📜

ನಮೋ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ

ವಿನಯಪಿಟಕೇ

ಪಾಚಿತ್ಯಾದಿಯೋಜನಾ

ಪಾಚಿತ್ತಿಯಯೋಜನಾ

ಮಹಾಕಾರುಣಿಕಂ ¶ ನಾಥಂ, ಅಭಿನತ್ವಾ ಸಮಾಸತೋ;

ಪಾಚಿತ್ಯಾದಿವಣ್ಣನಾಯ, ಕರಿಸ್ಸಾಮತ್ಥಯೋಜನಂ.

೫. ಪಾಚಿತ್ತಿಯಕಣ್ಡಂ

೧. ಮುಸಾವಾದಸಿಕ್ಖಾಪದ-ಅತ್ಥಯೋಜನಾ

ಖುದ್ದಕಾನನ್ತಿ ¶ ಸುಖುಮಾಪತ್ತಿಪಕಾಸಕತ್ತಾ ಅಪ್ಪಕಾನಂ, ಗಣನತೋ ವಾ ಪಚುರತ್ತಾ ಬಹುಕಾನಂ. ಯೇಸಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ಯೇಸ’’ನ್ತಿ ಪದಂ ‘‘ಸಙ್ಗಹೋ’’ತಿ ಪದೇ ಸಾಮ್ಯತ್ಥಛಟ್ಠೀ. ಸಙ್ಗಹೀಯತೇ ಸಙ್ಗಹೋ ¶ . ‘‘ನವಹಿ ವಗ್ಗೇಹೀ’’ತಿಪದಂ ‘‘ಸಙ್ಗಹೋ, ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತೋ’’ತಿ ಪದದ್ವಯೇ ಕರಣಂ. ದಾನೀತಿ ಕಾಲವಾಚಕೋ ಸತ್ತಮ್ಯನ್ತನಿಪಾತೋ ಇದಾನಿ-ಪರಿಯಾಯೋ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ತೇಸನ್ತಿ ಖುದ್ದಕಾನಂ, ಅಯಂ ವಣ್ಣನಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಭವತೀತಿ ಏತ್ಥ ತಿ-ಸದ್ದೋ ಏಕಂಸತ್ಥೇ ಅನಾಗತಕಾಲಿಕೋ ಹೋತಿ ‘‘ನಿರಯಂ ನೂನ ಗಚ್ಛಾಮಿ, ಏತ್ಥ ಮೇ ನತ್ಥಿ ಸಂಸಯೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಜಾ. ೨.೨೨.೩೩೧) ವಿಯ. ಕಿಞ್ಚಾಪೇತ್ಥ ಹಿ ಯಥಾ ಏಕಂಸವಾಚಕೋ ನೂನಸದ್ದೋ ಅತ್ಥಿ, ನ ಏವಂ ‘‘ಭವತೀ’’ತಿ ಪದೇ, ಅತ್ಥತೋ ಪನ ಅಯಂ ವಣ್ಣನಾ ನೂನ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಅಥ ವಾ ಅವಸ್ಸಮ್ಭಾವಿಯತ್ಥೇ ಅನಾಗತಕಾಲವಾಚಕೋ ಹೋತಿ ‘‘ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಾಮಹ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಬು. ವಂ. ೨.೧೦೯-೧೧೪) ವಿಯ. ಕಾಮಞ್ಹೇತ್ಥ ಯಥಾ ಅವಸ್ಸಮ್ಭಾವಿಯತ್ಥವಾಚಕೋ ಧುವಸದ್ದೋ ಅತ್ಥಿ, ನ ಏವಂ ‘‘ಭವತೀ’’ತಿ ಪದೇ, ಅತ್ಥತೋ ಪನ ಧುವಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಅಯಂ ವಣ್ಣನಾತಿ ಅತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

೧. ‘‘ತತ್ಥಾ’’ತಿ ¶ ಪದಂ ‘‘ಮುಸಾವಾದವಗ್ಗಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪದೇ ನಿದ್ಧಾರಣಸಮುದಾಯೋ, ತೇಸು ನವಸು ವಗ್ಗೇಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಠಮಸಿಕ್ಖಾಪದೇತಿ ವಾ, ತೇಸು ಖುದ್ದಕೇಸು ಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಕ್ಯಾನಂ ಪುತ್ತೋತಿ ಭಗಿನೀಹಿ ಸಂವಾಸಕರಣತೋ ಲೋಕಮರಿಯಾದಂ ಛಿನ್ದಿತುಂ, ಜಾತಿಸಮ್ಭೇದತೋ ವಾ ರಕ್ಖಿತುಂ ಸಕ್ಕುಣನ್ತೀತಿ ಸಕ್ಯಾ. ಸಾಕವನಸಣ್ಡೇ ನಗರಂ ಮಾಪೇನ್ತೀತಿ ವಾ ಸಕ್ಯಾ, ಪುಬ್ಬರಾಜಾನೋ. ತೇಸಂ ವಂಸೇ ಭೂತತ್ತಾ ಏತರಹಿಪಿ ರಾಜಾನೋ ಸಕ್ಯಾ ನಾಮ, ತೇಸಂ ಪುತ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಬುದ್ಧಕಾಲೇ’’ತಿ ಪದಂ ‘‘ಪಬ್ಬಜಿಂಸೂ’’ತಿ ಪದೇ ಆಧಾರೋ. ಸಕ್ಯಕುಲತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ವಾದಕ್ಖಿತ್ತೋ’’ತ್ಯಾದಿನಾ ವಾದೇನ ಖಿತ್ತೋ, ವಾದಮ್ಹಿ ವಾತಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಯತ್ರ ಯತ್ರಾತಿ ಯಸ್ಸಂ ಯಸ್ಸಂ ದಿಟ್ಠಿಯಂ ಪವತ್ತತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅವಜಾನಿತ್ವಾತಿ ಪಟಿಸ್ಸವೇನ ವಿಯೋಗಂ ಕತ್ವಾ. ಅವಸದ್ದೋ ಹಿ ವಿಯೋಗತ್ಥವಾಚಕೋ. ‘‘ಅಪಜಾನಿತ್ವಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಪಟಿಞ್ಞಾತಂ ಅಪನೀತಂ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ದೋಸನ್ತಿ ಅಯುತ್ತಿದೋಸಂ, ಸಲ್ಲಕ್ಖೇನ್ತೋ ಹುತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಕಥೇನ್ತೋ ಕಥೇನ್ತೋತಿ ಅನ್ತಸದ್ದೋ ಮಾನಸದ್ದಕಾರಿಯೋ. ಕಥಿಯಮಾನೋ ಕಥಿಯಮಾನೋತಿ ಹಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಟಿಜಾನಿತ್ವಾತಿ ಪಟಿಞ್ಞಾತಂ ಕತ್ವಾ. ಆನಿಸಂಸನ್ತಿ ನಿದ್ದೋಸಂ ಗುಣಂ. ಪಟಿಪುಬ್ಬೋ ಚರಸದ್ದೋ ಪಟಿಚ್ಛಾದನತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಪಟಿಚರತಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಿಂ ಪನ ರೂಪಂ ನಿಚ್ಚಂ ವಾ ಅನಿಚ್ಚಂ ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಅನಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ವದತಿ. ಕಸ್ಮಾತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಜಾನಿತಬ್ಬತೋ’’ತಿ ವದತಿ. ಯದಿ ಏವಂ ನಿಬ್ಬಾನಮ್ಪಿ ಜಾನಿತಬ್ಬತ್ತಾ ಅನಿಚ್ಚಂ ನಾಮ ಸಿಯಾತಿ ವುತ್ತೇ ಅತ್ತನೋ ಹೇತುಮ್ಹಿ ದೋಸಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಹಂ ‘‘ಜಾನಿತಬ್ಬತೋ’’ತಿ ಹೇತುಂ ನ ವದಾಮಿ, ‘‘ಜಾತಿಧಮ್ಮತೋ’’ತಿ ಪನ ವದಾಮಿ. ತಯಾ ಪನ ದುಸ್ಸುತತ್ತಾ ಏವಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇನಞ್ಞಂ ಪಟಿಚರತಿ. ‘‘ಕುರುನ್ದಿಯ’’ನ್ತಿ ಪದಂ ‘‘ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಪದೇ ಆಧಾರೋ. ಏತಸ್ಸಾತಿ ‘‘ರೂಪಂ ಅನಿಚ್ಚಂ ಜಾನಿತಬ್ಬತೋ’’ತಿ ವಚನಸ್ಸ. ತತ್ರಾತಿ ಕುರುನ್ದಿಯಂ. ತಸ್ಸಾತಿ ಪಟಿಜಾನನಾವಜಾನನಸ್ಸ. ‘‘ಪಟಿಚ್ಛಾದನತ್ಥ’’ನ್ತಿ ಪದಂ ‘‘ಭಾಸತೀ’’ತಿಪದೇ ಸಮ್ಪದಾನಂ. ‘‘ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯ’’ನ್ತಿಪದಂ ‘‘ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಪದೇ ಆಧಾರೋ. ‘‘ದಿವಾಟ್ಠಾನಾದೀಸೂ’’ತಿ ಪದಂ ಉಪನೇತಬ್ಬಂ. ಇದಂ ‘‘ಅಸುಕಸ್ಮಿಂ ನಾಮಪದೇಸೇ’’ತಿ ಪದೇ ನಿದ್ಧಾರಣಸಮುದಾಯೋ.

೩. ಸಮ್ಮಾ ¶ ವದತಿ ಅನೇನಾತಿ ಸಂವಾದನಂ, ಉಜುಜಾತಿಕಚಿತ್ತಂ, ನ ಸಂವಾದನಂ ವಿಸಂವಾದನಂ, ವಞ್ಚನಾಧಿಪ್ಪಾಯವಸಪ್ಪವತ್ತಂ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ವಿಸಂವಾದನಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿ. ‘‘ವಾಚಾ’’ತ್ಯಾದಿನಾ ವಚತಿ ಏತಾಯಾತಿ ವಾಚಾತಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ ¶ . ಹೀತಿ ದಳ್ಹೀಕರಣಜೋತಕಂ, ತದಮಿನಾ ಸಚ್ಚನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ವಾಚಾಯೇವಾ’’ತಿ ಪದಂ ‘‘ಬ್ಯಪ್ಪಥೋ’’ತಿ ಪದೇ ತುಲ್ಯತ್ಥಂ, ‘‘ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ ಪದೇ ಕಮ್ಮಂ. ಪಥಸದ್ದಪರತ್ತಾ ವಾಚಾಸದ್ದಸ್ಸ ಬ್ಯಾದೇಸೋ ಕತೋ. ಸುದ್ಧಚೇತನಾ ಕಥಿತಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತಂಸಮುಟ್ಠಿತಸದ್ದಸಹಿತಾತಿ ತಾಯ ಚೇತನಾಯ ಸಮುಟ್ಠಿತೇನ ಸದ್ದೇನ ಸಹ ಪವತ್ತಾ ಚೇತನಾ ಕಥಿತಾತಿ ಯೋಜನಾ.

‘‘ಏವ’’ನ್ತಿ ಪದಂ ‘‘ದಸ್ಸೇತ್ವಾ’’ತಿ ಪದೇ ನಿದಸ್ಸನಂ, ಕರಣಂ ವಾ. ‘‘ದಸ್ಸೇತ್ವಾ’’ತಿ ಪದಂ ‘‘ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹಾ’’ತಿ ಪದದ್ವಯೇ ಪುಬ್ಬಕಾಲಕಿರಿಯಾ. ಅನ್ತೇತಿ ‘‘ವಾಚಾ’’ತಿಆದೀನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಪದಾನಂ ಅವಸಾನೇ. ‘‘ಆಹಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ವತ್ತಮಾನ-ತಿವಚನಸ್ಸ ಅಕಾರೋ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಕಾಲವಾಚಕೇನ ‘‘ಇದಾನೀ’’ತಿ ಪದೇನ ಯೋಜಿತತ್ತಾ. ‘‘ತತ್ಥಾ’’ತಿ ಪದಂ ‘‘ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಪದೇ ಆಧಾರೋ. ಏತ್ಥಾತಿ ‘‘ಅದಿಟ್ಠಂ ದಿಟ್ಠಂ ಮೇ’’ತಿಆದೀಸು. ‘‘ಪಾಳಿಯ’’ನ್ತಿ ಪದಂ ‘‘ದೇಸನಾ ಕತಾ’’ತಿ ಪದೇ ಆಧಾರೋ. ನಿಸ್ಸಿತವಿಞ್ಞಾಣವಸೇನ ಅವತ್ವಾ ನಿಸ್ಸಯಪಸಾದವಸೇನ ‘‘ಚಕ್ಖುನಾ ದಿಟ್ಠ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಓಳಾರಿಕೇನೇವಾ’’ತಿ.

೪. ತಸ್ಸಾತಿ ‘‘ತೀಹಾಕಾರೇಹೀ’’ತಿಆದಿವಚನಸ್ಸ. ‘‘ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ಪದಂ ‘‘ವೇದಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಪದೇ ಕಮ್ಮಂ. ಹೀತಿ ವಿಸೇಸಜೋತಕಂ, ವಿಸೇಸಂ ಕಥಯಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ತತ್ಥಾತಿ ಚತುತ್ಥಪಾರಾಜಿಕೇ. ಇಧಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ.

೯. ಆದೀನಮ್ಪೀತಿ ಪಿಸದ್ದೋ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡನತ್ಥೋ.

೧೧. ಮನ್ದಸದ್ದೋ ಜಳತ್ಥವಾಚಕೋತಿ ಆಹ ‘‘ಮನ್ದತ್ತಾ ಜಳತ್ತಾ’’ತಿ. ಯೋ ಪನ ಅಞ್ಞಂ ಭಣತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ಸಾಮಣೇರೇನಾ’’ತಿ ಪದಂ ‘‘ವುತ್ತೋ’’ತಿ ಪದೇ ಕತ್ತಾ. ಅಪಿಸದ್ದೋ ಪುಚ್ಛಾವಾಚಕೋ, ‘‘ಪಸ್ಸಿತ್ಥಾ’’ತಿ ಪದೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ, ಅಪಿ ಪಸ್ಸಿತ್ಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಅದಿಟ್ಠಂ ದಿಟ್ಠಂ ಮೇ’’ತಿಆದಿವಚನತೋ ಅಞ್ಞಾ ಪೂರಣಕಥಾಪಿ ತಾವ ಅತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅಞ್ಞಾ ಪೂರಣಕಥಾ ನಾಮ ಹೋತೀ’’ತಿ. ಅಪ್ಪತಾಯ ಊನಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಪೂರಣವಸೇನ ಪವತ್ತಾ ಕಥಾ ಪೂರಣಕಥಾ. ಏಸಾ ಪೂರಣಕಥಾ ¶ ನಾಮ ಕಾತಿ ಆಹ ‘‘ಏಕೋ’’ತಿಆದಿ. ಏಸಾ ಹಿ ಗಾಮೇ ಅಪ್ಪಕಮ್ಪಿ ತೇಲಂ ವಾ ಪೂವಖಣ್ಡಂ ವಾ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ವಾ ಲಭಿತ್ವಾ ವಾ ಬಹುಕಂ ಕತ್ವಾ ಪೂರಣವಸೇನ ಕಥಿತತ್ತಾ ಪೂರಣಕಥಾ ನಾಮ. ಬಹುಕಾನಿ ತೇಲಾನಿ ವಾ ಪೂವೇ ವಾ ಪಸ್ಸನ್ತೋಪಿ ಲಭನ್ತೋಪಿ ಅಪ್ಪಕಂ ಕತ್ವಾ ಊನವಸೇನ ಕಥಿತತ್ತಾ ¶ ಊನಕಥಾಪಿ ಅತ್ಥೀತಿ ಸಕ್ಕಾ ವತ್ತುಂ. ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ಪನ ಅವುತ್ತತ್ತಾ ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಬಹುಕಾಯ ಪೂರಣಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಊನವಸೇನ ಪವತ್ತಾ ಕಥಾ ಊನಕಥಾತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ. ಪಠಮಂ.

೨. ಓಮಸವಾದ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೨. ದುತಿಯೇ ಮಸಧಾತು ವಿಜ್ಝನತ್ಥೇ ಪವತ್ತತಿ ‘‘ಓಮಟ್ಠಂ ಉಮ್ಮಟ್ಠ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಸಂ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧.೨೧) ವಿಯಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಓಮಸನ್ತೀತಿ ಓವಿಜ್ಝನ್ತೀ’’ತಿ.

೧೩. ‘‘ಇದಂ ವತ್ಥು’’ನ್ತಿ ಪದಂ ‘‘ಆಹರೀ’’ತಿ ಪದೇ ಕಮ್ಮಂ. ನನ್ದಿತಬ್ಬೋತಿ ನನ್ದೋ ವಣ್ಣಬಲಾದಿ, ಸೋ ಏತಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ನನ್ದೀ. ವಿಸಾಲಾನಿ ಮಹನ್ತಾನಿ ವಿಸಾಣಾನಿ ಏತಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ವಿಸಾಲೋ, ನನ್ದೀ ಚ ಸೋ ವಿಸಾಲೋ ಚೇತಿ ನನ್ದಿವಿಸಾಲೋತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ನನ್ದಿವಿಸಾಲೋ ನಾಮಾ’’ತಿಆದಿನಾ. ಸೋತಿ ನನ್ದಿವಿಸಾಲೋ, ‘‘ಆಹಾ’’ತಿ ಪದೇ ಕತ್ತಾ. ತತ್ಥೇವಾತಿ ಯುಞ್ಜಿತಟ್ಠಾನೇಯೇವ. ಅಹೇತುಕಪಟಿಸನ್ಧಿಕಾಲೇಪೀತಿ ಪಿ-ಸದ್ದೋ ಅನುಗ್ಗಹತ್ಥವಾಚಕೋ, ಪಗೇವ ದ್ವಿಹೇತುಕ ತಿಹೇತುಕ ಪಟಿಸನ್ಧಿಕಾಲೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ತೇನ ಚಾ’’ತಿ ಚಕಾರಸ್ಸ ಅವುತ್ತಸಮ್ಪಿಣ್ಡನತ್ಥತ್ತಾ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಕಮ್ಮೇನ ಚಾ’’ತಿ ಅತ್ಥಂ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಕಮ್ಮೇನ ಚಾ’’ತಿ. ಅತ್ತನೋತಿ ನನ್ದಿವಿಸಾಲಸ್ಸ.

೧೫. ಏತ್ಥಾತಿ ಏತಿಸ್ಸಂ ಪದಭಾಜನಿಯಂ, ‘‘ಆಹಾ’’ತಿ ಪದೇ ಆಧಾರೋ. ‘‘ಯಸ್ಮಾ’’ತಿ ಪದಂ ವಿಭಜಿತುಕಾಮೋ’’ತಿ ಪದೇ ಹೇತು. ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಯಂಯೇವ ‘‘ಹೀನೇನಾಪೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪದಭಾಜನಿಯಂ ಅವುತ್ತತ್ತಾ ಇದಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ವೇಣುಕಾರಜಾತೀತಿ ವಿಲೀವಕಾರಜಾತಿ. ನೇಸಾದಜಾತೀತಿ ಏತ್ಥ ಕೇವಟ್ಟಜಾತಿಪಿ ಸಙ್ಗಹಿತಾ.

ಪು ವುಚ್ಚತಿ ಕರೀಸಂ, ತಂ ಕುಸತಿ ಅಪನೇತೀತಿ ಪುಕ್ಕುಸೋ. ಪುಪ್ಫಂ ವುಚ್ಚತಿ ಕರೀಸಂ, ಕುಸುಮಂ ವಾ, ತಂ ಛಡ್ಡೇತೀತಿ ಪುಪ್ಫಛಡ್ಡಕೋ.

ಕುಟತಿ ¶ ಛಿನ್ದತೀತಿ ಕೋಟ್ಠೋ, ಸೋಯೇವ ಕೋಟ್ಠಕೋ. ಯಕಾರಭಕಾರೇ ಏಕತೋ ಯೋಜೇತ್ವಾ ‘‘ಯಭಾ’’ತಿ ಯೋ ಅಕ್ಕೋಸೋ ಅತ್ಥಿ, ಏಸೋ ಹೀನೋ ನಾಮ ಅಕ್ಕೋಸೋತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೬. ಸಬ್ಬಪದೇಸೂತಿ ನಾಮಾದೀಸು ಸಬ್ಬಪದೇಸು. ಏತ್ಥಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ. ಅಲಿಕನ್ತಿ ಅಸಚ್ಚಂ, ಮಿಚ್ಛಾವಾಚನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಯೋಪಿ ವದತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೨೬. ಪರಿಹರಿತ್ವಾತಿ ¶ ಪರಿಮುಖಂ ಕಥನಂ ಅಪನೇತ್ವಾ. ದವಂ ಪರಿಹಾಸಂ ಕಾಮೇತೀತಿ ದವಕಾಮೋ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ದವಕಮ್ಯಂ, ತಂಯೇವ ದವಕಮ್ಯತಾ. ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅಕಾರಸ್ಸ ಸದಿಸತ್ಥಮಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥೋವ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ಆಹ ‘‘ಠಪೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖು’’ನ್ತಿಆದಿ. ಯದಿ ಹಿ ಸದಿಸತ್ಥೋ ಭವೇಯ್ಯ, ಸಾಮಣೇರೋವ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ನಾಮ ಸಿಯಾ ಸಣ್ಠಾನೇನ ಚ ಪುರಿಸಭಾವೇನ ಚ ಸದಿಸತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾ ಅಞ್ಞತ್ಥೋವ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಸಬ್ಬಸತ್ತಾತಿ ಏತ್ಥ ಸಬ್ಬಸದ್ದೋ ಅನವಸೇಸತ್ಥೋ ಮನುಸ್ಸೇ ಉಪಾದಾಯ ವಚನತ್ಥಜಾನನಾಜಾನನಪಕತಿಕಾನಂ ಸಬ್ಬಸತ್ತಾನಮ್ಪಿ ಗಹಿತತ್ತಾ.

೩೫. ಅತ್ಥಪುರೇಕ್ಖಾರೋ ನಾಮಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸಿಕ್ಖಾಪದಮಪೇಕ್ಖಿಯ ನಪುಂಸಕಲಿಙ್ಗವಸೇನ ‘‘ಕಿರಿಯ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ಆಪತ್ತಿಮಪೇಕ್ಖಿಯ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗವಸೇನ ‘‘ಕಿರಿಯಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ವಜ್ಜಕಮ್ಮಸದ್ದಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದಮಪೇಕ್ಖನ್ತಾಪಿ ಆಪತ್ತಿ, ಮಪೇಕ್ಖನ್ತಾಪಿ ನಿಯತನಪುಂಸಕಲಿಙ್ಗತ್ತಾ ನಪುಂಸಕಾಯೇವ, ತಸ್ಮಾ ತೇ ದ್ವೇ ಆಪತ್ತಿಟ್ಠಾನೇ ನ ವುತ್ತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬನ್ತಿ. ದುತಿಯಂ.

೩. ಪೇಸುಞ್ಞಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೩೬. ತತಿಯೇ ‘‘ಜಾತಭಣ್ಡನಾನ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಅಗ್ಯಾಹಿತೋತಿಆದೀಸು ವಿಯ ವಿಸೇಸನಪರನಿಪಾತವಸೇನ ‘‘ಭಣ್ಡನಜಾತಾನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಸಞ್ಜಾತಭಣ್ಡನಾನ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಪುಬ್ಬಭಾಗೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸರೂಪಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಇಮಿನಾ ಚ ಇಮಿನಾ ಚಾ’’ತಿಆದಿನಾ. ವಿರುದ್ಧಂ ವದತಿ ಏತೇನಾತಿ ವಿವಾದೋ, ವಿಗ್ಗಾಹಿಕಕಥಾ ¶ , ತಂ ಆಪನ್ನಾತಿ ವಿವಾದಾಪನ್ನಾ, ತೇಸಂ. ಪಿಸತಿ ಸಞ್ಚುಣ್ಣೇತೀತಿ ಪಿಸುಣೋ, ಪುಗ್ಗಲೋ, ತಸ್ಸ ಇದನ್ತಿ ಪೇಸುಞ್ಞಂ, ವಚನನ್ತಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಪೇಸುಞ್ಞನ್ತಿ ಪಿಸುಣವಾಚ’’ನ್ತಿ.

೩೭. ಭಿಕ್ಖುಪೇಸುಞ್ಞೇತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಉಪಸಂಹಟೇ ಪೇಸುಞ್ಞವಚನೇತಿ ಛಟ್ಠೀಸಮಾಸೋ.

೩೮. ‘‘ದಿಸ್ವಾ’’ತಿ ಪದಂ ‘‘ಭಣನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪದೇ ಪುಬ್ಬಕಾಲಕಿರಿಯಾ, ದಸ್ಸನಂ ಹುತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತತಿಯಂ.

೪. ಪದಸೋಧಮ್ಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೪೪. ಚತುತ್ಥೇ ಪಟಿಮುಖಂ ಆದರೇನ ಸುಣನ್ತೀತಿ ಪತಿಸ್ಸಾ, ನ ಪತಿಸ್ಸಾ ಅಪ್ಪತಿಸ್ಸಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅಪ್ಪತಿಸ್ಸವಾ’’ತಿ.

೪೫. ‘‘ಪದಸೋ’’ತಿ ¶ ಏತ್ಥ ಸೋ-ಪಚ್ಚಯೋ ವಿಚ್ಛತ್ಥವಾಚಕೋತಿ ಆಹ ‘‘ಪದಂ ಪದ’’ನ್ತಿ. ತತ್ಥಾತಿ ತೇಸು ಚತುಬ್ಬಿಧೇಸು. ಪದಂ ನಾಮ ಇಧ ಅತ್ಥಜೋತಕಂ ವಾ ವಿಭತ್ಯನ್ತಂ ವಾ ನ ಹೋತಿ, ಅಥ ಖೋ ಲೋಕಿಯೇಹಿ ಲಕ್ಖಿತೋ ಗಾಥಾಯ ಚತುತ್ಥಂಸೋ ಪಾದೋವ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಪದನ್ತಿ ಏಕೋ ಗಾಥಾಪಾದೋ’’ತಿ. ಅನು ಪಚ್ಛಾ ವುತ್ತಪದತ್ತಾ ದುತಿಯಪಾದೋ ಅನುಪದಂ ನಾಮ. ಅನು ಸದಿಸಂ ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಅನುಬ್ಯಞ್ಜನನ್ತಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಅನುಬ್ಯಞ್ಜನ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ. ಬ್ಯಞ್ಜನಸದ್ದೋ ಪದ-ಪರಿಯಾಯೋ. ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಪದಂ ಅನುಬ್ಯಞ್ಜನಂ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ, ಪುರಿಮಪದೇನ ಪನ ಸದಿಸಂ ಪಚ್ಛಿಮಪದಮೇವ ಅನುಬ್ಯಞ್ಜನಂ ನಾಮ.

ವಾಚೇನ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಟ್ಠಾಪೇತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಏಕಮೇಕಂ ಪದ’’ನ್ತಿ ಪದಂ ‘‘ನಿಟ್ಠಾಪೇತೀ’’ತಿ ಪದೇ ಕಾರಿತಕಮ್ಮಂ. ‘‘ಥೇರೇನಾ’’ತಿ ಪದಂ ‘‘ವುತ್ತೇ’’ತಿ ಪದೇ ಕತ್ತಾ, ‘‘ಏಕತೋ’’ತಿ ಪದೇ ಸಹತ್ಥೋ. ಸಾಮಣೇರೋ ಅಪಾಪುಣಿತ್ವಾ ಭಣತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಮತ್ತಮೇವಾತಿ ಏತ್ಥ ಏವಸದ್ದೋ ಮತ್ತಸದ್ದಸ್ಸ ಅವಧಾರಣತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ತೇನ ಪಕಾರಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ. ‘‘ಅನಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ಚ ‘‘ಅನಿಚ್ಚಾ’’ತಿ ಚ ದ್ವಿನ್ನಂ ಪದಾನಂ ಸತಿಪಿ ಲಿಙ್ಗವಿಸೇಸತ್ತೇ ಅನುಬ್ಯಞ್ಜನತ್ತಾ ಆಪತ್ತಿಮೋಕ್ಖೋ ನತ್ಥೀತಿ ಆಹ ‘‘ಅನುಬ್ಯಞ್ಜನಗಣನಾಯ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾ’’ತಿ.

ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲಾದೀನೀತಿ ¶ ಏತ್ಥ ಆದಿಸದ್ದೇನ ಸಾಮಞ್ಞಫಲಸುತ್ತಾದೀನಿ ದೀಘಸುತ್ತಾನಿ (ದೀ. ನಿ. ೧.೧೫೦ ಆದಯೋ) ಸಙ್ಗಹಿತಾನಿ. ಚಸದ್ದೇನ ಓಘತರಣಸುತ್ತಾದೀನಿ ಸಂಯುತ್ತಸುತ್ತಾನಿ (ಸಂ. ನಿ. ೧.೧) ಚ ಚಿತ್ತಪರಿಯಾದಾನಸುತ್ತಾದೀನಿ ಅಙ್ಗುತ್ತರಸುತ್ತಾನಿ (ಅ. ನಿ. ೧.೨ ಆದಯೋ) ಚ ಸಙ್ಗಹಿತಾನಿ. ಸೋತಿ ದೇವತಾಭಾಸಿತೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ.

ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ವದತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏತ್ಥ ಚ ಕಿಞ್ಚಾಪಿಸದ್ದೋ ಗರಹತ್ಥವಾಚಕೋ, ಪನಸದ್ದೋ ಅನುಗ್ಗಹತ್ಥವಾಚಕೋ. ಮೇಣ್ಡಕಮಿಲಿನ್ದಪಞ್ಹೇಸೂತಿ ಮೇಣ್ಡಕಪಞ್ಹೇ ಚ ಮಿಲಿನ್ದಪಞ್ಹೇ ಚ. ಯನ್ತಿ ಸುತ್ತಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಆರಮ್ಮಣಕಥಾ ಬುದ್ಧಿಕಕಥಾ ದಣ್ಡಕಕಥಾ ಞಾಣವತ್ಥುಕಥಾತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ ಪೇಯ್ಯಾಲವಸೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ. ಇಮಾಯೋ ಪಕರಣಾನಿ ನಾಮಾತಿ ವದನ್ತಿ. ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಾದೀಸು ವತ್ವಾ ಪರಿಗ್ಗಹಿತೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಯನ್ತಿ ಸುತ್ತಂ.

೪೮. ತತ್ರಾತಿ ‘‘ಏಕತೋ ಉದ್ದಿಸಾಪೇನ್ತೋ’’ತಿ ವಚನೇ. ಉದ್ದಿಸಾಪೇನ್ತೀತಿ ಆಚರಿಯಂ ದೇಸಾಪೇನ್ತಿ ಬಹುಕತ್ತಾರಮಪೇಕ್ಖಿಯ ಬಹುವಚನವಸೇನ ವುತ್ತಂ. ತೇಹೀತಿ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇಹಿ. ದ್ವೇಪೀತಿ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಚ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಚ.

ಉಪಚಾರನ್ತಿ ¶ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥೂಪಚಾರಂ. ಯೇಸನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ. ಪಲಾಯನಕಗನ್ಥನ್ತಿ ಪರಿವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಪಕರಣಂ. ಸಾಮಣೇರೋ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

ಓಪಾತೇತೀತಿ ಅವಪಾತೇತಿ, ಗಳಿತಾಪೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸುತ್ತೇಪೀತಿ ವೇಯ್ಯಾಕರಣಸುತ್ತೇಪಿ. ತನ್ತಿ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಪಗುಣಗನ್ಥಂ. ಪರಿಸಙ್ಕಮಾನನ್ತಿ ಸಾರಜ್ಜಮಾನಂ. ಯಂ ಪನ ವಚನಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಕಿರಿಯಸಮುಟ್ಠಾನತ್ತಾತಿ ಇಮಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ಕಿರಿಯಸಮುಟ್ಠಾನತ್ತಾತಿ. ಚತುತ್ಥಂ.

೫. ಸಹಸೇಯ್ಯಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೪೯. ಪಞ್ಚಮೇ ಮುಟ್ಠಾ ಸತಿ ಏತೇಸನ್ತಿ ಮುಟ್ಠಸ್ಸತೀ. ನತ್ಥಿ ಸಮ್ಪಜಾನಂ ಏತೇಸನ್ತಿ ಅಸಮ್ಪಜಾನಾ. ಭವಙ್ಗೋತಿಣ್ಣಕಾಲೇತಿ ನಿದ್ದೋಕ್ಕಮನಕಾಲೇ.

೫೦. ‘‘ಪಕತಿಯಾ’’ತಿ ಪದಂ ‘‘ದೇನ್ತೀ’’ತಿ ಪದೇ ವಿಸೇಸನಂ. ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ದೇನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ಗಾರವೇನಾ’’ತಿ ಪದಞ್ಚ ‘‘ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮತಾಯಾ’’ತಿ ಪದಞ್ಚ ‘‘ದೇನ್ತೀ’’ತಿ ಪದೇ ಹೇತು. ಸೀಸಸ್ಸ ಉಪಧಾನಂ ಉಸ್ಸೀಸಂ, ತಸ್ಸ ಕರೀಯತೇ ಉಸ್ಸೀಸಕರಣಂ ¶ , ತಂಯೇವ ಅತ್ಥೋ ಪಯೋಜನಂ ಉಸ್ಸೀಸಕರಣತ್ಥೋ, ತದತ್ಥಾಯ. ತತ್ರಾತಿ ಪುರಿಮವಚನಾಪೇಕ್ಖಂ, ‘‘ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮತಾಯಾ’’ತಿ ವಚನೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ನಿದಸ್ಸನನ್ತಿ ಸೇಸೋ. ಅಥ ವಾ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮತಾಯಾತಿ ಪಚ್ಚತ್ತೇ ಭುಮ್ಮವಚನಂ. ‘‘ಇದಮ್ಪಿಸ್ಸ ಹೋತಿ ಸೀಲಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ದೀ. ನಿ. ೧.೧೯೫ ಆದಯೋ) ವಿಯ. ಇದಮ್ಪಿ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮತಾಯ ಅಯಂ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮತಾ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮಭಾವೋ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಏಸ ನಯೋ ‘‘ತತ್ರಿದಂ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕತ್ತಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿಆದೀಸುಪಿ. ಭಿಕ್ಖೂ ಖಿಪನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ತನ್ತಿ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ರಾಹುಲಂ. ಅಥಾತಿ ಖಿಪನತೋ ಪಚ್ಛಾ. ಇದನ್ತಿ ವತ್ಥು. ಸಮ್ಮುಞ್ಚನಿಕಚವರಛಡ್ಡನಕಾನಿ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ತೇನಾಯಸ್ಮತಾ ರಾಹುಲೇನ ಪಾತಿತಂ ನು ಖೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಸೋ ಪನಾಯಸ್ಮಾ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಪರಿಭೋಗಾ ಅಞ್ಞೇಸನ್ತಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ನ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಾ.

೫೧. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ. ಸಯನಂ ಸೇಯ್ಯಾ, ಕಾಯಪಸಾರಣಕಿರಿಯಾ, ಸಯನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಸೇಯ್ಯಾ, ಮಞ್ಚಪೀಠಾದಿ. ತದುಭಯಮ್ಪಿ ಏಕಸೇಸೇನ ವಾ ಸಾಮಞ್ಞನಿದ್ದೇಸೇನ ವಾ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ‘‘ಸಹಸೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಸೇಯ್ಯಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥಾತಿ ದ್ವೀಸು ಸೇಯ್ಯಾಸು. ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ದ್ವೇ ಸೇಯ್ಯಾ ದಸ್ಸಿತಾ, ತಸ್ಮಾ. ‘‘ಸಬ್ಬಚ್ಛನ್ನಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಲಕ್ಖಣಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಪಾಕಟವೋಹಾರನ್ತಿ ಲೋಕೇ ವಿದಿತಂ ವಚನಂ. ದುಸ್ಸಕುಟಿಯನ್ತಿ ದುಸ್ಸೇನ ಛಾದಿತಕುಟಿಯಂ. ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ಯಥಾವುತ್ತೇ ಪಞ್ಚವಿಧಚ್ಛದನೇಯೇವ ಗಯ್ಹಮಾನೇ ಕೋ ದೋಸೋತಿ ಆಹ ‘‘ಪಞ್ಚವಿಧಚ್ಛದನೇಯೇವಾ’’ತಿಆದಿ. ಯಂ ಪನ ¶ ಸೇನಾಸನಂ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಪಾಕಾರೇನ ವಾತಿ ಇಟ್ಠಕಸಿಲಾದಾರುನಾ ವಾ. ಅಞ್ಞೇನ ವಾತಿ ಕಿಲಞ್ಜಾದಿನಾ ವಾ. ವತ್ಥೇನಪೀತಿ ಪಿಸದ್ದೋ ಪಗೇವ ಇಟ್ಠಕಾದಿನಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಯಸ್ಸಾತಿ ಸೇನಾಸನಸಙ್ಖಾತಾಯ ಸೇಯ್ಯಾಯ. ಉಪರೀತಿ ವಾ ಸಮನ್ತತೋತಿ ವಾ ಯೋಜನಾ. ಏಕೇನ ದ್ವಾರೇನ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಪಾಸಾದಸ್ಸ ವಳಞ್ಜಿತಬ್ಬತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ಏಕೂಪಚಾರೋ’’ತಿ. ಸತಗಬ್ಭಂ ವಾ ಚತುಸ್ಸಾಲಂ ಏಕೂಪಚಾರಂ ಹೋತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತನ್ತಿ ಸೇನಾಸನಸಙ್ಖಾತಂ ಸೇಯ್ಯಂ.

ತತ್ಥಾತಿ ಸೇನಾಸನಸಙ್ಖಾತಾಯಂ ಸೇಯ್ಯಾಯಂ. ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಸಾಮಣೇರಾ ಸಚೇ ಹೋನ್ತಿ, ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಚೇ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಸಾಮಣೇರಾ’’ತಿ ¶ ಇದಂ ಪಚ್ಚಾಸನ್ನವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ಉಪಲಕ್ಖಣವಸೇನ ವಾ ಅಞ್ಞೇಹಿಪಿ ಸಹಸೇಯ್ಯಾನಂ ಆಪತ್ತಿಸಮ್ಭವತೋ. ತೇತಿ ಸಾಮಣೇರಾ. ಸಬ್ಬೇಸನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ. ತಸ್ಸಾತಿ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ. ಏಸೇವ ನಯೋತಿ ಏಸೋ ಏವ ನಯೋ, ನ ಅಞ್ಞೋ ನಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಥ ವಾ ಏಸೇವ ನಯೋತಿ ಏಸೋ ಇವ ನಯೋ, ಏಸೋ ಏತಾದಿಸೋ ನಯೋ ಇವ ಅಯಂ ನಯೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಅಪಿ ಚಾತಿ ಏಕಂಸೇನ. ಏತ್ಥಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ. ಚತುಕ್ಕನ್ತಿ ಏಕಾವಾಸಏಕಾನುಪಸಮ್ಪನ್ನಂ, ಏಕಾವಾಸನಾನುಪಸಮ್ಪನ್ನಂ, ನಾನಾವಾಸಏಕಾನುಪಸಮ್ಪನ್ನಂ, ನಾನಾವಾಸನಾನುಪಸಮ್ಪನ್ನನ್ತಿ ಚತುಸಮೂಹಂ, ಚತುಪರಿಮಾಣಂ ವಾ. ಯೋತಿ ಭಿಕ್ಖು. ಹಿಸದ್ದೋ ವಿತ್ಥಾರಜೋತಕೋ, ತಂ ವಚನಂ ವಿತ್ಥಾರಯಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ, ವಿತ್ಥಾರೋ ಮಯಾ ವುಚ್ಚತೇತಿ ವಾ. ದೇವಸಿಕನ್ತಿ ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ. ಣಿಕಪಚ್ಚಯೋ ಹಿ ವಿಚ್ಛತ್ಥವಾಚಕೋ. ಯೋಪಿ ಸಹಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪೇತಿ, ತಸ್ಸಾಪಿ ಆಪತ್ತೀತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ. ತತ್ರಾತಿ ‘‘ತಿರಚ್ಛಾನಗತೇನಾಪೀ’’ತಿ ವಚನೇ.

‘‘ಅಪದಾನಂ ಅಹಿಮಚ್ಛಾ, ದ್ವಿಪದಾನಞ್ಚ ಕುಕ್ಕುಟೀ;

ಚತುಪ್ಪದಾನಂ ಮಜ್ಜಾರೀ, ವತ್ಥು ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸಿಮಾ’’ತಿ. (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೫೫);

ಇಮಂ ಗಾಥಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ವುತ್ತನಯೇನೇವಾ’’ತಿ. ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ತಸ್ಮಾ. ಗೋಧಾತಿ ಕುಣ್ಡೋ. ಬಿಳಾಲೋತಿ ಆಖುಭುಜೋ. ಮಙ್ಗುಸೋತಿ ನಕುಲೋ.

ಅಸಮ್ಬದ್ಧಭಿತ್ತಿಕಸ್ಸ ಕತಪಾಸಾದಸ್ಸಾತಿ ಯೋಜನಾ. ತುಲಾತಿ ಏತ್ಥ ತುಲಾ ನಾಮ ಥಮ್ಭಾನ, ಮುಪರಿ ದಕ್ಖಿಣುತ್ತರವಿತ್ಥಾರವಸೇನ ಠಪಿತೋ ದಾರುವಿಸೇಸೋ ಥಲತಿ ಥಮ್ಭೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾತೀತಿ ಕತ್ವಾ. ತಾ ಪನ ಹೇಟ್ಠಿಮಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ತಿಸ್ಸೋ, ಉಕ್ಕಟ್ಠಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಪನ ಪಞ್ಚಸತ್ತನವಾದಯೋ. ನಾನೂಪಚಾರೇ ಪಾಸಾದೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ವಾಳಸಙ್ಘಾಟಾದೀಸೂತಿ ¶ ವಾಳರೂಪಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕತೇಸು ಸಙ್ಘಾಟಾದೀಸು. ಆದಿಸದ್ದೇನ ತುಲಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಏತ್ಥ ಚ ಸಙ್ಘಾಟೋ ನಾಮ ತುಲಾನ, ಮುಪರಿ ಪುಬ್ಬಪಚ್ಛಿಮಾಯಾಮವಸೇನ ಠಪಿತೋ ಕಟ್ಠವಿಸೇಸೋ ಸಮ್ಮಾ ಘಟೇನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಗೋಪಾನಸ್ಯಾದಯೋತಿ ¶ ಕತ್ವಾ. ತೇ ಪನ ತಯೋ ಹೋನ್ತಿ. ನಿಬ್ಬಕೋಸಬ್ಭನ್ತರೇತಿ ಛದನಕೋಟಿಅಬ್ಭನ್ತರೇ. ಪರಿಮಣ್ಡಲಂ ವಾ ಚತುರಸ್ಸಂ ವಾ ಸೇನಾಸನಂ ಹೋತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತತ್ರಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಸೇನಾಸನೇ. ಅಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೋ ಗಬ್ಭಸ್ಸ ಉಪಚಾರೋ ಏತೇಸನ್ತಿ ಅಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಗಬ್ಭೂಪಚಾರಾ ಸಬ್ಬಗಬ್ಭಾ, ತೇ ಪವಿಸನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ನಿಪನ್ನಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ತತ್ರಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಪಮುಖೇ. ಪಮುಖಸ್ಸ ಸಬ್ಬಚ್ಛನ್ನತ್ತಾ, ಸಬ್ಬಪರಿಚ್ಛನ್ನತ್ತಾ ಚ ಆಪತ್ತಿಂ ಕರೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ನನು ಪಮುಖೇ ಛನ್ನಮೇವ ಅತ್ಥಿ, ನೋ ಪರಿಚ್ಛನ್ನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಗಬ್ಭಪರಿಕ್ಖೇಪೋ’’ತಿಆದಿ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ.

ಯಂ ಪನ ಅನ್ಧಕಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಜಗತೀತಿ ಪಥವಿಯಾ ಚ ಮನ್ದಿರಾಲಿನ್ದವತ್ಥುಸ್ಸ ಚ ನಾಮಮೇತಂ. ಇಧ ಪನ ಮನ್ದಿರಾಲಿನ್ದವತ್ಥುಸಙ್ಖಾತಾ ಭೂಭೇದಾ ಗಹಿತಾ. ತತ್ಥಾತಿ ಅನ್ಧಕಟ್ಠಕಥಾಯಂ. ಕಸ್ಮಾ ಪಾಳಿಯಾ ನ ಸಮೇತೀತಿ ಆಹ ‘‘ದಸಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧಾಪೀ’’ತಿಆದಿ. ಹೀತಿ ಯಸ್ಮಾ. ತತ್ಥಾತಿ ಅನ್ಧಕಟ್ಠಕಥಾಯಂ. ಯೇಪಿ ಮಹಾಪಾಸಾದಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ತೇಸುಪೀತಿ ಮಹಾಪಾಸಾದೇಸುಪಿ.

ಸುಧಾಛದನಮಣ್ಡಪಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸುಧಾ’’ತಿ ಇದಂ ಉಪಲಕ್ಖಣವಸೇನ ವುತ್ತಂ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಛದನಮಣ್ಡಪಸ್ಸಾಪಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ. ಮಣ್ಡಂ ವುಚ್ಚತಿ ಸೂರಿಯರಸ್ಮಿ, ತಂ ಪಾತಿ ರಕ್ಖತಿ, ತತೋ ವಾ ಜನನ್ತಿ ಮಣ್ಡಪಂ. ನನು ಏಕೂಪಚಾರಂ ಹೋತಿ ಪಾಕಾರಸ್ಸ ಛಿದ್ದತ್ತಾತಿ ಆಹ ‘‘ನ ಹೀ’’ತಿಆದಿ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ. ವಳಞ್ಜನತ್ಥಾಯ ಏವಾತಿ ಏವಕಾರೋ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ. ತೇನಾಹ ‘‘ನ ವಳಞ್ಜನೂಪಚ್ಛೇದನತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ. ಅಥ ವಾ ‘‘ಸದ್ದನ್ತರತ್ಥಾಪೋಹನೇನ ಸದ್ದೋ ಅತ್ಥಂ ವದತೀ’’ತಿ (ಉದಾ. ಅಟ್ಠ. ೧; ದೀ. ನಿ. ಟಿ. ೧.೧; ಮ. ನಿ. ಟೀ. ೧.ಮೂಲಪರಿಯಾಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ; ಸಂ. ನಿ. ಟೀ. ೧.೧.ಓಘತರಣಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ; ಅ. ನಿ. ಟೀ. ೧.೧.ರುಪಾದಿವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ) ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ನ ವಳಞ್ಜನೂಪಚ್ಛೇದನತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಕವಾಟನ್ತಿ ಏತ್ಥ ದ್ವಾರಮೇವ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ ಪರಿಯಾಯೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ, ಅಸತಿ ಚ ದ್ವಾರೇ ಕವಾಟಸ್ಸಾಭಾವತೋ. ಸಂವರಣವಿವರಣಕಾಲೇ ಕವತಿ ಸದ್ದಂ ಕರೋತೀತಿ ಕವಾಟಂ.

ತತ್ರಾತಿ ‘‘ಏಕೂಪಚಾರತ್ತಾ’’ತಿ ವಚನೇ. ಯಸ್ಸಾತಿ ಪರವಾದಿನೋ. ಅನುಯೋಗೋ ಸಿಯಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಇಧಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಹಸೇಯ್ಯಸಿಕ್ಖಾಪದೇ, ವುತ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತತ್ಥಾತಿ ಪಿಹಿತದ್ವಾರೇ ಗಬ್ಭೇ. ಸೋತಿ ಪರವಾದೀ. ಸಬ್ಬಚ್ಛನ್ನತ್ತಾ ಆಪತ್ತಿ ಇತಿ ವುತ್ತೇತಿ ಯೋಜನಾ. ಏಸೇವ ನಯೋ ¶ ‘‘ಸಬ್ಬಪರಿಚ್ಛನ್ನತಾ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ. ಪಚ್ಚಾಗಮಿಸ್ಸತೀತಿ ಪತಿ ಆಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಪುನ ಆಗಮಿಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಬ್ಯಞ್ಜನಮತ್ತೇನೇವಾತಿ ‘‘ಸಬ್ಬಚ್ಛನ್ನಾ’’ತಿಆದಿಅಕ್ಖರಪದಮತ್ತೇನೇವ, ನ ಅತ್ಥವಸೇನ. ‘‘ಏವಞ್ಚ ಸತೀ’’ತಿ ¶ ಇಮಿನಾ ಅಬ್ಯಾಪಿತದೋಸಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ತತೋತಿ ಅನಾಪತ್ತಿತೋ, ಪರಿಹಾಯೇಯ್ಯಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಅನಿಯತೇಸು ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ. ತತ್ಥಾತಿ ಅನಿಯತೇಸು. ಇಧಾಪೀತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇಪಿ. ಯಂ ಯನ್ತಿ ಸೇನಾಸನಂ. ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಸಬ್ಬೇಸು ಸೇನಾಸನೇಸು, ಸಹಸೇಯ್ಯಾಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೫೩. ದ್ವೀಸು ಅಟ್ಠಕಥಾವಾದೇಸು ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾವಾದೋವ ಯುತ್ತೋತಿ ಸೋ ಪಚ್ಛಾ ವುತ್ತೋ.

ಇಮಿನಾಪೀತಿ ಸೇನಮ್ಬಮಣ್ಡಪೇನಾಪಿ. ಏತನ್ತಿ ಜಗತಿಯಾ ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತತಂ. ಯಥಾತಿ ಯಂಸದ್ದತ್ಥೋ ತತಿಯನ್ತನಿಪಾತೋ, ಯೇನ ಸೇನಮ್ಬಮಣ್ಡಪೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋತಿ. ಪಞ್ಚಮಂ.

೬. ದುತಿಯಸಹಸೇಯ್ಯಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೫೫. ಛಟ್ಠೇ ಆಗನ್ತುಕಾ ವಸನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಆವಸಥೋ, ಆವಸಥೋ ಚ ಸೋ ಅಗಾರಞ್ಚೇತಿ ಆವಸಥಾಗಾರನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಆಗನ್ತುಕಾನಂ ವಸನಾಗಾರ’’ನ್ತಿ. ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಸನ್ತಿಕಾ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾತಿ ವಚನಸೇಸೋ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ. ಸಾಟಕನ್ತಿ ಉತ್ತರಸಾಟಕಂ, ನಿವತ್ಥವತ್ಥನ್ತಿಪಿ ವದನ್ತಿ. ಅಚ್ಚಾಗಮ್ಮಾತಿ ತ್ವಾಪಚ್ಚಯನ್ತಪದಸ್ಸ ಸಮ್ಬನ್ಧಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಪವತ್ತೋ’’ತಿ. ಯಥಾ ಓಮಸವಾದಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಅಕ್ಕೋಸೇತುಕಾಮತಾಯ ಖತ್ತಿಯಂ ‘‘ಚಣ್ಡಾಲೋ’’ತಿ ವದತೋ ಅಲಿಕಂ ಭಣತೋಪಿ ಮುಸಾವಾದಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ಅನಾಪತ್ತಿ, ಓಮಸವಾದಸಿಕ್ಖಾಪದೇನೇವ ಆಪತ್ತಿ, ಏವಮಿಧಾಪಿ ಮಾತುಗಾಮೇನ ಸಹ ಸಯತೋ ಪಠಮಸಹಸೇಯ್ಯಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ಅನಾಪತ್ತಿ, ಇಮಿನಾವ ಆಪತ್ತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬನ್ತಿ. ಛಟ್ಠಂ.

೭. ಧಮ್ಮದೇಸನಾಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೬೦. ಸತ್ತಮೇ ¶ ಮಹಾದ್ವಾರೇತಿ ಬಹಿ ಠಿತೇ ಮಹಾದ್ವಾರೇ. ಆಗಮ್ಮ, ಪವಿಸಿತ್ವಾ ವಾ ವಸನಟ್ಠಾನತ್ತಾ ಓವರಕೋ ಆವಸಥೋ ನಾಮಾತಿ ಆಹ ‘‘ಓವರಕದ್ವಾರೇ’’ತಿ. ಸುನಿಗ್ಗತೇನಾತಿ ಸುಟ್ಠು ಬಹಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಗತೇನ ಸದ್ದೇನ. ‘‘ಅಞ್ಞಾತು’’ನ್ತಿ ಪದಸ್ಸ ‘‘ನ ಞಾತು’’ನ್ತಿ ಅತ್ಥಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಆಜಾನಿತು’’ನ್ತಿ. ಇಮಿನಾ ನಕಾರವಿಕಾರೋ ಅಇತಿ ನಿಪಾತೋ ನ ಹೋತಿ, ಆಇತಿ ಉಪಸಗ್ಗೋತಿ ಪನ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ವಿಞ್ಞುನಾ ಪುರಿಸೇನಾ’’ತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಪುರಿಸವಿಗ್ಗಹೇನಾ’’ತಿ ವದನ್ತೋ ಮನುಸ್ಸಪುರಿಸವಿಗ್ಗಹಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಿತೇನ ಯಕ್ಖೇನ ಪೇತೇನ ತಿರಚ್ಛಾನಗತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಠಿತಾಯ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ದೇಸೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ನ ಯಕ್ಖೇನಾತಿ ಯಕ್ಖೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಠಿತಾಯ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ದೇಸೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಏಸ ನಯೋ ‘‘ನ ಪೇತೇನ, ನ ತಿರಚ್ಛಾನಗತೇನಾ’’ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ.

೬೬. ಛಪ್ಪಞ್ಚವಾಚಾಹೀತಿ ¶ ಏತ್ಥ ‘‘ಪಞ್ಚಾ’’ತಿ ವಾಚಾಸಿಲಿಟ್ಠವಸೇನ ವುತ್ತಂ ಕಸ್ಸಚಿ ಪಯೋಜನಸ್ಸಾಭಾವಾ. ತತ್ಥಾತಿ ‘‘ಛಪ್ಪಞ್ಚವಾಚಾಹೀ’’ತಿ ಪದೇ. ಏಕೋ ಗಾಥಾಪಾದೋ ಏಕಾ ವಾಚಾತಿ ವದನ್ತೋ ಚುಣ್ಣಿಯೇ ವಿಭತ್ಯನ್ತಂ ಏಕಂ ಪದಂ ಏಕಾ ವಾಚಾ ನಾಮಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ, ಅತ್ಥಜೋತಕಪದಂ ವಾ ವಾಕ್ಯಪದಂ ವಾ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ‘‘ಏಕಂ ಪದಂ ಪಾಳಿತೋ, ಪಞ್ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾತೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ದ್ವೇ ಪದಾನಿ ಪಾಳಿತೋ, ಚತ್ತಾರಿ ಅಟ್ಠಕಥಾತೋ’’ತಿಆದಿನಯೋಪಿ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಛಪದಾನತಿಕ್ಕಮೋಯೇವ ಹಿ ಪಮಾಣಂ. ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸತಿ ವಿಭತ್ತಿವಿಪಲ್ಲಾಸೇ ಲಿಙ್ಗಸ್ಸಾಪಿ ವಿಪಲ್ಲಾಸೋ ಹೋತಿ ‘‘ತಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ ಪುಲ್ಲಿಙ್ಗೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ. ಸತಿ ಚ ವಿಭತ್ತಿವಿಪಲ್ಲಾಸೇ ‘‘ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಭಾವೇನ ಪವತ್ತಾ. ‘‘ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸಾ’’ತಿ ನಿಯತಪುಲ್ಲಿಙ್ಗಾಪೇಕ್ಖನಸ್ಸ ಅಸಮ್ಭವತೋ ಅತ್ಥವಸೇನ ‘‘ಏಕಿಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಭಾವೇನ ವುತ್ತಂ. ಇಮಿನಾ ಭೇದಲಿಙ್ಗನಿಸ್ಸಿತೋ ವಿಸೇಸನವಿಸೇಸ್ಯೋಪಿ ಅತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ತುಮ್ಹಾಕನ್ತಿ ನಿದ್ಧಾರಣಸಮುದಾಯೋ. ‘‘ಸುಣಾಥಾ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ಆಭೋಗೋಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಪಠಮ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಪಠಮನ್ತಿ ಚ ಪಠಮಮೇವ. ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ನ ಪಚ್ಛಾ’’ತಿ. ಪುಟ್ಠೋ ಹುತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖು ಕಥೇತೀತಿ ಯೋಜನಾತಿ. ಸತ್ತಮಂ.

೮. ಭೂತಾರೋಚನಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೬೭. ಅಟ್ಠಮೇ ¶ ತತ್ಥಾತಿ ಚತುತ್ಥಪಾರಾಜಿಕಸಿಕ್ಖಾಪದೇ. ಇಧಾತಿ ಭೂತಾರೋಚನಸಿಕ್ಖಾಪದೇ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ. ಪಯುತ್ತವಾಚಾತಿ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಯುತ್ತಾ ವಾಚಾ. ತಥಾತಿ ತತೋ ಗುಣಾರೋಚನಕಾರಣಾ, ಅರಿಯಾ ಸಾದಿಯಿಂಸೂತಿ ಯೋಜನಾ.

ಯತಸದ್ದಾನಂ ನಿಚ್ಚಸಮ್ಬನ್ಧತ್ತಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಯೇ’’ತಿಆದಿ. ಸಬ್ಬೇಪೀತಿ ಪುಥುಜ್ಜನಾರಿಯಾಪಿ. ಭೂತನ್ತಿ ವಿಜ್ಜಮಾನಂ. ಕಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಪಟಿಜಾನಿಂಸು, ನನು ಅರಿಯೇಹಿ ಅತ್ತನೋ ಗುಣಾನಂ ಅನಾರೋಚಿತತ್ತಾ ನ ಪಟಿಜಾನಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಅರಿಯಾನಮ್ಪೀ’’ತಿಆದಿ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ. ಅರಿಯಾನಮ್ಪಿ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮೋ ಯಸ್ಮಾ ಭೂತೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ‘‘ಭೂತಂ ಭಗವಾ’’ತಿ ಪಟಿಜಾನಿಂಸೂತಿ ಯೋಜನಾ. ಯಸ್ಮಾ ಭಾಸಿತೋ ವಿಯ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಅರಿಯಾ ಪಟಿಜಾನಿಂಸೂತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅನಾದೀನವದಸ್ಸಿನೋತಿ ದೋಸಸ್ಸ ಅದಸ್ಸನಧಮ್ಮಾ. ತೇಹೀತಿ ಅರಿಯೇಹಿ, ಭಾಸಿತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಯಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸುನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಞ್ಞೇತಿ ಪುಥುಜ್ಜನಾ. ಸಬ್ಬಸಙ್ಗಾಹಿಕೇನೇವಾತಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪುಥುಜ್ಜನಾರಿಯಾನಂ ಸಙ್ಗಹಣೇ ಪವತ್ತೇನೇವ. ಸಿಕ್ಖಾಪದವಿಭಙ್ಗೇಪೀತಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ಪದಭಾಜನಿಯೇಪಿ. ತತ್ಥಾತಿ ಚತುತ್ಥಪಾರಾಜಿಕೇ. ಇಧಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ.

೭೭. ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ನ ಸುತಾದಿಗುಣನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅನ್ತರಾ ವಾತಿ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಕಾಲತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ವಾ. ಅತಿಕಡ್ಢಿಯಮಾನೇನಾತಿ ಅತಿನಿಪ್ಪೀಳಿಯಮಾನೇನ. ಉಮ್ಮತ್ತಕಸ್ಸಾತಿ ¶ ಇದಂ ಪನಾತಿ ಏತ್ಥ ಇತಿ-ಸದ್ದೋ ಆದ್ಯತ್ಥೋ. ತೇನ ‘‘ಖಿತ್ತಚಿತ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ದಿಟ್ಠಿಸಮ್ಪನ್ನಾನನ್ತಿ ಮಗ್ಗಪಞ್ಞಾಯ, ಫಲಪಞ್ಞಾಯ ಚ ಸಮ್ಪನ್ನಾನಂ. ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾಪತ್ತಿಯಾ ಅನಾಪತ್ತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ, ಆಪತ್ತಿಯೇವ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಉಮ್ಮತ್ತಕಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋತಿ. ಅಟ್ಠಮಂ.

೯. ದುಟ್ಠುಲ್ಲಾರೋಚನಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೭೮. ನವಮೇ ತತ್ರಾತಿ ತಸ್ಸಂ ‘‘ದುಟ್ಠುಲ್ಲಾ ನಾಮಾ’’ತಿಆದಿಪಾಳಿಯಂ, ತಾಸು ವಾ ಪಾಳಿಅಟ್ಠಕಥಾಸು. ವಿಚಾರಣಾತಿ ವೀಮಂಸನಾ. ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸದ್ದೇತಿ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸದ್ದತ್ಥಭಾವೇ ¶ . ಏತ್ಥ ಹಿ ಸದ್ದೇ ವುಚ್ಚಮಾನೇ ಅವಿನಾಭಾವತೋ ಸದ್ದೇನ ಅತ್ಥೋಪಿ ವುತ್ತೋ, ವಿನಾಪಿ ಭಾವಪಚ್ಚಯೇನ ಭಾವತ್ಥಸ್ಸ ಞಾತಬ್ಬತ್ತಾ ಭಾವೋಪಿ ಗಹೇತಬ್ಬೋ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸದ್ದತ್ಥಭಾವೇ’’ತಿ. ಏಸೇವ ನಯೋ ‘‘ದುಟ್ಠುಲ್ಲಸದ್ದೇ’’ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ. ಏತಂ ಪರಿಮಾಣಂ ಯಸ್ಸಾತಿ ಏತಂ, ‘‘ತೇರಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾ’’ತಿ ವಚನಂ. ಏತಂ ಏವ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ನ ‘‘ಚತ್ತಾರಿ ಚ ಪಾರಾಜಿಕಾನೀ’’ತಿ ಇದನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ತತ್ಥಾತಿ ಪಾಳಿಯಂ. ಕಸ್ಸಚಿ ವಿಮತಿ ಭವೇಯ್ಯ, ಕಿಂ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಆಪತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇನ್ತೇನ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತಸ್ಸ ಸಮಾನತ್ತಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಏವಂ ಸತೀ’’ತಿಆದಿ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯಮೇವ ಚಾತಿ ಚಸದ್ದೋ ಬ್ಯತಿರೇಕತ್ಥೋ, ನ ದುಕ್ಕಟಂ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ಏತನ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾಪಜ್ಜನತಂ, ‘‘ಅಸುದ್ಧೋ ಹೋತಿ…ಪೇ… ಓಮಸವಾದಸ್ಸಾ’’ತಿ ವಚನಂ ವಾ, ವುತ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏತ್ಥಾತಿ ಪಾಳಿಯಂ. ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯಾವೇತಿ ಏತ್ಥ ಏವಕಾರೋ ಅಟ್ಠಾನಯೋಗೋ, ಪಮಾಣನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ, ಕಾರಣಮೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ನ ಅಞ್ಞಾ ವಿಚಾರಣಾ’’ತಿ. ಅಥ ವಾ ಅಞ್ಞಾತಿ ಸಾಮ್ಯತ್ಥೇ ಪಚ್ಚತ್ತವಚನಮೇತಂ, ನ ಅಞ್ಞೇಸಂ ವಿಚಾರಣಾ ಪಮಾಣನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏವಞ್ಹಿ ಸತಿ ಏವಕಾರೋ ಠಾನಯೋಗೋವ. ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಚಾತಿ ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಾಲೇಪಿ ಚ.

ಏತನ್ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯಾನಂ ಪಮಾಣತಂ. ಸಂವರತ್ಥಾಯ ಏವ, ಅನಾಪಜ್ಜನತ್ಥಾಯ ಏವ ಚ ಅನುಞ್ಞಾತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ತೇನಾಹ ‘‘ನ ತಸ್ಸ’’ತ್ಯಾದಿ. ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಭಿಕ್ಖುಭಾವೋ ನಾಮ ನ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಸುವುತ್ತಮೇವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೮೦. ಸಾತಿ ಭಿಕ್ಖುಸಮ್ಮುತಿ, ಸಙ್ಘೇನ ಕಾತಬ್ಬಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಕತ್ಥಚೀತಿ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ಠಾನೇ. ಇಧಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ. ‘‘ವುತ್ತತ್ತಾ’’ತಿ ಪದಂ ‘‘ಕಾತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಪದೇ ಹೇತು. ಏಸಾತಿ ಏಸೋ ಭಿಕ್ಖು. ಹಿತೇಸಿತಾಯಾತಿ ಹಿತಸ್ಸ ಏಸಿತಾಯ, ಅತ್ಥಸ್ಸ ಇಚ್ಛತಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೮೨. ಸೇಸಾನೀತಿ ¶ ಆದಿಮ್ಹಿ ಪಞ್ಚಸಿಕ್ಖಾಪದತೋ ಸೇಸಾನಿ ಉಪರಿ ಪಞ್ಚ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ. ಘಟೇತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧಂ ಕತ್ವಾತಿ. ನವಮಂ.

೧೦. ಪಥವೀಖಣನಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೮೬. ದಸಮೇ ¶ ಭಗವಾ ದಸ್ಸೇತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಏತ್ಥಾತಿ ಪಥವಿಯಂ. ತತ್ಥಾತಿ ತೇಸು ಪಾಸಾಣಾದೀಸು. ಮುಟ್ಠಿಪ್ಪಮಾಣತೋತಿ ಖಟಕಪಮಾಣತೋ. ಸಾತಿ ಅದಡ್ಢಪಥವೀ. ಹತ್ಥಿಕುಚ್ಛಿಯನ್ತಿ ಏವಂನಾಮಕೇ ಠಾನೇ. ಏಕಪಚ್ಛಿಪೂರಂ ಪಥವಿನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತೇಸಂಯೇವಾತಿ ಅಪ್ಪಪಂಸುಅಪ್ಪಮತ್ತಿಕಾಪದಾನಂ ಏವ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ. ಏತನ್ತಿ ಯೇಭುಯ್ಯೇನಪಾಸಾಣಾದಿಪಞ್ಚಕಂ. ತನ್ತಿ ಕುಸೀತಂ. ಆಣಾಪೇತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಆಣ ಪೇಸನೇ’’ತಿ ಧಾತುಪಾಠೇಸು ವುತ್ತತ್ತಾ ಆಣಧಾತುಯೇವ ಪೇಸನಸಙ್ಖಾತಂ ಹೇತ್ವತ್ಥಂ ವದತಿ, ನ ಣಾಪೇಪಚ್ಚಯೋ, ಸೋ ಪನ ಧಾತ್ವತ್ಥೇಯೇವ ವತ್ತತಿ. ನ ಹಿ ತಸ್ಸ ವಿಸುಂ ವುತ್ತೋ ಅಭಿಧೇಯ್ಯೋ ಅತ್ಥಿ ಧಾತ್ವತ್ಥತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಅಭಿಧೇಯ್ಯಸ್ಸಾಭಾವಾ. ತಾವಾತಿ ಪಠಮಂ ಪಾಳಿಮುತ್ತಕವಿನಿಚ್ಛಯಸ್ಸ, ತತೋ ವಾ.

ಪೋಕ್ಖರಂ ಪದುಮಂ ನೇತೀತಿ ಪೋಕ್ಖರಣೀ. ‘‘ಸೋಧೇನ್ತೇಹೀ’’ತಿ ಪದಂ ‘‘ಉಸ್ಸಿಞ್ಚಿತುಂ ಅಪನೇತು’’ನ್ತಿ ಪದೇಸು ಭಾವಕತ್ತಾ. ಯೋತಿ ‘‘ತನುಕದ್ದಮೋ’’ತಿ ಪದೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ. ಯೋ ತನುಕದ್ದಮೋತಿ ಹಿ ಅತ್ಥೋ. ಕುಟೇಹೀತಿ ಘಟೇಹಿ. ಉಸ್ಸಿಞ್ಚಿತುನ್ತಿ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ, ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ವಾ ಸಿಞ್ಚಿತುಂ. ತತ್ರಾತಿ ಸುಕ್ಖಕದ್ದಮೇ, ‘‘ಯೋ’’ತಿ ಪದೇ ಅವಯವೀಆಧಾರೋ. ಯೋತಿ ಸುಕ್ಖಕದ್ದಮೋ.

ತಟನ್ತಿ ಕೂಲಂ. ಉದಕಸಾಮನ್ತಾತಿ ಉದಕಸ್ಸ ಸಮೀಪೇ. ಓಮಕಚತುಮಾಸನ್ತಿ ಚತುಮಾಸತೋ ಊನಕಂ. ಓವಟ್ಠನ್ತಿ ದೇವೇನ ಓವಸ್ಸಿತಂ ಹೋತಿ ಸಚೇತಿ ಯೋಜನಾ. ಪತತೀತಿ ತಟಂ ಪತತಿ. ಉದಕೇಯೇವಾತಿ ಪಕತಿಉದಕೇಯೇವ. ಉದಕಸ್ಸಾತಿ ವಸ್ಸೋದಕಸ್ಸ. ತತ್ಥಾತಿ ಪಾಸಾಣಪಿಟ್ಠಿಯಂ. ಪಠಮಮೇವಾತಿ ಸೋಣ್ಡಿಖಣನತೋ ಪಠಮಂ ಏವ. ಉದಕೇ ಪರಿಯಾದಿಣ್ಣೇತಿ ಉದಕೇ ಸುಕ್ಖೇ. ಪಚ್ಛಾತಿ ಉದಕಪೂರತೋ ಪಚ್ಛಾ. ತತ್ಥಾತಿ ಸೋಣ್ಡಿಯಂ. ಉದಕೇಯೇವಾತಿ ಮೂಲಉದಕೇಯೇವ. ಉದಕನ್ತಿ ಆಗನ್ತುಕಉದಕಂ. ಅಲ್ಲೀಯತೀತಿ ಪಿಟ್ಠಿಪಾಸಾಣೇ ಲಗ್ಗತಿ. ತಮ್ಪೀತಿ ಸುಖುಮರಜಮ್ಪಿ. ಅಕತಪಬ್ಭಾರೇತಿ ವಳಞ್ಜೇನ ಅಕತೇ ಪಬ್ಭಾರೇ. ಉಪಚಿಕಾಹಿ ವಮೀಯತಿ, ಘರಗೋಳಿಕಾದಯೋ ವಾ ಸತ್ತೇ ವಮತೀತಿ ವಮ್ಮಿಕೋ.

ಗಾವೀನಂ ¶ ಖುರೋ ಕಣ್ಟಕಸದಿಸತ್ತಾ ಗೋಕಣ್ಟಕೋ ನಾಮ, ತೇನ ಛಿನ್ನೋ ಕದ್ದಮೋ ‘‘ಗೋಕಣ್ಟಕೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಅಚ್ಛದನಂ ವಾ ವಿನಟ್ಠಚ್ಛದನಂ ವಾ ಪುರಾಣಸೇನಾಸನಂ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ತತೋತಿ ¶ ಪುರಾಣಸೇನಾಸನತೋ, ಗಣ್ಹಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅವಸೇಸನ್ತಿ ವಿನಟ್ಠಚ್ಛದನತೋ. ಅವಸೇಸಂ ಇಟ್ಠಕಂ ಗಣ್ಹಾಮಿ ಇತಿ ಸಞ್ಞಾಯಾತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ. ತೇನಾತಿ ಇಟ್ಠಕಾದಿನಾ. ಯಾ ಯಾತಿ ಮತ್ತಿಕಾ. ಅತಿನ್ತಾತಿ ಅನಲ್ಲಾ, ಅಕಿಲಿನ್ನಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ಮತ್ತಿಕಾಪುಞ್ಜೇ. ಸಬ್ಬೋತಿ ಸಕಲೋ ಮತ್ತಿಕಾಪುಞ್ಜೋ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಮತ್ತಿಕಾಪುಞ್ಜಸ್ಸ. ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕೇಹೀ’’ತಿ ಪದಂ ‘‘ಅಪನಾಮೇತ್ವಾ’’ತಿ ಪದೇ ಕಾರಿತಕಮ್ಮಂ. ಕಸ್ಮಾ ವಟ್ಟತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಉದಕೇನಾ’’ತಿಆದಿ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ.

ತತ್ಥಾತಿ ಮತ್ತಿಕಾಪಾಕಾರೇ. ಅಞ್ಞಮ್ಪೀತಿ ಮಣ್ಡಪಥಮ್ಭತೋ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ. ತೇನ ಅಪದೇಸೇನಾತಿ ತೇನ ಪಾಸಾಣಾದಿಪವಟ್ಟನಲೇಸೇನ.

ಪಸ್ಸಾವಧಾರಾಯಾತಿ ಮುತ್ತಸೋತಾಯ. ಕತ್ತರಯಟ್ಠಿಯಾತಿ ಕತ್ತರದಣ್ಡೇನ. ಏತ್ಥ ಹಿ ಕತ್ತರಯತಿ ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಾನಂ ಸಿಥಿಲಭಾವೇನ ಸಿಥಿಲೋ ಹುತ್ವಾ ಭವತೀತಿ ಕತ್ವಾ ಕತ್ತರೋ ವುಚ್ಚತಿ ಜಿಣ್ಣಮನುಸ್ಸೋ, ತೇನ ಏಕನ್ತತೋ ಗಹೇತಬ್ಬತ್ತಾ ಕತ್ತರೇನ ಗಹಿತಾ ಯಟ್ಠಿ, ಕತ್ತರಸ್ಸ ಯಟ್ಠೀತಿ ವಾ ಕತ್ವಾ ಕತ್ತರಯಟ್ಠಿ ವುಚ್ಚತಿ ಕತ್ತರದಣ್ಡೋ. ದನ್ತಜಪಠಮಕ್ಖರೇನ ಸಜ್ಝಾಯಿತಬ್ಬೋ. ವೀರಿಯಸಮ್ಪಗ್ಗಹಣತ್ಥನ್ತಿ ವೀರಿಯಸ್ಸ ಸುಟ್ಠು ಪಗ್ಗಣ್ಹನತ್ಥಂ, ವೀರಿಯಸ್ಸ ಉಕ್ಖಿಪನತ್ಥನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕೇಚಿ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಯೋಜನಾ.

೮೭. ತತ್ರಾಪೀತಿ ಇಟ್ಠಕಕಪಾಲಾದೀಸುಪಿ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ತೇಸಂ ಅನುಪಾದಾನತ್ತಾತಿ ತೇಸಂ ಇಟ್ಠಕಾದೀನಂ ಅಗ್ಗಿಸ್ಸ ಅನಿನ್ಧನತ್ತಾ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾವಾ. ತಾನೀತಿ ಇಟ್ಠಕಾದೀನಿ. ಅವಿಸಯತ್ತಾತಿ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅನೋಕಾಸತ್ತಾ. ತಿಣುಕ್ಕನ್ತಿ ತಿಣಮಯಂ ಉಕ್ಕಂ. ತತ್ಥೇವಾತಿ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ಏವ. ಅರೀಯತಿ ಅಗ್ಗಿನಿಪ್ಫಾದನತ್ಥಂ ಘಂಸೀಯತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಅರಣೀ, ಹೇಟ್ಠಾ ನಿಮನ್ಥನೀಯದಾರು. ಸಹ ಧನುನಾ ಏತಿ ಪವತ್ತತೀತಿ ಸಹಿತೋ, ಉಪರಿ ನಿಮನ್ಥನದಾರು. ಅರಣೀ ಚ ಸಹಿತೋ ಚ ಅರಣೀಸಹಿತೋ, ತೇನ ಅಗ್ಗಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಯಥಾ ಕರಿಯಮಾನೇ ನ ಡಯ್ಹತಿ, ತಥಾ ಕರೋಹೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೮೮. ಆವಾಟಂ ¶ ಜಾನಾತಿ ಆವಾಟಂ ಕಾತುಂ, ಖಣಿತುಂ ವಾ ಜಾನಾಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಏವಂ ಮಹಾಮತ್ತಿಕಂ ಜಾನ, ಥುಸಮತ್ತಿಕಂ ಜಾನಾ’’ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಯಥಾಲಾಭಂ ಸಮ್ಪದಾನವಾಚಕಪದಂ ಅಜ್ಝಾಹರಿತ್ವಾ ಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ. ಸಾತಿ ಪಥವೀ. ತೇನಾತಿ ಪವಟ್ಟನಾದಿನಾತಿ. ದಸಮಂ.

ಮುಸಾವಾದವಗ್ಗೋ ಪಠಮೋ.

೨. ಭೂತಗಾಮವಗ್ಗೋ

೧. ಭೂತಗಾಮಸಿಕ್ಖಾಪದ-ಅತ್ಥಯೋಜನಾ

೮೯. ದುತಿಯವಗ್ಗಸ್ಸ ¶ ಪಠಮೇ ತಸ್ಸಾತಿ ದೇವತಾಯ. ಉಕ್ಖಿತ್ತಂ ಫರಸುನ್ತಿ ಉದ್ಧಂ ಖಿತ್ತಂ ಕುಠಾರಿಂ. ನಿಗ್ಗಹೇತುನ್ತಿ ಸಣ್ಠಾತುಂ, ನಿವತ್ತೇತುಂ ವಾ. ಚಕ್ಖುವಿಸಯಾತೀತೇತಿ ಪಸಾದಚಕ್ಖುಸ್ಸ ಗೋಚರಾತಿಕ್ಕನ್ತೇ. ಮಹಾರಾಜಸನ್ತಿಕಾತಿ ವೇಸ್ಸವಣಮಹಾರಾಜಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಾ. ಥನಮೂಲೇಯೇವಾತಿ ಥನಸಮೀಪೇಯೇವ. ಹಿಮವನ್ತೇತಿ ಹಿಮಉಗ್ಗಿರಣೇ ವನೇ, ಹಿಮಯುತ್ತೇ ವಾ. ತತ್ಥಾತಿ ಹಿಮವನ್ತೇ, ದೇವತಾಸನ್ನಿಪಾತೇ ವಾ. ರುಕ್ಖಧಮ್ಮೋತಿ ರುಕ್ಖಸಭಾವೋ. ರುಕ್ಖಧಮ್ಮೋ ಚ ನಾಮ ಛೇದನಭೇದನಾದೀಸು ರುಕ್ಖಾನಂ ಅಚೇತನತ್ತಾ ಕೋಪಸ್ಸ ಅಕರಣಂ, ತಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖಧಮ್ಮೇ ಠಿತಾ ದೇವತಾ ರುಕ್ಖಧಮ್ಮೇ ಠಿತಾ ನಾಮ, ಛೇದನಭೇದನಾದೀಸು ರುಕ್ಖಸ್ಸ ವಿಯ ರುಕ್ಖಟ್ಠಕದೇವತಾಯ ಅಕೋಪನಂ ರುಕ್ಖಧಮ್ಮೇ ಠಿತಾ ನಾಮಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ತತ್ಥಾತಿ ತಾಸು ಸನ್ನಿಪಾತದೇವತಾಸು. ಇತೀತಿ ಇಮಸ್ಸ ಅಲಭನಸ್ಸ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅಲಭನೇ ವಾ, ಆದೀನವನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಭಗವತೋ ಚಾತಿ ಚ-ಸದ್ದೋ ‘‘ಪುಬ್ಬಚರಿತ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ. ಇಮಞ್ಚ ಆದೀನವಂ ಅದ್ದಸ, ಭಗವತೋ ಪುಬ್ಬಚರಿತಞ್ಚ ಅನುಸ್ಸರೀತಿ ವಾಕ್ಯಸಮ್ಪಿಣ್ಡನವಸೇನ ಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ. ತೇನಾತಿ ದಸ್ಸನಾನುಸ್ಸರಣಕಾರಣೇನ. ಅಸ್ಸಾತಿ ದೇವತಾಯ. ಸಂವಿಜ್ಜತಿ ಪಿತಾ ಅಸ್ಸಾತಿ ಸಪಿತಿಕೋ, ಪುತ್ತೋ. (ತಾವಾತಿ ಅತಿವಿಯ, ಪಟಿಸಞ್ಚಿಕ್ಖನ್ತಿಯಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ) ‘‘ಮರಿಯಾದಂ ಬನ್ಧಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞಪೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ಇತಿ ಪಟಿಸಞ್ಚಿಕ್ಖನ್ತಿಯಾ ಅಸ್ಸಾ ದೇವತಾಯ ಏತದಹೋಸೀತಿ ಯೋಜನಾ.

ಯೋತಿ ¶ ಯೋ ಕೋಚಿ ಜನೋ. ವೇತಿ ಏಕನ್ತೇನ. ಉಪ್ಪತಿತನ್ತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನವಸೇನ ಅತ್ತನೋ ಉಪರಿ ಪತಿತಂ. ಭನ್ತನ್ತಿ ಭಮನ್ತಂ ಧಾವನ್ತಂ, ವಾರಯೇತಿ ನಿವಾರೇಯ್ಯ ನಿಗ್ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತನ್ತಿ ಜನಂ. ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಯೋಜನಾ – ಸಾರಥಿ ಭನ್ತಂ ರಥಂ ವಾರಯೇ ಇವ, ತಥಾ ಯೋ ವೇ ಉಪ್ಪತಿತಂ ಕೋಧಂ ವಾರಯೇ, ತಂ ಅಹಂ ಸಾರಥಿಂ ಇತಿ ಬ್ರೂಮಿ. ಇತರೋ ಕೋಧನಿವಾರಕತೋ ಅಞ್ಞೋ ರಾಜಉಪರಾಜಾದೀನಂ ಸಾರಥಿಭೂತೋ ಜನೋ ರಸ್ಮಿಗ್ಗಾಹೋ ರಜ್ಜುಗ್ಗಾಹೋ ನಾಮಾತಿ.

ದುತಿಯಗಾಥಾಯ ವೇಜ್ಜೋ ವಿಸಟಂ ವಿತ್ಥತಂ ಸಪ್ಪವಿಸಂ ಸಪ್ಪಸ್ಸ ಆಸೀವಿಸಸ್ಸ ವಿಸಂ ಗರಳಂ ಓಸಧೇಹಿ ಭೇಸಜ್ಜೇನ, ಮನ್ತೇನ ಚ ವಿನೇತಿ ಇವ, ತಥಾ ಯೋ ಭಿಕ್ಖವೇ ಉಪ್ಪತಿತಂ ಕೋಧಂ ಮೇತ್ತಾಯ ವಿನೇತಿ, ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಉರಗೋ ಭುಜಗೋ ಪುರಾಣಂ ಪುರೇ ಭವಂ ಜಿಣ್ಣಂ ಪುರಾಣತ್ತಾ ಜಿಣ್ಣಂ ತಚಂ ಜಹಾತಿ ಇವ, ತಥಾ ಓರಪಾರಂ ಅಪಾರಸಙ್ಖಾತಂ ಪಞ್ಚೋರಮ್ಭಾಗಿಯಸಂಯೋಜನಂ ಜಹಾತೀತಿ ಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ.

ತತ್ರಾತಿ ¶ ದ್ವೀಸು ಗಾಥಾಸು. ವತ್ಥು ಪನ ವಿನಯೇ ಆರೂಳ್ಹನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಥಾತಿ ಪಚ್ಛಾ. ಯಸ್ಸ ದೇವಪುತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಯೇನ ದೇವಪುತ್ತೇನ. ಪರಿಗ್ಗಹೋತಿ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗಹಿತೋ. ಸೋತಿ ದೇವಪುತ್ತೋ. ತತೋತಿ ಉಪಗಮನತೋ. ಯದಾ ಹೋತಿ, ತದಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಮಹೇಸಕ್ಖದೇವತಾಸೂತಿ ಮಹಾಪರಿವಾರಾಸು ದೇವತಾಸು, ಮಹಾತೇಜಾಸು ವಾ. ಪಟಿಕ್ಕಮನ್ತೀತಿ ಅಪೇನ್ತಿ. ದೇವತಾ ಯಮ್ಪಿ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ತತ್ಥೇವಾತಿ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನೇಯೇವ. ಉಪಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಉಪಟ್ಠಾನತ್ಥಾಯ, ಸಮ್ಪದಾನತ್ಥೇ ಚೇತಂ ಉಪಯೋಗವಚನಂ. ಅಥ ವಾ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಉಪಟ್ಠಾನಂ, ಭಗವತೋ ಸಮೀಪಟ್ಠಾನಂ, ತಂ ಆಗನ್ತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ನನ್ತಿ ತಂ, ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ.

೯೦. ‘‘ಭವನ್ತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ವಿರೂಳ್ಹೇ ಮೂಲೇ ನೀಲಭಾವಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ವಡ್ಢಮಾನಕೇ ತರುಣರುಕ್ಖಗಚ್ಛಾದಿಕೇ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಅಹುವತ್ಥು’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಪನ ವಡ್ಢಿತ್ವಾ ಠಿತೇ ಮಹನ್ತರುಕ್ಖಗಚ್ಛಾದಿಕೇ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಅಹುವತ್ಥು’’ನ್ತಿ ಚ ಹಿಯ್ಯತ್ತನಿಸಙ್ಖಾತಾಯ ತ್ಥುಂ-ವಿಭತ್ತಿಯಾ ಹೂ-ಧಾತುಸ್ಸ ಊಕಾರಸ್ಸ ಉವಾದೇಸೋ ಹೋತಿ. ಪೋತ್ಥಕೇಸು ಪನ ‘‘ಅಹುವತೀ’’ತಿ ಪಾಠೋ ದಿಸ್ಸತಿ, ಸೋ ಅಪಾಠೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ‘‘ಜಾಯನ್ತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಭೂ-ಧಾತುಸ್ಸ ಸತ್ತತ್ಥಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ ¶ , ‘‘ವಡ್ಢನ್ತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ವಡ್ಢನತ್ಥಭಾವಂ. ಏತನ್ತಿ ‘‘ಭೂತಗಾಮೋ’’ತಿ ನಾಮಂ. ಪೀಯತೇ ಯಥಾಕಾಮಂ ಪರಿಭುಞ್ಜೀಯತೇ, ಪಾತಬ್ಬಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ವಾ ಪಾತಬ್ಯಂ, ಪಾಸದ್ದೋ ಯಥಾಕಾಮಪರಿಭುಞ್ಜನತ್ಥೋ. ತೇನಾಹ – ‘‘ಛೇದನಭೇದನಾದೀಹಿ ಯಥಾರುಚಿ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬತಾತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ.

೯೧. ‘‘ಇದಾನೀ’’ತಿ ಪದಂ ‘‘ಆಹಾ’’ತಿ ಪದೇ ಕಾಲಸತ್ತಮೀ. ಯಸ್ಮಿನ್ತಿ ಬೀಜೇ. ತನ್ತಿ ಬೀಜಂ. ಪಞ್ಚ ಬೀಜಜಾತಾನೀತಿ ಏತ್ಥ ಜಾತಸದ್ದಸ್ಸ ತಬ್ಭಾವತ್ಥತಂ ಸನ್ಧಾಯ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ಏವಂ ವುತ್ತಂ. ತಬ್ಭಾವತ್ಥಸ್ಸ ‘‘ಮೂಲೇ ಜಾಯನ್ತೀ’’ತಿ ಇಮಾಯ ಪಾಳಿಯಾ ಅಸಂಸನ್ದನತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ಸಙ್ಗಹಕಾರೇನ ‘‘ನ ಸಮೇನ್ತೀ’’ತಿ. ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯಾನಂ ಮತೇನ ಸತಿ ಜಾತಸದ್ದಸ್ಸ ತಬ್ಭಾವತ್ಥಭಾವೇ ‘‘ಮೂಲೇ ಜಾಯನ್ತೀ’’ತಿಆದೀಸು ಮೂಲೇ ಮೂಲಾನಿ ಜಾಯನ್ತೀತಿ ದೋಸೋ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಮನಸಿ ಕತ್ವಾ ಆಹ ‘‘ನ ಹೀ’’ತಿಆದಿ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ. ತಾನೀತಿ ರುಕ್ಖಾದೀನಿ. ತಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಭೂತಗಾಮೋ ನಾಮ ಪಞ್ಚ ಬೀಜಜಾತಾನೀ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ. ಏತನ್ತಿ ‘‘ಬೀಜಜಾತಾನೀ’’ತಿ ನಾಮಂ. ಬೀಜೇಸು ಜಾತಾನಿ ಬೀಜಜಾತಾನೀತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಮೂಲೇ ಜಾಯನ್ತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಸಮೇತಿ. ಏತೇನಾತಿ ‘‘ಬೀಜತೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಸಙ್ಗಹೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

‘‘ಯೇಹೀ’’ತಿ ಪದಂ ‘‘ಜಾತತ್ತಾ’’ತಿ ಪದೇ ಅಪಾದಾನಂ, ಹೇತು ವಾ ‘‘ವುತ್ತಾನೀ’’ತಿ ಪದೇ ಕರಣಂ, ಕತ್ತಾ ವಾ. ತೇಸನ್ತಿ ಬೀಜಾನಂ. ರುಕ್ಖಾದೀನಂ ವಿರುಹನಂ ಜನೇತೀತಿ ಬೀಜಂ. ‘‘ಬೀಜತೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಕಾರಿಯೋಪಚಾರೇನ ಕಾರಣಸ್ಸ ದಸ್ಸಿತತ್ತಾ ಕಾರಣೂಪಚಾರಂ ಪದೀಪೇತಿ. ಅಞ್ಞಾನಿಪಿ ಯಾನಿ ವಾ ಪನ ಗಚ್ಛವಲ್ಲಿರುಕ್ಖಾದೀನಿ ಅತ್ಥಿ ಸಂವಿಜ್ಜನ್ತಿ, ತಾನಿ ಗಚ್ಛವಲ್ಲಿರುಕ್ಖಾದೀನಿ ಜಾಯನ್ತಿ ಸಞ್ಜಾಯನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ತಾನೀತಿ ಗಚ್ಛವಲ್ಲಿರುಕ್ಖಾದೀನಿ ¶ . ತಞ್ಚ ಮೂಲಂ, ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಹಲಿದ್ದಾದಿ ಚ ಅತ್ಥಿ, ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಏತಂ ಮೂಲಬೀಜಂ ನಾಮಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏತ್ಥಾತಿ ಬೀಜೇಸು, ಖನ್ಧಬೀಜೇಸು ವಾ.

೯೨. ಸಞ್ಞಾವಸೇನಾತಿ ‘‘ಬೀಜ’’ನ್ತಿ ಸಞ್ಞಾವಸೇನ. ‘‘ತತ್ಥಾ’’ತಿ ಪದಂ ‘‘ವೇದಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಪದೇ ಆಧಾರೋ. ‘‘ಯಥಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಕಾರಣೋಪಚಾರೇನ ಕಾರಿಯಸ್ಸ ವುತ್ತತ್ತಾ ಫಲೂಪಚಾರಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಯಂ ಬೀಜಂ ವುತ್ತಂ, ತಂ ದುಕ್ಕಟವತ್ಥೂತಿ ಯೋಜನಾ. ಯದೇತಂ ಆದಿಪದನ್ತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ತೇನಾತಿ ಆದಿಪದೇನ. ರವೀಯತಿ ಭಗವತಾ ಕಥೀಯತೀತಿ ರುತಂ, ಪಾಳಿ, ತಸ್ಸ ಅನುರೂಪಂ ಯಥಾರುತಂ, ಪಾಳಿಅನತಿಕ್ಕನ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಏತ್ಥಾತಿ ¶ ‘‘ಬೀಜೇ ಬೀಜಸಞ್ಞೀ’’ತಿಆದಿಪದೇ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ವಾ. ಉದಕೇ ಠಾತಿ ಪವತ್ತತೀತಿ ಉದಕಟ್ಠೋ, ಏವಂ ಥಲಟ್ಠೋಪಿ. ತತ್ಥಾತಿ ಉದಕಟ್ಠಥಲಟ್ಠೇಸು. ಸಾಸಪಸ್ಸ ಮತ್ತಂ ಪಮಾಣಂ ಅಸ್ಸ ಸೇವಾಲಸ್ಸಾತಿ ಸಾಸಪಮತ್ತಿಕೋ. ತಿಲಸ್ಸ ಬೀಜಪಮಾಣಂ ಅಸ್ಸ ಸೇವಾಲಸ್ಸಾತಿ ತಿಲಬೀಜಕೋ. ಪಮಾಣತ್ಥೇ ಕೋ. ಆದಿಸದ್ದೇನ ಸಙ್ಖಪಣಕಾದಯೋ ಸೇವಾಲೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ತತ್ಥ ತಿಲಬೀಜಪಮಾಣೋ ಜಲಸಣ್ಠಿತೋ ನೀಲಾದಿವಣ್ಣಯುತ್ತೋ ಸೇವಾಲೋ ತಿಲಬೀಜಂ ನಾಮ, ಸಪತ್ತೋ ಅಪ್ಪಕಣ್ಡೋ ಉಕ್ಖಲಿಪಿಧಾನಾದಿಪಮಾಣೋ ಸಮೂಲೋ ಏಕೋ ಸೇವಾಲವಿಸೇಸೋ ಸಙ್ಖೋ ನಾಮ, ಭಮರಸಣ್ಠಾನೋ ನೀಲವಣ್ಣೋ ಏಕೋ ಸೇವಾಲವಿಸೇಸೋ ಪಣಕೋ ನಾಮ. ಉದಕಂ ಸೇವತೀತಿ ಸೇವಾಲೋ. ತತ್ಥಾತಿ ಸೇವಾಲೇಸು. ಯೋತಿ ಸೇವಾಲೋ. ಪತಿಟ್ಠಿತಂ ಸೇವಾಲನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚೀತಿ ಮೂಲೇ ವಾ ನಳೇ ವಾ ಪತ್ತೇ ವಾ. ಉದ್ಧರಿತ್ವಾತಿ ಉಪ್ಪಾಟೇತ್ವಾ. ‘‘ಹತ್ಥೇಹೀ’’ತಿ ಪದಂ ‘‘ವಿಯೂಹಿತ್ವಾ’’ತಿ ಪದೇ ಕರಣಂ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ. ತಸ್ಸಾತಿ ಸೇವಾಲಸ್ಸ. ಏತ್ತಾವತಾತಿ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ವಿಯೂಹನಮತ್ತೇನ. ಯೋ ಸೇವಾಲೋ ನಿಕ್ಖಮತಿ, ತಂ ಸೇವಾಲನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಪರಿಸ್ಸಾವನನ್ತರೇನಾತಿ ಪರಿಸ್ಸಾವನಛಿದ್ದೇನ. ಉಪ್ಪಲಾನಿ ಅಸ್ಮಿಂ ಗಚ್ಛೇತಿ ಉಪ್ಪಲಿನೀ. ಪದುಮಾನಿ ಅಸ್ಮಿಂ ಗಚ್ಛೇತಿ ಪದುಮಿನೀ, ಇನೋ, ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಜೋತಕೋ ಈ. ತತ್ಥೇವಾತಿ ಉದಕೇಯೇವ. ತಾನೀತಿ ವಲ್ಲೀತಿಣಾನಿ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ. ಅನನ್ತಕೋತಿ ಸಾಸಪಮತ್ತಿಕೋ ಸೇವಾಲೋ. ಸೋ ಹಿ ನತ್ಥಿ ಅತ್ತತೋ ಅನ್ತೋ ಲಾಮಕೋ ಸೇವಾಲೋ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಕತ್ವಾ ‘‘ಅನನ್ತಕೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಅತ್ತನಾಯೇವ ಹಿ ಸುಖುಮೋ, ತತೋ ಸುಖುಮೋ ಸೇವಾಲೋ ನತ್ಥೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ತತ್ಥಾತಿ ದುಕ್ಕಟವತ್ಥುಭಾವೇ. ತಮ್ಪೀತಿ ‘‘ಸಮ್ಪುಣ್ಣಭೂತಗಾಮಂ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ ವಚನಮ್ಪಿ. ಪಿಸದ್ದೋ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಆದಿಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯಾನಂ ವಚನಾಪೇಕ್ಖೋ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ. ನ ಆಗತೋ, ತಸ್ಮಾ ನ ಸಮೇತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಅನಾಗತೇ. ಏತನ್ತಿ ಅನನ್ತಕಸೇವಾಲಾದಿಂ. ಗಚ್ಛಿಸ್ಸತೀತಿ ವದೇಯ್ಯಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತಮ್ಪೀತಿ ‘‘ಗಚ್ಛಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವಚನಮ್ಪಿ. ಪಿಸದ್ದೋ ಪುರಿಮಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯಾನಂ ವಚನಾಪೇಕ್ಖೋ.

ಅಭೂತಗಾಮಮೂಲತ್ತಾ ¶ ತಾದಿಸಸ್ಸ ಬೀಜಗಾಮಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ಬೀಜಗಾಮೋ ತಿವಿಧೋ ಹೋತಿ – ಯೋ ಸಯಂ ಭೂತಗಾಮತೋ ಹುತ್ವಾ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಭೂತಗಾಮಂ ¶ ಜನೇತಿ, ಅಮ್ಬಟ್ಠಿಆದಿಕೋ. ಯೋ ಪನ ಸಯಂ ಭೂತಗಾಮತೋ ಹುತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಪನ ಭೂತಗಾಮಂ ನ ಜನೇತಿ, ತಾಲನಾಳಿಕೇರಾದಿಖಾಣು. ಯೋ ಪನ ಸಯಮ್ಪಿ ಭೂತಗಾಮತೋ ಅಹುತ್ವಾ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಭೂತಗಾಮಂ ನ ಜನೇತಿ. ಪಾನೀಯಘಟಾದೀನಂ ಬಹಿ ಸೇವಾಲೋತಿ. ಭೂತಗಾಮೋ ಪನ ಚತುಬ್ಬಿಧೋ ಹೋತಿ – ಯೋ ಸಯಂ ಬೀಜಗಾಮತೋ ಹುತ್ವಾ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಬೀಜಗಾಮಂ ಜನೇತಿ, ಏತರಹಿ ಅಮ್ಬರುಕ್ಖಾದಿಕೋ. ಯೋ ಪನ ಸಯಂ ಬೀಜಗಾಮತೋ ಅಹುತ್ವಾವ ಅಞ್ಞಂ ಬೀಜಗಾಮಂ ಜನೇತಿ, ಆದಿಕಪ್ಪಕಾಲೇ ಅಮ್ಬರುಕ್ಖಾದಿಕೋ. ಯೋ ಪನ ಸಯಂ ಬೀಜಗಾಮತೋ ಹುತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಪನ ಬೀಜಗಾಮಂ ನ ಜನೇತಿ, ನೀಲವಣ್ಣೋ ಫಲಿತಕದಲೀರುಕ್ಖಾದಿಕೋ. ಯೋ ಪನ ಸಯಮ್ಪಿ ಬೀಜಗಾಮತೋ ಅಹುತ್ವಾ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಬೀಜಗಾಮಂ ನ ಜನೇತಿ, ಇಧ ವುತ್ತೋ ಅನನ್ತಕಸೇವಾಲಾದಿಕೋತಿ. ತತ್ಥ ಚತುತ್ಥಂ ಭೂತಗಾಮಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಭೂತಗಾಮಮೂಲಕತ್ತಾ ತಾದಿಸಸ್ಸ ಬೀಜಸ್ಸಾ’’ತಿ. ಅಯಂ ಪನ ತತಿಯಬೀಜಗಾಮಸ್ಸ ಚ ಚತುತ್ಥಭೂತಗಾಮಸ್ಸ ಚ ವಿಸೇಸೋ – ತತಿಯಬೀಜಗಾಮೇ ಮೂಲಪಣ್ಣಾನಿ ನ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ, ಚತುತ್ಥಭೂತಗಾಮೇ ತಾನಿ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತೀತಿ. ಮೂಲಪಣ್ಣಾನಂ ಅಪಞ್ಞಾಯನತ್ತಾ ಬೀಜಗಾಮೋತಿ ವುತ್ತೋ, ತೇಸಂ ಪಞ್ಞಾಯನತ್ತಾ ಭೂತಗಾಮೋತಿ ವುತ್ತೋ. ಇತರಥಾ ಹಿ ವಿರೋಧೋ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ. ಅತ್ತನೋ ವಾದೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಭಾವತೋ ಗರುಕಂ, ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಆದೀನಂ ವಾದೇ ದುಕ್ಕಟಮತ್ತಭಾವತೋ ಲಹುಕಂ. ಏತನ್ತಿ ಠಾನಂ.

ಏವಂ ಉದಕಟ್ಠಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಥಲಟ್ಠಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಥಲಟ್ಠೇ’’ತಿಆದಿ. ಥಲಟ್ಠೇ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ. ತತ್ಥಾತಿ ಹರಿತಖಾಣೂಸು. ಉದ್ಧಂ ವಡ್ಢತೀತಿ ನವಸಾಖಾನಿಗ್ಗಮನೇನ ಛಿನ್ನತೋ ಉಪರಿ ವಡ್ಢತಿ. ಸೋತಿ ಖಾಣು. ಫಲಿತಾಯ ಕದಲಿಯಾ ಖಾಣು ಬೀಜಗಾಮೇನ ಸಙ್ಗಹಿತೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಫಲಂ ಸಞ್ಜಾತಂ ಏತಿಸ್ಸಾತಿ ಫಲಿತಾ. ತಥಾತಿ ‘‘ಭೂತಗಾಮೇನೇವ ಸಙ್ಗಹಿತಾ’’ತಿ ಪದಾನಿ ಆಕಡ್ಢತಿ. ಯದಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ. ರತನಪ್ಪಮಾಣಾಪೀತಿ ಹತ್ಥಪ್ಪಮಾಣಾಪಿ. ಅಥಾತಿ ಅಪಾದಾನತ್ಥೋ, ತತೋ ರಾಸಿಕರಣತೋ ಅಞ್ಞನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಭೂಮಿಯಂ ನಿಖಣನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ಮೂಲೇಸು ಚೇವ ಪಣ್ಣೇಸು ಚಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಚಸದ್ದೋ ಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೋವ, ನ ವಿಕಪ್ಪತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಮೂಲಮತ್ತೇಸು ಪನಾ’’ತಿಆದಿ.

ಬೀಜಾನೀತಿ ಮೂಲಾದಿಬೀಜಾನಿ. ಠಪಿತಾನಿ ಹೋನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ಉಪರೀ’’ತಿ ಪದೇನ ಹೇಟ್ಠಾ ಮೂಲಾನಿ ಚಾತಿ ಅತ್ಥಂ ನಯೇನ ಞಾಪೇತಿ. ನ ಅಙ್ಕುರೇ ನಿಗ್ಗತಮತ್ತೇಯೇವ ¶ , ಅಥ ಖೋ ಹರಿತೇ ನೀಲಪಣ್ಣವಣ್ಣೇ ಜಾತೇಯೇವ ಭೂತಗಾಮಸಙ್ಗಹೋ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ ಆಹ ‘‘ಹರಿತೇ’’ತಿಆದಿ. ತಾಲಟ್ಠೀನಂ ಮೂಲನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ದನ್ತಸೂಚಿ ವಿಯಾತಿ ಹತ್ಥಿದನ್ತಸೂಚಿ ವಿಯ. ಯಥಾ ಅಸಮ್ಪುಣ್ಣಭೂತಗಾಮೋ ತತಿಯೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೋ ನ ಆಗತೋ, ನ ಏವಂ ಅಮೂಲಕಭೂತಗಾಮೋ. ಸೋ ಪನ ಆಗತೋಯೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಅಮೂಲಕಭೂತಗಾಮೇ’’ತಿ. ಅಮೂಲಿಕಲತಾ ವಿಯ ಅಮೂಲಕಭೂತಗಾಮೇ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ವನ್ದಾಕಾತಿ ¶ ರುಕ್ಖಾದನೀ. ಸಾ ಹಿ ಸಯಂ ರುಕ್ಖಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಜಾಯನ್ತೀಪಿ ಅತ್ತನೋ ನಿಸ್ಸಯಾನಂ ರುಕ್ಖಾನಂ ಅದನತ್ತಾ ಭಕ್ಖನತ್ತಾ ವದೀಯತಿ ಥುತೀಯತೀತಿ ‘‘ವನ್ದಾಕಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಅಞ್ಞಾ ವಾತಿ ವನ್ದಾಕಾಯ ಅಞ್ಞಾ ವಾ. ತನ್ತಿ ವನ್ದಾಕಾದಿಂ. ತತೋತಿ ರುಕ್ಖತೋ. ವನನ್ತಿ ಖುದ್ದಕೋ ಗಚ್ಛೋ. ಪಗುಮ್ಬೋತಿ ಮಹಾಗಚ್ಛೋ. ದಣ್ಡಕೋತಿ ರುಕ್ಖೋ ದಣ್ಡಯೋಗತೋ. ತಸ್ಸಾಪೀತಿ ಅಮೂಲಿಕಲತಾಯಪಿ. ಅಯಮೇವ ವಿನಿಚ್ಛಯೋತಿ ವನ್ದಾಕಾದಿಕಸ್ಸ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವಿಯ ಅಯಂ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ದ್ವೇ ತೀಣಿ ಪತ್ತಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಏಕಪತ್ತೋ ಸಞ್ಜಾಯನ್ತೋಪಿ ಅಗ್ಗಬೀಜಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನಾ’’ತಿ ಪದಂ ‘‘ಲಿತ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪದೇ ಕತ್ತಾ. ನಿದಾಘಸಮಯೇತಿ ಗಿಮ್ಹಕಾಲೇ. ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕೋತಿ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಙ್ಗನ್ತಿ ನ ವೋಹರಿತಬ್ಬೋ. ವೋಹರಿತುಂ ನ ಅರಹತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತನ್ತಿ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕತಂ, ‘‘ಸಚೇ…ಪೇ… ಪಮಜ್ಜಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ ವಚನಂ ವಾ.

ಅಹಿಂ ಸಪ್ಪಂ ಛಾದೇತೀತಿ ಅಹಿಚ್ಛತ್ತಂ, ತಂಯೇವ ಅಹಿಚ್ಛತ್ತಕಂ. ಯಥಾಕಥಞ್ಚಿ ಹಿ ಬ್ಯುಪ್ಪತ್ತಿ, ರುಳ್ಹಿಯಾ ಅತ್ಥವಿನಿಚ್ಛಯೋ. ತಸ್ಮಾತಿ ತತೋ ವಿಕೋಪನತೋ. ತತ್ಥಾತಿ ಅಹಿಚ್ಛತ್ತಕೇ. ಹೇಟ್ಠಾ ‘‘ಉದಕಪಪ್ಪಟಕೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಧ ‘‘ರುಕ್ಖಪಪ್ಪಟಿಕಾಯಪೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪಪ್ಪಟಕಸದ್ದೋ ದ್ವಿಲಿಙ್ಗೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ತನ್ತಿ ಪಪ್ಪಟಿಕಂ. ಠಿತಂ ನಿಯ್ಯಾಸನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏವಂ ‘‘ಲಗ್ಗ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ. ಹತ್ಥಕುಕ್ಕುಚ್ಚೇನಾತಿ ಹತ್ಥಲೋಲೇನ. ‘‘ಛಿನ್ದನ್ತಸ್ಸಾಪೀ’’ತಿ ಪದೇ ಹೇತು.

ವಾಸತ್ಥಿಕೇನಾತಿ ವಾಸಂ ಇಚ್ಛನ್ತೇನ. ‘‘ಓಚಿನಾಪೇತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಪದೇ ಕತ್ತಾ. ಉಪ್ಪಾಟೇನ್ತೇಹೀತಿ ಉದ್ಧರನ್ತೇಹಿ. ತೇಸನ್ತಿ ಸಾಮಣೇರಾನಂ. ಸಾಖಂ ಗಹಿತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಠಪಿತಸ್ಸ ಸಿಙ್ಗೀವೇರಸ್ಸಾತಿ ಯೋಜನಾ.

ಛಿಜ್ಜನಕನ್ತಿ ¶ ಛಿಜ್ಜನಯುತ್ತಂ, ಛಿಜ್ಜನಾರಹನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಚಙ್ಕಮಿತಟ್ಠಾನಂ ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ವತ್ತಸೀಸೇನ ಚಙ್ಕಮನಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಭಿಜ್ಜತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಭಿಜ್ಜಮಾನೇ ಗಣ್ಠಿಪಿ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ದಾರುಮಕ್ಕಟಕನ್ತಿ ಮಕ್ಕಟಸ್ಸ ಹತ್ಥೋ ಮಕ್ಕಟೋ ಉಪಚಾರೇನ, ಮಕ್ಕಟೋ ವಿಯಾತಿ ಮಕ್ಕಟಕೋ, ಸದಿಸತ್ಥೇ ಕೋ. ದಾರುಸಙ್ಖಾತೋ ಮಕ್ಕಟಕೋ ದಾರುಮಕ್ಕಟಕೋ. ತಂ ಆಕೋಟೇನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅನಿಯಾಮಿತತ್ತಾತಿ ಇಮನ್ತಿ ಅನಿಯಾಮಿತತ್ತಾ ವಚನಸ್ಸ. ಇದಂ ಮಹಾಸಾಮಞ್ಞಂ, ವಿಸೇಸಸಾಮಞ್ಞಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ಆಹ ‘‘ನಾಮಂ ಗಹೇತ್ವಾಪೀ’’ತಿಆದಿ. ಸಬ್ಬನ್ತಿ ಸಬ್ಬಂ ವಚನಂ.

‘‘ಇಮಂ ಜಾನಾತಿಆದೀಸೂ’’ತಿ ಪದಂ ‘‘ಏವಮತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ’’ತಿ ಪದೇ ಆಧಾರೋ. ಇಮಂ ಮೂಲಭೇಸಜ್ಜಂ ಜಾನಾತಿ ಇಮಂ ಮೂಲಭೇಸಜ್ಜಂ ಯೋಜಿತುಂ ಜಾನಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಏತ್ತಾವತಾತಿ ‘‘ಇಮಂ ಜಾನಾ’’ತಿಆದಿವಚನಮತ್ತೇನ. ಕಪ್ಪಿಯನ್ತಿ ಸಮಣವೋಹಾರೇನ, ವೋಹಾರಸ್ಸ ವಾ ಯುತ್ತಂ ಅನುರೂಪಂ. ಏತ್ಥಾತಿ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಂ ¶ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವಚನೇ. ನಿಬ್ಬಟ್ಟಬೀಜಮೇವಾತಿ ಫಲತೋ ನಿಬ್ಬಟ್ಟೇತ್ವಾ ವಿಸುಂ ಕತಂ ಬೀಜಂ ಏವ. ತತ್ಥಾತಿ ಸುತ್ತೇ. ಕರೋನ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಕಪ್ಪಿಯನ್ತಿ ವತ್ವಾವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಠಮಂ ಕತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಸತ್ಥನಖಾನಿ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ವತ್ತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಲೋಹಮಯಸತ್ಥಸ್ಸಾತಿ ಅಯತಮ್ಬಾದಿಲೋಹಮಯಸ್ಸ ಸತ್ಥಸ್ಸ. ತೇಹೀತಿ ಮನುಸ್ಸಾದೀನಂ ನಖೇಹಿ. ತೇಹೀತಿ ಅಸ್ಸಾದೀನಂ ಖುರೇಹಿ. ತೇಹೀತಿ ಹತ್ಥಿನಖೇಹಿ. ಯೇಹೀತಿ ನಖೇಹಿ. ತತ್ಥಜಾತಕೇಹಿಪೀತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಸತ್ಥೇ ಜಾತಕೇಹಿಪಿ, ನಖೇಹೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ತತ್ಥಾತಿ ಪುರಿಮವಚನಾಪೇಕ್ಖಂ. ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕರೋನ್ತೇನಾ’’ತಿಆದಿವಚನಮಪೇಕ್ಖತಿ. ‘‘ಉಚ್ಛುಂ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಉಚ್ಛುಮೇವ ವಿಜ್ಝತಿ, ಪಗೇವ. ‘‘ದಾರುಂ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಉಚ್ಛುಂ ವಿಜ್ಝತಿ, ‘‘ದಾರುಂ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ದಾರುಮೇವ ವಾ ವಿಜ್ಝತಿ, ವಟ್ಟತಿ ಏಕಾಬದ್ಧತ್ತಾತಿ ವದನ್ತಿ. ತನ್ತಿ ರಜ್ಜುಂ ವಾ ವಲ್ಲಿಂ ವಾ. ಸಬ್ಬಂ ಖಣ್ಡನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತತ್ಥಾತಿ ಮರಿಚಪಕ್ಕೇಸು. ಕಟಾಹನ್ತಿ ಏಕಾಯ ಭಾಜನವಿಕತಿಯಾ ನಾಮಮೇತಂ. ಇಧ ಪನ ಬೀಜಾನಂ ಭಾಜನಭಾವೇನ ತಂಸದಿಸತ್ತಾ ಫಲಫೇಗ್ಗುಪಿ ‘‘ಕಟಾಹ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಏಕಾಬದ್ಧನ್ತಿ ಕಟಾಹೇನ ಏಕತೋ ಆಬದ್ಧಂ.

ತಾನೀತಿ ತಿಣಾನಿ. ತೇನಾತಿ ರುಕ್ಖಪವಟ್ಟನಾದಿನಾ. ತತ್ರಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಠಪನಪಾತನಟ್ಠಾನೇ. ‘‘ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹಪಾರಾಜಿಕವಣ್ಣನಾಯ’’ನ್ತಿ ಪದಂ ‘‘ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಪದೇ ¶ ಸಾಮಞ್ಞಾಧಾರೋ. ಭಿಕ್ಖು ಅಜ್ಝೋತ್ಥಟೋ ಹೋತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಓಪಾತೇತಿ ಆವಾಟೇ. ಸೋ ಹಿ ಅವಪತನಟ್ಠಾನತ್ತಾ ‘‘ಓಪಾತೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ರುಕ್ಖನ್ತಿ ಅಜ್ಝೋತ್ಥಟರುಕ್ಖಂ. ಭೂಮಿನ್ತಿ ಓಪಾತಥಿರಭೂಮಿಂ. ಜೀವಿತಹೇತೂತಿ ನಿಮಿತ್ತತ್ಥೇ ಪಚ್ಚತ್ತವಚನಂ, ಜೀವಿತಕಾರಣಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಾ’’ತಿ ಪದಂ ‘‘ನಿಕ್ಖಾಮೇತು’’ನ್ತಿ ಪದೇ ಭಾವಕತ್ತಾ, ಕಾರಿತಕತ್ತಾ ವಾ. ‘‘ಅಜ್ಝೋತ್ಥಟಭಿಕ್ಖು’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ಓಪಾತಭಿಕ್ಖು’’ನ್ತಿ ವಾ ಕಾರಿತಕಮ್ಮಂ ಅಜ್ಝಾಹರಿತಬ್ಬಂ. ತತ್ಥಾತಿ ಅನಾಪತ್ತಿಭಾವೇ, ಅನಾಪತ್ತಿಭಾವಸ್ಸ ವಾ. ಏತಸ್ಸಾತಿ ಸುತ್ತಸ್ಸ. ಪರೋ ಪನ ಕಾರುಞ್ಞೇನ ಕರೋತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏತಮ್ಪೀತಿ ಕಾರುಞ್ಞಮ್ಪಿ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾತಿ. ಪಠಮಂ.

೨. ಅಞ್ಞವಾದಕಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೯೪. ದುತಿಯೇ ಅನಾಚಾರನ್ತಿ ಅಚರಿತಬ್ಬಂ ಕಾಯವಚೀದ್ವಾರವೀತಿಕ್ಕಮಂ. ಸಬ್ಬನಾಮಸ್ಸ ಅನಿಯಮತ್ಥತ್ತಾ ಇಧ ವಚನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಅಞ್ಞೇನ ವಚನೇನ ಅಞ್ಞಂ ವಚನ’’ನ್ತಿ. ಸೋತಿ ಭಿಕ್ಖು, ವದತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಕೋತಿ ಕೋ ಪುಗ್ಗಲೋ. ಕಿನ್ತಿ ಕಿಂ ಆಪತ್ತಿಂ. ಕಿಸ್ಮಿನ್ತಿ ಕಿಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ. ಕಿನ್ತಿ ಕಿಂ ಕಮ್ಮಂ. ಕನ್ತಿ ಕಂ ಪುಗ್ಗಲಂ. ಕಿನ್ತಿ ಕಿಂ ವಚನಂ.

ಏತ್ಥಾತಿ ¶ ‘‘ಕೋ ಆಪನ್ನೋ’’ತಿಆದಿಪಾಳಿಯಂ. ‘‘ಭಿಕ್ಖೂಹೀ’’ತಿ ಪದಂ ‘‘ವುತ್ತೋ’’ತಿ ಪದೇ ಕತ್ತಾ. ಅಸಾರುಪ್ಪನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಸಾರುಪ್ಪಂ. ಏಸೋತಿ ಏಸೋ ಅತ್ಥೋ, ವಿಭವೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತನ್ತಿ ವತ್ಥು. ಭಣನ್ತೋ ವಾ ಹುತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇನಞ್ಞಂ ಪಟಿಚರತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏತ್ಥಾತಿ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಸನೇ. ಸೋತನ್ತಿ ಸೋತದ್ವಾರಂ. ಚಕ್ಖುನ್ತಿ ಚಕ್ಖುದ್ವಾರಂ.

೯೮. ಅಞ್ಞನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತತ್ಥತೋ ಅಞ್ಞಂ ಅಪುಚ್ಛಿತಮತ್ಥಂ. ಭಾವಪ್ಪಧಾನೋಯಂ ಕತ್ತುನಿದ್ದೇಸೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅಞ್ಞೇನಞ್ಞಂ ಪಟಿಚರಣಸ್ಸೇತಂ ನಾಮ’’ನ್ತಿ. ತುಣ್ಹೀಭಾವಸ್ಸಾತಿ ಅಭಾಸನಸ್ಸ. ಆತ್ಯೂಪಸಗ್ಗೋ ಲುತ್ತನಿದ್ದಿಟ್ಠೋತಿ ಆಹ ‘‘ಆರೋಪೇತೂ’’ತಿ. ಏವಂ ‘‘ಅರೋಪಿತೇ’’ತಿ ಏತ್ಥಪಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ಅನಾರೋಪಿತೇ’’ತಿ.

೧೦೧. ತನ್ತಿ ಅಞ್ಞವಾದಕವಿಹೇಸಕರೋಪನಕಮ್ಮಂ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಭವೇಯ್ಯ, ಹೋತಿ ವಾ.

೧೦೨. ಕಿನ್ತಿ ¶ ಕಿಂ ವಚನಂ. ಯೇನಾತಿ ಯೇನ ಬ್ಯಾಧಿನಾ ಕಥೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತಾದಿಸೋ ಬ್ಯಾಧಿ ಮುಖೇ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ತಪ್ಪಚ್ಚಯಾತಿ ತತೋ ಕಥಿತಕಾರಣಾತಿ. ದುತಿಯಂ.

೩. ಉಜ್ಝಾಪನಕಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೦೩. ತತಿಯೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಉಜ್ಝಾಪೇನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಕಾರಿತಕಮ್ಮತ್ತಾ ಕರಣತ್ಥೇ ಉಪಯೋಗವಚನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹೀ’’ತಿ. ಓಕಾರವಿಪರೀತೋ ಉಕಾರೋತಿ ಚ ಝೇಸದ್ದೋ ಞಾಣತ್ಥೋತಿ ಚ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅವಜಾನಾಪೇನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ತಂ ಆಯಸ್ಮನ್ತ’’ನ್ತಿ ಪದಂ ‘‘ಅವಜಾನಾಪೇನ್ತೀ’’ತಿ ಪದೇ ಧಾತುಕಮ್ಮಂ. ಅನೇಕತ್ಥತ್ತಾ ಧಾತೂನಂ ಝೇಸದ್ದೋ ಓಲೋಕನತ್ಥೋ ಚ ಚಿನ್ತನತ್ಥೋ ಚ ಹೋತಿ, ತೇನಾಹ ‘‘ಓಲೋಕಾಪೇನ್ತೀ’’ತಿಆದಿ. ಏತ್ಥಾತಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂ ಉಜ್ಝಾಪೇನ್ತೀ’’ತಿ ಪದೇ. ಛನ್ದಾಯಾತಿ ಛನ್ದತ್ಥಂ. ಯೇಸಂ ಸೇನಾಸನಾನಿ ಚ ಪಞ್ಞಪೇತಿ, ಭತ್ತಾನಿ ಚ ಉದ್ದಿಸತಿ, ತೇಸಂ ಅತ್ತನಿ ಪೇಮತ್ಥನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ‘‘ಛನ್ದಾಯಾತಿ ಛನ್ದೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಇಮಿನಾ ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸನಯೋ ವುತ್ತೋ. ಪರೇಸಂ ಅತ್ತನೋ ಪೇಮೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಕ್ಖಪಾತೇನಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಪಕ್ಖೇ ಪಾತಾಪನೇನ.

೧೦೫. ಉಜ್ಝಾಪೇನ್ತಿ ಅನೇನಾತಿ ಉಜ್ಝಾಪನಕಂ. ಖಿಯ್ಯನ್ತಿ ಅನೇನಾತಿ ಖಿಯ್ಯನಕನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಯೇನ ವಚನೇನಾ’’ತಿಆದಿ.

೧೦೬. ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ಸಙ್ಘೇನ ಸಮ್ಮತಂ ಮಙ್ಕುಕತ್ತುಕಾಮೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ಸಙ್ಘೇನ ¶ ಸಮ್ಮತ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಸಮ್ಬಜ್ಝನಂ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ, ಕಾತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಸಙ್ಘೇನ ಸಮ್ಮತಸ್ಸ ಅವಣ್ಣಂ ಕತ್ತುಕಾಮೋ ಅಯಸಂ ಕತ್ತುಕಾಮೋತಿ ವಿಭತ್ತಿವಿಪರಿಣಾಮೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ವಿಭತ್ತಿವಿಪರಿಣಾಮೋ ಕಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ. ‘‘ವಸೇನಾ’’ತಿ ಪದಂ ವಿಭತ್ತಿವಿಪರಿಣಾಮೋ ಕಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಪದೇ ವಿಸೇಸನಂ. ಯಸ್ಮಾ ವಿಸೇಸೋ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಕತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ತನ್ತಿ ‘‘ಖಿಯ್ಯನಕ’’ನ್ತಿ ಪದಂ. ಸೋ ಚ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಉಜ್ಝಾಪನಕೋ ಚ ಖಿಯ್ಯನಕೋ ಚ ಸೋ ಚ ಭಿಕ್ಖು. ಅಥಾತಿ ತಸ್ಮಾ ಉಜ್ಝಾಪನಕಖಿಯ್ಯನಕಕರತ್ತಾ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಭವೇಯ್ಯ.

‘‘ಉಪಸಮ್ಪನ್ನ’’ನ್ತಿ ¶ ಪದಂ ‘‘ಉಜ್ಝಾಪೇತೀ’’ತಿ ಪದೇ ಧಾತುಕಮ್ಮಂ ‘‘ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನ’’ನ್ತಿ ಪದಂ ಕಾರಿತಕಮ್ಮಂ, ‘‘ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನ’’ನ್ತಿ ಪದಂ ‘‘ಉಜ್ಝಾಪೇತೀ’’ತಿ ಕಾರಿತಕಿರಿಯಂ ಅಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಕಮ್ಮಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಖಿಯ್ಯತೀ’’ತಿ ಸುದ್ಧಕಿರಿಯಾಯ ಅಪೇಕ್ಖಾಯ ವಿಭತ್ತಿವಿಪಲ್ಲಾಸೋ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ತಸ್ಸ ವಾ’’ತಿಆದಿ. ತಸ್ಸಾತಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತನ್ತಿ ಸಙ್ಘೇನ ಸಮ್ಮತಂ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಂ. ‘‘ಸಙ್ಘೇನ ಅಸಮ್ಮತ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ನ ಅಪಲೋಕನಕಮ್ಮೇನ ಅಸಮ್ಮತಂ, ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಪನ ಅಸಮ್ಮತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಕಮ್ಮವಾಚಾಯಾ’’ತಿಆದಿ. ದ್ವೇ ತಯೋ ಹುತ್ವಾ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಸಮ್ಮನಿತುಮಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತ್ತಾ ಅಸಮ್ಮತನ್ತಿ ಚ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಯತ್ರಾ’’ತಿಆದಿ. ಯತ್ರಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ. ‘‘ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ಸಙ್ಘೇನ ಸಮ್ಮತ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಸಮ್ಮುತಿಯೋ ದಾತುಮಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತ್ತಾ ಪುಬ್ಬವೋಹಾರವಸೇನ ಸಮ್ಮತನ್ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಕಿಞ್ಚಾಪೀ’’ತಿಆದಿ. ತನ್ತಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಭಾವೇ ಠಿತಂ. ಬ್ಯತ್ತಸ್ಸಾತಿ ವಿಯತ್ತಸ್ಸ. ಸಙ್ಘೇನ ವಾ ಕತೋತಿ ಯೋಜನಾತಿ. ತತಿಯಂ.

೪. ಪಠಮಸೇನಾಸನಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೦೮. ಚತುತ್ಥೇ ಹಿಮಮೇವ ಹಿಮನ್ತೋ, ಹಿಮನ್ತೇ ನಿಯುತ್ತೋ ಹೇಮನ್ತಿಕೋ, ಕಾಲೋತಿ ಆಹ ‘‘ಹೇಮನ್ತಕಾಲೇ’’ತಿ. ಓತಾಪೇನ್ತಾ ಪಕ್ಕಮಿಂಸೂತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಕಾಲಸದ್ದಸ್ಸ ಸಮ್ಬನ್ಧಿಸದ್ದತ್ತಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಾಪೇಕ್ಖೋತಿ ಆಹ ‘‘ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚೀ’’ತಿ. ಹಿಮವಸ್ಸೇನಾತಿ ಹಿಮೇನ ಚ ವಸ್ಸೇನ ಚ.

೧೧೦. ‘‘ವಸ್ಸಿಕೋ’’ತಿ ನ ಸಙ್ಕೇತಾತಿ ಅವಸ್ಸಿಕಸಙ್ಕೇತಾ. ‘‘ಅಟ್ಠ ಮಾಸೇ’’ತಿ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ವುತ್ತೇಪಿ ‘‘ಅವಸ್ಸಿಕಸಙ್ಕೇತೇ’’ತಿ ವಿಸೇಸಿತತ್ತಾ ಹೇಮನ್ತಿಕಗಿಮ್ಹಿಕಮಾಸಾಯೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಾತಿ ಆಹ ‘‘ಚತ್ತಾರೋ ಹೇಮನ್ತಿಕೇ’’ತಿಆದಿ. ಯತ್ಥಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖೇ. ನ ಊಹದನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ಕಾಕಾ ವಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ವಾಸದ್ದೋ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡನತ್ಥೋ. ತೇನಾಹ ‘‘ಅಞ್ಞೇ ವಾ ಸಕುನ್ತಾ’’ತಿ. ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಅನುಜಾನಾತಿ, ತಸ್ಮಾ. ಯತ್ಥಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖೇ, ವಿಸ್ಸಮಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಯಸ್ಮಿನ್ತಿ ರುಕ್ಖೇ, ಕತ್ವಾ ವಸನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಟ್ಠ ಮಾಸೇ ಏವಾತಿ ಸಮ್ಭವತೋ ಆಹ ‘‘ಯೇಸು ಜನಪದೇಸೂ’’ತಿಆದಿ ¶ . ತೇಸುಪೀತಿ ಜನಪದೇಸುಪಿ. ಅವಸ್ಸಿಕಸಙ್ಕೇತೇ ಏವಾತಿ ಸಮ್ಭವತೋ ಆಹ ‘‘ಯತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿ. ಯತ್ಥಾತಿ ಯೇಸು ¶ ಜನಪದೇಸು. ‘‘ವಿಗತವಲಾಹಕಂ ವಿಸುದ್ಧಂ ನಭಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಚೇ ಅವಿಗತವಲಾಹಕಂ ಅವಿಸುದ್ಧಂ ನಭಂ ಹೋತಿ, ನಿಕ್ಖಿಪಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ದೀಪೇತಿ. ‘‘ಏವರೂಪೇ ಕಾಲೇ’’ತಿ ಪದಂ ‘‘ನಿಕ್ಖಿಪಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಪದೇ ಆಧಾರೋ.

