ತೀಕಾ > ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) > ಖುದ್ದಸಿಕ್ಖಾ-ಮೂಲಸಿಕ್ಖಾ

ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ‘‘ತಿಸ್ಸಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ, ತಿಸ್ಸಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ, ತಿಸ್ಸಸ್ಸ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ¶ , ತಿಸ್ಸಾಯ ಸಾಮಣೇರಿಯಾ, ತಿಸ್ಸಾಯ ಸಿಕ್ಖಮಾನಾಯ ಸನ್ತಕಂ ಪರಿಭುಞ್ಜ ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಹಿ ವಾ ಯಥಾಪಚ್ಚಯಂ ವಾ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ.

ಪರಮ್ಮುಖಾವಿಕಪ್ಪನೇ-ಕಸ್ಸನ್ತಿಕೇವಮೀರಯೇ;

‘‘ಇಮಂ ಚೀವರಂ ತುಯ್ಹಂ ವಿಕಪ್ಪನತ್ಥಾಯ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ.

೨೨೭. ತೇನ ವತ್ತಬ್ಬೋ ‘‘ಕೋ ತೇ ಮಿತ್ತೋ ವಾ ಸನ್ದಿಟ್ಠೋ ವಾ’’ತಿ. ಇತರೇನ ಚೇವಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ ‘‘ತಿಸ್ಸೋ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ವಾ ¶ ‘‘ತಿಸ್ಸಾ ಭಿಕ್ಖುನೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ತಿಸ್ಸೋ ಸಾಮಣೇರೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ತಿಸ್ಸಾ ಸಾಮಣೇರೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ತಿಸ್ಸಾ ಸಿಕ್ಖಮಾನಾ’’ತಿ ವಾ.

ಪುನ ತೇನ ‘‘ಅಹಂ ತಿಸ್ಸಸ್ಸ ತಿಸ್ಸಾಯ ವಾ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ವಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ತೇನೇವ ‘‘ತಿಸ್ಸಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ, ತಿಸ್ಸಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ, ತಿಸ್ಸಸ್ಸ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ, ತಿಸ್ಸಾಯ ಸಾಮಣೇರಿಯಾ, ತಿಸ್ಸಾಯ ಸಿಕ್ಖಮಾನಾಯ ಸನ್ತಕಂ ಪರಿಭುಞ್ಜ ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಹಿ ವಾ ಯಥಾಪಚ್ಚಯಂ ವಾ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಿತಬ್ಬಂ.

ದೂರಸನ್ತಿಕತ್ತೇಕತ್ತಬಹುಭಾವಂ ವಿಜಾನಿಯ;

‘‘ಏತಂ ಇಮ’’ನ್ತಿ ‘‘ಏತಾನಿ, ಇಮಾನೀ’’ತೇತ್ಥ ಯೋಜಯೇ.

ದಸಾಹಂ ಮಾಸಮೇಕಂ ವಾ, ಪಞ್ಚ ವಾ ಕಥಿನತ್ಥತೇ;

ಪಾರಿಪೂರತ್ಥಮೂನಸ್ಸ, ಪಚ್ಚಾಸಾ ಸತಿ ಮಾಸಕಂ;

ನುಪ್ಪಾದಯತಿ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಂ, ನಾಧಿಟ್ಠಿತವಿಕಪ್ಪಿತನ್ತಿ.

ಬ್ಯತ್ತಸ್ಸ ಪಞ್ಚವಸ್ಸಸ್ಸ, ನತ್ಥಿ ನಿಸ್ಸಯ ಕಾರಿಯಂ;

ಯಾವಜೀವಮ್ಪಿ ಅಬ್ಯತ್ತೋ, ನಿಸ್ಸಿತೋಯೇವ ಜೀವತಿ.

ಏಕಂಸಂ ¶ ಚೀವರಂ ಕತ್ವಾ, ಪಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾನ ಅಞ್ಜಲಿಂ;

ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ, ವದೇ ಯಾವತತೀಯಕಂ;

ಪಕ್ಕನ್ತೇ ಪಕ್ಖಸಙ್ಕನ್ತೇ, ವಿಬ್ಭನ್ತೇ ವಾಪಿ ನಿಸ್ಸಯೋ;

ಮರಣಾಣತ್ತುಪಜ್ಝಾಯ-ಸಮೋಧಾನೇಹಿ ಸಮ್ಮತಿ.

ನಿಸ್ಸಾಯ ¶ ನ ವಸೇಲಜ್ಜಿಂ, ಅಪುಬ್ಬಂ ಠಾನಮಾಗತೋ;

ಆಗಮೇ ಚತುಪಞ್ಚಾಹಂ, ಞಾತುಂ ಭಿಕ್ಖುಸಭಾಗತಂ.

ಅದ್ಧಿಕಸ್ಸ ಗಿಲಾನಸ್ಸ, ಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಕಸ್ಸ ಚ;

ಯಾಚಿತಸ್ಸ ಅರಞ್ಞೇ ವಾ, ಸಲ್ಲಕ್ಖನ್ತೇನ ಫಾಸುಕಂ;

ಸಭಾಗೇ ದಾಯಕೇಸನ್ತೇ, ವಸಿತುಂ ತಾವ ಲಬ್ಭತೀತಿ.

ಅಕಾಯಬನ್ಧನೋ ಗಾಮಂ, ದುಕ್ಕಟಂ ಪವಿಸೇಯ್ಯ ಚೇ;

ಬನ್ಧೇಯ್ಯ ಯತ್ಥ ಸರತಿ, ತತ್ಥೇವಾಸತಿಯಾ ಗತೋ.

ಪಟ್ಟಿಕಾ ಸೂಕರನ್ತನ್ತಿ, ದುವಿಧಂ ಕಾಯಬನ್ಧನಂ;

ದುಸ್ಸಪಟ್ಟೋ ಚ ರಜ್ಜು ಚ, ಏಕಾ ತದನುಲೋಮಿಕಾ.

ಮಚ್ಛಕಣ್ಟಕಖಜ್ಜೂರೀ-ಪತ್ತಾ ಮಟ್ಠಾ ಚ ಪಟ್ಟಿಕಾ;

ಲಬ್ಭಾ ದಸಾ ಚತಸ್ಸೋಪಿ, ಅನ್ತೇ ದಿಗುಣಸುತ್ತಕಂ.

ಮಾಲಾದಿಂ ¶ ಕಕ್ಕಟಚ್ಛಾದಿಂ, ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಗುಣಸುತ್ತಕ;

ಕೋಟ್ಟಿತಾ ಕುಞ್ಜರಚ್ಛಾದಿಂ, ಪಟ್ಟಿಕಾ ನ ಚ ಕಪ್ಪತಿ.

ಘಟಕಂ ಮಕರಮುಖಾದಿಂ, ನ ಕಪ್ಪನ್ತಿ ದಸಾಮುಖೇ;

ಉಭನ್ತೇ ಘಟಕಾ ಲೇಖಾ, ವಿಧೇ ಅಞ್ಞಞ್ಚ ಚಿತ್ತಕಂ.

ದೇಡ್ಡುಭಕಞ್ಚ ಮುರಜಂ, ಮದ್ದವೀಣಂ ಕಲಾಬುಕಂ;

ನ ಕಪ್ಪನ್ತಿ ದಸಾಸು ದ್ವೇ, ಮಜ್ಝಿಮಾಯೇವ ಕಪ್ಪರೇ.

ವೇಳುದನ್ತವಿಸಾಣಟ್ಠಿಕಟ್ಠಲಾಖಾಫಲಾಮಯಾ;

ಸಙ್ಖನಾಭಿಮಯಾ ಸುತ್ತನಳಲೋಹಮಯಾಪಿ ಚ;

ವಿಧಾ ಕಪ್ಪನ್ತಿ ಕಪ್ಪಿಯಾ, ಗಣ್ಠಿಯೋ ಚಾಪಿ ತಮ್ಮಯಾತಿ.

ಜಾತಾಜಾತಾತಿ ¶ ದುವಿಧಾ, ಸುದ್ಧಮತ್ತಿಕಪಂಸುಕಾ;

ಜಾತಾದಡ್ಢಾ ಚ ಪಥವೀ, ಬಹುಮತ್ತಿಕಪಂಸುಕಾ;

ಚಾತುಮಾಸಾಧಿಕೋವಟ್ಠಪಂಸುಮತ್ತಿಕರಾಸಿ ಚ.

ಸುದ್ಧಸಕ್ಖರಪಾಸಾಣಮರುಮ್ಬಕಥಲವಾಲುಕಾ;

ದಡ್ಢಾ ಚ ಭೂಮಿ ಯೇಭುಯ್ಯಸಕ್ಖರಾದಿಮಹೀಪಿ ಚ;

ದುತಿಯಾ ವುತ್ತರಾಸಿ ಚ, ಚಾತುಮಾಸೋಮವಟ್ಠಕೋ.

ದ್ವೇ ¶ ಭಾಗಾ ತೀಸು ಭಾಗೇಸು, ಮತ್ತಿಕಾ ಯಸ್ಸ ಭೂಮಿಯಾ;

ಯೇಭುಯ್ಯಮತ್ತಿಕಾ ಏಸಾ, ಸೇಸೇಸುಪಿ ಅಯಂ ನಯೋ.

ಪಾಚಿತ್ತಿ ಖಣನೇ ಜಾತೇ, ಜಾತಸಞ್ಞಿಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ;

ದ್ವೇಳ್ಹಸ್ಸಾಜಾತಸಞ್ಞಿಸ್ಸ, ನಾಪತ್ತಾಣಾಪನೇ ತಥಾ.

ಪಹಾರೇ ಪಹಾರಾಪತ್ತಿ, ಖಣಮಾನಸ್ಸ ಅತ್ತನಾ;

ಏಕಾಯಾಣತ್ತಿಯಾ ಏಕಾ, ನಾನಾಣತ್ತೀಸು ವಾಚಸೋ.

‘‘ಇಮಂ ಠಾನಮಿಮಂ ಕನ್ದಮಿಧ ವಾಪಿಂ ಖಣೇತ್ಥ ಚ;

ಜಾಲೇಹಗ್ಗಿ’’ನ್ತಿ ವಾ ವತ್ತುಂ, ನಿಯಮೇತ್ವಾ ನ ವಟ್ಟತಿ.

‘‘ಥಮ್ಭಸ್ಸಿಮಸ್ಸಾವಾಟಂ ವಾ, ಮತ್ತಿಕಂ ಜಾನ ಮಾಹರ;

ಕರೋಹಿ ಕಪ್ಪಿಯಞ್ಚೇ’’ತಿ, ವಚನಂ ವಟ್ಟತೇದಿಸಂ.

ಅಸಮ್ಬದ್ಧಂ ಪಥವಿಯಾ, ಸುಕ್ಖಕದ್ದಮಆದಿಕಂ;

ಕೋಪೇತುಂ ತನುಕಂ ಲಬ್ಭಮುಸ್ಸಿಞ್ಚನೀಯಕದ್ದಮಂ.

ಗಣ್ಡುಪ್ಪಾದಂ ಉಪಚಿಕಾಮತ್ತಿಕಂ ಮೂಸಿಕುಕ್ಕಿರಂ;

ಚಾತುಮಾಸಾಧಿಕೋವಟ್ಠಂ, ಲೇಡ್ಡಾದಿಞ್ಚ ನ ಕೋಪಯೇ.

ಪತಿತೇ ವಾಪಿಆದೀನಂ, ಕೂಲೇ ಉದಕಸನ್ತಿಕೇ;

ಪಾಸಾಣೇ ಚ ರಜೇ ಲಗ್ಗೇ, ಪತಿತೇ ನವಸೋಣ್ಡಿಯಾ.

ವಮ್ಮಿಕೇ ¶ ಮತ್ತಿಕಾಕುಟ್ಟೇ, ಅಬ್ಭೋಕಾಸುಟ್ಠಿತೇ ತಥಾ;

ಯೇಭುಯ್ಯಕಥಲಟ್ಠಾನೇ, ತಿಟ್ಠತಿಟ್ಠಕಕುಟ್ಟಕೋ.

ಥಮ್ಭಾದಿಂ ¶ ಗಣ್ಹಿತುಂ ಭೂಮಿಂ, ಸಞ್ಚಾಲೇತ್ವಾ ವಿಕೋಪಯಂ;

ಧಾರಾಯ ಭಿನ್ದಿತುಂ ಭೂಮಿಂ, ಕಾತುಂ ವಾ ವಿಸಮಂ ಸಮಂ.

ಸಮ್ಮುಞ್ಜನೀಹಿ ಘಂಸಿತುಂ, ಕಣ್ಟಕಾದಿಂ ಪವೇಸಿತುಂ;

ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಭಿನ್ದನ್ತೋ, ಭೂಮಿಂ ಚಙ್ಕಮಿತುಂ ಪದಂ.

ಘಂಸಿತುಂ ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಂ, ಕಣ್ಡುರೋಗೀ ತಟಾದಿಸು;

ಹತ್ಥಂ ವಾ ಧೋವಿತುಂ ಭೂಮಿಂ, ಘಂಸಿತುಂ ನ ಚ ಕಪ್ಪತಿ.

ಥಮ್ಭಾದಿಉಜುಕುದ್ಧಾರೋ, ಪಾಸಾಣಾದಿಪವಟ್ಟನಂ;

ಸಾಖಾದಿಕಡ್ಢನಂ ರುಕ್ಖಲತಾಚ್ಛೇದನಫಾಲನಂ.

ಸೇಕೋ ಪಸ್ಸಾವಆದೀನಂ, ಸುದ್ಧಚಿತ್ತಸ್ಸ ವಟ್ಟತಿ;

ಅಲ್ಲಹತ್ಥಂ ಠಪೇತ್ವಾನ, ರಜಗ್ಗಾಹೋ ಚ ಭೂಮಿಯಾ.

ಅಗ್ಗಿಸ್ಸ ಅನುಪಾದಾನೇ, ಕಪಾಲೇ ಇಟ್ಠಕಾಯ ವಾ;

ಪಾತೇತುಂ ಲಬ್ಭತೇ ಅಗ್ಗಿಂ, ಭೂಮಿಯಂ ವಾವಸೇ ಸತೀತಿ.

ಪಞ್ಚವಣ್ಣೇಹಿ ಸುತ್ತೇಹಿ, ಅನ್ತೋ ಬಹಿ ಚ ಸಿಬ್ಬಿತುಂ;

ಗಿರಿಕೂಟಡ್ಢಚನ್ದಾದಿಂ, ಛತ್ತೇ ಪಣ್ಣೇ ಚ ಛಿನ್ದಿತುಂ.

ಘಟಕಂ ವಾಳರೂಪಂ ವಾ, ದಣ್ಡೇ ಲೇಖಾ ನ ವಟ್ಟತಿ;

ವಟ್ಟತೀ ದಣ್ಡಬುನ್ದಮ್ಹಿ, ಅಹಿಚ್ಛತ್ತಕಸಾದಿಸಂ.

ಸಿಬ್ಬಿತುಂ ¶ ಏಕವಣ್ಣೇನ, ಪಞ್ಜರಂ ವಾ ವಿನನ್ಧಿತುಂ;

ಥಿರತ್ಥಂ ವಟ್ಟತೀ ಛತ್ತೇ, ದಣ್ಡೇ ಲೇಖಾವ ಬನ್ಧಿತುಂ.

ಅನ್ತೇ ¶ ಪಟ್ಟಮುಖೇ ವಾಪಿ, ವೇಣಿ ಸಙ್ಖಲಿಕಾಪಿ ವಾ;

ಸೂಚಿವಿಕಾರಮಞ್ಞಂ ವಾ, ಚೀವರೇ ನ ಚ ಕಪ್ಪತಿ;

ಕಪ್ಪಬಿನ್ದುವಿಕಾರಮ್ಪಿ, ಪಾಳಿಕಣ್ಣಿಕಆದಿಕಂ.

ಗಣ್ಠಿಪಾಸಕಪಟ್ಟಾಪಿ, ಚತುಕ್ಕೋಣಾವ ಅಗ್ಘಿಯಂ;

ಮುಗ್ಗರೋ ಕಕ್ಕಟಚ್ಛಾದಿ-ವಿಕಾರಂ ನೇತ್ಥ ವಟ್ಟತಿ.

ಕೋಣಸುತ್ತಾ ಚ ಪೀಳಕಾ, ದುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾವ ಕಪ್ಪರೇ;

ಗನ್ಧಂ ತೇಲಂ ವ ಲಾಖಂ ವಾ, ರಜನೇ ನ ಚ ಪಕ್ಖಿಪೇ.

ರತ್ತಂ ಸಙ್ಖೇನ ಮಣಿನಾ, ಘಟ್ಟೇಯ್ಯಞ್ಞೇನ ವಾ ನ ಚ;

ಘಂಸೇಯ್ಯ ದೋಣಿಯಂ ಕತ್ವಾ, ಪಹಾರೇ ನ ಚ ಮುಟ್ಠಿನಾ.

ಕಣ್ಣಕೋಣಕಸುತ್ತಾನಿ, ರತ್ತೇ ಛಿನ್ದೇಯ್ಯ ಚೀವರೇ;

ಲೇಖಾ ನ ವಟ್ಟತೀ ಧಮ್ಮ-ಕರಣೇ ಛತ್ತವಟ್ಟಿಯಂ.

ಲೇಖಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಮಣಿಕಾ, ಪೀಳಕಾ ಕುಞ್ಚಿಕಾಯ ಚ;

ಪಿಪ್ಫಲೇ ಚ ಪರಿಚ್ಛೇದ-ಲೇಖಾ ದಣ್ಡಮ್ಹಿ ವಟ್ಟತಿ.

ಮಾಲಾದ್ಯರಣಿಯಂ ಪತ್ತ-ಮಣ್ಡಲೇ ಭಿತ್ತಿಕಮ್ಮ ಚ;

ಹೇಟ್ಠಾ ಲೇಖಾದ್ವಯಂ ಉದ್ಧಂ, ಅಹಿಚ್ಛತ್ತಕಸಾದಿಸಂ.

ಹಿತ್ವಾ ಕತ್ತರಯಟ್ಠಿಮ್ಹಿ, ಸೂಚಿಸಣ್ಡಾಸಕೇಪಿ ಚ;

ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಗಿರಿಕೂಟಾದಿ-ವಣ್ಣಮಟ್ಠಂ ನ ವಟ್ಟತಿ.

ಬಿಮ್ಬೋಹನೇ ¶ ಭಿಸಿಮಞ್ಚ-ಪೀಠಾದಿಸಯನಾಸನೇ;

ಸಮ್ಮುಞ್ಜನಿಮ್ಹಿ ಸಙ್ಕಾರ-ಛಡ್ಡನೇ ರಙ್ಗಭಾಜನೇ.

ಪಾನೀಯಭಾಜನೇ ಪಾದ-ಪೀಠೇ ಕಥಲಿಕಾಯ ಚ;

ಪತ್ತಾಧಾರಪಿಧಾನೇಸು, ತಾಲವಣ್ಟೇ ಚ ಬೀಜನೇ;

ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಮಾಲಾಕಮ್ಮಾದಿ-ವಣ್ಣಮಟ್ಠಮವಾರಿತಂ.

ಸೇನಾಸನೇ ಪನ ದ್ವಾರಕವಾಟಾದಿಪ್ಪಭೇದನೇ;

ಸೋವಣ್ಣಮಯನುಞ್ಞಾತಂ, ವಣ್ಣಮಟ್ಠಮ್ಹಿ ಕಾ ಕಥಾ.

ವಿಸಾಣನಾಳಿಲಾಬ್ವಾದಿಪ್ಪಭೇದೇ ¶ ತೇಲಭಾಜನೇ;

ಪುಮಿತ್ಥಿರೂಪರಹಿತಂ, ವಣ್ಣಮಟ್ಠಮವಾರಿತನ್ತಿ.

ಜನಸ್ಸ ಕಾತುಂ ಭೇಸಜ್ಜಂ, ದಾತುಂ ವತ್ತುಂ ನ ಲಬ್ಭತಿ;

ಭಿಕ್ಖಾಚರಿಯವಿಞ್ಞತ್ತಿ, ಸಕೇಹಿ ಸಹಧಮ್ಮಿನಂ.

ಪಿತೂನಂ ತದುಪಟ್ಠಾಕಭಿಕ್ಖುನಿಸ್ಸಿತಭಣ್ಡುನಂ;

ಲಬ್ಭಂ ಭೇಸಜ್ಜಕರಣಂ, ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರಸ್ಸ ಚ.

ಮಹಾಚೂಳಪಿತಾಮಾತಾಭಾತಾಭಗಿನಿಆದಿನಂ;

ತೇಸಂ ಸಕೇನತ್ತನಿಯೇ, ದಾತಬ್ಬಂ ತಾವಕಾಲಿಕಂ.

ಕುಲದೂಸನವಿಞ್ಞತ್ತಿ, ಭೇಸಜ್ಜಕರಣಾದಿ ಹಿ;

ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ಸಮ್ಬನ್ಧಞಾತಕೇಸು ನ ರೂಹತಿ.

ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ¶ ಅನಾಮಟ್ಠೋ, ಮಾತಾದೀನಮವಾರಿತೋ;

ಛನ್ನಂ ದಾಮರಿಕಚೋರಸ್ಸ, ದಾತುಮಿಸ್ಸರಿಯಸ್ಸ ಚ.

ತೇಸಂ ಸುತ್ತೋದಕೇಹೇವ, ಪರಿತ್ತಂ ಕಯಿರಾ ನತ್ತನೋ;

ಭಣಿತಬ್ಬಂ ಭಣಾಪೇನ್ತೇ, ಪರಿತ್ತಂ ಸಾಸನೋಗಧಂ.

ಸೀಲಂ ಧಮ್ಮಂ ಪರಿತ್ತಂ ವಾ, ಆಗನ್ತ್ವಾ ದೇತು ಭಾಸತು;

ದಾತುಂ ವತ್ತುಞ್ಚ ಲಬ್ಭತಿ, ಗನ್ತ್ವಾ ಕೇನಚಿ ಪೇಸಿತೋತಿ.

ಕಮ್ಮಚೇತಿಯಸಙ್ಘಞ್ಞ-ಪುಗ್ಗಲತ್ಥಂ ಗಣಸ್ಸ ಚ;

ದಸಭೇದಮ್ಪಿ ರತನಂ, ಉಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ.

ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿ ¶ ತೇಸು ಅತ್ತತ್ಥಂ, ದ್ವೀಸು ಸೇಸೇಸು ದುಕ್ಕಟಂ;

ಅನಾಮಸಿತ್ವಾ ವುತ್ತೇ ತು, ಗಣಂ ಸಙ್ಘಞ್ಚ ಪುಗ್ಗಲಂ.

‘‘ಚೇತ್ಯಸ್ಸ ನವಕಮ್ಮಸ್ಸ, ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ನ ಪಟಿಕ್ಖಿಪೇ;

ವದೇ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಾನಂ, ‘‘ವದನ್ತೇವಮಿಮೇ’’ ಇತಿ.

ಖೇತ್ತಂ ವತ್ಥುಂ ತಳಾಕಂ ವಾ, ದೇನ್ತೇ ದಾಸಪಸ್ವಾದಿಕಂ;

ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ, ಕಪ್ಪಿಯೇನ ಕಮೇನ ಚ;

ಖೇತ್ತಾದೀನಿ ವಿಹಾರಸ್ಸ, ವುತ್ತೇ ದಮ್ಮೀತಿ ವಟ್ಟತಿ.

ಮತ್ತಿಕುದ್ಧರಣಂ ಬನ್ಧೋ, ಥಿರಕಾರೋ ಚ ಆಳಿಯಾ.

ತಿರೇಕಭಾಗಗಹಣಂ ¶ , ಕೇದಾರೇ ಅನವೇ ನವೇ;

ಅಪರಿಚ್ಛನ್ನಭಾಗೇ ಚ, ಸಸ್ಸೇ ‘‘ದೇಥೇತ್ತಕೇ’’ ಇತಿ;

ಕಹಾಪಣುಟ್ಠಾಪನಞ್ಚ, ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ.

ಅವತ್ವಾ ಕಸ ವಪ್ಪಿಚ್ಚಾದೇತ್ತಿಕಾಯ ಚ ಭೂಮಿಯಾ;

ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತಿ ಭೂಮಿಂ ವಾ, ಭಾಗೋ ದೇಯ್ಯೋತಿ ಏತ್ತಕೋ.

ಭೂಮಿಭಾಗೇ ಕತಂ ಸಸ್ಸಂ, ಏತ್ತಕೇ ಗಣ್ಹಥೇತ್ತಕಂ;

ಗಣ್ಹನತ್ಥಂ ವದನ್ತೇವಂ, ಪಮಾಣಂ ದಣ್ಡರಜ್ಜುಭಿ.

ಮಿನನೇ ರಕ್ಖಣೇ ಠತ್ವಾ, ಖಲೇ ತಂನೀಹರಾಪನೇ;

ಕೋಟ್ಠಾದಿಪಟಿಸಾಮನೇ, ತಸ್ಸೇವೇತಮಕಪ್ಪಿಯಂ.

ಪಟಿಸಾಮೇಯ್ಯ ಪಾಚಿತ್ತಿ, ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಗಿಹಿಸನ್ತಕಂ;

ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಸೀಸೇನ, ಸಚೇಪಿ ಪಿತುಸನ್ತಕಂ.

ಪಿತೂನಂ ಕಪ್ಪಿಯಂ ವತ್ಥುಂ, ಅವಸ್ಸಂ ಪಟಿಸಾಮಿಯಂ;

ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ಕತ್ವಾ, ಲಬ್ಭತೇ ಪಟಿಸಾಮಿತುಂ.

ದೇಹೀತಿ ಪಟಿಸಾಮೇತ್ವಾ, ವುತ್ತೇ ಚಾಪಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪೇ;

ಪಾತೇತ್ವಾನ ಗತೇ ಲಬ್ಭಂ, ಪಲಿಬೋಧೋತಿ ಗೋಪಿತುಂ.

ಕಮ್ಮಂ ¶ ಕರೋನ್ತೋ ಆರಾಮೇ, ಸಕಂ ವಡ್ಢಕಿಆದಯೋ;

ಪರಿಕ್ಖಾರಞ್ಚ ಸಯನ-ಭಣ್ಡಂ ವಾ ರಾಜವಲ್ಲಭಾ.

ದೇಹೀತಿ ಪಟಿಸಾಮೇತ್ವಾ, ವದನ್ತಿ ಯದಿ ಛನ್ದತೋ;

ನ ಕರೇಯ್ಯ ಭಯಾ ಠಾನಂ, ಗುತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತು ವಟ್ಟತಿ.

ಬಲಕ್ಕಾರೇನ ¶ ಪಾತೇತ್ವಾ, ಗತೇಸು ಪಟಿಸಾಮಿತುಂ;

ಭಿಕ್ಖುಂ ಮನುಸ್ಸಾ ಸಙ್ಕನ್ತಿ, ನಟ್ಠೇ ವತ್ಥುಮ್ಹಿ ತಾದಿಸೇ.

ವಿಹಾರಾವಸಥಸ್ಸನ್ತೋ, ರತನಂ ರತ್ನಸಮ್ಮತಂ;

ನಿಕ್ಖಿಪೇಯ್ಯ ಗಹೇತ್ವಾನ, ಮಗ್ಗೇರಞ್ಞೇಪಿ ತಾದಿಸೇ;

ಸಾಮಿಕಾನಾಗಮಂ ಞತ್ವಾ, ಪತಿರೂಪಂ ಕರೀಯತೀತಿ.

ಪುಪ್ಫಂ ವೇಳುಂ ಫಲಂ ಚುಣ್ಣಂ, ದನ್ತಕಟ್ಠಞ್ಚ ಮತ್ತಿಕಂ;

ಸಙ್ಗಹಣತ್ಥಂ ದದತೋ, ಕುಲದೂಸನದುಕ್ಕಟಂ.

ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಗರುಭಣ್ಡಂ, ಇಸ್ಸರೇನೇತ್ಥ ಸಙ್ಘಿಕಂ;

ದೇನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಾದೀನಿ, ಥೇಯ್ಯಾ ಸಙ್ಘಞ್ಞ ಸನ್ತಕಂ.

ಕುಲಸಙ್ಗಹಾ ರೋಪೇತುಂ, ರೋಪಾಪೇತುಞ್ಚ ಸಬ್ಬಥಾ;

ಫಲಪುಪ್ಫೂಪಗಂ ರುಕ್ಖಂ, ಜಗ್ಗಿತುಞ್ಚ ನ ವಟ್ಟತಿ.

ನಿಮಿತ್ತೋಭಾಸತೋ ಕಪ್ಪವೋಹಾರಪರಿಯಾಯತೋ;

ಅತ್ತನೋ ಪರಿಭೋಗತ್ಥಂ, ರೋಪನಾದೀನಿ ಲಬ್ಭರೇ.

ವುತ್ತಾವ ವೇಜ್ಜಿಕಾ ಜಙ್ಘಪೇಸನೇ ಗಿಹಿಕಮ್ಮಸು;

ಠಪೇತ್ವಾ ಪಿತರೋ ಭಣ್ಡುಂ, ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರಂ ಸಕಂ.

ದುಕ್ಕಟಂ ಪದವಾರೇನ, ಹರಣೇ ದೂತಸಾಸನಂ;

ಸಾಸನಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾಪಿ, ಪಠಮಂ ವದತೋ ಪುನ.

ಉಪ್ಪನ್ನಪಚ್ಚಯಾ ¶ ¶ ಏವಂ, ಪಞ್ಚನ್ನಮ್ಪಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಾ;

ಅಭೂತಾರೋಚನಾರೂಪ-ಸಂವೋಹಾರುಗ್ಗಹಾದಿಸಾ.

ಹರಾಪೇತ್ವಾ ಹರಿತ್ವಾಪಿ, ಪಿತೂನಂ ಸೇಸಞಾತಿನಂ;

ಪತ್ತಾನಂ ವತ್ಥುಪೂಜತ್ಥಂ, ದಾತುಂ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಲಬ್ಭತಿ;

ಮಣ್ಡನತ್ಥಞ್ಚ ಲಿಙ್ಗಾದಿ-ಪೂಜತ್ಥಞ್ಚ ನ ಲಬ್ಭತಿ.

ತಥಾ ಫಲಂ ಗಿಲಾನಾನಂ, ಸಮ್ಪತ್ತಿಸ್ಸರಿಯಸ್ಸ ಚ;

ಪರಿಬ್ಬಯವಿಹೀನಾನಂ, ದಾತುಂ ಸಪರಸನ್ತಕಂ.

ಭಾಜೇನ್ತೇ ಫಲಪುಪ್ಫಮ್ಹಿ, ದೇಯ್ಯಂ ಪತ್ತಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ;

ಸಮ್ಮತೇನಾಪಲೋಕೇತ್ವಾ, ದಾತಬ್ಬಮಿತರೇನ ತು.

ವಿಹಾರೇ ವಾ ಪರಿಚ್ಛಿಜ್ಜ, ಕತ್ವಾನ ಕತಿಕಂ ತತೋ;

ದೇಯ್ಯಂ ಯಥಾಪರಿಚ್ಛೇದಂ, ಗಿಲಾನಸ್ಸೇತರಸ್ಸ ವಾ;

ಯಾಚಮಾನಸ್ಸ ಕತಿಕಂ, ವತ್ವಾ ರುಕ್ಖಾವ ದಸ್ಸಿಯಾ.

ಸಿರೀಸಕಸವಾದೀನಂ, ಚುಣ್ಣೇ ಸೇಸೇ ಚ ನಿಚ್ಛಯೋ;

ಯಥಾವುತ್ತನಯೋ ಏವ, ಪಣ್ಣಮ್ಪೇತ್ಥ ಪವೇಸಯೇತಿ.

ಪುರಿಮಿಕಾ ಪಚ್ಛಿಮಿಕಾ, ದುವೇ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕಾ;

ತತ್ಥಾಲಯಪರಿಗ್ಗಾಹೋ, ವಚೀಭೇದೋ ಚ ಏದಿಸೋ.

‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ¶ ವಿಹಾರೇ ಇಮಂ, ತೇಮಾಸಂ ವಸ್ಸಂ ಉಪೇಮಿ;

ಇಧ ವಸ್ಸಂ ಉಪೇಮೀ’’ತಿ, ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೇತ್ಥ ಆಲಯೋ.

ನೋಪೇತುಕಾಮೋ ಆವಾಸಂ, ತದಹೂತಿಕ್ಕಮೇಯ್ಯ ವಾ;

ಭವೇಯ್ಯ ದುಕ್ಕಟಾಪತ್ತಿ, ಜಾನಂ ವಾನುಪಗಚ್ಛತೋ.

ದುತಿಯಂ ¶ ಉಪಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ಛಿನ್ನವಸ್ಸೋನುಪಾಗತೋ;

ನ ಪಕ್ಕಮೇಯ್ಯ ತೇಮಾಸಂ, ಅವಸಿತ್ವಾನ ಚಾರಿಕಂ.

ಮಾತಾಪಿತೂನಮತ್ಥಾಯ, ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಸಹಧಮ್ಮಿನಂ;

ಗಿಲಾನತದುಪಟ್ಠಾಕ-ಭತ್ತಮೇಸಿಸ್ಸಮೋಸಧಂ.

ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಿ ಉಪಟ್ಠಿಸ್ಸಂ, ಗನ್ತ್ವಾನಭಿರತಂ ಅಹಂ;

ವೂಪಕಾಸಿಸ್ಸಂ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ, ದಿಟ್ಠಿಂ ಗರುಕಮಾದಿಕಂ.

ಕರಿಸ್ಸಂ ವಾಪಿ ಕಾರೇಸ್ಸಂ, ವಿನೋದನಂ ವಿವೇಚನಂ;

ವುಟ್ಠಾನಂ ವಾಪಿ ಉಸ್ಸುಕ್ಕಂ, ಗನ್ತುಮಿಚ್ಚೇವಮಾದಿನಾ;

ಲಬ್ಭಂ ಸತ್ತಾಹಕಿಚ್ಚೇನ, ಪಹಿತಾಪಹಿತೇಪಿ ವಾ.

ಸಙ್ಘಕಮ್ಮೇ ವಜೇ ಧಮ್ಮ-ಸ್ಸವನತ್ಥಂ ನಿಮನ್ತಿತೋ;

ಗರೂಹಿ ಪಹಿತೋ ವಾಪಿ, ಗರೂನಂ ವಾಪಿ ಪಸ್ಸಿತುಂ.

ನ ಭಣ್ಡಧೋವನುದ್ದೇಸ-ಞಾತುಪಟ್ಠಾಕದಸ್ಸನೇ;

ಲಬ್ಭಂ ನ ಪಾಪುಣೇಯ್ಯಜ್ಜೇ-ವಾಗಮಿಸ್ಸನ್ತುದೂರಗೋ.

ಸೇಸಞಾತೀಹಿ ಪಹಿತೇ, ಭಿಕ್ಖುನಿಸ್ಸಿತಕೇನ ಚ;

ಉಪಾಸಕೋಪಾಸಿಕಾಹಿ, ನಿದ್ದಿಸಿತ್ವಾವ ಪೇಸಿತೇ.

ವಸ್ಸಚ್ಛೇದೇ ¶ ಅನಾಪತ್ತಿ, ಅನ್ತರಾಯೇ ಸತತ್ತನೋ;

ಸಙ್ಘಸಾಮಗ್ಗಿಯಾ ವಾ ನೋ, ಛಿನ್ನವಸ್ಸೋ ಪವಾರಯೇ.

ಅಜ್ಝೋಕಾಸೇ ಚ ರುಕ್ಖಸ್ಸ, ಸುಸಿರೇ ವಿಟಪೇಪಿ ವಾ;

ಛವಕುಟಿಛತ್ತಚಾಟೀ-ಸೂಪಗನ್ತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ.

ಅಸೇನಾಸನಿಕೇನಾಪಿ, ಉಪಗನ್ತುಂ ನ ಲಬ್ಭತಿ;

ಪವಾರೇತುಞ್ಚ ಲಬ್ಭತಿ, ನಾವಾಸತ್ಥವಜೂಪಗೋತಿ.

ಆರಾಮಾರಾಮವತ್ಥೂನಿ, ವಿಹಾರೋ ತಸ್ಸ ವತ್ಥು ಚ;

ಮಞ್ಚೋ ಪೀಠಂ ಭಿಸಿ ಬಿಬ್ಬೋ-ಹನಾದಿಸಯನಾಸನಂ.

ವಲ್ಲಿ ವೇಳು ತಿಣಂ ಪಣ್ಣಂ, ಮುಞ್ಜಪಬ್ಬಜಮತ್ತಿಕಾ;

ದಾರುಮತ್ತಿಕಭಣ್ಡಾನಿ, ಪಞ್ಚೇತೇ ಅವಿಭಾಜಿಯಾ.

ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಭಾಜಯತೋ, ಭಾಜಿತಾಪಿ ಅಭಾಜಿತಾ;

ಗರುಭಣ್ಡಾನಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ಏತೇವಿಸ್ಸಜ್ಜಿಯಾನಿ ಚ.

ವಲ್ಲಿಡ್ಢಬಾಹುಮತ್ತಾಪಿ ¶ , ವೇಳು ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲಾಯತೋ;

ತಿಣಾದಿ ಮುಟ್ಠಿಮತ್ತಮ್ಪಿ, ಪಣ್ಣಂ ಏಕಮ್ಪಿ ಮತ್ತಿಕಾ.

ಪಾಕತಾ ಪಞ್ಚವಣ್ಣಾ ವಾ, ಸುಧಾಕಙ್ಗುಟ್ಠ ಆದಿಕಾ;

ತಾಲಪಕ್ಕಪ್ಪಮಾಣಾಪಿ, ದಿನ್ನಾ ವಾ ತತ್ಥಜಾತಕಾ.

ರಕ್ಖಿತಾ ಸಙ್ಘಿಕಾ ರಜ್ಜು-ಯೋತ್ತಾದೀಪಿ ಅಭಾಜಿಯಾ;

ನಿಟ್ಠಿತೇ ಭಾಜಿಯಾ ಕಮ್ಮೇ, ಸಙ್ಘಿಕೇ ಚೇತಿಯಸ್ಸ ವಾ.

ಪತ್ತಾದಿ ಭಿಕ್ಖುಸಾರುಪ್ಪಂ, ತಥಾ ವಿಪ್ಪಕತಾಕತಂ;

ಭಾಜಿಯಂ ಲೋಹಭಣ್ಡೇಸು, ವಾರಕಂ ಪಾದಗಣ್ಹಕಂ.

ವೇಳುಮ್ಹಿ ಭಾಜಿಯಾ ತೇಲ-ನಾಳಿ ಕತ್ತರದಣ್ಡಕೋ;

ಛತ್ತದಣ್ಡಸಲಾಕಾಯೋ, ತಥೋಪಾಹನದಣ್ಡಕೋ.

ಅನುಞ್ಞಾತವಾಸಿದಣ್ಡೋ, ಕರಣ್ಡೋ ಪಾದಗಣ್ಹಕೋ;

ಅರಣಞ್ಜನಿಸಿಙ್ಗಾದಿ, ಭಿಕ್ಖೂಪಕರಣಂ ತಥಾ.

ತಚ್ಛಿತಾನಿಟ್ಠಿತಂ ದಾರುಭಣ್ಡಂ ದನ್ತಞ್ಚ ಭಾಜಿಯಂ;

ಭಿಕ್ಖೂಪಕರಣೇ ಪಾದಘಟಕೋ ಮತ್ತಿಕಾಮಯೋ.

ಭಾಜಿಯಂ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಚಮ್ಮಂ, ಏಳಚಮ್ಮಮಭಾಜಿಯಂ;

ಗರುನಾ ಗರುಭಣ್ಡಞ್ಚ, ಥಾವರಂ ಥಾವರೇನ ಚ.

ಥಾವರಂ ¶ ಪರಿವತ್ತೇಯ್ಯ, ತಥಾ ಕತ್ವಾ ಚ ಭುಞ್ಜತು;

ವಲ್ಲಾದಿಂ ಫಾತಿಕಮ್ಮೇನ, ಗಣ್ಹೇ ಸೇಸಮಭಾಜಿಯನ್ತಿ.

ಸದ್ವಾರಬನ್ಧನೇ ಠಾನೇ, ಸೋದುಕ್ಖಲಕಪಾಸಕೇ;

ಸಯನ್ತೇನ ದಿವಾ ದ್ವಾರಂ, ಬನ್ಧೇಯ್ಯ ಪರಿವಟ್ಟಕಂ.

ಸನ್ತೇ ವಿಞ್ಞುಮ್ಹಿ ಪುರಿಸೇ, ಆಭೋಗೋ ಚಾಪಿ ಕಪ್ಪತಿ;

ಸವಸೇ ತಂ ವಿನಾಕಾರಂ, ಸಯನ್ತೋ ದುಕ್ಕಟಂ ಫುಸೇ.

ರತನಾನಿತ್ಥಿರೂಪಾನಿ, ಧಞ್ಞಮಿತ್ಥಿಪಸಾಧನಂ;

ತೂರಿಯಾವುಧಭಣ್ಡಾನಿ, ಆಮಸನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ.

ಸಿತ್ಥತೇಲೋದತೇಲೇಹಿ, ಫಣಹತ್ಥಫಣೇಹಿ ವಾ;

ಕೋಚ್ಛೇನವಾಪಿ ಯೋ ಕೇಸೇ, ಓಸಣ್ಠೇಯ್ಯಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ.

ನೇಕಪಾವುರಣಾ ಏಕತ್ಥರಣಾ ವಾ ತುವಟ್ಟಯುಂ;

ತಥೇಕಮಞ್ಚೇ ಭುಞ್ಜೇಯ್ಯುಂ, ಏಕಸ್ಮಿಂ ವಾಪಿ ಭಾಜನೇ.

ಚತುರಙ್ಗುಲತೋ ಊನಮಧಿಕಟ್ಠಙ್ಗುಲಂ ತಥಾ;

ದನ್ತಕಟ್ಠಂ ನ ಖಾದೇಯ್ಯ, ಲಸುಣಂ ನ ಅಕಲ್ಲಕೋ.

ಹೀನುಕ್ಕಟ್ಠೇಹಿ ಉಕ್ಕಟ್ಠಂ, ಹೀನಂ ವಾ ಜಾತಿಆದಿಹಿ;

ಉಜುಂ ವಾಞ್ಞಾಪದೇಸೇನ, ವದೇ ದುಬ್ಭಾಸಿತಂ ದವಾ.

ದೀಘೇ ನಖೇ ಚ ಕೇಸೇ ಚ, ನಾಸಲೋಮೇ ನ ಧಾರಯೇ;

ನ ಲಬ್ಭಂ ವೀಸತಿಮಟ್ಠಂ, ಸಮ್ಬಾಧೇ ಲೋಮಹಾರಣಂ.

ಯಥಾವುಡ್ಢಂ ನ ಬಾಧೇಯ್ಯ, ಸಙ್ಘುದ್ದಿಟ್ಠಂವ ಸಙ್ಘಿಕಂ;

ಅಧೋತಅಲ್ಲಪಾದೇಹಿ, ನಕ್ಕಮೇ ಸಯನಾಸನಂ;

ಸುಧೋತಪಾದಕಂ ವಾಪಿ, ತಥೇವ ಸಉಪಾಹನೋ.

ಸಙ್ಘಾಟಿಯಾ ¶ ¶ ನ ಪಲ್ಲತ್ಥೇ, ಭಿತ್ತಾದಿಂ ನ ಅಪಸ್ಸಯೇ;

ಪರಿಕಮ್ಮಕತಂ ಸನ್ತೇ, ಉದಕೇ ನೋ ನ ಆಚಮೇ.

ಅಕಪ್ಪಿಯಸಮಾದಾನೇ, ದವಾ ಸಿಲಾಪವಿಜ್ಝನೇ;

ದೇಸನಾಯ ಸಭಾಗಾಯ, ಆವಿಕಮ್ಮೇ ಚ ದುಕ್ಕಟಂ.

ಪಟಿಸ್ಸವವಿಸಂವಾದೇ, ಸುದ್ಧಚಿತ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ;

ಪಟಿಸ್ಸವಕ್ಖಣೇ ಏವ, ಪಾಚಿತ್ತಿ ಇತರಸ್ಸ ತು.

ನ ರುಕ್ಖಮಭಿರೂಹೇಯ್ಯ, ಸತಿ ಕಿಚ್ಚೇವ ಪೋರಿಸಂ;

ಆಪದಾಸು ಯಥಾಕಾಮಂ, ಕಪ್ಪತೀ ಅಭಿರೂಹಿತುಂ.

ವಿನಾದ್ಧಾನಂ ವಜನ್ತಸ್ಸ, ದುಕ್ಕಟಂ ಪರಿಸಾವನಂ;

ಯಾಚಮಾನಸ್ಸ ಅದ್ಧಾನೇ, ಅದದನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ.

ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಫುಸೇ ಅಙ್ಗಜಾತಚ್ಛೇದೇನ ದುಕ್ಕಟಂ;

ಆಬಾಧಪ್ಪಚ್ಚಯಾಞ್ಞತ್ರ, ಸೇಸಙ್ಗೇ ಅತ್ತಘಾತನೇ.

ಚಿತ್ತಪೋತ್ಥಕರೂಪಾನಿ, ನ ಕರೇ ನ ಚ ಕಾರಯೇ;

ನ ವುಟ್ಠಾಪೇಯ್ಯ ಭುಞ್ಜನ್ತಂ, ಆರಾಮಾರಞ್ಞಗೇಹಸು.

ಯಾನಾನಿ ಪುಮಯುತ್ತಾನಿ, ಸಿವಿಕಂ ಹತ್ಥವಟ್ಟಕಂ;

ಪಾಟಙ್ಕಿಞ್ಚ ಗಿಲಾನಸ್ಸ, ಕಪ್ಪತೀ ಅಭಿರೂಹಿತುಂ.

ಬುದ್ಧಂ ಧಮ್ಮಞ್ಚ ಸಙ್ಘಞ್ಚ, ಆರಬ್ಭ ಕರಣೇ ದವಂ;

ದುಕ್ಕಟಂ ಪರಿಸಂ ವಾಪಿ, ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಉಪಲಾಳನೇ.

ಕಾಯಂ ¶ ಊರುಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ವಾ, ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ನ ದಸ್ಸಯೇ;

ವಿವರಿತ್ವಾ ನ ಸಿಞ್ಚೇಯ್ಯ, ತಾ ಕದ್ದಮುದಕಾದಿನಾ.

ನ ಗಣ್ಹತೋ ಚ ಓವಾದಂ, ನ ಪಚ್ಚಾಹರತೋಪಿ ಚ;

ಬಾಲಂ ಗಿಲಾನಂ ಗಮಿಯಂ, ವಜ್ಜಯಿತ್ವಾನ ದುಕ್ಕಟಂ.

ಲೋಕಾಯತಂ ನ ವಾಚೇಯ್ಯ, ಪಲಿತಂ ನ ಚ ಗಾಹಯೇ;

ಪೇಳಾಯಪಿ ನ ಭುಞ್ಜೇಯ್ಯ, ನ ಕೀಳೇ ಕಿಞ್ಚಿ ಕೀಳಿತಂ.

ಪಾರುಪೇ ¶ ನ ನಿವಾಸೇಯ್ಯ, ಗಿಹಿಪಾರುತನಿವಾಸನಂ;

ಸಂವೇಲ್ಲಿಯಂ ನಿವಾಸೇಯ್ಯ, ದಾಯಂ ನಾಲಿಮ್ಪಯೇಯ್ಯ ವಾ.

ವಡ್ಢಿಂ ಪಯೋಜಯೇ ಯಾಚೇ, ನೋಞ್ಞಾತಕಪ್ಪವಾರಿತೇ;

ಅತ್ತನೋ ಪರಿಭೋಗತ್ಥಂ, ದಿನ್ನಮಞ್ಞಸ್ಸ ನೋ ದದೇ;

ಅಗ್ಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಭುತ್ವಾ ವಾ, ಕತಿಪಾಹಂ ಪುನೋ ದದೇ.

ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಯಾಚನೇ ರಕ್ಖಂ, ಞತ್ವಾಞತ್ವಾ ವ ದಣ್ಡಿನಂ;

ಗೀವಾಸ್ಸ ದಣ್ಡಿತೇ ದಣ್ಡೋ, ಸಯಂ ದಣ್ಡಾಪನೇ ಪನ;

ದಣ್ಡಸ್ಸ ಅಗ್ಘಭೇದೇನ, ಞೇಯ್ಯಾ ಪಾರಾಜಿಕಾದಿಕಾ.

ಹರನ್ತೇಸು ಪರಿಕ್ಖಾರಂ, ‘‘ಚೋರೋ ಚೋರೋ’’ತಿ ಭಾಸಿತೇ;

ಅನತ್ಥಾಯೇಸಂ ಗಣ್ಹನ್ತೇ, ದಣ್ಡಂ ಗೀವಾಸ್ಸ ತತ್ತಕಂ.

ವಿಘಾಸುಚ್ಚಾರಸಙ್ಕಾರ-ಮುತ್ತಂ ಛಡ್ಡೇಯ್ಯ ದುಕ್ಕಟಂ;

ಬಹಿ ಪಾಕಾರಕುಟ್ಟಾನಂ, ವಳಞ್ಜೇ ನಾವಲೋಕಿಯ;

ಹರಿತೇ ವಾಪಿ ವೀಹಾದಿ-ನಾಳಿಕೇರಾದಿರೋಪಿಮೇ.

ಯೋಜಾಪೇತುಂ ¶ ಪಯೋಜೇತುಂ, ಪಯುತ್ತಾನಿ ಚ ಪಸ್ಸಿತುಂ;

ನ ಲಬ್ಭಂ ಧಮ್ಮಯುತ್ತಮ್ಪಿ, ನಚ್ಚಂ ಗೀತಞ್ಚ ವಾದಿತಂ;

‘‘ಉಪಹಾರಂ ಕರೋಮಾ’’ತಿ, ವುತ್ತೇ ವಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಂ.

ರಾಜಾಗಾರಂ ಪೋಕ್ಖರಣಿಂ, ಉಯ್ಯಾನಂ ಚಿತ್ತಗಾರಕಂ;

ಕೀಳತ್ಥಂ ಗಚ್ಛತೋ ದಟ್ಠುಂ, ಆರಾಮಂ ದುಕ್ಕಟಂ ಕತಂ.

ನವೇ ನ ಪಟಿಬಾಹೇಯ್ಯಾ-ಸನೇನುಣ್ಹೇ ನ ಚೀವರಂ;

ನಿದಹೇಯ್ಯ ಖಮಾಪೇಯ್ಯ, ಗರುನಾ ಚ ಪಣಾಮಿತೋ.

ಅಕ್ಕೋಸನೇ ಪರಮ್ಮುಖಾ, ಆಪತ್ತೀಹಿ ಚ ಸತ್ತಹಿ;

ಭಿಕ್ಖುಂ ಉಪಾಸಕಂ ವಾಪಿ, ಅಞ್ಞೇನೇವ ಚ ದುಕ್ಕಟಂ.

ನ ಲಬ್ಭಂ ವಿನಿಪಾತೇತುಂ, ಸದ್ಧಾದೇಯ್ಯಞ್ಚ ಚೀವರಂ;

ಲಬ್ಭಂ ಪಿತೂನಂ ಸೇಸಾನಂ, ಞಾತೀನಮ್ಪಿ ನ ಲಬ್ಭತಿ.

ವಸ್ಸಂವುತ್ಥೋಞ್ಞತೋಞ್ಞತ್ರ ¶ , ಭಾಗಂ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ ದುಕ್ಕಟಂ;

ಪಟಿದೇಯ್ಯ ನಟ್ಠೇ ಜಿಣ್ಣೇ, ಗೀವಾ ನೋ ದೇಯ್ಯ ಚೋದಿತೋ;

ಧುರನಿಕ್ಖೇಪತೋ ತೇಸಂ, ಹೋತಿ ಭಣ್ಡಗ್ಘಕಾರಿಯೋ.

ನ ಸನ್ತರುತ್ತರೋ ಗಾಮಂ, ಕಲ್ಲೋ ವಾ ಸಉಪಾಹನೋ;

ಪವಿಸೇಯ್ಯ ನ ಧಾರೇಯ್ಯ, ಚಾಮರೀಮಕಸಬೀಜನಿಂ.

ಅಗಿಲಾನೋ ನ ಛಿನ್ದೇಯ್ಯ, ಕೇಸೇ ಕತ್ತರಿಯಾ ಬಹಿ;

ಆರಾಮತೋ ನ ಧಾರೇಯ್ಯ, ಛತ್ತಂ ಲಬ್ಭತಿ ಗುತ್ತಿಯಾ.

ಗಾಹೇಯ್ಯ ನುಭತೋಕಾಜಂ, ಏಕನ್ತರಿಕಕಾಜಕಂ;

ಸೀಸಕ್ಖನ್ಧಕಟಿಭಾರಾ, ಹತ್ಥೋಲಮ್ಬೋ ಚ ಲಬ್ಭತಿ.

ಆಪತ್ತಿಯಾ ¶ ಅನೋಕಾಸ-ಕತಂ ಚೋದೇಯ್ಯ ದುಕ್ಕಟಂ;

ಸುದ್ಧಸ್ಸ ಚ ಅವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ, ತಥಾ ಓಕಾಸಕಾರಣೇ.

ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲಾಧಿಕಂ ಮಞ್ಚಪಟಿಪಾದಂ ನ ಧಾರಯೇ;

ಪಕತಙ್ಗುಲೇನ ಸತ್ತಾನಂ, ಮಞ್ಚಂ ವಾ ಉಚ್ಚಪಾದಕಂ.

ಮೂಗಬ್ಬತಾದಿಂ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ, ದುಕ್ಕಟಂ ತಿತ್ಥಿಯಬ್ಬತಂ;

ಖುರಭಣ್ಡಂ ಪರಿಹರೇ, ತಥಾ ನ್ಹಾಪಿತಪುಬ್ಬಕೋ.

ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಯಾಚಿತುಂ ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ತದನುಸಾರತೋ;

ಲದ್ಧಂ ಗಹೇತುಂ ನಿಕ್ಕಮ್ಮಮಯಾಚಿತ್ವಾಪಿ ಕಪ್ಪತಿ;

ಕಾರೇತುಮಾಹರಾಪೇತುಂ, ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿಪರಸನ್ತಕಂ.

ಗಿಹೀನಂ ಗೋಪಕೇ ದೇನ್ತೇ, ಗಹೇತುಂ ದೇತಿ ಯತ್ತಕಂ;

ಲಬ್ಭಂ ಯಥಾಪರಿಚ್ಛೇದಂ, ಸಙ್ಘಚೇತಿಯಸನ್ತಕೇ.

ದ್ವೀಹಾಪಜ್ಜೇಯ್ಯ ಆಪತ್ತಿಂ, ಕಾಯವಾಚಾಹಿ ವಾ ಛಹಿ;

ಅಲಜ್ಜಿಞ್ಞಾಣಕುಕ್ಕುಚ್ಚಪಕತತ್ತಾ ಸತಿಪ್ಲವಾ;

ಅಕಪ್ಪಿಯೇ ವಾ ಕಪ್ಪಿಯೇ, ಕಪ್ಪಾಕಪ್ಪಿಯಸಞ್ಞಿತಾ.

ಅಲಜ್ಜಿಞ್ಞಾಣತಾಪತ್ತಿಂ ¶ , ಕಾಯವಾಚಾಹಿ ಛಾದಯೇ;

ಲಿಙ್ಗೇ ಸಙ್ಘೇ ಗಣೇಕಸ್ಮಿಂ, ಚತುಧಾಪತ್ತಿವುಟ್ಠಿತಿ.

ಪರಿಕಥೋಭಾಸವಿಞ್ಞತ್ತಿ, ನ ಲಬ್ಭಾ ಪಚ್ಚಯದ್ವಯೇ;

ವಿಞ್ಞತ್ತಿಯೇವ ತತಿಯೇ, ಸೇಸೇ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಲಬ್ಭತಿ.

ನ ರೂಹತಚ್ಚಯೇ ದಾನಂ, ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಸಹಧಮ್ಮಿನಂ;

ಸಙ್ಘಸ್ಸೇವ ಚ ತಂ ಹೋತಿ, ಗಿಹೀನಂ ಪನ ರೂಹತಿ.

ಭಿಕ್ಖು ¶ ವಾ ಸಾಮಣೇರೋ ವಾ, ಕಾಲಂ ಕಯಿರಾಥೂಪಸ್ಸಯೇ;

ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋವ ದಾಯಜ್ಜೋ, ತತ್ಥ ಸೇಸೇಪ್ಯಯಂನಯೋ.

ಪುರಿಮಸ್ಸೇವಿಮಂ ದಿನ್ನಂ, ದೇಹಿ ನೇತ್ವಾಸುಕಸ್ಸತಿ;

ಪಚ್ಛಿಮಸ್ಸೇವ ದಮ್ಮೀತಿ, ದಿನ್ನಂ ಞತ್ವಾ ಇಮಂ ವಿಧಿಂ;

ಗಣ್ಹೇ ವಿಸ್ಸಾಸಗಾಹಂ ವಾಧಿಟ್ಠೇ ಮತಕಚೀವರಂ.

ಲೋಹಭಣ್ಡೇ ಪಹರಣಿಂ, ದಾರುಭಣ್ಡೇ ಚ ದಾರುಜಂ;

ಪತ್ತಂ ಪಾದುಕಪಲ್ಲಙ್ಕಂ, ಆಸನ್ದಿಂ ಮತ್ತಿಕಾಮಯೇ;

ಠಪೇತ್ವಾ ಕಪ್ಪತಿ ಸಬ್ಬಂ, ಕತಕಂ ಕುಮ್ಭಕಾರಿಕನ್ತಿ.

ಚಾಗೋ ಯೋ ಭಿಕ್ಖುಭಾವಸ್ಸ, ಸಾ ಪಾರಾಜಿಕದೇಸನಾ;

ಯಥಾವುತ್ತೇನ ವುಟ್ಠಾನಂ, ಗರುಕಾಪತ್ತಿದೇಸನಾ.

ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ, ಪಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾನ ಅಞ್ಜಲಿಂ;

ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾದಿಂ ದೇಸೇಯ್ಯ, ಏವಮೇಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ.

೩೮೪. ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಏಕಂ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿಂ, ತಂ ತುಮ್ಹಮೂಲೇ ಪಟಿದೇಸೇಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇನ ‘‘ಪಸ್ಸಸಿ, ಆವುಸೋ, ತಂ ಆಪತ್ತಿ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ, ಪಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುನ ತೇನ ‘‘ಆಯತಿಂ, ಆವುಸೋ, ಸಂವರೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಸಾಧು ಸುಟ್ಠು, ಭನ್ತೇ, ಸಂವರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ¶ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ದ್ವೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾಪತ್ತಿಯೋ ಆಪಜ್ಜಿಂ, ಅಹಂ ಭನ್ತೇ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾಪತ್ತಿಯೋ ಆಪಜ್ಜಿಂ, ತಾ ತುಮ್ಹಮೂಲೇ ಪಟಿದೇಸೇಮೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ.

ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೇಸು ಪನ ‘‘ಇದಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಚೀವರಂ ದಸಾಹಾತಿಕ್ಕನ್ತಂ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ, ಇಮಾಹಂ ಆಯಸ್ಮತೋ ¶ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಾಮೀ’’ತಿ. ‘‘ಇಮಾನಿ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಚೀವರಾನಿ…ಪೇ… ಏತಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಚೀವರಂ…ಪೇ… ಏತಾನಿ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಚೀವರಾನಿ ದಸಾಹಾತಿಕ್ಕನ್ತಾನಿ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಾನಿ, ಏತಾನಾಹಂ ಆಯಸ್ಮತೋ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಾಮೀ’’ತಿ.

ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾನ ದೇಸೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿಂ ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ;

ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಆಪತ್ತಿಂ, ದೇಯ್ಯಂ ನಿಸ್ಸಟ್ಠಚೀವರಂ.

‘‘ಇಮಂ, ಇಮಾನಿ, ಏತಂ, ಏತಾನಿ ಚೀವರಾನಿ ಆಯಸ್ಮತೋ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ.

೩೮೬. (ಕ) ಇದಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಚೀವರಂ ರತ್ತಿವಿಪ್ಪವುತ್ಥಂ ಅಞ್ಞತ್ರ ಭಿಕ್ಖುಸಮ್ಮುತಿಯಾ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ.

(ಖ) ಇದಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಅಕಾಲಚೀವರಂ ಮಾಸಾತಿಕ್ಕನ್ತಂ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ.

(ಗ) ಇದಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಪುರಾಣಚೀವರಂ ಅಞ್ಞಾತಿಕಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಧೋವಾಪಿತಂ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ.

(ಘ) ಇದಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಚೀವರಂ ಅಞ್ಞಾತಿಕಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಹತ್ಥತೋ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಅಞ್ಞತ್ರ ಪಾರಿವತ್ತಕಾ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ.

(ಙ) ಇದಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಚೀವರಂ ಅಞ್ಞಾತಕಂ ಗಹಪತಿಕಂ ಅಞ್ಞತ್ರ ಸಮಯಾ ವಿಞ್ಞಾಪಿತಂ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ.

(ಚ) ಇದಂ ¶ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಚೀವರಂ ಅಞ್ಞಾತಕಂ ಗಹಪತಿಕಂ ತತುತ್ತರಿ ವಿಞ್ಞಾಪಿತಂ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ.

(ಛ) ಇದಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಚೀವರಂ ಪುಬ್ಬೇ ಅಪ್ಪವಾರಿತೋ ಅಞ್ಞಾತಕಂ ಗಹಪತಿಕಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವಿಕಪ್ಪಂ ಆಪನ್ನಂ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ.

(ಜ) ಇದಂ ¶ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಚೀವರಂ ಪುಬ್ಬೇ ಅಪ್ಪವಾರಿತೋ ಅಞ್ಞಾತಕೇ ಗಹಪತಿಕೇ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವಿಕಪ್ಪಂ ಆಪನ್ನಂ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ.

(ಝ) ಇದಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಚೀವರಂ ಅತಿರೇಕತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಚೋದನಾಯ ಅತಿರೇಕಛಕ್ಖತ್ತುಂ ಠಾನೇನ ಅಭಿನಿಪ್ಫಾದಿತಂ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ.

(ಞ) ಇದಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಕೋಸಿಯಮಿಸ್ಸಕಂ ಸನ್ಥತಂ ಕಾರಾಪಿತಂ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ.

(ಟ) ಇದಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಸುದ್ಧಕಾಳಕಾನಂ ಏಳಕಲೋಮಾನಂ ಸನ್ಥತಂ ಕಾರಾಪಿತಂ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ.

(ಠ) ಇದಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಸನ್ಥತಂ ಅನಾದಿಯಿತ್ವಾ ತುಲಂ ಓದಾತಾನಂ ತುಲಂ ಗೋಚರಿಯಾನಂ ಕಾರಾಪಿತಂ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ.

(ಡ) ಇದಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಸನ್ಥತಂ ಊನಕಛಬ್ಬಸ್ಸಾನಿ ಕಾರಾಪಿತಂ ಅಞ್ಞತ್ರ ಭಿಕ್ಖುಸಮ್ಮುತಿಯಾ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ.

(ಢ) ಇದಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ನಿಸೀದನಸನ್ಥತಂ ಅನಾದಿಯಿತ್ವಾ ಪುರಾಣಸನ್ಥತಸ್ಸ ಸಾಮನ್ತಾ ಸುಗತವಿದತ್ಥಿಂ ಕಾರಾಪಿತಂ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ.

(ಣ) ಇಮಾನಿ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಏಳಕಲೋಮಾನಿ ತಿಯೋಜನಪರಮಂ ಅತಿಕ್ಕಾಮಿತಾನಿ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಾನಿ.

(ತ) ಇಮಾನಿ ¶ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಏಳಕಲೋಮಾನಿ ಅಞ್ಞಾತಿಕಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಧೋವಾಪಿತಾನಿ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಾನಿ.

(ಥ) ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ರೂಪಿಯಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇಸಿಂ, ಇದಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ, ಇಮಾಹಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಾಮಿ.

(ದ) ಅಹಂ ¶ , ಭನ್ತೇ, ನಾನಪ್ಪಕಾರಕಂ ರೂಪಿಯಸಂವೋಹಾರಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿಂ, ಇದಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ, ಇಮಾಹಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಾಮೀತಿ.

ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾನ ಆಪತ್ತಿಂ, ದೇಸೇಯ್ಯಾಥ ಗಿಹಿಂ ವದೇ;

‘‘ಜಾನಾಹಿಮ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ, ಸೋ ವದೇಯ್ಯಾಹರಾಮಿ ಕಿಂ.

ಅವತ್ವಾಮನ್ತಿ ತೇಲಾದಿಂ, ವದೇ ಭಿಕ್ಖೂನ ಕಪ್ಪಿಯಂ;

ಯಂ ಆಹರತಿ ಸೋ ತೇನ, ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾನ ಕಪ್ಪಿಯಂ.

ಲಬ್ಭಂ ಠಪೇತ್ವಾ ದ್ವೇಪೇತೇ, ಸೇಸೇಹಿ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ;

ತತೋ ಅಞ್ಞೇನ ಲದ್ಧೋಪಿ, ಭಾಗೋ ತೇಸಂ ನ ಕಪ್ಪತಿ.

ರುಕ್ಖಚ್ಛಾಯಾಪ್ಯನ್ತಮಸೋ, ತನ್ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ನ ಕಪ್ಪತಿ;

ನಿಸ್ಸಟ್ಠಂ ಪಟಿಲದ್ಧಮ್ಪಿ, ಆದಿತೋ ಸನ್ಥತತ್ತಯಂ.

ನೋ ಚೇ ಲಭೇಥ ಏವಂ ಸೋ, ಇಮಂ ಛಡ್ಡೇಹಿ ಸಂಸಿಯೋ;

ಏವಮ್ಪಿ ಭಿಕ್ಖು ಛಡ್ಡೇಯ್ಯ, ನೋ ಚೇ ಲಭೇಥ ಸಮ್ಮತೋ.

ಏತಾನಿ ದುತಿಯೋ ಪತ್ತೋ, ಸಙ್ಘೇ ಸೇಸಾನಿ ಲಬ್ಭರೇ;

ಸಙ್ಘೇಕಸ್ಮಿಂ ಗಣೇ ವತ್ತುಂ, ಲಬ್ಭಂ ಭಾಸನ್ತರೇನಪಿ.

೩೯೩. (ಕ) ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ನಾನಪ್ಪಕಾರಕಂ ಕಯವಿಕ್ಕಯಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿಂ, ಇದಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ.

(ಖ) ಅಯಂ ¶ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಪತ್ತೋ ದಸಾಹಾತಿಕ್ಕನ್ತೋ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೋ.

(ಗ) ಅಯಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಪತ್ತೋ ಊನಪಞ್ಚಬನ್ಧನೇನ ಪತ್ತೇನ ಚೇತಾಪಿತೋ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೋ, ಇಮಾಹಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಾಮೀತಿ.

ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾನ ¶ ದೇಸೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿಂ ಪತ್ತಗಾಹಕಂ;

ಸಮ್ಮನ್ನಿತ್ವಾನ ಸಙ್ಘಸ್ಸ, ಪತ್ತನ್ತಂ ತಸ್ಸ ದಾಪಯೇ.

೩೯೫. (ಕ) ಇದಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಭೇಸಜ್ಜಂ ಸತ್ತಾಹಾತಿಕ್ಕನ್ತಂ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ.

(ಖ) ಇದಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕಚೀವರಂ ಅತಿರೇಕಮಾಸೇ ಸೇಸೇ ಗಿಮ್ಹಾನೇ ಪರಿಯಿಟ್ಠಂ, ಅತಿರೇಕಡ್ಢಮಾಸೇ ಸೇಸೇ ಗಿಮ್ಹಾನೇ ಕತ್ವಾ ಪರಿದಹಿತಂ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ.

(ಗ) ಇದಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಚೀವರಂ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಸಾಮಂ ದತ್ವಾ ಅಚ್ಛಿನ್ನಂ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ.

(ಘ) ಇದಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಚೀವರಂ ಸಾಮಂ ಸುತ್ತಂ ವಿಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ತನ್ತವಾಯೇಹಿ ವಾಯಾಪಿತಂ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ.

(ಙ) ಇದಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಚೀವರಂ ಪುಬ್ಬೇ ಅಪ್ಪವಾರಿತೋ ಅಞ್ಞಾತಕಸ್ಸ ಗಹಪತಿಕಸ್ಸ ತನ್ತವಾಯೇ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವಿಕಪ್ಪಂ ಆಪನ್ನಂ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ.

(ಚ) ಇದಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಅಚ್ಚೇಕಚೀವರಂ ಚೀವರಕಾಲಸಮಯಂ ಅತಿಕ್ಕಾಮಿತಂ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ.

(ಛ) ಇದಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಚೀವರಂ ಅತಿರೇಕಛಾರತ್ತಂ ವಿಪ್ಪವುತ್ಥಂ ಅಞ್ಞತ್ರ ಭಿಕ್ಖುಸಮ್ಮುತಿಯಾ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ.

(ಜ) ಇದಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಜಾನಂ ಸಙ್ಘಿಕಂ ಲಾಭಂ ಪರಿಣತಂ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಣಾಮಿತಂ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ, ಇಮಾಹಂ ಆಯಸ್ಮತೋ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಾಮೀತಿ.

೩೯೬. ಸೇಸಂ ¶ ಸಬ್ಬಂ ಯಥಾಯೋಗಂ, ಆದಿಮ್ಹಿ ವಿಯ ಯೋಜಯೇ.

೩೯೭. (ಕ) ಅಹಂ ¶ , ಭನ್ತೇ, ಏಕಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿಂ. ದ್ವೇ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾಪತ್ತಿಯೋ ಆಪಜ್ಜಿಂ.

(ಖ) ಗಾರಯ್ಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಧಮ್ಮಂ ಆಪಜ್ಜಿಂ ಅಸಪ್ಪಾಯಂ ಪಾಟಿದೇಸನೀಯಂ, ತಂ ಪಟಿದೇಸೇಮೀತಿ. ತೇನ ‘‘ಪಸ್ಸಸಿ, ಆವುಸೋ, ತಂ ಧಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ.

(ಗ) ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಏಕಂ ದುಕ್ಕಟಾಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿಂ. ದ್ವೇ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ದುಕ್ಕಟಾಪತ್ತಿಯೋ ಆಪಜ್ಜಿಂ.

(ಘ) ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಏಕಂ ದುಬ್ಭಾಸಿತಾಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿಂ. ದ್ವೇ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ದುಬ್ಭಾಸಿತಾಪತ್ತಿಯೋ ಆಪಜ್ಜಿಂ. ತಾ ತುಮ್ಹಮೂಲೇ ಪಟಿದೇಸೇಮೀತಿ.

(ಙ) ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ದ್ವೇ ನಾನಾವತ್ಥುಕಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾಪತ್ತಿಯೋ ಆಪಜ್ಜಿಂ. ಸಮ್ಬಹುಲಾ ನಾನಾವತ್ಥುಕಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾಪತ್ತಿಯೋ ಆಪಜ್ಜಿಂ, ತಾ ತುಮ್ಹಮೂಲೇ ಪಟಿದೇಸೇಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇನ ‘‘ಪಸ್ಸಸಿ, ಆವುಸೋ, ತಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ, ಪಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುನ ತೇನ ‘‘ಆಯತಿಂ, ಆವುಸೋ, ಸಂವರೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಸಾಧು ಸುಟ್ಠು, ಭನ್ತೇ, ಸಂವರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ.

ಅದೇಸನಾಗಾಮಿನಿಯಂ, ಅನಾಪತ್ತಿಞ್ಚ ದೇಸಿತಂ;

ನಾನಾ ಸಂವಾಸನಿಸ್ಸೀಮಟ್ಠಿತಾನಂ ಚತುಪಞ್ಚಹಿ;

ಮನಸಾ ಪಕತತ್ತಾನಂ, ನಾನೇಕಾತಿ ನ ದೇಸಯೇತಿ.

ಭೇರಿಂ ಘಣ್ಟಿಂ ಪತಾಳೇತ್ವಾ, ಕಮ್ಮಪ್ಪತ್ತೇ ಸಮಾಗತೇ;

ಸಙ್ಘೇ ಹರೇಯ್ಯ ಛನ್ದಂ ವಾ, ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಂ ಪವಾರಣಂ.

ಏಕಂ ¶ ¶ ಭಿಕ್ಖುಂ ಉಪಗ್ಗಮ್ಮ, ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ;

ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾನ, ದದೇ ಛನ್ದಂ ವಿಚಕ್ಖಣೋ.

೪೦೧. (ಕ) ‘‘ಛನ್ದಂ ದಮ್ಮಿ, ಛನ್ದಂ ಮೇ ಹರ, ಛನ್ದಂ ಮೇ ಆರೋಚೇಹೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ.

(ಖ) ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಂ ದೇನ್ತೇನ ‘‘ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಂ ದಮ್ಮಿ, ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಂ ಮೇ ಹರ, ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಂ ಮೇ ಆರೋಚೇಹೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ.

ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಪ್ಪದಾನೇನ, ಸಮ್ಪಾದೇತಿ ಉಪೋಸಥಂ;

ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಚಾಪಿ, ಸೇಸಕಮ್ಮಂ ವಿಬಾಧತಿ.

ಛನ್ದದಾನೇನ ಸಙ್ಘಸ್ಸ, ದ್ವಯಂ ಸಾಧೇತಿ ನತ್ತನೋ;

ತಸ್ಮಾ ಛನ್ದಂ ದದನ್ತೇನ, ದಾತಬ್ಬಾ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಪಿ.

ಹರೇಯ್ಯೇಕೋ ಬಹೂನಮ್ಪಿ, ಪರಮ್ಪರಾ ನ ಹಾರಯೇ;

ಪರಮ್ಪರಾಹಟಾ ಛನ್ದ-ಪಾರಿಸುದ್ಧಿ ನ ಗಚ್ಛತಿ.

೪೦೫. ಸಬ್ಬೂಪಚಾರಂ ಕತ್ವಾನ, ಏವಂ ದೇಯ್ಯಾ ಪವಾರಣಾ. ‘‘ಪವಾರಣಂ ದಮ್ಮಿ, ಪವಾರಣಂ ಮೇ ಹರ, ಪವಾರಣಂ ಮೇ ಆರೋಚೇಹಿ, ಮಮತ್ಥಾಯ ಪವಾರೇಹೀ’’ತಿ.

೪೦೬. ಆರೋಚೇತ್ವಾಥ ಸೋ ಸಙ್ಘಂ, ಪವಾರೇಯ್ಯೇವಮಾಗತೋ. ‘‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ, ಭನ್ತೇ, ಸಙ್ಘಂ ಪವಾರೇತಿ ದಿಟ್ಠೇನ ವಾ ಸುತೇನ ವಾ ಪರಿಸಙ್ಕಾಯ ವಾ, ವದತು ತಂ ಸಙ್ಘೋ ಅನುಕಮ್ಪಂ ಉಪಾದಾಯ, ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪಟಿಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ.

ಗಹೇತ್ವಾ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಂ ವಾ, ಛನ್ದಂ ವಾಪಿ ಪವಾರಣಂ;

ಹಾರಕೋ ಸಙ್ಘಮಪ್ಪತ್ವಾ, ವಿಬ್ಭಮೇಯ್ಯ ಮರೇಯ್ಯ ವಾ.

ಸಙ್ಘಪ್ಪತ್ತೋ ¶ ಪಮತ್ತೋ ವಾ, ಸುತ್ತೋ ನಾರೋಚಯೇಯ್ಯ ವಾ;

ಅನಾಪತ್ತಿವ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ, ನಾರೋಚೇನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ.

ದುವೇ ಉಪೋಸಥಾ ಚಾತು-ದ್ದಸೋ ಪನ್ನರಸೋ ಇತಿ;

ಸುತ್ತುದ್ದೇಸಮಧಿಟ್ಠಾನ-ಪಾರಿಸುದ್ಧಿವಸಾ ತಯೋ.

ಸುತ್ತುದ್ದೇಸೋವ ಸಙ್ಘಸ್ಸ, ಅಧಿಟ್ಠಾನಉಪೋಸಥೋ;

ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸೇವ ಸೇಸಾನಂ, ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಉಪೋಸಥೋ.

ಪುಬ್ಬಕಿಚ್ಚೇ ಚ ಕರಣೇ, ಪತ್ತಕಲ್ಲೇ ಸಮಾನಿತೇ;

ಸುತ್ತಂ ಉದ್ದಿಸತಿ ಸಙ್ಘೋ, ಪಞ್ಚಧಾ ಸೋ ವಿಭಾವಿತೋ.

ವಿನಾನ್ತರಾಯಂ ಸಙ್ಖೇಪೇ-ನುದ್ದೇಸೋ ವಿನಿವಾರಿತೋ;

‘‘ಥೇರೋವ ಇಸ್ಸರೋ ದ್ವೀಸು, ಉದ್ದೇಸೇಸ್ವೇತ್ಥ ತೀಸು ವಾ;

ವಿಸದೇಸೂ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ, ಅವತ್ತನ್ತೇಪಿ ವಟ್ಟತಿ.

ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯುಂ ಯದಿ ಸಮಾ, ಉದ್ದಿಸನ್ತೇ ವ ಥೋಕಿಕಾ;

ಉದ್ದಿಟ್ಠಂ ಯಂ ಸುಉದ್ದಿಟ್ಠಂ, ಸೋತಬ್ಬಮವಸೇಸಕಂ.

ಉದ್ದಿಟ್ಠಮತ್ತೇ ¶ ಸಕಲಾ-ಯೇಕಚ್ಚಾಯುಟ್ಠಿತಾಯ ವಾ;

ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಂ ಕರೇಯ್ಯೇಸಂ, ಸನ್ತಿಕೇ ಬಹುಕಾಥ ಚೇ;

ಕತ್ವಾ ಸಬ್ಬವಿಕಪ್ಪೇಸು, ಪುಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ಪುನುದ್ದಿಸೇ.

ಪನ್ನರಸೋವಾಸಿಕಾನಂ, ಇತರಾನಂ ಸಚೇತರೋ;

ಸಮಾನೇತರೇನುವತ್ತನ್ತು, ಪುರಿಮಾನಂ ಸಚೇಧಿಕಾ;

ಪುರಿಮಾ ಅನುವತ್ತನ್ತು, ತೇಸಂ ಸೇಸೇಪ್ಯಯಂ ನಯೋ.

ಪಾಟಿಪದೋವಾಸಿಕಾನಂ, ಇತರಾನಂ ಉಪೋಸಥೋ;

ಸಮಥೋಕಾನಂ ಸಾಮಗ್ಗಿಂ, ಮೂಲಟ್ಠಾ ದೇನ್ತು ಕಾಮತೋ.

ಬಹಿ ಗನ್ತ್ವಾನ ಕಾತಬ್ಬೋ, ನೋ ಚೇ ದೇನ್ತಿ ಉಪೋಸಥೋ;

ದೇಯ್ಯಾನಿಚ್ಛಾಯ ಸಾಮಗ್ಗೀ, ಬಹೂಸು ಬಹಿ ವಾ ವಜೇ.

ಪಾಟಿಪದೇಗನ್ತುಕಾನಂ ¶ , ಏವಮೇವ ಅಯಂ ನಯೋ;

ಸಾವೇಯ್ಯ ಸುತ್ತಂ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ, ಅಸ್ಸಾವೇನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ.

ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತುಂ ಪದೀಪೇತುಂ, ಪಞ್ಞಾಪೇತುಂ ದಕಾಸನಂ;

ನ ಕರೇಯ್ಯ ತಥಾ ಕಲ್ಲೋ, ಮಹಾಥೇರೇನ ಪೇಸಿತೋ.

೪೨೧. ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪದೀಪೇತ್ವಾ, ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ದಕಾಸನಂ. ಗಣಞತ್ತಿಂ ಠಪೇತ್ವೇವಂ, ಕತ್ತಬ್ಬೋ ತೀಹುಪೋಸಥೋ. ‘‘ಸುಣನ್ತು ಮೇ ಆಯಸ್ಮನ್ತಾ, ಅಜ್ಜುಪೋಸಥೋ ಪನ್ನರಸೋ, ಯದಾಯಸ್ಮನ್ತಾನಂ ಪತ್ತಕಲ್ಲಂ, ಮಯಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಉಪೋಸಥಂ ಕರೇಯ್ಯಾಮಾ’’ತಿ.

೪೨೨. ಏಕಂಸಂ ಚೀವರಂ ಕತ್ವಾ, ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ,. ಥೇರೇನ ಅಞ್ಜಲಿಂ ತೇವಂ, ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಸಮುದೀರಿಯಾ. ‘‘ಪರಿಸುದ್ಧೋ ¶ ಅಹಂ ಆವುಸೋ, ಪರಿಸುದ್ಧೋತಿ ಮಂ ಧಾರೇಥಾ’’ತಿ, ವದೇ ಯಾವತತೀಯಕಂ.

೪೨೩. ಸಮತ್ತಪುಬ್ಬಾರಮ್ಭೇನ, ತೇ ನವೇನೇವಮೀರಿಯಾ. ‘‘ಪರಿಸುದ್ಧೋ ಅಹಂ ಭನ್ತೇ, ಪರಿಸುದ್ಧೋತಿ ಮಂ ಧಾರೇಥಾ’’ತಿ, ವದೇ ಯಾವತತೀಯಕಂ.

೪೨೪. ದ್ವೀಸು ಥೇರೇನ ಕತ್ತಬ್ಬಂ, ಕತ್ವೇವಮೀರಿಯೋ ನವೋ. ‘‘ಪರಿಸುದ್ಧೋ ಅಹಂ ಆವುಸೋ, ಪರಿಸುದ್ಧೋತಿ ಮಂ ಧಾರೇಹೀ’’ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವತ್ತಬ್ಬೋ.

ನವೇನ ಥೇರೋ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ, ಏವಮಸ್ಸ ಉದೀರಿಯೋ;

‘‘ಪರಿಸುದ್ಧೋ ಅಹಂ ಭನ್ತೇ, ಪರಿಸುದ್ಧೋತಿ ಮಂ ಧಾರೇಥಾ’’ತಿ.

೪೨೬. ಪುಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ¶ ಸಮಾಪೇತ್ವಾ, ಅಧಿಟ್ಠೇಯ್ಯೇವಮೇಕಕೋ. ‘‘ಅಜ್ಜ ಮೇ ಉಪೋಸಥೋ ಪನ್ನರಸೋತಿ ವಾ ಚಾತುದ್ದಸೋತಿ ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ನೋ ಚೇಧಿಟ್ಠೇಯ್ಯ ದುಕ್ಕಟಂ.

ಯತ್ಥ ವಸನ್ತಿ ಚತ್ತಾರೋ, ತಯೋ ವಾ ಯದಿ ವಾ ದುವೇ;

ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಂ ಹರಿತ್ವಾನ, ಏಕೇಕಸ್ಸಿತರೀತರೇ;

ತಂ ತಂ ಉಪೋಸಥಂ ಕಯಿರುಂ, ಸಿಯಾ ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಂ.

ವಗ್ಗೇ ಸಮಗ್ಗೇ ವಗ್ಗೋತಿ, ಸಞ್ಞಿನೋ ವಿಮತಿಸ್ಸ ವಾ;

ದುಕ್ಕಟಂ ಕರೋತೋ ಭೇದಾ-ಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ;

ವಗ್ಗೇ ಸಮಗ್ಗೇನಾಪತ್ತಿ, ಸಮಗ್ಗೋ ಇತಿ ಸಞ್ಞಿನೋ.

ಉಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ¶ ಗಹಟ್ಠಸ್ಸ, ಸೇಸಾನಂ ಸಹಧಮ್ಮಿನಂ;

ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸಾಭಬ್ಬಸ್ಸ, ಸಿಕ್ಖಾನಿಕ್ಖಿತ್ತಕಸ್ಸ ಚ.

ನಿಸಿನ್ನಪರಿಸಾಯಞ್ಚ, ಸಭಾಗಾಪತ್ತಿಕೋ ತಥಾ;

ಛನ್ದೇನ ಪರಿವುತ್ಥೇನ, ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಂ ನ ಉದ್ದಿಸೇ.

ಅದೇಸಯಿತ್ವಾನಾಪನ್ನಂ, ನಾವಿಕತ್ವಾನ ವೇಮತಿಂ;

ನುಪೋಸಥೇಪಿ ವಾ ಕಾತುಂ, ಪೋಸಥೋ ನ ಚ ಕಪ್ಪತಿ.

ಅಟ್ಠಿತೋಪೋಸಥಾವಾಸಾ, ನ ವಜೇ ತದಹೂ ವಿನಾ;

ಅನ್ತರಾಯಂ ವ ಸಙ್ಘಂ ವಾ-ಧಿಟ್ಠಾತುಂ ಸೀಮಮೇವ ವಾತಿ.

ದ್ವಿನ್ನಂ ತಿಣ್ಣಂ ಚತುನ್ನಞ್ಚ, ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಪ್ಪವಾರಣಾ;

ಏಕಸ್ಸ ಚ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ, ಸೇಸಾ ಸಙ್ಘಪ್ಪವಾರಣಾ.

ಪುಬ್ಬಕಿಚ್ಚೇ ಚ ಕರಣೇ, ಪತ್ತಕಲ್ಲೇ ಸಮಾನಿತೇ;

ಠಪೇತ್ವಾ ಞತ್ತಿಂ ಸಙ್ಘೇನ, ಕತ್ತಬ್ಬೇವಂ ಪವಾರಣಾ.

‘‘ಸುಣಾತು ¶ ಮೇ ಭನ್ತೇ ಸಙ್ಘೋ, ಅಜ್ಜ ಪವಾರಣಾ ಪನ್ನರಸೀ, ಯದಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪತ್ತಕಲ್ಲಂ, ಸಙ್ಘೋ ಪವಾರೇಯ್ಯಾ’’ತಿ.

ಏಕಂಸಂ ಚೀವರಂ ಕತ್ವಾ, ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ;

ಥೇರೇನ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಸಙ್ಘೋ, ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಸಮುದೀರಿಯೋ.

೪೩೬. ‘‘ಸಙ್ಘಂ, ಆವುಸೋ, ಪವಾರೇಮಿ ದಿಟ್ಠೇನ ವಾ ಸುತೇನ ವಾ ಪರಿಸಙ್ಕಾಯ ವಾ, ವದನ್ತು ಮಂ ಆಯಸ್ಮನ್ತೋ ¶ ಅನುಕಮ್ಪಂ ಉಪಾದಾಯ, ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪಟಿಕರಿಸ್ಸಾಮಿ. ದುತಿಯಮ್ಪಿ…ಪೇ… ತತಿಯಮ್ಪಿ, ಆವುಸೋ, ಸಙ್ಘಂ ಪವಾರೇಮಿ ದಿಟ್ಠೇನ ವಾ ಸುತೇನ ವಾ ಪರಿಸಙ್ಕಾಯ ವಾ, ವದನ್ತು ಮಂ ಆಯಸ್ಮನ್ತೋ ಅನುಕಮ್ಪಂ ಉಪಾದಾಯ, ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪಟಿಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ.

ಪವಾರೇನ್ತೇಸು ಥೇರೇಸು, ನಿಸಜ್ಜುಕ್ಕುಟಿಕಂ ನವೋ;

ಪವಾರೇತಿ ಸಯಂ ಯಾವ, ಉಕ್ಕುಟಿಕೋವ ಅಚ್ಛತು.

೪೩೮. ಪುಬ್ಬಾರಮ್ಭಂ ಸಮಾಪೇತ್ವಾ, ನವೋ ಸಙ್ಘಮುದೀರಯೇ.

೪೩೯. ‘‘ಸಙ್ಘಂ, ಭನ್ತೇ, ಪವಾರೇಮಿ ದಿಟ್ಠೇನ ವಾ ಸುತೇನ ವಾ ಪರಿಸಙ್ಕಾಯ ವಾ, ವದನ್ತು ಮಂ ಆಯಸ್ಮನ್ತೋ ಅನುಕಮ್ಪಂ ಉಪಾದಾಯ, ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪಟಿಕರಿಸ್ಸಾಮಿ. ದುತಿಯಮ್ಪಿ…ಪೇ… ತತಿಯಮ್ಪಿ, ಭನ್ತೇ, ಸಙ್ಘಂ ಪವಾರೇಮಿ ದಿಟ್ಠೇನ ವಾ ಸುತೇನ ವಾ ಪರಿಸಙ್ಕಾಯ ವಾ, ವದನ್ತು ಮಂ ಆಯಸ್ಮನ್ತೋ ಅನುಕಮ್ಪಂ ಉಪಾದಾಯ, ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪಟಿಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ.

ದಾನೇನ ಧಮ್ಮಸಾಕಚ್ಛಾ, ಕಲಹೇಹಿ ಚ ರತ್ತಿಯಾ;

ತೇವಾಚಿಕಾಯ ಓಕಾಸೇ-ಸತಿ ಖೇಪಿತಭಾವತೋ;

ಅನ್ತರಾಯೇ ದಸವಿಧೇ, ಞತ್ತಿಂ ವತ್ವಾನುರೂಪತೋ.

೪೪೧. ‘‘ಸುಣಾತು ಮೇ ಭನ್ತೇ ಸಙ್ಘೋ, ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ದಾನಂ ದೇನ್ತೇಹಿ, ದ್ವೀಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಧಮ್ಮಂ ಸಾಕಚ್ಛನ್ತೇಹಿ, ಕಲಹಂ ಕರೋನ್ತೇಹಿ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ರತ್ತಿ ಖೇಪಿತಾ. ಸಚೇ ಸಙ್ಘೋ ¶ ತೇವಾಚಿಕಂ ಪವಾರೇಸ್ಸತಿ, ಅಪ್ಪವಾರಿತೋವ ಸಙ್ಘೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಅಥಾಯಂ ರತ್ತಿ ವಿಭಾಯಿಸ್ಸತಿ. ಅಯಂ ರಾಜನ್ತರಾಯೋ, ಅಯಂ ಚೋರನ್ತರಾಯೋ, ಅಯಂ ಅಗ್ಯನ್ತರಾಯೋ, ಅಯಂ ಉದಕನ್ತರಾಯೋ, ಅಯಂ ಮನುಸ್ಸನ್ತರಾಯೋ, ಅಯಂ ಅಮನುಸ್ಸನ್ತರಾಯೋ, ಅಯಂ ವಾಳನ್ತರಾಯೋ, ಅಯಂ ಸರೀಸಪನ್ತರಾಯೋ, ಅಯಂ ಜೀವಿತನ್ತರಾಯೋ, ಅಯಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತರಾಯೋ. ಸಚೇ ಸಙ್ಘೋ ತೇವಾಚಿಕಂ ಪವಾರೇಸ್ಸತಿ, ಅಪ್ಪವಾರಿತೋವ ಸಙ್ಘೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಅಥಾಯಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತರಾಯೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ಯದಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪತ್ತಕಲ್ಲಂ, ಸಙ್ಘೋ ದ್ವೇವಾಚಿಕಂ, ಏಕವಾಚಿಕಂ, ಸಮಾನವಸ್ಸಿಕಂ ಪವಾರೇಯ್ಯಾ’’ತಿ.

ಪವಾರೇಯ್ಯಾನುರೂಪೇನ ¶ , ಯಥಾಠಪಿತಞತ್ತಿಯಾ;

ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯುಂ ಯದಿ ಸಮಾ, ಆದಿಕಾ ಚೇತ್ಥ ಆಹರೇ.

೪೪೩. ಏವಂ ತಿಚತುವಗ್ಗೋ ಚ, ಞತ್ತಿಂ ವತ್ವಾ ಪವಾರಯೇ. ‘‘ಸುಣನ್ತು ಮೇ ಆಯಸ್ಮನ್ತಾ, ಅಜ್ಜ ಪವಾರಣಾ ಪನ್ನರಸೀ, ಯದಾಯಸ್ಮನ್ತಾನಂ ಪತ್ತಕಲ್ಲಂ, ಮಯಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪವಾರೇಯ್ಯಾಮಾ’’ತಿ.

ಏಕಂಸಂ ಚೀವರಂ ಕತ್ವಾ, ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ;

ಥೇರೇನ ಅಞ್ಜಲಿಂ ತೇವಂ, ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಸಮುದೀರಿಯಾ.

೪೪೫. ‘‘ಅಹಂ, ಆವುಸೋ, ಆಯಸ್ಮನ್ತೇ ಪವಾರೇಮಿ ದಿಟ್ಠೇನ ವಾ ಸುತೇನ ವಾ ಪರಿಸಙ್ಕಾಯ ವಾ, ವದನ್ತು ಮಂ ಆಯಸ್ಮನ್ತಾ ಅನುಕಮ್ಪಂ ಉಪಾದಾಯ, ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪಟಿಕರಿಸ್ಸಾಮಿ. ದುತಿಯಮ್ಪಿ…ಪೇ… ತತಿಯಮ್ಪಿ ಅಹಂ, ಆವುಸೋ, ಆಯಸ್ಮನ್ತೇ ಪವಾರೇಮಿ ದಿಟ್ಠೇನ ವಾ ಸುತೇನ ವಾ ಪರಿಸಙ್ಕಾಯ ವಾ, ವದನ್ತು ಮಂ ಆಯಸ್ಮನ್ತಾ ಅನುಕಮ್ಪಂ ಉಪಾದಾಯ, ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪಟಿಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ.

ನವೇನಾಪಿ ¶ ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಆಯಸ್ಮನ್ತೇ ಪವಾರೇಮಿ ದಿಟ್ಠೇನ ವಾ ಸುತೇನ ವಾ ಪರಿಸಙ್ಕಾಯ ವಾ, ವದನ್ತು ಮಂ ಆಯಸ್ಮನ್ತಾ ಅನುಕಮ್ಪಂ ಉಪಾದಾಯ, ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪಟಿಕರಿಸ್ಸಾಮಿ. ದುತಿಯಮ್ಪಿ…ಪೇ… ತತಿಯಮ್ಪಿ ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಆಯಸ್ಮನ್ತೇ ಪವಾರೇಮಿ ದಿಟ್ಠೇನ ವಾ ಸುತೇನ ವಾ ಪರಿಸಙ್ಕಾಯ ವಾ, ವದನ್ತು ಮಂ ಆಯಸ್ಮನ್ತಾ ಅನುಕಮ್ಪಂ ಉಪಾದಾಯ, ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪಟಿಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ.

೪೪೬. ದ್ವೀಸು ಥೇರೇನ ಕತ್ತಬ್ಬಂ, ನವೋ ಕತ್ವೇವಮೀರಿಯೋ.

೪೪೭. ‘‘ಅಹಂ, ಆವುಸೋ, ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಪವಾರೇಮಿ ದಿಟ್ಠೇನ ವಾ ಸುತೇನ ವಾ ಪರಿಸಙ್ಕಾಯ ವಾ, ವದತು ಮಂ ಆಯಸ್ಮಾ ಅನುಕಮ್ಪಂ ಉಪಾದಾಯ, ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪಟಿಕರಿಸ್ಸಾಮಿ. ದುತಿಯಮ್ಪಿ…ಪೇ… ತತಿಯಮ್ಪಿ ಅಹಂ, ಆವುಸೋ, ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಪವಾರೇಮಿ ದಿಟ್ಠೇನ ವಾ ಸುತೇನ ವಾ ಪರಿಸಙ್ಕಾಯ ವಾ, ವದತು ಮಂ ಆಯಸ್ಮಾ ಅನುಕಮ್ಪಂ ಉಪಾದಾಯ, ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪಟಿಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ.

ನವೇನಾಪಿ ¶ ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಪವಾರೇಮಿ ದಿಟ್ಠೇನ ವಾ ಸುತೇನ ವಾ ಪರಿಸಙ್ಕಾಯ ವಾ, ವದತು ಮಂ ಆಯಸ್ಮಾ ಅನುಕಮ್ಪಂ ಉಪಾದಾಯ, ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪಟಿಕರಿಸ್ಸಾಮಿ. ದುತಿಯಮ್ಪಿ…ಪೇ… ತತಿಯಮ್ಪಿ ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಪವಾರೇಮಿ ದಿಟ್ಠೇನ ವಾ ಸುತೇನ ವಾ ಪರಿಸಙ್ಕಾಯ ವಾ, ವದತು ಮಂ ಆಯಸ್ಮಾ ಅನುಕಮ್ಪಂ ಉಪಾದಾಯ, ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪಟಿಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ.

೪೪೮. ಪುಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ಸಮಾಪೇತ್ವಾ, ಅಧಿಟ್ಠೇಯ್ಯೇವಮೇಕಕೋ. ‘‘ಅಜ್ಜ ಮೇ ಪವಾರಣಾ ಚಾತುದ್ದಸೀತಿ ವಾ ಪನ್ನರಸೀತಿ ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ.

ಯಸ್ಮಿಂ ವಸನ್ತಿ ವಾ ಪಞ್ಚ, ಚತ್ತಾರೋ ವಾ ತಯೋ ದುವೇ;

ಪವಾರಣಂ ಹರಿತ್ವಾನ, ಏಕೇಕಸ್ಸಿತರೀತರೇ.

ಪವಾರಿತೇವ ಸಙ್ಘಮ್ಹಿ, ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಉಪೋಸಥಂ;

ಕರೇಯ್ಯ ಛಿನ್ನವಸ್ಸೋ ವಾ, ಅವುತ್ಥೋ ವಾನುಪಗತೋ.

ಚಾತುಮಾಸಿನಿಯಾ ಚಾಪಿ, ಕತೇ ಸಙ್ಘೇನುಪೋಸಥೇ;

ವುತ್ಥವಸ್ಸಾ ಪವಾರೇಯ್ಯುಂ, ಸಚೇ ಅಪ್ಪತರಾ ಸಿಯುನ್ತಿ.

ಚಕ್ಖುಸೋತಾದಿಭೇದೇಹಿ, ರೂಪಸದ್ದಾದಿಗೋಚರೇ;

ಅಭಿಜ್ಝಾದೋಮನಸ್ಸಾದಿ-ಪ್ಪವತ್ತಿಂ ವಿನಿವಾರಯೇ.

ನಿಗ್ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ ¶ ಸಕಂ ಚಿತ್ತಂ, ಕಿಟ್ಠಾದಿಂ ವಿಯ ದುಪ್ಪಸುಂ;

ಸತಿಮಾ ಸಮ್ಪಜಾನೋ ಚ, ಚರೇ ಸಬ್ಬಿರಿಯಾಪಥೇತಿ.

ದೇಸನಾ ಸಂವರೋ ಏಟ್ಠಿಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣ ಭೇದತೋ;

ಸುದ್ಧೀ ಚತುಬ್ಬಿಧಾ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸಮ್ಮತಂ;

ದೇಸನಾಯ ವಿಸುದ್ಧತ್ತಾ, ದೇಸನಾಸುದ್ಧಿ ವುಚ್ಚತಿ.

‘‘ನ ಪುನೇವಂ ಕರಿಸ್ಸ’’ನ್ತಿ, ಚಿತ್ತಾಧಿಟ್ಠಾನಸಂವರಾ;

ವುತ್ತೋ ಸಂವರಸುದ್ಧೀತಿ, ಸುಜ್ಝತಿನ್ದ್ರಿಯಸಂವರೋ.

ಪಹಾಯಾನೇಸನಂ ಧಮ್ಮೇನುಪ್ಪಾದೇನ್ತಸ್ಸ ಏಟ್ಠಿಯಾ;

ಸುದ್ಧತ್ತಾ ಏಟ್ಠಿಸುದ್ಧೀತಿ, ವುತ್ತಮಾಜೀವನಿಸ್ಸಿತಂ.

ಯೋನಿಸೋ ¶ ಪಟಿಸಙ್ಖಾಯ, ಚೀವರಂ ಪಟಿಸೇವತಿ;

ಏವಮಾದಿಯಥಾವುತ್ತ-ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಸುಜ್ಝನಾ;

ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಸುದ್ಧೀತಿ, ವುತ್ತಂ ಪಚ್ಚಯನಿಸ್ಸಿತನ್ತಿ.

ಅಪ್ಪೇನ ಅನವಜ್ಜೇನ, ಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಸುಲಭೇನ ಚ;

ಮತ್ತಞ್ಞೂ ಸುಭರೋ ಹುತ್ವಾ, ಚರೇ ಸದ್ಧಮ್ಮಗಾರವೋ.

ಅತೀತಂ ¶ ನಾನುಸೋಚನ್ತೋ, ನಪ್ಪಜಪ್ಪಮನಾಗತಂ;

ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇನ ಯಾಪೇನ್ತೋ, ಸನ್ತುಟ್ಠೋತಿ ಪವುಚ್ಚತೀತಿ.

ಬುದ್ಧಾನುಸ್ಸತಿ ಮೇತ್ತಾ ಚ, ಅಸುಭಂ ಮರಣಸ್ಸತಿ;

ಆರಕತ್ತಾದಿನಾರಹಂ, ಸಮ್ಮಾ ಸಾಮಞ್ಚ ಬುದ್ಧತೋ.

ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಇತಿ ವಾನುಸ್ಸತಿ ಯಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ;

ನವಭೇದೇ ಭಗವತೋ, ಬುದ್ಧಾನುಸ್ಸತಿ ಸಾ ಗುಣೇ.

ಸೀಮಟ್ಠಸಙ್ಘೇ ಸೀಮಟ್ಠದೇವತಾಸು ಚ ಇಸ್ಸರೇ;

ಜನೇ ಗೋಚರಗಾಮಮ್ಹಿ, ತತ್ಥುಪಾದಾಯ ಮಾನುಸೇ.

ಸಬ್ಬಸತ್ತೇಸು ಸುಖಿತಾ, ಹೋನ್ತಾವೇರಾತಿಆದಿನಾ;

ಪರಿಚ್ಛಿಜ್ಜ ಪರಿಚ್ಛಿಜ್ಜ, ಭಾವನಾ ಮೇತ್ತಭಾವನಾ.

ವಣ್ಣಸಣ್ಠಾನಓಕಾಸ-ದಿಸತೋ ಪರಿಚ್ಛೇದತೋ;

ವವತ್ಥಪೇತ್ವಾ ಕೇಸಾದಿ-ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಅನುಪುಬ್ಬತೋ.

ನಾತಿಸೀಘಞ್ಚ ಸಣಿಕಂ, ವಿಕ್ಖೇಪಂ ಪಟಿಬಾಹಯಂ;

ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮ್ಮ, ಮುಞ್ಚನ್ತಸ್ಸಾನುಪುಬ್ಬತೋ.

ವಣ್ಣಆಸಯಸಣ್ಠಾನ-ಗನ್ಧೋಕಾಸೇಹಿ ¶ ಭಾವನಾ;

ಪಟಿಕ್ಕೂಲಾತಿ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ, ಉದ್ಧುಮಾತಾದಿವತ್ಥುಸು;

ಗಹೇತ್ವಾ ಅಸುಭಾಕಾರಂ, ಪವತ್ತಾ ಭಾವನಾಸುಭಂ.

‘‘ಮರಣಂ ¶ ಮೇ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಜೀವಿತಂ ಉಚ್ಛಿಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ;

ಮರಣಂ ಮರಣಂ ವಾ’’ತಿ, ಭಾವಯಿತ್ವಾನ ಯೋನಿಸೋ.

ವಧಕಸ್ಸೇವುಪಟ್ಠಾನಾ, ಸಮ್ಪತ್ತೀನಂ ವಿಪತ್ತಿತೋ;

ಆಯುದುಬ್ಬಲತೋ ಕಾಲವವತ್ಥಾನಸ್ಸಭಾವತೋ;

ಅದ್ಧಾನಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಛೇದಾ, ಭಾವನಾ ಮರಣಸ್ಸತೀತಿ.

ನಾಮರೂಪಂ ಪರಿಗ್ಗಯ್ಹ, ತತೋ ತಸ್ಸ ಚ ಪಚ್ಚಯಂ;

ಹುತ್ವಾ ಅಭಾವತೋನಿಚ್ಚಾ, ಉದಯಬ್ಬಯಪೀಳನಾ.

ದುಕ್ಖಾ ಅವಸವತ್ತಿತ್ತಾ, ಅನತ್ತಾತಿ ತಿಲಕ್ಖಣಂ;

ಆರೋಪೇತ್ವಾನ ಸಙ್ಖಾರೇ, ಸಮ್ಮಸನ್ತೋ ಪುನಪ್ಪುನಂ;

ಪಾಪುಣೇಯ್ಯಾನುಪುಬ್ಬೇನ, ಸಬ್ಬಸಂಯೋಜನಕ್ಖಯನ್ತಿ.

ಅಧಿಸೀಲಾಧಿಚಿತ್ತಾನಂ, ಅಧಿಪಞ್ಞಾಯ ಸಿಕ್ಖನಾ;

ಭಿಕ್ಖುಕಿಚ್ಚಮತೋ ಖುದ್ದಸಿಕ್ಖಾಯಂ ಸಮುದಾಹಟಾ.

ಮಹತೋ ಕಿತ್ತಿಸದ್ದಸ್ಸ, ಯಸ್ಸ ಲೋಕವಿಚಾರಿನೋ;

ಪರಿಸ್ಸಮೋ ನ ಸಮ್ಭೋತಿ, ಮಾಲುತಸ್ಸೇವ ನಿಚ್ಚಸೋ.

ತೇನ ¶ ¶ ಧಮ್ಮಸಿರೀಕೇನ, ತಮ್ಬಪಣ್ಣಿಯಕೇತುನಾ;

ಥೇರೇನ ರಚಿತಾ ಧಮ್ಮವಿನಯಞ್ಞುಪಸಂಸಿತಾ.

ಏತ್ತಾವತಾಯಂ ನಿಟ್ಠಾನಂ, ಖುದ್ದಸಿಕ್ಖಾ ಉಪಾಗತಾ;

ಪಞ್ಚಮತ್ತೇಹಿ ಗಾಥಾನಂ, ಸತೇಹಿ ಪರಿಮಾಣತೋತಿ.

ನಮೋ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ

ಯೋ ¶ ¶ ಚಿರಂ ದೀಘಮದ್ಧಾನಂ, ವಿದಿತ್ವಾ ದುಕ್ಖಿತಂ ಜನಂ;

ತಥಾಪಿ ನಾವಬುಜ್ಝನ್ತಮನುಕಮ್ಪಾಯ ಚೋದಿತೋ.

ಬೋಧಾಯ ಪಣಿಧಿಂ ಕತ್ವಾ, ಪತ್ತೋ ಸಮ್ಬೋಧಿಮುತ್ತಮಂ;

ತಸ್ಸ ಪಾದೇ ನಮಸ್ಸಿತ್ವಾ, ಧಮ್ಮಂ ಸಙ್ಘಞ್ಚ ಸಾಧುಕಂ.

ಪುಬ್ಬಾಚರಿಯಪಾದೇಸು, ಠಪೇತ್ವಾ ಸೀಸಮತ್ತನೋ;

ಥೇರೇನ ಧಮ್ಮಸಿರಿನಾ, ಥಿರಸೀಲೇನ ಯಾ ಕತಾ.

‘‘ಆದಿತೋ ¶ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ;

ಖುದ್ದಸಿಕ್ಖಾ ಸಮಾಸೇನ, ತಸ್ಸಾ ಅತ್ಥವಿನಿಚ್ಛಯಂ.

ಲಿಖಿಸ್ಸಾಮಿ ಹಿತತ್ಥಾಯ, ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಭಿಕ್ಖುನಂ;

ತತ್ಥ ಯುತ್ತಂ ಗಹೇತಬ್ಬಮಯುತ್ತಂ ತುಜ್ಝಿತಬ್ಬಕನ್ತಿ;

(ಕ) ಏತ್ಥಾಹ – ಕತಮಾ ಖುದ್ದಸಿಕ್ಖಾ, ಕಥಂ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಾ, ಕಸ್ಮಾ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಾ, ಕೇ ಸಿಕ್ಖನ್ತಿ, ಕೇ ಸಿಕ್ಖಿತಸಿಕ್ಖಾತಿ? ವುಚ್ಚತೇ – ಅಧಿಸೀಲಅಧಿಚಿತ್ತಅಧಿಪಞ್ಞಾವಸೇನ ತಿಸ್ಸೋ ಸಿಕ್ಖಾ, ಗನ್ಥವಸೇನೇತ್ಥ ಸಙ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ವುತ್ತತ್ತಾ ತದ್ದೀಪನೋ ಗನ್ಥೋ ‘‘ಖುದ್ದಸಿಕ್ಖಾ’’ತಿ ¶ ವುಚ್ಚತಿ, ಅಥ ವಾ ‘‘ಖುದ್ದಂ ಅನೇಲಕಂ ಮಧುಪಟಲ’’ನ್ತಿಆದೀನಿ ವಿಯ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮಾನಂ ಮಧುರತಾಯ ಖುದ್ದಾ ಚ ತಾ ಸಿಕ್ಖಾ ಚಾತಿ ಖುದ್ದಸಿಕ್ಖಾ, ಅಥ ವಾ ‘‘ಖುದ್ದಪುತ್ತಮ್ಹಿ ಸಮಣ ಪೋಸ ಮ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ಬಹುವಿಧತ್ತಾಪಿ ಖುದ್ದಾ ಚ ತಾ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬತೋ ಸಿಕ್ಖಾ ಚಾತಿ ಖುದ್ದಸಿಕ್ಖಾ. ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾ ಪನೇತ್ಥ ಚಾರಿತ್ತವಾರಿತ್ತವಸೇನ ದುವಿಧಮ್ಪಿ ಸೀಲಂ ಯಥಾನುಸಿಟ್ಠಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಮಾನೇನ ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖೇ ಕಿಲೇಸೇ ತದಙ್ಗಪ್ಪಹಾನವಸೇನ ಪಜಹನ್ತೇನ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಾ, ಅಧಿಚಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾ ಪನ ಯಥಾವುತ್ತೇಸು ಆರಮ್ಮಣೇಸು ಅಭಿಯೋಗಕರಣವಸೇನ ಝಾನಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖಾನಂ ನೀವರಣಗಣಾನಂ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನಪ್ಪಹಾನಂ ಕುರುಮಾನೇನ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಾ, ಅಧಿಪಞ್ಞಾಸಿಕ್ಖಾ ಪನ ಯಥಾನುರೂಪಂ ಸಮುಚ್ಛೇದವಸೇನ ಸಾನುಸಯೇ ಕಿಲೇಸೇ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ದನ್ತೇನ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಾ.

ಜಾತಿಆದೀಹಿ ದುಕ್ಖೇಹಿ, ಅನೇಕೇಹಿ ಉಪದ್ದುತಂ;

ಖನ್ಧಲೋಕಂ ಜಹಿತ್ವಾನ, ಪತ್ತುಂ ಖೇಮಂ ಪುರಂ ಸಿವಂ.

ಕಲ್ಯಾಣಪುಥುಜ್ಜನೇನ ಸಹ ಸತ್ತ ಸೇಕ್ಖಾ ಸಿಕ್ಖನ್ತಿ. ಅರಹನ್ತೋ ಸಿಕ್ಖಿತಸಿಕ್ಖಾ.

ಆದಿತೋತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿಮ್ಹಿಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ, ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾತಿ ವಾ. ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಚ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾಯ ಚ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ. ಸಹ ಮಾತಿಕಾಯ ಸಮಾತಿಕಂ. ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಖುದ್ದಸಿಕ್ಖಂ ಪವಕ್ಖಾಮಿ ಆದರೇನ, ಪಕಾರೇನ ವಾ ವಕ್ಖಾಮಿ ರತನತ್ತಯಂ ವನ್ದಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಪಿಚ ಥೇರೋ ಆದಿತೋತಿ ವಚನೇನ ಸದ್ಧಾಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಕುಲಪುತ್ತಾನಂ ಆಲಸಿಯದೋಸೇನ ಅಪ್ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತಾನಂ ಅಞ್ಞಾಣದೋಸೇನ ಅಞ್ಞಥಾ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತಾನಂ ¶ ಸಂವೇಗಂ ಜನೇತಿ. ಕಥಂ? ಅತಿದುಲ್ಲಭಂ ಖಣಸಮವಾಯಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ತಙ್ಖಣಂ ನ ಕುಸೀತೇನ ವಾ ನಿರತ್ಥಕಕಥಾಪಸುತೇನ ವಾ ವೀತಿನಾಮೇತಬ್ಬಂ, ಕಿಂ ಕಾತಬ್ಬಂ? ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನಿರನ್ತರಮೇವ ತೀಸು ಸಿಕ್ಖಾಸು ಆದರೋ ಜನೇತಬ್ಬೋತಿ. ಏತ್ಥಾಹ – ಕಿಂ ತಂ ರತನತ್ತಯಂ ನಾಮ, ಯಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಥೇರೋ ಖುದ್ದಸಿಕ್ಖಂ ಪವಕ್ಖತೀತಿ? ವುಚ್ಚತೇ – ಬುದ್ಧರತನಂ ಧಮ್ಮರತನಂ ಸಙ್ಘರತನನ್ತಿ ಇಮಾನಿ ತೀಣಿ ರತನಾನಿ. ತಾನಿ ಹಿ ರತಿಜನನಟ್ಠೇನ ‘‘ರತನಾನೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ಅಪಿಚ –

‘‘ಚಿತ್ತೀಕತಂ ಮಹಗ್ಘಞ್ಚ, ಅತುಲಂ ದುಲ್ಲಭದಸ್ಸನಂ;

ಅನೋಮಸತ್ತಪರಿಭೋಗಂ, ರತನಂ ತೇನ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ. (ದೀ. ನೀ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩೩; ಸಂ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೩.೫.೨೨೩; ಖು. ಪಾ. ಅಟ್ಠ. ೬.೩; ಸು. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧.೨೨೬; ಮಹಾನಿ. ಅಟ್ಠ. ೫೦; ಉದಾ. ಅಟ್ಠ. ೪೫) –

ಇಮಿಸ್ಸಾ ಗಾಥಾಯ ವಸೇನ ರತನತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

(ಖ-ಜ) ಇದಾನಿ ‘‘ಸಮಾತಿಕ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಮಾತಿಕಂ ತಾವ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕಾ ಚ ಚತ್ತಾರೋ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ. ಸಬ್ಬಸಿಕ್ಖಾನಂ ಪನ ಮೂಲಭೂತತ್ತಾ ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾವ ಪಠಮಂ ವುತ್ತಾ. ‘‘ಸೀಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯಾ’’ತಿ (ಸುಂ. ನಿ. ೧.೧.೨೩, ೧೯೨; ಪೇಟಕೋ. ೨೨; ಮಿ. ಪ. ೨.೧.೯) ಹಿ ¶ ವುತ್ತಂ. ತತ್ರಾಪಿ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜತ್ತಾ, ಮೂಲಚ್ಛೇಜ್ಜವಸೇನ ಪವತ್ತನತೋ ಚ ಸಬ್ಬಪಠಮಂ ಜಾನಿತಬ್ಬಾತಿ ಪಾರಾಜಿಕಾವ ಪಠಮಂ ವುತ್ತಾತಿ. ಇದಾನಿ ಯಥಾನಿಕ್ಖಿತ್ತಾನಿ ಮಾತಿಕಾಪದಾನಿ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ವಿತ್ಥಾರೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕಾ ಚ ಚತ್ತಾರೋ’’ತಿ ಪಠಮಪದಂ ಉದ್ಧಟಂ, ತಸ್ಸಾಯಮತ್ಥೋ – ಪಾರಾಜಿಕಾತಿ ಪರಾಜಿತಾ ಪರಾಜಯಮಾಪನ್ನಾ, ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ತೇನೇವ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ, ತಾಯ ವಾ ಪರಾಜಯಮಾಪಾದಿತಾನಮೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ, ತೇ ಪನ ಚತ್ತಾರೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೧-೨. ಇದಾನಿ ¶ ತೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಮಗ್ಗತ್ತಯೇ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ. ತತ್ಥ ಮನುಸ್ಸಾಮನುಸ್ಸತಿರಚ್ಛಾನಗತಾನಂ ವಸೇನ ತಿಸ್ಸೋ ಇತ್ಥಿಯೋ, ತಯೋ ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕಾ, ತಯೋ ಪಣ್ಡಕಾ, ತಯೋ ಪುರಿಸಾತಿ ಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥುಭೂತಾನಂ ನಿಮಿತ್ತಾನಂ ನಿಸ್ಸಯಾ ದ್ವಾದಸಮತ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ, ತೇಸಂ ವಚ್ಚಮಗ್ಗಪ್ಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗಮುಖಮಗ್ಗವಸೇನ ತಯೋ ಮಗ್ಗಾ. ತತ್ಥ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಯಾ ತಯೋ, ಅಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಯಾ ತಯೋ, ತಿರಚ್ಛಾನಗತಿತ್ಥಿಯಾ ತಯೋತಿ ನವ, ತಥಾ ಮನುಸ್ಸಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕಾದೀನಂ. ಮನುಸ್ಸಪಣ್ಡಕಾದೀನಂ ಪನ ವಚ್ಚಮಗ್ಗಮುಖಮಗ್ಗವಸೇನ ದ್ವೇ ದ್ವೇ ಕತ್ವಾ ಛ, ತಥಾ ಮನುಸ್ಸಪುರಿಸಾದೀನನ್ತಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ವಸೇನ ತಿಂಸ ಮಗ್ಗಾ ಹೋನ್ತಿ. ತೇ ಸಬ್ಬೇ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಇಧ ‘‘ಮಗ್ಗತ್ತಯೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಮಗ್ಗತ್ತಯೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅನಿಕ್ಖಿತ್ತಸಿಕ್ಖೋತಿ ಭಿಕ್ಖುಭಾವತೋ ಚವಿತುಕಾಮತಾಚಿತ್ತೇನ ಯಥಾಲಕ್ಖಣಂ ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಸಿಕ್ಖೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸನ್ಥತಸನ್ಥತೇತಿ ವತ್ಥಾದೀಸು ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಸನ್ಥತೇ ವಾ ಅಸನ್ಥತೇ ವಾ. ಅಲ್ಲೋಕಾಸೇತಿ ಮಗ್ಗತ್ತಯಸ್ಸ ಪಕತಿವಾತೇನ ಅಸಮ್ಫುಟ್ಠಪ್ಪದೇಸೇ. ನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ ಅಙ್ಗಜಾತಂ. ಸಂಸನ್ಥತಂ ವಾ ಅಸನ್ಥತಂ ವಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ವತ್ಥಾದೀನಂ ಅಞ್ಞತರೇನ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ವಾ ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ವಾ. ಉಪಾದಿಣ್ಣನ್ತಿ ಅನಟ್ಠಕಾಯಪ್ಪಸಾದಂ. ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇ ಮಗ್ಗತ್ತಯೇ ಪವೇಸನ್ತೋ ಚುತೋ ಪಾರಾಜಿಕೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ನಟ್ಠಕಾಯಪ್ಪಸಾದಂ ಪನ ಪೀಳಕಂ ವಾ ಚಮ್ಮಖಿಲಂ ವಾ ಲೋಮಂ ವಾ ಪವೇಸನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ, ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪನ ಜೀವಮಾನಕಸರೀರೇ ಅಕ್ಖಿನಾಸಾಕಣ್ಣಚ್ಛಿದ್ದವತ್ಥಿಕೋಸೇಸು ಸತ್ಥಕಾದೀಹಿ ಕತವಣೇ ವಾ ಮೇಥುನರಾಗೇನ ತಿಲಬೀಜಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಪವೇಸನ್ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಅವಸೇಸಸರೀರೇಸು ಉಪಕಚ್ಛಕಾದೀಸು ಚ ದುಕ್ಕಟಂ. ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾನಂ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಗೋಣಗದ್ರಭಓಟ್ಠಮಹಿಂಸಾದೀನಂ ನಾಸಾಯ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ತಥಾ ತೇಸಂ ವತ್ಥಿಕೋಸೇಸು. ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾನಂ ಅಕ್ಖಿಕಣ್ಣವಣೇಸು ದುಕ್ಕಟಂ, ತಥಾ ತೇಸಂ ಅವಸೇಸಸರೀರೇಸುಪಿ.

ಇದಾನಿ ¶ ಪವೇಸನಂ ನಾಮ ನ ಕೇವಲಂ ಅತ್ತುಪಕ್ಕಮೇನೇವ ಹೋತಿ, ಭಿಕ್ಖುಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾದೀನಂ ಪನ ವಸೇನ ¶ ಪರೂಪಕ್ಕಮೇನಾಪಿ ಹೋತಿ, ತತ್ಥಾಪಿ ಸೇವನಚಿತ್ತೇ ಸತಿ ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಅಥ ವಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಪವೇಸನಪವಿಟ್ಠಠಿತಉದ್ಧಾರಣಕ್ಖಣೇಸು ಸಾದಿಯತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸೇವನಚಿತ್ತಂ ಉಪಟ್ಠಪೇತಿ, ಸೋಪಿ ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತಿ. ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಸಬ್ಬಸೋ ಅಸಾದಿಯನ್ತೋ ಆಸೀವಿಸಮುಖಂ ಅಙ್ಗಾರಕಾಸುಞ್ಚ ಪವಿಟ್ಠಂ ವಿಯ ಮಞ್ಞತಿ, ಸೋ ನಿಪ್ಪರಾಧೋ ಹೋತಿ. ಏತ್ಥ ಠಿತಂ ನಾಮ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಸಮಯಪ್ಪವತ್ತಿ.

೩-೪. ಇದಾನಿ ದುತಿಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಆದಿಯೇಯ್ಯಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ‘‘ಆದಿಯೇಯ್ಯಾ’’ತಿಆದೀನಂ ಪದಾನಂ ‘‘ಅದಿನ್ನಂ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಭವೇ ಪಾರಾಜಿಕೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಆದಿಯೇಯ್ಯಾತಿ ಆರಾಮಾದಿಂ ಅಭಿಯುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ, ಸೋ ಭವೇ ಪಾರಾಜಿಕೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏವಂ ಸೇಸೇಸುಪಿ. ಹರೇಯ್ಯಾತಿ ವೇತನೇನ ವಾ ಮಿತ್ತಭಾವೇನ ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಭಣ್ಡಂ ಹರನ್ತೋ ಪುನ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ‘‘ಸೀಸೇ ಭಾರಂ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೋ ಆಮಸತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅವಹರೇಯ್ಯಾತಿ ‘‘ಉಪನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಭಣ್ಡಂ ‘ದೇಹಿ ಮೇ ಭಣ್ಡ’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚಮಾನೋ ‘ನಾಹಂ ಗಣ್ಹಾಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಅವಹರೇಯ್ಯ. ಇರಿಯಾಪಥಂ ಕೋಪೇಯ್ಯಾತಿ ‘‘ಸಹಭಣ್ಡಹಾರಕಂ ನೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತೇನೇವ ಪುರಿಸೇನ ತಂ ನೇತುಂ ತಸ್ಸ ಗಮನಪಥಂ ವಾರೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇನ ಮಗ್ಗೇನ ತಂ ಸನ್ತಜ್ಜೇತ್ವಾ ನೇತಿ, ಏವಂ ನೇನ್ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಪಠಮಪಾದೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ದುತಿಯಪಾದುದ್ಧಾರೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ‘‘ಥಲಟ್ಠಂ ಭಣ್ಡಂ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೋ ಆಮಸತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಠಾನಾ ಚಾವೇಯ್ಯ. ಪರಿಕಪ್ಪಿತಟ್ಠಾನಂ ವಾ ಸುಙ್ಕಘಾತಂ ವಾ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇನ್ತೋ ಸಙ್ಕೇತಂ ವೀತಿನಾಮೇಯ್ಯ. ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಪರಪರಿಗ್ಗಹಿತಂ ಸಸ್ಸಾಮಿಕಂ ಭಣ್ಡಂ ತೇಹಿ ಸಾಮಿಕೇಹಿ ಕಾಯೇನ ವಾ ವಾಚಾಯ ವಾ ನ ದಿನ್ನನ್ತಿ ಅದಿನ್ನಂ.

ಇದಾನಿ ¶ ನ ಇಮಿನಾವ ಆಕಾರೇನ ಅವಹಾರಕೋ ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತಿ, ಅಞ್ಞಥಾಪಿ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಥ ವಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ಥೇಯ್ಯಾವಹಾರಕೋ ಚ ಬಲಾವಹಾರಕೋ ಚ ಕುಸಾವಹಾರಕೋ ಚ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾವಹಾರಕೋ ಚ ಪರಿಕಪ್ಪಾವಹಾರಕೋ ಚ ಭವೇ ಪಾರಾಜಿಕೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತತ್ಥ ಥೇಯ್ಯಾವಹಾರೋ ನಾಮ ಸನ್ಧಿಚ್ಛೇದಾದೀಹಿ ವಾ ಕಂಸಕೂಟಮಾನಕೂಟತುಲಾಕೂಟಾದೀಹಿ ವಾ ವಞ್ಚೇತ್ವಾ ಗಹಣಂ. ಪಸಯ್ಹಾವಹಾರೋ ಬಲಾವಹಾರೋ. ಕುಸಸಙ್ಕಮನಂ ಕತ್ವಾ ಪರಕೋಟ್ಠಾಸಗ್ಗಹಣಂ ಕುಸಾವಹಾರೋ. ಪರಭಣ್ಡಂ ಪಂಸುಆದಿನಾ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಸಾಮಿಕೇಸು ಅಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಗತೇಸು ಪಚ್ಚಾಗನ್ತ್ವಾ ಗಹಣಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾವಹಾರೋ. ಪರಿಕಪ್ಪಾವಹಾರೋ ಪನ ದುವಿಧೋ ಭಣ್ಡೋಕಾಸವಸೇನ. ತತ್ಥ ‘‘ಸಾಟಕೋ ಚೇ, ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಿ, ಸುತ್ತಞ್ಚೇ, ನ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಭಣ್ಡಂ ಪರಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಅನ್ಧಕಾರೇ ಪಸಿಬ್ಬಕಂ ಗಣ್ಹಾತಿ. ತತ್ಥ ಚೇ ಸಾಟಕೋ ಹೋತಿ, ಉದ್ಧಾರೇಯೇವ ¶ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಸಚೇ ಸುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ರಕ್ಖತಿ, ಪುನ ‘‘ಸುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಞತ್ವಾಪಿ ‘‘ಯಂ ಲದ್ಧಂ, ತಂ ಗಹೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಉಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಉದ್ಧಾರೇಯೇವ ಪಾರಾಜಿಕಂ, ಅಯಂ ಭಣ್ಡಪರಿಕಪ್ಪೋ. ಓಕಾಸಪರಿಕಪ್ಪೋ ಗಬ್ಭದ್ವಾರಪ್ಪಮುಖವಿಹಾರಾದೀನಂ ವಸೇನ ಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಕರೋತಿ ‘‘ಸಚೇ ಮಂ ಏತ್ಥನ್ತರೇ ಪಸ್ಸನ್ತಿ, ದಸ್ಸಾಮಿ, ನೋ ಚೇ ಪಸ್ಸನ್ತಿ, ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಪರಿಕಪ್ಪಿತಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಅತಿಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ಪದವಾರೇನ ಪಾರಾಜಿಕಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ, ಅಯಂ ಓಕಾಸಪರಿಕಪ್ಪೋ.

ಇದಾನಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅದಿನ್ನಾದಾನೇ ವಿನಿಚ್ಛಯನಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಭಣ್ಡಕಾಲಗ್ಘದೇಸೇಹೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ಏತ್ಥಾತಿ ಅದಿನ್ನಾದಾನೇ. ನಿಚ್ಛಯೋತಿ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ತತ್ಥ ಕೇನಚಿ ಭಿಕ್ಖುನಾ ‘‘ಮಯಾ ಇದಂ ನಾಮ ಭಣ್ಡಂ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಗಹಿತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ವಿನಯಧರೇನ ಸಹಸಾವ ತಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಅನಾರೋಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಭಣ್ಡಸ್ಸ ಸಾಮಿಕಅಸ್ಸಾಮಿಕಭಾವಂ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಯದಿ ಸಸ್ಸಾಮಿಕಂ, ತಸ್ಸ ಭಣ್ಡಸ್ಸ ಅಗ್ಘವಸೇನ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ. ಸಚೇ ನಿರಾಲಯಕಾಲೇ ಗಹಿತಂ ¶ , ಪಾರಾಜಿಕೇನ ನ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ, ಅಯಂ ಭಣ್ಡವಸೇನ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಕಾಲೋತಿ ಅವಹಾರಕಾಲೋ. ತದೇವ ಹಿ ಭಣ್ಡಂ ಕದಾಚಿ ಮಹಗ್ಘಂ ಹೋತಿ, ಕದಾಚಿ ಅಪ್ಪಗ್ಘಂ, ತಸ್ಮಾ ಯಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಅವಹಟಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಯೋ ತಸ್ಸ ಅಗ್ಘೋ, ತೇನ ಅಗ್ಘೇನ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ, ಅಯಂ ಕಾಲವಸೇನ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಅಗ್ಘೋತಿ ಭಣ್ಡಗ್ಘೋ. ನವಭಣ್ಡಸ್ಸ ಹಿ ಯೋ ಅಗ್ಘೋ, ಸೋ ಪಚ್ಛಾ ಪರಿಹಾಯತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬದಾ ಭಣ್ಡಂ ಪಕತಿಅಗ್ಘವಸೇನೇವ ನ ಕಾರೇತಬ್ಬಂ, ಅಯಂ ಅಗ್ಘವಸೇನ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ. ದೇಸೋತಿ ಅವಹಾರದೇಸೋ. ಭಣ್ಡುಟ್ಠಾನದೇಸೇ ಹಿ ಭಣ್ಡಂ ಅಪ್ಪಗ್ಘಂ ಹೋತಿ, ಅಞ್ಞತ್ಥ ಮಹಗ್ಘಂ, ತಸ್ಮಾ ಯಸ್ಮಿಂ ದೇಸೇ ಭಣ್ಡಂ ಅವಹಟಂ, ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ದೇಸೇ ಅಗ್ಘೇನ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ, ಅಯಂ ದೇಸವಸೇನ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಪರಿಭೋಗೇನಪಿ ಸಾಟಕಾದಿಕಸ್ಸ ಭಣ್ಡಸ್ಸ ಅಗ್ಘೋ ಪರಿಹಾಯತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಸ ಪರಿಭೋಗವಸೇನ ಪರಿಹೀನಾಪರಿಹೀನಭಾವೋ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತಬ್ಬೋ, ಅಯಂ ಪರಿಭೋಗವಸೇನ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

೫. ಇದಾನಿ ತತಿಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹ’’ನ್ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ. ತತ್ಥ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹನ್ತಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿವಿಞ್ಞಾಣೇನ ¶ ಸದ್ಧಿಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಕಲಲರೂಪಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಪಕತಿಯಾ ವೀಸತಿವಸ್ಸಸತಾಯುಕಸ್ಸ ಸತ್ತಸ್ಸ ಯಾವ ಮರಣಕಾಲಾ ಏತ್ಥನ್ತರೇ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ವುದ್ಧಿಪ್ಪತ್ತೋ ಅತ್ತಭಾವೋ, ಏಸೋ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹೋ ನಾಮ, ಏವರೂಪಂ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಚಿಚ್ಚಾತಿ ವಧಕಚೇತನಾವಸೇನ ಸಞ್ಚೇತೇತ್ವಾ ಪಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಅಭಿವಿತರಿತ್ವಾ ವೀತಿಕ್ಕಮೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಜೀವಿತಾ ವಾ ವಿಯೋಜಯೇತಿ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹಂ ¶ ಕಲಲಕಾಲೇಪಿ ತಾಪನಮದ್ದನೇಹಿ ವಾ ಭೇಸಜ್ಜಸಮ್ಪದಾನೇನ ವಾ ತತೋ ವಾ ಉದ್ಧಮ್ಪಿ ತದನುರೂಪೇನ ಉಪಕ್ಕಮೇನ ಸನ್ತತಿವಿಕೋಪನವಸೇನ ಯೋ ಜೀವಿತಾ ವಿಯೋಜೇಯ್ಯ, ಸೋ ಚುತೋ ಭವೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಕಿಞ್ಚ ಭಿಯ್ಯೋ – ‘‘ಸತ್ಥಹಾರಕಂ ವಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ಏತ್ಥ ಹರತೀತಿ ಹಾರಕಂ, ಕಿಂ ಹರತಿ? ಜೀವಿತಂ, ಹರಿತಬ್ಬನ್ತಿ ವಾ ಹಾರಕಂ, ಉಪನಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ, ಸತ್ಥಞ್ಚ ತಂ ಹಾರಕಞ್ಚಾತಿ ಸತ್ಥಹಾರಕಂ. ಅಸ್ಸಾತಿ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹಸ್ಸ. ಯಥಾ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹೋ ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛಿತಕ್ಖಣೇ ತಂ ಅಸಿಆದಿಸತ್ಥಂ ಪಟಿಲಭತಿ, ತಥಾ ಸಯಂ ಮರಣಚೇತನೋ ಮರಣಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಹುತ್ವಾ ಉಪನಿಕ್ಖಿಪೇಯ್ಯ. ಸೋಪಿ ಚುತೋ ಭವೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತೇನ ಥಾವರಪ್ಪಯೋಗಂ ದಸ್ಸೇತಿ.

೬-೭. ಇದಾನಿ ‘‘ಮರಣವಣ್ಣಂ ವಾ ಸಂವಣ್ಣೇಯ್ಯಾ’’ತಿಆದಿವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಗಾಹೇಯ್ಯ ಮರಣೂಪಾಯಂ, ವದೇಯ್ಯ ಮರಣೇ ಗುಣ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ‘‘ಸತ್ಥಂ ವಾ ಆಹರ, ವಿಸಂ ವಾ ಖಾದ, ರಜ್ಜುಯಾ ವಾ ಉಬ್ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಕಾಲಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಮರಣತ್ಥಾಯ ಉಪಾಯಂ ಗಾಹೇಯ್ಯ. ಮರಣಸಂವಣ್ಣನಾ ಪನೇತ್ಥ ಬಹುವಿಧಾ ‘‘ಕಾಯೇನ ಸಂವಣ್ಣೇತಿ, ವಾಚಾಯ ಕಾಯವಾಚಾಯ ದೂತೇನ ಲೇಖಾಯ ವಾ ಸಂವಣ್ಣೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ. ತತ್ಥ ಕಾಯೇನ ಸಂವಣ್ಣೇತಿ ನಾಮ ಕಾಯೇನ ವಿಞ್ಞಾಪೇತಿ. ‘‘ಯೋ ಪಪಾತೇ ಪಪತನಾದೀನಿ ಕತ್ವಾ ಮರತಿ, ಸೋ ಧನಂ ವಾ ಲಭತಿ, ಯಸಂ ವಾ ಲಭತಿ, ಸಗ್ಗಂ ವಾ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಸಂವಣ್ಣೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ. ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಕೋಚಿ ‘‘ಮರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ದುಕ್ಖಂ ವೇದನಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ, ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ. ಮರತಿ ಚೇ, ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಏವಂ ಸೇಸೇಸುಪಿ. ದೂತೇನ ಸಂವಣ್ಣನಾಯಂ ಪನ ದೂತಸ್ಸ ಸಾಸನಂ ಆರೋಚಾಪೇತಿ ‘‘ಏವಂ ಆರೋಚೇಹೀ’’ತಿ, ‘‘ಯೋ ಏವಂ ಮರತಿ, ಸೋ ಧನಂ ವಾ ಲಭತೀ’’ತಿ ಸಬ್ಬಂ ಪುರಿಮಸದಿಸಮೇವ. ಲೇಖಾಯ ಸಂವಣ್ಣೇತಿ ನಾಮ ಗಿರಿಪಬ್ಬತಪುರಾಣಾದಿಲೇಖಂ ಲಿಖತಿ, ‘‘ಯೋ ಏವಂ ಮರತೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತನಯಮೇವ. ಏತ್ಥಾಪಿ ಯೋ ಮರಣೂಪಾಯಂ ವಾ ಗಾಹೇಯ್ಯ, ಮರಣೇ ವಾ ಗುಣಂ ವದೇಯ್ಯ, ಸೋ ಚುತೋ ಭವೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ಇದಾನಿ ¶ ಪನ ಇಮಸ್ಸ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹಸ್ಸ ಛಬ್ಬಿಧೇ ಪಯೋಗೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪಯೋಗಾ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ. ಸಾಹತ್ಥಿಕನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಕಆಣತ್ತಿಕಥಾವರಇದ್ಧಿಮಯವಿಜ್ಜಾಮಯಾನಂ ವಸೇನ ತಸ್ಸ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹಸ್ಸ ಛಪ್ಪಯೋಗಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ತತ್ಥ ಸಾಹತ್ಥಿಕೋತಿ ಸಯಂ ಮಾರೇನ್ತಸ್ಸ ಕಾಯೇನ ವಾ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇನ ¶ ವಾ ಪಹರಣಂ. ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಕೋತಿ ದೂರೇ ಠಿತಂ ಮಾರೇತುಕಾಮಸ್ಸ ಕಾಯಾದೀಹಿ ಉಸುಸತ್ತಿಯನ್ತಪಾಸಾಣಾದೀನಂ ನಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ. ಆಣತ್ತಿಕೋತಿ ‘‘ಅಸುಕಂ ನಾಮ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ಅಞ್ಞಂ ಆಣಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಆಣಾಪನಂ. ಥಾವರೋತಿ ಓಪಾತಕ್ಖಣನಂ, ಅಪಸ್ಸೇನಸಂವಿಧಾನಂ, ಅಸಿಆದೀನಂ ಉಪನಿಕ್ಖಿಪನಂ, ತಳಾಕಾದೀಸು ವಿಸಸಮ್ಪಯೋಜನಂ, ರೂಪೂಪಹಾರೋತಿ ಏವಮಾದಿ. ಕಮ್ಮವಿಪಾಕಜಾಯ ಇದ್ಧಿಯಾ ಪಯೋಜನಂ ಇದ್ಧಿಪಯೋಗಂ. ಮಾರಣತ್ಥಾಯ ವಿಜ್ಜಾನಂ ಪರಿಜಪ್ಪನಂ ವಿಜ್ಜಾಮಯೋತಿ.

ಇದಾನಿ ಇಮೇಸು ಛಸು ಪಯೋಗೇಸು ಆಣತ್ತಿಯಂ ಸಙ್ಕೇತವಿಸಙ್ಕೇತತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಕಾಲವತ್ಥಾವುಧಿರಿಯಾಪಥಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಕಾಲೋತಿ ಪುಬ್ಬಣ್ಹಸಾಯನ್ಹಾದಿಕಾಲೋ ಚ ಯೋಬ್ಬನಥಾವರಿಯಾದಿಕಾಲೋಪಿ ಚ. ಇಮೇಸು ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಾಲಂ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಾಮ ಕಾಲೇ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ಆಣತ್ತೋ ಸಚೇ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಕಾಲೇ ಮಾರೇತಿ, ಆಣತ್ತಿಕ್ಖಣೇಯೇವ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಸಚೇ ನಿಯಮಿತಕಾಲತೋ ಪುರೇ ವಾ ಪಚ್ಛಾ ವಾ ಮಾರೇತಿ, ಆಣಾಪಕೋ ಮುಚ್ಚತಿ. ವತ್ಥೂತಿ ಮಾರೇತಬ್ಬೋ ಪುಗ್ಗಲೋ. ಸಚೇ ಆಣತ್ತೋ ತಮೇವ ಮಾರೇತಿ, ಆಣಾಪಕಸ್ಸ ಆಣತ್ತಿಕ್ಖಣೇಯೇವ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಅಥ ಅಞ್ಞಂ ಮಾರೇತಿ, ಆಣಾಪಕೋ ಮುಚ್ಚತಿ. ಏವಂ ಸೇಸೇಸುಪಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಆವುಧನ್ತಿ ಅಸಿಆದಿ. ಇರಿಯಾಪಥೋತಿ ಮಾರೇತಬ್ಬಸ್ಸ ಗಮನಂ ವಾ ನಿಸಜ್ಜಾ ವಾತಿ ಏವಮಾದಿಕೋ. ಕಿರಿಯಾವಿಸೇಸೋತಿ ವಿಜ್ಝನಂ ವಾ ಛೇದನಂ ವಾ ಭೇದನಂ ವಾ ಸೂಲಾರೋಪನಂ ವಾತಿ ಏವಮಾದಿಕೋ. ಓಕಾಸೋತಿ ಗಾಮೋ ವಾ ವನಂ ವಾ ಗೇಹಂ ವಾತಿ ಏವಮಾದಿಕೋ. ಇಮೇಸು ಯಥಾ ¶ ಯಥಾ ವಧಕೋ ಆಣತ್ತೋ, ತಥಾ ತಥಾ ಕತೇ ಆಣಾಪಕಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ, ಅಞ್ಞಥಾ ಕತೇ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ ಹೋತಿ. ಆಣತ್ತಿಯಂ ಪನ ಅಯಂ ವಿಸೇಸೋ ‘‘ಅಧಿಟ್ಠಾಯಾತಿ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಆಣಾಪೇತಿ ‘ಏವಂ ವಿಜ್ಝ, ಏವಂ ಪಹರ, ಏವಂ ಘಾತೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತಾಯ ಪಾಳಿಯಾ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಞಾತಬ್ಬೋ.

೮-೯. ಇದಾನಿ ಚತುತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಝಾನಾದಿಭೇದ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ‘‘ಝಾನಂ ವಿಮೋಕ್ಖೋ ಸಮಾಧಿ ಸಮಾಪತ್ತಿ ಞಾಣದಸ್ಸನಂ ಮಗ್ಗಭಾವನಾ ಫಲಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾ ಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನಂ ವಿನೀವರಣತಾ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಸುಞ್ಞಾಗಾರೇ ಅಭಿರತೀ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಂ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಂ ಅತ್ತನಿ ನತ್ಥಿತಾಯ ನೋಸನ್ತಂ ‘‘ಮಯಿ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಅತ್ತನಿ ವಾ ತಂ ‘‘ಅಹಂ ಏತ್ಥ ಸನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅತ್ತಾನಂ ವಾ ತತ್ಥ ಉಪನೇತ್ವಾ ದೀಪೇನ್ತೋ ಚುತೋ ಭವೇ. ಕೋಟ್ಠಾಸಂ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಝಾನಲಾಭೀ, ವಿಮೋಕ್ಖಲಾಭೀ, ಸಮಾಧಿಲಾಭೀ, ಸಮಾಪತ್ತಿಲಾಭೀಮ್ಹೀ’’ತಿ ಏವಮಾದಿನಾ ನಯೇನ ಕೋಟ್ಠಾಸತೋ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏಕೇಕಂ ವಾತಿ ‘‘ಪಠಮಸ್ಸ ¶ ಝಾನಸ್ಸ ಲಾಭೀ, ದುತಿಯಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ಲಾಭೀಮ್ಹೀ’’ತಿ ಏವಮಾದಿನಾ ನಯೇನ ಏಕೇಕಂ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಅತೀತಭವೇ ಸೋತಾಪನ್ನೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ವದತೋ ಅತೀತಭವಂ ಸನ್ಧಾಯ ಕಥಿತತ್ತಾ ಪಾರಾಜಿಕಂ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಭವಸ್ಸಿತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಸ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಭವನಿಸ್ಸಿತಂ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಞ್ಞಾಪದೇಸರಹಿತನ್ತಿ ‘‘ಯೋ ತೇ ವಿಹಾರೇ ವಸತಿ, ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಪಠಮಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ಲಾಭೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಅಞ್ಞಾಪದೇಸಂ ವಿನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏವಂ ದೀಪೇನ್ತೋ ಹಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಮಾಪಜ್ಜತಿ. ದೀಪೇನ್ತೋತಿ ‘‘ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿಂ, ಸಮಾಪಜ್ಜಾಮಿ, ಸಮಾಪನ್ನೋ, ಪಠಮಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ಲಾಭೀಮ್ಹಿ, ವಸೀಮ್ಹಿ, ಸಚ್ಛಿಕತಂ ಅಸ್ಸಾ’’ತಿ ಏವಮಾದಿನಾ ನಯೇನ ದೀಪೇನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಅಧಿಗತೋ’’ತಿ ಮಾನೋ ಅಧಿಮಾನೋ, ಸೋ ಯಸ್ಸ ನತ್ಥಿ, ಸೋ ಅನಧಿಮಾನಿಕೋ. ಕೇನ ಏವಂ ದೀಪೇನ್ತೋತಿ ಚೇ? ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಕಾಯೇನ ವಾಚಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ ¶ , ಕಾಯೇನ ವಾ ವಾಚಾಯ ವಾ ತದುಭಯೇನ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಿಞ್ಞತ್ತಿಪಥೇತಿ ಯತ್ಥ ಠಿತೋ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕೋ ಗಹಟ್ಠೋ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ವಾ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಪಕತಿಸೋತೇನ ಸುತ್ವಾ ಸಮನನ್ತರಮೇವ ‘‘ಇಮಂ ನಾಮ ಏಸ ವದತೀ’’ತಿ ಜಾನಾತಿ, ತತ್ಥ ಠತ್ವಾ ದೀಪೇನ್ತೋ ಚುತೋ ಭವೇ, ನ ದೇವಬ್ರಹ್ಮಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರೇನ ಞಾತೇತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೦. ಇದಾನಿ ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ ಸಾಧಾರಣವಿನಿಚ್ಛಯಂ ವತ್ತುಂ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕೇತೇ ಚತ್ತಾರೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥಾಯಂ ಸಙ್ಖೇಪೋ – ಚತ್ತಾರೋಪಿ ಏತೇ ಪಾರಾಜಿಕಾ ‘‘ಏಕಕಮ್ಮಂ ಏಕುದ್ದೇಸೋ ಸಮಸಿಕ್ಖತಾ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಸಂವಾಸಸ್ಸ ಅಭಬ್ಬತಾಯ ಅಸಂವಾಸಾ, ಯಥಾಪುರೇ ಪುಬ್ಬೇ ಗಿಹಿಕಾಲೇ ಚ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಕಾಲೇ ಚ ಅಸಂವಾಸಿಕಾ, ಏವಂ ಪಚ್ಛಾ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಆಪನ್ನಾಪಿ ಅಸಂವಾಸಾತಿ. ಕಿಞ್ಚ ಭಿಯ್ಯೋ – ಅಭಬ್ಬಾ ಭಿಕ್ಖುಭಾವಾಯ ಪುನ ತೇನ ಅತ್ತಭಾವೇನ ಉಪಸಮ್ಪದಾಯ ಅವತ್ಥುತಾಯ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾ ಭವಿತುಮ್ಪಿ ಅಭಬ್ಬಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಿಂ ವಿಯಾತಿ ಚೇ? ಸೀಸಚ್ಛಿನ್ನೋವ ಜೀವಿತುಂ, ಯಥಾಪಿ ಸೀಸಚ್ಛಿನ್ನೋ ತೇನ ಅತ್ತಭಾವೇನ ಪುನ ಜೀವಿತುಂ ಅಭಬ್ಬೋ, ಏವಮಿಮೇ ಚತ್ತಾರೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೧೧. ಇದಾನಿ ಇಮೇಸು ಚತೂಸು ಪಾರಾಜಿಕೇಸು ಯೇ ಪರಿಯಾಯಾಣತ್ತೀಹಿ ಸಮ್ಭವನ್ತಿ, ತೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪರಿಯಾಯೋ ಚಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಪರಿಯಾಯೋತಿ ಮರಣಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸ ಕಾಯಪಯೋಗೋ ವಾ ವಚೀಪಯೋಗೋ ವಾ. ತಸ್ಮಾ ‘‘ಯೋ ಈದಿಸೇ ಮುಹುತ್ತೇ ಸತ್ಥಂ ವಾ ಆಹರಿತ್ವಾ ವಿಸಂ ವಾ ಖಾದಿತ್ವಾ ಸೋಬ್ಭಾದೀಸು ವಾ ಪಪತಿತ್ವಾ ಮರತಿ, ಸೋ ಧನಂ ವಾ ಲಭತಿ, ಯಸಂ ವಾ ಲಭತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಮರಣಂ ಅಭಿನನ್ದನ್ತೋ ‘‘ಇದಂ ಸುತ್ವಾ ಯೋ ಕೋಚಿ ಮರತೂ’’ತಿ ಯೋ ಪರಿಯಾಯೇನ ವದತಿ, ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸಚೇ ¶ ಕೋಚಿ ತಥಾ ಮರತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಂ. ನಿಯಮಿತೇನ ಪನ ಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಸೇವ ಮರಣೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ. ಆಣತ್ತಿ ¶ ಪನ ವುತ್ತತ್ಥಾಯೇವ. ತತಿಯೇ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹಪಾರಾಜಿಕೇ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ದುತಿಯೇ ಪನ ಅದಿನ್ನಾದಾನೇ ಆಣತ್ತಿ ಏವ ಲಬ್ಭತಿ, ನ ಪರಿಯಾಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಸ್ಮಾ ನಂ ಪರಿಯಾಯೇನ ನಾಪಜ್ಜತೀತಿ? ಯಥಾ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹೇ ‘‘ಮರಣವಣ್ಣಂ ವಾ ಸಂವಣ್ಣೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಥಾ ಇಧ ಅದಿನ್ನಾದಾನೇ ‘‘ವಣ್ಣಂ ವಾ ಸಂವಣ್ಣೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಅವುತ್ತತ್ತಾ. ಸೇಸೇಸೂತಿ ಪಠಮಚತುತ್ಥೇಸು ಪರಿಯಾಯಾಣತ್ತಿದ್ವಯಂ ನ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೨. ಇದಾನಿ ಚತೂಸುಪಿ ಯಥಾಸಮ್ಭವಂ ಅಙ್ಗಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸೇವೇತುಕಾಮತಾಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಸ್ಸಾತಿ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸ. ಬುಧಾತಿ ವಿನಯಧರಾ.

೧೩. ಮನುಸ್ಸಸನ್ತಿ ಮನುಸ್ಸಸನ್ತಕತಾ. ಏತೇನ ಪೇತತಿರಚ್ಛಾನಗತಪರಿಗ್ಗಹೇಸು ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ದೀಪಿತಂ ಹೋತಿ. ತಥಾಸಞ್ಞೀತಿ ಮನುಸ್ಸಸನ್ತಕವಸೇನ ಪರಪರಿಗ್ಗಹಿತಸಞ್ಞೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ವತ್ಥುನೋ ಗರುತಾತಿ ಪಞ್ಚಮಾಸಕಂ ವಾ ಅತಿರೇಕಪಞ್ಚಮಾಸಕಂ ವಾ ತದಗ್ಘನಕಂ ಭಣ್ಡಂ ವಾ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅವಹಾರೋ ಚಾತಿ ಪಞ್ಚವೀಸತಿಯಾ ಅವಹಾರೇಸು ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಅವಹಾರೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅದಿನ್ನಾದಾನಹೇತುಯೋತಿ ಅದಿನ್ನಾದಾನಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸ ಏತಾನಿ ಪಞ್ಚ ಅಙ್ಗಾನೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೧೪. ಪಾಣೋ ಮಾನುಸ್ಸಕೋತಿ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕಪಾಣೋ. ತಸ್ಮಿಂ ಪಾಣೇ ಪಾಣಸಞ್ಞಿತಾ. ಘಾತಚೇತನಾತಿ ವಧಕಚೇತನಾ. ಪಯೋಗೋತಿ ತಂಸಮುಟ್ಠಿತೋ ಸಾಹತ್ಥಿಕಾದೀನಂ ಛನ್ನಂ ಪಯೋಗಾನಂ ಅಞ್ಞತರಪಯೋಗೋ. ತೇನ ಪಯೋಗೇನ ಮರಣಂ. ಪಞ್ಚೇತೇ ವಧಹೇತುಯೋತಿ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸ ಪಞ್ಚ ಅಙ್ಗಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೫. ಅಸನ್ತತಾತಿ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅತ್ತನಿ ಅಸನ್ತತಾ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಾಪಮಿಚ್ಛತಾಯಾರೋಚನಾತಿ ಇಮಿನಾ ಯೋ ಕೇವಲಂ ¶ ಪಾಪಮಿಚ್ಛತಂ ವಿನಾ ಮನ್ದತ್ತಾ ಮೋಮೂಹತ್ತಾ ಭಣತಿ, ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ದೀಪಿತಂ ಹೋತಿ. ತಸ್ಸಾತಿ ಯಸ್ಸ ಆರೋಚೇತಿ, ತಸ್ಸ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿತಾ ಚ. ‘‘ಯೋ ತೇ ವಿಹಾರೇ ವಸತಿ, ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಅರಹಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪರಿ. ೧೬೦, ೩೩೬) ನಾಞ್ಞಾಪದೇಸೋ ಚ. ತದೇವಾತಿ ತದಾ ಏವ ತಙ್ಖಣೇಯೇವ ಜಾನನಂ. ಅಸನ್ತದೀಪನೇತಿ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಾರೋಚನಪಾರಾಜಿಕೇತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೬. ಇದಾನಿ ¶ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕಾ ಚ ಚತ್ತಾರೋ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಚ-ಸದ್ದೇನ ಸಙ್ಗಹಿತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಸಾಧಾರಣಾ ಚತ್ತಾರೋ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಉಬ್ಭಜಾಣುಮಣ್ಡಲಿಕಾ ವಜ್ಜಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದಿಕಾ ಉಕ್ಖಿತ್ತಾನುವತ್ತಿಕಾ ಅಟ್ಠವತ್ಥುಕಾತಿ ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಅಸಾಧಾರಣಾ ನಾಮ. ಏತಾಸು ಉಬ್ಭಜಾಣುಮಣ್ಡಲಿಕಾ ನಾಮ ಯಾ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ ಅವಸ್ಸುತಾ ತೇನೇವ ರಾಗೇನ ಅವಸ್ಸುತಸ್ಸ ಮನುಸ್ಸಪುರಿಸಸ್ಸ ಅಕ್ಖಕಾನಂ ಅಧೋ, ಜಾಣುಮಣ್ಡಲಾನಂ ಕಪ್ಪರಾನಞ್ಚ ಉಪರಿ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಸರೀರಾವಯವೇನ ಆಮಸನಾದಿಂ ಸಾದಿಯತಿ, ತಸ್ಸಾ ಅಧಿವಚನಂ. ಯಾ ಪನ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಅಞ್ಞಿಸ್ಸಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಪಾರಾಜಿಕಸಙ್ಖಾತಂ ವಜ್ಜಂ ಜಾನಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತಿ, ಸಾ ವಜ್ಜಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದಿಕಾ ನಾಮ. ಸಮಗ್ಗೇನ ಪನ ಸಙ್ಘೇನ ಉಕ್ಖಿತ್ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಯಾ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಯಂದಿಟ್ಠಿಕೋ ಸೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸಾ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಗಹಣವಸೇನ ಅನುವತ್ತತಿ, ಸಾ ಉಕ್ಖಿತ್ತಾನುವತ್ತಿಕಾ ನಾಮ. ಯಾ ಪನ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ ತಿನ್ತಾ ತಥಾವಿಧಸ್ಸೇವ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಹತ್ಥಗ್ಗಹಣಂ ವಾ ಸಙ್ಘಾಟಿಕಣ್ಣಗ್ಗಹಣಂ ವಾ ಸಾದಿಯತಿ, ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಅಸದ್ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಪಟಿಸೇವನತ್ಥಾಯ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಸನ್ತಿಟ್ಠತಿ ವಾ, ತತ್ಥ ಠತ್ವಾ ಸಲ್ಲಪತಿ ವಾ, ಸಙ್ಕೇತಂ ವಾ ಗಚ್ಛತಿ, ಪುರಿಸಸ್ಸ ಆಗಮನಂ ವಾ ಸಾದಿಯತಿ, ಕೇನಚಿ ವಾ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೋಕಾಸಂ ಪವಿಸತಿ, ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಠತ್ವಾ ಕಾಯಂ ಉಪಸಂಹರತಿ, ಅಯಂ ಅಟ್ಠವತ್ಥುಕಾ ನಾಮಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

ಅಭಬ್ಬಕಾ ¶ ಏಕಾದಸಾತಿ ಏತ್ಥ ಪಣ್ಡಕೋ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ತಿತ್ಥಿಯಪಕ್ಕನ್ತಕೋ ತಿರಚ್ಛಾನಗತೋ ಮಾತುಘಾತಕೋ ಪಿತುಘಾತಕೋ ಅರಹನ್ತಘಾತಕೋ ಭಿಕ್ಖುನಿದೂಸಕೋ ಸಙ್ಘಭೇದಕೋ ಲೋಹಿತುಪ್ಪಾದಕೋ ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕೋತಿ ಇಮೇ ಏಕಾದಸ ಅಭಬ್ಬಪುಗ್ಗಲಾ ನಾಮ. ವಿಬ್ಭನ್ತಾ ಭಿಕ್ಖುನೀತಿ ಯದಾ ಭಿಕ್ಖುನೀ ವಿಬ್ಭಮಿತುಕಾಮಾ ಹುತ್ವಾ ಸೇತವತ್ಥಂ ವಾ ಕಾಸಾಯಮೇವ ವಾ ಗಿಹಿನಿವಾಸನಾಕಾರೇನ ನಿವಾಸೇತಿ, ತದಾ ಪಾರಾಜಿಕಮಾಪನ್ನಾ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಪುನ ಉಪಸಮ್ಪದಂ ನ ಲಭತಿ, ಸಾ ಚ ಪಾರಾಜಿಕಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮುದುಪಿಟ್ಠಿಕೋ ನಾಮ ಕತಪರಿಕಮ್ಮಾಯ ಮುದುಕಾಯ ಪಿಟ್ಠಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತೋ. ಸೋ ಏತ್ತಾವತಾ ನ ಪಾರಾಜಿಕೋ, ಅಥ ಖೋ ಯದಾ ಅನಭಿರತಿಯಾ ಪೀಳಿತೋ ಅತ್ತನೋ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಅತ್ತನೋ ಮುಖಮಗ್ಗವಚ್ಚಮಗ್ಗೇಸು ಅಞ್ಞತರಂ ಪವೇಸೇತಿ, ತದಾ ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತಿ.

೧೭-೧೮. ಲಮ್ಬೀತಿ ಅಙ್ಗಜಾತಸ್ಸ ದೀಘತ್ತಾ ಏವಂ ವುತ್ತೋ. ಸೋಪಿ ಯದಾ ಅನಭಿರತಿಯಾ ಪೀಳಿತೋ ಅತ್ತನೋ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಅತ್ತನೋ ಮುಖೇ ವಾ ವಚ್ಚಮಗ್ಗೇ ವಾ ಪವೇಸೇತಿ, ತದಾ ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತಿ. ಮುಖೇನ ಗಣ್ಹನ್ತೋತಿ ಏತ್ಥ ಯೋ ಅನಭಿರತಿಯಾ ಪೀಳಿತೋ ಪರಸ್ಸ ಸುತ್ತಸ್ಸ ವಾ ಪಮತ್ತಸ್ಸ ವಾ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಅತ್ತನೋ ಮುಖೇನ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಸೋ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತತ್ಥೇವಾತಿ ಪರಸ್ಸ ಅಙ್ಗಜಾತೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ ¶ . ಯೋ ಅನಭಿರತಿಯಾ ಪೀಳಿತೋ ಪರಸ್ಸ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಕಮ್ಮನಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಚ್ಚಮಗ್ಗೇನ ತಸ್ಸ ಉಪರಿ ನಿಸೀದತಿ, ತಂ ಅತ್ತನೋ ವಚ್ಚಮಗ್ಗಂ ಪವೇಸೇತಿ, ಸೋ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತೇ ಚತ್ತಾರೋ ಅನುಲೋಮಿಕಾ ಮೇಥುನಸ್ಸಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಕಥಮಿತಿ ಚೇ? ಮಗ್ಗೇ ಮಗ್ಗಪ್ಪವೇಸನಸದಿಸತಾಯ, ನ ಉಭಿನ್ನಂ ರಾಗವಸೇನ ಸದಿಸಭಾವೂಪಗತಾನಂ ದ್ವಯಂದ್ವಯಸಮಾಪತ್ತಿಸದಿಸತಾಯ. ಇಧಾಗತಾ ಚತ್ತಾರೋತಿ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಾದಿವಸೇನ ಪಾರಾಜಿಕಾ ಚತ್ತಾರೋ ಚಾತಿ ಏವಂ ಸಮೋಧಾನತೋ ಚತುವೀಸತಿ ಪಾರಾಜಿಕಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಏತ್ಥಾಹ ¶ – ಮಾತುಘಾತಕಪಿತುಘಾತಕಅರಹನ್ತಘಾತಕಾ ತತಿಯಪಾರಾಜಿಕಂ ಆಪನ್ನಾ, ಭಿಕ್ಖುನಿದೂಸಕೋ ಲಮ್ಬೀಆದಯೋ ಚತ್ತಾರೋ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಂ ಆಪನ್ನಾಯೇವಾತಿ ಕತ್ವಾ ಕುತೋ ಚತುವೀಸತೀತಿ? ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಪನೇತ್ಥ ಅತ್ಥಿ, ಮಾತುಘಾತಕಾದಯೋ ಹಿ ಚತ್ತಾರೋ ಇಧ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಾಯೇವ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ, ಲಮ್ಬೀಆದಯೋ ಚತ್ತಾರೋ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕೇನ ಸಙ್ಗಹಿತಾ, ಯಸ್ಮಾ ಏಕೇನ ಪರಿಯಾಯೇನ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಂ ಅಪ್ಪಟಿಸೇವಿನೋಪಿ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ವಿಸುಂ ವುತ್ತಾತಿ. ಪಾರಾಜಿಕವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಪಾರಾಜಿಕನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೯. ಇದಾನಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಪಕಾಸೇತುಂ ‘‘ಗರುಕಾ ನವಾ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ. ಗರುಕಾತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ, ಅಞ್ಞತ್ಥ ಪನ ಪಾರಾಜಿಕಾಪಿ ಸಙ್ಗಯ್ಹನ್ತಿ. ಕಸ್ಮಾ ‘‘ತೇರಸಾ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ನವಾ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಚೇ? ವೀತಿಕ್ಕಮಕ್ಖಣೇಯೇವ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬತ್ತಾ ಪಠಮಾಪತ್ತಿಕಾ ವುತ್ತಾ, ಯಾವತತಿಯಕಾ ಪನ ಚತ್ತಾರೋ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾ ಸಙ್ಘಾಯತ್ತತ್ತಾ ಚಿರೇನ ಆಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ನ ವುತ್ತಾ. ತತ್ಥ ಮೋಚೇತುಕಾಮತಾತಿ ಮೋಚೇತುಕಾಮತಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ ‘‘ಅಲಜ್ಜಿತಾ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ. ಇಮಿನಾ ಪನ ನಯೇನ ಮೋಚನಸ್ಸಾದೋ ಮುಚ್ಚನಸ್ಸಾದೋ ಮುತ್ತಸ್ಸಾದೋ ಮೇಥುನಸ್ಸಾದೋ ಫಸ್ಸಸ್ಸಾದೋ ಕಣ್ಡೂವನಸ್ಸಾದೋ ದಸ್ಸನಸ್ಸಾದೋ ನಿಸಜ್ಜನಸ್ಸಾದೋ ವಾಚಸ್ಸಾದೋ ಗೇಹಸಿತಪೇಮಂ ವನಭಙ್ಗಿಯನ್ತಿ ಏಕಾದಸ ಅಸ್ಸಾದಾ ವುತ್ತಾ, ತೇಸು ಏಕಂಯೇವ ಮೋಚನಸ್ಸಾದಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸೇಸಾ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ.

ತೇಸಂ ಅಸ್ಸಾದಾನಂ ವಸೇನ ಏವಂ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ – ಮೋಚೇತುಂ ಅಸ್ಸಾದೋ ಮೋಚನಸ್ಸಾದೋ. ಮೋಚನಸ್ಸಾದಚೇತನಾಯ ¶ ನಿಮಿತ್ತೇ ಉಪಕ್ಕಮತಿ, ಮುಚ್ಚತಿ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ. ನ ಮುಚ್ಚತಿ ¶ ಚೇ, ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ. ಮುಚ್ಚನಸ್ಸಾದೇ ಸಚೇ ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮತಾಯ ಮುಚ್ಚಮಾನಂ ಅಸ್ಸಾದೇತಿ, ನ ಉಪಕ್ಕಮತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ. ಸಚೇ ಮುಚ್ಚಮಾನಂ ಅಸ್ಸಾದೇನ್ತೋ ಉಪಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮೋಚೇತಿ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋವ. ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮತಾಯ ಮುತ್ತೇ ಅಸ್ಸಾದೋ ಮುತ್ತಸ್ಸಾದೋ. ಏತ್ಥಾಪಿ ಉಪಕ್ಕಮಸ್ಸ ನತ್ಥಿತಾಯ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಏವಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ. ಮೇಥುನಸ್ಸಾದೇನ ಇತ್ಥಿಂ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಮುತ್ತೇಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ, ಅಯಂ ಮೇಥುನಸ್ಸಾದೋ. ಫಸ್ಸಸ್ಸಾದೋ ದುವಿಧೋ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕೋ ಬಾಹಿರೋ ಚಾತಿ. ತತ್ಥ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕೇ ತಾವ ಅತ್ತನೋ ನಿಮಿತ್ತಂ ‘‘ಥದ್ಧಂ ಮುದುಕನ್ತಿ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಾ ಲೋಲಭಾವೇನ ವಾ ಕೀಳಾಪಯತೋ ಸಚೇ ಮುಚ್ಚತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ. ಬಾಹಿರಫಸ್ಸಸ್ಸಾದೇ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ ಮಾತುಗಾಮಂ ಫುಸತೋ ಆಲಿಙ್ಗತೋ ಚ ಮುತ್ತೇ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಕಣ್ಡೂವನಸ್ಸಾದೇ ದದ್ದುಕಚ್ಛಾದೀನಂ ವಸೇನ ಖಜ್ಜಮಾನಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಕಣ್ಡೂವನಸ್ಸಾದೇನ ಕಣ್ಡೂವತೋ ಮುತ್ತೇಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ. ದಸ್ಸನಸ್ಸಾದೇ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಅನೋಕಾಸಂ ಉಪನಿಜ್ಝಾಯತೋ ಮುತ್ತೇಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ. ನಿಸಜ್ಜನಸ್ಸಾದೇ ಮಾತುಗಾಮೇನ ಸದ್ಧಿಂ ರಹೋ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಮುತ್ತೇಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ. ವಾಚಾಯ ಅಸ್ಸಾದೋ ವಾಚಸ್ಸಾದೋ. ತೇನ ಅಸ್ಸಾದೇನ ಮಾತುಗಾಮಂ ಮೇಥುನಪ್ಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾಹಿ ವಾಚಾಹಿ ಓಭಾಸನ್ತಸ್ಸ ಮುತ್ತೇಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಗೇಹಸಿತಪೇಮೇ ಮಾತಾದೀನಂ ಮಾತಾದಿಪೇಮೇನ ಆಲಿಙ್ಗನಾದಿಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಮುತ್ತೇಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ. ವನಭಙ್ಗೇ ಚ ಸನ್ಥವಕರಣತ್ಥಾಯ ಇತ್ಥಿಯಾ ಪೇಸಿತಂ ಪುಪ್ಫಾದಿವನಭಙ್ಗಸಞ್ಞಿತಂ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ‘‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮಾಯ ನಾಮ ಇದಂ ಮೇ ಪೇಸಿತ’’ನ್ತಿ ಅಸ್ಸಾದೇನ ಆಮಸನ್ತಸ್ಸ ಮುತ್ತೇಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಏತೇಸು ಪನ ಮೋಚನಸ್ಸಾದವಸೇನೇವ ಉಪಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ, ಸೇಸಾನಂ ವಸೇನ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಸುಕ್ಕಸ್ಸಾತಿ ‘‘ನೀಲಂ ಪೀತಕಂ ಲೋಹಿತಕಂ ಓದಾತಂ ತಕ್ಕವಣ್ಣಂ ದಕವಣ್ಣಂ ತೇಲವಣ್ಣಂ ಖೀರವಣ್ಣಂ ದಧಿವಣ್ಣಂ ಸಪ್ಪಿವಣ್ಣ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೩೭) ಏವಂ ಆಗತೇಸು ದಸಸು ವಣ್ಣೇಸು ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಸುಕ್ಕಸ್ಸಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ¶ . ಉಪಕ್ಕಮ್ಮಾತಿ ‘‘ಅಜ್ಝತ್ತರೂಪೇ ಮೋಚೇತಿ, ಬಹಿದ್ಧಾರೂಪೇ ಮೋಚೇತಿ, ಅಜ್ಝತ್ತಬಹಿದ್ಧಾರೂಪೇ ಮೋಚೇತಿ, ಆಕಾಸೇ ಕಟಿಂ ಕಮ್ಪೇನ್ತೋ ಮೋಚೇತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೩೭) ಏವಂ ವುತ್ತೇಸು ಚತೂಸು ಉಪಾಯೇಸು ಅಞ್ಞತರೇನ ಉಪಾಯೇನ ‘‘ರಾಗೂಪತ್ಥಮ್ಭೇ ಮೋಚೇತಿ, ವಚ್ಚೂಪತ್ಥಮ್ಭೇ ಮೋಚೇತಿ, ಪಸ್ಸಾವೂಪತ್ಥಮ್ಭೇ ಮೋಚೇತಿ, ವಾತೂಪತ್ಥಮ್ಭೇ ಮೋಚೇತಿ, ಉಚ್ಚಾಲಿಙ್ಗಪಾಣಕದಟ್ಠೂಪತ್ಥಮ್ಭೇ ಮೋಚೇತೀ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತೇಸು ಪಞ್ಚಸು ಕಾಲೇಸು ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ಕಾಲೇ ಅಙ್ಗಜಾತೇ ಕಮ್ಮನಿಯಂ ಪತ್ತೇ ‘‘ಆರೋಗ್ಯತ್ಥಾಯ ಮೋಚೇತಿ, ಸುಖತ್ಥಾಯ ಮೋಚೇತಿ, ಭೇಸಜ್ಜತ್ಥಾಯ, ದಾನತ್ಥಾಯ, ಪುಞ್ಞತ್ಥಾಯ, ಯಞ್ಞತ್ಥಾಯ, ಸಗ್ಗತ್ಥಾಯ, ಬೀಜತ್ಥಾಯ, ವೀಮಂಸತ್ಥಾಯ, ದವತ್ಥಾಯ ಮೋಚೇತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೨೩೭) ಏವಂ ವುತ್ತೇಸು ದಸಸು ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇಸು ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಹತ್ಥಾದೀಸು ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಉಪಕ್ಕಮಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಿಮೋಚಯನ್ತಿ ಅನ್ತಮಸೋ ಯಂ ಏಕಾ ಖುದ್ದಕಮಕ್ಖಿಕಾ ಪಿವೇಯ್ಯ, ತತ್ತಕಮ್ಪಿ ಮೋಚೇನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಞ್ಞತ್ರ ಸುಪಿನನ್ತೇನಾತಿ ಯಾ ಸುಪಿನನ್ತೇ ¶ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿ ಹೋತಿ, ತಂ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಮಣೋತಿ ಯೋ ಕೋಚಿ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ. ಗರುಕನ್ತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ. ಫುಸೇತಿ ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಠಮಂ.

೨೦. ಇದಾನಿ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಂ ದೀಪೇತುಂ ‘‘ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞೀ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ. ತತ್ಥ ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞೀತಿ ತದಹುಜಾತಾಯಪಿ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಯಾ ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞೀಯೇವ ಹುತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಚೇ ತತ್ಥ ವೇಮತಿಕೋ ವಾ ಪಣ್ಡಕಪುರಿಸತಿರಚ್ಛಾನಗತಸಞ್ಞೀ ವಾ ಹೋತಿ, ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ತಥಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ಕಾಯೇನ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಾಮಸನೇ ಚ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇನ ಕಾಯಾಮಸನೇ ಚ ಯಕ್ಖೀಪೇತೀಪಣ್ಡಕಾನಂ ಕಾಯೇನ ಕಾಯಾಮಸನೇ ಚ. ಪುರಿಸತಿರಚ್ಛಾನಗತಿತ್ಥೀನಂ ಪನ ಕಾಯೇನ ಕಾಯಾಮಸನೇಪಿ ದುಕ್ಕಟಂ, ತಥಾ ಯಕ್ಖೀಆದೀನಂ ಕಾಯೇನ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಾದೀಸು ¶ ಚ. ಮತಿತ್ಥಿಯಾ ಪನ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ. ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗವಾತಿ ಇಮಿನಾ ಮಾತುಪೇಮಾದಿಂ ಮೋಕ್ಖಾಧಿಪ್ಪಾಯಞ್ಚ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ. ಸಮ್ಫುಸನ್ತೋತಿ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ ಉಪಕ್ಕಮ್ಮ ಅನ್ತಮಸೋ ಲೋಮೇನಪಿ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಂ ಸಮ್ಫುಸನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಇಮಿನಾ ಯೋ ಇತ್ಥಿಯಾ ಆಲಿಙ್ಗತೋಪಿ ಕಾಯೇನ ನ ವಾಯಮತಿ, ಕೇವಲಂ ಫಸ್ಸಂಯೇವ ಅನುಭವತಿ, ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ದೀಪಿತಂ ಹೋತಿ.

೨೧. ಇದಾನಿ ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಂ ಪಕಾಸೇತುಂ ‘‘ತಥಾ ಸುಣನ್ತಿ’’ನ್ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ. ತತ್ಥ ತಥಾತಿ ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞೀ. ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಂ ಸುಣನ್ತಿನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸುಣನ್ತಿನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಟಿಬಲಾಯಪಿ ಇತ್ಥಿಯಾ ಅವಿಞ್ಞತ್ತಿಪಥೇ ಠಿತಾಯ ದೂತೇನ ವಾ ಪಣ್ಣೇನ ವಾ ಆರೋಚೇನ್ತಸ್ಸ ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಾಪತ್ತಿನ ಹೋತೀತಿ ದೀಪಿತಂ ಹೋತಿ. ವಿಞ್ಞುಞ್ಚಾತಿ ಇಮಿನಾ ಯಾ ಮಹಲ್ಲಿಕಾಪಿ ಬಾಲಾಪಿ ಏಳಮೂಗಾಪಿ ಅಸದ್ಧಮ್ಮಪ್ಪಟಿಸಂಯುತ್ತಂ ಕಥಂ ನ ಜಾನಾತಿ, ಸಾ ಇಧ ನಾಧಿಪ್ಪೇತಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ವಚ್ಚಮಗ್ಗಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗಾನಂ ವಸೇನ ಮಗ್ಗಂ ವಾ ಮೇಥುನಂ ವಾ ಆರಬ್ಭಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಾಯ ರಾಗೋ ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಾರಾಗೋ, ತೇನ ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಾರಾಗೇನ. ತಂ ಅಸ್ಸಾದೇನ್ತೋ ಓಭಾಸೇತ್ವಾ ದುರುತ್ತವಚನಂ ವತ್ವಾ ಗರುಕಂ ಫುಸೇತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಕಥಂ ದ್ವೇ ಮಗ್ಗೇ ಆರಬ್ಭ ಪಸಂಸತಿ ಗರಹತಿ? ತತ್ಥ ಪಸಂಸಾಯಪಿ ತಾವ ‘‘ಇತ್ಥಿಲಕ್ಖಣೇನ ಸುಭಲಕ್ಖಣೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾಸೀ’’ತಿ ವದತಿ, ನ ತಾವಸೀಸಂ ಏತಿ. ‘‘ತವ ವಚ್ಚಮಗ್ಗೋ ಚ ಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗೋ ಚ ಸುಭೋ ಸುಸಣ್ಠಾನೋ ದಸ್ಸನೀಯೋ, ಈದಿಸೇನ ನಾಮ ಇತ್ಥಿಲಕ್ಖಣೇನ ಸುಭಲಕ್ಖಣೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾಸೀ’’ತಿ ¶ ವದತಿ, ಸೀಸಂ ಏತಿ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಗರಹಣೇ ಪನ ‘‘ಸಿಖರಣೀಸಿ, ಸಮ್ಭಿನ್ನಾಸಿ, ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಾಸೀ’’ತಿ ಇಮಾನಿ ತೀಣಿ ಸುದ್ಧಾನಿಯೇವ ಸೀಸಂ ಏನ್ತಿ ವಚ್ಚಮಗ್ಗಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗಾನಂ ನಿಯತವಚನತ್ತಾ ಅಚ್ಚೋಳಾರಿಕತ್ತಾ ಚ. ಅಞ್ಞಾನಿ ಪನ ‘‘ಅನಿಮಿತ್ತಾಸಿ, ನಿಮಿತ್ತಮತ್ತಾಸೀ’’ತಿಆದೀನಿ ¶ ಮಗ್ಗಾನಂ ಅನಿಯತವಚನತ್ತಾ ಮೇಥುನೇನ ಘಟೇತ್ವಾ ವುತ್ತಾನಿ ಏವ ಸೀಸಂ ಏನ್ತಿ. ಮೇಥುನಪ್ಪಟಿಸಂಯುತ್ತೇ ‘‘ದೇಹಿ ಮೇ, ಅರಹಸಿ ಮೇ ದಾತು’’ನ್ತಿಆದೀಹಿ ಪನ ಸೀಸಂ ನ ಏತಿ, ‘‘ಮೇಥುನಧಮ್ಮಂ ದೇಹೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಮೇಥುನಧಮ್ಮೇ ಘಟಿತೇಯೇವ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ. ಇತ್ಥಿಯಾ ವಚ್ಚಮಗ್ಗಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಧಕ್ಖಕಂ ಉಬ್ಭಜಾಣುಮಣ್ಡಲಂ ಆದಿಸ್ಸ ವಣ್ಣಾದಿಭಣನೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ತಥಾ ಯಕ್ಖೀಪೇತೀಪಣ್ಡಕೇಸು ವಚ್ಚಮಗ್ಗಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗೇ ಮೇಥುನೇಪಿ. ಇಮೇಸಂ ಪನ ಯಕ್ಖೀಆದೀನಂ ಅಧಕ್ಖಕಾದಿಕೇ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇ ಪದೇಸೇ ದುಂಕ್ಕಟಂ, ತಥಾ ಇತ್ಥಿಯಾದೀನಂ ಉಬ್ಭಕ್ಖಕೇ ಅಧೋಜಾಣುಮಣ್ಡಲೇ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇ ಚಾತಿ.

ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಾಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ತತಿಯಂ.

೨೨. ಇದಾನಿ ಅತ್ತಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ವತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ವತ್ವಾತಿ ದುಟ್ಠುಲ್ಲೋಭಾಸನೇ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಇತ್ಥಿಂ ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞೀಯೇವ ಹುತ್ವಾ ವತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅತ್ತಕಾಮುಪಟ್ಠಾನವಣ್ಣನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಸಙ್ಖಾತೇನ ಕಾಮೇನ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಕಾಮುಪಟ್ಠಾನಂ, ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಕಾಮುಪಟ್ಠಾನಂ ಅತ್ತಕಾಮುಪಟ್ಠಾನಂ, ಅತ್ತನಾ ವಾ ಕಾಮಿತಂ ಇಚ್ಛಿತನ್ತಿ ಅತ್ತಕಾಮಂ, ಸಯಂ ಮೇಥುನರಾಗವಸೇನ ಪತ್ಥಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ, ಅತ್ತಕಾಮಞ್ಚ ತಂ ಉಪಟ್ಠಾನಞ್ಚಾತಿ ಅತ್ತಕಾಮುಪಟ್ಠಾನಂ, ತಸ್ಸ ವಣ್ಣೋ ಅತ್ತಕಾಮುಪಟ್ಠಾನವಣ್ಣೋ, ತಂ ಅತ್ತಕಾಮುಪಟ್ಠಾನವಣ್ಣಂ. ‘‘ಏತದಗ್ಗಂ, ಭಗಿನಿ, ಪಾರಿಚರಿಯಾನಂ ಯಾ ಮಾದಿಸಂ ಸೀಲವನ್ತಂ ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮಂ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಂ ಏತೇನ ಧಮ್ಮೇನ ಪರಿಚರೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಏವಂ ವತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಮೇಥುನರಾಗಿನೋತಿ ಇಮಿನಾ ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಾದೀಹಿ ಉಪಟ್ಠಾನಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ಭಣತೋ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ದೀಪಿತಂ ಹೋತಿ. ವಾಚಾ ಮೇಥುನಯುತ್ತೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ಮೇಥುನಯುತ್ತೇನೇವ ವಾಚಾಯ ಮೇಥುನಯಾಚನೇ ಗರುಕಂ ಹೋತಿ, ನ ಅಞ್ಞಥಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

ಅತ್ತಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಚತುತ್ಥಂ.

೨೩. ಇದಾನಿ ¶ ಸಞ್ಚರಿತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ. ತತ್ಥ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಇತ್ಥಿಯಾ ವಾ ಪುರಿಸೇನ ವಾ ಉಭಿನ್ನಂ ಮಾತಾದೀಹಿ ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಇತ್ಥಿಂ ವಾ ಪುರಿಸಂ ವಾ ಏವಂ ಭಣಾಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ತೇಸಂ ವಚನಂ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಹೋತೂ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಭಣಾಮೀ’’ತಿ ವಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಆಕಾರೇನ ವಚೀಭೇದಂ ಕತ್ವಾ, ಸೀಸಕಮ್ಪನಾದೀಹಿ ವಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸನ್ದೇಸನ್ತಿ ಏತ್ಥ ¶ ಪನ ಇತ್ಥೀ ದಸವಿಧಾ ಮಾತುರಕ್ಖಿತಾ ಪಿತುರಕ್ಖಿತಾ ಮಾತಾಪಿತುರಕ್ಖಿತಾ ಭಾತುರಕ್ಖಿತಾ ಭಗಿನಿರಕ್ಖಿತಾ ಞಾತಿರಕ್ಖಿತಾ ಗೋತ್ತರಕ್ಖಿತಾ ಧಮ್ಮರಕ್ಖಿತಾ ಸಾರಕ್ಖಾ ಸಪರಿದಣ್ಡಾತಿ. ದಸ ಭರಿಯಾಯೋ ಧನಕ್ಕೀತಾ ಛನ್ದವಾಸಿನೀ ಭೋಗವಾಸಿನೀ ಪಟವಾಸಿನೀ ಓದಪತ್ತಕಿನೀ ಓಭಟಚುಮ್ಬಟಕಾ ದಾಸೀ ಚ ಭರಿಯಾ ಚ ಕಮ್ಮಕಾರೀ ಚ ಭರಿಯಾ ಚ ಧಜಾಹಟಾ ಮುಹುತ್ತಿಕಾ ಚಾತಿ.

ತಾಸು ಮಾತುರಕ್ಖಿತಾ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಹಿಣತಿ ‘‘ಗಚ್ಛ, ಭನ್ತೇ, ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಬ್ರೂಹಿ ‘ಹೋಮಿ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಧನಕ್ಕೀತಾ…ಪೇ… ಮುಹುತ್ತಿಕಾ ಚಾ’’ತಿ, ಅಯಂ ಇತ್ಥಿಯಾ ಸನ್ದೇಸೋ ನಾಮ. ಸಚೇ ಮಾತುರಕ್ಖಿತಾಯ ಮಾತಾಪಿತಾಭಾತಾಭಗಿನಿಆದಯೋ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಹಿಣನ್ತಿ ‘‘ಗಚ್ಛ, ಭನ್ತೇ, ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಬ್ರೂಹಿ ‘ಹೋತು ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಧನಕ್ಕೀತಾ…ಪೇ… ಮುಹುತ್ತಿಕಾ ಚಾ’’ತಿ, ಅಯಮ್ಪಿ ಇತ್ಥಿಯಾ ಸನ್ದೇಸೋಯೇವ ನಾಮ. ಏವಂ ಪಿತುರಕ್ಖಿತಾದೀಸುಪಿ ನಯೋ ನೇತಬ್ಬೋ. ಪುರಿಸೋ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಹಿಣತಿ ‘‘ಗಚ್ಛ, ಭನ್ತೇ, ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಮಾತುರಕ್ಖಿತಂ ಬ್ರೂಹಿ…ಪೇ… ಸಪರಿದಣ್ಡಂ ಬ್ರೂಹಿ ‘ಹೋತು ಕಿರ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಧನಕ್ಕೀತಾ…ಪೇ… ಮುಹುತ್ತಿಕಾ ಚಾ’’ತಿ, ಅಯಂ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಸನ್ದೇಸೋ ನಾಮ. ಸಚೇ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತಾಭಾತಾಭಗಿನಿಆದಯೋ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಹಿಣನ್ತಿ ‘‘ಗಚ್ಛ, ಭನ್ತೇ, ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಮಾತುರಕ್ಖಿತಂ ಬ್ರೂಹಿ…ಪೇ… ಸಪರಿದಣ್ಡಂ ಬ್ರೂಹಿ ‘ಹೋತು ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಧನಕ್ಕೀತಾ…ಪೇ… ಮುಹುತ್ತಿಕಾ ಚಾ’’ತಿ, ಅಯಮ್ಪಿ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಸನ್ದೇಸೋಯೇವ ನಾಮ, ಆಣಾಪನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ವೀಮಂಸಿತ್ವಾತಿ ¶ ಏತ್ಥ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇನ ಸಾಸನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ವಾ ಪುರಿಸಸ್ಸ ವಾ ತೇಸಂ ಅವಸ್ಸಾರೋಚನಕಾನಂ ಮಾತಾಪಿತಾಭಾತಾಭಗಿನಿಆದೀನಂ ವಾ ಆರೋಚೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಹರನ್ತಿ ಯತ್ಥ ಪಹಿತೋ, ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ವಾ ಪುರಿಸಸ್ಸ ವಾ ಆರೋಚೇತಿ, ಸಾ ಇತ್ಥೀ ವಾ ಪುರಿಸೋ ವಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛತು ವಾ, ಮಾ ವಾ, ಲಜ್ಜಾಯ ವಾ ತುಣ್ಹೀ ಹೋತು, ಪುನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ವಾ ಪುರಿಸಸ್ಸ ವಾ ಹರನ್ತೋ ಗರುಕಂ ಫುಸೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏತ್ತಾವತಾ ‘‘ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹತಿ ವೀಮಂಸತಿ ಪಚ್ಚಾಹರತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ಅಙ್ಗತ್ತಯಂ ಸಮ್ಪಾದಿತಂ ಹೋತಿ. ಇಮಾಯ ತಿವಙ್ಗಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ, ಇತೋ ಯೇಹಿ ಕೇಹಿಚಿ ದ್ವೀಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಏಕೇನ ದುಕ್ಕಟಂ. ಯಕ್ಖೀಪೇತೀಪಣ್ಡಕೇಸು ಅಙ್ಗತ್ತಯೇನಪಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಮೇವ, ಏಕೇನ ವಾ ದ್ವೀಹಿ ವಾ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ.

೨೪. ಇದಾನಿ ಕುಟಿಕಾರಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಆವಿ ಕಾತುಂ ‘‘ಸಂಯಾಚಿತಪರಿಕ್ಖಾರ’’ನ್ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ. ತತ್ರಾಯಂ ¶ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ – ‘‘ವಾಸಿಂ ದೇಥ, ಫರಸುಂ ದೇಥಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಸಯಂ ಪವತ್ತಿತಯಾಚನಾಯ ಗಹಿತಪರಿಕ್ಖಾರಂ ಸಂಯಾಚಿತಪರಿಕ್ಖಾರಂ ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಸಙ್ಘಂ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಲದ್ಧಭಿಕ್ಖೂಹಿ ವಾ ಸಙ್ಘೇನೇವ ವಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಾರಮ್ಭಾನಾರಮ್ಭಸಪರಿಕ್ಕಮನಾಪರಿಕ್ಕಮನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಅದೇಸಿತವತ್ಥುಕಂ ‘‘ಕುಟಿ ನಾಮ ಉಲ್ಲಿತ್ತಾ ವಾ ಹೋತಿ ಅವಲಿತ್ತಾ ವಾ ಉಲ್ಲಿತ್ತಾವಲಿತ್ತಾ ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೪೯) ಏವಂ ವುತ್ತಲಕ್ಖಣಂ ಕುಟಿಂ. ‘‘ತತ್ರಿದಂ ಪಮಾಣಂ, ದೀಘಸೋ ದ್ವಾದಸ ವಿದತ್ಥಿಯೋ ಸುಗತವಿದತ್ಥಿಯಾ, ತಿರಿಯಂ ಸತ್ತನ್ತರಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೪೮) ಏವಂ ವುತ್ತಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಂ, ‘‘ಮಯ್ಹಂ ವಾಸಾಗಾರಂ ಏಸಾ’’ತಿ ಏವಂ ಅತ್ತಾ ಉದ್ದೇಸೋ ಏತಿಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ತುದ್ದೇಸಾ, ತಂ ಅತ್ತುದ್ದೇಸಂ ಕತ್ವಾ ಗರುಂ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಫುಸೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ – ಅದೇಸಿತವತ್ಥುಕಂ ¶ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಕುನ್ಥಕಿಪಿಲ್ಲಿಕಾದೀನಂ ಆಸಯೇ ಕತತ್ತಾ ಸಾರಮ್ಭಂ ದ್ವೀಹಿ ಬಲೀಬದ್ದೇಹಿ ಯುತ್ತೇನ ಸಕಟೇನ ಗನ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತಾಯ ಅಪರಿಕ್ಕಮನಂ ಉಲ್ಲಿತ್ತಾದಿಭೇದಂ ಕುಟಿಂ ಅತ್ತನೋ ವಸನತ್ಥಾಯ ಕರೋನ್ತೋ ವಾ ಕಾರಾಪೇನ್ತೋ ವಾ ‘‘ಇದಾನಿ ನಿಟ್ಠಾನಂ ಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪಠಮಪಿಣ್ಡದಾನೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ದುತಿಯಪಿಣ್ಡದಾನೇನ ಲೇಪೇ ಘಟಿತೇ ದ್ವೇ ಚ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇ ದ್ವೇ ಚ ದುಕ್ಕಟಾನಿ, ಸಚೇ ದೇಸಿತವತ್ಥುಕಾಯೇವ ವಾ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಾಯೇವ ವಾ ಹೋತಿ, ಏಕಂ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ದ್ವೇ ಚ ದುಕ್ಕಟಾನಿ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ.

೨೫. ಇದಾನಿ ವಿಹಾರಕಾರಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಮಹಲ್ಲಕ’’ನ್ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ. ತತ್ಥ ಮಹಲ್ಲಕನ್ತಿ ಸಸ್ಸಾಮಿಕಭಾವೇನ ಸಂಯಾಚಿತಕುಟಿತೋ ಮಹನ್ತಭಾವೋ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥಿ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ ವತ್ಥುಂ ದೇಸಾಪೇತ್ವಾ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕಮೇನಾಪಿ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪಮಾಣಮಹನ್ತತಾಯಪಿ ಮಹಲ್ಲಕೋ, ತಂ ಮಹಲ್ಲಕಂ ವಿಹಾರಂ ವಾ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತ್ಥ ಪನ ಅದೇಸಿತವತ್ಥುಕಭಾವೇನ ಏಕೋ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ, ಸೇಸಂ ಅನನ್ತರಸದಿಸಮೇವ. ಇಧ ಚ ತತ್ಥ ಚ ವಾಸಾಗಾರಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಉಪೋಸಥಾಗಾರಂ ವಾ ಜನ್ತಾಘರಂ ವಾ ಅಗ್ಗಿಸಾಲಂ ವಾ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಏವಮಾದಿನಾ ನಯೇನ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ.

೨೬. ಇದಾನಿ ಅಮೂಲಕಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಕಾಸೇತುಂ ‘‘ಅಮೂಲಕೇನಾ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ. ತತ್ಥ ಅಮೂಲಕೇನಾತಿ ಯಂ ಚೋದಕೇನ ಚುದಿತಕಮ್ಹಿ ಪುಗ್ಗಲೇ ಅದಿಟ್ಠಂ ಅಸುತಂ ಅಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ, ಇದಂ ಏತೇಸಂ ದಸ್ಸನಸವನಪರಿಸಙ್ಕಾಸಙ್ಖಾತಾನಂ ಮೂಲಾನಂ ಅಭಾವತೋ ಅಮೂಲಕಂ, ತೇನ ಅಮೂಲಕೇನ ವತ್ಥುನಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತತ್ಥ ¶ ಅದಿಟ್ಠಂ ನಾಮ ಅತ್ತನೋ ಪಸಾದಚಕ್ಖುನಾ ವಾ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುನಾ ವಾ ಅದಿಟ್ಠಂ. ಅಸುತಂ ¶ ನಾಮ ತಥೇವ ಕೇನಚಿ ವುಚ್ಚಮಾನಂ ನ ಸುತಂ. ಅಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ನಾಮ ಚಿತ್ತೇನ ಅಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ, ತಂ ಪನ ದಿಟ್ಠಸುತಮುತವಸೇನ ತಿವಿಧಂ. ತತ್ಥ ಭಿಕ್ಖುಞ್ಚ ಮಾತುಗಾಮಞ್ಚ ತಥಾರೂಪೇ ಠಾನೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅದ್ಧಾ ಇಮೇಹಿ ಕತ’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ವಾ ಪರಿಸಙ್ಕತಿ, ಇದಂ ದಿಟ್ಠಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ನಾಮ. ಅನ್ಧಕಾರೇ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೋಕಾಸೇ ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಚ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಚ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ದುತಿಯಸ್ಸ ಅತ್ಥಿಭಾವಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಪರಿಸಙ್ಕತಿ, ಇದಂ ಸುತಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ನಾಮ. ಧುತ್ತೇಹಿ ಇತ್ಥೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪಚ್ಚನ್ತವಿಹಾರೇಸು ಪುಪ್ಫಗನ್ಧಸುರಾದೀಹಿ ಅನುಭವಿತ್ವಾ ಗತಟ್ಠಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕೇನ ನು ಖೋ ಇದಂ ಕತ’’ನ್ತಿ ವೀಮಂಸನ್ತೋ ತತ್ರ ಕೇನಚಿ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಗನ್ಧಾದೀಹಿ ಪೂಜಾ ಕತಾ ಹೋತಿ, ಭೇಸಜ್ಜತ್ಥಾಯ ಅರಿಟ್ಠಂ ವಾ ಪೀತಂ, ಸೋ ತಸ್ಸ ಗನ್ಧಂ ಘಾಯಿತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಸೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪರಿಸಙ್ಕತಿ, ಇದಂ ಮುತಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ನಾಮ. ಏವಂ ತಿವಿಧಾಯ ಪರಿಸಙ್ಕಾಯ ಅಭಾವೇನ ಅಪರಿಸಙ್ಕಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಚೋದೇನ್ತೋತಿ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಆಪನ್ನೋಸಿ, ಅಸ್ಸಮಣೋಸಿ, ಅಸಕ್ಯಪುತ್ತಿಯೋಸೀ’’ತಿಆದೀಹಿ ವಚನೇಹಿ ಸಯಂ ಚೋದೇನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏವಂ ಚೋದೇನ್ತಸ್ಸ ವಾಚಾಯ ವಾಚಾಯ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ. ಚೋದಾಪೇನ್ತೋ ವಾತಿ ಅತ್ತನಾ ತಸ್ಸ ಸಮೀಪೇ ಠತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆಣಾಪೇತ್ವಾ ಚೋದಾಪೇನ್ತೋ ತಸ್ಸ ಆಣತ್ತಸ್ಸ ವಾಚಾಯ ವಾಚಾಯ ಗರುಂ ಫುಸೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಥ ಸೋಪಿ ಚಾವನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ‘‘ಮಯಾಪಿ ದಿಟ್ಠಂ ಅತ್ಥೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಚೋದೇತಿ, ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ವಾಚಾಯ ಆಪತ್ತಿ. ವತ್ಥುನಾ ಅನ್ತಿಮೇನ ಚಾತಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅನುರೂಪೇಸು ಏಕೂನವೀಸತಿಯಾ ಪಾರಾಜಿಕೇಸು ಅಞ್ಞತರೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಚಾವೇತುನ್ತಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಾ ಚಾವೇತುಂ, ಯೋ ಸುದ್ಧಂ ವಾ ಅಸುದ್ಧಂ ವಾ ಕತೂಪಸಮ್ಪದಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಸುದ್ಧದಿಟ್ಠಿಕೋ ಸಮಾನೋ ಚಾವನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಚೋದೇತಿ ವಾ ಚೋದಾಪೇತಿ ವಾ, ತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಸುಣಮಾನನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಪರಮ್ಮುಖಾ ದೂತೇನ ವಾ ಪಣ್ಣೇನ ವಾ ಚೋದೇತಿ. ಚೋದೇನ್ತಸ್ಸ ¶ ನ ರುಹತೀತಿ ದೀಪಿತಂ ಹೋತಿ. ಪರಮ್ಮುಖಾ ಪನ ಸತ್ತಹಿ ಆಪತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧೇಹಿ ವದನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ.

೨೭. ಇದಾನಿ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಕಿರಿಯ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಕಿರಿಯನ್ತಿ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಖತ್ತಿಯಾದಿಜಾತಿಕಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸ ವೀತಿಕ್ಕಮಸಙ್ಖಾತಂ ಕಿರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತೇನ ಲೇಸೇನಾತಿ ‘‘ದಸ ಲೇಸಾ ಜಾತಿಲೇಸೋ ನಾಮಲೇಸೋ ಗೋತ್ತಲೇಸೋ ಲಿಙ್ಗಲೇಸೋ ಆಪತ್ತಿಲೇಸೋ ಪತ್ತಲೇಸೋ ಚೀವರಲೇಸೋ ಉಪಜ್ಝಾಯಲೇಸೋ ಆಚರಿಯಲೇಸೋ ಸೇನಾಸನಲೇಸೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೯೪) ಏವಂ ¶ ವುತ್ತೇಸು ದಸಸು ಲೇಸೇಸು ಯೋ ತಸ್ಮಿಂ ಪುಗ್ಗಲೇ ದಿಸ್ಸತಿ, ತೇನ ಲೇಸೇನ ತದಞ್ಞಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಾ ಚಾವೇತುಂ ಅನ್ತಿಮವತ್ಥುನಾ ಚೋದೇನ್ತೋ ಗರುಕಂ ಫುಸೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ತತ್ಥ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ವತ್ಥುಂ ಲಿಸ್ಸತಿ ಸಿಲಿಸ್ಸತಿ ವೋಹಾರಮತ್ತೇನೇವ ಈಸಕಂ ಅಲ್ಲೀಯತೀತಿ ಲೇಸೋ, ಜಾತಿಯೇವ ಲೇಸೋ ಜಾತಿಲೇಸೋ. ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ. ಲೇಸೇನ ಚೋದೇನ್ತೋ ಕಥಂ ಚೋದೇತಿ? ಅಞ್ಞೋ ಖತ್ತಿಯಜಾತಿಕೋ ಇಮಿನಾ ಚೋದಕೇನ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಅಜ್ಝಾಪಜ್ಜನ್ತೋ ದಿಟ್ಠೋ ಹೋತಿ, ಸೋ ಅಞ್ಞಂ ಅತ್ತನೋ ವೇರಿಂ ಖತ್ತಿಯಜಾತಿಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ತಂ ಖತ್ತಿಯಜಾತಿಲೇಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಏವಂ ಚೋದೇತಿ ‘‘ಖತ್ತಿಯೋ ಮಯಾ ದಿಟ್ಠೋ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಅಜ್ಝಾಪಜ್ಜನ್ತೋ, ತ್ವಮ್ಪಿ ಖತ್ತಿಯೋ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಆಪನ್ನೋಸೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಸೋ ತ್ವಂ ಖತ್ತಿಯೋ, ನಾಞ್ಞೋ, ಪಾರಾಜಿಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಅಜ್ಝಾಪನ್ನೋಸೀ’’ತಿ ವಾ ಚೋದೇತಿ. ಏವಂ ನಾಮಲೇಸಾದಯೋಪಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

೨೮. ಏತ್ತಾವತಾ ¶ ‘‘ಗರುಕಾ ನವಾ’’ತಿ ಉದ್ದಿಟ್ಠೇ ವಿತ್ಥಾರತೋ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತೇಸು ಆಪನ್ನೇಸು ಪಟಿಪಜ್ಜನಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಛಾದೇತಿ ಜಾನಮಾಪನ್ನ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ತಸ್ಸಾಯಂ ಪಿಣ್ಡತ್ಥೋ – ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ‘‘ಅಯಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಾ ಆಪತ್ತೀ’’ತಿ ಆಪತ್ತಿವಸೇನ ವಾ ‘‘ಇದಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಏವಂ ವತ್ಥುವಸೇನ ವಾ ಜಾನಮಾಪನ್ನಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಯಾವ ಛಾದೇತಿ, ತಾವ ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಅಕಾಮಾ ಪರಿವಾಸೋ ವಸಿತಬ್ಬೋತಿ. ಚರೇಯ್ಯಾತಿ ಮಾನತ್ತಂ ಸಮಾದಾಯ ವಸೇಯ್ಯ. ಕಿತ್ತಕಂ ದಿವಸನ್ತಿ ಚೇ? ಛ ರತ್ತಿಯೋ. ಮಾನತ್ತವಾಸೋ ಪನ ಸಙ್ಘೇಯೇವ, ನ ಗಣೇ, ನ ಪುಗ್ಗಲೇ, ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಙ್ಘೇ’’ತಿ. ಪರಿವುತ್ಥೋತಿ ‘‘ತಯೋ ಖೋ ಉಪಾಲಿ ಪಾರಿವಾಸಿಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದಾ ಸಹವಾಸೋ ವಿಪ್ಪವಾಸೋ ಅನಾರೋಚನಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ೮೩) ಏವಂ ವುತ್ತಂ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದಂ ಅಕತ್ವಾ ಪರಿವುತ್ಥೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ತತ್ಥ ಸಹವಾಸೋತಿ ಪಕತತ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಚ್ಛನ್ನೇ ಉದಕಪಾತಟ್ಠಾನಬ್ಭನ್ತರೇ ವಾಸೋ. ವಿಪ್ಪವಾಸೋ ನಾಮ ಅಞ್ಞಂ ಪಕತತ್ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ವಿನಾ ವಾಸೋ. ಅನಾರೋಚನಾತಿ ಆಗನ್ತುಕಾದೀನಂ ಅನಾರೋಚನಾ. ಏತೇಸು ತೀಸು ಏಕೇನಾಪಿ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದೋ ಹೋತಿ ಏವ. ಏತ್ಥ ಪನ ಉಪಚಾರಸೀಮಗತಾನಂ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಂ, ನ ಬಹಿ ಠಿತಾನಂ, ಬಹಿ ಠಿತಾನಮ್ಪಿ ಸಚೇ ಸದ್ದಂ ಸುಣಾತಿ, ಪಸ್ಸತಿ, ದೂರಂ ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಮೇವ, ಅನಾರೋಚೇನ್ತಸ್ಸ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದೋ ಚೇವ ವತ್ತಭೇದೇ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ಹೋತಿ. ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸೇವ ಉಪಚಾರಸೀಮಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ಚೇ, ರತ್ತಿಚ್ಛೇದೋವ ಹೋತಿ, ನ ವತ್ತಭೇದೋ.

ಚಿಣ್ಣಮಾನತ್ತನ್ತಿ ‘‘ಚತ್ತಾರೋ ಖೋ, ಉಪಾಲಿ, ಮಾನತ್ತಚಾರಿಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದಾ ಸಹವಾಸೋ ¶ ವಿಪ್ಪವಾಸೋ ಅನಾರೋಚನಾ ಊನೇ ಗಣೇ ಚರಣ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ೯೨) ಏವಂ ವುತ್ತಂ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದಂ ಅಕತ್ವಾ ಚಿಣ್ಣಮಾನತ್ತಂ ಪರಿನಿಟ್ಠಿತಮಾನತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತ್ಥ ಪನ ಸಹವಾಸಾದಯೋ ಪರಿವಾಸೇ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾ ಏವ. ‘‘ಊನೇ ಗಣೇ ಚರಣ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಗಣೋ ಚತ್ತಾರೋ ವಾ ಅತಿರೇಕಾ ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ, ತಸ್ಮಾ ¶ ಸಚೇಪಿ ತೀಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ವಸತಿ, ರತ್ತಿಚ್ಛೇದೋ ಹೋತಿಯೇವ, ‘‘ಸಚೇ ಪನ ತೇನ ತೇಸಂ ಅತ್ಥಿಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ ಆರೋಚಿತೇ ಪಕ್ಕಮನ್ತಿ, ಊನೇ ಗಣೇ ಚರಣದೋಸೋ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೯೭) ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ವುತ್ತಂ ಕಿರ. ಅಬ್ಭೇಯ್ಯಾತಿ ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ವೀಸತಿಗಣೋ ಸಙ್ಘೋ ಅಬ್ಭೇಯ್ಯ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛೇಯ್ಯ, ಅಬ್ಭಾನಕಮ್ಮವಸೇನ ಓಸಾರೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಚೇ ಏಕೇನಪಿ ಊನೋ ವೀಸತಿಗಣೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಅಬ್ಭೇಯ್ಯ, ಸೋ ಚ ಭಿಕ್ಖು ನ ಅಬ್ಭಿತೋ, ತೇ ಚ ಭಿಕ್ಖೂ ಗಾರಯ್ಹಾ, ದುಕ್ಕಟಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೯. ಇದಾನಿ ಯಥಾ ಛಾದಿತಾ ಆಪತ್ತಿ ಛನ್ನಾ ಹೋತಿ, ತಂ ಪಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಆಪತ್ತೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥಾಯಂ ಪದಯೋಜನಾ – ಆಪತ್ತಿತಾ ಚ ಅನುಕ್ಖಿತ್ತತಾ ಚ ಅನನ್ತರಾಯತಾ ಚ ಪಹುತ್ತತಾ ಚ ಆಪತ್ತಿನುಕ್ಖಿತ್ತಅನನ್ತರಾಯಪಹುತ್ತತಾಯೋ, ಏತಾಸು ಚತೂಸು ತಥಾಸಞ್ಞಿತಾ ಚ ಛಾದೇತುಕಾಮೋ ಹುತ್ವಾ ಛಾದನಾ ಚಾತಿ ಏವಂ ದಸಹಙ್ಗೇಹಿ ಅರುಣುಗ್ಗಮಮ್ಹಿ ಛನ್ನಾ ಹೋತೀತಿ. ಏತ್ಥ ಪನ ಆಪತ್ತಿಆದೀಸು ಚತೂಸು ಆಪತ್ತಿಸಞ್ಞಿತಾ ಚ ಅನುಕ್ಖಿತ್ತಸಞ್ಞಿತಾ ಚ ಅನನ್ತರಾಯಸಞ್ಞಿತಾ ಚ ಪಹುತ್ತಸಞ್ಞಿತಾ ಚಾತಿ ಏವಂ ಸಞ್ಞಾವಸೇನ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಙ್ಗಾನಿ ಗಹೇತಬ್ಬಾನಿ, ಛಾದೇತುಕಾಮೋತಿ ಇದಮೇಕಂ, ಛಾದನಾತಿ ಇದಮೇಕನ್ತಿ ಏವಂ ದಸ.

ಏತೇಸು ಪನ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಯಂ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ – ‘‘ಆಪತ್ತಿ ಚ ಹೋತಿ ಆಪತ್ತಿಸಞ್ಞೀ ಚಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಯಂ ಆಪನ್ನೋ, ಸಾ ತೇರಸನ್ನಂ ಅಞ್ಞತರಾ ಹೋತಿ, ಸೋಪಿ ಚ ತತ್ಥ ಗರುಕಾಪತ್ತಿಸಞ್ಞೀಯೇವ ಹುತ್ವಾ ಜಾನನ್ತೋ ಛಾದೇತಿ, ಛನ್ನಾ ಹೋತಿ. ಸಚೇ ತತ್ಥ ಅನಾಪತ್ತಿಸಞ್ಞೀ ವಾ ಅಞ್ಞಾಪತ್ತಿಸಞ್ಞೀ ವಾ ವೇಮತಿಕೋ ವಾ ಹೋತಿ, ಅಚ್ಛನ್ನಾವ ಹೋತಿ. ತಿವಿಧಂ ಪನ ಉಕ್ಖೇಪನೀಯಕಮ್ಮಂ, ತೇನ ಅಕತೋ ಅನುಕ್ಖಿತ್ತೋ. ಸೋ ¶ ಚೇ ಪಕತತ್ತಸಞ್ಞೀ ಹುತ್ವಾ ಛಾದೇತಿ, ಛನ್ನಾ ಹೋತಿ. ಸಚೇ ಅಪಕತತ್ತಸಞ್ಞೀ ಛಾದೇತಿ, ಅಚ್ಛನ್ನಾ ಹೋತಿ. ಅಪಕತತ್ತೇನ ಪನ ಪಕತತ್ತಸಞ್ಞಿನಾಪಿ ಅಪಕತತ್ತಸಞ್ಞಿನಾಪಿ ಛಾದಿತಂ ಅಚ್ಛಾದಿತಮೇವ ಹೋತೀತಿ. ಅನನ್ತರಾಯಿಕೋತಿ ಯಸ್ಸ ದಸಸು ರಾಜಚೋರಅಗ್ಗಿಉದಕಮನುಸ್ಸಾಮನುಸ್ಸವಾಳಸರೀಸಪಜೀವಿತಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತರಾಯೇಸುಪಿ ಏಕೋಪಿ ನತ್ಥಿ, ಸೋ ಚೇ ಅನನ್ತರಾಯಿಕಸಞ್ಞೀ ಹುತ್ವಾ ಛಾದೇತಿ, ಛನ್ನಾ ಹೋತಿ. ಸಚೇ ಸೋ ಅನ್ಧಕಾರಭೀರುಕೋ ಅನನ್ತರಾಯೇ ಏವ ವಾಳಾದಿಅನ್ತರಾಯಸಞ್ಞೀ ಹುತ್ವಾ ಛಾದೇತಿ, ಅಚ್ಛನ್ನಾವ ಹೋತಿ. ಪಹೂತಿ ಯೋ ಸಕ್ಕೋತಿ ಸಭಾಗಭಿಕ್ಖುನೋ ಸಮೀಪಂ ಗನ್ತುಞ್ಚೇವ ಆರೋಚಿತುಞ್ಚ ¶ , ಸೋ ಚೇ ಪಹುಸಞ್ಞೀ ಹುತ್ವಾ ಛಾದೇತಿ, ಛನ್ನಾ ಹೋತಿ. ಯೋ ಪನ ಅಪಹು ಹುತ್ವಾ ಪಹುಸಞ್ಞೀ, ಪಹು ವಾ ಅಪಹುಸಞ್ಞೀ ಹುತ್ವಾ ಛಾದೇತಿ, ಅಚ್ಛನ್ನಾವ ಹೋತೀತಿ.

ಅರುಣುಗ್ಗಮಮ್ಹೀತಿ ಏತ್ಥ ಪುರೇಭತ್ತಂ ವಾ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನೋ ಹೋತಿ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ವಾ, ಯಾವ ಅರುಣಂ ನ ಉಗ್ಗಚ್ಛತಿ, ತಾವ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಾ. ಸಚೇ ಪನ ಅರುಣಬ್ಭನ್ತರೇ ಸತಕ್ಖತ್ತುಮ್ಪಿ ಛಾದೇತುಕಾಮತಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಅಚ್ಛನ್ನಾವ ಹೋತಿ. ಆರೋಚೇನ್ತೋ ಪನ ಸಭಾಗಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಆಪನ್ನಸ್ಸ ಆರೋಚೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಸಚೇ ಆರೋಚೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪನ ಆವಿಕತಾ ಹೋತಿ, ಆರೋಚನಪಚ್ಚಯಾ ಪನ ಅಞ್ಞಂ ದುಕ್ಕಟಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತಿ. ಇಮಿನಾ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ವತ್ಥುಸಭಾಗಾಪತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ದೀಪಿತೋ ಹೋತಿ. ಆರೋಚೇನ್ತೇನ ಪನ ‘‘ಅಹಂ ತವ ಸನ್ತಿಕೇ ಏಕಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆವಿ ಕರೋಮೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಆಚಿಕ್ಖಾಮೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಆರೋಚೇಮೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಏಕಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನಭಾವಂ ಜಾನಾಹೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಏಕಂ ಗರುಕಾಪತ್ತಿಂ ಆವಿ ಕರೋಮೀ’’ತಿ ವಾ ಆದಿನಾ ನಯೇನ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ಏತ್ತಾವತಾ ಅಚ್ಛನ್ನಾವ ಹೋತಿ. ಸಚೇ ‘‘ಲಹುಕಾಪತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇಮೀ’’ತಿ ವದತಿ, ಛನ್ನಾವ ಹೋತೀತಿ. ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೩೦. ಏವಂ ¶ ಗರುಕೇ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಚೀವರೇಸು ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಚೀವರ’’ನ್ತಿ ಉದ್ಧಟಂ. ತತ್ಥ ಜಾತಿತೋ ಛ ಚೀವರಾನಿ (ಮಹಾವ. ೩೩೯; ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೬೨-೪೬೩; ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಕಥಿನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ), ತಾನಿ ಕಾನೀತಿ ಚೇ, ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಖೋಮಾ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ. ತತ್ಥ ಖೋಮಂ ನಾಮ ಖೋಮವಾಕಸುತ್ತೇಹಿ ಕತಂ ವತ್ಥಂ. ಸಾಣಂ ನಾಮ ಸಾಣವಾಕೇಹಿ ಕತಂ ವತ್ಥಂ. ಭಙ್ಗಂ ನಾಮ ಖೋಮಸುತ್ತಾದೀಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕತಂ ವತ್ಥಂ. ಪಾಟೇಕ್ಕಂ ವಾಕಮಯಮೇವ ವಾತಿ ವದನ್ತಿ. ಕಮ್ಬಲಂ ನಾಮ ಮನುಸ್ಸಲೋಮಂ ವಾಳಲೋಮಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಲೋಮೇಹಿ ವಾಯಿತ್ವಾ ಕತಂ ವತ್ಥಂ. ಛಳೇತಾನೀತಿ ಛ ಏತಾನಿ. ಸಹ ಅನುಲೋಮೇಹೀತಿ ಸಾನುಲೋಮಾನಿ. ಜಾತಿತೋ ಪನ ಕಪ್ಪಿಯಾನಿ ಛ ಚೀವರಾನೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೩೧. ಇದಾನಿ ¶ ತೇಸಂ ಅನುಲೋಮಾನಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ದುಕೂಲ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೦೫) ದುಕೂಲಂ ಸಾಣಸ್ಸ ಅನುಲೋಮಂ ವಾಕಮಯತ್ತಾ. ಪಟ್ಟುಣ್ಣನ್ತಿ ಪಟ್ಟುಣ್ಣದೇಸೇ ಪಾಣಕೇಹಿ ಸಞ್ಜಾತವತ್ಥಂ. ಸೋಮಾರದೇಸೇ, ಚೀನದೇಸೇ ಜಾತಂ ಸೋಮಾರಚೀನಜಂ ಪಟನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಇಮಾನಿ ತೀಣಿಪಿ ಕೋಸೇಯ್ಯಸ್ಸ ಅನುಲೋಮಾನಿ ಪಾಣಕೇಹಿ ಕತಸುತ್ತಮಯತ್ತಾ. ಇದ್ಧಿಜನ್ತಿ ಏಹಿಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪುಞ್ಞಿದ್ಧಿಯಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಚೀವರಂ. ತಂ ಪನ ಖೋಮಾದೀನಂ ಅಞ್ಞತರಂ ಹೋತಿ. ಕಪ್ಪರುಕ್ಖೇಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ಜಾಲಿನಿಯಾ ದೇವಕಞ್ಞಾಯ ಅನುರುದ್ಧತ್ಥೇರಸ್ಸ ದಿನ್ನವತ್ಥಾದಿಕಂ ದೇವದಿನ್ನಂ. ತಮ್ಪಿ ಖೋಮಾದೀಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತವತ್ಥಸದಿಸತ್ತಾ ಛನ್ನಮ್ಪಿ ಅನುಲೋಮಂ ಹೋತಿಯೇವ ಕಪ್ಪಾಸಿಕಸ್ಸ ವಾ, ಇದ್ಧಿಜಮ್ಪಿ ತಥೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ತಸ್ಸ ತಸ್ಸಾತಿ ಖೋಮಾದಿಕಸ್ಸ. ಅನುಲೋಮಿಕನ್ತಿ ಅನುರೂಪಂ.

೩೨-೩೩. ಏವಂ ಜಾತಿತೋ ಸಾನುಲೋಮಾನಿ ಛ ಚೀವರಾನಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತೇಸು ಅಧಿಟ್ಠಾನಾದಿಕಂ ವಿಧಾನಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತಿಚೀವರ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ಏತ್ಥ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಕಥಿನಸಿಕಖಾಪದವಣ್ಣನಾ; ಮಹಾವ. ೩೫೮) ಧಿಟ್ಠಾನತೋ ಪುಬ್ಬೇ ತಿಚೀವರಂ ನಾಮ ¶ ಪಾಟೇಕ್ಕಂ ನತ್ಥಿ ಸಙ್ಘಾಟಿಆದಿಪ್ಪಹೋನಕಸ್ಸ ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಾದಿವಸೇನಾಪಿ ಅಧಿಟ್ಠಾತುಂ ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ. ತಸ್ಮಾ ‘‘ತಿಚೀವರಂ ಅಧಿಟ್ಠೇಯ್ಯ ನ ವಿಕಪ್ಪೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಇಮಂ ಸಙ್ಘಾಟಿ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ನಾಮೇ ಗಹಿತೇ ‘‘ಅಧಿಟ್ಠಾನ’’ಮಿಚ್ಚೇವ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ‘‘ವಿಕಪ್ಪೇಮೀ’’ತಿ ಪನ ನ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಏವಂ ಸೇಸೇಸುಪಿ. ಮುಖಪುಞ್ಛನಞ್ಚ ನಿಸೀದನಞ್ಚ ಮುಖಪುಞ್ಛನನಿಸೀದನಂ. ಕಣ್ಡುಚ್ಛಾದಿನ್ತಿ ಕಣ್ಡುಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದಿಂ ಅಧಿಟ್ಠೇಯ್ಯ, ನ ವಿಕಪ್ಪೇಯ್ಯಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏತ್ಥಾತಿ ಇಮೇಸು ನವಸು ಚೀವರೇಸು. ತಿಚೀವರನ್ತಿ ತಿಚೀವರಾಧಿಟ್ಠಾನನಯೇನ ಅಧಿಟ್ಠಿತತಿಚೀವರಂ. ವಿನಾ ಅಲದ್ಧಸಮ್ಮುತಿಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಅವಿಪ್ಪವಾಸಸಮ್ಮುತಿಅಲದ್ಧಟ್ಠಾನೇ ಏಕಾಹಮ್ಪಿ ಹತ್ಥಪಾಸಂ ವಿಜಹಿತ್ವಾ ನ ವಸೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಚಾತುಮಾಸಂ ನಿಸೀದನೇನ ವಿಪ್ಪವಸಿತಬ್ಬಂ, ಯೋ ವಿಪ್ಪವಸೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ ಖುದ್ದಕಕ್ಖನ್ಧಕೇ (ಚೂಳವ. ೨೬೩) ವುತ್ತತ್ತಾ ಚಾತುಮಾಸಂ ನಿಸೀದನಂ ವಿನಾ ನ ವಸೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೪. ಇದಾನಿ ಅಧಿಟ್ಠಾನವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಇಮಂ ಸಙ್ಘಾಟಿ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಮಿಚ್ಚಧಿಟ್ಠಯೇತಿ ಇತಿ ಅಧಿಟ್ಠಯೇ, ‘‘ಇಮಂ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಅಧಿಟ್ಠಯೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಹತ್ಥಪಾಸಮೇತನ್ತಿ ದೂರೇ ಠಿತಂ ಪನ ಠಪಿತೋಕಾಸಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಸಚೇ ಏಕಂ, ‘‘ಏತ’’ನ್ತಿ, ಬಹೂನಿ ಚೇ, ‘‘ಏತಾನೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಯೇತಿ ಅತ್ಥಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸೇಸೇಸುಪಿ ಅಯಂ ನಯೋತಿ ಯಥಾ ‘‘ಇಮಂ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಏವಂ ‘‘ಇಮಂ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಂ, ಇಮಂ ಕಣ್ಡುಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದಿಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ಅತ್ತನೋ ನಾಮೇನೇವ ವತ್ವಾ ಸಮ್ಮುಖಾಪಿ ಪರಮ್ಮುಖಾಪಿ ವುತ್ತನಯೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೩೫. ಇದಾನಿ ¶ ಸಚೇ ಪುಬ್ಬೇ ಅಧಿಟ್ಠಿತಂ ತಿಚೀವರಂ ನಿಸೀದನಂ ವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕಂ ಕಣ್ಡುಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದೀತಿ ಇಮೇಸು ಛಸು ಚೀವರೇಸು ಅಞ್ಞತರಂ ಚೀವರಂ ಅತ್ಥಿ, ಪುನ ತಥಾವಿಧಂ ಚೀವರಂ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಪರಿಹರಿತುಂ ಇಚ್ಛನ್ತೇನ ‘‘ದ್ವೇ ಪನ ನ ವಟ್ಟನ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೬೯; ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಕಥಿನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ವುತ್ತತ್ತಾ ಪುಬ್ಬೇ ಅಧಿಟ್ಠಿತಂ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಿತ್ವಾ ¶ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಧಿಟ್ಠಹನ್ತೋ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಉತ್ತಾನಮೇವ. ಪತ್ತಾಧಿಟ್ಠಹನೇ ತಥಾತಿ ‘‘ಇಮಂ ಪತ್ತಂ, ಏತಂ ಪತ್ತ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ನಾಮಮತ್ತಮೇವ ವಿಸೇಸೋ. ಸೇಸಂ ತಾದಿಸಮೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೬. ಏತಂ ಇಮಂ ವ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಸಂಸೇತಿ ಏತ್ಥ ಸಚೇ ಅನ್ತೋಗಬ್ಭೇ ವಾ ಸಾಮನ್ತವಿಹಾರೇ ವಾ ಹೋತಿ, ಠಪಿತಟ್ಠಾನಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ‘‘ಏತಂ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಮೀ’’ತಿ ವಾಚಾ ಭಿನ್ದಿತಬ್ಬಾ, ಸಚೇ ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಹೋತಿ, ‘‘ಇಮಂ ಸಙ್ಘಾಟಿ’’ನ್ತಿ ತೇಸಂ ತೇಸಂ ನಾಮವಸೇನ ವಾಚಾ ಭಿನ್ದಿತಬ್ಬಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಚ್ಚುದ್ಧಾರೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಏತ್ಥ ಪನ ‘‘ದ್ವೇ ಚೀವರಸ್ಸ ಅಧಿಟ್ಠಾನಾ ಕಾಯೇನ ವಾ ಅಧಿಟ್ಠೇತಿ, ವಾಚಾಯ ವಾ ಅಧಿಟ್ಠೇತೀ’’ತಿ (ಪರಿ. ೩೨೨) ವುತ್ತತ್ತಾ ಸಙ್ಘಾಟಿಆದಿಕಂ ಹತ್ಥೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಆಭೋಗಂ ಕತ್ವಾ ಕಾಯವಿಕಾರಂ ಕರೋನ್ತೇನ ಕಾಯೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ, ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಸರೀರಾವಯವೇನ ಅಫುಸನ್ತಸ್ಸ ನ ವಟ್ಟತಿ. ವಾಚಾಯ ಅಧಿಟ್ಠಹನ್ತೇನ ವಚೀಭೇದಂ ಕತ್ವಾವ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ. ತಥಾ ಪತ್ತೇಪಿ. ವಿದೂತಿ ಪಣ್ಡಿತೋ.

೩೭-೮. ಇದಾನಿ ತೇಸಂ ಪಮಾಣಪರಿಚ್ಛೇದಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಙ್ಘಾಟಿ ಪಚ್ಛಿಮನ್ತೇನಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ದೀಘತೋ ಮುಟ್ಠಿಪಞ್ಚಕತೋ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೬೯; ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಕಥಿನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ಪಟ್ಠಾಯ ‘‘ತತ್ರಿದಂ ಸುಗತಸ್ಸ ಸುಗತಚೀವರಪ್ಪಮಾಣಂ, ದೀಘಸೋ ನವ ವಿದತ್ಥಿಯೋ ಸುಗತವಿದತ್ಥಿಯಾ, ತಿರಿಯಂ ಛ ವಿದತ್ಥಿಯೋ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೫೪೮) ಏವಂ ವುತ್ತಸುಗತಚೀವರೂನಾಪಿ ವಟ್ಟತಿ. ತಿರಿಯಂ ಪನ ಮುಟ್ಠಿತ್ತಿಕಂ. ಚ-ಸದ್ದೇನ ಅತಿರೇಕಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಸ್ಸಪಿ ಏತದೇವ ಪಮಾಣನ್ತಿ ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತಥಾ ಏಕಂಸಿಕಸ್ಸಾಪೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಅನ್ತರವಾಸಕಸ್ಸ ಪನ ‘‘ಪಾರುಪನೇನಪಿ ಹಿ ಸಕ್ಕಾ ನಾಭಿಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತು’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೬೯) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ‘‘ದ್ವಿಹತ್ಥೋ ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

೩೯. ನಿಸೀದನಸ್ಸ ¶ ದೀಘೇನಾತಿ ಏತ್ಥ (ಪಾಚಿ. ೫೩೧ ಆದಯೋ; ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೫೩೧; ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ನಿಸೀದನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ನಿಸೀದನನ್ತಿ ಸನ್ಥತಸದಿಸಂ ಸನ್ಥರಿತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಅನ್ತೇ ವುತ್ತಪ್ಪಮಾಣೇನ ದ್ವೀಸು ಠಾನೇಸು ಫಾಲೇತ್ವಾ ಕತಾಹಿ ತೀಹಿ ದಸಾಹಿ ಯುತ್ತಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖಾರಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ.

