📜

នមោ តស្ស ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស

អភិធម្មបិដកេ

វិភង្គបាឡិ

១. ខន្ធវិភង្គោ

១. សុត្តន្តភាជនីយំ

១. បញ្ចក្ខន្ធា ¶ ¶ ¶ ¶ – រូបក្ខន្ធោ, វេទនាក្ខន្ធោ, សញ្ញាក្ខន្ធោ, សង្ខារក្ខន្ធោ, វិញ្ញាណក្ខន្ធោ.

១. រូបក្ខន្ធោ

២. តត្ថ ¶ កតមោ រូបក្ខន្ធោ? យំ កិញ្ចិ រូបំ អតីតានាគតបច្ចុប្បន្នំ អជ្ឈត្តំ វា ពហិទ្ធា វា ឱឡារិកំ វា សុខុមំ វា ហីនំ វា បណីតំ វា យំ ទូរេ សន្តិកេ វា, តទេកជ្ឈំ អភិសញ្ញូហិត្វា អភិសង្ខិបិត្វា – អយំ វុច្ចតិ រូបក្ខន្ធោ.

៣. តត្ថ កតមំ រូបំ អតីតំ? យំ រូបំ អតីតំ និរុទ្ធំ វិគតំ វិបរិណតំ អត្ថង្គតំ អព្ភត្ថង្គតំ ឧប្បជ្ជិត្វា វិគតំ អតីតំ អតីតំសេន សង្គហិតំ, ចត្តារោ ច មហាភូតា ចតុន្នញ្ច មហាភូតានំ ឧបាទាយរូបំ – ឥទំ វុច្ចតិ រូបំ អតីតំ.

តត្ថ កតមំ រូបំ អនាគតំ? យំ រូបំ អជាតំ អភូតំ អសញ្ជាតំ អនិព្ពត្តំ អនភិនិព្ពត្តំ អបាតុភូតំ អនុប្បន្នំ អសមុប្បន្នំ អនុដ្ឋិតំ អសមុដ្ឋិតំ អនាគតំ អនាគតំសេន សង្គហិតំ, ចត្តារោ ច មហាភូតា ចតុន្នញ្ច មហាភូតានំ ឧបាទាយរូបំ – ឥទំ វុច្ចតិ រូបំ អនាគតំ.

តត្ថ ¶ កតមំ រូបំ បច្ចុប្បន្នំ? យំ រូបំ ជាតំ ភូតំ សញ្ជាតំ និព្ពត្តំ អភិនិព្ពត្តំ បាតុភូតំ ឧប្បន្នំ ¶ សមុប្បន្នំ ឧដ្ឋិតំ សមុដ្ឋិតំ បច្ចុប្បន្នំ បច្ចុប្បន្នំសេន សង្គហិតំ, ចត្តារោ ¶ ច មហាភូតា ចតុន្នញ្ច មហាភូតានំ ឧបាទាយរូបំ – ឥទំ វុច្ចតិ រូបំ បច្ចុប្បន្នំ.

៤. តត្ថ កតមំ រូបំ អជ្ឈត្តំ? យំ រូបំ តេសំ តេសំ សត្តានំ អជ្ឈត្តំ បច្ចត្តំ និយកំ បាដិបុគ្គលិកំ ឧបាទិន្នំ, ចត្តារោ ច មហាភូតា ចតុន្នញ្ច មហាភូតានំ ឧបាទាយរូបំ – ឥទំ វុច្ចតិ រូបំ អជ្ឈត្តំ.

តត្ថ កតមំ រូបំ ពហិទ្ធា? យំ រូបំ តេសំ តេសំ បរសត្តានំ បរបុគ្គលានំ អជ្ឈត្តំ បច្ចត្តំ និយកំ បាដិបុគ្គលិកំ ឧបាទិន្នំ, ចត្តារោ ច មហាភូតា ចតុន្នញ្ច មហាភូតានំ ឧបាទាយរូបំ – ឥទំ វុច្ចតិ រូបំ ពហិទ្ធា.

៥. តត្ថ ¶ កតមំ រូបំ ឱឡារិកំ? ចក្ខាយតនំ…បេ… ផោដ្ឋព្ពាយតនំ – ឥទំ វុច្ចតិ រូបំ ឱឡារិកំ.

តត្ថ កតមំ រូបំ សុខុមំ? ឥត្ថិន្ទ្រិយំ…បេ… កពឡីការោ [កពឡិំការោ (សី. ស្យា.)] អាហារោ – ឥទំ វុច្ចតិ រូបំ សុខុមំ.

៦. តត្ថ កតមំ រូបំ ហីនំ? យំ រូបំ តេសំ តេសំ សត្តានំ ឧញ្ញាតំ អវញ្ញាតំ ហីឡិតំ បរិភូតំ អចិត្តីកតំ ហីនំ ហីនមតំ ហីនសម្មតំ អនិដ្ឋំ អកន្តំ អមនាបំ, រូបា សទ្ទា គន្ធា រសា ផោដ្ឋព្ពា – ឥទំ វុច្ចតិ រូបំ ហីនំ.

តត្ថ កតមំ រូបំ បណីតំ? យំ រូបំ តេសំ តេសំ សត្តានំ អនុញ្ញាតំ អនវញ្ញាតំ អហីឡិតំ អបរិភូតំ ចិត្តីកតំ បណីតំ បណីតមតំ បណីតសម្មតំ ឥដ្ឋំ កន្តំ មនាបំ, រូបា សទ្ទា គន្ធា រសា ផោដ្ឋព្ពា – ឥទំ វុច្ចតិ រូបំ បណីតំ. តំ តំ វា បន ¶ រូបំ ឧបាទាយុបាទាយ រូបំ ហីនំ បណីតំ ទដ្ឋព្ពំ.

៧. តត្ថ កតមំ រូបំ ទូរេ? ឥត្ថិន្ទ្រិយំ…បេ… កពឡីការោ អាហារោ, យំ វា បនញ្ញម្បិ អត្ថិ រូបំ អនាសន្នេ អនុបកដ្ឋេ ទូរេ អសន្តិកេ – ឥទំ វុច្ចតិ រូបំ ទូរេ.

តត្ថ ¶ ¶ កតមំ រូបំ សន្តិកេ? ចក្ខាយតនំ…បេ… ផោដ្ឋព្ពាយតនំ, យំ វា បនញ្ញម្បិ អត្ថិ រូបំ អាសន្នេ ឧបកដ្ឋេ អវិទូរេ សន្តិកេ – ឥទំ វុច្ចតិ រូបំ សន្តិកេ. តំ តំ វា បន រូបំ ឧបាទាយុបាទាយ រូបំ ទូរេ សន្តិកេ ទដ្ឋព្ពំ.

២. វេទនាក្ខន្ធោ

៨. តត្ថ កតមោ វេទនាក្ខន្ធោ? យា កាចិ វេទនា អតីតានាគតបច្ចុប្បន្នា អជ្ឈត្តា វា ពហិទ្ធា វា ឱឡារិកា វា សុខុមា វា ហីនា វា បណីតា វា យា ទូរេ សន្តិកេ វា, តទេកជ្ឈំ អភិសញ្ញូហិត្វា អភិសង្ខិបិត្វា – អយំ វុច្ចតិ វេទនាក្ខន្ធោ.

៩. តត្ថ ¶ កតមា វេទនា អតីតា? យា វេទនា អតីតា និរុទ្ធា វិគតា វិបរិណតា អត្ថង្គតា អព្ភត្ថង្គតា ឧប្បជ្ជិត្វា វិគតា អតីតា អតីតំសេន សង្គហិតា, សុខា វេទនា ទុក្ខា វេទនា អទុក្ខមសុខា វេទនា – អយំ វុច្ចតិ វេទនា អតីតា.

តត្ថ កតមា វេទនា អនាគតា? យា វេទនា អជាតា អភូតា អសញ្ជាតា អនិព្ពត្តា អនភិនិព្ពត្តា អបាតុភូតា អនុប្បន្នា អសមុប្បន្នា អនុដ្ឋិតា អសមុដ្ឋិតា អនាគតា អនាគតំសេន សង្គហិតា, សុខា វេទនា ទុក្ខា វេទនា អទុក្ខមសុខា វេទនា – អយំ វុច្ចតិ វេទនា អនាគតា.

តត្ថ កតមា វេទនា បច្ចុប្បន្នា? យា វេទនា ជាតា ភូតា សញ្ជាតា ¶ និព្ពត្តា អភិនិព្ពត្តា បាតុភូតា ឧប្បន្នា សមុប្បន្នា ឧដ្ឋិតា សមុដ្ឋិតា បច្ចុប្បន្នា បច្ចុប្បន្នំសេន សង្គហិតា, សុខា វេទនា ទុក្ខា វេទនា អទុក្ខមសុខា វេទនា – អយំ វុច្ចតិ វេទនា បច្ចុប្បន្នា.

១០. តត្ថ កតមា វេទនា អជ្ឈត្តា? យា វេទនា តេសំ តេសំ សត្តានំ អជ្ឈត្តំ បច្ចត្តំ និយកា បាដិបុគ្គលិកា ឧបាទិន្នា, សុខា វេទនា ទុក្ខា វេទនា អទុក្ខមសុខា វេទនា – អយំ វុច្ចតិ វេទនា អជ្ឈត្តា.

តត្ថ កតមា វេទនា ពហិទ្ធា? យា វេទនា តេសំ តេសំ បរសត្តានំ បរបុគ្គលានំ អជ្ឈត្តំ បច្ចត្តំ និយកា បាដិបុគ្គលិកា ឧបាទិន្នា, សុខា វេទនា ទុក្ខា វេទនា អទុក្ខមសុខា វេទនា – អយំ វុច្ចតិ វេទនា ពហិទ្ធា.

១១. តត្ថ ¶ កតមា វេទនា ឱឡារិកា សុខុមា? អកុសលា វេទនា ឱឡារិកា, កុសលាព្យាកតា វេទនា សុខុមា. កុសលាកុសលា វេទនា ឱឡារិកា, អព្យាកតា វេទនា សុខុមា. ទុក្ខា ¶ វេទនា ឱឡារិកា, សុខា ច អទុក្ខមសុខា ច វេទនា សុខុមា. សុខទុក្ខា វេទនា ឱឡារិកា, អទុក្ខមសុខា វេទនា សុខុមា. អសមាបន្នស្ស វេទនា ឱឡារិកា, សមាបន្នស្ស វេទនា សុខុមា. សាសវា វេទនា ឱឡារិកា, អនាសវា វេទនា សុខុមា. តំ តំ វា បន វេទនំ ឧបាទាយុបាទាយ វេទនា ឱឡារិកា សុខុមា ទដ្ឋព្ពា.

១២. តត្ថ ¶ កតមា វេទនា ហីនា បណីតា? អកុសលា វេទនា ហីនា, កុសលាព្យាកតា ¶ វេទនា បណីតា. កុសលាកុសលា វេទនា ហីនា, អព្យាកតា វេទនា បណីតា. ទុក្ខា វេទនា ហីនា, សុខា ច អទុក្ខមសុខា ច វេទនា បណីតា. សុខទុក្ខា វេទនា ហីនា, អទុក្ខមសុខា វេទនា បណីតា. អសមាបន្នស្ស វេទនា ហីនា, សមាបន្នស្ស វេទនា បណីតា. សាសវា វេទនា ហីនា, អនាសវា វេទនា បណីតា. តំ តំ វា បន វេទនំ ឧបាទាយុបាទាយ វេទនា ហីនា បណីតា ទដ្ឋព្ពា.

១៣. តត្ថ កតមា វេទនា ទូរេ? អកុសលា វេទនា កុសលាព្យាកតាហិ វេទនាហិ ទូរេ; កុសលាព្យាកតា វេទនា អកុសលាយ វេទនាយ ទូរេ; កុសលា វេទនា អកុសលាព្យាកតាហិ វេទនាហិ ទូរេ; អកុសលាព្យាកតា វេទនា កុសលាយ វេទនាយ ទូរេ; អព្យាកតា វេទនា កុសលាកុសលាហិ វេទនាហិ ទូរេ; កុសលាកុសលា វេទនា អព្យាកតាយ វេទនាយ ទូរេ. ទុក្ខា វេទនា សុខាយ ច អទុក្ខមសុខាយ ច វេទនាហិ ទូរេ; សុខា ច អទុក្ខមសុខា ច វេទនា ទុក្ខាយ វេទនាយ ទូរេ; សុខា វេទនា ទុក្ខាយ ច អទុក្ខមសុខាយ ច វេទនាហិ ទូរេ; ទុក្ខា ច អទុក្ខមសុខា ច វេទនា សុខាយ វេទនាយ ទូរេ; អទុក្ខមសុខា វេទនា សុខទុក្ខាហិ វេទនាហិ ទូរេ; សុខទុក្ខា វេទនា អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ ទូរេ. អសមាបន្នស្ស វេទនា សមាបន្នស្ស វេទនាយ ទូរេ; សមាបន្នស្ស វេទនា អសមាបន្នស្ស វេទនាយ ទូរេ. សាសវា វេទនា អនាសវាយ វេទនាយ ទូរេ; អនាសវា វេទនា សាសវាយ វេទនាយ ទូរេ – អយំ វុច្ចតិ វេទនា ទូរេ.

តត្ថ កតមា វេទនា សន្តិកេ? អកុសលា វេទនា អកុសលាយ ¶ វេទនាយ សន្តិកេ; កុសលា វេទនា កុសលាយ វេទនាយ សន្តិកេ; អព្យាកតា ¶ វេទនា អព្យាកតាយ វេទនាយ សន្តិកេ. ទុក្ខា វេទនា ទុក្ខាយ វេទនាយ សន្តិកេ; សុខា វេទនា សុខាយ វេទនាយ សន្តិកេ; អទុក្ខមសុខា វេទនា អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សន្តិកេ ¶ . អសមាបន្នស្ស វេទនា អសមាបន្នស្ស វេទនាយ សន្តិកេ; សមាបន្នស្ស វេទនា សមាបន្នស្ស វេទនាយ សន្តិកេ. សាសវា វេទនា សាសវាយ វេទនាយ សន្តិកេ; អនាសវា វេទនា អនាសវាយ វេទនាយ សន្តិកេ. អយំ វុច្ចតិ វេទនា សន្តិកេ. តំ តំ វា បន វេទនំ ឧបាទាយុបាទាយ វេទនា ទូរេ សន្តិកេ ទដ្ឋព្ពា.

៣. សញ្ញាក្ខន្ធោ

១៤. តត្ថ ¶ កតមោ សញ្ញាក្ខន្ធោ? យា កាចិ សញ្ញា អតីតានាគតបច្ចុប្បន្នា អជ្ឈត្តា វា ពហិទ្ធា វា ឱឡារិកា វា សុខុមា វា ហីនា វា បណីតា វា យា ទូរេ សន្តិកេ វា តទេកជ្ឈំ អភិសញ្ញូហិត្វា អភិសង្ខិបិត្វា – អយំ វុច្ចតិ សញ្ញាក្ខន្ធោ.

១៥. តត្ថ កតមា សញ្ញា អតីតា? យា សញ្ញា អតីតា និរុទ្ធា វិគតា វិបរិណតា អត្ថង្គតា អព្ភត្ថង្គតា ឧប្បជ្ជិត្វា វិគតា អតីតា អតីតំសេន សង្គហិតា, ចក្ខុសម្ផស្សជា សញ្ញា សោតសម្ផស្សជា សញ្ញា ឃានសម្ផស្សជា សញ្ញា ជិវ្ហាសម្ផស្សជា សញ្ញា កាយសម្ផស្សជា សញ្ញា មនោសម្ផស្សជា សញ្ញា – អយំ វុច្ចតិ សញ្ញា អតីតា.

តត្ថ កតមា សញ្ញា អនាគតា? យា សញ្ញា អជាតា អភូតា អសញ្ជាតា អនិព្ពត្តា អនភិនិព្ពត្តា អបាតុភូតា អនុប្បន្នា ¶ អសមុប្បន្នា អនុដ្ឋិតា អសមុដ្ឋិតា អនាគតា អនាគតំសេន សង្គហិតា, ចក្ខុសម្ផស្សជា សញ្ញា សោតសម្ផស្សជា សញ្ញា ឃានសម្ផស្សជា សញ្ញា ជិវ្ហាសម្ផស្សជា សញ្ញា កាយសម្ផស្សជា សញ្ញា មនោសម្ផស្សជា សញ្ញា – អយំ វុច្ចតិ សញ្ញា អនាគតា.

តត្ថ កតមា សញ្ញា បច្ចុប្បន្នា? យា សញ្ញា ជាតា ភូតា សញ្ជាតា និព្ពត្តា អភិនិព្ពត្តា បាតុភូតា ឧប្បន្នា សមុប្បន្នា ឧដ្ឋិតា សមុដ្ឋិតា បច្ចុប្បន្នា បច្ចុប្បន្នំសេន សង្គហិតា, ចក្ខុសម្ផស្សជា សញ្ញា សោតសម្ផស្សជា សញ្ញា ឃានសម្ផស្សជា សញ្ញា ជិវ្ហាសម្ផស្សជា សញ្ញា កាយសម្ផស្សជា សញ្ញា មនោសម្ផស្សជា សញ្ញា – អយំ វុច្ចតិ សញ្ញា បច្ចុប្បន្នា.

១៦. តត្ថ ¶ កតមា សញ្ញា អជ្ឈត្តា? យា សញ្ញា តេសំ តេសំ សត្តានំ អជ្ឈត្តំ បច្ចត្តំ និយកា បាដិបុគ្គលិកា ឧបាទិន្នា, ចក្ខុសម្ផស្សជា សញ្ញា សោតសម្ផស្សជា សញ្ញា ឃានសម្ផស្សជា សញ្ញា ជិវ្ហាសម្ផស្សជា សញ្ញា កាយសម្ផស្សជា សញ្ញា មនោសម្ផស្សជា សញ្ញា – អយំ វុច្ចតិ សញ្ញា អជ្ឈត្តា.

តត្ថ ¶ កតមា សញ្ញា ពហិទ្ធា? យា សញ្ញា តេសំ តេសំ បរសត្តានំ បរបុគ្គលានំ អជ្ឈត្តំ បច្ចត្តំ និយកា បាដិបុគ្គលិកា ឧបាទិន្នា, ចក្ខុសម្ផស្សជា សញ្ញា សោតសម្ផស្សជា សញ្ញា ឃានសម្ផស្សជា សញ្ញា ជិវ្ហាសម្ផស្សជា សញ្ញា កាយសម្ផស្សជា សញ្ញា មនោសម្ផស្សជា សញ្ញា – អយំ វុច្ចតិ សញ្ញា ពហិទ្ធា.

១៧. តត្ថ ¶ កតមា សញ្ញា ឱឡារិកា សុខុមា? បដិឃសម្ផស្សជា សញ្ញា ឱឡារិកា, អធិវចនសម្ផស្សជា សញ្ញា សុខុមា. អកុសលា សញ្ញា ឱឡារិកា, កុសលាព្យាកតា សញ្ញា សុខុមា. កុសលាកុសលា សញ្ញា ឱឡារិកា, អព្យាកតា សញ្ញា សុខុមា. ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា សញ្ញា ឱឡារិកា, សុខាយ ច អទុក្ខមសុខាយ ច វេទនាហិ សម្បយុត្តា សញ្ញា សុខុមា. សុខទុក្ខាហិ វេទនាហិ សម្បយុត្តា សញ្ញា ឱឡារិកា ¶ , អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា សញ្ញា សុខុមា. អសមាបន្នស្ស សញ្ញា ឱឡារិកា, សមាបន្នស្ស សញ្ញា សុខុមា. សាសវា សញ្ញា ឱឡារិកា, អនាសវា សញ្ញា សុខុមា. តំ តំ វា បន សញ្ញំ ឧបាទាយុបាទាយ សញ្ញា ឱឡារិកា សុខុមា ទដ្ឋព្ពា.

១៨. តត្ថ កតមា សញ្ញា ហីនា បណីតា? អកុសលា សញ្ញា ហីនា, កុសលាព្យាកតា សញ្ញា បណីតា. កុសលាកុសលា សញ្ញា ហីនា, អព្យាកតា សញ្ញា បណីតា. ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា សញ្ញា ហីនា, សុខាយ ច អទុក្ខមសុខាយ ច វេទនាហិ សម្បយុត្តា សញ្ញា បណីតា. សុខទុក្ខាហិ វេទនាហិ សម្បយុត្តា សញ្ញា ហីនា, អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា សញ្ញា បណីតា. អសមាបន្នស្ស សញ្ញា ហីនា, សមាបន្នស្ស សញ្ញា បណីតា. សាសវា សញ្ញា ហីនា, អនាសវា សញ្ញា បណីតា. តំ តំ វា បន សញ្ញំ ឧបាទាយុបាទាយ សញ្ញា ហីនា បណីតា ទដ្ឋព្ពា.

១៩. តត្ថ កតមា សញ្ញា ទូរេ? អកុសលា សញ្ញា កុសលាព្យាកតាហិ សញ្ញាហិ ទូរេ; កុសលាព្យាកតា សញ្ញា អកុសលាយ សញ្ញាយ ¶ ទូរេ; កុសលា សញ្ញា អកុសលាព្យាកតាហិ សញ្ញាហិ ទូរេ; អកុសលាព្យាកតា សញ្ញា កុសលាយ សញ្ញាយ ទូរេ. អព្យាកតា សញ្ញា កុសលាកុសលាហិ សញ្ញាហិ ទូរេ; កុសលាកុសលា សញ្ញា អព្យាកតាយ សញ្ញាយ ទូរេ. ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា សញ្ញា សុខាយ ច អទុក្ខមសុខាយ ¶ ច វេទនាហិ សម្បយុត្តាហិ សញ្ញាហិ ទូរេ; សុខាយ ច អទុក្ខមសុខាយ ច វេទនាហិ សម្បយុត្តា សញ្ញា ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តាយ ¶ សញ្ញាយ ទូរេ; សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា សញ្ញា ទុក្ខាយ ច អទុក្ខមសុខាយ ច វេទនាហិ សម្បយុត្តាហិ សញ្ញាហិ ទូរេ; ទុក្ខាយ ច អទុក្ខមសុខាយ ច វេទនាហិ សម្បយុត្តា សញ្ញា សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តាយ សញ្ញាយ ទូរេ; អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា សញ្ញា សុខទុក្ខាហិ វេទនាហិ សម្បយុត្តាហិ សញ្ញាហិ ទូរេ; សុខទុក្ខាហិ វេទនាហិ សម្បយុត្តា សញ្ញា អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តាយ សញ្ញាយ ទូរេ. អសមាបន្នស្ស សញ្ញា សមាបន្នស្ស សញ្ញាយ ទូរេ; សមាបន្នស្ស ¶ សញ្ញា អសមាបន្នស្ស សញ្ញាយ ទូរេ. សាសវា សញ្ញា អនាសវាយ សញ្ញាយ ទូរេ; អនាសវា សញ្ញា សាសវាយ សញ្ញាយ ទូរេ – អយំ វុច្ចតិ សញ្ញា ទូរេ.

តត្ថ កតមា សញ្ញា សន្តិកេ? អកុសលា សញ្ញា អកុសលាយ សញ្ញាយ សន្តិកេ; កុសលា សញ្ញា កុសលាយ សញ្ញាយ សន្តិកេ; អព្យាកតា សញ្ញា អព្យាកតាយ សញ្ញាយ សន្តិកេ. ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា សញ្ញា ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តាយ សញ្ញាយ សន្តិកេ; សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា សញ្ញា សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តាយ សញ្ញាយ សន្តិកេ; អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា សញ្ញា អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តាយ សញ្ញាយ សន្តិកេ. អសមាបន្នស្ស សញ្ញា អសមាបន្នស្ស សញ្ញាយ សន្តិកេ; សមាបន្នស្ស សញ្ញា សមាបន្នស្ស សញ្ញាយ សន្តិកេ. សាសវា សញ្ញា ¶ សាសវាយ សញ្ញាយ សន្តិកេ; អនាសវា សញ្ញា អនាសវាយ សញ្ញាយ សន្តិកេ. អយំ វុច្ចតិ សញ្ញា សន្តិកេ. តំ តំ វា បន សញ្ញំ ឧបាទាយុបាទាយ សញ្ញា ទូរេ សន្តិកេ ទដ្ឋព្ពា.

៤. សង្ខារក្ខន្ធោ

២០. តត្ថ កតមោ សង្ខារក្ខន្ធោ? យេ កេចិ សង្ខារា អតីតានាគតបច្ចុប្បន្នា អជ្ឈត្តា វា ពហិទ្ធា វា ឱឡារិកា វា សុខុមា វា ហីនា ¶ វា បណីតា វា យេ ទូរេ សន្តិកេ វា, តទេកជ្ឈំ អភិសញ្ញូហិត្វា អភិសង្ខិបិត្វា – អយំ វុច្ចតិ សង្ខារក្ខន្ធោ.

២១. តត្ថ កតមេ សង្ខារា អតីតា? យេ សង្ខារា អតីតា និរុទ្ធា វិគតា វិបរិណតា អត្ថង្គតា អព្ភត្ថង្គតា ឧប្បជ្ជិត្វា វិគតា អតីតា អតីតំសេន សង្គហិតា, ចក្ខុសម្ផស្សជា ចេតនា ¶ សោតសម្ផស្សជា ចេតនា ឃានសម្ផស្សជា ចេតនា ជិវ្ហាសម្ផស្សជា ចេតនា កាយសម្ផស្សជា ចេតនា មនោសម្ផស្សជា ចេតនា – ឥមេ វុច្ចន្តិ សង្ខារា អតីតា.

តត្ថ កតមេ សង្ខារា អនាគតា? យេ សង្ខារា អជាតា អភូតា អសញ្ជាតា អនិព្ពត្តា អនភិនិព្ពត្តា អបាតុភូតា អនុប្បន្នា អសមុប្បន្នា អនុដ្ឋិតា អសមុដ្ឋិតា អនាគតា អនាគតំសេន សង្គហិតា, ចក្ខុសម្ផស្សជា ចេតនា សោតសម្ផស្សជា ចេតនា ឃានសម្ផស្សជា ចេតនា ជិវ្ហាសម្ផស្សជា ចេតនា កាយសម្ផស្សជា ចេតនា មនោសម្ផស្សជា ចេតនា – ឥមេ វុច្ចន្តិ សង្ខារា អនាគតា.

តត្ថ កតមេ សង្ខារា បច្ចុប្បន្នា? យេ សង្ខារា ជាតា ភូតា សញ្ជាតា និព្ពត្តា អភិនិព្ពត្តា បាតុភូតា ឧប្បន្នា សមុប្បន្នា ឧដ្ឋិតា សមុដ្ឋិតា បច្ចុប្បន្នា ¶ បច្ចុប្បន្នំសេន សង្គហិតា, ចក្ខុសម្ផស្សជា ចេតនា សោតសម្ផស្សជា ចេតនា ឃានសម្ផស្សជា ចេតនា ជិវ្ហាសម្ផស្សជា ចេតនា កាយសម្ផស្សជា ចេតនា មនោសម្ផស្សជា ¶ ចេតនា – ឥមេ វុច្ចន្តិ សង្ខារា បច្ចុប្បន្នា.

២២. តត្ថ កតមេ សង្ខារា អជ្ឈត្តា? យេ សង្ខារា តេសំ តេសំ សត្តានំ អជ្ឈត្តំ បច្ចត្តំ និយកា បាដិបុគ្គលិកា ឧបាទិន្នា, ចក្ខុសម្ផស្សជា ចេតនា សោតសម្ផស្សជា ចេតនា ឃានសម្ផស្សជា ចេតនា ជិវ្ហាសម្ផស្សជា ចេតនា កាយសម្ផស្សជា ចេតនា មនោសម្ផស្សជា ចេតនា – ឥមេ វុច្ចន្តិ សង្ខារា អជ្ឈត្តា.

តត្ថ កតមេ សង្ខារា ពហិទ្ធា? យេ សង្ខារា តេសំ តេសំ បរសត្តានំ បរបុគ្គលានំ អជ្ឈត្តំ បច្ចត្តំ និយកា បាដិបុគ្គលិកា ឧបាទិន្នា, ចក្ខុសម្ផស្សជា ចេតនា សោតសម្ផស្សជា ចេតនា ឃានសម្ផស្សជា ចេតនា ជិវ្ហាសម្ផស្សជា ចេតនា កាយសម្ផស្សជា ចេតនា មនោសម្ផស្សជា ចេតនា – ឥមេ វុច្ចន្តិ សង្ខារា ពហិទ្ធា.

២៣. តត្ថ ¶ កតមេ សង្ខារា ឱឡារិកា សុខុមា? អកុសលា សង្ខារា ឱឡារិកា, កុសលាព្យាកតា សង្ខារា សុខុមា. កុសលាកុសលា សង្ខារា ឱឡារិកា, អព្យាកតា សង្ខារា សុខុមា. ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា សង្ខារា ឱឡារិកា, សុខាយ ច អទុក្ខមសុខាយ ច វេទនាហិ ¶ សម្បយុត្តា សង្ខារា សុខុមា. សុខទុក្ខាហិ វេទនាហិ សម្បយុត្តា សង្ខារា ឱឡារិកា, អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា សង្ខារា សុខុមា. អសមាបន្នស្ស សង្ខារា ឱឡារិកា, សមាបន្នស្ស សង្ខារា សុខុមា. សាសវា សង្ខារា ឱឡារិកា, អនាសវា សង្ខារា សុខុមា. តេ តេ វា បន សង្ខារេ ឧបាទាយុបាទាយ សង្ខារា ឱឡារិកា សុខុមា ទដ្ឋព្ពា.

២៤. តត្ថ កតមេ សង្ខារា ហីនា បណីតា? អកុសលា សង្ខារា ហីនា, កុសលាព្យាកតា សង្ខារា បណីតា. កុសលាកុសលា សង្ខារា ហីនា, អព្យាកតា សង្ខារា បណីតា. ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា សង្ខារា ហីនា ¶ , សុខាយ ច អទុក្ខមសុខាយ ច វេទនាហិ សម្បយុត្តា សង្ខារា បណីតា. សុខទុក្ខាហិ វេទនាហិ សម្បយុត្តា សង្ខារា ហីនា, អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា សង្ខារា បណីតា. អសមាបន្នស្ស សង្ខារា ហីនា, សមាបន្នស្ស សង្ខារា បណីតា. សាសវា សង្ខារា ហីនា, អនាសវា សង្ខារា បណីតា. តេ តេ វា បន សង្ខារេ ឧបាទាយុបាទាយ សង្ខារា ហីនា បណីតា ទដ្ឋព្ពា.

២៥. តត្ថ កតមេ សង្ខារា ទូរេ? អកុសលា សង្ខារា កុសលាព្យាកតេហិ សង្ខារេហិ ទូរេ; កុសលាព្យាកតា សង្ខារា អកុសលេហិ សង្ខារេហិ ទូរេ; កុសលា សង្ខារា អកុសលាព្យាកតេហិ សង្ខារេហិ ទូរេ; អកុសលាព្យាកតា សង្ខារា កុសលេហិ សង្ខារេហិ ទូរេ; អព្យាកតា ¶ សង្ខារា កុសលាកុសលេហិ សង្ខារេហិ ទូរេ; កុសលាកុសលា សង្ខារា អព្យាកតេហិ សង្ខារេហិ ទូរេ. ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា សង្ខារា សុខាយ ច អទុក្ខមសុខាយ ច វេទនាហិ សម្បយុត្តេហិ សង្ខារេហិ ទូរេ; សុខាយ ច អទុក្ខមសុខាយ ច វេទនាហិ សម្បយុត្តា សង្ខារា ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តេហិ សង្ខារេហិ ទូរេ; សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា សង្ខារា ទុក្ខាយ ច អទុក្ខមសុខាយ ច វេទនាហិ សម្បយុត្តេហិ សង្ខារេហិ ទូរេ; ទុក្ខាយ ច អទុក្ខមសុខាយ ច វេទនាហិ សម្បយុត្តា សង្ខារា សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តេហិ សង្ខារេហិ ទូរេ; អទុក្ខមសុខាយ ¶ វេទនាយ សម្បយុត្តា សង្ខារា សុខទុក្ខាហិ វេទនាហិ សម្បយុត្តេហិ សង្ខារេហិ ទូរេ; សុខទុក្ខាហិ វេទនាហិ សម្បយុត្តា សង្ខារា អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តេហិ សង្ខារេហិ ទូរេ ¶ . អសមាបន្នស្ស សង្ខារា សមាបន្នស្ស សង្ខារេហិ ទូរេ; សមាបន្នស្ស សង្ខារា អសមាបន្នស្ស សង្ខារេហិ ទូរេ. សាសវា សង្ខារា អនាសវេហិ សង្ខារេហិ ទូរេ; អនាសវា សង្ខារា សាសវេហិ សង្ខារេហិ ទូរេ. ឥមេ វុច្ចន្តិ សង្ខារា ទូរេ.

តត្ថ ¶ កតមេ សង្ខារា សន្តិកេ? អកុសលា សង្ខារា អកុសលានំ សង្ខារានំ សន្តិកេ; កុសលា សង្ខារា កុសលានំ សង្ខារានំ សន្តិកេ; អព្យាកតា សង្ខារា អព្យាកតានំ សង្ខារានំ សន្តិកេ. ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា សង្ខារា ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តានំ សង្ខារានំ សន្តិកេ; សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា សង្ខារា សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តានំ សង្ខារានំ សន្តិកេ; អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា សង្ខារា អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តានំ សង្ខារានំ សន្តិកេ. អសមាបន្នស្ស សង្ខារា អសមាបន្នស្ស សង្ខារានំ សន្តិកេ; សមាបន្នស្ស សង្ខារា សមាបន្នស្ស សង្ខារានំ សន្តិកេ. សាសវា សង្ខារា សាសវានំ សង្ខារានំ សន្តិកេ; អនាសវា សង្ខារា អនាសវានំ សង្ខារានំ សន្តិកេ. ឥមេ វុច្ចន្តិ សង្ខារា សន្តិកេ. តេ តេ វា បន សង្ខារេ ឧបាទាយុបាទាយ សង្ខារា ទូរេ សន្តិកេ ទដ្ឋព្ពា.

៥. វិញ្ញាណក្ខន្ធោ

២៦. តត្ថ កតមោ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ? យំ កិញ្ចិ វិញ្ញាណំ អតីតានាគតបច្ចុប្បន្នំ អជ្ឈត្តំ វា ពហិទ្ធា វា ឱឡារិកំ វា សុខុមំ វា ហីនំ វា បណីតំ វា យំ ទូរេ សន្តិកេ វា, តទេកជ្ឈំ អភិសញ្ញូហិត្វា អភិសង្ខិបិត្វា – អយំ វុច្ចតិ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ.

២៧. តត្ថ ¶ កតមំ វិញ្ញាណំ អតីតំ? យំ ¶ វិញ្ញាណំ អតីតំ និរុទ្ធំ វិគតំ វិបរិណតំ អត្ថង្គតំ អព្ភត្ថង្គតំ ឧប្បជ្ជិត្វា វិគតំ អតីតំ អតីតំសេន សង្គហិតំ, ចក្ខុវិញ្ញាណំ សោតវិញ្ញាណំ ឃានវិញ្ញាណំ ជិវ្ហាវិញ្ញាណំ កាយវិញ្ញាណំ មនោវិញ្ញាណំ – ឥទំ វុច្ចតិ វិញ្ញាណំ អតីតំ.

តត្ថ កតមំ វិញ្ញាណំ អនាគតំ? យំ វិញ្ញាណំ អជាតំ អភូតំ អសញ្ជាតំ អនិព្ពត្តំ អនភិនិព្ពត្តំ អបាតុភូតំ អនុប្បន្នំ អសមុប្បន្នំ អនុដ្ឋិតំ អសមុដ្ឋិតំ ¶ អនាគតំ អនាគតំសេន សង្គហិតំ, ចក្ខុវិញ្ញាណំ សោតវិញ្ញាណំ ឃានវិញ្ញាណំ ជិវ្ហាវិញ្ញាណំ កាយវិញ្ញាណំ មនោវិញ្ញាណំ – ឥទំ វុច្ចតិ វិញ្ញាណំ អនាគតំ.

តត្ថ កតមំ វិញ្ញាណំ បច្ចុប្បន្នំ? យំ វិញ្ញាណំ ជាតំ ភូតំ សញ្ជាតំ និព្ពត្តំ អភិនិព្ពត្តំ បាតុភូតំ ឧប្បន្នំ សមុប្បន្នំ ឧដ្ឋិតំ សមុដ្ឋិតំ បច្ចុប្បន្នំ បច្ចុប្បន្នំសេន សង្គហិតំ, ចក្ខុវិញ្ញាណំ ¶ សោតវិញ្ញាណំ ឃានវិញ្ញាណំ ជិវ្ហាវិញ្ញាណំ កាយវិញ្ញាណំ មនោវិញ្ញាណំ – ឥទំ វុច្ចតិ វិញ្ញាណំ បច្ចុប្បន្នំ.

២៨. តត្ថ កតមំ វិញ្ញាណំ អជ្ឈត្តំ? យំ វិញ្ញាណំ តេសំ តេសំ សត្តានំ អជ្ឈត្តំ បច្ចត្តំ និយកំ បាដិបុគ្គលិកំ ឧបាទិន្នំ, ចក្ខុវិញ្ញាណំ សោតវិញ្ញាណំ ឃានវិញ្ញាណំ ជិវ្ហាវិញ្ញាណំ កាយវិញ្ញាណំ មនោវិញ្ញាណំ – ឥទំ វុច្ចតិ វិញ្ញាណំ អជ្ឈត្តំ.

តត្ថ កតមំ វិញ្ញាណំ ពហិទ្ធា? យំ វិញ្ញាណំ តេសំ តេសំ បរសត្តានំ បរបុគ្គលានំ អជ្ឈត្តំ បច្ចត្តំ និយកំ បាដិបុគ្គលិកំ ឧបាទិន្នំ, ចក្ខុវិញ្ញាណំ សោតវិញ្ញាណំ ឃានវិញ្ញាណំ ជិវ្ហាវិញ្ញាណំ កាយវិញ្ញាណំ មនោវិញ្ញាណំ – ឥទំ វុច្ចតិ វិញ្ញាណំ ពហិទ្ធា.

២៩. តត្ថ កតមំ វិញ្ញាណំ ឱឡារិកំ សុខុមំ? អកុសលំ វិញ្ញាណំ ឱឡារិកំ, កុសលាព្យាកតា វិញ្ញាណា សុខុមា. កុសលាកុសលា វិញ្ញាណា ឱឡារិកា ¶ , អព្យាកតំ វិញ្ញាណំ សុខុមំ. ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តំ វិញ្ញាណំ ឱឡារិកំ, សុខាយ ច អទុក្ខមសុខាយ ច វេទនាហិ សម្បយុត្តា វិញ្ញាណា សុខុមា. សុខទុក្ខាហិ វេទនាហិ សម្បយុត្តា វិញ្ញាណា ឱឡារិកា, អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តំ វិញ្ញាណំ សុខុមំ. អសមាបន្នស្ស វិញ្ញាណំ ឱឡារិកំ, សមាបន្នស្ស វិញ្ញាណំ សុខុមំ. សាសវំ វិញ្ញាណំ ឱឡារិកំ, អនាសវំ វិញ្ញាណំ សុខុមំ. តំ តំ វា បន វិញ្ញាណំ ឧបាទាយុបាទាយ វិញ្ញាណំ ឱឡារិកំ សុខុមំ ទដ្ឋព្ពំ.

៣០. តត្ថ កតមំ វិញ្ញាណំ ហីនំ បណីតំ? អកុសលំ វិញ្ញាណំ ហីនំ, កុសលាព្យាកតា វិញ្ញាណា បណីតា ¶ . កុសលាកុសលា វិញ្ញាណា ហីនា, អព្យាកតំ វិញ្ញាណំ បណីតំ. ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តំ វិញ្ញាណំ ហីនំ, សុខាយ ច អទុក្ខមសុខាយ ច វេទនាហិ សម្បយុត្តា វិញ្ញាណា បណីតា. សុខទុក្ខាហិ វេទនាហិ សម្បយុត្តា វិញ្ញាណា ហីនា, អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ ¶ សម្បយុត្តំ វិញ្ញាណំ បណីតំ. អសមាបន្នស្ស វិញ្ញាណំ ហីនំ, សមាបន្នស្ស វិញ្ញាណំ បណីតំ. សាសវំ វិញ្ញាណំ ហីនំ, អនាសវំ វិញ្ញាណំ បណីតំ. តំ តំ វា បន វិញ្ញាណំ ឧបាទាយុបាទាយ វិញ្ញាណំ ហីនំ បណីតំ ទដ្ឋព្ពំ.

៣១. តត្ថ ¶ កតមំ វិញ្ញាណំ ទូរេ? អកុសលំ វិញ្ញាណំ កុសលាព្យាកតេហិ វិញ្ញាណេហិ ទូរេ; កុសលាព្យាកតា វិញ្ញាណា អកុសលា វិញ្ញាណា ទូរេ; កុសលំ វិញ្ញាណំ អកុសលាព្យាកតេហិ វិញ្ញាណេហិ ទូរេ; អកុសលាព្យាកតា វិញ្ញាណា កុសលា វិញ្ញាណា ទូរេ; អព្យាកតំ វិញ្ញាណំ កុសលាកុសលេហិ ¶ វិញ្ញាណេហិ ទូរេ; កុសលាកុសលា វិញ្ញាណា អព្យាកតា វិញ្ញាណា ទូរេ. ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តំ វិញ្ញាណំ សុខាយ ច អទុក្ខមសុខាយ ច វេទនាហិ សម្បយុត្តេហិ វិញ្ញាណេហិ ទូរេ; សុខាយ ច អទុក្ខមសុខាយ ច វេទនាហិ សម្បយុត្តា វិញ្ញាណា ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា វិញ្ញាណា ទូរេ; សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តំ វិញ្ញាណំ ទុក្ខាយ ច អទុក្ខមសុខាយ ច វេទនាហិ សម្បយុត្តេហិ វិញ្ញាណេហិ ទូរេ; ទុក្ខាយ ច អទុក្ខមសុខាយ ច វេទនាហិ សម្បយុត្តា វិញ្ញាណា សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា វិញ្ញាណា ទូរេ; អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តំ វិញ្ញាណំ សុខទុក្ខាហិ វេទនាហិ សម្បយុត្តេហិ វិញ្ញាណេហិ ទូរេ; សុខទុក្ខាហិ វេទនាហិ សម្បយុត្តា វិញ្ញាណា អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា វិញ្ញាណា ទូរេ. អសមាបន្នស្ស វិញ្ញាណំ សមាបន្នស្ស វិញ្ញាណា ទូរេ; សមាបន្នស្ស វិញ្ញាណំ អសមាបន្នស្ស វិញ្ញាណា ទូរេ. សាសវំ វិញ្ញាណំ អនាសវា វិញ្ញាណា ទូរេ; អនាសវំ វិញ្ញាណំ សាសវា វិញ្ញាណា ទូរេ – ឥទំ វុច្ចតិ វិញ្ញាណំ ទូរេ.

តត្ថ កតមំ វិញ្ញាណំ សន្តិកេ? អកុសលំ វិញ្ញាណំ អកុសលស្ស វិញ្ញាណស្ស សន្តិកេ; កុសលំ ¶ វិញ្ញាណំ កុសលស្ស វិញ្ញាណស្ស សន្តិកេ; អព្យាកតំ វិញ្ញាណំ អព្យាកតស្ស វិញ្ញាណស្ស សន្តិកេ. ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តំ វិញ្ញាណំ ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តស្ស វិញ្ញាណស្ស សន្តិកេ; សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តំ វិញ្ញាណំ សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តស្ស វិញ្ញាណស្ស សន្តិកេ; អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តំ ¶ វិញ្ញាណំ អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តស្ស វិញ្ញាណស្ស សន្តិកេ. អសមាបន្នស្ស វិញ្ញាណំ អសមាបន្នស្ស វិញ្ញាណស្ស សន្តិកេ; សមាបន្នស្ស វិញ្ញាណំ សមាបន្នស្ស វិញ្ញាណស្ស សន្តិកេ. សាសវំ វិញ្ញាណំ សាសវស្ស វិញ្ញាណស្ស ¶ សន្តិកេ; អនាសវំ វិញ្ញាណំ អនាសវស្ស វិញ្ញាណស្ស សន្តិកេ – ឥទំ វុច្ចតិ វិញ្ញាណំ សន្តិកេ. តំ តំ វា បន វិញ្ញាណំ ឧបាទាយុបាទាយ វិញ្ញាណំ ទូរេ សន្តិកេ ទដ្ឋព្ពំ.

សុត្តន្តភាជនីយំ.

២. អភិធម្មភាជនីយំ

៣២. បញ្ចក្ខន្ធា ¶ – រូបក្ខន្ធោ, វេទនាក្ខន្ធោ, សញ្ញាក្ខន្ធោ, សង្ខារក្ខន្ធោ, វិញ្ញាណក្ខន្ធោ.

១. រូបក្ខន្ធោ

៣៣. តត្ថ កតមោ រូបក្ខន្ធោ? ឯកវិធេន រូបក្ខន្ធោ – សព្ពំ រូបំ ន ហេតុ, អហេតុកំ, ហេតុវិប្បយុត្តំ, សប្បច្ចយំ, សង្ខតំ, រូបំ, លោកិយំ, សាសវំ, សំយោជនិយំ, គន្ថនិយំ, ឱឃនិយំ, យោគនិយំ, នីវរណិយំ, បរាមដ្ឋំ, ឧបាទានិយំ, សំកិលេសិកំ, អព្យាកតំ, អនារម្មណំ, អចេតសិកំ, ចិត្តវិប្បយុត្តំ, នេវវិបាកនវិបាកធម្មធម្មំ, អសំកិលិដ្ឋសំកិលេសិកំ, ន សវិតក្កសវិចារំ, ន អវិតក្កវិចារមត្តំ, អវិតក្កអវិចារំ, ន បីតិសហគតំ, ន សុខសហគតំ, ន ឧបេក្ខាសហគតំ, នេវ ទស្សនេន ន ភាវនាយ បហាតព្ពំ, នេវ ទស្សនេន ន ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកំ, នេវាចយគាមិនាបចយគាមី, នេវសេក្ខនាសេក្ខំ, បរិត្តំ, កាមាវចរំ, ន រូបាវចរំ, ន អរូបាវចរំ, បរិយាបន្នំ, នោ អបរិយាបន្នំ, អនិយតំ, អនិយ្យានិកំ, ឧប្បន្នំ, ឆហិ វិញ្ញាណេហិ ¶ វិញ្ញេយ្យំ, អនិច្ចំ, ជរាភិភូតំ. ឯវំ ឯកវិធេន រូបក្ខន្ធោ.

ទុវិធេន ¶ រូបក្ខន្ធោ – អត្ថិ រូបំ ឧបាទា, អត្ថិ រូបំ នោ ឧបាទា [នុបាទា (សី. ក.)]. អត្ថិ រូបំ ឧបាទិន្នំ, អត្ថិ រូបំ អនុបាទិន្នំ. អត្ថិ រូបំ ឧបាទិន្នុបាទានិយំ, អត្ថិ រូបំ អនុបាទិន្នុបាទានិយំ. អត្ថិ រូបំ សនិទស្សនំ, អត្ថិ រូបំ អនិទស្សនំ. អត្ថិ រូបំ សប្បដិឃំ, អត្ថិ រូបំ អប្បដិឃំ. អត្ថិ រូបំ ឥន្ទ្រិយំ, អត្ថិ រូបំ ន ឥន្ទ្រិយំ. អត្ថិ រូបំ មហាភូតំ, អត្ថិ រូបំ ន មហាភូតំ. អត្ថិ រូបំ វិញ្ញត្តិ, អត្ថិ រូបំ ន វិញ្ញត្តិ. អត្ថិ រូបំ ចិត្តសមុដ្ឋានំ, អត្ថិ រូបំ ន ចិត្តសមុដ្ឋានំ. អត្ថិ រូបំ ចិត្តសហភុ, អត្ថិ រូបំ ន ចិត្តសហភុ. អត្ថិ រូបំ ចិត្តានុបរិវត្តិ, អត្ថិ រូបំ ន ¶ ចិត្តានុបរិវត្តិ. អត្ថិ រូបំ អជ្ឈត្តិកំ, អត្ថិ រូបំ ពាហិរំ. អត្ថិ រូបំ ឱឡារិកំ, អត្ថិ រូបំ សុខុមំ. អត្ថិ រូបំ ទូរេ, អត្ថិ រូបំ សន្តិកេ…បេ… អត្ថិ រូបំ កពឡីការោ អាហារោ, អត្ថិ រូបំ ន កពឡីការោ អាហារោ. ឯវំ ទុវិធេន រូបក្ខន្ធោ.

(យថា ¶ រូបកណ្ឌេ វិភត្តំ, តថា ឥធ វិភជិតព្ពំ.)

តិវិធេន រូបក្ខន្ធោ – យំ តំ រូបំ អជ្ឈត្តិកំ តំ ឧបាទា, យំ តំ រូបំ ពាហិរំ តំ អត្ថិ ឧបាទា, អត្ថិ នោ ឧបាទា. យំ តំ រូបំ អជ្ឈត្តិកំ តំ ឧបាទិន្នំ, យំ តំ រូបំ ពាហិរំ តំ អត្ថិ ឧបាទិន្នំ, អត្ថិ អនុបាទិន្នំ. យំ តំ រូបំ អជ្ឈត្តិកំ តំ ឧបាទិន្នុបាទានិយំ, យំ តំ រូបំ ពាហិរំ តំ អត្ថិ ឧបាទិន្នុបាទានិយំ, អត្ថិ អនុបាទិន្នុបាទានិយំ…បេ… យំ តំ រូបំ អជ្ឈត្តិកំ តំ ន កពឡីការោ អាហារោ, យំ តំ រូបំ ពាហិរំ តំ ¶ អត្ថិ កពឡីការោ អាហារោ, អត្ថិ ន កពឡីការោ អាហារោ. ឯវំ តិវិធេន រូបក្ខន្ធោ.

ចតុព្ពិធេន រូបក្ខន្ធោ – យំ តំ រូបំ ឧបាទា តំ អត្ថិ ឧបាទិន្នំ, អត្ថិ អនុបាទិន្នំ; យំ តំ រូបំ នោ ឧបាទា តំ អត្ថិ ឧបាទិន្នំ, អត្ថិ អនុបាទិន្នំ. យំ តំ រូបំ ឧបាទា តំ អត្ថិ ឧបាទិន្នុបាទានិយំ, អត្ថិ អនុបាទិន្នុបាទានិយំ; យំ តំ រូបំ នោ ឧបាទា តំ អត្ថិ ឧបាទិន្នុបាទានិយំ, អត្ថិ អនុបាទិន្នុបាទានិយំ. យំ តំ រូបំ ឧបាទា តំ អត្ថិ សប្បដិឃំ, អត្ថិ អប្បដិឃំ; យំ តំ រូបំ នោ ឧបាទា តំ អត្ថិ សប្បដិឃំ, អត្ថិ អប្បដិឃំ ¶ . យំ តំ រូបំ ឧបាទា តំ អត្ថិ ឱឡារិកំ, អត្ថិ សុខុមំ; យំ តំ រូបំ នោ ឧបាទា តំ អត្ថិ ឱឡារិកំ, អត្ថិ សុខុមំ. យំ តំ រូបំ ឧបាទា តំ អត្ថិ ទូរេ, អត្ថិ សន្តិកេ; យំ តំ រូបំ នោ ឧបាទា តំ អត្ថិ ទូរេ, អត្ថិ សន្តិកេ…បេ… ទិដ្ឋំ, សុតំ, មុតំ, វិញ្ញាតំ រូបំ. ឯវំ ចតុព្ពិធេន រូបក្ខន្ធោ.

បញ្ចវិធេន រូបក្ខន្ធោ – បថវីធាតុ, អាបោធាតុ, តេជោធាតុ, វាយោធាតុ, យញ្ច រូបំ ឧបាទា. ឯវំ បញ្ចវិធេន រូបក្ខន្ធោ.

ឆព្ពិធេន រូបក្ខន្ធោ – ចក្ខុវិញ្ញេយ្យំ រូបំ, សោតវិញ្ញេយ្យំ រូបំ, ឃានវិញ្ញេយ្យំ រូបំ, ជិវ្ហាវិញ្ញេយ្យំ រូបំ, កាយវិញ្ញេយ្យំ រូបំ, មនោវិញ្ញេយ្យំ រូបំ. ឯវំ ឆព្ពិធេន រូបក្ខន្ធោ.

សត្តវិធេន រូបក្ខន្ធោ – ចក្ខុវិញ្ញេយ្យំ រូបំ, សោតវិញ្ញេយ្យំ រូបំ, ឃានវិញ្ញេយ្យំ រូបំ, ជិវ្ហាវិញ្ញេយ្យំ រូបំ, កាយវិញ្ញេយ្យំ រូបំ, មនោធាតុវិញ្ញេយ្យំ រូបំ, មនោវិញ្ញាណធាតុវិញ្ញេយ្យំ រូបំ. ឯវំ សត្តវិធេន រូបក្ខន្ធោ ¶ .

អដ្ឋវិធេន ¶ ¶ រូបក្ខន្ធោ – ចក្ខុវិញ្ញេយ្យំ រូបំ, សោតវិញ្ញេយ្យំ រូបំ, ឃានវិញ្ញេយ្យំ រូបំ, ជិវ្ហាវិញ្ញេយ្យំ រូបំ, កាយវិញ្ញេយ្យំ រូបំ អត្ថិ សុខសម្ផស្សំ, អត្ថិ ទុក្ខសម្ផស្សំ, មនោធាតុវិញ្ញេយ្យំ រូបំ, មនោវិញ្ញាណធាតុវិញ្ញេយ្យំ រូបំ. ឯវំ អដ្ឋវិធេន រូបក្ខន្ធោ.

នវវិធេន រូបក្ខន្ធោ – ចក្ខុន្ទ្រិយំ, សោតិន្ទ្រិយំ, ឃានិន្ទ្រិយំ, ជិវ្ហិន្ទ្រិយំ, កាយិន្ទ្រិយំ, ឥត្ថិន្ទ្រិយំ, បុរិសិន្ទ្រិយំ, ជីវិតិន្ទ្រិយំ, យញ្ច រូបំ ន ឥន្ទ្រិយំ. ឯវំ នវវិធេន រូបក្ខន្ធោ.

ទសវិធេន រូបក្ខន្ធោ – ចក្ខុន្ទ្រិយំ, សោតិន្ទ្រិយំ, ឃានិន្ទ្រិយំ, ជិវ្ហិន្ទ្រិយំ, កាយិន្ទ្រិយំ, ឥត្ថិន្ទ្រិយំ, បុរិសិន្ទ្រិយំ, ជីវិតិន្ទ្រិយំ, ន ឥន្ទ្រិយំ រូបំ អត្ថិ សប្បដិឃំ, អត្ថិ អប្បដិឃំ. ឯវំ ទសវិធេន រូបក្ខន្ធោ.

ឯកាទសវិធេន រូបក្ខន្ធោ – ចក្ខាយតនំ, សោតាយតនំ, ឃានាយតនំ, ជិវ្ហាយតនំ, កាយាយតនំ, រូបាយតនំ, សទ្ទាយតនំ, គន្ធាយតនំ, រសាយតនំ, ផោដ្ឋព្ពាយតនំ, យញ្ច រូបំ អនិទស្សនអប្បដិឃំ ធម្មាយតនបរិយាបន្នំ. ឯវំ ឯកាទសវិធេន រូបក្ខន្ធោ.

អយំ វុច្ចតិ រូបក្ខន្ធោ.

២. វេទនាក្ខន្ធោ

៣៤. តត្ថ ¶ កតមោ វេទនាក្ខន្ធោ? ឯកវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ សហេតុកោ, អត្ថិ អហេតុកោ.

តិវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ កុសលោ, អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ.