ಅಬ್ಭೋಕಾಸಿಕೇನಾಪೀತಿ ಅಬ್ಭೋಕಾಸಧುತಙ್ಗಯುತ್ತೇನಾಪಿ. ಪಿಸದ್ದೋ ರುಕ್ಖಮೂಲಿಕಸ್ಸ ಅಪೇಕ್ಖಕೋ. ವತ್ತಂ ವಿತ್ಥಾರೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ತಸ್ಸ ಹೀ’’ತಿಆದಿ. ತಸ್ಸಾತಿ ಅಬ್ಭೋಕಾಸಿಕಸ್ಸ. ಹಿಸದ್ದೋ ವಿತ್ಥಾರಜೋತಕೋ. ತತ್ಥೇವಾತಿ ಪುಗ್ಗಲಿಕಮಞ್ಚಕೇಯೇವ. ಸಙ್ಘಿಕಂ ಮಞ್ಚನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ವೀತಮಞ್ಚಕೋತಿ ವಾಯಿತಮಞ್ಚಕೋ. ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ವೀತಮಞ್ಚಕೇ. ಪುರಾಣಮಞ್ಚಕೋ ನಸ್ಸನ್ತೋಪಿ ಅನಗ್ಘೋತಿ ಆಹ ‘‘ಪುರಾಣಮಞ್ಚಕೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ. ಚಮ್ಮೇನ ಅವನಹಿತಬ್ಬೋತಿ ಓನದ್ಧೋ, ಸೋ ಏವ ಓನದ್ಧಕೋ. ಗಹೇತ್ವಾ ಚ ಪನ ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಸಮಯೇತಿ ವಸ್ಸಿಕಸಙ್ಖಾತೇ ಅಕಾಲೇ. ಚತುಗ್ಗುಣೇನಾಪೀತಿ ಚತುಪಟಲೇನಪಿ. ವಟ್ಟನ್ತಿ ವಲಾಹಕಾ ಆವಟ್ಟನ್ತಿ ಅಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇತಿ ವಟ್ಟುಲೋ, ಸೋ ಏವ ವಟ್ಟಲಿಕೋ, ಸತ್ತಾಹಂ ವಟ್ಟಲಿಕೋ, ಸತ್ತಾಹೋ ವಾ ವಟ್ಟಲಿಕೋ ಸತ್ತಾಹವಟ್ಟಲಿಕೋ, ಸೋ ಆದಿ ಯೇಸಂ ತಾನೀತಿ ಸತ್ತಾಹವಟ್ಟಲಿಕಾದೀನಿ. ಆದಿಸದ್ದೇನ ಸತ್ತಾಹತೋ ಊನಾಧಿಕಾನಿ ಗಹೇತಬ್ಬಾನಿ. ಕಾಯಾನುಗತಿಕತ್ತಾತಿ ಕಾಯಂ ಅನುಗಮಕತ್ತಾ ಕಾಯಸದಿಸತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಪಣ್ಣಕುಟೀಸೂತಿ ಪಣ್ಣೇನ ಛಾದಿತಕುಟೀಸು. ಸಭಾಗಭಿಕ್ಖೂನನ್ತಿ ಅತ್ತನಾ ಸಭಾಗಭಿಕ್ಖೂನಂ, ಸನ್ತಿಕನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅನೋವಸ್ಸಕೇ ಠಾನೇತಿ ಯೋಜನಾ. ಲಗ್ಗೇತ್ವಾತಿ ಲಮ್ಬೇತ್ವಾ, ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ. ‘‘ಸಮ್ಮಜ್ಜನಿ’’ನ್ತಿ ಪದಂ ‘‘ಗಹೇತ್ವಾ’’ತಿ ಪದೇ ಅವುತ್ತಕಮ್ಮಂ, ‘‘ಠಪೇತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಪದೇ ವುತ್ತಕಮ್ಮಂ. ಧೋವಿತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಮಜ್ಜನಿಂ ಸುದ್ಧಂ ಕತ್ವಾ. ಉಪೋಸಥಾಗಾರಾದೀಸೂತಿಆದಿಸದ್ದೇನ ಪರಿವೇಣಾದೀನಿ ಗಹೇತಬ್ಬಾನಿ.

ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಗನ್ತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ತೇನಾತಿ ಯೋಜನಾ. ತತ್ಥಾತಿ ಸಾಲಾಯಂ. ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚೀತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ಠಾನೇ. ಪಾಕತಿಕಟ್ಠಾನೇತಿ ಪಕತಿಯಾ ಗಹಿತಟ್ಠಾನೇ. ತತ್ರ ತತ್ರೇವಾತಿ ತೇಸು ತೇಸು ಚೇತಿಯಙ್ಗಣಾದೀಸುಯೇವ ¶ . ಅಸನಸಾಲನ್ತಿ ಅಸನ್ತಿ ಭಕ್ಖನ್ತಿ ಅಸ್ಸಂ ಸಾಲಾಯನ್ತಿ ಅಸನಾ, ಅಸನಾ ಚ ಸಾ ಸಾಲಾ ಚೇತಿ ಅಸನಸಾಲಾ, ಭೋಜನಸಾಲಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತತ್ರಾತಿ ತಸ್ಸ ಸಮ್ಮಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ, ತಸ್ಮಿಂ ‘‘ವತ್ತಂ ಜಾನಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಪಾಠೇ ವಾ. ಮಜ್ಝತೋತಿ ಪವಿತ್ತತೋ, ಸುದ್ಧಟ್ಠಾನತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಾದಟ್ಠಾನಾಭಿಮುಖಾತಿ ಸಮ್ಮಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಪಾದಟ್ಠಾನಂ ಅಭಿಮುಖಾ. ವಾಲಿಕಾ ಹರಿತಬ್ಬಾತಿ ಪಂಸು ಚ ವಾಲಿಕಾ ಚ ಅಪನೇತಬ್ಬಾ. ಸಮ್ಮುಞ್ಚನೀಸಲಾಕಾಯ ಪರಂ ಪೇಲ್ಲೇತಬ್ಬಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಬಹೀತಿ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತಬ್ಬತಲತೋ ಬಹಿ.

೧೧೧. ಮಸಾರಕೋತೀತಿ ¶ ಏತ್ಥ ಇತಿಸದ್ದೋ ನಾಮಪರಿಯಾಯೋ, ಮಸಾರಕೋ ನಾಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏವಂ ಬುನ್ದಿಕಾಬದ್ಧೋತೀತಿಆದೀಸುಪಿ. ಪಾದೇ ಮಸಿತ್ವಾ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಅಟನಿಯೋ ಪವೇಸೇತಬ್ಬಾ ಏತ್ಥಾತಿ ಮಸಾರಕೋ. ಬುನ್ದೋ ಏವ ಬುನ್ದಿಕೋ, ಪಾದೋ, ತಸ್ಮಿಂ ಆಬದ್ಧಾ ಬನ್ಧಿತಾ ಅಟನೀ ಯಸ್ಸಾತಿ ಬುನ್ದಿಕಾಬದ್ಧೋ. ಕುಳೀರಸ್ಸ ಪಾದೋ ವಿಯ ಪಾದೋ ಯಸ್ಸಾತಿ ಕುಳೀರಪಾದಕೋ, ಯಥಾ ಕುಳೀರೋ ವಙ್ಕಪಾದೋ ಹೋತಿ, ಏವಂ ವಙ್ಕಪಾದೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಆಹಚ್ಚ ಅಙ್ಗೇ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಪವೇಸಿತೋ ಪಾದೋ ಯಸ್ಸಾತಿ ಆಹಚ್ಚಪಾದಕೋ. ಆಣಿನ್ತಿ ಅಗ್ಗಖಿಲಂ. ಮಞ್ಚತಿ ಪುಗ್ಗಲಂ ಧಾರೇತೀತಿ ಮಞ್ಚೋ. ಪೀಠತಿ ವಿಸಮದುಕ್ಖಂ ಹಿಂಸತೀತಿ ಪೀಠಂ. ಪಣವೋತಿ ಏಕೋ ತೂರಿಯವಿಸೇಸೋ, ತಸ್ಸ ಸಣ್ಠಾನಂ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಞ್ಹಿ ಏತರಹಿ ಬುದ್ಧಪಟಿಮಸ್ಸ ಪಲ್ಲಙ್ಕಸಣ್ಠಾನಂ ಹೋತಿ. ತನ್ತಿ ಕೋಚ್ಛಂ. ಕರೋನ್ತಿ ಕಿರಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏತ್ಥಾತಿ ಸೇನಾಸನಪರಿಭೋಗೇ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ತನ್ತಿ ಕೋಚ್ಛಂ ಮಹಗ್ಘಂ ಹೋತಿ, ಮಹಗ್ಘತ್ತಾ ಭದ್ದಪೀಠನ್ತಿಪಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಯೇನಾತಿ ಯೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ. ‘‘ಥಾಮಮಜ್ಝಿಮಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪದೇನ ಪಮಾಣಮಜ್ಝಿಮಂ ನಿವತ್ತೇತಿ.

ಏತ್ಥಾತಿ ‘‘ಅನಾಪುಚ್ಛಂ ವಾ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಪದೇ. ಥೇರೋ ಆಣಾಪೇತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಆಣಾಪೇತೀತಿ ಚ ಆಣ-ಧಾತುಯಾ ಏವ ಪೇಸನಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಹೇತ್ವತ್ಥಸ್ಸ ವಾಚಕತ್ತಾ ಣಾಪೇಸದ್ದೋ ಸ್ವತ್ಥೋವ. ಸೋತಿ ದಹರೋ. ತಥಾತಿ ಯಥಾ ಥೇರೇನ ವುತ್ತೋ, ತಥಾ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತತ್ಥಾತಿ ದಿವಾಟ್ಠಾನೇ, ಮಞ್ಚಪೀಠೇ ವಾ. ತತೋತಿ ಠಪನಕಾಲತೋ. ಪರಿಬುನ್ಧೇತಿ ಹಿಂ ಸೇತೀತಿ ಪಲಿಬೋಧೋ, ಪರಿಸದ್ದೋ ಉಪಸಗ್ಗೋ, ಸೋ ವಿಕಾರವಸೇನ ಅಞ್ಞಥಾ ಜಾತೋ. ಸೋ ಪಲಿಬೋಧೋ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಆವಾಸಾದಿಕೋ, ಇಧ ಪನ ¶ ಸನ್ಥರಾಪಿತಮಞ್ಚಾದಿಕೋ. ಸಾಯನ್ತಿ ಸಾಯನ್ಹೇ, ಭುಮ್ಮತ್ಥೇ ಚೇತಂ ಉಪಯೋಗವಚನಂ. ಥೇರೋ ಭಣತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತತ್ಥಾತಿ ಮಞ್ಚಪೀಠೇ. ‘‘ಬಾಲೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅನುಗ್ಗಹಿತವತ್ತೋ’’ತಿ. ಅನುಗ್ಗಹಿತಂ ವತ್ತಂ ಯೇನಾತಿ ಅನುಗ್ಗಹಿತವತ್ತೋ, ಥೇರೋ. ತಜ್ಜೇತೀತಿ ಉಬ್ಬೇಜೇತಿ. ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ದಹರೇ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಥೇರಸ್ಸ.

ಆಣತ್ತಿಕ್ಖಣೇಯೇವಾತಿ ಥೇರಸ್ಸ ಪೇಸನಕ್ಖಣೇಯೇವ. ದಹರೋ ವದತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಥೇರೋ’’ತಿ ಪದಂ ‘‘ವತ್ವಾ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಪದದ್ವಯೇ ಕತ್ತಾ, ‘‘ಕಾರೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಪದೇ ಕಮ್ಮಂ. ನನ್ತಿ ಮಞ್ಚಪೀಠಂ, ‘‘ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾ’’ತಿಪದಮಪೇಕ್ಖಿಯ ಏವಂ ವುತ್ತಂ. ನನ್ತಿ ದಹರಂ ವಾ. ‘‘ವತ್ವಾ’’ತಿ ಪದಮಪೇಕ್ಖಿಯ ಏವಂ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥೇವಾತಿ ಮಞ್ಚಪೀಠೇಯೇವ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಥೇರಸ್ಸ. ತತ್ಥಾತಿ ದಿವಾಟ್ಠಾನೇ. ಭೋಜನಸಾಲತೋ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗಚ್ಛನ್ತೋತಿ ಭೋಜನಸಾಲತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಮಞ್ಚಪೀಠಪಞ್ಞಾಪನಟ್ಠಾನತೋ ಅಞ್ಞಂ ಠಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ, ಥೇರೋತಿ ಯೋಜನಾ. ತತ್ಥೇವಾತಿ ದಿವಾಟ್ಠಾನೇಯೇವ. ಯತ್ರಿಚ್ಛತೀತಿ ಯಂ ಠಾನಂ ಗನ್ತುಮಿಚ್ಛತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅನ್ತರಸನ್ನಿಪಾತೇತಿ ಸಕಲಂ ಅಹೋರತ್ತಂ ಅಸನ್ನಿಪಾತೇತ್ವಾ ಅನ್ತರೇ ಸನ್ನಿಪಾತೇ ಸತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ. ಆಗನ್ತುಕಾ ಗಣ್ಹನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತತೋತಿ ಗಣ್ಹನತೋ. ತೇಸನ್ತಿ ಆಗನ್ತುಕಾನಂ ¶ . ಯೇಹೀತಿ ಆವಾಸಿಕೋ ವಾ ಹೋತು, ಆಗನ್ತುಕೋ ವಾ, ಯೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ. ತೇತಿ ನಿಸಿನ್ನಕಭಿಕ್ಖೂ. ಉದ್ಧಂ ಪಾಳಿಪಾಠಂ ಸಾರೇತಿ ಪವತ್ತೇತೀತಿ ಉಸ್ಸಾರಕೋ. ಧಮ್ಮಕಥಾಯಂ ಸಾಧೂತಿ ಧಮ್ಮಕಥಿಕೋ. ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ಉಸ್ಸಾರಕೇ ವಾ ಧಮ್ಮಕಥಿಕೇ ವಾ. ಅಹೋರತ್ತನ್ತಿ ಅಹೋ ಚ ರತ್ತಿ ಚ ಅಹೋರತ್ತಂ, ಅಚ್ಚನ್ತಸಂಯೋಗಪದಂ. ಇತರಸ್ಮಿನ್ತಿ ಪಠಮಂ ನಿಸಿನ್ನಭಿಕ್ಖುತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಭಿಕ್ಖುಮ್ಹೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಅನ್ತೋಉಪಚಾರಟ್ಠೇಯೇವಾತಿ ಲೇಡ್ಡುಪಾತಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಉಪಚಾರಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಠಿತೇಯೇವ, ಅನಾದರೇ ಚೇತಂ ಭುಮ್ಮಂ. ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಆಪತ್ತಿವಾರಅನಾಪತ್ತಿವಾರೇಸು.

೧೧೨. ಚಿಮಿಲಿಕಂ ವಾತಿಆದೀಸು ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ. ತನ್ತಿ ಚಿಮಿಲಿಕತ್ಥರಣಂ. ಉತ್ತರಿ ಅತ್ಥರಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಉತ್ತರತ್ಥರಣನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ¶ ಆಹ ‘‘ಉತ್ತರತ್ಥರಣಂ ನಾಮಾ’’ತಿಆದಿ. ಭೂಮಿಯನ್ತಿ ಸುಧಾದಿಪರಿಕಮ್ಮೇನ ಅಕತಾಯಂ ಪಕತಿಭೂಮಿಯಂ. ಚಮ್ಮಖಣ್ಡೋತಿ ಏತ್ಥ ಚಮ್ಮಂಯೇವ ಅನ್ತೇ ಖಣ್ಡತ್ತಾ ಛಿನ್ನತ್ತಾ ಚಮ್ಮಖಣ್ಡೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ನನು ಸೀಹಚಮ್ಮಾದೀನಿ ನ ಕಪ್ಪನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ಹೀ’’ತಿಆದಿ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ನ ದಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಮಾ. ಪರಿಹರಣೇಯೇವಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕನ್ತಿ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ, ಪುಗ್ಗಲಿಕನ್ತಿ ವಾ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ತಂ ತಂ ಠಾನಂ ಹರಣೇಯೇವ. ಪಾದೋ ಪುಞ್ಛೀಯತಿ ಸೋಧೀಯತಿ ಏತಾಯಾತಿ ಪಾದಪುಞ್ಛನೀತಿ ಕತ್ವಾ ರಜ್ಜುಪಿಲೋತಿಕಾಯೋ ಪಾದಪುಞ್ಛನೀತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಪಾದಪುಞ್ಛನೀ ನಾಮಾ’’ತಿಆದಿ. ಮಯಸದ್ದಲೋಪಂ ಕತ್ವಾ ಫಲಕಪೀಠನ್ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಫಲಕಪೀಠಂ ನಾಮ ಫಲಕಮಯಂ ಪೀಠ’’ನ್ತಿ. ಫಲಕಞ್ಚ ಪೀಠಞ್ಚ ಫಲಕಪೀಠನ್ತಿ ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಥ ವಾ’’ತಿ. ಏತೇನಾತಿ ‘‘ಫಲಕಪೀಠ’’ನ್ತಿ ಪದೇನ. ‘‘ಸಙ್ಗಹಿತ’’ನ್ತಿ ಪದೇ ಕರಣಂ, ಕತ್ತಾ ವಾ. ಬೀಜನಿಪತ್ತಕನ್ತಿ ಚತುರಸ್ಸಬೀಜನೀಯೇವ ಸಕುಣಪತ್ತಸದಿಸತ್ತಾ ಬೀಜನಿಪತ್ತಕಂ, ಸದಿಸತ್ಥೇ ಕೋ. ‘‘ಅಜ್ಝೋಕಾಸೇ’’ತಿ ಪದಂ ‘‘ಪಚಿತ್ವಾ’’ತಿ ಪದೇ ಆಧಾರೋ. ಅಗ್ಗಿಸಾಲಾಯನ್ತಿ ಅಗ್ಗಿನಾ ಪಚನಸಾಲಾಯಂ. ಪಬ್ಭಾರೇತಿ ಲೇಣಸದಿಸೇ ಪಬ್ಭಾರೇ. ಯತ್ಥಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ.

ಯಸ್ಮಿನ್ತಿ ಪುಗ್ಗಲೇ. ‘‘ಅತ್ತನೋ ಪುಗ್ಗಲಿಕಮಿವ ಹೋತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

೧೧೩. ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ವಾ ಲಜ್ಜೀ ಹೋತಿ, ತಥಾರೂಪಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ವಾ ತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಲಜ್ಜೀ ಹೋತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಪಲಿಬೋಧಂ ವಿಯ ಮಞ್ಞತೀ’’ತಿ. ಯೋತಿ ಆಪುಚ್ಛಕೋ ಭಿಕ್ಖು. ‘‘ಕೇನಚಿ ಉಪದ್ದುತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ಸಙ್ಖೇಪೇನ ವುತ್ತಮತ್ಥಂ ವಿತ್ಥಾರೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಸಚೇಪಿ ಹೀ’’ತಿಆದಿ. ಹಿಸದ್ದೋ ವಿತ್ಥಾರಜೋತಕೋ. ವುಡ್ಢತರೋ ಭಿಕ್ಖು ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತಂ ಪದೇಸನ್ತಿ ಸೇನಾಸನಟ್ಠಪಿತಟ್ಠಾನಂ. ಆಪದಾಸೂತಿ ವಿಪತ್ತೀಸೂತಿ. ಚತುತ್ಥಂ.

೫. ದುತಿಯಸೇನಾಸನಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೧೬. ಪಞ್ಚಮೇ ¶ ಮಞ್ಚಕಭಿಸೀತಿ ಮಞ್ಚೇ ಅತ್ಥರಿತಬ್ಬೋ ಮಞ್ಚಕೋ, ಸೋಯೇವ ಭಿಸೀತಿ ಮಞ್ಚಕಭಿಸಿ. ಏವಂ ಪೀಠಕಭಿಸಿಪಿ. ಪಾವಾರೋ ಕೋಜವೋತಿ ದ್ವೇಯೇವ ಪಚ್ಚತ್ಥರಣನ್ತಿ ವುತ್ತಾತಿ ಆಹ ‘‘ಪಾವಾರೋ’’ತಿಆದಿ. ವುತ್ತನ್ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ¶ ವುತ್ತಂ. ದುತಿಯಾತಿಕ್ಕಮೇತಿ ದುತಿಯಪಾದಾತಿಕ್ಕಮೇ. ಸೇನಾಸನತೋತಿ ಸಚೇ ಏಕಂ ಸೇನಾಸನಂ ಹೋತಿ, ತತೋ. ಅಥ ಬಹೂನಿ ಸೇನಾಸನಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಿಮಸೇನಾಸನತೋ. ಏಕೋ ಲೇಡ್ಡುಪಾತೋ ಸೇನಾಸನಸ್ಸ ಉಪಚಾರೋ ಹೋತಿ, ಏಕೋ ಪರಿಕ್ಖೇಪಾರಹೋತಿ ಆಹ ‘‘ದ್ವೇ ಲೇಡ್ಡುಪಾತಾ’’ತಿ.

ಸಚೇ ಭಿಕ್ಖು, ಸಾಮಣೇರೋ, ಆರಾಮಿಕೋ ಚಾತಿ ತಯೋ ಹೋನ್ತಿ, ಭಿಕ್ಖುಂ ಅನಾಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸಾಮಣೇರೋ ವಾ ಆರಾಮಿಕೋ ವಾ ನ ಆಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ. ಅಥ ಸಾಮಣೇರೋ, ಆರಾಮಿಕೋ ಚಾತಿ ದ್ವೇ ಹೋನ್ತಿ, ಸಾಮಣೇರಂ ಅನಾಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಆರಾಮಿಕೋವ ನ ಆಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಮ್ಹಿ ಸತೀ’’ತಿಆದಿ. ತೀಸುಪಿ ಅಸನ್ತೇಸು ಆಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಅಸತೀ’’ತಿಆದಿ. ಯೇನಾತಿ ಉಪಾಸಕೇನ, ‘‘ಕಾರಿತೋ’’ತಿ ಪದೇ ಕತ್ತಾ. ತಸ್ಸಾತಿ ವಿಹಾರಸಾಮಿಕಸ್ಸ. ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಅಸತಿ ಗನ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಪಾಸಾಣೇಸೂತಿ ಪಾಸಾಣಫಲಕೇಸು. ಸಚೇ ಉಸ್ಸಹತೀತಿ ಸಚೇ ಸಕ್ಕೋತಿ. ಉಸ್ಸಹನ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಠಪೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ತೇಪೀತಿ ಉಪಾಸಕಾಪಿ, ನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತತ್ಥಾತಿ ದಾರುಭಣ್ಡಾದೀಸು.

ಪರಿಚ್ಛೇದಾಕಾರೇನ ವೇಣೀಯತಿ ದಿಸ್ಸತೀತಿ ಪರಿವೇಣಂ. ‘‘ಅಥ ಖೋ’’ತಿ ಪದಂ ‘‘ವೇದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಪದೇ ಅರುಚಿಲಕ್ಖಣಂ. ‘‘ಆಸನ್ನೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಉಪಚಾರಸದ್ದಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾನತ್ಥಅಞ್ಞರೋಪನತ್ಥೇ ನಿವತ್ತೇತಿ. ಯಸ್ಮಾ ವಮ್ಮಿಕರಾಸಿಯೇವ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಉಪಚಿನನ್ತೀತಿ ಉಪಚಿಕಾ, ತಾಹಿ ನಿಮಿತ್ತಭೂತಾಹಿ ಪಲುಜ್ಜತಿ ನಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೇನಾಸನನ್ತಿ ವಿಹಾರಂ. ಖಾಯಿತುನ್ತಿ ಖಾದಿತುಂ, ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ. ತನ್ತಿ ಮಞ್ಚಪೀಠಂ. ಮಞ್ಚಪೀಠಂ ವಿಹಾರೇ ಅಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾ ವಿಹಾರೂಪಚಾರೇ ಪಞ್ಞಾಪನಸ್ಸ ವಿಸೇಸಫಲಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಆಹ ‘‘ವಿಹಾರೂಪಚಾರೇ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ. ವಿಹಾರೂಪಚಾರೇ ಪಞ್ಞಪಿತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೧೧೮. ‘‘ಗಚ್ಛನ್ತೇನಾ’’ತಿ ಪದಂ ‘‘ಗನ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಪದೇ ಕತ್ತಾ. ತಥೇವಾತಿ ಯಥಾ ಪುರಿಮಭಿಕ್ಖು ಕರೋತಿ, ತಥೇವ. ವಸನ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಟಿಸಾಮೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ರತ್ತಿಟ್ಠಾನನ್ತಿ ರತ್ತಿಂ ವಸನಟ್ಠಾನಂ.

ಯಾ ದೀಘಸಾಲಾ ವಾ ಯಾ ಪಣ್ಣಸಾಲಾ ವಾ ಉಪಚಿಕಾನಂ ಉಟ್ಠಾನಟ್ಠಾನಂ ಹೋತಿ, ತತೋತಿ ಯೋಜನಾ. ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ¶ ದೀಘಸಾಲಾದಿಕೇ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ ¶ , ಯಸ್ಮಾ ವಾ, ಸನ್ತಿಟ್ಠನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸಿಲುಚ್ಚಯೋತಿ ಪಬ್ಬತೋ, ತಸ್ಮಿಂ ಲೇಣಂ ಸಿಲುಚ್ಚಯಲೇಣಂ, ಪಬ್ಬತಗುಹಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಉಪಚಿಕಾಸಙ್ಕಾತಿ ಉಪಚಿಕಾನಂ ಉಟ್ಠಾನಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಆಸಙ್ಕಾ. ತತೋತಿ ಪಾಸಾಣಪಿಟ್ಠಿಯಂ ವಾ ಪಾಸಾಣಥಮ್ಭೇಸು ವಾ ಕತಸೇನಾಸನಾದಿತೋ. ಆಗನ್ತುಕೋ ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಅನುವತ್ತನ್ತೋ ವಸತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸೋತಿ ಆಗನ್ತುಕೋ ಭಿಕ್ಖು. ಪುನ ಸೋತಿ ಆಗನ್ತುಕೋ ಭಿಕ್ಖುಯೇವ. ತತೋತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಇಸ್ಸರಿಯೇನ ವಸನತೋ. ಉಭೋಪೀತಿ ಆವಾಸಿಕೋಪಿ ಆಗನ್ತುಕೋಪಿ ದ್ವೇ ಭಿಕ್ಖೂ. ತೇಸೂತಿ ದ್ವೀಸು ತೀಸು. ಪಚ್ಛಿಮಸ್ಸಾತಿ ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಿಮಸ್ಸ. ಆಭೋಗೇನಾತಿ ಆಭೋಗಮತ್ತೇನ ಮುತ್ತಿ ನತ್ಥಿ, ಆಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬಮೇವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಅಞ್ಞತೋತಿ ಅಞ್ಞಾವಾಸತೋ. ಅಞ್ಞತ್ರಾತಿ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಆವಾಸೇ. ತತ್ಥೇವಾತಿ ಆನೀತಾವಾಸೇಯೇವ. ತೇನಾತಿ ವುಡ್ಢತರೇನ, ‘‘ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತೇ’’ತಿ ಪದೇ ಕತ್ತಾ. ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತೇತಿ ವುಡ್ಢತರೇನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತೇಪಿ ಇತರಸ್ಸ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ ಆಪುಚ್ಛಿತತ್ತಾತಿ ವದನ್ತಿ. ನಟ್ಠಂ ವಾತಿ ನಟ್ಠೇ ವಾ ಸೇನಾಸನೇ ಸತಿ ಗೀವಾ ನ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಞ್ಞಸ್ಸಾತಿ ಅವಿಸ್ಸಾಸಿಕಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ. ನಟ್ಠಾನೀತಿ ನಟ್ಠೇಸು ಮಞ್ಚಪೀಠೇಸು ಸನ್ತೇಸು.

ವುಡ್ಢತರೋ ಭಿಕ್ಖು ಚ ಇಸ್ಸರಿಯೋ ಚ ಯಕ್ಖೋ ಚ ಸೀಹೋ ಚ ವಾಳಮಿಗೋ ಚ ಕಣ್ಹಸಪ್ಪೋ ಚ ವುಡ್ಢ…ಪೇ… ಕಣ್ಹಸಪ್ಪಾ, ತೇ ಆದಯೋ ಯೇಸಂ ತೇತಿ ವುಡ್ಢ…ಪೇ… ಕಣ್ಹಸಪ್ಪಾದಯೋ, ತೇಸು. ಆದಿಸದ್ದೇನ ಪೇತಾದಯೋ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಯತ್ಥಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ. ‘‘ಪಲಿಬುದ್ಧೋ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಉಪದ್ದುತೋ’’ತಿ. ಪಞ್ಚಮಂ.

೬. ಅನುಪಖಜ್ಜಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೧೯. ಛಟ್ಠೇ ರೂಮ್ಭಿತ್ವಾತಿ ನಿವಾರೇತ್ವಾ, ಆವರಣಂ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಸ್ಸಗ್ಗೇನಾತಿ ವಸ್ಸಗಣನಾಯ. ಅನುಪಖಜ್ಜಾತಿ ಏತ್ಥ ಖದ ಹಿಂಸಾಯನ್ತಿ ಧಾತುಪಾಠೇಸು (ಸದ್ದನೀತಿಧಾತುಮಾಲಾಯಂ ೧೫ ದಕಾರನ್ತಧಾತು) ವುತ್ತತ್ತಾ ಖದಸದ್ದೋ ಹಿಂಸತ್ಥೋ ಹೋತಿ. ಅನುಸಮೀಪಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಖದನಂ ಹಿಂ ಸನಂ ನಾಮ ಅನುಸಮೀಪಂ ಪವಿಸನಮೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅನುಪವಿಸಿತ್ವಾ’’ತಿ.

೧೨೦. ‘‘ಜಾನ’’ನ್ತಿ ¶ ಏತ್ಥ ಜಾನನಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ. ತೇನೇವಾತಿ ಜಾನನಹೇತುನಾ ಏವ. ಅಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಜಾನ’’ನ್ತಿಪದಸ್ಸ. ಹೀತಿ ವಿತ್ಥಾರಜೋತಕೋ. ಸಙ್ಘೋ ಪನ ದೇತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಯಸ್ಸಾತಿ ವುಡ್ಢಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ. ಏತ್ಥಾತಿ ವುಡ್ಢಗಿಲಾನಾದೀಸು. ಗಿಲಾನಸ್ಸಪಿ ದೇತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಗಿಲಾನೋ’’ತಿ ಪದಂ ‘‘ನ ಪೀಳೇತಬ್ಬೋ, ಅನುಕಮ್ಪಿತಬ್ಬೋ’’ತಿಪದದ್ವಯೇ ವುತ್ತಕಮ್ಮಂ. ‘‘ಕಾಮಞ್ಚಾ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ಅನುಗ್ಗಹತ್ಥಜೋತಕತ್ತಾ ಪನಸದ್ದೋ ಗರಹತ್ಥಜೋತಕೋ.

೧೨೧. ಮಞ್ಚಪೀಠಾನಂ ¶ ಉಪಚಾರೋ ನಾಮಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಯತೋತಿ ಯತೋ ಕುತೋಚಿ ಠಾನತೋ. ಯಾವ ಮಞ್ಚಪೀಠಂ ಅತ್ಥಿ, ತಾವ ಉಪಚಾರೋ ನಾಮಾತಿ ಯೋಜನಾ. ತಸ್ಮಿಂ ಉಪಚಾರೇ ಠಿತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಉಪಚಾರೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

‘‘ಅಭಿನಿಸೀದತಿ ವಾ ಅಭಿನಿಪಜ್ಜತಿ ವಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ವಾಸದ್ದಸ್ಸ ಅನಿಯಮವಿಕಪ್ಪತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಭಿನಿಸೀದನಮತ್ತೇನಾ’’ತಿಆದಿ.

೧೨೨. ಇತೋತಿ ವಾರತೋ. ಇಧಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯವಾರೇ. ಯಥಾ ವುತ್ತೋ, ಏವನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸಬ್ಬತ್ಥೇವಾತಿ ಸಬ್ಬೇಸು ಏವ ವಿಹಾರಪರಿವೇಣೇಸು. ಅಸ್ಸಾತಿ ವಿಸಭಾಗಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ. ಇಧಾಪೀತಿ ಇಮಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ. ತತ್ಥಾತಿ ವಿಸ್ಸಾಸಿಕಪುಗ್ಗಲೇ.

೧೨೩. ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಆಪದಾಸೂ’’ತಿಪದಂ ‘‘ಪವಿಸತೀ’’ತಿ ಅಜ್ಝಾಹಾರಪದೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಆಪದಾಸೂತಿಆದೀ’’ತಿ. ಛಟ್ಠಂ.

೭. ನಿಕ್ಕಡ್ಢನಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೨೬. ಸತ್ತಮೇ ಯೇ ಪಾಸಾದಾ ವಾ ಯಾನಿ ವಾ ಚತುಸ್ಸಾಲಾನೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಚತಸ್ಸೋ ಭೂಮಿಯೋ ಏತೇಸನ್ತಿ ಚತುಭೂಮಕಾ. ಏವಂ ಪಞ್ಚಭೂಮಕಾ. ಕೋಟ್ಠಕಾನೀತಿ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕಾನಿ. ‘‘ಪಾಸಾದಾ’’ತಿಪದಮಪೇಕ್ಖಿಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ಯೇ’’ತಿಪದಂ, ‘‘ಚತುಸ್ಸಾಲಾನೀ’’ತಿಪದೇ ಅಪೇಕ್ಖಿತೇ ‘‘ಯಾನೀ’’ತಿ ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸೋ ಹೋತಿ. ಸೇನಾಸನೇಸು ಏಕೇನ ಪಯೋಗೇನ ಬಹುಕೇ ದ್ವಾರೇ ಭಿಕ್ಖುಂ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ನಾನಾಪಯೋಗೇಹಿ ನಾನಾದ್ವಾರೇ ಭಿಕ್ಖುಂ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ದ್ವಾರಗಣನಾಯಾ’’ತಿಇಮಿನಾ ಪಯೋಗಗಣನಾಯಾತಿಪಿ ಅತ್ಥಂ ಞಾಪೇತಿ ಅತ್ಥತೋ ಪಾಕಟತ್ತಾ. ಅನಾಮಸಿತ್ವಾತಿ ಅಛುಪಿತ್ವಾ.

ಏತ್ತಕಾನೀತಿ ¶ ಏತಪಮಾಣಾನಿ. ತಸ್ಸಾತಿ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಿಯಮಾನಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ. ಗಾಳ್ಹನ್ತಿ ದಳ್ಹಂ.

೧೨೭. ಇಧಾಪೀತಿ ಇಮಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ. ಪಿಸದ್ದೋ ಪುರಿಮಸಿಕ್ಖಾಪದಾಪೇಕ್ಖೋ. ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಸಬ್ಬೇಸು ಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸು. ಯತ್ರಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ.

೧೨೮. ಸೋತಿ ಭಣ್ಡನಕಾರಕಕಲಹಕಾರಕೋ ಭಿಕ್ಖು. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ. ಪಕ್ಖನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ¶ ಪಕ್ಖಂ. ನಿಕ್ಕಡ್ಢಿಯಮಾನಪುಗ್ಗಲಪಕ್ಖೇ ಉಮ್ಮತ್ತಕಸ್ಸ ನಿಕ್ಕಡ್ಢತಿ ವಾ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಾಪೇತಿ ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ. ನಿಕ್ಕಡ್ಢಕಪುಗ್ಗಲಪಕ್ಖೇ ಉಮ್ಮತ್ತಕಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬನ್ತಿ. ಸತ್ತಮಂ.

೮. ವೇಹಾಸಕುಟಿಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೨೯. ಅಟ್ಠಮೇ ಅಚ್ಛನ್ನತಲತ್ತಾ ಉಪರಿ ವೇಹಾಸೋ ಏತಿಸ್ಸಾತಿ ಉಪರಿವೇಹಾಸಾ, ಸಾ ಚ ಸಾ ಕುಟಿ ಚೇತಿ ಉಪರಿವೇಹಾಸಕುಟೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಉಪರಿಅಚ್ಛನ್ನತಲಾಯಾ’’ತಿ. ತಸ್ಸಾ ಕುಟಿಯಾ ಸರೂಪಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ದ್ವಿಭೂಮಿಕಕುಟಿಯಾ ವಾ’’ತಿಆದಿ. ‘‘ಮಞ್ಚ’’ನ್ತಿ ಪದಂ ‘‘ಅಭೀ’’ತಿಉಪಸಗ್ಗೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ’’ತಿ. ‘‘ನಿಸೀದತೀ’’ತಿ ಕಿರಿಯಾಪದೇನ ವಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋತಿ ಆಹ ‘‘ಭುಮ್ಮತ್ಥೇ ವಾ’’ತಿಆದಿ. ಏತನ್ತಿ ‘‘ಮಞ್ಚ’’ನ್ತಿಪದೇ ಏತಂ ವಚನಂ ಉಪಯೋಗವಚನಂ. ಅಥ ವಾ ಏತನ್ತಿ ‘‘ಮಞ್ಚ’’ನ್ತಿಪದಂ ಉಪಯೋಗವಚನವನ್ತಂ. ಏತ್ಥ ಚ ಪಚ್ಛಿಮಸಮ್ಬನ್ಧೇ ಅಭೀತ್ಯೂಪಸಗ್ಗೋ ಪದಾಲಙ್ಕಾರಮತ್ತೋ ಪದವಿಭೂಸನಮತ್ತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅಭೀತಿ ಇದಂ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ. ಪದಸೋಭಣತ್ಥನ್ತಿ ಪದಸ್ಸ ಅಲಙ್ಕಾರತ್ಥಂ ವಿಭೂಸನತ್ಥಂ ಪದಸ್ಸ ಫುಲ್ಲಿತತ್ಥನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ನಿಪತಿತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ನೀತ್ಯೂಪಸಗ್ಗೋ ಧಾತ್ವತ್ಥಾನುವತ್ತಕೋತಿ ಆಹ ‘‘ಪತಿತ್ವಾ’’ತಿ. ಅಥ ವಾ ನಿಕ್ಖನ್ತತ್ಥವಾಚಕೋತಿ ಆಹ ‘‘ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ವಾ’’ತಿ. ಇಮಿನಾ ನೀತ್ಯೂಪಸಗ್ಗಸ್ಸ ಧಾತ್ವತ್ಥವಿಸೇಸಕತಂ ದೀಪೇತಿ, ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಪತಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಹೀತಿ ಯಸ್ಮಾ. ಆಣೀತಿ ಅಗ್ಗಖೀಲಾ.

೧೩೧. ಯಾ ಕುಟಿ ಸೀಸಂ ನ ಘಟ್ಟೇತಿ, ಸಾ ಅಸೀಸಘಟ್ಟಾ ನಾಮಾತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಪಮಾಣಮಜ್ಝಿಮಸ್ಸಾ’’ತಿಇಮಿನಾ ಥಾಮಮಜ್ಝಿಮಂ ನಿವತ್ತೇತಿ. ಸಬ್ಬಹೇಟ್ಠಿಮಾಹೀತಿ ¶ ಸಬ್ಬೇಸಂ ದಬ್ಬಸಮ್ಭಾರಾನಂ ಹೇಟ್ಠಾ ಠಿತಾಹಿ. ತುಲಾಹೀತಿ ಗೇಹಥಮ್ಭಾನಮುಪರಿ ವಿತ್ಥಾರವಸೇನ ಠಿತೇಹಿ ಕಟ್ಠವಿಸೇಸೇಹಿ. ಇಮಿನಾ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನೇನ ಚ ತುಲಾಯ ಸರೂಪಂ ಪಾಕಟಂ. ಕೇಚಿ ಪನ ತುಲಾಯ ಸರೂಪಂ ಅಞ್ಞಥಾ ವದನ್ತಿ. ಏತೇನಾತಿ ‘‘ಮಜ್ಝಿಮಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಅಸೀಸಘಟ್ಟಾ’’ತಿವಚನೇನ ದಸ್ಸಿತಾ ಹೋತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ಯಾ ಕಾಚಿ ಕುಟಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಉಪರೀತಿ ದ್ವಿಭೂಮಿಕಕುಟಿಯಂ ಭೂಮಿತೋ ಉಪರಿ ಭೂಮಿಯಂ. ಅಚ್ಛನ್ನತಲಾತಿ ಅನುಲ್ಲೋಚತಲಾ, ಅವಿತಾನತಲಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇಧ ಪನಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ.

೧೩೩. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ. ಯಾಯನ್ತಿ ಯಾ ಅಯಂ ಕುಟಿ. ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಸಂ ಸೀಸಘಟ್ಟಕುಟಿಯಂ. ಅನೋಣತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಯಸ್ಸಾತಿ ಕುಟಿಯಾ. ಅಪರಿಭೋಗನ್ತಿ ನ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ, ನ ಪರಿಭುಞ್ಜನಾರಹನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪತಾಣೀತಿ ಪತನಸ್ಸ ನಿವಾರಣಾ ಆಣಿ ಅಗ್ಗಖೀಲಾ. ಸಾ ಹಿ ಆಬನ್ಧಂ ನಯತಿ ಪವತ್ತೇತೀತಿ ಆಣೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಯತ್ಥಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಮಞ್ಚಪೀಠೇ ¶ . ನ ನಿಪ್ಪತನ್ತೀತಿ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ನ ಪತನ್ತಿ. ಆಹಚ್ಚಪಾದಕೇತಿ ಅಙ್ಗೇ ಆಹನಿತ್ವಾ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಪವೇಸಿತಪಾದಕೇ. ನಾಗದನ್ತಕಾದೀಸೂತಿ ನಾಗಸ್ಸ ದನ್ತೋ ವಿಯಾತಿ ನಾಗದನ್ತಕೋ, ಸದಿಸತ್ಥೇ ಕೋ, ಸೋ ಆದಿ ಯೇಸಂ ತೇತಿ ನಾಗದನ್ತಕಾದಯೋ, ತೇಸು. ಆದಿಸದ್ದೇನ ಭಿತ್ತಿಖೀಲಾದಯೋ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ. ಅಟ್ಠಮಂ.

೯. ಮಹಲ್ಲಕವಿಹಾರಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೩೫. ನವಮೇ ಪಿಟ್ಠಸಙ್ಘಾಟಸ್ಸಾತಿ ದ್ವಾರಬಾಹಾಯ. ಸಾ ಹಿ ಪಿಟ್ಠೇ ದ್ವಿನ್ನಂ ಕವಾಟಾನಂ ಸಂ ಏಕತೋ ಘಾಟೋ ಘಟನಂ ಸಮಾಗಮೋ ಏತಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ಪಿಟ್ಠಸಙ್ಘಾಟೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಕುರುನ್ದಿಯಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ತನ್ತಿ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯ ವುತ್ತವಚನಂ. ಏವಂ ‘‘ತದೇವಾ’’ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ. ಭಗವತಾಪೀತಿ ನ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯೇಹಿ ಏವ ವುತ್ತಂ, ಅಥ ಖೋ ಭಗವತಾಪಿ ಕತೋತಿ ಯೋಜನಾ. ದ್ವಾರಬನ್ಧೇನ ಅಗ್ಗಳಸ್ಸ ಅವಿನಾಭಾವತೋ ‘‘ಅಗ್ಗಳಟ್ಠಪನಾಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ಅಗ್ಗಳೇನ ಸಹ ದ್ವಾರಬನ್ಧಟ್ಠಪನಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋವ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ಆಹ ‘‘ಸಕವಾಟಕದ್ವಾರಬನ್ಧಟ್ಠಪನಾಯಾ’’ತಿ. ಅಗ್ಗಳೋತಿ ಕವಾಟಫಲಕೋ. ಇಮಮೇವತ್ಥನ್ತಿ ¶ ಮಯಾ ವುತ್ತಂ ಇಮಂ ಏವ ಅತ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏತ್ಥಾತಿ ‘‘ಅಗ್ಗಳಟ್ಠಪನಾಯಾ’’ತಿವಚನೇ. ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋತಿ ಭಗವತೋ ಅಭಿಸನ್ಧಿ. ಹಿ-ಸದ್ದೋ ವಿತ್ಥಾರಜೋತಕೋ. ಕಮ್ಪತೀತಿ ಭುಸಂ ಕಮ್ಪತಿ. ಚಲತೀತಿ ಈಸಂ ಚಲತಿ. ತೇನಾತಿ ತೇನ ಸಿಥಿಲಪತನಹೇತುನಾ. ಮಾತಿಕಾಯಂ, ಪದಭಾಜನೀಯಞ್ಚ ‘‘ಅಗ್ಗಳಟ್ಠಪನಾಯಾ’’ತಿಪದಸ್ಸ ಸಮ್ಬನ್ಧಾಭಾವತೋ ತಸ್ಸ ಸಮ್ಬನ್ಧಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ತತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ತತ್ಥಾತಿ ‘‘ಅಗ್ಗಳಟ್ಠಪನಾಯಾ’’ತಿವಚನೇ ನ ವುತ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅತ್ಥಸ್ಸ ಕಾರಣಸ್ಸ ಉಪ್ಪತ್ತಿ ಅತ್ಥುಪ್ಪತ್ತಿ, ಸಾಯೇವ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ ತ್ಥಕಾರಸ್ಸ ಟ್ಠಕಾರಂ ಕತ್ವಾ. ಅಧಿಕಾರತೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ.

ಯಂ ಪನ ವಚನಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಯಸ್ಸಾತಿ ಮಹಾವಿಹಾರಸ್ಸ. ಉಪರೀತಿ ದ್ವಾರತೋ ಉಪರಿ. ತೀಸು ದಿಸಾಸೂತಿ ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು, ಉಪರೀತಿ ತೀಸು ದಿಸಾಸು. ತತ್ರಾಪೀತಿ ಖುದ್ದಕೇ ವಿಹಾರೇಪಿ. ಸಾತಿ ಭಿತ್ತಿ. ಅಪರಿಪೂರಉಪಚಾರಾಪೀತಿ ಸಮನ್ತಾ ಕವಾಟಪಮಾಣೇನ ಅಪರಿಪೂರಉಪಚಾರಾಪಿ. ಉಕ್ಕಟ್ಠಪರಿಚ್ಛೇದೇನಾತಿ ಉಕ್ಕಂಸಪಮಾಣೇನ. ಹತ್ಥಪಾಸತೋ ಅತಿರೇಕಂ ನ ಲಿಮ್ಪಿತಬ್ಬೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ತೀಸು ದಿಸಾಸು ಏವ ಲಿಮ್ಪಿತಬ್ಬೋ ನ ಹೋತಿ, ಲೇಪೋಕಾಸೇ ಸತಿ ಅಧೋಭಾಗೇಪಿ ಲಿಮ್ಪಿತಬ್ಬೋತಿ ಆಹ ‘‘ಸಚೇ ಪನಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ. ಅಸ್ಸಾತಿ ವಿಹಾರಸ್ಸ. ಆಲೋಕಂ ಸನ್ಧೇನ್ತಿ ಪಿದಹನ್ತೀತಿ ‘‘ಆಲೋಕಸನ್ಧೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ವಾತಪಾನಕವಾಟಕಾಯೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ವಾತಪಾನಕವಾಟಕಾ ವುಚ್ಚನ್ತೀ’’ತಿ. ವಾತಂ ಪಿವತೀತಿ ವಾತಪಾನಂ, ದ್ವಾರಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಠಿತಾ ಕವಾಟಕಾ ವಾತಪಾನಕವಾಟಕಾ. ತೇತಿ ವಾತಪಾನಕವಾಟಕಾ ಪಹರನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏತ್ಥಾತಿ ಆಲೋಕಸನ್ಧಿಮ್ಹಿ. ಸಬ್ಬದಿಸಾಸೂತಿ ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು, ಹೇಟ್ಠಾ, ಉಪರೀತಿ ¶ ಚತೂಸು ದಿಸಾಸು. ‘‘ತಸ್ಮಾ’’ತಿಪದಂ ‘‘ಲಿಮ್ಪಿತಬ್ಬೋ ವಾ ಲೇಪಾಪೇತಬ್ಬೋ ವಾ’’ತಿಪದದ್ವಯೇ ಹೇತು. ಏತ್ಥಾತಿ ‘‘ಆಲೋಕಸನ್ಧಿಪರಿಕಮ್ಮಾಯಾ’’ತಿಪದೇ.

ಇಮಿನಾತಿ ಸೇತವಣ್ಣಾದಿನಾ. ಸಬ್ಬಮೇತನ್ತಿ ಏತಂ ಸಬ್ಬಂ ಸೇತವಣ್ಣಾದಿಕಂ.

ಯನ್ತಿ ಕಿಚ್ಚಂ. ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಕಿಚ್ಚನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸದ್ದನ್ತರಬ್ಯವಹಿತೋಪಿ ದ್ವತ್ತಿಸದ್ದೋ ಪರಿಯಾಯಸದ್ದೇನ ಸಮಾಸೋ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಛದನಸ್ಸ ದ್ವತ್ತಿಪರಿಯಾಯ’’ನ್ತಿ. ದ್ವೇ ವಾ ತಯೋ ವಾ ಪರಿಯಾಯಾ ಸಮಾಹಟಾತಿ ದ್ವತ್ತಿಪರಿಯಾಯಂ ¶ , ಸಮಾಹಾರೇ ದಿಗು, ತಿಸದ್ದೇ ಪರೇ ದ್ವಿಸ್ಸ ಅಕಾರೋ ಹೋತಿ. ಪರಿಕ್ಖೇಪೋತಿ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಪರಿಕ್ಖೇಪೋ. ಅಪತ್ಯೂಪಸಗ್ಗಸ್ಸ ಪಟಿಸೇಧವಾಚಕತ್ತಾ ‘‘ಅಹರಿತೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಏತ್ಥಾತಿ ‘‘ಅಪಹರಿತೇ’’ತಿ ಪದೇ. ‘‘ಹರಿತ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಆದಿಕಪ್ಪಕಾಲೇ ಅಪರಣ್ಣತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಪವತ್ತಂ ಅನ್ನಂ ಪುಬ್ಬಣ್ಣಂ, ಅಪರಸ್ಮಿಂ ಪುಬ್ಬಣ್ಣತೋ ಪಚ್ಛಾ ಪವತ್ತಂ ಅನ್ನಂ ಅಪರಣ್ಣಂ, ನಕಾರದ್ವಯಸ್ಸ ಣಕಾರದ್ವಯಂ ಕತ್ವಾ. ತೇನೇವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ ಏವ.

ವುತ್ತನ್ತಿ ವಪಿತಂ, ಯಥಾ ‘‘ಸುಮೇಧಭೂತೋ ಭಗವಾ’’ತಿಏತ್ಥ ಬೋಧಿಂ ಅಸಮ್ಪತ್ತೋಪಿ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸುಮೇಧಭೂತೋ ‘‘ಭಗವಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ ಅವಸ್ಸಮ್ಭಾವಿಯತ್ತಾ, ಏವಂ ಹರಿತಂ ಅಸಮ್ಪತ್ತಮ್ಪಿ ಖೇತ್ತಂ ‘‘ಹರಿತ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ ಅವಸ್ಸಮ್ಭಾವಿಯತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಯಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಖೇತ್ತೇ’’ತಿಆದಿನಾ.

ಅಹರಿತೇಯೇವಾತಿ ಹರಿತವಿರಹೇ ಏವ ಖೇತ್ತೇತಿ ಯೋಜನಾ. ತತ್ರಾಪೀತಿ ಅಹರಿತಖೇತ್ತೇಪಿ. ‘‘ಪಿಟ್ಠಿವಂಸಸ್ಸಾ’’ತಿಪದಂ ‘‘ಪಸ್ಸೇ’’ತಿಪದೇ ಸಾಮ್ಯತ್ಥಛಟ್ಠೀ, ಇಮಿನಾ ಪಕತಿಗೇಹಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಕೂಟಾಗಾರಕಣ್ಣಿಕಾಯಾ’’ತಿಪದಂ ‘‘ಉಪರಿ, ಥೂಪಿಕಾಯಾ’’ತಿಪದೇ ಸಾಮ್ಯತ್ಥಛಟ್ಠೀ, ಇಮಿನಾ ಏಕಕೂಟಯುತ್ತೇ ಮಾಳಾದಿಕೇ ದಸ್ಸೇತಿ. ಠಿತಂ ಭಿಕ್ಖುನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ನಿಸಿನ್ನಕಂ ಯಂಕಞ್ಚಿ ಜನನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ತಸ್ಸಾತಿ ಠಿತಟ್ಠಾನಸ್ಸ. ಅನ್ತೋತಿ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ, ಹಿ ಯಸ್ಮಾ ಅಯಂ ಓಕಾಸೋ ಪತನೋಕಾಸೋತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೩೬. ಛಾದಿತಂ ನಾಮಾತಿ ಏತ್ಥ ಛಾದಿತಸದ್ದೋ ಭಾವತ್ಥೋ ಹೋತಿ, ತೇನಾಹ ‘‘ಛಾದನ’’ನ್ತಿ. ಉಜುಕಮೇವಾತಿ ಛದನುಟ್ಠಾಪನತೋ ಉದ್ಧಂ ಉಜುಕಂ ಏವ. ತನ್ತಿ ಛಾದನಂ. ಅಪನೇತ್ವಾಪೀತಿ ನಾಸೇತ್ವಾಪಿ. ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಲಬ್ಭತಿ, ತಸ್ಮಾ, ಪಕ್ಕಮಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಪರಿಕ್ಖೇಪೇನಾತಿ ಪರಿವಾರೇನ ಛಾದೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಇಧಾಪೀತಿ ಪರಿಯಾಯಛಾದನೇಪಿ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತುಣ್ಹೀಭೂತೇನಾತಿ ತುಣ್ಹೀಭೂತೋ ಹುತ್ವಾ. ಛದನುಪರೀತಿ ಛದನಸ್ಸ ಉಪರಿ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ‘‘ತತೋ ಚೇ ಉತ್ತರಿ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ತತೋ ದ್ವತ್ತಿಪರಿಯಾಯತೋ ಉಪರೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ತಿಣ್ಣಂ ಮಗ್ಗಾನಂ ವಾ’’ತಿಆದಿ.

೧೩೭. ಕರೇನ ¶ ¶ ಹತ್ಥೇನ ಲುನಿತಬ್ಬೋ, ಛಿನ್ದಿತಬ್ಬೋ, ಲಾತಬ್ಬೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ವಾ ಕರಳೋತಿ ಕತೇ ಅತ್ಥಪಕರಣಾದಿತೋ ತಿಣಮುಟ್ಠಿ ಏವಾತಿ ಆಹ ‘‘ತಿಣಮುಟ್ಠಿಯ’’ನ್ತಿ. ನವಮಂ.

೧೦. ಸಪ್ಪಾಣಕಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೪೦. ದಸಮೇ ‘‘ಜಾನ’’ನ್ತಿ ಗಚ್ಛನ್ತಾದಿಗಣೋತಿ ಆಹ ‘‘ಜಾನನ್ತೋ’’ತಿ. ಸಂ ವಿಜ್ಜತಿ ಪಾಣೋ ಏತ್ಥಾತಿ ಸಪಾಣಕಂ. ಏತನ್ತಿ ಉದಕಂ. ಸಯಂ ಜಾನನ್ತೋಪಿ ಪರೇನ ಜಾನಾಪೇನ್ತೋಪಿ ಜಾನಾತಿಯೇವ ನಾಮಾತಿ ಆಹ ‘‘ಯಥಾ ತಥಾ ವಾ’’ತಿ. ಸಪಾಣಕಂ ಉದಕನ್ತಿ ಕರಣತ್ಥೇ ಚೇತಂ ಉಪಯೋಗವಚನಂ, ತೇನಾಹ ‘‘ತೇನ ಉದಕೇನಾ’’ತಿ. ಪುಬ್ಬೇತಿ ಪಥವಿಖಣನಸಿಕ್ಖಾಪದಾದಿಕೇ.

ತತ್ಥಾತಿ ‘‘ಸಿಞ್ಚೇಯ್ಯ ವಾ ಸಿಞ್ಚಾಪೇಯ್ಯ ವಾ’’ತಿಪದೇ. ಧಾರನ್ತಿ ಸೋತಂ. ಮಾತಿಕಂ ಪಮುಖನ್ತಿ ಮಾತಿಕಂ ಅಭಿಮುಖಂ. ತತ್ಥ ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ. ಅಞ್ಞತೋ ಠಾನತೋ ಅಞ್ಞಂ ಠಾನಂ ನೇತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಸಪಾಣಕಂ ಉದಕ’’ನ್ತಿ ಸಾಮಞ್ಞವಚನಸ್ಸಪಿ ವಿಸೇಸೇ ಅವಟ್ಠಾನತೋ, ವಿಸೇಸತ್ಥಿನಾ ಚ ವಿಸೇಸಸ್ಸ ಅನುಪಯೋಜಿತಬ್ಬತೋ ಇಧ ವಿಸೇಸಉದಕನ್ತಿ ಸನ್ಧಾಯಭಾಸಿತತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಇದಂ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ. ಇದಂ ಪನ ನ ವುತ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಯನ್ತಿ ಉದಕಂ ‘‘ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿಪದೇ ಕತ್ತಾ. ಯತ್ಥಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಉದಕೇತಿ. ದಸಮಂ.

ಭೂತಗಾಮವಗ್ಗೋ ದುತಿಯೋ.

೩. ಓವಾದವಗ್ಗೋ

೧. ಓವಾದಸಿಕ್ಖಾಪದ-ಅತ್ಥಯೋಜನಾ

೧೪೪. ಭಿಕ್ಖುನಿವಗ್ಗಸ್ಸ ಪಠಮೇ ತೇಸನ್ತಿ ಥೇರಾನಂ. ಮಹಾಕುಲೇಹಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಕುಲಧೀತರೋ ವಿಜ್ಜಮಾನಗುಣಂ ಕಥಯನ್ತೀತಿ ¶ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ಞಾತಿಮನುಸ್ಸಾನ’’ನ್ತಿಪದಂ ‘‘ಕಥಯನ್ತೀ’’ತಿಪದೇ ಸಮ್ಪದಾನಂ. ಕುತೋತಿ ಕಸ್ಸ ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತೇಸನ್ತಿ ಥೇರಾನಂ ಗುಣನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ಕಥೇತು’’ನ್ತಿಪದಮಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ವಿಜ್ಜಮಾನಗುಣೇ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಅವತ್ವಾ ‘‘ವಟ್ಟನ್ತೀ’’ತಿಪದಮಪೇಕ್ಖಿಯ ¶ ‘‘ವಿಜ್ಜಮಾನಗುಣಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ. ತತೋತಿ ಕಥನಕಾರಣಾ ಅಭಿಹರಿಂಸೂತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತೇನಾತಿ ಅಭಿಹರಣಹೇತುನಾ.

ತೇಸನ್ತಿ ಛಬ್ಬಗ್ಗಿಯಾನಂ. ತಾಸೂತಿ ಭಿಕ್ಖುನೀಸು. ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ’’ತಿಪದಂ ‘‘ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ’’ತಿಪದೇ ಕಮ್ಮಂ. ಛಬ್ಬಗ್ಗಿಯಾನಂ ಭಿಕ್ಖುನೀಸು ಉಪಸಙ್ಕಮನಂ ಲಾಭತಣ್ಹಾಯ ಹೋತಿ, ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಛಬ್ಬಗ್ಗೀಸು ಉಪಸಙ್ಕಮನಂ ಚಲಚಿತ್ತತಾಯ ಹೋತೀತಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞೂಪಸಙ್ಕಮನ್ತಾನಂ ವಿಸೇಸೋ. ತಿರಚ್ಛಾನಭೂತಾ ಕಥಾ ತಿರಚ್ಛಾನಕಥಾ ನಿರತ್ಥಕಕಥಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ತಿರಚ್ಛಾನಕಥನ್ತೀ’’ತಿ. ಸಗ್ಗಮಗ್ಗಗಮನೇಪೀತಿ ಪಿಸದ್ದೋ ಮೋಕ್ಖಗಮನೇ ಪನ ಕಾ ನಾಮ ಕಥಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ರಾಜಾನೋ ಆರಬ್ಭ ಪವತ್ತಾ ಕಥಾ ರಾಜಕಥಾ. ಆದಿಸದ್ದೇನ ಚೋರಕಥಾದಯೋ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ.

೧೪೭. ತೇ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಛಬ್ಬಗ್ಗಿಯಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಭವೇಯ್ಯುನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅದಿಟ್ಠಂ ಸಚ್ಚಂ ಯೇಹೀತಿ ಅದಿಟ್ಠಸಚ್ಚಾ, ತೇಸಂ ಭಾವೋ ಅದಿಟ್ಠಸಚ್ಚತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಅದಿಟ್ಠಸಚ್ಚತ್ತಾ ಬನ್ಧಿತ್ವಾತಿ ಯೋಜನಾ. ನೇಸನ್ತಿ ಛಬ್ಬಗ್ಗಿಯಾನಂ. ಅಞ್ಞೇನೇವ ಉಪಾಯೇನಾತಿ ಅಲದ್ಧಸಮ್ಮುತಿತೋ ಅಞ್ಞೇನೇವ ಲದ್ಧಸಮ್ಮುತಿಸಙ್ಖಾತೇನ ಕಾರಣೇನ ಕತ್ತುಕಾಮೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಪರತೋತಿ ಪರಸ್ಮಿಂ ಪಚ್ಛಾ, ಉಪರೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕರೋನ್ತೋ ವಾತಿ ಪರಿಬಾಹಿರೇ ಕರೋನ್ತೋ ಏವ ಹುತ್ವಾ ಆಹಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ. ಯಸ್ಮಾ ನ ಭೂತಪುಬ್ಬಾನಿ, ಇತಿ ತಸ್ಮಾ ಪರಿಬಾಹಿರಂ ಕರೋನ್ತೋ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ತತ್ಥಾತಿ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮೀ’’ತಿಆದಿವಚನೇ. ಸೀಲವಾತಿ ಏತ್ಥ ವನ್ತುಸದ್ದೋ ಪಸಂಸತ್ಥೇ ಚ ಅತಿಸಯತ್ಥೇ ಚ ನಿಚ್ಚಯೋಗತ್ಥೇ ಚ ಹೋತಿ. ತಸ್ಸಾತಿ ಲದ್ಧಸಮ್ಮುತಿಕಸ್ಸ. ತನ್ತಿ ಸೀಲಂ. ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸದ್ದಾನಂ ಕಮ್ಮಧಾರಯಭಾವಂ, ತೇಹಿ ಚ ಸಂವುತಸದ್ದಸ್ಸ ತಪ್ಪುರಿಸಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪಾತಿಮೋಕ್ಖೋವಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಏವಸದ್ದೇನ ಕಮ್ಮಧಾರಯಭಾವಂ, ಏನಸದ್ದೇನ ಚ ತಪ್ಪುರಿಸಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ವತ್ತತೀತಿ ¶ ಅತ್ತಭಾವಂ ಪವತ್ತೇತಿ. ಕಾರಿತಪಚ್ಚಯೋ ಹಿ ಅದಸ್ಸನಂ ಗತೋ. ಇಮಿನಾ ಇರಿಯಾಪಥವಿಹಾರ ದಿಬ್ಬವಿಹಾರ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರ ಅರಿಯವಿಹಾರೇಸು ಚತೂಸು ವಿಹಾರೇಸು ಅತ್ತಭಾವವತ್ತನಂ ಇರಿಯಾಪಥವಿಹಾರಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ಏತನ್ತಿ ‘‘ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸಂವುತೋ ವಿಹರತೀ’’ತಿವಚನಂ. ವಿಭಙ್ಗೇತಿ ಝಾನವಿಭಙ್ಗೇ.

‘‘ಸೀಲ’’ನ್ತಿಆದೀನಿ ಅಟ್ಠ ಪದಾನಿ ತುಲ್ಯಾಧಿಕರಣಾನಿ. ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ – ಸೀಲಂ ಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ಪತಿಟ್ಠಾ ಆದಿ ಚರಣಂ ಸಂಯಮೋ ಸಂವರೋ ಮೋಕ್ಖಂ ಪಮೋಕ್ಖನ್ತಿ. ಸಮಾಪತ್ತಿಯಾತಿ ¶ ಸಮಾಪತ್ತತ್ಥಾಯ. ‘‘ಉಪೇತೋ’’ತಿಆದೀನಿ ಸತ್ತ ಪದಾನಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞವೇವಚನಾನಿ. ತತ್ಥ ಉಪಪನ್ನೋತಿ ಯುತ್ತೋ ಅನುಯುತ್ತೋ. ಸಮನ್ನಾಗತೋತಿ ಸಮನ್ತತೋ ಅನು ಪುನಪ್ಪುನಂ ಆಗತೋತಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ, ಸಮಙ್ಗೀಭೂತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತ್ಥ ಹಿ ಸಂಸದ್ದೋ ಸಮನ್ತತ್ಥವಾಚಕೋ, ಅನುಸದ್ದೋ ನಉಪಚ್ಛಿನ್ನತ್ಥವಾಚಕೋ. ತೇನಾತಿ ತೇನ ಕಾರಣೇನ. ಪಾಲೇತೀತಿ ಅತ್ತಭಾವಂ ಬಾಧನತೋ ರಕ್ಖತಿ. ಯಪೇತೀತಿ ಅತ್ತಭಾವೋ ಪವತ್ತತಿ. ಯಾಪೇತೀತಿ ಅತ್ತಭಾವಂ ಪವತ್ತಾಪೇತಿ. ಯಪ ಯಾಪನೇ. ಯಾಪನಂ ಪವತ್ತನನ್ತಿ ಹಿ ಧಾತುಪಾಠೇಸು ವುತ್ತಂ (ಸದ್ದನೀತಿಧಾತುಮಾಲಾಯಂ ೧೮ ಪಕಾರನ್ತಧಾತು). ವಿಹರತೀತಿ ಏತ್ಥ ಏಕೋ ಆಕಾರತ್ಥವಾಚಕೋ ಇತಿಸದ್ದೋ ಲುತ್ತನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ, ಇತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಇತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ವಾ ಯೋಜನಾ.

ಆಚಾರಗೋಚರಸದ್ದಾನಂ ದ್ವನ್ದಭಾವಂ, ತೇಹಿ ಚ ಸಮ್ಪನ್ನಸದ್ದಸ್ಸ ತಪ್ಪುರಿಸಭಾವಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಆಚಾರಗೋಚರಸಮ್ಪನ್ನೋ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಚಸದ್ದೇನ ದ್ವನ್ದಭಾವಂ, ಏನಸದ್ದೇನ ಚ ತಪ್ಪುರಿಸಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಅಣುಸದ್ದೋ ಅಪ್ಪತ್ಥೋ, ಮತ್ತಸದ್ದೋ ಪಮಾಣತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೇಸೂ’’ತಿ. ‘‘ದಸ್ಸನಸೀಲೋ’’ತಿಇಮಿನಾ ‘‘ದಸ್ಸಾವೀ’’ತಿಏತ್ಥ ಆವೀಸದ್ದಸ್ಸ ತಸ್ಸೀಲತ್ಥಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಸಮಾದಾಯಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಸಂಪುಬ್ಬಆಪುಬ್ಬಸ್ಸ ದಾಸದ್ದಸ್ಸ ಕಮ್ಮಾಪೇಕ್ಖತ್ತಾ ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ತಂ ತಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದ’’ನ್ತಿ. ಇಮಿನಾ ‘‘ಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸೂ’’ತಿ ಉಪಯೋಗತ್ಥೇ ಭುಮ್ಮವಚನನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಅಥ ವಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸೂತಿ ನಿದ್ಧಾರಣತ್ಥೇ ಭುಮ್ಮವಚನಮೇತಂ. ‘‘ತಂ ತಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದ’’ನ್ತಿ ಕಮ್ಮಂ ಪನ ಅಜ್ಝಾಹರಿತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಸಮಾದಾಯಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಸಂಸದ್ದಸ್ಸ ಚ ಆಪುಬ್ಬಸ್ಸ ದಾಸದ್ದಸ್ಸ ಚ ಯಕಾರಸ್ಸ ಚ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ¶ ‘‘ಸಾಧುಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಏತ್ಥಾತಿ ಇಮಿಸ್ಸಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ. ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಯೋತಿ ಕುಲಪುತ್ತೋ.

ಅಸ್ಸಾತಿ ಲದ್ಧಸಮ್ಮುತಿಕಸ್ಸ. ಯಂ ತಂ ಬಹು ಸುತಂ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ನ ಸುತಮತ್ತಮೇವಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಮಞ್ಜೂಸಾಯನ್ತಿ ಪೇಳಾಯಂ. ಸಾ ಹಿ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಸಧನತ್ತಂ ಮಞ್ಞತೇ ಇಮಾಯಾತಿ ‘‘ಮಞ್ಜೂಸಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಮಞ್ಜೂಸಾಯಂ ರತನಂ ಸನ್ನಿಚಿತಂ ವಿಯ ಸುತಂ ಸನ್ನಿಚಿತಂ ಅಸ್ಮಿಂ ಪುಗ್ಗಲೇತಿ ಯೋಜನಾ, ಏತೇನಾತಿ ‘‘ಸನ್ನಿಚಿತ’’ನ್ತಿಪದೇನ, ದಸ್ಸೇತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸೋತಿ ಲದ್ಧಸಮ್ಮುತಿಕೋ ಭಿಕ್ಖು. ಸನ್ನಿಚಿತರತನಸ್ಸೇವಾತಿ ಸನ್ನಿಚಿತರತನಸ್ಸ ಇವ. ತನ್ತಿ ‘‘ಯೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ’’ತಿಆದಿವಚನಂ. ಏತ್ಥಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಲದ್ಧಸಮ್ಮುತಿಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ. ತತ್ಥಾತಿ ‘‘ವಚಸಾ ಪರಿಚಿತಾ’’ತಿಆದಿವಚನೇ. ಏವಮತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಪಗುಣಾತಿ ಉಜುಕಾ. ಉಜುಕೋ ಹಿ ಅಜಿಮ್ಹತ್ತಾ ಪಕಟ್ಠೋ ಉತ್ತಮೋ ಗುಣೋತಿ ಅತ್ಥೇನ ‘‘ಪಗುಣೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಅನುಪೇಕ್ಖಿತಾತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಇಕ್ಖಿತಾ, ಪಸ್ಸಿತಾ ದಸ್ಸಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅತ್ಥತೋತಿ ಅಭಿಧೇಯ್ಯತ್ಥತೋ, ಅಟ್ಠಕಥಾತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಾರಣತೋತಿ ಧಮ್ಮತೋ, ಪಾಳಿತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ದಿಟ್ಠಿಸದ್ದಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾಸದ್ದವೇವಚನತ್ತಾ ‘‘ಪಞ್ಞಾಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಸುಪಚ್ಚಕ್ಖಕತಾತಿ ಸುಟ್ಠು ಅಕ್ಖಾನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಪಟಿಮುಖಂ ಕತಾ.

‘‘ಬಹುಸ್ಸುತೋ’’ತಿ ¶ ಏತ್ಥ ಬಹುಸ್ಸುತಸ್ಸ ತಿವಿಧಭಾವಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅಯಂ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ. ನಿಸ್ಸಯತೋ ಮುಚ್ಚತೀತಿ ನಿಸ್ಸಯಮುಚ್ಚನಕೋ. ಪರಿಸಂ ಉಪಟ್ಠಾಪೇತೀತಿ ಪರಿಸುಪಟ್ಠಾಕೋ. ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಓವದತೀತಿ ಭಿಕ್ಖುನೋವಾದಕೋ. ತತ್ಥಾತಿ ತಿವಿಧೇಸು ಬಹುಸ್ಸುತೇಸು. ನಿಸ್ಸಯಮುಚ್ಚನಕೇನ ಏತ್ತಕಂ ಉಗ್ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಉಪಸಮ್ಪದಾಯಾತಿ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ. ಪಞ್ಚ ವಸ್ಸಾನಿ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಪಞ್ಚವಸ್ಸೋ. ತೇನ ಉಗ್ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಸಬ್ಬನ್ತಿಮೇನಾತಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪರಿಚ್ಛೇದಾನಂ ಅನ್ತೇ ಲಾಮಕೇ ಪವತ್ತೇನ. ಪಗುಣಾತಿ ಅಜಿಮ್ಹಾ ಉಜುಕಾ. ವಾಚುಗ್ಗತಾತಿ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ. ಯಸ್ಸ ಹಿ ಪಾಳಿಪಾಠಾ ಸಜ್ಝಾಯನಕಾಲೇ ಪಗುಣಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಸ ವಾಚುಗ್ಗತಾ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ವಾಚುಗ್ಗತಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಸ ಪಗುಣಾ. ತಸ್ಮಾ ತಾನಿ ಪದಾನಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಕಾರಣವೇವಚನಾನಿ. ಪಕ್ಖದಿವಸೇಸೂತಿ ಜುಣ್ಹಪಕ್ಖಕಾಳಪಕ್ಖಪರಿಯಾಪನ್ನೇಸು ¶ ದಿವಸೇಸು. ಧಮ್ಮಸಾವನತ್ಥಾಯಾತಿ ಸಮ್ಪತ್ತಾನಂ ಪರಿಸಾನಂ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಸಾವನತ್ಥಾಯ ಸುಣಾಪನತ್ಥಾಯಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಸಾವನತ್ಥಾಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಯುಪಚ್ಚಯಪರತ್ತಾ ಕಾರಿತಪಚ್ಚಯೋ ಲೋಪೋ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ತಸ್ಮಾ ಸಾವೀಯತೇ ಸುಣಾಪೀಯತೇ ಸಾವನನ್ತಿ ವಚನತ್ಥೋ ಕಾತಬ್ಬೋ. ಭಾಣವಾರಾ ಉಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸಮ್ಪತ್ತಾನನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಸಮ್ಪತ್ತಾನಂ. ಪರಿಕಥನತ್ಥಾಯಾತಿ ಪರಿಸ್ಸಙ್ಗೇನ ಆಲಿಙ್ಗನೇನ ಕಥನತ್ಥಂ, ಅಪ್ಪಸದ್ದಸಙ್ಖಾತಾಯ ವಾಚಾಯ ಕಥನತ್ಥನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಕಥಾಮಗ್ಗೋ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ವತ್ಥುಕಥಾಯೇವ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ, ನ ಸುತ್ತಸಙ್ಖಾತೋ ಪಾಳಿಪಾಠೋ. ಅನು ಪಚ್ಛಾ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ವಾ ದಾಯಕಾ ಮೋದನ್ತಿ ಏತಾಯಾತಿ ಅನುಮೋದನಾ. ಝಾನಂ ವಾ ಮಗ್ಗೋ ವಾ ಫಲಂ ವಾ ಸಮಣಧಮ್ಮೋ ನಾಮ. ತಸ್ಸ ಕರಣತ್ಥಂ ಉಗ್ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ. ಚತೂಸು ದಿಸಾಸು ಅಪಟಿಹತೋತಿ ಚಾತುದ್ದಿಸೋ, ಅಪಟಿಹತತ್ಥೇ ಣಪಚ್ಚಯೋ.

ಪರಿಸುಪಟ್ಠಾಪಕೇನ ಕಾತಬ್ಬಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಭಿವಿನಯೇತಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೇ ವಿನಯಪಿಟಕೇ. ದ್ವೇ ವಿಭಙ್ಗಾತಿ ಭಿಕ್ಖುವಿಭಙ್ಗೋ ಚ ಭಿಕ್ಖುನಿವಿಭಙ್ಗೋ ಚ. ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೇನ ಪರಿಸುಪಟ್ಠಾಪಕೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏವಂ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಉಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಪರಿಸಾಯ ಅತ್ಥಾಯ ಉಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಪರಿಸಾಯ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ. ಅಭಿಧಮ್ಮೇತಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೇ ಸುತ್ತನ್ತಪಿಟಕೇ ಏವ, ನ ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕೇ. ತಯೋ ವಗ್ಗಾತಿ ಸಗಾಥಾವಗ್ಗೋ ನಿದಾನವಗ್ಗೋ ಖನ್ಧವಗ್ಗೋತಿ ತಯೋ ವಗ್ಗಾ. ವಾಸದ್ದೋ ಅನಿಯಮವಿಕಪ್ಪತ್ಥೋ. ಏಕನ್ತಿ ಏಕಂ ನಿಪಾತಂ. ತತೋ ತತೋತಿ ನಿಕಾಯತೋ. ಸಮುಚ್ಚಯಂ ಕತ್ವಾತಿ ರಾಸಿಂ ಕತ್ವಾ. ನ ವುತ್ತನ್ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ನ ಕಥಿತಂ. ಯಸ್ಸ ಪನ ನತ್ಥಿ, ಸೋ ನ ಲಭತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಸುತ್ತನ್ತೇ ಚಾತಿ ಸುತ್ತನ್ತಪಿಟಕೇ ಪನ. ಉಗ್ಗಹಿತೋತಿ ಸರೂಪಕಥನೇನ ಗಹಿತೋ, ಉಚ್ಚಾರಿತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ದಿಸಾಪಾಮೋಕ್ಖೋತಿ ದಿಸಾಸು ಠಿತಾನಂ ಭಿಕ್ಖುಆದೀನಂ ಪಾಮೋಕ್ಖೋ. ಯೇನ ಕಾಮಂ ಗಮೋತಿ ಯಥಾಕಾಮಂ ಗಮೋ.

ಚತೂಸು ನಿಕಾಯೇಸೂತಿ ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯತೋ ಅಞ್ಞೇಸು ದೀಘನಿಕಾಯಾದೀಸು. ಏಕಸ್ಸಾತಿ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ಏಕಸ್ಸ ¶ . ಏಕನಿಕಾಯೇನಾತಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ¶ ನಿಕಾಯೇ ಲದ್ಧನಯೇನ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ. ತತ್ಥಾತಿ ಚತುಪ್ಪಕರಣಸ್ಸ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ. ನಾನತ್ಥನ್ತಿ ನಾನಾಪಯೋಜನಂ. ತನ್ತಿ ವಿನಯಪಿಟಕಂ. ಏತ್ತಾವತಾತಿ ಏತ್ತಕಪಮಾಣೇನ ಪಗುಣೇನ. ಹೋತೀತಿ ಇತಿಸದ್ದೋ ಪರಿಸಮಾಪನತ್ಥೋ. ಇತಿ ಪರಿಸಮಾಪನಂ ವೇದಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

ಉಭಯಾನಿ ಖೋ ಪನಸ್ಸಾತಿ ಆದಿ ಪನ ವುತ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಞ್ಞಸ್ಮಿನ್ತಿ ವಿನಯಪಿಟಕತೋ ಇತರಸ್ಮಿಂ. ತತ್ಥಾತಿ ‘‘ಉಭಯಾನಿ ಖೋ ಪನಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿವಚನೇ. ಯಥಾ ಯೇನಾಕಾರೇನ ಆಗತಾನಿ, ತಂ ಆಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತುನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಪದಪಚ್ಚಾಭಟ್ಠಸಙ್ಕರದೋಸವಿರಹಿತಾನೀತಿ ಪದಾನಂ ಪಚ್ಚಾಭಟ್ಠಸಙ್ಕರಭೂತೇಹಿ ದೋಸೇಹಿ ವಿರಹಿತಾನಿ. ಏತ್ಥ ಚ ಪದಪಚ್ಚಾಭಟ್ಠನ್ತಿ ಪದಾನಂ ಪಟಿನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಆಭಸ್ಸನಂ ಗಳನಂ, ಚುತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪದಸಙ್ಕರನ್ತಿ ಪದಾನಂ ವಿಪತ್ತಿ, ವಿನಾಸೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಸುತ್ತಸೋ’’ತಿ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ವುತ್ತೇಪಿ ಖನ್ಧಕಪರಿವಾರಸುತ್ತಂ ಏವ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಖನ್ಧಕಪರಿವಾರತೋ’’ತಿ. ಅನುಬ್ಯಞ್ಜನಸೋತಿ ಏತ್ಥ ಬ್ಯಞ್ಜನಸದ್ದೋ ಅಕ್ಖರಸ್ಸ ಚ ಪದಸ್ಸ ಚ ವಾಚಕೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅಕ್ಖರಪದಪಾರಿಪೂರಿಯಾ ಚಾ’’ತಿ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ.

‘‘ಸಿಥಿಲಧನಿತಾದೀನ’’ನ್ತಿಪದಂ ‘‘ವಚನೇನಾ’’ತಿಪದೇ ಕಮ್ಮಂ, ‘‘ವಚನೇನಾ’’ತಿಪದಂ ‘‘ಸಮ್ಪನ್ನಾಗತೋ’’ತಿಪದೇ ಹೇತು, ‘‘ವಿಸ್ಸಟ್ಠಾಯ ಅನೇಲಗಳಾಯ ಅತ್ಥಸ್ಸ ವಿಞ್ಞಾಪನಿಯಾ’’ತಿಪದಾನಿ ‘‘ವಾಚಾಯಾ’’ತಿಪದೇ ವಿಸೇಸನಾನಿ. ಸಿಥಿಲಧನಿತಾದೀನನ್ತಿ ಆದಿಸದ್ದೇನ ನಿಗ್ಗಹಿತವಿಮುತ್ತಸಮ್ಬನ್ಧವವತ್ಥಿತದೀಘ ರಸ್ಸ ಗರು ಲಹು ಸಙ್ಖಾತಾ ಅಟ್ಠ ಬ್ಯಞ್ಜನಬುದ್ಧಿಯೋ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಯಥಾವಿಧಾನವಚನೇನಾತಿ ಅಕ್ಖರಚಿನ್ತಕಾನಂ ಯಥಾ ಸಂವಿದಹನವಚನೇನ. ವಾಚಾಯೇವ ಕರೀಯತಿ ಕಥೀಯತಿ ಉಚ್ಚಾರೀಯತಿ ವಾಕ್ಕರಣಂ ಚಕಾರಸ್ಸ ಕಕಾರಂ ಕತ್ವಾ. ಹೀತಿ ತದೇವ ಯುತ್ತಂ. ಮಾತುಗಾಮೋ ಯಸ್ಮಾ ಸರಸಮ್ಪತ್ತಿರತೋ, ತಸ್ಮಾ ಹೀಳೇತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಸರಸಮ್ಪತ್ತಿರಹಿತ’’ನ್ತಿಪದಂ ‘‘ವಚನ’’ನ್ತಿಪದೇ ವಿಸೇಸನಭಾವೇನ ವಿಸೇಸಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಹೀಳೇತೀ’’ತಿಪದೇ ಹೇತುಭಾವೇನ ಸಮ್ಪಜ್ಜನತೋ ಹೇತುಅನ್ತೋಗಧವಿಸೇಸನನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಸಬ್ಬಾಸನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ. ‘‘ಸೀಲಾಚಾರಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ’’ತಿಇಮಿನಾ ಜಾತಿ ಗೋತ್ತ ರೂಪ ಭೋಗಾದಿನಾತಿಅತ್ಥಂ ನಿವತ್ತೇತಿ. ಕಾರಣಞ್ಚಾತಿ ಅಟ್ಠಕಥಞ್ಚ. ತಜ್ಜೇತ್ವಾತಿ ಉಬ್ಬೇಜೇತ್ವಾ. ತಾಸನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ. ಗಿಹಿಕಾಲೇತಿ ಭಿಕ್ಖುನೋವಾದಕಸ್ಸ ಗಿಹಿಕಾಲೇ ಅನಜ್ಝಾಪನ್ನಪುಬ್ಬೋ ¶ ಹೋತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಹಿ ತದೇವ ಯುತ್ತಂ. ‘‘ಮಾತುಗಾಮೋ’’ತಿಪದಂ ‘‘ನ ಕರೋತೀ’’ತಿಪದೇ ಸುದ್ಧಕತ್ತಾ, ‘‘ಉಪ್ಪಾದೇತೀ’’ತಿಪದೇ ಹೇತುಕತ್ತಾ. ಠಿತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯಾಪೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಪಿಸದ್ದೋ ಗರಹತ್ಥೋ. ವಿಸಭಾಗೇಹೀತಿ ವಿರುದ್ಧೇಹಿ ವತ್ಥಾರಮ್ಮಣೇಹಿ. ಅಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇತಿ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಅನನುರೂಪಟ್ಠಾನೇ. ಛನ್ದರಾಗನ್ತಿ ಬಲವತಣ್ಹಂ. ತೇನಾತಿ ತೇನ ಹೇತುನಾ.

‘‘ಏತ್ಥ ¶ ಚಾ’’ತಿಆದಿಮ್ಹಿ ಅಯಂ ಪನ ಸಙ್ಗಹೋ –

‘‘ಸೀಲವಾ ಬಹುಸ್ಸುತೋ ಚ, ಸ್ವಾಗತೋ ಚ ಸುವಾಚಕೋ;

ಪಿಯೋ ಪಟಿಬಲೋ ಚಾಪಿ, ನಜ್ಝಾಪನ್ನೋ ಚ ವೀಸತೀ’’ತಿ.

೧೪೮. ವತ್ಥುಸ್ಮಿನ್ತಿ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಯಂ. ಕಕಾರಲೋಪಂ ಕತ್ವಾ ಗರುಧಮ್ಮಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಗರುಕೇಹಿ ಧಮ್ಮೇಹೀ’’ತಿ. ತೇತಿ ಗರುಧಮ್ಮಾ. ಹೀತಿ ಯಸ್ಮಾ. ‘‘ಏಕತೋ’’ತಿ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ವುತ್ತವಚನಸ್ಸ ವಿಸೇಸೇನ ಗಹೇತಬ್ಬತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಸನ್ತಿಕೇ’’ತಿ. ಯಥಾವತ್ಥುಕಮೇವಾತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಮೇವ. ತಞ್ಹಿ ವತ್ಥುಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿಕಾರಣಸ್ಸ ಅನುರೂಪಂ ಪವತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಯಥಾವತ್ಥುಕ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

೧೪೯. ಪಾತೋತಿ ಪಗೇವ, ಪಠಮನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಸಮ್ಮಟ್ಠಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜೀತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಸಮ್ಮಜ್ಜನೇ ದೋಸಂ ಪಾಕಟಂ ಕರೋನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅಸಮ್ಮಟ್ಠಂ ಹೀ’’ತಿಆದಿ. ಹೀತಿ ತಪ್ಪಾಕಟೀಕರಣಜೋತಕೋ. ತನ್ತಿ ಪರಿವೇಣಂ. ದಿಸ್ವಾ ಭವೇಯ್ಯುನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತೇನಾತಿ ಅಸೋತುಕಾಮಾನಂ ವಿಯ ಭವನಹೇತುನಾ. ಪರಿವೇಣಸಮ್ಮಜ್ಜನಸ್ಸ ಆನಿಸಂಸಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಪಾನೀಯಪರಿಭೋಜನೀಯಉಪಟ್ಠಾನಸ್ಸ ತಮೇವ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅನ್ತೋ ಗಾಮತೋ ಪನಾ’’ತಿ ಆದಿ. ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ಪಾನೀಯಪರಿಭೋಜನೀಯೇ.

ಸಾಖಾಭಙ್ಗಮ್ಪೀತಿ ಭಞ್ಜಿತಬ್ಬಸಾಖಮ್ಪಿ. ದುತಿಯೋತಿ ವಿಞ್ಞೂ ಪುರಿಸೋ ದುತಿಯೋ. ನಿಸೀದಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ನಿಸೀದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿ. ‘‘ವಿಹಾರಮಜ್ಝೇ’’ತಿ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ವತ್ವಾ ವಿಸೇಸತೋ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ದ್ವಾರೇ’’ತಿ. ಓಸರನ್ತಿ ಅವಸರನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಓಸರಣಂ, ತಞ್ಚ ತಂ ಠಾನಞ್ಚೇತಿ ಓಸರಣಟ್ಠಾನಂ, ತಸ್ಮಿಂ. ಸಮಗ್ಗತ್ಥಾತಿ ಏತ್ಥ ಸಂಪುಬ್ಬೋ ಚ ಆಪುಬ್ಬೋ ಚ ಗಮುಸದ್ದೋ ¶ ಹೋತಿ, ತತೋ ಹಿಯ್ಯತ್ತನೀಸಙ್ಖಾತಂ ತ್ಥವಚನಂ ವಾ ಹೋತಿ, ಪಞ್ಚಮೀಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಥವಚನಸ್ಸ ತ್ಥತ್ತಂ ವಾ ಹೋತಿ, ಸಂಯೋಗಪರತ್ತಾ ಆ ಉಪಸಗ್ಗೋ ರಸ್ಸೋ ಚ ಹೋತಿ, ಇತಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಸಮ್ಮಾ ಆಗತತ್ಥಾ’’ತಿ. ತತ್ಥ ‘‘ಸಮ್ಮಾ’’ತಿಪದೇನ ಸಂಸದ್ದಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ‘‘ಆ’’ಇತಿಪದೇನ ಆತ್ಯೂಪಸಗ್ಗಂ, ‘‘ಗತ’’ಇತಿಪದೇನ ಗಮುಧಾತುಂ, ‘‘ತ್ಥ’’ಇತಿಪದೇನ ಹಿಯ್ಯತ್ತನೀಸಙ್ಖಾತಂ ತ್ಥವಚನಂ ವಾ, ಪಞ್ಚಮೀಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಥವಚನಸ್ಸ ತ್ಥತ್ತಂ ವಾ ದಸ್ಸೇತಿ. ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥತ್ಥೋ – ಸಮಂ ತುಮ್ಹೇ ಆಗತತ್ಥಾತಿ. ಪಞ್ಚಮೀಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಥವಚನಸ್ಸ ತ್ಥತ್ತಕಾಲೇ ಸಮಂ ತುಮ್ಹೇ ಆಗಾ ಅತ್ಥ ಭವಥಾತಿ. ‘‘ಆಗಚ್ಛನ್ತೀ’’ತಿಪದೇನ ‘‘ವತ್ತನ್ತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ವತುಧಾತುಯಾ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ‘‘ಪಗುಣಾ ವಾಚುಗ್ಗತಾ’’ತಿಪದೇಹಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಪಾಳೀತಿ ಗರುಧಮ್ಮಪಾಳಿ.

ತತ್ಥಾತಿ ¶ ತಸ್ಸಂ ಪಾಳಿಯಂ, ತೇಸು ವಾ ಅಭಿವಾದನಾದೀಸು ಚತೂಸು. ಮಗ್ಗಸಮ್ಪದಾನನ್ತಿ ಮಗ್ಗಂ ಪರಿಹರಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಓಕಾಸದಾನಂ. ಬೀಜನನ್ತಿ ಬೀಜನಿಯಾ ವಿಧೂಪನಂ. ಪಾನೀಯಾಪುಚ್ಛನನ್ತಿ ಪಾನೀಯಸ್ಸ ಆಪುಚ್ಛನಂ. ಆದಿಸದ್ದೇನ ಪರಿಭೋಜನೀಯಾಪುಚ್ಛನಾದಿಕಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಏತ್ಥ ಚಾತಿ ಏತೇಸು ಚತೂಸು ಅಭಿವಾದನಾದೀಸು. ‘‘ಅನ್ತೋ ಗಾಮೇ ವಾ’’ತಿಆದೀನಿ ಛ ಪದಾನಿ ‘‘ಕಾತಬ್ಬಮೇವಾ’’ತಿಪದೇ ಆಧಾರೋ. ರಾಜುಸ್ಸಾರಣಾಯಾತಿ ರಞ್ಞೋ ಆನುಭಾವೇನ ಜನಾನಂ ಉಸ್ಸಾರಣಾಯ. ಮಹಾಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ಸನ್ನಿಪತತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಮಹಾಸನ್ನಿಪಾತಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಮಹಾಸನ್ನಿಪಾತೇ ಠಾನೇ ನಿಸಿನ್ನೇ ಸತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಪಚ್ಚುಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಪಟಿಕಚ್ಚೇವ ಉಟ್ಠಾನಂ. ತಂ ತನ್ತಿ ಸಾಮೀಚಿಕಮ್ಮಂ.

ಸಕ್ಕತ್ವಾತಿ ಚಿತ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ, ಸಂ ಆದರಂ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತೇನಾಹ ‘‘ಯಥಾ ಕತೋ’’ತಿಆದಿ. ತಿಣ್ಣಂ ಕಿಚ್ಚಾನನ್ತಿ ‘‘ಸಕ್ಕತ್ವಾ ಗರುಂಕತ್ವಾ ಮಾನೇತ್ವಾ’’ತಿಸಙ್ಖಾತಾನಂ ತಿಣ್ಣಂ ಕಿಚ್ಚಾನಂ. ಅನೀಯಸದ್ದೋ ಕಮ್ಮತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ನ ಅತಿಕ್ಕಮಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ.

ನತ್ಥಿ ಭಿಕ್ಖು ಏತ್ಥಾತಿ ಅಭಿಕ್ಖುಕೋ ಆವಾಸೋ, ಸೋ ಕಿತ್ತಕೇ ಠಾನೇ ಅಭಿಕ್ಖುಕೋ, ಯೋ ಆವಾಸೋ ಅಭಿಕ್ಖುಕೋ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸಚೇ’’ತಿ ಆದಿ. ‘‘ಉಪಸ್ಸಯತೋ’’ತಿಪದಂ ‘‘ಅಬ್ಭನ್ತರೇ’’ತಿಪದೇ ಅಪಾದಾನಂ. ಏತ್ಥಾತಿ ಅಭಿಕ್ಖುಕೇ ಆವಾಸೇ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ತತೋತಿ ಅಡ್ಢಯೋಜನಬ್ಭನ್ತರೇ ¶ ಠಿತಆವಾಸತೋ. ಪರನ್ತಿ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಆವಾಸೇ, ಭುಮ್ಮತ್ಥೇ ಚೇತಂ ಉಪಯೋಗವಚನಂ. ಪಚ್ಛಾಭತ್ತನ್ತಿ ಭತ್ತತೋ ಪಚ್ಛಾ. ತತ್ಥಾತಿ ಅಭಿಕ್ಖುಕೇ ಆವಾಸೇ. ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ’’ತಿಪದಂ ‘‘ವದನ್ತೀ’’ತಿಪದೇ ಕಮ್ಮಂ. ವುತ್ತಪ್ಪಮಾಣೇತಿ ಅಡ್ಢಯೋಜನಬ್ಭನ್ತರಸಙ್ಖಾತೇ ವುತ್ತಪ್ಪಮಾಣೇ. ಸಾಖಾಮಣ್ಡಪೇಪೀತಿ ಸಾಖಾಯ ಛಾದಿತಮಣ್ಡಪೇಪಿ. ಪಿಸದ್ದೇನ ಆವಾಸೇ ಪನ ಕಾ ನಾಮ ಕಥಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ವುತ್ತಾತಿ ವಸಿತಾ. ಏತ್ತಾವತಾತಿ ಏಕರತ್ತಂ ವಸಿತಮತ್ತೇನ. ಏತ್ಥಾತಿ ಸಭಿಕ್ಖುಕೇ ಆವಾಸೇ. ಉಪಗಚ್ಛನ್ತೀಹಿ ಭಿಕ್ಖುನೀಹಿ ಯಾಚಿತಬ್ಬಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಪಕ್ಖಸ್ಸಾತಿ ಆಸಳ್ಹೀಮಾಸಸ್ಸ ಜುಣ್ಹಪಕ್ಖಸ್ಸ. ‘‘ತೇರಸಿಯ’’ನ್ತಿಪದೇನ ಅವಯವಿಅವಯವಭಾವೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಮಯನ್ತಿ ಅಮ್ಹೇ. ಯತೋತಿ ಯೇನ ಉಜುನಾ ಮಗ್ಗೇನಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತೇನಾಹ ‘‘ತೇನ ಮಗ್ಗೇನಾ’’ತಿ. ಅಞ್ಞೇನ ಮಗ್ಗೇನಾತಿ ಉಜುಮಗ್ಗತೋ ಅಞ್ಞೇನ ಜಿಮ್ಹಮಗ್ಗೇನ. ಅಯನ್ತಿ ಅಯಂ ಆವಾಸೋ. ತತೋತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಆವಾಸತೋ, ಭಿಕ್ಖುನಿಉಪಸ್ಸಯತೋ ವಾ, ಇದಮೇವ ಯುತ್ತತರಂ. ವಕ್ಖತಿ ಹಿ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಉಪಸ್ಸಯತೋ ಗಾವುತಮತ್ತೇ’’ತಿ. ಖೇಮಟ್ಠಾನೇತಿ ಅಭಯಟ್ಠಾನೇ. ತಞ್ಹಿ ಖೀಯನ್ತಿ ಭಯಾ ಏತ್ಥಾತಿ ಖೇಮಂ, ಖೇಮಞ್ಚ ತಂ ಠಾನಞ್ಚೇತಿ ಖೇಮಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ‘‘ಖೇಮಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ತಾಹಿ ಭಿಕ್ಖುನೀಹೀತಿ ಅಡ್ಢಯೋಜನಮತ್ತೇ ಠಾನೇ ವಸನ್ತೀಹಿ. ತಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋತಿ ಗಾವುತಮತ್ತೇ ಠಾನೇ ವಸನ್ತಿಯೋ. ಅನ್ತರಾತಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ, ಅಮ್ಹಾಕಞ್ಚ ನಿವಾಸನಟ್ಠಾನಸ್ಸ, ನಿವಾಸನಟ್ಠಾನತೋ ವಾ ಅನ್ತರೇ ವೇಮಜ್ಝೇ. ಭುಮ್ಮತ್ಥೇ ಚೇತಂ ನಿಸ್ಸಕ್ಕವಚನಂ. ಠಿತೇ ಮಗ್ಗೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ‘‘ಸನ್ತಿಕಾ’’ತಿಪದಂ ¶ ‘‘ಆಗತ’’ಇತಿಪದೇ ಅಪಾದಾನಂ. ತತ್ಥಾತಿ ಅಞ್ಞಾಸಂ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಉಪಸ್ಸಯೇ. ಇತಿ ಯಾಚಿತಬ್ಬಾತಿ ಯೋಜನಾ. ತತೋತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಯಾಚಿತಬ್ಬತೋ, ಪರನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ಚಾತುದ್ದಸೇತಿ ಆಸಳ್ಹೀಮಾಸಸ್ಸ ಜುಣ್ಹಪಕ್ಖಸ್ಸ ಚತುದ್ದಸನ್ನಂ ದಿವಸಾನಂ ಪೂರಣೇ ದಿವಸೇ. ಇಧಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ. ‘‘ಓವಾದ’’ನ್ತಿಪದಂ ‘‘ಅನು’’ಇತಿಪದೇ ಕಮ್ಮಂ. ಅನುಜೀವನ್ತಿಯೋತಿ ಅನುಗನ್ತ್ವಾ ಜೀವನಂ ವುತ್ತಿಂ ಕರೋನ್ತಿಯೋ. ವುತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ದುತಿಯದಿವಸೇತಿ ಆಸಳ್ಹೀಪುಣ್ಣಮಿಯಂ. ಅಥಾತಿ ಪಕ್ಕಮನಾನನ್ತರಂ. ಏತ್ಥಾತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಕ್ಕನ್ತತ್ತಾ ಅಪಸ್ಸನೇ. ‘‘ಆಭೋಗಂ ಕತ್ವಾ’’ತಿಇಮಿನಾ ಆಭೋಗಂ ಅಕತ್ವಾ ವಸಿತುಂ ¶ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ದೀಪೇತಿ. ಸಭಿಕ್ಖುಕಾವಾಸಂ ಗನ್ತಬ್ಬಮೇವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಸಾತಿ ವಸ್ಸಚ್ಛೇದಾಪತ್ತಿ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ. ಕೇನಚಿ ಕಾರಣೇನಾತಿ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಸ್ಸ ಅಸಮ್ಪದಾದಿನಾ ಕೇನಚಿ ನಿಮಿತ್ತೇನ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಕ್ಕನ್ತಾದಿಕಾರಣಾ ಅಭಿಕ್ಖುಕಾವಾಸೇ ವಸನ್ತಿಯಾ ಕಿಂ ಅಭಿಕ್ಖುಕಾವಾಸೇವ ಪವಾರೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಪವಾರೇನ್ತಿಯಾ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ.

ಅನ್ವದ್ಧಮಾಸನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅನುಸದ್ದೋ ವಿಚ್ಛತ್ಥವಾಚಕೋ ಕಮ್ಮಪ್ಪವಚನೀಯೋ, ತೇನ ಪಯೋಗತ್ತಾ ಭುಮ್ಮತ್ಥೇ ಉಪಯೋಗವಚನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಅದ್ಧಮಾಸೇ ಅದ್ಧಮಾಸೇ’’ತಿ. ಪಚ್ಚಾಸೀಸಿತಬ್ಬಾತಿ ಏತ್ಥ ಪತಿಪುಬ್ಬೋ ಚ ಆಪುಬ್ಬೋ ಚ ಸಿಧಾತು ಇಚ್ಛತ್ಥೇತಿ ಆಹ ‘‘ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ. ಸಿಧಾತುಯಾ ದ್ವೇಭಾವೋ ಹೋತಿ. ಆಪುಬ್ಬೋ ಸಿಸಿ ಇಚ್ಛಾಯನ್ತಿಪಿ ಧಾತುಪಾಠೇಸು ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥಾತಿ ‘‘ಉಪೋಸಥಪುಚ್ಛಕ’’ನ್ತಿವಚನೇ. ಪಕ್ಖಸ್ಸಾತಿ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಪಕ್ಖಸ್ಸ. ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ಪನ ವುತ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಓವಾದಸ್ಸ ಯಾಚನಂ ಓವಾದೋ ಉತ್ತರಪದಲೋಪೇನ, ಸೋಯೇವ ಅತ್ಥೋ ಪಯೋಜನಂ ಓವಾದತ್ಥೋ, ತದತ್ಥಾಯ. ಪಾಟಿಪದದಿವಸತೋತಿ ದುತಿಯದಿವಸತೋ. ಸೋ ಹಿ ಚನ್ದೋ ವುದ್ಧಿಞ್ಚ ಹಾನಿಞ್ಚ ಪಟಿಮುಖಂ ಪಜ್ಜತಿ ಏತ್ಥ, ಏತೇನಾತಿ ವಾ ಪಾಟಿಪದೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಇತೀತಿ ಏವಂ ವುತ್ತನಯೇನ. ಭಗವಾ ಪಞ್ಞಪೇತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಞ್ಞಸ್ಸಾತಿ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಕಮ್ಮತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಸ. ನಿರನ್ತರನ್ತಿ ಅಭಿಕ್ಖಣಂ, ‘‘ಪಞ್ಞಪೇತೀ’’ತಿಪದೇ ಭಾವನಪುಂಸಕಂ. ಹೀತಿ ವಿತ್ಥಾರೋ. ಏವಞ್ಚ ಸತೀತಿ ಏವಂ ಬಹೂಪಕಾರೇ ಸತಿ ಚ. ಯನ್ತಿ ಯಂ ಧಮ್ಮಂ. ಸಾತ್ಥಿಕನ್ತಿ ಸಪಯೋಜನಂ. ಯಥಾನುಸಿಟ್ಠನ್ತಿ ಅನುಸಿಟ್ಠಿಯಾ ಅನುರೂಪಂ. ಸಬ್ಬಾಯೇವ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋಪೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ.

ಓವಾದಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಓವಾದಂ ಯಾಚಿತುಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಆರಾಮಂ ಗಚ್ಛತಿ. ನ ಓವಾದೋ ಗನ್ತಬ್ಬೋತಿ ಓವಾದಂ ಯಾಚಿತುಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಆರಾಮೋ ನ ಗನ್ತಬ್ಬೋ. ಓವಾದೋತಿ ಚ ಉಪಯೋಗತ್ಥೇ ಪಚ್ಚತ್ತವಚನನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಇತರಥಾ ಹಿ ಸದ್ದಪಯೋಗೋ ವಿರುಜ್ಝೇಯ್ಯ. ಓವಾದಂ ಗನ್ತುನ್ತಿ ಓವಾದಂ ಯಾಚನತ್ಥಾಯ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಆರಾಮಂ ಗನ್ತುಂ.

‘‘ದ್ವೇ ¶ ¶ ತಿಸ್ಸೋ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ’’ತಿಪದಂ ‘‘ಯಾಚಿತ್ವಾ’’ತಿಪದೇ ದುತಿಯಾಕಮ್ಮಂ. ‘‘ಪೇಸೇತಬ್ಬಾ’’ತಿಪದೇ ಪಠಮಾಕಮ್ಮಂ. ಓವಾದೂಪಸಙ್ಕಮನನ್ತಿ ಓವಾದಸ್ಸ ಗಹಣತ್ಥಾಯ ಉಪಸಙ್ಕಮನಂ. ಆರಾಮನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಆರಾಮಂ. ತತೋತಿ ಗಮನತೋ ಪರನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾತಿ ಓವಾದಪಟಿಗ್ಗಾಹಕೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ. ತನ್ತಿ ಸಮ್ಮತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ.

ಉಸ್ಸಹತೀತಿ ಸಕ್ಕೋತಿ. ಪಾಸಾದಿಕೇನಾತಿ ಪಸಾದಂ ಆವಹೇನ ಪಸಾದಜನಕೇನ ಕಾಯವಚೀಮನೋಕಮ್ಮೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಮ್ಪಾದೇತೂತಿ ತಿವಿಧಂ ಸಿಕ್ಖಂ ಸಮ್ಪಾದೇತು. ಏತ್ತಾವತಾತಿ ಏತ್ತಕೇನ ‘‘ಪಾಸಾದಿಕೇನ ಸಮ್ಪಾದೇತೂ’’ತಿ ವಚನಮತ್ತೇನ. ಹೀತಿ ಫಲಜೋತಕೋ. ಏತನ್ತಿ ‘‘ತಾಹೀ’’ತಿವಚನಂ.

ಏತ್ಥ ಚ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಙ್ಘಗಣಪುಗ್ಗಲವಸೇನ ವಚನವಾರೋ ತಿವಿಧೋ ಹೋತಿ, ತಂ ತಿವಿಧಂ ವಚನವಾರಂ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಸಙ್ಘಗಣಪುಗ್ಗಲವಸೇನ ತೀಹಿ ವಚನವಾರೇಹಿ ಗುಣಿತಂ ಕತ್ವಾ ನವ ವಚನವಾರಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಂ ಆಕಾರಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ತತ್ರಾಯಂ ವಚನಕ್ಕಮೋ’’ತಿ. ತತ್ರಾತಿ ಪುರಿಮವಚನಾಪೇಕ್ಖಂ. ವಚನಾಕಾರೋ ಪಾಕಟೋವ.

ಏಕಾ ಭಿಕ್ಖುನೀ ವಾ ಬಹೂಹಿ ಭಿಕ್ಖುನೀಉಪಸ್ಸಯೇಹಿ ಓವಾದತ್ಥಾಯ ಪೇಸಿತೇ ವಚನಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘೋ ಚ ಅಯ್ಯಾ’’ತಿಆದಿ.

ತೇನಾಪೀತಿ ಓವಾದಪಟಿಗ್ಗಾಹಕೇನಾಪಿ ‘‘ಓವಾದ’’ನ್ತಿಪದಂ ‘‘ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕೇನಾ’’ತಿ ಪದೇ ಕಮ್ಮಂ. ಪುನ ‘‘ಓವಾದ’’ನ್ತಿಪದಂ ‘‘ಅಪಟಿಗ್ಗಹೇತು’’ನ್ತಿಪದೇ ಕಮ್ಮಂ. ಬಲತಿ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಮತ್ತೇನ ಜೀವತಿ, ನ ಪಞ್ಞಾಜೀವಿತೇನಾತಿ ಬಾಲೋ. ಗಿಲಾಯತಿ ರುಜತೀತಿ ಗಿಲಾನೋ. ಗಮಿಸ್ಸತಿ ಗನ್ತುಂ ಭಬ್ಬೋತಿ ಗಮಿಕೋ. ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಯೋಜನಾ – ಗನ್ತುಂ ಭಬ್ಬೋ ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಗಮಿಸ್ಸತಿ ಗಮನಂ ಕರಿಸ್ಸತಿ, ಇತಿ ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಗಮಿಕೋ ನಾಮ. ಅಥ ವಾ ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಗನ್ತುಂ ಭಬ್ಬತ್ತಾ ಗಮಿಸ್ಸತಿ ಗಮನಂ ಕರಿಸ್ಸತಿ, ಇತಿ ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಗಮಿಕೋ ನಾಮಾತಿ. ‘‘ಭಬ್ಬೋ’’ತಿ ಚ ಹೇತುಅನ್ತೋಗಧವಿಸೇಸನಂ.

ತತ್ಥಾತಿ ¶ ¶ ಬಾಲಾದೀಸು ತೀಸು ಪುಗ್ಗಲೇಸು. ದುತಿಯಪಕ್ಖದಿವಸೇತಿ ಪಾಟಿಪದತೋ ದುತಿಯಪಕ್ಖದಿವಸೇ. ಉಪೋಸಥಗ್ಗೇತಿ ಉಪೋಸಥಗೇಹೇ. ತಞ್ಹಿ ಉಪೋಸಥಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ಉಪೋಸಥೋ ವಾ ಗಯ್ಹತಿ ಅಸ್ಮಿನ್ತಿ ‘‘ಉಪೋಸಥಗ್ಗ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಉಪೋಸಥಗ್ಗೇ. ‘‘ಅನಾರೋಚೇತು’’ನ್ತಿ ವಚನಸ್ಸ ಞಾಪಕಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ಅಪಚ್ಚಾಹರಿತು’’ನ್ತಿ ವಚನಸ್ಸ ತಮೇವ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅಪರಮ್ಪಿ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿಆದಿ.

ತತ್ಥಾತಿ ಓವಾದಪಟಿಗ್ಗಾಹಕೇಸು ಭಿಕ್ಖೂಸು. ನೋ ಚಸ್ಸಾತಿ ನೋ ಚೇ ಅಸ್ಸ. ಸಭಂ ವಾತಿ ಸಮಜ್ಜಂ ವಾ. ಸಾ ಹಿ ಸಹ ಭಾಸನ್ತಿ ಏತ್ಥ, ಸನ್ತೇಹಿ ವಾ ಭಾತಿ ದಿಬ್ಬತೀತಿ ‘‘ಸಭಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಂ ಸಭಂ ವಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಯೋಜನಾ. ತತ್ರಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಸಭಾದಿಕೇ. ಏವಂ ‘‘ತತ್ಥಾ’’ತಿಪದೇಪಿ.

ಚತುದ್ದಸನ್ನಂ ಪೂರಣೋ ಚಾತುದ್ದಸೋ, ತಸ್ಮಿಂ ಪವಾರೇತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇತಿ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ, ಸಮೀಪತ್ಥೇ ಚೇತಂ ಭುಮ್ಮವಚನಂ. ಅಜ್ಜತನಾತಿ ಏತ್ಥ ಅಸ್ಮಿಂ ಅಹನಿ ಅಜ್ಜ, ಇಮಸದ್ದತೋ ಅಹನೀತಿ ಅತ್ಥೇ ಜ್ಜಪಚ್ಚಯೋ, ಇಮಸದ್ದಸ್ಸ ಚ ಅಕಾರೋ, ಅಜ್ಜ ಏವ ಅಜ್ಜತನಾ, ಸ್ವತ್ಥೋ ಹಿ ತನಪಚ್ಚಯೋ. ಅಪರಸ್ಮಿಂ ಅಹನಿ ಅಪರಜ್ಜ, ಅಪರಸದ್ದತೋ ಅಹನೀತಿ ಅತ್ಥೇ ಜ್ಜಪಚ್ಚಯೋ ಸತ್ತಮ್ಯನ್ತೋಯೇವ. ಏತ್ಥಾತಿ ಪವಾರಣೇ, ‘‘ಅನುಜಾನಾಮೀ’’ತಿಆದಿವಚನೇ ವಾ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ.

ಕೋಲಾಹಲನ್ತಿ ಕೋತೂಹಲಂ. ಪಠಮಂ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಯಾಚಿತಬ್ಬಾತಿ ಸಙ್ಘೇನ ಪಠಮಂ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಯಾಚಿತಬ್ಬಾ.

ತಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ವಚನೀಯೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪಟಿಕರಿಸ್ಸತೀತಿ ವಜ್ಜಾವಜ್ಜಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಪಟಿಕರಿಸ್ಸತಿ.

ಉಭಿನ್ನನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುಭಿಕ್ಖುನೀನಂ. ಯಥಾಠಾನೇಯೇವಾತಿ ಯಂ ಯಂ ಠಾನಂ ಯಥಾಠಾನಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಯಥಾಠಾನೇಯೇವ. ಕೇನಚಿ ಪರಿಯಾಯೇನಾತಿ ಕೇನಚಿ ಕಾರಣೇನ. ಅವಪುಬ್ಬೋ ವರಸದ್ದೋ ಪಿಹಿತತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಪಿಹಿತೋ’’ತಿ. ವಚನಂಯೇವಾತಿ ಓವಾದವಚನಂಯೇವ. ಪಥೋತಿ ಜೇಟ್ಠಕಟ್ಠಾನೇ ಠಾನಸ್ಸ ಕಾರಣತ್ತಾ ಪಥೋ. ದೋಸಂ ಪನಾತಿ ಅಭಿಕ್ಕಮನಾದೀಸು ¶ ಆದೀನವಂ ಪನ. ಅಞ್ಜೇನ್ತೀತಿ ಮಕ್ಖೇನ್ತಿ. ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಪನ ಓವದಿತುಂ ಅನುಸಾಸಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

ಅಞ್ಞನ್ತಿ ಓವಾದತೋ ಅಞ್ಞಂ. ಏಸೋತಿ ಗರುಧಮ್ಮೋ.

೧೫೦. ‘‘ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮೇ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಕತಮಂ ಕಮ್ಮಂ ನಾಮಾತಿ ಆಹ ‘‘ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮೇತಿಆದೀಸೂ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥಾತಿ ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮಧಮ್ಮಕಮ್ಮೇಸು.

೧೫೨. ಉದ್ದೇಸಂ ದೇನ್ತೋ ಭಣತಿ, ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಓಸಾರೇತೀತಿ ಕಥೇತಿ. ಚತುಪರಿಸತೀತಿ ಚತುಪರಿಸಸ್ಮಿಂ. ತತ್ರಾಪೀತಿ ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಸುಣನಕಾರಣೇನಾತಿ. ಪಠಮಂ.

೨. ಅತ್ಥಙ್ಗತಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೫೩. ದುತಿಯೇ ¶ ಪರಿಯಾಯಸದ್ದೋ ವಾರತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ವಾರೇನಾ’’ತಿ. ವಾರೋತಿ ಚ ಅನುಕ್ಕಮೋಯೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಪಟಿಪಾಟಿಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ. ಅಧಿಕಂ ಚಿತ್ತಂ ಇಮಸ್ಸಾತಿ ಅಧಿಚೇತೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅಧಿಚಿತ್ತವತೋ’’ತಿಆದಿ. ಅಧಿಚಿತ್ತಂ ನಾಮ ಇಧ ಅರಹತ್ತಫಲಚಿತ್ತಮೇವ, ನ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಾದಕಭೂತಂ ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಚಿತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಅರಹತ್ತಫಲಚಿತ್ತೇನಾ’’ತಿ. ‘‘ಅಧಿಚಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಪಾರಾ. ೪೫; ದೀ. ನಿ. ೩.೩೦೫; ಮ. ನಿ. ೧.೪೯೭; ಅ. ನಿ. ೬.೧೦೫; ಮಹಾನಿ. ೧೦) ಹಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಾದಕಭೂತಂ ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಚಿತ್ತಂ ‘‘ಅಧಿಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ನ ಪಮಜ್ಜತೋತಿ ನ ಪಮಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ. ಸಾತಚ್ಚಕಿರಿಯಾಯಾತಿ ಸತತಕರಣೇನ. ಉಭೋ ಲೋಕೇ ಮುನತಿ ಜಾನಾತೀತಿ ಮುನೀತಿ ಚ, ಮೋನಂ ವುಚ್ಚತಿ ಞಾಣಂ ಮುನನಟ್ಠೇನ ಜಾನನತ್ಥೇನ, ತಮಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ಮುನೀತಿ ಚ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಮುನಿನೋತೀ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ‘‘ಯೋ ಮುನತಿ…ಪೇ… ಮುನನೇನ ವಾ’’ತಿಇಮಿನಾ ಪಠಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ‘‘ಮೋನಂ ವುಚ್ಚತಿ…ಪೇ… ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿಇಮಿನಾ ದುತಿಯತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಮುನ ಗತಿಯನ್ತಿ ಧಾತುಪಾಠೇಸು (ಸದ್ದನೀತಿಧಾತುಮಾಲಾಯಂ ೧೫ ಪಕಾರನ್ತಧಾತು) ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಯೋ ಮುನತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಭೂವಾದಿಗಣಿಕೋ ಮುನಧಾತುಯೇವ, ನ ಕೀಯಾದಿಗಣಿಕೋ ಮುಧಾತೂತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಅಥ ವಾ ಮುನ ಞಾಣೇತಿ ಧಾತುಪಾಠೇಸು (ಸದ್ದನೀತಿಧಾತುಮಾಲಾಯಂ ೧೭ ಕಿಯಾದಿಗಣಿಕ) ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಮುನಾತೀ’’ತಿ ಕೀಯಾದಿಗಣಿಕೋವ. ಧಾತ್ವನ್ತನಕಾರಲೋಪೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ‘‘ಮೋನಂ ವುಚ್ಚತಿ ಞಾಣ’’ನ್ತಿ ಚೇತ್ಥ ಞಾಣಂ ನಾಮ ¶ ಅರಹತ್ತಞಾಣಮೇವ. ಮೋನಸ್ಸ ಪಥೋ ಮೋನಪಥೋತಿ ವುತ್ತೇ ಸತ್ತತಿಂಸ ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಧಮ್ಮಾವ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾತಿ ಆಹ ‘‘ಸತ್ತತಿಂಸಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಧಮ್ಮೇಸೂ’’ತಿ. ಅಥ ವಾ ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾದಯೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾತಿ ಆಹ ‘‘ತೀಸು ವಾ ಸಿಕ್ಖಾಸೂ’’ತಿ. ಪುಬ್ಬಭಾಗಪಟಿಪದನ್ತಿ ಅರಹತ್ತಞಾಣಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಪವತ್ತಂ ಸೀಲಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಸಙ್ಖಾತಂ ಪಟಿಪದಂ. ಪುಬ್ಬಭಾಗೇತಿ ಅರಹತ್ತಞಾಣಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ. ಏತ್ಥಾತಿ ‘‘ಅಧಿಚೇತಸೋ…ಪೇ… ಸಿಕ್ಖತೋ’’ತಿ ವಚನೇ. ‘‘ತಾದಿನೋ’’ತಿಪದಂ ‘‘ಮುನಿನೋ’’ತಿಪದೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ತಾದಿಸಸ್ಸ ಖೀಣಾಸವಮುನಿನೋ’’ತಿ. ಏತ್ಥಾತಿ ‘‘ಸೋಕಾ ನ ಭವನ್ತಿ ತಾದಿನೋ’’ತಿ ವಚನೇ. ರಾಗಾದಯೋ ಉಪಸಮೇತೀತಿ ಉಪಸನ್ತೋತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ರಾಗಾದೀನ’’ನ್ತಿ. ಸತಿ ಅಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ಸತಿಮಾತಿ ಕತ್ವಾ ಮನ್ತುಸದ್ದೋ ನಿಚ್ಚಯೋಗತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಸತಿಯಾ ಅವಿರಹಿತಸ್ಸಾ’’ತಿ.

ನ ಕಸೀಯತಿ ನ ವಿಲೇಖೀಯತೀತಿ ಅಕಾಸೋ, ಸೋಯೇವ ಆಕಾಸೋ. ಅನ್ತರೇನ ಛಿದ್ದೇನ ಇಕ್ಖಿತಬ್ಬೋತಿ ಅನ್ತಲಿಕ್ಖೋ. ಆಕಾಸೋ ಹಿ ಚತುಬ್ಬಿಧೋ ಅಜಟಾಕಾಸೋ, ಕಸಿಣುಗ್ಘಾಟಿಮಾಕಾಸೋ, ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾಕಾಸೋ, ರೂಪಪರಿಚ್ಛೇದಾಕಾಸೋತಿ. ತತ್ಥ ಅಜಟಾಕಾಸೋವ ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತೋ ‘‘ಅನ್ತಲಿಕ್ಖೇ’’ತಿ ವಿಸೇಸಿತತ್ತಾ. ತೇನಾಹ ‘‘ನ ಕಸಿಣುಗ್ಘಾಟಿಮೇ, ನ ಪನ ರೂಪಪರಿಚ್ಛೇದೇ’’ತಿ. ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾಕಾಸೋಪಿ ರೂಪಪರಿಚ್ಛೇದಾಕಾಸೇನ ಸಙ್ಗಹಿತೋ. ‘‘ಮ’’ನ್ತಿ ಪದಂ ‘‘ಅವಮಞ್ಞನ್ತೀ’’ತಿ ಪದೇ ಕಮ್ಮಂ. ಏತ್ತಕಮೇವಾತಿ ಏತಪ್ಪಮಾಣಂ ¶ ‘‘ಅಧಿಚೇತಸೋ’’ತಿಆದಿಸಙ್ಖಾತಂ ವಚನಮೇವ, ನ ಅಞ್ಞಂ ಬುದ್ಧವಚನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಯನ್ತಿ ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ಥೇರೋ. ಹನ್ದಾತಿ ವಸ್ಸಗ್ಗತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ. ಮಮ ಆನುಭಾವಂ ದಸ್ಸೇಮಿ, ತುಮ್ಹೇ ಪಸ್ಸಥ ಗಣ್ಹಥಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ವುಟ್ಠಾಯಾತಿ ತತೋ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನತೋ ವುಟ್ಠಹಿತ್ವಾ. ಅನ್ತರಾಪಿ ಧಾಯತೀತಿ ಏತ್ಥ ಪಿಸದ್ದಸ್ಸ ಅಟ್ಠಾನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅನ್ತರಧಾಯತಿಪೀ’’ತಿ. ಏಸೇವ ನಯೋ ‘‘ಸೇಯ್ಯಮ್ಪಿ ಕಪ್ಪೇತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥಪಿ. ಥೇರೋತಿ ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ಥೇರೋ. ಇದಂ ಪದಂ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇಸು ಸಮ್ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ‘‘ತಞ್ಚೇವ ಭಣತೀ’’ತಿಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ. ಭಾತುಥೇರಸ್ಸಾತಿ ಜೇಟ್ಠಕಭಾತುಭೂತಸ್ಸ ಮಹಾಪನ್ಥಕಥೇರಸ್ಸ.

ಪದ್ಮನ್ತಿ ¶ ಗಾಥಾಯಂ ತಯೋ ಪಾದಾ ಇನ್ದವಜಿರಾ, ಚತುತ್ಥಪಾದೋ ಉಪೇನ್ದವಜಿರೋ. ತಸ್ಮಾ ಪದ್ಮನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಮಕಾರೇ ಪರೇ ದುಕಾರುಕಾರಸ್ಸ ಲೋಪಂ ಕತ್ವಾ ಪರಕ್ಖರಂ ನೇತ್ವಾ ‘‘ಪದ್ಮ’’ನ್ತಿ ದ್ವಿಭಾವೇನ ಲಿಖಿತಬ್ಬಂ. ಅವೀತಗನ್ಧನ್ತಿ ಏತ್ಥ ವೀತಿ ದೀಘುಚ್ಚಾರಣಮೇವ ಯುತ್ತಂ. ಪಙ್ಕೇ ದವತಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಪದುಮಂ. ಕೋಕಂ ದುಗ್ಗನ್ಧಸ್ಸ ಆದಾನಂ ನುದತಿ ಅಪನೇತೀತಿ ಕೋಕನುದಂ. ಸುನ್ದರೋ ಗನ್ಧೋ ಇಮಸ್ಸಾತಿ ಸುಗನ್ಧಂ. ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಯೋಜನಾ – ಯಥಾ ಕೋಕನುದಸಙ್ಖಾತಂ ಸುಗನ್ಧಂ ಪಾತೋ ಪಗೇವ ಬಾಲಾತಪೇನ ಫುಲ್ಲಂ ವಿಕಸಿತಂ ಅವೀತಗನ್ಧಂ ಹುತ್ವಾ ವಿರೋಚಮಾನಂ ಪದುಮಂ ಸಿಯಾ, ತಥಾ ಅಙ್ಗೀರಸಂ ಅಙ್ಗಿತೋ ಸರೀರತೋ ನಿಚ್ಛರಣಪಭಸ್ಸರರಸಂ ಹುತ್ವಾ ವಿರೋಚಮಾನಭೂತಂ ಅನ್ತಲಿಕ್ಖೇ ತಪನ್ತಂ ಆದಿಚ್ಚಂ ಇವ ತೇಧಾತುಕೇ ತಪನ್ತಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ಪಸ್ಸಾತಿ.

ಪಗುಣನ್ತಿ ವಾಚುಗ್ಗತಂ. ತತೋತಿ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತೋ. ನನ್ತಿ ಚೂಳಪನ್ಥಕಂ. ಥೇರೋತಿ ಮಹಾಪನ್ಥಕೋ ಥೇರೋ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಾಪೇಸೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸೋತಿ ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ. ಅಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ. ಭಗವಾ ಆಹಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಬುದ್ಧಚಕ್ಖುನಾತಿ ಆಸಯಾನುಸಯಇನ್ದ್ರಿಯಪರೋಪರಿಯತ್ತಞಾಣಸಙ್ಖಾತೇನ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬುದ್ಧಾನಂ ಚಕ್ಖುನಾ. ತನ್ತಿ ಚೂಳಪನ್ಥಕಂ. ತಸ್ಸಾತಿ ಚೂಳಪನ್ಥಕಸ್ಸ. ಅಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಆರೋಚನಕಾಲೇ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಚೂಳಪನ್ಥಕಸ್ಸ, ದತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ರಜಂ ಮಲಂ ಹರತಿ ಅಪನೇತೀತಿ ರಜೋಹರಣಂ, ಪಿಲೋತಿಕಖಣ್ಡಂ. ಸೋತಿ ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ. ತಸ್ಸಾತಿ ಪಿಲೋತಿಕಖಣ್ಡಸ್ಸ, ‘‘ಅನ್ತ’’ನ್ತಿಪದೇ ಅವಯವಿಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಪರಿಸುದ್ಧಮ್ಪೀತಿ ಪಿಸದ್ದೋ ಅಪರಿಸುದ್ಧೇ ಪಿಲೋತಿಕಖಣ್ಡೇ ಕಾ ನಾಮ ಕಥಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸಂವೇಗನ್ತಿ ಸನ್ತಾಸಂ ಭಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಆರಮ್ಭಕಾಲೇ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಚೂಳಪನ್ಥಕಸ್ಸ. ‘‘ತ’’ನ್ತಿಪದಂ ‘‘ಮಮಾಯನಭಾವ’’ನ್ತಿಪದೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧಂ ಕತ್ವಾ ಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾತಿ. ದುತಿಯಂ.