೪೦. ಕಣ್ಡುಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದಿ ¶ (ಪಾಚಿ. ೫೩೮; ಮಹಾವ. ೩೫೪; ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೫೩೭; ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಕಣ್ಡುಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದಿಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ನಾಮ ಯಸ್ಸ ಅಧೋನಾಭಿಉಬ್ಭಜಾಣುಮಣ್ಡಲಂ ಕಣ್ಡು ವಾ ಪಿಳಕಾ ವಾ ಅಸ್ಸಾವೋ ವಾ ಥುಲ್ಲಕಚ್ಛು ವಾ ಆಬಾಧೋ, ತಸ್ಸ ಪಟಿಚ್ಛಾದನತ್ಥಾಯ ಅನುಞ್ಞಾತಂ ಚೀವರಂ. ಗಾಥಾಯೋ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾವ.

೪೧. ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಾವಾತಿ (ಪಾಚಿ. ೫೪೪) ಏತ್ಥ ತತೋ ಉದ್ಧಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೪೨. ಏತ್ಥಾತಿ ಸಙ್ಘಾಟಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕಾ, ತಾವ ದಸ್ಸಿತಚೀವರೇಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ. ತದುತ್ತರಿನ್ತಿ ತತೋ ತೇಸಂ ಚೀವರಾನಂ ವುತ್ತಪ್ಪಮಾಣತೋ ಉತ್ತರಿಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಛೇದನಪಾಚಿತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ, ತಂ ಅತಿರೇಕಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪುನ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ದೇಸೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಮುಖಚೋಳಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಯಾವ ಮಹನ್ತಂ ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಂ ಆಕಙ್ಖತಿ, ತಾವ ಮಹನ್ತಂ ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಂ ಕಾತು’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೩೫೩) ವುತ್ತತ್ತಾ ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಸ್ಸ ಪಮಾಣಪರಿಚ್ಛೇದೋ ನತ್ಥಿ,. ಮುಖಪುಞ್ಛನಚೋಳಸ್ಸ ಪನ ಉಕ್ಕಟ್ಠವಸೇನ ವಾ ಅನ್ತಿಮವಸೇನ ವಾ ಪಮಾಣಪರಿಚ್ಛೇದೋ ನ ವುತ್ತೋ, ತಸ್ಮಾ ತಮ್ಪಿ ಅಪ್ಪಮಾಣಿಕಂ. ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಆಕಙ್ಖಿತಪ್ಪಮಾಣಿಕಾ’’ತಿ, ಇಚ್ಛಿತಪ್ಪಮಾಣಿಕಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಾವ ಏಕಂ ಧೋವೀಯತಿ, ತಾವ ಅಞ್ಞಂ ಪರಿಭೋಗತ್ಥಾಯ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬನ್ತಿ ದ್ವೇಪಿ ವಟ್ಟನ್ತಿ.

೪೩. ನ ¶ ದೀಪಿತನ್ತಿ ಕತ್ಥ ನ ದೀಪಿತಂ? ಅಟ್ಠಕಥಾಸು. ಕಸ್ಮಾತಿ ಚೇ? ‘‘ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಹೋತಿ ತಿಚೀವರಂ, ಅತ್ಥೋ ಚ ಹೋತಿ ಪರಿಸ್ಸಾವನೇಹಿಪಿ ಥವಿಕಾಹಿಪಿ. ಭಗವತೋ ಏತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳಕ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೩೫೭) ಬಹೂನಂ ಪತ್ತಥವಿಕಪರಿಸ್ಸಾವನಾದೀನಂ ಸಙ್ಗಹವಸೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪಾಟೇಕ್ಕಂ ನಿಧಾನಮುಖನ್ತಿ. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಭಗವತಾ ‘‘ಯಂ ಯಂ ಲಬ್ಭತಿ, ತಂ ತಂ ಇಮಿನಾ ವಿಧಾನೇನ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಪುನ ಯೇನ ಯೇನ ಪರಿಸ್ಸಾವನಾದಿನಾ ಅತ್ಥೋ ಹೋತಿ, ತಂ ತಂ ಕತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತೂ’’ತಿ ಅನುಕಮ್ಪಾಯ ಅನುಞ್ಞಾತಂ, ತಸ್ಮಾ ವಿಕಪ್ಪನುಪಗಪಚ್ಛಿಮಚೀವರಪ್ಪಮಾಣಂ ಥವಿಕಮ್ಪಿ ಪಟಪರಿಸ್ಸಾವನಮ್ಪಿ ಬಹೂನಿಪಿ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾನಿ ಚೀವರಾನಿ ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳಾನಿ ಅಧಿಟ್ಠಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿಯೇವ. ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ತಥಾ ವತ್ವಾ’’ತಿ, ‘‘ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಿಕಪ್ಪಿಯನ್ತಿ ವಿಕಪ್ಪನುಪಗಂ.

೪೪. ಅಹತಕಪ್ಪಾನನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೩೪೮) ಏಕವಾರಂ ಧೋವಿತಕಾನಂ.

೪೫. ಉತುದ್ಧಟಾನನ್ತಿ ¶ ಉತುತೋ ದೀಘಕಾಲತೋ ಉದ್ಧಟಾನಂ, ಕತವತ್ಥಕಿಚ್ಚಾನಂ ಪಿಲೋತಿಕಾನನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಸೇಸಾತಿ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಅನ್ತರವಾಸಕಾ. ಪಂಸು ವಿಯ ಕುಚ್ಛಿತಭಾವಂ ಪಟಿಕ್ಕೂಲಭಾವಂ ಉಲತಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಪಂಸುಕೂಲಂ, ಚೋಳಖಣ್ಡಾನಮೇತಂ ನಾಮಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಪಂಸುಕೂಲೇ ಯಥಾರುಚೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಸ್ಮಾತಿ ಚೇ? ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಹತಾನಂ ದುಸ್ಸಾನಂ ಅಹತಕಪ್ಪಾನಂ ದಿಗುಣಂ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಏಕಚ್ಚಿಯಂ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಂ ಏಕಚ್ಚಿಯಂ ಅನ್ತರವಾಸಕಂ, ಉತುದ್ಧಟಾನಂ ದುಸ್ಸಾನಂ ಚತುಗ್ಗುಣಂ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ದಿಗುಣಂ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಂ ದಿಗುಣಂ ಅನ್ತರವಾಸಕಂ, ಪಂಸುಕೂಲೇ ಯಾವದತ್ಥಂ, ಪಾಪಣಿಕೇ ಉಸ್ಸಾಹೋ ಕರಣೀಯೋ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾ ಸುಸಾನಾದೀಸು ಪತಿತಪಂಸುಕೂಲೇ ಚ ಅನ್ತರಾಪಣೇ ಪತಿತಪಿಲೋತಿಕಚೀವರೇ ಚ ಪಟಪರಿಚ್ಛೇದೋ ನತ್ಥಿ, ಪಟಸತಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಿದ್ಧಂ.

೪೬. ಇದಾನಿ ¶ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಛಿನ್ನಕಂ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಛಿನ್ನಕಂ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಂ ಛಿನ್ನಕಂ ಅನ್ತರವಾಸಕ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೩೪೫) ವತ್ವಾ ಪುನ ‘‘ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ತಿಚೀವರೇ ಕಯಿರಮಾನೇ ಸಬ್ಬಂ ಛಿನ್ನಕಂ ನಪ್ಪಹೋತಿ. ಭಗವತೋ ಏತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸುಂ. ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದ್ವೇ ಛಿನ್ನಕಾನಿ ಏಕಂ ಅಚ್ಛಿನ್ನಕನ್ತಿ. ದ್ವೇ ಛಿನ್ನಕಾನಿ ಏಕಂ ಅಚ್ಛಿನ್ನಕಂ ನಪ್ಪಹೋತಿ. ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದ್ವೇ ಅಚ್ಛಿನ್ನಕಾನಿ ಏಕಂ ಛಿನ್ನಕನ್ತಿ. ಏಕಂ ಛಿನ್ನಕಂ ನಪ್ಪಹೋತಿ. ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅನ್ವಾಧಿಕಮ್ಪಿ ಆರೋಪೇತುಂ. ನ ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಬ್ಬಂ ಅಚ್ಛಿನ್ನಕಂ ಧಾರೇತಬ್ಬಂ, ಯೋ ಧಾರೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೩೬೦) ಏವಂ ವುತ್ತವಿಧಾನಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತೀಸೂ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ. ತಸ್ಸ ಅತ್ಥೋ – ತೀಸು ಚೀವರೇಸು ಯಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಸಿಬ್ಬಿತುಂ ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಿಮಪ್ಪಮಾಣಂ ಪಹೋತಿ, ತಂ ಛಿನ್ದಿತಬ್ಬಂ. ಸಬ್ಬೇಸು ಪನ ಅಪ್ಪಹೋನ್ತೇಸು ಅನ್ವಾಧಿಕಂ ಆದಿಯೇಯ್ಯಾತಿ. ತತ್ಥ ಅನ್ವಾಧಿ ನಾಮ ಅನುವಾತಂ ವಿಯ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ಚೀವರಸ್ಸ ಉಪರಿ ಸಙ್ಘಾಟಿಆಕಾರೇನ ಆರೋಪೇತಬ್ಬಂ. ಆಗನ್ತುಕಪತ್ತನ್ತಿಪಿ ವದನ್ತಿ. ಇದಂ ಪನ ಅಪ್ಪಹೋನಕೇ ಅನುಞ್ಞಾತಂ. ಸಚೇ ಪಹೋತಿ, ನ ವಟ್ಟನ್ತಿ, ಛಿನ್ದಿತಬ್ಬಮೇವ. ಅನಾದಿಣ್ಣನ್ತಿ ಅನಾರೋಪಿತಂ ಅನ್ವಾಧಿಕಂ. ನ ಧಾರೇಯ್ಯಾತಿ ತಿಚೀವರಾಧಿಟ್ಠಾನವಸೇನ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ನ ಧಾರೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೪೭-೮. ಇದಾನಿ ಉದೋಸಿತಸಿಕ್ಖಾಪದನಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಗಾಮೇ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ಏತ್ಥ ಪನ ಸಚೇ ಗಾಮೋ (ಪಾರಾ. ೪೭೮; ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೭೭-೪೭೮; ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಉದೋಸಿತಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ಏಕಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ವಾ ಭೋಜಕಸ್ಸ ವಾ ವಸೇನ ಏಕಕುಲಸ್ಸ ಹೋತಿ, ಪಾಕಾರಾದಿನಾ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತತ್ತಾ ಏಕೂಪಚಾರೋ ಚ, ಏವರೂಪೇ ಗಾಮೇ ಚೀವರಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ ಯಥಾರುಚಿತಟ್ಠಾನೇ ¶ ವಸಿತುಂ ಲಬ್ಭತಿ. ಸಚೇ ಸೋ ಗಾಮೋ ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋ, ಯಸ್ಮಿಂ ಘರೇ ಚೀವರಂ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಘರೇ ವಸಿತಬ್ಬಂ, ತಸ್ಸ ವಾ ಘರಸ್ಸ ಸಮನ್ತತೋ ಹತ್ಥಪಾಸಾ ನ ವಿಜಹಿತಬ್ಬಂ.

ಸಚೇ ¶ ಸೋ ಗಾಮೋ ವೇಸಾಲಿಕುಸಿನಾರಾದಯೋ ವಿಯ ನಾನಾರಾಜೂನಂ ವಾ ಭೋಜಕಾನಂ ವಾ ಹೋತಿ, ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇನ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಚ, ಏವರೂಪೇ ಗಾಮೇ ಯಸ್ಮಿಂ ಘರೇ ಚೀವರಂ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಘರೇ ವಾ ವತ್ಥಬ್ಬಂ. ಯಸ್ಸಾ ವೀಥಿಯಾ ತಂ ಘರಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸಾ ವೀಥಿಯಾ ತಸ್ಸ ಘರಸ್ಸ ಸಮ್ಮುಖಾಟ್ಠಾನೇ ಸಭಾಯೇ ವಾ ನಗರದ್ವಾರೇ ವಾ ವತ್ಥಬ್ಬಂ, ತೇಸಂ ಸಭಾಯದ್ವಾರಾನಂ ಹತ್ಥಪಾಸಾ ವಾ ನ ವಿಜಹಿತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋ, ಯಸ್ಮಿಂ ಘರೇ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ, ತತ್ಥ ವಾ ತಸ್ಸ ಹತ್ಥಪಾಸೇ ವಾ ವತ್ಥಬ್ಬಂ.

ನಿವೇಸನಾದಯೋ ಹಮ್ಮಿಯಪರಿಯೋಸಾನಾ ಗಾಮಪರಿಕ್ಖೇಪತೋ ಬಹಿ ಸನ್ನಿವಿಟ್ಠಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಇತರಥಾ ತೇಸಂ ಗಾಮಗ್ಗಹಣೇನೇವ ಗಹಿತತ್ತಾ ಗಾಮಸ್ಸ ಏಕಕುಲನಾನಾಕುಲಏಕೂಪಚಾರನಾನೂಪಚಾರತಾವಸೇನೇವ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವತ್ತಬ್ಬೋ ಸಿಯಾ. ನಿವೇಸನಾದೀನಂ ವಸೇನೇವ ಪಾಳಿಯಂ (ಪಾರಾ. ೪೭೮ ಆದಯೋ) ಅತ್ಥೋ ವಿಭತ್ತೋ, ನ ಗಾಮವಸೇನ. ಉದೋಸಿತವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಅಯಂ ನಯೋ ವುತ್ತೋಯೇವ.

ನಿವೇಸನೇತಿ ಏತ್ಥ ಸಚೇ ಏಕಕುಲಸ್ಸ ನಿವೇಸನಂ ಹೋತಿ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಞ್ಚ, ಅನ್ತೋನಿವೇಸನೇ ಚೀವರಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋನಿವೇಸನೇ ವತ್ಥಬ್ಬಂ. ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಞ್ಚೇ ಹೋತಿ, ಯಸ್ಮಿಂ ಗಬ್ಭೇ ಚೀವರಂ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ, ತಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥಬ್ಬಂ, ತಸ್ಸ ಗಬ್ಭಸ್ಸ ಹತ್ಥಪಾಸಾ ವಾ ನ ವಿಜಹಿತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ನಾನಾಕುಲಸ್ಸ ಹೋತಿ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಞ್ಚ, ಯಸ್ಮಿಂ ಗಬ್ಭೇ ಚೀವರಂ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಗಬ್ಭೇ ವತ್ಥಬ್ಬಂ, ಸಬ್ಬೇಸಂ ಸಾಧಾರಣದ್ವಾರಮೂಲೇ ವಾ ತೇಸಂ ಗಬ್ಭದ್ವಾರಮೂಲೇ ವಾ ತೇಸಂ ಗಬ್ಭದ್ವಾರಮೂಲಾನಂ ವಾ ಹತ್ಥಪಾಸಾ ನ ವಿಜಹಿತಬ್ಬಂ. ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಞ್ಚೇ ಹೋತಿ, ಯಸ್ಮಿಂ ಗಬ್ಭೇ ಚೀವರಂ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಗಬ್ಭೇ ವತ್ಥಬ್ಬಂ, ಹತ್ಥಪಾಸಾ ವಾ ನ ವಿಜಹಿತಬ್ಬಂ.

ಉದೋಸಿತೋತಿ ಯಾನಾದೀನಂ ಭಣ್ಡಾನಂ ಸಾಲಾ. ಪಾಸಾದೋತಿ ದೀಘಪಾಸಾದೋ. ಹಮ್ಮಿಯನ್ತಿ ಮುಣ್ಡಚ್ಛದನಪಾಸಾದೋ. ನಾವಾ ¶ ಪನ ಥಲಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಾಪಿ ಹೋತಿ, ಸಮುದ್ದೇ ಠಿತಾಪಿ. ಸಚೇ ಏಕಕುಲಸ್ಸ ನಾವಾ ಹೋತಿ, ಅನ್ತೋನಾವಾಯ ಚೀವರಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋನಾವಾಯ ವತ್ಥಬ್ಬಂ. ನಾನಾಕುಲಸ್ಸ ನಾವಾ ಹೋತಿ ನಾನಾಗಬ್ಭಾ ನಾನಾಓವರಕಾ, ಯಸ್ಮಿಂ ಓವರಕೇ ಚೀವರಂ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ, ತಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥಬ್ಬಂ, ಚೀವರಸ್ಸ ಹತ್ಥಪಾಸಾ ವಾ ನ ವಿಜಹಿತಬ್ಬಂ.

ಅಟ್ಟೋತಿ ¶ ಪಟಿರಾಜಾದೀನಂ ಪಟಿಬಾಹನತ್ಥಂ ಇಟ್ಠಕಾಹಿ ಕತೋ ಬಹಲಭಿತ್ತಿಕೋ ಚತುಪಞ್ಚಭೂಮಿಕೋ ಪತಿಸ್ಸಯವಿಸೇಸೋ. ಮಾಳೋತಿ ಏಕಕೂಟಸಙ್ಗಹಿತೋ ಚತುರಸ್ಸಪಾಸಾದೋ. ಇಮೇಸು ಪನ ಉದೋಸಿತಾದೀಸು ಮಾಳಪರಿಯೋಸಾನೇಸು ನಿವೇಸನೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ನಿವೇಸನನ್ತಿ ಪನ ಉದೋಸಿತಾದೀನಂ ವಸೇನ ಅಕತಾಯ ಪತಿಸ್ಸಯವಿಕತಿಯಾ ಅಧಿವಚನಂ.

ಆರಾಮೋ ನಾಮ ಪುಪ್ಫಾರಾಮಫಲಾರಾಮಾದಿಕೋ. ಸಚೇ ಏಕಕುಲಸ್ಸ ಆರಾಮೋ ಹೋತಿ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಚ, ಅನ್ತೋಆರಾಮೇ ಚೀವರಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋಆರಾಮೇ ವತ್ಥಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋ, ಚೀವರಸ್ಸ ಹತ್ಥಪಾಸಾ ನ ವಿಜಹಿತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ನಾನಾಕುಲಸ್ಸ ಆರಾಮೋ ಹೋತಿ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಚ, ದ್ವಾರಮೂಲೇ ವಾ ವತ್ಥಬ್ಬಂ, ದ್ವಾರಮೂಲಸ್ಸ ಹತ್ಥಪಾಸಾ ವಾ ನ ವಿಜಹಿತಬ್ಬಂ. ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಚೇ, ಚೀವರಸ್ಸ ಹತ್ಥಪಾಸಾ ನ ವಿಜಹಿತಬ್ಬಂ.

ಸತ್ಥೋ ನಾಮ ಜಙ್ಘಸತ್ಥಸಕಟಸತ್ಥಾನಮಞ್ಞತರೋ. ಸಚೇ ಏಕಕುಲಸ್ಸ ಸತ್ಥೋ ಹೋತಿ, ಸತ್ಥೇ ಚೀವರಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪುರತೋ ವಾ ಪಚ್ಛತೋ ವಾ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಾ ನ ವಿಜಹಿತಬ್ಬಾ, ಪಸ್ಸತೋ ಅಬ್ಭನ್ತರಂ ನ ವಿಜಹಿತಬ್ಬಂ. ಅಬ್ಭನ್ತರಂ ನಾಮ ಅಟ್ಠವೀಸತಿಹತ್ಥಂ ಹೋತಿ. ಸಚೇ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸತ್ಥೋ ಸಕಟೇ ವಾ ಭಗ್ಗೇ, ಗೋಣೇ ವಾ ನಟ್ಠೇ ಅನ್ತರಾ ಛಿಜ್ಜತಿ, ಯಸ್ಮಿಂ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಚೀವರಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಂ, ತತ್ಥ ವಸಿತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ನಾನಾಕುಲಸ್ಸ ಹೋತಿ ¶ , ಸತ್ಥೇ ಚೀವರಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಚೀವರಸ್ಸ ಹತ್ಥಪಾಸಾ ನ ವಿಜಹಿತಬ್ಬಂ.

ಖೇತ್ತಖಲೇಸು ಆರಾಮೇ ವುತ್ತಸದಿಸೋವ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ. ದುಮೇತಿ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ. ಸಚೇ ಏಕಕುಲಸ್ಸ ರುಕ್ಖಮೂಲಂ ಹೋತಿ, ಯಂ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕಕಾಲೇ ಸಮನ್ತಾ ಛಾಯಾ ಫರತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಅವಿರಳೇ ಪದೇಸೇ ತಸ್ಸ ಛಾಯಾಯ ಫುಟ್ಠೋಕಾಸಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಏವ ನಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ವಿರಳಸಾಖಸ್ಸ ಪನ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಆತಪೇನ ಫುಟ್ಠೋಕಾಸೇ ಠಪೇತಿ, ಅರುಣುಗ್ಗಮನೇ ಸಚೇ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ತಸ್ಸ ಹತ್ಥಪಾಸೇ ನ ಹೋತಿ, ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ವಾ ಠಾನೇ ತಸ್ಸ ಛಾಯಾಯಪಿ ಹೋತಿ, ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಹೋತಿಯೇವ. ನಾನಾಕುಲಸ್ಸ ಚೇ ಹೋತಿ, ಚೀವರಸ್ಸ ಹತ್ಥಪಾಸಾ ನ ವಿಜಹಿತಬ್ಬಂ.

ಅಜ್ಝೋಕಾಸೇ ಪನ ವಿಞ್ಝಾಟವೀಆದೀಸು ಅರಞ್ಞೇಸುಪಿ ಸಮುದ್ದಮಜ್ಝೇ ಮಚ್ಛಬನ್ಧಾನಂ ಅಗಮನಪಥೇಸು ದೀಪಕೇಸುಪಿ ಚೀವರಂ ಠಪೇತ್ವಾ ತತೋ ಸಮನ್ತಾ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರೇ ಪದೇಸೇ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ವಸಿತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರತೋ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅರುಣಂ ಉಟ್ಠಪೇತಿ, ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಹೋತಿ.

ಏತ್ಥ ¶ ಪನ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಗಾಮೋ ಏಕೂಪಚಾರೋ ನಾನೂಪಚಾರೋ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ೪೭೭) ಅವಿಸೇಸೇನ ಮಾತಿಕಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾಪಿ ಗಾಮನಿವೇಸನಉದೋಸಿತಖೇತ್ತಧಞ್ಞಕರಣಆರಾಮವಿಹಾರಾನಂ ಏಕೂಪಚಾರನಾನೂಪಚಾರತಾ ‘‘ಗಾಮೋ ಏಕೂಪಚಾರೋ ನಾಮ ಏಕಕುಲಸ್ಸ ಗಾಮೋ ಹೋತಿ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಚ ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಚಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ೪೭೮) ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಾಪರಿಕ್ಖಿತ್ತವಸೇನ ವಿಭತ್ತಾ. ಅಟ್ಟಮಾಳಪಾಸಾದಹಮ್ಮಿಯನಾವಾಸತ್ಥರುಕ್ಖಮೂಲಅಜ್ಝೋಕಾಸಾನಮ್ಪಿ ಏವಂ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಏಕಕುಲಸ್ಸ ಅಟ್ಟೋ ಹೋತಿ, ನಾನಾಕುಲಸ್ಸ ಅಟ್ಟೋ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ೪೮೪) ನಯೇನ ಏಕಕುಲನಾನಾಕುಲವಸೇನ ಚ ಅನ್ತೇ ‘‘ಅಜ್ಝೋಕಾಸೋ ಏಕೂಪಚಾರೋ ನಾಮ ಅಗಾಮಕೇ ಅರಞ್ಞೇ ಸಮನ್ತಾ ಸತ್ತಬ್ಭನ್ತರಾ ಏಕೂಪಚಾರೋ, ತತೋ ಪರಂ ನಾನೂಪಚಾರೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೯೪) ಚ ಏವಂ ಏಕೂಪಚಾರನಾನೂಪಚಾರತಾ ವಿಭತ್ತಾ. ತಸ್ಮಾ ಗಾಮಾದೀಸು ¶ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಏಕೂಪಚಾರಂ, ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ನಾನೂಪಚಾರನ್ತಿ ಚ ಅಟ್ಟಾದೀಸು ಯಂ ಏಕಕುಲಸ್ಸ, ತಂ ಏಕೂಪಚಾರಂ ನಾನಾಕುಲಸ್ಸ ನಾನೂಪಚಾರನ್ತಿ ಚ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಅಜ್ಝೋಕಾಸಪದೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ಭಿಕ್ಖುಸಮ್ಮುತಿಯಾಞ್ಞತ್ರಾತಿ ಯಂ ಗಿಲಾನಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಚೀವರಂ ಆದಾಯ ಪಕ್ಕಮಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಸ್ಸ ಞತ್ತಿದುತಿಯೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಅವಿಪ್ಪವಾಸಸಮ್ಮುತಿ ದೀಯತಿ, ತಂ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಲದ್ಧಸಮ್ಮುತಿಕಸ್ಸ ಪನ ಯಾವ ರೋಗೋ ನ ವೂಪಸಮ್ಮತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ವೂಪಸನ್ತೇ ಅಞ್ಞೋ ವಾ ಕುಪ್ಪತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿಯೇವ.

೪೯. ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕಣ್ಡುಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದಿಂ ಯಾವ ಆಬಾಧಾ ಅಧಿಟ್ಠಾತುಂ, ತತೋ ಪರಂ ವಿಕಪ್ಪೇತುಂ. ವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕಂ ವಸ್ಸಾನಂ ಚಾತುಮಾಸಂ ಅಧಿಟ್ಠಾತುಂ, ತತೋ ಪರಂ ವಿಕಪ್ಪೇತು’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೩೫೮) ವುತ್ತತ್ತಾ ರೋಗಪರಿಯನ್ತಾ ಕಣ್ಡುಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದಿ, ವಸ್ಸಾನಪರಿಯನ್ತಾ ವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೇಸಾತಿ ತಿಚೀವರಾದಯೋ ಕಾಲವಸೇನ ಅಪರಿಯನ್ತಿಕಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೫೦. ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಾದಿತ್ತಯಂ ಸದಸಮ್ಪಿ ಅದಸಮ್ಪಿ ರತ್ತಮ್ಪಿ ಅರತ್ತಮ್ಪಿ ಆದಿಣ್ಣಕಪ್ಪಮ್ಪಿ ಅನಾದಿಣ್ಣಕಪ್ಪಮ್ಪಿ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ನಿಸೀದನನ್ತಿ ನಿಸೀದನಞ್ಚ ರತ್ತಂ ಅನಾದಿಣ್ಣಕಪ್ಪಞ್ಚ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಪರಿಕ್ಖಾರಮುಖಪುಞ್ಛನಚೋಳಾನಿ ಪನ ನೀಲಮ್ಪಿ ಪೀತಕಮ್ಪಿ ಲೋಹಿತಕಮ್ಪಿ ಪುಪ್ಫದಸಾದಿಕಮ್ಪಿ ವಟ್ಟನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಸದಸಮ್ಪೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ಏವರೂಪಂ ಪನ ನಿವಾಸೇತುಂ ವಾ ಪಾರುಪಿತುಂ ವಾ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಕೇವಲಂ ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಾದಿವಸೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾನಮತ್ತಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

೫೧. ತಿಚೀವರಂ ¶ ಕಣ್ಡುಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದಿ ವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕಾತಿ ಇದಂ ಪನ ಸೇಸಚೀವರಪಞ್ಚಕಂ ಅದಸಂ ರಜಿತಂಯೇವ ಕಪ್ಪತಿ, ತಞ್ಚ ಆದಿಣ್ಣಕಪ್ಪಮೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸದಸಂವ ನಿಸೀದನನ್ತಿ ಇದಂ ಪನ ಪುಬ್ಬೇ ‘‘ಸದಸಮ್ಪೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅದಸಮ್ಪಿ ನಿಸೀದನಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಮ್ಮೋಹನಿವಾರಣತ್ಥಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ವದನ್ತಿ.

೫೨. ಅನಧಿಟ್ಠಿತನ್ತಿ ¶ ತಿಚೀವರಾದಿವಸೇನ ಅನಧಿಟ್ಠಿತಂ. ಅನಿಸ್ಸಟ್ಠಂ ನಾಮ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಂ, ತಂ ಪನ ವಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಇದಾನಿ ವಿಕಪ್ಪನುಪಗಸ್ಸ ಪಮಾಣಂ ಹೇಟ್ಠಿಮಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಹತ್ಥದೀಘ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆಯಾಮೇನ ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲಂ ಸುಗತಙ್ಗುಲೇನ ಚತುರಙ್ಗುಲವಿತ್ಥತಂ ಪಚ್ಛಿಮಂ ಚೀವರಂ ವಿಕಪ್ಪೇತು’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೩೫೮) ವುತ್ತತ್ತಾ ದೀಘತೋ ಏಕಹತ್ಥಂ ಪುಥುಲತೋ ಉಪಡ್ಢಹತ್ಥಂ ವಿಕಪ್ಪೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೫೩. ತಿಚೀವರಸ್ಸಾತಿ ವಿನಯತಿಚೀವರಸ್ಸ, ನ ಧುತಙ್ಗತಿಚೀವರಸ್ಸ. ತಸ್ಸ ಪನ ಇಮೇಸು ನವಸು ಚೀವರತ್ತಯಮೇವ ಲಬ್ಭತಿ, ನ ಅಞ್ಞಂ ಲಬ್ಭತಿ. ಸಬ್ಬಮೇತನ್ತಿ ಸಬ್ಬಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನವಿಧಾನಞ್ಚ ಪರಿಹರಣವಿಧಾನಞ್ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳಿಯೋ ಸಬ್ಬನ್ತಿ ತಿಚೀವರಾದಿಕಂ ನವವಿಧಮ್ಪಿ ಚೀವರಂ. ತಥಾ ವತ್ವಾತಿ ‘‘ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ. ಅಧಿಟ್ಠತೀತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾತಿ. ಕಿಂ ಪನ ತಿಚೀವರಂ ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳಂ ಅಧಿಟ್ಠಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ? ಆಮ ವಟ್ಟತಿ, ‘‘ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳಂ ನಾಮ ಪಾಟೇಕ್ಕಂ ನಿಧಾನಮುಖಮೇತನ್ತಿ ತಿಚೀವರಂ ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳಂ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಉದೋಸಿತಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಪನ ತಿಚೀವರಂ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಪರಿಹರನ್ತಸ್ಸ ಪರಿಹಾರೋ ವುತ್ತೋ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೬೯) ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ತಿಚೀವರಂ ಪರಿಕ್ಖಾರಚೋಳಂ ಅಧಿಟ್ಠಹನ್ತೇನ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಿತ್ವಾ ಪುನ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ.

೫೪. ಇದಾನಿ ಏತೇಸಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನವಿಜಹನಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಚ್ಛೇದವಿಸ್ಸಜ್ಜನಗಾಹವಿಬ್ಭಮಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಅಚ್ಛೇದೋತಿ ಚೋರಾದೀಹಿ ಅಚ್ಛಿನ್ದನಂ. ವಿಸ್ಸಜ್ಜನನ್ತಿ ಅಞ್ಞೇಸಂ ದಾನಂ. ಕಥಂ ಪನ ದಿನ್ನಂ, ಕಥಂ ಗಹಿತಂ ಸುದಿನ್ನಂ ಸುಗ್ಗಹಿತಞ್ಚ ಹೋತೀತಿ? ಸಚೇ ‘‘ಇದಂ ತುಯ್ಹಂ ದೇಮಿ ದದಾಮಿ ದಜ್ಜಾಮಿ ಓಣೋಜೇಮಿ ಪರಿಚ್ಚಜಾಮಿ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಾಮಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಾಮೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ದೇಮಿ…ಪೇ… ವಿಸ್ಸಜ್ಜಾಮೀ’’ತಿ ¶ ವಾ ವದತಿ, ಸಮ್ಮುಖಾಪಿ ಪರಮ್ಮುಖಾಪಿ ದಿನ್ನಂಯೇವ ಹೋತಿ. ‘‘ತುಯ್ಹಂ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ ¶ ವುತ್ತೇ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಗಣ್ಹಾಮೀ’’ತಿ ವದತಿ, ಸುದಿನ್ನಂ ಸುಗ್ಗಹಿತಞ್ಚ. ‘‘ತವ ಸನ್ತಕಂ ಕರೋಹಿ, ತವ ಸನ್ತಕಂ ಹೋತು, ತವ ಸನ್ತಕಂ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಮಮಸನ್ತಕಂ ಕರೋಮಿ, ಮಮ ಸನ್ತಕಂ ಹೋತು, ಮಮ ಸನ್ತಕಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವದತಿ, ದುದ್ದಿನ್ನಂ ದುಗ್ಗಹಿತಞ್ಚ. ಸಚೇ ಪನ ‘‘ತವ ಸನ್ತಕಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ, ಮಯ್ಹಂ ಗಣ್ಹಾಮೀ’’ತಿ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಸುಗ್ಗಹಿತಂ.

ಗಾಹೋತಿ ವಿಸ್ಸಾಸಗ್ಗಾಹೋ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೩೧). ಸೋ ಪನ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬೋ – ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಞ್ಚಹಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸ ವಿಸ್ಸಾಸಂ ಗಹೇತುಂ. ಸನ್ದಿಟ್ಠೋ ಚ ಹೋತಿ, ಸಮ್ಭತ್ತೋ ಚ, ಆಲಪಿತೋ ಚ, ಜೀವತಿ ಚ, ಜಾನಾತಿ ಚ ‘ಗಹಿತೇ ಮೇ ಅತ್ತಮನೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೩೫೬). ತತ್ಥ ಸನ್ದಿಟ್ಠೋತಿ ದಿಟ್ಠಮತ್ತಕಮಿತ್ತೋ. ಸಮ್ಭತ್ತೋತಿ ದಳ್ಹಮಿತ್ತೋ. ಆಲಪಿತೋತಿ ‘‘ಮಮ ಸನ್ತಕಂ ಯಂ ಇಚ್ಛಸಿ, ತಂ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಾಸಿ, ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಗಹಣೇ ಕಾರಣಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ. ಜೀವತೀತಿ ಅನುಟ್ಠಾನಸೇಯ್ಯಾಯ ಸಯಿತೋಪಿ ಯಾವ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯುಪಚ್ಛೇದಂ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ. ಗಹಿತೇ ಚ ಅತ್ತಮನೋತಿ ಗಹಿತೇ ಚ ತುಟ್ಠಚಿತ್ತೋ. ಏವರೂಪಸ್ಸ ಸನ್ತಕಂ ‘‘ಗಹಿತೇ ಮೇ ಅತ್ತಮನೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಜಾನನ್ತೇನ ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಅನವಸೇಸಪರಿಯಾದಾನವಸೇನ ಚೇತಾನಿ ಪಞ್ಚ ಅಙ್ಗಾನಿ ವುತ್ತಾನಿ, ವಿಸ್ಸಾಸಗ್ಗಾಹೋ ಪನ ತೀಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ರುಹತಿ. ಕಥಂ? ಸನ್ದಿಟ್ಠೋ ಜೀವತಿ ಗಹಿತೇ ಅತ್ತಮನೋ, ಸಮ್ಭತ್ತೋ ಜೀವತಿ ಗಹಿತೇ ಅತ್ತಮನೋ, ಆಲಪಿತೋ ಜೀವತಿ ಗಹಿತೇ ಅತ್ತಮನೋತಿ ಏವಂ.

ಯೋ ಪನ ಜೀವತಿ, ನ ಚ ಗಹಿತೇ ಅತ್ತಮನೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ಸನ್ತಕಂ ವಿಸ್ಸಾಸಭಾವೇನ ಗಹಿತಮ್ಪಿ ಪುನ ದಾತಬ್ಬಂ. ದದನ್ತೇನ ಮತಕಧನಂ ತಾವ ಯೇ ತಸ್ಸ ಧನೇ ಇಸ್ಸರಾ ಗಹಟ್ಠಾ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ವಾ, ತೇಸಂ ದಾತಬ್ಬಂ. ಯೋ ಪನ ಪಠಮಂಯೇವ ‘‘ಸುಟ್ಠು ¶ ಕತಂ ತಯಾ ಮಮ ಸನ್ತಕಂ ಗಣ್ಹನ್ತೇನಾ’’ತಿ ವಚೀಭೇದೇನ ವಾ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಮತ್ತೇನ ವಾ ಅನುಮೋದಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಕೇನಚಿ ಕಾರಣೇನ ಕುಪಿತೋ, ಸೋ ಪಚ್ಚಾಹರಾಪೇತುಂ ನ ಲಭತಿ. ಯೋಪಿ ಅದಾತುಕಾಮೋ, ಚಿತ್ತೇನ ಪನ ಅಧಿವಾಸೇತಿ, ನ ಕಿಞ್ಚಿ ವದತಿ, ಸೋಪಿ ಪುನ ಪಚ್ಚಾಹರಾಪೇತುಂ ನ ಲಭತಿ. ಯೋ ಪನ ‘‘ಮಯಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಕಂ ಗಹಿತ’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ಪರಿಭುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವಾ ವುತ್ತೇ ನಾಧಿವಾಸೇತಿ, ‘‘ಪಟಿದೇಹೀ’’ತಿ ಭಣತಿ, ಸೋ ಪಚ್ಚಾಹರಾಪೇತುಂ ಲಭತಿ.

ವಿಬ್ಭಮಾತಿ ಇಮಿನಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾಯೇವ ಅಧಿಟ್ಠಾನವಿಜಹನಂ ಗಹಿತಂ ಹೋತಿ. ಸಾ ಪನ ಯದಾ ವಿಬ್ಭಮತಿ, ತದಾ ಅಸ್ಸಮಣೀ ಹೋತಿ. ಭಿಕ್ಖು ಪನ ವಿಬ್ಭಮನ್ತೋಪಿ ಯಾವ ಸಿಕ್ಖಂ ನ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಿ, ತಾವ ಭಿಕ್ಖುಯೇವಾತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ನ ವಿಜಹತೀತಿ. ಲಿಙ್ಗಸಿಕ್ಖಾತಿ ಲಿಙ್ಗಪರಿವತ್ತನಞ್ಚ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಞ್ಚಾತಿ ¶ ಅತ್ಥೋ. ಸಬ್ಬೇಸೂತಿ ನವಸು ಚೀವರೇಸು. ಅಧಿಟ್ಠಾನವಿಯೋಗಕಾರಣಾತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾನವಿಜಹನಕಾರಣಾ, ಇಮೇಸು ಅಞ್ಞತರೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ವಿಜಹತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಕಿಞ್ಚ ಭಿಯ್ಯೋ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೬೯) – ತಿಚೀವರಸ್ಸ ಪನ ವಿನಿಬ್ಬಿದ್ಧಛಿದ್ದಞ್ಚ ಅಧಿಟ್ಠಾನವಿಜಹನಂ ಕರೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ತತ್ಥ ಸಙ್ಘಾಟಿಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಾನಂ ದೀಘನ್ತತೋ ವಿದತ್ಥಿಪ್ಪಮಾಣಸ್ಸ ತಿರಿಯನ್ತತೋ ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲಪ್ಪಮಾಣಸ್ಸ ಪದೇಸಸ್ಸ ಓರತೋ ಕನಿಟ್ಠಙ್ಗುಲಿನಖಪಿಟ್ಠಿಪ್ಪಮಾಣಕಂ ಛಿದ್ದಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ಭಿನ್ದತಿ. ಅನ್ತರವಾಸಕಸ್ಸ ದೀಘನ್ತತೋ ವಿದತ್ಥಿಪ್ಪಮಾಣಸ್ಸೇವ ತಿರಿಯನ್ತತೋ ಚತುರಙ್ಗುಲಪ್ಪಮಾಣಸ್ಸ ಪದೇಸಸ್ಸ ಓರತೋ ಛಿದ್ದಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ಭಿನ್ದತಿ, ಪರತೋ ಪನ ನ ಭಿನ್ದತಿ. ತಸ್ಮಾ ಛಿದ್ದೇ ಜಾತೇ ತಿಚೀವರಂ ಅತಿರೇಕಚೀವರಂ ಹೋತಿ, ಸೂಚಿಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಪುನ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ. ಇತರೇಸಂ ಪನ ಛಿದ್ದೇನ ವಿಜಹನಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಯೋ ಪನ ತಿಚೀವರೇಪಿ ದುಬ್ಬಲಟ್ಠಾನೇ ಪಠಮಂ ಅಗ್ಗಳಂ ದತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ದುಬ್ಬಲಟ್ಠಾನಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅಪನೇತಿ, ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ನ ಭಿಜ್ಜತಿ. ಮಣ್ಡಲಪರಿವತ್ತನೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಯೋ ಪನ ¶ ಉಭೋ ಕೋಟಿಯೋ ಮಜ್ಝೇ ಕರೋನ್ತೋ ಸಚೇ ಪಠಮಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಘಟೇತಿ, ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ವಿಜಹತಿ, ಅಥ ಘಟೇತ್ವಾ ಛಿನ್ದತಿ, ನ ವಿಜಹತಿ. ರಜಕೇಹಿ ಧೋವಾಪೇತ್ವಾ ಸೇತಕಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ನ ವಿಜಹತಿ ಏವ.

೫೫. ಇದಾನಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಚೀವರಾನಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಕುಸವಾಕಫಲಕಾನೀ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ. ತತ್ಥ ಕುಸಚೀರಂ (ಮಹಾವ. ೩೭೧; ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ) ನಾಮ ಕುಸೇ ಗನ್ಥೇತ್ವಾ ಕತಚೀವರಂ. ವಾಕಚೀರಂ ನಾಮ ತಾಪಸಾನಂ ವಕ್ಕಲಂ. ಫಲಕಚೀರಂ ನಾಮ ಫಲಕಾನಿ ಸಿಬ್ಬಿತ್ವಾ ಕತಚೀವರಂ. ಕೇಸಕಮ್ಬಲನ್ತಿ ಕೇಸೇಹಿ ತನ್ತಂ ವಾಯಿತ್ವಾ ಕತಕಮ್ಬಲಂ. ವಾಲಕಮ್ಬಲನ್ತಿ ಚಮರವಾಲೇಹಿ ವಾಯಿತ್ವಾ ಕತಕಮ್ಬಲಂ. ಉಲೂಕಪಕ್ಖನ್ತಿ ಉಲೂಕಸಕುಣಸ್ಸ ಪಕ್ಖೇಹಿ ಕತನಿವಾಸನಂ. ಅಜಿನಕ್ಖಿಪನ್ತಿ ಸಲೋಮಂ ಸಖುರಂ ಅಜಿನಮಿಗಚಮ್ಮಂ. ಇಮೇಸು ಸತ್ತಸು ವತ್ಥೇಸು ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಧಾರಯತೋ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾ ಇಮೇಸು ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ತಥಾ ಅಕ್ಕನಾಳಂ ನಿವಾಸೇನ್ತಸ್ಸ. ಅಕ್ಕನಾಳಂ ನಾಮ ಅಕ್ಕದಣ್ಡೇ ವಾಕಾದೀಹಿ ಗನ್ಥೇತ್ವಾ ಕತಚೀವರಂ. ‘‘ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಅಕ್ಕನಾಳಂ ನಿವಾಸೇತಬ್ಬಂ, ಯೋ ನಿವಾಸೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೩೭೧) ಹಿ ವುತ್ತಂ.

೫೬. ಕದಲೇರಕಕ್ಕದುಸ್ಸೇ ಪೋತ್ಥಕೇ ಚಾಪೀತಿ ಏತ್ಥ ಕದಲಿಏರಕಅಕ್ಕಮಕಚಿವಾಕೇಹಿ ಕತಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ಏವಂ ವುತ್ತಾನೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ. ಏತೇಸು ಪೋತ್ಥಕೋಯೇವ ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತೋ, ಇತರಾನಿ ತಗ್ಗತಿಕತ್ತಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾನಿ. ಇಮೇಸು ಚತೂಸುಪಿ ದುಕ್ಕಟಮೇವ. ‘‘ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ನಗ್ಗಿಯಂ ¶ ತಿತ್ಥಿಯಸಮಾದಾನಂ ಸಮಾದಿಯಿತಬ್ಬಂ, ಯೋ ಸಮಾದಿಯೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೩೭೦) ವುತ್ತತ್ತಾ ನಗ್ಗಿಯಮ್ಪಿ ನ ಕಪ್ಪತಿ ಏವ. ಸಬ್ಬಮೇವ ನೀಲಕಂ ಸಬ್ಬನೀಲಕಂ. ಏವಂ ಸೇಸೇಸುಪಿ. ಏತ್ಥ ನೀಲಂ ಉಮಾಪುಪ್ಫವಣ್ಣಂ ಹೋತಿ ¶ . ಮಞ್ಜೇಟ್ಠಕಂ ಮಞ್ಜೇಟ್ಠಕವಣ್ಣಮೇವ. ಪೀತಕಂ ಕಣಿಕಾರಪುಪ್ಫವಣ್ಣಂ. ಲೋಹಿತಕಂ ಜಯಸುಮನಪುಪ್ಫವಣ್ಣಂ. ಕಣ್ಹಕಂ ಅದ್ದಾರಿಟ್ಠಕವಣ್ಣಂ.

೫೭. ಮಹಾರಙ್ಗಂ ನಾಮ ಸತಪದಿಪಿಟ್ಠಿವಣ್ಣಂ. ಮಹಾನಾಮಂ ನಾಮ ರತ್ತಸಮ್ಭಿನ್ನವಣ್ಣಂ ಹೋತಿ. ಪದುಮಪುಪ್ಫವಣ್ಣನ್ತಿಪಿ ವುತ್ತಂ, ಮನ್ದರತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಿರೀಟಕೇತಿ ರುಕ್ಖತಚೇ. ಅಚ್ಛಿನ್ನದೀಘದಸಕೇತಿ ಸಬ್ಬಸೋ ಅಚ್ಛಿನ್ನದಸಕೇ ಚ ಮಜ್ಝೇ ಛಿನ್ನದಸಕೇ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸಂಸಿಬ್ಬಿತ್ವಾ ಕತದಸಂ ಫಲದಸಂ ನಾಮ. ಕೇತಕಪುಪ್ಫಾದಿಪುಪ್ಫಸದಿಸಾಹಿ ದಸಾಹಿ ಯುತ್ತಂ ಪುಪ್ಫದಸಂ ನಾಮ. ಏತೇಸುಪಿ ‘‘ಪೋತ್ಥಕೇ ಚಾಪೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ವುತ್ತಅಪಿ-ಸದ್ದೇನ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ತಥಾತಿ ಯಥಾ ಏತೇಸು ಕದಲಿದುಸ್ಸಾದೀಸು ಪುಪ್ಫದಸಾವಸಾನೇಸು ದುಕ್ಕಟಂ, ತಥಾ ಕಞ್ಚುಕವೇಠನೇಸುಪಿ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಧಾರೇನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಏತೇಸು ಪನ ಅಯಂ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೭೨) – ಸಬ್ಬನೀಲಕಾದೀನಿ ರಜನಾನಿ ವಮೇತ್ವಾ ಪುನ ರಜಿತ್ವಾ ಧಾರೇತಬ್ಬಾನಿ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಚೇ ವಮೇತುಂ, ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಾದೀನಿ ವಾ ಕಾರೇತಬ್ಬಾನಿ, ತಿಪಟ್ಟಚೀವರಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ ವಾ ದಾತಬ್ಬಾನಿ. ಅಚ್ಛಿನ್ನದಸಕಾದೀನಿ ದಸಾ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಧಾರೇತಬ್ಬಾನಿ. ಕಞ್ಚುಕಂ ವಿಜಟೇತ್ವಾ ರಜಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ. ವೇಠನೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ತಿರೀಟಕಂ ಪಾದಪುಞ್ಛನಂ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಸಬ್ಬನ್ತಿ ಇಮಂ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಕುಸಚೀರಾದಿಕಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಚೀವರಂ ಅಚ್ಛಿನ್ನಚೀವರೋ ಲಭತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ ಪರಿವಾರೇ.

ಪಞ್ಹಾ ಮೇಸಾ ಕುಸಲೇಹಿ ಚಿನ್ತಿತಾ’’ತಿ. (ಪರಿ. ೪೮೧);

ಅಯಞ್ಹಿ ¶ ಪಞ್ಹೋ ಅಚ್ಛಿನ್ನಚೀವರಭಿಕ್ಖುಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತೋ, ತಸ್ಮಾ ಹಿ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಚೀವರಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ವಾ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ವಾ ಅಚ್ಛಿನ್ನಚೀವರಕೇನ ಅಞ್ಞಂ ಪರಿಯೇಸಿತಬ್ಬಂ. ಏತ್ಥ ಪನ ‘‘ಇಧ ಪನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮನುಸ್ಸಾ ನಿಸ್ಸೀಮಗತಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಚೀವರಂ ದೇನ್ತಿ ‘ಇಮಂ ಚೀವರಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ¶ ದೇಮಾ’ತಿ, ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಾದಿತುಂ, ನ ತಾವ ತಂ ಗಣನೂಪಗಂ, ಯಾವ ನ ಹತ್ಥಂ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೨೫೯) ವುತ್ತತ್ತಾ ಯಾವ ಆಹರಿತ್ವಾ ತಂ ನ ದಿನ್ನಂ, ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ, ಭನ್ತೇ, ಚೀವರಂ ಉಪ್ಪನ್ನ’’ನ್ತಿ ಪಹಿಣಿತ್ವಾ ವಾ ನಾರೋಚಿತಂ, ತಾವ ಗಣನಂ ನ ಉಪೇತಿ, ಅನಧಿಟ್ಠಿತಂ ವಟ್ಟತಿ. ಪತ್ತೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಆನೇತ್ವಾ ದಿನ್ನೇ ವಾ ಆರೋಚಿತೇ ವಾ ಪರಿಹಾರೋ ನತ್ಥಿ, ದಸಾಹಂ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ. ಚೀವರವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

೫೮. ಇದಾನಿ ತೇಸಂ ಚೀವರಾನಂ ರಜನವಿಧಾನಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ರಜನಾನಿ ಚಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಛ ರಜನಾನಿ ಮೂಲರಜನಂ ಖನ್ಧರಜನಂ ತಚರಜನಂ ಪತ್ತರಜನಂ ಪುಪ್ಫರಜನಂ ಫಲರಜನ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೩೪೪) ಏವಂ ಭಗವತಾ ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ ‘‘ಛಪ್ಪಕಾರಾನಿ ಅನುಞ್ಞಾತಾನಿ ಸತ್ಥುನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

೫೯. ತತ್ಥ ಮೂಲೇತಿ ಮೂಲರಜನೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಹಲಿದ್ದಿಂ ವಿವಜ್ಜಿಯ ಸಬ್ಬಂ ಲಬ್ಭನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏವಂ ಸೇಸೇಸುಪಿ. ತುಙ್ಗಹಾರಕೋ ನಾಮ ಏಕೋ ಸಕಣ್ಟಕರುಕ್ಖೋ, ತಸ್ಸ ಹರಿತಾಲವಣ್ಣಂ ಖನ್ಧರಜನಂ ಹೋತಿ. ಗಿಹಿಪರಿಭುತ್ತಂ ಪನ ಅಲ್ಲಿಪತ್ತೇನ ಏಕವಾರಂ ರಜಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಫಲರಜನೇ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಸಬ್ಬಂ ವಟ್ಟತೀತಿ. ರಜನವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

೬೦. ಇದಾನಿ ¶ ¶ ಭಾಜನವಿಕತಿಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪತ್ತೋ ಚಾ’’ತಿ ಉದ್ಧಟಂ. ಏತ್ಥ ಪನ ಪಠಮಗಾಥಾ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ.

೬೧. ದುತಿಯೇ ‘‘ಮಗಧನಾಳಿದ್ವಯತಣ್ಡುಲಸಾಧಿತ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ವಿಭತ್ತಿಲೋಪಂ ಅಕತ್ವಾ ಗಾಥಾಬನ್ಧಸುಖತ್ಥಂ ‘‘ಮಗಧೇ ನಾಳಿದ್ವಯತಣ್ಡುಲಸಾಧಿತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ಪಚಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತ್ಥ (ಪಾರಾ. ೬೦೨; ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೦೨; ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಪತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ಮಗಧನಾಳಿ ನಾಮ ಅಡ್ಢತೇರಸಪಲಂ ಗಣ್ಹಾತಿ. ಓದನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸಬ್ಬಪ್ಪಕಾರಸಮ್ಪನ್ನಂ ಅವಸ್ಸಾವಿತೋದನಂ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಓದನಸ್ಸ ಚತುತ್ಥಭಾಗಪ್ಪಮಾಣಂ ನಾತಿಘನಂ ನಾತಿತನುಕಂ ಹತ್ಥಹಾರಿಯಮುಗ್ಗಸೂಪಞ್ಚ ಆಲೋಪಸ್ಸ ಆಲೋಪಸ್ಸ ಅನುರೂಪಂ ಯಾವ ಚರಿಮಕಾಲೋಪಪ್ಪಹೋನಕಂ ಮಚ್ಛಮಂಸಾದಿಬ್ಯಞ್ಜನಞ್ಚ ಯೋ ಪತ್ತೋ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಸೋ ಉಕ್ಕಟ್ಠೋ ನಾಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಪ್ಪಿತೇಲತಕ್ಕರಸಕಞ್ಜಿಕಾದೀನಿ ಪನ ಗಣನೂಪಗಾನಿ ನ ಹೋನ್ತಿ, ತಾನಿ ಹಿ ಓದನಗತಿಕಾನೇವ ಹೋನ್ತಿ, ನೇವ ಹಾಪೇತುಂ, ನ ವಡ್ಢೇತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ. ಏವಮೇತಂ ಸಬ್ಬಂ ಪಕ್ಖಿತ್ತಂ ಸಚೇ ಪತ್ತಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಿಮರಾಜಿಸಮಂ ತಿಟ್ಠತಿ, ಸುತ್ತೇನ ವಾ ಹೀರೇನ ವಾ ಛಿನ್ದನ್ತಸ್ಸ ಸುತ್ತಸ್ಸ ವಾ ಹೀರಸ್ಸ ವಾ ಹೇಟ್ಠಿಮನ್ತಂ ಫುಸತಿ, ಅಯಂ ಉಕ್ಕಟ್ಠೋ ನಾಮ ಪತ್ತೋ. ಸಚೇ ತಂ ರಾಜಿಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಥೂಪೀಕತಂ ತಿಟ್ಠತಿ, ಅಯಂ ಉಕ್ಕಟ್ಠೋಮಕೋ ನಾಮ ಪತ್ತೋ. ಸಚೇ ತಂ ರಾಜಿಂ ನ ಸಮ್ಪಾಪುಣಾತಿ, ಅನ್ತೋಗತಮೇವ ಹೋತಿ, ಅಯಂ ಉಕ್ಕಟ್ಠುಕ್ಕಟ್ಠೋ ನಾಮ ಪತ್ತೋ.

೬೨. ‘‘ಮಜ್ಝಿಮೋ ನಾಮ ಪತ್ತೋ ನಾಳಿಕೋದನಂ ಗಣ್ಹಾತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಮಜ್ಝಿಮೋ ತಸ್ಸುಪಡ್ಢೋ ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಏತ್ಥಾಪಿ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇನ ಮಜ್ಝಿಮೋ ಮಜ್ಝಿಮೋಮಕೋ ಮಜ್ಝಿಮುಕ್ಕಟ್ಠೋತಿ ಪತ್ತತ್ತಿಕಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ‘‘ಓಮಕೋ ನಾಮ ಪತ್ತೋ ಪತ್ಥೋದನಂ ಗಣ್ಹಾತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೦೨) ವಚನತೋ ‘‘ತತೋಪಡ್ಢೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಮಗಧನಾಳಿಯಾ ಉಪಡ್ಢನಾಳಿಕೋದನಞ್ಚ ತದೂಪಿಯಂ ಸೂಪಂ ಬ್ಯಞ್ಜನಞ್ಚ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಸೋ ¶ ಓಮಕೋ ನಾಮ. ಇಧಾಪಿ ಓಮಕೋ ಓಮಕೋಮಕೋ ಓಮಕುಕ್ಕಟ್ಠೋತಿ ಪತ್ತತ್ತಿಕಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಇಮೇಸು ಪನ ನವಸು ಪತ್ತೇಸು ಉಕ್ಕಟ್ಠುಕ್ಕಟ್ಠೋ ಚ ಓಮಕೋಮಕೋ ಚ ಅಪತ್ತೋ. ಏತೇಸು ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ಸೇಸಾ ಸತ್ತ ಪತ್ತಾ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಾ, ವಿಕಪ್ಪೇತಬ್ಬಾ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೬೩. ಅತಿರೇಕಪತ್ತೋತಿ (ಪಾರಾ. ೬೦೧) ಅನಧಿಟ್ಠಿತೋ ಅವಿಕಪ್ಪಿತೋ. ಸಕೋತಿ ಸಸನ್ತಕೋ. ಕಪ್ಪೋತಿ ಕಪ್ಪಿಯೋ. ಅಯಮೇವೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ – ಯೋ ಪತ್ತೋ ಕಾಕಣಿಕಮತ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಮೂಲಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬಸ್ಸ ನತ್ಥಿತಾಯ ¶ ಸಕೋ. ಅಯೋಪತ್ತೋ ಪಞ್ಚಹಿ ಪಾಕೇಹಿ ಮತ್ತಿಕಾಪತ್ತೋ ದ್ವೀಹಿ ಪಾಕೇಹಿ ಪಕ್ಕತ್ತಾ ಕಪ್ಪೋ. ಸೋ ದಸಾಹಪರಮಂ ಕಾಲಂ ಅನಧಿಟ್ಠಿತೋ ಅವಿಕಪ್ಪಿತೋ ಧಾರೇಯ್ಯೋತಿ.

೬೪. ಅಚ್ಛೇದಾದಯೋ ಚೀವರೇ ವುತ್ತಪ್ಪಭೇದಾಯೇವ. ಛಿದ್ದೇನಾತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೦೮; ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಪತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ಏತ್ಥ ಯಸ್ಸ ಪತ್ತಸ್ಸ ಮುಖವಟ್ಟಿತೋ ಹೇಟ್ಠಾ ದ್ವಙ್ಗುಲಪ್ಪದೇಸೇ ಯೇನ ಛಿದ್ದೇನ ಕಙ್ಗುಸಿತ್ಥಂ ನಿಕ್ಖಮತಿ, ತತ್ತಕೇನ ಛಿದ್ದೇನ ಭಿಜ್ಜತಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಅಯಚುಣ್ಣಾದೀಹಿ ಪಟಿಪಾಕತಿಕೇ ಕತೇ ದಸಾಹಬ್ಭನ್ತರೇ ಪುನ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ. ಪತ್ತಾಧಿಟ್ಠಾನಮುಜ್ಝತೀತಿ ಪತ್ತೋ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ಉಜ್ಝತಿ.

೬೫. ಇದಾನಿ ಪರಿಹರಣವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪತ್ತಂ ನ ಪಟಿಸಾಮೇಯ್ಯ ಸೋದಕ’’ನ್ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ. ಸೋದಕಂ (ಚೂಳವ. ೨೫೪) ಪತ್ತಂ ನ ಪಟಿಸಾಮೇಯ್ಯ, ಆತಪೇ ಚ ಸೋದಕಂ ಪತ್ತಂ ನ ಓತಪೇತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ನ ನಿದಹೇತಿ ನಿರುದಕಂ ಕತ್ವಾಪಿ ಅತಿಕಾಲಂ ನ ನಿದಹೇತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಭುಮ್ಯಾತಿ ಭೂಮಿಯಂ. ನ ಠಪೇತಿ ತಟ್ಟಿಕಾಚಮ್ಮಖಣ್ಡಾದೀಸು ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಅನತ್ಥತಾಯ ಪಂಸುಸಕ್ಖರಮಿಸ್ಸಾಯ ಭೂಮಿಯಾ ನ ಠಪೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ನೋ ಚ ಲಗ್ಗಯೇತಿ ಏತ್ಥಪಿ ನಾಗದನ್ತಾದೀಸು (ಚೂಳವ. ೨೫೪) ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಲಗ್ಗನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಮೇವ.

೬೬. ಮಿಡ್ಢನ್ತೇತಿ (ಚೂಳವ. ೨೫೪; ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೨೫೪) ¶ ಮಿಡ್ಢಪರಿಯನ್ತೇ. ಸಚೇ ಪನ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ, ಏವರೂಪಾಯ ವಿತ್ಥಿಣ್ಣಾಯ ಮಿಡ್ಢಿಯಾ ಅಬ್ಭನ್ತರಪರಿಚ್ಛೇದೇ ಠಪೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ನ ಪರಿಯನ್ತೇ. ಪರಿಭಣ್ಡನ್ತೇತಿ ಬಾಹಿರಪಸ್ಸೇ ಕತಾಯ ತನುಕಮಿಡ್ಢಿಯಾ ಅನ್ತೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಙ್ಕೇ ವಾತಿ (ಚೂಳವ. ೨೫೪) ದ್ವಿನ್ನಂ ಊರೂನಂ ಮಜ್ಝೇ. ಏತ್ಥ ಪನ ಅಂಸಬದ್ಧಕೇ ಅಂಸಕೂಟೇ ಲಗ್ಗೇತ್ವಾ ಅಙ್ಕೇ ಠಪೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ನ ಇತರಥಾ. ಆತಪತ್ತಕೇತಿ ಛತ್ತೇ. ಏತ್ಥ ಭತ್ತಪೂರೋಪಿ ಅಂಸಕೂಟೇ ಲಗ್ಗಿತಪತ್ತೋಪಿ ಠಪೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ.

೬೭. ಉಚ್ಛಿಟ್ಠೋದಕಂ (ಚೂಳವ. ೨೫೫; ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೨೫೫) ನಾಮ ಮುಖವಿಕ್ಖಾಲನೋದಕಂ, ತಂ ಪತ್ತೇ ನಿಟ್ಠುಭಿತ್ವಾ ಪತ್ತೇನ ನ ನೀಹರೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಚಲಕಞ್ಚ ಅಟ್ಠಿಕಞ್ಚ ಚಲಕಟ್ಠಿಕಂ. ಏತೇಸು ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಪತ್ತೇನ ನೀಹರನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ. ಪತ್ತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಂ ಕತ್ವಾ ಹತ್ಥಂ ಧೋವಿತುಮ್ಪಿ ನ ಲಭತಿ. ಹತ್ಥಧೋವಿತವತ್ಥಧೋವಿತಉದಕಮ್ಪಿ ಪತ್ತೇ ಆಕಿರಿತ್ವಾ ನೀಹರಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಅನುಚ್ಛಿಟ್ಠಪತ್ತಂ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಹತ್ಥೇನ ಗಹೇತುಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಹತ್ಥಂ ಪನ ಬಹಿ ಧೋವಿತ್ವಾ ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಮಚ್ಛಮಂಸಫಲಾಫಲಾದೀನಿ ಖಾದನ್ತೋ ಯಂ ಮುಖೇನ ಲುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಲುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಖಾದತಿ, ತಂ ವಾ ತೇಸಂ ಅಟ್ಠಿಆದಿಕಂ ¶ ವಾ ಮುಖತೋ ನೀಹಟಂ ಪುನ ಅಖಾದಿತುಕಾಮೋ ಛಡ್ಡೇತುಕಾಮೋ ಪತ್ತೇ ಠಪೇತುಂ ನ ಲಭತಿ. ಸಿಙ್ಗಿವೇರನಾಳಿಕೇರಖಣ್ಡಾದೀನಿ ಖಾದನ್ತೇಹಿ ಡಂಸಿತ್ವಾ ಡಂಸಿತ್ವಾ ಪುನ ಠಪೇತುಂ ಲಭತಿ. ‘‘ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಪತ್ತಹತ್ಥೇನ ಕವಾಟಂ ಪಣಾಮೇತಬ್ಬಂ, ಯೋ ಪಣಾಮೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ೨೫೫) ವುತ್ತತ್ತಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಸರೀರಾವಯವೇನ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಿತೋ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಸರೀರಾವಯವೇನ ಕವಾಟಂ ಪಣಾಮೇತುಂ ನ ಲಭತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಪತ್ತಹತ್ಥೋವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಅಂಸಕೂಟೇ ಲಗ್ಗಿತ್ವಾ ಠಿತಸ್ಸ ವಟ್ಟತಿ.

೬೮. ಭೂಮಿಆಧಾರಕೇತಿ ಏತ್ಥ ದನ್ತವಲ್ಲಿವೇತ್ತವಾಕಾದೀಹಿ ಕತೇ ವಲಯಾಧಾರಕೇ. ದಾರುದಣ್ಡಾಧಾರೇತಿ ಏಕದಾರುನಾ ಕತಆಧಾರಕೇ ¶ ಚ ಬಹೂಹಿ ದಣ್ಡೇಹಿ ಕತಆಧಾರಕೇ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಿದಣ್ಡೇ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಏತೇಸು ಪನ ಸುಸಜ್ಜಿತೇಸು ಏಕಂ ಪತ್ತಂ ಠಪೇತ್ವಾವ ತಸ್ಸುಪರಿ ಏಕಂ ಠಪೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ತಯೋ ಪನ ನ ವಟ್ಟನ್ತಿ. ಏಕಂ ನಿಕ್ಕುಜ್ಜಿತ್ವಾವ ಭೂಮಿಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಭೂಮಿಯಂ ಕಟಸಾರಕಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರಂ ಪತ್ಥರಿತ್ವಾ ತಸ್ಸುಪರಿ ನಿಕ್ಕುಜ್ಜಿತ್ವಾ ವಾ ಉಕ್ಕುಜ್ಜಿತ್ವಾ ವಾ ಏಕಂ ಠಪೇಯ್ಯ, ದ್ವೇ ಠಪೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ದ್ವೇ ಪನ ಠಪೇನ್ತೇನ ಉಪರಿ ಠಪಿತಪತ್ತಂ ಏಕೇನ ಪಸ್ಸೇನ ಭೂಮಿಯಂ ಫುಸಾಪೇತ್ವಾ ಠಪೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವದನ್ತಿ.

೬೯-೭೦. ಇದಾನಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಪತ್ತೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ದಾರುರೂಪಿಯಸೋವಣ್ಣಾ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ. ತತ್ಥ ಮಣಿವೇಳುರಿಯಾಮಯಾತಿ (ಚೂಳವ. ೨೫೨; ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೨೫೨) ಮಣೀತಿ ಇನ್ದನೀಲಕಬರಕತಾದಿ. ಸಚೇ ಗಹಟ್ಠಾ ಭತ್ತಗ್ಗೇ ಸುವಣ್ಣರೂಪಿಯತಟ್ಟಕಾದೀಸು ಸೂಪಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಕತ್ವಾ ಉಪನಾಮೇನ್ತಿ, ಆಮಸಿತುಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಘಟಿಕಟಾಹಜಾ (ಚೂಳವ. ೨೫೫; ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೨೫೫) ಚ ತುಮ್ಬಕಟಾಹಜಾ ಚ ಘಟಿತುಮ್ಬಕಟಾಹಜಾ. ಏತ್ಥ ತುಮ್ಬಕಟಾಹಜಾನಾಮ ಅಲಾಬು. ಪತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

೭೧-೨. ಇದಾನಿ ಥಾಲಕೇಸು ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಥಾಲಕಾ ಚಾ’’ತಿ ಪದಂ ಉದ್ಧಟಂ. ತತ್ಥ ¶ ಅಕಪ್ಪಾತಿ ದಾರುಮಯಾದಯೋ ಥಾಲಕಾ ಅಕಪ್ಪಿಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಫಲಿಕಥಾಲಕಾದಯೋ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೨೫೨) ಗಿಹಿಸನ್ತಕಾ ವಾ ಸಙ್ಘಸನ್ತಕಾ ವಾ ಕಪ್ಪಿಯಾ. ಘಟಿತುಮ್ಬಕಟಾಹಜಾ (ಚೂಳವ. ೨೫೫) ತಾವಕಾಲಿಕಾ, ತಾಸು ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಛಡ್ಡೇತಬ್ಬಾ, ನ ಪರಿಹರಿತಬ್ಬಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಥಾಲಕವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

೭೩. ಇದಾನಿ ¶ ಪವಾರಣಾವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪವಾರಣಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೨೩೮-೨೩೯; ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೩೮-೨೩೯; ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಪಠಮಪವಾರಣಾಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ಪದಂ ಉದ್ಧಟಂ. ತತ್ಥ ಇರಿಯಾಪಥೇನಾತಿ ಠಾನಗಮನಸಯನನಿಸಜ್ಜಾನಂ ಅಞ್ಞತರೇನ ಇರಿಯಾಪಥೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತತೋ ಇರಿಯಾಪಥತೋ ಅಞ್ಞೇನ ಇರಿಯಾಪಥೇನ ಅನತಿರಿತ್ತಕಂ ಪರಿಭುಞ್ಜೇಯ್ಯ ಚೇ, ಪಾಚಿತ್ತಿಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಾಚಿತ್ತಿನತಿರಿತ್ತಕನ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿ ಅನತಿರಿತ್ತಕಂ.

೭೪. ಇದಾನಿ ಯೇಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಪವಾರಣಾ ಹೋತಿ, ತಾನಿ ಅಙ್ಗಾನಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಸನ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಅಸನನ್ತಿ ಏತೇನ ಅವಿಪ್ಪಕತಭೋಜನತಾ ವುತ್ತಾ, ಭುಞ್ಜಮಾನೋ ಚ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಭೋಜನಞ್ಚೇವಾತಿ ಯಂ ಭುಞ್ಜನ್ತೋ ಪವಾರೇತಿ, ತಂ ಓದನೋ ಕುಮ್ಮಾಸೋ ಸತ್ತು ಮಚ್ಛೋ ಮಂಸನ್ತಿ ಇಮೇಸು ಅಞ್ಞತರಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಭಿಹಾರೋತಿ ದಾಯಕೋ ತಸ್ಸ ತಂ ಭತ್ತಂ ಕಾಯೇನ ಅಭಿಹರತೀತಿ ಅತ್ಥೋ, ವಾಚಾಭಿಹಾರೋ ಪನ ನ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಸಮೀಪತಾತಿ ದಾಯಕೋ ಪವಾರಣಪ್ಪಹೋನಕಭೋಜನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಹತ್ಥಪ್ಪಮಾಣೇ ಓಕಾಸೇ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಾಯವಾಚಾಪಟಿಕ್ಖೇಪೋತಿ ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಠಿತೇನ ಅಭಿಹಟಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಕಾಯೇನ ವಾ ವಾಚಾಯ ವಾ ಪಟಿಕ್ಖಿಪೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತ್ಥ ಪನ ಸಚೇ ಭಿಕ್ಖು ನಿಸಿನ್ನೋ ಹೋತಿ, ಆನಿಸದಸ್ಸ ಪಾರಿಮನ್ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ, ಸಚೇ ಠಿತೋ, ಪಣ್ಹಿಅನ್ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ, ಸಚೇ ನಿಪನ್ನೋ, ಯೇನ ಪಸ್ಸೇನ ನಿಪನ್ನೋ, ತಸ್ಸ ಪಾರಿಮನ್ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದಾಯಕಸ್ಸಾಪಿ ತಥಾವಿಧಸ್ಸ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಸಾರಿತಹತ್ಥಂ ಯಂ ತಸ್ಸ ಆಸನ್ನತರಂ ಅಙ್ಗಂ, ತಸ್ಸ ವಸೇನ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಕಾತಬ್ಬೋ. ಪಞ್ಚ ಅಙ್ಗಾ ಪವಾರಣಾತಿ ‘‘ಅಸನಂ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಭೋಜನಂ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಠಿತೋ ಅಭಿಹರತಿ, ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ ¶ ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೨೩೯; ಪರಿ. ೪೨೮) ¶ ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತೇಹಿ ಇಮೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಪವಾರಣಾ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೭೫. ಇದಾನಿ ಏತೇಸು ಪಞ್ಚಸು ಭೋಜನಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಓದನೋ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ಇದಾನಿ ಓದನಾದಯೋ ಇಮೇಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಾತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಾಲೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಸೇತರತ್ತಕಾಳಭೇದಾ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಕಙ್ಗುಜಾತಿಯೋ ಕಙ್ಗೂತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಾ. ಕಾಳಸೇತಾ ಕುದ್ರೂಸವರಕಾ. ಇಮೇಸಂ ಸತ್ತನ್ನಂ ಧಞ್ಞಾನಂ ಓದನೋ ಚ ಭೋಜ್ಜಯಾಗು ಚ ಓದನೋ ನಾಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೭೬. ಸಾಮಾಕಾದಿತಿಣಂ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೩೮-೨೩೯) ಕುದ್ರೂಸಕೇ ಸಙ್ಗಹಂ ಗತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ವರಕಚೋರಕೋ ವರಕೇ ಸಙ್ಗಹಂ ಗತೋ, ಸಾಲಿಯಞ್ಚೇವ ನೀವಾರೋ ಸಙ್ಗಹಂ ಗತೋ ಸೇತತ್ತಾತಿ ವದನ್ತಿ. ಇಮೇಸಂ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾನಂ ಸಾನುಲೋಮಾನಂ ಸತ್ತನ್ನಂ ಧಞ್ಞಾನಂ ತಣ್ಡುಲೇ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಯಾಗುಂ ಪಚಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಭತ್ತಂ ಪಚಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವಾ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಸನ್ಧಾಯ ಪಚನ್ತಿ, ಸಚೇ ಉಣ್ಹಂ ವಾ ಸೀತಲಂ ವಾ ಭುಞ್ಜನ್ತಾನಂ ಭೋಜನಕಾಲೇ ಗಹಿತಗಹಿತಟ್ಠಾನೇ ಓಧಿ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಅಯಂ ಓದನೋ ನಾಮ, ಪವಾರಣಂ ಜನೇತಿ. ಯೋಪಿ ಪಾಯಾಸೋ ವಾ ಅಮ್ಬಿಲಯಾಗು ವಾ ಉದ್ಧನತೋ ಓತಾರಿತಮತ್ತಾ ಅಬ್ಭುಣ್ಹಾ ಆವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಪಿವಿತುಂ ಸಕ್ಕಾ, ಗಹಿತೋಕಾಸೇಪಿ ಓಧಿಂ ನ ದಸ್ಸೇತಿ, ಅಯಂ ಪವಾರಣಂ ನ ಜನೇತಿ. ಉಸುಮಾಯ ಪನ ವಿಗತಾಯ ಘನಭಾವಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಓಧಿ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಪುನ ಪವಾರಣಂ ಜನೇತಿ, ಪುಬ್ಬೇ ತನುಕಭಾವೋ ನ ರಕ್ಖತಿ. ಭತ್ತೇ ಪನ ಉದಕಕಞ್ಜಿಕಖೀರಾದೀನಿ ಆಕಿರಿತ್ವಾ ‘‘ಯಾಗುಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ತನುಕಾ ಹೋತಿ, ಪವಾರಣಂ ಜನೇತಿಯೇವ ತಸ್ಮಿಂ ಯಾಗುಯಾ ನತ್ಥಿಭಾವತೋ. ಸಚೇ ಪನ ಪಕ್ಕುಥಿತೇಸು ಉದಕಾದೀಸು ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಚಿತ್ವಾ ದೇನ್ತಿ, ಯಾಗುಸಙ್ಗಹಮೇವ ಗಚ್ಛತಿ.

೭೭. ಭಟ್ಠಧಞ್ಞಮಯೋತಿ ¶ ಸತ್ತವಿಧಾನಿಪಿ ಧಞ್ಞಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಖರಪಾಕಭಜ್ಜಿತಾನಂ ತೇಸಂ ತಣ್ಡುಲೇ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ಕತಚುಣ್ಣಕುಣ್ಡಕಾನಿ ಸತ್ತು ನಾಮ. ಸಮಪಾಕಭಜ್ಜಿತಾನಂ ಪನ ಆತಪಸುಕ್ಖಾನಂ ವಾ ತಣ್ಡುಲಾನಂ ಚುಣ್ಣಕುಣ್ಡಕಾನಿ ಸತ್ತುಸಙ್ಖ್ಯಂ ನ ಗಚ್ಛನ್ತಿ. ಯವಸಮ್ಭವೋತಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಪನ ಮುಗ್ಗಾದೀಹಿ ಕತಕುಮ್ಮಾಸೋ ನ ಪವಾರೇತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಉದಕಸಮ್ಭವೋತಿ ಇಮಿನಾ ಕಕ್ಕಟಕಸಿಪ್ಪಿಕಸಮ್ಬುಕಾದಯೋಪಿ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ. ಸಚೇ ಯಾಗುಪಾನಕಾಲೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಭಾಜನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಮಚ್ಛಮಂಸಂ ವಾ ಖಾದನ್ತಿ, ತೇ ಚೇ ಅಖಾದನ್ತೋ ಅಞ್ಞಂ ಪವಾರಣಪ್ಪಹೋನಕಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ, ನ ಪವಾರೇತಿ. ಖಾದಿತೇಪಿ ಸಚೇ ಮುಖೇ ಅವಸಿಟ್ಠಂ ನತ್ಥಿ, ತದಾ ಪಟಿಕ್ಖಿಪನ್ತೋಪಿ ನ ಪವಾರೇತಿಯೇವ. ಸಚೇ ¶ ಪತ್ತೇ ಅವಸಿಟ್ಠಂ ಅತ್ಥಿ, ಮುಖೇ ನತ್ಥಿ, ತಞ್ಚೇ ಅಖಾದಿತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ಅಞ್ಞತ್ಥ ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಖಾದಿತುಕಾಮೋ, ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಪಟಿಕ್ಖಿಪನ್ತೋಪಿ ನ ಪವಾರೇತಿಯೇವ.

೭೮. ಭೋಜನನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೩೮-೨೩೯) ಪಞ್ಚಸು ಭೋಜನೇಸು ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಭೋಜನಂ. ಕಪ್ಪಿಯಂ ವಾ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ವಾ ಭುಞ್ಜನ್ತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ನಿಸೇಧಯನ್ತಿ ಕಾಯೇನಾಭಿಹಟಂ ಅಙ್ಗುಲಿಚಲನಾದಿನಾ ವಾ ಭಮುಕವಿಕಾರೇನ ವಾ ಕುದ್ಧಭಾವೇನ ಓಲೋಕೇನ ವಾ ಪಟಿಕ್ಖಿಪನ್ತೋ ಕಾಯೇನ ವಾ ‘‘ಅಲ’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ನ ಗಣ್ಹಾಮೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಮಾ ಆಕಿರಾ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಅಪಗಚ್ಛಾ’’ತಿ ವಾ ಆದಿನಾ ನಯೇನ ಪಟಿಕ್ಖಿಪನ್ತೋ ವಾಚಾಯ ವಾ ನಿಸೇಧಯನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಪ್ಪನ್ತಿ ಕಪ್ಪಿಯಭೋಜನಮೇವ ಪಟಿಕ್ಖಿಪನ್ತೋ ಸೋ ಪವಾರೇತಿ, ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಂ ವಾ ಭೋಜನಂ ವಾ ಪಟಿಕ್ಖಿಪನ್ತೋ ನ ಪವಾರೇತಿ. ಕಸ್ಮಾ? ತಸ್ಸ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನೇ ಠಿತತ್ತಾ. ಸಚೇ ಕಪ್ಪಿಯಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜಮಾನೋ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ, ನ ಪವಾರೇತಿ. ಕಸ್ಮಾ? ತಸ್ಸ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬತೋ. ಇದಾನಿ ಮಿಸ್ಸಕನಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತನ್ನಾಮೇನಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ರಾಯಂ ಪಿಣ್ಡತ್ಥೋ – ತನ್ನಾಮೇನ ವಾ ಇಮನ್ತಿ ವಾ ಅಭಿಹಟಂ ¶ ಕಪ್ಪಿಯಂ ನಿಸೇಧಯಂ ಪವಾರೇಯ್ಯಾತಿ. ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ಯೋ ಪನ ಮಚ್ಛಮಂಸಮಿಸ್ಸಂ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಪಠಮಪವಾರಣಾಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ; ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೩೮-೨೩೯) ಯಾಗುಂ ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ವಾ ಆಹರಿತ್ವಾ ‘‘ಮಚ್ಛಂ ಗಣ್ಹಥ, ಮಂಸಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವದತಿ, ತಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತೋ ಪವಾರಣಾ ಹೋತಿ. ಸಚೇ ‘‘ಯಾಗುಂ ಗಣ್ಹಥ, ರಸಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವದತಿ, ತಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತೋ ಪವಾರಣಾ ನ ಹೋತಿ. ಕಸ್ಮಾ? ತಸ್ಸಾಪಿ ಅತ್ಥಿತಾಯ. ಸಚೇ ‘‘ಇಮಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಸವತ್ಥುಕಂ ಕತ್ವಾ ದೇತಿ, ತಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತೋ ಪವಾರಣಾ ಹೋತಿ. ಭತ್ತಮಿಸ್ಸಕೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಸಚೇ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಅಭಿಹಟಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ, ಪವಾರಣಾ ನತ್ಥಿಯೇವ.

೭೯-೮೦. ಇದಾನಿ ಪವಾರಣಂ ಅಜನೇನ್ತೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಲಾಜಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ಏತ್ಥ ಲಾಜಾ ತಂಸತ್ತುಭತ್ತಾನೀತಿ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಪಠಮಪವಾರಣಾಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ಲಾಜಾ ಚ ಲಾಜೇಹಿ ಕತಸತ್ತುಭತ್ತಾನಿ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮಚ್ಛಮಂಸಪೂವೇಸು ಪನ ಪವಾರಣಾ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಸುದ್ಧಖಜ್ಜಕೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಭಟ್ಠಪಿಟ್ಠನ್ತಿ ಪುಬ್ಬೇ ಆಮಕಂ ಪಚ್ಛಾ ಭಜ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ವೇಳುಆದೀನಂ ವುತ್ತಾವಸೇಸಾನಂ ಭತ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ರಸಯಾಗು ರಸೋ ಪಕ್ಕಯಾಗು. ಮಂಸಾದೀಹಿ ಅಮಿಸ್ಸಿತಾ ಸುದ್ಧಯಾಗು. ಪುಥುಕಾಮಯಂ ಪನ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಪವಾರಣಂ ನ ಜನೇತಿ.

೮೧. ವುಟ್ಠಾಯಾತಿ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೩೮-೨೩೯) ಆಸನಾ ಉಟ್ಠಾಯ ಅತಿರಿತ್ತಂ ನ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ¶ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸಚೇ ಪವಾರೇತ್ವಾ ಆಸನಾ ನ ವುಟ್ಠಾತಿ ಭಿಕ್ಖು, ತಸ್ಸಾಪಿ ಅತಿರಿತ್ತಂ ಕಾತುಂ ಲಭತಿ. ಅಭುತ್ತೇನ ಚ ಭೋಜನನ್ತಿ ಯೇನ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭೋಜನಾನಂ ಅಞ್ಞತರಂ ಭೋಜನಂ ಅನ್ತಮಸೋ ಕುಸಗ್ಗೇನಾಪಿ ನ ಭುತ್ತಂ, ತೇನಾಪಿ ಅತಿರಿತ್ತಂ ನ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯೇನ ಪನ ಅರುಣುಗ್ಗಮೇಪಿ ಭುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಸೋ ಚೇ ಅಪವಾರಿತೋ ಆಸನಾ ವುಟ್ಠಿತೋಪಿ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕಸಮಯೇಪಿ ಪುನ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಭುತ್ವಾಪಿ ಕಾತುಂ ಲಭತಿ. ಯೇನ ಯಂ ವಾ ¶ ಪುರೇ ಕತನ್ತಿ ಯೇನ ಯಂ ವಾ ಪುಬ್ಬೇ ಕತಂ, ತೇನ ತಮ್ಪಿ ಪಚ್ಛಾ ನ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಅಞ್ಞೇನ ಪನ ತಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವದನ್ತಿ.

೮೨. ಯಂ ಫಲಂ ವಾ ಕನ್ದಮೂಲಂ ವಾ ಪಞ್ಚಹಿ ಸಮಣಕಪ್ಪೇಹಿ ಕತಕಪ್ಪಿಯಂ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಕಪ್ಪಿಯಭೋಜನಂ ವಾ ಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಂ ವಾ, ಇದಂ ಕಪ್ಪಿಯಂ ನಾಮ, ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರವಿಪರೀತಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ನಾಮ, ತಸ್ಮಿಂ ಅತಿರಿತ್ತಕರಣಂ ನ ರುಹತಿ, ಯಞ್ಚ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ನ ಗಹಿತಂ, ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ನ ರುಹತಿ, ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಂ ಗಹಿತಞ್ಚೇವಾ’’ತಿ. ಉಚ್ಚಾರಿತನ್ತಿ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕಾರೇತುಂ ಆಗತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಈಸಕಮ್ಪಿ ಉಕ್ಖಿತ್ತಂ ವಾ ಅಪನಮಿತಂ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಹತ್ಥಪಾಸತೋ ಬಹಿ ಠಿತಂ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಹತ್ಥಪಾಸಗ’’ನ್ತಿ. ಅತಿರಿತ್ತಂ ಕರೋನ್ತೇವನ್ತಿ ಅತಿರಿತ್ತಂ ಕರೋನ್ತೋ ‘‘ಅಲಮೇತಂ ಸಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವಚೀಭೇದಂ ಕತ್ವಾ ಏವಂ ಭಾಸತೂತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಅಲಮೇತಂ ಸಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ಅಯಂ ಕಿರ ಆಚಿಣ್ಣೋ. ವಿನಯಧರಾ ಕಿರ ಪನ ‘‘ಸಕಿಂ ಏವ ವತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ. ಅಲಮೇತಂ ಸಬ್ಬನ್ತಿ ಇದಮ್ಪಿ ವೋ ಅಧಿಕಂ, ಇತೋ ಅಞ್ಞಂ ನ ಲಚ್ಛಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೮೩. ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಹತ್ಥಗನ್ತಿ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕರೋನ್ತೇನ ಪನ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಠಿತಂಯೇವ ನ ಕಾತಬ್ಬಂ, ತಂ ಪನ ಅಞ್ಞೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಾಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಠಿತಂ ಅತಿರಿತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಅತ್ತನಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಚ ಪೇಸಯಿತ್ವಾಪಿ ಕಾರೇತುಂ ಲಬ್ಭತೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಂ ಪನ ಅತಿರಿತ್ತಕಾರಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞೋ ಸಬ್ಬೋ ಪವಾರಿತೋಪಿ ಅಪ್ಪವಾರಿತೋಪಿ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ಲಭತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಚೇ ಪವಾರಿತೋ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ, ಯಥಾ ಅಕತೇನ ಮಿಸ್ಸಂ ನ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಮುಖಞ್ಚ ಹತ್ಥಞ್ಚ ಸುದ್ಧಂ ಕತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ. ಗಿಲಾನಸ್ಸ ಭುತ್ತಾವಸೇಸಮ್ಪಿ ತಸ್ಸ ‘‘ಅಜ್ಜ ವಾ ಸ್ವೇ ವಾ ಖಾದಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಹಟಮ್ಪಿ ಅನತಿರಿತ್ತಕತಂ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ. ಪವಾರಣಾವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಪವಾರಣಾನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೮೪. ಇದಾನಿ ¶ ¶ ಯೇ ತೇ ಚತ್ತಾರೋ ಕಾಲಿಕಾ ಮುನಿನಾ ವುತ್ತಾ ‘‘ಯಾವಕಾಲಿಕಂ ಯಾಮಕಾಲಿಕಂ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಂ ಯಾವಜೀವಿಕ’’ನ್ತಿ, ತೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಕಾಲಿಕಾ ಚಾ’’ತಿ ಪದಂ ಉದ್ಧಟಂ. ತತ್ಥ (ಪಾಚಿ. ೨೫೪-೨೫೬; ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೫೩-೨೫೬) ಕತಮೇ ತೇ ಕಾಲಿಕಾತಿ ಚೇ, ತೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಯಾವಕಾಲಿಕ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ತೇಸು ಅರುಣುಗ್ಗಮನತೋ ಯಾವ ಠಿತಮಜ್ಝನ್ಹಿಕಾ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬತೋ ಯಾವಕಾಲಿಕಂ. ಅರುಣುಗ್ಗಮನತೋ ಯಾವ ಯಾಮಾವಸಾನಾ ಪಿಪಾಸಾಯ ಸತಿ ಪಿಪಾಸಚ್ಛೇದನತ್ಥಂ ಪಾತಬ್ಬತೋ ಯಾಮೋ ಕಾಲೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಯಾಮಕಾಲಿಕಂ. ತೇನ ಉಪಸಮೇತಬ್ಬೇ ಆಬಾಧೇ ಸತಿ ಯಾವ ಸತ್ತಾಹಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬತೋ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಂ. ಆಬಾಧೇ ಸತಿ ಯಾವಜೀವಂ ಪರಿಹರಿತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬತೋ ಯಾವಜೀವಿಕಂ.

೮೫. ತೇಸು ಯಾವಕಾಲಿಕಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪಿಟ್ಠಂ ಮೂಲಂ ಫಲಂ ಖಜ್ಜ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ಏತ್ಥ (ಪಾಚಿ. ೨೪೮-೨೫೦; ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೪೮-೨೪೯) ಪಿಟ್ಠಖಾದನೀಯಂ ನಾಮ ಸತ್ತನ್ನಂ ತಾವ ಧಞ್ಞಾನಂ ಧಞ್ಞಾನುಲೋಮಾನಂ ಅಪರಣ್ಣಾನಞ್ಚ ಪಿಟ್ಠಂ ಪನಸಪಿಟ್ಠಂ ಲಬುಜಪಿಟ್ಠಂ ಅಮ್ಬಾಟಕಪಿಟ್ಠಂ ಸಾಲಪಿಟ್ಠಂ ಧೋತಕತಾಲಪಿಟ್ಠಂ ಖೀರವಲ್ಲಿಪಿಟ್ಠಞ್ಚಾತಿ ಏವಮಾದೀನಿ ತೇಸು ತೇಸು ಜನಪದೇಸು ಪಕತಿಆಹಾರವಸೇನ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಖಾದನೀಯತ್ಥಞ್ಚ ಭೋಜನೀಯತ್ಥಞ್ಚ ಫರಣಕಾನಿ ಪಿಟ್ಠಾನಿ ಯಾವಕಾಲಿಕಾನಿ. ಇಮಿನಾವ ಲಕ್ಖಣೇನ ಮೂಲಖಾದನೀಯಾದೀಸುಪಿ ಯಾವಕಾಲಿಕಲಕ್ಖಣಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ, ಅತಿವಿತ್ಥಾರಭಯೇನ ಸಂಖಿತ್ತಂ. ಗೋರಸೋ ನಾಮ ಖೀರದಧಿತಕ್ಕರಸೋ. ಧಞ್ಞಭೋಜನನ್ತಿ ಸಾನುಲೋಮಾನಿ ಸತ್ತಧಞ್ಞಾನಿ ಚ ಪಞ್ಚವಿಧಭೋಜನಞ್ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಾಗುಸೂಪಪ್ಪಭುತಯೋತಿ ಏತ್ಥ ಪಭುತಿ-ಸದ್ದೇನ ಕನ್ದಖಾದನೀಯಂ ಮುಳಾಲಖಾದನೀಯಂ ಮತ್ಥಕಖಾದನೀಯಂ ಖನ್ಧಖಾದನೀಯಂ ತಚಖಾದನೀಯಂ ಪತ್ತಖಾದನೀಯಂ ಪುಪ್ಫಖಾದನೀಯಂ ಅಟ್ಠಿಖಾದನೀಯಂ ನಿಯ್ಯಾಸಖಾದನೀಯನ್ತಿ ಇಮಾನಿ ಸಙ್ಗಹಿತಾನೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ.

ತತ್ರಿದಂ ¶ ಮುಖಮತ್ತನಿದಸ್ಸನಂ – ಭಿಸಸಙ್ಖಾತೋ ಪದುಮಪುಣ್ಡರೀಕಕನ್ದೋ ಪಿಣ್ಡಾಲುಮಸಾಲುಕಆದಯೋ ವಲ್ಲಿಕನ್ದೋ ಆಲುವಕನ್ದೋ ತಾಲಕನ್ದೋತಿ ಏವಮಾದಿ ಕನ್ದಖಾದನೀಯಂ. ಪದುಮಮುಳಾಲಾದಯೋ ಮುಳಾಲಖಾದನೀಯಂ. ತಾಲಹಿನ್ತಾಲಕುನ್ತಾಲಕೇತಕನಾಳಿಕೇರಪೂಗರುಕ್ಖಖಜ್ಜೂರೀಆದೀನಂ ಕಳೀರಸಙ್ಖಾತಾ ಮತ್ಥಕಾ ಮತ್ಥಕಖಾದನೀಯಂ. ಉಚ್ಛುಖನ್ಧೋ ನೀಲುಪ್ಪಲರತ್ತುಪ್ಪಲಕುಮುದಸೋಗನ್ಧಿಕಾನಂ ಪುಪ್ಫದಣ್ಡಕಾನೀತಿ ಏವಮಾದಿ ಖನ್ಧಖಾದನೀಯಂ. ತಚಖಾದನೀಯಂ ಉಚ್ಛುತಚೋ ಏವ ಏಕೋ ಯಾವಕಾಲಿಕೋ, ಸೋಪಿ ಸರಸೋ. ಮೂಲಕಂ ಖಾರಕೋ ಚಚ್ಚು ತಮ್ಬುಕೋ ತಣ್ಡುಲೇಯ್ಯಕೋತಿ ಏವಮಾದಿ ಪತ್ತಖಾದನೀಯಂ. ಮೂಲಕಪುಪ್ಫಂ ಖಾರಕಪುಪ್ಫಂ ¶ ಚಚ್ಚುಪುಪ್ಫಂ ತಮ್ಬುಕಪುಪ್ಫನ್ತಿ ಏವಮಾದಿ ಪುಪ್ಫಖಾದನೀಯಂ, ಅಸೋಕಪುಪ್ಫಂ ಪನ ಯಾವಜೀವಿಕಂ. ಲಬುಜಪನಸಟ್ಠಿಆದಿ ಅಟ್ಠಿಖಾದನೀಯಂ. ನಿಯ್ಯಾಸಖಾದನೀಯೇ ಯಾವಕಾಲಿಕಂ ನತ್ಥಿ. ಏತೇ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾ ಯಾವಕಾಲಿಕಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೮೬. ಇದಾನಿ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಟ್ಠ ಪಾನಾನಿ ಅಮ್ಬಪಾನಂ ಜಮ್ಬುಪಾನಂ ಚೋಚಪಾನಂ ಮೋಚಪಾನಂ ಮಧುಕಪಾನಂ ಮುದ್ದಿಕಪಾನಂ ಸಾಲೂಕಪಾನಂ ಫಾರುಸಕಪಾನ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೩೦೦) ಏವಂ ವುತ್ತಂ ಅಟ್ಠವಿಧಂ ಪಾನಕಂ ಯಾಮಕಾಲಿಕಂ ನಾಮಾತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಮಧೂ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೦೦) ಮಧುಜಂ ಮುದ್ದಿಕಜಂ ಸಾಲೂಕಜಂ ಚೋಚಜಂ ಮೋಚಜಂ ಅಮ್ಬುಜಂ ಜಮ್ಬುಜಞ್ಚಾತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಏತ್ಥ ಮಧುಜಂ ನಾಮ ಮಧುಕಾನಂ ಜಾತಿರಸೇನ ಕತಂ, ತಂ ಪನ ಉದಕಸಮ್ಭಿನ್ನಮೇವ ವಟ್ಟತಿ, ಸುದ್ಧಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಮುದ್ದಿಕಪಾನಂ ನಾಮ ಮುದ್ದಿಕಾ ಉದಕೇ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಪರಿಸ್ಸಾವೇತ್ವಾ ಗಹಿತಂ. ಸಾಲೂಕಪಾನಂ ನಾಮ ರತ್ತುಪ್ಪಲನೀಲುಪ್ಪಲಾದೀನಂ ಕಿಞ್ಜಕ್ಖರೇಹಿ ಕತಂ. ಸೇಸಾನಿ ಪಾಕಟಾನೇವ. ಏತ್ಥ ಪನ ಸಚೇ ಸಯಂ ಏತಾನಿ ಯಾವಕಾಲಿಕವತ್ಥೂನಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಉದಕೇ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಆತಪೇ ಆದಿಚ್ಚಪಾಕೇನ ಪಚಿತ್ವಾ ಪರಿಸ್ಸಾವೇತ್ವಾ ಪಾನಕಂ ಕರೋತಿ, ತಂ ಪುರೇಭತ್ತಮೇವ ಕಪ್ಪತಿ. ಸಚೇ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಕತಂ ಲಭತಿ, ತದಹುಪುರೇಭತ್ತಂ ಸಾಮಿಸಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ, ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ನಿರಾಮಿಸಪರಿಭೋಗೇನ ¶ ಯಾವ ಅರುಣುಗ್ಗಮನಾ ವಟ್ಟತಿ. ಇಮಾನಿ ಅಟ್ಠ ಪಾನಾನಿ ಸೀತಾನಿಪಿ ಆದಿಚ್ಚಪಾಕಾನಿಪಿ ವಟ್ಟನ್ತಿ, ಅಗ್ಗಿಪಾಕಾನಿ ಪನ ನ ವಟ್ಟನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ನಗ್ಗಿಸನ್ತತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ.

೮೭. ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಬ್ಬಂ ಫಲರಸಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಧಞ್ಞಫಲರಸ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೩೦೦) ವುತ್ತತ್ತಾ ಧಞ್ಞಫಲರಸೋ ಪನ ನ ವಟ್ಟತಿ, ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಾನುಲೋಮಾನಿ ಧಞ್ಞಾನಿ ಠಪೇತ್ವಾ’’ತಿ. ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಬ್ಬಂ ಪುಪ್ಫರಸಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಮಧುಕಪುಪ್ಫರಸ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಮಧುಕಪುಪ್ಫರಸೋ ಆದಿಚ್ಚಪಾಕೋ ವಾ ಹೋತು ಅಗ್ಗಿಪಾಕೋ ವಾ, ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಮಧುಕಪುಪ್ಫಮಞ್ಞತ್ರಾ’’ತಿ.

೮೮. ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಬ್ಬಂ ಪತ್ತರಸಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಡಾಕರಸ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಉದಕೇನ ಪಕ್ಕಾನಮ್ಪಿ ಯಾವಕಾಲಿಕಪತ್ತಾನಂ ರಸೋ ಪುರೇಭತ್ತಮೇವ ವಟ್ಟತಿ, ಸೀತೋದಕೇನ ಮದ್ದಿತಾನಂ ರಸೋ ಯಾಮಕಾಲಿಕಂ. ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಠಪೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಡಾಕಜ’’ನ್ತಿ. ಯಾವಜೀವಿಕಪಣ್ಣಸ್ಸ ಉದಕೇನ ಪಕ್ಕಸ್ಸ ರಸೋ ಯಾವಜೀವಿಕೋ ಹೋತಿ.

೮೯. ಇದಾನಿ ¶ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಪ್ಪೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ಏತ್ಥ (ಮಹಾವ. ೨೬೦) ಪನ –

‘‘ಸಪ್ಪಿನೋನೀತತೇಲಾನಿ, ಮಧುಫಾಣಿತಮೇವ ಚ;

ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಾ ಸಪ್ಪಿ, ಯೇಸಂ ಮಂಸಮವಾರಿತ’’ನ್ತಿ. –

ಪಾಠೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಏವಂ ಪನ ಗಹಿತೇ ವಸಾ ತೇಲಗ್ಗಹಣೇನ ಗಹಿತಾವ ಹೋತಿ ‘‘ತೇಲಂ ನಾಮ ತಿಲತೇಲಂ ಸಾಸಪತೇಲಂ ಮಧುಕತೇಲಂ ಏರಣ್ಡತೇಲಂ ವಸಾತೇಲ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೨೩; ಪಾಚಿ. ೨೬೦) ಏವಂ ಪಾಳಿಯಂ ವಿತ್ಥಾರಿತತ್ತಾ. ಏವಂ ಪನ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ವಸಾ ಚ ‘‘ಮಧುಫಾಣಿತ’’ನ್ತಿ ಪಾಠೇ ಗಹಿತೇ ಯಾವಕಾಲಿಕಭೂತಾ ವಸಾ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಾತಿ ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯ, ‘‘ಯಾನಿ ಖೋ ಪನ ತಾನಿ ಗಿಲಾನಾನಂ ¶ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಟಿಸಾಯನೀಯಾನಿ ಭೇಸಜ್ಜಾನಿ, ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಸಪ್ಪಿ ನವನೀತಂ ತೇಲಂ ಮಧು ಫಾಣಿತ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೨೨) ಏವಂ ಪಞ್ಚೇವ ಭಗವತಾ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಭೇಸಜ್ಜಾನಿ ಅನುಞ್ಞಾತಾನಿ, ತತೋ ಉತ್ತರಿ ಛಟ್ಠಸ್ಸ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಭೇಸಜ್ಜಸ್ಸ ಅತ್ಥಿತಾಪಿ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಭೇಸಜ್ಜಕ್ಖನ್ಧಕೇಪಿ ಭಗವತಾ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ವಸಾನಿ ಭೇಸಜ್ಜಾನಿ ಅಚ್ಛವಸಂ ಮಚ್ಛವಸಂ ಸುಸುಕಾವಸಂ ಸೂಕರವಸಂ ಗದ್ರಭವಸಂ ಕಾಲೇ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಕಾಲೇ ನಿಪ್ಪಕ್ಕಂ ಕಾಲೇ ಸಂಸಟ್ಠಂ ತೇಲಪರಿಭೋಗೇನ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತು’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೨೬೨) ಏವಂ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕವಸೇನ ವಸಂ ಅನನುಜಾನಿತ್ವಾ ತತೋ ನಿಬ್ಬತ್ತತೇಲಮೇವ ಅನುಞ್ಞಾತಂ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಮಧುಫಾಣಿತಮೇವ ಚಾ’’ತಿ ಪಾಠೇ ಅಗ್ಗಹಿತೇ ಪಾಳಿಯಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ಚ ವಿರುಜ್ಝತಿ. ಥೇರೇನ ಪನ ಉತ್ತರವಿಹಾರವಾಸೀನಂ ಖುದ್ದಸಿಕ್ಖಾಯ ಆಗತನಯೇನ ವುತ್ತಂ. ತೇಸಂ ಪನ –

‘‘ಸಪ್ಪಿ ನವನೀತಂ ತೇಲಂ, ಮಧು ಫಾಣಿತಪಞ್ಚಮಂ;

ಅಚ್ಛಮಚ್ಛವಸಾದಿ ಚ, ಹೋನ್ತಿ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಾ’’ತಿ. –

ಏವಮಾಗತಂ. ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪನ ವಿಸುಂ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕೇ ಆಗತಟ್ಠಾನಂ ನತ್ಥೀತಿ ವದನ್ತಿ, ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ.

ಇದಾನಿ ತೇಸು ಸಪ್ಪಿಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಯೇಸಂ ಮಂಸಪವಾರಿತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಸಪ್ಪಿನಾಮ ಗೋಸಪ್ಪಿ ವಾ ಅಜಿಕಾಸಪ್ಪಿ ವಾ ಮಹಿಂ ಸಸಪ್ಪಿ ವಾ. ಯೇಸಂ ಮಂಸಂ ಕಪ್ಪತಿ, ತೇಸಂ ಸಪ್ಪಿ, ನವನೀತಂ ನಾಮ ತೇಸಂಯೇವ ನವನೀತ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೨೩; ಪಾಚಿ. ೨೬೦) ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ನವನೀತಂ ಪನ ಗಹಿತನ್ತಿ ನ ವಿತ್ಥಾರಿತಂ ¶ , ಸಪ್ಪಿ ಪನ ಪುರೇಭತ್ತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ತದಹು ಪುರೇಭತ್ತಂ ಸಾಮಿಸಮ್ಪಿನಿರಾಮಿಸಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ. ಪಚ್ಛಾಭತ್ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸತ್ತಾಹಂ ನಿರಾಮಿಸಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ. ಸತ್ತಾಹಾತಿಕ್ಕಮೇ ಸಚೇ ಏಕಭಾಜನೇ ಠಪಿತಂ, ಏಕಂ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ. ಸಚೇ ಬಹೂಸು, ವತ್ಥುಗಣನಾಯ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನಿ. ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಸತ್ತಾಹಂ ನಿರಾಮಿಸಮೇವ ವಟ್ಟತಿ. ಸಪ್ಪಿ ತಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಸಾಮಂಪಾಕೋ ನ ಹೋತಿ, ‘‘ನವನೀತಂ ಪನ ತಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಹಿ ಸಾಮಂಪಾಕೋ ನ ಹೋತಿ, ಸಾಮಂಪಕ್ಕೇನ ಪನ ¶ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಆಮಿಸಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚ ‘‘ಸಚೇ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಪುರೇಭತ್ತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತನವನೀತೇನ ಸಪ್ಪಿಂ ಕತ್ವಾ ದೇತಿ, ಪುರೇಭತ್ತಂ ಸಾಮಿಸಂ ವಟ್ಟತಿ. ಸಚೇ ಸಯಂ ಕರೋತಿ, ಸತ್ತಾಹಂ ನಿರಾಮಿಸಮೇವ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೨೨) ನವನೀತಮ್ಹಿಯೇವ ಸಾಮಂಪಾಕತಾ ವುತ್ತಾ, ನ ಸಪ್ಪಿಮ್ಹಿ. ಯಂ ಪನ ಕಙ್ಖಾವಿತರಣಿಯಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ನಿಬ್ಬತ್ತಿತಸಪ್ಪಿ ವಾ ನವನೀತಂ ವಾ ಪಚಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ, ‘‘ತಂ ಪನ ತದಹು ಪುರೇಭತ್ತಮ್ಪಿ ಸಾಮಿಸಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಭೇಸಜ್ಜಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ಚ, ತತ್ಥ ಯಾವಕಾಲಿಕವತ್ಥುನಾ ಅಸಮ್ಮಿಸ್ಸಂ ಸುಧೋತಂ ನವನೀತಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಪಚಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಸಯಂಪಚಿತಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಯದಿ ಆಮಿಸಂ ಭುಞ್ಜತಿ, ತಂ ಆಮಿಸಂ ಸಯಂಪಕ್ಕಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕೇನ ಮಿಸ್ಸಿತಂ ಅತ್ತನೋ ಯಾವಕಾಲಿಕಭಾವಂ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕೇನ ಗಣ್ಹಾಪೇತಿ, ತಥಾ ಚ ಸತಿ ಯಾವಕಾಲಿಕಂ ಅಪಕ್ಕಮ್ಪಿ ಸಯಂಪಕ್ಕಭಾವಂ ಉಪಗಚ್ಛತೀತಿ ‘‘ಸಾಮಿಸಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಯಥಾ ಸಯಂಪಕ್ಕಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕವಸಾತೇಲಂ ಸಯಂಭಜ್ಜಿತಸಾಸಪಾದಿಯಾವಜೀವಿಕವತ್ಥೂನಂ ತೇಲಞ್ಚ ಸಾಮಿಸಂ ತದಹು ಪುರೇಭತ್ತಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತಿ, ತಥಾ ನವನೀತಸಪ್ಪೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ವಕ್ಖತಿ ಚ ಆಚರಿಯೋ –

‘‘ಯಾವಕಾಲಿಕಆದೀನಿ, ಸಂಸಟ್ಠಾನಿ ಸಹತ್ತನಾ. ಗಾಹಾಪಯನ್ತಿ ಸಬ್ಭಾವ’’ನ್ತಿ ಚ,

‘‘ತೇಹೇವ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಕ್ಕಂ, ಕಪ್ಪತೇ ಯಾವಜೀವಿಕಂ;

ನಿರಾಮಿಸಞ್ಚ ಸತ್ತಾಹಂ, ಸಾಮಿಸೇ ಸಾಮಪಾಕತಾ’’ತಿ ಚ.

ಯಾ ಪನ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಂ ನವನೀತಮ್ಹಿ ಸಾಮಂಪಾಕತಾ ವುತ್ತಾ, ಸಾ ತಕ್ಕಾದಿಸಮ್ಮಿಸ್ಸಂ ಅಧೋತನವನೀತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಾ. ತಸ್ಮಾ ವಿಞ್ಞೂನಂ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಪಿ ಕಙ್ಖಾವಿತರಣೀಪಿ ಸಮೇನ್ತಿ, ತಂ ನವನೀತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಚರಿಯಾ ವದನ್ತಿ. ಇದಮೇವ ಯುತ್ತಂ. ಯದಿ ಸಪ್ಪಿಮ್ಹಿ ಸಾಮಂಪಾಕತಾ ಹೋತಿ, ಅವಸ್ಸಂಯೇವ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಂ ¶ ವುಚ್ಚೇಯ್ಯ, ತತ್ಥ ಪನ ‘‘ಸಪ್ಪಿ ತಾವ ಪುರೇಭತ್ತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ, ತದಹು ಪುರೇಭತ್ತಂ ಸಾಮಿಸಮ್ಪಿ ನಿರಾಮಿಸಮ್ಪಿ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೨೨) ಹಿ ¶ ವುತ್ತಂ, ನ ಪಚನವಿಧಾನಂ. ಮನುಸ್ಸಸಪ್ಪಿನವನೀತಾನಂ, ಅಞ್ಞೇಸಮ್ಪಿ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಾದೀನಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಸಪ್ಪಿನವನೀತಾನಂ ಸತ್ತಾಹಾತಿಕ್ಕಮೇ ದುಕ್ಕಟಂ. ಕಿಂ ಪನ ತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ? ಆಮ ವಟ್ಟತಿ. ಕಸ್ಮಾ? ಪಟಿಕ್ಖೇಪಾಭಾವಾ ಚ ಸಬ್ಬಅಟ್ಠಕಥಾಸು ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ ಚ. ‘‘ಯೇಸಂ ಮಂಸಂ ಕಪ್ಪತಿ, ತೇಸಂ ಸಪ್ಪಿ, ನವನೀತ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೨೩) ಇದಂ ಪನ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯವತ್ಥುಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ, ನ ಅಞ್ಞೇಸಂ ವಾರಣತ್ಥಾಯ.

೯೦. ಇದಾನಿ ತೇಲಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತೇಲಂ ತಿಲವಸೇರಣ್ಡಮಧುಸಾಸಪಸಮ್ಭವ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ಏತ್ಥ ತಿಲಾದೀಹಿ ಸಮ್ಭವಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ತೇಲನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏತ್ಥ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧೦೦) ಪನ ಪುರೇಭತ್ತಂ ತಿಲೇ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಕತತೇಲಂ ಪುರೇಭತ್ತಂ ಸಾಮಿಸಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ, ಪಚ್ಛಾಭತ್ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸವತ್ಥುಕಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಅನಜ್ಝೋಹರಣೀಯಂ. ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಕತತೇಲಂ ಅನಜ್ಝೋಹರಣೀಯಂ, ಸೀಸಮಕ್ಖನಾದೀಸು ಉಪನೇತಬ್ಬಂ. ಏರಣ್ಡಮಧುಕಸಾಸಪಟ್ಠೀನಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಸಚೇ ತಾನಿ ಭಜ್ಜಿತ್ವಾ ತೇಲಂ ಕರೋತಿ, ತದಹು ಪುರೇಭತ್ತಮ್ಪಿ ಸಾಮಿಸಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಸಾಮಂಪಾಕತಾ ಹೋತಿ. ಸಚೇ ಅಭಜ್ಜಿತ್ವಾ ಕರೋತಿ, ತದಹು ಪುರೇಭತ್ತಂ ಸಾಮಿಸಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ, ಪಚ್ಛಾಭತ್ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನಿರಾಮಿಸಮೇವ ವಟ್ಟತಿ, ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬವತ್ಥೂನಂ ಯಾವಜೀವಿಕತ್ತಾ ಸವತ್ಥುಕಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ದೋಸೋ ನತ್ಥೀತಿ. ತೇಲಗ್ಗಹಣತ್ಥಾಯ ಏರಣ್ಡಕಟ್ಠಿಆದೀನಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ಅತಿಕ್ಕಾಮಯತೋ ದುಕ್ಕಟಂ. ತಥಾ ಪಾಳಿಯಂ ಅನಾಗತಾನಿ ಅದಸ್ಸಿತಾನಿ ಕೋಸಮ್ಬಕಕುಸುಮ್ಭಾದೀನಂ ತೇಲಾನಿ.

