋ, ಸಙ್ಘಭೇದಕೋ, ಲೋಹಿತುಪ್ಪಾದಕೋ, ಪಣ್ಡಕೋ, ತಿರಚ್ಛಾನಗತೋ, ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕೋ, ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ, ಭಿಕ್ಖುನಿದೂಸಕೋ, ತಿತ್ಥಿಯಪಕ್ಕನ್ತಕೋತಿ ಏಕಾದಸ. ಸಬ್ಬೇತೇ ಚತುವೀಸತಿ ಏತೇ ಸಬ್ಬೇ ಚತುವೀಸತಿ ಪುಗ್ಗಲಾ ಸಮೋಧಾನತೋ ವೇದಿತಬ್ಬಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೩೨೦. ಇಮೇ ಚತುವೀಸತಿ ಪಾರಾಜಿಕಾ ಪುಗ್ಗಲಾ ಸೀಸಚ್ಛಿನ್ನೋವ ಜೀವಿತುಂ ಇಧ ಭಿಕ್ಖುಭಾವಾಯ ಅಭಬ್ಬಾತಿ ವುತ್ತಾತಿ ಯೋಜನಾ.

೩೨೧. ಇಮೇಸಂ ಏಕಾದಸನ್ನಂ ಅಭಬ್ಬತಾಯ ಹೇತುದಸ್ಸನತ್ಥಮಾಹ ‘‘ಪಣ್ಡಕೋ ಚಾ’’ತಿಆದಿ. ಪಣ್ಡಕೋ ಚಾತಿ ಆಸಿತ್ತಪಣ್ಡಕೋ, ಉಸೂಯಪಣ್ಡಕೋ, ಪಕ್ಖಪಣ್ಡಕೋ, ಓಪಕ್ಕಮಿಕಪಣ್ಡಕೋ, ನಪುಂಸಕಪಣ್ಡಕೋತಿ ವುತ್ತೋ ಪಞ್ಚವಿಧೋ ಪಣ್ಡಕೋ ಚ. ತಿರಚ್ಛಾನೋತಿ ತಿರಿಯಂ ಅಞ್ಛತಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ‘‘ತಿರಚ್ಛಾನೋ’’ತಿ ಗಹಿತೋ ನಾಗಸುಪಣ್ಣಾದಿಕೋ ಸಬ್ಬತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿಕೋ ಚ. ಯಕ್ಖಾದಯೋ ಸಬ್ಬೇ ಅಮನುಸ್ಸಾಪಿ ಇಧ ತಿರಚ್ಛಾನೇಯೇವ ಸಙ್ಗಹಿತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನೋಪಿ ಚಾತಿ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಬ್ಯಞ್ಜನಸಾಧಕೇಹಿ ಉಭತೋ ಕಮ್ಮತೋ ಜಾತಾನಿ ಥನಾದಿಕಾನಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಾನಿ ಯಸ್ಸಾತಿ ನಿರುತ್ತೋ ಇತ್ಥಿಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನೋ ¶ , ಪುರಿಸಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನೋತಿ ದುವಿಧೋ ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನೋ ಚ. ವತ್ಥುವಿಪನ್ನಾತಿ ತಬ್ಭಾವಭಾವಿತಾಯ ಭಿಕ್ಖುಭಾವೋ ವಸತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ವತ್ಥು, ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಭಿಕ್ಖುಭಾವಾರಹತಾ, ಸಾ ಪನ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಕ್ಖನ್ಧಕಾಗತಸಬ್ಬದೋಸವಿರಹಿತಗುಣಸಮ್ಪಯುತ್ತತಾ, ತಂ ವಿಪನ್ನಂ ಪಣ್ಡಕಭಾವಾದಿಯೋಗೇನ ಯೇಸಂ ತೇ ‘‘ವತ್ಥುವಿಪನ್ನಾ’’ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಾ. ಹಿ-ಸದ್ದೋ ಹೇತುಮ್ಹಿ. ಯಸ್ಮಾ ವತ್ಥುವಿಪನ್ನಾ, ತಸ್ಮಾ ಇಧ ಅತ್ತಭಾವೇ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಅಭಬ್ಬಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಅಹೇತುಪಟಿಸನ್ಧಿಕಾ’’ತಿ ವಚನೇನ ¶ ಇಮೇಸಂ ವಿಪಾಕಾವರಣಯುತ್ತಭಾವಮಾಹ, ಇಮಿನಾ ಏತೇಸಂ ಮಗ್ಗಾಧಿಗಮಸ್ಸ ವಾರಿತಭಾವೋ ದಸ್ಸಿತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೩೨೨. ಪಞ್ಚಾನನ್ತರಿಕಾತಿ ಕಮ್ಮಾವರಣೇನ ಯುತ್ತತಾಯ ಸಗ್ಗಮೋಕ್ಖಸಮ್ಪತ್ತಿತೋ ಪರಿಹಾಯಿತ್ವಾ ಮರಣಾನನ್ತರಂ ಅಪಾಯಪಟಿಸನ್ಧಿಯಂ ನಿಯತಾ ಮಾತುಘಾತಕಾದಯೋ ಪಞ್ಚಾನನ್ತರಿಕಾ ಚ. ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸೋಪಿ ಚಾತಿ ಲಿಙ್ಗತ್ಥೇನಕೋ, ಸಂವಾಸತ್ಥೇನಕೋ, ಉಭಯತ್ಥೇನಕೋತಿ ತಿವಿಧೋ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ಚ. ದೂಸಕೋತಿ ಪಕತತ್ತಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಮೇಥುನಂ ಪಟಿಸೇವಿತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ದೂಸಿತತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ದೂಸೇತೀತಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಿದೂಸಕೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ಚ. ತಿತ್ಥಿಪಕ್ಕನ್ತಕೋ ಚಾತಿ ತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ಲದ್ಧಿಂ, ವೇಸಞ್ಚ ರೋಚೇತ್ವಾ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತೇಸಮನ್ತರಂ ಪವಿಟ್ಠೋ ಚ. ಇತಿ ಅಟ್ಠ ಪನ ಕಿರಿಯಾನಟ್ಠಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಇತೀತಿ ಇದಮತ್ಥತ್ತಾ ಇಮೇತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತೇ ಇಮೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತೇ ಇಮೇ ಅಟ್ಠ ಪನ ಮಾತುವಧಾದಿಕಿರಿಯಾಯ ಇಹತ್ತಭಾವೇ ಭಿಕ್ಖುಭಾವಾಯ ಅನರಹಾ ಹುತ್ವಾ ನಟ್ಠಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತ್ತಾವತಾ ಏಕಾದಸಅಭಬ್ಬಾನಂ ಅಭಬ್ಬತಾಯ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸಿತಂ ಹೋತಿ.

೩೨೩. ಮಯಾ ಪಾರಾಜಿಕಾನಂ ಸಾರಭೂತೋ ಯೋ ಅಯಂ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವುತ್ತೋ, ತಸ್ಸ ವಿನಿಚ್ಛಯಸ್ಸ ಅನುಸಾರೇನ ಅನುಗಮನೇನ ಸೇಸೋಪಿ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಬುಧೇನ ಪಣ್ಡಿತೇನ ಅಸೇಸತೋವ ವಿಞ್ಞಾತುಂ ಸಕ್ಕಾತಿ ಯೋಜನಾ.

೩೨೪. ಪಟುಭಾವಕರೇ ¶ ಪರಮೇ ವಿವಿಧೇಹಿ ನಯೇಹಿ ಯುತ್ತೇ ವಿನಯಪಿಟಕೇ ಪರಮತ್ಥನಯಂ ಅಭಿಪತ್ಥಯತಾ ಅಯಂ ಸತತಂ ಪರಿಯಾಪುಣಿತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ. ತತ್ಥ ವಿವಿಧೇಹಿ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇಹಿ. ನಯೇಹೀತಿ ನೀಯನ್ತಿ ವುತ್ತಾನುಸಾರೇನ ಉದೀರಿಯನ್ತೀತಿ ‘‘ನಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇಹಿ ಚಕ್ಕಪೇಯ್ಯಾಲಾದೀಹಿ ನಯೇಹಿ. ಪರಮತ್ಥನಯನ್ತಿ ಪರಮೋ ಚ ಸೋ ಅತ್ಥೋ ಚಾತಿ ಪರಮತ್ಥೋ, ಪರಮೋ ವಾ ವಿಸೇಸೇನ ನಿಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ ಅತ್ಥೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ಸೋಯೇವ ವಿನಿಚ್ಛಯತ್ಥಿಕಾನಂ ಬುದ್ಧಿಯಾ ನೇತಬ್ಬೋತಿ ಪರಮತ್ಥನಯೋ, ವಿನಿಚ್ಛಯೂಪಾಯೋ ನೀಯತಿ ಏತೇನಾತಿ ಕತ್ವಾ ‘‘ಪರಮತ್ಥನಯೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಂ ಪರಮತ್ಥನಯಂ. ಅಭಿಪತ್ಥಯತಾತಿ ವಿನಯಪಿಟಕೇ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ವಾ ತದುಪಾಯಂ ವಾ ಪತ್ಥಯತಾ, ಇಚ್ಛನ್ತೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಪರಿಯಾಪುಣಿತಬ್ಬೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ. ಮ-ಕಾರೋ ಆಗಮಸನ್ಧಿಜೋ, ಓ-ಕಾರಸ್ಸ ಅ-ಕಾರಾದೇಸೋ. ಪರಿಯಾಪುಣಿತಬ್ಬೋತಿ ಪಠಿತಬ್ಬೋ, ಸೋತಬ್ಬೋ ಚಿನ್ತೇತಬ್ಬೋ ಧಾರೇತಬ್ಬೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಅಯನ್ತಿ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಚತುತ್ಥಪಾರಾಜಿಕಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೩೨೫. ಏವಂ ¶ ನಾನಾನಯಪಟಿಮಣ್ಡಿತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಕಣ್ಡಸ್ಸ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತದನನ್ತರಮುದ್ದಿಟ್ಠಸ್ಸ ತೇರಸಕಣ್ಡಸ್ಸ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಮೋಚೇತುಕಾಮತಾ’’ತಿಆದಿ. ಮೋಚೇತುಂ ಕಾಮೇತೀತಿ ಮೋಚೇತುಕಾಮೋ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಮೋಚೇತುಕಾಮತಾ, ತಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಮೋಚೇತುಕಾಮತಾಚಿತ್ತಂ. ಏತ್ಥ ‘‘ಮೋಚೇತುಕಾಮತಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಏಕಾದಸಸು ರಾಗೇಸು ‘‘ಮೋಚನಸ್ಸಾದೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ಇಮಸ್ಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸ ಮೂಲಕಾರಣಂ ಸುಕ್ಕಮೋಚನವಿಸಯಂ ರಾಗಮಾಹ.

ಏಕಾದಸ ¶ ರಾಗಾ ನಾಮ ‘‘ಮೋಚನಸ್ಸಾದೋ, ಮುಚ್ಚನಸ್ಸಾದೋ, ಮುತ್ತಸ್ಸಾದೋ, ಮೇಥುನಸ್ಸಾದೋ, ಫಸ್ಸಸ್ಸಾದೋ, ಕಣ್ಡುವನಸ್ಸಾದೋ, ದಸ್ಸನಸ್ಸಾದೋ, ನಿಸಜ್ಜಸ್ಸಾದೋ, ವಾಚಸ್ಸಾದೋ, ಗೇಹಸ್ಸಿತಪೇಮಂ, ವನಭಙ್ಗಿಯ’’ನ್ತಿ ಏವಮಾಗತಾ. ಇಧ ಮೋಚನಂ ನಾಮ ಸಮ್ಭವಧಾತುಮೋಚನಂ, ತದತ್ಥಾಯ ತಬ್ಬಿಸಯರಾಗಸಮ್ಪಯುತ್ತವೇದನಾ ಮೋಚನಸ್ಸಾದೋ ನಾಮ. ತೇನಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಮೋಚೇತುಂ ಅಸ್ಸಾದೋ ಮೋಚನಸ್ಸಾದೋ’’ತಿ. ಮುಚ್ಚಮಾನೇ ಅಸ್ಸಾದೋ ಮುಚ್ಚನಸ್ಸಾದೋ, ಸಮ್ಭವಧಾತುಮ್ಹಿ ಮುಚ್ಚಮಾನೇ ತಂರಾಗಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ವೇದನಾ ಮುಚ್ಚನಸ್ಸಾದೋ ನಾಮ. ಏತೇನೇವ ನಯೇನ ಮುತ್ತಸ್ಸಾದಾದಿವಾಚಸ್ಸಾದಾವಸಾನೇಸು ಪದೇಸು ಅತ್ಥಕ್ಕಮೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಇಮೇಹಿ ನವಹಿ ಪದೇಹಿ ಅಸ್ಸಾದಸೀಸೇನ ಕುನ್ತಯಟ್ಠಿಞಾಯೇನ ತಂಸಹಚರಿತೋ ರಾಗೋ ದಸ್ಸಿತೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ನವಹಿ ಪದೇಹಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಅಸ್ಸಾದಸೀಸೇನ ರಾಗೋ ವುತ್ತೋ’’ತಿ.

ಗೇಹಸ್ಸಿತಪೇಮನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಗೇಹಟ್ಠಾ ಮಾತುಆದಯೋ ಆಧೇಯ್ಯಆಧಾರವೋಹಾರೇನ ‘‘ಗೇಹಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ‘‘ಮಞ್ಚಾ ಉಕ್ಕುಟ್ಠಿಂ ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ತನ್ನಿಸ್ಸಿತೋ ಸಿನೇಹಪರಿಯಾಯೋ ರಾಗೋ ‘‘ಗೇಹಸ್ಸಿತಪೇಮ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೋ. ಇಮಿನಾ ಪದೇನ ರಾಗಸ್ಸ ಸಭಾವೋ ಸನ್ದಸ್ಸಿತೋ. ವನತೋ ಭಞ್ಜಿತ್ವಾ ಆಭತಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಫಲಪುಪ್ಫಾದಿ ವನಭಙ್ಗಿಯಂ ನಾಮ. ಇಧ ಪನ ರಾಗವಸೇನ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತಂ ಮಾತುಗಾಮೇಹಿ ವಿರಹದುಕ್ಖಾಪನಯನತ್ಥಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೪೦) ತೇಸಂ ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ದಸ್ಸನಫುಸನವಸೇನ ವಿನ್ದಿತುಂ ರಾಗೀಹಿ ಗಹೇತಬ್ಬತೋ ತೇಹಿ ಪಿಳನ್ಧಿತಮಾಲಸಹಿತಂ ತಮ್ಬೂಲನ್ತಿ ಏವಮಾದಿ ‘‘ವನಭಙ್ಗಿಯ’’ನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ. ಇಮಿನಾ ಪತ್ಥಿತವಿಸಯಗೋಚರೋ ರಾಗೋ ತದಾಯತ್ತವತ್ಥುವಸೇನ ಸನ್ದಸ್ಸಿತೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಏಕೇನ ಪದೇನ ಸರೂಪೇನೇವ ರಾಗೋ, ಏಕೇನ ¶ ಪದೇನ ವತ್ಥುನಾ ವುತ್ತೋ. ವನಭಙ್ಗೋ ಹಿ ರಾಗಸ್ಸ ವತ್ಥು, ನ ರಾಗೋಯೇವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೪೦).

‘‘ಮೋಚೇತುಕಾಮತಾ’’ತಿ ¶ ಇದಮೇವ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ವಚನೇನ ವೀತಿಕ್ಕಮಸಾಧಿಕಾಯ ಕಾಯವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಸಮುಟ್ಠಾಪಕಂ ರಾಗಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಚಿತ್ತವಿಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ತೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಸಮುಟ್ಠಾಪಿಯಮಾನಂ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಂ ವೀತಿಕ್ಕಮಂ ‘‘ವಾಯಾಮೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ದಸ್ಸೇತಿ. ವಾಯಾಮೋ ನಾಮ ತಂಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತವೀರಿಯಂ. ಏತ್ಥ ಪನ ‘‘ಸೇಮ್ಹೋ ಗುಳೋ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ಫಲೇ ಹೇತೂಪಚಾರಞಾಯೇನ ವೀತಿಕ್ಕಮಸ್ಸ ವಿಸೇಸಹೇತುಭೂತವೀರಿಯವಾಚಕೇನ ಚ ಪದೇನ ವೀತಿಕ್ಕಮೋವ ವುತ್ತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಅಜ್ಝತ್ತಬಾಹಿರವತ್ಥುಘಟ್ಟನಂ, ಆಕಾಸೇ ಕಟಿಕಮ್ಪನನ್ತಿ ಸುಕ್ಕಮೋಚನತ್ಥೋ ವಾಯಾಮೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸುಕ್ಕಸ್ಸ ಮೋಚನಂ ಸುಕ್ಕಮೋಚನಂ.

ಏತ್ಥ ಚ ಸುಕ್ಕಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಸುಕ್ಕನ್ತಿ ದಸ ಸುಕ್ಕಾನಿ ನೀಲಂ ಪೀತಕಂ ಲೋಹಿತಕಂ ಓದಾತಂ ತಕ್ಕವಣ್ಣಂ ದಕವಣ್ಣಂ ತೇಲವಣ್ಣಂ ಖೀರವಣ್ಣಂ ದಧಿವಣ್ಣಂ ಸಪ್ಪಿವಣ್ಣ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೩೭) ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತಾನಿ ಸತ್ತಾನಂ ಪಿತ್ತಾದಿಆಸಯಭೇದೇನ, ಪಥವಿಧಾತುಆದೀನಂ ಚತುನ್ನಂ ವಾ ರಸಸೋಣಿತಮಂಸಮೇದಅಟ್ಠಿಅಟ್ಠಿಮಿಞ್ಜಾನಂ ಛನ್ನಂ ದೇಹಧಾತೂನಂ ವಾ ಭೇದೇನ ಅನೇಕಧಾ ಭಿನ್ನೇ ದಸವಿಧೇ ಸುಕ್ಕೇ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ಸುಕ್ಕಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮೋಚನಂ ವಿಸ್ಸಟ್ಠೀತಿ ಪರಿಯಾಯಂ, ಪಕತಿಯಾ ಠಿತಸಕಟ್ಠಾನತೋ ಮೋಚನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾಹ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ವಿಸ್ಸಟ್ಠೀತಿ ಠಾನತೋ ಚಾವನಾ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೩೭). ಇಹ ‘‘ಠಾನಂ ನಾಮ ವತ್ಥಿಸೀಸಸಙ್ಖಾತಂ ಮುತ್ತಕರಣಮೂಲ’’ನ್ತಿ ಕೇಚಿ. ‘‘ಕಟೀ’’ತಿ ಅಪರೇ. ‘‘ಸಕಲಕಾಯೋ’’ತಿ ಅಞ್ಞೇ. ಇಮೇಸಂ ತಿಣ್ಣಂ ವಚನೇಸು ‘‘ತತಿಯಸ್ಸ ಭಾಸಿತಂ ಸುಭಾಸಿತ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೩೭) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ತತಿಯವಾದಸ್ಸ ಕತಪಾಸಂಸತ್ತಾ ಕೇಸಲೋಮನಖದನ್ತಾನಂ ಮಂಸವಿನಿಮುತ್ತಟ್ಠಾನಞ್ಚ ಮುತ್ತಕರೀಸಖೇಳಸಿಙ್ಘಾಣಿಕಾಥದ್ಧಸುಕ್ಖಚಮ್ಮಞ್ಚ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸಂ ಸಕಲಸರೀರಂ ಕಾಯಪ್ಪಸಾದಭಾವಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಅಬದ್ಧಪಿತ್ತಾನಂ ¶ ವಿಯ ಸಮ್ಭವಧಾತುಯಾ ಚ ಠಾನನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

‘‘ಸುಕ್ಕಮೋಚನ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ? ‘‘ಆರೋಗ್ಯತ್ಥಾಯ, ಸುಖತ್ಥಾಯ, ಭೇಸಜ್ಜತ್ಥಾಯ, ದಾನತ್ಥಾಯ, ಪುಞ್ಞತ್ಥಾಯ, ಯಞ್ಞತ್ಥಾಯ, ಸಗ್ಗತ್ಥಾಯ, ಬೀಜತ್ಥಾಯ, ವೀಮಂಸತ್ಥಾಯ, ದವತ್ಥಾಯ ಮೋಚೇತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೩೭) ವುತ್ತದಸವಿಧಅಧಿಪ್ಪಾಯನ್ತೋಗಧಅಞ್ಞತರಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ರಾಗೂಪತ್ಥಮ್ಭೇ, ವಚ್ಚೂಪತ್ಥಮ್ಭೇ, ಪಸ್ಸಾವೂಪತ್ಥಮ್ಭೇ, ವಾತೂಪತ್ಥಮ್ಭೇ, ಉಚ್ಚಾಲಿಙ್ಗಪಾಣಕದಟ್ಠೂಪತ್ಥಮ್ಭೇ ಮೋಚೇತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೩೭) ವುತ್ತಪಞ್ಚವಿಧಕಾಲಾನಮಞ್ಞತರಕಾಲೇ ‘‘ಅಜ್ಝತ್ತರೂಪೇ, ಬಹಿದ್ಧಾರೂಪೇ, ಅಜ್ಝತ್ತಬಹಿದ್ಧಾರೂಪೇ, ಆಕಾಸೇ ಕಟಿಂ ಕಮ್ಪೇನ್ತೋ ಮೋಚೇತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೩೭) ವುತ್ತಚತುರುಪಾಯಾನಮಞ್ಞತರೇನ ಉಪಾಯೇನ ಯಥಾವುತ್ತರಾಗಪಿಸಾಚವಸೇನ ವಿವಸೋ ಹುತ್ವಾ ಯಥಾವುತ್ತನೀಲಾದಿದಸವಿಧಸಮ್ಭವಧಾತೂನಮಞ್ಞತರಂ ಯಥಾವುತ್ತಟ್ಠಾನತೋ ಖುದ್ದಕಮಕ್ಖಿಕಾಯ ಪಿವನಮತ್ತಮ್ಪಿ ಸಚೇ ಮೋಚೇತೀತಿ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ¶ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಏತ್ಥ ಚ ಉಚ್ಚಾಲಿಙ್ಗಪಾಣಕಾ ನಾಮ ಲೋಮಸಪಾಣಾ, ಯೇಸಂ ಲೋಮೇ ಅಲ್ಲಿನೇ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಕಮ್ಮನಿಯಂ ಹೋತಿ.

ಅಞ್ಞತ್ರ ಸುಪಿನನ್ತೇನಾತಿ ಸುಪಿನೋ ಏವ ಸುಪಿನನ್ತೋ, ನಿಸ್ಸಕ್ಕವಚನಪ್ಪಸಙ್ಗೇ ಕರಣವಚನತೋ ಸುಪಿನನ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸುಪಿನಾ ನಾಮ ‘‘ವಾತಾದಿಧಾತುಕ್ಖೋಭವಸೇನ ವಾ ಪುಬ್ಬಾನುಭೂತಇತ್ಥಿರೂಪಾದಿವಿಸಯವಸೇನ ವಾ ಇಟ್ಠಾನಿಟ್ಠದೇವತಾನುಭಾವೇನ ವಾ ಪುಞ್ಞೇನ ಪಟಿಲಭಿತಬ್ಬಅತ್ಥಸ್ಸ, ಅಪುಞ್ಞೇನ ಪತ್ತಬ್ಬಾನತ್ಥಸ್ಸ ಚ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತವಸೇನ ವಾ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೩೭) ವುತ್ತೇಸು ಚತೂಸು ಕಾರಣೇಸು ಏಕೇನ ಕಾರಣೇನ ಕಪಿನಿದ್ದಾಯ ಸುಪಿನೇ ದಿಸ್ಸಮಾನಾರಮ್ಮಣತೋ ಯಂ ಸುಕ್ಕಮೋಚನಂ ಹೋತಿ, ತಂ ಅವಿಸಯಂ ಸುಕ್ಕಮೋಚನಂ ವಿನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋವ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸತಾ. ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ತತೋ ವುಟ್ಠಾತುಕಾಮಸ್ಸ ಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ಆದಿಮ್ಹಿ ಪರಿವಾಸದಾನತ್ಥಂ ¶ , ಮಜ್ಝೇ ಚ ಮೂಲಾಯಪಟಿಕಸ್ಸನೇನ ವಿನಾ ವಾ ಸಹ ವಾ ಮಾನತ್ತದಾನತ್ಥಂ, ಅವಸಾನೇ ಅಬ್ಭಾನತ್ಥಞ್ಚ ಸಙ್ಘೋ ಏಸಿತಬ್ಬೋತಿ ‘‘ಸಙ್ಘೋ ಆದಿಮ್ಹಿ ಚೇವ ಸೇಸೇ ಚ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೩೭; ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ವುತ್ತತ್ತಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾ ನಾಮ, ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾಹ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ಸಙ್ಘೋವ ತಸ್ಸಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಪರಿವಾಸಂ ದೇತಿ, ಮೂಲಾಯ ಪಟಿಕಸ್ಸತಿ, ಮಾನತ್ತಂ ದೇತಿ, ಅಬ್ಭೇತಿ, ನ ಸಮ್ಬಹುಲಾ, ನ ಏಕಪುಗ್ಗಲೋ, ತೇನ ವುಚ್ಚತಿ ‘ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ’ತಿ. ತಸ್ಸೇವ ಆಪತ್ತಿನಿಕಾಯಸ್ಸ ನಾಮಂ ನಾಮಕಮ್ಮಂ ಅಧಿವಚನಂ, ತೇನಪಿ ವುಚ್ಚತಿ ‘ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೩೭). ಏತ್ಥ ಚ ಪರಿವಾಸಾದಿಕಥಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾವಸಾನೇ ಆಗತಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ.

೩೨೬. ಏತ್ತಾವತಾ ಮೂಲಸಿಕ್ಖಾಪದಾಗತಂ ಅತ್ತೂಪಕ್ಕಮಮೂಲಕಂ ಆಪತ್ತಿಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾಪತ್ತಿಯಾ ಪರೂಪಕ್ಕಮೇನಪಿ ಆಪಜ್ಜನಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಪರೇನಾ’’ತಿಆದಿ. ಉಪಕ್ಕಮಾಪೇತ್ವಾತಿ ಅಙ್ಗಜಾತಸ್ಸ ಗಹಣಂ ವಾ ಘಟ್ಟನಂ ವಾ ಕಾರೇತ್ವಾ.

೩೨೭. ಸಞ್ಚಿಚ್ಚಾತಿ ‘‘ಉಪಕ್ಕಮಾಮಿ ಮೋಚೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚೇತೇತ್ವಾ ಪಕಪ್ಪೇತ್ವಾ. ಉಪಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅಜ್ಝತ್ತರೂಪಾದೀಸು ತೀಸು ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಘಟ್ಟೇನ್ತಸ್ಸ. ಸಮುದ್ದಿಟ್ಠನ್ತಿ ‘‘ಚೇತೇತಿ ಉಪಕ್ಕಮತಿ ನ ಮುಚ್ಚತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೬೨) ಪದಭಾಜನೇ ಭಗವತಾ ವುತ್ತನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೩೨೮. ಇಮಿಸ್ಸಂ ¶ ಗಾಥಾಯಂ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಉಪಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಜ್ಝತ್ತರೂಪೇ ವಾ ಬಹಿದ್ಧಾರೂಪೇ ವಾ ಅಜ್ಝತ್ತಬಹಿದ್ಧಾರೂಪೇ ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಘಟ್ಟೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಇಮಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ವುತ್ತತ್ತಾ ¶ ಅಙ್ಗಜಾತಘಟ್ಟನೇನ ವಿನಾಭಾವತೋ ಇಮಿನಾ ಅಸಙ್ಗಯ್ಹಮಾನಸ್ಸಾಪಿ ಆಕಾಸೇ ಕಟಿಕಮ್ಪನೇನ ಸುಕ್ಕಮೋಚನೇ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸ ಪಠಮಗಾಥಾಯಂ ‘‘ವಾಯಾಮೋ’’ತಿ ಸಾಮಞ್ಞವಚನೇನ ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾ ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಮೋಚನಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸ ಆಕಾಸೇ ಕಟಿಂ ಕಮ್ಪೇನ್ತಸ್ಸ ಅಸುಚಿ ಮುಚ್ಚಿ…ಪೇ… ಅಸುಚಿ ನ ಮುಚ್ಚಿ. ತಸ್ಸ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಅಹೋಸಿ…ಪೇ… ಅನಾಪತ್ತಿ ಭಿಕ್ಖು ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸ, ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸಾ’’ತಿ ಆಕಾಸೇಕಟಿಕಮ್ಪನವತ್ಥುಮ್ಹಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅಮುತ್ತೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಸಙ್ಗಹೇತುಮಾಹ ‘‘ಸಞ್ಚಿಚ್ಚಾ’’ತಿಆದಿ.

ತತ್ಥ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚಾತಿ ‘‘ಉಪಕ್ಕಮಾಮಿ ಮೋಚೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಜಾನಿತ್ವಾ ಸಞ್ಜಾನಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಉಪಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ತಂ ವಿಸೇಸೇತುಂ ‘‘ಆಕಾಸೇ ಕಮ್ಪನೇನಪೀ’’ತಿ ಆಹ, ಕಟಿಕಮ್ಪನೇನಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಕಥಮಿದಂ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಚೇ? ಇಮಾಯ ಕಥಾಯ ಸಙ್ಗಹೇತಬ್ಬವತ್ಥುಮ್ಹಿ ‘‘ಆಕಾಸೇ ಕಟಿಂ ಕಮ್ಪೇನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೬೬) ಪಾಠೇ ‘‘ಕಟಿಂ ಕಮ್ಪೇನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ವಚನಸಹಚರಸ್ಸ ‘‘ಆಕಾಸೇ’’ತಿ ವಚನಸ್ಸ ಸನ್ನಿಧಾನಬಲೇನ ಲಬ್ಭತಿ ಅತ್ಥಪ್ಪಕರಣಸದ್ದನ್ತರಸನ್ನಿಧಾನಾ ಸದ್ದಾನಂ ವಿಸೇಸತ್ಥದೀಪನತೋ.

೩೨೯. ವತ್ಥಿನ್ತಿ ಮುತ್ತವತ್ಥಿಂ, ಮುತ್ತಕರಣಸ್ಸ ವತ್ಥಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕೀಳಾಯ ಪೂರೇತ್ವಾತಿ ಗಾಮದಾರಕೋ ವಿಯ ಕೀಳಿತುಕಾಮತಾಯ ಮುತ್ತವತ್ಥಿಂ ದಳ್ಹಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪೂರೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾಹ ವತ್ಥಿವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ವತ್ಥಿಂ ದಳ್ಹಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪೂರೇತ್ವಾ ಪೂರೇತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತಾ ಗಾಮದಾರಕಾವಿಯ ಪಸ್ಸಾವಮಕಂಸೂ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೬೪). ‘‘ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತನ್ತಿ? ತಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ವುತ್ತನಯೇನ ಮೋಚನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ದಳ್ಹಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪೂರೇತ್ವಾ ಪೂರೇತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತಸ್ಸ ಸುಕ್ಕೇ ಮುತ್ತೇ ಮೋಚನಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಚೇತೇತಿ, ಉಪಕ್ಕಮತಿ, ಮುಚ್ಚತೀತಿ ಅಙ್ಗಾನಂ ಸಮ್ಪನ್ನತ್ತಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸ ¶ , ಅಮುತ್ತೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸ ಸಮ್ಭವತೋ ಉಭಯಸಙ್ಗಹತ್ಥಮಾಹ.

೩೩೦. ಉಪನಿಜ್ಝಾಯನವತ್ಥುಮ್ಹಿ ‘‘ನ ಚ ಭಿಕ್ಖವೇ ಸಾರತ್ತೇನ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಉಪನಿಜ್ಝಾಯಿತಬ್ಬಂ, ಯೋ ಉಪನಿಜ್ಝಾಯೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೬೬) ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸಾ’’ತಿ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ತಿಸ್ಸನ್ನ’’ನ್ತಿ ವದತಿ. ತಿಸ್ಸನ್ನಂ ಪನ ಇತ್ಥೀನನ್ತಿ ಮನುಸ್ಸಾಮನುಸ್ಸತಿರಚ್ಛಾನಗತವಸೇನ ತಿಸ್ಸನ್ನಂ ಇತ್ಥೀನಂ. ‘‘ಅಙ್ಗಜಾತ’’ನ್ತಿ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ನಿಮಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ¶ ಮುತ್ತಕರಣಮೇವ ವುಚ್ಚತಿ, ಪಟಸತೇನಾಪಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದಿತಂ ವಾ ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದಿತಂ ವಾ ಯೋನಿಮಗ್ಗನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ತೇನಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸಚೇಪಿ ಪಟಸತಂ ನಿವತ್ಥಾ ಹೋತಿ, ಪುರತೋ ವಾ ಪಚ್ಛತೋ ವಾ ಠತ್ವಾ ‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಾಮ ಓಕಾಸೇ ನಿಮಿತ್ತ’ನ್ತಿ ಉಪನಿಜ್ಝಾಯನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಮೇವ. ಅನಿವತ್ಥಾನಂ ಗಾಮದಾರಿಕಾನಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಉಪನಿಜ್ಝಾಯನ್ತಸ್ಸ ಪನ ಕಿಮೇವ ವತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೬೬). ಪುರತೋ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಠತ್ವಾ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ.

೩೩೧. ಏಕೇನ…ಪೇ… ಪಸ್ಸತೋ ಏಕಂ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ಏಕೇನ ಪಯೋಗೇನ ಏಕಂ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ವಚನತೋ ಅನೇಕೇಹಿ ಪಯೋಗೇಹಿ ಅನೇಕಾನಿ ದುಕ್ಕಟಾನೀತಿ ಬ್ಯತಿರೇಕತೋ ಲಬ್ಭತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ವಿಲೋಕೇತ್ವಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಉಪನಿಜ್ಝಾಯನ್ತಸ್ಸ ಪಯೋಗೇ ಪಯೋಗೇ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೬೬). ಇಮಿಸ್ಸಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ‘‘ಇತೋ ಚಿತೋ ಚಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಉಮ್ಮೀಲನನಿಮೀಲನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ವಿವಿಧಾ ತಂ ಅನೋಲೋಕೇತ್ವಾ ತಮೇವ ಓಲೋಕೇನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಲಬ್ಭತಿ.

೩೩೨. ಅಮೋಚನಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸ ಮುತ್ತಸ್ಮಿಂ ಅನಾಪತ್ತಿ ಪಕಾಸಿತಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಮೋಚನಾಧಿಪ್ಪಾಯಂ ವಿನಾ ಭೇಸಜ್ಜಕರಣತ್ಥಂ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ಅಙ್ಗಜಾತೇ ಭೇಸಜ್ಜಲೇಪಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ವಾ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನೇವ ಉಚ್ಚಾರಪಸ್ಸಾವಾದಿಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ವಾ ಮುತ್ತೇಪಿ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ¶ ಇದಂ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಸುಪಿನನ್ತೇನ ನಮೋಚನಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ೨೬೩) ನಯೇನ ಅನಾಪತ್ತಿವಾರೇ ವುತ್ತಮೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಾಠೇ ‘‘ಅನುಪಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಅವುತ್ತೇಪಿ ಇಮಸ್ಸ ಪಾಠಸ್ಸ ಪುರತೋ ‘‘ಚೇತೇತಿ ನ ಉಪಕ್ಕಮತಿ ಮುಚ್ಚತಿ, ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೬೨) ಚ ‘‘ನ ಚೇತೇತಿ ನ ಉಪಕ್ಕಮತಿ ಮುಚ್ಚತಿ, ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೬೨) ಚ ವಚನತೋ ತಂ ಸಙ್ಗಹೇತುಮಾಹ ‘‘ಅನುಪಕ್ಕಮತೋಪಿ ಚ ಮುತ್ತಸ್ಮಿಂ ಅನಾಪತ್ತಿ ಪಕಾಸಿತಾ’’ತಿ. ಮೋಚನಸ್ಸಾದರಾಗೇನ ಪೀಳಿತೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಅಹೋ ವತ ಮೇ ಮುಚ್ಚೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ವಾ ಏವರೂಪಮೋಚನಸ್ಸಾದರಾಗಪೀಳಾಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಚಿತ್ತೇ ಅಸತಿಪಿ ಕೇವಲಂ ಕಾಮವಿತಕ್ಕಮತ್ತೇನ ಉಪಹತೋ ಹುತ್ವಾ ತಾದಿಸಅಜ್ಝತ್ತಿಕಬಾಹಿರವತ್ಥೂಸು ಘಟ್ಟನವಸೇನ ವಾ ಆಕಾಸೇ ಕಟಿಕಮ್ಪನವಸೇನ ವಾ ಉಪಕ್ಕಮಂ ಅಕರೋನ್ತಸ್ಸ ತಾದಿಸಚಿನ್ತಾಬಲೇನ ವಾ ಕಾಮವಿತಕ್ಕಬಲೇನ ವಾ ಸುಕ್ಕೇ ಮುತ್ತೇಪಿ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಇದಂ ಯಥಾವುತ್ತಪಾಠವಸೇನ ಪಕಾಸಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಸುಪಿನನ್ತೇನ ಮುತ್ತಸ್ಮಿಂ, ಅನಾಪತ್ತಿ ಪಕಾಸಿತಾತಿ ಏತ್ಥ ಅನ್ತಸದ್ದತ್ಥಾಭಾವತೋ ಸುಪಿನೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸುಪಿನೇ ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಸೇವನ್ತಸ್ಸ ವಾ ಮಾತುಗಾಮೇಹಿ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ವಾ ಸುಕ್ಕೇ ಮುತ್ತೇಪಿ ¶ ಅವಿಸಯತ್ತಾ ಅನಾಪತ್ತಿ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಭಿಕ್ಖು ಸುಪಿನನ್ತೇನಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೬೩) ಇಮಿನಾ ಪಕಾಸಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಏತ್ಥ ಠತ್ವಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸುಪಿನೇ ಪನ ಉಪ್ಪನ್ನಾಯ ಅಸ್ಸಾದಚೇತನಾಯ ಸಚಸ್ಸ ವಿಸಯೋ ಹೋತಿ, ನಿಚ್ಚಲೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ. ನ ಹತ್ಥೇನ ನಿಮಿತ್ತಂ ಕೀಳಾಪೇತಬ್ಬಂ. ಕಾಸಾವಪಚ್ಚತ್ಥರಣರಕ್ಖನತ್ಥಂ ಪನ ಹತ್ಥಪುಟೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ಜಗ್ಗನತ್ಥಾಯ ಉದಕಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೬೨) ವುತ್ತತ್ತಾ ಅಣ್ಡಪಾಲಿಕಾ ಕಿಕೀಸಕುಣಾ ವಿಯ, ವಾಲಪಾಲಿಕಾ ಚಮರೀ ವಿಯ, ಏಕನೇತ್ತಪಾಲಕೋ ಪುರಿಸೋ ವಿಯ ಚ ಕಾಯಜೀವಿತೇಪಿ ಅಪೇಕ್ಖಂ ಪಹಾಯ ಸೀಲಂ ¶ ರಕ್ಖಿತುಕಾಮೇನ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮೇನ ನಿಬ್ಬಾನಗಾಮಿನಿಪಟಿಪತ್ತಿಂ ಪೂರೇತುಕಾಮೇನ ಕುಲಪುತ್ತೇನ ‘‘ಅಞ್ಞತ್ರ ಸುಪಿನನ್ತಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೩೭) ವದತೋ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಾನುಕೂಲಂ ಅಟ್ಠಕಥಾತೋ ಞತ್ವಾ ಅಪ್ಪಮತ್ತೇನ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಯಮತ್ರಾನುಸಾಸನೀ.

೩೩೩. ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿನ್ತಿ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕಂ ಇತ್ಥಿಂ, ‘‘ಮಾತುಗಾಮೋ ನಾಮ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥೀ, ನ ಯಕ್ಖೀ, ನ ಪೇತೀ, ನ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾ, ಅನ್ತಮಸೋ ತದಹುಜಾತಾಪಿ ದಾರಿಕಾ, ಪಗೇವ ಮಹತ್ತರೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೭೧) ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತತ್ತಾ ತದಹುಜಾತಕುಮಾರಿಕಾಭಾವೇನಪಿ ಠಿತಂ ಜೀವಮಾನಕಮನುಸ್ಸಮಾತುಗಾಮನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿ’’ನ್ತಿ ಸಾಮಞ್ಞವಚನೇನ ಜೀವಮಾನಕಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿನ್ತಿ ಅಯಂ ವಿಸೇಸೋ ಕುತೋ ಲಬ್ಭತೀತಿ? ವಿನೀತವತ್ಥುಮ್ಹಿ (ಪಾರಾ. ೨೮೧ ಆದಯೋ) ಮತಿತ್ಥಿಯಾ ಕಾಯಂ ಫುಸನ್ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯವಚನತೋ ಪಾರಿಸೇಸತೋ ಲಬ್ಭತಿ. ಆಮಸನ್ತೋತಿ ‘‘ಹತ್ಥಗ್ಗಾಹಂ ವಾ ವೇಣಿಗ್ಗಾಹಂ ವಾ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ವಾ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ವಾ ಅಙ್ಗಸ್ಸ ಪರಾಮಸನ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೭೦) ವುತ್ತತ್ತಾ ಹತ್ಥಾದಿಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಫುಸನಾದಿನಾನಪ್ಪಕಾರಾನಂ ಅಞ್ಞತರೇನ ಪಕಾರೇನ ಆಮಸನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅತ್ತನೋ ಕಾಯೇನ ಇತ್ಥಿಯಾ ಕಾಯಸ್ಸ ಸಂಸಗ್ಗೇ ಮಿಸ್ಸೀಭಾವೇ ರಾಗೋ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೋ. ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಿಕೋ, ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ಆಪನ್ನೋ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೩೩೪. ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ ಇತ್ಥಿಯಾ ಅನ್ತಮಸೋ ಲೋಮಮ್ಪಿ ಅತ್ತನೋ ಸರೀರೇ ಲೋಮೇನ ಫುಸನ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಏತ್ಥ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೭೪) ‘‘ಲೋಮಗಣನಾಯ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ಕುರುನ್ದಟ್ಠಕಥಾಮತಸ್ಸ ಅಟ್ಠಿತತ್ತಾ ¶ , ‘‘ಕೋಟ್ಠಾಸಗಣನಾಯ ನ ಹೋತಿ, ಇತ್ಥಿಗಣನಾಯ ಹೋತೀ’’ತಿ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಮತಸ್ಸ ಠಿತತ್ತಾ ಸಙ್ಘಸನ್ತಕೇ ಮಞ್ಚಪೀಠೇ ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಾದಿನಾ ಕೇನಚಿ ¶ ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದಿತೇ ಫುಸನ್ತಸ್ಸ ವಿಯ ಲೋಮಗಣನಾಯ ಅಹುತ್ವಾ ಫುಟ್ಠಲೋಮಾನಂ ಬಹುತ್ತೇಪಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪಯೋಗೇ ಏಕಾ ಏವ ಆಪತ್ತಿ, ಬಹೂಸು ಪಯೋಗೇಸು ಪಯೋಗಗಣನಾಯ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಹೋನ್ತೀತಿ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಂ.

೩೩೫. ಇತ್ಥಿಯಾತಿ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಯಾ. ಸಮ್ಫುಟ್ಠೋತಿ ಹತ್ಥಾದಿಸರೀರಾವಯವೇ ಸಂಸಗ್ಗಂ ಸಮಾಪನ್ನೋ. ಸೇವನಚೇತನೋ ವಾಯಮಿತ್ವಾ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ ಅತ್ತನೋ ಕಾಯಂ ಚಾಲೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸತಾತಿ ಏತ್ಥ ಸಕತ್ಥೇ ತದ್ಧಿತಪ್ಪಚ್ಚಯೋ. ‘‘ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಿತಾ’’ತಿ ಪನ ಪಾಠೋ ಸುನ್ದರೋ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸ ಅತ್ಥಿತಾ ವಿಜ್ಜಮಾನಭಾವೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾಪತ್ತಿಯಾ ಸಬ್ಭಾವಸಙ್ಖಾತಾ ಅತ್ಥಿತಾ ಈಪಚ್ಚಯತ್ಥೇ ಪುಗ್ಗಲೇ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೀಸದ್ದಪವತ್ತಿನಿಮಿತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ ಭಾವಪಚ್ಚಯೋ ತಂಅತ್ಥವಸೇನ ಲಬ್ಭತಿ. ಯಥಾಹು ‘‘ಯಸ್ಸ ಗುಣಸ್ಸ ಹಿ ಭಾವಾ ದಬ್ಬೇ ಸದ್ದಸನ್ನಿವೇಸೋ, ತದಭಿಧಾನೇ ತ್ತತಾದಯೋ’’ತಿ.

೩೩೬. ಏಕೇನ ಹತ್ಥೇನ ಗಹೇತ್ವಾತಿ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ಏತ್ಥ ‘‘ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನಾ’’ತಿ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ. ‘‘ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿ’’ನ್ತಿ ಅಜ್ಝಾಹಾರೋ. ತಂ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಂ. ತತ್ಥ ತತ್ಥಾತಿ ಇತ್ಥಿಯಾ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಸರೀರಾವಯವೇ. ‘‘ಏಕಾವಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಪಠಮಂ ಗಹಿತಹತ್ಥಸ್ಸ ಅನಪನೀತತ್ತಾ ವುತ್ತಂ. ಗಹಿತಹತ್ಥಂ ಪನ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಫುಸನ್ತಸ್ಸ ಪಯೋಗಗಣನಾಯ ಆಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಬ್ಯತಿರೇಕತೋ ಲಬ್ಭತಿ.

೩೩೭. ಏಕೇನ ಹತ್ಥೇನ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಸೀಸತೋ ಯಾವ ಪಾದಂ, ಪಾದತೋ ಯಾವ ಸೀಸಞ್ಚ ಕಾಯಾ ಹತ್ಥಂ ಅಮೋಚೇತ್ವಾ ದಿವಸಮ್ಪಿ ತಂ ಇತ್ಥಿಂ ಫುಸನ್ತಸ್ಸ ಏಕಾವಾಪತ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಅಮೋಚೇತ್ವಾ’’ತಿ ¶ ಬ್ಯತಿರೇಕತೋ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಫುಸನ್ತಸ್ಸ ಪಯೋಗಗಣನಾಯ ಅನೇಕಾಪತ್ತಿಯೋತಿ ಲಬ್ಭತಿ.

೩೩೮. ಏಕತೋ ಗಹಿತಪಞ್ಚಙ್ಗುಲೀನಂ ಗಣನಾಯ ಸಚೇ ಆಪತ್ತಿ ಸಿಯಾ, ಏಕಸ್ಸ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಸರೀರಂ ರಾಗಚಿತ್ತೇನ ಫುಸನ್ತಸ್ಸ ದ್ವತ್ತಿಂಸಕಲಾಪಕೋಟ್ಠಾಸತೋ ಬ್ಯತಿರೇಕಸ್ಸ ಸರೀರಸ್ಸಾಭಾವಾ ದ್ವತ್ತಿಂಸಕಲಾಪಕೋಟ್ಠಾಸಗಣನಾಯ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ತಥಾ ಅಭಾವತೋ ಇದಮ್ಪಿ ನ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ನ ಹಿ ಕೋಟ್ಠಾಸತೋ ಸಿಯಾ’’ತಿ ಆಹ.

೩೪೦-೧. ಇತ್ಥಿಯಾ ವಿಮತಿಸ್ಸಾಪಿ ಅತ್ತನೋ ಕಾಯೇನ ಇತ್ಥಿಯಾ ಕಾಯಂ ಫುಸತೋ ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಸಿಯಾ, ಇತ್ಥಿಯಾ ಪಣ್ಡಕಾದಿಸಞ್ಞಿನೋಪಿ ಅತ್ತನೋಪಿ ಕಾಯೇನ ¶ ಇತ್ಥಿಯಾ ಕಾಯಂ ಫುಸತೋ ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಸಿಯಾ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಪುರಿಸತಿರಚ್ಛಾನಗತಾನಂ ಸಙ್ಗಹೋ. ಇತ್ಥಿಯಾ ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞಿನೋ ಅತ್ತನೋ ಕಾಯೇನ ಇತ್ಥಿಯಾ ಕಾಯಸಮ್ಬದ್ಧಂ ಫುಸತೋ ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಸಿಯಾ. ಪಣ್ಡಕೇ ಪಣ್ಡಕಸಞ್ಞಿನೋ ಅತ್ತನೋ ಕಾಯೇನ ಪಣ್ಡಕಸ್ಸ ಕಾಯಂ ಫುಸತೋ ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಸಿಯಾ. ಯಕ್ಖಿಪೇತೀಸು ಯಕ್ಖಿಪೇತಿಸಞ್ಞಿನೋ ಅತ್ತನೋ ಕಾಯೇನ ತಾಸಂ ಕಾಯಂ ಫುಸತೋ ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಸಿಯಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಏತ್ಥ ‘‘ಪಣ್ಡಕಗ್ಗಹಣೇನ ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕೋಪಿ ಗಯ್ಹತೀ’’ತಿ ವಜಿರಬುದ್ಧಿಟೀಕಾಯಂ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಇತ್ಥಿಯಾ ವೇಮತಿಕಸ್ಸಾಪಿ ಪಣ್ಡಕಾದಿಸಞ್ಞಿನೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಕಾಯೇನ ಇತ್ಥಿಯಾ ಕಾಯಸಮ್ಬದ್ಧಂ ಫುಸತೋ ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಸಿಯಾ’’ತಿ ನ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಕಸ್ಮಾ? ತಥಾ ಯೋಜನಾಯಂ ಪಾಳಿಯಂ ದುಕ್ಕಟಂ ವುತ್ತಂ, ನ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯನ್ತಿ ಅನಿಟ್ಠಪ್ಪಸಙ್ಗತೋ.

‘‘ದುಕ್ಕಟಂ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗೇ, ತಿರಚ್ಛಾನಗತಿತ್ಥಿಯಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ವಿನೀತವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಆಗತನಯೇ ಸಙ್ಗಹಿತೇಪಿ ತೇನೇವ ನಯೇನ ಪಣ್ಡಕೇ ¶ ವಿಮತಿಇತ್ಥಿಸಞ್ಞಿತಾದಿಅಞ್ಞಮತಿಪಕ್ಖೇ ಚ ಪುರಿಸತಿರಚ್ಛಾನಗತೇಸು ಪುರಿಸತಿರಚ್ಛಾನಗತಸಞ್ಞಿವಿಮತಿಪಣ್ಡಕಾದಿಅಞ್ಞಮತಿಪಕ್ಖೇ ಚ ಇತಿ ಇಮೇಸಂ ತಿಣ್ಣಂ ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧಾಮಸನಾದೀಸು ಚ ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತಸಬ್ಬದುಕ್ಕಟಾಪತ್ತಿಯೋ ಉಪಲಕ್ಖಿತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

೩೪೨. ಅತ್ತನೋ ಕಾಯೇನ ಪಟಿಬದ್ಧೇನ ಇತ್ಥಿಯಾ ಕಾಯೇನ ಪಟಿಬದ್ಧಂ ಫುಸನ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪನ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಏತ್ಥ ಪಿ-ಸದ್ದೋ ವುತ್ತದುಕ್ಕಟಾನಂ ಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೋ. ಚ-ಸದ್ದೇನ ಪನ ಅವುತ್ತಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೇನ ‘‘ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೇನ ಕಾಯಂ ಆಮಸತಿ. ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೇನ ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧಂ ಆಮಸತಿ. ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೇನ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಆಮಸತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೭೬) ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತದುಕ್ಕಟಾನಂ ಸಙ್ಗಹೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೩೪೩-೪. ನ ಕೇವಲಂ ಪದಭಾಜನಾಗತಇತ್ಥಿಸರೀರಾದಿಕಮೇವ ಅನಾಮಾಸಂ, ವಿನೀತವತ್ಥೂಸು ದಾರುಧೀತಲಿಕವತ್ಥುಅನುಲೋಮತೋ ಪೋತ್ಥಲಿಕಾದಿಇತ್ಥಿರೂಪಕಞ್ಚ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯವಾರಾನುಲೋಮತೋ ಅಸರೀರಟ್ಠಂ ಮಾತುಗಾಮೇಹಿ ಪರಿಭುತ್ತವತ್ಥಾಭರಣಾದಿಞ್ಚ ವಿಭಙ್ಗಕ್ಖನ್ಧಕಾದೀಸು ವುತ್ತನಯಾನುಸಾರೇನ ಅಟ್ಠಕಥಾಗತಂ ಅವಸೇಸಂ ಅನಾಮಾಸವತ್ಥುಞ್ಚ ಆಮಸನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿಂ ಸಙ್ಗಹೇತುಮಾಹ ‘‘ಇತ್ಥೀನ’’ನ್ತಿಆದಿ.

‘‘ಇತ್ಥೀನಂ ಇತ್ಥಿರೂಪಞ್ಚಾ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ಇತ್ಥಿಕಾಯ ಇತ್ಥಿಧನಂ (ಪಾರಾ. ೩೪), ಸದ್ಧಾನಂ ಸದ್ಧಾಪರಾಯನ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ಲೋಕವೋಹಾರವಸೇನ ವುತ್ತಂ. ಇತ್ಥೀನಂ ದಾರುಲೋಹಮಯಾದಿಕಂ ಇತ್ಥಿರೂಪಞ್ಚಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಹೇಟ್ಠಿಮಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಮತ್ತಿಕಾಯ, ಪಿಟ್ಠೇನ ವಾ ಕತಂ ಮಾತುಗಾಮರೂಪಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಮಾತುಗಾಮರೂಪಂ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ದಿನ್ನಂ ಸಬ್ಬರತನಮಯಂ ವಿನಾ ಅವಸೇಸಂ ಸಾದಿಯಿತ್ವಾ ¶ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ¶ ಸಮಣಸಾರುಪ್ಪಪರಿಕ್ಖಾರಂ ಕಾರಾಪೇತುಂ, ಅಫುಸಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬೇ ವಾ ಯೋಜೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

‘‘ವತ್ಥ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ನಿವಾಸನಪಾರುಪನದ್ವಯಮ್ಪಿ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ಗಹಿತಂ. ಇದಞ್ಚ ಮಾತುಗಾಮೇನ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ಠಪಿತಮ್ಪಿ ಅನಾಮಾಸಮೇವ, ಚೀವರತ್ಥಾಯ ದಿನ್ನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಹೇಟ್ಠಿಮಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ತಿಣಚುಮ್ಬಟಕಂ, ಅಙ್ಗುಲಿಯಾ ಪಣ್ಣಮುದ್ದಿಕಂ ಉಪಾದಾಯ ಅಲಙ್ಕಾರಮೇವ. ಏತ್ಥ ಚ ವಾಲಕೇಸವಟ್ಟಕೇಸೇಸು ಪವೇಸನಕದನ್ತಸೂಚಿಆದಿ ಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡಂ ದಿಯ್ಯಮಾನಂ ಸಮಣಸಾರುಪ್ಪಪರಿಕ್ಖಾರತ್ಥಾಯ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ತತ್ಥಜಾತಫಲಂ ಖಜ್ಜನ್ತಿ ರುಕ್ಖೇ ಠಿತಂ ಖಾದಿತಬ್ಬಂ ಪನಸನಾಳಿಕೇರಾದಿಫಲಞ್ಚ ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ರಾಸಿಕತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಫಲಞ್ಚ ‘‘ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ರಾಸಿಕತೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೮೧) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅನಾಮಾಸನ್ತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣತೋ ಇಮಿನಾವ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಅರಞ್ಞೇ ರುಕ್ಖತೋ ಪತಿತಂ ಫಲಂ ‘‘ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ‘‘ಮುಗ್ಗಾದಿಂ ತತ್ಥಜಾತಕ’’ನ್ತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣಪದತ್ತಾ ಗಚ್ಛತೋ ವಿಯುತ್ತಮ್ಪಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಮುಗ್ಗಾದಿನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅಪರಣ್ಣ’’ನ್ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ.