೩. ಭಿಕ್ಖುನುಪಸ್ಸಯಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೬೨. ತತಿಯೇ ‘‘ಓವದತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ವುತ್ತೇಪಿ ವಿಸೇಸತೋ ಅತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ¶ ಆಹ ‘‘ಅಟ್ಠಹಿ ಗರುಧಮ್ಮೇಹಿ ಓವದನ್ತಸ್ಸೇವ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ. ಇತೋತಿ ಇಮಸ್ಮಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದಮ್ಹಾ. ಯತ್ಥ ¶ ಯತ್ಥಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಯಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ. ಸಬ್ಬತ್ಥ ತತ್ಥ ತತ್ಥಾತಿ ಯೋಜನಾತಿ. ತತಿಯಂ.

ಪಕಿಣ್ಣಕಕಥಾ

ಏತ್ಥಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ. ಇದಂ ಪಕಿಣ್ಣಕಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತೀಣಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನೀತಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅಸಮ್ಮತತ್ತಾ ಏಕಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ, ಸೂರಿಯಸ್ಸ ಅತ್ಥಙ್ಗತತ್ತಾ ಏಕಂ, ಭಿಕ್ಖುನುಪಸ್ಸಯಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತತ್ತಾ ಏಕನ್ತಿ ತೀಣಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನಿ. ಕಥನ್ತಿ ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ತತ್ಥಾತಿ ಭಿಕ್ಖುನುಪಸ್ಸಯಂ. ತಸ್ಸೇವಾತಿ ಸಮ್ಮತಸ್ಸೇವ ಭಿಕ್ಖುನೋ. ಅಞ್ಞೇನ ಧಮ್ಮೇನಾತಿ ಗರುಧಮ್ಮೇಹಿ ಅಞ್ಞೇನ ಧಮ್ಮೇನ. ದಿವಾ ಪನಾತಿ ಸೂರಿಯುಗ್ಗಮನತೋ ತಸ್ಸ ಅನತ್ಥಙ್ಗತೇಯೇವಾತಿ.

೪. ಆಮಿಸಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೬೪. ಚತುತ್ಥೇ ಬಹುಂ ಮಾನಂ ಕತಂ ಯೇಹೀತಿ ಬಹುಕತಾ. ಬಹುಕತಾ ಹುತ್ವಾ ನ ಓವದನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ನ ಬಹುಕತಾ’’ತಿಆದಿ. ಧಮ್ಮೇತಿ ಸೀಲಾದಿಧಮ್ಮೇ. ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋತಿ ‘‘ನ ಬಹುಕತಾ’’ತಿಪದಸ್ಸ, ಛಬ್ಬಗ್ಗಿಯಾನಂ ವಾ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಕತ್ತುಕಾಮೋತಿ ಆದೀನ’’ನ್ತಿಪದಂ ‘‘ಅತ್ಥೋ’’ತಿಪದೇ ವಾಚಕಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ಅಸಮ್ಮತೋ ನಾಮ ಠಪಿತೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಸಮ್ಮುತಿನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುನೋವಾದಕಸಮ್ಮುತಿಂ. ಪಚ್ಛಾ ಸಾಮಣೇರಭೂಮಿಯಂ ಠಿತೋತಿ ಯೋಜನಾತಿ. ಚತುತ್ಥಂ.

೫. ಚೀವರದಾನಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೬೯. ಪಞ್ಚಮೇ ರಥಿಕಾಯಾತಿ ರಚ್ಛಾಯ. ಸಾ ಹಿ ರಥಸ್ಸ ಹಿತತ್ತಾ ರಥಿಕಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಸನ್ದಿಟ್ಠಾತಿ ಸಮೋಧಾನವಸೇನ ದಸ್ಸೀಯಿತ್ಥಾತಿ ಸನ್ದಿಟ್ಠಾ. ದಿಟ್ಠಮತ್ತಕಾ ಮಿತ್ತಾತಿ ಆಹ ‘‘ಮಿತ್ತಾ’’ತಿ. ಸೇಸನ್ತಿ ವುತ್ತವಚನತೋ ಸೇಸಂ ವಚನಂ. ತತ್ರಾತಿ ಚೀವರಪಟಿಗ್ಗಹಣಸಿಕ್ಖಾಪದೇ. ಹೀತಿ ವಿಸೇಸಜೋತಕಂ. ಇಧಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಚೀವರದಾನಸಿಕ್ಖಾಪದೇತಿ. ಪಞ್ಚಮಂ.

೬. ಚೀವರಸಿಬ್ಬನಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೭೫. ಛಟ್ಠೇ ¶ ¶ ಉದಾಯೀತಿ ಏತ್ಥ ಮಹಾಉದಾಯೀ, ಕಾಳುದಾಯೀ, ಲಾಳುದಾಯೀತಿ ತಯೋ ಉದಾಯೀ ಹೋನ್ತಿ. ತೇಸು ತತಿಯೋವಾಧಿಪ್ಪೇತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಲಾಳುದಾಯೀ’’ತಿ. ಪಭಾವೇನ ಠಾತಿ ಪವತ್ತತೀತಿ ಪಟ್ಠೋತಿ ಕತೇ ಪಟಿಬಲೋವ ಲಬ್ಭತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ಪಟಿಬಲೋ’’ತಿ. ನಿಪುಣೋತಿ ಕುಸಲೋ. ‘‘ಪಟಿಭಾನೇನ ಕತಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿಇಮಿನಾ ‘‘ಪಟಿಭಾನಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ಪದಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ ಪದಲೋಪಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸೋತಿ ಲಾಳುದಾಯೀ ಅಕಾಸೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತಸ್ಸಾತಿ ಚೀವರಸ್ಸ. ‘‘ಯಥಾಸಂಹಟ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಏವಸದ್ದೋ ಅಜ್ಝಾಹರಿತಬ್ಬೋತಿ ಆಹ ‘‘ಯಥಾಸಂಹಟಮೇವಾ’’ತಿ.

೧೭೬. ಯಂ ಚೀವರಂ ನಿವಾಸಿತುಂ ವಾ ಪಾರುಪಿತುಂ ವಾ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ, ತಂ ಚೀವರಂ ನಾಮಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಏವಂ ಹೀತಿ ಏವಮೇವ. ‘‘ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿಇಮಿನಾ ‘‘ಸಯಂ ಸಿಬ್ಬತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಅನ್ತರಾಪತ್ತಿಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಆರಾತಿ ಸೂಚಿ. ಸಾ ಹಿ ಅರತಿ ನಿಸ್ಸಙ್ಗವಸೇನ ಗಚ್ಛತಿ ಪವಿಸತೀತಿ ‘‘ಆರಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಸಾ ಪಥೋ ಗಮನಂ ಆರಾಪಥೋ, ತಸ್ಮಿಂ, ಆರಾಪಥಸ್ಸ ನೀಹರಣಾವಸಾನತ್ತಾ ‘‘ನೀಹರಣೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಸತಕ್ಖತ್ತುಮ್ಪೀತಿ ಅನೇಕಕ್ಖತ್ತುಮ್ಪಿ. ಆಣತ್ತೋತಿ ಆಣಾಪೀಯತೀತಿ ಆಣತ್ತೋ. ‘‘ಆಣಾಪಿತೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಣಾಪೇಸದ್ದಸ್ಸ ಲೋಪಂ, ಇಕಾರಸ್ಸ ಚ ಅಕಾರಂ ಕತ್ವಾ, ‘‘ಆದತ್ತೇ’’ತಿ ಆಖ್ಯಾತಪದೇ ತೇವಿಭತ್ತಿಯಾ ವಿಯ ತಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಚ ದ್ವಿಭಾವಂ ಕತ್ವಾ ಏವಂ ವುತ್ತಂ. ತೇನಾಹ ‘‘ಸಕಿಂ ಚೀವರಂ ಸಿಬ್ಬಾತಿ ವುತ್ತೋ’’ತಿ. ಅಥ ಪನಾತಿ ತತೋ ಅಞ್ಞಥಾ ಪನ. ಆಣತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಆಣಾಪಿತಸ್ಸ. ಸಮ್ಬಹುಲಾನಿಪಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನಿ ಹೋನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ಯೇಪಿ ನಿಸ್ಸಿತಕಾ ಸಿಬ್ಬನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ, ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯೇಸು ಸಿಬ್ಬನ್ತೇಸೂತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತೇಸನ್ತಿ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾನಂ. ತೇಸಮ್ಪೀತಿ ನಿಸ್ಸಿತಕಾನಮ್ಪಿ. ಞಾತಿಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಚೀವರನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇಹೀ’’ತಿಪದಂ ‘‘ಸಿಬ್ಬಾಪೇನ್ತೀ’’ತಿಪದೇ ಕಾರಿತಕಮ್ಮಂ. ತತ್ರಾಪೀತಿ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯೇಹಿ ಸಿಬ್ಬಾಪನೇಪಿ. ‘‘ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇ’’ತಿಪದಂ ‘‘ವಞ್ಚೇತ್ವಾ’’ತಿಪದೇ ¶ ಸುದ್ಧಕಮ್ಮಂ, ‘‘ಸಿಬ್ಬಾಪೇನ್ತೀ’’ತಿಪದೇ ಕಾರಿತಕಮ್ಮಂ. ಇತರೇಸನ್ತಿ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾನನ್ತಿ. ಛಟ್ಠಂ.

೭. ಸಂವಿಧಾನಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೮೧. ಸತ್ತಮೇ ‘‘ತಾಸಂ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಪಚ್ಛಾ ಗಚ್ಛನ್ತೀನ’’ನ್ತಿ ಪದಾನಿ ‘‘ಪತ್ತಚೀವರ’’ನ್ತಿ ಪಾಠಸೇಸೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾನೀತಿ ಆಹ ‘‘ಪಚ್ಛಾ ಗಚ್ಛನ್ತೀನಂ ಪತ್ತಚೀವರ’’ನ್ತಿ. ತಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಪಚ್ಛಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿಯೋತಿ ವಿಭತ್ತಿವಿಪಲ್ಲಾಸಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ದೂಸೇಸು’’ನ್ತಿಪದೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾನೀತಿ ಆಹ ‘‘ತಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ¶ ಚೋರಾ ದೂಸಯಿಂಸೂ’’ತಿ. ಅಥ ವಾ ವಿಭತ್ತಿವಿಪಲ್ಲಾಸಮಕತ್ವಾ ‘‘ಅಚ್ಛಿನ್ದಿಂಸೂ’’ತಿ ಪದೇ ‘‘ಪತ್ತಚೀವರ’’ನ್ತಿಪದಂ ಅಜ್ಝಾಹರಿತ್ವಾ ‘‘ದೂಸೇಸು’’ನ್ತಿಪದೇ ‘‘ಸೀಲ’’ನ್ತಿ ಪಾಠಂ ಅಜ್ಝಾಹರಿತ್ವಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

೧೮೨-೩. ಸಂಪುಬ್ಬೋ, ವಿಪುಬ್ಬೋ ಚ ಧಾಧಾತು ತ್ವಾಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸಂವಿದಹಿತ್ವಾ’’ತಿ. ಕುಕ್ಕುಟೋತಿ ತಮ್ಬಚೂಳೋ. ಸೋ ಹಿ ಕುಕತಿ ಆಹಾರತ್ಥಂ ಪಾಣಕಾದಯೋ ಆದದಾತೀತಿ ಕುಕ್ಕುಟೋ. ಅಯನ್ತಿ ಗಾಮೋ. ಅಧಿಕರಣೇ ಣೋತಿ ಆಹ ‘‘ಸಮ್ಪದನ್ತಿ ಏತ್ಥಾ’’ತಿ. ಏತ್ಥಾತಿ ಚ ಏತಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ. ಉತ್ತರಪದಸ್ಸ ಅಧಿಕರಣತ್ಥತ್ತಾ ಪುಬ್ಬಪದೇನ ಛಟ್ಠೀಸಮಾಸೋತಿ ಆಹ ‘‘ಕುಕ್ಕುಟಾನ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಏವಂ ಣಸದ್ದಸ್ಸ ಅಧಿಕರಣತ್ಥಂ, ಪುಬ್ಬಪದೇನ ಛಟ್ಠೀಸಮಾಸಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಣಸದ್ದಸ್ಸ ಭಾವತ್ಥಂ, ಪುಬ್ಬಪದೇನ ಬಾಹಿರತ್ಥಸಮಾಸಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಥ ವಾ’’ತಿ. ತತ್ಥಾತಿ ಪಚ್ಛಿಮಪಾಠೇ. ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾತಿ ಉಡ್ಡಿತ್ವಾ ಉದ್ಧಂ ಆಕಾಸಂ ಲಙ್ಗಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತ್ಥಾತಿ ಪಚ್ಛಿಮಪಾಠೇ. ದ್ವಿಧಾತಿ ಪದಗಮನಪಕ್ಖಗಮನವಸೇನ ದ್ವಿಪಕಾರೇನ. ‘‘ಉಪಚಾರೋ ನ ಲಬ್ಭತೀ’’ತಿಇಮಿನಾ ಗಾಮನ್ತರೋ ನ ಹೋತಿ, ಏಕಗಾಮೋಯೇವ ಪನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಆಪತ್ತಿಪಿ ಏಕಾಯೇವ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಪಚ್ಚೂಸೇತಿ ಪಭಾತೇ. ಸೋ ಹಿ ಪಟಿವಿರುದ್ಧಂ ತಿಮಿರಂ ಉಸೇತಿ ನಾಸೇತೀತಿ ಪಚ್ಚೂಸೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ವಸ್ಸನ್ತಸ್ಸಾತಿ ರವನ್ತಸ್ಸ. ‘‘ವಚನತೋ’’ತಿಪದಂ ‘‘ಆಪತ್ತಿಯೇವಾ’’ತಿಪದೇ ಞಾಪಕಹೇತು. ರತನಮತ್ತನ್ತರೋತಿ ಕುಕ್ಕುಪಮಾಣೇನ ಬ್ಯವಧಾನೋ.

ತತ್ರಾತಿ ¶ ‘‘ಗಾಮನ್ತರೇ ಗಾಮನ್ತರೇ’’ತಿ ವಚನೇ. ಹೀತಿ ವಿತ್ಥಾರೋ. ಉಭೋಪೀತಿ ಭಿಕ್ಖುಭಿಕ್ಖುನಿಯೋಪಿ ಸಂವಿದಹನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ನ ವದನ್ತೀತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯಾ ನ ಕಥಯನ್ತಿ. ಚತುನ್ನಂ ಮಗ್ಗಾನಂ ಸಮಾಗಮಟ್ಠಾನಂ ಚತುಕ್ಕಂ, ದ್ವಿನ್ನಂ, ತಿಣ್ಣಂ, ಚತುಕ್ಕತೋ ಅತಿರೇಕಾನಂ ವಾ ಮಗ್ಗಾನಂ ಸಮ್ಬದ್ಧಟ್ಠಾನಂ ಸಿಙ್ಘಾಟಕಂ. ತತ್ರಾಪೀತಿ ಉಪಚಾರೋಕ್ಕಮನೇಪಿ. ಗಾಮತೋತಿ ಅತ್ತನೋ ಗಾಮತೋ. ಯಾವ ನ ಓಕ್ಕಮನ್ತಿ, ತಾವಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಸನ್ಧಾಯಾತಿ ಆರಬ್ಭ. ಅಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ನಿಕ್ಖಮನಕಾಲೇ. ದ್ವೇಪೀತಿ ಭಿಕ್ಖುಭಿಕ್ಖುನಿಯೋಪಿ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತನ್ತಿ ವಚನಂ.

ಹೀತಿ ವಿಸೇಸೋ. ‘‘ಗಾಮನ್ತರೇ ಗಾಮನ್ತರೇ’’ತಿ ಪುರಿಮಸ್ಮಿಂ ನಯೇ ಅತಿಕ್ಕಮೇ ಅನಾಪತ್ತಿ, ಓಕ್ಕಮನೇ ಆಪತ್ತೀತಿ ಅಯಂ ವಿಸೇಸೋ.

೧೮೪. ಗತಪುಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಗತಪುಬ್ಬಾ ಅತ್ಥ ಭವಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏಹಿ ಗಚ್ಛಾಮಾತಿ ವಾ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸೀತಿ ವಾ ವದತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಚೇತಿಯವನ್ದನತ್ಥನ್ತಿ ಥೂಪಸ್ಸ ವನ್ದಿತುಂ.

೧೮೫. ವಿಸಙ್ಕೇತೇನಾತಿ ¶ ಏತ್ಥ ಕಾಲವಿಸಙ್ಕೇತೋ, ದ್ವಾರವಿಸಙ್ಕೇತೋ, ಮಗ್ಗವಿಸಙ್ಕೇತೋತಿ ತಿವಿಧೋ. ತತ್ಥ ಕಾಲವಿಸಙ್ಕೇತೇನೇವ ಅನಾಪತ್ತಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ವಿಸಙ್ಕೇತೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಆಹ. ದ್ವಾರವಿಸಙ್ಕೇತೇನ ವಾ ಮಗ್ಗವಿಸಙ್ಕೇತೇನ ವಾ ಆಪತ್ತಿಮೋಕ್ಖೋ ನತ್ಥಿ. ತಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಪುರೇಭತ್ತ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಚಕ್ಕಸಮಾರುಳ್ಹಾತಿ ಇರಿಯಾಪಥಚಕ್ಕಂ ವಾ ಸಕಟಚಕ್ಕಂ ವಾ ಸಮ್ಮಾ ಆರುಳ್ಹಾ. ಜನಪದಾತಿ ಜನಕೋಟ್ಠಾಸಾ. ಪರಿಯಾಯನ್ತೀತಿ ಪರಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಯನ್ತಿ ಚ ಆಯನ್ತಿ ಚಾತಿ. ಸತ್ತಮಂ.

೮. ನಾವಾಭಿರುಹನಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೮೮. ಅಟ್ಠಮೇ ಸಹ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಥವನಂ ಅಭಿತ್ಥವನಂ ಸನ್ಥವೋ, ಸಙ್ಗಮೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಮಿತ್ತಭಾವೇನ ಸನ್ಥವೋ ಮಿತ್ತಸನ್ಥವೋ, ಲೋಕೇಹಿ ಅಸ್ಸಾದೇತಬ್ಬೋ ಚ ಸೋ ಮಿತ್ತಸನ್ಥವೋ ಚೇತಿ ಲೋಕಸ್ಸಾದಮಿತ್ತಸನ್ಥವೋ, ತಸ್ಸ ವಸೋ ಪಭೂ, ತೇನ ವಾ ಆಯತ್ತೋತಿ ಲೋಕಸ್ಸಾದಮಿತ್ತಸನ್ಥವವಸೋ, ತೇನ. ಉದ್ಧಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಉದ್ಧಂಗಾಮಿನೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಉದ್ಧ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಉದ್ಧನ್ತಿ ಚ ಇಧ ಪಟಿಸೋತೋ. ತೇನಾಹ ¶ ‘‘ನದಿಯಾ ಪಟಿಸೋತ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಉದ್ಧಂಗಾಮಿನಿ’’ನ್ತಿಮಾತಿಕಾಪದಂ ‘‘ಉಜ್ಜವನಿಕಾಯಾ’’ತಿಪದಭಾಜನಿಯಾ ಸಂಸನ್ದೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಯಸ್ಮಾ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ. ಯೋತಿ ಭಿಕ್ಖು. ಉದ್ಧಂ ಜವನತೋತಿ ಪಟಿಸೋತಂ ಗಮನತೋ. ತೇನಾತಿ ತೇನ ಹೇತುನಾ. ಅಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಉದ್ಧಂಗಾಮಿನಿ’’ನ್ತಿಪದಸ್ಸ. ಅನುಸೋತಂ ಇಧ ಅಧೋ ನಾಮಾತಿ ಆಹ ‘‘ಅನುಸೋತ’’ನ್ತಿ. ಅಸ್ಸಪೀತಿ ಪಿಸದ್ದೋ ಪುರಿಮಾಪೇಕ್ಖೋ. ತತ್ಥಾತಿ ‘‘ಉದ್ಧಂಗಾಮಿನಿಂ ವಾ ಅಧೋಗಾಮಿನಿಂ ವಾ’’ತಿವಚನೇ. ಯನ್ತಿ ನಾವಂ ಹರನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸಮ್ಪಟಿಪಾದನತ್ಥನ್ತಿ ಸಮ್ಮಾ ಪಟಿಮುಖಂ ಪಾದನತ್ಥಂ, ಉಜುಪಜ್ಜಾಪನತ್ಥನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತ್ಥಾತಿ ನಾವಾಯಂ. ‘‘ಠಪೇತ್ವಾ’’ತಿಪದಭಾಜನಿಮಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಉಪಯೋಗತ್ಥೇ ನಿಸ್ಸಕ್ಕವಚನ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ‘‘ಅಞ್ಞತ್ರಾ’’ತಿ ಮಾತಿಕಾಪದೇ ಅಪೇಕ್ಖಿತೇ ನಿಸ್ಸಕ್ಕತ್ಥೇ ನಿಸ್ಸಕ್ಕವಚನಮ್ಪಿ ಯುಜ್ಜತೇವ.

೧೮೯. ಏಕಂ ತೀರಂ ಅಗಾಮಕಂ ಅರಞ್ಞಂ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಅದ್ಧಯೋಜನಗಣನಾಯ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನಿ ಹೋನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಮಜ್ಝೇನ ಗಮನೇಪೀತಿ ಪಿಸದ್ದೋ ಅಗಾಮಕಅರಞ್ಞತೀರಪಸ್ಸೇನ ಗಮನೇ ಕಾ ನಾಮ ಕಥಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ನ ಕೇವಲಂ ನದಿಯಾತಿ ಕೇವಲಂ ನದಿಯಾ ಏವ ಅನಾಪತ್ತಿ ನಾತಿ ಯೋಜನಾ, ಅಞ್ಞೇಸುಪಿ ಸಮುದ್ದಾದೀಸು ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಯೋಪಿ ಭಿಕ್ಖು ಗಚ್ಛತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ.

೧೯೧. ಕಾಲವಿಸಙ್ಕೇತೋ, ತಿತ್ಥವಿಸಙ್ಕೇತೋ, ನಾವಾವಿಸಙ್ಕೇತೋತಿ ತಿವಿಧೋ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ. ತತ್ಥ ಕಾಲವಿಸಙ್ಕೇತೇನ ¶ ಅನಾಪತ್ತಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ವಿಸಙ್ಕೇತೇನ ಅಭಿರುಹನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಅಞ್ಞೇನ ವಿಸಙ್ಕೇತೇನ ಆಪತ್ತಿಯೇವ, ತಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಇಧಾಪೀ’’ತಿಆದೀತಿ. ಅಟ್ಠಮಂ.

೯. ಪರಿಪಾಚಿತಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೯೨. ನವಮೇ ಮಹಾನಾಗೇಸೂತಿ ಮಹಾಅರಹನ್ತೇಸು ತಿಟ್ಠಮಾನೇಸು ಸನ್ತೇಸು, ಚೇತಕೇ ಪೇಸ್ಸಭೂತೇ ನವಕೇ ಭಿಕ್ಖೂ ನಿಮನ್ತೇತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಇತರಥಾತಿ ವಿಭತ್ತಿವಿಪಲ್ಲಾಸತೋ ವಾ ಪಾಠಸೇಸತೋ ವಾ ಅಞ್ಞೇನ ಪಕಾರೇನ. ಅನ್ತರಂ ಮಜ್ಝಂ ಪತ್ತಾ ಕಥಾ ಅನ್ತರಕಥಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅವಸಾನ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಪಕಿರೀಯಿತ್ಥಾತಿ ಪಕತಾ, ನ ¶ ಪಕತಾ ವಿಪ್ಪಕತಾತಿ ವುತ್ತೇ ಕರಿಯಮಾನಕಥಾವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಕರಿಯಮಾನಾ ಹೋತೀ’’ತಿ. ಅದ್ಧಚ್ಛಿಕೇನಾತಿ ಉಪಡ್ಢಚಕ್ಖುನಾ. ತೇಹೀತಿ ಥೇರೇಹಿ.

೧೯೪. ಲದ್ಧಬ್ಬನ್ತಿ ಲದ್ಧಾರಹಂ. ಅಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಿಪರಿಪಾಚಿತ’’ನ್ತಿಪದಸ್ಸ. ಸಮ್ಮಾ ಆರಭಿತಬ್ಬೋತಿ ಸಮಾರಮ್ಭೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಸಮಾರದ್ಧಂ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ. ಪಟಿಯಾದಿತಸ್ಸಾತಿ ಪರಿಪಾಚಿತಸ್ಸ ಭತ್ತಸ್ಸ. ಗಿಹೀನಂ ಸಮಾರಮ್ಭೋತಿ ಗಿಹಿಸಮಾರಮ್ಭೋ, ಕತ್ವತ್ಥೇ ಚೇತಂ ಸಾಮಿವಚನಂ. ತತೋತಿ ತತೋ ಭತ್ತತೋ. ಅಞ್ಞತ್ರಾತಿ ವಿನಾ. ತಮತ್ಥಂ ವಿವರನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ತಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಠಪೇತ್ವಾ’’ತಿ. ಪದಭಾಜನೇ ಪನ ವುತ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ಞಾತಕಪವಾರಿತೇಹೀ’’ತಿಪದಂ ‘‘ಅಸಮಾರದ್ಧೋ’’ತಿಪದೇ ಕತ್ತಾ. ಅತ್ಥತೋತಿ ಭಿಕ್ಖುನಿಅಪರಿಪಾಚಿತಅತ್ಥತೋ. ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಅತ್ಥತೋ ಸಮಾರದ್ಧೋವ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ.

೧೯೫. ಪಟಿಯಾದಿತನ್ತಿ ಪಟಿಯತ್ತಂ. ಪಕತಿಯಾ ಪಟಿಯತ್ತಂ ಪಕತಿಪಟಿಯತ್ತನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಪಕತಿಯಾ’’ತಿಆದಿ. ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ಪನ ವುತ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತಸ್ಸಾತಿ ತಸ್ಸೇವ ಭಿಕ್ಖುನೋ. ಅಞ್ಞಸ್ಸಾತಿ ತತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ.

೧೯೭. ಭಿಕ್ಖುನಿಪರಿಪಾಚಿತೇಪೀತಿ ಪಿಸದ್ದೋ ಭಿಕ್ಖುನಿಅಪರಿಪಾಚಿತೇ ಕಾ ನಾಮ ಕಥಾತಿ ದಸ್ಸೇತೀತಿ. ನವಮಂ.

೧೦. ರಹೋನಿಸಜ್ಜಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೯೮. ದಸಮೇ ಪಾಳಿಅತ್ಥೋ ಚಾತಿ ಏತ್ಥ ಪಾಳಿಸದ್ದೋ ವಿನಿಚ್ಛಿಯಸದ್ದೇ ಚ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ ‘‘ಪಾಳಿವಿನಿಚ್ಛಯೋ’’ತಿ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ. ‘‘ಇದಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದ’’ನ್ತಿಪದಂ ‘‘ಏಕಪರಿಚ್ಛೇದ’’ನ್ತಿಪದೇ ¶ ತುಲ್ಯತ್ಥಕತ್ತಾ, ‘‘ಪಞ್ಞತ್ತ’’ನ್ತಿಪದೇ ಕಮ್ಮಂ. ಉಪರೀತಿ ಅಚೇಲಕವಗ್ಗೇತಿ. ದಸಮಂ.

ಓವಾದವಗ್ಗೋ ತತಿಯೋ.

೪. ಭೋಜನವಗ್ಗೋ

೧. ಆವಸಥಪಿಣ್ಡಸಿಕ್ಖಾಪದ-ಅತ್ಥಯೋಜನಾ

೨೦೩. ಭೋಜನವಗ್ಗಸ್ಸ ¶ ಪಠಮೇ ಆವಸಥೇ ಪಞ್ಞತ್ತೋ ಪಿಣ್ಡೋ ಆವಸಥಪಿಣ್ಡೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಸಮನ್ತಾ’’ತಿಆದಿ. ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತನ್ತಿ ಪರಿವುತಂ ಆವಸಥನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅದ್ಧಂ ಪಥಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಅದ್ಧಿಕಾ. ಗಿಲಾಯನ್ತಿ ರುಜನ್ತೀತಿ ಗಿಲಾನಾ. ಗಬ್ಭೋ ಕುಚ್ಛಿಟ್ಠಸತ್ತೋ ಏತಾಸನ್ತಿ ಗಬ್ಭಿನಿಯೋ. ಮಲಂ ಪಬ್ಬಾಜೇನ್ತೀತಿ ಪಬ್ಬಜಿತಾ, ತೇಸಂ ಯಥಾನುರೂಪನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಪಞ್ಞತ್ತಾನಿ ಮಞ್ಚಪೀಠಾನಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಪಞ್ಞತ್ತಮಞ್ಚಪೀಠೋ, ತಂ. ಅನೇಕಗಬ್ಭಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಅನೇಕಪಮುಖಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಆವಸಥಂ ಕತ್ವಾತಿ ಯೋಜನಾ. ತತ್ಥಾತಿ ಆವಸಥೇ. ತೇಸಂ ತೇಸನ್ತಿ ಅದ್ಧಿಕಾದೀನಂ. ಹಿಯ್ಯೋಸದ್ದಸ್ಸ ಅತೀತಾನನ್ತರಾಹಸ್ಸ ಚ ಅನಾಗತಾನನ್ತರಾಹಸ್ಸ ಚ ವಾಚಕತ್ತಾ ಇಧ ಅನಾಗತಾನನ್ತರಾಹವಾಚಕೋತಿ ಆಹ ‘‘ಸ್ವೇಪೀ’’ತಿ. ಕುಹಿಂ ಗತಾ ಇತಿ ವುತ್ತೇತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯನ್ತೋ’’ತಿಪದಸ್ಸ ನಾಮಧಾತುಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಕರೋನ್ತೋ’’ತಿ.

೨೦೬. ‘‘ಅದ್ಧಯೋಜನಂ ವಾ ಯೋಜನಂ ವಾ’’ತಿಇಮಿನಾ ‘‘ಪಕ್ಕಮಿತು’’ನ್ತಿಪದಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಗನ್ತು’’ನ್ತಿಇಮಿನಾ ಕಮುಸದ್ದಸ್ಸ ಪದವಿಕ್ಖೇಪತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಅನೋದಿಸ್ಸಾ’’ತಿಪದಸ್ಸ ತ್ವಾಪಚ್ಚಯನ್ತಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅನುದ್ದಿಸಿತ್ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಪಾಸಂ ಡೇತೀತಿ ಪಾಸಣ್ಡೋ, ಸತ್ತಾನಂ ಚಿತ್ತೇಸು ದಿಟ್ಠಿಪಾಸಂ ಖಿಪತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಥ ವಾ ತಣ್ಹಾಪಾಸಂ, ದಿಟ್ಠಿಪಾಸಞ್ಚ ಡೇತಿ ಉಡ್ಡೇತೀತಿ ಪಾಸಣ್ಡೋ, ತಂ ಪಾಸಣ್ಡಂ. ಯಾವತತ್ಥೋ ಪಞ್ಞತ್ತೋ ಹೋತೀತಿ ಯಾವತಾ ಅತ್ಥೋ ಹೋತಿ, ತಾವತಾ ಪಞ್ಞತ್ತೋ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಯಾವದತ್ಥೋ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಅಯಮೇವತ್ಥೋ. ದಕಾರೋ ಪದಸನ್ಧಿಕರೋ. ಸಕಿಂ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಏಕದಿವಸಂ ಸಕಿಂ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ತೇನಾಹ ‘‘ಏಕದಿವಸಂ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ.

ಏತ್ಥಾತಿ ¶ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ. ಏಕಕುಲೇನ ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಭುಞ್ಜಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತತ್ತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ನಾನಾಕುಲೇಹಿ ಪಞ್ಞತ್ತಂ ಪಿಣ್ಡನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ ನಾನಾಕುಲಾನಿ ಏಕತೋ ಅಹುತ್ವಾ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಪಞ್ಞತ್ತತ್ತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಯೋಪಿ ಪಿಣ್ಡೋ ¶ ಛಿಜ್ಜತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಉಪಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾತಿ ಅಸದ್ಧಿಯಾದಿಪಾಪಚಿತ್ತತ್ತಾ ಉಪಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ.

೨೦೮. ಅನುವಸಿತ್ವಾತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ವಸಿತ್ವಾ. ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಗಚ್ಛನ್ತತ್ತಾ ‘‘ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಭುಞ್ಜತೀ’’ತಿ ಇದಂ ತಾವ ಯುತ್ತಂ ಹೋತು, ಗತಟ್ಠಾನೇ ಪನ ಗಮಿತತ್ತಾ ಕಥಂ? ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಸಮೀಪೋಪಿ ಅತೀತೋ ತೇನ ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಯುತ್ತಂ. ‘‘ಕುತೋ ನು ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ಆಗಚ್ಛಸೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಸಂ. ನಿ. ೧.೧೩೦) ವಿಯ. ತಂಸಮೀಪೋಪಿ ಹಿ ತಾದಿಸೋ. ನಾನಾಟ್ಠಾನೇಸು ನಾನಾಕುಲಾನಂ ಸನ್ತಕೇ ಪಕತಿಯಾ ಅನಾಪತ್ತಿಭಾವತೋ ನಾನಾಟ್ಠಾನೇಸು ಏಕಕುಲಸ್ಸೇವ ಸನ್ತಕಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ. ಆರದ್ಧಸ್ಸ ವಿಚ್ಛೇದತ್ತಾ ‘‘ಪುನ ಏಕದಿವಸಂ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ಲಭತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಓದಿಸ್ಸಾ’’ತಿ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ವುತ್ತೇಪಿ ಭಿಕ್ಖೂಯೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಾತಿ ಆಹ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನಂಯೇವಾ’’ತಿ. ಪಠಮಂ.

೨. ಗಣಭೋಜನಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೨೦೯. ದುತಿಯೇ ಪಹೀನಲಾಭಸಕ್ಕಾರಸ್ಸ ಹೇತುಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಸೋ ಕಿರಾ’’ತಿಆದಿ. ಸೋತಿ ದೇವದತ್ತೋ. ‘‘ಅಹೋಸೀ’’ತಿ ಚ ‘‘ಪಾಕಟೋ ಜಾತೋ’’ತಿ ಚ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ. ಅಜಾತಸತ್ತುನಾತಿ ಅಜಾತಸ್ಸೇಯೇವ ಪಿತುರಾಜಸ್ಸ ಸತ್ತುಭಾವತೋ ಅಜಾತಸತ್ತುನಾ, ‘‘ಮಾರಾಪೇತ್ವಾ’’ತಿಪದೇ ಕಾರಿತಕಮ್ಮಂ. ರಾಜಾನನ್ತಿ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರರಾಜಂ, ‘‘ಮಾರಾಪೇತ್ವಾ’’ತಿಪದೇ ಧಾತುಕಮ್ಮಂ. ಅಭಿಮಾರೇತಿ ಅಭಿನಿಲೀಯಿತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಮಾರಣತ್ಥಾಯ ಪೇಸಿತೇ ಧನುಧರೇ. ಗೂಳ್ಹಪಟಿಚ್ಛನ್ನೋತಿ ಗುಹಿತೋ ಹುತ್ವಾ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೋ. ಪರಿಕಥಾಯಾತಿ ಪರಿಗುಹನಾಯ ಕಥಾಯ. ‘‘ರಾಜಾನಮ್ಪೀ’’ತಿಪದಂ ‘‘ಮಾರಾಪೇಸೀ’’ತಿಪದೇ ಧಾತುಕಮ್ಮಂ. ಪವಿಜ್ಝೀತಿ ಪವಟ್ಟೇಸಿ. ತತೋತಿ ತತೋ ವುತ್ತತೋ ಪರಂ ಉಟ್ಠಹಿಂಸೂತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ನಗರೇ ನಿವಸನ್ತೀತಿ ನಾಗರಾ. ರಾಜಾತಿ ಅಜಾತಸತ್ತುರಾಜಾ. ಸಾಸನಕಣ್ಟಕನ್ತಿಸಾಸನಸ್ಸ ಕಣ್ಟಕಸದಿಸತ್ತಾ ಸಾಸನಕಣ್ಟಕಂ. ತತೋತಿ ನೀಹರತೋ. ಉಪಟ್ಠಾನಮ್ಪೀತಿ ಉಪಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ, ಉಪಟ್ಠಾನತ್ಥಾಯಪಿ ವಾ. ಅಞ್ಞೇಪೀತಿ ರಾಜತೋ ಅಞ್ಞೇಪಿ. ಅಸ್ಸಾತಿ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ. ಕಿಞ್ಚಿ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಂ ‘‘ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಕಿಞ್ಚಿ ವಾ ಅಭಿವಾದನಾದಿ ‘‘ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಕುಲೇಸು ¶ ವಿಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಭುಞ್ಜನಸ್ಸ ಹೇತುಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಮಾ ಮೇ’’ತಿಆದಿ. ಪೋಸೇನ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಭುಞ್ಜತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೨೧೧. ಭತ್ತಂ ಅನಧಿವಾಸೇನ್ತಾನಂ ಕಸ್ಮಾ ಚೀವರಂ ಪರಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಭತ್ತಂ ಅಗಣ್ಹನ್ತಾನ’’ನ್ತಿಆದಿ.

೨೧೨. ಚೀವರಕಾರಕೇ ¶ ಭಿಕ್ಖೂ ಭತ್ತೇನ ಕಸ್ಮಾ ನಿಮನ್ತೇನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಗಾಮೇ’’ತಿಆದಿ.

೨೧೫. ನಾನಾವೇರಜ್ಜಕೇತಿ ಏತ್ಥ ರಞ್ಞೋ ಇದಂ ರಜ್ಜಂ, ವಿಸದಿಸಂ ರಜ್ಜಂ ವಿರಜ್ಜಂ, ನಾನಪ್ಪಕಾರಂ ವಿರಜ್ಜಂ ನಾನಾವಿರಜ್ಜಂ. ನಾನಾವಿರಜ್ಜೇಹಿ ಆಗತಾ ನಾನಾವೇರಜ್ಜಕಾ. ಮಜ್ಝೇ ವುದ್ಧಿ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ನಾನಾವಿಧೇಹಿ ಅಞ್ಞರಜ್ಜೇಹಿ ಆಗತೇ’’ತಿ. ಅಞ್ಞರಜ್ಜೇಹೀತಿ ರಾಜಗಹತೋ ಅಞ್ಞೇಹಿ ರಜ್ಜೇಹಿ. ರಞ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ರಞ್ಜನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ನಿಗ್ಗಹಿತಸ್ಸ ಅನಾಸನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ನಾನಾವೇರಞ್ಜಕೇಇತಿಪಿ ಪಾಠೋ’’ತಿ.

೨೧೮. ಗಣಭೋಜನೇತಿ ಗಣಸ್ಸ ಭೋಜನಂ ಗಣಭೋಜನಂ, ಗಣಭೋಜನಸ್ಸ ಭೋಜನಂ ಗಣಭೋಜನಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಗಣಭೋಜನೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ರತ್ತೂಪರತೋ’’ತಿಆದೀಸು (ದೀ. ನಿ. ೧.೧೦; ಮ. ನಿ. ೧.೨೯೩) ವಿಯ ಏಕಸ್ಸ ಭೋಜನಸದ್ದಸ್ಸ ಲೋಪೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ನನು ಉಪೋಸಥೇ ವಿಯ ದ್ವೇ ತಯೋ ಗಣೋ ನಾಮಾತಿ ಆಹ ‘‘ಇಧ ಗಣೋ ನಾಮ ಚತ್ತಾರೋ’’ತಿಆದಿ. ತೇನ ದ್ವೇ ತಯೋ ಗಣೋ ನಾಮ ನ ಹೋನ್ತಿ, ಚತ್ತಾರೋ ಪನ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ತದುತ್ತರಿ ಗಣೋ ನಾಮಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ತಂ ಪನೇತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಏತಸದ್ದೋ ವಚನಾಲಙ್ಕಾರೋ ದ್ವೀಸು ಸಬ್ಬನಾಮೇಸು ಪುಬ್ಬಸ್ಸೇವ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಪಧಾನತ್ತಾ. ಪಸವತೀತಿ ವಡ್ಢತಿ, ಜಾಯತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ವೇವಚನೇನ ವಾತಿ ‘‘ಭತ್ತೇನ ನಿಮನ್ತೇಮಿ, ಭೋಜನೇನ ನಿಮನ್ತೇಮೀ’’ತಿ ಪರಿಯಾಯೇನ ವಾ. ಭಾಸನ್ತರೇನ ವಾತಿ ಮೂಲಭಾಸಾತೋ ಅಞ್ಞಾಯ ಭಾಸಾಯ ವಾ. ಏಕತೋ ನಿಮನ್ತಿತಾ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ. ಪಮಾಣನ್ತಿ ಕಾರಣಂ. ‘‘ಚತ್ತಾರೋ’’ತಿ ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ವಿಹಾರೇ’’ತಿಪದೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಠಿತೇಸುಯೇವಾತಿ ಪದಂ ನಿದ್ಧಾರಣಸಮುದಾಯೋ. ಏಕೋ ನಿಮನ್ತಿತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ಚತ್ತಾರೋ ¶ ಭಿಕ್ಖೂ ವಿಞ್ಞಾಪೇಯ್ಯುನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಪಾಟೇಕ್ಕನ್ತಿ ಪತಿಏಕಸ್ಸ ಭಾವೋ ಪಾಟೇಕ್ಕಂ, ವಿಸುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏಕತೋ ವಾ ನಾನಾತೋ ವಾ ವಿಞ್ಞಾಪೇಯ್ಯುನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ಛವಿಸಙ್ಖಾತತೋ ಬಾಹಿರಚಮ್ಮತೋ ಅಬ್ಭನ್ತರಚಮ್ಮಸ್ಸ ಥೂಲತ್ತಾ ‘‘ಮಹಾಚಮ್ಮಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಫಾಲಂ ಏತೇಸಂ ಪಾದಾನಂ ಸಞ್ಜಾತನ್ತಿ ಫಾಲಿತಾ, ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಪಹಟಮತ್ತೇ ಸತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಲೇಸೇನ ಕಪ್ಪನ್ತಿ ಪವತ್ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಲೇಸಕಪ್ಪಿಯಂ.

ಸುತ್ತಞ್ಚಾತಿ ಸೂಚಿಪಾಸಪವೇಸನಸುತ್ತಞ್ಚ. ನನು ವಿಸುಂ ಚೀವರದಾನಸಮಯೋ ವಿಯ ಚೀವರಕಾರಸಮಯೋಪಿ ಅತ್ಥಿ, ಕಸ್ಮಾ ‘‘ಯದಾ ತದಾ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ವಿಸುಂ ಹೀ’’ತಿಆದಿ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ. ವಿಸುಂ ಚೀವರದಾನಸಮಯೋ ವಿಯ ಚೀವರಕಾರಸಮಯೋ ನಾಮ ಯಸ್ಮಾ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ¶ ‘‘ಯದಾ ತದಾ’’ತಿ ಮಯಾ ವುತ್ತನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ತಸ್ಮಾ ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಕರೋತಿ, ತೇನ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಸೂಚಿವೇಠನಕೋತಿ ಸಿಬ್ಬನತ್ಥಾಯ ದ್ವೇ ಪಿಲೋತಿಕಖಣ್ಡೇ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಸೂಚಿಯಾ ವಿಜ್ಝನಕೋ. ವಿಚಾರೇತೀತಿ ಪಞ್ಚಖಣ್ಡಸತ್ತಖಣ್ಡಾದಿವಸೇನ ಸಂವಿದಹತಿ. ಛಿನ್ದತೀತಿ ಸತ್ಥಕೇನ ವಾ ಹತ್ಥೇನ ವಾ ಛಿನ್ದತಿ. ಮೋಘಸುತ್ತನ್ತಿ ಮುಯ್ಹನಂ ಮೋಘೋ, ಅತ್ಥತೋ ಗಹೇತಬ್ಬಛಟ್ಟೇತಬ್ಬಟ್ಠಾನೇ ಮುಯ್ಹನಚಿತ್ತಂ, ತಸ್ಸ ಛಿನ್ದನಂ ಸುತ್ತನ್ತಿ ಮೋಘಸುತ್ತಂ. ಆಗನ್ತುಕಪಟ್ಟನ್ತಿ ದುಪಟ್ಟಚೀವರೇ ಮೂಲಪಟ್ಟಸ್ಸ ಉಪರಿ ಠಪಿತಪಟ್ಟಂ. ಪಚ್ಚಾಗತನ್ತಿ ಪಟ್ಟಚೀವರಾದೀಸು ಲಬ್ಭತಿ. ಬನ್ಧತೀತಿ ಮೂಲಪಟ್ಟೇನ ಆಗನ್ತುಕಪಟ್ಟಂ. ಬನ್ಧತಿ. ಅನುವಾತನ್ತಿ ಚೀವರಂ ಅನುಪರಿಯಾಯಿತ್ವಾ ವೀಯತಿ ಬನ್ಧೀಯತೀತಿ ಅನುವಾತಂ, ತಂ ಛಿನ್ದತಿ. ಘಟ್ಟೇತೀತಿ ದ್ವೇ ಅನುವಾತನ್ತೇ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸಮ್ಬಜ್ಝತಿ. ಆರೋಪೇತೀತಿ ಚೀವರಸ್ಸ ಉಪರಿ ಆರೋಪೇತಿ. ತತ್ಥಾತಿ ಚೀವರೇ. ಸುತ್ತಂ ಕರೋತೀತಿ ಸೂಚಿಪಾಸಪವೇಸನಸುತ್ತಂ ವಟ್ಟೇತಿ. ವಲೇತೀತಿ ವಟ್ಟಿತ್ವಾ ಸುತ್ತವೇಠನದಣ್ಡಕೇ ಆವಟ್ಟೇತಿ. ಪಿಪ್ಫಲಿಕನ್ತಿ ಸತ್ಥಕಂ. ತಞ್ಹಿ ಪಿಯಮ್ಪಿ ಫಾಲೇತೀತಿ ಪಿಪ್ಫಲಿ, ಸಾಯೇವ ಪಿಪ್ಫಲಿಕನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ಪಿಪ್ಫಲಿಕನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಂ ನಿಸೇತಿ ನಿಸಾನಂ ಕರೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯೋ ಪನ ಕಥೇತಿ, ಏತಂ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ಯೋಜನಾ.

ಅದ್ಧಾನಮಗ್ಗಸ್ಸ ದ್ವಿಗಾವುತತ್ತಾ ‘‘ಅದ್ಧಯೋಜನಬ್ಭನ್ತರೇ ಗಾವುತೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಅಭಿರೂಳ್ಹೇನ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಯತ್ಥಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ. ‘‘ಸನ್ನಿಪತನ್ತೀ’’ತಿ ಬಹುಕತ್ತುವಸೇನ ವುತ್ತಂ. ಅಕುಸಲಂ ಪರಿವಜ್ಜೇತೀತಿ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ¶ , ಪಬ್ಬಜ್ಜವೇಸಂ ವಾ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ವಜತಿ ಗಚ್ಛತಿ ಪವತ್ತತೀತಿ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ. ವಿನಾ ಭಾವಪಚ್ಚಯೇನ ಭಾವತ್ಥಸ್ಸ ಞಾತಬ್ಬತೋ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಭಾವೋ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ, ತಂ ಸಮಾಪನ್ನೋತಿ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಸಮಾಪನ್ನೋ. ಅಥ ವಾ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೇಸು ಸಮಾಪನ್ನೋ ಪರಿಯಾಪನ್ನೋತಿ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಸಮಾಪನ್ನೋ. ‘‘ಏತೇಸ’’ನ್ತಿಪದಂ ‘‘ಯೇನ ಕೇನಚೀ’’ತಿಪದೇ ನಿದ್ಧಾರಣಸಮುದಾಯೋ.

೨೨೦. ಯೇಪಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಭುಞ್ಜನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತತ್ಥಾತಿ ‘‘ದ್ವೇ ತಯೋ ಏಕತೋ’’ತಿವಚನೇ. ಅನಿಮನ್ತಿತೋ ಚತುತ್ಥೋ ಯಸ್ಸ ಚತುಕ್ಕಸ್ಸಾತಿ ಅನಿಮನ್ತಿತಚತುತ್ಥಂ, ಅನಿಮನ್ತಿತೇನ ವಾ ಚತುತ್ಥಂ ಅನಿಮನ್ತಿತಚತುತ್ಥಂ. ಏಸೇವ ನಯೋ ಅಞ್ಞೇಸುಪಿ ಚತುತ್ಥೇಸು. ಇಧಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ. ನಿಮನ್ತೇತೀತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯನಿಮನ್ತನೇನ ನಿಮನ್ತೇತಿ. ತೇಸೂತಿ ಚತೂಸು ಭಿಕ್ಖೂಸು. ಸೋತಿ ಉಪಾಸಕೋ. ಅಞ್ಞನ್ತಿ ನಾಗತಭಿಕ್ಖುತೋ ಅಞ್ಞಂ, ನಿಮನ್ತಿತಭಿಕ್ಖುತೋ ವಾ. ತಙ್ಖಣಪ್ಪತ್ತನ್ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಪುಚ್ಛನಕಥನಕ್ಖಣೇ ಪತ್ತಂ. ಹೀತಿ ವಿತ್ಥಾರೋ. ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ, ಗೇಹೇ ವಾ. ತೇಹೀತಿ ಕರಣಭೂತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ.

ಸೋತಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕೋ. ಅನಾಗಚ್ಛನ್ತಮ್ಪೀತಿ ಸಯಂ ನ ಆಗಚ್ಛನ್ತಮ್ಪಿ. ಲಚ್ಛಥಾತಿ ಲಭಿಸ್ಸಥ.

ಸೋಪೀತಿ ಸಾಮಣೇರೋಪಿ, ನ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕೋಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ತತ್ಥಾತಿ ¶ ಗಿಲಾನಚತುತ್ಥೇ, ತೇಸು ಚತೂಸು ವಾ. ಗಿಲಾನೋ ಇತರೇಸಂ ಪನ ಗಣಪೂರಕೋ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

ಗಣಪೂರಕತ್ತಾತಿ ಸಮಯಲದ್ಧಸ್ಸ ಗಣಪೂರಕತ್ತಾ. ಚತುಕ್ಕಾನೀತಿ ಚೀವರದಾನಚತುತ್ಥಂ ಚೀವರಕಾರಚತುತ್ಥಂ ಅದ್ಧಾನಗಮನಚತುತ್ಥಂ ನಾವಾಭಿರುಹನಚತುತ್ಥಂ ಮಹಾಸಮಯಚತುತ್ಥಂ, ಸಮಣಭತ್ತಚತುತ್ಥನ್ತಿ ಛ ಚತುಕ್ಕಾನಿ. ಪುರಿಮೇಹಿ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ಏಕಾದಸ ಚತುಕ್ಕಾನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ. ಏಕೋ ಪಣ್ಡಿತೋ ಭಿಕ್ಖು ನಿಸಿನ್ನೋ ಹೋತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತೇಸೂತಿ ತೀಸು ಭಿಕ್ಖೂಸು, ಗತೇಸು ಗಚ್ಛತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಭುತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಠಿತೇಸುಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿಯೇವ. ಕಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಅನಾಪತ್ತಿ, ನನು ಚತ್ತಾರೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಏಕತೋ ಗಣ್ಹನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಹೀ’’ತಿಆದಿ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ. ಭೋಜನಾನಂಯೇವಾತಿ ನ ಯಾಗುಖಜ್ಜಕಫಲಾಫಲಾದೀನಂ. ತಾನಿ ಚಾತಿ ಯೇಹಿ ಭೋಜನೇಹಿ ವಿಸಙ್ಕೇತಂ ನತ್ಥಿ, ತಾನಿ ಚ ಭೋಜನಾನಿ. ತೇಹೀತಿ ಚತೂಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ¶ . ತಾನೀತಿ ಯಾಗುಆದೀನಿ. ಇತೀತಿ ತಸ್ಮಾ ಅನಾಪತ್ತಿನ್ತಿ ಯೋಜನಾ.

ಕೋಚಿ ಪೇಸಿತೋ ಅಪಣ್ಡಿತಮನುಸ್ಸೋ ವದತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಕತ್ತುಕಾಮೇನ ಪೇಸಿತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಭತ್ತಂ ಗಣ್ಹಥಾತಿ ವಾತಿ ವಾಸದ್ದೋ ‘‘ಓದನಂ ಗಣ್ಹಥ, ಭೋಜನಂ ಗಣ್ಹಥ, ಅನ್ನಂ ಗಣ್ಹಥ, ಕುರಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವಚನಾನಿಪಿ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ನಿಮನ್ತನಂ ಸಾದಿಯನ್ತೀತಿ ನೇಮನ್ತನಿಕಾ. ಪಿಣ್ಡಪಾತೇ ಧುತಙ್ಗೇ ನಿಯುತ್ತಾತಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕಾ. ಪುನದಿವಸೇ ಭನ್ತೇತಿ ವುತ್ತೇತಿ ಯೋಜನಾ. ಹರಿತ್ವಾತಿ ಅಪನೇತ್ವಾ. ತತೋತಿ ತತೋ ವದನತೋ ಪರನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ವಿಕ್ಖೇಪನ್ತಿ ವಿವಿಧಂ ಖೇಪಂ. ತೇತಿ ಅಸುಕಾ ಚ ಅಸುಕಾ ಚ ಗಾಮಿಕಾ. ಭನ್ತೇತಿ ವುತ್ತೇತಿ ಯೋಜನಾ. ಸೋಪೀತಿ ಅಪಣ್ಡಿತಮನುಸ್ಸೋಪಿ, ನ ಗಾಮಿಕಾಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಸ್ಮಾ ನ ಲಭಾಮಿ ಭನ್ತೇತಿ ವುತ್ತೇತಿ ಯೋಜನಾ. ಏವಂ ‘‘ಕಥಂ ನಿಮನ್ತೇಸುಂ ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ. ತತೋತಿ ತಸ್ಮಾ ಕಾರಣಾ. ಏಸಾತಿ ಏಸೋ ಗಾಮೋ. ತನ್ತಿ ಭೂಮತ್ಥೇ ಚೇತಂ ಉಪಯೋಗವಚನಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ ಚರಥಾತಿ ಹಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಿಂ ಏತೇನಾತಿ ಏತೇನ ಪುಚ್ಛನೇನ ಕಿಂ ಪಯೋಜನಂ. ಏತ್ಥಾತಿ ಪುಚ್ಛನೇ. ಮಾ ಪಮಜ್ಜಿತ್ಥಾತಿ ವದತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ದುತಿಯದಿವಸೇತಿ ನಿಮನ್ತನದಿವಸತೋ ದುತಿಯದಿವಸೇ. ಧುರಗಾಮೇತಿ ಪಧಾನಗಾಮೇ, ಅನ್ತಿಕಗಾಮೇ ವಾ. ಭಾವೋ ನಾಮ ಕಿರಿಯತ್ತಾ ಏಕೋಯೇವ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಕತ್ತಾರಂ ವಾ ಕಮ್ಮಂ ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಂ ವಾ ಅಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಬಹುವಚನೇನ ನ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ನ ದುಬ್ಬಚೇಹಿ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ತೇಸೂತಿ ಗಾಮಿಕೇಸು ಭೋಜೇನ್ತೇಸೂತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಸನಸಾಲಾಯನ್ತಿ ಭೋಜನಸಾಲಾಯಂ. ಸಾ ಹಿ ಅಸತಿ ಭುಞ್ಜತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಅಸನಾ, ಸಲನ್ತಿ ಪವಿಸನ್ತಿ ಅಸ್ಸನ್ತಿ ಸಾಲಾ, ಅಸನಾ ಚ ಸಾ ಸಾಲಾಚೇತಿ ಅಸನಸಾಲಾತಿ ಅತ್ಥೇನ ‘‘ಅಸನಸಾಲಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

ಅಥ ಪನಾತಿ ತತೋ ಅಞ್ಞಥಾ ಪನ. ಅಪಾದಾನತ್ಥೋ ಹಿ ಅಥಸದ್ದೋ. ತತ್ಥ ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ¶ ಠಾನೇ ಅನ್ತರವೀಥಿಆದೀಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಟಿಕಚ್ಚೇವಾತಿ ಪಠಮಂ ಕತ್ವಾ ಏವ. ಭಿಕ್ಖೂಸು ಗಾಮತೋ ಅನಿಕ್ಖನ್ತೇಸು ಪಗೇವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ‘‘ಭತ್ತಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಪಹಿಣತ್ತಾ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಯೇ ಪನ ಮನುಸ್ಸಾ ಭೋಜೇನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ನಿವತ್ತಥಾತಿ ವುತ್ತಪದೇತಿ ‘‘ನಿವತ್ತಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಕಿರಿಯಾಪದೇ. ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ¶ ಹೋತೀತಿ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಅತ್ಥಾಯ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ನಿವತ್ತಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ‘‘ಭತ್ತಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಅವುತ್ತತ್ತಾ ನಿವತ್ತಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಸಮ್ಬನ್ಧಂ ಕತ್ವಾತಿ ‘‘ನಿವತ್ತಥ ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಭನ್ತೇಸದ್ದೇನ ಅಬ್ಯವಹಿತಂ ಕತ್ವಾ. ನಿಸೀದಥ ಭನ್ತೇ, ಭತ್ತಂ ಗಣ್ಹಥಾತಿ ಭನ್ತೇಸದ್ದೇನ ಬ್ಯವಹಿತಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತೇ ‘‘ನಿಸೀದಥಾ’’ತಿಪದೇ ನಿಸೀದಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಅಥ ಭನ್ತೇಸದ್ದೇನ ಬ್ಯವಹಿತಂ ಅಕತ್ವಾ ‘‘ನಿಸೀದಥ, ಭತ್ತಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತೇ ನಿಸೀದಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಇಚ್ಚೇತಂ ನಯಂ ಅತಿದಿಸತಿ ‘‘ಏಸೇವ ನಯೋ’’ತಿಇಮಿನಾತಿ. ದುತಿಯಂ.

೩. ಪರಮ್ಪರಭೋಜನಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೨೨೧. ತತಿಯೇ ‘‘ನ ಖೋ…ಪೇ… ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿಪಾಠಸ್ಸ ಅತ್ಥಸಮ್ಬನ್ಧಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಯೇನ ನಿಯಾಮೇನಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ‘‘ಯೇನ ನಿಯಾಮೇನಾ’’ತಿಇಮಿನಾ ‘‘ಯಥಯಿಮೇ ಮನುಸ್ಸಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಯಥಾಸದ್ದಸ್ಸ ಯಂಸದ್ದತ್ಥಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ತೇನಾತಿ ತೇನ ನಿಯಾಮೇನ. ಇಮಿನಾ ಯಥಾಸದ್ದಸ್ಸ ನಿಯಮನಿದ್ದಿಟ್ಠಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಞಾಯತೀ’’ತಿಇಮಿನಾ ಕಿರಿಯಾಪಾಠಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಸಾಸನಂ ವಾ ದಾನಂ ವಾ’’ತಿಪದೇಹಿ ಇದಂಸದ್ದಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖೇ ಸಙ್ಘೇತಿ ಸಮ್ಪದಾನತ್ಥೇ ಚೇತಾನಿ ಭುಮ್ಮವಚನಾನಿ, ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಾನಂ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಪರಿತ್ತ’’ನ್ತಿಇಮಿನಾ ಓರಕಸದ್ದಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಲಾಮಕ’’ನ್ತಿಇಮಿನಾ ಪರಿತ್ತಸದ್ದಸ್ಸ ಪರಿವಾರತ್ಥಂ ನಿವತ್ತೇತಿ. ಕಿರೋ ಏವ ಪತಿಭಾವೇ ನಿಯುತ್ತೋ ಕಿರಪತಿಕೋತಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಕಿರಪತಿಕೋತಿ ಏತ್ಥಾ’’ತಿ ಆದಿ. ಸೋತಿ ಕಿರಪತಿಕೋ. ಕಮ್ಮಂ ಕಾರೇತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಉಪಚಾರವಸೇನಾತಿ ವೋಹಾರವಸೇನ, ಉಪಲಕ್ಖಣವಸೇನ, ಪಧಾನವಸೇನ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ನ ಕೇವಲಂ ಬದರಾಯೇವ, ಅಞ್ಞೇಪಿ ಪನ ಬಹೂ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಾ ಪಟಿಯತ್ತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಬದರೇನ ಮಿಸ್ಸೋ ಬದರಮಿಸ್ಸೋ, ಬದರಸಾಳವೋತಿ ಆಹ ‘‘ಬದರಸಾಳವೇನಾ’’ತಿ. ಬದರಚುಣ್ಣೇನ ಮಿಸ್ಸೋ ಮಧುಸಕ್ಖರಾದಿ ‘‘ಬದರಸಾಳವೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

೨೨೨. ಉದ್ಧಂ ¶ ಸೂರೋ ಉಗ್ಗತೋ ಅಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇತಿ ಉಸ್ಸೂರೋತಿ ವುತ್ತೇ ಅತಿದಿವಾಕಾಲೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅತಿದಿವಾ’’ತಿ.

೨೨೬. ಅಯಂ ಭತ್ತವಿಕಪ್ಪನಾ ನಾಮ ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಪಞ್ಚಸು ಸಹಧಮ್ಮಿಕೇಸೂತಿ ನಿದ್ಧಾರಣಸಮುದಾಯೋ, ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಯದಿ ಪನ ಸಮ್ಮುಖಾಪಿ ವಿಕಪ್ಪಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ತದಾ ಅತ್ತನಾ ¶ ಸಹ ಠಿತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಸ್ಮಾ ನ ವಿಕಪ್ಪೇತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸಾ ಚಾಯ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಸಾ ಅಯಂ ವಿಕಪ್ಪನಾ ಸಙ್ಗಹಿತಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಕಸ್ಮಾ ಭಗವತೋ ವಿಕಪ್ಪೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಭಗವತಿ ಹೀ’’ತಿಆದಿ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ. ಸಙ್ಘೇನ ಕತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೨೨೯. ‘‘ದ್ವೇ ತಯೋ ನಿಮನ್ತನೇ’’ತಿಪದಾನಿ ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸಾನೀತಿ ಆಹ ‘‘ದ್ವೇ ತೀಣಿ ನಿಮನ್ತನಾನೀ’’ತಿ. ನಿಮನ್ತಿತಬ್ಬೋ ಏತೇಹೀತಿ ನಿಮನ್ತನಾನಿ ಭೋಜನಾನಿ ಭುಞ್ಜತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ದ್ವೇ ತೀಣಿ ಕುಲಾನಿ ಆಕಿರನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಸೂಪಬ್ಯಞ್ಜನನ್ತಿ ಸೂಪೋ ಚ ಬ್ಯಞ್ಜನಞ್ಚ ಸೂಪಬ್ಯಞ್ಜನಂ. ಅನಾಪತ್ತಿ ಏಕತೋ ಮಿಸ್ಸಿತತ್ತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಮೂಲನಿಮನ್ತನನ್ತಿ ಪಠಮನಿಮನ್ತನಂ ಭೋಜನಂ. ಅನ್ತೋತಿ ಹೇಟ್ಠಾ. ಏಕಮ್ಪಿ ಕಬಳನ್ತಿ ಏಕಮ್ಪಿ ಆಲೋಪಂ. ಯಥಾ ತಥಾ ವಾತಿ ಯೇನ ವಾ ತೇನ ವಾ ಆಕಾರೇನ. ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಭೋಜನೇ. ರಸಂ ವಾತಿ ಖೀರತೋ ಅಞ್ಞಂ ರಸಂ ವಾ. ಯೇನ ಖೀರರಸೇನ ಅಜ್ಝೋತ್ಥತಂ ಭತ್ತಂ ಏಕರಸಂ ಹೋತಿ, ತಂ ಖೀರಂ ವಾ ತಂ ರಸಂ ವಾ ಆಕಿರನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಯಂಸದ್ದೋ ಹಿ ಉತ್ತರವಾಕ್ಯೇ ಠಿತೋ ಪುಬ್ಬವಾಕ್ಯೇ ತಂಸದ್ದಂ ಅವಗಮಯತಿ. ಖೀರೇನ ಸಂಸಟ್ಠಂ ಭತ್ತಂ ಖೀರಭತ್ತಂ. ಏವಂ ರಸಭತ್ತಂ. ಅಞ್ಞೇಪೀತಿ ಖೀರಭತ್ತರಸಭತ್ತದಾಯಕತೋ ಅಞ್ಞೇಪಿ. ಅನಾಪತ್ತಿ ಭತ್ತೇನ ಅಮಿಸ್ಸಿತತ್ತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ‘‘ಭುಞ್ಜನ್ತೇನಾ’’ತಿಪದಂ ‘‘ಭುಞ್ಜಿತು’’ನ್ತಿಪದೇ ಭಾವಕತ್ತಾ. ಸಪ್ಪಿಪಾಯಾಸೇಪೀತಿ ಸಪ್ಪಿನಾ ಚ ಪಾಯಾಸೇನ ಚ ಕತೇ ಭತ್ತೇಪಿ.

ತಸ್ಸಾತಿ ಮಹಾಉಪಾಸಕಸ್ಸ. ಆಪತ್ತೀತಿ ಚ ವಟ್ಟತೀತಿ ಚ ದ್ವಿನ್ನಂ ಅಟ್ಠಕಥಾವಾದಾನಂ ಯುತ್ತಭಾವಂ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿವಾದೇನ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯ’’ನ್ತಿಆದಿ. ದ್ವೇ ಅಟ್ಠಕಥಾವಾದಾ ಹಿ ಸನ್ಧಾಯಭಾಸಿತಮತ್ತಮೇವ ವಿಸೇಸಾ, ಅತ್ಥತೋ ಪನ ಏಕಾ. ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏಕೋವಾತಿ ಕುಮ್ಭಿಯಾ ಏಕೋವ. ಪರಮ್ಪರಭೋಜನನ್ತಿ ಪರಸ್ಸ ಪರಸ್ಸ ಭೋಜನಂ ¶ . ನಿಮನ್ತಿತಮ್ಹಾತಿ ಅಹಂ ನಿಮನ್ತಿತೋ ಅಮ್ಹಿ ನನೂತಿ ಅತ್ಥೋ. ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾಪೀತಿ ಮಹಾಉಪಾಸಕಂ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾಪಿ.

ಸೋತಿ ಅನುಮೋದಕೋ ಭಿಕ್ಖು. ತನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುಂ. ಅಞ್ಞೋತಿ ಅಞ್ಞತರೋ. ಕಿನ್ತಿ ಕಸ್ಮಾ. ನಿಮನ್ತಿತತ್ತಾತಿ ನಿಮನ್ತಿತಭಾವತೋ.

ಸಕಲೇನ ಗಾಮೇನ ನಿಮನ್ತಿತೋಪಿ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾವ ನಿಮನ್ತಿತಸ್ಸ ಕಪ್ಪತಿ, ನ ವಿಸುಂ ವಿಸುನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ’’ತಿ. ಪೂಗೇಪೀತಿ ಸಮಾದಪೇತ್ವಾ ಪುಞ್ಞಂ ಕರೋನ್ತಾನಂ ಸಮೂಹೇಪಿ. ‘‘ನಿಮನ್ತಿಯಮಾನೋ’’ತಿಪದಸ್ಸ ನಿಮನ್ತನಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಭತ್ತಂ ಗಣ್ಹಾ’’ತಿ. ಯದಗ್ಗೇನಾತಿ ಯಂ ಅಗ್ಗೇನ ಯೇನ ಕೋಟ್ಠಾಸೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ದ್ವೀಸು ಥೇರವಾದೇಸು ಮಹಾಸುಮತ್ಥೇರವಾದೋವ ಯುತ್ತೋತಿ ಸೋ ಪಚ್ಛಾ ವುತ್ತೋತಿ. ತತಿಯಂ.

೪. ಕಾಣಮಾತಾಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೨೩೦. ಚತುತ್ಥೇ ¶ ‘‘ನಕುಲಮಾತಾತಿ’’ಆದೀಸು (ಅ. ನಿ. ೧.೨೬೬; ಅ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧.೨೬೬) ನಕುಲಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಮಾತಾ ನಕುಲಮಾತಾತಿ ಚ ನಕುಲಞ್ಚ ಭಗವತೋ ತಂ ಮಾತಾ ಚಾತಿ ನಕುಲಮಾತಾತಿ ಚ ಅತ್ಥೋ ಸಮ್ಭವತಿ, ‘‘ಉತ್ತರಮಾತಾತಿ’’ಆದೀಸು ಉತ್ತರಾಯ ಮಾತಾ ಉತ್ತರಮಾತಾತಿ ಅತ್ಥೋಯೇವ ಸಮ್ಭವತಿ. ತೇಸು ‘‘ಉತ್ತರಮಾತಾ’’ತಿಪದಸ್ಸೇವ ‘‘ಕಾಣಮಾತಾ’’ತಿಪದಸ್ಸ ಕಾಣಾಯ ಮಾತಾ ಕಾಣಮಾತಾತಿ ಅತ್ಥೋಯೇವ ಸಮ್ಭವತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಕಾಣಾಯ ಮಾತಾ’’ತಿ. ತಸ್ಸಾ ಧೀತುಯಾ ‘‘ಕಾಣಾ’’ತಿನಾಮೇನ ವಿಸ್ಸುತಭಾವಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಸಾ ಕಿರಾ’’ತಿಆದಿ. ಸಾತಿ ದಾರಿಕಾ ವಿಸ್ಸುತಾ ಅಹೋಸೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಮಹಾಉಪಾಸಿಕಾಯ. ಯೇ ಯೇತಿ ಪುರಿಸಾ. ‘‘ರಾಗೇನ ಕಾಣಾ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿಇಮಿನಾ ಕಣನ್ತಿ ನಿಮಿಲನ್ತಿ ರಾಗೇನ ಪುರಿಸಾ ಏತಾಯಾತಿ ಕಾಣಾತಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ತಸ್ಸಾತಿ ಕಾಣಾಯ. ಆಗತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಭಾವತ್ಥೇ ತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಆಗಮನ’’ನ್ತಿ. ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋತಿ ‘‘ಕಿಸ್ಮಿಂ ವಿಯಾ’’ತಿಪದಸ್ಸ, ಕಾಣಮಾತಾಯ ವಾ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ¶ . ರಿತ್ತಾತಿ ತುಚ್ಛಾ, ಸುಞ್ಞಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಅಸ್ಮಿಂ ಗಮನೇ’’ತಿಇಮಿನಾ ಬಾಹಿರತ್ಥಸಮಾಸಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಅರಿಯಸಾವಿಕಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಅರಿಯಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಅಪಟಿವಿಭತ್ತಭೋಗಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ನ ಕೇವಲಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಪರಿಕ್ಖಯಂ ಅಗಮಾಸಿ, ಅಥ ಖೋ ಸಬ್ಬನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಸಬ್ಬಂ ಪರಿಕ್ಖಯಂ ಅಗಮಾಸೀ’’ತಿ. ಕಾಣಾಪೀತಿ ಪಿಸದ್ದೋ ನ ಕೇವಲಂ ಮಾತಾಯೇವ ಮಗ್ಗಫಲಭಾಗಿನೀ ಅಹೋಸಿ, ಅಥ ಖೋ ಕಾಣಾಪಿ ಸೋತಾಪನ್ನಾ ಅಹೋಸೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸೋಪಿ ಪುರಿಸೋತಿ ಕಾಣಾಯ ಪತಿಭೂತೋ ಸೋಪಿ ಪುರಿಸೋ. ಪಕತಿಟ್ಠಾನೇಯೇವಾತಿ ಜೇಟ್ಠಕಪಜಾಪತಿಟ್ಠಾನೇಯೇವ.

೨೩೧. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ವತ್ಥುಸ್ಮಿನ್ತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪೂವವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ. ಏತನ್ತಿ ಪಾಥೇಯ್ಯವತ್ಥುಂ. ಅರಿಯಸಾವಕತ್ತಾತಿ ಅರಿಯಭೂತಸ್ಸ ಸಾವಕಸ್ಸ ಭಾವತೋ, ಅರಿಯಸ್ಸ ವಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾವಕಭಾವತೋ.

೨೩೩. ಪಹೇಣಕಪಣ್ಣಾಕಾರಸದ್ದಾನಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞವೇವಚನತ್ತಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪಹೇಣಕತ್ಥಾಯಾತಿ ಪಣ್ಣಾಕಾರತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ. ಇಧಾತಿ ‘‘ಪೂವೇಹಿ ವಾ’’ತಿಪದೇ, ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ವಾ. ಬದ್ಧಸತ್ತೂತಿ ಮಧುಸಕ್ಖರಾದೀಹಿ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ಬದ್ಧಸತ್ತು. ಥೂಪೀಕತನ್ತಿ ಥೂಪೀಕತಂ ಕತ್ವಾ.

‘‘ದ್ವತ್ತಿಪತ್ತಪೂರೇ’’ತಿಪದಸ್ಸ ವಿಸೇಸನುತ್ತರಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪೂರೇ ಪತ್ತೇ’’ತಿ. ದ್ವೇ ವಾ ತಯೋ ವಾ ಪತ್ತಾತಿ ದ್ವತ್ತಿಪತ್ತಾ, ವಾಸದ್ದತ್ಥೇ ಸಙ್ಖ್ಯೋಭಯಬಾಹಿರತ್ಥಸಮಾಸೋ, ತಿಸದ್ದಪರತ್ತಾ ದ್ವಿಸ್ಸ ಚ ಅಕಾರೋ ಹೋತಿ, ದ್ವತ್ತಿಪತ್ತಾ ಚ ತೇ ಪೂರಾ ಚಾತಿ ದ್ವತ್ತಿಪತ್ತಪೂರಾ, ತೇ ದ್ವತ್ತಿಪತ್ತಪೂರೇ ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತವಚನಸ್ಸ ಆಚಿಕ್ಖನಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅತ್ರ ಮಯಾ’’ತಿಆದಿ. ತೇನಾಪೀತಿ ¶ ದುತಿಯೇನಾಪಿ. ಪಠಮಭಿಕ್ಖು ಏಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದುತಿಯಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಆರೋಚನಞ್ಚ ದುತಿಯಭಿಕ್ಖು ಏಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತತಿಯಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಆರೋಚನಞ್ಚ ಅತಿದಿಸನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಯೇನಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಯೇನಾತಿ ಪಠಮಭಿಕ್ಖುನಾ. ಪಟಿಕ್ಕಮನ್ತಿ ಭುಞ್ಜೀತ್ವಾ ಏತ್ಥಾತಿ ಪಟಿಕ್ಕಮನನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಅಸನಸಾಲಾವ ಗಹೇತಬ್ಬಾತಿ ಆಹ ‘‘ಅಸನಸಾಲ’’ನ್ತಿ. ಯತ್ಥಾತಿ ಯಸ್ಸಂ ಅಸನಸಾಲಾಯಂ. ಮುಖೋಲೋಕನಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಅತ್ತನೋ’’ತಿಆದಿ. ಅಞ್ಞತ್ಥಾತಿ ಪಟಿಕ್ಕಮನತೋ ಅಞ್ಞತ್ಥ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ.

‘‘ಸಂವಿಭಜಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ¶ ವುತ್ತವಚನಸ್ಸ ಸಂವಿಭಜನಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಚೇ ತಯೋ’’ತಿಆದಿ. ಯಥಾಮಿತ್ತನ್ತಿ ಯಸ್ಸ ಯಸ್ಸ ಮಿತ್ತಸ್ಸ. ಅಕಾಮಾತಿ ನ ಕಾಮೇನ. ಕಾರಣತ್ಥೇ ಚೇತಂ ನಿಸ್ಸಕ್ಕವಚನಂ.

೨೩೫. ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇತಿ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಅನ್ತರೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೋ, ಸುಖುಚ್ಚಾರಣತ್ಥಂ ಮಜ್ಝೇ ದೀಘೋ, ತಸ್ಮಿಂ. ಬಹುಮ್ಪಿ ದೇನ್ತಾನಂ ಏತೇಸಂ ಞಾತಕಪವಾರಿತಾನಂ ಬಹುಮ್ಪಿ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ಪನ ವುತ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಟ್ಠಕಥಾನಂ ವಚನಂ ಪಾಳಿಯಾ ನ ಸಮೇತೀತಿ. ಚತುತ್ಥಂ.

೫. ಪಠಮಪವಾರಣಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೨೩೬. ಪಞ್ಚಮೇ ಪವಾರಿತಾತಿ ಏತ್ಥ ವಸ್ಸಂವುತ್ಥಪವಾರಣಾ, ಪಚ್ಚಯಪವಾರಣಾ, ಪಟಿಕ್ಖೇಪಪವಾರಣಾ, ಯಾವದತ್ಥಪವಾರಣಾ ಚಾತಿ ಚತುಬ್ಬಿಧಾಸು ಪವಾರಣಾಸು ಯಾವದತ್ಥಪವಾರಣಾ ಚ ಪಟಿಕ್ಖೇಪಪವಾರಣಾ ಚಾತಿ ದ್ವೇ ಪವಾರಣಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇನಾ’’ತಿಆದಿ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇನ ಪವಾರಿತಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸಯನ್ತಿ ತತಿಯನ್ತನಿಪಾತೋ ‘‘ಪವಾರಿತಾ’’ತಿಪದೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಚಸದ್ದೋ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ ಯಾವದತ್ಥಪವಾರಣಾಯ ಚ ಪಟಿಕ್ಖೇಪಪವಾರಣಾಯ ಚಾತಿ. ಪಟಿಮುಖಂ ಅತ್ತನೋ ಗೇಹಂ ವಿಸನ್ತಿ ಪವಿಸನ್ತೀತಿ ಪಟಿವಿಸ್ಸಕಾತಿ ವುತ್ತೇ ಆಸನ್ನಗೇಹವಾಸಿಕಾ ಗಹೇತಬ್ಬಾತಿ ಆಹ ‘‘ಸಾಮನ್ತಘರವಾಸಿಕೇ’’ತಿ.

೨೩೭. ಉದ್ಧಙ್ಗಮೋ ರವೋ ಓರವೋ, ಸೋಯೇವ ಸದ್ದೋ ಓರವಸದ್ದೋ, ಕಾಕಾನಂ ಓರವಸದ್ದೋ ಕಕೋರವಸದ್ದೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಕಾಕಾನ’’ನ್ತಿಆದಿ.

೨೩೯. ತವನ್ತುಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಅತೀತತ್ಥಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ತತ್ಥ ಚಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥಾತಿ ‘‘ಭುತ್ತವಾ’’ತಿಪದೇ. ಯಸ್ಮಾ ಯೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಅಜ್ಝೋಹರಿತಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸೋ ‘‘ಭುತ್ತಾವೀ’’ತಿ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ¶ ಯೋಜನಾ. ಸಙ್ಖಾದಿತ್ವಾತಿ ದನ್ತೇಹಿ ಚುಣ್ಣಂ ಕತ್ವಾ. ತೇನಾತಿ ತೇನ ಹೇತುನಾ. ಅಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಭುತ್ತಾವೀ’’ತಿಪದಸ್ಸ. ಪವಾರೇತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತೀತಿ ಪವಾರಿತೋ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಕತಪವಾರಣೋ’’ತಿ. ಸೋಪಿ ಚಾತಿ ಸೋ ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ ಚ ಹೋತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಪವಾರಿತೋ’’ತಿಪದಸ್ಸ. ತತ್ಥಾತಿ ‘‘ಅಸನಂ ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿಆದಿವಚನೇ. ಯಸ್ಮಾ ¶ ಭುತ್ತಾವೀತಿಪಿ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗಚ್ಛತಿ, ತಸ್ಮಾ ನ ಪಸ್ಸಾಮಾತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಅಸನಂ ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿ ಪದಭಾಜನಿಯಾ ‘‘ಭುತ್ತಾವೀ’’ತಿ ಮಾತಿಕಾಪದಸ್ಸ ಅಸಂಸನ್ದನಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಸನಂ ಪಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಇಮಿನಾ’’ತಿಆದಿ. ಯಞ್ಚಾತಿ ಯಞ್ಚ ಭೋಜನಂ. ದಿರತ್ತಾದೀತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿಸದ್ದೇನ ಪಞ್ಚಾದಿವಚನಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಏತನ್ತಿ ‘‘ಭುತ್ತಾವೀ’’ತಿಪದಂ.

‘‘ಅಸನಂ ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿಆದೀಸು ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಞಾಧಾತುಯಾ ಖಾಯನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ದಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ. ‘‘ಹತ್ಥಪಾಸೇ’’ತಿಪದಸ್ಸ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಪ್ಪಮಾಣೋ ಹತ್ಥಪಾಸೋ ನಾಧಿಪ್ಪೇತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಹತ್ಥಪ್ಪಮಾಣೇ’’ತಿ. ವಾಚಾಯ ಅಭಿಹರಣಂ ನಾಧಿಪ್ಪೇತಂ. ತೇನಾಹ ‘‘ಕಾಯೇನಾ’’ತಿ. ಅಭಿಹರತೀತಿ ಅಭಿಮುಖಂ ಹರತಿ. ತನ್ತಿ ಭೋಜನಂ. ಏತನ್ತಿ ಪಞ್ಚಙ್ಗಭಾವಂ, ‘‘ಪಞ್ಚಹಿ…ಪೇ… ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿ ವಚನಂ ವಾ.

ತತ್ರಾತಿ ‘‘ಅಸನಂ ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿಆದಿವಚನೇ. ಅಸ್ನಾತೀತಿ ಕೀಯಾದಿಗಣತ್ತಾ, ತಸ್ಸ ಚ ಏಕಕ್ಖರಧಾತುತ್ತಾ ಸಕಾರನಕಾರಾನಂ ಸಂಯೋಗೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ತನ್ತಿ ಭೋಜನಂ. ಉನ್ದತಿ ಪಸವತಿ ಭುಞ್ಜನ್ತಾನಂ ಆಯುಬಲಂ ಜನೇತೀತಿ ಓದನೋ. ಯವಾದಯೋ ಪೂತಿಂ ಕತ್ವಾ ಕತತ್ತಾ ಕುಚ್ಛಿತೇನ ಮಸೀಯತಿ ಆಮಸೀಯತೀತಿ ಕುಮಾಸೋ. ಸಚತಿ ಸಮವಾಯೋ ಹುತ್ವಾ ಭವತೀತಿ ಸತ್ತು. ಬ್ಯಞ್ಜನತ್ಥಾಯ ಮಾರೇತಬ್ಬೋತಿ ಮಚ್ಛೋ. ಮಾನೀಯತಿ ಭುಞ್ಜನ್ತೇಹೀತಿ ಮಂಸಂ. ತತ್ಥಾತಿ ಓದನಾದೀಸು ಪಞ್ಚಸು ಭೋಜನೇಸು. ಸಾರೋ ಅಸ್ಸತ್ಥಿ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಧಞ್ಞಾನನ್ತಿ ಸಾಲೀ. ವಹತಿ ಭುಞ್ಜನ್ತಾನಂ ಜೀವಿತನ್ತಿ ವೀಹಿ. ಯವತಿ ಅಮಿಸ್ಸಿತೋಪಿ ಮಿಸ್ಸಿತೋ ವಿಯ ಭವತೀತಿ ಯವೋ. ಗುಧತಿ ಪರಿವೇಠತಿ ಮಿಲಕ್ಖಭೋಜನತ್ತಾತಿ ಗೋಧುಮೋ. ಸೋಭನಸೀಸತ್ತಾ ಕಮನೀಯಭಾವಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಕಙ್ಗು. ಮಹನ್ತಸೀಸತ್ತಾ, ಮಧುರರಸನಾಳತ್ತಾ ಚ ವರೀಯತಿ ಪತ್ಥೀಯತಿ ಜನೇಹೀತಿ ವರಕೋ. ಕೋರಂ ರುಧಿರಂ ದೂಸತಿ ಭುಞ್ಜನ್ತಾನನ್ತಿ ಕುದ್ರೂಸಕೋ. ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಓದನೋ ನಾಮಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತತ್ಥಾತಿ ಸತ್ತಸು ಧಞ್ಞೇಸು. ಸಾಲೀತೀತಿ ಏತ್ಥ ಇತಿಸದ್ದೋ ನಾಮಪರಿಯಾಯೋ. ಸಾಲೀ ನಾಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏಸೇವ ನಯೋ ‘‘ವೀಹೀತೀ’’ತಿಆದೀಸುಪಿ.

ಏತ್ಥಾತಿ ¶ ತಿಣಧಞ್ಞಜಾತೀಸು. ನೀವಾರೋ ಸಾಲಿಯಾ ಅನುಲೋಮೋ, ವರಕಚೋರಕೋ ವರಕಸ್ಸ ಅನುಲೋಮೋ. ಅಮ್ಬಿಲಪಾಯಾಸಾದೀಸೂತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿಸದ್ದೇನ ಖೀರಭತ್ತಾದಯೋ ಸಙ್ಗಣ್ಹನ್ತಿ. ಓಧೀತಿ ಅವಧಿ, ಮರಿಯಾದೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೋ ಹಿ ಅವಹೀಯತಿ ಚಜೀಯತಿ ಅಸ್ಮಾತಿ ಓಧೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

ಯೋಪಿ ¶ ಪಾಯಾಸೋ ವಾ ಯಾಪಿ ಅಮ್ಬಿಲಯಾಗು ವಾ ಓಧಿಂ ನ ದಸ್ಸೇತಿ, ಸೋ ಪವಾರಣಂ ನ ಜನೇತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಪಯೇನ ಖೀರೇನ ಕತತ್ತಾ ಪಾಯಾಸೋ. ಪಾತಬ್ಬಸ್ಸ, ಅಸಿತಬ್ಬಸ್ಸ ಚಾತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಬ್ಯುಪ್ಪತ್ತಿನಿಮಿತ್ತಾನಂ ಸಮ್ಭವತೋ ವಾ ಪಾಯಾಸೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಉದ್ಧನತೋತಿ ಚುಲ್ಲಿತೋ. ಸಾ ಹಿ ಉಪರಿ ಧೀಯನ್ತಿ ಠಪಿಯನ್ತಿ ಥಾಲ್ಯಾದಯೋ ಏತ್ಥಾತಿ ಉದ್ಧನನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಆವಜ್ಜಿತ್ವಾತಿ ಪರಿಣಾಮೇತ್ವಾ. ಘನಭಾವನ್ತಿ ಕಥಿನಭಾವಂ. ಏತ್ಥಾಪಿ ವಾಕ್ಯೇ ‘‘ಯೋ ಸೋ’’ತಿ ಪದಾನಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾನಿ. ಪುಬ್ಬೇತಿ ಅಬ್ಭುಣ್ಹಕಾಲೇ. ನಿಮನ್ತನೇತಿ ನಿಮನ್ತನಟ್ಠಾನೇ. ಭತ್ತೇ ಆಕಿರಿತ್ವಾ ದೇನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಯಾಪನಂ ಗಚ್ಛತಿ ಇಮಾಯಾತಿ ಯಾಗು. ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ತನುಕಾ ಹೋತಿ, ತಥಾಪೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಉದಕಾದೀಸೂತಿಆದಿಸದ್ದೇನ ಕಿಞ್ಜಿಕಖೀರಾದಯೋ ಸಙ್ಗಯ್ಹನ್ತಿ. ಯಾಗುಸಙ್ಗಹಮೇವ ಗಚ್ಛತಿ, ಕಸ್ಮಾ? ಉದಕಾದೀನಂ ಪಕ್ಕುಥಿತತ್ತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ತಸ್ಮಿಂ ವಾತಿ ಸಭತ್ತೇ, ಪಕ್ಕುಥಿತಉದಕಾದಿಕೇ ವಾ. ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ವಾತಿ ಪಕ್ಕುಥಿತಉದಕಾದಿತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಉದಕಾದಿಕೇ ವಾ. ಯತ್ಥ ಯಸ್ಮಿಂ ಉದಕಾದಿಕೇ ಪಕ್ಖಿಪನ್ತಿ, ತಂ ಪವಾರಣಂ ಜನೇತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

ಸುದ್ಧರಸಕೋತಿ ಮಚ್ಛಮಂಸಖಣ್ಡನ್ಹಾರೂಹಿ ಅಮಿಸ್ಸೋ ಸುದ್ಧೋ ಮಚ್ಛಾದಿರಸಕೋ. ರಸಕಯಾಗೂತಿ ರಸಕಭೂತಾ ದ್ರವಭೂತಾ ಯಾಗು. ಘನಯಾಗೂತಿ ಕಥಿನಯಾಗು. ಏತ್ಥಾತಿ ಘನಯಾಗುಯಂ. ಪುಪ್ಫಿಅತ್ಥಾಯಾತಿ ಪುಪ್ಫಂ ಫುಲ್ಲಂ ಇಮಸ್ಸ ಖಜ್ಜಕಸ್ಸಾತಿ ಪುಪ್ಫೀ, ಪುಪ್ಫಿನೋ ಅತ್ಥೋ ಪಯೋಜನಂ ಪುಪ್ಫಿಅತ್ಥೋ, ತದತ್ಥಾಯ ಕತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತೇ ತಣ್ಡುಲೇತಿ ತೇ ಸೇದಿತತಣ್ಡುಲೇ. ಅಚುಣ್ಣತ್ತಾ ನೇವ ಸತ್ತುಸಙ್ಖ್ಯಂ, ಅಪಕ್ಕತ್ತಾ ನ ಭತ್ತಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ. ತೇಹೀತಿ ಸೇದಿತತಣ್ಡುಲೇಹಿ. ತೇ ತಣ್ಡುಲೇ ಪಚನ್ತಿ, ಕರೋನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

‘‘ಯವೇಹೀ’’ತಿ ಬಹುವಚನೇನ ಸತ್ತ ಧಞ್ಞಾನಿಪಿ ಗಹಿತಾನಿ. ಏಸ ನಯೋ ಸಾಲಿವೀಹಿಯವೇಹೀತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ. ಥುಸೇತಿ ಧಞ್ಞತಚೇ. ಪಲಾಪೇತ್ವಾತಿ ಪಟಿಕ್ಕಮಾಪೇತ್ವಾ ¶ . ತನ್ತಿ ಚುಣ್ಣಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಖರಪಾಕಭಜ್ಜಿತಾನನ್ತಿ ಖರೋ ಪಾಕೋ ಖರಪಾಕೋ, ಖರಪಾಕೇನ ಭಜ್ಜಿತಾ ಖರಪಾಕಭಜ್ಜಿತಾ, ತೇಸಂ. ನ ಪವಾರೇನ್ತಿ ಅಸತ್ತುಸಙ್ಗಹತ್ತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಕುಣ್ಡಕಮ್ಪೀತಿ ಕಣಮ್ಪಿ. ಪವಾರೇತಿ ಸತ್ತುಸಙ್ಗಹತ್ತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ತೇಹೀತಿ ಲಾಜೇಹಿ. ಸುದ್ಧಖಜ್ಜಕನ್ತಿ ಪಿಟ್ಠೇಹಿ ಅಮಿಸ್ಸಿತಂ ಸುದ್ಧಂ ಫಲಾಫಲಾದಿಖಜ್ಜಕಂ. ಯಾಗುಂ ಪಿವನ್ತಸ್ಸ ದೇನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ತಾನೀತಿ ದ್ವೇ ಮಚ್ಛಮಂಸಖಣ್ಡಾನಿ. ನ ಪವಾರೇತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಮಚ್ಛಮಂಸಖಣ್ಡಾನಂ ಅಖಾದಿತತ್ತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ತತೋತಿ ದ್ವೇಮಚ್ಛಮಂಸಖಣ್ಡತೋ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಏಕನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ, ತೇಸು ವಾ. ಸೋತಿ ಖಾದಕೋ ಭಿಕ್ಖು. ಅಞ್ಞನ್ತಿ ದ್ವೀಹಿ ಮಚ್ಛಮಂಸಖಣ್ಡೇಹಿ ಅಞ್ಞಂ ಪವಾರಣಪಹೋನಕಂ ಭೋಜನಂ.

ಅವತ್ಥುತಾಯಾತಿ ಪವಾರಣಾಯ ಅವತ್ಥುಭಾವತೋ. ತಂ ವಿತ್ಥಾರೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಯಂ ಹೀ’’ತಿ. ಹಿಸದ್ದೋ ವಿತ್ಥಾರಜೋತಕೋ. ಯನ್ತಿ ಮಂಸಂ. ಇದಂ ಪನಾತಿ ಇದಂ ಮಂಸಂ ಪನ. ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಮಂಸಂ ಕಪ್ಪಿಯಭಾವತೋ ಅಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನೇ ¶ ಠಿತತ್ತಾ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಮ್ಪಿ ಮಂಸಭಾವಂ ನ ಜಹಾತಿ. ನನು ಖಾದಿತಮಂಸಂ ಪನ ಅಕಪ್ಪಿಯಭಾವತೋ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನೇ ಠಿತತ್ತಾ ಖಾದಿಯಮಾನಮ್ಪಿ ಮಂಸಭಾವಂ ಜಹಾತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಯಂ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ. ಕುಲದೂಸಕಕಮ್ಮಞ್ಚ ವೇಜ್ಜಕಮ್ಮಞ್ಚ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಾರೋಚನಞ್ಚ ಸಾದಿತರೂಪಿಯಞ್ಚ ಕುಲ…ಪೇ… ರೂಪಿಯಾನಿ, ತಾನಿ ಆದೀನಿ ಯೇಸಂ ಕುಹನಾದೀನನ್ತಿ ಕುಲ…ಪೇ… ರೂಪಿಯಾದಯೋ, ತೇಹಿ. ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಸಬ್ಬೇಸು ವಾರೇಸು.

ಏವನ್ತಿಆದಿ ನಿಗಮನನಿದಸ್ಸನಂ. ತನ್ತಿ ಭೋಜನಂ. ಯಥಾತಿ ಯೇನಾಕಾರೇನ. ಯೇನ ಅಜ್ಝೋಹಟಂ ಹೋತಿ, ಸೋ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ ಪವಾರೇತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಕತ್ಥಚೀತಿ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ಪತ್ತಾದಿಕೇ. ತಸ್ಮಿಂ ಚೇ ಅನ್ತರೇತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಚೇ. ಅಞ್ಞತ್ರಾತಿ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ. ಪತ್ತೇ ವಿಜ್ಜಮಾನಭೋಜನಂ ಅನಜ್ಝೋಹರಿತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ ಯಥಾ, ಏವನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಸಬ್ಬೇಸು ಪದೇಸು. ತತ್ಥಾತಿ ಕುರುನ್ದೀಯಂ. ಆನಿಸದಸ್ಸಾತಿ ಆಗಮ್ಮ ನಿಸೀದತಿ ಏತೇನಾತಿ ಆನಿಸದೋ, ತಸ್ಸ ಪಚ್ಛಿಮನ್ತತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಪಣ್ಹಿಅನ್ತತೋತಿ ಪಸತಿ ಠಿತಕಾಲೇ ವಾ ಗಮನಕಾಲೇ ¶ ವಾ ಭೂಮಿಂ ಫುಸತೀತಿ ಪಣ್ಹೀ, ತಸ್ಸ ಅನ್ತತೋ. ‘‘ದಾಯಕಸ್ಸಾ’’ತಿಪದಂ ‘‘ಪಸಾರಿತಹತ್ಥ’’ನ್ತಿ ಪದೇನ ಚ ‘‘ಅಙ್ಗ’’ನ್ತಿ ಪದೇನ ಚ ಅವಯವೀಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಹತ್ಥಪಾಸೋತಿ ಹತ್ಥಸ್ಸ ಪಾಸೋ ಸಮೀಪೋ ಹತ್ಥಪಾಸೋ, ಹತ್ಥೋ ಪಸತಿ ಫುಸತಿ ಅಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇತಿ ವಾ ಹತ್ಥಪಾಸೋ, ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಹತ್ಥೋ ಪದೇಸೋ. ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ಹತ್ಥಪಾಸೇ.

ಉಪನಾಮೇತೀತಿ ಸಮೀಪಂ ನಾಮೇತಿ. ಅನನ್ತರನಿಸಿನ್ನೋಪೀತಿ ಹತ್ಥಪಾಸಂ ಅವಿಜಹಿತ್ವಾ ಅನನ್ತರೇ ಠಾನೇ ನಿಸಿನ್ನೋಪಿ ಭಿಕ್ಖು ವದತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಭತ್ತಪಚ್ಛಿನ್ತಿ ಭತ್ತೇನ ಪಕ್ಖಿತ್ತಂ ಪಚ್ಛಿಂ. ಈಸಕನ್ತಿ ಭಾವನಪುಂಸಕಂ. ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ವಾ ಅಪನಾಮೇತ್ವಾ ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ. ದೂರೇತಿ ನವಾಸನೇ. ಇತೋತಿ ಪತ್ತತೋ. ಗತೋ ದೂತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ಪರಿವೇಸನಾಯಾತಿ ಪರಿವೇಸನತ್ಥಾಯ, ಭತ್ತಗ್ಗೇ ವಾ. ತತ್ರಾತಿ ಅಸ್ಮಿಂ ಪರಿವೇಸನೇ. ತನ್ತಿ ಭತ್ತಪಚ್ಛಿಂ. ಫುಟ್ಠಮತ್ತಾವಾತಿ ಫುಸಿಯಮತ್ತಾವ. ಕಟಚ್ಛುನಾ ಉದ್ಧಟಭತ್ತೇ ಪನ ಪವಾರಣಾ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ. ತಸ್ಸಾತಿ ಪರಿವೇಸಕಸ್ಸ. ಅಭಿಹಟೇ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತತ್ತಾತಿ ಅಭಿಹಟಸ್ಸ ಭತ್ತಸ್ಸ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಭಾವತೋ.

‘‘ಕಾಯೇನ ವಾಚಾಯ ವಾ ಪಟಿಕ್ಖಿಪನ್ತಸ್ಸ ಪವಾರಣಾ ಹೋತೀ’’ತಿ ಸಙ್ಖೇಪೇನ ವುತ್ತಮತ್ಥಂ ವಿತ್ಥಾರೇನ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ತತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥಾತಿ ತೇಸು ಕಾಯವಾಚಾಪಟಿಕ್ಖೇಪೇಸು. ಮಚ್ಛಿಕಬೀಜನಿನ್ತಿ ಮಕ್ಖಿಕಾನಂ ಉತ್ತಾಸನಿಂ ಬೀಜನಿಂ. ಖಕಾರಸ್ಸ ಹಿ ಛಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಮಚ್ಛಿಕಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ ‘‘ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ’’ತಿಆದೀಸು ¶ ವಿಯ (ಅ. ನಿ. ೩.೧೦೩). ಏತ್ಥ ಹಿ ‘‘ಸಕ್ಖಿಕತ್ವಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಖಕಾರಸ್ಸ ಛಕಾರೋ ಹೋತಿ.

ಏಕೋ ವದತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಪನೇತ್ವಾತಿ ಪತ್ತತೋ ಅಪನೇತ್ವಾ. ಏತ್ಥಾತಿ ವಚನೇ. ಕಥನ್ತಿ ಕೇನಾಕಾರೇನ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ವದನ್ತಸ್ಸ ನಾಮಾತಿ ಏತ್ಥ ನಾಮಸದ್ದೋ ಗರಹತ್ಥೋ ‘‘ಅತ್ಥೀ’’ತಿಪದೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ. ಅತ್ಥಿ ನಾಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇತೋಪೀತಿ ಪತ್ತತೋಪಿ. ತತ್ರಾಪೀತಿ ತಸ್ಮಿಂ ವಚನೇಪಿ.

ಸಮಂಸಕನ್ತಿ ಮಂಸೇನ ಸಹ ಪವತ್ತಂ. ರಸನ್ತಿ ದ್ರವಂ. ತನ್ತಿ ವಚನಂ. ಪಟಿಕ್ಖಿಪತೋ ಹೋತಿ. ಕಸ್ಮಾ? ಮಚ್ಛೋ ಚ ರಸೋ ಚ ಮಚ್ಛೇನ ಮಿಸ್ಸೋ ರಸೋ ¶ ಚಾತಿ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಸಮ್ಭವತೋ. ಇದನ್ತಿ ವತ್ಥುಂ. ಮಂಸಂ ವಿಸುಂ ಕತ್ವಾತಿ ‘‘ಮಂಸಸ್ಸ ರಸಂ ಮಂಸರಸ’’ನ್ತಿ ಮಂಸಪದತ್ಥಸ್ಸ ಪಧಾನಭಾವಂ ಅಕತ್ವಾ, ರಸಪದತ್ಥಸ್ಸೇವ ಪಧಾನಭಾವಂ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಆಪುಚ್ಛನ್ತನ್ತಿ ‘‘ಮಂಸರಸಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಆಪುಚ್ಛನ್ತಂ. ತನ್ತಿ ಮಂಸಂ. ಕರಮ್ಬಕೋತಿ ಮಿಸ್ಸಕಾಧಿವಚನಮೇತಂ. ಯಞ್ಹಿ ಅಞ್ಞೇನ ಅಞ್ಞೇನ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕರೋನ್ತಿ, ಸೋ ‘‘ಕರಮ್ಬಕೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ವಚನತ್ಥೋ – ಕರೋತಿ ಸಮೂಹಂ ಅವಯವಿನ್ತಿ ಕರೋ, ಕರೀಯತಿ ವಾ ಸಮೂಹೇನ ಅವಯವಿನಾತಿ ಕರೋ, ಅವಯವೋ, ತಂ ವಕತಿ ಆದದಾತೀತಿ ಕರಮ್ಬಕೋ, ಸಮೂಹೋ. ‘‘ಕದಮ್ಬಕೋ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಸೋಪಿ ಯುತ್ತೋಯೇವ ಅನುಮತತ್ತಾ ಪಣ್ಡಿತೇಹಿ. ಅಭಿಧಾನೇಪಿ ಏವಮೇವ ಅತ್ಥೀ. ಅತ್ಥೋ ಪನ ಅಞ್ಞಥಾ ಚಿನ್ತೇತಬ್ಬೋ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಾ ಅತ್ಥೇ ರಕಾರಸ್ಸ ದಕಾರೋ ಕಾತಬ್ಬೋ. ಮಂಸೇನ ಮಿಸ್ಸೋ, ಲಕ್ಖಿತೋ ವಾ ಕರಮ್ಬಕೋ ಮಂಸಕರಮ್ಬಕೋ. ನ ಪವಾರೇತೀತಿ ಯೇಸಂ ಕೇಸಞ್ಚಿ ಮಿಸ್ಸಕತ್ತಾ ನ ಪವಾರೇತಿ. ಪವಾರೇತೀತಿ ಮಂಸೇನ ಮಿಸ್ಸಿತತ್ತಾ ಪವಾರೇತಿ.

ಯೋ ಪನ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ, ಸೋ ಪವಾರಿತೋವ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ನಿಮನ್ತನೇತಿ ನಿಮನ್ತನಟ್ಠಾನೇ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ತತ್ಥಾತಿ ಕುರುನ್ದಿಯಂ. ಯೇನಾತಿ ಯೇನ ಭತ್ತೇನ. ಏತ್ಥಾತಿ ‘‘ಯಾಗುಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿಆದಿವಚನೇ. ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯಾನಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಏತ್ಥಾತಿ ‘‘ಯಾಗುಮಿಸ್ಸಕಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿಆದಿವಚನೇ. ದುದ್ದಸನ್ತಿ ದುಕ್ಕರಂ ದಸ್ಸನಂ. ಇದಞ್ಚಾತಿ ‘‘ಮಿಸ್ಸಕಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿವಚನಞ್ಚ. ನ ಸಮಾನೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಮಂ ನ ಆನೇತಬ್ಬಂ, ಸಮಾನಂ ವಾ ನ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ. ಇದಂ ಪನಾತಿ ಮಿಸ್ಸಕಂ ಪನ. ಏತ್ಥಾತಿ ಮಿಸ್ಸಕೇ. ವಿಸುಂ ಕತ್ವಾತಿ ರಸಖೀರಸಪ್ಪೀನಿ ಆವೇಣಿಂ ಕತ್ವಾ. ತನ್ತಿ ರಸಾದಿಂ.

ಕದ್ದೀಯತಿ ಮದ್ದೀಯತೀತಿ ಕದ್ದಮೋ. ಉನ್ದತಿ ಪಸವತಿ ವಡ್ಢತೀತಿ ಉದಕಂ. ಉನ್ದತಿ ವಾ ಕ್ಲೇದನಂ ಕರೋತೀತಿ ¶ ಉದಕಂ, ನಿಲೀನೇ ಸತ್ತೇ ಗುಪತಿ ರಕ್ಖತೀತಿ ಗುಮ್ಬೋ, ಗುಹತಿ ಸಂವರತೀತಿ ವಾ ಗುಮ್ಬೋ. ಅನುಪರಿಯಾಯನ್ತೇನಾತಿ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಪರಿವತ್ತಿತ್ವಾ ¶ ಆಯನ್ತೇನ. ತನ್ತಿ ನಾವಂ ವಾ ಸೇತುಂ ವಾ. ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕನ್ತಿ ಅಹಸ್ಸ ಮಜ್ಝಂ ಮಜ್ಝನ್ಹಂ, ಅಹಸದ್ದಸ್ಸ ನ್ಹಾದೇಸೋ, ಮಜ್ಝನ್ಹಂ ಏವ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕಂ. ಪೋತ್ಥಕೇಸು ಪನ ಮಜ್ಝನ್ತಿಕನ್ತಿ ಪಾಠೋ ಅತ್ಥಿ, ಸೋ ಅಪಾಠೋಯೇವ. ಯೋ ಠಿತೋ ಪವಾರೇತಿ, ತೇನ ಠಿತೇನೇವ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಆನಿಸದನ್ತಿ ಪೀಠೇ ಫುಟ್ಠಆನಿಸದಮಂಸಂ. ಅಚಾಲೇತ್ವಾತಿ ಅಚಾವೇತ್ವಾ. ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ. ಉಪರಿ ಚ ಪಸ್ಸೇಸು ಚ ಅಮೋಚೇತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಅದಿನ್ನಾದಾನೇ ವಿಯ ಠಾನಾಚಾವನಂ ನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಸಂಸರಿತುನ್ತಿ ಸಂಸಬ್ಬಿತುಂ. ನನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುಂ.

ಅತಿರೇಕಂ ರಿಚತಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಅತಿರಿತ್ತಂ, ನ ಅತಿರಿತ್ತಂ ಅನತಿರಿತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ನ ಅತಿರಿತ್ತ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಅಧಿಕ’’ನ್ತಿಇಮಿನಾ ಅತಿರಿತ್ತಸದ್ದಸ್ಸ ಅತಿಸುಞ್ಞತ್ಥಂ ನಿವತ್ತೇತಿ. ಅಧಿ ಹುತ್ವಾ ಏತಿ ಪವತ್ತತೀತಿ ಅಧಿಕಂ. ತಂ ಪನಾತಿ ಅನತಿರಿತ್ತಂ ಪನ ಹೋತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತತ್ಥಾತಿ ‘‘ಅಕಪ್ಪಿಯಕತ’’ನ್ತಿಆದಿವಚನೇ. ವಿತ್ಥಾರೋ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ. ತತ್ಥಾತಿ ಅತಿರಿತ್ತಂ ಕಾತಬ್ಬೇಸು ವತ್ಥೂಸು. ಯಂ ಫಲಂ ವಾ ಯಂ ಕನ್ದಮೂಲಾದಿ ವಾ ಅಕತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಕಪ್ಪಿಯಭೋಜನಂ ವಾತಿ ಕುಲದೂಸಕಕಮ್ಮಾದೀಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಭೋಜನಂ ವಾ ಅತ್ಥೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಯೋತಿ ವಿನಯಧರೋ ಭಿಕ್ಖು. ತೇನ ಕತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಭುತ್ತಾವಿನಾ ಪವಾರಿತೇನ ಆಸನಾ ವುಟ್ಠಿತೇನ ಕತ’’ನ್ತಿವಚನತೋ ಭುತ್ತಾವಿನಾ ಅಪವಾರಿತೇನ ಆಸನಾ ವುಟ್ಠಿತೇನ ಕತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಿದ್ಧಂ. ತಸ್ಮಾ ಪಾತೋ ಅದ್ಧಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇಸು ದ್ವೀಸು ಏಕೋ ಪವಾರಿತೋ, ತಸ್ಸ ಇತರೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಲದ್ಧಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಅತ್ತನಾ ಅಭುತ್ವಾಪಿ ‘‘ಅಲಮೇತಂ ಸಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಕಾತುಂ ಲಭತಿ ಏವ. ಯನ್ತಿ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಂ. ‘‘ತದುಭಯಮ್ಪೀ’’ತಿಇಮಿನಾ ಅತಿರಿತ್ತಞ್ಚ ಅತಿರಿತ್ತಞ್ಚ ಅತಿರಿತ್ತಂ, ನ ಅತಿರಿತ್ತಂ ಅನತಿರಿತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ.

ತಸ್ಸೇವಾತಿ ಅನತಿರಿತ್ತಸ್ಸೇವ. ಏತ್ಥಾತಿ ಅನತಿರಿತ್ತೇ, ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಕತ’’ನ್ತಿ ಆದೀಸು ಸತ್ತಸು ವಿನಯಕಮ್ಮಾಕಾರೇಸು ವಾ. ಅನನ್ತರೇತಿ ವಿನಯಧರಸ್ಸ ಅನನ್ತರೇ ಆಸನೇ. ಪತ್ತತೋ ನೀಹರಿತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತತ್ಥೇವಾತಿ ಭುಞ್ಜನಟ್ಠಾನೇಯೇವ. ತಸ್ಸಾತಿ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ. ತೇನಾತಿ ಭತ್ತಂ ಆನೇನ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ನಿಸಿನ್ನೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ’’ತಿ ಕಾರಿತಕಮ್ಮಂ ¶ ಆನೇತಬ್ಬಂ. ಕಸ್ಮಾ ‘‘ಹತ್ಥಂ ಧೋವಿತ್ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಕಸ್ಮಾ’’ತಿ. ಹೀತಿ ಕಾರಣಂ. ಯಸ್ಮಾ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಹತ್ಥಂ ಧೋವಿತ್ವಾತಿ ಮಯಾ ವುತ್ತನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ತಸ್ಸಾತಿ ಭತ್ತಂ ಆನೇನ್ತಸ್ಸ. ಯೇನಾತಿ ವಿನಯಧರೇನ. ಪುನ ಯೇನಾತಿ ಏವಮೇವ. ಯಞ್ಚಾತಿ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಞ್ಚ. ಯೇನ ವಿನಯಧರೇನ ಪಠಮಂ ಅಕತಂ, ತೇನೇವ ಕತ್ತಬ್ಬಂ. ಯಞ್ಚ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಂ ಪಠಮಂ ಅಕತಂ, ತಞ್ಞೇವ ಕತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ ¶ . ತತ್ಥಾತಿ ಪಠಮಭಾಜನೇ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ಪಠಮಭಾಜನಂ ಸುದ್ಧಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ಕತಮ್ಪಿ ನಿದ್ದೋಸಮೇವ. ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾತಿ ಪವಾರಿತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ.

ಕುಣ್ಡೇಪೀತಿ ಉಕ್ಖಲಿಯಮ್ಪಿ. ಸಾ ಹಿ ಕುಡತಿ ಓದನಾದಿಂ ದಾಹಂ ಕರೋತೀತಿ ಕುಣ್ಡೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ತನ್ತಿ ಅತಿರಿತ್ತಕತಂ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಂ. ಯೇನ ಪನಾತಿ ವಿನಯಧರೇನ ಪನ. ಭಿಕ್ಖುಂ ನಿಸೀದಾಪೇನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಮಙ್ಗಲನಿಮನ್ತನೇತಿ ಮಙ್ಗಲತ್ಥಾಯ ನಿಮನ್ತನಟ್ಠಾನೇ. ತತ್ಥಾತಿ ಮಙ್ಗಲನಿಮನ್ತನೇ. ಕರೋನ್ತೇನಾತಿ ಕರೋನ್ತೇನ ವಿನಯಧರೇನ.

ಗಿಲಾನೇನ ಭುಞ್ಜಿತಾವಸೇಸಮೇವ ನ ಕೇವಲಂ ಗಿಲಾನಾತಿರಿತ್ತಂ ನಾಮ, ಗಿಲಾನಂ ಪನ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಆಭತಂ ಗಿಲಾನಾತಿರಿತ್ತಮೇವ ನಾಮಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ನ ಕೇವಲ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಗಿಲಾನನ್ತಿ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ವಾ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ವಾ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಗಿಲಾನಂ. ಯಂ ದುಕ್ಕಟಂ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಅಸಂಸಟ್ಠವಸೇನ ವುತ್ತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಅನಾಹಾರತ್ಥಾಯಾತಿ ಪಿಪಾಸಚ್ಛೇದನಆಬಾಧವೂಪಸಮತ್ಥಾಯ.

೨೪೧. ಸತಿ ಪಚ್ಚಯೇತಿ ಏತ್ಥ ಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಸರೂಪಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪಿಪಾಸಾಯ ಸತೀ’’ತಿ ಚ ‘‘ಆಬಾಧೇ ಸತೀ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತಂ. ತೇನ ತೇನಾತಿ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕೇನ ಚ ಯಾವಜೀವಿಕೇನ ಚ. ತಸ್ಸಾತಿ ಆಬಾಧಸ್ಸ. ಇದಂ ಪದಂ ‘‘ಉಪಸಮನತ್ಥ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸಮುಧಾತುಯಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೇ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ, ಯುಪಚ್ಚಯೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧೇ ಕಮ್ಮನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬನ್ತಿ. ಪಞ್ಚಮಂ.

೬. ದುತಿಯಪವಾರಣಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೨೪೨. ಛಟ್ಠೇ ನ ಆಚರಿತಬ್ಬೋತಿ ಅನಾಚಾರೋತಿ ವುತ್ತೇ ಪಣ್ಣತ್ತಿವೀತಿಕ್ಕಮೋತಿ ಆಹ ‘‘ಪಣ್ಣತ್ತಿವೀತಿಕ್ಕಮ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಕರೋತೀ’’ತಿಇಮಿನಾ ‘‘ಅತ್ತಾನಮಾಚರತೀ’’ತಿಆದೀಸು ¶ ವಿಯ ಚರಸದ್ದೋ ಕರಸದ್ದತ್ಥೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಉಪನನ್ಧೀತಿ ಏತ್ಥ ಉಪಸದ್ದೋ ಉಪನಾಹತ್ಥೋ, ನಹಧಾತು ಬನ್ಧನತ್ಥೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಉಪನಾಹ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಜನಿತೋ ಉಪನಾಹೋ ಯೇನಾತಿ ಜನಿತಉಪನಾಹೋ. ಇಮಿನಾ ‘‘ಉಪನನ್ಧೋ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ಉಪನಹತೀತಿ ಉಪನನ್ಧೋತಿ ಕತ್ಥುತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ.

೨೪೩. ಅಭಿಹಟ್ಠುನ್ತಿ ಏತ್ಥ ತುಂಪಚ್ಚಯೋ ತ್ವಾಪಚ್ಚಯತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅಭಿಹರಿತ್ವಾ’’ತಿ. ಪದಭಾಜನೇ ಪನ ವುತ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸಾಧಾರಣಮೇವ ಅತ್ಥನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ. ತೀಹಾಕಾರೇಹೀತಿ ಸಾಮಂ ಜಾನನೇನ ಚ ಅಞ್ಞೇಸಮಾರೋಚನೇನ ಚ ತಸ್ಸಾರೋಚನೇನ ಚಾತಿ ತೀಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ. ಆಸಾದೀಯತೇ ¶ ಮಙ್ಕುಂ ಕರೀಯತೇ ಆಸಾದನಂ, ತಂ ಅಪೇಕ್ಖೋ ಆಸಾದನಾಪೇಕ್ಖೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಆಸಾದನ’’ನ್ತಿಆದಿ.

ಯಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ ಅಭಿಹಟನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಇತರಸ್ಸಾತಿ ಅಭಿಹಾರಕತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಭುತ್ತಸ್ಸಾತಿ. ಛಟ್ಠಂ.

೭. ವಿಕಾಲಭೋಜನಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೨೪೭. ಸತ್ತಮೇ ಗಿರಿಮ್ಹೀತಿ ಪಬ್ಬತಮ್ಹಿ. ಸೋ ಹಿ ಹಿಮವಮನಾದಿವಸೇನ ಜಲಂ, ಸಾರಭೂತಾನಿ ಚ ಭೇಸಜ್ಜಾದಿವತ್ಥೂನಿ ಗಿರತಿ ನಿಗ್ಗಿರತೀತಿ ಗಿರೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಅಗ್ಗಸಮಜ್ಜೋತಿ ಉತ್ತಮಸಮಜ್ಜೋ. ಇಮೇಹಿ ಪದೇಹಿ ಅಗ್ಗೋ ಸಮಜ್ಜೋ ಅಗ್ಗಸಮಜ್ಜೋ, ಗಿರಿಮ್ಹಿ ಪವತ್ತೋ ಅಗ್ಗಸಮಜ್ಜೋ ಗಿರಗ್ಗಸಮಜ್ಜೋತಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸಮಜ್ಜೋತಿ ಚ ಸಭಾ. ಸಾ ಹಿ ಸಮಾಗಮಂ ಅಜನ್ತಿ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ಜನಾ ಏತ್ಥಾತಿ ಸಮಜ್ಜೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ‘‘ಗಿರಿಸ್ಸ ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಗಿರಿಸ್ಸ ಅಗ್ಗೋ ಕೋಟಿ ಗಿರಗ್ಗೋ, ತಸ್ಮಿಂ ಪವತ್ತೋ ಸಮಜ್ಜೋ ಗಿರಗ್ಗಸಮಜ್ಜೋತಿ ಅತ್ಥೋ ದಸ್ಸಿತೋ. ಸೋತಿ ಗಿರಗ್ಗಸಮಜ್ಜೋ. ಭವಿಸ್ಸತಿ ಕಿರಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಭೂಮಿಭಾಗೇತಿ ಅವಯವಿಆಧಾರೋ, ಸನ್ನಿಪತತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ನಟಞ್ಚ ನಾಟಕಞ್ಚ ನಟನಾಟಕಾನಿ. ‘‘ನಚ್ಚಂ ಗೀತಂ ವಾದಿತಞ್ಚಾ’’ತಿ ಇದಂ ತಯಂ ‘‘ನಾಟಕ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ತೇಸನ್ತಿ ನಟನಾಟಕಾನಂ. ದಸ್ಸನತ್ಥನ್ತಿ ದಸ್ಸನಾಯ ಚ ಸವನಾಯ ಚ. ಸವನಮ್ಪಿ ಹಿ ದಸ್ಸನೇನೇವ ಸಙ್ಗಹಿತಂ. ಅಪಞ್ಞತ್ತೇ ¶ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇತಿ ಊನವೀಸತಿವಸ್ಸಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ತಾವ ಅಪಞ್ಞತ್ತತ್ತಾ. ತೇತಿ ಸತ್ತರಸವಗ್ಗಿಯಾ. ತತ್ಥಾತಿ ಗಿರಗ್ಗಸಮಜ್ಜಂ. ಅಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ. ನೇಸನ್ತಿ ಸತ್ತರಸವಗ್ಗಿಯಾನಂ ಅದಂಸೂತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ವಿಲಿಮ್ಪೇತ್ವಾತಿ ವಿಲೇಪನೇಹಿ ವಿವಿಧಾಕಾರೇನ ಲಿಮ್ಪೇತ್ವಾ.

೨೪೯. ‘‘ವಿಕಾಲೇ’’ತಿ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ವುತ್ತೇಪಿ ವಿಸೇಸಕಾಲೋವ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ಆಹ ‘‘ಕಾಲೋ’’ತಿಆದಿ. ಸೋ ಚಾತಿ ಭೋಜನಕಾಲೋ ಚ. ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೋ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ತೇನೇವಾತಿ ಭೋಜನಕಾಲಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ ಏವ. ಅಸ್ಸಾತಿ ‘‘ವಿಕಾಲೇ’’ತಿಪದಸ್ಸ. ‘‘ವಿಕಾಲೋ ನಾಮ…ಪೇ… ಅರುಣುಗ್ಗಮನಾ’’ತಿ ಪದಭಾಜನೇನ ಅರುಣುಗ್ಗಮನತೋ ಯಾವ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕಾ ಕಾಲೋ ನಾಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ ನಯೇನ ದಸ್ಸಿತೋ ಹೋತಿ. ತತೋತಿ ಠಿತಮಜ್ಝನ್ಹಿಕತೋ. ಸೂರಿಯಸ್ಸ ಅತಿಸೀಘತ್ತಾ ವೇಗೇನ ಠಿತಮಜ್ಝನ್ಹಿಕಂ ವೀತಿವತ್ತೇಯ್ಯಾತಿ ಆಹ ‘‘ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಕೇನ ಪನ ನ ಕತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ಕಾಲತ್ಥಮ್ಭೋತಿ ಕಾಲಸ್ಸ ಜಾನನತ್ಥಾಯ ಥೂಣೋ. ಕಾಲನ್ತರೇತಿ ಕಾಲಸ್ಸ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ.

ಅವಸೇಸಂ ಖಾದನೀಯಂ ನಾಮಾತಿ ಏತ್ಥ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಯನ್ತಿ ಖಾದನೀಯಂ ¶ ಅತ್ಥೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ವನಮೂಲಾದಿಪಭೇದಂ ಯಮ್ಪಿ ಖಾದನೀಯಂ ಅತ್ಥಿ, ತಮ್ಪಿ ಆಮಿಸಗತಿಕಂ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಸೇಯ್ಯಥಿದನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಾವಾಚಕನಿಪಾತಸಮುದಾಯೋ. ಇದಂ ಖಾದನೀಯಂ ಸೇಯ್ಯಥಾ ಕತಮನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇದಮ್ಪೀತಿ ಇದಂ ದ್ವಾದಸವಿಧಮ್ಪಿ. ಪಿಸದ್ದೇನ ನ ಪೂವಾದಿಯೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

ತತ್ಥಾತಿ ದ್ವಾದಸಸು ಖಾದನೀಯೇಸು, ಆಧಾರೇ ಭುಮ್ಮಂ. ಮೂಲತಿ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ ಏತ್ಥ, ಏತೇನಾತಿ ವಾ ಮೂಲಂ. ಖಾದಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಖಾದನೀಯಂ. ಮೂಲಮೇವ ಖಾದನೀಯಂ ಮೂಲಖಾದನೀಯಂ, ತಸ್ಮಿಂ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಮೂಲಕಮೂಲಾದೀನಿ ಲೋಕಸಙ್ಕೇತೋ ಪದೇಸತೋಯೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ. ತಂ ತಞ್ಹಿ ನಾಮಂ ಅಜಾನನ್ತಾನಂ ಅತಿಸಮ್ಮೂಳ್ಹಕಾರಣತ್ತಾ ಸಹ ಪರಿಯಾಯನ್ತರೇನ ವಚನತ್ಥಂ ವಕ್ಖಾಮ. ಸೂಪಸ್ಸ ಹಿತಂ ಸೂಪೇಯ್ಯಂ, ಸೂಪೇಯ್ಯಂ ಪಣ್ಣಂ ಏತೇಸನ್ತಿ ಸೂಪೇಯ್ಯಪಣ್ಣಾ, ತೇಸಂ ಮೂಲಾನಿ ಸೂಪೇಯ್ಯಪಣ್ಣಮೂಲಾನಿ. ಆಮೀಯತಿ ಅನ್ತೋ ಪವೇಸೀಯತೀತಿ ಆಮಿಸೋ, ಆಕಾರೋ ಅನ್ತೋಕರಣತ್ಥೋ, ಆಮಿಸಸ್ಸ ಗತಿ ವಿಯ ಗತಿ ಏತೇಸನ್ತಿ ಆಮಿಸಗತಿಕಾನಿ ¶ . ಏತ್ಥಾತಿ ಮೂಲೇಸು. ಜರಡ್ಢನ್ತಿ ಜರಭೂತಂ ಉಪಡ್ಢಂ. ಅಞ್ಞಮ್ಪೀತಿ ವಜಕಲಿಮೂಲತೋ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ.

ಯಾನಿ ಪನ ಮೂಲಾನಿ ವುತ್ತಾನಿ, ತಾನಿ ಯಾವಜೀವಿಕಾನೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಾನೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಖಾದನೀಯತ್ಥನ್ತಿ ಖಾದನೀಯಸ್ಸ, ಖಾದನೀಯೇ ವಾ ವಿಜ್ಜಮಾನಂ, ಖಾದನೀಯೇನ ವಾ ಕಾತಬ್ಬಂ ಕಿಚ್ಚಂ, ಪಯೋಜನಂ ವಾತಿ ಖಾದನೀಯತ್ಥಂ. ‘‘ಖಾದನೀಯೇ’’ತಿಇಮಿನಾ ‘‘ತತ್ಥ ವುತ್ತಾಭಿಧಮ್ಮತ್ಥಾ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ಖಾದನೀಯತ್ಥಪದಸ್ಸ ಉತ್ತರಪದತ್ಥಪಧಾನಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ತತ್ಥ ಖಾದನೀಯಸ್ಸ, ಖಾದನೀಯೇ ವಾ ವಿಜ್ಜಮಾನಂ, ಖಾದನೀಯೇನ ವಾ ಕಾತಬ್ಬಂ ಕಿಚ್ಚಂ ನಾಮ ಜಿಘಚ್ಛಾಹರಣಮೇವ. ಯಞ್ಹಿ ಪೂವಾದಿಖಾದನೀಯಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಜಿಘಚ್ಛಾಹರಣಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ಕಿಚ್ಚಂ ಕಿಚ್ಚಂ ನಾಮಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತಂ ಕಿಚ್ಚಂ, ಪಯೋಜನಂ ವಾ ನೇವ ಫರನ್ತಿ, ನೇವ ನಿಪ್ಫಾದೇನ್ತಿ. ಏಸೇವ ನಯೋ ‘‘ನ ಭೋಜನೀಯೇ ಭೋಜನೀಯತ್ಥಂ ಫರನ್ತೀ’’ತಿಏತ್ಥಾಪಿ.