ಇದಾನಿ ಮಧುವಿಕತಿಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಖುದ್ದಾಭಮರಮಧುಕರಿ-ಮಕ್ಖಿಕಾಹಿ ಕತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೨೩) ಖುದ್ದಾತಿ ಖುದ್ದಮಕ್ಖಿಕಾ. ಭಮರಾತಿ ಮಹಾಭಮರಮಕ್ಖಿಕಾ ¶ . ದಣ್ಡಕೇಸು ಮಧುಕರಾ ಮಧುಕರಿಮಕ್ಖಿಕಾ ನಾಮ. ಏತಾಹಿ ತೀಹಿ ಮಕ್ಖಿಕಾಹಿ ಕತಂ ಮಧು ನಾಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಮಧು ನಾಮ ಮಕ್ಖಿಕಾಮಧೂ’’ತಿ ಪಾಳಿಯಂ (ಪಾರಾ. ೬೨೩; ಪಾಚಿ. ೨೬೦) ವುತ್ತತ್ತಾ ಅಞ್ಞೇಹಿ ತುಮ್ಬಟಕಾದೀಹಿ ಕತಂ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಂ ನ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಇದಾನಿ ಫಾಣಿತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ರಸಾದಿಉಚ್ಛುವಿಕತಿ, ಪಕ್ಕಾಪಕ್ಕಾ ಚ ಫಾಣಿತ’’ನ್ತಿ ಆಹ. ಪಕ್ಕಾ ಚ ಅಪಕ್ಕಾ ಚ ರಸಾದಿಉಚ್ಛುವಿಕತಿ ಫಾಣಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮಧುಕಪುಪ್ಫಫಾಣಿತಂ ಪುರೇಭತ್ತಂ ಸಾಮಿಸಂ ವಟ್ಟತಿ, ಪಚ್ಛಾಭತ್ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸತ್ತಾಹಂ ನಿರಾಮಿಸಮೇವ ವಟ್ಟತಿ. ತಸ್ಸ ಸತ್ತಾಹಾತಿಕ್ಕಮೇ ದುಕ್ಕಟಂ. ಚಿಞ್ಚಫಾಣಿತಞ್ಚ ಅಮ್ಬಫಾಣಿತಞ್ಚ ಯಾವಕಾಲಿಕಮೇವ.

೯೧. ಇದಾನಿ ¶ ಏತೇಸು ವಸಾತೇಲಸ್ಸ ಓದಿಸ್ಸ ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ ತಂ ವಿಸುಂ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸವತ್ಥುಪಕ್ಕಾ ಸಾಮಂ ವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ಸತ್ತವಿಧಞ್ಹಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೨೩) ಓದಿಸ್ಸಂ ನಾಮ ಬ್ಯಾಧೋದಿಸ್ಸಂ ಪುಗ್ಗಲೋದಿಸ್ಸಂ ಕಾಲೋದಿಸ್ಸಂ ಸಮಯೋದಿಸ್ಸಂ ದೇಸೋದಿಸ್ಸಂ ವಸೋದಿಸ್ಸಂ ಭೇಸಜ್ಜೋದಿಸ್ಸನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಮನುಸ್ಸಿಕಾಬಾಧೇ ಆಮಕಮಂಸಂ ಆಮಕಲೋಹಿತ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೨೬೪) ವುತ್ತಂ, ಇದಂ ಬ್ಯಾಧೋದಿಸ್ಸಂ ನಾಮ. ಏತ್ಥ ಪನ ಕಾಲೇಪಿ ವಿಕಾಲೇಪಿ ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಲೋಹಿತಂ ವಟ್ಟತಿ. ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ರೋಮನ್ಥಕಸ್ಸ ರೋಮನ್ಥನ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ೨೭೩) ಏವಂ ಅನುಞ್ಞಾತಂ ಪುಗ್ಗಲೋದಿಸ್ಸಂ ನಾಮ. ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚತ್ತಾರಿ ಮಹಾವಿಕಟಾನಿ ದಾತುಂ ಗೂಥಂ ಮುತ್ತಂ ಛಾರಿಕಂ ಮತ್ತಿಕ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೨೬೮) ಏವಂ ಸಪ್ಪದಟ್ಠಕಾಲೇ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಕಂ ಅನುಞ್ಞಾತಂ ಕಾಲೋದಿಸ್ಸಂ ನಾಮ. ಗಣಭೋಜನಾದಿ ಸಮಯೋದಿಸ್ಸಂ ನಾಮ. ಗಣಙ್ಗಣೂಪಾಹನಾನಿ ದೇಸೋದಿಸ್ಸಂ ನಾಮ. ವಸೋದಿಸ್ಸಂ ನಾಮ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ವಸಾನಿ ಭೇಸಜ್ಜಾನೀ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೨೬೨) ಏವಂ ¶ ವಸಾನಾಮೇನ ಅನುಞ್ಞಾತಂ. ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸವಸಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯವಸಾನಂ ತೇಲಂ ತಂತದತ್ಥಿಕಾನಂ ತೇಲಪರಿಭೋಗೇನ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಭೇಸಜ್ಜೋದಿಸ್ಸಂ ನಾಮ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಾನಿ ಪಞ್ಚ ಭೇಸಜ್ಜಾನೀ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೨೬೧) ಏವಂ ಭೇಸಜ್ಜನಾಮೇನ ವುತ್ತಾನಿ ಸಪ್ಪಿಆದೀನಿ ಪಞ್ಚ.

ಯಥಾ ಪನ ಖೀರದಧಿಆದೀಹಿ ಪಕ್ಕತೇಲಂ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ನ ಏವಮಿದಂ. ಇದಂ ಪನ ತೇಲಂ ಸವತ್ಥುಕಪಕ್ಕಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ, ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸವತ್ಥುಪಕ್ಕಾ ಸಾಮಂ ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ವಸಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಸವತ್ಥುಪಕ್ಕಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಸಾಮಂ ಪಕ್ಕಾ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾ ಸವತ್ಥುಕಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಸಾಮಂಪಕ್ಕತ್ತಾ ದಧಿಆದೀಹಿ ಪಕ್ಕತೇಲಂ ಅತ್ತನಾ ಕತಂ ಪುರೇಭತ್ತಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತಿ, ನ ಏವಮಿದಂ. ಇದಂ ಪನ ಅತ್ತನಾ ಸವತ್ಥುಕಪಕ್ಕಮ್ಪಿ ಪುರೇಭತ್ತಮ್ಪಿ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತ್ಥ ಪನ ಕಾರಣೂಪಚಾರೇನ ವಸಾತೇಲಂ ‘‘ವಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

ಕಾಲೇತಿ ಪುರೇಭತ್ತಕಾಲೇ ಪರೇಹಿ ವಾ ಅತ್ತನಾ ವಾ ಪಕ್ಕಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಪನ ಪಚಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ ‘‘ಕಾಲೇ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಕಾಲೇ ನಿಪ್ಪಕ್ಕಂ ಕಾಲೇ ಸಂಸಟ್ಠ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೨೬೨) ವುತ್ತತ್ತಾ. ತಸ್ಮಾ ‘‘ಕಾಲೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಯೋ ಪನ ವಿಕಾಲೇ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಕಾಲೇ ಪಚಿತ್ವಾ ವಿಕಾಲೇ ಪರಿಸ್ಸಾವೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ, ಸೋ ತೀಣಿ ದುಕ್ಕಟಾನಿ ಆಪಜ್ಜತಿ.

ಅಮಾನುಸಾತಿ ¶ ಏತ್ಥ (ಮಹಾವ. ೨೬೨) ಪನ ಅಚ್ಛವಸಾದೀನಂ ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ ಠಪೇತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸವಸಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಾನಂ ವಸಾ ಅನುಞ್ಞಾತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಮಂಸೇಸು ಹಿ ಮನುಸ್ಸಹತ್ಥಿಮಂಸಾದೀನಿ ದಸ ಮಂಸಾನಿ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾನಿ, ವಸಾ ಪನ ಏಕಾ ಮನುಸ್ಸವಸಾ ಏವ.

ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೨೩) ಕತನಿಬ್ಬಟ್ಟಿತವಸಾತೇಲಂ ಪುರೇಭತ್ತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಪುರೇಭತ್ತಂ ಸಾಮಿಸಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ, ಪಚ್ಛಾಭತ್ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸತ್ತಾಹಂ ¶ ನಿರಾಮಿಸಮೇವ ವಟ್ಟತಿ. ಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಸುಖುಮರಜಸದಿಸಂ ಮಂಸಂ ವಾ ನ್ಹಾರು ವಾ ಅಟ್ಠಿ ವಾ ಲೋಹಿತಂ ವಾ, ತಂ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕಂ. ಸಚೇ ಸಯಂ ಕರೋತಿ, ಪುರೇಭತ್ತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪಚಿತ್ವಾ ಪರಿಸ್ಸಾವೇತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ನಿರಾಮಿಸಮೇವ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ. ನಿರಾಮಿಸಪರಿಭೋಗಞ್ಹಿ ಸನ್ಧಾಯ ಇದಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಕಾಲೇ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಕಾಲೇ ನಿಪ್ಪಕ್ಕಂ ಕಾಲೇ ಸಂಸಟ್ಠಂ ತೇಲಪರಿಭೋಗೇನ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತು’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೨೬೨). ಅಞ್ಞೇಸನ್ತಿ ಸಪ್ಪಿಆದೀನಂ. ವತ್ಥುನ್ತಿ ಯಾವಕಾಲಿಕಭೂತಂ ವತ್ಥುಂ. ಯಾವಕಾಲಿಕವತ್ಥೂನಂ ವತ್ಥುಂ ನ ಪಚೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೯೨. ಇದಾನಿ ಯಾವಜೀವಿಕವಿಕತಿಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಹಲಿದ್ದೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥಾಯಮನುತ್ತಾನಪದತ್ಥೋ (ಮಹಾವ. ೨೬೩; ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೪೮-೨೪೯) – ಪಞ್ಚಮೂಲಾದಿಕಞ್ಚಾಪೀತಿ ಏತ್ಥ ದ್ವಿಪಞ್ಚಮೂಲೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅಞ್ಞಾನಿಪಿ ತಗ್ಗತಿಕಾನಿ ಮೂಲಭೇಸಜ್ಜಾನಿ ಗಹಿತಾನೀತಿ ಞಾತಬ್ಬಂ.

೯೩-೫. ಬಿಳಙ್ಗಾದೀನಿ ಫಲಭೇಸಜ್ಜಾನಿ. ತತ್ಥ (ಮಹಾವ. ೨೬೩) ಗೋಟ್ಠಫಲನ್ತಿ ಮದನಫಲನ್ತಿ ವದನ್ತಿ. ಕಪ್ಪಾಸಾದೀನಂ ಪಣ್ಣನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಇಮೇ ಪನ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾ ಮೂಲಭೇಸಜ್ಜಫಲಭೇಸಜ್ಜಪಣ್ಣಭೇಸಜ್ಜವಸೇನ ವುತ್ತಾ ಸಬ್ಬೇ ಕಪ್ಪಿಯಾ. ಇಮೇಸಂ ಪುಪ್ಫಫಲಪಣ್ಣಮೂಲಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಕಪ್ಪಿಯಾ ಯಾವಜೀವಿಕಾಯೇವ. ಠಪೇತ್ವಾ ಉಚ್ಛುನಿಯ್ಯಾಸಂ ಸಬ್ಬೋ ಚ ನಿಯ್ಯಾಸೋ ಸರಸಞ್ಚ ಉಚ್ಛುಜಂ ತಚಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬೋ ಚ ತಚೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೯೬. ಮಧುನಾ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೨೩) ಅಮಕ್ಖಿತಂ ಸುದ್ಧಸಿತ್ಥಞ್ಚ. ಮಧುಮಕ್ಖಿತಂ ಪನ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಮೇವ. ಯಞ್ಚ ಕಿಞ್ಚೀತಿ ಓದನಂ ಮಂಸಂ ಅಟ್ಠಿಆದೀನೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೯೭. ‘‘ಯಾನಿ ವಾ ಪನಞ್ಞಾನಿಪಿ ಅತ್ಥಿ ನೇವ ಖಾದನೀಯೇ ಖಾದನೀಯತ್ಥಂ ಫರನ್ತಿ, ನ ಭೋಜನೀಯೇ ಭೋಜನೀಯತ್ಥಂ ಫರನ್ತಿ, ತಾನಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಯಾವಜೀವಂ ಪರಿಹರಿತುಂ, ಸತಿ ಪಚ್ಚಯೇ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ¶ , ಅಸತಿ ¶ ಪಚ್ಚಯೇ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೨೬೩) ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಆಹಾರತ್ಥಮಸಾಧೇನ್ತಂ, ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಯಾವಜೀವಿಕ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ.

೯೮. ಸಬ್ಬಸ್ಸಾತಿ ಗಿಲಾನಸ್ಸಾಪಿ ಅಗಿಲಾನಸ್ಸಪೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಾಲಿಕತ್ತಯನ್ತಿ ಯಾವಕಾಲಿಕಂ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸಂ ಸತಿ ಪಚ್ಚಯೇ ವಿಕಾಲೇ ಕಪ್ಪತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೯೯. ಜನಯನ್ತುಭೋತಿ ಜನಯನ್ತಿ ಉಭೋ. ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ಯಾವಕಾಲಿಕಯಾಮಕಾಲಿಕಸಙ್ಖಾತಾ ಉಭೋ ಕಾಲಿಕಾ ಅತ್ತನೋ ಕಾಲಮತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪರಿಭುತ್ತಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಂ ಜನಯನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಿಞ್ಚ ಭಿಯ್ಯೋ (ಮಹಾವ. ೨೭೪; ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೨೭೪; ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಸನ್ನಿಧಿಕಾರಕಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) – ಉಭೋಪಿ ಪನೇತೇ ಅಕಪ್ಪಿಯಕುಟಿಯಂ ವುತ್ತಾ ಅನ್ತೋವುತ್ಥಂ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚ, ಪುನದಿವಸೇ ಪರಿಭುಞ್ಜತೋ ಸನ್ನಿಧಿಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಞ್ಚ ಜನಯನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೦೦. ಅನಾರುಳ್ಹೇತಿ ಪಾಳಿಯಂ ಅನಾಗತೇ ಮನುಸ್ಸಸಪ್ಪಿಆದಿಮ್ಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೦೧. ನಿಸ್ಸಟ್ಠಲದ್ಧನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೨೪) ವಿನಯಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಪುನ ಲದ್ಧನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಿಕಪ್ಪೇನ್ತಸ್ಸ ಸತ್ತಾಹೇತಿ ಸತ್ತಾಹಬ್ಭನ್ತರೇ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ‘‘ಇದಂ ಸಪ್ಪಿಂ ತೇಲ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ನಾಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ತುಯ್ಹಂ ವಿಕಪ್ಪೇಮೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ವಿಕಪ್ಪೇಮೀ’’ತಿ ವಾ ಸಮ್ಮುಖಾಪಿ ವಾ ಪರಮ್ಮುಖಾಪಿ ವಾ ವಿಕಪ್ಪೇನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಪಾಳಿಯಂ ಪನ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಅನ್ತೋಸತ್ತಾಹೇ ಅಧಿಟ್ಠೇತಿ, ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಿ, ನಸ್ಸತಿ, ವಿನಸ್ಸತಿ, ಡಯ್ಹತಿ, ಅಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ವಿಸ್ಸಾಸಂ ಗಣ್ಹನ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೨೫) ಏತ್ತಕಮೇವ ವುತ್ತಂ, ‘‘ವಿಕಪ್ಪೇಮೀ’’ತಿ ಇದಂ ಪನ ನತ್ಥಿ. ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ನತ್ಥಿ, ಅಥ ಖೋ ‘‘ಅನಧಿಟ್ಠಿತೇ ಅಧಿಟ್ಠಿತಸಞ್ಞೀ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ¶ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ, ಅವಿಕಪ್ಪಿತೇ ವಿಕಪ್ಪಿತಸಞ್ಞೀ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೨೪) ಆಪತ್ತಿವಾರೇ ಆಗತತ್ತಾ ಥೇರೇನ ದಸ್ಸಿತಂ. ತಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೇನಾಪಿ ಸಚೇ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ವಿಕಪ್ಪೇತಿ, ಅತ್ತನೋ ಏವ ಸನ್ತಕಂ ಹೋತಿ, ಪಟಿಗ್ಗಹಣಮ್ಪಿ ನ ವಿಜಹತಿ, ತಸ್ಮಾ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನವಸೇನ ಅದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನವಸೇನ ದಸ್ಸಿತಂ. ತಸ್ಸ ಹಿ ವಿಕಪ್ಪಿತೇ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಮ್ಪಿ ವಿಜಹತಿ, ಆಪತ್ತಿಪಿ ನ ಹೋತೀತಿ. ಅಧಿಟ್ಠತೋತಿ ಅಬ್ಭಞ್ಜನಾದೀನಿ ಅಧಿಟ್ಠಹನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಚೇ ಪನ ಸತ್ತಾಹಬ್ಭನ್ತರೇ ನಿರಪೇಕ್ಖೋ ಹುತ್ವಾ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಚಜತಿ, ಪರಿಚ್ಚತ್ತತ್ತಾ ಅನಾಪತ್ತಿ, ಇತರಸ್ಸ ಚ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಕಾಯಿಕಪರಿಭೋಗೋ ವಟ್ಟತಿ. ಅನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯತ್ತಾ ಪನ ಬಾಹಿರಪರಿಭೋಗೇನ ವಟ್ಟತಿ. ‘‘ತಾನಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ¶ ಸತ್ತಾಹಪರಮಂ ಸನ್ನಿಧಿಕಾರಕಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಾನೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೨೩) ಏವಂ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಞ್ಞಸ್ಸ ದದತೋಪಿ ಚ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ.

೧೦೨. ಸಬ್ಭಾವನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಸಭಾವಂ. ಯಸ್ಮಾ ಗಾಹಾಪಯನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏವಮುದೀರಿತನ್ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇದಾನಿ ವಕ್ಖಮಾನಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಏವ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ.

೧೦೩-೫. ಸತ್ತಾಹಂ ಯಾವಜೀವಿಕನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೩೦೫; ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಸನ್ನಿಧಿಕಾರಕಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಞ್ಚ ಯಾವಜೀವಿಕಞ್ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಯಾವಜೀವಿಕದ್ವಯಂ ಸೇಸಕಾಲಿಕಸಮ್ಮಿಸ್ಸಂ ಸಮ್ಭಿನ್ನರಸಂ ಕತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜತೋ ಸನ್ನಿಧಿಪಾಚಿತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಉದೀರಿತನ್ತಿ. ತದಹು ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ತದಹೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೇಸನ್ತಿ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಯಾವಜೀವಿಕದ್ವಯಂ. ಇತರನ್ತಿ ಯಾವಜೀವಿಕಂ. ಪುರೇ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ವಾ ಹೋತು, ತದಹು ವಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ, ಯಾವಜೀವಿಕಂ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕೇನ ಸತ್ತಾಹಂ ಕಪ್ಪತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ‘‘ಯಾವಕಾಲಿಕೇನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಯಾಮಕಾಲಿಕಂ, ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಂ, ಯಾವಜೀವಿಕಂ ತದಹು ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಕಾಲೇ ಕಪ್ಪತಿ, ನೋ ವಿಕಾಲೇ. ಯಾಮಕಾಲಿಕೇನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಂ, ಯಾವಜೀವಿಕಂ ¶ ತದಹು ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಯಾಮೇ ಕಪ್ಪತಿ, ಯಾಮಾತಿಕ್ಕನ್ತೇ ನ ಕಪ್ಪತಿ. ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕೇನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಯಾವಜೀವಿಕಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಸತ್ತಾಹಂ ಕಪ್ಪತಿ, ಸತ್ತಾಹಾತಿಕ್ಕನ್ತೇ ನ ಕಪ್ಪತೀ’’ತಿ ಹಿ ಭೇಸಜ್ಜಕ್ಖನ್ಧಕೇ (ಮಹಾವ. ೩೦೫) ವುತ್ತಂ. ಏತ್ಥ ಪನ ‘‘ತದಹು ಪಟಿಗ್ಗಹಿತ’’ನ್ತಿ ವಿಸೇಸವಚನಸ್ಸ ನತ್ಥಿತಾಯ ಪುರೇ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಿದ್ಧನ್ತಿ. ಕಾಲಿಕವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಕಾಲಿಕನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೦೬. ಇದಾನಿ ‘‘ಪಟಿಗ್ಗಾಹೋ’’ತಿ ಪದಂ ವಿತ್ಥಾರೇತುಂ ‘‘ದಾತುಕಾಮಾಭಿಹಾರೋ ಚಾ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ. ತತ್ಥ ದಾತುಕಾಮಸ್ಸ ಅಭಿಹಾರೋ ದಾತುಕಾಮಾಭಿಹಾರೋ. ಏತೇನ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಪತ್ತೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತುಂ ಆಲುಲೇನ್ತಸ್ಸ ಫುಸಿತಾನಿ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಪತ್ತೇ ಸಚೇ ಪತನ್ತಿ, ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ನ ರುಹತೀತಿ ದೀಪಿತಂ ¶ ಹೋತಿ. ಏರಣಕ್ಖಮನ್ತಿ ಥಾಮಮಜ್ಝಿಮೇನ ಪುರಿಸೇನ ಉಕ್ಖಿಪನಕ್ಖಮಂ, ತತೋ ಮಹನ್ತೇ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ನ ರುಹತಿ. ತಿಧಾ ದೇನ್ತೇತಿ ಕಾಯಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಾನಂ ವಸೇನ ತಿಧಾ ದೇನ್ತೇ. ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಕಾಯಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇಹಿ ದ್ವಿಧಾ ಗಾಹೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಞ್ಚಙ್ಗೋ ಏವಂ ಪಞ್ಚಙ್ಗೇವಂ. ದಾತುಕಾಮಾಭಿಹಾರೋ ಏಕಂ, ಹತ್ಥಪಾಸೋ ಏಕಂ, ಏರಣಕ್ಖಮತಾ ಏಕಂ, ದೇವಮನುಸ್ಸತಿರಚ್ಛಾನಗತೇಸು ಏಕೇನ ತಿಧಾ ದಾನಮೇಕಂ, ದ್ವಿಧಾ ಗಾಹೋ ಏಕನ್ತಿ ಏವಂ ಪಞ್ಚಙ್ಗಾನಿ ಹೋನ್ತಿ.

೧೦೭. ಇದಾನಿ ಯೇನ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ನ ರುಹತಿ, ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಸಂಹಾರಿಯೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ಖಾಣುಕೇ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೨೬೫) ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ¶ ಠಪಿತಮಞ್ಚಾದಿಮ್ಹಿ ವಾ ಫಲಕೇ ವಾ ಪಾಸಾಣೇ ವಾ ಅಸಂಹಾರಿಯೇ ನ ರುಹತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ತತ್ಥಜಾತೇ ಪದುಮಿನಿಪಣ್ಣೇ ವಾ ಕಿಂಸುಕಪಣ್ಣಾದಿಮ್ಹಿ ವಾ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಸುಖುಮೇ ಚಿಞ್ಚಆದೀನಂ ಪಣ್ಣೇ ವಾ ನ ರುಹತಿ, ಯಞ್ಚ ಮಜ್ಝಿಮಪುರಿಸೋ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಅಸಯ್ಹಭಾರೇ ಚ ಪಟಿಗ್ಗಹೋ ನ ರುಹತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೦೮. ಇದಾನಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಣವಿಜಹನಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಿಕ್ಖಾಮರಣಲಿಙ್ಗೇಹೀ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ. ತತ್ಥಾಯಂ ಪಿಣ್ಡತ್ಥೋ – ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನೇನ ಚ ಮರಣೇನ ಚ ಲಿಙ್ಗಪರಿವತ್ತನೇನ ಚ ‘‘ನ ತಂ ದಾನಿ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ನ ಪುನ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಾ ಏವಂ ಅನಪೇಕ್ಖವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇನ ಚ ಚೋರಾದೀಹಿ ವಾ ಅಚ್ಛೇದಾ ಚ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ದಾನಾ ಚ ಗಾಹೋ ಪಟಿಗ್ಗಾಹೋ ಉಪಸಮ್ಮತಿ ವಿಜಹತೀತಿ. ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಪನ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಸ್ಸ ಅಭಾವಾ ವಿಬ್ಭಮನೇನ ಚ ವಿಜಹತೀತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

. ಇದಾನಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಸಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ತಸ್ಸತ್ಥೋ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ದನ್ತಪೋನಸಿಕ್ಖಾಪದ) – ಚತುಕಾಲಿಕಪರಿಯಾಪನ್ನಂ ಅನ್ತಮಸೋ ರಜರೇಣುಮ್ಪಿ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ಪರಿಭುಞ್ಜತೋ ಪಾಚಿತ್ತಿ. ಇದಾನಿ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸುದ್ಧಞ್ಚ ನಾತಿಬಹಲ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಸುದ್ಧಞ್ಚಾತಿ ಅಞ್ಞೇಸಂ ರಸೇನ ಅಸಮ್ಮಿಸ್ಸಂ. ಹಿಮೋದಕಸಮುದ್ದೋದಕಾದೀಸು ಪಟಿಗ್ಗಹಣಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ. ಲೋಣಞ್ಚ ಅಸ್ಸು ಚ ಲೋಣಸ್ಸು. ಏತ್ಥ ಲೋಣಂ ನಾಮ ಸರೀರೇ ಉಟ್ಠಿತಂ. ಏತಾನಿ ಪನ ಸಬ್ಬಾನಿ ಅವಿಚ್ಛಿನ್ನಾನೇವ ಕಪ್ಪನ್ತಿ, ನೇತರಾನಿ.

೧೧೧. ಇದಾನಿ ಅನಙ್ಗಲಗ್ಗಾನಿಪಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಗೂಥಮತ್ತಿಕಮುತ್ತಾನೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತಥಾವಿಧೇತಿ ತಥಾವಿಧೇ ಕಾಲೇ, ಸಪ್ಪದಟ್ಠಕಾಲೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಞ್ಞೇಸಂ ಪನ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಅನಙ್ಗಲಗ್ಗಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಕಸ್ಮಾ ¶ ? ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಯಂ ಕರೋನ್ತೋ ¶ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ಸ್ವೇವ ಪಟಿಗ್ಗಹೋ ಕತೋ, ನ ಪುನ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೨೬೮) ವುತ್ತತ್ತಾ.

೧೧೨. ದುರೂಪಚಿಣ್ಣೇತಿ ದುಪ್ಪರಾಮಟ್ಠೇ ಫಲಿಕರುಕ್ಖವಲ್ಲಿಆದಿಂ ಚಾಲೇನ್ತಸ್ಸ ವಾ ಆಮಿಸಭರಿತಭಾಜನಂ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಪರಾಮಸನ್ತಸ್ಸ ವಾ ದುರೂಪಚಿಣ್ಣದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ರಜೋಕಿಣ್ಣೇತಿ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಚರನ್ತಸ್ಸ ಪತ್ತೇ ಪತಿತರಜಂ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪುನ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹತೋ ವಿನಯದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಥುಗ್ಗಹಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಿ ಅಥ ಉಗ್ಗಹಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹೇ, ಅತ್ತನಾ ಏವ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಗಹಿತೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಕಪ್ಪಿಯಕುಟಿಯಂ ಅನ್ತೋವುತ್ಥೇ ಚ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸಯಂಪಕ್ಕೇ ಚ ಅತ್ತನಾ ವಾ ಪರೇನ ವಾ ಅಕಪ್ಪಿಯಕುಟಿಯಂ ಅನ್ತೋಪಕ್ಕೇ ಚಾತಿ ಸಬ್ಬತ್ಥ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಪಟಿಗ್ಗಾಹವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಪಟಿಗ್ಗಾಹನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೧೩. ಇದಾನಿ ಮಂಸೇಸು ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಮಂಸೇಸು ಚ ಅಕಪ್ಪಿಯ’’ನ್ತಿ ಉದ್ಧಟಂ. ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಮ್ಹಿ ದಸ್ಸಿತೇ ಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಂ ದಸ್ಸಿತಮೇವ ಹೋತಿ ಪಾರಿಸೇಸನಯೇನ. ಉರಗಸ್ಸ ಚಾತಿ ಏತ್ಥ ಸಬ್ಬೋಪಿ ಉರಗೋ ನ ಕಪ್ಪತಿ.

೧೧೪. ಏತ್ತಾವತಾ ಜಾತಿವಸೇನ ದಸವಿಧಮ್ಪಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಕಪ್ಪಿಯಮಂಸೇಸುಪಿ ಅಕಪ್ಪಿಯವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಉದ್ದಿಸ್ಸಕತಮಂಸಞ್ಚ, ಯಞ್ಚ ಅಪ್ಪಟಿವೇಕ್ಖಿತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಪಞ್ಚಸು ಸಹಧಮ್ಮಿಕೇಸು ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಕತಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸಕತಂ ನಾಮ, ತಂ ಪನ ಜಾನಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಅಜಾನನ್ತಾನಂ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಮಚ್ಛೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಅಪ್ಪಟಿವೇಕ್ಖಿತನ್ತಿ ¶ ಅನುಪಪರಿಕ್ಖಿತಂ, ಅನಾಪುಚ್ಛಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಅಪ್ಪಟಿವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಮಂಸಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ, ಯೋ ಪರಿಭುಞ್ಜೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೨೮೧) ¶ ವುತ್ತಂ. ಮಚ್ಛೇಸು ಪನ ಆಪುಚ್ಛನಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಮಚ್ಛಾನಂ ನತ್ಥಿತಾಯಾತಿ ವದನ್ತಿ. ಇದಾನಿ ಏತೇಸು ಆಪತ್ತಿಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ತಂ ಸಬ್ಬಂ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಸನ್ನಿಧಿಕಾರಕಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ಉತ್ತಾನಮೇವ.

೧೧೫. ಇದಾನಿ ನ ಕೇವಲಂ ಇಮೇಸಂ ಮನುಸ್ಸಾದೀನಂ ಮಂಸಮೇವ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ, ಅಟ್ಠಿಆದೀನಿಪಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಾನೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಟ್ಠೀಪೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ ೨೮೧) ಲೋಮಮ್ಪೇಸನ್ತಿ ಲೋಮಮ್ಪಿ ಏಸಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸವತ್ಥೂನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಚಿತ್ತಕಂ ವಾತಿ ಏತೇಸು ಪನ ಉದ್ದಿಸ್ಸಕತಮೇವ ಸಚಿತ್ತಕಂ, ಸೇಸಾ ಅಚಿತ್ತಕಾತಿ. ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೧೬-೭. ಇದಾನಿ ಅಚ್ಚೋಳಾರಿಕಾನಂ ವಸೇನ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅರೂಪಿಯ’’ನ್ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ. ಅಞ್ಞಥಾಪಿ ಯುತ್ತಿ ಪರಿಯೇಸಿತಬ್ಬಾ. ತತ್ಥಾಯಂ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ (ಪಾರಾ. ೫೯೧; ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೮೯; ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಜಾತರುಪಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) – ಯೋ ರೂಪಿಯೇನ ಅರೂಪಿಯಞ್ಚ ಪರಿವತ್ತೇಯ್ಯ, ಯೋ ಚ ಇತರೇನ ಚ ಅರೂಪಿಯೇನ ರೂಪಿಯಂ ಪರಿವತ್ತೇಯ್ಯ, ತಸ್ಸ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಹೋತೀತಿ.

ಇದಾನಿ ರೂಪಿಯಞ್ಚ ಅರೂಪಿಯಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಇಧ ರೂಪಿಯ’’ನ್ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ. ಏತ್ಥ (ಪಾರಾ. ೫೮೯; ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಜಾತರುಪಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ಸಜ್ಝು ಸಿಙ್ಗೀತಿ ಸಜ್ಝೂತಿ ರಜತಂ. ಸಿಙ್ಗೀತಿ ಸುವಣ್ಣಂ. ತಮ್ಬಲೋಹಾದೀಹಿ ವಾ ದಾರೂಹಿ ವಾ ಪಣ್ಣೇಹಿ ವಾ ಲಾಖಾಯ ವಾ ರೂಪಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ಅಸಮುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ಕತಂ ಚಮ್ಮಬೀಜಮಯಮ್ಪಿಯಂ ಯಂ ¶ ದೇಸೇ ವೋಹಾರಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಇದಂ ವೋಹಾರೂಪಗಮಾಸಕಂ ನಾಮ. ಇದಮಿಧ ರೂಪಿಯನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ. ವತ್ಥಾದಿ ಚ ಮುತ್ತಾದಿ ಚ ವತ್ಥಮುತ್ತಾದಿ. ಇತರನ್ತಿ ಅರೂಪಿಯಂ ಕಪ್ಪಿಯವತ್ಥುಞ್ಚ ದುಕ್ಕಟವತ್ಥುಞ್ಚ. ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ವತ್ಥಂ ಸುತ್ತಂ ಫಾಲೋ ಪಟಕೋ ಕಪ್ಪಾಸೋ ಅನೇಕಪ್ಪಕಾರಂ ಅಪರಣ್ಣಂ ಸಪ್ಪಿ ನವನೀತಂ ತೇಲಂ ಮಧು ಫಾಣಿತಾದಿಭೇಸಜ್ಜಞ್ಚಾತಿ ಇದಂ ಕಪ್ಪಿಯವತ್ಥು ನಾಮ. ಮುತ್ತಾ ಮಣಿ ವೇಳುರಿಯೋ ಸಙ್ಖೋಸಿಲಾ ಪವಾಳಂ ಲೋಹಿತಙ್ಗೋ ಮಸಾರಗಲ್ಲಂ ಸತ್ತ ಧಞ್ಞಾನಿ ದಾಸೀ ದಾಸೋ ಖೇತ್ತಂ ವತ್ಥು ಪುಪ್ಫಾರಾಮಫಲಾರಾಮಾದಯೋತಿ ಇದಂ ದುಕ್ಕಟವತ್ಥು ನಾಮ, ತದುಭಯಂ ಅರೂಪಿಯಂ ನಾಮಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೧೧೮. ಏತ್ತಾವತಾ ರೂಪಿಯಸಂವೋಹಾರಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಕಯವಿಕ್ಕಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಇಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ ¶ . ತತ್ಥ ಇಮನ್ತಿ ತಣ್ಡುಲಾದಿಕಂ ಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಾ ಓದನಾದಿಂ ಭುತ್ವಾ ವಾ ‘‘ಇಮಂ ವತ್ಥಾದಿಕಂ ಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡಂ ದೇಹಿ, ಇಮಂ ರಜನಪಚನಾದಿಕಂ ಕರ, ರಜನಕಟ್ಠಾದಿಮಾ ನಯ, ಇಮಂ ವಾ ತವ ದೇಮಿ, ತ್ವಂ ಪನ ಇಮಞ್ಚ ಇಮಞ್ಚ ಆಹರ, ಕರ, ದೇಹೀ’’ತಿ ಏವಂ ಕಯವಿಕ್ಕಯೇ ಸಮಾಪನ್ನೇ ನಿಸ್ಸಗ್ಗೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೧೧೯. ಇದಾನಿ ಪರಿಣಾಮವಸೇನ ಆಪತ್ತಿಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅತ್ತನೋ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ. ತತ್ರಾಯಂ ಪಿಣ್ಡತ್ಥೋ (ಪಾರಾ. ೬೫೯; ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೫೮; ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಪರಿಣತಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) – ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ವಾ ನತಂ ಪರಿಣತಂ ಲಾಭಂ ಲಭಿತಬ್ಬಂ ಚೀವರಾದಿಪಚ್ಚಯಂ ಅತ್ತನೋ ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ವಾ ಪರಿಣಾಮೇಯ್ಯ, ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಆದೀನಿ ಹೋನ್ತೀತಿ. ಕಥಂ? ಯೋ ಪನ ಮಾತುಸನ್ತಕಮ್ಪಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪರಿಣತಂ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಣಾಮೇತಿ, ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ. ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಪರಿಣಾಮೇತಿ, ಸುದ್ಧಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ. ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಚೇತಿಯಸ್ಸ ವಾ ಪರಿಣಾಮೇತಿ, ದುಕ್ಕಟಂ. ಯೋ ಪನ ಅಞ್ಞಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾ ಚೇತಿಯಸ್ಸ ವಾ ಪರಿಣತಂ ಅತ್ತನೋ ವಾ ಅಞ್ಞಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಅಞ್ಞಚೇತಿಯಸ್ಸ ವಾ ಪರಿಣಾಮೇತಿ, ತಸ್ಸಾಪಿ ದುಕ್ಕಟಮೇವಾತಿ.

೧೨೦. ಯೋ ¶ ಪನ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಂ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ ಅನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾ ವಿನಯಕಮ್ಮಂ ಅಕತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜೇಯ್ಯ, ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ. ಯೋ ವಾ ಪರೇನ ವಿನಯಕಮ್ಮತ್ಥಾಯ ನಿಸ್ಸಟ್ಠಂ ಸಕಸಞ್ಞಾಯ ನ ದದೇಯ್ಯ, ತಸ್ಸಾಪಿ ದುಕ್ಕಟಂ. ಅಞ್ಞಥೇತರನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅಞ್ಞಥಾತಿ ಥೇಯ್ಯಸಞ್ಞಾಯ ಸಚೇ ನ ದದೇಯ್ಯ, ಇತರಂ ತಸ್ಸ ಅಗ್ಘವಸೇನ ಪಾರಾಜಿಕಞ್ಚ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಞ್ಚ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೨೧. ಇದಾನಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪಾಚಿತ್ತೀ’’ತಿ ಮಾತಿಕಾಪದಂ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ‘‘ಮುಸಾವಾದೋಮಸಾವಾದೇ, ಪೇಸುಞ್ಞಹರಣೇ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಮುಸಾವಾದೇ ಚ ಓಮಸವಾದೇ ಚ ಪೇಸುಞ್ಞಹರಣೇ ಚ ಪಾಚಿತ್ತಿ ವುತ್ತಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏವಂ ಸೇಸೇಸುಪಿ. ಏತ್ಥ ಪನ ‘‘ಅದಿಟ್ಠಂ, ಅಸುತಂ, ಅಮುತಂ ¶ , ಅವಿಞ್ಞಾತಂ, ದಿಟ್ಠಂ, ಸುತಂ, ಮುತಂ, ವಿಞ್ಞಾತ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩; ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೩) ಪುಬ್ಬೇಪಿ ‘‘ಮುಸಾ ಭಣಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚೇತೇತ್ವಾ ವಚನಕ್ಖಣೇವ ‘‘ಮುಸಾ ಭಣಾಮೀ’’ತಿ ಜಾನಿತ್ವಾ ಜಾನನ್ತಸ್ಸೇವ ಮುಸಾಭಣನೇ ಪಾಚಿತ್ತಿ ನಾಮ ಆಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಸ್ಸ ಭಣತಿ, ಸೋ ತಂ ನ ಸುಣಾತಿ, ಆಪತ್ತಿ ನ ಹೋತಿ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಮುಸಾವಾದಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ).

‘‘ಓಮಸವಾದೋ ನಾಮ ದಸಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ ಓಮಸತಿ ಜಾತಿಯಾಪಿ ನಾಮೇನಪಿ ಗೋತ್ತೇನಪಿ ಕಮ್ಮೇನಪಿ ಸಿಪ್ಪೇನಪಿ ಆಬಾಧೇನಪಿ ಲಿಙ್ಗೇನಪಿ ಕಿಲೇಸೇನಪಿ ಆಪತ್ತಿಯಾಪಿ ಅಕ್ಕೋಸೇನಪೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೧೫) ಏವಂ ವುತ್ತೇಹಿ ದಸಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ಯೋ ಖುಂಸೇತಿ ವಮ್ಭೇತಿ, ಅಯಂ ಓಮಸತಿ ನಾಮ, ತಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತೀತಿ ¶ ಅತ್ಥೋ. ಪರಮ್ಮುಖಾ ಭಣನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ, ತಥಾ ಪಾಳಿಯಂ ಅನಾಗತೇಹಿ ‘‘ಚೋರೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಗಣ್ಠಿಭೇದಕೋ’’ತಿ ವಾ ಆದೀಹಿ ಭಣನ್ತಸ್ಸ. ‘‘ಸನ್ತಿ ಇಧೇಕಚ್ಚೇ ಖತ್ತಿಯಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಚಣ್ಡಾಲಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಪರಿಯಾಯೇನ ಭಣನ್ತಸ್ಸ ಚ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ಭಣನ್ತಸ್ಸ ಚ ಸಬ್ಬತ್ಥಪಿ ದುಕ್ಕಟಮೇವ.

ಪಿಯಕಮ್ಯತಾಯ ವಾ ಭೇದಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ವಾ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ಜಾತಿಆದೀಹಿ ಓಮಸನ್ತಸ್ಸ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಉಪಸಂಹರಣಂ ಪೇಸುಞ್ಞಹರಣಂ ನಾಮ. ಏತ್ಥಾಪಿ ಪರಿಯಾಯವಚನೇನ ಚ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಉಪಸಂಹರಣೇನ ಚ ದುಕ್ಕಟಮೇವ.

ಪದಸೋಧಮ್ಮೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಧಮ್ಮೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧಭಾಸಿತೋ ಸಾವಕಭಾಸಿತೋ ಇಸಿಭಾಸಿತೋ ದೇವತಾಭಾಸಿತೋ ಅತ್ಥೂಪಸಂಹಿತೋ ಧಮ್ಮೂಪಸಂಹಿತೋ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೪೬) ಏವಂ ವುತ್ತಂ ಸಙ್ಗೀತಿತ್ತಯಮಾರುಳ್ಹಂ ತಿಪಿಟಕಧಮ್ಮಂ ಪದಅನುಪದಅನ್ವಕ್ಖರಅನುಬ್ಯಞ್ಜನವಸೇನ ಭಿಕ್ಖುಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುನಿಞ್ಚ ಠಪೇತ್ವಾ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ಏಕತೋ ವಾಚೇನ್ತಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಸಾಗಾರೇತಿ ಯಂ ಪನ ಸಬ್ಬನ್ತಿಮೇನ ಪರಿಯಾಯೇನ ದಿಯಡ್ಢಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧೇನ ಪಾಕಾರಾದಿನಾ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತತ್ತಾ ಸಬ್ಬಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಞ್ಚ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ವಿತಾನಾದಿನಾ ಅನ್ತಮಸೋ ವತ್ಥೇನಪಿ ಛನ್ನತ್ತಾ ಸಬ್ಬಚ್ಛನ್ನಞ್ಚ ಸೇನಾಸನಂ, ತಥಾರೂಪೇ ಸೇನಾಸನೇ ಏಕೂಪಚಾರಟ್ಠಾನೇ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಸಹ ವಸನ್ತಸ್ಸ ಚತುತ್ಥದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನಿಪಜ್ಜನಗಣನಾಯ ಚ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಗಣನಾಯ ಚ ದೇವಸಿಕಂ ಪಾಚಿತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಉಜ್ಝಾಪನಕಖಿಯ್ಯನೇತಿ ಏತ್ಥ ಯೋ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ಸಙ್ಘೇನ ಸಮ್ಮತಂ ಸೇನಾಸನಪಞ್ಞಾಪಕಂ ವಾ ಭತ್ತುದ್ದೇಸಕಂ ¶ ವಾ ಯಾಗುಭಾಜಕಂ ವಾ ಫಲಭಾಜಕಂ ವಾ ಖಜ್ಜಭಾಜಕಂ ವಾ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕವಿಸ್ಸಜ್ಜಕಂ ವಾ ಮಙ್ಕುಕತ್ತುಕಾಮೋ ಛನ್ದೇನ ‘‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ ಸೇನಾಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತಿ, ಭತ್ತಾನಿ ಚ ಉದ್ದಿಸತೀ’’ತಿ ವಾ ವದನ್ತೋ ಅಞ್ಞಂ ¶ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ಉಜ್ಝಾಪೇತಿ ತೇನ ಅವಜಾನಾಪೇತಿ, ಯೋ ಪನ ತಥೇವ ವದನ್ತೋ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ತಸ್ಸ ಅಯಸಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಖೀಯತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಉಜ್ಝಾಪನಕೇ ಚ ಖೀಯನಕೇ ಚ ಪಾಚಿತ್ತಿದ್ವಯನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೧೨೨. ತಲಸತ್ತಿಅನಾದರ-ಕುಕ್ಕುಚ್ಚುಪ್ಪಾದನೇಸು ಚಾತಿ ಏತ್ಥ ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಪಹರಣಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಕಾಯಂ ವಾ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಂ ವಾ ಉಚ್ಚಾರೇತಿ, ತಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ. ಸಚೇ ವಿರದ್ಧೋ ಪಹಾರಂ ದೇತಿ, ಅಪ್ಪಹರಿತುಕಾಮತಾಯ ದುಕ್ಕಟಂ, ತಥಾ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇಸುಪಿ ದುಕ್ಕಟಮೇವ.

ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಪಞ್ಞತ್ತೇನ ವುಚ್ಚಮಾನೋ ತಂ ಅಸಿಕ್ಖಿತುಕಾಮತಾಯ ವಾ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಅಸೋತುಕಾಮತಾಯ ವಾ ಯೋ ಅನಾದರಿಯಂ ಕರೋತಿ, ತಸ್ಸ ಅನಾದರಕರಣೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಪಞ್ಞತ್ತೇನ ವುಚ್ಚಮಾನಸ್ಸ ಚ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಪಞ್ಞತ್ತೇನ ವಾ ಅಪಞ್ಞತ್ತೇನ ವಾ ವುಚ್ಚಮಾನಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ.

ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ‘‘ಊನವೀಸತಿವಸ್ಸೋ ಮಞ್ಞೇ ತ್ವಂ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ, ವಿಕಾಲೇ ಮಞ್ಞೇ ತಯಾ ಭುತ್ತ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ. ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದನೇ ದುಕ್ಕಟಂ.

ಗಾಮಪ್ಪವೇಸನಾಪುಚ್ಛಾತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕಾತಿಕ್ಕಮನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಅರುಣುಗ್ಗಮನಾ ವಿಕಾಲೋ ನಾಮ, ಏತ್ಥನ್ತರೇ ಸಚೇ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಕೇನಚಿ ಕಮ್ಮೇನ ಗಾಮಂ ಪವಿಸನ್ತಿ, ‘‘ವಿಕಾಲೇ ಗಾಮಪ್ಪವೇಸನಂ ಆಪುಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ ಸಬ್ಬೇಹಿಪಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಆಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ಅನಾಪುಚ್ಛಾ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖೇಪಂ, ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಉಪಚಾರಂ ಅತಿಕ್ಕಮನ್ತಿ, ಪಠಮಪಾದೇ ದುಕ್ಕಟಂ, ದುತಿಯಪಾದುದ್ಧಾರೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ. ಆಪದಾಸು ಅನಾಪತ್ತಿ.

ಭೋಜನೇ ಚ ಪರಮ್ಪರಾತಿ ಪರಮ್ಪರಭೋಜನೇ ಚ ಪಾಚಿತ್ತಿಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತ್ಥ ಪನ ಪಞ್ಚಸು ಭೋಜನೇಸು ಅಞ್ಞತರಂ ನಾಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ¶ ‘‘ಓದನೇನ ವಾ ಸತ್ತುನಾ ವಾ ಕುಮ್ಮಾಸೇನ ವಾ ಮಂಸೇನ ವಾ ಮಚ್ಛೇನ ವಾ ನಿಮನ್ತೇಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ, ಯೇನ ಕೇನಚಿ ವೇವಚನೇನ ವಾ ಅಕಪ್ಪಿಯನಿಮನ್ತನಾಯ ನಿಮನ್ತಿತಸ್ಸ ¶ ಯೇನ ಯೇನ ಪಠಮಂ ನಿಮನ್ತಿತೋ, ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಭೋಜನಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಉಪ್ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ, ಅವಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ವಾ ಪಠಮನಿಮನ್ತನಂ ಪರಸ್ಸ ಪರಸ್ಸ ಕುಲಸ್ಸ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭೋಜನಾನಂ ಅಞ್ಞತರಂ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಪರಮ್ಪರಭೋಜನೇ ಪಾಚಿತ್ತಿ ಹೋತಿ. ಗಿಲಾನಚೀವರದಾನಚೀವರಕಾಲಸಮಯೇಸು ಅನಾಪತ್ತಿ, ತಥಾ ಪಞ್ಚ ಭೋಜನಾನಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬತ್ಥ.

೧೨೩. ಅನುದ್ಧರಿತ್ವಾ ಗಮನೇ ಸೇಯ್ಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ದಸವಿಧಾ ಸೇಯ್ಯಾ ಭಿಸಿ ಚಿಮಿಲಿಕಾ ಉತ್ತರತ್ಥರಣಂ ಭೂಮತ್ಥರಣಂ ತಟ್ಟಿಕಾ ಚಮ್ಮಖಣ್ಡೋ ನಿಸೀದನಂ ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಂ ತಿಣಸನ್ಥಾರೋ ಪಣ್ಣಸನ್ಥಾರೋತಿ. ಏತೇಸು ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಸಙ್ಘಿಕೇ ವಿಹಾರೇ ಗುತ್ತಸೇನಾಸನೇ ಅತ್ತನೋ ವಸ್ಸಗ್ಗೇನ ಗಹಿತಂ ಅತ್ತನಾ ವಾ ಸನ್ಥರಿತ್ವಾ, ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ವಾ ಸನ್ಥರಾಪೇತ್ವಾ ತಂ ದಿವಸಂ ಗಮಿಕವಸೇನ ಪಕ್ಕಮನ್ತೋ ನೇವ ಸಯಂ ಉದ್ಧರೇಯ್ಯ ನ ಅಞ್ಞಂ ಉದ್ಧರಾಪೇಯ್ಯ, ಯಥಾ ಉಪಚಿಕಾದೀಹಿ ನ ಖಜ್ಜೇಯ್ಯ, ಏವಂ ನ ಠಪೇಯ್ಯ, ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ನ ಉದ್ಧರಾಪೇಯ್ಯ, ಪತಿರೂಪಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ವಾ ಸಾಮಣೇರಂ ವಾ ಆರಾಮಿಕಮೇವ ವಾ ಅನಾಪುಚ್ಛಾ ವಾ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ತಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖೇಪಂ, ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ದ್ವೇ ಲೇಡ್ಡುಪಾತೇ ಅತಿಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ. ಮಣ್ಡಪರುಕ್ಖಮೂಲಾದಿಅಗುತ್ತಸೇನಾಸನೇ ಸನ್ಥರಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ, ತಥಾ ಮಞ್ಚಪೀಠಭಿಸಿಕೋಚ್ಛಕೇಸು, ಗುತ್ತಸೇನಾಸನೇಪಿ ದುಕ್ಕಟಮೇವ.

ಸೇನಾಸನಾನಿ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಅನುದ್ಧರಿತ್ವಾ ಗಮನೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏತ್ಥ ಪನ ಮಞ್ಚೋ ಪೀಠಂ ಭಿಸಿ ಕೋಚ್ಛಕನ್ತಿ ಚತುಬ್ಬಿಧಮ್ಪಿ ಸೇನಾಸನಂ ವಸ್ಸಾನಹೇಮನ್ತಾನಂ ಅಟ್ಠಸು ಮಾಸೇಸು ಅಜ್ಝೋಕಾಸೇ ವಾ ಓವಸ್ಸಕಮಣ್ಡಪೇ ವಾ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ವಾ ಸಯಂ ಸನ್ಥರಿತ್ವಾ ವಾ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಸನ್ಥರಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ತಂ ಅನುದ್ಧರಿತ್ವಾ ವಾ ಅನುದ್ಧರಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ತಸ್ಸ ಸೇನಾಸನಸ್ಸ ದ್ವಿನ್ನಂ ಲೇಡ್ಡುಪಾತಾನಂ ಅತಿಕ್ಕಮನೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ. ಸಮ್ಮುಞ್ಜನೀಯಾದಿ ಸೇಸಪರಿಕ್ಖಾರೇಸು ದುಕ್ಕಟಂ.

ಇತ್ಥಿಯಾದ್ಧಾನಗಮನೇತಿ ¶ ಏತ್ಥ ಮಾತುಗಾಮೇನ ‘‘ಗಚ್ಛಾಮ ಭಗಿನಿ, ಗಚ್ಛಾಮ ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ ಏವಂ ಸಂವಿದಹಿತ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ವಾ ಸ್ವೇ ವಾ ಪರಸುವೇ ವಾ’’ತಿ ನಿಯಮಿತಕಾಲಂ ವಿಸಙ್ಕೇತಂ ಅಕತ್ವಾ ದ್ವಾರವಿಸಙ್ಕೇತಂ ಮಗ್ಗವಿಸಙ್ಕೇತಂ ಕತ್ವಾಪಿ ಗಚ್ಛತೋ ಗಾಮನ್ತರೇ ಗಾಮನ್ತರೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ. ಅಗಾಮಕೇ ಅರಞ್ಞೇ ಅದ್ಧಯೋಜನೇ ಅದ್ಧಯೋಜನೇ ಆಪತ್ತಿ.

ಏಕೇಕಾಯ ನಿಸೀದನೇತಿ ಏತ್ಥ ಏಕೋ ಏಕಾಯ ಇತ್ಥಿಯಾ ನಿಸೀದನೇತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೨೪. ಭಿಂಸಾಪನೇತಿ ¶ ಏತ್ಥ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ಭಿಂಸಾಪೇತುಕಾಮೋ ಚೋರಕನ್ತಾರವಾಳಕನ್ತಾರಾದೀನಿ ಆಚಿಕ್ಖತಿ, ಭಯಾನಕಂ ವಾ ರೂಪಸದ್ದಾದಿಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ಸೋ ಭಾಯತು ವಾ ಮಾ ವಾ, ತಸ್ಸ ಪಯೋಗೇ ಪಯೋಗೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ. ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇ ದುಕ್ಕಟಂ.

ಆಕೋಟನೇತಿ ಪಹಾರದಾನೇ. ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಅನತ್ತಮನೋ ಹುತ್ವಾ ಸಚೇ ಉಪ್ಪಲಪತ್ತೇನಪಿ ಪಹಾರಂ ದೇತಿ, ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ. ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಗಹಟ್ಠಸ್ಸ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸ ವಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ವಾ ಪುರಿಸಸ್ಸ ವಾ ಅನ್ತಮಸೋ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಸ್ಸಾಪಿ ಪಹಾರಂ ದೇತಿ, ದುಕ್ಕಟಮೇವ.

ಅನಾಚಾರಂ ಆಚರಿತ್ವಾ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಆಪತ್ತಿಯಾ ವಾ ವತ್ಥುನಾ ವಾ ಅನುಯುಞ್ಜಿಯಮಾನೋ ತಂ ಅಕಥೇತುಕಾಮೋ ‘‘ಕೋ ಆಪನ್ನೋ, ಕಿಂ ಆಪನ್ನೋ, ಕಿಸ್ಮಿಂ ಆಪನ್ನೋ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಅಞ್ಞೇಹಿ ವಚನೇಹಿ ತಂ ವಚನಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇನ್ತೋ ಸೋ ಅಞ್ಞಂ ವದತಿ, ಅಯಂ ಅಞ್ಞವಾದಕೋ, ತಸ್ಮಿಂ ಅಞ್ಞವಾದಕೇ ಚ ಕಞ್ಚಿ ವೀತಿಕ್ಕಮಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಆವುಸೋ, ಇದಂ ನಾಮ ತಯಾ ಕತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ತಂ ನ ಕಥೇತುಕಾಮೋ ತುಣ್ಹೀಭೂತೋವ ಸಙ್ಘಂ ವಿಹೇಸತೀತಿ ಸಙ್ಘವಿಹೇಸಕೋ, ತಸ್ಮಿಂ ವಿಹೇಸಕೇ ಚ ಪಾಚಿತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇಧ ಪನ ಞತ್ತಿದುತಿಯೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಅಞ್ಞವಾದಕೇ ಚ ವಿಹೇಸಕೇ ¶ ಚ ಆರೋಪಿತೇ ಪುನ ಅಞ್ಞಂ ಭಣನ್ತಸ್ಸ, ವಿಹೇಸನ್ತಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿ. ಅನಾರೋಪಿತೇ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ದುಟ್ಠುಲ್ಲಪಕಾಸಛಾದೇತಿ ಏತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ‘‘ದುಟ್ಠುಲ್ಲಾ ನಾಮ ಆಪತ್ತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಚ ಪಾರಾಜಿಕಾನಿ ತೇರಸ ಚ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೩೯೯) ವುತ್ತಾ, ತಥಾಪಿ ಇಧ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾವ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ. ತಸ್ಮಾ ಸಙ್ಘಸಮ್ಮುತಿಂ ವಿನಾ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಂ ಆಪತ್ತಿಂ ‘‘ಅಯಂ ಅಸುಚಿಂ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಆಪನ್ನೋ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವತ್ಥುನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುನಿಞ್ಚ ಠಪೇತ್ವಾ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಆರೋಚೇನ್ತಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ. ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾದಿಅದುಟ್ಠುಲ್ಲಾರೋಚನೇ ದುಕ್ಕಟಂ. ದುಟ್ಠುಲ್ಲಚ್ಛಾದನೇಪಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋವ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ. ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಸಯಂ ವಾ ಜಾನಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ ವಾ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಜಾನಿತ್ವಾ ಚೋದೇಸ್ಸನ್ತಿ ಸಾರೇಸ್ಸನ್ತಿ ಮಙ್ಕುಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತಿ, ನಾರೋಚಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಧುರಂ ನಿಕ್ಖಿಪತಿ, ತಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ. ಧುರಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಆರೋಚಿತೇಪಿ ನ ರಕ್ಖತಿ ಏವ.

ಹಾಸೋದಕೇತಿ ಅಙ್ಗುಲಿಪತೋದಕೇನ ಹಾಸೋ ಚ ಉದಕೇ ಹಾಸೋ ಚಾತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ಹಸಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಕಾಯೇನ ಕಾಯಂ ಆಮಸತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸ, ಕೋ ಪನ ವಾದೋ ¶ ಉಪಕಚ್ಛಕಾದೀಸು ಘಟ್ಟನೇ. ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇ ದುಕ್ಕಟಂ, ತಥಾ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಾಮಸನೇ ಚ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೇನ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಾಮಸನೇ ಚ. ಏತ್ಥ ಭಿಕ್ಖುನೀಪಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಟ್ಠಾನೇ ಠಿತಾ. ಉದಕೇ ಹಸನಧಮ್ಮೋ ನಾಮ ಉಪರಿಗೋಪ್ಫಕೇ ಉದಕೇ ಕೀಳಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸ ನಿಮ್ಮುಜ್ಜನಉಮ್ಮುಜ್ಜನಪ್ಲವನಾದಿಕಂ. ಇಧ ಹಾಸೋ ನಾಮ ಕೀಳಾ ವುಚ್ಚತಿ.

ನಿಚ್ಛುಭನೇ ವಿಹಾರಾತಿ ಸಙ್ಘಿಕಾ ವಿಹಾರಾ ನಿಕ್ಕಡ್ಢನೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತ್ಥ ಪನ ಯೋ ಕುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ಹತ್ಥಾದೀಸು ಗಹೇತ್ವಾ ವಾ ‘‘ನಿಕ್ಖಮಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ವಾ ಯತ್ತಕಾನಿ ದ್ವಾರಾನಿ ¶ ಏಕೇನ ಪಯೋಗೇನ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇತಿ, ತತ್ಥ ದ್ವಾರಗಣನಾಯ ಆಪತ್ತಿಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪಯೋಗಸ್ಸ ಏಕತ್ತಾ ಏಕಾ ಏವ ಗಹೇತಬ್ಬಾ. ಸಚೇ ನಾನಾಪಯೋಗೇಹಿ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇತಿ, ತತ್ಥ ದ್ವಾರಗಣನಾಯ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ತಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖಾರನಿಕ್ಕಡ್ಢನೇ ದುಕ್ಕಟಂ, ತಥಾ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇ, ತಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖಾರನಿಕ್ಕಡ್ಢನೇ ಚ. ಅಲಜ್ಜಿಆದೀಸು ಪನ ಅನಾಪತ್ತಿ.

ಅನುಪಖಜ್ಜ ಸಯನೇತಿ ಸಙ್ಘಿಕೇ ವಿಹಾರೇ ‘‘ವುಡ್ಢೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಗಿಲಾನೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಸಙ್ಘೇನ ದಿನ್ನೋ’’ತಿ ವಾ ಜಾನಿತ್ವಾ ಮಞ್ಚಸ್ಸ ವಾ ಪೀಠಸ್ಸ ವಾ ಪವಿಸನ್ತಸ್ಸ ವಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಸ್ಸ ವಾ ಉಪಚಾರೇ ಸೇಯ್ಯಂ ಸನ್ಥರಿತ್ವಾ ವಾ ಸನ್ಥರಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ‘‘ಯಸ್ಸ ಸಮ್ಬಾಧೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸೋ ಪಕ್ಕಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಅಭಿನಿಸೀದನ್ತಸ್ಸ ಚ ಅಭಿನಿಪಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಚ ಪಯೋಗಗಣನಾಯ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಪಾಚಿತ್ತಿಯನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೨೫. ಭೂತಾನಂ ಜಾತಾನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಾನಂ ಗಾಮೋ ಭೂತಗಾಮೋ (ಪಾಚಿ. ೯೧; ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೯೧; ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಭೂತಗಾಮಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ). ಸಮಾರಮ್ಭೋತಿ ಛೇದನಫಾಲನಪಚನಾದಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಭೂತಗಾಮಸಮಾರಮ್ಭೇ ಭೂತಗಾಮಸಮಾರಮ್ಭಹೇತು ಪಾಚಿತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕತಕಪ್ಪಿಯಂ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಭೂತಗಾಮಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ಪನ ಸಮಣಕಪ್ಪಿಯಂ ಭವೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸಮಣಾನಂ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಸಮಣಕಪ್ಪಿಯಂ ¶ . ಇದಾನಿ ಯೇನ ಕತಂ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಸಮಣಕಪ್ಪಿಯಂ ಹೋತಿ, ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ನಖೇನ ವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಞ್ಚಹಿ ಸಮಣಕಪ್ಪೇಹಿ ಫಲಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ, ಅಗ್ಗಿಪರಿಜಿತಂ ಸತ್ಥಪರಿಜಿತಂ ನಖಪರಿಜಿತಂ ಅಬೀಜಂ ನಿಬ್ಬಟ್ಟಬೀಜಞ್ಞೇವ ಪಞ್ಚಮ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ೨೫೦) ಹಿ ವುತ್ತಂ.

೧೨೬. ಇದಾನಿ ¶ ತಂ ಭೂತಗಾಮಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಮೂಲಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ (ಪಾಚಿ. ೯೧; ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೯೧) ಸ-ಇತಿ ಸೋ ಭೂತಗಾಮೋ ನಾಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ, ಮೂಲಬೀಜಾದೀಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಬೀಜೇಹಿ ಪಭಾವಿತೋ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತತ್ಥ ಮೂಲಬೀಜಂ ನಾಮ ಹಲಿದ್ದಿಸಿಙ್ಗಿವೇರಾದಿ. ಖನ್ಧಬೀಜಂ ನಾಮ ಅಸ್ಸತ್ಥೋ ನಿಗ್ರೋಧೋತಿ ಏವಮಾದಿ. ಅಗ್ಗಬೀಜಂ ನಾಮ ಅಜ್ಜುಕಫಣಿಜ್ಜಕಾದಿ. ಫಳುಬೀಜಂ ನಾಮ ಉಚ್ಛುವೇಳುನಳಾದಿ. ‘‘ಬೀಜಬೀಜಂ ನಾಮ ಪುಬ್ಬಣ್ಣಂ ಅಪರಣ್ಣಂ, ಯಾನಿ ವಾ ಪನಞ್ಞಾನಿಪಿ ಅತ್ಥಿ ಬೀಜೇ ಜಾಯನ್ತಿ ಬೀಜೇ ಸಞ್ಜಾಯನ್ತಿ, ಏತಂ ಬೀಜಬೀಜಂ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಇದಾನಿ ‘‘ಬೀಜಗಾಮಭೂತಗಾಮಸಮಾರಮ್ಭಾ ಪಟಿವಿರತೋ ಹೋತೀ’’ತಿ (ದೀ. ನಿ. ೧.೧೦, ೧೯೫; ಮ. ನಿ. ೧.೨೯೩, ೪೧೧; ೨.೧೧; ಅ. ನಿ. ೧೦.೯೯; ಪು. ಪ. ೧೭೯) ವುತ್ತತ್ತಾ ಧಮ್ಮಾನುಲೋಮೇನ ಆಗತಂ ಬೀಜಗಾಮಸಮಾರಮ್ಭಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಆರಮ್ಭೇ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ತಸ್ಮಾ ಏತಂ ಪಠಮಂ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ಭೂತಗಾಮಪರಿಮೋಚನಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಬೀಜಗಾಮಪರಿಮೋಚನತ್ಥಂ ಪುನ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕಾರೇತಬ್ಬಂ.

೧೨೭. ನಿಬ್ಬಟ್ಟಬೀಜಂ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೯೨; ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಭುತಗಾಮಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ನಾಮ ಅಮ್ಬಪನಸಾದಿ. ನೋಬೀಜಂ ನಾಮ ತರುಣಮ್ಬಫಲಾದಿ, ಏತಂ ಪನ ಸಬ್ಬಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಟಾಹಬದ್ಧಬೀಜಾನಿ ಕಪಿತ್ಥಫಲಾದೀನಿ. ಬಹಿದ್ಧಾ ವಾಪಿ ಕಾರಯೇತಿ ಕಪಾಲೇಪಿ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಸಚೇ ಏಕಾಬದ್ಧಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಟಾಹಮುತ್ತಂ ಪನ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಕಾರೇತಬ್ಬಂ.

೧೨೮. ಭಾಜನೇ ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ವಾ ಏಕಾಬದ್ಧೇಸು ಬೀಜೇಸು ಏಕಸ್ಮಿಂ ಬೀಜೇ ಕಪ್ಪಿಯೇ ಕತೇ ಸಬ್ಬೇಸ್ವೇವ ಕತಂ ಭವೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾ ಚ ಬೀಜೇ, ಏವಂ ರುಕ್ಖಸಹಸ್ಸಂ ವಾ ಉಚ್ಛುಸಹಸ್ಸಂ ವಾ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಾಬದ್ಧೇ ಕತೇಪಿ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೧೨೯. ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಿತ್ತೇ ಬೀಜಗಾಮೇ ಪುನ ಮೂಲಪಣ್ಣಾನಿ ಸಚೇ ಜಾಯರುಂ, ಪುನ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕಾರೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತದಾತಿ ಮೂಲೇ ಚ ಅಙ್ಕುರೇ ಚ ಜಾತೇತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೩೦. ಉದಕಸಮ್ಭವೋತಿ ¶ ¶ ಉದಕಜಾತೋ. ಚೇತಿಯಾದೀಸೂತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಗೇಹಪ್ಪಮುಖಪಾಕಾರವೇದಿಕಾದೀಸು ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ಗಹಿತಾ. ನಿಬ್ಬತ್ತದ್ವತ್ತಿಪತ್ತಕೋ ಭೂತಗಾಮೋವ, ಅನಿಬ್ಬತ್ತಕೋ ಅಗ್ಗಬೀಜೇ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತಿ. ಬೀಜಮ್ಪಿ ಯಾವ ಮೂಲಂ ವಾ ಪಣ್ಣಂ ವಾ ನ ನಿಕ್ಖಮತಿ, ತಾವ ಬೀಜಗಾಮೋವ, ಮೂಲೇ ಚ ನಿಕ್ಖನ್ತೇ ಪಣ್ಣೇ ಚ ಹರಿತೇ ಜಾತೇ ಭೂತಗಾಮೋವ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೩೧. ಮಕುಳನ್ತಿ ಅಫುಲ್ಲಂ. ಅಹಿಛತ್ತಕಂ ನಾಮ ರುಕ್ಖೇ ಜಾತಂ ಅಹಿಛತ್ತಕಂ.

೧೩೨. ಅಲ್ಲರುಕ್ಖೇ ಗಣ್ಹತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತತ್ಥಾತಿ ಅಲ್ಲರುಕ್ಖೇ ಛಿನ್ದತೋ ವಾಪೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೧೩೪. ‘‘ಇಮಂ ರುಕ್ಖಂ, ಇಮಂ ಲತಂ, ಇಮಂ ಕನ್ದಂ ಛಿನ್ದ, ಭಿನ್ದಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ಭಾಸಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ‘‘ಇದಂ, ಏತ’’ನ್ತಿ ಅವತ್ವಾ ಕೇವಲಂ ‘‘ರುಕ್ಖಂ ಛಿನ್ದಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೯೨; ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಭೂತಗಾಮಹಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ನಯೇನ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ. ಸಮಣಕಪ್ಪವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಸಮಣಕಪ್ಪನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೩೬. ಇದಾನಿ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚತಸ್ಸೋ ಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿಯೋ ಉಸ್ಸಾವನನ್ತಿಕಂ ಗೋನಿಸಾದಿಕಂ ಗಹಪತಿಂ ಸಮ್ಮುತಿ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೨೯೫) ಏವಂ ವುತ್ತಾ ಚತಸ್ಸೋ ಕಪ್ಪಿಯಭೂಮಿಯೋ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಮ್ಮುತುಸ್ಸಾವನನ್ತಾ ಚಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ಯಾಸೂತಿ ಕಪ್ಪಿಯಭೂಮೀಸು (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಸನ್ನಿಧಿಕಾರಕಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ).

೧೩೭. ಇದಾನಿ ¶ ಯತ್ಥ ಕಪ್ಪಿಯಕುಟಿ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಾ, ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ವಾಸತ್ಥಾಯಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ವಾಸತ್ಥಾಯಾತಿ ಇಮಿನಾ ಕೋಟ್ಠಾಗಾರಭತ್ತಸಾಲಾಚೇತಿಯಘರಸಮ್ಮುಞ್ಜನೀಮಾಳಕಾದಿ ಯಂ ಯಂ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ವಾಸತ್ಥಾಯ ¶ ಕರೀಯತಿ, ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಕಪ್ಪಿಯಕುಟಿಕರಣಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥೀತಿ ದೀಪಿತಂ ಹೋತಿ. ಭೋಜನಸಾಲಾ ಪನ ಸೇನಾಸನಮೇವ, ತಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ಕಾತಬ್ಬಾ ಏವಾತಿ ವದನ್ತಿ. ಸಙ್ಘಿಕೇವೇಕಸನ್ತಕೇತಿ ಏತ್ಥ ಏಕಸನ್ತಕೋ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸನ್ತಕೋವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೧೩೮. ಇದಾನಿ ಕತ್ತಬ್ಬಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಗೇಹೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಏಕಸ್ಸ ವಾ ಗೇಹೇ ವಿಹಾರೇ ಕರಿಯಮಾನೇ ಏವಂ ಈರಯಂ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಕುಟಿಂ ಕರೋಮ, ಕಪ್ಪಿಯಕುಟಿಂ ಕರೋಮಾ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಕುಟಿ ಕಪ್ಪಿಯಕುಟೀ’’ತಿ ವಾ ವದನ್ತೋ ಪಠಮಿಟ್ಠಕತ್ಥಮ್ಭಾದಿಂ ಠಪೇಯ್ಯ, ಏವಂ ಕತಾ ಉಸ್ಸಾವನನ್ತಿಕಾ ನಾಮ, ಏವಂ ಉದಾಹರಿತವಚನನ್ತಿಕಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೩೯. ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ವಾ ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋ, ಸಕಲೋಪಿ ವಾ ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಆರಾಮೋ ‘‘ಗೋನಿಸಾದೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏತ್ಥ ಪನ ಸೇನಾಸನೇಸು ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೇಸುಪಿ ಆರಾಮೇ ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೇ ಕಪ್ಪಿಯಕುಟಿಕರಣಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ. ಸಮ್ಮುತಿಂ ಕರೋನ್ತೇಹಿ ಕತಂ ಪರಿಯೋಸಿತಂ ‘‘ಇಮಂ ವಿಹಾರಂ ಅಡ್ಢಯೋಗಂ ಪಾಸಾದಂ ಹಮ್ಮಿಯಂ ಗುಹಂ ತಿಣಕುಟಿಕಂ ಮಣ್ಡಪ’’ನ್ತಿ ತೇಸಂ ನಾಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಕುಟಿಯಾ ಹತ್ಥಪಾಸೇ ವಾ ಠತ್ವಾ, ತಸ್ಸಾ ಅನ್ತೋ ವಾ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಸಮ್ಮನ್ನಿತಬ್ಬಂ.

೧೪೦. ‘‘ಭಿಕ್ಖುಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇಹೀ’’ತಿ ವಚನತೋ ಸೇಸಸಹಧಮ್ಮಿಕೇಹಿಪಿ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಹಿಪಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಕಪ್ಪಿಯಕುಟಿಯಾ ಅತ್ಥಾಯ ದಿನ್ನೋ ವಾ ತೇಸಂ ಸನ್ತಕೋ ವಾ ಗೇಹೋ ‘‘ಗಹಪತೀ’’ತಿ ಮತೋ ಞಾತೋತಿ ಅತ್ಥೋ, ಸಙ್ಘಸನ್ತಕಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುಸನ್ತಕಞ್ಚ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಗೇಹೋ ಗಹಪತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೧೪೧. ಸಪ್ಪಿಆದೀಹಿ ¶ ಮಿಸ್ಸಿತನ್ತಿ ಸಪ್ಪಿಆದೀಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಚ ಹಲಿದ್ದಿಸಿಙ್ಗಿವೇರಾದಿಯಾವಜೀವಿಕೇನ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಜೇಯ್ಯ ಅನ್ತೋವುತ್ಥತ್ತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಯಾವಕಾಲಿಕಯಾಮಕಾಲಿಕಸಙ್ಖಾತಂ ಪುರಿಮಕಾಲಿಕದ್ವಯಂ ಸಙ್ಘಿಕಂ ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ವಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ವಾ ಸನ್ತಕಂ ಸಯಂ ಕಪ್ಪಿಯಕುಟಿಯಾ ವುತ್ಥಮ್ಪಿ ಇತರೇಹಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಕುಟಿಯಾ ವುತ್ಥೇಹಿ ಮಿಸ್ಸಿತಂ ಅನ್ತೋವುತ್ಥಭಾವಂ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೪೨. ತೇಹೇವಾತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಕುಟಿಯಂ ವುತ್ಥಸಪ್ಪಿತೇಲಾದೀಹಿ. ಸಾಮಪಾಕತನ್ತಿ ಸಾಮಂಪಕ್ಕಭಾವಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೪೩-೪. ಇಮಾ ¶ ಪನ ಕಪ್ಪಿಯಕುಟಿಯೋ ಯದಾ ಜಹಿತವತ್ಥುಕಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಉಸ್ಸಾವನನ್ತಿಕಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ಸಚೇ ಥಮ್ಭೇ ವಾ ಭಿತ್ತಿಪಾದೇ ವಾ ಪರಿವತ್ತೇನ್ತಿ, ಯೋ ಯೋ ಠಿತೋ, ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ, ಏತೇನುಪಾಯೇನ ಸಬ್ಬೇಸು ಪರಿವತ್ತೇಸುಪಿ ನ ವಿಜಹಿತವತ್ಥುಕಾವ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೇ ಗೋನಿಸಾದಿ ವಿಜಹಿತವತ್ಥುಕಾ. ಸೇಸಾ ಛದನವಿಬ್ಭಮಾತಿ ಛದನವಿನಾಸಾ ಜಹಿತವತ್ಥುಕಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಭೂಮಿವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

೧೫. ಉಪಜ್ಝಾಚರಿಯವತ್ತನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ

೧೪೫. ಉಪಜ್ಝಾಚರಿಯೇತಿ ಏತ್ಥ (ಮಹಾವ. ೬೪, ೬೭, ೭೪, ೭೮-೭೯; ಚೂಳವ. ೩೭೫, ೩೭೭; ೩೭೯-೩೮೨; ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೬೪, ೬೭, ೭೫, ೭೬, ೭೭) ಆಚರಿಯೋ ನಾಮ ನಿಸ್ಸಯಾಚರಿಯೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಚರಿಯೋ ಉಪಸಮ್ಪದಾಚರಿಯೋ ಧಮ್ಮಾಚರಿಯೋತಿ ಚತುಬ್ಬಿಧೋ. ಏತೇಸು ಹಿ ನಿಸ್ಸಯನ್ತೇವಾಸಿಕೇನ ಯಾವ ಆಚರಿಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಸತಿ, ತಾವ ಸಬ್ಬಮಾಚರಿಯವತ್ತಂ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಉಪಸಮ್ಪದಾಧಮ್ಮನ್ತೇವಾಸಿಕೇಹಿ ಪನ ನಿಸ್ಸಯಮುತ್ತಕೇಹಿಪಿ ಆದಿತೋ ¶ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಚೀವರರಜನಂ, ತಾವ ವತ್ತಂ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಅನಾಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪತ್ತದಾನಾದಿಮ್ಹಿ ಪನ ಏತೇಸಂ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಏತೇಸು ಚ ಪಬ್ಬಜ್ಜನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ಚ ಉಪಸಮ್ಪದನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ಚ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಯಾವಜೀವಂ ಭಾರೋ, ನಿಸ್ಸಯನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ಚ ಧಮ್ಮನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ಚ ಯಾವ ಸಮೀಪೇ ವಸತಿ, ತಾವದೇವ. ಸುಟ್ಠು ಪಿಯಸೀಲೋ ಸುಪೇಸಲೋ, ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ದನ್ತಕಟ್ಠಂ ದೇನ್ತೇನ ಏಕಂಸಂ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಂ ಕರಿತ್ವಾ ಮಹನ್ತಂ ಮಜ್ಝಿಮಂ ಖುದ್ದಕನ್ತಿ ತೀಣಿ ದನ್ತಕಟ್ಠಾನಿ ಉಪನೇತಬ್ಬಾನಿ. ತೇಸು ಯಂ ತೀಣಿ ದಿವಸಾನಿ ಗಣ್ಹಾತಿ, ತಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಚತುತ್ಥದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಾದಿಸಂಯೇವ ಸಮ್ಮಾ ಉಭೋಹಿ ಹತ್ಥೇಹಿ ದಾತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ಯಂ ವಾ ತಂ ವಾ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಯಥಾಲದ್ಧಂ ಉಪನೇತಬ್ಬಂ. ತೋಯನ್ತಿ ಸೀತಞ್ಚ ಉಣ್ಹಞ್ಚ ಉದಕಂ ಉಪನೇತ್ವಾ ಯಂ ತೀಣಿ ದಿವಸಾನಿ ವಳಞ್ಜೇತಿ, ಚತುತ್ಥದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಾದಿಸಂ ಉಪನೇತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ದ್ವೇಪಿ ವಳಞ್ಜೇತಿ, ದುವಿಧಮ್ಪಿ ಉಪನೇತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ಯಾಗು ಹೋತಿ, ಭಾಜನಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ಉಪನೇತಬ್ಬಂ.

೧೪೬. ಪತ್ತೇ ವತ್ತಂ ಚರೇತಿ ‘‘ಯಾಗುಂ ಪೀತಸ್ಸ ಉದಕಂ ದತ್ವಾ ಭಾಜನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ನೀಚಂ ಕತ್ವಾ ¶ ಸಾಧುಕಂ ಅಪರಿಘಂಸನ್ತೇನ ಧೋವಿತ್ವಾ ಪಟಿಸಾಮೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೬೬, ೭೮; ಚೂಳವ. ೩೭೬, ೩೮೦) ವುತ್ತಂ ಪತ್ತೇ ವತ್ತಂ ಚರೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಗಾಮಪ್ಪವೇಸೇ ವತ್ತಂ ಚರೇತಿ ಏವಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ. ‘‘ಸಚೇ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ವಾ ಆಚರಿಯೋ ವಾ ಗಾಮಂ ಪವಿಸಿತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ನಿವಾಸನಂ ದಾತಬ್ಬಂ, ಪಟಿನಿವಾಸನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ಕಾಯಬನ್ಧನಂ ದಾತಬ್ಬಂ, ಸಗುಣಂ ಕತ್ವಾ ಸಙ್ಘಾಟಿಯೋ ದಾತಬ್ಬಾ, ಧೋವಿತ್ವಾ ಪತ್ತೋ ಸೋದಕೋ ದಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೬೬, ೭೮; ಚೂಳವ. ೩೭೬, ೩೮೦) ಇದಂ ಗಾಮಪ್ಪವೇಸನೇ ವತ್ತಂ ನಾಮ. ‘‘ಸಚೇ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ವಾ ಆಚರಿಯೋ ವಾ ಪಚ್ಛಾಸಮಣಂ ಆಕಙ್ಖತಿ, ತಿಮಣ್ಡಲಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇನ್ತೇನ ಪರಿಮಣ್ಡಲಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಕಾಯಬನ್ಧನಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಸಗುಣಂ ಕತ್ವಾ ಸಙ್ಘಾಟಿಯೋ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಗಣ್ಠಿಕಂ ಪಟಿಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಧೋವಿತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ವಾ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ವಾ ಪಚ್ಛಾಸಮಣೇನ ಹೋತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಮಹಾವ. ೬೬, ೭೮; ಚೂಳವ. ೩೭೬, ೩೮೦) ¶ ನಯೇನ ವುತ್ತಂ ಗಮನೇ ವತ್ತಂ ನಾಮ. ‘‘ನಿವತ್ತನ್ತೇನ ಪಠಮತರಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಆಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಮಹಾವ. ೬೬, ೭೮; ಚೂಳವ. ೩೭೬, ೩೮೦) ನಯೇನ ವುತ್ತಂ ಆಗಮೇ ವತ್ತಂ ನಾಮ. ‘‘ಉಪಜ್ಝಾಯಮ್ಹಿ ವುಟ್ಠಿತೇ ಆಸನಂ ಉದ್ಧರಿತಬ್ಬಂ, ಪಾದೋದಕಂ ಪಾದಪೀಠಂ ಪಾದಕಥಲಿಕಂ ಪಟಿಸಾಮೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೬೬, ೭೮; ಚೂಳವ. ೩೭೬, ೩೮೦) ಏವಂ ವುತ್ತಂ ಆಸನಾದೀಸು ವತ್ತಂ ನಾಮ. ಉಪಾಹನಾಯ ವತ್ತಂ ನಾಮ ‘‘ಉಪಾಹನಾ ಪುಞ್ಛಿತಬ್ಬಾ, ಉಪಾಹನಾ ಪುಞ್ಛನ್ತೇನ ಪಠಮಂ ಸುಕ್ಖೇನ ಚೋಳಕೇನ ಪುಞ್ಛಿತಬ್ಬಾ, ಪಚ್ಛಾ ಅಲ್ಲೇನಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಚೂಳವ. ೩೫೭, ೩೫೯) ವುತ್ತಂ. ಚೀವರೇ ವತ್ತಂ ನಾಮ ‘‘ಸಚೇ ಚೀವರಂ ಸಿನ್ನಂ ಹೋತಿ, ಮುಹುತ್ತಂ ಉಣ್ಹೇ ಓತಾಪೇತಬ್ಬಂ, ನ ಚ ಉಣ್ಹೇ ಚೀವರಂ ನಿದಹಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಮಹಾವ. ೬೬, ೭೮; ಚೂಳವ. ೩೭೬, ೩೮೦) ವುತ್ತಂ.

೧೪೭. ಪರಿಭೋಜನೀಯಪಾನೀಯ-ವಚ್ಚಪ್ಪಸ್ಸಾವಠಾನಿಸೂತಿ ಏತ್ಥ ಸಚೇ ಪಾನೀಯಂ ನ ಹೋತಿ, ಪಾನೀಯಂ ಉಪಟ್ಠಾಪೇತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ಪರಿಭೋಜನೀಯಂ ನ ಹೋತಿ, ಪರಿಭೋಜನೀಯಂ ಉಪಟ್ಠಾಪೇತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ವಚ್ಚಕುಟಿ ಉಕ್ಲಾಪಾ ಹೋತಿ, ವಚ್ಚಕುಟಿ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತಬ್ಬಾ. ತಥಾ ಪಸ್ಸಾವಟ್ಠಾನೇ ಏವಂ ವತ್ತಂ ಚರಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ವಿಹಾರಂ ಸೋಧೇನ್ತೇನ ಪಠಮಂ ಪತ್ತಚೀವರಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವುತ್ತಂ ವಿಹಾರಸೋಧನೇ ವತ್ತಂ ನಾಮ. ‘‘ಭೂಮತ್ಥರಣಂ ಓತಾಪೇತ್ವಾ ಸೋಧೇತ್ವಾ ಪಪ್ಫೋಟೇತ್ವಾ ಅತಿಹರಿತ್ವಾ ಯಥಾಪಞ್ಞತ್ತಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಮಹಾವ. ೬೬, ೭೮; ಚೂಳವ. ೩೭೬, ೩೮೦) ವುತ್ತಂ ಪುನ ಪಞ್ಞಾಪನೇ ವತ್ತಂ ನಾಮ.

೧೪೮. ಇದಾನಿ ವಿಹಾರಂ ಸೋಧೇನ್ತೇನ ಏವಂ ಸೋಧೇತಬ್ಬನ್ತಿ ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ನ ಪಪ್ಫೋಟೇಯ್ಯಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ ¶ . ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ವಿಹಾರಂ ಸೋಧೇನ್ತೋ ಭಿಕ್ಖು ಭೂಮತ್ಥರಣಾದಿಸಯನಾಸನಂ ಪಟಿವಾತೇ ವಾ ಪಙ್ಗಣೇ ವಾ ಪಾನೀಯಸಾಮನ್ತಾ ವಾ ನ ಪಪ್ಫೋಟೇಯ್ಯಾತಿ. ಪಙ್ಗಣೇತಿ ಬಹೂನಂ ಸನ್ನಿಪಾತೇ ಠಾನೇ.

೧೪೯. ನ್ಹಾನೇತಿ ¶ ‘‘ಸಚೇ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ನಹಾಯಿತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ನಹಾನಂ ಪಟಿಯಾದೇತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ಸೀತೇನ ಅತ್ಥೋ ಹೋತಿ, ಸೀತಂ ಪಟಿಯಾದೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಮಹಾವ. ೬೬; ಚೂಳವ. ೩೭೬) ವುತ್ತಂ ನಹಾನೇ ವತ್ತಂ ನಾಮ, ‘‘ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಗತ್ತತೋ ಉದಕಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ, ನಿವಾಸನಂ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಮಹಾವ. ೬೬; ಚೂಳವ. ೩೭೬) ವುತ್ತಂ ನಹಾತಸ್ಸ ಕಾತಬ್ಬಂ ನಾಮ. ರಙ್ಗಪಾಕೇತಿ ‘‘ಸಚೇ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ರಜನಂ ಪಚಿತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ, ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕೇನ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇನ ಪಚಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೬೬, ೭೮; ಚೂಳವ. ೩೭೬, ೩೮೦) ವುತ್ತಂ. ಧೋವನೇತಿ ‘‘ಸಚೇ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಚೀವರಂ ಧೋವಿತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ, ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕೇನ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇನ ಧೋವಿತಬ್ಬಂ, ಉಸ್ಸುಕ್ಕಂ ವಾ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೬೬, ೭೮; ಚೂಳವ. ೩೭೬, ೩೮೦) ವುತ್ತಂ. ಸಿಬ್ಬನೇತಿ ‘‘ಸಚೇ ಉಪಜ್ಝಾಯೇನ ಆಚರಿಯೇನ ಚೀವರಂ ಕಾತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ, ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕೇನ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇನ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೬೬, ೭೮; ಚೂಳವ. ೩೭೬, ೩೮೦) ವುತ್ತಂ. ಚೀವರೇ ಥೇವೇ ಠಿತೇ ರಜನ್ತೋ ನ ವಜೇ ನ ಪಕ್ಕಮೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಚೀವರಂ ರಜನ್ತೇನ ಸಾಧುಕಂ ಸಮ್ಪರಿವತ್ತಕಂ ಸಮ್ಪರಿವತ್ತಕಂ ರಜಿತಬ್ಬಂ, ನ ಚ ಅಚ್ಛಿನ್ನೇ ಥೇವೇ ಪಕ್ಕಮಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೬೬, ೭೮; ಚೂಳವ. ೩೭೬, ೩೮೦) ಹಿ ವುತ್ತಂ.

೧೫೦. ಏಕಚ್ಚಸ್ಸಾತಿ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾನಂ ವಿಸಭಾಗಸ್ಸ ಅನತ್ಥಕಾಮಸ್ಸ ವೇರಿಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ. ಅನಾಪುಚ್ಛಾತಿ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾನಂ ಅನಾರೋಚೇತ್ವಾ. ಕಿಞ್ಚನನ್ತಿ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ.

೧೫೧-೨. ತಸ್ಸಾತಿ ಏಕಚ್ಚಸ್ಸ. ನಿನ್ನೇತುನ್ತಿ ನೀಹರಿತುಂ. ಕಿಚ್ಚಯಂ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ವಾತಿ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಂ ವಾ ಪಿಟ್ಠಿಪರಿಕಮ್ಮಾದಿಪರಿಕಮ್ಮಂ ವಾ ಅತ್ತನಾ ತಸ್ಸ ಕಾತುಂ ವಾ ತೇನ ಅತ್ತನೋ ಕಾರಾಪೇತುಂ ವಾತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೧೫೩. ಸಚೇ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗತಾ ಹೋನ್ತಿ, ಪರಿವೇಣಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಪಸ್ಸನ್ತೇಹಿ ಗಾಮಂ ಪವಿಸಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಗಾಮಂ ಪವಿಸನ್ತೋ ಸಚೇ ಪಸ್ಸತಿ, ಆಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬಮೇವಾತಿ ವದನ್ತಿ. ‘‘ಉಪಜ್ಝಾಯಂ ¶ ಅನಾಪುಚ್ಛಾ ನ ದಿಸಾ ಪಕ್ಕಮಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೬೬, ಚೂಳವ. ೩೭೬) ಹಿ ವುತ್ತಂ. ಅತ್ತನೋ ಕಿಚ್ಚಯಂ ನಾಮ ಅನ್ತೋವಿಹಾರೇಪಿ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಪಚನಚೀವರಕಮ್ಮಕೇಸಚ್ಛೇದನಾದಿ.

೧೫೪. ಸಙ್ಘಾಯತ್ತಕಮ್ಮಾನಿ ¶ ನಾಮ ಪರಿವಾಸಮಾನತ್ತಅಬ್ಭಾನತಜ್ಜನೀಯನಿಯಸ್ಸಪಬ್ಬಾಜನೀಯಪಟಿಸಾರಣೀಯಉಕ್ಖೇಪನಾದಯೋ.

೧೫೫. ವುಟ್ಠಾನಂ ನೇಸಮಾಗಮೇತಿ ‘‘ಸಚೇ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ವಾ ಆಚರಿಯೋ ವಾ ಗಿಲಾನೋ ಹೋತಿ, ಯಾವಜೀವಂ ಉಪಟ್ಠಾತಬ್ಬೋ, ವುಟ್ಠಾನಮಸ್ಸ ಆಗಮೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೬೬; ಚೂಳವ. ೩೭೬) ಹಿ ವುತ್ತಂ. ಉಪಜ್ಝಾಚರಿಯವತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಉಪಜ್ಝಾಚರಿಯವತ್ತನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೬. ವಚ್ಚಪ್ಪಸ್ಸಾವಟ್ಠಾನಿಕನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ

೧೫೬. ಯಥಾವುಡ್ಢಂ ನ ಕರೇಯ್ಯ ವಚ್ಚನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಯಥಾನುಪುಬ್ಬಿಯಾ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಇಮೇಸು ಪನ ತೀಸು ಠಾನೇಸು ಯೋ ಯೋ ಪಠಮಂ ಆಗಚ್ಛತಿ ವುಡ್ಢೋ ವಾ ನವೋ ವಾ, ಸೋ ಸೋ ಆಗತಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಕಾತುಞ್ಚ ನಹಾಯಿತುಞ್ಚ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೧೫೭. ಉಬ್ಭಜಿತ್ವಾತಿ (ಚೂಳವ. ೩೭೩, ೩೭೪) ನಿವಾಸನಂ ದೂರತೋವ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ನೋ ಪವಿಸೇಯ್ಯ. ಸಹಸಾ ಚ ನೋ ಪವಿಸೇಯ್ಯಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ಬಹಿ ಠಿತೇನ ಉಕ್ಕಾಸಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಚ ‘‘ಸಾಧುಕಂ ಅತರಮಾನೇನ ವಚ್ಚಕುಟಿ ಪವಿಸಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತತ್ತಾ ಉಕ್ಕಾಸಿತ್ವಾವ ಅತರಮಾನೋ ಪವಿಸೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ನ ಉಬ್ಭಜಿತ್ವಾ ಪವಿಸಿತಬ್ಬಾ, ವಚ್ಚಪಾದುಕಾಯ ಠಿತೇನ ಉಬ್ಭಜಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ೩೭೪) ವಚನತೋ ‘‘ಉಬ್ಭಜೇಯ್ಯ ಪಾದುಕಾಸ್ವೇವ ಸಣ್ಠಿತೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

೧೫೮. ನ ¶ ಕರೇಯ್ಯ ಉಭಯಂ ನ ಕರೇಯ್ಯುಭಯಂ.

೧೫೯. ಕೂಪೇತಿ (ಚೂಳವ. ೩೭೪) ವಚ್ಚಕೂಪೇ. ಕಟ್ಠನ್ತಿ ಅವಲೇಖನಕಟ್ಠಂ. ಪಸ್ಸಾವದೋಣಿಯಾ ಖೇಳಂ ನ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ನಾವಲೇಖೇಯ್ಯ ಫರುಸೇನಾತಿ ಫಾಲಿತಕಟ್ಠೇನ ವಾ ಖರೇನ ವಾ ಗಣ್ಠಿಕೇನ ವಾ ¶ ಕಣ್ಟಕೇನ ವಾ ಸುಸಿರೇನ ವಾ ಪೂತಿನಾ ವಾ ನಾವಲೇಖಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಉಹತಞ್ಚಾಪೀತಿ ಗೂಥಮಕ್ಖಿತಮ್ಪಿ ಧೋವಯೇ ಅತ್ತನಾ ವಾ ಪರೇನ ವಾ ಕತನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೧೬೦. ಉಬ್ಭಜಿತ್ವಾ ನ ನಿಕ್ಖಮೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ವಚ್ಚಪಾದುಕಾಯ ಠಿತೇನ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ೩೭೪) ಹಿ ವುತ್ತಂ, ಪುನ ‘‘ಆಚಮನಪಾದುಕಾಯಂ ಠಿತೇನ ಉಬ್ಭಜಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ೩೭೪) ಚ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಚಪು ಚಪೂ’’ತಿ ಸದ್ದಂ ಕತ್ವಾ ನಾಚಮೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಚ್ಚಪ್ಪಸ್ಸಾವಟ್ಠಾನಿಕವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ವಚ್ಚಪ್ಪಸ್ಸಾವಟ್ಠಾನಿಕನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೬೨. ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಸನ್ನಿಪತಿತಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ವುಡ್ಢೋ ವುಡ್ಢತರೋ, ತಸ್ಮಿಂ ವುಡ್ಢತರಾಗಮೇ ಪುನ ಆಪುಚ್ಛನಂ ನತ್ಥಿ. ಭತ್ತಗ್ಗೇ ಚಾನುಮೋದತೋತಿ ಏತ್ಥ ದಾನಪತಿನಾ ಯಾಚಿತೇನ ದಹರೇನ ವುಡ್ಢೇನ ಅನಾಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಕಥೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವದನ್ತಿ.

೧೬೩. ಏಕವಿಹಾರಕೇತಿ ಏಕೋವರಕೇ ವುಡ್ಢೇನ ವಸನ್ತೋ ಅನಾಪುಚ್ಛಾ ನ ಸಜ್ಝಾಯೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಉದ್ದೇಸಂ ಪರಿಪುಚ್ಛಞ್ಚ ನೋ ದದೇತಿ ಉದ್ದೇಸಂ ವಾ ಪರಿಪುಚ್ಛಂ ವಾ ನೋ ದದೇಯ್ಯ.

೧೬೪. ನ ¶ ವಿವರೇಯ್ಯ ನ ಥಕೇಯ್ಯ ಚಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ದ್ವಾರಂ ನಾಮ ಮಹಾವಳಞ್ಜಂ, ತತ್ಥ ಆಪುಚ್ಛನಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ.

೧೬೫. ವುಡ್ಢೇನ ಚಙ್ಕಮೇ ಚಙ್ಕಮನ್ತೋಪಿ ಯೇನ ವುಡ್ಢೋ, ತೇನ ಪರಿವತ್ತಯೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಆಪುಚ್ಛಕರಣವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಆಪುಚ್ಛಕರಣನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೬೬. ‘‘ನ ¶ ತ್ವೇವ ನಗ್ಗೇನ ಆಗನ್ತಬ್ಬಂ, ಯೋ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೧೭) ವುತ್ತತ್ತಾ (ಚೂಳವ. ೨೬೧;) ‘‘ನಗ್ಗೋ ಮಗ್ಗಂ ನ ವಜೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

೧೬೭. ಪಟಿಚ್ಛಾದಿಸೂತಿ ‘‘ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಭಿಕ್ಖೂ ಜನ್ತಾಘರೇಪಿ ಉದಕೇಪಿ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯನ್ತಿ. ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಿಸ್ಸೋ ಪಟಿಚ್ಛಾದಿಯೋ ಜನ್ತಾಘರಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದಿಂ ಉದಕಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದಿಂ ವತ್ಥಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದಿ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಾಸು ತೀಸು ಪಟಿಚ್ಛಾದೀಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ. ದುವೇತಿ ಏತಾಸು ತೀಸು ಪಟಿಚ್ಛಾದೀಸು ಉದಕಜನ್ತಾಘರಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದಿಯೋ ಪರಿಕಮ್ಮೇ ಕಪ್ಪನ್ತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ವತ್ಥಚ್ಛಾದೀತಿ ವತ್ಥಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದಿ. ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಖಾದನೀಯಸಾಯನೀಯಾದೀಸು ಸಬ್ಬಕಮ್ಮೇಸು ಕಪ್ಪಿಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ನಗ್ಗವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

೧೬೮. ಪುರತೋತಿ (ಚೂಳವ. ೩೭೨) ಥೇರಾನಂ ಪುರತೋ ಉಪರಿ ವಾ ನ ಚ ನ್ಹಾಯೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೬೯-೧೭೧. ಕುಟ್ಟತ್ಥಮ್ಭತರುಟ್ಟಾನೇತಿ ¶ ಏತ್ಥ (ಚೂಳವ. ೨೪೩; ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೨೪೩) ಕುಟ್ಟೇ ವಾ ಥಮ್ಭೇ ವಾ ತರುಮ್ಹಿ ವಾ ಅಟ್ಟಾನಫಲಕೇ ವಾ ಕಾಯಂ ನ ಘಂಸಯೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಗನ್ಧಬ್ಬಹತ್ಥೋ ನಾಮ ಮಕ್ಕಟಹತ್ಥಸದಿಸೋ ದಾರುಆದಿಮಯೋ. ಕುರುವಿನ್ದಕಸುತ್ತಿಯಾತಿ ಕುರುವಿನ್ದಸುತ್ತಿಯಾ. ಮಲ್ಲಕೇನ ವಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ವಾ. ‘‘ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ವಿಗ್ಗಯ್ಹ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕಾರಾಪೇತಬ್ಬಂ. ಯೋ ಕಾರಾಪೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ೨೪೩) ಏವಂ ವುತ್ತಂ ವಿಗ್ಗಹಪರಿಕಮ್ಮಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

ಇದಾನಿ ಕಪ್ಪಿಯಾನಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಕಪಾಲಿಟ್ಠಕಖಣ್ಡಾನೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ಸಬ್ಬೇಸಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ¶ . ಗಿಲಾನಸ್ಸಪಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೨೪೩) ಅಗಿಲಾನಸ್ಸಪಿ ಇಮಾನಿ ಕಪಾಲಿಟ್ಠಕಖಣ್ಡಾದೀನಿ ಕಾಯಘಂಸನೇ ವಟ್ಟನ್ತಿ. ಪುಥುಪಾಣೀತಿ (ಚೂಳವ. ೨೪೪) ಹತ್ಥಪರಿಕಮ್ಮಂ ವುಚ್ಚತಿ. ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಹತ್ಥೇನ ಪಿಟ್ಠಿಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಅಕತಮಲ್ಲಕಂ ನಾಮ ಏಕದಾಠಿಮಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಕತಂ. ಪಾಸಾಣಾದಯೋ ಪಾದಘಂಸನೇ ಏವ ಕಪ್ಪಿಯಾ. ನ್ಹಾನಕಪ್ಪವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ನ್ಹಾನಕಪ್ಪನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೭೨. ‘‘ನಾನಾಸಂವಾಸಕೋ ವುಡ್ಢತರೋ ಅಧಮ್ಮವಾದೀ ಅವನ್ದಿಯೋ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ೩೧೨; ಪರಿ. ೪೬೭) ಏವಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ಲದ್ಧಿನಾನಾಸಂವಾಸಕೋ ಇಧ ನಾನಾಸಂವಾಸಕೋ. ಪಾರಿವಾಸಿಯಮೂಲಾಯಪಟಿಕಸ್ಸನಾರಹಮಾನತ್ತಾರಹಮಾನತ್ತಚಾರಿಅಬ್ಭಾನಾರಹಾ ಗರುಕಟ್ಠಾತಿ ಇಧ ಗಹಿತಾ. ಇಮೇ ಪನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಯಥಾವುಡ್ಢಂ ವನ್ದನಾದೀನಿ ಲಭನ್ತಿ, ಪಕತತ್ತೇನ ಅವನ್ದನೀಯಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಅವನ್ದನೀಯವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಅವನ್ದಿಯನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೭೩. ಇದಾನಿ ¶ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಬ್ಬಪಚ್ಚನ್ತಿಮೇಸು ಜನಪದೇಸು ಚಮ್ಮಾನಿ ಅತ್ಥರಣಾನಿ ಏಳಕಚಮ್ಮಂ ಅಜಚಮ್ಮಂ ಮಿಗಚಮ್ಮ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೨೫೯) ಏವಂ ವುತ್ತಚಮ್ಮಾನಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಮಿಗಾಜೇಳಕಚಮ್ಮಾನೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೨೬೨) ಮಞ್ಚಾದೀಸು ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿತುಂ ವಾ ನಿಸೀದಿತುಂ ವಾ ವಟ್ಟನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ರೋಹಿತೇಣೀಪಸದಾ ಚ ಕುರುಙ್ಗಾ ಚ ಚ-ಸದ್ದೇನ ಅಞ್ಞೇಪಿ ವಾಳಮಿಗಾ ಮಿಗಮಾತುಕಾದಯೋಪಿ ಮಿಗಜಾತಿಕಾ ಏವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೧೭೪. ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಯಾ ಅಞ್ಞನ್ತಿ –

‘‘ಮಕ್ಕಟೋ ¶ ಕಾಳಸೀಹೋ ಚ, ಸರಭೋ ಕದಲೀಮಿಗೋ;

ಯೇ ಚ ವಾಳಮಿಗಾ ಕೇಚಿ, ತೇಸಂ ಚಮ್ಮಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ. –

ಏತ್ಥ ವಾಳಮಿಗಗ್ಗಹಣೇನ ವುತ್ತಾವಸೇಸಾ ಅನ್ತಮಸೋ ಗೋಮಹಿಂಸಾದಯೋ ಗಹಿತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಥವಿಕಾತಿ ಉಪಾಹನಕೋಸಕಸತ್ಥಕೋಸಕಕುಞ್ಚಿಕಕೋಸಕಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ, ನ ಪತ್ತತ್ಥವಿಕಾದಯೋ. ಚಮ್ಮವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

೧೭೫. ಗುಣಙ್ಗುಣೂಪಾಹನಾತಿ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೨೪೫) ಚತುಪಟಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವುಚ್ಚತಿ, ನ ಏಕದ್ವಿತಿಪಟಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏಕಪಲಾಸಿಕಂ ಉಪಾಹನಂ, ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ದಿಗುಣಾ ಉಪಾಹನಾ ಧಾರೇತಬ್ಬಾ, ನ ತಿಗುಣಾ ಉಪಾಹನಾ ಧಾರೇತಬ್ಬಾ, ನ ಗುಣಙ್ಗುಣೂಪಾಹನಾ ಧಾರೇತಬ್ಬಾ, ಯೋ ಧಾರೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೨೪೫) ವುತ್ತತ್ತಾ. ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಓಮುಕ್ಕಂ ಗುಣಙ್ಗುಣೂಪಾಹನಂ, ನ ¶ ಭಿಕ್ಖವೇ ನವಾ ಗುಣಙ್ಗುಣೂಪಾಹನಾ ಧಾರೇತಬ್ಬಾ, ಯೋ ಧಾರೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೨೪೭) ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ನವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಸಬ್ಬತ್ಥಾಪಿ ಮಜ್ಝಿಮದೇಸೇ ಗಿಲಾನೋಪಿ ನವಂ ಗುಣಙ್ಗುಣೂಪಾಹನಂ ನ ಲಭತಿ, ಏಕವಾರಮ್ಪಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಪರಿಭುತ್ತಂ ಓಮುಕ್ಕಉಪಾಹನಸಙ್ಖಾತಂ ಲಭತಿ, ಪಚ್ಚನ್ತಿಮೇಸು ಜನಪದೇಸು ಗಿಲಾನೋ ನವಮ್ಪಿ ಲಭತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಬ್ಬಪಚ್ಚನ್ತಿಮೇಸು ಜನಪದೇಸು ಗುಣಙ್ಗುಣೂಪಾಹನ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೨೫೯) ಅವಿಸೇಸೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ.

ಸಬ್ಬಸ್ಸಾತಿ ಗಿಲಾನಸ್ಸಾಪಿ ಅಗಿಲಾನಸ್ಸಾಪೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮಜ್ಝಿಮದೇಸೇಪಿ ಪಚ್ಚನ್ತಿಮದೇಸೇಪಿ ಆರಾಮೇ ಆರಾಮೂಪಚಾರೇ ಗಿಲಾನಸ್ಸಾಪಿ ಅಗಿಲಾನಸ್ಸಾಪಿ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಜ್ಝಾರಾಮೇ ಉಪಾಹನಂ ಧಾರೇತು’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೨೪೯) ವುತ್ತತ್ತಾ ಕಪ್ಪಿಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಆರಾಮೇಪಿ ಗಾಮೇಪಿ. ಅಕಲ್ಲಕಸ್ಸಾತಿ ಗಿಲಾನಸ್ಸ. ಏತ್ಥ ಪನ ಮಜ್ಝಿಮದೇಸೇ ಗಿಲಾನಸ್ಸ ಗುಣಙ್ಗುಣೂಪಾಹನಾ ಪರಿಭುತ್ತಾವ ಆರಾಮೇಪಿ ಗಾಮೇಪಿ ವಟ್ಟತಿ, ಪಚ್ಚನ್ತಿಮದೇಸೇ ಅಪರಿಭುತ್ತಾಪಿ. ಮಜ್ಝಿಮದೇಸೇಪಿ ಪಚ್ಚನ್ತಿಮದೇಸೇಪಿ ಭಗವತಾ ಗಿಲಾನಸ್ಸೇವ ಉಪಾಹನಾ ಅನುಞ್ಞಾತಾ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಯಸ್ಸ ಪಾದಾ ವಾ ದುಕ್ಖಾ, ಪಾದಾ ವಾ ಫಲಿತಾ, ಪಾದಖಿಲೋ ವಾ ಆಬಾಧೋ, ಉಪಾಹನಂ ಧಾರೇತು’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೨೪೯) ಚ ¶ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಗಿಲಾನೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸಉಪಾಹನೇನ ಗಾಮಂ ಪವಿಸಿತು’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೨೫೬) ವುತ್ತತ್ತಾ ಚ. ಮಜ್ಝಿಮದೇಸೇ ಚ ಗಿಲಾನೋ ನವಂ ಗುಣಙ್ಗುಣೂಪಾಹನಂ ಧಾರೇತುಂ ಯದಿ ಲಭತಿ, ಕಥಂ ಪದೇಸಪಞ್ಞತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ? ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪನ ಭಗವತಾ ಗಿಲಾನಸ್ಸೇವ ಉಪಾಹನಾ ಅನುಞ್ಞಾತಾ, ತಸ್ಮಾ ಮಜ್ಝಿಮದೇಸೇ ಗಿಲಾನೋ ನವಂ ಗುಣಙ್ಗುಣೂಪಾಹನಂ ಲಭತೀತಿ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ವದನ್ತಿ.

೧೭೬-೯. ಸಬ್ಬಾವ ನೀಲಕಾ (ಮಹಾವ. ೨೪೬; ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೨೪೬) ಸಬ್ಬನೀಲಕಾ. ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಓದಾತಕಾದೀಸುಪಿ. ಓದಾತಂ ಪನ ನೇವ ಪಾಳಿಯಂ, ನ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ¶ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಂ, ಅನುಲೋಮವಸೇನ ಪನ ಇಧ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಮಹಾರಙ್ಗರತ್ತಾ ಸತಪದಿಪಿಟ್ಠಿವಣ್ಣಾ. ಮಹಾನಾಮರಙ್ಗರತ್ತಾ ಮನ್ದರತ್ತಾ. ಮಞ್ಜೇಟ್ಠಿಕಾ ಕಣವೇರಪುಪ್ಫವಣ್ಣಾ. ಪುಪ್ಫಲತಾದೀಹಿ ವಿಚಿತ್ತಾ ಚಿತ್ರಾ. ನೀಲಪೀತಾದಿವದ್ಧಿಕಾತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಓದಾತಲೋಹಿತಮಞ್ಜೇಟ್ಠಿಕಮಹಾರಙ್ಗಮಹಾನಾಮರಙ್ಗರತ್ತಾದಿವಸೇನ ವದ್ಧಿಕಾ ಗಹಿತಾ. ಸೀಹಬ್ಯಗ್ಘುದ್ದಾಜಿನದೀಪೀನಂ ಚಮ್ಮೇಹಿ ಚಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಕೋಚೀತಿ ಗಿಲಾನೋಪಿ ಅಗಿಲಾನೋಪಿ.

೧೮೦. ಸಕಲಂ ವಾ ಏಕದೇಸಕಂ ವಾ ರಜನಂ ಚೋಳೇನ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೨೪೬) ಪುಞ್ಛಿತ್ವಾ ವಳಞ್ಜೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಖಲ್ಲಕಾದಿಕಂ ಪನ ಸಬ್ಬಂ ಹಾರಿತ್ವಾ ವಳಞ್ಜೇತಬ್ಬಂ. ಉಪಾಹನವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಉಪಾಹನನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೮೧. ಇತ್ಥಿಯಾತಿ ತದಹುಜಾತಾಯಪಿ ದಾರಿಕಾಯ. ಆದಾಸೇ (ಚೂಳವ. ೨೪೭) ವಾ ಉದಕಪತ್ತೇ ವಾ ಅತ್ತನೋ ಮುಖಂ ಅವಲೋಕೇಯ್ಯ, ಅಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆಬಾಧಪಚ್ಚಯಾ ಆದಾಸೇ ವಾ ಉದಕಪತ್ತೇ ವಾ ಮುಖನಿಮಿತ್ತಂ ಓಲೋಕೇತು’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ೨೪೭) ವುತ್ತತ್ತಾವಣಾದೀನಿ ವಾ ‘‘ಜಿಣ್ಣೋ ನು ಖೋಮ್ಹಿ, ನೋ ವಾ’’ತಿ ಏವಂ ಆಯುಸಙ್ಖಾರಂ ವಾ ಓಲೋಕೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಅನೋಲೋಕಿಯವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಅನೋಲೋಕಿಯನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೮೨. ವಟ್ಟಾ ¶ ¶ ವಾ ಅಟ್ಠಸೋಳಸಂಸಾ ವಾ ಮಟ್ಠಾ ಪುಪ್ಫಲತಾದೀಹಿ ಅಚಿತ್ತಕಾ ಅಞ್ಜನೀ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಿಸ್ಸೋಪಿ ವಟ್ಟನ್ತಿ, ಏಕಾಯ ವಾ ದ್ವೀಸು ವಾ ಕಥಾ ಏವ ನತ್ಥೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಲೇಖಾತಿ ವಟ್ಟಲೇಖಾ. ಬನ್ಧಿತುನ್ತಿ ಪಿಧಾನಕಬನ್ಧನತ್ಥಂ.

೧೮೩. ರೂಪನ್ತಿ ಸಕುಣರೂಪಾದಿ. ಯದಿ ಚ ಏದಿಸಂ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಕತಂ ಲಭತಿ, ಘಂಸಿತ್ವಾ ವಾ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ವಾ ಯಥಾ ವಾ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ತಥಾ ಸುತ್ತೇನ ವೇಠೇತ್ವಾ ವಳಞ್ಜೇತಬ್ಬಂ.