ចតុព្ពិធេន វេទនាក្ខន្ធោ ¶ – អត្ថិ កាមាវចរោ, អត្ថិ រូបាវចរោ, អត្ថិ អរូបាវចរោ, អត្ថិ អបរិយាបន្នោ.

បញ្ចវិធេន ¶ វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ សុខិន្ទ្រិយំ, អត្ថិ ទុក្ខិន្ទ្រិយំ, អត្ថិ សោមនស្សិន្ទ្រិយំ, អត្ថិ ទោមនស្សិន្ទ្រិយំ, អត្ថិ ឧបេក្ខិន្ទ្រិយំ. ឯវំ បញ្ចវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ.

ឆព្ពិធេន ¶ វេទនាក្ខន្ធោ – ចក្ខុសម្ផស្សជា វេទនា, សោតសម្ផស្សជា វេទនា, ឃានសម្ផស្សជា វេទនា, ជិវ្ហាសម្ផស្សជា វេទនា, កាយសម្ផស្សជា វេទនា, មនោសម្ផស្សជា វេទនា. ឯវំ ឆព្ពិធេន វេទនាក្ខន្ធោ.

សត្តវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – ចក្ខុសម្ផស្សជា វេទនា, សោតសម្ផស្សជា វេទនា, ឃានសម្ផស្សជា វេទនា, ជិវ្ហាសម្ផស្សជា វេទនា, កាយសម្ផស្សជា វេទនា, មនោធាតុសម្ផស្សជា វេទនា, មនោវិញ្ញាណធាតុសម្ផស្សជា វេទនា. ឯវំ សត្តវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ.

អដ្ឋវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – ចក្ខុសម្ផស្សជា វេទនា, សោតសម្ផស្សជា វេទនា, ឃានសម្ផស្សជា វេទនា, ជិវ្ហាសម្ផស្សជា វេទនា, កាយសម្ផស្សជា វេទនា អត្ថិ សុខា, អត្ថិ ទុក្ខា, មនោធាតុសម្ផស្សជា វេទនា, មនោវិញ្ញាណធាតុសម្ផស្សជា វេទនា. ឯវំ អដ្ឋវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ.

នវវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – ចក្ខុសម្ផស្សជា វេទនា, សោតសម្ផស្សជា វេទនា, ឃានសម្ផស្សជា វេទនា, ជិវ្ហាសម្ផស្សជា វេទនា, កាយសម្ផស្សជា វេទនា, មនោធាតុសម្ផស្សជា វេទនា, មនោវិញ្ញាណធាតុសម្ផស្សជា វេទនា អត្ថិ កុសលា, អត្ថិ អកុសលា, អត្ថិ អព្យាកតា. ឯវំ នវវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ.

ទសវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – ចក្ខុសម្ផស្សជា វេទនា, សោតសម្ផស្សជា វេទនា, ឃានសម្ផស្សជា វេទនា, ជិវ្ហាសម្ផស្សជា វេទនា, កាយសម្ផស្សជា វេទនា អត្ថិ សុខា, អត្ថិ ទុក្ខា, មនោធាតុសម្ផស្សជា វេទនា, មនោវិញ្ញាណធាតុសម្ផស្សជា វេទនា អត្ថិ កុសលា, អត្ថិ អកុសលា, អត្ថិ អព្យាកតា. ឯវំ ទសវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ.

៣៥. ឯកវិធេន ¶ វេទនាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន ¶ ¶ វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ សហេតុកោ, អត្ថិ អហេតុកោ.

តិវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ វិបាកោ, អត្ថិ វិបាកធម្មធម្មោ, អត្ថិ នេវវិបាកនវិបាកធម្មធម្មោ. អត្ថិ ឧបាទិន្នុបាទានិយោ, អត្ថិ អនុបាទិន្នុបាទានិយោ, អត្ថិ អនុបាទិន្នអនុបាទានិយោ. អត្ថិ សំកិលិដ្ឋសំកិលេសិកោ, អត្ថិ អសំកិលិដ្ឋសំកិលេសិកោ, អត្ថិ អសំកិលិដ្ឋអសំកិលេសិកោ. អត្ថិ សវិតក្កសវិចារោ, អត្ថិ អវិតក្កវិចារមត្តោ, អត្ថិ ¶ អវិតក្កអវិចារោ. អត្ថិ ទស្សនេន បហាតព្ពោ, អត្ថិ ភាវនាយ បហាតព្ពោ, អត្ថិ នេវ ទស្សនេន ន ភាវនាយ បហាតព្ពោ. អត្ថិ ទស្សនេន បហាតព្ពហេតុកោ, អត្ថិ ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកោ, អត្ថិ នេវ ទស្សនេន ន ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកោ. អត្ថិ អាចយគាមី, អត្ថិ អបចយគាមី, អត្ថិ នេវាចយគាមិនាបចយគាមី. អត្ថិ សេក្ខោ, អត្ថិ អសេក្ខោ, អត្ថិ នេវសេក្ខនាសេក្ខោ. អត្ថិ បរិត្តោ, អត្ថិ មហគ្គតោ, អត្ថិ អប្បមាណោ. អត្ថិ ¶ បរិត្តារម្មណោ, អត្ថិ មហគ្គតារម្មណោ, អត្ថិ អប្បមាណារម្មណោ. អត្ថិ ហីនោ, អត្ថិ មជ្ឈិមោ, អត្ថិ បណីតោ. អត្ថិ មិច្ឆត្តនិយតោ, អត្ថិ សម្មត្តនិយតោ, អត្ថិ អនិយតោ. អត្ថិ មគ្គារម្មណោ, អត្ថិ មគ្គហេតុកោ, អត្ថិ មគ្គាធិបតិ. អត្ថិ ឧប្បន្នោ, អត្ថិ អនុប្បន្នោ, អត្ថិ ឧប្បាទី. អត្ថិ អតីតោ, អត្ថិ អនាគតោ, អត្ថិ បច្ចុប្បន្នោ. អត្ថិ អតីតារម្មណោ, អត្ថិ អនាគតារម្មណោ, អត្ថិ បច្ចុប្បន្នារម្មណោ. អត្ថិ អជ្ឈត្តោ, អត្ថិ ពហិទ្ធោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធោ. អត្ថិ ¶ អជ្ឈត្តារម្មណោ, អត្ថិ ពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ.

៣៦. ឯកវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ ហេតុសម្បយុត្តោ, អត្ថិ ហេតុវិប្បយុត្តោ…បេ… អត្ថិ ន ហេតុសហេតុកោ, អត្ថិ ន ហេតុអហេតុកោ. អត្ថិ លោកិយោ, អត្ថិ លោកុត្តរោ. អត្ថិ កេនចិ វិញ្ញេយ្យោ, អត្ថិ កេនចិ ន វិញ្ញេយ្យោ. អត្ថិ ¶ សាសវោ, អត្ថិ អនាសវោ. អត្ថិ អាសវសម្បយុត្តោ, អត្ថិ អាសវវិប្បយុត្តោ. អត្ថិ អាសវវិប្បយុត្តសាសវោ, អត្ថិ អាសវវិប្បយុត្តអនាសវោ. អត្ថិ សំយោជនិយោ, អត្ថិ អសំយោជនិយោ. អត្ថិ សំយោជនសម្បយុត្តោ, អត្ថិ សំយោជនវិប្បយុត្តោ. អត្ថិ សំយោជនវិប្បយុត្តសំយោជនិយោ, អត្ថិ សំយោជនវិប្បយុត្តអសំយោជនិយោ. អត្ថិ គន្ថនិយោ, អត្ថិ អគន្ថនិយោ. អត្ថិ គន្ថសម្បយុត្តោ, អត្ថិ គន្ថវិប្បយុត្តោ ¶ . អត្ថិ គន្ថវិប្បយុត្តគន្ថនិយោ, អត្ថិ គន្ថវិប្បយុត្តអគន្ថនិយោ. អត្ថិ ឱឃនិយោ, អត្ថិ អនោឃនិយោ. អត្ថិ ឱឃសម្បយុត្តោ, អត្ថិ ឱឃវិប្បយុត្តោ. អត្ថិ ឱឃវិប្បយុត្តឱឃនិយោ, អត្ថិ ឱឃវិប្បយុត្តអនោឃនិយោ. អត្ថិ យោគនិយោ, អត្ថិ អយោគនិយោ. អត្ថិ យោគសម្បយុត្តោ, អត្ថិ យោគវិប្បយុត្តោ. អត្ថិ ¶ យោគវិប្បយុត្តយោគនិយោ, អត្ថិ យោគវិប្បយុត្តអយោគនិយោ. អត្ថិ នីវរណិយោ, អត្ថិ អនីវរណិយោ. អត្ថិ នីវរណសម្បយុត្តោ, អត្ថិ នីវរណវិប្បយុត្តោ. អត្ថិ នីវរណវិប្បយុត្តនីវរណិយោ, អត្ថិ នីវរណវិប្បយុត្តអនីវរណិយោ. អត្ថិ បរាមដ្ឋោ, អត្ថិ អបរាមដ្ឋោ. អត្ថិ បរាមាសសម្បយុត្តោ, អត្ថិ បរាមាសវិប្បយុត្តោ ¶ . អត្ថិ បរាមាសវិប្បយុត្តបរាមដ្ឋោ, អត្ថិ បរាមាសវិប្បយុត្តអបរាមដ្ឋោ. អត្ថិ ឧបាទិន្នោ, អត្ថិ អនុបាទិន្នោ. អត្ថិ ឧបាទានិយោ, អត្ថិ អនុបាទានិយោ. អត្ថិ ឧបាទានសម្បយុត្តោ, អត្ថិ ឧបាទានវិប្បយុត្តោ. អត្ថិ ឧបាទានវិប្បយុត្តឧបាទានិយោ, អត្ថិ ឧបាទានវិប្បយុត្តអនុបាទានិយោ. អត្ថិ សំកិលេសិកោ, អត្ថិ អសំកិលេសិកោ. អត្ថិ សំកិលិដ្ឋោ, អត្ថិ អសំកិលិដ្ឋោ. អត្ថិ កិលេសសម្បយុត្តោ, អត្ថិ កិលេសវិប្បយុត្តោ. អត្ថិ កិលេសវិប្បយុត្តសំកិលេសិកោ, អត្ថិ កិលេសវិប្បយុត្តអសំកិលេសិកោ. អត្ថិ ទស្សនេន បហាតព្ពោ, អត្ថិ ន ទស្សនេន បហាតព្ពោ. អត្ថិ ភាវនាយ បហាតព្ពោ, អត្ថិ ន ភាវនាយ បហាតព្ពោ. អត្ថិ ទស្សនេន បហាតព្ពហេតុកោ, អត្ថិ ន ទស្សនេន បហាតព្ពហេតុកោ. អត្ថិ ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកោ, អត្ថិ ន ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកោ. អត្ថិ សវិតក្កោ, អត្ថិ អវិតក្កោ. អត្ថិ សវិចារោ, អត្ថិ អវិចារោ. អត្ថិ ¶ សប្បីតិកោ, អត្ថិ អប្បីតិកោ. អត្ថិ បីតិសហគតោ, អត្ថិ ន បីតិសហគតោ. អត្ថិ កាមាវចរោ, អត្ថិ ន កាមាវចរោ. អត្ថិ រូបាវចរោ, អត្ថិ ន រូបាវចរោ. អត្ថិ អរូបាវចរោ, អត្ថិ ន អរូបាវចរោ. អត្ថិ បរិយាបន្នោ, អត្ថិ អបរិយាបន្នោ. អត្ថិ និយ្យានិកោ, អត្ថិ អនិយ្យានិកោ. អត្ថិ និយតោ, អត្ថិ អនិយតោ. អត្ថិ សឧត្តរោ, អត្ថិ អនុត្តរោ. អត្ថិ សរណោ, អត្ថិ អរណោ.

តិវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ កុសលោ, អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ.

៣៧. ឯកវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ សរណោ, អត្ថិ អរណោ.

តិវិធេន ¶ វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ វិបាកោ, អត្ថិ វិបាកធម្មធម្មោ, អត្ថិ នេវវិបាកនវិបាកធម្មធម្មោ. អត្ថិ ឧបាទិន្នុបាទានិយោ…បេ… អត្ថិ អជ្ឈត្តារម្មណោ ¶ , អត្ថិ ពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ.

ទុកមូលកំ.

៣៨. ឯកវិធេន ¶ វេទនាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន ¶ វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ សហេតុកោ, អត្ថិ អហេតុកោ.

តិវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ កុសលោ, អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ.

៣៩. ឯកវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ ហេតុសម្បយុត្តោ, អត្ថិ ហេតុវិប្បយុត្តោ.

តិវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ កុសលោ, អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ.

៤០. ឯកវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ ន ហេតុសហេតុកោ, អត្ថិ ន ហេតុអហេតុកោ. អត្ថិ លោកិយោ, អត្ថិ លោកុត្តរោ. អត្ថិ កេនចិ វិញ្ញេយ្យោ, អត្ថិ កេនចិ ន វិញ្ញេយ្យោ. អត្ថិ សាសវោ, អត្ថិ អនាសវោ. អត្ថិ អាសវសម្បយុត្តោ, អត្ថិ អាសវវិប្បយុត្តោ. អត្ថិ អាសវវិប្បយុត្តសាសវោ, អត្ថិ អាសវវិប្បយុត្តអនាសវោ…បេ… អត្ថិ សរណោ, អត្ថិ អរណោ.

តិវិធេន ¶ វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ កុសលោ, អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ.

៤១. ឯកវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ សហេតុកោ, អត្ថិ អហេតុកោ.

តិវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ វិបាកោ, អត្ថិ វិបាកធម្មធម្មោ, អត្ថិ នេវវិបាកនវិបាកធម្មធម្មោ. ¶ អត្ថិ ឧបាទិន្នុបាទានិយោ, អត្ថិ អនុបាទិន្នុបាទានិយោ ¶ , អត្ថិ អនុបាទិន្នអនុបាទានិយោ. អត្ថិ សំកិលិដ្ឋសំកិលេសិកោ, អត្ថិ អសំកិលិដ្ឋសំកិលេសិកោ, អត្ថិ អសំកិលិដ្ឋអសំកិលេសិកោ. អត្ថិ សវិតក្កសវិចារោ, អត្ថិ អវិតក្កវិចារមត្តោ, អត្ថិ អវិតក្កអវិចារោ. អត្ថិ ទស្សនេន បហាតព្ពោ, អត្ថិ ភាវនាយ បហាតព្ពោ, អត្ថិ នេវ ទស្សនេន ន ភាវនាយ បហាតព្ពោ. អត្ថិ ទស្សនេន បហាតព្ពហេតុកោ, អត្ថិ ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកោ, អត្ថិ នេវ ទស្សនេន ន ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកោ. អត្ថិ អាចយគាមី, អត្ថិ អបចយគាមី, អត្ថិ នេវាចយគាមិនាបចយគាមី. អត្ថិ សេក្ខោ, អត្ថិ អសេក្ខោ, អត្ថិ នេវសេក្ខនាសេក្ខោ. អត្ថិ បរិត្តោ, អត្ថិ មហគ្គតោ, អត្ថិ អប្បមាណោ. អត្ថិ បរិត្តារម្មណោ, អត្ថិ មហគ្គតារម្មណោ, អត្ថិ អប្បមាណារម្មណោ. អត្ថិ ហីនោ, អត្ថិ មជ្ឈិមោ, អត្ថិ បណីតោ. អត្ថិ មិច្ឆត្តនិយតោ, អត្ថិ សម្មត្តនិយតោ, អត្ថិ អនិយតោ. អត្ថិ មគ្គារម្មណោ, អត្ថិ មគ្គហេតុកោ, អត្ថិ មគ្គាធិបតិ. អត្ថិ ឧប្បន្នោ, អត្ថិ អនុប្បន្នោ, អត្ថិ ឧប្បាទី. អត្ថិ អតីតោ, អត្ថិ អនាគតោ, អត្ថិ បច្ចុប្បន្នោ. អត្ថិ អតីតារម្មណោ, អត្ថិ អនាគតារម្មណោ, អត្ថិ បច្ចុប្បន្នារម្មណោ. អត្ថិ អជ្ឈត្តោ, អត្ថិ ពហិទ្ធោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធោ. អត្ថិ អជ្ឈត្តារម្មណោ, អត្ថិ ពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ.

៤២. ឯកវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ ហេតុសម្បយុត្តោ, អត្ថិ ហេតុវិប្បយុត្តោ. អត្ថិ ន ហេតុសហេតុកោ, អត្ថិ ន ហេតុអហេតុកោ. អត្ថិ លោកិយោ, អត្ថិ លោកុត្តរោ. អត្ថិ កេនចិ វិញ្ញេយ្យោ ¶ , អត្ថិ កេនចិ ន វិញ្ញេយ្យោ. អត្ថិ សាសវោ, អត្ថិ អនាសវោ. អត្ថិ អាសវសម្បយុត្តោ, អត្ថិ អាសវវិប្បយុត្តោ. អត្ថិ អាសវវិប្បយុត្តសាសវោ, អត្ថិ អាសវវិប្បយុត្តអនាសវោ. អត្ថិ សំយោជនិយោ, អត្ថិ អសំយោជនិយោ…បេ… អត្ថិ សរណោ ¶ , អត្ថិ អរណោ.

តិវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ អជ្ឈត្តារម្មណោ, អត្ថិ ពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ.

តិកមូលកំ.

៤៣. ឯកវិធេន ¶ វេទនាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ សហេតុកោ, អត្ថិ អហេតុកោ.

តិវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ កុសលោ, អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ.

៤៤. ឯកវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ ហេតុសម្បយុត្តោ, អត្ថិ ហេតុវិប្បយុត្តោ.

តិវិធេន ¶ វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ វិបាកោ, អត្ថិ វិបាកធម្មធម្មោ, អត្ថិ នេវវិបាកនវិបាកធម្មធម្មោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ.

៤៥. ឯកវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ ន ហេតុសហេតុកោ, អត្ថិ ន ហេតុអហេតុកោ.

តិវិធេន ¶ វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ ឧបាទិន្នុបាទានិយោ, អត្ថិ អនុបាទិន្នុបាទានិយោ, អត្ថិ អនុបាទិន្នអនុបាទានិយោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ.

៤៦. ឯកវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ លោកិយោ, អត្ថិ លោកុត្តរោ.

តិវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ សំកិលិដ្ឋសំកិលេសិកោ, អត្ថិ អសំកិលិដ្ឋសំកិលេសិកោ, អត្ថិ អសំកិលិដ្ឋអសំកិលេសិកោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ.

៤៧. ឯកវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ កេនចិ វិញ្ញេយ្យោ ¶ , អត្ថិ កេនចិ ន វិញ្ញេយ្យោ.

តិវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ សវិតក្កសវិចារោ, អត្ថិ អវិតក្កវិចារមត្តោ, អត្ថិ អវិតក្កអវិចារោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ.

៤៨. ឯកវិធេន ¶ វេទនាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ សាសវោ, អត្ថិ អនាសវោ.

តិវិធេន ¶ វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ ទស្សនេន បហាតព្ពោ, អត្ថិ ភាវនាយ បហាតព្ពោ, អត្ថិ នេវ ទស្សនេន ន ភាវនាយ បហាតព្ពោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ.

៤៩. ឯកវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ អាសវសម្បយុត្តោ, អត្ថិ អាសវវិប្បយុត្តោ.

តិវិធេន ¶ វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ ទស្សនេន បហាតព្ពហេតុកោ, អត្ថិ ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកោ, អត្ថិ នេវ ទស្សនេន ន ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ.

៥០. ឯកវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ អាសវវិប្បយុត្តសាសវោ, អត្ថិ អាសវវិប្បយុត្តអនាសវោ.

តិវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ អាចយគាមី, អត្ថិ អបចយគាមី, អត្ថិ នេវាចយគាមិនាបចយគាមី…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ.

៥១. ឯកវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ សំយោជនិយោ, អត្ថិ អសំយោជនិយោ.

តិវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ សេក្ខោ, អត្ថិ អសេក្ខោ, អត្ថិ នេវសេក្ខនាសេក្ខោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ.

៥២. ឯកវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ សំយោជនសម្បយុត្តោ, អត្ថិ សំយោជនវិប្បយុត្តោ ¶ .

តិវិធេន ¶ វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ បរិត្តោ, អត្ថិ មហគ្គតោ, អត្ថិ អប្បមាណោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ.

៥៣. ឯកវិធេន ¶ វេទនាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន ¶ វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ សំយោជនវិប្បយុត្តសំយោជនិយោ, អត្ថិ សំយោជនវិប្បយុត្តអសំយោជនិយោ.

តិវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ បរិត្តារម្មណោ, អត្ថិ មហគ្គតារម្មណោ, អត្ថិ អប្បមាណារម្មណោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ.

៥៤. ឯកវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ គន្ថនិយោ, អត្ថិ អគន្ថនិយោ.

តិវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ ហីនោ, អត្ថិ មជ្ឈិមោ, អត្ថិ បណីតោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ.

៥៥. ឯកវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ គន្ថសម្បយុត្តោ, អត្ថិ គន្ថវិប្បយុត្តោ.

តិវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ មិច្ឆត្តនិយតោ, អត្ថិ សម្មត្តនិយតោ, អត្ថិ អនិយតោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ.

៥៦. ឯកវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ គន្ថវិប្បយុត្តគន្ថនិយោ, អត្ថិ គន្ថវិប្បយុត្តអគន្ថនិយោ.

តិវិធេន ¶ វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ មគ្គារម្មណោ, អត្ថិ មគ្គហេតុកោ, អត្ថិ មគ្គាធិបតិ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ.

៥៧. ឯកវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន ¶ វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ ឱឃនិយោ, អត្ថិ អនោឃនិយោ.

តិវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ ឧប្បន្នោ, អត្ថិ អនុប្បន្នោ, អត្ថិ ឧប្បាទី…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ.

៥៨. ឯកវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ ¶ – អត្ថិ ឱឃសម្បយុត្តោ, អត្ថិ ឱឃវិប្បយុត្តោ.

តិវិធេន ¶ វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ អតីតោ, អត្ថិ អនាគតោ, អត្ថិ បច្ចុប្បន្នោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ.

៥៩. ឯកវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ ឱឃវិប្បយុត្តឱឃនិយោ, អត្ថិ ឱឃវិប្បយុត្តអនោឃនិយោ.

តិវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ អតីតារម្មណោ, អត្ថិ អនាគតារម្មណោ, អត្ថិ បច្ចុប្បន្នារម្មណោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ.

៦០. ឯកវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ យោគនិយោ, អត្ថិ អយោគនិយោ.

តិវិធេន ¶ វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ អជ្ឈត្តោ, អត្ថិ ពហិទ្ធោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ.

៦១. ឯកវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន ¶ វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ យោគសម្បយុត្តោ, អត្ថិ យោគវិប្បយុត្តោ.

តិវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ អជ្ឈត្តារម្មណោ, អត្ថិ ពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ.

ឧភតោវឌ្ឍកំ.

សត្តវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ កុសលោ, អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ, អត្ថិ កាមាវចរោ, អត្ថិ រូបាវចរោ, អត្ថិ អរូបាវចរោ, អត្ថិ អបរិយាបន្នោ. ឯវំ សត្តវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ.

អបរោបិ សត្តវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ វិបាកោ…បេ… អត្ថិ អជ្ឈត្តារម្មណោ, អត្ថិ ពហិទ្ធារម្មណោ ¶ , អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ កាមាវចរោ, អត្ថិ រូបាវចរោ, អត្ថិ អរូបាវចរោ, អត្ថិ អបរិយាបន្នោ. ឯវំ សត្តវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ.

ចតុវីសតិវិធេន ¶ វេទនាក្ខន្ធោ – ចក្ខុសម្ផស្សបច្ចយា វេទនាក្ខន្ធោ អត្ថិ កុសលោ, អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ; សោតសម្ផស្សបច្ចយា វេទនាក្ខន្ធោ…បេ… ឃានសម្ផស្សបច្ចយា វេទនាក្ខន្ធោ…បេ… ជិវ្ហាសម្ផស្សបច្ចយា វេទនាក្ខន្ធោ…បេ… កាយសម្ផស្សបច្ចយា វេទនាក្ខន្ធោ…បេ… មនោសម្ផស្សបច្ចយា វេទនាក្ខន្ធោ អត្ថិ កុសលោ, អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ; ចក្ខុសម្ផស្សជា វេទនា, សោតសម្ផស្សជា វេទនា, ឃានសម្ផស្សជា វេទនា, ជិវ្ហាសម្ផស្សជា វេទនា, កាយសម្ផស្សជា វេទនា, មនោសម្ផស្សជា វេទនា. ឯវំ ចតុវីសតិវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ.

អបរោបិ ចតុវីសតិវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – ចក្ខុសម្ផស្សបច្ចយា ¶ វេទនាក្ខន្ធោ អត្ថិ វិបាកោ…បេ… អត្ថិ អជ្ឈត្តារម្មណោ, អត្ថិ ពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណោ, ចក្ខុសម្ផស្សជា វេទនា…បេ… មនោសម្ផស្សជា វេទនា; សោតសម្ផស្សបច្ចយា វេទនាក្ខន្ធោ…បេ… ឃានសម្ផស្សបច្ចយា វេទនាក្ខន្ធោ…បេ… ជិវ្ហាសម្ផស្សបច្ចយា វេទនាក្ខន្ធោ…បេ… កាយសម្ផស្សបច្ចយា វេទនាក្ខន្ធោ…បេ… មនោសម្ផស្សបច្ចយា វេទនាក្ខន្ធោ ¶ អត្ថិ វិបាកោ…បេ… អត្ថិ អជ្ឈត្តារម្មណោ, អត្ថិ ពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណោ, ចក្ខុសម្ផស្សជា វេទនា…បេ… មនោសម្ផស្សជា វេទនា. ឯវំ ចតុវីសតិវិធេន ¶ វេទនាក្ខន្ធោ.

តិំសវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – ចក្ខុសម្ផស្សបច្ចយា វេទនាក្ខន្ធោ អត្ថិ កាមាវចរោ, អត្ថិ រូបាវចរោ, អត្ថិ អរូបាវចរោ, អត្ថិ អបរិយាបន្នោ; សោតសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… ឃានសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… ជិវ្ហាសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… កាយសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… មនោសម្ផស្សបច្ចយា វេទនាក្ខន្ធោ អត្ថិ កាមាវចរោ, អត្ថិ រូបាវចរោ, អត្ថិ អរូបាវចរោ, អត្ថិ អបរិយាបន្នោ; ចក្ខុសម្ផស្សជា វេទនា, សោតសម្ផស្សជា វេទនា, ឃានសម្ផស្សជា វេទនា, ជិវ្ហាសម្ផស្សជា វេទនា, កាយសម្ផស្សជា វេទនា, មនោសម្ផស្សជា វេទនា. ឯវំ តិំសវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ.

ពហុវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – ចក្ខុសម្ផស្សបច្ចយា វេទនាក្ខន្ធោ អត្ថិ កុសលោ, អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ, អត្ថិ កាមាវចរោ, អត្ថិ រូបាវចរោ, អត្ថិ អរូបាវចរោ, អត្ថិ អបរិយាបន្នោ; សោតសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… ឃានសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… ជិវ្ហាសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… កាយសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… មនោសម្ផស្សបច្ចយា វេទនាក្ខន្ធោ អត្ថិ កុសលោ ¶ , អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ, អត្ថិ កាមាវចរោ, អត្ថិ រូបាវចរោ, អត្ថិ អរូបាវចរោ, អត្ថិ អបរិយាបន្នោ; ចក្ខុសម្ផស្សជា វេទនា, សោតសម្ផស្សជា វេទនា, ឃានសម្ផស្សជា វេទនា, ជិវ្ហាសម្ផស្សជា វេទនា, កាយសម្ផស្សជា វេទនា, មនោសម្ផស្សជា វេទនា. ឯវំ ពហុវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ.

អបរោបិ ពហុវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – ចក្ខុសម្ផស្សបច្ចយា វេទនាក្ខន្ធោ អត្ថិ វិបាកោ…បេ… អត្ថិ អជ្ឈត្តារម្មណោ, អត្ថិ ពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ កាមាវចរោ, អត្ថិ រូបាវចរោ, អត្ថិ អរូបាវចរោ ¶ , អត្ថិ អបរិយាបន្នោ; សោតសម្ផស្សបច្ចយា វេទនាក្ខន្ធោ…បេ… ឃានសម្ផស្សបច្ចយា វេទនាក្ខន្ធោ…បេ… ជិវ្ហាសម្ផស្សបច្ចយា វេទនាក្ខន្ធោ…បេ… កាយសម្ផស្សបច្ចយា វេទនាក្ខន្ធោ…បេ… មនោសម្ផស្សបច្ចយា វេទនាក្ខន្ធោ អត្ថិ វិបាកោ…បេ… អត្ថិ អជ្ឈត្តារម្មណោ ¶ , អត្ថិ ពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ កាមាវចរោ, អត្ថិ រូបាវចរោ, អត្ថិ អរូបាវចរោ ¶ , អត្ថិ អបរិយាបន្នោ; ចក្ខុសម្ផស្សជា វេទនា, សោតសម្ផស្សជា វេទនា, ឃានសម្ផស្សជា វេទនា, ជិវ្ហាសម្ផស្សជា វេទនា, កាយសម្ផស្សជា វេទនា, មនោសម្ផស្សជា វេទនា. ឯវំ ពហុវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ.

អយំ វុច្ចតិ វេទនាក្ខន្ធោ.

៣. សញ្ញាក្ខន្ធោ

៦២. តត្ថ កតមោ សញ្ញាក្ខន្ធោ? ឯកវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ សហេតុកោ, អត្ថិ អហេតុកោ.

តិវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ កុសលោ, អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ.

ចតុព្ពិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ កាមាវចរោ, អត្ថិ រូបាវចរោ, អត្ថិ អរូបាវចរោ, អត្ថិ អបរិយាបន្នោ.

បញ្ចវិធេន ¶ សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ សុខិន្ទ្រិយសម្បយុត្តោ, អត្ថិ ទុក្ខិន្ទ្រិយសម្បយុត្តោ, អត្ថិ សោមនស្សិន្ទ្រិយសម្បយុត្តោ, អត្ថិ ទោមនស្សិន្ទ្រិយសម្បយុត្តោ, អត្ថិ ឧបេក្ខិន្ទ្រិយសម្បយុត្តោ. ឯវំ បញ្ចវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ.

ឆព្ពិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – ចក្ខុសម្ផស្សជា សញ្ញា, សោតសម្ផស្សជា សញ្ញា, ឃានសម្ផស្សជា សញ្ញា, ជិវ្ហាសម្ផស្សជា សញ្ញា, កាយសម្ផស្សជា សញ្ញា, មនោសម្ផស្សជា សញ្ញា. ឯវំ ឆព្ពិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ.

សត្តវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – ចក្ខុសម្ផស្សជា សញ្ញា, សោតសម្ផស្សជា សញ្ញា, ឃានសម្ផស្សជា ¶ សញ្ញា, ជិវ្ហាសម្ផស្សជា សញ្ញា, កាយសម្ផស្សជា ¶ សញ្ញា, មនោធាតុសម្ផស្សជា សញ្ញា, មនោវិញ្ញាណធាតុសម្ផស្សជា សញ្ញា. ឯវំ សត្តវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ.

អដ្ឋវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – ចក្ខុសម្ផស្សជា សញ្ញា…បេ… កាយសម្ផស្សជា សញ្ញា អត្ថិ សុខសហគតា, អត្ថិ ទុក្ខសហគតា, មនោធាតុសម្ផស្សជា សញ្ញា, មនោវិញ្ញាណធាតុសម្ផស្សជា សញ្ញា. ឯវំ អដ្ឋវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ.

នវវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – ចក្ខុសម្ផស្សជា សញ្ញា…បេ… កាយសម្ផស្សជា សញ្ញា, មនោធាតុសម្ផស្សជា សញ្ញា, មនោវិញ្ញាណធាតុសម្ផស្សជា សញ្ញា អត្ថិ កុសលា, អត្ថិ អកុសលា, អត្ថិ អព្យាកតា. ឯវំ នវវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ.

ទសវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – ចក្ខុសម្ផស្សជា សញ្ញា…បេ… កាយសម្ផស្សជា សញ្ញា អត្ថិ សុខសហគតា, អត្ថិ ទុក្ខសហគតា, មនោធាតុសម្ផស្សជា សញ្ញា, មនោវិញ្ញាណធាតុសម្ផស្សជា សញ្ញា អត្ថិ កុសលា, អត្ថិ អកុសលា, អត្ថិ អព្យាកតា. ឯវំ ទសវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ.

៦៣. ឯកវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន ¶ សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ សហេតុកោ, អត្ថិ អហេតុកោ.

តិវិធេន ¶ សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ, អត្ថិ ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ, អត្ថិ អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ.

៦៤. ឯកវិធេន ¶ សញ្ញាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ សហេតុកោ, អត្ថិ អហេតុកោ.

តិវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ វិបាកោ, អត្ថិ វិបាកធម្មធម្មោ, អត្ថិ នេវវិបាកនវិបាកធម្មធម្មោ. អត្ថិ ឧបាទិន្នុបាទានិយោ, អត្ថិ អនុបាទិន្នុបាទានិយោ, អត្ថិ អនុបាទិន្នអនុបាទានិយោ. អត្ថិ សំកិលិដ្ឋសំកិលេសិកោ, អត្ថិ អសំកិលិដ្ឋសំកិលេសិកោ, អត្ថិ ¶ អសំកិលិដ្ឋអសំកិលេសិកោ. អត្ថិ សវិតក្កសវិចារោ, អត្ថិ អវិតក្កវិចារមត្តោ, អត្ថិ អវិតក្កអវិចារោ. អត្ថិ បីតិសហគតោ, អត្ថិ សុខសហគតោ, អត្ថិ ឧបេក្ខាសហគតោ. អត្ថិ ទស្សនេន បហាតព្ពោ, អត្ថិ ភាវនាយ បហាតព្ពោ, អត្ថិ នេវ ទស្សនេន ន ភាវនាយ បហាតព្ពោ. អត្ថិ ទស្សនេន បហាតព្ពហេតុកោ, អត្ថិ ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកោ, អត្ថិ នេវ ទស្សនេន ន ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកោ. អត្ថិ អាចយគាមី, អត្ថិ អបចយគាមី, អត្ថិ នេវាចយគាមិនាបចយគាមី. អត្ថិ សេក្ខោ, អត្ថិ អសេក្ខោ, អត្ថិ នេវសេក្ខនាសេក្ខោ. អត្ថិ បរិត្តោ, អត្ថិ មហគ្គតោ, អត្ថិ អប្បមាណោ. អត្ថិ បរិត្តារម្មណោ, អត្ថិ មហគ្គតារម្មណោ, អត្ថិ អប្បមាណារម្មណោ. អត្ថិ ហីនោ, អត្ថិ មជ្ឈិមោ, អត្ថិ បណីតោ. អត្ថិ មិច្ឆត្តនិយតោ, អត្ថិ សម្មត្តនិយតោ, អត្ថិ អនិយតោ. អត្ថិ មគ្គារម្មណោ, អត្ថិ មគ្គហេតុកោ, អត្ថិ មគ្គាធិបតិ. អត្ថិ ឧប្បន្នោ, អត្ថិ អនុប្បន្នោ, អត្ថិ ឧប្បាទី. អត្ថិ អតីតោ, អត្ថិ អនាគតោ, អត្ថិ បច្ចុប្បន្នោ. អត្ថិ អតីតារម្មណោ, អត្ថិ អនាគតារម្មណោ, អត្ថិ បច្ចុប្បន្នារម្មណោ. អត្ថិ អជ្ឈត្តោ, អត្ថិ ពហិទ្ធោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធោ. អត្ថិ អជ្ឈត្តារម្មណោ, អត្ថិ ពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណោ…បេ… ឯវំ ទសវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ.

៦៥. ឯកវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ ហេតុសម្បយុត្តោ, អត្ថិ ហេតុវិប្បយុត្តោ. អត្ថិ ន ហេតុសហេតុកោ, អត្ថិ ន ហេតុអហេតុកោ. អត្ថិ លោកិយោ, អត្ថិ លោកុត្តរោ ¶ . អត្ថិ កេនចិ វិញ្ញេយ្យោ, អត្ថិ កេនចិ ន វិញ្ញេយ្យោ. អត្ថិ សាសវោ, អត្ថិ អនាសវោ. អត្ថិ អាសវសម្បយុត្តោ, អត្ថិ អាសវវិប្បយុត្តោ. អត្ថិ ¶ អាសវវិប្បយុត្តសាសវោ ¶ , អត្ថិ អាសវវិប្បយុត្តអនាសវោ. អត្ថិ សំយោជនិយោ, អត្ថិ អសំយោជនិយោ. អត្ថិ សំយោជនសម្បយុត្តោ, អត្ថិ សំយោជនវិប្បយុត្តោ. អត្ថិ សំយោជនវិប្បយុត្តសំយោជនិយោ, អត្ថិ សំយោជនវិប្បយុត្តអសំយោជនិយោ. អត្ថិ គន្ថនិយោ, អត្ថិ អគន្ថនិយោ. អត្ថិ គន្ថសម្បយុត្តោ, អត្ថិ គន្ថវិប្បយុត្តោ. អត្ថិ គន្ថវិប្បយុត្តគន្ថនិយោ, អត្ថិ គន្ថវិប្បយុត្តអគន្ថនិយោ. អត្ថិ ឱឃនិយោ ¶ , អត្ថិ អនោឃនិយោ. អត្ថិ ឱឃសម្បយុត្តោ, អត្ថិ ឱឃវិប្បយុត្តោ. អត្ថិ ឱឃវិប្បយុត្តឱឃនិយោ, អត្ថិ ឱឃវិប្បយុត្តអនោឃនិយោ. អត្ថិ យោគនិយោ, អត្ថិ អយោគនិយោ. អត្ថិ យោគសម្បយុត្តោ, អត្ថិ យោគវិប្បយុត្តោ. អត្ថិ យោគវិប្បយុត្តយោគនិយោ, អត្ថិ យោគវិប្បយុត្តអយោគនិយោ. អត្ថិ នីវរណិយោ, អត្ថិ អនីវរណិយោ. អត្ថិ នីវរណសម្បយុត្តោ, អត្ថិ នីវរណវិប្បយុត្តោ. អត្ថិ នីវរណវិប្បយុត្តនីវរណិយោ, អត្ថិ នីវរណវិប្បយុត្តអនីវរណិយោ. អត្ថិ បរាមដ្ឋោ, អត្ថិ អបរាមដ្ឋោ. អត្ថិ បរាមាសសម្បយុត្តោ, អត្ថិ បរាមាសវិប្បយុត្តោ. អត្ថិ បរាមាសវិប្បយុត្តបរាមដ្ឋោ, អត្ថិ បរាមាសវិប្បយុត្តអបរាមដ្ឋោ. អត្ថិ ឧបាទិន្នោ, អត្ថិ អនុបាទិន្នោ. អត្ថិ ឧបាទានិយោ, អត្ថិ អនុបាទានិយោ. អត្ថិ ឧបាទានសម្បយុត្តោ, អត្ថិ ឧបាទានវិប្បយុត្តោ. អត្ថិ ឧបាទានវិប្បយុត្តឧបាទានិយោ, អត្ថិ ឧបាទានវិប្បយុត្តអនុបាទានិយោ. អត្ថិ សំកិលេសិកោ ¶ , អត្ថិ អសំកិលេសិកោ. អត្ថិ សំកិលិដ្ឋោ, អត្ថិ អសំកិលិដ្ឋោ. អត្ថិ កិលេសសម្បយុត្តោ, អត្ថិ កិលេសវិប្បយុត្តោ. អត្ថិ កិលេសវិប្បយុត្តសំកិលេសិកោ, អត្ថិ កិលេសវិប្បយុត្តអសំកិលេសិកោ. អត្ថិ ទស្សនេន បហាតព្ពោ, អត្ថិ ន ទស្សនេន បហាតព្ពោ. អត្ថិ ភាវនាយ បហាតព្ពោ, អត្ថិ ន ភាវនាយ បហាតព្ពោ. អត្ថិ ទស្សនេន បហាតព្ពហេតុកោ, អត្ថិ ន ទស្សនេន បហាតព្ពហេតុកោ. អត្ថិ ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកោ, អត្ថិ ន ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកោ. អត្ថិ សវិតក្កោ, អត្ថិ អវិតក្កោ. អត្ថិ សវិចារោ, អត្ថិ អវិចារោ. អត្ថិ សប្បីតិកោ, អត្ថិ អប្បីតិកោ. អត្ថិ បីតិសហគតោ, អត្ថិ ន បីតិសហគតោ. អត្ថិ សុខសហគតោ, អត្ថិ ន សុខសហគតោ. អត្ថិ ឧបេក្ខាសហគតោ, អត្ថិ ន ឧបេក្ខាសហគតោ. អត្ថិ កាមាវចរោ, អត្ថិ ន កាមាវចរោ. អត្ថិ រូបាវចរោ, អត្ថិ ន រូបាវចរោ. អត្ថិ អរូបាវចរោ, អត្ថិ ន អរូបាវចរោ. អត្ថិ បរិយាបន្នោ ¶ , អត្ថិ អបរិយាបន្នោ. អត្ថិ ¶ និយ្យានិកោ, អត្ថិ អនិយ្យានិកោ. អត្ថិ និយតោ, អត្ថិ អនិយតោ. អត្ថិ សឧត្តរោ, អត្ថិ អនុត្តរោ. អត្ថិ សរណោ, អត្ថិ អរណោ.

តិវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ កុសលោ, អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ.

៦៦. ឯកវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន ¶ សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ សរណោ, អត្ថិ អរណោ.

តិវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ, អត្ថិ ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ, អត្ថិ អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ. អត្ថិ វិបាកោ…បេ… អត្ថិ អជ្ឈត្តារម្មណោ ¶ , អត្ថិ ពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ.

(យថា កុសលត្តិកេ វិត្ថារោ, ឯវំ សព្ពេបិ តិកា វិត្ថារេតព្ពា.)

ទុកមូលកំ.

៦៧. ឯកវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ សហេតុកោ, អត្ថិ អហេតុកោ.

តិវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ កុសលោ, អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ.

៦៨. ឯកវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន ¶ សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ ហេតុសម្បយុត្តោ, អត្ថិ ហេតុវិប្បយុត្តោ…បេ… អត្ថិ សរណោ, អត្ថិ អរណោ.

តិវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ កុសលោ, អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ.

៦៩. ឯកវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន ¶ សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ សហេតុកោ, អត្ថិ អហេតុកោ.

តិវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ, អត្ថិ ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ, អត្ថិ អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ ¶ . អត្ថិ វិបាកោ…បេ… អត្ថិ អជ្ឈត្តារម្មណោ, អត្ថិ ពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ.

៧០. ឯកវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ ហេតុសម្បយុត្តោ, អត្ថិ ហេតុវិប្បយុត្តោ…បេ… អត្ថិ សរណោ, អត្ថិ អរណោ.

តិវិធេន ¶ សញ្ញាក្ខន្ធោ…បេ… អត្ថិ អជ្ឈត្តារម្មណោ, អត្ថិ ពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន ¶ សញ្ញាក្ខន្ធោ.

តិកមូលកំ.

៧១. ឯកវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ សហេតុកោ, អត្ថិ អហេតុកោ.

តិវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ កុសលោ, អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ.

៧២. ឯកវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ ហេតុសម្បយុត្តោ, អត្ថិ ហេតុវិប្បយុត្តោ.

តិវិធេន ¶ សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ, អត្ថិ ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ, អត្ថិ អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ.

៧៣. ឯកវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ ន ហេតុ សហេតុកោ, អត្ថិ ន ហេតុ អហេតុកោ.

តិវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ វិបាកោ, អត្ថិ វិបាកធម្មធម្មោ, អត្ថិ នេវវិបាកនវិបាកធម្មធម្មោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ.

៧៤. ឯកវិធេន ¶ សញ្ញាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន ¶ សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ លោកិយោ, អត្ថិ លោកុត្តរោ.

តិវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ ឧបាទិន្នុបាទានិយោ, អត្ថិ អនុបាទិន្នុបាទានិយោ, អត្ថិ អនុបាទិន្នអនុបាទានិយោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ.

៧៥. ឯកវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ កេនចិ វិញ្ញេយ្យោ, អត្ថិ កេនចិ ន វិញ្ញេយ្យោ.

តិវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ ¶ – អត្ថិ សំកិលិដ្ឋសំកិលេសិកោ, អត្ថិ អសំកិលិដ្ឋសំកិលេសិកោ, អត្ថិ អសំកិលិដ្ឋអសំកិលេសិកោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ.

៧៦. ឯកវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ សាសវោ, អត្ថិ អនាសវោ.

តិវិធេន ¶ សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ សវិតក្កសវិចារោ, អត្ថិ អវិតក្កវិចារមត្តោ, អត្ថិ អវិតក្កអវិចារោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ.

៧៧. ឯកវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ អាសវសម្បយុត្តោ, អត្ថិ អាសវវិប្បយុត្តោ.

តិវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ បីតិសហគតោ, អត្ថិ សុខសហគតោ, អត្ថិ ឧបេក្ខាសហគតោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ.

៧៨. ឯកវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន ¶ សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ អាសវវិប្បយុត្តសាសវោ, អត្ថិ អាសវវិប្បយុត្តអនាសវោ.

តិវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ ទស្សនេន បហាតព្ពោ, អត្ថិ ភាវនាយ បហាតព្ពោ, អត្ថិ នេវ ទស្សនេន ន ភាវនាយ បហាតព្ពោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ.

៧៩. ឯកវិធេន ¶ សញ្ញាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ សំយោជនិយោ, អត្ថិ អសំយោជនិយោ.

តិវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ ទស្សនេន បហាតព្ពហេតុកោ, អត្ថិ ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកោ, អត្ថិ នេវ ទស្សនេន ន ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ.

៨០. ឯកវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន ¶ សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ សំយោជនសម្បយុត្តោ, អត្ថិ សំយោជនវិប្បយុត្តោ ¶ .

តិវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ អាចយគាមី, អត្ថិ អបចយគាមី, អត្ថិ នេវាចយគាមិនាបចយគាមី…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ.

៨១. ឯកវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ សំយោជនវិប្បយុត្តសំយោជនិយោ, អត្ថិ សំយោជនវិប្បយុត្តអសំយោជនិយោ.

តិវិធេន ¶ សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ សេក្ខោ, អត្ថិ អសេក្ខោ, អត្ថិ នេវសេក្ខនាសេក្ខោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ.

៨២. ឯកវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ គន្ថនិយោ, អត្ថិ អគន្ថនិយោ.

តិវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ បរិត្តោ, អត្ថិ មហគ្គតោ, អត្ថិ អប្បមាណោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ.

៨៣. ឯកវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ គន្ថសម្បយុត្តោ, អត្ថិ គន្ថវិប្បយុត្តោ.

តិវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ បរិត្តារម្មណោ, អត្ថិ មហគ្គតារម្មណោ, អត្ថិ អប្បមាណារម្មណោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ.

៨៤. ឯកវិធេន ¶ សញ្ញាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន ¶ សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ គន្ថវិប្បយុត្តគន្ថនិយោ, អត្ថិ គន្ថវិប្បយុត្តអគន្ថនិយោ.

តិវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ ហីនោ, អត្ថិ មជ្ឈិមោ, អត្ថិ បណីតោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ.

៨៥. ឯកវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ ឱឃនិយោ, អត្ថិ អនោឃនិយោ.

តិវិធេន ¶ សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ មិច្ឆត្តនិយតោ, អត្ថិ សម្មត្តនិយតោ, អត្ថិ ¶ អនិយតោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ.

៨៦. ឯកវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ ឱឃសម្បយុត្តោ, អត្ថិ ឱឃវិប្បយុត្តោ.

តិវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ មគ្គារម្មណោ, អត្ថិ មគ្គហេតុកោ, អត្ថិ មគ្គាធិបតិ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ.

៨៧. ឯកវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ ឱឃវិប្បយុត្តឱឃនិយោ, អត្ថិ ឱឃវិប្បយុត្តអនោឃនិយោ.

តិវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ ឧប្បន្នោ, អត្ថិ អនុប្បន្នោ, អត្ថិ ឧប្បាទី…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ.

៨៨. ឯកវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន ¶ សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ យោគនិយោ, អត្ថិ អយោគនិយោ.

តិវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ អតីតោ, អត្ថិ អនាគតោ, អត្ថិ បច្ចុប្បន្នោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ.

៨៩. ឯកវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ យោគសម្បយុត្តោ, អត្ថិ យោគវិប្បយុត្តោ.

តិវិធេន ¶ ¶ សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ អតីតារម្មណោ, អត្ថិ អនាគតារម្មណោ, អត្ថិ បច្ចុប្បន្នារម្មណោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ.

៩០. ឯកវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ យោគវិប្បយុត្តយោគនិយោ, អត្ថិ យោគវិប្បយុត្តអយោគនិយោ.

តិវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ អជ្ឈត្តោ, អត្ថិ ពហិទ្ធោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ.

៩១. ឯកវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ នីវរណិយោ, អត្ថិ ¶ អនីវរណិយោ.

តិវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ អជ្ឈត្តារម្មណោ, អត្ថិ ពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ.

ឧភតោវឌ្ឍកំ.

សត្តវិធេន ¶ សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ កុសលោ, អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ, អត្ថិ កាមាវចរោ, អត្ថិ រូបាវចរោ, អត្ថិ អរូបាវចរោ, អត្ថិ អបរិយាបន្នោ. ឯវំ សត្តវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ.

អបរោបិ សត្តវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ, អត្ថិ ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ, អត្ថិ អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ, អត្ថិ កាមាវចរោ, អត្ថិ រូបាវចរោ, អត្ថិ អរូបាវចរោ, អត្ថិ អបរិយាបន្នោ…បេ… អត្ថិ អជ្ឈត្តារម្មណោ, អត្ថិ ពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ កាមាវចរោ, អត្ថិ រូបាវចរោ, អត្ថិ អរូបាវចរោ, អត្ថិ អបរិយាបន្នោ. ឯវំ សត្តវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ.

ចតុវីសតិវិធេន ¶ សញ្ញាក្ខន្ធោ – ចក្ខុសម្ផស្សបច្ចយា សញ្ញាក្ខន្ធោ អត្ថិ កុសលោ, អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ; សោតសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… ឃានសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… ជិវ្ហាសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… កាយសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… មនោសម្ផស្សបច្ចយា សញ្ញាក្ខន្ធោ អត្ថិ កុសលោ, អត្ថិ ¶ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ; ចក្ខុសម្ផស្សជា សញ្ញា, សោតសម្ផស្សជា សញ្ញា, ឃានសម្ផស្សជា សញ្ញា, ជិវ្ហាសម្ផស្សជា សញ្ញា, កាយសម្ផស្សជា សញ្ញា, មនោសម្ផស្សជា សញ្ញា. ឯវំ ចតុវីសតិវិធេន ¶ សញ្ញាក្ខន្ធោ.

អបរោបិ ចតុវីសតិវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – ចក្ខុសម្ផស្សបច្ចយា សញ្ញាក្ខន្ធោ អត្ថិ សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ…បេ… អត្ថិ អជ្ឈត្តារម្មណោ, អត្ថិ ពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណោ, ចក្ខុសម្ផស្សជា សញ្ញា…បេ… មនោសម្ផស្សជា សញ្ញា. សោតសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… ឃានសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… ជិវ្ហាសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… កាយសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… មនោសម្ផស្សបច្ចយា សញ្ញាក្ខន្ធោ អត្ថិ សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ…បេ… អត្ថិ អជ្ឈត្តារម្មណោ, អត្ថិ ពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណោ; ចក្ខុសម្ផស្សជា សញ្ញា…បេ… មនោសម្ផស្សជា សញ្ញា. ឯវំ ចតុវីសតិវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ.

តិំសតិវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – ចក្ខុសម្ផស្សបច្ចយា សញ្ញាក្ខន្ធោ អត្ថិ កាមាវចរោ, អត្ថិ រូបាវចរោ, អត្ថិ អរូបាវចរោ, អត្ថិ អបរិយាបន្នោ, សោតសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… ឃានសម្ផស្សបច្ចយា ¶ …បេ… ជិវ្ហាសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… កាយសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… មនោសម្ផស្សបច្ចយា សញ្ញាក្ខន្ធោ អត្ថិ កាមាវចរោ, អត្ថិ រូបាវចរោ, អត្ថិ អរូបាវចរោ, អត្ថិ អបរិយាបន្នោ, ចក្ខុសម្ផស្សជា សញ្ញា…បេ… មនោសម្ផស្សជា សញ្ញា. ឯវំ តិំសតិវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ.

ពហុវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – ចក្ខុសម្ផស្សបច្ចយា សញ្ញាក្ខន្ធោ អត្ថិ កុសលោ, អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ, អត្ថិ កាមាវចរោ, អត្ថិ រូបាវចរោ, អត្ថិ អរូបាវចរោ, អត្ថិ អបរិយាបន្នោ, សោតសម្ផស្សបច្ចយា ¶ …បេ… ឃានសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… ជិវ្ហាសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… កាយសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… មនោសម្ផស្សបច្ចយា សញ្ញាក្ខន្ធោ អត្ថិ កុសលោ, អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ, អត្ថិ កាមាវចរោ ¶ , អត្ថិ រូបាវចរោ, អត្ថិ អរូបាវចរោ, អត្ថិ អបរិយាបន្នោ, ចក្ខុសម្ផស្សជា សញ្ញា…បេ… មនោសម្ផស្សជា សញ្ញា. ឯវំ ពហុវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ.

អបរោបិ ¶ ពហុវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – ចក្ខុសម្ផស្សបច្ចយា សញ្ញាក្ខន្ធោ អត្ថិ សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ…បេ… អត្ថិ អជ្ឈត្តារម្មណោ, អត្ថិ ពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ កាមាវចរោ, អត្ថិ រូបាវចរោ, អត្ថិ អរូបាវចរោ, អត្ថិ អបរិយាបន្នោ, សោតសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… ឃានសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… ជិវ្ហាសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… កាយសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… មនោសម្ផស្សបច្ចយា សញ្ញាក្ខន្ធោ អត្ថិ អជ្ឈត្តារម្មណោ, អត្ថិ ពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ កាមាវចរោ, អត្ថិ រូបាវចរោ, អត្ថិ អរូបាវចរោ, អត្ថិ អបរិយាបន្នោ, ចក្ខុសម្ផស្សជា សញ្ញា, សោតសម្ផស្សជា សញ្ញា, ឃានសម្ផស្សជា សញ្ញា, ជិវ្ហាសម្ផស្សជា សញ្ញា, កាយសម្ផស្សជា សញ្ញា, មនោសម្ផស្សជា សញ្ញា. ឯវំ ពហុវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ.

អយំ វុច្ចតិ សញ្ញាក្ខន្ធោ.

៤. សង្ខារក្ខន្ធោ

៩២. តត្ថ ¶ កតមោ សង្ខារក្ខន្ធោ? ឯកវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – ចិត្តសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ ហេតុ, អត្ថិ ន ហេតុ.

តិវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ កុសលោ ¶ , អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ.

ចតុព្ពិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ កាមាវចរោ, អត្ថិ រូបាវចរោ, អត្ថិ អរូបាវចរោ, អត្ថិ អបរិយាបន្នោ.

បញ្ចវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ សុខិន្ទ្រិយសម្បយុត្តោ, អត្ថិ ទុក្ខិន្ទ្រិយសម្បយុត្តោ, អត្ថិ សោមនស្សិន្ទ្រិយសម្បយុត្តោ, អត្ថិ ទោមនស្សិន្ទ្រិយសម្បយុត្តោ, អត្ថិ ឧបេក្ខិន្ទ្រិយសម្បយុត្តោ. ឯវំ បញ្ចវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ.