ತೇಸನ್ತಿ ಮೂಲಾನಂ ಅನ್ತೋ, ಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏಕಸ್ಮಿಂ ಜನಪದೇ ಖಾದನೀಯತ್ಥಭೋಜನೀಯತ್ಥೇಸು ಫರಮಾನೇಸು ಅಞ್ಞೇಸುಪಿ ಜನಪದೇಸು ಫರನ್ತಿಯೇವಾತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ತೇಸು ತೇಸು ಜನಪದೇಸೂ’’ತಿ ವಿಚ್ಛಾಪದಂ ವುತ್ತಂ. ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಹಿ ಬಹೂಸು ಜನಪದೇಸು ಪಥವೀರಸಆಪೋರಸಸಮ್ಪತ್ತಿವಸೇನ ಖಾದನೀಯತ್ಥಭೋಜನೀಯತ್ಥಂ ಫರಮಾನಮ್ಪಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಜನಪದೇ ಪಥವೀರಸಆಪೋರಸವಿಪತ್ತಿವಸೇನ ಅಫರಮಾನಂ ಭವೇಯ್ಯ, ವಿಕಾರವಸೇನ ಪನ ತತ್ಥ ಪವತ್ತತ್ತಾ ತಂ ಜನಪದಂ ಪಮಾಣಂ ನ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಗಹೇತಬ್ಬಮೇವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಪಕತಿಆಹಾರವಸೇನಾತಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಯಾವಕಾಲಿಕ, ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕೇಹಿ ಅಮಿಸ್ಸಿತಂ ಅತ್ತನೋ ಪಕತಿಯಾವ ಆಹಾರಕಿಚ್ಚಕರಣವಸೇನ. ‘‘ಮನುಸ್ಸಾನ’’ನ್ತಿಇಮಿನಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ ತಿರಚ್ಛಾನಾದೀನಂ ಖಾದನೀಯತ್ಥಭೋಜನೀಯತ್ಥಂ ¶ ಫರಮಾನಮ್ಪಿ ನ ಪಮಾಣನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ತನ್ತಿ ಮೂಲಂ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ನಾಮಸಞ್ಞಾಸೂತಿ ನಾಮಸಙ್ಖಾತಾಸು ಸಞ್ಞಾಸು.

ಯಥಾ ಮೂಲೇ ಲಕ್ಖಣಂ ದಸ್ಸಿತಂ, ಏವಂ ಕನ್ದಾದೀಸುಪಿ ಯಂ ಲಕ್ಖಣಂ ದಸ್ಸಿತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ನ ಕೇವಲಂ ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತಾನಂ ಹಲಿದ್ದಾದೀನಂ ಮೂಲಂಯೇವ ಯಾವಜೀವಿಕಂ ಹೋತಿ, ಅಥ ಖೋ ತಚಾದಯೋಪೀತಿ ಆಹ ‘‘ಯಞ್ಚೇತ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಯಂ ಏತಂ ಅಟ್ಠವಿಧನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ಏವಂ ¶ ಮೂಲಖಾದನೀಯೇ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಕನ್ದಖಾದನೀಯೇ ತಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಕನ್ದಖಾದನೀಯೇ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಕನ್ದಖಾದನೀಯೇತಿ ಕಂ ಸುಖಂ ದದಾತೀತಿ ಕನ್ದೋ, ಪದುಮಾದಿಕನ್ದೋ, ಸುಖಸ್ಸ ಅದಾಯಕಾ ಪನ ಕನ್ದಾ ರುಳ್ಹೀವಸೇನ ಕನ್ದಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ಕನ್ದೋ ಏವ ಖಾದನೀಯಂ ಕನ್ದಖಾದನೀಯಂ, ತಸ್ಮಿಂ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಏಸೇವ ನಯೋ ಉಪರಿಪಿ. ಯನ್ತಿ ಕನ್ದಂ. ಇಮಿನಾ ತಂಸದ್ದಾನಪೇಕ್ಖೋ ಯಂಸದ್ದೋಪಿ ಅತ್ಥೀತಿ ಞಾಪೇತಿ. ತತ್ಥಾತಿ ಕನ್ದಖಾದನೀಯೇ. ತರುಣೋ, ಸುಖಖಾದನೀಯೋತಿ ವಿಸೇಸನಪದಾನಿ ಯಥಾವಚನಂ ಉಪರಿಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾನಿ. ಏವಮಾದಯೋ ಫರಣಕಕನ್ದಾ ಯಾವಕಾಲಿಕಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ಅಧೋತೋತಿ ವಿಸರಸೋ ಉದಕೇನ ಅಧೂನಿತೋ. ತೇತಿ ಕನ್ದಾ ಸಙ್ಗಹಿತಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ಮೂಲೇ ಅಲತಿ ಪವತ್ತತೀತಿ ಮುಳಾಲೋ, ಉದಕತೋ ವಾ ಉದ್ಧಟಮತ್ತೇ ಮಿಲತಿ ನಿಮಿಲತೀತಿ ಮುಳಾಲಂ. ಏವಮಾದಿ ಫರಣಕಮುಳಾಲಂ ಯಾವಕಾಲಿಕನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ತಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪೀತಿ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ತಂ ಮುಳಾಲಂ ಸಙ್ಗಹಿತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ಮಸತಿ ವಿಜ್ಝತೀತಿ ಮತ್ಥಕೋ. ಏವಮಾದಿ ಮತ್ಥಕೋ ಯಾವಕಾಲಿಕೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಜರಡ್ಢಬುನ್ದೋತಿ ಜರಭೂತಅಡ್ಢಸಙ್ಖಾತೋ ಪಾದೋ.

ಖನೀಯತಿ ಅವದಾರೀಯತೀತಿ ಖನ್ಧೋ, ಖಾಯತೀತಿ ವಾ ಖನ್ಧೋ. ‘‘ಅನ್ತೋಪಥವೀಗತೋ’’ತಿಪದಂ ‘‘ಸಾಲಕಲ್ಯಾಣಿಖನ್ಧೋ’’ತಿಪದೇನೇವ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ, ನ ಅಞ್ಞೇಹಿ. ಏವಮಾದಿ ಖನ್ಧೋ ಯಾವಕಾಲಿಕೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಅವಸೇಸಾತಿ ತೀಹಿ ದಣ್ಡಕಾದೀಹಿ ಅವಸೇಸಾ.

ತಚತಿ ಸಂವರತಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತೀತಿ ತಚೋ. ಸರಸೋತಿ ಏತ್ಥ ಏವಕಾರೋ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ, ಸರಸೋ ಏವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತೇಸಂ ಸಙ್ಗಹೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ಏತನ್ತಿ ಕಸಾವಭೇಸಜ್ಜಂ, ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ ¶ …ಪೇ… ಭೋಜನೀಯತ್ಥ’’ನ್ತಿ ವಚನಂ ವಾ. ಏತ್ಥಾತಿ ಕಸಾವಭೇಸಜ್ಜೇ. ಏತೇಸಮ್ಪೀತಿ ಮತ್ಥಕಖನ್ಧತ್ತಚಾನಮ್ಪಿ.

ಪತತೀತಿ ಪತ್ತಂ. ಏತೇಸನ್ತಿ ಮೂಲಕಾದೀನಂ. ಏವರೂಪಾನಿ ಪತ್ತಾನಿ ಚ ಏಕಂಸೇನ ಯಾವಕಾಲಿಕಾನೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಯಾ ಲೋಣೀ ಆರೋಹತಿ, ತಸ್ಸಾ ಲೋಣಿಯಾ ಪತ್ತಂ ಯಾವಜೀವಿಕನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ದೀಪವಾಸಿನೋತಿ ತಮ್ಬಪಣ್ಣಿದೀಪವಾಸಿನೋ ¶ , ಜಮ್ಬುದೀಪವಾಸಿನೋ ವಾ. ಯಾನಿ ವಾ ಫರನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಾನೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತೇಸನ್ತಿ ನಿಮ್ಬಾದೀನಂ. ಇದಂ ಪದಂ ಪುಬ್ಬಪರಾಪೇಕ್ಖಕಂ, ತಸ್ಮಾ ದ್ವಿನ್ನಂ ಮಜ್ಝೇ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಪಣ್ಣಾನಂ ಅನ್ತೋ ನತ್ಥೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ಪುಪ್ಫತಿ ವಿಕಸತೀತಿ ಪುಪ್ಫಂ. ಏವಮಾದಿ ಪುಪ್ಫಂ ಯಾವಕಾಲಿಕನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ತಸ್ಸಾತಿ ಪುಪ್ಫಸ್ಸ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಏವಮೇವ.

ಫಲತೀತಿ ಫಲಂ. ಯಾನೀತಿ ಫಲಾನಿ. ಫರನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ನೇಸನ್ತಿ ಫಲಾನಂ ಪರಿಯನ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಯಾನಿ ವುತ್ತಾನಿ, ತಾನಿ ಯಾವಜೀವಿಕಾನೀತಿ ಯೋಜನಾ. ತೇಸಮ್ಪೀತಿ ಫಲಾನಮ್ಪಿ ಪರಿಯನ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ಅಸೀಯತಿ ಖಿಪೀಯತಿ, ಛಡ್ಡೀಯತೀತಿ ವಾ ಅಟ್ಠಿ. ಏವಮಾದೀನಿ ಫರಣಕಾನಿ ಅಟ್ಠೀನಿ ಯಾವಕಾಲಿಕಾನೀತಿ ಯೋಜನಾ. ತೇಸನ್ತಿ ಅಟ್ಠೀನಂ.

ಪಿಸೀಯತಿ ಚುಣ್ಣಂ ಕರೀಯತೀತಿ ಪಿಟ್ಠಂ. ಏವಮಾದೀನಿ ಫರಣಕಾನಿ ಪಿಟ್ಠಾನಿ ಯಾವಕಾಲಿಕಾನೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಧೋತಕನ್ತಿ ಉದಕೇನ ಅಧೂನಿತಂ. ತೇಸನ್ತಿ ಪಿಟ್ಠಾನಂ.

ನಿರನ್ತರಂ ಅಸತಿ ಸಮ್ಬಜ್ಝತೀತಿ ನಿಯ್ಯಾಸೋ. ಸೇಸಾತಿ ಉಚ್ಛುನಿಯ್ಯಾಸತೋ ಸೇಸಾ. ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತನಿಯ್ಯಾಸಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತತ್ಥಾತಿ ನಿಯ್ಯಾಸಖಾದನೀಯೇ. ಸಙ್ಗಹಿತಾನಂ ನಿಯ್ಯಾಸಾನಂ ಪರಿಯನ್ತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಏವನ್ತಿಆದಿ ನಿಗಮನಂ.

ವುತ್ತಮೇವಾತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಪಠಮಪವಾರಣಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ವುತ್ತಮೇವಾತಿ. ಸತ್ತಮಂ.

೮. ಸನ್ನಿಧಿಕಾರಕಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೨೫೨. ಅಟ್ಠಮೇ ¶ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಜಾತೋ ಅಬ್ಭನ್ತರೋ. ಮಹಾಥೇರೋತಿ ಮಹನ್ತೇಹಿ ಥಿರಗುಣೇಹಿ ಯುತ್ತೋ. ಇಮಿನಾ ‘‘ಬೇಲಟ್ಠೋ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾನಾಮಸ್ಸ ಸಞ್ಞಿನಾಮಿಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಪಧಾನಘರೇತಿ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾನಂ ಪದಹನಟ್ಠಾನಘರಸಙ್ಖಾತೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಆವಾಸೇ. ಸುಕ್ಖಕುರನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸೋಸನಕುರತ್ತಾ ನ ಸುಕ್ಖಕುರಂ ಹೋತಿ, ಕೇವಲಂ ಪನ ಅಸೂಪಬ್ಯಞ್ಜನತ್ತಾತಿ ಆಹ ‘‘ಅಸೂಪಬ್ಯಞ್ಜನಂ ¶ ಓದನ’’ನ್ತಿ. ಸೋಸನಕುರಮ್ಪಿ ಯುತ್ತಮೇವ. ವಕ್ಖತಿ ಹಿ ‘‘ತಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಉದಕೇನ ತೇಮೇತ್ವಾ’’ತಿ. ‘‘ಓದನ’’ನ್ತಿಇಮಿನಾ ಕುರಸದ್ದಸ್ಸ ಓದನಪರಿಯಾಯತಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಓದನಞ್ಹಿ ಕರೋತಿ ಆಯುವಣ್ಣಾದಯೋತಿ ‘‘ಕುರ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಸೋತಿ ಬೇಲಟ್ಠಸೀಸೋ. ತಞ್ಚ ಖೋತಿ ತಞ್ಚ ಸುಕ್ಖಕುರಂ ಆಹರತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಪಚ್ಚಯಗಿದ್ಧತಾಯಾತಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತಪಚ್ಚಯೇ ಲುದ್ಧತಾಯ. ಥೇರೋ ಭುಞ್ಜತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಏಕಾಹಾರಸ್ಸ ಸತ್ತಾಹಮತ್ತಟ್ಠಿತತ್ತಾ ‘‘ಸತ್ತಾಹ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ತತೋತಿ ಭುಞ್ಜನತೋ ಪರನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಚತ್ತಾರಿಪೀತಿ ಏತ್ಥ ಪಿಸದ್ದೇನ ಅಧಿಕಾನಿಪಿ ಸತ್ತಾಹಾನಿ ಗಹೇತಬ್ಬಾನಿ.

೨೫೩. ಇತೀತಿ ಇದಂ ತಯಂ. ‘‘ಸನ್ನಿಧಿ ಕಾರೋ ಅಸ್ಸಾ’’ತಿ ಸಮಾಸೋ ವಿಸೇಸನಪರನಿಪಾತವಸೇನ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ‘‘ಸನ್ನಿಧಿಕಿರಿಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಕರೀಯತೀತಿ ಕಾರೋತಿ ಕಮ್ಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಏಕರತ್ತನ್ತಿ ಅನ್ತಿಮಪರಿಚ್ಛೇದವಸೇನ ವುತ್ತಂ ತದಧಿಕಾನಮ್ಪಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ. ಅಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಸನ್ನಿಧಿಕಾರಕ’’ನ್ತಿ ಪದಸ್ಸ.

ಸನ್ನಿಧಿಕಾರಕಸ್ಸ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಸ್ಸ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಪಾಚಿತ್ತಿಯಾಪತ್ತಿಯಾ ಪಚ್ಚಯತ್ತಾ ಸನ್ನಿಧಿಕಾರಕಂ ಯಾಮಕಾಲಿಕಂ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಂ ಅಸಮಾನಮ್ಪಿ ಸುದ್ಧಪಾಚಿತ್ತಿಯಾಪತ್ತಿಯಾ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಯಾಮಕಾಲಿಕಂ ವಾ’’ತಿ. ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ಚ ಗಹಣೇ ಚ. ಅಜ್ಝೋಹರಿತುಕಾಮತಾಯ ಹಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ಚ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಗಹಣೇ ಚಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಯಂ ಪತ್ತಂ ಅಙ್ಗುಲಿಯಾ ಘಂಸನ್ತಸ್ಸ ಲೇಖಾ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಸೋ ಪತ್ತೋ ದುದ್ಧೋತೋ ಹೋತಿ ಸಚೇತಿ ಯೋಜನಾ ಉತ್ತರವಾಕ್ಯೇ ಯಂಸದ್ದಂ ದಿಸ್ವಾ ಪುಬ್ಬವಾಕ್ಯೇ ತಂಸದ್ದಸ್ಸ ಗಮನೀಯತ್ತಾ. ಗಣ್ಠಿಕಪತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಬನ್ಧನಪತ್ತಸ್ಸ. ಸೋತಿ ಸ್ನೇಹೋ. ಪಗ್ಘರತಿ ಸನ್ದಿಸ್ಸತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತಾದಿಸೇತಿ ದುದ್ಧೋತೇ, ಗಣ್ಠಿಕೇ ವಾ. ತತ್ಥಾತಿ ಧೋವಿತಪತ್ತೇ ಆಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕಾತಿ ನ ವೋಹರಿತಬ್ಬಾ, ವೋಹರಿತುಂ ನ ಯುತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯನ್ತಿ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಂ ಪರಿಚ್ಚಜನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ. ತತೋತಿ ಅಪರಿಚ್ಚತ್ತಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯತೋ ನೀಹರಿತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸೇಸೂತಿ ¶ ನಿದ್ಧಾರಣಸಮುದಾಯೋ. ಸತಿ ಪಚ್ಚಯೇತಿ ಪಿಪಾಸಸಙ್ಖಾತೇ ಪಚ್ಚಯೇ ಸತಿ. ಅನತಿರಿತ್ತಕತನ್ತಿ ¶ ಅತಿರಿತ್ತೇನ ಅಕತಂ ಸನ್ನಿಧಿಕಾರಕಂ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಏಕಮೇವ ಪಾಚಿತ್ತಿಯನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ವಿಕಪ್ಪದ್ವಯೇತಿ ಸಾಮಿಸನಿರಾಮಿಸಸಙ್ಖಾತೇ ವಿಕಪ್ಪದ್ವಯೇ. ಸಬ್ಬವಿಕಪ್ಪೇಸೂತಿ ವಿಕಾಲಸನ್ನಿಧಿಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಯಾಮಕಾಲಿಕಪಚ್ಚಯಸಙ್ಖಾತೇಸು ಸಬ್ಬೇಸು ವಿಕಪ್ಪೇಸು.

೨೫೫. ಆಮಿಸಸಂಸಟ್ಠನ್ತಿ ಆಮಿಸೇನ ಸಂಸಟ್ಠಂ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಂ ಯಾವಜೀವಿಕಂ.

೨೫೬. ಚತುಬ್ಬಿಧಕಾಲಿಕಸ್ಸ ಸರೂಪಞ್ಚ ವಚನತ್ಥಞ್ಚ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ವಿಕಾಲಭೋಜನಸಿಕ್ಖಾಪದೇ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯ’’ನ್ತಿಇಮಿನಾ ಯಾವಕಾಲಿಕಸ್ಸ ಸರೂಪಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಯಾವ…ಪೇ… ಕಾಲಿಕ’’ನ್ತಿಇಮಿನಾ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಸದ್ಧಿಂ…ಪೇ… ಪಾನ’’ನ್ತಿಇಮಿನಾ ಯಾಮಕಾಲಿಕಸ್ಸ ಸರೂಪಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಯಾವ…ಪೇ… ಕಾಲಿಕ’’ನ್ತಿಇಮಿನಾ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಸಬ್ಬಿಆದಿ ಪಞ್ಚವಿಧಂ ಭೇಸಜ್ಜ’’ನ್ತಿಇಮಿನಾ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಸ್ಸ ಸರೂಪಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಸತ್ತಾಹಂ…ಪೇ… ಕಾಲಿಕ’’ನ್ತಿಇಮಿನಾ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಠಪೇತ್ವಾ…ಪೇ… ಸಬ್ಬಮ್ಪೀ’’ತಿಇಮಿನಾ ಯಾವಜೀವಿಕಸ್ಸ ಸರೂಪಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಯಾವ…ಪೇ… ಜೀವಿಕ’’ನ್ತಿಇಮಿನಾ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸಬ್ಬವಚನತ್ಥೋ ಲಹುಕಮತ್ತಮೇವ, ಗರುಕೋ ಪನೇವಂ ವೇದಿತಬ್ಬೋ – ಯಾವ ಯತ್ತಕೋ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೋ ಕಾಲೋ ಯಾವಕಾಲೋ, ಸೋ ಅಸ್ಸತ್ಥೀ, ತಂ ವಾ ಕಾಲಂ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಯಾವಕಾಲಿಕಂ. ಯಾಮೋ ಕಾಲೋ ಯಾಮಕಾಲೋ, ಸೋ ಅಸ್ಸತ್ಥಿ, ತಂ ವಾ ಕಾಲಂ ಪರಿಭುಞ್ಜೀತಬ್ಬನ್ತಿ ಯಾಮಕಾಲಿಕಂ. ಸತ್ತಾಹೋ ಕಾಲೋ ಸತ್ತಾಹಕಾಲೋ, ಸೋ ಅಸ್ಸತ್ಥಿ, ತಂ ವಾ ಕಾಲಂ ನಿದಹಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಂ. ಯಾವ ಯತ್ತಕೋ ಜೀವೋ ಯಾವಜೀವೋ, ಸೋ ಅಸ್ಸತ್ಥಿ, ಯಾವಜೀವಂ ವಾ ಪರಿಹರಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಯಾವಜೀವಿಕನ್ತಿ.

ತತ್ಥಾತಿ ಚತುಬ್ಬಿಧೇಸು ಕಾಲಿಕೇಸು. ಸತಕ್ಖತ್ತುನ್ತಿ ಅನೇಕವಾರಂ. ಯಾವ ಕಾಲೋ ನಾತಿಕ್ಕಮತಿ, ತಾವ ಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಹೋರತ್ತಂ ಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋತಿ. ಅಟ್ಠಮಂ.

೯. ಪಣೀತಭೋಜನಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೨೫೭. ನವಮೇ ¶ ಪಕಟ್ಠಭಾವಂ ನೀತನ್ತಿ ಪಣೀತನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಪಣೀತಸದ್ದೋ ಉತ್ತಮತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಉತ್ತಮಭೋಜನಾನೀ’’ತಿ. ಸಮ್ಪನ್ನೋ ನಾಮ ನ ಮಧುರಗುಣೋ, ಅಥ ಖೋ ಮಧುರಗುಣಯುತ್ತಂ ಭೋಜನಮೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಸಮ್ಪತ್ತಿಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ. ಕಸ್ಸಾತಿ ಕರಣತ್ಥೇ ಚೇತಂ ಸಾಮಿವಚನಂ, ಕೇನಾತಿ ಹಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಸುರಸ’’ನ್ತಿಇಮಿನಾ ಸಾದೀಯತಿ ಅಸ್ಸಾದೀಯತೀತಿ ಸಾದೂತಿ ವಚನತ್ಥಸ್ಸ ಸರೂಪಂ ದಸ್ಸೇತಿ.

೨೫೯. ‘‘ಯೋ ¶ ಪನ…ಪೇ… ಭುಞ್ಜೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಸುದ್ಧಾನೀತಿ ಓದನೇನ ಅಸಂಸಟ್ಠಾನಿ. ಓದನಸಂಸಟ್ಠಾನಿ ಸಬ್ಬಿಆದೀನೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏತ್ಥಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ‘‘ಪಣೀತಸಂಸಟ್ಠಾನೀ’’ತಿಇಮಿನಾ ಪಣೀತೇಹಿ ಸಬ್ಬಿಆದೀಹಿ ಸಂಸಟ್ಠಾನಿ ಭೋಜನಾನಿ ಪಣೀತಭೋಜನಾನೀತಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಸತ್ತಧಞ್ಞನಿಬ್ಬತ್ತಾನೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಭೋಜನಾನಂ ಸರೂಪಂ ದಸ್ಸೇತಿ.

‘‘ಸಬ್ಬಿನಾ ಭತ್ತ’’ನ್ತಿಆದೀನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ವಿಕಪ್ಪಾನಂ ಮಜ್ಝೇ ತೀಸುಪಿ ವಿಕಪ್ಪೇಸು ‘‘ಭತ್ತ’’ನ್ತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಏವಂ ವಾಕ್ಯಂ ಕತ್ವಾ ವಿಞ್ಞಾಪನೇ ಆಪತ್ತಿಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಸಮಾಸಂ ಕತ್ವಾ ವಿಞ್ಞಾಪನೇ ತಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಸಬ್ಬಿಭತ್ತಂ ದೇಹೀ’’ತಿಆದಿ.

ಇತೋತಿ ಗಾವಿತೋ ಲದ್ಧೇನಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ವಿಸಙ್ಕೇತನ್ತಿ ಸಙ್ಕೇತತೋ ಞಾಪಿತತೋ ವಿಗತಂ ವಿರಹಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ಇಮಿನಾ ವಿಸಙ್ಕೇತಸ್ಸ ಗುಣದೋಸಂ ದಸ್ಸೇತಿ.

ಕಪ್ಪಿಯಸಬ್ಬಿನಾ ದೇಹೀತಿ ಕಪ್ಪಿಯಸಬ್ಬಿನಾ ಸಂಸಟ್ಠಂ ಭತ್ತಂ ದೇಹೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಏಸೇವ ನಯೋ ಸೇಸೇಸುಪಿ. ಯೇನ ಯೇನಾತಿ ಯೇನ ಯೇನ ಸಬ್ಬಿಆದಿನಾ. ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ವಿಚ್ಛಾವಸೇನ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತಸಬ್ಬಿ ನಾಮ ಗೋಸಬ್ಬಿ, ಅಜಿಕಾಸಬ್ಬಿ, ಮಹಿಂಸಸಬ್ಬಿ, ಯೇಸಂ ಮಂಸಂ ಕಪ್ಪತಿ, ತೇಸಂ ಸಬ್ಬಿ ಚ. ನವನೀತಂ ನಾಮ ಏವಮೇವ. ತೇಲಂ ನಾಮ ತಿಲತೇಲಂ, ಸಾಸಪತೇಲಂ, ಮಧುಕತೇಲಂ, ಏರಣ್ಡತೇಲಂ, ವಸಾತೇಲಞ್ಚ. ಮಧು ನಾಮ ಮಕ್ಖಿಕಾಮಧು. ಫಾಣಿತಂ ನಾಮ ಉಚ್ಛುಮ್ಹಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ. ಮಚ್ಛೋ ನಾಮ ಉದಕಚರೋ. ಪಾಳಿಅನಾಗತೋ ಮಚ್ಛೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಮಂಸಂ ನಾಮ ¶ ಯೇಸಂ ಮಂಸಂ ಕಪ್ಪತಿ, ತೇಸಂ ಮಂಸಂ. ಖೀರದಧೀನಿ ಸಬ್ಬಿಸದಿಸಾನೇವ. ವುತ್ತಂ ಯಥಾ ಏವಂ ‘‘ನವನೀತಭತ್ತಂ ದೇಹೀ’’ತಿಆದೀಸುಪಿ ಸೂಪೋದನವಿಞ್ಞತ್ತಿದುಕ್ಕಟಮೇವ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ಸೋ ಚಾತಿ ಸೋ ಚತ್ಥೋ. ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ. ಕಿಂ ಪಯೋಜನಂ. ನತ್ಥೇವ ಪಯೋಜನನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

ಪಟಿಲದ್ಧಂ ಭೋಜನನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏಕರಸನ್ತಿ ಏಕಕಿಚ್ಚಂ. ತತೋತಿ ನವಪಣೀತಭೋಜನತೋ ನೀಹರಿತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ಸಬ್ಬಾನೀತಿ ನವ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನಿ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ.

೨೬೧. ಉಭಯೇಸಮ್ಪೀತಿ ಭಿಕ್ಖುಭಿಕ್ಖುನೀನಮ್ಪಿ. ಸಬ್ಬೀತಿ ಚೇತ್ಥ ಯೋ ನಂ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ಬಲಾಯುವಡ್ಢನತ್ಥಂ ಸಬ್ಬತಿ ಗಚ್ಛತಿ ಪವತ್ತತೀತಿ ಸಬ್ಬಿ, ಘತಂ. ತತಿಯಕ್ಖರೇನೇವ ಸಜ್ಝಾಯಿತಬ್ಬಂ ಲಿಖಿತಬ್ಬಞ್ಚ ¶ . ಕಸ್ಮಾ? ತತಿಯಕ್ಖರಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಸಬ್ಬ ಗತಿಯನ್ತಿ ಗತಿಅತ್ಥಸ್ಸ ಸಬ್ಬಧಾತುಸ್ಸ ಧಾತುಪಾಠೇಸು ಆಗತತ್ತಾತಿ. ನವಮಂ.

೧೦. ದನ್ತಪೋನಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೨೬೩. ದಸಮೇ ದನ್ತಕಟ್ಠನ್ತಿ ದನ್ತಪೋನಂ. ತಞ್ಹಿ ದನ್ತೋ ಕಸೀಯತಿ ವಿಲೇಖೀಯತಿ ಅನೇನಾತಿ ‘‘ದನ್ತಕಟ್ಠ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ‘‘ಸಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಆದಿನಾ ಸಬ್ಬಮೇವ ಪಂಸುಕೂಲಂ ಸಬ್ಬಪಂಸುಕೂಲಂ, ತಮಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ‘‘ಸಬ್ಬಪಂಸುಕೂಲಿಕೋ’’ತಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸೋತಿ ಭಿಕ್ಖು ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ ಕಿರಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸುಸಾನೇತಿ ಆಳಹನೇ. ತಞ್ಹಿ ಛವಾನಂ ಸಯನಟ್ಠಾನತ್ತಾ ‘‘ಸುಸಾನ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ ನಿರುತ್ತಿನಯೇನ. ತತ್ಥಾತಿ ಸುಸಾನೇ. ಪುನ ತತ್ಥಾತಿ ಏವಮೇವ. ಅಯ್ಯಸರೂಪಞ್ಚ ವೋಸಾಟಿತಕಸರೂಪಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಯ್ಯವೋಸಾಟಿತಕಾನೀತಿ ಏತ್ಥಾ’’ತಿ. ತತ್ಥ ‘‘ಅಯ್ಯಾ…ಪೇ… ಪಿತಾಮಹಾ’’ತಿಇಮಿನಾ ಅಯ್ಯಸರೂಪಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ವೋ…ಪೇ… ಭೋಜನೀಯಾನೀ’’ತಿಇಮಿನಾ ವೋಸಾಟಿತಕಸರೂಪಂ. ಅಯ್ಯಸಙ್ಖಾತಾನಂ ಪಿತಿಪಿತಾಮಹಾನಂ ಅತ್ಥಾಯ, ತೇ ವಾ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಛಡ್ಡಿತಾನಿ ವೋಸಾಟಿತಕಸಙ್ಖತಾನಿ ¶ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಾನಿ ಅಯ್ಯವೋಸಾಟಿತಕಾನೀತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ ಕಾತಬ್ಬೋ. ಮನುಸ್ಸಾ ಠಪೇನ್ತಿ ಕಿರಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಯನ್ತಿ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಂ. ತೇಸನ್ತಿ ಞಾತಕಾನಂ. ಪಿಣ್ಡಂ ಪಿಣ್ಡಂ ಕತ್ವಾತಿ ಸಙ್ಘಾಟಂ ಸಙ್ಘಾಟಂ ಕತ್ವಾ. ಅಞ್ಞನ್ತಿ ವುತ್ತಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯತೋ ಅಞ್ಞಂ. ಉಮ್ಮಾರೇಪೀತಿ ಸುಸಾನಸ್ಸ ಇನ್ದಖೀಲೇಪಿ. ಸೋ ಹಿ ಉದ್ಧಟೋ ಕಿಲೇಸಮಾರೋ ಏತ್ಥಾತಿ ‘‘ಉಮ್ಮಾರೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಹಿ ಅಭಿನಿಕ್ಖಮನಕಾಲೇ ಪುತ್ತಂ ಚುಮ್ಬಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಓವರಕಸ್ಸ ಇನ್ದಖೀಲೇ ಠತ್ವಾ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಮಾತರಂ ಪುತ್ತಸ್ಸ ನಲಾಟೇ ಹತ್ಥಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಯನ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ಮೇ ಪುತ್ತಂ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಂ, ಮಾತಾ ತಸ್ಸ ಪಬುಜ್ಝೇಯ್ಯ, ಪಬುಜ್ಝಮಾನಾಯ ಅನ್ತರಾಯೋ ಭವೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಅಭಿನಿಕ್ಖಮನನ್ತರಾಯಭಯೇನ ಪುತ್ತದಾರೇ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ಇನ್ದಖೀಲತೋ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಕ್ಖಮಿ. ತಸ್ಮಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಠತ್ವಾ ಪುತ್ತದಾರೇಸು ಅಪೇಕ್ಖಾಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಮಾರಸ್ಸ ಉದ್ಧಟಟ್ಠಾನತ್ತಾ ಸೋ ಇನ್ದಖೀಲೋ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯೇನ ‘‘ಉಮ್ಮಾರೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಅಞ್ಞೇ ಪನ ರೂಳ್ಹೀವಸೇನ. ಥಿರೋತಿ ಥದ್ಧೋ. ಘನಬದ್ಧೋತಿ ಘನೇನ ಬದ್ಧೋ. ಕಥಿನೇನ ಮಂಸೇನ ಆಬದ್ಧೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಠತಿ ಥೂಲೋ ಭವತೀತಿ ವಠೋ, ಮುದ್ಧಜದುತಿಯೋಯಂ, ಸೋ ಅಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ವಠರೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ವಠರೋತಿ ಥೂಲೋ’’ತಿ. ‘‘ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಮಾ’’ತಿಇಮಿನಾ ‘‘ಮಞ್ಞೇ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಮನಧಾತು ಸಲ್ಲಕ್ಖಣತ್ಥೋ, ಮಕಾರಸ್ಸೇಕಾರೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ತೇಸನ್ತಿ ಮನುಸ್ಸಾನಂ.

೨೬೪. ಸಮ್ಮಾತಿ ಅವಿಪರೀತಂ. ಅಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾತಿ ಆಹಾರಸದ್ದಸ್ಸ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಾದೀಸು ನಿರೂಳ್ಹಭಾವಂ ಅಮಞ್ಞಿತ್ವಾ. ಭಗವಾ ಪನ ಠಪೇಸೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಯಥಾಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸಾತಿ ಯೇನಾಕಾರೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ¶ . ಪಿತಾ ಪುತ್ತಸಙ್ಖಾತೇ ದಾರಕೇ ಸಞ್ಞಾಪೇನ್ತೋ ವಿಯ ಭಗವಾ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಞ್ಞಾಪೇನ್ತೋತಿ ಯೋಜನಾ.

೨೬೫. ಏತದೇವಾತಿ ತಿಣ್ಣಮಾಕಾರಾನಮಞ್ಞತರವಸೇನ ಅದಿನ್ನಮೇವ ಸನ್ಧಾಯಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ಮಾತಿಕಾಯಂ ‘‘ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಟ್ಠಾನಂ ನತ್ಥಿ, ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಪದಭಾಜನೇಯೇವ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ದಿನ್ನನ್ತಿ ಇದ’’ನ್ತಿಆದಿ. ‘‘ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಉದ್ಧಟನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಸ್ಸಾತಿ ‘‘ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿ ಪದಸ್ಸ. ನಿದ್ದೇಸೇ ಚ ‘‘ಕಾಯೇನ…ಪೇ… ದೇನ್ತೇ’’ತಿ ಉದ್ಧಟನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಏವನ್ತಿ ಇಮೇಹಿ ತೀಹಾಕಾರೇಹಿ ದದಮಾನೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏವನ್ತಿ ಇಮೇಹಿ ದ್ವೀಹಾಕಾರೇಹಿ ¶ . ಆದೀಯಮಾನನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ರಥರೇಣುಮ್ಪೀತಿ ರಥಿಕವೀಥಿಯಂ ಉಟ್ಠಿತಪಂಸುಮ್ಪಿ. ಪುಬ್ಬೇತಿ ಪಠಮಪವಾರಣಸಿಕ್ಖಾಪದೇ. ಏವಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಏತಂ ಆಹಾರಂ ದಿನ್ನಂ ನಾಮ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಏತಮೇವಾ’’ತಿ ಏವಸ್ಸ ಸಮ್ಭವತೋ ತಸ್ಸ ಫಲಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ನ ಇದ’’ನ್ತಿಆದಿ. ನಿಸ್ಸಟ್ಠಂ ನ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

ತತ್ಥಾತಿ ‘‘ಕಾಯೇನಾ’’ತಿಆದಿವಚನೇ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ನತ್ಥು ಕರೀಯತಿ ಇಮಾಯಾತಿ ನತ್ಥುಕರಣೀ, ತಾಯ. ನಾಸಾಪುಟೇನ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಕಲ್ಲಕೋತಿ ಗಿಲಾನೋ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ಕಾಯೇನ ಪಟಿಬದ್ಧೋ ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧೋ ಕಟಚ್ಛುಆದೀತಿ ಆಹ ‘‘ಕಟಚ್ಛುಆದೀಸೂ’’ತಿಆದಿ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ಪಾತಿಯಮಾನನ್ತಿ ಪಾತಾಪಿಯಮಾನಂ.

ಏತ್ಥಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ. ‘‘ಪಞ್ಚಹಙ್ಗೇಹೀ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ವಿತ್ಥಾರಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಥಾಮಮಜ್ಝಿಮಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ. ತನ್ತಿ ದಾತಬ್ಬವತ್ಥುಂ.

ತತ್ಥಾತಿ ‘‘ಹತ್ಥಪಾಸೋ ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿವಚನೇ. ಗಚ್ಛನ್ತೋಪಿ ಠಿತೇನೇವ ಸಙ್ಗಹಿತೋ. ಭೂಮಟ್ಠಸ್ಸಾತಿ ಭೂಮಿಯಂ ಠಿತಸ್ಸ. ಆಕಾಸಟ್ಠಸ್ಸಾತಿ ಆಕಾಸೇ ಠಿತಸ್ಸ. ‘‘ಹತ್ಥಂ ಅಙ್ಗ’’ನ್ತಿ ಪದೇಹಿ ಅವಯವಿಸಮ್ಬನ್ಧೋ ಕಾತಬ್ಬೋ. ವುತ್ತನಯೇನೇವಾತಿ ‘‘ಭೂಮಟ್ಠಸ್ಸ ಚ ಸೀಸೇನಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ. ಪಕ್ಖೀತಿ ಸಕುಣೋ. ಸೋ ಹಿ ಪಕ್ಖಯುತ್ತತ್ತಾ ಪಕ್ಖೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಹತ್ಥೀತಿ ಕುಞ್ಜರೋ. ಸೋ ಹಿ ಸೋಣ್ಡಸಙ್ಖಾತಹತ್ಥಯುತ್ತತ್ತಾ ಹತ್ಥೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಅದ್ಧೇನ ಅಟ್ಠಮಂ ರತನಮಸ್ಸಾತಿ ಅದ್ಧಟ್ಠಮರತನೋ, ಹತ್ಥೀ, ತಸ್ಸ. ತೇನಾತಿ ಹತ್ಥಿನಾ.

ಏಕೋ ದಾಯಕೋ ವದತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಓಣಮತೀತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ನಮತಿ. ಏತ್ತಾವತಾತಿ ಏಕದೇಸಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಮತ್ತೇನ. ತತೋತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನತೋ. ಉಗ್ಘಾಟೇತ್ವಾತಿ ವಿವರಿತ್ವಾ. ಕಾಜೇನಾತಿ ಬ್ಯಾಭಙ್ಗಿಯಾ. ಸಾ ಹಿ ಕಚತಿ ಬನ್ಧತಿ ವಿವಿಧಂ ಭಾರಂ ಅಸ್ಮಿನ್ತಿ ಕಾಚೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಚಕಾರಸ್ಸ ಜಕಾರೇ ಕತೇ ಕಾಜೋಪಿ ಯುತ್ತೋಯೇವ. ತಿಂಸ ಹತ್ಥಾ ರತನಾನಿ ಇಮಸ್ಸಾತಿ ತಿಂಸಹತ್ಥೋ, ವೇಣು. ಗುಳಕುಮ್ಭೋತಿ ¶ ಫಾಣಿತೇನ ಪೂರಿತೋ ಘಟೋ. ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಮೇವಾತಿ ಕುಮ್ಭೇಸು ಹತ್ಥಪಾಸತೋ ಬಹಿ ಠಿತೇಸುಪಿ ಅಭಿಹಾರಕಸ್ಸ ¶ ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಠಿತತ್ತಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಮೇವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಉಚ್ಛುಯನ್ತದೋಣಿತೋತಿ ಉಚ್ಛುಂ ಪೀಳನಯನ್ತಸ್ಸ ಅಮ್ಬಣತೋ.

ಬಹೂ ಪತ್ತಾ ಠಪಿತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಯತ್ಥಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ. ಠಿತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಹತ್ಥಪಾಸೇತಿ ಯೋಜನಾ. ಠತ್ವಾ ಫುಸಿತ್ವಾ ‘‘ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಠಿತೇನ ವಾ ನಿಸಿನ್ನೇನ ವಾ ನಿಪನ್ನೇನ ವಾ ದಾಯಕೇನ ದಿಯ್ಯತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ಪಥವಿಯಂ ಠಿತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಯಂ ಯನ್ತಿ ಯಂ ಯಂ ಪತ್ತಂ. ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚೀತಿ ಯೇಸು ಕೇಸುಚೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತನ್ತಿ ತಂ ವಚನಂ.

ತತ್ಥ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಜಾತೋ ತತ್ಥಜಾತೋ, ಅಲುತ್ತಸಮಾಸೋಯಂ, ಸೋಯೇವ ತತ್ಥಜಾತಕೋ, ತಸ್ಮಿಂ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ. ತತ್ಥಜಾತಕೇ ನ ರುಹತಿ ಯಥಾ, ಏವಂ ನ ರುಹತಿಯೇವಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಥಾಮಮಜ್ಝಿಮೇನ ಪುರಿಸೇನ ಸುಟ್ಠು ಹರಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಂಹಾರಿಯಂ, ತಂಯೇವ ಸಂಹಾರಿಮಂ ಯಕಾರಸ್ಸ ಮಕಾರಂ ಕತ್ವಾ, ನ ಸಂಹಾರಿಮಂ ಅಸಂಹಾರಿಮಂ, ತಸ್ಮಿಂ. ತೇಪೀತಿ ತೇ ಅಸಂಹಾರಿಮಾಪಿ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ. ತತ್ಥಜಾತಕಸಙ್ಖೇಪೂಪಗಾತಿ ತತ್ಥಜಾತಕೇ ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ ಖೇಪಂ ಪಕ್ಖೇಪಂ ಉಪಗತಾ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ. ಇದಞ್ಹಿ ವಾಕ್ಯನ್ತರತ್ತಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ತಾನೀತಿ ತಿನ್ತಿಣಿಕಾದಿಪಣ್ಣಾನಿ. ಸನ್ಧಾರೇತುನ್ತಿ ಸಮ್ಮಾ ಧಾರೇತುಂ. ಠಿತೋ ದಾಯಕೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ಲದ್ಧಸ್ಸ ಲದ್ಧಸ್ಸ ವತ್ಥುಸ್ಸ ಸನ್ನಿಧಿಟ್ಠಾನತ್ತಾ, ಪಕ್ಖಿತ್ತಟ್ಠಾನತ್ತಾ ವಾ ಥವೀಯತಿ ಪಸಂಸೀಯತೀತಿ ಥವಿಕಾ, ತತೋ. ಪುಞ್ಛಿತ್ವಾ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾತಿ ‘‘ಪುಞ್ಛಿತ್ವಾ ವಾ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ವಾ’’ತಿ ಅನಿಯಮವಿಕಪ್ಪತ್ಥೋ ವಾಸದ್ದೋ ಅಜ್ಝಾಹರಿತಬ್ಬೋ. ತೇಸು ತೇಸು ವತ್ಥೂಸು ರಞ್ಜತಿ ಲಗ್ಗತೀತಿ ರಜೋ, ತಂ. ವಿನಯೇ ಪಞ್ಞತ್ತಂ ದುಕ್ಕಟಂ ವಿನಯದುಕ್ಕಟಂ. ತಂ ಪನಾತಿ ಭಿಕ್ಖಂ ಪನ. ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ದೇಥಾತಿ ಮಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಾಪೇತ್ವಾ ಮಮ ದೇಥಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

ತತೋ ತತೋತಿ ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಮಾ ಠಾನಾ ಉಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖಂ. ತಸ್ಸಾತಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ.

ಸೋ ವತ್ತಬ್ಬೋತಿ ಸೋ ದಿಯ್ಯಮಾನೋ ಭಿಕ್ಖು ದಾಯಕೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ವತ್ತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಇಮನ್ತಿ ಸರಜಪತ್ತಂ. ತೇನಾತಿ ದಿಯ್ಯಮಾನಭಿಕ್ಖುನಾ. ತಥಾ ¶ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಯಥಾ ದಾಯಕೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ವುತ್ತಂ, ತಥಾ ¶ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಉಪ್ಲವತೀತಿ ಉಪರಿ ಗಚ್ಛತಿ, ಪ್ಲು ಗತಿಯನ್ತಿ ಹಿ ಧಾತುಪಾಠೇಸು (ಸದ್ದನೀತಿಧಾತುಮಾಲಾಯಂ ೧೬ ಳಕಾರನ್ತಧಾತು) ವುತ್ತಂ. ಏತ್ಥ ಉಇತಿ ಉಪಸಗ್ಗಸ್ಸ ಅತ್ಥದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಉಪರೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಪಕಾರಲಕಾರಸಂಯೋಗೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ಪೋತ್ಥಕೇಸು ಪನ ‘‘ಉಪ್ಪಿಲವತೀ’’ತಿ ಲಿಖನ್ತಿ, ಸೋ ಅಪಾಠೋ. ಕಞ್ಜಿಕನ್ತಿ ಬಿಲಙ್ಗಂ. ತಞ್ಹಿ ಕೇನ ಜಲೇನ ಅಞ್ಜಿಯಂ ಅಭಿಬ್ಯತ್ತಂ ಅಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಕಞ್ಜಿಯ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಮೇವ ಕಞ್ಜಿಕಂ ಯಕಾರಸ್ಸ ಕಕಾರಂ ಕತ್ವಾ. ತಂ ಪವಾಹೇತ್ವಾ, ಅಪನೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯತ್ಥಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ. ಸುಕ್ಖಮೇವ ಭತ್ತಂ ಭಜಿತಬ್ಬಟ್ಠೇನ ಸೇವಿತಬ್ಬಟ್ಠೇನಾತಿ ಸುಕ್ಖಭತ್ತಂ, ತಸ್ಮಿಂ. ಪುರತೋತಿ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಪುರತೋ, ಪುಬ್ಬೇ ವಾ. ಫುಸಿತಾನೀತಿ ಬಿನ್ದೂನಿ. ತಾನಿ ಹಿ ಸಮ್ಬಾಧಟ್ಠಾನೇಸುಪಿ ಫುಸನ್ತೀತಿ ಫುಸಿತಾನೀತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ.

ಉಳುಙ್ಕೋತಿ ಕೋಸಿಯಸಕುಣನಾಮೋ ದೀಘದಣ್ಡಕೋ ಏಕೋ ಭಾಜನವಿಸೇಸೋ, ತೇನ. ಥೇವಾತಿ ಫುಸಿತಾನಿ. ತಾನಿ ಹಿ ಸಮ್ಬಾಧಟ್ಠಾನೇಸುಪಿ ಫುಸಿತತ್ತಾ ಥವೀಯನ್ತಿ ಪಸಂಸೀಯನ್ತೀತಿ ‘‘ಥೇವಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ಚರುಕೇನಾತಿ ಚರೀಯತಿ ಭಕ್ಖೀಯತೀತಿ ಚರು, ಹಬ್ಯಪಾಕೋ, ತಂ ಕರೋತಿ ಅನೇನಾತಿ ಚರುಕಂ, ಥಾಲ್ಯಾದಿಕಂ ಖುದ್ದಕಭಾಜನಂ, ತೇನ ಆಕಿರಿಯಮಾನೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಕಾಳವಣ್ಣಕಾಮೇಹಿ ಮಾನೀಯತೀತಿ ಮಸಿ. ಖಾದತೀತಿ ಛಾರೋ ಖಕಾರಸ್ಸ ಛಕಾರಂ, ದಕಾರಸ್ಸ ಚ ರಕಾರಂ ಕತ್ವಾ, ಖಾರರಸೋ, ಸೋ ಇಮಿಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ಛಾರಿಕಾ. ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾತಿ ಉದ್ಧಂ ಗನ್ತ್ವಾ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ.

ಫಾಲೇತ್ವಾತಿ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ. ದೇನ್ತಾನಂ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಾನನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಪಾಯಾಸಸ್ಸಾತಿ ಪಾಯಾಸೇನ. ತಥಾಪೀತಿ ತೇನ ಮುಖವಟ್ಟಿಯಾ ಗಹಣಾಕಾರೇನಪಿ.

ಆಭೋಗಂ ಕತ್ವಾತಿ ‘‘ಪಟಿಗ್ಗಹೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಮನಸಿಕಾರಂ ಕತ್ವಾ. ಸೋತಿ ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕನ್ತೋ ಭಿಕ್ಖು. ವಟ್ಟತಿಯೇವಾತಿ ಆಭೋಗಸ್ಸ ಕತತ್ತಾ ವಟ್ಟತಿಯೇವ. ಅನಾದರನ್ತಿ ಅನಾದರೇನ, ಕರಣತ್ಥೇ ಚೇತಂ ಉಪಯೋಗವಚನಂ, ಅನಾದರಂ ಹುತ್ವಾತಿ ವಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಕೇಚೀತಿ ಅಭಯಗಿರಿವಾಸಿನೋ. ಕಾಯೇನ ಪಟಿಬದ್ಧೋ ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧೋ, ತೇನ ಪಟಿಬದ್ಧೋ ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧಪಟಿಬದ್ಧೋ ¶ , ತೇನ. ವಚನಮತ್ತಮೇವಾತಿ ‘‘ಪಟಿಬದ್ಧಪಟಿಬದ್ಧ’’ನ್ತಿ ಏಕಂ ಅತಿರೇಕಂ ಪಟಿಬದ್ಧವಚನಮತ್ತಮೇವ ನಾನಂ, ಅತ್ಥತೋ ಪನ ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧಮೇವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಯಮ್ಪೀತಿ ಯಮ್ಪಿ ವತ್ಥು. ತತ್ರಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ವಟ್ಟನೇ. ತನ್ತಿ ಅನುಜಾನನಂ.

ನೇಯ್ಯೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ನೇತ್ವಾ ಞಾತೋ ಅತ್ಥೋ ಇಮಸ್ಸಾತಿ ನೇಯ್ಯತ್ಥಂ. ಏತ್ಥಾತಿ ಸುತ್ತೇ, ಸುತ್ತಸ್ಸ ವಾ. ಯನ್ತಿ ವತ್ಥು ಪತತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಪರಿಗಳಿತ್ವಾತಿ ಭಸ್ಸಿತ್ವಾ. ಸುದ್ಧಾಯಾತಿ ನಿರಜಾಯ. ಸಾಮನ್ತಿ ಸಯಂ. ಪುಞ್ಛಿತ್ವಾ ವಾತಿಆದೀಸು ತಯೋ ವಾಸದ್ದಾ ಅನಿಯಮವಿಕಪ್ಪತ್ಥಾ. ಪುಞ್ಛಿತಾದೀಸು ಹಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಿಚ್ಚೇ ¶ ಕತೇ ಇತರಕಿಚ್ಚಂ ಕಾತಬ್ಬಂ ನತ್ಥೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ತೇನಾತಿ ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ, ‘‘ಆಹರಾಪೇತುಮ್ಪೀ’’ತಿಪದೇ ಕಾರಿತಕಮ್ಮಂ. ‘‘ಕಸ್ಮಾ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಾ. ಹೀತಿ ವಿತ್ಥಾರೋ. ವದನ್ತೇನ ಭಗವತಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏತ್ಥಾತಿ ಸುತ್ತವಚನೇಸು. ‘‘ಪರಿಚ್ಚತ್ತಂ ತಂ ಭಿಕ್ಖವೇ ದಾಯಕೇಹೀ’’ತಿ ವಚನೇನಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋತಿ ನೀತತ್ಥೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ, ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯೇನ ಇತತ್ಥೋ ಞಾತತ್ಥೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಏವಂ ನೀತತ್ಥಮಧಿಪ್ಪಾಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ನೇಯ್ಯತ್ಥ, ಮಧಿಪ್ಪಾಯಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಯಸ್ಮಾ ಚಾ’’ತಿ ಆದಿ. ತನ್ತಿ ಪರಿಭುಞ್ಜನಂ ಅನುಞ್ಞಾತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ದುತಿಯದಿವಸೇಪೀತಿ ಪಿಸದ್ದೋ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡನತ್ಥೋ, ಅಪರದಿವಸೇಪೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋತಿ ನೇಯ್ಯತ್ಥೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ನೇತ್ವಾ ಇಯ್ಯತ್ಥೋ ಞಾತತ್ಥೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಭುಞ್ಜನ್ತಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಹೀತಿ ವಿತ್ಥಾರೋ. ದನ್ತಾತಿ ದಸನಾ. ತೇ ಹಿ ದಂಸೀಯನ್ತಿ ಭಕ್ಖೀಯನ್ತಿ ಏತೇಹೀತಿ ‘‘ದನ್ತಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ಸತ್ಥಂಯೇವ ಸತ್ಥಕಂ ಖುದ್ದಕಟ್ಠೇನ, ತೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತೇನ ಸತ್ಥಕೇನ. ಏತನ್ತಿ ಮಲಂ. ತನ್ತಿ ಲೋಹಗನ್ಧಮತ್ತಂ. ಪರಿಹರನ್ತೀತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಹರನ್ತಿ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ. ತಂ ಸತ್ಥಕಂ ಪರಿಭೋಗತ್ಥಾಯ ಯಸ್ಮಾ ನ ಪರಿಹರನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏಸೇವ ನಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಉಗ್ಗಹಿತಪಚ್ಚಯಾ, ಸನ್ನಿಧಿಪಚ್ಚಯಾ ವಾ ದೋಸೋ ನತ್ಥೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತತ್ಥಾತಿ ತೇಸು ತಕ್ಕಖೀರೇಸು. ನೀಲಿಕಾತಿ ನೀಲವಣ್ಣಾ ಸ್ನೇಹಾ. ಆಮಕತಕ್ಕಾದೀಸೂತಿ ಅಪಕ್ಕೇಸು ತಕ್ಕಖೀರೇಸು.

ಕಿಲಿಟ್ಠಉದಕನ್ತಿ ¶ ಸಮಲಂ ಉದಕಂ. ತಸ್ಸಾತಿ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ. ಪತ್ತಗತಂ ಓದನನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ. ಉಗ್ಗಹಿತಕೋತಿ ಅವಗಹಿತಕೋ. ‘‘ಉಞ್ಞಾತೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಸಂ. ನಿ. ೧.೧೧೨) ವಿಯ ಉಕಾರೋ ಓಕಾರವಿಪರೀತೋ ಹೋತಿ, ಅಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಗಹಿತತ್ತಾ ದುಗ್ಗಹಿತಕೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಏತೇನಾತಿ ಓದನೇನ. ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಮೇವ ಹೋತಿ ಹತ್ಥತೋ ಅಮುತ್ತತ್ತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

ಪುನ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ ಸಾಪೇಕ್ಖೇ ಸತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಏತ್ತೋತಿ ಇತೋ ಪತ್ತತೋ. ಸಾಮಣೇರೋ ಪಕ್ಖಿಪತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತತೋತಿ ಪತ್ತತೋ. ಕೇಚೀತಿ ಅಭಯಗಿರಿವಾಸಿನೋ. ತನ್ತಿ ‘‘ಪುನ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಾನಂ ಕೇಸಞ್ಚಿ ಆಚರಿಯಾನಂ ವಚನಂ ವೇದಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಯನ್ತಿ ಪೂವಭತ್ತಾದಿ.

ಅತ್ತನೋ ¶ ವಾತಿ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ವಾ. ಸಾಮಣೇರಾತಿ ಆಮನ್ತನಂ. ತಸ್ಸಾತಿ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ. ಭಾಜನೇತಿ ಯಾಗುಪಚನಕಭಾಜನೇ. ಯಾಗುಕುಟನ್ತಿ ಯಾಗುಯಾ ಪೂರಿತಂ ಕುಟಂ. ತನ್ತಿ ಯಾಗುಕುಟಂ. ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇತು’’ನ್ತಿ ಕಾರಿತಕಮ್ಮಂ ಉಪನೇತಬ್ಬಂ. ಗೀವಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಆವಜ್ಜೇತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಆವಜ್ಜೇತೀತಿ ಪರಿಣಾಮೇತಿ.

ಪಟಿಗ್ಗಹಣೂಪಗಂ ಭಾರನ್ತಿ ಥಾಮಮಜ್ಝಿಮೇನ ಪುರಿಸೇನ ಸಂಹಾರಿಮಂ ಭಾರಂ. ಬಲವತಾ ಸಾಮಣೇರೇನಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತೇಲಘಟಂ ವಾತಿ ತೇಲೇನ ಪಕ್ಖಿತ್ತಂ ಘಟಂ ವಾ. ಲಗ್ಗೇನ್ತೀತಿ ಲಮ್ಬೇನ್ತಿ. ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ.

ನಾಗಸ್ಸ ದನ್ತೋ ವಿಯಾತಿ ನಾಗದನ್ತಕೋ, ಸದಿಸತ್ಥೇ ಕೋ. ಅಙ್ಕೀಯತೇ ಲಕ್ಖೀಯತೇ ಅನೇನಾತಿ ಅಙ್ಕುಸೋ, ಗಜಮತ್ಥಕಮ್ಹಿ ವಿಜ್ಝನಕಣ್ಡಕೋ. ಅಙ್ಕುಸೋ ವಿಯಾತಿ ಅಙ್ಕುಸಕೋ, ತಸ್ಮಿಂ ಅಙ್ಕುಸಕೇ ವಾ ಲಗ್ಗಿತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಗಣ್ಹತೋತಿ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ. ಮಞ್ಚಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಹೇಟ್ಠಾಮಞ್ಚೋ, ತಸ್ಮಿಂ. ತನ್ತಿ ತೇಲಥಾಲಕಂ.

ಆರೋಹನ್ತೇಹಿ ¶ ಚ ಓರೋಹನ್ತೇಹಿ ಚ ನಿಚ್ಚಂ ಸೇವೀಯತೀತಿ ನಿಸ್ಸೇಣೀ, ತಸ್ಸಾ ಮಜ್ಝಂ ನಿಸ್ಸೇಣಿಮಜ್ಝಂ, ತಸ್ಮಿಂ. ಕಣ್ಣೇ ಉಟ್ಠಿತಂ ಕಣ್ಣಿಕಂ, ಕಣ್ಣಮಲಂ, ಕಣ್ಣಿಕಂ ವಿಯ ಕಣ್ಣಿಕಂ, ಯಥಾ ಹಿ ಕಣ್ಣಮಲಂ ಕಣ್ಣತೋ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಸಯಂ ಪವತ್ತತಿ, ಏವಂ ತೇಲಾದಿತೋ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಸಯಂ ಪವತ್ತತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಘನಚುಣ್ಣನ್ತಿ ಕಥಿನಚುಣ್ಣಂ. ತಂಸಮುಟ್ಠಾನಮೇವ ನಾಮಾತಿ ತತೋ ತೇಲಾದಿತೋ ಸಮುಟ್ಠಾನಮೇವ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತನ್ತಿ ಕಣ್ಣಿಕಾದಿ. ಇದಂ ಪದಂ ಪುಬ್ಬಾಪರಾಪೇಕ್ಖಂ.

ಯೋತ್ತೇನಾತಿ ರಜ್ಜುನಾ. ಅಞ್ಞೋ ದೇತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ಪವಿಸನ್ತೇ ಚ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೇ ಚ ವರತಿ ಆವರತಿ ಇಮಾಯಾತಿ ವತಿ, ತಂ. ಉಚ್ಛೂತಿ ರಸಾಲೋ. ಸೋ ಹಿ ಉಸತಿ ವಿಸಂ ದಾಹೇತೀತಿ ಉಚ್ಛೂತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಂ. ತಿಮ್ಬರುಸಕನ್ತಿ ತಿನ್ದುಕಂ. ತಞ್ಹಿ ತೇಮೇತಿ ಭುಞ್ಜನ್ತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಅದ್ದೇತಿ ರಸೇನಾತಿ ತಿಮ್ಬೋ, ರುಸತಿ ಖುದ್ದಿತಂ ನಾಸೇತೀತಿ ರುಸಕೋ, ತಿಮ್ಬೋ ಚ ಸೋ ರುಸಕೋ ಚಾತಿ ‘‘ತಿಮ್ಬರುಸಕೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಂ. ವತಿದಣ್ಡಕೇಸೂತಿ ವತಿಯಾ ಅತ್ಥಾಯ ನಿಕ್ಖಣಿತೇಸು ದಣ್ಡಕೇಸು. ಮಯಂ ಪನಾತಿ ಸಙ್ಗಹಕಾರಾಚರಿಯಭೂತಾ ಬುದ್ಧಘೋಸನಾಮಕಾ ಮಯಂ ಪನ, ಅತ್ತಾನಂ ಸನ್ಧಾಯ ಬಹುವಚನವಸೇನ ವುತ್ತಂ. ನ ಪುಥುಲೋ ಪಾಕಾರೋತಿ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಹತ್ಥಪಾಸಾನತಿಕ್ಕಮಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಹತ್ಥಸತಮ್ಪೀತಿ ರತನಸತಮ್ಪಿ.

ಸೋತಿ ¶ ಸಾಮಣೇರೋ. ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ದೇತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಪರೋತಿ ಸಾಮಣೇರೋ.

ಫಲಂ ಇಮಿಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ಫಲಿನೀ, ಇನಪಚ್ಚಯೋ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಜೋತಕೋ ಈ, ತಂ ಸಾಖನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಫಲಿನಿಸಾಖನ್ತಿ ಸಮಾಸತೋಪಿ ಪಾಠೋ ಅತ್ಥಿ. ಮಚ್ಛಿಕವಾರಣತ್ಥನ್ತಿ ಮಧುಫಾಣಿತಾದೀಹಿ ಮಕ್ಖನಟ್ಠಾನೇ ನಿಲೀಯನ್ತೀತಿ ಮಕ್ಖಿಕಾ, ತಾಯೇವ ಮಚ್ಛಿಕಾ ಖಕಾರಸ್ಸ ಛಕಾರಂ ಕತ್ವಾ, ತಾಸಂ ನಿವಾರಣಾಯ. ಮೂಲಪಟಿಗ್ಗಹಮೇವಾತಿ ಮೂಲೇ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಮೇವ, ಪಠಮಪಟಿಗ್ಗಹಮೇವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

ಭಿಕ್ಖು ಗಚ್ಛತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅರಿತ್ತೇನಾತಿ ಕೇನಿಪಾತೇನ. ತಞ್ಹಿ ಅರತಿ ನಾವಾ ಗಚ್ಛತಿ ಅನೇನಾತಿ ಅರಿತ್ತಂ, ತೇನ. ತನ್ತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಾರಹಂ ಭಣ್ಡಂ ¶ . ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನಾತಿ ಕಾರಿತಕಮ್ಮಂ. ತಸ್ಮಿಮ್ಪೀತಿ ಚಾಟಿಕುಣ್ಡಕೇಪಿ. ತನ್ತಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಂ.

ಪಾಥೇಯ್ಯತಣ್ಡುಲೇತಿ ಪಥಸ್ಸ ಹಿತೇ ತಣ್ಡುಲೇ. ತೇಸನ್ತಿ ಸಾಮಣೇರಾನಂ. ಇತರೇಹೀತಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಗಹಿತತಣ್ಡುಲೇಹಿ. ಸಬ್ಬೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಭುತ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏತ್ಥಾತಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಗಹಿತೇಹಿ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ತಣ್ಡುಲೇಹಿ ಯಾಗುಪಚನೇ ನ ದಿಸ್ಸತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಕಾರಣನ್ತಿ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಭುತ್ತಸ್ಸ ಚ ಅಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಭುತ್ತಸ್ಸ ಚ ಕಾರಣಂ.

ಭತ್ತಂ ಪಚಿತುಕಾಮೋ ಸಾಮಣೇರೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಭಿಕ್ಖುನಾ ಆರೋಪೇತಬ್ಬಂ, ಅಗ್ಗಿ ನ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಪುನ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ ಮೂಲೇ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತತ್ತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

ಅಸ್ಸಾತಿ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ. ತತೋತಿ ಅಗ್ಗಿಜಾಲನತೋ.

ತತ್ತೇ ಉದಕೇತಿ ಉದಕೇ ತಾಪೇ. ತತೋತಿ ತಣ್ಡುಲಪಕ್ಖಿಪನತೋ.

ಪಿಧಾನನ್ತಿ ಉಕ್ಖಲಿಪಿಧಾನಂ. ತಸ್ಸೇವಾತಿ ಹತ್ಥಕುಕ್ಕುಚ್ಚಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಏವ. ದಬ್ಬಿಂ ವಾತಿ ಕಟಚ್ಛುಂ ವಾ. ಸೋ ಹಿ ದರೀಯತಿ ವಿಲೋಳೀಯತಿ ಇಮಾಯಾತಿ ದಬ್ಬೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

ತತ್ರಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಠಪನೇ. ತಸ್ಸೇವಾತಿ ಲೋಲಭಿಕ್ಖುಸ್ಸೇವ. ತತೋತಿ ಪತ್ತತೋ. ಪುನ ತತೋತಿ ಸಾಖಾದಿತೋ. ತತ್ಥಾತಿ ಫಲರುಕ್ಖೇ.

ವಿತಕ್ಕಂ ಸೋಧೇತುನ್ತಿ ‘‘ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ದಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವಿತಕ್ಕಂ ಸೋಧೇತುಂ. ತತೋತಿ ಅಮ್ಬಫಲಾದಿತೋ.

ಪುನ ¶ ತತೋತಿ ಮಾತಾಪಿತೂನಮತ್ಥಾಯ ಗಹಿತತೇಲಾದಿತೋ. ತೇತಿ ಮಾತಾಪಿತರೋ. ತತೋಯೇವಾತಿ ತೇಹಿಯೇವ ತಣ್ಡುಲೇಹಿ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ಏತ್ಥಾತಿ ತಾಪಿತಉದಕೇ. ಅಮುಞ್ಚನ್ತೇನೇವ ಹತ್ಥೇನಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಙ್ಗನ್ತಿ ವಿನಾಸಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಅಙ್ಗಾರಾ. ದರೀಯನ್ತಿ ಫಲೀಯನ್ತೀತಿ ದಾರೂನಿ.

ವುತ್ತೋ ಸಾಮಣೇರೋತಿ ಯೋಜನಾ.

ಗವತಿ ¶ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಾನಂ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಂ ಸದ್ದಂ ಕರೋತೀತಿ ಗುಳೋ, ಗುಳತಿ ವಿಸತೋ ಜೀವಿತಂ ರಕ್ಖತೀತಿ ವಾ ಗುಳೋ, ತಂ ಭಾಜೇನ್ತೋ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತಸ್ಸಾತಿ ಲೋಲಸಾಮಣೇರಸ್ಸ.

ಧೂಮಸ್ಸತ್ಥಾಯ ವಟ್ಟೀಯತಿ ವಟ್ಟಿತ್ವಾ ಕರೀಯತೀತಿ ಧೂಮವಟ್ಟಿ, ತಂ. ಮುಖೀಯತಿ ವಿಪರೀಯತೀತಿ ಮುಖಂ. ಕಂ ವುಚ್ಚತಿ ಸೀಸಂ, ತಂ ತಿಟ್ಠತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಕಣ್ಠೋ.

ಭತ್ತುಗ್ಗಾರೋತಿ ಉದ್ಧಂ ಗಿರತಿ ನಿಗ್ಗಿರತೀತಿ ಉಗ್ಗಾರೋ, ಭತ್ತಮೇವ ಉಗ್ಗಾರೋ ಭತ್ತುಗ್ಗಾರೋ, ಉಗ್ಗಾರಭತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ದನ್ತನ್ತರೇತಿ ದನ್ತವಿವರೇ.

ಉಪಕಟ್ಠೇ ಕಾಲೇತಿ ಆಸನ್ನೇ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೇ ಕಾಲೇ. ಕಕ್ಖಾರೇತ್ವಾತಿ ಸಞ್ಚಿತ್ವಾ. ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ದ್ವೇ ತಯೋ ಖೇಳಪಿಣ್ಡೇ ಪಾತೇತ್ವಾ’’ತಿ. ಫಳುಸಙ್ಖಾತಂ ಸಿಙ್ಗಂ ವಿಸಾಣಂ ಅಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೀತಿ ಸಿಙ್ಗೀ, ಸೋಯೇವ ಕಟುಕಭಯೇಹಿ ವಿರಮಿತಬ್ಬತ್ತಾ ಸಿಙ್ಗೀವೇರೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಅಙ್ಕೀಯತಿ ರುಕ್ಖೋ ನವಂ ಉಗ್ಗತೋತಿ ಲಕ್ಖೀಯತಿ ಏತೇಹೀತಿ ಅಙ್ಕುರಾ, ಸಮಂ ಲೋಣೇನ ಉದಕಂ, ಸಮಂ ವಾ ಉದಕೇನ ಲೋಣಂ ಅಸ್ಮಿನ್ತಿ ಸಮುದ್ದೋ, ತಸ್ಸ ಉದಕಂ ಅವಯವೀಅವಯವಭಾವೇನಾತಿ ಸಮುದ್ದೋದಕಂ, ತೇನ ಅಪಟಿಗ್ಗಹಿತೇನಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಫಾಣತಿ ಗುಳತೋ ಥದ್ಧಭಾವಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಫಾಣಿತಂ. ಕರೇನ ಹತ್ಥೇನ ಗಹಿತಬ್ಬಾತಿ ಕರಕಾ, ವಸ್ಸೋಪಲಂ, ಕರೇನ ಗಣ್ಹಿತುಮರಹಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕತಕಟ್ಠಿನಾತಿ ಕತಕನಾಮಕಸ್ಸ ಏಕಸ್ಸ ರುಕ್ಖವಿಸೇಸಸ್ಸ ಅಟ್ಠಿನಾ. ತನ್ತಿ ಉದಕಂ. ಕಪಿತ್ಥೋತಿ ಏಕಸ್ಸ ಅಮ್ಬಿಲಫಲಸ್ಸ ರುಕ್ಖವಿಸೇಸಸ್ಸ ನಾಮಂ.

ಬಹಲನ್ತಿ ಆವಿಲಂ. ಸನ್ದಿತ್ವಾತಿ ವಿಸನ್ದಿತ್ವಾ. ಕಕುಧಸೋಬ್ಭಾದಯೋತಿ ಕಕುಧರುಕ್ಖಸಮೀಪೇ ಠಿತಾ ಸೋಬ್ಭಾದಯೋ. ರುಕ್ಖತೋತಿ ಕಕುಧರುಕ್ಖತೋ. ಪರಿತ್ತನ್ತಿ ಅಪ್ಪಕಂ.

ಪಾನೀಯಘಟೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತಾನಿ ಹೋನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತನ್ತಿ ವಾಸಮತ್ತಂ ಉದಕಂ. ತತ್ಥೇವಾತಿ ಠಪಿತಪುಪ್ಫವಾಸಿತಪಾನೀಯೇಯೇವ ¶ . ಠಪಿತಂ ದನ್ತಕಟ್ಠನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಅನಾದರೇ ಚೇತಂ ಸಾಮಿವಚನಂ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ.

ಕಿಂ ¶ ಮಹಾಭೂತಂ ವಟ್ಟತಿ, ಕಿಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಯಂ ಪನಾತಿ ಮಹಾಭೂತಂ ಪನ. ಅಙ್ಗಲಗ್ಗನ್ತಿ ಅಙ್ಗೇಸು ಲಗ್ಗಂ, ಮಹಾಭೂತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏತ್ಥಾತಿ ಸೇದೇ. ಸುಝಾಪಿತನ್ತಿ ಅಙ್ಗಾರಸದಿಸಂ ಕತ್ವಾ ಸುಟ್ಠು ಝಾಪಿತಂ.

ಚತ್ತಾರೀತಿ ಪಥವೀ ಛಾರಿಕಾ ಗೂಥಂ ಮುತ್ತನ್ತಿ ಚತ್ತಾರಿ. ಮಹಾವಿಕಟಾನೀತಿ ಮಹನ್ತಾನಿ ಸಪ್ಪದಟ್ಠಕ್ಖಣಸಙ್ಖಾತೇ ವಿಕಾರಕಾಲೇ ಕತ್ತಬ್ಬಾನಿ ಓಸಧಾನಿ. ಏತ್ಥಾತಿ ‘‘ಅಸತಿ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕೇ’’ತಿ ವಚನೇ. ಕಾಲೋದಿಸ್ಸಂ ನಾಮಾತಿ ಬ್ಯಾಧೋದಿಸ್ಸ, ಪುಗ್ಗಲೋದಿಸ್ಸ, ಕಾಲೋದಿಸ್ಸ, ಸಮಯೋದಿಸ್ಸ, ದೇಸೋದಿಸ್ಸ, ವಸೋದಿಸ್ಸ, ಭೇಸಜ್ಜೋದಿಸ್ಸಸಙ್ಖಾತೇಸು ಸತ್ತಸು ಓದಿಸ್ಸೇಸು ಕಾಲೋದಿಸ್ಸಂ ನಾಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ದಸಮಂ.

ಭೋಜನವಗ್ಗೋ ಚತುತ್ಥೋ.

೫. ಅಚೇಲಕವಗ್ಗೋ

೧. ಅಚೇಲಕಸಿಕ್ಖಾಪದ-ಅತ್ಥಯೋಜನಾ

೨೬೯. ಅಚೇಲಕವಗ್ಗಸ್ಸ ಪಠಮೇ ಪರಿವಿಸತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಪರಿವೇಸನನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಪರಿವೇಸನಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ. ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಪಬ್ಬಜಸದ್ದಾ ಸಮಾನಾತಿ ಆಹ ‘‘ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಸಮಾಪನ್ನೋತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಸಮಾಪನ್ನೋ’’ತಿ. ತಿತ್ಥೇನ ಸಮಂ ಪೂರತೀತಿ ಸಮತಿತ್ಥೀಕಂ, ನದೀಆದೀಸು ಉದಕಂ, ಸಮತಿತ್ಥಿಕಂ ವಿಯಾತಿ ಸಮತಿತ್ಥಿಕಂ, ಪತ್ತಭಾಜನೇಸು ಯಾಗುಭತ್ತಂ. ತೇಸನ್ತಿ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ದೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ದಾಪೇತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ದಾಧಾತುಯಾ ಸಮ್ಪದಾನಸ್ಸ ಸುವಿಜಾನಿತತ್ತಾ ತಂ ಅದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕಾರಿತಕಮ್ಮಮೇವ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನಾ’’ತಿ.

೨೭೩. ‘‘ಸನ್ತಿಕೇ’’ತಿಇಮಿನಾ ‘‘ಉಪನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಉಪಸದ್ದಸ್ಸ ಸಮೀಪತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ತೇಸನ್ತಿ ¶ ತಿತ್ಥಿಯಾನಂ. ತತ್ಥಾತಿ ಭಾಜನೇ. ಇತೋತಿ ಪತ್ತತೋ. ಇಧಾತಿ ಮಯ್ಹಂ ಭಾಜನೇ. ನನ್ತಿ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಂ. ತಸ್ಸಾತಿ ತಿತ್ಥಿಯಸ್ಸಾತಿ. ಪಠಮಂ.

೨. ಉಯ್ಯೋಜನಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೨೭೪. ದುತಿಯೇ ¶ ಪಟಿಕ್ಕಮನಅಸನಸಾಲಸದ್ದಾನಂ ಪರಿಯಾಯತ್ತಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಸನಸಾಲಾಯಪೀ’’ತಿ. ಭತ್ತಸ್ಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ಭತ್ತವಿಸ್ಸಗ್ಗೋತಿ ಕತೇ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಭತ್ತಕಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿ. ಸಮ್ಭೂಧಾತುಸ್ಸ ಪಪುಬ್ಬಅಪಧಾತ್ವತ್ಥತ್ತಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ನ ಪಾಪುಣೀ’’ತಿ.

೨೭೬. ವುತ್ತಾವಸೇಸನ್ತಿ ವುತ್ತೇಹಿ ಮಾತುಗಾಮೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಹಸಿತುಕಾಮತಾದೀಹಿ ಅವಸೇಸಂ. ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ಉಯ್ಯೋಜಿತಭಿಕ್ಖುಮ್ಹಿ. ಅತ್ಥತೋತಿ ವಿಜಹನ್ತವಿಜಹಿತಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅವಿನಾಭಾವಸಙ್ಖಾತಅತ್ಥತೋ. ಇತರೇನಾತಿ ಉಯ್ಯೋಜಕಭಿಕ್ಖುನಾ. ತತ್ಥಾತಿ ‘‘ದಸ್ಸನೂಪಚಾರಂ ವಾ ಸವನೂಪಚಾರಂ ವಾ’’ತಿವಚನೇ. ಏತ್ಥಾತಿ ನಿದ್ಧಾರಣಸಮುದಾಯೋ, ದಸ್ಸನೂಪಚಾರಸವನೂಪಚಾರೇಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ತಥಾತಿಇಮಿನಾ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಪಮಾಣಂ ಅತಿದಿಸತಿ. ತೇಹೀತಿ ಕುಟ್ಟಾದೀಹಿ. ತಸ್ಸಾತಿ ದಸ್ಸನೂಪಚಾರಾತಿಕ್ಕಮಸ್ಸ. ‘‘ವುತ್ತಪಕಾರಮನಾಚಾರ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ನ ಅಞ್ಞೋ ಕೋಚಿ ಪಚ್ಚಯೋ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಅಞ್ಞಸದ್ದಸ್ಸ ಅಪಾದಾನಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ‘‘ಕಾರಣ’’ನ್ತಿಇಮಿನಾ ಪಚ್ಚಯಸದ್ದಸ್ಸತ್ಥಂ.

೨೭೭. ಕಲಿಸದ್ದಸ್ಸ ಪಾಪಪರಾಜಯಸಙ್ಖಾತೇಸು ದ್ವೀಸು ಅತ್ಥೇಸು ಪಾಪಸಙ್ಖಾತೋ ಕೋಧೋತಿ ಆಹ ‘‘ಕಲೀತಿ ಕೋಧೋ’’ತಿ. ‘‘ಆಣ’’ನ್ತಿಇಮಿನಾ ಸಾಸನಸದ್ದಸ್ಸತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹಿ ‘‘ಆಣಾ ಚ ಸಾಸನಂ ಞೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ. ಕೋಧವಸೇನ ವದತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ವದತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಇಮಸ್ಸ ಠಾನಂ ನಿಸಜ್ಜಂ ಆಲೋಕಿತಂ ವಿಲೋಕಿತಂ ಪಸ್ಸಥ ಭೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಇಮಿನಾಪೀತಿ ಅಮನಾಪವಚನಂ ವಚನೇನಾಪೀತಿ. ದುತಿಯಂ.

೩. ಸಭೋಜನಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೨೭೯. ತತಿಯೇ ‘‘ಸಯನಿಯಘರೇ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಯಕಾರಲೋಪಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಸಯನಿಘರೇ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಸಯನಿಘರೇ’’ತಿ. ಯತೋತಿ ಏತ್ಥ ತೋಸದ್ದೋ ಪಠಮಾದೀಸು ಅತ್ಥೇಸು ದಿಸ್ಸತಿ. ‘‘ಯತೋನಿದಾನ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಸು. ನಿ. ೨೭೫) ಪಠಮತ್ಥೇ. ‘‘ಅನ್ತರಾಯೇ ಅಸೇಸತೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಧ. ಸ. ಅಟ್ಠ. ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾ ೭) ದುತಿಯತ್ಥೇ ¶ . ‘‘ಅನಿಚ್ಚತೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಪಟ್ಠಾ. ೧.೧.೪೦೯) ತತಿಯತ್ಥೇ. ‘‘ಮಾತಿತೋ ಪಿತಿತೋ’’ತಿಆದೀಸು (ದೀ. ನಿ. ೧.೩೧೧) ಪಞ್ಚಮ್ಯತ್ಥೇ. ‘‘ಯಂ ¶ ಪರತೋ ದಾನಪಚ್ಚಯಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಜಾ. ೨.೨೨.೫೮೫) ಛಟ್ಠ್ಯತ್ಥೇ. ‘‘ಪುರತೋ ಪಚ್ಛತೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಪಾಚಿ. ೫೭೬) ಸತ್ತಮ್ಯತ್ಥೇ. ‘‘ಪದಮತೋ’’ತಿಆದೀಸು ಕಾರಣತ್ಥೇ ದಿಸ್ಸತಿ. ಇಧಾಪಿ ಕಾರಣತ್ಥೇಯೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಯಸ್ಮಾ’’ತಿ. ಯಸ್ಮಾ ಕಾರಣಾ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖಾ ದಿನ್ನಾ, ತಸ್ಮಾ ಗಚ್ಛಥ ಭನ್ತೇ ತುಮ್ಹೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖಂ. ವೋತಿ ತುಮ್ಹೇಹಿ. ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋತಿ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಅಜ್ಝಾಸಯೋ. ‘‘ಪರಿಯುಟ್ಠಿತೋ’’ತಿ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ವುತ್ತೇಪಿ ಅತ್ಥಪಕರಣಾದಿತೋ ರಾಗಪರಿಯುಟ್ಠಿತೋವಾಧಿಪ್ಪೇತೋತಿ ಆಹ ‘‘ರಾಗಪರಿಯುಟ್ಠಿತೋ’’ತಿ, ರಾಗೇನ ಪರಿಭವಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಿತೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೮೦. ಸಭೋಜನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸಕಾರೋ ಸಹಸದ್ದಕಾರಿಯೋ ಚ ಅಕಾರುಕಾರಾನಂ ಅಸರೂಪತ್ತಾ ಅಕಾರತೋ ಉಕಾರಸ್ಸ ಲೋಪೋ ಚ ತೀಸು ಪದೇಸು ಪಚ್ಛಿಮಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಪದಾನಂ ತುಲ್ಯತ್ಥನಿಸ್ಸಿತಸಮಾಸೋ ಚ ಪುಬ್ಬಪದೇನ ಸಹ ಭೇದನಿಸ್ಸಿತಬಾಹಿರತ್ಥಸಮಾಸೋ ಚ ಹೋತಿ, ಇತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಸಹ ಉಭೋಹಿ ಜನೇಹೀ’’ತಿ. ಅಥ ವಾ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಭೋಜನಂ, ಸಂ ವಿಜ್ಜತಿ ಭೋಜನಂ ಅಸ್ಮಿಂ ಕುಲೇತಿ ಸಭೋಜನನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅಥ ವಾ’’ತಿಆದಿ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ತೇನೇವಾತಿ ತೇನೇವ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬತ್ತಾ. ಅಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಸಭೋಜನೇ’’ತಿಪದಸ್ಸ. ಘರೇತಿ ಏತ್ಥ ಪುಬ್ಬೋ ಸಯನಿಸದ್ದೋ ಲೋಪೋತಿ ಆಹ ‘‘ಸಯನಿಘರೇ’’ತಿ. ಇಮಿನಾ ‘‘ದತ್ತೋ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ಪುಬ್ಬಪದಲೋಪಸಮಾಸಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಪಿಟ್ಠಸಙ್ಘಾಟಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ಪಿಟ್ಠಸಙ್ಘಾಟೋ ನಾಮ ನ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ, ಅಥ ಖೋ ಸಯನಿಘರಗಬ್ಭಸ್ಸೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ತಸ್ಸ ಸಯನಿಘರಗಬ್ಭಸ್ಸಾ’’ತಿ. ಯಥಾ ವಾ ತಥಾ ವಾತಿ ಯೇನ ವಾ ತೇ ನ ವಾ ಆಕಾರೇನ. ಕತಸ್ಸಾತಿ ಪಿಟ್ಠಿವಂಸಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ವಾ ಅನಾರೋಪೇತ್ವಾ ವಾ ಕತಸ್ಸಾತಿ. ತತಿಯಂ.

೨೮೪. ಚತುತ್ಥಪಞ್ಚಮೇಸು ಯಥಾ ಚ ಸಭೋಜನಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಸಮುಟ್ಠಾನಂ, ಏವಮೇವ ತಾನಿಪೀತಿ ಯೋಜನಾತಿ. ಚತುತ್ಥಪಞ್ಚಮಾನಿ.

೬. ಚಾರಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೨೯೪. ಛಟ್ಠೇ ¶ ಕಸ್ಮಾ ತೇಹಿ ‘‘ದೇಥಾವುಸೋ ಭತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ನನು ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಏವಂ ವತ್ತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಏತ್ಥ ತಂ ಕಿರಾ’’ತಿಆದಿ. ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಅಭಿಹಟಂ ಅಹೋಸಿ, ತಸ್ಮಾ.

೨೯೫. ಇದಂ ಪನ ವಚನಂ ಆಹಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಪಸಾದಞ್ಞಥತ್ತನ್ತಿ ಪಸಾದಸ್ಸ ಅಞ್ಞೇನಾಕಾರೇನ ಭಾವೋ. ನನ್ತಿ ಖಾದನೀಯಂ. ‘‘ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗಮಂಸೂ’’ತಿಇಮಿನಾ ‘‘ಉಸ್ಸಾರಿಯಿತ್ಥಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಉಕಾರಸ್ಸ ಉಗ್ಗಹತ್ಥತಞ್ಚ ¶ ಸರಧಾತುಸ್ಸ ಗತ್ಯತ್ಥತಞ್ಚ ಅಜ್ಜತನಿಞುಂವಿಭತ್ತಿಯಾ ತ್ಥತ್ತಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತಿ, ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಸಾರಿಂಸು ಅಗಮಂಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೯೮. ಯತ್ಥಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ. ಠಿತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ತತೋತಿ ಚಿತ್ತುಪ್ಪನ್ನತೋ. ಯನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುಂ. ಪಕತಿವಚನೇನಾತಿ ಉಚ್ಚಾಸದ್ದಮಕತ್ವಾ ಪವತ್ತೇನ ಸಭಾವವಚನೇನ. ಅನ್ತೋವಿಹಾರೇತಿ ವಚನಸ್ಸ ಅತಿಸಮ್ಬಾಧತ್ತಾ ಅಯುತ್ತಭಾವಂ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ಆಹ ‘‘ಅಪಿ ಚ ಅನ್ತೋಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಾ’’ತಿ.

೩೦೨. ಗಾಮಸ್ಸ ಅನ್ತರೇ ಆರಾಮೋ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಅನ್ತರಾರಾಮೋ ವಿಹಾರೋ, ತಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅನ್ತೋಗಾಮೇ’’ತಿಆದೀತಿ. ಛಟ್ಠಂ.

೭. ಮಹಾನಾಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೩೦೩. ಸತ್ತಮೇ ‘‘ಭಗವತೋ’’ತಿಪದಂ ‘‘ಚೂಳಪಿತುಪುತ್ತೋ’’ತಿಪದೇ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ, ‘‘ಮಹಲ್ಲಕತರೋ’’ತಿಪದೇ ಅಪಾದಾನಂ. ಚೂಳಪಿತುಪುತ್ತೋತಿ ಸುದ್ಧೋದನೋ, ಸಕ್ಕೋದನೋ, ಸುಕ್ಕೋದನೋ, ಧೋತೋದನೋ, ಅಮಿತೋದನೋತಿ ಪಞ್ಚ ಜನಾ ಭಾತರೋ, ಅಮಿತಾ, ಪಾಲಿತಾತಿ ದ್ವೇ ಭಗಿನಿಯೋ. ತೇಸು ಭಗವಾ ಚ ನನ್ದೋ ಚ ಜೇಟ್ಠಭಾತುಭೂತಸ್ಸ ಸುದ್ಧೋದನಸ್ಸ ಪುತ್ತಾ, ಆನನ್ದೋ ಕನಿಟ್ಠಭಾತುಭೂತಸ್ಸ ಅಮಿತೋದನಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ, ಮಹಾನಾಮೋ ಚ ಅನುರುದ್ಧೋ ಚ ತತಿಯಸ್ಸ ಸುಕ್ಕೋದನಸ್ಸ ಪುತ್ತಾ. ಸಕ್ಕೋದನಧೋತೋದನಾನಂ ಪುತ್ತಾ ಅಪಾಕಟಾ. ತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ ಅಮಿತಾಯ ನಾಮ ಭಗಿನಿಯಾ ಪುತ್ತೋ, ಪಾಲಿತಾಯ ಪುತ್ತಧೀತರಾ ಅಪಾಕಟಾ. ತಸ್ಮಾ ಚೂಳಪಿತುನೋ ಸುಕ್ಕೋದನಸ್ಸ ¶ ಪುತ್ತೋ ಚೂಳಪಿತುಪುತ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ದ್ವೀಸು ಫಲೇಸೂತಿ ಹೇಟ್ಠಿಮೇಸು ದ್ವೀಸು ಫಲೇಸು. ಉಸ್ಸನ್ನಸದ್ದೋ ಬಹುಪರಿಯಾಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ಬಹೂ’’ತಿ. ವಜತೋತಿ ಗೋಟ್ಠತೋ. ತಞ್ಹಿ ಗಾವೋ ಗೋಚರಟ್ಠಾನತೋ ಪಟಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ನಿವಾಸತ್ಥಾಯ ವಜನ್ತಿ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ಅಸ್ಮಿನ್ತಿ ವಜೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

೩೦೬. ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಪವಾರಣಸಮಯೇ. ‘‘ಏತ್ತಕೇಹೀ’’ತಿಪದಸ್ಸ ನಾಮವಸೇನ ವಾ ಪರಿಮಾಣವಸೇನ ವಾ ದುವಿಧಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ನಾಮವಸೇನ ಪರಿಮಾಣವಸೇನಾ’’ತಿ. ತೇಸು ನಾಮಂ ಸನ್ಧಾಯ ಏತಂ ನಾಮಂ ಏತೇಸಂ ಭೇಸಜ್ಜಾನನ್ತಿ ಏತ್ತಕಾನೀತಿ ವಚನತ್ಥೋ ಕಾತಬ್ಬೋ, ಪರಿಮಾಣಂ ಸನ್ಧಾಯ ಏತಂ ಪರಿಮಾಣಂ ಏತೇಸನ್ತಿ ಏತ್ತಕಾನೀತಿ ವಚನತ್ಥೋ ಕಾತಬ್ಬೋ. ‘‘ಅಞ್ಞಂ ಭೇಸಜ್ಜ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅಞ್ಞಸದ್ದಸ್ಸ ಅಪಾದಾನಂ ನಾಮಂ ವಾ ಪರಿಮಾಣಂ ವಾ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಆಹ ‘‘ಸಬ್ಬಿನಾ ಪವಾರಿತೋ’’ತಿಆದಿ.

೩೧೦. ಯೇತಿ ¶ ದಾಯಕಾ, ಪವಾರಿತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋತಿ. ಸತ್ತಮಂ.

೮. ಉಯ್ಯುತ್ತಸೇನಾಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೩೧೧. ಅಟ್ಠಮೇ ‘‘ಅಭಿಮುಖ’’ನ್ತಿಇಮಿನಾ ಅಭಿಸದ್ದಸ್ಸತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಉಯ್ಯಾತೋ’’ತಿಪದಸ್ಸ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಯಾತೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ನಗರತೋ ನಿಗ್ಗತೋ’’ತಿ. ‘‘ಕತಉಯ್ಯೋಗ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಯುಞ್ಜತಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಉಯ್ಯುತ್ತಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಧಾತೂನ, ಮನೇಕತ್ಥತ್ತಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಗಾಮತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತ’’ನ್ತಿ.

೩೧೪. ದ್ವಾದಸ ಪುರಿಸಾ ಇಮಸ್ಸ ಹತ್ಥಿನೋತಿ ದ್ವಾದಸಪುರಿಸೋ, ಆವುಧೋ ಹತ್ಥೇಸು ಏತೇಸನ್ತಿ ಆವುಧಹತ್ಥಾ. ನಿನ್ನನ್ತಿ ನಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ, ಪಸ್ಸತೋ ಭಿಕ್ಖುನೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋತಿ. ಅಟ್ಠಮಂ.

೯. ಸೇನಾವಾಸಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೩೧೯. ನವಮೇ ‘‘ತಿಟ್ಠತು ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವಸನಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ವಾಸದ್ದೋ ‘‘ಚಙ್ಕಮತು ವಾ’’ತಿಅತ್ಥಂ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇತಿ. ಕಿಞ್ಚಿ ಇರಿಯಾಪಥನ್ತಿ ಚತೂಸು ¶ ಇರಿಯಾಪಥೇಸು ಕಿಞ್ಚಿ ಇರಿಯಾಪಥಂ. ಯಥಾ ರುದ್ಧಮಾನೇ ಸಞ್ಚಾರೋ ಛಿಜ್ಜತಿ, ಏವಂ ರುದ್ಧಾ ಸಂವುತಾ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ರುದ್ಧೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಪಲಿಬುದ್ಧೋ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಪರಿಪುಬ್ಬಸ್ಸ ಬುಧಿಧಾತುಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತೀತಿ. ನವಮಂ.

೧೦. ಉಯ್ಯೋಧಿಕಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೩೨೨. ದಸಮೇ ಯುಜ್ಝನ್ತೀತಿ ಸಂಪಹರನ್ತಿ. ‘‘ಬಲಸ್ಸ ಅಗ್ಗಂ ಏತ್ಥಾ’’ತಿಇಮಿನಾ ಭಿನ್ನಾಧಿಕರಣಬಾಹಿರತ್ಥಸಮಾಸಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಜಾನನ್ತೀ’’ತಿಪದಂ ಅತ್ಥಸಮ್ಪುಣ್ಣತ್ಥಾಯ ಪಕ್ಖಿತ್ತಂ. ಅಗ್ಗನ್ತಿ ಕೋಟ್ಠಾಸಂ. ಬಲಂ ಗಣೀಯತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಬಲಗ್ಗನ್ತಿ ವಚನತ್ಥೋಪಿ ಯುಜ್ಜತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ಬಲಗಣನಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ. ಇದಞ್ಹಿ ವಚನಂ ಅಮ್ಬಸೇಚನಗರುಸಿನನಯೇನ ವುತ್ತಂ. ಕಥಂ? ‘‘ಬಲಗಣನಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತೇನ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯೇನ ‘‘ಬಲಸ್ಸ ಅಗ್ಗಂ ಜಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಬಲಗ್ಗ’’ನ್ತಿ ವಚನತ್ಥಸ್ಸ ಪಿಣ್ಡತ್ಥೋ ಚ ಞಾಪೀಯತಿ, ‘‘ಬಲಂ ಗಣೀಯತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಬಲಗ್ಗ’’ನ್ತಿ ವಚನತ್ಥೋ ಚ ದಸ್ಸೀಯತಿ. ವಿಯೂಹೀಯತೇ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೀಯತೇ ಬ್ಯೂಹೋ, ಸೇನಾಯ ಬ್ಯೂಹೋ ಸೇನಾಬ್ಯೂಹೋತಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಸೇನಾಯ ವಿಯೂಹ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ. ಅಣತಿ ಭೇರವಸದ್ದಂ ಕರೋತೀತಿ ಅಣೀಕಂ, ಮುದ್ಧಜಣಕಾರೋ, ಹತ್ಥೀಯೇವ ಅಣೀಕಂ ¶ ಹತ್ಥಾಣೀಕಂ. ಏಸೇವ ನಯೋ ಸೇಸೇಸುಪಿ. ಯೋ ಹತ್ಥೀ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತೋ, ತೇನ ಹತ್ಥಿನಾತಿ ಯೋಜನಾತಿ. ದಸಮಂ.

ಅಚೇಲಕವಗ್ಗೋ ಪಞ್ಚಮೋ.

೬. ಸುರಾಪಾನವಗ್ಗೋ

೧. ಸುರಾಪಾನಸಿಕ್ಖಾಪದ-ಅತ್ಥಯೋಜನಾ

೩೨೬. ಸುರಾಪಾನವಗ್ಗಸ್ಸ ಪಠಮೇ ಭದ್ದಾ ವತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಭದ್ದವತಿಕಾತಿ ಚ, ಭದ್ದಾ ವತಿ ಭದ್ದವತಿ, ಸಾ ಏತ್ಥ ಅತ್ಥೀತಿ ಭದ್ದವತಿಕಾತಿ ಚ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಸೋ’’ತಿಆದಿ. ಸೋತಿ ಗಾಮೋ ಲಭೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಪಥಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಪಥಾವಿನೋತಿ ಕತೇ ಅದ್ಧಿಕಾಯೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಅದ್ಧಿಕಾ’’ತಿ. ಅದ್ಧಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಅದ್ಧಿಕಾ. ‘‘ಪಥಿಕಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಅಯಮೇವತ್ಥೋ. ‘‘ತೇಜಸಾ ತೇಜ’’ನ್ತಿಪದಾನಿ ಸಮ್ಬನ್ಧಾಪೇಕ್ಖಾನಿ ಚ ಹೋನ್ತಿ ¶ , ಪದಾನಂ ಸಮಾನತ್ತಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ಚ ಸಮಾನೋತಿ ಮಞ್ಞಿತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಾ ಚ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತೇಸಂ ಸಮ್ಬನ್ಧಞ್ಚ ತಸ್ಸ ಅಸಮಾನತಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅತ್ತನೋ ತೇಜಸಾ ನಾಗಸ್ಸ ತೇಜ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಆನುಭಾವೇನಾ’’ತಿಇಮಿನಾ ಪನ ತೇಜಸದ್ದಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಕಪೋತಸ್ಸ ಪಾದೋ ಕಪೋತೋ ಉಪಚಾರೇನ, ತಸ್ಸ ಏಸೋ ಕಾಪೋತೋ, ವಣ್ಣೋ. ಕಾಪೋತೋ ವಿಯ ವಣ್ಣೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಕಾಪೋತಿಕಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಕಪೋತಪಾದಸಮವಣ್ಣರತ್ತೋಭಾಸಾ’’ತಿ. ಪಸನ್ನಸದ್ದಸ್ಸ ಪಸಾದಸದ್ಧಾದಯೋ ನಿವತ್ತೇತುಂ ‘‘ಸುರಾಮಣ್ಡಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಪಞ್ಚಾಭಿಞ್ಞಸ್ಸ ಸತೋತಿ ಪಞ್ಚಾಭಿಞ್ಞಸ್ಸ ಸಮಾನಸ್ಸ ಸಾಗತಸ್ಸಾತಿ ಯೋಜನಾ.

೩೨೮. ‘‘ಮಧುಕಪುಪ್ಫಾದೀನಂ ರಸೇನ ಕತೋ’’ತಿಇಮಿನಾ ಪುಪ್ಫಾನಂ ರಸೇನ ಕತೋ ಆಸವೋ ಪುಪ್ಫಾಸವೋತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಏಸ ನಯೋ ‘‘ಫಲಾಸವೋ’’ತಿಆದೀಸುಪಿ. ಸುರಾಮೇರಯಾನಂ ವಿಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸುರಾ ನಾಮಾ’’ತಿಆದಿ. ಪಿಟ್ಠಕಿಣ್ಣಪಕ್ಖಿತ್ತಾತಿ ಪಿಟ್ಠೇನ ಚ ಕಿಣ್ಣೇನ ಚ ಪಕ್ಖಿತ್ತಾ ಕತಾ ವಾರುಣೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಕಿಣ್ಣಾತಿ ಚ ಸುರಾಯ ಬೀಜಂ. ತಞ್ಹಿ ಕಿರನ್ತಿ ನಾನಾಸಮ್ಭಾರಾನಿ ಮಿಸ್ಸೀಭವನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಕಿಣ್ಣಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ತಸ್ಸಾಯೇವ ಮಣ್ಡೇತಿ ಯೋಜನಾ. ಸುರನಾಮಕೇನ ಏಕೇನ ವನಚರಕೇನ ಕತಾತಿ ಸುರಾ. ಮದಂ ಜನೇತೀತಿ ಮೇರಯಂ.

೩೨೯. ಲೋಣಸೋವೀರಕನ್ತಿ ¶ ಏವಂನಾಮಕಂ ಪಾನಂ. ಸುತ್ತನ್ತಿಪಿ ಏವಮೇವ. ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ಸೂಪಸಂಪಾಕೇ. ತೇಲಂ ಪನ ಪಚನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ನತ್ಥಿ ತಿಖಿಣಂ ಮಜ್ಜಂ ಏತ್ಥಾತಿ ಅತಿಖಿಣಮಜ್ಜಂ, ಅತಿಖಿಣಮಜ್ಜೇ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ತೇಲೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಂ ಪನಾತಿ ತೇಲಂ ಪನ. ತಿಖಿಣಂ ಮಜ್ಜಂ ಇಮಸ್ಸ ತೇಲಸ್ಸಾತಿ ತಿಖಿಣಮಜ್ಜಂ. ಯತ್ಥಾತಿ ತೇಲೇ. ಅರಿಟ್ಠೋತಿ ಏವಂನಾಮಕಂ ಭೇಸಜ್ಜಂ. ತನ್ತಿ ಅರಿಟ್ಠಂ, ‘‘ಸನ್ಧಾಯಾ’’ತಿಪದೇ ಅವುತ್ತಕಮ್ಮಂ. ಏತನ್ತಿ ‘‘ಅಮಜ್ಜಂ ಅರಿಟ್ಠ’’ನ್ತಿವಚನಂ, ‘‘ವುತ್ತ’’ನ್ತಿಪದೇ ವುತ್ತಕಮ್ಮನ್ತಿ. ಪಠಮಂ.

೨. ಅಙ್ಗುಲಿಪತೋದಕಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೩೩೦. ದುತಿಯೇ ಅಙ್ಗುಲೀಹಿ ಪತುಜ್ಜನಂ ಅಙ್ಗುಲಿಪತೋದೋ, ಸೋಯೇವ ಅಙ್ಗುಲಿಪತೋದಕೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅಙ್ಗುಲೀಹೀ’’ತಿಆದಿ. ಉತ್ತನ್ತೋತಿ ¶ ಅವತಪನ್ತೋ. ಅವತಪನ್ತೋತಿ ಚ ಅತ್ಥತೋ ಕಿಲಮನ್ತೋಯೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಕಿಲಮನ್ತೋ’’ತಿ. ಕಿಲಮನ್ತೋ ಹುತ್ವಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಸ್ಸಾಸಗಹಣೇನ ಪಸ್ಸಾಸೋಪಿ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಸಞ್ಚಾರೋ’’ತಿ. ತಮ್ಪೀತಿ ಭಿಕ್ಖುನಿಮ್ಪೀತಿ. ದುತಿಯಂ.

೩. ಹಸಧಮ್ಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೩೩೫. ತತಿಯೇ ಪಕಾರೇನ ಕರೀಯತಿ ಠಪೀಯತೀತಿ ಪಕತಂ ಪಞ್ಞತ್ತನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಯಂ ಭಗವತಾ’’ತಿಆದಿ. ಯನ್ತಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ.

೩೩೬. ಹಸಸಙ್ಖಾತೋ ಧಮ್ಮೋ ಸಭಾವೋ ಹಸಧಮ್ಮೋತಿ ವುತ್ತೇ ಅತ್ಥತೋ ಕೀಳಿಕಾಯೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಕೀಳಿಕಾ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ.

೩೩೭. ಗೋಪ್ಫಕಾನನ್ತಿ ಚರಣಗಣ್ಠಿಕಾನಂ. ತೇ ಹಿ ಪಾದೇ ಪಾದಂ ಠಪನಕಾಲೇ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞೂಪರಿ ಠಪನತೋ ಗೋಪೀಯನ್ತೀತಿ ಗೋಪ್ಫಾ, ತೇ ಏವ ಗೋಪ್ಫಕಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ಪಾದಸ್ಸ ಹಿ ಉಪರಿ ಪಾದಂ ಠಪನಕಾಲೇ ಏಕಸ್ಸ ಉಪರಿ ಏಕೋ ನ ಠಪೇತಬ್ಬೋ. ತೇನಾಹ ಭಗವಾ ‘‘ಪಾದೇ ಪಾದಂ ಅಚ್ಚಾಧಾಯಾ’’ತಿ (ದೀ. ನಿ. ೨.೧೯೬; ಮ. ನಿ. ೧.೪೨೩; ಅ. ನಿ. ೩.೧೬). ಓಟ್ಠಜೋ ದುತಿಯೋ. ಓರೋಹನ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೩೩೮. ಫಿಯಾರಿತ್ತಾದೀಹೀತಿ ಆದಿಸದ್ದೇನ ಲಙ್ಕಾರಾದಯೋ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಕೇಚಿ ವದನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಪತನುಪ್ಪತನವಾರೇಸೂತಿ ಪತನವಾರ ಉಪ್ಪತನವಾರೇಸು. ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಸಂ ಖಿತ್ತಕಥಲಾಯಂ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ ¶ , ಯಸ್ಮಾ ವಾ. ಠಪೇತ್ವಾ ಕೀಳನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಲಿಖಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ ಕೀಳಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸ ವಿರಹಿತತ್ತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಕೀಳಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಅತ್ಥಜೋತಕಂ ಅಕ್ಖರಂ ಲಿಖನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಆಪತ್ತಿಯೇವಾತಿ ವದನ್ತಿ. ಏತ್ಥಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇತಿ. ತತಿಯಂ.

೪. ಅನಾದರಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೩೪೨. ಚತುತ್ಥೇ ಧಮ್ಮೋ ನಾಮ ತನ್ತಿಯೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ತನ್ತೀ’’ತಿ. ಪವೇಣೀತಿ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ. ‘‘ತಂ ವಾ ನ ಸಿಕ್ಖಿತುಕಾಮೋ’’ತಿ ಏತ್ಥ ತಂಸದ್ದಸ್ಸ ಅತ್ಥಮಾವಿಕಾತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಯೇನ ಪಞ್ಞತ್ತೇನಾ’’ತಿ. ವಿನಯೇ ಅಪಞ್ಞತ್ತಂ ¶ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಪಞ್ಞತ್ತೇನಾ’’ತಿ ಆಹ ‘‘ಸುತ್ತೇ ವಾ ಅಭಿಧಮ್ಮೇ ವಾ ಆಗತೇನಾ’’ತಿ.

೩೪೪. ಪವೇಣಿಯಾತಿ ಉಪಾಲಿಆದಿಕಾಯ ಆಚರಿಯಪರಮ್ಪರಸಙ್ಖಾತಾಯ ತನ್ತಿಯಾ. ಕುರುನ್ದಿಯಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತಂ ಸಬ್ಬನ್ತಿ ಕುರುನ್ದಿವಾದಮಹಾಪಚ್ಚರಿವಾದಸಙ್ಖಾತಂ ಸಬ್ಬಂ ತಂ ವಚನಂ. ಪವೇಣಿಯಾ ಆಗತೇತಿ ಪವೇಣಿಯಾ ಆಗತಸಙ್ಖಾತೇ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾವಾದೇತಿ. ಚತುತ್ಥಂ.

೩೪೫. ಪಞ್ಚಮೇ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹೇತಿ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹಪಾರಾಜಿಕೇತಿ. ಪಞ್ಚಮಂ.

೬. ಜೋತಿಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೩೫೦. ಛಟ್ಠೇ ಜನಪದಸ್ಸ ನಾಮತ್ತಾ ಬಹುವಚನವಸೇನ ‘‘ಭಗ್ಗೇಸೂ’’ತಿ ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಂ. ಸುಸುಮಾರಸಣ್ಠಾನೋ ಪಬ್ಬತಸಙ್ಖಾತೋ ಗಿರಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಸುಸುಮಾರಗಿರಿ, ಏತಸ್ಸ ವಾ ಮಾಪಿತಕಾಲೇ ಸುಸುಮಾರೋ ಗಿರತಿ ಸದ್ದಂ ನಿಗ್ಗಿರತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಸುಸುಮಾರಗಿರೀತಿ ಅತ್ಥಮನಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ನಗರಸ್ಸ ನಾಮ’’ನ್ತಿ. ತಂ ಪನಾತಿ ವನಂ ಪನ. ‘‘ಮಿಗಾನ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಮಿಗಾನಂ ಅಭಯೋ ದೀಯತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಮಿಗದಾಯೋತಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ.

೩೫೨. ‘‘ಜೋತಿಕೇ’’ತಿಪದಸ್ಸ ಜೋತಿಸ್ಸ ಅಗ್ಗಿಸ್ಸ ಕರಣಂ ಜೋತಿಕನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಜೋತಿಕರಣೇ’’ತಿ.

೩೫೪. ‘‘ಸಮಾದಹಿತುಕಾಮತಾಯಾ’’ತಿಪದಂ ¶ ‘‘ಅರಣಿಸಣ್ಠಾಪನತೋ’’ತಿಪದೇ ಹೇತು. ಜಾಲಾತಿ ಸಿಖಾ. ಸಾ ಹಿ ಜಲತಿ ದಿಬ್ಬತೀತಿ ಜಾಲಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

ಪತಿಲಾತಂ ಉಕ್ಖಿಪತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪತಿತಾಲಾತ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ತಕಾರಲೋಪಂ ಕತ್ವಾ ಸನ್ಧಿವಸೇನ ಪತಿಲಾತನ್ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಅಲಾತಂ ಪತಿತಂ ಉಕ್ಖಿಪತೀ’’ತಿ. ಅಲಾತನ್ತಿ ಉಮ್ಮುಕ್ಕಂ. ತಞ್ಹಿ ಆದಿತ್ತಂ ಹುತ್ವಾ ಅತಿಉಣ್ಹತ್ತಾ ನ ಲಾತಬ್ಬಂ ನ ಗಣ್ಹಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಲಾತನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಅವಿಜ್ಝಾತನ್ತಿ ಝಾಯನತೋ ಡಯ್ಹನತೋ ಅವಿಗತಂ ಅಲಾತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಝಾಯನಂ ಡಯ್ಹನಂ ಝಾತಂ, ವಿಗತಂ ಝಾತಂ ಇಮಸ್ಸಾಲಾತಸ್ಸಾತಿ ವಿಜ್ಝಾತಂ.

೩೫೬. ಪದೀಪಾದೀನೀತಿ ¶ ಪದೀಪಜೋತಿಕಾದೀನಿ. ತತ್ಥಾತಿ ತಾಸು ದುಟ್ಠವಾಳಮಿಗಅಮನುಸ್ಸಸಙ್ಖಾತಾಸು ಆಪದಾಸು ನಿಮಿತ್ತಭೂತಾಸು. ನಿಮಿತ್ತತ್ಥೇ ಚೇತಂ ಭುಮ್ಮವಚನನ್ತಿ. ಛಟ್ಠಂ.

೭. ನಹಾನಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೩೬೬. ಸತ್ತಮೇ ಪಾರಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ನ ಕೇವಲಂ ಸಉದಕಾಯ ನದಿಯಾ ಏವ ನ್ಹಾಯಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಸುಕ್ಖಾಯ ನದಿಯಾಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಸುಕ್ಖಾಯಾ’’ತಿಆದಿ. ಉಕ್ಕಿರಿತ್ವಾತಿ ವಿಯೂಹಿತ್ವಾ. ಆವಾಟಾಯೇವ ಖುದ್ದಕಟ್ಠೇನ ಆವಾಟಕಾ, ತೇಸೂತಿ. ಸತ್ತಮಂ.

೮. ದುಬ್ಬಣ್ಣಕರಣಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೩೬೮. ಅಟ್ಠಮೇ ಅಲಭೀತಿ ಲಭೋತಿ ವಚನತ್ಥೇ ಅಪಚ್ಚಯಂ ಕತ್ವಾ ಣಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಸ್ವತ್ಥಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಲಭೋಯೇವ ಲಾಭೋ’’ತಿ. ಅಪಚ್ಚಯಮಕತ್ವಾ ಪಕತಿಯಾ ಣಪಚ್ಚಯೋಪಿ ಯುತ್ತೋಯೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಸದ್ದನ್ತರೋಪಿ ಅತ್ಥನ್ತರಾಭಾವಾ ಸಮಾಸೋ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ನವಚೀವರಲಾಭೇನಾತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ’’ತಿ. ಅನುನಾಸಿಕಲೋಪನ್ತಿ ‘‘ನವ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ನಿಗ್ಗಹೀತಸ್ಸ ವಿನಾಸಂ. ನಿಗ್ಗಹೀತಞ್ಹಿ ನಾಸಂ ಅನುಗತತ್ತಾ ‘‘ಅನುನಾಸಿಕ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಸ ಅದಸ್ಸನ, ಮಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮಜ್ಝೇ ಠಿತಪದದ್ವಯೇತಿ ‘‘ನವ’’ನ್ತಿ ಚ ‘‘ಚೀವರಲಾಭೇನಾ’’ತಿ ಚ ದ್ವಿನ್ನಂ ಪದಾನಮನ್ತರೇ ‘‘ಠಿತೇ ಪನಾ’’ತಿ ಚ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಾ’’ತಿ ಚ ಪದದ್ವಯೇ. ನಿದ್ಧಾರಣೇ ಚೇತಂ ಭುಮ್ಮವಚನಂ. ನಿಪಾತೋತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ. ಅಲಭೀತಿ ಲಭೋತಿ ವಚನತ್ಥಸ್ಸ ಅಭಿಧೇಯ್ಯತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಾ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಾ’’ತಿಆದಿ. ಪದಭಾಜನೇ ಪನ ವುತ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಯನ್ತಿ ಯಂ ಚೀವರಂ. ‘‘ಚೀವರ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಚೀವರಸರೂಪಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಯಂ ನಿವಾಸೇತುಂ ವಾ’’ತಿಆದಿ. ಚಮ್ಮಕಾರನೀಲನ್ತಿ ಚಮ್ಮಕಾರಾನಂ ತಿಫಲೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಅಯಗೂಥಸ್ಸ ನೀಲಂ. ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ¶ ವುತ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ದುಬ್ಬಣ್ಣೋ ಕರೀಯತಿ ಅನೇನಾತಿ ದುಬ್ಬಣ್ಣಕರಣಂ, ಕಪ್ಪಬಿನ್ದುನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಕಪ್ಪಬಿನ್ದುಂ ಸನ್ಧಾಯಾ’’ತಿ. ಆದಿಯನ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಆದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಕೋಣೇಸೂತಿ ಅನ್ತೇಸು. ವಾಸದ್ದೋ ಅನಿಯಮವಿಕಪ್ಪತ್ಥೋ. ಅಕ್ಖಿಮಣ್ಡಲಮತ್ತಂ ವಾತಿ ಅಕ್ಖಿಮಣ್ಡಲಸ್ಸ ಪಮಾಣಂ ವಾ ಕಪ್ಪಬಿನ್ದೂತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಪಟ್ಟೇ ವಾತಿ ಅನುವಾತಪಟ್ಟೇ ¶ ವಾ. ಗಣ್ಠಿಯಂ ವಾತಿ ಗಣ್ಠಿಕಪಟ್ಟೇ ವಾ. ಪಾಳಿಕಪ್ಪೋತಿ ದ್ವೇ ವಾ ತಿಸ್ಸೋ ವಾ ತತೋ ಅಧಿಕಾ ವಾ ಬಿನ್ದುಆವಲೀ ಕತ್ವಾ ಕತೋ ಕಪ್ಪೋ. ಕಣ್ಣಿಕಕಪ್ಪೋತಿ ಕಣ್ಣಿಕಂ ವಿಯ ಬಿನ್ದುಗೋಚ್ಛಕಂ ಕತ್ವಾ ಕತೋ ಕಪ್ಪೋ. ಆದಿಸದ್ದೇನ ಅಗ್ಘಿಯಕಪ್ಪಾದಯೋ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಸಬ್ಬಾಸು ಅಟ್ಠಕಥಾಸು. ಏಕೋಪಿ ಬಿನ್ದು ವಟ್ಟೋಯೇವ ವಟ್ಟತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಏಕಂ ವಟ್ಟಬಿನ್ದು’’ನ್ತಿ.

೩೭೧. ಅಗ್ಗಳಾದೀನೀತಿ ಆದಿಸದ್ದೇನ ಅನುವಾತಪರಿಭಣ್ಡೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ. ಅಟ್ಠಮಂ.

೯. ವಿಕಪ್ಪನಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೩೭೪. ನವಮೇ ತಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ತಸದ್ದಸ್ಸ ವಿಸಯೋ ಚೀವರಸಾಮಿಕೋಯೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಚೀವರಸಾಮಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿ. ದುತಿಯಸ್ಸ ತಸದ್ದಸ್ಸ ವಿಸಯೋ ವಿನಯಧರೋಯೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಯೇನಾ’’ತಿಆದಿ. ‘‘ಅವಿಸ್ಸಾಸನ್ತೋ’’ತಿಪದಸ್ಸ ಕಿರಿಯಾವಿಸೇಸನಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅವಿಸ್ಸಾಸೇನಾ’’ತಿ. ತೇನಾತಿ ವಿನಯಧರೇನಾತಿ. ನವಮಂ.

೧೦. ಚೀವರಾಪನಿಧಾನಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೩೭೭. ದಸಮೇ ‘‘ಅಪನೇತ್ವಾ’’ತಿಇಮಿನಾ ಅಪಇತ್ಯೂಪಸಗ್ಗಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ನಿಧೇನ್ತೀತಿ ನಿಗೂಹಿತ್ವಾ ಠಪೇನ್ತಿ. ಹಸಾಧಿಪ್ಪಾಯೋತಿ ಹಸಂ, ಹಸನತ್ಥಾಯ ವಾ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಪರಿಕ್ಖಾರಸ್ಸ ಸರೂಪಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪತ್ತತ್ಥವಿಕಾದಿ’’ನ್ತಿ. ಪತ್ತಸ್ಸ ಪಾಳಿಯಮಾಗತತ್ತಾ ಪತ್ತಸ್ಸ ಥವಿಕಾತಿ ಅತ್ಥೋಯೇವ ಗಹೇತಬ್ಬೋ, ನ ಪತ್ತೋ ಚ ಥವಿಕಾ ಚಾತಿ. ‘‘ಸಮಣೇನ ನಾಮಾ’’ತಿಪದಂ ‘‘ಭವಿತು’’ನ್ತಿಪದೇ ಭಾವಕತ್ತಾತಿ. ದಸಮಂ.

ಸುರಾಪಾನವಗ್ಗೋ ಛಟ್ಠೋ.

೭. ಸಪ್ಪಾಣಕವಗ್ಗೋ

೧. ಸಞ್ಚಿಚ್ಚಪಾಣಸಿಕ್ಖಾಪದ-ಅತ್ಥಯೋಜನಾ

೩೮೨. ಸಪ್ಪಾಣಕವಗ್ಗಸ್ಸ ¶ ಪಠಮೇ ಉಸುಂ ಅಸತಿ ಖಿಪತಿ ಅನೇನಾತಿ ಇಸ್ಸಾಸೋತಿ ಕತೇ ಧನುಯೇವ ಮುಖ್ಯತೋ ಇಸ್ಸಾಸೋ ನಾಮ, ಧನುಗ್ಗಹಾ- ಚರಿಯೋ ¶ ಪನ ಉಪಚಾರೇನ. ಉಸುಂ ಅಸತಿ ಖಿಪತೀತಿ ಇಸ್ಸಾಸೋತಿ ಕತೇ ಧನುಗ್ಗಹಾಚರಿಯೋ ಇಸ್ಸಾಸೋ ನಾಮ, ಇಧ ಪನ ಉಪಚಾರತ್ಥೋ ವಾ ಕತ್ತುತ್ಥೋ ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ಆಹ ‘‘ಧನುಗ್ಗಹಾಚರಿಯೋ ಹೋತೀ’’ತಿ. ಪಬ್ಬಜಿತಕಾಲೇ ಇಸ್ಸಾಸಸ್ಸ ಅಯುತ್ತತ್ತಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಗಿಹಿಕಾಲೇ’’ತಿ. ವೋರೋಪಿತಾತಿ ಏತ್ಥ ವಿ ಅವ ಪುಬ್ಬಸ್ಸ ರುಹಧಾತುಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ವಿಯೋಜಿತಾ’’ತಿ.

ಯಸ್ಮಾ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏತನ್ತಿ ‘‘ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪಿತಾ’’ತಿವಚನಂ. ಕಸ್ಮಾ ವೋಹಾರಮತ್ತಮೇವ ಹೋತಿ, ನನು ಯತೋ ಕುತೋಚಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಕಿಸ್ಮಿಂಚಿ ವಿಯೋಜಿತೇ ದ್ವೇ ವತ್ಥೂನಿ ವಿಯ ವಿಸುಂ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ ಪಾಣತೋ ಜೀವಿತೇ ವಿಯೋಜಿತೇ ಪಾಣಜೀವಿತಾಪೀತಿ ಆಹ ‘‘ನ ಹೇತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ಏತ್ಥಾತಿ ‘‘ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪಿತಾ’’ತಿವಚನೇ ದಸ್ಸೇತುನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಕಿಞ್ಚಿ ಜೀವಿತಂ ನಾಮಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಅತ್ಥಸಮ್ಬನ್ಧೋ – ಸೀಸಾಲಙ್ಕಾರೇ ಸೀಸತೋ ವಿಯೋಜಿತೇ ಸೀಸಂ ಅಲಙ್ಕಾರತೋ ವಿಸುಂ ತಿಟ್ಠತಿ ಯಥಾ, ಏವಂ ಜೀವಿತೇ ಪಾಣತೋ ವಿಯೋಜಿತೇ ಜೀವಿತಂ ಪಾಣತೋ ವಿಸುಂ ನ ತಿಟ್ಠತಿ ನಾಮಾತಿ. ಅಞ್ಞದತ್ಥೂತಿ ಏಕಂಸೇನ. ‘‘ಪಾಣ’’ನ್ತಿ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ವುತ್ತೋಪಿ ಮನುಸ್ಸಪಾಣಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಟ್ಠಾನೇ ಗಹಿತತ್ತಾ ಇಧ ಪಾರಿಸೇಸಞಾಯೇನ ತಿರಚ್ಛಾನಪಾಣೋವ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ಆಹ ‘‘ತಿರಚ್ಛಾನಗತೋಯೇವ ಪಾಣೋ’’ತಿ. ತನ್ತಿ ಪಾಣಂ. ಮಹನ್ತೇ ಪನ ಪಾಣೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೩೮೫. ಸೋಧೇನ್ತೋ ಅಪನೇತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಮಙ್ಗುಲೋತಿ ಮನುಸ್ಸರತ್ತಪೋ ಏಕೋ ಕಿಮಿವಿಸೇಸೋ. ಸೋ ಹಿ ರತ್ತಪಿವನತ್ಥಾಯ ಮಙ್ಗತಿ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಇಮಂ ಚಿಮಞ್ಚ ಠಾನಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ‘‘ಮಙ್ಗುಲೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಪದಕ್ಖರಾನಞ್ಹಿ ಅವಿಪರಿತತ್ಥಂ, ಸೋತೂನಞ್ಚ ಸಜ್ಝಾಯೋಪದೇಸಲಭನತ್ಥಂ ಕತ್ಥಚಿ ಠಾನೇ ವಚನತ್ಥೋ ವುತ್ತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ತಸ್ಸ ಬೀಜಮೇವ ಖುದ್ದಕಟ್ಠೇನ ಮಙ್ಗುಲಬೀಜಕಂ, ತಸ್ಮಿಂ. ತನ್ತಿ ಮಙ್ಗುಲಬೀಜಕಂ. ಭಿನ್ದನ್ತೋ ಹುತ್ವಾತಿ ಯೋಜನಾತಿ. ಪಠಮಂ.

೨. ಸಪ್ಪಾಣಕಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೩೮೭. ದುತಿಯೇ ¶ ಸಹ ಪಾಣೇಹೀತಿ ಸಪ್ಪಾಣಕಂ ಉದಕನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಯೇ ಪಾಣಕಾ’’ತಿಆದಿ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ಪತ್ತಪೂರಮ್ಪಿ ಉದಕನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ¶ . ತಾದಿಸೇನಾತಿ ಸಪ್ಪಾಣಕೇನ. ಧೋವತೋಪಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಉದಕಸೋಣ್ಡಿನ್ತಿ ಸಿಲಾಮಯಂ ಉದಕಸೋಣ್ಡಿಂ. ಪೋಕ್ಖರಣಿನ್ತಿ ಸಿಲಾಮಯಂ ಪೋಕ್ಖರಣಿಂ. ಉಟ್ಠಾಪಯತೋಪಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತತೋತಿ ಸೋಣ್ಡಿಪೋಕ್ಖರಣೀಹಿ. ಉದಕಸ್ಸಾತಿ ಉದಕೇನ, ಪೂರೇ ಘಟೇ ಆಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತತ್ಥಾತಿ ಉದಕೇ. ಉದಕೇತಿ ಉದಕಸಣ್ಠಾನಕಪದೇಸೇ ಆಸಿಞ್ಚಿತಉದಕೇ. ಪತಿಸ್ಸತೀತಿ ಸೋಣ್ಡಿಪೋಕ್ಖರಣೀಹಿ ಗಹಿತಉದಕಂ ಪತಿಸ್ಸತೀತಿ. ದುತಿಯಂ.

೩. ಉಕ್ಕೋಟನಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೩೯೨. ತತಿಯೇ ‘‘ಉಚ್ಚಾಲೇನ್ತೀ’’ತಿಇಮಿನಾ ಉಕ್ಕೋಟೇನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ಉಪುಬ್ಬಸ್ಸ ಕುಟಧಾತುಸ್ಸ ಉಚ್ಚಾಲನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ ಧಾತೂನ, ಮನೇಕತ್ಥತ್ತಾ. ಯಂ ಯಂ ಪತಿಟ್ಠಿತಂ ಯಥಾಪತಿಟ್ಠಿತಂ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಯಥಾಪತಿಟ್ಠಿತಭಾವೋ, ತೇನ.

೩೯೩. ಯೋ ಧಮ್ಮೋತಿ ಯೋ ಸಮಥಧಮ್ಮೋ. ಧಮ್ಮೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ಏನಸದ್ದೇನ ‘‘ಯಥಾಧಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅಂಇತಿಕಾರಿಯಸ್ಸ ಕಾರಿಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಇಮಿನಾ ‘‘ಯಥಾಧಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಪದಸ್ಸ ‘‘ನಿಹತಾಧಿಕರಣ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ನಿಹತಸದ್ದೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಸತ್ಥಾರಾ’’ತಿಪದಂ ‘‘ವುತ್ತಂ’’ ಇತಿಪದೇ ಕತ್ತಾ. ನತ್ಥಿ ಹತಂ ಹನನಂ ಇಮಸ್ಸಾತಿ ನಿಹತನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಅತ್ಥತೋ ವೂಪಸಮನಮೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ವೂಪಸಮಿತ’’ನ್ತಿ.

೩೯೫. ಯಂ ವಾ ತಂ ವಾ ಕಮ್ಮಂ ಧಮ್ಮಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ, ಅಥ ಖೋ ಅಧಿಕರಣವೂಪಸಮಕಮ್ಮಮೇವ ಧಮ್ಮಕಮ್ಮಂ ನಾಮಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಯೇನ ಕಮ್ಮೇನಾ’’ತಿಆದಿ. ಅಯಮ್ಪೀತಿ ಅಯಮ್ಪಿ ಭಿಕ್ಖು. ಸೇಸಪದಾನಿಪೀತಿ ‘‘ಧಮ್ಮಕಮ್ಮೇ ವೇಮತಿಕೋ’’ತಿಆದೀನಿ ಸೇಸಪದಾನಿಪಿ. ಏತ್ಥಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ. ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ವುತ್ತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತತ್ಥೇವಾತಿ ಪರಿವಾರೇ ಏವ. ಇಧಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ, ವಿಭಙ್ಗೇ ವಾತಿ. ತತಿಯಂ.