೧೮೪. ಥವಿಕಾತಿ ಅಞ್ಜನಿಥವಿಕಾ. ಅಞ್ಜನಿಸಲಾಕಾಪಿ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೧೮೫-೬. ಅಟ್ಠೀತಿ (ಮಹಾವ. ೨೬೬; ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೨೬೪) ಮನುಸ್ಸಟ್ಠಿಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸಟ್ಠಿ. ವಿಸಾಣದನ್ತೇಸು ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಆಮಲಕಕಕ್ಕಾದೀಹಿ ಕತಾ ಫಲಮಯಾ. ತಮ್ಮಯಾತಿ ಇಧ ವುತ್ತೇಹೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ. ಅಞ್ಜನೀವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಅಞ್ಜನೀನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೮೭-೯. ‘‘ಉಚ್ಚಕೋ ಆಸನ್ದಿಕೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಹೋತಿ, ಅನುಜಾನಾಮಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ಉಚ್ಚಕಮ್ಪಿ ಆಸನ್ದಿಕ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ೨೯೭) ವಚನತೋ ಮಞ್ಚಸ್ಸ ಉಪಡ್ಢಭಾಗಪ್ಪಮಾಣೇನ ಏಕತೋಭಾಗೇನ ದೀಘಮ್ಪಿ ಸುಗತಙ್ಗುಲೇನ ಅತಿರೇಕಟ್ಠಙ್ಗುಲಪಾದಕಂ ಇಧ ಆಸನ್ದೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ, ಚತುರಂಸಾಸನ್ದಿಕೋ ಪನ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಕೋಪಿ ವಟ್ಟತಿ. ತೂಲೀತಿ ¶ ಪಕತಿತೂಲಿಕಾ. ಪಲ್ಲಙ್ಕೋನಾಮ ಆಹರಿಮೇಹಿ ವಾಳೇಹಿ ಕತೋತಿ ವುತ್ತೋ. ತತ್ಥೇವ ‘‘ಸೀಹರೂಪಾದಿಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕತೋ ಪನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಪಟಿಕನ್ತಿ ಸೇತತ್ಥರಣಂ. ಗೋನಚಿತ್ತಕನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಚತುರಙ್ಗುಲಾಧಿಕಲೋಮೋ ಕೋಜವೋ ‘‘ಗೋನಕೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕೋಜವ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೩೩೭) ಚೀವರಕ್ಖನ್ಧಕೇ ವುತ್ತತ್ತಾ ಚತುರಙ್ಗುಲಲೋಮಕಂ ಪಕತಿಕೋಜವಂ ವಟ್ಟತಿ. ರತನಚಿತ್ತಂ ಚಿತ್ತಕಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಪಟಲೀತಿ ಘನಪುಪ್ಫರತ್ತಅತ್ಥರಣಂ ¶ . ವಿಕತೀತಿ ಸೀಹಬ್ಯಗ್ಘಾದಿರೂಪವಿಚಿತ್ತೋ ಉಣ್ಣಾಮಯತ್ಥರಣಕೋ. ಉದ್ದಲೋಮೀತಿ ಏಕತೋಉಗ್ಗತಪುಪ್ಫಂ. ಏಕನ್ತಲೋಮಿಕಾತಿ ಉಭತೋಉಗ್ಗತಪುಪ್ಫಂ.

ಕುತ್ತನ್ತಿ ಸೋಳಸನ್ನಂ ನಾಟಕಿತ್ಥೀನಂ ಠತ್ವಾ ನಚ್ಚನಯೋಗ್ಗಂ ಉಣ್ಣಾಮಯತ್ಥರಣಂ. ಕೋಸೇಯ್ಯನ್ತಿ ರತನಪರಿಸಿಬ್ಬಿತಂ ಕೋಸೇಯ್ಯಸುತ್ತಮಯಂ ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಂ. ಕಟ್ಟಿಸ್ಸನ್ತಿ ರತನಪರಿಸಿಬ್ಬಿತಂ ಕೋಸೇಯ್ಯಕಟ್ಟಿಸ್ಸಮಯಂ ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಂ. ಕೋಸೇಯ್ಯಞ್ಚ ಕಟ್ಟಿಸ್ಸಞ್ಚ ರತನಪರಿಸಿಬ್ಬಿತಾನೇವ ನ ವಟ್ಟನ್ತಿ, ಸುದ್ಧಾನಿ ವಟ್ಟನ್ತಿ. ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸರಥತ್ಥರಾ ತೇಸಂ ಉಪರಿ ಅತ್ಥರಣಕಅತ್ಥರಣಾವ. ಅಜಿನಪ್ಪವೇಣೀತಿ ಅಜಿನಚಮ್ಮೇಹಿ ಮಞ್ಚಪ್ಪಮಾಣೇನ ಸಿಬ್ಬಿತ್ವಾ ಕತಾ ಪವೇಣೀ, ತೇನ ಚ ಕದಲೀಮಿಗಚಮ್ಮಂ ಸೇತವತ್ಥಸ್ಸ ಉಪರಿ ಪತ್ಥರಿತ್ವಾ ಸಿಬ್ಬಿತ್ವಾ ಕತಂ ಪವರಪ್ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಂ ಕದಲೀಮಿಗಪ್ಪವರಪ್ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಂ, ತೇನ ಚ ಅತ್ಥತಂ ಅಜಿನಪ್ಪವೇಣೀಕದಲೀಮಿಗಪ್ಪವರಪ್ಪಚ್ಚತ್ಥರಣತ್ಥತಂ.

ಸೇತವಿತಾನಮ್ಪಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಅಕಪ್ಪಿಯಪ್ಪಚ್ಚತ್ಥರಣೇ ಸತಿ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಕಪ್ಪಿಯಪ್ಪಚ್ಚತ್ಥರಣೇ ಸತಿ ವಟ್ಟತಿ, ರತ್ತವಿತಾನಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಕಪ್ಪಿಯಪ್ಪಚ್ಚತ್ಥರಣೇ ಸತಿಪಿ ನ ವಟ್ಟತಿ ಏವ. ಸೀಸೂಪಧಾನಂ ಪಾದೂಪಧಾನನ್ತಿ ಮಞ್ಚಸ್ಸ ಉಭತೋಲೋಹಿತಕಂ ಉಪಧಾನಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಯಂ ಪನ ಏಕಮೇವ ಉಪಧಾನಂ ಹೋತಿ, ಉಭೋಸು ಅನ್ತೇಸು ರತ್ತಂ ವಾ ಪದುಮವಣ್ಣಂ ವಾ ಚಿತ್ತಂ ವಾ, ಸಚೇ ಪಮಾಣಯುತ್ತಂ, ವಟ್ಟತಿ, ಮಹಾಉಪಧಾನಂ ಪನ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಂ.

೧೯೦. ಆಸನ್ದಾದಿತ್ತಯಾತಿ ¶ ಆಸನ್ದೀ ತೂಲೀ ಪಲ್ಲಙ್ಕೋತಿ ಇದಂ ತಯಂ ನಾಮಂ. ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಠಪೇತ್ವಾ ತೀಣಿ ಆಸನ್ದಿಂ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ತೂಲಿಕಂ ಸೇಸಕಂ ಗಿಹಿವಿಕಟಂ ಅಭಿನಿಸೀದಿತುಂ, ನ ತ್ವೇವ ಅಭಿನಿಪಜ್ಜಿತು’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ೩೧೪) ಹಿ ವುತ್ತಂ. ಸೇಸೇ ಗಿಹಿಸನ್ತಕೇ ನಿಸೀದಿತುಂ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯದಿ ಧಮ್ಮಾಸನೇ ಸಙ್ಘಿಕಮ್ಪಿ ಗೋನಕಾದಿಂ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಅನಾಣತ್ತಾ ಆರಾಮಿಕಾದಯೋ ಸಯಮೇವ ಪಞ್ಞಪೇನ್ತಿ ಚೇವ ನೀಹರನ್ತಿ ಚ, ಏತಂ ಗಿಹಿವಿಕಟನೀಹಾರಂ ನಾಮ, ಇಮಿನಾ ಗಿಹಿವಿಕಟನೀಹಾರೇನ ವಟ್ಟತಿ. ಭತ್ತಗ್ಗಂ ನಾಮ ವಿಹಾರೇ ಏವ ದಾನಟ್ಠಾನಂ.

೧೯೧. ಚತುನ್ನಂ ಪಾದಾನಂ, ತೀಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಅಪಸ್ಸಯಾನಞ್ಚ ವಸೇನ ಸತ್ತಙ್ಗೋ. ಏಕಪಸ್ಸೇನ ಯುತ್ತೋ ಪಞ್ಚಙ್ಗೋ. ಇಮೇ ಪನ ಸತ್ತಙ್ಗಪಞ್ಚಙ್ಗಾ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಉಚ್ಚಕಮ್ಪಿ ಸತ್ತಙ್ಗ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ೨೯೪) ವುತ್ತತ್ತಾ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಾಪಿ ವಟ್ಟನ್ತಿ. ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಉಚ್ಚಪಾದಕಾ’’ತಿ. ತೂಲೋನದ್ಧಾ ಮಞ್ಚಪೀಠಾ ಘರೇಯೇವ ನಿಸೀದಿತುಂ ಕಪ್ಪನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೧೯೨. ಚೀವರಚ್ಛವಿಯೋತಿ ¶ ಛನ್ನಂ ಚೀವರಾನಂ, ಛನ್ನಂ ಅನುಲೋಮಚೀವರಾನಞ್ಚ ಅಞ್ಞತರಚೀವರಚ್ಛವಿಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಮಞ್ಚೇಪಿ ಪೀಠೇಪಿ ಭತ್ತಗ್ಗೇಪಿ ಅನ್ತರಘರೇಪೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇಮಾಸಂ ಪನ ಭಿಸೀನಂ ಪಮಾಣಪರಿಚ್ಛೇದೋಪಿ ನತ್ಥಿ, ಮಞ್ಚಪೀಠಾದೀನಂ ವಸೇನ ಅನುರೂಪಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಪಮಾಣಂ ಕಾತಬ್ಬಂ.

೧೯೩. ‘‘ತೂಲಿಕಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಹೋತಿ. ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ವಿಜಟೇತ್ವಾ ಬಿಮ್ಬೋಹನಂ ಕಾತುಂ, ತೀಣಿ ತೂಲಾನಿ ರುಕ್ಖತೂಲಂ ಲತಾತೂಲಂ ಪೋಟಕಿತೂಲ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ೨೯೭) ವುತ್ತತ್ತಾ ತೂಲತ್ತಯಞ್ಚ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೨೯೭; ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ತೂಲೋನನ್ದಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ಬಿಮ್ಬೋಹನೇ ¶ ವಟ್ಟತಿ. ಇಮೇಹಿ ತೀಹಿ ತೂಲೇಹಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ರುಕ್ಖಲತಾತಿಣಾನಂ ತೂಲಂ ಅನುಞ್ಞಾತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಭಿಸಿಯಂ ಪನ ಕಿಞ್ಚಿ ತೂಲಂ ನ ವಟ್ಟತಿಯೇವ. ಭಿಸಿಗಬ್ಭೋತಿ ಭಿಸಿಯಾ ವುತ್ತಂ ಚೋಳಾದಿಪಞ್ಚಕಂ ಬಿಮ್ಬೋಹನೇ ಅನುಞ್ಞಾತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಮಿಗಪಕ್ಖಿನನ್ತಿ ಸೀಹಾದೀನಂ ಸಬ್ಬಚತುಪ್ಪದಾನಂ ಹಂಸಮೋರಾದೀನಂ ಸಬ್ಬಪಕ್ಖೀನಂ ಲೋಮಾನಿ ಕಪ್ಪನ್ತಿ. ಮಸೂರಕೇ ಅನುಞ್ಞಾತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೧೯೪. ಇದಾನಿ ಭಿಸಿಯಂ ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಮನುಸ್ಸಲೋಮ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ಉಣ್ಣಾಯನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ೨೯೭; ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೨೯೭) ಉಣ್ಣಾಭಿಸಿಯಂ ಮನುಸ್ಸಲೋಮಂ ನ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಉಣ್ಣಾಭಿಸಿಯಮ್ಪಿ ಮನುಸ್ಸಲೋಮಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಯೇಸಂ ಕೇಸಞ್ಚಿ ಪಕ್ಖಿಚತುಪ್ಪದಾನಂ ಲೋಮಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಣ್ಣೇತಿ ಪಣ್ಣಭಿಸಿಯಞ್ಚ ಪುಪ್ಫಞ್ಚ ಸುದ್ಧಂ ತಮಾಲಪತ್ತಞ್ಚ ನ ಲಬ್ಭಂ, ಅವಸೇಸಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಪಣ್ಣಂ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಮಾಲಪತ್ತಕಮ್ಪಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಮಿಸ್ಸಂ ವಟ್ಟತೀತಿ. ಚೋಳವಾಕತಿಣೇಸು ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಆಸನಞ್ಚೇವ ಅಪ್ಪಟಿವೇಕ್ಖಿತಂ ನ ಲಬ್ಭನ್ತಿ ಆಸನಸಾಮಞ್ಞತೋ ಪಸಙ್ಗೇನ ವುತ್ತಂ. ಅಕಪ್ಪಿಯಸಯನವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಅಕಪ್ಪಿಯಸಯನನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೯೫. ತಿಣ್ಣಂ ವಸ್ಸಾನಂ ಅನ್ತರಂ ತಿವಸ್ಸನ್ತರಂ. ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಿವಸ್ಸನ್ತರೇನ ಸಹ ¶ ನಿಸೀದಿತು’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ೩೨೦) ಹಿ ವುತ್ತಂ. ಯೋ ದ್ವೀಹಿ ವಸ್ಸೇಹಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೩೨೦) ವುಡ್ಢೋ ವಾ ನವೋ ವಾ, ಸೋ ತಿವಸ್ಸನ್ತರೋ ನಾಮ.

೧೯೬. ಮುನೀತಿ ಬುದ್ಧಮುನಿ. ಸಬ್ಬೇಹೇವಾತಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇಹಿಪಿ.

೧೯೭. ಅನ್ತನ್ತಿ ¶ ಪಚ್ಛಿಮಂ. ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಯಂ ತಿಣ್ಣಂ ಪಹೋತಿ, ಏತ್ತಕಂ ಪಚ್ಛಿಮಂ ದೀಘಾಸನ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ೩೨೦) ವುತ್ತತ್ತಾ ಯಂ ತಿಣ್ಣಂ ಪಹೋತಿ, ಏತಂ ಸಂಹಾರಿಮಂ ವಾ ಹೋತು ಅಸಂಹಾರಿಮಂ ವಾ, ತಥಾರೂಪೇಸು ಫಲಕಖಣ್ಡೇಸುಪಿ ನಿಸೀದಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ದ್ವಿನ್ನನ್ತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಸಮಾನಾಸನಿಕಾನಂ. ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದುವಗ್ಗಸ್ಸ ಮಞ್ಚಂ ದುವಗ್ಗಸ್ಸ ಪೀಠ’’ನ್ತಿ (ಚುಳವ. ೩೨೦) ವುತ್ತತ್ತಾ ದ್ವೇ ಸಮಾನಾಸನಿಕಾ ಸಹ ನಿಸೀದಿತುಂ ಲಭನ್ತಿ. ಅಞ್ಞೇಹಿ ಅಸಮಾನಾಸನಿಕೇಹಿ, ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಾದೀಹಿ ವಾ ದ್ವೇ ಹುತ್ವಾಪಿ ನಿಸೀದಿತುಂ ನ ಲಭನ್ತಿ. ಸಮಾನಾಸನಿಕವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಸಮಾನಾಸನಿಕನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೯೮. ಉಕ್ಖಿತ್ತೋತಿ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅದಸ್ಸನೇ, ಅಪ್ಪಟಿಕಮ್ಮೇ, ಪಾಪಿಕಾಯ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೇ ವಾ ಉಕ್ಖಿತ್ತಕೋತಿ ತಿವಿಧೋಪಿ ಇಧ ಉಕ್ಖಿತ್ತೋ ಗಹಿತೋ. ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೋತಿ ಇಮಿನಾ ಸಿಕ್ಖಮಾನಸಾಮಣೇರಸಾಮಣೇರೀಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಕಾ ಗಹಿತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಛಿನ್ನಮೂಲಕೋ ನಾಮ ಅನ್ತಿಮವತ್ಥುಂ ಅಜ್ಝಾಪನ್ನಕೋ. ನಾನಾಸಂವಾಸೋತಿ ಲದ್ಧಿನಾನಾಸಂವಾಸಕೋ. ‘‘ನಾನಾಸೀಮಾಯ ಠಿತಚತುತ್ಥೋ ಕಮ್ಮಂ ಕರೇಯ್ಯ, ಇದ್ಧಿಯಾ ವೇಹಾಸೇ ಠಿತಚತುತ್ಥೋ ಕಮ್ಮಂ ಕರೇಯ್ಯ, ಅಕಮ್ಮಂ ನ ಚ ಕರಣೀಯ’’ನ್ತಿ ಹಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಇಮೇಪಿ ‘‘ಅಸಂವಾಸಿಕಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ. ಏತೇಸು ಪನ ಉಕ್ಖಿತ್ತಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಉಪೋಸಥಾದೀನಿ ಕರೋನ್ತೋ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಆಪಜ್ಜತಿ. ನಿಸ್ಸೀಮಟ್ಠವೇಹಾಸಟ್ಠೇಹಿ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ಕುಪ್ಪತಿ, ದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ಹೋತಿ, ಇತರೇಹಿ ದುಕ್ಕಟಂ. ಅಸಂವಾಸಿಕವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಅಸಂವಾಸಿಕನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೯೯. ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮನ್ತಿ ¶ ¶ ಏತ್ಥ ಕಥಂ ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮಂ ಹೋತೀತಿ ಚೇ? ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ ‘‘ಕತಮಞ್ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮಂ? ಞತ್ತಿದುತಿಯೇ ಚೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕಮ್ಮೇ ಏಕಾಯ ಞತ್ತಿಯಾ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ, ನ ಚ ಕಮ್ಮವಾಚಂ ಅನುಸ್ಸಾವೇತಿ, ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮಂ. ದ್ವೀಹಿ ಞತ್ತೀಹಿ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ, ನ ಚ ಕಮ್ಮವಾಚಂ ಅನುಸ್ಸಾವೇತಿ, ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮಂ. ಏಕಾಯ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ, ನ ಚ ಞತ್ತಿಂ ಠಪೇತಿ, ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮಂ. ದ್ವೀಹಿ ಕಮ್ಮವಾಚಾಹಿ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ, ನ ಚ ಞತ್ತಿಂ ಠಪೇತಿ, ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೩೮೭). ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಸೇಸಕಮ್ಮೇಸುಪಿ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇನ ಅಕತ್ವಾ ಅಞ್ಞಥಾ ಕರಣಂ ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ವಗ್ಗೇನಾತಿ ವಗ್ಗೇನ ಸಙ್ಘೇನ. ಕಥಞ್ಚ ವಗ್ಗಂ ಹೋತೀತಿ ಚೇ? ಯಾವತಿಕಾ ಚ ಭಿಕ್ಖೂ ಕಮ್ಮಪ್ಪತ್ತಾ, ತೇ ಅನಾಗತಾ ಹೋನ್ತಿ, ಛನ್ದಾರಹಾನಂ ಛನ್ದೋ ಅನಾಹಟೋ ಹೋತಿ, ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತಾ ಪಟಿಕ್ಕೋಸನ್ತಿ, ವಗ್ಗಕಮ್ಮನ್ತಿ ಇಮೇಸು ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಏಕೇನಪಿ ಅಙ್ಗೇನ ವಗ್ಗಂ ಹೋತಿ.

ಸಮಗ್ಗೇನಾತಿ ಸಮಗ್ಗೇನ ಸಙ್ಘೇನ. ಕಥಂ ಸಮಗ್ಗಂ ಹೋತೀತಿ ಚೇ? ಯಾವತಿಕಾ ಚ ಭಿಕ್ಖೂ ಕಮ್ಮಪ್ಪತ್ತಾ, ತೇ ಆಗತಾ ಹೋನ್ತಿ, ಛನ್ದಾರಹಾನಂ ಛನ್ದೋ ಆಹಟೋ ಹೋತಿ, ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತಾ ನಪ್ಪಟಿಕ್ಕೋಸನ್ತಿ, ಸಮಗ್ಗಕಮ್ಮನ್ತಿ ಏವಂ.

ಚತುತ್ಥನ್ತಿ ಸಮಗ್ಗೇನ ಧಮ್ಮಿಕಂ. ಏತ್ತಾವತಾ ‘‘ಚತ್ತಾರಿಮಾನಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕಮ್ಮಾನಿ, ಅಧಮ್ಮೇನ ವಗ್ಗಕಮ್ಮಂ, ಅಧಮ್ಮೇನ ಸಮಗ್ಗಕಮ್ಮಂ, ಧಮ್ಮೇನ ವಗ್ಗಕಮ್ಮಂ, ಧಮ್ಮೇನ ಸಮಗ್ಗಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೩೮೪) ಏವಂ ವುತ್ತಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ಪರಿಗ್ಗಹಿತಾನಿ ಹೋನ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ.

೨೦೦-೨೦೨. ದಸವಗ್ಗಿಕೋ (ಮಹಾವ. ೩೮೮; ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ನಿದಾನವಣ್ಣನಾ) ವೀಸತಿವಗ್ಗಿಕೋ ಚ ದಸವೀಸತಿವಗ್ಗಿಕೋ. ಅಬ್ಭಾನೋಪಸಮ್ಪದಾಪ್ಪವಾರಣಾ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಕಮ್ಮೇಸು ಕಮ್ಮಪ್ಪತ್ತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏವಂ ಸೇಸೇಸುಪಿ. ಇತರೋತಿ ವೀಸತಿವಗ್ಗೋ ಚ ಅತಿರೇಕವೀಸತಿವಗ್ಗೋ ಚ.

೨೦೩. ಇದಾನಿ ¶ ಕಮ್ಮಪ್ಪತ್ತೇ ಚ ಛನ್ದಾರಹೇ ಚ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಚತುವಗ್ಗೇನಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ (ಪರಿ. ೪೮೮, ೪೯೭; ಪರಿ. ೪೮೭-೪೮೮) ಪಕತತ್ತಾ ನಾಮ ಯೇ ಪಾರಾಜಿಕಉಕ್ಖಿತ್ತಲದ್ಧಿನಾನಾಸಂವಾಸಕಾ ¶ ನ ಹೋನ್ತಿ. ಪರೇತಿ ಏಕಸೀಮಟ್ಠಾ ಪಕತತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖೂ. ಯದಿ ಪಕತತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖೂಪಿ ಅಞ್ಞತರಂ ಗಾಮಸೀಮಂ ವಾ ನದೀಸಮುದ್ದಜಾತಸ್ಸರಖಣ್ಡಸೀಮಾಸು ವಾ ಅಞ್ಞತರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಠಿತಾ ಹೋನ್ತಿ, ನೇವ ಕಮ್ಮಪ್ಪತ್ತಾ, ನ ಛನ್ದಾರಹಾ. ನ ಹಿ ತೇಸಂ ಛನ್ದೋ ವಾ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿ ವಾ ಆಗಚ್ಛತಿ ಅಞ್ಞಸೀಮಾಯಂ ಠಿತತ್ತಾ. ಸೇಸೇಪೀತಿ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಾದಿಕರಣೀಯೇಪೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೦೪. ಅಸಂವಾಸಗಣಪೂರಂ ವಾ ಕತ್ವಾ ಕತಂ ಕಮ್ಮಂ ಕುಪ್ಪಞ್ಚ ಹೋತಿ, ಕಾರಕಾನಞ್ಚ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಯಸ್ಸ ಸಙ್ಘೋ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ, ತಂಚತುತ್ಥೋ ಕಮ್ಮಂ ಕರೇಯ್ಯ, ಅಕಮ್ಮಂ ನ ಚ ಕರಣೀಯ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೩೮೯) ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಕಮ್ಮಾರಹಗಣಪೂರಂ ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಇದಾನಿ ಪರಿವಾಸಾದಿಕಮ್ಮಾನಂಯೇವ ಪರಿಸತೋ ವಿಪತ್ತಿಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಗರುಕಟ್ಠಗಣಪೂರಂ ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ತಮ್ಪಿ ಅನಿಕ್ಖಿತ್ತವತ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ. ನಿಕ್ಖಿತ್ತವತ್ತೋ ಪನ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಗಣಪೂರಕೋ ಹೋತಿ ಏವ.

೨೦೫. ವಾರೇಯ್ಯಾತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪೇಯ್ಯ. ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮೇ ಕಯಿರಮಾನೇ ಪಟಿಕ್ಕೋಸಿತು’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೧೫೪) ಹಿ ವುತ್ತಂ. ಅನ್ತರಾಯೇ ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮಂ ಇದಂ, ನ ಮೇತಂ ಖಮತೀ’’ತಿ ಏವಂ ದ್ವೇ ತಯೋ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ದಿಟ್ಠಿಂ ಆವಿ ಕರೇಯ್ಯುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯದಿ ಏಕೋ ಹೋತಿ, ‘‘ನ ಮೇತಂ ಖಮತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ಕರೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತ್ತಾವತಾ ಏತೇ ನಿರಾಪತ್ತಿಕಾ ಹೋನ್ತಿ, ಅನ್ತರಾಯಾ ಚ ಮುಚ್ಚನ್ತಿ, ಕಮ್ಮಂ ಪನ ಅಧಮ್ಮತ್ತಾ ಕುಪ್ಪಮೇವ. ವಾರೇನ್ತೇವ ತತೋಧಿಕಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚತೂಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಪಟಿಕ್ಕೋಸಿತುಂ, ದ್ವೀಹಿ ತೀಹಿ ದಿಟ್ಠಿಂ ಆವಿ ಕಾತುಂ, ಏಕೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾತುಂ, ‘‘ನ ಮೇತಂ ಖಮತೀ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೧೫೪) ವುತ್ತತ್ತಾ ಚತ್ತಾರೋ ವಾ ಪಞ್ಚ ವಾ ವಾರೇನ್ತಿ ಏವಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೦೬. ಇದಾನಿ ¶ ಯೇಹಿ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಹೋತಿ, ತೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಕಮ್ಮಾರಹಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಖಿತ್ತಚಿತ್ತ-ಗ್ಗಹಣೇನ ಉಮ್ಮತ್ತಕೋಪಿ ಗಹಿತೋವ. ಏತೇಸನ್ತಿ ಯೇ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾ, ತೇಸಂ ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ ನ ರುಹತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೦೭. ಇದಾನಿ ಯಸ್ಸ ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ ರುಹತಿ, ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪಕತತ್ತೇಕಸೀಮಟ್ಠ-ಸಮಸಂವಾಸಭಿಕ್ಖುನೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ತಸ್ಸತ್ಥೋ (ಮಹಾವ. ೩೯೪) – ಏವರೂಪಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಟಿಕ್ಕೋಸನಾ ಅನ್ತಮಸೋ ಆನನ್ತರಸ್ಸಾಪಿ ಆರೋಚೇನ್ತಸ್ಸ ರುಹತೀತಿ. ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ, ಭಿಕ್ಖವೇ ¶ , ಪಕತತ್ತಸ್ಸ ಸಮಾನಸಂವಾಸಿಕಸ್ಸ ಸಮಾನಸೀಮಾಯಂ ಠಿತಸ್ಸ ಅನ್ತಮಸೋ ಆನನ್ತರಿಕಸ್ಸಪಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ ವಿಞ್ಞಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಪಟಿಕ್ಕೋಸನಾ ರುಹತೀ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೩೯೪) ವುತ್ತಂ.

೨೦೮. ಸಮ್ಮುಖಾ ಯದಿ ಪಟಿಕ್ಕೋಸೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಿರೋಕ್ಖಾತಿ ಪರಮ್ಮುಖಾ. ಕಾಯಸಾಮಗ್ಗಿಂ ವಾ ಛನ್ದಂ ವಾ ನೋ ದದೇಯ್ಯ, ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಮ್ಮವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

೨೯. ಮಿಚ್ಛಾಜೀವವಿವಜ್ಜನಾನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ

೨೦೯. ಚುಣ್ಣನ್ತಿ ಸಿರೀಸಚುಣ್ಣಾದಿಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮತ್ತಿಕಾತಿ ಪಕತಿಮತ್ತಿಕಾ ವಾ ಪಞ್ಚವಣ್ಣಾ ವಾ ಸುದ್ಧಾ ಕುಙ್ಕುಟ್ಠಆದಿಕಾ ವಾ. ಕುಲಸಙ್ಗಹಾತಿ ಏತೇಹಿ ಸಙ್ಗಹಿತಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಲಾಭಾಸಾಯ ಕುಲಸಙ್ಗಹತ್ಥನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತ್ಥ ಪನ ಇಮೇಹಿ ಸಙ್ಗಹಿತಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ‘‘ಕಿಞ್ಚಿ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಙ್ಘಿಕಂ ವಾ ಪುಗ್ಗಲಿಕಂ ವಾ ದಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ ಏವ. ಇಮಿನಾ ಪನ ನಯೇನ ಲದ್ಧಂ ಪಞ್ಚನ್ನಮ್ಪಿ ಸಹಧಮ್ಮಿಕಾನಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಮಿಚ್ಛಾಜೀವಞ್ಚ ಹೋತಿ.

೨೧೦-೨೧೧. ಲಾಭಾಸಾಯ ¶ ದಾಯಕಾನಂ ದಾರಕೇ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪರಿಭಟಭಾವೋ ಪಾರಿಭಟಕತಾ, ತಾಯ ಪಾರಿಭಟಕತಾಯ ನ ಜೀವಯೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸೇಸೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಖೇತ್ತಾದೀಸು ಪೇಸಿತಸ್ಸ ಗಮನಂ ಪಹೇಣಕಮ್ಮಂ. ಸಾಸನಪ್ಪಟಿಸಾಸನಹರಣಂ ದೂತಕಮ್ಮಂ. ಪೇಸಿತಸ್ಸ ಗೇಹತೋ ಗೇಹಗಮನಂ ಜಙ್ಘಪೇಸನಿಯಂ. ಲಾಭಾಸಾಯ ಲಞ್ಜದಾನಮನುಪ್ಪದಾನಂ. ಅಞ್ಞೇನ ವಾಪೀತಿ ಅಙ್ಗವಿಜ್ಜಾದಿನಾ.

೨೧೨. ವಿಞ್ಞತ್ತೀತಿ (ಪಾರಾ. ೫೧೫ ಆದಯೋ; ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೧೫ ಆದಯೋ) ಅಞ್ಞಾತಕವಿಞ್ಞತ್ತಿ. ಅನೇಸನಾತಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತೇನ ಪುಪ್ಫದಾನಾದಿನಾ ಪಚ್ಚಯೇಸನಾ. ಕುಹನಾದೀಹೀತಿ (ವಿಭ. ೮೬೧; ವಿಭ. ಅಟ್ಠ. ೮೬೧; ಮಹಾನಿ. ೮೭) ಕುಹನಾ ಲಪನಾ ನೇಮಿತ್ತಕತಾ ನಿಪ್ಪೇಸಿಕತಾ ¶ ಲಾಭೇನ ಲಾಭಂ ನಿಜಿಗೀಸನತಾತಿ ಇಮೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ವತ್ಥೂಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮಿಚ್ಛಾಜೀವವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಮಿಚ್ಛಾಜೀವವಿವಜ್ಜನಾನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೨೧೩. ಇದಾನಿ ಆಗನ್ತುಕವತ್ತಾದೀನಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ವತ್ತ’’ನ್ತಿ ಮಾತಿಕಾಪದಂ ಉದ್ಧಟಂ. ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ (ಚೂಳವ. ೩೫೬ ಆದಯೋ; ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೩೫೭ ಆದಯೋ) ವಿಹಾರಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖೇಪಂ, ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ದ್ವೀಹಿ ಲೇಡ್ಡುಪಾತೇಹಿ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ವಾ ಉಪಾಹನಂ ಓಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ನೀಚಂ ಕತ್ವಾ ಪಪ್ಫೋಟೇತ್ವಾ ಉಪಾಹನಂ ದಣ್ಡಕೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ಛತ್ತಂ ಅಪನಾಮೇತ್ವಾ ಸೀಸಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಸೀಸೇ ಚೀವರಂ ಖನ್ಧೇ ಕರಿತ್ವಾ ಸಾಧುಕಂ ಅತರಮಾನೇನ ಆರಾಮೋ ಪವಿಸಿತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೧೪. ಪುಚ್ಛೇಯ್ಯ ¶ ಸಯನಾಸನನ್ತಿ ‘‘ಕತಮಂ ಮೇ ಸೇನಾಸನಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಕಿಂ ಅಜ್ಝಾವುತ್ಥಂ ವಾ ಅನಜ್ಝಾವುತ್ಥಂ ವಾ’’ತಿ ಏವಂ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೧೫-೬. ಮಞ್ಚಪೀಠಾದಿದಾರುಭಣ್ಡಞ್ಚ (ಚೂಳವ. ೩೬೦; ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೩೬೦) ರಜನಭಾಜನಾದಿಮತ್ತಿಕಾಭಣ್ಡಞ್ಚ. ಆಪುಚ್ಛಾತಿ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ವಾ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ವಾ ಆರಾಮಿಕಸ್ಸ ವಾ ‘‘ಆವುಸೋ ಇಮಂ ಜಗ್ಗಾಹೀ’’ತಿ ಆರೋಚೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಞ್ಞಥಾತಿ ಏವಂ ಅಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೧೭-೮. ವುಡ್ಢಾಗನ್ತುಕಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ (ಚೂಳವ. ೩೫೮ ಆದಯೋ; ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೩೫೯ ಆದಯೋ) ದೂರತೋವ ದಿಸ್ವಾ ಯದಿ ‘‘ವುಡ್ಢೋ’’ತಿ ಜಾನಾತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಅನಾಗತೇ ಏವ ಆಸನಪಞ್ಞಾಪನಾದಿವತ್ತಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಾದೋದಪ್ಪಭುತಿನ್ತಿ ಪಾದೋದಕಂ ಪಾದಪೀಠಂ ಪಾದಕಥಲಿಕಂ ಉಪನಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಾನೀಯೇನ ಆಪುಚ್ಛನ್ತೇನ ಸಚೇ ಸಕಿಂ ಆನೀತಂ ಪಾನೀಯಂ ಸಬ್ಬಂ ಪಿವತಿ, ಪುನಪಿ ಆಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ ಏವ. ಪಞ್ಞಪೇತಿ ‘‘ಏತಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸೇನಾಸನಂ ಪಾಪುಣಾತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೧೯-೨೦. ‘‘ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಗಾಮೋ ¶ ಇತೋ ದೂರೇ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಸನ್ತಿಕೇ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಕಾಲಸ್ಸೇವ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ಉಪಟ್ಠಾಕೇ ಚರಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವಾ ಗೋಚರೋ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬೋ. ಅಗೋಚರೋತಿ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕಾನಂ ವಾ ಗಾಮೋ, ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಭಿಕ್ಖಕೋ ವಾ ಗಾಮೋ, ಯತ್ಥ ಏಕಸ್ಸ ವಾ ದ್ವಿನ್ನಂ ವಾ ಭಿಕ್ಖಾ ದೀಯತಿ, ಸೋ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕತಿಕನ್ತಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಕತಿಕಟ್ಠಾನಂ. ‘‘ಇಮಂ ಕಾಲಂ ಪವಿಸಿತಬ್ಬಂ, ಇಮಂ ಕಾಲಂ ನಿಕ್ಖಮಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಪವೇಸನನಿಕ್ಖಮನಕಾಲಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ. ಕೇಸುಚಿ ಠಾನೇಸು ಅಮನುಸ್ಸಾ ವಾ ವಾಳಾ ವಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏವಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಮೇವ. ನಿಸಿನ್ನೋವಾತಿ ಇದಂ ಆಪತ್ತಿಅಭಾವಮತ್ತದೀಪಕಂ, ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾಪಿ ಸಬ್ಬಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೇವ. ವತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

೨೨೧. ಸಮ್ಮುಖಾಯಾತಿ ¶ (ಪಾಚಿ. ೩೭೪; ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೬೯; ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ವಿಕಪ್ಪನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ಸಮ್ಮುಖೇ ಠಿತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಬ್ಯತ್ತಸ್ಸಾತಿ ವಿಕಪ್ಪನವಿಧಾನಂ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಣಾದಿವಿಧಾನಞ್ಚ ಜಾನನ್ತಸ್ಸ. ಅಬ್ಯತ್ತೋ ಪನ ‘‘ಇಮಿನಾ ಮಯ್ಹಂ ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿ ಗಹೇತ್ವಾಪಿ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏಕಸ್ಸಾತಿ ಏಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ.

೨೨೨. ನಿಧೇತುಂವಾತಿ ನಿಧೇತುಂ ಏವ, ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ನ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತುಂ ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾತುಂ ವಾ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೨೪-೫. ಅಪರಾ ಸಮ್ಮುಖಾ ವಾತಿ ಸಮ್ಮುಖಾ ವಿಕಪ್ಪನಾ ಏವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇಮಾ ದ್ವೇ ವಿಕಪ್ಪನಾ ಅತ್ತನಾ ಏವ ವಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಪರೇನ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಾಪಿತತ್ತಾ ಸಮ್ಮುಖಾ ವಿಕಪ್ಪನಾ ಏವಾತಿ ವುತ್ತಾ.

೨೨೭. ಮಿತ್ತೋತಿ ದಳ್ಹಮಿತ್ತೋ. ಸನ್ದಿಟ್ಠೋತಿ ದಿಟ್ಠಮತ್ತೋ ನಾತಿದಳ್ಹಮಿತ್ತೋ. ‘‘ಇತರೇನ ಚ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನ ‘ತಿಸ್ಸೋ ಭಿಕ್ಖೂ’ತಿ ವಾ ‘ತಿಸ್ಸಾ ಭಿಕ್ಖುನೀ’ತಿ ವಾ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ಪುನ ತೇನ ‘ಅಹಂ ತಿಸ್ಸಸ್ಸ ¶ ಭಿಕ್ಖುನೋ, ತಿಸ್ಸಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ವಾ ದಮ್ಮೀ’ತಿ ವಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ತೇನೇವ ‘ತಿಸ್ಸಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ, ತಿಸ್ಸಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಸನ್ತಕಂ ಪರಿಭುಞ್ಜ ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಹಿ ವಾ ಯಥಾಪಚ್ಚಯಂ ವಾ ಕರೋಹೀ’ತಿ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಪಾಠೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ.

೨೨೮. ದೂರಸನ್ತಿಕತ್ತೇಕತ್ತ-ಬಹುಭಾವಂ ವಿಜಾನಿಯಾತಿ ಏತ್ಥ ದೂರತ್ತಞ್ಚ ಸನ್ತಿಕತ್ತಞ್ಚ ಏಕತ್ತಞ್ಚ ಬಹುಭಾವಞ್ಚ ವಿಜಾನಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೨೯. ‘‘ದಸಾಹಪರಮಂ ಅತಿರೇಕಚೀವರಂ ಧಾರೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೬೨) ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ದಸಾಹಂ ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಚೀವರಕಾಲಸಮಯೋ ನಾಮ ಅನತ್ಥತೇ ಕಥಿನೇ ವಸ್ಸಾನಸ್ಸ ಪಚ್ಛಿಮೋ ಮಾಸೋ, ಅತ್ಥತೇ ಕಥಿನೇ ¶ ಪಞ್ಚ ಮಾಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೪೯) ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಮಾಸಮೇಕಂ ವಾ ಪಞ್ಚ ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಮಾಸಂ ವಾ ಏಕಂ ಪಞ್ಚ ವಾ ಮಾಸೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪನೇವ ಅಕಾಲಚೀವರಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯ, ಆಕಙ್ಖಮಾನೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಖಿಪ್ಪಮೇವ ಕಾರೇತಬ್ಬಂ. ನೋ ಚಸ್ಸ ಪಾರಿಪೂರಿ, ಮಾಸಪರಮಂ ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ತಂ ಚೀವರಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಂ ಊನಸ್ಸ ಪಾರಿಪೂರಿಯಾ ಸತಿಯಾ ಪಚ್ಚಾಸಾಯಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೯೯) ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಪಚ್ಚಾಸಾ ಸತಿ ಮಾಸಕ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ನುಪ್ಪಾದಯತೀತಿ ಅನಧಿಟ್ಠಿತಂ ಅವಿಕಪ್ಪಿತಂ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಂ ನ ಜನಯತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಿಕಪ್ಪನಾವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ವಿಕಪ್ಪನಾನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೨೩೦. ಬ್ಯತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ಕಿತ್ತಾವತಾ ಬ್ಯತ್ತೋ ಹೋತೀತಿ ಚೇ? ನಿಸ್ಸಯಮುಚ್ಚನಕೇನ ಪನ ಸಬ್ಬನ್ತಿಮೇನ ಧಮ್ಮಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಅತ್ಥತೋ ಚ ಬ್ಯಞ್ಜನತೋ ಚ ದ್ವೇ ಮಾತಿಕಾ ಪಗುಣಾ ವಾಚುಗ್ಗತಾ ಕಾತಬ್ಬಾ, ಪಕ್ಖದಿವಸೇಸು ಧಮ್ಮಸ್ಸಾವನತ್ಥಾಯ ಸುತ್ತನ್ತತೋ ಚತ್ತಾರೋ ಭಾಣವಾರಾ, ಸಮ್ಪತ್ತಾನಂ ಪರಿಸಾನಂ ಪರಿಕಥನತ್ಥಾಯ ಅನ್ಧಕವಿನ್ದಮಹಾರಾಹುಲೋವಾದಧಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧಸದಿಸೋ ಏಕೋ ಕಥಾಮಗ್ಗೋ, ಸಙ್ಘಭತ್ತಮಙ್ಗಲಾಮಙ್ಗಲೇಸು ಅನುಮೋದನತ್ಥಾಯ ತಿಸ್ಸೋ ಅನುಮೋದನಾ, ಉಪೋಸಥಪ್ಪವಾರಣಾದಿವಿಜಾನನತ್ಥಂ ಕಮ್ಮಾಕಮ್ಮವಿನಿಚ್ಛಯೋ ¶ , ಸಮಣಧಮ್ಮಕರಣತ್ಥಂ ಸಮಾಧಿವಸೇನ ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ವಾ ಅರಹತ್ತಪರಿಯೋಸಾನಂ ಏಕಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಏತ್ತಕಂ ಉಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಏತ್ತಾವತಾ ಬ್ಯತ್ತೋ ನಾಮ ಹೋತಿ ಚಾತುದಿಸೋ, ಇತರಥಾ ಅಬ್ಯತ್ತೋ.

೨೩೧. ಇದಾನಿ ನಿಸ್ಸಯಗ್ಗಹಣಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಏಕಂಸ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ಏತ್ಥ (ಮಹಾವ. ೧೦೩) ಆಯಸ್ಮತೋತಿ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ.

೨೩೨. ಇದಾನಿ ¶ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿವಿಧಾನಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪಕ್ಕನ್ತೇ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ, ‘‘ಪಞ್ಚಿಮಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ನಿಸ್ಸಯಪ್ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಯೋ ಉಪಜ್ಝಾಯಮ್ಹಾ. ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಪಕ್ಕನ್ತೋ ವಾ ಹೋತಿ ವಿಬ್ಭನ್ತೋ ವಾ ಕಾಲಕತೋ ವಾ ಪಕ್ಖಸಙ್ಕನ್ತೋ ವಾ ಆಣತ್ತಿಯೇವ ಪಞ್ಚಮೀ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೮೩), ‘‘ಛಯಿಮಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ನಿಸ್ಸಯಪ್ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಯೋ ಆಚರಿಯಮ್ಹಾ. ಆಚರಿಯೋ ಪಕ್ಕನ್ತೋ ವಾ ಹೋತಿ ವಿಬ್ಭನ್ತೋ ವಾ ಕಾಲಕತೋ ವಾ ಪಕ್ಖಸಙ್ಕನ್ತೋ ವಾ ಆಣತ್ತಿಯೇವ ಪಞ್ಚಮೀ, ಉಪಜ್ಝಾಯೇನ ವಾ ಸಮೋಧಾನಗತೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಪನ ಉಭಯಂ ಇಧ ದಸ್ಸಿತಂ. ಸಚೇ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾ ಸಾಮನ್ತವಿಹಾರೇಸುಪಿ ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೇಸು ಲೇಡ್ಡುಪಾತದ್ವಯಬ್ಭನ್ತರೇ ವಸನ್ತಿ, ನಿಸ್ಸಯೋ ನ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ. ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೇಸುಪಿ ನ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತೀತಿ ಏಕೇ. ಆಚರಿಯಾ ಪನ ನ ಇಚ್ಛನ್ತಿ. ಕಸ್ಮಾತಿ ಚೇ? ನಿಸ್ಸಯಗ್ಗಹಣಪ್ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧೀನಂ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನತ್ತಾ. ಲೇಡ್ಡುಪಾತೇನ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಪನ ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೇಸು ಏವ ಲಬ್ಭತಿ, ನ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೇಸು. ತಸ್ಮಾ ಆಚರಿಯಾನಂ ವಿನಿಚ್ಛಯೇವ ಠಾತಬ್ಬಂ.

ಪಕ್ಕನ್ತೇತಿ ಏತ್ಥ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೮೩) ಸಚೇ ಆಚರಿಯೋ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಂ ಅನಾಮನ್ತೇತ್ವಾವ ಉಪಚಾರಸೀಮಂ ಅತಿಕ್ಕಮತಿ, ನಿಸ್ಸಯೋ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ. ಸಚೇ ಉಪಚಾರಸೀಮಂ ಅನತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾವ ನಿವತ್ತತಿ, ನ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ. ಆಚರಿಯಂ ಅನಾಮನ್ತೇತ್ವಾ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಸ್ಸ ಗಮನೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಸಚೇ ಆಚರಿಯೋ ಕತ್ಥಚಿ ಗನ್ತುಕಾಮೋ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಂ ಆಪುಚ್ಛತಿ, ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋಪಿ ‘‘ಸಾಧು ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛತಿ, ತಙ್ಖಣೇ ಏವ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ. ಏವಂ ಆಚರಿಯಂ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಸ್ಸ ಗಮನೇಪಿ. ದ್ವೀಸುಪಿ ಅನ್ತೋವಿಹಾರೇಯೇವ ಠಿತೇಸು ಆಚರಿಯೋ ವಾ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಂ, ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ವಾ ಆಚರಿಯಂ ಅನಾಪುಚ್ಛಿತ್ವಾವ ಸಚೇ ದ್ವೇ ಲೇಡ್ಡುಪಾತೇ ಅತಿಕ್ಕಮತಿ, ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ. ಪಕ್ಖಸಙ್ಕನ್ತೇ ವಾ ವಿಬ್ಭನ್ತೇ ವಾ ಕಾಲಕತೇ ವಾ ತಙ್ಖಣೇಯೇವ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ ¶ . ಆಣತ್ತಿ ನಾಮ ನಿಸ್ಸಯಪ್ಪಣಾಮನಾ. ದಸ್ಸನಸವನವಸೇನ ದುವಿಧಂ ಸಮೋಧಾನಂ.

ಏದಿಸೋ ವುಚ್ಚತಿ ಅಲಜ್ಜಿಪುಗ್ಗಲೋ’’ತಿ. (ಪರಿ. ೩೫೯) –

ಏವಂ ವುತ್ತಂ. ‘‘ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಅಲಜ್ಜಿನಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವತ್ಥಬ್ಬಂ. ಯೋ ವಸೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೧೨೦) ಹಿ ವುತ್ತಂ.

೨೩೪. ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅದ್ಧಾನಮಗ್ಗಪ್ಪಟಿಪನ್ನೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ನಿಸ್ಸಯಂ ಅಲಭಮಾನೇನ ಅನಿಸ್ಸಿತೇನ ವತ್ಥು’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೧೨೧) ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಅದ್ಧಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಾಕಸ್ಸ ಚ ಯಾಚಿತಸ್ಸಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಾಕೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ನಿಸ್ಸಯಂ ಅಲಭಮಾನೇನ ಯಾಚಿಯಮಾನೇನ ಅನಿಸ್ಸಿತೇನ ವತ್ಥು’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೧೨೧) ಹಿ ವುತ್ತಂ. ಸಲ್ಲಕ್ಖೇನ್ತೇನ ಫಾಸುಕನ್ತಿ ಫಾಸುವಿಹಾರಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇನ್ತೇನ. ಇದಂ ಪನ ಪರಿಹಾರಂ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೧೨೧) ಸೋತಾಪನ್ನಾದಿಅರಿಯಸಾವಕೋ ವಾ ಥಾಮಗತಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಲಾಭೀ ವಾ ಬಾಲಪುಥುಜ್ಜನೋ ವಾ ನ ಲಭತಿ. ಯಸ್ಸ ಖೋ ಪನ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾ ತರುಣಾ ಹೋತಿ, ನ ಥಾಮಗತಾ, ಅಯಂ ಲಭತಿ. ಅಸನ್ತೇ ನಿಸ್ಸಯದಾಯಕೇ ‘‘ಯದಾ ಪಟಿರೂಪೋ ನಿಸ್ಸಯದಾಯಕೋ ಆಗಚ್ಛಿಸ್ಸತಿ, ತದಾ ತಸ್ಸ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಭೋಗಂ ಕತ್ವಾ ಯಾವ ಆಸಾಳ್ಹೀಪುಣ್ಣಮಾ, ತಾವ ವಸಿತುಂ ಲಭತಿ. ಸಚೇ ಪನ ಆಸಾಳ್ಹೀಮಾಸೇ ನಿಸ್ಸಯದಾಯಕಂ ನ ಲಭತಿ, ಯತ್ಥ ಅತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ಗನ್ತಬ್ಬಂ. ಅನ್ತೋವಸ್ಸೇ ಪನ ಅನಿಸ್ಸಿತೇನ ವತ್ಥುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಸಭಾಗೇ ¶ ದಾಯಕೇ ಅಸನ್ತೇ ವಸಿತುಂ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಸಬ್ಬಪದೇಸು ಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ. ನಿಸ್ಸಯವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ನಿಸ್ಸಯನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೨೩೫. ಅಕಾಯಬನ್ಧನೋತಿ ¶ ಕಾಯಬನ್ಧನಂ ಅಬನ್ಧಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಚೀವರಂ ಪಾರುಪಿತಬ್ಬಂ, ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಏವ ಕಾಯಬನ್ಧನಂ ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ. ‘‘ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಅಕಾಯಬನ್ಧನೇನ ಗಾಮೋ ಪವಿಸಿತಬ್ಬೋ. ಯೋ ಪವಿಸೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ೨೭೮) ಹಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥೇವಾಸತಿಯಾ ಗತೋತಿ ಅಸತಿಯಾ ಗತೋ ಯತ್ಥ ಸರತಿ, ತತ್ಥೇವ ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ. ಸರಿತ್ವಾ ಪನ ಯಾವ ನ ಬನ್ಧತಿ, ತಾವ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಯದಿ ಅನ್ತೋಗಾಮೇ ಸರತಿ, ಕಾಯಬನ್ಧನೇ ಸತಿ ಏಕಮನ್ತೇ ಠತ್ವಾ ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ, ಅಸತಿ ಚೇ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಪುನ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸಿತಬ್ಬನ್ತಿ ವದನ್ತಿ.

೨೩೬. ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದ್ವೇ ಕಾಯಬನ್ಧನಾನಿ ಪಟ್ಟಿಕಂ ಸೂಕರನ್ತಕ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ೨೭೮) ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ದುವಿಧ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಸೂಕರನ್ತಂ ನಾಮ ಕುಞ್ಚಿಕಾಕೋಸಕಾ ವಿಯ ಅನ್ತೇ ಸುಸಿರಂ ಕತ್ವಾ ಕೋಟ್ಟಿತಂ. ರಜ್ಜು ಚ ಏಕಾತಿ ಏಕವಟ್ಟಾ ರಜ್ಜು ಚ. ತದನುಲೋಮಿಕಾತಿ ತೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಅನುಲೋಮಿಕಾ.

೨೩೭. ಮಚ್ಛಕಣ್ಡಕಖಜ್ಜುರೀ-ಪತ್ತಾ ಮಟ್ಠಾ ಚ ಪಟ್ಟಿಕಾತಿ ಏತ್ಥ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೨೭೮) ಏತೇ ಮಚ್ಛಕಣ್ಟಕಾದಯೋ ಮಟ್ಠಾ ವಿಕಾರರಹಿತಾ ಪಟ್ಟಿಕಾ ಚ ತದನ್ತೋಗಧಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಲಬ್ಭಾ ದಸಾ ಚತಸ್ಸೋತಿ ಏಕಾಯ ವಾ ದ್ವೀಸು ವಾ ತೀಸು ವಾ ಕಥಾ ಏವ ನತ್ಥೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ, ತತೋ ಪರಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಅನ್ತೇಸೂತಿ ಉಭೋಸು ಅನ್ತೇಸು. ಗುಣಸುತ್ತಕನ್ತಿ ದಿಗುಣಸುತ್ತಕಂ.

೨೩೯. ಮಕರಮುಖಾದಿನ್ತಿ ¶ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ದೇಡ್ಡುಭಸೀಸಂ ಗಹಿತಂ. ಉಭನ್ತೇತಿ ಉಭೋಸು ಅನ್ತೇಸು. ಕಸ್ಸಾತಿ? ವಿಧಸ್ಸ. ಘಟಕಾತಿ ಘಟಕತೋ. ಲೇಖಾತಿ ಲೇಖಾಯ. ಘಟಕತೋ ಚ ಲೇಖಾಯ ಚ ಅಞ್ಞಂ ಚಿತ್ತಕಂ ನ ಕಪ್ಪತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೪೦. ದೇಡ್ಡುಭಕನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ೨೭೮; ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೨೭೮) ಉದಕಸಪ್ಪಸಿರಸದಿಸಂ. ಮುರಜನ್ತಿ ಬಹುರಜ್ಜುಕೇ ಏಕತೋ ಸಙ್ಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಏಕಾಯ ರಜ್ಜುಯಾ ಪಲಿವೇಠೇತ್ವಾ ಕತರಜ್ಜು. ಮದ್ದವೀಣನ್ತಿ ಪಾಮಙ್ಗಸದಿಸಂ. ಕಲಾಬುಕನ್ತಿ ಅನೇಕವಟ್ಟಂ. ಏತಾನಿ ಪನ ಸಬ್ಬಾನಿ ನ ಕಪ್ಪನ್ತಿ. ದಸಾಸು ದ್ವೇ ಮಜ್ಝಿಮಾತಿ ಮುರಜಂ ಮದ್ದವೀಣನ್ತಿ ದ್ವೇ ಮಜ್ಝಿಮಾ ಏವ. ಕಪ್ಪರೇತಿ ಕಪ್ಪನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೪೧. ಗಣ್ಠಿಯೋ ¶ ಚಾಪೀತಿ (ಚೂಳವ. ೨೭೯) ಚೀವರಗಣ್ಠಿಯೋಪಿ. ವೇಳುಆದಿಮಯಾ ಕಪ್ಪನ್ತೀತಿ ಪಸಙ್ಗೇನ ವುತ್ತಂ. ಕಾಯಬನ್ಧನವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಕಾಯಬನ್ಧನನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೨೪೨. ಜಾತಾ (ಪಾಚಿ. ೮೬; ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೮೬-೮೮; ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಪಥವೀಖಣನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ಅಜಾತಾತಿ ದುವಿಧಾ ಪಥವೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇದಾನಿ ತದುಭಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸುದ್ಧಮತ್ತಿಕಪಂಸುಕಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಸುದ್ಧಮತ್ತಿಕಪಂಸುಕಾ ಚ ಅದಡ್ಢಾ ಚ ಬಹುಮತ್ತಿಕಪಂಸುಕಾ ಚ ಚಾತುಮಾಸಾಧಿಕೋವಟ್ಠಪಂಸುಮತ್ತಿಕರಾಸಿ ಚ ಜಾತಪಥವೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏತ್ಥ ಪನ ಅದಡ್ಢಾತಿ ಉದ್ಧನಪಚನಕುಮ್ಭಕಾರಾವಾಪಭಾಜನಪಚನಾದಿವಸೇನ ತಥಾ ತಥಾ ಅದಡ್ಢಾ. ಅಯಂ ಪನ ವಿಸುಂ ನತ್ಥಿ, ಸುದ್ಧಪಂಸುಆದೀಸು ಅಞ್ಞತರಾವ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಸುದ್ಧಪಂಸು ಸುದ್ಧಮತ್ತಿಕಾ ¶ ಯೇಭುಯ್ಯೇನಪಂಸು ಯೇಭುಯ್ಯೇನಮತ್ತಿಕಾ ಅತಿರೇಕಚಾತುಮಾಸಾಧಿಕೋವಟ್ಠಮತ್ತಿಕಾಪಂಸುಪುಞ್ಜಾ ಚ ಅದಡ್ಢಾ ಚಾತಿ ಅಯಂ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಜಾತಪಥವೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

೨೪೩. ದುತಿಯಾತಿ ಅಜಾತಪಥವೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ವುತ್ತರಾಸೀತಿ ಮತ್ತಿಕರಾಸಿ ಚ ಪಂಸುರಾಸಿ ಚ ಚಾತುಮಾಸೋಮವಟ್ಠಕೋ ಅಜಾತಪಥವೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೪೪. ಇದಾನಿ ಯೇಭುಯ್ಯೇನಮತ್ತಿಕಾ ಯೇಭುಯ್ಯೇನಪಂಸುಕಾ ಯೇಭುಯ್ಯೇನಸಕ್ಖರಾತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಾಸು ಕಿತ್ತಾವತಾ ಯೇಭುಯ್ಯತಾ ಹೋತೀತಿ ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ದ್ವೇ ಭಾಗಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ತೀಸು ಭಾಗೇಸು ದ್ವೇ ಭಾಗಾ ಮತ್ತಿಕಾ ಯಸ್ಸಾ ಭೂಮಿಯಾ, ಏಸಾ ಯೇಭುಯ್ಯಮತ್ತಿಕಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಉಪಡ್ಢಪಂಸುಆದಯೋಪಿ ಕಪ್ಪಿಯಾ ಏವ ಅಕಪ್ಪಿಯಭಾಗಸ್ಸ ಅನತಿರೇಕತೋ. ‘‘ಯೇಭುಯ್ಯೇನಮತ್ತಿಕಾ ಯೇಭುಯ್ಯೇನಪಂಸುಕಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೮೬) ಹಿ ವುತ್ತಂ, ನ ‘‘ಉಪಡ್ಢಮತ್ತಿಕಾ, ಉಪಡ್ಢಪಂಸುಕಾ’’ತಿ. ಸೇಸೇಸುಪೀತಿ ಯೇಭುಯ್ಯಪಂಸುಕಾದೀಸುಪಿ.

೨೪೫. ಜಾತಸಞ್ಞಿಸ್ಸ ¶ ಪಾಚಿತ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ದ್ವೇಳ್ಹಸ್ಸ ವಿಮತಿಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ. ಜಾತೇ ಅಜಾತಸಞ್ಞಿಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ.

೨೪೬. ಏಕಾಯಾಣತ್ತಿಯಾ ಏಕಾತಿ ಸಚೇ ಸಕಿಂ ಆಣತ್ತೋ ದಿವಸಮ್ಪಿ ಖಣತಿ, ಆಣಾಪಕಸ್ಸ ಏಕಾ ಏವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಾಚಸೋತಿ ವಾಚಾಯ ವಾಚಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೪೭. ಏತ್ಥ ‘‘ಜಾಲೇಹಿ ಅಗ್ಗಿ’’ನ್ತಿ ವಾ ವತ್ತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಅನಿಯಮೇತ್ವಾ ಪನ ‘‘ಪೋಕ್ಖರಣಿಂ ಖಣ, ಪಥವಿಂ ಖಣ, ವಾಪಿಂ ಖಣ, ಆವಾಟಂ ಖಣ, ಕನ್ದಂ ಖಣಾ’’ತಿ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

೨೪೮. ಏದಿಸನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಏವರೂಪಂ ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರವಚನಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೨೪೯. ಕೋಪೇತುಂ ¶ ಲಬ್ಭನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ, ಘಟಾದೀಹಿ ಗಹೇತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಕಂ ಉಸ್ಸಿಞ್ಚನೀಯಕದ್ದಮಂ.

೨೫೧-೨. ಉದಕಸನ್ತಿಕೇ ಪತಿತೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಉದಕೇ ಪತಿತಂ ಪನ ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ಕಪ್ಪಿಯಮೇವ, ತಸ್ಮಾ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಉದಕಸನ್ತಿಕೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಪಾಸಾಣೇ ಲಗ್ಗೇ ರಜೇ ಚ ನವಸೋಣ್ಡಿಯಾ ಪತಿತೇ ರಜೇ ಚಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಬ್ಭೋಕಾಸುಟ್ಠಿತೇ ವಮ್ಮಿಕೇ ಚ ಮತ್ತಿಕಾಕುಟ್ಟೇ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ, ತಥಾ ಏತೇಪಿ ಸಬ್ಬೇ ಚಾತುಮಾಸಾಧಿಕೋವಟ್ಠಾ ನ ಕೋಪೇತಬ್ಬಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೫೩-೫. ಭೂಮಿಂ ವಿಕೋಪಯಂ ಥಮ್ಭಾದಿಂ ಗಣ್ಹಿತುಂ ನ ಚ ಕಪ್ಪತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಧಾರಾಯಾತಿ ಪಸ್ಸಾವಧಾರಾಯ. ಪದಂ ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೨೫೭. ಸೇಕೋತಿ ಸಿಞ್ಚನಂ. ಭೂಮಿಯಾ ಅಲ್ಲಹತ್ಥಂ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೨೫೮. ಅವಸೇ ಸತೀತಿ ಹತ್ಥದಾಹಾದೀಸು ಆಪದಾಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಥವೀವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

೨೫೯-೨೬೦. ಗಿರಿಕೂಟನ್ತಿ ¶ ಮಕರದನ್ತಕಂ. ಸಿಬ್ಬಿತುಞ್ಚ ಛಿನ್ದಿತುಞ್ಚ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಯೋಜನಾ. ದಣ್ಡೇತಿ ಛತ್ತದಣ್ಡೇ.

೨೬೧. ಸಿಬ್ಬಿತುಂ ವಾ ಪಞ್ಜರಂ ವಿನನ್ಧಿತುಂ ವಾ ಥಿರತ್ಥಂ ಛತ್ತೇ ಬನ್ಧಿತುಂ ದಣ್ಡೇ ಲೇಖಾ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸಚೇ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಛತ್ತಂ ¶ ಲಭತಿ, ಘಟಕಮ್ಪಿ ವಾಳರೂಪಮ್ಪಿ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಧಾರೇತಬ್ಬಂ, ಲೇಖಾಪಿ ಘಂಸೇತ್ವಾ ಅಪನೇತಬ್ಬಾ, ಸುತ್ತಕೇನ ವಾ ದಣ್ಡೋ ವೇಠೇತಬ್ಬೋ.

೨೬೨. ಅನುವಾತಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಅನ್ತೇ ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ದ್ವಿನ್ನಂ ಪಟ್ಟಾನಂ ಸಙ್ಘಟಿತಟ್ಠಾನಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಪಟ್ಟಮುಖೇ ವಾಪೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ವರಕಸೀಸಾಕಾರೇನ ಸಿಬ್ಬನಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ವೇಣಿಕಾ’’ತಿ ಚ ಸತಪದಾಕಾರೇನ ಸಿಬ್ಬನಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಸಙ್ಖಲಿಕಾಪಿ ವಾ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತಂ. ಸತಪದಿಸದಿಸಂ ಅಞ್ಞಂ ವಾ ಸೂಚಿವಿಕಾರಂ ನ ಕಪ್ಪತಿ, ಪಕತಿಸೂಚಿಕಮ್ಮಮೇವ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಾಳಿಕಣ್ಣಿಕಆದಿಕಂ ಚೀವರೇ ನ ಚ ಕಪ್ಪತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೨೬೩-೪. ಚತುಕೋಣಾವ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೮೫) ಕಪ್ಪರೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಗ್ಘಿಕನ್ತಿ ಅಗ್ಘಿಯಂ ಚೇತಿಯಸದಿಸಂ. ಏತ್ಥಾತಿ ಗಣ್ಠಿಪಾಸಕಪಟ್ಟೇ. ಕೋಣಸುತ್ತಾ ಚ ಪೀಳಕಾತಿ ನ ಕೇವಲಂ ಚತುಕೋಣಾ ಗಣ್ಠಿಕಪಾಸಕಪಟ್ಟಾವ ಕಪ್ಪನ್ತಿ, ಅಥ ಖೋ ದುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ ಕೋಣಸುತ್ತಪೀಳಕಾ ಚ ಕಪ್ಪರೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಗನ್ಧಂ ತೇಲಂ ವಾತಿ ಗನ್ಧಂ ವಾ ತೇಲಂ ವಾ.

೨೬೫. ರತ್ತನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೮೫) ರಜಿತಂ. ಅಞ್ಞೇನ ವಾತಿ ಮುಗ್ಗರಾದಿನಾ ವಾ. ಕತ್ವಾತಿ ಠಪೇತ್ವಾ. ಪಹಾರೇ ನ ಚ ಮುಟ್ಠಿನಾತಿ ಮುಟ್ಠಿನಾ ನ ಪಹಾರೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೬೬-೭. ಛತ್ತವಟ್ಟಿಯಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೮೫) ಲೇಖಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಕರಣೇ ಲೇಖಾ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಕುಞ್ಚಿಕಾಯ ಚ ಪಿಪ್ಫಲೇ ಚ ಮಣಿಕಾ ಚ ಪೀಳಕಾ ಚ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತತ್ಥ ಮಣಿಕಾತಿ ಏಕಾ ಏವ ವಟ್ಟಮಣಿಕಾ. ಪೀಳಕಾ ಮುತ್ತರಾಜಿಸದಿಸಾ ಬಹೂ.

೨೬೮-೯. ಮಾಲಾದ್ಯರಣಿಯನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೮೫) ಅರಣಿಯಂ ಮಾಲಾದಿ ವಣ್ಣಮಟ್ಠಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ¶ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏವಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ. ತಿಪುಸೀಸಮಯೇ ಪತ್ತಮಣ್ಡಲೇ ಭಿತ್ತಿಕಮ್ಮಞ್ಚ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಹಿತ್ವಾತಿ ಠಪೇತ್ವಾ. ಸೂಚಿಸಣ್ಡಾಸಕೋ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೮೫) ¶ ನಾಮ ಸೂಚಿಂ ಡಂಸಾಪೇತ್ವಾ ಘಂಸಿತುಂ ಕತೋ ದಾರುಮಯೋ. ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಕರದನ್ತಕಂ ಛಿನ್ದಿತು’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ೨೫೩) ವುತ್ತತ್ತಾ ಪತ್ತಮಣ್ಡಲೇ ಮಕರದನ್ತಕಂ ವಟ್ಟತಿ, ಅಞ್ಞಂ ಭಿತ್ತಿಕಮ್ಮಾದಿವಿಕಾರಮೇವ ನ ವಟ್ಟತಿ, ತಸ್ಮಾ ಗಿರಿಕೂಟಂ ಪತ್ತಮಣ್ಡಲೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸೇ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೨೭೨. ಸೇನಾಸನೇತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೮೫) ಪಾಸಾದಾದಿಸೇನಾಸನೇತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೭೩. ಪುಮಿತ್ಥಿರೂಪರಹಿತನ್ತಿ ಪುರಿಸರೂಪಇತ್ಥಿರೂಪರಹಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪರಿಕ್ಖಾರವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಪರಿಕ್ಖಾರನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೨೭೪-೫. ಸಹಧಮ್ಮಿನಂ ಲಬ್ಭಂ ಭೇಸಜ್ಜಕರಣನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ನ ಕೇವಲಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಸಹಧಮ್ಮಿಕಾನಂಯೇವ ಭಿಕ್ಖಾಚರಿಯವಿಞ್ಞತ್ತಿಸಕೇಹಿ ಭೇಸಜ್ಜಕರಣಂ ಲಬ್ಭತಿ, ಅಥ ಖೋ ಅಪರೇಸಮ್ಪಿ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಲಬ್ಭತಿ, ತೇ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಪಿತೂನ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ಪಿತೂನನ್ತಿ ಮಾತಾಪಿತೂನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯೇ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಜಗ್ಗನ್ತಿ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ, ತೇ ತದುಪಟ್ಠಾಕಾ ನಾಮ. ಭಿಕ್ಖುಂ ಏವ ನಿಸ್ಸಾಯ ಜೀವನ್ತೋ ಭಿಕ್ಖುನಿಸ್ಸಿತಕೋ ನಾಮ. ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಪೇಕ್ಖೋ ‘‘ಭಣ್ಡೂ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

೨೭೬. ಅಪರೇಸಮ್ಪಿ ದಸನ್ನಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ತೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಮಹಾಚೂಳಪಿತಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ಏತ್ಥ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೧೮೫-೧೮೭) ಪನ ಮಹಾಪಿತಾ ಚೂಳಪಿತಾ ಮಹಾಮಾತಾ ಚೂಳಮಾತಾ ಮಹಾಭಾತಾ ಚೂಳಭಾತಾ ಮಹಾಭಗಿನೀ ಚೂಳಭಗಿನೀತಿ ಇಮೇಹಿ ಅಟ್ಠಹಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಪಿತುಭಗಿನಿಞ್ಚ ¶ ಮಾತುಭಾತಿಕಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ದಸ. ಏತೇಸಂ ಪನ ಸಕೇನ ಭೇಸಜ್ಜೇನ ಕಾತಬ್ಬಂ. ಅತ್ತನಿಯೇ ಚ ಅಸತೀತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ.

೨೭೭. ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಏತೇಸಂ ದಸನ್ನಂ, ಇಮೇಹಿ ಸಮ್ಬನ್ಧಾನಂ ಪುತ್ತನತ್ತಾದೀನಂ ಯಾವಸತ್ತಮಾ ಕುಲಪರಿವಟ್ಟಾ ¶ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಕುಲದೂಸನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ಅಞ್ಞೋಪಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೮೫-೨೮೭) ಯೋ ಆಗನ್ತುಕೋ ವಾ ಚೋರೋ ವಾ ಯುದ್ಧಪರಾಜಿತೋ ವಾ ಇಸ್ಸರೋ ಞಾತಕೇಹಿ ಪರಿಚ್ಚತ್ತೋ ವಾ ಗಮಿಯಮನುಸ್ಸೋ ವಾ ಗಿಲಾನೋ ಹುತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಪವಿಸತಿ, ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಅಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತೇನ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಕಾತಬ್ಬಂ.

೨೭೮. ಮಾತಾ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೧೮೫-೧೮೭) ಪಿತಾ ತದುಪಟ್ಠಾಕೋ ಭಿಕ್ಖುನಿಸ್ಸಿತಕೋ ಪಣ್ಡುಪಲಾಸೋ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರೋತಿ ಇಮೇಸಂ ಛನ್ನಂ ಅನಾಮಟ್ಠಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ಅವಾರಿತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಿಞ್ಚ ಭಿಯ್ಯೋ – ದಾಮರಿಕಚೋರಸ್ಸ ಚ ಇಸ್ಸರಿಯಸ್ಸ ಚ ದಾತುಮವಾರಿತೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೭೯. ತೇಸನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೧೮೫-೧೮೭) ಗಹಟ್ಠಾನಂ. ಸಾಸನೋಗಧನ್ತಿ ರತನಪರಿತ್ತಆಟಾನಾಟಿಯಪರಿತ್ತಾದಿಪರಿತ್ತಂ ಭಣಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೮೦. ‘‘ಆಗನ್ತ್ವಾ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೧೮೫-೧೮೭) ಸೀಲಂ ದೇತು, ಧಮ್ಮಞ್ಚ ಪರಿತ್ತಞ್ಚ ಭಾಸತೂ’’ತಿ ಕೇನಚಿ ಪೇಸಿತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ದಾತುಂ ವತ್ತುನ್ತಿ ಸೀಲಂ ದಾತುಂ, ಧಮ್ಮಞ್ಚ ಪರಿತ್ತಞ್ಚ ವತ್ತುಂ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಭೇಸಜ್ಜವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಭೇಸಜ್ಜನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೨೮೧. ದಸಭೇದಮ್ಪೀತಿ ¶ ಸಚೇ ಕೇನಚಿ ಹೇಟ್ಠಾ ದಸ್ಸಿತಂ ದಸವಿಧಂ ರತನಂ ಆನೇತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಚೇತಿಯಸ್ಸ ವಾ ನವಕಮ್ಮಸ್ಸ ವಾ ಅಞ್ಞಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾ ಸುತ್ತನ್ತಿಕಗಣಸ್ಸ ವಾ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೮೨-೩. ತೇಸು ದಸವಿಧೇಸು ರತನೇಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ. ದ್ವೀಸೂತಿ ರಜತಜಾತರೂಪೇಸು. ಗಣಸಙ್ಘಪುಗ್ಗಲೇ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೩೮-೫೩೯) ಅನಾಮಸಿತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣಂ ಚೇತಿಯಸ್ಸ ದಮ್ಮಿ, ನವಕಮ್ಮಸ್ಸ ¶ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ನ ಪಟಿಕ್ಖಿಪೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಿಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಚೇ? ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ವದೇ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಇಮೇ ಏವಂ ವದನ್ತೀ’’ತಿ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಾನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೮೪. ನ ಕೇವಲಂ ಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣಾದಿಕಮೇವ, ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಖೇತ್ತವತ್ಥಾದಿಕಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಬ್ಬನ್ತಿ ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಖೇತ್ತಂ ವತ್ಥು’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ದಾಸಪಸುಆದಿಕಂ ದಾಸಪಸ್ವಾದಿಕಂ. ಸಚೇ ಹಿ ಕೋಚಿ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಸಸ್ಸಸಮ್ಪಾದಕಂ ಮಹಾತಳಾಕಂ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ವದತಿ, ತಞ್ಚೇ ಸಙ್ಘೋ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛತಿ. ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇಪಿ ಪರಿಭೋಗೇಪಿ ಆಪತ್ತಿಯೇವ. ಏವಂ ಸೇಸೇಸುಪಿ.

ಕಪ್ಪಿಯೇನ ಕಮೇನ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ಖೇತ್ತಂ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ‘‘ಇತೋ ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯೇ ಪರಿಭುಞ್ಜಥಾ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಚತುಪಚ್ಚಯಪರಿಭೋಗತ್ಥಾಯ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ವಾ ವದತಿ ಚೇ, ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ವತ್ಥುಮ್ಹಿಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ‘‘ತಳಾಕಂ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ‘‘ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯೇ ಪರಿಭುಞ್ಜಥಾ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಸಙ್ಘೋ ಉದಕಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ಭಣ್ಡಕಂ ಧೋವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವಾ ಆದಿನಾ ನಯೇನ ವುತ್ತೇ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ. ‘‘ದಾಸಂ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ‘‘ಆರಾಮಿಕಂ, ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರಂ, ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕಂ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ¶ ವುತ್ತೇ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ. ‘‘ಗೋಮಹಿಂಸಅಜೇಳಕಾದಯೋ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ‘‘ಪಞ್ಚಗೋರಸಪರಿಭೋಗತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ. ಏದಿಸಂ ಗಹಣಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

೨೮೫-೬. ನವಮಾತಿಕಕೇದಾರತಳಾಕಕಿರಿಯಾ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೩೮-೨೩೯) ಚ ಅನವೇ ಪುಬ್ಬೇ ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗಹಿತತಳಾಕೇ ಮತ್ತಿಕುದ್ಧರಣಞ್ಚ ಭಿನ್ನಟ್ಠಾನೇ ಪಾಳಿಬನ್ಧೋ ಚ ದುಬ್ಬಲಟ್ಠಾನೇ ಆಳಿಯಾ ಥಿರಕಾರೋ ಚ ಅನವೇ ಕೇದಾರೇ ಪುರಾಣಭಾಗತೋ ಅತಿರೇಕಭಾಗಗ್ಗಹಣಞ್ಚ ನವೇ ಕೇದಾರೇ ಅಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಭಾಗೇ ‘‘ಸಸ್ಸೇ ದೇಥ ಏತ್ತಕೇ’’ತಿ ಕಹಾಪಣುಟ್ಠಾಪನಞ್ಚಾಪೀತಿ ಇದಂ ಸಬ್ಬಂ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಸಚೇ ಕರೋತಿ, ಏವಮಾದಿಕಂ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಅಕಪ್ಪಿಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೮೭-೯. ಇದಾನಿ ತಂಯೇವ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅವತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ತಸ್ಸತ್ಥೋ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೩೮-೨೩೯) – ಯೋ ಪನ ‘‘ಕಸ, ವಪ್ಪ’’ ಇಚ್ಚಾದಿಕಂ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಏತ್ತಿಕಾಯ ಭೂಮಿಯಾ ಏತ್ತಕೋ ಭಾಗೋ ದೇಯ್ಯೋ’’ತಿ ಭೂಮಿಂ ವಾ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತಿ, ‘‘ಏತ್ತಕೇ ಭೂಮಿಭಾಗೇ ಸಸ್ಸಂ ಕತಂ, ಏತ್ತಕಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಕಸ್ಸಕೇ ವದನ್ತೇ ಪಮಾಣಗಣ್ಹನತ್ಥಂ ದಣ್ಡರಜ್ಜುಭಿ ಮಿನತಿ, ಖಲೇ ಠತ್ವಾ ರಕ್ಖಣಾದೀನಿ ಕರೋತಿ, ತಸ್ಸೇವ ಅಕಪ್ಪಿಯನ್ತಿ.

೨೯೦. ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಸೀಸೇನ ¶ ಪಿತುಸನ್ತಕಮ್ಪಿ ಸಚೇ ಪಟಿಸಾಮೇಯ್ಯ, ಪಾಚಿತ್ತಿಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೯೧-೨. ಪಿತೂನನ್ತಿ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ. ಸಾಟಕಾದಿಕಪ್ಪಿಯಂ ವತ್ಥುಂ. ‘‘ಪಟಿಸಾಮೇತ್ವಾ ದೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಪಾತೇತ್ವಾನ ಗತೇ ಯಸ್ಮಾ ಅಜ್ಝಾರಾಮಸಿಕ್ಖಾಪದವಸೇನ (ಪಾಚಿ. ೫೦೫-೫೦೬) ಪಲಿಬೋಧೋ, ತಸ್ಮಾ ಗೋಪಿತುಂ ಲಬ್ಭನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೯೩-೪. ಸಕಂ ¶ ವಾಸಿಆದಿಪರಿಕ್ಖಾರನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇದಂ ಠಾನಂ ಗುತ್ತನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಬ್ಬಂ. ‘‘ಏತ್ಥ ಠಪೇಥಾ’’ತಿ ಪನ ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ.

೨೯೫. ಏತ್ಥ ‘‘ಅಞ್ಞೋ ಕೋಚಿ ನ ಪವಿಸತಿ, ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ವಾ ಸಾಮಣೇರೇಹಿ ವಾ ಗಹಿತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಙ್ಕನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ವತ್ಥುಮ್ಹೀತಿ ಅಲಙ್ಕಾರಾದಿವತ್ಥುಮ್ಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಾದಿಸೇತಿ ಯಾದಿಸೇ ವತ್ಥುಮ್ಹಿ ನಟ್ಠೇ ಆಸಙ್ಕಾ ಹೋತಿ, ತಾದಿಸೇ ವತ್ಥುಮ್ಹಿ ನಟ್ಠೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೨೯೬. ಇದಾನಿ ಅಸಙ್ಕಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ವಿಹಾರಾವಸಥಸ್ಸನ್ತೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ವಿಹಾರಸ್ಸ ಚ ಘರಸ್ಸ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ರತನನ್ತಿ ದಸವಿಧಂ ರತನಂ. ರತ್ನಸಮ್ಮತನ್ತಿ ಸಾಟಕವೇಠನಾದಿಕಂ. ಗಹೇತ್ವಾನಾತಿ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕೇ ಅಸತಿ ಅತ್ತನಾಪಿ ಗಹೇತ್ವಾನ ನಿಕ್ಖಿಪೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮಗ್ಗೇರಞ್ಞೇಪೀತಿ ಮಗ್ಗೇಪಿ ಅರಞ್ಞೇಪಿ. ತಾದಿಸೇತಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಗಹಿತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಸಙ್ಕಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನೇ. ಪತಿರೂಪಂ ಕರೀಯತೀತಿ ಮಗ್ಗೇ ವಾ ಅರಞ್ಞೇ ವಾ ತಾದಿಸಂ ಭಣ್ಡಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಮಗ್ಗಾ ಓಕ್ಕಮ್ಮ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬಂ, ಸಾಮಿಕೇಸು ಆಗತೇಸು ತಂ ಠಾನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ಸಾಮಿಕೇ ನ ಪಸ್ಸತಿ, ರತನಸಮ್ಮತಂ ಪಂಸುಕೂಲಂ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ರತನಞ್ಚೇ ಹೋತಿ, ತುಣ್ಹೀಭೂತೇನ ಗನ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಯಂ ಮಗ್ಗಾರಞ್ಞಕೇಸು ಪಟಿಪತ್ತಿ. ವಿಹಾರಾವಸಥಾನಂ ಪನ ಅನ್ತೋ ತಾದಿಸಂ ದಿಸ್ವಾ ಭಣ್ಡಕಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ‘‘ಏತ್ಥ ಏತ್ತಕಾ ಕಹಾಪಣಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ರೂಪೇನ ವಾ ಲಞ್ಛನಾಯ ವಾ ಪಿಲೋತಿಕಾಯ ವಾ ಸಞ್ಞಾಣಂ ಕತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಂ, ತತೋ ಪಕ್ಕಮನ್ತೇನ ಪತಿರೂಪಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ. ಉಗ್ಗಹವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಉಗ್ಗಹನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೨೯೭. ‘‘ಕುಲಾನಿ ¶ ¶ ದೂಸೇತಿ ಪುಪ್ಫೇನ ವಾ ಫಲೇನ ವಾ ಚುಣ್ಣೇನ ವಾ ಮತ್ತಿಕಾಯ ವಾ ದನ್ತಕಟ್ಠೇನ ವಾ ವೇಳುಯಾ ವಾ ವೇಜ್ಜಿಕಾಯ ವಾ ಜಙ್ಘಪೇಸನಿಯೇನ ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೪೩೭) ವುತ್ತತ್ತಾ ತಾನಿ ಅಟ್ಠ ವತ್ಥೂನಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪುಪ್ಫ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ಇಮಾಯ ಮಿಚ್ಛಾಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಕುಲಾನಂ ಅಞ್ಞೇಸು ಸೀಲವನ್ತೇಸು ಪಸಾದಂ ದೂಸೇತಿ ವಿನಾಸೇತೀತಿ ಕುಲದೂಸನಂ ದುಕ್ಕಟಂ ಆಪಜ್ಜತಿ. ತಂ ಪನ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕೇ ಚ ಪರಸನ್ತಕೇ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

೨೯೮. ಇದಾನಿ ಇಮೇಸು ವತ್ಥೂಸು ನ ಕೇವಲಂ ಕುಲದೂಸನದುಕ್ಕಟಮೇವ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾದೀನಿಪಿ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ಸಙ್ಘಿಕಂ ಗರುಭಣ್ಡಂ ಇಸ್ಸರೇನ ದೇನ್ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸೇನಾಸನತ್ಥಾಯ ನಿಯಮಿತಂ ಪನ ಪುಪ್ಫಾದಿ ಗರುಭಣ್ಡಂ ಹೋತಿ. ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ವಾ ಸನ್ತಕಂ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ದೇನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಾದೀನಿ ಹೋನ್ತೀತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ, ತಸ್ಸ ಭಣ್ಡಸ್ಸ ಅಗ್ಘವಸೇನ ದುಕ್ಕಟಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಪಾರಾಜಿಕಾನಿ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೨೯೯-೩೦೦. ಸಬ್ಬಥಾತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೩೧) ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರಪರಿಯಾಯಓಭಾಸನಿಮಿತ್ತಕಮ್ಮಾದೀಹಿ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ವತಿಆದೀನಿ ಕತ್ವಾ ಜಗ್ಗಿತುಞ್ಚ. ಅತ್ತನೋ ಪರಿಭೋಗತ್ಥನ್ತಿ ಫಲಪರಿಭೋಗತ್ಥಂ. ರೋಪನಾದೀನೀತಿ ರೋಪಾಪನಾದೀನಿ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಸಿಞ್ಚಾಪನಓಚಿನಾಪನಾದೀನಿ ಗಹಿತಾನಿ. ಕುದ್ದಾಲಖಣಿತ್ತಿವಾಸಿಫರಸುಉದಕಭಾಜನಾದೀನಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಮೀಪೇ ಠಪನವಸೇನ ನಿಮಿತ್ತತೋ ಚ ಕುದ್ದಾಲಖಣಿತ್ತಾದೀನಿ ಚ ಮಾಲಾವಚ್ಛೇ ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಿತೇ ‘‘ಸಾಮಣೇರಾದಯೋ ದಿಸ್ವಾ ‘ಥೇರೋ ಕಾರಾಪೇತುಕಾಮೋ’ತಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಓಭಾಸತೋ ಚ ‘‘ಇಮಂ ರುಕ್ಖಂ ಜಾನ, ಇಮಂ ಆವಾಟಂ ಜಾನಾ’’ತಿಆದಿಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರತೋ ¶ ಚ ‘‘ಪಣ್ಡಿತೇನ ಮಾಲಾವಚ್ಛಾದಯೋ ರೋಪಾಪೇತಬ್ಬಾ, ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ಉಪಕಾರಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತೀ’’ತಿಆದಿಪರಿಯಾಯತೋ ಚ ರೋಪನಾದೀನಿ ಲಬ್ಭರೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೩೦೧-೨. ಇದಾನಿ ಅಟ್ಠಸು ವತ್ಥೂಸು ಅವಸೇಸಾನಿ ದ್ವೇ ವತ್ಥೂನಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ವುತ್ತಾವ ವೇಜ್ಜಿಕಾ ಜಙ್ಘಪೇಸನೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ವೇಜ್ಜಿಕಾ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಾವ, ಇದಾನಿ ಜಙ್ಘಪೇಸನಾದಿವಿನಿಚ್ಛಯಂ ವಕ್ಖಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಿತರೋತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೩೬-೪೩೭) ಮಾತಾಪಿತರೋ. ಭಣ್ಡುನ್ತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಪೇಕ್ಖಂ. ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಸಕಂ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರಞ್ಚಾತಿ ಏತೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಕಸಿವಾಣಿಜ್ಜಾದಿಗಿಹಿಕಮ್ಮೇಸು ದೂತಸಾಸನಂ ಹರಣೇ ¶ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಠಮಂ ಸಾಸನಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪುನ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ವಾ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಾ ವದತೋಪಿ ದುಕ್ಕಟಮೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಾಸನಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತಾನಂ ಪನ ‘‘ಭನ್ತೇ, ತಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಕಾ ಪವತ್ತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಯಮಾನೇ ಕಥೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಪುಚ್ಛಿತಪಞ್ಹೇ ದೋಸೋ ನತ್ಥಿ.

೩೦೩. ಏವಂ ಕುಲದೂಸನೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಪಚ್ಚಯಾ. ‘‘ಪಞ್ಚನ್ನಮ್ಪೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಕತಮ್ಪಿ ಏದಿಸಂ ನ ವಟ್ಟತಿ ಏವ ಮಿಚ್ಛಾಜೀವತ್ತಾ. ಆತುಮಾವತ್ಥು (ಮಹಾವ. ೩೦೩) ಚೇತ್ಥ ನಿದಸ್ಸನಂ. ಕಿಂ ವಿಯಾತಿ ಚೇ, ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಭೂತಾರೋಚನಾರೂಪ-ಸಬ್ಯೋಹಾರುಗ್ಗಹಾದಿಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಉಗ್ಗಹಾದಿಸಾತಿ ಏತೇಹಿ ಉಪ್ಪನ್ನಪಚ್ಚಯಸದಿಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೦೪. ಇದಾನಿ ಪುಪ್ಫಾದೀನಿ ಕೇಸಂ ದಾತುಂ ವಟ್ಟನ್ತಿ, ಕೇಸಂ ದಾತುಂ ನ ವಟ್ಟನ್ತೀತಿ ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಹರಾಪೇತ್ವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ಪಿತೂನಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೩೬-೪೩೭) ದಾತುಂ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸೇಸಞಾತೀನಂ ಪತ್ತಾನಂ ಏವ. ಲಿಙ್ಗನ್ತಿ ಸಿವಲಿಙ್ಗಂ.

೩೦೫. ತಥಾ ¶ ಫಲನ್ತಿ ಫಲಮ್ಪಿ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಹರಿತ್ವಾಪಿ ಹರಾಪೇತ್ವಾಪಿ ದಾತುಂ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ನ ಕೇವಲಂ ಮಾತಾಪಿತೂನಂಯೇವ, ಅಞ್ಞೇಸಮ್ಪಿ ದಾತುಂ ಲಬ್ಭತೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಗಿಲಾನಾನ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ಸಪರಸನ್ತಕನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪರೋತಿ ಅತ್ತನೋ ವಿಸ್ಸಾಸಞ್ಞಾತಕೋ ಏವ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ.

೩೦೬. ಭಾಜೇನ್ತೇತಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಫಲಪುಪ್ಫಮ್ಹಿ ಭಾಜಿಯಮಾನೇ ಸಮ್ಮತೇನ ದೇಯ್ಯನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಇತರೇನ ಅಸಮ್ಮತೇನ ಅಪಲೋಕೇತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೦೭. ಪರಿಚ್ಛಿಜ್ಜಾತಿ ಆಗತಾನಂ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಫಲವಸೇನ ವಾ ರುಕ್ಖವಸೇನ ವಾ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇತರಸ್ಸಾತಿ ಇಸ್ಸರಾದಿಕಸ್ಸ. ಕತಿಕಂ ವತ್ವಾತಿ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖೇ ಏತ್ತಕಾನಿ ಫಲಾನಿ ಲಬ್ಭನ್ತೀ’’ತಿ ಏವಂ ವತ್ವಾ.

೩೦೮. ಸೇಸೇತಿ ಮತ್ತಿಕಾದನ್ತಕಟ್ಠವೇಳುಮ್ಹಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೪೩೬-೪೩೭). ಯಥಾವುತ್ತನಯೋ ಏವಾತಿ ಏತ್ಥ ಅತ್ತನೋ ಚ ಪರಸ್ಸ ಚ ಸನ್ತಕಂ ಕುಲಸಙ್ಗಹತ್ಥಾಯ ದದತೋ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿಆದಿನಾ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ¶ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪಣ್ಣಮ್ಪೀತಿ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಪಾಳಿಯಂ ಪಣ್ಣದಾನಂ ನ ವುತ್ತಂ, ತಥಾಪಿ ಕುಲದೂಸನೇ ಪವೇಸಯೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕುಲದೂಸನವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಕುಲದೂಸನನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೩೯. ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ

೩೦೯-೩೧೦. ಇದಾನಿ ವಸ್ಸೂಪಗಮನಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪುರಿಮಿಕಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಪುರಿಮಿಕಾ ಪಚ್ಛಿಮಿಕಾ (ಮಹಾವ. ೧೮೪; ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೧೮೫) ಚೇತಿ ದ್ವೇ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಆಲಯಪರಿಗ್ಗಾಹೋ ವಾ ವಚೀಭೇದೋ ವಾ ¶ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕಾತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ. ಇದಾನಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಏದಿಸೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಇಧ ವಸ್ಸಂ ವಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೇತ್ಥ ಆಲಯೋ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೨೦೩). ಆಲಯಪರಿಗ್ಗಾಹೋ ಪನ ವಜೇ ವಾ ಸತ್ಥೇ ವಾ ನಾವಾಯ ವಾ ವಸ್ಸಂ ಉಪಗನ್ತುಕಾಮಸ್ಸ ತತ್ಥ ಸೇನಾಸನಂ ಅಲಭನ್ತಸ್ಸ ಲಬ್ಭತಿ, ಸತ್ಥಾದೀಸು ಪನ ವಸ್ಸಂ ಉಪಗನ್ತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಕತ್ವಾ. ಯದಿ ಸತ್ಥಾದೀಸು ಕವಾಟಬನ್ಧಂ ಸೇನಾಸನಂ ಲಬ್ಭತಿ, ತತ್ಥ ಉಪಗನ್ತಬ್ಬಂ. ಉಪಗಚ್ಛನ್ತೇನ ಚ ‘‘ಇಧ ವಸ್ಸಂ ಉಪೇಮೀ’’ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ವಿಹಾರೇ ಪನ ವಚೀಭೇದೋ ವಾ ಕಾತಬ್ಬೋ. ಸಚೇ ‘‘ಇಧ ವಸ್ಸಂ ವಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಲಯೋ ಅತ್ಥಿ, ಅಸತಿಯಾ ಪನ ವಸ್ಸಂ ನ ಉಪೇತಿ, ಛಿನ್ನವಸ್ಸೋ ನ ಹೋತಿ, ಪವಾರೇತುಞ್ಚ ಲಭತಿ ಏವ.

೩೧೧. ನೋಪೇತುಕಾಮೋ ಆವಾಸಂ, ತದಹೂತಿಕ್ಕಮೇಯ್ಯ ವಾತಿ ಪಾಠೇ (ಮಹಾವ. ೧೮೬) ಅತಿಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ಆವಾಸಂ ತದಹು ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕಾತಿಪಿ ಅತ್ಥೋ. ಆವಾಸಂ ಅತಿಕ್ಕಮೇಯ್ಯ ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಜಾನಂ ವಾನುಪಗಚ್ಛತೋತಿ ಏತ್ಥ ವಿಹಾರೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾಪಿ ಅನುಪಗಚ್ಛತೋ ದುಕ್ಕಟಾಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೩೧೨. ಛಿನ್ನವಸ್ಸೋ (ವಜಿರ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೨೦೮) ವಾ ಕೇನಚಿ ಅನ್ತರಾಯೇನ ಪಠಮಂ ಅನುಪಗತೋ (ಮಹಾವ. ೧೮೫-೧೮೬) ವಾ ದುತಿಯಂ ಉಪಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತೇಮಾಸನ್ತಿ ಪುರಿಮಂ ವಾ ತೇಮಾಸಂ ಪಚ್ಛಿಮಂ ವಾ ತೇಮಾಸಂ. ‘‘ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ವಸ್ಸಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಪುರಿಮಂ ವಾ ಪಚ್ಛಿಮಂ ವಾ ತೇಮಾಸಂ ¶ ಅವಸಿತ್ವಾ ಚಾರಿಕಾ ಪಕ್ಕಮಿತಬ್ಬಾ. ಯೋ ಪಕ್ಕಮೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೧೮೫) ಹಿ ವುತ್ತಂ.

೩೧೩-೫. ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸತ್ತನ್ನಂ ಸತ್ತಾಹಕರಣೀಯೇನ ಅಪ್ಪಹಿತೇಪಿ ಗನ್ತುಂ, ಪಗೇವ ಪಹಿತೇ, ‘ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಸಿಕ್ಖಮಾನಾಯ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಸಾಮಣೇರಿಯಾ ಮಾತುಯಾ ಚ ಪಿತುಸ್ಸ ಚ, ಗಿಲಾನಭತ್ತಂ ವಾ ಪರಿಯೇಸಿಸ್ಸಾಮಿ, ಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಾಕಭತ್ತಂ ವಾ ಪರಿಯೇಸಿಸ್ಸಾಮಿ, ಗಿಲಾನಭೇಸಜ್ಜಂ ¶ ವಾ ಪರಿಯೇಸಿಸ್ಸಾಮಿ, ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಿ ವಾ ಉಪಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮಿ ವಾ’ತಿ ಸತ್ತಾಹಂ ಸನ್ನಿವತ್ತೋ ಕಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೧೯೮) ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಮಾತಾಪಿತೂನಮತ್ಥಾಯ…ಪೇ… ಉಪಟ್ಠಿಸ್ಸ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥಾಯಂ ಸಙ್ಖೇಪೋ – ‘‘ಮಾತಾದೀನಂ ಗಿಲಾನಭತ್ತಂ ವಾ ತದುಪಟ್ಠಾಕಭತ್ತಂ ವಾ ಗಿಲಾನಾನಂ ಓಸಧಂ ವಾ ಏಸಿಸ್ಸಂ ಪರಿಯೇಸಿಸ್ಸ’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ತೇ ಗಿಲಾನೇ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಉಪಟ್ಠಿಸ್ಸ’’ನ್ತಿ ವಾ ಪಹಿತೇಪಿ ಅಪ್ಪಹಿತೇಪಿ ಸತ್ತಾಹಕಿಚ್ಚೇನ ಗನ್ತುಂ ಲಭತಿ.

ಇದಾನಿ ಸಹಧಮ್ಮಿಕೇ ಏವ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಅನಭಿರತ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ‘‘ವಿಸಭಾಗರೂಪಂ ದಿಸ್ವಾ ಅನಭಿರತಿ, ತತೋ ವೂಪಕಾಸಿಸ್ಸಂ, ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗಮಿಸ್ಸ’’ನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಗನ್ತುಮ್ಪಿ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ವಿನೋದನಞ್ಚ ದಿಟ್ಠಿಂ ವಿವೇಚನಞ್ಚ ಅಹಂ ವಾ ಕರೇಯ್ಯಂ ಅಞ್ಞೇಹಿ ವಾ ಕಾರೇಯ್ಯನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಪರಿವಾಸಮಾನತ್ತಆದೀಹಿ ವುಟ್ಠಾನಂ ವಾ ಗರುಕಾ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಸಚೇ ಸಙ್ಘೇನ ಕಮ್ಮಂ ಕತಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಯಾ ಅನುಸ್ಸಾವನಕರಣಾದೀಸು ಉಸ್ಸುಕ್ಕಂ ಕರೇಯ್ಯನ್ತಿ ಗನ್ತುಂ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸತ್ತಾಹಕಿಚ್ಚೇನಾತಿ ಸತ್ತಾಹಕರಣೀಯೇನ.

೩೧೬. ಧಮ್ಮಸವನತ್ಥಂ ನಿಮನ್ತಿತೋ ಏವಂ ವಜೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಗರೂ ನಾಮ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾ, ತೇಹಿ ಭಣ್ಡಧೋವನಕಿಚ್ಚೇನ ಪಹಿತಸ್ಸ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೧೭. ನ ಭಣ್ಡಧೋವನ…ಪೇ… ದಸ್ಸನೇತಿ ಏತ್ಥ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೧೯೯) ಏತೇಸುಪಿ ನ ವಜೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಲಬ್ಭನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅಜ್ಜೇವ ಆಗಮಿಸ್ಸ’’ನ್ತಿ ಅದೂರಗೋ ಯದಿ ನ ಪಾಪುಣೇಯ್ಯ, ಲಬ್ಭನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ‘‘ಅಜ್ಜೇವ ಆಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಾಮನ್ತವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುನ ಆಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಸಚೇ ಅರುಣುಟ್ಠಾನಂ ಹೋತಿ, ವಸ್ಸಚ್ಛೇದೋಪಿ ¶ ನ ಹೋತಿ, ರತ್ತಿಚ್ಛೇದೇನ ದುಕ್ಕಟಮ್ಪಿ ನಾಪಜ್ಜತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೩೧೮. ಸೇಸಞಾತಿಹೀತಿ ¶ ಭಾತುಭಗಿನೀಆದೀಹಿ. ಭಿಕ್ಖುನಿಸ್ಸಿತಕೇನ ಚ ಪಹಿತೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ನಿದ್ದಿಸಿತ್ವಾತಿ ‘‘ಆಗಚ್ಛನ್ತು ಭದನ್ತಾ, ಇಚ್ಛಾಮಿ ದಾನಞ್ಚ ದಾತುಂ ಧಮ್ಮಞ್ಚ ಸೋತುಂ ಭಿಕ್ಖುಞ್ಚ ಪಸ್ಸಿತು’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ನಿದ್ದಿಸಿತ್ವಾವ ಪೇಸಿತೇ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಕೇವಲಂ ‘‘ಆಗಚ್ಛನ್ತು ಭಿಕ್ಖೂ, ಇಚ್ಛಾಮಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಆಗಮನ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಅನಿದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ವುತ್ತೇ ಗನ್ತುಂ ನ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೧೯. ಅಚ್ಛರಾಯೇ ಸತತ್ತನೋತಿ ದಸವಿಧೇಸು ಅನ್ತರಾಯೇಸು ಏಕಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಅನ್ತರಾಯೇ ಅತ್ತನೋ ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಙ್ಘಸಾಮಗ್ಗಿಯಾ ವಾ ವಸ್ಸಚ್ಛೇದೇ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ‘‘ಇಧ ಪನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ವಸ್ಸೂಪಗತೋ ಭಿಕ್ಖು ಪಸ್ಸತಿ ಸಮ್ಬಹುಲೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಙ್ಘಭೇದಾಯ ಪರಕ್ಕಮನ್ತೇ. ತತ್ರ ಚೇ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಏವಂ ಹೋತಿ, ‘ಗರುಕೋ ಖೋ ಸಙ್ಘಭೇದೋ ವುತ್ತೋ ಭಗವತಾ. ಮಾ ಮಯಿ ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತೇ ಸಙ್ಘೋ ಭಿಜ್ಜೀ’ತಿ ಪಕ್ಕಮಿತಬ್ಬಂ, ಅನಾಪತ್ತಿ ವಸ್ಸಚ್ಛೇದಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೨೦೨). ಏವಂ ಛಿನ್ನವಸ್ಸೋ ನೋ ಪವಾರಯೇತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೨೦. ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಸುಸಿರೇತಿ ಏತ್ಥ (ಮಹಾವ. ೨೦೪; ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೨೦೩) ಪನ ಸುದ್ಧೇ ರುಕ್ಖಸುಸಿರೇ ಏವ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಮಹನ್ತಸ್ಸ ಪನ ಸುಸಿರಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಪದರಚ್ಛದನಂ ಕುಟಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಪವಿಸನದ್ವಾರಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಉಪಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ರುಕ್ಖಸ್ಸ ವಿಟಪೇತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಸುದ್ಧವಿಟಪಮತ್ತೇ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಮಹಾವಿಟಪೇ ಪನ ಅಟ್ಟಕಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ವುತ್ತನಯೇನ ಕುಟಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಉಪಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಛವಕುಟಿ ನಾಮ ಪಾಸಾಣಕುಟಿಕನ್ತಿ ವದನ್ತಿ. ತೀಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಪಾಸಾಣೇ ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ಉಪರಿ ಪಾಸಾಣೇನ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ.

೩೨೧. ನಾವಾದೀಸು ¶ ಪನ ಉಪಗತೋ ಪವಾರೇತುಞ್ಚ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೩೨೨-೪. ಆರಾಮಾರಾಮವತ್ಥೂನೀತಿ ¶ ಏತ್ಥ (ಚೂಳವ. ೩೨೧; ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೩೨೧) ಆರಾಮೋ ನಾಮ ಪುಪ್ಫಾರಾಮೋ ವಾ ಫಲಾರಾಮೋ ವಾ. ಮಞ್ಚೋ ಪೀಠಂ ಭಿಸಿ ಬಿಬ್ಬೋಹನಾದಿಸಯನಾಸನಂ. ಲೋಹಕುಮ್ಭೀಆದಯೋ ಕಾಳಲೋಹತಮ್ಬಲೋಹಾದಿಮಯಾ. ಭಾಣಕೋ ಉದಕಚಾಟಿ. ಪಞ್ಚೇತೇ ಅವಿಭಾಜಿಯಾತಿ ಭಾಜೇತ್ವಾ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಾ, ಗಹಿತಾಪಿ ಸಙ್ಘಸನ್ತಕಾ ಏವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತ್ಥ ಪನ ಆರಾಮೋ ಆರಾಮವತ್ಥೂತಿ ಪಠಮಂ, ವಿಹಾರೋ ವಿಹಾರವತ್ಥೂತಿ ದುತಿಯಂ, ಮಞ್ಚೋ ಪೀಠಂ ಭಿಸಿ ಬಿಬ್ಬೋಹನನ್ತಿ ತತಿಯಂ, ಲೋಹಕುಮ್ಭೀ…ಪೇ… ನಿಖಾದನನ್ತಿ ಚತುತ್ಥಂ, ವಲ್ಲಿ…ಪೇ… ದಾರುಭಣ್ಡಂ ಮತ್ತಿಕಭಣ್ಡನ್ತಿ ಪಞ್ಚಮನ್ತಿ ಏವಂ ಇಮಾನಿ ರಾಸಿವಸೇನ ಪಞ್ಚ ಹೋನ್ತಿ, ಸರುಪವಸೇನ ಅನೇಕಾನಿ ಹೋನ್ತಿ. ಹೋನ್ತಿ ಚೇತ್ಥ –

‘‘ದ್ವಿಸಙ್ಗಹಾನಿ ದ್ವೇ ಹೋನ್ತಿ, ತತಿಯಂ ಚತುಸಙ್ಗಹಂ;

ಚತುತ್ಥಂ ನವಕೋಟ್ಠಾಸಂ, ಪಞ್ಚಮಂ ಅಟ್ಠಭೇದನ’’ನ್ತಿ. (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೩೨೧);

೩೨೫. ‘‘ಪಞ್ಚಿಮಾನಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜಿಯಾನಿ ನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಬ್ಬಾನಿ ಸಙ್ಘೇನ ವಾ ಗಣೇನ ವಾ ಪುಗ್ಗಲೇನ ವಾ, ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಾನಿಪಿ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ. ಯೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ೩೨೧) ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಭಾಜಿತಾಪಿ ಅಭಾಜಿತಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಏತೇತಿ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾ ಪಞ್ಚಪಿ ‘‘ಗರುಭಣ್ಡಾನೀ’’ತಿ ಚ ‘‘ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜಿಯಾನೀ’’ತಿ ಚ ಚ-ಸದ್ದೇನ ‘‘ಅವೇಭಙ್ಗಿಯಾನೀ’’ತಿ ಚ ವುಚ್ಚನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೨೬-೮. ಇದಾನಿ ¶ ಪುರಿಮೇಸು ತೀಸು ರಾಸೀಸು ಸಬ್ಬಸ್ಸ ಗರುಭಣ್ಡತ್ತಾ ತೇ ಅನಾಮಸಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಿಮೇಸು ದ್ವೀಸು ರಾಸೀಸು ಏಕಚ್ಚಸ್ಸ ಅಗರುಭಣ್ಡಸ್ಸಾಪಿ ಅತ್ಥಿತಾಯ ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಆರಭನ್ತೋಪಿ ತೇಸು ದ್ವೀಸು ಬಹುವಿಸಯಂ ಪಠಮಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ವಲ್ಲಿಡ್ಢಬಾಹುಮತ್ತಾಪೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹಾತಿ ಞಾತಬ್ಬಂ. ತಸ್ಸಾಯಂ ಸಙ್ಖೇಪೋ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೩೨೧) – ವಲ್ಲಿ ಅಡ್ಢಬಾಹುಮತ್ತಾಪಿ ವೇಳು ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲಾಯತೋಪಿ ತಿಣಾದಿ ಮುಟ್ಠಿಮತ್ತಮ್ಪೀತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಮುಞ್ಜಪಬ್ಬಜಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ಪಣ್ಣಂ ಏಕಮ್ಪಿ ಮತ್ತಿಕಾ ಪಾಕತಾ ವಾ ಪಞ್ಚವಣ್ಣಾ ವಾ ಸುಧಾಕಙ್ಗುಟ್ಠಆದಿಕಾತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಸಜ್ಜುಲಸಜಾತಿಹಿಙ್ಗುಲಕಾದಿ ವಾ ತಾಲಪಕ್ಕಪ್ಪಮಾಣಾಪಿ ಯೇಹಿ ಕೇಹಿಚಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಿನ್ನಾ ವಾ ಸಙ್ಘಿಕೇ ತಿಣಖೇತ್ತಾದಿಮ್ಹಿ ಜಾತಾ ವಾ ರಕ್ಖಿತಗೋಪಿತಭೂಮಿಭಾಗೇ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ತತ್ಥಜಾತಕಾ ವಾ ಸಙ್ಘಿಕಾ ರಕ್ಖಿತಾ ಏವ ಅಭಾಜಿಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ಇದಾನಿ ¶ ಯೇ ಚೇತ್ಥ ಭಾಜಿತಬ್ಬಾ, ತೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ನಿಟ್ಠಿತೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ, ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಚೇತಿಯಸ್ಸ ವಾ ಕಮ್ಮೇ ನಿಟ್ಠಿತೇ ಭಾಜಿಯಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಏತ್ಥ ಪನ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ವಲ್ಲಿವೇಳುತಿಣಪಣ್ಣಮತ್ತಿಕಾದಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಿನ್ನಂ ವಾ ಸಙ್ಘಿಕೇ ತಿಣಖೇತ್ತಾದಿಮ್ಹಿ ಜಾತಕಂ ವಾ ರಕ್ಖಿತಗೋಪಿತಂ ಗರುಭಣ್ಡಂ, ತಂ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮೇ ಚ ಚೇತಿಯಕಮ್ಮೇ ಚ ನಿಟ್ಠಿತೇ ಅವಸೇಸಂ ಪುಗ್ಗಲಿಕಕಮ್ಮೇಪಿ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಅಗರುಭಣ್ಡತ್ತಾ ಭಾಜಿತುಮ್ಪಿ ಲಬ್ಭತಿ. ಸೇನಾಸನತ್ಥಾಯ ರಕ್ಖಿತಗೋಪಿತಮೇವ ಗರುಭಣ್ಡಂ ಹೋತಿ, ನ ಇತರಂ. ಸೀಹಳದೀಪೇ ತುಮೂಲಸೋಮವಿಹಾರೇ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪಾಕವತ್ತಮ್ಪಿ ತಾಲಪಣ್ಣಂ ವಿಕ್ಕಿಣಿತ್ವಾ ಕರೀಯತಿ. ಕಸ್ಮಾ? ನ ಹಿ ತತ್ಥ ಪಣ್ಣೇನ ಅತ್ಥೋ ಅತ್ಥಿ, ಸಬ್ಬೇಪಿ ಇಟ್ಠಕಚ್ಛನ್ನಾ ಪಾಸಾದಾದಯೋತಿ. ಏವಂ ಅಞ್ಞತ್ಥಾಪಿ ಕರೀಯತಿ ಏವಾತಿ ವದನ್ತಿ.

೩೨೯. ಇದಾನಿ ಲೋಹಭಣ್ಡಾದೀಸು ಏಕನ್ತಭಾಜೇತಬ್ಬಭಣ್ಡಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪತ್ತಾದೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ಏತ್ಥ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೨೨೧) ಪನ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಲೋಹಥಾಲಕತಮ್ಬ ¶ ಕುಣ್ಡಿಕಾ ಕಟಚ್ಛು ಸರಕ ಅಞ್ಜನಿ ಅಞ್ಜನಿಸಲಾಕಾಕಣ್ಣಮಲಹರಣೀಸೂಚಿಸಣ್ಡಾಸಕತ್ತರಯಟ್ಠಿಆದೀನಿ ಗಹಿತಾನೇವ. ತಥಾತಿ ಭಾಜಿಯಮೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಿಪ್ಪಕತಞ್ಚ ಅವಿಪ್ಪಕತಞ್ಚ. ಪಾದಗಣ್ಹಕನ್ತಿ ಮಗಧನಾಳಿಯಾ ಪಞ್ಚನಾಳಿಯಾ ಗಣ್ಹನಂ.

೩೩೧-೨. ಅನುಞ್ಞಾತವಾಸಿ ಯಂ ಸಕ್ಕಾ ಸಿಪಾಟಿಕಾಯ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪರಿಹರಿತುನ್ತಿ ವುತ್ತಾ. ತಚ್ಛಿತಾನಿಟ್ಠಿತನ್ತಿ ವಿಪ್ಪಕತಂ. ಯದಿ ತಚ್ಛಿತಂ, ಗರುಭಣ್ಡಮೇವ. ದನ್ತಂ ಪನ ಅತಚ್ಛಿತಞ್ಚ ಅನಿಟ್ಠಿತಞ್ಚ ಭಾಜಿಯಮೇವ. ಅನಿಟ್ಠಿತಂ ಮಞ್ಚಪಾದಾದಿಕಂ ಗರುಭಣ್ಡಂ. ಇದಾನಿ ಮತ್ತಿಕಭಣ್ಡಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂಪಕರಣೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ಪತ್ತಥಾಲಕಕುಣ್ಡಿಕಾದಿಭಿಕ್ಖೂಪಕರಣೇ ಚ. ಪಾದಘಟಕೋತಿ ಪಾದಗಣ್ಹನಕೋ ಘಟಕೋ ಚ ಮತ್ತಿಕಾಮಯೋ ಭಾಜಿಯೋ ಭಾಜೇತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಙ್ಖಥಾಲಕಮ್ಪಿ ಭಾಜಿಯಮೇವ.