ឆព្ពិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – ចក្ខុសម្ផស្សជា ចេតនា, សោតសម្ផស្សជា ចេតនា, ឃានសម្ផស្សជា ចេតនា, ជិវ្ហាសម្ផស្សជា ចេតនា, កាយសម្ផស្សជា ចេតនា, មនោសម្ផស្សជា ចេតនា. ឯវំ ឆព្ពិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ.

សត្តវិធេន ¶ សង្ខារក្ខន្ធោ – ចក្ខុសម្ផស្សជា ចេតនា, សោតសម្ផស្សជា ចេតនា, ឃានសម្ផស្សជា ចេតនា, ជិវ្ហាសម្ផស្សជា ចេតនា, កាយសម្ផស្សជា ចេតនា, មនោធាតុសម្ផស្សជា ¶ ចេតនា, មនោវិញ្ញាណធាតុសម្ផស្សជា ចេតនា. ឯវំ សត្តវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ.

អដ្ឋវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – ចក្ខុសម្ផស្សជា ចេតនា…បេ… កាយសម្ផស្សជា ចេតនា អត្ថិ សុខសហគតា, អត្ថិ ទុក្ខសហគតា, មនោធាតុសម្ផស្សជា ចេតនា, មនោវិញ្ញាណធាតុសម្ផស្សជា ចេតនា ¶ . ឯវំ អដ្ឋវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ.

នវវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – ចក្ខុសម្ផស្សជា ចេតនា…បេ… មនោធាតុសម្ផស្សជា ចេតនា, មនោវិញ្ញាណធាតុសម្ផស្សជា ចេតនា អត្ថិ កុសលា, អត្ថិ អកុសលា, អត្ថិ អព្យាកតា. ឯវំ នវវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ.

ទសវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – ចក្ខុសម្ផស្សជា ចេតនា…បេ… កាយសម្ផស្សជា ចេតនា អត្ថិ សុខសហគតា, អត្ថិ ទុក្ខសហគតា, មនោធាតុសម្ផស្សជា ចេតនា, មនោវិញ្ញាណធាតុសម្ផស្សជា ចេតនា អត្ថិ កុសលា, អត្ថិ ¶ អកុសលា, អត្ថិ អព្យាកតា. ឯវំ ទសវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ.

៩៣. ឯកវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – ចិត្តសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ ហេតុ, អត្ថិ ន ហេតុ.

តិវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ, អត្ថិ ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ, អត្ថិ អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ. អត្ថិ វិបាកោ, អត្ថិ វិបាកធម្មធម្មោ, អត្ថិ នេវវិបាកនវិបាកធម្មធម្មោ. អត្ថិ ឧបាទិន្នុបាទានិយោ, អត្ថិ អនុបាទិន្នុបាទានិយោ, អត្ថិ អនុបាទិន្នអនុបាទានិយោ. អត្ថិ សំកិលិដ្ឋសំកិលេសិកោ, អត្ថិ អសំកិលិដ្ឋសំកិលេសិកោ, អត្ថិ អសំកិលិដ្ឋអសំកិលេសិកោ. អត្ថិ សវិតក្កសវិចារោ, អត្ថិ អវិតក្កវិចារមត្តោ, អត្ថិ អវិតក្កអវិចារោ. អត្ថិ បីតិសហគតោ, អត្ថិ សុខសហគតោ, អត្ថិ ឧបេក្ខាសហគតោ. អត្ថិ ទស្សនេន បហាតព្ពោ, អត្ថិ ភាវនាយ បហាតព្ពោ, អត្ថិ នេវ ទស្សនេន ន ភាវនាយ បហាតព្ពោ. អត្ថិ ទស្សនេន ¶ បហាតព្ពហេតុកោ, អត្ថិ ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកោ, អត្ថិ នេវ ទស្សនេន ន ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកោ. អត្ថិ អាចយគាមី, អត្ថិ អបចយគាមី, អត្ថិ នេវាចយគាមិនាបចយគាមី. អត្ថិ សេក្ខោ, អត្ថិ អសេក្ខោ, អត្ថិ នេវសេក្ខនាសេក្ខោ. អត្ថិ បរិត្តោ, អត្ថិ មហគ្គតោ, អត្ថិ អប្បមាណោ. អត្ថិ បរិត្តារម្មណោ, អត្ថិ មហគ្គតារម្មណោ, អត្ថិ អប្បមាណារម្មណោ. អត្ថិ ហីនោ, អត្ថិ មជ្ឈិមោ, អត្ថិ បណីតោ. អត្ថិ មិច្ឆត្តនិយតោ, អត្ថិ សម្មត្តនិយតោ, អត្ថិ អនិយតោ. អត្ថិ មគ្គារម្មណោ, អត្ថិ មគ្គហេតុកោ, អត្ថិ មគ្គាធិបតិ. អត្ថិ ឧប្បន្នោ, អត្ថិ អនុប្បន្នោ, អត្ថិ ¶ ឧប្បាទី. អត្ថិ អតីតោ, អត្ថិ អនាគតោ, អត្ថិ បច្ចុប្បន្នោ. អត្ថិ អតីតារម្មណោ, អត្ថិ អនាគតារម្មណោ, អត្ថិ បច្ចុប្បន្នារម្មណោ. អត្ថិ អជ្ឈត្តោ, អត្ថិ ពហិទ្ធោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធោ ¶ . អត្ថិ អជ្ឈត្តារម្មណោ, អត្ថិ ពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ.

៩៤. ឯកវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – ចិត្តសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ សហេតុកោ, អត្ថិ អហេតុកោ. អត្ថិ ¶ ហេតុសម្បយុត្តោ, អត្ថិ ហេតុវិប្បយុត្តោ. អត្ថិ ហេតុ ចេវ សហេតុកោ ច, អត្ថិ សហេតុកោ ចេវ ន ច ហេតុ. អត្ថិ ហេតុ ចេវ ហេតុសម្បយុត្តោ ច, អត្ថិ ហេតុសម្បយុត្តោ ចេវ ន ច ហេតុ. អត្ថិ ន ហេតុ សហេតុកោ, អត្ថិ ន ហេតុ អហេតុកោ. អត្ថិ លោកិយោ, អត្ថិ លោកុត្តរោ. អត្ថិ កេនចិ វិញ្ញេយ្យោ, អត្ថិ កេនចិ ន វិញ្ញេយ្យោ. អត្ថិ អាសវោ, អត្ថិ នោ អាសវោ. អត្ថិ សាសវោ, អត្ថិ អនាសវោ. អត្ថិ អាសវសម្បយុត្តោ, អត្ថិ អាសវវិប្បយុត្តោ. អត្ថិ អាសវោ ចេវ សាសវោ ច, អត្ថិ សាសវោ ចេវ នោ ច អាសវោ. អត្ថិ អាសវោ ចេវ អាសវសម្បយុត្តោ ច, អត្ថិ អាសវសម្បយុត្តោ ចេវ នោ ច អាសវោ. អត្ថិ អាសវវិប្បយុត្តសាសវោ, អត្ថិ អាសវវិប្បយុត្តអនាសវោ. អត្ថិ សំយោជនំ, អត្ថិ នោ សំយោជនំ. អត្ថិ សំយោជនិយោ, អត្ថិ អសំយោជនិយោ. អត្ថិ សំយោជនសម្បយុត្តោ, អត្ថិ សំយោជនវិប្បយុត្តោ. អត្ថិ សំយោជនញ្ចេវ សំយោជនិយោ ច, អត្ថិ សំយោជនិយោ ចេវ នោ ច សំយោជនំ. អត្ថិ សំយោជនញ្ចេវ សំយោជនសម្បយុត្តោ ច, អត្ថិ សំយោជនសម្បយុត្តោ ¶ ¶ ចេវ នោ ច សំយោជនំ. អត្ថិ សំយោជនវិប្បយុត្តសំយោជនិយោ, អត្ថិ សំយោជនវិប្បយុត្តអសំយោជនិយោ.

អត្ថិ គន្ថោ, អត្ថិ នោ គន្ថោ. អត្ថិ គន្ថនិយោ, អត្ថិ អគន្ថនិយោ. អត្ថិ គន្ថសម្បយុត្តោ, អត្ថិ គន្ថវិប្បយុត្តោ. អត្ថិ គន្ថោ ចេវ គន្ថនិយោ ច, អត្ថិ គន្ថនិយោ ចេវ នោ ច គន្ថោ. អត្ថិ គន្ថោ ចេវ គន្ថសម្បយុត្តោ ច, អត្ថិ គន្ថសម្បយុត្តោ ចេវ នោ ច គន្ថោ. អត្ថិ ¶ គន្ថវិប្បយុត្តគន្ថនិយោ, អត្ថិ គន្ថវិប្បយុត្តអគន្ថនិយោ. អត្ថិ ឱឃោ, អត្ថិ នោ ឱឃោ. អត្ថិ ឱឃនិយោ, អត្ថិ អនោឃនិយោ. អត្ថិ ឱឃសម្បយុត្តោ, អត្ថិ ឱឃវិប្បយុត្តោ. អត្ថិ ឱឃោ ចេវ ឱឃនិយោ ច, អត្ថិ ឱឃនិយោ ចេវ នោ ច ឱឃោ. អត្ថិ ឱឃោ ចេវ ឱឃសម្បយុត្តោ ច, អត្ថិ ឱឃសម្បយុត្តោ ចេវ នោ ច ឱឃោ. អត្ថិ ឱឃវិប្បយុត្តឱឃនិយោ, អត្ថិ ឱឃវិប្បយុត្តអនោឃនិយោ. អត្ថិ យោគោ, អត្ថិ នោ យោគោ. អត្ថិ យោគនិយោ, អត្ថិ អយោគនិយោ. អត្ថិ យោគសម្បយុត្តោ, អត្ថិ យោគវិប្បយុត្តោ. អត្ថិ យោគោ ចេវ យោគនិយោ ច, អត្ថិ ¶ យោគនិយោ ចេវ នោ ច យោគោ. អត្ថិ យោគោ ចេវ យោគសម្បយុត្តោ ច, អត្ថិ យោគសម្បយុត្តោ ចេវ នោ ច យោគោ. អត្ថិ យោគវិប្បយុត្តយោគនិយោ, អត្ថិ យោគវិប្បយុត្តអយោគនិយោ. អត្ថិ នីវរណំ, អត្ថិ នោ នីវរណំ. អត្ថិ នីវរណិយោ, អត្ថិ អនីវរណិយោ. អត្ថិ នីវរណសម្បយុត្តោ, អត្ថិ នីវរណវិប្បយុត្តោ. អត្ថិ នីវរណញ្ចេវ នីវរណិយោ ច, អត្ថិ នីវរណិយោ ចេវ នោ ច នីវរណំ. អត្ថិ នីវរណញ្ចេវ នីវរណសម្បយុត្តោ ច, អត្ថិ នីវរណសម្បយុត្តោ ចេវ នោ ច នីវរណំ. អត្ថិ នីវរណវិប្បយុត្តនីវរណិយោ, អត្ថិ ¶ នីវរណវិប្បយុត្តអនីវរណិយោ.

អត្ថិ បរាមាសោ, អត្ថិ នោ បរាមាសោ. អត្ថិ បរាមដ្ឋោ, អត្ថិ អបរាមដ្ឋោ. អត្ថិ បរាមាសសម្បយុត្តោ, អត្ថិ បរាមាសវិប្បយុត្តោ. អត្ថិ បរាមាសោ ចេវ បរាមដ្ឋោ ច, អត្ថិ បរាមដ្ឋោ ចេវ នោ ច បរាមាសោ. អត្ថិ ¶ បរាមាសវិប្បយុត្តបរាមដ្ឋោ, អត្ថិ បរាមាសវិប្បយុត្តអបរាមដ្ឋោ. អត្ថិ ឧបាទិន្នោ, អត្ថិ អនុបាទិន្នោ. អត្ថិ ឧបាទានំ, អត្ថិ នោ ឧបាទានំ. អត្ថិ ឧបាទានិយោ, អត្ថិ អនុបាទានិយោ. អត្ថិ ឧបាទានសម្បយុត្តោ, អត្ថិ ឧបាទានវិប្បយុត្តោ. អត្ថិ ឧបាទានញ្ចេវ ឧបាទានិយោ ច, អត្ថិ ឧបាទានិយោ ចេវ នោ ច ឧបាទានំ. អត្ថិ ឧបាទានញ្ចេវ ឧបាទានសម្បយុត្តោ ច ¶ , អត្ថិ ឧបាទានសម្បយុត្តោ ចេវ នោ ច ឧបាទានំ. អត្ថិ ឧបាទានវិប្បយុត្តឧបាទានិយោ, អត្ថិ ឧបាទានវិប្បយុត្តអនុបាទានិយោ.

អត្ថិ កិលេសោ, អត្ថិ នោ កិលេសោ. អត្ថិ សំកិលេសិកោ, អត្ថិ អសំកិលេសិកោ. អត្ថិ សំកិលិដ្ឋោ, អត្ថិ អសំកិលិដ្ឋោ. អត្ថិ កិលេសសម្បយុត្តោ, អត្ថិ កិលេសវិប្បយុត្តោ. អត្ថិ កិលេសោ ចេវ សំកិលេសិកោ ច, អត្ថិ សំកិលេសិកោ ចេវ នោ ច កិលេសោ. អត្ថិ កិលេសោ ចេវ សំកិលិដ្ឋោ ច, អត្ថិ សំកិលិដ្ឋោ ចេវ នោ ច កិលេសោ. អត្ថិ កិលេសោ ចេវ កិលេសសម្បយុត្តោ ច, អត្ថិ កិលេសសម្បយុត្តោ ចេវ នោ ច កិលេសោ. អត្ថិ កិលេសវិប្បយុត្តសំកិលេសិកោ, អត្ថិ កិលេសវិប្បយុត្តអសំកិលេសិកោ. អត្ថិ ទស្សនេន បហាតព្ពោ, អត្ថិ ន ទស្សនេន បហាតព្ពោ. អត្ថិ ភាវនាយ បហាតព្ពោ, អត្ថិ ន ភាវនាយ បហាតព្ពោ. អត្ថិ ទស្សនេន បហាតព្ពហេតុកោ, អត្ថិ ន ទស្សនេន បហាតព្ពហេតុកោ. អត្ថិ ភាវនាយ ¶ បហាតព្ពហេតុកោ, អត្ថិ ន ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកោ.

អត្ថិ សវិតក្កោ, អត្ថិ អវិតក្កោ. អត្ថិ សវិចារោ, អត្ថិ អវិចារោ. អត្ថិ សប្បីតិកោ ¶ , អត្ថិ អប្បីតិកោ. អត្ថិ ¶ បីតិសហគតោ, អត្ថិ ន បីតិសហគតោ. អត្ថិ សុខសហគតោ, អត្ថិ ន សុខសហគតោ. អត្ថិ ឧបេក្ខាសហគតោ, អត្ថិ ន ឧបេក្ខាសហគតោ. អត្ថិ កាមាវចរោ, អត្ថិ ន កាមាវចរោ. អត្ថិ រូបាវចរោ, អត្ថិ ន រូបាវចរោ. អត្ថិ អរូបាវចរោ, អត្ថិ ន អរូបាវចរោ. អត្ថិ បរិយាបន្នោ, អត្ថិ អបរិយាបន្នោ. អត្ថិ និយ្យានិកោ, អត្ថិ អនិយ្យានិកោ. អត្ថិ និយតោ, អត្ថិ អនិយតោ. អត្ថិ សឧត្តរោ, អត្ថិ អនុត្តរោ. អត្ថិ សរណោ, អត្ថិ អរណោ.

តិវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ កុសលោ, អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ.

៩៥. ឯកវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – ចិត្តសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ សរណោ, អត្ថិ អរណោ.

តិវិធេន ¶ សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ…បេ… អត្ថិ អជ្ឈត្តារម្មណោ, អត្ថិ ពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ.

ទុកមូលកំ.

៩៦. ឯកវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – ចិត្តសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន ¶ សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ ហេតុ, អត្ថិ ន ហេតុ.

តិវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ កុសលោ, អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ ¶ .

៩៧. ឯកវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – ចិត្តសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន ¶ សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ សរណោ, អត្ថិ អរណោ.

តិវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ កុសលោ, អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ.

៩៨. ឯកវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – ចិត្តសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ ហេតុ, អត្ថិ ន ហេតុ.

តិវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ អជ្ឈត្តារម្មណោ, អត្ថិ ពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ.

៩៩. ឯកវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – ចិត្តសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ សរណោ, អត្ថិ អរណោ.

តិវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ អជ្ឈត្តារម្មណោ, អត្ថិ ពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ.

តិកមូលកំ.

១០០. ឯកវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – ចិត្តសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន ¶ សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ ហេតុ, អត្ថិ ន ហេតុ.

តិវិធេន ¶ សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ កុសលោ, អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ.

១០១. ឯកវិធេន ¶ សង្ខារក្ខន្ធោ ចិត្តសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ អត្ថិ សហេតុកោ, អត្ថិ អហេតុកោ.

តិវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ ¶ – អត្ថិ សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ, អត្ថិ ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ, អត្ថិ អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ.

១០២. ឯកវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – ចិត្តសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ ហេតុសម្បយុត្តោ, អត្ថិ ហេតុវិប្បយុត្តោ.

តិវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ វិបាកោ, អត្ថិ វិបាកធម្មធម្មោ, អត្ថិ នេវវិបាកនវិបាកធម្មធម្មោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ.

១០៣. ឯកវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – ចិត្តសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ ហេតុ ចេវ សហេតុកោ ច, អត្ថិ សហេតុកោ ចេវ ន ច ហេតុ.

តិវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ ឧបាទិន្នុបាទានិយោ, អត្ថិ អនុបាទិន្នុបាទានិយោ, អត្ថិ អនុបាទិន្នអនុបាទានិយោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ.

១០៤. ឯកវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – ចិត្តសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន ¶ សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ ហេតុ ចេវ ហេតុសម្បយុត្តោ ច, អត្ថិ ហេតុសម្បយុត្តោ ចេវ ន ច ហេតុ.

តិវិធេន ¶ សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ សំកិលិដ្ឋសំកិលេសិកោ, អត្ថិ អសំកិលិដ្ឋសំកិលេសិកោ, អត្ថិ អសំកិលិដ្ឋអសំកិលេសិកោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ.

១០៥. ឯកវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – ចិត្តសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ ន ហេតុ សហេតុកោ, អត្ថិ ន ហេតុ អហេតុកោ.

តិវិធេន ¶ សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ សវិតក្កសវិចារោ, អត្ថិ អវិតក្កវិចារមត្តោ, អត្ថិ អវិតក្កអវិចារោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ.

១០៦. ឯកវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – ចិត្តសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន ¶ សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ លោកិយោ, អត្ថិ លោកុត្តរោ.

តិវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ បីតិសហគតោ, អត្ថិ សុខសហគតោ, អត្ថិ ឧបេក្ខាសហគតោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ.

១០៧. ឯកវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – ចិត្តសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ កេនចិ វិញ្ញេយ្យោ, អត្ថិ កេនចិ ន វិញ្ញេយ្យោ.

តិវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ ទស្សនេន បហាតព្ពោ, អត្ថិ ភាវនាយ បហាតព្ពោ, អត្ថិ នេវ ទស្សនេន ន ភាវនាយ បហាតព្ពោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ.

១០៨. ឯកវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – ចិត្តសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ អាសវោ, អត្ថិ នោ អាសវោ.

តិវិធេន ¶ សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ ទស្សនេន បហាតព្ពហេតុកោ, អត្ថិ ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកោ, អត្ថិ នេវ ទស្សនេន ន ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ.

១០៩. ឯកវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – ចិត្តសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន ¶ សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ សាសវោ, អត្ថិ អនាសវោ.

តិវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ អាចយគាមី, អត្ថិ អបចយគាមី, អត្ថិ នេវាចយគាមិនាបចយគាមី…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ.

១១០. ឯកវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – ចិត្តសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ អាសវសម្បយុត្តោ, អត្ថិ អាសវវិប្បយុត្តោ.

តិវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ សេក្ខោ, អត្ថិ អសេក្ខោ, អត្ថិ នេវសេក្ខនាសេក្ខោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ.

១១១. ឯកវិធេន ¶ សង្ខារក្ខន្ធោ – ចិត្តសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ អាសវោ ចេវ សាសវោ ច, អត្ថិ សាសវោ ចេវ នោ ច អាសវោ ¶ .

តិវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ បរិត្តោ, អត្ថិ មហគ្គតោ, អត្ថិ អប្បមាណោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ.

១១២. ឯកវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – ចិត្តសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន ¶ សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ អាសវោ ចេវ អាសវសម្បយុត្តោ ច, អត្ថិ អាសវសម្បយុត្តោ ចេវ នោ ច អាសវោ.

តិវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ បរិត្តារម្មណោ, អត្ថិ មហគ្គតារម្មណោ, អត្ថិ អប្បមាណារម្មណោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ.

១១៣. ឯកវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – ចិត្តសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន ¶ សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ អាសវវិប្បយុត្តសាសវោ, អត្ថិ អាសវិប្បយុត្តអនាសវោ.

តិវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ ហីនោ, អត្ថិ មជ្ឈិមោ, អត្ថិ បណីតោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ.

១១៤. ឯកវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – ចិត្តសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ សំយោជនំ, អត្ថិ នោ សំយោជនំ.

តិវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ មិច្ឆត្តនិយតោ, អត្ថិ សម្មត្តនិយតោ, អត្ថិ អនិយតោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ.

១១៥. ឯកវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – ចិត្តសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ សំយោជនិយោ, អត្ថិ អសំយោជនិយោ.

តិវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ មគ្គារម្មណោ, អត្ថិ មគ្គហេតុកោ, អត្ថិ មគ្គាធិបតិ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ.

១១៦. ឯកវិធេន ¶ ¶ សង្ខារក្ខន្ធោ – ចិត្តសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ សំយោជនសម្បយុត្តោ, អត្ថិ សំយោជនវិប្បយុត្តោ.

តិវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ ឧប្បន្នោ, អត្ថិ អនុប្បន្នោ, អត្ថិ ឧប្បាទី…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ.

១១៧. ឯកវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – ចិត្តសម្បយុត្តោ ¶ .

ទុវិធេន ¶ សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ សំយោជនញ្ចេវ សំយោជនិយោ ច, អត្ថិ សំយោជនិយោ ចេវ នោ ច សំយោជនំ.

តិវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ អតីតោ, អត្ថិ អនាគតោ, អត្ថិ បច្ចុប្បន្នោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ.

១១៨. ឯកវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – ចិត្តសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ សំយោជនញ្ចេវ សំយោជនសម្បយុត្តោ ច, អត្ថិ សំយោជនសម្បយុត្តោ ចេវ នោ ច សំយោជនំ.

តិវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ អតីតារម្មណោ, អត្ថិ អនាគតារម្មណោ, អត្ថិ បច្ចុប្បន្នារម្មណោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ.

១១៩. ឯកវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – ចិត្តសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ សំយោជនវិប្បយុត្តសំយោជនិយោ, អត្ថិ សំយោជនវិប្បយុត្តអសំយោជនិយោ.

តិវិធេន ¶ សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ អជ្ឈត្តោ, អត្ថិ ពហិទ្ធោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ.

១២០. ឯកវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – ចិត្តសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ គន្ថោ, អត្ថិ នោ គន្ថោ.

តិវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ អជ្ឈត្តារម្មណោ, អត្ថិ ពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ.

ឧភតោវឌ្ឍកំ.

សត្តវិធេន ¶ ¶ សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ កុសលោ, អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ; អត្ថិ កាមាវចរោ, អត្ថិ រូបាវចរោ, អត្ថិ អរូបាវចរោ, អត្ថិ អបរិយាបន្នោ. ឯវំ សត្តវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ.

អបរោបិ សត្តវិធេន ¶ សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ, អត្ថិ ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ, អត្ថិ អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ; អត្ថិ កាមាវចរោ, អត្ថិ រូបាវចរោ, អត្ថិ អរូបាវចរោ, អត្ថិ អបរិយាបន្នោ…បេ… អត្ថិ អជ្ឈត្តារម្មណោ, អត្ថិ ពហិទ្ធារម្មណោ អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណោ; អត្ថិ កាមាវចរោ, អត្ថិ រូបាវចរោ, អត្ថិ អរូបាវចរោ, អត្ថិ អបរិយាបន្នោ. ឯវំ សត្តវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ.

ចតុវីសតិវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – ចក្ខុសម្ផស្សបច្ចយា សង្ខារក្ខន្ធោ អត្ថិ កុសលោ, អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ; សោតសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… ឃានសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… ជិវ្ហាសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… កាយសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… មនោសម្ផស្សបច្ចយា សង្ខារក្ខន្ធោ អត្ថិ កុសលោ, អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ; ចក្ខុសម្ផស្សជា ចេតនា…បេ… មនោសម្ផស្សជា ចេតនា. ឯវំ ចតុវីសតិវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ.

អបរោបិ ¶ ចតុវីសតិវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – ចក្ខុសម្ផស្សបច្ចយា សង្ខារក្ខន្ធោ អត្ថិ សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ…បេ… អត្ថិ អជ្ឈត្តារម្មណោ, អត្ថិ ពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណោ; ចក្ខុសម្ផស្សជា ចេតនា…បេ… មនោសម្ផស្សជា ចេតនា; សោតសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… ឃានសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… ជិវ្ហាសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… កាយសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… មនោសម្ផស្សបច្ចយា សង្ខារក្ខន្ធោ អត្ថិ សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ…បេ… អត្ថិ អជ្ឈត្តារម្មណោ, អត្ថិ ពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណោ; ចក្ខុសម្ផស្សជា ចេតនា, សោតសម្ផស្សជា ចេតនា, ឃានសម្ផស្សជា ចេតនា, ជិវ្ហាសម្ផស្សជា ចេតនា, កាយសម្ផស្សជា ចេតនា, មនោសម្ផស្សជា ចេតនា. ឯវំ ចតុវីសតិវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ.

តិំសតិវិធេន ¶ សង្ខារក្ខន្ធោ – ចក្ខុសម្ផស្សបច្ចយា សង្ខារក្ខន្ធោ អត្ថិ កាមាវចរោ, អត្ថិ រូបាវចរោ, អត្ថិ អរូបាវចរោ, អត្ថិ អបរិយាបន្នោ ¶ ; សោតសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… ឃានសម្ផស្សបច្ចយា ¶ …បេ… ជិវ្ហាសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… កាយសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… មនោសម្ផស្សបច្ចយា សង្ខារក្ខន្ធោ អត្ថិ កាមាវចរោ, អត្ថិ រូបាវចរោ, អត្ថិ អរូបាវចរោ, អត្ថិ អបរិយាបន្នោ; ចក្ខុសម្ផស្សជា ចេតនា…បេ… មនោសម្ផស្សជា ចេតនា. ឯវំ តិំសតិវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ.

ពហុវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – ចក្ខុសម្ផស្សបច្ចយា សង្ខារក្ខន្ធោ អត្ថិ កុសលោ, អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ, អត្ថិ កាមាវចរោ, អត្ថិ រូបាវចរោ, អត្ថិ អរូបាវចរោ, អត្ថិ អបរិយាបន្នោ; សោតសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… ឃានសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… ជិវ្ហាសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… កាយសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… មនោសម្ផស្សបច្ចយា សង្ខារក្ខន្ធោ អត្ថិ កុសលោ, អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ, អត្ថិ កាមាវចរោ, អត្ថិ រូបាវចរោ, អត្ថិ អរូបាវចរោ, អត្ថិ អបរិយាបន្នោ; ចក្ខុសម្ផស្សជា ចេតនា, សោតសម្ផស្សជា ចេតនា, ឃានសម្ផស្សជា ចេតនា, ជិវ្ហាសម្ផស្សជា ចេតនា, កាយសម្ផស្សជា ចេតនា, មនោសម្ផស្សជា ចេតនា. ឯវំ ពហុវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ.

អបរោបិ ពហុវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – ចក្ខុសម្ផស្សបច្ចយា សង្ខារក្ខន្ធោ អត្ថិ សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ, អត្ថិ ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ, អត្ថិ អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ…បេ… អត្ថិ អជ្ឈត្តារម្មណោ, អត្ថិ ពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ កាមាវចរោ, អត្ថិ រូបាវចរោ, អត្ថិ ¶ អរូបាវចរោ, អត្ថិ អបរិយាបន្នោ; សោតសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… ឃានសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… ជិវ្ហាសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… កាយសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… មនោសម្ផស្សបច្ចយា សង្ខារក្ខន្ធោ អត្ថិ សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ ¶ …បេ… អត្ថិ អជ្ឈត្តារម្មណោ, អត្ថិ ពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ កាមាវចរោ, អត្ថិ រូបាវចរោ, អត្ថិ អរូបាវចរោ, អត្ថិ អបរិយាបន្នោ; ចក្ខុសម្ផស្សជា ចេតនា, សោតសម្ផស្សជា ចេតនា, ឃានសម្ផស្សជា ចេតនា, ជិវ្ហាសម្ផស្សជា ចេតនា, កាយសម្ផស្សជា ចេតនា, មនោសម្ផស្សជា ចេតនា. ឯវំ ពហុវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ.

អយំ វុច្ចតិ សង្ខារក្ខន្ធោ.

៥. វិញ្ញាណក្ខន្ធោ

១២១. តត្ថ ¶ កតមោ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ? ឯកវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន ¶ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ សហេតុកោ, អត្ថិ អហេតុកោ.

តិវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ កុសលោ, អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ.

ចតុព្ពិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ កាមាវចរោ, អត្ថិ រូបាវចរោ, អត្ថិ អរូបាវចរោ, អត្ថិ អបរិយាបន្នោ.

បញ្ចវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ សុខិន្ទ្រិយសម្បយុត្តោ, អត្ថិ ទុក្ខិន្ទ្រិយសម្បយុត្តោ, អត្ថិ សោមនស្សិន្ទ្រិយសម្បយុត្តោ, អត្ថិ ទោមនស្សិន្ទ្រិយសម្បយុត្តោ, អត្ថិ ឧបេក្ខិន្ទ្រិយសម្បយុត្តោ. ឯវំ បញ្ចវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ.

ឆព្ពិធេន ¶ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – ចក្ខុវិញ្ញាណំ, សោតវិញ្ញាណំ, ឃានវិញ្ញាណំ, ជិវ្ហាវិញ្ញាណំ, កាយវិញ្ញាណំ, មនោវិញ្ញាណំ. ឯវំ ឆព្ពិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ.

សត្តវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – ចក្ខុវិញ្ញាណំ, សោតវិញ្ញាណំ, ឃានវិញ្ញាណំ, ជិវ្ហាវិញ្ញាណំ, កាយវិញ្ញាណំ, មនោធាតុ, មនោវិញ្ញាណធាតុ. ឯវំ សត្តវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ.

អដ្ឋវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – ចក្ខុវិញ្ញាណំ, សោតវិញ្ញាណំ, ឃានវិញ្ញាណំ, ជិវ្ហាវិញ្ញាណំ, កាយវិញ្ញាណំ អត្ថិ សុខសហគតំ, អត្ថិ ទុក្ខសហគតំ, មនោធាតុ, មនោវិញ្ញាណធាតុ ¶ . ឯវំ អដ្ឋវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ.

នវវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – ចក្ខុវិញ្ញាណំ, សោតវិញ្ញាណំ, ឃានវិញ្ញាណំ, ជិវ្ហាវិញ្ញាណំ, កាយវិញ្ញាណំ, មនោធាតុ, មនោវិញ្ញាណធាតុ អត្ថិ កុសលំ, អត្ថិ អកុសលំ, អត្ថិ អព្យាកតំ. ឯវំ នវវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ.

ទសវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – ចក្ខុវិញ្ញាណំ…បេ… កាយវិញ្ញាណំ អត្ថិ សុខសហគតំ, អត្ថិ ទុក្ខសហគតំ, មនោធាតុ, មនោវិញ្ញាណធាតុ អត្ថិ កុសលំ, អត្ថិ អកុសលំ, អត្ថិ អព្យាកតំ. ឯវំ ទសវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ.

១២២. ឯកវិធេន ¶ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ សហេតុកោ, អត្ថិ អហេតុកោ.

តិវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ, អត្ថិ ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ, អត្ថិ អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ. អត្ថិ ¶ វិបាកោ, អត្ថិ វិបាកធម្មធម្មោ, អត្ថិ នេវវិបាកនវិបាកធម្មធម្មោ. អត្ថិ ឧបាទិន្នុបាទានិយោ, អត្ថិ អនុបាទិន្នុបាទានិយោ, អត្ថិ អនុបាទិន្នអនុបាទានិយោ. អត្ថិ សំកិលិដ្ឋសំកិលេសិកោ, អត្ថិ អសំកិលិដ្ឋសំកិលេសិកោ, អត្ថិ អសំកិលិដ្ឋអសំកិលេសិកោ. អត្ថិ សវិតក្កសវិចារោ, អត្ថិ អវិតក្កវិចារមត្តោ ¶ , អត្ថិ អវិតក្កអវិចារោ. អត្ថិ បីតិសហគតោ, អត្ថិ សុខសហគតោ, អត្ថិ ឧបេក្ខាសហគតោ. អត្ថិ ទស្សនេន បហាតព្ពោ, អត្ថិ ភាវនាយ បហាតព្ពោ, អត្ថិ នេវ ទស្សនេន ន ភាវនាយ បហាតព្ពោ. អត្ថិ ¶ ទស្សនេន បហាតព្ពហេតុកោ, អត្ថិ ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកោ, អត្ថិ នេវ ទស្សនេន ន ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកោ. អត្ថិ អាចយគាមី, អត្ថិ អបចយគាមី, អត្ថិ នេវាចយគាមិនាបចយគាមី. អត្ថិ សេក្ខោ, អត្ថិ អសេក្ខោ, អត្ថិ នេវសេក្ខនាសេក្ខោ. អត្ថិ បរិត្តោ, អត្ថិ មហគ្គតោ, អត្ថិ អប្បមាណោ. អត្ថិ បរិត្តារម្មណោ, អត្ថិ មហគ្គតារម្មណោ, អត្ថិ អប្បមាណារម្មណោ. អត្ថិ ហីនោ, អត្ថិ មជ្ឈិមោ, អត្ថិ បណីតោ. អត្ថិ មិច្ឆត្តនិយតោ, អត្ថិ សម្មត្តនិយតោ, អត្ថិ អនិយតោ. អត្ថិ មគ្គារម្មណោ, អត្ថិ មគ្គហេតុកោ, អត្ថិ មគ្គាធិបតិ. អត្ថិ ឧប្បន្នោ, អត្ថិ អនុប្បន្នោ, អត្ថិ ឧប្បាទី. អត្ថិ អតីតោ, អត្ថិ អនាគតោ, អត្ថិ បច្ចុប្បន្នោ. អត្ថិ អតីតារម្មណោ, អត្ថិ អនាគតារម្មណោ, អត្ថិ បច្ចុប្បន្នារម្មណោ. អត្ថិ អជ្ឈត្តោ, អត្ថិ ពហិទ្ធោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធោ. អត្ថិ អជ្ឈត្តារម្មណោ, អត្ថិ ពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ.

១២៣. ឯកវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ ហេតុសម្បយុត្តោ, អត្ថិ ហេតុវិប្បយុត្តោ. អត្ថិ ន ហេតុ សហេតុកោ, អត្ថិ ន ហេតុ អហេតុកោ. អត្ថិ លោកិយោ, អត្ថិ លោកុត្តរោ. អត្ថិ កេនចិ វិញ្ញេយ្យោ, អត្ថិ កេនចិ ន វិញ្ញេយ្យោ. អត្ថិ សាសវោ, អត្ថិ អនាសវោ. អត្ថិ អាសវសម្បយុត្តោ ¶ , អត្ថិ អាសវវិប្បយុត្តោ. អត្ថិ អាសវវិប្បយុត្តសាសវោ, អត្ថិ អាសវវិប្បយុត្តអនាសវោ. អត្ថិ សំយោជនិយោ, អត្ថិ អសំយោជនិយោ. អត្ថិ សំយោជនសម្បយុត្តោ ¶ , អត្ថិ សំយោជនវិប្បយុត្តោ. អត្ថិ សំយោជនវិប្បយុត្តសំយោជនិយោ, អត្ថិ សំយោជនវិប្បយុត្តអសំយោជនិយោ.

អត្ថិ គន្ថនិយោ, អត្ថិ អគន្ថនិយោ. អត្ថិ គន្ថសម្បយុត្តោ, អត្ថិ គន្ថវិប្បយុត្តោ. អត្ថិ គន្ថវិប្បយុត្តគន្ថនិយោ, អត្ថិ គន្ថវិប្បយុត្តអគន្ថនិយោ. អត្ថិ ឱឃនិយោ, អត្ថិ អនោឃនិយោ. អត្ថិ ឱឃសម្បយុត្តោ, អត្ថិ ឱឃវិប្បយុត្តោ. អត្ថិ ឱឃវិប្បយុត្តឱឃនិយោ, អត្ថិ ឱឃវិប្បយុត្តអនោឃនិយោ. អត្ថិ យោគនិយោ, អត្ថិ អយោគនិយោ. អត្ថិ យោគសម្បយុត្តោ, អត្ថិ យោគវិប្បយុត្តោ ¶ . អត្ថិ យោគវិប្បយុត្តយោគនិយោ, អត្ថិ យោគវិប្បយុត្តអយោគនិយោ. អត្ថិ នីវរណិយោ, អត្ថិ អនីវរណិយោ. អត្ថិ នីវរណសម្បយុត្តោ, អត្ថិ នីវរណវិប្បយុត្តោ. អត្ថិ នីវរណវិប្បយុត្តនីវរណិយោ, អត្ថិ នីវរណវិប្បយុត្តអនីវរណិយោ.

អត្ថិ ¶ បរាមដ្ឋោ, អត្ថិ អបរាមដ្ឋោ. អត្ថិ បរាមាសសម្បយុត្តោ, អត្ថិ បរាមាសវិប្បយុត្តោ. អត្ថិ បរាមាសវិប្បយុត្តបរាមដ្ឋោ, អត្ថិ បរាមាសវិប្បយុត្តអបរាមដ្ឋោ. អត្ថិ ឧបាទិន្នោ, អត្ថិ អនុបាទិន្នោ. អត្ថិ ឧបាទានិយោ, អត្ថិ អនុបាទានិយោ. អត្ថិ ឧបាទានសម្បយុត្តោ, អត្ថិ ឧបាទានវិប្បយុត្តោ. អត្ថិ ឧបាទានវិប្បយុត្តឧបាទានិយោ, អត្ថិ ឧបាទានវិប្បយុត្តអនុបាទានិយោ. អត្ថិ សំកិលេសិកោ, អត្ថិ អសំកិលេសិកោ. អត្ថិ សំកិលិដ្ឋោ, អត្ថិ អសំកិលិដ្ឋោ. អត្ថិ កិលេសសម្បយុត្តោ, អត្ថិ កិលេសវិប្បយុត្តោ. អត្ថិ កិលេសវិប្បយុត្តសំកិលេសិកោ, អត្ថិ កិលេសវិប្បយុត្តអសំកិលេសិកោ. អត្ថិ ទស្សនេន បហាតព្ពោ, អត្ថិ ន ទស្សនេន បហាតព្ពោ. អត្ថិ ភាវនាយ បហាតព្ពោ ¶ , អត្ថិ ន ភាវនាយ បហាតព្ពោ. អត្ថិ ទស្សនេន បហាតព្ពហេតុកោ, អត្ថិ ន ទស្សនេន បហាតព្ពហេតុកោ. អត្ថិ ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកោ, អត្ថិ ន ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកោ.

អត្ថិ សវិតក្កោ, អត្ថិ អវិតក្កោ. អត្ថិ សវិចារោ, អត្ថិ អវិចារោ. អត្ថិ សប្បីតិកោ, អត្ថិ អប្បីតិកោ. អត្ថិ បីតិសហគតោ, អត្ថិ ន បីតិសហគតោ. អត្ថិ សុខសហគតោ, អត្ថិ ន សុខសហគតោ. អត្ថិ ឧបេក្ខាសហគតោ, អត្ថិ ន ឧបេក្ខាសហគតោ. អត្ថិ កាមាវចរោ ¶ , អត្ថិ ន កាមាវចរោ. អត្ថិ រូបាវចរោ, អត្ថិ ន រូបាវចរោ. អត្ថិ អរូបាវចរោ, អត្ថិ ន អរូបាវចរោ, អត្ថិ បរិយាបន្នោ, អត្ថិ អបរិយាបន្នោ. អត្ថិ និយ្យានិកោ, អត្ថិ អនិយ្យានិកោ. អត្ថិ និយតោ, អត្ថិ អនិយតោ. អត្ថិ សឧត្តរោ, អត្ថិ អនុត្តរោ. អត្ថិ សរណោ, អត្ថិ អរណោ.

តិវិធេន ¶ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ កុសលោ, អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ.

១២៤. ឯកវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន ¶ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ សរណោ, អត្ថិ អរណោ.

តិវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ, អត្ថិ ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ, អត្ថិ អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ. អត្ថិ វិបាកោ…បេ… អត្ថិ អជ្ឈត្តារម្មណោ, អត្ថិ ពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ.

ទុកមូលកំ.

១២៥. ឯកវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ សហេតុកោ, អត្ថិ អហេតុកោ.

តិវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ កុសលោ, អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ.

១២៦. ឯកវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ ហេតុសម្បយុត្តោ, អត្ថិ ហេតុវិប្បយុត្តោ…បេ… អត្ថិ សរណោ, អត្ថិ អរណោ.

តិវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ កុសលោ, អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ.

១២៧. ឯកវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន ¶ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ សហេតុកោ, អត្ថិ អហេតុកោ.

តិវិធេន ¶ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ, អត្ថិ ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ, អត្ថិ អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ ¶ . អត្ថិ វិបាកោ…បេ… អត្ថិ អជ្ឈត្តារម្មណោ, អត្ថិ ពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ.

១២៨. ឯកវិធេន ¶ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ ហេតុសម្បយុត្តោ, អត្ថិ ហេតុវិប្បយុត្តោ…បេ… អត្ថិ សរណោ, អត្ថិ អរណោ.

តិវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ អជ្ឈត្តារម្មណោ, អត្ថិ ពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ.

តិកមូលកំ.

១២៩. ឯកវិធេន ¶ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ សហេតុកោ, អត្ថិ អហេតុកោ.

តិវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ កុសលោ, អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ.

១៣០. ឯកវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន ¶ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ ហេតុសម្បយុត្តោ, អត្ថិ ហេតុវិប្បយុត្តោ.

តិវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ, អត្ថិ ទុក្ខាយ វេទនាយ ¶ សម្បយុត្តោ, អត្ថិ អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ.

១៣១. ឯកវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ ន ហេតុ សហេតុកោ, អត្ថិ ន ហេតុអហេតុកោ.

តិវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ វិបាកោ, អត្ថិ វិបាកធម្មធម្មោ, អត្ថិ នេវវិបាកនវិបាកធម្មធម្មោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ.

១៣២. ឯកវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ លោកិយោ, អត្ថិ លោកុត្តរោ.

តិវិធេន ¶ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ ឧបាទិន្នុបាទានិយោ, អត្ថិ អនុបាទិន្នុបាទានិយោ, អត្ថិ អនុបាទិន្នអនុបាទានិយោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ.

១៣៣. ឯកវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ កេនចិ វិញ្ញេយ្យោ, អត្ថិ កេនចិ ន វិញ្ញេយ្យោ.

តិវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ សំកិលិដ្ឋសំកិលេសិកោ, អត្ថិ អសំកិលិដ្ឋសំកិលេសិកោ, អត្ថិ អសំកិលិដ្ឋអសំកិលេសិកោ…បេ…. ឯវំ ¶ ទសវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ.

១៣៤. ឯកវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ សាសវោ, អត្ថិ អនាសវោ.

តិវិធេន ¶ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ សវិតក្កសវិចារោ, អត្ថិ អវិតក្កវិចារមត្តោ, អត្ថិ អវិតក្កអវិចារោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ.

១៣៥. ឯកវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ អាសវសម្បយុត្តោ, អត្ថិ អាសវវិប្បយុត្តោ.

តិវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ បីតិសហគតោ, អត្ថិ សុខសហគតោ, អត្ថិ ឧបេក្ខាសហគតោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ.

១៣៦. ឯកវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ អាសវវិប្បយុត្តសាសវោ, អត្ថិ អាសវវិប្បយុត្តអនាសវោ.

តិវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ ទស្សនេន បហាតព្ពោ, អត្ថិ ភាវនាយ បហាតព្ពោ, អត្ថិ នេវ ទស្សនេន ន ភាវនាយ បហាតព្ពោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ.

១៣៧. ឯកវិធេន ¶ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ សំយោជនិយោ, អត្ថិ អសំយោជនិយោ.

តិវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ ទស្សនេន បហាតព្ពហេតុកោ, អត្ថិ ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកោ, អត្ថិ នេវ ទស្សនេន ន ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ.

១៣៨. ឯកវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន ¶ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ សំយោជនសម្បយុត្តោ, អត្ថិ សំយោជនវិប្បយុត្តោ.

តិវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ អាចយគាមី, អត្ថិ អបចយគាមី ¶ , អត្ថិ នេវាចយគាមិនាបចយគាមី…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ.

១៣៩. ឯកវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ សំយោជនវិប្បយុត្តសំយោជនិយោ, អត្ថិ សំយោជនវិប្បយុត្តអសំយោជនិយោ.

តិវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ សេក្ខោ, អត្ថិ អសេក្ខោ, អត្ថិ នេវសេក្ខនាសេក្ខោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ.

១៤០. ឯកវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ គន្ថនិយោ, អត្ថិ អគន្ថនិយោ.

តិវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ បរិត្តោ, អត្ថិ មហគ្គតោ, អត្ថិ អប្បមាណោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ.

១៤១. ឯកវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ គន្ថសម្បយុត្តោ, អត្ថិ គន្ថវិប្បយុត្តោ.

តិវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ បរិត្តារម្មណោ, អត្ថិ មហគ្គតារម្មណោ, អត្ថិ អប្បមាណារម្មណោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ.

១៤២. ឯកវិធេន ¶ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន ¶ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ គន្ថវិប្បយុត្តគន្ថនិយោ, អត្ថិ គន្ថវិប្បយុត្តអគន្ថនិយោ.

តិវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ ហីនោ, អត្ថិ មជ្ឈិមោ, អត្ថិ បណីតោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ.

១៤៣. ឯកវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ ឱឃនិយោ, អត្ថិ អនោឃនិយោ.

តិវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ មិច្ឆត្តនិយតោ, អត្ថិ សម្មត្តនិយតោ, អត្ថិ អនិយតោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ ¶ .

១៤៤. ឯកវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ ឱឃសម្បយុត្តោ, អត្ថិ ឱឃវិប្បយុត្តោ.

តិវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ មគ្គារម្មណោ, អត្ថិ មគ្គហេតុកោ, អត្ថិ មគ្គាធិបតិ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ.

១៤៥. ឯកវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ ឱឃវិប្បយុត្តឱឃនិយោ, អត្ថិ ឱឃវិប្បយុត្តអនោឃនិយោ.

តិវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ ឧប្បន្នោ, អត្ថិ អនុប្បន្នោ, អត្ថិ ឧប្បាទី…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ.

១៤៦. ឯកវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ យោគនិយោ, អត្ថិ អយោគនិយោ.

តិវិធេន ¶ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ អតីតោ, អត្ថិ អនាគតោ, អត្ថិ បច្ចុប្បន្នោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ.

១៤៧. ឯកវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ យោគសម្បយុត្តោ, អត្ថិ យោគវិប្បយុត្តោ.

តិវិធេន ¶ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ អតីតារម្មណោ, អត្ថិ អនាគតារម្មណោ, អត្ថិ បច្ចុប្បន្នារម្មណោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ.

១៤៨. ឯកវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ យោគវិប្បយុត្តយោគនិយោ, អត្ថិ យោគវិប្បយុត្តអយោគនិយោ.

តិវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ អជ្ឈត្តោ, អត្ថិ ពហិទ្ធោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ.

១៤៩. ឯកវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ ¶ – ផស្សសម្បយុត្តោ.

ទុវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ នីវរណិយោ, អត្ថិ អនីវរណិយោ.

តិវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ អជ្ឈត្តារម្មណោ, អត្ថិ ពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណោ…បេ…. ឯវំ ទសវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ.

ឧភតោវឌ្ឍកំ.

សត្តវិធេន ¶ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ កុសលោ, អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ, អត្ថិ ¶ កាមាវចរោ, អត្ថិ រូបាវចរោ, អត្ថិ អរូបាវចរោ, អត្ថិ អបរិយាបន្នោ. ឯវំ សត្តវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ.

អបរោបិ សត្តវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អត្ថិ សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ, អត្ថិ ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ, អត្ថិ អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ, អត្ថិ កាមាវចរោ, អត្ថិ រូបាវចរោ, អត្ថិ អរូបាវចរោ, អត្ថិ អបរិយាបន្នោ…បេ… អត្ថិ អជ្ឈត្តារម្មណោ, អត្ថិ ពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ កាមាវចរោ, អត្ថិ រូបាវចរោ, អត្ថិ អរូបាវចរោ, អត្ថិ អបរិយាបន្នោ. ឯវំ សត្តវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ.

ចតុវីសតិវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – ចក្ខុសម្ផស្សបច្ចយា វិញ្ញាណក្ខន្ធោ អត្ថិ កុសលោ, អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ; សោតសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… ឃានសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… ជិវ្ហាសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… កាយសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… មនោសម្ផស្សបច្ចយា វិញ្ញាណក្ខន្ធោ អត្ថិ កុសលោ, អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ; ចក្ខុវិញ្ញាណំ, សោតវិញ្ញាណំ, ឃានវិញ្ញាណំ ¶ , ជិវ្ហាវិញ្ញាណំ, កាយវិញ្ញាណំ, មនោវិញ្ញាណំ. ឯវំ ចតុវីសតិវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ ¶ .

អបរោបិ ចតុវីសតិវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – ចក្ខុសម្ផស្សបច្ចយា វិញ្ញាណក្ខន្ធោ អត្ថិ សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ, អត្ថិ ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ, អត្ថិ អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ…បេ… អត្ថិ អជ្ឈត្តារម្មណោ, អត្ថិ ពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណោ; ចក្ខុវិញ្ញាណំ…បេ… កាយវិញ្ញាណំ, មនោវិញ្ញាណំ; សោតសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… ឃានសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… ជិវ្ហាសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… កាយសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… មនោសម្ផស្សបច្ចយា វិញ្ញាណក្ខន្ធោ អត្ថិ អជ្ឈត្តារម្មណោ, អត្ថិ ពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណោ; ចក្ខុវិញ្ញាណំ, សោតវិញ្ញាណំ, ឃានវិញ្ញាណំ, ជិវ្ហាវិញ្ញាណំ, កាយវិញ្ញាណំ, មនោវិញ្ញាណំ. ឯវំ ចតុវីសតិវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ.

តិំសតិវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – ចក្ខុសម្ផស្សបច្ចយា វិញ្ញាណក្ខន្ធោ អត្ថិ កាមាវចរោ, អត្ថិ រូបាវចរោ, អត្ថិ អរូបាវចរោ, អត្ថិ អបរិយាបន្នោ; សោតសម្ផស្សបច្ចយា ¶ …បេ… ឃានសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… ជិវ្ហាសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… កាយសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… មនោសម្ផស្សបច្ចយា វិញ្ញាណក្ខន្ធោ អត្ថិ កាមាវចរោ, អត្ថិ រូបាវចរោ, អត្ថិ អរូបាវចរោ, អត្ថិ អបរិយាបន្នោ; ចក្ខុវិញ្ញាណំ ¶ , សោតវិញ្ញាណំ, ឃានវិញ្ញាណំ, ជិវ្ហាវិញ្ញាណំ, កាយវិញ្ញាណំ, មនោវិញ្ញាណំ. ឯវំ តិំសតិវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ.

ពហុវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – ចក្ខុសម្ផស្សបច្ចយា វិញ្ញាណក្ខន្ធោ អត្ថិ កុសលោ, អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ, អត្ថិ កាមាវចរោ, អត្ថិ រូបាវចរោ, អត្ថិ អរូបាវចរោ, អត្ថិ អបរិយាបន្នោ, ចក្ខុវិញ្ញាណំ…បេ… មនោវិញ្ញាណំ; សោតសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… ឃានសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… ជិវ្ហាសម្ផស្សបច្ចយា ¶ …បេ… កាយសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… មនោសម្ផស្សបច្ចយា វិញ្ញាណក្ខន្ធោ អត្ថិ កុសលោ, អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ, អត្ថិ កាមាវចរោ, អត្ថិ រូបាវចរោ, អត្ថិ អរូបាវចរោ, អត្ថិ អបរិយាបន្នោ, ចក្ខុវិញ្ញាណំ…បេ… មនោវិញ្ញាណំ. ឯវំ ពហុវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ.

អបរោបិ ¶ ពហុវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – ចក្ខុសម្ផស្សបច្ចយា វិញ្ញាណក្ខន្ធោ អត្ថិ សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ…បេ… អត្ថិ អជ្ឈត្តារម្មណោ, អត្ថិ ពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ កាមាវចរោ, អត្ថិ រូបាវចរោ, អត្ថិ អរូបាវចរោ, អត្ថិ អបរិយាបន្នោ; សោតសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… ឃានសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… ជិវ្ហាសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… កាយសម្ផស្សបច្ចយា…បេ… មនោសម្ផស្សបច្ចយា វិញ្ញាណក្ខន្ធោ អត្ថិ សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ…បេ… អត្ថិ អជ្ឈត្តារម្មណោ, អត្ថិ ពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណោ, អត្ថិ កាមាវចរោ, អត្ថិ រូបាវចរោ, អត្ថិ អរូបាវចរោ, អត្ថិ អបរិយាបន្នោ; ចក្ខុវិញ្ញាណំ, សោតវិញ្ញាណំ, ឃានវិញ្ញាណំ, ជិវ្ហាវិញ្ញាណំ, កាយវិញ្ញាណំ, មនោវិញ្ញាណំ. ឯវំ ពហុវិធេន វិញ្ញាណក្ខន្ធោ.

អយំ វុច្ចតិ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ.

អភិធម្មភាជនីយំ.

៣. បញ្ហាបុច្ឆកំ

១៥០. បញ្ចក្ខន្ធា ¶ – រូបក្ខន្ធោ, វេទនាក្ខន្ធោ, សញ្ញាក្ខន្ធោ, សង្ខារក្ខន្ធោ, វិញ្ញាណក្ខន្ធោ.

១៥១. បញ្ចន្នំ ខន្ធានំ កតិ កុសលា, កតិ ¶ អកុសលា, កតិ អព្យាកតា…បេ… កតិ សរណា, កតិ អរណា?

១. តិកំ

១៥២. រូបក្ខន្ធោ ¶ អព្យាកតោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា កុសលា, សិយា អកុសលា, សិយា អព្យាកតា. ទ្វេ ខន្ធា ន វត្តព្ពា – ‘‘សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា’’តិបិ, ‘‘ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា’’តិបិ, ‘‘អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា’’តិបិ. តយោ ខន្ធា សិយា សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា, សិយា ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា, សិយា អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា. រូបក្ខន្ធោ នេវវិបាកនវិបាកធម្មធម្មោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា វិបាកា, សិយា វិបាកធម្មធម្មា, សិយា នេវវិបាកនវិបាកធម្មធម្មា. រូបក្ខន្ធោ សិយា ឧបាទិន្នុបាទានិយោ, សិយា អនុបាទិន្នុបាទានិយោ ¶ . ចត្តារោ ខន្ធា សិយា ឧបាទិន្នុបាទានិយា, សិយា អនុបាទិន្នុបាទានិយា, សិយា អនុបាទិន្នអនុបាទានិយា.