ಸಬ್ಬಾನಿ ಧಞ್ಞಾನೀತಿ ‘‘ಸಾಲಿ ವೀಹಿ ಯವೋ ಕಙ್ಗು, ಕುದ್ರೂಸವರಕಗೋಧುಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾನಿ ಸತ್ತ ಧಞ್ಞಾನಿ. ಖೇತ್ತಮಗ್ಗೇನ ಗಚ್ಛತಾ ಸಾಲಿಸೀಸೇ ಹತ್ಥೇನ ಅಫುಸನ್ತೇನ ಗನ್ತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ಮಗ್ಗೋ ಸಮ್ಬಾಧೋ ಹೋತಿ, ಸರೀರೇ ಧಞ್ಞಂ ಫುಸನ್ತೇಪಿ ಮಗ್ಗತ್ತಾ ನ ದೋಸೋ. ವೀಥಿಯಂ, ಗೇಹಙ್ಗಣೇ ವಾ ಧಞ್ಞೇಸು ಪಸಾರಿತೇಸು ಅಪಸಕ್ಕಿತ್ವಾ ಚೇ ಗನ್ತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ‘‘ಮಗ್ಗಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ಗನ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೮೧) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ‘‘ಇಮಂ ಮಗ್ಗಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ‘‘ಕುಲಗೇಹೇ ಧಞ್ಞಮತ್ಥಕೇ ಚೇ ಆಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ದಿನ್ನಂ ಹೋತಿ, ನಿಸೀದಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೮೧ ಅತ್ಥತೋ ಸಮಾನಂ) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಆಸನಸಾಲಾಯಂ ಧಞ್ಞೇ ವಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣೇ ಅನುಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತೇ ಪೀಠಕಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ¶ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ಮನುಸ್ಸಾ ತಸ್ಮಿಂ ಧಞ್ಞಮತ್ಥಕೇ ಆಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ದೇನ್ತಿ, ನಿಸೀದಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೮೧ ಅತ್ಥತೋ ಸಮಾನಂ) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅತ್ತನಾ ತತ್ಥ ಆಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ.

೩೪೫. ಧಮನಸಙ್ಖಾದಿಂ ಸಬ್ಬಂ ಪಞ್ಚಙ್ಗತುರಿಯಮ್ಪಿ ಚಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಧಮನಸಙ್ಖೋ ನಾಮ ಸದ್ದಕರಣಸಙ್ಖೋ ¶ . ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ವಂಸಸಿಙ್ಗತಾಳಾದೀನಂ ಸಙ್ಗಹೋ. ಪಞ್ಚಙ್ಗತುರಿಯನ್ತಿ ಆತತಂ, ವಿತತಂ, ಆತತವಿತತಂ, ಘನಂ, ಸುಸಿರನ್ತಿ ಪಞ್ಚಙ್ಗಸಙ್ಖಾತಂ ತುರಿಯಂ. ತತ್ಥ ಆತತಂ ನಾಮ ಚಮ್ಮಪರಿಯೋನದ್ಧೇಸು ಭೇರಿಆದೀಸು ಏಕತೋ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಓನದ್ಧಂ ಏಕತಲತುರಿಯಂ. ವಿತತಂ ನಾಮ ಉಭತೋ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಓನದ್ಧಂ ಉಭಯತಲತುರಿಯಂ. ಆತತವಿತತಂ ನಾಮ ಉಭಯತೋ ಚ ಮಜ್ಝತೋ ಚ ಸಬ್ಬತೋ ಪರಿಯೋನನ್ಧಿತಂ. ಘನಂ ಸಮ್ಮಾದಿ. ಸಮ್ಮನ್ತಿ ತಾಳಂ, ಘಣ್ಟಾಕಿಙ್ಕಣಿಆದೀನಮ್ಪಿ ಏತ್ಥೇವ ಸಙ್ಗಹೋ. ಸುಸಿರನ್ತಿ ವಂಸಾದಿ.

ಇಧ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೮೧) ಕುರುನ್ದಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನ ಭೇರಿಪೋಕ್ಖರಞ್ಚ ಭೇರಿತಲಚಮ್ಮಞ್ಚ ವೀಣಾ ಚ ವೀಣಾಪೋಕ್ಖರಚಮ್ಮಞ್ಚ ದಣ್ಡೋ ಚ ಅನಾಮಾಸಂ. ‘‘ಪೂಜಂ ಕತ್ವಾ ಚೇತಿಯಙ್ಗಣಾದೀಸು ಠಪಿತಭೇರಿಯೋ ಅಚಾಲೇನ್ತೇನ ಅವಸೇಸಟ್ಠಾನಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ. ಕಚವರಛಡ್ಡನಕಾಲೇ ಕಚವರಂ ವಿಯ ಗಹೇತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಠಪೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ವುತ್ತಂ. ತುರಿಯಭಣ್ಡೇಸು ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅತ್ತನೋ ದೀಯಮಾನಂ ತಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಕಪ್ಪಿಯಪರಿಕ್ಖಾರಂ ಗಹೇತುಂ ಅಧಿವಾಸೇತಬ್ಬಂ. ದೋಣಿ ವಾ ಪೋಕ್ಖರಂ ವಾ ದನ್ತಕಟ್ಠನಿಕ್ಖಿಪನತ್ಥಾಯ, ಚಮ್ಮಞ್ಚ ಸತ್ಥಕೋಸಕರಣತ್ಥಾಯ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ರತನಾನಿ ಚ ಸಬ್ಬಾನೀತಿ ಮುತ್ತಾ ಮಣಿ ವೇಳುರಿಯೋ ಸಙ್ಖೋ ಸಿಲಾ ಪವಾಳಂ ರಜತಂ ಜಾತರೂಪಂ ಲೋಹಿತಙ್ಕೋ ಮಸಾರಗಲ್ಲನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೮೧) ವುತ್ತಾನಿ ಸಬ್ಬಾನಿ ರತನಾನಿ ಚ. ಏತ್ಥ ಚ ವಿದ್ಧಾ, ಅವಿದ್ಧಾ ವಾ ಸಾಮುದ್ದಿಕಾದೀ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಮುತ್ತಾ ಅನಾಮಾಸಾ. ಭಣ್ಡಮೂಲತ್ಥಞ್ಚ ಗಣ್ಹಿತುಂ ¶ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಅನ್ತಮಸೋ ಜಾತಿಫಲಿಕಂ ಉಪಾದಾಯ ನೀಲಪೀತಾದಿಭೇದೋ ಸಬ್ಬೋಪಿ ಮಣಿ ಧೋತವಿದ್ಧೋ ಅನಾಮಾಸೋ. ಆಹತಾಕಾರೇನೇವ ಠಿತೋ ಅವಿದ್ಧಾಧೋತೋ ಮಣಿ ಪತ್ತಾದಿ ಭಣ್ಡಮೂಲತ್ಥಂ ಅಧಿವಾಸೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವುತ್ತಂ. ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ಪನ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಂ. ಪಚಿತ್ವಾ ಕತೋ ಕಾಚಮಣಿಯೇವೇಕೋ ವಟ್ಟತಿ. ವೇಳುರಿಯೇ ಚ ಮಣಿಸದಿಸೋಯೇವ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಧಮನಸಙ್ಖೋ ‘‘ಸಬ್ಬಂ ಧಮನಸಙ್ಖಾದಿ’’ನ್ತಿಆದಿಗಾಥಾಯ ತುರಿಯೇಸು ಗಹಿತೋ. ರತನಖಚಿತೋ ಸಙ್ಖೋ ಅನಾಮಾಸೋ. ಪಾನೀಯಸಙ್ಖೋ ಧೋತೋಪಿ ಅಧೋತೋಪಿ ಆಮಾಸೋ. ಅವಸೇಸಸಙ್ಖೋ ಪನ ಅಞ್ಜನಾದಿಭೇಸಜ್ಜತ್ಥಂ, ಪತ್ತಾದಿಭಣ್ಡಮೂಲಭಾವೇನ ಚ ಅಧಿವಾಸೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಸುವಣ್ಣೇನ ಏಕತೋ ವಿಲಿಯಾಪೇತ್ವಾ ಕತಾ ಮುಗ್ಗವಣ್ಣಾ ಸಿಲಾ ಅನಾಮಾಸಾ. ಸೇಸಾ ಸಿಲಾ ಖುದ್ದಕನಿಸಾನಾದಿಕಮ್ಮತ್ಥಂ ಅಧಿವಾಸೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ‘‘ಪವಾಳಂ ಧೋತಮಧೋತಞ್ಚ ವಿದ್ಧಮವಿದ್ಧಞ್ಚ ಸಬ್ಬಥಾ ಅನಾಮಾಸಂ, ನಾಪಿ ಅಧಿವಾಸೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪವಾಳಪಟಿಮಾಚೇತಿಯಾನಿ ಚೇವ ಪೋತ್ಥಕೇಸು ಪವೇಸೇತಬ್ಬಆಣಿಯಾ ¶ ಮೂಲೇ, ಅಗ್ಗೇಚ ಪವೇಸೇತಬ್ಬಂ ಪದುಮಾದಿಆಕಾರೇನ ಕತಂ ವಟ್ಟಞ್ಚ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ ನ ಫುಸಿತಬ್ಬಂ.

ಬೀಜತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ರಜತಂ, ಜಾತರೂಪಞ್ಚ ಕತಂ ವಾ ಹೋತು ಅಕತಂ ವಾ, ಸಬ್ಬಸೋ ಅನಾಮಾಸಂ, ನ ಚ ಸಾದಿತಬ್ಬಂ. ಇಮಿನಾ ಕತಂ ಪಟಿಮಾದಿಕಞ್ಚ ಆರಕೂಟಲೋಹಞ್ಚ ಅನಾಮಾಸನ್ತಿ ವಕ್ಖತಿ. ಕತಾಕತಸುವಣ್ಣರಜತಾನಂ ಅಸಾದಿಯಿತಬ್ಬತಾಯ ಇಧ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ಆಗತತ್ತಾ ಉತ್ತರೇನ ರಾಜಪುತ್ತೇನ ಕಾರೇತ್ವಾ ಆಹಟಂ ಸುವಣ್ಣಚೇತಿಯಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಮಹಾಪದುಮತ್ಥೇರೇನ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತನ್ತಿ ಸುವಣ್ಣಪಟಿಮಾಚೇತಿಯಪೋತ್ಥಕಾವಚ್ಛಾದಕಮಣಿಪದುಮವಟ್ಟಾದಿ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ನ ಸಾದಿತಬ್ಬಮೇವ, ನ ಚ ಆಮಸಿತಬ್ಬಂ. ಏತೇನ ಕತಂ ಸೇನಾಸನೋಪಕರಣಂ ಪನ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಧಮ್ಮಮಣ್ಡಪೇ ಕತಮ್ಪಿ ¶ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಲೋಹಿತವಣ್ಣೋ ಮಣಿ, ಮಸಾರಗಲ್ಲಮಣಿ ಚ ಸಬ್ಬಥಾ ಅನಾಮಾಸೋ, ನ ಚ ಅಧಿವಾಸೇತಬ್ಬೋತಿ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ವುತ್ತಂ.

೩೪೬. ಸಬ್ಬಮಾವುಧಭಣ್ಡನ್ತಿ ಖಗ್ಗಾದಿ ಸಬ್ಬಂ ಆವುಧೋಪಕರಣಂ ಪತ್ತಾದಿಕಪ್ಪಿಯಪರಿಕ್ಖಾರಮೂಲತ್ಥಾಯ ದೀಯಮಾನಂ ಸತ್ಥವಾಣಿಜಾಯ ಅಕಾತಬ್ಬತ್ತಾ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ‘‘ಇಮಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ದಿನ್ನಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಖಣ್ಡಾಖಣ್ಡಿಕಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಖುರಾದಿಕಪ್ಪಿಯಪರಿಕ್ಖಾರಂ ಕಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಾದಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಸಙ್ಗಾಮಭೂಮಿಯಂ ಮಗ್ಗೇ ಪತಿತಖಗ್ಗಾದಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಾಸಾಣೇನ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಖುರಾದಿಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡಾನಿ ಕಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗಣ್ಹಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಉಸುಸತ್ತಿಆದಿಕಂ ಫಲತೋ ದಣ್ಡಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ಕಪ್ಪಿಯಪರಿಕ್ಖಾರಕಾರಾಪನತ್ಥಾಯ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ಜಿಯಾತಿ ಧನುಗುಣೋ. ಚ-ಕಾರೇನ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಗಾಥಾಯ ಅವುತ್ತಂ ಅಙ್ಕುಸತೋಮರಾದಿಂ ಪರಹಿಂ ಸೋಪಕರಣಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಧನುದಣ್ಡಕೋತಿ ಜಿಯಾವಿರಹಿತೋ ಧನುದಣ್ಡಕೋ. ಇದಂ ಪರಹಿಂಸೋಪಕರಣಭಣ್ಡಾದಿಕಂ ವಿಹಾರೇ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನೇ ಠಪಿತಂ ಚೇ, ಸಾಮಿಕಾನಂ ವತ್ವಾ ತೇಹಿ ಅಗ್ಗಹಿತಂ ಚೇ, ಅಚಾಲೇನ್ತೇನ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ.

ಜಾಲಞ್ಚಾತಿ ಮಚ್ಛಜಾಲಪಕ್ಖಿಜಾಲಾದಿಜಾಲಞ್ಚ. ಜಾಲಂ ದೀಯಮಾನಂ ಛತ್ತವೇಠನತ್ಥಂ, ಆಸನಚೇತಿಯಾದಿಮತ್ಥಕೇ ಬನ್ಧನಾದಿಪಯೋಜನೇ ಸತಿ ತದತ್ಥಞ್ಚ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಸರವಾರಣಂ ನಾಮ ಫಲಕಾದಿಕಂ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಅತ್ತನೋ ವಿಜ್ಝನತ್ಥಾಯ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಸರನಿವಾರಣಂ ವಿನಾಸನೋಪರೋಧಕಾರಣಂ ಹೋತೀತಿ ಭಣ್ಡಮೂಲತ್ಥಂ ಸಾದಿತುಂ ¶ ವಟ್ಟತಿ. ‘‘ದನ್ತಕಟ್ಠಾಧಾರಫಲಕಾದಿ ಯದಿಚ್ಛಿತಂ ಕರೋಮೀ’’ತಿ ಮುಟ್ಠಿಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

೩೪೭. ಚೇತಿಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸುವಣ್ಣಚೇತಿಯ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ‘‘ಸುವಣ್ಣಪಟಿಬಿಮ್ಬಾದೀ’’ತಿ ಅನನ್ತರಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ಲಬ್ಭತಿ. ಸುವಣ್ಣಗ್ಗಹಣಞ್ಚುಪಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ರಜತಮಯಞ್ಚ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಆರಕೂಟಕನ್ತಿ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ಲೋಹವಿಸೇಸಮಾಹ ¶ . ‘‘ಅನಾಮಾಸ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ‘‘ಅಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿಯಂ ವಾ’’ತಿ ಏತಸ್ಸ ಉಪಲಕ್ಖಣಂ.

೩೪೮. ಸಬ್ಬಂ ವಾದಿತಮಿತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಓನಹಿತುನ್ತಿ ಚಮ್ಮವರತ್ತತನ್ತೀಹಿ ಬನ್ಧಿತುಂ. ಓನಹಾಪೇತುನ್ತಿ ತಥೇವ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಕಾರಾಪೇತುಂ. ವಾದಾಪೇತುನ್ತಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ವಾದಾಪೇತುಂ. ವಾದೇತುನ್ತಿ ಅತ್ತನಾ ವಾದೇತುಂ. ವಾದಿತನ್ತಿ ವಾದನೀಯಂ ಯಥಾ ‘‘ಕರಣೀಯಂ ಕಾರಿತ’’ನ್ತಿ, ವಾದನಾರಹಂ ತುರಿಯಭಣ್ಡನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇದಞ್ಚ ಓನಹನಾದಿಕಿರಿಯಾಯ ಕಮ್ಮಂ.

೩೪೯. ಉಪಹಾರಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ಪೂಜಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮ. ಇತಿ ಅನುಮತಿಗ್ಗಹಣತ್ಥಾಯ. ವತ್ತಬ್ಬಾತಿ ತೇ ವತ್ತಾರೋ ವತ್ತಬ್ಬಾತಿ ಯೋಜನಾ.

೩೫೦-೧. ಧುತ್ತಿಯಾ ಇತ್ಥಿಯಾತಿ ವಿಪನ್ನಾಚಾರಾಯ ಲೋಳಿತ್ಥಿಯಾ. ಸಯಂ ಫುಸಿಯಮಾನಸ್ಸಾತಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಯೋಗಂ ವಿನಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ಅತ್ತನಾವ ಫುಸಿಯಮಾನಸ್ಸ. ಕಾಯೇನ ಅವಾಯಮಿತ್ವಾತಿ ತಸ್ಸಾ ಸರೀರಸಮ್ಫಸ್ಸಾನುಭವನತ್ಥಂ ಅತ್ತನೋ ಕಾಯಂ ಅಚಾಲೇತ್ವಾ. ಫಸ್ಸಂ ಪಟಿವಿಜಾನತೋತಿ ಫಸ್ಸಂ ಅನುಭವನ್ತಸ್ಸ.

ಅಸಞ್ಚಿಚ್ಚಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಫುಸನೇ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ, ‘‘ಇಮಿನಾ ಉಪಾಯೇನ ಇಮಂ ಫುಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಚೇತೇತ್ವಾ. ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ‘‘ಇಮಿನಾ ಪತ್ತಪಟಿಗ್ಗಹಣಾದಿನಾ ಉಪಾಯೇನ ಏತಿಸ್ಸಾ ಸರೀರಸಮ್ಫಸ್ಸಂ ಅನುಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಪತ್ತಥಾಲಕತಟ್ಟಕಪಣ್ಣಪುಟಭೇಸಜ್ಜಾದಿಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇನ್ತಿಯಾ ಹತ್ಥೇ ಅತ್ತನೋ ಹತ್ಥೇನ ಫುಸನಾದೀಸು ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಅಸ್ಸತಿಯಾ’’ತಿ ಇದಂ ಪನ ಇಮಿನಾವ ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಇಧ ವಿಸುಂ ನ ವುತ್ತಂ, ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಸರೀರೇ ಫುಸನಭಾವಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞವಿಹಿತೋ ಹುತ್ವಾ ಸತಿಂ ಅನುಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಹತ್ಥಪಾದಪಸಾರಣಾದೀಸು ಫುಸನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸಾತಿ ¶ ದಾರಕಾಕಾರಂ ದಾರಿಕಂ ‘‘ಮಾತುಗಾಮೋ’’ತಿ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಕೇನಚಿ ಕರಣೀಯೇನ ಫುಸನ್ತಸ್ಸ ¶ . ಮೋಕ್ಖಾಧಿಪ್ಪಾಯಿನೋ ಚಾತಿ ‘‘ಮೋಕ್ಖಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಕಾಯೇನ ವಾಯಮತಿ, ಫಸ್ಸಂ ಪಟಿವಿಜಾನಾತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ. ಮೋಕ್ಖಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಕಾಯೇನ ವಾಯಮತಿ, ನ ಚ ಫಸ್ಸಂ ಪಟಿವಿಜಾನಾತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ. ಮೋಕ್ಖಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ನ ಚ ಕಾಯೇನ ವಾಯಮತಿ, ಫಸ್ಸಂ ಪಟಿವಿಜಾನಾತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ. ಮೋಕ್ಖಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ನ ಚ ಕಾಯೇನ ವಾಯಮತಿ, ನ ಚ ಫಸ್ಸಂ ಪಟಿವಿಜಾನಾತಿ, ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೭೯) ವುತ್ತಮೋಕ್ಖಾಧಿಪ್ಪಾಯವತೋ ಚತುಬ್ಬಿಧಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ಇಮೇಸು ಯೋ ಮಾತುಗಾಮೇನ ಆಲಿಙ್ಗನಾದಿಪಯೋಗೇನ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಯಮಾನೋ ತಂ ಅತ್ತನೋ ಸರೀರತೋ ಅಪನೇತ್ವಾ ಮುಞ್ಚಿತುಕಾಮೋ ಹತ್ಥಚಾಲೇನ, ಮುಟ್ಠಿಆದೀಹಿ ವಾ ಪಟಿಪಣಾಮನಂ, ಪಹರಣಾದಿಕಞ್ಚ ಪಯೋಗಂ ಕರೋತಿ, ಅಯಂ ಪಠಮೋ ಪುಗ್ಗಲೋ. ಅತ್ತಾನಮಜ್ಝೋತ್ಥರಿತುಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿಂ ಇತ್ಥಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಹರಣಾಕಾರಾದಿಸಬ್ಬಪಯೋಗಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತಾಸೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸರೀರಂ ಫುಸಿತುಂ ಅದೇನ್ತೋ ದುತಿಯೋ. ಇತ್ಥಿಯಾ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಿತ್ವಾ ಆಲಿಙ್ಗಿತೋ ಚೋಪನರಹಿತಂ ಮಂ ‘‘ಅನತ್ಥಿಕೋ’’ತಿ ಮನ್ತ್ವಾ ‘‘ಸಯಮೇವ ಪಲಾಯಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ, ‘‘ಅಚೋಪನಮೇವ ಮೋಕ್ಖೋಪಾಯೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ನಿಚ್ಚಲೋವ ಹುತ್ವಾ ಫಸ್ಸಂ ಪಟಿವಿಜಾನನ್ತೋ ತತಿಯೋ. ಅತ್ತಾನಂ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಿತುಮಾಗಚ್ಛನ್ತಿಂ ಇತ್ಥಿಂ ದಿಸ್ವಾ ದುತಿಯೋ ವಿಯ ತಾಸೇತುಂ ಕಾಯಪ್ಪಯೋಗಂ ಅಕತ್ವಾ ‘‘ಅಗತೇ ಪಾತೇಸ್ಸಾಮಿ, ಪಹರಿತ್ವಾ ತಾಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಾ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ನಿಚ್ಚಲೋವ ಹುತ್ವಾ ತಿಟ್ಠನ್ತೋ ಚತುತ್ಥೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೩೫೨. ಪಠಮೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕೇನಾ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ, ಕಾಯಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಇಧ ಚಿತ್ತಂ ನಾಮ ¶ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಚಿತ್ತಂ, ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಮ್ಹಿ ಮೋಚೇತುಕಾಮತಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಚಿತ್ತಂ.

೩೫೩-೪. ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಸ್ಸಾದೇನಾತಿ ದುಟ್ಠು ಕುಚ್ಛಿತಭಾವಂ ಉಲತಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಾ, ದುಟ್ಠುಲ್ಲಾ ಚ ಸಾ ವಾಚಾ ಚಾತಿ ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಾ, ವಚ್ಚಮಗ್ಗಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗೇ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾ ವಾಚಾ, ಯಥಾಹ ‘‘ದುಟ್ಠುಲ್ಲಾ ನಾಮ ವಾಚಾ ವಚ್ಚಮಗ್ಗಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗಮೇಥುನಧಮ್ಮಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾ ವಾಚಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೮೫), ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಾಯ ಅಸ್ಸಾದೋ ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಸ್ಸಾದೋ, ತಥಾಪವತ್ತವಚೀವಿಞ್ಞತ್ತಿಸಮುಟ್ಠಾಪಕಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚೇತನಾ, ತೇನ ಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ ರಾಗೋ ಇಧ ಸಹಚರಿಯೇನ ‘‘ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಸ್ಸಾದೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ, ತೇನ, ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಸ್ಸಾದಸಮ್ಪಯುತ್ತೇನ ¶ ರಾಗೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇಮಿನಾ ‘‘ಓಭಾಸನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ವಕ್ಖಮಾನಓಭಾಸನಸ್ಸ ಹೇತು ದಸ್ಸಿತೋ.

ಇತ್ಥಿಯಾ ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞಿನೋ ಭಿಕ್ಖುನೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಇತ್ಥಿಯಾ ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞಿನೋತಿ ‘‘ಮಾತುಗಾಮೋ ನಾಮ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥೀ, ನ ಯಕ್ಖೀ, ನ ಪೇತೀ, ನ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾ, ವಿಞ್ಞೂ ಪಟಿಬಲಾ ಸುಭಾಸಿತದುಬ್ಭಾಸಿತಂ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಾದುಟ್ಠುಲ್ಲಂ ಆಜಾನಿತು’’ನ್ತಿ ಪದಭಾಜನೇ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಸರೂಪಾಯ ಸುಭಾಸಿತದುಬ್ಭಾಸಿತಂ ಜಾನನ್ತಿಯಾ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಯಾ ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞಿನೋ ಭಿಕ್ಖುನೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ದ್ವಿನ್ನಂ ಮಗ್ಗಾನ’’ನ್ತಿ ಏತಸ್ಸ ಸಮ್ಬನ್ಧೀವಸೇನ ‘‘ಇತ್ಥಿಯಾ’’ತಿ ಇದಂ ಸಾಮಿವಸೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ, ಯಥಾವುತ್ತಸರೂಪಸ್ಸ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ವಚ್ಚಮಗ್ಗಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಣ್ಣಾವಣ್ಣವಸೇನ ಚಾತಿ ‘‘ವಣ್ಣಂ ಭಣತಿ ನಾಮ ದ್ವೇ ಮಗ್ಗೇ ಥೋಮೇತಿ ವಣ್ಣೇತಿ ಪಸಂಸತಿ. ಅವಣ್ಣಂ ಭಣತಿ ನಾಮ ದ್ವೇ ಮಗ್ಗೇ ಖುಂಸೇತಿ ವಮ್ಭೇತಿ ಗರಹತೀ’’ತಿ ನಿದ್ದೇಸೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಉಭೋ ಮಗ್ಗೇ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಥೋಮನಗರಹಣವಸೇನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಮೇಥುನಸ್ಸ ¶ ಯಾಚನಾದಯೋ ಮೇಥುನಯಾಚನಾದಯೋ, ತೇಹಿ ಮೇಥುನಯಾಚನಾದೀಹಿ, ‘‘ಯಾಚತಿಪಿ ಆಯಾಚತಿಪಿ ಪುಚ್ಛತಿಪಿ ಪಟಿಪುಚ್ಛತಿಪಿ ಆಚಿಕ್ಖತಿಪಿ ಅನುಸಾಸತಿಪಿ ಅಕ್ಕೋಸತಿಪೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೮೫) ಉದ್ದೇಸೇ ವುತ್ತಮೇಥುನಯಾಚನಾದಿವಸೇನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಇಮೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ‘‘ಓಭಾಸನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಓಭಾಸನಾ ದಸ್ಸಿತಾ. ಓಭಾಸನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಉದ್ದೇಸಯನ್ತಸ್ಸ, ಪಕಾಸೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ವಿಞ್ಞು’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಓಭಾಸನಕಿರಿಯಾಯ ಕಮ್ಮಮಾಹ, ಇಮಿನಾ ವಿಸೇಸಿತಬ್ಬಂ ‘‘ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಪಕರಣತೋ ಲಬ್ಭತಿ, ಯಥಾದಸ್ಸಿತಪದಭಾಜನಾಗತಸರೂಪಂ ವಿಞ್ಞುಂ ಪಟಿಬಲಂ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಅನ್ತಮಸೋ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾಯಪೀತಿ ಓಭಾಸನೇ ಅನ್ತಿಮಪರಿಚ್ಛೇದದಸ್ಸನಂ. ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಚನಸ್ಸಾದಭಾವೇ ಸತಿ ಯೋ ವಚ್ಚಮಗ್ಗಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗಪಟಿಬದ್ಧಂ ಗುಣದೋಸಂ ವಾ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಯಾಚನಾದಿವಸೇನ ವಾ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಾದುಟ್ಠುಲ್ಲಂ ಜಾನನ್ತಿಂ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಂ ಹೇಟ್ಠಿಮಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾಯಪಿ ವದೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಇಮಸ್ಮಿಂ ಗಾಥಾದ್ವಯೇ ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಸ್ಸಾದೇನ ಇತ್ಥಿಯಾ ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞಿನೋ ವಿಞ್ಞುಂ ತಂ ಇತ್ಥಿಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಮಗ್ಗಾನಂ ವಣ್ಣವಸೇನ ಅನ್ತಮಸೋ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾಯಪಿ ಓಭಾಸನ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಗರುಕಂ ಸಿಯಾತಿ ಏಕಂ ವಾಕ್ಯಂ, ತಥಾ ‘‘ದ್ವಿನ್ನಂ ಮಗ್ಗಾನಂ ಅವಣ್ಣವಸೇನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಚ ‘‘ಮೇಥುನಯಾಚನಾದೀಹೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಚ ಯೋಜನಾಯ ವಾಕ್ಯದ್ವಯನ್ತಿ ಏವಂ ಯೋಜನಾವಸೇನ ತೀಣಿ ವಾಕ್ಯಾನಿ ಹೋನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ಪಠಮವಾಕ್ಯೇ ವಣ್ಣವಚನೇನ ಸಙ್ಗಹಿತಂ ಥೋಮನಾದಿಕಥಂ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ಹೋತಿ. ‘‘ಇತ್ಥಿಲಕ್ಖಣೇನ ಸುಭಲಕ್ಖಣೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾಸೀ’’ತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ಥೋಮನತ್ಥಂ ವದತೋ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ನ ಹೋತಿ, ‘‘ತವ ವಚ್ಚಮಗ್ಗೋ ಚ ಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗೋ ಚ ಈದಿಸೋ ಸುಭೋ ಸುಸಣ್ಠಾನೋ, ತೇನ ನಾಮ ¶ ಈದಿಸೇನ ಇತ್ಥಿಲಕ್ಖಣೇನ ಸುಭಲಕ್ಖಣೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾಸೀ’’ತಿ ವದನ್ತಸ್ಸ ಹೋತಿ. ‘‘ವಣ್ಣೇತಿ, ಪಸಂಸತೀ’’ತಿ ಪದದ್ವಯಞ್ಚ ‘‘ಥೋಮೇತೀ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ಪರಿಯಾಯೋ.

ದುತಿಯವಾಕ್ಯೇ ಅವಣ್ಣಪದಸಙ್ಗಹಿತಂ ಖುಂಸನಾದಿತ್ತಯೇ ಖುಂಸನಂ ನಾಮ ಪತೋದೋಪಮೇಹಿ ಫರುಸವಚನೇಹಿ ತುದನಂ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಖುಂಸೇತೀತಿ ವಾಚಾಪತೋದೇನ ಘಟ್ಟೇತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೮೫). ಪತುಜ್ಜತೇನೇನಾತಿ ‘‘ಪತೋದೋ’’ತಿಅಗಚ್ಛನ್ತೇ ಅಸ್ಸಾದಯೋ ಪವತ್ತೇತುಂ ವಿಜ್ಝನಕಪಾಚನದಣ್ಡೋ ವುಚ್ಚತಿ. ವಮ್ಭನಂ ನಾಮ ಅಪಸಾದನಂ. ಅಪಸಾದನಂ ನಾಮ ಗುಣತೋ ಪರಿಹಾಪನಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ವಮ್ಭೇತೀತಿ ಅಪಸಾದೇತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೮೫). ಗರಹಾ ನಾಮ ದೋಸಾರೋಪನಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ಗರಹತೀತಿ ದೋಸಂ ದೇತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೮೫). ಇಮಂ ಖುಂಸನಾದಿಪಟಿಸಂಯುತ್ತವಚನಂ ವಕ್ಖಮಾನೇಸು ‘‘ಸಿಖರಣೀಸಿ, ಸಮ್ಭಿನ್ನಾಸಿ, ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಾಸೀ’’ತಿ ಇಮೇಸು ತೀಸು ಪದೇಸು ಅಞ್ಞತರೇನ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸೇವ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ, ನ ಇತರಸ್ಸ.

ತತಿಯವಾಕ್ಯೇ ಮೇಥುನಯಾಚನಾದಿವಚನೇಹಿ ಸಙ್ಗಹಿತಂ ಆಯಾಚನಾದಿಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ. ‘‘ಯಾಚತಿ ನಾಮ ದೇಹಿ ಮೇ ಅರಹಸಿ ಮೇ ದಾತು’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ೨೮೫) ನಯೇನ ಏಕೇಕಂ ಪದಂ ‘‘ದೇಹಿ ಮೇ ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮ’’ನ್ತಿಆದಿವಸೇನ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಪದೇನ ಸಹ ಘಟೇತ್ವಾ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಂ ಯಾಚನ್ತಸ್ಸೇವ ಹೋತಿ.

‘‘ಕದಾ ತೇ ಮಾತಾ ಪಸೀದಿಸ್ಸತಿ, ಕದಾ ತೇ ಪಿತಾ ಪಸೀದಿಸ್ಸತಿ, ಕದಾ ತೇ ದೇವತಾಯೋ ಪಸೀದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಕದಾ ತೇ ಸುಖಣೋ ಸುಲಯೋ ಸುಮುಹುತ್ತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿಆದಿಆಯಾಚನಪದನಿದ್ದೇಸೇ ಏಕೇಕಂ ಪದಂ ತತ್ಥೇವ ಓಸಾನೇ ವುತ್ತೇನ ‘‘ಕದಾ ತೇ ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪದೇನ ಘಟೇತ್ವಾ ಮೇಥುನಂ ಯಾಚನ್ತಸ್ಸೇವ ಹೋತಿ.

‘‘ಕಥಂ ¶ ತ್ವಂ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ದೇಸಿ, ಕಥಂ ಜಾರಸ್ಸ ದೇಸೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೮೫) ಪುಚ್ಛಾನಿದ್ದೇಸವಚನೇಸು ಚ ಅಞ್ಞತರಂ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಪದೇನ ಘಟೇತ್ವಾ ಪುಚ್ಛನ್ತಸ್ಸೇವ ಹೋತಿ.

‘‘ಏವಂ ¶ ಕಿರ ತ್ವಂ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ದೇಸಿ, ಏವಂ ಜಾರಸ್ಸ ದೇಸೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೮೫) ಪಟಿಪುಚ್ಛಾನಿದ್ದೇಸವಚನೇಸು ಅಞ್ಞತರಂ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಪದೇನ ಘಟೇತ್ವಾ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ಪಟಿಪುಚ್ಛನ್ತಸ್ಸೇವ ಹೋತಿ.

‘‘ಕಥಂ ದದಮಾನಾ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಪಿಯಾ ಹೋತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛತೋ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ‘‘ಏವಂ ದೇಹಿ, ಏವಂ ದೇನ್ತೀ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಪಿಯಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಮನಾಪಾ ಚಾ’’ತಿ ಆಣತ್ತಿವಚನೇ, ಅನುಸಾಸನಿವಚನೇ ಚ ಏಸೇವ ನಯೋ.

೩೫೫. ಅಕ್ಕೋಸನಿದ್ದೇಸಾಗತೇಸು ‘‘ಅನಿಮಿತ್ತಾಸಿ ನಿಮಿತ್ತಮತ್ತಾಸಿ ಅಲೋಹಿತಾಸಿ ಧುವಲೋಹಿತಾಸಿ ಧುವಚೋಳಾಸಿ ಪಗ್ಘರನ್ತೀಸಿ ಸಿಖರಣೀಸಿ ಇತ್ಥಿಪಣ್ಡಕಾಸಿ ವೇಪುರಿಸಿಕಾಸಿ ಸಮ್ಭಿನ್ನಾಸಿ ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಾಸೀ’’ತಿ ಏಕಾದಸಸು ಪದೇಸು ‘‘ಸಿಖರಣೀಸಿ ಸಮ್ಭಿನ್ನಾಸಿ ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಾಸೀ’’ತಿ ಪದತ್ತಯಂ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಆಪತ್ತಿಕರಂ, ಇಮಿನಾ ಪದತ್ತಯೇನ ಸಹ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಾನಿ ವಚ್ಚಮಗ್ಗಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗಮೇಥುನಧಮ್ಮಪದಾನಿ ತೀಣಿ ಚಾತಿ ಛಪ್ಪದಾನಂ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಆಪತ್ತಿಕರತ್ತಾ ಇತೋ ಪರಾನಿ ಅನಿಮಿತ್ತಾದೀನಿ ಅಟ್ಠ ಪದಾನಿ ‘‘ಅನಿಮಿತ್ತಾಸಿ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಂ ದೇಹೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಪದೇನ ಸಹ ಘಟೇತ್ವಾ ವುತ್ತಾನೇವ ಆಪತ್ತಿಕರಾನೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ, ‘‘ಮೇಥುನಯಾಚನಾದೀಹೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದಸಙ್ಗಹಿತೇಸು ‘‘ಅನಿಮಿತ್ತಾಸೀ’’ತಿಆದೀಸು ಏಕಾದಸಸು ಅಕ್ಕೋಸಪದೇಸು ಅನ್ತೋಗಧತ್ತೇಪಿ ಕೇವಲಂ ಆಪತ್ತಿಕರತ್ತಾ ಗರುತರಂ ಪದತ್ತಯಂ ವಿಸುಂ ಸಙ್ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಞಾಪೇತುಮಾಹ ‘‘ಸಿಖರಣೀಸೀ’’ತಿಆದಿ.

ಸಿಖರಣೀಸೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸಿಖರಣೀ ಅಸೀ’’ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ. ‘‘ಅಸೀ’’ತಿ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ತು-ಸದ್ದೋ ಕೇವಲಯುತ್ತಮ್ಪಿ ಆಪತ್ತಿಕರಂ ¶ ಹೋತೀತಿ ವಿಸೇಸಂ ಜೋತೇತಿ. ಕೇವಲೇನಾಪಿ ಅಕ್ಕೋಸವಚನೇನಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಸಿಖರಣೀಸೀತಿ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖನ್ತಆಣಿಮಂಸಾ ಭವಸಿ. ಸಮ್ಭಿನ್ನಾಸೀತಿ ಮಿಸ್ಸೀಭೂತವಚ್ಚಮಗ್ಗಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗಾ. ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಾಸೀತಿ ಇತ್ಥಿನಿಮಿತ್ತೇನ, ಪುರಿಸನಿಮಿತ್ತೇನ ಚಾತಿ ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಾ. ‘‘ಅಯಂ ಇತ್ಥೀ, ಅಯಂ ಪುರಿಸೋ’’ತಿ ಬ್ಯಞ್ಜಯತೀತಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಂ, ಮುತ್ತಕರಣಾನಿ. ಸುಣನ್ತಿಯಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ವಿಞ್ಞುಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಯಾ’’ತಿ ಅಧಿಕಾರತೋ ಲಬ್ಭತಿ, ಇಮಿನಾ ಅಕ್ಕೋಸಿತಬ್ಬವತ್ಥು ದಸ್ಸಿತಂ ಹೋತಿ. ಭಾಸಿತಂ ಸುಣನ್ತಿಯಾ ಸುಭಾಸಿತದುಬ್ಭಾಸಿತಂ ಜಾನನ್ತಿಯಾ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಯಾ ವಿಸಯೇ ಪವತ್ತಅಕ್ಕೋಸವಚನೇನ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೫೬. ಪುನಪ್ಪುನಂ ಓಭಾಸನ್ತಸ್ಸ ವಾಚಾನಂ ಗಣನಾಯ ಗರುಕಾ ಸಿಯುನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಏತ್ಥ ‘‘ಏಕಂ ¶ ಇತ್ಥಿ’’ನ್ತಿ ಅಜ್ಝಾಹರಿತಬ್ಬಂ. ಏಕವಾಚಾಯ ಬಹೂ ಓಭಾಸನ್ತಸ್ಸ ಚ ಇತ್ಥೀನಂ ಗಣನಾಯ ಗರುಕಾ ಸಿಯುನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಇತ್ಥಿಯೋಪೀ’’ತಿ ಲಬ್ಭತಿ.

೩೫೭. ಸಾ ಚೇ ನಪ್ಪಟಿಜಾನಾತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಯಂ ಸುಣನ್ತಿಂ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಮಗ್ಗಾನಂ ವಣ್ಣಾವಣ್ಣವಸೇನ ಓಭಾಸತಿ, ಸಾ ಚೇ ನ ಪಟಿಜಾನಾತೀ’’ತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭಮಾನಂ ಆದಾಯ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಅತ್ತನೋ ಭಾಸಿತಂ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಂ ವುತ್ತಸಮನನ್ತರಮೇವ ಅತ್ಥವಸೇನ ಸಚೇ ನ ಜಾನಾತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಸ್ಸಾತಿ ತಸ್ಸ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಭಾಸಿತಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ. ಉಬ್ಭಜಾಣುಂ, ಅಧಕ್ಖಕಂ ವಾ ಆದಿಸ್ಸ ಭಣನೇ ಚಾಪಿ ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಸಿಯಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಭಣನೇತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಮಗ್ಗಾನಂ ವಣ್ಣಾದಿಕಥನೇ, ‘‘ಭಣತೋ’’ತಿಪಿ ಲಿಖನ್ತಿ, ಭಣನ್ತಸ್ಸ, ಭಣನಹೇತೂತಿ ಅತ್ಥೋ. ಹೇತುಮ್ಹಿ ಅಯಮನ್ತಪಚ್ಚಯೋ ‘‘ಅಸಮ್ಬುಧ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾ) ವಿಯ. ಉಬ್ಭಜಾಣುನ್ತಿ ಜಾಣುತೋ ಉದ್ಧಂ. ಅಕ್ಖೇಕನ್ತಿ ಅಕ್ಖಕತೋ ಹೇಟ್ಠಾ.

೩೫೮. ಉಬ್ಭಕ್ಖಕನ್ತಿ ¶ ಅಕ್ಖಕತೋ ಉದ್ಧಂ. ಅಧೋಜಾಣುಮಣ್ಡಲನ್ತಿ ಜಾಣುಮಣ್ಡಲತೋ ಅಧೋ. ಉದ್ದಿಸನ್ತಿ ಉದ್ದಿಸ್ಸ. ‘‘ಉದ್ದಿಸ್ಸುಬ್ಭಕ್ಖಂ ವಾ ತಥಾ, ಅಧೋಜಾಣುಮಣ್ಡಲ’’ನ್ತಿ ಚ ಲಿಖನ್ತಿ, ಸೋ ಪಾಠೋ ಸುನ್ದರೋ. ವಣ್ಣಾದಿಭಣನೇ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ವಿಞ್ಞುಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಯಾ’’ತಿ ಅಧಿಕಾರತೋ ಲಬ್ಭತಿ. ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧೇ ವಣ್ಣಾದಿಭಣನೇ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ವಚ್ಚಮಗ್ಗಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಕ್ಖೇತ್ತಂ, ಅಧಕ್ಖಕಂ ಉಬ್ಭಜಾಣುಮಣ್ಡಲಂ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಕ್ಖೇತ್ತಂ, ಉದ್ಧಕ್ಖಕಂ ಅಧೋಜಾಣುಮಣ್ಡಲಂ ದುಕ್ಕಟಕ್ಖೇತ್ತನ್ತಿ ಇಮೇಸು ತೀಸು ಖೇತ್ತೇಸು ಅಕ್ಖಕಞ್ಚೇವ ಜಾಣುಮಣ್ಡಲಞ್ಚ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯದುಕ್ಕಟಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಅವಧಿಭೂತಂ ಕತ್ಥ ಸಙ್ಗಯ್ಹತೀತಿ? ದುಕ್ಕಟಕ್ಖೇತ್ತೇಯೇವ ಸಙ್ಗಯ್ಹತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಅಕ್ಖಕಂ, ಪನ ಜಾಣುಮಣ್ಡಲಞ್ಚ ಏತ್ಥೇವ ದುಕ್ಕಟಕ್ಖೇತ್ತೇ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೮೬).

೩೫೯. ಪಣ್ಡಕೇ ಯಕ್ಖಿಪೇತೀಸು ದ್ವಿನ್ನಂ ಮಗ್ಗಾನಂ ವಣ್ಣಾದಿಭಣನೇ ತಸ್ಸ ಭಣನ್ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಭವೇತಿ ಅಧಿಕಾರವಸೇನ ಆಗತಪದೇಹಿ ಸಹ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಪಣ್ಡಕಾದೀಸೂತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಯಕ್ಖಿಪೇತೀನಂ ಗಹಣಂ.

೩೬೦. ಉಬ್ಭಕ್ಖಕ…ಪೇ… ಅಯಂ ನಯೋತಿ ‘‘ಪಣ್ಡಕಾದೀಸೂ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಅಯಂ ನಯೋತಿ ‘‘ದುಕ್ಕಟಮೇವ ಹೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ನಯೋ. ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಥುಲ್ಲಚ್ಚಯದುಕ್ಕಟಕ್ಖೇತ್ತವಸೇನ ಸಬ್ಬೇಸು ಖೇತ್ತೇಸು.

೩೬೧. ಅತ್ಥಪುರೇಕ್ಖಾರೋ ¶ ಹುತ್ವಾ ಓಭಾಸತೋಪಿ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಮಾತುಗಾಮಾನಂ ‘‘ಅನಿಮಿತ್ತಾಸೀ’’ತಿಆದೀಸು ಪದೇಸು ಅತ್ಥಕಥನಂ ಪುರೇಕ್ಖತ್ವಾ ‘‘ಅನಿಮಿತ್ತಾಸೀ’’ತಿಆದಿಪದಂ ಭಣನ್ತಸ್ಸ ವಾ ಮಾತುಗಾಮೇಹಿ ಸಹ ಅಟ್ಠಕಥಂ ಸಜ್ಝಾಯನ್ತಾನಂ ವಾ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಧಮ್ಮಪುರೇಕ್ಖಾರೋ ಹುತ್ವಾ ಓಭಾಸತೋ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಪಾಳಿಧಮ್ಮಂ ವಾಚೇನ್ತಸ್ಸ ವಾ ತಾಸಂ ¶ ಸುಣನ್ತೀನಂ ಸಜ್ಝಾಯನಂ ವಾ ಪುರೇಕ್ಖತ್ವಾ ‘‘ಅನಿಮಿತ್ತಾಸೀ’’ತಿಆದೀಸು ಪದೇಸು ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸ ವಾ ಇತರಸ್ಸ ವಾ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ. ಪುರೇಕ್ಖತ್ವಾನುಸಾಸನಿನ್ತಿ ‘‘ಇದಾನಿ ಅನಿಮಿತ್ತಾಸಿ…ಪೇ… ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಾಸಿ, ಅಪ್ಪಮಾದಂ ದಾನಿ ಕರೇಯ್ಯಾಸಿ, ಯಥಾ ಆಯತಿಮ್ಪಿ ಏವರೂಪಾ ನಾಹೋಸೀ’’ತಿ ಅನುಸಾಸನಿಂ ಪುರೇಕ್ಖತ್ವಾ.

೩೬೨. ಉಮ್ಮತ್ತಕಾದೀನನ್ತಿ ಪಿತ್ತುಮ್ಮತ್ತಕಯಕ್ಖುಮ್ಮತ್ತಕವಸೇನ ದ್ವಿನ್ನಂ ಉಮ್ಮತ್ತಕಾನಞ್ಚ ಆದಿ-ಸದ್ದಸಙ್ಗಹಿತಸ್ಸ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸ ಉದಾಯಿತ್ಥೇರಸ್ಸ ಚ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಇದಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ತಿಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಕಾಯಚಿತ್ತತೋ ಚ ವಾಚಾಚಿತ್ತತೋ ಚ ಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತತೋ ಚ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ. ಕಿರಿಯಂ, ಸಞ್ಞಾವಿಮೋಕ್ಖಂ, ಸಚಿತ್ತಕಂ, ಲೋಕವಜ್ಜಂ, ಕಾಯಕಮ್ಮಂ, ವಚೀಕಮ್ಮಂ, ಅಕುಸಲಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೮೭) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಪಕಿಣ್ಣಕವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಸಮುಟ್ಠಾನಾದಯೋ…ಪೇ… ತುಲ್ಯಾವಾ’’ತಿ. ವೇದನಾಯ ಅದಿನ್ನಾದಾನೇನ ಅಸಮತ್ತಾ ‘‘ವೇದನೇತ್ಥ ದ್ವಿಧಾ ಮತಾ’’ತಿ ಆಹ, ಸುಖೋಪೇಕ್ಖಾವೇದನಾವಸೇನ ದ್ವಿಧಾ ಮತಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೬೩. ಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಾಯಾತಿ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಸಙ್ಖಾತೇನ ಕಾಮೇನ ಪಾರಿಚರಿಯಾಯ, ಮೇಥುನಧಮ್ಮೇನ ಪಾರಿಚರಿಯಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಥ ವಾ ಕಾಮಿತಾ ಪತ್ಥಿತಾತಿ ಕಾಮಾ, ಮೇಥುನರಾಗವಸೇನ ಪತ್ಥಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ, ಕಾಮಾ ಚ ಸಾ ಪಾರಿಚರಿಯಾ ಚಾತಿ ಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಾ, ತಸ್ಸಾ ಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಾಯಾತಿಪಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ಮೇಥುನರಾಗಚಿತ್ತೇನ ಅಭಿಪತ್ಥಿತಪಾರಿಚರಿಯಾಯಾತಿಅತ್ಥೋ. ‘‘ವಣ್ಣಂ ಭಾಸತೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ, ‘‘ಏತದಗ್ಗಂ ಭಗಿನಿ ಪಾರಿಚರಿಯಾನಂ ಯಾ ಮಾದಿಸಂ ಸೀಲವನ್ತಂ ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮಂ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಂ ಏತೇನ ಧಮ್ಮೇನ ಪರಿಚರೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಮೇಥುನಧಮ್ಮೇನ ಪಾರಿಚರಿಯಾಯ ¶ ಗುಣಂ ಆನಿಸಂಸಂ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಖಣೇತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಭಣಿತಕ್ಖಣೇಯೇವ. ಸಾ ಚೇ ಜಾನಾತೀತಿ ಯಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಅಭಾಸಿ, ಸಚೇ ಸಾ ವಚನಸಮನನ್ತರಮೇವ ಜಾನಾತಿ.

೩೬೪. ಸಾ ¶ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥೀ ನೋ ಜಾನಾತಿ ಚೇ, ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಯಕ್ಖಿಪೇತಿದೇವೀಸು ಜಾನನ್ತೀಸು, ಪಣ್ಡಕೇ ಚ ಜಾನನ್ತೇ ಅತ್ತಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಾಯ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸತೋ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಸೇಸೇತಿ ಪುರಿಸತಿರಚ್ಛಾನಗತವಿಸಯೇ, ಯಕ್ಖಿಆದೀನಂ ಅಜಾನನವಿಸಯೇ ಚ ಅತ್ತಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಾಯ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸತೋ ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೩೬೫. ಚೀವರಾದೀಹೀತಿ ಚೀವರಪಿಣ್ಡಪಾತಾದೀಹಿ. ವತ್ಥುಕಾಮೇಹೀತಿ ತಣ್ಹಾಯ ವತ್ಥುಭಾವೇನ ವತ್ಥೂ ಚ ಕಾಮಿತತ್ತಾ ಕಾಮಾತಿ ಚ ಸಙ್ಖಾತೇಹಿ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ.

೩೬೬. ರಾಗೋ ಏವ ರಾಗತಾ. ‘‘ರಾಗಿತಾ’’ತಿ ವಾ ಪಾಠೋ, ರಾಗೋ ಅಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ರಾಗೀ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ರಾಗಿತಾ, ಅತ್ತಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಾಯ ರಾಗೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಓಭಾಸೋತಿ ಅತ್ತಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಾಯ ಗುಣಭಣನಂ. ತೇನ ರಾಗೇನಾತಿ ಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಾಯ ರಾಗೇನ. ಖಣೇ ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ಭಣಿತಕ್ಖಣೇ. ವಿಜಾನನನ್ತಿ ಯಂ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಅತ್ತಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಾಯ ವಣ್ಣಂ ಭಣತಿ, ತಾಯ ತಸ್ಸ ವಚನತ್ಥಸ್ಸ ವಿಜಾನನನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೩೬೭. ಪಞ್ಚಙ್ಗಾನೀತಿ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿತಾ, ತಂಸಞ್ಞಿತಾ, ಪಾರಿಚರಿಯಾಯ ರಾಗಿತಾ, ತೇನ ರಾಗೇನ ಓಭಾಸನಂ, ಖಣೇ ತಸ್ಮಿಂ ವಿಜಾನನನ್ತಿ ಇಮಾನಿ ಏತ್ಥ ಅತ್ತಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಪಞ್ಚ ಅಙ್ಗಾನಿ ¶ , ಪಞ್ಚ ಆಪತ್ತಿಕಾರಣಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ತಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ.

೩೬೮. ‘‘ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತೀ’’ತಿಆದಿಕಿರಿಯಾತ್ತಯೋಪಾದಾನಸಾಮತ್ಥಿಯೇನ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪಟಿಪಾದನಕಂ ‘‘ಯೋ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಚ ‘‘ಗರು ಹೋತೀ’’ತಿ ಪದಸಾಮತ್ಥಿಯೇನ ‘‘ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಚ ಲಬ್ಭಮಾನತ್ತಾ ತಿವಿಧೇಹಿ ಸಹ ‘‘ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಪುರಿಸಸ್ಸ ಸನ್ದೇಸಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ವೀಮಂಸತಿ ಪಚ್ಚಾಹರತಿ ಚೇ, ತಸ್ಸ ಗರು ಹೋತೀ’’ತಿ ಏಕಂ ವಾಕ್ಯಂ ಹೋತಿ. ಏವಂ ‘‘ಇತ್ಥಿಯಾಪಿ ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಯೋಜನಾಯಪಿ ಏಕಂ ವಾಕ್ಯಂ ಹೋತೀತಿ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಗಾಥಾಯ ವಾಕ್ಯದ್ವಯಂ ಯುಜ್ಜತಿ.