೪. ದುಟ್ಠುಲ್ಲಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೩೯೯. ಚತುತ್ಥೇ ಅತ್ಥುದ್ಧಾರವಸೇನ ದಸ್ಸಿತಾನಿ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಸದ್ದತ್ಥಭಾವೇನ ಸದಿಸತ್ತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ‘‘ಧುರ’’ನ್ತಿ ¶ ಏತ್ಥ ಲಕ್ಖಣವನ್ತತ್ತಾ ಭುಮ್ಮತ್ಥೇ ಉಪಯೋಗವಚನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಧುರೇ’’ತಿ. ಧುರೇ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಮತ್ತೇ ಸತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

ಏವಂ ¶ ಧುರಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾತಿ ‘‘ಅಞ್ಞಸ್ಸ ನಾರೋಚೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ಧುರಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ. ಅಞ್ಞಸ್ಸಾತಿ ವತ್ಥು, ಪುಗ್ಗಲತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ದುತಿಯಸ್ಸ. ಸೋಪೀತಿ ದುತಿಯೋಪಿ. ಅಞ್ಞಸ್ಸಾತಿ ತತಿಯಸ್ಸ. ಯಾವ ಕೋಟಿ ನ ಛಿಜ್ಜತಿ, ತಾವ ಆಪಜ್ಜತಿಯೇವಾತಿ ಯೋಜನಾ. ತಸ್ಸೇವಾತಿ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ. ವತ್ಥುಪುಗ್ಗಲೋಯೇವಾತಿ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನಪುಗ್ಗಲೋಯೇವ. ಅಯನ್ತಿ ಪಠಮಭಿಕ್ಖು. ಅಞ್ಞಸ್ಸಾತಿ ದುತಿಯಸ್ಸ. ಸೋತಿ ದುತಿಯೋ ಆರೋಚೇತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಯೇನಾತಿ ಪಠಮಭಿಕ್ಖುನಾ. ಅಸ್ಸಾತಿ ದುತಿಯಸ್ಸ. ತಸ್ಸೇವಾತಿ ಪಠಮಭಿಕ್ಖುಸ್ಸೇವ. ವತ್ಥುಪುಗ್ಗಲಂ ಉಪನಿಧಾಯ ‘‘ತತಿಯೇನ ಪುಗ್ಗಲೇನ ದುತಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

೪೦೦. ಪಞ್ಚಾಪತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧೇತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾದಿಕೇ ಪಞ್ಚ ಆಪತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧೇ. ಅಜ್ಝಾಚಾರೋ ನಾಮಾತಿ ಅಧಿಭವಿತ್ವಾ ವೀತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಆಚರಿತಬ್ಬತ್ತಾ ಅಜ್ಝಾಚಾರೋ ನಾಮಾತಿ. ಚತುತ್ಥಂ.

೫. ಊನವೀಸತಿವಸ್ಸಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೪೦೨. ಪಞ್ಚಮೇ ಅಙ್ಗುಲಿಯೋತಿ ಕರಸಾಖಾಯೋ. ತಾ ಹಿ ಅಙ್ಗನ್ತಿ ಹತ್ಥತೋ ಪಞ್ಚಧಾ ಭಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಉಗ್ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಅಙ್ಗುಲಿಯೋತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ಲಿಖನ್ತಸ್ಸ ಉಪಾಲಿಸ್ಸಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತೇನಾತಿ ಬಹುಚಿನ್ತೇತಬ್ಬಕಾರಣೇನ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಉಪಾಲಿಸ್ಸ. ಉರೋತಿ ಹದಯಂ. ತಞ್ಹಿ ಉಸತಿ ಚಿತ್ತತಾಪೋ ದಹತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಉರೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ರೂಪಸುತ್ತನ್ತಿ ಹೇರಞ್ಞಿಕಾನಂ ರೂಪಸುತ್ತಂ, ಯಥಾ ಹತ್ಥಾಚರಿಯಾನಂ ಹತ್ಥಿಸುತ್ತನ್ತಿ. ಅಕ್ಖೀನೀತಿ ಚಕ್ಖೂನಿ. ತಾನಿ ಹಿ ಅಕ್ಖನ್ತಿ ವಿಸಯೇಸು ಬ್ಯಾಪೀಭವನ್ತಿ, ರೂಪಂ ವಾ ಪಸ್ಸತಿ ಇಮೇಹೀತಿ ಅಕ್ಖೀನೀತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ಮಕಸೇನ ಸೂಚಿಮುಖಾನಂ ಗಹಿತತ್ತಾ ಡಂಸೇನ ಪಿಙ್ಗಲಮಕ್ಖಿಕಾಯೋವ ಗಹೇತಬ್ಬಾತಿ ಆಹ ‘‘ಡಂಸಾತಿ ಪಿಙ್ಗಲಮಕ್ಖಿಕಾಯೋ’’ತಿ. ಪಿಙ್ಗಲಮಕ್ಖಿಕಾಯೋ ಹಿ ಡಂಸನಟ್ಠೇನ ಖಾದನಟ್ಠೇನ ಡಂಸಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ದುಕ್ಕರೋ ಖಮೋ ಏತಾಸನ್ತಿ ದುಕ್ಖಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ದುಕ್ಖಮಾನ’’ನ್ತಿ. ವೇದನಾನನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಸಾತಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಮಧುರಾನ’’ನ್ತಿ. ಇಮಿನಾ ಅಮಧುರತ್ತಾ ನ ಸಾದಿತಬ್ಬಾತಿ ಅಸಾತಾತಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಪಾಣಸದ್ದಜೀವಿತಸದ್ದಾನಂ ಪರಿಯಾಯಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಜೀವಿತಹರಾನ’’ನ್ತಿ. ಪಾಣಂ ಹರನ್ತಿ ಅಪನೇನ್ತೀತಿ ಪಾಣಹರಾ, ತಾಸಂ ವೇದನಾನನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೪೦೪. ವಿಜಾಯನಕಾಲತೋ ¶ ಪಟ್ಠಾಯ ಪರಿಪುಣ್ಣವೀಸತಿವಸ್ಸೋ ನ ಗಹೇತಬ್ಬೋ, ಗಬ್ಭಗಹಣಕಾಲತೋ ¶ ಪನ ಪಟ್ಠಾಯಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾ’’ತಿ. ಗಬ್ಭೇ ಸಯಿತಕಾಲೇನ ಸದ್ಧಿಂ ವೀಸತಿಮಂ ವಸ್ಸಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಮಸ್ಸಾತಿ ಗಬ್ಭವೀಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ಯಥಾಹಾತಿ ಯೇನಾಕಾರೇನ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗಚ್ಛತಿ, ತೇನಾಕಾರೇನ ಭಗವಾ ಆಹಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಥ ವಾ ಯಥಾ ಕಿಂ ವಚನಂ ಭಗವಾ ಆಹಾತಿ ಯೋಜನಾ.

ಗಬ್ಭವೀಸೋ ಹುತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಮ್ಹೀತಿ ಅಸ್ಮಿ. ನುಸದ್ದೋ ಪರಿವಿತಕ್ಕತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ. ಯನ್ತಿ ಯಾದಿಸಂ ಪಠಮಂ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಇಮಿನಾ ಪಟಿಸನ್ಧಿಚಿತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಪಠಮಂ ವಿಞ್ಞಾಣ’’ನ್ತಿ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ. ತನ್ತಿ ಪಠಮಂ ಚಿತ್ತಂ ಪಠಮಂ ವಿಞ್ಞಾಣಂ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಸತ್ತಸ್ಸ. ಸಾವ ಜಾತೀತಿ ಸಾ ಏವ ಪಟಿಸನ್ಧಿ, ಗಬ್ಭೋ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ತತ್ಥಾತಿ ಪಾಳಿಯಂ, ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಯೋತಿ ಪುಗ್ಗಲೋ. ಮಹಾಪವಾರಣಾಯಾತಿ ಅಸ್ಸಯುಜಪುಣ್ಣಮಿಯಂ. ಸಾ ಹಿ ಪೂಜಿತಪವಾರಣತ್ತಾ ಮಹಾಪವಾರಣಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ತತೋತಿ ಪವಾರಣಾಯ ಜಾತಕಾಲತೋ. ತನ್ತಿ ಮಹಾಪವಾರಣಂ. ಪಾಟಿಪದೇ ಚಾತಿ ಏತ್ಥ ಚಸದ್ದೋ ಅನಿಯಮವಿಕಪ್ಪತ್ಥೋ, ಪವಾರಣದಿವಸಪಾಟಿಪದದಿವಸೇಸು ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ದಿವಸೇ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಹಾಯನವಡ್ಢನನ್ತಿ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ವಸಿತಮಾಸೇಸು ಅಧಿಕೇಸು ಹಾಯನಞ್ಚ ಊನೇಸು ವಡ್ಢುನಞ್ಚ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಪೋರಾಣಕತ್ಥೇರಾ ಪನ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏಕೂನವೀಸತಿವಸ್ಸನ್ತಿ ಅನನ್ತರೇ ವುತ್ತಂ ಏಕೂನವೀಸತಿವಸ್ಸಂ. ನಿಕ್ಖಮನೀಯೋತಿ ಸಾವಣಮಾಸೋ. ಸೋ ಹಿ ಅನ್ತೋವೀಥಿತೋ ಬಾಹಿರವೀಥಿಂ ನಿಕ್ಖಮತಿ ಸೂರಿಯೋ ಅಸ್ಮಿನ್ತಿ ‘‘ನಿಕ್ಖಮನೀಯೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಪಾಟಿಪದದಿವಸೇತಿ ಪಚ್ಛಿಮಿಕಾಯ ವಸ್ಸೂಪಗಮನದಿವಸೇ. ತಂ ಉಪಸಮ್ಪಾದನಂ. ಕಸ್ಮಾತಿ ಪುಚ್ಛಾ. ಏತ್ಥ ಠತ್ವಾ ಪರಿಹಾರೋ ವುಚ್ಚತೇ ಮಯಾತಿ ಯೋಜನಾ. ವೀಸತಿಯಾ ವಸ್ಸೇಸೂತಿ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವೀಸತಿಯಾ ವಸ್ಸೇಸು. ತಿಂಸರತ್ತಿದಿವಸ್ಸ ಏಕಮಾಸತ್ತಾ ‘‘ಚತ್ತಾರೋ ¶ ಮಾಸಾ ಪರಿಹಾಯನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಉಕ್ಕಡ್ಢನ್ತೀತಿ ಏಕಸ್ಸ ಅಧಿಕಮಾಸಸ್ಸ ನಾಸನತ್ಥಾಯ ವಸ್ಸಂ ಉಪರಿ ಕಡ್ಢನ್ತಿ. ತತೋತಿ ಛಮಾಸತೋ ಅಪನೇತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏತ್ಥಾತಿ ‘‘ಏಕೂನವೀಸತಿವಸ್ಸ’’ನ್ತಿಆದಿವಚನೇ. ಪನ-ಸದ್ದೋ ಹಿಸದ್ದತ್ಥೋ, ಸಚ್ಚನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯೋತಿ ಪುಗ್ಗಲೋ. ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಗಬ್ಭಮಾಸಾನಮ್ಪಿ ಗಣನೂಪಗತ್ತಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಛ ಮಾಸೇ ವಸಿತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಟ್ಠ ಮಾಸೇ ವಸಿತ್ವಾ ಜಾತೋಪಿ ನ ಜೀವತೀತಿ ಸುತ್ತನ್ತಅಟ್ಠಕಥಾಸು (ದೀ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೪-೨೫; ಮ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೩.೨೦೫) ವುತ್ತಂ.

೪೦೬. ದಸವಸ್ಸಚ್ಚಯೇನಾತಿ ಉಪಸಮ್ಪದತೋ ದಸವಸ್ಸಾತಿಕ್ಕಮೇನ. ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತೀತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ವಾ ¶ ಕಮ್ಮವಾಚಾಚರಿಯೋ ವಾ ಹುತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಿ. ತನ್ತಿ ಉಪಜ್ಝಾಚರಿಯಭೂತಂ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಪುಗ್ಗಲಂ. ಕಮ್ಮವಾಚಾಚರಿಯೋ ಹುತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇನ್ತೋ ತಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಸಚೇ ಅಞ್ಞೋಪಿ ಕಮ್ಮವಾಚಾಚರಿಯೋ ಅತ್ಥಿ, ಸೂಪಸಮ್ಪನ್ನೋ. ಸೋವ ಸಚೇ ಕಮ್ಮವಾಚಂ ಸಾವೇತಿ, ನುಪಸಮ್ಪನ್ನೋ. ಞತ್ವಾ ಪನ ಪುನ ಅನುಪಸಮ್ಪಾದೇನ್ತೇ ಸಗ್ಗನ್ತರಾಯೋಪಿ ಮಗ್ಗನ್ತರಾಯೋಪಿ ಹೋತಿಯೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬನ್ತಿ. ಪಞ್ಚಮಂ.

೬. ಥೇಯ್ಯಸತ್ಥಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೪೦೭. ಛಟ್ಠೇ ‘‘ಪಟಿಯಾಲೋಕ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಆಲೋಕಸದ್ದೇನ ಸೂರಿಯೋ ವುತ್ತೋ ಉಪಚಾರೇನ. ಸೂರಿಯೋ ಹಿ ಪುರತ್ಥಿಮದಿಸತೋ ಉಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಪಚ್ಛಿಮದಿಸಂ ಗತೋ, ತಸ್ಮಾ ಸೂರಿಯಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಆಲೋಕಸ್ಸ ಪಟಿಮುಖಂ ‘‘ಪಟಿಯಾಲೋಕ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಪಚ್ಛಿಮದಿಸಾಯೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಾತಿ ಆಹ ‘‘ಪಚ್ಛಿಮಂ ದಿಸನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ. ಕಮ್ಮಿಕಾತಿ ಕಮ್ಮೇ ಯುತ್ತಾ ಪಯುತ್ತಾ.

೪೦೯. ರಾಜಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಕಂ ‘‘ರಾಜಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ ಉಪಚಾರೇನ, ಅಥ ವಾ ರಞ್ಞೋ ಏಸೋ ‘‘ರಾಜಾ’’ತಿ ಕತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಕಂ ‘‘ರಾಜಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಥೇಯ್ಯನ್ತಿ ಥೇನೇತ್ವಾ ‘‘ಸಕ್ಕಚ್ಚ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಪಾಚಿ. ೬೦೬) ವಿಯ ನಿಗ್ಗಹೀತಾಗಮೋ ಹೋತಿ. ರಾಜಾನಂ, ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಕಂ ವಾ ಥೇಯ್ಯಂ ಥೇನೇತ್ವಾ ¶ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ರಾಜಾನಂ ವಾ ಥೇನೇತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ.

೪೧೧. ಚತೂಸು ವಿಸಙ್ಕೇತೇಸು ದ್ವೀಹಿ ಅನಾಪತ್ತಿ, ದ್ವೀಹಿ ಆಪತ್ತಿಯೇವಾತಿ. ಛಟ್ಠಂ.

೭. ಸಂವಿಧಾನಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೪೧೨. ಸತ್ತಮೇ ‘‘ಪಧೂಪೇನ್ತೋ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಪಪುಬ್ಬ ಧೂಪಧಾತು ಪರಿಭಾಸನತ್ಥೇ ವತ್ತತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಪರಿಭಾಸನ್ತೋ’’ತಿ. ತ್ವಂ ಸಮಣೋಪಿ ಮಾತುಗಾಮೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಗಚ್ಛಸಿ, ತುಯ್ಹೇವೇಸೋ ದೋಸೋ, ನೇತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ತಾನಂಯೇವ ಪರಿಭಾಸನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ನಿಕ್ಖಾಮೇಸೀ’’ತಿಇಮಿನಾ ‘‘ನಿಪ್ಪಾತೇಸೀ’’ತಿಏತ್ಥ ನಿಪುಬ್ಬ ಪತಧಾತು ಗತ್ಯತ್ಥೋತಿ ದಸ್ಸೇತೀತಿ. ಸತ್ತಮಂ.

೮. ಅರಿಟ್ಠಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೪೧೭. ಅಟ್ಠಮೇ ಗನ್ಧೇತಿ ಗಿಜ್ಝೇ. ತೇ ಹಿ ಗಿಧನ್ತಿ ಕುಣಪಂ ಅಭಿಕಙ್ಖನ್ತೀತಿ ‘‘ಗನ್ಧಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ ¶ . ಗದ್ಧೇತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಸೋಪಿ ಯುಜ್ಜತಿ ಯಥಾ ‘‘ಯುಗನನ್ಧೋ, ಯುಗನದ್ಧೋ’’ತಿ ಚ ‘‘ಪಟಿಬನ್ಧೋ ಪಟಿಬದ್ಧೋ’’ತಿ ಚ. ಬಾಧಯಿಂಸೂತಿ ಹನಿಂಸು. ಅಸ್ಸಾತಿ ಅರಿಟ್ಠಸ್ಸ.

ತದ್ಧಿತೇನ ವುತ್ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ತೇ’’ತಿಆದಿ. ತೇತಿ ಅನ್ತರಾಯಿಕಾ. ತತ್ಥಾತಿ ಪಞ್ಚವಿಧೇಸು ಅನ್ತರಾಯಿಕೇಸು. ‘‘ತಥಾ’’ತಿಪದೇನ ‘‘ಕಮ್ಮನ್ತರಾಯಿಕಂ ನಾಮಾ’’ತಿ ಪದಂ ಅತಿದಿಸತಿ. ತಂ ಪನಾತಿ ಭಿಕ್ಖುನಿದೂಸಕಕಮ್ಮಂ ಪನ. ಮೋಕ್ಖಸ್ಸೇವಾತಿ ಮಗ್ಗನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸೇವ. ಮಗ್ಗೋ ಹಿ ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಮುಚ್ಚತೀತಿ ಅತ್ಥೇನ ಮೋಕ್ಖೋ ನಾಮ. ಝಾನಮ್ಪೇತ್ಥ ಸಙ್ಗಹಿತಂ ನೀವರಣೇಹಿ ವಿಮುಚ್ಚನತ್ತಾ. ನಿಬ್ಬಾನಂ ವಿಮುಚ್ಚೀತಿ ಅತ್ಥೇನ ಮೋಕ್ಖೋ ನಾಮ. ಫಲಮ್ಪೇತ್ಥ ಸಙ್ಗಹಿತಂ ವಿಮುಚ್ಚಿತತ್ತಾ. ನಿಯತಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಧಮ್ಮಾತಿ ನಿಯತಭಾವಂ ಪತ್ತಾ, ನಿಯತವಸೇನ ವಾ ಪವತ್ತಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಸಙ್ಖಾತಾ ಧಮ್ಮಾ. ತೇ ಪನ ನತ್ಥಿಕಅಹೇತುಕ ಅಕಿರಿಯವಸೇನ ತಿವಿಧಾ. ಪಣ್ಡಕಾದಿಗಹಣಸ್ಸ ನಿದಸ್ಸನಮತ್ತತ್ತಾ ‘ಪಟಿಸನ್ಧಿಧಮ್ಮಾ’’ತಿಪದೇನ ಅಹೇತುಕದ್ವಿಹೇತುಕಪಟಿಸನ್ಧಿಧಮ್ಮಾ ಗಹೇತಬ್ಬಾ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ವಿಪಾಕನ್ತರಾಯಿಕಭಾವತೋ. ತೇಪಿ ಮೋಕ್ಖಸ್ಸೇವ ಅನ್ತರಾಯಂ ಕರೋನ್ತಿ, ನ ಸಗ್ಗಸ್ಸ. ತೇ ಪನಾತಿ ಅರಿಯೂಪವಾದಾ ಪನ. ತಾವದೇವ ಉಪವಾದನ್ತರಾಯಿಕಾ ¶ ನಾಮಾತಿ ಯೋಜನಾ. ತಾಪೀತಿ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಆಪನ್ನಾ ಆಪತ್ತಿಯೋಪಿ. ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಭಾವಂ ವಾ ಪಟಿಜಾನಾತೀ’’ತಿ. ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾಪತ್ತಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ನ ವುಟ್ಠಾತಿ ವಾ’’ತಿ. ಲಹುಕಾಪತ್ತಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ನ ದೇಸೇತಿ ವಾ’’ತಿ.

ತತ್ರಾತಿ ಪಞ್ಚವಿಧೇಸು ಅನ್ತರಾಯಿಕೇಸು. ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಅರಿಟ್ಠೋ ಗನ್ಧಬಾಧಿಪುಬ್ಬೋ ಭಿಕ್ಖು. ಸೇಸನ್ತರಾಯಿಕೇತಿ ಆಣಾವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತರಾಯಿಕತೋ ಸೇಸೇ ಚತುಬ್ಬಿಧೇ ಅನ್ತರಾಯಿಕೇ. ಇಮೇ ಆಗಾರಿಕಾತಿ ಅಗಾರೇ ವಸನಸೀಲಾ ಇಮೇ ಮನುಸ್ಸಾ. ಭಿಕ್ಖೂಪಿ ಪಸ್ಸನ್ತಿ ಫುಸನ್ತಿ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಕಸ್ಮಾ ನ ವಟ್ಟನ್ತಿ, ವಟ್ಟನ್ತಿಯೇವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ರಸೇನ ರಸಂ ಸಂಸನ್ದಿತ್ವಾತಿ ಉಪಾದಿಣ್ಣಕರಸೇನ ಅನುಪಾದಿಣ್ಣಕರಸಂ, ಅನುಪಾದಿಣ್ಣಕರಸೇನ ವಾ ಉಪಾದಿಣ್ಣಕರಸಂ ಸಮಾನೇತ್ವಾ. ಯೋನಿಸೋ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ ಸಂವಿಜ್ಜತಿ ಛನ್ದರಾಗೋ ಏತ್ಥಾತಿ ಸಚ್ಛನ್ದರಾಗೋ, ಸೋಯೇವ ಪರಿಭೋಗೋ ಸಚ್ಛನ್ದರಾಗಪರಿಭೋಗೋ, ತಂ. ಏಕಂ ಕತ್ವಾತಿ ಸಮಾನಂ ಕತ್ವಾ. ಘಟೇನ್ತೋ ವಿಯ ಪಾಪಕಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಕಿಂಸದ್ದೋ ಗರಹತ್ಥೋ, ಕಸ್ಮಾ ಭಗವತಾ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಂ ಪಞ್ಞತ್ತಂ, ನ ಪಞ್ಞಾಪೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮಹಾಸಮುದ್ದಂ ಬನ್ಧನ್ತೋ ಯಥಾ ಅಕತ್ತಬ್ಬಂ ಕರೋತಿ, ತಥಾ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಂ ಪಞ್ಞಪೇನ್ತೋ ಭಗವಾ ಅಪಞ್ಞತ್ತಂ ಪಞ್ಞಪೇತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಏತ್ಥಾತಿ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕೇ. ಆಸನ್ತಿ ಭಬ್ಬಾಸಂ. ಆಣಾಚಕ್ಕೇತಿ ಆಣಾಸಙ್ಖಾತೇ ಚಕ್ಕೇ.

ಅಟ್ಠಿಯೇವ ಅಟ್ಠಿಕಂ ಕುಚ್ಛಿತತ್ಥೇನ, ಕುಚ್ಛಿತತ್ಥೇ ಹಿ ಕೋ. ಅಟ್ಠಿಕಮೇವ ಖಲೋ ನೀಚಟ್ಠೇನ ಲಾಮಕಟ್ಠೇನಾತಿ ಅಟ್ಠಿಕಙ್ಖಲೋ ನಿಗ್ಗಹೀತಾಗಮಂ ಕತ್ವಾ. ತೇನ ಉಪಮಾ ಸದಿಸಾತಿ ಅಟ್ಠಿಕಙ್ಖಲೂಪಮಾ. ‘‘ಅಟ್ಠೀ’’ತಿ ¶ ಚ ‘‘ಕಙ್ಖಲ’’ನ್ತಿ ಚ ಪದಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಣ್ಣೇನ್ತಿ ಆಚರಿಯಾ (ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯ ೩.೪೧೭; ವಿ. ವಿ. ಟೀ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯ ೨.೪೧೭; ಮ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೨; ಮ. ನಿ. ಟೀ. ೩.೪೨). ಅಙ್ಗಾರಕಾಸೂಪಮಾತಿ ಅಙ್ಗಾರರಾಸಿಸದಿಸಾ, ಅಙ್ಗಾರೇಹಿ ವಾ ಪರಿಪುಣ್ಣಾ ಆವಾಟಸದಿಸಾ. ಅಸಿಸೂನೂಪಮಾತಿ ಏತ್ಥ ಅಸೀತಿ ಖಗ್ಗೋ. ಸೋ ಹಿ ಅಸತೇ ಖಿಪತೇ ಅನೇನಾತಿ ‘‘ಅಸೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಸೂನಾತಿ ಅಧಿಕೋಟ್ಟನಂ. ತಞ್ಹಿ ಸುನತಿ ಸಞ್ಚುಣ್ಣಭಾವಂ ಗಚ್ಛತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ‘‘ಸೂನಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಅಸಿನಾ ಸೂನಾತಿ ಅಸಿಸೂನಾ, ತಾಯ ಉಪಮಾ ಸದಿಸಾತಿ ಅಸಿಸೂನೂಪಮಾ. ಸತ್ತಿಸೂಲೂಪಮಾತಿ ಸತ್ತಿಯಾ ಚ ಸೂಲೇನ ¶ ಚ ಸದಿಸಾ. ಏತ್ಥಾತಿ ಇಮಿಸ್ಸಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ. ಮಜ್ಝಿಮಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಅಲಗದ್ದೂಪಮಸುತ್ತೇ (ಮ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧.೨೩೪ ಆದಯೋ) ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಏವಂಸದ್ದಖೋಸದ್ದಾನಮನ್ತರೇ ವಿಯಸದ್ದಸ್ಸ ಬ್ಯಾದೇಸಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಏವಂ ವಿಯ ಖೋ’’ತಿ. ಅಟ್ಠಮಂ.

೯. ಉಕ್ಖಿತ್ತಸಮ್ಭೋಗಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೪೨೪. ನವಮೇ ಅನುಧಮ್ಮಸ್ಸ ಸರೂಪಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅನುಲೋಮವತ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಕತಾ ಓಸಾರಣಾ’’ತಿ. ಇಮಿನಾ ಅನುಲೋಮವತ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಕತೋ ಓಸಾರಣಸಙ್ಖಾತೋ ಧಮ್ಮೋ ಅನುಧಮ್ಮೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಓಸಾರಣಾತಿ ಪವೇಸನಾ. ತೇನೇವಾತಿ ಉಕ್ಖಿತ್ತಕಸ್ಸ ಅಕಟಾನುಧಮ್ಮತ್ತಾ ಏವ. ಅಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಅಕಟಾನುಧಮ್ಮೇನಾ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ.

ದದತೋ ವಾ ಗಣ್ಹತೋ ವಾತಿ ವಾಸದ್ದೋ ಅನಿಯಮವಿಕಪ್ಪತ್ಥೋತಿ. ನವಮಂ.

೧೦. ಕಣ್ಟಕಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೪೨೮. ದಸಮೇ ಅರಿಟ್ಠಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ವಿಯ ಏತಸ್ಸಾಪಿ ಉಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಉಮ್ಮಜ್ಜನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಮನಸಿಕರೋನ್ತಸ್ಸ. ಸಂವಾಸಸ್ಸ ನಾಸನಾ ಸಂವಾಸನಾಸನಾ. ಲಿಙ್ಗಸ್ಸ ನಾಸನಾ ಲಿಙ್ಗನಾಸನಾ. ದಣ್ಡಕಮ್ಮೇನ ನಾಸನಾ ದಣ್ಡಕಮ್ಮನಾಸನಾ. ತತ್ಥಾತಿ ತಿವಿಧಾಸು ನಾಸನಾಸು. ದೂಸಕೋ…ಪೇ… ನಾಸೇಥಾತಿ ಏತ್ಥ ಅಯಂ ನಾಸನಾ ಲಿಙ್ಗನಾಸನಾ ನಾಮಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಯನ್ತಿ ದಣ್ಡಕಮ್ಮನಾಸನಾ. ಇಧಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ, ‘‘ನಾಸೇತೂ’’ತಿ ಪದೇ ವಾ. ತತ್ಥಾತಿ ಪುರಿಮವಚನಾಪೇಕ್ಖಂ, ‘‘ಏವಞ್ಚ ಪನ ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ ಆದಿವಚನೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಿರೇತಿ ಆಮನ್ತನಪದಂ ಪರಸದ್ದೇನ ಸಮಾನತ್ಥನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಪರಾ’’ತಿ. ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅನಜ್ಝತ್ತಿಕಭೂತ’’ಇತಿ ವಾ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಚ್ಚನೀಕಭೂತ’’ ಇತಿ ವಾ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ‘‘ಅಮಾಮಕ’’ಇತಿಪದೇನ ‘‘ಪರ’’ಇತಿಪದಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಅಮ್ಹೇ ನಮಮಾಯಕ, ಅಮ್ಹೇಹಿ ವಾ ನಮಮಾಯಿತಬ್ಬ ಇತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಅಮ್ಹಾಮಕ’’ಇತಿಪಿ ಹಕಾರಯುತ್ತೋ ಪಾಠೋ. ಅಮ್ಹೇಹಿ ಆಮಕಇತಿ ¶ ಅತ್ಥೋ. ಯತ್ಥಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ. ತೇತಿ ಉಪಯೋಗತ್ಥೇ ಸಾಮಿವಚನಂ, ತನ್ತಿ ¶ ಅತ್ಥೋ. ತವ ರೂಪಸದ್ದೇ ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ನ ಪಸ್ಸಾಮಾತಿ ನ ಪಸ್ಸಾಮ, ನ ಸುಣಾಮ.

೪೨೯. ತೇನಾತಿ ಸಾಮಣೇರೇನ. ‘‘ಕಾರಾಪೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಪದೇ ಕಾರಿತಕಮ್ಮನ್ತಿ. ದಸಮಂ.

ಸಪ್ಪಾಣಕವಗ್ಗೋ ಸತ್ತಮೋ.

೮. ಸಹಧಮ್ಮಿಕವಗ್ಗೋ

೧. ಸಹಧಮ್ಮಿಕಸಿಕ್ಖಾಪದ-ಅತ್ಥಯೋಜನಾ

೪೩೪. ಸಹಧಮ್ಮಿಕವಗ್ಗಸ್ಸ ಪಠಮೇ ಯನ್ತಿ ಯಂ ಪಞ್ಞತ್ತಂ. ‘‘ಸಿಕ್ಖಮಾನೇನಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಮಾನಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಅನಾಗತತ್ಥಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಿಕ್ಖಿತುಕಾಮೇನಾ’’ತಿ. ‘‘ಸಿಕ್ಖಮಾನೇನಾ’’ತಿಪದಂ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಾ’’ತಿಪದೇ ಏವ ನ ಕೇವಲಂ ಕಾರಕವಿಸೇಸನಂ ಹೋತಿ, ಅಥ ಖೋ ‘‘ಅಞ್ಞಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿಪದೇಸುಪಿ ಕಿರಿಯಾವಿಸೇಸನಂ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಹುತ್ವಾ’’ತಿ. ಪದತ್ಥತೋತಿ ಪದತೋ ಚ ಅತ್ಥತೋ ಚ, ಪದಾನಂ ಅತ್ಥತೋ ವಾತಿ. ಪಠಮಂ.

೨. ವಿಲೇಖನಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೪೩೮. ದುತಿಯೇ ವಿನಯೇ ಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾ ಕಥಾ ವಿನಯಕಥಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ವಿನಯಕಥಾ ನಾಮಾ’’ತಿಆದಿ. ತನ್ತಿ ವಿನಯಕಥಂ. ಪದಭಾಜನೇನ ವಣ್ಣನಾ ವಿನಯಸ್ಸ ವಣ್ಣೋ ನಾಮಾತಿ ಯೋಜನಾ. ತನ್ತಿ ವಿನಯಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ. ಪರಿಯಾಪುಣನಂ ಪರಿಯತ್ತಿ, ವಿನಯಸ್ಸ ಪರಿಯತ್ತಿ ವಿನಯಪರಿಯತ್ತಿ, ವಿನಯಪರಿಯತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಂ ಮೂಲಮಸ್ಸ ವಣ್ಣಸ್ಸಾತಿ ವಿನಯಪರಿಯತ್ತಿಮೂಲಕೋ, ತಂ. ವಿನಯಧರೋ ಲಭತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಹೀತಿ ವಿತ್ಥಾರೋ. ತೇ ಸಬ್ಬೇ ಭಗವಾ ಭಾಸತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ.

ಅಸ್ಸಾತಿ ವಿನಯಧರಸ್ಸ. ಇಧಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ. ಅಲಜ್ಜಿತಾತಿಆದೀಸು ಕರಣತ್ಥೇ ಪಚ್ಚತ್ತವಚನಂ. ಅಲಜ್ಜಿತಾಯಾತಿ ಹಿ ಅತ್ಥೋ. ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಕಥಂ ಅಲಜ್ಜಿತಾಯಾ’’ತಿಆದಿ. ಚಾತಿ ಸಚ್ಚಂ ¶ . ‘‘ಸಞ್ಚಿಚ್ಚಾ’’ತಿ ಪದಂ ತೀಸು ವಾಕ್ಯೇಸು ¶ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಆಪತ್ತಿಂ ಪರಿಗೂಹತಿ, ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಅಗತಿಗಮನಞ್ಚ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮನ್ದೋತಿ ಬಾಲೋ. ಮೋಮೂಹೋತಿ ಅತಿಸಮ್ಮೂಳ್ಹೋ. ವಿರಾಧೇತೀತಿ ವಿರಜ್ಝಾಪೇತಿ. ಕುಕ್ಕುಚ್ಚೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇತಿ ‘‘ಕಪ್ಪತಿ ನು ಖೋ, ನೋ’’ತಿ ವಿನಯಕುಕ್ಕುಚ್ಚೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ. ಅಯಂ ಪನಾತಿ ಅಯಂ ಪುಗ್ಗಲೋ ಪನ ವೀತಿಕ್ಕಮತಿಯೇವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಚ್ಛಮಂಸೇನ ಸೂಕರಮಂಸಸ್ಸ ವಣ್ಣಸಣ್ಠಾನೇನ ಸದಿಸತ್ತಾ, ದೀಪಿಮಂಸೇನ ಚ ಮಿಗಮಂಸಸ್ಸ ಸದಿಸತ್ತಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಚ್ಛಮಂಸಂ ಸೂಕರಮಂಸ’’ನ್ತಿಆದಿ.

ಆಪತ್ತಿಂಚ ಸತಿಸಮ್ಮೋಸಾಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಚಸದ್ದೋ ಅವುತ್ತವಾಕ್ಯಸಮ್ಪಿಣ್ಡನತ್ಥೋ, ಕತ್ತಬ್ಬಞ್ಚ ನ ಹಿ ಕರೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏವನ್ತಿಆದಿ ನಿಗಮನಂ.

ಏವಂ ಅವಿನಯಧರಸ್ಸ ದೋಸಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ವಿನಯಧರಸ್ಸ ಗುಣಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ವಿನಯಧರೋ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ. ಸೋತಿ ವಿನಯಧರೋ. ಹೀತಿ ವಿತ್ಥಾರೋ. ಪರೂಪವಾದನ್ತಿ ಪರೇಸಂ ಉಪವಾದಂ. ಸುದ್ಧನ್ತೇತಿ ಸುದ್ಧಸ್ಸ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ. ತತೋತಿ ಪತಿಟ್ಠಾನತೋ ಪರನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಸ್ಸಾತಿ ವಿನಯಧರಸ್ಸ. ಏವನ್ತಿಆದಿ ನಿಗಮನಂ. ಅಸ್ಸಾತಿ ವಿನಯಧರಸ್ಸ. ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಪಕತಾನನ್ತಿ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚೇನ ಅಭಿಭೂತಾನಂ. ಸೋತಿ ವಿನಯಧರೋ. ತೇಹೀತಿ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಪಕತೇಹಿ. ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸ ಅವಿನಯಧರಸ್ಸಾತಿ ಯೋಜನಾ. ತನ್ತಿ ಭಯಂ ಸಾರಜ್ಜಂ.

ಪಟಿಪಕ್ಖಂ, ಪಟಿವಿರುದ್ಧಂ ವಾ ಅತ್ಥಯನ್ತಿ ಇಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಪಚ್ಚತ್ಥೀಕಾ, ಣ್ಯಸದ್ದೋ ಬಹುಲಂ ಕತ್ತಾಭಿಧಾಯಕೋ, ಅತ್ತನೋ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾ ಅತ್ತಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾ. ತತ್ಥಾತಿ ದುವಿಧೇಸು ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕೇಸು. ಇಮೇತಿ ಮೇತ್ತಿಯಭುಮ್ಮಜಕವಡ್ಢಲಿಚ್ಛವಿನೋ. ಅಞ್ಞೇಪಿ ಯೇ ವಾ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅರಿಟ್ಠಭಿಕ್ಖು ಚ ಕಣ್ಟಕಸಾಮಣೇರೋ ಚ ವೇಸಾಲಿಕವಜ್ಜಿಪುತ್ತಕಾ ಚ ಅರಿಟ್ಠ…ಪೇ… ವಜ್ಜೀಪುತ್ತಕಾ. ತೇ ಚ ಸಾಸನಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾ ನಾಮಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಪರೂಪಹಾರೋ ಚ ಅಞ್ಞಾಣೋ ಚ ಕಙ್ಖಾಪರವಿತರಣೋ ಚ ಪರೂ…ಪೇ… ವಿತರಣಾ. ತೇ ಆದಯೋ ಯೇಸಂ ವಾದಾನನ್ತಿ ಪರೂ…ಪೇ… ವಿತರಣಾದಯೋ. ತೇ ಏವ ವಾದಾ ಏತೇಸನ್ತಿ ಪರೂ…ಪೇ… ವಿತರಣಾದಿವಾದಾ. ತೇ ಚ ಸಾಸನಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾ ನಾಮಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಬುದ್ಧಸಾಸನಂ ಬುದ್ಧಸಾಸನನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಕತಪಗ್ಗಹಾ ಮಹಾಸಙ್ಘಿಕಾದಯೋ ಚ ಸಾಸನಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾ ನಾಮಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಕಙ್ಖಾಪರವಿತರಣಾದೀತಿ ಏತ್ಥ ¶ ಆದಿಸದ್ದೇನ ಕಥಾವತ್ಥುಪಕರಣೇ ಆಗತಾ ವಾದಾ ಸಙ್ಗಯ್ಹನ್ತಿ. ಮಹಾಸಙ್ಘಿಕಾದಯೋತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿಸದ್ದೇನ ದೀಪವಂಸೇ ಆಗತಾ ಗಣಾ ಸಙ್ಗಯ್ಹನ್ತಿ. ಆದಿಮ್ಹಿ ‘‘ವಿಪರೀತದಸ್ಸನಾ’’ತಿ ಪದಂ ಸಬ್ಬಪದೇಹಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ‘‘ಸಹಧಮ್ಮೇನಾ’’ತಿ ಪದಸ್ಸತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಹ ಕಾರಣೇನಾ’’ತಿ. ಯಥಾತಿ ಯೇನಾಕಾರೇನ ನಿಗ್ಗಯ್ಹಮಾನೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ತತ್ಥಾತಿ ¶ ತಿವಿಧೇಸು ಸದ್ಧಮ್ಮೇಸು. ಮಹಾವತ್ತಾನಿ ಸನ್ತಿ, ಅಯಂ ಸಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಚತ್ತಾರಿ ಫಲಾನಿ ಚಾತಿ ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಏತ್ಥ ಚಕಾರೇನ ಅಭಿಞ್ಞಾಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ ಸಙ್ಗಹಿತಾ ತಾಸಮ್ಪಿ ಅಧಿಗಮಸಾಸನಭಾವತೋ.

ತತ್ಥಾತಿ ತಿವಿಧೇಸು ಸದ್ಧಮ್ಮೇಸು. ಕೇಚಿ ಥೇರಾತಿ ಧಮ್ಮಕಥಿಕಾ ಕೇಚಿ ಥೇರಾ. ‘‘ಯೋ ಖೋ’’ತಿ ಕಣ್ಠಜದುತಿಯಕ್ಖರೇನ ಪಠಿತಬ್ಬೋ. ಪೋತ್ಥಕೇಸು ಪನ ‘‘ಯೋ ವೋ’’ತಿ ವಕಾರೇನ ಪಾಠೋ ಅತ್ಥಿ, ಸೋ ಅಯುತ್ತೋ. ಕಸ್ಮಾ? ‘‘ಸೋ ವೋ’’ತಿ ಪರತೋ ವುತ್ತತ್ತಾ, ಏಕಸ್ಮಿಂ ವಾಕ್ಯೇ ದ್ವಿನ್ನಂ ಸಮಾನಸುತಿಸದ್ದಾನಂ ಅಯುತ್ತತ್ತಾ ಚ. ಕೇಚಿ ಥೇರಾತಿ ಪಂಸುಕೂಲಿಕಾ ಕೇಚಿ ಥೇರಾ ಆಹಂಸೂತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಇತರೇ ಪನ ಥೇರಾತಿ ಧಮ್ಮಕಥಿಕಥೇರೇಹಿ ಚ ಪಂಸುಕೂಲಿಕಥೇರೇಹಿ ಚ ಅಞ್ಞೇ ಥೇರಾ. ತೇತಿ ಪಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖೂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಜಮ್ಬುದೀಪಸ್ಸ ಪಚ್ಚನ್ತೇ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಪಚ್ಚನ್ತಿಮೋ, ತಸ್ಮಿಂ. ಜಮ್ಬುದೀಪಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ ವೇಮಜ್ಝೇ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಮಜ್ಝಿಮೋ. ಅಥ ವಾ ಮಜ್ಝಾನಂ ಸುದ್ಧಾನಂ ಬುದ್ಧಾದೀನಂ ನಿವಾಸೋ ಮಜ್ಝಿಮೋ, ತಸ್ಮಿಂ. ವೀಸತಿ ವಗ್ಗಾ ಇಮಸ್ಸಾತಿ ವೀಸತಿವಗ್ಗೋ, ಸೋಯೇವ ಗಣೋ ವೀಸತಿವಗ್ಗಗಣೋ, ತಂ. ಏವನ್ತಿಆದಿ ನಿಗಮನಂ.

ತಸ್ಸಾಧೇಯ್ಯೋತಿ ತಸ್ಸಾಯತ್ತೋ, ತಸ್ಸ ಸನ್ತಕೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಪವಾರಣಾ ಆಧೇಯ್ಯಾ, ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಂ ಆಧೇಯ್ಯಂ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಆಧೇಯ್ಯಾ, ಉಪಸಮ್ಪದಾ ಆಧೇಯ್ಯಾತಿ ಯೋಜನಾ.

ಯೇಪಿ ಇಮೇ ನವ ಉಪೋಸಥಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಯಾಪಿ ಚ ಇಮಾ ನವ ಪವಾರಣಾಯೋತಿ ಯೋಜನಾ. ತಸ್ಸಾತಿ ವಿನಯಧರಸ್ಸ. ತಾಸನ್ತಿ ನವಪವಾರಣಾನಂ.

ಯಾನಿಪಿ ¶ ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಾನೀತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಏತ್ಥ ಚ ತಾನಿ ವಿನಯಧರಾಯತ್ತಾನೇವಾತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ ಅಜ್ಝಾಹರಿತಬ್ಬೋ.

ಯಾಪಿ ಚ ಅಯಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಚ ಉಪಸಮ್ಪದಾ ಚ ಕಾತಬ್ಬಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ಅಞ್ಞೋತಿ ವಿನಯಧರತೋ ಪರೋ. ಸೋ ಏವಾತಿ ವಿನಯಧರೋ ಏವ. ‘‘ಉಪಜ್ಝ’’ನ್ತಿ ಧಾತುಕಮ್ಮಂ, ‘‘ಸಾಮಣೇರೇನಾ’’ತಿ ಕಾರಿತಕಮ್ಮಂ ಉಪನೇತಬ್ಬಂ. ಏತ್ಥ ಚಾತಿ ಉಪೋಸಥಾದೀಸು ಚ. ನಿಸ್ಸಯದಾನಞ್ಚ ಸಾಮಣೇರೂಪಟ್ಠಾನಞ್ಚ ವಿಸುಂ ಕತ್ವಾ ದ್ವಾದಸಾನಿಸಂಸೇ ಲಭತೀತಿಪಿ ಸಕ್ಕಾ ವತ್ತುಂ.

ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಕತ್ವಾತಿ ‘‘ಪಞ್ಚಾತಿ ಚ…ಪೇ… ಏಕಾದಸಾ’’ತಿ ಚ ಕೋಟ್ಠಾಸಂ ಕೋಟ್ಠಾಸಂ ಕತ್ವಾ, ಸತ್ತ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಕತ್ವಾ ಭಾಸತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಥೋಮೇತೀತಿ ಸಮ್ಮುಖಾ ಥೋಮೇತಿ. ಪಸಂಸತೀತಿ ಪರಮ್ಮುಖಾ ಪಸಂಸತಿ. ‘‘ಉಗ್ಗಹೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಪದಸ್ಸತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪರಿಯಾಪುಣಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ಅದ್ಧನಿ ದೀಘೇ ¶ ಸಾಧೂತಿ ಅದ್ಧನಿಯಂ ಅದ್ಧಕ್ಖಮಂ ಅದ್ಧಯೋಗ್ಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ ಸಾಧುಅತ್ಥೇ ನಿಯಪಚ್ಚಯೋ (ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೇ ೪.೩೩.೭೩).

ಥೇರಾ ಚ ನವಾ ಚ ಮಜ್ಝಿಮಾ ಚ ಬಹೂ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಪರಿಯಾಪುಣನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೪೩೯. ‘‘ಉದ್ದಿಸ್ಸಮಾನೇ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ಕಮ್ಮರೂಪತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಉದ್ದಿಸಿಯಮಾನೇ’’ತಿ. ಸೋ ಪನಾತಿ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖೋ ಪನ. ಯಸ್ಮಾ ಉದ್ದಿಸ್ಸಮಾನೋ ನಾಮ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಉದ್ದಿಸನ್ತೇ ವಾತಿ ಉದ್ದಿಸಿಯಮಾನೇ ವಾ. ಉದ್ದಿಸಾಪೇನ್ತೇ ವಾತಿ ಉದ್ದಿಸಾಪಿಯಮಾನೇ ವಾ. ಅನ್ತಸದ್ದೋ ಹಿ ಮಾನಸದ್ದಕಾರಿಯೋ. ಯೋತಿ ಭಿಕ್ಖು. ನನ್ತಿ ತಂ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಂ. ಚಸದ್ದೋ ಖುದ್ದಾನುಖುದ್ದಕಪದಸ್ಸ ದ್ವನ್ನವಾಕ್ಯಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ಪುಬ್ಬಪದೇ ಕಕಾರಲೋಪೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ತೇಸನ್ತಿ ಖುದ್ದಾನುಖುದ್ದಾಕಾನಂ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ಏತಾನೀತಿ ಖುದ್ದಾನುಖುದ್ದಕಾನಿ. ಯೇತಿ ಭಿಕ್ಖೂ. ‘‘ಯಾವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿಯೇವ, ತಾವ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ ಇತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ ಇಮಸ್ಸ ನಯಸ್ಸ ಪಾಠಸೇಸೇಹಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬತ್ತಾ. ಗರುಕಭಾವಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇನ್ತೋ ಲಹುಕಭಾವಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅಥ ವಾ’’ತಿಆದಿ. ಅತಿವಿಯಾತಿ ಅತಿ ಇ ಏವ. ಇಕಾರೋ ಹಿ ಸನ್ಧಿವಸೇನ ಅದಸ್ಸನಂ ಗತೋ. ವಿಯಸದ್ದೋ ಏವಕಾರತ್ಥವಾಚಕೋ ‘‘ವರಮ್ಹಾಕಂ ಭುಸಾಮಿವಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ¶ (ಜಾ. ೧.೩.೧೦೮) ಇವಸದ್ದೋ ವಿಯ, ಅತಿ ಹುತ್ವಾ ಏವಾತಿ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ‘‘ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಸಮೀಪೇ ಸಾಮಿವಚನನ್ತಿ (ರುಪಸಿದ್ಧಿಯಂ ೩೧೬ ಸುತ್ತೇ) ಆಹ ‘‘ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ’’ತಿ. ತಸ್ಸಾತಿ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ. ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ವಿನಯೇ. ವಿವಣ್ಣೇತೀತಿ ನ ಕೇವಲಂ ತಸ್ಸೇವ ವಿವಣ್ಣಮತ್ತಮೇವ, ಅಥ ಖೋ ನಿನ್ದತಿಯೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ನಿನ್ದತೀ’’ತಿ. ಗರಹತೀತಿ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ. ಅಥ ವಾ ನಿನ್ದತೀತಿ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಸಮ್ಮುಖಾ ನಿನ್ದತಿ. ಗರಹತೀತಿ ಪರಮ್ಮುಖಾ ಗರಹತೀತಿ. ದುತಿಯಂ.

೩. ಮೋಹನಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೪೪೪. ತತಿಯೇ ಅನುಸದ್ದೋ ಪಟಿಪಾಟಿಅತ್ಥಂ ಅನ್ತೋಕತ್ವಾ ವಿಚ್ಛತ್ಥವಾಚಕೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅನುಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಅದ್ಧಮಾಸೇ ಅದ್ಧಮಾಸೇ’’ತಿ. ಸೋತಿ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖೋ. ಉಪೋಸಥೇ ಉಪೋಸಥೇ ಉದ್ದಿಸಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅನುಪೋಸಥಿಕಂ. ಏತ್ಥಾಪಿ ಹಿ ಅನುಸದ್ದೋ ವಿಚ್ಛತ್ಥವಾಚಕೋ. ಸೋತಿ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖೋ. ಉದ್ದಿಸಿಯಮಾನೋ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ತಸ್ಮಿಂ ಅನಾಚಾರೇ’’ತಿ ಪದೇನ ‘‘ತತ್ಥಾ’’ತಿ ಪದಸ್ಸತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಯಂ ಆಪತ್ತಿ’’ನ್ತಿ ಪದೇನ ಯಂಸದ್ದಸ್ಸ ವಿಸಯಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಯಥಾಧಮ್ಮೋತಿ ಏತ್ಥ ಧಮ್ಮಸದ್ದೇನ ಧಮ್ಮೋ ಚ ವಿನಯೋ ಚ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಧಮ್ಮೋ ಚ ವಿನಯೋ ಚಾ’’ತಿ. ಯಥಾತಿ ಯೇನಾಕಾರೇನ. ಸಾಧುಸದ್ದೋ ಸುನ್ದರತ್ಥೋ, ಕಸದ್ದೋ ಪದಪೂರಣೋತಿ ಆಹ ‘‘ಸುಟ್ಠೂ’’ತಿ. ಅಟ್ಠಿನ್ತಿ ಚ ‘‘ಕತ್ವಾ’’ತಿ ಚ ದ್ವೇ ಪದಾನಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾನಿ. ‘‘ಅಟ್ಠಿಕತ್ವಾ’’ತಿ ವಾ ಏಕಂ ಪದಂ. ತತ್ಥ ಪುಬ್ಬನಯೇ ಅತ್ಥೋ ಯಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ಅಟ್ಠಿ ತ್ಥಕಾರಸ್ಸ ¶ ಟ್ಠಕಾರಂ ಕತ್ವಾ, ತಂ ಅಟ್ಠಿಂ. ಕತ್ವಾತಿ ತ್ವಾಪಚ್ಚಯನ್ತಉತ್ತರಪದೇನ ಸಮಾಸೋ ನ ಹೋತಿ. ಅಟ್ಠಿಕಭಾವನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಇಕಸದ್ದೇನ ‘‘ಅಟ್ಠೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಈಪಚ್ಚಯಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಭಾವ’’ನ್ತಿಪದೇನ ಭಾವಪಚ್ಚಯೇನ ವಿನಾ ಭಾವತ್ಥಸ್ಸ ಞಾಪೇತಬ್ಬತಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಅತ್ಥೋ ಪನೇವಂ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ – ಅಟ್ಠಿಭಾವಂ ಕತ್ವಾತಿ. ಪಚ್ಛಿಮನಯೇ ಅತ್ಥೋ ಯಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ಅಟ್ಠಿಕೋ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ತ್ಥಕಾರಸ್ಸ ಟ್ಠಕಾರಂ ಕತ್ವಾ. ಅತ್ಥಯಿತಬ್ಬೋ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬೋತಿ ವಾ ಅಟ್ಠಿಕೋ, ಅಟ್ಠಿಕಇತಿ ನಾಮಸದ್ದತೋ ತ್ವಾಪಚ್ಚಯೋ ಕಾತಬ್ಬೋ. ‘‘ಅಟ್ಠಿಕತ್ವಾ’’ತಿ ಇದಂ ಪದಂ ಕಿರಿಯಾವಿಸೇಸನಂ. ಕಿರಿಯಾವಿಸೇಸನೇ ವತ್ತಮಾನೇ ಕರಧಾತು ವಾ ಭೂಧಾತು ವಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾತಿ ದಸ್ಸೇಭುಂ ¶ ವುತ್ತಂ ‘‘ಕತ್ವಾ ಹುತ್ವಾ’’ತಿ. ತಂ ಸಬ್ಬಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅಟ್ಠಿಕತ್ವಾತಿ ಅಟ್ಠಿಕಭಾವಂ ಕತ್ವಾ, ಅಟ್ಠಿಕೋ ಹುತ್ವಾ’’ತಿ. ತತಿಯಂ.

೪. ಪಹಾರಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೪೪೯. ಚತುತ್ಥೇ ಕಸ್ಮಾ ಛಬ್ಬಗ್ಗಿಯಾ ಸತ್ತರಸವಗ್ಗಿಯಾನಂ ಪಹಾರಂ ದೇನ್ತಿ, ನನು ಅಕಾರಣೇನ ಪಹಾರಂ ದೇನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಆವುಸೋ’’ತಿಆದಿ. ಇಮಿನಾ ಯಥಾ ವದನ್ತಿ, ತಥಾ ಅಕತತ್ತಾ ಪಹಾರಂ ದೇನ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

೪೫೧. ಸಚೇಪೀತಿ ಏತ್ಥ ಪಿಸದ್ದೇನ ಸಚೇ ಅಮರತಿ, ಕಾ ನಾಮ ಕಥಾ, ಪಾಚಿತ್ತಿಯಮೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಪಹಾರೇನಾತಿ ಪಹಾರಹೇತುನಾ. ಯಥಾತಿ ಯೇನಾಕಾರೇನ. ಅಯನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖು. ನ ವಿರೋಚತೀತಿ ನ ಸೋಭತಿ.

೪೫೨. ‘‘ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಅಕಾರಸ್ಸ ಅಞ್ಞತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಗಹಟ್ಠಸ್ಸ ವಾ’’ತಿಆದಿ. ಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸ ವಾತಿ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಸ್ಸ ವಾ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ವಾ.

೪೫೩. ‘‘ಕೇನಚೀ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಮನುಸ್ಸೇನ ವಾ’’ತಿಆದಿ. ತತೋತಿ ವಿಹೇಠನತೋ, ಇಮಿನಾ ಮೋಕ್ಖಸ್ಸ ಅಪಾದಾನಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ‘‘ಅತ್ತನೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಪತ್ಥಯಮಾನೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ’’ತಿ ಪದಸ್ಸತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಮುಗ್ಗರೇನ ವಾತಿ ಚತುಹತ್ಥದಣ್ಡಸ್ಸ ಅದ್ಧೇನ ದಣ್ಡೇನ ವಾ. ಸೋತಿ ಚೋರಾದಿಕೋತಿ. ಚತುತ್ಥಂ.

೫. ತಲಸತ್ತಿಕಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೪೫೪. ಪಞ್ಚಮೇ ತಲನ್ತಿ ಹತ್ಥತಲಂ. ತಞ್ಹಿ ತಲತಿ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಗಹಿತವತ್ಥು ಪತಿಟ್ಠಾತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ¶ ‘‘ತಲ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಸತ್ತೀತಿ ಕುನ್ತೋ. ಸೋ ಹಿ ಸಕತಿ ವಿಜ್ಝಿತುಂ ಸಮತ್ಥೇತೀತಿ ‘‘ಸತ್ತೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ತಲಮೇವ ಸತ್ತಿಸದಿಸತ್ತಾ ತಲಸತ್ತಿಕಂ, ಸದಿಸತ್ಥೇ ಕೋ, ತಂ ತಲಸತ್ತಿಕಂ ಉಪಚಾರೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯಮ್ಪೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಕಾಯತೋ ಅಞ್ಞಂ ವತ್ಥುಮ್ಪಿ ತಲಸತ್ತಿಕಸಙ್ಖಾತೇನ ಕಾಯೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಗ್ಗಿರತ್ತಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧಮ್ಪೀ’’ತಿ. ‘‘ಪಹಾರಸಮುಚ್ಚಿತಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಸಂಪುಬ್ಬೋ ಚ ಉಪುಬ್ಬೋ ಚ ಚಿಸದ್ದೋ ಪಗುಣನಸಙ್ಖಾತೇ ಪರಿಚಿತೇ ವತ್ತತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಪಹಾರಪರಿಚಿತಾ’’ತಿ. ಪಹಾರೇನ ಸಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಉಚ್ಚಿತಾ ಪರಿಚಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇಮಮೇವತ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ¶ ‘‘ಪುಬ್ಬೇಪಿ…ಪೇ… ಅತ್ಥೋ’’ತಿ. ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಸಜ್ಝಾಯನನಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪಹಾರಸ್ಸ ಉಬ್ಬಿಗಾ’’ತಿ. ತಸ್ಸಾತಿ ತಸ್ಸ ಪಾಠಸ್ಸ. ಪಹಾರಸ್ಸಾತಿ ಪಹಾರತೋ. ನಿಸ್ಸಕ್ಕತ್ಥೇ ಚೇತಂ ಸಾಮಿವಚನಂ. ‘‘ಭೀತಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಉಬ್ಬಿಗಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಉಪುಬ್ಬ ವಿಜಧಾತುಸ್ಸತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ.

೪೫೭-೮. ವಿರದ್ಧೋತಿ ಪಣ್ಣಕೋ ಹುತ್ವಾ. ಪುಬ್ಬೇತಿ ಪುರಿಮಸಿಕ್ಖಾಪದೇ. ವುತ್ತೇಸು ವತ್ಥೂಸೂತಿ ‘‘ಚೋರಂ ವಾ ಪಚ್ಚತ್ಥೀಕಂ ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತೇಸು ವತ್ಥೂಸೂತಿ. ಪಞ್ಚಮಂ.

೬. ಅಮೂಲಕಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೪೫೯. ಛಟ್ಠೇ ತೇತಿ ಛಬ್ಬಗ್ಗಿಯಾ. ಚೋದೇನ್ತಿ ಕಿರಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಆಕಿಣ್ಣದೋಸತ್ತಾತಿ ತೇಸಂ ಆಕುಲಆದೀನವತ್ತಾ. ಏವನ್ತಿ ಚೋದಿಯಮಾನೇ. ಅತ್ತಪರಿತ್ತಾಣನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಸಮನ್ತತೋ ತಾಣಂ ರಕ್ಖನಂ ಕರೋನ್ತಾ ಚೋದೇನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾತಿ. ಛಟ್ಠಂ.

೭. ಸಞ್ಚಿಚ್ಚಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೪೬೪. ಸತ್ತಮೇ ಉಪಪುಬ್ಬದಹಧಾತುಸ್ಸ ಸಕಮ್ಮಿಕತ್ತಾ ಕಾರಿತನ್ತೋಗಧಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಅಕಾರಸ್ಸ ಸದಿಸತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಾಮಣೇರಸ್ಸಾ’’ತಿ. ಸಾಮಣೇರೋಪಿ ಹಿ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಸದಿಸೋ ಹೋತಿ ಸಣ್ಠಾನೇನ ಚ ಪುರಿಸಭಾವೇನ ಚ. ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಉಪದಹತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ನಿಸಿನ್ನಂ ಮಞ್ಞೇ, ನಿಪನ್ನಂ ಮಞ್ಞೇ, ಭುತ್ತಂ ಮಞ್ಞೇ, ಪೀತಂ ಮಞ್ಞೇ, ಕತಂ ಮಞ್ಞೇತಿ ಯೋಜನಾ. ನಿಸಿನ್ನನ್ತಿ ನಿಸೀದಿತಂ. ನಿಪನ್ನನ್ತಿ ನಿಪಜ್ಜಿತನ್ತಿ. ಸತ್ತಮಂ.

೮. ಉಪಸ್ಸುತಿಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೪೭೧. ಅಟ್ಠಮೇ ¶ ‘‘ಅಧಿಕರಣಜಾತಾನ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅಧಿಕರಣಸ್ಸ ಪಕರಣತೋ ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಭಾವಞ್ಚ ವಿಸೇಸನಪರಪದಭಾವಞ್ಚ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಉಪ್ಪನ್ನವಿವಾದಾಧಿಕರಣಾನ’’ನ್ತಿ. ತತ್ಥ ಉಪ್ಪನ್ನಸದ್ದೇನ ಜಾತಸದ್ದಸ್ಸತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ ¶ . ವಿವಾದಸದ್ದೇನ ಅಧಿಕರಣಸ್ಸ ಸರೂಪಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸುಯ್ಯತೀತಿ ಸುತಿ ವಚನಂ, ಸುತಿಯಾ ಸಮೀಪಂ ಉಪಸ್ಸುತಿ ಠಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸುತಿಸಮೀಪ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಸಮೀಪ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಉಪಸದ್ದಸ್ಸತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಯತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿನಾ ‘‘ಉಪಸ್ಸುತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಉಪಸದ್ದಸ್ಸ ಪಧಾನತ್ತಾ ತಸ್ಸ ಸರೂಪಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಯತ್ಥಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ. ಮನ್ತೇನ್ತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಉಪಯೋಗವಚನಸ್ಸ ಭುಮ್ಮತ್ಥೇ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಮನ್ತಯಮಾನೇ’’ತಿ.

೪೭೩. ‘‘ವೂಪಸಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಇಧಾತುಯಾ ಗತ್ಯತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ವೂಪಸಮಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ. ಅಕಾರಕಭಾವನ್ತಿ ನಿದ್ದೋಸಭಾವಂ. ಸೋತುಕಾಮತಾಯ ಗಮನವಸೇನ ಸಿಯಾ ಕಿರಿಯನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಪರತೋಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋತಿ. ಅಟ್ಠಮಂ.

೯. ಕಮ್ಮಪಟಿಬಾಹನಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೪೭೪. ನವಮೇ ಮಯನ್ತಿ ಛಬ್ಬಗ್ಗಿಯನಾಮಕಾ ಅಮ್ಹೇ. ಕತತ್ತಾತಿ ಕಮ್ಮಾನಂ ಕತತ್ತಾ. ಧಮ್ಮೋತಿ ಭೂತೋ ಸಭಾವೋ. ಏತೇಸೂತಿ ಚತೂಸು ಸಙ್ಘಕಮ್ಮೇಸೂತಿ. ನವಮಂ.

೧೦. ಛನ್ದಂ ಅದತ್ವಾಗಮನಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೪೮೧. ದಸಮೇ ಚೋದೇತಿ ಪರಸ್ಸ ದೋಸಂ ಆರೋಪೇತೀತಿ ಚೋದಕೋ. ತೇನ ಚ ಚೋದಕೇನ ಚೋದೇತಬ್ಬೋ ದೋಸಂ ಆರೋಪೇತಬ್ಬೋತಿ ಚುದಿತೋ, ಸೋಯೇವ ಚುದಿತಕೋ, ತೇನ ಚ. ‘‘ಅನುವಿಜ್ಜಕೋತಿ ಚ ವಿನಯಧರೋ. ಸೋ ಹಿ ಚೋದಕಚುದಿತಕಾನಂ ಮತಂ ಅನುಮಿನೇತ್ವಾ ವಿದತಿ ಜಾನಾತೀತಿ ಅನುವಿಜ್ಜಕೋ. ಏತ್ತಾವತಾಪೀತಿ ಏತ್ತಕೇನಪಿ ಪಮಾಣೇನಾತಿ. ದಸಮಂ.

೧೧. ದುಬ್ಬಲಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೪೮೪. ಏಕಾದಸಮೇ ‘‘ಅಲಜ್ಜೀತಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಪರಿ. ೨೯೫) ವಿಯ ಯಕಾರಲೋಪೇನ ನಿದ್ದೇಸೋತಿ ಆಹ ‘‘ಯಥಾಮಿತ್ತತಾಯಾ’’ತಿ. ‘‘ಯೋ ಯೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಯಥಾಸದ್ದಸ್ಸ ವಿಚ್ಛತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಯಥಾವುಡ್ಢನ್ತಿಆದೀಸು ¶ (ಚೂಳವ. ೩೧೧ ಆದಯೋ) ವಿಯ ಯೋ ಯೋ ¶ ಮಿತ್ತೋ ‘‘ಯಥಾಮಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ವಚನತ್ಥೋ ಕಾತಬ್ಬೋ. ಸಬ್ಬಪದೇಸೂತಿ ‘‘ಯಥಾಸನ್ದಿಟ್ಠತಾ’’ತಿಆದೀಸು ಸಬ್ಬೇಸು ಪದೇಸೂತಿ. ಏಕಾದಸಮಂ.

೧೨. ಪರಿಣಾಮನಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೪೮೯. ದ್ವಾದಸಮೇ ಯನ್ತಿ ಪದತ್ಥವಿನಿಚ್ಛಯತ್ಥಸಙ್ಖಾತಂ ಯಂ ವಚನಂ. ತತ್ಥಾತಿ ತಿಂಸಕಕಣ್ಡೇ. ಇಧಾತಿ ದ್ವೇನವುತಿಕಣ್ಡೇ, ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ವಾ. ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸಾತಿ ಪರಪುಗ್ಗಲಸ್ಸಾತಿ. ದ್ವಾದಸಮಂ.

ಸಹಧಮ್ಮಿಕವಗ್ಗೋ ಅಟ್ಠಮೋ.

೯. ರತನವಗ್ಗೋ

೧. ಅನ್ತೇಪುರಸಿಕ್ಖಾಪದ-ಅತ್ಥಯೋಜನಾ

೪೯೪. ರಾಜವಗ್ಗಸ್ಸ ಪಠಮೇ ಪರಿತ್ತಕೋತಿ ಗುಣೇನ ಖುದ್ದಕೋ. ಪಾಸಾದವರಸದ್ದಸ್ಸ ಉಪರಿಸದ್ದೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪಾಸಾದವರಸ್ಸ ಉಪರಿ ಗತೋ’’ತಿ. ಇಮಿನಾ ಪಾಸಾದವರಸ್ಸ ಉಪರಿ ಉಪರಿಪಾಸಾದವರಂ, ತಂ ಗತೋ ಉಪಗತೋತಿ ಉಪರಿಪಾಸಾದವರಗತೋತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಅಯ್ಯಾನನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ. ‘‘ಕಾರಣಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ವಾಹಸಾ’’ತಿ ಪದಸ್ಸತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ತೇಹೀತಿ ಅಯ್ಯೇಹಿ.

೪೯೭. ಅನ್ತರನ್ತಿ ಖಣಂ, ಓಕಾಸಂ ವಾ ವಿವರಂ ವಾ. ಘಾತೇತುನ್ತಿ ಹನಿತುಂ. ಇಚ್ಛತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಪತ್ಥಧಾತುಯಾ ಯಾಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ರಾಜನ್ತೇಪುರಂ ಹತ್ಥಿಸಮ್ಮದ್ದ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ವಚನತ್ಥೋ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಹತ್ಥಿಸಮ್ಮದ್ದನ್ತಿ ಹತ್ಥಿಸಮ್ಬಾಧಟ್ಠಾನಂ. ಅಸ್ಸೇಹಿ ಸಮ್ಮದ್ದೋ ಏತ್ಥಾತಿ ಅಸ್ಸಸಮ್ಮದ್ದೋ. ರಥೇಹಿ ಸಮ್ಮದ್ದೋ ಏತ್ಥಾತಿ ರಥಸಮ್ಮದ್ದೋತಿ ವಚನತ್ಥಂ ಅತಿದಿಸನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಏಸೇವ ನಯೋ’’ತಿ. ‘‘ಸಮ್ಮತ್ತ’’ನ್ತಿ ಪಠಮಕ್ಖರೇನ ಪಾಠಸ್ಸ ಸಮ್ಬಾಧಸ್ಸ ಅವಾಚಕತ್ತಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ತಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ತತ್ಥಾತಿ ಪಾಠೇ. ‘‘ಹತ್ಥೀನಂ ಸಮ್ಮದ್ದ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಉತ್ತರಪದಸ್ಸ ಸಮ್ಮದ್ದನಂ ಸಮ್ಮದ್ದನ್ತಿ ಭಾವತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ಪುರಿಮಪದೇನ ಛಟ್ಠೀಸಮಾಸಞ್ಚ. ಪುರಿಮಪಾಠೇ ಪನ ಉತ್ತರಪದಸ್ಸ ಅಧಿಕರಣತ್ಥಞ್ಚ ಪುಬ್ಬಪದೇನ ತತಿಯಾಸಮಾಸಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತಿ. ಬಾಹಿರತ್ಥಸಮಾಸೋತಿಪಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಪಚ್ಛಿಮಪಾಠೇ ‘‘ಹತ್ಥಿಸಮ್ಮದ್ದ’’ನ್ತಿಆದಿಪದಸ್ಸ ¶ ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸಞ್ಚ ¶ ‘‘ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬತಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಹತ್ಥಿಸಮ್ಮದ್ದೋ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ. ರಜಿತಬ್ಬಾನೀತಿ ರಜನೀಯಾನಿ, ರಜಿತುಂ ಅರಹಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಕಾಲೇ ಪುರಿಮಪಾಠೇ ರಞ್ಞೋ ಅನ್ತೇಪುರೇತಿ ವಿಭತ್ತಿವಿಪಲ್ಲಾಸೋ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ. ಪಚ್ಛಿಮಪಾಠೇ ಪನ ಮುಖ್ಯತೋವ ಯುಜ್ಜತಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ತಸ್ಮಿಂ ಅನ್ತೇಪುರೇ’’ತಿ.

೪೯೮. ಅವಸಿತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಖತ್ತಿಯಾಭಿಸೇಕೇನ ಅಭಿಸಿತ್ತಸ್ಸ. ಇತೋತಿ ಸಯನಿಘರತೋ. ಇಮಿನಾ ಪಞ್ಚಮೀಬಾಹಿರಸಮಾಸಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ರಞ್ಞೋ ರತಿಜನನಟ್ಠೇನ ರತನಂ ವುಚ್ಚತಿ ಮಹೇಸೀ. ಮಹೇಸೀತಿ ಚ ಸಾಭಿಸೇಕಾ ದೇವೀ. ನಿಪುಬ್ಬ ಗಮುಧಾತುಸ್ಸ ನಿಪುಬ್ಬಕಮುಧಾತುಯಾ ಪರಿಯಾಯಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ನಿಗ್ಗತನ್ತಿ ನಿಕ್ಖನ್ತ’’ನ್ತಿ. ಪಠಮಂ.

೨. ರತನಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೫೦೨. ದುತಿಯೇ ಪಮುಸ್ಸಿತ್ವಾತಿ ಸತಿವಿಪ್ಪವಾಸೇನ ಪಮುಸ್ಸಿತ್ವಾ. ಪುಣ್ಣಪತ್ತನ್ತಿ ತುಟ್ಠಿದಾಯಂ. ತಞ್ಹಿ ಮನೋರಥಪುಣ್ಣೇನ ಪತ್ತಬ್ಬಭಾಗತ್ತಾ ‘‘ಪುಣ್ಣಪತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ತಸ್ಸ ಸರೂಪಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸತತೋ ಪಞ್ಚ ಕಹಾಪಣಾ’’ತಿ. ಇಧ ಪನ ಕಹಾಪಣಾನಂ ಪಞ್ಚಸತತ್ತಾ ಪಞ್ಚವೀಸಕಹಾಪಣಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ. ಆಭರಣಸದ್ದಸ್ಸ ಅಲಙ್ಕಾರಸದ್ದೇನ ಪರಿಯಾಯಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಲಙ್ಕಾರ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಮಹಾಲತಂ ನಾಮಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ನ ಯೋ ವಾ ಸೋ ವಾ ಅಲಙ್ಕಾರೋ, ಅಥ ಖೋ ವಿಸೇಸಾಲಙ್ಕಾರೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಮಹನ್ತಾನಿ ಮಾಲಾಕಮ್ಮಲತಾಕಮ್ಮಾನಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಮಹಾಲತಾ. ಲತಾಗಹಣೇನ ಹಿ ಮಾಲಾಪಿ ಗಹಿತಾ. ನವಹಿ ಕೋಟೀಹಿ ಅಗ್ಘಂ ಇಮಸ್ಸಾತಿ ನವಕೋಟಿಅಗ್ಘನಕಂ, ನವಕೋಟಿಸಙ್ಖಾತಂ ಅಗ್ಘಂ ಅರಹತೀತಿ ವಾ ನವಕೋಟಿಅಗ್ಘನಕಂ.

೫೦೪. ಅನ್ತೇ ಸಮೀಪೇ ವಸನಸೀಲತ್ತಾ ಪರಿಚಾರಿಕೋ ‘‘ಅನ್ತೇವಾಸೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಪರಿಚಾರಿಕೋ’’ತಿ.

೫೦೬. ದ್ವೇ ಲೇಡ್ಡುಪಾತಾತಿ ಥಾಮಮಜ್ಝಿಮಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ದ್ವೇ ಲೇಡ್ಡುಪಾತಾ. ಸಙ್ಘ…ಪೇ… ನವಕಮ್ಮಾನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಉಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ವಾ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ವಾ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ¶ ಯೋಜನಾ. ಅವಸೇಸನ್ತಿ ಜಾತರೂಪರಜತತೋ ಅವಸೇಸಂ. ಮಾತುಕಣ್ಣಪಿಳನ್ಧನತಾಲಪಣ್ಣಮ್ಪೀತಿ ಮಾತುಯಾ ಕಣ್ಣೇ ಪಿಳನ್ಧಿತತಾಲಪಣ್ಣಮ್ಪಿ, ಪಟಿಸಾಮೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

‘‘ಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಇದನ್ತಿ ಭಣ್ಡಂ. ಪಲಿಬೋಧೋ ¶ ನಾಮಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಪಲಿಬೋಧೋ ನಾಮ. ಛನ್ದೇನಪೀತಿ ವಡ್ಢಕೀಆದೀನಂ ಛನ್ದಹೇತುನಾಪಿ. ಭಯೇನಪೀತಿ ರಾಜವಲ್ಲಭಾನಂ ಭಯಹೇತುನಾಪಿ. ಬಲಕ್ಕಾರೇನಾತಿ ಕರಣಂ ಕಾರೋ, ಬಲೇನ ಕಾರೋ ಬಲಕ್ಕಾರೋ, ತೇನ, ಬಲಕ್ಕಾರೋ ಹುತ್ವಾ ಪಾತೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ತತ್ಥಾತಿ ಮಹಾರಾಮೇ. ಯತ್ಥಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ, ಸಙ್ಕಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಮಹಾಜನಸಞ್ಚರಣಟ್ಠಾನೇಸೂತಿ ಬಹೂನಂ ಜನಾನಂ ಸಞ್ಚರಣಸಙ್ಖಾತೇಸು ಠಾನೇಸು. ನಗಹೇತಬ್ಬಸ್ಸ ಹೇತುಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪಲಿಬೋಧೋ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ. ಯಸ್ಮಾ ಪಲಿಬೋಧೋ ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ನ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಏಕೋತಿ ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಪಸ್ಸತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಓಕ್ಕಮ್ಮಾತಿ ಓಕ್ಕಮಿತ್ವಾ.

ರೂಪಸದ್ದೋ ಭಣ್ಡಪರಿಯಾಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ಭಣ್ಡ’’ನ್ತಿ. ಭಣ್ಡಂ ರೂಪಂ ನಾಮಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಭಣ್ಡಿಕನ್ತಿ ಭಣ್ಡೇನ ನಿಯುತ್ತಂ ಪುಟಕಂ. ಗಣೇತ್ವಾತಿ ಗಣನಂ ಕತ್ವಾ. ನಿಮಿತ್ತನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ಇತಿಸದ್ದೋ ನಾಮಪರಿಯಾಯೋ. ಲಞ್ಛನಾದಿ ನಿಮಿತ್ತಂ ನಾಮಾತಿ ಹಿ ಯೋಜನಾ. ಲಞ್ಛನಾದೀತಿ ಆದಿಸದ್ದೇನ ನೀಲಪಿಲೋತಿಕಾದಯೋ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಲಾಖಾಯಾತಿ ಜತುನಾ.

ಪತಿರೂಪಾ ನಾಮ ಇಧ ಲಜ್ಜಿಕುಕ್ಕುಚ್ಚಕಾತಿ ಆಹ ‘‘ಲಜ್ಜಿನೋ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಕಾ’’ತಿ. ಥಾವರನ್ತಿ ಜಙ್ಗಮಾ ಅಞ್ಞಂ ಥಾವರಂ. ಅದ್ಧುನೋತಿ ಕಾಲಸ್ಸ. ಸಮಾದಪೇತ್ವಾತಿ ಅಞ್ಞೇ ಸಮಾದಪೇತ್ವಾ. ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಅರಿಯಾ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ, ಏಸಾ ಅರಿಯಾನ ಯಾಚನಾ’’ತಿ (ಜಾ. ೧.೭.೫೯) ವುತ್ತನಯೇನ ಯಾಚಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೫೦೭. ರತನಸಮ್ಮತನ್ತಿ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಉಪಭೋಗಪರಿಭೋಗನ್ತಿ. ದುತಿಯಂ.

೩. ವಿಕಾಲಗಾಮಪ್ಪವಿಸನಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೫೦೮. ತತಿಯೇ ¶ ‘‘ತಿರಚ್ಛಾನಭೂತಂ ಕಥ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ತಿರಚ್ಛಾನಕಥ’’ನ್ತಿ ಪದಸ್ಸ ತುಲ್ಯನಿಸ್ಸಿತಸಮಾಸಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ರಾಜಪಟಿಸಂಯುತ್ತನ್ತಿ ರಾಜೂಹಿ ಪಟಿಸಂಯುತ್ತಂ.

೫೧೨. ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಪಠಮಪವಿಸನಗಾಮೇ. ತಂ ಕಮ್ಮನ್ತಿ ತಂ ಇಚ್ಛಿತಕಮ್ಮಂ. ಅನ್ತರಾತಿ ಗಾಮವಿಹಾರಾನಮನ್ತರೇ. ಭುಮ್ಮತ್ಥೇ ಚೇತಂ ನಿಸ್ಸಕ್ಕವಚನಂ.

ಕುಲಘರೇ ವಾತಿ ಞಾತಿಕುಲಉಪಟ್ಠಾಕಕುಲಘರೇ ವಾ. ತೇಲಭಿಕ್ಖಾಯ ವಾತಿ ತೇಲಯಾಚನತ್ಥಾಯ ವಾ. ಪಸ್ಸೇತಿ ¶ ಅತ್ತನೋ ಪಸ್ಸೇ ಸಮೀಪೇತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತೇನಾತಿ ಗಾಮಮಜ್ಝಮಗ್ಗೇನ. ಅನೋಕ್ಕಮ್ಮಾತಿ ಅನೋಕ್ಕಮಿತ್ವಾ, ಅಪಕ್ಕಮಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋತಿ. ತತಿಯಂ.

೪. ಸೂಚಿಘರಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೫೧೭. ಚತುತ್ಥೇ ಕಕಾರಸ್ಸ ಪದಪೂರಣಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಭೇದನಮೇವ ಭೇದನಕ’’ನ್ತಿ. ಅಸ್ಸತ್ಥಿಅತ್ಥೇ ಅಪಚ್ಚಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ತಂ ಅಸ್ಸ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸ. ಪಠಮಂ ಸೂಚಿಘರಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ದೇಸೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅರಣಿಧನುಕೇತಿ ಅರಣಿಯಾ ಧನುಕೇ. ವೇಧಕೇತಿ ಕಾಯಬನ್ಧನವೇಧಕೇತಿ. ಚತುತ್ಥಂ.

೫. ಮಞ್ಚಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೫೨೨. ಪಞ್ಚಮೇ ಛೇದನಮೇವ ಛೇದನಕಂ, ತಮಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ಛೇದನಕನ್ತಿ ಅತ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ವುತ್ತನಯಮೇವಾ’’ತಿ.

ನಿಖಣಿತ್ವಾತಿ ಪಮಾಣಾತಿರೇಕಂ ನಿಖಣಿತ್ವಾ. ಉತ್ತಾನಂ ವಾ ಕತ್ವಾತಿ ಹೇಟ್ಠುಪರಿ ಪರಿವತ್ತನಂ ವಾ ಕತ್ವಾ. ಠಪೇತ್ವಾತಿ ಲಮ್ಬಣವಸೇನ ಠಪೇತ್ವಾತಿ. ಪಞ್ಚಮಂ.

೬. ತೂಲೋನದ್ಧಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೫೨೬. ಛಟ್ಠೇ ¶ ಏತ್ಥಾತಿ ಮಞ್ಚಪೀಠೇ. ಅವನಹಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಓನದ್ಧಂ, ತೂಲೇನ ಓನದ್ಧಂ ತೂಲೋನದ್ಧನ್ತಿ ಅತ್ಥೋಪಿ ಯುಜ್ಜತಿ. ತೂಲಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾತಿ ಮಞ್ಚಪೀಠೇ ಚಿಮಿಲಿಕಂ ಪತ್ಥರಿತ್ವಾ ತಸ್ಸುಪರಿ ತೂಲಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋತಿ. ಛಟ್ಠಂ.

೭. ನಿಸೀದನಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೫೩೧. ಸತ್ತಮೇ ಕತ್ಥಾತಿ ಕಿಸ್ಮಿಂ ಖನ್ಧಕೇ, ಕಿಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ವಾ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ತತ್ಥಾತಿ ಚೀವರಕ್ಖನ್ಧಕೇ, ಪಣೀತಭೋಜನವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ವಾ. ‘‘ಯಥಾ ನಾಮಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪೀ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ‘‘ಪುರಾಣೋ ಚಮ್ಮಕಾರೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಪುರಾಣಾಸಿಕೋಟ್ಠೋ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ. ಚಮ್ಮಕಾರೋ ಹಿ ಅಸಿನಾ ಚಮ್ಮಂ ಕುಟತಿ ಛಿನ್ದತೀತಿ ‘‘ಅಸಿಕೋಟ್ಠೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ವತ್ಥುಪ್ಪನ್ನಕಾಲಮುಪನಿಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪುರಾಣೋ’’ತಿ ¶ . ತಮೇವೂಪಮಂ ಪಾಕಟಂ ಕರೋನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಯಥಾ ಹೀ’’ತಿ. ಹೀತಿ ತಪ್ಪಾಕಟೀಕರಣಂ, ತಂ ಪಾಕಟಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಹಿ ಅತ್ಥೋ. ಚಮ್ಮಕಾರೋ ಕಡ್ಢತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ವಿತ್ಥತನ್ತಿ ವಿಸಾಲಂ. ಸೋಪೀತಿ ಉದಾಯೀಪಿ. ತಂ ನಿಸೀದನಂ ಕಡ್ಢತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ತೇನಾತಿ ಕಡ್ಢನಹೇತುನಾ. ತನ್ತಿ ಉದಾಯಿಂ. ಸನ್ಥತಸದಿಸನ್ತಿ ಸನ್ಥತೇನ ಸದಿಸಂ. ಏಕಸ್ಮಿಂ ಅನ್ತೇತಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ, ಫಾಲೇತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋತಿ. ಸತ್ತಮಂ.

೮. ಕಣ್ಡುಪಟಿಚ್ಛಾದಿಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೫೩೭. ಅಟ್ಠಮೇ ‘‘ಕತ್ಥಾ’’ತಿಆದೀನಿ ವುತ್ತನಯಾನೇವ.

೫೩೯. ‘‘ಯಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ವಿಸಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನೋ’’ತಿ. ‘‘ನಾಭಿಯಾ ಹೇಟ್ಠಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ನಾಭಿಯಾ ಅಧೋ ಅಧೋನಾಭೀತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ‘‘ಜಾಣುಮಣ್ಡಲಾನಂ ಉಪರೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಜಾಣುಮಣ್ಡಲಾನಂ ಉಬ್ಭ ಉಬ್ಭಜಾಣುಮಣ್ಡಲನ್ತಿ. ಉಬ್ಭಸದ್ದೋ ಹಿ ಉಪರಿಪರಿಯಾಯೋ ಸತ್ತಮ್ಯನ್ತನಿಪಾತೋ. ಕಣ್ಡುಖಜ್ಜುಸದ್ದಾನಂ ವೇವಚನತ್ತಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಕಣ್ಡೂತಿ ಖಜ್ಜೂ’’ತಿ. ಕಣ್ಡತಿ ಭೇದನಂ ಕರೋತೀತಿ ಕಣ್ಡು. ಖಜ್ಜತಿ ಬ್ಯಧನಂ ಕರೋತೀತಿ ಖಜ್ಜು. ಕೇಸುಚಿ ಪೋತ್ಥಕೇಸು ‘‘ಕಚ್ಛೂ’’ತಿ ಪಾಠೋ ಅತ್ಥಿ, ಸೋ ಅಯುತ್ತೋ.

ಲೋಹಿತಂ ¶ ತುಣ್ಡಂ ಏತಿಸ್ಸಾತಿ ಲೋಹಿತತುಣ್ಡಿಕಾ. ಪಿಳಯತಿ ವಿಬಾಧಯತೀತಿ ಪಿಳಕಾ. ಆ ಭುಸೋ ಅಸುಚಿಂ ಸವತಿ ಪಗ್ಘರಾಪೇತೀತಿ ಅಸ್ಸಾವೋತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅಸುಚಿಪಗ್ಘರಣ’’ನ್ತಿ. ಅರಿಸಞ್ಚ ಭಗನ್ದರಾ ಚ ಮಧುಮೇಹೋ ಚ. ಆದಿಸದ್ದೇನ ದುನ್ನಾಮಕಾದಯೋ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ತತ್ಥ ಅರಿ ವಿಯ ಈಸತಿ ಅಭಿಭವತೀತಿ ಅರಿಸಂ. ಭಗಂ ವುಚ್ಚತಿ ವಚ್ಚಮಗ್ಗಂ, ತಂ ದರತಿ ಫಾಲೇತೀತಿ ಭಗನ್ದರಾ, ಗೂಥಸಮೀಪೇ ಜಾತೋ ವಣವಿಸೇಸೋ. ಮಧು ವಿಯ ಮುತ್ತಾದಿಂ ಮಿಹತಿ ಸೇಚತೀತಿ ಮಧುಮೇಹೋ, ಸೋ ಆಬಾಧೋ ಮುತ್ತಮೇಹೋ ಸುಕ್ಕಮೇಹೋ ರತ್ತಮೇಹೋತಿ ಅನೇಕವಿಧೋ. ಥುಲ್ಲಸದ್ದೋ ಮಹನ್ತಪರಿಯಾಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ಮಹಾ’’ತಿ. ಅಟ್ಠಮಂ.

೯. ವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೫೪೨. ನವಮೇ ವಸ್ಸೇ ವಸ್ಸಕಾಲೇ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಾತಿ ವಸ್ಸಿಕಾ, ವಸ್ಸಿಕಾ ಚ ಸಾ ಸಾಟಿಕಾ ಚೇತಿ ವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕಾತಿ. ನವಮಂ.

೧೦. ನನ್ದತ್ಥೇರಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೫೪೭. ದಸಮೇ ¶ ‘‘ಚತೂಹಿ ಅಙ್ಗುಲೇಹೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಚತುರೋ ಅಙ್ಗುಲಾ ಚತುರಙ್ಗುಲಾತಿ ಅಸಮಾಹಾರದಿಗುಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಊನಕಪ್ಪಮಾಣೋತಿ ಭಗವತೋ ಲಾಮಕಪಮಾಣೋ. ಇಮಿನಾ ಓಮಕಸದ್ದಸ್ಸ ಲಾಮಕತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬನ್ತಿ. ದಸಮಂ.

ರತನವಗ್ಗೋ ನವಮೋ.

ಇತಿ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯ ವಿನಯಸಂವಣ್ಣನಾಯ

ಖುದ್ದಕವಣ್ಣನಾಯ ಯೋಜನಾ ಸಮತ್ತಾ.

೬. ಪಾಟಿದೇಸನೀಯಕಣ್ಡಂ

೧. ಪಠಮಪಾಟಿದೇಸನೀಯಸಿಕ್ಖಾಪದ-ಅತ್ಥಯೋಜನಾ

ಖುದ್ದಕಾನಂ ಅನನ್ತರಾ ಪಾಟಿದೇಸನೀಯಾ ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಸಙ್ಗೀತಿಕಾರೇಹಿ ಠಪಿತಾ, ಇದಾನಿ ತೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅಯಂ ವಣ್ಣನಾ ಭವತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೫೫೨. ಪಠಮಪಾಟಿದೇಸನೀಯೇ ¶ ತಾವ ಅತ್ಥೋ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಪಟಿಆಗಮನಕಾಲೇತಿ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಣಟ್ಠಾನತೋ ಪಕ್ಕಮಿತ್ವಾ, ಪಟಿನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ವಾ ಆಗಮನಕಾಲೇ. ಸಬ್ಬೇವಾತಿ ಏತ್ಥ ನಿಗ್ಗಹೀತಲೋಪವಸೇನ ಸನ್ಧಿ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸಬ್ಬಮೇವಾ’’ತಿ. ‘‘ಕಮ್ಪಮಾನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಪುಬ್ಬವಿಧಧಾತುಯಾ ಕಮ್ಪನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಅಪೇಹೀತಿ ಏತ್ಥ ಅಪಪುಬ್ಬಇಧಾತು ಗತ್ಯತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅಪಗಚ್ಛಾ’’ತಿ.

೫೫೩. ಪಟಿದೇಸೇತಬ್ಬಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತಿ ಅನೇನಾತಿ ಪಟಿದೇಸೇತಬ್ಬಾಕಾರದಸ್ಸನಂ. ದ್ವಿನ್ನಂ ಸದ್ದಾನಂ ಪರಿಯಾಯಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ರಥಿಕಾತಿ ರಚ್ಛಾ’’ತಿ. ರಥಸ್ಸ ಹಿತಾ ರಥಿಕಾ. ಣ್ಯಪಚ್ಚಯೇ ಕತೇ ‘‘ರಚ್ಛಾ’’ತಿ (ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೇ ೪.೭೨ ಸುತ್ತೇ) ವುಚ್ಚತಿ. ರಚ್ಛನ್ತರೇನ ಅನಿಬ್ಬಿದ್ಧಾ ರಚ್ಛಾ ಬ್ಯೂಹೋ ನಾಮಾತಿ ಆಹ ‘‘ಅನಿಬ್ಬಿಜ್ಝಿತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ. ಬ್ಯೂಹೇತಿ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇತಿ ಜನೇ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗನ್ತುಮಪದಾನವಸೇನಾತಿ ¶ ಬ್ಯೂಹೋ. ಸಿಙ್ಘಾಟಕಂ ನಾಮ ಮಗ್ಗಸನ್ಧೀತಿ ಆಹ ‘‘ಮಗ್ಗಸಮೋಧಾನಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ. ಸಿಙ್ಘತಿ ಮಗ್ಗಸಮೋಧಾನಂ ಕರೋತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಸಿಙ್ಘಾಟಕಂ. ಏತೇಸೂತಿ ರಥಿಕಾದೀಸು. ಏಸೇವ ನಯೋತಿ ದುಕ್ಕಟಪಾಟಿದೇಸನೀಯೇ ಅತಿದಿಸತಿ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ‘‘ವಚನತೋ’’ತಿ ಪದಂ ‘‘ವೇದಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಪದೇ ಞಾಪಕಹೇತು. ದದಮಾನಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ವಸೇನಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಏತ್ಥಾತಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ. ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಅಪಮಾಣಂ, ತಸ್ಮಾ.

ಇದನ್ತಿ ವಚನಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸಮ್ಭಿನ್ನೇ ಏಕರಸೇ ಕಾಲಿಕತ್ತಯೇತಿ ಯೋಜನಾ.

೫೫೬. ‘‘ದಾಪೇತೀ’’ತಿ ಹೇತುತ್ಥಕಿರಿಯಾಯ ಕಾರಿತಕತ್ತುಕಾರಿತಕಮ್ಮಾನಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಞ್ಞಾತಿಕಾಯ ಅಞ್ಞೇನ ಕೇನಚೀ’’ತಿ. ಅಞ್ಞೇನಾತಿ ಅತ್ತನಾ ಅಞ್ಞೇನ. ‘‘ತಾಯ ಏವ ವಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ಕೇನಚೀ’’ತಿ ಪದಾನಿ ‘‘ಪಟಿಗ್ಗಹಾಪೇತ್ವಾ’’ತಿಪದೇ ಕಾರಿತಕಮ್ಮಾನೀತಿ. ಪಠಮಂ.

೨. ದುತಿಯಪಾಟಿದೇಸನೀಯಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೫೫೮. ದುತಿಯೇ ಪುರಿಮಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ಆಪತ್ತಿ ಅನ್ತರಘರತ್ತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಇಮಿನಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ಆಪತ್ತಿ ಭವೇಯ್ಯ ವೋಸಾಸಮಾನತ್ತಾತಿ ¶ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ದೇನ್ತಿಯಾ ಪನ ನೇವ ಇಮಿನಾ, ನ ಪುರಿಮೇನ ಆಪತ್ತಿ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಭತ್ತತ್ತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋತಿ. ದುತಿಯಂ.

೩. ತತಿಯಪಾಟಿದೇಸನೀಯಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೫೬೨. ತತಿಯೇ ‘‘ಉಭತೋ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಕರಣತ್ಥೇ ತೋತಿ ಆಹ ‘‘ದ್ವೀಹೀ’’ತಿ. ‘‘ಉಭತೋಪಸನ್ನ’’ನ್ತಿ ಬ್ಯಾಸೋಪಿ ಸಮಾಸೋಪಿ ಯುತ್ತೋಯೇವ, ಸಮಾಸೇ ತೋಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಅಲೋಪೋ ಹೋತಿ. ‘‘ಉಭತೋ’’ತಿಪದಸ್ಸ ಸರೂಪಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಉಪಾಸಕೇನಪಿ ಉಪಾಸಿಕಾಯಪೀ’’ತಿ. ಕಸ್ಮಾ ಉಭತೋ ಪಸನ್ನಂ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ತಸ್ಮಿಂ ಕಿರಾ’’ತಿಆದಿ. ಯಸ್ಮಾ ತಸ್ಮಿಂ ಕುಲೇ…ಪೇ… ಸೋತಾಪನ್ನಾಯೇವ ಹೋನ್ತಿ ಕಿರ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಉಭತೋಪಸನ್ನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಸಚೇಪೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಪಿಸದ್ದೇನ ಅಸೀತಿಕೋಟಿಧನತೋ ಅಧಿಕಮ್ಪಿ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇತಿ. ಹಾಯನಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಯಸ್ಮಾ’’ತಿಆದಿನಾ.

೫೬೯. ‘‘ಘರತೋ ನೀಹರಿತ್ವಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ನೀಹರಿತ್ವಾ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಆಸನಸಾಲಂ ¶ ವಾ ವಿಹಾರಂ ವಾ’’ತಿ. ‘‘ಆನೇತ್ವಾ’’ತಿಇಮಿನಾ ನೀಪುಬ್ಬಹರಧಾತುಯಾ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ದ್ವಾರೇತಿ ಅತ್ತನೋ ಗೇಹದ್ವಾರೇತಿ. ತತಿಯಂ.

೪. ಚತುತ್ಥಪಾಟಿದೇಸನೀಯಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೫೭೦. ಚತುತ್ಥೇ ಅವರುದ್ಧಸದ್ದೋ ಪರಿರುದ್ಧಸದ್ದಸ್ಸ ಪರಿಯಾಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ಪರಿರುದ್ಧಾ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ. ಆರಞ್ಞಕಸ್ಸ ಸೇನಾಸನಸ್ಸ ಪರಿಸಮನ್ತತೋ ರುದ್ಧಾ ಆವುತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೫೭೩. ‘‘ಪಞ್ಚನ್ನ’’ನ್ತಿ ನಿದ್ಧಾರಣೇ ಸಾಮಿವಚನಭಾವಞ್ಚ ‘‘ಯಂಕಿಞ್ಚೀ’’ತಿ ನಿದ್ಧಾರಣೀಯೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಭಾವಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪಞ್ಚಸು ಸಹಧಮ್ಮಿಕೇಸು ಯಂ ಕಿಞ್ಚೀ’’ತಿ. ‘‘ಪೇಸೇತ್ವಾ ಖಾದನೀಯಂ ಭೋಜನೀಯಂ ಆಹರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿಇಮಿನಾ ಪಟಿಸಂವಿದಿತಾಕಾರದಸ್ಸನಂ. ‘‘ಆರಾಮ’’ನ್ತಿ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ವುತ್ತೇಪಿ ಆರಞ್ಞಕಸೇನಾಸನಸ್ಸ ¶ ಆರಾಮೋ ಏವ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಆರಞ್ಞಕಸೇನಾಸನಾರಾಮಞ್ಚಾ’’ತಿ. ತಸ್ಸಾತಿ ಆರಞ್ಞಕಸೇನಾಸನಾರಾಮಸ್ಸ. ‘‘ಕಸ್ಮಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಾಯ ‘‘ಪಟಿಮೋಚನತ್ಥ’’ನ್ತಿ ವಿಸಜ್ಜನಾಯ ಸಮೇತುಂ ಸಮ್ಪದಾನತ್ಥೇ ನಿಸ್ಸಕ್ಕವಚನಂ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಕಿಮತ್ಥನ್ತಿ ಹಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಟಿಮೋಚನತ್ಥನ್ತಿ ತದತ್ಥೇ ಪಚ್ಚತ್ತವಚನಂ. ಪಟಿಮೋಚನಸಙ್ಖಾತಾಯ ಅತ್ಥಾಯಾತಿ ಹಿ ಅತ್ಥೋ. ಅತ್ಥಸದ್ದೋ ಚ ಪಯೋಜನವಾಚಕೋ. ಪಯೋಜನಾಯಾತಿ ಹಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಥ ವಾ ‘‘ಪಟಿಮೋಚನತ್ಥ’’ನ್ತಿ ವಿಸಜ್ಜನಾಯಂ. ‘‘ಕಸ್ಮಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಾಯ ಸಮೇತುಂ ನಿಸ್ಸಕ್ಕತ್ಥೇ ಪಚ್ಚತ್ತವಚನಂ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಪಟಿಮೋಚನಸಙ್ಖಾತಾ ಅತ್ಥಾತಿ ಹಿ ಅತ್ಥೋ. ಅತ್ಥಸದ್ದೋ ಚ ಕಾರಣವಾಚಕೋ. ಕಾರಣಾತಿ ಹಿ ಅತ್ಥೋ. ಏವಞ್ಹಿ ಪುಚ್ಛಾವಿಸಜ್ಜನಾನಂ ಪುಬ್ಬಾಪರಸಮಸಙ್ಖಾತೋ ವಿಚಯೋ ಹಾರೋ ಪರಿಪುಣ್ಣೋ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಅಮ್ಹಾಕನ್ತಿ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಪಟಿಹರನ್ತಾನಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ. ಅಮ್ಹೇತಿ ಚೋರಸಙ್ಖಾತೇ ಅಮ್ಹೇ.

‘‘ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪದಸ್ಸತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಏತಿಸ್ಸಾ ಯಾಗುಯಾ’’ತಿ. ಅಞ್ಞಾನಿಪೀತಿ ಪಟಿಸಂವಿದಿತಕುಲತೋ ಅಞ್ಞಾನಿಪಿ ಕುಲಾನಿ. ತೇನಾತಿ ಪಟಿಸಂವಿದಿತಕುಲೇನ. ಕುರುನ್ದಿವಾದೇ ಯಾಗುಯಾ ಪಟಿಸಂವಿದಿತಂ ಕತ್ವಾ ಯಾಗುಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪೂವಾದೀನಿ ಆಹರನ್ತಿ, ವಟ್ಟತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೫೭೫. ಏಕಸ್ಸಾತಿ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ. ತಸ್ಸಾತಿ ಪಟಿಸಂವಿದಿತಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ, ಚತುನ್ನಂ ವಾ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅತ್ಥಾಯಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಞ್ಞೇಸಮ್ಪೀತಿ ಚತುಪಞ್ಚಭಿಕ್ಖುತೋ ಅಞ್ಞೇಸಮ್ಪಿ. ಅಧಿಕಮೇವಾತಿ ಪರಿಭುತ್ತತೋ ಅತಿರೇಕಮೇವ. ಯಂ ಪನಾತಿ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಂ ಪನ, ಯಮ್ಪಿ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಂ ವನತೋ ಆಹರಿತ್ವಾ ದೇನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ತತ್ಥಜಾತಕ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ತಸದ್ದಸ್ಸ ವಿಸಯಂ ¶ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಆರಾಮೇ’’ತಿ. ಅಞ್ಞೇನ ದಿನ್ನನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ನನ್ತಿ ಮೂಲಖಾದನೀಯಾದಿಂ. ಪಟಿಸಂವಿದಿತನ್ತಿ ಪಟಿಕಚ್ಚೇವ ಸುಟ್ಠು ಜಾನಾಪಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋತಿ. ಚತುತ್ಥಂ.

ಇತಿ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯ ವಿನಯಸಂವಣ್ಣನಾಯ

ಪಾಟಿದೇಸನೀಯವಣ್ಣನಾಯ

ಯೋಜನಾ ಸಮತ್ತಾ.

೭. ಸೇಖಿಯಕಣ್ಡಂ

೧. ಪರಿಮಣ್ಡಲವಗ್ಗ-ಅತ್ಥಯೋಜನಾ

ಸಿಕ್ಖಿತಸಿಕ್ಖೇನ ¶ ತೀಸು ಸಿಕ್ಖಾಸು ಚತೂಹಿ ಮಗ್ಗೇಹಿ ಸಿಕ್ಖಿತಸಿಕ್ಖೇನ ತಾದಿನಾ ಅಟ್ಠಹಿ ಲೋಕಧಮ್ಮೇಹಿ ಅಕಮ್ಪಿಯಟ್ಠೇನ ತಾದಿನಾ, ಇಟ್ಠಾನಿಟ್ಠೇಸು ವಾ ಅವಿಕಾರಟ್ಠೇನ ತಾದಿನಾ ಭಗವತಾ ಯಾನಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ‘‘ಸೇಖಿಯಾನೀ’’ತಿ ಭಾಸಿತಾನಿ, ದಾನಿ ತೇಸಮ್ಪಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಂ ಅಯಮ್ಪಿ ವಣ್ಣನಾಕ್ಕಮೋ ಭವತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೫೭೬. ತತ್ಥಾತಿ ಸೇಖಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸು, ಅತ್ಥೋ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಸಮನ್ತತೋ’’ತಿಇಮಿನಾ ಪರಿತ್ಯೂಪಸಗ್ಗಸ್ಸತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ನಾಭಿಮಣ್ಡಲಂ ಜಾಣುಮಣ್ಡಲ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಉದ್ಧಂಸದ್ದೋ ಚ ಅಧೋಸದ್ದೋ ಚ ಅಜ್ಝಾಹರಿತಬ್ಬೋತಿ ಆಹ ‘‘ಉದ್ಧ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲಮತ್ತನ್ತಿ ಭಾವನಪುಂಸಕಂ, ನಿವಾಸೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತತೋತಿ ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲಮತ್ತತೋ. ಯಥಾ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ಹೋತಿ, ಏವಂ ನಿವಾಸೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಯೋಜನಾ. ತತ್ರಿದಂ ಪಮಾಣನ್ತಿ ತಸ್ಸ ನಿವಾಸನಸ್ಸ ಇದಂ ಪಮಾಣಂ. ತಾದಿಸಸ್ಸಾತಿ ದೀಘತೋ ಮುಟ್ಠಿಪಞ್ಚಕಸ್ಸ ತಿರಿಯಂ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಹತ್ಥಸ್ಸ ನಿವಾಸನಸ್ಸ. ಜಾಣುಮಣ್ಡಲಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದನತ್ಥಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ತತ್ಥಾತಿ ಚೀವರೇಸು. ನ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ವಿರಳತ್ತಾ ನ ತಿಟ್ಠತಿ. ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಘನತ್ತಾ ತಿಟ್ಠತಿ.

ನಿವಾಸೇನ್ತಸ್ಸ ಚಾತಿಏತ್ಥ ಚಸದ್ದೋ ಅವಧಾರಣತ್ಥೋ, ನಿವಾಸೇನ್ತಸ್ಸೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕೇವಲಂ ಏವಂ ನಿವಾಸೇನ್ತಸ್ಸೇವ ದುಕ್ಕಟಂ ನ ಹೋತಿ, ಅಥ ಖೋ ತಥಾ ನಿವಾಸೇನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ದುಕ್ಕಟಮೇವಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಯೇ ಪನ ನಿವಾಸನದೋಸಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಞ್ಞೇತಿ ಪುರತೋ ಚ ಪಚ್ಛತೋ ಚ ಓಲಮ್ಬೇತ್ವಾ ನಿವಸನತೋ ಅಞ್ಞೇ ¶ . ತೇ ಸಬ್ಬೇತಿ ಸಬ್ಬೇ ತೇ ನಿವಾಸನದೋಸಾ. ಏತ್ಥಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಿಭಙ್ಗೇ. ತತ್ಥೇವಾತಿ ಖನ್ಧಕೇಯೇವ.

ಅಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ನಿವಾಸೇನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏಸೇವ ನಯೋ ‘‘ಅಸತಿಯಾ’’ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ. ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ಅಜಾನನಂ ದುವಿಧಂ ನಿವಾಸನವತ್ತಸ್ಸ ಅಜಾನನಂ, ಆರೂಳ್ಹೋರೂಳ್ಹಭಾವಸ್ಸ ಅಜಾನನನ್ತಿ. ತತ್ಥ ಆರೂಳ್ಹೋರೂಳ್ಹಭಾವಸ್ಸ ಅಜಾನನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ¶ ಆಹ ‘‘ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ತಸ್ಸಾತಿ ನಿವಾಸನವತ್ತಸ್ಸ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ. ತಂ ಪನಾತಿ ಆಪತ್ತಿತೋ ಅಮೋಕ್ಖನಂ ಪನ. ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಯುಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಮಾ. ಯೋತಿ ಭಿಕ್ಖು. ಕುರುನ್ದಿಯಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸುಕ್ಖಾ ಜಙ್ಘಾ ಇಮಸ್ಸಾತಿ ಸುಕ್ಖಜಙ್ಘೋ. ಮಹನ್ತಂ ಪಿಣ್ಡಿಕಮಂಸಂ ಇಮಸ್ಸಾತಿ ಮಹಾಪಿಣ್ಡಿಕಮಂಸೋ. ತಸ್ಸಾತಿ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ.

ವಣೋತಿ ಅರು. ತಞ್ಹಿ ವಣತಿ ಗತ್ತವಿಚುಣ್ಣನಂ ಕರೋತೀತಿ ವಣೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ವಾಳಮಿಗಾ ವಾ ಚೋರಾ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ವಾಸದ್ದೋ ಅವುತ್ತಸಮ್ಪಿಣ್ಡನತ್ಥೋ, ತೇನ ಅಞ್ಞಾಪಿ ಉದಕಚಿಕ್ಖಲ್ಲಾದಯೋ ಆಪದಾ ಸಙ್ಗಯ್ಹನ್ತಿ.

೫೭೭. ಇಧಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಿಭಙ್ಗೇ, ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ವಾ. ಉಭೋ ಕಣ್ಣೇತಿ ಪುರತೋ ಚ ಪಚ್ಛತೋ ಚ ನಿಗ್ಗತೇ ದ್ವೇ ಕಣ್ಣೇ. ಅವಿಸೇಸೇನಾತಿ ‘‘ಅನ್ತರಘರೇ’’ತಿ ಚ ‘‘ಆರಾಮೇ’’ತಿ ಚ ವಿಸೇಸಂ ಅಕತ್ವಾ ಸಾಮಞ್ಞೇನ. ವಿಹಾರೇಪೀತಿ ಸಙ್ಘಸನ್ನಿಪಾತಬುದ್ಧುಪಟ್ಠಾನಥೇರುಪಟ್ಠಾನಾದಿಕಾಲಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ.

೫೭೮. ಕಾಯೇಕದೇಸೇ ಕಾಯಸದ್ದೋ ವತ್ತತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಜಾಣುಮ್ಪಿ ಉರಮ್ಪೀ’’ತಿ. ‘‘ನ ಸೀಸಂ ಪಾರುತೇನಾ’’ತಿಇಮಿನಾ ‘‘ಸುಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೇನಾ’’ತಿಪದಸ್ಸ ಅತಿಬ್ಯಾಪಿತದೋಸಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ. ಗಣ್ಠಿಕನ್ತಿ ಪಾಸೋ. ಸೋ ಹಿ ಗನ್ಥೇತಿ ಬನ್ಧತೀತಿ ವಾ, ಗನ್ಥೇತಿ ಬನ್ಧತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ವಾ ಕತ್ವಾ ಗನ್ಥಿಕೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ನ್ಥಕಾರಸ್ಸ ವಾಣ್ಠಕಾರೇ ಕತೇ ಗಣ್ಠಿಕೋ, ತಂ ಗಣ್ಠಿಕಂ ಪಟಿಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ. ಉಭೋ ಕಣ್ಣೇತಿ ಚೀವರಸ್ಸ ದ್ವೇ ಕೋಣೇ. ಗಲವಾಟಕತೋತಿ ಏತ್ಥ ಗಲೋತಿ ಕಣ್ಠೋ. ಸೋ ಹಿ ಖಜ್ಜಭೋಜ್ಜಲೇಯ್ಯಪೇಯ್ಯಸಙ್ಖಾತಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಅಸನಂ ಗಲತಿ ಪನ್ನೋ ಹುತ್ವಾ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ಪತತಿ ಇತೋತಿ ಗಲೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಆವಾಟೋಯೇವ ಖುದ್ದಕಟ್ಠೇನ ಆವಾಟಕೋ, ಖುದ್ದಕತ್ಥೇ ಕೋ. ಗಲೇ ಠಿತೋ ಆವಾಟಕೋ ಗಲವಾಟಕೋ. ಅಕಾರತೋ ಹಿ ಆಕಾರಸ್ಸ ಲೋಪೋ ‘‘ಪಪ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಜಾ. ೧.೧.೨) ವಿಯ. ಏತ್ಥ ಹಿ ಪಆಪನ್ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ, ಅಕಾರತೋ ಆಕಾರಸ್ಸ ಚ ಲೋಪೋ. ಪವದ್ಧಂ ಆಪಂ ಪಪಂ, ಮಹನ್ತಂ ಉದಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೀಸಂ ವಿವರಿತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೫೭೯. ವಾಸಂ ¶ ¶ ಉಪಗತೋತಿ ವಾ ವಾಸೇನ ಉಪಗತೋತಿ ವಾ ಅತ್ಥಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ವಾಸತ್ಥಾಯ ಉಪಗತಸ್ಸಾ’’ತಿ.

೫೮೦. ಹತ್ಥಪಾದೇ ಅಕೀಳನ್ತೋ ಸುಸಂವುತೋ ನಾಮಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಹತ್ಥಂ ವಾ ಪಾದಂ ವಾ ಅಕೀಳಾಪೇನ್ತೋ’’ತಿ.

೫೮೨. ಓಕ್ಖಿತ್ತಚಕ್ಖೂತಿ ಏತ್ಥ ಓಸದ್ದೋ ಹೇಟ್ಠಾಪರಿಯಾಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ಹೇಟ್ಠಾ ಖಿತ್ತಚಕ್ಖೂ’’ತಿ. ‘‘ಹುತ್ವಾ’’ತಿಇಮಿನಾ ಕಿರಿಯಾವಿಸೇಸನಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಯುಗಯುತ್ತಕೋತಿ ಯುಗೇ ಯುತ್ತಕೋ. ದಮಿಯಿತ್ಥಾತಿ ದನ್ತೋ. ಆಭುಸೋ ಜಾನಾತಿ ಕಾರಣಾಕಾರಣನ್ತಿ ಆಜಾನೇಯ್ಯೋ. ಏತ್ತಕನ್ತಿ ಚತುಹತ್ಥಪಮಾಣಂ. ಯೋ ಗಚ್ಛತಿ, ಅಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದುಕ್ಕಟಾ ಆಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಪರಿಸ್ಸಯಭಾವ’’ನ್ತಿ ಚ ‘‘ಪರಿಸ್ಸಯಾಭಾವ’’ನ್ತಿ ಚ ದ್ವೇ ಪಾಠಾ ಯುಜ್ಜನ್ತಿಯೇವ.

೫೮೪. ಇತ್ಥಮ್ಭೂತಲಕ್ಖಣೇತಿ ಇಮಂ ಪಕಾರಂ ಇತ್ಥಂ ಚೀವರುಕ್ಖಿಪನಂ, ಭವತಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಭೂತೋ, ಭಿಕ್ಖು. ಲಕ್ಖೀಯತಿ ಅನೇನಾತಿ ಲಕ್ಖಣಂ, ಚೀವರಂ. ಇತ್ಥಂ ಭೂತೋ ಇತ್ಥಮ್ಭೂತೋ, ತಸ್ಸ ಲಕ್ಖಣಂ ಇತ್ಥಮ್ಭೂತಲಕ್ಖಣಂ, ತಸ್ಮಿಂ. ಕರಣವಚನಂ ದಟ್ಠಬ್ಬನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಇತ್ಥಮ್ಭೂತಲಕ್ಖಣಂ ನಾಮ ಕಿರಿಯಾವಿಸೇಸನಸ್ಸ ಸಭಾವೋತಿ ಆಹ ‘‘ಏಕತೋ ವಾ…ಪೇ… ಹುತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ. ಅನ್ತೋಇನ್ದಖೀಲತೋತಿ ಗಾಮಸ್ಸ ಅನ್ತೋಇನ್ದಖೀಲತೋತಿ. ಪಠಮೋ ವಗ್ಗೋ.

೨. ಉಜ್ಜಗ್ಘಿಕವಗ್ಗ-ಅತ್ಥಯೋಜನಾ

೫೮೬. ಉಚ್ಚಾಸದ್ದಂ ಕತ್ವಾ ಜಗ್ಘನಂ ಹಸನಂ ಉಜ್ಜಗ್ಘೋ, ಸೋಯೇವ ಉಜ್ಜಗ್ಘಿಕಾ, ತಾಯ. ಇತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಮಹಾಹಸಿತಂ ಹಸನ್ತೋ’’ತಿ. ಏತ್ಥಾತಿ ‘‘ಉಜ್ಜಗ್ಘಿಕಾಯಾ’’ತಿಪದೇ.

೫೮೮. ಕಿತ್ತಾವತಾತಿ ಕಿತ್ತಕೇನ ಪಮಾಣೇನ, ಏವಂ ನಿಸಿನ್ನೇಸು ಥೇರೇಸೂತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ, ನಿದ್ಧಾರಣೇ ಚೇತಂ ಭುಮ್ಮವಚನಂ. ವವತ್ಥಪೇತೀತಿ ಇದಞ್ಚೀದಞ್ಚ ಕಥೇತೀತಿ ವವತ್ಥಪೇತಿ. ಏತ್ತಾವತಾತಿ ಏತ್ತಕೇನ ಪಮಾಣೇನ.

೫೯೦. ನಿಚ್ಚಲಂ ಕತ್ವಾ ಕಾಯಸ್ಸ ಉಜುಟ್ಠಪನಂ ಕಾಯಪಗ್ಗಹೋ ನಾಮಾತಿ ಆಹ ‘‘ನಿಚ್ಚಲಂ ಕತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ. ಏಸೇವ ನಯೋ ಬಾಹುಪಗ್ಗಹಸೀಸಪಗ್ಗಹೇಸುಪೀತಿ. ದುತಿಯೋ ವಗ್ಗೋ.

೩. ಖಮ್ಭಕತವಗ್ಗ-ಅತ್ಥಯೋಜನಾ

೫೯೬. ಖಮ್ಭೋ ¶ ¶ ಕತೋ ಯೇನಾತಿ ಖಮ್ಭಕತೋ. ಖಮ್ಭೋತಿ ಚ ಪಟಿಬದ್ಧೋ. ಕತ್ಥ ಪಟಿಬದ್ಧೋತಿ ಆಹ ‘‘ಕಟಿಯಂ ಹತ್ಥಂ ಠಪೇತ್ವಾ’’ತಿ. ಸಸೀಸಂ ಅವಗುಣ್ಠಯತಿ ಪರಿವೇಠತೀತಿ ಓಗುಣ್ಠಿತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಸಸೀಸಂ ಪಾರುತೋ’’ತಿ.

೬೦೦. ಉದ್ಧಂ ಏಕಾ ಕೋಟಿ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಗಮನಾಯಾತಿ ಉಕ್ಕುಟಿಕಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಉಕ್ಕುಟಿಕಾ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿಆದಿ. ಏತ್ಥಾತಿ ‘‘ಉಕ್ಕುಟಿಕಾಯಾ’’ತಿಪದೇ.

೬೦೧. ಹತ್ಥಪಲ್ಲತ್ಥೀಕದುಸ್ಸಪಲ್ಲತ್ಥೀಕೇಸು ದ್ವೀಸು ದುಸ್ಸಪಲ್ಲತ್ಥಿಕೇ ಆಯೋಗಪಲ್ಲತ್ಥೀಕಾಪಿ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಆಯೋಗಪಲ್ಲತ್ಥಿಕಾಪಿ ದುಸ್ಸಪಲ್ಲತ್ಥಿಕಾ ಏವಾ’’ತಿ.

೬೦೨. ಸತಿಯಾ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಸಕ್ಕಚ್ಚನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಸತಿಂಉಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ’’ತಿ.

೬೦೩. ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ದೇನ್ತೇಪೀತಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಪತ್ತೇ ಪಕ್ಖಿಪನ್ತೇಪಿ. ಪತ್ತೇ ಸಞ್ಞಾ ಪತ್ತಸಞ್ಞಾ, ಸಾ ಅಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ಪತ್ತಸಞ್ಞೀ. ‘‘ಕತ್ವಾ’’ ತಿಇಮಿನಾ ಕಿರಿಯಾವಿಸೇಸನಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ.

೬೦೪. ಸಮಸೂಪಕಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸೂಪಪಿಣ್ಡಪಾತಾನಂ ಸಮಉಪಡ್ಢಭಾವಂ ಆಸಙ್ಕಾ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಆಹ ‘‘ಸಮಸೂಪಕೋ ನಾಮಾ’’ತಿಆದಿ. ಯತ್ಥಾತಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತೇ. ಭತ್ತಸ್ಸ ಚತುತ್ಥಭಾಗಪಮಾಣೋ ಸೂಪೋ ಹೋತಿ, ಸೋ ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ಸಮಸೂಪಕೋ ನಾಮಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಓಲೋಣೀ ಚ ಸಾಕಸೂಪೇಯ್ಯಞ್ಚ ಮಚ್ಛರಸೋ ಚ ಮಂಸರಸೋ ಚಾತಿ ದ್ವನ್ದೋ. ತತ್ಥ ಓಲೋಣೀತಿ ಏಕಾ ಬ್ಯಞ್ಜನವಿಕತಿ. ಸಾಕಸೂಪೇಯ್ಯನ್ತಿ ಸೂಪಸ್ಸ ಹಿತಂ ಸೂಪೇಯ್ಯಂ, ಸಾಕಮೇವ ಸೂಪೇಯ್ಯಂ ಸಾಕಸೂಪೇಯ್ಯಂ. ಇಮಿನಾ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಸಾಕಸೂಪೇಯ್ಯಬ್ಯಞ್ಜನವಿಕತಿ ಗಹಿತಾ. ಮಚ್ಛರಸಮಂಸರಸಾದೀನೀತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿಸದ್ದೇನ ಅವಸೇಸಾ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಬ್ಯಞ್ಜನವಿಕತಿ ಸಙ್ಗಹಿತಾ. ತಂ ಸಬ್ಬಂ ರಸಾನಂ ರಸೋ ರಸರಸೋತಿ ಕತ್ವಾ ‘‘ರಸರಸೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

೬೦೫. ಸಮಪುಣ್ಣಂ ಸಮಭರಿತನ್ತಿ ವೇವಚನಮೇವ. ಥೂಪಂ ಕತೋ ಥೂಪೀಕತೋತಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಥೂಪೀಕತೋ ನಾಮಾ’’ತಿಆದಿ.

ತತ್ಥಾತಿ ¶ ‘‘ಥೂಪೀಕತ’’ನ್ತಿಆದಿವಚನೇ. ತೇಸನ್ತಿ ಅಭಯತ್ಥೇರತಿಪಿಟಕಚೂಳನಾಗತ್ಥೇರಾನಂ. ಇತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು, ತೇಸಞ್ಚ ಥೇರಾನಂ ವಾದಂ ಆರೋಚೇಸುನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಥೇರೋತಿ ಚೂಳಸುಮನತ್ಥೇರೋ. ಏತಸ್ಸಾತಿ ತಿಪಿಟಕಚೂಳನಾಗತ್ಥೇರಸ್ಸ ¶ . ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುನ್ತಿ ಸತ್ತ ವಾರೇ. ಕುತೋತಿ ಕಸ್ಸಾಚರಿಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಾ. ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಯಾವಕಾಲಿಕೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೋ, ತಸ್ಮಾ. ಆಮಿಸಜಾತಿಕಂ ಯಾಗುಭತ್ತಂ ವಾ ಫಲಾಫಲಂ ವಾತಿ ಯೋಜನಾ. ತಞ್ಚ ಖೋತಿ ತಞ್ಚ ಸಮತಿತ್ಥಿಕಂ. ಇತರೇನ ಪನಾತಿ ನಾಧಿಟ್ಠಾನುಪಗೇನ ಪತ್ತೇನ ಪನ. ಯಂ ಪೂವಉಚ್ಛುಖಣ್ಡಫಲಾಫಲಾದಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಓರೋಹತಿ, ತಂ ಪೂವಉಚ್ಛುಖಣ್ಡಫಲಾಫಲಾದೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಪೂವವಟಂಸಕೋತಿ ಏತ್ಥ ವಟಂಸಕೋತಿ ಉತ್ತಂಸೋ. ಸೋ ಹಿ ಉದ್ಧಂ ತಸೀಯತೇ ಅಲಙ್ಕರೀಯತೇತಿ ವಟಂಸೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ ಉಕಾರಸ್ಸ ವಕಾರಂ, ತಕಾರಸ್ಸ ಚ ಟಕಾರಂ ಕತ್ವಾ, ಸೋಯೇವ ವಟಂಸಕೋ, ಮುದ್ಧನಿ ಪಿಲನ್ಧಿತೋ ಏಕೋ ಅಲಙ್ಕಾರವಿಸೇಸೋ. ಪೂವಮೇವ ತಂಸದಿಸತ್ತಾ ಪೂವವಟಂಸಕೋ, ತಂ. ಪುಪ್ಫವಟಂಸಕೋ ಚ ತಕ್ಕೋಲಕಟುಕಫಲಾದಿವಟಂಸಕೋ ಚಾತಿ ದ್ವನ್ದೋ, ತೇ.

ಇಧಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ. ನನು ಸಬ್ಬಥೂಪೀಕತೇಸು ಪಟಿಗ್ಗಹಣಸ್ಸ ಅಕಪ್ಪಿಯತ್ತಾ ಪರಿಭುಞ್ಜನಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಸಬ್ಬೇಸು ಥೂಪೀಕತೇಸೂತಿ. ತತಿಯೋ ವಗ್ಗೋ.

೪. ಸಕ್ಕಚ್ಚವಗ್ಗ-ಅತ್ಥಯೋಜನಾ

೬೦೮. ತತ್ಥ ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ. ಓಧಿನ್ತಿ ಅವಧಿಂ ಮರಿಯಾದಂ.

೬೧೦. ಥೂಪಕತೋತಿ ಥೂಪಮೇವ ಥೂಪಕಂ, ತತೋ ಥೂಪಕತೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಮತ್ಥಕತೋ’’ತಿ.

೬೧೧. ಮಾಘಾತಸಮಯಾದೀಸೂತಿ ‘‘ಪಾಣೇ ಮಾ ಘಾತೇಥಾ’’ತಿ ರಾಜಾನೋ ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಮಾಘಾತೋ, ಸೋಯೇವ ಸಮಯೋ ಮಾಘಾತಸಮಯೋ. ಆದಿಸದ್ದೇನ ಅಞ್ಞಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಕಾರಣಂ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

೬೧೫. ತೇಸನ್ತಿ ಮಯೂರಣ್ಡಕುಕ್ಕುಟಣ್ಡಾನನ್ತಿ. ಚತುತ್ಥೋ ವಗ್ಗೋ.

೫. ಕಬಳವಗ್ಗ-ಅತ್ಥಯೋಜನಾ

೬೧೭. ‘‘ಮುಖದ್ವಾರ’’ನ್ತಿ ¶ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ‘‘ಅನಾಹಟೇ’’ತಿ ಚ ‘‘ವಿವರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚ ದ್ವೀಸು ಕಿರಿಯಾಸು ಸಮ್ಬನ್ಧಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅನಾಹರಿತೇ ಮುಖದ್ವಾರ’’ನ್ತಿ.

೬೧೮. ಸಕಲಂ ಹತ್ಥನ್ತಿ ಪಞ್ಚಙ್ಗುಲಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ.

೬೧೯. ಸಕಬಳೇನಾತಿ ¶ ಏತ್ಥ ಕಬಳಸದ್ದೇನ ವಚನಸ್ಸ ಅಪರಿಪುಣ್ಣಕಾರಣಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

೬೨೦. ಪಿಣ್ಡುಕ್ಖೇಪಕನ್ತಿಆದೀಸು ವಿಚ್ಛತ್ಥೇ ಕಪಚ್ಚಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ಪಿಣ್ಡಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ’’ತಿ. ತ್ವಾಸದ್ದೇನ ಕಿರಿಯಾವಿಸೇಸನಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ.

೬೨೪. ‘‘ಅವಕಿರಿತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಿತ್ಥಾವಕಾರಕನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅವಪುಬ್ಬೋ ಕಿರಧಾತುಯೇವ, ನ ಕರಧಾತೂತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

೬೨೬. ‘‘ಚಪುಚಪೂ’’ತಿ ಏವಂ ಸದ್ದನ್ತಿ ‘‘ಚಪುಚಪೂ’’ತಿ ಏವಂ ಅನುಕರಣರವನ್ತಿ. ಪಞ್ಚಮೋ ವಗ್ಗೋ.

೬. ಸುರುಸುರುವಗ್ಗ-ಅತ್ಥಯೋಜನಾ

೬೨೭. ‘‘ಸುರುಸುರೂ’’ತಿ ಏವಂ ಸದ್ದನ್ತಿ ‘‘ಸುರುಸುರೂ’’ತಿ ಏವಂ ಅನುಕರಣರವಂ. ದವನಂ ಕೀಳನನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ವಚನತ್ಥೇನ ಪರಿಹಾಸೋ ದವೋ ನಾಮಾತಿ ಆಹ ‘‘ದವೋತಿ ಪರಿಹಾಸವಚನ’’ನ್ತಿ. ತನ್ತಿ ಸೋ ದವೋ. ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸೋ ಹೇಸ. ನ ಕಾತಬ್ಬಂ ನ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸಿಲಕಬುದ್ಧೋತಿ ಸಿಲಾಯ ಕತೋ, ಸಿಲೇನ ನಿಯುತ್ತೋ ವಾ ಬುದ್ಧೋ. ಅಪಟಿಬುದ್ಧೋತಿ ಅಪಟಿವಿದ್ಧೋ ಬುದ್ಧೋ, ಪರಿಹಾಸವಚನಮೇತಂ. ಗೋಧಮ್ಮೋತಿ ಗುನ್ನಂ ಧಮ್ಮೋ. ಅಜಧಮ್ಮೋತಿ ಅಜಾನಂ ಧಮ್ಮೋ. ಮಿಗಸಙ್ಘೋತಿ ಮಿಗಾನಂ ಸಙ್ಘೋ. ಪಸುಸಙ್ಘೋತಿ ಪಸೂನಂ ಸಙ್ಘೋ.