រូបក្ខន្ធោ អសំកិលិដ្ឋសំកិលេសិកោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា សំកិលិដ្ឋសំកិលេសិកា, សិយា អសំកិលិដ្ឋសំកិលេសិកា, សិយា អសំកិលិដ្ឋអសំកិលេសិកា. រូបក្ខន្ធោ អវិតក្កអវិចារោ. តយោ ខន្ធា សិយា សវិតក្កសវិចារា, សិយា អវិតក្កវិចារមត្តា, សិយា អវិតក្កអវិចារា. សង្ខារក្ខន្ធោ សិយា សវិតក្កសវិចារោ, សិយា អវិតក្កវិចារមត្តោ, សិយា អវិតក្កអវិចារោ, សិយា ន វត្តព្ពោ – ‘‘សវិតក្កសវិចារោ’’តិបិ, ‘‘អវិតក្កវិចារមត្តោ’’តិបិ, ‘‘អវិតក្កអវិចារោ’’តិបិ. រូបក្ខន្ធោ ន វត្តព្ពោ – ‘‘បីតិសហគតោ’’តិបិ, ‘‘សុខសហគតោ’’តិបិ, ‘‘ឧបេក្ខាសហគតោ’’តិបិ. វេទនាក្ខន្ធោ សិយា បីតិសហគតោ ន សុខសហគតោ ន ឧបេក្ខាសហគតោ, សិយា ន វត្តព្ពោ – ‘‘បីតិសហគតោ’’តិ. តយោ ¶ ខន្ធា សិយា ¶ បីតិសហគតា, សិយា សុខសហគតា, សិយា ឧបេក្ខាសហគតា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘បីតិសហគតា’’តិបិ, ‘‘សុខសហគតា’’តិបិ, ‘‘ឧបេក្ខាសហគតា’’តិបិ.

រូបក្ខន្ធោ នេវ ទស្សនេន ន ភាវនាយ បហាតព្ពោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា ទស្សនេន បហាតព្ពា, សិយា ភាវនាយ បហាតព្ពា, សិយា នេវ ទស្សនេន ន ភាវនាយ បហាតព្ពា. រូបក្ខន្ធោ នេវ ទស្សនេន ន ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា ទស្សនេន បហាតព្ពហេតុកា, សិយា ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកា, សិយា នេវ ទស្សនេន ន ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកា. រូបក្ខន្ធោ នេវាចយគាមិនាបចយគាមី. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា អាចយគាមិនោ, សិយា អបចយគាមិនោ, សិយា នេវាចយគាមិនាបចយគាមិនោ. រូបក្ខន្ធោ នេវសេក្ខនាសេក្ខោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា សេក្ខា, សិយា អសេក្ខា, សិយា នេវសេក្ខនាសេក្ខា. រូបក្ខន្ធោ បរិត្តោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា បរិត្តា, សិយា មហគ្គតា, សិយា អប្បមាណា. រូបក្ខន្ធោ អនារម្មណោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា បរិត្តារម្មណា, សិយា មហគ្គតារម្មណា, សិយា អប្បមាណារម្មណា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘បរិត្តារម្មណា’’តិបិ ¶ , ‘‘មហគ្គតារម្មណា’’តិបិ, ‘‘អប្បមាណារម្មណា’’តិបិ. រូបក្ខន្ធោ មជ្ឈិមោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា ហីនា, សិយា មជ្ឈិមា, សិយា បណីតា. រូបក្ខន្ធោ អនិយតោ ¶ . ចត្តារោ ខន្ធា សិយា មិច្ឆត្តនិយតា, សិយា សម្មត្តនិយតា, សិយា អនិយតា.

រូបក្ខន្ធោ អនារម្មណោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា មគ្គារម្មណា, សិយា មគ្គហេតុកា, សិយា មគ្គាធិបតិនោ, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘មគ្គារម្មណា’’តិបិ, ‘‘មគ្គហេតុកា’’តិបិ ¶ , ‘‘មគ្គាធិបតិនោ’’តិបិ; សិយា ឧប្បន្នា, សិយា អនុប្បន្នា, សិយា ឧប្បាទិនោ; សិយា អតីតា, សិយា អនាគតា, សិយា បច្ចុប្បន្នា. រូបក្ខន្ធោ អនារម្មណោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា អតីតារម្មណា, សិយា អនាគតារម្មណា, សិយា បច្ចុប្បន្នារម្មណា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘អតីតារម្មណា’’តិបិ, ‘‘អនាគតារម្មណា’’តិបិ, ‘‘បច្ចុប្បន្នារម្មណា’’តិបិ; សិយា អជ្ឈត្តា, សិយា ពហិទ្ធា, សិយា អជ្ឈត្តពហិទ្ធា. រូបក្ខន្ធោ អនារម្មណោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា អជ្ឈត្តារម្មណា, សិយា ពហិទ្ធារម្មណា, សិយា អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘អជ្ឈត្តារម្មណា’’តិបិ, ‘‘ពហិទ្ធារម្មណា’’តិបិ, ‘‘អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណា’’តិបិ. ចត្តារោ ខន្ធា អនិទស្សនអប្បដិឃា. រូបក្ខន្ធោ សិយា សនិទស្សនសប្បដិឃោ, សិយា អនិទស្សនសប្បដិឃោ, សិយា អនិទស្សនអប្បដិឃោ.

២. ទុកំ

១៥៣. ចត្តារោ ¶ ខន្ធា ន ហេតូ. សង្ខារក្ខន្ធោ សិយា ហេតុ, សិយា ន ហេតុ. រូបក្ខន្ធោ អហេតុកោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា សហេតុកា, សិយា អហេតុកា. រូបក្ខន្ធោ ហេតុវិប្បយុត្តោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា ហេតុសម្បយុត្តា, សិយា ហេតុវិប្បយុត្តា. រូបក្ខន្ធោ ន វត្តព្ពោ – ‘‘ហេតុ ចេវ សហេតុកោ ចា’’តិបិ, ‘‘សហេតុកោ ចេវ ន ច ហេតូ’’តិបិ. តយោ ខន្ធា ន វត្តព្ពា – ‘‘ហេតូ ចេវ សហេតុកា ចា’’តិ, សិយា សហេតុកា ចេវ ន ច ហេតូ, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘សហេតុកា ចេវ ន ច ហេតូ’’តិ. សង្ខារក្ខន្ធោ សិយា ហេតុ ចេវ សហេតុកោ ច, សិយា ¶ សហេតុកោ ចេវ ន ច ហេតុ, សិយា ន វត្តព្ពោ – ‘‘ហេតុ ចេវ សហេតុកោ ចា’’តិបិ, ‘‘សហេតុកោ ចេវ ន ច ហេតូ’’តិបិ. រូបក្ខន្ធោ ន វត្តព្ពោ – ‘‘ហេតុ ចេវ ហេតុសម្បយុត្តោ ចា’’តិបិ, ‘‘ហេតុសម្បយុត្តោ ចេវ ន ច ហេតូ’’តិបិ. តយោ ខន្ធា ន វត្តព្ពា – ‘‘ហេតូ ចេវ ហេតុសម្បយុត្តា ចា’’តិ, សិយា ហេតុសម្បយុត្តា ចេវ ន ច ហេតូ, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘ហេតុសម្បយុត្តា ចេវ ន ច ហេតូ’’តិ. សង្ខារក្ខន្ធោ សិយា ហេតុ ចេវ ហេតុសម្បយុត្តោ ច, សិយា ហេតុសម្បយុត្តោ ចេវ ន ¶ ច ហេតុ, សិយា ន វត្តព្ពោ – ‘‘ហេតុ ចេវ ហេតុសម្បយុត្តោ ចា’’តិបិ, ‘‘ហេតុសម្បយុត្តោ ចេវ ន ច ហេតូ’’តិបិ. រូបក្ខន្ធោ ន ហេតុ អហេតុកោ ¶ . តយោ ខន្ធា សិយា ន ហេតូ សហេតុកា, សិយា ន ហេតូ អហេតុកា. សង្ខារក្ខន្ធោ សិយា ន ហេតុ សហេតុកោ, សិយា ន ហេតុ អហេតុកោ, សិយា ន វត្តព្ពោ – ‘‘ន ហេតុ សហេតុកោ’’តិបិ, ‘‘ន ហេតុ អហេតុកោ’’តិបិ.

សប្បច្ចយា, សង្ខតា.

ចត្តារោ ខន្ធា អនិទស្សនា. រូបក្ខន្ធោ សិយា សនិទស្សនោ, សិយា អនិទស្សនោ. ចត្តារោ ខន្ធា អប្បដិឃា. រូបក្ខន្ធោ សិយា សប្បដិឃោ, សិយា អប្បដិឃោ. រូបក្ខន្ធោ រូបំ. ចត្តារោ ខន្ធា អរូបា. រូបក្ខន្ធោ លោកិយោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា លោកិយា, សិយា លោកុត្តរា; កេនចិ វិញ្ញេយ្យា, កេនចិ ន វិញ្ញេយ្យា.

ចត្តារោ ខន្ធា នោ អាសវា. សង្ខារក្ខន្ធោ សិយា អាសវោ, សិយា នោ អាសវោ. រូបក្ខន្ធោ សាសវោ. ចត្តារោ ខន្ធា ¶ សិយា សាសវា, សិយា អនាសវា. រូបក្ខន្ធោ អាសវវិប្បយុត្តោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា អាសវសម្បយុត្តា, សិយា អាសវវិប្បយុត្តា. រូបក្ខន្ធោ ¶ ន វត្តព្ពោ – ‘‘អាសវោ ចេវ សាសវោ ចា’’តិ, សាសវោ ចេវ នោ ច អាសវោ. តយោ ខន្ធា ន វត្តព្ពា – ‘‘អាសវា ចេវ សាសវា ចា’’តិ, សិយា សាសវា ចេវ នោ ច អាសវា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘សាសវា ចេវ នោ ច អាសវា’’តិ. សង្ខារក្ខន្ធោ សិយា អាសវោ ចេវ សាសវោ ច, សិយា សាសវោ ចេវ នោ ច អាសវោ, សិយា ន វត្តព្ពោ – ‘‘អាសវោ ចេវ សាសវោ ចា’’តិបិ, ‘‘សាសវោ ចេវ នោ ច អាសវោ’’តិបិ. រូបក្ខន្ធោ ន វត្តព្ពោ – ‘‘អាសវោ ចេវ អាសវសម្បយុត្តោ ចា’’តិបិ, ‘‘អាសវសម្បយុត្តោ ចេវ នោ ច អាសវោ’’តិបិ. តយោ ខន្ធា ន វត្តព្ពា – ‘‘អាសវា ចេវ អាសវសម្បយុត្តា ចា’’តិ, សិយា អាសវសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច អាសវា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘អាសវសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច អាសវា’’តិ. សង្ខារក្ខន្ធោ សិយា អាសវោ ចេវ អាសវសម្បយុត្តោ ច, សិយា អាសវសម្បយុត្តោ ចេវ នោ ច អាសវោ, សិយា ន វត្តព្ពោ – ‘‘អាសវោ ចេវ អាសវសម្បយុត្តោ ចា’’តិបិ, ‘‘អាសវសម្បយុត្តោ ចេវ នោ ច អាសវោ’’តិបិ. រូបក្ខន្ធោ អាសវវិប្បយុត្តសាសវោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា អាសវវិប្បយុត្តសាសវា, សិយា អាសវវិប្បយុត្តអនាសវា, សិយា ¶ ន វត្តព្ពា – ‘‘អាសវវិប្បយុត្តសាសវា’’តិបិ, ‘‘អាសវវិប្បយុត្តអនាសវា’’តិបិ.

ចត្តារោ ខន្ធា នោ សំយោជនា. សង្ខារក្ខន្ធោ សិយា សំយោជនំ, សិយា នោ សំយោជនំ. រូបក្ខន្ធោ សំយោជនិយោ. ចត្តារោ ខន្ធា ¶ សិយា សំយោជនិយា, សិយា អសំយោជនិយា. រូបក្ខន្ធោ សំយោជនវិប្បយុត្តោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា សំយោជនសម្បយុត្តា, សិយា សំយោជនវិប្បយុត្តា. រូបក្ខន្ធោ ន វត្តព្ពោ – ‘‘សំយោជនញ្ចេវ សំយោជនិយោ ចា’’តិ, ‘‘សំយោជនិយោ ចេវ នោ ច សំយោជនំ’’. តយោ ខន្ធា ន វត្តព្ពា – ‘‘សំយោជនា ចេវ សំយោជនិយា ចា’’តិ, សិយា សំយោជនិយា ចេវ ¶ នោ ច សំយោជនា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘សំយោជនិយា ចេវ នោ ច សំយោជនា’’តិ. សង្ខារក្ខន្ធោ សិយា សំយោជនញ្ចេវ សំយោជនិយោ ច, សិយា សំយោជនិយោ ចេវ នោ ច សំយោជនំ, សិយា ន វត្តព្ពោ – ‘‘សំយោជនញ្ចេវ សំយោជនិយោ ចា’’តិបិ, ‘‘សំយោជនិយោ ចេវ នោ ច សំយោជន’’ន្តិបិ. រូបក្ខន្ធោ ន វត្តព្ពោ – ‘‘សំយោជនញ្ចេវ សំយោជនសម្បយុត្តោ ចា’’តិបិ, ‘‘សំយោជនសម្បយុត្តោ ចេវ នោ ច សំយោជន’’ន្តិបិ. តយោ ខន្ធា ន វត្តព្ពា – ‘‘សំយោជនា ចេវ សំយោជនសម្បយុត្តា ចា’’តិ, សិយា សំយោជនសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច សំយោជនា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘សំយោជនសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច សំយោជនា’’តិ. សង្ខារក្ខន្ធោ សិយា សំយោជនញ្ចេវ សំយោជនសម្បយុត្តោ ច, សិយា សំយោជនសម្បយុត្តោ ចេវ នោ ច សំយោជនំ, សិយា ន វត្តព្ពោ – ‘‘សំយោជនញ្ចេវ សំយោជនសម្បយុត្តោ ¶ ចា’’តិបិ, ‘‘សំយោជនសម្បយុត្តោ ចេវ នោ ច សំយោជន’’ន្តិបិ. រូបក្ខន្ធោ សំយោជនវិប្បយុត្តសំយោជនិយោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា សំយោជនវិប្បយុត្តសំយោជនិយា, សិយា សំយោជនវិប្បយុត្តអសំយោជនិយា, សិយា ន ¶ វត្តព្ពា – ‘‘សំយោជនវិប្បយុត្តសំយោជនិយា’’តិបិ, ‘‘សំយោជនវិប្បយុត្តអសំយោជនិយា’’តិបិ.

ចត្តារោ ខន្ធា នោ គន្ថា. សង្ខារក្ខន្ធោ សិយា គន្ថោ, សិយា នោ គន្ថោ. រូបក្ខន្ធោ គន្ថនិយោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា គន្ថនិយា, សិយា អគន្ថនិយា. រូបក្ខន្ធោ គន្ថវិប្បយុត្តោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា គន្ថសម្បយុត្តា, សិយា គន្ថវិប្បយុត្តា. រូបក្ខន្ធោ ន វត្តព្ពោ – ‘‘គន្ថោ ចេវ គន្ថនិយោ ចា’’តិ, ‘‘គន្ថនិយោ ចេវ នោ ច គន្ថោ’’. តយោ ខន្ធា ន វត្តព្ពា ¶ – ‘‘គន្ថា ចេវ គន្ថនិយា ចា’’តិ, សិយា គន្ថនិយា ចេវ នោ ច គន្ថា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘គន្ថនិយា ចេវ នោ ច គន្ថា’’តិ. សង្ខារក្ខន្ធោ សិយា គន្ថោ ចេវ គន្ថនិយោ ច, សិយា គន្ថនិយោ ចេវ នោ ច គន្ថោ, សិយា ន វត្តព្ពោ – ‘‘គន្ថោ ចេវ គន្ថនិយោ ចា’’តិបិ, ‘‘គន្ថនិយោ ចេវ នោ ច គន្ថោ’’តិបិ. រូបក្ខន្ធោ ន វត្តព្ពោ – ‘‘គន្ថោ ចេវ គន្ថសម្បយុត្តោ ចា’’តិបិ, ‘‘គន្ថសម្បយុត្តោ ចេវ នោ ច គន្ថោ’’តិបិ. តយោ ខន្ធា ន វត្តព្ពា – ‘‘គន្ថា ចេវ គន្ថសម្បយុត្តា ចា’’តិ, សិយា គន្ថសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច គន្ថា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘គន្ថសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច គន្ថា’’តិ. សង្ខារក្ខន្ធោ សិយា គន្ថោ ចេវ គន្ថសម្បយុត្តោ ច, សិយា គន្ថសម្បយុត្តោ ចេវ នោ ច គន្ថោ, សិយា ន វត្តព្ពោ – ‘‘គន្ថោ ចេវ គន្ថសម្បយុត្តោ ចា’’តិបិ, ‘‘គន្ថសម្បយុត្តោ ចេវ នោ ច គន្ថោ’’តិ បិ. រូបក្ខន្ធោ គន្ថវិប្បយុត្តគន្ថនិយោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា គន្ថវិប្បយុត្តគន្ថនិយា ¶ , សិយា គន្ថវិប្បយុត្តអគន្ថនិយា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘គន្ថវិប្បយុត្តគន្ថនិយា’’តិបិ, ‘‘គន្ថវិប្បយុត្តអគន្ថនិយា’’តិបិ.

ចត្តារោ ខន្ធា នោ ឱឃា…បេ… នោ យោគា…បេ… នោ ¶ នីវរណា. សង្ខារក្ខន្ធោ សិយា នីវរណំ, សិយា នោ នីវរណំ. រូបក្ខន្ធោ នីវរណិយោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា នីវរណិយា, សិយា អនីវរណិយា. រូបក្ខន្ធោ នីវរណវិប្បយុត្តោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា នីវរណសម្បយុត្តា, សិយា នីវរណវិប្បយុត្តា. រូបក្ខន្ធោ ន វត្តព្ពោ – ‘‘នីវរណញ្ចេវ នីវរណិយោ ចា’’តិ, ‘‘នីវរណិយោ ចេវ នោ ច នីវរណំ’’. តយោ ខន្ធា ន វត្តព្ពា – ‘‘នីវរណា ចេវ នីវរណិយា ចា’’តិ, សិយា នីវរណិយា ចេវ នោ ច នីវរណា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘នីវរណិយា ចេវ នោ ច នីវរណា’’តិ. សង្ខារក្ខន្ធោ សិយា នីវរណញ្ចេវ នីវរណិយោ ¶ ច, សិយា នីវរណិយោ ចេវ នោ ច នីវរណំ, សិយា ន វត្តព្ពោ – ‘‘នីវរណញ្ចេវ នីវរណិយោ ចា’’តិបិ, ‘‘នីវរណិយោ ចេវ នោ ច នីវរណ’’ន្តិបិ. រូបក្ខន្ធោ ន វត្តព្ពោ – ‘‘នីវរណញ្ចេវ នីវរណសម្បយុត្តោ ចា’’តិបិ, ‘‘នីវរណសម្បយុត្តោ ចេវ នោ ច នីវរណ’’ន្តិបិ. តយោ ខន្ធា ន វត្តព្ពា – ‘‘នីវរណា ចេវ នីវរណសម្បយុត្តា ចា’’តិ, សិយា នីវរណសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច នីវរណា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘នីវរណសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច នីវរណា’’តិ. សង្ខារក្ខន្ធោ សិយា នីវរណញ្ចេវ នីវរណសម្បយុត្តោ ច, សិយា នីវរណសម្បយុត្តោ ចេវ នោ ច នីវរណំ, សិយា ន វត្តព្ពោ – ‘‘នីវរណញ្ចេវ នីវរណសម្បយុត្តោ ចា’’តិបិ, ‘‘នីវរណសម្បយុត្តោ ចេវ នោ ¶ ច នីវរណ’’ន្តិបិ. រូបក្ខន្ធោ ¶ នីវរណវិប្បយុត្តនីវរណិយោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា នីវរណវិប្បយុត្តនីវរណិយា, សិយា នីវរណវិប្បយុត្តអនីវរណិយា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘នីវរណវិប្បយុត្តនីវរណិយា’’តិបិ, ‘‘នីវរណវិប្បយុត្តអនីវរណិយា’’តិបិ.

ចត្តារោ ខន្ធា នោ បរាមាសា. សង្ខារក្ខន្ធោ សិយា បរាមាសោ, សិយា នោ បរាមាសោ. រូបក្ខន្ធោ បរាមដ្ឋោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា បរាមដ្ឋា, សិយា អបរាមដ្ឋា. រូបក្ខន្ធោ បរាមាសវិប្បយុត្តោ. តយោ ខន្ធា សិយា បរាមាសសម្បយុត្តា, សិយា បរាមាសវិប្បយុត្តា. សង្ខារក្ខន្ធោ សិយា បរាមាសសម្បយុត្តោ, សិយា បរាមាសវិប្បយុត្តោ, សិយា ន វត្តព្ពោ – ‘‘បរាមាសសម្បយុត្តោ’’តិបិ, ‘‘បរាមាសវិប្បយុត្តោ’’តិបិ. រូបក្ខន្ធោ ន វត្តព្ពោ – ‘‘បរាមាសោ ចេវ បរាមដ្ឋោ ចា’’តិ, ‘‘បរាមដ្ឋោ ចេវ នោ ច បរាមាសោ’’. តយោ ខន្ធា ន វត្តព្ពា – ‘‘បរាមាសា ចេវ បរាមដ្ឋា ចា’’តិ, សិយា បរាមដ្ឋា ចេវ នោ ច បរាមាសា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘បរាមដ្ឋា ចេវ នោ ច បរាមាសា’’តិ. សង្ខារក្ខន្ធោ សិយា បរាមាសោ ចេវ បរាមដ្ឋោ ច, សិយា បរាមដ្ឋោ ចេវ នោ ច បរាមាសោ, សិយា ន វត្តព្ពោ – ‘‘បរាមាសោ ចេវ បរាមដ្ឋោ ចា’’តិបិ, ‘‘បរាមដ្ឋោ ចេវ នោ ច បរាមាសោ’’តិបិ. រូបក្ខន្ធោ បរាមាសវិប្បយុត្តបរាមដ្ឋោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា បរាមាសវិប្បយុត្តបរាមដ្ឋា, សិយា បរាមាសវិប្បយុត្តអបរាមដ្ឋា ¶ , សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘បរាមាសវិប្បយុត្តបរាមដ្ឋា’’តិបិ, ‘‘បរាមាសវិប្បយុត្តអបរាមដ្ឋា’’តិបិ.

រូបក្ខន្ធោ ¶ អនារម្មណោ. ចត្តារោ ខន្ធា សារម្មណា. វិញ្ញាណក្ខន្ធោ ចិត្តំ. ចត្តារោ ខន្ធា នោ ចិត្តា. តយោ ខន្ធា ចេតសិកា. ទ្វេ ខន្ធា អចេតសិកា. តយោ ខន្ធា ចិត្តសម្បយុត្តា ¶ . រូបក្ខន្ធោ ចិត្តវិប្បយុត្តោ. វិញ្ញាណក្ខន្ធោ ន វត្តព្ពោ – ‘‘ចិត្តេន សម្បយុត្តោ’’តិបិ, ‘‘ចិត្តេន វិប្បយុត្តោ’’តិបិ. តយោ ខន្ធា ចិត្តសំសដ្ឋា. រូបក្ខន្ធោ ចិត្តវិសំសដ្ឋោ. វិញ្ញាណក្ខន្ធោ ន វត្តព្ពោ – ‘‘ចិត្តេន សំសដ្ឋោ’’តិបិ, ‘‘ចិត្តេន វិសំសដ្ឋោ’’តិបិ. តយោ ខន្ធា ចិត្តសមុដ្ឋានា. វិញ្ញាណក្ខន្ធោ នោ ចិត្តសមុដ្ឋានោ. រូបក្ខន្ធោ សិយា ចិត្តសមុដ្ឋានោ, សិយា នោ ចិត្តសមុដ្ឋានោ. តយោ ខន្ធា ចិត្តសហភុនោ. វិញ្ញាណក្ខន្ធោ នោ ចិត្តសហភូ. រូបក្ខន្ធោ សិយា ចិត្តសហភូ, សិយា នោ ចិត្តសហភូ. តយោ ខន្ធា ចិត្តានុបរិវត្តិនោ. វិញ្ញាណក្ខន្ធោ នោ ចិត្តានុបរិវត្តិ. រូបក្ខន្ធោ ¶ សិយា ចិត្តានុបរិវត្តិ, សិយា នោ ចិត្តានុបរិវត្តិ. តយោ ខន្ធា ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានា. ទ្វេ ខន្ធា នោ ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានា. តយោ ខន្ធា ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានសហភុនោ. ទ្វេ ខន្ធា នោ ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានសហភុនោ. តយោ ខន្ធា ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានានុបរិវត្តិនោ. ទ្វេ ខន្ធា នោ ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានានុបរិវត្តិនោ.

វិញ្ញាណក្ខន្ធោ អជ្ឈត្តិកោ. តយោ ខន្ធា ពាហិរា. រូបក្ខន្ធោ សិយា អជ្ឈត្តិកោ, សិយា ពាហិរោ. ចត្តារោ ខន្ធា នោ ឧបាទា. រូបក្ខន្ធោ សិយា ឧបាទា, សិយា នោ ឧបាទា, សិយា ឧបាទិន្នា, សិយា អនុបាទិន្នា. ចត្តារោ ¶ ខន្ធា នោ ឧបាទានា. សង្ខារក្ខន្ធោ សិយា ឧបាទានំ, សិយា នោ ឧបាទានំ. រូបក្ខន្ធោ ឧបាទានិយោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា ឧបាទានិយា, សិយា អនុបាទានិយា. រូបក្ខន្ធោ ឧបាទានវិប្បយុត្តោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា ឧបាទានសម្បយុត្តា, សិយា ឧបាទានវិប្បយុត្តា. រូបក្ខន្ធោ ន វត្តព្ពោ – ‘‘ឧបាទានញ្ចេវ ឧបាទានិយោ ចា’’តិ, ‘‘ឧបាទានិយោ ចេវ នោ ច ឧបាទានំ’’. តយោ ខន្ធា ន វត្តព្ពា – ‘‘ឧបាទានញ្ចេវ ឧបាទានិយា ចា’’តិ, សិយា ឧបាទានិយា ចេវ នោ ច ឧបាទានា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘ឧបាទានិយា ចេវ នោ ច ឧបាទានា’’តិ. សង្ខារក្ខន្ធោ សិយា ឧបាទានញ្ចេវ ឧបាទានិយោ ច, សិយា ឧបាទានិយោ ចេវ នោ ច ឧបាទានំ, សិយា ន វត្តព្ពោ – ‘‘ឧបាទានញ្ចេវ ឧបាទានិយោ ចា’’តិបិ, ‘‘ឧបាទានិយោ ចេវ នោ ច ឧបាទាន’’ន្តិបិ. រូបក្ខន្ធោ ន វត្តព្ពោ – ‘‘ឧបាទានញ្ចេវ ឧបាទានសម្បយុត្តោ ¶ ចា’’តិបិ, ‘‘ឧបាទានសម្បយុត្តោ ចេវ នោ ច ឧបាទាន’’ន្តិបិ. តយោ ខន្ធា ន វត្តព្ពា – ‘‘ឧបាទានា ចេវ ឧបាទានសម្បយុត្តា ចា’’តិ, សិយា ឧបាទានសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច ឧបាទានា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘ឧបាទានសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច ឧបាទានា’’តិ. សង្ខារក្ខន្ធោ សិយា ឧបាទានញ្ចេវ ឧបាទានសម្បយុត្តោ ច, សិយា ឧបាទានសម្បយុត្តោ ចេវ នោ ច ឧបាទានំ, សិយា ន វត្តព្ពោ – ‘‘ឧបាទានញ្ចេវ ¶ ឧបាទានសម្បយុត្តោ ចា’’តិបិ, ‘‘ឧបាទានសម្បយុត្តោ ចេវ នោ ច ឧបាទាន’’ន្តិបិ. រូបក្ខន្ធោ ឧបាទានវិប្បយុត្តឧបាទានិយោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា ឧបាទានវិប្បយុត្តឧបាទានិយា, សិយា ឧបាទានវិប្បយុត្តអនុបាទានិយា ¶ , សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘ឧបាទានវិប្បយុត្តឧបាទានិយា’’តិបិ, ‘‘ឧបាទានវិប្បយុត្តអនុបាទានិយា’’តិបិ.

ចត្តារោ ខន្ធា នោ កិលេសា. សង្ខារក្ខន្ធោ សិយា កិលេសោ, សិយា នោ កិលេសោ. រូបក្ខន្ធោ សំកិលេសិកោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា សំកិលេសិកា ¶ , សិយា អសំកិលេសិកា. រូបក្ខន្ធោ អសំកិលិដ្ឋោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា សំកិលិដ្ឋា, សិយា អសំកិលិដ្ឋា. រូបក្ខន្ធោ កិលេសវិប្បយុត្តោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា កិលេសសម្បយុត្តា, សិយា កិលេសវិប្បយុត្តា. រូបក្ខន្ធោ ន វត្តព្ពោ – ‘‘កិលេសោ ចេវ សំកិលេសិកោ ចា’’តិ, ‘‘សំកិលេសិកោ ចេវ នោ ច កិលេសោ’’. តយោ ខន្ធា ន វត្តព្ពា – ‘‘កិលេសា ចេវ សំកិលេសិកា ចា’’តិ, សិយា សំកិលេសិកា ចេវ នោ ច កិលេសា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘សំកិលេសិកា ចេវ នោ ច កិលេសា’’តិ. សង្ខារក្ខន្ធោ សិយា កិលេសោ ចេវ សំកិលេសិកោ ច, សិយា សំកិលេសិកោ ចេវ នោ ច កិលេសោ, សិយា ន វត្តព្ពោ – ‘‘កិលេសោ ចេវ សំកិលេសិកោ ចា’’តិបិ, ‘‘សំកិលេសិកោ ចេវ នោ ច កិលេសោ’’តិបិ. រូបក្ខន្ធោ ន វត្តព្ពោ – ‘‘កិលេសោ ចេវ សំកិលិដ្ឋោ ចា’’តិបិ, ‘‘សំកិលិដ្ឋោ ចេវ នោ ¶ ច កិលេសោ’’តិបិ. តយោ ខន្ធា ន វត្តព្ពា – ‘‘កិលេសោ ចេវ សំកិលិដ្ឋា ចា’’តិ, សិយា សំកិលិដ្ឋា ចេវ នោ ច កិលេសា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘សំកិលិដ្ឋា ចេវ នោ ច កិលេសា’’តិ. សង្ខារក្ខន្ធោ សិយា កិលេសោ ចេវ សំកិលិដ្ឋោ ច, សិយា សំកិលិដ្ឋោ ចេវ នោ ច កិលេសោ, សិយា ន វត្តព្ពោ – ‘‘កិលេសោ ចេវ សំកិលិដ្ឋោ ចា’’តិបិ, ‘‘សំកិលិដ្ឋោ ចេវ នោ ច កិលេសោ’’តិបិ.

រូបក្ខន្ធោ ន វត្តព្ពោ – ‘‘កិលេសោ ចេវ កិលេសសម្បយុត្តោ ចា’’តិបិ, ‘‘កិលេសសម្បយុត្តោ ចេវ នោ ច កិលេសោ’’តិបិ. តយោ ខន្ធា ន វត្តព្ពា – ‘‘កិលេសា ចេវ កិលេសសម្បយុត្តា ចា’’តិ, សិយា កិលេសសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច កិលេសា, សិយា ន វត្តព្ពា – កិលេសសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច កិលេសា’’តិ. សង្ខារក្ខន្ធោ សិយា កិលេសោ ចេវ កិលេសសម្បយុត្តោ ច, សិយា កិលេសសម្បយុត្តោ ចេវ នោ ច កិលេសោ, សិយា ន វត្តព្ពោ – ‘‘កិលេសោ ចេវ កិលេសសម្បយុត្តោ ចា’’តិបិ, ‘‘កិលេសសម្បយុត្តោ ចេវ នោ ច កិលេសោ’’តិបិ. រូបក្ខន្ធោ កិលេសវិប្បយុត្តសំកិលេសិកោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា កិលេសវិប្បយុត្តសំកិលេសិកា ¶ , សិយា ¶ កិលេសវិប្បយុត្តអសំកិលេសិកា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘កិលេសវិប្បយុត្តសំកិលេសិកា’’តិបិ, ‘‘កិលេសវិប្បយុត្តអសំកិលេសិកា’’តិបិ.

រូបក្ខន្ធោ ន ទស្សនេន បហាតព្ពោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា ទស្សនេន បហាតព្ពា, សិយា ន ទស្សនេន បហាតព្ពា. រូបក្ខន្ធោ ន ភាវនាយ បហាតព្ពោ ¶ . ចត្តារោ ខន្ធា សិយា ភាវនាយ បហាតព្ពា, សិយា ន ភាវនាយ បហាតព្ពា. រូបក្ខន្ធោ ន ទស្សនេន បហាតព្ពហេតុកោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា ទស្សនេន បហាតព្ពហេតុកា, សិយា ន ទស្សនេន បហាតព្ពហេតុកា. រូបក្ខន្ធោ ន ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកា, សិយា ន ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកា. រូបក្ខន្ធោ អវិតក្កោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា សវិតក្កា, សិយា អវិតក្កា. រូបក្ខន្ធោ អវិចារោ. ចត្តារោ ¶ ខន្ធា សិយា សវិចារា, សិយា អវិចារា. រូបក្ខន្ធោ អប្បីតិកោ, ចត្តារោ ខន្ធា សិយា សប្បីតិកា, សិយា អប្បីតិកា. រូបក្ខន្ធោ ន បីតិសហគតោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា បីតិសហគតា, សិយា ន បីតិសហគតា. ទ្វេ ខន្ធា ន សុខសហគតា. តយោ ខន្ធា សិយា សុខសហគតា, សិយា ន សុខសហគតា. ទ្វេ ខន្ធា ន ឧបេក្ខាសហគតា. តយោ ខន្ធា សិយា ឧបេក្ខាសហគតា, សិយា ន ឧបេក្ខាសហគតា.

រូបក្ខន្ធោ កាមាវចរោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា កាមាវចរា, សិយា ន កាមាវចរា. រូបក្ខន្ធោ ន រូបាវចរោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា រូបាវចរា, សិយា ន រូបាវចរា. រូបក្ខន្ធោ ន អរូបាវចរោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា អរូបាវចរា, សិយា ន អរូបាវចរា. រូបក្ខន្ធោ បរិយាបន្នោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា បរិយាបន្នា, សិយា អបរិយាបន្នា. រូបក្ខន្ធោ អនិយ្យានិកោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា និយ្យានិកា, សិយា អនិយ្យានិកា. រូបក្ខន្ធោ អនិយតោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា និយតា, សិយា អនិយតា. រូបក្ខន្ធោ សឧត្តរោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា សឧត្តរា, សិយា អនុត្តរា. រូបក្ខន្ធោ អរណោ. ចត្តារោ ខន្ធា សិយា សរណា, សិយា អរណាតិ.

បញ្ហាបុច្ឆកំ.

ខន្ធវិភង្គោ និដ្ឋិតោ.

២. អាយតនវិភង្គោ

១. សុត្តន្តភាជនីយំ

១៥៤. ទ្វាទសាយតនានិ ¶ ¶ ¶ ¶ – ចក្ខាយតនំ, រូបាយតនំ, សោតាយតនំ, សទ្ទាយតនំ, ឃានាយតនំ, គន្ធាយតនំ, ជិវ្ហាយតនំ, រសាយតនំ, កាយាយតនំ, ផោដ្ឋព្ពាយតនំ, មនាយតនំ, ធម្មាយតនំ.

ចក្ខុំ អនិច្ចំ ទុក្ខំ អនត្តា វិបរិណាមធម្មំ. រូបា អនិច្ចា ទុក្ខា អនត្តា វិបរិណាមធម្មា. សោតំ អនិច្ចំ ទុក្ខំ អនត្តា វិបរិណាមធម្មំ. សទ្ទា អនិច្ចា ទុក្ខា អនត្តា វិបរិណាមធម្មា. ឃានំ អនិច្ចំ ទុក្ខំ អនត្តា វិបរិណាមធម្មំ. គន្ធា អនិច្ចា ទុក្ខា អនត្តា វិបរិណាមធម្មា. ជិវ្ហា អនិច្ចា ទុក្ខា អនត្តា វិបរិណាមធម្មា. រសា អនិច្ចា ទុក្ខា អនត្តា វិបរិណាមធម្មា. កាយោ អនិច្ចោ ទុក្ខោ អនត្តា វិបរិណាមធម្មោ. ផោដ្ឋព្ពា អនិច្ចា ទុក្ខា អនត្តា វិបរិណាមធម្មា. មនោ អនិច្ចោ ទុក្ខោ អនត្តា វិបរិណាមធម្មោ. ធម្មា អនិច្ចា ទុក្ខា អនត្តា វិបរិណាមធម្មា.

សុត្តន្តភាជនីយំ.

២. អភិធម្មភាជនីយំ

១៥៥. ទ្វាទសាយតនានិ ¶ – ចក្ខាយតនំ, សោតាយតនំ, ឃានាយតនំ, ជិវ្ហាយតនំ, កាយាយតនំ, មនាយតនំ, រូបាយតនំ, សទ្ទាយតនំ, គន្ធាយតនំ, រសាយតនំ, ផោដ្ឋព្ពាយតនំ, ធម្មាយតនំ.

១៥៦. តត្ថ កតមំ ចក្ខាយតនំ? យំ ចក្ខុ [ចក្ខុំ (សី. ស្យា. ក.) ធ. ស. ៥៩៦-៥៩៩] ចតុន្នំ មហាភូតានំ ឧបាទាយ បសាទោ អត្តភាវបរិយាបន្នោ អនិទស្សនោ សប្បដិឃោ, យេន ចក្ខុនា ¶ អនិទស្សនេន សប្បដិឃេន រូបំ សនិទស្សនំ សប្បដិឃំ បស្សិ វា បស្សតិ វា បស្សិស្សតិ វា បស្សេ វា, ចក្ខុម្បេតំ ចក្ខាយតនម្បេតំ ចក្ខុធាតុបេសា ចក្ខុន្ទ្រិយម្បេតំ លោកោបេសោ ទ្វារាបេសា សមុទ្ទោបេសោ បណ្ឌរម្បេតំ ខេត្តម្បេតំ វត្ថុម្បេតំ នេត្តម្បេតំ នយនម្បេតំ ឱរិមំ តីរម្បេតំ សុញ្ញោ គាមោបេសោ. ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘ចក្ខាយតនំ’’ ¶ .

១៥៧. តត្ថ ¶ កតមំ សោតាយតនំ? យំ សោតំ ចតុន្នំ មហាភូតានំ ឧបាទាយ បសាទោ អត្តភាវបរិយាបន្នោ អនិទស្សនោ សប្បដិឃោ, យេន សោតេន អនិទស្សនេន សប្បដិឃេន សទ្ទំ អនិទស្សនំ សប្បដិឃំ សុណិ វា សុណាតិ វា សុណិស្សតិ វា សុណេ វា, សោតម្បេតំ សោតាយតនម្បេតំ សោតធាតុបេសា សោតិន្ទ្រិយម្បេតំ លោកោបេសោ ទ្វារាបេសា សមុទ្ទោបេសោ បណ្ឌរម្បេតំ ខេត្តម្បេតំ វត្ថុម្បេតំ ឱរិមំ តីរម្បេតំ សុញ្ញោ គាមោបេសោ. ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘សោតាយតនំ’’.

១៥៨. តត្ថ កតមំ ឃានាយតនំ? យំ ឃានំ ចតុន្នំ មហាភូតានំ ឧបាទាយ បសាទោ អត្តភាវបរិយាបន្នោ អនិទស្សនោ សប្បដិឃោ, យេន ឃានេន អនិទស្សនេន សប្បដិឃេន គន្ធំ អនិទស្សនំ សប្បដិឃំ ឃាយិ វា ឃាយតិ វា ឃាយិស្សតិ វា ឃាយេ វា, ឃានម្បេតំ ឃានាយតនម្បេតំ ឃានធាតុបេសា ឃានិន្ទ្រិយម្បេតំ លោកោបេសោ ទ្វារាបេសា សមុទ្ទោបេសោ បណ្ឌរម្បេតំ ខេត្តម្បេតំ វត្ថុម្បេតំ ឱរិមំ តីរម្បេតំ សុញ្ញោ គាមោបេសោ. ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘ឃានាយតនំ’’.

១៥៩. តត្ថ កតមំ ជិវ្ហាយតនំ? យា ជិវ្ហា ចតុន្នំ មហាភូតានំ ឧបាទាយ បសាទោ អត្តភាវបរិយាបន្នោ អនិទស្សនោ សប្បដិឃោ, យាយ ជិវ្ហាយ អនិទស្សនាយ សប្បដិឃាយ រសំ អនិទស្សនំ សប្បដិឃំ សាយិ វា សាយតិ វា សាយិស្សតិ វា សាយេ វា, ជិវ្ហាបេសា ជិវ្ហាយតនម្បេតំ ¶ ជិវ្ហាធាតុបេសា ជីវ្ហិន្ទ្រិយម្បេតំ លោកោបេសោ ទ្វារាបេសា សមុទ្ទោបេសោ បណ្ឌរម្បេតំ ខេត្តម្បេតំ វត្ថុម្បេតំ ឱរិមំ តីរម្បេតំ សុញ្ញោ គាមោបេសោ. ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘ជិវ្ហាយតនំ’’.

១៦០. តត្ថ កតមំ កាយាយតនំ? យោ កាយោ ចតុន្នំ មហាភូតានំ ឧបាទាយ បសាទោ អត្តភាវបរិយាបន្នោ អនិទស្សនោ សប្បដិឃោ, យេន កាយេន អនិទស្សនេន សប្បដិឃេន ផោដ្ឋព្ពំ អនិទស្សនំ សប្បដិឃំ ផុសិ វា ផុសតិ វា ផុសិស្សតិ វា ផុសេ វា, កាយោបេសោ កាយាយតនម្បេតំ កាយធាតុបេសា កាយិន្ទ្រិយម្បេតំ លោកោបេសោ ទ្វារាបេសា សមុទ្ទោបេសោ បណ្ឌរម្បេតំ ខេត្តម្បេតំ វត្ថុម្បេតំ ឱរិមំ តីរម្បេតំ សុញ្ញោ គាមោបេសោ. ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘កាយាយតនំ’’.

១៦១. តត្ថ ¶ កតមំ មនាយតនំ? ឯកវិធេន មនាយតនំ – ផស្សសម្បយុត្តំ.

ទុវិធេន មនាយតនំ – អត្ថិ សហេតុកំ, អត្ថិ អហេតុកំ.

តិវិធេន មនាយតនំ – អត្ថិ កុសលំ, អត្ថិ អកុសលំ, អត្ថិ អព្យាកតំ.

ចតុព្ពិធេន មនាយតនំ – អត្ថិ កាមាវចរំ, អត្ថិ រូបាវចរំ, អត្ថិ អរូបាវចរំ, អត្ថិ អបរិយាបន្នំ.

បញ្ចវិធេន មនាយតនំ – អត្ថិ សុខិន្ទ្រិយសម្បយុត្តំ, អត្ថិ ទុក្ខិន្ទ្រិយសម្បយុត្តំ, អត្ថិ សោមនស្សិន្ទ្រិយសម្បយុត្តំ, អត្ថិ ទោមនស្សិន្ទ្រិយសម្បយុត្តំ, អត្ថិ ឧបេក្ខិន្ទ្រិយសម្បយុត្តំ.

ឆព្ពិធេន មនាយតនំ – ចក្ខុវិញ្ញាណំ, សោតវិញ្ញាណំ, ឃានវិញ្ញាណំ, ជិវ្ហាវិញ្ញាណំ, កាយវិញ្ញាណំ, មនោវិញ្ញាណំ. ឯវំ ឆព្ពិធេន មនាយតនំ.

សត្តវិធេន មនាយតនំ – ចក្ខុវិញ្ញាណំ, សោតវិញ្ញាណំ, ឃានវិញ្ញាណំ, ជិវ្ហាវិញ្ញាណំ, កាយវិញ្ញាណំ, មនោធាតុ, មនោវិញ្ញាណធាតុ. ឯវំ សត្តវិធេន មនាយតនំ.

អដ្ឋវិធេន មនាយតនំ – ចក្ខុវិញ្ញាណំ, សោតវិញ្ញាណំ, ឃានវិញ្ញាណំ, ជិវ្ហាវិញ្ញាណំ, កាយវិញ្ញាណំ ¶ អត្ថិ សុខសហគតំ, អត្ថិ ទុក្ខសហគតំ, មនោធាតុ, មនោវិញ្ញាណធាតុ. ឯវំ អដ្ឋវិធេន មនាយតនំ.

នវវិធេន មនាយតនំ – ចក្ខុវិញ្ញាណំ, សោតវិញ្ញាណំ, ឃានវិញ្ញាណំ, ជិវ្ហាវិញ្ញាណំ, កាយវិញ្ញាណំ, មនោធាតុ, មនោវិញ្ញាណធាតុ អត្ថិ កុសលំ, អត្ថិ អកុសលំ, អត្ថិ អព្យាកតំ. ឯវំ នវវិធេន មនាយតនំ.

ទសវិធេន មនាយតនំ – ចក្ខុវិញ្ញាណំ, សោតវិញ្ញាណំ, ឃានវិញ្ញាណំ, ជិវ្ហាវិញ្ញាណំ, កាយវិញ្ញាណំ អត្ថិ សុខសហគតំ, អត្ថិ ទុក្ខសហគតំ, មនោធាតុ, មនោវិញ្ញាណធាតុ អត្ថិ កុសលំ, អត្ថិ អកុសលំ, អត្ថិ អព្យាកតំ. ឯវំ ទសវិធេន មនាយតនំ.

ឯកវិធេន មនាយតនំ – ផស្សសម្បយុត្តំ.

ទុវិធេន មនាយតនំ – អត្ថិ សហេតុកំ, អត្ថិ អហេតុកំ.

តិវិធេន ¶ មនាយតនំ – អត្ថិ សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តំ, អត្ថិ ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តំ, អត្ថិ អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តំ…បេ…. ឯវំ ពហុវិធេន មនាយតនំ. ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘មនាយតនំ’’.

១៦២. តត្ថ ¶ កតមំ រូបាយតនំ? យំ រូបំ ចតុន្នំ មហាភូតានំ ឧបាទាយ វណ្ណនិភា សនិទស្សនំ សប្បដិឃំ នីលំ បីតកំ លោហិតកំ [បីតំ លោហិតំ (សី.)] ឱទាតំ កាឡកំ មញ្ជិដ្ឋកំ [មញ្ជេដ្ឋកំ (សី. ស្យា.)] ហរិ ហរិវណ្ណំ អម្ពង្កុរវណ្ណំ ទីឃំ រស្សំ អណុំ ថូលំ វដ្ដំ បរិមណ្ឌលំ ចតុរស្សំ ឆឡំសំ អដ្ឋំសំ សោឡសំសំ និន្នំ ថលំ ឆាយា អាតបោ អាលោកោ អន្ធការោ អព្ភា មហិកា ធូមោ រជោ ចន្ទមណ្ឌលស្ស វណ្ណនិភា សូរិយមណ្ឌលស្ស [សុរិយមណ្ឌលស្ស (សី. ស្យា. កំ.)] វណ្ណនិភា តារករូបានំ វណ្ណនិភា អាទាសមណ្ឌលស្ស វណ្ណនិភា មណិសង្ខមុត្តវេឡុរិយស្ស វណ្ណនិភា ជាតរូបរជតស្ស វណ្ណនិភា, យំ វា បនញ្ញម្បិ អត្ថិ រូបំ ចតុន្នំ មហាភូតានំ ឧបាទាយ វណ្ណនិភា សនិទស្សនំ សប្បដិឃំ, យំ រូបំ សនិទស្សនំ សប្បដិឃំ ចក្ខុនា អនិទស្សនេន សប្បដិឃេន បស្សិ វា បស្សតិ វា បស្សិស្សតិ វា បស្សេ វា, រូបម្បេតំ រូបាយតនម្បេតំ រូបធាតុបេសា. ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘រូបាយតនំ’’.

១៦៣. តត្ថ ¶ កតមំ សទ្ទាយតនំ? យោ សទ្ទោ ចតុន្នំ មហាភូតានំ ឧបាទាយ អនិទស្សនោ សប្បដិឃោ ភេរិសទ្ទោ មុទិង្គសទ្ទោ [មុតិង្គសទ្ធោ (សី.)] សង្ខសទ្ទោ បណវសទ្ទោ គីតសទ្ទោ វាទិតសទ្ទោ សម្មសទ្ទោ បាណិសទ្ទោ សត្តានំ និគ្ឃោសសទ្ទោ ធាតូនំ សន្និឃាតសទ្ទោ វាតសទ្ទោ ឧទកសទ្ទោ មនុស្សសទ្ទោ អមនុស្សសទ្ទោ, យោ វា បនញ្ញោបិ អត្ថិ សទ្ទោ ចតុន្នំ មហាភូតានំ ឧបាទាយ អនិទស្សនោ សប្បដិឃោ, យំ សទ្ទំ អនិទស្សនំ សប្បដិឃំ សោតេន អនិទស្សនេន សប្បដិឃេន សុណិ វា សុណាតិ វា សុណិស្សតិ វា សុណេ វា, សទ្ទោបេសោ សទ្ទាយតនម្បេតំ សទ្ទធាតុបេសា. ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘សទ្ទាយតនំ’’.

១៦៤. តត្ថ កតមំ គន្ធាយតនំ? យោ គន្ធោ ចតុន្នំ មហាភូតានំ ឧបាទាយ អនិទស្សនោ សប្បដិឃោ មូលគន្ធោ សារគន្ធោ តចគន្ធោ បត្តគន្ធោ បុប្ផគន្ធោ ផលគន្ធោ អាមគន្ធោ វិស្សគន្ធោ សុគន្ធោ ទុគ្គន្ធោ, យោ វា បនញ្ញោបិ អត្ថិ គន្ធោ ចតុន្នំ មហាភូតានំ ឧបាទាយ អនិទស្សនោ សប្បដិឃោ ¶ , យំ គន្ធំ អនិទស្សនំ សប្បដិឃំ ឃានេន អនិទស្សនេន សប្បដិឃេន ឃាយិ វា ឃាយតិ វា ឃាយិស្សតិ វា ឃាយេ វា, គន្ធោបេសោ គន្ធាយតនម្បេតំ គន្ធធាតុបេសា. ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘គន្ធាយតនំ’’.

១៦៥. តត្ថ កតមំ រសាយតនំ? យោ រសោ ចតុន្នំ មហាភូតានំ ឧបាទាយ អនិទស្សនោ សប្បដិឃោ មូលរសោ ខន្ធរសោ តចរសោ បត្តរសោ បុប្ផរសោ ផលរសោ អម្ពិលំ មធុរំ តិត្តកំ កដុកំ លោណិកំ [លបិលកំ (សី.), លម្បិកំ (ក. សី.)] ខារិកំ លម្ពិកំ កសាវោ សាទុ អសាទុ, យោ វា បនញ្ញោបិ អត្ថិ រសោ ចតុន្នំ មហាភូតានំ ឧបាទាយ អនិទស្សនោ សប្បដិឃោ, យំ រសំ អនិទស្សនំ សប្បដិឃំ ជិវ្ហាយ អនិទស្សនាយ សប្បដិឃាយ សាយិ វា សាយតិ វា សាយិស្សតិ វា សាយេ វា, រសោបេសោ រសាយតនម្បេតំ រសធាតុបេសា. ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘រសាយតនំ’’.

១៦៦. តត្ថ កតមំ ផោដ្ឋព្ពាយតនំ? បថវីធាតុ តេជោធាតុ វាយោធាតុ កក្ខឡំ មុទុកំ សណ្ហំ ផរុសំ សុខសម្ផស្សំ ទុក្ខសម្ផស្សំ គរុកំ លហុកំ, យំ ផោដ្ឋព្ពំ អនិទស្សនំ សប្បដិឃំ កាយេន អនិទស្សនេន សប្បដិឃេន ផុសិ វា ផុសតិ វា ផុសិស្សតិ វា ផុសេ វា, ផោដ្ឋព្ពោបេសោ ផោដ្ឋព្ពាយតនម្បេតំ ផោដ្ឋព្ពធាតុបេសា. ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘ផោដ្ឋព្ពាយតនំ’’.

១៦៧. តត្ថ ¶ កតមំ ធម្មាយតនំ? វេទនាក្ខន្ធោ, សញ្ញាក្ខន្ធោ, សង្ខារក្ខន្ធោ, យញ្ច រូបំ អនិទស្សនអប្បដិឃំ ធម្មាយតនបរិយាបន្នំ, អសង្ខតា ច ធាតុ.

តត្ថ កតមោ វេទនាក្ខន្ធោ? ឯកវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ. ទុវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ សហេតុកោ, អត្ថិ អហេតុកោ. តិវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ កុសលោ, អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ…បេ… ឯវំ ទសវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ…បេ… ឯវំ ពហុវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ. អយំ វុច្ចតិ ‘‘វេទនាក្ខន្ធោ’’.

តត្ថ កតមោ សញ្ញាក្ខន្ធោ? ឯកវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ. ទុវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ សហេតុកោ, អត្ថិ អហេតុកោ. តិវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ កុសលោ, អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ ¶ អព្យាកតោ…បេ… ឯវំ ទសវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ…បេ… ឯវំ ពហុវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ. អយំ វុច្ចតិ ‘‘សញ្ញាក្ខន្ធោ’’.

តត្ថ កតមោ សង្ខារក្ខន្ធោ? ឯកវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – ចិត្តសម្បយុត្តោ. ទុវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ ហេតុ, អត្ថិ ន ហេតុ. តិវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ កុសលោ, អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ…បេ… ឯវំ ទសវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ…បេ… ឯវំ ពហុវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ. អយំ វុច្ចតិ ‘‘សង្ខារក្ខន្ធោ’’.

តត្ថ កតមំ ¶ រូបំ អនិទស្សនអប្បដិឃំ ធម្មាយតនបរិយាបន្នំ? ឥត្ថិន្ទ្រិយំ បុរិសិន្ទ្រិយំ…បេ… កពឡីការោ អាហារោ. ឥទំ វុច្ចតិ រូបំ ‘‘អនិទស្សនអប្បដិឃំ ធម្មាយតនបរិយាបន្នំ’’.

តត្ថ កតមា អសង្ខតា ធាតុ? រាគក្ខយោ ¶ , ទោសក្ខយោ, មោហក្ខយោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អសង្ខតា ធាតុ’’.

ឥទំ វុច្ចតិ ធម្មាយតនំ.

អភិធម្មភាជនីយំ.

៣. បញ្ហាបុច្ឆកំ

១៦៨. ទ្វាទសាយតនានិ ¶ – ចក្ខាយតនំ, រូបាយតនំ, សោតាយតនំ, សទ្ទាយតនំ, ឃានាយតនំ, គន្ធាយតនំ, ជិវ្ហាយតនំ, រសាយតនំ, កាយាយតនំ, ផោដ្ឋព្ពាយតនំ, មនាយតនំ, ធម្មាយតនំ.

១៦៩. ទ្វាទសន្នំ អាយតនានំ កតិ កុសលា, កតិ អកុសលា, កតិ អព្យាកតា…បេ… កតិ សរណា, កតិ អរណា?