ಇಧ ಸನ್ದೇಸಕ್ಕಮಞ್ಚ ಯೋಜನಾಕ್ಕಮಞ್ಚ ಜಾನನತ್ಥಂ ಪಠಮಂ ತಾವ ಇತ್ಥೀನಞ್ಚ ಭರಿಯಾನಞ್ಚ ಪಭೇದೋ ಚ ಸರೂಪಞ್ಚ ವಿಭಾವೀಯತಿ – ತೇಸು ಇತ್ಥಿಯೋ ದಸವಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ. ಯಥಾಹ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ದಸ ಇತ್ಥಿಯೋ ¶ ಮಾತುರಕ್ಖಿತಾ ಪಿತುರಕ್ಖಿತಾ ಮಾತಾಪಿತುರಕ್ಖಿತಾ ಭಾತುರಕ್ಖಿತಾ ಭಗಿನಿರಕ್ಖಿತಾ ಞಾತಿರಕ್ಖಿತಾ ಗೋತ್ತರಕ್ಖಿತಾ ಧಮ್ಮರಕ್ಖಿತಾ ಸಾರಕ್ಖಾ ಸಪರಿದಣ್ಡಾ’’ತಿ. ಭರಿಯಾ ಚ ದಸವಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ. ಯಥಾಹ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ದಸ ಭರಿಯಾಯೋ ಧನಕ್ಕೀತಾ ಛನ್ದವಾಸಿನೀ ಭೋಗವಾಸಿನೀ ಓದಪತ್ತಕಿನೀ ಓಭಟಚುಮ್ಬಟಾ ದಾಸೀ ಚ ಭರಿಯಾ ಚ ಕಮ್ಮಕಾರೀ ಚ ಭರಿಯಾ ಚ ಧಜಾಹಟಾ ಮುಹುತ್ತಿಕಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೦೩). ಇಮಾಸಂ ಪಭೇದೋ ಚ ಸರೂಪಾನಿ ಚ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ –

ಪುರಿಸೇಹಿ ಸಹ ಯಥಾ ಸಂವಾಸಂ ನ ಕರೋತಿ, ಏವಂ ಮಾತರಾ ರಕ್ಖಿತಾ ಮಾತುರಕ್ಖಿತಾ. ಯಥಾಹ ‘‘ಮಾತುರಕ್ಖಿತಾ ನಾಮ ಮಾತಾ ರಕ್ಖತಿ ಗೋಪೇತಿ ಇಸ್ಸರಿಯಂ ಕಾರೇತಿ ವಸಂ ವತ್ತೇತೀ’’ತಿ. ಪಿತುರಕ್ಖಿತಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ತತ್ಥ ಯಸ್ಮಿಂ ಕೋಣ್ಡಞ್ಞಾದಿಗೋತ್ತೇ ಜಾತಾ, ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಗೋತ್ತೇ ಜಾತೇಹಿ ¶ ರಕ್ಖಿತಾ ಗೋತ್ತರಕ್ಖಿತಾ. ಯಥಾಹ ‘‘ಗೋತ್ತರಕ್ಖಿತಾ ನಾಮ ಸಗೋತ್ತಾ ರಕ್ಖನ್ತೀ’’ತಿಆದಿ. ಏಕಂ ಸತ್ಥಾರಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜಿತೇಹಿ ವಾ ಏಕಗಣಪರಿಯಾಪನ್ನೇಹಿ ವಾ ರಕ್ಖಿತಾ ಧಮ್ಮರಕ್ಖಿತಾ ನಾಮ. ಯಥಾಹ ‘‘ಧಮ್ಮರಕ್ಖಿತಾ ನಾಮ ಸಹಧಮ್ಮಿಕಾ ರಕ್ಖನ್ತೀ’’ತಿಆದಿ (ಪಾರಾ. ೩೦೪). ಸಾರಕ್ಖಾ ನಾಮ ‘‘ಗಬ್ಭೇಪಿ ಪರಿಗ್ಗಹಿತಾ ಹೋತಿ ‘ಮಯ್ಹಂ ಏಸಾ’ತಿ ಅನ್ತಮಸೋ ಮಾಲಾಗುಳಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಾಪೀ’’ತಿ ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಸರೂಪಾ. ಸಪರಿದಣ್ಡಾ ನಾಮ ‘‘ಕೇಹಿಚಿ ದಣ್ಡೋ ಠಪಿತೋ ಹೋತಿ ‘ಯೋ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಇತ್ಥಿಂ ಗಚ್ಛತಿ, ತಸ್ಸ ಏತ್ತಕೋ ದಣ್ಡೋ’’ತಿ ವುತ್ತಸರೂಪಾತಿ ಅಯಂ ದಸನ್ನಂ ಇತ್ಥೀನಂ ಸರೂಪಸಙ್ಖೇಪೋ. ಇಮಾಸು ದಸಸು ಸಾರಕ್ಖಸಪರಿದಣ್ಡಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಪರಪುರಿಸಸೇವಾಯಂ ಮಿಚ್ಛಾಚಾರೋ ಹೋತಿ, ಇತರಾಸಂ ನ ಹೋತಿ. ಇಮಾ ದಸಪಿ ಪಞ್ಚಸೀಲಂ ರಕ್ಖನ್ತೇಹಿ ಅಗಮನೀಯಾ.

ದಸಸು ಭರಿಯಾಸು ‘‘ಧನಕ್ಕೀತಾ ನಾಮ ಧನೇನ ಕಿಣಿತ್ವಾ ವಾಸೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಭರಿಯಭಾವಾಯ ಅಪ್ಪಕಂ ವಾ ಬಹುಂ ವಾ ಧನಂ ದತ್ವಾ ಗಹಿತಾ ಧನಕ್ಕೀತಾ ನಾಮ. ‘‘ಛನ್ದವಾಸಿನೀ ನಾಮ ಪಿಯೋ ಪಿಯಂ ವಾಸೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅತ್ತರುಚಿಯಾ ಸಂವಸಿತೇನ ಪುರಿಸೇನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಾ ಛನ್ದವಾಸಿನೀ ನಾಮ. ‘‘ಭೋಗವಾಸಿನೀ ನಾಮ ಭೋಗಂ ದತ್ವಾ ವಾಸೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಉದುಕ್ಖಲಮುಸಲಾದಿಗೇಹೋಪಕರಣಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಭರಿಯಭಾವಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀ ಜನಪದಿತ್ಥೀ ಭೋಗವಾಸಿನೀ ನಾಮ. ‘‘ಪಟವಾಸಿನೀ ನಾಮ ಪಟಂ ದತ್ವಾ ವಾಸೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ನಿವಾಸನಮತ್ತಂ ವಾ ಪಾರುಪನಮತ್ತಂ ವಾ ಲದ್ಧಾ ಭರಿಯಭಾವಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀ ದಲಿದ್ದಿತ್ಥೀ ಪಟವಾಸಿನೀ ನಾಮ. ಓದಪತ್ತಕಿನೀ ನಾಮ ‘‘ಉದಕಪತ್ತಂ ಆಮಸಿತ್ವಾ ವಾಸೇತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೦೪) ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಇದಂ ಉದಕಂ ವಿಯ ಸಂಸಟ್ಠಾ ಅಭೇಜ್ಜಾ ಹೋಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಉದಕಪತ್ತೇ ಪುರಿಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಹತ್ಥಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಭರಿಯಭಾವಂ ನೀತೋ ಮಾತುಗಾಮೋ ವುಚ್ಚತಿ. ‘‘ಓಭಟಚುಮ್ಬಟಾ ನಾಮ ಚುಮ್ಬಟಂ ಓರೋಪೇತ್ವಾ ¶ ವಾಸೇತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೦೪) ವುತ್ತತ್ತಾ ಸೀಸತೋ ಚುಮ್ಬಟಂ ಓರೋಪೇತ್ವಾ ಭರಿಯಭಾವಮುಪನೀತಾ ಕಟ್ಠಹಾರಿಕಾದಿಇತ್ಥೀ ಓಭಟಚುಮ್ಬಟಾ ನಾಮ. ದಾಸೀ ¶ ಚ ಭರಿಯಾ ಚ ನಾಮ ‘‘ದಾಸೀ ಚೇವ ಹೋತಿ ಭರಿಯಾ ಚಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೦೪) ವುತ್ತತ್ತಾ ಭರಿಯಂ ಕತ್ವಾ ವಾಸಿತಾ ‘‘ತಸ್ಸೇವ ದಾಸೀ ಚ ಭರಿಯಾ ಚಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ. ಕಮ್ಮಕಾರೀ ಚ ಭರಿಯಾ ಚ ನಾಮ ‘‘ಕಮ್ಮಕಾರೀ ಚೇವ ಹೋತಿ ಭರಿಯಾ ಚಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೦೪) ವುತ್ತತ್ತಾ ಪಧಾನಿತ್ಥಿನಿರಪೇಕ್ಖೇನ ಕುಟುಮ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಭರಿಯಭಾವಂ ನೀತಾ ಭರಿಯಾ ಕತಕಮ್ಮಾ ‘‘ಕಮ್ಮಕಾರೀ ಚ ಭರಿಯಾ ಚಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ. ‘‘ಧಜಾಹಟಾ ನಾಮ ಕರಮರಾನೀತಾ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೦೪) ವುತ್ತತ್ತಾ ಧಜಂ ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿಯಾ ಮಹಾಸೇನಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರವಿಸಯಂ ವಿಲುಮ್ಪನ್ತೇನ ಪಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಆನೇತ್ವಾ ಭರಿಯಭಾವಮುಪನೀತಾ ಇತ್ಥೀ ಧಜಾಹಟಾ ನಾಮ. ‘‘ಮುಹುತ್ತಿಕಾ ನಾಮ ತಙ್ಖಣಿಕಾ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೦೪) ವುತ್ತತ್ತಾ ಅಚಿರಕಾಲಂ ಸಂವಾಸತ್ಥಾಯ ಗಹಿತಾ ಇತ್ಥೀ ಮುಹುತ್ತಿಕಾ ನಾಮಾತಿ ಅಯಂ ದಸನ್ನಂ ಭರಿಯಾನಂ ಸರೂಪಸಙ್ಖೇಪೋ. ಯಥಾವುತ್ತಾಸು ದಸಸು ಇತ್ಥೀಸು ಅಞ್ಞತರಂ ದಸನ್ನಂ ಭರಿಯಾನಂ ಅಞ್ಞತರಟ್ಠಾನೇ ಠಪನತ್ಥಮಧಿಪ್ಪೇತಭಾವಂ ವತ್ತುಂ ಪುರಿಸೇನ ‘‘ಗಚ್ಛ ಭನ್ತೇ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಮಾತುರಕ್ಖಿತಂ ಬ್ರೂಹಿ ‘ಹೋಹಿ ಕಿರ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಧನಕ್ಕೀತಾ’ತಿ’’ಆದಿನಾ ನಯೇನ ದಿನ್ನಸನ್ದೇಸಂ ‘‘ಸಾಧು ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವಚೀಭೇದಂ ಕತ್ವಾ ವಾ ಸೀಸಕಮ್ಪನಾದಿವಸೇನ ವಾ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ ಸನ್ದೇಸಂ ಪುರಿಸಸ್ಸಾ’’ತಿ.

ಏತ್ಥ ಪುರಿಸಸ್ಸಾತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣತ್ತಾ ‘‘ಪುರಿಸಸ್ಸ ಮಾತಾ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಹಿಣತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ೩೨೧) ನಯೇನ ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಪುರಿಸಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತುಆದಯೋ ಚ ಗಹೇತಬ್ಬಾ. ವೀಮಂಸತೀತಿ ಏವಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಸಾಸನಂ ತಸ್ಸಾಯೇವ ಏಕಂಸೇನ ಅವಿರಾಧೇತ್ವಾ ವದನ್ತಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತುಆದೀನಮಞ್ಞತರಸ್ಸ ವಾ ಆರೋಚೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತ್ಥಾಪಿ ವೀಮಂಸತೀತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣತ್ತಾ ‘‘ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ ಅನ್ತೇವಾಸಿಂ ವೀಮಂಸಾಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಪಚ್ಚಾಹರತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೩೮) ವುತ್ತತ್ತಾ ವೀಮಂಸಾಪೇತೀತಿಪಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಪಚ್ಚಾಹರತೀತಿ ತಥಾ ಆಹಟಂ ಸಾಸನಂ ಸುತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ¶ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತೇ ಚ ಅಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತೇ ಚ ಲಜ್ಜಾಯ ತುಣ್ಹೀಭೂತಾಯ ಚ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಪಚ್ಚಾಹರಿತ್ವಾ ಆಚಿಕ್ಖತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಇಧಾಪಿ ಪಚ್ಚಾಹರತೀತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣತ್ತಾ ‘‘ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ ವೀಮಂಸತಿ ಅನ್ತೇವಾಸಿಂ ಪಚ್ಚಾಹರಾಪೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೩೮) ವುತ್ತತ್ತಾ ಪಚ್ಚಾಹರಾಪೇತೀತಿ ಚ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

‘‘ಇತ್ಥಿಯಾಪಿ ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಗಹಿತದುತಿಯವಾಕ್ಯೇ ಚ ಏವಮೇವ ಅತ್ಥೋ ವತ್ತಬ್ಬೋ. ತತ್ಥ ಸನ್ದೇಸಕ್ಕಮೋ ಪನ ‘‘ಮಾತುರಕ್ಖಿತಾ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಹಿಣತಿ ‘ಗಚ್ಛ ಭನ್ತೇ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಬ್ರೂಹಿ ‘ಹೋಮಿ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ¶ ಭರಿಯಾ ಧನಕ್ಕೀತಾ’ತಿ’’ಆದಿಪಾಳಿನಯೇನ (ಪಾರಾ. ೩೩೦) ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ವೀಮಂಸಾಪೇತಿ ಪಚ್ಚಾಹರಾಪೇತೀ’’ತಿ ಇದಞ್ಚ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಇಮಿನಾ ನಿಯಾಮೇನ ದಸನ್ನಂ ಇತ್ಥೀನಂ ನಾಮಂ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ವತ್ವಾ ದಸನ್ನಂ ಭರಿಯಾನಂ ಅಞ್ಞತರತ್ಥಾಯ ದೀಯಮಾನಸನ್ದೇಸಕ್ಕಮೋ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ. ಇಧಾಪಿ ಇತ್ಥಿಯಾಪಿ ವಾತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣತ್ತಾ ‘‘ಮಾತುರಕ್ಖಿತಾಯ ಮಾತಾ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಹಿಣತಿ ‘ಗಚ್ಛ ಭನ್ತೇ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಬ್ರೂಹಿ ‘ಹೋತು ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಧನಕ್ಕೀತಾ’’ತಿಆದಿಪಾಳಿವಸೇನ (ಪಾರಾ. ೩೨೪) ಇತ್ಥಿಯಾ ಮಾತುಪಿತುಆದೀನಞ್ಚ ಸನ್ದೇಸಕ್ಕಮೋ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ.

೩೭೦. ತಂ ಪವತ್ತಿಂ. ಸಞ್ಚರಿತ್ತಾ ಸಞ್ಚರಣಹೇತು. ನ ಮುಚ್ಚತೀತಿ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಸಾಸನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಸಞ್ಚರಣಹೇತು ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸತೋ ನ ಮುಚ್ಚತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೭೧. ಅಞ್ಞಂ ವಾತಿ ಮಾತಾಪಿತುರಕ್ಖಿತಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರಂ ವಾ. ‘‘ಭಾಸತೋ’’ತಿ ಲಿಖನ್ತಿ. ‘‘ಪೇಸಿತೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ವಿರುದ್ಧತ್ತಾ ತಂ ಪಹಾಯ ‘‘ಭಾಸತೀ’’ತಿ ಪಾಠೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಪಾಠಸೇಸೋ ವಾ ಕಾತಬ್ಬೋ. ‘‘ಯೋ ಅಞ್ಞಂ ಭಾಸತಿ ಚೇ, ತಸ್ಸ ಭಾಸತೋತಿ ಯೋಜನಾ’’ತಿ ನಿಸ್ಸನ್ದೇಹೇ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಮಾತರಾ ರಕ್ಖಿತಂ ಇತ್ಥಿಂ ‘ಗಚ್ಛ ಬ್ರೂಹೀ’ತಿ ಯೋ ಪೇಸಿತೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ಪಿತುರಕ್ಖಿತಂ ¶ ವಾ ಅಞ್ಞಂ ವಾ ಭಾಸತೋ ವಿಸಙ್ಕೇತೋವಾ’’ತಿ, ‘‘ಮಾತರಾ…ಪೇ… ಬ್ರೂಹೀ’ತಿ ಪೇಸಿತೋ ಹುತ್ವಾ ಪಿತುರಕ್ಖಿತಂ ವಾ ಅಞ್ಞಂ ವಾ ಭಾಸತೋ ವಿಸಙ್ಕೇತೋವಾ’’ತಿ ಯೋಜನಾ ಯುತ್ತತರಾತಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಖನ್ತಿ.

೩೭೨. ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನತಾದೀಹೀತಿ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನಮೇವ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನತಾ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ವೀಮಂಸನಪಚ್ಚಾಹರಣಾನಿ ಗಹಿತಾನಿ. ಸಞ್ಚರಿತ್ತೇತಿ ಸಞ್ಚರಣೇ. ಸಮಾಪನ್ನೇತಿ ಗತೇ ಸತಿ. ಗರುಕಾಪತ್ತಿಮಾದಿಸೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ಆದಿಸೇತಿ ಕಥೇಯ್ಯ.

೩೭೩. ದ್ವೀಹಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ದ್ವೀಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಸಞ್ಚರಿತ್ತೇ ಸಮಾಪನ್ನೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ‘‘ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ ವೀಮಂಸತಿ ನ ಪಚ್ಚಾಹರತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸ. ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ ನ ವೀಮಂಸತಿ ಪಚ್ಚಾಹರತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸ. ನ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ ವೀಮಂಸತಿ ಪಚ್ಚಾಹರತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೩೮) ದ್ವೀಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಣ್ಡಕಾದೀಸೂತಿ ಪಣ್ಡಕಯಕ್ಖಿಪೇತೀಸು. ತೀಹಿಪಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಸಞ್ಚರಿತ್ತೇ ಸಮಾಪನ್ನೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

ಏಕೇನೇವಾತಿ ¶ ಏಕೇನೇವ ಅಙ್ಗೇನ. ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಮಾತುರಕ್ಖಿತಾದೀಸು ಸಬ್ಬಮಾತುಗಾಮೇಸು ಚ ವಿನೀತವತ್ಥುಮ್ಹಿ ‘‘ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಅಞ್ಞತರೋ ಪುರಿಸೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆಣಾಪೇಸಿ ‘ಗಚ್ಛ ಭನ್ತೇ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಇತ್ಥಿಂ ವೀಮಂಸಾ’ತಿ. ಸೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸೇ ಪುಚ್ಛಿ ‘ಕಹಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಾ’ತಿ. ಸುತ್ತಾ ಭನ್ತೇತಿ…ಪೇ… ಮತಾ ಭನ್ತೇತಿ. ನಿಕ್ಖನ್ತಾ ಭನ್ತೇತಿ. ಅನಿತ್ಥೀ ಭನ್ತೇತಿ. ಇತ್ಥಿಪಣ್ಡಕಾ ಭನ್ತೇತಿ. ತಸ್ಸ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಅಹೋಸಿ. ಅನಾಪತ್ತಿ ಭಿಕ್ಖು ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೪೧) ಆಗತಾಸು ಸುತ್ತಾದೀಸು ಪಞ್ಚಸು ಚ.

೩೭೪. ಅನಾಪತ್ತಿ ಪಕಾಸಿತಾತಿ ಚೇತಿಯಾದೀಸು ಕತ್ತಬ್ಬಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಇತ್ಥಿಯಾ ಪುರಿಸಸ್ಸ, ಪುರಿಸೇನ ಚ ಇತ್ಥಿಯಾ ದಿನ್ನಸಾಸನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ¶ ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚಾಹರಿತ್ವಾ ಆರೋಚೇನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿಭಾವೋ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಚೇತಿಯಸ್ಸ ವಾ ಗಿಲಾನಸ್ಸ ವಾ ಕರಣೀಯೇನ ಗಚ್ಛತಿ, ಉಮ್ಮತ್ತಕಸ್ಸ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೪೦) ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೭೫. ತಥಾ ತಸ್ಸಾತಿ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕಾಯ ತಸ್ಸಾ. ನನಾಲಂವಚನೀಯತಾತಿ ‘‘ಮಮಾಯ’’ನ್ತಿ ವಾ ನಿಗ್ಗಹಪಗ್ಗಹೇ ವಾ ನಿರಾಸಙ್ಕಂ ವತ್ತುಂ ನಾಹರತೀತಿ ಅಲಂವಚನೀಯಾ, ಅಸ್ಸಾಮಿಕಾ, ಸಾ ಹಿ ಕೇನಚಿ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಏಸಾ’’ತಿ ವತ್ತುಂ ವಾ ನಿರಾಸಙ್ಕೇನ ನಿಗ್ಗಹಪಗ್ಗಹವಚನಂ ವಾ ವತ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಾ, ಅಲಂವಚನೀಯಾ ನ ಭವತೀತಿ ನಾಲಂವಚನೀಯಾ, ಸಸ್ಸಾಮಿಕಾ, ಸಾ ಹಿ ಸಾಮಿಕೇನ ತಥಾ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಾತಿ ನಾಲಂವಚನೀಯಾ, ನಾಲಂವಚನೀಯಾ ನ ಭವತೀತಿ ನನಾಲಂವಚನೀಯಾ, ಅಲಂವಚನೀಯಪದೇನ ವುತ್ತಾ ಅಸ್ಸಾಮಿಕಾ ಏವ, ಪಟಿಸೇಧಾ ದ್ವೇ ಪಕತಿಮತ್ಥಂ ಗಮಯನ್ತೀತಿ, ನನಾಲಂವಚನೀಯಾಯ ಭಾವೋ ನನಾಲಂವಚನೀಯತಾ, ನಿರಾಸಙ್ಕೇನ ಅವಚನೀಯತಾ ಅಸ್ಸಾಮಿಕಭಾವೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಸಞ್ಚರಿತ್ತವಸೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ವಚನೀಯಾ ನ ಹೋತೀತಿ ವಾ ‘‘ಅಲಂವಚನೀಯಾ’’ತಿಪಿ ಗಹೇತಬ್ಬಮೇವ. ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನತಾದೀನಂ ವಸಾತಿ ಏತ್ಥ ಚಕಾರೋ ಲುತ್ತನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ. ತತೋ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನವೀಮಂಸನಪಚ್ಚಾಹರಣಸಙ್ಖಾತಾನಂ ತಿಣ್ಣಂ ಅಙ್ಗಾನಂ ವಸೇನ ಚ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿತಾ ನನಾಲಂವಚನೀಯತಾತಿ ವುತ್ತಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಅಙ್ಗಾನಂ ವಸೇನ ಚ ಇದಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಆಪತ್ತಿಕಾರಣೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಯುತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೭೬. ಇದಂ ಸಞ್ಚರಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದಂ. ಅಥ ವಾ ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸೇನ ಚ ಅಯಂ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋತಿ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಕಾಯತೋ, ವಾಚತೋ, ಕಾಯವಾಚತೋ, ಕಾಯಚಿತ್ತತೋ, ವಾಚಾಚಿತ್ತತೋ, ಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತತೋ ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನತೋ ಛಸಮುಟ್ಠಾನಂ. ತತೋ ಏವ ಅಚಿತ್ತಕಮುದೀರಿತಂ. ಮಿಸ್ಸಕಸಮುಟ್ಠಾನಞ್ಹಿ ಅಚಿತ್ತಕಂ. ಅವಸೇಸಚಿತ್ತೇಸುಪಿ ¶ ಯಸ್ಮಿಂ ಚಿತ್ತೇ ಅಸತಿ ಅಚಿತ್ತಕಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ತಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಅಲಂವಚನಿಯತ್ತಂ ¶ ವಾ’’ತಿಆದಿ. ಗಾಥಾಬನ್ಧವಸೇನ ರಸ್ಸೋ, ‘‘ಅಲಂವಚನೀಯತ್ತ’’ನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಯೋ ಸನ್ದೇಸಂ ಪೇಸೇತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಪಟಿಬದ್ಧಭಾವನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ ವಾತಿ ಸಞ್ಚರಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದಸಙ್ಖಾತಂ ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ ವಾ ಅಜಾನತೋ ಅಚಿತ್ತಕಮುದೀರಿತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೩೭೭. ಸಾಸನನ್ತಿ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ, ಪುರಿಸಸ್ಸ ವಾ ಸಾಸನಂ. ಕಾಯವಿಕಾರೇನಾತಿ ಸೀಸಕಮ್ಪನಾದಿನಾ ಕಾಯವಿಕಾರೇನ. ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ. ತಂ ಉಪಗಮ್ಮಾತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಸಾಸನಂ ಯಸ್ಸ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ, ತಂ ಮಾತುಗಾಮಂ, ಪುರಿಸಂ ವಾ ಉಪಗಮ್ಮ. ವೀಮಂಸಿತ್ವಾತಿ ತಂ ಕಿಚ್ಚಂ ತೀರೇತ್ವಾ. ಹರನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಪಚ್ಚಾಹರನ್ತಸ್ಸ. ಕಾಯತೋ ಸಿಯಾತಿ ವಚೀಭೇದಂ ವಿನಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಾದೀನಂ ಕಾಯೇನೇವ ಕತತ್ತಾ ಕಾಯಸಮುಟ್ಠಾನತೋವ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೭೮. ಇತ್ಥಿಯಾ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಯಥಾ ನಿಸಿನ್ನೋವಾತಿ ಪಕತಿಯಾ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನೇಯೇವ ನಿಸಿನ್ನೋ. ತಂ ವಚನಂ. ತತ್ಥೇವಾಗತಸ್ಸೇವಾತಿ ಯತ್ಥ ನಿಸಿನ್ನೋ ಇತ್ಥಿಯಾ ಸಾಸನಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಿ, ತಮೇವ ಆಸನಂ ಅವಿಜಹಿತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನಮೇವ ಆಗತಸ್ಸ ಸನ್ನಿಸಿತಬ್ಬಪುರಿಸಸ್ಸೇವ, ಏತ್ಥ ‘‘ಆರೋಚೇತ್ವಾ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ಪುನ ‘‘ಆರೋಚೇನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇದಂ ತತ್ಥೇವಾಗತಾಯ ತಸ್ಸಾ ಏವ ಇತ್ಥಿಯಾ ಏವಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಸಾಸನಂ ದತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುನ ತತ್ಥೇವ ಆಗತಸ್ಸ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸೇವ ಞಾತಮನನ್ತರಂ ಕಾಯಿಕಕಿರಿಯಂ ವಿನಾ ವಚನೇನೇವ ಆರೋಚೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇದಂ ಇತ್ಥಿಯಾ ಸಾಸನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಾದಿವಸೇನ ವುತ್ತಂ.

ಅಥ ವಾ ಪುರಿಸಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಯಥಾನಿಸಿನ್ನೋವ ತಂ ವಚನಂ ಇತ್ಥಿಯಾ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ಪುನ ತತ್ಥೇವಾಗತಸ್ಸೇವ ಪುರಿಸಸ್ಸ ¶ ಆರೋಚೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಏವಂ ಪುರಿಸಸನ್ದೇಸಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಾದಿವಸೇನಾಪಿ ಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ. ಏತ್ಥ ಚ ತತ್ಥೇವಾಗತಸ್ಸಾತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣಂ. ಸಾಸನವಚನಮತ್ತೇನೇವ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ, ಕಿಚ್ಚನ್ತರೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ವಾ ಯದಿಚ್ಛಾವಸೇನ ದಿಟ್ಠಟ್ಠಾನೇ ವಾ ವತ್ವಾ ಪುನಪಿ ತತ್ಥೇವ ದಿಟ್ಠಟ್ಠಾನೇ ಪುನ ಆರೋಚೇನ್ತಸ್ಸ ಚ ವಚನೇನೇವ ಸಮುಟ್ಠಾನಭಾವೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೩೭೯. ‘‘ಅಲಂ…ಪೇ… ಅಜಾನತೋ’’ತಿ ಅಚಿತ್ತಕತ್ತಕಾರಣಂ ವುತ್ತಮೇವ, ಕಸ್ಮಾ ಪುನ ‘‘ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಪಣ್ಣತ್ತಿ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಚೇ? ತದುಭಯಸ್ಸಾಪಿ ವಿಸುಂ ಕಾರಣಾಭಾವಂ ವಿಞ್ಞಾಪೇತುಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ನಂ ವಿಧಿನ್ತಿ ಸಾಸನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಆಹರಿತ್ವಾ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ಪಚ್ಚಾಹರಿತ್ವಾ ಆರೋಚನಸಙ್ಖಾತಂ ¶ ವಿಧಾನಂ. ಅರಹತೋಪೀತಿ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸಪಿ, ಸೇಖಪುಥುಜ್ಜನಾನಂ ಪಗೇವಾತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ಸಮ್ಭಾವನತ್ಥೇನ ಅಪಿ-ಸದ್ದೇನ ಜೋತಿತೋ.

೩೮೦. ಜಾನಿತ್ವಾತಿ ಅಲಂವಚನೀಯಭಾವಂ ವಾ ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ ವಾ ಉಭಯಮೇವ ವಾ ಜಾನಿತ್ವಾ. ತಥಾತಿ ಕಾಯವಾಚತೋ ಕರೋನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಇಮಿನಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಸಚಿತ್ತಕೇಹೀತಿ ಯಥಾವುತ್ತಚಿತ್ತೇನ ಸಚಿತ್ತಕೇಹಿ. ತೇಹೇವಾತಿ ಕಾಯಾದೀಹಿ ತೇಹಿ ಏವ, ‘‘ತೀಹೇವಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ.

೩೮೧-೨. ಸಯಂಯಾಚಿತಕೇಹೇವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಉಪಕರಣೇಹೀ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ, ‘‘ಪುರಿಸಂ ದೇಥಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಅತ್ತನಾವ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಗಹಿತೇಹಿ ಉಪಕರಣೇಹೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾಹ ‘‘ಸಞ್ಞಾಚಿಕಾ ನಾಮ ಸಯಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಪುರಿಸಮ್ಪಿ ಪುರಿಸತ್ತಕರಮ್ಪಿ ಗೋಣಮ್ಪಿ ಸಕಟಮ್ಪಿ ವಾಸಿಮ್ಪಿ ಪರಸುಮ್ಪಿ ಕುಠಾರಿಮ್ಪಿ ಕುದಾಲಮ್ಪಿ ನಿಖಾದನಮ್ಪೀ’’ತಿ ¶ . ಏತ್ಥ ಏವ-ಕಾರೇನ ಅಯಾಚಿತಂ ನಿವತ್ತೇತಿ. ತೇನ ಅಸ್ಸಾಮಿಕನ್ತಿ ದೀಪಿತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಕುಟಿಕ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಕುಟಿ ನಾಮ ಉಲ್ಲಿತ್ತಾ ವಾ ಹೋತಿ ಅವಲಿತ್ತಾ ವಾ ಉಲ್ಲಿತ್ತಾವಲಿತ್ತಾ ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೪೯) ವುತ್ತತ್ತಾ ಭೂಮಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಭಿತ್ತಿಚ್ಛದನಾನಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಮತ್ತಿಕಾಯ ವಾ ಸುಧಾಯ ವಾ ದ್ವಾರವಾತಪಾನಾದಿಅಲೇಪೋಕಾಸಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅನ್ತೋ ಲಿತ್ತಭಾವೇನ ಉಲ್ಲಿತ್ತಾನಾಮಕಂ ವಾ ತಥಾ ಬಹಿ ಲಿತ್ತಭಾವೇನ ಅವಲಿತ್ತಾನಾಮಕಂ ವಾ ಅನ್ತೋ ಚ ಬಹಿ ಚ ಲಿತ್ತಭಾವೇನ ಉಲ್ಲಿತ್ತಾವಲಿತ್ತಾನಾಮಕಂ ವಾ ಕುಟಿನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಅಪ್ಪಮಾಣಿಕನ್ತಿ ‘‘ತತ್ರಿದಂ ಪಮಾಣಂ, ದೀಘಸೋ ದ್ವಾದಸವಿದತ್ಥಿಯೋ ಸುಗತವಿದತ್ಥಿಯಾ, ತಿರಿಯಂ ಸತ್ತನ್ತರಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೪೮) ದೀಘಪುಥುಲಾನಂ ವುತ್ತಪ್ಪಮಾಣೇನ ಅತಿರೇಕತ್ತಾ ಅಪ್ಪಮಾಣಿಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಏತ್ಥ ಚ ತಿಲಕ್ಖಣಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ತೀಣಿ ಕಿಲೇಸಮೂಲಾನಿ ಉಪ್ಪಾಟೇತ್ವಾ ಕಾಲತ್ತಯವತ್ತ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮೇ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ತಿಭುವನೇಕಪಟಿಸರಣಭೂತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಧಮ್ಮರಾಜಸ್ಸ ಅಙ್ಗುಲಂ ಪಮಾಣಮಜ್ಝಿಮಪುರಿಸಸ್ಸ ಅಙ್ಗುಲತೋ ತಿವಙ್ಗುಲಂ ಹೋತಿ, ಏಕಾ ವಿದತ್ಥಿ ತಿಸ್ಸೋ ವಿದತ್ಥಿಯೋ ಹೋನ್ತಿ, ಏಕಂ ರತನಂ ತೀಣಿ ರತನಾನಿ ಹೋನ್ತೀತಿ ಏವಂ ನಿಯಮಿತಾ ಸುಗತವಿದತ್ಥಿ ಚ ವಡ್ಢಕಿರತನೇನ ದಿಯಡ್ಢರತನಪ್ಪಮಾಣಾ ಹೋತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸುಗತವಿದತ್ಥಿ ನಾಮ ಇದಾನಿ ಮಜ್ಝಿಮಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ತಿಸ್ಸೋ ವಿದತ್ಥಿಯೋ ವಡ್ಢಕಿಹತ್ಥೇನ ದಿಯಡ್ಢೋ ಹತ್ಥೋ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩೪೮-೩೪೯). ತಸ್ಮಾ ¶ ಸುಗತವಿದತ್ಥಿಯಾ ದ್ವಾದಸ ವಡ್ಢಕಿಹತ್ಥೇನ ಅಟ್ಠಾರಸ ಹತ್ಥಾ ಹೋನ್ತಿ. ‘‘ದೀಘಸೋ ದ್ವಾದಸ ವಿದತ್ಥಿಯೋ ಸುಗತವಿದತ್ಥಿಯಾತಿ ಬಾಹಿರಿಮೇನ ಮಾನೇನಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೪೯) ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅನ್ತಿಮಂ ಸುಧಾಲೇಪಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಥುಸಮತ್ತಿಕಪರಿಯನ್ತೇನ ವಾ ಮಹಾಮತ್ತಿಕಪರಿಯನ್ತೇನ ವಾ ಬಾಹಿರನ್ತತೋ ಅಟ್ಠಾರಸಹತ್ಥಪ್ಪಮಾಣಂ, ‘‘ತಿರಿಯಂ ಸತ್ತನ್ತರಾತಿ ಅಬ್ಭನ್ತರಿಮೇನ ಮಾನೇನಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೪೯) ¶ ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅಬ್ಭನ್ತರಿಮೇನ ಪುಥುಲತೋ ದ್ವಾದಸಙ್ಗುಲಾಧಿಕದಸಹತ್ಥಪ್ಪಮಾಣಞ್ಚ ಕುಟಿಯಾ ಪಮಾಣನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಏವಂ ಠಿತಪಮಾಣತೋ ದೀಘತೋ ಪುಥುಲತೋ ವಾ ಉಭತೋ ವಾ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಾಧಿಕಾಪಿ ಕುಟಿ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಙ್ಗಂ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಪ್ಪಮಾಣಿಕ’’ನ್ತಿ ಆಹಾತಿ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಅತ್ತುದ್ದೇಸನ್ತಿ ಉದ್ದಿಸಿತಬ್ಬೋತಿ ಉದ್ದೇಸೋ, ಅತ್ತಾ ಉದ್ದೇಸೋ ಏತಿಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ತುದ್ದೇಸಾ, ಕುಟಿ, ತಂ ಅತ್ತುದ್ದೇಸಂ. ‘‘ಅತ್ತುದ್ದೇಸನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಏಸಾ ವಾಸತ್ಥಾಯ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅತ್ತಾನಂ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಕರೋನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ಕಾರಯಮಾನೇನಾತಿ ಕರೋನ್ತೋ ವಾ ಕಾರಾಪೇನ್ತೋ ವಾ’’ತಿ ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಪಯೋಜಕಕತ್ತುನೋ ಚ ಗಹೇತಬ್ಬತ್ತಾ ಉಪಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ತಥಾತಿ ತೇನೇವ ಪಕಾರೇನ, ಯೇಹಿ ಅಸ್ಸಾಮಿಕತಾದೀಹಿ ಪಕಾರೇಹಿ ಯುತ್ತಂ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಕುಟಿಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ, ತೇಹೇವ ಪಕಾರೇಹಿ ಯುತ್ತಂ ಅದೇಸಿತವತ್ಥುಕಮ್ಪಿ ಕುಟಿಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸಾತಿ. ಇಮಿನಾ ಅಪ್ಪಮಾಣಿಕಂ ವಿಯ ಅದೇಸಿತವತ್ಥುಕಮ್ಪಿ ವಿಸುಂಯೇವ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಪಧಾನಙ್ಗನ್ತಿ. ವಸತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ವತ್ಥು, ಭೂಮಿ, ಸಾ ಅದೇಸಿತಾ ಏತಿಸ್ಸಾತಿ ಅದೇಸಿತವತ್ಥುಕಾ, ಕುಟಿ, ತಂ ಅದೇಸಿತವತ್ಥುಕಂ.

ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ತೇನ ಕುಟಿಕಾರೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಕುಟಿವತ್ಥುಂ ಸೋಧೇತ್ವಾ ಸಮತಲಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಸಙ್ಘಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವುಡ್ಢಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಾದೇ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಭನ್ತೇ ಸಞ್ಞಾಚಿಕಾಯ ಕುಟಿಂ ಕತ್ತುಕಾಮೋ ಅಸ್ಸಾಮಿಕಂ ಅತ್ತುದ್ದೇಸಂ, ಸೋಹಂ ಭನ್ತೇ ಸಙ್ಘಂ ಕುಟಿವತ್ಥುಓಲೋಕನಂ ಯಾಚಾಮೀ’’ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವತ್ವಾ ಯಾಚಿತೇನ ಸಙ್ಘೇನ ವಾ ಸಙ್ಘೇನ ಞತ್ತಿದುತಿಯಾಯ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಸಮ್ಮತೇಹಿ ಬ್ಯತ್ತೇಹಿ ¶ ಪಟಿಬಲೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ವಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕುಟಿವತ್ಥುಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಸಾರಮ್ಭಭಾವಂ ವಾ ಅಪರಿಕ್ಕಮನಭಾವಂ ವಾ ಉಭಯಮೇವ ವಾ ಪಸ್ಸನ್ತೇಹಿ ‘‘ಮಾಯಿಧ ಕರೀ’’ತಿ ನಿವಾರೇತ್ವಾ ಅನಾರಮ್ಭಂ ಚೇ ಹೋತಿ ಸಪರಿಕ್ಕಮನಂ, ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಆರೋಚಿತೇ ಕುಟಿಕಾರಕೇನೇವ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಸಙ್ಘಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವುಡ್ಢಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಾದೇ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಭನ್ತೇ ಸಞ್ಞಾಚಿಕಾಯ ಕುಟಿಂ ಕತ್ತುಕಾಮೋ ಅಸ್ಸಾಮಿಕಂ ಅತ್ತುದ್ದೇಸಂ, ಸೋಹಂ ಭನ್ತೇ ಸಙ್ಘಂ ಕುಟಿವತ್ಥುದೇಸನಂ ಯಾಚಾಮೀ’’ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವತ್ವಾ ಯಾಚಿತೇ ವುಡ್ಢಾನುಮತೇನ ಬ್ಯತ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಟಿಬಲೇನ ಞತ್ತಿದುತಿಯಾಯ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ದೇಸೇತ್ವಾ ನಿಯ್ಯಾದಿತಕುಟಿವತ್ಥುಸ್ಸ ¶ ಅಭಾವಾ ಅದೇಸಿತವತ್ಥುಕಂ, ತೇನೇವ ಅಸ್ಸಾಮಿಕತಾದಿಪಕಾರೇನ ಯುತ್ತಂ ಯಥಾವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಕುಟಿಕಂ ಅತ್ತನಾ ಯಾಚಿತೇಹಿ ಉಪಕರಣೇಹಿ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ, ಕಾರಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಚಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ದ್ವೇ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂ ವಾ ಅನಭಿನೇಯ್ಯ ವತ್ಥುದೇಸನಾಯ, ಪಮಾಣಂ ವಾ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇಯ್ಯ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೪೮) ತುಲ್ಯಬಲತಾಸೂಚಕೇನ ವಾ-ಸದ್ದೇನ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡಿತ್ವಾ ವುತ್ತಅಙ್ಗದ್ವಯಸಹಿತತ್ತಾ ದ್ವೇ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾಹ ‘‘ಭಿಕ್ಖು ಕುಟಿಂ ಕರೋತಿ ಅದೇಸಿತವತ್ಥುಕಂ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಅನಾರಮ್ಭಂ ಸಪರಿಕ್ಕಮನಂ, ಆಪತ್ತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾನ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೫೫) ಚ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಕುಟಿಂ ಕರೋತಿ ಅದೇಸಿತವತ್ಥುಕಂ ಅನಾರಮ್ಭಂ ಸಪರಿಕ್ಕಮನಂ, ಆಪತ್ತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೫೪) ಚ ‘‘ಭಿಕ್ಖು ಕುಟಿಂ ಕರೋತಿ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಅನಾರಮ್ಭಂ ಸಪರಿಕ್ಕಮನಂ, ಆಪತ್ತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೫೫) ಚ ವುತ್ತತ್ತಾ ದ್ವೀಸು ಅಙ್ಗೇಸು ಏಕಂ ಚೇ, ಏಕೋವ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ¶ ಹೋತೀತಿ. ತಂ ಪನ ‘‘ಸಚೇ ಏಕವಿಪನ್ನಾ ಸಾ, ಗರುಕಂ ಏಕಕಂ ಸಿಯಾ’’ತಿ ವಕ್ಖತಿ.

ಸಾರಮ್ಭಾದೀಸೂತಿ ಏತ್ಥ ಸಾರಮ್ಭ-ಸದ್ದೋ ಸೋಪದ್ದವಪರಿಯಾಯೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸಾರಮ್ಭಂ ಅನಾರಮ್ಭನ್ತಿ ಸಉಪದ್ದವಂ ಅನುಪದ್ದವ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩೪೮-೩೪೯). ಏತ್ಥ ‘‘ಸೇತಂ ಛಾಗಮಾರಭೇಥ ಯಜಮಾನೋ’’ತಿ ಪಯೋಗೇ ವಿಯ ಆ-ಪುಬ್ಬಸ್ಸ ರಭಸ್ಸ ಹಿಂಸತ್ಥೇಪಿ ದಿಸ್ಸಮಾನತ್ತಾ ಕತ್ತುಸಾಧನೋ ಆರಮ್ಭ-ಸದ್ದೋ ಹಿಂಸಕಾನಂ ಕಿಪಿಲ್ಲಿಕಾದಿಸತ್ತಾನಂ ವಾಚಕೋ ಭವತೀತಿ ತಂಸಹಿತಟ್ಠಾನಂ ಸಾರಮ್ಭಂ ನಾಮ ಹೋತಿ. ತೇನೇವ ಪದಭಾಜನೇಪಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಾರಮ್ಭಂ ನಾಮ ಕಿಪಿಲ್ಲಿಕಾನಂ ವಾ ಆಸಯೋ ಹೋತಿ, ಉಪಚಿಕಾನಂ ವಾ, ಉನ್ದೂರಾನಂ ವಾ, ಅಹೀನಂ ವಾ, ವಿಚ್ಛಿಕಾನಂ ವಾ, ಸತಪದೀನಂ ವಾ, ಹತ್ಥೀನಂ ವಾ, ಅಸ್ಸಾನಂ ವಾ, ಸೀಹಾನಂ ವಾ, ಬ್ಯಗ್ಘಾನಂ ವಾ…ಪೇ… ಆಸಯೋ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೫೩).

ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಅಪರಿಕ್ಕಮನಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ‘‘ಸಪರಿಕ್ಕಮನಂ ನಾಮ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ ಯಥಾಯುತ್ತೇನ ಸಕಟೇನ ಅನುಪರಿಗನ್ತುಂ, ಸಮನ್ತಾ ನಿಸ್ಸೇಣಿಯಾ ಅನುಪರಿಗನ್ತುಂ, ಏತಂ ಸಪರಿಕ್ಕಮನಂ ನಾಮಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೫೩) ವುತ್ತಲಕ್ಖಣವಿಪರಿಯಾಯತೋ ನಿಬ್ಬಕೋಸಸ್ಸ ಉದಕಪಾತಟ್ಠಾನೇ ಏಕಂ ಚಕ್ಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಇತರಂ ಚಕ್ಕಂ ಬಹಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಕುಟಿಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಆವಜ್ಜಿಯಮಾನಸ್ಸ ಗೋಯುತ್ತಸಕಟಸ್ಸ ವಾ ನಿಸ್ಸೇಣಿಯಂ ಠತ್ವಾ ಕುಟಿಂ ಛಾದಯಮಾನಾನಂ ನಿಸ್ಸೇಣಿಯಾ ವಾ ಪರತೋ ಗಮಿತುಮಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತ್ತಾ ಅಪರಿಕ್ಕಮನನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಏವಂ ¶ ವುತ್ತಸಾರಮ್ಭಅಪರಿಕ್ಕಮನಸಙ್ಖಾತಅಙ್ಗದ್ವಯೇನ ಯುತ್ತಂ ಚೇ, ದ್ವೇ ದುಕ್ಕಟಾನಿ ಹೋನ್ತಿ. ಯಥಾಹ ‘‘ಭಿಕ್ಖು ಕುಟಿಂ ಕರೋತಿ ದೇಸಿತವತ್ಥುಕಂ ಪಮಾಣಿಕಂ ಸಾರಮ್ಭಂ ಅಪರಿಕ್ಕಮನಂ, ಆಪತ್ತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ದುಕ್ಕಟಾನ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೫೫). ಏಕಂ ಚೇ, ಏಕಮೇವ ಹೋತಿ. ಯಥಾಹ ‘‘ಭಿಕ್ಖು ಕುಟಿಂ ಕರೋತಿ ದೇಸಿತವತ್ಥುಕಂ ಪಮಾಣಿಕಂ ಸಾರಮ್ಭಂ ಸಪರಿಕ್ಕಮನಂ, ಆಪತ್ತಿ ¶ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ. ಭಿಕ್ಖು ಕುಟಿಂ ಕರೋತಿ ದೇಸಿತವತ್ಥುಕಂ ಪಮಾಣಿಕಂ ಅನಾರಮ್ಭಂ ಅಪರಿಕ್ಕಮನಂ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೫೫) ಏತಂ ತಯಮ್ಪಿ ‘‘ಸಾರಮ್ಭಾದೀಸು ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ಸಙ್ಗಹಿತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಏಕಂ ಅಙ್ಗಂ ಪಮಾಣಿಕತ್ತಂ ವಾ ದೇಸಿತವತ್ಥುಕತ್ತಂ ವಾ ವಿಪನ್ನಂ ಏತಿಸ್ಸಾತಿ ಏಕವಿಪನ್ನಾ. ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತತ್ಥಾನಂ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾದಿಪದಾನಮತ್ಥೋ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಸಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತಲಕ್ಖಣಕುಟಿ.

೩೮೩. ಇದಾನಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಯಂ ‘‘ತೇ ಯಾಚನಬಹುಲಾ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಬಹುಲಾ ವಿಹರನ್ತಿ ‘ಪುರಿಸಂ ದೇಥ ಪುರಿಸತ್ತಕರಂ ದೇಥಾ’’ತಿಆದಿಪಾಳಿಯಾ (ಪಾರಾ. ೩೪೨) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩೪೨) ಆಗತಂ ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಪುರಿಸ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಕಮ್ಮಸಹಾಯತ್ಥಾಯಾತಿ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ಕಮ್ಮೇ ಸಹಾಯಭಾವಾಯ, ಕಮ್ಮಕರಣತ್ಥಾಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ಪುರಿಸಂ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಯಾಚಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಕಮ್ಮಕರಣತ್ಥಾಯ ‘ಪುರಿಸಂ ದೇಥಾ’ತಿ ಯಾಚಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩೪೨). ಮೂಲಚ್ಛೇಜ್ಜವಸೇನಾತಿ ಸಾಮಿಕಾನಂ ಆಯತ್ತಭಾವಸಙ್ಖಾತಮೂಲಸ್ಸ ಛಿನ್ದನವಸೇನ, ಅತ್ತನೋ ಆಯತ್ತಭಾವಕರಣವಸೇನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೩೮೪. ಅವಜ್ಜನ್ತಿ ವಜ್ಜರಹಿತಂ, ನಿದ್ದೋಸನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮಿಗಲುದ್ದಕಮಚ್ಛಬನ್ಧಕಾದೀನಂ ಸಕಕಮ್ಮಂ ವಜ್ಜಕಮ್ಮಂ ನಾಮ. ತಸ್ಮಾ ಮಿಗಲುದ್ದಕಾದಯೋ ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ಯಾಚನ್ತೇನ ಪನ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ದೇಥಾ’’ತಿ, ‘‘ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಕಮ್ಮಂ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾಯೇವ ಯಾಚಿತಬ್ಬಂ. ಲುದ್ದಕೇ ವಾ ಇತರೇ ವಾ ನಿಕ್ಕಮ್ಮೇ ಅಯಾಚಿತ್ವಾಪಿ ಯಥಾರುಚಿ ಕಮ್ಮಂ ಕಾರಾಪೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಹತ್ಥಕಮ್ಮಯಾಚನಾಯ ಸಬ್ಬಥಾಪಿ ಕಪ್ಪಿಯಭಾವಂ ದೀಪೇತುಂ ತಂತಂಸಿಪ್ಪಿಕೇ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಮಹನ್ತಮ್ಪಿ ಪಾಸಾದಂ ಕಾರಾಪೇನ್ತೇನ ¶ ಹತ್ಥಕಮ್ಮೇ ಯಾಚಿತೇ ಅತ್ತನೋ ಅನೋಕಾಸಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಕರೋನ್ತಾನಂ ದಾತಬ್ಬಂ ಮೂಲಂ ದಿಯ್ಯಮಾನಂ ಅಧಿವಾಸೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩೪೨ ಅತ್ಥತೋಸಮಾನಂ) ವುತ್ತತ್ತಾ ಕುಸಲಾನಂ ಅತ್ಥಂ ಅಪರಿಹಾಪೇನ್ತೇನ ಕಪ್ಪಿಯೇನ ಸಾರುಪ್ಪೇನ ಪಯೋಗೇನ ಯಾಚಿತಬ್ಬಂ. ಯಾಚಿತಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ಅಸಮತ್ಥೇಹಿ ಕರೋನ್ತಾನಂ ದಿಯ್ಯಮಾನಂ ಹತ್ಥಕಮ್ಮಮೂಲಂ ಕಮ್ಮಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ¶ ಕಮ್ಮಕಾರಕೇ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ದಾಪೇತಬ್ಬಂ. ಏವಂ ಯಾಚನಾಯ ಅನವಜ್ಜಭಾವೇ ಅಟ್ಠಕಥಾಗತಂ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಹತ್ಥಕಮ್ಮಮ್ಪೀ’’ತಿಆದಿ. ಪಿ-ಸದ್ದೋ ಅವಧಾರಣೇ, ಪದಪೂರಣೇ ವಾ. ಹಿ-ಸದ್ದೋ ಹೇತುಮ್ಹಿ. ಯಸ್ಮಾ ಇದಂ ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ಕಿಞ್ಚಿ ವತ್ಥು ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅನವಜ್ಜಮೇವ ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ಯಾಚಿತುಂ ಪನ ವಟ್ಟತೀತಿ.

೩೮೫. ಞಾತಕಾದಿಕೇತಿ ಞಾತಕಪವಾರಿತೇ. ಠಪೇತ್ವಾತಿ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ. ಗೋಣಮಾಯಾಚಮಾನಸ್ಸಾತಿ ಅಞ್ಞಾತಕಅಪ್ಪವಾರಿತೇ ತಾವಕಾಲಿಕಂ ವಿನಾ ಕೇವಲಂ ಕಮ್ಮಕರಣತ್ಥಾಯ ಗೋಣಂ ಯಾಚನ್ತಸ್ಸ. ತೇಸುಪೀತಿ ಞಾತಕಾದೀಸುಪಿ ಮೂಲಚ್ಛೇಜ್ಜೇನ ಗೋಣಮಾಯಾಚನಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ತಾವಕಾಲಿಕನಯೇನ ಸಬ್ಬತ್ಥ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩೪೨) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ಯಾವ ಕಮ್ಮಕರಣಕಾಲಂ, ತಾವ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ಞಾತಕಅಞ್ಞಾತಕಪವಾರಿತಅಪ್ಪವಾರಿತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಯಾಚಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ತಥಾ ಯಾಚಿತ್ವಾ ವಾ ಅಯಾಚಿತ್ವಾ ವಾ ಗಹಿತೋ ಚೇ, ರಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತ್ವಾ ಸಾಮಿಕಾನಂ ನಿಯ್ಯಾದೇತಬ್ಬೋ, ಗೋಣೇ ವಾ ನಟ್ಠೇ ವಿಸಾಣೇ ವಾ ಭಿನ್ನೇ ಸಾಮಿಕೇಸು ಅಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ತೇಸು ಭಣ್ಡದೇಯ್ಯಂ.

೩೮೬. ದೇಮಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕ’’ನ್ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ‘‘ವಿಹಾರಸ್ಸ ದೇಮಾ’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪನ ‘ಆರಾಮಿಕಾನಂ ಆಚಿಕ್ಖಥ ಪಟಿಜಗ್ಗನತ್ಥಾಯಾ’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩೪೨) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ. ಸಕಟವಿನಿಚ್ಛಯಸ್ಸಾಪಿ ¶ ಗೋಣವಿನಿಚ್ಛಯೇನ ಸಮಾನತ್ತಾ ತಂ ಅವತ್ವಾ ವಿಸೇಸಮತ್ತಮೇವ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಸಕಟಂ…ಪೇ… ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ದೇಮಾತಿ ವುತ್ತೇ’’ತಿ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಮೇವ ದೇಮಾತಿ ವುತ್ತೇ ದಾರುಭಣ್ಡಂ ನಾಮ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩೪೨).