೩೩೩-೪. ಮಿಗಚಮ್ಮಾದಿಕಂ ಕಪ್ಪಿಯಚಮ್ಮಂ ಭಾಜಿಯಂ, ಸೀಹಚಮ್ಮಾದಿಕಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಚಮ್ಮಂ ಗರುಭಣ್ಡಂ. ತಂ ಪನ ಭೂಮತ್ಥರಣಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಏಳಚಮ್ಮಂ ಪನ ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಗತಿಕತ್ತಾ ಗರುಭಣ್ಡಂ ಹೋತಿ. ಇದಾನಿ ಇಮಾನಿ ಪನ ಪಞ್ಚ ಚೀವರಪಿಣ್ಡಪಾತಭೇಸಜ್ಜಾನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಪರಿವತ್ತೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಗರುಭಣ್ಡೇನ ಪನ ಗರುಭಣ್ಡಞ್ಚ ಥಾವರಞ್ಚ ಥಾವರೇನ ಥಾವರಮೇವ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಾನೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಗರುನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೩೨೧) ಗರುನಾತಿ ಗರುಭಣ್ಡೇನ ಗರುಭಣ್ಡಞ್ಚ ಥಾವರಞ್ಚ ಪರಿವತ್ತೇಯ್ಯಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಥಾವರೇನ ಚ ಥಾವರಮೇವ ಪರಿವತ್ತೇಯ್ಯ, ನ ಗರುಭಣ್ಡನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಪಞ್ಚಸು ಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ಪಚ್ಛಿಮತ್ತಯಂ ಗರುಭಣ್ಡಂ, ಪುರಿಮದ್ವಯಂ ಥಾವರನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ ¶ . ತಥಾ ಕತ್ವಾ ಚ ಭುಞ್ಜತೂತಿ ಏವಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ತತೋ ಆಭತಂ ಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡಂ ಪರಿಭುಞ್ಜತೂತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಥಂ ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಪರಿವಾರೇ-

‘‘ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜಿಯಂ ¶ ಅವೇಭಙ್ಗಿಯಂ, ಪಞ್ಚ ವುತ್ತಾ ಮಹೇಸಿನಾ;

ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತಸ್ಸ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ,

ಪಞ್ಹಾ ಮೇಸಾ ಕುಸಲೇಹಿ ಚಿನ್ತಿತಾ’’ತಿ. (ಪರಿ. ೪೭೯);

ಏತ್ಥ ಪನ ಗರುಭಣ್ಡೇನ ಗರುಭಣ್ಡಞ್ಚ ಥಾವರಞ್ಚ ಥಾವರೇನ ಥಾವರಮೇವ ಪರಿವತ್ತನವಿಧಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ವಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಪುನ ತತೋ ನಿಬ್ಬತ್ತಞ್ಚ ಚತುಪಚ್ಚಯಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ಲಬ್ಭತೀತಿ ದೀಪೇತುಂ ‘‘ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಅಯಂ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಗಾಥಾಯ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಸೇಸನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೩೨೧) ಆರಾಮಾದಿ ಅಭಾಜಿಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅವೇಭಙ್ಗಿಯವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಅವೇಭಙ್ಗಿಯನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೩೩೫-೬. ಸದ್ವಾರಬನ್ಧನೇ ಠಾನೇ…ಪೇ… ಸಯನ್ತೋ ದುಕ್ಕಟಂ ಫುಸೇತಿ ಏವರೂಪೇ ಠಾನೇ ದಿವಾ ಸಯನ್ತೇನಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸದ್ವಾರಬನ್ಧನೇ (ಪಾರಾ. ೭೭; ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೭೭) ಪನ ಠಾನೇ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೇ ಅಬ್ಭೋಕಾಸೇಪಿ ರುಕ್ಖಮೂಲೇಪಿ ಅನ್ತಮಸೋ ಇಮಿನಾ ಲಕ್ಖಣೇನ ಯುತ್ತೇ ಆಕಾಸಙ್ಗಣೇಪಿ ಸಯನ್ತೇನ ದ್ವಾರಂ ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಮೇವ. ವಿಞ್ಞುಮ್ಹಿ ಪುರಿಸೇತಿ ಭಿಕ್ಖುಮ್ಹಿ ವಾ ಸಾಮಣೇರೇ ವಾ ಅನ್ತಮಸೋ ಉಪಾಸಕಆರಾಮಿಕೇಸುಪಿ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಏಸ ಜಗ್ಗಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಭೋಗೋ ಚಾಪಿ ಕಪ್ಪತೀತಿ ಕೇವಲಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ವಾ ಮಾತುಗಾಮಂ ವಾ ಆಪುಚ್ಛಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಸವಸೇತಿ ಅತ್ತನೋ ವಸೇ, ಅಬಹುಸಾಧಾರಣಟ್ಠಾನೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಂ ವಿನಾಕಾರನ್ತಿ ತಂ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ದ್ವಾರಥಕನಆಭೋಗಕರಣಸಙ್ಖಾತಂ ಆಕಾರಂ ವಿನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಚಿತ್ತಕಾಪತ್ತಿಕಿರಿಯಾಯಂ ಸಙ್ಖೇಪೋ.

೩೩೭. ರತನಾನೀತಿ ¶ ಮುತ್ತಾದಿದಸವಿಧರತನಾನಿ. ಧಞ್ಞನ್ತಿ ಸತ್ತವಿಧಂ ಧಞ್ಞಂ.

೩೩೮. ಸಿತ್ಥತೇಲೋದತೇಲೇಹೀತಿ ¶ ಏತ್ಥ (ಚೂಳವ. ೨೪೬; ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೨೪೬) ಪನ ಯೋ ಮಧುಸಿತ್ಥಕತೇಲೇನ ವಾ ಉದಕಮಿಸ್ಸಕತೇಲೇನ ವಾ ಅಞ್ಞೇನ ಕೇನಚಿ ವಿಕಾರೇನ ವಾ ಕೇಸೇ ಓಸಣ್ಠೇತಿ, ದನ್ತಮಯಾದೀಸು ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಫಣೇನ ವಾ ಕೋಚ್ಛೇನ ವಾ ಹತ್ಥೇನ ವಾ ಫಣಕಿಚ್ಚಂ ಕರೋನ್ತೋ ಅಙ್ಗುಲೀಹಿ ವಾ ಓಸಣ್ಠೇತಿ, ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೩೯. ನೇಕಪಾವುರಣಾತಿ (ಚೂಳವ. ೨೬೪) ನ ಏಕಪಾವುರಣಾ. ತುವಟ್ಟಯುನ್ತಿ ನಿಪಜ್ಜೇಯ್ಯುಂ. ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ಯದಿ ಏಕಪಾವುರಣಾ ವಾ ಏಕತ್ಥರಣಾ ವಾ ಏಕಮಞ್ಚೇ ವಾ ತುವಟ್ಟೇಯ್ಯುಂ, ನ ವಟ್ಟತಿ, ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಏಕಮ್ಹಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೨೬೪) ವಾ ಭಾಜನೇ ನ ಭುಞ್ಜೇಯ್ಯುನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೩೪೦. ಚತುರಙ್ಗುಲತೋ (ಚೂಳವ. ೨೮೨; ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೨೮೨) ಊನಂ ದನ್ತಕಟ್ಠಂ ನ ಖಾದೇಯ್ಯಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಧಿಕಟ್ಠಙ್ಗುಲನ್ತಿ ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲತೋ ಅಧಿಕಂ. ತಥಾತಿ ನ ಖಾದೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಕಲ್ಲಕೋ (ಚೂಳವ. ೨೮೯) ಲಸುಣಂ ನ ಖಾದೇಯ್ಯ.

೩೪೧. ಹೀನೇಹಿ (ಪಾಚಿ. ೩೧ ಆದಯೋ) ವಾ ಉಕ್ಕಟ್ಠೇಹಿ ವಾ ಜಾತಿಆದೀಹಿ ಏವ ಉಕ್ಕಟ್ಠಂ ವಾ ಹೀನಂ ವಾ ‘‘ಚಣ್ಡಾಲೋಸೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಉಜುಂ ವಾ ‘‘ಸನ್ತಿ ವಾ ಇಧೇಕಚ್ಚೇ ಚಣ್ಡಾಲಾ, ವೇನಾ, ನೇಸಾದಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಅಞ್ಞಾಪದೇಸೇನ ವಾ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ವಾ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ವಾ ಅಕ್ಕೋಸಾಧಿಪ್ಪಾಯಂ ವಿನಾ ಕೇವಲಂ ದವಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ವದೇ, ದುಬ್ಭಾಸಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೪೨. ನಖೇ ¶ ವಾ ಕೇಸೇ ವಾ ನಾಸಲೋಮೇ (ಚೂಳವ. ೨೭೫) ವಾ ದೀಘೇ ನ ಧಾರಯೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಂಸಪ್ಪಮಾಣೇನ ನಖೇ ಛಿನ್ದಿತು’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ೨೭೪) ಚ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದುಮಾಸಿಕಂ ವಾ ದುವಙ್ಗುಲಂ ವಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ೨೪೬) ಚ ವುತ್ತಂ. ನ ಲಬ್ಭಂ ವೀಸತಿಮಟ್ಠನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಏಕನಖಮ್ಪಿ ಮಟ್ಠಂ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ ಏವ. ‘‘ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ವೀಸತಿಮಟ್ಠಂ ಕಾರಾಪೇತಬ್ಬಂ. ಯೋ ಕಾರಾಪೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ (ಚೂಳವ. ೨೭೪). ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಲಮತ್ತಂ ಅಪಕಡ್ಢಿತು’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ೨೭೪) ಹಿ ವುತ್ತಂ. ತಸ್ಮಾ ನಖತೋ ಮಲಮತ್ತಂ ಅಪಕಡ್ಢಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಸಮ್ಬಾಧೇ ಲೋಮಹಾರಣನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸಮ್ಬಾಧೋ ನಾಮ ಉಭೋ ಉಪಕಚ್ಛಕಾ ಮುತ್ತಕರಣಞ್ಚ. ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆಬಾಧಪಚ್ಚಯಾ ಸಮ್ಬಾಧೇ ಲೋಮಂ ಸಂಹರಾಪೇತು’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ೨೭೫) ಹಿ ವುತ್ತಂ.

೩೪೩. ಯಥಾವುಡ್ಢನ್ತಿ ¶ ವುಡ್ಢಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಲದ್ಧಬ್ಬಂ. ನ ಬಾಧೇಯ್ಯಾತಿ ನ ವಾರೇಯ್ಯ. ಸಙ್ಘುದ್ದಿಟ್ಠಂವಾತಿ ಉಪಾಸಕಾದೀಹಿ ಯಥಾವುಡ್ಢಂ ‘‘ಅಯ್ಯಾ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತೂ’’ತಿ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾವ ದಿನ್ನಂ ಸೇನಾಸನಾದಿ. ‘‘ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಉದ್ದಿಸ್ಸಕತಮ್ಪಿ ಯಥಾವುಡ್ಢಂ ಪಟಿಬಾಹಿತಬ್ಬಂ. ಯೋ ಪಟಿಬಾಹೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ೩೧೩) ಹಿ ವುತ್ತಂ. ಅಧೋತಪಾದೇಹಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೩೨೪) ವಾ ಅಲ್ಲಪಾದೇಹಿ ವಾ ನಕ್ಕಮೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸುಧೋತಪಾದಕಂ ವಾಪೀತಿ ಧೋತಪಾದೇಹೇವ ಅಕ್ಕಮಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನಂ. ತಥೇವಾತಿ ನಕ್ಕಮೇಯ್ಯ ಸಉಪಾಹನೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಅಧೋತೇಹಿ ಪಾದೇಹಿ, ಅಲ್ಲೇಹಿ ಪಾದೇಹಿ, ಸಉಪಾಹನೇನ ಸೇನಾಸನಂ ಅಕ್ಕಮಿತಬ್ಬಂ. ಯೋ ಅಕ್ಕಮೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ೩೨೪), ಹಿ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಚ್ಚತ್ಥರಿತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿತು’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ೩೨೪) ವುತ್ತತ್ತಾ ಪರಿಭಣ್ಡಕತಂ ಭೂಮಿಂ ವಾ ಭೂಮತ್ಥರಣಸೇನಾಸನಂ ವಾ ಸಙ್ಘಿಕಂ ಮಞ್ಚಪೀಠಂ ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕೇನ ಪಚ್ಚತ್ಥರಣೇನ ಪಚ್ಚತ್ಥರಿತ್ವಾವ ನಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ.

೩೪೪. ಸಙ್ಘಾಟಿಯಾ ¶ ನ ಪಲ್ಲತ್ಥೇತಿ ಅಧಿಟ್ಠಿತಚೀವರೇನ ವಿಹಾರೇ ವಾ ಅನ್ತರಘರೇ ವಾ ಪಲ್ಲತ್ಥಿಕಾ ನ ಕಾತಬ್ಬಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಪರಿಕಮ್ಮಕತಂ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೩೨೪) ಭಿತ್ತಿಆದಿಂ ನ ಅಪಸ್ಸಯೇ. ‘‘ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಪರಿಕಮ್ಮಕತಾ ಭಿತ್ತಿ ಅಪಸ್ಸೇತಬ್ಬಾ. ಯೋ ಅಪಸ್ಸೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ೩೨೪) ಹಿ ವುತ್ತಂ. ತಸ್ಮಾ ಸೇತಭಿತ್ತಿ ವಾ ಚಿತ್ತಕಮ್ಮಕತಾ ವಾ ಭಿತ್ತಿ ನ ಅಪಸ್ಸಯಿತಬ್ಬಾ. ನ ಕೇವಲಂ ಭಿತ್ತಿಯೇವ, ಪರಿಕಮ್ಮಕತಾ ದ್ವಾರಕವಾಟವಾತಪಾನತ್ಥಮ್ಭಾದಯೋಪಿ ನ ಅಪಸ್ಸಯಿತಬ್ಬಾ. ಏತ್ಥಪಿ ಲೋಮಗಣನಾಯ ಏವ ಆಪತ್ತಿಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಸನ್ತೇ ಉದಕೇ ನೋ ನ ಆಚಮೇತಿ (ಚೂಳವ. ೩೭೩; ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೩೭೩) ನೋ ನ ಆಚಮೇತುಂ, ಉದಕಸುದ್ಧಿಂ ಅಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸನ್ತೇತಿ ವಚನೇನ ಅಸನ್ತೇ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ದೀಪೇತಿ.

೩೪೫. ಅಕಪ್ಪಿಯಸಮಾದಾನೇತಿ ಭಿಕ್ಖುಂ ವಾ ಸಾಮಣೇರಾದಿಕೇ ಸೇಸಸಹಧಮ್ಮಿಕೇ ವಾ ಅಕಪ್ಪಿಯೇ ನಿಯೋಜೇನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಮೇವ. ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಬ್ಬಜಿತೇನ ಅಕಪ್ಪಿಯೇ ಸಮಾದಪೇತಬ್ಬಂ. ಯೋ ಸಮಾದಪೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೩೦೩) ಹಿ ವುತ್ತಂ. ಸಭಾಗಾಯ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೧೬೯) ಆಪತ್ತಿಯಾ ದೇಸನಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ವತ್ಥುಸಭಾಗತಾ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ, ನ ಆಪತ್ತಿಸಭಾಗತಾ. ‘‘ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಸಭಾಗಾ ಆಪತ್ತಿ ದೇಸೇತಬ್ಬಾ. ಯೋ ದೇಸೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೧೬೯) ಚ ‘‘ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಸಭಾಗಾ ಆಪತ್ತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಾ. ಯೋ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೧೬೯) ಚ ವುತ್ತಂ. ವತ್ಥುಸಭಾಗಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆವಿ ಕಾತುಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತಿ, ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಆವಿಕಮ್ಮೇ ಚ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ. ‘‘ಅಹಂ, ಆವುಸೋ, ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ¶ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿಂ, ತಂ ಇತೋ ವುಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಪಟಿಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ವಚನಂ ಆವಿಕಮ್ಮಂನಾಮ.

೩೪೬. ಇತರಸ್ಸ ¶ ತೂತಿ ಅಸುದ್ಧಚಿತ್ತಸ್ಸ.

೩೪೭. ಪೋರಿಸನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೨೮೪) ಪುರಿಸಪ್ಪಮಾಣಂ ಅಭಿರುಹಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸತಿ ಕರಣೀಯೇ ಪೋರಿಸಂ ರುಕ್ಖಂ ಅಭಿರುಹಿತುಂ, ಆಪದಾಸು ಯಾವದತ್ಥ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ೨೮೪) ಹಿ ವುತ್ತಂ.

೩೪೮. ಪರಿಸ್ಸಾವನಂ (ಚೂಳವ. ೨೫೯; ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೨೫೯) ವಿನಾ ಅಡ್ಢಯೋಜನಂ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ಅದ್ಧಾನಗಮನಸಮಯೋ ನಾಮ ಅಡ್ಢಯೋಜನಂ ಗಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ. ೨೧೮) ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಅಡ್ಢಯೋಜನಮೇವ ಅನ್ತಿಮಂ ಅದ್ಧಾನನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಚ ಮಾತುಗಾಮೇನ ಚ ಸಂವಿಧಾನಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ‘‘ಏಕದ್ಧಾನಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜೇಯ್ಯ, ಅನ್ತಮಸೋ ಗಾಮನ್ತರಮ್ಪೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೧೮೨, ೪೧೩) ಏವಂ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಕುಕ್ಕುಟಸಮ್ಪಾತೇ ಗಾಮೇ ಗಾಮನ್ತರೇ ಗಾಮನ್ತರೇ ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೧೮೩, ೪೧೪) ವುತ್ತಂ, ನ ಅದ್ಧಾನಲಕ್ಖಣೇನ. ಯದಿ ಗಾಮನ್ತರಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಅದ್ಧಾನಂ ವುಚ್ಚತಿ, ಗಣಭೋಜನಸಿಕ್ಖಾಪದೇಪಿ ‘‘ಅದ್ಧಾನಗಮನಸಮಯೋ ನಾಮ ಗಾಮನ್ತರಮ್ಪಿ ಗಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವದೇಯ್ಯ, ನ ಚ ವುತ್ತಂ. ತಸ್ಮಾ ‘‘ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಅಪರಿಸ್ಸಾವನಕೇನ ಅದ್ಧಾನೋ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬೋ. ಯೋ ಪಟಿಪಜ್ಜೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ. ಸಚೇ ನ ಹೋತಿ ಪರಿಸ್ಸಾವನಂ ವಾ ಧಮ್ಮಕರಣೋ ವಾ, ಸಙ್ಘಾಟಿಕಣ್ಣೋಪಿ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬೋ ಇಮಿನಾ ಪರಿಸ್ಸಾವೇತ್ವಾ ಪಿವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತಟ್ಠಾನೇಪಿ ಅಡ್ಢಯೋಜನವಸೇನೇವ ಅದ್ಧಾನಪರಿಚ್ಛೇದೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಅಭಯಗಿರಿವಾಸೀನಂ ಪನ ‘‘ದ್ವಿಗಾವುತವಸೇನ ಅದ್ಧಾನಪರಿಚ್ಛೇದೋ’’ತಿ ಪಾಳಿಯಂ ಏವ ಅತ್ಥಿ. ಯಾಚಮಾನಸ್ಸಾತಿ ಯಾಚನ್ತಸ್ಸ. ‘‘ನ ಚ ಭಿಕ್ಖವೇ ಅದ್ಧಾನಪ್ಪಟಿಪನ್ನೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪರಿಸ್ಸಾವನಂ ಯಾಚಿಯಮಾನೇನ ನ ದಾತಬ್ಬಂ. ಯೋ ನ ದದೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ.

೩೪೯. ಅಞ್ಞತ್ರ ¶ ಆಬಾಧಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಕಣ್ಣನಾಸಾದಿಕೇ ಸೇಸಙ್ಗೇ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಆಬಾಧೇ ಸತಿ ಅಙ್ಗುಲಿಆದೀನಿ ಛಿನ್ದಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಅಙ್ಗಜಾತಂ ವಾ ಬೀಜಾನಿ ವಾ ಛಿನ್ದಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ ಏವ. ಅತ್ತಘಾತನೇ ¶ ಚ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ನ ಚ ಭಿಕ್ಖವೇ ಅತ್ತಾನಂ ಘಾತೇತಬ್ಬಂ. ಯೋ ಘಾತೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ.

೩೫೦. ‘‘ನ ಚ ಭಿಕ್ಖವೇ ಪಟಿಭಾನಚಿತ್ತಂ ಕಾರಾಪೇತಬ್ಬಂ ಇತ್ಥಿರೂಪಕಂ ಪುರಿಸರೂಪಕಂ. ಯೋ ಕಾರಾಪೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ. ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಾಲಾಕಮ್ಮಂ ಲತಾಕಮ್ಮಂ ಮಕರದನ್ತಕಂ ಪಞ್ಚಪಟಿಕ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ೨೯೯) ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಚಿತ್ತಪೋತ್ಥಕರೂಪಾನಿ, ನ ಕರೇ ನ ಚ ಕಾರಯೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಭುಞ್ಜನ್ತನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೩೧೬) ವಿಪ್ಪಕತಭೋಜನಂ. ‘‘ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ವಿಪ್ಪಕತಭೋಜನೋ ಭಿಕ್ಖು ವುಟ್ಠಾಪೇತಬ್ಬೋ. ಯೋ ವುಟ್ಠಾಪೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ೩೧೬) ಹಿ ವುತ್ತಂ.

೩೫೧. ಯಾನಾನೀತಿ ವಯ್ಹಂ ರಥೋ ಸಕಟಂ ಸನ್ದಮಾನಿಕಾದೀನಿ ಗಿಲಾನಸ್ಸ ಅಭಿರುಹಿತುಂ ಕಪ್ಪನ್ತಿ, ಸಿವಿಕೋ ಚ ಕಪ್ಪತಿ. ಏವಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ. ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಗಿಲಾನಸ್ಸ ಯಾನಂ, ಪುರಿಸಯುತ್ತಂ ಹತ್ಥವಟ್ಟಕಂ, ಸಿವಿಕಂ ಪಾಟಙ್ಕಿ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೨೫೩) ಹಿ ವುತ್ತಂ.

೩೫೨. ದವನ್ತಿ ಕೇಳಿಂ. ‘‘ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಬುದ್ಧಂ ವಾ ಧಮ್ಮಂ ವಾ ಸಙ್ಘಂ ವಾ ಆರಬ್ಭ ದವೋ ಕಾತಬ್ಬೋ. ಯೋ ಕರೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೬೨೭) ಹಿ ವುತ್ತಂ. ತಸ್ಮಾ ‘‘ಕಿಂ ಬುದ್ಧೋ ಸಿಲಕಬುದ್ಧೋ, ಉದಾಹು ಪಟಿಬುದ್ಧೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಧಮ್ಮೋ ಗೋಧಮ್ಮೋ ಅಜಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಸಙ್ಘೋ ಅಜಸಙ್ಘೋ ಮಿಗಸಙ್ಘೋ’’ತಿ ವಾ ಏವಮಾದಿನಾ ನಯೇನ ಯೋ ದವಂ ಕರೋತಿ, ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ¶ ಚೀವರಂ ದಸ್ಸಾಮ, ಪತ್ತಂ ದಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಸಾಮಣೇರಂ ವಾ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಅನ್ತಮಸೋ ದುಸ್ಸೀಲಸ್ಸಾಪಿ ಪರಿಸಭೂತಂ ಅತ್ತನೋ ಉಪಟ್ಠಾಕಕರಣತ್ಥಂ ಉಪಲಾಳನೇ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಪರಿಸಾ ಅಪಲಾಳೇತಬ್ಬಾ. ಯೋ ಅಪಲಾಳೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ.

೩೫೩. ಕಾಯಂ (ಚೂಳವ. ೪೧೧) ವಾ ಊರುಂ ವಾ ನಿಮಿತ್ತಂ ವಾ ವಿವರಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ನ ದಸ್ಸಯೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಕದ್ದಮುದಕಾದಿನಾ ತಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ನ ಸಿಞ್ಚೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ನ ಕೇವಲಂ ಕದ್ದಮುದಕಾದಿಕೇನೇವ, ವಿಪ್ಪಸನ್ನಉದಕರಜನಕದ್ದಮಾದೀಸುಪಿ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಓಸಿಞ್ಚನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಮೇವ.

೩೫೪. ಬಾಲನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಬಾಲೋ ನಾಮ ಯೋ ಓವಾದಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸಕಸ್ಸ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ಪಾಟಿಪದೇ ¶ ಪಚ್ಚಾಹರಿತಬ್ಬನ್ತಿ ನ ಜಾನಾತಿ. ಗಿಲಾನೋ ನಾಮ ಯೋ ಓವಾದಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಪೋಸಥಗ್ಗಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಆರೋಚೇತುಞ್ಚ ಪಚ್ಚಾಹರಿತುಞ್ಚ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ. ಗಮಿಯೋ ನಾಮ ಯೋ ಪಟಿದೇಸಂ ಗನ್ತುಕಾಮೋ.

‘‘ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಓವಾದೋ ನ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಯೋ ನ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ೪೧೪) ಚ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಠಪೇತ್ವಾ ಬಾಲಂ, ಠಪೇತ್ವಾ ಗಿಲಾನಂ, ಠಪೇತ್ವಾ ಗಮಿಕಂ, ಅವಸೇಸೇಹಿ ಓವಾದಂ ಗಹೇತು’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ೪೧೪) ಚ ‘‘ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಓವಾದೋ ನ ಪಚ್ಚಾಹರಿತಬ್ಬೋ. ಯೋ ನ ಪಚ್ಚಾಹರೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೪೧೫) ಚ ವುತ್ತತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖುನೀಹಿ ತೇರಸಿಯಂ ವಾ ಚಾತುದ್ದಸಿಯಂ ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಉಪೋಸಥೋ ಚಾತುದ್ದಸೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಪನ್ನರಸೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಕದಾ ಅಯ್ಯ ಉಪೋಸಥೋ’’ತಿ ವಾ ಪುಚ್ಛಿತೇ ‘‘ಚಾತುದ್ದಸೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಪನ್ನರಸೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಸ್ವೇ ಭಗಿನಿ ಉಪೋಸಥೋ’’ತಿ ¶ ವಾ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ. ತಾಹಿ ಭಿಕ್ಖುನೀಹಿ ಉಪೋಸಥದಿವಸೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘೋ ಅಯ್ಯ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪಾದೇ ವನ್ದತಿ, ಓವಾದೂಪಸಙ್ಕಮನಞ್ಚ ಯಾಚತಿ, ಲಭತು ಕಿರ ಅಯ್ಯ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘೋ ಓವಾದೂಪಸಙ್ಕಮನ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಯಾಚಿತಬ್ಬಂ, ತಂ ವಚನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಉಪೋಸಥಗ್ಗೇ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸಕಸ್ಸ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘೋ, ಭನ್ತೇ, ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪಾದೇ ವನ್ದತಿ, ಓವಾದೂಪಸಙ್ಕಮನಞ್ಚ ಯಾಚತಿ, ಲಭತು ಕಿರ, ಭನ್ತೇ, ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘೋ ಓವಾದೂಪಸಙ್ಕಮನ’’ನ್ತಿ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ. ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸಕೇನಾಪಿ ಸಚೇ ತತ್ಥ ಭಿಕ್ಖುನೋವಾದಕೋ ಅತ್ಥಿ, ‘‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ ಭಿಕ್ಖು ಭಿಕ್ಖುನೋವಾದಕೋ ಸಮ್ಮತೋ, ತಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘೋ ಉಪಸಙ್ಕಮತೂ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ನತ್ಥಿ, ‘‘ಕೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಉಸ್ಸಹತಿ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಓವದಿತು’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸಚೇ ಅತ್ಥಿ ಅಟ್ಠಹಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಭಿಕ್ಖು, ತಂ ತತ್ಥೇವ ಸಮ್ಮನ್ನಿತ್ವಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಓವಾದಪ್ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಸ್ಸ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಂ. ಯದಿ ನತ್ಥಿ ಕೋಚಿ ಭಿಕ್ಖು ಭಿಕ್ಖುನೋವಾದಕೋ ಸಮ್ಮತೋ, ‘‘ಪಾಸಾದಿಕೇನ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘೋ ಸಮ್ಪಾದೇತೂ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪಾಟಿಪದೇ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ‘‘ನತ್ಥಿ ಕೋಚಿ ಭಿಕ್ಖು ಭಿಕ್ಖುನೋವಾದಕೋ ಸಮ್ಮತೋ, ಪಾಸಾದಿಕೇನ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘೋ ಸಮ್ಪಾದೇತೂ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ತಾಹಿಪಿ ‘‘ಸಾಧು ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ. ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಗಣಪುಗ್ಗಲೇಸುಪಿ ವಚನಭೇದೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೩೫೫. ಲೋಕಾಯತಂ (ಚೂಳವ. ೨೮೬; ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೨೮೬) ನಾಮ ವಿತಣ್ಡಸತ್ಥಂ. ‘‘ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಆಸಿತ್ತಕೂಪಧಾನೇ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ. ಯೋ ಭುಞ್ಜೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ೨೬೪) ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಪೇಳಾಯಪಿ ನ ಭುಞ್ಜೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

೩೫೬. ಗಿಹಿಪಾರುತಂ ¶ ನ ಪಾರುಪೇಯ್ಯ, ಗಿಹಿನಿವಾಸನಂ ನ ನಿವಾಸೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಗಿಹಿನಿವತ್ಥಂ ನಿವಾಸೇತಬ್ಬಂ ಹತ್ಥಿಸೋಣ್ಡಕಂ ¶ ಮಚ್ಛವಾಳಕಂ ಚತುಕಣ್ಣಕಂ ತಾಲವಣ್ಟಕಂ ಸತವಲಿಕಂ. ಯೋ ನಿವಾಸೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ೨೮೦) ಹಿ ವುತ್ತಂ. ಪರಿಮಣ್ಡಲತೋ ಅಞ್ಞಥಾ ಪಾರುಪನಂ, ಸಬ್ಬಮೇತಂ ಗಿಹಿಪಾರುತಂ ನಾಮ. ತಂ ಪನ ನ ಪಾರುಪೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಂವೇಲ್ಲಿಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಕಚ್ಛಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ನ ನಿವಾಸೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ದಾಯನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ೨೮೩; ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೨೮೩) ಅರಞ್ಞಂ. ನಾಲಿಮ್ಪಯೇಯ್ಯಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೩೫೭. ವಡ್ಢಿಞ್ಚ ನ ಪಯೋಜಯೇ, ನೋಞಾತಕೇ ನಪ್ಪವಾರಿತೇ ನ ಯಾಚೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಞ್ಞಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ (ಚೂಳವ. ೪೨೦; ಚೂಳವ. ಅಟ್ಠ. ೪೨೦) ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಪರಿಭುಞ್ಜಥಾ’’ತಿ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ದಿನ್ನಂ ಸಹಧಮ್ಮಿಕಾನಮ್ಪಿ ದಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಅಗ್ಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಾ ಕತಿಪಾಹಂ ಭುತ್ವಾ ವಾ ಪುನ ದದೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೫೮. ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಯಾಚನೇತಿ ಏತ್ಥ (ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೬೭೯) ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ವಿಹಾರೇ ಇತ್ಥನ್ನಾಮೇನ ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಕತ’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ವಾ ಏವಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ರಕ್ಖಂ ಯಾಚನೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಞತ್ವಾಞತ್ವಾ ವಾತಿ ಏವಂ ‘‘ಅಮ್ಹೇಹಿ ಯಾಚಿಯಮಾನಾ ಇಮೇಸಂ ದಣ್ಡೇಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ತೇಸಂ ದಣ್ಡಿನಂ ಞತ್ವಾ ವಾ ಅಞತ್ವಾ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತೇಹಿ ಪನ ದಣ್ಡಿತೇ ಸೋ ದಣ್ಡೋ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಯಾಚನ್ತಾನಂ ಗೀವಾವ ಭಣ್ಡದೇಯ್ಯಂ ಹೋತಿ ಏವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಇಮಿನಾ ಚ ಇಮಿನಾ ಚ ಇದಞ್ಚ ಇದಞ್ಚ ಕತಂ, ಏತ್ತಕಂ ದಣ್ಡಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಸಯಂ ದಣ್ಡಾಪನೇ ಪನ ಅಸ್ಸ ದಣ್ಡಸ್ಸ ಅಗ್ಘಭೇದೇನ ಪಾರಾಜಿಕಥುಲ್ಲಚ್ಚಯದುಕ್ಕಟಾ ಞೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೫೯. ಅನತ್ಥಾಯ ಅಸ್ಸ ಚೋರಸ್ಸ ಭಾಸಿತೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ರಾಜರಾಜಮಹಾಮತ್ತಾದೀಹಿ ತಸ್ಸ ಚೋರಸ್ಸ ದಣ್ಡಂ ಗಣ್ಹನ್ತೇ ಅಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ತತ್ತಕಂ ಗೀವಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೬೦. ವಿಘಾಸಂ ¶ (ಪಾಚಿ. ೮೨೫-೮೨೬) ವಾ ಉಚ್ಚಾರಂ ವಾ ಸಙ್ಕಾರಂ ವಾ ಮುತ್ತಂ ವಾ ಪಾಕಾರಕುಟ್ಟಾನಂ ಬಹಿ ಛಡ್ಡೇಯ್ಯ, ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಳಞ್ಜೇ ನಾವಲೋಕಿಯಾತಿ ಇಮಿನಾವ ಅವಳಞ್ಜನಕಾಲೇ ನಾವಲೋಕೇತ್ವಾ ಛಡ್ಡೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ದೀಪೇತಿ. ನ ಕೇವಲಂ ತತ್ಥೇವ, ಅಥ ಖೋ ಹರಿತೇ ವಾಪಿ ವೀಹಾದಿನಾಳಿಕೇರಾದಿರೋಪಿಮೇ ಛಡ್ಡೇನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಮೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೬೧. ‘‘ಉಪಹಾರಂ ಕರೋಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇತಿ ಪುಚ್ಛಿತೇತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೩೬೨. ಕೀಳತ್ಥಂ (ಪಾಚಿ. ೯೭೯; ಪಾಚಿ. ಅಟ್ಠ. ೯೭೮) ¶ ಕತಂ ರಾಜಾಗಾರಂ ವಾ ಪೋಕ್ಖರಣಿಂ ವಾ ಉಯ್ಯಾನಂ ವಾ ಚಿತ್ತಾಗಾರಂ ವಾ ಆರಾಮಂ ವಾ ದಟ್ಠುಂ ಗಚ್ಛತೋ ಪದೇ ಪದೇ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೬೩. ಆಸನೇನ (ಚೂಳವ. ೩೬೪) ನವೇ ನ ಪಟಿಬಾಹೇಯ್ಯ, ಉಣ್ಹೇ (ಮಹಾವ. ೬೭, ೭೮, ೭೯; ಚೂಳವ. ೩೭೬, ೩೭೮, ೩೮೦, ೩೮೨) ಚೀವರಂ ನ ನಿದಹೇಯ್ಯ. ಗುರುನಾತಿ ಆಚರಿಯಾದಿನಾ ಪಣಾಮಿತೋ ಖಮಾಪೇಯ್ಯಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೩೬೪. ಆಪತ್ತೀಹಿ ಚ ಸತ್ತಹೀತಿ (ವಜಿರ. ಟೀ. ಪಾಚಿತ್ತಿಯ ೨೬) ಸತ್ತಹಿ ಆಪತ್ತೀಹಿ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪರಮ್ಮುಖಾ ಅಕ್ಕೋಸನೇನ ಚ ‘‘ಅಸ್ಸದ್ಧೋ ಅಪ್ಪಸನ್ನೋ ಬೀಜಭೋಜೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಅಞ್ಞೇನೇವ ವಾ ಅಕ್ಕೋಸನೇನ ಚ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೩೬೫. ಸದ್ಧಾದೇಯ್ಯಂ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೬೧) ಚೀವರಂ ವಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಸದ್ಧಾದೇಯ್ಯಂ ವಿನಿಪಾತೇತಬ್ಬಂ. ಯೋ ವಿನಿಪಾತೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ¶ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೩೬೧) ಹಿ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ದಾತು’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೩೬೧) ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಲಬ್ಭಂ ಪಿತೂನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ.

೩೬೬. ವಸ್ಸಂವುತ್ಥೋ ಅಞ್ಞತ್ರಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ, ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಞ್ಞತೋತಿ ಅಞ್ಞವಿಹಾರತೋ. ‘‘ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಅಞ್ಞತ್ರ ವಸ್ಸಂವುತ್ಥೇನ ಅಞ್ಞತ್ರ ಚೀವರಭಾಗೋ ಸಾದಿತಬ್ಬೋ. ಯೋ ಸಾದಿಯೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೩೬೪) ಹಿ ವುತ್ತಂ. ತೇಸನ್ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ತಂ ಚೀವರಂ ಭಾಜೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿತುಂ ಯುತ್ತಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪತೋ ಹೋತಿ ಭಣ್ಡಗ್ಘೇನ ಕಾರಿಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೬೭. ಸಹ ಅನ್ತರೇನ ಉತ್ತರೋತಿ ಸನ್ತರುತ್ತರೋ, ಗಾಮಂ ನ ಪವಿಸೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಸನ್ತರುತ್ತರೇನ ಗಾಮೋ ಪವಿಸಿತಬ್ಬೋ. ಯೋ ಪವಿಸೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೩೬೨) ಹಿ ವುತ್ತಂ. ಕಲ್ಲೋ ವಾತಿ ಅಗಿಲಾನೋ. ಸಉಪಾಹನೋ ಗಾಮಂ ನ ಪವಿಸೇಯ್ಯಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಚಾಮರಿಬೀಜನೀ ಧಾರೇತಬ್ಬಾ. ಯೋ ಧಾರೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ೨೬೯), ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಿಸ್ಸೋ ಬೀಜನಿಯೋ ವಾಕಮಯಂ ಉಸೀರಮಯಂ ಮೋರಪಿಞ್ಛಮಯ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ೨೬೯) ¶ ಚ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ನ ಧಾರೇಯ್ಯ ಚಾಮರೀಮಕಸಬೀಜನಿ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಮಕಸಬೀಜನೀ ಪನ ದನ್ತವಿಸಾಣದಾರುದಣ್ಡಕಾಪಿ ವಟ್ಟತಿ.

೩೬೮. ಆರಾಮತೋ ಬಹೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಛತ್ತಂ ಧಾರೇತಬ್ಬಂ. ಯೋ ಧಾರೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ, ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಗಿಲಾನಸ್ಸ ಛತ್ತ’’ನ್ತಿ ಚ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅಗಿಲಾನೋ ಆರಾಮತೋ ಬಹಿ ನ ಲಭತಿ, ಚೀವರಗುತ್ತಿಯಾದಿಅತ್ಥಾಯ ಅಗಿಲಾನೋಪಿ ಲಭತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೬೯. ಗಾಹೇಯ್ಯ ನುಭತೋಕಾಜನ್ತಿ ನ ಗಾಹೇಯ್ಯ ಉಭತೋಕಾಜಂ. ಏಕನ್ತರಿಕಕಾಜಕನ್ತಿ ಏಕತೋಕಾಜಞ್ಚ ಅನ್ತರಕಾಜಞ್ಚ ¶ . ಸೀಸಭಾರೋ ಚ ಖನ್ಧಭಾರೋ ಚ ಕಟಿಭಾರೋ ಚ ಸೀಸಕ್ಖನ್ಧಕಟಿಭಾರಾ. ‘‘ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಉಭತೋಕಾಜಂ ಹರಿತಬ್ಬಂ. ಯೋ ಹರೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ. ೨೮೧), ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏಕತೋಕಾಜಂ ಅನ್ತರಕಾಜಂ ಸೀಸಭಾರಂ ಖನ್ಧಭಾರಂ ಕಟಿಭಾರಂ ಓಲಮ್ಬಕ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ೨೮೧) ಚ ವುತ್ತತ್ತಾ ಉಭತೋಕಾಜಮೇವ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಸೇಸಾನಿ ವಟ್ಟನ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

೩೭೦. ಅನೋಕಾಸಕತನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೧೫೩) ಯೋ ಪಠಮಮೇವ ‘‘ಕರೋಹಿ ಮೇ ಆವುಸೋ ಓಕಾಸಂ, ಅಹಂ ತಂ ವತ್ತುಕಾಮೋ’’ತಿ ಏವಂ ಅಕತೋಕಾಸಂ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಚೋದೇಯ್ಯ, ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಥಾತಿ ದುಕ್ಕಟಮೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೭೧. ಪಕತಙ್ಗುಲೇನ, ನ ಸುಗತಙ್ಗುಲೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೭೨. ಮೂಗಬ್ಬತಾದಿಂ (ಮಹಾವ. ೨೦೯; ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೨೦೯) ತಿತ್ಥಿಯಬ್ಬತಂ ಯದಿ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ, ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಗೋವತಕುಕ್ಕುರವತಾದಯೋ ಸಙ್ಗಹಿತಾ. ತಥಾತಿ (ಮಹಾವ. ೩೦೩; ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೩೦೩) ನ್ಹಾಪಿತಪುಬ್ಬಕೋ ಖುರಭಣ್ಡಂ ಯದಿ ಪರಿಹರೇಯ್ಯ, ದುಕ್ಕಟಮೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೭೩. ಯಂ ಕಿಞ್ಚೀತಿ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಕುಟಿಕಾರಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ನ್ಹಾಪಿತತುಣ್ಣಕಾರಕಮ್ಮಾದಿ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಹತ್ಥಕಮ್ಮನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ತದನುಸಾರತೋತಿ ಹತ್ಥಕಮ್ಮಯಾಚನಾನುಸಾರತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಚೇ ಏವಂ ಯಾಚತೋ ಹತ್ಥಕಮ್ಮಮೂಲಮೇವ ದೇತಿ, ತಂ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ದಾಪೇತ್ವಾ ¶ ಕಾರೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ನಿಕ್ಕಮ್ಮಂ ಪನ ಹತ್ಥಕಮ್ಮವಸೇನ ಅಯಾಚಿತ್ವಾಪಿ ‘‘ಏಹಿ ಇಮಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ಕಾರೇತುಂ ಕಪ್ಪತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿಪರಸನ್ತಕನ್ತಿ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ದಾರುತಿಣಾದಿಕಂ ಅಪರಸನ್ತಕಂ ಅಪರಿಗ್ಗಹಿತಂ ಆಹರಾಪೇತುಂ ಕಪ್ಪತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ.

೩೭೪. ಗಿಹೀನನ್ತಿ ¶ ಗಿಹೀನಂ ಸನ್ತಕಂ. ಗೋಪಕೇತಿ ರಕ್ಖಕೇ. ಯತ್ತಕಂ ದೇತಿ, ತತ್ತಕಂ ಗಹೇತುಂ ಕಪ್ಪತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಯಥಾಪರಿಚ್ಛೇದನ್ತಿ ‘‘ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ಏತ್ತಕಂ ಉಚ್ಛುನಾಳಿಕೇರಂ ಅಮ್ಬಪಕ್ಕಂ ತುಮ್ಹೇ ಖಾದಥಾ’’ತಿ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ದಿನ್ನಮೇವ ತೇಸು ದೇನ್ತೇಸು ಲಬ್ಭತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೭೫. ದ್ವಿಹಾಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾತಿ ದ್ವೀಹಿ ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯ. ಕತಮೇಹಿ ದ್ವೀಹೀತಿ ಚೇ, ತೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಕಾಯವಾಚಾಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ‘‘ದ್ವೀಹಾಕಾರೇಹಿ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಕಾಯೇನ ಆಪಜ್ಜತಿ, ವಾಚಾಯ ಆಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ (ಪರಿ. ೩೨೨) ಹಿ ವುತ್ತಂ. ಕಾಯವಾಚಾಹಿ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತೋ ಚ ಛಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ತಾನಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಲಜ್ಜಿಞಾಣಕುಕ್ಕುಚ್ಚಪಕತತ್ತಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ಏತ್ಥ (ಪರಿ. ೨೯೫) ಪನ ಅಕಪ್ಪಿಯಭಾವಂ ಜಾನನ್ತೋ ಏವ ವೀತಿಕ್ಕಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಅಲಜ್ಜಿತಾಯ ಆಪಜ್ಜತಿ ನಾಮ. ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಆಪಜ್ಜನ್ತೋ ಅಞ್ಞಾಣತಾಯ. ಕಪ್ಪಿಯಂ ನು ಖೋ, ನೋ ನು ಖೋ’’ತಿ ಸಂಸಯೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ತಮಭಿವಿತರಿತ್ವಾ ವೀತಿಕ್ಕಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಪಕತತ್ತಾ ಆಪಜ್ಜತಿ. ಸಹಸೇಯ್ಯಾದಿಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತೋ ಸತಿಪ್ಲವಾ, ಸತಿಸಮ್ಮೋಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಚ್ಛಮಂಸಂ ‘‘ಸೂಕರಮಂಸ’’ನ್ತಿ ವಾ ಸೂಕರಮಂಸಂ ‘‘ಅಚ್ಛಮಂಸ’’ನ್ತಿ ವಾ ಖಾದನ್ತೋ ಅಕಪ್ಪಿಯೇ ಕಪ್ಪಿಯಸಞ್ಞಿತಾಯ ಚ ಕಪ್ಪಿಯೇ ಅಕಪ್ಪಿಯಸಞ್ಞಿತಾಯ ಚ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೩೭೬. ಅಲಜ್ಜಿತಾಯ ವಾ ಅಞ್ಞಾಣತಾಯ ವಾ ಆಪತ್ತಿಂ ಕಾಯವಾಚಾಹಿ ಛಾದಯೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏಕೇ ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ವಾ. ಲಿಙ್ಗೇತಿ ಲಿಙ್ಗಪರಿವತ್ತನತೋ. ಏವಂ ಚತುಧಾ ಆಪತ್ತಿವುಟ್ಠಾನಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಿಣವತ್ಥಾರಕಸಮಥಅಬ್ಭಾನಾದೀನಂ ವಸೇನ ಸಙ್ಘೇ ಆಪತ್ತಿ ವುಟ್ಠಾತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ ನಿಸ್ಸಜ್ಜನಾದೀಸು ಗಣೇ. ಏಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ವುಟ್ಠಾನಂ ಪಾಕಟಮೇವ. ‘‘ಯಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ¶ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಭಿಕ್ಖುನೀಹಿ ಅಸಾಧಾರಣಾ, ತಾಹಿ ಆಪತ್ತೀಹಿ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೯) ವಚನತೋ ಲಿಙ್ಗಪರಿವತ್ತನೇ ಆಪತ್ತಿವುಟ್ಠಾನಂ ಞಾತಬ್ಬಂ.

೩೭೭. ಪಚ್ಚಯದ್ವಯೇತಿ ಚೀವರೇ ಚ ಪಿಣ್ಡಪಾತೇ ಚ. ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಇಮೇ ಏವ, ನಿಮಿತ್ತಕಮ್ಮಮ್ಪಿ ನ ಲಬ್ಭತೇವ, ಗಾಥಾಬನ್ಧಸುಖತ್ಥಂ ಪನ ನ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ನಿಮಿತ್ತಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ¶ ಪರೇಸಂ ಪಚ್ಚಯದಾನಸಂಯೋಜನಕಂ ಕಾಯವಚೀಕಮ್ಮಂ. ಖಾದನೀಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಖಾದನೀಯಂ ಲಭಿತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ತಸ್ಸ ಪವತ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಪರಿಕಥಾ ನಾಮ ಯಥಾ ಯಥಾ ತಂ ಲಭತಿ, ತಥಾ ತಥಾ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಕಥನಂ. ‘‘ಏತರಹಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಿಣ್ಡಪಾತೇನ ಕಿಲಮನ್ತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ತಸ್ಸ ಪವತ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಓಭಾಸೋ ನಾಮ ಪಚ್ಚಯಪ್ಪಟಿಸಂಯುತ್ತಕಥಾ. ವಿಞ್ಞತ್ತಿ ಪನ ಪಾಕಟಾ ಏವ. ತತಿಯೇತಿ ಸೇನಾಸನೇ. ಸೇನಾಸನೇ ಪನ ನಿಮಿತ್ತೋಭಾಸಪರಿಕಥಾ ವಟ್ಟನ್ತಿ, ವಿಞ್ಞತ್ತಿ ಏವ ಏಕಾ ನ ವಟ್ಟತಿ. ತತ್ಥ ನಿಮಿತ್ತಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ಉಪಾಸಕೇ ದಿಸ್ವಾ ಸೇನಾಸನತ್ಥಂ ಭೂಮಿಪರಿಕಮ್ಮಕರಣಾದಿ. ಓಭಾಸೋ ನಾಮ ‘‘ಉಪಾಸಕಾ, ತುಮ್ಹೇ ಕುಹಿಂ ವಸಥಾ’’ತಿ ‘‘ಪಾಸಾದೇ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಕಿಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಾಸಾದೋ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿಆದಿಕಂ ವಚನಂ. ಪರಿಕಥಾ ನಾಮ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸೇನಾಸನಂ ಸಮ್ಬಾಧ’’ನ್ತಿ ವಚನಂ. ಸೇಸೇತಿ ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯೇ.

೩೭೮. ನ ರುಹತೀತಿ ನ ಹೋತಿ. ಅಚ್ಚಯೇ ದಾನನ್ತಿ ಅಚ್ಚಯದಾನಂ. ಪಞ್ಚಸು ಸಹಧಮ್ಮಿಕೇಸು ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಕಾಲಂ ಕರೋನ್ತೇನ ‘‘ಮಮಚ್ಚಯೇನ ಮಯ್ಹಂ ಪರಿಕ್ಖಾರೋ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಹೋತು, ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಹೋತು, ಅಞ್ಞಸ್ಸ ವಾ ಕಸ್ಸಚಿ ಹೋತೂ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತೇಸಂ ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ನ ರುಹತೀ’’ತಿ. ಸಙ್ಘಸ್ಸೇವ ಚ ತಂ ಹೋತೀತಿ ಯದಿ ಭಿಕ್ಖುಸಾಮಣೇರೇಹಿ ಏವಂ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಮತೇಪಿ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸೇವ ಹೋತಿ, ಭಿಕ್ಖುನಿಸಿಕ್ಖಮಾನಸಾಮಣೇರೀಹಿ ¶ ಚೇ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಮತೇ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘಸ್ಸ ತಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಗಿಹೀನಂ ಪನ ರೂಹತೀತಿ ಗಿಹೀನಂ ಪನ ಅಚ್ಚಯದಾನಂ ಏವ ಸಬ್ಬೇಸಂ ರುಹತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ.

೩೭೯. ಉಪಸ್ಸಯೇತಿ ಭಿಕ್ಖುನಿವಿಹಾರೇ. ದಾಯಜ್ಜೋತಿ ತಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖಾರಸ್ಸ ದಾಯಜ್ಜೋ. ಸೇಸೇಪೀತಿ ಸಚೇ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಿಕ್ಖಮಾನಸಾಮಣೇರಿಯೋ ಭಿಕ್ಖುವಿಹಾರೇ ಕಾಲಂ ಕರೋನ್ತಿ, ತಾಸಂ ಪರಿಕ್ಖಾರಾನಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋವ ದಾಯಜ್ಜೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೮೦. ಪುರಿಮಸ್ಸೇವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಇಮಂ ಪರಿಕ್ಖಾರಂ ನೇತ್ವಾ ಅಸುಕಸ್ಸ ದೇಹೀ’’ತಿ ದಿನ್ನಂ ಪುರಿಮಸ್ಸೇವ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಅಸುಕಸ್ಸ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ದಿನ್ನಂ ಪನ ಪಚ್ಛಿಮಸ್ಸೇವ ಹೋತಿ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ದಿನ್ನತ್ತಾ. ಇಮಂ ವಿಧಿಂ ಞತ್ವಾವ ವಿಸ್ಸಾಸಗ್ಗಾಹಂ ವಾ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ, ಮತಕಚೀವರಂ ವಾ ಅಧಿಟ್ಠೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಮತಕಚೀವರಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ ಘಣ್ಟಿಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಕಾಲಂ ಘೋಸೇತ್ವಾ ಥೋಕಂ ಆಗಮೇತ್ವಾ ಸಚೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಭಾಜೇತಬ್ಬಾನಿ, ನೋ ಚೇ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ, ‘‘ಮಯ್ಹಿಮಾನಿ ಚೀವರಾನಿ ಪಾಪುಣನ್ತೀ’’ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಾನಿ. ಏವಂ ಅಧಿಟ್ಠಿತೇ ಸಬ್ಬಾನಿ ತಸ್ಸೇವ ಹೋನ್ತಿ, ಠಿತಿಕಾ ಪನ ನ ತಿಟ್ಠತಿ. ಸಚೇ ಏಕೇಕಂ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಪಠಮಭಾಗೋ ಮಯ್ಹಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಅಯಂ ದುತಿಯಭಾಗೋ’’ತಿ ¶ ಏವಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಗಹಿತಾನಿ ಚ ಸುಗಹಿತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಠಿತಿಕಾ ಚ ತಿಟ್ಠತಿ. ಏವಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತೇನಾಪಿ ಅಧಿಟ್ಠಿತಮೇವ ಹೋತಿ.

೩೮೧. ಲೋಹಭಣ್ಡೇ ಪಹರಣಿಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ಕಪ್ಪತಿ, ದಾರುಭಣ್ಡೇ ಚ ದಾರುಜಂ ಪತ್ತಞ್ಚ ಪಾದುಕಞ್ಚ, ಪಲ್ಲಙ್ಕಞ್ಚ ಆಸನ್ದಿಞ್ಚ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ಕಪ್ಪತಿ, ಮತ್ತಿಕಾಮಯೇ ಕತಕಞ್ಚ ಕುಮ್ಭಕಾರಿಕಞ್ಚ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ಕಪ್ಪತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಠಪೇತ್ವಾ ಪಹರಣಿಂ ಸಬ್ಬಂ ಲೋಹಭಣ್ಡಂ, ಠಪೇತ್ವಾ ಆಸನ್ದಿಂ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ದಾರುಪತ್ತಂ ದಾರುಪಾದುಕಂ ಸಬ್ಬಂ ದಾರುಭಣ್ಡಂ, ಠಪೇತ್ವಾ ಕತಕಞ್ಚ ¶ ಕುಮ್ಭಕಾರಿಕಞ್ಚ ಸಬ್ಬಂ ಮತ್ತಿಕಾಭಣ್ಡ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ. ೨೯೩) ಹಿ ವುತ್ತಂ. ಏತ್ಥ ಕತಕನ್ತಿ ಪದುಮಕಣ್ಣಿಕಾಕಾರೇನ ಕತಮಲ್ಲಕನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ. ಧನಿಯಸ್ಸೇವ ಸಬ್ಬಮತ್ತಿಕಾಮಯಾ ಕುಟಿ ಕುಮ್ಭಕಾರಿಕನ್ತಿ. ಪಕಿಣ್ಣಕವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಪಕಿಣ್ಣಕನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೩೮೨. ಭಿಕ್ಖುಭಾವಸ್ಸ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೧೯೮) ಯೋ ಚಾಗೋ, ಸಾ ಪಾರಾಜಿಕದೇಸನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ‘‘ವಿಸುದ್ಧಾಪೇಕ್ಖೋತಿ ಗಿಹಿ ವಾ ಹೋತುಕಾಮೋ ಉಪಾಸಕೋ ವಾ ಹೋತುಕಾಮೋ ಆರಾಮಿಕೋ ವಾ ಹೋತುಕಾಮೋ ಸಾಮಣೇರೋ ವಾ ಹೋತುಕಾಮೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೯೮). ತಸ್ಮಾ ಗಿಹಿಭಾವಾದಿಕಂಯೇವ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಆಪನ್ನಸ್ಸ ವಿಸುದ್ಧಿ ನಾಮ, ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ವಿಸುದ್ಧಿ ಏವ ನತ್ಥಿ. ‘‘ಛಾದೇತಿ ಜಾನಮಾಪನ್ನಂ, ಪರಿವಸೇಯ್ಯ ತಾವತಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತವಿಧಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಯಥಾವುತ್ತೇನ ವುಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ.

೩೮೩. ಇದಾನಿ ವತ್ತಬ್ಬತಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಏವ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ.

೩೮೪. ಪಟಿದೇಸೇಮೀತಿ ಆರೋಚೇಮಿ. ಏತಾನಿ ಅಹಂ ಏತಾನಾಹಂ.

೩೮೬. (ಕ) ಯಂ ¶ ಸಙ್ಘೋ ಗಿಲಾನಸ್ಸ ತಿಚೀವರೇನ ವಿಪ್ಪವಾಸಸಮ್ಮುತಿಂ ದೇತಿ, ತಂ ಅಞ್ಞತ್ರಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

(ಖ) ಅಕಾಲಚೀವರಂ (ಪಾರಾ. ೫೦೦) ¶ ನಾಮ ‘‘ಅನತ್ಥತೇ ಕಥಿನೇ ಏಕಾದಸಮಾಸೇ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ಅತ್ಥತೇ ಕಥಿನೇ ಸತ್ತಮಾಸೇ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ಕಾಲೇಪಿ ಆದಿಸ್ಸ ದಿನ್ನಂ, ಏತಂ ಅಕಾಲಚೀವರಂ ನಾಮಾ’’ತಿ.

(ಗ) ಪುರಾಣಚೀವರಂ (ಪಾರಾ. ೫೦೫) ನಾಮ ‘‘ಸಕಿಂ ನಿವತ್ಥಮ್ಪಿ ಸಕಿಂ ಪಾರುತಮ್ಪೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಅಞ್ಞಾತಿಕಾ ನಾಮ ಮಾತಿತೋ ವಾ ಪಿತಿತೋ ವಾ ಯಾವ ಸತ್ತಮಾ ಕುಲಪರಿವಟ್ಟಾ ಅಸಮ್ಬನ್ಧಾ. ನಿಸೀದನಪಚ್ಚತ್ಥರಣಧೋವಾಪನೇ ದುಕ್ಕಟಂ.

(ಘ) ಅಞ್ಞತ್ರ ಪಾರಿವತ್ತಕಾತಿ (ಪಾರಾ. ೫೧೨) ಏತ್ಥ ಹರೀತಕೀಖಣ್ಡಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ. ಚೀವರಂ ನಾಮ ಇಧ ವಿಕಪ್ಪನೂಪಗಪಚ್ಛಿಮತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ.

(ಙ) ಅಞ್ಞತ್ರ ಸಮಯಾತಿ (ಪಾರಾ. ೫೧೯) ಏತ್ಥ ‘‘ಅಚ್ಛಿನ್ನಚೀವರೋ ವಾ ಹೋತಿ ಭಿಕ್ಖು ನಟ್ಠಚೀವರೋ ವಾ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಂ ಸಮಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

(ಚ) ‘‘ಸನ್ತರುತ್ತರಪರಮಂ ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ತತೋ ಚೀವರಂ ಸಾದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೨೪) ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ತತುತ್ತರೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಏತ್ಥ ಪನ ‘‘ಸಚೇ ತೀಣಿ ನಟ್ಠಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ದ್ವೇ ಸಾದಿತಬ್ಬಾನಿ. ದ್ವೇ ನಟ್ಠಾನಿ, ಏಕಂ ಸಾದಿತಬ್ಬಂ, ಏಕಂ ನಟ್ಠಂ, ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಸಾದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೨೪) ವುತ್ತಂ.

(ಛ-ಜ) ‘‘ಕೀದಿಸೇನ ತೇ (ಪಾರಾ. ೫೨೯), ಭನ್ತೇ, ಚೀವರೇನ ಅತ್ಥೋ, ಕೀದಿಸಂ ತೇ ಚೀವರಂ ಚೇತಾಪೇಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ಅಪ್ಪವಾರಿತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಿಕಪ್ಪನ್ತಿ ವಿಸಿಟ್ಠಕಪ್ಪಂ ಅಧಿಕವಿಧಾನಂ ಆಪನ್ನಂ. ಇಧ ಪುರಿಮಂ ಏಕಸ್ಸ, ದುತಿಯಂ ಬಹೂನಂ ವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ಏತ್ತಕಂ ನಾನತ್ತಂ.

(ಝ) ಅತಿರೇಕತಿಕ್ಖತ್ತುನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಕೇನಚಿ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಕಪ್ಪಿಯವತ್ಥುಂ ಆನೇತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ಖೋ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಚೀವರಚೇತಾಪನ್ನಂ ಆಭತಂ, ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹತು ಆಯಸ್ಮಾ ಚೀವರಚೇತಾಪನ್ನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ ಖೋ ಮಯಂ, ಆವುಸೋ, ಚೀವರಚೇತಾಪನ್ನಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾಮ, ಚೀವರಞ್ಚ ಖೋ ಮಯಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾಮ ಕಾಲೇನ ಕಪ್ಪಿಯ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ಏವಂ ವುತ್ತೇ ಸಚೇ ಸೋ ‘‘ಅತ್ಥಿ ಕೋಚಿ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕೋ’’ತಿ ¶ ¶ ವದತಿ, ಚೀವರತ್ಥಿಕೇನ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ಸಹಧಮ್ಮಿಕೇ ಯೋ ಕೋಚಿ ಉದ್ದಿಸಿತಬ್ಬೋ ‘‘ಏಸೋ ಖೋ, ಆವುಸೋ, ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರೋ’’ತಿ, ಏತ್ತಕಮೇವ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ಏವಂ ವುತ್ತೇ ಸಚೇ ದಾಯಕೋ ತಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಅಕಪ್ಪಿಯವತ್ಥುಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಏಸೋ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಚೀವರಂ ಚೇತಾಪೇತ್ವಾ ದಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ, ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ದ್ವತ್ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಚೋದೇತಬ್ಬೋ ಸಾರೇತಬ್ಬೋ ‘‘ಅತ್ಥೋ ಮೇ, ಆವುಸೋ, ಚೀವರೇನಾ’’ತಿ, ಏತ್ತಕಮೇವ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ‘‘ದೇಹಿ ಮೇ ಚೀವರ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ಏವಂ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಚೋದನಾಯ ತಂ ಚೀವರಂ ಲಭತಿ, ಇಚ್ಚೇತಂ ಕುಸಲಂ. ನೋ ಚೇ ಲಭತಿ, ಛಕ್ಖತ್ತುಪರಮಂ ತುಣ್ಹೀಭೂತೇನ ಠಾತಬ್ಬಂ, ನ ಆಸನೇ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬಂ, ನ ಆಮಿಸಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ನ ಧಮ್ಮೋ ಭಾಸಿತಬ್ಬೋ. ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಜಾನಾಹಿ, ಆವುಸೋ’’ತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ನಿಸಜ್ಜಾದೀನಿ ಕರೋತಿ, ಠಾನಂ ಭಞ್ಜತಿ. ವತ್ತಭೇದದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ವದನ್ತಿ. ಏವಂ ಪನ ಅಪ್ಪಟಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಅತಿರೇಕತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಚೋದನಾಯ ಅತಿರೇಕಛಕ್ಖತ್ತುಂ ಠಾನೇನ ಸಚೇ ನಿಪ್ಫಾದೇತಿ, ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

(ಞ) ಸನ್ಥತಂ (ಪಾರಾ. ೫೪೪) ನಾಮ ಸನ್ಥರಿತ್ವಾ ಕತಂ ಹೋತಿ ಅವಾಯಿಮಂ. ಏಕಕೋಸಿಯಂಸುನಾಪಿ ಚೇ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕರೋತಿ, ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ.

(ಟ) ಸುದ್ಧಕಾಳಕಾನನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೪೭-೫೪೯) ಅಞ್ಞೇಹಿ ಅಮಿಸ್ಸಿತಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಕಾಳಕಂ ನಾಮ ದ್ವೇ ಕಾಳಕಾನಿ ಜಾತಿಕಾಳಕಂ ವಾ ರಜನಕಾಳಕಂ ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

(ಠ) ಅನಾದಿಯಿತ್ವಾ…ಪೇ… ತುಲನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೫೪) ಏತ್ಥ ಪನ ಯತ್ತಕೇಹಿ ಏಳಕಲೋಮೇಹಿ ಕತ್ತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ತೇಸು ದ್ವೇ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ಕಾಳಕಾನಂ, ಏಕೋ ಓದಾತಾನಂ, ಏಕೋ ಗೋಚರಿಯಾನಂ ಆದಾತಬ್ಬೋತಿ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ. ಏಕಸ್ಸಾಪಿ ಕಾಳಕಲೋಮಸ್ಸ ಅತಿರೇಕಭಾಗೇ ಸತಿ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಮೇವ.

(ಡ) ಊನಕಛಬ್ಬಸ್ಸಾನೀತಿ ¶ (ಪಾರಾ. ೫೬೨) ಛಬ್ಬಸ್ಸತೋ ಓರಭಾಗೇ.

(ಢ) ನಿಸೀದನಸನ್ಥತಂ (ಪಾರಾ. ೫೬೭) ಪನ ಕಾರಾಪೇನ್ತೇನ ಪುರಾಣಸನ್ಥತಸ್ಸ ಏಕಪಸ್ಸತೋ ವಟ್ಟಂ ವಾ ಚತುರಸ್ಸಂ ವಾ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗಹಿತಟ್ಠಾನಂ ಯಥಾ ವಿದತ್ಥಿಮತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಏಕದೇಸಂ ವಾ ಸನ್ಥರಿತಬ್ಬಂ, ವಿಜಟೇತ್ವಾ ವಾ ಸನ್ಥರಿತಬ್ಬಂ.

(ತ) ನ ¶ ಕೇವಲಂ ಧೋವಾಪನೇ (ಪಾರಾ. ೫೭೮) ಏವ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ, ರಜನೇಪಿ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಮೇವ.

(ದ) ರೂಪಿಯಪಟಿಗ್ಗಹಣಸ್ಸೇವ (ಪಾರಾ. ೫೮೯) ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತತ್ತಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಪರಿವತ್ತನೇ ದೋಸಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತಾ ಕತಾಕತಾದಿವಸೇನ ಅನೇಕವಿಧಂ ಜಾತರೂಪಪರಿವತ್ತನಂ ಕರೋನ್ತಿ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ನಾನಪ್ಪಕಾರಕ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ.

೩೮೭-೯. ಆಪತ್ತಿಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಗಿಹಿಂ ವದೇತಿ ಸಚೇ ತತ್ಥ ಆಗಚ್ಛತಿ ಆರಾಮಿಕೋ ವಾ ಉಪಾಸಕೋ ವಾ, ತಂ ವದೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏವಂ ವುತ್ತೋ ಸೋ ‘‘ಇಮಿನಾ ಕಿಂ ಆಹರಾಮೀ’’ತಿ ಚೇ ವದೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅವತ್ವಾಮನ್ತಿ ‘‘ಇಮಂ ವಾ ಇಮಂ ವಾ ಆಹರಾ’’ತಿ ಅವತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ವದೇತಿ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೮೪, ೫೮೯) ವಚನತೋ ‘‘ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಸಪ್ಪಿ ವಾ ತೇಲಂ ವಾ ಮಧು ವಾ ಫಾಣಿತಂ ವಾ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ, ‘‘ಇಮಂ ನಾಮ ಆಹರಾ’’ತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ. ದ್ವೇಪೇತೇತಿ ದ್ವೇಪಿ ಏತೇ ರೂಪಿಯಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಞ್ಚ ರೂಪಿಯಸಬ್ಯೋಹಾರಿಕಞ್ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಞ್ಞೇನಾತಿ ಅನ್ತಮಸೋ ಆರಾಮಿಕೇನಾಪಿ ಲದ್ಧಭಾಗೋ ನ ಕಪ್ಪತಿ ಏವ.

೩೯೦. ಅನ್ತಮಸೋ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೮೩-೪) ತನ್ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ರುಕ್ಖಚ್ಛಾಯಾಪಿ ನ ಕಪ್ಪತೀತಿ. ನಿಸ್ಸಟ್ಠಂ ಪಟಿಲದ್ಧಮ್ಪೀತಿ ಏತ್ಥ ಯಥಾ ರೂಪಿಯಸಂವೋಹಾರಂ ಕತ್ವಾ ಲದ್ಧವತ್ಥುತೋ ¶ ಆಭತಂ ನ ಕಪ್ಪತಿ, ತಥಾ ಕೋಸಿಯಮಿಸ್ಸಕಸನ್ಥತಾದಿತ್ತಯಮ್ಪಿ ನ ಕಪ್ಪತಿ. ನ ಕೇವಲಂ ತಸ್ಸೇವ, ಅಞ್ಞೇಸಮ್ಪಿ ನ ಕಪ್ಪತೇವ ‘‘ಅಞ್ಞೇನ ಕತಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೪೫, ೫೫೦, ೫೫೫) ವುತ್ತತ್ತಾ.

೩೯೧. ಏವಂ ನೋ ಚೇ ಲಭೇಥ, ಸೋ ಆರಾಮಿಕಾದಿಕೋ ‘‘ಇಮಂ ಛಡ್ಡೇಹೀ’’ತಿ ಸಂಸಿಯೋ ವತ್ತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏವಮ್ಪಿ ನೋ ಚೇ ಲಭೇಯ್ಯ, ಸಮ್ಮತೋ ಭಿಕ್ಖು ಛಡ್ಡೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೯೨. ಪಟಿಗ್ಗಹಿತರೂಪಿಯಞ್ಚ ಪರಿವತ್ತಿತರೂಪಿಯಞ್ಚ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಏತಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ದುತಿಯಪತ್ತೋ ನಾಮ ‘‘ಊನಪಞ್ಚಬನ್ಧನೇನ ಪತ್ತೇನ ಅಞ್ಞಂ ನವಂ ಪತ್ತಂ ಚೇತಾಪೇಯ್ಯ, ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೧೨) ವುತ್ತಪತ್ತೋ. ಸೋ ಚ ಏತಾನಿ ಚ ಸಙ್ಘೇ ನಿಸ್ಸಟ್ಠುಂ ಲಬ್ಭರೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ‘‘ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ, ಭಿಕ್ಖುಪರಿಸಾಯ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೮೪, ೫೮೯) ಚ ವುತ್ತತ್ತಾ ನ ಗಣಪುಗ್ಗಲಾನಂ ¶ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಸೇಸಾನಿ ಪನ ತೀಣಿ ಚೀವರಾದಿವತ್ಥೂನಿ ‘‘ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಗಣಸ್ಸ ವಾ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ (ಪಾರಾ. ೪೬೩) ಸಙ್ಘಾದೀನಂ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಭಾಸನ್ತರೇನಪೀತಿ ಪಾಳಿಯಾ ವತ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೇನ ದಮಿಳಭಾಸಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರಾಯಪಿ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೯೩. (ಕ-ಗ) ನಾನಪ್ಪಕಾರಕಂ ನಾಮ ‘‘ಚೀವರಪಿಣ್ಡಪಾತಸೇನಾಸನಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಭೇಸಜ್ಜಪರಿಕ್ಖಾರಾ, ‘‘ಅನ್ತಮಸೋ ಚುಣ್ಣಪಿಣ್ಡೋಪಿ ದನ್ತಕಟ್ಠಮ್ಪಿ ದಸಿಕಸುತ್ತಮ್ಪೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೫೯೫) ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಂ. ಚೇತಾಪಿತೋತಿ (ಪಾರಾ. ೬೧೩) ಯಾಚಿತ್ವಾ ಗಹಿತೋ.

೩೯೪. ಸಮ್ಮನ್ನಿತ್ವಾನ ಪತ್ತಗಾಹಕಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪತ್ತನ್ತನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೧೪; ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಊನಪಞ್ಚಬದ್ಧನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ಯ ಅನ್ತಿಮಂ ಪತ್ತಂ, ತಂ ತಸ್ಸ ದಾಪಯೇತಿ ಅತ್ಥೋ.

೩೯೫. (ಖ) ಪರಿದಹಿತಂ ¶ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ (ಪಾರಾ. ೬೨೬-೬೨೮; ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೬೨೮) ಪನ ಠತ್ವಾ ವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕಾಯ ಪರಿಯೇಸನಕ್ಖೇತ್ತಂ ಕರಣಕ್ಖೇತ್ತಂ ನಿವಾಸನಕ್ಖೇತ್ತಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಕ್ಖೇತ್ತನ್ತಿ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಖೇತ್ತಞ್ಚ ಕುಚ್ಛಿಸಮಯೋ ಪಿಟ್ಠಿಸಮಯೋತಿ ದುವಿಧೋ ಸಮಯೋ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಕಥಂ? ಗಿಮ್ಹಾನಮಾಸೇಸು ಪಚ್ಛಿಮಮಾಸಸ್ಸ ಪುರಿಮೋ ಅಡ್ಢಮಾಸೋ ಪರಿಯೇಸನಕ್ಖೇತ್ತಂ, ಪಚ್ಛಿಮೋ ಕರಣಕ್ಖೇತ್ತಞ್ಚ ನಿವಾಸನಕ್ಖೇತ್ತಞ್ಚ, ಪರಿಯೇಸಿತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ, ಅಧಿಟ್ಠಾತುಂ ಪನ ನ ವಟ್ಟತಿ. ವಸ್ಸಿಕಾ ಪನ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸಾ ಪರಿಯೇಸನಾದೀನಂ ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ ಖೇತ್ತಂ. ಏತೇ ಏವ ಪಞ್ಚ ಮಾಸಾ ಕುಚ್ಛಿಸಮಯೋ ನಾಮ. ಇತರೇ ಸತ್ತ ಮಾಸಾ ಪಿಟ್ಠಿಸಮಯೋ, ತತ್ಥ ಸತುಪ್ಪಾದಕರಣಂ ನ ವಟ್ಟತಿ.

(ಗ) ಅಚ್ಛಿನ್ನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಯೋ ಪನ ಮಮ ಪತ್ತಚೀವರಾದೀನಿ ವಹನ್ತೋ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಚರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಚೀವರಂ ದತ್ವಾ ಪುನ ಸಕಸಞ್ಞಾಯ ಏವ ಅತ್ತನೋ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಂ ಅಕರೋನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಚ್ಛಿನ್ದತಿ, ಸೋ ಇಮಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತಿ. ಕೇವಲಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ದಿನ್ನಂ ಗಹೇತುಮೇವ ನ ಲಭತಿ.

(ಘ) ಸುತ್ತಂ ವಿಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಚೀವರಕಾರಸಮಯಾದೀಸು ಚೀವರಸಿಬ್ಬನಾದೀನಮತ್ಥಾಯ ಸುತ್ತಂ ವಿಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಞ್ಞಥಾ ಸುತ್ತಂ ವಿಞ್ಞಾಪೇತುಮೇವ ನ ವಟ್ಟತಿ. ವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಏವ ಲದ್ಧತನ್ತವಾಯೇಹೀತಿ ¶ ಅತ್ಥೋ. ಸುತ್ತತನ್ತವಾಯಾನಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಭಾವೇ ಸತಿ ದೀಘತೋ ವಿದತ್ಥಿಮತ್ತೇ, ತಿರಿಯನ್ತತೋ ಹತ್ಥಮತ್ತೇ ವೀತೇ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ, ಏಕತೋ ಅಕಪ್ಪಿಯಪಕ್ಖೇ ದುಕ್ಕಟಂ.

(ಙ) ವಿಕಪ್ಪಂ ಆಪನ್ನನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೪೩) ‘‘ಇದಂ ಖೋ, ಆವುಸೋ, ಚೀವರಂ ಮಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ವಿಯ್ಯತಿ, ಆಯತಞ್ಚ ಕರೋಥ ವಿತ್ಥತಞ್ಚಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಅಧಿಕಂ ವಿಧಾನಂ ಆಪನ್ನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

(ಚ) ಅಚ್ಚೇಕಚೀವರಂ (ಪಾರಾ. ೬೪೯-೬೫೦) ನಾಮ ಸೇನಾಯ ಗನ್ತುಕಾಮಾದೀಹಿ ದಿನ್ನಂ.

(ಛ) ಅತಿರೇಕಛಾರತ್ತನ್ತಿ (ಪಾರಾ. ೬೫೪-೬೫೫) ¶ ಛದಿವಸತೋ ಅತಿರೇಕಂ. ‘‘ಅತ್ಥತಕಥಿನಾನಂ ವೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಞ್ಚ ಕಪ್ಪಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಅನಾಮನ್ತಚಾರೋ ಅಸಮಾದಾನಚಾರೋ ಗಣಭೋಜನಂ ಯಾವದತ್ಥಚೀವರಂ ಯೋ ಚ ತತ್ಥ ಚೀವರುಪ್ಪಾದೋ, ಸೋ ನೇಸಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೩೦೬) ವುತ್ತಆನಿಸಂಸೇಸು ಚೀವರಮಾಸೇ ಅಸಮಾದಾನಚಾರಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಾನಿಸಂಸಾ ಲಬ್ಭನ್ತಿ. ಯದಿ ಅಸಮಾದಾನಚಾರೋ ಲಬ್ಭೇಯ್ಯ, ಪಾವೇಯ್ಯಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ ವಸ್ಸಂವುತ್ಥಾ ಓಕಪುಣ್ಣೇಹಿ ಚೀವರೇಹಿ ನ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮೇಯ್ಯುಂ, ಯಸ್ಮಾ ತಂ ನ ಲಭನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಚೀವರಮಾಸೇಪಿ ತಿಚೀವರಂ ಆದಾಯ ಏವ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿಂಸು. ತಸ್ಮಾ ವೇದಿತಬ್ಬಂ ಅಸಮಾದಾನಚಾರಪರಿಹಾರಂ ಅತ್ಥತಕಥಿನಾ ಏವ ಲಭನ್ತಿ, ನ ಇತರೇತಿ ವದನ್ತಿ.

೩೯೭. (ಖ) ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಏಕಂ ಪಾಟಿದೇಸನೀಯಾಪತ್ತಿಂ, ದ್ವೇ, ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಪಾಟಿದೇಸನೀಯಾಪತ್ತಿಯೋ ಆಪಜ್ಜಿ’’ನ್ತಿ ಇಮಂ ಪನ ಯೇಸು ಪೋತ್ಥಕೇಸು ಲಿಖಿತಂ, ತಂ ಅಭಯಗಿರಿವಾಸೀನಂ ಖುದ್ದಸಿಕ್ಖಾವಸೇನ ದಸ್ಸಿತಂ ಕಿರ. ತತ್ಥ ‘‘ಅಹಂ, ಆಯಸ್ಮಾ, ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಪಾಟಿದೇಸನೀಯಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಆಪನ್ನೋ, ತಾಯೋ ಪಟಿದೇಸೇಮಿ. ಅಹಂ, ಆಯಸ್ಮಾ, ಏಕಂ ಪಾಟಿದೇಸನೀಯಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನೋ, ತಂ ಪಟಿದೇಸೇಮೀ’’ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ. ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪನ ಏವಂ ದೇಸನಾವಿಧಾನಂ ನತ್ಥಿ. ‘‘ಗಾರಯ್ಹಂ, ಆವುಸೋ, ಧಮ್ಮಂ ಆಪಜ್ಜಿಂ ಅಸಪ್ಪಾಯಂ ಪಾಟಿದೇಸನೀಯಂ, ತಂ ಪಟಿದೇಸೇಮೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೫೫೩) ವುತ್ತಂ. ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಂ (ಪಾಚಿ. ೫೫೩) ‘‘ಗಾರಯ್ಹಂ ಆವುಸೋ’ತಿಆದಿ ಪಟಿದೇಸೇತಬ್ಬಾಕಾರದಸ್ಸನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ಕಙ್ಖಾವಿತರಣಿಯಮ್ಪಿ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಪಠಮಪಾಟಿದೇಸನೀಯಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ‘‘ತಸ್ಸಾ ದೇಸೇತಬ್ಬಾಕಾರೋ ಗಾರಯ್ಹಂ ಆವುಸೋ’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ದಸ್ಸಿತೋಯೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪಾಠೇ ಆಗತನಯೇನೇವ ದೇಸನಾವಿಧಾನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ದ್ವೇ ಹೋನ್ತಿ, ‘‘ಗಾರಯ್ಹೇ, ಆವುಸೋ, ದ್ವೇ ಧಮ್ಮೇ ಆಪಜ್ಜಿಂ ಅಸಪ್ಪಾಯೇ ಪಾಟಿದೇಸನೀಯೇ, ತೇ ಪಟಿದೇಸೇಮೀ’’ತಿ, ‘‘ಪಸ್ಸಥ, ಭನ್ತೇ, ತೇ ಧಮ್ಮೇ’’ತಿ ¶ ಚ ‘‘ಗಾರಯ್ಹೇ ¶ , ಆವುಸೋ, ಸಮ್ಬಹುಲೇ ಧಮ್ಮೇ ಆಪಜ್ಜಿಂ ಅಸಪ್ಪಾಯೇ ಪಾಟಿದೇಸನೀಯೇ, ತೇ ಪಟಿದೇಸೇಮೀ’’ತಿ, ‘‘ಪಸ್ಸಥ, ಭನ್ತೇ, ತೇ ಧಮ್ಮೇ’’ತಿ ಚ ಏವಂ ಯಥಾನುರೂಪಂ ದೇಸನಾವಿಧಾನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಸೇಸಂ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಮೇವಾತಿ.

೩೯೮. ಅದೇಸನಾಗಾಮಿನಿಯನ್ತಿ (ಪರಿ. ೪೨೪ ಆದಯೋ; ಪರಿ. ಅಟ್ಠ. ೪೨೫) ಪಾರಾಜಿಕಞ್ಚ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಞ್ಚ ನ ದೇಸಯೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅನಾಪತ್ತಿಞ್ಚಾತಿ ಅನಾಪತ್ತಿಂ ಏವ ‘‘ಆಪತ್ತಿ’’ನ್ತಿ ನ ದೇಸಯೇ. ಲಹುಕಾಪತ್ತಿಮ್ಪಿ ಪುಬ್ಬೇ ದೇಸಿತಂ ಪುನ ನ ದೇಸಯೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ, ನಾನಾಸಂವಾಸನಿಸ್ಸೀಮಟ್ಠಿತಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ನ ದೇಸಯೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಚತುಪಞ್ಚಹೀತಿ ಏತ್ಥ ಸಮಾನವಸ್ಸಿಕಪವಾರಣಾಯಂ ವಿಯ ಚತೂಹಿ ವಾ ಪಞ್ಚಹಿ ವಾ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ಏಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ನ ದೇಸಯೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ದ್ವಿನ್ನಂ ವಾ ತಿಣ್ಣಂ ವಾ ವಟ್ಟತಿ. ಕಥಂ ದೇಸೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಚೇ? ಏಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ತೀಹಿಪಿ ಏಕತೋ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಏಕಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿಂ, ತಂ ತುಮ್ಹಮೂಲೇ ಪಟಿದೇಸೇಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ಅತ್ತನಾ ಆಪನ್ನಆಪತ್ತಿವಸೇನ ವುತ್ತೇ ತೇನ ‘‘ಪಸ್ಸಸಿ, ಆವುಸೋ, ತಂ ಆಪತ್ತಿ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವುತ್ತೇ ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ, ಪಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಆಮಾವುಸೋ ಪಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಾ ವುತ್ತೇ ಪುನ ತೇನ ‘‘ಆಯತಿಂ ಸಂವರೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಸಂವರೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ವಾ ವುತ್ತೇ ‘‘ಸಾಧು ಸುಟ್ಠು ಸಂವರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ಏವಂ ದೇಸೇತಬ್ಬಂ. ಮನಸಾತಿ ವಚೀಭೇದಂ ಅಕತ್ವಾ ಕೇವಲಂ ಚಿತ್ತೇನೇವ ನ ದೇಸಯೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಪಕತತ್ತಾನನ್ತಿ ಅನ್ತಿಮವತ್ಥುಂ ಅಜ್ಝಾಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ ಉಕ್ಖಿತ್ತಕಸ್ಸ ವಾ ಉಪೋಸಥೋ ಪವಾರಣಾ ವಾ ಠಪಿತಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ನ ದೇಸಯೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ನಾನೇಕಾತಿ ನಾನಾಪತ್ತಿಯೋ ‘‘ಏಕಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ನ ದೇಸಯೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏಕಾ ಪನ ‘‘ಸಮ್ಬಹುಲಾ’’ತಿ ದೇಸಿತಾ ಹೋತೀತಿ. ದೇಸನಾವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ದೇಸನಾನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೩೯೯. ಕಮ್ಮಪ್ಪತ್ತೇ ¶ ಸಙ್ಘೇ ಸಮಾಗತೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏತೇನ ಸಙ್ಘೇ ಅಸಮಾಗತೇ ಛನ್ದದಾನಂ ನ ರುಹತೀತಿ ದೀಪಿತಂ ಹೋತೀತಿ ವದನ್ತಿ. ಏತ್ಥಾಯಂ ವಿಚಾರಣಾ – ಪಞ್ಚಭಿಕ್ಖುಕೇ ವಿಹಾರೇ ಏಕಸ್ಸ ಛನ್ದಪಾರಿಸುದ್ಧಿಂ ¶ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸೇಸಾನಂ ಉಪೋಸಥಾದಿಕರಣಂ ಅನುಞ್ಞಾತಂ ಪಾಳಿಯಂ (ಪರಿ. ೪೯೬-೪೯೭) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚ (ಪರಿ. ಅಟ್ಠ. ೪೮೭-೪೮೮). ತೇಸು ಏಕೋ ಛನ್ದದಾಯಕೋ, ಏಕೋ ಛನ್ದಹಾರಕೋ, ತೇ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ನ ಏತ್ಥ ಸನ್ನಿಪತಿತೋ ಸಙ್ಘೋ ತಿಣ್ಣಂ ಸಮೂಹಭಾವತೋ, ತಸ್ಮಾ ಅಸಮಾಗತೇಪಿ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಆರೋಚೇನ್ತೇನ ಪನ ಸಮಾಗತೇ ಏವ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಂ. ಇಧಾಪಿ ‘‘ಹರೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ನ ‘‘ದೇಸೇಯ್ಯಾ’’ತಿ. ತತ್ಥ ಛನ್ದಹಾರಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕಮ್ಮಪ್ಪತ್ತಾನಂ ಸನ್ನಿಪಾತೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

೪೦೦. ಇದಾನಿ ಛನ್ದದಾನವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖು’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ (ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ನಿದಾನವಣ್ಣನಾ).

೪೦೧. (ಕ) ‘‘ಛನ್ದಂ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ಅಲಂ, ‘‘ಹರ, ಆರೋಚೇಹೀ’’ತಿ ಇಮೇಹಿ ಕಿಂಪಯೋಜನನ್ತಿ ಚೇ? ವುಚ್ಚತೇ – ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತದಹುಪೋಸಥೇ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಂ ದೇನ್ತೇನ ಛನ್ದಮ್ಪಿದಾತುಂ, ಸನ್ತಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಕರಣೀಯ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೧೬೫) ವುತ್ತತ್ತಾ ಭಗವತೋ ಆಣಂ ಕರೋನ್ತೇನ ‘‘ಛನ್ದಂ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಛನ್ದಹಾರಕೋ ಚೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದಿನ್ನೇ ಛನ್ದೇ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಪಕ್ಕಮತಿ, ಅನಾಹಟೋವ ಹೋತಿ ಛನ್ದೋ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೧೬೫) ವುತ್ತತ್ತಾ ಛನ್ದಹಾರಕಸ್ಸ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಅಪಕ್ಕಮನತ್ಥಾಯ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಂ ದೇನ್ತೇನ ‘‘ಇದಂ ಕರೋಹಿ ಏವಾ’’ತಿ ಆಣಾಪೇನ್ತೇನ ‘‘ಛನ್ದಂ ಮೇ ಹರಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಛನ್ದಹಾರಕೋ ಚೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದಿನ್ನೇ ಛನ್ದೇ ಸಙ್ಘಪ್ಪತ್ತೋ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ನಾರೋಚೇತಿ, ಆಹಟೋ ಹೋತಿ ಛನ್ದೋ, ಛನ್ದಹಾರಕಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೧೬೫) ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಯದಿತ್ವಂ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ನಾರೋಚೇಸ್ಸಸಿ, ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿಸ್ಸಸಿ ¶ , ಆರೋಚೇಹಿ ಏವಾ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತೋ ‘‘ಆರೋಚೇಹೀ’’ತಿ ಆಹಾತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಇಮೇಸಂ ಪದಾನಂ ಸಪ್ಪಯೋಜನತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಏವಂ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿದಾನೇಪೀತಿ.

೪೦೨. ಸೇಸಕಮ್ಮನ್ತಿ ಯದಿ ಸಙ್ಘೋ ಉಪೋಸಥಗ್ಗೇ ಅಞ್ಞಂ ಅಪಲೋಕನಾದಿಕಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ, ತಂ ಕಮ್ಮಂ ವಿಬಾಧತಿ, ವಿಕೋಪೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೪೦೩. ದ್ವಯನ್ತಿ ಉಪೋಸಥಞ್ಚ ಸೇಸಕಮ್ಮಞ್ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ನತ್ತನೋತಿ ಅತ್ತನೋ ಉಪೋಸಥಂ ನ ಸಮ್ಪಾದೇತಿ.

೪೦೫. ‘‘ಏಕಂಸಂ ¶ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಂ ಕರಿತ್ವಾ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ’’ತಿಆದಿಕಂ (ಮಹಾವ. ೨೧೩) ಸಬ್ಬೂಪಚಾರಂ ಕತ್ವಾನಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೪೦೬. ‘‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮೇನ ಪವಾರಣಾ ದಿನ್ನಾ’’ತಿ ಆರೋಚೇತ್ವಾ.

೪೦೮. ಪಟಿಜಾನೇಯ್ಯ ನಾಹಟಾತಿ (ಮಹಾವ. ೧೬೪-೧೬೫, ೨೧೩) ಪಾಠೇ ನ ಆಹಟಾತಿ ನಾಹಟಾ, ಆಹಟಾ ನ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಥಾ ಹೇಯ್ಯಾತಿ ವಿಬ್ಭಮನಾದೀನಿ ಕರೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೪೦೯. ಸುತ್ತೋ ವಾ ನಾರೋಚಯೇಯ್ಯ, ಆಹಟಾ ಹೋತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅನಾಪತ್ತಿವಾತಿ ಅನಾಪತ್ತಿ ಏವ. ಛನ್ದದಾನವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಛನ್ದದಾನನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೪೧೧. ಸುತ್ತುದ್ದೇಸೋ ಸಙ್ಘಸ್ಸೇವ. ಸೇಸಾನನ್ತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ತಿಣ್ಣಂ ವಾ.

೪೧೨. ಪುಬ್ಬಕರಣೇ ¶ ಪುಬ್ಬಕಿಚ್ಚೇ, ಪತ್ತಕಲ್ಲೇ ಸಮಾನಿತೇತಿ ಸಬ್ಬಪಠಮಂ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಪುಬ್ಬಕರಣಂ. ತದನನ್ತರಂ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಪುಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ನಾಮ. ಏತ್ಥ –

‘‘ಸಮ್ಮಜ್ಜನೀ ಪದೀಪೋ ಚ, ಉದಕಂ ಆಸನೇನ ಚ;

ಉಪೋಸಥಸ್ಸ ಏತಾನಿ, ಪುಬ್ಬಕರಣನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

‘‘ಛನ್ದಪಾರಿಸುದ್ಧಿಉತುಕ್ಖಾನಂ, ಭಿಕ್ಖುಗಣನಾ ಚ ಓವಾದೋ;

ಉಪೋಸಥಸ್ಸ ಏತಾನಿ, ಪುಬ್ಬಕಿಚ್ಚನ್ತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ –. (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೧೬೮);

ಏವಂ ¶ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನ ಪುಬ್ಬಕರಣಞ್ಚ ಪುಬ್ಬಕಿಚ್ಚಞ್ಚ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

‘‘ಉಪೋಸಥೋ ಯಾವತಿಕಾ ಚ ಭಿಕ್ಖೂ ಕಮ್ಮಪ್ಪತ್ತಾ,

ವಜ್ಜನೀಯಾ ಚ ಪುಗ್ಗಲಾ ತಸ್ಮಿಂ ನ ಹೋನ್ತಿ,

ಪತ್ತಕಲ್ಲನ್ತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ –. (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೧೬೮);

ವುತ್ತವಸೇನ ಪತ್ತಕಲ್ಲೇ ಸಮಾನಿತೇ, ಪಜ್ಜಿತೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ಪಞ್ಚಿಮೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸಾ. ನಿದಾನಂ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ಅವಸೇಸಂ ಸುತೇನ ಸಾವೇತಬ್ಬಂ, ಅಯಂ ಪಠಮೋ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸೋ. ನಿದಾನಂ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ಚತ್ತಾರಿ ಪಾರಾಜಿಕಾನಿ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ಅವಸೇಸಂ ಸುತೇನ ಸಾವೇತಬ್ಬಂ, ಅಯಂ ದುತಿಯೋ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸೋ. ನಿದಾನಂ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ಚತ್ತಾರಿ ಪಾರಾಜಿಕಾನಿ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ತೇರಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ಅವಸೇಸಂ ಸುತೇನ ಸಾವೇತಬ್ಬಂ, ಅಯಂ ತತಿಯೋ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸೋ. ನಿದಾನಂ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ಚತ್ತಾರಿ ಪಾರಾಜಿಕಾನಿ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ತೇರಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ದ್ವೇ ಅನಿಯತೇ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ಅವಸೇಸಂ ಸುತೇನ ಸಾವೇತಬ್ಬಂ, ಅಯಂ ಚತುತ್ಥೋ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸೋ. ವಿತ್ಥಾರೇನೇವ ಪಞ್ಚಮೋ. ಇಮೇ ಖೋ ಭಿಕ್ಖವೇ ಪಞ್ಚ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೧೫೦) ವುತ್ತತ್ತಾ ಸೋ ಸುತ್ತುದ್ದೇಸೋ ಪಞ್ಚಧಾ ವಿಭಾವಿತೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

೪೧೩. ವಿನಾನ್ತರಾಯನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೧೫೦) ¶ ರಾಜನ್ತರಾಯಾದಿದಸವಿಧಂ ಅನ್ತರಾಯಂ ವಿನಾ ಸಙ್ಖೇಪೇನುದ್ದೇಸೋ ವಿನಿವಾರಿತೋ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಥೇರೋವಾತಿ ಸಙ್ಘತ್ಥೇರೋವ. ಏತ್ಥಾತಿ ಪಞ್ಚಸು ಉದ್ದೇಸೇಸು. ‘‘ದ್ವೀಸು ವಾ ತೀಸು ವಾ ವಿಸದೇಸು ಥೇರೋವ ಇಸ್ಸರೋ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅವತ್ತನ್ತೇಪಿ ಅನ್ತರಾಯೇ ಸಂಖಿತ್ತೇನ ಉದ್ದಿಸಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಕತ್ಥ ವುತ್ತನ್ತಿ ಚೇ? ‘‘ಯೋ ತತ್ಥ ಭಿಕ್ಖು ಬ್ಯತ್ತೋ ಪಟಿಬಲೋ, ತಸ್ಸಾಧೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೧೫೫) ವುತ್ತಪಾಳಿಯಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಯೋ ತತ್ಥ ಭಿಕ್ಖು ಬ್ಯತ್ತೋ ಪಟಿಬಲೋತಿ ಏತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ದಹರಸ್ಸಾಪಿ ಬ್ಯತ್ತಸ್ಸ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖೋ ಅನುಞ್ಞಾತೋ, ಅಥ ಖೋ ಏತ್ಥ ಅಯಮಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಸಚೇ ಸಙ್ಘತ್ಥೇರಸ್ಸ ಪಞ್ಚ ವಾ ಚತ್ತಾರೋ ವಾ ತಯೋ ವಾ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸಾ ನಾಗಚ್ಛನ್ತಿ, ದ್ವೇ ಪನ ಅಖಣ್ಡಾ ಸುವಿಸದಾ ವಾಚುಗ್ಗತಾ ಹೋನ್ತಿ, ಥೇರಾಯತ್ತೋವ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖೋ. ಸಚೇ ಪನ ಏತ್ತಕಮ್ಪಿ ವಿಸದಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಬ್ಯತ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಆಯತ್ತೋವ ಹೋತೀ’’ತಿ ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ. ಪಾಳಿಯಮ್ಪಿ ವುತ್ತಮೇವ ‘‘ತೇಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಾಮನ್ತಾ ¶ ಆವಾಸಾ ಸಜ್ಜುಕಂ ಪಾಹೇತಬ್ಬೋ ‘ಗಚ್ಛ, ಆವುಸೋ, ಸಂಖಿತ್ತೇನ ವಾ ವಿತ್ಥಾರೇನ ವಾ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಂ ಪರಿಯಾಪುಣಿತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛಾ’’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೧೬೩).

೪೧೪. ಉದ್ದಿಸನ್ತೇ ವಾತಿ (ಮಹಾವ. ೧೭೨) ಪಾತಿಮೋಕ್ಖೇ ಉದ್ದಿಸಿಯಮಾನೇ ಸಮಾ ವಾ ಥೋಕತರಾ ವಾ ಯದಿ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯುಂ, ಉದ್ದಿಟ್ಠಂ ಸುಉದ್ದಿಟ್ಠಂ, ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅವಸೇಸಕಂ ಸೋತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ.

೪೧೫. ಉದ್ದಿಟ್ಠಮತ್ತೇ (ಮಹಾವ. ೧೭೨) ವಾ ಸಕಲಾಯ ವಾ ಏಕಚ್ಚಾಯ ವಾ ಪರಿಸಾಯ ವುಟ್ಠಿತಾಯ ಸಮಾ ವಾ ಥೋಕತರಾ ವಾ ಯದಿ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯುನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಪಾರಿಸುದ್ಧಿನ್ತಿ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಉಪೋಸಥಂ. ಕರೇಯ್ಯೇಸನ್ತಿ ಕರೇಯ್ಯ ಏಸಂ, ಏತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಬಹುಕಾಥ ಚೇತಿ ಅಥ ಬಹುಕಾ ಚೇ, ಪುನ ಆಗತಾ ಬಹುಕಾ ಚೇತಿ ಅತ್ಥೋ ¶ ,. ‘‘ಉದ್ದಿಸ್ಸಮಾನೇ, ಉದ್ದಿಟ್ಠಮತ್ತೇ ಏಕಚ್ಚಾಯ ವುಟ್ಠಿತಾಯ ಸಕಲಾಯ ವುಟ್ಠಿತಾಯಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೧೭೨) ಆಗತೇಸು ಸಬ್ಬವಿಕಪ್ಪೇಸು ಪುಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಪುನ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಂ ಉದ್ದಿಸೇತಿ ಅತ್ಥೋ.

೪೧೬. ಇತರಾನನ್ತಿ ಆಗನ್ತುಕಾನಂ. ಸಚೇತರೋತಿ ಸಚೇ ಚಾತುದ್ದಸಿಕೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಮಾನೇತರೇನುವತ್ತನ್ತೂತಿ ಸಮಾ ವಾ ಊನಾ ವಾ ಇತರೇ ಆಗನ್ತುಕಾ ಪುರಿಮಾನಂ ಆವಾಸಿಕಾನಂ ಅನುವತ್ತನ್ತೂತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಚೇಧಿಕಾತಿ ಆಗನ್ತುಕಾ ಸಚೇ ಅಧಿಕಾ, ಪುರಿಮಾ ಆವಾಸಿಕಾ ಅನುವತ್ತನ್ತೂತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೇಸೇಪ್ಯಯಂ ನಯೋತಿ ‘‘ಆಗನ್ತುಕಾನಂ ಪನ್ನರಸೋ ಹೋತಿ, ಆವಾಸಿಕಾನಂ ಚಾತುದ್ದಸೋ’’ತಿ ಇತರೇಪಿ ಸಮಥೋಕಾ ಆಗನ್ತುಕಾ ಆವಾಸಿಕಾನಂ ಅನುವತ್ತನ್ತೂತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

೪೧೭. ಮೂಲಟ್ಠಾತಿ ಆವಾಸಿಕಾ. ಸಮಥೋಕಾನಂ ಆಗನ್ತುಕಾನಂ. ಸಾಮಗ್ಗಿಂ ದೇನ್ತು ಕಾಮತೋತಿ ಯದಿ ಇಚ್ಛನ್ತಿ, ದೇನ್ತೂತಿ ಅತ್ಥೋ.

೪೧೮. ನೋ ಚೇ ದೇನ್ತಿ, ಆಗನ್ತುಕೇಹಿ ಬಹಿ ಗನ್ತ್ವಾನ ಉಪೋಸಥೋ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅನಿಚ್ಛಾಯ ಸಾಮಗ್ಗೀ ದೇಯ್ಯಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೪೧೯. ‘‘ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸಕೇನ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ನ ಸಾವೇತಬ್ಬಂ. ಯೋ ನ ಸಾವೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ¶ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿವುತ್ತತ್ತಾ (ಮಹಾವ. ೧೫೪) ‘‘ಸಾವೇಯ್ಯ ಸುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸಕೇನ ವಾಯಮಿತುಂ ಕಥಂ ಸಾವೇಯ್ಯನ್ತಿ, ವಾಯಮನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೧೫೪) ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಅಸ್ಸಾವೇನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ.

೪೨೦. ತಥಾತಿ ¶ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಲ್ಲೋತಿ ಅಗಿಲಾನೋ. ಪೇಸಿತೋತಿ ಆಣತ್ತೋ. ‘‘ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಥೇರೇನ ಆಣತ್ತೇನ ಅಗಿಲಾನೇನ ನ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ. ಯೋ ನ ಸಮ್ಮಜ್ಜೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ (ಮಹಾವ. ೧೫೯) ವುತ್ತಂ.

೪೨೧-೩. ಇದಾನಿ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಉಪೋಸಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ಅಞ್ಜಲಿಂ (ಮಹಾವ. ೧೬೮) ಪಗ್ಗಯ್ಹಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತೇತಿ ಅವಸೇಸಾ ದ್ವೇ ಏವಂ ಸಮುದೀರಿಯಾ ವತ್ತಬ್ಬಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏಕಂಸಂ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಾದಿಕರಣವಸೇನ ಸಮತ್ತಪುಬ್ಬಾರಮ್ಭೇನ ತೇ ದ್ವೇ ಭಿಕ್ಖೂ ನವೇನ ಏವಮೀರಿಯಾ ವತ್ತಬ್ಬಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೪೨೪-೫. ಇದಾನಿ ದ್ವೀಹಿ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ದ್ವೀಸು ಥೇರೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

೪೨೬. ಏತ್ತಾವತಾ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚತುನ್ನಂ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಂ ಉದ್ದಿಸಿತು’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೧೬೮) ಚ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಿಣ್ಣಂ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಉಪೋಸಥಂ ಕಾತು’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೧೬೮) ಚ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದ್ವಿನ್ನಂ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಉಪೋಸಥಂ ಕಾತು’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೧೬೮) ಚ ವುತ್ತಂ ಸಙ್ಘುಪೋಸಥಞ್ಚ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಉಪೋಸಥಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಯತ್ಥ ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ವಿಹರತಿ, ತಸ್ಸ ಅನುಞ್ಞಾತಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನುಪೋಸಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪುಬ್ಬಕಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ಏತ್ಥ ಚ ಪುಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ನಾಮ ಸಮ್ಮಜ್ಜನಾದಿಕಂಯೇವ.

೪೨೭. ಸಙ್ಘುಪೋಸಥಪಾರಿಸುದ್ಧಿಉಪೋಸಥಅಧಿಟ್ಠಾನಉಪೋಸಥಾನಂ ವಸೇನ ತಂ ತಂ ಉಪೋಸಥಂ ಯದಿ ಕಯಿರುನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೪೨೮. ವಗ್ಗೇ (ಮಹಾವ. ೧೭೩) ಚ ಸಮಗ್ಗೇ ಚ ‘‘ವಗ್ಗೋ’’ತಿ ಸಞ್ಞಿನೋ ಚ ‘‘ವಗ್ಗೋ ನು ಖೋ, ಸಮಗ್ಗೋ ನು ಖೋ’’ತಿ ಏವಂ ವಿಮತಿಸ್ಸ ಚ ದುಕ್ಕಟಂ, ‘‘ನಸ್ಸನ್ತೇತೇ ವಿನಸ್ಸನ್ತೇತೇ, ಕೋ ತೇಹಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ¶ ಏವಂ ¶ ಅನಾಗತಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅತ್ಥಿಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಭೇದಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಉಪೋಸಥಂ ಕರೋತೋ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ತದುಭಯೇಪಿ ‘‘ಸಮಗ್ಗೋ’’ತಿ ಸಞ್ಞಿನೋ ಅನಾಪತ್ತಿ.

೪೨೯-೪೩೦. ಸೇಸಸಹಧಮ್ಮಿಕಾ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖುಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸಾ ಚತ್ತಾರೋ. ಅಭಬ್ಬಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ಪಣ್ಡಕಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕ ತಿತ್ಥಿಯಪಕ್ಕನ್ತಕ ತಿರಚ್ಛಾನಗತ ಮಾತುಘಾತಕ ಪಿತುಘಾತಕ ಅರಹನ್ತಘಾತಕ ಭಿಕ್ಖುನಿದೂಸಕ ಸಙ್ಘಭೇದಕ ಲೋಹಿತುಪ್ಪಾದಕಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕಾ ಅಭಬ್ಬಾ ಗಹಿತಾ. ಏತ್ಥ ಪನ ನಾಗಮಾಣವಕಾದಯೋ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಪಕ್ಖಿಕಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಏತೇಸಂ ನಿಸಿನ್ನಪರಿಸಾಯಞ್ಚ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಂ ನ ಉದ್ದಿಸೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ತಥಾತಿ ಯೋ ಪನ ಸಙ್ಘೋ ಸಭಾಗಾಪತ್ತಿಕೋ, ಸೋಪಿ ನ ಉದ್ದಿಸೇ, ಪರಿವುತ್ಥೇನ ಛನ್ದೇನಪಿ ನ ಉದ್ದಿಸೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತ್ಥ ಪನ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಪಾರಿವಾಸಿಯಂ ಪರಿಸಪಾರಿವಾಸಿಯಂ ರತ್ತಿಪಾರಿವಾಸಿಯಂ ಛನ್ದಪಾರಿವಾಸಿಯಂ ಅಜ್ಝಾಸಯಪಾರಿವಾಸಿಯನ್ತಿ.

ಏತ್ಥ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂ ಕೇನಚಿದೇವ ಕರಣೀಯೇನ ಸನ್ನಿಪತಿತಾ ಮೇಘಾದೀಹಿ ಉಪದ್ದುತಾ ‘‘ಅನೋಕಾಸಾ ಮಯಂ, ಅಞ್ಞತ್ರ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ ಛನ್ದಂ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾವ ಉಟ್ಠಹನ್ತಿ. ಇದಂ ಪರಿಸಪಾರಿವಾಸಿಯಂ. ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಪರಿಸಪಾರಿವಾಸಿಯಂ, ಛನ್ದಸ್ಸ ಪನ ಅವಿಸ್ಸಟ್ಠತ್ತಾ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ.

ಪುನಪಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ‘‘ಉಪೋಸಥಾದೀನಿ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ರತ್ತಿಂ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತಾನಂಯೇವ ಅರುಣೋ ಉಗ್ಗಚ್ಛತಿ. ಸಚೇ ‘‘ಚಾತುದ್ದಸಿಕಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ನಿಸಿನ್ನಾ, ‘‘ಪನ್ನರಸೋ’’ತಿ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಸಚೇ ಪನ್ನರಸಿಕಂ ಕಾತುಂ ನಿಸಿನ್ನಾ, ಪಾಟಿಪದೇ ಅನುಪೋಸಥೇ ಉಪೋಸಥಂ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಅಞ್ಞಂ ಪನ ಸಙ್ಘಕಿಚ್ಚಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಇದಂ ರತ್ತಿಪಾರಿವಾಸಿಯಂ ನಾಮ.

ಪುನ ¶ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಯಂಕಿಞ್ಚಿದೇವ ಅಬ್ಭಾನಾದಿಕಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸನ್ನಿಪತಿತಾ ಹೋನ್ತಿ, ತತ್ರೇಕೋ ನಕ್ಖತ್ತಪಾಠಕೋ ಏವಂ ವದತಿ ‘‘ಅಜ್ಜ ನಕ್ಖತ್ತಂ ದಾರುಣ’’ನ್ತಿ, ತೇ ತಸ್ಸ ವಚನೇನ ಛನ್ದಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ನಿಸಿನ್ನಾ ಹೋನ್ತಿ. ಅಥಞ್ಞೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನಕ್ಖತ್ತೇನ, ಕರೋಥಾ’’ತಿ ವದತಿ. ಇದಂ ಛನ್ದಪಾರಿವಾಸಿಯಞ್ಚೇವ ಅಜ್ಝಾಸಯಪಾರಿವಾಸಿಯಞ್ಚ. ತಸ್ಮಿಂ ಪಾರಿವಾಸಿಯೇ ಪುನ ಛನ್ದಪಾರಿಸುದ್ಧಿಂ ಅನಾನೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಇದಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಛನ್ದೇನ ಪರಿವುತ್ಥೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ.

೪೩೧. ಆಪನ್ನಮಾಪತ್ತಿಂ (ಮಹಾವ. ೧೬೯; ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೧೬೯) ¶ ಅದೇಸಯಿತ್ವಾನ ವಾ ‘‘ಅಹಂ, ಆವುಸೋ, ಇತ್ಥನ್ನಾಮಾಯ ಆಪತ್ತಿಯಾ ವೇಮತಿಕೋ, ಯದಾ ನಿಬ್ಬೇಮತಿಕೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಪಟಿಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ವಿಮತಿಂ ಅನಾವಿಕತ್ವಾನ ವಾ ‘‘ನ ಚ ಭಿಕ್ಖವೇ ಅನುಪೋಸಥೇ ಉಪೋಸಥೋ ಕಾತಬ್ಬೋ ಅಞ್ಞತ್ರ ಸಙ್ಘಸಾಮಗ್ಗಿಯಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೧೮೩) ವುತ್ತತ್ತಾ ಅನುಪೋಸಥೇಪಿ ವಾ ಕಾತುಂ ನ ಚ ಕಪ್ಪತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೪೩೨. ‘‘ನ ಚ ಭಿಕ್ಖವೇ ತದಹುಪೋಸಥೇ ಸಭಿಕ್ಖುಕಾ ಆವಾಸಾ ಅಭಿಕ್ಖುಕೋ ಆವಾಸೋ ವಾ ಅನಾವಾಸೋ ವಾ ಗನ್ತಬ್ಬೋ ಅಞ್ಞತ್ರ ಸಙ್ಘೇನ ಅಞ್ಞತ್ರ ಅನ್ತರಾಯಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೧೮೧) ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಅಟ್ಠಿತೋಪೋಸಥಾವಾಸಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೧೮೧) ವುತ್ತಂ. ನ ವಜೇ ನ ಗಚ್ಛೇ. ಅಧಿಟ್ಠಾತುಂ ಸೀಮಮೇವ ವಾತಿ ಸಚೇ ವಿಹಾರೇ ಉಪೋಸಥಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಉಪೋಸಥಾಧಿಟ್ಠಾನತ್ಥಂ ಸೀಮಾಪಿ ನದೀಪಿ ನ ಗನ್ತಬ್ಬಾ. ಸಚೇ ಪನೇತ್ಥ ಕೋಚಿ ಭಿಕ್ಖು ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ವಿಸ್ಸಟ್ಠಉಪೋಸಥಾಪಿ ಆವಾಸಾ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಏವಂ ಗತೋ ಅಧಿಟ್ಠಾತುಮ್ಪಿ ಲಭತೀತಿ. ಉಪೋಸಥವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಉಪೋಸಥನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೪೩೩. ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ ¶ , ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಸಙ್ಘೇ ಪವಾರೇತು’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೨೧೫) ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಸೇಸಾ ಸಙ್ಘಪ್ಪವಾರಣಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೨೧೫ ಆದಯೋ) ವುತ್ತಾ.

೪೩೪. ಅಜ್ಜ ಪವಾರಣಾತಿ ಏತ್ಥ (ಮಹಾವ. ೨೧೫ ಆದಯೋ) ಪನ ಚಾತುದ್ದಸಿಕಾಯ ಪವಾರಣಾಯ ‘‘ಅಜ್ಜ ಪವಾರಣಾ ಚಾತುದ್ದಸೀ’’ತಿ ಪುಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಪನ್ನರಸಿಯಂ ‘‘ಅಜ್ಜ ಪವಾರಣಾ ಪನ್ನರಸೀ’’ತಿ.

೪೩೭. ಥೇರೇಸು ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸಜ್ಜ ಪವಾರೇನ್ತೇಸು ಸಯಂ ಪನ ನವೋ ಯಾವ ಪವಾರೇತಿ, ತಾವ ಉಕ್ಕುಟಿಕೋವ ಅಚ್ಛತೂತಿ ಅತ್ಥೋ. ‘‘ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಥೇರೇಸು ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸಿನ್ನೇಸು ಪವಾರಯಮಾನೇಸು ಆಸನೇಸು ¶ ಅಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ. ಯೋ ಅಚ್ಛೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ. ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತದಮನ್ತರಾ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸೀದಿತುಂ, ಯಾವ ಪವಾರೇತಿ, ಪವಾರೇತ್ವಾ ಆಸನೇ ನಿಸೀದಿತು’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ. ೨೧೧) ಹಿ ವುತ್ತಂ.