១. តិកំ

១៧០. ទសាយតនា អព្យាកតា. ទ្វាយតនា សិយា កុសលា, សិយា អកុសលា, សិយា អព្យាកតា. ទសាយតនា ន វត្តព្ពា – ‘‘សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា’’តិបិ, ‘‘ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា’’តិបិ, ‘‘អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា’’តិបិ. មនាយតនំ សិយា សុខាយ វេទនាយ ¶ សម្បយុត្តំ, សិយា ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តំ, សិយា អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តំ. ធម្មាយតនំ សិយា សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តំ, សិយា ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តំ, សិយា អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តំ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្ត’’ន្តិបិ, ‘‘ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្ត’’ន្តិបិ, ‘‘អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្ត’’ន្តិបិ. ទសាយតនា នេវវិបាកនវិបាកធម្មធម្មា. ទ្វាយតនា សិយា វិបាកា, សិយា វិបាកធម្មធម្មា, សិយា នេវវិបាកនវិបាកធម្មធម្មា.

បញ្ចាយតនា ឧបាទិន្នុបាទានិយា. សទ្ទាយតនំ ¶ អនុបាទិន្នុបាទានិយំ. ចត្តារោ អាយតនា សិយា ឧបាទិន្នុបាទានិយា, សិយា អនុបាទិន្នុបាទានិយា, សិយា អនុបាទានិយា. ទ្វាយតនា សិយា ឧបាទិន្នុបាទានិយា, សិយា អនុបាទិន្នុបាទានិយា, សិយា អនុបាទិន្នអនុបាទានិយា. ទសាយតនា អសំកិលិដ្ឋសំកិលេសិកា. ទ្វាយតនា សិយា សំកិលិដ្ឋសំកិលេសិកា, សិយា អសំកិលិដ្ឋសំកិលេសិកា, សិយា អសំកិលិដ្ឋអសំកិលេសិកា. ទសាយតនា អវិតក្កអវិចារា. មនាយតនំ សិយា សវិតក្កសវិចារំ, សិយា អវិតក្កវិចារមត្តំ, សិយា អវិតក្កអវិចារំ. ធម្មាយតនំ សិយា សវិតក្កសវិចារំ, សិយា អវិតក្កវិចារមត្តំ, សិយា អវិតក្កអវិចារំ ¶ , សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘សវិតក្កសវិចារ’’ន្តិបិ, ‘‘អវិតក្កវិចារមត្ត’’ន្តិបិ, ‘‘អវិតក្កអវិចារ’’ន្តិបិ. ទសាយតនា ន វត្តព្ពា – ‘‘បីតិសហគតា’’តិបិ, ‘‘សុខសហគតា’’តិបិ, ‘‘ឧបេក្ខាសហគតា’’តិបិ. ទ្វាយតនា សិយា បីតិសហគតា, សិយា ¶ សុខសហគតា, សិយា ឧបេក្ខាសហគតា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘បីតិសហគតា’’តិបិ, ‘‘សុខសហគតា’’តិបិ, ‘‘ឧបេក្ខាសហគតា’’តិបិ.

ទសាយតនា នេវ ទស្សនេន ន ភាវនាយ បហាតព្ពា. ទ្វាយតនា សិយា ទស្សនេន បហាតព្ពា, សិយា ភាវនាយ បហាតព្ពា, សិយា នេវ ទស្សនេន ន ភាវនាយ បហាតព្ពា. ទសាយតនា នេវ ទស្សនេន ន ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកា. ទ្វាយតនា សិយា ទស្សនេន បហាតព្ពហេតុកា, សិយា ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកា, សិយា នេវ ទស្សនេន ន ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកា. ទសាយតនា នេវាចយគាមិនាបចយគាមិនោ. ទ្វាយតនា សិយា អាចយគាមិនោ, សិយា អបចយគាមិនោ, សិយា នេវាចយគាមិនាបចយគាមិនោ. ទសាយតនា ¶ នេវសេក្ខនាសេក្ខា. ទ្វាយតនា សិយា សេក្ខា, សិយា អសេក្ខា ¶ , សិយា នេវសេក្ខនាសេក្ខា. ទសាយតនា បរិត្តា. ទ្វាយតនា សិយា បរិត្តា, សិយា មហគ្គតា, សិយា អប្បមាណា. ទសាយតនា អនារម្មណា. ទ្វាយតនា សិយា បរិត្តារម្មណា, សិយា មហគ្គតារម្មណា, សិយា អប្បមាណារម្មណា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘បរិត្តារម្មណា’’តិបិ, ‘‘មហគ្គតារម្មណា’’តិបិ, ‘‘អប្បមាណារម្មណា’’តិបិ. ទសាយតនា មជ្ឈិមា. ទ្វាយតនា សិយា ហីនា, សិយា មជ្ឈិមា, សិយា បណីតា. ទសាយតនា អនិយតា. ទ្វាយតនា សិយា មិច្ឆត្តនិយតា, សិយា សម្មត្តនិយតា, សិយា អនិយតា.

ទសាយតនា អនារម្មណា. ទ្វាយតនា សិយា មគ្គារម្មណា, សិយា មគ្គហេតុកា, សិយា មគ្គាធិបតិនោ, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘មគ្គារម្មណា’’តិបិ, ‘‘មគ្គហេតុកា’’តិបិ, ‘‘មគ្គាធិបតិនោ’’តិបិ. បញ្ចាយតនា សិយា ឧប្បន្នា, សិយា ឧប្បាទិនោ, ន វត្តព្ពា – ‘‘អនុប្បន្នា’’តិ. សទ្ទាយតនំ សិយា ឧប្បន្នំ, សិយា អនុប្បន្នំ, ន វត្តព្ពំ – ‘‘ឧប្បាទី’’តិ. បញ្ចាយតនា សិយា ឧប្បន្នា, សិយា អនុប្បន្នា, សិយា ឧប្បាទិនោ. ធម្មាយតនំ សិយា ឧប្បន្នំ, សិយា អនុប្បន្នំ, សិយា ឧប្បាទិ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘ឧប្បន្ន’’ន្តិបិ, ‘‘អនុប្បន្ន’’ន្តិបិ, ‘‘ឧប្បាទី’’តិបិ. ឯកាទសាយតនា សិយា អតីតា, សិយា អនាគតា, សិយា បច្ចុប្បន្នា. ធម្មាយតនំ សិយា អតីតំ, សិយា អនាគតំ, សិយា បច្ចុប្បន្នំ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘អតីត’’ន្តិបិ, ‘‘អនាគត’’ន្តិបិ, ‘‘បច្ចុប្បន្ន’’ន្តិបិ. ទសាយតនា អនារម្មណា. ទ្វាយតនា សិយា ¶ អតីតារម្មណា, សិយា អនាគតារម្មណា ¶ , សិយា បច្ចុប្បន្នារម្មណា, សិយា ន វត្តព្ពា ¶ – ‘‘អតីតារម្មណា’’តិបិ, ‘‘អនាគតារម្មណា’’តិបិ, ‘‘បច្ចុប្បន្នារម្មណា’’តិបិ; សិយា អជ្ឈត្តា, សិយា ពហិទ្ធា, សិយា អជ្ឈត្តពហិទ្ធា. ទសាយតនា អនារម្មណា. ទ្វាយតនា សិយា អជ្ឈត្តារម្មណា, សិយា ពហិទ្ធារម្មណា, សិយា អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘អជ្ឈត្តារម្មណា’’តិបិ, ‘‘ពហិទ្ធារម្មណា’’តិបិ, ‘‘អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណា’’តិបិ. រូបាយតនំ សនិទស្សនសប្បដិឃំ. នវាយតនា អនិទស្សនសប្បដិឃា. ទ្វាយតនា អនិទស្សនអប្បដិឃា.

២. ទុកំ

១៧១. ឯកាទសាយតនា ន ហេតូ. ធម្មាយតនំ សិយា ហេតុ, សិយា ន ហេតុ. ទសាយតនា អហេតុកា. ទ្វាយតនា សិយា សហេតុកា, សិយា អហេតុកា. ទសាយតនា ហេតុវិប្បយុត្តា. ទ្វាយតនា សិយា ហេតុសម្បយុត្តា, សិយា ហេតុវិប្បយុត្តា. ទសាយតនា ន វត្តព្ពា – ‘‘ហេតូ ¶ ចេវ សហេតុកា ចា’’តិបិ, ‘‘សហេតុកា ចេវ ន ច ហេតូ’’តិបិ. មនាយតនំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘ហេតុ ចេវ សហេតុកញ្ចា’’តិ, សិយា សហេតុកញ្ចេវ ន ច ហេតុ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘សហេតុកញ្ចេវ ន ច ហេតូ’’តិ. ធម្មាយតនំ សិយា ហេតុ ចេវ សហេតុកញ្ច, សិយា សហេតុកញ្ចេវ ន ច ហេតុ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘ហេតុ ចេវ សហេតុកញ្ចា’’តិបិ, ‘‘សហេតុកញ្ចេវ ន ច ហេតូ’’តិបិ. ទសាយតនា ន វត្តព្ពា – ‘‘ហេតូ ចេវ ហេតុសម្បយុត្តា ចា’’តិបិ, ‘‘ហេតុសម្បយុត្តា ចេវ ន ច ហេតូ’’តិបិ. មនាយតនំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘ហេតុ ចេវ ហេតុសម្បយុត្តញ្ចា’’តិ, សិយា ហេតុសម្បយុត្តញ្ចេវ ន ច ហេតុ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘ហេតុសម្បយុត្តញ្ចេវ ន ¶ ច ហេតូ’’តិ. ធម្មាយតនំ សិយា ហេតុ ចេវ ហេតុសម្បយុត្តញ្ច, សិយា ហេតុសម្បយុត្តញ្ចេវ ន ច ហេតុ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘ហេតុ ចេវ ហេតុសម្បយុត្តញ្ចា’’តិបិ, ‘‘ហេតុសម្បយុត្តញ្ចេវ ន ច ហេតូ’’តិបិ. ទសាយតនា ន ហេតូអហេតុកា. មនាយតនំ សិយា ន ហេតុសហេតុកំ, សិយា ន ហេតុអហេតុកំ. ធម្មាយតនំ សិយា ន ហេតុសហេតុកំ, សិយា ន ហេតុអហេតុកំ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘ន ហេតុសហេតុក’’ន្តិបិ, ‘‘ន ហេតុអហេតុក’’ន្តិបិ.

ឯកាទសាយតនា សប្បច្ចយា. ធម្មាយតនំ សិយា សប្បច្ចយំ, សិយា អប្បច្ចយំ. ឯកាទសាយតនា សង្ខតា. ធម្មាយតនំ សិយា សង្ខតំ, សិយា អសង្ខតំ. រូបាយតនំ សនិទស្សនំ. ឯកាទសាយតនា ¶ អនិទស្សនា. ទសាយតនា ¶ សប្បដិឃា. ទ្វាយតនា អប្បដិឃា. ទសាយតនា រូបា. មនាយតនំ អរូបំ. ធម្មាយតនំ សិយា រូបំ, សិយា អរូបំ. ទសាយតនា លោកិយា. ទ្វាយតនា សិយា លោកិយា, សិយា លោកុត្តរា; កេនចិ វិញ្ញេយ្យា, កេនចិ ន វិញ្ញេយ្យា.

ឯកាទសាយតនា នោ អាសវា. ធម្មាយតនំ សិយា អាសវោ, សិយា នោ អាសវោ. ទសាយតនា សាសវា. ទ្វាយតនា សិយា សាសវា, សិយា អនាសវា. ទសាយតនា អាសវវិប្បយុត្តា. ទ្វាយតនា សិយា អាសវសម្បយុត្តា, សិយា អាសវវិប្បយុត្តា. ទសាយតនា ន វត្តព្ពា – ‘‘អាសវា ចេវ សាសវា ចា’’តិ, ‘‘សាសវា ចេវ នោ ច អាសវា’’. មនាយតនំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘អាសវោ ចេវ សាសវញ្ចា’’តិ, សិយា សាសវញ្ចេវ នោ ច អាសវោ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘សាសវញ្ចេវ នោ ច អាសវោ’’តិ. ធម្មាយតនំ សិយា អាសវោ ចេវ សាសវញ្ច, សិយា សាសវញ្ចេវ នោ ច ¶ អាសវោ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘អាសវោ ចេវ សាសវញ្ចា’’តិបិ, ‘‘សាសវញ្ចេវ នោ ច អាសវោ’’តិបិ. ទសាយតនា ន វត្តព្ពា – ‘‘អាសវា ចេវ អាសវសម្បយុត្តា ចា’’តិបិ, ‘‘អាសវសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច អាសវា’’តិបិ. មនាយតនំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘អាសវោ ចេវ អាសវសម្បយុត្តញ្ចា’’តិ, សិយា អាសវសម្បយុត្តញ្ចេវ នោ ច អាសវោ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘អាសវសម្បយុត្តញ្ចេវ នោ ច អាសវោ’’តិ. ធម្មាយតនំ សិយា ¶ អាសវោ ចេវ អាសវសម្បយុត្តញ្ច, សិយា អាសវសម្បយុត្តញ្ចេវ នោ ច អាសវោ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘អាសវោ ចេវ អាសវសម្បយុត្តញ្ចា’’តិបិ, ‘‘អាសវសម្បយុត្តញ្ចេវ នោ ច អាសវោ’’តិបិ. ទសាយតនា អាសវវិប្បយុត្តសាសវា. ទ្វាយតនា សិយា អាសវវិប្បយុត្តសាសវា, សិយា អាសវវិប្បយុត្តអនាសវា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘អាសវវិប្បយុត្តសាសវា’’តិបិ, ‘‘អាសវវិប្បយុត្តអនាសវា’’តិបិ.

ឯកាទសាយតនា នោ សំយោជនា. ធម្មាយតនំ សិយា សំយោជនំ, សិយា នោ សំយោជនំ. ទសាយតនា សំយោជនិយា. ទ្វាយតនា សិយា សំយោជនិយា, សិយា អសំយោជនិយា. ទសាយតនា សំយោជនវិប្បយុត្តា. ទ្វាយតនា សិយា សំយោជនសម្បយុត្តា, សិយា សំយោជនវិប្បយុត្តា. ទសាយតនា ន វត្តព្ពា – ‘‘សំយោជនា ចេវ សំយោជនិយា ចា’’តិ, សំយោជនិយា ចេវ នោ ច សំយោជនា. មនាយតនំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘សំយោជនញ្ចេវ សំយោជនិយញ្ចា’’តិ, សិយា សំយោជនិយញ្ចេវ នោ ច សំយោជនំ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘សំយោជនិយញ្ចេវ នោ ច សំយោជន’’ន្តិ. ធម្មាយតនំ ¶ សិយា សំយោជនញ្ចេវ សំយោជនិយញ្ច, សិយា សំយោជនិយញ្ចេវ នោ ច សំយោជនំ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘សំយោជនញ្ចេវ ¶ សំយោជនិយ’’ន្តិបិ, ‘‘សំយោជនិយញ្ចេវ នោ ច សំយោជន’’ន្តិបិ. ទសាយតនា ន វត្តព្ពា – ‘‘សំយោជនា ចេវ សំយោជនសម្បយុត្តា ចា’’តិបិ, ‘‘សំយោជនសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច សំយោជនា’’តិបិ. មនាយតនំ ¶ ន វត្តព្ពំ – ‘‘សំយោជនញ្ចេវ សំយោជនសម្បយុត្តញ្ចា’’តិ, សិយា សំយោជនសម្បយុត្តញ្ចេវ នោ ច សំយោជនំ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘សំយោជនសម្បយុត្តញ្ចេវ នោ ច សំយោជន’’ន្តិ. ធម្មាយតនំ សិយា សំយោជនញ្ចេវ សំយោជនសម្បយុត្តញ្ច, សិយា សំយោជនសម្បយុត្តញ្ចេវ នោ ច សំយោជនំ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘សំយោជនញ្ចេវ សំយោជនសម្បយុត្តញ្ចា’’តិបិ, ‘‘សំយោជនសម្បយុត្តញ្ចេវ នោ ច សំយោជន’’ន្តិបិ. ទសាយតនា សំយោជនវិប្បយុត្តសំយោជនិយា ¶ . ទ្វាយតនា សិយា សំយោជនវិប្បយុត្តសំយោជនិយា, សិយា សំយោជនវិប្បយុត្តអសំយោជនិយា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘សំយោជនវិប្បយុត្តសំយោជនិយា’’តិបិ, ‘‘សំយោជនវិប្បយុត្តអសំយោជនិយា’’តិបិ.

ឯកាទសាយតនា នោ គន្ថា. ធម្មាយតនំ សិយា គន្ថោ, សិយា នោ គន្ថោ. ទសាយតនា គន្ថនិយា. ទ្វាយតនា សិយា គន្ថនិយា, សិយា អគន្ថនិយា. ទសាយតនា គន្ថវិប្បយុត្តា. ទ្វាយតនា សិយា គន្ថសម្បយុត្តា, សិយា គន្ថវិប្បយុត្តា. ទសាយតនា ន វត្តព្ពា – ‘‘គន្ថា ចេវ គន្ថនិយា ចា’’តិ, គន្ថនិយា ចេវ នោ ច គន្ថា. មនាយតនំ ន វត្តព្ពំ ¶ – ‘‘គន្ថោ ចេវ គន្ថនិយញ្ចា’’តិ, សិយា គន្ថនិយញ្ចេវ នោ ច គន្ថោ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘គន្ថនិយញ្ចេវ នោ ច គន្ថោ’’តិ. ធម្មាយតនំ សិយា គន្ថោ ចេវ គន្ថនិយញ្ច, សិយា គន្ថនិយញ្ចេវ នោ ច គន្ថោ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘គន្ថោ ចេវ គន្ថនិយញ្ចា’’តិបិ, ‘‘គន្ថនិយញ្ចេវ នោ ច គន្ថោ’’តិបិ. ទសាយតនា ន វត្តព្ពា – ‘‘គន្ថា ចេវ គន្ថសម្បយុត្តា ចា’’តិបិ, ‘‘គន្ថសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច គន្ថា’’តិបិ. មនាយតនំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘គន្ថោ ចេវ គន្ថសម្បយុត្តញ្ចា’’តិ, សិយា គន្ថសម្បយុត្តញ្ចេវ នោ ច គន្ថោ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘គន្ថសម្បយុត្តញ្ចេវ នោ ច គន្ថោ’’តិ. ធម្មាយតនំ សិយា គន្ថោ ចេវ គន្ថសម្បយុត្តញ្ច, សិយា គន្ថសម្បយុត្តញ្ចេវ នោ ច គន្ថោ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘គន្ថោ ចេវ គន្ថសម្បយុត្តញ្ចា’’តិបិ, ‘‘គន្ថសម្បយុត្តញ្ចេវ នោ ច គន្ថោ’’តិបិ. ទសាយតនា គន្ថវិប្បយុត្តគន្ថនិយា. ទ្វាយតនា សិយា គន្ថវិប្បយុត្តគន្ថនិយា, សិយា គន្ថវិប្បយុត្តអគន្ថនិយា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘គន្ថវិប្បយុត្តគន្ថនិយា’’តិបិ, ‘‘គន្ថវិប្បយុត្តអគន្ថនិយា’’តិបិ.

ឯកាទសាយតនា នោ ឱឃា…បេ… នោ យោគា…បេ… នោ នីវរណា. ធម្មាយតនំ សិយា ¶ នីវរណំ, សិយា នោ នីវរណំ. ទសាយតនា នីវរណិយា. ទ្វាយតនា សិយា ¶ នីវរណិយា, សិយា អនីវរណិយា. ទសាយតនា នីវរណវិប្បយុត្តា. ទ្វាយតនា សិយា នីវរណសម្បយុត្តា, សិយា នីវរណវិប្បយុត្តា. ទសាយតនា ន វត្តព្ពា – ‘‘នីវរណា ចេវ នីវរណិយា ចា’’តិ, នីវរណិយា ចេវ នោ ច នីវរណា. មនាយតនំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘នីវរណញ្ចេវ នីវរណិយញ្ចា’’តិ ¶ , សិយា នីវរណិយញ្ចេវ នោ ច នីវរណំ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘នីវរណិយញ្ចេវ នោ ច នីវរណ’’ន្តិ. ធម្មាយតនំ សិយា នីវរណញ្ចេវ នីវរណិយញ្ច, សិយា នីវរណិយញ្ចេវ នោ ច នីវរណំ, សិយា ¶ ន វត្តព្ពំ – ‘‘នីវរណញ្ចេវ នីវរណិយញ្ចា’’តិបិ, ‘‘នីវរណិយញ្ចេវ នោ ច នីវរណ’’ន្តិបិ. ទសាយតនា ន វត្តព្ពា – ‘‘នីវរណា ចេវ នីវរណសម្បយុត្តា ចា’’តិបិ, ‘‘នីវរណសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច នីវរណា’’តិបិ. មនាយតនំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘នីវរណញ្ចេវ នីវរណសម្បយុត្តញ្ចា’’តិ, សិយា នីវរណសម្បយុត្តញ្ចេវ នោ ច នីវរណំ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘នីវរណសម្បយុត្តញ្ចេវ នោ ច នីវរណ’’ន្តិ. ធម្មាយតនំ សិយា នីវរណញ្ចេវ នីវរណសម្បយុត្តញ្ច, សិយា នីវរណសម្បយុត្តញ្ចេវ នោ ច នីវរណំ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘នីវរណញ្ចេវ នីវរណសម្បយុត្តញ្ចា’’តិបិ, ‘‘នីវរណសម្បយុត្តញ្ចេវ នោ ច នីវរណ’’ន្តិបិ. ទសាយតនា នីវរណវិប្បយុត្តនីវរណិយា. ទ្វាយតនា សិយា នីវរណវិប្បយុត្តនីវរណិយា, សិយា នីវរណវិប្បយុត្តអនីវរណិយា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘នីវរណវិប្បយុត្តនីវរណិយា’’តិបិ, ‘‘នីវរណវិប្បយុត្តអនីវរណិយា’’តិបិ.

ឯកាទសាយតនា នោ បរាមាសា. ធម្មាយតនំ សិយា បរាមាសោ, សិយា នោ បរាមាសោ. ទសាយតនា បរាមដ្ឋា. ទ្វាយតនា សិយា បរាមដ្ឋា, សិយា អបរាមដ្ឋា. ទសាយតនា បរាមាសវិប្បយុត្តា. មនាយតនំ សិយា បរាមាសសម្បយុត្តំ, សិយា បរាមាសវិប្បយុត្តំ. ធម្មាយតនំ សិយា បរាមាសសម្បយុត្តំ, សិយា បរាមាសវិប្បយុត្តំ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘បរាមាសសម្បយុត្ត’’ន្តិបិ, ‘‘បរាមាសវិប្បយុត្ត’’ន្តិបិ. ទសាយតនា ន ¶ វត្តព្ពា – ‘‘បរាមាសា ចេវ បរាមដ្ឋា ចា’’តិ, ‘‘បរាមដ្ឋា ចេវ នោ ច បរាមាសា’’. មនាយតនំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘បរាមាសោ ចេវ បរាមដ្ឋញ្ចា’’តិ, សិយា បរាមដ្ឋញ្ចេវ នោ ច បរាមាសោ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘បរាមដ្ឋញ្ចេវ នោ ច បរាមាសោ’’តិ. ធម្មាយតនំ សិយា បរាមាសោ ចេវ បរាមដ្ឋញ្ច, សិយា បរាមដ្ឋញ្ចេវ នោ ច បរាមាសោ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘បរាមាសោ ចេវ បរាមដ្ឋញ្ចា’’តិបិ, ‘‘បរាមដ្ឋញ្ចេវ នោ ច បរាមាសោ’’តិបិ. ទសាយតនា បរាមាសវិប្បយុត្តបរាមដ្ឋា. ទ្វាយតនា សិយា បរាមាសវិប្បយុត្តបរាមដ្ឋា ¶ , សិយា បរាមាសវិប្បយុត្តអបរាមដ្ឋា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘បរាមាសវិប្បយុត្តបរាមដ្ឋា’’តិបិ ¶ , ‘‘បរាមាសវិប្បយុត្តអបរាមដ្ឋា’’តិបិ.

ទសាយតនា អនារម្មណា. មនាយតនំ សារម្មណំ. ធម្មាយតនំ សិយា សារម្មណំ, សិយា អនារម្មណំ. មនាយតនំ ចិត្តំ. ឯកាទសាយតនា នោ ចិត្តា. ឯកាទសាយតនា អចេតសិកា. ធម្មាយតនំ សិយា ចេតសិកំ, សិយា អចេតសិកំ. ទសាយតនា ចិត្តវិប្បយុត្តា. ធម្មាយតនំ សិយា ចិត្តសម្បយុត្តំ, សិយា ចិត្តវិប្បយុត្តំ. មនាយតនំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘ចិត្តេន សម្បយុត្ត’’ន្តិបិ ¶ , ‘‘ចិត្តេន វិប្បយុត្ត’’ន្តិបិ. ទសាយតនា ចិត្តវិសំសដ្ឋា. ធម្មាយតនំ សិយា ចិត្តសំសដ្ឋំ, សិយា ចិត្តវិសំសដ្ឋំ. មនាយតនំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘ចិត្តេន សំសដ្ឋ’’ន្តិបិ, ‘‘ចិត្តេន វិសំសដ្ឋ’’ន្តិបិ. ឆាយតនា នោ ចិត្តសមុដ្ឋានា. ឆាយតនា សិយា ចិត្តសមុដ្ឋានា, សិយា នោ ចិត្តសមុដ្ឋានា. ឯកាទសាយតនា នោ ចិត្តសហភុនោ. ធម្មាយតនំ សិយា ចិត្តសហភូ ¶ , សិយា នោ ចិត្តសហភូ. ឯកាទសាយតនា នោ ចិត្តានុបរិវត្តិនោ. ធម្មាយតនំ សិយា ចិត្តានុបរិវត្តិ, សិយា នោ ចិត្តានុបរិវត្តិ. ឯកាទសាយតនា នោ ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានា. ធម្មាយតនំ សិយា ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានំ, សិយា នោ ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានំ. ឯកាទសាយតនា នោ ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានសហភុនោ. ធម្មាយតនំ សិយា ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានសហភូ, សិយា នោ ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានសហភូ. ឯកាទសាយតនា នោ ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានានុបរិវត្តិនោ. ធម្មាយតនំ សិយា ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានានុបរិវត្តិ, សិយា នោ ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានានុបរិវត្តិ.

ឆាយតនា អជ្ឈត្តិកា. ឆាយតនា ពាហិរា. នវាយតនា ឧបាទា. ទ្វាយតនា នោ ឧបាទា. ធម្មាយតនំ សិយា ឧបាទា, សិយា នោ ឧបាទា. បញ្ចាយតនា ឧបាទិន្នា. សទ្ទាយតនំ អនុបាទិន្នំ. ឆាយតនា សិយា ឧបាទិន្នា, សិយា អនុបាទិន្នា. ឯកាទសាយតនា នោ ឧបាទានា. ធម្មាយតនំ សិយា ឧបាទានំ, សិយា នោ ឧបាទានំ. ទសាយតនា ឧបាទានិយា. ទ្វាយតនា សិយា ឧបាទានិយា, សិយា អនុបាទានិយា. ទសាយតនា ឧបាទានវិប្បយុត្តា. ទ្វាយតនា សិយា ឧបាទានសម្បយុត្តា, សិយា ឧបាទានវិប្បយុត្តា. ទសាយតនា ន វត្តព្ពា – ‘‘ឧបាទានា ចេវ ឧបាទានិយា ចា’’តិ, ឧបាទានិយា ចេវ នោ ច ឧបាទានា. មនាយតនំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘ឧបាទានញ្ចេវ ឧបាទានិយញ្ចា’’តិ, សិយា ឧបាទានិយញ្ចេវ នោ ច ឧបាទានំ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘ឧបាទានិយញ្ចេវ នោ ច ឧបាទាន’’ន្តិ. ធម្មាយតនំ សិយា ឧបាទានញ្ចេវ ¶ ឧបាទានិយញ្ច, សិយា ឧបាទានិយញ្ចេវ នោ ច ឧបាទានំ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘ឧបាទានញ្ចេវ ¶ ¶ ឧបាទានិយញ្ចា’’តិបិ, ‘‘ឧបាទានិយញ្ចេវ នោ ច ឧបាទាន’’ន្តិបិ. ទសាយតនា ន វត្តព្ពា – ‘‘ឧបាទានា ចេវ ឧបាទានសម្បយុត្តា ចា’’តិបិ, ‘‘ឧបាទានសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច ឧបាទានា’’តិបិ. មនាយតនំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘ឧបាទានិយញ្ចេវ ឧបាទានសម្បយុត្តញ្ចា’’តិ, សិយា ឧបាទានសម្បយុត្តញ្ចេវ នោ ច ឧបាទានំ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘ឧបាទានសម្បយុត្តញ្ចេវ នោ ច ឧបាទាន’’ន្តិ. ធម្មាយតនំ សិយា ឧបាទានញ្ចេវ ឧបាទានសម្បយុត្តញ្ច, សិយា ឧបាទានសម្បយុត្តញ្ចេវ នោ ច ឧបាទានំ ¶ , សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘ឧបាទានញ្ចេវ ឧបាទានសម្បយុត្តញ្ចា’’តិបិ, ‘‘ឧបាទានសម្បយុត្តញ្ចេវ នោ ច ឧបាទាន’’ន្តិបិ. ទសាយតនា ឧបាទានវិប្បយុត្តឧបាទានិយា. ទ្វាយតនា សិយា ឧបាទានសម្បយុត្តឧបាទានិយា, សិយា ឧបាទានវិប្បយុត្តអនុបាទានិយា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘ឧបាទានវិប្បយុត្តឧបាទានិយា’’តិបិ, ‘‘ឧបាទានវិប្បយុត្តអនុបាទានិយា’’តិបិ.

ឯកាទសាយតនា នោ កិលេសា. ធម្មាយតនំ សិយា កិលេសោ, សិយា នោ កិលេសោ. ទសាយតនា សំកិលេសិកា. ទ្វាយតនា សិយា សំកិលេសិកា, សិយា អសំកិលេសិកា. ទសាយតនា អសំកិលិដ្ឋា. ទ្វាយតនា សិយា សំកិលិដ្ឋា, សិយា អសំកិលិដ្ឋា. ទសាយតនា កិលេសវិប្បយុត្តា. ទ្វាយតនា សិយា កិលេសសម្បយុត្តា, សិយា កិលេសវិប្បយុត្តា. ទសាយតនា ន វត្តព្ពា – ‘‘កិលេសា ចេវ សំកិលេសិកា ចា’’តិ, ‘‘សំកិលេសិកា ចេវ នោ ច កិលេសា’’. មនាយតនំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘កិលេសោ ចេវ សំកិលេសិកញ្ចា’’តិ, សិយា សំកិលេសិកញ្ចេវ នោ ច កិលេសោ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘សំកិលេសិកញ្ចេវ នោ ច កិលេសោ’’តិ. ធម្មាយតនំ សិយា កិលេសោ ចេវ សំកិលេសិកញ្ច, សិយា សំកិលេសិកញ្ចេវ នោ ច កិលេសោ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘កិលេសោ ចេវ សំកិលេសិកញ្ចា’’តិបិ, ‘‘សំកិលេសិកញ្ចេវ នោ ច កិលេសោ’’តិបិ. ទសាយតនា ន វត្តព្ពា – ‘‘កិលេសា ចេវ សំកិលិដ្ឋា ចា’’តិបិ, ‘‘សំកិលិដ្ឋា ចេវ នោ ច ¶ កិលេសា’’តិបិ. មនាយតនំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘កិលេសោ ចេវ សំកិលិដ្ឋញ្ចា’’តិ, សិយា សំកិលិដ្ឋញ្ចេវ នោ ច កិលេសោ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘សំកិលិដ្ឋញ្ចេវ នោ ច កិលេសោ’’តិ. ធម្មាយតនំ សិយា កិលេសោ ចេវ សំកិលិដ្ឋញ្ច, សិយា សំកិលិដ្ឋញ្ចេវ នោ ច កិលេសោ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘កិលេសោ ចេវ សំកិលិដ្ឋញ្ចា’’តិបិ, ‘‘សំកិលិដ្ឋញ្ចេវ នោ ច កិលេសោ’’តិបិ.

ទសាយតនា ន វត្តព្ពា – ‘‘កិលេសា ចេវ កិលេសសម្បយុត្តា ចា’’តិបិ, ‘‘កិលេសសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច ន កិលេសា’’តិបិ. មនាយតនំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘កិលេសោ ចេវ កិលេសសម្បយុត្តញ្ចា’’តិ ¶ , សិយា កិលេសសម្បយុត្តញ្ចេវ នោ ច កិលេសោ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘កិលេសសម្បយុត្តញ្ចេវ នោ ច កិលេសោ’’តិ. ធម្មាយតនំ សិយា កិលេសោ ចេវ កិលេសសម្បយុត្តញ្ច, សិយា កិលេសសម្បយុត្តញ្ចេវ នោ ច កិលេសោ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘កិលេសោ ចេវ កិលេសសម្បយុត្តញ្ចា’’តិបិ, ‘‘កិលេសសម្បយុត្តញ្ចេវ នោ ¶ ច កិលេសោ’’តិបិ. ទសាយតនា កិលេសវិប្បយុត្តសំកិលេសិកា. ទ្វាយតនា សិយា កិលេសវិប្បយុត្តសំកិលេសិកា, សិយា កិលេសវិប្បយុត្តអសំកិលេសិកា ¶ , សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘កិលេសវិប្បយុត្តសំកិលេសិកា’’តិបិ, ‘‘កិលេសវិប្បយុត្តអសំកិលេសិកា’’តិបិ ¶ .

ទសាយតនា ន ទស្សនេន បហាតព្ពា. ទ្វាយតនា សិយា ទស្សនេន បហាតព្ពា, សិយា ន ទស្សនេន បហាតព្ពា. ទសាយតនា ន ភាវនាយ បហាតព្ពា. ទ្វាយតនា សិយា ភាវនាយ បហាតព្ពា, សិយា ន ភាវនាយ បហាតព្ពា. ទសាយតនា ន ទស្សនេន បហាតព្ពហេតុកា. ទ្វាយតនា សិយា ទស្សនេន បហាតព្ពហេតុកា, សិយា ន ទស្សនេន បហាតព្ពហេតុកា. ទសាយតនា ន ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកា. ទ្វាយតនា សិយា ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកា, សិយា ន ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកា. ទសាយតនា អវិតក្កា. ទ្វាយតនា សិយា សវិតក្កា, សិយា អវិតក្កា. ទសាយតនា អវិចារា. ទ្វាយតនា សិយា សវិចារា, សិយា អវិចារា. ទសាយតនា អប្បីតិកា. ទ្វាយតនា សិយា សប្បីតិកា, សិយា អប្បីតិកា. ទសាយតនា ន បីតិសហគតា. ទ្វាយតនា សិយា បីតិសហគតា, សិយា ន បីតិសហគតា. ទសាយតនា ន សុខសហគតា. ទ្វាយតនា សិយា សុខសហគតា, សិយា ន សុខសហគតា. ទសាយតនា ន ឧបេក្ខាសហគតា. ទ្វាយតនា សិយា ឧបេក្ខាសហគតា, សិយា ន ឧបេក្ខាសហគតា.

ទសាយតនា កាមាវចរា. ទ្វាយតនា សិយា កាមាវចរា, សិយា ន កាមាវចរា. ទសាយតនា ន រូបាវចរា. ទ្វាយតនា សិយា រូបាវចរា, សិយា ន រូបាវចរា. ទសាយតនា ន អរូបាវចរា. ទ្វាយតនា សិយា អរូបាវចរា, សិយា ន អរូបាវចរា. ទសាយតនា បរិយាបន្នា. ទ្វាយតនា សិយា បរិយាបន្នា, សិយា អបរិយាបន្នា. ទសាយតនា អនិយ្យានិកា. ទ្វាយតនា សិយា និយ្យានិកា ¶ , សិយា អនិយ្យានិកា. ទសាយតនា អនិយតា. ទ្វាយតនា សិយា និយតា, សិយា អនិយតា. ទសាយតនា សឧត្តរា. ទ្វាយតនា សិយា សឧត្តរា, សិយា អនុត្តរា. ទសាយតនា អរណា. ទ្វាយតនា សិយា សរណា, សិយា អរណាតិ.

បញ្ហាបុច្ឆកំ.

អាយតនវិភង្គោ និដ្ឋិតោ.

៣. ធាតុវិភង្គោ

១. សុត្តន្តភាជនីយំ

១៧២. ឆ ¶ ¶ ¶ ធាតុយោ – បថវីធាតុ [បឋវីធាតុ (សី. ស្យា.) ឯវមុបរិបិ], អាបោធាតុ, តេជោធាតុ, វាយោធាតុ, អាកាសធាតុ, វិញ្ញាណធាតុ.

១៧៣. តត្ថ កតមា បថវីធាតុ? បថវីធាតុទ្វយំ – អត្ថិ អជ្ឈត្តិកា, អត្ថិ ពាហិរា. តត្ថ កតមា អជ្ឈត្តិកា បថវីធាតុ? យំ អជ្ឈត្តំ បច្ចត្តំ កក្ខឡំ ខរិគតំ កក្ខឡត្តំ កក្ខឡភាវោ អជ្ឈត្តំ ឧបាទិន្នំ, សេយ្យថិទំ – កេសា លោមា នខា ទន្តា តចោ មំសំ ន្ហារុ [នហារុ (សី.)] អដ្ឋិ អដ្ឋិមិញ្ជំ [អដ្ឋិមិញ្ជា (សី.)] វក្កំ ហទយំ យកនំ កិលោមកំ បិហកំ បប្ផាសំ អន្តំ អន្តគុណំ ឧទរិយំ ករីសំ, យំ វា បនញ្ញម្បិ អត្ថិ អជ្ឈត្តំ បច្ចត្តំ កក្ខឡំ ខរិគតំ កក្ខឡត្តំ កក្ខឡភាវោ អជ្ឈត្តំ ឧបាទិន្នំ – អយំ វុច្ចតិ ‘អជ្ឈត្តិកា បថវីធាតុ’.

តត្ថ កតមា ពាហិរា បថវីធាតុ? យំ ពាហិរំ កក្ខឡំ ខរិគតំ កក្ខឡត្តំ កក្ខឡភាវោ ពហិទ្ធា អនុបាទិន្នំ, សេយ្យថិទំ ¶ – អយោ លោហំ តិបុ សីសំ សជ្ឈំ [សជ្ឈុ (ស្យា.)] មុត្តា មណិ វេឡុរិយោ សង្ខោ សិលា បវាឡំ រជតំ ជាតរូបំ លោហិតង្កោ [លោហិតង្គោ (ស្យា. ក.), លោហិតកោ (?)] មសារគល្លំ តិណំ កដ្ឋំ សក្ខរា កឋលំ [កថលំ (ក.)] ភូមិ បាសាណោ បព្ពតោ, យំ វា បនញ្ញម្បិ អត្ថិ ពាហិរំ កក្ខឡំ ខរិគតំ កក្ខឡត្តំ កក្ខឡភាវោ ពហិទ្ធា អនុបាទិន្នំ – អយំ វុច្ចតិ ‘ពាហិរា បថវីធាតុ’. យា ច អជ្ឈត្តិកា បថវីធាតុ យា ច ពាហិរា បថវីធាតុ, តទេកជ្ឈំ អភិសញ្ញូហិត្វា អភិសង្ខិបិត្វា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘បថវីធាតុ’’.

១៧៤. តត្ថ ¶ ¶ កតមា អាបោធាតុ? អាបោធាតុទ្វយំ – អត្ថិ អជ្ឈត្តិកា, អត្ថិ ពាហិរា. តត្ថ កតមា អជ្ឈត្តិកា អាបោធាតុ? យំ អជ្ឈត្តំ បច្ចត្តំ អាបោ អាបោគតំ សិនេហោ សិនេហគតំ [ស្នេហោ ស្នេហគតំ (ស្យា.)] ពន្ធនត្តំ រូបស្ស អជ្ឈត្តំ ឧបាទិន្នំ, សេយ្យថិទំ – បិត្តំ សេម្ហំ បុព្ពោ លោហិតំ សេទោ មេទោ អស្សុ វសា ខេឡោ សិង្ឃាណិកា លសិកា មុត្តំ, យំ វា បនញ្ញម្បិ អត្ថិ អជ្ឈត្តំ ¶ បច្ចត្តំ អាបោ អាបោគតំ សិនេហោ សិនេហគតំ ពន្ធនត្តំ រូបស្ស អជ្ឈត្តំ ឧបាទិន្នំ – អយំ វុច្ចតិ ‘អជ្ឈត្តិកា អាបោធាតុ’.

តត្ថ កតមា ពាហិរា អាបោធាតុ? យំ ពាហិរំ អាបោ អាបោគតំ សិនេហោ សិនេហគតំ ពន្ធនត្តំ រូបស្ស ពហិទ្ធា អនុបាទិន្នំ, សេយ្យថិទំ – មូលរសោ ខន្ធរសោ តចរសោ បត្តរសោ បុប្ផរសោ ផលរសោ ខីរំ ទធិ សប្បិ នវនីតំ តេលំ មធុ ផាណិតំ ភុម្មានិ វា ឧទកានិ អន្តលិក្ខានិ វា, យំ វា បនញ្ញម្បិ អត្ថិ ពាហិរំ អាបោ អាបោគតំ សិនេហោ សិនេហគតំ ពន្ធនត្តំ រូបស្ស ពហិទ្ធា អនុបាទិន្នំ ¶ – អយំ វុច្ចតិ ‘ពាហិរា អាបោធាតុ’. យា ច អជ្ឈត្តិកា អាបោធាតុ យា ច ពាហិរា អាបោធាតុ, តទេកជ្ឈំ អភិសញ្ញូហិត្វា អភិសង្ខិបិត្វា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អាបោធាតុ’’.

១៧៥. តត្ថ កតមា តេជោធាតុ? តេជោធាតុទ្វយំ – អត្ថិ អជ្ឈត្តិកា, អត្ថិ ពាហិរា. តត្ថ កតមា អជ្ឈត្តិកា តេជោធាតុ? យំ អជ្ឈត្តំ បច្ចត្តំ តេជោ តេជោគតំ ឧស្មា ឧស្មាគតំ ឧសុមំ ឧសុមគតំ អជ្ឈត្តំ ឧបាទិន្នំ, សេយ្យថិទំ – យេន ច សន្តប្បតិ យេន ច ជីរីយតិ យេន ច បរិឌយ្ហតិ យេន ច អសិតបីតខាយិតសាយិតំ សម្មា បរិណាមំ គច្ឆតិ, យំ វា បនញ្ញម្បិ អត្ថិ អជ្ឈត្តំ បច្ចត្តំ តេជោ តេជោគតំ ឧស្មា ឧស្មាគតំ ឧសុមំ ឧសុមគតំ អជ្ឈត្តំ ឧបាទិន្នំ – អយំ វុច្ចតិ ‘អជ្ឈត្តិកា តេជោធាតុ’.

តត្ថ កតមា ពាហិរា តេជោធាតុ? យំ ពាហិរំ តេជោ តេជោគតំ ឧស្មា ឧស្មាគតំ ឧសុមំ ឧសុមគតំ ពហិទ្ធា អនុបាទិន្នំ, សេយ្យថិទំ – កដ្ឋគ្គិ បលាលគ្គិ [សកលិកគ្គិ (សព្ពត្ថ)] តិណគ្គិ គោមយគ្គិ ថុសគ្គិ សង្ការគ្គិ ឥន្ទគ្គិ អគ្គិសន្តាបោ សូរិយសន្តាបោ កដ្ឋសន្និចយសន្តាបោ តិណសន្និចយសន្តាបោ ធញ្ញសន្និចយសន្តាបោ ភណ្ឌសន្និចយសន្តាបោ, យំ វា បនញ្ញម្បិ អត្ថិ ពាហិរំ តេជោ តេជោគតំ ឧស្មា ឧស្មាគតំ ឧសុមំ ឧសុមគតំ ពហិទ្ធា អនុបាទិន្នំ – អយំ វុច្ចតិ ‘ពាហិរា តេជោធាតុ’. យា ¶ ¶ ច អជ្ឈត្តិកា តេជោធាតុ យា ច ពាហិរា តេជោធាតុ, តទេកជ្ឈំ អភិសញ្ញូហិត្វា អភិសង្ខិបិត្វា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘តេជោធាតុ’’.

១៧៦. តត្ថ ¶ ¶ កតមា វាយោធាតុ? វាយោធាតុទ្វយំ – អត្ថិ អជ្ឈត្តិកា, អត្ថិ ពាហិរា. តត្ថ កតមា អជ្ឈត្តិកា វាយោធាតុ? យំ អជ្ឈត្តំ បច្ចត្តំ វាយោ វាយោគតំ ថម្ភិតត្តំ រូបស្ស អជ្ឈត្តំ ឧបាទិន្នំ, សេយ្យថិទំ – ឧទ្ធង្គមា វាតា អធោគមា វាតា កុច្ឆិសយា វាតា កោដ្ឋាសយា [កោដ្ឋសយា (សី. ស្យា.)] វាតា អង្គមង្គានុសារិនោ វាតា សត្ថកវាតា ខុរកវាតា ឧប្បលកវាតា អស្សាសោ បស្សាសោ ឥតិ វា, យំ វា បនញ្ញម្បិ អត្ថិ អជ្ឈត្តំ បច្ចត្តំ វាយោ វាយោគតំ ថម្ភិតត្តំ រូបស្ស អជ្ឈត្តំ ឧបាទិន្នំ – អយំ វុច្ចតិ ‘អជ្ឈត្តិកា វាយោធាតុ’.

តត្ថ កតមា ពាហិរា វាយោធាតុ? យំ ពាហិរំ វាយោ វាយោគតំ ថម្ភិតត្តំ រូបស្ស ពហិទ្ធា អនុបាទិន្នំ, សេយ្យថិទំ – បុរត្ថិមា វាតា បច្ឆិមា វាតា ឧត្តរា វាតា ទក្ខិណា វាតា សរជា វាតា អរជា វាតា សីតា វាតា ឧណ្ហា វាតា បរិត្តា វាតា អធិមត្តា វាតា កាឡវាតា វេរម្ភវាតា បក្ខវាតា សុបណ្ណវាតា តាលវណ្ដវាតា វិធូបនវាតា, យំ វា បនញ្ញម្បិ អត្ថិ ពាហិរំ វាយោ វាយោគតំ ថម្ភិតត្តំ រូបស្ស ពហិទ្ធា អនុបាទិន្នំ – អយំ វុច្ចតិ ‘ពាហិរា វាយោធាតុ’. យា ច អជ្ឈត្តិកា វាយោធាតុ យា ច ពាហិរា វាយោធាតុ, តទេកជ្ឈំ អភិសញ្ញូហិត្វា អភិសង្ខិបិត្វា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘វាយោធាតុ’’.

១៧៧. តត្ថ កតមា អាកាសធាតុ? អាកាសធាតុទ្វយំ – អត្ថិ អជ្ឈត្តិកា, អត្ថិ ពាហិរា. តត្ថ កតមា អជ្ឈត្តិកា អាកាសធាតុ? យំ ¶ អជ្ឈត្តំ បច្ចត្តំ អាកាសោ អាកាសគតំ អឃំ អឃគតំ វិវរោ វិវរគតំ អសម្ផុដ្ឋំ មំសលោហិតេហិ អជ្ឈត្តំ ឧបាទិន្នំ, សេយ្យថិទំ – កណ្ណច្ឆិទ្ទំ នាសច្ឆិទ្ទំ មុខទ្វារំ, យេន ច អសិតបីតខាយិតសាយិតំ អជ្ឈោហរតិ, យត្ថ ច អសិតបីតខាយិតសាយិតំ សន្តិដ្ឋតិ, យេន ច អសិតបីតខាយិតសាយិតំ អធោភាគំ និក្ខមតិ, យំ វា បនញ្ញម្បិ អត្ថិ អជ្ឈត្តំ បច្ចត្តំ អាកាសោ អាកាសគតំ អឃំ អឃគតំ វិវរោ វិវរគតំ អសម្ផុដ្ឋំ មំសលោហិតេហិ អជ្ឈត្តំ ឧបាទិន្នំ – អយំ វុច្ចតិ ‘អជ្ឈត្តិកា អាកាសធាតុ’.

តត្ថ កតមា ពាហិរា អាកាសធាតុ? យំ ពាហិរំ អាកាសោ អាកាសគតំ អឃំ អឃគតំ វិវរោ ¶ វិវរគតំ ¶ អសម្ផុដ្ឋំ ចតូហិ មហាភូតេហិ ¶ ពហិទ្ធា អនុបាទិន្នំ – អយំ វុច្ចតិ ‘ពាហិរា អាកាសធាតុ’. យា ច អជ្ឈត្តិកា អាកាសធាតុ យា ច ពាហិរា អាកាសធាតុ, តទេកជ្ឈំ អភិសញ្ញូហិត្វា អភិសង្ខិបិត្វា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អាកាសធាតុ’’.

១៧៨. តត្ថ កតមា វិញ្ញាណធាតុ? ចក្ខុវិញ្ញាណធាតុ, សោតវិញ្ញាណធាតុ, ឃានវិញ្ញាណធាតុ, ជិវ្ហាវិញ្ញាណធាតុ, កាយវិញ្ញាណធាតុ, មនោវិញ្ញាណធាតុ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘វិញ្ញាណធាតុ’’.

ឥមា ឆ ធាតុយោ.

១៧៩. អបរាបិ ឆ ធាតុយោ – សុខធាតុ, ទុក្ខធាតុ, សោមនស្សធាតុ, ទោមនស្សធាតុ, ឧបេក្ខាធាតុ, អវិជ្ជាធាតុ.

១៨០. តត្ថ កតមា សុខធាតុ? យំ កាយិកំ សាតំ កាយិកំ សុខំ កាយសម្ផស្សជំ សាតំ សុខំ វេទយិតំ កាយសម្ផស្សជា សាតា សុខា វេទនា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘សុខធាតុ’’.

តត្ថ កតមា ¶ ទុក្ខធាតុ? យំ កាយិកំ អសាតំ កាយិកំ ទុក្ខំ កាយសម្ផស្សជំ អសាតំ ទុក្ខំ វេទយិតំ កាយសម្ផស្សជា អសាតា ទុក្ខា វេទនា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ទុក្ខធាតុ’’.

តត្ថ កតមា សោមនស្សធាតុ? យំ ចេតសិកំ សាតំ ចេតសិកំ សុខំ ចេតោសម្ផស្សជំ សាតំ សុខំ វេទយិតំ ចេតោសម្ផស្សជា សាតា សុខា វេទនា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘សោមនស្សធាតុ’’.

តត្ថ កតមា ទោមនស្សធាតុ? យំ ចេតសិកំ អសាតំ ចេតសិកំ ទុក្ខំ ចេតោសម្ផស្សជំ អសាតំ ទុក្ខំ វេទយិតំ ចេតោសម្ផស្សជា អសាតា ទុក្ខា វេទនា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ទោមនស្សធាតុ’’.

តត្ថ កតមា ឧបេក្ខាធាតុ? យំ ចេតសិកំ នេវ សាតំ នាសាតំ ចេតោសម្ផស្សជំ អទុក្ខមសុខំ ¶ វេទយិតំ ចេតោសម្ផស្សជា អទុក្ខមសុខា វេទនា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ឧបេក្ខាធាតុ’’.

តត្ថ កតមា អវិជ្ជាធាតុ? យំ អញ្ញាណំ អទស្សនំ អនភិសមយោ អននុពោធោ អសម្ពោធោ អប្បដិវេធោ អសង្គាហណា អបរិយោគាហណា អសមបេក្ខនា អបច្ចវេក្ខណា អបច្ចក្ខកម្មំ ទុម្មេជ្ឈំ ពាល្យំ អសម្បជញ្ញំ ¶ មោហោ បមោហោ សម្មោហោ អវិជ្ជា អវិជ្ជោឃោ អវិជ្ជាយោគោ អវិជ្ជានុសយោ អវិជ្ជាបរិយុដ្ឋានំ ¶ អវិជ្ជាលង្គី មោហោ អកុសលមូលំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អវិជ្ជាធាតុ’’.

ឥមា ឆ ធាតុយោ.

១៨១. អបរាបិ ឆ ធាតុយោ – កាមធាតុ, ព្យាបាទធាតុ, វិហិំសាធាតុ, នេក្ខម្មធាតុ, អព្យាបាទធាតុ, អវិហិំសាធាតុ.

១៨២. តត្ថ កតមា កាមធាតុ? កាមបដិសំយុត្តោ តក្កោ វិតក្កោ សង្កប្បោ អប្បនា ព្យប្បនា ចេតសោ អភិនិរោបនា មិច្ឆាសង្កប្បោ – អយំ វុច្ចតិ កាមធាតុ. ហេដ្ឋតោ អវីចិនិរយំ បរិយន្តំ ករិត្វា ឧបរិតោ បរនិម្មិតវសវត្តី ទេវេ អន្តោ ករិត្វា យំ ឯតស្មិំ អន្តរេ ឯត្ថាវចរា ឯត្ថ បរិយាបន្នា ខន្ធធាតុអាយតនា រូបា [រូបំ (ស្យា.)] វេទនា សញ្ញា សង្ខារា វិញ្ញាណំ – អយំ វុច្ចតិ ¶ ‘‘កាមធាតុ’’.

តត្ថ កតមា ព្យាបាទធាតុ? ព្យាបាទបដិសំយុត្តោ តក្កោ វិតក្កោ…បេ… មិច្ឆាសង្កប្បោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ព្យាបាទធាតុ’’. ទសសុ វា អាឃាតវត្ថូសុ ចិត្តស្ស អាឃាតោ បដិឃាតោ បដិឃំ បដិវិរោធោ កោបោ បកោបោ សម្បកោបោ ទោសោ បទោសោ សម្បទោសោ ចិត្តស្ស ព្យាបត្តិ មនោបទោសោ កោធោ កុជ្ឈនា កុជ្ឈិតត្តំ ទោសោ ទុស្សនា ទុស្សិតត្តំ ព្យាបត្តិ ព្យាបជ្ជនា វិរោធោ បដិវិរោធោ ចណ្ឌិក្កំ អសុរោបោ អនត្តមនតា ចិត្តស្ស – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ព្យាបាទធាតុ’’.

តត្ថ កតមា វិហិំសាធាតុ? វិហិំសាបដិសំយុត្តោ តក្កោ វិតក្កោ…បេ… មិច្ឆាសង្កប្បោ ¶ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘វិហិំសាធាតុ’’. ឥធេកច្ចោ បាណិនា វា លេឌ្ឌុនា វា ទណ្ឌេន វា សត្ថេន វា រជ្ជុយា វា អញ្ញតរញ្ញតរេន សត្តេ វិហេឋេតិ, យា ឯវរូបា ហេឋនា វិហេឋនា ហិំសនា វិហិំសនា រោសនា វិរោសនា បរូបឃាតោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘វិហិំសាធាតុ’’.

តត្ថ កតមា នេក្ខម្មធាតុ? នេក្ខម្មបដិសំយុត្តោ តក្កោ វិតក្កោ…បេ… សម្មាសង្កប្បោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘នេក្ខម្មធាតុ’’. សព្ពេបិ កុសលា ធម្មា ‘‘នេក្ខម្មធាតុ’’.

តត្ថ ¶ កតមា អព្យាបាទធាតុ? អព្យាបាទបដិសំយុត្តោ តក្កោ វិតក្កោ…បេ… សម្មាសង្កប្បោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អព្យាបាទធាតុ’’. យា សត្តេសុ មេត្តិ មេត្តាយនា មេត្តាយិតត្តំ មេត្តាចេតោវិមុត្តិ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អព្យាបាទធាតុ’’.

តត្ថ កតមា អវិហិំសាធាតុ? អវិហិំសាបដិសំយុត្តោ តក្កោ វិតក្កោ សង្កប្បោ អប្បនា ព្យប្បនា ¶ ចេតសោ អភិនិរោបនា សម្មាសង្កប្បោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អវិហិំសាធាតុ’’ ¶ . យា សត្តេសុ ករុណា ករុណាយនា ករុណាយិតត្តំ ករុណាចេតោវិមុត្តិ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អវិហិំសាធាតុ’’.

ឥមា ឆ ធាតុយោ.

ឥតិ ឥមានិ តីណិ ឆក្កានិ តទេកជ្ឈំ អភិសញ្ញូហិត្វា អភិសង្ខិបិត្វា អដ្ឋារស ធាតុយោ ហោន្តិ.