೩೮೭. ಕುಠಾರಾದೀಸೂತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ನಿಖಾದನಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಅಯಂ ನಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ‘‘ಸಕಟಂ ಗೋಣೋ ವಿಯ ತಾವಕಾಲಿಕಂ ಅಕತ್ವಾ ಅಞ್ಞಾತಕಅಪ್ಪವಾರಿತೇ ನ ಯಾಚಿತಬ್ಬಂ, ಮೂಲಚ್ಛೇಜ್ಜವಸೇನ ಅಞ್ಞಾತಕಅಪ್ಪವಾರಿತೇ ನ ಯಾಚಿತಬ್ಬಂ, ತಾವಕಾಲಿಕಂ ಯಾಚಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಚ ‘‘ಸಕಟಂ…ಪೇ… ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವಿಸೇಸವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಚಾತಿ ಅಯಂ ನಯೋ ವಾಸಿಆದೀಸು ಚ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅನಜ್ಝಾವುತ್ಥಕನ್ತಿ ಕೇನಚಿ ‘‘ಮಮೇತ’’ನ್ತಿ ಅಪರಿಗ್ಗಹಿತಂ, ‘‘ರಕ್ಖಿತಗೋಪಿತಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಹಿ ವಿಞ್ಞತ್ತಿ ನಾಮ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ಅರಕ್ಖಿತಾಗೋಪಿತಕನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ವಲ್ಲಿಆದಿವಿನಿಚ್ಛಯಮ್ಪಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಅನಜ್ಝಾವುತ್ಥಕಂ ಪನ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಆಹರಾಪೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩೪೨) ವುತ್ತತ್ತಾ ಸಬ್ಬನ್ತಿ ¶ ಇಧ ವುತ್ತಗೋಣಾದಿಕಞ್ಚ ವಕ್ಖಮಾನವಲ್ಲಿಆದಿಕಞ್ಚ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಇಮಿನಾ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯಸ್ಸ ರಕ್ಖಿತಗೋಪಿತವಿಸಯತ್ತಂ ದೀಪಿತಂ ಹೋತಿ. ಹರಾಪೇತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ಏತ್ಥ ಅಪಿ-ಸದ್ದೇನ ಪಗೇವ ಕೇನಚಿ ಹರಿತ್ವಾ ದಿನ್ನನ್ತಿ ದೀಪೇತಿ.

೩೮೮. ವಲ್ಲಿಆದಿಮ್ಹೀತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ವೇತ್ತಮುಞ್ಜತಿಣಮತ್ತಿಕಾ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಏತ್ಥ ಮುಞ್ಜಪಬ್ಬಜತಿಣಂ ವಿನಾ ಗೇಹಚ್ಛಾದನತಿಣಂ ತಿಣಂ ನಾಮ. ಗರುಭಣ್ಡಪ್ಪಹೋನಕೇತಿ ‘‘ವಲ್ಲಿ ಅಡ್ಢಬಾಹುಮತ್ತಾಪೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವುತ್ತಲಕ್ಖಣೇ ಗರುಭಣ್ಡಪ್ಪಹೋನಕೇ. ಪರೇಸಂ ಸನ್ತಕೇಯೇವಾತಿ ಅವಧಾರಣೇನ ನ ಅನಜ್ಝಾವುತ್ಥಕೇ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಬ್ಯತಿರೇಕತೋ ದೀಪೇತಿ.

೩೮೯. ಪಚ್ಚಯೇಸೂತಿ ¶ ಚೀವರಪಿಣ್ಡಪಾತಸೇನಾಸನಸಙ್ಖಾತೇಸು ತೀಸು ಪಚ್ಚಯೇಸು. ಏವ-ಕಾರೇನ ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಸಙ್ಖಾತೇ ಚತುತ್ಥಪಚ್ಚಯೇ ವಿಞ್ಞತ್ತಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ದೀಪೇತಿ. ವಿಞ್ಞತ್ತಿ ನಾಮ ‘‘ಆಹರ, ದೇಹೀ’’ತಿ ಇಚ್ಛಿತಪಚ್ಚಯೇ ನಾಮಂ ವತ್ವಾ ಯಾಚನಾ. ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩೪೨) ಸಾವಧಾರಣತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ನ ಚ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ನೇವ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ.

ವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಅಲಬ್ಭಮಾನಭಾವೇನ ಸಮತ್ತಾ ಪಚ್ಚಯೇಸು ತೀಸು ಅನನ್ತರಂ ಸಹನಿದ್ದಿಟ್ಠಪಚ್ಚಯತ್ತಯತೋ ತತಿಯಪಚ್ಚಯೇಯೇವ ಲಬ್ಭಮಾನವಿಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತತಿಯೇ ಪರಿಕಥೋಭಾಸನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಚ ಲಬ್ಭರೇ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅವಸಿಟ್ಠದ್ವಯೇ ಪನ ಪರಿಕಥಾದಯೋ ನ ಲಬ್ಭನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಅವುತ್ತೇ ಚತುತ್ಥಪಚ್ಚಯೇಪಿ ಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೇನ ಚ-ಕಾರೇನ ಪರಿಕಥಾದಿತ್ತಯಂ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಸಿದ್ಧತ್ತಾ ‘‘ತೀಸ್ವೇವಾ’’ತಿ ಏವ-ಕಾರೇನ ಬ್ಯತಿರೇಕಮುಖೇನ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಚ ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ ಚತುತ್ಥೇ ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯೇ ಪರಿಕಥೋಭಾಸನಿಮಿತ್ತಕಮ್ಮವಿಞ್ಞತ್ತಿಯೋ ವಟ್ಟನ್ತೀತಿ ಸಿದ್ಧಂ. ಏತ್ತಾವತಾ ಚತುತ್ಥೇ ಪಚ್ಚಯೇ ಪರಿಕಥಾದಯೋ ಚತ್ತಾರೋಪಿ ವಟ್ಟನ್ತಿ, ತತಿಯಪಚ್ಚಯೇ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಂ ವಿನಾ ಸೇಸತ್ತಯಂ ವಟ್ಟತಿ, ಪುರಿಮಪಚ್ಚಯದ್ವಯೇ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಸೇನಾಸನಪಚ್ಚಯೇ ಪರಿಕಥಾದಿಕನ್ತಿ ಉಪೋಸಥಾಗಾರಾದಿಕರಣಾರಹಟ್ಠಾನಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಉಪಾಸಕಾನಂ ಸುಣನ್ತಾನಂ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ವತ ಓಕಾಸೇ ಏವರೂಪಂ ಸೇನಾಸನಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ಅನುರೂಪ’’ನ್ತಿ ವಾ ಪವತ್ತಾ ಕಥಾ ಪರಿಕಥಾ ನಾಮ. ‘‘ಉಪಾಸಕಾ ತುಮ್ಹೇ ಕತ್ಥ ವಸಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಪಾಸಾದೇ ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪನ ಉಪಾಸಕಾ ಪಾಸಾದೋ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಪವತ್ತಾ ¶ ಕಥಾ ಓಭಾಸೋ ನಾಮ. ಉಪಾಸಕೇಸು ಪಸ್ಸಮಾನೇಸು ಭೂಮಿಯಂ ರಜ್ಜುಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ಭೂಮಿಂ ಭಾಜೇತ್ವಾ ಖಾಣುಕೇ ಆಕೋಟೇತ್ವಾ ‘‘ಕಿಮಿದಂ ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ¶ ‘‘ಏತ್ಥ ಆವಾಸಂ ಕರೋಮ ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿಆದಿಕಾ ಕಥಾ ನಿಮಿತ್ತಕಥಾ ನಾಮ. ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯೇ ಚ ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಯಥಾರಹಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಸಬ್ಬಮೇತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩೪೨) ವುತ್ತಂ.

೩೯೦-೩. ಇದಾನಿ ಕುಟಿಕಾರಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಆಪತ್ತಿದಸ್ಸನತ್ಥಮಾಹ ‘‘ಅದೇಸಿತೇ’’ತಿಆದಿ. ತಂ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ. ನಿಸೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಪಾಸಾಣೇ ಘಂಸಿತ್ವಾ ತಿಖಿಣಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾ ಸಹಾತಿ ‘‘ಭೂತಗಾಮಪಾತಬ್ಯತಾಯ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ೯೦) ವುತ್ತಪಾಚಿತ್ತಿಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ.

ಆಪತ್ತಿನ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಟ್ಠಾನೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಞ್ಚೇವ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ಇತರತ್ರ ಸುದ್ಧಪಯೋಗದುಕ್ಕಟಞ್ಚಾತಿ ಆಪತ್ತಿಂ.

ಯಾ ಪನಾತಿ ಯಾ ಕುಟಿ. ಪಠಮೇ ದುತಿಯೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪಿಣ್ಡೇಹೀ’’ತಿ ಕರಣಬಹುವಚನಂ ವಿಭತ್ತಿವಚನವಿಪರಿಣಾಮವಸೇನ ‘‘ಪಿಣ್ಡೇ’’ತಿ ಭುಮ್ಮೇಕವಚನನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ, ‘‘ನಿಕ್ಖಿತ್ತೇ’’ತಿ ಅಜ್ಝಾಹರಿತಬ್ಬಂ, ಭಾವಲಕ್ಖಣೇ ಭುಮ್ಮಂ, ನಿಕ್ಖಿತ್ತೇ ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೯೪. ‘‘ಸಚೇ ಅಞ್ಞಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ. ವಿಪ್ಪಕತನ್ತಿ ಆರದ್ಧಮನಿಟ್ಠಿತಂ. ‘‘ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಇದಂ ನಿಟ್ಠಿತೇ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾಭಾವಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ. ಪುಬ್ಬಪಯೋಗಮತ್ತೇನ ಹಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯದುಕ್ಕಟಾನಿಪಿ ಹೋನ್ತಿ, ತಾನಿ ಪನ ದೇಸೇತಬ್ಬಾನಿ. ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಆಕಡ್ಢತಿ, ತೇನ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾಪತ್ತಿಯಾ ಅಭಾವತೋ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಆಪನ್ನಾನಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯದುಕ್ಕಟಾನಂ ದೇಸೇತಬ್ಬತಾ ಚ ದೀಪಿತಾ ಹೋತಿ. ತಂ ಕುಟಿನ್ತಿ ತಂ ವಿಪ್ಪಕತಕುಟಿಂ.

೩೯೫. ಅಞ್ಞಂ ಭೋಜನಸಾಲಾದಿಂ. ತಥಾತಿ ಅನಾಪತ್ತಿಮಾಹ.

೩೯೬. ‘‘ಕರೋತೋ’’ತಿ ¶ ಇಮಿನಾ ‘‘ಕಾರಾಪಯತೋ’’ತಿಪಿ ಲಬ್ಭತಿ. ಉಭಯೇನಾಪಿ ‘‘ಕ್ರಿಯತೋ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಅಪ್ಪಮಾಣಿಕ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸ ಅಙ್ಗಂ ದಸ್ಸೇತಿ.

೩೯೭. ತನ್ತಿ ¶ ‘‘ಅಪ್ಪಮಾಣಿಕ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಪಚ್ಚಾಮಸತಿ. ‘‘ಕ್ರಿಯಾಕ್ರಿಯತೋ’’ತಿ ಇದಂ ಕುಟಿಯಾ ಕರಣಞ್ಚ ವತ್ಥುದೇಸನಾಯ ಅಕರಣಞ್ಚ ಉಪಾದಾಯ ವುತ್ತಂ.

೩೯೮. ವತ್ಥುಂ ಅದೇಸೇತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ, ‘‘ತೇನ ವಿಹಾರಕಾರಕೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ವಿಹಾರವತ್ಥುಂ ಸೋಧೇತ್ವಾ ಸಙ್ಘಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ೩೬೭) ಪದಭಾಜನೇ ಆಗತನಯೇನ ವಿಹಾರಂ ಕಾರಾಪೇನ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ವಿಹಾರವತ್ಥುಂ ಸೋಧೇತ್ವಾ ಸಮತಲಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಸಙ್ಘಂ ಉಪಸಙ್ಕಮ್ಮ ವುಡ್ಢಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಾದೇ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಭನ್ತೇ ಮಹಲ್ಲಕಂ ವಿಹಾರಂ ಕತ್ತುಕಾಮೋ ಸಸ್ಸಾಮಿಕಂ ಅತ್ತುದ್ದೇಸಂ, ಸೋಹಂ ಭನ್ತೇ ಸಙ್ಘಂ ವಿಹಾರವತ್ಥುಓಲೋಕನಂ ಯಾಚಾಮೀ’’ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಲದ್ಧೇ ವುಡ್ಢೇ ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಞತ್ತಿದುತಿಯಾಯ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಸಙ್ಘೇನ ಸಮ್ಮತೇ ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ನೇತ್ವಾ ಕತಪರಿಕಮ್ಮಂ ವಿಹಾರವತ್ಥುಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕುಟಿವತ್ಥುಓಲೋಕನೇ ವಿಯ ಗತಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಸಾರಮ್ಭಾದಿಭಾವಂ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಅನಾರಮ್ಭಸಪರಿಕ್ಕಮನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಆರೋಚಿತೇ ಪುನ ತೇನ ಸಙ್ಘಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವುಡ್ಢಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಾದೇ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಭನ್ತೇ ಮಹಲ್ಲಕಂ ವಿಹಾರಂ ಕತ್ತುಕಾಮೋ ಸಸ್ಸಾಮಿಕಂ ಅತ್ತುದ್ದೇಸಂ, ಸೋಹಂ ಭನ್ತೇ ಸಙ್ಘಂ ವಿಹಾರವತ್ಥುದೇಸನಂ ಯಾಚಾಮೀ’’ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಸಙ್ಘೇನ ಞತ್ತಿದುತಿಯಾಯ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ವಿಹಾರವತ್ಥು ದೇಸೇತಬ್ಬಂ ¶ , ತಥಾ ಅಕತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಇಹ ಸಾರಮ್ಭಾದಿ ಪಠಮಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಮಹಲ್ಲಕನ್ತಿ ‘‘ಸಸ್ಸಾಮಿಕಭಾವೇನ ಸಞ್ಞಾಚಿಕಕುಟಿತೋ ಮಹನ್ತಭಾವೋ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಮಹಲ್ಲಕೋ. ಯಸ್ಮಾ ವಾ ವತ್ಥುಂ ದೇಸಾಪೇತ್ವಾ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕಮೇನಾಪಿ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪಮಾಣಮಹನ್ತತಾಯಪಿ ಮಹಲ್ಲಕೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩೬೬) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನ ಮಹನ್ತಭಾವೇನ ಯುತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಿಹಾರನ್ತಿ ‘‘ವಿಹಾರೋ ನಾಮ ಉಲ್ಲಿತ್ತೋ ವಾ ಹೋತಿ ಅವಲಿತ್ತೋ ವಾ ಉಲ್ಲಿತ್ತಾವಲಿತ್ತೋ ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೭೧) ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಸೇನಾಸನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಿಹರನ್ತಿ ಅಸ್ಮಿನ್ತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ. ಉಲ್ಲಿತ್ತಾದಿಸರೂಪಂ ಪುರಿಮಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ವುತ್ತನಯಮೇವ. ತಂ ವಿಹಾರಂ ಯೋ ಕರೇಯ್ಯಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಕರೇಯ್ಯ ವಾ ಕಾರಾಪೇಯ್ಯ ವಾತಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯಮೇವ. ಅತ್ತವಾಸತ್ಥನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ವಾಸಂ ಪಟಿಚ್ಚ, ಇಮಿನಾ ಪರಸ್ಸ ವಾಸತ್ಥಾಯ ಕರೋತಿ, ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಬ್ಯತಿರೇಕತೋ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ‘‘ಗರುಕ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ವತ್ಥುದೇಸನಾಯ ಅಕಾರಾಪನೇನ ‘‘ಏಕೋವ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತವಿಕಪ್ಪತ್ತಯಂ ¶ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಇದಞ್ಚ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಪಮಾಣಾ…ಪೇ… ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸತಾ’’ತಿ (ವಿ. ವಿ. ೩೯೯ ಆದಯೋ).

೩೯೯. ಕ್ರಿಯಾಸಮುಟ್ಠಾನಾಭಾವನ್ತಿ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕಮೇಪಿ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಸಮ್ಭವತೋ ಕಿರಿಯಾಸಮುಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಇಧ ಅಭಾವೋ ಞಾತಬ್ಬೋ. ಕ್ರಿಯ…ಪೇ… ಲಕ್ಖಯೇತಿ ಏತ್ಥ ಬ್ಯತಿರೇಕತೋ ಅದೇಸಿತವತ್ಥುಕತಾಯ ಅಕಿರಿಯಾಸಮುಟ್ಠಾನತಾ ಅನುಞ್ಞಾತಾ.

೪೦೧-೩. ತೇಸೂತಿ ಚತುವೀಸತಿಯಾ ಪಾರಾಜಿಕೇಸು. ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅನುರೂಪಾನಿ ಏಕೂನವೀಸತೀತಿ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಪಟಿನಿಯತಾ ಉಬ್ಭಜಾಣುಮಣ್ಡಲಿಕಾದಯೋ ¶ ಚತ್ತಾರೋ ತದನುಲೋಮಾಯ ವಿಬ್ಭನ್ತಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಸಹ ಪಞ್ಚ ಪಾರಾಜಿಕೇ ವಿನಾ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅನುರೂಪಾ ಸೇಸಾ ಏಕೂನವೀಸತಿ ಪಾರಾಜಿಕಾ.

ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕೇನ ಧಮ್ಮೇನಾತಿ ಚತುನ್ನಂ ಅಞ್ಞತರೇನಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೮೬) ವುತ್ತನಯಸ್ಸ ಇಧ ‘‘ಏಕೂನವೀಸತೀ’’ತಿ ವಚನಂ ವಿರುಜ್ಝತೀತಿ ಚೇ? ನ ವಿರುಜ್ಝತಿ. ಕಸ್ಮಾ? ಯಸ್ಮಾ ಪದಭಾಜನಂ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸಾಗತಮತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪವತ್ತಂ, ಇದಂ ಪನ ಬುದ್ಧಾನುಮತಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿನಯಪರಿಯತ್ತಿಪವತ್ತಕಾನಂ ಆಚರಿಯಾನಂ ಮತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪವತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ನ ವಿರುಜ್ಝತೀತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಆಚರಿಯೋ ಸಬ್ಬಪಾರಾಜಿಕಾನಂ ‘‘ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಾ ಚಾವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೮೫) ವುತ್ತಅನುದ್ಧಂಸನಸ್ಸ ಏಕನ್ತಸಾಧನತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಪಟಿನಿಯತಸಾನುಲೋಮಪಾರಾಜಿಕಪಞ್ಚಕಂ ವಿನಾ ಅವಸೇಸಂ ಸಬ್ಬಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಿ, ತೇನೇವ ವಿನಯಟ್ಠಕಥಾಯ ಗಣ್ಠಿಪದವಿವರಣೇ ‘‘ಚತುನ್ನಂ ಅಞ್ಞತರೇನಾತಿ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸೇ ಏವ ಆಗತೇ ಗಹೇತ್ವಾ ವುತ್ತಂ, ಇತರೇಸಂ ಅಞ್ಞತರೇನಾಪಿ ಅನುದ್ಧಂಸೇನ್ತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅನುದ್ಧಂಸೇಯ್ಯಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೮೪) ಪಾಠೇ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪವತ್ತತ್ತಾ ಇಮೇಸಂ ಆಚರಿಯಾನಂ ಮತಂ ಪಮಾಣನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ‘‘ತೇಸು ಅಞ್ಞತರೇನಾ’’ತಿ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ‘‘ಏಕೂನವೀಸತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಯಾನೀ’’ತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ.

ಅಞ್ಞತರೇನ ಅಮೂಲಕೇನಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಮೂಲಕೇನಾತಿ ಚೋದಕಸ್ಸ ದಸ್ಸನಾದೀಹಿ ಚೋದನಾಮೂಲೇಹಿ ವಿರಹಿತತ್ತಾ ಅಮೂಲಕಂ, ಪಾರಾಜಿಕಂ, ತೇನ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಯಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಚೋದಕೇನ ಚುದಿತಕಮ್ಹಿ ಪುಗ್ಗಲೇ ನೇವ ದಿಟ್ಠಂ ನ ಸುತಂ ನ ಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ, ಇದಂ ಏತೇಸಂ ದಸ್ಸನಸವನಪರಿಸಙ್ಕಾಸಙ್ಖಾತಾನಂ ¶ ಮೂಲಾನಂ ಅಭಾವೇನ ಅಮೂಲಕಂ ನಾಮಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩೮೫-೩೮೬). ಏತ್ಥ ಚ ಮಂಸಚಕ್ಖುನಾ ವಾ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುನಾ ವಾ ದಿಟ್ಠಂ ದಿಟ್ಠಂ ನಾಮ ¶ . ಪಕತಿಸೋತೇನ ವಾ ದಿಬ್ಬಸೋತೇನ ವಾ ಸುತಂ ಸುತಂ ನಾಮ. ಚಿತ್ತೇನ ಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ನಾಮ. ತಂ ತಿವಿಧಂ ದಿಟ್ಠಸುತಮುತಪರಿಸಙ್ಕಿತವಸೇನ.

ತತ್ಥ ತಾದಿಸೇ ಕಮ್ಮನಿಯೇ ಓಕಾಸೇ ಮಾತುಗಾಮೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅಞ್ಞಥಿಯಂ ಪಯೋಗಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಞ್ಞಥಾ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ವೀತಿಕ್ಕಮನಂ ನು ಖೋಯಮಕಾಸೀ’’ತಿ ಗಹಣಂ ದಿಟ್ಠಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ನಾಮ. ಕುಟ್ಟತಿರೋಹಿತೇ ಭಿಕ್ಖುಮ್ಹಿ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ತತ್ಥ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ವಿಞ್ಞುಪುರಿಸಸ್ಸ ಸಬ್ಭಾವಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ‘‘ವೀತಿಕ್ಕಮನಂ ನು ಖೋಯಮಕಾಸೀ’’ತಿ ಏವಂ ಗಹಣಂ ಸುತಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ನಾಮ. ವಿಹಾರಪರಿಯನ್ತೇ ತರುಣಮಾತುಗಾಮಪುರಿಸಾನಂ ದಿವಸಂ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಗತಟ್ಠಾನೇ ವಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣಪುಪ್ಫಾನಿ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ, ಮಂಸಸುರಗನ್ಧಞ್ಚ ಘಾಯಿತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ಕಸ್ಸ ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಉಪಪರಿಕ್ಖನ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಚೇತಿಯಪೂಜಿತಮಾಲಾಗನ್ಧಸ್ಸ ಪೀತಾರಿಟ್ಠಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸರೀರಗನ್ಧಂ ಘಾಯಿತ್ವಾ ‘‘ತಂ ಏತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ನು ಖೋ’’ತಿ ಕಿರಿಯಮಾನಸಂಸಯೋ ಮುತಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ನಾಮ. ಏವರೂಪಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಸುತಪರಿಸಙ್ಕಿತಮೂಲಕಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ ಅಮೂಲಕೇನ ಪಾರಾಜಿಕೇನಾತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩೮೫-೩೮೬) ವುತ್ತನಯೇನ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ.

ಚೋದೇತೀತಿ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಆಪನ್ನೋಸೀ’’ತಿಆದಿವಚನೇನ ಸಯಂ ಚೋದೇತಿ. ಚೋದಾಪನಂ ಪನ ವಕ್ಖತಿ. ಚಾವನಚೇತನೋ ಹುತ್ವಾತಿ ‘‘ಅಪ್ಪೇವ ನಾಮ ನಂ ಇಮಮ್ಹಾ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಾ ಚಾವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಉಪ್ಪನ್ನೇನ ಪರಂ ಸಾಸನಾ ಚಾವೇತುಕಾಮೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಹುತ್ವಾ. ‘‘ಸುದ್ಧಂ ವಾ ಅಸುದ್ಧಂ ವಾ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ಚೋದೇತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ವುತ್ತಚೋದನಾಕಿರಿಯಾಯ ಕಮ್ಮನಿದ್ದೇಸೋ, ‘‘ಅಞ್ಞಂ ಭಿಕ್ಖು’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ, ಪಾರಾಜಿಕಮನಾಪನ್ನಂ ವಾ ಆಪನ್ನಂ ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಭಿಕ್ಖುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯೋತಿ ಮಾತಿಕಾಗತಭಿಕ್ಖು, ‘‘ದುಟ್ಠೋ ದೋಸೋ ಅಪ್ಪತೀತೋ’’ತಿ ಇದಂ ಅಜ್ಝಾಹರಿತಬ್ಬಂ, ಉಪ್ಪನ್ನೇನ ದೋಸಲೇಸೇನ ¶ ಸಯಂ ದೂಸಿತೋ, ಪರಞ್ಚ ದೂಸೇನ್ತೋ ಪೀತಿಸುಖಾದೀಹಿ ಅಪಗತೋ ಯೋ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಕ್ಖಮಾನೇನ ‘‘ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

‘‘ಕತೇ ಓಕಾಸಮ್ಹೀ’’ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ, ಓಕಾಸಂ ‘‘ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೮೯) ಪಾಠತೋ ಅನ್ತೋನೀತಹೇತ್ವತ್ಥತಾಯ ‘‘ಕತೇ’’ತಿ ‘‘ಕಾರಿತೇ’’ತಿ ಏತಸ್ಸ ಪರಿಯಾಯೋ ಹೋತಿ, ‘‘ಓಕಾಸಂ ಮೇ ಕರೋಹಿ, ಅಹಂ ತಂ ವತ್ತುಕಾಮೋ’’ತಿ ಓಕಾಸೇ ಕಾರಾಪಿತೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಅಕತೇ ಓಕಾಸೇ’’ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ ¶ , ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತೋಯೇವತ್ಥೋ. ದುಕ್ಕಟಾಪತ್ತಿಯಾ ಸಹಾತಿ ಓಕಾಸಸ್ಸ ಅಕಾರಾಪಿತತ್ತಾ ದುಕ್ಕಟಾಪತ್ತಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ.

೪೦೪-೫. ಕೋಣ್ಠೋಸೀತಿ ಧುತ್ತೋಸಿ. ಜೇಟ್ಠಬ್ಬತಿಕೋಸೀತಿ ಕಾಲೀದೇವೀವತನಿಯುತ್ತೋಸಿ. ಕಾಲೀದೇವೀ ಕಿರ ಸಿರಿದೇವಿಯಾ ಜೇಟ್ಠಾ, ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಸಾ ವತಧರೋ ಜೇಟ್ಠಬ್ಬತಿಕೋ ವುಚ್ಚತಿ. ತಂ ಪನ ವತಂ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ ಪೂರೇನ್ತೋ ಸಕಲಸರೀರೇ ಮಸಿಂ ಮಕ್ಖೇತ್ವಾ ಕಾಕಪತ್ತಾನಿ ಮುಟ್ಠಿಯಂ ಕತ್ವಾ ಕಾಲೀದೇವಿಂ ಫಲಕೇ ಲಿಖಾಪೇತ್ವಾ ತಂ ಕಾಜಕೋಟಿಯಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠೋದಕಾದಿಅಸುಚಿಸನ್ನಿಚಿತಓಲಿಗಲ್ಲಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ‘‘ದುಸ್ಸೀಲೋಸಿ ನಿಸ್ಸೀಲೋಸಿ ಸೀಲವಿರಹಿತೋಸೀ’’ತಿ ಥೋಮೇನ್ತೋ ವಿಚರತೀತಿ.

ದುಸ್ಸೀಲತ್ತಾ ಏವ ಹೀನಜ್ಝಾಸಯತಾಯ ಪಾಪಧಮ್ಮೋ ಲಾಮಕಸಭಾವೋಸಿ. ಪೂತಿನಾ ಕಮ್ಮೇನ ಸೀಲವಿಪತ್ತಿಯಾ ಅನ್ತೋ ಪವಿಟ್ಠತ್ತಾ ಅನ್ತೋಪೂತಿ. ಛಹಿ ದ್ವಾರೇಹಿ ರಾಗಾದಿಕಿಲೇಸಾನುಸ್ಸವನೇನ ತಿನ್ತತ್ತಾ ಅವಸ್ಸುತೋ. ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ. ಗರುಕಂ ನಿದ್ದಿಸೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಕತೋಕಾಸಮ್ಹೀ’’ತಿ ಚ ‘‘ತಥೇವ ಅಕತೋಕಾಸೇ, ದುಕ್ಕಟಾಪತ್ತಿಯಾ ಸಹಾ’’ತಿ ಚ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ. ಏವಮುತ್ತರತ್ರಾಪಿ.

೪೦೬. ಸಮ್ಮುಖಾತಿ ¶ ಚುದಿತಕಸ್ಸ ಸಮ್ಮುಖಾ, ಅವಿದೂರೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಹತ್ಥಮುದ್ದಾಯಾತಿ ಮುತ್ತಪಾಣಾದಿವಸೇನ. ತಂ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾಯ ಕಥಿತಂ. ಪರೋತಿ ಯಂ ಚೋದೇಸಿ, ಸೋ ಚುದಿತಕೋ ಪರೋ. ಭಿಕ್ಖುನೋತಿ ಚೋದಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ.

೪೦೭. ಸಮ್ಮುಖೇ ಠತ್ವಾತಿ ಚುದಿತಕಸ್ಸ ಆಸನ್ನೇ ಠತ್ವಾ. ‘‘ಚೋದಾಪೇನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಏತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಭಾವತೋ ಪರೋತಿ ಇದಂ ಉಪಯೋಗನ್ತವಸೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ. ಏವಮುತ್ತರತ್ರ. ಕೇನಚೀತಿ ಅಞ್ಞೇನ ಕೇನಚಿ ಪುಗ್ಗಲೇನ. ತಸ್ಸ ಚೋದಕಸ್ಸ. ‘‘ಚೋದಾಪೇನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪುನ ವಚನಂ ನಿಯಮತ್ಥಂ.

೪೦೮. ಸೋಪೀತಿ ಉಗ್ಗಹಾಪಿತತ್ತಾ ಚೋದನಂ ಕರೋನ್ತೋ ಇತರೋ ಪಯೋಜ್ಜಕಪುಗ್ಗಲೋಪಿ. ತೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪೀತಿ ಪಯೋಜಕಪಯೋಜ್ಜಕಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ.

೪೦೯. ವುತ್ತಟ್ಠಾನಂ ಪಣ್ಣಂ ವಾ ಸನ್ದೇಸಂ ವಾ ಹರನ್ತೋ ದೂತೋ ನಾಮ, ಸೋ ‘‘ಪಣ್ಣಂ ವಾ ಸಾಸನಂ ವಾ ಪೇಸೇತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಙ್ಗಯ್ಹತೀತಿ ತಸ್ಮಿಂ ವಿಸುಂ ಅವತ್ತಬ್ಬೇಪಿ ‘‘ದುತ’’ನ್ತಿ ವಚನೇನ ನಿಸ್ಸಟ್ಠದೂತಮಾಹ ¶ . ಪಣ್ಣಂ ವಾ ಅದತ್ವಾ ‘‘ಏವಞ್ಚ ಏವಞ್ಚ ವದಾ’’ತಿ ಸಾಸನಞ್ಚ ಅದತ್ವಾ ‘‘ತಂ ಚೋದೇಹೀ’’ತಿ ಅತ್ಥಮತ್ತಮೇವ ದತ್ವಾ ನಿಸ್ಸಟ್ಠೋ ಭಿಕ್ಖು ಇಧ ‘‘ನಿಸ್ಸಟ್ಠದೂತೋ’’ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬೋ.

ಅಥ ವಾ ‘‘ದೂತ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಚೋದೇತುಂ ಉಗ್ಗಹಾಪೇತ್ವಾ, ತಮನುಗ್ಗಹಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ನಿಸ್ಸಟ್ಠೋ ಭಿಕ್ಖು ದೂತೋಯೇವ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ‘‘ಪಣ್ಣ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸ ವಾ ಅಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸ ವಾ ಕಸ್ಸಚಿ ಹತ್ಥೇ ಚೋದನಂ ಲಿಖಿತ್ವಾ ದಿನ್ನಪಣ್ಣಂ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಸಾಸನನ್ತಿ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕಂ ಆಪನ್ನೋ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವತ್ವಾ ಪೇಸಿಯಮಾನಂ ಸಾಸನಂ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಇದಂ ತಯಮ್ಪಿ ದೂರೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಕಾರಾಪನತೋ ‘‘ಚೋದಾಪೇನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಆಹ. ‘‘ಪರ’’ನ್ತಿ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ. ಏತ್ಥ ಓಕಾಸಕಾರಾಪನಂ ನತ್ಥಿ.

೪೧೦. ತಥಾತಿ ¶ ಯಥಾ ಅಮೂಲಕೇನ ಪಾರಾಜಿಕೇನ ಸಮ್ಮುಖಾ ಓಕಾಸೇ ಕಾರಿತೇ, ಅಕಾರಿತೇ ಚ, ತಥಾ ಅಮೂಲಕೇಹಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇಹೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ವುತ್ತೇ ಸಮ್ಮುಖಾ ಪರೇ’’ತಿ ಭುಮ್ಮವಸೇನ ಅಧಿಕತೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ, ಚೋದೇತಿ ಚೋದಾಪೇತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾಪತ್ತೀತಿ ಓಕಾಸೇ ಕಾರಿತೇ ಕೇವಲಾ, ಅಕಾರಿತೇ ದುಕ್ಕಟೇನ ಸಹಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಸಮ್ಮುಖಾ ಸೇಸಾಪತ್ತೀಹಿ ಪರೇ ವುತ್ತೇ ಚಾವನಸಞ್ಞಿನೋ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಓಕಾಸಾಕಾರಾಪನೇನಪಿ ದುಕ್ಕಟಮೇವ ಹೋತಿ.

೪೧೧. ಅಕ್ಕೋಸನಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸಾತಿ ಖುಂಸನಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸ. ಅಕತೋಕಾಸನ್ತಿ ಅಕಾರಿತೋಕಾಸಂ, ‘‘ಪರ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಅತ್ತನಾತಿ ಚೋದಕೇನ, ‘‘ಸಯಂ ಅಕಾರಿತೋಕಾಸ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಸಹ ಪಾಚಿತ್ತಿಯೇನಾತಿ ‘‘ಓಮಸವಾದೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೪) ವುತ್ತಪಾಚಿತ್ತಿಯೇನ ಸಹ. ವದನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಚೋದೇನ್ತಸ್ಸ ವಾ ಚೋದಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ವಾ, ಏತ್ಥ ‘‘ಸಮ್ಮುಖಾ’’ತಿ ಇದಂ ವಕ್ಖಮಾನಸ್ಸ ‘‘ಅಸಮ್ಮುಖಾ’’ತಿ ಏತಸ್ಸ ವಿಪರಿಯಾಯತೋ ಲಬ್ಭತಿ, ಚ-ಕಾರೇನ ಕಾರಿತೋಕಾಸಪಕ್ಖೇ ದುಕ್ಕಟೇನ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸಮ್ಬನ್ಧೀ.

೪೧೨. ಅಸಮ್ಮುಖಾ ವದನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅಕ್ಕೋಸನಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸಾ’’ತಿ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ. ‘‘ಅಕತೋಕಾಸಮತ್ತನಾ’’ತಿ ನಾನುವತ್ತತಿ. ಸತ್ತಹಿ ಆಪತ್ತೀಹೀತಿ ಪಾರಾಜಿಕಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಪಾಚಿತ್ತಿಯಪಾಟಿದೇಸನೀಯದುಕ್ಕಟದುಬ್ಭಾಸಿತಸಙ್ಖಾತೇಸು ಸತ್ತಸು ಆಪತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧೇಸು ಯೇನ ಕೇನಚೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಅಸಮ್ಮುಖಾ’’ತಿ ಇದಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಕಮ್ಮನ್ತಿ ತಜ್ಜನೀಯಾದಿಸತ್ತವಿಧಂ ಕಮ್ಮಂ.

೪೧೩. ಉಮ್ಮತ್ತಕಾದೀನನ್ತಿ ¶ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಸುದ್ಧೇ ಅಸುದ್ಧದಿಟ್ಠಿಸ್ಸ ಅಸುದ್ಧೇ ಅಸುದ್ಧದಿಟ್ಠಿಸ್ಸ ಉಮ್ಮತ್ತಕಸ್ಸ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿ ¶ (ಪಾರಾ. ೩೯೦) ವುತ್ತೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಪಞ್ಚಙ್ಗಸಂಯುತನ್ತಿ ಯಂ ಚೋದೇತಿ, ತಸ್ಸ ‘‘ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ ಸಙ್ಖ್ಯೂಪಗಮನಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಸುದ್ಧಸಞ್ಞಿತಾ, ಯೇನ ಪಾರಾಜಿಕೇನ ಚೋದೇತಿ, ತಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಾದಿವಸೇನ ಅಮೂಲಕತಾ, ಚಾವನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಸಮ್ಮುಖಾ ಚೋದನಾ, ತಸ್ಸ ತಙ್ಖಣವಿಜಾನನನ್ತಿ ಇಮೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಯುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೪೧೫. ಇದನ್ತಿ ‘‘ಸಿಕ್ಖಾಪದ’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ, ‘‘ಸಿಕ್ಖಾಪದ’’ನ್ತಿ ಚ ಇಮಿನಾ ತಪ್ಪಟಿಪಾದನೀಯಾ ಆಪತ್ತಿಯೇವ ಗಯ್ಹತಿ. ತಿಸಮುಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಕಾಯಚಿತ್ತತೋ, ವಾಚಾಚಿತ್ತತೋ, ಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತತೋತಿ ಸಚಿತ್ತಕೇಹಿ ತೀಹಿ ಸಮುಟ್ಠಾನತೋ ತಿಸಮುಟ್ಠಾನಂ. ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಸಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿ. ಪಟಿಘಚಿತ್ತಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಅಞ್ಞತರೇನ ಸಹಿತತ್ತಾ ಸಚಿತ್ತಕಂ. ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಾಯ ದೋಮನಸ್ಸವೇದನಾಯ ವಸೇನ ದುಕ್ಖವೇದನಂ.

೪೧೬. ಲೇಸಮತ್ತನ್ತಿ ‘‘ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ವತ್ಥುಂ ಲಿಸ್ಸತಿ ಸಿಲಿಸ್ಸತಿ ವೋಹಾರಮತ್ತೇನೇವ ಈಸಕಂ ಅಲ್ಲೀಯತೀತಿ ಲೇಸೋ, ಜಾತಿಆದೀನಂಯೇವ ಅಞ್ಞತರಕೋಟ್ಠಾಸಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩೯೧) ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ದಸ್ಸಿತನಿಬ್ಬಚನೇಸು ‘‘ಲೇಸೋ ನಾಮ ದಸ ಲೇಸಾ ಜಾತಿಲೇಸೋ ನಾಮಲೇಸೋ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೩೯೪) ನಯೇನ ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತೇಸು ಜಾತಿನಾಮಗೋತ್ತಾದೀಸು ದಸಸು ಲೇಸೇಸು ಅಞ್ಞತರಲೇಸಮತ್ತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ತತ್ಥ ಜಾತಿ ನಾಮ ಖತ್ತಿಯಬ್ರಾಹ್ಮಣಾದಿಜಾತಿ. ನಾಮಂ ನಾಮ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ‘‘ಛಗಲಕೋ ದಬ್ಬೋ ಮಲ್ಲಪುತ್ತೋ ನಾಮ, ಛಗಲಿಕಾ ಮೇತ್ತಿಯಾ ಭಿಕ್ಖುನೀ ನಾಮಾ’’ತಿ ಠಪಿತಂ ನಾಮಂ ವಿಯ ಚೋದಕೇಹಿ ಠಪಿತನಾಮಞ್ಚ ಬುದ್ಧರಕ್ಖಿತಾದಿಸಕನಾಮಞ್ಚಾತಿ ದುವಿಧಂ ನಾಮಂ. ಗೋತ್ತಂ ನಾಮ ಗೋತಮಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಾದಿಗೋತ್ತಂ. ಲಿಙ್ಗಂ ನಾಮ ¶ ದೀಘತಾದಿಸಣ್ಠಾನನಾನತ್ತಞ್ಚ ಕಣ್ಹತಾದಿವಣ್ಣನಾನತ್ತಞ್ಚಾತಿ ಇದಂ ದುವಿಧಲಿಙ್ಗಂ. ಆಪತ್ತಿಲೇಸೋ ನಾಮ ಲಹುಕಾದಿರೂಪೇನ ಠಿತಪಾಚಿತ್ತಿಯಾದಿಆಪತ್ತಿ. ಪತ್ತೋ ನಾಮ ಲೋಹಪತ್ತಾದಿ. ಚೀವರಂ ನಾಮ ಪಂಸುಕೂಲಾದಿ. ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ನಾಮ ಚುದಿತಕಸ್ಸ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ. ಆಚರಿಯೋ ನಾಮ ಚುದಿತಕಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಚರಿಯಾದಿಕೋ. ಸೇನಾಸನಂ ನಾಮ ಚುದಿತಕಸ್ಸೇವ ನಿವಾಸಪಾಸಾದಾದಿಕಂ.

ಚೋದೇಯ್ಯಾತಿ ಅಞ್ಞಖತ್ತಿಯಜಾತಿಕಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಅಜ್ಝಾಪಜ್ಜನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವೇರಿಖತ್ತಿಯಜಾತಿಕಂ ¶ ಪುಗ್ಗಲಂ ‘‘ಖತ್ತಿಯೋ ಮಯಾ ದಿಟ್ಠೋ, ಪಾರಾಜಿಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಅಜ್ಝಾಪನ್ನೋಸೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಚೋದೇತಿ. ಗರುಕಾಪತ್ತಿ ನಾಮ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ. ಸಚೇ ಚಾವನಚೇತನೋತಿ ‘‘ಅಪ್ಪೇವ ನಾಮ ನಂ ಇಮಮ್ಹಾ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಾ ಚಾವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೯೨) ವುತ್ತತ್ತಾ ಸಚೇ ಇಮಂ ಸಾಸನಾ ಚಾವೇಯ್ಯಾಮೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಹುತ್ವಾ ಚೋದೇತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಇಮಿನಾ ಬ್ಯತಿರೇಕವಸೇನ ನ ಅಞ್ಞಾಧಿಪ್ಪಾಯೋತಿ ವುತ್ತಮೇವ ಹೋತೀತಿ ಪುರಿಮಸಿಕ್ಖಾಪದಟ್ಠಕಥಾಯಂ ದಸ್ಸಿತೇಸು ‘‘ಚಾವನಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಅಕ್ಕೋಸಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩೮೯) ಏವಮಾದಿನಾನಪ್ಪಕಾರಾಧಿಪ್ಪಾಯೇಸು ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಙ್ಗಭೂತಂ ಚಾವನಾಧಿಪ್ಪಾಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಸೇಸಾಧಿಪ್ಪಾಯೇ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ.

೪೧೭. ತಥಾಸಞ್ಞೀತಿ ಅಯಂ ಪಾರಾಜಿಕಮಜ್ಝಾಪನ್ನೋಯೇವಾತಿ ತಥಾಸಞ್ಞೀ. ‘‘ಚೋದೇತಿ ವಾ ಚೋದಾಪೇತಿ ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ತಥಾಸಞ್ಞೀ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ಚೋದಾಪೇತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಸೇಸೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕಾನಿ ವುತ್ತಾನೀ’’ತಿಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಸಚಿತ್ತಂ ದುಕ್ಖವೇದನ’’ನ್ತಿ ಪರಿಯನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸಿತಪಠಮಸಿಕ್ಖಾಪದವಿನಿಚ್ಛಯಸಙ್ಗಾಹಕಕಥಾಪಬನ್ಧೇನ ವುತ್ತಸಬ್ಬವಿನಿಚ್ಛಯೇಸು ತಂಸಿಕ್ಖಾಪದನಿಯತಂ ‘‘ಅಮೂಲಕೇನಾ’’ತಿ ಇದಞ್ಚ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಮನ್ತಿಮವತ್ಥುನಾ…ಪೇ… ಅನಾಪತ್ತಿ ಸಿಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಮತ್ಥಞ್ಚ ¶ ಠಪೇತ್ವಾ ಅವಸಿಟ್ಠಸಬ್ಬವಿನಿಚ್ಛಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅನನ್ತರಸಮೋ ಮತೋ ಹೇಟ್ಠಾ ಅನನ್ತರಂ ವುತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದೇನೇವ ಸದಿಸೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೪೧೮. ಸಮಗ್ಗಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಸಮಗ್ಗೋ ನಾಮ ಸಙ್ಘೋ ಸಮಾನಸಂವಾಸಕೋ ಸಮಾನಸೀಮಾಯಂ ಠಿತೋ’’ತಿ ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತತ್ತಾ ಚಿತ್ತೇನ ಚ ಕಾಯೇನ ಚ ಏಕೀಭೂತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಚ-ಕಾರೋ ಪದಪೂರಣೋ, ಏವ-ಕಾರತ್ಥೋ ವಾ, ನಸಮಗ್ಗಸ್ಸಾತಿ ಬ್ಯತಿರೇಕತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಭೇದತ್ಥಂ ವಾಯಮೇಯ್ಯಾತಿ ‘‘ಇಮೇ ಕಥಂ ಕದಾ ಭಿಜ್ಜಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ರತ್ತಿನ್ದಿವಂ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಉಪಾಯಂ ಗವೇಸಿತ್ವಾ ಪಕ್ಖಪರಿಯೇಸನಾದಿಂ ಕರೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಭೇದಾಯ ಪರಕ್ಕಮೇಯ್ಯಾತಿ ಕಥಂ ಇಮೇ ನಾನಾ ಅಸ್ಸು ವಿನಾ ಅಸ್ಸು ವಗ್ಗಾ ಅಸ್ಸೂತಿ ಪಕ್ಖಂ ಪರಿಯೇಸತಿ ಗಣಂ ಬನ್ಧತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೧೨).

ಭೇದಹೇತುನ್ತಿ ‘‘ಇಧುಪಾಲಿ ಭಿಕ್ಖು ಅಧಮ್ಮಂ ‘ಧಮ್ಮೋ’ತಿ ದೀಪೇತಿ, ಧಮ್ಮಂ ‘ಅಧಮ್ಮೋ’ತಿ ದೀಪೇತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪರಿ. ೪೫೯) ನಯೇನ ಖನ್ಧಕೇ ವುತ್ತಂ ಅಟ್ಠಾರಸಭೇದಕರವತ್ಥುಸಙ್ಖಾತಂ ಸಙ್ಘಭೇದಕಾರಣಮಾಹ ¶ . ಇದಮೇವ ಹಿ ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತಂ ‘‘ಭೇದನಸಂವತ್ತನಿಕಂ ವಾ ಅಧಿಕರಣನ್ತಿ ಅಟ್ಠಾರಸಭೇದಕರವತ್ಥೂನೀ’’ತಿ. ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಪಗ್ಗಯ್ಹ. ತಿಟ್ಠೇಯ್ಯಾತಿ ನಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜೇಯ್ಯ. ಪರಿದೀಪಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪರಿದೀಪೇನ್ತೋ, ನ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾಹ ‘‘ತಿಟ್ಠೇಯ್ಯಾತಿ ನ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜೇಯ್ಯಾ’’ತಿ.

೪೧೯. ಭಿಕ್ಖೂಹೀತಿ ತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಭೇದಕಸ್ಸ ಪರಕ್ಕಮನಂ ಪಸ್ಸನ್ತೇಹಿ ವಾ ದೂರೇ ಚೇ, ಠಿತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುಣನ್ತೇಹಿ ವಾ ಲಜ್ಜೀಹಿ ಸುಪೇಸಲೇಹಿ ಸೇಸಭಿಕ್ಖೂಹಿ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂಹೀತಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ. ಯೇ ಪಸ್ಸನ್ತಿ ಯೇ ಸುಣನ್ತಿ, ತೇಹಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ’’ತಿ ¶ (ಪಾರಾ. ೪೧೨). ತಸ್ಸ ವದನ್ತೇಹಿ ಏವಂ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ವಚನಾಕಾರದಸ್ಸನತ್ಥಮಾಹ ‘‘ಮಾಯಸ್ಮಾ ಸಮಗ್ಗಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಭೇದಾಯ ಪರಕ್ಕಮಿ, ಭೇದನಸಂವತ್ತನಿಕಂ ವಾ ಅಧಿಕರಣಂ ಸಮಾದಾಯ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಅಟ್ಠಾಸಿ, ಸಮೇತಾಯಸ್ಮಾ ಸಙ್ಘೇನ, ಸಮಗ್ಗೋ ಹಿ ಸಙ್ಘೋ ಸಮ್ಮೋದಮಾನೋ ಅವಿವದಮಾನೋ ಏಕುದ್ದೇಸೋ ಫಾಸು ವಿಹರತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೧೧) ಪಾಠಂ, ತಂ ಏಕದೇಸಸಙ್ಗಹವಸೇನ ಉಪಲಕ್ಖೇತುಮಾಹ ‘‘ಭೇದತ್ಥಂ…ಪೇ… ಭೇದಕಾರಣ’’ನ್ತಿ. ಇತಿ ವತ್ತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ.

೪೨೦. ವುಚ್ಚಮಾನೋ ಹೀತಿ ಏತ್ಥ ಹಿ-ಸದ್ದೋ ಅಪಿ-ಸದ್ದತ್ಥೋ. ‘‘ಪೀ’’ತಿ ವಾ ಪಾಠೋ, ತೇಹಿ ಲಜ್ಜಿಭಿಕ್ಖೂಹಿ ‘‘ಮಾಯಸ್ಮಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವಿಸುಂ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವುತ್ತೋಪೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ನಿಸ್ಸಜ್ಜೇಯ್ಯ ನ ಚೇವ ನನ್ತಿ ತಂ ಭೇದಾಯ ಪರಕ್ಕಮನಂ ಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನಪಚ್ಚಯಾ ದುಕ್ಕಟಾಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾಪಿ ನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ‘‘ನೋ ಚೇ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೧೨). ತಥಾ ಹಿ ಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತೋ ಹತ್ಥೇಸು, ಪಾದೇಸು ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಆನೇತ್ವಾ ತಥೇವ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವುತ್ತೋಪಿ ತಂ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ದುಕ್ಕಟಾಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನೋತಿ ಇಮಿನಾ ಚ ಸಙ್ಗಹಿತೋ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ ‘‘ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಙ್ಘಮಜ್ಝಮ್ಪಿ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ವತ್ತಬ್ಬೋ ‘ಮಾಯಸ್ಮಾ…ಪೇ… ಫಾಸು ವಿಹರತೀ’ತಿ. ದುತಿಯಮ್ಪಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ. ತತಿಯಮ್ಪಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ. ಸಚೇ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜತಿ, ಇಚ್ಚೇತಂಕುಸಲಂ. ನೋ ಚೇ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ. ಇದಂ ಉಭಯತ್ಥ ದುಕ್ಕಟಂ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪನ ವುತ್ತಸ್ಸ, ಅಪರಿಚ್ಚಜತೋಪಿ ತ’’ನ್ತಿ.

ಸಮನುಭಾಸಿತಬ್ಬೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸೋ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ, ‘‘ಯಾವತತಿಯ’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ, ಯಥಾಹ ‘‘ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ¶ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಯಾವತತಿಯಂ ಸಮನುಭಾಸಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೧೧), ತಥಾ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇಪಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವುಚ್ಚಮಾನೋಪಿ ನೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ದುಕ್ಕಟಂ ಆಪನ್ನೋ ಸೋ ಆಧಾನಗ್ಗಾಹೀ ಭಿಕ್ಖು ¶ ಸಙ್ಘೇನ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವುತ್ತಂ ಕಮ್ಮವಾಚಂ ವತ್ವಾ ಸಮನುಭಾಸಿತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಯಾವತತಿಯಂ ಸಮನುಭಾಸಿತಬ್ಬೋತಿ ಯಾವ ತತಿಯಂ ಸಮನುಭಾಸನಂ, ತಾವ ಸಮನುಭಾಸಿತಬ್ಬೋ, ತೀಹಿ ಸಮನುಭಾಸನಕಮ್ಮವಾಚಾಹಿ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೧೧). ತನ್ತಿ ಭೇದಾಯ ಪರಕ್ಕಮನಂ, ಭೇದನಸಂವತ್ತನಿಕಂ ಅಧಿಕರಣಂ ಪಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಠಾನಞ್ಚ. ಅಚ್ಚಜನ್ತಿ, ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥಾಯ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ವುಚ್ಚಮಾನಾಯಪಿ ಅಚ್ಚಜನ್ತೋ. ಗರುಕಂ ಫುಸೇತಿ ತತಿಯಾಯ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ‘‘ಸೋ ಭಾಸೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಯ್ಯಕಾರಪ್ಪತ್ತಾಯ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಆಪಜ್ಜತಿ.

೪೨೧. ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಭೇದಾಯ ಪರಕ್ಕಮನ್ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ದಿಸ್ವಾ, ಸುತ್ವಾ, ಞತ್ವಾ ಚ ಅವದನ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

೪೨೨. ಕೀವದೂರೇ ವಸನ್ತೇಹಿ ಸುತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಗನ್ತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ. ಅದ್ಧಯೋಜನಮೇವ ಅದ್ಧಯೋಜನತಾ, ತತೋ ಅಧಿಕಂ ವಾ. ಗಿಲಾನಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಅದ್ಧಯೋಜನಂ ವುತ್ತಂ, ಇತರಂ ಪಟಿಚ್ಚ ‘‘ಅಧಿಕಂ ದೂರಮ್ಪಿ ಪನ ಗನ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಸಚೇ ಸಕ್ಕೋತೀ’’ತಿ. ತಾವದೇತಿ ತದಾ ಏವ, ಅಚಿರಾಯಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೪೨೩. ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪನ ವುತ್ತಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಮಾಯಸ್ಮಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವಿಸುಞ್ಚ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಚ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವುತ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಅಪರಿಚ್ಚಜನ್ತಸ್ಸ. ತಂ ಭೇದಾಯ ಪರಕ್ಕಮಾದಿಕಂ. ಭೇದಪ್ಪವತ್ತಿಯಾ ಸುತಕ್ಖಣೇ ಸಯಂ ಅಗನ್ತ್ವಾ ಪಣ್ಣಂ ವಾ ಸಾಸನಂ ವಾ ಪೇಸೇನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ದೂತಂ ವಾ’’ತಿಆದಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ¶ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೧೧) ‘‘ದೂತಂ ವಾ ಪಣ್ಣಂ ವಾ ಪೇಸೇತ್ವಾ ವದತೋಪಿ ಆಪತ್ತಿಮೋಕ್ಖೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿಆದಿ.

೪೨೫. ಯ್ಯಕಾರೇ ಪನ ಸಮ್ಪತ್ತೇತಿ ‘‘ಯಸ್ಸ ನಕ್ಖಮತಿ, ಸೋ ಭಾಸೇಯ್ಯಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೧೩) ತತಿಯಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಅನ್ತೇ ಯ್ಯಕಾರೇ ಉಚ್ಚಾರಿತೇ. ಪಸ್ಸಮ್ಭನ್ತೀತಿ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭನ್ತಿ, ವೂಪಸಮನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ದುಕ್ಕಟಾದಯೋತಿ ಞತ್ತಿಯಾ ದುಕ್ಕಟಂ, ದ್ವೀಹಿ ಕಮ್ಮವಾಚಾಹಿ ದ್ವೇ ಚ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾ. ಯಥಾಹ ‘‘ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಅಜ್ಝಾಪಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಞತ್ತಿಯಾ ದುಕ್ಕಟಂ, ದ್ವೀಹಿ ಕಮ್ಮವಾಚಾಹಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭನ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೧೪). ತಸ್ಮಾ ಞತ್ತಿಯಾ ಪುಬ್ಬೇ ಬಹಿ ಚ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಚ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವುತ್ತೇಪಿ ಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನೇನ ಆಪನ್ನಾನಿ ದ್ವೇ ದುಕ್ಕಟಾನಿ ದೇಸೇತಬ್ಬಾನೀತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ.