೪೪೦-೨. ಏವಂ ತೇವಾಚಿಕಪ್ಪವಾರಣಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ದ್ವೇವಾಚಿಕಏಕವಾಚಿಕಸಮಾನವಸ್ಸಿಕಪ್ಪವಾರಣಾಸು ಕತ್ತಬ್ಬಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ದಾನೇನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ದಾನೇನಾತಿ ದಾನೇನ ವಾ. ಧಮ್ಮಸಾಕಚ್ಛಾತಿ ಇಮಿನಾ ಧಮ್ಮಕಥಾಸುತ್ತಸಙ್ಗಾಯನಾವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯಾದಯೋ ಗಹಿತಾ. ದಾನೇನ ವಾ ಧಮ್ಮಸಾಕಚ್ಛಾಯ ವಾ ಕಲಹೇನ ವಾ ರತ್ತಿಯಾ ಖೇಪಿತಭಾವತೋ ತೇವಾಚಿಕಾಯ ಓಕಾಸೇ ಅಸತಿ ದಸವಿಧೇ ವಾ ಅನ್ತರಾಯೇ ಅನುರೂಪತೋ ಉತ್ತಿಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಪವಾರೇಯ್ಯಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ಇದಾನಿ ಯಥಾನುರೂಪತೋ ಞತ್ತಿ ಠಪಿತಾ, ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸುಣಾತು ಮೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ಯಥಾಠಪಿತಞತ್ತಿಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಸಬ್ಬಸಙ್ಗಾಹಿಕಾಚೇಞತ್ತಿಠಪಿತಾ, ತೇವಾಚಿಕದ್ವೇವಾಚಿಕಏಕವಾಚಿಕಾನಂ ವಸೇನ ಪವಾರೇತಬ್ಬಂ, ಸಮಾನವಸ್ಸಿಕಪ್ಪವಾರಣಾವ ಏಕಾ ನ ವಟ್ಟತಿ. ಸಚೇ ‘‘ಸಙ್ಘೋ ತೇವಾಚಿಕಂ ಪವಾರೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಠಪಿತಾ, ತೇವಾಚಿಕಾ ¶ ಏವ ವಟ್ಟತಿ, ದ್ವೇವಾಚಿಕಾದಯೋ ನ ವಟ್ಟನ್ತಿ. ‘‘ದ್ವೇವಾಚಿಕಂ ಪವಾರೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ದ್ವೇವಾಚಿಕಞ್ಚ ತೇವಾಚಿಕಞ್ಚ ವಟ್ಟತಿ, ಏಕವಾಚಿಕಸಮಾನವಸ್ಸಿಕಾ ನ ವಟ್ಟನ್ತಿ. ‘‘ಏಕವಾಚಿಕಂ ಪವಾರೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪನ ಸಮಾನವಸ್ಸಿಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಾ ವಟ್ಟನ್ತಿ. ‘‘ಸಮಾನವಸ್ಸಿಕ’’ನ್ತಿ ಪನ ವುತ್ತೇ ಸಬ್ಬಂ ವಟ್ಟತೀತಿ. ಆದಿಕೇ ಚೇತ್ಥ ಆಹರೇತಿ ಏತ್ಥ ಪವಾರಣಾಯಪಿ ಪುಬ್ಬೇ ಉಪೋಸಥೇ ವುತ್ತೇ ‘‘ಯದಿ ಸಮಾ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿಆದಿಕೇ ವಾರೇ ಆಹರೇತಿ ಅತ್ಥೋ.

೪೪೩. ಇದಾನಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಏವ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ. ತಿವಗ್ಗೋ ಚ ಚತುವಗ್ಗೋ ಚ ತಿಚತುವಗ್ಗೋ.

೪೫೦. ‘‘ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಸಾಪತ್ತಿಕೇನ ಪವಾರೇತಬ್ಬಂ. ಯೋ ಪವಾರೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ. ೨೩೫) ವುತ್ತತ್ತಾ ಸಾಪತ್ತಿಕೇನಪಿ ವೇಮತಿಕೇನಪಿ ಪವಾರಿಯಮಾನೇ ಆಪತ್ತಿಂ ಸರನ್ತೇನಪಿ ಉಪೋಸಥೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ. ‘‘ವಗ್ಗೇ ಸಮಗ್ಗೇ ವಗ್ಗೋತಿ-ಸಞ್ಞಿನೋ ವಿಮತಿಸ್ಸ ವಾ’’ತಿಆದಿಗಾಥಾತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ‘‘ಅನ್ತರಾಯಂ ವ ಸಙ್ಘಂ ವಾ-ಧಿಟ್ಠಾತುಂ ಸೀಮಮೇವ ವಾ’’ತಿ ಅವಸಾನಗಾಥಾ, ತಾವ ಸೇಸಾ ಉಪೋಸಥೇ ವುತ್ತಾ ಗಾಥಾಯೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ.

೪೫೧. ಪವಾರಿತೇ ¶ ಚಾತಿ (ಮಹಾವ. ೨೧೩ ಆದಯೋ) ಪಠಮಪವಾರಣಾಯ ಸಙ್ಘಮ್ಹಿ ಪವಾರಿತೇತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಏತ್ಥ ಅವುತ್ಥೋತಿ ಪಚ್ಛಿಮಿಕಾಯ ಉಪಗತೋ ಅಪರಿನಿಟ್ಠಿತತ್ತಾ ‘‘ಅವುತ್ಥೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

೪೫೨. ಚಾತುಮಾಸಿನೀತಿ ಕತ್ತಿಕಪುಣ್ಣಮೀ. ಏತ್ಥ ವುತ್ಥವಸ್ಸಾ ನಾಮ ಪಚ್ಛಿಮಿಕಾಯ ಉಪಗತಾ. ಪವಾರಣಾವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಪವಾರಣಾನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೪೫೩. ಚಕ್ಖುಸೋತಾದಿಭೇದೇಹೀತಿ (ದೀ. ನಿ. ೧.೨೧೩, ೪೫೪; ಮ. ನಿ. ೧.೪೧೧; ಅ. ನಿ. ೪.೧೯೮; ಧ. ಸ. ೧೩೫೨-೧೩೫೪; ಮಹಾನಿ. ೧೯೬) ¶ ಚಕ್ಖುಸೋತಘಾನಜಿವ್ಹಾಕಾಯಮನಸಙ್ಖಾತೇಹಿ ಛಹಿ ಇನ್ದ್ರಿಯೇಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ರೂಪಸದ್ದಾದಿಗೋಚರೇತಿ ರೂಪಸದ್ದಗನ್ಧರಸಫೋಟ್ಠಬ್ಬಧಮ್ಮಸಙ್ಖಾತೇಸು ಛಸು ಗೋಚರೇಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತ್ಥ ಪನ ಹತ್ಥಪಾದಹಸಿತಕಥಿತವಿಲೋಕಿತಾದಿಭೇದಂ ಸುಭಾಕಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಅಭಿಜ್ಝಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ‘‘ಅನತ್ಥಂ ಮೇ ಅಚರಿ, ಚರತಿ, ಚರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪರಿ. ಅಟ್ಠ. ೩೨೯) ನಯೇನ ಪಟಿಘನಿಮಿತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಬ್ಯಾಪಾದೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಏತ್ಥ ಪನ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸನಿಮಿತ್ತಂ ವಾ ಸುಭನಿಮಿತ್ತಾದಿಕಂ ಕಿಲೇಸವತ್ಥುಭೂತಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಅಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ದಿಟ್ಠೇ ದಿಟ್ಠಮತ್ತಾದಿನಾ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಅಸುಭನಿಮಿತ್ತೇ ಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕಾರಂ ಬಹುಲೀಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಅಭಿಜ್ಝಾಯ ಪಹಾನಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಅನತ್ಥಂ ಮೇ ಅಚರಿ, ತಂ ಕುತೇತ್ಥ ಲಬ್ಭಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವಾ ಮೇತ್ತಾಭಾವನಾದಿವಸೇನ ವಾ ಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಬ್ಯಾಪಾದಪ್ಪಹಾನಂ ಹೋತಿ. ಏವಮಿದಂ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ರೂಪಾದೀಸು ಕಿಲೇಸಾನುಬನ್ಧನಿಮಿತ್ತಾದಿಗ್ಗಾಹಪರಿವಜ್ಜನಲಕ್ಖಣಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಸಂವರಸೀಲನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

‘‘ಯಾನಿ ಸೋತಾನಿ ಲೋಕಸ್ಮಿಂ; (ಅಜಿತಾತಿ ಭಗವಾ,)

ಪಞ್ಞಾಯೇತೇ ಪಿಧಿಯ್ಯರೇ’’ತಿ –. (ಸು. ನಿ. ೧೦೪೧);

ವುತ್ತತ್ತಾ ¶ ‘‘ಸತಿಮಾ ಸಮ್ಪಜಾನೋ ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಏತ್ಥ ಪನ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಸಮ್ಪಜಞ್ಞಂ ಸಾತ್ಥಕಸಪ್ಪಾಯಗೋಚರಅಸಮ್ಮೋಹವಸೇನ. ಸಂವರವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

೪೫೫. ದೇಸನಾ ¶ ಸಂವರೋ ಏಟ್ಠಿ, ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣ ಭೇದತೋತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೫೮೫; ವಿಸುದ್ಧಿ. ೧.೧೯) ದೇಸನಾಸುದ್ಧಿ ಸಂವರಸುದ್ಧಿ ಪರಿಯೇಟ್ಠಿಸುದ್ಧಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಸುದ್ಧೀತಿ ಏವಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಾ ಸುದ್ಧೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇದಾನಿ ತಾಹಿ ಸುದ್ಧೀಹಿ ವಿಸುಜ್ಝನಕೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸಮ್ಮತ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ.

೪೫೬. ‘‘ಪುನ ಏವಂ ನ ಕರಿಸ್ಸ’’ನ್ತಿ ಚಿತ್ತಾಧಿಟ್ಠಾನಸಂವರಾ ಯಸ್ಮಾ ಸುಜ್ಝತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಸಂವರೋ, ತಸ್ಮಾ ಇನ್ದ್ರಿಯಸಂವರೋ ‘‘ಸಂವರಸುದ್ಧೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೪೫೭. ಪಹಾಯಾನೇಸನನ್ತಿ ಅನೇಸನಂ ಪಹಾಯ ಧಮ್ಮೇನ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೇತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ.

೪೫೮. ‘‘ಪಟಿಸಙ್ಖಾ ಯೋನಿಸೋ ಚೀವರಂ ಪಟಿಸೇವಾಮಿ…ಪೇ… ಉಪ್ಪನ್ನಾನಂ ವೇಯ್ಯಾಬಾಧಿಕಾನಂ…ಪೇ… ಪರಮತಾಯಾ’’ತಿ (ಮ. ನಿ. ೧.೨೩; ಅ. ನಿ. ೬.೫೮) ಚ ಏವಂ ಚತೂಸುಪಿ ಪಚ್ಚಯೇಸು ಯಥಾವುತ್ತಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಸುಜ್ಝನಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏತ್ಥ ಪನ ದುವಿಧಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಂ ಪಟಿಲಾಭಕಾಲೇ ಚ ಪರಿಭೋಗಕಾಲೇ ಚ. ಪಟಿಲಾಭಕಾಲೇ ಹಿ ಧಾತುವಸೇನ ವಾ ಪಟಿಕ್ಕೂಲವಸೇನ ವಾ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಠಪಿತಚೀವರಾದೀನಿ ತತೋ ಉತ್ತರಿ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಅನವಜ್ಜೋವ ಪರಿಭೋಗೋ, ಪರಿಭೋಗಕಾಲೇಪಿ. ಸುದ್ಧಿವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಸುದ್ಧಿನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೪೫೯. ‘‘ಚತ್ತಾರಿಮಾನಿ ¶ , ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಪ್ಪಾನಿ ಚೇವ ಸುಲಭಾನಿ ಚ, ತಾನಿ ಚ ಅನವಜ್ಜಾನಿ. ಕತಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ? ಪಂಸುಕೂಲಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚೀವರಾನಂ ಅಪ್ಪಞ್ಚ ಸುಲಭಞ್ಚ, ತಞ್ಚ ಅನವಜ್ಜಂ. ಪಿಣ್ಡಿಯಾಲೋಪೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭೋಜನಾನಂ ಅಪ್ಪಞ್ಚ ಸುಲಭಞ್ಚ, ತಞ್ಚ ಅನವಜ್ಜಂ. ರುಕ್ಖಮೂಲಂ ¶ , ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೇನಾಸನಾನಂ ಅಪ್ಪಞ್ಚ ಸುಲಭಞ್ಚ, ತಞ್ಚ ಅನವಜ್ಜಂ. ಪೂತಿಮುತ್ತಭೇಸಜ್ಜಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭೇಸಜ್ಜಾನಂ ಅಪ್ಪಞ್ಚ ಸುಲಭಞ್ಚ, ತಞ್ಚ ಅನವಜ್ಜಂ. ಇಮಾನಿ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚತ್ತಾರಿ ಅಪ್ಪಾನಿ ಚೇವ ಸುಲಭಾನಿ ಚ, ತಾನಿ ಚ ಅನವಜ್ಜಾನೀ’’ತಿ (ಅ. ನಿ. ೪.೨೭; ಇತಿವು. ೧೦೧) ವಚನತೋ ‘‘ಅಪ್ಪೇನಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ.

ಸನ್ತುಟ್ಠೋತಿ ಏತ್ಥ ಯಥಾಲಾಭಯಥಾಬಲಯಥಾಸಾರುಪ್ಪಸನ್ತೋಸಾನಂ ವಸೇನ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಪಚ್ಚಯೇ ತಯೋ ತಯೋ ಕತ್ವಾ ಚತೂಸು ಪಚ್ಚಯೇಸು ದ್ವಾದಸ ಸನ್ತೋಸಾ ಹೋನ್ತಿ. ಮತ್ತಞ್ಞೂತಿ ಏತ್ಥ (ಮ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧.೪೨೨; ಸಂ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೩.೪.೨೩೯; ಅ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩.೧೬; ಇತಿವು. ಅಟ್ಠ. ೨೮; ಧ. ಸ. ಅಟ್ಠ. ೧೨೪-೧೩೪) ಚತ್ತಾರೋ ಮತ್ತಾ ಪರಿಯೇಸನಮತ್ತಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಮತ್ತಾ ಪರಿಭೋಗಮತ್ತಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಮತ್ತಾತಿ. ಇತರೀತರೇನ ಯಾಪೇನ್ತೋ ಸುಭರೋ ನಾಮ. ಸನ್ತೋಸವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಸನ್ತೋಸನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೪೬೧-೨. ಅಸುಭನ್ತಿ ಅಸುಭಭಾವನಾ. ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಚತುರಾರಕ್ಖಾ ನಾಮಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಇದಾನಿ ತೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಆರಕತ್ತಾದಿನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ಆರಕತ್ತಾದಿನಾತಿ ಏತ್ಥ ಆರಕತ್ತಾ, ಅರೀನಂ ಅರಾನಞ್ಚ ಹತತ್ತಾ, ಪಚ್ಚಯಾದೀನಂ ಅರಹತ್ತಾ, ಪಾಪಕರಣೇ ರಹಾಭಾವಾತಿ ಇಮೇಹಿ ತಾವ ಚತೂಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಸೋ ಭಗವಾ ಅರಹನ್ತಿ ಅನುಸ್ಸರಿತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ –

‘‘ಆರಕತ್ತಾ ¶ ಹತತ್ತಾ ಚ, ಕಿಲೇಸಾರೀನ ಸೋ ಮುನಿ;

ಹತಸಂಸಾರಚಕ್ಕಾರೋ, ಪಚ್ಚಯಾದೀನ ಚಾರಹೋ;

ನ ರಹೋ ಕರೋತಿ ಪಾಪಾನಿ, ಅರಹಂ ತೇನ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ. (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧; ವಿಸುದ್ಧಿ. ೧.೧೩೦);

ಭಗವಾ ¶ ಪನ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸೇಹಿ ಸುವಿದೂರವಿದೂರೇ ಠಿತೋ ಮಗ್ಗೇನ ಸವಾಸನಕಿಲೇಸಾನಂ ಹತತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಆರಕತ್ತಾ ಅರಹ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೋ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ –

ನಾಥೋ ತೇನಾರಹಂ ಮತೋ’’ತಿ. (ವಿಸುದ್ಧಿ. ೧.೧೨೫);

ಭಗವತಾ ಪನ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸಾರಯೋ ಹತಾ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅರೀನಂ ಹತತ್ತಾಪಿ ಅರಹ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೋ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ –

‘‘ಯಸ್ಮಾ ರಾಗಾದಿಸಙ್ಖಾತಾ, ಸಬ್ಬೇಪಿ ಅರಯೋ ಹತಾ;

ಪಞ್ಞಾಸತ್ಥೇನ ನಾಥೇನ, ತಸ್ಮಾಪಿ ಅರಹಂ ಮತೋ’’ತಿ. (ವಿಸುದ್ಧಿ. ೧.೧೨೬);

ಯಂ ಪನೇತಂ ಅವಿಜ್ಜಾಭವತಣ್ಹಾಮಯನಾಭಿಪುಞ್ಞಾಭಿಸಙ್ಖಾರಅಪುಞ್ಞಾಭಿಸಙ್ಖಾರಆನೇಞ್ಜಾಭಿಸಙ್ಖಾರಾರಂ ಜರಾಮರಣನೇಮಿ ‘‘ಆಸವಸಮುದಯಾ ಅವಿಜ್ಜಾಸಮುದಯೋ’’ತಿ (ಮ. ನಿ. ೧.೧೦೩) ವಚನತೋ ಆಸವಸಮುದಯಮಯೇನ ಅಕ್ಖೇನ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ತಿಭವರಥೇ ಯೋಜಿತಂ ಅನಾದಿಕಾಲಪ್ಪವತ್ತಂ ಸಂಸಾರಚಕ್ಕಂ, ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಬೋಧಿರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನವೀರಿಯಪಾದೇಹಿ ಚತುಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸೀಲಪಥವಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಸದ್ಧಾಹತ್ಥೇನ ಕಮ್ಮಕ್ಖಯಕರಞಾಣಫರಸುಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇ ಅರಾ ಹತಾ. ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅರಾನಂ ಹತತ್ತಾ ಅರಹ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೋ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ –

‘‘ಅರಾ ಸಂಸಾರಚಕ್ಕಸ್ಸ, ಹತಾ ಞಾಣಾಸಿನಾ ಯತೋ;

ಲೋಕನಾಥೇನ ತೇನೇಸ, ಅರಹನ್ತಿ ಪವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ. (ವಿಸುದ್ಧಿ. ೧.೧೨೮);

ಅಗ್ಗದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯತ್ತಾ ¶ ಚೀವರಾದೀನಂ ಪಚ್ಚಯಾನಂ ಉತ್ತಮಪೂಜಾಯ ಚ ಯುತ್ತೋ ಭಗವಾ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಪಚ್ಚಯಾದೀನಂ ಅರಹತ್ತಾ ಚ ಅರಹ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ –

ತಸ್ಮಾ ಜಿನೋ ಅರಹತಿ ನಾಮಮೇತ’’ನ್ತಿ. (ವಿಸುದ್ಧಿ. ೧.೧೨೯);

ಯಥಾ ಲೋಕೇ ಕೇಚಿ ಪಣ್ಡಿತಮಾನಿನೋ ಅಸಿಲೋಕಭಯೇನ ರಹೋ ಪಾಪಾನಿ ಕರೋನ್ತಿ, ತಥಾ ಭಗವಾ ಕದಾಚಿಪಿ ನ ಕರೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಪಾಪಕರಣೇ ರಹಾಭಾವಾ ಚ ಅರಹ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ –

‘‘ಯಸ್ಮಾ ನತ್ಥಿ ರಹೋ ನಾಮ, ಪಾಪಕಮ್ಮೇಸು ತಾದಿನೋ;

ರಹಾಭಾವೇನ ತೇನೇಸ, ಅರಹಂ ಇತಿ ವಿಸ್ಸುತೋ’’ತಿ. (ವಿಸುದ್ಧಿ. ೧.೧೩೦) –

ಏವಂ ಆರಕತ್ತಾದಿನಾ ಅರಹನ್ತಿ ಭಾವೇತಬ್ಬಂ.

ಸಮ್ಮಾ ಸಾಮಞ್ಚ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಾನಂ ಬುದ್ಧತ್ತಾ ಪನ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ. ಸಮ್ಮಾತಿ ಞಾಯೇನೇವ, ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯೇ ಧಮ್ಮೇ ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯತೋ ಪರಿಞ್ಞೇಯ್ಯೇ ಧಮ್ಮೇ ಪರಿಞ್ಞೇಯ್ಯತೋ ಪಹಾತಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮೇ ಪಹಾತಬ್ಬತೋ ಸಚ್ಛಿಕಾತಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮೇ ಸಚ್ಛಿಕಾತಬ್ಬತೋ ಭಾವೇತಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮೇ ಭಾವೇತಬ್ಬತೋ ಏವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಾಮಞ್ಚಾತಿ ಅತ್ತನಾವ. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ –

‘‘ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾತಂ, ಭಾವೇತಬ್ಬಞ್ಚ ಭಾವಿತಂ;

ಪಹಾತಬ್ಬಂ ಪಹೀನಂ ಮೇ, ತಸ್ಮಾ ಬುದ್ಧೋಸ್ಮಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ’’ತಿ. (ಮ. ನಿ. ೨.೩೯೯; ಸು. ನಿ. ೫೬೩);

‘‘ಇತಿಪಿ ಸೋ ಭಗವಾ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ವಿಜ್ಜಾಚರಣಸಮ್ಪನ್ನೋ ಸುಗತೋ ಲೋಕವಿದೂ ಅನುತ್ತರೋ ಪುರಿಸದಮ್ಮಸಾರಥಿ ಸತ್ಥಾದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತೇ ನವಭೇದೇ ಭಗವತೋ ಗುಣೇ ಯಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜನತೋ ಸತಿಯೇವ ಅನುಸ್ಸತಿ, ಪವತ್ತಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನಮ್ಹಿಯೇವ ವಾ ಪವತ್ತತ್ತಾ ಸದ್ಧಾಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸ ¶ ಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ಅನುರೂಪಾ ಸತೀತಿ ಅನುಸ್ಸತಿ, ಬುದ್ಧಂ ಆರಬ್ಭ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಅನುಸ್ಸತಿ ಬುದ್ಧಾನುಸ್ಸತಿ, ಯಾ ಏವಂ ನವವಿಧೇನ ಪವತ್ತಾ ಸತಿ ¶ , ಸಾ ಬುದ್ಧಾನುಸ್ಸತಿ ನಾಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ಪನ ಆಚರಿಯೇನ ಬುದ್ಧಘೋಸೇನ ಬುದ್ಧಾನುಸ್ಸತಿ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ (ವಿಸುದ್ಧಿ. ೧.೧೨೩ ಆದಯೋ) ವುತ್ತಾ, ಅತ್ಥಿಕೇನ ಪನ ತತೋ ಪಚ್ಚಾಸೀಸಿತಬ್ಬಾ.

೪೬೩-೪. ಚತುರಾರಕ್ಖಾಯ ಸಾಯಂಪಾತಂ ಭಾವೇತಬ್ಬತ್ತಾ ಮೇತ್ತಾಭಾವನಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೇನ ಥೇರೇನ ಸಬ್ಬತ್ಥಕಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಭಾವನಾವಸೇನ ದಸ್ಸಿತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಇತರಥಾ ‘‘ಅತ್ತಾನಂ ಉಪಮಂ ಕತ್ವಾ, ನ ಹನೇಯ್ಯ ನ ಘಾತಯೇ’’ತಿ (ಧ. ಪ. ೧೨೯-೧೩೦) ವಚನತೋ ಸಬ್ಬಪಠಮಂ ‘‘ಅಹಂ ಸುಖಿತೋ ಹೋಮಿ, ಅವೇರೋ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಭಾವೇತ್ವಾವ ಅತ್ತನಿ ಚಿತ್ತಂ ನಿಪರಿಬನ್ಧಮಾನಂ ಕತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾದೀಸು ಕಮೇನ ಭಾವೇತಬ್ಬಾ. ಅತ್ತನಿ ಪನ ಅಪ್ಪನಾ ನ ಹೋತಿ. ಗೋಚರಗಾಮಮ್ಹಿ ಇಸ್ಸರೇ ಜನೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತತ್ಥಾತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೧೬೫) ಗೋಚರಗಾಮೇ. ಸೀಮಟ್ಠಸಙ್ಘತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪರಿಚ್ಛಿಜ್ಜ ಪರಿಚ್ಛಿಜ್ಜಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಏವಂ ಮೇತ್ತಂ ಭಾವೇನ್ತೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ ಮೇತ್ತಾಯ ಸಹವಾಸೀನಂ ಮುದುಚಿತ್ತಂ ಜನೇತಿ, ಅಥಸ್ಸ ಸುಖಸಂವಾಸತಾ ಹೋತಿ. ಸೀಮಟ್ಠಕದೇವತಾಸು ಮೇತ್ತಾಯ ಮುದುಕತಚಿತ್ತಾಹಿ ದೇವತಾಹಿ ಧಮ್ಮಿಕಾಯ ರಕ್ಖಾಯ ಸುಸಂವಿಹಿತರಕ್ಖೋ ಹೋತಿ. ಗೋಚರಗಾಮಮ್ಹಿ ಇಸ್ಸರಜನೇ ಮೇತ್ತಾಯ ಮುದುಕತಚಿತ್ತಸನ್ತಾನೇಹಿ ಇಸ್ಸರೇಹಿ ಧಮ್ಮಿಕಾಯ ರಕ್ಖಾಯ ಸುರಕ್ಖಿತಪರಿಕ್ಖಾರೋ ಹೋತಿ. ತತ್ಥ ಮನುಸ್ಸೇ ಮೇತ್ತಾಯ ಪಸಾದಿತಚಿತ್ತೇಹಿ ತೇಹಿ ಅಪರಿಭೂತೋ ಹುತ್ವಾ ವಿಚರತಿ. ಸಬ್ಬಸತ್ತೇಸು ಮೇತ್ತಾಯ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅಪ್ಪಟಿಹತಚಾರೋ ಹೋತಿ.

೪೬೫-೬. ವಣ್ಣತೋ ಚ ಸಣ್ಠಾನತೋ ಚ ಓಕಾಸತೋ ಚ ದಿಸತೋ ಚ ಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಚ ಕೇಸಾದಿಕೋಟ್ಠಾಸೇ ವವತ್ಥಪೇತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏತ್ಥ ವಣ್ಣತೋತಿ (ವಿಸುದ್ಧಿ. ೧.೧೧೦) ಕೇಸಾದೀನಂ ವಣ್ಣತೋ. ಸಣ್ಠಾನತೋತಿ ತೇಸಂಯೇವ ಸಣ್ಠಾನತೋ. ಓಕಾಸತೋತಿ ‘‘ಅಯಂ ಕೋಟ್ಠಾಸೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಾಮ ಓಕಾಸೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ’’ತಿ ಏವಂ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಓಕಾಸತೋ. ದಿಸತೋತಿ ¶ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸರೀರೇ ನಾಭಿತೋ ಉದ್ಧಂ ಉಪರಿಮಾ ದಿಸಾ, ಅಧೋ ಹೇಟ್ಠಿಮಾ ದಿಸಾ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅಯಂ ಕೋಟ್ಠಾಸೋ ಇಮಿಸ್ಸಾ ನಾಮ ದಿಸಾಯಾ’’ತಿ ದಿಸಾ ವವತ್ಥಪೇತಬ್ಬಾ. ಪರಿಚ್ಛೇದತೋತಿ ಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ವಿಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದತೋತಿ ದ್ವೇ ಪರಿಚ್ಛೇದಾ. ತತ್ಥ ‘‘ಅಯಂ ಕೋಟ್ಠಾಸೋ ಹೇಟ್ಠಾ ಚ ಉಪರಿ ಚ ತಿರಿಯಞ್ಚ ಇಮಿನಾ ನಾಮ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ’’ತಿ ಏವಂ ಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ‘‘ಕೇಸಾ ನ ಲೋಮಾ, ಲೋಮಾ ನ ಕೇಸಾ’’ತಿ ಏವಂ ಅಮಿಸ್ಸಕವಸೇನ ವಿಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ.

ಏವಂ ¶ ಪಞ್ಚಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ ವವತ್ಥಾನಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಮನಸಿ ಕರೋನ್ತೇನ ಏವಂ ಮನಸಿ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅನುಪುಬ್ಬತೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಅನುಪುಬ್ಬತೋತಿ ಸಜ್ಝಾಯಕರಣಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ‘‘ಕೇಸಾ ನಖಾ’’ತಿ ಏವಂ ಏಕನ್ತರಿಕಾಯ ವಾ ‘‘ಲೋಮಾ ಕೇಸಾ’’ತಿ ಏವಂ ಉಪ್ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ವಾ ನ ಮನಸಿ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಅಥ ಖೋ ‘‘ಕೇಸಾ ಲೋಮಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಅನುಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಮನಸಿ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಅನುಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಮನಸಿ ಕರೋನ್ತೇನಾಪಿ ನಾತಿಸೀಘಂ ನಾತಿಸಣಿಕಂ ಮನಸಿ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಬಹಿದ್ಧಾ ಪುಥುತ್ತಾರಮ್ಮಣೇ ಚೇತಸೋ ವಿಕ್ಖೇಪೋ ಪಟಿಬಾಹಿತಬ್ಬೋ. ‘‘ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮ್ಮ, ಮುಞ್ಚನ್ತಸ್ಸಾನುಪುಬ್ಬತೋ’’ತಿ ಪಾಠೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಏವಞ್ಹಿ ಸತಿ ಭಾವನಾಕ್ಕಮೇನ ಅತ್ಥೋ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋ ಹೋತಿ. ‘‘ಕೇಸಾ ಲೋಮಾ’’ತಿಆದಿಪಞ್ಞತ್ತಿಂ ಅಮನಸಿಕತ್ವಾ ಪಟಿಕ್ಕೂಲಭಾವೇನ ಏವಂ ಚಿತ್ತಂ ಠಪೇತಬ್ಬಂ. ಮುಞ್ಚನ್ತಸ್ಸಾನುಪುಬ್ಬತೋತಿ ಯೋ ಯೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೋ ಆಪಾಥಂ ನಾಗಚ್ಛತಿ, ತಂ ತಂ ಅನುಪುಬ್ಬತೋ ಮುಞ್ಚನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೪೬೭. ಇದಾನಿ ಯಥಾ ಪಟಿಕ್ಕೂಲಮನಸಿಕಾರೋ ಕಾತಬ್ಬೋ, ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ವಣ್ಣಆಸಯಸಣ್ಠಾನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ಏತೇಹಿ ವಣ್ಣಾದೀಹಿ ಕೋಟ್ಠಾಸೇಹಿ ಪಟಿಕ್ಕೂಲಾತಿ ಭಾವನಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏತ್ಥ (ವಿಭ. ಅಟ್ಠ. ೩೫೬; ವಿಸುದ್ಧಿ. ೧.೧೭೮) ಕೇಸಾ ತಾವ ವಣ್ಣತೋಪಿ ಪಟಿಕ್ಕೂಲಾ. ತಥಾ ¶ ಹಿ ಯಾಗುಭತ್ತಾದೀಸು ಕೇಸವಣ್ಣಂ ಕಿಞ್ಚಿ ದಿಸ್ವಾ ಜಿಗುಚ್ಛನ್ತಿ. ಸಣ್ಠಾನತೋಪಿ ಪಟಿಕ್ಕೂಲಾ. ತಥಾ ಹಿ ರತ್ತಿಂ ಭುಞ್ಜನ್ತಾ ಕೇಸಸಣ್ಠಾನಂ ಮಕಚಿವಾಕಾದಿಕಂ ಛುಪಿತ್ವಾ ಜಿಗುಚ್ಛನ್ತಿ. ತೇಲಮಕ್ಖನಾದಿವಿರಹಿತಾನಞ್ಚ ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ಪಕ್ಖಿತ್ತಾನಞ್ಚ ಗನ್ಧೋ ಅತಿವಿಯ ಪಟಿಕ್ಕೂಲೋತಿ ಗನ್ಧತೋಪಿ ಪಟಿಕ್ಕೂಲಾ. ಅಸುಚಿಟ್ಠಾನೇ ಜಾತಸೂಪೇಯ್ಯಪಣ್ಣಂ ವಿಯ ಪುಬ್ಬಲೋಹಿತಮುತ್ತಕರೀಸಪಿತ್ತಸೇಮ್ಹಾದಿನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಜಾತತ್ತಾ ಆಸಯತೋಪಿ ಪಟಿಕ್ಕೂಲಾ. ಗೂಥರಾಸಿಮ್ಹಿ ಉಟ್ಠಿತಕಣ್ಣಿಕಂ ವಿಯ ಏಕತಿಂಸಕೋಟ್ಠಾಸರಾಸಿಮ್ಹಿ ಜಾತತ್ತಾ ಓಕಾಸತೋಪಿ ಪಟಿಕ್ಕೂಲಾ. ಉದ್ಧುಮಾತಕಂ ವಿನೀಲಕಂ ವಿಪುಬ್ಬಕಂ ವಿಚ್ಛಿದ್ದಕಂ ವಿಕ್ಖಾಯಿತಕಂ ವಿಕ್ಖಿತ್ತಕಂ ಹತವಿಕ್ಖಿತ್ತಕಂ ಲೋಹಿತಕಂ ಪುಳವಕಂ ಅಟ್ಠಿಕನ್ತಿ ಇಮೇಸು ಉದ್ಧುಮಾತಕಾದೀಸು ವತ್ಥೂಸು ಅಸುಭಾಕಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪವತ್ತಾ ಭಾವನಾ ವಾ ಅಸುಭಂ ನಾಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೪೬೮. ಯಂ ಪನೇತಂ ಅರಹನ್ತಾನಂ ವಟ್ಟದುಕ್ಖಸಮುಚ್ಛೇದಸಙ್ಖಾತಂ ಸಮುಚ್ಛೇದಮರಣಂ (ವಿಸುದ್ಧಿ. ೧.೧೬೭), ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಖಣಭಙ್ಗಸಙ್ಖಾತಂ ಖಣಿಕಮರಣಂ, ‘‘ರುಕ್ಖೋ ಮತೋ, ಲೋಹಂ ಮತ’’ನ್ತಿಆದಿ ಸಮ್ಮುತಿಮರಣಞ್ಚ, ನ ತಂ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ. ಇಧ ಪನ ಮರಣನ್ತಿ ಏಕಭವಪರಿಯಾಪನ್ನಸ್ಸ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ಉಪಚ್ಛೇದೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ. ತಮ್ಪಿ ಕಾಲಮರಣಂ ಅಕಾಲಮರಣನ್ತಿ ದುವಿಧಂ ಹೋತಿ. ತತ್ಥ ಕಾಲಮರಣಂ ಪುಞ್ಞಕ್ಖಯೇನ ವಾ ಆಯುಕ್ಖಯೇನ ವಾ ಉಭಯಕ್ಖಯೇನ ವಾ ಹೋತಿ, ಅಕಾಲಮರಣಂ ಉಪಪೀಳಕಉಪಚ್ಛೇದಕಕಮ್ಮವಸೇನ ¶ . ‘‘ಮರಣಂ ಮೇ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಜೀವಿತಂ ಉಚ್ಛಿಜ್ಜಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಮರಣಂ ಮರಣ’’ನ್ತಿ ವಾ ಯೋನಿಸೋ ಭಾವಯಿತ್ವಾನಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

೪೬೯-೭೦. ಯಸ್ಸ ಪನ ಏತ್ತಾವತಾ ಉಪಚಾರಜ್ಝಾನಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತೇನ ವಧಕಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನತೋ ಸಮ್ಪತ್ತಿವಿಪತ್ತಿತೋ ಉಪಸಂಹರಣತೋ ಕಾಯಬಹುಸಾಧಾರಣತೋ ಆಯುದುಬ್ಬಲತೋ ಅನಿಮಿತ್ತತೋ ಅದ್ಧಾನಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಖಣಪರಿತ್ತತೋತಿ ಇಮೇಹಿ ಅಟ್ಠಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ ಮರಣಂ ಅನುಸ್ಸರಿತಬ್ಬಂ, ಇದಾನಿ ¶ ತೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ವಧಕಸ್ಸೇವುಪಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ಅಸಿಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಸೀಸಂ ಛಿನ್ದಿತುಂ ಠಿತವಧಕೋ ವಿಯ ಮರಣಂ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತಮೇವಾತಿ ಭಾವನಾ ಮರಣಸ್ಸತಿ ನಾಮಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಏವಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ. ಸಬ್ಬಂ ಆರೋಗ್ಯಂ ಬ್ಯಾಧಿಪರಿಯೋಸಾನಂ, ಸಬ್ಬಂ ಯೋಬ್ಬನಂ ಜರಾಪರಿಯೋಸಾನಂ, ಸಬ್ಬಂ ಜೀವಿತಂ ಮರಣಪರಿಯೋಸಾನಂ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅಯಂ ಯೋಬ್ಬನಾದಿಕಾಯಸಮ್ಪತ್ತಿ ತಾವದೇವ ಸೋಭತಿ, ಯಾವ ಮರಣಸಙ್ಖಾತಾ ವಿಪತ್ತಿ ನ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಏವಮಾದಿನಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿವಿಪತ್ತಿತೋ ಚ, ಸತ್ತಹಾಕಾರೇಹಿ ಉಪಸಂಹರಣತೋ ಮರಣಂ ಅನುಸ್ಸರಿತಬ್ಬಂ ಯಸಮಹತ್ತತೋ ಪುಞ್ಞಮಹತ್ತತೋ ಥಾಮಮಹತ್ತತೋ ಇದ್ಧಿಮಹತ್ತತೋ ಪಞ್ಞಾಮಹತ್ತತೋ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧತೋತಿ. ತತ್ಥ ‘‘ಇದಂ ಮರಣಂ ನಾಮ ಮಹಾಯಸಾನಂ ಮಹಾಪರಿವಾರಾನಂ ಮಹಾಸಮ್ಮತಮನ್ಧಾತಾದೀನಮ್ಪಿ ಉಪರಿ ಪತತಿ, ಕಿಮಙ್ಗಂ ಪನ ಮಯ್ಹಂ ಉಪರಿ ನ ಪತಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಯಸಮಹತ್ತತೋ,

‘‘ವಾಸುದೇವೋ ಬಲದೇವೋ, ಭೀಮಸೇನಾದಯೋ ಮಹಾ;

ಬಲಾ ಮಚ್ಚುವಸಂ ಪತ್ತಾ, ಮಾದಿಸೇಸು ಕಥಾವ ಕಾ’’ತಿ. –

‘‘ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಾದೀನಂ ಮಹಿದ್ಧಿಕಾನಮ್ಪಿ ಉಪರಿ ಪತತಿ, ಮಾದಿಸೇಸು ಕಥಾವ ಕಾ’’ತಿ ಏವಂ ಇದ್ಧಿಮಹತ್ತತೋ, ‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತಾದೀನಂ ಮಹಾಪಞ್ಞಾನಮ್ಪಿ ಉಪರಿ ಪತತಿ, ಮಾದಿಸೇಸು ಕಥಾವ ಕಾ’’ತಿ ¶ ಏವಂ ಪಞ್ಞಾಮಹತ್ತತೋ. ಏವಂ ಇತರೇಸಮ್ಪಿ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾನಮ್ಪಿ ಮಹನ್ತಭಾವಂ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ತೇಸಮ್ಪಿ ಉಪರಿ ಮರಣಂ ಪತತಿ, ಕಿಮಙ್ಗಂ ಪನ ಮಯ್ಹಂ ಉಪರಿ ನ ಪತಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಉಪಸಂಹರಣತೋ ಚ, ‘‘ಅಯಂ ಕಾಯೋ ಬಹುಸಾಧಾರಣೋ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾನಂಯೇವ ಅನೇಕಸತಾನಂ ರೋಗಾನಂ ಬಾಹಿರಾನಂ ಅಹಿವಿಚ್ಛಿಕಾದೀನಞ್ಚಾ’’ತಿ ಕಾಯಬಹುಸಾಧಾರಣತೋ ಚ, ‘‘ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಪಟಿಬದ್ಧಂ ಜೀವಿತ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಆಯುದುಬ್ಬಲತೋ ಚ,

ಅನಿಮಿತ್ತಾ ನ ನಾಯರೇ’’ತಿ. (ಸಂ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧.೧.೨೦; ಜಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨.೩೪) –

ಏವಂ ಕಾಲವವತ್ಥಾನಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ ಚ, ‘‘ಯೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚಿರಂ ಜೀವತಿ, ಸೋ ವಸ್ಸಸತಂ ಜೀವತಿ ಅಪ್ಪಂ ವಾ ಭಿಯ್ಯೋ’’ತಿ (ಸಂ. ನಿ. ೧.೧೪೫) ವುತ್ತತ್ತಾ ಏವಮಾದಿನಾ ನಯೇನ ಅದ್ಧಾನಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಛೇದಾಚ ಭಾವನಾ ಮರಣಸ್ಸತಿ ನಾಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಖಣಪರಿತ್ತತೋ ಚ ಮರಣಸ್ಸತಿ ಭಾವೇತಬ್ಬಾ.

ಲಹು ಸೋ ವತ್ತತೇ ಖಣೋ’’ತಿ. (ವಿಸುದ್ಧಿ. ೧.೧೭೬) –

ಹಿ ವುತ್ತಂ. ಚತುರಾರಕ್ಖವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಚತುರಾರಕ್ಖನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೪೭೧-೨. ನಾಮರೂಪಂ ¶ ¶ ಪರಿಗ್ಗಯ್ಹಾತಿ ಏತ್ಥ (ವಿಸುದ್ಧಿ. ೨.೬೬೨ ಆದಯೋ) ನಾಮರೂಪಪರಿಗ್ಗಹಂ ಕಾತುಕಾಮೇನ ತಾವ ಠಪೇತ್ವಾ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಂ ಅವಸೇಸೇಸು ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ವುಟ್ಠಾಯ ವಿತಕ್ಕಾದೀನಿ ಝಾನಙ್ಗಾನಿ ಚ ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತೇ ಚ ಫಸ್ಸಾದಯೋ ಧಮ್ಮೇ ಲಕ್ಖಣರಸಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಪದಟ್ಠಾನವಸೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಸಬ್ಬಮೇತಂ ಆರಮ್ಮಣಾಭಿಮುಖಂ ನಮನತೋ ನಮನಟ್ಠೇನ ನಾಮ’’ನ್ತಿ ವವತ್ಥಪೇತಬ್ಬಂ. ತತೋ ತಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಂ ಪರಿಯೇಸನ್ತೋ ‘‘ಹದಯವತ್ಥುಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವತ್ತತೀ’’ತಿ ಪಸ್ಸತಿ, ಪುನ ವತ್ಥುಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಭೂತಾನಿ ಚ ಉಪಾದಾರೂಪಾನಿ ಚ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ಸಬ್ಬಂ ರುಪ್ಪನತೋ ವಿಕಾರಾಪತ್ತಿತೋ ರೂಪ’’ನ್ತಿ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ. ಪುನ ತದುಭಯಂ ‘‘ನಮನಲಕ್ಖಣಂ ನಾಮಂ, ರುಪ್ಪನಲಕ್ಖಣಂ ರೂಪ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ನಾಮರೂಪಂ ವವತ್ಥಪೇತಿ. ಇದಂ ಸಬ್ಬಂ ಸಮಥಯಾನಿಕವಸೇನ ವುತ್ತಂ. ವಿಪಸ್ಸನಾಯಾನಿಕೋ ಪನ ಚತುಧಾತುವವತ್ಥಾನಮುಖೇನ ಭೂತುಪಾದಾಯರೂಪಾನಿ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಸಬ್ಬಮೇತಂ ರುಪ್ಪನತೋ ರೂಪ’’ನ್ತಿ ಪಸ್ಸತಿ. ತತೋ ಏವಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನರೂಪಸ್ಸ ಚಕ್ಖಾದೀನಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪವತ್ತಮಾನಾ ಅರೂಪಧಮ್ಮಾಪಿ ಆಪಾಥಮಾಗಚ್ಛನ್ತಿ. ತತೋ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತೇ ಅರೂಪಧಮ್ಮೇ ನಮನಲಕ್ಖಣೇನ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ‘‘ಏತಂ ನಾಮ’’ನ್ತಿ ಪಸ್ಸತಿ. ಸೋ ‘‘ಇದಂ ನಾಮಂ, ಇದಂ ರೂಪ’’ನ್ತಿ ದ್ವೇಧಾ ವವತ್ಥಪೇತಿ. ಏವಂ ವವತ್ಥಪೇತ್ವಾ ‘‘ನಾಮರೂಪತೋ ಉದ್ಧಂ ಅಞ್ಞೋ ಸತ್ತೋ ವಾ ಪುಗ್ಗಲೋ ವಾ ಪೋಸೋ ವಾ ದೇವೋ ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಾ ವಾ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಪಸ್ಸತಿ.

ಯಥಾಹಿ ಅಙ್ಗಸಮ್ಭಾರಾ, ಹೋತಿ ಸದ್ದೋ ರಥೋ ಇತಿ;

ಏವಂ ಖನ್ಧೇಸು ಸನ್ತೇಸು, ಹೋತಿ ಸತ್ತೋತಿ ಸಮ್ಮುತಿ. (ಸಂ. ನಿ. ೧.೧೭೧);

ಏವಮೇವ ಪಞ್ಚಸು ಉಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೇಸು ಸತಿ ಸತ್ತೋ, ಪುಗ್ಗಲೋತಿ ವಾ ವೋಹಾರಮತ್ತೋ ಹೋತೀತಿ ಏವಮಾದಿನಾ ನಯೇನ ನಾಮರೂಪಾನಂ ಯಾಥಾವದಸ್ಸನಸಙ್ಖಾತೇನ ದಿಟ್ಠಿವಿಸುದ್ಧಿಭೂತೇನ ಞಾಣೇನ ನಾಮರೂಪಂ ಪರಿಗ್ಗಯ್ಹಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

ತತೋ ¶ ತಸ್ಸ ಚ ಪಚ್ಚಯನ್ತಿ ಪುನ ತಸ್ಸ ನಾಮರೂಪಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಂ ಪರಿಗ್ಗಯ್ಹಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ವುತ್ತನಯೇನ ನಾಮರೂಪಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ‘‘ಕೋ ನು ಖೋ ಇಮಸ್ಸ ಹೇತೂ’’ತಿ ಪರಿಯೇಸನ್ತೋ ಅಹೇತುವಾದವಿಸಮಹೇತುವಾದೇಸು ದೋಸಂ ದಿಸ್ವಾ ರೋಗಂ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಸ ನಿದಾನಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಪರಿಯೇಸನ್ತೋ ವೇಜ್ಜೋ ವಿಯ ತಸ್ಸ ಹೇತುಞ್ಚ ಪಚ್ಚಯಞ್ಚ ಪರಿಯೇಸನ್ತೋ ಅವಿಜ್ಜಾ ತಣ್ಹಾ ಉಪಾದಾನಂ ಕಮ್ಮನ್ತಿ ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಧಮ್ಮೇ ನಾಮರೂಪಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಪಚ್ಚಯತ್ತಾ ‘‘ಹೇತೂ’’ತಿ ಚ ಆಹಾರಂ ಉಪತ್ಥಮ್ಭನಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯತ್ತಾ ‘‘ಪಚ್ಚಯೋ’’ತಿ ¶ ಚ ಪಸ್ಸತಿ. ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಕಾಯಸ್ಸ ಅವಿಜ್ಜಾದಯೋ ತಯೋ ಧಮ್ಮಾ ಮಾತಾ ವಿಯ ದಾರಕಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯಾ ಹೋನ್ತಿ, ಕಮ್ಮಂ ಪಿತಾ ವಿಯ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಜನಕಂ, ಆಹಾರೋ ಧಾತಿ ವಿಯ ದಾರಕಸ್ಸ ಸನ್ಧಾರಕೋ’’ತಿ ಏವಂ ರೂಪಕಾಯಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಪರಿಗ್ಗಹಂ ಕತ್ವಾ ಪುನ ‘‘ಚಕ್ಖುಞ್ಚ ಪಟಿಚ್ಚ ರೂಪೇ ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಸಂ. ನಿ. ೨.೪೩) ನಯೇನ ನಾಮಕಾಯಸ್ಸಪಿ ಹೇತುಪಚ್ಚಯಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ.

ಏವಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ‘‘ಅತೀತಾನಾಗತಾಪಿ ಧಮ್ಮಾ ಏವಮೇವ ಪವತ್ತನ್ತೀ’’ತಿ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಂ ಕರೋತಿ. ತಸ್ಸ ಯಾ ಸಾ ಪುಬ್ಬನ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ‘‘ಅಹೋಸಿಂ ನು ಖೋ ಅಹಂ ಅತೀತಮದ್ಧಾನಂ, ನ ನು ಖೋ ಅಹೋಸಿಂ, ಕಿಂ ನು ಖೋ, ಕಥಂ ನು ಖೋ, ಕಿಂ ಹುತ್ವಾ ಕಿಂ ಅಹೋಸಿಂ ನು ಖೋ ಅಹಂ ಅತೀತಮದ್ಧಾನ’’ನ್ತಿ ಪಞ್ಚವಿಧಾ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ವುತ್ತಾ, ಯಾಪಿ ಅಪರನ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ‘‘ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ ನು ಖೋ ಅಹಂ ಅನಾಗತಮದ್ಧಾನಂ, ನ ನು ಖೋ, ಕಿಂ ನು ಖೋ, ಕಥಂ ನು ಖೋ, ಕಿಂ ಹುತ್ವಾ ಕಿಂ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ ನು ಖೋ ಅಹಂ ಅನಾಗತಮದ್ಧಾನ’’ನ್ತಿ ಪಞ್ಚವಿಧಾ ವುತ್ತಾ, ಯಾಪಿ ಏತರಹಿ ವಾ ಪನ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ಅದ್ಧಾನಂ ಆರಬ್ಭ ‘‘ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಕಥಂಕಥೀ ಹೋತಿ, ಅಹಂ ನು ಖೋಸ್ಮಿ, ನೋ ನು ಖೋಸ್ಮಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋಸ್ಮಿ, ಕಥಂ ನು ಖೋಸ್ಮಿ, ಅಯಂ ನು ಖೋ ಸತ್ತೋ ಕುತೋ ಆಗತೋ, ಸೋ ಕುಹಿಂ ಗಾಮೀ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಛಬ್ಬಿಧಾ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ವುತ್ತಾ, ತಾ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಪಹೀಯನ್ತಿ. ಏವಂ ಪಚ್ಚಯಪರಿಗ್ಗಹಣೇನ ತೀಸು ಅದ್ಧಾಸು ¶ ಕಙ್ಖಂ ವಿತರಿತ್ವಾ ಠಿತಂ ಞಾಣಂ ‘‘ಕಙ್ಖಾವಿತರಣವಿಸುದ್ಧೀ’’ತಿಪಿ ‘‘ಧಮ್ಮಟ್ಠಿತಿಞಾಣ’’ನ್ತಿಪಿ ‘‘ಸಮ್ಮಾದಸ್ಸನ’’ನ್ತಿಪಿ ವುಚ್ಚತಿ.

ಏತ್ಥ ಪನ ತಿಸ್ಸೋ ಲೋಕಿಯಪರಿಞ್ಞಾ ಞಾತಪರಿಞ್ಞಾ ತೀರಣಪರಿಞ್ಞಾ ಪಹಾನಪರಿಞ್ಞಾತಿ. ತತ್ಥ ‘‘ರುಪ್ಪನಲಕ್ಖಣಂ ರೂಪಂ, ವೇದಯಿತಲಕ್ಖಣಾ ವೇದನಾ’’ತಿ ಏವಂ ತೇಸಂ ತೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಪಚ್ಚತ್ತಲಕ್ಖಣಸಲ್ಲಕ್ಖಣವಸೇನ ಪವತ್ತಾ ಪಞ್ಞಾ ಞಾತಪರಿಞ್ಞಾನಾಮ. ‘‘ರೂಪಂ ಅನಿಚ್ಚಂ, ವೇದನಾ ಅನಿಚ್ಚಾ’’ತಿಆದಿನಾ ತೇಸಂಯೇವ ಧಮ್ಮಾನಂ ಸಾಮಞ್ಞಲಕ್ಖಣಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಲಕ್ಖಣಾರಮ್ಮಣಿಕವಿಪಸ್ಸನಾಪಞ್ಞಾ ತೀರಣಪರಿಞ್ಞಾ ನಾಮ. ತೇಸು ಏವಂ ಪನ ಧಮ್ಮೇಸು ನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಾದಿಪಜಹನವಸೇನ ಪವತ್ತಾ ಲಕ್ಖಣಾರಮ್ಮಣಿಕವಿಪಸ್ಸನಾ ಪಹಾನಪರಿಞ್ಞಾ ನಾಮ. ತತ್ಥ ಸಙ್ಖಾರಪರಿಗ್ಗಹತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಪಚ್ಚಯಪರಿಗ್ಗಹಾ ಞಾತಪರಿಞ್ಞಾಯ ಭೂಮಿ. ಕಲಾಪಸಮ್ಮಸನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಉದಯಬ್ಬಯಾನುಪಸ್ಸನಾ ತೀರಣಪರಿಞ್ಞಾಯ ಭೂಮಿ. ಭಙ್ಗಾನುಪಸ್ಸನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಹಾನಪರಿಞ್ಞಾಯ ಭೂಮಿ. ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಹಿ ‘‘ಅನಿಚ್ಚತೋ ಅನುಪಸ್ಸನ್ತೋ ನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಂ ಪಜಹತಿ, ದುಕ್ಖತೋ ಅನುಪಸ್ಸನ್ತೋ ಸುಖಸಞ್ಞಂ, ಅನತ್ತತೋ ಅನುಪಸ್ಸನ್ತೋ ಅತ್ತಸಞ್ಞಂ, ನಿಬ್ಬಿನ್ದನ್ತೋ ನನ್ದಿಂ, ವಿರಜ್ಜನ್ತೋ ರಾಗಂ, ನಿರೋಧೇನ್ತೋ ಸಮುದಯಂ, ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತೋ ¶ ಆದಾನಂ ಪಜಹತೀ’’ತಿ (ಪಟಿ. ಮ. ೧.೫೨) ಏವಂ ಪಜಹನ್ತೋ ನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಾದಿಪಹಾನಸಾಧಿಕಾನಂ ಸತ್ತನ್ನಂ ಅನುಪಸ್ಸನಾನಂ ಆಧಿಪಚ್ಚಂ ಹೋತಿ. ಇತಿ ಇಮಾಸು ಪರಿಞ್ಞಾಸು ಸಙ್ಖಾರಪರಿಚ್ಛೇದಸ್ಸ ಚೇವ ಪಚ್ಚಯಪರಿಗ್ಗಹಸ್ಸ ಚ ಸಾಧಿತತ್ತಾ ಇಮಿನಾ ಯೋಗಿನಾ ಞಾತಪರಿಞ್ಞಾ ಅಧಿಗತಾ ಹೋತಿ.

ಪುನ ‘‘ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ರೂಪಂ ಅತೀತಾನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ವಾ ಬಹಿದ್ಧಾ ವಾ ಓಳಾರಿಕಂ ವಾ ಸುಖುಮಂ ವಾ ಹೀನಂ ವಾ ಪಣೀತಂ ವಾ ಯಂ ದೂರೇ ಸನ್ತಿಕೇ ವಾ, ಸಬ್ಬಂ ರೂಪಂ ಹುತ್ವಾ ಅಭಾವತೋ ಅನಿಚ್ಚಂ, ಉದಯಬ್ಬಯಪ್ಪಟಿಪೀಳಿತತ್ತಾ ದುಕ್ಖಂ, ಅವಸವತ್ತಿತ್ತಾ ಅನತ್ತಾ. ಯಾ ಕಾಚಿ ವೇದನಾ, ಯಾ ಕಾಚಿ ಸಞ್ಞಾ, ಯೇ ಕೇಚಿ ಸಙ್ಖಾರಾ, ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಅತೀತಾನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ¶ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ವಾ ಬಹಿದ್ಧಾ ವಾ ಓಳಾರಿಕಂ ವಾ ಸುಖುಮಂ ವಾ ಹೀನಂ ವಾ ಪಣೀತಂ ವಾ ಯಂ ದೂರೇ ಸನ್ತಿಕೇ ವಾ, ಸಬ್ಬಂ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಹುತ್ವಾ ಅಭಾವತೋ ಅನಿಚ್ಚಂ, ಉದಯಬ್ಬಯಪ್ಪಟಿಪೀಳಿತತ್ತಾ ದುಕ್ಖಂ, ಅವಸವತ್ತಿತ್ತಾ ಅನತ್ತಾ’’ತಿ ಏವಮಾದಿನಾ ನಯೇನ ಕಲಾಪಸಮ್ಮಸನಂ ಕರೋತಿ. ಇದಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ತಿಲಕ್ಖಣಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾನ ಸಙ್ಖಾರೇ ಸಮ್ಮಸನ್ತೋ’’ತಿ.

ಏವಂ ಸಙ್ಖಾರೇಸು ಅನಿಚ್ಚದುಕ್ಖಅನತ್ತವಸೇನ ಕಲಾಪಸಮ್ಮಸನಂ ಕತ್ವಾ ಪುನ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಉದಯಬ್ಬಯಮೇವ ಪಸ್ಸತಿ. ಕಥಂ? ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾಸಮುದಯಾ (ಪಟಿ. ಮ. ೧.೫೦) ರೂಪಸಮುದಯೋ, ತಣ್ಹಾಕಮ್ಮಆಹಾರಸಮುದಯಾ ರೂಪಸಮುದಯೋ’ತಿ ಏವಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಸಮುದಯದಸ್ಸನಟ್ಠೇನ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಉದಯಂ ಪಸ್ಸತಿ, ನಿಬ್ಬತ್ತಿಲಕ್ಖಣಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋಪಿ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಉದಯಂ ಪಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಪಞ್ಚಹಾಕಾರೇಹಿ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಉದಯಂ ಪಸ್ಸತಿ. ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾನಿರೋಧಾ ರೂಪನಿರೋಧೋ, ತಣ್ಹಾಕಮ್ಮಆಹಾರನಿರೋಧಾ ರೂಪನಿರೋಧೋ’ತಿ ಏವಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯನಿರೋಧದಸ್ಸನಟ್ಠೇನ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ವಯಂ ಪಸ್ಸತಿ, ವಿಪರಿಣಾಮಲಕ್ಖಣಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋಪಿ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ವಯಂ ಪಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಪಞ್ಚಹಾಕಾರೇಹಿ ವಯಂ ಪಸ್ಸತಿ. ತಥಾ ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾಸಮುದಯಾ ವೇದನಾಸಮುದಯೋ, ತಣ್ಹಾಕಮ್ಮಫಸ್ಸಸಮುದಯಾ ವೇದನಾಸಮುದಯೋ’’ತಿ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ, ನಿಬ್ಬತ್ತಿಲಕ್ಖಣಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋಪಿ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಉದಯಂ ಪಸ್ಸತಿ. ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾನಿರೋಧಾ ವೇದನಾನಿರೋಧೋ, ತಣ್ಹಾಕಮ್ಮಫಸ್ಸನಿರೋಧಾ ವೇದನಾನಿರೋಧೋ’’ತಿ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ, ವಿಪರಿಣಾಮಲಕ್ಖಣಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋಪಿ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ವಯಂ ಪಸ್ಸತಿ. ಏವಂ ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧಾದೀಸುಪಿ. ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ – ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಫಸ್ಸಟ್ಠಾನೇ ನಾಮರೂಪಸಮುದಯಾ, ನಾಮರೂಪನಿರೋಧಾತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ಏವಂ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಖನ್ಧೇ ಪಚ್ಚಯಸಮುದಯವಸೇನ ಚ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಲಕ್ಖಣವಸೇನ ಚ ಪಚ್ಚಯನಿರೋಧವಸೇನ ಚ ವಿಪರಿಣಾಮಲಕ್ಖಣವಸೇನ ಚ ಉದಯಬ್ಬಯದಸ್ಸನೇನ ದಸ ¶ ದಸ ಕತ್ವಾ ಪಞ್ಞಾಸ ಲಕ್ಖಣಾನಿ ¶ ವುತ್ತಾನಿ. ತೇಸಂ ವಸೇನ ಏವಂ ರೂಪಸ್ಸ ಉದಯೋ ರೂಪಸ್ಸ ವಯೋತಿ ಪಚ್ಚಯತೋ ಚೇವ ಲಕ್ಖಣತೋ ಚ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಮನಸಿಕಾರಂ ಕರೋತಿ.

ತಸ್ಸೇವಂ ಕರೋತೋ ‘‘ಇತಿ ಕಿರ ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಅಹುತ್ವಾ ಸಮ್ಭೋನ್ತಿ, ಹುತ್ವಾ ಪಟಿವೇನ್ತೀ’’ತಿ ಞಾಣಂ ವಿಸದಂ ಹೋತಿ. ‘‘ಏವಂ ಕಿರ ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಉಪ್ಪನ್ನಾ ನಿರುಜ್ಝನ್ತೀ’’ತಿ ನಿಚ್ಚಂ ನವಾವ ಹುತ್ವಾ ಸಙ್ಖಾರಾ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ. ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ನಿಚ್ಚಂ ನವಾ, ಸೂರಿಯುಗ್ಗಮನೇ ಉಸ್ಸಾವಬಿನ್ದು ವಿಯ, ಉದಕಬುಬ್ಬುಳೋ ವಿಯ, ಉದಕೇ ದಣ್ಡರಾಜಿ ವಿಯ, ಆರಗ್ಗೇ ಸಾಸಪೋ ವಿಯ, ವಿಜ್ಜುಪ್ಪಾದೋ ವಿಯ ಚ ಪರಿತ್ತಟ್ಠಾಯಿನೋ. ಮಾಯಾಮರೀಚಿಸುಪಿನಅಲಾತಚಕ್ಕಗನ್ಧಬ್ಬನಗರಫೇಣಪಿಣ್ಡಕದಲಿಆದಯೋ ವಿಯ ನಿಸ್ಸಾರಾ ಹುತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ. ಏತ್ತಾವತಾ ಚಾನೇನ ವಯಧಮ್ಮಮೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಉಪ್ಪನ್ನಞ್ಚ ವಯಂ ಉಪೇತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಆಕಾರೇನ ಸಮಪಞ್ಞಾಸ ಲಕ್ಖಣಾನಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಠಿತಂ ಉದಯಬ್ಬಯಾನುಪಸ್ಸನಂ ನಾಮ ಪಠಮಂ ತರುಣವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ ಅಧಿಗತಂ ಹೋತಿ, ಯಸ್ಸಾಧಿಗಮಾ ಆರದ್ಧವಿಪಸ್ಸಕೋತಿ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗಚ್ಛತಿ.

ಅಥಸ್ಸ ಆರದ್ಧವಿಪಸ್ಸಕಸ್ಸ ಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ಓಭಾಸೋ ಞಾಣಂ ಪೀತಿ ಪಸ್ಸದ್ಧಿ ಸುಖಂ ಅಧಿಮೋಕ್ಖೋ ಪಗ್ಗಹೋ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಉಪೇಕ್ಖಾ ನಿಕನ್ತೀತಿ ದಸ ವಿಪಸ್ಸನುಪಕ್ಕಿಲೇಸಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ. ಏತ್ಥ ಓಭಾಸೋ ನಾಮ ವಿಪಸ್ಸನಾಕ್ಖಣೇ ಞಾಣಸ್ಸ ಬಲವತ್ತಾ ಲೋಹಿತಂ ಪಸೀದತಿ, ತೇನ ಛವಿತೋ ಓಭಾಸೋ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ, ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಯಂ ಯೋಗೀ ‘‘ಮಗ್ಗೋ ಮಯಾ ಪತ್ತೋ’’ತಿ ತಮೇವ ಓಭಾಸಂ ಅಸ್ಸಾದೇತಿ. ಞಾಣನ್ತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಮೇವೇತಂ, ಸಙ್ಖಾರೇ ಸಮ್ಮಸನ್ತಸ್ಸ ಸೂರಂ ಪಸನ್ನಂ ಹುತ್ವಾ ಪವತ್ತಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ಪುಬ್ಬೇ ವಿಯ ‘‘ಮಗ್ಗೋ’’ತಿ ಅಸ್ಸಾದೇತಿ. ಪೀತೀತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಪೀತಿ ಏವ. ತಸ್ಸ ಹಿ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಪಞ್ಚವಿಧಾ ಪೀತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಪಸ್ಸದ್ಧೀತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಸ್ಸದ್ಧಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ನೇವ ಕಾಯಚಿತ್ತಾನಂ ದರಥೋ ಗಾರವತಾ ಕಕ್ಖಳತಾ ಅಕಮ್ಮಞ್ಞತಾ ಗೇಲಞ್ಞತಾ ವಙ್ಕತಾ ಹೋತಿ. ಸುಖಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಸುಖಮೇವ. ತಸ್ಸ ಕಿರ ತಸ್ಮಿಂ ¶ ಸಮಯೇ ಸಕಲಸರೀರಂ ಠಪಿತವಟ್ಟಿ ವಿಯ ಅಭಿಸನ್ದಯಮಾನಂ ಅತಿಪಣೀತಂ ಸುಖಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ.

ಅಧಿಮೋಕ್ಖೋ ನಾಮ ವಿಪಸ್ಸನಾಕ್ಖಣೇ ಪವತ್ತಾ ಸದ್ಧಾ. ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾನಂ ಅತಿವಿಯ ಪಸಾದಭೂತಾ ಬಲವತೀ ಸದ್ಧಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಪಗ್ಗಹೋ ನಾಮ ವಿಪಸ್ಸನಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ವೀರಿಯಂ. ತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಖಣೇ ಅಸಿಥಿಲಮನಚ್ಚಾರದ್ಧಂ ಸುಪಗ್ಗಹಿತಂ ವೀರಿಯಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಉಪಟ್ಠಾನನ್ತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಸತಿ. ತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಖಣೇ ಸುಪಟ್ಠಿತಾ ಸತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಉಪೇಕ್ಖಾತಿ ದುವಿಧಾ ವಿಪಸ್ಸನಾವಜ್ಜನವಸೇನ ¶ . ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರಗ್ಗಹಣೇ ಮಜ್ಝತ್ತಭೂತವಿಪಸ್ಸನುಪೇಕ್ಖಾಸಙ್ಖಾತಂ ಞಾಣಂ ಬಲವನ್ತಂ ಹುತ್ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಮನೋದ್ವಾರೇ ಆವಜ್ಜನುಪೇಕ್ಖಾ ಚ, ಸಾವ ತಂ ತಂ ಠಾನಂ ಆವಜ್ಜೇನ್ತಸ್ಸ ಸೂರಾ ತಿಖಿಣಾ ಹುತ್ವಾ ವಹತಿ. ನಿಕನ್ತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾನಿಕನ್ತಿ. ಓಭಾಸಾದೀಸು ಆಲಯಂ ಕುರುಮಾನಾ ಸುಖುಮಾ ಸನ್ತಾಕಾರಾ ನಿಕನ್ತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಏತ್ಥ ಓಭಾಸಾದಯೋ ಕಿಲೇಸವತ್ಥುಭೂತತಾಯ ‘‘ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ, ನ ಅಕುಸಲತ್ತಾ. ನಿಕನ್ತಿ ಪನ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸೋ ಚೇವ ಕಿಲೇಸವತ್ಥು ಚ. ಪಣ್ಡಿತೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಓಭಾಸಾದೀಸು ಉಪ್ಪನ್ನೇಸು ವಿಕ್ಖೇಪಂ ಅಗಚ್ಛನ್ತೋ ‘‘ಓಭಾಸಾದಯೋ ಧಮ್ಮಾ ನ ಮಗ್ಗೋ, ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸವಿನಿಮುತ್ತಂ ಪನ ವೀಥಿಪ್ಪಟಿಪನ್ನಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ ಮಗ್ಗೋ’’ತಿ ಮಗ್ಗಞ್ಚ ಅಮಗ್ಗಞ್ಚ ವವತ್ಥಪೇತಿ. ತಸ್ಸೇವಂ ‘‘ಅಯಂ ಮಗ್ಗೋ, ಅಯಂ ನ ಮಗ್ಗೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಠಿತಂ ಞಾಣಂ ‘‘ಮಗ್ಗಾಮಗ್ಗಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸುದ್ಧೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಟ್ಠವಿಧಸ್ಸ ಞಾಣಸ್ಸ ವಸೇನ ಸಿಖಾಪ್ಪತ್ತಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ ಪಟಿಪದಾಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸುದ್ಧಿ ನಾಮ ಹೋತಿ. ಉದಯಬ್ಬಯಾನುಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ ಭಙ್ಗಾನುಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ ಭಯತುಪಟ್ಠಾನಞಾಣಂ ಆದೀನವಾನುಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ ನಿಬ್ಬಿದಾನುಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ ಮುಞ್ಚಿತುಕಮ್ಯತಾಞಾಣಂ ಪಟಿಸಙ್ಖಾನುಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾಞಾಣನ್ತಿ ಇಮಾನಿ ಅಟ್ಠ ಞಾಣಾನಿ ನಾಮ. ಏತಾನಿ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತುಕಾಮೇನ ಯಸ್ಮಾ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಅಭಿಭೂತಂ ಹುತ್ವಾ ಲಕ್ಖಣಪ್ಪಟಿವೇಧಂ ಕಾತುಂ ಅಸಮತ್ಥಂ ¶ ಹೋತಿ ಚಿತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಪುನಪಿ ಉದಯಬ್ಬಯಮೇವ ಪಸ್ಸಿತಬ್ಬಂ. ಉದಯಬ್ಬಯಂ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ ಅನಿಚ್ಚಲಕ್ಖಣಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಉಪಟ್ಠಾತಿ, ಉದಯಬ್ಬಯಪ್ಪಟಿಪೀಳಿತತ್ತಾ ದುಕ್ಖಲಕ್ಖಣಞ್ಚ ‘‘ದುಕ್ಖಮೇವ ಚ ಸಮ್ಭೋತಿ, ದುಕ್ಖಂ ತಿಟ್ಠತಿ ವೇತಿ ಚಾ’’ತಿ (ಸಂ. ನಿ. ೧.೧೭೧) ಪಸ್ಸತೋ ಅನತ್ತಲಕ್ಖಣಞ್ಚ.

ಏತ್ಥ ಚ ಅನಿಚ್ಚಂ ಅನಿಚ್ಚಲಕ್ಖಣಂ, ದುಕ್ಖಂ ದುಕ್ಖಲಕ್ಖಣಂ, ಅನತ್ತಾ ಅನತ್ತಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಅಯಂ ವಿಭಾಗೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಏತ್ಥ ಅನಿಚ್ಚನ್ತಿ ಖನ್ಧಪಞ್ಚಕಂ. ಕಸ್ಮಾ? ಉಪ್ಪಾದವಯಞ್ಞಥತ್ತಭಾವಾ ಹುತ್ವಾ ಅಭಾವತೋ ವಾ. ಅಞ್ಞಥತ್ತಂ ನಾಮ ಜರಾ, ಉಪ್ಪಾದವಯಞ್ಞಥತ್ತಂ ಅನಿಚ್ಚಲಕ್ಖಣಂ, ಹುತ್ವಾ ಅಭಾವಸಙ್ಖಾತೋ ವಾ ಏಕೋ ಆಕಾರವಿಕಾರೋ. ‘‘ಯದನಿಚ್ಚಂ ತಂ ದುಕ್ಖ’’ನ್ತಿ (ಸಂ. ನಿ. ೩.೧೫) ವಚನತೋ ತದೇವ ಖನ್ಧಪಞ್ಚಕಂ ದುಕ್ಖಂ. ಕಸ್ಮಾ? ಅಭಿಣ್ಹಂ ಪಟಿಪೀಳಿತತ್ತಾ. ಅಭಿಣ್ಹಪ್ಪಟಿಪೀಳನಾಕಾರೋ ದುಕ್ಖಲಕ್ಖಣಂ. ‘‘ಯಂ ದುಕ್ಖಂ ತದನತ್ತಾ’’ತಿ ವಚನತೋ ತದೇವ ಖನ್ಧಪಞ್ಚಕಂ ಅನತ್ತಾ. ಕಸ್ಮಾ? ಅವಸವತ್ತನತೋ. ಅವಸವತ್ತನಾಕಾರೋ ಅನತ್ತಲಕ್ಖಣಂ. ಇಮಾನಿಪಿ ತೀಣಿ ಲಕ್ಖಣಾನಿ ಉದಯಬ್ಬಯಂ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸೇವ ಆರಮ್ಮಣಾನಿ ಹೋನ್ತಿ.

ಪುನಪಿ ¶ ಸೋ ರೂಪಾರೂಪಧಮ್ಮೇಸು ಏವ ‘‘ಅನಿಚ್ಚಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವಿಪಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಸಙ್ಖಾರಾ ಲಹುಂ ಲಹುಂ ಆಪಾಥಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ. ತತೋ ಉಪ್ಪಾದಂ ವಾ ಠಿತಿಂ ವಾ ಆರಮ್ಮಣಂ ಅಕತ್ವಾ ತೇಸಂ ಖಯವಯನಿರೋಧೇ ಏವ ಪಸ್ಸತೋ ಸತಿ ಸನ್ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಇದಂ ಭಙ್ಗಾನುಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ ನಾಮ. ಇಮಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಸ್ಸ ಯೋಗಿನೋ ‘‘ಯಥಾ ಇಮೇ ಸಙ್ಖಾರಾ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ ಭಿಜ್ಜನ್ತಿ, ಏವಂ ಅತೀತೇಪಿ ಸಙ್ಖಾರಾ ಭಿಜ್ಜಿಂಸು, ಅನಾಗತೇಪಿ ಭಿಜ್ಜಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ನಿರೋಧಮೇವ ಪಸ್ಸತೋ ಸತಿ ಸನ್ತಿಟ್ಠತಿ, ತಸ್ಸ ಭಙ್ಗಾನುಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ ಆಸೇವನ್ತಸ್ಸ ಬಹುಲೀಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಸಬ್ಬಭವಯೋನಿಗತಿಟ್ಠಿತಿಸತ್ತಾವಾಸೇಸು ಸಬ್ಬೇ ಸಙ್ಖಾರಾ ಜಲಿತಅಙ್ಗಾರಕಾಸುಆದಯೋ ವಿಯ ಮಹಾಭಯಂ ಹುತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ. ಏತಂ ಭಯತುಪಟ್ಠಾನಞಾಣಂ ನಾಮ. ತಸ್ಸ ತಂ ಭಯತುಪಟ್ಠಾನಞಾಣಂ ಆಸೇವನ್ತಸ್ಸ ¶ ಸಬ್ಬೇ ಭವಾದಯೋ ಆದಿತ್ತಅಙ್ಗಾರಾ ವಿಯ, ಸಮುಸ್ಸಿತಖಗ್ಗಾ ವಿಯ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾ ಅಪ್ಪಟಿಸರಣಾ ಸಾದೀನವಾ ಹುತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ. ಇದಂ ಆದೀನವಾನುಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ ನಾಮ. ತಸ್ಸ ಏವಂ ಸಙ್ಖಾರೇ ಆದೀನವತೋ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ ಭವಾದೀಸು ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಆದೀನವತ್ತಾ ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರೇಸು ಉಕ್ಕಣ್ಠನಾ ಅನಭಿರತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಇದಂ ನಿಬ್ಬಿದಾನುಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ ನಾಮ. ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರೇಸು ನಿಬ್ಬಿನ್ದನ್ತಸ್ಸ ಉಕ್ಕಣ್ಠನ್ತಸ್ಸ ಸಬ್ಬಸ್ಮಾ ಸಙ್ಖಾರಗತಾ ಮುಞ್ಚಿತುಕಾಮತಾ ನಿಸ್ಸರಿತುಕಾಮತಾವ ಹೋತಿ. ಇದಂ ಮುಞ್ಚಿತುಕಮ್ಯತಾಞಾಣಂ ನಾಮ. ಪುನ ತಸ್ಮಾ ಸಙ್ಖಾರಗತಾ ಮುಞ್ಚಿತುಂ ಪುನ ತೇ ಏವ ಸಙ್ಖಾರೇ ಪಟಿಸಙ್ಖಾನುಪಸ್ಸನಾಞಾಣೇನ ತಿಲಕ್ಖಣಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ತೀರಣಂ ಪಟಿಸಙ್ಖಾನುಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ ನಾಮ, ಯೋ ಏವಂ ತಿಲಕ್ಖಣಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಸಙ್ಖಾರೇ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ತೇಸು ಅನತ್ತಲಕ್ಖಣಸ್ಸ ಸುದಿಟ್ಠತ್ತಾ ‘‘ಅತ್ತಾ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಅತ್ತನಿಯ’’ನ್ತಿ ವಾ ಅಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಸಙ್ಖಾರೇಸು ಭಯಞ್ಚ ನನ್ದಿಞ್ಚ ಪಹಾಯ ಸಙ್ಖಾರೇಸು ಉದಾಸಿನೋ ಹೋತಿ ಮಜ್ಝತ್ತೋ, ‘‘ಅಹ’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ಮಮ’’ನ್ತಿ ವಾ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರೇಸು ಉದಾಸಿನೋ ಮಜ್ಝತ್ತೋ ತೀಸು ಭವೇಸು ಉಪೇಕ್ಖಕೋ, ತಸ್ಸ ತಂ ಞಾಣಂ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾಞಾಣಂ ನಾಮ. ತಂ ಪನೇತಂ ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರಪ್ಪವತ್ತಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಾನನಿನ್ನಂ ನಿಬ್ಬಾನಪಕ್ಖನ್ದಂ ಹೋತಿ, ನೋ ಚೇ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಸನ್ತತೋ ಪಸ್ಸತಿ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ‘‘ಅನಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ದುಕ್ಖ’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ಅನತ್ತಾ’’ತಿ ವಾ ತಿವಿಧಾನುಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ಸಙ್ಖಾರಾರಮ್ಮಣಮೇವ ಹುತ್ವಾ ಪವತ್ತತಿ.

ಏವಂ ತಿಟ್ಠಮಾನಞ್ಚ ಏತಂ ಅನಿಮಿತ್ತೋ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತೋ ಸುಞ್ಞತೋತಿ ತಿಣ್ಣಂ ವಿಮೋಕ್ಖಾನಂ ವಸೇನ ವಿಮೋಕ್ಖಮುಖಭಾವಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ. ತಿಸ್ಸೋ ಹಿ ಅನುಪಸ್ಸನಾ ತೀಣಿ ವಿಮೋಕ್ಖಮುಖಾನೀತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ಏತ್ಥ ಚ ಅನಿಚ್ಚತೋ ಮನಸಿ ಕರೋನ್ತೋ (ಪಟಿ. ಮ. ೧.೨೨೩-೨೨೪) ಅಧಿಮೋಕ್ಖಬಹುಲೋ ಅನಿಮಿತ್ತಂ ವಿಮೋಕ್ಖಂ ಪಟಿಲಭತಿ. ದುಕ್ಖತೋ ಮನಸಿ ಕರೋನ್ತೋ ಪಸ್ಸದ್ಧಿಬಹುಲೋ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತಂ ವಿಮೋಕ್ಖಂ ಪಟಿಲಭತಿ. ಅನತ್ತತೋ ಮನಸಿ ಕರೋನ್ತೋ ವೇದಬಹುಲೋ ಸುಞ್ಞತವಿಮೋಕ್ಖಂ ಪಟಿಲಭತಿ. ಏತ್ಥ ಚ ಅನಿಮಿತ್ತೋ ¶ ವಿಮೋಕ್ಖೋತಿ ಅನಿಮಿತ್ತಾಕಾರೇನ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಪವತ್ತೋ ¶ ಅರಿಯಮಗ್ಗೋ. ಸೋ ಹಿ ಅನಿಮಿತ್ತಾಯ ಧಾತುಯಾ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ ಅನಿಮಿತ್ತೋ, ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಚ ವಿಮುತ್ತತ್ತಾ ವಿಮೋಕ್ಖೋ. ಏತೇನೇವ ನಯೇನ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತಾಕಾರೇನ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಪವತ್ತೋ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತೋ, ಸುಞ್ಞತಾಕಾರೇನ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಪವತ್ತೋ ಸುಞ್ಞತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಅಧಿಗತಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಸ್ಸ ಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ವಿಪಸ್ಸನಾ ಸಿಖಾಪ್ಪತ್ತಾ ಹೋತಿ. ವುಟ್ಠಾನಗಾಮಿನಿವಿಪಸ್ಸನಾತಿ ಏತದೇವ. ಏತಂ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾಞಾಣಂ ಆಸೇವನ್ತಸ್ಸ ಭಾವೇನ್ತಸ್ಸ ತಿಕ್ಖತರಾ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ.

ತಸ್ಸ ಇದಾನಿ ಮಗ್ಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀತಿ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾ ಸಙ್ಖಾರೇ ‘‘ಅನಿಚ್ಚಾ’’ತಿ ವಾ ‘‘ದುಕ್ಖಾ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಅನತ್ತಾ’’ತಿ ವಾ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ಭವಙ್ಗಂ ಓತರತಿ. ಭವಙ್ಗಾ ವುಟ್ಠಾಯ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾಯ ಆಗತನಯೇನೇವ ಅನಿಚ್ಚಾದಿಆಕಾರೇನ ಮನಸಿ ಕರಿತ್ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಮನೋದ್ವಾರಾವಜ್ಜನಂ, ತದೇವ ಮನಸಿ ಕರೋತೋ ಪಠಮಂ ಜವನಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಯಂ ‘‘ಪರಿಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ತದನನ್ತರಂ ತಥೇವ ದುತಿಯಂ ಜವನಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಯಂ ‘‘ಉಪಚಾರ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ತದನನ್ತರಮ್ಪಿ ತಥೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಜವನಚಿತ್ತಂ, ಯಂ ‘‘ಅನುಲೋಮ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಇದಂ ತೇಸಂ ಪಾಟಿಯೇಕ್ಕಂ ನಾಮಂ. ಅವಿಸೇಸೇನ ಪನ ತಿವಿಧಮೇತಂ ಆಸೇವನನ್ತಿಪಿ ಪರಿಕಮ್ಮನ್ತಿಪಿ ಉಪಚಾರನ್ತಿಪಿ ಅನುಲೋಮನ್ತಿಪಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಇದಂ ಪನ ಅನುಲೋಮಞಾಣಂ ಸಙ್ಖಾರಾರಮ್ಮಣಾಯ ವುಟ್ಠಾನಗಾಮಿನಿಯಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಪರಿಯೋಸಾನಂ ಹೋತಿ. ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯೇನ ಪನ ಗೋತ್ರಭುಞಾಣಮೇವ ವಿಪಸ್ಸನಾಪರಿಯೋಸಾನನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ತತೋ ಪರಂ ನಿರೋಧಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕುರುಮಾನಂ ಪುಥುಜ್ಜನಗೋತ್ತಂ ಅತಿಕ್ಕಮಮಾನಂ ನಿಬ್ಬಾನಾರಮ್ಮಣೇ ಪಠಮಸಮನ್ನಾಹಾರಭೂತಂ ಅಪುನರಾವಟ್ಟಕಂ ಗೋತ್ರಭುಞಾಣಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಇದಂ ಪನ ಞಾಣಂ ಪಟಿಪದಾಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸುದ್ಧಿಞ್ಚ ಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸುದ್ಧಿಞ್ಚ ನ ಭಜತಿ, ಅನ್ತರಾ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕಮೇವ ಹೋತಿ, ವಿಪಸ್ಸನಾಸೋತೇ ಪತಿತತ್ತಾ ಪನ ವಿಪಸ್ಸನಾತಿ ವಾ ¶ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗಚ್ಛತಿ. ನಿಬ್ಬಾನಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಗೋತ್ರಭುಞಾಣೇ ನಿರುದ್ಧೇ ತೇನ ದಿನ್ನಸಞ್ಞಾಯ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ದಿಟ್ಠಿಸಂಯೋಜನಂ ಸೀಲಬ್ಬತಪರಾಮಾಸಸಂಯೋಜನಂ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಸಂಯೋಜನನ್ತಿ ತೀಣಿ ಸಂಯೋಜನಾನಿ ಸಮುಚ್ಛೇದವಸೇನ ವಿದ್ಧಂಸೇನ್ತೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ತದನನ್ತರಂ ತಸ್ಸೇವ ವಿಪಾಕಭೂತಾನಿ ದ್ವೇ ತೀಣಿ ವಾ ಫಲಚಿತ್ತಾನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಅನನ್ತರವಿಪಾಕತ್ತಾ ಲೋಕುತ್ತರಾನಂ. ಫಲಪರಿಯೋಸಾನೇ ಪನಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಭವಙ್ಗಂ ಓತರತಿ.

ತತೋ ಭವಙ್ಗಂ ವಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣತ್ಥಾಯ ಮನೋದ್ವಾರಾವಜ್ಜನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಸೋ ಹಿ ‘‘ಇಮಿನಾ ವತಾಹಂ ಮಗ್ಗೇನ ಆಗತೋ’’ತಿ ಮಗ್ಗಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖತಿ, ತತೋ ‘‘ಅಯಂ ಮೇ ಆನಿಸಂಸೋ ಲದ್ಧೋ’’ತಿ ¶ ಫಲಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖತಿ, ತತೋ ‘‘ಇಮೇ ನಾಮ ಮೇ ಕಿಲೇಸಾ ಪಹೀನಾ’’ತಿ ಪಹೀನಕಿಲೇಸೇ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖತಿ, ತತೋ ‘‘ಇಮೇ ನಾಮ ಮೇ ಕಿಲೇಸಾ ಅವಸಿಟ್ಠಾ’’ತಿ ಉಪರಿಮಗ್ಗತ್ತಯವಜ್ಝೇ ಕಿಲೇಸೇ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖತಿ, ಅವಸಾನೇ ‘‘ಅಯಂ ಮೇ ಧಮ್ಮೋ ಆರಮ್ಮಣತೋ ಪಟಿವಿದ್ಧೋ’’ತಿ ಅಮತಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖತಿ. ಇತಿ ಸೋತಾಪನ್ನಸ್ಸ ಅರಿಯಸಾವಕಸ್ಸ ಪಞ್ಚ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾನಿ ಹೋನ್ತಿ. ತಥಾ ಸಕದಾಗಾಮಿಅನಾಗಾಮೀನಂ. ಅರಹತೋ ಪನ ಅವಸಿಟ್ಠಕಿಲೇಸಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಏವಂ ಸಬ್ಬಾನಿಪಿ ಏಕೂನವೀಸತಿ ಹೋನ್ತಿ. ಉಕ್ಕಟ್ಠಪರಿಚ್ಛೇದೋವ ಚೇಸೋ. ಪಹೀನಾವಸಿಟ್ಠಕಿಲೇಸಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞ್ಹಿ ಸೇಕ್ಖಾನಂ ಹೋತಿ ವಾ, ನ ವಾ. ಏವಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಸೋ ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಅರಿಯಸಾವಕೋ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ವಾ ಆಸನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಅಪರೇನ ವಾ ಸಮಯೇನ ಕಾಮರಾಗಬ್ಯಾಪಾದಾನಂ ತನುಭಾವಂ ಕರೋನ್ತೋ ದುತಿಯಮಗ್ಗಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ತದನನ್ತರಂ ವುತ್ತನಯೇನ ಫಲಞ್ಚ. ತತೋ ವುತ್ತನಯೇನ ಕಾಮರಾಗಬ್ಯಾಪಾದಾನಂ ಅನವಸೇಸಪ್ಪಹಾನಂ ಕರೋನ್ತೋ ತತಿಯಮಗ್ಗಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ವುತ್ತನಯೇನ ಫಲಞ್ಚ. ತತೋ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ವಾ ಆಸನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಅಪರೇನ ವಾ ಸಮಯೇನ ರೂಪರಾಗಅರೂಪರಾಗಮಾನಉದ್ಧಚ್ಚಅವಿಜ್ಜಾನಂ ಅನವಸೇಸಪ್ಪಹಾನಂ ಕರೋನ್ತೋ ಚತುತ್ಥಮಗ್ಗಂ ¶ ಪಾಪುಣಾತಿ, ವುತ್ತನಯೇನ ಫಲಞ್ಚ. ಏತ್ತಾವತಾ ಚೇಸ ಅರಹಾ ನಾಮ ಅಟ್ಠಮೋ ಅರಿಯಪುಗ್ಗಲೋ ಹೋತಿ ಮಹಾಖೀಣಾಸವೋ. ಇತಿ ಇಮೇಸು ಚತೂಸು ಮಗ್ಗೇಸು ಞಾಣಂ ಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸುದ್ಧಿ ನಾಮ.

ಏತ್ತಾವತಾ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸೀಲಾದೀನಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ಸೀಲವಿಸುದ್ಧಿ ಚ ಮೇತ್ತಾಸುಭಾದೀನಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ಚಿತ್ತವಿಸುದ್ಧಿ ಚ ನಾಮರೂಪಪರಿಗ್ಗಹಾದೀನಂ ವಸೇನ ದಿಟ್ಠಿವಿಸುದ್ಧಿಕಙ್ಖಾವಿತರಣವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗಾಮಗ್ಗಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸುದ್ಧಿ ಪಟಿಪದಾಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸುದ್ಧಿ ಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸುದ್ಧಿಯೋ ಚಾತಿ ಸತ್ತ ವಿಸುದ್ಧಿಯೋ ವುತ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ. ಇದಂ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಪಟಿಪದಾಕ್ಕಮಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪಾಪುಣೇಯ್ಯಾನುಪುಬ್ಬೇನ, ಸಬ್ಬಸಂಯೋಜನಕ್ಖಯ’’ನ್ತಿ. ಏತ್ಥ ಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠಿ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ಸೀಲಬ್ಬತಪರಾಮಾಸೋ ಕಾಮರಾಗೋ ಪಟಿಘೋ ರೂಪರಾಗೋ ಅರುಪರಾಗೋ ಮಾನೋ ಉದ್ಧಚ್ಚಂ ಅವಿಜ್ಜಾತಿ ಇಮೇ ದಸ ಧಮ್ಮಾ ಸಬ್ಬಸಂಯೋಜನಾ ನಾಮ. ಏತೇಸು ಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠಿವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಸೀಲಬ್ಬತಪರಾಮಾಸಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗವಜ್ಝಾ, ಕಾಮರಾಗಪಟಿಘಾ ದುತಿಯಮಗ್ಗೇನ ತನುಭೂತಾ ಹುತ್ವಾ ತತಿಯೇನ ಸಮುಗ್ಘಾತಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಸೇಸಾನಿ ಪಞ್ಚ ಚತುತ್ಥೇನಾತಿ. ಏವಂ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬಸಂಯೋಜನಕ್ಖಯಸಙ್ಖಾತಂ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ವಿಪಸ್ಸನಾನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೪೭೩-೫. ಅಧಿಸೀಲಅಧಿಚಿತ್ತಾನಂ ¶ ಅಧಿಪಞ್ಞಾಯ ಚ ಸಿಕ್ಖನಾ ಉತ್ತರಿ ಭಿಕ್ಖುಕಿಚ್ಚಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ ಯಸ್ಮಾ, ಅತೋ ಅಯಂ ಖುದ್ದಸಿಕ್ಖಾ ಸಮುದಾಹಟಾ.

ಕೇನಾತಿ ಚೇ? ಯಸ್ಸ ಥೇರಸ್ಸ ಲೋಕವಿಚಾರಿನೋ ಲೋಕೇ ವಿಚರನ್ತಸ್ಸ ಮಹತೋ ಕಿತ್ತಿಸದ್ದಸ್ಸ ಪರಿಸ್ಸಮೋ ನ ಸಮ್ಭೋತಿ ನ ಹೋತಿ, ಕಿಂ ವಿಯ? ಮಾಲುತಸ್ಸೇವ ನಿಚ್ಚಸೋ, ಯಥಾ ¶ ನಿಚ್ಚಂ ವಿಚರನ್ತಸ್ಸ ಮಾಲುತಸ್ಸ ಪರಿಸ್ಸಮೋ ನತ್ಥಿ, ಏವಂ ವಿಚರನ್ತಸ್ಸ ಕಿತ್ತಿಸದ್ದಸ್ಸ ಪರಿಸ್ಸಮೋ ನತ್ಥಿ, ತೇನ ಧಮ್ಮಸಿರಿಕೇನ ಸಮುದಾಹಟಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ.

ನಿಟ್ಠಿತೋ ಖುದ್ದಸಿಕ್ಖಾಯ, ಸಮಾಸೇನ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ;

ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ಏತಿಸ್ಸಾ, ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಪಿಟಕತ್ತಯಂ.

ತಸ್ಮಾ ವಿತ್ಥಾರಕಾಮೇನ, ಸಕಲೇ ಪಿಟಕತ್ತಯೇ;

ಕತ್ತಬ್ಬೋ ಸಾದರೋ ಏತ್ಥ, ಇತರೇನ ವಿಸೇಸತೋತಿ.

ಖುದ್ದಸಿಕ್ಖಾ-ಪುರಾಣಟೀಕಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ನಮೋ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ

ತಿಲೋಕತಿಲಕಂ ¶ ¶ ವನ್ದೇ, ಸದ್ಧಮ್ಮಾಮತನಿಮ್ಮಿತಂ;

ಸಂಸುಟ್ಠುಕತಸಮ್ಭತ್ತಿಂ, ಜಿನಂ ಜನಮನೋರಮಂ.

ಸಾರಿಪುತ್ತಂ ಮಹಾಸಾಮಿಂ, ನೇಕಸತ್ಥವಿಸಾರದಂ;

ಮಹಾಗುಣಂ ಮಹಾಪಞ್ಞಂ, ನಮೋ ಮೇ ಸಿರಸಾ ಗರುಂ.

ಖುದ್ದಸಿಕ್ಖಾಯ ಟೀಕಾ ಯಾ, ಪುರಾತನಾ ಸಮೀರಿತಾ;

ನ ತಾಯ ಸಕ್ಕಾ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ, ಅತ್ಥೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಞಾತವೇ.

ತತೋನೇಕಗುಣಾನಂ ¶ ಯೋ, ಮಞ್ಜೂಸಾ ರತನಾನವ;

ಸುಮಙ್ಗಲಸನಾಮೇನ, ತೇನ ಪಞ್ಞವತಾ ಸತಾ.

ಅಜ್ಝೇಸಿತೋ ಯತಿನ್ದೇನ, ಸದಾರಞ್ಞನಿವಾಸಿನಾ;

ಸವಿನಿಚ್ಛಯಮೇತಿಸ್ಸಾ, ಕರಿಸ್ಸಾಮತ್ಥವಣ್ಣನಂ.

(ಕ) ಏತ್ಥಾಹ – ಕಿಮತ್ಥಮಾದಿತೋವಾಯಂ ಗಾಥಾ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಾ, ನನು ಯಥಾಧಿಪ್ಪೇತಮೇವ ಪಕರಣಮಾರಭನೀಯನ್ತಿ? ವುಚ್ಚತೇ – ಸಪ್ಪಯೋಜನತ್ತಾ ¶ . ಸಪ್ಪಯೋಜನಞ್ಹಿ ತಂದಸ್ಸನಂ ತಾಯ ರತನತ್ತಯಪ್ಪಣಾಮಾಭಿಧೇಯ್ಯಕರಣಪ್ಪಕಾರಪ್ಪಯೋಜನಾಭಿಧಾನಸನ್ದಸ್ಸನತೋ. ತಾನಿ ಚ ಪನ ಸಪ್ಪಯೋಜನಾನಿ ಅನನ್ತರಾಯೇನ ಗನ್ಥಪರಿಸಮಾಪನಾದಿಪ್ಪಯೋಜನಾನಮಭಿನಿಪ್ಫಾದನತೋ. ತಥಾ ಹಿ ಸೋತೂನಮತ್ತನೋ ಚ ಯಥಾಧಿಪ್ಪೇತತ್ಥನಿಪ್ಫಾದನಂ ರತನತ್ತಯಪ್ಪಣಾಮಕರಣಪ್ಪಯೋಜನಂ. ವಿದಿತಾಭಿಧೇಯ್ಯಸ್ಸ ಗನ್ಥಸ್ಸ ವಿಞ್ಞೂನಮಾದರಣೀಯತಾ ಅಭಿಧೇಯ್ಯಕಥನಪ್ಪಯೋಜನಂ. ಸೋತುಜನಸಮುಸ್ಸಾಹಜನನಂ ಕರಣಪ್ಪಕಾರಪ್ಪಯೋಜನಕಥನಪ್ಪಯೋಜನಂ. ವೋಹಾರಸುಖತಾ ಪನ ಅಭಿಧಾನಕಥನಪ್ಪಯೋಜನಂ.

ತತ್ಥ ವನ್ದಿತ್ವಾ ರತನತ್ತಯನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ರತನತ್ತಯಪ್ಪಣಾಮೋ ದಸ್ಸಿತೋ, ಖುದ್ದಸಿಕ್ಖನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಖುದ್ದಭೂತಾನಂ ಸಿಕ್ಖಾನಂ ಇಧ ಪಟಿಪಾದೇತಬ್ಬತಾದೀಪನೇನ ಅಭಿಧೇಯ್ಯಂ, ಅಭಿಧೇಯ್ಯೋ ಚ ನಾಮೇಸ ಸಮುದಿತೇನ ಸತ್ಥೇನ ವಚನೀಯತ್ಥೋತಿ. ಅಭಿಧಾನಞ್ಚ ಪನ ಇಮಿನಾವ ದಸ್ಸಿತಂ ತೇನ ಅತ್ಥಾನುಗತಸಮಞ್ಞಾಪರಿದೀಪನತೋ. ಸಮಾತಿಕನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಕರಣಪ್ಪಕಾರೋ, ಖುದ್ದಸಿಕ್ಖನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಚ, ತೇನ ಖುದ್ದಭೂತಾನಂ ಸಿಕ್ಖಾನಂ ಇಧ ದಸ್ಸೇತಬ್ಬಭಾವಪ್ಪಕಾಸನತೋ. ಆದಿತೋ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಯೋಜನಪಯೋಜನಂ ಪನ ಇಮಿನಾವ ಸಾಮತ್ಥಿಯತೋ ದಸ್ಸಿತಮೇವ, ತಾಸಂ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಪ್ಪಕಾಸನೇನ ಹಿ ಸಿಕ್ಖನೇ ಸತಿ ತಮ್ಮೂಲಿಕಾಯ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಸಮ್ಪರಾಯಿಕತ್ಥನಿಪ್ಫತ್ತಿಯಾ ಸಂಸಿಜ್ಝನತೋ. ಪಕರಣಪ್ಪಯೋಜನಾನಂ ಸಾಧನಸಾಧಿಯಲಕ್ಖಣೋ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ತನ್ನಿಸ್ಸಯದಸ್ಸನೇನೇವ ದಸ್ಸಿತೋಯೇವಾತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಮುದಾಯತ್ಥೋ.

ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥಾವಯವತ್ಥೋ – ರತನತ್ತಯಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಖುದ್ದಸಿಕ್ಖಂ ಪವಕ್ಖಾಮೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ರತಿಜನನಟ್ಠೇನ ¶ ರತನಾನಿ, ಬುದ್ಧಧಮ್ಮಸಙ್ಘಾನಮೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ. ಅಥ ವಾ ಚಿತ್ತೀಕತಾದಿನಾ ಕಾರಣೇನ ರತನಾನಿ, ಬುದ್ಧಾದಯೋವ ರತನಾನಿ. ತಥಾ ಚ ವುತ್ತಂ –

‘‘ಚಿತ್ತೀಕತಂ ¶ ಮಹಗ್ಘಞ್ಚ, ಅತುಲಂ ದುಲ್ಲಭದಸ್ಸನಂ;

ಅನೋಮಸತ್ತಪರಿಭೋಗಂ, ರತನಂ ತೇನ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ. (ದೀ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩೩; ಸಂ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೩.೫.೨೨೩; ಖು. ಪಾ. ಅಟ್ಠ. ೩; ಸು. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧.೨೨೬; ಉದಾ. ಅಟ್ಠ. ೪೫; ಮಹಾನಿ. ಅಟ್ಠ. ೫೦);

ತಯೋ ಅವಯವಾ ಅಸ್ಸಾತಿ ತಯಂ, ಸಮುದಾಯಾಪೇಕ್ಖಂ ಏಕವಚನಂ, ಅವಯವವಿನಿಮುತ್ತಸ್ಸ ಪನ ಸಮುದಾಯಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ ತೀಣಿ ಏವ ರತನಾನಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ರತನಾನಂ ತಯಂ ರತನತ್ತಯಂ. ವನ್ದಿತ್ವಾತಿ ತೀಹಿ ದ್ವಾರೇಹಿ ನಮಸ್ಸಿತ್ವಾ. ‘‘ತಿಸ್ಸೋ ಇಮಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ವನ್ದನಾ ಕಾಯೇನ ವನ್ದತಿ, ವಚಸಾ ವನ್ದತಿ, ಮನಸಾ ವನ್ದತೀ’’ತಿ (ಅ. ನಿ. ೩.೧೫೫) ಹಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಂ ಅನುಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಕೇವಲಂ ರತನತ್ತಯಗುಣಾನುಸ್ಸರಣವಸೇನ ಮನೋದ್ವಾರೇ ಬಹುಲಪ್ಪವತ್ತಾ ಕುಸಲಚೇತನಾ ಮನೋದ್ವಾರವನ್ದನಾ. ತಂ ತಂ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಪನ ಪವತ್ತಾ ಕಾಯವಚೀದ್ವಾರವನ್ದನಾ. ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಾತಿ ಸಿಕ್ಖಾ, ಅಧಿಸೀಲಅಧಿಚಿತ್ತಅಧಿಪಞ್ಞಾವಸೇನ ತಿಸ್ಸೋ ಸಿಕ್ಖಾ. ಸಿಕ್ಖನಞ್ಚೇತ್ಥ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಸೀಲಾದಿಧಮ್ಮಾನಂ ಸಂವರಣವಸೇನ, ಏಕಾರಮ್ಮಣೇ ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾನಂ ಸಮಾಧಾನವಸೇನ, ಆರಮ್ಮಣಜಾನನಲಕ್ಖಣಪ್ಪಟಿವೇಧಮಗ್ಗಪಾತುಭಾವಪಾಪನವಸೇನ ಚ ಆಸೇವನಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಅಞ್ಞತ್ಥ ಬಹುವಿಧಾ ಸಿಕ್ಖಾ, ಇಧ ತು ಸಙ್ಖೇಪನಯತ್ತಾ ಅಪ್ಪಕಾದಿಅನೇಕತ್ಥಸಮ್ಭವೇಪಿ ಖುದ್ದ-ಸದ್ದಸ್ಸ ಅಪ್ಪಕತ್ಥೋವೇತ್ಥ ಯುತ್ತತರೋತಿ ಖುದ್ದಾ ಅಪ್ಪಕಾ ಸಿಕ್ಖಾತಿ ಖುದ್ದಸಿಕ್ಖಾ. ಇಧ ಪನ ಖುದ್ದಸಿಕ್ಖಾಪ್ಪಕಾಸಕೋ ಗನ್ಥೋ ತಬ್ಬೋಹಾರೂಪಚಾರತೋ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗವಸೇನ ‘‘ಖುದ್ದಸಿಕ್ಖಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ ಯಥಾ ‘‘ವರುಣಾನಗರ’’ನ್ತಿ. ತಂ ಖುದ್ದಸಿಕ್ಖಂ. ಪವಕ್ಖಾಮೀತಿ ಕಥೇಸ್ಸಾಮಿ.

ಕೀದಿಸನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಆದಿತೋ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿ. ಆದಿ-ಸದ್ದೋಯಮತ್ಥಿ ಅವಯವವಚನೋ ಯಥಾ ‘‘ಸಬ್ಬಾದೀನಿ ಸಬ್ಬನಾಮಾನೀ’’ತಿ. ಅತ್ಥಿ ಅಪಾದಾನವಚನೋ ಯಥಾ ‘‘ಪಬ್ಬತಾದೀನಿ ಖೇತ್ತಾನೀ’’ತಿ. ತತ್ಥಾವಯವವಾಚೀ ಕಮ್ಮಸಾಧನೋ ‘‘ಆದಿಯತೀತ್ಯಾದೀ’’ತಿ. ಇತರೋ ಅಪಾದಾನಸಾಧನೋ ‘‘ಆದಿಯತಿ ಏತಸ್ಮಾತ್ಯಾದೀ’’ತಿ ¶ . ತತ್ಥ ಯೋ ಅವಯವವಚನೋ, ತಸ್ಸೇದಂ ಗಹಣಂ, ತಸ್ಮಾ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಕ್ಖಣಮ್ಪಿ ಅನ್ತೋ ಕತ್ವಾ ಆದಿಭೂತಾ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಕ್ಖಣತೋಯೇವ ಪಟ್ಠಾಯಾತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ಏವ-ಸದ್ದೋ ಪನೇತ್ಥ ಸಬ್ಬವಾಕ್ಯಾನಂ ಅವಧಾರಣಫಲತ್ತಾ ಲಬ್ಭತಿ. ತೋ-ಪಚ್ಚಯೋ ಅವಧಿಮ್ಹಿಯೇವ ¶ , ನ ಆಧಾರೇ. ತತ್ಥ ಹಿ ತೋಪಚ್ಚಯೇ ಆಧಾರೇ ವತ್ತಮಾನೇ ಆದಿಮ್ಹಿಯೇವ ಮಜ್ಝಅನ್ತಾನಂ ಅವಯವಭೂತೇ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಕ್ಖಣೇಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ ಭವೇಯ್ಯ, ತಥಾ ಸತಿ ಅವಧಾರಣನಿಚ್ಛಯೋ ನಿಯಮೋತಿ ಅತ್ಥನ್ತರತ್ತಾ ಆದಿಕ್ಖಣನಿಯಮೇನ ಮಜ್ಝಾದಯೋ ನಿವತ್ತಿಯೇಯ್ಯುಂ. ಅಪಾದಾನವಚನಸ್ಸಾಪಿ ಗಹಣೇ ಅವಧಿಭೂತೋ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಕ್ಖಣೋ ನಿವತ್ತಿಯೇಯ್ಯ ‘‘ಪಬ್ಬತಾದೀನಿ ಖೇತ್ತಾನೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿಭೂತಪಬ್ಬತಪರಿಚ್ಚಾಗೇನ ಖೇತ್ತಗ್ಗಹಣಂ ವಿಯಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಟೀಕಾಯಂ ಪನ ಆಧಾರತ್ಥೋಪಿ ವುತ್ತೋ, ಸೋ ಯಥಾವುತ್ತದೋಸಂ ನಾತಿಗಚ್ಛತಿ. ಸಬ್ಬತ್ಥ ‘‘ಟೀಕಾಯ’’ನ್ತಿ ಚ ವುತ್ತೇ ಏತ್ಥೇವ ಪುರಾಣಟೀಕಾಯನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಆದಿತೋತಿ ಇಮಿನಾ ಇದಂ ದೀಪೇತಿ – ಅತಿದುಲ್ಲಭಂ ಖಣಸಮವಾಯಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಆಲಸಿಯದೋಸೇನ ಅಪ್ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತೇಹಿ ಚ ಅಞ್ಞಾಣದೋಸೇನ ಅಞ್ಞಥಾ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತೇಹಿ ಚ ಅಹುತ್ವಾ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನಿರನ್ತರಮೇವ ತೀಸು ಸಿಕ್ಖಾಸು ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪಜ್ಜನವಸೇನ ಆದರೋ ಜನೇತಬ್ಬೋತಿ.

ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾಯ ಚ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ ಆಸೇವಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ, ಏಕಸೇಸನಯೇನ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನತಾಸಾಮಞ್ಞೇನ ವಾ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾಯಪಿ ಏತ್ಥೇವಾವಿರೋಧೋತಿ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಮಾಸೋ. ನನು ಅಧಿಸೀಲಾದಯೋವ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಾ, ಏವಂ ಸತಿ ಕಥಂ ಪಕರಣಂ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬತ್ತೇನ ವುತ್ತನ್ತಿ? ನಾಯಂ ದೋಸೋ, ಸಿಕ್ಖಾಯ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬತ್ತೇ ಸತಿ ತದ್ದೀಪಕಗನ್ಥಸ್ಸಾಪಿ ಆಸೇವಿತಬ್ಬತಾ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ. ಸುಖಗ್ಗಹಣತ್ಥಂ ವತ್ತಬ್ಬವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಸಕಲಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಹೇತ್ವಾ ಮಾತಿಕಾಯ ಠಪನತೋ ಸಹ ಮಾತಿಕಾಯಾತಿ ಸಮಾತಿಕಂ. ತಗ್ಗುಣಸಂವಿಞ್ಞಾಣೋಯಂ ಬಹುಬ್ಬೀಹಿ ತಸ್ಸ ಖುದ್ದಸಿಕ್ಖಾಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ¶ ಅಞ್ಞಪದತ್ಥಸ್ಸ ಯೋ ಗುಣೋ ಮಾತಿಕಾಸಙ್ಖಾತಂ ವಿಸೇಸನಂ, ತಸ್ಸ ಇಧ ವಿಞ್ಞಾಯಮಾನತ್ತಾ. ಸುಖೇನೇವ ಹಿ ಗಹಣಂ ಸಿಯಾ ಮಾತಿಕಾನುಸಾರೇನ ತಂ ತಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಓಲೋಕೇನ್ತಾನಂ ಸಂಸಯಾಪಗಮತೋ.

(ಖ-ಜ) ಇದಾನಿ ¶ ‘‘ಸಮಾತಿಕ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಮಾತಿಕಾಪದಾನಿ ತಾವ ಉದ್ದಿಸಿತುಂ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕಾ ಚ ಚತ್ತಾರೋ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ. ಏತ್ಥಾಹ – ತೀಸು ಸಿಕ್ಖಾಸು ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾವ ಕಸ್ಮಾ ಪಠಮಂ ವುತ್ತಾತಿ? ಸಬ್ಬಸಿಕ್ಖಾನಂ ಮೂಲಭೂತತ್ತಾ. ‘‘ಸೀಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ನರೋ ಸಪಞ್ಞೋ, ಚಿತ್ತಂ ಪಞ್ಞಞ್ಚ ಭಾವಯ’’ನ್ತಿ (ಸಂ. ನಿ. ೧.೨೩; ಪೇಟಕೋ. ೨೨; ಮಿ. ಪ. ೨.೧.೯) ಹಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ರಾಪಿ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜತ್ತಾ ಮೂಲಚ್ಛೇಜ್ಜವಸೇನ ಪವತ್ತನತೋ ಸಬ್ಬಪಠಮಂ ಜಾನಿತಬ್ಬಾತಿ ಪಾರಾಜಿಕಾವ ಪಠಮಂ ವುತ್ತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಮಾತಿಕಾಪದಾನಂ ಪನ ಅತ್ಥೋ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಮಾತಿಕಾಪದಸ್ಸ ನಿದ್ದೇಸವಸೇನೇವ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ನ ಇಧ ವಿಸುಂ ದಸ್ಸಯಿಸ್ಸಾಮ. ಅವಿಞ್ಞಾಯಮಾನಂ ಪನ ತತ್ಥ ತತ್ಥೇವ ಪಕಾಸಯಿಸ್ಸಾಮ.