೬೨೮. ‘‘ಭುಞ್ಜನ್ತೇನಾ’’ತಿ ಪದಂ ‘‘ನಿಲ್ಲೇಹಿತು’’ನ್ತಿ ಪದೇ ಭಾವಕತ್ತಾ.

೬೩೧. ಏವಂನಾಮಕೇತಿ ¶ ‘‘ಕೋಕನುದ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ನಾಮಂ ಅಸ್ಸ ಪಾಸಾದಸ್ಸಾತಿ ಏವಂನಾಮಕೋ, ಪಾಸಾದೋ, ತಸ್ಮಿಂ. ‘‘ಪದುಮಸಣ್ಠಾನೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಸದಿಸೂಪಚಾರೇನ ‘‘ಕೋಕನುದೋ’’ತಿ ನಾಮಲಭನಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ತೇನಾತಿ ಪದುಮಸಣ್ಠಾನತ್ತಾ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಪಾಸಾದಸ್ಸ. ಪುಗ್ಗಲಿಕಮ್ಪೀತಿ ಪರಪುಗ್ಗಲಸನ್ತಕಂ ಗಹೇತಬ್ಬಂ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಮ್ಪೀ’’ತಿ ಅತ್ತಪುಗ್ಗಲಸನ್ತಕಸ್ಸ ವಿಸುಂ ಗಯ್ಹಮಾನತ್ತಾ. ಸಙ್ಖಮ್ಪೀತಿ ಪಾನೀಯಸಙ್ಖಮ್ಪಿ. ಸರಾವಮ್ಪೀತಿ ಪಾನೀಯಸರಾವಮ್ಪಿ. ಥಾಲಕಮ್ಪೀತಿ ಪಾನೀಯಥಾಲಕಮ್ಪಿ.

೬೩೨. ‘‘ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ’’ತಿ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ವುತ್ತವಚನಸ್ಸ ಕಮ್ಮಾಪಾದಾನಾನಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಿತ್ಥಾನಿ ಉದಕತೋ’’ತಿ. ಭಿನ್ದಿತ್ವಾತಿ ಚುಣ್ಣವಿಚುಣ್ಣಾನಿ ಕತ್ವಾ. ಬಹೀತಿ ಅನ್ತರಘರತೋ ಬಹಿ.

೬೩೪. ಸೇತಚ್ಛತ್ತನ್ತಿ ¶ ಏತ್ಥ ಸೇತಸದ್ದೋ ಪಣ್ಡರಪರಿಯಾಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ಪಣ್ಡರಚ್ಛತ್ತ’’ನ್ತಿ. ವತ್ಥಪಲಿಗುಣ್ಠಿತನ್ತಿ ವತ್ಥೇಹಿ ಸಮನ್ತತೋ ವೇಠಿತಂ. ಸೇತಂ ಛತ್ತಂ ಸೇತಚ್ಛತ್ತಂ. ಕಿಳಞ್ಜೇಹಿ ಕತಂ ಛತ್ತಂ ಕಿಳಞ್ಜಚ್ಛತ್ತಂ. ಪಣ್ಣೇಹಿ ಕತಂ ಛತ್ತಂ ಪಣ್ಣಚ್ಛತ್ತಂ. ಮಣ್ಡಲೇನ ಬದ್ಧಂ ಮಣ್ಡಲಬದ್ಧಂ. ಸಲಾಕಾಹಿ ಬದ್ಧಂ ಸಲಾಕಬದ್ಧಂ. ತಾನೀತಿ ತೀಣಿ ಛತ್ತಾನಿ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ಯಮ್ಪಿ ಏಕಪಣ್ಣಚ್ಛತ್ತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಏತೇಸೂತಿ ತೀಸು ಛತ್ತೇಸು. ಅಸ್ಸಾತಿ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಗಹಟ್ಠಸ್ಸ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸ ವಾ. ಸೋತಿ ಯೋ ಕೋಚಿ ಗಹಟ್ಠೋ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ವಾ. ಛತ್ತಪಾದುಕಾಯ ವಾತಿ ಛತ್ತದಣ್ಡನಿಕ್ಖೇಪನಾಯ ಪಾದುಕಾಯ ವಾ. ಏತ್ಥಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ.

೬೩೫. ಮಜ್ಝಿಮಸ್ಸಾತಿ ಪಮಾಣಮಜ್ಝಿಮಸ್ಸ. ‘‘ಚತುಹತ್ಥಪ್ಪಮಾಣೋ’’ತಿಇಮಿನಾ ಚತುಹತ್ಥತೋ ಊನಾತಿರೇಕೋ ದಣ್ಡೋ ನ ದಣ್ಡೋ ನಾಮಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ದಣ್ಡೋ ಪಾಣಿಮ್ಹಿ ಅಸ್ಸಾತಿ ವಚನತ್ಥಂ ಅತಿದಿಸನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ವುತ್ತನಯೇನೇವಾ’’ತಿ.

೬೩೬. ‘‘ಸತ್ಥಪಾಣಿಮ್ಹೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಅಸಿ ಏವ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅಸಿ’’ನ್ತಿ. ಅಸಿನ್ತಿ ಖಗ್ಗಂ.

೬೩೭. ‘‘ಆವುಧಂ ನಾಮ ಚಾಪೋ ಕೋದಣ್ಡೋ’’ತಿ ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತವಚನಂ ಉಪಲಕ್ಖಣಮೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಆವುಧಪಾಣಿಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿ. ಸಬ್ಬಾಪಿ ಧನುವಿಕತಿ ಆವುಧನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಯಥಾ ಅಸಿಂ ¶ ಸನ್ನಹಿತ್ವಾ ಠಿತೋ ಸತ್ಥಪಾಣೀತಿ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ನ ಗಚ್ಛತಿ, ಏವಂ ಧನುಂ ಕಣ್ಠೇ ಪಟಿಮುಕ್ಕೋ ಆವುಧಪಾಣೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸಚೇ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ, ಇಮಿನಾ ಆವುಧೋ ಪಾಣಿನಾ ಗಹಿತೋಯೇವ ಆವುಧಪಾಣಿ ನಾಮಾತಿ ದಸ್ಸೇತೀತಿ. ಛಟ್ಠೋ ವಗ್ಗೋ.

೭. ಪಾದುಕವಗ್ಗ-ಅತ್ಥಯೋಜನಾ

೬೩೮. ಅಙ್ಗುಲನ್ತರನ್ತಿ ಪಾದಙ್ಗುಲವಿವರಂ. ಪಾದುಕನ್ತಿ ಉಪಾಹನವಿಸೇಸೋ. ಸೋ ಹಿ ಪಜ್ಜತೇ ಇಮಾಯಾತಿ ಪಾದುಕಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಸಾ ಬಹುಪಟಲಾ ಚಮ್ಮಮಯಾ ವಾ ಹೋತಿ ಕಟ್ಠಮಯಾ ವಾ. ಪಟಿಮುಞ್ಚಿತ್ವಾತಿ ಪಾದುಕಂ ಪಟಿಮುಞ್ಚೀತ್ವಾ.

೬೪೦. ದ್ವೀಹಿ ಜನೇಹಿ ಗಹಿತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ವಂಸೇನಾತಿ ವೇಣುನಾ, ಯಾನೇ ನಿಸಿನ್ನೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ವಿಸಙ್ಖರಿತ್ವಾತಿ ವಿಪತ್ತಿಂ ಕರಿತ್ವಾ. ದ್ವೇಪೀತಿ ಧಮ್ಮಕಥಿಕಧಮ್ಮಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಸಙ್ಖಾತಾ ಉಭೋಪಿ ಜನಾ. ವಟ್ಟತೀತಿ ದೇಸೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

೬೪೧. ಸಯನಗತಸ್ಸಾತಿ ¶ ಸಯನಂ ಗತಸ್ಸ, ಸಯನೇ ನಿಪನ್ನಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ನಿಪನ್ನಸ್ಸ ದೇಸೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೬೪೨. ತೀಸು ಪಲ್ಲತ್ಥಿಕಾಸು ಯಾಯ ಕಾಯಚಿ ಪಲ್ಲತ್ಥಿಕಾಯ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಪಲ್ಲತ್ಥಿಕಾಯಾ’’ತಿಆದಿ.

೬೪೩. ಯಥಾ ವೇಠಿಯಮಾನೇ ಕೇಸನ್ತೋ ನ ದಿಸ್ಸತಿ, ಏವಂ ವೇಠಿತಸೀಸಸ್ಸಾತಿ ಯೋಜನಾ.

೬೪೭. ಛಪಕಸದ್ದಸ್ಸ ಚ ಚಣ್ಡಾಲಸದ್ದಸ್ಸ ಚ ವೇವಚನತ್ತಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಚಣ್ಡಾಲಸ್ಸಾ’’ತಿ. ಚಣ್ಡಾಲೋ ಹಿ ಸಂ ಸುನಖಂ ಪಚತೀತಿ ಛಪಕೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ ಸಕಾರಸ್ಸ ಛಕಾರಂ ಕತ್ವಾ. ಛಪಕಸ್ಸ ಏಸಾ ಛಪಕೀ, ಚಣ್ಡಾಲಭರಿಯಾ. ಯತ್ರಾತಿ ಏತ್ಥ ತ್ರಪಚ್ಚಯೋ ಪಚ್ಚತ್ತೇ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಯೋ ಹಿ ನಾಮಾ’’ತಿ. ಯೋ ರಾಜಾ ಉಚ್ಚೇ ಆಸನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಮನ್ತಂ ಪರಿಯಾಪುಣಿಸ್ಸತಿ ನಾಮ, ಅಯಂ ರಾಜಾ ಯಾವ ಅತಿವಿಯ ಅಧಮ್ಮಿಕೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಸಬ್ಬಮಿದ’’ನ್ತಿ ಅಯಂ ಸದ್ದೋ ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸೋತಿ ಆಹ ‘‘ಸಬ್ಬೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ ¶ . ‘‘ಲೋಕೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಇಧಸದ್ದಸ್ಸ ವಿಸಯಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಚರಿಮಸದ್ದೋ ಅನ್ತಿಮಪರಿಯಾಯೋ. ಅನ್ತಿಮೋತಿ ಚ ಲಾಮಕೋ. ಲಾಮಕೋತಿ ಚ ನಾಮ ಇಧ ವಿಪತ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸಙ್ಕರ’’ನ್ತಿ. ಸಙ್ಕರನ್ತಿ ವಿಪತ್ತಿಂ. ‘‘ನಿಮ್ಮರಿಯಾದೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಸಙ್ಕರಂ ಗತೋ’’ತಿ ಪದಾನಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಚರಿಮಂ ಗತಂ ಚರಿಮಗತಂ, ಸಬ್ಬೋ ಅಯಂ ಲೋಕೋ ಚರಿಮಗತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇಧ ಚ ಜಾತಕೇ (ಜಾ. ೧.೪.೩೩) ಚ ಕೇಸುಚಿ ಪೋತ್ಥಕೇಸು ‘‘ಚಮರಿಕತ’’ನ್ತಿ ಪಾಠೋ ಅತ್ಥಿ, ಸೋ ಅಯುತ್ತೋಯೇವ. ತತ್ಥೇವಾತಿ ಅಮ್ಬರುಕ್ಖಮೂಲೇಯೇವ. ತೇಸನ್ತಿ ರಾಜಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ.

ತತ್ಥಾತಿ ತಿಸ್ಸಂ ಗಾಥಾಯಂ. ಪಾಳಿಯಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಆಚಾರಪಕಾಸಕಗನ್ಥಸಙ್ಖಾತಾಯ ಪಾಳಿಯಾ. ನ ಪಸ್ಸರೇತಿ ಏತ್ಥ ರೇಸದ್ದೋ ಅನ್ತಿಸ್ಸ ಕಾರಿಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ನ ಪಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ. ಯೋ ಚಾಯನ್ತಿ ಯೋ ಚ ಅಯಂ. ಅಯಂಸದ್ದೋ ಪದಾಲಙ್ಕಾರಮತ್ತೋ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಧೀಯತೀತಿ ಅಜ್ಝಾಯತಿ, ಸಿಕ್ಖತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ತತೋತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತೇನ ವುತ್ತಗಾಥಾತೋ ಪರನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತಸ್ಸಾತಿ ಗಾಥಾಯ. ಭೋತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಆಮನ್ತೇತಿ. ‘‘ಭುತ್ತೋ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ಕಮ್ಮವಾಚಕಭಾವಮಾವಿಕಾತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಮಯಾ’’ತಿ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಓದನಸ್ಸ. ಇಮಿನಾ ಸುಚಿ ಪರಿಸುದ್ಧಂ ಮಂಸಂ ಸುಚಿಮಂಸಂ, ತೇನ ಉಪಸೇಚನಮಸ್ಸಾತಿ ಸುಚಿಮಂಸೂಪಸೇಚನೋತಿ ಬಾಹಿರತ್ಥಸಮಾಸಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಧಮ್ಮೇತಿ ಆಚಾರಧಮ್ಮೇ. ಬದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾತಿ ಥದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ, ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ ¶ . ವಣ್ಣಸದ್ದಸ್ಸ ಸಣ್ಠಾನಾದಿಕೇ ಅಞ್ಞೇ ಅತ್ಥೇ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪಸತ್ಥೋ’’ತಿ. ಥೋಮಿತೋತಿ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ.

ಅಥಾತಿ ಅನನ್ತರೇ. ನನ್ತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ. ತಸ್ಸಾತಿ ಗಾಥಾದ್ವಯಸ್ಸ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾತಿ ಪುರೋಹಿತಂ ಆಲಪತಿ. ಸಮ್ಪತೀತಿ ಸನ್ದೀಟ್ಠಿಕೇ. ‘‘ಯಾ ವುತ್ತಿ ವಿನಿಪಾತೇನ, ಅಧಮ್ಮಚರಣೇನ ವಾ’’ತಿ ಪದಾನಂ ಸಮ್ಬನ್ಧಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ನಿಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ.

ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ಏತ್ಥ ಬ್ರಹ್ಮಸದ್ದೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣವಾಚಕೋತಿ ಆಹ ‘‘ಮಹಾಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ’’ತಿ. ಅಞ್ಞೇಪೀತಿ ರಾಜಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಹಿ ಅಪರೇಪಿ. ‘‘ಪಚನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ¶ ಅವಿನಾಭಾವತೋ ‘‘ಭುಞ್ಜನ್ತೀ’’ತಿ ಅತ್ಥೋಪಿ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ಆಹ ‘‘ಪಚನ್ತಿ ಚೇವ ಭುಞ್ಜನ್ತಿ ಚಾ’’ತಿ. ‘‘ನ ಕೇವಲ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಅಞ್ಞೇಪೀತಿ ಏತ್ಥ ಪಿಸದ್ದಸ್ಸ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ತ್ವಂ ಆಚರಿಸ್ಸಸೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಪುನ ತ್ವನ್ತಿ ತಂ, ಉಪಯೋಗತ್ಥೇ ಚೇತಂ ಪಚ್ಚತ್ತವಚನಂ, ‘‘ಮಾ ಭಿದಾ’’ತಿಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ. ‘‘ಪಾಸಾಣೋ’’ತಿಇಮಿನಾ ಅಸ್ಮಸದ್ದೋ ಪಾಸಾಣಪರಿಯಾಯೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ತೇನಾತಿ ಭಿನ್ದನಹೇತುನಾ.

೬೪೮. ಅತ್ತನೋ ಕಙ್ಖಾಠಾನಸ್ಸ ಪುಚ್ಛನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ನ ಕಥೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ.

೬೪೯. ಸಮಧುರೇನಾತಿ ಸಮಂ ಧುರೇನ, ಸಮಂ ಮುಖೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೬೫೨. ಯಂ ಮೂಲಂ ವಾ ಯಾ ಸಾಖಾ ವಾ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಖನ್ಧೇತಿ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಖನ್ಧೇ. ನಿಕ್ಖಮತೀತಿ ಉಚ್ಚಾರಪಸ್ಸಾವೋ ನಿಕ್ಖಮತಿ. ತಿಣಣ್ಡುಪಕನ್ತಿ ತಿಣೇನ ಕತಂ, ತಿಣಮಯಂ ವಾ ಅಣ್ಡುಪಕಂ. ಏತ್ಥಾತಿ ಉಚ್ಚಾರಪಸ್ಸಾವಖೇಳೇಸು.

೬೫೩. ಅಧಿಪ್ಪೇತಉದಕಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪರಿಭೋಗಉದಕಮೇವಾ’’ತಿ. ಸತ್ತಮೋ ವಗ್ಗೋ.

ಏತ್ಥಾತಿ ಸೇಖಿಯೇಸು. ಸೂಪಬ್ಯಞ್ಜನಪಟಿಚ್ಛಾದನೇತಿ ಸೂಪಬ್ಯಞ್ಜನೇ ಓದನೇನ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತಿ. ಸಮತ್ತಾ ಸೇಖಿಯಾ.

೮. ಸತ್ತಾಧಿಕರಣಸಮಥ-ಅತ್ಥಯೋಜನಾ

೬೫೫. ಸಙ್ಖ್ಯಂ ¶ ಪರಿಚ್ಛಿಜ್ಜತೀತಿ ಸಙ್ಖ್ಯಾಪರಿಚ್ಛೇದೋ. ತೇಸನ್ತಿ ಚತುಬ್ಬಿಧಾನಮಧಿಕರಣಾನಂ. ತಸ್ಸಾತಿ ತೇಸಂ ಖನ್ಧಕಪರಿವಾರಾನಂ. ತತ್ಥೇವಾತಿ ತೇಸು ಏವ ಖನ್ಧಕಪರಿವಾರೇಸು. ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಸಬ್ಬೇಸು ಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸೂತಿ.

ಇತಿ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯ ವಿನಯಸಂವಣ್ಣನಾಯ

ಭಿಕ್ಖುವಿಭಙ್ಗವಣ್ಣನಾಯ ಯೋಜನಾ ಸಮತ್ತಾ.

ಜಾದಿಲಞ್ಛಿತನಾಮೇನ ನೇಕಾನಂ ವಾಚಿತೋ ಮಯಾ.

ಸಾಧುಂ ಮಹಾವಿಭಙ್ಗಸ್ಸ, ಸಮತ್ತೋ ಯೋಜನಾನಯೋತಿ.

ಭಿಕ್ಖುನೀವಿಭಙ್ಗೋ

೧. ಪಾರಾಜಿಕಕಣ್ಡಅತ್ಥಯೋಜನಾ

ಏವಂ ¶ ¶ ಭಿಕ್ಖುವಿಭಙ್ಗಸ್ಸ, ಕತ್ವಾನ ಯೋಜನಾನಯಂ;

ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ವಿಭಙ್ಗಸ್ಸ, ಕರಿಸ್ಸಂ ಯೋಜನಾನಯಂ.

ಯೋತಿ ವಿಭಙ್ಗೋ. ವಿಭಙ್ಗಸ್ಸಾತಿ ವಿಭಙ್ಗೋ ಅಸ್ಸ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಹೋತಿ. ತಸ್ಸಾತಿ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ವಿಭಙ್ಗಸ್ಸ. ಯತೋತಿ ಯಸ್ಮಾ. ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಯೋಜನಾ – ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಿಭಙ್ಗಸ್ಸ ಅನನ್ತರಂ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಯೋ ವಿಭಙ್ಗೋ ಸಙ್ಗಹಿತೋ ಅಸ್ಸ, ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ವಿಭಙ್ಗಸ್ಸ ಸಂವಣ್ಣನಾಕ್ಕಮೋ ಪತ್ತೋ ಯತೋ, ತತೋ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ವಿಭಙ್ಗಸ್ಸ ಅಪುಬ್ಬಪದವಣ್ಣನಂ ಕಾತುಂ ತಾವ ಪಾರಾಜಿಕೇ ಅಯಂ ಸಂವಣ್ಣನಾ ಹೋತೀತಿ. ಅಪುಬ್ಬಾನಂ ಪದಾನಂ ವಣ್ಣನಾ ಅಪುಬ್ಬಪದವಣ್ಣನಾ, ತಂ.

೧. ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೬೫೬. ‘‘ತೇನ…ಪೇ… ಸಾಳ್ಹೋ’’ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಏತ್ಥಾ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ. ದಬ್ಬಗುಣಕಿರಿಯಾಜಾತಿನಾಮಸಙ್ಖಾತೇಸು ಪಞ್ಚಸು ಸದ್ದೇಸು ಸಾಳ್ಹಸದ್ದಸ್ಸ ನಾಮಸದ್ದಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಾಳ್ಹೋತಿ ತಸ್ಸ ನಾಮ’’ನ್ತಿ. ಮಿಗಾರಮಾತುಯಾತಿ ವಿಸಾಖಾಯ. ಸಾ ಹಿ ಮಿಗಾರಸೇಟ್ಠಿನಾ ಮಾತುಟ್ಠಾನೇ ಠಪಿತತ್ತಾ ಮಿಗಾರಮಾತಾ ನಾಮ. ನವಕಮ್ಮಂ ಅಧಿಟ್ಠಾತೀತಿ ನವಕಮ್ಮಿಕನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ನವಕಮ್ಮಾಧಿಟ್ಠಾಯಿಕ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಪಣ್ಡಿಚ್ಚೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾ’’ತಿಇಮಿನಾ ಪಣ್ಡಾ ವುಚ್ಚತಿ ಪಞ್ಞಾ, ಸಾ ಸಞ್ಜಾತಾ ಇಮಿಸ್ಸಾತಿ ಪಣ್ಡಿತಾತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ವೇಯ್ಯತ್ತಿಕೇನಾತಿ ವಿಸೇಸೇನ ಅಞ್ಜತಿ ಪಾಕಟಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ವಿಯತ್ತೋ, ಪುಗ್ಗಲೋ, ತಸ್ಸ ಇದಂ ವೇಯ್ಯತ್ತಿಕಂ, ಞಾಣಂ, ತೇನ. ‘‘ಪಣ್ಡಾ’’ತಿ ವುತ್ತಪಞ್ಞಾಯ ‘‘ಮೇಧಾ’’ತಿ ವುತ್ತಪಞ್ಞಾಯ ವಿಸೇಸಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪಾಳಿಗಹಣೇ’’ತಿಆದಿ. ‘‘ಮೇಧಾ’’ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಪಞ್ಞಾ ‘‘ಪಣ್ಡಾ’’ತಿ ವುತ್ತಪಞ್ಞಾಯ ವಿಸೇಸೋ ಹೋತಿ ಸತಿಸಹಾಯತ್ತಾ. ತತ್ರುಪಾಯಾಯಾತಿ ಅಲುತ್ತಸಮಾಸೋ ¶ ‘‘ತತ್ರಮಜ್ಝತ್ತತಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಧ. ಸ. ಅಟ್ಠ. ಯೇವಾಪನಕವಣ್ಣನಾ) ವಿಯ. ‘‘ಕಮ್ಮೇಸೂ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ತಸದ್ದಸ್ಸ ವಿಸಯಂ ದಸ್ಸೇತಿ ¶ . ಕತ್ತಬ್ಬಕಮ್ಮುಪಪರಿಕ್ಖಾಯಾತಿ ಕತ್ತಬ್ಬಕಮ್ಮೇಸು ವಿಚಾರಣಾಯ. ಚಸದ್ದೇನ ‘‘ಕತಾಕತ’’ನ್ತಿ ಪದಸ್ಸ ದ್ವನ್ದವಾಕ್ಯಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಪರಿವೇಸನಟ್ಠಾನೇತಿ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಿಸನ್ತಿ ಪವಿಸನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಪರಿವೇಸನಂ, ತಮೇವ ಠಾನಂ ಪರಿವೇಸನಟ್ಠಾನಂ, ತಸ್ಮಿಂ. ನಿಕೂಟೇತಿ ಏತ್ಥ ಕೂಟಸಙ್ಖಾತಸಿಖರವಿರಹಿತೇ ಓಕಾಸೇತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಕೋಣಸದಿಸಂ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸಿತೇ ಗಮ್ಭೀರೇ’’ತಿ. ವಿತ್ಯೂಪಸಗ್ಗೋ ವಿಕಾರವಾಚಕೋ, ಸರಸದ್ದೋ ಸದ್ದವಾಚಕೋತಿ ಆಹ ‘‘ವಿಪ್ಪಕಾರಸದ್ದೋ’’ತಿ. ಚರತಿ ಅನೇನಾತಿ ಚರಣಂ ಪಾದೋ, ತಸ್ಮಿಂ ಉಟ್ಠಿತೋ ಗಿಲಾನೋ ಏತಿಸ್ಸಾತಿ ಚರಣಗಿಲಾನಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಪಾದರೋಗೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾ’’ತಿ.

೬೫೭. ‘‘ತಿನ್ತಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅವಸ್ಸುತಸದ್ದೋ ಇಧ ಕಿಲಿನ್ನತ್ಥೇ ಏವ ವತ್ತತಿ, ನ ಅಞ್ಞತ್ಥೇತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಅಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಅವಸ್ಸುತಾ’’ತಿಪದಸ್ಸ. ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತತ್ಥಾತಿ ಪದಭಾಜನೇ. ವತ್ಥಂ ರಙ್ಗಜಾತೇನ ರತ್ತಂ ವಿಯ, ತಥಾ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ ಸುಟ್ಠು ರತ್ತಾತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಅಪೇಕ್ಖಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಪೇಕ್ಖಾ ಏತಿಸ್ಸಮತ್ಥೀತಿ ಅಪೇಕ್ಖವತೀತಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಪಟಿಬದ್ಧಂ ಚಿತ್ತಂ ಇಮಿಸ್ಸನ್ತಿ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಪಟಿಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಠಪಿತಚಿತ್ತಾ ವಿಯಾ’’ತಿ. ದುತಿಯಪದವಿಭಙ್ಗೇಪೀತಿ ‘‘ಅವಸ್ಸುತೋ’’ತಿ ದುತಿಯಪದಭಾಜನೇಪಿ. ಪುಗ್ಗಲಸದ್ದಸ್ಸ ಸತ್ತಸಾಮಞ್ಞವಾಚಕತ್ತಾ ಪುರಿಸಸದ್ದೇನ ವಿಸೇಸೇತಿ. ಅಧೋಉಬ್ಭಇತಿ ನಿಪಾತಾನಂ ಛಟ್ಠಿಯಾ ಸಮಸಿತಬ್ಬಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಕ್ಖಕಾನಂ ಅಧೋ’’ತಿಆದಿ. ನನು ಯಥಾ ಇಧ ‘‘ಅಕ್ಖಕಾನಂ ಅಧೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಏವಂ ಪದಭಾಜನೇಪಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ಕಸ್ಮಾ ನ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಪದಭಾಜನೇ’’ತಿಆದಿ. ಪದಪಟಿಪಾಟಿಯಾತಿ ‘‘ಅಧೋ’’ತಿ ಚ ‘‘ಅಕ್ಖಕ’’ನ್ತಿ ಚ ಪದಾನಂ ಅನುಕ್ಕಮೇನ. ಏತ್ಥಾತಿ ಅಧಕ್ಖಕಉಬ್ಭಜಾಣುಮಣ್ಡಲೇಸು. ಸಾಧಾರಣಪಾರಾಜಿಕೇಹೀತಿ ಭಿಕ್ಖುಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಸಾಧಾರಣೇಹಿ ಪಾರಾಜಿಕೇಹಿ. ನಾಮಮತ್ತನ್ತಿ ನಾಮಮೇವ.

೬೫೯. ಏವನ್ತಿ ಇಮಾಯ ಪಾಳಿಯಾ ವಿಭಜಿತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತತ್ಥಾತಿ ‘‘ಉಭತೋಅವಸ್ಸುತೇ’’ತಿಆದಿವಚನೇ. ‘‘ಉಭತೋಅವಸ್ಸುತೇ’’ತಿ ಪಾಠೋ ಮೂಲಪಾಠೋಯೇವ, ನಾಞ್ಞೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೇನ ವಿಸೇಸಮಕತ್ವಾ ‘‘ಉಭತೋಅವಸ್ಸುತೇತಿ ಉಭತೋ ಅವಸ್ಸುತೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಉಭತೋತಿ ಏತ್ಥ ¶ ಉಭಸರೂಪಞ್ಚ ತೋಸದ್ದಸ್ಸ ಛಟ್ಠ್ಯತ್ಥೇ ಪವತ್ತಿಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಚೇವ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಚಾ’’ತಿ. ತತ್ಥ ಭಿಕ್ಖುನೀಪುರಿಸಸದ್ದೇಹಿ ಉಭಸರೂಪಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಯಾ’’ತಿ ಚ ‘‘ಸ’’ಇತಿ ಚ ದ್ವೀಹಿ ಸದ್ದೇಹಿ ತೋಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಛಟ್ಠ್ಯತ್ಥಂ, ಉಭಿನ್ನಂ ಅವಸ್ಸುತಭಾವೇ ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಭಾವಪಚ್ಚಯೇನ ವಿನಾ ಭಾವತ್ಥೋ ಞಾತಬ್ಬೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅವಸ್ಸುತಭಾವೇ’’ತಿ. ಯಥಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೇನಾತಿ ‘‘ಅಧಕ್ಖಕಂ, ಉಬ್ಭಜಾಣುಮಣ್ಡಲ’’ನ್ತಿ ¶ ಯೇನ ಯೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೇನ. ಅತ್ತನೋತಿ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ. ತಸ್ಸ ವಾತಿ ಪುರಿಸಸ್ಸ ವಾ. ಇಧಾಪೀತಿ ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧೇನ ಕಾಯಾಮಸನೇಪಿ.

ತತ್ರಾತಿ ತೇಸು ಭಿಕ್ಖುಭಿಕ್ಖುನೀಸು. ನ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ ‘‘ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಂ ಸಾದಿಯೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಅವುತ್ತತ್ತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಅಚೋಪಯಮಾನಾಪೀತಿ ಅಚಾಲಯಮಾನಾಪಿ, ಪಿಸದ್ದೋ ಸಮ್ಭಾವನತ್ಥೋ, ತೇನ ಚೋಪಯಮಾನಾ ಪಗೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಏವಂ ಪನ ಸತೀತಿ ಚಿತ್ತೇನೇವ ಅಧಿವಾಸಯಮಾನಾಯ ಸತಿ ಪನ. ಕಿರಿಯಸಮುಟ್ಠಾನತಾತಿ ಇಮಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ಕಿರಿಯಸಮುಟ್ಠಾನಭಾವೋ. ತಬ್ಬಹುಲನಯೇನಾತಿ ‘‘ವನಚರಕೋ (ಮ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೦೧; ೩.೧೩೩), ಸಙ್ಗಾಮಾವಚರೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ. ನಿ. ೨.೧೦೮) ವಿಯ ತಸ್ಸಂ ಕಿರಿಯಾಯಂ ಬಹುಲತೋ ಸಮುಟ್ಠಾನನಯೇನ. ಸಾತಿ ಕಿರಿಯಸಮುಟ್ಠಾನತಾ.

೬೬೦. ಏತ್ಥಾತಿ ಉಬ್ಭಕ್ಖಕಅಧೋಜಾಣುಮಣ್ಡಲೇಸು.

೬೬೨. ‘‘ಏಕತೋ ಅವಸ್ಸುತೇ’’ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ತೋಪಚ್ಚಯೋ ಛಟ್ಠ್ಯತ್ಥೇ ಹೋತಿ. ಸಾಮಞ್ಞವಚನಸ್ಸಾಪಿ ವಿಸೇಸೇ ಅವಟ್ಠಾನತೋ, ವಿಸೇಸತ್ಥಿನಾ ಚ ವಿಸೇಸಸ್ಸ ಅನುಪಯೋಜಿತಬ್ಬತೋ ಆಹ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಏವಾ’’ತಿ. ತತ್ರಾತಿ ‘‘ಏಕತೋ ಅವಸ್ಸುತೇ’’ತಿಆದಿವಚನೇ. ‘‘ತಥೇವಾ’’ತಿಇಮಿನಾ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ ಅವಸ್ಸುತೋತಿ ಅತ್ಥಂ ಅತಿದಿಸತಿ. ಚತೂಸೂತಿ ಮೇಥುನರಾಗ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗಗೇಹಸಿತಪೇಮ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾತೇಸು ಚತೂಸು. ಯತ್ಥಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ.

೬೬೩. ಅಯಂ ಪುರಿಸೋ ಇತಿ ವಾ ಇತ್ಥೀ ಇತಿ ವಾ ಅಜಾನನ್ತಿಯಾ ವಾತಿ ಯೋಜನಾತಿ. ಪಠಮಂ.

೨. ದುತಿಯಪಾರಾಜಿಕಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೬೬೪. ದುತಿಯೇ ¶ ಕಚ್ಚಿ ನೋ ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ನೋಸದ್ದೋ ನುಸದ್ದತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಕಚ್ಚಿ ನು ಸಾ’’ತಿ. ಪರಿವಾರವಿಪತ್ತೀತಿ ಪರಿಜನಸ್ಸ ವಿನಾಸನಂ. ‘‘ಅಕಿತ್ತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಸಮ್ಮುಖಾ ನಿನ್ದಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಅಯಸೋ’’ತಿಇಮಿನಾ ಪರಮ್ಮುಖಾ ನಿನ್ದಾ ಗಹೇತಬ್ಬಾತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪರಮ್ಮುಖಗರಹಾ ವಾ’’ತಿ.

೬೬೬. ‘‘ಯಾ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಆಪನ್ನಾ’’ತಿಇಮಿನಾ ‘‘ಸಾ ವಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ತಸದ್ದಸ್ಸ ವಿಸಯಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಚತುನ್ನನ್ತಿ ನಿದ್ಧಾರಣತ್ಥೇ ಚೇತಂ ಸಾಮಿವಚನಂ, ಚತೂಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಚ್ಛಾತಿ ಸಬ್ಬಪಾರಾಜಿಕಾನಂ ಪಚ್ಛಾ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಓಕಾಸೇತಿ ಪಠಮತತಿಯಪಾರಾಜಿಕಾನಮನ್ತರೇ ಠಾನೇ. ಠಪಿತನ್ತಿ ಸಙ್ಗೀತಿಕಾರೇಹಿ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ. ಏತ್ಥಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ. ತತ್ರಾತಿ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಸಿಕ್ಖಾಪದೇತಿ. ದುತಿಯಂ.

೩. ತತಿಯಪಾರಾಜಿಕಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೬೬೯. ತತಿಯೇ ¶ ಅಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಧಮ್ಮೇನ ವಿನಯೇನಾ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ. ಪದಭಾಜನಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಞತ್ತಿಸಮ್ಪದಾ ಚೇವ ಅನುಸಾವನಸಮ್ಪದಾ ಚ ಸತ್ಥುಸಾಸನಂ ನಾಮಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಞತ್ತಿ…ಪೇ… ಸಮ್ಪದಾಯ ಚಾ’’ತಿ. ಸತ್ಥುಸಾಸನೇನಾತಿ ಚ ಸತ್ಥು ಆಣಾಯ. ಕಮ್ಮನ್ತಿ ಉಕ್ಖೇಪನೀಯಕಮ್ಮಂ. ತತ್ಥಾತಿ ಸಙ್ಘೇ. ‘‘ವಚನಂ ನಾದಿಯತೀ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ಸಙ್ಘಂ ವಾ ನಾದಿಯತೀತಿ ಏತ್ಥ ನಾದಿಯನಂ ನಾಮ ನಾನುವತ್ತನಮೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ನಾನುವತ್ತತೀ’’ತಿ. ತತ್ಥಾತಿ ಸಙ್ಘಾದೀಸು. ಅಯಂ ತಾವ ಸಂವಾಸೋತಿ ಸಹ ಭಿಕ್ಖೂ ವಸನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಸಂವಾಸೋತಿ ಅತ್ಥೇನ ಅಯಂ ಏಕಕಮ್ಮಾದಿ ಸಂವಾಸೋ ನಾಮ. ‘‘ಸಹ ಅಯನಭಾವೇನಾ’’ತಿಇಮಿನಾ ಸಹ ಅಯನ್ತಿ ಪವತ್ತನ್ತೀತಿ ಸಹಾಯಾತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ತೇತಿ ಭಿಕ್ಖೂ. ಯೇಹಿ ಚಾತಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಚ. ತಸ್ಸಾತಿ ಉಕ್ಖಿತ್ತಕಸ್ಸ. ತೇನಾತಿ ಉಕ್ಖಿತ್ತಕೇನ. ಅತ್ತನೋತಿ ಉಕ್ಖಿತ್ತಕಸ್ಸಾತಿ. ತತಿಯಂ.

೪. ಚತುತ್ಥಪಾರಾಜಿಕಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೬೭೫. ಚತುತ್ಥೇ ಮೇಥುನರಾಗೇನ ಅವಸ್ಸುತಾ ನಾಧಿಪ್ಪೇತಾ, ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ ಅವಸ್ಸುತಾವಾಧಿಪ್ಪೇತಾತಿ ಆಹ ‘‘ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ ಅವಸ್ಸುತಾ’’ತಿ ¶ . ‘‘ಪುರಿಸಪುಗ್ಗಲಸ್ಸಾ’’ತಿಪದಂ ನ ಹತ್ಥಸದ್ದೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ, ಗಹಣಸದ್ದೇನೇವ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಯಂ ಪುರಿಸಪುಗ್ಗಲೇನಾ’’ತಿಆದಿ. ತನ್ತಿ ಗಹಣಂ, ‘‘ಹತ್ಥಗ್ಗಹಣ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತವಚನಂ ಉಪಲಕ್ಖಣಮತ್ತಮೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಅಞ್ಞಮ್ಪೀ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ‘‘ಅಞ್ಞಮ್ಪೀ’’ತಿ ಹತ್ಥಗಹಣತೋ ಇತರಮ್ಪಿ. ಅಪಾರಾಜಿಕಕ್ಖೇತ್ತೇತಿ ಉಬ್ಭಕ್ಖಕೇ ಅಧೋಜಾಣುಮಣ್ಡಲೇ. ಅಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಹತ್ಥಗ್ಗಹಣ’’ನ್ತಿಪದಸ್ಸ. ಏತ್ಥಾತಿ ‘‘ಅಸದ್ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಪಟಿಸೇವನತ್ಥಾಯಾ’’ತಿಪದೇ. ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗೋತಿ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗೋ ಏವ. ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ನ ಮೇಥುನಧಮ್ಮೋ’’ತಿ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ. ಏತ್ಥಾತಿ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಗಹಣೇ. ಸಾಧಕನ್ತಿ ಞಾಪಕಂ.

ತಿಸ್ಸಿತ್ಥಿಯೋತಿ ಭುಮ್ಮತ್ಥೇ ಚೇತಂ ಉಪಯೋಗವಚನಂ. ತೀಸು ಇತ್ಥೀಸೂತಿ ಹಿ ಅತ್ಥೋ, ತಿಸ್ಸೋ ಇತ್ಥಿಯೋ ಉಪಗನ್ತ್ವಾತಿ ವಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ. ಏಸೇವ ನಯೋ ಪರತೋಪಿ. ಯಂ ಮೇಥುನಂ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ನ ಸೇವೇತಿ ಯೋಜನಾ. ನ ಸೇವೇತಿ ಚ ನ ಸೇವತಿ. ತಿಕಾರಸ್ಸ ಹಿ ಏಕಾರೋ. ತಯೋ ಪುರಿಸೇತಿ ತೀಸು ಪುರಿಸೇಸು, ತೇ ವಾ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ. ತಯೋ ಚ ಅನರಿಯಪಣ್ಡಕೇತಿ ತೀಸು ಅನರಿಯಸಙ್ಖಾತೇಸು ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕೇಸು ಚ ಪಣ್ಡಕೇಸು ಚ, ತೇ ವಾ ಉಪಗನ್ತ್ವಾತಿ ಯೋಜನಾ. ನ ಚಾಚರೇ ಮೇಥುನಂ ಬ್ಯಞ್ಜನಸ್ಮಿನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ನಿಮಿತ್ತಸ್ಮಿಂ ಮೇಥುನಂ ನ ಚ ಆಚರತಿ. ಇದಂ ಅನುಲೋಮಪಾರಾಜಿಕಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಛೇಜ್ಜಂ ಸಿಯಾ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಪಚ್ಚಯಾತಿ ¶ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಕಾರಣಾ ಛೇಜ್ಜಂ ಸಿಯಾ, ಪಾರಾಜಿಕಂ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕುಸಲೇಹೀತಿ ಪಞ್ಹಾವಿಸಜ್ಜನೇ ಛೇಕೇಹಿ, ಛೇಕಕಾಮೇಹಿ ವಾ. ಅಯಂ ಪಞ್ಹೋ ಅಟ್ಠವತ್ಥುಕಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತೋ.

ಪಞ್ಹಾವಿಸಜ್ಜನತ್ಥಾಯ ಚಿನ್ತೇನ್ತಾನಂ ಸೇದಮೋಚನಕಾರಣತ್ತಾ ‘‘ಸೇದಮೋಚನಗಾಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ. ವಿರುಜ್ಝತೀತಿ ‘‘ನ ಮೇಥುನಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ವಚನೇನ ‘‘ಛೇಜ್ಜಂ ಸಿಯಾ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಪಚ್ಚಯಾ’’ತಿ ವಚನಂ ವಿರುಜ್ಝತಿ, ನ ಸಮೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇತಿ ಚೇ ವದೇಯ್ಯ, ನ ವಿರುಜ್ಝತಿ. ಕಸ್ಮಾ? ಮೇಥುನಧಮ್ಮಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗತ್ತಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಇಮಿನಾ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗಭೂತೋ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗೋವ ಉಪಚಾರೇನ ತತ್ಥ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಸದ್ದೇನ ವುತ್ತೋ, ನ ದ್ವಯಂದ್ವಯಸಮಾಪತ್ತೀತಿ ದೀಪೇತಿ. ಹಿಸದ್ದೋ ವಿತ್ಥಾರಜೋತಕೋ. ಪರಿವಾರೇಯೇವ ವುತ್ತಾನೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ವಣ್ಣಾವಣ್ಣೋತಿ ಸುಕ್ಕವಿಸಟ್ಠಿ. ಧನಮನುಪ್ಪಾದಾನನ್ತಿ ಸಞ್ಚರಿತ್ತಂ ¶ . ‘‘ಇಮಿನಾ ಪರಿಯಾಯೇನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಲೇಸೇನ ಸಮೀಪೂಪಚಾರೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತೇನುಪಾಯೇನಾತಿ ‘‘ಹತ್ಥಗ್ಗಹಣಂ ಸಾದಿಯೇಯ್ಯಾ’’ತಿಪದೇ ವುತ್ತಉಪಾಯೇನ. ಸಬ್ಬಪದೇಸೂತಿ ಸಬ್ಬೇಸು ‘‘ಸಙ್ಘಾಟಿಕಣ್ಣಗ್ಗಹಣಂ ಸಾದಿಯೇಯ್ಯಾ’’ತಿಆದೀಸು ಪದೇಸು. ಅಪಿ ಚಾತಿ ಏಕಂಸೇನ, ವಿಸೇಸಂ ವಕ್ಖಾಮೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ‘‘ಏವಂನಾಮಕಂ ಠಾನ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಇತ್ಥಂನಾಮಂ ಇಮಸ್ಸ ಠಾನಸ್ಸಾ’’ತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದೀಪೇತಿ.

೬೭೬. ಏಕನ್ತರಿಕಾಯ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ವಾಸದ್ದೇನ ದ್ವನ್ತರಿಕಾದೀನಿಪಿ ಸಙ್ಗಯ್ಹನ್ತಿ. ಯೇನ ತೇನಾತಿ ಯೇನ ವಾ ತೇನ ವಾ. ದ್ವಿತಿಚತುಪ್ಪಞ್ಚಛವತ್ಥೂನಿ ಪೇಯ್ಯಾಲವಸೇನ ವಾ ವಾಸದ್ದೇನ ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಾನಿ. ಅಪಿ ಚಾತಿ ಕಿಞ್ಚ ಭಿಯ್ಯೋ, ವತ್ತಬ್ಬವಿಸೇಸಂ ವಕ್ಖಾಮೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಏತ್ಥಾತಿ ‘‘ಆಪತ್ತಿಯೋ ದೇಸೇತ್ವಾ’’ತಿ ವಚನೇ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ವುತ್ತನ್ತಿ ಪರಿವಾರೇ ವುತ್ತಂ. ತತ್ರಾತಿ ಪುರಿಮವಚನಾಪೇಕ್ಖಂ. ದೇಸಿತಾ ಆಪತ್ತಿ ಗಣನೂಪಿಕಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಏಕಂ ವತ್ಥುಂ ಆಪನ್ನಾ ಯಾ ಭಿಕ್ಖುನೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಧುರನಿಕ್ಖೇಪಂ ಕತ್ವಾತಿ ‘‘ಇಮಞ್ಚ ವತ್ಥುಂ, ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಚ ವತ್ಥುಂ ನಾಪಜ್ಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪಂ ಕತ್ವಾ. ಯಾ ಪನ ಸಉಸ್ಸಾಹಾವ ದೇಸೇತೀತಿ ಯೋಜನಾತಿ. ಚತುತ್ಥಂ.

ಸಾಧಾರಣಾತಿ ಭಿಕ್ಖುನೀಹಿ ಸಾಧಾರಣಾ. ಏತ್ಥಾತಿ ‘‘ಉದ್ದಿಟ್ಠಾ ಖೋ ಅಯ್ಯಾಯೋ’’ತಿಆದಿವಚನೇ.

ಇತಿ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯ ವಿನಯಸಂವಣ್ಣನಾಯ

ಭಿಕ್ಖುನಿವಿಭಙ್ಗೇ ಪಾರಾಜಿಕಕಣ್ಡವಣ್ಣನಾಯ ಯೋಜನಾ ಸಮತ್ತಾ.

೨. ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಕಣ್ಡಂ

೧. ಪಠಮಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸಿಕ್ಖಾಪದ-ಅತ್ಥಯೋಜನಾ

ಪಾರಾಜಿಕಾನನ್ತರಸ್ಸಾತಿ ¶ ಪಾರಾಜಿಕಾನಂ ಅನನ್ತರೇ ಠಪಿತಸ್ಸ, ಸಙ್ಗೀತಸ್ಸ ವಾ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಕಣ್ಡಸ್ಸಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಯಂ ಈದಿಸಾ ಅನುತ್ತಾನತ್ಥವಣ್ಣನಾ ಅನುತ್ತಾನಾನಂ ಪದಾನಂ ಅತ್ಥಸ್ಸ ವಣ್ಣನಾ ದಾನಿ ಇಮಸ್ಮಿಂಕಾಲೇ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೬೭೮. ಪಠಮೇ ¶ ಉದಕಂ ವಸಿತಂ ಅಚ್ಛಾದನಂ ಅನೇನ ಕತನ್ತಿ ಉದೋಸಿತೋತಿ ವಚನತ್ಥೇನ ಭಣ್ಡಸಾಲಾ ಉದೋಸಿತಂ ನಾಮಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಉದೋಸಿತನ್ತಿ ಭಣ್ಡಸಾಲಾ’’ತಿ. ಏತ್ಥ ಹಿ ಉದಸದ್ದೋ ಉದಕಪರಿಯಾಯೋ. ಸಂಯೋಗೋ ನ ಯುತ್ತೋಯೇವ. ಭಣ್ಡಸಾಲಾತಿ ಯಾನಾದೀನಂ ಭಣ್ಡಾನಂ ಠಪನಸಾಲಾ. ಅಚ್ಚಾವದಥಾತಿ ಏತ್ಥ ಅತೀತ್ಯೂಪಸಗ್ಗೋ ಅತಿಕ್ಕಮನತ್ಥೋ, ಆತ್ಯೂಪಸಗ್ಗೋ ಧಾತ್ವತ್ಥಾನುವತ್ತಕೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ವದಥಾ’’ತಿ.

೬೭೯. ಉಸ್ಸಯವಸೇನ ವದನಂ ಉಸ್ಸಯವಾದೋ, ಸೋಯೇವ ಉಸ್ಸಯವಾದಿಕಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಉಸ್ಸಯವಾದಿಕಾ’’ತಿಆದಿ. ‘‘ಮಾನುಸ್ಸಯವಸೇನ ಕೋಧುಸ್ಸಯವಸೇನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಉಸ್ಸಯಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸಾತಿ ಉಸ್ಸಯವಾದಿಕಾ. ಅತ್ಥತೋತಿ ಸರೂಪತೋ. ಏತ್ಥಾತಿ ಪದಭಾಜನೇ. ಅಡ್ಡನಂ ಅಭಿಯುಞ್ಜನಂ ಅಡ್ಡೋತಿ ಕತ್ವಾ ದ್ವಿನ್ನಂ ಜನಾನಂ ಅಡ್ಡೋ ವೋಹಾರಿಕಾನಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಕಾರಣಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಡ್ಡೋತಿ ವೋಹಾರಿಕವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ, ಮುದ್ಧಜತತಿಯಕ್ಖರೋಯೇವ. ಯನ್ತಿ ಅಡ್ಡಂ. ಯತ್ಥಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಕಿಸ್ಮಿಂಚಿ ಠಾನೇ. ದ್ವಿನ್ನಂ ಅಡ್ಡಕಾರಕಾನಂ ವೋಹಾರಂ ಜಾನನ್ತೀತಿ ವೋಹಾರಿಕಾ, ಅಕ್ಖದಸ್ಸಾ, ತೇಸಂ. ದ್ವೀಸು ಜನೇಸೂತಿ ಅಡ್ಡಕಾರಕೇಸು ಜನೇಸು ದ್ವೀಸು. ಯೋ ಕೋಚೀತಿ ಅಡ್ಡಕಾರಕೋ ವಾ ಅಞ್ಞೋ ವಾ ಯೋ ಕೋಚಿ.

ಏತ್ಥಾತಿ ‘‘ಏಕಸ್ಸ ಆರೋಚೇತೀ’’ತಿಆದಿವಚನೇ. ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚೀತಿ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಠಾನಂ ಆಗತೇಪೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಥಾತಿ ಪಚ್ಛಾ. ಸಾತಿ ಭಿಕ್ಖುನೀ. ಸೋತಿ ಉಪಾಸಕೋ.

‘‘ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕೇನಾ’’ತಿಪದಂ ‘‘ಕಥಾಪೇತೀ’’ತಿಪದೇ ಕಾರಿತಕಮ್ಮಂ. ತತ್ಥಾತಿ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕಇತರೇಸು ¶ . ವೋಹಾರಿಕೇಹಿ ಕತೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಗತಿಗತನ್ತಿ ಚಿರಕಾಲಪತ್ತಂ. ಸುತಪುಬ್ಬನ್ತಿ ಪುಬ್ಬೇ ಸುತಂ. ಅಥಾತಿ ಸುತಪುಬ್ಬತ್ತಾ ಏವ. ತೇತಿ ವೋಹಾರಿಕಾ, ದೇನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ಪಠಮನ್ತಿ ಸಮನುಭಾಸನತೋ ಪುಬ್ಬಂ. ಆಪತ್ತೀತಿ ಆಪಜ್ಜನಂ. ಏತಸ್ಸಾತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸ. ಅಯಂ ಹೀತಿ ಅಯಂ ಏವ, ವಕ್ಖಮಾನೋ ಏವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತ್ಥಾತಿ ಪದಭಾಜನೇ. ಸಹ ವತ್ಥುಜ್ಝಾಚಾರಾತಿ ವತ್ಥುಜ್ಝಾಚಾರೇನ ಸಹ, ವಾಕ್ಯಮೇವ, ನ ಸಮಾಸೋ. ವತ್ಥುಜ್ಝಾಚಾರಾತಿ ಕರಣತ್ಥೇ ನಿಸ್ಸಕ್ಕವಚನಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ ¶ . ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಹ ವತ್ಥುಜ್ಝಾಚಾರೇನಾ’’ತಿ. ಭಿಕ್ಖುನಿನ್ತಿ ಆಪತ್ತಿಮಾಪನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ. ಸಙ್ಘತೋತಿ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘಮ್ಹಾ. ಅನೀಯಸದ್ದೋ ಹೇತುಕತ್ತಾಭಿಧಾಯಕೋತಿ ಆಹ ‘‘ನಿಸ್ಸಾರೇತೀತಿ ನಿಸ್ಸಾರಣೀಯೋ’’ತಿ. ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘತೋ ನಿಸ್ಸರತಿ, ನಿಸ್ಸಾರಿಯತಿ ವಾ ಅನೇನಾತಿ ನಿಸ್ಸಾರಣೀಯೋತಿ ಕರಣತ್ಥೋಪಿ ಯುತ್ತೋಯೇವ. ತತ್ಥಾತಿ ಪದಭಾಜನೇ. ಯನ್ತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ. ಸೋತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ. ಪದಭಾಜನಸ್ಸ ಅತ್ಥೋ ಕಾರಣೋಪಚಾರೇನ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ಕೇನಚೀತಿ ಪುಗ್ಗಲೇನ, ನ ನಿಸ್ಸಾರೀಯತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತೇನ ಧಮ್ಮೇನ ಕರಣಭೂತೇನ, ಹೇತುಭೂತೇನ ವಾ. ಸೋತಿ ಧಮ್ಮೋ.

ಅಡ್ಡಕಾರಕಮನುಸ್ಸೇಹಿ ವುಚ್ಚಮಾನಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಸಯನ್ತಿ ಸಾಮಂ. ತತೋತಿ ಗಮನತೋ, ಪರನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ವಾ ಕತಂ ಆರೋಚೇತೂತಿ ಯೋಜನಾ.

ಧಮ್ಮಿಕನ್ತಿ ಧಮ್ಮೇನ ಸಭಾವೇನ ಯುತ್ತಂ. ಯಥಾತಿ ಯೇನಾಕಾರೇನ. ತನ್ತಿ ಆಕಾರಂ. ತತ್ಥಾತಿ ‘‘ಅನೋದಿಸ್ಸ ಆಚಿಕ್ಖತೀ’’ತಿ ವಚನೇ.

ಧುತ್ತಾದಯೋತಿ ಆದಿಸದ್ದೇನ ಚೋರಾದಯೋ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಸಾತಿ ಆಚಿಕ್ಖನಾ. ತನ್ತಿ ಆಚಿಕ್ಖನಂ. ತೇಸನ್ತಿ ಗಾಮದಾರಕಾದೀನಂ. ದಣ್ಡನ್ತಿ ಧನದಣ್ಡಂ. ಗೀವಾ ಹೋತೀತಿ ಇಣಂ ಹೋತಿ. ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇ ಸತಿಪೀತಿ ಯೋಜನಾ. ತಸ್ಸಾತಿ ಅನಾಚಾರಂ ಚರನ್ತಸ್ಸ.

ಕೇವಲಂ ಹೀತಿ ಕೇವಲಮೇವ. ತನ್ತಿ ರಕ್ಖಂ. ಕಾರಕೇತಿ ಅನಾಚಾರಸ್ಸ ಕಾರಕೇ. ತೇಸ+?ನ್ತಿ ಕಾರಕಾನಂ.

ತೇಸನ್ತಿ ಹರನ್ತಾನಂ. ‘‘ಅನತ್ಥಕಾಮತಾಯಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಭಯಾದಿನಾ ವುತ್ತೇ ನತ್ಥಿ ದೋಸೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಹೀತಿ ಲದ್ಧದೋಸಜೋತಕೋ. ಅತ್ತನೋ ವಚನಕರಂ…ಪೇ… ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ತನೋ ವಚನಂ ಆದಿಯಿಸ್ಸತೀತಿ ವುತ್ತೇ ವಚನಂ ಅನಾದಿಯಿತ್ವಾ ದಣ್ಡೇ ಗಹಿತೇಪಿ ನತ್ಥಿ ದೋಸೋ ದಣ್ಡಗಹಣಸ್ಸ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತತ್ತಾ. ದಾಸದಾಸೀವಾಪಿಆದೀನನ್ತಿ ಆದಿಸದ್ದೇನ ಖೇತ್ತಾದಯೋ ಸಙ್ಗಯ್ಹನ್ತಿ.

ವುತ್ತನಯೇನೇವಾತಿ ¶ ಅತೀತಂ ಆರಬ್ಭ ಆಚಿಕ್ಖನೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಏವ. ‘‘ಆಯತಿಂ ಅಕರಣತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅನಾಗತಂ ಆರಬ್ಭ ಓದಿಸ್ಸ ಆಚಿಕ್ಖನಂ ¶ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಕೇನ ಏವಂ ಕತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಾಯ ಅತೀತೇ ಕತಪುಬ್ಬಂ ಪುಚ್ಛತಿ. ಸಾಪೀತಿ ಪಿಸದ್ದೋ ವುತ್ತಸಮ್ಪಿಣ್ಡನತ್ಥೋ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ.

ವೋಹಾರಿಕಾ ದಣ್ಡೇನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ದಣ್ಡೇನ್ತೀತಿ ವಧದಣ್ಡೇನ ಚ ಧನದಣ್ಡೇನ ಚ ಆಣಂ ಕರೋನ್ತಿ.

ಯೋ ಚಾಯನ್ತಿ ಯೋ ಚ ಅಯಂ. ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಯೋ ಅಯಂ ನಯೋ ವುತ್ತೋ, ಏಸೇವ ನಯೋ ಭಿಕ್ಖೂನಮ್ಪಿ ನಯೋತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಏಸೇವ ನಯೋ’’ತಿ ವುತ್ತವಚನಮೇವ ವಿತ್ಥಾರೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನೋಪಿ ಹೀ’’ತಿಆದಿ. ‘‘ತಥಾ’’ತಿಇಮಿನಾ ‘‘ಓದಿಸ್ಸಾ’’ತಿಪದಂ ಅತಿದಿಸತಿ. ತೇ ಚಾತಿ ತೇ ಚ ವೋಹಾರಿಕಾ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾತಿ. ಪಠಮಂ.

೨. ದುತಿಯಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೬೮೨. ದುತಿಯೇ ವರಿತಬ್ಬಂ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬನ್ತಿ ವರಂ, ತಮೇವ ಭಣ್ಡನ್ತಿ ವರಭಣ್ಡನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಮಹಗ್ಘಭಣ್ಡ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಮುತ್ತಾ’’ತಿಆದಿನಾ ತಸ್ಸ ಸರೂಪಂ ದಸ್ಸೇತಿ.

೬೮೩. ಆಪುಬ್ಬೋ ಲೋಕಸದ್ದೋ ಅಭಿಮುಖಂ ಲೋಕನತ್ಥೋ ಹೋತಿ, ಉಪುಬ್ಬೋ ಉದ್ಧಂ ಲೋಕನತ್ಥೋ, ಓಪುಬ್ಬೋ ಅಧೋ ಲೋಕನತ್ಥೋ, ವಿಪುಬ್ಬೋ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ವೀತಿಹರಣಲೋಕನತ್ಥೋ, ಅಪಪುಬ್ಬೋ ಆಪುಚ್ಛನತ್ಥೋ. ಇಧ ಪನ ಅಪಪುಬ್ಬತ್ತಾ ಆಪುಚ್ಛನತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅನಾಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ’’ತಿ. ಮಲ್ಲಗಣ ಭಟಿಪುತ್ತ ಗಣಾದಿಕನ್ತಿಆದೀಸು ಮಲ್ಲಗಣೋ ನಾಮ ನಾರಾಯನಭತ್ತಿಕೋ ಗಣೋ. ಭಟಿಪುತ್ತಗಣೋ ನಾಮ ಕುಮಾರಭತ್ತಿಕೋ ಗಣೋ. ಆದಿಸದ್ದೇನ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಗಾಮನಿಗಮೇ ಅನುಸಾಸಿತುಂ ಸಮತ್ಥಂ ಗಣಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಅಥ ವಾ ಮಲ್ಲಗಣೋತಿ ಮಲ್ಲರಾಜೂನಂ ಗಣೋ. ತೇ ಹಿ ಗಣಂ ಕತ್ವಾ ಕುಸಿನಾರಾಯಂ ರಜ್ಜಂ ಅನುಸಾಸನ್ತಿ, ತೇ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ಮಲ್ಲಗಣೋ’’ತಿ. ಭಟಿಪುತ್ತಗಣೋತಿ ಲಿಚ್ಛವಿಗಣೋ ಪರಿಯಾಯನ್ತರೇನ ವುತ್ತೋ. ಲಿಚ್ಛವಿರಾಜೂನಞ್ಹಿ ಪುಬ್ಬರಾಜಾನೋ ಭಟಿನಾಮಕಸ್ಸ ಜಟಿಲಸ್ಸ ಪುತ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ, ತೇಸಂ ವಂಸೇ ಪವತ್ತಾ ಏತರಹಿ ಲಿಚ್ಛವಿರಾಜಾನೋಪಿ ಭಟಿಪುತ್ತಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ಜಟಿಲೋ ಪನ ಬಾರಾಣಸಿರಞ್ಞೋ ಪುತ್ತೇ ನದಿಸೋತೇನ ವುಯ್ಹಮಾನೇ ನದಿತೋ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ¶ ಅಸ್ಸಮೇ ಪುತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಭರಣತ್ತಾ ಪೋಸನತ್ತಾ ಭಟೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಸ ಪುತ್ತತ್ತಾ ಲಿಚ್ಛವಿಗಣೋ ಭಟಿಪುತ್ತೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ತೇಪಿ ಗಣಂ ಕತ್ವಾ ವೇಸಾಲಿಯಂ ರಜ್ಜಂ ಅನುಸಾಸನ್ತಿ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ಭಟಿಪುತ್ತಗಣೋ’’ತಿ. ಧಮ್ಮಗಣೋ ನಾಮ ಸಾಸನಧಮ್ಮಭತ್ತಿಕೋ ¶ ಗಣೋ. ಗನ್ಧಿಕಸೇಣೀತಿ ಗನ್ಧಕಾರಾನಂ ಸಮಜಾತಿಕಾನಂ ಸಿಪ್ಪಿಕಾನಂ ಗಣೋ. ದುಸ್ಸಿಕಸೇಣೀತಿ ದುಸ್ಸಕಾರಾನಂ ಸಮಜಾತಿಕಾನಂ ಪೇಸಕಾರಾನಂ ಗಣೋ. ಆದಿಸದ್ದೇನ ತಚ್ಛಕಸೇಣಿರಜಕಸೇಣಿಆದಯೋ ಸಙ್ಗಯ್ಹನ್ತಿ. ಯತ್ಥ ಯತ್ಥಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಯಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ತೇ ಏವಾತಿ ಗಣಾದಯೋ ಏವ. ಪುನ ತೇತಿ ಗಣಾದಯೋ. ಇದನ್ತಿ ‘‘ಗಣಂ ವಾ’’ತಿಆದಿವಚನಂ. ಏತ್ಥಾತಿ ರಾಜಾದೀಸು. ಸಙ್ಘಾಪುಚ್ಛನಮೇವ ಪಧಾನಕಾರಣನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘೋ ಆಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋವಾ’’ತಿ. ಕಪ್ಪಗತಿಕನ್ತಿ ಕಪ್ಪಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಕಪ್ಪಗತಾ, ಸಾ ಏವ ಕಪ್ಪಗತಿಕಾ, ತಂ.

ಕೇನಚಿ ಕರಣೀಯೇನ ಖಣ್ಡಸೀಮಂ ಅಗನ್ತ್ವಾ ಕೇನಚಿ ಕರಣೀಯೇನ ಭಿಕ್ಖುನೀಸು ಪಕ್ಕನ್ತಾಸೂತಿ ಯೋಜನಾ. ನಿಸ್ಸಿತಕಪರಿಸಾಯಾತಿ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಪರಿಸಾಯ. ವುಟ್ಠಾಪೇನ್ತಿಯಾತಿ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇನ್ತಿಯಾತಿ. ದುತಿಯಂ.

೩. ತತಿಯಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೬೯೨. ತತಿಯೇ ದುತಿಯೇನ ಪಾದೇನ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಮತ್ತೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಪರಿಕ್ಖೇಪಾರಹಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ ಘರೂಪಚಾರತೋ ಪಠಮಲೇಡ್ಡುಪಾತೋ. ಸಙ್ಖೇಪತೋ ವುತ್ತಮತ್ಥಂ ವಿತ್ಥಾರತೋ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅಪಿ ಚೇತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿ. ಏತ್ಥಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ. ಉಪಚಾರೇ ವಾತಿ ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಗಾಮಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖೇಪಾರಹಟ್ಠಾನೇ ವಾ. ತತೋತಿ ಗಾಮನ್ತರತೋ, ಖಣ್ಡಪಾಕಾರೇನ ವಾ ವತಿಛಿದ್ದೇನ ವಾ ಪವಿಸಿತುನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ಸಮ್ಬದ್ಧಾ ವತಿ ಏತೇಸನ್ತಿ ಸಮ್ಬದ್ಧವತಿಕಾ, ದ್ವೇ ಗಾಮಾ. ವಿಹಾರನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುನಿವಿಹಾರಂ. ತತೋ ಪನ ಗಾಮತೋತಿ ತತೋ ಇತರಗಾಮತೋ ಪನ, ನಿಕ್ಖನ್ತಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಠಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಉಸ್ಸಾರಣಾ ವಾತಿ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಉಸ್ಸಾರಣಾ ವಾ.

ಜನಾತಿ ¶ ಗಾಮಭೋಜಕಾ ಜನಾ. ಏಕಂ ಗಾಮನ್ತಿ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಇಚ್ಛಿತಂ ಏಕಂ ಗಾಮಂ. ತತೋತಿ ಗಾಮತೋ. ‘‘ಕಸ್ಮಾ’’ತಿ ಇಮಾಯ ಪುಚ್ಛಾಯ ‘‘ವಿಹರತೋ ಏಕಂ ಗಾಮಂ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವಚನಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ಪುಚ್ಛತಿ. ‘‘ವಿಹಾರಸ್ಸ ಚತುಗಾಮಸಾಧಾರಣತ್ತಾ’’ತಿಇಮಿನಾ ವಿಸಜ್ಜನೇನ ತಂ ಪುಚ್ಛಂ ವಿಸಜ್ಜೇತಿ.

ಯತ್ಥಾತಿ ಯಸ್ಸಂ ನದಿಯಂ. ಉತ್ತರನ್ತಿಯಾ ಏಕದ್ವಙ್ಗುಲಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅನ್ತರವಾಸಕೋ ತೇಮಿಯತಿ, ಸಾ ನದೀ ನಾಮಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಯಥಾ ನಿವಸಿಯಮಾನಾಯ ತಿಮಣ್ಡಲಪಟಿಚ್ಛಾದನಂ ಹೋತಿ, ಏವಂ ನಿವತ್ಥಾಯಾತಿ ಯೋಜನಾ ¶ . ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಉತ್ತರನ್ತಿಯಾ ಅನ್ತರವಾಸಕೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚೀತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಕಿಸ್ಮಿಂಚಿ ಠಾನೇ. ‘‘ಸೇತುನಾ ಗಚ್ಛತಿ, ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿಇಮಿನಾ ಪದಸಾ ಉತ್ತರನ್ತಿಯಾ ಏವ ಆಪತ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಉತ್ತರಣಕಾಲೇತಿ ನದಿತೋ ಉತ್ತರಣಕಾಲೇ. ಆಕಾಸಗಮನನ್ತಿ ಇದ್ಧಿಯಾ ಗಮನಂ. ಆದಿಸದ್ದೇನ ಹತ್ಥಿಪಿಟ್ಠಿಆದಯೋ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಅಕ್ಕಮನ್ತಿಯಾತಿ ಅತಿಕ್ಕಮನ್ತಿಯಾ. ಏತ್ಥಾತಿ ದ್ವೀಸು ತೀಸು ಭಿಕ್ಖುನೀಸು. ಓರಿಮತೀರಮೇವಾತಿ ಅಪಾರತೀರಮೇವ. ತಮೇವ ತೀರನ್ತಿ ಓರಿಮತೀರಮೇವ. ಪಚ್ಚುತ್ತರತೀತಿ ಪಟಿನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಉತ್ತರತಿ.

ಕುರುಮಾನಾ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಕರೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಅಜಾನನ್ತಿಯಾ ಏವ ಚಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ, ಅನಾದರೇ ಚೇತಂ ಸಾಮಿವಚನಂ. ಅಥ ಪನಾತಿ ಅಥಸದ್ದೋ ಯದಿಪರಿಯಾಯೋ, ಕಿರಿಯಾಪದೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ. ಅಥ ಅಚ್ಛತಿ, ಅಥ ನ ಓತರತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಚ್ಛತೀತಿ ವಸತಿ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ಇಧಾತಿ ‘‘ಏಕಾ ವಾ ರತ್ತಿಂ ವಿಪ್ಪವಸೇಯ್ಯಾ’’ತಿಪದೇ.

ಏವಂ ವುತ್ತಲಕ್ಖಣಮೇವಾತಿ ಏವಂ ಅಭಿಧಮ್ಮಪರಿಯಾಯೇನ ವುತ್ತಲಕ್ಖಣಮೇವ. ತಂ ಪನೇತನ್ತಿ ತಂ ಪನ ಅರಞ್ಞಂ. ತೇನೇವಾತಿ ಆಪನ್ನಹೇತುನಾ ಏವ. ಅಟ್ಠಕಥಾಯನ್ತಿ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ. ಭಿಕ್ಖುನೀಸು ಪವಿಸನ್ತೀಸೂತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ, ನಿದ್ಧಾರಣತ್ಥೇ ಚೇತಂ ಭುಮ್ಮವಚನಂ. ಏತ್ಥಾತಿ ದಸ್ಸನೂಪಚಾರಸವನೂಪಚಾರೇಸು. ಯತ್ಥ ಓಕಾಸೇ ಠಿತಂ ದುತಿಯಿಕಾ ಪಸ್ಸತಿ, ಸೋ ಓಕಾಸೋ ದಸ್ಸನೂಪಚಾರೋ ನಾಮಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಸಾಣಿಪಾಕಾರನ್ತರಿಕಾಪೀತಿ ಸಾಣಿಪಾಕಾರೇನ ಬ್ಯವಹಿಕಾಪಿ. ಯತ್ಥ ಓಕಾಸೇ ಠಿತಾ…ಪೇ… ಸದ್ದಂ ಸುಣಾತಿ, ಸೋ ಓಕಾಸೋ ಸವನೂಪಚಾರೋ ನಾಮಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಮಗ್ಗಮೂಳ್ಹಸದ್ದೇನಾತಿ ಮಗ್ಗೇ ಮೂಳ್ಹಾನಂ ಸದ್ದೇನ. ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಾರೋಚನಸದ್ದೇನಾತಿ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನತ್ಥಾಯ ಆರೋಚನಾನಂ ಸದ್ದೇನ. ಮಗ್ಗಮೂಳ್ಹಸದ್ದೇನ ಸದ್ದಾಯನ್ತಿಯಾ ಸದ್ದಂ ಸುಣಾತಿ ವಿಯ ¶ ಚ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಾರೋಚನಸದ್ದೇನ ಸದ್ದಾಯನ್ತಿಯಾ ಸದ್ದಂ ಸುಣಾತಿ ವಿಯ ಚ ‘‘ಅಯ್ಯೇ’’ತಿ ಸದ್ದಾಯನ್ತಿಯಾ ಸದ್ದಂ ಸುಣಾತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಸದ್ದಾಯನ್ತಿಯಾತಿ ಸದ್ದಂ ಕರೋನ್ತಿಯಾ. ನಾಮಧಾತು ಹೇಸಾ. ಏವರೂಪೇತಿ ‘‘ಮಗ್ಗಮೂಳ್ಹಸದ್ದೇನ ವಿಯಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತೇ ಏವರೂಪೇ.

ತಿತ್ಥಾಯತನಂ ಸಙ್ಕನ್ತಾ ವಾತಿ ತಿತ್ಥೀನಂ ವಾಸಟ್ಠಾನಂ ಸಙ್ಕನ್ತಾ ವಾ. ಇಮಿನಾ ‘‘ಪಕ್ಖಸಙ್ಕನ್ತಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಪಕ್ಖಸದ್ದಸ್ಸ ಪಟಿಪಕ್ಖವಾಚಕತ್ತಾ ತೇನ ಸಾಸನಪಟಿಪಕ್ಖಾ ತಿತ್ಥಿಯಾ ಏವ ಗಹೇತಬ್ಬಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ತಿತ್ಥಿಯಾ ಹಿ ಸಾಸನಸ್ಸ ಪಟಿಪಕ್ಖಾ ಹೋನ್ತೀತಿ. ತತಿಯಂ.

೪. ಚತುತ್ಥಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೬೯೪. ಚತುತ್ಥೇ ಪಾದಸ್ಸ ಠಪನಕಂ ಪೀಠಂ ಪಾದಪೀಠಂ. ಪಾದಸ್ಸ ಠಪನಕಾ ಕಥಲಿಕಾ ಪಾದಕಥಲಿಕಾತಿ ¶ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಪಾದಪೀಠಂ ನಾಮಾ’’ತಿಆದಿ. ಅನಞ್ಞಾಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಯಕಾರೋ ತ್ವಾಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಕಾರಿಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅಜಾನಿತ್ವಾ’’ತಿ. ನೇತ್ಥಾರವತ್ತೇತಿ ಉಕ್ಖೇಪನೀಯಕಮ್ಮತೋ ನಿತ್ಥರಣಕಾರಣೇ ವತ್ತೇ. ‘‘ವತ್ತಮಾನ’’ನ್ತಿಇಮಿನಾ ‘‘ವತ್ತನ್ತಿ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅನ್ತಪಚ್ಚಯಂ ನಯೇನ ದಸ್ಸೇತೀತಿ. ಚತುತ್ಥಂ.

೫. ಪಞ್ಚಮಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೭೦೧. ಪಞ್ಚಮೇ ‘‘ಏಕತೋ ಅವಸ್ಸುತೇ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನ ‘‘ಏಕತೋ’’ತಿ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ವುತ್ತೇಪಿ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಏವ ಗಹೇತಬ್ಬಭಾವಞ್ಚ ತೋಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಛಟ್ಠುತ್ಥೇ ಪವತ್ತಭಾವಞ್ಚ ಅವಸ್ಸುಭಪದೇ ಭಾವತ್ಥಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಅವಸ್ಸುತಭಾವೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ’’ತಿ. ಏತನ್ತಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಅವಸ್ಸುತಭಾವೋ’’ತಿ ವಚನಂ. ತನ್ತಿ ಅವಚನಂ. ಪಾಳಿಯಾತಿ ಇಮಾಯ ಸಿಕ್ಖಾಪದಪಾಳಿಯಾತಿ. ಪಞ್ಚಮಂ.

೬. ಛಟ್ಠಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೭೦೫. ಛಟ್ಠೇ ಯತೋ ತ್ವನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಕಾರಣತ್ಥೇ ತೋಪಚ್ಚಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ಯಸ್ಮಾ’’ತಿ. ಕಸ್ಸಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಉಯ್ಯೋಜಿಕಾಉಯ್ಯೋಜಿತಾಸು ಕಸ್ಸಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ನ ¶ ದೇತೀತಿ ಉಯ್ಯೋಜಿಕಾ ಉಯ್ಯೋಜಿತಾಯ ನ ದೇತಿ. ನ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಉಯ್ಯೋಜಿತಾ ಉಯ್ಯೋಜಿಕಾಯ ಹತ್ಥತೋ ನ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಪಟಿಗ್ಗಹೋ ತೇನ ನ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ತೇನೇವ ಕಾರಣೇನ ಉಯ್ಯೋಜಿಕಾಯ ಹತ್ಥತೋ ಉಯ್ಯೋಜಿತಾಯ ಪಟಿಗ್ಗಹೋ ನ ವಿಜ್ಜತಿ. ಆಪಜ್ಜತಿ ಗರುಕಂ, ನ ಲಹುಕನ್ತಿ ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ಉಯ್ಯೋಜಿಕಾ ಗರುಕಮೇವ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ನ ಲಹುಕಂ. ತಞ್ಚಾತಿ ತಂ ಆಪಜ್ಜನಞ್ಚ. ಪರಿಭೋಗಪಚ್ಚಯಾತಿ ಉಯ್ಯೋಜಿಕಾಯ ಪರಿಭೋಗಸಙ್ಖಾತಾ ಕಾರಣಾತಿ ಅಯಂ ಗಾಥಾಯತ್ಥೋ.

ಇತರಿಸ್ಸಾ ಪನಾತಿ ಉಯ್ಯೋಜಿತಾಯ ಪನ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ. ಪಠಮಸಿಕ್ಖಾಪದೇತಿ ಪಞ್ಚಮಸಿಕ್ಖಾಪದೇ. ಪಞ್ಚಮಸಿಕ್ಖಾಪದಞ್ಹಿ ಇಮಿನಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ಯುಗಳಭಾವೇನ ಸದಿಸತ್ತಾ ಇಮಂ ಉಪಾದಾಯ ಪಠಮನ್ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ. ಛಟ್ಠಂ.

೭. ಸತ್ತಮಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೭೦೯. ಸತ್ತಮೇ ¶ ಯಾವತತಿಯಕಪದತ್ಥೋತಿ ‘‘ಯಾವತತಿಯಕ’’ನ್ತಿ ಉಚ್ಚಾರಿತಸ್ಸ ಪದಸ್ಸ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋತಿ. ಸತ್ತಮಂ.

೮. ಅಟ್ಠಮಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೭೧೫. ಅಟ್ಠಮೇ ಕಿಸ್ಮಿಂಚಿದೇವ ಅಧಿಕರಣೇತಿ ನಿದ್ಧಾರಣೀಯಸ್ಸ ನಿದ್ಧಾರಣಸಮುದಾಯೇನ ಅವಿನಾಭಾವತೋ ಆಹ ‘‘ಚತುನ್ನ’’ನ್ತಿ. ಕಸ್ಮಾ ಪನ ನಿದ್ಧಾರಣಸಮುದಾಯನಿದ್ಧಾರಣೀಯಭಾವೇನ ವುತ್ತಂ, ನನು ಪದಭಾಜನೇ ಚತ್ತಾರಿಪಿ ಅಧಿಕರಣಾನಿ ವುತ್ತಾನೀತಿ ಆಹ ‘‘ಪದಭಾಜನೇ ಪನಾ’’ತಿಆದೀತಿ. ಅಟ್ಠಮಂ.

೯. ನವಮಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೭೨೩. ನವಮೇ ಸಂಸಟ್ಠಸದ್ದೋ ಮಿಸ್ಸಪರಿಯಾಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ಮಿಸ್ಸೀಭೂತಾ’’ತಿ. ‘‘ಅನನುಲೋಮೇನಾ’’ತಿಇಮಿನಾ ‘‘ಅನನುಲೋಮಿಕೇನಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಇಕಸದ್ದೋ ಸ್ವತ್ಥೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಕೋಟ್ಟನಞ್ಚ ಪಚನಞ್ಚ ಗನ್ಧಪಿಸನಞ್ಚ ಮಾಲಾಗನ್ಥನಞ್ಚ. ಆದಿಸದ್ದೇನ ಅಞ್ಞೇಪಿ ಅನನುಲೋಮಿಕೇ ಕಾಯಿಕೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಸಾಸನಾಹರಣಞ್ಚ ಪಟಿಸಾಸನಹರಣಞ್ಚ ಸಞ್ಚರಿತ್ತಞ್ಚ. ಆದಿಸದ್ದೇನ ಅಞ್ಞೇಪಿ ಅನನುಲೋಮಿಕೇ ವಾಚಸಿಕೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಏತಾಸನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ. ಸಿಲೋಕೋತಿ ಯಸೋತಿ. ನವಮಂ.

೧೦. ದಸಮಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೭೨೭. ದಸಮೇ ¶ ಏವಾಚಾರಾತಿ ಏತ್ಥ ನಿಗ್ಗಹಿತಲೋಪವಸೇನ ಸನ್ಧೀತಿ ಆಹ ‘‘ಏವಂಆಚಾರಾ’’ತಿ. ‘‘ಯಾದಿಸೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಏವಂಸದ್ದಸ್ಸ ನಿದಸ್ಸನಾದೀಸು (ಅಭಿಧಾನಪ್ಪದೀಪಿಕಾಯಂ ೧೧೮೬ ಗಾಥಾಯಂ) ಏಕಾದಸಸು ಅತ್ಥೇಸು ಉಪಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ‘‘ಏವಂಸದ್ದಾ ಏವಂಸಿಲೋಕಾ’’ತಿ ಸಬ್ಬೇಸು ಪದೇಸು. ಉಞ್ಞಾಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಓಕಾರವಿಪರೀತೋ ಉಕಾರೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅವಞ್ಞಾಯಾ’’ತಿ. ‘‘ನೀಚಂ ಕತ್ವಾ ಜಾನನಾಯಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅವಸದ್ದೋ ನೀಚತ್ಥೋ, ಞಾಧಾತು ಅವಬೋಧನತ್ಥೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಪರಿಭವಞ್ಞಾಯಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಉತ್ತರಪದಲೋಪವಸೇನ ‘‘ಪರಿಭವೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಪರಿಭವಿತ್ವಾ ಜಾನನೇನಾ’’ತಿ. ಅಕ್ಖನ್ತಿಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಸಹನಖನ್ತಿಯೇವಾಧಿಪ್ಪೇತಾ, ನೇವ ಅನುಲೋಮಖನ್ತಿ, ನ ದಿಟ್ಠಿನಿಜ್ಝಾನಕ್ಖನ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅಸಹನತಾಯಾ’’ತಿ. ವೇಭಸ್ಸಿಯಾತಿ ಏತ್ಥ ವಿಸೇಸೇನ ಭಾಸೇತಿ ¶ ಓಭಾಸೇತೀತಿ ವಿಭಾಸೋ ಆನುಭಾವೋ, ವಿಭಾಸೋ ಇಮಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ವಿಭಸ್ಸೋ ಸಙ್ಘೋ, ಬಹ್ವತ್ಥೇ ಚ ಅತಿಸಯತ್ಥೇ ಚ ಸಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ. ಕಸ್ಮಾ? ಮನ್ತುಪಚ್ಚಯತ್ಥತ್ತಾ ‘‘ಲೋಮಸೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಜಾ. ೧.೧೪.೫೭) ವಿಯ, ಬಹುಆನುಭಾವೋ ಅತಿಸಯಆನುಭಾವೋ ಸಙ್ಘೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಸಂಯೋಗಪರತ್ತಾ ಆಕಾರಸ್ಸ ರಸ್ಸೋ. ವಿಭಸ್ಸಸ್ಸ ಭಾವೋ ವೇಭಸ್ಸಿಯಂ, ಬಹುಆನುಭಾವೋ ಅತಿಸಯಆನುಭಾವೋಯೇವ. ಇತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಬಲವಭಸ್ಸಭಾವೇನಾ’’ತಿ. ತತ್ಥ ಬಲವಇತಿ ಪದೇನ ಮನ್ತುಅತ್ಥೇ ಪವತ್ತಸ್ಸ ಸಪ್ಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಬಹ್ವತ್ಥಞ್ಚ ಅತಿಸಯತ್ಥಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತಿ, ಭಾವಇತಿ ಪದೇನ ಣಿಯಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಭಾವತ್ಥಂ, ಏನಇತಿ ಪದೇನ ನಿಸ್ಸಕ್ಕವಚನಸ್ಸ ಕರಣತ್ಥೇ ಪವತ್ತಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ತಮೇವತ್ಥಮಾವಿಕರೋನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಬಲವಪ್ಪಕಾಸನೇನಾ’’ತಿ. ತತ್ಥ ಅತ್ತನೋತಿ ಅತ್ತಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ. ಬಲವಪ್ಪಕಾಸನೇನಾತಿ ಬಹುಆನುಭಾವಪ್ಪಕಾಸನೇನ, ಅತಿಸಯಆನುಭಾವಪ್ಪಕಾಸನೇನ ವಾ. ಬಲವಪ್ಪಕಾಸನಂ ನಾಮ ಅತ್ಥತೋ ಪರೇಸಂ ಸಮುತ್ರಾಸನಮೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಸಮುತ್ರಾಸನೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ. ದುಬ್ಬಲಭಾವೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ಭಾವಇತಿಪದೇನ ಣ್ಯಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಭಾವತ್ಥಂ, ಏನಇತಿಪದೇನ ¶ ನಿಸ್ಸಕ್ಕವಚನಸ್ಸ ಕರಣತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ‘‘ಉಞ್ಞಾಯಾ’’ತಿಆದೀಸು ಸಬ್ಬೇಸು ಪದೇಸು. ಚಸದ್ದೋ ಲುತ್ತನಿದ್ದಿಟ್ಠೋತಿ ಆಹ ‘‘ಏವಂ ಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ’’ತಿ. ವಿವಿಚ್ಚಥಾತಿ ಏತ್ಥ ವೀತ್ಯೂಪಸಗ್ಗೋ ವಿನಾಸದ್ದತ್ಥೋ, ವಿಚಧಾತು ಸತ್ತತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ವಿನಾ ಹೋಥಾ’’ತಿ. ದಸಮಂ.

ಅನನ್ತರಾ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಮಹಾವಿಭಙ್ಗತೋ ಆಹರಿತಾನಿ ಇಮಾನಿ ತೀಣಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನೀತಿ ಯೋಜನಾ. ನವ ಪಠಮಾಪತ್ತಿಕಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸಬ್ಬೇಪಿ ಧಮ್ಮಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಏತ್ಥಾತಿ ‘‘ಉದ್ದಿಟ್ಠಾ ಖೋ’’ತಿಆದಿಪಾಠೇ. ತಂ ಪನಾತಿ ಪಕ್ಖಮಾನತ್ತಂ ಪನಾತಿ.

ಇತಿ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯ ವಿನಯಸಂವಣ್ಣನಾಯ

ಭಿಕ್ಖುನಿವಿಭಙ್ಗೇ

ಸತ್ತರಸಕವಣ್ಣನಾಯ ಯೋಜನಾ ಸಮತ್ತಾ.

೩. ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಕಣ್ಡಂ

೧. ಪಠಮನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಪಾಚಿತ್ತಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದ-ಅತ್ಥಯೋಜನಾ

ತಿಂಸ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಾ ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಭಗವತಾ ಪಕಾಸಿತಾ, ತೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ದಾನಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಅಯಂ ಸಂವಣ್ಣನಾಕ್ಕಮೋ ಭವತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೭೩೩. ಪಠಮೇ ¶ ಆಮತ್ತಿಕಾಪಣನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಆಮತ್ತಸದ್ದೋ ಭಾಜನಪರಿಯಾಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ಭಾಜನಾನೀ’’ತಿ. ಭಾಜನಾನಿ ಹಿ ಅಮನ್ತಿ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಭಾವಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ‘‘ಅಮತ್ತಾನೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ಅಮತ್ತಾನಿ ವಿಕ್ಕಿಣನ್ತೀತಿ ‘‘ಆಮತ್ತಿಕಾ’’ತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ತಾನೀ’’ತಿಆದಿ. ತೇಸನ್ತಿ ಆಮತ್ತಿಕಾನಂ. ತಂ ವಾತಿ ಆಮತ್ತಿಕಾಪಣಂ ವಾ.

೭೩೪. ‘‘ಸನ್ನಿಧಿ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಂನಿಪುಬ್ಬೋ ಚಿಸದ್ದೋ ಉಚಿನನತ್ಥೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಹಿಸದ್ದೋ ವಿಸೇಸಜೋತಕೋ. ತತ್ಥಾತಿ ಮಹಾವಿಭಙ್ಗೇ. ಇಧಾತಿ ಭಿಕ್ಖುನಿವಿಭಙ್ಗೇ.

ಇದಮ್ಪೀತಿ ಇದಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಮ್ಪಿ. ಪಿಸದ್ದೋ ಮಹಾವಿಭಙ್ಗಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಅಪೇಕ್ಖತೀತಿ. ಪಠಮಂ.

೨. ದುತಿಯನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಪಾಚಿತ್ತಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೭೩೮. ದುತಿಯೇ ¶ ಅಹತಚೋಳಾನಮ್ಪಿ ಸೇದಮಲಾದಿಕಿಲಿನ್ನೇ ವಿರೂಪತ್ತಾ ‘‘ಜಿಣ್ಣಚೋಳಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಅಪಿ ಅಯ್ಯಾಹೀ’’ತಿಇಮಿನಾ ‘‘ಅಪ ಅಯ್ಯಾಹೀ’’ತಿಪದವಿಭಾಗಂ ನಿವತ್ತೇತಿ.

೭೪೦. ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಏತಂ ಚೀವರನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಏವಂ ಪಟಿಲದ್ಧನ್ತಿ ಏವಂ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾ ಲದ್ಧಂ. ಯಥಾದಾನೇಯೇವಾತಿ ಯಥಾ ದಾಯಕೇಹಿ ದಿನ್ನಂ, ತಸ್ಮಿಂ ದಾನೇಯೇವ ಉಪನೇತಬ್ಬಂ, ಅಕಾಲಚೀವರೇಯೇವ ಪಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋತಿ. ದುತಿಯಂ.

೩. ತತಿಯನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಪಾಚಿತ್ತಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೭೪೩. ತತಿಯೇ ಹನ್ದಸದ್ದೋ ವವಸ್ಸಗ್ಗತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಹನ್ದಾತಿ ಗಣ್ಹಾ’’ತಿ. ಬಹೂನಿ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಾನೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸಂಹರಿತ್ವಾತಿ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಸಙ್ಘರಿತ್ವಾತಿ. ತತಿಯಂ.

೪. ಚತುತ್ಥನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಪಾಚಿತ್ತಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೭೪೮. ಚತುತ್ಥೇ ಕಿಣಾತಿ ಅನೇನಾತಿ ಕಯನ್ತಿ ವಚನತ್ಥೇನ ಮೂಲಂ ಕಯಂ ನಾಮಾತಿ ಆಹ ‘‘ಮೂಲೇನಾ’’ತಿ. ಸಾತಿ ಥುಲ್ಲನನ್ದಾ, ಆಹ ಕಿರಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಞಾಧಾತುಯಾ ಅವಬೋಧನತ್ಥತೋ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಞಾಧಾತುಯಾ ಯಾಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಯಾಚಿತ್ವಾ ವಾ’’ತಿ.

೭೫೨. ಯನ್ತಿ ¶ ಸಬ್ಬಿತೇಲಾದಿ. ತಞ್ಞೇವಾತಿ ಸಬ್ಬಿತೇಲಾದಿಮೇವ. ಯಮಕನ್ತಿ ಸಬ್ಬಿಂ ಸಹ ತೇಲೇನ ಯುಗಳಂ ಕತ್ವಾ. ವೇಜ್ಜೇನಾತಿ ಭಿಸಕ್ಕೇನ. ಸೋ ಹಿ ಆಯುಬ್ಬೇದಸಙ್ಖಾತಂ ವಿಜ್ಜಂ ಜಾನಾತೀತಿ ವೇಜ್ಜೋತಿ ಚ ರೋಗಞ್ಚ ತಸ್ಸ ನಿದಾನಞ್ಚ ಭೇಸಜ್ಜಞ್ಚ ವಿದತಿ ಜಾನಾತೀತಿಪಿ ವೇಜ್ಜೋತಿ ಚ ವುಚ್ಚತಿ. ತತೋತಿ ವೇಜ್ಜೇನ ವುತ್ತಕಾರಣಾ. ಕಹಾಪಣಸ್ಸಾತಿ ಕಹಾಪಣೇನ, ಆಭತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋತಿ. ಚತುತ್ಥಂ.

೫. ಪಞ್ಚಮನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಪಾಚಿತ್ತಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೭೫೩. ಪಞ್ಚಮೇ ಸಾತಿ ಸಿಕ್ಖಮಾನಾ. ಅಯನ್ತಿ ಸಿಕ್ಖಮಾನಾ. ಅದ್ಧಾತಿ ಏಕಂಸೇನ. ‘‘ಚೇತಾಪೇತ್ವಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಚಿತಿಸದ್ದೋ ಜಾನನತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಜಾನಾಪೇತ್ವಾ’’ತಿ. ಪಞ್ಚಮಂ.

೬. ಛಟ್ಠನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಪಾಚಿತ್ತಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೭೫೮. ಛಟ್ಠೇ ¶ ಛನ್ದಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಗಹಿತಂ ಛನ್ದಕನ್ತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಛನ್ದಕ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಧಮ್ಮಕಿಚ್ಚನ್ತಿ ಪುಞ್ಞಕರಣೀಯಂ. ಧಮ್ಮಸದ್ದೋ ಹೇತ್ಥ ಪುಞ್ಞವಾಚಕೋ. ಯನ್ತಿ ವತ್ಥುಂ. ಪರೇಸನ್ತಿ ಅತ್ತನಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ. ‘‘ಏತ’’ನ್ತಿ ‘‘ಛನ್ದಕ’’ನ್ತಿ ಏತಂ ನಾಮಂ. ‘‘ಅಞ್ಞಸ್ಸತ್ಥಾಯ ದಿನ್ನೇನಾ’’ತಿಇಮಿನಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಅತ್ಥೋ ಅಞ್ಞದತ್ಥೋ, ದಕಾರೋ ಪದಸನ್ಧಿಕರೋ, ತದತ್ಥಾಯ ದಿನ್ನೋ ಅಞ್ಞದತ್ಥಿಕೋತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಅಞ್ಞಂ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ದಿನ್ನೇನಾ’’ತಿಇಮಿನಾ ಅಞ್ಞಂ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ದಿನ್ನಂ ಅಞ್ಞುದ್ದಿಸಿಕನ್ತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಚತ್ತೇನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಚತ್ತೋ ಸಙ್ಘಿಕೋತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ.

೭೬೨. ಯದತ್ಥಾಯಾತಿ ಯೇಸಂ ಚೀವರಾದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ. ಯಸದ್ದೇನ ಸಮಾಸಭಾವತೋ ಪುಬ್ಬೇ ನಿಗ್ಗಹಿತಾಗಮೋ ಹೋತಿ. ತನ್ತಿ ಚೀವರಾದಿಕಂ. ತುಮ್ಹೇಹೀತಿ ದಾಯಕೇ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಉಪದ್ದವೇಸೂತಿ ದುಬ್ಭಿಕ್ಖಾದಿಉಪಸಗ್ಗೇಸು. ಯಂ ವಾ ತಂ ವಾತಿ ಚೀವರಂ ವಾ ಅಞ್ಞೇ ವಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತಾದಿಕೇತಿ ಯಂ ವಾ ತಂ ವಾತಿ. ಛಟ್ಠಂ.

೭. ಸತ್ತಮನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಪಾಚಿತ್ತಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೭೬೪. ಸತ್ತಮೇ ಸಞ್ಞಾಚಿಕೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ಸಂಸದ್ದಸ್ಸ ಸಯಮತ್ಥೇ ಪವತ್ತಿಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಯಂ ಯಾಚಿತಕೇನಾ’’ತಿ. ಏತದೇವಾತಿ ‘‘ಸಞ್ಞಾಚಿಕೇನಾ’’ತಿ ಪದಮೇವ. ಏತ್ಥಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇತಿ. ಸತ್ತಮಂ.

೮. ಅಟ್ಠಮನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಪಾಚಿತ್ತಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೭೬೯. ಅಟ್ಠಮೇ ¶ ಗಣಸ್ಸಾತಿ ಭಿಕ್ಖುನಿಗಣಸ್ಸ. ಇಮಿನಾ ‘‘ಮಹಾಜನಿಕೇನಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಭಿಕ್ಖುನಿಗಣೋವ ಮಹಾಜನೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋತಿ ದೀಪೇತೀತಿ. ಅಟ್ಠಮಂ.

೯. ನವಮನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಪಾಚಿತ್ತಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೭೭೪. ನವಮೇ ಇತೋತಿ ಇಮಸ್ಮಾ ಅಟ್ಠಮಸಿಕ್ಖಾಪದತೋ. ಅಧಿಕತರನ್ತಿ ಅತಿರೇಕತರನ್ತಿ. ನವಮಂ.

೧೦. ದಸಮನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಪಾಚಿತ್ತಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೭೭೮. ದಸಮೇ ¶ ‘‘ವಿನಸ್ಸತೀ’’ತಿಇಮಿನಾ ‘‘ಉನ್ದ್ರಿಯತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಉದಿಧಾತುಯಾ ನಸ್ಸನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ ಧಾತೂನಮನೇಕತ್ಥತ್ತಾ. ಪರಿಪತತೀತಿ ಪರಿಗಲಿತ್ವಾ ಪತತಿ. ಇಮಿನಾ ನಸ್ಸನಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಏತ್ತಕಮೇವಾತಿ ಏತಂ ಪರಿಮಾಣಂ ದ್ವಿಪದಮೇವಾತಿ. ದಸಮಂ.

೧೧. ಏಕಾದಸಮನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಪಾಚಿತ್ತಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೭೮೪. ಏಕಾದಸಮೇ ಗರುಪಾವುರಣಂ ನಾಮ ಸೀತಕಾಲೇ ಪಾವುರಣವತ್ಥನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಸೀತಕಾಲೇ ಪಾವುರಣ’’ನ್ತಿ. ಸೀತಕಾಲೇ ಹಿ ಮನುಸ್ಸಾ ಥೂಲಪಾವುರಣಂ ಪಾರುಪನ್ತಿ. ‘‘ಚತುಕ್ಕಂಸಪರಮ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಕಂಸಸದ್ದೋ ಭುಞ್ಜನಪತ್ತೇ ಚ ಸುವಣ್ಣಾದಿಲೋಹವಿಸೇಸೇ ಚ ಚತುಕಹಾಪಣೇ ಚಾತಿ ತೀಸು ಅತ್ಥೇಸು ದಿಸ್ಸತಿ, ಇಧ ಪನ ಚತುಕಹಾಪಣೇ ವತ್ತತೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಕಂಸೋ ನಾಮ ಚತುಕ್ಕಹಾಪಣಿಕೋ ಹೋತೀ’’ತಿ. ಚತುಕ್ಕಂಸಸಙ್ಖಾತಂ ಪರಮಂ ಇಮಸ್ಸಾತಿ ಚತುಕ್ಕಂಸಪರಮಂ, ಸೋಳಸಕಹಾಪಣಗ್ಘನಕಂ ಪಾವುರಣನ್ತಿ ಅತ್ಥೋತಿ. ಏಕಾದಸಮಂ.

೧೨. ದ್ವಾದಸಮನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಪಾಚಿತ್ತಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೭೮೯. ದ್ವಾದಸಮೇ ಲಹುಪಾವುರಣಂ ನಾಮ ಉಣ್ಹಕಾಲೇ ಪಾವುರಣವತ್ಥನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಉಣ್ಹಕಾಲೇ ಪಾವುರಣ’’ನ್ತಿ. ಉಣ್ಹಕಾಲೇ ಹಿ ಮನುಸ್ಸಾ ಸುಖುಮಪಾವುರಣಂ ಪಾರುಪನ್ತೀತಿ. ದ್ವಾದಸಮಂ.

ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಾನಂ ¶ ತಿಂಸಭಾವಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಮಹಾವಿಭಙ್ಗೇ’’ತಿಆದಿ. ಚೀವರವಗ್ಗತೋ ಅಪನೇತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಞ್ಞದತ್ಥಿಕಾನೀತಿ ಅಞ್ಞದತ್ಥಿಕಪದೇನ ವುತ್ತಾನಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ. ಇತೀತಿ ಏವಂ. ಏಕತೋಪಞ್ಞತ್ತಾನೀತಿ ಏಕಸ್ಸೇವ ಪಞ್ಞತ್ತಾನಿ, ಉಭತೋಪಞ್ಞತ್ತಾನೀತಿ ಉಭಯೇಸಂ ಪಞ್ಞತ್ತಾನಿ. ಏತ್ಥಾತಿ ‘‘ಉದ್ದಿಟ್ಠಾ ಖೋ’’ತಿಆದಿವಚನೇತಿ.

ಇತಿ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯ ವಿನಯಸಂವಣ್ಣನಾಯ

ಭಿಕ್ಖುನಿವಿಭಙ್ಗೇ

ತಿಂಸಕವಣ್ಣನಾಯ ಯೋಜನಾ ಸಮತ್ತಾ.

೪. ಪಾಚಿತ್ತಿಯಕಣ್ಡಂ

೧. ಲಸುಣವಗ್ಗೋ

೧. ಪಠಮಸಿಕ್ಖಾಪದ-ಅತ್ಥಯೋಜನಾ

ತಿಂಸಕಾನನ್ತರಂ ¶ ತಿಂಸಕಾನಂ ಅನನ್ತರೇ ಕಾಲೇ ಛಸಟ್ಠಿಸತಸಙ್ಗಹಾ ಛಉತ್ತರಸಟ್ಠಿಅಧಿಕಸತೇಹಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇಹಿ ಸಙ್ಗಹಿತಾ ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಸಙ್ಗೀತಿಕಾರೇಹಿ ಸಙ್ಗೀತಾ, ದಾನಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ತೇಸಮ್ಪಿ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅಯಂ ವಣ್ಣನಾ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೭೯೩. ತತ್ಥಾತಿ ತೇಸು ಛಸಟ್ಠಿಸತಸಙ್ಗಹೇಸು ಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸು, ಪಠಮಸಿಕ್ಖಾಪದೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ದ್ವೇ ತಯೋ’’ತಿ ಏತ್ಥ ವಾಸದ್ದೋ ಲುತ್ತನಿದ್ದಿಟ್ಠೋತಿ ಆಹ ‘‘ದ್ವೇ ವಾ ತಯೋ ವಾ’’ತಿ. ಫೋಟಲಕೇತಿ ಕನ್ದೇ, ಮಿಞ್ಜೇ ವಾ. ಏತನ್ತಿ ‘‘ಗಣ್ಡಿಕೇ’’ತಿ ಏತಂ ನಾಮಂ. ‘‘ಪಮಾಣ’’ನ್ತಿಇಮಿನಾ ಮತ್ತಸದ್ದೋ ಪಮಾಣತ್ಥೋವ, ನ ಅಪ್ಪತ್ಥೋ, ನಾಪಿ ಅವಧಾರಣತ್ಥೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಲಸುಣನ್ತಿ ಸೇತವಣ್ಣಮೂಲಂ ಮಹಾಕನ್ದಂ. ಮಹಾಕನ್ದೋ ಹಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಸಮ್ಪಾಕಾದೀಸು ಆಮಗನ್ಧಾನಂ ಅಭಿಭವನತ್ತಾ ಲಸೀಯತಿ ಕನ್ತೀಯತೀತಿ ಲಸುಣನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

ಸುವಣ್ಣಹಂಸಯೋನಿನ್ತಿ ಸುವಣ್ಣಮಯೇನ ಪತ್ತೇನ ಯುತ್ತಂ ಹಂಸಯೋನಿಂ. ಜಾತಿಸ್ಸರೋತಿ ಜಾತಿಂ ಭವಂ ಸರತಿ ¶ ಜಾನಾತೀತಿ ಜಾತಿಸ್ಸರೋ. ಅಥಾತಿ ಜಾತಿಸ್ಸರಸ್ಸ ನಿಪ್ಫನ್ನತ್ತಾ. ನಿಪ್ಫನ್ನತ್ಥೋ ಹಿ ಅಥಸದ್ದೋ. ಪುಬ್ಬಸಿನೇಹೇನಾತಿ ಪುಬ್ಬೇ ಮನುಸ್ಸಭವೇ ಭಾವಿತೇನ ಸಿನೇಹೇನ. ತಾಸನ್ತಿ ಪಜಾಪತಿಯಾ ಚ ತಿಸ್ಸನ್ನಂ ಧೀತರಾನಞ್ಚ. ತಂ ಪನಾತಿ ಪತ್ತಂ ಪನ.

೭೯೫. ಮಗಧೇಸೂತಿ ಮಗಧರಟ್ಠೇ ಠಿತೇಸು ಜನಪದೇಸು. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ. ಇಧಾತಿ ‘‘ಲಸುಣಂ ಖಾದೇಯ್ಯಾ’’ತಿಪದೇ. ತಮ್ಪೀತಿ ಮಾಗಧಕಮ್ಪಿ. ಗಣ್ಡಿಕಲಸುಣಮೇವಾತಿ ಗಣ್ಡೋ ಫೋಟೋ ಏತಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ಗಣ್ಡಿಕಂ. ಗಣ್ಡಸದ್ದೋ ಹಿ ಫೋಟಪರಿಯಾಯೋ, ಬಹುತ್ಥೇ ಇಕಪಚ್ಚಯೋ. ಬಹುಗಣ್ಡಿಕಲಸುಣನ್ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಗಣ್ಡಸದ್ದೋ ಹಿ ಫೋಟೇ ಚ ಕಪೋಲೇ ಚಾತಿ ದ್ವೀಸು ಅತ್ಥೇಸು ವತ್ತತಿ, ಇಧ ಪನ ಫೋಟೇ ವತ್ತತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಪೋತ್ಥಕೇಸು ಪನ ಓಟ್ಠಜೇನ ಚತುತ್ಥಕ್ಖರೇನ ಪಾಠೋ ಅತ್ಥಿ, ಸೋ ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಬಹೂಸು ಹಿ ಪುಬ್ಬಪೋತ್ಥಕೇಸು ¶ ಕಣ್ಠಜೋ ತತಿಯಕ್ಖರೋ ಚ ಓಟ್ಠಜೋ ಚತುತ್ಥಕ್ಖರೋ ಚಾತಿ ದ್ವೇ ಅಕ್ಖರಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪರಿವತ್ತಿತ್ವಾ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ. ನ ಏಕದ್ವಿತಿಮಿಞ್ಜಕನ್ತಿ ಏಕಮಿಞ್ಜೋ ಪಲಣ್ಡುಕೋ ನ ಹೋತಿ, ದ್ವಿಮಿಞ್ಜೋ ಭಞ್ಜನಕೋ ನ ಹೋತಿ, ತಿಮಿಞ್ಜೋ ಹರಿತಕೋ ನ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕುರುನ್ದಿಯಂ ಪನ ವುತ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸಙ್ಖಾದಿತ್ವಾತಿ ದನ್ತೇಹಿ ಚುಣ್ಣವಿಚುಣ್ಣಂ ಕತ್ವಾ.

೭೯೭. ಪಲಣ್ಡುಕೋತಿ ಸುಕನ್ದಕೋ ಏಕೋ ಲಸುಣವಿಸೇಸೋ. ಭಞ್ಜನಕಾದೀನಿ ಲೋಕಸಙ್ಕೇತೋಪದೇಸತೋ ದಟ್ಠಬ್ಬಾನಿ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ತಸ್ಸಾತಿ ಚಾಪಲಸುಣಸ್ಸ. ಸಭಾವೇನೇವಾತಿ ಸೂಪಸಮ್ಪಾಕಾದಿಂ ವಿನಾ ಅತ್ತನೋ ಸಭಾವತೋ ಏವ. ತನ್ತಿ ಮಾಗಧಕಂ, ಪಕ್ಖಿಪಿತುನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚೀತಿ ಯೇಸು ಕೇಸುಚೀತಿ. ಪಠಮಂ.

೨. ದುತಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೭೯೯. ದುತಿಯೇ ಸಂದಸ್ಸನಂ ಬಾಧತಿ ನಿಸೇಧೇತಿ ಅಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇತಿ ಸಮ್ಬಾಧನ್ತಿ ವಚನತ್ಥೇನ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೋಕಾಸೋ ಸಮ್ಬಾಧೋ ನಾಮಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೋಕಾಸೇ’’ತಿ. ಉಭೋ ಉಪಕಚ್ಛಕಾತಿ ದ್ವೇ ಬಾಹುಮೂಲಾ. ತೇ ಹಿ ಉಪರಿ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ವತ್ಥುಂ ಕಚತಿ ಬನ್ಧತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಉಪಕಚ್ಛಕಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ಮುತ್ತಕರಣನ್ತಿ ಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗೋ. ಸೋ ಹಿ ಮುತ್ತಂ ಕರೋತಿ ಅನೇನಾತಿ ಮುತ್ತಕರಣನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಲೋಮೋ ಕತ್ತೀಯತಿ ಛಿನ್ದೀಯತಿ ಇಮಾಯಾತಿ ಕತ್ತರಿ, ತಾಯ ವಾ, ಸುಟ್ಠು ದಳ್ಹಂ ಲೋಮಂ ಡಂಸತೀತಿ ಸಣ್ಡಾಸೋ, ಸೋಯೇವ ಸಣ್ಡಾಸಕೋ, ತೇನ ವಾ, ಖುರತಿ ಲೋಮಂ ಛಿನ್ದತೀತಿ ಖುರೋ, ತೇನ ವಾ ಸಂಹರಾಪೇನ್ತಿಯಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸಂಹರಾಪೇನ್ತಿಯಾತಿ ಅಪನೇನ್ತಿಯಾತಿ. ದುತಿಯಂ.

೩. ತತಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೮೦೩. ತತಿಯೇ ¶ ಮುತ್ತಕರಣತಲಘಾತನೇತಿ ಮುತ್ತಕರಣಸ್ಸ ತಲಂ ಹನನಂ ಪಹರಣಂ ಮುತ್ತಕರಣತಲಘಾತನಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಮುತ್ತಕರಣತಲಘಾತನೇ ನಿಮಿತ್ತಭೂತೇ. ತಾವ ಮಹನ್ತನ್ತಿ ಅತಿವಿಯ ಮಹನ್ತಂ. ಕೇಸರೇನಾಪೀತಿ ಕಿಞ್ಜಕ್ಖೇನಾಪಿ. ಸೋ ಹಿ ಕೇ ಜಲೇ ಸರತಿ ಪವತ್ತತೀತಿ ಕೇಸರೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

೮೦೫. ಗಣ್ಡಂ ವಾತಿ ಪೀಳಕಂ ವಾ. ವಣಂ ವಾತಿ ಅರುಂ ವಾತಿ. ತತಿಯಂ.

೪. ಚತುತ್ಥಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೮೦೬. ಚತುತ್ಥೇ ¶ ರಞ್ಞೋ ಓರೋಧಾ ರಾಜೋರೋಧಾ, ಪುರಾಣೇ ರಾಜೋರೋಧಾ ಪುರಾಣರಾಜೋರೋಧಾತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಪುರಾಣೇ’’ತಿಆದಿ. ‘‘ಗಿಹಿಭಾವೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪುರಾಣೇತಿ ಏತ್ಥ ಣಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಸರೂಪಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಚಿರಾಚಿರನ್ತಿ ನಿಪಾತಪಟಿರೂಪಕಂ. ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಚಿರೇನ ಚಿರೇನಾ’’ತಿ. ‘‘ಸಕ್ಕೋಥಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಕಥಂ ತುಮ್ಹೇ ರಾಗಚಿತ್ತಂ ಪಟಿಹನಿತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ಧಾರೇಥ ಧಾರೇತುಂ ಸಕ್ಕೋಥಾತಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಅನಾರೋಚಿತೇಪೀತಿ ಭೂತತೋ ಅನಾರೋಚಿತೇಪಿ.

೮೦೭. ಜತುನಾತಿ ಲಾಖಾಯ. ಪಟ್ಠದಣ್ಡಕೇತಿ ಪಟುಭಾವೇನ ಠಾತಿ ಪವತ್ತತೀತಿ ಪಟ್ಠೋ, ಸೋಯೇವ ದಣ್ಡೋ ಪಟ್ಠದಣ್ಡೋ, ತಸ್ಸ ಪವೇಸನಂ ಪಟ್ಠದಣ್ಡಕಂ, ತಸ್ಮಿಂ ನಿಮಿತ್ತಭೂತೇ. ಏತನ್ತಿ ‘‘ಜತುಮಟ್ಠಕೇ’’ತಿ ಏತಂ ವಚನನ್ತಿ. ಚತುತ್ಥಂ.

೫. ಪಞ್ಚಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೮೧೦. ಪಞ್ಚಮೇ ‘‘ಅತಿಗಮ್ಭೀರ’’ನ್ತಿಪದಂ ಕಿರಿಯಾವಿಸೇಸನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಅತಿಅನ್ತೋ ಪವೇಸೇತ್ವಾ’’ತಿ. ‘‘ಉದಕೇನ ಧೋವನಂ ಕುರುಮಾನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಉದಕಸುದ್ಧಿಕ’’ನ್ತಿಪದಸ್ಸ ಉದಕೇನ ಸುದ್ಧಿಯಾ ಕರಣನ್ತಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ.

೮೧೨. ದ್ವಙ್ಗುಲಪಬ್ಬಪರಮನ್ತಿ ಏತ್ಥ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗುಲಾನಿ ಚ ದ್ವೇ ಪಬ್ಬಾನಿ ಚ ದ್ವಙ್ಗುಲಪಬ್ಬಂ, ಉತ್ತರಪದೇ ಪುಬ್ಬಪದಲೋಪೋ. ದ್ವಙ್ಗುಲಪಬ್ಬಂ ಪರಮಂ ಪಮಾಣಂ ಏತಸ್ಸ ಉದಕಸುದ್ಧಿಕಸ್ಸಾತಿ ದ್ವಙ್ಗುಲಪಬ್ಬಪರಮಂ. ವಿತ್ಥಾರತೋ ದ್ವಙ್ಗುಲಪರಮಂ, ಗಮ್ಭೀರತೋ ದ್ವಿಪಬ್ಬಪರಮನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತೇನಾಹ ‘‘ವಿತ್ಥಾರತೋ’’ತಿಆದಿ. ಅಙ್ಗುಲಂ ¶ ಪವೇಸೇನ್ತಿಯಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ‘‘ಚತುನ್ನಂ ವಾ’’ತಿ ಇದಂ ಉಕ್ಕಟ್ಠವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ತಿಣ್ಣಮ್ಪಿ ಪಬ್ಬಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಚತುನ್ನಂ ಪನ ಪಗೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋತಿ. ಪಞ್ಚಮಂ.

೬. ಛಟ್ಠಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೮೧೫. ಛಟ್ಠೇ ಭತ್ತಸ್ಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ಭತ್ತವಿಸ್ಸಗ್ಗೋತಿ ವುತ್ತೇ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಭತ್ತಕಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿ. ಪಾನೀಯಸದ್ದೇನ ಪಾನೀಯಥಾಲಕಂ ಗಹೇತಬ್ಬಂ ¶ , ವಿಧೂಪನಸದ್ದೇನ ಬೀಜನೀ ಗಹೇತಬ್ಬಾ, ಉಪಸದ್ದೋ ಸಮೀಪತ್ಥೋತಿ ಸಬ್ಬಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಏಕೇನ ಹತ್ಥೇನಾ’’ತಿಆದಿ. ‘‘ಅಚ್ಚಾವದತೀ’’ತಿಪದಸ್ಸ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ವದನಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಪುಬ್ಬೇಪೀ’’ತಿಆದಿನಾ.

೮೧೭. ‘‘ಸುದ್ಧಉದಕಂ ವಾ ಹೋತೂ’’ತಿಆದಿನಾ ‘‘ಪಾನೀಯೇನಾ’’ತಿ ವಚನಂ ಉಪಲಕ್ಖಣಂ ನಾಮಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ದಧಿಮತ್ಥೂತಿ ದಧಿಮಣ್ಡಂ ದಧಿನೋ ಸಾರೋ, ದಧಿಮ್ಹಿ ಪಸನ್ನೋದಕನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ರಸೋತಿ ಮಚ್ಛರಸೋ ಮಂಸರಸೋ. ‘‘ಅನ್ತಮಸೋ ಚೀವರಕಣ್ಣೋಪೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ವಿಧೂಪನೇನಾ’’ತಿ ವಚನಂ ನಿದಸ್ಸನಂ ನಾಮಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

೮೧೯. ದೇತೀತಿ ಸಯಂ ದೇತಿ. ದಾಪೇತೀತಿ ಅಞ್ಞೇನ ದಾಪೇತಿ. ಉಭಯಮ್ಪೀತಿ ಪಾನೀಯವಿಧೂಪನದ್ವಯಮ್ಪೀತಿ. ಛಟ್ಠಂ.

೭. ಸತ್ತಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೮೨೨. ಸತ್ತಮೇ ‘‘ಪಯೋಗದುಕ್ಕಟಂ ನಾಮಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತೇಸು ಅಟ್ಠಸು ದುಕ್ಕಟೇಸು ಪುಬ್ಬಪಯೋಗದುಕ್ಕಟಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ನ ಕೇವಲಂ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗದುಕ್ಕಟಂ ಏತ್ತಕಮೇವ, ಅಥ ಖೋ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಬಹು ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ತಸ್ಮಾ’’ತಿಆದಿ. ಸಙ್ಘಟ್ಟನೇಸುಪೀತಿ ವಿಲೋಳನೇಸುಪಿ. ದನ್ತೇಹಿ ಸಙ್ಖಾದತೀತಿ ದನ್ತೇಹಿ ಚುಣ್ಣವಿಚುಣ್ಣಂ ಕರೋತಿ. ಏತ್ಥಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ, ಅಞ್ಞಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ಅಞ್ಞಾಯಾ’’ತಿಪದಂ ‘‘ವಿಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ’’ತಿ ಪದೇ ಕಾರಿತಕಮ್ಮಂ. ಮಾತರಮ್ಪೀತಿ ಏತ್ಥ ಪಿಸದ್ದೋ ಅಞ್ಞಂ ವಿಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಭುಞ್ಜನ್ತಿಯಾ ಪಗೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ತಾಯ ವಾತಿ ವಿಞ್ಞಾಪಿತಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ವಾ. ತನ್ತಿ ಆಮಕಧಞ್ಞಂ. ತನ್ತಿ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ವುತ್ತವಚನಂ. ಪುಬ್ಬಾಪರವಿರುದ್ಧನ್ತಿ ಪುಬ್ಬಾಪರತೋ ವಿರುದ್ಧಂ. ‘‘ಅಞ್ಞಾಯ…ಪೇ… ದುಕ್ಕಟಮೇವಾ’’ತಿ ಪುಬ್ಬವಚನೇ ದುಕ್ಕಟಮೇವ ವುತ್ತಂ, ಪುನ ‘‘ಅಞ್ಞಾಯ…ಪೇ… ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ಚ ಪಚ್ಛಿಮವಚನೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಞ್ಚ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಪುಬ್ಬಾಪರವಿರುದ್ಧನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ.

೮೨೩. ಲಬ್ಭಮಾನಂ ¶ ಆಮಕಧಞ್ಞನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಞ್ಞಂ ವಾ ಯಂಕಿಞ್ಚೀತಿ ಮುಗ್ಗಮಾಸಾದೀಹಿ ವಾ ಲಾಬುಕುಮ್ಭಣ್ಡಾದೀಹಿ ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ತಿಲಾದಿಂ ವಾತಿ. ಸತ್ತಮಂ.

೮. ಅಟ್ಠಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೮೨೪. ಅಟ್ಠಮೇ ¶ ನಿಬ್ಬಿಟ್ಠರಾಜಭಟೋತಿ ಏತ್ಥ ಉತ್ತರಪದಸ್ಸ ಛಟ್ಠೀಸಮಾಸಞ್ಚ ಪುಬ್ಬಪದೇನ ಬಾಹಿರತ್ಥಸಮಾಸಞ್ಚ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ನಿಬ್ಬಿಟ್ಠೋ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ‘‘ರಞ್ಞೋ ಭತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ರಞ್ಞೋ ಭಟೋ ರಾಜಭಟೋತಿ ಛಟ್ಠೀಸಮಾಸಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ‘‘ಏತೇನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಬಾಹಿರತ್ಥಸಮಾಸಂ. ನಿಬ್ಬಿಟ್ಠೋತಿ ನಿವಿಟ್ಠೋ ಪತಿಟ್ಠಾಪಿತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕೇಣೀತಿ ರಞ್ಞೋ ದಾತಬ್ಬಸ್ಸ ಆಯಸ್ಸೇತಮಧಿವಚನಂ. ಏತೇನಾತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇನ. ತತೋತಿ ಠಾನನ್ತರತೋ. ಭಟಸಙ್ಖಾತಾಯ ಕೇಣಿಯಾ ಪಥತ್ತಾ ಕಾರಣತ್ತಾ ಠಾನನ್ತರಂ ಭಟಪಥನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ತಂಯೇವ ಠಾನನ್ತರ’’ನ್ತಿ.

೮೨೬. ಚತ್ತಾರಿಪಿ ವತ್ಥೂನೀತಿ ಉಚ್ಚಾರಾದೀನಿ. ಪಾಟೇಕ್ಕನ್ತಿ ಪಟಿವಿಸುಂ ಏಕೇಕಮೇವ. ಉಚ್ಚಾರಂ ವಾತಿಆದೀಸು ವಾಸದ್ದೇನ ದನ್ತಕಟ್ಠಾದಯೋಪಿ ಗಹೇತಬ್ಬಾತಿ ಆಹ ‘‘ದನ್ತಕಟ್ಠ…ಪೇ… ಪಾಚಿತ್ತಿಯಮೇವಾ’’ತಿ. ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಸಬ್ಬೇಸು ಉಚ್ಚಾರಾದೀಸೂತಿ. ಅಟ್ಠಮಂ.

೯. ನವಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೮೩೦. ನವಮೇ ರೋಪಿಮಹರಿತಟ್ಠಾನೇತಿ ರೋಪಿಮಟ್ಠಾನೇ ಚ ಹರಿತಟ್ಠಾನೇ ಚ. ರೋಪಿಯತಿ ಅಸ್ಮಿನ್ತಿ ರೋಪಿಯಂ, ತಂಯೇವ ರೋಪಿಮಂ ಯಕಾರಸ್ಸ ಮಕಾರಂ ಕತ್ವಾ. ಏತಾನೀತಿ ಉಚ್ಚಾರಾದೀನಿ. ಸಬ್ಬೇಸನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುಭಿಕ್ಖುನೀನಂ. ಯತ್ಥ ಪನಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಖೇತ್ತೇತಿ. ನವಮಂ.

೧೦. ದಸಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೮೩೫. ದಸಮೇ ಸೋಣ್ಡಾ ವಾತಿ ಸುರಾಸೋಣ್ಡಾ ವಾ. ಮೋರೋತಿ ಮಯೂರೋ. ಸುವೋತಿ ಸುಕೋ. ಮಕ್ಕಟೋತಿ ವಾನರೋ. ಆದಿಸದ್ದೇನ ಸಪ್ಪಾದಯೋ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ಮಕ್ಕಟಾದಯೋಪಿ ನಚ್ಚನ್ತೂತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಸಂಯತಭಿಕ್ಖೂನನ್ತಿ ವಾಚಸಿಕಕಮ್ಮೇ ಅಸಂಯತಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ, ಧಮ್ಮಭಾಣಕಗೀತಂ ವಾ ಹೋತೂತಿ ಯೋಜನಾ. ತನ್ತಿಯಾ ಗುಣೇನ ಬದ್ಧಾ ತನ್ತಿಬದ್ಧಾ. ‘‘ಭಿ’’ನ್ತಿಸಙ್ಖಾತೋ ರಾಸದ್ದೋ ಏತಿಸ್ಸಾತಿ ಭೇರಿ. ಕುಟೇನ ಕತಾ ಭೇರಿ ಕುಟಭೇರಿ, ತಾಯ ವಾದಿತಂ ಕುಟಭೇರಿವಾದಿತಂ, ತಂ ವಾ. ಉದಕಭೇರೀತಿ ¶ ಉದಕೇನ ಪಕ್ಖಿತ್ತಾ ಭೇರಿ, ತಾಯ ವಾದಿತಮ್ಪಿ ಹೋತೂತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೮೩೬. ತೇಸಂಯೇವಾತಿ ¶ ಯೇಸಂ ನಚ್ಚಂ ಪಸ್ಸತಿ, ತೇಸಂಯೇವ. ಯದಿ ಪನ ನಚ್ಚಗೀತವಾದಿತೇ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಪಸ್ಸತಿ ಸುಣಾತಿ, ಪಾಟೇಕ್ಕಾ ಆಪತ್ತಿಯೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಸಚೇ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ. ಅಞ್ಞತೋತಿ ಅಞ್ಞತೋ ದೇಸತೋ, ಪಸ್ಸತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ಓಲೋಕೇತ್ವಾ’’ತಿ ಪದೇ ಅಪೇಕ್ಖಿತೇ ಉಪಯೋಗತ್ಥೇ ತೋಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ. ಅಞ್ಞಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾತಿ ಹಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಞ್ಞತೋ ವಾದೇನ್ತೇ ಪಸ್ಸತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಭಿಕ್ಖುನೀ ನ ಲಭತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಞ್ಞೇ ವತ್ತುಮ್ಪೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಉಪಹಾರನ್ತಿ ಪೂಜಂ. ಉಪಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಪಾರಿಚರಿಯಂ. ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಸಬ್ಬೇಸು ಸಯಂ ನಚ್ಚಾದೀಸು.

೮೩೭. ಅನ್ತರಾರಾಮೇ ವಾತಿ ಆರಾಮಸ್ಸ ಅನ್ತರೇ ವಾ. ಬಹಿಆರಾಮೇ ವಾತಿ ಆರಾಮಸ್ಸ ಬಹಿ ವಾ. ಅಞ್ಞೇನ ವಾತಿ ಸಲಾಕಭತ್ತಾದೀಹಿ ಅಞ್ಞೇನ ವಾ. ತಾದಿಸೇನಾತಿ ಯಾದಿಸೋ ಚೋರಾದಿಉಪದ್ದವೋ, ತಾದಿಸೇನಾತಿ. ದಸಮಂ.

ಲಸುಣವಗ್ಗೋ ಪಠಮೋ.

೨. ಅನ್ಧಕಾರವಗ್ಗೋ

೧. ಪಠಮಸಿಕ್ಖಾಪದ-ಅತ್ಥಯೋಜನಾ

೮೩೯. ಅನ್ಧಕಾರವಗ್ಗಸ್ಸ ಪಠಮೇ ಅಪ್ಪದೀಪೇತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣವಸೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅಞ್ಞೇಪಿ ಆಲೋಕಾ ಗಹೇತಬ್ಬಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಪದೀಪಚನ್ದಸೂರಿಯಅಗ್ಗೀಸೂ’’ತಿಆದಿ. ಅಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಅಪ್ಪದೀಪೇ’’ತಿಪದಸ್ಸ.

೮೪೧. ನರಹೋಅಸ್ಸಾದಾಪೇಕ್ಖಾ ಹುತ್ವಾ ಚ ರಸ್ಸಾದತೋ ಅಞ್ಞವಿಹಿತಾವ ಹುತ್ವಾ ಚಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಇಮಿನಾ ‘‘ಸನ್ತಿಟ್ಠತಿ ವಾ ಸಲ್ಲಪತಿ ವಾ’’ತಿ ಪದೇ ಕಿರಿಯಾವಿಸೇಸನಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ದಾನೇನ ವಾ ನಿಮಿತ್ತಭೂತೇನ, ಪೂಜಾಯ ವಾ ನಿಮಿತ್ತಭೂತಾಯ ಮನ್ತೇತೀತಿ ಯೋಜನಾತಿ. ಪಠಮಂ.

೨. ದುತಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೮೪೨. ದುತಿಯೇ ¶ ¶ ಇದಮೇವ ಪದಂ ನಾನನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋತಿ. ದುತಿಯಂ.