ಇಮಿಸ್ಸಾ ¶ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಕಿಂ ಆಪನ್ನಾಪತ್ತಿಯೋ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭನ್ತಿ, ಉದಾಹು ಅನಾಪನ್ನಾತಿ ವಿಚಾರಣಾಯ ‘‘ಯೋ ಅವಸಾನೇ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ಸೋ ತಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ನ ಆಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅನಾಪನ್ನಾ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭನ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೧೪) ಮಹಾಸುಮತ್ಥೇರಸ್ಸ ವಾದಂ ‘‘ಕಿಮನಾಪನ್ನಾನಂ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಯಾ’’ತಿ ಪಟಿಬಾಹಿತ್ವಾ ‘‘ಲಿಙ್ಗಪರಿವತ್ತನೇ ಅಸಾಧಾರಣಾಪತ್ತಿಯೋ ವಿಯ ಆಪನ್ನಾ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭನ್ತೀ’’ತಿ ಮಹಾಪದುಮತ್ಥೇರಸ್ಸ ವಾದೋ ಠಿತೋ.

೪೨೬. ಅಕತೇ ಪನ ಕಮ್ಮಸ್ಮಿನ್ತಿ ಯಥಾವುತ್ತಸಮನುಭಾಸನಕಮ್ಮೇ ಅಕತೇ. ಅಪರಿಚ್ಚಜತೋಪಿ ಚಾತಿ ತಂ ಸಙ್ಘಭೇದಾಯ ಪರಕ್ಕಮನಂ ಅಪರಿಚ್ಚಜನ್ತಸ್ಸಾಪಿ. ‘‘ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಕಮ್ಮಂ ಅಕತ್ವಾ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಚ ಬಹಿ ಚ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವುಚ್ಚಮಾನಸ್ಸ ಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನೇನ ದುಕ್ಕಟಂ ಪನ ಹೋತೀತಿ ಬ್ಯತಿರೇಕತೋವ ದಸ್ಸೇತಿ.

೪೨೭. ಪುಬ್ಬೇ ವಾತಿ ಞತ್ತಿಯಾ ಪುಬ್ಬೇ ವಿಸುಂ, ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ವಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವುಚ್ಚಮಾನೇಪಿ. ತಙ್ಖಣೇಪೀತಿ ಞತ್ತಿಕ್ಖಣೇ ವಾ. ಞತ್ತಿಯಾ ¶ ಅನಿಟ್ಠಿತಾಯಪಿ ಪಚ್ಛಾಪಿ, ಇಮಸ್ಸ ಅವಧಿಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಅಸಮ್ಪತ್ತೇ ಯ್ಯಕಾರಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ. ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜತೋಪಿ ಚ ತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇನ ಅನಾಪತ್ತಿ ಪಕಾಸಿತಾತಿ ಪಠಮಗಾಥಾಯ ಪಚ್ಛಿಮಡ್ಢಂ ಇಧಾನೇತ್ವಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ.

೪೨೮. ಏತ್ತಾವತಾ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಅಸಮನುಭಾಸನ್ತಸ್ಸ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಉಮ್ಮತ್ತಕಸ್ಸ ಖಿತ್ತಚಿತ್ತಸ್ಸ ವೇದನಾಟ್ಟಸ್ಸ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೧೬) ಪಾಠೇ ‘‘ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪದೇನ ಗಹಿತೇಸು ‘‘ಞತ್ತಿತೋ’’ತಿಆದೀಸು ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತಂ ನಿಗಮೇತುಂ ‘‘ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜತೋ ವಾಪಿ ತ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ನಿಗಮನತ್ಥಜೋತಕೋ ಏವಂ-ಸದ್ದೋ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ, ಏವಂ ‘‘ಞತ್ತಿತೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಯಥಾವುತ್ತನಯೇನ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತನ್ತಿ ಸಙ್ಘಭೇದಪ್ಪಯೋಗಂ. ಅಸಮನುಭಾಸತೋ ವಾತಿ ಅಸಮನುಭಾಸಿಯಮಾನಸ್ಸ. ‘‘ಅಸಮನುಭಾಸಿಯತೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ವಿಕರಣಪಚ್ಚಯಲೋಪೇನ ‘‘ಅಸಮನುಭಾಸತೋ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಅಸಮನುಭಾಸನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅಸಮನುಭಾಸಿಯಮಾನಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೧೬). ‘‘ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇನ ಅನಾಪತ್ತಿ ಪಕಾಸಿತಾ’’ತಿ ಅನುವತ್ತಮಾನತ್ತಾ ಇಚ್ಛಿತತ್ಥೇ ಸಿದ್ಧೇಪಿ ಪುನ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಪಕಾಸಿತಾ’’ತಿ ವಚನೇ ಪುನರುತ್ತತಾ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ? ನಾಪಜ್ಜತಿ, ಪದಾವುತ್ತಿ ನಾಮ ಅಲಂಕಾರೋ ಹೋತೀತಿ.

೪೨೯. ಇಮಸ್ಸ ¶ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ಅತ್ಥುಪ್ಪತ್ತಿಯಂ ಸಙ್ಘಭೇದತ್ಥಂ ಪಞ್ಚ ವತ್ಥೂನಿ ಯಾಚನ್ತೇನ ದೇವದತ್ತೇನ ‘‘ಸಾಧು ಭನ್ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಯಾವಜೀವಂ ಮಚ್ಛಮಂಸಂ ನ ಖಾದೇಯ್ಯುಂ, ಯೋ ಮಚ್ಛಮಂಸಂ ಖಾದೇಯ್ಯ, ವಜ್ಜಂ ನಂ ಫುಸೇಯ್ಯಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೦೯) ವುತ್ತೇ ‘‘ಅಲಂ ದೇವದತ್ತ ಮಯಾ ತಿಕೋಟಿಪರಿಸುದ್ಧಂ ಮಚ್ಛಮಂಸಂ ಅನುಞ್ಞಾತಂ ಅದಿಟ್ಠಂ ಅಸುತಂ ಅಪರಿಸಙ್ಕಿತ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೦೯) ಅನುಞ್ಞಾತೇಸು ಮಚ್ಛಮಂಸೇಸು ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಪುಬ್ಬೇ ಅನೋಕಾಸಾಭಾವೇನ ಅವತ್ವಾ ಪಕತಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದವಿನಿಚ್ಛಯಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಪತ್ತಾವಸೇಸಂ ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಯಞ್ಹೀ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ ¶ . ‘‘ತಂ ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ‘‘ಯ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ‘‘ಭಿಕ್ಖು’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಚ ‘‘ಮಚ್ಛಮಂಸ’’ನ್ತಿ ಏತೇನ ಚ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಮಚ್ಛನ್ತಿ ಓದಕಂ. ಮಂಸನ್ತಿ ಥಲಜಾನಂ ಮಂಸಂ. ನಿಬ್ಬೇಮತಿಕೋತಿ ‘‘ಮಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಕತ’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ಸಙ್ಘಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಕತ’’ನ್ತಿ ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾಯ ವಿಮತಿಯಾ ವಿರಹಿತೋ.

೪೩೦. ಸಮುದ್ದಿಸ್ಸ ಕತನ್ತಿ ಸಙ್ಘಂ ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ವಾ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಕತಂ. ‘‘ಞತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿಭಾವಮಾಹ.

೪೩೧. ಹತ್ಥೀನಂ ಅಸ್ಸಾನಂ ಅಚ್ಛಾನಂ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಅಹೀನಂ ಕುಕ್ಕುರಾನಂ ದೀಪೀನಂ ಸೀಹಾನಂ ಬ್ಯಗ್ಘಾನಂ ತರಚ್ಛಾನಂ ಮಂಸಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೪೩೨. ಸಚಿತ್ತಕತಾ ಆಪತ್ತಿಯಾಯೇವ ಯುಜ್ಜತಿ, ಇಧ ಪನ ತಂಹೇತುಕಂ ಮಂಸಮೇವ ಹೇತುಮ್ಹಿ ಫಲೂಪಚಾರೇನ ಸಚಿತ್ತಕನ್ತಿ ಗಹಿತಂ. ಏತ್ಥ ಚಿತ್ತಂ ನಾಮ ಅತ್ತಾನಂ ವಾ ಸಙ್ಘಂ ವಾ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಕತಭಾವಜಾನನಚಿತ್ತಂ. ಸೇಸನ್ತಿ ಅನುದ್ದಿಸ್ಸಕತಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಂ. ಅಚಿತ್ತಕನ್ತಿ ವುತ್ತನಯಮೇವ.

೪೩೩. ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾಯೇವಾತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಪರಿಹಾರತ್ಥಂ ದಸಸು ಮಂಸೇಸು ನಾಮಞ್ಚ ಉದ್ದಿಸ್ಸಕತಸ್ಸ ಪರಿಹಾರತ್ಥಂ ಉಭಯಸ್ಸಾಪಿ ಪಟಿಲದ್ಧಾಕಾರಞ್ಚ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಓದಕೇಸು ಮಚ್ಛೇಸು ಅಕಪ್ಪಿಯಾಭಾವತೋ ಲದ್ಧಾಕಾರೋವ ಞಾತಬ್ಬೋ. ಮಂಸೇ ದಿಟ್ಠಮತ್ತೇಯೇವ ‘‘ಇದಂ ಅಸುಕಮಂಸ’’ನ್ತಿ ಜಾನನ್ತಿ ಚೇ, ಅಪುಚ್ಛಿತೇಪಿ ದೋಸೋ ನತ್ಥಿ. ದಾಯಕೇಸು ಮಂಸಸ್ಸಾಭಾವೇ ಲದ್ಧನಿಯಾಮೇ ಅಪುಚ್ಛಿತೇಪಿ ದೋಸೋ ನತ್ಥಿ. ಯಥಾ ವಾ ತಥಾ ವಾ ವಿಮತಿಯಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾಯ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಾಹೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೇ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ನ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತೇ ವಿಮತಿಯಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾಕಾರಂ ವತ್ವಾ ‘‘ಮಯಂ ತುಮ್ಹೇ ವಾ ಇತರೇ ಭಿಕ್ಖೂ ವಾ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ನ ಕರಿಮ್ಹಾ’’ತಿ ¶ ವತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ಕತಂ, ಪಣ್ಣಾಕಾರತ್ಥಾಯ ಕತಂ, ಅತಿಥೀನಂ ವಾ ಅತ್ಥಾಯ ಕತ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ¶ ಅತ್ತನಾ ಲದ್ಧಪ್ಪಕಾರಂ ವತ್ವಾ ‘‘ಸಂಸಯಂ ಅಕತ್ವಾ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವದೇಯ್ಯುಂ ಚೇ, ಪಟಿಗ್ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಬ್ಬಮಿದಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ವುತ್ತಂ.

ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಏತಂ ವತ್ತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ವತ್ತಟ್ಠಾತಿ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಮಹಾಕರುಣಾಯ ದೇಸಿತಂ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸೀಲಂ ವಿಸೋಧೇತ್ವಾ ಪಟಿಪಜ್ಜನೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಾ. ‘‘ವಿನಯಞ್ಞುನೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ವಿನಯಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಉಪದೇಸಪ್ಪಮಾಣೇನೇವ ವತ್ತಂ ಪೂರೇನ್ತೇಹಿ ವತ್ತಸ್ಸ ವಿರೋಧೋಪಿ ಸಿಯಾತಿ ತೇ ನಿವತ್ತೇತಿ. ‘‘ವತ್ತಟ್ಠಾ’’ತಿ ವಿಸೇಸನೇನ ವಿನಯಂ ಞತ್ವಾಪಿ ಅಪೂರಣೇ ನಿವತ್ತೇತಿ. ಉಭಯೇನಪಿ ಅತ್ತನಾ ವುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯಸ್ಸ ಪರಿಸುದ್ಧಭಾವಂ ದೀಪೇತಿ.

೪೩೪. ಇದಂ ಸಮನುಭಾಸನನ್ತಿ ಯಥಾವುತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದಮಾಹ. ಸಮನುಭಾಸನೇನ ಸಾಧೇತಬ್ಬಾ ಆಪತ್ತಿ ಸಮನುಭಾಸನಾ ಕಾರಣೂಪಚಾರೇನ. ಅಞ್ಞಥಾ ಏಕಸಮುಟ್ಠಾನಾದಿಭಾವೋ ನ ಯುಜ್ಜತಿ. ಏಕಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾತಂ ಏಕಂ ಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಕತ್ವಾ. ಕಾಯಕಮ್ಮನ್ತಿ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾವಸೇನ ಕಾಯೇನ ಕಾತಬ್ಬಸ್ಸ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನಸ್ಸ ಅಕತತ್ತಾ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ. ವಚೀಕಮ್ಮನ್ತಿ ವಚಸಾ ಕಾತಬ್ಬಸ್ಸ ಅಕತತ್ತಾ ವಚೀಕಮ್ಮಂ. ಅಕ್ರಿಯನ್ತಿ ಯಥಾವುತ್ತನಯೇನ ‘‘ಸಙ್ಘಭೇದೋಪಕ್ಕಮನಿವಾರಣಾಯ ಪರಕ್ಕಮನಂ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜಾಮೀ’’ತಿ ಕಾಯವಿಕಾರೇನ ವಾ ವಚೀಭೇದೇನ ವಾ ಅವಿಞ್ಞಾಪನತೋ ಅಕಿರಿಯಂ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೪೩೫. ಕಿಞ್ಚಿಪಿ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ‘‘ಏಕೋ ವಾ ದ್ವೇ ವಾ ತಯೋ ವಾ’ತಿ ವುತ್ತಸಙ್ಘಭೇದಾನುವತ್ತಕಭಿಕ್ಖುಂ ಪಸ್ಸನ್ತೇಹಿ ಸುಣನ್ತೇಹಿ ಲಜ್ಜಿಭಿಕ್ಖೂಹಿ ¶ ವಿಸುಞ್ಚ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಚ ನೇತ್ವಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂಯೇವ ಸಙ್ಘಭೇದಾನುವತ್ತನಸ್ಸ ಅಕತ್ತಬ್ಬತಂ ವತ್ವಾ ತತೋ ಅನೋರಮನ್ತಾನಂ ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥಾಯ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಸಮನುಭಾಸನಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಇದಞ್ಚ ‘‘ತತಿಯಾನುಸ್ಸಾವನಾಯ ಯ್ಯ-ಕಾರಪ್ಪತ್ತಾಯ ಆಪಜ್ಜನಕಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಆಪನ್ನಾ ದುಕ್ಕಟಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭನ್ತೀ’’ತಿ ಇದಞ್ಚ ಅನಾಪತ್ತಿಪಕಾರೋ ಚಾತಿ ಇಮಂ ಸಾಧಾರಣವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ. ವಚನಪ್ಪಕಾರಭೇದೋ ಪನ ಅತ್ಥೇವ, ಸೋ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಮಾತಿಕಾಯ (ಪಾರಾ. ೪೧೮-೪೧೯) ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪದಭಾಜನೇ (ಪಾರಾ. ೪೧೮-೪೧೯) ಆಗತನಯೇನ ವತ್ತಬ್ಬೋ. ಅಸ್ಸಾತಿ ದುತಿಯಸಙ್ಘಭೇದಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ. ‘‘ಸಮುಟ್ಠಾನಾ…ಪೇ… ಮತಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಾಧಾರಣವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಅತಿದಿಟ್ಠೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

೪೩೬. ಉದ್ದೇಸಪರಿಯಾಪನ್ನೇತಿ ¶ ಏತ್ಥ ‘‘ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ’’ತಿ ಸೇಸೋ, ನಿದಾನಪಾರಾಜಿಕಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಅನಿಯತವಿತ್ಥಾರಸಙ್ಖಾತೇ ಪಞ್ಚವಿಧಉದ್ದೇಸಲಕ್ಖಣಪಾತಿಮೋಕ್ಖೇ ಅನ್ತೋಗಧಸಿಕ್ಖಾಪದವಿಸಯೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಉದ್ದೇಸಪರಿಯಾಪನ್ನೇ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಅವಚನೀಯಮತ್ತಾನಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ವಿಸಯಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಭಿಕ್ಖು ದುಬ್ಬಚಜಾತಿಕೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಯೋ’’ತಿ ಅಜ್ಝಾಹಾರೋ. ‘‘ದುಬ್ಬಚಜಾತಿಕೋತಿ ದುಬ್ಬಚಸಭಾವೋ, ವತ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೨೫-೪೨೬) ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ವುತ್ತದೋವಚಸ್ಸತಾಯ ಹೇತುಭೂತಪಾಪಿಚ್ಛತಾದೀಹಿ ಏಕೂನವೀಸತಿಯಾ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಹುತ್ವಾ ಅತ್ತನಿ ವುತ್ತಂ ಅನುಸಿಟ್ಠಿಂ ಸಾದರಮಗ್ಗಹಣೇನ ನಾಸನತಾ ದೋವಚಸ್ಸಸಭಾವೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ದುಬ್ಬಚಜಾತಿಕೋ ಹೋತೀತಿ ದುಬ್ಬಚೋ ಹೋತಿ ದೋವಚಸ್ಸಕರಣೇಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಅಕ್ಖಮೋ ಅಪ್ಪದಕ್ಖಿಣಗ್ಗಾಹೀ ಅನುಸಾಸನಿ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೨೬).

ಅವಚನೀಯಮತ್ತಾನಂ ¶ ಕರೋತೀತಿ ‘‘ಮಾ ಮಂ ಆಯಸ್ಮನ್ತೋ ಕಿಞ್ಚಿ ಅವಚುತ್ಥ ಕಲ್ಯಾಣಂ ವಾ ಪಾಪಕಂ ವಾ, ಅಹಮ್ಪಾಯಸ್ಮನ್ತೇ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ವಕ್ಖಾಮಿ ಕಲ್ಯಾಣಂ ವಾ ಪಾಪಕಂ ವಾ, ವಿರಮಥಾಯಸ್ಮನ್ತೋ ಮಮ ವಚನಾಯಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೨೫) ವುತ್ತನಯೇನ ಅತ್ತಾನಂ ಅವಚನೀಯಂ ಕರೋತಿ. ಗರುಕಂ ಸಿಯಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇದಂ ಅಜ್ಝಾಹಾರನಯಸಮ್ಬನ್ಧೇನ ಲಬ್ಭತಿ. ತತ್ರಾಯಂ ಯೋಜನಾ – ದುಬ್ಬಚಜಾತಿಕೋ ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಉದ್ದೇಸಪರಿಯಾಪನ್ನೇ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಅತ್ತಾನಂ ಅವಚನೀಯಂ ಕರೋತಿ, ತಸ್ಸ ಗರುಕಂ ಸಿಯಾತಿ.

ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಅತ್ತನೋ ದೋವಚಸ್ಸತಂ ಪಸ್ಸನ್ತೇಹಿ, ಸುಣನ್ತೇಹಿ ಚ ಲಜ್ಜಿಭಿಕ್ಖೂಹಿ ‘‘ಮಾ ಆಯಸ್ಮಾ ಅತ್ತಾನಂ ಅವಚನೀಯಂ ಅಕಾಸಿ…ಪೇ… ಅಞ್ಞಮಞ್ಞವುಟ್ಠಾಪನೇನಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೨೫) ವುತ್ತನಯೇನ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವುತ್ತೋಪಿ ದುಕ್ಕಟಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾಪಿ ನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಿ, ‘‘ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಙ್ಘಮಜ್ಝಮ್ಪಿ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ವತ್ತಬ್ಬೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೨೬) ವುತ್ತತ್ತಾ ಹತ್ಥೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾಪಿ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝಂ ನೇತ್ವಾ ತಥೇವ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವುತ್ತೇ ದುಕ್ಕಟಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾಪಿ ನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಿ, ತಸ್ಸ ದುಬ್ಬಚಜಾತಿಕಸ್ಸ ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥಾಯ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಕರಿಯಮಾನೇ ಸಮನುಭಾಸನಕಮ್ಮೇ ತತಿಯಾಯ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಯ್ಯಕಾರಪ್ಪತ್ತಾಯ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಞತ್ತಿಯಾ ದುಕ್ಕಟಂ, ದ್ವೀಹಿ ಕಮ್ಮವಾಚಾಹಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯೇ ಚ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭಯಮಾನೋ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೪೩೭. ದುಬ್ಬಚೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ’’ತಿ ಸೇಸೋ, ತಥಾ ಸಙ್ಘಭೇದಕವಣ್ಣನೇತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ. ಸಙ್ಘಭೇದೋ ಏವ ಸಙ್ಘಭೇದಕೋ, ತಂ ವಣ್ಣೇತಿ ಕಥೇತೀತಿ ಸಙ್ಘಭೇದಕವಣ್ಣನಂ, ಕಿಂ ತಂ? ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ, ತಞ್ಚ ¶ ಪಠಮಮೇವ ಸಙ್ಘಭೇದಕಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ತಸ್ಮಿಂ ವುತ್ತನಯೇನಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸಮುಟ್ಠಾನಾದೀನಿ ಪಠಮಸಙ್ಘಭೇದಸದಿಸಾನೇವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೨೫-೪೨೬). ‘‘ಸಬ್ಬೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ’’ತಿ ಏತೇನ ಇಧ ದಸ್ಸಿತೇನ ¶ ‘‘ಗರುಕಂ ಸಿಯಾ’’ತಿ ಏತೇನ ಸಙ್ಗಹಿತಂ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾವಸಾನವಿನಿಚ್ಛಯಂ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ‘‘ಅಕತೇ ಪನಾ’’ತಿಆದಿಗಾಥಾತ್ತಯೇನ ವುತ್ತಅನಾಪತ್ತಿಪ್ಪಕಾರೇ ಚ ‘‘ಇದಮೇಕಸಮುಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿಆದಿಗಾಥಾಯ ವುತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಾದಿಕೇ ಚ ಅತಿದಿಸತಿ.

೪೩೮. ಯೋ ಕುಲದೂಸಕೋ ಭಿಕ್ಖು, ಸೋ ಛನ್ದಗಾಮಿತಾದೀಹಿ ಪಾಪೇನ್ತೋ ಭಿಕ್ಖುಹಿ ಕಮ್ಮೇ ಕರಿಯಮಾನೇ ತಂ ಛನ್ದಗಾಮಿತಾದೀಹಿ ಪಾಪನಂ ಅಚ್ಚಜನ್ತೋ ಗರುಕಂ ಫುಸೇ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಕುಲದೂಸಕೋತಿ ಕುಲಾನಿ ದೂಸೇತಿ ಪುಪ್ಫೇನ ವಾ ಫಲೇನ ವಾ ಚುಣ್ಣೇನ ವಾ ಮತ್ತಿಕಾಯ ವಾ ದನ್ತಕಟ್ಠೇನ ವಾ ವೇಳುಯಾ ವಾ ವೇಜ್ಜಿಕಾಯ ವಾ ಜಙ್ಘಪೇಸನಿಕೇನ ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೩೭) ವಚನತೋ ಸದ್ಧಾಸಮ್ಪನ್ನಕುಲಾನಿ ಲಾಭಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪುಪ್ಫದಾನಾದೀಹಿ ಸಙ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ತಥಾ ಅಕರೋನ್ತೇಸು ಲಜ್ಜಿಭಿಕ್ಖೂಸು ಕುಲಾನಂ ಸದ್ಧಾದೂಸನತೋ ಕುಲದೂಸಕೋ, ಭಿಕ್ಖು.

ಛನ್ದಗಾಮಿತಾದೀಹಿ ಪಾಪೇನ್ತೋತಿ ಕುಲದೂಸನಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ವಾ ಸುತ್ವಾ ವಾ ಅವಚನತೋ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬದುಕ್ಕಟತೋ ಮುಚ್ಚನತ್ಥಾಯ ‘‘ಆಯಸ್ಮಾ ಖೋ…ಪೇ… ಅಲನ್ತೇ ಇಧ ವಾಸೇನಾ’’ತಿ ವದನ್ತೇ ಲಜ್ಜೀ ಪೇಸಲೇ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಛನ್ದಗಾಮಿನೋ ಚ ಭಿಕ್ಖೂ…ಪೇ… ಏಕಚ್ಚಂ ನ ಪಬ್ಬಾಜೇನ್ತೀ’’ತಿ ಛನ್ದಗಾಮಿತಾದೀಹಿ ಚತೂಹಿ ಅಗತಿಗಮನೇಹಿ ಯೋಜೇನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಮ್ಮೇ ಕರಿಯಮಾನೇತಿ ಯಥಾವುತ್ತನಯೇನ ಅತ್ತಾನಂ ಗರಹನ್ತಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಕರಿಯಮಾನಂ ಅಕ್ಕೋಸನಞ್ಚ ಪರಿಭಾಸನಞ್ಚ ಯೇ ಪಸ್ಸನ್ತಿ, ಯೇ ಚ ಸುಣನ್ತಿ, ತೇಹಿ ‘‘ಮಾಯಸ್ಮಾ ಏವಂ ಅವಚ, ನ ಚ ಭಿಕ್ಖೂ ಛನ್ದಗಾಮಿನೋ…ಪೇ… ಅಲನ್ತೇ ಇಧ ವಾಸೇನಾ’’ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವುಚ್ಚಮಾನೋಪಿ ದುಕ್ಕಟಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾಪಿ ಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತಂ ಹತ್ಥೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝಂ ಆನೇತ್ವಾ ‘‘ಮಾಯಸ್ಮಾ ಏವಂ ಅವಚಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನೇವ ¶ ಪುನಪಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವುತ್ತೇ ದುಕ್ಕಟಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾಪಿ ಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥಾಯ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಸಮನುಭಾಸನಕಮ್ಮೇ ಕರಿಯಮಾನೇತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಗರುಕಂ ಫುಸೇತಿ ಞತ್ತಿಯಾ ದುಕ್ಕಟಂ, ದ್ವೀಹಿ ಕಮ್ಮವಾಚಾಹಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯೇ ಚ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭೇನ್ತೋ ತತಿಯಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಅನ್ತೇ ಯ್ಯಕಾರೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೪೩೯-೪೦. ‘‘ಕುಲಾನಿ ¶ ದೂಸೇತಿ ಪುಪ್ಫೇನ ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ೪೩೭) ನಯೇನ ವುತ್ತಕುಲದೂಸನೋಪಕರಣಭೂತಚುಣ್ಣಪಣ್ಣಾದೀಸು ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಚುಣ್ಣ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಚುಣ್ಣನ್ತಿ ಸಿರೀಸಪಣ್ಣಾದಿಚುಣ್ಣಂ. ಪಣ್ಣನ್ತಿ ತಮ್ಬೂಲಪಣ್ಣತಾಲಪಣ್ಣಾದಿಖಾದಿತಬ್ಬಾಖಾದಿತಬ್ಬಪಣ್ಣಂ. ಫಲನ್ತಿ ತಾಲಪನಸಾದಿಫಲಂ. ಪುಪ್ಫನ್ತಿ ಚಮ್ಪಕಾದಿಪುಪ್ಫಂ. ವೇಳುನ್ತಿ ಅನ್ದೋಳಿಕಾಪಾಟಂ ಕಿರಣ್ಡಾದಿಕಂ ವೇಳುಂ. ಕಟ್ಠನ್ತಿ ಗೇಹದಾರುಂ, ಇನ್ಧನಞ್ಚ. ಮತ್ತಿಕನ್ತಿ ಪಾಕತಿಕಂ, ಪಞ್ಚವಣ್ಣಂ ವಾ ಮತ್ತಿಕಂ.

ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ, ತಾವಕಾಲಿಕಾದಿವಸೇನ ಗಹಿತಂ ವಾ ಚುಣ್ಣಂ…ಪೇ… ಮತ್ತಿಕಂ ಕುಲಸಙ್ಗಹಣತ್ಥಾಯ ದದತೋ ಕುಲದೂಸನದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಥೇಯ್ಯಾತಿ ಚೋರಿಕಾ. ‘‘ದದತೋ’’ತಿ ಇದಂ ಸಾಮಿವಚನಂ ‘‘ಕಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಪಚ್ಚತ್ತವಚನನ್ತಂ ವಿಸೇಸಿತಬ್ಬಮಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ದದನ್ತೋ’’ತಿ ವಿಭತ್ತಿವಿಪರಿಣಾಮೇನ ಪಚ್ಚತ್ತವಚನನ್ತಂ ಅನುವತ್ತೇತಬ್ಬಂ. ಕಾತಬ್ಬೋತಿ ಏತ್ಥ ಕಾರೇತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇಮಿನಾ ಸಙ್ಘಸನ್ತಕಂ, ಗಣಸನ್ತಕಂ, ಅಞ್ಞಪುಗ್ಗಲಸನ್ತಕಞ್ಚ ಚುಣ್ಣಾದಿಂ ಕುಲಸಙ್ಗಹತ್ಥಂ ಚೋರಿಕಾಯ ದೇನ್ತೋ ಭಣ್ಡಗ್ಘೇನ ಕಾರೇತಬ್ಬೋತಿ ಇಮಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸಙ್ಘಞ್ಞಸನ್ತಕೇತಿ ಸಙ್ಘಞ್ಞಸನ್ತಕಚುಣ್ಣಾದಿಕೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತ್ಥ ಅಞ್ಞ-ಸದ್ದೇನ ಗಣಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಗಹಣಂ.

೪೪೧. ಸಙ್ಘಿಕಂ ಗರುಭಣ್ಡಂ ವಾತಿ ಸಙ್ಘಸನ್ತಕಂ ಗರುಭಣ್ಡಪಹೋನಕಂ ವಾ ಪಣ್ಣಾದಿಕಂ. ಸೇನಾಸನನಿಯಾಮಿತನ್ತಿ ‘‘ಏತ್ತಕಾ ಫಲರುಕ್ಖಾದಯೋ ಸೇನಾಸನೇ ನವಕಮ್ಮತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ಏವಂ ನಿಯಮಿತಂ ¶ ವಾ. ಇಸ್ಸರವತಾಯೇ ವಾತಿ ಏವಕಾರೇನ ‘‘ಥೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಇದಂ ನಿವತ್ತಿತಂ.

೪೪೨. ಹರಿತ್ವಾ ವಾತಿ ಅತ್ತನಾಯೇವ ಹರಿತ್ವಾ ವಾ. ‘‘ಪುಪ್ಫಂ ದೇನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏಸ ನಯೋ ಉಪರಿಪಿ. ಹರಾಪೇತ್ವಾ ವಾತಿ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಪೇಸೇತ್ವಾ ವಾ. ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ವಾತಿ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ವಾ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ವಾತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣತೋ ಲಬ್ಭತಿ. ಆಗತಸ್ಸ ವಾತಿ ಅತ್ತನಾ ಏವ ಆಗತಸ್ಸ ವಾ. ‘‘ಕುಲಸಙ್ಗಹಣತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ವಚನೇನ ‘‘ಏವರೂಪೇ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇ ಅಸತಿ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಚೇತಿಯಂ ಪೂಜಂ ಕರೋನ್ತಾಪಿ ‘ಪೂಜೇಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಾಪಿ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಸಮ್ಪತ್ತಾನಂ ಚೇತಿಯಪೂಜನತ್ಥಾಯ ದೇನ್ತಿ, ಏತಮ್ಪಿ ಪುಪ್ಫದಾನಂ ನಾಮ ನ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿಕಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೩೬-೪೩೭) ಅಟ್ಠಕಥಾಗತಂ ಸಬ್ಬಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸಿತಂ ಹೋತಿ.

೪೪೩. ಏವಂ ಉಸ್ಸಗ್ಗಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಅಪವಾದಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಹರಿತ್ವಾ ವಾ’’ತಿಆದಿ. ‘‘ಹರಾಪೇತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಸ್ಸ ವಾ-ಸದ್ದಸ್ಸ ಅವುತ್ತಸಮ್ಪಿಣ್ಡನತ್ಥತಾಯ ‘‘ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ವಾ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ¶ ವಾ, ಆಗತಾನಂ ವಾ’’ತಿ ಚ ಸಙ್ಗಯ್ಹತಿ. ಆಗತಸ್ಸೇವಾತಿ ಏವಕಾರೇನ ಹರಿತ್ವಾ ದಾನಾದಿಂ ನಿವತ್ತೇತಿ.

೪೪೪. ತಞ್ಚಾತಿ ಮಾತಾಪಿತುಆದೀನಂ ತಂ ಪುಪ್ಫದಾನಞ್ಚ. ವತ್ಥುಪೂಜತ್ಥನ್ತಿ ರತನತ್ತಯಪೂಜನತ್ಥಂ. ನ ಪನಞ್ಞಥಾತಿ ಅಞ್ಞೇನ ಪಕಾರೇನ ದಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಯೇನ ಪಕಾರೇನ ದಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಕೋಯಂ ಪಕಾರೋತಿ ಆಹ ‘‘ಸಿವಾದೀ’’ತಿಆದಿ. ಸಿವಾದಿಪೂಜನತ್ಥನ್ತಿ ಮಹಿಸ್ಸರಾದಿದೇವತಾಪೂಜನತ್ಥಞ್ಚ. ಮಣ್ಡನತ್ಥನ್ತಿ ಪಿಳನ್ಧನತ್ಥಂ. ಏವಂ ಅದಾತಬ್ಬಪ್ಪಕಾರನಿಯಮನೇನ ‘‘ಇಮಂ ವಿಕ್ಕಿಣಿತ್ವಾ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಮಾತಾಪಿತುಆದೀನಂ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವದನ್ತಿ.

೪೪೫. ‘‘ಫಲಾದೀಸು ¶ …ಪೇ… ವಿನಿಚ್ಛಯೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಹರಿತ್ವಾ ವಾ ಹರಾಪೇತ್ವಾ ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಫಲಪಣ್ಣಾದೀಸು ಸಬ್ಬತ್ಥ ಸಮಾನೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

೪೪೬. ‘‘ಪುಪ್ಫಾದಿಭಾಜನೇ’’ತಿ ಪುಪ್ಫಫಲಾದೀನಂ ಭಾಜನಕಾಲೇ. ಸಮ್ಮತೇನಾತಿ ಪುಪ್ಫಾದಿಭಾಜನತ್ಥಂ ಖನ್ಧಕೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಸಙ್ಘೇನ ಸಮ್ಮತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಭಾಜನಟ್ಠಾನಂ ಆಗತಸ್ಸ. ಇತರೇನಾತಿ ಸಙ್ಘಸಮ್ಮುತಿಂ ವಿನಾ ಪುಪ್ಫಾದೀನಿ ಭಾಜಾಪೇನ್ತೇನ. ಞಾಪೇತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಬ್ಬಂ ಸಙ್ಘಂ ಜಾನಾಪೇತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಂ.

೪೪೭. ಉಪಡ್ಢಭಾವನ್ತಿ ಏಕೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಲದ್ಧಬ್ಬಭಾಗತೋ ಉಪಡ್ಢಂ. ‘‘ಥೋಕಂ ಥೋಕ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಉಪಡ್ಢತೋಪಿ ಅಪ್ಪತರಂ ಗಹಿತಂ.

೪೪೮. ಪರಿಬ್ಬಯವಿಹೀನಸ್ಸಾತಿ ತಣ್ಡುಲಾದಿಜೀವಿತವುತ್ತಿವಯಮೂಲರಹಿತಸ್ಸ. ಸಮ್ಪತ್ತಿಸ್ಸರಿಯಸ್ಸಾಪೀತಿ ಅತ್ತನೋ ಸಮೀಪಮುಪಗತಸ್ಸ ಇಸ್ಸರಸ್ಸ ಚ. ‘‘ದಾತಬ್ಬಂ ತು ಸಕಂ ಫಲ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ಪರಿಬ್ಬಯವಿಹೀನಾನಂ, ದಾತುಂ ಸಪರಸನ್ತಕ’’ನ್ತಿ ಖುದ್ದಸಿಕ್ಖಾಯ ಆಗತಂ, ಇಧ ‘‘ಸಕಂ ಫಲ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಪರವಚನೇನ ವಿಸ್ಸಾಸಿಕಾನಂ ಗಹಣಂ, ಇಧ ಪನ ವಿಸ್ಸಾಸಗ್ಗಾಹೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ದೀಯಮಾನಮ್ಪಿ ಸಸನ್ತಕಮೇವಾತಿ ‘‘ಸಕ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

೪೪೯-೫೦. ಯತ್ರ ಸಙ್ಘಾರಾಮೇ ಸಙ್ಘೇನ ಫಲರುಕ್ಖಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾ ಕತಿಕಾ ಕತಾತಿ ಯೋಜನಾ, ‘‘ಆಗನ್ತುಕಾನಂ ಏತ್ತಕಂ ಫಲಂ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಫಲಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾ ವಾ ‘‘ಏತ್ತಕೇಸು ರುಕ್ಖೇಸು ಫಲಂ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ¶ ರುಕ್ಖಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾ ವಾ ಸಙ್ಘೇನ ಕತಿಕಾ ಯೇನ ಪಕಾರೇನ ಕತಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತತ್ರಾಗತಸ್ಸಪೀತಿ ಏವಂ ಠಪಿತಕತಿಕವತ್ತಂ ತಂ ಸಙ್ಘಾರಾಮಂ ಫಲತ್ಥಾಯ ಆಗತಸ್ಸಾಪಿ.

ಯಥಾಪರಿಚ್ಛೇದನ್ತಿ ¶ ಸಙ್ಘೇನ ತಥಾಕತಫಲರುಕ್ಖಪರಿಚ್ಛೇದಮನತಿಕ್ಕಮ್ಮ. ದದತೋತಿ ಓಚಿನಿತ್ವಾ ಠಪಿತಫಲಂ, ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕೇಹಿ ಓಚಿನಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ದೇನ್ತಸ್ಸ. ಓಚಿತಫಲೇ ಚ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕೇ ಚ ಅಸತಿ ಫಲತ್ಥಾಯ ಆಗತೇಸು ವತ್ತಿತಬ್ಬವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ದಸ್ಸೇತಬ್ಬಾಪಿ ವಾ’’ತಿಆದಿ. ‘‘ವತ್ವಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ಚ-ಕಾರಂ ಅಪಿ-ಸದ್ದೇನ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ‘‘ಅಪಿಚಾ’’ತಿ ಯೋಜನಾ. ಏವಂ ವತ್ವಾ ಸಙ್ಘೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನರುಕ್ಖಾ ದಸ್ಸೇತಬ್ಬಾತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಇಧ ಫಲಾನಿ ಸುನ್ದರಾನಿ, ಇತೋ ಗಣ್ಹಥಾ’ತಿ ಏವಂ ಪನ ನ ವತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೩೬-೪೩೭) ಅಟ್ಠಕಥಾ ಬ್ಯತಿರೇಕತೋ ದಸ್ಸಿತಾ ಹೋತಿ.

೪೫೧. ‘‘ಖಣಿತ್ವಾ’’ತಿ ಏತೇನ ‘‘ಖಣಾಪೇತ್ವಾ’’ತಿ ಇದಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಹಿತಂ, ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿ’’ನ್ತಿ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ಪಥವಿನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅಕಪ್ಪಿಯ’’ನ್ತಿ ಲಬ್ಭತಿ. ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಪಾಚಿತ್ತಿಯೇನಾ’’ತಿ. ‘‘ಮಾಲಾಗಚ್ಛ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಪುಪ್ಫೂಪಗೇ ತರುಣಗಚ್ಛೇ ಚ ಮಲ್ಲಿಕಾಸುಮನಾದಿಗುಮ್ಬಗಾಗಚ್ಛೇ ಚ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ‘‘ತರುಣಕಾ ಹಿ ಪುಪ್ಫರುಕ್ಖಾಪಿ ಪುಪ್ಫಗಚ್ಛಾಪಿ ‘ಮಾಲಾವಚ್ಛಾ’ತ್ವೇವ ವುಚ್ಚನ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೩೧). ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಫಲೂಪಗರುಕ್ಖೇ ಚ ಭೇಸಜ್ಜರಸೇ ಓಸಧಗಚ್ಛೇ ಚ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ‘‘ರೋಪಾಪನೇ’’ತಿ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ‘‘ಸಯ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ‘‘ರೋಪನೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಯುಜ್ಜತಿ.

‘‘ಸಯಂ ಖಣಿತ್ವಾ’’ತಿ ಕಸ್ಮಾ ನ ಯುಜ್ಜತೀತಿ? ‘‘ಖಣಾಪೇತ್ವಾ’’ತಿ ವಕ್ಖಮಾನಸ್ಸ ಅಭಾವಾ ಚ ‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಪಥವಿಂ ಖಣೇಯ್ಯ ವಾ ಖಣಾಪೇಯ್ಯ ವಾ, ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ೮೫) ವಚನತೋ ಖಣಾಪನೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯೇನ ಭವಿತಬ್ಬತ್ತಾ ಚ ‘‘ಖಣಿತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಚ ಖಣನಖಣಾಪನಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಮೇವ ಗಹೇತಬ್ಬತ್ತಾ ನ ಯುಜ್ಜತಿ. ಕುಲದೂಸನೇತಿ ಕುಲದೂಸನನಿಮಿತ್ತಂ. ಅಕಪ್ಪಿಯಪಥವಿಂ ಖಣಿತ್ವಾ, ಖಣಾಪೇತ್ವಾ ಚ ಸಯಂ ಮಾಲಾಗಚ್ಛಾದಿರೋಪನೇ ಕತೇ ಅಸ್ಸ ಮಾಲಾಗಚ್ಛಾದಿರೋಪಕಸ್ಸ ¶ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅಕಪ್ಪಿಯಪಥವೀಖಣನಪಚ್ಚಯೇನ ಪಾಚಿತ್ತಿಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕುಲದೂಸನೇ ಕುಲದೂಸನನಿಮಿತ್ತಂ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೪೫೨. ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ¶ ಇಮಿನಾ ‘‘ಸಯಂ ರೋಪನೇ’’ತಿ ಇದಂ ವಿನಾ ಅವಸೇಸಪ್ಪಕಾರಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ‘‘ಅಕಪ್ಪಿಯೇನ ವಾಕ್ಯೇನಾ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ಅಕಪ್ಪಿಯಪಥವಿಂ ಖಣಾಪೇತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಚ ‘‘ರೋಪಾಪನೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಚ ಯುಜ್ಜತಿ. ‘‘ಇಮಂ ಭೂಮಿಂ ಖಣ, ಇಮಂ ಗಚ್ಛಂ ರೋಪೇಹೀ’’ತಿಆದಿಕಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ವೋಹಾರಂ ವತ್ವಾ ಅಕಪ್ಪಿಯಪಥವಿಂ ಖಣಾಪೇತ್ವಾ ಮಾಲಾಗಚ್ಛಾದಿರೋಪನಂ ಕಾರಾಪೇನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ತಥೇವ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಞ್ಚ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಖಣನರೋಪನೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯದುಕ್ಕಟಾನಿ ಅವಸಿಟ್ಠೇಹಿ ತದತ್ಥಿಕೇಹಿ ಸಬ್ಬವೋಹಾರಪಯೋಗಭೇದೇಹಿ ಕಿಂ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸಬ್ಬತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿ. ಕುಲದೂಸನೇತಿ ನಿಮಿತ್ತೇ, ವಿಸಯೇ ವಾ ಭುಮ್ಮಂ. ಅಕಪ್ಪಿಯೇನ ವಾಕ್ಯೇನ ಪನ ಪಥವಿಂ ಖಣಾಪೇತ್ವಾ ಅಕಪ್ಪಿಯೇನ ವಾಕ್ಯೇನ ರೋಪಾಪನೇಪಿ ತಥಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯೇನ ಸಹ ಕುಲದೂಸನೇ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದುಕ್ಕಟಂ ವುತ್ತಂ. ಸಬ್ಬತ್ಥ ಇತೋ ಪರೇಸುಪಿ ತದತ್ಥಿಕೇನ ಸಬ್ಬವೋಹಾರಬ್ಯಾಪಾರೇಸು ಕುಲದೂಸನನಿಮಿತ್ತಂ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದುಕ್ಕಟಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

೪೫೩. ಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿಯಾ ಅತ್ತನಾ ಖಣನೇ, ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ಖಣಾಪನೇ ಚ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾಭಾವತೋ ದುಕ್ಕಟಂಯೇವ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಉಭಯತ್ಥ ಚಾ’’ತಿಆದಿ. ಏತ್ಥ ‘‘ಏವ’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ, ಸೋ ಯಥಾವುತ್ತಮತ್ಥಂ ನಿಗಮೇತಿ. ಏವಂ ಯಥಾವುತ್ತನಯೇನ ಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿಯಮ್ಪಿ ಮಾಲಾಗಚ್ಛಾದಿರೋಪನರೋಪಾಪನಸಙ್ಖಾತೇಸು ದ್ವೀಸು ಠಾನೇಸು ಚ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದುಕ್ಕಟಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

೪೫೪. ಸದುಕ್ಕಟಾ ¶ ಪಾಚಿತ್ತೀತಿ ‘‘ಆವಾಟಂ ಖಣ, ಗಚ್ಛಂ ರೋಪೇಹೀ’’ತಿ ಏಕವಾರಂ ಆಣತ್ತೇ ಬಹೂ ಆವಾಟೇ ಖಣಿತ್ವಾ ಬಹೂಸು ಗಚ್ಛೇಸು ರೋಪಿತೇಸುಪಿ ಆಣತ್ತಿಯಾ ಏಕತ್ತಾ ದುಕ್ಕಟೇನ ಸಹ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಹೋತೀತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ಅಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತೋ. ‘‘ಸುದ್ಧಂ ವಾ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿಯಂ ಕಪ್ಪಿಯೇನ ವೋಹಾರೇನ ಆವಾಟಂ ಖಣಾಪಕಸ್ಸ ಚ ಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿಯಂ ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ಆವಾಟಂ ಖಣಾಪಕಸ್ಸ ಚ ‘‘ಇಮಂ ಗಚ್ಛಂ ರೋಪೇಹೀ’’ತಿ ಏಕವಾರಾಣತ್ತಪಚ್ಚಯಾ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ ಕುಲದೂಸನದುಕ್ಕಟಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ.

೪೫೫. ಕಪ್ಪಿಯೇನೇವ ವಾಕ್ಯೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ಕಪ್ಪಿಯವಾಕ್ಯಂ ನಾಮ ‘‘ಏತ್ಥ ಆವಾಟಂ ಜಾನ, ಏತ್ಥ ಆವಾಟಂ ಜಾನಿತಬ್ಬಂ, ಏತ್ಥ ಆವಾಟೇನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಏವರೂಪಂ ವಾಕ್ಯಞ್ಚ ‘‘ಇಮಂ ಗಚ್ಛಂ ಏತ್ಥ ಜಾನ, ಅಯಂ ಗಚ್ಛೋ ಏತ್ಥ ಜಾನಿತಬ್ಬೋ’’ತಿಆದಿವಾಕ್ಯಞ್ಚ. ಏವಕಾರೇನ ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರಞ್ಚ ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯಮಿಸ್ಸಕವೋಹಾರಞ್ಚ ನಿವತ್ತೇತಿ. ಪರಿಯಾಯೋಭಾಸನಿಮಿತ್ತಕಮ್ಮಂ ಪನ ‘‘ಇತರತ್ತಯಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ¶ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೩೧) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ವಟ್ಟತಿ. ಉಭಯತ್ಥ ಚ ಭೂಮಿಯಾತಿ ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯಭೂಮೀಸು ದ್ವೀಸು. ರೋಪನೇತಿ ಏತ್ಥ ಸಮ್ಬನ್ಧತೋ, ಪಕರಣತೋ ಚ ‘‘ಮಾಲಾಗಚ್ಛಾದೀನ’’ನ್ತಿ ಲಬ್ಭತಿ.

‘‘ವಾಕ್ಯೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ರೋಪಾಪನೇ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ, ‘‘ರೋಪನೇ’’ತಿ ಕಿಮತ್ಥಮಾಹಾತಿ ಚೇ? ಸುದ್ಧಕತ್ತುನಿದ್ದೇಸೇನ ಪಯೋಜಕಸ್ಸಾಪಿ ಸಙ್ಗಹೇತಬ್ಬತೋ ಗಾಥಾಬನ್ಧವಸೇನ ವುತ್ತಂ. ಇಮಿನಾ ಉಪರಿಗಾಥಾಯ ‘‘ಸಯಂ ರೋಪೇತು’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸಯ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ‘‘ರೋಪಾಪೇತು’’ನ್ತಿ ಇದಂ ನಿವತ್ತೇತಿ. ‘‘ಪರಿಭೋಗತ್ಥಾಯ ಹಿ ಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿಯಂ ವಾ ಅಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿಯಂ ವಾ ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ರೋಪಾಪನೇ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೩೧) ಅಟ್ಠಕಥಾವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ಸಙ್ಗಹಿತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಕೋಚಿ ದೋಸೋತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಞ್ಚ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚಾತಿ ವುತ್ತದೋಸೇಸು ಏಕೋಪಿ ದೋಸೋ ನ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೪೫೬-೭. ‘‘ಸಯಂ ¶ ರೋಪೇತು’’ನ್ತಿ ಇದಂ ‘‘ಆರಾಮಾದೀನಮತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ.

ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ವನಾದಿಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಸಯಂ ರೋಪಿತಸ್ಸ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ವಾ-ಸದ್ದೇನ ‘‘ರೋಪಾಪಿತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇದಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ಏತಸ್ಸ ವಿಸೇಸನತ್ಥಂ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯೇನ ವೋಹಾರೇನಾ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ಅಯಂ ಪನ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ‘‘ಆರಾಮತ್ಥಾಯ ಪನ ವನತ್ಥಾಯ ಚ ಛಾಯತ್ಥಾಯ ಚ ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರಮತ್ತಮೇವ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಸೇಸಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೩೧) ಅಟ್ಠಕಥಾಗತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಅನ್ತೋ ಆರಾಮಭೂಸನತ್ಥಾಯ, ಬಹಿ ಅರಞ್ಞತ್ಥಾಯ ವಿಯ ಛಾಯತ್ಥಾಯ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ‘‘ಇಮಂ ಜಾನಾ’’ತಿಆದಿಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ರೋಪಾಪಿತರುಕ್ಖೇ ಚ ಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿಯಞ್ಚ ಅತ್ತನಾ ಕತೇ ವಾ ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ಕಾರಾಪಿತೇ ವಾ ಅಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿಯಞ್ಚ ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ಅತ್ತನಾ ಕಾರಾಪಿತೇ ವಾ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಕತೇ ವಾ ಆವಾಟೇ ಅತ್ತನಾ ರೋಪಿತೇ ರುಕ್ಖೇ ಚ ಫಲಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ಇಚ್ಛತಿ ಚೇ, ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಆರಾಮಾದೀನಮತ್ಥಾಯ ಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿಯಂ ಸಯಂ ರೋಪಿತಸ್ಸ ವಾ ಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿಯಂ ವಾ ಅಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿಯಂ ವಾ ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ರೋಪಾಪಿತಸ್ಸ ವಾ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಯಞ್ಚ ಫಲಂ, ತಂ ಫಲಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಕತ್ಥಚಿ ಪೋತ್ಥಕೇಸು ‘‘ಆರಾಮಾದೀನಮತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ಗಾಥಾಯ ಲಿಖಿತಟ್ಠಾನೇ ¶ ‘‘ಕುಲಸಙ್ಗಹಣತ್ಥಾಯಾ’’ತಿಆದಿಗಾಥಾ ದಿಸ್ಸತಿ. ಸಾ ಪಾಳಿಕ್ಕಮವಿರುದ್ಧತ್ತಾ ಅಟ್ಠಾನಪ್ಪಯುತ್ತಾ, ‘‘ಪುಪ್ಫಾನ’’ನ್ತಿಆದಿಗಾಥಾಯ ಪುರತೋ ವುಚ್ಚಮಾನಾ ಪನ ಠಾನಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಹೋತಿ.

೪೫೮. ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಆರಾಮಾದಿಅತ್ಥಾಯ ಪುಬ್ಬೇ ವಿಯ ಅತ್ತನಾ ರೋಪಿತೇಸು, ರೋಪಾಪಿತೇಸು ಚ ಸಬ್ಬೇಸು ಮಾಲಾಗಚ್ಛಾದೀಸು. ಅಕಪ್ಪಿಯೋದಕೇನೇವ ಪಾಚಿತ್ತೀತಿ ‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಜಾನಂ ಸಪ್ಪಾಣಕಂ ¶ ಉದಕಂ ತಿಣಂ ವಾ ಮತ್ತಿಕಂ ವಾ ಸಿಞ್ಚೇಯ್ಯ ವಾ ಸಿಞ್ಚಾಪೇಯ್ಯ ವಾ, ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ೧೪೦) ವುತ್ತಾ ಪಾಚಿತ್ತಿ ಏವ, ನ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೪೫೯. ಇದಾನಿ ದುಕ್ಕಟೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯವಿಸಯಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಕುಲ…ಪೇ… ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ. ಸಿಞ್ಚತೋತಿ ಕಪ್ಪಿಯೋದಕೇನೇವ ಸಿಞ್ಚತೋ, ಸಿಞ್ಚಾಪಯತೋ ಚ.

೪೬೦. ತೇಸಂಯೇವ ದ್ವಿನ್ನಂ ಪನ ಅತ್ಥಾಯಾತಿ ಕುಲದೂಸನಪರಿಭೋಗಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಮತ್ಥಾಯ. ಸಿಞ್ಚನೇ ಸಿಞ್ಚಾಪನೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಮಾಲಾಗಚ್ಛಾದೀನ’’ನ್ತಿ ಪಕರಣತೋ ಲಬ್ಭತಿ. ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಕೇವಲ’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ.

೪೬೧. ಓಚಿನಾಪನೇತಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಪುಪ್ಫಾನಂ ಓಚಿನಾಪನೇ. ಸಯಮೋಚಿನನೇ ಚಾಪೀತಿ ಅತ್ತನಾವ ಓಚಿನನೇ ಚ. ಸಪಾಚಿತ್ತಿಯದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ‘‘ಭೂತಗಾಮಪಾತಬ್ಯತಾಯ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ೯೦) ವುತ್ತತ್ತಾ ಪುಪ್ಫೋಚಿನನಹೇತು ಪಾಚಿತ್ತಿಯಞ್ಚ ಕುಲದೂಸನದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೪೬೨. ಪೂಜಾದಿಅತ್ಥಾಯ, ಕುಲಸಙ್ಗಹತ್ಥಾಯ ಚ ಪುಪ್ಫಾನಂ ಓಚಿನನಓಚಿನಾಪನಾನಿ ಕಾರಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಆಪಜ್ಜನಪ್ಪಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಪುಪ್ಫಾನ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಪುಪ್ಫಾನಂ ಗಣನಾಯ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪುಪ್ಫಮೋಚಿನತೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ವಿಸುಂ ವಿಸು’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ. ಏಕೇಕಪುಪ್ಫಂ ಓಚಿನನ್ತಸ್ಸ ಪುಪ್ಫಗಣನಾಯ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಏಕೇನ ಪಯೋಗೇನ ಬಹೂನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಓಚಿನನ್ತಸ್ಸ ಪನ ಪಯೋಗಗಣನಾಯ ಹೋತೀ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ ಇಧ ಬ್ಯತಿರೇಕತೋ ಲಬ್ಭತಿ. ‘‘ಓಚಿನತೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಓಚಿನಾಪಯತೋ’’ತಿ ಇದಞ್ಚ ಕಿರಿಯಾಸಾಮಞ್ಞೇ ವಿಸೇಸಸ್ಸ ಅನ್ತೋಗಧಭಾವತೋ ವಾ ಉಪಲಕ್ಖಣತೋ ವಾ ದಸ್ಸಿತನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ಚ ಪುಪ್ಫಾನಿ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ವತ್ವಾ ಓಚಿನಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಪುಪ್ಫಾನಂ ಗಣನಾಯ ಹೋತೀತಿ ಇದಮೇವ ¶ ಆಪಜ್ಜತಿ. ಏಕವಾರಮಾಣತ್ತೇನ ಬಹೂನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಬಹೂಸು ಚ ವಾರೇಸು ಓಚಿತೇಸು ಆಣತ್ತಿಗಣನಾಯ ಹೋತೀತಿ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ಇದಂ ಸಬ್ಬಪ್ಪಕಾರಂ ಅನನ್ತರವುತ್ತಗಾಥಾಯ ದಸ್ಸಿತವಿಧಿಮ್ಹಿ ಚ ದಟ್ಠಬ್ಬನ್ತಿ ಞಾಪೇತುಮಾಹ ‘‘ಕುಲತ್ಥಂ ಚೇ ಸದುಕ್ಕಟಾ’’ತಿ. ಕುಲತ್ಥನ್ತಿ ಕುಲಸಙ್ಗಹತ್ಥಂ. ‘‘ಸದುಕ್ಕಟಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಞ್ಚ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ಪುಪ್ಫಗಣನಾಯ ಹೋತೀತಿ ಸಿದ್ಧಂ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಪುಪ್ಫಗಣನಾಯ ದುಕ್ಕಟಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೩೧).