សុត្តន្តភាជនីយំ.

២. អភិធម្មភាជនីយំ

១៨៣. អដ្ឋារស ធាតុយោ – ចក្ខុធាតុ, រូបធាតុ, ចក្ខុវិញ្ញាណធាតុ, សោតធាតុ, សទ្ទធាតុ, សោតវិញ្ញាណធាតុ, ឃានធាតុ, គន្ធធាតុ, ឃានវិញ្ញាណធាតុ, ជិវ្ហាធាតុ, រសធាតុ, ជិវ្ហាវិញ្ញាណធាតុ ¶ , កាយធាតុ, ផោដ្ឋព្ពធាតុ, កាយវិញ្ញាណធាតុ, មនោធាតុ, ធម្មធាតុ, មនោវិញ្ញាណធាតុ.

១៨៤. តត្ថ កតមា ចក្ខុធាតុ? យំ ចក្ខុ ចតុន្នំ មហាភូតានំ ឧបាទាយ បសាទោ…បេ… សុញ្ញោ គាមោបេសោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ចក្ខុធាតុ’’.

តត្ថ កតមា រូបធាតុ? យំ រូបំ ចតុន្នំ មហាភូតានំ ឧបាទាយ វណ្ណនិភា…បេ… រូបធាតុបេសា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘រូបធាតុ’’.

តត្ថ កតមា ចក្ខុវិញ្ញាណធាតុ? ចក្ខុញ្ច បដិច្ច រូបេ ច ឧប្បជ្ជតិ ចិត្តំ មនោ មានសំ ហទយំ បណ្ឌរំ មនោ មនាយតនំ មនិន្ទ្រិយំ វិញ្ញាណំ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ តជ្ជាចក្ខុវិញ្ញាណធាតុ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ចក្ខុវិញ្ញាណធាតុ’’.

តត្ថ ¶ កតមា សោតធាតុ? យំ សោតំ ចតុន្នំ មហាភូតានំ ឧបាទាយ បសាទោ…បេ… សុញ្ញោ គាមោបេសោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘សោតធាតុ’’ ¶ .

តត្ថ កតមា សទ្ទធាតុ? យោ សទ្ទោ ចតុន្នំ មហាភូតានំ ឧបាទាយ អនិទស្សនោ សប្បដិឃោ…បេ… សទ្ទធាតុបេសា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘សទ្ទធាតុ’’.

តត្ថ កតមា សោតវិញ្ញាណធាតុ? សោតញ្ច បដិច្ច សទ្ទេ ច ឧប្បជ្ជតិ ចិត្តំ មនោ មានសំ ហទយំ បណ្ឌរំ មនោ មនាយតនំ មនិន្ទ្រិយំ វិញ្ញាណំ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ តជ្ជាសោតវិញ្ញាណធាតុ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘សោតវិញ្ញាណធាតុ’’.

តត្ថ កតមា ឃានធាតុ? យំ ¶ ឃានំ ចតុន្នំ មហាភូតានំ ឧបាទាយ បសាទោ…បេ… សុញ្ញោ គាមោបេសោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ឃានធាតុ’’.

តត្ថ កតមា គន្ធធាតុ? យោ គន្ធោ ចតុន្នំ មហាភូតានំ ឧបាទាយ អនិទស្សនោ សប្បដិឃោ…បេ… គន្ធធាតុបេសា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘គន្ធធាតុ’’.

តត្ថ ¶ កតមា ឃានវិញ្ញាណធាតុ? ឃានញ្ច បដិច្ច គន្ធេ ច ឧប្បជ្ជតិ ចិត្តំ មនោ មានសំ ហទយំ បណ្ឌរំ មនោ មនាយតនំ មនិន្ទ្រិយំ វិញ្ញាណំ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ តជ្ជាឃានវិញ្ញាណធាតុ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ឃានវិញ្ញាណធាតុ’’.

តត្ថ កតមា ជិវ្ហាធាតុ? យា ជិវ្ហា ចតុន្នំ មហាភូតានំ ឧបាទាយ បសាទោ…បេ… សុញ្ញោ គាមោបេសោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ជិវ្ហាធាតុ’’.

តត្ថ កតមា រសធាតុ? យោ រសោ ចតុន្នំ មហាភូតានំ ឧបាទាយ អនិទស្សនោ សប្បដិឃោ…បេ… រសធាតុបេសា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘រសធាតុ’’.

តត្ថ កតមា ជិវ្ហាវិញ្ញាណធាតុ? ជិវ្ហញ្ច បដិច្ច រសេ ច ឧប្បជ្ជតិ ចិត្តំ មនោ មានសំ ហទយំ បណ្ឌរំ មនោ មនាយតនំ មនិន្ទ្រិយំ ¶ វិញ្ញាណំ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ តជ្ជាជិវ្ហាវិញ្ញាណធាតុ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ជិវ្ហាវិញ្ញាណធាតុ’’.

តត្ថ កតមា កាយធាតុ? យោ កាយោ ចតុន្នំ មហាភូតានំ ឧបាទាយ បសាទោ…បេ… សុញ្ញោ គាមោបេសោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘កាយធាតុ’’.

តត្ថ ¶ កតមា ផោដ្ឋព្ពធាតុ? បថវីធាតុ…បេ… ផោដ្ឋព្ពធាតុបេសា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ផោដ្ឋព្ពធាតុ’’.

តត្ថ កតមា កាយវិញ្ញាណធាតុ? កាយញ្ច បដិច្ច ផោដ្ឋព្ពេ ច ឧប្បជ្ជតិ ចិត្តំ មនោ មានសំ ហទយំ បណ្ឌរំ មនោ មនាយតនំ មនិន្ទ្រិយំ វិញ្ញាណំ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ តជ្ជាកាយវិញ្ញាណធាតុ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘កាយវិញ្ញាណធាតុ’’.

តត្ថ កតមា មនោធាតុ? ចក្ខុវិញ្ញាណធាតុយា ឧប្បជ្ជិត្វា និរុទ្ធសមនន្តរា ឧប្បជ្ជតិ ចិត្តំ មនោ មានសំ ហទយំ បណ្ឌរំ មនោ មនាយតនំ មនិន្ទ្រិយំ វិញ្ញាណំ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ តជ្ជាមនោធាតុ; សោតវិញ្ញាណធាតុយា…បេ… ឃានវិញ្ញាណធាតុយា…បេ… ជិវ្ហាវិញ្ញាណធាតុយា…បេ… កាយវិញ្ញាណធាតុយា ឧប្បជ្ជិត្វា និរុទ្ធសមនន្តរា ឧប្បជ្ជតិ ចិត្តំ មនោ មានសំ ¶ ហទយំ បណ្ឌរំ មនោ មនាយតនំ មនិន្ទ្រិយំ វិញ្ញាណំ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ តជ្ជាមនោធាតុ ¶ សព្ពធម្មេសុ វា បន បឋមសមន្នាហារោ ឧប្បជ្ជតិ ចិត្តំ មនោ មានសំ ហទយំ បណ្ឌរំ មនោ មនាយតនំ មនិន្ទ្រិយំ វិញ្ញាណំ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ តជ្ជាមនោធាតុ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘មនោធាតុ’’.

តត្ថ កតមា ធម្មធាតុ? វេទនាក្ខន្ធោ, សញ្ញាក្ខន្ធោ, សង្ខារក្ខន្ធោ, យញ្ច រូបំ អនិទស្សនអប្បដិឃំ ធម្មាយតនបរិយាបន្នំ, អសង្ខតា ច ធាតុ.

តត្ថ កតមោ វេទនាក្ខន្ធោ? ឯកវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ ¶ . ទុវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ សហេតុកោ, អត្ថិ អហេតុកោ. តិវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ – អត្ថិ កុសលោ, អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ…បេ… ឯវំ ទសវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ…បេ… ឯវំ ពហុវិធេន វេទនាក្ខន្ធោ. អយំ វុច្ចតិ ‘‘វេទនាក្ខន្ធោ’’.

តត្ថ កតមោ សញ្ញាក្ខន្ធោ? ឯកវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – ផស្សសម្បយុត្តោ. ទុវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ សហេតុកោ, អត្ថិ អហេតុកោ. តិវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ – អត្ថិ កុសលោ, អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ…បេ… ឯវំ ទសវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ…បេ… ឯវំ ពហុវិធេន សញ្ញាក្ខន្ធោ. អយំ វុច្ចតិ ‘‘សញ្ញាក្ខន្ធោ’’.

តត្ថ កតមោ សង្ខារក្ខន្ធោ? ឯកវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – ចិត្តសម្បយុត្តោ. ទុវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ ហេតុ, អត្ថិ អហេតុ. តិវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អត្ថិ កុសលោ, អត្ថិ អកុសលោ, អត្ថិ អព្យាកតោ…បេ… ឯវំ ¶ ទសវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ…បេ… ឯវំ ពហុវិធេន សង្ខារក្ខន្ធោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘សង្ខារក្ខន្ធោ’’.

តត្ថ កតមំ រូបំ អនិទស្សនអប្បដិឃំ ធម្មាយតនបរិយាបន្នំ? ឥត្ថិន្ទ្រិយំ…បេ… កពឡីការោ អាហារោ – ឥទំ វុច្ចតិ រូបំ ‘‘អនិទស្សនអប្បដិឃំ ធម្មាយតនបរិយាបន្នំ’’.

តត្ថ កតមា អសង្ខតា ធាតុ? រាគក្ខយោ, ទោសក្ខយោ, មោហក្ខយោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អសង្ខតា ធាតុ’’. អយំ វុច្ចតិ ‘‘ធម្មធាតុ’’.

តត្ថ ¶ កតមា មនោវិញ្ញាណធាតុ? ចក្ខុវិញ្ញាណធាតុយា ឧប្បជ្ជិត្វា និរុទ្ធសមនន្តរា ឧប្បជ្ជតិ មនោធាតុ, មនោធាតុយា ឧប្បជ្ជិត្វា និរុទ្ធសមនន្តរា ¶ ឧប្បជ្ជតិ ចិត្តំ មនោ មានសំ…បេ… តជ្ជាមនោវិញ្ញាណធាតុ; សោតវិញ្ញាណធាតុយា…បេ… ឃានវិញ្ញាណធាតុយា ¶ …បេ… ជិវ្ហាវិញ្ញាណធាតុយា…បេ… កាយវិញ្ញាណធាតុយា ឧប្បជ្ជិត្វា និរុទ្ធសមនន្តរា ឧប្បជ្ជតិ មនោធាតុ, មនោធាតុយាបិ ឧប្បជ្ជិត្វា និរុទ្ធសមនន្តរា ឧប្បជ្ជតិ ចិត្តំ មនោ មានសំ…បេ… តជ្ជាមនោវិញ្ញាណធាតុ មនញ្ច បដិច្ច ធម្មេ ច ឧប្បជ្ជតិ ចិត្តំ មនោ មានសំ ហទយំ បណ្ឌរំ មនោ មនាយតនំ មនិន្ទ្រិយំ វិញ្ញាណំ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ តជ្ជាមនោវិញ្ញាណធាតុ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘មនោវិញ្ញាណធាតុ’’.

អភិធម្មភាជនីយំ.

៣. បញ្ហាបុច្ឆកំ

អដ្ឋារស ធាតុយោ – ចក្ខុធាតុ, រូបធាតុ, ចក្ខុវិញ្ញាណធាតុ, សោតធាតុ, សទ្ទធាតុ, សោតវិញ្ញាណធាតុ, ឃានធាតុ, គន្ធធាតុ, ឃានវិញ្ញាណធាតុ, ជិវ្ហាធាតុ, រសធាតុ, ជិវ្ហាវិញ្ញាណធាតុ, កាយធាតុ, ផោដ្ឋព្ពធាតុ, កាយវិញ្ញាណធាតុ, មនោធាតុ, ធម្មធាតុ, មនោវិញ្ញាណធាតុ.

១៨៦. អដ្ឋារសន្នំ ធាតូនំ កតិ កុសលា, កតិ អកុសលា, កតិ អព្យាកតា…បេ… កតិ សរណា, កតិ អរណា?

១. តិកំ

១៨៧. សោឡស ¶ ធាតុយោ អព្យាកតា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា កុសលា, សិយា អកុសលា, សិយា អព្យាកតា. ទស ធាតុយោ ន វត្តព្ពា – ‘‘សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា’’តិបិ, ‘‘ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា’’តិបិ, ‘‘អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា’’តិបិ. បញ្ច ធាតុយោ ¶ អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា. កាយវិញ្ញាណធាតុ សិយា សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា, សិយា ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា. មនោវិញ្ញាណធាតុ សិយា ¶ សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា, សិយា ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា, សិយា អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា. ធម្មធាតុ សិយា សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា, សិយា ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា, សិយា អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា’’តិបិ, ‘‘ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា’’តិបិ, ‘‘អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា’’តិបិ.

ទស ធាតុយោ នេវវិបាកនវិបាកធម្មធម្មា. បញ្ច ¶ ធាតុយោ វិបាកា. មនោធាតុ សិយា វិបាកា, សិយា នេវវិបាកនវិបាកធម្មធម្មា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា វិបាកា, សិយា វិបាកធម្មធម្មា, សិយា នេវវិបាកនវិបាកធម្មធម្មា.

ទស ធាតុយោ ឧបាទិន្នុបាទានិយា. សទ្ទធាតុ អនុបាទិន្នុបាទានិយា. បញ្ច ធាតុយោ សិយា ឧបាទិន្នុបាទានិយា, សិយា អនុបាទិន្នុបាទានិយា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា ឧបាទិន្នុបាទានិយា, សិយា អនុបាទិន្នុបាទានិយា, សិយា អនុបាទិន្នអនុបាទានិយា.

សោឡស ធាតុយោ អសំកិលិដ្ឋសំកិលេសិកា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា សំកិលិដ្ឋសំកិលេសិកា, សិយា អសំកិលិដ្ឋសំកិលេសិកា, សិយា អសំកិលិដ្ឋអសំកិលេសិកា. បន្នរស ធាតុយោ អវិតក្កអវិចារា. មនោធាតុ សវិតក្កសវិចារា. មនោវិញ្ញាណធាតុ សិយា សវិតក្កសវិចារា, សិយា អវិតក្កវិចារមត្តា, សិយា អវិតក្កអវិចារា. ធម្មធាតុ សិយា សវិតក្កសវិចារា, សិយា អវិតក្កវិចារមត្តា, សិយា អវិតក្កអវិចារា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘សវិតក្កសវិចារា’’តិបិ, ‘‘អវិតក្កវិចារមត្តា’’តិបិ, ‘‘អវិតក្កអវិចារា’’តិបិ. ទស ធាតុយោ ន វត្តព្ពា – ‘‘បីតិសហគតា’’តិបិ, ‘‘សុខសហគតា’’តិបិ, ‘‘ឧបេក្ខាសហគតា’’តិបិ ¶ . បញ្ច ធាតុយោ ឧបេក្ខាសហគតា. កាយវិញ្ញាណធាតុ ន បីតិសហគតា, សិយា ¶ សុខសហគតា, ន ឧបេក្ខាសហគតា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘សុខសហគតា’’តិ. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា បីតិសហគតា, សិយា សុខសហគតា, សិយា ឧបេក្ខាសហគតា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘បីតិសហគតា’’តិបិ, ‘‘សុខសហគតា’’តិបិ, ‘‘ឧបេក្ខាសហគតា’’តិបិ.

សោឡស ¶ ធាតុយោ នេវ ទស្សនេន ន ភាវនាយ បហាតព្ពា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា ទស្សនេន បហាតព្ពា, សិយា ភាវនាយ បហាតព្ពា, សិយា នេវ ទស្សនេន ន ភាវនាយ បហាតព្ពា. សោឡស ធាតុយោ នេវ ទស្សនេន ន ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា ទស្សនេន បហាតព្ពហេតុកា, សិយា ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកា, សិយា នេវ ទស្សនេន ន ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកា. សោឡស ធាតុយោ នេវាចយគាមិនាបចយគាមិនោ. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា អាចយគាមិនោ, សិយា អបចយគាមិនោ, សិយា នេវាចយគាមិនាបចយគាមិនោ. សោឡស ធាតុយោ នេវសេក្ខនាសេក្ខា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា សេក្ខា, សិយា អសេក្ខា, សិយា នេវសេក្ខនាសេក្ខា.

សោឡស ធាតុយោ បរិត្តា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា បរិត្តា, សិយា មហគ្គតា, សិយា អប្បមាណា. ទស ¶ ធាតុយោ អនារម្មណា. ឆ ធាតុយោ បរិត្តារម្មណា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា បរិត្តារម្មណា, សិយា មហគ្គតារម្មណា, សិយា អប្បមាណារម្មណា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘បរិត្តារម្មណា’’តិបិ, ‘‘មហគ្គតារម្មណា’’តិបិ, ‘‘អប្បមាណារម្មណា’’តិបិ. សោឡស ធាតុយោ មជ្ឈិមា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា ហីនា, សិយា មជ្ឈិមា, សិយា បណីតា. សោឡស ធាតុយោ អនិយតា. ទ្វេ ¶ ធាតុយោ សិយា មិច្ឆត្តនិយតា, សិយា សម្មត្តនិយតា, សិយា អនិយតា.

ទស ធាតុយោ អនារម្មណា. ឆ ធាតុយោ ន វត្តព្ពា – ‘‘មគ្គារម្មណា’’តិបិ, ‘‘មគ្គហេតុកា’’តិបិ, ‘‘មគ្គាធិបតិនោ’’តិបិ. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា មគ្គារម្មណា, សិយា មគ្គហេតុកា, សិយា មគ្គាធិបតិនោ, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘មគ្គារម្មណា’’តិបិ, ‘‘មគ្គហេតុកា’’តិបិ, ‘‘មគ្គាធិបតិនោ’’តិបិ. ទស ធាតុយោ សិយា ឧប្បន្នា, សិយា ឧប្បាទិនោ, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘អនុប្បន្នា’’តិ. សទ្ទធាតុ សិយា ឧប្បន្នា, សិយា អនុប្បន្នា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘ឧប្បាទិនី’’តិ. ឆ ធាតុយោ សិយា ឧប្បន្នា, សិយា អនុប្បន្នា, សិយា ឧប្បាទិនោ. ធម្មធាតុ សិយា ឧប្បន្នា, សិយា អនុប្បន្នា, សិយា ឧប្បាទិនី, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘ឧប្បន្នា’’តិបិ, ‘‘អនុប្បន្នា’’តិបិ, ‘‘ឧប្បាទិនី’’តិបិ.

សត្តរស ¶ ធាតុយោ សិយា អតីតា, សិយា អនាគតា, សិយា បច្ចុប្បន្នា. ធម្មធាតុ សិយា អតីតា, សិយា អនាគតា, សិយា បច្ចុប្បន្នា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘អតីតា’’តិបិ, ‘‘អនាគតា’’តិបិ, ‘‘បច្ចុប្បន្នា’’តិបិ. ទស ធាតុយោ អនារម្មណា. ឆ ធាតុយោ បច្ចុប្បន្នារម្មណា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា អតីតារម្មណា, សិយា អនាគតារម្មណា, សិយា បច្ចុប្បន្នារម្មណា ¶ , សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘អតីតារម្មណា’’តិបិ, ‘‘អនាគតារម្មណា’’តិបិ, ‘‘បច្ចុប្បន្នារម្មណា’’តិបិ; សិយា អជ្ឈត្តា, សិយា ពហិទ្ធា, សិយា អជ្ឈត្តពហិទ្ធា.

ទស ធាតុយោ អនារម្មណា. ឆ ធាតុយោ សិយា អជ្ឈត្តារម្មណា, សិយា ពហិទ្ធារម្មណា, សិយា អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា អជ្ឈត្តារម្មណា, សិយា ពហិទ្ធារម្មណា, សិយា អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណា, សិយា ¶ ន វត្តព្ពា – ‘‘អជ្ឈត្តារម្មណា’’តិបិ, ‘‘ពហិទ្ធារម្មណា’’តិបិ, ‘‘អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណា’’តិបិ. រូបធាតុ សនិទស្សនសប្បដិឃា. នវ ធាតុយោ អនិទស្សនអប្បដិឃា. អដ្ឋ ធាតុយោ អនិទស្សនអប្បដិឃា.

២. ទុកំ

១៨៨. សត្តរស ធាតុយោ ន ហេតូ. ធម្មធាតុ សិយា ហេតុ, សិយា ន ហេតុ. សោឡស ធាតុយោ អហេតុកា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា សហេតុកា, សិយា អហេតុកា. សោឡស ធាតុយោ អហេតុកា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា សហេតុកា, សិយា អហេតុកា. សោឡស ធាតុយោ ហេតុវិប្បយុត្តា ¶ . ទ្វេ ធាតុយោ សិយា ហេតុសម្បយុត្តា, សិយា ហេតុវិប្បយុត្តា. សោឡស ធាតុយោ ន វត្តព្ពា – ‘‘ហេតុ ចេវ សហេតុកា ចា’’តិបិ, ‘‘សហេតុកា ចេវ ន ច ហេតូ’’តិបិ. មនោវិញ្ញាណធាតុ ន វត្តព្ពា – ‘‘ហេតុ ចេវ សហេតុកា ចា’’តិ, សិយា សហេតុកា ចេវ ន ច ហេតុ, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘សហេតុកា ចេវ ន ច ហេតូ’’តិ. ធម្មធាតុ សិយា ហេតុ ចេវ សហេតុកា ច, សិយា សហេតុកា ចេវ ន ច ហេតុ, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘ហេតុ ចេវ សហេតុកា ចា’’តិបិ, ‘‘សហេតុកា ចេវ ន ច ហេតូ’’តិបិ. សោឡស ធាតុយោ ន វត្តព្ពា – ‘‘ហេតូ ចេវ ហេតុសម្បយុត្តា ចា’’តិបិ, ‘‘ហេតុសម្បយុត្តា ចេវ ន ច ហេតូ’’តិបិ. មនោវិញ្ញាណធាតុ ន វត្តព្ពា – ‘‘ហេតុ ចេវ ហេតុសម្បយុត្តា ចា’’តិ, សិយា ហេតុសម្បយុត្តា ចេវ ន ច ហេតុ, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘ហេតុសម្បយុត្តា ចេវ ន ច ហេតូ’’តិ. ធម្មធាតុ សិយា ហេតុ ចេវ ហេតុសម្បយុត្តា ច, សិយា ហេតុសម្បយុត្តា ចេវ ន ច ហេតុ, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘ហេតុ ចេវ ហេតុសម្បយុត្តា ¶ ចា’’តិបិ, ‘‘ហេតុសម្បយុត្តា ចេវ ន ច ហេតូ’’តិបិ. សោឡស ធាតុយោ ន ហេតុអហេតុកា. មនោវិញ្ញាណធាតុ សិយា ន ហេតុសហេតុកា, សិយា ន ហេតុអហេតុកា. ធម្មធាតុ សិយា ន ហេតុសហេតុកា, សិយា ¶ ន ហេតុអហេតុកា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘ន ហេតុសហេតុកា’’តិបិ, ‘‘ន ហេតុអហេតុកា’’តិបិ.

សត្តរស ¶ ធាតុយោ សប្បច្ចយា. ធម្មធាតុ សិយា សប្បច្ចយា, សិយា អប្បច្ចយា. សត្តរស ធាតុយោ សង្ខតា. ធម្មធាតុ សិយា សង្ខតា, សិយា អសង្ខតា. រូបធាតុ សនិទស្សនា. សត្តរស ធាតុយោ អនិទស្សនា. ទស ធាតុយោ សប្បដិឃា. អដ្ឋ ធាតុយោ អប្បដិឃា. ទស ធាតុយោ រូបា. សត្ត ធាតុយោ អរូបា. ធម្មធាតុ សិយា រូបា, សិយា អរូបា. សោឡស ធាតុយោ លោកិយា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា លោកិយា, សិយា លោកុត្តរា; កេនចិ វិញ្ញេយ្យា, កេនចិ ន វិញ្ញេយ្យា.

សត្តរស ធាតុយោ នោ អាសវា. ធម្មធាតុ សិយា អាសវា, សិយា នោ អាសវា. សោឡស ធាតុយោ សាសវា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា សាសវា, សិយា អនាសវា. សោឡស ធាតុយោ អាសវវិប្បយុត្តា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា អាសវសម្បយុត្តា, សិយា អាសវវិប្បយុត្តា. សោឡស ធាតុយោ ន វត្តព្ពា – ‘‘អាសវា ចេវ សាសវា ចា’’តិ, ‘‘សាសវា ចេវ ¶ នោ ច អាសវា’’. មនោវិញ្ញាណធាតុ ន វត្តព្ពា – ‘‘អាសវោ ចេវ សាសវា ចា’’តិ, សិយា សាសវា ចេវ នោ ច អាសវោ, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘សាសវា ចេវ នោ ច អាសវោ’’តិ. ធម្មធាតុ សិយា អាសវោ ចេវ សាសវា ច, សិយា សាសវា ចេវ នោ ច អាសវោ, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘អាសវោ ចេវ សាសវា ចា’’តិបិ, ‘‘សាសវា ចេវ នោ ច អាសវោ’’តិបិ.

សោឡស ធាតុយោ ន វត្តព្ពា – ‘‘អាសវា ចេវ អាសវសម្បយុត្តា ចា’’តិបិ, ‘‘អាសវសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច អាសវា’’តិបិ. មនោវិញ្ញាណធាតុ ន ¶ វត្តព្ពា – ‘‘អាសវោ ចេវ អាសវសម្បយុត្តា ចា’’តិ, សិយា អាសវសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច អាសវោ, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘អាសវសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច អាសវោ’’តិ. ធម្មធាតុ សិយា អាសវោ ចេវ អាសវសម្បយុត្តា ច, សិយា អាសវសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច អាសវោ, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘អាសវោ ចេវ អាសវសម្បយុត្តា ចា’’តិបិ, ‘‘អាសវសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច អាសវោ’’តិបិ. សោឡស ធាតុយោ អាសវវិប្បយុត្តសាសវា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា អាសវវិប្បយុត្តសាសវា, សិយា អាសវវិប្បយុត្តអនាសវា ¶ , សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘អាសវវិប្បយុត្តសាសវា’’តិបិ, ‘‘អាសវវិប្បយុត្តអនាសវា’’តិបិ.

សត្តរស ធាតុយោ នោ សំយោជនា. ធម្មធាតុ សិយា សំយោជនំ, សិយា នោ សំយោជនំ. សោឡស ធាតុយោ សំយោជនិយា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា សំយោជនិយា, សិយា អសំយោជនិយា. សោឡស ¶ ធាតុយោ សំយោជនវិប្បយុត្តា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា សំយោជនសម្បយុត្តា, សិយា សំយោជនវិប្បយុត្តា. សោឡស ធាតុយោ ន វត្តព្ពា – ‘‘សំយោជនា ចេវ សំយោជនិយា ចា’’តិ, សំយោជនិយា ចេវ នោ ច សំយោជនា. មនោវិញ្ញាណធាតុ ន វត្តព្ពា – ‘‘សំយោជនញ្ចេវ សំយោជនិយា ចា’’តិ, សិយា សំយោជនិយា ចេវ នោ ច សំយោជនំ, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘សំយោជនិយា ចេវ នោ ច សំយោជន’’ន្តិ. ធម្មធាតុ សិយា សំយោជនញ្ចេវ សំយោជនិយា ច, សិយា សំយោជនិយា ចេវ នោ ច សំយោជនំ, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘សំយោជនញ្ចេវ សំយោជនិយា ចា’’តិបិ, ‘‘សំយោជនិយា ចេវ នោ ច សំយោជន’’ន្តិបិ. សោឡស ធាតុយោ ន វត្តព្ពា – ‘‘សំយោជនា ¶ ចេវ សំយោជនសម្បយុត្តា ចា’’តិបិ, ‘‘សំយោជនសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច សំយោជនា’’តិបិ. មនោវិញ្ញាណធាតុ ន វត្តព្ពា – ‘‘សំយោជនញ្ចេវ សំយោជនសម្បយុត្តា ចា’’តិ, សិយា សំយោជនសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច សំយោជនំ, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘សំយោជនសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច សំយោជន’’ន្តិ. ធម្មធាតុ សិយា សំយោជនញ្ចេវ សំយោជនសម្បយុត្តា ច, សិយា សំយោជនសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច សំយោជនំ, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘សំយោជនញ្ចេវ សំយោជនសម្បយុត្តា ចា’’តិបិ, ‘‘សំយោជនសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច សំយោជន’’ន្តិបិ. សោឡស ធាតុយោ សំយោជនវិប្បយុត្តសំយោជនិយា. ទ្វេ ¶ ធាតុយោ សិយា សំយោជនវិប្បយុត្តសំយោជនិយា, សិយា សំយោជនវិប្បយុត្តអសំយោជនិយា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘សំយោជនវិប្បយុត្តសំយោជនិយា’’តិបិ, ‘‘សំយោជនវិប្បយុត្តអសំយោជនិយា’’តិបិ.

សត្តរស ធាតុយោ នោ គន្ថា. ធម្មធាតុ សិយា គន្ថោ, សិយា នោ គន្ថោ. សោឡស ធាតុយោ គន្ថនិយា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា គន្ថនិយា, សិយា អគន្ថនិយា. សោឡស ធាតុយោ គន្ថវិប្បយុត្តា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា គន្ថសម្បយុត្តា, សិយា គន្ថវិប្បយុត្តា. សោឡស ធាតុយោ ¶ ន វត្តព្ពា – ‘‘គន្ថា ចេវ គន្ថនិយា ចា’’តិ, គន្ថនិយា ចេវ នោ ច គន្ថា. មនោវិញ្ញាណធាតុ ន វត្តព្ពា – ‘‘គន្ថោ ចេវ គន្ថនិយា ចា’’តិ, សិយា គន្ថនិយា ចេវ នោ ច គន្ថោ, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘គន្ថនិយា ចេវ នោ ច គន្ថោ’’តិ. ធម្មធាតុ សិយា គន្ថោ ចេវ គន្ថនិយា ច, សិយា គន្ថនិយា ចេវ ¶ នោ ច គន្ថោ, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘គន្ថោ ចេវ គន្ថនិយា ចា’’តិបិ, ‘‘គន្ថនិយា ចេវ នោ ច គន្ថោ’’តិបិ. សោឡស ធាតុយោ ន វត្តព្ពា – ‘‘គន្ថា ចេវ គន្ថសម្បយុត្តា ¶ ចា’’តិបិ, ‘‘គន្ថសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច គន្ថា’’តិបិ. មនោវិញ្ញាណធាតុ ន វត្តព្ពា – ‘‘គន្ថោ ចេវ គន្ថសម្បយុត្តា ចា’’តិ, សិយា គន្ថសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច គន្ថោ, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘គន្ថសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច គន្ថោ’’តិ. ធម្មធាតុ សិយា គន្ថោ ចេវ គន្ថសម្បយុត្តា ច, សិយា គន្ថសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច គន្ថោ, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘គន្ថោ ចេវ គន្ថសម្បយុត្តា ចា’’តិបិ, ‘‘គន្ថសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច គន្ថោ’’តិបិ. សោឡស ធាតុយោ គន្ថវិប្បយុត្តគន្ថនិយា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា គន្ថវិប្បយុត្តគន្ថនិយា, សិយា គន្ថវិប្បយុត្តអគន្ថនិយា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘គន្ថវិប្បយុត្តគន្ថនិយា’’តិបិ, ‘‘គន្ថវិប្បយុត្តអគន្ថនិយា’’តិបិ.

សត្តរស ធាតុយោ នោ ឱឃា…បេ… នោ យោគា…បេ… នោ នីវរណា. ធម្មធាតុ សិយា នីវរណំ, សិយា នោ នីវរណំ. សោឡស ធាតុយោ នីវរណិយា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា នីវរណិយា, សិយា អនីវរណិយា. សោឡស ធាតុយោ នីវរណវិប្បយុត្តា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា នីវរណសម្បយុត្តា, សិយា នីវរណវិប្បយុត្តា. សោឡស ធាតុយោ ន វត្តព្ពា – ‘‘នីវរណា ចេវ នីវរណិយា ចា’’តិ, នីវរណិយា ចេវ នោ ច នីវរណា. មនោវិញ្ញាណធាតុ ន វត្តព្ពា – ‘‘នីវរណញ្ចេវ នីវរណិយា ចា’’តិ, សិយា នីវរណិយា ចេវ នោ ច នីវរណំ, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘នីវរណិយា ចេវ នោ ច នីវរណ’’ន្តិ. ធម្មធាតុ សិយា នីវរណញ្ចេវ នីវរណិយា ច, សិយា នីវរណិយា ចេវ នោ ច នីវរណំ ¶ , សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘នីវរណញ្ចេវ នីវរណិយា ចា’’តិបិ, ‘‘នីវរណិយា ចេវ នោ ច នីវរណ’’ន្តិបិ. សោឡស ធាតុយោ ន វត្តព្ពា – ‘‘នីវរណា ចេវ នីវរណសម្បយុត្តា ចា’’តិបិ, ‘‘នីវរណសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច នីវរណា’’តិបិ. មនោវិញ្ញាណធាតុ ន វត្តព្ពា – ‘‘នីវរណញ្ចេវ នីវរណសម្បយុត្តា ចា’’តិ, សិយា នីវរណសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច នីវរណំ, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘នីវរណសម្បយុត្តា ចេវ នោ ¶ ច នីវរណ’’ន្តិ. ធម្មធាតុ សិយា នីវរណញ្ចេវ នីវរណសម្បយុត្តា ច, សិយា នីវរណសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច នីវរណំ, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘នីវរណញ្ចេវ នីវរណសម្បយុត្តា ចា’’តិបិ, ‘‘នីវរណសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច នីវរណ’’ន្តិបិ. សោឡស ធាតុយោ នីវរណវិប្បយុត្តនីវរណិយា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា នីវរណវិប្បយុត្តនីវរណិយា, សិយា នីវរណវិប្បយុត្តអនីវរណិយា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘នីវរណវិប្បយុត្តនីវរណិយា’’តិបិ, ‘‘នីវរណវិប្បយុត្តអនីវរណិយា’’តិបិ.

សត្តរស ធាតុយោ នោ បរាមាសា. ធម្មធាតុ សិយា បរាមាសោ, សិយា នោ បរាមាសោ. សោឡស ធាតុយោ បរាមដ្ឋា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា បរាមដ្ឋា, សិយា អបរាមដ្ឋា. សោឡស ធាតុយោ បរាមាសវិប្បយុត្តា. មនោវិញ្ញាណធាតុ សិយា បរាមាសសម្បយុត្តា, សិយា បរាមាសវិប្បយុត្តា. ធម្មធាតុ សិយា បរាមាសសម្បយុត្តា, សិយា បរាមាសវិប្បយុត្តា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘បរាមាសសម្បយុត្តា’’តិបិ ¶ , ‘‘បរាមាសវិប្បយុត្តា’’តិបិ. សោឡស ធាតុយោ ន វត្តព្ពា – ‘‘បរាមាសា ចេវ បរាមដ្ឋា ចាតិ បរាមដ្ឋា ចេវ នោ ច បរាមាសា’’. មនោវិញ្ញាណធាតុ ន ¶ វត្តព្ពា – ‘‘បរាមាសោ ចេវ បរាមដ្ឋា ចា’’តិ, សិយា បរាមដ្ឋា ចេវ នោ ច បរាមាសោ, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘បរាមដ្ឋា ចេវ នោ ច បរាមាសោ’’តិ. ធម្មធាតុ សិយា បរាមាសោ ចេវ បរាមដ្ឋា ច, សិយា បរាមដ្ឋា ចេវ នោ ច បរាមាសោ, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘បរាមាសោ ចេវ បរាមដ្ឋា ចា’’តិបិ, ‘‘បរាមដ្ឋា ចេវ នោ ច បរាមាសោ’’តិបិ. សោឡស ធាតុយោ បរាមាសវិប្បយុត្តបរាមដ្ឋា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា បរាមាសវិប្បយុត្តបរាមដ្ឋា, សិយា បរាមាសវិប្បយុត្តអបរាមដ្ឋា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘បរាមាសវិប្បយុត្តបរាមដ្ឋា’’តិបិ, ‘‘បរាមាសវិប្បយុត្តអបរាមដ្ឋា’’តិបិ.

ទស ធាតុយោ អនារម្មណា. សត្ត ធាតុយោ សារម្មណា. ធម្មធាតុ សិយា សារម្មណា, សិយា អនារម្មណា. សត្ត ធាតុយោ ចិត្តា. ឯកាទស ធាតុយោ នោ ចិត្តា. សត្តរស ធាតុយោ អចេតសិកា. ធម្មធាតុ សិយា ចេតសិកា, សិយា អចេតសិកា. ទស ធាតុយោ ចិត្តវិប្បយុត្តា. ធម្មធាតុ សិយា ចិត្តសម្បយុត្តា, សិយា ចិត្តវិប្បយុត្តា. សត្ត ធាតុយោ ន វត្តព្ពា – ‘‘ចិត្តេន សម្បយុត្តា’’តិបិ, ‘‘ចិត្តេន វិប្បយុត្តា’’តិបិ. ទស ធាតុយោ ចិត្តវិសំសដ្ឋា. ធម្មធាតុ សិយា ចិត្តសំសដ្ឋា ¶ , សិយា ចិត្តវិសំសដ្ឋា. សត្ត ធាតុយោ ន វត្តព្ពា – ‘‘ចិត្តេន សំសដ្ឋា’’តិបិ, ‘‘ចិត្តេន វិសំសដ្ឋា’’តិបិ.

ទ្វាទស ធាតុយោ នោ ចិត្តសមុដ្ឋានា. ឆ ធាតុយោ សិយា ចិត្តសមុដ្ឋានា, សិយា នោ ចិត្តសមុដ្ឋានា. សត្តរស ¶ ធាតុយោ នោ ចិត្តសហភុនោ. ធម្មធាតុ សិយា ចិត្តសហភូ, សិយា នោ ចិត្តសហភូ. សត្តរស ធាតុយោ នោ ចិត្តានុបរិវត្តិនោ. ធម្មធាតុ សិយា ចិត្តានុបរិវត្តី, សិយា នោ ចិត្តានុបរិវត្តី. សត្តរស ធាតុយោ នោ ¶ ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានា. ធម្មធាតុ សិយា ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានា, សិយា នោ ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានា. សត្តរស ធាតុយោ នោ ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានសហភុនោ. ធម្មធាតុ សិយា ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានសហភូ, សិយា នោ ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានសហភូ. សត្តរស ធាតុយោ នោ ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានានុបរិវត្តិនោ. ធម្មធាតុ សិយា ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានានុបរិវត្តី, សិយា នោ ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានានុបរិវត្តី. ទ្វាទស ធាតុយោ អជ្ឈត្តិកា. ឆ ធាតុយោ ពាហិរា.

នវ ¶ ធាតុយោ ឧបាទា. អដ្ឋ ធាតុយោ នោ ឧបាទា. ធម្មធាតុ សិយា ឧបាទា, សិយា នោ ឧបាទា. ទស ធាតុយោ ឧបាទិន្នា. សទ្ទធាតុ អនុបាទិន្នា. សត្តធាតុយោ សិយា ឧបាទិន្នា, សិយា អនុបាទិន្នា. សត្តរស ធាតុយោ នោ ឧបាទានា. ធម្មធាតុ សិយា ឧបាទានំ, សិយា នោ ឧបាទានំ. សោឡស ធាតុយោ ឧបាទានិយា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា ឧបាទានិយា, សិយា អនុបាទានិយា. សោឡស ធាតុយោ ឧបាទានវិប្បយុត្តា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា ឧបាទានសម្បយុត្តា, សិយា ឧបាទានវិប្បយុត្តា. សោឡស ធាតុយោ ន វត្តព្ពា – ‘‘ឧបាទានា ចេវ ឧបាទានិយា ចា’’តិ, ‘‘ឧបាទានិយា ចេវ នោ ច ឧបាទានា’’. មនោវិញ្ញាណធាតុ ន វត្តព្ពា – ‘‘ឧបាទានញ្ចេវ ឧបាទានិយា ចា’’តិ, សិយា ឧបាទានិយា ចេវ នោ ច ឧបាទានំ, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘ឧបាទានិយា ចេវ នោ ច ឧបាទាន’’ន្តិ. ធម្មធាតុ សិយា ឧបាទានញ្ចេវ ឧបាទានិយា ច, សិយា ឧបាទានិយា ចេវ ¶ នោ ច ឧបាទានំ, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘ឧបាទានញ្ចេវ ឧបាទានិយា ចា’’តិបិ, ‘‘ឧបាទានិយា ចេវ នោ ច ឧបាទាន’’ន្តិបិ.

សោឡស ធាតុយោ ន វត្តព្ពា – ‘‘ឧបាទានា ចេវ ឧបាទានសម្បយុត្តា ចា’’តិបិ, ‘‘ឧបាទានសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច ឧបាទានា’’តិបិ. មនោវិញ្ញាណធាតុ ន វត្តព្ពា – ‘‘ឧបាទានញ្ចេវ ឧបាទានសម្បយុត្តា ចា’’តិ, សិយា ¶ ឧបាទានសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច ឧបាទានំ, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘ឧបាទានសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច ឧបាទាន’’ន្តិ. ធម្មធាតុ សិយា ឧបាទានញ្ចេវ ឧបាទានសម្បយុត្តា ច, សិយា ឧបាទានសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច ឧបាទានំ, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘ឧបាទានញ្ចេវ ឧបាទានសម្បយុត្តា ចា’’តិបិ, ‘‘ឧបាទានសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច ឧបាទាន’’ន្តិបិ. សោឡស ធាតុយោ ឧបាទានវិប្បយុត្តឧបាទានិយា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា ឧបាទានវិប្បយុត្តឧបាទានិយា, សិយា ឧបាទានវិប្បយុត្តអនុបាទានិយា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘ឧបាទានវិប្បយុត្តឧបាទានិយា’’តិបិ, ‘‘ឧបាទានវិប្បយុត្តអនុបាទានិយា’’តិបិ.

សត្តរស ធាតុយោ នោ កិលេសា. ធម្មធាតុ សិយា កិលេសា, សិយា នោ កិលេសា. សោឡស ធាតុយោ សំកិលេសិកា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា សំកិលេសិកា, សិយា អសំកិលេសិកា. សោឡស ធាតុយោ អសំកិលិដ្ឋា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា សំកិលិដ្ឋា, សិយា អសំកិលិដ្ឋា. សោឡស ធាតុយោ កិលេសវិប្បយុត្តា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា កិលេសសម្បយុត្តា, សិយា កិលេសវិប្បយុត្តា. សោឡស ធាតុយោ ន វត្តព្ពា – ‘‘កិលេសា ចេវ ¶ សំកិលេសិកា ចា’’តិ, សំកិលេសិកា ¶ ចេវ នោ ច កិលេសា. មនោវិញ្ញាណធាតុ ន វត្តព្ពា – ‘‘កិលេសោ ចេវ សំកិលេសិកា ចា’’តិ, សិយា សំកិលេសិកា ចេវ នោ ច កិលេសោ, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘សំកិលេសិកា ចេវ នោ ច កិលេសោ’’តិ. ធម្មធាតុ សិយា កិលេសោ ចេវ សំកិលេសិកា ច, សិយា សំកិលេសិកា ចេវ នោ ច កិលេសោ, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘កិលេសោ ចេវ សំកិលេសិកា ចា’’តិបិ, ‘‘សំកិលេសិកា ចេវ នោ ច កិលេសោ’’តិបិ.

សោឡស ធាតុយោ ន វត្តព្ពា – ‘‘កិលេសា ចេវ សំកិលិដ្ឋា ចា’’តិបិ, ‘‘សំកិលិដ្ឋា ចេវ នោ ច កិលេសា’’តិបិ. មនោវិញ្ញាណធាតុ ន វត្តព្ពា – ‘‘កិលេសោ ចេវ សំកិលិដ្ឋា ចា’’តិ, សិយា សំកិលិដ្ឋា ចេវ នោ ច កិលេសោ, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘សំកិលិដ្ឋា ចេវ នោ ច កិលេសោ’’តិ. ធម្មធាតុ សិយា កិលេសោ ចេវ សំកិលិដ្ឋា ច, សិយា សំកិលិដ្ឋា ចេវ នោ ច កិលេសោ, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘កិលេសោ ចេវ សំកិលិដ្ឋា ចា’’តិបិ, ‘‘សំកិលិដ្ឋា ចេវ នោ ច កិលេសោ’’តិបិ. សោឡស ធាតុយោ ន វត្តព្ពា – ‘‘កិលេសា ចេវ កិលេសសម្បយុត្តា ចា’’តិបិ, ‘‘កិលេសសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច កិលេសា’’តិបិ. មនោវិញ្ញាណធាតុ ¶ ន ¶ វត្តព្ពា – ‘‘កិលេសោ ចេវ កិលេសសម្បយុត្តា ចា’’តិ, សិយា កិលេសសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច កិលេសោ, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘កិលេសសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច កិលេសោ’’តិ. ធម្មធាតុ សិយា កិលេសោ ចេវ កិលេសសម្បយុត្តា ច, សិយា កិលេសសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច កិលេសោ, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘កិលេសោ ចេវ កិលេសសម្បយុត្តា ចា’’តិបិ, ‘‘កិលេសសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច ¶ កិលេសោ’’តិបិ. សោឡស ធាតុយោ កិលេសវិប្បយុត្តសំកិលេសិកា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា កិលេសវិប្បយុត្តសំកិលេសិកា, សិយា កិលេសវិប្បយុត្តអសំកិលេសិកា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘កិលេសវិប្បយុត្តសំកិលេសិកា’’តិបិ, ‘‘កិលេសវិប្បយុត្តអសំកិលេសិកា’’តិបិ.

សោឡស ធាតុយោ ន ទស្សនេន បហាតព្ពា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា ទស្សនេន បហាតព្ពា, សិយា ន ទស្សនេន បហាតព្ពា. សោឡស ធាតុយោ ន ភាវនាយ បហាតព្ពា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា ភាវនាយ បហាតព្ពា, សិយា ន ភាវនាយ បហាតព្ពា. សោឡស ធាតុយោ ន ទស្សនេន បហាតព្ពហេតុកា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា ទស្សនេន បហាតព្ពហេតុកា, សិយា ន ទស្សនេន បហាតព្ពហេតុកា. សោឡស ធាតុយោ ន ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកា, សិយា ន ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកា.

បន្នរស ធាតុយោ អវិតក្កា. មនោធាតុ សវិតក្កា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា សវិតក្កា, សិយា ¶ អវិតក្កា. បន្នរស ធាតុយោ អវិចារា. មនោធាតុ សវិចារា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា សវិចារា, សិយា អវិចារា. សោឡស ធាតុយោ អប្បីតិកា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា សប្បីតិកា, សិយា អប្បីតិកា. សោឡស ធាតុយោ ន បីតិសហគតា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា បីតិសហគតា, សិយា ន បីតិសហគតា. បន្នរស ធាតុយោ ន សុខសហគតា. តិស្សោ ធាតុយោ សិយា សុខសហគតា, សិយា ន សុខសហគតា. ឯកាទស ធាតុយោ ន ឧបេក្ខាសហគតា. បញ្ច ធាតុយោ ឧបេក្ខាសហគតា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា ¶ ឧបេក្ខាសហគតា, សិយា ន ឧបេក្ខាសហគតា.

សោឡស ធាតុយោ កាមាវចរា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា កាមាវចរា, សិយា ន កាមាវចរា. សោឡស ធាតុយោ ន រូបាវចរា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា រូបាវចរា, សិយា ន រូបាវចរា. សោឡស ធាតុយោ ន អរូបាវចរា. ទ្វេ ¶ ធាតុយោ សិយា អរូបាវចរា, សិយា ន អរូបាវចរា. សោឡស ធាតុយោ បរិយាបន្នា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា បរិយាបន្នា, សិយា អបរិយាបន្នា. សោឡស ធាតុយោ អនិយ្យានិកា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា និយ្យានិកា, សិយា អនិយ្យានិកា. សោឡស ធាតុយោ អនិយតា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា និយតា, សិយា អនិយតា. សោឡស ធាតុយោ សឧត្តរា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា សឧត្តរា, សិយា អនុត្តរា. សោឡស ¶ ធាតុយោ អរណា. ទ្វេ ធាតុយោ សិយា សរណា, សិយា អរណាតិ.

បញ្ហាបុច្ឆកំ.

ធាតុវិភង្គោ និដ្ឋិតោ.

៤. សច្ចវិភង្គោ

១. សុត្តន្តភាជនីយំ

១៨៩. ចត្តារិ ¶ ¶ ¶ អរិយសច្ចានិ – ទុក្ខំ អរិយសច្ចំ, ទុក្ខសមុទយំ [ទុក្ខសមុទយោ (ស្យា.)] អរិយសច្ចំ, ទុក្ខនិរោធំ [ទុក្ខនិរោធោ (ស្យា.)] អរិយសច្ចំ, ទុក្ខនិរោធគាមិនី បដិបទា អរិយសច្ចំ.

១. ទុក្ខសច្ចំ

១៩០. តត្ថ កតមំ ទុក្ខំ អរិយសច្ចំ? ជាតិបិ ទុក្ខា, ជរាបិ ទុក្ខា, មរណម្បិ ទុក្ខំ, សោកបរិទេវទុក្ខទោមនស្សុបាយាសាបិ ទុក្ខា, អប្បិយេហិ ¶ សម្បយោគោ ទុក្ខោ, បិយេហិ វិប្បយោគោ ទុក្ខោ, យំ បិច្ឆំ ន លភតិ តម្បិ ទុក្ខំ, សំខិត្តេន បញ្ចុបាទានក្ខន្ធា ទុក្ខា.

១៩១. តត្ថ កតមា ជាតិ? យា តេសំ តេសំ សត្តានំ តម្ហិ តម្ហិ សត្តនិកាយេ ជាតិ សញ្ជាតិ ឱក្កន្តិ អភិនិព្ពត្តិ ខន្ធានំ បាតុភាវោ អាយតនានំ បដិលាភោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ជាតិ’’.

១៩២. តត្ថ កតមា ជរា? យា តេសំ តេសំ សត្តានំ តម្ហិ តម្ហិ សត្តនិកាយេ ជរា ជីរណតា ខណ្ឌិច្ចំ បាលិច្ចំ វលិត្តចតា អាយុនោ សំហានិ ឥន្ទ្រិយានំ បរិបាកោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ជរា’’.

១៩៣. តត្ថ កតមំ មរណំ? យា តេសំ តេសំ សត្តានំ តម្ហា តម្ហា សត្តនិកាយា ចុតិ ចវនតា ¶ ភេទោ អន្តរធានំ មច្ចុ មរណំ កាលកិរិយា ខន្ធានំ ភេទោ កឡេវរស្ស និក្ខេបោ ជីវិតិន្ទ្រិយស្សុបច្ឆេទោ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘មរណំ’’.

១៩៤. តត្ថ កតមោ សោកោ? ញាតិព្យសនេន វា ផុដ្ឋស្ស ភោគព្យសនេន វា ផុដ្ឋស្ស រោគព្យសនេន វា ផុដ្ឋស្ស សីលព្យសនេន វា ផុដ្ឋស្ស ¶ ទិដ្ឋិព្យសនេន វា ផុដ្ឋស្ស អញ្ញតរញ្ញតរេន ព្យសនេន សមន្នាគតស្ស អញ្ញតរញ្ញតរេន ទុក្ខធម្មេន ផុដ្ឋស្ស សោកោ សោចនា សោចិតត្តំ អន្តោសោកោ អន្តោបរិសោកោ ចេតសោ បរិជ្ឈាយនា ទោមនស្សំ សោកសល្លំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘សោកោ’’.

១៩៥. តត្ថ ¶ កតមោ បរិទេវោ? ញាតិព្យសនេន វា ផុដ្ឋស្ស ភោគព្យសនេន វា ផុដ្ឋស្ស រោគព្យសនេន វា ផុដ្ឋស្ស សីលព្យសនេន វា ¶ ផុដ្ឋស្ស ទិដ្ឋិព្យសនេន វា ផុដ្ឋស្ស អញ្ញតរញ្ញតរេន ព្យសនេន សមន្នាគតស្ស អញ្ញតរញ្ញតរេន ទុក្ខធម្មេន ផុដ្ឋស្ស អាទេវោ បរិទេវោ អាទេវនា បរិទេវនា អាទេវិតត្តំ បរិទេវិតត្តំ វាចា បលាបោ វិប្បលាបោ លាលប្បោ លាលប្បនា លាលប្បិតត្តំ [លាលបោ លាលបនា លាលបិតត្តំ (ស្យា.)] – អយំ វុច្ចតិ ‘‘បរិទេវោ’’.

១៩៦. តត្ថ កតមំ ទុក្ខំ? យំ កាយិកំ អសាតំ កាយិកំ ទុក្ខំ កាយសម្ផស្សជំ អសាតំ ទុក្ខំ វេទយិតំ កាយសម្ផស្សជា អសាតា ទុក្ខា វេទនា – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘ទុក្ខំ’’.

១៩៧. តត្ថ កតមំ ទោមនស្សំ? យំ ចេតសិកំ អសាតំ ចេតសិកំ ទុក្ខំ ចេតោសម្ផស្សជំ អសាតំ ទុក្ខំ វេទយិតំ ចេតោសម្ផស្សជា អសាតា ទុក្ខា វេទនា – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘ទោមនស្សំ’’.

១៩៨. តត្ថ កតមោ ឧបាយាសោ? ញាតិព្យសនេន វា ផុដ្ឋស្ស ភោគព្យសនេន វា ផុដ្ឋស្ស រោគព្យសនេន វា ផុដ្ឋស្ស សីលព្យសនេន វា ផុដ្ឋស្ស ទិដ្ឋិព្យសនេន វា ផុដ្ឋស្ស អញ្ញតរញ្ញតរេន ព្យសនេន សមន្នាគតស្ស អញ្ញតរញ្ញតរេន ទុក្ខធម្មេន ផុដ្ឋស្ស អាយាសោ ឧបាយាសោ អាយាសិតត្តំ ឧបាយាសិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ឧបាយាសោ’’.

១៩៩. តត្ថ កតមោ អប្បិយេហិ សម្បយោគោ ទុក្ខោ? ឥធ យស្ស តេ ហោន្តិ អនិដ្ឋា អកន្តា ¶ អមនាបា រូបា សទ្ទា គន្ធា រសា ផោដ្ឋព្ពា, យេ វា បនស្ស តេ ហោន្តិ អនត្ថកាមា អហិតកាមា អផាសុកកាមា អយោគក្ខេមកាមា; យា តេហិ សង្គតិ សមាគមោ សមោធានំ មិស្សីភាវោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អប្បិយេហិ សម្បយោគោ ទុក្ខោ’’.

២០០. តត្ថ ¶ កតមោ បិយេហិ វិប្បយោគោ ទុក្ខោ? ឥធ យស្ស តេ ហោន្តិ ឥដ្ឋា កន្តា មនាបា រូបា សទ្ទា គន្ធា រសា ផោដ្ឋព្ពា, យេ វា បនស្ស តេ ហោន្តិ អត្ថកាមា ហិតកាមា ផាសុកកាមា យោគក្ខេមកាមា មាតា វា បិតា វា ភាតា វា ភគិនី វា មិត្តា វា អមច្ចា វា ញាតី វា សាលោហិតា ¶ វា; យា តេហិ អសង្គតិ អសមាគមោ អសមោធានំ អមិស្សីភាវោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘បិយេហិ វិប្បយោគោ ទុក្ខោ’’.