೩. ತತಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೮೪೬. ತತಿಯೇ ‘‘ಇದಮೇವಾ’’ತಿ ಪದಂ ಅನುವತ್ತೇತಬ್ಬಂ. ತಾದಿಸಮೇವಾತಿ ಪಠಮಸದಿಸಮೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋತಿ. ತತಿಯಂ.

೪. ಚತುತ್ಥಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೮೫೦. ಚತುತ್ಥೇ ಕಣ್ಣಸ್ಸ ಸಮೀಪಂ ನಿಕಣ್ಣಂ, ತಮೇವ ನಿಕಣ್ಣಿಕನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಕಣ್ಣಮೂಲನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಕಣ್ಣಮೂಲಂ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ. ‘‘ಕಣ್ಣಮೂಲೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ನಿಕಣ್ಣಿಕ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಭುಮ್ಮತ್ಥೇ ಉಪಯೋಗವಚನನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಆಹರಣತ್ಥಾಯಾತಿ ಆಹರಾಪನತ್ಥಾಯಾತಿ. ಚತುತ್ಥಂ.

೫. ಪಞ್ಚಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೮೫೪. ಪಞ್ಚಮೇ ತೇಸನ್ತಿ ಘರಸಾಮಿಕಾನಂ. ಘರಮ್ಪೀತಿ ನ ಕೇವಲಂ ಆಸನಮೇವ, ಘರಮ್ಪಿ ಸೋಧೇಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತತೋತಿ ಪರಿವಿತಕ್ಕನತೋ, ಪರನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೮೫೮. ಚೋರಾ ವಾ ಉಟ್ಠಿತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾತಿ. ಪಞ್ಚಮಂ.

೬. ಛಟ್ಠಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೮೬೦. ಛಟ್ಠೇ ಅಭಿನಿಸೀದೇಯ್ಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಅಭಿಸದ್ದೋ ಉಪಸಗ್ಗಮತ್ತೋವಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ನಿಸೀದೇಯ್ಯಾ’’ತಿ. ಏಸೇವ ನಯೋ ಅಭಿನಿಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ. ದ್ವೇ ಆಪತ್ತಿಯೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋತಿ. ಛಟ್ಠಂ.

೭. ಸತ್ತಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೮೬೪. ಸತ್ತಮೇ ¶ ಸಬ್ಬನ್ತಿ ಸಕಲಂ ವತ್ತಬ್ಬವಚನನ್ತಿ. ಸತ್ತಮಂ.

೮. ಅಟ್ಠಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೮೬೯. ಅಟ್ಠಮೇ ಅನುತ್ತಾನವಚನಂ ನತ್ಥೀತಿ. ಅಟ್ಠಮಂ.

೯. ನವಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೮೭೫. ನವಮೇ ¶ ಅಭಿಸಪೇಯ್ಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಸಪಧಾತುಸ್ಸ ಅಕ್ಕೋಸನತ್ಥಂ ಅನ್ತೋಕತ್ವಾ ಕರಧಾತುಯಾ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಸಪಥಂ ಕರೇಯ್ಯಾ’’ತಿ. ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾಮ್ಹೀತಿ ಅಹಂ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ಅಮ್ಹೀತಿ ಯೋಜನಾ. ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತತೂತಿ ಏಸಾ ಭಿಕ್ಖುನೀ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತತೂತಿ ಯೋಜನಾ. ಈದಿಸಾ ಹೋತೂತಿ ಮಮ ಸದಿಸಾ ಹೋತೂತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಾಣಾತಿ ಏಕಕ್ಖಿಕಾಣಾ, ದ್ವಕ್ಖಿಕಾಣಾ ವಾ. ಕುಣೀತಿ ಹತ್ಥಪಾದಾದಿವಙ್ಕಾ.

೮೭೮. ಏದಿಸಾತಿ ವಿರೂಪಾದಿಜಾತಿಕಾ. ವಿರಮಸ್ಸೂತಿ ವಿರಮಾಹಿ. ಅದ್ಧಾತಿ ಧುವನ್ತಿ. ನವಮಂ.

೧೦. ದಸಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೮೭೯. ದಸಮೇ ಅನುತ್ತಾನಟ್ಠಾನಂ ನತ್ಥೀತಿ. ದಸಮಂ.

ಅನ್ಧಕಾರವಗ್ಗೋ ದುತಿಯೋ.

೩. ನಗ್ಗವಗ್ಗೋ

೧. ಪಠಮಸಿಕ್ಖಾಪದ-ಅತ್ಥಯೋಜನಾ

೮೮೩. ನಗ್ಗವಗ್ಗಸ್ಸ ¶ ಪಠಮೇ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೇನ ಚಿಣ್ಣೇನಾತಿ ಚಿಣ್ಣೇನ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೇನ ಕಿಂ ನು ಖೋ ನಾಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಸ್ಸ ಚರಣೇನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಚಿಣ್ಣಸದ್ದಸ್ಸ ಚರಣಂ ಚಿಣ್ಣನ್ತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ನ ಅಞ್ಞಂ ಚೀವರ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಏವತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ಅಞ್ಞತ್ಥಾಪೋಹನಂ ವಾತಿ. ಪಠಮಂ.

೨. ದುತಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೮೮೭. ದುತಿಯೇ ಅನುತ್ತಾನಟ್ಠಾನಂ ನತ್ಥೀತಿ. ದುತಿಯಂ.

೩. ತತಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೮೯೩. ತತಿಯೇ ¶ ಅನನ್ತರಾಯಿಕಿನೀತಿ ಏತ್ಥ ನತ್ಥಿ ಅನ್ತರಾಯೋ ಏತಿಸ್ಸಾತಿ ಅನನ್ತರಾಯಾ, ಸಾ ಏವ ಅನನ್ತರಾಯಿಕಿನೀತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅನನ್ತರಾಯಾ’’ತಿ. ತತಿಯಂ.

೪. ಚತುತ್ಥಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೮೯೮. ಚತುತ್ಥೇ ಪಞ್ಚಾಹನ್ತಿ ಸಮಾಹಾರದಿಗು, ಣಿಕಪಚ್ಚಯೋ ಸ್ವತ್ಥೋ. ಸಙ್ಘಾಟಿಚಾರೋತಿಏತ್ಥ ಕೇನಟ್ಠೇನ ಸಙ್ಘಾಟಿ ನಾಮ, ಚಾರಸದ್ದೋ ಕಿಮತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಪರಿಭೋಗವಸೇನ ವಾ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಸಙ್ಘಟಿತಟ್ಠೇನಾತಿ ಸಂಹರಿತಟ್ಠೇನ. ಇಮಿನಾ ‘‘ಕೇನಟ್ಠೇನ ಸಙ್ಘಾಟಿ ನಾಮಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಂ ವಿಸಜ್ಜೇತಿ. ‘‘ಪರಿವತ್ತನ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಚಾರಸದ್ದೋ ಕಿಮತ್ಥೋ’’ತಿ ಚೋದನಂ ಪರಿಹರತಿ. ಪಞ್ಚಸೂತಿ ತಿಚೀವರಂ ಉದಕಸಾಟಿಕಾ ಸಂಕಚ್ಚಿಕಾತಿ ಪಞ್ಚಸೂತಿ. ಚತುತ್ಥಂ.

೫. ಪಞ್ಚಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೯೦೩. ಪಞ್ಚಮೇ ‘‘ಚೀವರಸಙ್ಕಮನೀಯ’’ನ್ತಿಏತ್ಥ ಸಙ್ಕಮೇತಬ್ಬಂ ಪಟಿದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಙ್ಕಮನೀಯನ್ತಿ ಕಮುಧಾತುಸ್ಸ ಪಟಿದಾನತ್ಥಞ್ಚ ಅನೀಯಸದ್ದಸ್ಸ ಕಮ್ಮತ್ಥಞ್ಚ, ‘ಚೀವರಞ್ಚ ತಂ ಸಙ್ಕಮನೀಯಞ್ಚೇ’ತಿ ಚೀವರಸಙ್ಕಮನೀಯನ್ತಿ ¶ ವಿಸೇಸನಪರಪದಭಾವಞ್ಚ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಸಙ್ಕಮೇತಬ್ಬಂ ಚೀವರ’’ನ್ತಿ. ತತ್ಥ ‘‘ಸಙ್ಕಮೇತಬ್ಬಂ ಚೀವರ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಕಮ್ಮತ್ಥಞ್ಚ ವಿಸೇಸನಪರಪದಭಾವಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಪಟಿದಾತಬ್ಬಚೀವರ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಕಮುಧಾತುಯಾ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯವಸೇನಾತಿ. ಪಞ್ಚಮಂ.

೬. ಛಟ್ಠಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೯೦೯. ಛಟ್ಠೇ ‘‘ಅಞ್ಞಂ ಪರಿಕ್ಖಾರ’’ನ್ತಿಏತ್ಥ ಪರಿಕ್ಖಾರಸ್ಸ ಸರೂಪಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಯಂಕಿಞ್ಚೀ’’ತಿಆದಿ. ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಅಞ್ಞತರನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಕಿತ್ತಕಂಅಗ್ಘನಕನ್ತಿ ಕಿಂ ಪಮಾಣೇನ ಅಗ್ಘೇನ ಅರಹಂ ಚೀವರಂ. ದಾತುಕಾಮತ್ಥಾತಿ ತುಮ್ಹೇ ದಾತುಕಾಮಾ ಭವಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕತಿಪಾಹೇನಾತಿ ಕತಿಪಯಾನಿ ಅಹಾನಿ ಕತಿಪಾಹಂ, ಯಕಾರಲೋಪೋ. ಕತಿಪಯಸದ್ದೋಹಿ ದ್ವಿತಿವಾಚಕೋ ರೂಳ್ಹೀಸದ್ದೋ ¶ , ತೇನ ಕತಿಪಾಹೇನ. ಸಮಗ್ಘನ್ತಿ ಅಪ್ಪಗ್ಘಂ. ಸಂಸದ್ದೋ ಹಿ ಅಪ್ಪತ್ಥವಾಚಕೋತಿ. ಛಟ್ಠಂ.

೭. ಸತ್ತಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೯೧೧. ಸತ್ತಮೇ ‘‘ವಿಪಕ್ಕಮಿಂಸೂ’’ತಿ ಏತ್ಥ ವಿವಿಧಂ ಠಾನಂ ಪಕ್ಕಮಿಂಸೂತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಅಗಮಂಸೂ’’ತಿ. ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ಆಗಮನನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೯೧೫. ಕತಿಪಾಹೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀತಿ ಕತಿಪಾಹೇನ ಚೀವರಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ. ತತೋತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಚೀವರುಪ್ಪಜ್ಜನಕಾಲೇತಿ. ಸತ್ತಮಂ.

೮. ಅಟ್ಠಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೯೧೬. ಅಟ್ಠಮೇ ಯೇ ನಾಟಕಂ ನಾಟೇನ್ತಿ, ತೇ ನಟಾ ನಾಮಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಇಮಿನಾ ನಟಕಂ ನಾಟೇನ್ತೀತಿ ನಟಾತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಯೇ ನಚ್ಚನ್ತಿ, ತೇ ನಾಟಕಾ ನಾಮಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಇಮಿನಾ ಸಯಂ ನಟನ್ತೀತಿ ನಾಟಕಾತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದೀಪೇತಿ. ವಂಸವರತ್ತಾದೀಸೂತಿ ಏತ್ಥ ವಂಸೋ ನಾಮ ವೇಣು. ವರತ್ತಾ ನಾಮ ನದ್ಧಿಕಾ. ಆದಿಸದ್ದೇನ ರಜ್ಜುಆದಯೋ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಯೇ ಲಙ್ಘನಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಿ, ತೇ ಲಙ್ಘಕಾ ನಾಮಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಮಾಯಾಕಾರಾತಿ ಏತ್ಥ ಮಾಯಾ ನಾಮ ಮಯನಾಮಕೇನ ಅಸುರೇನ ಸುರೇ ಚಲಯಿತುಂ ಕತತ್ತಾ ಮಯಸ್ಸ ಏಸಾತಿ ಮಾಯಾ, ತಂ ಕರೋತೀತಿ ಮಾಯಾಕಾರೋ, ಮಯನಾಮಕೋ ಅಸುರೋಯೇವ. ಅಞ್ಞೇ ಪನ ರೂಳ್ಹೀವಸೇನ ‘‘ಮಾಯಾಕಾರಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ಸೋಕೇನ ಝಾಯನಂ ಡಯ್ಹನಂ ಸೋಕಜ್ಝಾಯಂ, ಸುರಾನಂ ಸೋಕಜ್ಝಾಯಂ ಕರೋತೀತಿ ಸೋಕಜ್ಝಾಯಿಕೋ, ಮಯನಾಮಕೋ ಅಸುರೋಯೇವ. ಅಞ್ಞೇ ಪನ ರೂಳ್ಹೀವಸೇನ ‘‘ಸೋಕಜ್ಝಾಯಿಕಾ’’ತಿ ¶ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ಇತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸೋಕಜ್ಝಾಯಿಕಾ ನಾಮ ಮಾಯಾಕಾರಾ’’ತಿ. ಕುಮ್ಭಥುಣಿಕಾ ನಾಮಾತಿ ಏತ್ಥ ವಿಸ್ಸಟ್ಠತ್ತಾ ಥವೀಯತೀತಿ ಥುಣೋ, ಸದ್ದೋ. ಕುಮ್ಭಸ್ಸ ಥುಣೋ ಕುಮ್ಭಥುಣೋ. ತೇನ ಕೀಳನ್ತೀತಿ ಕುಮ್ಭಥುಣಿಕಾ, ಇತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಘಟಕೇನ ಕೀಳನಕಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ. ಬಿಮ್ಬಿಸಕನ್ತಿ ಚತುರಸ್ಸಅಮ್ಬಣತಾಳನಂ, ತಂ ವಾದೇನ್ತೀತಿ ಬಿಮ್ಬಿಸಕವಾದಕಾತಿ. ಅಟ್ಠಮಂ.

೯. ನವಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೯೨೧. ನವಮೇ ¶ ತೇಸನ್ತಿ ಯೇ ‘‘ನ ಮಯಂ ಅಯ್ಯೇ ಸಕ್ಕೋಮಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತೇಸಂ. ದಸ್ಸತೀತಿ ಅಚ್ಛಾದೇಸ್ಸತೀತಿ. ನವಮಂ.

೧೦. ದಸಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೯೨೭. ದಸಮೇ ಯಸ್ಸಾತಿ ಕಥಿನಸ್ಸ. ಉಬ್ಭಾರಮೂಲಕೋತಿ ಉದ್ಧಾರಮೂಲಕೋ. ಸದ್ಧಾಪರಿಪಾಲನತ್ಥನ್ತಿ ಕಥಿನುದ್ಧಾರಂ ಯಾಚನ್ತಸ್ಸ ಸದ್ಧಾಯ ಪರಿಪಾಲನತ್ಥನ್ತಿ. ದಸಮಂ.

ನಗ್ಗವಗ್ಗೋ ತತಿಯೋ.

೪. ತುವಟ್ಟವಗ್ಗೋ

೧. ಪಠಮಸಿಕ್ಖಾಪದ-ಅತ್ಥಯೋಜನಾ

೯೩೩. ತುವಟ್ಟವಗ್ಗಸ್ಸ ಪಠಮೇ ‘‘ತುವಟ್ಟ ನಿಪಜ್ಜಾಯ’’ನ್ತಿ ಧಾತುಪಾಠೇಸು (ಸದ್ದನೀತಿಧಾತುಮಾಲಾಯಂ ೧೮ ಟಕಾರನ್ತಧಾತು) ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ತುವಟ್ಟೇಯ್ಯುನ್ತಿ ನಿಪಜ್ಜೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ. ಪಠಮಂ.

೨. ದುತಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೯೩೭. ದುತಿಯೇ ¶ ಏಕತ್ಥರಣಪಾವುರಣನ್ತಿಏತ್ಥ ಉತ್ತರಪದಾನಂ ದ್ವನ್ದಭಾವಂ, ಪುಬ್ಬಪದೇನ ಚ ಬಾಹಿರತ್ಥಸಮಾಸಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಏಕ’’ನ್ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಚೇವ, ಚಸದ್ದೇಹಿ ದ್ವನ್ದಭಾವಂ ದೀಪೇತಿ, ‘‘ಏತಾಸ’’ನ್ತಿಇಮಿನಾ ಬಾಹಿರತ್ಥಸಮಾಸಭಾವಂ. ಏತನ್ತಿ ‘‘ಏಕತ್ಥರಣಪಾವುರಣಾ’’ತಿ ಏತಂ ನಾಮನ್ತಿ. ದುತಿಯಂ.

೩. ತತಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೯೪೧. ತತಿಯೇ ಉಳಾರಕುಲಾತಿ ಜಾತಿಸೇಟ್ಠಕುಲಾ, ಇಸ್ಸರಿಯಭೋಗಾದೀಹಿ ವಾ ವಿಪುಲಕುಲಾ. ಗುಣೇಹೀತಿ ಸೀಲಾದಿಗುಣೇಹಿ. ‘‘ಉಳಾರಾತಿ ಸಮ್ಭಾವಿತಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಇತಿಲೋಪತುಲ್ಯಾಧಿಕರಣಸಮಾಸಂ ದಸ್ಸೇತಿ.

‘‘ಅಭಿಭೂತಾ’’ತಿ ¶ ಇಮಿನಾ ‘‘ಅಪಕತಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಕರಧಾತು ಸಬ್ಬಧಾತ್ವತ್ಥವಾಚೀಪಿ ಇಧ ಅಪಪುಬ್ಬತ್ತಾ ವಿಸೇಸತೋ ಅಭಿಭವನತ್ಥೇ ವತ್ತತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಏತಾಸನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ. ‘‘ಸಞ್ಞಾಪಯಮಾನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಞ್ಞಾಪನಂ ಸಞ್ಞತ್ತೀತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಹೇತೂದಾಹರಣಾದೀಹೀತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿಸದ್ದೇನ ಉಪಮಾದಯೋ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ‘‘ವಿವಿಧೇಹಿ ನಯೇಹಿ ಞಾಪನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ವಿವಿಧೇಹಿ ಞಾಪನಂ ವಿಞ್ಞತ್ತೀತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ.

೯೪೩. ಚಙ್ಕಮನೇ ಪದವಾರಗಣನಾಯ ಆಪತ್ತಿಯಾ ನ ಕಾರೇತಬ್ಬೋತಿ ಆಹ ‘‘ನಿವತ್ತನಗಣನಾಯಾ’’ತಿ. ಪದಾದಿಗಣನಾಯಾತಿ ಪದಅನುಪದಾದಿಗಣನಾಯಾತಿ. ತತಿಯಂ.

೪. ಚತುತ್ಥಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೯೪೯. ಚತುತ್ಥೇ ಅನುತ್ತಾನಟ್ಠಾನಂ ನತ್ಥೀತಿ. ಚತುತ್ಥಂ.

೫. ಪಞ್ಚಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೯೫೨. ಪಞ್ಚಮೇ ಆಣತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖುನೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಇದಞ್ಚ ಪಚ್ಚಾಸನ್ನವಸೇನ ವುತ್ತಂ ಯಂಕಿಞ್ಚಿಪಿ ಆಣಾಪೇತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತ್ತಾತಿ. ಪಞ್ಚಮಂ.

೬-೯. ಛಟ್ಠಾದಿಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೯೫೫. ಛಟ್ಠ-ಸತ್ತಮ-ಅಟ್ಠಮ-ನವಮೇಸು ¶ ಅನುತ್ತಾನವಚನಂ ನತ್ಥೀತಿ. ಛಟ್ಠ ಸತ್ತಮ ಅಟ್ಠಮ ನವಮಾನಿ.

೧೦. ದಸಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೯೭೩. ದಸಮೇ ಅಹುನ್ದರಿಕಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ, ದೇಸೇ ವಾ ಸಮ್ಬಾಧಸ್ಸ ನಾಮಮೇತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಅಹುನ್ದರಿಕಾತಿ ಸಮ್ಬಾಧಾ’’ತಿ.

೯೭೫. ಯಥಾ ‘‘ಉತ್ತರಿಛಪ್ಪಞ್ಚವಾಚಾಹೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೬೨-೬೫) ಏತ್ಥ ಪಞ್ಚಸದ್ದೋ ನ ಕೋಚಿ ಅತ್ಥೋ, ವಾಚಾಸಿಲಿಟ್ಠತ್ಥಂ ಲೋಕವೋಹಾರವಸೇನ ವುತ್ತೋ, ನ ಏವಮಿಧ, ಇಧ ಪನ ಅತ್ಥೋ ಅತ್ಥಿ, ಪಞ್ಚ ಯೋಜನಾನಿ ಗಚ್ಛನ್ತಿಯಾಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿಯೇವಾತಿ ಆಹ ¶ ‘‘ಪವಾರೇತ್ವಾ…ಪೇ… ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ. ಪಚ್ಚಾಗಚ್ಛತೀತಿ ಪಟಿನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛತೀತಿ. ದಸಮಂ.

ತುವಟ್ಟವಗ್ಗೋ ಚತುತ್ಥೋ.

೫. ಚಿತ್ತಾಗಾರವಗ್ಗೋ

೧. ಪಠಮಸಿಕ್ಖಾಪದ-ಅತ್ಥಯೋಜನಾ

೯೭೮. ಚಿತ್ತಾಗಾರವಗ್ಗಸ್ಸ ಪಠಮೇ ರಞ್ಞೋ ಕೀಳನಟ್ಠಾನಂ ಅಗಾರಂ ರಾಜಾಗಾರನ್ತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ರಞ್ಞೋ ಕೀಳನಘರ’’ನ್ತಿ. ಚಿತ್ತಂ ಅಗಾರಂ ಚಿತ್ತಾಗಾರಂ. ಆರಾಮನ್ತಿ ನಗರತೋ ನಾತಿದೂರಆರಾಮೋತಿ ಆಹ ‘‘ಉಪವನ’’ನ್ತಿ. ಉಯ್ಯಾನನ್ತಿ ಸಮ್ಪನ್ನಪುಪ್ಫಫಲತಾಯ ಉದ್ಧಂ ಉಲ್ಲೋಕೇತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಯನ್ತಿ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಉಯ್ಯಾನಂ. ಪೋಕ್ಖರಣಿನ್ತಿ ಪೋಕ್ಖರಂ ಪದುಮಂ ನೇತೀತಿ ಪೋಕ್ಖರಣೀ. ಪಞ್ಚಪೀತಿ ರಾಜಾಗಾರಾದೀನಿ ಪಞ್ಚಪಿ. ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ಗಮನೇ ಚ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಸ್ಸನೇ ಚಾತಿ ಸಬ್ಬೇಸು.

೯೮೧. ‘‘ಅಜ್ಝಾರಾಮೇ’’ತಿಆದಿನಾ ¶ ಆರಾಮೇ ಠಿತಾಯ ಆರಾಮತೋ ಬಹಿ ಕತೇ ರಾಜಾಗಾರಾದಿಕೇ ಪಸ್ಸನ್ತಿಯಾಪಿ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ತಾನೀತಿ ರಾಜಾಗಾರಾದೀನೀತಿ. ಪಠಮಂ.

೨. ದುತಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೯೮೨. ದುತಿಯೇ ಅನುತ್ತಾನಟ್ಠಾನಂ ನತ್ಥೀತಿ. ದುತಿಯಂ.

೩. ತತಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೯೮೮. ತತಿಯೇ ಯತ್ತಕನ್ತಿ ಯತ್ತಕಂ ಸುತ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಞ್ಛಿತನ್ತಿ ಕಡ್ಢಿತಂ. ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ತತ್ತಕೇ ಸುತ್ತೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತಕ್ಕಮ್ಹೀತಿ ಏತ್ಥ ತಕ್ಕೋತಿ ಏಕೋ ಅಯೋಮಯೋ ಸುತ್ತಕನ್ತನಸ್ಸ ಉಪಕರಣವಿಸೇಸೋ. ಸೋ ಹಿ ತಕೀಯತಿ ಸುತ್ತಂ ಬನ್ಧೀಯತಿ ಏತ್ಥ, ಏತೇನಾತಿ ವಾ ತಕ್ಕೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಮಿಂ. ಕನ್ತನತೋತಿ ಕನ್ತೀಯತೇ ಕಪ್ಪಾಸಾದಿಭಾವಸ್ಸ ಛಿನ್ದೀಯತೇ ಕನ್ತನಂ, ತತೋ.

೯೮೯. ದಸಿಕಸುತ್ತಾದಿನ್ತಿ ¶ ಏತ್ಥ ದಸಾತಿ ವತ್ಥಸ್ಸಾವಯವೋ. ಸೋ ಹಿ ದಿಯ್ಯತಿ ಅವಖಣ್ಡೀಯತೀತಿ ದಸಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಸಂ ದಸಾಯಂ ಪವತ್ತಂ ದಸಿಕಂ, ತಮೇವ ಸುತ್ತಂ ದಸಿಕಸುತ್ತಂ. ಆದಿಸದ್ದೇನ ವಕ್ಖಮಾನಂ ದುಕ್ಕನ್ತಿತಸುತ್ತಾದಿಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ. ತತಿಯಂ.

೪. ಚತುತ್ಥಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೯೯೨. ಚತುತ್ಥೇ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾತಿ ಧೋವನಾದೀನಿ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ. ಖಾದನೀಯಾದೀಸೂತಿ ಪೂವಖಾದನೀಯಾದೀಸು. ರೂಪಗಣನಾಯಾತಿ ಪೂವಾದೀನಂ ಸಣ್ಠಾನಗಣನಾಯ.

೯೯೩. ಯಾಗುಪಾನೇತ್ತ ಯಾಗುಸಙ್ಖಾತೇ ಪಾನೇ. ತೇಸನ್ತಿ ಮನುಸ್ಸಾನಂ. ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಅತ್ತನೋ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾತಿ. ಚತುತ್ಥಂ.

೫. ಪಞ್ಚಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೯೯೬. ಪಞ್ಚಮೇ ವಿನಿಚ್ಛಿನನ್ತೀತಿ ಅಧಿಕರಣಂ ವಿನಿಚ್ಛಿನನ್ತೀ ಭಿಕ್ಖುನೀತಿ ಯೋಜನಾತಿ. ಪಞ್ಚಮಂ.

೬. ಛಟ್ಠಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೯೯೯. ಛಟ್ಠೇ ¶ ಅನುತ್ತಾನವಚನಂ ನತ್ಥೀತಿ.

೭. ಸತ್ತಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೦೦೭. ಸತ್ತಮೇ ‘‘ಪುನ ಪರಿಯಾಯೇ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಪರಿಯಾಯಸದ್ದೋ ವಾರವೇವಚನೋತಿ ಆಹ ‘‘ಪುನ ವಾರೇ’’ತಿ. ಮಹಗ್ಘಚೀವರನ್ತಿ ಮಹಗ್ಘಂ ಆವಸಥಚೀವರನ್ತಿ. ಸತ್ತಮಂ.

೮. ಅಟ್ಠಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೦೦೮. ಅಟ್ಠಮೇ ಅನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಬ್ರಹ್ಮದೇಯ್ಯೇನ ನ ಅನಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ, ಅಥ ಖೋ ತಾವಕಾಲಿಕಮೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ರಕ್ಖನತ್ಥಾಯಾ’’ತಿಆದಿ.

೧೦೧೨. ಪಟಿಜಗ್ಗಿಕನ್ತಿ ¶ ರಕ್ಖಣಕಂ. ವಚೀಭೇದನ್ತಿ ‘‘ಪಟಿಜಗ್ಗಾಹೀ’’ತಿ ವಚೀಭೇದಂ. ರಟ್ಠೇತಿ ವಿಜಿತೇ. ತಞ್ಹಿ ರಠನ್ತಿ ಗಾಮನಿಗಮಾದಯೋ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ರಟ್ಠನ್ತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ. ಅಟ್ಠಮಂ.

೯. ನವಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೦೧೫. ನವಮೇ ಸಿಪ್ಪಸದ್ದೋ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ ‘‘ಹತ್ಥಿಸಿಪ್ಪಞ್ಚ ಅಸ್ಸಸಿಪ್ಪಞ್ಚ ರಥಸಿಪ್ಪಞ್ಚ ಧನುಸಿಪ್ಪಞ್ಚ ಥರುಸಿಪ್ಪಞ್ಚಾ’’ತಿ. ತತ್ಥ ಥರುಸಿಪ್ಪನ್ತಿ ಅಸಿಕೀಳನಸಿಪ್ಪಂ. ಮನ್ತಸದ್ದೋಪಿ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ ‘‘ಆಥಬ್ಬಣಮನ್ತೋ ಚ ಖೀಲನಮನ್ತೋ ಚ ವಸೀಕರಣಮನ್ತೋ ಚ ಸೋಸಾಪನಮನ್ತೋ ಚಾ’’ತಿ. ತತ್ಥ ಆಥಬ್ಬಣಮನ್ತೋತಿ ಆಥಬ್ಬಣವೇದೇನ ವಿಹಿತೋ ಪರೂಪಘಾತಕರೋ ಮನ್ತೋ. ಖೀಲನಮನ್ತೋತಿ ಸಾರದಾರುಖೀಲಂ ಮನ್ತೇನ ಜಪ್ಪಿತ್ವಾ ಪಥವಿಯಂ ನಿಖಣಿತ್ವಾ ಧಾರಣಮನ್ತೋ. ವಸೀಕರಣಮನ್ತೋತಿ ಮನ್ತೇನ ಜಪ್ಪಿತ್ವಾ ಪರಸ್ಸ ಉಮ್ಮತ್ತಭಾವಮಾಪನ್ನಕರಣೋ ಮನ್ತೋ. ಸೋಸಾಪನಮನ್ತೋತಿ ಪರಸ್ಸ ಮಂಸಲೋಹಿತಾದಿಸೋಸಾಪನಮನ್ತೋ. ಅಗದಪಯೋಗೋತಿ ಭುಸವಿಸಸ್ಸ ಪಯೋಜನಂ. ಆದಿಸದ್ದೇನ ಅಞ್ಞೇಪಿ ಪರೂಪಘಾತಕರಣೇ ಸಿಪ್ಪೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಯಕ್ಖಪರಿತ್ತನ್ತಿ ಯಕ್ಖೇಹಿ ಸಮನ್ತತೋ ತಾಣಂ. ನಾಗಮಣ್ಡಲನ್ತಿ ಸಪ್ಪಾನಂ ಪವೇಸನನಿವಾರಣತ್ಥಂ ಮಣ್ಡಲಬನ್ಧಮನ್ತೋ. ಆದಿಸದ್ದೇನ ವಿಸಪಟಿಹನನಮನ್ತಾದಯೋ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ. ನವಮಂ.

೧೦. ದಸಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೦೧೮. ದಸಮೇ ¶ ಅನುತ್ತಾನವಚನಂ ನತ್ಥೀತಿ. ದಸಮಂ.

ಚಿತ್ತಾಗಾರವಗ್ಗೋ ಪಞ್ಚಮೋ.

೬. ಆರಾಮವಗ್ಗೋ

೧. ಪಠಮಸಿಕ್ಖಾಪದ-ಅತ್ಥಯೋಜನಾ

೧೦೨೫. ಆರಾಮವಗ್ಗಸ್ಸ ಪಠಮೇ ಉಪಚಾರನ್ತಿ ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಆರಾಮಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖೇಪಾರಹಟ್ಠಾನಂ ಉಪಚಾರಂ.

೧೦೨೭. ‘‘ಸೀಸಾನುಲೋಕಿಕಾ’’ತಿ ¶ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ವುತ್ತೇಪಿ ಭಿಕ್ಖುನೀನಮೇವ ಸೀಸನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನೀನ’’ನ್ತಿ. ಯತ್ಥಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇತಿ. ಪಠಮಂ.

೨. ದುತಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೦೨೮. ದುತಿಯೇ ಅಬ್ಭನ್ತರೋತಿ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಪರಿಯಾಪನ್ನೋ, ಜಾತೋ ವಾ. ‘‘ಸಙ್ಕಾಮೇಸೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಂಹರೀತಿ ಏತ್ಥ ಹರಧಾತುಯಾ ಸಙ್ಕಮನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ನ್ಹಾಪಿತಾತಿ ಕಪ್ಪಕಾ. ತೇ ಹಿ ನಹಾಪೇನ್ತಿ ಸೋಚಾಪೇನ್ತೀತಿ ನ್ಹಾಪಿತಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ತನ್ತಿ ಕಾಸಾವನಿವಾಸನನ್ತಿ. ದುತಿಯಂ.

೩-೪. ತತಿಯ-ಚತುತ್ಥಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೦೩೬. ತತಿಯಚತುತ್ಥೇಸು ಅನುತ್ತಾನಟ್ಠಾನಂ ನತ್ಥೀತಿ. ತತಿಯಚತುತ್ಥಾನಿ.

೫. ಪಞ್ಚಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೦೪೩. ಪಞ್ಚಮೇ ¶ ‘‘ಕುಲೇ ಮಚ್ಛರೋ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಮಚ್ಛರನಂ ಮಚ್ಛರೋತಿ ವಚನತ್ಥೋ ಕಾತಬ್ಬೋ. ‘‘ತಂ ಕುಲಂ ಅಸ್ಸದ್ಧಂ ಅಪ್ಪಸನ್ನ’’ನ್ತಿ ಕುಲಸ್ಸ ಅವಣ್ಣಂ ಭಾಸತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ದುಸ್ಸೀಲಾ ಪಾಪಧಮ್ಮಾ’’ತಿ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಅವಣ್ಣಂ ಭಾಸತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೦೪೫. ‘‘ಸನ್ತಂಯೇವ ಆದೀನವ’’ನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧಿಯಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಕುಲಸ್ಸ ವಾ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ದ್ವೀಸು ಅಞ್ಞತರಮೇವ ನ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ಹೋತಿ, ಅಥ ಖೋ ದ್ವಯಮ್ಪೀತಿ ದಸ್ಸೇತೀತಿ. ಪಞ್ಚಮಂ.

೬. ಛಟ್ಠಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೦೪೮. ಛಟ್ಠೇ ಓವಾದಾಯಾತಿ ಏತ್ಥ ನ ಯೋ ವಾ ಸೋ ವಾ ಓವಾದೋ ಹೋತಿ, ಅಥ ಖೋ ಗರುಧಮ್ಮೋಯೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಗರುಧಮ್ಮತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ. ಸಹ ವಸತಿ ಏತ್ಥ, ಏತೇನಾತಿ ವಾ ಸಂವಾಸೋತಿ ವಚನತ್ಥೇನ ಉಪೋಸಥಪವಾರಣಾ ಸಂವಾಸೋ ನಾಮಾತಿ ಆಹ ‘‘ಉಪೋಸಥಪವಾರಣಾಪುಚ್ಛನತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ. ‘‘ಪುಚ್ಛನತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಸಂವಾಸಾಯಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಉತ್ತರಪದಲೋಪಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಏತ್ಥಾತಿ ಭಿಕ್ಖುನಿವಿಭಙ್ಗೇ, ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ವಾ ಪಾಳಿಯಂ ವಾತಿ. ಛಟ್ಠಂ.

೭-೯. ಸತ್ತಮ-ಅಟ್ಠಮ-ನವಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೦೫೩. ಸತ್ತಮಟ್ಠಮನವಮೇಸು ¶ ಅನುತ್ತಾನವಚನಂ ನತ್ಥಿ. ಕೇವಲಂ ಪನ ‘‘ಇಮಿಸ್ಸಾಪೀ’’ತಿ ಪದಂ ವಿಸೇಸೋ, ಇಮಿಸ್ಸಾಪಿ ಪಾಳಿಯಾತಿ ಅತ್ಥೋತಿ. ಸತ್ತಮಟ್ಠಮನವಮಾನಿ.

೧೦. ದಸಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೦೬೨. ದಸಮೇ ದ್ವೇ ಕಾಯಾ ಉಪರಿಮಕಾಯೋ ಹೇಟ್ಠಿಮಕಾಯೋತಿ. ತತ್ಥ ಕಟಿತೋ ಉದ್ಧಂ ಉಪರಿಮಕಾಯೋ, ಹೇಟ್ಠಾ ಹೇಟ್ಠಿಮಕಾಯೋ. ತತ್ಥ ‘‘ಪಸಾಖೇ’’ತಿ ಇದಂ ಹೇಟ್ಠಿಮಕಾಯಸ್ಸ ನಾಮನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಅಧೋಕಾಯೇ’’ತಿ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ತತೋತಿ ಅಧೋಕಾಯತೋ. ಇಮಿನಾ ಪಞ್ಚಮೀಬಾಹಿರತ್ಥಸಮಾಸಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಸಾಖಾ ಪಭಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಗತಾ ವಿಯ ಉಭೋ ಊರೂ ಪಭಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಗತಾತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೦೬೫. ಫಾಲೇಹೀತಿ ¶ ಏತ್ಥ ಇತಿಸದ್ದೋ ಆದ್ಯತ್ಥೋ. ತೇನ ‘‘ಧೋವಾ’’ತಿಆದೀನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪದಾನಿ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಆಣತ್ತಿದುಕ್ಕಟಾನೀತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತೇಸು ಅಟ್ಠಸು ದುಕ್ಕಟೇಸು ವಿನಯದುಕ್ಕಟಮೇವ. ಸೇಸೇಸೂತಿ ಭಿನ್ದನತೋ ಸೇಸೇಸು ಫಾಲನಾದೀಸೂತಿ. ದಸಮಂ.

ಆರಾಮವಗ್ಗೋ ಛಟ್ಠೋ.

೭. ಗಬ್ಭಿನಿವಗ್ಗೋ

೧. ಪಠಮಸಿಕ್ಖಾಪದ-ಅತ್ಥಯೋಜನಾ

೧೦೬೯. ಗಬ್ಭಿನಿವಗ್ಗಸ್ಸ ಪಠಮೇ ಕುಚ್ಛಿಂ ಪವಿಟ್ಠೋ ಸತ್ತೋ ಏತಿಸ್ಸಾ ಅತ್ಥೀತಿ ಕುಚ್ಛಿಪವಿಟ್ಠಸತ್ತಾ. ‘‘ಕುಚ್ಛಿ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ. ಇಮಿನಾ ಗಬ್ಭಿನೀತಿ ಏತ್ಥ ಗಬ್ಭಸದ್ದೋ ಕುಚ್ಛಿಟ್ಠಸತ್ತವಾಚಕೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಗಬ್ಭಸದ್ದೋ (ಅಭಿಧಾನಪ್ಪದೀಪಿಕಾಯಂ ೯೪೪ ಗಾಥಾಯಂ) ಹಿ ಕುಚ್ಛಿಟ್ಠಸತ್ತೇ ಚ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ಚ ಓವರಕೇ ಚ ವತ್ತತೀತಿ. ಪಠಮಂ.

೨. ದುತಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೦೭೩. ದುತಿಯೇ ¶ ಥಞ್ಞಂ ಪಿವತೀತಿ ಪಾಯನ್ತೋ, ದಾರಕೋ, ಸೋ ಏತಿಸ್ಸಾ ಅತ್ಥೀತಿ ಪಾಯನ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಥಞ್ಞಂ ಪಾಯಮಾನಿ’’ನ್ತಿ. ದುತಿಯಂ.

೩. ತತಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೦೭೭. ತತಿಯೇ ನಿತ್ಥರಿಸ್ಸತೀತಿ ವಟ್ಟದುಕ್ಖತೋ ನಿತ್ಥರಿಸ್ಸತಿ.

೧೦೭೯. ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ವೇರಮಣಿನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ವಿರಮತಿ ಇಮಾಯಾತಿ ವೇರಮಣೀತಿ ಅತ್ಥೇನ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ವೇರಮಣಿ ನಾಮಾತಿ ಆಹ ‘‘ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ವೇರಮಣಿಸಿಕ್ಖಾಪದ’’ನ್ತಿ. ಯಂ ತಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದನ್ತಿ ¶ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ‘‘ಅದಿನ್ನಾದಾನಾ ವೇರಮಣಿ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ಸಬ್ಬೇಸು ವಾಕ್ಯೇಸು. ಪಬ್ಬಜಿತಾಯ ಸಾಮಣೇರಿಯಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏತಾಸೂತಿ ಛಸು ಸಿಕ್ಖಾಸೂತಿ. ತತಿಯಂ.

೪. ಚತುತ್ಥಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೦೮೪. ಚತುತ್ಥೇ ‘‘ವುಟ್ಠಾನಸಮ್ಮುತೀ’’ತಿ ಪದಂ ‘‘ಹೋತೀ’’ತಿ ಪದೇ ಕತ್ತಾ, ‘‘ದಾತಬ್ಬಾಯೇವಾ’’ತಿ ಪದೇ ಕಮ್ಮನ್ತಿ. ಚತುತ್ಥಂ.

೫-೯. ಪಞ್ಚಮಾದಿಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೦೯೫. ಪಞ್ಚಮಾದೀಸು ನವಮಪರಿಯೋಸಾನೇಸು ಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸು ಅನುತ್ತಾನಟ್ಠಾನಂ ನತ್ಥೀತಿ. ಪಞ್ಚಮಛಟ್ಠಸತ್ತಮಟ್ಠಮನವಮಾನಿ.

೧೦. ದಸಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೧೧೬. ದಸಮೇ ವೂಪಕಾಸೇಯ್ಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಕಾಸಧಾತುಯಾ ಗತ್ಯತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾ’’ತಿ. ದಸಮಂ.

ಗಬ್ಭಿನಿವಗ್ಗೋ ಸತ್ತಮೋ.

೮. ಕುಮಾರಿಭೂತವಗ್ಗೋ

೧-೨-೩. ಪಠಮ-ದುತಿಯ-ತತಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದ-ಅತ್ಥಯೋಜನಾ

೧೧೧೯. ಕುಮಾರಿಭೂತವಗ್ಗಸ್ಸ ¶ ಪಠಮದುತಿಯತತಿಯೇಸು ಯಾ ಪನ ತಾ ಮಹಾಸಿಕ್ಖಮಾನಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸಬ್ಬಪಠಮಾ ದ್ವೇ ಮಹಾಸಿಕ್ಖಮಾನಾತಿ ಗಬ್ಭಿನಿವಗ್ಗೇ ಸಬ್ಬಾಸಂ ಸಿಕ್ಖಮಾನಾನಂ ಪಠಮಂ ವುತ್ತಾ ದ್ವೇ ಮಹಾಸಿಕ್ಖಮಾನಾ. ತಾ ಪನಾತಿ ಮಹಾಸಿಕ್ಖಮಾನಾ ಪನ. ಸಿಕ್ಖಮಾನಾಇಚ್ಚೇವ ವತ್ತಬ್ಬಾತಿ ಸಮ್ಮುತಿಕಮ್ಮೇಸು ¶ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ವತ್ತಬ್ಬಾ. ‘‘ಗಿಹಿಗತಾ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಕುಮಾರಿಭೂತಾ’’ತಿ ವಾ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ, ವದನ್ತಿ ಚೇ, ಸಮ್ಮುತಿಕಮ್ಮಂ ಕುಪ್ಪತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಗಿಹಿಗತಾಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಗಿಹಿಗತಾ ನಾಮ ಪುರಿಸನ್ತರಗತಾ ವುಚ್ಚತಿ. ಸಾ ಹಿ ಯಸ್ಮಾ ಪುರಿಸಸಙ್ಖಾತೇನ ಗಿಹಿನಾ ಗಮಿಯಿತ್ಥ, ಅಜ್ಝಾಚಾರವಸೇನ, ಗಿಹಿಂ ವಾ ಗಮಿತ್ಥ, ತಸ್ಮಾ ಗಿಹಿಗತಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಅಯಂ ಸಿಕ್ಖಮಾನಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಕುಮಾರಿಭೂತಾ ನಾಮ ಸಾಮಣೇರಾ ವುಚ್ಚತಿ. ಸಾ ಹಿ ಯಸ್ಮಾ ಅಗಿಹಿಗತತ್ತಾ ಕುಮಾರೀ ಹುತ್ವಾ ಭೂತಾ, ಕುಮಾರಿಭಾವಂ ವಾ ಭೂತಾ ಗತಾ, ತಸ್ಮಾ ಕುಮಾರಿಭೂತಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ತಿಸ್ಸೋಪೀತಿ ಗಿಹಿಗತಾ ಕುಮಾರಿಭೂತಾ ಮಹಾಸಿಕ್ಖಮಾನಾತಿ ತಿಸ್ಸೋಪಿ. ಸಿಕ್ಖಮಾನಾತಿ ಸಿಕ್ಖಂ ಮಾನೇತೀತಿ ಸಿಕ್ಖಮಾನಾತಿ. ಪಠಮ ದುತಿಯ ತತಿಯಾನಿ.

೪. ಚತುತ್ಥಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೧೩೬. ಚತುತ್ಥೇ ಅನುತ್ತಾನವಚನಂ ನತ್ಥೀತಿ. ಚತುತ್ಥಂ.

೫. ಪಞ್ಚಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

ಪಞ್ಚಮೇ ಏತ್ಥ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ‘‘ಸಙ್ಘೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಯಂ ವಚನಂ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಸಾತಿ ಯೋಜನಾತಿ. ಪಞ್ಚಮಂ.

೬-೭-೮. ಛಟ್ಠ-ಸತ್ತಮ-ಅಟ್ಠಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

ಛಟ್ಠಸತ್ತಮಟ್ಠಮೇಸು ಅನುತ್ತಾನಟ್ಠಾನಂ ನತ್ಥೀತಿ. ಛಟ್ಠಸತ್ತಮಟ್ಠಮಾನಿ.

೯. ನವಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೧೫೮. ನವಮೇ ಅನ್ತೋತಿ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ. ಇಮಿನಾ ಆತ್ಯೂಪಸಗ್ಗಸ್ಸತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಸೋಕ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಅನ್ತೋ ವಾಸೇತಿ ಪವೇಸೇತೀತಿ ಆವಾಸಾ ¶ . ಸೋಕಂ ಆವಾಸಾ ಸೋಕಾವಾಸಾತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಘರಂ ಘರಸಾಮಿಕಾ ಆವಿಸನ್ತಿ ವಿಯ, ಏವಂ ಅಯಮ್ಪಿ ಸೋಕಂ ಆವಿಸತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಇತೀತಿ ಏವಂ. ಯನ್ತಿ ಸೋಕಂ. ಸ್ವಾಸ್ಸಾತಿ ಸೋ ಅಸ್ಸಾ. ಸೋತಿ ಸೋಕೋ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಸಿಕ್ಖಮಾನಾಯ. ಆವಾಸೋತಿ ಆವಾಸೋಕಾಸೋ. ‘‘ಏದಿಸಾ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಅಜಾನನ್ತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಅಜಾನನಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತೀತಿ. ನವಮಂ.

೧೦. ದಸಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೧೬೨. ದಸಮೇ ¶ ಅನಾಪುಚ್ಛಾತಿ ಏತ್ಥ ತ್ವಾಪಚ್ಚಯೋ ಲೋಪೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅನಾಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ’’ತಿ. ದ್ವಿಕ್ಖತ್ತುನ್ತಿ ದ್ವೇ ವಾರೇ. ಸಕಿನ್ತಿ ಏಕವಾರಂ.

೧೧೬೩. ಅಪುಬ್ಬಂ ಸಮುಟ್ಠಾನಸೀಸಂ ಇಮಸ್ಸಾತಿ ಅಪುಬ್ಬಸಮುಟ್ಠಾನಸೀಸಂ. ದ್ವೀಸುಪಿ ಠಾನೇಸೂತಿ ವಾಚಾತೋ ಚ ಕಾಯವಾಚಾತೋ ಚಾತಿ ದ್ವೀಸು ಠಾನೇಸುಪಿ. ಅನನುಜಾನಾಪೇತ್ವಾತಿ ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ಚ ಸಾಮಿಕೇನ ಚ ನ ಅನುಜಾನಾಪೇತ್ವಾತಿ. ದಸಮಂ.

೧೧. ಏಕಾದಸಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೧೬೭. ಏಕಾದಸಮೇ ತತ್ಥಾತಿ ‘‘ಪಾರಿವಾಸಿಯಛನ್ದದಾನೇನಾ’’ತಿ ವಚನೇ. ಅಞ್ಞತ್ರಾತಿ ಅಞ್ಞಂ ಠಾನಂ.

ಏಕಂ ಅಜ್ಝೇಸನ್ತೀತಿ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಧಮ್ಮಕಥನತ್ಥಾಯ ನಿಯ್ಯೋಜೇನ್ತಿ. ಅಞ್ಞಂ ಪನಾತಿ ಉಪೋಸಥಿಕತೋ ಅಞ್ಞಂ ಪನ.

ತತ್ರಾತಿ ತೇಸು ಭಿಕ್ಖೂಸು. ಸುಭಾಸುಭಂ ನಕ್ಖತ್ತಂ ಪಠತೀತಿ ನಕ್ಖತ್ತಪಾಠಕೋ. ದಾರುಣನ್ತಿ ಕಕ್ಖಳಂ. ತೇತಿ ಭಿಕ್ಖೂ. ತಸ್ಸಾತಿ ನಕ್ಖತ್ತಪಾಠಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ. ‘‘ನಕ್ಖತ್ತಂ ಪಟಿಮಾನೇನ್ತಂ, ಅತ್ಥೋ ಬಾಲಂ ಉಪಚ್ಚಗಾ’’ತಿಜಾತಕಪಾಳಿ (ಜಾ. ೧.೧.೪೯). ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಯೋಜನಾ – ನಕ್ಖತ್ತಂ ಪಟಿಮಾನೇನ್ತಂ ಬಾಲಂ ಅತ್ಥೋ ಹಿತಂ ಉಪಚ್ಚಗಾ ಉಪಸಮೀಪೇ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅಗಾತಿ. ಏಕಾದಸಮಂ.

೧೨. ದ್ವಾದಸಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೧೭೦. ದ್ವಾದಸಮೇ ¶ ನಪ್ಪಹೋತೀತಿ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ನಿವಾಸಾಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತೀತಿ. ದ್ವಾದಸಮಂ.

೧೩. ತೇರಸಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೧೭೫. ತೇರಸಮೇ ಏಕಂ ವಸ್ಸನ್ತಿ ಏತ್ಥ ವಸ್ಸಸದ್ದೋ ಸಂವಚ್ಛರಪರಿಯಾಯೋ, ಉಪಯೋಗವಚನಞ್ಚ ಭುಮ್ಮತ್ಥೇ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸಂವಚ್ಛರೇ’’ತಿ. ತೇರಸಮಂ.

ಕುಮಾರಿಭೂತವಗ್ಗೋ ಅಟ್ಠಮೋ.

೯. ಛತ್ತುಪಾಹನವಗ್ಗೋ

೧. ಪಠಮಸಿಕ್ಖಾಪದ-ಅತ್ಥಯೋಜನಾ

೧೧೮೧. ಛತ್ತವಗ್ಗಸ್ಸ ¶ ಪಠಮೇ ಕದ್ದಮಾದೀನೀತಿ ಚಿಕ್ಖಲ್ಲಾದೀನಿ. ಆದಿಸದ್ದೇನ ಉದಕಾದೀನಿ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಗಚ್ಛಾದೀನೀತಿ ಖುದ್ದಪಾದಪಾದೀನಿ. ಆದಿಸದ್ದೇನ ಅಞ್ಞಾನಿಪಿ ಛತ್ತಂ ಧಾರೇತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಾನಿ ಸಮ್ಬಾಧಟ್ಠಾನಾನಿ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ. ಪಠಮಂ.

೨. ದುತಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೧೮೪. ದುತಿಯೇ ಯಾನೇನಾತಿ ಯನ್ತಿ ಇಚ್ಛಿತಟ್ಠಾನಂ ಸುಖೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ಅನೇನಾತಿ ಯಾನನ್ತಿ. ದುತಿಯಂ.

೩. ತತಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೧೯೧. ತತಿಯೇ ‘‘ವಿಪ್ಪಕಿರಿಯಿಂಸೂ’’ತಿ ಕಿರಿಯಾಪದಸ್ಸ ಕತ್ತುನಾ ಅವಿನಾಭಾವತೋ ಕತ್ತಾರಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಮಣಯೋ’’ತಿ. ಮಣಯೋತಿ ಚ ರತನಾನೀತಿ. ತತಿಯಂ.

೪. ಚತುತ್ಥಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೧೯೪. ಚತುತ್ಥೇ ಸೀಸೂಪಗಾದೀಸೂತಿ ಆದಿಸದ್ದೇನ ಗೀವೂಪಗಾದಯೋ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಯಂ ಯನ್ತಿ ಅಲಙ್ಕಾರನ್ತಿ. ಚತುತ್ಥಂ.

೫. ಪಞ್ಚಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೧೯೯. ಪಞ್ಚಮೇ ¶ ಗನ್ಧೇನ ಚಾತಿ ಗನ್ಧೇತಿ ಅತ್ತನೋ ವತ್ಥುಂ ಸೂಚೇತಿ ಪಕಾಸೇತೀತಿ ಗನ್ಧೋ. ವಣ್ಣಕೇನ ಚಾತಿ ವಿಲೇಪನೇನ ಚ. ತಞ್ಹಿ ವಣ್ಣಯತಿ ಛವಿಸೋಭಂ ಪಕಾಸೇತೀತಿ ವಣ್ಣಕನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಚಸದ್ದೇನ ಸಮಾಹಾರದ್ವನ್ದವಾಕ್ಯಂ ದೀಪೇತೀತಿ. ಪಞ್ಚಮಂ.

೬. ಛಟ್ಠಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೨೦೨. ಛಟ್ಠೇ ¶ ಅನುತ್ತಾನವಚನಂ ನತ್ಥೀತಿ. ಛಟ್ಠಂ.

೭. ಸತ್ತಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೨೦೮. ಸತ್ತಮೇ ಉಮ್ಮದ್ದನೇತಿ ಉಪ್ಪೀಳಿತ್ವಾ ಮದ್ದನೇ. ಸಂಬಾಹನೇಪೀತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಬಾಹನೇಪೀತಿ. ಸತ್ತಮಂ.

೮-೧೦. ಅಟ್ಠಮಾದಿಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೨೧೦. ಅಟ್ಠಮಾದೀಸು ತೀಸು ಅನುತ್ತಾನವಚನಂ ನತ್ಥೀತಿ. ಅಟ್ಠಮನವಮದಸಮಾನಿ.

೧೧. ಏಕಾದಸಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೨೧೪. ಏಕಾದಸಮೇ ಅಭಿಮುಖಮೇವಾತಿ ಅಭಿಮುಖೇ ಏವ. ಮುಖಸ್ಸ ಹಿ ಅಭಿ ಅಭಿಮುಖನ್ತಿ ವಚನತ್ಥೋ ಕಾತಬ್ಬೋ, ಸತ್ತಮಿಯಾ ಅಂಕಾರೋ. ಇಮಿನಾ ಪುರತೋತಿ ಏತ್ಥ ತೋಪಚ್ಚಯೋ ಭುಮ್ಮತ್ಥೇ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಉಪಚಾರನ್ತಿ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥೂಪಚಾರನ್ತಿ. ಏಕಾದಸಮಂ.

೧೨. ದ್ವಾದಸಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೨೧೯. ದ್ವಾದಸಮೇ ‘‘ಅನೋಕಾಸಕತ’’ನ್ತಿಪದಸ್ಸ ಅಯುತ್ತಸಮಾಸಭಾವಞ್ಚ ವಿಸೇಸನಪರಪದಬಾಹಿರಸಮಾಸಭಾವಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಕತಓಕಾಸ’’ನ್ತಿ. ಓಕಾಸೋ ನ ಕತೋ ಯೇನಾತಿ ಅನೋಕಾಸಕತೋ, ಭಿಕ್ಖು, ತಂ. ‘‘ಅನಿಯಮೇತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಅನೋದಿಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ತ್ವಾಪಚ್ಚಯನ್ತಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತೀತಿ. ದ್ವಾದಸಮಂ.

೧೩. ತೇರಸಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ

೧೨೨೬. ತೇರಸಮೇ ¶ ಉಪಚಾರೇಪೀತಿ ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಗಾಮಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖೇಪಾರಹಟ್ಠಾನಸಙ್ಖಾತೇ ಉಪಚಾರೇಪಿ.

೧೨೨೭. ‘‘ಅಚ್ಛಿನ್ನಚೀವರಿಕಾಯಾ’’ತಿ ¶ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ವುತ್ತೇಪಿ ವಿಸೇಸೋಯೇವಾಧಿಪ್ಪೇತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಸಙ್ಕಚ್ಚಿಕಚೀವರಮೇವಾ’’ತಿ. ಸಮನ್ತತೋ ಪುರಿಸಾನಂ ದಸ್ಸನಂ ಕನ್ತೀಯತಿ ಛಿನ್ದೀಯತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಸಙ್ಕಚ್ಚಿ, ಅಧಕ್ಖಕಉಬ್ಭನಾಭಿಟ್ಠಾನಂ, ಸಙ್ಕಚ್ಚೇ ನಿವಸಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಂಕಚ್ಚಿಕಂ, ತಮೇವ ಚೀವರನ್ತಿ ಸಙ್ಕಚ್ಚಿಕಚೀವರನ್ತಿ. ತೇರಸಮಂ.

ಛತ್ತುಪಾಹನವಗ್ಗೋ ನವಮೋ.

ಸಬ್ಬಾನೇವ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತತೋತಿ ತೇಹಿ ಅಟ್ಠಾಸೀತಿಸತಸಿಕ್ಖಾಪದೇಹಿ, ಅಪನೇತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ತತ್ರಾತಿ ತೇಸು ಖುದ್ದಕೇಸು. ಏತ್ಥಾತಿ ದಸಸು ಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸೂತಿ.

ಭಿಕ್ಖುನಿವಿಭಙ್ಗೇ ಖುದ್ದಕವಣ್ಣನಾಯ

ಯೋಜನಾ ಸಮತ್ತಾ.

೫. ಪಾಟಿದೇಸನೀಯಸಿಕ್ಖಾಪದ-ಅತ್ಥಯೋಜನಾ

ಖುದ್ದಕಾನಂ ಅನನ್ತರಾ ಪಾಟಿದೇಸನೀಯಾ ನಾಮ ಅಟ್ಠ ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಸಙ್ಖೇಪೇನೇವ ಸಙ್ಗಹಂ ಆರೂಳ್ಹಾ ಸಙ್ಗೀತಿಕಾರೇಹಿ, ತೇಸಂ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ಪಾಟಿದೇಸನೀಯನಾಮಕಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಸಙ್ಖೇಪೇನೇವ ಏಸಾ ವಣ್ಣನಾ ಪವತ್ತತೇತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೨೨೮. ಯಾನಿ ಸಬ್ಬಿತೇಲಾದೀನೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಹೀತಿ ವಿತ್ಥಾರೋ. ಏತ್ಥಾತಿ ಅಟ್ಠಸು ಪಾಟಿದೇಸನೀಯೇಸು. ಪಾಳಿವಿನಿಮುತ್ತಕೇಸೂತಿ ಪಾಳಿತೋ ವಿನಿಮುತ್ತಕೇಸು. ಸಬ್ಬೇಸೂತಿ ಅಖಿಲೇಸು ಸಬ್ಬಿತೇಲಾದೀಸೂತಿ.

ಭಿಕ್ಖುನಿವಿಭಙ್ಗೇ ಪಾಟಿದೇಸನೀಯವಣ್ಣನಾಯ ಯೋಜನಾ ಸಮತ್ತಾ.

ಪನಾತಿ ಪಕ್ಖನ್ತರಜೋತಕೋ. ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಉದ್ದಿಟ್ಠಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತೇಸನ್ತಿ ಪಾಟಿದೇಸನೀಯಾನಂ. ಪುನ ತೇಸನ್ತಿ ಸೇಖಿಯಅಧಿಕರಣಸಮಥಧಮ್ಮಾನಂ.

ತನ್ತಿ ¶ ¶ ಅತ್ಥವಿನಿಚ್ಛಯಂ, ವಿದೂ ವದನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಯಕಾರೋ ಪದಸನ್ಧಿಕರೋ. ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಯೋಜನಾ – ತೇಸಂ ಪಾಟಿದೇಸನೀಯಾನಂ ಅನನ್ತರಾ ಯೇ ಚ ಸೇಖಿಯಾ ಪಞ್ಚಸತ್ತತಿ ಯೇ ಚ ಧಮ್ಮಾ, ಚಸದ್ದೋ ಲುತ್ತನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ, ಅಧಿಕರಣವ್ಹಯಾ ಅಧಿಕರಣಸಮಥನಾಮಕಾ ಸತ್ತ ಯೇ ಚ ಧಮ್ಮಾ ಭಗವತಾ ಉದ್ದಿಟ್ಠಾ, ತೇಸಂ ಸೇಖಿಯಅಧಿಕರಣಸಮಥಧಮ್ಮಾನಂ ಯೋ ಅತ್ಥವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವಿಭಙ್ಗೇ ಮಯಾ ವುತ್ತೋ, ತಾದಿಸಮೇವ ತಂ ಅತ್ಥವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ವಿಭಙ್ಗೇಪಿ ವಿದೂ ವದನ್ತಿ ಯಸ್ಮಾ, ತಸ್ಮಾ ತೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಸೇಖಿಯಅಧಿಕರಣಸಮಥಧಮ್ಮಾನಂ ಯಾ ಅತ್ಥವಣ್ಣನಾ ತತ್ಥ ಮಹಾವಿಭಙ್ಗೇ ವಿಸುಂ ಮಯಾ ನ ವುತ್ತಾ. ಇಮಾ ಅತ್ಥವಣ್ಣನಾ ಇಧಾಪಿ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ವಿಭಙ್ಗೇಪಿ, ಪಿಸದ್ದೋ ಲುತ್ತನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ, ಮಯಾ ನ ವುತ್ತಾಯೇವಾತಿ. ನಕಾರೋ ದ್ವೀಸು ಕಿರಿಯಾಸು ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ.

‘‘ಸಬ್ಬಾಸವಪಹಂ ಮಗ್ಗಂ, ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ಚಿಮಿನಾ;

ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಸಸನ್ತಾನೇ, ಸತ್ತಾ ಪಸ್ಸನ್ತು ನಿಬ್ಬುತಿ’’ನ್ತಿ.

ಅಯಂ ಗಾಥಾ ಏತರಹಿ ಪೋತ್ಥಕೇಸು ನತ್ಥಿ, ಟೀಕಾಸು ಪನ ಅತ್ಥಿ. ತಸ್ಮಾ ಏವಮೇತ್ಥ ಯೋಜನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ – ಇಮಿನಾ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ಚ ವಿಭಙ್ಗವಣ್ಣನಾಯ ಕತೇನ ಇಮಿನಾ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ಚ ಅಞ್ಞೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ಚ. ಚಸದ್ದೋ ಹಿ ಅವುತ್ತಸಮ್ಪಿಣ್ಡನತ್ಥೋ. ಸತ್ತಾ ಸಬ್ಬೇ ಸತ್ತಾ ಸಬ್ಬಾಸವಪಹಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಆಸವಾನಂ ವಿಘಾತಕಂ ಮಗ್ಗಂ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಂ ಸಸನ್ತಾನೇ ಅತ್ತನೋ ನಿಯಕಜ್ಝತ್ತೇ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಜನೇತ್ವಾ ನಿಬ್ಬುತಿಂ ಖನ್ಧಪರಿನಿಬ್ಬಾನಂ ಞಾಣಾಲೋಚನೇನ ಪಸ್ಸನ್ತೂತಿ.

ಇತಿ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯ ವಿನಯಸಂವಣ್ಣನಾಯ

ಭಿಕ್ಖುನಿವಿಭಙ್ಗವಣ್ಣನಾಯ

ಯೋಜನಾ ಸಮತ್ತಾ.

ಜಾದಿಲಞ್ಛಿತನಾಮೇನ, ನೇಕಾನಂ ವಾಚಿತೋ ಮಯಾ;

ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ವಿಭಙ್ಗಸ್ಸ, ಸಮತ್ತೋ ಯೋಜನಾನಯೋತಿ.

ನಮೋ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ

ಮಹಾವಗ್ಗಯೋಜನಾ

೧. ಮಹಾಖನ್ಧಕಂ

೧. ಬೋಧಿಕಥಾ

ಏವೂಭತೋವಿಭಙ್ಗಸ್ಸ ¶ ¶ , ಕತ್ವಾನ ಯೋಜನಾನಯಂ;

ಮಹಾವಗ್ಗಖನ್ಧಕಸ್ಸ, ಕರಿಸ್ಸಂ ಯೋಜನಾನಯಂ.

ಉಭಿನ್ನನ್ತಿ ಉಭಯೇಸಂ. ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಾನನ್ತಿ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖವಿಭಙ್ಗಾನಂ. ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಗಹಣೇನ ಹೇತ್ಥ ತೇಸಂ ವಿಭಙ್ಗೋಪಿ ಗಹಿತೋ ಅಭೇದೇನ ವಾ ಉತ್ತರಪದಲೋಪವಸೇನ ವಾ. ಖನ್ಧಕನ್ತಿ ಪಞ್ಞತ್ತಿಸಮೂಹಂ. ಖನ್ಧಸದ್ದೋ ಹೇತ್ಥ ಪಞ್ಞತ್ತಿವಾಚಕೋ. ವಿನಯಪಞ್ಞತ್ತಿಯೋ ವುಚ್ಚನ್ತಿ ‘‘ಖನ್ಧೋ’’ತಿ. ತೇಸಂ ಸಮೂಹೋ ಖನ್ಧಕೋ. ಅಥವಾ ಖನ್ಧೋತಿ ರಾಸಿ. ಖನ್ಧಸದ್ದೋ ಹಿ ರಾಸತ್ಥವಾಚಕೋ. ವಿನಯಪಞ್ಞತ್ತಿರಾಸಿ ವುಚ್ಚತಿ ‘‘ಖನ್ಧೋ’’ತಿ. ಕಕಾರೋ ಪಕಾಸಕವಾಚಕೋ. ಖನ್ಧಾನಂ ವಿನಯಪಞ್ಞತ್ತಿರಾಸೀನಂ ಕೋ ಪಕಾಸಕೋತಿ ಖನ್ಧಕೋ, ¶ ತಂ ಖನ್ಧಕಂ. ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಯೋಜನಾ – ಉಭಿನ್ನಂ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಾನಂ ಸಙ್ಗೀತಿಸಮನನ್ತರಂ ಖನ್ಧಕೋವಿದಾ ಖನ್ಧಕೇಸು ಕುಸಲಾ ಮಹಾಥೇರಾ ಯಂ ಖನ್ಧಕಂ ಸಙ್ಗಾಯಿಂಸು, ತಸ್ಸ ಖನ್ಧಕಸ್ಸ ದಾನಿ ಸಂವಣ್ಣನಾಕ್ಕಮೋ ಯಸ್ಮಾ ಸಮ್ಪತ್ತೋ, ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಸ ಖನ್ಧಕಸ್ಸ ಅಯಂ ಅನುತ್ತಾನತ್ಥವಣ್ಣನಾ ಹೋತೀತಿ.

ಯೇ ಅತ್ಥಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಹಿಸದ್ದೋ ಪದಾಲಙ್ಕಾರೋ. ಯೇಸನ್ತಿ ಪದಾನಂ. ತೇತಿ ತೇ ಅತ್ಥೇ. ಭವೇತಿ ಭವೇಯ್ಯ, ಭವಿತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತೇಸನ್ತಿ ಅತ್ಥಾನಂ. ಕಿನ್ತಿ ಕಿಂ ಪಯೋಜನಂ. ತೇತಿ ಅತ್ಥೇ, ಞಾತುನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಥವಾ ತೇತಿ ಅತ್ಥಾ, ಅವಣ್ಣಿತಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತೇಸಂಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥಾನಮೇವ. ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಯೋಜನಾ – ಪದಭಾಜನೀಯೇ ಯೇಸಂ ಪದಾನಂ ಯೇ ಅತ್ಥಾ ಭಗವತಾ ಪಕಾಸಿತಾ, ತೇಸಂ ಪದಾನನ್ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ, ತೇ ಅತ್ಥೇ ಪುನ ವದೇಯ್ಯಾಮ ಚೇ, ಕದಾ ಪರಿಯೋಸಾನಂ ಸಂವಣ್ಣನಾಯ ಪರಿನಿಟ್ಠಾನಂ ಭವೇ, ನ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಯೇ ಚೇವ ಅತ್ಥಾ ಉತ್ತಾನಾ, ತೇಸಂ ಸಂವಣ್ಣನಾಯ ಕಿಂ ಪಯೋಜನಂ, ನ ಪಯೋಜನನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಅಧಿಪ್ಪಾಯಾನುಸನ್ಧೀಹಿ ಚ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಚ ಅನುಸನ್ಧಿನಾ ಚ ಬ್ಯಞ್ಜನೇನ ಚ ಯೇ ಪನ ಅತ್ಥಾ ಅನುತ್ತಾನಾ, ತೇ ಅತ್ಥೇ, ಅತ್ಥಾ ವಾ ಅವಣ್ಣಿತಾ ¶ ಯಸ್ಮಾ ಞಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ತಸ್ಮಾ ತೇಸಂಯೇವ ಅತ್ಥಾನಂ ಅಯಂ ಸಂವಣ್ಣನಾನಯೋ ಹೋತೀತಿ. ಇತಿಸದ್ದೋ ಪರಿಸಮಾಪನತ್ಥೋ.

೧. ‘‘ತೇನ…ಪೇ… ವೇರಞ್ಜಾಯ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಪಾರಾ. ೧) ಕರಣವಚನೇ ವಿಸೇಸಕಾರಣಮತ್ಥಿ ವಿಯ, ‘‘ತೇನ…ಪೇ… ಪಠಮಾಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ನತ್ಥೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಸದಿಸೋಪಮಾಯಂ. ಕಿಞ್ಚಾಪಿಸದ್ದೋ ಗರಹತ್ಥಜೋತಕೋ, ಪನ-ಸದ್ದೋ ಸಮ್ಭಾವನತ್ಥಜೋತಕೋ. ‘‘ಕರಣವಚನೇನೇವಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಏವಕಾರೇನ ಉಪಯೋಗವಚನಂ ವಾ ಭುಮ್ಮವಚನಂ ವಾ ನಿವಾರೇತಿ. ಅಭಿಲಾಪೋತಿ ಅಭಿಮುಖಂ ಅತ್ಥಂ ಲಪತೀತಿ ಅಭಿಲಾಪೋ, ಸದ್ದೋ. ಆದಿತೋತಿ ವೇರಞ್ಜಕಣ್ಡತೋ. ಏತನ್ತಿ ‘‘ತೇನ ಸಮಯೇನ ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾ ಉರುವೇಲಾಯ’’ನ್ತಿಆದಿವಚನಂ. ‘‘ಅಞ್ಞೇಸುಪೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಮೇವತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಇತೋ ಪರೇಸೂ’’ತಿ.

ಯದಿ ವಿಸೇಸಕಾರಣಂ ನತ್ಥಿ, ಕಿಂ ಪನೇತಸ್ಸ ವಚನೇ ಪಯೋಜನನ್ತಿ ಚೋದೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಕಿಂ ಪನೇತಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ. ಏತಸ್ಸಾತಿ ‘‘ತೇನ ಸಮಯೇನ ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾ ಉರುವೇಲಾಯ’’ನ್ತಿಆದಿವಚನಸ್ಸ. ನಿದಾನದಸ್ಸನಂ ಪಯೋಜನಂ ನಾಮಾತಿ ಯೋಜನಾ. ತಮೇವತ್ಥಂ ವಿಭಾವೇತುಮಾಹ ‘‘ಯಾ ಹೀ’’ತಿಆದಿ. ಯಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಚೇವ ಯಾ ಉಪಸಮ್ಪದಾ ಚ ಭಗವತೋ ಅನುಞ್ಞಾತಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಯಾನಿ ಚ ಅನುಞ್ಞಾತಾನೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತಾನೀತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾದೀನಿ. ಅಭಿಸಮ್ಬೋಧಿನ್ತಿ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಞಾಣಪದಟ್ಠಾನಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಞ್ಚ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಪದಟ್ಠಾನಂ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಞಾಣಞ್ಚ. ಬೋಧಿಮಹಾಮಣ್ಡೇತಿ ಮಹನ್ತಾನಂ ಮಗ್ಗಞಾಣಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಾನಂ ಪಸನ್ನಟ್ಠಾನೇ ಬೋಧಿರುಕ್ಖಮೂಲೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏವನ್ತಿಆದಿ ನಿಗಮನಂ.

ತತ್ಥಾತಿ ¶ ಯಂ ‘‘ತೇನ ಸಮಯೇನ ಉರುವೇಲಾಯ’’ನ್ತಿಆದಿವಚನಂ ವುತ್ತಂ, ತತ್ಥ. ಉರುವೇಲಾಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಉರುಸದ್ದೋ ಮಹನ್ತಪರಿಯಾಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ಮಹಾವೇಲಾಯ’’ನ್ತಿ. ‘‘ವಾಲಿಕರಾಸಿಮ್ಹೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ವೇಲಾಸದ್ದಸ್ಸ ರಾಸತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ಕಾಲಸೀಮಾದಯೋ ನಿವತ್ತೇತಿ. ಯದಿ ಪನ ‘‘ಉರೂ’’ತಿ ವಾಲಿಕಾಯ ನಾಮಂ, ‘‘ವೇಲಾ’’ತಿ ಮರಿಯಾದಾಯ, ಏವಞ್ಹಿ ಸತಿ ನನು ಉರುಯಾ ವೇಲಾತಿ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋತಿ ಆಹ ‘‘ವೇಲಾತಿಕ್ಕಮನಹೇತು ಆಹಟಾ ಉರು ಉರುವೇಲಾ’’ತಿ. ಇಮಿನಾ ¶ ವೇಲಾಯ ಅತಿಕ್ಕಮೋ ವೇಲಾ ಉತ್ತರಪದಲೋಪವಸೇನ, ವೇಲಾಯ ಆಹಟಾ ಉರು ಉರುವೇಲಾ ಪದವಿಪರಿಯಾಯವಸೇನಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಏತ್ಥಾತಿ ‘‘ಉರುವೇಲಾಯ’’ನ್ತಿಪದೇ. ತಮೇವತ್ಥಂ ವಿಭಾವೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅತೀತೇ ಕಿರಾ’’ತಿಆದಿ. ಅನುಪ್ಪನ್ನೇ ಬುದ್ಧೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತಾಪಸಪಬ್ಬಜ್ಜನ್ತಿ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ, ನ ಸಮಣಪಬ್ಬಜ್ಜಂ. ಕತಿಕವತ್ತನ್ತಿ ಕರಣಂ ಕತಂ, ಕತೇನ ಪವತ್ತಂ ಕತಿಕಂ, ತಮೇವ ವತ್ತಂ ಕತಿಕವತ್ತಂ. ಅಕಂಸು ಕಿರಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಯೋತಿ ಯೋ ಕೋಚಿ. ಅಞ್ಞೋತಿ ಅತ್ತನಾ ಅಪರೋ. ಸೋ ಆಕಿರತೂತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಪತ್ತಪುಟೇನಾತಿ ಪಣ್ಣೇನ ಕತೇನ ಪುಟೇನ. ತತೋತಿ ಕತಿಕವತ್ತಕರಣತೋ. ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ. ತತೋತಿ ಮಹಾವಾಲಿಕರಾಸಿಜನನತೋ, ಪರನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ನನ್ತಿ ತಂ ಪದೇಸಂ. ತನ್ತಿ ಮಹಾವಾಲಿಕರಾಸಿಂ.

‘‘ಬೋಧಿರುಕ್ಖಮೂಲೇ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಅಸ್ಸತ್ಥರುಕ್ಖಸ್ಸ ಉಪಚಾರವಸೇನ ಬೋಧೀತಿ ನಾಮಲಭನಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಬೋಧಿ ವುಚ್ಚತಿ ಚತೂಸು ಮಗ್ಗೇಸು ಞಾಣ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಇಮಿನಾ ಚತ್ತಾರಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಬುಜ್ಝತೀತಿ ಬೋಧೀತಿ ವಚನತ್ಥೇನ ಚತೂಸು ಮಗ್ಗೇಸು ಞಾಣಂ ಬೋಧಿ ನಾಮಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಏತ್ಥಾತಿ ಬೋಧಿಮ್ಹಿ, ಬೋಧಿಯಂ ವಾ. ಸಮೀಪತ್ಥೇ ಚೇತಂ ಭುಮ್ಮವಚನಂ. ರುಕ್ಖೋಪೀತಿ ಪಿಸದ್ದೇನ ನ ಮಗ್ಗಞಾಣಮೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಮೂಲೇತಿ ಆಸನ್ನೇ. ಪಠಮಾಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋತಿ ಅನುನಾಸಿಕಲೋಪವಸೇನ ಸನ್ಧೀತಿ ಆಹ ‘‘ಪಠಮಂ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ. ‘‘ಹುತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಪಠಮ’’ನ್ತಿಪದಸ್ಸ ಭಾವನಪುಂಸಕಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸಬ್ಬಪಠಮಂಯೇವಾತಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಜನಾನಂ ಪಠಮಮೇವ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏಕೋ ಏವ ಪಲ್ಲಙ್ಕೋ ಏಕಪಲ್ಲಙ್ಕೋತಿ ಅವಧಾರಣಸಮಾಸಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಏಕೇನೇವ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನಾ’’ತಿ. ‘‘ಸಕಿಂ…ಪೇ… ಆಭುಜಿತೇನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅವಧಾರಣಫಲಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಪಲ್ಲಙ್ಕೋತಿ ಚ ಊರುಬದ್ಧಾಸನಂ. ವಿಮುತ್ತಿಸುಖಂ ಪಟಿಸಂವೇದೀತಿ ಏತ್ಥ ತದಙ್ಗಾದೀಸು (ಪಟಿ. ಮ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧.೧೦೪) ಪಞ್ಚಸು ವಿಮುತ್ತೀಸು ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಸಙ್ಖಾತಾ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿ ಏವಾಧಿಪ್ಪೇತಾತಿ ಆಹ ‘‘ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಸುಖ’’ನ್ತಿ. ಫಲಸಮಾಪತ್ತೀತಿ ಅರಹತ್ತಫಲಸಮಾಪತ್ತಿ. ಸಾ ಹಿ ವಿರುದ್ಧೇಹಿ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಮುಚ್ಚಿತಟ್ಠೇನ ವಿಮುತ್ತೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಸುಖಂ ವಿಮುತ್ತಿಸುಖಂ, ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಿಕಂ ಅರಹತ್ತಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಸುಖಂ. ಅಥವಾ ತಾಯ ಜಾತಂ ಸುಖಂ ವಿಮುತ್ತಿಸುಖಂ, ಸಕಲಕಿಲೇಸದುಕ್ಖೂಪಸಮಸುಖಂ ¶ . ‘‘ಪಟಿಸಂವೇದಯಮಾನೋ’’ತಿಇಮಿನಾ ‘‘ಪಟಿಸಂವೇದೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಣೀಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಕತ್ತುತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಪುನಪ್ಪುನಂ ಸುಟ್ಠು ವದತಿ ಅನುಭವತೀತಿ ಪಟಿಸಂವೇದೀ. ಪಟಿಸಂವೇದೀ ಹುತ್ವಾ ನಿಸೀದೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ಪಚ್ಚಯಾಕಾರನ್ತಿ ¶ ಅವಿಜ್ಜಾದಿಪಚ್ಚಯಾನಂ ಉಪ್ಪಾದಾಕಾರಂ. ಕಸ್ಮಾ ಪಚ್ಚಯಾಕಾರೋ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದೋ ನಾಮಾತಿ ಆಹ ‘‘ಪಚ್ಚಯಾಕಾರೋ ಹೀ’’ತಿಆದಿ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ. ‘‘ಅಞ್ಞಮಞ್ಞ’’ನ್ತಿಇಮಿನಾ ‘‘ಪಟಿಚ್ಚಾ’’ತಿಪದಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ‘‘ಸಹಿತೇ’’ತಿಇಮಿನಾ ಸಂಸದ್ದಸ್ಸತ್ಥಂ. ‘‘ಧಮ್ಮೇ’’ತಿಇಮಿನಾ ತಸ್ಸ ಸರೂಪಂ. ಏತ್ಥಾತಿ ಇಮಿಸ್ಸಂ ವಿನಯಟ್ಠಕಥಾಯಂ. ತತ್ಥಾತಿ ‘‘ಅನುಲೋಮಪಟಿಲೋಮ’’ನ್ತಿಪದೇ, ಅನುಲೋಮಪಟಿಲೋಮೇಸು ವಾ. ಸ್ವೇವ ಪಚ್ಚಯಾಕಾರೋ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ‘‘ಅತ್ತನಾ ಕತ್ತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಕರಣತೋ’’ತಿಇಮಿನಾ ಅನುಲೋಮಸದ್ದಸ್ಸ ಸಭಾವತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸ್ವೇವಾತಿ ಪಚ್ಚಯಾಕಾರೋ ಏವ. ತಂ ಕಿಚ್ಚನ್ತಿ ಅತ್ತನಾ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ತಂ ಕಿಚ್ಚಂ. ತಸ್ಸ ಅಕರಣತೋತಿ ಅತ್ತನಾ ಕತ್ತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಅಕರಣತೋ. ಇಮಿನಾ ಪಟಿಲೋಮಸದ್ದಸ್ಸ ಸಭಾವತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಪುರಿಮನಯೇನೇವಾತಿ ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾಪಚ್ಚಯಾ ಸಙ್ಖಾರಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ. ವಾತಿ ಅಥವಾ. ಪವತ್ತಿಯಾತಿ ಸಂಸಾರಪವತ್ತಿಯಾ. ಅನುಲೋಮೋತಿ ಅನುಕೂಲೋ, ಅನುರೂಪೋ ವಾ. ಇತರೋತಿ ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾಯತ್ವೇವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತೋ ಪಚ್ಚಯಾಕಾರೋ. ತಸ್ಸಾತಿ ಪವತ್ತಿಯಾ. ಪಟಿಲೋಮೋತಿ ಪಟಿವಿರುದ್ಧೋ, ಏತ್ಥಾತಿ ‘‘ಅನುಲೋಮಪಟಿಲೋಮ’’ನ್ತಿಪದೇ. ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋತಿ ಏತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ಏವಾತಿ ಸಮ್ಭವತೋ ತಸ್ಸ ಫಲಂ ವಾ ‘‘ಸದ್ದನ್ತರತ್ಥಾಪೋಹನೇನ ಸದ್ದೋ ಅತ್ಥಂ ವದತೀ’’ತಿ ವಚನತೋ (ಉದಾ. ಅಟ್ಠ. ೧; ದೀ. ನಿ. ಟೀ. ೧.೧; ಮ. ನಿ. ಟೀ. ೧.ಮುಲಪರಿಯಾಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ; ಸಂ. ನಿ. ಟೀ. ೧.೧.ಓಘತರಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ; ಅ. ನಿ. ಟೀ. ೧.೧.ರುಪಾದಿವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ) ಸದ್ದನ್ತರತ್ಥಾಪೋಹನಂ ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಆದಿತೋ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ. ಯಾವಸದ್ದೋ ಅವಧಿವಚನೋ. ಯಾವ ಅನ್ತಂ ಪಾಪೇತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಇತೋತಿ ಇಮೇಹಿ ವುತ್ತೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಅತ್ಥೇಹಿ. ‘‘ಮನಸಾಕಾಸೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಇಕಾರಲೋಪವಸೇನ ಸನ್ಧೀತಿ ಆಹ ‘‘ಮನಸಿ ಅಕಾಸೀ’’ತಿ. ತತ್ಥಾತಿ ‘‘ಮನಸಾಕಾಸೀ’’ತಿಪದೇ. ಯಥಾತಿ ಯೇನಾಕಾರೇನ. ಇದನ್ತಿ ಇಮಂ ಆಕಾರಂ. ತತ್ಥಾತಿ ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾಪಚ್ಚಯಾ ಸಙ್ಖಾರಾ’’ತಿಆದಿಪಾಠೇ ಅವಯವತ್ಥೋ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಸಮಾಸಮಜ್ಝೇ ತಸದ್ದೇನ ಪುಬ್ಬಪದಸ್ಸೇವ ಲಿಙ್ಗವಚನಾನಿ ಗಹೇತಬ್ಬಾನೀತಿ ಆಹ ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾ ಚ ಸಾ ಪಚ್ಚಯೋ ಚಾ’’ತಿ ¶ . ವಾಕ್ಯೇ ಪನ ತಸದ್ದೇನ ಪರಪದಸ್ಸೇವ ಲಿಙ್ಗವಚನಾನಿ ಗಹೇತಬ್ಬಾನಿ. ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾಪಚ್ಚಯಾ’’ತಿಪದಂ ‘‘ಸಮ್ಭವನ್ತೀ’’ತಿಪದೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ತಸ್ಮಾ ಅವಿಜ್ಜಾಪಚ್ಚಯಾ ಸಙ್ಖಾರಾ ಸಮ್ಭವನ್ತೀ’’ತಿ. ಸಬ್ಬಪದೇಸೂತಿ ‘‘ಸಙ್ಖಾರಪಚ್ಚಯಾ ವಿಞ್ಞಾಣ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ಸಬ್ಬೇಸು ಪದೇಸು.

ಯಥಾ ಪನಾತಿ ಯೇನಾಕಾರೇನ ಪನ. ಇದನ್ತಿ ಇಮಂ ಆಕಾರಂ. ತತ್ಥಾತಿ ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾಯ…ಪೇ… ನಿರೋಧೋ’’ತಿಆದಿವಾಕ್ಯೇ. ಅವಿಜ್ಜಾಯತ್ವೇವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಭದ್ದಿಯೋತ್ವೇವಾ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ‘‘ಭದ್ದಿಯೋ ಇತಿ ಏವಾ’’ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ ಕತ್ತಬ್ಬೋ, ನ ಏವಂ ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಇತಿ ಏವಾ’’ತಿ, ಅಥ ಖೋ ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾಯ ತು ಏವಾ’’ತಿ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾಯ ತು ಏವಾ’’ತಿ. ‘‘ಪ ಅತಿಮೋಕ್ಖಂ ಅತಿಪಮೋಕ್ಖ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ನಿದಾನವಣ್ಣನಾ) ವಿಯ ಉಪಸಗ್ಗಬ್ಯತ್ತಯೇನ ವುತ್ತಂ, ಏವಮಿಧ ¶ ನಿಪಾತಬ್ಯತ್ತಯೇನ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ತತ್ಥ ಏವಸದ್ದೇನ ಸತ್ತಜೀವಾದಯೋ ನಿವತ್ತೇತಿ. ತುಸದ್ದೋ ಪಕ್ಖನ್ತರತ್ಥಜೋತಕೋ. ಅನುಲೋಮಪಕ್ಖತೋ ಪಟಿಲೋಮಸಙ್ಖಾತಂ ಪಕ್ಖನ್ತರಂ ಮನಸಾಕಾಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಸೇಸವಿರಾಗನಿರೋಧಸದ್ದೋ ಅಯುತ್ತಸಮಾಸೋ, ಉತ್ತರಪದೇನ ಚ ತತಿಯಾಸಮಾಸೋತಿ ಆಹ ‘‘ವಿರಾಗಸಙ್ಖಾತೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಅಸೇಸನಿರೋಧಾ’’ತಿ. ತತ್ಥ ಅಸೇಸಸದ್ದಂ ವಿರಾಗಸದ್ದೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧಮಕತ್ವಾ ನಿರೋಧಸದ್ದೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧಂ ಕತ್ವಾ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಗಹಣಂ ಅಯುತ್ತಸಮಾಸೋ ನಾಮ. ‘‘ಮಗ್ಗೇನಾ’’ತಿಇಮಿನಾ ವಿರಾಗಸದ್ದಸ್ಸತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಮಗ್ಗೋ ಹಿ ವಿರಜ್ಜನಟ್ಠೇನ ವಿರಾಗೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಸಙ್ಖಾರನಿರೋಧೋತಿ ಏತ್ಥ ಮಗ್ಗೇನ ನಿರೋಧತ್ತಾ ಅನುಪ್ಪಾದನಿರೋಧೋ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಅನುಪ್ಪಾದನಿರೋಧೋ ಹೋತೀ’’ತಿ. ಅನುಪ್ಪಾದನಿರೋಧೋತಿ ಚ ಅನುಪ್ಪಾದೇನ ನಿರೋಧೋ ಸಮುಚ್ಛೇದವಸೇನ ನಿರುದ್ಧತ್ತಾ. ಏವನ್ತಿ ಯಥಾ ಅವಿಜ್ಜಾಯತ್ವೇವ ಅಸೇಸವಿರಾಗನಿರೋಧಾ ಸಙ್ಖಾರನಿರೋಧೋ, ಏವಂ ತಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತತ್ಥಾತಿ ‘‘ಏವಮೇತಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿವಚನೇ. ಕೇವಲಸದ್ದೋ ಸಕಲಪರಿಯಾಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ಸಕಲಸ್ಸಾ’’ತಿ, ಅನವಸೇಸಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಥವಾ ಸತ್ತಜೀವಾದೀಹಿ ಅಮಿಸ್ಸಿತತ್ತಾ ಅಮಿಸ್ಸತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಸುದ್ಧಸ್ಸ ವಾ’’ತಿ. ‘‘ಸತ್ತವಿರಹಿತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸುದ್ಧಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ದುಕ್ಖಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ಖನ್ಧಸದ್ದೋ ರಾಸತ್ಥವಾಚಕೋತಿ ಆಹ ‘‘ದುಕ್ಖರಾಸಿಸ್ಸಾ’’ತಿ.

ಏತಮತ್ಥಂ ¶ ವಿದಿತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಏತಸದ್ದಸ್ಸ ವಿಸಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಯ್ವಾಯ’’ನ್ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾದಿವಸೇನ…ಪೇ… ನಿರೋಧೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ಯ್ವಾಯಂ ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಸಮುದಯೋ ಚ ಹೋತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ವಿದಿತವೇಲಾಯನ್ತಿ ಪಾಕಟವೇಲಾಯಂ ಪಸಿದ್ಧಕಾಲೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇಮಂ ಉದಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಇಮಸದ್ದೋ ವುಚ್ಚಮಾನಾಪೇಕ್ಖೋ. ತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ವಿದಿತೇ ಸತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಪಜಾನನತಾಯಾತಿ ಪಕಾರೇನ ಜಾನನಭಾವಸ್ಸ. ಸೋಮನಸ್ಸಯುತ್ತಞಾಣಸಮುಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಸೋಮನಸ್ಸೇನ ಏಕುಪ್ಪಾದಾದಿವಸೇನ ಯುತ್ತೇನ ಞಾಣೇನ ಸಮುಟ್ಠಾನಂ, ಯುತ್ತಂ ವಾ ಞಾಣಸಙ್ಖಾತಂ ಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಉದಾನನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತತ್ಥ ಉದಾನನ್ತಿ ಕೇನಟ್ಠೇನ ಉದಾನಂ? ಉದಾನಟ್ಠೇನ, ಮೋದನಟ್ಠೇನ, ಕೀಳನಟ್ಠೇನ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಿಮಿದಂ ಉದಾನಂ ನಾಮ? ಪೀತಿವೇಗಸಮುಟ್ಠಾಪಿತೋ ಉದಾಹಾರೋ. ಯಥಾ (ಉದಾ. ಅಟ್ಠ. ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾ) ಹಿ ಯಂ ತೇಲಾದಿಮಿನಿತಬ್ಬವತ್ಥು ಮಾನಂ ಗಹೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ ವಿಸನ್ದಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ, ತಂ ‘‘ಅವಸೇಕೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಯಞ್ಚ ಜಲಂ ತಳಾಕಂ ಗಹೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ, ತಂ ‘‘ಓಘೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಏವಮೇವಂ ಯಂ ಪೀತಿವೇಗಸಮುಟ್ಠಾಪಿತಂ ವಿತಕ್ಕವಿಪ್ಫಾರಂ ಹದಯಂ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಸೋ ಅಧಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ಅನ್ತೋ ಅಸಣ್ಠಹಿತ್ವಾ ವಚೀದ್ವಾರೇನ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೋ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕನಿರಪೇಕ್ಖೋ ಉದಾಹಾರವಿಸೇಸೋ ‘‘ಉದಾನ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ‘‘ಅತ್ತಮನವಾಚಂ ನಿಚ್ಛಾರೇಸೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಉದಧಾತುಸ್ಸ ಉದಾಹಾರತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ.

ತಸ್ಸಾತಿ ಉದಾನಸ್ಸ ಅತ್ಥೋ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಯದಾತಿ ಏತ್ಥ ದಾಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಅತ್ಥವಾಕ್ಯಂ ¶ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಯಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ’’ತಿ. ಹವೇತಿ ‘‘ಬ್ಯತ್ತ’’ನ್ತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ. ಬ್ಯತ್ತಂ ಪಾಕಟನ್ತಿ ಹಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಾತುಭವನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ಪಾತುನಿಪಾತಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ‘‘ಹವೇ’’ತಿ ನಿಪಾತೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ಭೂಧಾತುಸ್ಸೇವ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀ’’ತಿ. ಅನುಲೋಮ ಪಟಿಲೋಮ ಪಚ್ಚಯಾಕಾರ ಪಟಿವೇಧಸಾಧಕಾತಿ ಅನುಲೋಮತೋ ಚ ಪಟಿಲೋಮತೋ ಚ ಪಚ್ಚಯಾಕಾರಸ್ಸ ಪಟಿವಿಜ್ಝನಸ್ಸ ಸಾಧಕಾ. ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಧಮ್ಮಾತಿ ಬೋಧಿಯಾ ಮಗ್ಗಞಾಣಸ್ಸ ಪಕ್ಖೇ ಭವಾ ಸತ್ತತಿಂಸ ಧಮ್ಮಾ. ಅಥವಾ ಪಾತುನಿಪಾತೇನ ಸಹ ‘‘ಭವನ್ತೀ’’ತಿಪದಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಪಕಾಸನ್ತೀ’’ತಿ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಯೇ ಹವೇಸದ್ದೋ ಏಕಂಸತ್ಥವಾಚಕೋ. ಹವೇ ಏಕಂಸೇನಾತಿ ಹಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಭಿಸಮಯವಸೇನಾತಿ ಮಗ್ಗಞಾಣವಸೇನ ¶ . ಮಗ್ಗಞಾಣಞ್ಹಿ ಯಸ್ಮಾ ಅಭಿಮುಖಂ ಚತ್ತಾರಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಸಮೇಚ್ಚ ಅಯತಿ ಜಾನಾತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅಭಿಸಮಯೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

‘‘ಕಿಲೇಸಸನ್ತಾಪನಟ್ಠೇನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಆಭುಸೋ ಕಿಲೇಸೇ ತಾಪೇತೀತಿ ಆತಾಪೋತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ನ ವೀರಿಯಸಾಮಞ್ಞಂ ಹೋತಿ, ಅಥ ಖೋ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನವೀರಿಯಮೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನವೀರಿಯವತೋ’’ತಿ. ಇಮಿನಾ ಆತಾಪೀತಿ ಏತ್ಥ ಈಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ವನ್ತುಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಆರಮ್ಮಣೂಪನಿಜ್ಝಾನಲಕ್ಖಣೇನ ಚಾತಿ ಕಸಿಣಾದಿಆರಮ್ಮಣಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ನಿಜ್ಝಾನಸಭಾವೇನ ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಸಙ್ಖಾತೇನ ಝಾನೇನ ಚ. ಲಕ್ಖಣೂಪನಿಜ್ಝಾನಲಕ್ಖಣೇನ ಚಾತಿ ಅನಿಚ್ಚಾದಿಲಕ್ಖಣಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ನಿಜ್ಝಾನಸಭಾವೇನ ವಿಪಸ್ಸನಾಮಗ್ಗಫಲಸಙ್ಖಾತೇನ ಝಾನೇನ ಚ. ‘‘ಬಾಹಿತಪಾಪಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಬಾಹಿತೋ ಅಣೋ ಪಾಪೋ ಅನೇನಾತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಅಣಸದ್ದೋ ಹಿ ಪಾಪಪರಿಯಾಯೋ. ‘‘ಖೀಣಾಸವಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ತಸ್ಸ ಸರೂಪಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಅಥಸ್ಸಾತಿ ಅಥ ಅಸ್ಸ, ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಾ ಏತಾ ಕಙ್ಖಾ ವುತ್ತಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ಕೋ ನು ಖೋ…ಪೇ… ಅವೋಚಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಸಂ. ನಿ. ೨.೧೨) ನಯೇನ ಚ ತಥಾ ‘‘ಕತಮಂ ನು ಖೋ…ಪೇ… ಅವೋಚಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಸಂ. ನಿ. ೨.೩೫) ನಯೇನ ಚ ಪಚ್ಚಯಾಕಾರೇ ವುತ್ತಾತಿ ಯೋಜನಾ. ನೋ ಕಲ್ಲೋ ಪಞ್ಹೋತಿ ಅಯುತ್ತೋ ಪಞ್ಹೋ, ದುಪ್ಪಞ್ಹೋ ಏಸೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಥಾತಿ ಏವಂ, ತತೋ ಅಞ್ಞಥಾ ವಾ. ಯಾ ಚ ಸೋಳಸ ಕಙ್ಖಾ (ಮ. ನಿ. ೧.೧೮; ಸಂ. ನಿ. ೨.೨೦) ಆಗತಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಪಟಿವಿದ್ಧತ್ತಾ ಕಙ್ಖಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಸೋಳಸ ಕಙ್ಖಾತಿ ಅತೀತವಿಸಯಾ ಪಞ್ಚ, ಅನಾಗತವಿಸಯಾ ಪಞ್ಚ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನವಿಸಯಾ ಛಾತಿ ಸೋಳಸವಿಧಾ ಕಙ್ಖಾ. ವಪಯನ್ತೀತಿ ವಿ ಅಪಯನ್ತಿ, ಇಕಾರಲೋಪೇನಾಯಂ ಸನ್ಧಿ. ವಿತ್ಯೂಪಸಗ್ಗೋ ಧಾತ್ವತ್ಥಾನುವತ್ತಕೋ, ಅಪಯನ್ತಿ – ಸದ್ದೋ ಅಪಗಮನತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅಪಗಚ್ಛನ್ತೀ’’ತಿ. ‘‘ನಿರುಜ್ಝನ್ತೀ’’ತಿಇಮಿನಾ ಅಪಗಮನತ್ಥಮೇವ ಪರಿಯಾಯನ್ತರೇನ ದೀಪೇತಿ. ‘‘ಕಸ್ಮಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಯತೋ ಪಜಾನಾತಿ ಸಹೇತುಧಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ವಾಕ್ಯಸ್ಸ ಪುಬ್ಬವಾಕ್ಯಕಾರಣಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸಹೇತುಧಮ್ಮನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸಹ ಅವಿಜ್ಜಾದಿಹೇತುನಾತಿ ಸಹೇತು, ಸಙ್ಖಾರಾದಿಕೋ ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನಧಮ್ಮೋ. ಸಹೇತು ಚ ಸೋ ಧಮ್ಮೋ ಚಾತಿ ಸಹೇತುಧಮ್ಮೋತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾದಿಕೇನಾ’’ತಿಆದಿ ¶ . ‘‘ಪಟಿವಿಜ್ಝತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಜಾನಾ ತೀತಿ ¶ ಏತ್ಥ ಞಾಧಾತುಯಾ ಅವಬೋಧನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ಮಾರಣತೋಸನಾದಿಕೇ ಅತ್ಥೇ ನಿವತ್ತೇತಿ. ಇತೀತಿ ತಸ್ಮಾ, ವಪಯನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೨. ಪಚ್ಚಯಕ್ಖಯಸ್ಸಾತಿ ಪಚ್ಚಯಾನಂ ಖಯಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಅಸಙ್ಖತಸ್ಸಾತಿ ಯೋಜನಾ. ತತ್ರಾತಿ ದುತಿಯಉದಾನೇ. ಖೀಯನ್ತಿ ಪಚ್ಚಯಾ ಏತ್ಥಾತಿ ಖಯಂ, ನಿಬ್ಬಾನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಪಚ್ಚಯಾನಂ ಖಯಸಙ್ಖಾತಂ ನಿಬ್ಬಾನ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಅಞ್ಞಾಸೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅವೇದೀತಿ ಏತ್ಥ ವಿದಧಾತುಯಾ ಞಾಣತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ಅನುಭವನಲಾಭಾದಿಕೇ ನಿವತ್ತೇತಿ. ತಸ್ಮಾ ವಪಯನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾತಿ ಪಠಮಉದಾನೇ ವುತ್ತಸದಿಸಾ. ಧಮ್ಮಾತಿ ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಧಮ್ಮಾ, ಚತುಅರಿಯಸಚ್ಚಧಮ್ಮಾ ವಾ.

೩. ಇಮಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಯೇನ ಮಗ್ಗೇನ ವಿದಿತೋತಿ ಯೋಜನಾ. ತತ್ರಾತಿ ತತಿಯಉದಾನೇ. ಸೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತೇಹಿ ಉಪ್ಪನ್ನೇಹಿ ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಧಮ್ಮೇಹಿ ವಾ ಯಸ್ಸ ಅರಿಯಮಗ್ಗಸ್ಸ ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮಾ ಪಾತುಭೂತಾ, ತೇನ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇನ ವಾ ವಿಧೂಪಯನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರನ್ತಿ ಸುತ್ತನಿಪಾತೇ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ. ಮಾರಸೇನನ್ತಿ ಕಾಮಾದಿಕಂ ದಸವಿಧಂ ಮಾರಸೇನಂ. ‘‘ವಿಧಮೇನ್ತೋ’’ತಿಇಮಿನಾ ವಿಧೂಪಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಧೂಪಧಾತುಯಾ ವಿಧಮನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ಲಿಮ್ಪನತ್ಥಾದಯೋ ನಿವತ್ತೇತಿ. ‘‘ವಿದ್ಧಂ ಸೇನ್ತೋ’’ತಿಇಮಿನಾ ವಿಧಮೇನ್ತೋತಿ ಏತ್ಥ ಧಮುಧಾತುಯಾ ಧಂಸನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ಸದ್ದತ್ಥಾದಯೋ ನಿವತ್ತೇತಿ. ‘‘ಸೂರಿಯೋವ ಓಭಾಸಯ’’ನ್ತಿಪದಸ್ಸ ‘‘ಸೂರಿಯೋ ಇವಾ’’ತಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಯಥಾ’’ತಿಆದಿ. ಸೂರಿಯೋತಿ ಆದಿಚ್ಚೋ. ಸೋ ಹಿ ಯಸ್ಮಾ ಪಠಮಕಪ್ಪಿಕಾನಂ ಸೂರಂ ಜನೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸೂರಿಯೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಅಬ್ಭುಗ್ಗತೋತಿ ಅಭಿಮುಖಂ ಉದ್ಧಂ ಆಕಾಸಂ ಗತೋ, ಅಬ್ಭಂ ವಾ ಆಕಾಸಂ ಉಗ್ಗತೋ. ಅಬ್ಭಸದ್ದೋ ಹಿ ಆಕಾಸಪರಿಯಾಯೋ. ಆಕಾಸೋ ಹಿ ಯಸ್ಮಾ ಆಭುಸೋ ಭಾತಿ ದಿಪ್ಪತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅಬ್ಭ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಓಪಮ್ಮಸಂಸನ್ದನಂ – ಯಥಾ ಸೂರಿಯೋ ಓಭಾಸಯನ್ತೋ ತಿಟ್ಠತಿ, ಏವಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝನ್ತೋ. ಯಥಾ ಸೂರಿಯೋ ಅನ್ಧಕಾರಂ ವಿಧಮೇನ್ತೋ ತಿಟ್ಠತಿ, ಏವಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಮಾರಸೇನಮ್ಪಿ ವಿಧೂಪಯನ್ತೋತಿ.

ಏತ್ಥಾತಿ ಏತೇಸು ತೀಸು ಉದಾನೇಸು. ಪಠಮಂ ಉದಾನಂ ಉಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಇಮಿಸ್ಸಾ ಖನ್ಧಕಪಾಳಿಯಾ ಉದಾನಪಾಳಿಂ ಸಂಸನ್ದನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಉದಾನೇ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ ¶ . ಉದಾನೇ ಪನ ವುತ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತನ್ತಿ ಉದಾನೇ ವುತ್ತವಚನಂ, ವುತ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಚ್ಚಯೇನಾತಿ ಅತಿಕ್ಕಮೇನ, ತಮೇವತ್ಥಂ ವಿಭಾವೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ತದಾ ಹೀ’’ತಿಆದಿ. ತದಾತಿ ‘‘ಸ್ವೇ ಆಸನಾ ವುಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ರತ್ತಿಂ ಉಪ್ಪಾದಿತಮನಸಿಕಾರಕಾಲೇ. ಭಗವಾ ಮನಸಾಕಾಸೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಪುರಿಮಾ ದ್ವೇ ಉದಾನಗಾಥಾ ಆನುಭಾವದೀಪಿಕಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ತಸ್ಸಾತಿ ಪಚ್ಚಯಾಕಾರಪಜಾನನಪಚ್ಚಯಕ್ಖಯಾಧಿಗಮಸ್ಸ. ಏಕೇಕಮೇವಾತಿ ¶ ಅನುಲೋಮಪಟಿಲೋಮೇಸು ಏಕೇಕಮೇವ. ಪಠಮಯಾಮಞ್ಚಾತಿ ಅಚ್ಚನ್ತಸಂಯೋಗೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ, ನಿರನ್ತರಂ ಪಠಮಯಾಮಕಾಲನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇಧ ಪನಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಖನ್ಧಕೇ ಪನ. ತಮೇವತ್ಥಂ ವಿತ್ಥಾರೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಭಗವಾ ಹೀ’’ತಿಆದಿ. ತತ್ಥ ಭಗವಾ ಉದಾನೇಸೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ವಿಸಾಖಪುಣ್ಣಮಾಯಾತಿ ವಿಸಾಖಾಯ ಯುತ್ತಾಯ ಪುಣ್ಣಮಾಯ. ‘‘ಅರುಣೋ ಉಗ್ಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಸಮಯೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸಬ್ಬಞ್ಞುತನ್ತಿ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಭಾವಂ, ಅನಾವರಣಞಾಣನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ತತೋತಿ ಅರುಣುಗ್ಗಮನತೋ. ತಂ ದಿವಸನ್ತಿ ಭುಮ್ಮತ್ಥೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ, ತಸ್ಮಿಂ ದಿವಸೇತಿ ಹಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಚ್ಚನ್ತಸಂಯೋಗೇ ವಾ, ತಂ ದಿವಸಂ ಕಾಲನ್ತಿ ಹಿ ಅತ್ಥೋ. ಏವಂ ಮನಸಿ ಕತ್ವಾತಿ ಯಥಾ ತಂ ದಿವಸಂ ಅನುಲೋಮಪಟಿಲೋಮಂ ಮನಸಾಕಾಸಿ, ಏವಂ ಮನಸಿ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇತೀತಿ ಏವಂ. ‘‘ಬೋಧಿರುಕ್ಖಮೂಲೇ…ಪೇ… ನಿಸೀದೀ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಂ ತಂ ಸತ್ತಾಹನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ತತ್ಥೇವಾತಿ ಬೋಧಿರುಕ್ಖಮೂಲೇಯೇವ.

೨. ಅಜಪಾಲಕಥಾ

೪. ನ ಭಗವಾತಿ ಏತ್ಥ ನಕಾರೋ ‘‘ಉಪಸಙ್ಕಮೀ’’ತಿ ಪದೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ, ನ ಉಪಸಙ್ಖಮೀತಿ ಹಿ ಅತ್ಥೋ. ತಮ್ಹಾ ಸಮಾಧಿಮ್ಹಾತಿ ತತೋ ಅರಹತ್ತಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಸಮಾಧಿತೋ. ಅನನ್ತರಮೇವ ಅನುಪಸಙ್ಕಮನಂ ಉಪಮಾಯ ಆವಿಕರೋನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಯಥಾ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ. ಇಚ್ಚೇವಂ ವುತ್ತಂ ನ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಇದನ್ತಿ ಇದಂ ಅತ್ಥಜಾತಂ. ಏತ್ಥಾತಿ ‘‘ಭುತ್ವಾ ಸಯತೀ’’ತಿ ವಾಕ್ಯೇ. ಏವನ್ತಿ ಉಪಮೇಯ್ಯಜೋತಕೋ. ಇಧಾಪೀತಿ ಇಮಿಸ್ಸಂ ‘‘ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ’’ತಿಆದಿಪಾಳಿಯಮ್ಪಿ. ಇದನ್ತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ದೀಪಿತೋ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಏತ್ಥಾತಿ ‘‘ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ’’ತಿಆದಿಪಾಠೇ.

ಅಪರಾನಿಪೀತಿ ಪಲ್ಲಙ್ಕಸತ್ತಾಹತೋ ಅಞ್ಞಾನಿಪಿ. ತತ್ರಾತಿ ‘‘ಅಪರಾನಿಪೀ’’ತಿಆದಿವಚನೇ. ಭಗವತಿ ನಿಸಿನ್ನೇ ಸತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಕಿರಸದ್ದೋ ವಿತ್ಥಾರಜೋತಕೋ ¶ . ಕಿಂ ನು ಖೋತಿ ಪರಿವಿತಕ್ಕನತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ. ಏಕಚ್ಚಾನನ್ತಿ ಅಪ್ಪೇಸಕ್ಖಾನಂ ಏಕಚ್ಚಾನಂ. ತಾಸನ್ತಿ ದೇವತಾನಂ. ಬಲಾಧಿಗಮಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಬಲೇನ ತೇಜಸಾ ಅಧಿಗಮಟ್ಠಾನಂ. ಅನಿಮಿಸೇಹೀತಿ ಉಮ್ಮಿಸೇಹಿ. ಸತ್ತಾಹನ್ತಿ ಕಮ್ಮತ್ಥೇ ಚೇತಂ ಉಪಯೋಗವಚನಂ, ಅಚ್ಚನ್ತಸಂಯೋಗೇ ವಾ. ಏವಞ್ಹಿ ಸತಿ ‘‘ಕಾಲ’’ನ್ತಿ ಕಮ್ಮಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ತಂ ಠಾನನ್ತಿ ಅನಿಮಿಸೇಹಿ ಅಕ್ಖೀಹಿ ಓಲೋಕಿಯಮಾನಟ್ಠಾನಂ. ಅಥಾತಿ ಅನಿಮಿಸಸತ್ತಾಹಸ್ಸ ಅನನ್ತರೇ. ರತನಚಙ್ಕಮೇತಿ ರತನಮಯೇ ಚಙ್ಕಮೇ. ತಂ ಠಾನನ್ತಿ ಚಙ್ಕಮಟ್ಠಾನಂ. ತತೋತಿ ಚಙ್ಕಮಸತ್ತಾಹತೋ. ರತನಘರನ್ತಿ ರತನಮಯಂ ಗೇಹಂ. ತತ್ಥಾತಿ ರತನಘರೇ ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕಂ ವಿಚಿನನ್ತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏತ್ಥಾತಿ ರತನಘರೇ, ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕೇ ವಾ, ನಿದ್ಧಾರಣೇ ಚೇತಂ ಭುಮ್ಮವಚನಂ. ತಂ ಠಾನನ್ತಿ ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕವಿಚಿನನಟ್ಠಾನಂ.

ಏವನ್ತಿಆದಿ ಪುಬ್ಬವಚನಸ್ಸ ನಿಗಮವಸೇನ ಪಚ್ಛಿಮವಚನಸ್ಸ ಅನುಸನ್ಧಿನಿದಸ್ಸನಂ. ತೇನಾತಿ ಅಜಪಾಲಾನಂ ¶ ನಿಸೀದನಕಾರಣೇನ. ಅಸ್ಸಾತಿ ನಿಗ್ರೋಧಸ್ಸ. ‘‘ಅಜಪಾಲನಿಗ್ರೋಧೋತ್ವೇವ ನಾಮ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಉಪಚಾರವಸೇನ ನಾಮಲಭನಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಅಜಪಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಲನ್ತಿ ನಿವಾಸಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಅಜಪಾಲೋ, ಉಣ್ಹಕಾಲೇ ವಾ ಅನ್ತೋಪವಿಟ್ಠೇ ಅಜೇ ಅತ್ತನೋ ಛಾಯಾಯ ಪಾಲೇತೀತಿ ಅಜಪಾಲೋ, ಅಜಪಾಲೋ ಚ ಸೋ ನಿಗ್ರೋಧೋ ಚೇತಿ ಅಜಪಾಲನಿಗ್ರೋಧೋತಿ ವಚನತ್ಥಾನಿಪಿ ಪಕರಣನ್ತರೇಸು (ಉದಾ. ಅಟ್ಠ. ೪) ದಸ್ಸಿತಾನಿ. ತತ್ರಾಪೀತಿ ಅಜಪಾಲನಿಗ್ರೋಧೇಪಿ. ಬೋಧಿತೋತಿ ಬೋಧಿರುಕ್ಖತೋ. ಏತ್ಥಾತಿ ಅಜಪಾಲನಿಗ್ರೋಧೇ. ಭಗವತಿ ನಿಸಿನ್ನೇತಿ ಯೋಜನಾ. ತತ್ಥಾತಿ ‘‘ಅಥ ಖೋ ಅಞ್ಞತರೋ’’ತಿಆದಿವಚನೇ. ಸೋತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ. ದಿಟ್ಠಮಙ್ಗಲಿಕೋ ನಾಮಾತಿ ದಿಟ್ಠಸುತಮುತಸಙ್ಖಾತೇಸು ತೀಸು ಮಙ್ಗಲಿಕೇಸು ದಿಟ್ಠಮಙ್ಗಲಿಕೋ ನಾಮ ಕಿರಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಮಾನವಸೇನ…ಪೇ… ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಹುಂಹು’’ನ್ತಿ ಕರೋತೀತಿ ಹುಂಹುಙ್ಕೋ, ಹುಂಹುಙ್ಕೋ ಜಾತಿ ಸಭಾವೋ ಇಮಸ್ಸಾತಿ ಹುಂಹುಙ್ಕಜಾತಿಕೋತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ.

ತೇನಾತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇನ. ಸಿಖಾಪ್ಪತ್ತನ್ತಿ ಅಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಂ. ತಸ್ಸಾತಿ ಉದಾನಸ್ಸ. ಯೋತಿ ಪುಗ್ಗಲೋ, ಪಟಿಜಾನಾತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ನ ದಿಟ್ಠಮಙ್ಗಲಿಕತಾಯಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅವಧಾರಣಫಲಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಬಾಹಿತಪಾಪಧಮ್ಮತ್ತಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಬಾಹಿತೋ ¶ ಪಾಪೋ ಧಮ್ಮೋ ಅನೇನಾತಿ ಬಾಹಿತಪಾಪಧಮ್ಮೋತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಹುಂಹುಙ್ಕಾರಪಹಾನೇನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ನತ್ಥಿ ಹುಂಹುಙ್ಕಾರೋ ಇಮಸ್ಸಾತಿ ನಿಹುಂಹುಙ್ಕೋತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ರಾಗಾದಿಕಸಾವಾಭಾವೇನಾತಿ ಇಮಿನಾ ನತ್ಥಿ ರಾಗಾದಿಕಸಾವೋ ಇಮಸ್ಸಾತಿ ನಿಕ್ಕಸಾವೋತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಭಾವನಾನುಯೋಗಯುತ್ತಚಿತ್ತತಾಯಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಯತಂ ಅನುಯುತ್ತಂ ಅತ್ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಇಮಸ್ಸಾತಿ ಯತತ್ತೋತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಏತ್ಥ ಹಿ ಯತಸದ್ದೋ ವೀರಿಯವಾಚಕೋ, ಯತಧಾತುಯಾ ನಿಪ್ಫನ್ನೋ, ಅತ್ತಸದ್ದೋ ಚಿತ್ತಪರಿಯಾಯೋ. ಯತಸದ್ದಸ್ಸ ಯಮುಧಾತುಯಾ ಚ ನಿಪ್ಫನ್ನಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸೀಲಸಂವರೇನ ವಾ’’ತಿಆದಿ. ‘‘ಸಞ್ಞತಚಿತ್ತತಾಯಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಯಮತಿ ಸಂಯಮತೀತಿ ಯತಂ, ಯತಂ ಅತ್ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಇಮಸ್ಸಾತಿ ಯತತ್ತೋತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸಚ್ಚಾನಿ ವಿದನ್ತಿ ಜಾನನ್ತೀತಿ ವೇದಾನೀತಿ ವಚನತ್ಥೇನ ಮಗ್ಗಞಾಣಾನಿ ವೇದಾನಿ ನಾಮಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಚತುಮಗ್ಗಞಾಣಸಙ್ಖಾತೇಹಿ ವೇದೇಹೀ’’ತಿ. ‘‘ಚತುಮಗ್ಗಞಾಣಸಙ್ಖಾತಾನ’’ನ್ತಿ ವಿಭತ್ತಿಪರಿಣಾಮಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ವೇದಾನ’’ನ್ತಿಪದೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ. ಅನ್ತನ್ತಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ. ತಞ್ಹಿ ಯಸ್ಮಾ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಅವಸಾನೇ ಜಾತಂ, ತಸ್ಮಾ ಅನ್ತನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಪುನ ಅನ್ತನ್ತಿ ಅರಹತ್ತಫಲಂ. ತಞ್ಹಿ ಯಸ್ಮಾ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಪರಿಯೋಸಾನೇ ಪವತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಅನ್ತನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ‘‘ಮಗ್ಗಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಸ್ಸ ವುಸಿತತ್ತಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ವುಸಿತಂ ಮಗ್ಗಸಙ್ಖಾತಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಅನೇನಾತಿ ವುಸಿತಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೋತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಧಮ್ಮೇನ ಬ್ರಹ್ಮವಾದಂ ವದೇಯ್ಯಾತಿ ವುತ್ತವಚನಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಅಹನ್ತಿ ಏತಂ ವಾದಂ ಧಮ್ಮೇನ ವದೇಯ್ಯಾ’’ತಿ. ಧಮ್ಮೇನಾತಿ ಭೂತೇನ ಸಭಾವೇನ. ಲೋಕೇತಿ ಏತ್ಥ ಸತ್ತಲೋಕೋವಾಧಿಪ್ಪೇತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಸಕಲೇ ಲೋಕಸನ್ನಿವಾಸೇ’’ತಿ.

೩. ಮುಚಲಿನ್ದಕಥಾ

೫. ಅಕಾಲಮೇಘೋತಿ ¶ ಏತ್ಥ ವಪ್ಪಾದಿಕಾಲಸ್ಸ ಅಭಾವಾ ನ ಅಕಾಲೋ ಹೋತಿ, ಅಥ ಖೋ ವಸ್ಸಕಾಲೇ ಅಸಮ್ಪತ್ತತ್ತಾ ಅಕಾಲೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅಸಮ್ಪತ್ತೇ ವಸ್ಸಕಾಲೇ’’ತಿ. ‘‘ಉಪ್ಪನ್ನಮೇಘೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಕಾಲೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮೇಘೋ ಅಕಾಲಮೇಘೋತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಗಿಮ್ಹಾನಂ ಪಚ್ಛಿಮೇ ಮಾಸೇತಿ ಜೇಟ್ಠಮೂಲಮಾಸೇ. ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ಮೇಘೇ. ಸೀತವಾತದುದ್ದಿನೀತಿ ಏತ್ಥ ಸೀತೇನ ವಾತೇನ ದೂಸಿತಂ ದಿನಂ ಇಮಿಸ್ಸಾ ವಟ್ಟಲಿಕಾಯಾತಿ ಸೀತವಾತದುದ್ದಿನೀತಿ ವಚನತ್ಥಂ ¶ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಸಾ ಚ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ. ಸಾ ಚ ಪನ ಸತ್ತಾಹವಟ್ಟಲಿಕಾ ಸೀತವಾತದುದ್ದಿನೀ ನಾಮ ಅಹೋಸೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ಸಮೀಪೇ ಪೋಕ್ಖರಣಿಯಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಮುಚಲಿನ್ದಸ್ಸ ಸಮೀಪೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಮುಚಲಿನ್ದೋತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಮುಚಲಿನ್ದೋತಿ ಚ ನಿಚುಲೋ. ಸೋ ನೀಪೋತಿ ಚ ಪಿಯಕೋತಿ ಚ ವುಚ್ಚತಿ. ನಾಗಸ್ಸ ಭೋಗೋ ಏಕೋಪಿ ಸತ್ತಾಭುಜತ್ತಾ ‘‘ಭೋಗೇಹೀ’’ತಿ ಬಹುವಚನವಸೇನ ವುತ್ತಂ. ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ನಾಗರಾಜೇ ಠಿತೇ ಸತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ತಸ್ಸಾತಿ ನಾಗರಾಜಸ್ಸ. ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಭಣ್ಡಾಗಾರಗಬ್ಭಪಮಾಣಂ ಅಹೋಸಿ, ತಸ್ಮಾ. ಠಾನಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ಪರಿದೀಪೇತಿ ಅನೇನಾತಿ ಠಾನಕಾರಣಪರಿದೀಪನಂ ‘‘ಮಾ ಭಗವನ್ತಂ ಸೀತ’’ನ್ತಿಆದಿವಚನಂ. ಸೋತಿ ನಾಗರಾಜಾ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಬಾಧಯಿತ್ಥಾ’’ತಿ ಕಿರಿಯಾಪದಂ ಅಜ್ಝಾಹರಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಮಾ ಸೀತಂ ಭಗವನ್ತಂ ಬಾಧಯಿತ್ಥಾ’’ತಿ. ತತ್ಥಾತಿ ‘‘ಮಾ ಭಗವನ್ತಂ ಸೀತ’’ನ್ತಿಆದಿವಚನೇ. ಸತ್ತಾಹವಟ್ಟಲಿಕಾಯ ಸತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತಮ್ಪೀತಿ ಉಣ್ಹಮ್ಪಿ. ನನ್ತಿ ಭಗವನ್ತಂ. ತಸ್ಸಾತಿ ನಾಗರಾಜಸ್ಸ. ಉಬ್ಬಿದ್ಧನ್ತಿ ಉದ್ಧಂ ಛಿದ್ದಂ. ವಿದ್ಧಛಿದ್ದಸದ್ದಾ ಹಿ ಪರಿಯಾಯಾ. ಆಕಾಸಂ ಮೇಘಪಟಲಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ಆಸನ್ನಂ ವಿಯ ಹೋತಿ, ಮೇಘಪಟಲವಿಗಮೇ ದೂರಂ ವಿಯ ಉಪಟ್ಠಾತಿ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಮೇಘವಿಗಮೇನ ದೂರೀಭೂತ’’ನ್ತಿ. ವಿಗತವಲಾಹಕನ್ತಿ ಏತ್ಥ ವಿಗತಸದ್ದೋ ಅಪಗತತ್ಥವಾಚಕೋ, ವಲಾಹಕಸದ್ದೋ ಮೇಘಪರಿಯಾಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅಪಗತಮೇಘ’’ನ್ತಿ. ಇನ್ದನೀಲಮಣಿ ವಿಯ ದಿಬ್ಬತೀತಿ ದೇವೋತಿ ವಚನತ್ಥೇನ ಆಕಾಸೋ ದೇವೋ ನಾಮಾತಿ ಆಹ ‘‘ದೇವನ್ತಿ ಆಕಾಸ’’ನ್ತಿ. ಅತ್ತನೋ ರೂಪನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ನಾಗಸಣ್ಠಾನಂ. ಇಮಿನಾ ಸಕವಣ್ಣನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸಕಸದ್ದೋ ಅತ್ತವಾಚಕೋ, ವಣ್ಣಸದ್ದೋ ಸಣ್ಠಾನವೇವಚನೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

ಸುಖೋ ವಿವೇಕೋತಿ ಏತ್ಥ ತದಙ್ಗ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನ ಸಮುಚ್ಛೇದ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿನಿಸ್ಸರಣವಿವೇಕಸಙ್ಖಾತೇಸು ಪಞ್ಚಸು ವಿವೇಕೇಸು ನಿಬ್ಬಾನಸಙ್ಖಾತೋ ನಿಸ್ಸರಣವಿವೇಕೋ ಚ ಕಾಯಚಿತ್ತಉಪಧಿವಿವೇಕಸಙ್ಖಾತೇಸು ತೀಸು ವಿವೇಕೇಸು ನಿಬ್ಬಾನಸಙ್ಖಾತೋ ಉಪಧಿವಿವೇಕೋ ಚ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ಆಹ ‘‘ನಿಬ್ಬಾನಸಙ್ಖಾತೋ ಉಪಧಿವಿವೇಕೋ’’ತಿ. ‘‘ಚತುಮಗ್ಗಞಾಣಸನ್ತೋಸೇನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ತುಟ್ಠಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ಪಿಣ್ಡಪಾತಸನ್ತೋಸಾದಿಕೇ ನಿವತ್ತೇತಿ. ಸುತಧಮ್ಮಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ಸುತಸದ್ದೋ ವಿಸ್ಸುತಪರಿಯಾಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ಪಕಾಸಿತಧಮ್ಮಸ್ಸಾ’’ತಿ, ಪಾಕಟಸಚ್ಚಧಮ್ಮಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಸ್ಸತೋತಿ ಏತ್ಥ ಮಂಸಚಕ್ಖುಸ್ಸ ಕರಣಭಾವೇನ ¶ ¶ ಆಸಙ್ಕಾ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಆಹ ‘‘ಞಾಣಚಕ್ಖುನಾ’’ತಿ. ‘‘ಅಕುಪ್ಪನಭಾವೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಬ್ಯಾಪಜ್ಜನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಬ್ಯಾಪಾದಸದ್ದಸ್ಸ ದೋಸವಾಚಕಭಾವೋ ಚ ಣ್ಯಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಭಾವತ್ಥೋ ಚ ದಸ್ಸಿತೋ. ಏತೇನಾತಿ ‘‘ಅಬ್ಯಾಪಜ್ಜ’’ನ್ತಿಪದೇನ. ಮೇತ್ತಾಪುಬ್ಬಭಾಗೋತಿ ಅಬ್ಯಾಪಜ್ಜಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಮೇತ್ತಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಭಾವೋ. ಪಾಣಭೂತೇಸು ಸಂಯಮೋತಿ ಏತ್ಥ ಪಾಣಭೂತಸದ್ದಾ ವೇವಚನಭಾವೇನ ಸತ್ತೇಸು ಏವ ವತ್ತನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸತ್ತೇಸು ಚಾ’’ತಿ. ಕರುಣಾಪುಬ್ಬಭಾಗೋತಿ ಸಂಯಮಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಕರುಣಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಭಾವೋ. ಯಾತಿ ಯಾ ವಿರಾಗತಾ. ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗಸ್ಸ ಕಾಮರಾಗಸ್ಸ ಅನವಸೇಸಪಹಾನತ್ತಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಏತೇನ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೋ ಕಥಿತೋ’’ತಿ. ಯಾಥಾವಮಾನಸ್ಸ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ನಿರುದ್ಧತ್ತಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಸ್ಮಿ…ಪೇ… ಕಥಿತ’’ನ್ತಿ. ಇತೋತಿ ಅರಹತ್ತತೋ.