೪೬೩. ಗನ್ಥನಂ ಗನ್ಥೋ, ತೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ಗನ್ಥಿಮಂ. ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ. ಗನ್ಥಿಮಾದಿಸರೂಪಂ ಸಯಮೇವ ವಕ್ಖತಿ. ಸಙ್ಗಹಣಂ ಸಙ್ಗಹೋ, ಪುಪ್ಫಾನಂ ಸಙ್ಗಹೋತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ.

೪೬೪. ಇಮಾನಿ ಗನ್ಥಿಮಾದೀನಿ ಸರೂಪತೋ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ತತ್ಥ ದಣ್ಡೇನ ದಣ್ಡಂ ವಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ತತ್ಥಾತಿ ತೇಸು ಛಸು ಪುಪ್ಫಸಙ್ಗಹೇಸು. ‘‘ದಣ್ಡೇನ ದಣ್ಡಂ ವಾ’’ತಿ ಇದಂ ಸದಣ್ಡಉಪ್ಪಲಾದಿಕುಸುಮಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ. ‘‘ವಣ್ಟೇನಪಿ ಚ ವಣ್ಟಕ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಸವಣ್ಟಕರತ್ತಕುಸುಮಾದಿಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ. ಕರಣಂ ಸಬ್ಬನ್ತಿ ಕತಂ ಸಬ್ಬಂ. ಇಧ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಕಪ್ಪಿಯವಿಧಿವಿಭಾಗಂ ‘‘ಸಬ್ಬಮೇತ’’ಮಿಚ್ಚಾದಿಗಾಥಾಯಂ ವಕ್ಖತಿ.

೪೬೫. ಸುತ್ತಾದೀಹಿ ಗೋಪ್ಫೇತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ವಸ್ಸಿಕಪುಪ್ಫಾದೀನೀ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ಸುತ್ತೇನ ವಾ ಕದಲಿವಾಕಾದೀಹಿ ವಾ ವಸ್ಸಿಕಾದಿಪುಪ್ಫೇ ಗನ್ಥಿತ್ವಾ ಕತಪುಪ್ಫವಿಕಾರೋ ಗೋಪ್ಫಿಮಂ ನಾಮ. ಏಕತೋ ವಣ್ಟಾನಿ ಯಸ್ಸಾತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ. ಉಭತೋವಣ್ಟಿಕಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಅಪ್ಪತ್ಥೇ ವಾ ಸಕತ್ಥೇ ವಾ ಕ-ಕಾರೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗವಿಸಯೇ ಕ-ಕಾರತೋ ಪುಬ್ಬಾಕಾರಸ್ಸ ಇ-ಕಾರಾದೇಸೋ.

ಸಬ್ಬಪುಪ್ಫಾನಂ ವಣ್ಟಾನಿ ಏಕದಿಸಾಯ ಕತ್ವಾ ಗನ್ಥಿತಪುಪ್ಫಾವಲಿ ಏಕತೋವಣ್ಟಿಕಾ ನಾಮ, ವಣ್ಟಾನಿ ಉಭಯದಿಸಾಯ ಕತ್ವಾ ಗನ್ಥಿತಪುಪ್ಫಾವಲಿ ¶ ಉಭತೋವಣ್ಟಿಕಾ ನಾಮಾತಿ ತಂ ಗೋಪ್ಫಿಮಂ ಏವಂ ದುವಿಧಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ವಾಕಂ ವಾ ವಲ್ಲಿಂ ವಾ ರಜ್ಜುಂ ವಾ ದಿಗುಣಂ ಕತ್ವಾ ತತ್ಥ ನೀಪಕದಮ್ಬಾದಿವಣ್ಟರಹಿತಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ವೇಠೇತ್ವಾ ಗಹಣಂ ಗೋಪ್ಫಿಮಂ ನಾಮಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೩೧ ಅತ್ಥತೋ ಸಮಾನಂ) ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ವುತ್ತಂ.

೪೬೬. ಬುನ್ದೇಸೂತಿ ಮೂಲೇಸು. ಮಕುಲಾದಿಕನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ವಣ್ಟರಹಿತಮಧುಕಾದಿಪುಪ್ಫಞ್ಚ ವಣ್ಟಸಹಿತಮಲ್ಲಿಕಾದಿಪುಪ್ಫಞ್ಚ ಸಙ್ಗಹಿತಂ. ಸೂಚಿಆದೀಹೀತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ತಾಲಹೀರಾದಿಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ ¶ . ಮಾಲಾವಿಕತೀತಿ ಪುಪ್ಫಮಾಲಾವಿಕತಿ. ಸೂಚಿಆದೀಹಿ ಮಕುಲಾದಿಕಂ ಪುಪ್ಫಂ ಬುನ್ದೇಸು ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಆವುತಾ ಮಾಲಾವಿಕತಿ ವೇಧಿಮಂ ನಾಮಾತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೪೬೭. ‘‘ವೇಠಿಮಂ ನಾಮ ಪುಪ್ಫದಾಮಪುಪ್ಫಹತ್ಥಕೇಸು ದಟ್ಠಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೩೧) ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ದಸ್ಸಿತಪ್ಪಕಾರೇಸು ಪಠಮಪ್ಪಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ವೇಠೇತ್ವಾ ಕತಂ ಮಾಲಾಗುಣೇಹಿ ವಾ’’ತಿ. ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯ ವಾ ಪಟಿಮಾಯ ವಾ ಧಾತುಯಾ ವಾ ಪೂಜಂ ಕತ್ತುಕಾಮಾ ಮುದ್ಧನಿ ಉಜುಕಂ ಕತ್ವಾ ಮಾಲಾದಾಮಕಲಾಪಂ ಓಲಮ್ಬಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗೇ ಘಟಿಕಾಕಾರದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಮಾಲಾವಲಿಯೋ ಅನೇಕಕ್ಖತ್ತುಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪನ್ತಾ ವೇಠೇನ್ತಿ, ಇದಂ ಏವರೂಪಂ ಮಾಲಾಗುಣಕರಣಮ್ಪಿ ವೇಠಿಮಂ ನಾಮಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಅಞ್ಞಪ್ಪಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ವಾಕಾದೀಹಿ ಚ ಬದ್ಧಂ ವಾ’’ತಿ, ‘‘ಬನ್ಧಿತ್ವಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ‘‘ಕತ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏಕಚ್ಚೇ ಉಪ್ಪಲಾದಿದೀಘದಣ್ಡಕುಸುಮಾನಿ ಅಟ್ಠ ವಾ ನವ ವಾ ದಸ ವಾ ಕಲಾಪಂ ಕತ್ವಾ ತೇಸಮೇವ ದಣ್ಡಾನಂ ವಾಕೇಹಿ ವಾ ಅಞ್ಞೇನ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ದಣ್ಡಕಗ್ಗೇ ಠಪೇತ್ವಾ ವಾ ವಿಸುಂ ವಾ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಉಪ್ಪಲಹತ್ಥಾದಿಂ ಕರೋನ್ತಿ, ತಞ್ಚ ವೇಠಿಮಂ ನಾಮಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಏತಂ ದ್ವಯಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತಿ.

ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕೇಹಿ ¶ ಓಚಿನಿತ್ವಾ ಠಪಿತಪುಪ್ಫಾನಿ ಸಾಟಕೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಭಣ್ಡಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಬನ್ಧಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ತೇಸುಯೇವ ಪುಪ್ಫೇಸು ಅಚ್ಛಿನ್ನೇನ ದಣ್ಡೇನ ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ದಣ್ಡೇ ಅಚ್ಛಿನ್ನವಾಕೇನ ವಾ ಕಲಾಪಂ ಕತ್ವಾ ಬನ್ಧಿತುಂ, ಅಂಸಭಣ್ಡಿಕಾಯ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗಹೇತುಞ್ಚ ವಟ್ಟತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ತೇಸಂಯೇವ ಪನ ವಾಕೇನ ವಾ ದಣ್ಡೇನ ಬನ್ಧಿತುಂ ಅಂಸಭಣ್ಡಿಕಂ ವಾ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. ‘‘ವಾಕೇನ ವಾ ದಣ್ಡೇನ ವಾ’ತಿ ಚ ಇದಂ ಅಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಬನ್ಧನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದನ್ತೀ’’ತಿ ಸೀಹಳಗಣ್ಠಿಪದೇ ವುತ್ತಂ. ಪದುಮಾದಿಪುಪ್ಫಾನಿ ಪದುಮಾದಿಪಣ್ಣೇಸು ನಾಳೇಹಿ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ನಾಳೇಹಿ ಬಹಿ ಕತ್ವಾ ಪಣ್ಣೇನ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಪಣ್ಣಗ್ಗೇ ಬನ್ಧಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ‘‘ದಣ್ಡೇ ಪನ ಬನ್ಧಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೩೧) ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಮೇವ ವುತ್ತಂ.

೪೬೮. ಪುಪ್ಫಮಾಲಾಹಿ ಪೂರಣೇತಿ ಪುಪ್ಫಾವಲೀಹಿ ಪೂರಣೇ. ಇದಂ ಕತ್ಥ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಬೋಧಿ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಪುಪ್ಫಪಟಂ ನಾಮ ಮಾಲಾವಲಿಯೋ ತನ್ತಂ ವಿಯ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ವತ್ಥಂ ವಾಯನ್ತೇಹಿ ವಿಯ ತಿರಿಯಞ್ಚ ಮಾಲಾವಲೀಹಿ ವಾಯಿತಪಟಂ ವುಚ್ಚತಿ. ಇದಂ ಪುಪ್ಫಪಟಂ ಮಾಲಾವಲೀಹಿ ದೀಘಸೋ ಪೂರಣಂ ಸನ್ಧಾಯ ¶ ಪುರಿಮೇ ಗಹಿತಂ, ತಿರಿಯತೋ ವಾಯನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವಕ್ಖಮಾನೇ ವಾಯಿಮೇಪಿ ಗಹಿತನ್ತಿ ಪುನರುತ್ತಾಭಾವೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಪಟಾದೀನನ್ತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಚೇತಿಯಧಾತುಕರಣ್ಡಕವೇದಿಕಾದೀನಂ ಗಹಣಂ.

ಪರಿಕ್ಖೇಪೇಸು ಲಬ್ಭತೀತಿ ಬೋಧಿಕ್ಖನ್ಧಾದೀನಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪನೇಸು ಲಬ್ಭತಿ. ಬೋಧಿಕ್ಖನ್ಧಾದಯೋ ಪುಪ್ಫಾವಲೀಹಿ ಪರಿಕ್ಖಿಪನ್ತೇಹಿ ಪಠಮವದ್ಧಟ್ಠಾನೇ ಪುಪ್ಫಾವಲಿಯಾ ಅನತಿಕ್ಕಾಮಿತೇ ಪುರಿಮಂ ನಾಮ ಠಾನಂ ಯಾವ ಪಾಪುಣಾತಿ, ತಾವ ಅಞ್ಞೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಕ್ಖಿಪನ್ತೇನ ಆಹರಿತ್ವಾ ಪುನಪಿ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಪತ್ತೇ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ದಾನವಸೇನ ಬೋಧಿಕ್ಖನ್ಧಂ, ಚೇತಿಯಂ, ಧಾತುಕರಣ್ಡಕಂ ವಾ ಪುಪ್ಫಕಞ್ಚುಕೇನ ಛಾದೇತುಂ ¶ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ವುತ್ತಂ. ಸಚೇಪಿ ದ್ವೇಯೇವ ಭಿಕ್ಖೂ ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಠತ್ವಾ ಪರಿಯಾಯೇನ ಹರನ್ತಿ, ವಟ್ಟತಿಯೇವಾತಿ ವದನ್ತಿ. ಪುಪ್ಫಪಟವಾಯನತ್ಥಂ ಪಸಾರಿಯಮಾನಪುಪ್ಫಾವಲೀಸು ಚ ಏಸೇವ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ದೀಘಪುಪ್ಫಾವಲಿಂ ನಾಗದನ್ತೇಸು ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪುನ ಪಕ್ಖಿಪಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ‘‘ನಾಗದನ್ತೇಸು ಪನ ಪುಪ್ಫವಲಯಂ ಪವೇಸೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅಞ್ಞೇಹಿ ವಲಯಂ ಕತ್ವಾ ದಿನ್ನಪುಪ್ಫಾವಲಿವಲಯಂ ಧಾತುಕರಣ್ಡಥುಪಿಕಾಯ ಪವೇಸೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ‘‘ಮಾಲಾಗುಣೇಹಿ ಪನ ಬಹೂಹಿಪಿ ಕತಂ ಪುಪ್ಫದಾಮಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಆಸನಮತ್ಥಕಾದೀಸು ಬನ್ಧಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪುಪ್ಫದಾಮಪುಪ್ಫಾವಲೀನಂ ಪುಪ್ಫರಹಿತಾಯ ಸುತ್ತಕೋಟಿಯಾ ರಜ್ಜುದಣ್ಡಾದೀಸು ಬನ್ಧಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

೪೬೯. ಪುಪ್ಫರೂಪಂ ನಾಮ ‘‘ಗೋಪ್ಫಿಮಪುಪ್ಫೇಹೇವ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಾದಿರೂಪಕಾನಿ ಕರೋನ್ತಿ, ತಾನಿಪಿ ವಾಯಿಮಟ್ಠಾನೇ ತಿಟ್ಠನ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೩೧) ವುತ್ತತ್ತಾ ತಂತಂರೂಪಸಣ್ಠಾನಂ ಕತ್ವಾ ಪುಪ್ಫಾವಲಿಯೋ ನಿವೇಸೇತ್ವಾ ಕರಿಯಮಾನಂ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಾದಿರೂಪಂ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಪಾಠೇ ‘‘ತಾನಿಪಿ ವಾಯಿಮಟ್ಠಾನೇ ತಿಟ್ಠನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಚ ‘‘ಅಞ್ಞೇಹಿ ಕತಪರಿಚ್ಛೇದೇ ಪನ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಠಪೇನ್ತೇನ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಾದಿರೂಪಕಮ್ಪಿ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೩೧) ಅಟ್ಠಕಥಾಪಾಠಸ್ಸ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ ‘‘ಪುಪ್ಫಾನಿ ಠಪೇನ್ತೇನಾತಿ ಅಗನ್ಥಿತಾನಿ ಪಾಕತಿಕಪುಪ್ಫಾನಿ ಠಪೇನ್ತೇನ. ಪುಪ್ಫದಾಮಂ ಪನ ಪೂಜನತ್ಥಾಯ ಭೂಮಿಯಂ ಠಪೇನ್ತೇನ ಫುಸಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ಅಫುಸಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ದಿಗುಣಂ ಕತ್ವಾ ಠಪೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೪೩೧) ವುತ್ತತ್ತಾ ಚ ಇಮಂ ಹತ್ಥಿಆದಿರೂಪಂ ಪೂರೇನ್ತೇನ ಮಾಲಾವಲಿಂ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಕತಪರಿಚ್ಛೇದೇ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಪಾಸಾಣಆಸನಮಞ್ಚಪೀಠಹತ್ಥಿರೂಪಾದಿಮತ್ಥಕೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಪೂಜನಪ್ಪಕಾರೋ ವಾಯಿಮನ್ತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ.

ಪುಪ್ಫಪಟನ್ತಿ ¶ ¶ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಪುಪ್ಫಪಟಂ ಪೂರೇನ್ತೇನ ಏಕಾಪಿ ಪುಪ್ಫಾವಲಿ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ನ ಠಪೇತಬ್ಬಾ, ವಾಯನ್ತೇನ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಪೂರಿತೇಪಿ ಏಕಾಪಿ ಪುಪ್ಫಾವಲಿ ನ ಪಾತೇತಬ್ಬಾ, ಇದಂ ಪೂರಿಮವಾಯಿಮಾನಂ ನಾನಾಕರಣಂ. ಆದಿಗ್ಗಹಣೇನ ಪುಪ್ಫಜಾಲಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ತಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಜಾಲಚ್ಛಿದ್ದಗಣನಾಯ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಭಿತ್ತಿಚ್ಛತ್ತಬೋಧಿತ್ಥಮ್ಭಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಛತ್ತಾದೀಸು ಚ ಪುಪ್ಫಜಾಲಂ ನ ದಾತಬ್ಬಂ.

೪೭೦. ಇಮಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ಸಾಧಾರಣತ್ತಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಭಿಕ್ಖುನೀನಞ್ಚಾ’’ತಿ ಆಹ. ಬುದ್ಧಸ್ಸಪೀತಿ ಏತ್ಥ ಪಿ-ಸದ್ದೋ ಸಮ್ಭಾವನೇ, ‘‘ಪೂಜತ್ಥ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪೂಜತ್ಥಾಯಪಿ ಕಾತುಂ ವಾ ಕಾರಾಪೇತುಂ ವಾ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಧಮ್ಮಸಙ್ಘರತನಾನಿಪಿ ಉಪಲಕ್ಖಣತೋ ಸಙ್ಗಯ್ಹನ್ತಿ. ಸೇಸೇ ಕಿಮೇವ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಬ್ಯತಿರೇಕತ್ಥೋ.

೪೭೧. ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಸಯಂ ಪರೇಹಿ ವಾ ಕಾರಾಪೇತುಂ ಭಿಕ್ಖೂನಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುನೀನಞ್ಚ ಬುದ್ಧಸ್ಸಪೀ’’ತಿ ಅನನ್ತರಗಾಥಾಯ ವುತ್ತಮತಿದಿಸತಿ. ಕಲಮ್ಬಕನ್ತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಧನುಕಾನಮನ್ತರೇ ಓಲಮ್ಬಕದಾಮಂ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಕಲಮ್ಬಕೋತಿ ಅಡ್ಢಚನ್ದನಾಗದನ್ತನ್ತರೇ ಘಟಿಕಾದಾಮಓಲಮ್ಬಕೋ ವುತ್ತೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೩೧). ಏತ್ಥ ಚ ಘಟಿಕಾದಾಮಓಲಮ್ಬಕೋ ನಾಮ ಅನ್ತೇ ಘಟಿಕಾಕಾರಯುತ್ತೋ ಯಮಕದಾಮಓಲಮ್ಬಕೋ. ಕಾತುನ್ತಿ ಬನ್ಧಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಏಕೇಕಪುಪ್ಫದಾಮಂ ಪನ ನಿಕ್ಖನ್ತಸುತ್ತಕೋಟಿಯಾ ಪಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಓಲಮ್ಬಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಪುಪ್ಫದಾಮದ್ವಯಂ ಸಙ್ಘಟಿತುಕಾಮೇನಪಿ ನಿಕ್ಖನ್ತಸುತ್ತಕೋಟಿಯಾವ ಸುತ್ತಕೋಟಿ ಸಙ್ಘಟಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಅಡ್ಢಚನ್ದಕಮೇವ ವಾತಿ ‘‘ಅಡ್ಢಚನ್ದಾಕಾರೇನ ಮಾಲಾಗುಣಪರಿಕ್ಖೇಪೋ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ವುತ್ತಸರೂಪಂ ವಾ.

ಏತ್ಥ ಚ ಅಡ್ಢಚನ್ದಾಕಾರೇನ ಮಾಲಾಗುಣಪರಿಕ್ಖೇಪೋ ನಾಮ ಅಡ್ಢಚನ್ದಾಕಾರೇನ ಮಾಲಾಗುಣಸ್ಸ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಹರಣಪಚ್ಚಾಹರಣವಸೇನ ಪೂರೇತ್ವಾ ಪರಿಕ್ಖಿಪನಂ. ತೇನೇವ ತಂ ಪೂರಿಮೇ ಪವಿಟ್ಠಂ. ತಸ್ಮಾ ಏತಮ್ಪಿ ¶ ಅಡ್ಢಚನ್ದಾಕಾರಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಹರಣಪಚ್ಚಾಹರಣವಸೇನ ಪೂರಿತಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಏಕವಾರಂ ಪನ ಅಡ್ಢಚನ್ದಾಕಾರೇನ ಮಾಲಾಗುಣಂ ಹರಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವದನ್ತಿ. ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ತದುಭಯಮ್ಪಿ ಪೂರಿಮೇಯೇವ ಪವಿಟ್ಠ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೩೧) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ. ಅಞ್ಞೇಹಿ ಪೂರಿತನ್ತಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಆಯತಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ಪೂರಿತಂ ಪುಪ್ಫಪಟಂ. ವಾಯಿತುಮ್ಪಿ ಚಾತಿ ತಿರಿಯಂ ಏಕಪುಪ್ಫಾವಲಿಮ್ಪಿ ವಾಯಿತುಂ ‘‘ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾವ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೪೭೨. ಪಿಟ್ಠಕಾಚಮಯನ್ತಿ ¶ ತಣ್ಡುಲಪಿಟ್ಠಾದೀಹಿ ಕತಞ್ಚೇವ ಕಾಚಮತ್ತಿಕಾಯ ಚ ಕತಂ ಪುಪ್ಫದಾಮಂ. ಭೇಣ್ಡುಪುಪ್ಫಮಯಮ್ಪಿ ಚಾತಿ ಭೇಣ್ಡುದಣ್ಡಕೇಹಿ ಮಲ್ಲಿಕಾಸುಮನಚಮ್ಪಕಾದಿಸದಿಸಂ ಕತ್ವಾ ಛಿದ್ದೇಹಿ ಕತದಾಮಞ್ಚ. ‘‘ಗೇಣ್ಡುಪುಪ್ಫಮಯ’’ನ್ತಿಪಿ ಲಿಖನ್ತಿ. ಖರಪತ್ತಮಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಖರಪತ್ತಂ ನಾಮ ಕುಙ್ಕುಟ್ಠಖಚಿತಂ ಪುಪ್ಫಪಟನ್ತಿ ವದನ್ತಿ. ಕಾತುನ್ತಿ ಗನ್ಥನಗನ್ಥಾಪನಾದೀನಿ ಕಾತುಂ. ಭೇಣ್ಡುಖರಪತ್ತದಾಮಾನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತತ್ತಾ ಚೇಲಾದೀಹಿ ಕತದಾಮಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಾನುಲೋಮತ್ತಾತಿ ವದನ್ತಿ.

೪೭೩. ಹೀರಾದೀಹೀತಿ ತಾಲನಾಳಿಕೇರಹೀರಾದೀಹಿ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ತಿಣಸಲಾಕಾದಿಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಪಟಾಕತ್ಥನ್ತಿ ಪಟಾಕಾಕಾರೇನ ಪೂಜನತ್ಥಂ. ‘‘ವಿಜ್ಝನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಕಣ್ಟಕೇಹಿ ವಿಜ್ಝನಂ, ಹೀರಾದೀಹಿ ಆವುಣನಞ್ಚ ಸಙ್ಗಹಿತಂ.

೪೭೫. ಅಸೋಕಪಿಣ್ಡಿಆದೀನನ್ತಿ ಅಸೋಕಪುಪ್ಫಮಞ್ಜರಿಕಾದೀನಂ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೩೧) ಏತೇಹೇವ ಸದ್ಧಿಂ ದಸ್ಸಿತಂ ಜಾಲವಿತಾನಂ, ಛಿದ್ದಾನಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕತವೇದಿಕಾ, ನಾಗದನ್ತಕಂ, ಪುಪ್ಫಚಙ್ಕೋಟಕಾಪಿಧಾನಂ, ತಾಲಪಣ್ಣವಲಯಾದಿಞ್ಚ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಧಮ್ಮರಜ್ಜುಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ ‘‘ಧಮ್ಮರಜ್ಜು ನಾಮ ಚೇತಿಯಂ ವಾ ಬೋಧಿಂ ವಾ ಪುಪ್ಫಪವೇಸನತ್ಥ ಆವಜ್ಜಿತ್ವಾ ಬದ್ಧರಜ್ಜೂ’ತಿ ಮಹಾಗಣ್ಠಿಪದೇ, ಮಜ್ಝಿಮಗಣ್ಠಿಪದೇ ಚ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ತಥಾ ಬದ್ಧಾಯ ರಜ್ಜುಯಾ ಚೇತಿಯಸ್ಸ ಚ ಅನ್ತರೇ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಪವೇಸೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ¶ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ಗಣ್ಠಿಪದೇ ಪನ ‘ಧಮ್ಮರಜ್ಜುನ್ತಿ ಸಿಥಿಲವಟ್ಟಿತಂ ರಜ್ಜುಂ ಕತ್ವಾ ಬೋಧಿಂ ವಾ ಚೇತಿಯಂ ವಾ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಾಸನೇ ವಾ ಲಮ್ಬಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಪವೇಸೇನ್ತೀ’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಸಿಥಿಲವಟ್ಟಿತಾಯ ರಜ್ಜುಯಾ ಅನ್ತರೇಪಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಪವೇಸೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ, ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಯುತ್ತತರಂ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಉಭಯತ್ಥಾಪಿ ಪನೇತ್ಥ ನೇವತ್ಥಿ ವಿರೋಧೋತಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಖನ್ತೀ’’ತಿ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ೨.೪೩೧) ಲಿಖಿತಂ.

೪೭೬. ವಿಜ್ಝನ್ತಸ್ಸಪೀತಿ ಪಿ-ಸದ್ದೇನ ಧಮ್ಮಾಸನವಿತಾನಾದೀಸು ಪುಪ್ಫಪೂಜನತ್ಥಂ ಸಯಂ ಕಣ್ಟಕಹೀರಾದಿಪ್ಪವೇಸನಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ‘‘ವಿತಾನಾದೀಸು ಪುಪ್ಫಪೂಜನತ್ಥಂ ಕಣ್ಟಕಹೀರಾದಿಪ್ಪವೇಸನಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’ತಿ ಇದಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯಪ್ಪಮಾಣತೋ ಗಹೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ ವುತ್ತಂ.

೪೭೭. ಕಪ್ಪಿಯವಚನಂ ನಾಮ ‘‘ಏವಂ ಜಾನ, ಏವಂ ಕತೇ ಸೋಭೇಯ್ಯ, ಯಥಾ ಏತಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ನ ವಿಕಿರಿಯನ್ತಿ, ತಥಾ ಕರೋಹೀ’’ತಿಆದಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೩೧) ಅಟ್ಠಕಥಾಗತಂ ಕಪ್ಪಿಯವಚನಂ. ವತ್ಥುಪೂಜನೇತಿ ರತನತ್ತಯಪೂಜನೇ. ನಿಮಿತ್ತಾದೀಸು ನಿಮಿತ್ತಂ ನಾಮ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಚ ಗನ್ಥನವಾಕೇ ¶ ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಗನ್ಥಿತುಂ ಜಾನನ್ತಾನಂ ಸಮೀಪೇ ಠಪನಂ. ಓಭಾಸೋ ನಾಮ ‘‘ತುಮ್ಹೇಹಿ ಪಿಳನ್ಧಿತಕುಸುಮಾನಿ ಕಸ್ಮಾ ನ ವಿಕಿರನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಗನ್ಥಿತತ್ತಾ’’ತಿ ಚೇ ವದತಿ, ನನು ಪೂಜನಕಪುಪ್ಫಾನಿ ಗನ್ಥಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿಆದಿವಚನಾನಿ. ಪರಿಯಾಯೋ ನಾಮ ಪಣ್ಡಿತೇಹಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಯಥಾ ನ ವಿಕಿರಿಯನ್ತಿ, ತಥಾ ಗನ್ಥಿತ್ವಾ ಪೂಜೇತುಂ ಮನಾಪನ್ತಿಆದಿವಚನಂ. ಪಕಾಸಿತಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ.

೪೭೮. ‘‘ಕುಲಾನಿ ದೂಸೇತಿ ಪುಪ್ಫೇನ ವಾ’’ತಿಆದಿಪಾಠೇ (ಪಾರಾ. ೪೩೭) ‘‘ವೇಜ್ಜಿಕಾಯ ವಾ ಜಙ್ಘಪೇಸನಿಕೇನ ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೩೭) ವುತ್ತಂ ವೇಜ್ಜಕಮ್ಮಾದಿಂ ಕುಲದೂಸನತೋ ವಿಸುಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ನ ಕೇವಲಂ…ಪೇ… ಕುದಾಚನ’’ನ್ತಿ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತನ್ತಿ? ವಿಸುಂ ಕಾತುಂ ನ ವುತ್ತಂ. ಯೋಜನಾ ಪನೇತ್ಥ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬಾ ¶ ‘‘ನ ಕೇವಲಮಿದಮೇವ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಪುಪ್ಫದಾನಾದಿಕುಲದೂಸನಂ ಕುದಾಚನಂ ಅಕತ್ತಬ್ಬಂ, ಅಥ ಖೋ ವೇಜ್ಜಕಮ್ಮಾದಿ ಕುಲದೂಸನಮ್ಪಿ ಕುದಾಚನಂ ನ ಕತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ವೇಜ್ಜಕಮ್ಮಾದೀತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ವಕ್ಖಮಾನಪರಿತ್ತೋದಕಸುತ್ತದಾನಅನಾಮಟ್ಠಪಿಣ್ಡದಾನದೂತೇಯ್ಯಜಙ್ಘಪೇಸನಿಕೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ.

೪೭೯. ‘‘ಕುದಾಚನಂ ನ ಕತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ನಿಸೇಧೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ‘‘ಕತ್ತಬ್ಬ’’ಮಿಚ್ಚಾದಿನಾ ಅಪವಾದವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಸಹಧಮ್ಮಿನನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುಭಿಕ್ಖುನಿಸಿಕ್ಖಮಾನಸಾಮಣೇರಸಾಮಣೇರೀನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಸಹ ಸದ್ಧಿಂ ಚರಿತಬ್ಬೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಸಾಸನಧಮ್ಮೋ ಏತೇಸಂ ಅತ್ಥೀತಿ ‘‘ಸಹಧಮ್ಮಿಕಾ’’ತಿ ಸಙ್ಖಂ ಗತಾನಂ. ಅಕತವಿಞ್ಞತ್ತಿಂ ಕತ್ವಾಪೀತಿ ಅಞ್ಞಾತಕಅಪ್ಪವಾರಿತೇ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಯಾಚಿತ್ವಾಪಿ ‘‘ವದೇಯ್ಯಾಥ ಭನ್ತೇ ಯೇನತ್ಥೋ’’ತಿ ಏವಂ ಅಕತಟ್ಠಾನೇ ವಿಞ್ಞತ್ತಿ ಅಕತವಿಞ್ಞತ್ತಿ. ಅತ್ತನೋ ಧನೇತಿ ಸಸನ್ತಕವಿಸಯೇ.

೪೮೦. ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಸಹಧಮ್ಮಿಕಾನಂ ವುತ್ತಮತಿದಿಸತಿ. ತದುಪಟ್ಠಾಕಜನ್ತುನೋತಿ ತೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರಸ್ಸ. ಭಣ್ಡುಕಸ್ಸಾತಿ ಗಿಹಿಲಿಙ್ಗೇ ಠಿತಸ್ಸಾಪಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಪೇಕ್ಖಸ್ಸ. ಅತ್ತನೋ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರಸ್ಸಪೀತಿ ಅತ್ತನೋ ಕಮ್ಮಕರಸ್ಸಪಿ. ಏತ್ತಕಾನಞ್ಚ ಜನಾನಂ ಪಞ್ಚಸಹಧಮ್ಮಿಕಾನಂ ವಿಯ ಅಕತವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾಪಿ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೪೮೧. ಜೇಟ್ಠಭಾತಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಪುಬ್ಬಜೋ ಭಾತಾ. ಕನಿಟ್ಠೋತಿ ಅನುಜೋ ಭಾತಾ. ತಥಾ ಭಗಿನಿಯೋ ದುವೇತಿ ಜೇಟ್ಠಕನಿಟ್ಠಾ ದ್ವೇ ಭಗಿನಿಯೋ. ಚೂಳಮಾತಾತಿ ಮಾತು ಕನಿಟ್ಠಾ. ಚೂಳಪಿತಾತಿ ಪಿತು ಕನಿಟ್ಠೋ. ಮಹಾಮಾತಾತಿ ಮಾತು ಜೇಟ್ಠಾ. ಮಹಾಪಿತಾ ಪಿತು ಜೇಟ್ಠಭಾತಾ.

೪೮೨. ಪಿತುಚ್ಛಾತಿ ಪಿತುಭಗಿನೀ ಜೇಟ್ಠಕನಿಟ್ಠಾ. ಮಾತುಲೋತಿ ಮಾತು ಭಾತಾ. ಜೇಟ್ಠಕನಿಟ್ಠೇ ದ್ವೇ ಪಿತುಚ್ಛಾ ¶ , ದ್ವೇ ಮಾತುಲೇ ¶ ಚ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ‘‘ದಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಭೇಸಜ್ಜಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೪೮೪. ‘‘ದಸ್ಸನ್ತಿ ಮೇ ಇಮೇ’’ತಿ ಆಭೋಗಂ ಕತ್ವಾ ವಾ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

೪೮೫. ಏತೇಸಂ ದಸನ್ನಂ ಞಾತೀನಂ. ಯಾವ ಸತ್ತಮಾ ಕುಲಾತಿ ಏತ್ಥ ಕುಲಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಕಥಂ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ? ‘‘ಸಪುತ್ತದಾರಂ ಭಾತು ಕುಟುಮ್ಬಂ ಏಕಂ ಕುಲಂ, ಏವಂ ತಸ್ಸ ಪುತ್ತಸ್ಸ ವಾ ಧೀತು ವಾ ಕುಟುಮ್ಬಂ ಏಕಂ ಕುಲ’’ನ್ತಿ ಏವಮಾದಿನಾ ನಯೇನ ಯಾವ ಸತ್ತಮಾ ಕುಲಪರಿವಟ್ಟಾ ಗಹೇತಬ್ಬಾ. ‘‘ಸಪುತ್ತಪತಿಭಗಿನಿಯಾ ಕುಟುಮ್ಬಂ ಏಕಂ ಕುಲಂ, ತಥಾ ತಸ್ಸ ಪುತ್ತಸ್ಸ ವಾ ಧೀತು ವಾ ಕುಟುಮ್ಬಂ ಏಕಂ ಕುಲ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಯಾವ ಸತ್ತಮಾ ಕುಲಪರಿವಟ್ಟಾ ಗಹೇತಬ್ಬಾ. ಚೂಳಮಾತಾದೀನಮ್ಪಿ ಕುಲಪರಮ್ಪರಾ ಇಮಿನಾ ನಿಯಾಮೇನ ಗಹೇತಬ್ಬಾತಿ ವದನ್ತಿ. ಕುಲದೂಸನಂ ನ ರೂಹತೀತಿ ‘‘ದಾತುಂ ಪುಪ್ಫಂ ಪನಞ್ಞಸ್ಸ, ಆಗತಸ್ಸೇವ ಞಾತಿನೋ’’ತಿಆದಿನಾ (ವಿ. ವಿ. ೪೪೩) ನಯೇನ ಕಥಿತವಿಧಿನಾ ಏತೇಸು ಪವತ್ತನ್ತಸ್ಸ ಕುಲದೂಸನಂ ನ ರುಹತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೪೮೬. ಭಾತುಜಾಯಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಜೇಟ್ಠಸ್ಸ ವಾ ಕನಿಟ್ಠಸ್ಸ ವಾ ಭಾತು ಭರಿಯಾ. ಭಗಿನಿಸಾಮಿಕೋತಿ ಅತ್ತನೋ ಜೇಟ್ಠಾಯ ವಾ ಕನಿಟ್ಠಾಯ ವಾ ಭಗಿನಿಯಾ ಸಾಮಿಕೋ.

೪೮೭. ಭಾತುನೋತಿ ಜೇಟ್ಠಸ್ಸ, ಕನಿಟ್ಠಸ್ಸ ಚ ಭಾತುನೋ. ಅನು ಪಚ್ಛಾ ಜಾತಾತಿ ಅನುಜಾ, ಕನಿಟ್ಠಭಗಿನೀ. ‘‘ಅನುಜಾ’’ತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಜೇಟ್ಠಾಯಪಿ ಸಙ್ಗಹೋ. ಜೇಟ್ಠಕನಿಟ್ಠಭಾತೂನಂ ಭರಿಯಾ ಚ ಜೇಟ್ಠಕನಿಟ್ಠಭಗಿನೀನಂ ಸಾಮಿಕಾ ಚ ಸಚೇ ಅಞ್ಞಾತಕಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ದೇಥಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಇಮಂ ಭೇಸಜ್ಜ’’ನ್ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ.

೪೮೮. ತೇಸಮ್ಪಿ ¶ ಭಾತುಭಗಿನೀನಂ. ‘‘ಪುತ್ತಾನ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಧೀತೂನಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಹೋ. ಕತ್ವಾತಿ ವತ್ವಾ. ತುಮ್ಹಾಕಂ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ದೇಥಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಇಮಂ ಭೇಸಜ್ಜ’’ನ್ತಿ ಪಕರಣತೋ ಲಬ್ಭತಿ. ಮಾತಾಪಿತೂನನ್ತಿ ಉಭಯಸಙ್ಗಾಹಕವಚನತೋ ‘‘ತುಯ್ಹಂ ಮಾತು ವಾ, ತುಯ್ಹಂ ಪಿತು ವಾ’’ತಿ ಯಥಾಸಮ್ಭವಂ ವಿಸುಂ ವಿಸುಞ್ಚ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ತೇಸನ್ತಿ ಚ ತುಮ್ಹಾಕನ್ತಿ ಚ ಸಾಮಿವಚನಂ. ಪುತ್ತಾನನ್ತಿ ಚ ಮಾತಾಪಿತೂನನ್ತಿ ಚ ಸಮ್ಪದಾನವಚನಂ.

೪೮೯. ಭೇಸಜ್ಜಕರಣಾರಹಾನಂ ¶ ವತ್ತಬ್ಬತಾಯ ‘‘ಅಕಲ್ಲಕೋ’’ತಿ ಇದಂ ಇಸ್ಸರಾದಿಪದೇಹಿ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಅಕಲ್ಲಕೋತಿ ಆತುರೋ. ಕಲ್ಲಂ ವುಚ್ಚತಿ ಸುಖಂ, ತಂ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಕಲ್ಲಕೋ, ನ ಕಲ್ಲಕೋ ಅಕಲ್ಲಕೋ. ಞಾತಿಜನುಜ್ಝಿತೋ ವಾತಿ ಞಾತಿಜನೇನ ಪರಿಚ್ಚತ್ತೋ ವಾ.

೪೯೦. ಏತೇಸಂ ಸಬ್ಬೇಸನ್ತಿ ಇಸ್ಸರಾದಿಆತುರಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸಮೇತೇಸಂ ಜನಾನಂ. ‘‘ಸಾಧುನಾ’’ತಿ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ಅಪಚ್ಚಾಸೀಸತಾ ಸತಾತಿ ಏತ್ಥ ಸತಾತಿ ಕಿರಿಯಾಪದಂ. ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕತೇ ಇಮೇ ಮಯ್ಹಂ ಏವರೂಪಂ ದಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಪಚ್ಚಾಸೀಸನಂ ಅಕರೋನ್ತೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಉಪಕಾರತಂ ಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತೇನ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಪಟಿಸನ್ಥಾರೋತಿ ಆಮಿಸಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ, ಧಮ್ಮಪಟಿಸನ್ಥಾರೋತಿ ದುವಿಧೋ ಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ. ಏತ್ಥ ಆಮಿಸಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ ಗಯ್ಹತಿ. ಭೇಸಜ್ಜಂ ಆಮಿಸೇನಪಿ ಹೋತೀತಿ ಧಮ್ಮಕಥಾಯ ಸಙ್ಗಹೋಪಿ ಯುಜ್ಜತೇವ. ಪಟಿಸನ್ಥರಣಂ ಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ. ಪಟಿಲದ್ಧಾಮಿಸಸ್ಸ ಚ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಚ ತೇಸು ಚ ಅತ್ತನಿ ಚ ಪತಿರೂಪೇನಾಕಾರೇನ ಸಮಂ ಅತ್ಥರಣಂ ಪವತ್ತನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಅಪರೋ ನಯೋ – ಆಮಿಸಸ್ಸ ಚ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಚ ಅಲಾಭೇನ ಅತ್ತನೋ, ಪರಸ್ಸ ಚ ಅನ್ತರೇ ಸಮ್ಭವನ್ತಸ್ಸ ಛಿದ್ದಸ್ಸ ವಿವರಸ್ಸ ಭೇದಸ್ಸ ಪಟಿಸನ್ಥರಣಂ ಪಿದಹನಂ ಸಙ್ಗಹಣಂ ಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ. ಅಯಞ್ಹಿ ಲೋಕಸನ್ನಿವಾಸೋ ಅಲಬ್ಭಮಾನೇನ ಆಮಿಸೇನ ಚ ಧಮ್ಮೇನ ¶ ಚಾತಿ ದ್ವೀಹಿ ಛಿದ್ದೋ, ತಸ್ಸ ತಂ ಛಿದ್ದಂ ಯಥಾ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಏವಂ ಪೀಠಸ್ಸ ವಿಯ ಪಚ್ಚತ್ಥರಣೇನ ಆಮಿಸೇನ, ಧಮ್ಮೇನ ಚ ಪಟಿಸನ್ಥರಣಂ ‘‘ಆಮಿಸಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ, ಧಮ್ಮಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ. ಸಾಧುನಾತಿ ಸಾಮೀಚಿಪ್ಪಟಿಪನ್ನತಾದಿಅರಿಯಧಮ್ಮೇ ಪತಿಟ್ಠಿತುಕಾಮೇನ ಅರಿಯಾಚಾರೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಅಧುನಾ’’ತಿ ಇದಂ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬತಾಯಪಿ ಪಾಪಜನಕಣ್ಹಕಸಂಗಾಮೇ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಿಪನ್ನಕಾಲೇ ವಿಸೇಸೇನ ಅಪ್ಪಮತ್ತೇನ ಪವತ್ತೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ವುತ್ತಂ.

೪೯೧-೨. ಕೇನಚೀತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣತ್ತಾ ಉಪಾಸಕೇನ ವಾ ಉಪಾಸಿಕಾಯ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಹತ್ಥೇನಾತಿ ಹತ್ಥಾವಯವಾ ಅಙ್ಗುಲಿಯೋ ವುತ್ತಾ ಸಮುದಾಯೇ ಪವತ್ತಸ್ಸ ವೋಹಾರಸ್ಸ ಅವಯವೇ ಪವತ್ತನತೋ. ಕತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪರಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ, ಕರೋತಿಸ್ಸ ಕಿರಿಯಾಸಾಮಞ್ಞೇ ವತ್ತನತೋ ಭಣಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತೇಸಮೇವ ಚ ಸನ್ತಕನ್ತಿ ಪರಿತ್ತಂ ಭಣಾಪೇನ್ತಾನಮೇವ ಸನ್ತಕಂ ಸುತ್ತೋದಕಂ. ಏವಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಸುತ್ತೋದಕಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಪುಞ್ಞತ್ಥಾಯ ಇದಂ ಹತ್ಥೇನ ಚಾಲೇತ್ವಾ, ಆಮಸಿತ್ವಾ ವಾ ಪರಿತ್ತಂ ಭಣಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಕೇನಚಿ ಪರಿತ್ತೋದಕಂ ಸುತ್ತಂ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಕೇನಚಿ ‘‘ಪರಿತ್ತೋದಕಸುತ್ತಾನಿ ದೇಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ¶ ಭಿಕ್ಖುನಾ ತೇಸಮೇವ ಸನ್ತಕಂ ಜಲಂ ಹತ್ಥೇನ ಚಾಲೇತ್ವಾ ಸುತ್ತಕಂ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಪರಿತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

೪೯೩. ಅನಾಮಟ್ಠೋಪೀತಿ ಹತ್ಥೇನ ಅನಾಮಸಿತೋಪಿ, ಅಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸ ಹತ್ಥತೋ ಲದ್ಧಾ ಅತ್ತನಾ ವಾ ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಅಗಹಿತಗ್ಗೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೪೯೪. ಚೋರದಾಮರಿಕಸ್ಸ ಚಾತಿ ಗಾಮವಿಲೋಪಕಸ್ಸ ಚೋರಸ್ಸ ಚ.

೪೯೫. ಪಣ್ಡುಪಲಾಸಸ್ಸಾತಿ ¶ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಪೇಕ್ಖಸ್ಸ ಭಣ್ಡುಕಸ್ಸ, ಪಣ್ಡುವಣ್ಣೋ ಪಲಾಸೋ ಪಣ್ಡುಪಲಾಸೋ, ಸೋ ವಿಯಾತಿ ಪಣ್ಡುಪಲಾಸೋ, ತಂಸದಿಸೇ ತಬ್ಬೋಹಾರೋ ‘‘ಸೀಹೋಯಂ ಮಾಣವಕೋ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ. ಯಥಾ ಪಣ್ಡುಪಲಾಸೋ ರುಕ್ಖಾ ಪತನಾಭಿಮುಖೋ ತಿಟ್ಠತಿ ನಿಯತಪಾತೋ, ಏವಮಯಮ್ಪಿ ಗಿಹಿಲಿಙ್ಗತೋ ಅಪಗಮಾಭಿಮುಖೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜೂಪಗಮನೇ ನಿಯತೋವ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ‘‘ಪಣ್ಡುಪಲಾಸಸದಿಸೋ’’ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಥಾಲಕೇಪಿ ಚಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಭೋಗಥಾಲಕೇಪಿ. ಇದಞ್ಚ ನಿದಸ್ಸನಮತ್ತಂ, ಪತ್ತೋಪಿ ಗಹಿತೋಯೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಠಪೇತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪಿಣ್ಡಪಾತ’’ನ್ತಿ ಉಪಯೋಗವಸೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧನೀಯಂ. ತಂ ಪನಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಭೋಗಥಾಲಕೇ ಠಪೇತ್ವಾ ದಿಯ್ಯಮಾನಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ. ‘‘ಮಾತಾಪಿತೂನ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೩೬-೪೩೭) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ಏತ್ಥ ‘‘ಪಿತುನೋ’’ತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಮಾತಾಪಿತೂನಮ್ಪೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಚೇ ಏಕಸೇಸೋ ಇಚ್ಛಿತೋ, ‘‘ಪಿತೂನಮ್ಪೀ’’ತಿ ಪಾಠೋ ಯುಜ್ಜತಿ.

೪೯೬. ಜಙ್ಘಪೇಸನಿಯನ್ತಿ ಗಿಹೀನಂ ದೂತೇಯ್ಯಸಾಸನಹರಣಕಮ್ಮಂ ‘‘ಜಙ್ಘಪೇಸನಿಯ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಅಪಿ ಚಾತಿ ವುತ್ತಸಮುಚ್ಚಯೋ.

೪೯೭. ಏತ್ತಾವತಾ ಸಾಮಞ್ಞವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅಪವಾದವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಭಣ್ಡೂ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ಸಾಸನನ್ತಿ ಸನ್ದೇಸಂ. ಹರಿತುನ್ತಿ ವುತ್ತಟ್ಠಾನಂ ನೇತುಂ.

೪೯೮. ಅಟ್ಠವಿಧೇನಪೀತಿ ಪುಪ್ಫದಾನಾದಿಜಙ್ಘಪೇಸನಿಯಾವಸಾನೇನ ಅಟ್ಠಪ್ಪಕಾರೇನಪಿ. ಕುಲದೂಸನಕಮ್ಮೇನಾತಿ ಕುಲಾನಂ ಸದ್ಧಾವಿನಾಸಕೇನ ಅನಾಚಾರಕಮ್ಮೇನ. ಲದ್ಧನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಭೋಜನ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ‘‘ಭುಞ್ಜಿತು’’ನ್ತಿ ಚ ‘‘ಅಜ್ಝೋಹಾರೇಸೂ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತತ್ತಾ, ‘‘ಸೇಸೇಸುಪಿ ಅಯಂ ನಯೋ’’ತಿ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ¶ ಚ ಲಬ್ಭತಿ. ಪಞ್ಚಸು ಸಹಧಮ್ಮಿಕೇಸು ಏಕೇನಾಪಿ ಕುಲದೂಸನೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಉಪ್ಪಾದಿತಪಚ್ಚಯೋ ¶ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ‘‘ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಸಹಧಮ್ಮೀನಂ ನ ಚ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಸಬ್ಬಪಟಿಸೇಧೋ ಕತೋ.

೪೯೯. ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ‘‘ಅಜ್ಝೋಹಾರೇಸೂ’’ತಿ ಏತಸ್ಸ ವಿಸೇಸನಂ, ಸಬ್ಬೇಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಅಜ್ಝೋಹಾರೇ ಅಜ್ಝೋಹಾರೇ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಗತಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ‘‘ಅಜ್ಝೋಹಾರೇಸೂ’’ತಿ ಇದಂ ಪರಗಲಂ ಕಾತಬ್ಬಂ ಆಮಿಸಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ. ಸೇಸಪಚ್ಚಯೇ ಪಟಿಚ್ಚ ಪರಿಭೋಗವಸೇನೇವ ‘‘ಸೇಸೇಸೂ’’ತಿ ಆಹ, ಅನಜ್ಝೋಹರಣೀಯೇಸು ಸೇಸಪಚ್ಚಯೇಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ಚೀವರಪಚ್ಚಯೇ ಸರೀರತೋ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಪರಿಭೋಗಗಣನಾಯ, ಸೇನಾಸನಪಚ್ಚಯೇ ನಿಬ್ಬಕೋಸೇ ಉದಕಪತನಟ್ಠಾನತೋ ಅಬ್ಭನ್ತರಂ ಪವಿಟ್ಠವಾರಗಣನಾಯ, ಮಞ್ಚಪೀಠಾದಿಸೇನಾಸನೇ ನಿಸೀದನಸಯನಾದಿಪರಿಭೋಗಗಣನಾಯ, ಅನಜ್ಝೋಹರಿತ್ವಾ ಅಬ್ಭಞ್ಜನಾಲೇಪನಾದಿವಸೇನ ಕಾತಬ್ಬಭೇಸಜ್ಜೇ ಸರೀರತೋ ಮೋಚೇತ್ವಾ ವಾರಗಣನಾಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಅಯಂ ನಯೋತಿ ‘‘ದುಕ್ಕಟಂ ಪರಿದೀಪಿತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೋ ನಯೋ.

೫೦೦. ‘‘ಉಪ್ಪನ್ನಪಚ್ಚಯಾ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ಅಭೂತಾರೋಚನೇನಾ’’ತಿ ಇದಮಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಕತ್ವಾ ರೂಪಿಯವೋಹಾರ’’ನ್ತಿ ಇದಮಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಉಪ್ಪಾದಿತಪಚ್ಚಯಾ’’ತಿ ಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ. ರೂಪಿಯವೋಹಾರವಿನಿಚ್ಛಯೋ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೇ ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ಅಭೂತಾರೋಚನವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಚತುತ್ಥಪಾರಾಜಿಕೇ ವುತ್ತೋ. ಸಮಾನಾತಿ ಪಕಾಸಿತಾತಿ ಕುಲದೂಸನಕಮ್ಮೇನ ಉಪ್ಪಾದಿತಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಸದಿಸಾತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇಮಿನಾ ತತ್ಥಾಪಿ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಏತ್ತಕೋಯೇವಾತಿ ಅತಿದಿಸತಿ.

೫೦೧. ‘‘ಸಂಸಾರವಾಸೋ ದುಕ್ಖ’’ನ್ತಿ ಞತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಾನಾಧಿಗಮೇ ಮಾನಸಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಾನಗಾಮಿನಿಂ ಪಟಿಪದಂ ಸನ್ಧಾಯ ಸಾಸನಾವತಿಣ್ಣೇನ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮೇನ ಕುಲಪುತ್ತೇನ ಸೇವಿತಕ್ಖಣೇಯೇವ ಜೀವಿತಹರಣಸಮತ್ಥವಿಸಮಿಸ್ಸಪೂತಿಮುತ್ತಂ ¶ ವಿಯ ವಜ್ಜನೀಯಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಪಚ್ಚಯಂ ಉಪ್ಪಾದೇತುಂ ಕರಿಯಮಾನಂ ಅಕಪ್ಪಿಯೋಪಾಯಪ್ಪಕಾರಂ ಏಕತೋ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ವಿಞ್ಞತ್ತೀ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ವಿಞ್ಞತ್ತಿ ಯಾಚನಾ. ಅನುಪ್ಪದಾನನ್ತಿ ಪಿಣ್ಡಪಟಿಪಿಣ್ಡದಾನಂ. ವೇಜ್ಜಕಮ್ಮಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ. ಅನೇಸನಂ ನಾಮ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾಯ ಅನನುರೂಪೇನ ಪಯೋಗೇನ ಪಚ್ಚಯಪರಿಯೇಸನಂ.