២០១. តត្ថ ¶ កតមំ យម្បិច្ឆំ ន លភតិ តម្បិ ទុក្ខំ? ជាតិធម្មានំ សត្តានំ ឯវំ ឥច្ឆា ឧប្បជ្ជតិ – ‘‘អហោ វត, មយំ ន ជាតិធម្មា អស្សាម; ន ច, វត, នោ ជាតិ អាគច្ឆេយ្យា’’តិ! ន ខោ បនេតំ ឥច្ឆាយ បត្តព្ពំ. ឥទម្បិ ‘‘យម្បិច្ឆំ ន លភតិ តម្បិ ទុក្ខំ’’.

ជរាធម្មានំ សត្តានំ…បេ… ព្យាធិធម្មានំ សត្តានំ…បេ… មរណធម្មានំ សត្តានំ…បេ… សោកបរិទេវទុក្ខទោមនស្សុបាយាសធម្មានំ សត្តានំ ឯវំ ឥច្ឆា ឧប្បជ្ជតិ – ‘‘អហោ វត, មយំ ន សោកបរិទេវទុក្ខទោមនស្សុបាយាសធម្មា អស្សាម; ន ច, វត, នោ សោកបរិទេវទុក្ខទោមនស្សុបាយាសា អាគច្ឆេយ្យុ’’ន្តិ! ន ខោ បនេតំ ឥច្ឆាយ បត្តព្ពំ. ឥទម្បិ ‘‘យម្បិច្ឆំ ន លភតិ តម្បិ ទុក្ខំ’’.

២០២. តត្ថ កតមេ សំខិត្តេន បញ្ចុបាទានក្ខន្ធា ទុក្ខា? សេយ្យថិទំ – រូបុបាទានក្ខន្ធោ, វេទនុបាទានក្ខន្ធោ, សញ្ញុបាទានក្ខន្ធោ, សង្ខារុបាទានក្ខន្ធោ, វិញ្ញាណុបាទានក្ខន្ធោ. ឥមេ វុច្ចន្តិ ‘‘សំខិត្តេន ¶ បញ្ចុបាទានក្ខន្ធា ទុក្ខា’’.

ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘ទុក្ខំ អរិយសច្ចំ’’.

២. សមុទយសច្ចំ

២០៣. តត្ថ ¶ កតមំ ទុក្ខសមុទយំ អរិយសច្ចំ? យាយំ តណ្ហា បោនោភវិកា [បោនោព្ភវិកា (ស្យា. ក.)] នន្ទិរាគសហគតា តត្រតត្រាភិនន្ទិនី, សេយ្យថិទំ – កាមតណ្ហា, ភវតណ្ហា, វិភវតណ្ហា.

សា ខោ បនេសា តណ្ហា កត្ថ ឧប្បជ្ជមានា ឧប្បជ្ជតិ, កត្ថ និវិសមានា និវិសតិ? យំ លោកេ បិយរូបំ សាតរូបំ, ឯត្ថេសា តណ្ហា ឧប្បជ្ជមានា ឧប្បជ្ជតិ, ឯត្ថ និវិសមានា និវិសតិ.

កិញ្ច លោកេ បិយរូបំ សាតរូបំ? ចក្ខុំ លោកេ បិយរូបំ សាតរូបំ. ឯត្ថេសា តណ្ហា ឧប្បជ្ជមានា ឧប្បជ្ជតិ, ឯត្ថ និវិសមានា និវិសតិ. សោតំ លោកេ…បេ… ¶ ឃានំ លោកេ… ជិវ្ហា លោកេ… កាយោ លោកេ… មនោ លោកេ បិយរូបំ សាតរូបំ. ឯត្ថេសា តណ្ហា ឧប្បជ្ជមានា ឧប្បជ្ជតិ, ឯត្ថ និវិសមានា និវិសតិ.

រូបា លោកេ បិយរូបំ សាតរូបំ. ឯត្ថេសា តណ្ហា ឧប្បជ្ជមានា ឧប្បជ្ជតិ, ឯត្ថ និវិសមានា និវិសតិ. សទ្ទា លោកេ…បេ… គន្ធា លោកេ… រសា លោកេ… ផោដ្ឋព្ពា លោកេ… ធម្មា លោកេ ¶ បិយរូបំ សាតរូបំ. ឯត្ថេសា តណ្ហា ឧប្បជ្ជមានា ឧប្បជ្ជតិ, ឯត្ថ និវិសមានា និវិសតិ.

ចក្ខុវិញ្ញាណំ លោកេ បិយរូបំ សាតរូបំ. ឯត្ថេសា តណ្ហា ឧប្បជ្ជមានា ឧប្បជ្ជតិ, ឯត្ថ និវិសមានា និវិសតិ. សោតវិញ្ញាណំ លោកេ…បេ… ឃានវិញ្ញាណំ លោកេ… ជិវ្ហាវិញ្ញាណំ លោកេ… កាយវិញ្ញាណំ លោកេ… មនោវិញ្ញាណំ លោកេ បិយរូបំ សាតរូបំ. ឯត្ថេសា តណ្ហា ឧប្បជ្ជមានា ឧប្បជ្ជតិ, ឯត្ថ និវិសមានា និវិសតិ.

ចក្ខុសម្ផស្សោ លោកេ បិយរូបំ សាតរូបំ. ឯត្ថេសា តណ្ហា ឧប្បជ្ជមានា ឧប្បជ្ជតិ, ឯត្ថ និវិសមានា និវិសតិ. សោតសម្ផស្សោ លោកេ…បេ… ឃានសម្ផស្សោ លោកេ… ជិវ្ហាសម្ផស្សោ លោកេ… កាយសម្ផស្សោ លោកេ… មនោសម្ផស្សោ លោកេ បិយរូបំ សាតរូបំ. ឯត្ថេសា តណ្ហា ឧប្បជ្ជមានា ឧប្បជ្ជតិ, ឯត្ថ ¶ និវិសមានា និវិសតិ.

ចក្ខុសម្ផស្សជា ¶ វេទនា លោកេ បិយរូបំ សាតរូបំ. ឯត្ថេសា តណ្ហា ឧប្បជ្ជមានា ឧប្បជ្ជតិ, ឯត្ថ និវិសមានា និវិសតិ. សោតសម្ផស្សជា វេទនា លោកេ…បេ… ឃានសម្ផស្សជា វេទនា លោកេ… ជិវ្ហាសម្ផស្សជា វេទនា លោកេ… កាយសម្ផស្សជា វេទនា លោកេ… មនោសម្ផស្សជា វេទនា លោកេ បិយរូបំ សាតរូបំ. ឯត្ថេសា តណ្ហា ឧប្បជ្ជមានា ឧប្បជ្ជតិ, ឯត្ថ និវិសមានា និវិសតិ.

រូបសញ្ញា លោកេ បិយរូបំ សាតរូបំ. ឯត្ថេសា តណ្ហា ឧប្បជ្ជមានា ឧប្បជ្ជតិ, ឯត្ថ និវិសមានា និវិសតិ. សទ្ទសញ្ញា លោកេ…បេ… គន្ធសញ្ញា លោកេ… រសសញ្ញា លោកេ… ផោដ្ឋព្ពសញ្ញា លោកេ… ធម្មសញ្ញា លោកេ បិយរូបំ សាតរូបំ. ឯត្ថេសា តណ្ហា ឧប្បជ្ជមានា ឧប្បជ្ជតិ, ឯត្ថ និវិសមានា និវិសតិ.

រូបសញ្ចេតនា លោកេ បិយរូបំ សាតរូបំ. ឯត្ថេសា តណ្ហា ឧប្បជ្ជមានា ឧប្បជ្ជតិ, ឯត្ថ និវិសមានា និវិសតិ. សទ្ទសញ្ចេតនា លោកេ…បេ… គន្ធសញ្ចេតនា ¶ លោកេ… រសសញ្ចេតនា លោកេ… ផោដ្ឋព្ពសញ្ចេតនា លោកេ… ធម្មសញ្ចេតនា លោកេ បិយរូបំ សាតរូបំ. ឯត្ថេសា តណ្ហា ឧប្បជ្ជមានា ឧប្បជ្ជតិ, ឯត្ថ និវិសមានា និវិសតិ.

រូបតណ្ហា លោកេ បិយរូបំ សាតរូបំ. ឯត្ថេសា តណ្ហា ឧប្បជ្ជមានា ឧប្បជ្ជតិ, ឯត្ថ និវិសមានា និវិសតិ. សទ្ទតណ្ហា លោកេ…បេ… គន្ធតណ្ហា លោកេ… រសតណ្ហា លោកេ… ផោដ្ឋព្ពតណ្ហា លោកេ… ធម្មតណ្ហា លោកេ បិយរូបំ សាតរូបំ. ឯត្ថេសា តណ្ហា ឧប្បជ្ជមានា ឧប្បជ្ជតិ, ឯត្ថ និវិសមានា និវិសតិ.

រូបវិតក្កោ លោកេ បិយរូបំ សាតរូបំ. ឯត្ថេសា តណ្ហា ឧប្បជ្ជមានា ឧប្បជ្ជតិ, ឯត្ថ និវិសមានា និវិសតិ ¶ . សទ្ទវិតក្កោ លោកេ…បេ… គន្ធវិតក្កោ លោកេ… រសវិតក្កោ លោកេ… ផោដ្ឋព្ពវិតក្កោ លោកេ… ធម្មវិតក្កោ លោកេ បិយរូបំ សាតរូបំ. ឯត្ថេសា តណ្ហា ឧប្បជ្ជមានា ឧប្បជ្ជតិ, ឯត្ថ និវិសមានា និវិសតិ.

រូបវិចារោ ¶ លោកេ បិយរូបំ សាតរូបំ. ឯត្ថេសា តណ្ហា ឧប្បជ្ជមានា ឧប្បជ្ជតិ, ឯត្ថ និវិសមានា និវិសតិ. សទ្ទវិចារោ លោកេ បិយរូបំ សាតរូបំ. ឯត្ថេសា តណ្ហា ឧប្បជ្ជមានា ឧប្បជ្ជតិ ¶ , ឯត្ថ និវិសមានា និវិសតិ. គន្ធវិចារោ លោកេ បិយរូបំ សាតរូបំ. ឯត្ថេសា តណ្ហា ឧប្បជ្ជមានា ឧប្បជ្ជតិ, ឯត្ថ និវិសមានា និវិសតិ. រសវិចារោ លោកេ បិយរូបំ សាតរូបំ. ឯត្ថេសា តណ្ហា ឧប្បជ្ជមានា ឧប្បជ្ជតិ, ឯត្ថ និវិសមានា និវិសតិ. ផោដ្ឋព្ពវិចារោ លោកេ បិយរូបំ សាតរូបំ. ឯត្ថេសា តណ្ហា ឧប្បជ្ជមានា ឧប្បជ្ជតិ, ឯត្ថ និវិសមានា និវិសតិ. ធម្មវិចារោ លោកេ បិយរូបំ សាតរូបំ. ឯត្ថេសា តណ្ហា ឧប្បជ្ជមានា ឧប្បជ្ជតិ, ឯត្ថ និវិសមានា និវិសតិ.

ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘ទុក្ខសមុទយំ អរិយសច្ចំ’’.

៣. និរោធសច្ចំ

២០៤. តត្ថ កតមំ ទុក្ខនិរោធំ អរិយសច្ចំ? យោ តស្សាយេវ តណ្ហាយ អសេសវិរាគនិរោធោ ចាគោ បដិនិស្សគ្គោ មុត្តិ អនាលយោ.

សា ¶ ខោ បនេសា តណ្ហា កត្ថ បហីយមានា បហីយតិ, កត្ថ និរុជ្ឈមានា និរុជ្ឈតិ? យំ លោកេ បិយរូបំ សាតរូបំ, ឯត្ថេសា តណ្ហា បហីយមានា បហីយតិ, ឯត្ថ និរុជ្ឈមានា និរុជ្ឈតិ.

កិញ្ច លោកេ បិយរូបំ សាតរូបំ? ចក្ខុំ លោកេ បិយរូបំ សាតរូបំ. ឯត្ថេសា តណ្ហា បហីយមានា បហីយតិ, ឯត្ថ និរុជ្ឈមានា និរុជ្ឈតិ. សោតំ លោកេ…បេ… ឃានំ ¶ លោកេ… ជិវ្ហា លោកេ… កាយោ លោកេ… មនោ លោកេ បិយរូបំ សាតរូបំ. ឯត្ថេសា តណ្ហា បហីយមានា បហីយតិ, ឯត្ថ និរុជ្ឈមានា និរុជ្ឈតិ.

រូបា លោកេ បិយរូបំ សាតរូបំ. ឯត្ថេសា តណ្ហា បហីយមានា បហីយតិ, ឯត្ថ និរុជ្ឈមានា និរុជ្ឈតិ. សទ្ទា លោកេ…បេ… គន្ធា លោកេ… រសា លោកេ… ផោដ្ឋព្ពា លោកេ… ធម្មា លោកេ បិយរូបំ សាតរូបំ. ឯត្ថេសា តណ្ហា បហីយមានា បហីយតិ, ឯត្ថ និរុជ្ឈមានា និរុជ្ឈតិ.

ចក្ខុវិញ្ញាណំ ¶ លោកេ បិយរូបំ សាតរូបំ. ឯត្ថេសា តណ្ហា បហីយមានា បហីយតិ, ឯត្ថ និរុជ្ឈមានា និរុជ្ឈតិ. សោតវិញ្ញាណំ លោកេ…បេ… ឃានវិញ្ញាណំ លោកេ… ជិវ្ហាវិញ្ញាណំ លោកេ… កាយវិញ្ញាណំ លោកេ… មនោវិញ្ញាណំ លោកេ បិយរូបំ សាតរូបំ. ឯត្ថេសា តណ្ហា បហីយមានា បហីយតិ, ឯត្ថ និរុជ្ឈមានា និរុជ្ឈតិ.

ចក្ខុសម្ផស្សោ លោកេ បិយរូបំ សាតរូបំ. ឯត្ថេសា តណ្ហា បហីយមានា បហីយតិ, ឯត្ថ និរុជ្ឈមានា និរុជ្ឈតិ. សោតសម្ផស្សោ លោកេ…បេ… ឃានសម្ផស្សោ លោកេ… ជិវ្ហាសម្ផស្សោ លោកេ… កាយសម្ផស្សោ លោកេ… មនោសម្ផស្សោ លោកេ បិយរូបំ សាតរូបំ. ឯត្ថេសា តណ្ហា បហីយមានា បហីយតិ, ឯត្ថ និរុជ្ឈមានា និរុជ្ឈតិ.

ចក្ខុសម្ផស្សជា វេទនា លោកេ បិយរូបំ សាតរូបំ. ឯត្ថេសា តណ្ហា បហីយមានា បហីយតិ, ឯត្ថ និរុជ្ឈមានា និរុជ្ឈតិ. សោតសម្ផស្សជា វេទនា លោកេ…បេ… ឃានសម្ផស្សជា វេទនា លោកេ… ជិវ្ហាសម្ផស្សជា វេទនា លោកេ… កាយសម្ផស្សជា វេទនា លោកេ… មនោសម្ផស្សជា វេទនា លោកេ ¶ បិយរូបំ សាតរូបំ. ឯត្ថេសា តណ្ហា បហីយមានា បហីយតិ, ឯត្ថ និរុជ្ឈមានា និរុជ្ឈតិ.

រូបសញ្ញា លោកេ… ¶ សទ្ទសញ្ញា លោកេ… គន្ធសញ្ញា លោកេ… រសសញ្ញា លោកេ… ផោដ្ឋព្ពសញ្ញា លោកេ… ធម្មសញ្ញា លោកេ បិយរូបំ ¶ សាតរូបំ. ឯត្ថេសា តណ្ហា បហីយមានា បហីយតិ, ឯត្ថ និរុជ្ឈមានា និរុជ្ឈតិ.

រូបសញ្ចេតនា លោកេ… សទ្ទសញ្ចេតនា លោកេ… គន្ធសញ្ចេតនា លោកេ… រសសញ្ចេតនា លោកេ… ផោដ្ឋព្ពសញ្ចេតនា លោកេ… ធម្មសញ្ចេតនា លោកេ បិយរូបំ សាតរូបំ. ឯត្ថេសា តណ្ហា បហីយមានា បហីយតិ, ឯត្ថ និរុជ្ឈមានា និរុជ្ឈតិ.

រូបតណ្ហា លោកេ… សទ្ទតណ្ហា លោកេ… គន្ធតណ្ហា លោកេ… រសតណ្ហា លោកេ… ផោដ្ឋព្ពតណ្ហា លោកេ… ធម្មតណ្ហា លោកេ បិយរូបំ សាតរូបំ. ឯត្ថេសា តណ្ហា បហីយមានា បហីយតិ, ឯត្ថ និរុជ្ឈមានា និរុជ្ឈតិ.

រូបវិតក្កោ ¶ លោកេ… សទ្ទវិតក្កោ លោកេ… គន្ធវិតក្កោ លោកេ… រសវិតក្កោ លោកេ… ផោដ្ឋព្ពវិតក្កោ លោកេ… ធម្មវិតក្កោ លោកេ បិយរូបំ សាតរូបំ. ឯត្ថេសា តណ្ហា បហីយមានា បហីយតិ, ឯត្ថ និរុជ្ឈមានា និរុជ្ឈតិ.

រូបវិចារោ លោកេ… សទ្ទវិចារោ លោកេ… គន្ធវិចារោ លោកេ… រសវិចារោ លោកេ… ផោដ្ឋព្ពវិចារោ លោកេ… ធម្មវិចារោ លោកេ បិយរូបំ សាតរូបំ. ឯត្ថេសា តណ្ហា បហីយមានា ¶ បហីយតិ, ឯត្ថ និរុជ្ឈមានា និរុជ្ឈតិ.

ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘ទុក្ខនិរោធំ អរិយសច្ចំ’’.

៤. មគ្គសច្ចំ

២០៥. តត្ថ កតមំ ទុក្ខនិរោធគាមិនី បដិបទា អរិយសច្ចំ? អយមេវ អរិយោ អដ្ឋង្គិកោ មគ្គោ, សេយ្យថិទំ – សម្មាទិដ្ឋិ, សម្មាសង្កប្បោ, សម្មាវាចា, សម្មាកម្មន្តោ, សម្មាអាជីវោ, សម្មាវាយាមោ, សម្មាសតិ, សម្មាសមាធិ.

តត្ថ កតមា សម្មាទិដ្ឋិ? ទុក្ខេ ញាណំ, ទុក្ខសមុទយេ ញាណំ, ទុក្ខនិរោធេ ញាណំ, ទុក្ខនិរោធគាមិនិយា បដិបទាយ ញាណំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘សម្មាទិដ្ឋិ’’.

តត្ថ ¶ កតមោ សម្មាសង្កប្បោ? នេក្ខម្មសង្កប្បោ, អព្យាបាទសង្កប្បោ, អវិហិំសាសង្កប្បោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘សម្មាសង្កប្បោ’’.

តត្ថ ¶ កតមា សម្មាវាចា? មុសាវាទា វេរមណី, បិសុណាយ វាចាយ វេរមណី, ផរុសាយ វាចាយ វេរមណី, សម្ផប្បលាបា វេរមណី – អយំ វុច្ចតិ ‘‘សម្មាវាចា’’.

តត្ថ កតមោ សម្មាកម្មន្តោ? បាណាតិបាតា វេរមណី, អទិន្នាទានា វេរមណី, កាមេសុមិច្ឆាចារា វេរមណី – អយំ វុច្ចតិ ‘‘សម្មាកម្មន្តោ’’.

តត្ថ ¶ កតមោ សម្មាអាជីវោ? ឥធ អរិយសាវកោ មិច្ឆាអាជីវំ បហាយ សម្មាអាជីវេន ជីវិកំ កប្បេតិ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘សម្មាអាជីវោ’’.

តត្ថ ¶ កតមោ សម្មាវាយាមោ? ឥធ ភិក្ខុ អនុប្បន្នានំ បាបកានំ អកុសលានំ ធម្មានំ អនុប្បាទាយ ឆន្ទំ ជនេតិ, វាយមតិ, វីរិយំ អារភតិ, ចិត្តំ បគ្គណ្ហាតិ, បទហតិ. ឧប្បន្នានំ បាបកានំ អកុសលានំ ធម្មានំ បហានាយ ឆន្ទំ ជនេតិ, វាយមតិ, វីរិយំ អារភតិ, ចិត្តំ បគ្គណ្ហាតិ, បទហតិ. អនុប្បន្នានំ កុសលានំ ធម្មានំ ឧប្បាទាយ ឆន្ទំ ជនេតិ, វាយមតិ, វីរិយំ អារភតិ, ចិត្តំ បគ្គណ្ហាតិ, បទហតិ. ឧប្បន្នានំ កុសលានំ ធម្មានំ ឋិតិយា អសម្មោសាយ ភិយ្យោភាវាយ វេបុល្លាយ ភាវនាយ បារិបូរិយា ឆន្ទំ ជនេតិ, វាយមតិ, វីរិយំ អារភតិ, ចិត្តំ បគ្គណ្ហាតិ, បទហតិ. អយំ វុច្ចតិ ‘‘សម្មាវាយាមោ’’.

តត្ថ កតមា សម្មាសតិ? ឥធ ភិក្ខុ កាយេ កាយានុបស្សី វិហរតិ អាតាបី សម្បជានោ សតិមា, វិនេយ្យ លោកេ អភិជ្ឈាទោមនស្សំ. វេទនាសុ…បេ… ចិត្តេ…បេ… ធម្មេសុ ធម្មានុបស្សី វិហរតិ អាតាបី សម្បជានោ សតិមា, វិនេយ្យ លោកេ អភិជ្ឈាទោមនស្សំ. អយំ វុច្ចតិ ‘‘សម្មាសតិ’’.

តត្ថ កតមោ សម្មាសមាធិ? ឥធ ភិក្ខុ វិវិច្ចេវ កាមេហិ, វិវិច្ច អកុសលេហិ ធម្មេហិ, សវិតក្កំ សវិចារំ វិវេកជំ បីតិសុខំ បឋមំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ. វិតក្កវិចារានំ វូបសមា, អជ្ឈត្តំ សម្បសាទនំ, ចេតសោ ឯកោទិភាវំ អវិតក្កំ អវិចារំ សមាធិជំ បីតិសុខំ ទុតិយំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ. បីតិយា ច វិរាគា, ឧបេក្ខកោ ច វិហរតិ, សតោ ច សម្បជានោ, សុខញ្ច កាយេន បដិសំវេទេតិ, យំ តំ អរិយា អាចិក្ខន្តិ – ‘‘ឧបេក្ខកោ សតិមា សុខវិហារី’’តិ, តតិយំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ ¶ វិហរតិ. សុខស្ស ¶ ច បហានា, ទុក្ខស្ស ច បហានា, បុព្ពេវ សោមនស្សទោមនស្សានំ អត្ថង្គមា, អទុក្ខមសុខំ ឧបេក្ខាសតិបារិសុទ្ធិំ ចតុត្ថំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ. អយំ វុច្ចតិ ‘‘សម្មាសមាធិ’’.

ឥទំ ¶ វុច្ចតិ ‘‘ទុក្ខនិរោធគាមិនី បដិបទា អរិយសច្ចំ’’.

សុត្តន្តភាជនីយំ.

២. អភិធម្មភាជនីយំ

២០៦. ចត្តារិ ¶ សច្ចានិ – ទុក្ខំ, ទុក្ខសមុទយោ, ទុក្ខនិរោធោ, ទុក្ខនិរោធគាមិនី បដិបទា.

តត្ថ កតមោ ទុក្ខសមុទយោ? តណ្ហា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ទុក្ខសមុទយោ’’.

តត្ថ កតមំ ទុក្ខំ? អវសេសា ច កិលេសា, អវសេសា ច អកុសលា ធម្មា, តីណិ ច កុសលមូលានិ សាសវានិ, អវសេសា ច សាសវា កុសលា ធម្មា, សាសវា ច កុសលាកុសលានំ ធម្មានំ វិបាកា, យេ ច ធម្មា កិរិយា នេវ កុសលា នាកុសលា ន ច កម្មវិបាកា, សព្ពញ្ច រូបំ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘ទុក្ខំ’’.

តត្ថ កតមោ ទុក្ខនិរោធោ? តណ្ហាយ បហានំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ទុក្ខនិរោធោ’’.

តត្ថ កតមា ទុក្ខនិរោធគាមិនី បដិបទា? ឥធ ភិក្ខុ យស្មិំ សមយេ លោកុត្តរំ ឈានំ ភាវេតិ និយ្យានិកំ អបចយគាមិំ ទិដ្ឋិគតានំ បហានាយ បឋមាយ ភូមិយា បត្តិយា, វិវិច្ចេវ កាមេហិ…បេ… បឋមំ ¶ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ ទុក្ខបដិបទំ ទន្ធាភិញ្ញំ, តស្មិំ សមយេ អដ្ឋង្គិកោ មគ្គោ ហោតិ សម្មាទិដ្ឋិ…បេ… សម្មាសមាធិ.

តត្ថ កតមា សម្មាទិដ្ឋិ? យា បញ្ញា បជាននា…បេ… អមោហោ ធម្មវិចយោ សម្មាទិដ្ឋិ ធម្មវិចយសម្ពោជ្ឈង្គោ មគ្គង្គំ មគ្គបរិយាបន្នំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘សម្មាទិដ្ឋិ’’.

តត្ថ កតមោ សម្មាសង្កប្បោ? យោ តក្កោ វិតក្កោ…បេ… សម្មាសង្កប្បោ មគ្គង្គំ មគ្គបរិយាបន្នំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘សម្មាសង្កប្បោ’’.

តត្ថ ¶ កតមា សម្មាវាចា? យា ចតូហិ វចីទុច្ចរិតេហិ អារតិ វិរតិ បដិវិរតិ វេរមណី [វេរមណិ (ក.) ឯវមុបរិបិ] អកិរិយា អករណំ អនជ្ឈាបត្តិ វេលាអនតិក្កមោ សេតុឃាតោ សម្មាវាចា មគ្គង្គំ មគ្គបរិយាបន្នំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘សម្មាវាចា’’.

តត្ថ ¶ កតមោ សម្មាកម្មន្តោ? យា តីហិ កាយទុច្ចរិតេហិ អារតិ វិរតិ បដិវិរតិ វេរមណី អកិរិយា អករណំ អនជ្ឈាបត្តិ វេលាអនតិក្កមោ សេតុឃាតោ សម្មាកម្មន្តោ ¶ មគ្គង្គំ មគ្គបរិយាបន្នំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘សម្មាកម្មន្តោ’’.

តត្ថ កតមោ សម្មាអាជីវោ? យា មិច្ឆា អាជីវា អារតិ វិរតិ បដិវិរតិ វេរមណី អកិរិយា អករណំ អនជ្ឈាបត្តិ វេលាអនតិក្កមោ សេតុឃាតោ សម្មាអាជីវោ មគ្គង្គំ មគ្គបរិយាបន្នំ – អយំ វុច្ចតិ ¶ ‘‘សម្មាអាជីវោ’’.

តត្ថ កតមោ សម្មាវាយាមោ? យោ ចេតសិកោ វីរិយារម្ភោ [វិរិយារម្ភោ (សី. ស្យា.)] …បេ… សម្មាវាយាមោ វីរិយសម្ពោជ្ឈង្គោ មគ្គង្គំ មគ្គបរិយាបន្នំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘សម្មាវាយាមោ’’.

តត្ថ កតមា សម្មាសតិ? យា សតិ អនុស្សតិ…បេ… សម្មាសតិ សតិសម្ពោជ្ឈង្គោ មគ្គង្គំ មគ្គបរិយាបន្នំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘សម្មាសតិ’’.

តត្ថ កតមោ សម្មាសមាធិ? យា ចិត្តស្ស ឋិតិ សណ្ឋិតិ…បេ… សម្មាសមាធិ សមាធិសម្ពោជ្ឈង្គោ មគ្គង្គំ មគ្គបរិយាបន្នំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘សម្មាសមាធិ’’. អយំ វុច្ចតិ ‘‘ទុក្ខនិរោធគាមិនី បដិបទា’’. អវសេសា ធម្មា ទុក្ខនិរោធគាមិនិយា បដិបទាយ សម្បយុត្តា.

២០៧. តត្ថ កតមោ ទុក្ខសមុទយោ? តណ្ហា ច អវសេសា ច កិលេសា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ទុក្ខសមុទយោ’’.

តត្ថ កតមំ ទុក្ខំ? អវសេសា ច អកុសលា ធម្មា, តីណិ ច កុសលមូលានិ សាសវានិ, អវសេសា ច សាសវា កុសលា ធម្មា, សាសវា ច កុសលាកុសលានំ ធម្មានំ វិបាកា, យេ ច ធម្មា កិរិយា នេវ កុសលា នាកុសលា ន ច កម្មវិបាកា, សព្ពញ្ច រូបំ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘ទុក្ខំ’’.

តត្ថ ¶ ¶ កតមោ ទុក្ខនិរោធោ? តណ្ហាយ ច, អវសេសានញ្ច កិលេសានំ ¶ បហានំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ទុក្ខនិរោធោ’’.

តត្ថ កតមា ទុក្ខនិរោធគាមិនី បដិបទា? ឥធ ភិក្ខុ យស្មិំ សមយេ លោកុត្តរំ ឈានំ ភាវេតិ និយ្យានិកំ អបចយគាមិំ ទិដ្ឋិគតានំ បហានាយ បឋមាយ ភូមិយា បត្តិយា, វិវិច្ចេវ កាមេហិ…បេ… បឋមំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ ទុក្ខបដិបទំ ទន្ធាភិញ្ញំ, តស្មិំ សមយេ អដ្ឋង្គិកោ មគ្គោ ហោតិ – សម្មាទិដ្ឋិ…បេ… សម្មាសមាធិ. អយំ វុច្ចតិ – ‘‘ទុក្ខនិរោធគាមិនី បដិបទា’’. អវសេសា ¶ ធម្មា ទុក្ខនិរោធគាមិនិយា បដិបទាយ សម្បយុត្តា.

២០៨. តត្ថ កតមោ ទុក្ខសមុទយោ? តណ្ហា ច អវសេសា ច កិលេសា, អវសេសា ច អកុសលា ធម្មា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ទុក្ខសមុទយោ’’.

តត្ថ កតមំ ទុក្ខំ? តីណិ ច កុសលមូលានិ សាសវានិ, អវសេសា ច សាសវា កុសលា ធម្មា, សាសវា ច កុសលាកុសលានំ ធម្មានំ វិបាកា, យេ ច ធម្មា កិរិយា នេវ កុសលា នាកុសលា ន ច កម្មវិបាកា, សព្ពញ្ច រូបំ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘ទុក្ខំ’’.

តត្ថ កតមោ ទុក្ខនិរោធោ? តណ្ហាយ ច, អវសេសានញ្ច កិលេសានំ, អវសេសានញ្ច អកុសលានំ ធម្មានំ បហានំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ទុក្ខនិរោធោ’’.

តត្ថ កតមា ទុក្ខនិរោធគាមិនី បដិបទា? ឥធ ភិក្ខុ យស្មិំ សមយេ លោកុត្តរំ ឈានំ ភាវេតិ និយ្យានិកំ អបចយគាមិំ ទិដ្ឋិគតានំ បហានាយ បឋមាយ ភូមិយា បត្តិយា វិវិច្ចេវ កាមេហិ…បេ… បឋមំ ¶ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ ទុក្ខបដិបទំ ទន្ធាភិញ្ញំ, តស្មិំ សមយេ អដ្ឋង្គិកោ មគ្គោ ហោតិ – សម្មាទិដ្ឋិ…បេ… សម្មាសមាធិ. អយំ វុច្ចតិ ‘‘ទុក្ខនិរោធគាមិនី បដិបទា’’. អវសេសា ធម្មា ទុក្ខនិរោធគាមិនិយា បដិបទាយ សម្បយុត្តា.

២០៩. តត្ថ ¶ កតមោ ទុក្ខសមុទយោ? តណ្ហា ច អវសេសា ច កិលេសា, អវសេសា ច អកុសលា ធម្មា, តីណិ ច កុសលមូលានិ សាសវានិ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ទុក្ខសមុទយោ’’.

តត្ថ កតមំ ទុក្ខំ? អវសេសា ច សាសវា កុសលា ធម្មា, សាសវា ច កុសលាកុសលានំ ធម្មានំ វិបាកា, យេ ច ធម្មា កិរិយា នេវ កុសលា នាកុសលា ន ច កម្មវិបាកា, សព្ពញ្ច រូបំ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘ទុក្ខំ’’.

តត្ថ ¶ ¶ កតមោ ទុក្ខនិរោធោ? តណ្ហាយ ច, អវសេសានញ្ច កិលេសានំ, អវសេសានញ្ច អកុសលានំ ធម្មានំ, តិណ្ណញ្ច កុសលមូលានំ សាសវានំ បហានំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ទុក្ខនិរោធោ’’.

តត្ថ កតមា ទុក្ខនិរោធគាមិនី បដិបទា? ឥធ ភិក្ខុ យស្មិំ សមយេ លោកុត្តរំ ឈានំ ភាវេតិ និយ្យានិកំ អបចយគាមិំ ទិដ្ឋិគតានំ បហានាយ បឋមាយ ភូមិយា បត្តិយា វិវិច្ចេវ កាមេហិ…បេ… បឋមំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ ទុក្ខបដិបទំ ទន្ធាភិញ្ញំ, តស្មិំ សមយេ អដ្ឋង្គិកោ មគ្គោ ហោតិ – សម្មាទិដ្ឋិ…បេ… សម្មាសមាធិ. អយំ វុច្ចតិ ‘‘ទុក្ខនិរោធគាមិនី បដិបទា’’. អវសេសា ធម្មា ទុក្ខនិរោធគាមិនិយា បដិបទាយ ¶ សម្បយុត្តា.

២១០. តត្ថ កតមោ ទុក្ខសមុទយោ? តណ្ហា ច, អវសេសា ច កិលេសា, អវសេសា ច អកុសលា ធម្មា, តីណិ ច កុសលមូលានិ សាសវានិ, អវសេសា ច សាសវា កុសលា ធម្មា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ទុក្ខសមុទយោ’’.

តត្ថ កតមំ ទុក្ខំ? សាសវា កុសលាកុសលានំ ធម្មានំ វិបាកា, យេ ច ធម្មា កិរិយា នេវ កុសលា នាកុសលា ន ច កម្មវិបាកា, សព្ពញ្ច រូបំ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘ទុក្ខំ’’.

តត្ថ កតមោ ទុក្ខនិរោធោ? តណ្ហាយ ច, អវសេសានញ្ច កិលេសានំ, អវសេសានញ្ច អកុសលានំ ធម្មានំ, តិណ្ណញ្ច កុសលមូលានំ សាសវានំ, អវសេសានញ្ច សាសវានំ កុសលានំ ធម្មានំ បហានំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ទុក្ខនិរោធោ’’.

តត្ថ ¶ កតមា ទុក្ខនិរោធគាមិនី បដិបទា? ឥធ ភិក្ខុ យស្មិំ សមយេ លោកុត្តរំ ឈានំ ភាវេតិ និយ្យានិកំ អបចយគាមិំ ទិដ្ឋិគតានំ បហានាយ បឋមាយ ភូមិយា បត្តិយា, វិវិច្ចេវ កាមេហិ…បេ… បឋមំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ ទុក្ខបដិបទំ ទន្ធាភិញ្ញំ, តស្មិំ សមយេ អដ្ឋង្គិកោ មគ្គោ ហោតិ – សម្មាទិដ្ឋិ…បេ… សម្មាសមាធិ. អយំ វុច្ចតិ ‘‘ទុក្ខនិរោធគាមិនី បដិបទា’’. អវសេសា ធម្មា ទុក្ខនិរោធគាមិនិយា បដិបទាយ សម្បយុត្តា.

២១១. ចត្តារិ ¶ សច្ចានិ – ទុក្ខំ, ទុក្ខសមុទយោ, ទុក្ខនិរោធោ, ទុក្ខនិរោធគាមិនី បដិបទា.

តត្ថ ¶ ¶ កតមោ ទុក្ខសមុទយោ? តណ្ហា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ទុក្ខសមុទយោ’’.

តត្ថ កតមំ ទុក្ខំ? អវសេសា ច កិលេសា, អវសេសា ច អកុសលា ធម្មា, តីណិ ច កុសលមូលានិ សាសវានិ, អវសេសា ច សាសវា កុសលា ធម្មា, សាសវា ច កុសលាកុសលានំ ធម្មានំ វិបាកា, យេ ច ធម្មា កិរិយា នេវ កុសលា នាកុសលា ន ច កម្មវិបាកា, សព្ពញ្ច រូបំ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘ទុក្ខំ’’.

តត្ថ កតមោ ទុក្ខនិរោធោ? តណ្ហាយ បហានំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ទុក្ខនិរោធោ’’.

តត្ថ កតមា ទុក្ខនិរោធគាមិនី បដិបទា? ឥធ ភិក្ខុ យស្មិំ សមយេ លោកុត្តរំ ឈានំ ភាវេតិ និយ្យានិកំ អបចយគាមិំ ទិដ្ឋិគតានំ បហានាយ បឋមាយ ភូមិយា បត្តិយា, វិវិច្ចេវ កាមេហិ…បេ… បឋមំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ ទុក្ខបដិបទំ ទន្ធាភិញ្ញំ, តស្មិំ សមយេ បញ្ចង្គិកោ មគ្គោ ហោតិ – សម្មាទិដ្ឋិ, សម្មាសង្កប្បោ, សម្មាវាយាមោ, សម្មាសតិ, សម្មាសមាធិ.

តត្ថ កតមា សម្មាទិដ្ឋិ? យា បញ្ញា បជាននា…បេ… អមោហោ ធម្មវិចយោ សម្មាទិដ្ឋិ ធម្មវិចយសម្ពោជ្ឈង្គោ មគ្គង្គំ មគ្គបរិយាបន្នំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘សម្មាទិដ្ឋិ’’.

តត្ថ កតមោ សម្មាសង្កប្បោ? យោ តក្កោ វិតក្កោ…បេ… សម្មាសង្កប្បោ មគ្គង្គំ មគ្គបរិយាបន្នំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘សម្មាសង្កប្បោ’’.

តត្ថ ¶ ¶ កតមោ សម្មាវាយាមោ? យោ ចេតសិកោ វីរិយារម្ភោ…បេ… សម្មាវាយាមោ វីរិយសម្ពោជ្ឈង្គោ មគ្គង្គំ មគ្គបរិយាបន្នំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘សម្មាវាយាមោ’’.

តត្ថ កតមា សម្មាសតិ? យា សតិ អនុស្សតិ…បេ… សម្មាសតិ សតិសម្ពោជ្ឈង្គោ មគ្គង្គំ មគ្គបរិយាបន្នំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘សម្មាសតិ’’.

តត្ថ កតមោ សម្មាសមាធិ? យា ចិត្តស្ស ឋិតិ…បេ… សម្មាសមាធិ សមាធិសម្ពោជ្ឈង្គោ មគ្គង្គំ មគ្គបរិយាបន្នំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘សម្មាសមាធិ’’. អយំ វុច្ចតិ ‘‘ទុក្ខនិរោធគាមិនី បដិបទា’’. អវសេសា ធម្មា ទុក្ខនិរោធគាមិនិយា បដិបទាយ សម្បយុត្តា.

២១២. តត្ថ ¶ កតមោ ទុក្ខសមុទយោ? តណ្ហា ច, អវសេសា ច កិលេសា, អវសេសា ច អកុសលា ធម្មា, តីណិ ច កុសលមូលានិ សាសវានិ ¶ , អវសេសា ច សាសវា កុសលា ធម្មា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ទុក្ខសមុទយោ’’.

តត្ថ កតមំ ទុក្ខំ? សាសវា កុសលាកុសលានំ ធម្មានំ វិបាកា, យេ ច ធម្មា កិរិយា នេវ កុសលា នាកុសលា ន ច កម្មវិបាកា, សព្ពញ្ច រូបំ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘ទុក្ខំ’’.

តត្ថ កតមោ ទុក្ខនិរោធោ? តណ្ហាយ ច, អវសេសានញ្ច កិលេសានំ, អវសេសានញ្ច អកុសលានំ ធម្មានំ, តិណ្ណញ្ច កុសលមូលានំ សាសវានំ, អវសេសានញ្ច សាសវានំ កុសលានំ ធម្មានំ បហានំ – អយំ វុច្ចតិ ¶ ‘‘ទុក្ខនិរោធោ’’.

តត្ថ កតមា ទុក្ខនិរោធគាមិនី បដិបទា? ឥធ ភិក្ខុ យស្មិំ សមយេ លោកុត្តរំ ឈានំ ភាវេតិ និយ្យានិកំ អបចយគាមិំ ទិដ្ឋិគតានំ បហានាយ បឋមាយ ភូមិយា បត្តិយា, វិវិច្ចេវ កាមេហិ…បេ… បឋមំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ ទុក្ខបដិបទំ ទន្ធាភិញ្ញំ, តស្មិំ សមយេ បញ្ចង្គិកោ មគ្គោ ហោតិ – សម្មាទិដ្ឋិ, សម្មាសង្កប្បោ, សម្មាវាយាមោ, សម្មាសតិ, សម្មាសមាធិ. អយំ វុច្ចតិ ‘‘ទុក្ខនិរោធគាមិនី បដិបទា’’. អវសេសា ធម្មា ទុក្ខនិរោធគាមិនិយា បដិបទាយ សម្បយុត្តា.

២១៣. ចត្តារិ ¶ សច្ចានិ – ទុក្ខំ, ទុក្ខសមុទយោ, ទុក្ខនិរោធោ, ទុក្ខនិរោធគាមិនី បដិបទា.

តត្ថ កតមោ ទុក្ខសមុទយោ? តណ្ហា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ទុក្ខសមុទយោ’’.

តត្ថ កតមំ ទុក្ខំ? អវសេសា ច កិលេសា, អវសេសា ច អកុសលា ធម្មា, តីណិ ច កុសលមូលានិ សាសវានិ, អវសេសា ច សាសវា កុសលា ធម្មា, សាសវា ច កុសលាកុសលានំ ធម្មានំ វិបាកា, យេ ច ធម្មា កិរិយា នេវ កុសលា នាកុសលា ន ច កម្មវិបាកា, សព្ពញ្ច រូបំ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘ទុក្ខំ’’.

តត្ថ កតមោ ទុក្ខនិរោធោ? តណ្ហាយ បហានំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ទុក្ខនិរោធោ’’.

តត្ថ កតមា ទុក្ខនិរោធគាមិនី បដិបទា? ឥធ ភិក្ខុ យស្មិំ ¶ សមយេ លោកុត្តរំ ឈានំ ភាវេតិ និយ្យានិកំ ¶ អបចយគាមិំ ទិដ្ឋិគតានំ បហានាយ បឋមាយ ភូមិយា បត្តិយា វិវិច្ចេវ កាមេហិ…បេ… បឋមំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ ¶ វិហរតិ ទុក្ខបដិបទំ ទន្ធាភិញ្ញំ, តស្មិំ សមយេ ផស្សោ ហោតិ…បេ… អវិក្ខេបោ ហោតិ. អយំ វុច្ចតិ ‘‘ទុក្ខនិរោធគាមិនី បដិបទា’’.

២១៤. តត្ថ កតមោ ទុក្ខសមុទយោ? តណ្ហា ច, អវសេសា ច កិលេសា, អវសេសា ច អកុសលា ធម្មា, តីណិ ច កុសលមូលានិ សាសវានិ, អវសេសា ច សាសវា កុសលា ធម្មា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ទុក្ខសមុទយោ’’.

តត្ថ កតមំ ទុក្ខំ? សាសវា កុសលាកុសលានំ ធម្មានំ វិបាកា, យេ ច ធម្មា កិរិយា នេវ កុសលា នាកុសលា ន ច កម្មវិបាកា, សព្ពញ្ច រូបំ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘ទុក្ខំ’’.

តត្ថ កតមោ ទុក្ខនិរោធោ? តណ្ហាយ ច, អវសេសានញ្ច កិលេសានំ, អវសេសានញ្ច អកុសលានំ ធម្មានំ, តិណ្ណញ្ច កុសលមូលានំ សាសវានំ, អវសេសានញ្ច សាសវានំ កុសលានំ ធម្មានំ បហានំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ទុក្ខនិរោធោ’’.

តត្ថ ¶ កតមា ទុក្ខនិរោធគាមិនី បដិបទា? ឥធ ភិក្ខុ យស្មិំ សមយេ លោកុត្តរំ ឈានំ ភាវេតិ និយ្យានិកំ អបចយគាមិំ ទិដ្ឋិគតានំ បហានាយ បឋមាយ ភូមិយា បត្តិយា វិវិច្ចេវ កាមេហិ…បេ… បឋមំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ ទុក្ខបដិបទំ ទន្ធាភិញ្ញំ, តស្មិំ សមយេ ផស្សោ ហោតិ…បេ… អវិក្ខេបោ ហោតិ. អយំ វុច្ចតិ ‘‘ទុក្ខនិរោធគាមិនី ¶ បដិបទា’’.

អភិធម្មភាជនីយំ.

៣. បញ្ហាបុច្ឆកំ

២១៥. ចត្តារិ អរិយសច្ចានិ – ទុក្ខំ អរិយសច្ចំ, ទុក្ខសមុទយំ អរិយសច្ចំ, ទុក្ខនិរោធំ អរិយសច្ចំ, ទុក្ខនិរោធគាមិនី បដិបទា អរិយសច្ចំ.

២១៦. ចតុន្នំ អរិយសច្ចានំ កតិ កុសលា, កតិ អកុសលា, កតិ អព្យាកតា…បេ… កតិ សរណា, កតិ អរណា?

១. តិកំ

២១៧. សមុទយសច្ចំ ¶ អកុសលំ. មគ្គសច្ចំ កុសលំ. និរោធសច្ចំ អព្យាកតំ. ទុក្ខសច្ចំ សិយា កុសលំ, សិយា អកុសលំ, សិយា អព្យាកតំ. ទ្វេ សច្ចា សិយា សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា, សិយា អទុក្ខមសុខាយ ¶ វេទនាយ សម្បយុត្តា. និរោធសច្ចំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្ត’’ន្តិបិ, ‘‘ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្ត’’ន្តិបិ, ‘‘អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្ត’’ន្តិបិ. ទុក្ខសច្ចំ សិយា សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តំ, សិយា ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តំ, សិយា អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តំ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្ត’’ន្តិបិ, ‘‘ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្ត’’ន្តិបិ, ‘‘អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្ត’’ន្តិបិ. ទ្វេ សច្ចា វិបាកធម្មធម្មា. និរោធសច្ចំ នេវវិបាកនវិបាកធម្មធម្មំ. ទុក្ខសច្ចំ សិយា វិបាកំ, សិយា វិបាកធម្មធម្មំ, សិយា នេវវិបាកនវិបាកធម្មធម្មំ. សមុទយសច្ចំ ¶ អនុបាទិន្នុបាទានិយំ. ទ្វេ សច្ចា អនុបាទិន្នអនុបាទានិយា. ទុក្ខសច្ចំ សិយា ឧបាទិន្នុបាទានិយំ, សិយា អនុបាទិន្នុបាទានិយំ.

សមុទយសច្ចំ សំកិលិដ្ឋសំកិលេសិកំ. ទ្វេ សច្ចា អសំកិលិដ្ឋអសំកិលេសិកា. ទុក្ខសច្ចំ ¶ សិយា សំកិលិដ្ឋសំកិលេសិកំ, សិយា អសំកិលិដ្ឋសំកិលេសិកំ. សមុទយសច្ចំ សវិតក្កសវិចារំ. និរោធសច្ចំ អវិតក្កអវិចារំ. មគ្គសច្ចំ សិយា សវិតក្កសវិចារំ, សិយា អវិតក្កវិចារមត្តំ, សិយា អវិតក្កអវិចារំ. ទុក្ខសច្ចំ សិយា សវិតក្កសវិចារំ, សិយា អវិតក្កវិចារមត្តំ, សិយា អវិតក្កអវិចារំ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘សវិតក្កសវិចារ’’ន្តិបិ, ‘‘អវិតក្កវិចារមត្ត’’ន្តិបិ, ‘‘អវិតក្កអវិចារ’’ន្តិបិ. ទ្វេ សច្ចា សិយា បីតិសហគតា, សិយា សុខសហគតា, សិយា ឧបេក្ខាសហគតា. និរោធសច្ចំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘បីតិសហគត’’ន្តិបិ, ‘‘សុខសហគត’’ន្តិបិ, ‘‘ឧបេក្ខាសហគត’’ន្តិបិ. ទុក្ខសច្ចំ សិយា បីតិសហគតំ, សិយា សុខសហគតំ, សិយា ឧបេក្ខាសហគតំ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘បីតិសហគត’’ន្តិបិ, ‘‘សុខសហគត’’ន្តិបិ, ‘‘ឧបេក្ខាសហគត’’ន្តិបិ.

ទ្វេ សច្ចា នេវ ទស្សនេន ន ភាវនាយ បហាតព្ពា. សមុទយសច្ចំ សិយា ទស្សនេន បហាតព្ពំ, សិយា ភាវនាយ បហាតព្ពំ. ទុក្ខសច្ចំ សិយា ទស្សនេន បហាតព្ពំ, សិយា ភាវនាយ បហាតព្ពំ, សិយា នេវ ទស្សនេន ន ភាវនាយ បហាតព្ពំ. ទ្វេ សច្ចា នេវ ទស្សនេន ន ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកា. សមុទយសច្ចំ សិយា ទស្សនេន បហាតព្ពហេតុកំ, សិយា ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកំ ¶ . ទុក្ខសច្ចំ សិយា ទស្សនេន បហាតព្ពហេតុកំ, សិយា ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកំ, សិយា នេវ ទស្សនេន ន ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកំ. សមុទយសច្ចំ អាចយគាមិ. មគ្គសច្ចំ អបចយគាមិ. និរោធសច្ចំ ¶ នេវាចយគាមិនាបចយគាមិ. ទុក្ខសច្ចំ សិយា អាចយគាមិ, សិយា នេវាចយគាមិនាបចយគាមិ. មគ្គសច្ចំ សេក្ខំ. តីណិ សច្ចានិ នេវសេក្ខនាសេក្ខា. សមុទយសច្ចំ បរិត្តំ ¶ . ទ្វេ សច្ចា អប្បមាណា. ទុក្ខសច្ចំ សិយា បរិត្តំ, សិយា មហគ្គតំ. និរោធសច្ចំ អនារម្មណំ. មគ្គសច្ចំ អប្បមាណារម្មណំ. សមុទយសច្ចំ សិយា បរិត្តារម្មណំ, សិយា មហគ្គតារម្មណំ ន អប្បមាណារម្មណំ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘បរិត្តារម្មណ’’ន្តិបិ, ‘‘មហគ្គតារម្មណ’’ន្តិបិ. ទុក្ខសច្ចំ សិយា បរិត្តារម្មណំ, សិយា មហគ្គតារម្មណំ, សិយា អប្បមាណារម្មណំ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘បរិត្តារម្មណ’’ន្តិបិ, ‘‘មហគ្គតារម្មណ’’ន្តិបិ, ‘‘អប្បមាណារម្មណ’’ន្តិបិ.

សមុទយសច្ចំ ¶ ហីនំ. ទ្វេ សច្ចា បណីតា. ទុក្ខសច្ចំ សិយា ហីនំ, សិយា មជ្ឈិមំ. និរោធសច្ចំ អនិយតំ. មគ្គសច្ចំ សម្មត្តនិយតំ. ទ្វេ សច្ចា សិយា មិច្ឆត្តនិយតា, សិយា អនិយតា. និរោធសច្ចំ អនារម្មណំ. សមុទយសច្ចំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘មគ្គារម្មណ’’ន្តិបិ, ‘‘មគ្គហេតុក’’ន្តិបិ, ‘‘មគ្គាធិបតី’’តិបិ. មគ្គសច្ចំ ន មគ្គារម្មណំ មគ្គហេតុកំ, សិយា មគ្គាធិបតិ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘មគ្គាធិបតី’’តិ. ទុក្ខសច្ចំ សិយា មគ្គារម្មណំ ន មគ្គហេតុកំ, សិយា មគ្គាធិបតិ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘មគ្គារម្មណ’’ន្តិបិ, ‘‘មគ្គាធិបតី’’តិបិ. ទ្វេ សច្ចា សិយា ឧប្បន្នា, សិយា អនុប្បន្នា, ន វត្តព្ពា – ‘‘ឧប្បាទិនោ’’តិ. និរោធសច្ចំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘ឧប្បន្ន’’ន្តិបិ, ‘‘អនុប្បន្ន’’ន្តិបិ, ‘‘ឧប្បាទី’’តិបិ. ទុក្ខសច្ចំ សិយា ឧប្បន្នំ, សិយា អនុប្បន្នំ, សិយា ឧប្បាទិ. តីណិ សច្ចានិ សិយា អតីតា, សិយា អនាគតា, សិយា បច្ចុប្បន្នា. និរោធសច្ចំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘អតីត’’ន្តិបិ, ‘‘អនាគត’’ន្តិបិ, ‘‘បច្ចុប្បន្ន’’ន្តិបិ. និរោធសច្ចំ អនារម្មណំ. មគ្គសច្ចំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘អតីតារម្មណ’’ន្តិបិ, ¶ ‘‘អនាគតារម្មណ’’ន្តិបិ, ‘‘បច្ចុប្បន្នារម្មណ’’ន្តិបិ. ទ្វេ សច្ចា សិយា អតីតារម្មណា, សិយា អនាគតារម្មណា, សិយា បច្ចុប្បន្នារម្មណា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘អតីតារម្មណា’’តិបិ, ‘‘អនាគតារម្មណា’’តិបិ, ‘‘បច្ចុប្បន្នារម្មណា’’តិបិ. និរោធសច្ចំ ¶ ពហិទ្ធា. តីណិ សច្ចានិ សិយា អជ្ឈត្តា, សិយា ពហិទ្ធា, សិយា អជ្ឈត្តពហិទ្ធា. និរោធសច្ចំ អនារម្មណំ. មគ្គសច្ចំ ពហិទ្ធារម្មណំ. សមុទយសច្ចំ សិយា អជ្ឈត្តារម្មណំ, សិយា ពហិទ្ធារម្មណំ, សិយា អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណំ. ទុក្ខសច្ចំ សិយា អជ្ឈត្តារម្មណំ, សិយា ពហិទ្ធារម្មណំ, សិយា អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណំ ¶ , សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘អជ្ឈត្តារម្មណ’’ន្តិបិ, ‘‘ពហិទ្ធារម្មណ’’ន្តិបិ, ‘‘អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណ’’ន្តិបិ. តីណិ សច្ចានិ អនិទស្សនអប្បដិឃា. ទុក្ខសច្ចំ សិយា សនិទស្សនសប្បដិឃំ, សិយា អនិទស្សនសប្បដិឃំ, សិយា អនិទស្សនអប្បដិឃំ.