೪. ರಾಜಾಯತನಕಥಾ

೬. ಪಾಚೀನಕೋಣೇತಿ ಪುರತ್ಥಿಮಅಸ್ಸೇ, ಪುಬ್ಬದಕ್ಖಿಣದಿಸಾಭಾಗೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ರಾಜಾಯತನರುಕ್ಖನ್ತಿ ಖೀರಿಕಾರುಕ್ಖಂ. ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ತಸದ್ದಸ್ಸ ವಿಸಯಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಕತರೇನ ಸಮಯೇನಾ’’ತಿ. ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಭಗವತೋತಿ ಯೋಜನಾ. ದೇವರಾಜಸದ್ದಸ್ಸ ಅಞ್ಞೇ ಪಜಾಪತಿಆದಯೋ ದೇವರಾಜಾನೋ ನಿವತ್ತೇತುಂ ‘‘ಸಕ್ಕೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ತನ್ತಿ ಹರೀತಕಂ. ಪರಿಭುತ್ತಮತ್ತಸ್ಸೇವ ಭಗವತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ನಿಸಿನ್ನೇ ಭಗವತಿ.

‘‘ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಯೇನ ಸಮಯೇನ ಭಗವಾ ರಾಜಾಯತನಮೂಲೇ ನಿಸೀದಿ, ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನಾತಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಉಕ್ಕಲಜನಪದತೋತಿ ಉಕ್ಕಲನಾಮಕಾ ಜನಪದಮ್ಹಾ. ಯಸ್ಮಿಂ ದೇಸೇ ಭಗವಾ ವಿಹರತಿ, ತಂ ದೇಸನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಏತ್ಥಾತಿ ‘‘ತಂ ದೇಸಂ ಅದ್ಧಾನಮಗ್ಗಪ್ಪಟಿಪನ್ನಾ’’ತಿಪದೇ. ತೇಸನ್ತಿ ವಾಣಿಜಾನಂ. ಞಾತಿಸಾಲೋಹಿತಸದ್ದಾನಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞವೇವಚನತ್ತಾ ‘‘ಞಾತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಸಾಲೋಹಿತಸದ್ದಸ್ಸ ಅತ್ಥೋ ಸಿದ್ಧೋತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಞಾತಿಭೂತಪುಬ್ಬಾ ದೇವತಾ’’ತಿ. ಸಾತಿ ದೇವತಾ. ನೇಸನ್ತಿ ವಾಣಿಜಾನಂ. ತತೋತಿ ಅಪವತ್ತನಕಾರಣಾ. ತೇತಿ ವಾಣಿಜಾ ¶ . ಇದನ್ತಿ ಅಪವತ್ತನಂ. ಬಲಿನ್ತಿ ಉಪಹಾರಂ. ತೇಸನ್ತಿ ವಾಣಿಜಾನಂ. ‘‘ಸಬ್ಬಿಮಧುಫಾಣಿತಾದೀಹಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ’’ತಿ ಪದಂ ಪುಬ್ಬಾಪರಾಪೇಕ್ಖಂ, ತಸ್ಮಾ ಮಜ್ಝೇ ವುತ್ತಂ. ಪತಿಮಾನೇಥಾತಿ ಏತ್ಥ ಮಾನ ಪೂಜಾಯಂ ಪೇಮನೇತಿ ಧಾತುಪಾಠೇಸು (ಸದ್ದನೀತಿಧಾತುಮಾಲಾಯಂ ೧೮ ನಕಾರನ್ತಧಾತು) ವುತ್ತತ್ತಾ ಪೂಜನಪೇಮನಂ ನಾಮ ಅತ್ಥತೋ ಉಪಟ್ಠಹನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಉಪಟ್ಠಹಥಾ’’ತಿ. ತಂ ವೋತಿ ಏತ್ಥ ತಂಸದ್ದೋ ಪತಿಮಾನನವಿಸಯೋ, ವೋಸದ್ದೋ ತೀಸು ವೋಸದ್ದೇಸು ತುಮ್ಹಸದ್ದಸ್ಸ ಕಾರಿಯೋ ವೋಸದ್ದೋ, ಸೋ ಚ ಚತುತ್ಥ್ಯತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ತಂ ಪತಿಮಾನಂ ತುಮ್ಹಾಕ’’ನ್ತಿ. ವೋಕಾರೋ ಹಿ ತಿವಿಧೋ ತುಮ್ಹಸದ್ದಸ್ಸ ಕಾರಿಯೋ, ಯೋವಚನಸ್ಸ ಕಾರಿಯೋ, ಪದಪೂರಣೋತಿ. ತತ್ಥ ತುಮ್ಹಸದ್ದಸ್ಸ ಕಾರಿಯೋ ಪಞ್ಚವಿಧೋ ಪಚ್ಚತ್ತಉಪಯೋಗಕರಣಸಮ್ಪದಾನಸಾಮಿವಚನವಸೇನಾತಿ. ತತ್ಥ ತುಮ್ಹಸದ್ದಕಾರಿಯೋ ಸಮ್ಪದಾನವಚನೋ ¶ ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತೋ. ತೇನಾಹ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಯ’’ನ್ತಿಸದ್ದಸ್ಸ ವಿಸಯೋ ಪಟಿಗ್ಗಹಣತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಯಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಣ’’ನ್ತಿ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಭವೇಯ್ಯ. ಯೋ ಪತ್ತೋ ಅಹೋಸೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಭಗವತೋ. ಸೋತಿ ಪತ್ತೋ. ಸುಜಾತಾಯ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿಯಾ ಏವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅನಾದರೇ ಚೇತಂ ಸಾಮಿವಚನಂ. ತೇನಾತಿ ಅನ್ತರಧಾಯಹೇತುನಾ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಭಗವತೋ. ಹತ್ಥೇಸೂತಿ ಕರಣತ್ಥೇ ಚೇತಂ ಭುಮ್ಮವಚನಂ. ಹತ್ಥೇಹೀತಿ ಹಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಿಮ್ಹೀತಿ ಕೇನ.

ಇತೋತಿ ಆಸಳ್ಹೀಮಾಸಜುಣ್ಹಪಕ್ಖಪಞ್ಚಮಿತೋ. ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲನ್ತಿ ಏತಂ ಪಮಾಣಂ ಏಕೂನಪಞ್ಞಾಸದಿವಸಕಾಲಂ. ಜಿಘಚ್ಛಾತಿ ಘಸಿತುಮಿಚ್ಛಾ. ಪಿಪಾಸಾತಿ ಪಾತುಮಿಚ್ಛಾ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಭಗವತೋ. ಚೇತಸಾ-ಚೇತೋಸದ್ದಾನಂ ಸಮ್ಬನ್ಧಾಪೇಕ್ಖತ್ತಾ ತೇಸಂ ಸಮ್ಬನ್ಧಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅತ್ತನೋ’’ತಿ ಚ ‘‘ಭಗವತೋ’’ತಿ ಚ. ಇಮೇಹಿ ಸಮ್ಬನ್ಧಿಸದ್ದಾನಮಸದಿಸತ್ತಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋಪಿ ಅಸದಿಸೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಅತ್ತನೋತಿ ಚತುನ್ನಂ ಮಹಾರಾಜಾನಂ. ಸಮಾಸೋಯೇವ ಅವಯವೀಪಧಾನೋ ಹೋತಿ, ವಾಕ್ಯಂ ಪನ ಅವಯವಪಧಾನೋಯೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಚತೂಹಿ ದಿಸಾಹೀ’’ತಿ. ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಆಗನ್ತ್ವಾ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ. ‘‘ಸಿಲಾಮಯೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಿಲಾಮಯಮೇವ ಸೇಲಾಮಯನ್ತಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಇದನ್ತಿ ‘‘ಸೇಲಾಮಯೇ ಪತ್ತೇ’’ತಿ ವಚನಂ. ಯೇತಿ ಮುಗ್ಗವಣ್ಣಸಿಲಾಮಯೇ ಪತ್ತೇ. ತತೋತಿ ಇನ್ದನೀಲಮಣಿಮಯಪತ್ತಉಪನಾಮನತೋ, ಪರನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತೇಸನ್ತಿ ಚತುನ್ನಂ ಮಹಾರಾಜಾನಂ. ಚತ್ತಾರೋಪಿ ಅಧಿಟ್ಠಹೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ¶ . ಯಥಾತಿ ಯೇನಾಕಾರೇನ, ಅಧಿಟ್ಠಿಯಮಾನೇತಿ ಯೋಜನಾ. ಏಕಸದಿಸೋತಿ ಏಕಂಸೇನ ಸದಿಸೋ. ಅಧಿಟ್ಠಿತೇ ಪತ್ತೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಪತ್ತೇತಿ ಚ ಕರಣತ್ಥೇ ಭುಮ್ಮವಚನಂ. ಪತ್ತೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹೇಸೀತಿ ಹಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಚ್ಚಗ್ಘೇತಿ ಏತ್ಥ ಏಕಾರೋ ಸ್ಮಿಂವಚನಸ್ಸ ಕಾರಿಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ಪಚ್ಚಗ್ಘಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ. ಪಟಿ ಅಗ್ಘನ್ತಿ ಪದವಿಭಾಗಂ ಕತ್ವಾ ಪಟಿಸದ್ದೋ ಪಾಟೇಕ್ಕತ್ಥೋ, ‘‘ಅಗ್ಘ’’ನ್ತಿ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ವುತ್ತೇಪಿ ಮಹಗ್ಘತ್ಥೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಪಾಟೇಕ್ಕಂ ಮಹಗ್ಘಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ. ಇಮಿನಾ ಚತ್ತಾರೋ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ನ ಮಹಗ್ಘಾ ಹೋನ್ತಿ, ಪಾಟೇಕ್ಕಂ ಪನ ಮಹಗ್ಘಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಅಥ ವಾ ಸಉಪಸಗ್ಗೋ ಪಚ್ಚಗ್ಘಸದ್ದೋ ಅಭಿನವಪರಿಯಾಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅಭಿನವೇ’’ತಿ. ಅಭಿನವೋತಿ ಚ ಅಚಿರತನವತ್ಥುಸ್ಸ ನಾಮಂ. ಅಚಿರತನವತ್ಥು ಅಚಿರತನತ್ತಾ ಅಬ್ಭುಣ್ಹಂ ವಿಯ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಬ್ಭುಣ್ಹೇ’’ತಿ. ‘‘ತಙ್ಖಣೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ತಮೇವತ್ಥಂ ವಿಭಾವೇತಿ. ದ್ವೇವಾಚಿಕಾತಿಪದಸ್ಸ ಸಮಾಸವಸೇನ ಚ ತದ್ಧಿತವಸೇನ ಚ ನಿಪ್ಫನ್ನಭಾವಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ದ್ವೇ ವಾಚಾ’’ತಿಆದಿ. ಪತ್ತಾತಿ ಏತ್ಥ ಏಕೋ ಇತಿಸದ್ದೋ ಲುತ್ತನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ. ಇತಿ ತಸ್ಮಾ ದ್ವೇವಾಚಿಕಾಇತಿ ಅತ್ಥೋತಿ ಯೋಜನಾ. ತೇತಿ ವಾಣಿಜಾ. ಅಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ. ತೇತಿ ಕೇಸೇ. ತೇಸನ್ತಿ ವಾಣಿಜಾನಂ. ಪರಿಹರಥಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಅಭಿವಾದನಪಚ್ಚುಟ್ಠಾನಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ, ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ವಾ ಹರಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತೇತಿ ವಾಣಿಜಾ. ಅಮತೇನೇವಾತಿ ಅಮತೇನ ಇವ, ಅಭಿಸಿತ್ತಾ ಇವಾತಿ ಯೋಜನಾ.

೫. ಬ್ರಹ್ಮಯಾಚನಕಥಾ

೭. ಭಗವಾ ¶ ಉಪಸಙ್ಕಮೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ಅಜಪಾಲನಿಗ್ರೋಧೇ. ಆಚಿಣ್ಣಸಮಾಚಿಣ್ಣೋತಿ ಆಚರಿತೋ ಸಮ್ಮಾಚರಿತೋ, ನ ಏಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಆಚಿಣ್ಣೋ, ಅಥ ಖೋ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾನಂ ಆಚಿಣ್ಣಸಮಾಚಿಣ್ಣೋ, ಅತಿಆಚಿಣ್ಣೋ ನಿಚ್ಚಾಚಿಣ್ಣೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಙ್ಖೇಪೇನ ವುತ್ತಮತ್ಥಂ ವಿತ್ಥಾರೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಜಾನನ್ತಿ ಹೀ’’ತಿಆದಿ. ಧಮ್ಮದೇಸನನ್ತಿ ಭಗವತೋ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ, ಧಮ್ಮದೇಸನತ್ಥಾಯ ವಾ ಭಗವನ್ತಂ, ಭಗವನ್ತಂ ವಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ. ತತೋತಿ ಯಾಚನಕಾರಣಾ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ. ಲೋಕಸನ್ನಿವಾಸೋ ಬ್ರಹ್ಮಗರುಕೋ ಯಸ್ಮಾ, ಇತಿ ತಸ್ಮಾ ಉಪ್ಪಾದೇಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಇತೀತಿಆದಿ ನಿಗಮನಂ.

ತತ್ಥಾತಿ ¶ ಪರಿವಿತಕ್ಕನಾಕಾರಪಾಠೇ. ‘‘ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣೇಸು ಅಲ್ಲೀಯ’’ನ್ತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಅಲ್ಲೀಯನ್ತಿ ಅಭಿರಮಿತಬ್ಬಟ್ಠೇನ ಲಗ್ಗನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಆಲಯಾ ಪಞ್ಚ ಕಾಮಗುಣಾತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಅಲ್ಲೀಯನ್ತೀತಿ ಲಗ್ಗನ್ತಿ. ‘‘ಪಞ್ಚ ಕಾಮಗುಣೇ ಅಲ್ಲೀಯನ್ತೀ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಏವಂ ಸತಿ ಅಲ್ಲೀಯನ್ತಿ ಅಭಿರಮಿತಬ್ಬಟ್ಠೇನ ಸೇವಿಯನ್ತೀತಿ ಆಲಯಾ ಪಞ್ಚ ಕಾಮಗುಣಾತಿ ವಚನತ್ಥೋ ಕಾತಬ್ಬೋ. ಅಲ್ಲೀಯನ್ತೀತಿ ಸೇವನ್ತಿ. ತೇತಿ ಪಞ್ಚ ಕಾಮಗುಣಾ. ‘‘ಯದಿದ’’ನ್ತಿಪದಸ್ಸ ಯಂ ಇದನ್ತಿ ಪದವಿಭಾಗಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಯ’’ನ್ತಿ ಚ ‘‘ಇದ’’ನ್ತಿ ಚ ಸಬ್ಬನಾಮಪದನ್ತಿ ಆಸಙ್ಕಾ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಆಹ ‘‘ಯದಿದನ್ತಿ ನಿಪಾತೋ’’ತಿ. ಇಮಿನಾ ತೀಸು ಲಿಙ್ಗೇಸು ದ್ವೀಸು ಚ ವಚನೇಸು ವಿನಾಸಂ, ವಿಕಾರಂ ವಾ ವಿಸದಿಸಂ ವಾ ನಅಯನತ್ತಾ ನಗಮನತ್ತಾ ಅಬ್ಯಯಂ ನಾಮಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ, ಅತ್ಥೋ ಪನ ಸಬ್ಬನಾಮತ್ಥೋಯೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ತಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಯದಿದ’’ನ್ತಿನಿಪಾತಸ್ಸ, ಅತ್ಥೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಠಾನನ್ತಿ ‘‘ಠಾನಂ’’ಇತಿಪದಂ. ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದನ್ತಿ ‘‘ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದೋ’’ಇತಿಪದಂ. ಅತ್ಥೋಪಿ ಯುತ್ತೋಯೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಇಮೇಸನ್ತಿ ಸಙ್ಖಾರಾದೀನಂ ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನಾನಂ. ಪಚ್ಚಯಾತಿ ಅವಿಜ್ಜಾದಿಕಾರಣಾ. ‘‘ಇದಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಏವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಇದಪ್ಪಚ್ಚಯತಾತಿ ಏತ್ಥ ತಾಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಸ್ವತ್ಥಂ ದೀಪೇತಿ ‘‘ದೇವತಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಖು. ಪಾ. ಅಟ್ಠ. ಏವಮಿಚ್ಚಾದಿಪಾಠವಣ್ಣನಾ) ವಿಯ.

ಸೋ ಮಮಸ್ಸ ಕಿಲಮಥೋತಿ ಏತ್ಥ ತಂಸದ್ದಸ್ಸ ವಿಸಯಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಯಾ ಅಜಾನನ್ತಾನಂ ದೇಸನಾ ನಾಮಾ’’ತಿ, ಇಮಿನಾ ‘‘ದೇಸೇಯ್ಯಂ, ನ ಆಜಾನೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ ದ್ವಿನ್ನಮೇವ ಕಿರಿಯಾಪದಾನಂ ತಸದ್ದಸ್ಸ ವಿಸಯಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ನ ಏಕಸ್ಸ ಕಿರಿಯಾಪದಸ್ಸ. ಸೋತಿ ದೇಸನಾಸಙ್ಖಾತೋ ಕಾಯವಚೀಪಯೋಗೋ, ಇಮಿನಾ ವಾಕ್ಯವಿಸಯೇ ತಸದ್ದೋ ಉತ್ತರಪದಸ್ಸೇವ ಲಿಙ್ಗವಚನಾನಿ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ, ಸಮಾಸಮಜ್ಝೇ ಪನ ತಸದ್ದೋ ಪುಬ್ಬಪದಸ್ಸೇವ ಲಿಙ್ಗವಚನಾನಿ ಗಣ್ಹಾತಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾ ಚ ಸಾ ಪಚ್ಚಯೋ ಚಾ’’ತಿ (ಉದಾ. ಅಟ್ಠ. ಪಠಮಬೋಧಿಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ) ಚ ‘‘ಅಭಿಧಮ್ಮೋ ಚ ಸೋ ಪಿಟಕಞ್ಚಾ’’ತಿ ಚ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.ಪಠಮಮಹಾಸಙ್ಗೀತಿಕಥಾ; ಧ. ಸ. ಅಟ್ಠ. ನಿದಾನಕಥಾ) ಆದಿ ¶ . ಕಿಲಮಥೋತಿ ಕಾಯಕಿಲಮನಹೇತು. ಕಿಲಮತಿ ಅನೇನಾತಿ ಕಿಲಮಥೋ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಭವೇಯ್ಯ. ಸಾತಿ ಕಾಯವಚೀಪಯೋಗಸಙ್ಖಾತಾ ದೇಸನಾ. ವಿಹೇಸಾತಿ ಕಾಯವಿಹಿಂಸಾಹೇತು. ವಿಹಿಂಸತಿ ಇಮಾಯಾತಿ ವಿಹೇಸಾ. ಚಿತ್ತೇನ ಪನ ಬುದ್ಧಾನಂ ಕಿಲಮಥೋ ವಾ ವಿಹೇಸಾ ವಾ ನತ್ಥಿ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ನತ್ತಾ ¶ . ‘‘ಪಟಿಭಂಸೂ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಪಟೀತಿ ಕಮ್ಮಪ್ಪವಚನೀಯಯೋಗತ್ತಾ ‘‘ಭಗವನ್ತ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸಾಮ್ಯತ್ಥೇ ಉಪಯೋಗವಚನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಭಗವತೋ’’ತಿ. ‘‘ಅನು ಅಚ್ಛರಿಯಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ನ ಅಚ್ಛರಿಯಾ’’ತಿ ಪದವಿಭಾಗಂ ನಿವತ್ತೇತಿ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ಅಚ್ಛರಿಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಟಿಭಂಸೂತಿ ಏತ್ಥ ಪಟಿಸದ್ದೋ ಪಟಿಭಾನತ್ಥೋ, ಭಾಧಾತು ಖಾಯನತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಪಟಿಭಾನಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಞಾಣಸ್ಸ ಗೋಚರಾ ಅಹೇಸು’’ನ್ತಿ. ‘‘ಗೋಚರಾ ಅಹೇಸು’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಖಾಯನಂ ನಾಮ ಅತ್ಥತೋ ಗೋಚರಭಾವೇನ ಭವನನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

ಮೇತಿ ಮಮ, ಮಯಾ ವಾ, ಅಧಿಗತಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಕಾಸಿತುನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅರಿಯಮಗ್ಗಸೋತಸ್ಸ ಪಟಿ ಪಟಿಸೋತನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ನಿಬ್ಬಾನಮೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಪಟಿಸೋತಂ ವುಚ್ಚತಿ ನಿಬ್ಬಾನ’’ನ್ತಿ. ನಿಬ್ಬಾನಗಾಮಿನ್ತಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗಂ. ಅರಿಯಮಗ್ಗೋ ಹಿ ಯಸ್ಮಾ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಗಮಯತಿ, ತಸ್ಮಾ ನಿಬ್ಬಾನಗಾಮೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ತಮೋಖನ್ಧೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ತಮಸದ್ದೋ ಅವಿಜ್ಜಾಪರಿಯಾಯೋ, ಖನ್ಧಸದ್ದೋ ರಾಸತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾರಾಸಿನಾ’’ತಿ. ‘‘ಅಜ್ಝೋತ್ಥಟಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಆವುಟಾತಿ ಏತ್ಥ ವುಧಾತು ಆವರಣತ್ಥೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕತಾಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಅಪತ್ಯೂಪಸಗ್ಗೋ ಅಭಾವತ್ಥೋ, ತಾಪಚ್ಚಯೋ ಭಾವತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ನಿರುಸ್ಸುಕ್ಕಭಾವೇನಾ’’ತಿ.

೮. ಲೋಕೇತಿ ಸತ್ತಲೋಕೇ. ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾನೋ. ಅಪ್ಪರಜಕ್ಖಜಾತಿಕಾತಿ ಏತ್ಥ ಅಪ್ಪಂ ರಜಂ ಅಕ್ಖಿಮ್ಹಿ ಏತೇಸನ್ತಿ ಅಪ್ಪರಜಕ್ಖಾ, ಅಪ್ಪರಜಕ್ಖಾ ಜಾತಿ ಸಭಾವೋ ಏತೇಸನ್ತಿ ಅಪ್ಪರಜಕ್ಖಜಾತಿಕಾತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಪಞ್ಞಾಮಯೇ’’ತಿಆದಿ. ‘‘ಪಞ್ಞಾಮಯೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಮಂಸಮಯೇತಿ ಅತ್ಥಂ ನಿವತ್ತೇತಿ. ಏತೇಸನ್ತಿ ಸತ್ತಾನಂ. ಧಮ್ಮಸ್ಸಾತಿ ತುಪಚ್ಚಯಯೋಗೇ ಛಟ್ಠೀಕಮ್ಮಂ. ಆಪುಬ್ಬೋ ಞಾಧಾತು ಪಟಿವಿಜ್ಝನತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತಾರೋ’’ತಿ.

ಸಂವಿಜ್ಜತಿ ಮಲಂ ಏತೇಸನ್ತಿ ಸಮಲಾ, ಪೂರಣಕಸ್ಸಪಾದಿಕಾ ಛ ಸತ್ಥಾರೋ, ತೇಹಿ. ‘‘ರಾಗಾದೀಹೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಮಲಸರೂಪಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಅವಾಪುರೇತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅವಪುಬ್ಬೋ ಚ ಆಪುಬ್ಬೋ ಚ ಪುರಧಾತು ವಿವರಣತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ವಿವರ ಏತ’’ನ್ತಿ. ವಕಾರಸ್ಸ ಪಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಅಪಾಪುರೇತ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ ¶ . ಅಮತಸದ್ದಸ್ಸ ಸಲಿಲಾದಯೋ ನಿವತ್ತೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸಾ’’ತಿ. ಇಮೇ ಸತ್ತಾ ಸುಣನ್ತೂತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ವಿಮಲೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ವಿಸದ್ದೋ ಅಭಾವತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅಭಾವತೋ’’ತಿ. ಇಮಿನಾ ನತ್ಥಿ ಮಲಂ ಏತಸ್ಸಾತಿ ವಿಮಲೋತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ ¶ . ‘‘ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಞ್ಞಪದತ್ಥಸರೂಪಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಬುಜ್ಝಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅನುಬುದ್ಧನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ಆಹ ‘‘ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮ’’ನ್ತಿ.

‘‘ಸೇಲಮಯೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಿಲಾಯ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಸೇಲೋತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣೇನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮನ್ತಚಕ್ಖುಸರೂಪಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಭಗವಾ ತ್ವಮ್ಪೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಧಮ್ಮಸದ್ದೋ ಪಞ್ಞಾಪರಿಯಾಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ಧಮ್ಮಮಯಂ ಪಞ್ಞಾಮಯ’’ನ್ತಿ. ಅಪೇತೋ ಸೋಕೋ ಇಮಸ್ಸಾತಿ ಅಪೇತಸೋಕೋ, ಭಗವಾ. ಸೋಕಂ ಅವತರತೀತಿ ಸೋಕಾವತಿಣ್ಣಾ, ಜನತಾ. ಸೋಕಾವತಿಣ್ಣಞ್ಚ ಜಾತಿಜರಾಭಿಭೂತಞ್ಚಾತಿ ಚಸದ್ದೋ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ. ಇಮಿನಾ ಚಸದ್ದೋ ಲುತ್ತನಿದ್ದಿಟ್ಠೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

‘‘ಭಗವಾ’’ತಿಪದಂ ‘‘ವೀರೋ’’ತಿಆದೀಸು ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ‘‘ವೀರಿಯವನ್ತತಾಯಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ವೀರಂ ಯಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ವೀರೋತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸದ್ದಸತ್ಥೇಸು ಆಲಪನಪದೇಸು ವಿಗ್ಗಹೋ ನ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ ಇದಂ ಆಲಪನಾವತ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ಇಧ ಪನ ತೇಸಮತ್ಥದಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ವಿಗ್ಗಹೋ ವುತ್ತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ‘‘ದೇವಪುತ್ತ…ಪೇ… ವಿಜಿತತ್ತಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ವಿಜಿತೋ ಮಾರೇಹಿ ಸಂಗಾಮೋ ಅನೇನಾತಿ ವಿಜಿತಸಙ್ಗಾಮೋತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಏತ್ಥ ಚ ಖನ್ಧಮಾರೋ ಮಚ್ಚುಮಾರೇನ ಸಙ್ಗಹಿತೋ ದ್ವಿನ್ನಂ ಮಾರಾನಂ ಏಕತೋ ವಿಜಿತತ್ತಾ. ‘‘ಸತ್ತವಾಹೋ’’ತಿ ಪಠಮಕ್ಖರೇನ ಚ ‘‘ಸತ್ಥವಾಹೋ’’ತಿ ದುತಿಯಕ್ಖರೇನ ಚ ಯುತ್ತೋ. ತತ್ಥ ಸತ್ಥವಾಹೋ ವಿಯಾತಿ ‘‘ಸತ್ಥವಾಹೋ’’ತಿ ಉಪಚಾರೇನ ವುತ್ತೇ ದುತಿಯಕ್ಖರೇನ ಯುತ್ತೋ, ಸತ್ತೇ ವಹಹೀತಿ ಸತ್ತವಾಹೋತಿ ಮುಖ್ಯತೋ ವುತ್ತೇ ಪಠಮಕ್ಖರೇನ ಯುತ್ತೋ. ಇಧ ಪನ ಪಠಮಕ್ಖರೇನ ಯುತ್ತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಸತ್ತೇ ವಹತೀತಿ ಸತ್ತವಾಹೋ’’ತಿ. ನತ್ಥಿ ಇಣಂ ಇಮಸ್ಸಾತಿ ಅಣಣೋ ಭಗವಾ.

೯. ಬುದ್ಧಚಕ್ಖುನಾತಿ ¶ ಏತ್ಥ ಚಕ್ಖು ದುವಿಧಂ ಮಂಸಚಕ್ಖುಞಾಣಚಕ್ಖುವಸೇನ. ತತ್ಥಾಪಿ ಮಂಸಚಕ್ಖು ದುವಿಧಂ ಪಸಾದಚಕ್ಖುಸಸಮ್ಭಾರಚಕ್ಖುವಸೇನ. ತತ್ಥ ಪಸಾದರೂಪಂ ಪಸಾದಚಕ್ಖು ನಾಮ, ಭಮುಕಟ್ಠಿಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೋ ಮಂಸಪಿಣ್ಡೋ ಸಸಮ್ಭಾರಚಕ್ಖು ನಾಮ. ಞಾಣಚಕ್ಖು ಪನ ಪಞ್ಚವಿಧಂ (ಪಟಿ. ಮ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧.೩) ದಿಬ್ಬಧಮ್ಮಪಞ್ಞಾಬುದ್ಧಸಮನ್ತಚಕ್ಖುವಸೇನ. ತತ್ಥ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಅಭಿಞ್ಞಾಞಾಣಂ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖು ನಾಮ, ಹೇಟ್ಠಿಮಮಗ್ಗತ್ತಯಂ ಧಮ್ಮಚಕ್ಖು ನಾಮ, ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಞಾಣಂ ಪಞ್ಞಾಚಕ್ಖು ನಾಮ, ಇನ್ದ್ರಿಯಪರೋಪರಿಯತ್ತಞಾಣಞ್ಚ ಆಸಯಾನುಸಯಞಾಣಞ್ಚ ಬುದ್ಧಚಕ್ಖು ನಾಮ, ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ ಸಮನ್ತಚಕ್ಖು ನಾಮ. ಇಧ ಪನ ‘‘ಬುದ್ಧಚಕ್ಖುನಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಯಥಾವುತ್ತದ್ವೇಞಾಣಾನಿಯೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಇನ್ದ್ರಿಯ…ಪೇ… ಞಾಣೇನ ಚಾ’’ತಿ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ಯೇಸನ್ತಿ ಸತ್ತಾನಂ. ಸದ್ಧಾದೀನೀತಿ ಆದಿಸದ್ದೇನ ವೀರಿಯಸತಿಸಮಾಧಿಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ತಿಕ್ಖಾನೀತಿ ತಿಖಿಣಾನಿ. ಮುದೂನೀತಿ ಸುಖುಮತರಾನಿ. ಆಕಾರಾತಿ ಕಾರಣಾ. ಇಮಾನಿ ತೀಣಿ ದುಕಾನಿ ಬಾಹಿರತ್ಥಸಮಾಸವಸೇನ ವುತ್ತಾನಿ. ಸುಖೇನ ವಿಞ್ಞಾಪೇತಬ್ಬಾತಿ ಸುವಿಞ್ಞಾಪಯಾ, ತಥಾ ದುವಿಞ್ಞಾಪಯಾತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಯೇ ಕಥಿತಕಾರಣ’’ನ್ತಿಆದಿ ¶ . ಪರಲೋಕೋ ಚ ವಜ್ಜಞ್ಚ ಪರಲೋಕವಜ್ಜಾನಿ, ತಾನಿ ಭಯತೋ ಪಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಪರಲೋಕವಜ್ಜಭಯದಸ್ಸಾವಿನೋತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಯೇ’’ತಿಆದಿ. ಇಮಾನಿ ದ್ವೇ ದುಕಾನಿ ಕಿತವಸೇನ ವುತ್ತಾನಿ, ಇಧ ಪಚ್ಛಿಮದುಕೇ ‘‘ನ ಅಪ್ಪೇಕಚ್ಚೇ ಪರಲೋಕವಜ್ಜಭಯದಸ್ಸಾವಿನೋ’’ತಿ ದುತಿಯಪದಂ ನ ವುತ್ತಂ, ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗಪಾಳಿಯಂ (ಪಟಿ. ಮ. ೧.೧೧೧) ಪನ ಯುಗಳವಸೇನ ವುತ್ತಂ. ಉಪ್ಪಲಾನಿ ಏತ್ಥ ಸನ್ತೀತಿ ಉಪ್ಪಲಿನೀತಿ ವಚನತ್ಥೇನ ಗಚ್ಛೋ ವಾ ಲತಾ ವಾ ಪೋಕ್ಖರಣೀ ವಾ ವನಂ ವಾ ‘‘ಉಪ್ಪಲಿನೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಇಧ ಪನ ‘‘ವನ’’ನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಉಪ್ಪಲವನೇ’’ತಿ. ನಿಮುಗ್ಗಾನೇವ ಹುತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಪೋಸಯನ್ತೀತಿ ವಡ್ಢನ್ತಿ, ಇಮಿನಾ ಅನ್ತೋನಿಮುಗ್ಗಾನೇವ ಹುತ್ವಾ ಪೋಸಯನ್ತೀತಿ ಅನ್ತೋನಿಮುಗ್ಗಪೋಸೀನೀತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಉದಕೇನ ಸಮ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಉದಕೇನ ಸಮಂ ಸಮೋದಕಂ, ಸಮೋದಕಂ ಹುತ್ವಾ ಠಿತಾನೀತಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಚ್ಚುಗ್ಗಮ್ಮಾತಿಪದಸ್ಸ ಅತಿಉಗ್ಗನ್ತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ.

ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೇನ ಆರೋಪಿತಾತಿ ಪಾರುತಾ, ನ ಪಾರುತಾ ಅಪಾರುತಾ. ಅಪಾರುತಾ ನಾಮ ಅತ್ಥತೋ ವಿವರಣಾತಿ ಆಹ ‘‘ವಿವಟಾ’’ತಿ ಸೋತಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗೋ ¶ . ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ಪಚ್ಛಿಮಪದದ್ವಯೇತಿ ಗಾಥಾಯ ಉತ್ತಮಪದದ್ವಯೇ. ಅಯಮೇವತ್ಥೋತಿ ಅಯಂ ವಕ್ಖಮಾನೋ ಏವಂ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಹೀತಿ ವಿತ್ಥಾರೋ. ನ ಭಾಸಿನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಉತ್ತಮಪುರಿಸತ್ತಾ ‘‘ಅಹ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ‘‘ದೇವಮನುಜೇಸು’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಏಕಸೇಸವಸೇನ ‘‘ಮನುಜೇಸೂ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸೂ’’ತಿ.

೬. ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯಕಥಾ

೧೦. ಠಾನುಪ್ಪತ್ತಿಯಾತಿ ಕಾರಣೇನ ಉಪ್ಪತ್ತಿಯಾ. ನಿಕ್ಕಿಲೇಸೋ ಜಾತಿ ಸಭಾವೋ ಇಮಸ್ಸಾತಿ ನಿಕ್ಕಿಲೇಸಜಾತಿಕೋ. ‘‘ಞಾಣ’’ನ್ತಿ ಅವಿಸೇಸೇನ ವುತ್ತೇಪಿ ಅತ್ಥತೋ ಅನಾವರಣಞಾಣಮೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣ’’ನ್ತಿ. ಇತೋತಿ ‘‘ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪರಿವಿತಕ್ಕದಿವಸತೋ, ಹೇಟ್ಠಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ದೇವತಾ ಪನ ಆಳಾರಸ್ಸ ಕಾಲಙ್ಕರಣಮೇವ ಜಾನಾತಿ, ನ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಭಾವಂ. ಭಗವಾ ಪನ ಸಬ್ಬಂ ಜಾನಾತಿ, ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’’ತಿ. ‘‘ಪರಿಹೀನತ್ತಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಮಹಾಜಾನಿಯೋತಿ ಏತ್ಥ ಹಾಧಾತುಯಾ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಆಳಾರಸ್ಸ. ಮಹತೀ ಜಾನಿಅಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಮಹಾಜಾನಿಕೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಕಕಾರಸ್ಸ ಯಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಮಹಾಜಾನಿಯೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಅಕ್ಖಣೇತಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವಾಸಾಯ ಅನೋಕಾಸೇ, ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಹಿಯ್ಯೋತಿ ಅನನ್ತರಾತೀತಾಹೇ. ಸೋಪೀತಿ ಉದಕೋ ರಾಮಪುತ್ತೋಪಿ. ಪಿಸದ್ದೋ ಆಳಾರಾಪೇಕ್ಖೋ. ತತ್ಥ ಆಳಾರೋ ಕಾಲಾಮೋ ಯಾವಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಝಾನಲಾಭೀ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ. ಉದಕೋ ರಾಮಪುತ್ತೋ ಯಾವನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಝಾನಲಾಭೀ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋತಿ ¶ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ‘‘ಬಹುಕಾರಾ’’ತಿ ಚ ‘‘ಬಹೂಪಕಾರಾ’’ತಿ ಚ ಪಾಠಸ್ಸ ದ್ವಿಧಾ ಯುತ್ತಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಬಹುಕಾರಾತಿ ಬಹೂಪಕಾರಾ’’ತಿ. ಪೇಸಿತತ್ತಭಾವಂ ಮನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಇಮಿನಾ ಪಹಿತತ್ತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅತ್ತಸದ್ದೋ ಕಾಯವಾಚಕೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

೧೧. ಅನ್ತರಾಸದ್ದೇನ ಯುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಗಯಂ, ಬೋಧಿ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸಾಮ್ಯತ್ಥೇ ಉಪಯೋಗವಚನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಗಯಾಯ ಚ ಬೋಧಿಮಣ್ಡಸ್ಸ ಚಾ’’ತಿ.

ಗಾಥಾಯ ¶ ಚತೂಸು ಸಬ್ಬಸದ್ದೇಸು ದುತಿಯೋ ಸಬ್ಬಸದ್ದೋ ಅನವಸೇಸತ್ಥೋ, ಸೇಸಾ ಸಾವಸೇಸತ್ಥಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಸಬ್ಬಂ ತೇಭೂಮಕಧಮ್ಮ’’ನ್ತಿಆದಿ. ವಚನತ್ಥೋ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋವ. ಅರಹತ್ತಫಲಸ್ಸಾಪಿ ತಣ್ಹಾಕ್ಖಯತ್ತಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ತಣ್ಹಾಕ್ಖಯೇ ನಿಬ್ಬಾನೇ’’ತಿ. ಸಯಂಸದ್ದೋ ಅತ್ತಪರಿಯಾಯೋ, ಅಭಿಞ್ಞಾಯಸದ್ದೋ ತು ತ್ವಾಪಚ್ಚಯನ್ತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅತ್ತನಾವ ಜಾನಿತ್ವಾ’’ತಿ. ‘‘ಸಬ್ಬಂ ಚತುಭೂಮಕಧಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಞಾಧಾತುಯಾ ಕಮ್ಮಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಅಯಂ ಮೇ ಆಚರಿಯೋ’’ತಿ ಉದ್ದಿಸನಾಕಾರದಸ್ಸನಂ.

‘‘ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಲೋಕಿಯಧಮ್ಮೇ ಪನ ಆಚರಿಯೋ (ಮಿ. ಪ. ೪.೫.೧೧) ಅತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಪಟಿಪುಗ್ಗಲೋತಿ ಏತ್ಥ ಪಟಿಸದ್ದೋ ಪಟಿಭಾಗತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಪಟಿಭಾಗಪುಗ್ಗಲೋ’’ತಿ. ಸದಿಸಪುಗ್ಗಲೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೀತಿಭೂತೋತಿ ಸೀತಿ ಹುತ್ವಾ ಭೂತೋ, ಸೀತಿಭಾವಂ ವಾ ಪತ್ತೋ.

ಕಾಸೀನನ್ತಿ ಬಹುವಚನವಸೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ಜನಪದಾನಂ ನಾಮಂ. ಜನಪದಸಮೂಹಸ್ಸ ರಟ್ಠನಾಮತ್ತಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಕಾಸಿರಟ್ಠೇ’’ತಿ. ‘‘ನಗರ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಪುರಸದ್ದೋ ನಗರಪರಿಯಾಯೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಪಟಿಲಾಭಾಯಾತಿ ಪಟಿಲಾಭಾಪನತ್ಥಾಯ. ‘‘ಭೇರಿ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ದುನ್ದುಭಿಸದ್ದೋ ಭೇರಿವಾಚಕೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಭೇರಿ ಹಿ ‘‘ದುಂದು’’ನ್ತಿಸದ್ದೇನ ಉಭಿ ಪೂರಣಮೇತ್ಥಾತಿ ದುನ್ದುಭೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ದಕಾರರಕಾರಾನಂ ಸಂಯೋಗಂ ಕತ್ವಾ ದುನ್ದ್ರುಭೀತಿಪಿ ಪಾಠೋ ಅತ್ಥಿ, ಸೋ ಅಪಾಠೋಯೇವ. ‘‘ಪಹರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಪಹಾರಸದ್ದೇನ ಆಹಞ್ಞಿನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಆಪುಬ್ಬಹನಧಾತುಯಾ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ಸ್ಸಾಮಿಸದ್ದೇನ ಅಜ್ಜತನಿಇಂವಿಭತ್ತಿಯಾ ಅನಾಗತಕಾಲೇ ಪವತ್ತಭಾವಂ, ಇತಿಸದ್ದೇನ ಗಮನಾಕಾರವಾಚಕಸ್ಸ ಇತಿಸದ್ದಸ್ಸ ಲೋಪಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ.

ಅನನ್ತಜಿನೋತಿ ಅನನ್ತಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಭೂತೇನ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಞಾಣೇನ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸಾರೀನಂ ಜಿತವಾ, ಏತೇನ ಫಲೂಪಚಾರೇನ ಅನನ್ತಜಿನಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಹುವೇಯ್ಯ ಪಾವುಸೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಹುವೇಯ್ಯ ಅಪಿ ಆವುಸೋ’’ತಿ ಪದವಿಭಾಗಂ ಕತ್ವಾ ಹುಧಾತು ಸತ್ತತ್ಥವಾಚಕೋ, ಅಪಿಸದ್ದೋ ಏವಂನಾಮವಾಚಕೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ಆವುಸೋ ‘‘ಏವಂ ನಾಮ ಭವೇಯ್ಯಾ’’ತಿ. ವಕಾರಸ್ಸ ಪಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಹುಪೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಪಾಠೋಪಿ ಯುಜ್ಜತಿಯೇವ.

೧೨. ‘‘ಅತ್ಥಾಯ ¶ ¶ ಪಟಿಪನ್ನೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಬಾಹುಲ್ಲಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ ಪಟಿಪನ್ನೋ ಬಾಹುಲ್ಲಿಕೋತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಪಧಾನತೋತಿ ದುಕ್ಕರಚರಿಯಾಯ ಪದಹನತೋ. ‘‘ಭಟ್ಠೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ವಿಬ್ಭನ್ತೋತಿ ಏತ್ಥ ವಿಪುಬ್ಬಭಮುಧಾತುಯಾ ಅನವಟ್ಠಾನತ್ಥೋ ನಾಮ ಅತ್ಥತೋ ಭಟ್ಠೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸೋತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸೋತಸದ್ದಸ್ಸ ಸೋತವಿಞ್ಞಾಣಾದಿವಾಚಕತ್ತಾ ‘‘ಸೋತಿನ್ದ್ರಿಯ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಇರಿಯಾಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಇರಿಯನಂ ಚರಣಂ ಇರಿಯಾತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ದುಕ್ಕರಚರಿಯಾಯಾ’’ತಿ. ಅಭಿಜಾನಾಥ ನೋತಿ ಏತ್ಥ ನೋಸದ್ದೋ ನುಸದ್ದತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅಭಿಜಾನಾಥ ನೂ’’ತಿ. ವಾಕ್ಯನ್ತಿ ವಾಚಕಂ. ಸಞ್ಞಾಪೇತುನ್ತಿಪದಸ್ಸ ಸಞ್ಞಾಪನಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಹಂ ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ.

೧೩. ಇತೋತಿ ‘‘ಚಕ್ಖುಕರಣೀ’’ತಿಆದಿತೋ. ಪದತ್ಥತೋತಿ ಪದತೋ ಚ ಅತ್ಥತೋ ಚ, ಪದಾನಂ ಅತ್ಥತೋ ವಾ. ಇತೋತಿ ಯಥಾವುತ್ತತೋ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ಸುತ್ತನ್ತಕಥನ್ತಿ ಸುತ್ತನ್ತವಸೇನ ವುತ್ತವಚನಂ.

೧೮. ದೇವತಾಕೋಟೀಹೀತಿ ಬ್ರಹ್ಮಸಙ್ಖಾತಾಹಿ ದೇವತಾಕೋಟೀಹಿ. ಪತಿಟ್ಠಿತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಆಯಸ್ಮತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸಾವ ಏಹಿಭಿಕ್ಖುಉಪಸಮ್ಪದಾತಿ ಯೋಜನಾ.

೧೯. ದುತಿಯದಿವಸೇ ಧಮ್ಮಚಕ್ಖುಂ ಉದಪಾದೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ದುತಿಯದಿವಸೇ’’ತಿಆದಿ ಪಾಟಿಪದದಿವಸಂ ಉಪನಿಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ಪಕ್ಖಸ್ಸಾತಿ ಆಸಳ್ಹೀಮಾಸಕಾಳಪಕ್ಖಸ್ಸ. ಸಬ್ಬೇವ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಯೋಜನಾ. ಅನತ್ತಸುತ್ತೇನಾತಿ ಅನತ್ತಲಕ್ಖಣಸುತ್ತನ್ತೇನ (ಮಹಾವ. ೨೦; ಸಂ. ನಿ. ೩.೫೯).

ಪಞ್ಚಮಿಯಾ ಪಕ್ಖಸ್ಸಾತಿ ಪಕ್ಖಸ್ಸ ಪಞ್ಚಮಿಯಾ. ಲೋಕಸ್ಮಿನ್ತಿ ಸತ್ತಲೋಕೇ. ‘‘ಮನುಸ್ಸಅರಹನ್ತೋತಿ ಇಮಿನಾ ದೇವಅರಹನ್ತೋ ಬಹೂತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

೭. ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಕಥಾ

೩೧. ಪೋರಾಣಾನುಪೋರಾಣಾನನ್ತಿ ಪುರಾಣೇ ಚ ಅನುಪುರಾಣೇ ಚ ಭವಾನಂ. ಏಕಸಟ್ಠೀತಿ ಏಕೋ ಚ ಸಟ್ಠಿ ಚ, ಏಕೇನ ವಾ ಅಧಿಕಾ ಸಟ್ಠಿ ಏಕಸಟ್ಠಿ.

ತತ್ರಾತಿ ¶ ತೇಸು ಏಕಸಟ್ಠಿಮನುಸ್ಸಅರಹನ್ತೇಸು. ಪುಬ್ಬಯೋಗೋತಿ ಪುಬ್ಬೇ ಕತೋ ಉಪಾಯೋ, ಪುಬ್ಬೂಪನಿಸ್ಸಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಗ್ಗಬನ್ಧೇನಾತಿ ಸಮೂಹಂ ಕತ್ವಾ ಬನ್ಧೇನ. ತೇತಿ ಪಞ್ಚಪಞ್ಞಾಸ ಜನಾ. ಝಾಪೇಸ್ಸಾಮಾತಿ ಡಯ್ಹಿಸ್ಸಾಮ. ನೀಹರಿಂಸೂತಿ ಗಾಮತೋ ನೀಹರಿಂಸು. ತೇಸೂತಿ ಪಞ್ಚಪಞ್ಞಾಸಜನೇಸು. ಪಞ್ಚ ಜನೇ ¶ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸೇಸಾತಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಜನೇಹಿ ಅವಸೇಸಾ. ಸೋತಿ ಯಸೋ ದಾರಕೋ. ತೇಪೀತಿ ಚತ್ತಾರೋಪಿ ಜನಾ. ತತ್ಥಾತಿ ಸರೀರೇ. ತೇ ಸಬ್ಬೇಪೀತಿ ಯಸಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತುಭರಿಯಾಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತೇ ಸಹಾಯಕಾ. ತೇನಾತಿ ಪುಬ್ಬಯೋಗೇನ.

ಆಮನ್ತೇಸೀತಿ ಕಥೇಸಿ.

೩೨. ದಿಬ್ಬೇಸು ವಿಸಯೇಸು ಭವಾ ದಿಬ್ಬಾ ಲೋಭಪಾಸಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ದಿಬ್ಬಾ ನಾಮಾ’’ತಿಆದಿ. ಲೋಭಪಾಸಾತಿ ಲೋಭಸಙ್ಖಾತಾ ಬನ್ಧನಾ. ಅಸವನತಾತಿ ಏತ್ಥ ಕರಣತ್ಥೇ ಪಚ್ಚತ್ತವಚನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಅಸವನತಾಯಾ’’ತಿ. ಪರಿಹಾಯನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ಕೇನ ಪರಿಹಾಯನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ವಿಸೇಸಾಧಿಗಮತೋ’’ತಿ. ವಿಸೇಸಾಧಿಗಮತೋತಿ ಮಗ್ಗಫಲಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ವಿಸೇಸಸ್ಸ ಅಧಿಗಮತೋ.

೩೩. ಅನ್ತಂ ಲಾಮಕಂ ಕರೋತೀತಿ ಅನ್ತಕೋತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಲಾಮಕಾ’’ತಿ. ‘‘ಹೀನಸತ್ತಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅನ್ತಕಸ್ಸ ಸರೂಪಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಆಮನ್ತನಪದಮೇತಂ. ತನ್ತಿ ರಾಗಪಾಸಂ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ಸೋತಿ ಮಾರೋ ಪಾಪಿಮಾ. ಅನ್ತಲಿಕ್ಖೇ ಚರನ್ತಾನಂ ಪಞ್ಚಾಭಿಞ್ಞಾನಮ್ಪಿ ಬನ್ಧನತ್ತಾ ಅನ್ತಲಿಕ್ಖೇ ಚರತಿ ಪವತ್ತತೀತಿ ಅನ್ತಲಿಕ್ಖಚರೋತಿ ವಚನತ್ಥೇನ ರಾಗಪಾಸೋ ‘‘ಅನ್ತಲಿಕ್ಖಚರೋ’’ತಿ ಮಾರೇನ ಪಾಪಿಮತಾ ವುತ್ತೋ.

೩೪. ನಾನಾಜನಪದತೋತಿ ಏಕಿಸ್ಸಾಪಿ ದಿಸಾಯ ನಾನಾಜನಪದತೋ. ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ…ಪೇ… ಪಬ್ಬಾಜೇಥಾ’’ತಿಆದಿಮ್ಹಿ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಪಬ್ಬಾಜೇನ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಯೇ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾ ಪುಗ್ಗಲಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಪರತೋತಿ ಪರಸ್ಮಿಂ. ‘‘ನ ಭಿಕ್ಖವೇ…ಪೇ… ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಪಾಳಿಂ (ಮಹಾವ. ೮೯) ಆದಿಂ ಕತ್ವಾತಿ ಯೋಜನಾ. ತೇತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಪುಗ್ಗಲೇ. ಸೋಪಿ ಚಾತಿ ಸೋಪಿ ಚ ಪುಗ್ಗಲೋ. ಅನುಞ್ಞಾತೋಯೇವ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋತಿ ¶ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತಸ್ಸ ಚಾತಿ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಚ, ಅಥ ವಾ ತೇಸಞ್ಚ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ. ವಚನವಿಪಲ್ಲಾಸೋ ಹೇಸ. ಅನುಜಾನನಲಕ್ಖಣಂ ವಣ್ಣಯಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ಏವನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ವುತ್ತನಯೇನ. ಚಸದ್ದೋ ವಾಕ್ಯಸಮ್ಪಿಣ್ಡನತ್ಥೋ. ಸಚೇ ಅಚ್ಛಿನ್ನಕೇಸೋ ಹೋತಿ ಚ, ಸಚೇ ಏಕಸೀಮಾಯ ಅಞ್ಞೇಪಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಅತ್ಥಿ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಞ್ಞೇಪೀತಿ ಅತ್ತನಾ ಅಪರೇಪಿ. ಭಣ್ಡೂತಿ ಮುಣ್ಡೋ, ಸೋಯೇವ ಕಮ್ಮಂ ಭಣ್ಡುಕಮ್ಮಂ. ತಸ್ಸಾತಿ ಭಣ್ಡುಕಮ್ಮಸ್ಸ. ಓಕಾಸೋತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಖಣೋ. ‘‘ಓಕಾಸಂ ನ ಲಭತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಚೇ’’ತಿಆದಿ.

ಅವುತ್ತೋಪೀತಿ ¶ ಏತ್ಥ ಪಿಸದ್ದೋ ವುತ್ತೋ ಪನ ಕಾ ನಾಮ ಕಥಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಉಪಜ್ಝಾಯಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪಬ್ಬಾಜೇತೀತಿ ಏತ್ಥ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಚತುಬ್ಬಿಧಾ ತಾಪಸಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಸಾಮಣೇರಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಉಪಸಮ್ಪದಪಬ್ಬಜ್ಜಾತಿ. ತತ್ಥ ಕೇಸಮಸ್ಸುಹರಣಂ ತಾಪಸಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ನಾಮ ವಕ್ಕಲಾದಿಗಹಣತೋ ಪಠಮಮೇವ ವಜಿತಬ್ಬತ್ತಾ. ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಾತಿಪಿ ತಸ್ಸಾಯೇವ ನಾಮಂ. ಕೇಸಮಸ್ಸುಹರಣಮೇವ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ನಾಮ ಕಾಸಾಯಾದಿಗಹಣತೋ ಪಠಮಮೇವ ವಜಿತಬ್ಬತ್ತಾ. ಕೇಸಮಸ್ಸುಹರಣಞ್ಚ ಕಾಸಾಯಚ್ಛಾದನಞ್ಚ ಸಾಮಣೇರಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ನಾಮ ಸರಣಗಹಣತೋ ಪಠಮಮೇವ ವಜಿತಬ್ಬತ್ತಾ. ಉಪಸಮ್ಪದಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ತಿವಿಧಾ ಏಹಿಭಿಕ್ಖುಉಪಸಮ್ಪದಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಸರಣಗಹಣೂಪಸಮ್ಪದಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥವಾಚಿಕೂಪಸಮ್ಪದಪಬ್ಬಜ್ಜಾತಿ. ತತ್ಥ ಏಹಿಭಿಕ್ಖೂಪಸಮ್ಪದಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯಂ ಕೇಸಮಸ್ಸುಹರಣಾದಿ ಸಬ್ಬಂ ಏಕತೋವ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ ‘‘ಏಹಿ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಭಗವತೋ ವಚನೇನ ಅಭಿನಿಪ್ಫನ್ನತ್ತಾ. ಸರಣಗಹಣೂಪಸಮ್ಪದಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಸಾಮಣೇರಪಬ್ಬಜ್ಜಸದಿಸಾಯೇವ. ಕೇಸಮಸ್ಸುಹರಣಞ್ಚ ಕಾಸಾಯಚ್ಛಾದನಞ್ಚ ಸರಣಗಹಣಞ್ಚ ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥವಾಚಿಕೂಪಸಮ್ಪದಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ನಾಮ ಕಮ್ಮವಾಚಾಗಹಣತೋ ಪಠಮಮೇವ ವಜಿತಬ್ಬತ್ತಾ. ತತ್ಥ ಸಾಮಣೇರಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ಉಪಜ್ಝಾಯಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪಬ್ಬಾಜೇತೀ’’ತಿ. ಉಪಜ್ಝಾಯಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸಾತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರಟ್ಠಾನನಿಯಮಂ ಕತ್ವಾ. ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಕಮ್ಮೇ ಅತ್ತನೋ ಇಸ್ಸರಿಯಮಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ದಹರೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಕೇಸಚ್ಛೇದನಂ ಕಾಸಾಯಚ್ಛಾದನಂ ಸರಣದಾನನ್ತಿ ತೀಣಿ ಕಿಚ್ಚಾನಿ ಕಾತಬ್ಬಾನಿಯೇವ. ಕೇಚಿ ‘‘ಸರಣಾನಿ ಪನ ಸಯಂ ದಾತಬ್ಬಾನೀ’’ತಿ ಪಾಠಂ ಇಧಾನೇತ್ವಾ ದಹರೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸರಣಾನಿ ನ ದಾತಬ್ಬಾನೀತಿ ¶ ವದನ್ತಿ, ತಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ ದಹರಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುತ್ತಾ, ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ಲಭನತ್ತಾ ಚ. ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಚೇ ಕೇಸಚ್ಛೇದನಞ್ಚ ಕಾಸಾಯಚ್ಛಾದನಞ್ಚ ಅಕತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜತ್ಥಂ ಸರಣಾನಿಯೇವ ದೇತಿ, ನ ರುಹತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಅಕತ್ತಬ್ಬತ್ತಾ. ಕಮ್ಮವಾಚಂ ಸಾವೇತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಿ, ರುಹತಿ ಉಪಸಮ್ಪದಾ ಅಪತ್ತಚೀವರಾನಂ ಉಪಸಮ್ಪದಸಿದ್ಧಿತೋ, ಕಮ್ಮವಿಪತ್ತಿಯಾ ಅಭಾವತೋ ಚ. ಖಣ್ಡಸೀಮನ್ತಿ ಉಪಚಾರಸೀಮಟ್ಠಂ ಬದ್ಧಸೀಮಂ. ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾತಿ ಕೇಸಚ್ಛೇದನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ಕಾಸಾಯಾನಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ’’ತಿ ಕಾಸಾಯಚ್ಛಾದನಸ್ಸ ವಿಸುಂ ವುತ್ತತ್ತಾ. ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಸರಣದಾನಸ್ಸ ಅರುಹತ್ತಾ ‘‘ಸರಣಾನಿ ಪನ ಸಯಂ ದಾತಬ್ಬಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಪುರಿಸಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತುನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ಆಣತ್ತಿಯಾತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಆಣತ್ತಿಯಾ. ಯೇನ ಕೇನಚೀತಿ ಗಹಟ್ಠಪಬ್ಬಜಿತೇಸು ಯೇನ ಕೇನಚಿ.

‘‘ಭಬ್ಬರೂಪೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಹೇತುಕೋ’’ತಿ. ಸಹೇತುಕೋತಿ ಮಗ್ಗಫಲಾನಂ ಉಪನಿಸ್ಸಯೇಹಿ ಸಹ ಪವತ್ತೋ. ಯಸಸ್ಸೀತಿ ಪರಿವಾರಯಸೇನ ಚ ಕಿತ್ತಿಯಸೇನ ಚ ಸಮನ್ನಾಗತೋ. ಓಕಾಸಂ ಕತ್ವಾಪೀತಿ ಓಕಾಸಂ ಕತ್ವಾ ಏವ. ಸಯಮೇವಾತಿ ನ ಅಞ್ಞೋ ಆಣಾಪೇತಬ್ಬೋ. ಏತ್ತೋಯೇವಾತಿ ದಸ್ಸನಟ್ಠಾನತೋಯೇವ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಪೇಕ್ಖಸ್ಸ. ಖಜ್ಜು ವಾತಿ ಕಣ್ಡುವನಂ ವಾ. ‘‘ಕಚ್ಛು ವಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಪಾಮಂ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಿಳಕಾ ವಾತಿ ಫೋಟಾ ವಾ. ಏತ್ತಕೇನಾತಿ ಏತಪಮಾಣೇನ ¶ ಘಂಸಿತ್ವಾ ನ್ಹಾಪನಮತ್ತೇನ. ಅನಿವತ್ತಿಧಮ್ಮಾತಿ ಗಿಹಿಭಾವಂ ಅನಿವತ್ತನಸಭಾವಾ. ಕತಞ್ಞೂತಿ ಕತಸ್ಸೂಪಕಾರಸ್ಸ ಜಾನನಸೀಲಾ. ಕತವೇದಿನೋತಿ ಕತಞ್ಞೂಪಕಾರಸ್ಸ ವೇದಂ ಪಾಕಟಂ ಕರೋನ್ತೋ.

ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕಕಥಾತಿ ಯಾವದತ್ಥಂ ಸುಪಿತ್ವಾ ಯಾವದತ್ಥಂ ಭುಞ್ಜೀತ್ವಾ ಚಿತ್ತಕೇಳಿಂ ಕರೋನ್ತೋ ಅನುಕ್ಕಣ್ಠಿತೋ ವಿಹರಾಹೀತಿಆದಿಕಾ ಕಥಾ. ನಕಥೇತಬ್ಬಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕಥೇತಬ್ಬಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅಥಖ್ವಸ್ಸಾ’’ತಿ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಪೇಕ್ಖಸ್ಸ. ಆಚಿಕ್ಖನಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಆಚಿಕ್ಖನ್ತೇನ ಚಾ’’ತಿಆದಿ. ವಣ್ಣ…ಪೇ… ವಸೇನಾತಿ ವಣ್ಣೋ ಚ ಸಣ್ಠಾನಞ್ಚ ಗನ್ಧೋ ಚ ಆಸಯೋ ಚ ಓಕಾಸೋ ಚ, ತೇಸಂ ವಸೇನ, ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಹೀತಿ ಫಲಜೋತಕೋ, ಆಚಿಕ್ಖನಸ್ಸ ಫಲಂ ವಕ್ಖಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೋತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಪೇಕ್ಖೋ. ಪುಬ್ಬೇತಿ ಪುಬ್ಬಭವೇ, ಪಬ್ಬಜನತೋ ¶ ಪುಬ್ಬೇ ವಾ. ಕಣ್ಟಕವೇಧಾಪೇಕ್ಖೋ ಪರಿಪಕ್ಕಗಣ್ಡೋ ವಿಯ ಞಾಣಂ ಪವತ್ತತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಪೇಕ್ಖಸ್ಸ. ಇನ್ದಾಸನೀತಿ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ವಜಿರಾವುಧೋ. ಸೋ ಹಿ ಇನ್ದೇನ ಅಸೀಯತಿ ಖಿಪೀಯತೀತಿ ಇನ್ದಾಸನೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಇನ್ದಾಸನಿ ಪಬ್ಬತೇ ಚುಣ್ಣಯಮಾನಾ ವಿಯ ಸಬ್ಬೇ ಕಿಲೇಸೇ ಚುಣ್ಣಯಮಾನಂಯೇವಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಖುರಗ್ಗೇಯೇವಾತಿ ಖುರಸ್ಸ ಕೋಟಿಯಮೇವ. ಖುರಕಮ್ಮಪರಿಯೋಸಾನೇಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಪತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಪೇಕ್ಖಸ್ಸ.

ಗಿಹಿಗನ್ಧನ್ತಿ ಗೇಹೇ ಠಿತಸ್ಸ ಜನಸ್ಸ ಗನ್ಧಂ. ಅಥಾಪೀತಿ ಯದಿಪಿ ಅಚ್ಛಾದೇತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಪೇಕ್ಖಸ್ಸ. ಆಚರಿಯೋ ವಾತಿ ಸರಣದಾನಾಚರಿಯೋ ವಾ ಕಮ್ಮವಾಚಾಚರಿಯೋ ವಾ ಓವಾದಾಚರಿಯೋ ವಾ. ತಂಯೇವ ವಾತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಪೇಕ್ಖಮೇವ ವಾ. ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾವಾತಿ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಭಿಕ್ಖುನಾ ಏವ.

ಅನಾಣತ್ತಿಯಾತಿ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯೇಹಿ ಅನಾಣತ್ತಿಯಾ. ಇಮಿನಾ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯೇಹಿ ಅನಾಣತ್ತೇನ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ನಿವಾಸನಾದೀನಿ ನ ಕಾತಬ್ಬಾನೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಭಿಕ್ಖುನಾತಿ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಭಿಕ್ಖುನಾ. ತಸ್ಸೇವಾತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಪೇಕ್ಖಸ್ಸೇವ. ಉಪಜ್ಝಾಯಮೂಲಕೇತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯಮೂಲಕೇ ನಿವಾಸನಪಾರುಪನೇ. ಅಯನ್ತಿ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ತತ್ಥಾತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜೂಪಸಮ್ಪದಟ್ಠಾನೇ. ತೇಸನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ. ಅಥಾತಿ ವನ್ದಾಪನತೋ ಪಚ್ಛಾ, ವನ್ದಾಪನಸ್ಸ ಅನನ್ತರಾ ವಾ. ‘‘ಏವಂ ವದೇಹೀ’’ತಿ ಪಾಳಿನಯನಿದಸ್ಸನಮುಖೇನ ‘‘ಯಮಹಂ ವದಾಮಿ, ತಂ ವದೇಹೀ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾನಯಂ ನಿದಸ್ಸೇತಿ. ಅಥಾತಿ ತದನನ್ತರಂ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಪೇಕ್ಖಸ್ಸ, ದಾತಬ್ಬಾನೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏಕಪದಮ್ಪೀತಿ ತೀಸು ವಾಕ್ಯಪದೇಸು ಏಕಂ ವಾಕ್ಯಪದಮ್ಪಿ, ನವಸು ವಾ ವಿಭತ್ಯನ್ತಪದೇಸು ಏಕಪದಮ್ಪಿ. ಏಕಕ್ಖರಮ್ಪೀತಿ ಚತುವೀಸತಕ್ಖರೇಸು ಏಕಕ್ಖರಮ್ಪಿ.

ಏಕತೋ ¶ ಸುದ್ಧಿಯಾತಿ ಏಕಸ್ಸೇವ ಕಮ್ಮವಾಚಾಚರಿಯಸ್ಸ ಠಾನಕರಣಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಸುಜ್ಝನೇನ. ಉಭತೋ ಸುದ್ಧಿಯಾವಾತಿ ಉಭಯೇಸಂ ಸರಣದಾನಾಚರಿಯಸಾಮಣೇರಾನಂ ಸುಜ್ಝನೇನ ಏವ. ಠಾನಕರಣಸಮ್ಪದನ್ತಿ ಉರಆದಿಟ್ಠಾನಾನಞ್ಚ ಸಂವುತಾದಿಕರಣಾನಞ್ಚ ಸಮ್ಪದಂ. ವತ್ತುನ್ತಿ ಠಾನಕರಣಸಮ್ಪದಂ ವತ್ತುಂ. ನ ಸಕ್ಕೋತೀತಿ ವತ್ತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

ಇಮಾನೀತಿ ¶ ಸರಣಾನಿ. ಚಸದ್ದೋ ಉಪನ್ಯಾಸೋ, ಪನಸದ್ದೋ ಪದಾಲಙ್ಕಾರೋ. ಏಕಸಮ್ಬನ್ಧಾನೀತಿ ಏಕತೋ ಸಮ್ಬನ್ಧಾನಿ. ಅನುನಾಸಿಕನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ದಾನಕಾಲೇ ‘‘ಬುದ್ಧಂ’’ಇತಿ ‘‘ಸರಣಂ’’ಇತಿ ಪದಾನಞ್ಚ ‘‘ಸರಣಂ’’ಇತಿ ‘‘ಗಚ್ಛಾಮಿ’’ಇತಿ ಪದಾನಞ್ಚ ಅನ್ತರಾ ವಿಚ್ಛೇದಮಕತ್ವಾ ಏಕಸಮ್ಬನ್ಧಮೇವ ಕತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಾನೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಕಸ್ಮಾ ತಿಣ್ಣಂ ಪದಾನಮನ್ತರಾ ಬ್ಯವಧಾನಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಅಕ್ಖರಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ. ವಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾತಿ ವಿಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾ. ಮಕಾರನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ದಾನಕಾಲೇ ತಿಣ್ಣಂ ಪದಾನಮನ್ತರಾ ಏಕಸಮ್ಬನ್ಧಮಕತ್ವಾ ವಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಏವ ಕತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಾನೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಕಸ್ಮಾ? ತಿಣ್ಣಂ ಪದಾನಮನ್ತರಾ ಬ್ಯವಧಾನಸ್ಸ ನಿಸ್ಸರಸ್ಸ ಮಕಾರಸ್ಸ ಅತ್ಥಿಭಾವತೋ. ಅನ್ಧಕಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತನ್ತಿ ವಚನಂ, ‘‘ನತ್ಥೀ’’ತಿಪದೇ ಕತ್ತಾ, ‘‘ನ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿಪದೇ ಕಮ್ಮಂ. ತಥಾತಿ ‘‘ಅಹಂ ಭನ್ತೇ ಬುದ್ಧರಕ್ಖಿತೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಆಕಾರೇನ, ಅವದನ್ತಸ್ಸ ಸರಣಂ ನ ಕುಪ್ಪತಿ, ಬುಕಾರದಕಾರಾದೀನಂ ಬ್ಯಞ್ಜನಾನಂ ಠಾನಕರಣಸಮ್ಪದಂ ಹಾಪೇನ್ತಸ್ಸೇವ ಸರಣಂ ಕುಪ್ಪತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

‘‘ತಿಕ್ಖತ್ತು’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಕಿಂ ವಾ ದ್ವಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವಾ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ದೀಪೇತಿ. ತಿಕ್ಖತ್ತುತೋ ಅಧಿಕಂ ಪನ ಸಹಸ್ಸಕ್ಖತ್ತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿಯೇವ. ತತ್ಥಾತಿ ತಾಸು ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಉಪಸಮ್ಪದಾಸು. ಪರತೋತಿ ಪರಸ್ಮಿಂ. ಸಾತಿ ಉಪಸಮ್ಪದಾ. ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಪನ ಅನುಞ್ಞಾತಾ ಏವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಪರತೋಪೀತಿ ಪಿಸದ್ದೋ ಪುಬ್ಬಾಪೇಕ್ಖೋ. ಸಾತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ. ಏತ್ತಾವತಾತಿ ಏತ್ತಕೇನ ಕೇಸಚ್ಛೇದನಕಾಸಾಯಚ್ಛಾದನಸರಣದಾನೇನ. ಹೀತಿ ಫಲಜೋತಕೋ.

ಏಸಾತಿ ಏಸೋ ಸಾಮಣೇರೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಗತಿಮಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಸ್ಸತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಪಣ್ಡಿತಜಾತಿಕೋ’’ತಿ. ಅಥಾತಿ ಏವಂ ಸತಿ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ. ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇತಿ ಸಾಮಣೇರಭೂಮಿಯಂ ಠಿತಟ್ಠಾನೇಯೇವ. ಯಥಾ ಭಗವತಾ ಉದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ, ತಥಾ ಉದ್ದಿಸಿತಬ್ಬಾನೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಏತನ್ತಿ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ…ಪೇ… ಜಾತರೂಪ ರಜತಪಟಿಗ್ಗಹಣಾ ವೇರಮಣೀ’’ತಿ ವಚನಂ.

ತನ್ತಿ ಅನ್ಧಕಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತವಚನಂ. ಯಥಾಪಾಳಿಯಾವಾತಿ ಏವಸದ್ದೋ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನತ್ಥೋ, ತೇನ ಯಥಾಪಾಳಿಯಾವ ಉದ್ದಿಸಿತಬ್ಬಾನಿ. ಯಥಾಪಾಳಿಂ ವಿಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಥಾ ಏವ ಉದ್ದಿಸಿತಬ್ಬಾನೀತಿ ವಾದಂ ನಿವಾರೇತಿ. ಯಥಾಪಾಳಿಂ ವಿಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ¶ ಅಞ್ಞಥಾ ‘‘ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ವೇರಮಣಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಸಮಾದಿಯಾಮೀ’’ತಿ ¶ ಉದ್ದಿಸನ್ತೋಪಿ ನಿದ್ದೋಸೋಯೇವ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ. ತಾನೀತಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ. ಯಾವಾತಿ ಯತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ನ ಜಾನಾತಿ, ನ ಕುಸಲೋ ಹೋತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸನ್ತಿಕಾವಚರೋಯೇವಾತಿ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾನಂ ಸಮೀಪೇ ಅವಚಾರೋವ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ. ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯನ್ತಿ ದಸಸಿಕ್ಖಾಪದವಿನಿಮುತ್ತಂ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಪರಾಮಾಸಾದಿಞ್ಚ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ಅಪರಾಮಾಸಾದಿಞ್ಚ. ತೇನಾಪೀತಿ ಸಾಮಣೇರೇನಾಪಿ. ನಾಸನಙ್ಗಾನೀತಿ ಲಿಙ್ಗನಾಸನಅಙ್ಗಾನಿ. ಸಾಧುಕಂ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಾಧುಕಂ ಅಸಿಕ್ಖನ್ತಸ್ಸ ಲಿಙ್ಗನಾಸನಞ್ಚ ದಣ್ಡಕಮ್ಮನಾಸನಞ್ಚ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೧೦. ದುತಿಯಮಾರಕಥಾ

೩೫. ಮಯ್ಹನ್ತಿಪದಸ್ಸ ‘‘ಅನುಪ್ಪತ್ತಾ ಸಚ್ಛಿಕತಾ’’ತಿಪದೇಸು ಛಟ್ಠೀಕತ್ತುಭಾವಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಮಯಾ ಖೋತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ. ‘‘ಅಥ ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ‘‘ಮಯ್ಹ’’ನ್ತಿಪದಸ್ಸ ‘‘ಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕಾರಾ, ಯೋನಿಸೋ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಾ’’ತಿಪದೇಸು ಸಮ್ಬನ್ಧಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕಾರಾ, ಯೋನಿಸೋ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಕಾರಣತ್ಥೇ ನಿಸ್ಸಕ್ಕವಚನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ತೇನ ಹೇತುನಾ’’ತಿ. ‘‘ಪುನಾ’’ತಿಆದಿನಾ ‘‘ಮಯ್ಹ’’ನ್ತಿಪದಂ ‘‘ಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕಾರಾ, ಯೋನಿಸೋ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಾ’’ತಿಪದೇಸು ಸಾಮ್ಯತ್ಥೇ ಸಾಮಿಭಾವೇನ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಪುನ ‘‘ಅನುಪ್ಪತ್ತಾ, ಸಚ್ಛಿಕತಾ’’ತಿ ಪದೇಸು ಕತ್ತುತ್ಥೇ ಸಾಮಿಭಾವೇನ ವಿಭತ್ತಿವಿಪಲ್ಲಾಸೋ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ.

೧೧. ಭದ್ದವಗ್ಗಿಯಕಥಾ

೩೬. ಭದ್ದಂ ರೂಪಞ್ಚ ಚಿತ್ತಞ್ಚ ಏತೇಸಮತ್ಥೀತಿ ಭದ್ದಕಾ. ವಗ್ಗಬನ್ಧನಂ ವಗ್ಗೋ ಉತ್ತರಪದಲೋಪೇನ, ವಗ್ಗೇನ ಚರನ್ತೀತಿ ವಗ್ಗಿಯಾ. ಭದ್ದಕಾ ಚ ತೇ ವಗ್ಗಿಯಾ ಚಾತಿ ಭದ್ದವಗ್ಗಿಯಾ ಕಕಾರಲೋಪೇನಾತಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಭದ್ದವಗ್ಗಿಯಾ’’ತಿಆದಿ. ‘‘ವೋಕಾರೋ ನಿಪಾತಮತ್ತೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ತುಮ್ಹಸದ್ದಸ್ಸ ಚ ಯೋವಚನಸ್ಸ ಚ ಕಾರಿಯಭಾವಂ ನಿವತ್ತೇತಿ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ತೇತಿ ಭದ್ದವಗ್ಗಿಯಾ. ಇದನ್ತಿ ಪಞ್ಚಸೀಲರಕ್ಖನಂ. ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮನ್ತಿ ಪುಬ್ಬೇ ಉಪಚಿತಂ ಕುಸಲಕಮ್ಮಂ.

೧೨. ಉರುವೇಲಪಾಟಿಹಾರಿಯಕಥಾ

೩೮. ಪರಿಯಾದಿಯೇಯ್ಯನ್ತಿ ¶ ಏತ್ಥ ದಾಧಾತುಸ್ಸ ಪರೀತಿ ಚ ಆತಿ ಚ ಉಪಸಗ್ಗವಸೇನ ಅಭಿಭವನತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅಭಿಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ.

೩೯. ಪಚ್ಛಾ ¶ ಪಕ್ಖಿತ್ತಾತಿ ಸಙ್ಗೀತಿತೋ ಪರಂ ಪೋತ್ಥಕಾರೂಳ್ಹೇಹಿ ಠಪಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೪೪. ‘‘ಏವಂ ವದನ್ತೋ ವಿಯ ಓಣತೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಆಹರಹತ್ಥೋ’’ತಿಪದಸ್ಸ ತದ್ಧಿತಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ವಿತ್ಥಿಣ್ಣಮುಖತ್ತಾ ಮನ್ದಂ ಹೀನಂ ಅತಿಮುಖಮೇತಾಸನ್ತಿ ವಚನತ್ಥೇನ ಅಗ್ಗಿಕಪಾಲಾ ಮನ್ದಾಮುಖಿಯೋತಿ ವುಚ್ಚನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಅಗ್ಗಿಭಾಜನಾನಿ ವುಚ್ಚನ್ತೀ’’ತಿ.

೫೧. ಯಸ್ಮಾ ಯೋ ನಾಗದಮನಕಾಲೋ ಚಿರಂ ಪತತಿ ಪವತ್ತತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಚಿರಪತಿಕೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಮಾ ಚಿರಪತಿಕಾ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಭಿಪ್ಪಸನ್ನಾತಿ ಯೋಜನಾ. ಇತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಚಿರಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾ’’ತಿ.

೫೨. ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಸಬ್ಬೇಸು ‘‘ಜಟಾಮಿಸ್ಸ’’ನ್ತಿಆದಿಪದೇಸು. ಖಾರಿಕಾಜನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಕಮಣ್ಡಲುಆದಿಕಾ ತಾಪಸಪರಿಕ್ಖಾರಾ ಖಾರೀತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ಖಾರಿಸಙ್ಖಾತೇನ ಭಾರೇನ ಪೂರಿತೋ ಕಾಜೋ ಖಾರಿಕಾಜೋತಿ ಅತ್ಥಂ ಏಕದೇಸೇನ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಖಾರಿಭಾರೋ’’ತಿ.

೧೩. ಬಿಮ್ಬಿಸಾರಸಮಾಗಮಕಥಾ

೫೫. ಲಟ್ಠಿಸದ್ದೋ ತರುಣರುಕ್ಖವಾಚಕೋ ‘‘ಅಮ್ಬಲಟ್ಠಿಕಾಯ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ದೀ. ನಿ. ೧.೨), ಇಧಾಪಿ ತರುಣತಾಲರುಕ್ಖೋ ಲಟ್ಠಿ ನಾಮಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ತಾಲುಯ್ಯಾನೇ’’ತಿ. ವಟರುಕ್ಖೇತಿ ನಿಗ್ರೋಧರುಕ್ಖೇ. ಏತ್ಥ ‘‘ವಟ’’ಇತಿ ಇಮಿನಾ ವಟರುಕ್ಖೋ ಬಹುಮೂಲತ್ತಾ ಸುಟ್ಠುಂ ಪತಿಟ್ಠಾತೀತಿ ಅತ್ಥೇನ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠೋ ನಾಮಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ರುಕ್ಖೇ’’ಇತಿ ಇಮಿನಾ ಚೇತಿಯಸದ್ದೋ ಚೇತಿಯರುಕ್ಖೇ ವತ್ತತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ, ದೇವಾಲಯಞ್ಚ ಥೂಪಞ್ಚ ನಿವತ್ತೇತಿ. ತಸ್ಸಾತಿ ವಟರುಕ್ಖಸ್ಸ. ಏತನ್ತಿ ‘‘ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠೇ ಚೇತಿಯೇ’’ತಿ ಏತಂ ನಾಮಂ. ಲೋಕವೋಹಾರವಸೇನ ದಸಸಹಸ್ಸಸಙ್ಖಾತೇ ಸಙ್ಖ್ಯಾವಿಸೇಸೇ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಯುಜ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ನಿಯುತನ್ತಿ ವಚನತ್ಥೇನ ¶ ದಸಸಹಸ್ಸಂ ನಿಯುತಂ ನಾಮಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಏಕನಿಯುತಂ ದಸಸಹಸ್ಸಾನೀ’’ತಿ. ‘‘ನಹುತ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಸೋ ಅಯುತ್ತೋ ನಹುತಸಙ್ಖಾತೇನ ಸಙ್ಖ್ಯಾವಿಸೇಸೇನ ಮಿಸ್ಸೀಭಾವೇನ ಪಸಙ್ಗತ್ತಾ. ತೇಸನ್ತಿ ದ್ವಾದಸನಿಯುತಾನಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕಾನಂ.

‘‘ಕಿಸಸರೀರತ್ತಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಕಿಸೋ ಕೋ ಅತ್ತಾ ಏತೇಸನ್ತಿ ಕಿಸಕಾತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಕಕಾರೋ ಹೇತ್ಥ ಅತ್ತವಾಚಕೋ. ‘‘ಓವಾದಕೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಓವದಾನೋತಿ ಏತ್ಥ ಯುಪಚ್ಚಯೋ ಕತ್ತುತ್ಥೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಗಾಥಾಬನ್ಧತ್ತಾ ಅಕಾರಸ್ಸ ದೀಘೋ. ‘‘ಅಥ ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಕಿಸಕೋ ಹುತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇ ಓವದಾನೋ ¶ ಕಿಸಕೋವದಾನೋತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಇದನ್ತಿ ಇದಂ ಅತ್ಥಜಾತಂ, ಅಯಮತ್ಥೋ ವಾ. ತ್ವಂ ಪಹಾಸೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತನ್ತಿ ತುವಂ. ಇತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

ಕಾಮಿತ್ಥಿಯೋತಿ ಏಕಾರಲೋಪವಸೇನ ಸನ್ಧೀತಿ ಆಹ ‘‘ಕಾಮೇ ಇತ್ಥಿಯೋ ಚಾ’’ತಿ. ಉಪಚೀಸೂತಿ ಏತ್ಥ ಕಾಮಖನ್ಧಕಿಲೇಸಅಭಿಸಙ್ಖಾರಸಙ್ಖಾತೇಸು ಚತೂಸು ಉಪಧೀಸು ಖನ್ಧುಪಧಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಖನ್ಧುಪಧೀಸೂ’’ತಿ.

ಕೋಚರಹೀತಿ ಏತ್ಥ ಕೋಸದ್ದೋ ‘‘ಕೋ ತೇ ಬಲಂ ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಜಾ. ೨.೨೨.೧೮೮೦) ವಿಯ ಕ್ವಸದ್ದತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಕ್ವಚರಹೀ’’ತಿ. ನಿಪಾತೋಯೇವೇಸ.

ಪದಸದ್ದಸ್ಸ ಚರಣಪದಾದಯೋ ನಿವತ್ತೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ನಿಬ್ಬಾನಪದ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಸನ್ತಸಭಾವತಾಯಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಸನ್ತೋ ಸಭಾವೋ ಇಮಸ್ಸ ಪದಸ್ಸಾತಿ ಸನ್ತಂ. ನತ್ಥಿ ಉಪಧಯೋ ಏತ್ಥಾತಿ ಅನುಪಧಿಕಂ. ನತ್ಥಿ ಕಿಞ್ಚನಮೇತ್ಥಾತಿ ಅಕಿಞ್ಚನಂ. ತೀಸು ಭವೇಸು ನ ಸಞ್ಜತೀತಿ ಅಸತ್ತಂ. ಅಞ್ಞಥಾ ನ ಭವತೀತಿ ಅನಞ್ಞಥಾಭಾವಿ. ಅಞ್ಞೇನ ಕೇನಚಿ ನ ನೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅನಞ್ಞನೇಯ್ಯನ್ತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ತೇನಾತಿ ‘‘ಸನ್ತ’’ನ್ತಿಆದಿಪದೇನ. ಮೇತಿ ಮಮ, ಮನೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏತ್ಥ ದೇವಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ ಮೇ ಮನೋ ರತೋ ನಾಮಾತಿ ಕಿಂ ವಕ್ಖಾಮಿ. ಇತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತೀತಿ ಯೋಜನಾ.

೫೬. ತಞ್ಚಾತಿ ಸಾವಕಭಾವಞ್ಚ.

೫೭. ಅಸ್ಸಾಸಕಾತಿ ಏತ್ಥ ಆಪುಬ್ಬೋ ಸಾಸಧಾತು ಆಪುಬ್ಬ ಸಿಸಧಾತುನಾ ಸದಿಸೋ, ‘‘ಮೇ’’ತಿ ಛಟ್ಠೀಯೋಗತ್ತಾ ಣ್ವುಪಚ್ಚಯೋ ಚ ಭಾವತ್ಥೋತಿ ¶ ಆಹ ‘‘ಆಸಿಸನಾ’’ತಿ. ‘‘ಪತ್ಥನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಆಪುಬ್ಬಸಿಸಧಾತುಯಾ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರರಞ್ಞೋ. ತತ್ಥಾತಿ ರತನತ್ತಯೇ. ನಿಚ್ಛಯಗಮನಮೇವಾತಿ ‘‘ಸರಣ’’ಇತಿನಿಚ್ಛಯೇನ ಜಾನನಮೇವ ಗತೋ. ಅತ್ತಸನ್ನಿಯ್ಯಾತನನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತಾನಂ ರತನತ್ತಯೇ ಸನ್ನಿಯ್ಯಾತನಂ. ಇಮಿನಾ ಅತ್ತಸನ್ನಿಯ್ಯಾತನ, ಪಣಿಪಾತ, ತಪ್ಪರಾಯನ, ಸಿಸ್ಸಭಾವೂಪಗಮನಸಙ್ಖಾತೇಸು ಚತೂಸು ಸರಣಗಮನೇಸು (ದೀ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧.೨೫೦; ಮ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧.೫೬; ಖು. ಪಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.ಸರಣಗಮನಗಮಕವಿಭಾವನಾ) ಅತ್ತಸನ್ನಿಯ್ಯಾತನಸರಣಗಮನಂ ದೀಪೇತಿ. ಅಯನ್ತಿ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರೋ ರಾಜಾ. ತನ್ತಿ ನಿಯತಸರಣತಂ. ಪಣಿಪಾತಗಮನಞ್ಚಾತಿ ಏತ್ಥ ಪಣೀತಿ ಕರೋ. ಯಥಾ ಹಿ ಪಾದಪದಸದ್ದಾ ದೀಘರಸ್ಸವಸೇನ ಹುತ್ವಾ ಚರಣಂ ವದನ್ತಿ, ಏವಂ ಪಾಣಿಪಣಿಸದ್ದಾ ಕರಂ ವದನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪಣೀತಿ ಕರೋ’’ತಿ. ಪತನಂ ಪಾತೋ, ಪಣಿನೋ ಪಾತೋ ಪಣಿಪಾತೋ. ಅತ್ಥತೋ ಅಞ್ಜಲಿಪಣಮನನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತಸ್ಸ ಗಮನಞ್ಚ ಗಚ್ಛನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇಮಿನಾ ಪಣಿಪಾತಸರಣಗಮನಂ ¶ ದೀಪೇತಿ. ಚಸದ್ದೋ ‘‘ಪಾಕಟ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ. ಪಾಕಟಞ್ಚ ಕರೋನ್ತೋತಿ ಹಿ ಅತ್ಥೋ.

೫೮. ಸಿಙ್ಗೀನಿಕ್ಖಸವಣ್ಣೋತಿ ಏತ್ಥ ಸಿಙ್ಗೀಸಙ್ಖಾತೋ ನಿಕ್ಖೋ ಸಿಙ್ಗೀನಿಕ್ಖೋ, ತೇನ ಸಮಾನೋ ವಣ್ಣೋ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಸಿಙ್ಗೀನಿಕ್ಖಸವಣ್ಣೋತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಸಿಙ್ಗೀಸುವಣ್ಣನಿಕ್ಖೇನ ಸಮಾನವಣ್ಣೋ’’ತಿ. ತತ್ಥ ‘‘ಸುವಣ್ಣ’’ಇತಿಪದೇನ ನಿಕ್ಖಸದ್ದಸ್ಸ ಸುವಣ್ಣತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ಪಞ್ಚಸುವಣ್ಣಾದಯೋ ಅತ್ಥೇ ನಿವತ್ತೇತಿ. ‘‘ಸಮಾನ’’ಇತಿಪದೇನ ಸವಣ್ಣೋತಿ ಏತ್ಥ ಸಕಾರೋ ಸಮಾನಸದ್ದಸ್ಸೇವ ಕಾರಿಯೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸಬ್ಬೇಸೂತಿ ಅಖಿಲೇಸು ಚಕ್ಖಾದಿಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು. ದನ್ತೋತಿ ದಮಿತೋ. ಇನ್ದ್ರಿಯಸಂವರೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತಮೇವತ್ಥಂ ಪಾಕಟಂ ಕರೋನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಭಗವತೋ ಹೀ’’ತಿಆದಿ.

೫೯. ಓಣೀತೋ ಪತ್ತತೋ ಪಾಣಿ ಯೇನಾತಿ ಓಣೀತಪತ್ತಪಾಣೀತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಪತ್ತತೋ ಚಾ’’ತಿಆದಿ. ‘‘ಅಪನೀತಪಾಣಿ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಓಣೀತಸದ್ದೋ ಅಪನೀತತ್ಥೋ, ಪಾಣಿಸದ್ದೇನ ಚ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಭಗವನ್ತ’’ನ್ತಿ ಇಮಂ ಕಮ್ಮಂ ‘‘ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಏಕಮನ್ತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅನ್ತಸದ್ದೋ ಸಮೀಪದೇಸತ್ಥೋ, ಕೋಟಿದೇಸತ್ಥೋ ವಾ ಹೋತಿ ¶ , ಉಪಯೋಗವಚನಞ್ಚ ಭುಮ್ಮತ್ಥೇ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ’’ತಿ. ಅತ್ಥಿಕಪಯೋಗೇ ಕರಣಸ್ಸ ಸಮ್ಭವತೋ ಆಹ ‘‘ಬುದ್ಧಾಭಿವಾದನಗಮನೇನ ವಾ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಗಮನೇನ ವಾ’’ತಿ. ಅಪ್ಪಾಕಿಣ್ಣನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅಪ್ಪಸದ್ದೋ ಪಟಿಸೇಧತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅನಾಕಿಣ್ಣ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಅಬ್ಬೋಕಿಣ್ಣ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ. ಅಪ್ಪನಿಗ್ಘೋಸನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅಪ್ಪಸದ್ದ’’ನ್ತಿಪದೇನ ವಚನಸದ್ದಸ್ಸ ಗಹಿತತ್ತಾ ಇಮಿನಾ ಪಾರಿಸೇಸನಯೇನ ನಗರನಿಗ್ಘೋಸಸದ್ದೋಯೇವ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ಆಹ ‘‘ನಗರನಿಗ್ಘೋಸಸದ್ದೇನ ಅಪ್ಪನಿಗ್ಘೋಸ’’ನ್ತಿ. ತೀಸು ಪಾಠೇಸು ಪಠಮೇನ ಪಾಠೇನ ಜನಸ್ಸ ವಾತೋ ಜನವಾತೋ, ತೇನ ವಿರಹಿತಂ ವಿಜನವಾತನ್ತಿ ವಿಕಪ್ಪಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ದುತಿಯೇನ ಜನಸ್ಸ ವಾದೋ ಜನವಾದೋ, ತೇನ ವಿರಹಿತಂ ವಿಜನವಾದನ್ತಿ ವಿಕಪ್ಪಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ತತಿಯೇನ ಜನಸ್ಸ ಪಾತೋ ಸಞ್ಚರಣಂ ಜನಪಾತೋ, ತೇನ ವಿರಹಿತಂ ವಿಜನಪಾತನ್ತಿ ವಿಕಪ್ಪಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ರಹಸ್ಸಂ ಕರೀಯತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ರಾಹಸ್ಸೇಯ್ಯಕಂ. ಮನುಸ್ಸಾನಂ ರಾಹಸ್ಸೇಯ್ಯಕಂ ಮನುಸ್ಸರಾಹಸ್ಸೇಯ್ಯಕನ್ತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಮನುಸ್ಸಾನ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ.

೧೪. ಸಾರಿಪುತ್ತಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಕಥಾ

೬೦. ‘‘ತೇತಿ ಸಾರಿಪುತ್ತಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಾ. ಅಗಮಂಸು ಕಿರಾತಿ ಯೋಜನಾ. ತತ್ರಾತಿ ಗಿರಗ್ಗಸಮಜ್ಜೇ. ಅಥಾತಿ ಪರಿವಿತಕ್ಕನಾನನ್ತರಂ. ತಸ್ಸಾತಿ ಸಞ್ಚಯಸ್ಸ. ಪಾರನ್ತಿ ಪರತೀರಂ. ಏತ್ಥಾತಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ವಾದೇ. ಇದನ್ತಿ ಅಯಂ ವಾದೋ ಏತ್ತಕೋಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯೋತಿ ಯೋ ಕೋಚಿ. ತ್ವಞ್ಚ ಅಹಞ್ಚ ¶ ಅಮ್ಹೇ, ತೇಸು. ನಾಮತುಮ್ಹಸಙ್ಖಾತೇಸು ಹಿ ತೀಸು ಸದ್ದೇಸು ಏಕಸೇಸೇನ ಕತ್ತಬ್ಬೇಸು ಪಚ್ಛಿಮಸ್ಸೇವ ಏಕಸೇಸೋ ಕಾತಬ್ಬೋ. ತೇನಾತಿ ಕತಿಕಕರಣಹೇತುನಾ.

ಸಂಖೇಪೇನ ವುತ್ತಂ ವಿತ್ಥಾರೇನ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಇದಂ ಹೀ’’ತಿಆದಿ. ಅತ್ಥೀಕೇಹೀತಿ ಅಮತೇನ ಅತ್ಥಿಕೇಹಿ. ಉಪಞ್ಞಾತಂ ಮಗ್ಗನ್ತಿ ಅಮತಸ್ಸ ಮಗ್ಗೋ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಞಾತೋ. ಞಾತೋ ಚೇವ ಉಪಗತೋ ಚಾತಿ ಸಹ ಉಪಸಗ್ಗೇನ ಪದಂ ಪರಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಅತ್ಥಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಉಪಸಗ್ಗತ್ಥೋ ಚ ಧಾತುತ್ಥೋ ಚ ವಿಸುಂಯೇವ ಹೋತೀತಿ ಞಾಪೇತಿ. ಅತ್ಥಿಕೇಹಿ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಉಪಞ್ಞಾತಂ ¶ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಮಗ್ಗಂ ಮಗ್ಗನ್ತೋ ಅನುಬನ್ಧೇಯ್ಯನ್ತಿ ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅಥ ವಾ’’ತಿಆದಿ. ಮಗ್ಗಫಲಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣೇಹಿ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಞಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಉಪಞ್ಞಾತಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ. ಮಗ್ಗಧಾಥುಯಾ ಅನ್ವೇಸನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಪರಿಯೇಸನ್ತೋ’’ತಿ.

ಸಾರಿಪುತ್ತೋಪಿ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಕಮಣ್ಡಲುತೋತಿ ಕುಣ್ಡಿಕತೋ. ಅತ್ತನೋ ಚ ಪರೇಸಞ್ಚ ಅಕಥನೇನ ಅನ್ತರೇ ವಿವರಂ ಪಟಿಸನ್ದಹತೀತಿ ಪಟಿಸನ್ಧಾರೋ, ತಂ. ಏತ್ಥಾತಿ ‘‘ನ ತ್ಯಾಹಂ ಸಕ್ಕೋಮೀ’’ತಿಪದೇ. ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ. ಏತ್ತಕನ್ತಿ ಏತ್ತಕಂ ಪಞ್ಹಂ. ಇಮಸ್ಸಾತಿ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಸ್ಸ. ಅವಿಸಯಭಾವನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಅವಿಸಯಭಾವಂ.

ಹೇತುಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಭವನ್ತೀತಿ ಹೇತುಪ್ಪಭವಾತಿ ವಚನತ್ಥೇನ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ ಹೇತುಪ್ಪಭವಾ ನಾಮಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಹೇತುಪ್ಪಭವಾ ನಾಮ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ’’ತಿ. ತೇನಾತಿ ‘‘ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಹೇತುಪ್ಪಭವಾ’’ತಿ ಪದೇನ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಸಾರಿಪುತ್ತಪರಿಬ್ಬಾಜಕಸ್ಸ. ‘‘ತೇಸಂ ಹೇತು ನಾಮ ಸಮುದಯಸಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಹಿನೋತಿ ಏತಸ್ಮಾ ಫಲನ್ತಿ ಹೇತೂತಿ ವಚನತ್ಥೇನ ಸಮುದಯಸಚ್ಚಂ ಹೇತು ನಾಮಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ತಞ್ಚಾತಿ ಸಮುದಯಸಚ್ಚಞ್ಚ. ತೇಸನ್ತಿ ಏತ್ಥ ತಸದ್ದಸ್ಸ ವಿಸಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಸಚ್ಚಾನ’’ನ್ತಿ. ಅಪವತ್ತಿವಸೇನ ನಿರುಜ್ಝತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ನಿರೋಧೋ. ತಞ್ಚಾತಿ ನಿರೋಧಞ್ಚ. ತೇನಾತಿ ‘‘ತೇಸಞ್ಚ ಯೋ ನಿರೋಧೋ’’ತಿಪದೇನ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಸಾರಿಪುತ್ತಪರಿಬ್ಬಾಜಕಸ್ಸ. ಏತ್ಥಾತಿ ಇಮಿಸ್ಸಂ ಗಾಥಾಯಂ, ಚತೂಸು ಸಚ್ಚೇಸು ವಾ. ನಯತೋತಿ ನಾನನ್ತರಿಕನಯತೋ, ಅವಿನಾಭಾವನಯತೋ ವಾ, ನೇತ್ತಿದೇಸನಾಹಾರನಯತೋ ವಾ. ತಮೇವತ್ಥಂ ಪಾಕಟಂ ಕರೋನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ನಿರೋಧೇ ಹೀ’’ತಿಆದಿ. ಏಕದೇಸಸರೂಪೇಕಸೇಸನಯೇನ ವಾ ಮಗ್ಗಸಚ್ಚಂ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅಥ ವಾ’’ತಿಆದಿ. ನಿರೋಧೋ ಚ ನಿರೋಧೂಪಾಯೋ ಚ ನಿರೋಧೋತಿ ಏಕದೇಸಸರೂಪೇಕಸೇಸೋ ಕಾತಬ್ಬೋ. ತೇಸಞ್ಚಾತಿ ಏತ್ಥ ಅವುತ್ತಸಮ್ಪಿಣ್ಡನತ್ಥೇನ ಚಸದ್ದೇನ ಮಗ್ಗಸಚ್ಚಂ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿಪಿ ವದನ್ತಿ. ಅಯಂ ನಯೋ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ನ ವುತ್ತೋ. ತಮೇವತ್ಥನ್ತಿ ಚತುಸಚ್ಚಸಙ್ಖಾತಂ ತಮೇವತ್ಥಂ. ಪಟಿಪಾದೇನ್ತೋತಿ ನಿಗಮೇನ್ತೋ.

‘‘ಸಚೇಪೀ’’ತಿ ¶ ಇಮಿನಾ ಯದೀತಿ ಪದಸ್ಸತ್ಥಂ ವಣ್ಣೇತಿ. ‘‘ಏತ್ತಕಮೇವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ತಾವದೇವಾತಿ ಪದಸ್ಸತ್ಥಂ ¶ ವಣ್ಣೇತಿ. ‘‘ಇತೋ ಉತ್ತರಿ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಏವಕಾರಸ್ಸ ಫಲಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಇತೋತಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲತೋ. ‘‘ಇದಂ…ಪೇ… ಪತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಏತ್ತಕಮೇವಾ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ಅತ್ಥಸರೂಪಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಏಸೋ ಏವ ಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಏಸೇವ ಧಮ್ಮೋ’’ತಿಪದಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ವಣ್ಣೇತಿ. ಪಚ್ಚಬ್ಯತ್ಥಾತಿ ಪತಿಅವಪುಬ್ಬೋ ಇಧಾತು ಪಟಿವಿದ್ಧತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಪಟಿವಿದ್ಧತ್ಥಾ’’ತಿ. ತುಮ್ಹೇಹೀತಿ ಅಸ್ಸಜಿತ್ಥೇರಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ. ಇಮಿನಾ ‘‘ಪಚ್ಚಬ್ಯತ್ಥಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಹಿಯ್ಯತ್ತನೀಪರಸ್ಸಪದಮಜ್ಝಿಮಪುರಿಸಬಹುವಚನತ್ಥವಿಭತ್ತಿಂ ದೀಪೇತಿ. ಕಪ್ಪನಹುತೇಹೀತಿ ಕಪ್ಪಾನಂ ನಹುತೇಹಿ, ಕೋಟಿಪಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಾನಂ ಸತೇಹಿ ನಹುತೇಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಬ್ಭತೀತನ್ತಿ ಅಭಿಅತೀತಂ. ಅಮ್ಹೇಹಿ ಅದಿಟ್ಠಮೇವ ಹುತ್ವಾ ಅತಿಕ್ಕಮಾಪಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೬೨. ಆರಮ್ಮಣಭೂತಸ್ಸ ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ಗಮ್ಭೀರತ್ತಾ ಆರಮ್ಮಣಿಕಭೂತಂ ಞಾಣಮ್ಪಿ ಗಮ್ಭೀರಮೇವಾಧಿಪ್ಪೇತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಗಮ್ಭೀರಸ್ಸ ಚ ಞಾಣಸ್ಸಾ’’ತಿ. ಯಥಾ ಹಿ ಸಣ್ಹವತ್ಥಸ್ಸ ಸಿಬ್ಬನತ್ಥಾಯ ಸಣ್ಹಸೂಚಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾತಿ. ಉಪಧೀನಂ ಸಮ್ಮಾ ಖಯಟ್ಠೇನ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಉಪಧಿಸಙ್ಖಯಂ ನಾಮಾತಿ ಆಹ ‘‘ಉಪಧಿಸಙ್ಖಯೇತಿ ನಿಬ್ಬಾನೇ’’ತಿ. ತದಾರಮ್ಮಣಾಯಾತಿ ತಂನಿಬ್ಬಾನಾರಮ್ಮಣಾಯ. ವಿಮುತ್ತಿಯಾತಿ ಫಲವಿಮುತ್ತಿಯಾ. ಸಾವಕಪಾರಮೀಞಾಣೇತಿ ಅಗ್ಗಸಾವಕಪಾರಮೀಞಾಣೇ. ತೇಸೂತಿ ಸಾರಿಪುತ್ತಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೇಸು. ಅಡ್ಢಮಾಸೇನ ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ಅತೀತೇತಿ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕೇ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಮತ್ಥಕೇ. ತಸ್ಸಾತಿ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಭಾವಂ ಪತ್ಥೇಸೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಅಸ್ಸಮೇತಿ ಮುನೀನಂ ಠಾನೇ. ತಞ್ಹಿ ಆ ಕೋಧಂ, ಆ ಭುಸೋ ವಾ ರಾಗಾದಯೋ ಸಮೇನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಅಸ್ಸಮೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಮಿಂ. ಪತ್ಥಯಿತ್ವಾ ಚ ಪೇಸೇಸೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತತ್ಥಾತಿ ನೀಲುಪ್ಪಲಮಣ್ಡಪೇ. ತೇಸೂತಿ ತಾಪಸಸೇಟ್ಠೀಸು.

೬೩. ಯೇಸನ್ತಿ ಕುಲಾನಂ. ‘‘ವಿಧವಭಾವಾಯಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ವಿಧವಾಯ ಭಾವೋ ವೇಧಬ್ಯನ್ತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ವಿಧವಾತಿ ಚ ಪತಿಸುಞ್ಞಾ. ಸಾ ಹಿ ಧವೇನ ವಿಗತಾತಿ ‘‘ವಿಧವಾ’’ತಿ ಚ, ವಿಗತೋ ಧವೋ ಇಮಿಸ್ಸಾತಿ ‘‘ವಿಧವಾ’’ತಿ ಚ ವುಚ್ಚತಿ. ಉಭಯೇನಾಪೀತಿ ಪುತ್ತಪಬ್ಬಜ್ಜಪತಿಪಬ್ಬಜ್ಜಸಙ್ಖಾತೇನ ದುವಿಧೇನಪಿ.

ಸಞ್ಚಯಾನೀತಿ ¶ ಏತ್ಥ ನಿಸ್ಸಯೂಪಚಾರೇನ ನಿಸ್ಸಯೇ ನಿಸ್ಸಿತೂಪಚಾರೋ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸಞ್ಚಯಸ್ಸ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾನೀ’’ತಿ. ಅಥ ವಾ ಣಪಚ್ಚಯೋ ತಸ್ಸೇದಮತ್ಥೇ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸಞ್ಚಯಸ್ಸ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾನೀ’’ತಿ. ‘‘ಮಗಧಾನ’’ನ್ತಿ ಬಹುವಚನವಸೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ಜನಪದಸ್ಸ ನಾಮನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಮಗಧಾನಂ ಜನಪದಸ್ಸಾ’’ತಿ. ಗಿರಿಬ್ಬಜನ್ತಿ ಏತ್ಥ ವಜೋ ವಿಯಾತಿ ವಜೋ, ಗಿರಿ. ವಜಸದಿಸೋ ಗಿರಿ ಏತ್ಥಾತಿ ¶ ಗಿರಿಬ್ಬಜಂ ಪದಹೇಟ್ಠುಪರಿಯವಸೇನ, ನಗರಂ. ‘‘ಮಹಾವೀರಿಯವನ್ತೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಮಹನ್ತೋ ವೀರೋ ಏತೇಸಂ ತಥಾಗತಾನನ್ತಿ ಮಹಾವೀರಾತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಧಮ್ಮೇನ ನಯಮಾನಾನಂ ಕಾ ಉಸೂಯಾ ವಿಜಾನತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಕಚ್ಚಾಯನನಯೇನ (ಕಚ್ಚಾಯನೇ ೨೭೭ ಸುತ್ತೇ) ಉಸೂಯಪಯೋಗೇ ಸಮ್ಪದಾನಂ ಹೋತೀತಿ ಆಸಙ್ಕಾ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಆಹ ‘‘ಭುಮ್ಮತ್ಥೇ ಸಾಮಿವಚನಂ, ಉಪಯೋಗತ್ಥೇ ವಾ’’ತಿ. ವಿಜಾನನ್ತಾನನ್ತಿ ವಿಜಾನನ್ತೇಸು ತಥಾಗತೇಸು, ವಿಜಾನನ್ತೇ ವಾ.

೧೫. ಉಪಜ್ಝಾಯವತ್ತಕಥಾ

೬೪. ಅನುಪಜ್ಝಾಯಕಾತಿ ಏತ್ಥ ವಜ್ಜಾವಜ್ಜಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಝಾಯತೀತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ, ಸೋ ನತ್ಥಿ ಏತೇಸನ್ತಿ ಅನುಪಜ್ಝಾಯಕಾತಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ವಜ್ಜಾವಜ್ಜ’’ನ್ತಿಆದಿ. ‘‘ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಣಕಪತ್ತ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಉದ್ದಿಸ್ಸ, ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ ಅನೇನಾತಿ ಉತ್ತಿಟ್ಠೋ, ಸೋಯೇವ ಪತ್ತೋ ಉತ್ತಿಟ್ಠಪತ್ತೋತಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಉತ್ತಿಟ್ಠೇ ನ ಪಮಜ್ಜೇಯ್ಯಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಧ. ಪ. ೧೬೮) ಪನ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಣಂ ‘‘ಉತ್ತಿಟ್ಠ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ತಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಉದ್ದಿಸ್ಸ, ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ವಾ ತಿಟ್ಠನಂ ಉತ್ತಿಟ್ಠನ್ತಿ ವಚನತ್ಥೋ ಕಾತಬ್ಬೋ. ‘‘ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಣಪತ್ತ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ವಚನಂ ‘‘ತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಮನುಸ್ಸಾ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಸಞ್ಞಿನೋ’’ತಿಪದಂ ಲಙ್ಘಿತ್ವಾ ‘‘ತಸ್ಮಾ ಉತ್ತಿಟ್ಠಪತ್ತನ್ತಿ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿಪದೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ, ತಸ್ಮಾ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಣಕಪತ್ತತ್ತಾ ಉತ್ತಿಟ್ಠಪತ್ತನ್ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಮನುಸ್ಸಾ ಕಿಂಸಞ್ಞಿನೋತಿ ಆಹ ‘‘ತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಮನುಸ್ಸಾ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಸಞ್ಞಿನೋ’’ತಿ. ತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ತಸ್ಮಿಂ ಏವ ಉತ್ತಿಟ್ಠಪತ್ತೇ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಪರಿಭೋಗಭಾವೇನ ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಅವಸಜ್ಜಿತಬ್ಬತ್ತಾ, ಅವಛಡ್ಡೇತಬ್ಬತ್ತಾ ವಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಸಞ್ಞಿನೋ ಹೋನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಣಕಪತ್ತತ್ತಾ ಉತ್ತಿಟ್ಠಪತ್ತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪನ ಅವಸಜ್ಜಿತಪತ್ತತ್ತಾ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಪತ್ತನ್ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಉತ್ತಿಟ್ಠ ಪತ್ತನ್ತಿಪದಂ ವಾಕ್ಯಮೇವ, ನ ಸಮಾಸೋತಿಪಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅಥ ¶ ವಾ’’ತಿಆದಿ. ‘‘ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಉತ್ತಿಟ್ಠಾತಿ ಏತ್ಥ ತ್ವಾಲೋಪೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಗಹೇತು’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಾಠಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಗೇಹಸಿತಪೇಮವಸೇನಾತಿ ಗೇಹೇ ನಿಸ್ಸಿತಪೇಮವಸೇನ, ಮೇತ್ತಾಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಪೇಮವಸೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಗಾರವಾ ಹುತ್ವಾ ಸಪ್ಪತಿಸ್ಸಾ ಹುತ್ವಾ ವಿಹರನ್ತಾತಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಉಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ’’ತಿ. ‘‘ಸಭಾಗಜೀವಿಕಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಭಾಗವುತ್ತಿಕಾತಿ ಏತ್ಥ ವುತ್ತಿಸದ್ದೋ ಜೀವಿಕತ್ಥೋಯೇವ, ನ ವಿವರಣಾದ್ಯತ್ಥೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಉಪಜ್ಝಾಯಭಾವಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛತಿ ಏತೇಹೀತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯಭಾವಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಾನಿ, ತಾನಿಯೇವ ವೇವಚನಾನಿ ಉಪಜ್ಝಾಯಭಾವಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನವೇವಚನಾನಿ. ತಿಕ್ಖತ್ತುನ್ತಿ ಉಕ್ಕಟ್ಠವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ಸಕಿಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿಯೇವ. ಪದಸ್ಸ ವಸೇನ ವಿಞ್ಞಾಪೇತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ಏತ್ಥಾತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯಗಹಣಟ್ಠಾನೇ. ಯದಿದಂ ವಾಚಾಯ ವಾ ಸಾವನಂ, ಯದಿದಂ ಕಾಯೇನ ವಾ ಅತ್ಥವಿಞ್ಞಾಪನಂ ಅತ್ಥಿ, ಇದಮೇವ ಸಾವನಅತ್ಥವಿಞ್ಞಾಪನಮೇವ ಉಪಜ್ಝಾಯಗಹಣನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಸಾಧೂತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನನ್ತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯೇನ ¶ ಪಞ್ಚಸು ಪದೇಸು ಯಸ್ಮಿಂ ಕಿಸ್ಮಿಂಚಿ ವುತ್ತೇ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಸ್ಸ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಂ. ತನ್ತಿ ಕೇಸಞ್ಚಿ ವಚನಂ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ. ಏತ್ಥಾತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯಗಹಣೇ. ‘‘ನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಂ ಅಙ್ಗ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಆಯಾಚನದಾನಾನಿಯೇವ ಅಙ್ಗಾನಿ ನಾಮಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕೇನಾಪಿ ಞಾತುನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಇಮಿನಾ ಪದೇನಾತಿ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪದೇನ.

ತತ್ರಾಯಂ ಸಮ್ಮಾವತ್ತನಾತಿ ಏತ್ಥ ತಸದ್ದಸ್ಸ ವಿಸಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಯಂ ವುತ್ತಂ ಸಮ್ಮಾ ವತ್ತಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ. ಇಮಿನಾ ಕಿರಿಯಾವಿಸಯಭಾವಮೇವ ದೀಪೇತಿ, ನ ದಬ್ಬವಿಸಯಭಾವಂ. ಅಯನ್ತಿ ವುಚ್ಚಮಾನಾ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಸ್ಸ. ಧೋತಪಾದಪರಿಹರಣತ್ಥಾಯಾತಿ ಧೋತಸ್ಸ ಪಾದಸ್ಸ ಪಂಸುಮಕ್ಖನಾದೀನಂ ಪರಿಹರಣತ್ಥಾಯ. ತಾತಿ ಉಪಾಹನಾಯೋ. ಕಾಲಸ್ಸೇವಾತಿ ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲತೋಯೇವ, ನಿಸ್ಸಕ್ಕತ್ಥೇ ಚೇತಂ ಸಾಮಿವಚನಂ. ತತೋತಿ ತೇಹಿ ತೀಹಿ ದನ್ತಕಟ್ಠೇಹಿ, ವಿಭತ್ತಅಪಾದಾನಮೇತಂ. ತೇಸು ವಾ ತೀಸು ದನ್ತಕಟ್ಠೇಸು. ಯನ್ತಿ ಯಂ ದನ್ತಕಟ್ಠಂ. ಅಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಗಹಣೇ.

ತತೋತಿ ಸೀತುಣ್ಹೋದಕೇಹಿ, ಸೀತುಣ್ಹೋದಕೇಸು ವಾ. ವಳಞ್ಜೇತೀತಿ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ. ಉದಕನ್ತಿ ಮುಖಧೋವನೋದಕಂ. ‘‘ವಚ್ಚಕುಟಿತೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಸ್ಸಾವಕುಟೀಪಿ ¶ ಗಹೇತಬ್ಬಾ. ಏವನ್ತಿ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿಯಮಾನೇ. ಅಸುಞ್ಞನ್ತಿ ಜನಸದ್ದತೋ ಅತುಚ್ಛಂ. ಆಸನನ್ತಿ ಥೇರಸ್ಸ ಆಸನಂ. ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ಆಸನೇ. ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಥೇರಸ್ಸ ವತ್ತಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಉಕ್ಲಾಪೋ ಅಸ್ಮಿಂ ದೇಸೇ ಅತ್ಥೀತಿ ಉಕ್ಲಾಪೋತಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಕೇನಚಿ ಕಚವರೇನ ಸಂಕಿಣ್ಣೋ’’ತಿ. ಏತ್ಥ ಚ ಸಙ್ಕಾರೋ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠೋ ಕಲಾಪೋ ಸಮೂಹೋ ಉಕ್ಲಾಪೋತಿ ವಚನತ್ಥೇನ ಉಕ್ಲಾಪೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಕಚೀಯತಿ ಬನ್ಧೀಯತಿ ಅಸ್ಮಿಂ ದೇಸೇತಿ ಕಚೋ, ಸೋ ವರೀಯತಿ ಇಚ್ಛೀಯತಿ ಅನೇನಾತಿ ಕಚವರೋತಿ ವಚನತ್ಥೇನ ಕಚವರೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಹತ್ಥೇನಪೀತಿ ಏತ್ಥ ಪಿಸದ್ದೋ ಪಿಲೋತಿಕೇನಪೀತಿಆದಿಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ.

ಏಕತೋ ಕತ್ವಾತಿ ಏಕತೋ ಸಮಾನಪಟಲಂ ಕತ್ವಾ. ಕಸ್ಮಾ ಸಙ್ಘಾಟೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸಬ್ಬಂ ಹೀ’’ತಿಆದಿ. ‘‘ಸಙ್ಘಟಿತತ್ತಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಂಹರಿತಬ್ಬಾತಿ ಸಙ್ಘಾಟೀತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತಂ ಉಪಜ್ಝಾಯಂ ಸಂಪಾಪುಣಾತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ಏಕೇನ ವಾ ಪದವೀತಿಹಾರೇನಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಪತ್ತೋಯೇವ ಉಣ್ಹಭಾರಿಕೇಸು ಪರಿಯಾಪನ್ನೋತಿ ಪತ್ತಪರಿಯಾಪನ್ನೋ, ಪತ್ತೇ ಪರಿಯಾಪನ್ನೋ ಯಾಗುಆದಿಕೋ ಪತ್ತಪರಿಯಾಪನ್ನೋತಿಪಿ ಯುಜ್ಜತಿಯೇವ. ಭಿಕ್ಖಾಚಾರೇತಿ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಟ್ಠಾನೇ. ಯಾಗುಯಾ ವಾ ಲದ್ಧಾಯಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತಸ್ಸಾತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ. ಸೋ ಪತ್ತೋತಿ ಉಣ್ಹಾದೀಸು ಪರಿಯಾಪನ್ನೋ ಸೋ ಪತ್ತೋ. ಅಞ್ಞತ್ರ ವಾತಿ ಆರಾಮಾದೀಸು ವಾ. ತಸ್ಸಾತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ. ವಚನೇ ಅನಿಟ್ಠಿತೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾತಿ ‘‘ನ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಭಣಮಾನಸ್ಸಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ವುತ್ತನಕಾರತೋ ಪಟ್ಠಾಯ. ಇಮಿನಾ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತೇಸು ‘‘ನಾತಿದೂರೇ ಗನ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ನಕಾರಪಟಿಸಿದ್ಧೇಸು ಆಪತ್ತಿ ನತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚೀತಿ ‘‘ನ ¶ ಚ ಉಣ್ಹೇ ಚೀವರಂ ನಿದಹಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ಯೇಸು ಕೇಸುಚಿ. ಅಯನ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಾಪತ್ತಿ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ಆಪತ್ತಿಸಾಮನ್ತಾತಿ ಏತ್ಥ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಸಾಮನ್ತಾ ಆಪತ್ತಿಸಾಮನ್ತಾತಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಆಪತ್ತಿಯಾ ಆಸನ್ನ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಆಸನ್ನ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಾಮನ್ತಾಸದ್ದಸ್ಸ ಆಸನ್ನವೇವಚನತಞ್ಚ ಉಪಯೋಗತ್ಥೇ ನಿಸ್ಸಕ್ಕವಚನತಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತಿ. ಈದಿಸಂ ವಚನಂ ಭನ್ತೇ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ ನಾಮಾತಿ ಯೋಜನಾ.

ಗಾಮತೋ ¶ ಪಠಮತರನ್ತಿ ಗಾಮತೋ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಪಠಮತರಂ. ತೇನೇವಾತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯೇನೇವ. ನಿವತ್ತನ್ತೇನ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕೇನಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ತಿನ್ತ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ತಮೇವತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸೇದಗ್ಗಹಿತ’’ನ್ತಿ. ಇಮಿನಾ ಸೇದೇನ ಸೀದತೀತಿ ಸಿನ್ನನ್ತಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಅತಿರೇಕಂ ಕತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಉಸ್ಸಾರೇತ್ವಾತಿಪದಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ಉದ್ಧಂ ಉದ್ಧಂ ಸಾರೇತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಪಚ್ಛಿಮವಾಕ್ಯಸ್ಸ ಪುಬ್ಬವಾಕ್ಯಕಾರಣಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ’’ತಿ. ಮಜ್ಝೇ ಭಙ್ಗಸ್ಸ ದೋಸಂ ಆವಿಕರೋನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಸಮಂ ಕತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ. ತತೋತಿ ಸಮಂ ಕತ್ವಾ ಸಂಹರಣತೋ, ನಿಚ್ಚಂ ಭಿಜ್ಜಮಾನನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಮಜ್ಝೇ ಭಙ್ಗತೋ ವಾ, ದುಬ್ಬಲನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏತನ್ತಿ ‘‘ಚತುರಙ್ಗುಲಂ ಕಣ್ಣಂ ಉಸ್ಸಾರೇತ್ವಾ’’ತಿ ಏತಂ ವಚನಂ. ಯಥಾತಿ ಯೇನಾಕಾರೇನ ಸಂಹರಿಯಮಾನೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಚೀವರಭೋಗಸ್ಸ ಓರೋ ಅನ್ತೋ ಓಭೋಗೋತಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಕಾಯಬನ್ಧನ’’ನ್ತಿಆದಿ.

ಯೋತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ. ‘‘ಗಾಮೇಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಮೇವತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅನ್ತರಘರೇ ವಾ ಪಟಿಕ್ಕಮನೇ ವಾ’’ತಿ. ಪಟಿಕ್ಕಮನೇ ವಾತಿ ಭೋಜನಸಾಲಾಯಂ ವಾ. ತಸ್ಸಾತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ. ಲದ್ಧಾ ಭಿಕ್ಖಾ ಯೇನಾತಿ ಲದ್ಧಭಿಕ್ಖೋ, ತಸ್ಸ ವಾ. ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ತಸ್ಸಾತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ. ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ನ ಹೋತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅತ್ತನಾ ಲದ್ಧೋಪೀತಿ ಪಿಸದ್ದೋ ಉಪಜ್ಝಾಯೇನ ಲದ್ಧೋಪೀತಿ ಅತ್ಥಂ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇತಿ. ಆಹರಿಯತೂತಿ ಏತ್ಥ ತುವಿಭತ್ತಿ ಪುಚ್ಛಾಯಂ ಹೋತಿ, ಆಹರಿಯತು ಕಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಾಲೋತಿ ಭೋಜನಕಾಲೋ. ಭುಞ್ಜಿತ್ಥಾತಿ ಭುತ್ತೋ, ತಸ್ಮಿಂ ಸತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಉಪಕಟ್ಠೋತಿ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕಸ್ಸ ಆಸನ್ನೋ.

ಅನನ್ತರಹಿತಾಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಅನ್ತರಧಾಯತೀತಿ ಅನ್ತರಹಿತೋ, ತಟ್ಟಿಕಚಮ್ಮಖಣ್ಡಾದಿ, ನತ್ಥಿ ಅನ್ತರಹಿತೋ ಏತಸ್ಮಿಂ ಪತ್ತಭೂಮೀನಮನ್ತರೇತಿ ಅನನ್ತರಹಿತೋತಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅನತ್ಥತಾಯಾ’’ತಿ. ಕಾಳವಣ್ಣಕತಾ ವಾ ಸುಧಾಬದ್ಧಾ ವಾ ನಿರಜಮತ್ತಿಕಾ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ. ತನ್ತಿ ಪತ್ತಂ. ಧೋತವಾಲಿಕಾಯಪೀತಿ ಸುದ್ಧವಾಲಿಕಾಯಪಿ. ತತ್ಥಾತಿ ಪಂಸುರಜಸಕ್ಖರಾದೀಸು. ಪುನ ತತ್ಥಾತಿ ಪಣ್ಣಾಧಾರಕೇಸು. ಇದಂ ವಚನಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಭಿಮುಖೇನಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಅಭಿಮುಖೇನ. ಸಣಿಕನ್ತಿ ಸಿನ್ನಂ ¶ . ಅನ್ತೇ ಪನಾತಿ ಚೀವರಸ್ಸ ಕೋಟಿಯಂ ಪನ. ನಿಕ್ಖಿಪನ್ತಸ್ಸ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಸ್ಸ ಚೀವರಸ್ಸ ಭೋಗೋತಿ ಯೋಜನಾ.

ಚುಣ್ಣಂ ¶ ಸನ್ನೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಚುಣ್ಣಸಮೋಧಾನೇನ ನೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಪಿಣ್ಡಿ ಕಾತಬ್ಬಾ’’ತಿ. ‘‘ಏಕಸ್ಮಿಂ ನಿದ್ಧೂಮೇ ಠಾನೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಏಕಮನ್ತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಅನ್ತೇ ಠಾನೇತಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಜನ್ತಾಘರೇತಿ ಅಗ್ಗಿಸಾಲಾಯಂ. ಸಾ ಹಿ ಜಲತಿ ದಿಬ್ಬತಿ ಅಗ್ಗಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಜನ್ತಾ, ಜನೇತಿ ಸರೀರಸೇದಮೇತ್ಥಾತಿ ವಾ ಜನ್ತಾ, ಸಾ ಏವ ಘರಂ ಜನ್ತಾಘರನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಮಿಂ. ಪರಿಪೂಜಾವಸೇನ ಕರೀಯತೀತಿ ಪರಿಕಮ್ಮನ್ತಿ ಅತ್ಥೇನ ಅಙ್ಗಾರದಾನಾದಿಕಂ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ನಾಮಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಪರಿಕಮ್ಮಂ ನಾಮಾ’’ತಿಆದಿ.

‘‘ನ ಕೇನಚಿ ಗೇಲಞ್ಞೇನಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಉಸ್ಸಹನಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ. ಅಗಿಲಾನೇನ ಸಟ್ಠಿವಸ್ಸೇನ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕೇನಾಪಿ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಯೋಜನಾ. ಅನಾದರೇನಾತಿ ವತ್ತಕರಣಸ್ಸ ಅನಾದರೇನ. ನಕಾರಪಟಿಸಂಯುತ್ತೇಸೂತಿ ಪಟಿಸೇಧವಾಚಕೇನ ನಕಾರೇನ ಪಟಿಸಂಯುತ್ತೇಸು. ಪದೇಸೂತಿ ‘‘ನ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಭಣಮಾನಸ್ಸ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಕಥಾ ಓಪಾತೇತಬ್ಬಾ’’ತಿಆದೀಸು ವಾಕ್ಯೇಸು. ಭೂಮಿಯನ್ತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣವಸೇನ ವುತ್ತಂ ಭಿತ್ತಿಯಮ್ಪಿ ಅಪಟಿಘಂಸಿತಬ್ಬತ್ತಾ. ‘‘ಪಿಠಸಙ್ಘಾಟಞ್ಚಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಕವಾಟಪೀಳನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪೀಠಸದ್ದೇನ ಪಿಠಸಙ್ಘಾಟಂ ವುಚ್ಚತಿ ಉತ್ತರಪದಲೋಪವಸೇನ ವಾ ಏಕದೇಸವೋಹಾರವಸೇನ ವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ‘‘ಅಚ್ಛುಪನ್ತೇನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಪ್ಪಟಿಘಂಸನ್ತೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ಘಂಸಧಾತುಯಾ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಸಮ್ಮಾ ತಾಯತಿ ಅತ್ತಾನಞ್ಚ ಪರಞ್ಚ ಅನೇನಾತಿ ಸನ್ತಾನಂ, ತಮೇವ ಸನ್ತಾನಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೇನ ಕೀಟಕುಲಾವಕಮಕ್ಕಟಕಸುತ್ತಾದಿ ಸನ್ತಾನಕಂ ನಾಮಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಸನ್ತಾನಕ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಉಲ್ಲೋಕತೋತಿ ವಿತಾನತೋ. ತಞ್ಹಿ ಉದ್ಧಂ ಲುಚೀಯತೇ ಬನ್ಧೀಯತೇತಿ ಉಲ್ಲೋಕನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಚಕಾರಸ್ಸ ಕಕಾರಮಕತ್ವಾ ‘‘ಉಲ್ಲೋಚ’’ನ್ತಿಪಿ ವುಚ್ಚತಿ. ತೋಸದ್ದೇನ ಆಕಾರಸ್ಸ ಸ್ಮಾವಚನಸ್ಸ ಕಾರಿಯಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಅಪಹರಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಪನೇತಬ್ಬಂ. ‘‘ಅವಹರಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಹೇಟ್ಠಾ ಹರಿತಬ್ಬಂ ಪಾತೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.