ಪಾರಿಭಟ್ಯತಾ ನಾಮ ಇಸ್ಸರೇ ಸೇವಿತುಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ಚಿತ್ತರುಚಿತಂ ವಿಲಪನ್ತಾನಂ ಪರಿಭಟಾನಂ ಸೇವಕಜನಾನಂ ವಿಯ ಲಾಭತ್ಥಿಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಚ್ಚಯದಾಯಕೇಸು ಪವತ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಪರಿ ಸಮನ್ತತೋ ಭಟತಿ ಸೇವತೀತಿ ಪರಿಭಟೋ, ಇಸ್ಸರಜನಾನಂ ಸಮೀಪಾವಚರೋ ಸೇವಕಜನೋ, ಪರಿಭಟೋ ವಿಯಾತಿ ¶ ಪರಿಭಟೋ, ಭಿಕ್ಖು, ಪರಿಭಟಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ಪಾರಿಭಟ್ಯಂ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಪಾರಿಭಟ್ಯತಾ. ಅಥ ವಾ ಪರಿಭಟತಿ ಧಾತಿ ವಿಯ ಕುಲದಾರಕೇ ಅಙ್ಕೇ ಕರಣಾದಿವಸೇನ ಧಾರೇತೀತಿ ಪರಿಭಟೋ, ಪರಿಭಟಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ಪಾರಿಭಟ್ಯಂ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಪಾರಿಭಟ್ಯತಾತಿ ಲಾಭಾಸಾಯ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಕುಲದಾರಕೇಸು ಅನನುಲೋಮಿಕಾ ಪವತ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

ಮುಗ್ಗಸೂಪತಾ ನಾಮ ಪಕ್ಕಮುಗ್ಗಾ ವಿಯ ಪಕ್ಕಾಪಕ್ಕಬೀಜಮಿಸ್ಸಾ ಲಾಭಾಸಾಯ ದಾಯಕಾನಂ ಚಿತ್ತಾರಾಧನತ್ಥಾಯ ಸಚ್ಚಾಲೀಕಮಿಸ್ಸಕತಾ. ಯಥಾ ಮುಗ್ಗೇಸು ಪಚ್ಚಮಾನೇಸು ಕೋಚಿದೇವ ನ ಪಚ್ಚತಿ, ಬಹವೋ ಪಚ್ಚನ್ತಿ, ಏವಮೇವ ಯಸ್ಸ ದಾಯಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸ ಕಿಞ್ಚಿದೇವ ಸಚ್ಚಂ ಹೋತಿ, ಅಸಚ್ಚಮೇವ ಬಹುಕಂ ಹೋತಿ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಮುಗ್ಗಸೂಪಸದಿಸತ್ತಾ ‘‘ಮುಗ್ಗಸೂಪೋ’’ತಿ, ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ಮುಗ್ಗಸೂಪಂ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಮುಗ್ಗಸೂಪತಾ. ವತ್ಥುವಿಜ್ಜಕಂ ನಾಮ ಕೂಪವತ್ಥುಗೇಹವತ್ಥುಆದೀನಂ ಆಚಿಕ್ಖನಂ. ವತ್ಥುವಿಜ್ಜಾಯಕಾನಂ ಕತಂ ವತ್ಥುವಿಜ್ಜಕಂ.

೫೦೨. ಜಙ್ಘಪೇಸನಿಯಂ, ದೂತಕಮ್ಮಞ್ಚ ವುತ್ತನಯಮೇವ. ಕುಲದೂಸನನ್ತಿ ವುತ್ತಾವಸೇಸಂ. ಅಭೂತಾರೋಚನಞ್ಚ ವುತ್ತನಯಮೇವ. ಬುದ್ಧಪಟಿಕುಟ್ಠನ್ತಿ ¶ ಬುದ್ಧೇಹಿ ಪಟಿಕ್ಕೋಸಿತಂ ಗರಹಿತಂ ಯಥಾವುತ್ತಂ ಮಿಚ್ಛಾಜೀವಞ್ಚ ಅವುತ್ತಞ್ಚ ಅಙ್ಗವಿಜ್ಜಾನಕ್ಖತ್ತವಿಜ್ಜಾಉಕ್ಕಾಪಾತದಿಸಾಡಾಹಭೂಮಿಚಾಲಾದಿಭೇದಂ ಮಿಚ್ಛಾಜೀವನೂಪಾಯಂ ಸಬ್ಬಂ. ವಿವಜ್ಜಯೇತಿ ವಿಸಮಿವ, ಗೂಥಮುತ್ತಂ ವಿಯ ಚ ಆರಕಾ ಪರಿವಜ್ಜೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ’’ತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ.

೫೦೩. ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜತೋಪಿ ತನ್ತಿ ಸಮನುಭಾಸನಕಮ್ಮತೋ ಪುಬ್ಬೇ ವಾ ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥಾಸು ಕಮ್ಮವಾಚಾಸು ಅನ್ತಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಯ್ಯ-ಕಾರಂ ಅಪ್ಪತ್ತಾಯ ವಾ ಕುಲದೂಸನಕಮ್ಮಂ ಪಜಹನ್ತಸ್ಸಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಸಙ್ಘಭೇದಸಮನ್ತಿ ಪಠಮಸಙ್ಘಭೇದೇನ ಸಮನ್ತಿ.

೫೦೪. ‘‘ಜಾನ’’ನ್ತಿ ಇಮಸ್ಸ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಾ’’ತಿ ಏತಸ್ಸ ವಿಸೇಸನತ್ತಾ ಜಾನತಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಪಾಳಿಯಾ ಲಿಖಿತೇ ಸೀಹಳಗಣ್ಠಿಪದೇ ಪನ ಏವರೂಪಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನೋಸ್ಮೀತಿ ಞತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ. ಯಾವತೀಹನ್ತಿ ಯತ್ತಕಾನಿ ಅಹಾನಿ, ‘‘ಛಾದಿತಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ, ಛಾದನಕಿರಿಯಾಅಚ್ಚನ್ತಸಂಯೋಗೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ. ಛಾದಿತಾತಿ ‘‘ಅಹಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನೋ’’ತಿ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀನಂ ಅನಾರೋಚನದಿವಸೇನ ¶ ಪಟಿಚ್ಛಾದಿತಾ. ಆಪತ್ತೀತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾಪತ್ತಿ. ಅಕಾಮಾತಿ ಅರುಚಿಯಾವ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಅಕತಪಟಿಕಮ್ಮಸ್ಸ ಸಗ್ಗಮೋಕ್ಖಾನಂ ಅನ್ತರಾಯಕರತ್ತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಪರಿವತ್ಥಬ್ಬನ್ತಿ ಪರಿವಾಸಂ ಸಮಾದಾಯ ವತ್ಥಬ್ಬಂ. ಕಿತ್ತಕಂ ಕಾಲನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ತಾವತೀಹ’’ನ್ತಿ, ತತ್ತಕಾನಿ ಅಹಾನೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಯತ್ತಕಾನಿ ಅಹಾನಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತಿ, ತತ್ತಕಾನೇವ ಅಹಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೫೦೫-೬. ಆಪತ್ತಿ ಕಿತ್ತಕೇನ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಆಪತ್ತಿ ಚಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಆಪತ್ತಿ ಚಾತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾಪತ್ತಿ ಚ. ಅನುಕ್ಖಿತ್ತೋ ಚಾತಿ ಉಕ್ಖೇಪನೀಯಕಮ್ಮೇನ ಸಯಂ ಅನಿಸ್ಸಾರಿತೋ ¶ ಚ. ಪಹೂ ಚಾತಿ ಸಯಂ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಆರೋಚೇತುಂ ಪಹೋತಿ ಚ. ಅನನ್ತರಾಯಿಕೋ ಚಾತಿ ಗಮನವಿಬನ್ಧಕೇನ ರಾಜಚೋರಾದಿಅನ್ತರಾಯೇನ ವಿರಹಿತೋ ಚ. ಚತುಸ್ವ ಪೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಏತೇಸೂ’’ತಿ ಸೇಸೋ, ಏತೇಸು ಚತೂಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಂಸಞ್ಞೀತಿ ಆಪತ್ತಿಸಞ್ಞೀ ಅನುಕ್ಖಿತ್ತಸಞ್ಞೀ ಪಹುಸಞ್ಞೀ ಅನನ್ತರಾಯಿಕಸಞ್ಞೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತಸ್ಸ ಏವಂಸಞ್ಞಿನೋ ಇಮೇಸು ಚತೂಸು ತಥಾಸಞ್ಞಿನೋ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ. ಛಾದೇತುಕಾಮತಾತಿ ಆಚರಿಯಾದೀಸು ಗಾರವೇನ ವಾ ಗರಹಾದಿಭಯಾ ವಾ ‘‘ನ ಆರೋಚೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತುಕಾಮತಾ ಚ. ಛಾದನನ್ತಿ ತಥಾ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಆಪನ್ನೋ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ಪಟಿಚ್ಛಾದನಞ್ಚಾತಿ ಇಮೇಹಿ ದಸಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ. ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಾ’’ತಿ ಕತ್ತುನಿದ್ದೇಸತ್ತಾ ಛನ್ನಾತಿ ಏತ್ಥ ಛಾದಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಾಲವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಅರುಣುಗ್ಗಮನೇನಾ’’ತಿ, ಆಪತ್ತಿಆಪನ್ನದಿವಸಂ ಖೇಪೇತ್ವಾ ಅರುಣುಟ್ಠಾನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಛನ್ನಾ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೫೦೭. ಏವಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಪಟಿಕಮ್ಮತ್ಥಂ ‘‘ಅಕಾಮಾ ಪರಿವತ್ಥಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವಿಹಿತಸ್ಸ ಪರಿವಾಸಸ್ಸ ಕೋ ಭೇದೋ, ಕೋ ಪವತ್ತಿಕ್ಕಮೋತಿ ಆಹ ‘‘ತಿವಿಧೋ’’ತಿಆದಿ. ಸೋ ಪರಿವಾಸೋ ತಿವಿಧೋ ದೀಪಿತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಕೇನಾತಿ ಆಹ ‘‘ತಿವಿಧಾಪೇತಚೇತಸಾ’’ತಿ. ‘‘ತಿಸ್ಸೋ ವಿಧಾ, ಸೇಯ್ಯೋಹಮಸ್ಮೀತಿ ವಿಧಾ, ಸದಿಸೋಹಮಸ್ಮೀತಿ ವಿಧಾ, ಹೀನೋಹಮಸ್ಮೀತಿ ವಿಧಾ’’ತಿ (ದೀ. ನಿ. ೩.೩೦೫) ವುತ್ತವಿಧಾಯ ಮಾನನಾಮಧೇಯ್ಯತೋ ತಿವಿಧಮಾನತೋ ಅಪಗತಚಿತ್ತೇನ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ ಆಪತ್ತಿ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೋ. ಅರಿಸಾದೀನಂ ಆಗತಿಗಣತ್ತಾ ತತ್ಥ ಪಕ್ಖಿಪನೇನ ಅ-ಕಾರಪಚ್ಚಯೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ತೇನೇವ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯ ದಾತಬ್ಬೋ’’ತಿಆದಿ.

ಸುದ್ಧನ್ತೋತಿ ¶ ¶ ‘‘ಉಭೋ ಕೋಟಿಯೋ ಸೋಧೇತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಪರಿವಾಸೋ ಸುದ್ಧನ್ತೋ ನಾಮಾ’’ತಿ ಪಾಳಿಗಣ್ಠಿಪದೇ ವುತ್ತತ್ತಾ ಉಪಸಮ್ಪದಾಕಾಲಸಙ್ಖಾತೋ ಸುದ್ಧೋ ಪುಬ್ಬನ್ತೋ, ಆರೋಚಿತಕಾಲಸಙ್ಖಾತೋ ಸುದ್ಧೋ ಅಪರನ್ತೋ ಚ ಪರಿವಾಸಸಮಾದಾನಕಾಲೇ ವಾ ಪರಿವಸನಕಾಲೇ ವಾ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ದಿಟ್ಠಾ ಸುದ್ಧಾ ಅನ್ತಾ ಅನಾಪತ್ತಿಕಾಲಸಙ್ಖಾತಾ ಉಭೋ ಕೋಟಿಯೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಕತ್ವಾ ಸುದ್ಧನ್ತನಾಮಕೋ ಪರಿವಾಸೋ ಚ. ಏತ್ಥ ಚ ಭೇದಾದಿಂ ವಕ್ಖತಿ.

ಸಮ್ಮಾ ದಿವಸಾದೀನಂ ಓಧಾನಂ ಪಕ್ಖೇಪೋ ಯತ್ಥ ಸೋ ಸಮೋಧಾನೋ, ಪರಿವಾಸೋ. ದಿವಸೇಸು ದಿವಸೇ ವಾ ಆಪತ್ತೀಸು ಆಪತ್ತಿಯೋ ವಾ ಸಬ್ಬಾ ನಾನಾವತ್ಥುಕಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ಓಧಾಯ ದಾತಬ್ಬಪರಿವಾಸೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತ್ಥಾಪಿ ಭೇದಾದಿಂ ವಕ್ಖತಿ.

೫೦೮. ತತ್ರಾತಿ ತೇಸು ತೀಸು ಪರಿವಾಸೇಸು. ‘‘ಯೋ’’ತಿ ಸೇಸೋ. ಇತೀತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ಯೋ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಪರಿವಾಸೋ, ಅಯನ್ತಿ ಏವಂ ಪಕಾಸಿತೋತಿ ಯೋಜನಾ.

೫೦೯-೧೦. ಪರಿವಾಸದಾನಕಾಲೇ ವುಚ್ಚಮಾನಾಯ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಪಧಾನಲಕ್ಖಣಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ವತ್ಥುಗೋತ್ತವಸೇನಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ‘‘ವತ್ಥೂ’’ತಿ ಸುಕ್ಕಮೋಚನಾದಿಕೋ ವೀತಿಕ್ಕಮೋ ವುಚ್ಚತಿ. ಅಯಮೇವ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಆದಿಕಂ ಗಂ ವಾಚಂ ಸಞ್ಞಞ್ಚ ತಾಯತಿ ರಕ್ಖತೀತಿ ಕತ್ವಾ ‘‘ಗೋತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ತಞ್ಹಿ ಸಜಾತಿಯಸಾಧಾರಣವಿಜಾತಿಯವಿನಿವತ್ತನವಸೇನ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗನ್ತುಂ ಅದತ್ವಾ ವಾಚಂ ಸದ್ದಂ, ತಬ್ಬಿಸಯಂ ಸಞ್ಞಞ್ಚ ರಕ್ಖತಿ. ಇದಂ ವತ್ಥುಗೋತ್ತದ್ವಯವಾಚಕಂ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಕಾಯಸಂಸಗ್ಗವಿಸೇಸವಚನಞ್ಚ ‘‘ನಾನಾವತ್ಥುಕಾ’’ತಿ ಸಾಮಞ್ಞವಚನಞ್ಚಾತಿ ಇಮಿನಾ ವಚನದ್ವಯೇನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಂ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗ’ನ್ತಿಆದಿವಚನೇನಾಪಿ ‘ನಾನಾವತ್ಥುಕಾಯೋ’ತಿಆದಿವಚನೇನಾಪಿ ವತ್ಥುಚೇವ ¶ ಗೋತ್ತಞ್ಚ ಸಙ್ಗಹಿತ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೨). ನಾಮಾಪತ್ತಿವಸೇನ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋತಿ ಸಜಾತಿಸಾಧಾರಣನಾಮಂ, ಆಪತ್ತೀತಿ ಸಬ್ಬಸಾಧಾರಣನಾಮನ್ತಿ ದ್ವೀಹಿ ನಾಮೇಹಿ ತಂತಂವೀತಿಕ್ಕಮವಸೇನ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬತೋ ತದೇವ ಆಪತ್ತೀತಿ ಏವಮುಭಿನ್ನಂ ನಾಮಾಪತ್ತೀನಂ ವಸೇನ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಕಮ್ಮವಾಚಾ ಹಿ ಕಾತಬ್ಬಾತಿ ‘‘ವತ್ಥುಗೋತ್ತವಸೇನಾಪೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಅಪಿ-ಸದ್ದೋ ‘‘ನಾಮಾಪತ್ತಿವಸೇನ ವಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋತಿ ಸಜಾತಿಸಾಧಾರಣನಾಮಂ, ಆಪತ್ತೀತಿ ಸಬ್ಬಸಾಧಾರಣನಾಮನ್ತಿ ದ್ವೀಹಿ ನಾಮೇಹೀತಿ ಇದಂ ಸಮುಚ್ಚಿನೋತೀತಿ ಉಭಯಂ ಏಕತೋ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮವಾಚಾ ಕಾತಬ್ಬಾತಿ. ‘‘ನಾಮಾಪತ್ತಿವಸೇನ ¶ ವಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ವಿಕಪ್ಪತ್ಥೇನ ವಾ-ಸದ್ದೇನ, ‘‘ಅಹಂ ಭನ್ತೇ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಆಪಜ್ಜಿಂ ಏಕಾಹಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯೋ’ತಿ ಏವಂ ನಾಮಮತ್ತವಸೇನ ವಾ ಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ವುತ್ತವಿಸೇಸನಿವತ್ತನತ್ಥಮತ್ತಸದ್ದವಸೇನ ಚ ವತ್ಥುಗೋತ್ತವಿರಹಿತೇನ ಕೇವಲೇನ ನಾಮಾಪತ್ತಿಮತ್ತೇನ ಪಯೋಜೇತ್ವಾ ಕಾತಬ್ಬಾಯೇವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಕರಣಪ್ಪಕಾರೋ ಪನ ಸಮುಚ್ಚಯಕ್ಖನ್ಧಕೇ ಆಗತನಯೇನ ಆಪನ್ನಪುಗ್ಗಲನಾಮೇನ ಚ ಏಕಾಹಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾದಿವಚನೇನ ಚ ಯೋಜೇತ್ವಾ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ತಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಪರಿವಾಸೋ’’ತಿ ಪಕರಣತೋ ಲಬ್ಭತಿ, ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಪತ್ತಿಕಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಪರಿವಾಸೋ ದಾತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

ತೇನ ಚಾತಿ ಲದ್ಧಪರಿವಾಸೇನ ಅನ್ತೋಸೀಮಾಯ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸಿನ್ನೇನ ಪಗ್ಗಹಿತಞ್ಜಲಿನಾ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಚ. ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ವತ್ತ’’ನ್ತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ. ‘‘ಸಮಾದಾನೇಪ್ಯಯಂ ನಯೋ’’ತಿ (ವಿ. ವಿ. ೫೧೪) ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ‘‘ವತ್ತಂ ಸಮಾದಿಯಾಮಿ, ಪರಿವಾಸಂ ಸಮಾದಿಯಾಮೀ’’ತಿ ಇಮೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಅಞ್ಞತರಂ ವಾ ದ್ವಯಮೇವ ವಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವತ್ವಾ ಪಾರಿವಾಸಿಕಕ್ಖನ್ಧಕೇ ವುತ್ತವತ್ತಪೂರಣತ್ಥಂ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಆದಿತೋ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಆರೋಚೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ತಥಾ ¶ ವತ್ತಂ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೇನ ಪಠಮಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ‘‘ಅಹಂ ಭನ್ತೇ ಏಕಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿಂ ಸಞ್ಚೇತನಿಕಂ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಂ ಏಕಾಹಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ, ಸೋಹಂ ಸಙ್ಘಂ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಸಞ್ಚೇತನಿಕಾಯ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಯಾ ಏಕಾಹಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯ ಏಕಾಹಪರಿವಾಸಂ ಯಾಚಿಂ, ತಸ್ಸ ಮೇ ಸಙ್ಘೋ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಸಞ್ಚೇತನಿಕಾಯ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಯಾ ಏಕಾಹಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯ ಏಕಾಹಪರಿವಾಸಂ ಅದಾಸಿ, ಸೋಹಂ ಪರಿವಸಾಮಿ, ವೇದಯಾಮಾಹಂ ಭನ್ತೇ, ವೇದಯತೀತಿ ಮಂ ಸಙ್ಘೋ ಧಾರೇತೂ’’ತಿ ಏವಂ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಂ.

‘‘ಇಮಞ್ಚ ಪನತ್ಥಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಯಾಯ ಕಾಯಚಿ ವಾಚಾಯ ಆರೋಚೇತುಂ ವಟ್ಟತಿಯೇವಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೨) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ಯಾಯ ಕಾಯಚಿ ಭಾಸಾಯಪಿ ಆರೋಚೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

೫೧೧. ಪುನಪ್ಪುನಾಗತಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನ’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ. ಪುಬ್ಬೇ ಆರೋಚನಟ್ಠಾನಂ ಅಸಮ್ಪತ್ತಾನಂ ಆಗನ್ತುಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಮ್ಪಿ. ಆರೋಚೇನ್ತೋವಾತಿ ಏಕಸ್ಸ ಆರೋಚನೇ ಸೋ ಚೇ ವುಡ್ಢತರೋ ಹೋತಿ, ‘‘ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವತ್ವಾ, ನವಕೋ ಚೇ, ‘‘ಆವುಸೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅವಸಾನೇ ‘‘ಮಂ ಆಯಸ್ಮಾ ಧಾರೇತೂ’’ತಿ, ದ್ವೇ ಚೇ ಹೋನ್ತಿ, ‘‘ಮಂ ಆಯಸ್ಮನ್ತಾ ಧಾರೇನ್ತೂ’’ತಿ, ತಯೋ ಚೇ, ‘‘ಮಂ ಆಯಸ್ಮನ್ತೋ ಧಾರೇನ್ತೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಆರೋಚೇನ್ತೋವ. ರತ್ತಿಯಾ ಛೇದಂ ಅಕತ್ವಾತಿ ‘‘ಪಕತತ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಚ್ಛನ್ನೇ’’ತಿಆದಿನಾ (ಚೂಳವ. ೮೧) ನಯೇನ ವುತ್ತಏಕಸೇನಾಸನೇ ಪಕತತ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಅರುಣುಟ್ಠಾಪನವಸೇನ ¶ ಕರಿಯಮಾನೇನ ಸಹವಾಸೇನ ವಾ ‘‘ಪಕತತ್ತಭಿಕ್ಖೂಹಿ ವಿನಾ ಏಕಕೇನ ವಾಸೋ’’ತಿ ವುತ್ತವಿಪ್ಪವಾಸೇನ ವಾ ‘‘ಆಗನ್ತುಕಾನಂ ಆರೋಚನಾಯ ಅಕರಣ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಅನಾರೋಚನೇನ ವಾ ಸಮ್ಭವನ್ತಂ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದಮಕತ್ವಾ. ವತ್ತಭೇದಂ ಅಕತ್ವಾ ವಾ ಪಾರಿವಾಸಿಕಕ್ಖನ್ಧಕೇ ಪಾರಿವಾಸಿಕಸ್ಸ ಪಞ್ಞತ್ತವತ್ತತೋ ಏಕಮ್ಪಿ ಅಹಾಪೇತ್ವಾ ಚ. ಸದಾ ವಸೇತಿ ಪರಿವಾಸಂ ವಸಿತುಂ ¶ ಪರಿಕಪ್ಪಿತಾ ಸಬ್ಬದಿವಸಾ ಯಾವ ಖಿಣನ್ತಿ, ತಾವ ವಸೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೫೧೨. ತತ್ಥ ಪರಿವಾಸೋ ವಿಸೋಧೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ ಚೇತಿ ತಸ್ಸ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಮಹನ್ತತ್ತಾ ಆಗತೇ ಆಗನ್ತುಕಭಿಕ್ಖೂ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ಆರೋಚೇನ್ತೇನ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದಂ ಅಕತ್ವಾ ಪರಿವಾಸಂ ಸೋಧೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ ಚೇ ಹೋತಿ. ತಂ ವತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾನಾತಿ ತಥಾ ಸಮಾದಿನ್ನಂ ವತ್ತಂ ಉಪರಿ ವಕ್ಖಮಾನನಯೇನ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ.

೫೧೩. ಕತ್ಥ ನಿಕ್ಖಿಪೇಯ್ಯಾತಿ ಆಹ ‘‘ತತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥೇವ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ವಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಯಸ್ಮಿಂ ವತ್ತಂ ಸಮಾದಿನ್ನಂ, ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ವಾ. ಪುಗ್ಗಲೇ ವಾತಿ ಭಿಕ್ಖೂಸು ಉಟ್ಠಾಯ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಗತೇಸು ಅನ್ತೋಸೀಮಾಯಯೇವ ಓಹೀನೇ ಏಕಭಿಕ್ಖುಮ್ಹಿ ವಾ ಅಸತಿಯಾ ಬಹಿಸೀಮಂ ಗತೇನ ಸರಿತಕ್ಖಣೇ ಅತ್ತನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ತಸ್ಸಾಯೇವ ಪರಿಸಾಯ ಪರಿವಾಸದಾನೇ ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತೇ ಪುಗ್ಗಲೇ ವಾ ಆಗನ್ತುಕಭಿಕ್ಖು ಚೇ, ತಸ್ಸ ವಾ ಸನ್ತಿಕೇ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ವತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಕಥಂ ನಿಕ್ಖಿಪೇ’ತಿ ಆಹ ‘‘ನಿಕ್ಖಿಪಾಮೀ’’ತಿಆದಿ. ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ನಿಕ್ಖಿಪಾಮೀ’’ತಿ ಏತಂ ಪಚ್ಚಾಮಸತಿ. ತಂ ವತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ತನಾ ಸಮಾದಿನ್ನಂ ತಂ ವತ್ತಂ.

೫೧೪. ಅಯಂ ನಯೋತಿ ‘‘ಏಕಪದೇನಾಪಿ ದ್ವೀಹಿ ಪದೇಹಿ ವಾ ಪನಾ’’ತಿ ಏವಂ ಅನನ್ತರೋದಿತನಯೋ.

೫೧೫-೨೦. ಪಕತತ್ತೋತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಸಗ್ಗಮೋಕ್ಖಾವರಣಾಭಾವೇನ ಪಕತೋ ಪುಬ್ಬಸರೂಪೇನೇವ ಠಿತೋ ಅತ್ತಾ ಏತಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಪಕತತ್ತೋ’’ತಿ ಕಥೀಯತಿ. ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲಸ್ಮಿನ್ತಿ ಅರುಣತೋ ಪುರಿಮಕಾಲೇ.

ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತವಿಹಾರಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ಪಾಕಾರಾದೀಹಿ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಏಕಮ್ಪಿ ಸೇನಾಸನಂ ವಿಹರನ್ತಿ ಅಸ್ಮಿನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ತಥಾ ವುಚ್ಚತಿ. ದ್ವೇ ¶ ಲೇಡ್ಡುಪಾತೇ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಲೇಡ್ಡುಪಾತದ್ವಯಸ್ಸ ಅವಧಿಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಪರಿಕ್ಖೇಪತೋ ಬಹೀ’’ತಿ, ‘‘ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತತೋ ಪರಿಕ್ಖೇಪಾರಹಟ್ಠಾನಾ ಬಹೀ’’ತಿ ಚ.

ಪರಿಕ್ಖೇಪಾರಹಟ್ಠಾನಂ ¶ ನಾಮ ಕತಮನ್ತಿ? ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ (ವಿಸುದ್ಧಿ. ೧.೩೧) ಧುತಙ್ಗನಿದ್ದೇಸೇ ‘‘ಮಜ್ಝಿಮಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ವಿಹಾರಸ್ಸಾಪಿ ಗಾಮಸ್ಸೇವ ಉಪಚಾರಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಉಭಿನ್ನಂ ಲೇಡ್ಡುಪಾತಾನಂ ಅಬ್ಭನ್ತರಾ ಮಿನಿತಬ್ಬ’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಇದಮೇತ್ಥಪಮಾಣ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಪಠಮಲೇಡ್ಡುಪಾತಂ ಹೋತಿ, ಗಾಮೇ ವುತ್ತೇನ ವಿಧಿನಾ ವಿಹಾರಪರಿಯನ್ತೇ ಠಿತಭತ್ತಸಾಲಗಿಲಾನಸಾಲಾದಿಸೇನಾಸನೇ ಚೇ ಪರಿಕ್ಖೇಪೋ ಅತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ವಾ, ನತ್ಥಿ ಚೇ, ನಿಬ್ಬಕೋಸಸ್ಸ ಉದಕಪಾತಟ್ಠಾನೇ ಠಿತೇನ ಮಾತುಗಾಮೇನ ಛಡ್ಡಿತಭಾಜನಧೋವನೋದಕಪತನಟ್ಠಾನೇ ವಾ ಸೇನಾಸನತೋ ದೂರೇ ಚೇತಿಯಙ್ಗಣೇ, ಬೋಧಿಯಙ್ಗಣೇ ವಾ ಠತ್ವಾ ಬಲಮಜ್ಝಿಮಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಬಲಪ್ಪಮಾಣೇನ ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಮುಟ್ಠಿಯಾ ಗಹಿತಪಾಸಾಣಸ್ಸ ಪತನಟ್ಠಾನಂ ವಿಹಾರೂಪಚಾರೋ ನಾಮ, ತದೇವ ಪಾಕಾರಾದೀಹಿ ಪರಿಕ್ಖೇಪಾರಹಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ. ತತ್ಥ ಠತ್ವಾ ತಥೇವ ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಪಾಸಾಣಸ್ಸ ಪತನಟ್ಠಾನಂ ಏಕೋ ಲೇಡ್ಡುಪಾತೋ, ತತ್ಥಾಪಿ ಠತ್ವಾ ತಥೇವ ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಪಾಸಾಣಸ್ಸ ಪತನಟ್ಠಾನಂ ಏಕೋ ಲೇಡ್ಡುಪಾತೋತಿ ಏವಂ ದ್ವೇ ಲೇಡ್ಡುಪಾತಾ ಗಹೇತಬ್ಬಾ.

ಮಗ್ಗತೋ ಓಕ್ಕಮಿತ್ವಾತಿ ಮಗ್ಗತೋ ಅಪಸಕ್ಕಿತ್ವಾ. ಗುಮ್ಬೇನಾತಿ ರುಕ್ಖಗಹನೇನ ವಾ ಲತಾಗಹನೇನ ವಾ. ವತಿಯಾತಿ ಕಣ್ಟಕಸಾಖಾದೀಹಿ ಕತಾಯ ವತಿಯಾ.

ವತ್ತಮಾದಾಯಾತಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನ ವತ್ತಂ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ. ಆರೋಚೇತ್ವಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತನಯೇನ ಆರೋಚೇತ್ವಾ.

ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾತಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನ ವತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ. ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಅತ್ತನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಹತ್ಥಪಾಸದಾನತ್ಥಾಯ ಆಗತೋ ಭಿಕ್ಖು. ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸನ್ತಿಕೇ’’ತಿ ಸೇಸೋ.

ಆರೋಚೇತ್ವಾ ¶ ವಾತಿ ಅತ್ತನೋ ನವಕತರೋ ಚೇ, ‘‘ಆವುಸೋ’’ತಿ, ವುಡ್ಢೋ ಚೇ, ‘‘ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಯಥಾವುತ್ತನಯೇನೇವ ಆರೋಚೇತ್ವಾ. ಸೇಸನ್ತಿ ಅವಸೇಸವಿನಿಚ್ಛಯಂ. ಸಮುಚ್ಚಯಸ್ಸಾತಿ ಚೂಳವಗ್ಗಾಗತಸ್ಸ ತತಿಯಸಮುಚ್ಚಯಕ್ಖನ್ಧಕಸ್ಸ. ಅಟ್ಠಕಥಾಯಚಾತಿ ‘‘ಸಚೇ ಅಞ್ಞೋ ಕೋಚಿ ಭಿಕ್ಖು ಕೇನಚಿದೇವ ಕರಣೀಯೇನಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೨) ಅಟ್ಠಕಥಾಗತವಿನಿಚ್ಛಯೇನಾಪಿ.

ವಿಭಾವಯೇತಿ ‘‘ಸಚೇ ಯಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ತತ್ಥ ಆಗತಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಭಾಸಮಾನಸ್ಸ ಸದ್ದಂ ಸುಣಾತಿ, ತಸ್ಸ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಂ. ತಥಾ ಅಕರೋನ್ತಸ್ಸ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದೋ ಚ ವತ್ತಭೇದೋ ಚ ಹೋತಿ ದುಕ್ಕಟಂ ಆಪಜ್ಜತಿ. ಸಚೇ ಸೋ ದ್ವಾದಸರತನಬ್ಭನ್ತರಂ ಪತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸೇವ ಪಕ್ಕನ್ತೋ ಹೋತಿ, ರತ್ತಿಚ್ಛೇದೋವ ಹೋತಿ, ನ ವತ್ತಭೇದೋ ¶ . ಸಚೇ ಅತ್ತನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗತೋ ಕೇನಚಿದೇವ ಕರಣೀಯೇನ ಗತೋ ಹೋತಿ, ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಯಂ ಪಠಮಂ ಪಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ವತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಂ. ಏವಂ ಪರಿಕಪ್ಪಿತದಿವಸೇ ಪುಣ್ಣೇ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚವಿನೋದನತ್ಥಂ ಅತಿರೇಕೇ ಚ ದಿವಸೇ ವತ್ತಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಪರಿಯೋಸಾನೇ ವತ್ತೇ ಅಸಮಾದಿನ್ನೇ ಮಾನತ್ತಾರಹೋ ನ ಹೋತೀತಿ ಸಙ್ಘಂ ಉಪಸಙ್ಕಮ್ಮ ವತ್ತಂ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ ಖನ್ಧಕೇ ಆಗತನಯೇನೇವ ಮಾನತ್ತಂ ಯಾಚಿತಬ್ಬಂ. ಅನಿಕ್ಖಿತ್ತವತ್ತೇನ ಚರಿತುಕಾಮಸ್ಸ ಪುನ ವತ್ತಸಮಾದಾನಂ ಕಾತಬ್ಬಂ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ ಏತ್ತಕೋ ವಿಸೇಸೋ, ಇಮಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಗತಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಪಕಾಸೇಯ್ಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ.

೫೨೧. ನ ಜಾನತೀತಿ ಏತ್ಥ ಛನ್ದವಸೇನ ರಸ್ಸೋ ಕತೋ. ಆಪತ್ತೀನಞ್ಚ ರತ್ತೀನಂ, ಪರಿಚ್ಛೇದಂ ನ ಜಾನತೀತಿ ಬಹೂ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾಪಿ ‘‘ಏತ್ತಕಾಹಂ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಆಪನ್ನೋ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಆಪನ್ನಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾಪತ್ತೀನಂ ಪರಿಚ್ಛೇದಂ ¶ ನ ಜಾನಾತಿ, ‘‘ಮಯಾ ಆಪನ್ನಾಪತ್ತಿ ಏತ್ತಕೇ ದಿವಸೇ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ’’ತಿ ದಿವಸಪರಿಚ್ಛೇದಂ ನ ಜಾನಾತಿ.

೫೨೨. ಇದಾನಿ ತಸ್ಸ ಪಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಏಸೇವಾ’’ತಿಆದಿ. ಪರಿಸುದ್ಧೇಹೀತಿ ಸಕಲಸಂಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನೇನ ಪರಿಸುದ್ಧಸನ್ತಾನೇಹಿ ಉಪಾಲಿತ್ಥೇರಾದಿಪುಬ್ಬಾಚರಿಯೇಹಿ. ಏಸೋವ ಸುದ್ಧನ್ತೋತಿ ಏಸೋ ಯಥಾವುತ್ತಸರೂಪೋ ಸುದ್ಧನ್ತಪರಿವಾಸೋ. ಚೂಳಸುದ್ಧನ್ತನಾಮೋ ಚಾತಿ ‘‘ಯೋ ಉಪಸಮ್ಪದತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅನುಲೋಮಕ್ಕಮೇನ ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೨) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನ ಉಪಸಮ್ಪದಮಾಳಕತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅನುಲೋಮವಸೇನ ವಾ ಆರೋಚಿತದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಟಿಲೋಮವಸೇನ ವಾ ಸರನ್ತೇ ‘‘ಕಿತ್ತಕಾನಿ ದಿವಸಾನಿ ಪರಿಸುದ್ಧೋತಿ ಸರಸೀ’’ತಿ ವಿನಯಧರೇಹಿ ಪುಚ್ಛಿತೇ ‘‘ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಪರಿಸುದ್ಧೋಸ್ಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತವತೋ ತೇನ ವುತ್ತಸುದ್ಧದಿನಾನಿ ಪರಿಯನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ದಿನ್ನೋ ಯಾವ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನದಿವಸೋ, ತಾವ ಬಹುದಿವಸೇಸು ನೇತಬ್ಬಂ ಮಹಾಸುದ್ಧನ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ಇತರದಿನಾನಂ ಪೂರೇತಬ್ಬತ್ತಾ ಚೂಳಸುದ್ಧನ್ತೋ ನಾಮಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

‘‘ಅಯಞ್ಹಿ ಸುದ್ಧನ್ತಪರಿವಾಸೋ ನಾಮ ಉದ್ಧಮ್ಪಿ ಆರೋಹತಿ, ಹೇಟ್ಠಾಪಿ ಓರೋಹತಿ, ಇದಮಸ್ಸ ಲಕ್ಖಣ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೨) ವುತ್ತತ್ತಾ ಇಮಂ ಪರಿವಾಸಂ ಪರಿವಸನತೋ ಪಚ್ಛಾ ದಿವಸಂ ಸರನ್ತೋ ಪರಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಗಹಿತದಿವಸತೋ ವಡ್ಢೇತಿ ವಾ ಹಾಪೇತಿ ವಾ, ಉಭಯತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಪುನ ಪರಿವಾಸದಾನಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೨) ವಚನತೋ ಪುಬ್ಬೇ ದಿನ್ನಪರಿವಾಸೋಯೇವ ಪಮಾಣಂ ¶ . ‘‘ಏತಸ್ಸ ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ‘ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ’ತಿ ವಾ ಅಚಿರಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ‘ಚಿರಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ’ತಿ ವಾ ಅಸಮ್ಬಹುಲಮ್ಪಿ ‘ಸಮ್ಬಹುಲಾ’ತಿ ವಾ ವಿಪರೀತತೋ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿನಯಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾನಂ ಹೋತಿ, ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ‘ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ’ತಿಆದಿವಿಪರಿಯಾಯೇನ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೨ ಅತ್ಥತೋ ಸಮಾನಂ) ಅಟ್ಠಕಥಾಗತನಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಮಹಾಸುದ್ಧನ್ತನಾಮಕೋತಿ ¶ ‘‘ಯೋ ಪನ ಯಥಾವುತ್ತೇನ ಅನುಲೋಮಪಟಿಲೋಮನಯೇನ ಪುಚ್ಛಿಯಮಾನೋಪಿ ರತ್ತಿಪರಿಯನ್ತಂ ನ ಜಾನಾತಿ, ನೇವ ಸರತಿ, ವೇಮತಿಕೋ ವಾ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ದಿನ್ನೋ ಸುದ್ಧನ್ತಪರಿವಾಸೋ ಮಹಾಸುದ್ಧನ್ತೋತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೨) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಸರೂಪೋ ಮಹಾಸುದ್ಧನ್ತೋ ನಾಮ. ‘‘ಅಯಂ ಉದ್ಧಂ ನಾರೋಹತಿ, ಹೇಟ್ಠಾ ಪನ ಓರೋಹತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅಯಂ ಪರಿವಾಸೋ ಯಾವ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನದಿವಸೋ, ತಾವ ಪೂರೇತಬ್ಬತೋ ತತೋ ಉದ್ಧಂ ನಾರೋಹತಿ. ಅನ್ತರಾಳೇ ಅತ್ತನೋ ಸುದ್ಧಕಾಲಂ ಪರಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಸರತಿ ಚೇ, ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನಿವತ್ತನತೋ ದಿವಸಹಾನಂ ಪನ ಹೋತೇವ.

೫೨೩. ‘‘ಅಞ್ಞತರೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಆಪನ್ನೋ ಹೋತಿ, ಸೋ ಆಪತ್ತಿಪರಿಯನ್ತಂ ನ ಜಾನಾತಿ, ರತ್ತಿಪರಿಯನ್ತಂ ನ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ೧೫೬) ಆಗತವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಇಮಸ್ಸ ಪರಿವಾಸಸ್ಸ ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ ತಂ ವತ್ಥುಂ ಸಙ್ಗಹೇತುಂ ‘‘ಆಪತ್ತೀನಂ ಚಾ’’ತಿಆದಿಂ ವತ್ವಾಪಿ ‘‘ಆಪತ್ತಿಪರಿಯನ್ತಂ ಪನ ‘ಏತ್ತಕಾ ಅಹಂ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಆಪನ್ನೋ’ತಿ ಜಾನಾತು ವಾ ಮಾ ವಾ, ಅಕಾರಣಮೇತ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೨) ಪಟಿಸೇಧೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪಧಾನಭಾವೇನ ವುತ್ತರತ್ತಿಪರಿಯನ್ತಸ್ಸ ಅಪರಿಜಾನನಮತ್ತಮೇವ ಪಮಾಣನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ದುವಿಧೋಪೀ’’ತಿಆದಿ. ದುವಿಧೋಪಿ ಅಯಂ ಸುದ್ಧನ್ತಪರಿವಾಸೋ ಏಕಚ್ಚಂ ರತ್ತಿಪರಿಚ್ಛೇದಂ, ಸಕಲಂ ವಾ ರತ್ತಿಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಅಜಾನತೋ ವಾ ವಿಮತಿಸ್ಸ ವಾ ದಾತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ.

೫೨೪. ಇತರೋಪಿ ಸೋ ಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸೋ ತಿಧಾ ಮತೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಧಾತುಸದ್ದಾನಂ ಅನೇಕತ್ಥತ್ತಾ ‘‘ಓಧಾನ’’ನ್ತಿ ಮಕ್ಖನಂ ವುಚ್ಚತಿ. ತೇನಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಓಧುನಿತ್ವಾ ¶ ಮಕ್ಖೇತ್ವಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೨). ‘‘ಸಮೋಧಾನ’’ನ್ತಿ ಪಕ್ಖೇಪೋ ವುಚ್ಚತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸಮೋದಹಿತ್ವಾ’’ತಿ. ಓಧಾನಞ್ಚ ಸಮೋಧಾನಞ್ಚ ಓಧಾನಸಮೋಧಾನಂ, ತಂ ಯತ್ಥ ಸೋ ಪರಿವಾಸೋ ‘‘ಓಧಾನಸಮೋಧಾನೋ’’ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಅರಿಸಾದಿಗಣೇ ಅನ್ತೋಗಧತ್ತಾ ಹೇತ್ಥ, ಉಪರಿ ಚ ಏವರೂಪೇ ಠಾನೇ ಅ-ಕಾರಪಚ್ಚಯೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ ¶ . ಪರಿವುತ್ಥದಿವಸಾನಂ ಮಕ್ಖನಞ್ಚ ಮೂಲಾಪತ್ತಿಯಂ ಅನ್ತರಾಪತ್ತೀನಂ ಪಕ್ಖಿಪನಞ್ಚ ಯಸ್ಮಿಂ ಸೋ ಪರಿವಾಸೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತೇನೇವೇತ್ಥ ‘‘ದಿವಸೇ ಪರಿವುತ್ಥೇ ತು, ಓಧುನಿತ್ವಾ ಪದೀಯತೇ’’ತಿ ವಕ್ಖತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಪರಿವುತ್ಥದಿವಸೇ ಓಧುನಿತ್ವಾ ಮಕ್ಖೇತ್ವಾ ಪುರಿಮಾಯ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಮೂಲದಿವಸಪರಿಚ್ಛೇದೇ ಪಚ್ಛಾ ಆಪನ್ನಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಸಮೋದಹಿತ್ವಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೨).

ಅಗ್ಘಪುಬ್ಬಕೋ ಮಿಸ್ಸಕಪುಬ್ಬಕೋ ಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸೋತಿ ಯೋಜನಾ, ಅಗ್ಘಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸೋ ಮಿಸ್ಸಕಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಅಗ್ಘೋ ಚ ಮಿಸ್ಸಕೋ ಚ ಅಗ್ಘಮಿಸ್ಸಕಾ, ತೇ ಪುಬ್ಬಕಾ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಅಗ್ಘಮಿಸ್ಸಕಪುಬ್ಬಕೋ, ಸಮೋಧಾನೋ. ಅಗ್ಘೇನ ಸಮೋಧಾನಂ ಅಗ್ಘಸಮೋಧಾನಂ, ತಂ ಯತ್ಥ ಸೋ ಅಗ್ಘಸಮೋಧಾನೋ, ಆಪನ್ನಾಸು ಬಹೂಸು ಸಬ್ಬಚಿರಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಪತ್ತೀನಂ ದಿವಸಗಣನಗ್ಘೇನೇವ ಪಚ್ಛಾ ಆಪನ್ನಆಪತ್ತೀನಂ ಪಕ್ಖೇಪಯುತ್ತಪರಿವಾಸೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಅಗ್ಘಸಮೋಧಾನೋ ನಾಮ ಸಮ್ಬಹುಲಾಸು ಆಪತ್ತೀಸು ಯಾ ಏಕಾ ವಾ ದ್ವೇ ವಾ ತಿಸ್ಸೋ ವಾ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ವಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಸಬ್ಬಚಿರಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯೋ, ತಾಸಂ ಅಗ್ಘೇನ ಸಮೋಧಾಯ ತಾಸಂ ರತ್ತಿಪರಿಚ್ಛೇದವಸೇನ ಅವಸೇಸಾನಂ ಊನತರಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾನಂ ಆಪತ್ತೀನಂ ಪರಿವಾಸೋ ದಿಯ್ಯತಿ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಅಗ್ಘಸಮೋಧಾನೋ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೨). ಮಿಸ್ಸಕಾನಂ ನಾನಾವತ್ಥುಕಾನಂ ಆಪತ್ತೀನಂ ಸಮೋಧಾನಂ ಮಿಸ್ಸಕಸಮೋಧಾನಂ, ತಂ ಯತ್ಥ ಸೋ ಪರಿವಾಸೋ ಮಿಸ್ಸಕಸಮೋಧಾನೋ. ಮಿಸ್ಸಕಾನಂ ನಾನಾವತ್ಥುಕಾನಂ ಆಪತ್ತೀನಂ ಏಕತೋ ಪಕ್ಖೇಪಯುತ್ತೋ ಪರಿವಾಸೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಮಿಸ್ಸಕಸಮೋಧಾನೋ ¶ ನಾಮ ಯೋ ನಾನಾವತ್ಥುಕಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ದಿಯ್ಯತೀ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೨).

೫೨೫-೭. ಏವಂ ತಿವಿಧೇ ಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸೇ ಪಠಮಪರಿವಾಸಸ್ಸ ವಿಸೇಸನಭೂತತಾಯ ಅವಯವಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಓಧಾನಸಮೋಧಾನಸದ್ದಾನಂ ಅತ್ಥಾನುವಾದೇನ ತದುಭಯಓಧಾನಸಮೋಧಾನಸರೂಪಂ ವಿಧಾತುಮಾಹ ‘‘ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ…ಪೇ… ಪಕಾಸಿತೋ’’ತಿ. ತತ್ಥ ಪಠಮಸ್ಸ ಓಧಾನ-ಸದ್ದಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಅವಯವಸ್ಸ ಅತ್ಥಸರೂಪಾನುವಾದಮಾಹ ‘‘ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ…ಪೇ… ಪದೀಯತೇ’’ತಿ. ದುತಿಯಾವಯವಸಙ್ಖಾತಸಮೋಧಾನ-ಸದ್ದಸ್ಸ ಅತ್ಥಸರೂಪಾನುವಾದಮಾಹ ‘‘ಪುರಿಮಾಪತ್ತಿಯಾ…ಪೇ… ಭಿಕ್ಖುನೋ’’ತಿ. ತೇನೇವ ಉಭಯತ್ಥಾನುವಾದೇ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನೋ’’ತಿ ಪದದ್ವಯಸ್ಸ, ‘‘ಪದೀಯತೇ ದಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಕಿರಿಯಾಪದದ್ವಯಸ್ಸ ಚ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಗಹಿತತ್ತಾ ಪುನರುತ್ತಿದೋಸಾಭಾವೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಏವಂ ಅವಯವತ್ಥಾನುವಾದೇನ ವಿಧಾತಬ್ಬಸಮುದಾಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಏಸೋಧಾನಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸೋ ಪಕಾಸಿತೋ’’ತಿ. ಏತ್ಥ ಛಾದೇನ್ತಸ್ಸ ಹೀತಿ ಹಿ-ಸದ್ದೋ ಹೇತುಮ್ಹಿ. ಏಸೋಧಾನಸಮೋಧಾನೋತಿ ಏತ್ಥ ಏತ-ಸದ್ದಸಮ್ಬನ್ಧೇನ ‘‘ಯೋ’’ತಿ ಲಬ್ಭತಿ.

ತತ್ರಾಯಂ ¶ ಯೋಜನಾ – ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ…ಪೇ… ಓಧುನಿತ್ವಾ ಯೋ ಯಸ್ಮಾ ಪದೀಯತೇ, ಪುರಿಮಾಪತ್ತಿಯಾ…ಪೇ… ಯೋ ಯಸ್ಮಾ ದಾತಬ್ಬೋ, ತಸ್ಮಾ ಏಸೋಧಾನಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸೋ ಪಕಾಸಿತೋತಿ.

ತತ್ಥ ಅನ್ತರಾಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾತಿ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಪತ್ತಿಯಾ ಪರಿವಸನ್ತೋ ವಾ ಮಾನತ್ತಾರಹೋ ವಾ ಮಾನತ್ತಂ ಚರನ್ತೋ ವಾ ಅಬ್ಭಾನಾರಹೋ ವಾ ಹುತ್ವಾ ಕದಾಚಿ ಅಞ್ಞಂ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ. ಛಾದೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಪಠಮಂ ಆಪನ್ನಾಪತ್ತಿಯಾಪಟಿಚ್ಛಾದಿತಕಾಲೇನ ಸಮಂ ವಾ ಊನಂ ವಾ ಕಾಲಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇನ್ತಸ್ಸ. ‘‘ಮೂಲಾಯಪಟಿಕಸ್ಸನೇನ ತೇ ಪರಿವುತ್ಥದಿವಸೇ ಚ ಮಾನತ್ತಚಿಣ್ಣದಿವಸೇ ¶ ಚ ಸಬ್ಬೇ ಓಧುನಿತ್ವಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೨) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ಏತ್ಥ ‘‘ಪರಿವುತ್ಥೇ’’ತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣತ್ತಾ ‘‘ಮಾನತ್ತಚಿಣ್ಣೇ ಚಾ’’ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಓಧುನಿತ್ವಾತಿ ಚ ಮೂಲಾಯಪಟಿಕಸ್ಸನವಸೇನ ಮಕ್ಖೇತ್ವಾ, ಅದಿವಸೇ ಕತ್ವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

ಯೋ ಯಸ್ಮಾ ಪದೀಯತೇ, ಸೋ ಪರಿವಾಸೋ ಸಟ್ಠಿವಸ್ಸಾನಿ ಪರಿವಸಿತ್ವಾ ಮಾನತ್ತಾರಹೋ ಹುತ್ವಾಪಿ ಅನ್ತರಾಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಏಕಾಹಮ್ಪಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದಿತೇ ಮೂಲಾಯಪಟಿಕಸ್ಸನೇನ ತೇ ದಿವಸೇ ಸಬ್ಬೇ ಮಕ್ಖೇತ್ವಾ ತಾನೇವ ಸಟ್ಠಿವಸ್ಸಾನಿ ಪುನಪಿ ಯಸ್ಮಾ ಪದೀಯತೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸಟ್ಠಿವಸ್ಸಾನಿ ಪರಿವಸಿತ್ವಾ ಮಾನತ್ತಾರಹೋ ಹುತ್ವಾಪಿ ಹಿ ಏಕದಿವಸಂ ಅನ್ತರಾಪತ್ತಿಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಪುನಪಿ ಸಟ್ಠಿವಸ್ಸಾನಿ ಪರಿವಾಸಾರಹೋ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೨).

ಪುರಿಮಾಪತ್ತಿಯಾತಿ ತೇನ ಆಪನ್ನಾಸು ಸಮ್ಬಹುಲಾಸು ಆಪತ್ತೀಸು ಸಬ್ಬಾಪತ್ತೀನಂ ಪುರೇತರಮೇವ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯ ಆಪತ್ತಿಯಾ. ಮೂಲದಿವಸೇತಿ ಪಠಮಂ ವೀತಿಕ್ಕಮದಿವಸೇ. ವಿನಿಚ್ಛಿತೇತಿ ‘‘ಅಸುಕಸಂವಚ್ಛರೇ ಅಸುಕಮಾಸೇ ಅಸುಕದಿವಸೇ’’ತಿ ನಿಯಮಿತೇ. ಸಮೋಧಾಯ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ವಿಧಾನತೋ ಯಾಚಮಾನಸ್ಸಾತಿ ವಿಧಾನತೋ ಸಙ್ಘೇನ ದಾತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ, ಸಮುಚ್ಚಯಕ್ಖನ್ಧಕೇ ವುತ್ತೇನ ವಿಧಿನಾ ಯಾಚಮಾನಸ್ಸ ತತ್ಥೇವ ವುತ್ತವಿಧಿನಾ ಸಙ್ಘೇನ ದಾತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಏಸೋ ಓಧಾನಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸೋ’’ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ.

೫೨೮-೯. ತಥಾ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತಾಸಂ ಅಗ್ಘವಸೇನ ಹೀತಿ ಹಿ-ಸದ್ದೋ ಹೇತುಮ್ಹಿ. ‘‘ಸೋತಿ ತಂಸದ್ದಸಮ್ಬನ್ಧೇನ ‘‘ಯೋ’’ತಿ ಲಬ್ಭತಿ. ತತ್ರಾಯಂ ಯೋಜನಾ – ಸಮ್ಬಹುಲಾ…ಪೇ… ತಾಸಂ ಅಗ್ಘವಸೇನ ತತೋ ಊನಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾನಂ ಆಪತ್ತೀನಂ ¶ ಸಮೋಧಾಯ ಯೋ ಯಸ್ಮಾ ಪದಾತಬ್ಬೋ ಪರಿವಾಸೋ, ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಯಥಾ ಅವಯವತ್ಥವಸೇನ ¶ ‘‘ಓಧಾನಸಮೋಧಾನೋ’’ತಿ ಪರಿವಾಸೋ ವುತ್ತೋ, ತಥಾ ‘‘ಅಗ್ಘಸಮೋಧಾನೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ.