ಇದಾನಿ ಉದ್ದಿಟ್ಠಪದಾನುಕ್ಕಮೇನ ನಿದ್ದೇಸಂ ಆರಭನ್ತೋ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕಾ ಚ ಚತ್ತಾರೋ’’ತಿ ಪಠಮಂ ಮಾತಿಕಾಪದಂ ಉದ್ಧರಿ. ಏವಮುಪರಿಪಿ. ಇದಾನಿ ಪಾರಾಜಿಕಾಯೋ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ಉದ್ದಿಟ್ಠಪದಾನುಕ್ಕಮೇನ ನಿದ್ದೇಸಂ ಆರಭನ್ತೋ ‘‘ಗರುಕಾ ನವಾ’’ತಿ ದುತಿಯಂ ಪದಂ ಉದ್ಧರೀತಿಆದಿನಾ ಯಥಾಯೋಗಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ತತ್ಥ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನಾ ಪುಗ್ಗಲಾ ತಾಯ ಪರಾಜಯನ್ತೀತಿ ಪರಾಜಿಯಾ. ತೇಯೇವ ಪಾರಾಜಿಕಾ ಉಪಸಗ್ಗಸ್ಸ ವುದ್ಧಿಂ ಕತ್ವಾ ಯ-ಕಾರಸ್ಸ ಕ-ಕಾರಕರಣೇನ. ತೇ ಪನ ಗಣನಪರಿಚ್ಛೇದವಸೇನ ಚತ್ತಾರೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧-೨. ಇದಾನಿ ತೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಮಗ್ಗತ್ತಯೇ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ. ಏವಮುಪರಿಪಿ ಯಥಾಯೋಗಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ತತ್ಥ ಮಗ್ಗತ್ತಯೇತಿ ಏತ್ಥ ¶ ಮಗ್ಗಾ ಚ ನಾಮ ತಿಂಸ ಮಗ್ಗಾ. ಮನುಸ್ಸಾಮನುಸ್ಸತಿರಚ್ಛಾನಗತವಸೇನ ಹಿ ತಿಸ್ಸೋ ಇತ್ಥಿಯೋ. ತತ್ಥ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾಯ ಅಯಂ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ –

‘‘ಅಪದಾನಂ ಅಹೀ ಮಚ್ಛಾ, ದ್ವಿಪದಾನಞ್ಚ ಕುಕ್ಕುಟೀ;

ಚತುಪ್ಪದಾನಂ ಮಜ್ಜಾರೀ, ವತ್ಥು ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸಿಮಾ’’ತಿ. (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೫೫);

ತಾಸಂ ವಚ್ಚಪಸ್ಸಾವಮುಖಮಗ್ಗವಸೇನ ತಯೋ ತಯೋ ಕತ್ವಾ ನವ ಮಗ್ಗಾ, ತಥಾ ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕಾನಂ, ಪುರಿಸಾನಂ ಪನ ವಚ್ಚಮುಖಮಗ್ಗವಸೇನ ದ್ವೇ ದ್ವೇ ಕತ್ವಾ ಛ, ತಥಾ ಪಣ್ಡಕಾನನ್ತಿ ತಿಂಸ. ತೇಸಂ ತಯೇ. ಕೀದಿಸೇತಿ ಆಹ ‘‘ಸನ್ಥತಸನ್ಥತೇ’’ತಿ. ಸನ್ಥತೇ ಅಸನ್ಥತೇತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ. ನ ಸನ್ಥತಂ ಅಸನ್ಥತಂ. ತಸ್ಮಿಂ ಅಸನ್ಥತೇ. ನ-ಕಾರೋ ಏತ್ಥ ‘‘ಅಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ಪಯಿರುದಾಸೇ, ತಂ ಕಿರಿಯಾಯುತ್ತಸ್ಸ ತಾದಿಸಸ್ಸ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ವತ್ಥುನೋ ವಿಧಾನೇನ ಸನ್ಥತಸ್ಸ ವತ್ಥುನೋ ಪಯಿರುದಾಸನಂ ಪರಿಚ್ಚಜನಂ ಪಯಿರುದಾಸೋತಿ. ನ ಪಸಜ್ಜಪ್ಪಟಿಸೇಧೇ, ಸನ್ಥತಂ ಪಸಜ್ಜ ಪತ್ವಾ ತಸ್ಸ ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ನ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ನ ನಿಸೇಧೋತಿ. ವಾ-ಸದ್ದೋ ಪನೇತ್ಥ ವಚನಯುತ್ತಿಬಲೇನೇವ ಲಬ್ಭತಿ, ತಸ್ಸ ಪಲಿವೇಠೇತ್ವಾ, ಅನ್ತೋ ವಾ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ವತ್ಥಾದಿನಾ ಕೇನಚಿ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೇ ವಾ ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೇ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಥಾಭೂತೇ ಅಲ್ಲೋಕಾಸೇ ಪಕತಿವಾತೇನ ಅಸಮ್ಫುಟ್ಠೇ ತಿನ್ತಪ್ಪದೇಸೇ. ನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ ಅಙ್ಗಜಾತಂ. ಸನ್ತಿಆದಿ ತಬ್ಬಿಸೇಸನಂ. ಸನ್ತಿ ಅತ್ತನಿಯಂ. ಸಂ-ಸದ್ದೋ ಹಿ ಅತ್ತನಿ ಅತ್ತನಿಯೇ ಚ ವತ್ತತಿ. ಸನ್ಥತಂ ಅಸನ್ಥತನ್ತಿ ಯಥಾವುತ್ತನಯೇನ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ವಾ ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ವಾ. ಉಪಾದಿಣ್ಣನ್ತಿ ಅನಟ್ಠಕಾಯಪ್ಪಸಾದಂ. ಕಿತ್ತಕನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ತಿಲಮತ್ತಮ್ಪೀ’’ತಿ. ತಿಲಸ್ಸ ಮತ್ತಂ ಸಾಕಲ್ಲಂ ಯಸ್ಸ ತಂ ತಿಲಮತ್ತಂ ¶ . ‘‘ಮತ್ತಂ ಸಾಕಲ್ಲಂ ನಿಚ್ಛಯೇ’’ತಿ ಹಿ ನಿಘಣ್ಡು. ಏತ್ಥಾಪಿ ಅವಯವೇನ ವಿಗ್ಗಹೋ ಸಮುದಾಯೋ ಸಮಾಸತ್ಥೋ, ತಿಲಬೀಜಪ್ಪಮಾಣಮ್ಪೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಕಿಂ ತಂ? ನಿಮಿತ್ತಂ, ಪವೇಸನಂ ವಾ. ಅಪಿ-ಸದ್ದೋ ಸಮ್ಭಾವನೇ, ‘‘ತಿಲಬೀಜಮತ್ತಮ್ಪೀ’’ತಿ ಸಮ್ಭಾವೀಯತಿ, ಅಧಿಕೇ ಕಾ ¶ ನಾಮ ಕಥಾತಿ ಇದಮೇತ್ಥ ಸಮ್ಭಾವನಂ, ಏವಂಭೂತಂ ಸಂ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಯಥಾವುತ್ತೇ ಮಗ್ಗತ್ತಯೇ ತಿಲಮತ್ತಮ್ಪಿ ಪವೇಸನ್ತೋ ಭಿಕ್ಖು ಚುತೋ ಪರಿಭಟ್ಠೋ, ಪಾರಾಜಿಕೋ ನಾಮ ಹೋತಿ ಸಾಸನತೋತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ ಗಮ್ಮಮಾನತ್ಥಸ್ಸ ಸದ್ದಸ್ಸ ಪಯೋಗಂ ಪತಿ ಕಾಮಾಚಾರತ್ತಾ. ಕೀದಿಸೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅನಿಕ್ಖಿತ್ತಸಿಕ್ಖೋ’’ತಿ. ನಿಕ್ಖಿತ್ತಸಿಕ್ಖೋ ಪನ ಅಭಿಕ್ಖುಕತ್ತಾ ಪರಿಚ್ಚತ್ತೋ. ತತ್ಥ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಾ ಓಹಿತಾ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಾ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಾ ಸಿಕ್ಖಾ ಏತೇನಾತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ. ಯಥಾಲಕ್ಖಣಂ ನ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಸಿಕ್ಖೋ ಅನಿಕ್ಖಿತ್ತಸಿಕ್ಖೋ. ತತ್ಥ ಚಿತ್ತಖೇತ್ತಕಾಲಪ್ಪಯೋಗಪುಗ್ಗಲವಿಜಾನನವಸೇನ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಞತ್ವಾ ತದಭಾವೇನ ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ತತ್ಥ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಭಾವತೋ ಚವಿತುಕಾಮತಾಚಿತ್ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನಾಮ. ‘‘ಬುದ್ಧಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಮೀ’’ತಿಆದೀನಿ ‘‘ಗಿಹೀತಿ ಮಂ ಧಾರೇಹಿ, ಉಪಾಸಕೋ, ಆರಾಮಿಕೋ, ಸಾಮಣೇರೋತಿ ಮಂ ಧಾರೇಹೀ’’ತಿ ‘‘ಅಲಂ ಮೇ ಬುದ್ಧೇನಾ’’ತಿಆದೀನಿ ಛ ಖೇತ್ತಪದಾನಿ ಖೇತ್ತಂ ನಾಮ. ‘‘ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತೋ ವತ್ತಮಾನಕಾಲೋಯೇವ ಕಾಲೋ ನಾಮ. ಯಾಯ ಕಾಯಚಿ ಭಾಸಾಯ ವಸೇನ ವಾಚಸಿಕಪ್ಪಯೋಗೋವ ಪಯೋಗೋ ನಾಮ. ಅನುಮ್ಮತ್ತಾದಿಕೋ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತೋ ಚ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕೋ ಸೋವ ಪುಗ್ಗಲೋ ನಾಮ. ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಕಸ್ಸ ವಚನಸಮನನ್ತರಮೇವ ‘‘ಅಯಂ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಗಿಹಿಭಾವಂ ಪತ್ಥಯತೀ’’ತಿ ವಾ ಸೋತುನೋ ಜಾನನಂ ವಿಜಾನನಂ ನಾಮಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ತತ್ಥ ನಟ್ಠಕಾಯಪ್ಪಸಾದಂ ಪನ ಪಿಳಕಂ ವಾ ಚಮ್ಮಖಿಲಂ ವಾ ಲೋಮಂ ವಾ ಪವೇಸನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ. ಅಕ್ಖಿನಾಸಕಣ್ಣಚ್ಛಿದ್ದವತ್ಥಿಕೋಸೇಸು, ಸತ್ಥಕಾದೀಹಿ ಕತವಣೇ ವಾ ಮೇಥುನರಾಗೇನ ನಿಮಿತ್ತಂ ಪವೇಸನ್ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ. ಅವಸೇಸಸರೀರೇಸು ಉಪಕಚ್ಛಕಾದೀಸು ದುಕ್ಕಟಂ. ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾನಂ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಗೋಗದ್ರಭಓಟ್ಠಮಹಿಂಸಾದೀನಂ ನಾಸಾಯ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ವತ್ಥಿಕೋಸೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಮೇವ. ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾನಂ ಅಕ್ಖಿಕಣ್ಣವಣೇಸು ದುಕ್ಕಟಂ. ತಥಾ ಅವಸೇಸಸರೀರೇ ¶ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ, ಮೇಥುನರಾಗೇನ ವಾ ಜೀವಮಾನಕಪುರಿಸಸ್ಸ ವತ್ಥಿಕೋಸಂ ಅಪ್ಪವೇಸನ್ತೋ ನಿಮಿತ್ತೇನ ನಿಮಿತ್ತಂ ಛುಪತಿ, ದುಕ್ಕಟಂ. ಬಹಿ ನಿಕ್ಖನ್ತದನ್ತೇಸು ವಾಯಮನ್ತಸ್ಸ ಪನ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯನ್ತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಸವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಅತ್ಥವಣ್ಣನಕ್ಕಮೋ.

ಇದಾನಿ ಪವೇಸನಂ ನಾಮ ನ ಕೇವಲಂ ಅತ್ತುಪಕ್ಕಮೇನೇವ, ಪರೂಪಕ್ಕಮೇನಾಪಿ ಹೋತಿ, ತತ್ರಾಪಿ ಸಾದಿಯನ್ತೋವ ¶ ಚುತೋ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಥ ವಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಅಥ ವಾತಿ ಅಯಂ ನಿಪಾತೋ, ನಿಪಾತಸಮುದಾಯೋ ವಾ ಪಕ್ಖನ್ತರಾರಮ್ಭೇ. ಪವೇಸನಞ್ಚ ಠಿತಞ್ಚ ಉದ್ಧಾರೋ ಚ ಪವಿಟ್ಠಞ್ಚ ಪವೇಸನ…ಪೇ… ಪವಿಟ್ಠಾನಿ, ಇತರೀತರಯೋಗದ್ವನ್ದೋ. ಇತರೀತರಯೋಗೋ ನಾಮ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞತ್ಥೋಪಾದಾನತಾತಿ ಪವೇಸನಾದೀನಿ ಠಿತಾದಿಅತ್ಥಾನಿಪಿ ಹೋನ್ತೀತಿ ಪವಿಟ್ಠ-ಸದ್ದೋಪಿ ಪವೇಸನಾದಿಅತ್ಥೋ ಹೋತಿ, ತತೋಯೇವೇತ್ಥ ತಸ್ಮಾ ಬಹುವಚನಸಮ್ಭವೋ. ಅಞ್ಞಥಾ ದ್ವನ್ದೇ ಅವಯವತ್ಥಪಧಾನತ್ತಾ ಏಕತ್ಥವಾಚಕಾಪಿ ಪವಿಟ್ಠ-ಸದ್ದಾ ಕಥಂ ಬಹುವಚನಪ್ಪಸಙ್ಗೋ. ಸಮಾಹಾರೇ ವಾ ದ್ವನ್ದೋ. ಖಣೋತಿ ಕಾಲವಿಸೇಸೋ. ಸೋ ಚ ಯೋಗವನ್ತಾನಂ ಖಣನ್ತರವಿನಿಮುತ್ತೋ ನತ್ಥೀತಿ ಪವೇಸನ…ಪೇ…ಪವಿಟ್ಠಾನಿಯೇವ ಖಣೋತಿ ಕಮ್ಮಧಾರಯೋ, ಅಭೇದೇ ಭೇದಪರಿಕಪ್ಪನಾಯ ವಾ ಪವೇಸನ…ಪೇ… ಪವಿಟ್ಠಾನಂ ಖಣೋತಿ ಛಟ್ಠೀತಪ್ಪುರಿಸೋ. ತಸ್ಸ ಸಾದಕೋ, ತಸ್ಮಿಂ ವಾ ಸಾದಕೋ ಪವೇಸನ…ಪೇ… ಸಾದಕೋ. ಖಣ-ಸದ್ದೋ ಪನೇತ್ಥ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ ದ್ವನ್ದಸಮಾಸತ್ತಾ, ಪವೇಸನಕಾಲಂ ಠಿತಕಾಲಂ ಉದ್ಧಾರಕಾಲಂ ಪವಿಟ್ಠಕಾಲಂ, ತಸ್ಮಿಂ ವಾ ಸಾದಿಯನ್ತೋತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ಏವಂ ಸೇವನಚಿತ್ತಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೇನ ಸಾದಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಚುತೋತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ. ತತ್ಥ ಯಥಾವುತ್ತಪ್ಪದೇಸಸ್ಸ ಅನ್ತೋಕರಣಂ ಪವೇಸನಂ ನಾಮ. ಯಾವ ಉದ್ಧರಣಾರಮ್ಭಾ ನಿವತ್ತಂ ಠಿತಂ ನಾಮ. ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೧.೫೮) ಪನ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಂ ಪತ್ವಾ ಸಬ್ಬಥಾ ವಾಯಮತೋ ಓರಮಿತ್ವಾ ಠಿತಕಾಲಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಸಮಯೇ’’ತಿ ¶ ವುತ್ತಂ. ಯಾವ ಅಗ್ಗಾ ನೀಹರಣಂ ಉದ್ಧಾರೋ ನಾಮ. ಯಾವ ಪವೇಸನಾರಹಟ್ಠಾನಾ ಅನ್ತೋಕತಂ ಪವಿಟ್ಠಂ ನಾಮ.

೩-೪. ಇದಾನಿ ದುತಿಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಆದಿಯೇಯ್ಯಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಅದಿನ್ನಂ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಆದಿಯೇಯ್ಯ…ಪೇ… ಸಙ್ಕೇತಂ ವೀತಿನಾಮಯೇ, ಪಾರಾಜಿಕೋ ಭವೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅದಿನ್ನನ್ತಿ ಮನುಸ್ಸಸಾಮಿಕೇಹಿ ಕಾಯವಾಚಾಹಿ ನ ದಿನ್ನಂ. ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನಾತಿ ಥೇನೋತಿ ಚೋರೋ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಥೇಯ್ಯಂ ನ-ಕಾರಸ್ಸ ಯ-ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ದ್ವಿತ್ತೇನ. ಭವನ್ತಿ ಏತಸ್ಮಾ ಅಭಿಧಾನಬುದ್ಧೀತಿ ಭಾವೋ, ಸದ್ದಪ್ಪವತ್ತಿನಿಮಿತ್ತಂ ಜಾತಿಗುಣಾದಿ. ಇಧ ಪನ ಅವಹರಣಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾತಂ ದಬ್ಬಂ ಥೇಯ್ಯಂ. ಥೇಯ್ಯಞ್ಚ ತಂ ಚಿತ್ತಞ್ಚಾತಿ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತಂ, ತೇನ. ಆದಿಯೇಯ್ಯಾತಿ ಆರಾಮಾದಿಂ ಅಭಿಯುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ. ಹರೇಯ್ಯಾತಿ ಹರನ್ತೋ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ. ಅವಹರೇಯ್ಯಾತಿ ಉಪನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಭಣ್ಡಂ ‘‘ದೇಹಿ ಮೇ ಭಣ್ಡ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚಮಾನೋ ‘‘ನ ಮಯಾ ಗಹಿತ’’ನ್ತಿಆದೀನಿ ವದನ್ತೋ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ. ಇರಿಯಾಪಥಂ ಕೋಪೇಯ್ಯಾತಿ ಭಣ್ಡಹಾರಕಸ್ಸ ಗಮನಾದಿಇರಿಯಾಪಥಂ ವಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ. ಕೋಪಂ ಕತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಹಿ ಏತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ‘‘ಕೋಪೀ’’ತಿ ¶ ನಾಮಧಾತು. ಠಾನಾ ಚಾವೇಯ್ಯಾತಿ ಠಪಿತಟ್ಠಾನತೋ ಚಾವೇಯ್ಯ. ಸಙ್ಕೇತಂ ವೀತಿನಾಮಯೇತಿ ಪರಿಕಪ್ಪಿತಟ್ಠಾನಂ ವಾ ಸುಙ್ಕಘಾತಂ ವಾ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇಯ್ಯ.

ಏತ್ಥ ಚ ಆರಾಮಾದಿಅಭಿಯುಞ್ಜನೇ, ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ವಿಮತುಪ್ಪಾದನಧುರನಿಕ್ಖೇಪೇ, ಭಣ್ಡಹಾರಕಸ್ಸ ಸೀಸಭಾರಾಮಸನಫನ್ದಾಪನಖನ್ಧೋರೋಪನೇ, ಉಪನಿಕ್ಖಿತ್ತೇ ‘‘ದೇಹಿ ಮೇ ಭಣ್ಡ’’ನ್ತಿ ಚೋದಿಯಮಾನಸ್ಸ ‘‘ನಾಹಂ ಗಣ್ಹಾಮೀ’’ತಿ ಭಣನವಿಮತುಪ್ಪಾದನಧುರನಿಕ್ಖೇಪೇ, ಥಲಟ್ಠಸ್ಸ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನಾಮಸನಫನ್ದಾಪನಠಾನಾಚಾವನೇ ಚಾತಿ ಚತೂಸು ಪಚ್ಚೇಕಂ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ದುಕ್ಕಟಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಪಾರಾಜಿಕಾಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ‘‘ಸಹಭಣ್ಡಹಾರಕಂ ನೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ¶ ಪಠಮದುತಿಯಪಾದಸಙ್ಕಾಮನೇ, ಪರಿಕಪ್ಪಿತಸುಙ್ಕಘಾತಟ್ಠಾನತೋ ಪಠಮದುತಿಯಪಾದಾತಿಕ್ಕಾಮೇ ಚಾತಿ ದ್ವೀಸು ಪಚ್ಚೇಕಂ ಕಮೇನ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಪಾರಾಜಿಕಾಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಅಯಮೇತ್ಥ ಸವಿಞ್ಞಾಣಕಾವಿಞ್ಞಾಣಕಮಿಸ್ಸಕತ್ತಾ ನಾನಾಭಣ್ಡವಸೇನ ಯೋಜನಾ. ಏಕಭಣ್ಡವಸೇನ ಪನ ಸಸ್ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ದಾಸಸ್ಸ ವಾ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಸ್ಸ ವಾ ಯಥಾವುತ್ತೇನ ಅಭಿಯೋಗಾದಿನಾ ನಯೇನ ಆದಿಯನಹರಣಾದಿವಸೇನ ಯೋಜನಾ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ.

ಅಪಿಚ ಇಮಾನಿ ಛ ಪದಾನಿ ವಣ್ಣಯನ್ತೇನ ನಾನಾಭಣ್ಡಏಕಭಣ್ಡಸಾಹತ್ಥಿಕಪುಬ್ಬಪ್ಪಯೋಗಥೇಯ್ಯಾವಹಾರಸಙ್ಖಾತೇ ಪಞ್ಚಪಞ್ಚಕೇ ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚವೀಸತಿ ಅವಹಾರಾ ದಸ್ಸೇತಬ್ಬಾ ಛಪ್ಪದನ್ತೋಗಧತ್ತಾ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಅವಹಾರಾನಂ. ತೇ ಪನ ಅವಹಾರಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಅಭಿಯೋಗಾದಿಆಕಾರನಾನತ್ತಮತ್ತೇನ ಭಿನ್ನಾತಿ ತಂವಸೇನ ಪಞ್ಚಪಞ್ಚಕಂ ನಾಮ ಜಾತಂ. ಏವಂ ಸಂವಣ್ಣಿತಞ್ಹಿ ಇದಂ ಅದಿನ್ನಾದಾನಪಾರಾಜಿಕಂ ಸುವಣ್ಣಿತಂ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ತತ್ಥ ಪುರಿಮಾನಿ ದ್ವೇ ಪಞ್ಚಕಾನಿ ‘‘ಆದಿಯೇಯ್ಯಾ’’ತಿಆದೀನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಪದಾನಂ ವಸೇನ ಲಬ್ಭನ್ತಿ. ಯಂ ಪನೇತಂ ‘‘ಸಙ್ಕೇತಂ ವೀತಿನಾಮಯೇ’’ತಿ ಛಟ್ಠಂ ಪದಂ, ತಂ ತತಿಯಪಞ್ಚಮೇಸು ಪಞ್ಚಕೇಸು ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಪರಿಕಪ್ಪಾವಹಾರವಸೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ.

ತತ್ಥ ಸಾಹತ್ಥಿಕ-ಸದ್ದೇನ ಉಪಚಾರತೋ ತಂಸಹಚರಿತಪಞ್ಚಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಸಾಹತ್ಥಿಕಞ್ಚ ತಂ ಪಞ್ಚಕಞ್ಚಾ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಸಾಹತ್ಥಿಕಾದಿ ಪಞ್ಚಕ’’ನ್ತಿ ಮಜ್ಝೇಪದಲೋಪವಸೇನ ವಾ ಸಾಹತ್ಥಿಕಪಞ್ಚಕಂ. ಏವಮುಪರಿಪಿ. ತಂ ಪನ ಸಾಹತ್ಥಿಕೋ ಆಣತ್ತಿಕೋ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೋ ಅತ್ಥಸಾಧಕೋ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪೋ ಚಾತಿ. ತತ್ಥ ಸಕೋ ಹತ್ಥೋ ಸಹತ್ಥೋ, ಸಹತ್ಥೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಸಾಹತ್ಥಿಕೋ. ಏವಂ ಆಣತ್ತಿಕೋ. ಸುಙ್ಕಘಾತಪರಿಕಪ್ಪಿತೋಕಾಸಾನಂ ಅನ್ತೋ ಠತ್ವಾ ಬಹಿ ನಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ನಿಸ್ಸಗ್ಗೋ, ಸೋ ಏವ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೋ. ಕಾಲಂ ಅನಿಯಮೇತ್ವಾ ಆಣತ್ತಸ್ಸ ಭಣ್ಡಗ್ಗಹಣತೋ ¶ ಚ ಪರಸ್ಸ ತೇಲಕುಮ್ಭಿಯಾ ಪಾದಗ್ಘನಕಂ ತೇಲಂ ಅವಸ್ಸಂ ಪಿವನಕಾನಂ ಉಪಾಹನಾದೀನಂ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಾನಂ ತೇಲಪಾತನತೋ ಚ ಪುರೇತರಮೇವ ಪಾರಾಜಿಕಸಙ್ಖಾತಂ ಅತ್ಥಂ ¶ ಸಾಧೇತೀತಿ ಅತ್ಥಸಾಧಕೋ. ಸೋ ಪನ ಆಣಾಪನಪ್ಪಯೋಗೋ, ಉಪಾಹನಾದೀನಂ ನಿಕ್ಖೇಪಪ್ಪಯೋಗೋ ಚ. ಆರಾಮಾಭಿಯೋಗೇ ಚ ಉಪನಿಕ್ಖಿತ್ತಭಣ್ಡೇ ಚ ತಾವಕಾಲಿಕಭಣ್ಡದೇಯ್ಯಾನಮದಾನೇ ಚ ಧುರಸ್ಸ ನಿಕ್ಖೇಪೋ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪೋ.

ಪುಬ್ಬಪ್ಪಯೋಗಪಞ್ಚಕಂ ನಾಮ ಪುಬ್ಬಪ್ಪಯೋಗೋ ಸಹಪ್ಪಯೋಗೋ ಸಂವಿಧಾವಹಾರೋ ಸಙ್ಕೇತಕಮ್ಮಂ ನಿಮಿತ್ತಕಮ್ಮನ್ತಿ. ತತ್ಥ ಆಣಾಪನಂ ಭಣ್ಡಗ್ಗಹಣತೋ ಪುಬ್ಬತ್ತಾ ಪುಬ್ಬಪ್ಪಯೋಗೋ ನಾಮ. ಠಾನಾಚಾವನಖಿಲಸಙ್ಕಾಮನಪ್ಪಯೋಗೇನ ಸಹ ವತ್ತಮಾನೋ ಸಹಪ್ಪಯೋಗೋ. ಸಂವಿಧಾಯ ಸಮ್ಮನ್ತಯಿತ್ವಾ ಗತೇಸು ಏಕೇನಾಪಿ ಭಣ್ಡೇ ಠಾನಾ ಚಾವಿತೇ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಅವಹಾರೋ ಸಂವಿಧಾವಹಾರೋ. ಸಙ್ಕೇತಕಮ್ಮನ್ತಿ ಪುಬ್ಬಣ್ಹಾದಿಕಾಲಪರಿಚ್ಛೇದವಸೇನ ಸಞ್ಜಾನನಕರಣಂ. ನಿಮಿತ್ತಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ಸಞ್ಞುಪ್ಪಾದನತ್ಥಂ ಅಕ್ಖಿನಿಖಣನಾದಿಕರಣಂ.

ಥೇಯ್ಯಾವಹಾರಪಞ್ಚಕಂ ಪನ ಸಯಮೇವ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಥ ವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ನನು ಚ ಛಪ್ಪದನ್ತೋಗಧತ್ತಾ ‘‘ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಅವಹಾರಾನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ಏವಂ ಸತಿ ‘‘ಅಥ ವಾ’’ತಿ ಪಕ್ಖನ್ತರವಸೇನ ವಿಸುಂ ವಿಯ ಇದಂ ಪಞ್ಚಕಂ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತನ್ತಿ? ನನು ಅವೋಚುಮ್ಹಾ ‘‘ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಅಭಿಯೋಗಾದಿಆಕಾರನಾನತ್ತಮತ್ತೇನ ಭಿನ್ನಾ’’ತಿ, ಏತಾದಿಸಸ್ಸ ಭೇದಸ್ಸ ಸಮ್ಭವತೋ ಪಕ್ಖನ್ತರವಸೇನಾಪಿ ಯುಜ್ಜತೀತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಂ. ಇಮಸ್ಸ ಪಞ್ಚಕಸ್ಸ ವಿಸುಂ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ವಚನಂ ಪನ ಪಸಿದ್ಧಿವಸೇನಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ, ಕುಸ-ಸದ್ದೇನ ಕುಸಸಙ್ಕಾಮನಮಧಿಪ್ಪೇತಂ ಅಭೇದೋಪಚಾರೇನ. ಥೇಯ್ಯಞ್ಚ ಬಲಞ್ಚ ಕುಸೋ ಚ ಛನ್ನಞ್ಚ ಪರಿಕಪ್ಪೋ ಚ ಥೇಯ್ಯಾ…ಪೇ… ಪರಿಕಪ್ಪಂ, ದೀಘೋ ಸನ್ಧಿವಸೇನ. ತೇನ ಅವಹಾರಕೋ ಪಾರಾಜಿಕೋ ಭವೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಯೋ ಪನ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೇನ ಅವಹಾರಕೋ, ಸೋ ಅತ್ಥತೋ ¶ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಸ್ಸ ಅವಹಾರಕೋ ಹೋತೀತಿ ದ್ವನ್ದಸಮಾಸನ್ತೋಗಧತ್ತೇಪಿಚಸ್ಸ ವಿರೋಧಾಭಾವೋಭಾವಸಾಧನೋ ಚಾಯಂ ಛನ್ನ-ಸದ್ದೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ತತ್ಥ ಸನ್ಧಿಚ್ಛೇದನಾದೀನಿ ಕತ್ವಾ ವಾ ತುಲಾಕೂಟಮಾನಕೂಟಕಹಾಪಣಕೂಟಾದೀಹಿ ವಞ್ಚೇತ್ವಾ ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಥೇಯ್ಯಾವಹಾರಕೋ. ಬಲಕ್ಕಾರೇನ ಪರಸನ್ತಕಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಬಲಾವಹಾರಕೋ. ಕುಸಂ ಸಙ್ಕಾಮೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಕುಸಾವಹಾರಕೋ. ತಿಣಪಣ್ಣಾದೀಹಿ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಕಸ್ಸ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಸ್ಸ ಅವಹಾರಕೋ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾವಹಾರಕೋ. ಸಾಟಕಾದಿಭಣ್ಡವಸೇನ, ಗಬ್ಭದ್ವಾರಾದಿಓಕಾಸವಸೇನ ವಾ ಪರಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಪರಿಕಪ್ಪಾವಹಾರಕೋ. ಏತ್ಥ ಪನ ಪರಿಕಪ್ಪಿತಭಣ್ಡಗ್ಗಹಣೇ ಪರಿಕಪ್ಪಿತಪರಿಚ್ಛೇದಾತಿಕ್ಕಮೇ ಚ ಪಾರಾಜಿಕಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಇದಾನಿ ಪನೇತ್ಥ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಭಣ್ಡಕಾಲಗ್ಘದೇಸೇಹೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ಏತ್ಥ ಅದಿನ್ನಾದಾನೇ ಭಣ್ಡಞ್ಚ ಕಾಲೋ ಚ ಅಗ್ಘೋ ಚ ದೇಸೋ ಚ ತೇಹಿ ಚ ಪರಿಭೋಗೇನ ಚ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ ¶ . ತತ್ಥ ಅವಹಟಭಣ್ಡಸ್ಸ ಸಸ್ಸಾಮಿಕಸ್ಸಾಮಿಕಭಾವಂ ಸಸ್ಸಾಮಿಕೇಪಿ ಸಾಮಿಕಾನಂ ಸಾಲಯನಿರಾಲಯಭಾವಞ್ಚ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಸಾಲಯಕಾಲೇ ಚೇ ಅವಹಟಂ, ಭಣ್ಡಂ ಅಗ್ಘಾಪೇತ್ವಾ ಕಾತಬ್ಬೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಭಣ್ಡೇನ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ. ನಿರಾಲಯಕಾಲೇ ಚೇ ಅವಹಟಂ, ಪಾರಾಜಿಕಂ ನತ್ಥಿ, ಸಾಮಿಕೇಸು ಪುನ ಆಹರಾಪೇನ್ತೇಸು ದಾತಬ್ಬಂ. ತದೇವ ಹಿ ಭಣ್ಡಂ ಕದಾಚಿ ಮಹಗ್ಘಂ, ಕದಾಚಿ ಅಪ್ಪಗ್ಘಂ, ತಸ್ಮಾ ಯಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಭಣ್ಡಂ ಅವಹಟಂ, ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಕಾಲೇ ಯೋ ತಸ್ಸ ಅಗ್ಘೋ, ತೇನ ಕಾತಬ್ಬೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಕಾಲೇನ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ. ನವಭಣ್ಡಸ್ಸ ಯೋ ಅಗ್ಘೋ, ಸೋ ಪಚ್ಛಾ ಪರಿಹಾಯತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬದಾ ಪಕತಿಅಗ್ಘವಸೇನ ಅಕತ್ವಾ ಕಾತಬ್ಬೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಅಗ್ಘೇನ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ. ಭಣ್ಡುಟ್ಠಾನದೇಸೇ ಭಣ್ಡಂ ಅಪ್ಪಗ್ಘಂ ಹೋತಿ, ಅಞ್ಞತ್ಥ ಮಹಗ್ಘಂ, ತಸ್ಮಾ ಯಸ್ಮಿಂ ದೇಸೇ ಭಣ್ಡಂ ಅವಹಟಂ, ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ದೇಸೇ ಅಗ್ಘೇನ ಕಾತಬ್ಬೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ದೇಸೇನ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ. ಪರಿಭೋಗೇನ ¶ ಸಾಟಕಾದಿನೋ ಭಣ್ಡಸ್ಸ ಅಗ್ಘೋ ಪರಿಹಾಯತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಸ ಪರಿಭೋಗವಸೇನ ಪರಿಹೀನಾಪರಿಹೀನಭಾವಂ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಕಾತಬ್ಬೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಪರಿಭೋಗೇನ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

೫-೭. ಇದಾನಿ ತತಿಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹ’’ನ್ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ. ತತ್ಥ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹಂ ಕಲಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಜೀವಮಾನಕಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕಾನಂ ಸರೀರಂ. ಚಿಚ್ಚ ಪಾಣೋತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ‘‘ವಧಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ವಧಕಚೇತನಾಯ ಚೇತೇತ್ವಾ ಪಕಪ್ಪೇತ್ವಾ. ಜೀವಿತಾ ವಾ ವಿಯೋಜಯೇತಿ ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಜಾತಿಉಣ್ಣಂಸುನಾ ಸಮುದ್ಧಟತೇಲಬಿನ್ದುಮತ್ತಂ ಕಲಲರೂಪಕಾಲೇ ತಾಪನಾದೀಹಿ ವಾ ತತೋ ವಾ ಉದ್ಧಮಪಿ ತದನುರೂಪೇನ ಉಪಕ್ಕಮೇನ ರೂಪಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯೋಪಕ್ಕಮೇ ಸತಿ ತದಾಯತ್ತವುತ್ತಿನೋ ಅರೂಪಜೀವಿತಸ್ಸಾಪಿ ವೋರೋಪನಸಮ್ಭವತೋ ಉಭಯಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಯ್ಯ. ವಾ-ಸದ್ದೋ ವಿಕಪ್ಪೇ. ಮರಣಚೇತನೋತಿ ಮರಣೇ ಚೇತನಾ ಯಸ್ಸ ಸೋ ಮರಣಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ. ಸತ್ಥಹಾರಕನ್ತಿ ಜೀವಿತಂ ಹರತೀತಿ ಹಾರಕಂ, ಸತ್ಥಞ್ಚ ತಂ ಹಾರಕಞ್ಚಾತಿ ಸತ್ಥಹಾರಕಂ, ತಂ. ಅಸ್ಸ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹಸ್ಸ. ಉಪನಿಕ್ಖಿಪೇತಿ ಸಮೀಪೇ ನಿಕ್ಖಿಪೇಯ್ಯ ವಾ. ಏತೇನ ಥಾವರಪ್ಪಯೋಗಂ ದಸ್ಸೇತಿ. ಗಾಹೇಯ್ಯ ಮರಣೂಪಾಯನ್ತಿ ‘‘ಸತ್ಥಂ ವಾ ಆಹರ, ವಿಸಂ ವಾ ಖಾದಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಮರಣತ್ಥಾಯ ಉಪಾಯಂ ಗಾಹಾಪೇಯ್ಯ ವಾ. ಏತೇನ ಆಣತ್ತಿಪ್ಪಯೋಗೋ ದಸ್ಸಿತೋ. ವದೇಯ್ಯ ಮರಣೇ ಗುಣನ್ತಿ ಕಾಯವಾಚಾದೂತಲೇಖಾಹಿ ‘‘ಯೋ ಏವಂ ಮರತಿ, ಸೋ ಧನಂ ವಾ ಲಭತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಮರಣೇ ಗುಣಂ ಪಕಾಸೇಯ್ಯ ವಾ. ಉಭಯತ್ಥ ಅಧಿಕಾರವಸೇನ ವಾ-ಸದ್ದೋ ಆಹರಿತಬ್ಬೋ. ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಚುತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ, ಸಾಸನತೋತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ.

ಇದಾನಿ ಪನಸ್ಸ ಛಬ್ಬಿಧೇ ಪಯೋಗೇದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪಯೋಗಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಸಾಹತ್ಥಿ…ಪೇ… ಇದ್ಧಿವಿಜ್ಜಾಮಯಾ ¶ ಪಯೋಗಾತಿ ಇಮೇ ¶ ಛ ಪಯೋಗಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಕ-ಕಾರಲೋಪೇನ ಪನೇತ್ಥ ‘‘ಸಾಹತ್ಥೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಅಥ ವಾ ಅನೇಕತ್ಥೇ ಅನೇಕತದ್ಧಿತಸಮ್ಭವೇನ ಸಹತ್ಥಸ್ಸಾಯಂ ಪಯೋಗೋ ಸಾಹತ್ಥೀತಿ ಪದಸಿದ್ಧಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಸಾಹತ್ಥಿ ಚ ನಿಸ್ಸಗ್ಗೋ ಚ ಆಣತ್ತಿ ಚ ಥಾವರೋ ಚಾತಿ ದ್ವನ್ದೋ. ಇದ್ಧಿ ಚ ವಿಜ್ಜಾ ಚ, ತಾಸಮಿಮೇತಿ ಇದ್ಧಿವಿಜ್ಜಾಮಯಾ, ಇದ್ಧಿಮಯೋ ವಿಜ್ಜಾಮಯೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಪಯೋಗಾತಿ ಇಮೇ ಛಪ್ಪಯೋಗಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ತತ್ಥ ಸಯಂ ಮಾರೇನ್ತಸ್ಸ ಕಾಯೇನ ವಾ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇನ ವಾ ಪಹರಣಂ ಸಾಹತ್ಥಿಕೋ ಪಯೋಗೋ. ದೂರೇ ಠಿತಂ ಮಾರೇತುಕಾಮಸ್ಸ ಕಾಯಾದೀಹಿ ಉಸುಸತ್ತಿಆದೀನಂ ನಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ನಿಸ್ಸಗ್ಗೋ. ‘‘ಅಸುಕಂ ನಾಮ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಆಣಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಆಣಾಪನಂ ಆಣತ್ತಿ, ಓಪಾತಖಣನಂ ಅಪಸ್ಸೇನಸಂವಿಧಾನಂ ಅಸಿಆದೀನಂ ಉಪನಿಕ್ಖಿಪನಾದಿ ಥಾವರೋ. ಮಾರಣತ್ಥಂ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕಜಾಯ ಇದ್ಧಿಯಾ ಪಯೋಜನಂ ಇದ್ಧಿಮಯೋ. ಕಮ್ಮವಿಪಾಕಜಿದ್ಧಿ ಚ ನಾಮೇಸಾ ರಾಜಾದೀನಂ ರಾಜಿದ್ಧಿಆದಯೋ. ತತ್ಥ ಪಿತುರಞ್ಞೋ ಸೀಹಳಿನ್ದಸ್ಸ ದಾಠಾಕೋಟನೇನ ಚೂಳಸುಮನಕುಟುಮ್ಬಿಯಮಾರಣೇ ರಾಜಿದ್ಧಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ, ತದತ್ಥಮೇವ ಅಥಬ್ಬಣಾದಿವಿಜ್ಜಾಯ ಪರಿಜಪ್ಪನಂ ವಿಜ್ಜಾಮಯೋ ಪಯೋಗೋ.

ಏವಂ ಛಪ್ಪಯೋಗೇ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತೇಸು ಆಣತ್ತಿಪ್ಪಯೋಗಸ್ಸ ನಿಯಾಮಕೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಕಾಲಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಯಥಾವುತ್ತಂ ಆಣತ್ತಿಂ ನಿಯಮೇನ್ತಿ ಸಙ್ಕೇತವಿಸಙ್ಕೇತತಾವಸೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದನ್ತೀತಿ ಆಣತ್ತಿನಿಯಾಮಕಾ. ತೇ ಪನ ಕಾಲೋ ಚ ವತ್ಥು ಚ ಆವುಧಞ್ಚ ಇರಿಯಾಪಥೋ ಚಾತಿ ಚತ್ತಾರೋ, ತಥಾ ಕಿರಿಯಾವಿಸೇಸೋ ಓಕಾಸೋತಿ ಗಣನಪರಿಚ್ಛೇದವಸೇನ ಛ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ತತ್ಥ ಕಾಲೋ ಪುಬ್ಬಣ್ಹಾದಿ ಯೋಬ್ಬನಾದಿ ಚ. ವತ್ಥು ಮಾರೇತಬ್ಬೋ ಸತ್ತೋ. ಆವುಧಂ ಅಸಿಆದಿ. ಇರಿಯಾಪಥೋ ಮಾರೇತಬ್ಬಸ್ಸ ಗಮನಾದಿ. ಕಿರಿಯಾವಿಸೇಸೋ ವಿಜ್ಝನಾದಿ. ಓಕಾಸೋ ಗಾಮಾದಿ. ಯೋ ಹಿ ‘‘ಅಜ್ಜ, ಸ್ವೇ’’ತಿ ಅನಿಯಮೇತ್ವಾ ‘‘ಪುಬ್ಬಣ್ಹೇ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ಯದಾ ಕದಾಚಿ ಪುಬ್ಬಣ್ಹೇ ಮಾರೇತಿ, ನತ್ಥಿ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ. ಯೋ ಪನ ‘‘ಪುಬ್ಬಣ್ಹೇ’’ತಿ ¶ ವುತ್ತೋ ಮಜ್ಝನ್ಹಾದೀಸು ಮಾರೇತಿ, ವಿಸಙ್ಕೇತೋ ಹೋತಿ, ಆಣಾಪಕಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ. ಏವಂ ಕಾಲಸ್ಸ ಸಙ್ಕೇತವಿಸಙ್ಕೇತತಾವಸೇನ ನಿಯಾಮಕತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಇಮಿನಾವ ನಯೇನ ವತ್ಥುಆದೀಸುಪಿ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ.

೮-೯. ಇದಾನಿ ಚತುತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಝಾನಾದಿಭೇದ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಅತ್ತನಿ ನೋಸನ್ತಂ ಅತ್ತುಪನಾಯಿಕಞ್ಚ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಭವಸ್ಸಿತಞ್ಚ ಅಞ್ಞಾಪದೇಸರಹಿತಞ್ಚ ಝಾನಾದಿಭೇದಂ ಕೋಟ್ಠಾಸಂ ಕತ್ವಾ ವಾ ಏಕೇಕಂ ಕತ್ವಾ ವಾ ಕಾಯೇನ ವಾ ವಾಚಾಯ ವಾ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಪಥೇ ದೀಪೇನ್ತೋ ನಾಧಿಮಾನಿಕೋ ಞಾತೇ ಚುತೋ ಭವೇತಿ ¶ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತತ್ಥ ಅತ್ತನಿ ಸಕಸನ್ತಾನೇ ನೋಸನ್ತಂ ಅನುಪ್ಪನ್ನತ್ತಾಯೇವ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಂ, ಏತ್ಥ ನೋಸನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೇ ತಪ್ಪುರಿಸೋ. ಝಾನಾದಿಭೇದನ್ತಿ ಝಾನಂ ಆದಿ ಯಸ್ಸ ‘‘ವಿಮೋಕ್ಖಸಮಾಧಿ ಸಮಾಪತ್ತಿ ಞಾಣದಸ್ಸನ ಮಗ್ಗಭಾವನಾ ಫಲಸಚ್ಛಿ ಕಿರಿಯಾಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನವಿನೀವರಣತಾಚಿತ್ತಸ್ಸ ಸುಞ್ಞಾಗಾರೇ ಅಭಿರತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೯೮) ವುತ್ತಸ್ಸ ಸೋ ಝಾನಾದಿ, ಸೋವ ಭೇದೋ ವಿಸೇಸೋತಿ ಸಮಾಸೋ. ತಂ ಝಾನಾದಿಭೇದಂ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಂ. ಅತ್ತುಪನಾಯಿಕನ್ತಿ ‘‘ಅಯಂ ಮಯಿ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಆರೋಚನವಸೇನ ಅತ್ತನಿ ಉಪನೀಯತಿ, ‘‘ಅಹಂ ವಾ ಏತ್ಥ ಸನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅತ್ತಾ ಉಪನೀಯತಿ ಏತ್ಥ ಧಮ್ಮೇತಿ ವಾ ಅತ್ತುಪನಾಯಿಕೋ, ಝಾನಾದಿಭೇದೋ, ತಂ. ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಭವಸ್ಸಿತನ್ತಿ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಭವೋ ನಾಮ ಇದಾನಿ ವತ್ತಮಾನೋ ಅತ್ತಭಾವೋ, ತನ್ನಿಸ್ಸಿತೋತಿ ಸಮಾಸೋ, ಸೋ ಚ ಝಾನಾದಿಭೇದೋಯೇವ, ತಂ.

ಅಞ್ಞಾಪದೇಸರಹಿತನ್ತಿ ‘‘ಯೋ ತೇ ವಿಹಾರೇ ವಸಿ, ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ೨೨೦) ನಯೇನ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಅಪದೇಸೋ, ತೇನ ರಹಿತೋ ಚತ್ತೋತಿ ತಪ್ಪುರಿಸಸಮಾಸೋ, ಸೋ ರಹಿತೋ ತೇನಾತಿ ವಾ ಬಹುಬ್ಬೀಹಿ, ಝಾನಾದಿಭೇದೋವ ¶ , ತಂ. ಕೋಟ್ಠಾಸಂ ಕತ್ವಾ ವಾತಿ ‘‘ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ದುತಿಯಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿಂ, ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ತತಿಯಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಕೋಟ್ಠಾಸಂ ಕತ್ವಾ ವಾ. ಏಕೇಕಂ ಕತ್ವಾ ವಾತಿ ‘‘ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿಂ, ದುತಿಯಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಏಕೇಕಂ ಕತ್ವಾ ವಾ. ಏತ್ಥ ಚ ಏಕನ್ತಿ ಠಿತೇ ವಿಚ್ಛಾಯಂ ದ್ವಿತ್ತಂ. ಏತ್ಥ ಪನ ಕತ್ವಾತಿ ಕರಣಕಿರಿಯಾಯ ಏಕೇಕವಸೇನ ಭಿನ್ನಸ್ಸ ಝಾನಾದಿನೋ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಸಮ್ಬನ್ಧನಿಚ್ಛಾ ವಿಚ್ಛಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಟೀಕಾಯಂ ಪನ ‘‘ಕೋಟ್ಠಾಸಂ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘ಝಾನಲಾಭೀ, ವಿಮೋಕ್ಖಲಾಭೀ, ಸಮಾಧಿಲಾಭೀ, ಸಮಾಪತ್ತಿಲಾಭೀಮ್ಹೀ’ತಿ ಏವಮಾದಿನಾ ನಯೇನ ಕೋಟ್ಠಾಸತೋ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ಚ ‘‘ಏಕೇಕಂ ವಾತಿ ‘ಪಠಮಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ಲಾಭೀ, ದುತಿಯಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ಲಾಭೀಮ್ಹೀ’ತಿ ಏವಮಾದಿನಾ ನಯೇನ ಏಕೇಕಂ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತಂ. ಸೋ ಪಾಳಿಯಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚ ಅವುತ್ತಕ್ಕಮೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಕಾಯೇನ ವಾತಿ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾದಿವಸೇನ ಕಾಯೇನ ವಾ. ವಾಚಾತಿ ಏತ್ಥ ಯ-ಕಾರೋ ಲುತ್ತನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ ‘‘ಅಲಜ್ಜಿತಾ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ. ವಿಞ್ಞತ್ತಿಪಥೇತಿ ಕಾಯವಚೀವಿಞ್ಞತ್ತೀನಂ ಗಹಣಯೋಗ್ಯೇ ಪದೇಸೇ ಠತ್ವಾತಿ ಅಜ್ಝಾಹರಿತಬ್ಬಂ. ದೀಪೇನ್ತೋತಿ ‘‘ಇಮಿನಾ ಚ ಇಮಿನಾ ಚ ಕಾರಣೇನ ಅಯಂ ಧಮ್ಮೋ ಮಯಿ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ. ನಾಧಿಮಾನಿಕೋತಿ ಅಪ್ಪತ್ತೇ ಪತ್ತಸಞ್ಞಿತಾಸಙ್ಖಾತೋ ಅಧಿಕೋ ಮಾನೋ, ಸೋ ನತ್ಥಿ ಏತಸ್ಸಾತಿ ನಾಧಿಮಾನಿಕೋ, ಭಿಕ್ಖು. ಞಾತೇತಿ ವಿಞ್ಞುನಾ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕೇನ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನೇ ವುತ್ತನಯೇನ ವಿಞ್ಞಾತೇ ಸತಿ ಚುತೋ ಭವೇ ಸಾಸನತೋತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ಅಞ್ಞಾಪದೇಸೇನ ದೀಪಯತೋ ಪನ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ. ಏತ್ಥ ಚ –

ದುಕ್ಕಟಂ ¶ ಪಠಮಸ್ಸೇವ, ಸಾಮನ್ತಮಿತಿ ವಣ್ಣಿತಂ;

ಸೇಸಾನಂ ಪನ ತಿಣ್ಣಮ್ಪಿ, ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಮುದೀರಿತನ್ತಿ.

೧೦. ಇದಾನಿ ¶ ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ ಚೇತೇಸಮಸಂವಾಸತಂ ಅಭಬ್ಬತಞ್ಚ ದೀಪೇತುಂ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕೇತೇ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ. ಏತೇ ಚತ್ತಾರೋ ಪಾರಾಜಿಕಾ ಪುಗ್ಗಲಾ ಯಥಾ ಪುರೇ ಪುಬ್ಬೇ ಗಿಹಿಕಾಲೇ, ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಕಾಲೇ ಚ ವಿಯ ಅಸಂವಾಸಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಸಹ ವಸನ್ತಿ ಯಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಲಜ್ಜಿನೋ ಏತೇಸು ಕಮ್ಮಾದೀಸು ನ ಏಕೋಪಿ ತತೋ ಬಹಿದ್ಧಾ ಸನ್ದಿಸ್ಸತೀತಿ ಏಕಕಮ್ಮಂ ಏಕುದ್ದೇಸೋ ಸಮಸಿಕ್ಖತಾತಿ ಇಮೇ ತಯೋ ಸಂವಾಸಾ ನಾಮ. ತತ್ಥ ಅಪಲೋಕನಾದಿಕಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಮ್ಪಿ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಂ ಸೀಮಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೇಹಿ ಪಕತತ್ತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಏಕತೋ ಕತ್ತಬ್ಬತಾ ಏಕಕಮ್ಮಂ ನಾಮ. ತಥಾ ಪಞ್ಚವಿಧೋಪಿ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸೋ ಏಕತೋ ಉದ್ದಿಸಿತಬ್ಬತ್ತಾ ಏಕುದ್ದೇಸೋ ನಾಮ. ಪಞ್ಞತ್ತಂ ಪನ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಸಬ್ಬೇಹಿಪಿ ಲಜ್ಜೀಪುಗ್ಗಲೇಹಿ ಸಮಂ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಭಾವತೋ ಸಮಸಿಕ್ಖತಾ ನಾಮ. ನತ್ಥಿ ತೇ ಸಂವಾಸಾ ಏತೇಸನ್ತಿ ಅಸಂವಾಸಾ. ‘‘ಅಭಬ್ಬಾ’’ತಿಆದೀಸು ಭಿಕ್ಖುಭಾವಾಯಾತಿ ತುಮತ್ಥೇ ಸಮ್ಪದಾನವಚನಂ, ತಸ್ಮಾ ಯಥಾ ಸೀಸಚ್ಛಿನ್ನೋ ಜೀವಿತುಂ ಅಭಬ್ಬೋ, ಏವಂ ಚತ್ತಾರೋಮೇ ಪುಗ್ಗಲಾ ಭಿಕ್ಖುಭಾವಾಯ ಭಿಕ್ಖೂ ಭವಿತುಂ ಅಭಬ್ಬಾತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೧. ಇದಾನಿ ಪರಿಯಾಯಾಣತ್ತೀಹಿ ಸಮ್ಭವನ್ತೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪರಿಯಾಯೋ ಚಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ಪರಿಯಾಯೋ ಚ ಆಣತ್ತಿ ಚ ತತಿಯೇ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹೇ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತತ್ಥ ಕಾಯಾದೀಹಿ ಯಥಾವುತ್ತೇಹಿ ‘‘ಯೋ ಏವಂ ಮರತಿ, ಸೋ ಧನಂ ವಾ ಲಭತೀ’’ತಿ ಏವಮಾದಿವಿಞ್ಞಾಪಕೋ ಬ್ಯಞ್ಜನಭೂತೋ ಕಾಯವಚೀಪಯೋಗೋ ಪರಿಯಾಯೋ. ಇಮಿನಾ ಇದಂ ದೀಪೇತಿ – ಯಥಾ ಅದಿನ್ನಾದಾನೇ ‘‘ಆದಿಯೇಯ್ಯಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೯೨) ವುತ್ತತ್ತಾ ಪಾರಿಯಾಯಕಥಾಯ ಮುಚ್ಚತಿ, ನ ಇಧ ಏವಂ. ‘‘ಸಂವಣ್ಣೇಯ್ಯಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೧೭೨) ಪರಿಯಾಯಕಯಾಯಪಿ ನ ಮುಚ್ಚತೀತಿ. ‘‘ದುತಿಯೇ ಪನಾ’’ತಿಆದೀಸು ಅತ್ಥೋ ಪಾಕಟೋಯೇವ. ಏವಮುಪರಿಪಿ ಪಾಕಟಮುಪೇಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮ.

೧೨. ಇದಾನಿ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಾದೀನಂ ಅಙ್ಗಾನಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸೇವೇತೂ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ಸೇವೇತುಕಾಮತಾಚಿತ್ತನ್ತಿ ಮೇಥುನಂ ಸೇವೇತುಂ ¶ ಕಾಮೇತೀತಿ ಸೇವೇತುಕಾಮೋ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ನಾಮ ತಣ್ಹಾ, ತಾಯ ಸೇವೇತುಕಾಮತಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ತಪ್ಪುರಿಸೋ. ಮೇಥುನಧಮ್ಮಸ್ಸಾತಿ ಮಿಥುನಾನಂ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಾನಂ ಇದನ್ತಿ ಮೇಥುನಂ, ತಮೇವ ಧಮ್ಮೋತಿ ಮೇಥುನಧಮ್ಮೋ. ಇಧ ಪನ ಉಪಚಾರವಸೇನ ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿ ಮೇಥುನಧಮ್ಮೋ ನಾಮ. ಅಥ ¶ ವಾ ಮೇಥುನೇನ ಜಾತೋ ಧಮ್ಮೋ ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿ ಮೇಥುನಧಮ್ಮೋ, ತಸ್ಸ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಸ್ಸ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿಯಾ. ಅಙ್ಗದ್ವಯನ್ತಿ ಅಙ್ಗಾನಂ ಕಾರಣಾನಂ ದ್ವಯಂ. ಬುಧಾತಿ ವಿನಯಧರಾ ವಿಞ್ಞುನೋ.

೧೩. ಮನುಸ್ಸಸನ್ತಿ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಸಂ ಮನುಸ್ಸಸಂ, ತದಾಯತ್ತವತ್ಥುಕಾ ಚ. ಏತೇನ ಪೇತತಿರಚ್ಛಾನಗತಾಯತ್ತಂ ನಿವತ್ತೇತಿ. ತಥಾಸಞ್ಞೀತಿ ತಥಾ ತಾದಿಸಾ ಸಞ್ಞಾ ತಥಾಸಞ್ಞಾ, ಸಾ ಅಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ತಥಾಸಞ್ಞೀ. ಪರಾಯತ್ತಸಞ್ಞಿತಾ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಭಾವಪ್ಪಧಾನಾ ಇಮೇ ನಿದ್ದೇಸಾ, ಭಾವಪಚ್ಚಯಲೋಪೋ ವಾ ‘‘ಬುದ್ಧೇ ರತನ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಖು. ಪಾ. ೬.೩) ವಿಯ. ಏವಮುಪರಿಪಿ ಈದಿಸೇಸು. ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತನ್ತಿ ಥೇನಭಾವಸಙ್ಖಾತಂ ಚಿತ್ತಞ್ಚ. ವತ್ಥುನೋ ಗರುತಾತಿ ಭಣ್ಡಸ್ಸ ಪಾದಅತಿರೇಕಪಾದಾರಹಭಾವೇನ ಗರುತಾ ಚ. ಊನಪಞ್ಚಮಾಸಕೇ ವಾ ಅತಿರೇಕಮಾಸಕೇ ವಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ. ಮಾಸಕೇ ವಾ ಊನಮಾಸಕೇ ವಾ ದುಕ್ಕಟಂ. ಅವಹಾರೋತಿ ಪಞ್ಚವೀಸತಿಯಾ ಅವಹಾರಾನಂ ಅಞ್ಞತರೇನ ಅವಹರಣಞ್ಚಾತಿ ಇಮೇ ಪಞ್ಚ ಅದಿನ್ನಾದಾನಹೇತುಯೋ ಅದಿನ್ನಾದಾನಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿಯಾ ಅಙ್ಗಾನಿ.

೧೪. ಪಾಣೋ ಮಾನುಸ್ಸಕೋತಿ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಸಮ್ಬನ್ಧೋ ಪಾಣೋ ಚ, ಪಾಣೋತಿ ಹಿ ವೋಹಾರತೋ ಸತ್ತೋ, ಪರಮತ್ಥತೋ ಪನ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ವುಚ್ಚತಿ. ಪಾಣಸಞ್ಞಿತಾತಿ ಪಾಣೋತಿ ಸಞ್ಞಿತಾ ಚ, ಘಾತನಂ ಘಾತೋ, ಸೋ ಏವ ಚೇತನಾ ಘಾತಚೇತನಾ, ‘‘ವಧಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಪವತ್ತಾ ಸಾ ಚ, ತಂಸಮುಟ್ಠಿತೋ ಸಾಹತ್ಥಿಕಾದೀನಂ ಛನ್ನಮಞ್ಞತರೋ ಪಯೋಗೋ ಚ, ತೇನ ಪಯೋಗೇನ ಮರಣಞ್ಚಾತಿ ಏತೇ ಯಥಾವುತ್ತಾ ಪಞ್ಚ ವಧಹೇತುಯೋ ಪಾಣಘಾತಾಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಙ್ಗಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೫. ಅತ್ತನಿ ¶ ಅಸನ್ತತಾತಿ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಸ್ಸ ಸನ್ತಾನೇ ಅವಿಜ್ಜಮಾನತಾ ಚ. ಪಾಪಮಿಚ್ಛತಾಯಾರೋಚನಾತಿ ಯಾ ಸಾ ‘‘ಇಧೇಕಚ್ಚೋ ದುಸ್ಸೀಲೋ ಸಮಾನೋ ‘ಸೀಲವಾತಿ ಮಂ ಜನೋ ಜಾನಾತೂ’’ತಿಆದಿನಾ (ವಿಭ. ೮೫೧) ನಯೇನ ವುತ್ತಾ ಪಾಪಇಚ್ಛತಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತಾ, ತಾಯ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಸ್ಸ ಆರೋಚನಾ ಚ. ತಸ್ಸಾತಿ ಯಸ್ಸ ಆರೋಚೇತಿ, ತಸ್ಸ. ಮನುಸ್ಸಜಾತಿತಾತಿ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಜಾತಿ ಯಸ್ಸ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿತಾ, ಸಾ ಚ, ನಞ್ಞಾಪದೇಸೋತಿ ನ ಅಞ್ಞಾಪದೇಸೋ ಅಞ್ಞಾಪದೇಸಾಭಾವೋ ಚ, ತದೇವ ಜಾನನನ್ತಿ ತಙ್ಖಣಂಯೇವ ವಿಜಾನನಞ್ಚಾತಿ ಇಮಾನಿ ಪಞ್ಚ ಏತ್ಥ ಅಸನ್ತದೀಪನೇ ಅಸ್ಮಿಂ ಸನ್ತಾನೇ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಪ್ಪಕಾಸನನಿಮಿತ್ತೇ ಪಾರಾಜಿಕೇ ಅಙ್ಗಾನಿ ಹೇತುಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ.

೧೬. ಏವಂ ತೇಸಮಸಂವಾಸತಾಭಬ್ಬತಾದೀನಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ನ ತೇ ಚತ್ತಾರೋವ, ಅಥ ಖೋ ಸನ್ತಞ್ಞೇಪೀತಿ ¶ ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅಸಾಧಾರಣಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ಅಸಾಧಾರಣಾತಿ ಪಾರಾಜಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ. ತೇನೇವ ಚೇತ್ಥ ಪುಲ್ಲಿಙ್ಗನಿದ್ದೇಸೋ. ತಸ್ಮಾ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಅಸಾಧಾರಣಾ ಪಾರಾಜಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ ಚತ್ತಾರೋ ಚಾತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ಉಪಚಾರವಸೇನ ತು ಉಬ್ಭಜಾಣುಮಣ್ಡಲಿಕಾದಿಕಾ ಪಾರಾಜಿಕಾಪನ್ನಾ ಪರಿಗ್ಗಯ್ಹನ್ತಿ. ತಾಸು ಯಾ ಅವಸ್ಸುತಾ ಅವಸ್ಸುತಸ್ಸ ಮನುಸ್ಸಪುರಿಸಸ್ಸ ಅಕ್ಖಕಾನಂ ಅಧೋ ಜಾಣುಮಣ್ಡಲಾನಂ ಕಪ್ಪರಾನಞ್ಚ ಉಪರಿ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಂ ಸಾದಿಯತಿ, ಅಯಂ ಉಬ್ಭಜಾಣುಮಣ್ಡಲಿಕಾ. ಯಾ ಪನ ಅಞ್ಞಿಸ್ಸಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತಿ, ಸಾ ವಜ್ಜಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದಿಕಾ. ಯಾ ಉಕ್ಖಿತ್ತಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ತಸ್ಸಾ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಗಹಣವಸೇನ ಅನುವತ್ತತಿ, ಸಾ ಉಕ್ಖಿತ್ತಾನುವತ್ತಿಕಾ. ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ ತಿನ್ತಸ್ಸ ಹತ್ಥಗ್ಗಹಣಂ ಸಙ್ಘಾಟಿಕಣ್ಣಗ್ಗಹಣಂ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗತ್ಥಾಯ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಠಾನಂ ಠತ್ವಾ ಸಲ್ಲಪನಂ ಸಙ್ಕೇತಗಮನಂ ಪುರಿಸಸ್ಸಾಗಮನಸಾದಿಯನಂ ¶ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೋಕಾಸವವಿಸನಂ ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಠತ್ವಾ ಕಾಯೋಪಸಂಹರಣನ್ತಿ ಇಮಾನಿ ಅಟ್ಠ ವತ್ಥೂನಿ ಯಸ್ಸಾ ಅವಸ್ಸುತಾಯ, ಸಾ ಅಟ್ಠವತ್ಥುಕಾ ನಾಮ.

ಅಭಬ್ಬಕಾ ಏಕಾದಸ ಚಾತಿ ಏತ್ಥ ಪಣ್ಡಕೋ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ತಿತ್ಥಿಯಪಕ್ಕನ್ತಕೋ ತಿರಚ್ಛಾನಗತೋ ಮಾತುಘಾತಕೋ ಪಿತುಘಾತಕೋ ಅರಹನ್ತಘಾತಕೋ ಭಿಕ್ಖುನಿದೂಸಕೋ ಸಙ್ಘಭೇದಕೋ ಲೋಹಿತುಪ್ಪಾದಕೋ ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕೋತಿ ಇಮೇ ಅಭಬ್ಬಾ ಏಕಾದಸ ಚ. ತೇಸು ಪಣ್ಡಕೋತಿ ಓಪಕ್ಕಮಿಕನಪುಂಸಕಪಣ್ಡಕಾ ಚ ಪಣ್ಡಕಭಾವಪಕ್ಖೇ ಪಕ್ಖಪಣ್ಡಕೋ ಚ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ. ಆಸಿತ್ತಉಸೂಯಪಣ್ಡಕಾನಂ ಪನ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಚ ಉಪಸಮ್ಪದಾ ಚ ನ ವಾರಿತಾ. ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ಪನ ಲಿಙ್ಗತ್ಥೇನಕಾದಿವಸೇನ ತಿವಿಧೋ. ತತ್ಥ ಸಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತತ್ತಾ ಲಿಙ್ಗಮತ್ತಂ ಥೇನೇತೀತಿ ಲಿಙ್ಗತ್ಥೇನಕೋ. ಭಿಕ್ಖುವಸ್ಸಗಣನಾದಿಕಂ ಸಂವಾಸಂ ಥೇನೇತೀತಿ ಸಂವಾಸತ್ಥೇನಕೋ. ಸಿಕ್ಖಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ ಏವಂ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಯಥಾವುತ್ತಮುಭಯಂ ಥೇನೇತೀತಿ ಉಭಯತ್ಥೇನಕೋ. ಠಪೇತ್ವಾ ಪನ ಇಮಂ ತಿವಿಧಂ –

ರಾಜದುಬ್ಭಿಕ್ಖಕನ್ತಾರ-ರೋಗವೇರಿಭಯೇನ ವಾ;

ಚೀವರಾಹರಣತ್ಥಂ ವಾ, ಲಿಙ್ಗಂ ಆದಿಯತೀಧ ಯೋ.

ಸಂವಾಸಂ ನಾಧಿವಾಸೇತಿ, ಯಾವ ಸೋ ಸುದ್ಧಮಾನಸೋ;

ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ನಾಮ, ತಾವ ಏಸ ನ ವುಚ್ಚತೀತಿ. (ಮಹಾವ. ಅಟ್ಠ. ೧೧೦; ಕಙ್ಖಾ. ಅಟ್ಠ. ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕವಣ್ಣನಾ);

ತಿತ್ಥಿಯಪಕ್ಕನ್ತಕಾದಯೋ ¶ ತು ತಂತಂವಚನತ್ಥಾನುಸಾರೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ತಿರಚ್ಛಾನಗತೋ ಪನ ಠಪೇತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕಂ ಅವಸೇಸೋ ಸಬ್ಬೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಇಮೇ ಏಕಾದಸ ಪುಗ್ಗಲಾ ಭಿಕ್ಖುಭಾವಾಯ ಅಭಬ್ಬತ್ತಾ ಪಾರಾಜಿಕಾಪನ್ನಸದಿಸತಾಯ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ವಿಬ್ಭನ್ತಾ ಭಿಕ್ಖುನೀತಿ ಗಿಹಿನಿವಾಸನನಿವತ್ಥಾ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಚ. ಸಾ ಹಿ ಏತ್ತಾವತಾ ಪಾರಾಜಿಕಾ. ಮುದುಕಾ ಪಿಟ್ಠಿ ಯಸ್ಸ, ಸೋ ಚ. ಸೋ ಹಿ ಅನಭಿರತಿಯಾ ಪೀಳಿತೋ ಯದಾ ಅತ್ತನೋ ¶ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಅತ್ತನೋ ವಚ್ಚಮುಖಮಗ್ಗೇಸು ಪವೇಸೇತಿ, ತದಾ ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತಿ.

೧೭-೧೮. ಲಮ್ಬಮಾನಮಙ್ಗಜಾತಮೇತಸ್ಸಾತಿ ಲಮ್ಬೀ. ಸೋ ಯಥಾವುತ್ತೇಸು ಪವೇಸಿತೋ ಪಾರಾಜಿಕೋ. ಮುಖೇನ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಪರಸ್ಸ ಚಾತಿ ಯೋ ಅನಭಿರತಿಯಾ ಪೀಳಿತೋ ಪರಸ್ಸ ಸುತ್ತಸ್ಸ ವಾ ಮತಸ್ಸ ವಾ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಮುಖೇನ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಸೋ ಪರಸ್ಸ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಮುಖೇನ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಚ. ತತ್ಥೇವಾಭಿನಿಸೀದನ್ತೋತಿ ಯೋ ಅನಭಿರತಿಯಾ ಪೀಳಿತೋ ತತ್ಥೇವ ಪರಸ್ಸ ಅಙ್ಗಜಾತೇ ವಚ್ಚಮಗ್ಗೇನ ಅಭಿನಿಸೀದತಿ, ಸೋ ಚಾತಿ ಏತೇ ದ್ವಯಂದ್ವಯಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ಅಭಾವೇಪಿ ಮಗ್ಗೇ ಮಗ್ಗಪ್ಪವೇಸನಹೇತು ಮೇಥುನಸ್ಸ ಅನುಲೋಮಿಕಾ ಚತ್ತಾರೋ ಚ. ಇಧಾಗತಾ ಚತ್ತಾರೋತಿ ಇಧ ಖುದ್ದಸಿಕ್ಖಾಯಂ ಯಥಾವುತ್ತಾ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಾ ಪಾರಾಜಿಕಾದಯೋ ಚತ್ತಾರೋ ಚಾತಿ ಸಮೋಧಾನಾ ಪಿಣ್ಡೀಕರಣವಸೇನ ಚತುವೀಸತಿ ಪಾರಾಜಿಕಾ ಭವನ್ತೀತಿ ಸೇಸೋ. ಏತ್ಥ ಚ ಗಾಥಾಬನ್ಧವಸೇನ ರಸ್ಸಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಪರಾಜಿಕಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಏತ್ಥಾಹ – ಮಾತುಘಾತಕಾದಯೋ ತತಿಯಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಆಪನ್ನಾ, ಭಿಕ್ಖುನಿದೂಸಕೋ, ಮುದುಪಿಟ್ಠಿಕಾದಯೋ ಚತ್ತಾರೋ ಚ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಂ ಆಪನ್ನಾ ಏವಾತಿ ಕುತೋ ಚತುವೀಸತೀತಿ? ವುಚ್ಚತೇ – ಮಾತುಘಾತಕಾದಯೋ ಹಿ ಚತ್ತಾರೋ ಇಧ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಾ ಏವ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ. ಮುದುಪಿಟ್ಠಿಕಾದಯೋ ಚತ್ತಾರೋ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕೇನ ಸಙ್ಗಹಿತಾ, ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಏಕೇನ ಪರಿಯಾಯೇನ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಂ ಅಪ್ಪಟಿಸೇವಿನೋ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ವಿಸುಂ ವುತ್ತಾತಿ.

ಪಾರಾಜಿಕನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧೯. ವುಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಗರುಕತ್ತಾ ಗರುಕಾತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ನವಾತಿ ತೇಸಂ ಗಣನಪರಿಚ್ಛೇದೋ. ನನು ‘‘ನವಾ’’ತಿ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ, ‘‘ತೇರಸಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ? ನಾಯಂ ದೋಸೋ, ಚಿರೇನಾಪಜ್ಜಿತಬ್ಬೇ ¶ ¶ ಚತ್ತಾರೋ ಯಾವತತಿಯಕೇ ಠಪೇತ್ವಾ ವೀತಿಕ್ಕಮಕ್ಖಣೇಯೇವ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಾ ಪಠಮಾಪತ್ತಿಕಾ ವುಚ್ಚನ್ತೀತಿ. ಇದಾನಿ ತೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಮೋಚೇತುಕಾಮತಾ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ. ತತ್ಥ ಸುಕ್ಕಸ್ಸಾತಿ ಆಸಯಧಾತುನಾನತ್ತತೋ ನೀಲಾದಿವಸೇನ ದಸವಿಧೇ ಸುಕ್ಕೇ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಸುಕ್ಕಸ್ಸ. ಮೋಚೇತುಕಾಮತಾತಿ ಮೋಚೇತುಕಾಮತಾಯ, ಯ-ಕಾರೋ ಲುತ್ತನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ. ಇಮಿನಾ ಪನ ವಚನೇನ ಮೋಚನಸ್ಸಾದ ಮುಚ್ಚನಸ್ಸಾದ ಮುತ್ತಸ್ಸಾದಮೇಥುನಸ್ಸಾದ ಫಸ್ಸಸ್ಸಾದ ಕಣ್ಡುವನಸ್ಸಾದ ದಸ್ಸನಸ್ಸಾದ ನಿಸಜ್ಜನಸ್ಸಾದ ವಾಚಸ್ಸಾದ ಗೇಹಸಿತಪೇಮ ವನಭಙ್ಗಿಯ ಸಙ್ಖಾತೇಸು ಏಕಾದಸಸ್ಸಾದೇಸು ಏಕಂಯೇವ ಮೋಚನಸ್ಸಾದಂ ದಸ್ಸೇತಿ.

ತತ್ಥ ಮೋಚನಾಯ ಅಸ್ಸಾದೋ ಸುಖವೇದನಾ ಮೋಚನಸ್ಸಾದೋ. ಮುಚ್ಚನೇ ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮತಾಯ ಮುಚ್ಚನೇ ಅಸ್ಸಾದೋ ಮುಚ್ಚನಸ್ಸಾದೋ. ಏವಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಸತ್ತಮೀತಪ್ಪುರಿಸೇನ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ಇಮೇಹಿ ಪನ ನವಹಿ ಪದೇಹಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಅಸ್ಸಾದಸೀಸೇನ ರಾಗೋ ವುತ್ತೋ. ಗೇಹನಿಸ್ಸಿತೇಸು ಮಾತಾದೀಸು ಪೇಮಂ ಗೇಹೇ ಸಿತಂ ಪೇಮನ್ತಿ ಗೇಹಸಿತಪೇಮಂ, ಇಮಿನಾ ಸರೂಪೇನೇವ ರಾಗೋ ವುತ್ತೋ. ಸನ್ಥವಕರಣತ್ಥಾಯ ಇತ್ಥಿಯಾ ಪೇಸಿತಪುಪ್ಫಾದಿ ವನಭಙ್ಗಿಯಂ, ಇಮಿನಾ ಚ ವತ್ಥುವಸೇನ ರಾಗೋ ವುತ್ತೋ. ಮೇಥುನಸ್ಸಾದೋಪಿ ಇತ್ಥಿಯಾ ಗಹಣಪ್ಪಯೋಗೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಸಬ್ಬತ್ಥೇವ ಚ ಪನ ಚೇತನಾನಿಮಿತ್ತುಪಕ್ಕಮಮೋಚನೇ ಸತಿ ವಿಸಙ್ಕೇತಾಭಾವೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಉಪಕ್ಕಮ್ಮ ಹತ್ಥಾದಿನಾ ನಿಮಿತ್ತೇ ಉಪಕ್ಕಮಿತ್ವಾ. ಅಞ್ಞತ್ರ ಸುಪಿನನ್ತೇನಾತಿ ಸುಪಿನೋಯೇವ ಸುಪಿನನ್ತೋ ‘‘ಕಮ್ಮಮೇವ ಕಮ್ಮನ್ತೋ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ಅನ್ತ-ಸದ್ದಸ್ಸ ತಬ್ಭಾವವುತ್ತಿತ್ತಾ. ತಂ ಸುಪಿನನ್ತಂ ವಿನಾ ವಿಮೋಚಯಂ ಸುಕ್ಕಂ ವಿಮೋಚೇನ್ತೋ ಸಮಣೋ ಯೋ ಕೋಚಿ ಭಿಕ್ಖು ಗರುಕಂ ಗರುಕಾಪತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಂ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಫುಸೇ ಫುಸೇಯ್ಯ, ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಏತ್ಥ ಚ ಅಜ್ಝತ್ತರೂಪಬಹಿದ್ಧಾರೂಪಉಭಯರೂಪಆಕಾಸೇಕಟಿಕಮ್ಪನಸಙ್ಖಾತೇಸು ಚತೂಸು ಉಪಾಯೇಸು ಸತಿ ರಾಗೂಪತ್ಥಮ್ಭಾದೀಸು ¶ ಚ ಕಾಲೇಸು ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಅಙ್ಗಜಾತೇ ಕಮ್ಮಞ್ಞತಂ ಪತ್ತೇ ‘‘ಆರೋಗ್ಯತ್ಥಾಯಾ’’ತಿಆದೀಸು ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಅಧಿಪ್ಪಾಯವತ್ಥುಭೂತಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಸುಕ್ಕಂ ಮೋಚನಸ್ಸಾದಚೇತನಾಯ ಏವ ನಿಮಿತ್ತೇ ಉಪಕ್ಕಮ್ಮ ಮೋಚೇನ್ತೋ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ಸಬ್ಬಥಾ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ.

೨೦. ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗವಾತಿ ಕಾಯೇ ಸಂಸಗ್ಗೋ, ತಸ್ಮಿಂ ರಾಗೋ, ಸೋ ಅಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ವನ್ತು, ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗಸಮಙ್ಗೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಮಣೋ ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಉಪಕ್ಕಮ್ಮಾತಿ ಕಾಯೇನ ವಾಯಮಿತ್ವಾ. ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಂ ಸಮ್ಫುಸನ್ತೋತಿ ಅನ್ತಮಸೋ ಲೋಮೇನಪಿ ಪರಾಮಸನ್ತೋ ಗರುಕಂ ಫುಸೇತಿ ಯೋಜನಾ. ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ ಅಮತಾ ಇತ್ಥೀ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥೀ. ತತ್ಥ ‘‘ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಮಾತುಪೇಮಾದಿಂ ¶ , ಇತ್ಥಿಯಾ ಗಹಿತಮೋಕ್ಖಾಧಿಪ್ಪಾಯಞ್ಚ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ. ಇತ್ಥಿಯಾ ವೇಮತಿಕಸ್ಸ, ಪಣ್ಡಕಪುರಿಸತಿರಚ್ಛಾನಗತಸಞ್ಞಿಸ್ಸ ಚ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ. ಇತ್ಥಿಯಾ ಪನ ಕಾಯೇನ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಾಮಸನೇ, ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇನ ಕಾಯಾಮಸನೇ ಚ ಯಕ್ಖೀಪೇತೀಪಣ್ಡಕಾನಂ ಕಾಯೇನ ಕಾಯಾಮಸನೇ ಚ ಪುರಿಸತಿರಚ್ಛಾನಗತಿತ್ಥೀನಂ ಕಾಯೇನ ಕಾಯಾಮಸನೇಪಿ ದುಕ್ಕಟಂ, ತಥಾಯಕ್ಖೀಆದೀನಂ ಕಾಯೇನ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಾದೀಸು ಚ. ಮತಿತ್ಥಿಯಾ ಪನ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ. ಇತ್ಥಿಯಾ ಪನ ಫುಸಿಯಮಾನೋ ಸೇವನಾಧಿಪ್ಪಾಯೋಪಿ ಸಚೇ ಕಾಯೇನ ನ ವಾಯಮತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ.

೨೧. ತಥಾತಿ ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞೀ. ಸುಣನ್ತಿನ್ತಿ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಪಥೇ ಠತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಚನಂ ಸುಣನ್ತಿಞ್ಚ. ವಿಞ್ಞುಞ್ಚಾತಿ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಾದುಟ್ಠುಲ್ಲಸಲ್ಲಕ್ಖಣಸಮತ್ಥಞ್ಚ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಂ. ಮಗ್ಗಂ ವಾತಿ ವಚ್ಚಮಗ್ಗಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗಾನಂ ವಸೇನ ಮಗ್ಗಂ ವಾ ಮೇಥುನಂ ವಾ ಆರಬ್ಭಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಾರಾಗೇನಾತಿ ¶ ದುಟ್ಠಾ ಚ ಸಾ ಅಸದ್ಧಮ್ಮಪ್ಪಟಿಸಂಯುತ್ತತಾಯ ಥೂಲಾ ಚ ಲಾಮಕಜನಸಾಧಾರಣತಾಯಾತಿ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಾ. ಸಾವ ಪುನ ವಾಚಾ ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಾ. ತಸ್ಸಂ ಅಸ್ಸಾದಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ ರಾಗೋತಿ ಸಮಾಸೋ, ತೇನ. ಓಭಾಸಿತ್ವಾತಿ ವಣ್ಣಾವಣ್ಣಯಾಚನಾದಿವಸೇನ ಅಸದ್ಧಮ್ಮವಚನಂ ವತ್ವಾ. ಅಸುಣನ್ತಿಯಾ ಪನ ದೂತೇನ ವಾ ಪಣ್ಣೇನ ವಾ ಆರೋಚಿತೇ ಅನಾಪತ್ತಿ. ತತ್ಥ ದ್ವಿನ್ನಂ ಮಗ್ಗಾನಂ ವಸೇನ ವಣ್ಣಾವಣ್ಣೇಹಿ, ಮೇಥುನಯಾಚನಾದೀಹಿ ವಾ ‘‘ಸಿಖರಣೀಸಿ, ಸಮ್ಭಿನ್ನಾಸಿ, ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕಾಸೀ’’ತಿ ಇಮೇಸು ತೀಸು ಅಞ್ಞತರೇನ ಅಕ್ಕೋಸವಚನೇನ ವಾ ಓಭಾಸನ್ತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ, ಅಧಕ್ಖಕಉಬ್ಭಜಾಣುಮಣ್ಡಲಂ ಆದಿಸ್ಸ ವಣ್ಣಾದಿಭಣನೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ತಥಾ ಯಕ್ಖೀಪೇತೀಪಣ್ಡಕಾನಂ ವಚ್ಚಮಗ್ಗಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗೇ ಆದಿಸ್ಸ ವಣ್ಣಾದಿಭಣನೇ ಮೇಥುನಯಾಚನಾದೀಸುಪಿ. ತೇಸಂ ಪನ ಅಧಕ್ಖಕಾದಿಕೇ ದುಕ್ಕಟಂ, ತಥಾ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥೀನಂ ಉಬ್ಭಕ್ಖಕೇ ಅಧೋಜಾಣುಮಣ್ಡಲೇ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇ ಚ.

೨೨. ಅತ್ತಕಾಮುಪಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಸಙ್ಖಾತೇನ ಕಾಮೇನ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಕಾಮುಪಟ್ಠಾನಂ. ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಕಾಮುಪಟ್ಠಾನಂ ಅತ್ತಕಾಮುಪಟ್ಠಾನಂ. ಅಥ ವಾ ಕಾಮೀಯತೀತಿ ಕಾಮಂ, ಅತ್ತನೋ ಕಾಮಂ ಅತ್ತಕಾಮಂ, ಸಯಂ ಮೇಥುನರಾಗವಸೇನ ಪತ್ಥಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅತ್ತಕಾಮಞ್ಚ ತಂ ಉಪಟ್ಠಾನಞ್ಚಾತಿ ಅತ್ತಕಾಮುಪಟ್ಠಾನಂ. ತಸ್ಸ ವಣ್ಣೋ ಗುಣೋ, ತಂ. ವತ್ವಾತಿ ‘‘ಯದಿದಂ ಕಾಮುಪಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ, ಏತದಗ್ಗಂ ಉಪಟ್ಠಾನಾನ’’ನ್ತಿ ಕಾಮುಪಟ್ಠಾನೇ ವಣ್ಣಂ ¶ ಅನ್ತಮಸೋ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾಯಪಿ ಇತ್ಥೀತಿ ಸಞ್ಞೀ ಪಕಾಸೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ವಾಚಾತಿ ವಾಚಾಯ ಯಕಾರಲೋಪವಸೇನ. ಮೇಥುನಯುತ್ತೇನಾತಿ ಮೇಥುನಯುತ್ತಾಯ, ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸವಸೇನ ತಾಯ ‘‘ಅರಹಸಿ ತ್ವಂ ಮಯ್ಹಂ ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ದಾತು’’ನ್ತಿಆದಿಕಾಯ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಪ್ಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾಯ ವಾಚಾಯ ಮೇಥುನಯಾಚನೇ ಮೇಥುನರಾಗಿನೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಮೇಥುನೇರಾಗೋ, ಸೋ ಅಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಮೇಥುನರಾಗೀ, ತಸ್ಸ. ಗರು ಹೋತೀತಿ ಗರುಕಾಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮ-ಕಾರೋ ಪದಸನ್ಧಿಕರೋ. ಏತ್ಥ ¶ ಪನ ಪಣ್ಡಕೇ ಪಣ್ಡಕಸಞ್ಞಿನೋ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞಿನೋ ದುಕ್ಕಟಂ.

೨೩. ಇತ್ಥಿಯಾ ವಾ ಪುರಿಸಸ್ಸ ವಾ ಸನ್ದೇಸಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಇತ್ಥಿಯಾ ವಾತಿ ‘‘ದಸ ಇತ್ಥಿಯೋ ಮಾತುರಕ್ಖಿತಾ ಪಿತುರಕ್ಖಿತಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ೩೦೩) ಚ ‘‘ದಸ ಭರಿಯಾಯೋ ಧನಕ್ಕೀತಾ ಛನ್ದವಾಸಿನೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ. ೩೦೩) ಚ ವುತ್ತಾಯ ವೀಸತಿವಿಧಾಯ ಇತ್ಥಿಯಾ ವಾ ಪುರಿಸಸ್ಸ ವಾ ತಂಸಮ್ಬನ್ಧವಸೇನ ತೇಸಂ ಮಾತಾದೀನಂ ವಾ. ಸನ್ದೇಸನ್ತಿ ಇತ್ಥಿಯಾ ವಾ ಪುರಿಸೇನ ವಾ ಉಭಿನ್ನಂ ಮಾತಾದೀಹಿ ವಾ ‘‘ಏಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಇತ್ಥಿಂ ವಾ ಪುರಿಸಂ ವಾ ಏವಂ ಭಣಾಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ಜಾಯಮ್ಪತಿಭಾವಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಂ ಸನ್ದೇಸವಚನಂ. ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾತಿ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಕಾಯೇನ ವಾ ವಾಚಾಯ ವಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ. ವೀಮಂಸಿತ್ವಾತಿ ಯತ್ಥ ಪೇಸಿತೋ, ತೇಸಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ವಾ ಉಪಪರಿಕ್ಖಾಪೇತ್ವಾ ವಾ. ಹರಂ ಪಚ್ಚಾತಿ ಇತ್ಥೀ ವಾ ಪುರಿಸೋ ವಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛತು ವಾ, ಮಾ ವಾ, ಯೇಹಿ ಪೇಸಿತೋ, ತೇಸಂ ಪಚ್ಚಾಹರನ್ತೋ ವಾ ಹರಾಪೇನ್ತೋ ವಾ, ಜಾಯಮ್ಪತಿಭಾವೋ ಹೋತು ವಾ, ಮಾ ವಾ, ಅಕಾರಣಮೇತಂ. ಇಮಾಯ ತಿವಙ್ಗಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ಚ, ದ್ವೀಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಪಣ್ಡಕೇ ಚ ಅಙ್ಗತ್ತಯೇನಾಪಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಏಕೇನ ದುಕ್ಕಟಂ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಹರಂ ಪಚ್ಛಾ’’ತಿ ವಿಪಾಠಂ ಪರಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ‘‘ಪಚ್ಛಾ ಹರ’’ನ್ತಿ ಯೋಜೇನ್ತಿ, ತಂ ನ ಸುನ್ದರಂ ಪಚ್ಚಾತಿ ಉಪಸಗ್ಗತ್ತಾ. ಪದಸ್ಸ ಉಪರಿ ಅತ್ಥೇ ಸಜ್ಜೇನ್ತೋ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಹಿ ಉಪಸಗ್ಗೋ ನಾಮ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಪತಿ ಆ’’ತಿ ಉಪಸಗ್ಗಾನಂ ‘‘ಹರ’’ನ್ತಿಮಸ್ಸ ಪದಸ್ಸ ಉಪರಿ ಭವಿತಬ್ಬನ್ತಿ.

೨೪. ಸಂಯಾಚಿತಪರಿಕ್ಖಾರನ್ತಿ ಸಂ ಅತ್ತನಾ ಯಾಚಿತೋ ವಾಸಿಆದಿಕೋ ಪರಿಕ್ಖಾರೋ ಯಸ್ಸಾ, ತಂ. ಅದೇಸಿತವತ್ಥುಕನ್ತಿ ಉತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮೇನ ಅದೇಸಿತಂ ವತ್ಥು ಕುಟಿಕರಣಪ್ಪದೇಸೋ ಯಸ್ಸಾತಿ ¶ ವಿಗ್ಗಹೋ, ತಂ. ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತನ್ತಿ ¶ ಇದಾನಿ ಮಜ್ಝಿಮಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ತಿಸ್ಸೋ ವಿದತ್ಥಿಯೋ ಸುಗತವಿದತ್ಥಿ ನಾಮ, ತಾಯ ‘‘ದೀಘಸೋ ದ್ವಾದಸ ವಿದತ್ಥಿಯೋ ಸುಗತಸ್ಸ ವಿದತ್ಥಿಯಾ ತಿರಿಯಂ ಸತ್ತನ್ತರಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ೩೪೮) ಏವಂ ವುತ್ತಪ್ಪಮಾಣಂ ಏಕತೋಭಾಗೇನಾಪಿ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಾ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಾತಿ ತಂ ತಿರಿಯಂ ಚತುಹತ್ಥಸಙ್ಖಾತಹೇಟ್ಠಿಮಪ್ಪಮಾಣೇ ಸತಿ ದೀಘತೋ ವುತ್ತಪ್ಪಮಾಣತೋ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ವಡ್ಢೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ. ತತೋ ಊನಕೇ, ದೀಘತೋ ಚ ವಡ್ಢಿತೇ ಅಯಂ ಕುಟಿಸಙ್ಖಂ ನ ಗಚ್ಛತೀತಿ. ‘‘ಮಯ್ಹಂ ವಾಸಾಗಾರಂ ಏತ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಅತ್ತಾ ಉದ್ದೇಸೋ ಏತಿಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ತುದ್ದೇಸಾ. ಕುಟಿನ್ತಿ ಉಲ್ಲಿತ್ತಾದಿಕಂ ಕುಟಿಂ ಕತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ತತ್ಥ ಉಲ್ಲಿತ್ತಾ ನಾಮ ಅನ್ತೋ ಉದ್ಧಂಮುಖಂ ಲಿತ್ತಾ. ಅವಲಿತ್ತಾ ನಾಮ ಬಹಿ ಅಧೋಮುಖಂ ಲಿತ್ತಾ. ಉಭಯಥಾ ಉಲ್ಲಿತ್ತಾವಲಿತ್ತಾ. ಕತ್ವಾತಿ ಅನ್ತೋಭೂತಕಾರಿತತ್ಥವಸೇನ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ವಾ.

ತತ್ಥಾಯಂ ವತ್ಥುದೇಸನಕ್ಕಮೋ – ತೇನ ಕುಟಿಕಾರಕೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಕುಟಿವತ್ಥುಂ ಸೋಧೇತ್ವಾ ಸಙ್ಘಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏಕಂಸಂ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಂ ಕರಿತ್ವಾ ವುಡ್ಢಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಾದೇ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಣಾಮೇತ್ವಾ ಪದಭಾಜನೇ (ಪಾರಾ. ೩೪೯) ವುತ್ತನಯೇನ ಸಙ್ಘಂ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇ ವಾ ಸಙ್ಘಪರಿಯಾಪನ್ನಾ, ಸಙ್ಘೇನ ವಾ ಸಮ್ಮತಾ ದ್ವೇ ತಯೋ ಭಿಕ್ಖೂ ತತ್ಥ ನೇತಬ್ಬಾ. ತೇಹಿ ಚ ಕಿಪಿಲ್ಲಿಕಾದೀಹಿ ಸೋಳಸಹಿ ಉಪದ್ದವೇಹಿ ವಿರಹಿತತ್ತಾ ಅನಾರಮ್ಭಂ ಅನುಪದ್ದವಂ ದ್ವೀಹಿ ಚತೂಹಿ ವಾ ಬಲಿಬದ್ದೇಹಿ ಯುತ್ತೇನ ಸಕಟೇನ ಏಕಚಕ್ಕಂ ನಿಬ್ಬೋದಕಪತನಟ್ಠಾನೇ ಏಕಂ ಬಹಿ ಕತ್ವಾ ಆವಿಞ್ಛಿತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತಾಯ ‘‘ಸಪರಿಕ್ಕಮನ’’ನ್ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಸಚೇಪಿ ಸಙ್ಘಪ್ಪಹೋನಕಾ ಹೋನ್ತಿ, ತತ್ಥೇವ, ನೋ ಚೇ, ಸಙ್ಘಮಜ್ಝಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಯಾಚಿತೇಹಿ ಪದಭಾಜನೇ (ಪಾರಾ. ೫೦, ೫೧) ವುತ್ತಾಯ ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ವತ್ಥು ದೇಸೇತಬ್ಬನ್ತಿ. ಅದೇಸಿತವತ್ಥುಕಂ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಕುಟಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಬ್ಬಪ್ಪಯೋಗೇ ದುಕ್ಕಟಂ, ಇದಾನಿ ದ್ವೀಹಿ ಪಿಣ್ಡೇಹಿ ನಿಟ್ಠಾನಂ ಗಮಿಸ್ಸತೀತಿ ಪಠಮಪಿಣ್ಡದಾನೇ ¶ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ದುತಿಯದಾನೇನ ಲೇಪೇ ಸಙ್ಘಟಿತೇ ಸಚೇ ಅದೇಸಿತವತ್ಥುಕಾ ಏವ ವಾ ಹೋತಿ, ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಾ ಏವ ವಾ, ಏಕೋ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ, ಸಾರಮ್ಭಅಪರಿಕ್ಕಮನತಾಯ ದ್ವೇ ಚ ದುಕ್ಕಟಾನೀತಿ ಸಚೇ ಉಭಯವಿಪನ್ನಾ, ದ್ವೇ ಚ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾ ದ್ವೇ ಚ ದುಕ್ಕಟಾನೀತಿ ಸಬ್ಬಂ ಞೇಯ್ಯಂ.

೨೫. ಮಹಲ್ಲಕನ್ತಿ ಸಸ್ಸಾಮಿಕಭಾವೇನ ಸಂಯಾಚಿತಕುಟಿತೋ ಮಹನ್ತಭಾವೇನ, ವತ್ಥುಂ ದೇಸಾಪೇತ್ವಾ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕಮೇನಾಪಿ ಕಾತಬ್ಬಭಾವೇನ ಚ ಮಹನ್ತತಾಯ ಮಹತ್ತಂ ಲಾತಿ ಆದದಾತೀತಿ ಮಹಲ್ಲಕೋ. ಮಹತ್ತಲಕ ಇತಿ ಠಿತೇ ತ್ತಸ್ಸ ಲೋಪೋ ಲಸ್ಸ ಚ ದ್ವಿತ್ತಂ, ತಂ. ವಸನಂ ಅತ್ಥೋ ಪಯೋಜನಂ ವಸನತ್ಥೋ, ತಾಯ ¶ . ಏತ್ಥ ಪನ ಅದೇಸಿತವತ್ಥುಭಾವೇ ಏಕೋ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ. ಸೇಸಂ ಅನನ್ತರಸದಿಸಮೇವ. ಇಧ ಚ ತತ್ಥ ಚ ಲೇಣಗುಹಾತಿಣಕುಟಿಪಣ್ಣಚ್ಛದನಗೇಹೇಸು ಅಞ್ಞತರಂ ಕಾರೇನ್ತಸ್ಸ ಚ ಕುಟಿಮ್ಪಿ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ವಾಸತ್ಥಾಯ ವಾಸಾಗಾರಂ ವಾ ಠಪೇತ್ವಾ ಉಪೋಸಥಾಗಾರಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರತ್ಥಾಯ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಚ ಅನಾಪತ್ತಿ.

೨೬. ಅಮೂಲಕೇನ ಅನ್ತಿಮೇನ ವತ್ಥುನಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಅಮೂಲಕೇನಾತಿ ದಸ್ಸನಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ, ಸವನಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ, ದಿಟ್ಠಸುತಮುತವಸೇನ ಪವತ್ತಪರಿಸಙ್ಕಾಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಚ ಮೂಲಸ್ಸ ಅಭಾವೇನ ನತ್ಥಿ ಮೂಲಮೇತಸ್ಸಾತಿ ಅಮೂಲಕಂ, ತೇನ. ತಂ ಪನ ಸೋ ಆಪನ್ನೋ ವಾ ಹೋತು, ನೋ ವಾ, ಏತಂ ಇಧ ಅಪ್ಪಮಾಣಂ. ತತ್ಥ ಭಿಕ್ಖುಞ್ಚ ಮಾತುಗಾಮಞ್ಚ ತಥಾರೂಪೇ ಠಾನೇ ದಿಸ್ವಾ ಪರಿಸಙ್ಕತಿ, ಅಯಂ ದಿಟ್ಠಪರಿಸಙ್ಕಾ. ಅನ್ಧಕಾರೇ ವಾ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೇ ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಚ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಚ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಅತ್ಥಿಭಾವಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ಪರಿಸಙ್ಕತಿ, ಅಯಂ ಸುತಪರಿಸಙ್ಕಾ. ಧುತ್ತಾನಂ ಇತ್ಥೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ¶ ಪಚ್ಚನ್ತವಿಹಾರೇಸು ಪುಪ್ಫಗನ್ಧಸುರಾದೀಹಿ ಅನುಭವಿತ್ವಾ ಗತಟ್ಠಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕೇನ ನು ಖೋ ಇದಂ ಕತ’’ನ್ತಿ ವೀಮಂಸನ್ತೋ ತತ್ಥ ಕೇನಚಿ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಗನ್ಧಾದೀಹಿ ಪೂಜಾ ಕತಾ ಹೋತಿ, ಭೇಸಜ್ಜತ್ಥಾಯ ಅರಿಟ್ಠಂ ವಾ ಪೀತಂ, ಸೋ ತಸ್ಸ ಗನ್ಧಂ ಘಾಯಿತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಸೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪರಿಸಙ್ಕತಿ. ಅಯಂ ಮುತಪರಿಸಙ್ಕಾ ನಾಮ. ಅನ್ತಿಮೇನ ಚಾತಿ ತತೋ ಪರಂ ವಜ್ಜಾಭಾವೇನ ಅನ್ತೇ ಭವತ್ತಾ ಅನ್ತಿಮೇನೇವ. ವತ್ಥುನಾತಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅನುರೂಪೇಸು ಏಕೂನವೀಸತಿಯಾ ಪಾರಾಜಿಕೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಅಞ್ಞತರೇನ ಪಾರಾಜಿಕೇನ ಧಮ್ಮೇನ. ಚ-ಕಾರೋ ಪನೇತ್ಥ ಅವಧಾರಣೇ, ತೇನ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾದಿಂ ನಿವತ್ತೇತಿ. ಅಥ ವಾ ಚ-ಕಾರೋ ಅಟ್ಠಾನಪ್ಪಯುತ್ತೋ.

ಚೋದೇನ್ತೋ ವಾ ಚೋದಾಪೇನ್ತೋವಾಚಾತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ. ಚಾವೇತುನ್ತಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಾ ಚಾವನತ್ಥಾಯ. ಏತೇನ ಏಕಂ ಚಾವನಾಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸೇ ಅಕ್ಕೋಸಾಧಿಪ್ಪಾಯವುಟ್ಠಾಪನಾಧಿಪ್ಪಾಯಾದಿಕೇ ಸತ್ತಾಧಿಪ್ಪಾಯೇ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ. ಸುಣಮಾನನ್ತಿ ಇದಂ ‘‘ಚೋದೇನ್ತೋ’’ತಿಆದೀನಂ ಕಮ್ಮಪದಂ, ಇಮಿನಾ ಪರಮ್ಮುಖಾ ಚೋದನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ. ಪರಮ್ಮುಖಾ ಪನ ಸತ್ತಹಿ ಆಪತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧೇಹಿ ವದನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ. ಚೋದೇನ್ತೋತಿ ‘‘ವತ್ಥುಸನ್ದಸ್ಸನಾ ಆಪತ್ತಿಸನ್ದಸ್ಸನಾ ಸಂವಾಸಪ್ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ ಸಾಮೀಚಿಪ್ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ. ಅಟ್ಠ. ೨.೩೮೫-೩೮೬) ಸಙ್ಖೇಪತೋ ವುತ್ತಾನಂ ಚತುನ್ನಂ ಚೋದನಾನಂ ವಸೇನ ಸಯಂ ಚೋದೇನ್ತೋ ವಾ. ಚೋದಾಪೇನ್ತೋ ವಾತಿ ಪರೇನ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಚೋದಾಪೇನ್ತೋ ವಾ. ತಸ್ಮಾ ಯೋ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಸಮೀಪೇ ಠತ್ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ಸೇವಿ, ಅಸ್ಸಮಣೋಸೀ’’ತಿಆದಿನಾ ವತ್ಥುಸನ್ದಸ್ಸನವಸೇನ ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಾಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನೋಸೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಆಪತ್ತಿಸನ್ದಸ್ಸನವಸೇನ ವಾ ‘‘ಅಸ್ಸಮಣೋಸಿ, ನತ್ಥಿ ತಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಉಪೋಸಥೋ ವಾ ¶ ಪವಾರಣಾ ವಾ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಂ ವಾ, ಅಸ್ಸಮಣೋಸೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಸಂವಾಸಪ್ಪಟಿಕ್ಖೇಪವಸೇನ ವಾ ಅಭಿವಾದನಾದಿಸಂವಾಸೇ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೇ ಅಸ್ಸಮಣೋತಿ ಕಸ್ಮಾತಿ ಪುಟ್ಠಸ್ಸ ‘‘ಅಸ್ಸಮಣೋಸೀ’’ತಿಆದಿವಚನೇಹಿ ಸಾಮೀಚಿಪ್ಪಟಿಕ್ಖೇಪವಸೇನ ವಾ ಅನ್ತಮಸೋ ¶ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾಯ ಏವ ವಾಪಿ ಏತಮತ್ಥಂ ದೀಪಯತೋ ‘‘ಕರೋತು ಮೇ ಆಯಸ್ಮಾ ಓಕಾಸಂ, ಅಹಂ ತಂ ವತ್ತುಕಾಮೋ’’ತಿ ಏವಂ ಓಕಾಸೇ ಅಕಾರಿತೇ ವಾಚಾಯ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ಚೇವ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚ, ಓಕಾಸಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಚೋದೇನ್ತಸ್ಸ ಪನ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋವ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ.

೨೭. ಅಞ್ಞಸ್ಸಾತಿ ಖತ್ತಿಯಾದಿಜಾತಿಕಸ್ಸ ಪರಸ್ಸ. ಕಿರಿಯನ್ತಿ ಮೇಥುನವೀತಿಕ್ಕಮಸಙ್ಖಾತಂ ಕಿರಿಯಂ. ತೇನಾತಿ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ವೀತಿಕ್ಕಮಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಮೇಥುನವೀತಿಕ್ಕಮಸನ್ದಸ್ಸನೇನ ಕರಣಭೂತೇನ. ಲೇಸೇನಾತಿ ಯಸ್ಸ ಜಾತಿಆದಯೋ ತತೋ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ವತ್ಥುಂ ಲಿಸ್ಸತಿ ಉದ್ದಿಟ್ಠೇ ವಿತ್ಥಾರಂ ಸಿಲಿಸ್ಸತಿ ವೋಹಾರಮತ್ತೇನೇವಾತಿ ಜಾತಿಆದಯೋವ ‘‘ಲೇಸಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ತೇನ ಜಾತಿಲೇಸನಾಮಲೇಸಾದಿನಾ ಲೇಸೇನ. ಅಞ್ಞನ್ತಿ ಯೋ ವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತೋ ದಿಟ್ಠೋ, ತತೋ ಅಪರಮ್ಪಿ ಭಿಕ್ಖುಂ ಚಾವೇತುಂ ಅನ್ತಿಮೇನ ವತ್ಥುನಾ ಚೋದಯನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ. ಕಥಂ? ಕೋಚಿ ಖತ್ತಿಯಜಾತಿಯೋ ವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತೋ ದಿಟ್ಠೋ, ತತೋ ಅಞ್ಞಂ ಅತ್ತನೋ ವೇರಿಂ ಖತ್ತಿಯಜಾತಿಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ತಂ ಖತ್ತಿಯಂ ಜಾತಿಲೇಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಖತ್ತಿಯೋ ಮಯಾ ದಿಟ್ಠೋ ವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತೋ, ತ್ವಂ ಖತ್ತಿಯೋ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಆಪನ್ನೋಸೀ’’ತಿ ಚೋದೇತಿ ಚೋದಾಪೇತಿ ವಾ. ಏವಂ ನಾಮಲೇಸಾದಯೋಪಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಸೇಸಾ ವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ ಅಟ್ಠಮೇ ವುತ್ತಸದಿಸಾಯೇವ.

೨೮. ಏತ್ತಾವತಾ ‘‘ಗರುಕಾ ನವಾ’’ತಿ ಉದ್ದಿಟ್ಠೇ ವಿತ್ಥಾರತೋ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತೇಸು ಆಪನ್ನೇಸು ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಛಾದೇತಿ ಜಾನಮಾಪನ್ನ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಅತ್ತನಾ ಆಪನ್ನಂ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾಪತ್ತಿಂ ಆಪತ್ತಿವಸೇನ ವಾ ವತ್ಥುವಸೇನ ವಾ ಜಾನಂ ಜಾನನ್ತೋ ಯಾವತಾ ¶ ಯತ್ತಕಾನಿ ಅಹಾನಿ ಛಾದೇತಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತಿ, ತಾವತಾ ತತ್ತಕಾನಿ ಅಹಾನಿ ತಸ್ಸ ಪರಿವಾಸೋ ಹೋತೀತಿ ಏವಂ ಪದಸನ್ಧಿವಸೇನ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ತತ್ಥ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಪರಿವಾಸೋ ಸುದ್ಧನ್ತಪರಿವಾಸೋ ಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸೋತಿ ತಿವಿಧೋ ಪರಿವಾಸೋ. ತೇಸಂ ಪನ ಅತಿಸಙ್ಖೇಪನಯೇನ ಮುಖಮತ್ತೇಪಿ ದಸ್ಸಿತೇ ವಿತ್ಥಾರವಿನಿಚ್ಛಯಪವೇಸೋಪಾಯಸಮ್ಭವೋ ಸಿಯಾತಿ ಮುಖಮತ್ತಂ ದಸ್ಸಯಿಸ್ಸಾಮ.

ತತ್ಥ ¶ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಪರಿವಾಸೋ ನಾಮ ಯಥಾಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯ ಆಪತ್ತಿಯಾ ದಾತಬ್ಬೋ, ತಸ್ಮಾ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನದಿವಸೇ ಚ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಚ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಸಚೇ ಏಕಾಹಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ ಹೋತಿ, ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಆಪಜ್ಜಿಂ ಏಕಾಹಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಖನ್ಧಕೇ (ಚೂಳವ. ೯೮-೯೯) ಆಗತನಯೇನ ಯಾಚಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಸುಣಾತು ಮೇ ಭನ್ತೇ ಸಙ್ಘೋ, ಅಯಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಆಪಜ್ಜಿ ಏಕಾಹಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಖನ್ಧಕೇ ಆಗತನಯೇನೇವ ಕಮ್ಮವಾಚಂ ವತ್ವಾ ಪರಿವಾಸೋ ದಾತಬ್ಬೋ. ಏಕಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ‘‘ಸಮ್ಬಹುಲಾ’’ತಿ ವಿನಯಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ವುಟ್ಠಾತೀತಿ ‘‘ಸಮ್ಬಹುಲಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ನಾನಾವತ್ಥುಕಾಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಅಥ ದ್ವೀಹಾದಿಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ ಹೋನ್ತಿ, ಪಕ್ಖಅತಿರೇಕಪಕ್ಖಮಾಸಅತಿರೇಕಮಾಸಸಂವಚ್ಛರಅತಿರೇಕಸಂವಚ್ಛರಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ ವಾ, ‘‘ದ್ವೀಹಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯೋ ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವತ್ವಾ ಯೋ ಯೋ ಆಪನ್ನೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ನಾಮಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ.

ಕಮ್ಮವಾಚಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಚ ಸಚೇ ಅಪ್ಪಭಿಕ್ಖುಕೋ ಆವಾಸೋ ಹೋತಿ, ಸಕ್ಕಾ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದಂ ಅನಾಪಜ್ಜನ್ತೇನ ವಸಿತುಂ, ತತ್ಥೇವ ‘‘ಪರಿವಾಸಂ ಸಮಾದಿಯಾಮಿ, ವತ್ತಂ ಸಮಾದಿಯಾಮೀ’ತಿ ವತ್ತಂ ಸಮಾದಾಯ ತತ್ಥೇವ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಆಪಜ್ಜಿಂ ಏಕಾಹಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಯೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ಪುನ ಆಗತಾಗತಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ¶ ಆರೋಚೇನ್ತೇನ ಪಕತತ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಚ್ಛನ್ನೇ ಸಹವಾಸೋ, ತೇನ ಚ ವಿನಾವಾಸೋ, ಆಗನ್ತುಕಾದೀನಂ ಉಪಚಾರಗತಾನಂ ಅನಾರೋಚನಾತಿ ಏತೇಸು ಏಕೇನಾಪಿ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದಞ್ಚ ವತ್ತಭೇದಞ್ಚ ಅಕತ್ವಾ ಪರಿವತ್ಥಬ್ಬಂ.

ಸಚೇ ನ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ ಪರಿವಾಸಂ ಸೋಧೇತುಂ, ನಿಕ್ಖಿತ್ತವತ್ತೇನ ವಸಿತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ತತ್ಥೇವ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ವಾ ಏಕಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾ ಸನ್ತಿಕೇ ‘‘ಪರಿವಾಸಂ ನಿಕ್ಖಿಪಾಮಿ, ವತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪಾಮೀ’’ತಿ ಪರಿವಾಸೋ ನಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬೋ. ನಿಕ್ಖಿತ್ತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಕತತ್ತಟ್ಠಾನೇ ತಿಟ್ಠತಿ. ಅಥಾನೇನ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಏಕೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖೇಪತೋ, ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖೇಪಾರಹಟ್ಠಾನತೋ ದ್ವೇ ಲೇಡ್ಡುಪಾತೇ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮಹಾಮಗ್ಗತೋ ಓಕ್ಕಮ್ಮ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಟ್ಠಾನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋಅರುಣೇಯೇವ ವತ್ತಂ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಂ. ಸಚೇ ಬಹಿ ಠಿತಾನಮ್ಪಿ ಸದ್ದಂ ಸುಣಾತಿ, ಪಸ್ಸತಿ ವಾ, ದೂರಂ ಗನ್ತ್ವಾಪಿ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಂ, ಅನಾರೋಚೇನ್ತೇ ರತ್ತಿಚ್ಛೇದೋ ಚೇವ ವತ್ತಭೇದದುಕ್ಕಟಞ್ಚ. ಸಚೇ ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸೇವ ಉಪಚಾರಸೀಮಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ರತ್ತಿಚ್ಛೇದೋವ ಹೋತಿ, ನ ವತ್ತಭೇದೋ. ಅರುಣೇ ಉಟ್ಠಿತೇ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ವತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತಬ್ಬಂ. ಏವಂ ಯಾವ ರತ್ತಿಯೋ ಪೂರೇನ್ತಿ, ತಾವ ಪರಿವತ್ಥಬ್ಬಂ. ಅಯಂ ತಾವ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಪರಿವಾಸೋ.

ಸುದ್ಧನ್ತೋ ¶ ದುವಿಧೋ ಚೂಳಸುದ್ಧನ್ತೋ ಮಹಾಸುದ್ಧನ್ತೋತಿ. ತತ್ಥ ಯೋ ‘‘ಉಪಸಮ್ಪದತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯತ್ತಕಂ ನಾಮ ಕಾಲಂ ಅಹಂ ಸುದ್ಧೋ’’ತಿ ಜಾನಾತಿ, ತತ್ತಕಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ತತೋ ಅವಸೇಸೇ ರತ್ತಿಪರಿಚ್ಛೇದೇ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಪರಿವಾಸೋ ಚೂಳಸುದ್ಧನ್ತೋ. ಯೋ ಪನ ಸಬ್ಬಸೋ ರತ್ತಿಪರಿಯನ್ತಂ ನ ಜಾನಾತಿ ನಸ್ಸರತಿ, ತತ್ಥ ಚ ವೇಮತಿಕೋ, ತಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬೋ ಮಹಾಸುದ್ಧನ್ತೋ. ಆಪತ್ತಿಪರಿಯನ್ತಂ ಜಾನಾತು ವಾ, ಮಾ ವಾ, ಅಕಾರಣಮೇತಂ.

ಸಮೋಧಾನಪರಿವಾಸೋ ¶ ನಾಮ ತಿವಿಧೋ ಓಧಾನಸಮೋಧಾನೋ ಅಗ್ಘಸಮೋಧಾನೋ ಮಿಸ್ಸಕಸಮೋಧಾನೋತಿ. ತತ್ಥ ಯೋ ನಿಟ್ಠಿತಪರಿವಾಸೋಪಿ ವಾ ನಿಟ್ಠಿತಮಾನತ್ತೋಪಿ ವಾ ಅನಿಕ್ಖಿತ್ತವತ್ತೋ ಅಞ್ಞಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪುರಿಮಾಪತ್ತಿಯಾ ಸಮಾ ವಾ ಊನತರಾ ವಾ ರತ್ತಿ