ತತ್ಥ ಸಮ್ಬಹುಲಾಸೂತಿ ಯಾಸಂ ಆಪತ್ತೀನಂ ಪರಿವಸಿತುಕಾಮೋ, ತಾಸು ಸಮ್ಬಹುಲಾಸು ಆಪತ್ತೀಸು, ನಿದ್ಧಾರಣೇ ಭುಮ್ಮಂ. ‘‘ಏಕಾ ವಾ’’ತಿಆದಿ ನಿದ್ಧಾರಿಯನಿದ್ದೇಸೋ. ತಾಸಂ ಆಪತ್ತೀನಂ. ಅಗ್ಘವಸೇನಾತಿ ಗಣನವಸೇನ, ರತ್ತಿಪರಿಚ್ಛೇದವಸೇನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ತಾಸಂ ರತ್ತಿಪರಿಚ್ಛೇದವಸೇನಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೧೦೨). ‘‘ಪದಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತತೋತಿ ಚಿರಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಪತ್ತಿತೋ. ಊನಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾನಂ ಆಪತ್ತೀನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಉಪಯೋಗತ್ಥೇ ಸಾಮಿವಚನಂ, ಊನಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯೋ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಸಮೋಧಾಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೫೩೦. ನಾನಾ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಆದೀನಿ ವತ್ಥೂನಿ ಯಾಸಂ ತಾ ನಾನಾವತ್ಥುಕಾ, ನಾನಾವತ್ಥುಕಾ ಸಞ್ಞಾ ಯಾಸಂ ಆಪತ್ತೀನಂ ತಾ ನಾನಾವತ್ಥುಕಸಞ್ಞಾಯೋ. ಸಬ್ಬಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಯಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ, ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಆದಿಕುಲದೂಸನಾವಸಾನಾ ಯಾ ಸಬ್ಬಾ ತೇರಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾ ಆಪತ್ತಿಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಾ ಸಬ್ಬಾತಿ ಏತ್ಥ ಪಿ-ಸದ್ದೋ ವತ್ತಬ್ಬೋ. ದಾತಬ್ಬೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪರಿವಾಸೋ’’ತಿ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ. ತಾ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬೋ ಪರಿವಾಸೋತಿ ಯೋಜನಾ. ತಸ್ಸ ತೇರಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾಪತ್ತಿಯೋಪಿ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಅಹಂ ಭನ್ತೇ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಆಪಜ್ಜಿಂ ಏಕಂ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಂ…ಪೇ… ಏಕಂ ಕುಲದೂಸಕಂ, ಸೋಹಂ ಭನ್ತೇ ಸಙ್ಘಂ ತಾಸಂ ಆಪತ್ತೀನಂ ಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸಂ ಯಾಚಾಮೀ’’ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಯಾಚನಾಯ ಚ ತದನುರೂಪಾಯ ಞತ್ತಿಯಾ ಚ ಕಮ್ಮವಾಚಾಸು ಚ ನಾಮಂ ¶ ವತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಪರಿವಾಸೋ ಮಿಸ್ಸಕೋ ಮತೋ ‘‘ಮಿಸ್ಸಕಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸೋ’’ತಿ ಞಾತೋ. ದ್ವೇ, ತಿಸ್ಸೋ, ಚತಸ್ಸೋ, ಅತಿರೇಕಾ ಚ ಆಪನ್ನಸ್ಸಾಪಿ ಪರಿವಾಸಂ ದೇನ್ತೇನ ಇಮಿನಾ ನಿಯಾಮೇನ ವತ್ಥುಂ, ನಾಮಂ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

೫೩೧. ಪರಿವುತ್ಥಪರಿವಾಸಸ್ಸಾತಿ ತಿವಿಧೇ ಪರಿವಾಸೇ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ವಸೇನ ಪರಿವುತ್ಥಪರಿವಾಸಸ್ಸ. ಉತ್ತರಿ ಛ ರತ್ತಿಯೋತಿ ಪರಿವಾಸತೋ ಉತ್ತರಿ ಛ ರತ್ತಿಯೋ, ಛ ದಿವಸೇತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ‘‘ಚರಿತು’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ, ಚರಣಕಿರಿಯಾಯ ಅಚ್ಚನ್ತಸಂಯೋಗೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ. ಮಾನತ್ತಂ ದೇಯ್ಯನ್ತಿ ಯೋಜನಾ, ‘‘ಸಙ್ಘೇನಾ’’ತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ¶ ಲಬ್ಭತಿ. ಸಮುಚ್ಚಯಕ್ಖನ್ಧಕೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಛಾರತ್ತಞ್ಚ ದಾತಬ್ಬೋ, ಭಿಕ್ಖುಮಾನನವಿಧಿ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

‘‘ಪರಿವುತ್ಥಪರಿವಾಸಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಮಾನತ್ತಂ ಪಕತಂ, ತತ್ಥ ಪಭೇದೇ ಅಸತಿ ಕಸ್ಮಾ ‘‘ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಪಟಿಚ್ಛನ್ನವಸಾ ದುವೇ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ? ಪಕತಭೇದಮನಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಛಾರತ್ತಮಾನತ್ತೇ ಲಬ್ಭಮಾನವಿಸಯಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ. ಏವಞ್ಹಿ ಸತಿ ಸಮೋಧಾನಮಾನತ್ತೇ ಚ ‘‘ಛಾರತ್ತಂ ಮಾನತ್ತಂ ದೇತೂ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ೧೨೮) ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ತಮ್ಪಿ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ತಿಧಾ’’ತಿ ಕಸ್ಮಾ ನ ವುತ್ತನ್ತಿ? ತಮ್ಪಿ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಪತ್ತಿಯಾ ಪರಿವುತ್ಥಪರಿವಾಸಸ್ಸೇವ ದಾತಬ್ಬಮಾನತ್ತನ್ತಿ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಮಾನತ್ತವಚನೇನೇವ ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾ ವಿಸುಂ ನ ವುತ್ತಂ. ತೇನೇವ ಚತುಬ್ಬಿಧೇ ಮಾನತ್ತೇ ಇಮೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ವಿನಾ ದಸ್ಸೇತಬ್ಬೇಸು ದ್ವೀಸು ಮಾನತ್ತೇಸು ಪಕ್ಖಮಾನತ್ತಮತ್ತಂ ‘‘ಛಾದೇನ್ತಿಯಾ’’ತಿಆದಿಗಾಥಾಯ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಸಮೋಧಾನಮಾನತ್ತಂ ವಿಸುಂ ನ ದಸ್ಸಿತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

೫೩೪-೬. ವಿನಿದ್ದಿಟ್ಠಪ್ಪಕಾರನ್ತಿ ‘‘ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತವಿಹಾರಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಯಥಾವುತ್ತಗಾಥಾದ್ವಯೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಪ್ಪಕಾರಂ. ಆದಿಯಿತ್ವಾನ ತಂ ¶ ತೇಸನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸನ್ತಿಕೇ’’ತಿ ವಕ್ಖಮಾನತೋ ಲಬ್ಭತಿ. ತೇಸಂ ಚತುನ್ನಂ ಸಮ್ಮುಖಾ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ತಂ ವತ್ತಂ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ತಂ ತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕೇ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ಆರೋಚೇತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾಪಿ ಯುಜ್ಜತಿ. ತೇಸಮೇವ ಸಮ್ಮುಖಾ ನಿಸಿನ್ನೇನ ‘‘ಅಹಂ ಭನ್ತೇ ಏಕಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿಂ ಸಞ್ಚೇತನಿಕಂ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಸಮುಚ್ಚಯಕ್ಖನ್ಧಕಾಗತಂ ಆರೋಚನಂ ಕತ್ವಾ. ಇಮಿನಾ ಅನ್ತೋಅರುಣೇ ದಿಟ್ಠಾನಂ ಅಞ್ಞೇಸಮ್ಪಿ ಆರೋಚನಂ ಉಪಲಕ್ಖಿತಂ.

ನಿಕ್ಖಿಪೇ ಸನ್ತಿಕೇ ತೇಸಂ ವತ್ತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅರುಣೇ ಉಟ್ಠಿತೇ’’ತಿ ಅಜ್ಝಾಹರಿತಬ್ಬಂ. ಅರುಣೇ ಉಗ್ಗತೇ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಮ್ಮುಖಾ ಯಥಾವುತ್ತನಯೇನೇವ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ‘‘ವತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪಾಮಿ, ಮಾನತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪಾಮೀ’’ತಿ ಇಮೇಸು ದ್ವೀಸು ಏಕಂ ವಾ ದ್ವಯಮೇವ ವಾ ವತ್ವಾ ವತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪೇ.

೫೩೭. ತಸ್ಸ ಮಾನತ್ತಸ್ಸ. ರತ್ತಿಚ್ಛೇದಾದಿಕೋತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ವತ್ತಭೇದೋ ಗಹಿತೋ. ಅಟ್ಠಕಥಾವಸೇನ ಪಾಳಿವಸೇನಾತಿ ಯೋಜನಾ.

೫೩೮. ವೀಸತಿಯಾ ¶ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಗ್ಗೋ ಸಮೂಹೋ ವೀಸತಿವಗ್ಗೋ, ಸೋ ಏವ ವೀಸತಿವಗ್ಗಿಕೋ. ಅಬ್ಭೇಯ್ಯಾತಿ ಓಸಾರೇಯ್ಯ, ಅಬ್ಭನ್ತರಂ ಕರೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಿಧಿನಾತಿ ಸಮುಚ್ಚಯಕ್ಖನ್ಧಕಾಗತಕ್ಕಮೇನ. ಅಬ್ಭಿತೋತಿ ಸಂವಾಸೇನ ಅನ್ತೋ ಕತೋ, ಪಕತತ್ತೋತಿ ಪಕತಿಸಭಾವೋ, ಆಪತ್ತಿಂ ಅನಾಪನ್ನಕಾಲಸದಿಸೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೫೩೯. ಆಪತ್ತಿಂ ಛಾದೇನ್ತಿಯಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾತಿ ಯೋಜನಾ, ‘‘ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ’’ತಿ ಸೇಸೋ, ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ‘‘ಆಪತ್ತಿ ಚಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ವಿ. ವಿ. ೫೦೫) ನಯೇನ ಪುಬ್ಬೇ ದಸ್ಸಿತೇಹಿ ದಸಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇನ್ತಿಯಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಅತ್ತನೋ ಆಪತ್ತಿಂ ಛಾದೇನ್ತಿಯಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ. ನ ಚ ಆಪತ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅತ್ತನೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಞ್ಞಿಸ್ಸಾ ¶ ಆಪತ್ತಿಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇನ್ತಿಯಾ ವಜ್ಜಪಟಿಚ್ಛಾದಿಕಾಸಙ್ಖಾತಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತೀತಿ ದೀಪಿತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಾಪತ್ತಿಭಾವಂ ದೀಪೇತಿ.

೫೪೧. ವಿರುದ್ಧಮತ್ಥಂ ನಯತಿ ಪಜಹತೀತಿ ವಿನಯೋ, ವಿನಿಚ್ಛಯೋ, ತಂ ವಿನಯಪಿಟಕತ್ಥವಿನಿಚ್ಛಯವಿಸೇಸವಿಸಯಂ ಸಮ್ಮೋಹಸಙ್ಖಾತಂ ವಿರುದ್ಧಂ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಂ ತದಙ್ಗವಸೇನ ಪಜಹನತೋ ವಿನಯನಯಸಙ್ಖಾತಂ ತತೋ ಏವ ಅತಿಬುದ್ಧಿದೀಪನಂ, ಅತಿಸಯೇನ ಬುದ್ಧಿಂ ದೀಪೇತೀತಿ ಅತಿಬುದ್ಧಿದೀಪನಂ, ತಂ ವಿನಯತ್ಥವಿನಿಚ್ಛಯಕಂ ಞಾಣಪದೀಪಂ ವಿಸೇಸೇನ ಜಾಲೇನ್ತಂ. ವಿವಿಧೇಹಿ ನಯೇಹಿ ಯುತ್ತತಾಯ ವಿವಿಧನಯಯುತಂ. ವಿನಯನಯೇತಿ ವಿನಯಪಿಟಕಸ್ಸ ಪರಸನ್ತಾನಪಾಪನೇ, ವಿನಯವಣ್ಣನಾಯನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೫೪೨-೩. ಇದಾನಿ ¶ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಕಥಾನನ್ತರಂ ಅನಿಯತಕಥಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ರಹೋನಿಸಜ್ಜಸ್ಸಾದೇನಾ’’ತಿಆದಿ. ರಹಸಿ ನಿಸಜ್ಜಾ ರಹೋನಿಸಜ್ಜಾ, ತಸ್ಸಾ ಅಸ್ಸಾದೋ ರಹೋನಿಸಜ್ಜಸ್ಸಾದೋ, ತೇನ ರಹೋನಿಸಜ್ಜಸ್ಸಾದೇನ, ಮೇಥುನಧಮ್ಮಸನ್ನಿಸ್ಸಿತೇನ ಕಿಲೇಸೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ರಹೋನಿಸಜ್ಜಸ್ಸಾದೋತಿ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಕಿಲೇಸೋ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೫೧). ‘‘ರಹೋ ನಾಮ ಚಕ್ಖುಸ್ಸ ರಹೋ ಸೋತಸ್ಸ ರಹೋ. ಚಕ್ಖುಸ್ಸ ರಹೋ ನಾಮ ನ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ ಅಕ್ಖಿಂ ವಾ ನಿಖಣಿಯಮಾನೇ ಭಮುಕಂ ವಾ ಉಕ್ಖಿಪಿಯಮಾನೇ ಸೀಸಂ ವಾ ಉಕ್ಖಿಪಿಯಮಾನೇ ಪಸ್ಸಿತುಂ. ಸೋತಸ್ಸ ರಹೋ ನಾಮ ನ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ ಪಕತಿಕಥಾ ಸೋತು’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೪೫) ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತರಹೇಸು ¶ ಚಕ್ಖುಸ್ಸ ರಹೋ ಏವ ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತೋ. ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಪಾಳಿಯಂ ‘ಸೋತಸ್ಸ ರಹೋ’ತಿ ಆಗತಂ, ಚಕ್ಖುಸ್ಸ ರಹೇನೇವ ಪನ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೪೪-೪೪೫).

ಚಕ್ಖುಸ್ಸ ರಹತ್ತಾ ‘‘ಪಟಿಚ್ಛನ್ನ’’ನ್ತಿ ಇಮಮ್ಪಿ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನತ್ತಾ ಏವ ‘‘ಅಲಂಕಮ್ಮನಿಯ’’ನ್ತಿ ಇಮಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ನಿಸಜ್ಜಸದ್ದೋಪಾದಾನೇನ ‘‘ಆಸನೇ’’ತಿ ಇದಮ್ಪಿ ಗಹಿತಮೇವ. ‘‘ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತುಕಾಮೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಮಾತುಗಾಮೇನ ಸದ್ಧಿ’’ನ್ತಿ ಇದಮ್ಪಿ ಗಹಿತಮೇವ. ಏವಂ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭಮಾನಪದೋಪಾದಾನೇನ ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಮಾತುಗಾಮೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕೋ ಏಕಾಯ ರಹೋ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೇ ಆಸನೇ ಅಲಂಕಮ್ಮನಿಯೇ ನಿಸಜ್ಜಸ್ಸಾದೇನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಚಕ್ಖುಸ್ಸ ರಹಭಾವೇನ ಕುಟ್ಟಾದಿಪಟಿಚ್ಛನ್ನೇ ತೇನೇವ ಮೇಥುನಸೇವನಕಮ್ಮಸ್ಸ ಅನುರೂಪೇ ಆಸನೇ ತದಹುಜಾತಾಯಪಿ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಯಾ ಸಹ ನಿಸಜ್ಜಸ್ಸಾದರಾಗೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಹುತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತ್ಥ ‘‘ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸಾ’’ತಿ ತದಹುಜಾತಮ್ಪಿ ಇತ್ಥಿಂ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಕುತೋ ಲಬ್ಭತೀತಿ? ‘‘ಮಾತುಗಾಮೋ ನಾಮ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥೀ, ನ ಯಕ್ಖೀ, ನ ಪೇತೀ, ನ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾ, ಅನ್ತಮಸೋ ತದಹುಜಾತಾಪಿ ದಾರಿಕಾ, ಪಗೇವ ಮಹತ್ತರೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೪೫) ಪದಭಾಜನತೋ ಲಬ್ಭತಿ.

‘‘ನಿವಾಸೇತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಕಾಯಬನ್ಧನಂ ಬನ್ಧತಿ, ಚೀವರಂ ಪಾರುಪತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಲಕ್ಖೀಯತಿ. ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತಂ ಪಯೋಗತೋ ಪುಬ್ಬಾಪರಪಯೋಗೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ತೇನೇವ ‘‘ಪಯೋಗೇ ಚ ಪಯೋಗೇ ಚಾ’’ತಿ ವಿಚ್ಛಾಪಯೋಗೋ ಕತೋ. ನಿಸೀದತೋ ಚಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ನಿಸಜ್ಜಾಯ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ದುಕ್ಕಟಂ ಸನ್ಧಾಯ ಏಕಕಸ್ಸ ನಿಸೀದತೋತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

೫೪೪. ನಿಸಜ್ಜಾಯ ¶ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸಕಿ’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ, ಉಭಿನ್ನಂ ನಿಸಜ್ಜಾಪೂರಣವಸೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ಪುರೇ ವಾ ಪಚ್ಛಾ ವಾ ಏಕಕ್ಖಣೇ ¶ ವಾ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ವಾ ಏಕವಾರಂ ನಿಸಜ್ಜಾಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಮಾತುಗಾಮೇ ನಿಸಿನ್ನೇ ಭಿಕ್ಖು ಉಪನಿಸಿನ್ನೋ ವಾ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿ (ಪಾರಾ. ೪೪೫). ಹೋತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಪಯೋಗಗಣನಾಯ ಚ ಹೋನ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನೀತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ವಾ ಭಿಕ್ಖುನೋ ವಾ ಉಭಿನ್ನಂ ವಾ ಉಟ್ಠಾಯುಟ್ಠಾಯ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಉಪನಿಸೀದನಪಯೋಗಗಣನಾಯ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಆಪತ್ತೀಹಿಪಿ ತೀಹಿಪೀ’’ತಿ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಗ್ಗಹಣಂ ಪಾರಾಜಿಕಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾನಂ ಉಪಲಕ್ಖಣಂ ಹೋತಿ, ತೀಸು ಏಕಂ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಏತ್ಥ ‘‘ಪಯೋಗಗಣನಾಯಾ’’ತಿ ಇದಂ ಪಾರಾಜಿಕಾಯ ನ ಲಬ್ಭತಿ ಏಕಪಯೋಗೇನೇವ ಸಿಜ್ಝನತೋ. ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ, ಪನ ಸರೀರತೋ ಪುನಪ್ಪುನಂ ವಿಯುಜ್ಜಿತ್ವಾ ಫುಸನೇನ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಞ್ಚ ಯಥಾವುತ್ತನಯೇನೇವ ಲಬ್ಭತಿ.

ಬಹೂಸುಪಿ ಮಾತುಗಾಮೇಸು ಬಹುಕಾನಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನಿ ಹೋನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಬಹೂಸು ಮಾತುಗಾಮೇಸು ನಿಸಿನ್ನೇಸು ನಿಸಿನ್ನಾನಂ ಗಣನಾಯ ಏಕೇನೇವ ಪಯೋಗೇನ ಬಹೂನಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನಿ ಚ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾ ಚ ಹೋನ್ತಿ. ‘‘ಪಯೋಗಗಣನಾಯ ಚಾ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ಏತ್ಥಾಪಿ ಯುಜ್ಜಮಾನತ್ತಾ ತಾಸು ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಉಟ್ಠಾಯುಟ್ಠಾಯ ಪುನಪ್ಪುನಂ ನಿಸೀದನ್ತೀಸು, ಸಯಞ್ಚ ಉಟ್ಠಾಯುಟ್ಠಾಯ ಪುನಪ್ಪುನಂ ನಿಸೀದತೋ ತಾಸಂ ಗಣನಾಯ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಾಪತ್ತಿಯೋ ಪಯೋಗಗಣನಾಯ ಚ ಬಹೂ ಹೋನ್ತೀತಿ ಇದಂ ಲಬ್ಭತಿ. ಏತ್ಥಾಪಿ ಪನ ಪಾರಾಜಿಕಂ ನ ಲಬ್ಭತಿ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ, ಪಾಚಿತ್ತಿಯಞ್ಚ ಲಬ್ಭತಿ.

೫೪೫. ಸಮೀಪೇ ಠಿತೋಪಿ ಅನ್ಧೋ ಅನಾಪತ್ತಿಂ ನ ಕರೋತೀತಿ ಸೋತಸ್ಸ ರಹಭಾವೇ ಅಸತಿಪಿ ಪಧಾನಭೂತಸ್ಸ ‘‘ಚಕ್ಖುಸ್ಸ ರಹೋ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ಅಙ್ಗಸ್ಸ ವಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅನ್ತೋದ್ವಾದಸಹತ್ಥಕೇ’’ತಿ, ಇಮಿನಾ ಸವನೂಪಚಾರೇ ವಿಜ್ಜಮಾನೇಪೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಇತ್ಥೀನಂ ತು ಸತಮ್ಪಿ ಚ ನ ಕರೋತಿ ಅನಾಪತ್ತಿನ್ತಿ ¶ ಯೋಜನಾ, ವಿಞ್ಞುನೋ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಅಸನ್ನಿಹಿತಭಾವೇನಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ‘‘ಇತ್ಥೀನಮ್ಪಿ ಸತಮ್ಪಿ ಚಾ’’ತಿ ಲಿಖನ್ತಿ, ತತೋಪಿ ಅಯಮೇವ ಪಾಠೋ ಸುನ್ದರೋ. ಪಿ-ಸದ್ದೋ ವಾ ತು-ಸದ್ದತ್ಥೇ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ.

೫೪೬. ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸಮೀಪೇ’’ತಿ ಸೇಸೋ, ‘‘ನಿದ್ದಾಯನ್ತೋಪೀ’’ತಿ ಏತಸ್ಸ ವಿಸೇಸಕೇನ ‘‘ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ನಿದ್ದಾಯನ್ತೋತಿ ಇಮಸ್ಸ ನಿವತ್ತಿತತ್ತಾ ಸಮೀಪೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ನಿದ್ದಾಯನ್ತೋಪಿ ಅನನ್ಧೋ ಮನುಸ್ಸಪುರಿಸೋ ಅನಾಪತ್ತಿಂ ಕರೋತೀತಿ ಲಬ್ಭತಿ. ‘‘ಕೇವಲ’’ನ್ತಿ ವಿಸೇಸನೇನ ಬಲವನಿದ್ದೂಪಗತೋ ¶ ಗಹಿತೋತಿ ತಥಾ ಅಹುತ್ವಾ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಆಪನ್ನಾಪನ್ನೇ ವಿನಿಚ್ಛಿನಿತ್ವಾ ಪವತ್ತಮಾನಾಯ ಕಪಿನಿದ್ದಾಯ ನಿದ್ದಾಯನ್ತೋಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿಂ ಕರೋತೀತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ಲಬ್ಭತಿ. ‘‘ಪಿಹಿತದ್ವಾರಗಬ್ಭಸ್ಸಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಮಜ್ಝಪದಲೋಪೀಸಮಾಸವಸೇನ ‘‘ಪಿಹಿತಗಬ್ಭಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ‘‘ದ್ವಾರೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ದ್ವಾರೇಕದೇಸಭೂತಂ ಉಮ್ಮಾರಂ ವಾ ತಂಸಮೀಪಂ ವಾ ಉಪಚಾರೇನ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ಗಬ್ಭೋ ಪಿಹಿತದ್ವಾರೋ ನ ಹೋತಿ, ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಬ್ಯತಿರೇಕತೋ ದಸ್ಸಿತಂ.

೫೪೭. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅನಿಯತಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಪಾಳಿಯಂ ಅನಾಪತ್ತಿವಾರೇ ಅಸತಿಪಿ ‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಮಾತುಗಾಮೇನ ಸದ್ಧಿಂ ರಹೋ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೇ ಆಸನೇ ನಿಸಜ್ಜಂ ಕಪ್ಪೇಯ್ಯ, ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ೨೮೫) ಪಞ್ಚಮಸ್ಸ ಅಚೇಲಕವಗ್ಗಸ್ಸ ಚತುತ್ಥಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಅನಾಪತ್ತಿವಾರೇ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಯೋ ಕೋಚಿ ವಿಞ್ಞೂ ಪುರಿಸೋ ದುತಿಯೋ ಹೋತಿ, ತಿಟ್ಠತಿ ನ ನಿಸೀದತಿ, ಅರಹೋಪೇಕ್ಖೋ, ಅಞ್ಞವಿಹಿತೋ ನಿಸೀದತಿ, ಉಮ್ಮತ್ತಕಸ್ಸ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೨೮೮) ವುತ್ತೇ ಅನಾಪತ್ತಿವಾರೇ ಸಙ್ಗಹೇತುಮಾಹ ‘‘ಅನನ್ಧೇ ಸತೀ’’ತಿಆದಿ. ‘‘ಏತಸ್ಸ ಸಮೀಪೇ’’ತಿ ಪಕರಣತೋ ಲಬ್ಭತಿ. ಇಧ ಪುಲ್ಲಿಙ್ಗನಿದ್ದೇಸೇನ ಪುರಿಸೋ ಲಬ್ಭತಿ, ‘‘ತೇನಾಪಿ ಅಬಾಲೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕೇನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಇದಞ್ಚ ¶ ‘‘ವಿಞ್ಞುಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಲಬ್ಭತಿ. ಅನ್ಧಸದಿಸನಿದ್ದೂಪಗತಪಟಿಪಕ್ಖವಾಚಿಅನನ್ಧಪದೇನ ‘‘ಅನಿದ್ದಾಯನ್ತೇ’’ತಿ ಲಬ್ಭತಿ, ಮನಾಪಾಮನಾಪಂ ಜಾನನ್ತೇ ಅನಿದ್ದಾಯನ್ತೇ ಮನುಸ್ಸಪುರಿಸೇ ದಸ್ಸನೂಪಚಾರಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ವಿಜ್ಜಮಾನೇತಿ ಅತ್ಥೋ.

‘‘ನಿಸಜ್ಜಪಚ್ಚಯಾ ದೋಸೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ, ಏವರೂಪೇ ರಹೋ ಆಸನೇ ಮಾತುಗಾಮೇನ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಸಿನ್ನಪಚ್ಚಯಾ ಆಪತ್ತಿ ನತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಠಿತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾಪಿ ತದೇವ ಪದಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ವಿಞ್ಞುಮ್ಹಿ ಪಟಿಬಲೇ ಮನುಸ್ಸಪುರಿಸೇ ಅಸನ್ನಿಹಿತೇಪಿ ತಥಾವಿಧೇ ರಹೋ ಆಸನೇ ಮಾತುಗಾಮೇ ಆಸನೇ ನಿಸಿನ್ನೇಪಿ ಸಯಾನೇಪಿ ಠಿತೇಪಿ ಸಯಂ ಠಿತಸ್ಸ ನಿಸಜ್ಜಾಯ ಅಭಾವಾ ತಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಆಪತ್ತಿ ನ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅರಹಸಞ್ಞಿನೋ ನಿಸಜ್ಜಪಚ್ಚಯಾ ದೋಸೋ ನತ್ಥೀತಿ ರಹೋ ಆಸನೇ ಮಾತುಗಾಮೇನ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಸಜ್ಜನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ‘‘ರಹೋ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾರಹಿತಸ್ಸ ನಿಸೀದತೋ ನಿಸಜ್ಜಪಚ್ಚಯಾ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಿಕ್ಖಿತ್ತಚೇತಸೋ ನಿಸಜ್ಜಪಚ್ಚಯಾ ದೋಸೋ ನತ್ಥೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೫೪೮. ಏತ್ತಾವತಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾಪತ್ತಿಮತ್ತತೋ ಅನಾಪತ್ತಿಪ್ಪಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಇಮಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ಅನಿಯತವೋಹಾರಹೇತುಭೂತಾಹಿ ತೀಹಿ ಆಪತ್ತೀಹಿ ಅನಾಪತ್ತಿಪಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ನ ದೋಸೋ’’ತಿಆದಿ. ಆಪತ್ತೀಹಿಪಿ ತೀಹಿಪೀತಿ ‘‘ನಿಸಜ್ಜಂ ಭಿಕ್ಖು ಪಟಿಜಾನಮಾನೋ ತಿಣ್ಣಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅಞ್ಞತರೇನ ¶ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ ಪಾರಾಜಿಕೇನ ವಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇನ ವಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯೇನ ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೪೪) ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಾಹಿ ‘‘ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾಪತ್ತಿಪಾಚಿತ್ತಿಯಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಇಮಾಹಿ ತೀಹಿಪಿ ಆಪತ್ತೀಹೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ.

೫೪೯. ವತ್ತಬ್ಬಭಾವೇನಾಧಿಕತದುತಿಯಾನಿಯತವಿನಿಚ್ಛಯತೋ ಪಠಮಾನಿಯತೇ ವುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯೇಹಿ ಸಮಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಪಹಾಯ ತತ್ಥ ¶ ಅವುತ್ತಂ ಇಮಸ್ಸೇವ ವಿನಿಚ್ಛಯವಿಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಅನನ್ಧಾ’’ತಿಆದಿ. ಇಧ ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಾಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸಾಪಿ ಗಹಿತತ್ತಾ ತತೋ ಅನಾಪತ್ತಿಕರಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಬಧಿರೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಅನನ್ಧೋ ಅಬಧಿರೋತಿ ‘‘ಪುರಿಸೋ’’ತಿ ಇದಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಇತ್ಥೀ’’ತಿ ಇದಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಅನನ್ಧಾಬಧಿರಾ’’ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಏವಮುಪರಿಪಿ. ತೇನಾಪಿ ಸವನೂಪಚಾರನ್ತೋಗಧೇನ ಭವಿತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅನ್ತೋದ್ವಾದಸಹತ್ಥಟ್ಠೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

೫೫೦. ‘‘ಅನ್ಧೋ ಅಬಧಿರೋ ಅನಾಪತ್ತಿಂ ನ ಕರೋತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಬಧಿರೋ ವಾಪಿ ಚಕ್ಖುಮಾ, ನ ಕರೋತಿ ಅನಾಪತ್ತಿ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಪನ ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಾಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಸನ್ಧಾಯ ಭಾಸಿತತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಪುರಿಮಾನಿಯತಕಥಾಯ ಅವುತ್ತವಿಸೇಸಸ್ಸ ದುತಿಯಾನಿಯತಕಥಾಯ ವತ್ತುಮಿಚ್ಛಿತತ್ತಾ ಅಯಮ್ಪಿ ವಿಸೇಸೋ ಇಧ ವತ್ತಬ್ಬೋ. ಕೋಯಂ ವಿಸೇಸೋ, ಯೋ ಇಧ ವತ್ತಬ್ಬೋತಿ ಚೇ? ತತ್ಥ ‘‘ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೇ ಆಸನೇ ಅಲಂಕಮ್ಮನಿಯೇ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೪೪) ವುತ್ತಂ ಆಸನಙ್ಗದ್ವಯಂ ಇಧ ‘‘ನ ಹೇವ ಖೋ ಪನ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ಆಸನಂ ಹೋತಿ ನಾಲಂಕಮ್ಮನಿಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೫೩) ನಿಸೇಧೇತ್ವಾ ‘‘ಅಲಞ್ಚ ಖೋ ಹೋತಿ ಮಾತುಗಾಮಂ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಾಹಿ ವಾಚಾಹಿ ಓಭಾಸಿತು’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೫೩) ಇದಂ ಅಪುಬ್ಬಙ್ಗಂ ವುತ್ತಂ. ತತ್ರ ಮಾತುಗಾಮೋತಿ ಅನ್ತಮಸೋ ತದಹುಜಾತಾಪಿ ದಾರಿಕಾ ಗಹಿತಾ, ಇಧ ‘‘ಮಾತುಗಾಮೋ ನಾಮ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥೀ, ನ ಯಕ್ಖೀ, ನ ಪೇತೀ, ನ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾ, ವಿಞ್ಞೂ ಪಟಿಬಲಾ ಸುಭಾಸಿತದುಬ್ಭಾಸಿತಂ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಾದುಟ್ಠುಲ್ಲಂ ಆಜಾನಿತು’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೫೪) ವಿಞ್ಞೂ ಪಟಿಬಲೋ ಮಾತುಗಾಮೋವ ವುತ್ತೋ. ತತ್ಥ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕೇನ ವಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇನ ವಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯೇನ ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೪೪) ತಿಸ್ಸೋ ಆಪತ್ತಿಯೋ ವುತ್ತಾ, ಇಧ ‘‘ನಿಸಜ್ಜಂ ಭಿಕ್ಖು ಪಟಿಜಾನಮಾನೋ ದ್ವಿನ್ನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅಞ್ಞತರೇನ ¶ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇನ ವಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯೇನ ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೫೩) ದ್ವೇಯೇವ ಆಪತ್ತಿಯೋ ವುತ್ತಾ. ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇಸು ಚ ತತ್ಥ ‘‘ಸಾ ಚೇ ಏವಂ ವದೇಯ್ಯ ‘ಅಯ್ಯೋ ¶ ಮಯಾ ದಿಟ್ಠೋ ನಿಸಿನ್ನೋ ಮಾತುಗಾಮೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಂ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತೋ’ತಿ, ಸೋ ಚ ತಂ ಪಟಿಜಾನಾತಿ, ಆಪತ್ತಿಯಾ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೪೮) ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋವ ವುತ್ತೋ, ಇಧ ಸೋ ಚ ವುತ್ತೋ, ‘‘ಸಾ ಚೇ ಏವಂ ವದೇಯ್ಯ ‘ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಮಯಾ ಸುತಂ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಮಾತುಗಾಮಂ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಾಹಿ ವಾಚಾಹಿ ಓಭಾಸೇನ್ತಸ್ಸಾ’ತಿ, ಸೋ ಚ ತಂ ಪಟಿಜಾನಾತಿ, ಆಪತ್ತಿಯಾ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೫೫) ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಾಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ಚ ವುತ್ತೋ. ಏತ್ತಕೋ ಉಭಿನ್ನಮನಿಯತಾನಂ ವಿಸೇಸೋ.

ಅಯಂ ಕಸ್ಮಾ ನ ವುತ್ತೋತಿ? ಅಯಂ ಸಮ್ಬೋಧವತ್ಥುವಿಸೇಸೋ ವತ್ತುಮಿಚ್ಛಿತೋ ಪನ ಅಟ್ಠಕಥಾಗತವಿನಿಚ್ಛಯವಿಸೇಸತೋತಿ ತಸ್ಮಾ ನ ವುತ್ತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ತಿಸಮುಟ್ಠಾನಮೇವಿದಂ ಕಾಯಚಿತ್ತವಾಚಾಚಿತ್ತಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತವಸೇನ ತೀಣಿ ಸಮುಟ್ಠಾನಾನಿ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಕತ್ವಾ.

ಇಮೇಹಿಪಿ ದ್ವೀಹಿ ಅನಿಯತಸಿಕ್ಖಾಪದೇಹಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದನ್ತರೇಸು ಪಞ್ಞತ್ತಾಯೇವ ಆಪತ್ತಿಯೋ, ಅನಾಪತ್ತಿಯೋ ಚ ದಸ್ಸಿತಾ, ನ ಕೋಚಿ ಆಪತ್ತಿವಿಸೇಸೋ ವುತ್ತೋ, ತಸ್ಮಾ ಕಿಮೇತೇಸಂ ವಚನೇನಾತಿ? ವುಚ್ಚತೇ – ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯಲಕ್ಖಣಂ ಠಪೇತುಂ ಭಗವತಾ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ವತ್ಥುಮ್ಹಿ ದ್ವೇ ಅನಿಯತಾ ಪಞ್ಞತ್ತಾ. ಕಥಂ? ಏವರೂಪಾಯಪಿ ಸದ್ಧೇಯ್ಯವಚನಾಯ ಉಪಾಸಿಕಾಯ ವುಚ್ಚಮಾನೋ ಪಟಿಜಾನಮಾನೋವ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ, ನ ಅಪ್ಪಟಿಜಾನಮಾನೋ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಯಾಯ ಕಾಯಚಿ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಚೋದಿತೇ ಪಟಿಞ್ಞಾತಕರಣಂಯೇವಙ್ಗಂ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಇಮೇಹಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇಹಿ ವಿನಿಚ್ಛಯಲಕ್ಖಣಂ ಠಪಿತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಅನಿಯತಂ ¶ ನ ವುತ್ತನ್ತಿ? ಇದಮೇವ ಲಕ್ಖಣಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅನುಗತನ್ತಿ ನ ವುತ್ತಂ.

೫೫೧. ಏವಂ ಅನಿಯತಕಥಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಕಥಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಖೋಮ’’ನ್ತಿಆದಿ ¶ . ಖೋಮನ್ತಿ ಏವಂನಾಮಕಂ ಚೀವರಂ. ಖೋಮನ್ತಿ ಗಚ್ಛವಿಸೇಸಸ್ಸ ನಾಮಂ, ತಸ್ಸ ವಾಕೇಹಿ ಕತಚೀವರಂ ಕಾರಣೋಪಚಾರವೋಹಾರವಸೇನ ‘‘ಖೋಮ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಕಪ್ಪಾಸನ್ತಿ ಕಪ್ಪಾಸಸುತ್ತಮಯಂ ಚೀವರಂ, ಇದಮ್ಪಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ‘‘ಕಪ್ಪಾಸ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಕೋಸೇಯ್ಯಂ ನಾಮ ಕೋಸಕಾರಕಿಮಿಕೋಸಂ, ಕೋಸೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ಸುತ್ತಂ ಕೋಸೇಯ್ಯಂ. ಇಧ ಪನ ತೇನ ಕೋಸೇಯ್ಯಸುತ್ತೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ಚೀವರಂ ‘‘ಕೋಸೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಸಾಣನ್ತಿ ಸಾಣವಾಕಸುತ್ತೇಹಿ ವಾಯಿತ್ವಾ ಕತಚೀವರಂ. ಇದಞ್ಚ ಖೋಮಂ ವಿಯ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಭಙ್ಗನ್ತಿ ಖೋಮಸುತ್ತಾದೀನಿ ಸಬ್ಬಾನಿ, ಏಕಚ್ಚಾನಿ ವಾ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕತಚೀವರಂ. ಇದಮ್ಪಿ ಕರಣಪ್ಪಕಾರೇನ ಲದ್ಧನಾಮಕಂ. ‘‘ಭಙ್ಗಂ ನಾಮ ಏಕಾ ಗಚ್ಛಜಾತಿ, ತಸ್ಸಾ ವಾಕಮಯಸುತ್ತೇಹಿ ವಾಯಿತ್ವಾ ಕತಚೀವರ’’ನ್ತಿ ಕೇಚಿ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಕ್ಖೇ ಖೋಮಂ ವಿಯ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಕಮ್ಬಲನ್ತಿ ಮನುಸ್ಸಲೋಮವಾಳಲೋಮಂ ವಿನಾ ಸೇಸಲೋಮೇಹಿ ವಾಯಿತ್ವಾ ಕತಚೀವರಂ ವುತ್ತನ್ತಿ. ಇದಂ ‘‘ಚೀವರಂ ನಾಮ ಛನ್ನಂ ಚೀವರಾನಂ ಅಞ್ಞತರಂ ಚೀವರ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೬೩) ಪದಭಾಜನೇ ಚ ‘‘ಖೋಮಂ ಕಪ್ಪಾಸಿಕಂ ಕೋಸೇಯ್ಯಂ ಕಮ್ಬಲಂ ಸಾಣಂ ಭಙ್ಗ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೬೨-೪೬೩) ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ಚ ವುತ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ. ‘‘ಜಾತಿತೋ’’ತಿ ¶ ಇದಂ ಪಮಾಣಾದಿಭೇದಸ್ಸ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ವುತ್ತಂ. ಜಾತಿತೋತಿ ಖೋಮಾದಿಸಾಮಞ್ಞತೋ. ಸಾಮಞ್ಞಞ್ಹಿ ‘‘ಜಾತೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ದೀಘರಸ್ಸಥೂಲಸುಖುಮನೀಲಪೀತಾದಿಭೇದಭಿನ್ನಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ವತ್ಥಾವಯವಾನಂ ಸಙ್ಗಾಹಿಕಖೋಮಸುತ್ತಮಯತಾಸಾಮಞ್ಞಂ ಜಾತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಏವಂ ಸೇಸೇಸುಪಿ.

೫೫೨. ದುಕೂಲನ್ತಿ ಏವಂನಾಮಕಂ ರುಕ್ಖವಾಕಮಯಚೀವರಂ. ಪತ್ತುಣ್ಣನ್ತಿ ಪತ್ತುಣ್ಣದೇಸೇ ಸಞ್ಜಾತವತ್ಥಂ. ‘‘ಪತ್ತುಣ್ಣಂ ಕೋಸೇಯ್ಯವಿಸೇಸೋ’’ತಿ ಅಭಿಧಾನಕೋಸೇ ವುತ್ತಂ. ಚಿನನ್ತಿ ಚಿನದೇಸೇ ಉಪ್ಪನ್ನವತ್ಥಂ. ಸೋಮಾರಪಟ್ಟಕನ್ತಿ ಸೋಮಾರದೇಸೇ ಉಪ್ಪನ್ನವತ್ಥಂ. ‘‘ಸೋಮಾರಚಿನಪಟಕ’’ನ್ತಿಪಿ ಲಿಖನ್ತಿ, ಸೋಯೇವತ್ಥೋ. ಇದ್ಧಿಜನ್ತಿ ಏಹಿಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪುಞ್ಞಿದ್ಧಿಯಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ಚೀವರಂ. ದೇವದಿನ್ನನ್ತಿ ದೇವತಾಹಿ ದಿನ್ನಂ ಚೀವರಂ. ತಞ್ಹಿ ಕಪ್ಪರುಕ್ಖೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ, ಜಾಲಿನಿಯಾ ದೇವಕಞ್ಞಾಯ ಅನುರುದ್ಧತ್ಥೇರಸ್ಸ ದಿನ್ನವತ್ಥಸದಿಸಂ. ತಸ್ಸಾತಿ ಜಾತಿತೋ ಛಬ್ಬಿಧಸ್ಸ ಕಪ್ಪಿಯಚೀವರಸ್ಸ. ಇದಂ ಛಬ್ಬಿಧಚೀವರಂ ಯಥಾರಹಂ ಅನುಲೋಮಿಕಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ದುಕೂಲಞ್ಹಿ ಸಾಣಸ್ಸ ಅನುಲೋಮಂ ವಾಕಮಯತ್ತಾ, ಪತ್ತುಣ್ಣಾದೀನಿ ಕೋಸೇಯ್ಯಸ್ಸ ಅನುಲೋಮಾನಿ ಪಾಣಕೇಹಿ ಕತಸುತ್ತಮಯತ್ತಾ, ಇದ್ಧಿಜಮ್ಪಿ ಖೋಮಾದೀನಂಯೇವ ಅಞ್ಞತರಂ ಹೋತೀತಿ ತೇಸಂ ಅನುಲೋಮಂ, ದೇವದಿನ್ನಮ್ಪಿ ಖೋಮಾದೀನಂಯೇವ ಅನುಲೋಮಂ ಹೋತಿ ತೇಸಂ ಅಞ್ಞತರಭಾವತೋ. ಯಥಾಹ –

‘‘ಸಾಣಸ್ಸ ತು ದುಕೂಲಞ್ಹಿ, ಇದ್ಧಿಜಂ ದೇವದಿನ್ನಕಂ;

ಖೋಮಾದೀನಂವಸಿಟ್ಠಂತು, ಕೋಸೇಯ್ಯಸ್ಸಾನುಲೋಮಿಕ’’ನ್ತಿ.

೫೫೩. ತಿಣ್ಣಂ ¶ ಚೀವರಾನಂ ಸಮಾಹಾರೋ ತಿಚೀವರನ್ತಿ ಪಮಾಣಯುತ್ತಂ ಸಙ್ಘಾಟಿಆದಿನಾಮೇನ ಅಧಿಟ್ಠಿತಚೀವರಸ್ಸೇವ ನಾಮತ್ತಾ ತದೇವ ವುಚ್ಚತಿ. ಗಣನವಸೇನ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಚೀವರತ್ತಯಂ ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ಸಮುದ್ದೇಕದೇಸೋಪಿ ಯಥಾ ‘‘ಸಮುದ್ದೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಏವಂ ಅಧಿಟ್ಠಿತೇಸು ತೀಸು ಚೀವರೇಸು ಅಞ್ಞತರಂ ‘‘ತಿಚೀವರ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳನ್ತಿ ¶ ಸಙ್ಘಾಟಿಆದಿವಿಸಿಟ್ಠನಾಮೇಹಿ ಅನಧಿಟ್ಠಿತಂ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ಆಯಾಮೇನ ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲಂ ಸುಗತಙ್ಗುಲೇನ ಚತುರಙ್ಗುಲವಿತ್ಥತಂ ಪಚ್ಛಿಮಂ ಚೀವರ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೫೮) ಅನುಞ್ಞಾತಂ ಪಚ್ಛಿಮಚೀವರಪರಿಯನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಕತಾಕತಸ್ಸ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಚೀವರಸ್ಸ ರುಳ್ಹಿಸಞ್ಞಾ.

ಮುಖಂ ಸನ್ದಮಾನಲಾಲಂ ಪುಞ್ಛತಿ ಏತೇನಾತಿ ಮುಖಪುಞ್ಛನನ್ತಿ ಕಪೋಲತೋ ನಿಚ್ಚಂ ಸನ್ದಮಾನಲಾಲಾನಂ ಪುಞ್ಛನತ್ಥಾಯ ಅನುಞ್ಞಾತಸ್ಸ ಚೀವರವಿಸೇಸಸ್ಸ ನಾಮಂ. ನಿಸೀದನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ನಿಸೀದನನ್ತಿ ಚ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿತುಂ ಅನುಞ್ಞಾತಸ್ಸ ಚೀವರಸ್ಸ ನಾಮಂ. ಅಧಿಟ್ಠೇಯ್ಯಾತಿ ‘‘ಇಮಂ ಕಣ್ಡುಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದಿ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ವಿ. ವಿ. ೫೮೫) ವಕ್ಖಮಾನನಯೇನ ನಾಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಮೇವ ಚಾತಿ ಸಙ್ಘಿಕೇ ಮಞ್ಚಪೀಠೇ ಸರೀರಸಮ್ಫುಸನೇನ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಾಯ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಮೋಚನತ್ಥಾಯ ತತ್ಥ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ಪರಿಭೋಗತ್ಥಾಯ ಅನುಞ್ಞಾತಂ ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಚೀವರಞ್ಚ.

೫೫೪. ಏಕಾಹನ್ತಿ ವಸನಕಿರಿಯಾಯ ಅಚ್ಚನ್ತಸಂಯೋಗೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ. ತಿಚೀವರನ್ತಿ ತಿಚೀವರೇನ. ವಿಪ್ಪವಸೇಯ್ಯಾತಿ ‘‘ಸಙ್ಘಾಟಿಯಾ ವಾ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗೇನ ವಾ ಅನ್ತರವಾಸಕೇನ ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೭೬) ವುತ್ತತ್ತಾ ಏಕದೇಸೇ ಸಮುದಾಯೋಪಚಾರವಸೇನ ಅವಯವಸ್ಸ ವಚನತೋ ತಿಣ್ಣಂ ಚೀವರಾನಂ ಅಞ್ಞತರೇನಾತಿಪಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ವಿನಾ’’ತಿ ಇದಂ ಪಚ್ಚಾಮಸತಿ. ಅಧಿಟ್ಠಾತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾಯಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ ‘‘ಪಟಿಸಙ್ಖಾ ಯೋನಿಸೋ’’ತಿ (ಮ. ನಿ. ೧.೨೨, ೨೩; ಅ. ನಿ. ೬.೫೮) ಯಥಾ, ಏತ್ಥ ‘‘ವಳಞ್ಜಿಯಮಾನ’’ನ್ತಿ ಸೇಸೋ, ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ವಳಞ್ಜಿಯಮಾನಂ ನಿಸೀದನಂ ತಥಾ ವಿನಾ ಚತುಮಾಸಂ ನ ವಸೇಯ್ಯಾತಿ ಯೋಜನಾ.

೫೫೫. ಕಪ್ಪಿಯನ್ತಿ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಣಂ ನೀಲಾದಿವಣ್ಣಭೇದಕರಣಂ. ಕಪ್ಪಿಯನ್ತಿ ಚ ಕಾರಣೇ ಕಾರಿಯೂಪಚಾರೇನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಬಿನ್ದುಂ ದತ್ವಾತಿ ‘‘ನೀಲಂ ವಾ ಕದ್ದಮಂ ವಾ ಕಾಳಸಾಮಂ ವಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೬೮) ವುತ್ತಲೋಹಮಲಾದಿನಾ ¶ ಯೇನ ಕೇನಚಿಪಿ ಮಙ್ಗುಲಪಿಟ್ಠಿಪ್ಪಮಾಣಾದಿಕಂ ಬಿನ್ದುಂ ದತ್ವಾ. ತತ್ಥಾತಿ ತೇಸು ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬೇಸು ತಿಚೀವರಾದೀಸು, ನಿದ್ಧಾರಣೇ ಭುಮ್ಮಂ. ತಿಚೀವರನ್ತಿ ನಿದ್ಧಾರಿತಬ್ಬಂ. ಉಪಪನ್ನನ್ತಿ ಯುತ್ತಂ. ಪಮಾಣೇನಾತಿ ಅನನ್ತರಂ ವಕ್ಖಮಾನೇನ ಪಮಾಣೇನ. ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬನ್ತಿ ‘‘ಇಮಂ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ ¶ ವಕ್ಖಮಾನನಯೇನ ನಾಮಂ ವತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ. ಏವಕಾರೇನ ಪನ ನಾಮಂ ವತ್ವಾ ನ ವಿಕಪ್ಪೇತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸಚೀವರೇಸುಪಿ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ತಿಚೀವರಂ ಅಧಿಟ್ಠಾತುಂ, ನ ವಿಕಪ್ಪೇತು’’ನ್ತಿಆದಿ (ಮಹಾವ. ೩೫೮). ತಸ್ಮಾ ತಿಚೀವರಾದೀನಿ ಅಧಿಟ್ಠಹನ್ತೇನ ‘‘ಇಮಂ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಾಮಂ ವತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ. ವಿಕಪ್ಪೇನ್ತೇನ ಪನ ‘‘ಇಮಂ ಸಙ್ಘಾಟಿ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ತಸ್ಸ ಚೀವರಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಚೀವರಂ ತುಯ್ಹಂ ವಿಕಪ್ಪೇಮೀ’’ತಿ ವಿಕಪ್ಪೇತಬ್ಬಂ. ತಿಚೀವರಂ ವಾ ಹೋತು ಅಞ್ಞಂ ವಾ, ಯದಿ ತಂ ತಂ ನಾಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಕಪ್ಪೇತಿ, ಅವಿಕಪ್ಪಿತಂ ಹೋತಿ ಅತಿರೇಕಚೀವರಟ್ಠಾನೇ ತಿಟ್ಠತಿ. ತಂ ಚೀವರನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೫೫೬-೭. ‘‘ಉಪಪನ್ನಂ ಪಮಾಣೇನಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ವುತ್ತಪ್ಪಮಾಣಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಪಚ್ಛಿಮನ್ತೇನಾ’’ತಿಆದಿ. ಸಙ್ಘಟಿತಟ್ಠೇನ ಸಙ್ಘಾಟಿ. ವತ್ಥಖಣ್ಡಾನಿ ಸಿಬ್ಬನಕಮ್ಮೇನ ಸಙ್ಘಟೇತ್ವಾ ಕತತ್ತಾ ‘‘ಸಙ್ಘಾಟೀ’’ತಿ ಚೀವರಾನಂ ಸಾಮಞ್ಞನಾಮಂ. ಇಧ ಪನ ರುಳ್ಹಿಯಾ ಅನ್ತರವಾಸಕಾದಿವಿಸೇಸನಾಮಬ್ಯತಿರಿತ್ತೇ ಚೀವರವಿಸೇಸೇ ವತ್ತತಿ. ಮುಟ್ಠಿಪಞ್ಚಕಾತಿ ಏತ್ಥ ಏಕಾದೀನಮಟ್ಠಾರಸನ್ತಾನಂ ಸಙ್ಖ್ಯಾಸದ್ದಾನಂ ಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯೇ ವತ್ತಮಾನತ್ತಾ ಪಞ್ಚಸದ್ದೋ ಚೀವರಪ್ಪಮಾಣಪ್ಪಕರಣತೋ ಲಬ್ಭಮಾನಹತ್ಥಸಙ್ಖಾತರತನೇಯೇವ ಪವತ್ತತಿ, ತೇನೇವ ಮುಟ್ಠಿಸದ್ದೋಪಿ ಉತ್ತರಪದಲೋಪೇನ ಮುಟ್ಠಿರತನೇ ವತ್ತತಿ. ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಪೂರಣೋ ಪಞ್ಚಮೋ, ಮುಟ್ಠಿಯಾ ಪಞ್ಚಮೋ ಮುಟ್ಠಿಪಞ್ಚಮೋ. ಮುಟ್ಠಿಪಞ್ಚಮೋ ಪರಿಮಾಣಮೇತಿಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಮುಟ್ಠಿಪಞ್ಚಮಕಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಮ-ಕಾರಲೋಪೇನ ‘‘ಮುಟ್ಠಿಪಞ್ಚಕಾ’’ತಿ ಸಙ್ಘಾಟಿ ವುತ್ತಾ.

ಮುಟ್ಠಿತ್ತಿಕಾತಿ ¶ ಏತ್ಥ ವುತ್ತನಯೇನ ಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯೇ ವತ್ತಮಾನೋ ತಿ-ಸದ್ದೋ ಚೀವರಪ್ಪಮಾಣಪ್ಪಕರಣತೋ ಲಬ್ಭಮಾನಹತ್ಥಸಙ್ಖಾತರತನೇಯೇವ ವತ್ತತಿ, ತೇನೇವ ಮುಟ್ಠಿಸದ್ದೋಪಿ ಉತ್ತರಪದಲೋಪೇನ ಮುಟ್ಠಿರತನೇ ವತ್ತತಿ. ತಿಣ್ಣಂ ಪೂರಣೋ ತತಿಯೋ, ಮುಟ್ಠಿಯಾ ತತಿಯೋ ಮುಟ್ಠಿತತಿಯೋ, ಮುಟ್ಠಿತತಿಯೋ ಪರಿಮಾಣಮೇತಿಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಮುಟ್ಠಿತತಿಯಕಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ತಿಯ-ಪಚ್ಚಯಲೋಪೇನ ‘‘ಮುಟ್ಠಿತ್ತಿಕಾ’’ತಿ ಸಙ್ಘಾಟಿಯೇವ ವುಚ್ಚತಿ. ಏವಮುಪರಿಪಿ. ತಿರಿಯನ್ತಿ ತಿರಿಯತೋ.

ಉತ್ತಮನ್ತೇನಾತಿ ಉಕ್ಕಟ್ಠಪರಿಮಾಣನ್ತೇನ. ಸತ್ಥುನೋ ಚೀವರೂನಾಪೀತಿ ‘‘ತತ್ರಿದಂ ಸುಗತಸ್ಸ ಸುಗತಚೀವರಪ್ಪಮಾಣಂ, ದೀಘಸೋ ನವ ವಿದತ್ಥಿಯೋ ಸುಗತವಿದತ್ಥಿಯಾ, ತಿರಿಯಂ ಛ ವಿದತ್ಥಿಯೋ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೫೪೮) ವುತ್ತಪ್ಪಮಾಣಸುಗತಚೀವರತೋ ಊನಾಪಿ. ಪಿ-ಸದ್ದೋ ಸಮ್ಭಾವನೇ, ಉಕ್ಕಟ್ಠಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ತತ್ತಕಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ, ತತೋ ಚೇ ಊನಂ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ ನತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅನ್ತದ್ವಯಸನ್ದಸ್ಸನೇನ ಉಭಯಮಜ್ಝೇ ಯಂ ಪಹೋನಕರುಚ್ಚನಕಪ್ಪಮಾಣಂ, ತಂ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

೫೫೮. ಮುಟ್ಠಿಪಞ್ಚಕಸದ್ದೋ ¶ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನಿಧ ದೀಘನ್ತೇ ವತ್ತತಿ. ಮುಟ್ಠಿಪಞ್ಚಕೋ ದೀಘನ್ತೋ ಯಸ್ಸ, ಯಸ್ಮಿಂ ವಾ ಪಮಾಣೇತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ, ದೀಘನ್ತತೋ ಮುಟ್ಠಿಪಞ್ಚಕಪ್ಪಮಾಣೇನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಮುಟ್ಠಿಪಞ್ಚಮ’’ನ್ತಿಪಿ ಲಿಖನ್ತಿ. ತಿರಿಯನ್ತತೋತಿ ವಿತ್ಥಾರನ್ತತ