២. ទុកំ

២១៨. សមុទយសច្ចំ ហេតុ. និរោធសច្ចំ ន ហេតុ. ទ្វេ សច្ចា សិយា ហេតូ, សិយា ន ហេតូ. ទ្វេ សច្ចា សហេតុកា. និរោធសច្ចំ អហេតុកំ. ទុក្ខសច្ចំ សិយា សហេតុកំ, សិយា អហេតុកំ. ទ្វេ សច្ចា ហេតុសម្បយុត្តា. និរោធសច្ចំ ហេតុវិប្បយុត្តំ. ទុក្ខសច្ចំ សិយា ហេតុសម្បយុត្តំ, សិយា ហេតុវិប្បយុត្តំ. សមុទយសច្ចំ ហេតុ ចេវ សហេតុកញ្ច. និរោធសច្ចំ ន វត្តព្ពំ ¶ – ‘‘ហេតុ ចេវ សហេតុកញ្ចា’’តិបិ, ‘‘សហេតុកញ្ចេវ ន ច ហេតូ’’តិបិ. មគ្គសច្ចំ សិយា ហេតុ ចេវ សហេតុកញ្ច, សិយា សហេតុកញ្ចេវ ន ច ហេតុ. ទុក្ខសច្ចំ សិយា ហេតុ ចេវ សហេតុកញ្ច, សិយា សហេតុកញ្ចេវ ន ច ហេតុ, សិយា ¶ ន វត្តព្ពំ – ‘‘ហេតុ ចេវ សហេតុកញ្ចា’’តិបិ, ‘‘សហេតុកញ្ចេវ ន ច ហេតូ’’តិបិ. សមុទយសច្ចំ ហេតុ ចេវ ហេតុសម្បយុត្តញ្ច. និរោធសច្ចំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘ហេតុ ចេវ ហេតុសម្បយុត្តញ្ចា’’តិបិ, ‘‘ហេតុសម្បយុត្តញ្ចេវ ន ច ហេតូ’’តិបិ. មគ្គសច្ចំ សិយា ហេតុ ចេវ ហេតុសម្បយុត្តញ្ច, សិយា ហេតុសម្បយុត្តញ្ចេវ ន ច ហេតុ. ទុក្ខសច្ចំ សិយា ហេតុ ចេវ ហេតុសម្បយុត្តញ្ច, សិយា ហេតុសម្បយុត្តញ្ចេវ ន ច ហេតុ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘ហេតុ ចេវ ហេតុសម្បយុត្តញ្ចា’’តិបិ, ‘‘ហេតុសម្បយុត្តញ្ចេវ ន ច ហេតូ’’តិបិ. និរោធសច្ចំ ន ហេតុអហេតុកំ. សមុទយសច្ចំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘ន ហេតុសហេតុក’’ន្តិបិ, ‘‘ន ហេតុអហេតុក’’ន្តិបិ. មគ្គសច្ចំ សិយា ន ហេតុសហេតុកំ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘ន ហេតុសហេតុក’’ន្តិបិ, ‘‘ន ហេតុអហេតុក’’ន្តិបិ. ទុក្ខសច្ចំ សិយា ន ហេតុសហេតុកំ, សិយា ន ហេតុអហេតុកំ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘ន ហេតុសហេតុក’’ន្តិបិ, ‘‘ន ហេតុអហេតុក’’ន្តិបិ.

តីណិ ¶ សច្ចានិ សប្បច្ចយា. និរោធសច្ចំ អប្បច្ចយំ. តីណិ សច្ចានិ សង្ខតា. និរោធសច្ចំ អសង្ខតំ. តីណិ សច្ចានិ អនិទស្សនា. ទុក្ខសច្ចំ សិយា សនិទស្សនំ, សិយា អនិទស្សនំ. តីណិ សច្ចានិ អប្បដិឃា. ទុក្ខសច្ចំ សិយា សប្បដិឃំ, សិយា អប្បដិឃំ. តីណិ សច្ចានិ អរូបានិ. ទុក្ខសច្ចំ សិយា រូបំ, សិយា អរូបំ. ទ្វេ សច្ចា ¶ លោកិយា. ទ្វេ សច្ចា លោកុត្តរា; កេនចិ វិញ្ញេយ្យា, កេនចិ ន វិញ្ញេយ្យា.

សមុទយសច្ចំ អាសវោ. ទ្វេ សច្ចា នោ អាសវា. ទុក្ខសច្ចំ សិយា អាសវោ, សិយា នោ អាសវោ. ទ្វេ សច្ចា សាសវា. ទ្វេ សច្ចា អនាសវា ¶ . សមុទយសច្ចំ អាសវសម្បយុត្តំ. ទ្វេ សច្ចា អាសវវិប្បយុត្តា. ទុក្ខសច្ចំ សិយា អាសវសម្បយុត្តំ, សិយា អាសវវិប្បយុត្តំ. សមុទយសច្ចំ អាសវោ ចេវ សាសវញ្ច. ទ្វេ សច្ចា ន វត្តព្ពា – ‘‘អាសវា ចេវ សាសវា ចា’’តិបិ, ‘‘សាសវា ចេវ នោ ច អាសវា’’តិបិ. ទុក្ខសច្ចំ សិយា អាសវោ ចេវ សាសវញ្ច, សិយា សាសវញ្ចេវ នោ ច អាសវោ. សមុទយសច្ចំ អាសវោ ចេវ អាសវសម្បយុត្តញ្ច. ទ្វេ សច្ចា ន វត្តព្ពា – ‘‘អាសវា ចេវ អាសវសម្បយុត្តា ចា’’តិបិ, ‘‘អាសវសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច អាសវា’’តិបិ. ទុក្ខសច្ចំ សិយា អាសវោ ចេវ អាសវសម្បយុត្តញ្ច ¶ , សិយា អាសវសម្បយុត្តញ្ចេវ នោ ច អាសវោ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘អាសវោ ចេវ អាសវសម្បយុត្តញ្ចា’’តិបិ, ‘‘អាសវសម្បយុត្តញ្ចេវ នោ ច អាសវោ’’តិបិ. ទ្វេ សច្ចា អាសវវិប្បយុត្តអនាសវា. សមុទយសច្ចំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘អាសវវិប្បយុត្តសាសវ’’ន្តិបិ, ‘‘អាសវវិប្បយុត្តអនាសវ’’ន្តិបិ. ទុក្ខសច្ចំ សិយា អាសវវិប្បយុត្តសាសវំ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘អាសវវិប្បយុត្តសាសវ’’ន្តិបិ, ‘‘អាសវវិប្បយុត្តអនាសវ’’ន្តិបិ.

សមុទយសច្ចំ សំយោជនំ. ទ្វេ សច្ចា នោ សំយោជនា. ទុក្ខសច្ចំ សិយា សំយោជនំ, សិយា នោ សំយោជនំ. ទ្វេ សច្ចា សំយោជនិយា. ទ្វេ សច្ចា អសំយោជនិយា. សមុទយសច្ចំ សំយោជនសម្បយុត្តំ. ទ្វេ សច្ចា សំយោជនវិប្បយុត្តា. ទុក្ខសច្ចំ សិយា សំយោជនសម្បយុត្តំ, សិយា សំយោជនវិប្បយុត្តំ. សមុទយសច្ចំ សំយោជនញ្ចេវ សំយោជនិយញ្ច. ទ្វេ សច្ចា ¶ ន វត្តព្ពា – ‘‘សំយោជនា ចេវ ¶ សំយោជនិយា ចា’’តិបិ, ‘‘សំយោជនិយា ចេវ នោ ច សំយោជនា’’តិបិ. ទុក្ខសច្ចំ សិយា សំយោជនញ្ចេវ សំយោជនិយញ្ច, សិយា សំយោជនិយញ្ចេវ នោ ច សំយោជនំ. សមុទយសច្ចំ សំយោជនញ្ចេវ សំយោជនសម្បយុត្តញ្ច. ទ្វេ សច្ចា ន វត្តព្ពា – ‘‘សំយោជនា ចេវ សំយោជនសម្បយុត្តា ចា’’តិបិ, ‘‘សំយោជនសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច សំយោជនា’’តិបិ. ទុក្ខសច្ចំ សិយា សំយោជនញ្ចេវ សំយោជនសម្បយុត្តញ្ច, សិយា សំយោជនសម្បយុត្តញ្ចេវ នោ ច សំយោជនំ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘សំយោជនញ្ចេវ សំយោជនសម្បយុត្តញ្ចា’’តិបិ, ‘‘សំយោជនសម្បយុត្តញ្ចេវ នោ ច សំយោជន’’ន្តិបិ ¶ . ទ្វេ សច្ចា សំយោជនវិប្បយុត្តអសំយោជនិយា. សមុទយសច្ចំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘សំយោជនវិប្បយុត្តសំយោជនិយ’’ន្តិបិ, ‘‘សំយោជនវិប្បយុត្តអសំយោជនិយ’’ន្តិបិ. ទុក្ខសច្ចំ សិយា សំយោជនវិប្បយុត្តសំយោជនិយំ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘សំយោជនវិប្បយុត្តសំយោជនិយ’’ន្តិបិ, ‘‘សំយោជនវិប្បយុត្តអសំយោជនិយ’’ន្តិបិ.

សមុទយសច្ចំ គន្ថោ. ទ្វេ សច្ចា នោ គន្ថា. ទុក្ខសច្ចំ សិយា គន្ថោ, សិយា នោ គន្ថោ. ទ្វេ សច្ចា គន្ថនិយា. ទ្វេ សច្ចា អគន្ថនិយា. ទ្វេ សច្ចា គន្ថវិប្បយុត្តា. ទ្វេ សច្ចា សិយា គន្ថសម្បយុត្តា, សិយា គន្ថវិប្បយុត្តា. សមុទយសច្ចំ គន្ថោ ចេវ គន្ថនិយញ្ច. ទ្វេ សច្ចា ន វត្តព្ពា – ‘‘គន្ថា ចេវ គន្ថនិយា ចា’’តិបិ, ‘‘គន្ថនិយា ចេវ នោ ច គន្ថា’’តិបិ. ទុក្ខសច្ចំ សិយា គន្ថោ ចេវ គន្ថនិយញ្ច, សិយា គន្ថនិយញ្ចេវ នោ ច គន្ថោ. សមុទយសច្ចំ គន្ថោ ចេវ គន្ថសម្បយុត្តញ្ច ¶ , សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘គន្ថោ ចេវ គន្ថសម្បយុត្តញ្ចា’’តិបិ, ‘‘គន្ថសម្បយុត្តញ្ចេវ នោ ច គន្ថោ’’តិបិ. ទ្វេ សច្ចា ន វត្តព្ពា – ‘‘គន្ថា ចេវ គន្ថសម្បយុត្តា ចា’’តិបិ, ‘‘គន្ថសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច គន្ថា’’តិបិ. ទុក្ខសច្ចំ ¶ សិយា គន្ថោ ចេវ គន្ថសម្បយុត្តញ្ច, សិយា គន្ថសម្បយុត្តញ្ចេវ នោ ច គន្ថោ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘គន្ថោ ចេវ គន្ថសម្បយុត្តញ្ចា’’តិបិ, ‘‘គន្ថសម្បយុត្តញ្ចេវ នោ ច គន្ថោ’’តិបិ. ទ្វេ សច្ចា គន្ថវិប្បយុត្តអគន្ថនិយា. ទ្វេ សច្ចា សិយា គន្ថវិប្បយុត្តគន្ថនិយា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘គន្ថវិប្បយុត្តគន្ថនិយា’’តិបិ, ‘‘គន្ថវិប្បយុត្តអគន្ថនិយា’’តិបិ.

សមុទយសច្ចំ ឱឃោ…បេ… យោគោ…បេ… នីវរណំ. ទ្វេ សច្ចា នោ នីវរណា. ទុក្ខសច្ចំ សិយា នីវរណំ, សិយា នោ នីវរណំ. ទ្វេ សច្ចា នីវរណិយា ទ្វេ សច្ចា អនីវរណិយា. សមុទយសច្ចំ ¶ នីវរណសម្បយុត្តំ. ទ្វេ សច្ចា នីវរណវិប្បយុត្តា. ទុក្ខសច្ចំ សិយា នីវរណសម្បយុត្តំ, សិយា នីវរណវិប្បយុត្តំ. សមុទយសច្ចំ នីវរណញ្ចេវ នីវរណិយញ្ច. ទ្វេ សច្ចា ន វត្តព្ពា – ‘‘នីវរណា ចេវ នីវរណិយា ចា’’តិបិ, ‘‘នីវរណិយា ចេវ នោ ច នីវរណា’’តិបិ. ទុក្ខសច្ចំ សិយា នីវរណញ្ចេវ នីវរណិយញ្ច, សិយា នីវរណិយញ្ចេវ នោ ច នីវរណំ. សមុទយសច្ចំ នីវរណញ្ចេវ នីវរណសម្បយុត្តញ្ច. ទ្វេ សច្ចា ន វត្តព្ពា – ‘‘នីវរណា ចេវ នីវរណសម្បយុត្តា ចា’’តិបិ, ‘‘នីវរណសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច នីវរណា’’តិបិ. ទុក្ខសច្ចំ សិយា នីវរណញ្ចេវ នីវរណសម្បយុត្តញ្ច, សិយា នីវរណសម្បយុត្តញ្ចេវ ¶ នោ ច នីវរណំ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘នីវរណញ្ចេវ នីវរណសម្បយុត្តញ្ចា’’តិបិ ¶ , ‘‘នីវរណសម្បយុត្តញ្ចេវ នោ ច នីវរណ’’ន្តិបិ. ទ្វេ សច្ចា នីវរណវិប្បយុត្តអនីវរណិយា. សមុទយសច្ចំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘នីវរណវិប្បយុត្តនីវរណិយ’’ន្តិបិ, ‘‘នីវរណវិប្បយុត្តអនីវរណិយ’’ន្តិបិ. ទុក្ខសច្ចំ សិយា នីវរណវិប្បយុត្តនីវរណិយំ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘នីវរណវិប្បយុត្តនីវរណិយ’’ន្តិបិ, ‘‘នីវរណវិប្បយុត្តអនីវរណិយ’’ន្តិបិ.

តីណិ សច្ចានិ នោ បរាមាសា. ទុក្ខសច្ចំ សិយា បរាមាសោ, សិយា នោ បរាមាសោ. ទ្វេ សច្ចា បរាមដ្ឋា. ទ្វេ សច្ចា អបរាមដ្ឋា. ទ្វេ សច្ចា បរាមាសវិប្បយុត្តា. សមុទយសច្ចំ សិយា បរាមាសសម្បយុត្តំ, សិយា បរាមាសវិប្បយុត្តំ. ទុក្ខសច្ចំ សិយា បរាមាសសម្បយុត្តំ, សិយា បរាមាសវិប្បយុត្តំ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘បរាមាសសម្បយុត្ត’’ន្តិបិ, ‘‘បរាមាសវិប្បយុត្ត’’ន្តិបិ. សមុទយសច្ចំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘បរាមាសោ ចេវ បរាមដ្ឋញ្ចា’’តិ, បរាមដ្ឋញ្ចេវ នោ ច បរាមាសោ. ទ្វេ សច្ចា ន វត្តព្ពា – ‘‘បរាមាសា ចេវ បរាមដ្ឋា ចា’’តិបិ ¶ , ‘‘បរាមដ្ឋា ចេវ នោ ច បរាមាសា’’តិបិ. ទុក្ខសច្ចំ សិយា បរាមាសោ ចេវ បរាមដ្ឋញ្ច, សិយា បរាមដ្ឋញ្ចេវ នោ ច បរាមាសោ. ទ្វេ សច្ចា បរាមាសវិប្បយុត្តអបរាមដ្ឋា. ទ្វេ សច្ចា សិយា បរាមាសវិប្បយុត្តបរាមដ្ឋា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘បរាមាសវិប្បយុត្តបរាមដ្ឋា’’តិបិ, ‘‘បរាមាសវិប្បយុត្តអបរាមដ្ឋា’’តិបិ.

ទ្វេ សច្ចា សារម្មណា. និរោធសច្ចំ អនារម្មណំ. ទុក្ខសច្ចំ ¶ សិយា សារម្មណំ, សិយា អនារម្មណំ. តីណិ សច្ចានិ នោ ចិត្តា. ទុក្ខសច្ចំ សិយា ចិត្តំ, សិយា នោ ចិត្តំ. ទ្វេ សច្ចា ចេតសិកា. និរោធសច្ចំ អចេតសិកំ. ទុក្ខសច្ចំ សិយា ចេតសិកំ, សិយា អចេតសិកំ. ទ្វេ សច្ចា ចិត្តសម្បយុត្តា ¶ . និរោធសច្ចំ ចិត្តវិប្បយុត្តំ. ទុក្ខសច្ចំ សិយា ចិត្តសម្បយុត្តំ, សិយា ចិត្តវិប្បយុត្តំ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘ចិត្តេន សម្បយុត្ត’’ន្តិបិ, ‘‘ចិត្តេន វិប្បយុត្ត’’ន្តិបិ. ទ្វេ សច្ចា ចិត្តសំសដ្ឋា. និរោធសច្ចំ ចិត្តវិសំសដ្ឋំ. ទុក្ខសច្ចំ សិយា ចិត្តសំសដ្ឋំ, សិយា ចិត្តវិសំសដ្ឋំ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘ចិត្តេន សំសដ្ឋ’’ន្តិបិ, ‘‘ចិត្តេន វិសំសដ្ឋ’’ន្តិបិ. ទ្វេ សច្ចា ចិត្តសមុដ្ឋានា. និរោធសច្ចំ នោ ចិត្តសមុដ្ឋានំ. ទុក្ខសច្ចំ សិយា ចិត្តសមុដ្ឋានំ, សិយា នោ ចិត្តសមុដ្ឋានំ. ទ្វេ សច្ចា ចិត្តសហភុនោ. និរោធសច្ចំ នោ ចិត្តសហភូ. ទុក្ខសច្ចំ សិយា ចិត្តសហភូ, សិយា នោ ចិត្តសហភូ. ទ្វេ សច្ចា ចិត្តានុបរិវត្តិនោ. និរោធសច្ចំ នោ ចិត្តានុបរិវត្តិ. ទុក្ខសច្ចំ សិយា ចិត្តានុបរិវត្តិ, សិយា នោ ចិត្តានុបរិវត្តិ. ទ្វេ សច្ចា ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានា. និរោធសច្ចំ នោ ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានំ ¶ . ទុក្ខសច្ចំ សិយា ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានំ, សិយា នោ ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានំ. ទ្វេ សច្ចា ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានសហភុនោ. និរោធសច្ចំ នោ ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានសហភូ. ទុក្ខសច្ចំ សិយា ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានសហភូ, សិយា នោ ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានសហភូ. ទ្វេ សច្ចា ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានានុបរិវត្តិនោ. និរោធសច្ចំ នោ ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានានុបរិវត្តិ ¶ . ទុក្ខសច្ចំ សិយា ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានានុបរិវត្តិ, សិយា នោ ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានានុបរិវត្តិ. តីណិ សច្ចានិ ពាហិរា. ទុក្ខសច្ចំ សិយា អជ្ឈត្តំ, សិយា ពាហិរំ.

តីណិ សច្ចានិ នោ ឧបាទា. ទុក្ខសច្ចំ សិយា ឧបាទា, សិយា នោ ឧបាទា. តីណិ សច្ចានិ អនុបាទិន្នា. ទុក្ខសច្ចំ សិយា ឧបាទិន្នំ, សិយា អនុបាទិន្នំ. សមុទយសច្ចំ ឧបាទានំ. ទ្វេ សច្ចា នោ ឧបាទានា. ទុក្ខសច្ចំ សិយា ឧបាទានំ, សិយា នោ ឧបាទានំ. ទ្វេ សច្ចា ឧបាទានិយា. ទ្វេ សច្ចា អនុបាទានិយា. ទ្វេ សច្ចា ឧបាទានវិប្បយុត្តា. ទ្វេ សច្ចា សិយា ឧបាទានសម្បយុត្តា, សិយា ¶ ឧបាទានវិប្បយុត្តា. សមុទយសច្ចំ ឧបាទានញ្ចេវ ឧបាទានិយញ្ច. ទ្វេ សច្ចា ន វត្តព្ពា – ‘‘ឧបាទានា ចេវ ឧបាទានិយា ចា’’តិបិ, ‘‘ឧបាទានិយា ចេវ នោ ច ឧបាទានា’’តិបិ. ទុក្ខសច្ចំ សិយា ឧបាទានញ្ចេវ ឧបាទានិយញ្ច, សិយា ឧបាទានិយញ្ចេវ នោ ច ឧបាទានំ. សមុទយសច្ចំ សិយា ឧបាទានញ្ចេវ ឧបាទានសម្បយុត្តញ្ច, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘ឧបាទានញ្ចេវ ¶ ឧបាទានសម្បយុត្តញ្ចា’’តិបិ, ‘‘ឧបាទានសម្បយុត្តញ្ចេវ នោ ច ឧបាទាន’’ន្តិបិ. ទ្វេ សច្ចា ន វត្តព្ពា – ‘‘ឧបាទានា ចេវ ឧបាទានសម្បយុត្តា ចា’’តិបិ, ‘‘ឧបាទានសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច ឧបាទានា’’តិបិ. ទុក្ខសច្ចំ សិយា ឧបាទានញ្ចេវ ឧបាទានសម្បយុត្តញ្ច, សិយា ឧបាទានសម្បយុត្តញ្ចេវ នោ ច ឧបាទានំ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘ឧបាទានញ្ចេវ ឧបាទានសម្បយុត្តញ្ចា’’ តិបិ, ‘‘ឧបាទានសម្បយុត្តញ្ចេវ នោ ច ឧបាទាន’’ន្តិបិ. ទ្វេ សច្ចា ¶ ឧបាទានវិប្បយុត្តអនុបាទានិយា. ទ្វេ សច្ចា សិយា ឧបាទានវិប្បយុត្តឧបាទានិយា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘ឧបាទានវិប្បយុត្តឧបាទានិយា’’តិបិ, ‘‘ឧបាទានវិប្បយុត្តអនុបាទានិយា’’តិបិ.

សមុទយសច្ចំ កិលេសោ. ទ្វេ សច្ចា នោ កិលេសា. ទុក្ខសច្ចំ សិយា កិលេសោ, សិយា នោ កិលេសោ. ទ្វេ សច្ចា សំកិលេសិកា. ទ្វេ សច្ចា អសំកិលេសិកា. សមុទយសច្ចំ សំកិលិដ្ឋំ. ទ្វេ សច្ចា អសំកិលិដ្ឋា. ទុក្ខសច្ចំ សិយា សំកិលិដ្ឋំ, សិយា អសំកិលិដ្ឋំ. សមុទយសច្ចំ កិលេសសម្បយុត្តំ. ទ្វេ សច្ចា កិលេសវិប្បយុត្តា. ទុក្ខសច្ចំ សិយា កិលេសសម្បយុត្តំ, សិយា ¶ កិលេសវិប្បយុត្តំ. សមុទយសច្ចំ កិលេសោ ចេវ សំកិលេសិកញ្ច. ទ្វេ សច្ចា ន វត្តព្ពា – ‘‘កិលេសា ចេវ សំកិលេសិកា ចា’’តិបិ, ‘‘សំកិលេសិកា ចេវ នោ ច កិលេសា’’តិបិ. ទុក្ខសច្ចំ សិយា កិលេសោ ចេវ សំកិលេសិកញ្ច, សិយា សំកិលេសិកញ្ចេវ នោ ច កិលេសោ. សមុទយសច្ចំ កិលេសោ ចេវ សំកិលិដ្ឋញ្ច. ទ្វេ សច្ចា ន វត្តព្ពា – ‘‘កិលេសា ចេវ សំកិលិដ្ឋា ចា’’តិបិ, ‘‘សំកិលិដ្ឋា ចេវ នោ ច កិលេសា’’តិបិ. ទុក្ខសច្ចំ សិយា កិលេសោ ចេវ សំកិលិដ្ឋញ្ច, សិយា សំកិលិដ្ឋញ្ចេវ នោ ច កិលេសោ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘កិលេសោ ចេវ សំកិលិដ្ឋញ្ចា’’តិបិ, ‘‘សំកិលិដ្ឋញ្ចេវ នោ ច កិលេសោ’’តិបិ. សមុទយសច្ចំ កិលេសោ ចេវ កិលេសសម្បយុត្តញ្ច. ទ្វេ សច្ចា ន វត្តព្ពា – ‘‘កិលេសា ចេវ កិលេសសម្បយុត្តា ចា’’តិបិ, ‘‘កិលេសសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច កិលេសា’’តិបិ. ទុក្ខសច្ចំ សិយា កិលេសោ ចេវ កិលេសសម្បយុត្តញ្ច ¶ , សិយា កិលេសសម្បយុត្តញ្ចេវ នោ ច កិលេសោ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘កិលេសោ ចេវ កិលេសសម្បយុត្តញ្ចា’’ តិបិ, ‘‘កិលេសសម្បយុត្តញ្ចេវ នោ ច កិលេសោ’’តិបិ. ទ្វេ ¶ សច្ចា កិលេសវិប្បយុត្តអសំកិលេសិកា. សមុទយសច្ចំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘កិលេសវិប្បយុត្តសំកិលេសិក’’ន្តិបិ, ‘‘កិលេសវិប្បយុត្តអសំកិលេសិក’’ន្តិបិ. ទុក្ខសច្ចំ សិយា កិលេសវិប្បយុត្តសំកិលេសិកំ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘កិលេសវិប្បយុត្តសំកិលេសិក’’ន្តិបិ, ‘‘កិលេសវិប្បយុត្តអសំកិលេសិក’’ន្តិបិ.

ទ្វេ ¶ សច្ចា ន ទស្សនេន បហាតព្ពា. ទ្វេ សច្ចា សិយា ទស្សនេន បហាតព្ពា, សិយា ន ទស្សនេន បហាតព្ពា. ទ្វេ សច្ចា ន ភាវនាយ បហាតព្ពា. ទ្វេ សច្ចា សិយា ភាវនាយ បហាតព្ពា, សិយា ន ភាវនាយ បហាតព្ពា. ទ្វេ សច្ចា ន ទស្សនេន បហាតព្ពហេតុកា. ទ្វេ សច្ចា សិយា ទស្សនេន បហាតព្ពហេតុកា, សិយា ន ទស្សនេន បហាតព្ពហេតុកា. ទ្វេ សច្ចា ន ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកា. ទ្វេ សច្ចា សិយា ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកា, សិយា ន ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកា. សមុទយសច្ចំ សវិតក្កំ. និរោធសច្ចំ អវិតក្កំ. ទ្វេ សច្ចា សិយា សវិតក្កា, សិយា អវិតក្កា. សមុទយសច្ចំ សវិចារំ. និរោធសច្ចំ អវិចារំ. ទ្វេ សច្ចា សិយា សវិចារា, សិយា អវិចារា. និរោធសច្ចំ អប្បីតិកំ. តីណិ សច្ចានិ សិយា សប្បីតិកា, សិយា អប្បីតិកា. និរោធសច្ចំ ន បីតិសហគតំ. តីណិ សច្ចានិ សិយា បីតិសហគតា, សិយា ន បីតិសហគតា. និរោធសច្ចំ ¶ ន សុខសហគតំ. តីណិ ¶ សច្ចានិ សិយា សុខសហគតា, សិយា ន សុខសហគតា. និរោធសច្ចំ ន ឧបេក្ខាសហគតំ. តីណិ សច្ចានិ សិយា ឧបេក្ខាសហគតា, សិយា ន ឧបេក្ខាសហគតា.

សមុទយសច្ចំ កាមាវចរំ. ទ្វេ សច្ចា ន កាមាវចរា. ទុក្ខសច្ចំ សិយា កាមាវចរំ, សិយា ន កាមាវចរំ. តីណិ សច្ចានិ ន រូបាវចរា. ទុក្ខសច្ចំ សិយា រូបាវចរំ, សិយា ន រូបាវចរំ. តីណិ សច្ចានិ ន អរូបាវចរា. ទុក្ខសច្ចំ សិយា អរូបាវចរំ, សិយា ន អរូបាវចរំ. ទ្វេ សច្ចា បរិយាបន្នា. ទ្វេ សច្ចា អបរិយាបន្នា. មគ្គសច្ចំ និយ្យានិកំ. តីណិ សច្ចានិ អនិយ្យានិកា. មគ្គសច្ចំ និយតំ. និរោធសច្ចំ អនិយតំ. ទ្វេ សច្ចា សិយា និយតា, សិយា អនិយតា. ទ្វេ សច្ចា សឧត្តរា. ទ្វេ សច្ចា អនុត្តរា. សមុទយសច្ចំ សរណំ. ទ្វេ សច្ចា អរណា. ទុក្ខសច្ចំ សិយា សរណំ, សិយា អរណន្តិ.

បញ្ហាបុច្ឆកំ.

សច្ចវិភង្គោ និដ្ឋិតោ.

៥. ឥន្ទ្រិយវិភង្គោ

១. អភិធម្មភាជនីយំ

២១៩. ពាវីសតិន្ទ្រិយានិ ¶ ¶ ¶ – ចក្ខុន្ទ្រិយំ, សោតិន្ទ្រិយំ, ឃានិន្ទ្រិយំ, ជិវ្ហិន្ទ្រិយំ, កាយិន្ទ្រិយំ, មនិន្ទ្រិយំ, ឥត្ថិន្ទ្រិយំ, បុរិសិន្ទ្រិយំ, ជីវិតិន្ទ្រិយំ, សុខិន្ទ្រិយំ, ទុក្ខិន្ទ្រិយំ, សោមនស្សិន្ទ្រិយំ, ទោមនស្សិន្ទ្រិយំ, ឧបេក្ខិន្ទ្រិយំ, សទ្ធិន្ទ្រិយំ ¶ , វីរិយិន្ទ្រិយំ [វិរិយិន្ទ្រិយំ (សី. ស្យា.)], សតិន្ទ្រិយំ, សមាធិន្ទ្រិយំ, បញ្ញិន្ទ្រិយំ, អនញ្ញាតញ្ញស្សាមីតិន្ទ្រិយំ, អញ្ញិន្ទ្រិយំ, អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ.

២២០. តត្ថ កតមំ ចក្ខុន្ទ្រិយំ? យំ ចក្ខុ ចតុន្នំ មហាភូតានំ ឧបាទាយ បសាទោ…បេ… សុញ្ញោ គាមោបេសោ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘ចក្ខុន្ទ្រិយំ’’.

តត្ថ កតមំ សោតិន្ទ្រិយំ…បេ… ឃានិន្ទ្រិយំ…បេ… ជិវ្ហិន្ទ្រិយំ…បេ… កាយិន្ទ្រិយំ? យោ កាយោ ចតុន្នំ មហាភូតានំ ឧបាទាយ បសាទោ…បេ… សុញ្ញោ គាមោបេសោ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘កាយិន្ទ្រិយំ’’.

តត្ថ កតមំ មនិន្ទ្រិយំ? ឯកវិធេន មនិន្ទ្រិយំ – ផស្សសម្បយុត្តំ. ទុវិធេន មនិន្ទ្រិយំ – អត្ថិ សហេតុកំ, អត្ថិ អហេតុកំ. តិវិធេន មនិន្ទ្រិយំ – អត្ថិ កុសលំ, អត្ថិ អកុសលំ, អត្ថិ អព្យាកតំ. ចតុព្ពិធេន មនិន្ទ្រិយំ – អត្ថិ កាមាវចរំ, អត្ថិ រូបាវចរំ, អត្ថិ អរូបាវចរំ, អត្ថិ អបរិយាបន្នំ. បញ្ចវិធេន មនិន្ទ្រិយំ – អត្ថិ សុខិន្ទ្រិយសម្បយុត្តំ, អត្ថិ ទុក្ខិន្ទ្រិយសម្បយុត្តំ, អត្ថិ សោមនស្សិន្ទ្រិយសម្បយុត្តំ, អត្ថិ ទោមនស្សិន្ទ្រិយសម្បយុត្តំ, អត្ថិ ឧបេក្ខិន្ទ្រិយសម្បយុត្តំ ¶ . ឆព្ពិធេន មនិន្ទ្រិយំ – ចក្ខុវិញ្ញាណំ…បេ… មនោវិញ្ញាណំ. ឯវំ ឆព្ពិធេន មនិន្ទ្រិយំ.

សត្តវិធេន មនិន្ទ្រិយំ – ចក្ខុវិញ្ញាណំ…បេ… កាយវិញ្ញាណំ, មនោធាតុ, មនោវិញ្ញាណធាតុ. ឯវំ សត្តវិធេន មនិន្ទ្រិយំ.

អដ្ឋវិធេន មនិន្ទ្រិយំ – ចក្ខុវិញ្ញាណំ…បេ… កាយវិញ្ញាណំ អត្ថិ សុខសហគតំ, អត្ថិ ទុក្ខសហគតំ, មនោធាតុ, មនោវិញ្ញាណធាតុ. ឯវំ អដ្ឋវិធេន មនិន្ទ្រិយំ.

នវវិធេន ¶ មនិន្ទ្រិយំ – ចក្ខុវិញ្ញាណំ…បេ… កាយវិញ្ញាណំ, មនោធាតុ, មនោវិញ្ញាណធាតុ អត្ថិ កុសលា, អត្ថិ អកុសលា, អត្ថិ អព្យាកតា. ឯវំ នវវិធេន មនិន្ទ្រិយំ.

ទសវិធេន មនិន្ទ្រិយំ – ចក្ខុវិញ្ញាណំ…បេ… កាយវិញ្ញាណំ អត្ថិ សុខសហគតំ, អត្ថិ ទុក្ខសហគតំ, មនោធាតុ, មនោវិញ្ញាណធាតុ អត្ថិ កុសលា, អត្ថិ អកុសលា, អត្ថិ អព្យាកតា. ឯវំ ទសវិធេន មនិន្ទ្រិយំ…បេ… ឯវំ ពហុវិធេន មនិន្ទ្រិយំ. ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘មនិន្ទ្រិយំ’’.

តត្ថ កតមំ ឥត្ថិន្ទ្រិយំ? យំ ឥត្ថិយា ឥត្ថិលិង្គំ ឥត្ថិនិមិត្តំ ឥត្ថិកុត្តំ ឥត្ថាកប្បោ ឥត្ថត្តំ ឥត្ថិភាវោ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘ឥត្ថិន្ទ្រិយំ’’.

តត្ថ កតមំ បុរិសិន្ទ្រិយំ? យំ បុរិសស្ស បុរិសលិង្គំ បុរិសនិមិត្តំ បុរិសកុត្តំ បុរិសាកប្បោ ¶ បុរិសត្តំ បុរិសភាវោ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘បុរិសិន្ទ្រិយំ’’.

តត្ថ កតមំ ជីវិតិន្ទ្រិយំ? ជីវិតិន្ទ្រិយំ ទុវិធេន – អត្ថិ រូបជីវិតិន្ទ្រិយំ, អត្ថិ អរូបជីវិតិន្ទ្រិយំ.

តត្ថ កតមំ រូបជីវិតិន្ទ្រិយំ? យោ តេសំ រូបីនំ ធម្មានំ អាយុ ឋិតិ យបនា យាបនា ឥរិយនា វត្តនា បាលនា ជីវិតំ ជីវិតិន្ទ្រិយំ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘រូបជីវិតិន្ទ្រិយំ’’.

តត្ថ ¶ កតមំ អរូបជីវិតិន្ទ្រិយំ? យោ តេសំ អរូបីនំ ធម្មានំ ¶ អាយុ ឋិតិ យបនា យាបនា ឥរិយនា វត្តនា បាលនា ជីវិតំ ជីវិតិន្ទ្រិយំ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘អរូបជីវតិន្ទ្រិយំ’’. ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘ជីវិតិន្ទ្រិយំ’’.

តត្ថ កតមំ សុខិន្ទ្រិយំ? យំ កាយិកំ សាតំ កាយិកំ សុខំ កាយសម្ផស្សជំ សាតំ សុខំ វេទយិតំ កាយសម្ផស្សជា សាតា សុខា វេទនា – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘សុខិន្ទ្រិយំ’’.

តត្ថ កតមំ ទុក្ខិន្ទ្រិយំ? យំ កាយិកំ អសាតំ កាយិកំ ទុក្ខំ កាយសម្ផស្សជំ អសាតំ ទុក្ខំ វេទយិតំ កាយសម្ផស្សជា អសាតា ទុក្ខា វេទនា – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘ទុក្ខិន្ទ្រិយំ’’.

តត្ថ កតមំ សោមនស្សិន្ទ្រិយំ? យំ ចេតសិកំ សាតំ ចេតសិកំ សុខំ ចេតោសម្ផស្សជំ សាតំ សុខំ វេទយិតំ ចេតោសម្ផស្សជា សាតា សុខា វេទនា – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘សោមនស្សិន្ទ្រិយំ’’.

តត្ថ ¶ កតមំ ទោមនស្សិន្ទ្រិយំ? យំ ចេតសិកំ អសាតំ ចេតសិកំ ទុក្ខំ ចេតោសម្ផស្សជំ អសាតំ ទុក្ខំ វេទយិតំ ចេតោសម្ផស្សជា អសាតា ទុក្ខា វេទនា – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘ទោមនស្សិន្ទ្រិយំ’’.

តត្ថ កតមំ ឧបេក្ខិន្ទ្រិយំ? យំ ចេតសិកំ នេវ សាតំ នាសាតំ ចេតោសម្ផស្សជំ អទុក្ខមសុខំ វេទយិតំ ចេតោសម្ផស្សជា អទុក្ខមសុខា វេទនា – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘ឧបេក្ខិន្ទ្រិយំ’’.

តត្ថ កតមំ សទ្ធិន្ទ្រិយំ? យា សទ្ធា សទ្ទហនា ឱកប្បនា អភិប្បសាទោ សទ្ធា សទ្ធិន្ទ្រិយំ សទ្ធាពលំ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘សទ្ធិន្ទ្រិយំ’’.

តត្ថ កតមំ វីរិយិន្ទ្រិយំ? យោ ចេតសិកោ វីរិយារម្ភោ និក្កមោ បរក្កមោ ឧយ្យាមោ វាយាមោ ឧស្សាហោ ឧស្សោឡ្ហី ថាមោ ឋិតិ អសិថិលបរក្កមតា អនិក្ខិត្តឆន្ទតា អនិក្ខិត្តធុរតា ធុរសម្បគ្គាហោ ¶ វីរិយំ ¶ វីរិយិន្ទ្រិយំ វីរិយពលំ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘វីរិយិន្ទ្រិយំ’’.

តត្ថ ¶ កតមំ សតិន្ទ្រិយំ? យា សតិ អនុស្សតិ បដិស្សតិ សតិ សរណតា ធារណតា អបិលាបនតា អសម្មុស្សនតា សតិ សតិន្ទ្រិយំ សតិពលំ សម្មាសតិ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘សតិន្ទ្រិយំ’’.

តត្ថ កតមំ សមាធិន្ទ្រិយំ? យា ចិត្តស្ស ឋិតិ សណ្ឋិតិ អវដ្ឋិតិ អវិសាហារោ អវិក្ខេបោ អវិសាហដមានសតា សមថោ សមាធិន្ទ្រិយំ សមាធិពលំ សម្មាសមាធិ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘សមាធិន្ទ្រិយំ’’.

តត្ថ កតមំ បញ្ញិន្ទ្រិយំ? យា បញ្ញា បជាននា…បេ… អមោហោ ធម្មវិចយោ សម្មាទិដ្ឋិ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘បញ្ញិន្ទ្រិយំ’’.

តត្ថ កតមំ អនញ្ញាតញ្ញស្សាមីតិន្ទ្រិយំ? យា តេសំ ធម្មានំ អនញ្ញាតានំ អទិដ្ឋានំ អប្បត្តានំ អវិទិតានំ អសច្ឆិកតានំ សច្ឆិកិរិយាយ បញ្ញា បជាននា…បេ… អមោហោ ធម្មវិចយោ សម្មាទិដ្ឋិ ធម្មវិចយសម្ពោជ្ឈង្គោ មគ្គង្គំ មគ្គបរិយាបន្នំ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘អនញ្ញាតញ្ញស្សាមីតិន្ទ្រិយំ’’.

តត្ថ កតមំ អញ្ញិន្ទ្រិយំ? យា តេសំ ធម្មានំ ញាតានំ ទិដ្ឋានំ បត្តានំ វិទិតានំ សច្ឆិកតានំ សច្ឆិកិរិយាយ បញ្ញា បជាននា…បេ… អមោហោ ធម្មវិចយោ សម្មាទិដ្ឋិ ធម្មវិចយសម្ពោជ្ឈង្គោ មគ្គង្គំ មគ្គបរិយាបន្នំ – ឥទំ វុច្ចតិ អញ្ញិន្ទ្រិយំ.

តត្ថ ¶ កតមំ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ? យា តេសំ ធម្មានំ អញ្ញាតាវីនំ ទិដ្ឋានំ បត្តានំ វិទិតានំ សច្ឆិកតានំ សច្ឆិកិរិយាយ បញ្ញា បជាននា…បេ… អមោហោ ធម្មវិចយោ សម្មាទិដ្ឋិ ធម្មវិចយសម្ពោជ្ឈង្គោ មគ្គង្គំ មគ្គបរិយាបន្នំ – ឥទំ ¶ វុច្ចតិ ‘‘អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ’’.

អភិធម្មភាជនីយំ.

២. បញ្ហាបុច្ឆកំ

២២១. ពាវីសតិន្ទ្រិយានិ ¶ – ចក្ខុន្ទ្រិយំ, សោតិន្ទ្រិយំ, ឃានិន្ទ្រិយំ, ជិវ្ហិន្ទ្រិយំ, កាយិន្ទ្រិយំ, មនិន្ទ្រិយំ, ឥត្ថិន្ទ្រិយំ, បុរិសិន្ទ្រិយំ, ជីវិតិន្ទ្រិយំ, សុខិន្ទ្រិយំ, ទុក្ខិន្ទ្រិយំ, សោមនស្សិន្ទ្រិយំ, ទោមនស្សិន្ទ្រិយំ, ឧបេក្ខិន្ទ្រិយំ, សទ្ធិន្ទ្រិយំ, វីរិយិន្ទ្រិយំ, សតិន្ទ្រិយំ, សមាធិន្ទ្រិយំ, បញ្ញិន្ទ្រិយំ ¶ , អនញ្ញាតញ្ញស្សាមីតិន្ទ្រិយំ, អញ្ញិន្ទ្រិយំ, អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ.

២២២. ពាវីសតីនំ ឥន្ទ្រិយានំ កតិ កុសលា, កតិ អកុសលា, កតិ អព្យាកតា…បេ… កតិ សរណា, កតិ អរណា?

១. តិកំ

២២៣. ទសិន្ទ្រិយា អព្យាកតា. ទោមនស្សិន្ទ្រិយំ អកុសលំ. អនញ្ញាតញ្ញស្សាមីតិន្ទ្រិយំ កុសលំ. ចត្តារិន្ទ្រិយា សិយា កុសលា, សិយា អព្យាកតា. ឆ ឥន្ទ្រិយា សិយា កុសលា, សិយា អកុសលា, សិយា អព្យាកតា.

ទ្វាទសិន្ទ្រិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា’’តិបិ, ‘‘ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា’’តិបិ, ‘‘អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា’’តិបិ. ឆ ឥន្ទ្រិយា សិយា សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា, សិយា អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា. តីណិន្ទ្រិយា សិយា សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា, សិយា ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា, សិយា អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តា. ជីវិតិន្ទ្រិយំ សិយា សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តំ, សិយា ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តំ, សិយា អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តំ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្ត’’ន្តិបិ ¶ , ‘‘ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្ត’’ន្តិបិ, ‘‘អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្ត’’ន្តិបិ.

សត្តិន្ទ្រិយា នេវវិបាកនវិបាកធម្មធម្មា. តីណិន្ទ្រិយា វិបាកា. ទ្វិន្ទ្រិយា វិបាកធម្មធម្មា. អញ្ញិន្ទ្រិយំ សិយា វិបាកំ, សិយា វិបាកធម្មធម្មំ. នវិន្ទ្រិយា សិយា ¶ វិបាកា, សិយា វិបាកធម្មធម្មា, សិយា នេវវិបាកនវិបាកធម្មធម្មា. នវិន្ទ្រិយា ឧបាទិន្នុបាទានិយា ¶ . ទោមនស្សិន្ទ្រិយំ អនុបាទិន្នុបាទានិយំ. តីណិន្ទ្រិយា អនុបាទិន្នអនុបាទានិយា. នវិន្ទ្រិយា សិយា ឧបាទិន្នុបាទានិយា, សិយា អនុបាទិន្នុបាទានិយា, សិយា អនុបាទិន្នអនុបាទានិយា.

នវិន្ទ្រិយា អសំកិលិដ្ឋសំកិលេសិកា. ទោមនស្សិន្ទ្រិយំ សំកិលិដ្ឋសំកិលេសិកំ. តីណិន្ទ្រិយា អសំកិលិដ្ឋអសំកិលេសិកា. តីណិន្ទ្រិយា សិយា អសំកិលិដ្ឋសំកិលេសិកា, សិយា អសំកិលិដ្ឋអសំកិលេសិកា. ឆ ឥន្ទ្រិយា សិយា សំកិលិដ្ឋសំកិលេសិកា, សិយា អសំកិលិដ្ឋសំកិលេសិកា, សិយា អសំកិលិដ្ឋអសំកិលេសិកា. នវិន្ទ្រិយា អវិតក្កអវិចារា. ទោមនស្សិន្ទ្រិយំ សវិតក្កសវិចារំ. ឧបេក្ខិន្ទ្រិយំ សិយា សវិតក្កសវិចារំ, សិយា អវិតក្កអវិចារំ. ឯកាទសិន្ទ្រិយា សិយា សវិតក្កសវិចារា, សិយា អវិតក្កវិចារមត្តា, សិយា អវិតក្កអវិចារា.

ឯកាទសិន្ទ្រិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘បីតិសហគតា’’តិបិ, ‘‘សុខសហគតា’’តិបិ, ‘‘ឧបេក្ខាសហគតា’’តិបិ. សោមនស្សិន្ទ្រិយំ សិយា បីតិសហគតំ ន សុខសហគតំ ន ឧបេក្ខាសហគតំ, សិយា ¶ ន វត្តព្ពំ – ‘‘បីតិសហគត’’ន្តិ. ឆ ឥន្ទ្រិយា សិយា បីតិសហគតា, សិយា សុខសហគតា, សិយា ឧបេក្ខាសហគតា. ចត្តារិន្ទ្រិយា សិយា បីតិសហគតា, សិយា សុខសហគតា, សិយា ឧបេក្ខាសហគតា ¶ , សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘បីតិសហគតា’’តិបិ, ‘‘សុខសហគតា’’តិបិ, ‘‘ឧបេក្ខាសហគតា’’តិបិ.

បន្នរសិន្ទ្រិយា នេវ ទស្សនេន ន ភាវនាយ បហាតព្ពា. ទោមនស្សិន្ទ្រិយំ សិយា ទស្សនេន បហាតព្ពំ, សិយា ភាវនាយ បហាតព្ពំ. ឆ ឥន្ទ្រិយា សិយា ទស្សនេន បហាតព្ពា, សិយា ភាវនាយ បហាតព្ពា, សិយា នេវ ទស្សនេន ន ភាវនាយ បហាតព្ពា. បន្នរសិន្ទ្រិយា នេវ ទស្សនេន ន ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកា. ទោមនស្សិន្ទ្រិយំ សិយា ទស្សនេន បហាតព្ពហេតុកំ, សិយា ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកំ. ឆ ឥន្ទ្រិយា សិយា ទស្សនេន បហាតព្ពហេតុកា, សិយា ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកា, សិយា នេវ ទស្សនេន ន ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកា.

ទសិន្ទ្រិយា នេវាចយគាមិនាបចយគាមិនោ. ទោមនស្សិន្ទ្រិយំ អាចយគាមិ. អនញ្ញាតញ្ញស្សាមីតិន្ទ្រិយំ អបចយគាមិ. អញ្ញិន្ទ្រិយំ សិយា អបចយគាមិ, សិយា នេវាចយគាមិនាបចយគាមិ ¶ . នវិន្ទ្រិយា សិយា អាចយគាមិនោ, សិយា ¶ អបចយគាមិនោ, សិយា នេវាចយគាមិនាបចយគាមិនោ. ទសិន្ទ្រិយា នេវសេក្ខនាសេក្ខា. ទ្វិន្ទ្រិយា សេក្ខា. អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ អសេក្ខំ. នវិន្ទ្រិយា សិយា សេក្ខា, សិយា អសេក្ខា, សិយា នេវសេក្ខនាសេក្ខា.

ទសិន្ទ្រិយា បរិត្តា. តីណិន្ទ្រិយា អប្បមាណា. នវិន្ទ្រិយា សិយា បរិត្តា, សិយា មហគ្គតា, សិយា អប្បមាណា. សត្តិន្ទ្រិយា អនារម្មណា. ទ្វិន្ទ្រិយា បរិត្តារម្មណា. តីណិន្ទ្រិយា អប្បមាណារម្មណា. ទោមនស្សិន្ទ្រិយំ សិយា បរិត្តារម្មណំ សិយា មហគ្គតារម្មណំ, ន អប្បមាណារម្មណំ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘បរិត្តារម្មណ’’ន្តិបិ ¶ , ‘‘មហគ្គតារម្មណ’’ន្តិ បិ. នវិន្ទ្រិយា សិយា បរិត្តារម្មណា, សិយា មហគ្គតារម្មណា, សិយា អប្បមាណារម្មណា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘បរិត្តារម្មណា’’តិបិ, ‘‘មហគ្គតារម្មណា’’តិបិ, ‘‘អប្បមាណារម្មណា’’តិបិ.

នវិន្ទ្រិយា មជ្ឈិមា. ទោមនស្សិន្ទ្រិយំ ហីនំ. តីណិន្ទ្រិយា បណីតា. តីណិន្ទ្រិយា សិយា មជ្ឈិមា, សិយា បណីតា. ឆ ឥន្ទ្រិយា សិយា ហីនា, សិយា មជ្ឈិមា, សិយា បណីតា. ទសិន្ទ្រិយា អនិយតា. អនញ្ញាតញ្ញស្សាមីតិន្ទ្រិយំ សម្មត្តនិយតំ. ចត្តារិន្ទ្រិយា សិយា សម្មត្តនិយតា, សិយា អនិយតា. ទោមនស្សិន្ទ្រិយំ សិយា មិច្ឆត្តនិយតំ, សិយា អនិយតំ ¶ . ឆ ឥន្ទ្រិយា សិយា មិច្ឆត្តនិយតា, សិយា សម្មត្តនិយតា, សិយា អនិយតា. សត្តិន្ទ្រិយា អនារម្មណា. ចត្តារិន្ទ្រិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘មគ្គារម្មណា’’តិបិ, ‘‘មគ្គហេតុកា’’តិបិ, ‘‘មគ្គាធិបតិនោ’’តិបិ. អនញ្ញាតញ្ញស្សាមីតិន្ទ្រិយំ ន មគ្គារម្មណំ, សិយា មគ្គហេតុកំ, សិយា មគ្គាធិបតិ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘មគ្គហេតុក’’ន្តិបិ, ‘‘មគ្គាធិបតី’’តិបិ. អញ្ញិន្ទ្រិយំ ន មគ្គារម្មណំ, សិយា មគ្គហេតុកំ, សិយា មគ្គាធិបតិ, សិយា ន វត្តព្ពំ – ‘‘មគ្គហេតុក’’ន្តិបិ, ‘‘មគ្គាធិបតី’’តិបិ. នវិន្ទ្រិយា សិយា មគ្គារម្មណា, សិយា មគ្គហេតុកា, សិយា មគ្គាធិបតិនោ, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘មគ្គារម្មណា’’តិបិ, ‘‘មគ្គហេតុកា’’តិបិ, ‘‘មគ្គាធិបតិនោ’’តិបិ.

ទសិន្ទ្រិយា សិយា ឧប្បន្នា, សិយា ឧប្បាទិនោ, ន វត្តព្ពា – ‘‘អនុប្បន្នា’’តិ. ទ្វិន្ទ្រិយា សិយា ឧប្បន្នា, សិយា អនុប្បន្នា, ន វត្តព្ពា – ‘‘ឧប្បាទិនោ’’តិ. ទសិន្ទ្រិយា សិយា ឧប្បន្នា, សិយា អនុប្បន្នា, សិយា ឧប្បាទិនោ ¶ ; សិយា អតីតា, សិយា អនាគតា, សិយា បច្ចុប្បន្នា. សត្តិន្ទ្រិយា ¶ អនារម្មណា. ទ្វិន្ទ្រិយា បច្ចុប្បន្នារម្មណា. តីណិន្ទ្រិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘អតីតារម្មណា’’តិបិ, ‘‘អនាគតារម្មណា’’តិបិ ¶ , ‘‘បច្ចុប្បន្នារម្មណា’’តិបិ. ទសិន្ទ្រិយា សិយា អតីតារម្មណា, សិយា អនាគតារម្មណា, សិយា បច្ចុប្បន្នារម្មណា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘អតីតារម្មណា’’តិបិ, ‘‘អនាគតារម្មណា’’តិបិ, ‘‘បច្ចុប្បន្នារម្មណា’’តិបិ; សិយា អជ្ឈត្តា, សិយា ពហិទ្ធា, សិយា អជ្ឈត្តពហិទ្ធា. សត្តិន្ទ្រិយា អនារម្មណា. តីណិន្ទ្រិយា ពហិទ្ធារម្មណា. ចត្តារិន្ទ្រិយា សិយា អជ្ឈត្តារម្មណា, សិយា ពហិទ្ធារម្មណា, សិយា អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណា, អដ្ឋិន្ទ្រិយា សិយា អជ្ឈត្តារម្មណា, សិយា ពហិទ្ធារម្មណា, សិយា អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘អជ្ឈត្តារម្មណា’’តិបិ, ‘‘ពហិទ្ធារម្មណា’’តិបិ, ‘‘អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណា’’តិបិ. បញ្ចិន្ទ្រិយា អនិទស្សនសប្បដិឃា. សត្តរសិន្ទ្រិយា អនិទស្សនអប្បដិឃា.

២. ទុកំ

២២៤. ចត្តារិន្ទ្រិយា ហេតូ. អដ្ឋារសិន្ទ្រិយា ន ហេតូ. សត្តិន្ទ្រិយា សហេតុកា. នវិន្ទ្រិយា អហេតុកា. ឆ ឥន្ទ្រិយា សិយា សហេតុកា, សិយា អហេតុកា. សត្តិន្ទ្រិយា ហេតុសម្បយុត្តា. នវិន្ទ្រិយា ហេតុវិប្បយុត្តា. ឆ ឥន្ទ្រិយា សិយា ហេតុសម្បយុត្តា, សិយា ហេតុវិប្បយុត្តា. ចត្តារិន្ទ្រិយា ហេតូ ចេវ សហេតុកា ច. នវិន្ទ្រិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘ហេតូ ចេវ សហេតុកា ចា’’តិបិ, ‘‘សហេតុកា ចេវ ន ច ហេតូ’’តិបិ. តីណិន្ទ្រិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘ហេតូ ចេវ សហេតុកា ចា’’តិ. សហេតុកា ¶ ចេវ ន ច ហេតូ. ឆ ឥន្ទ្រិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘ហេតូ ចេវ សហេតុកា ចា’’តិ, សិយា សហេតុកា ចេវ ន ច ហេតូ, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘សហេតុកា ចេវ ន ច ហេតូ’’តិ.

ចត្តារិន្ទ្រិយា ហេតូ ចេវ ហេតុសម្បយុត្តា ច ¶ . នវិន្ទ្រិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘ហេតូ ចេវ ហេតុសម្បយុត្តា ចា’’តិបិ, ‘‘ហេតុសម្បយុត្តា ចេវ ន ច ហេតូ’’តិបិ. តីណិន្ទ្រិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘ហេតូ ចេវ ហេតុសម្បយុត្តា ចា’’តិ, ‘‘ហេតុសម្បយុត្តា ចេវ ន ច ហេតូ’’. ឆ ឥន្ទ្រិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘ហេតូ ចេវ ហេតុសម្បយុត្តា ចា’’តិ, សិយា ហេតុសម្បយុត្តា ចេវ ន ច ហេតូ, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘ហេតុសម្បយុត្តា ចេវ ន ច ហេតូ’’តិ.

នវិន្ទ្រិយា ¶ ន ហេតូ អហេតុកា. តីណិន្ទ្រិយា ន ហេតូ សហេតុកា. ចត្តារិន្ទ្រិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘ន ហេតូ សហេតុកា’’តិបិ, ‘‘ន ហេតូ អហេតុកា’’តិបិ ¶ . ឆ ឥន្ទ្រិយា សិយា ន ហេតូ សហេតុកា, សិយា ន ហេតូ អហេតុកា.

សប្បច្ចយា. សង្ខតា. អនិទស្សនា. បញ្ចិន្ទ្រិយា សប្បដិឃា. សត្តរសិន្ទ្រិយា អប្បដិឃា. សត្តិន្ទ្រិយា រូបា. ចុទ្ទសិន្ទ្រិយា អរូបា. ជីវិតិន្ទ្រិយំ សិយា រូបំ, សិយា អរូបំ. ទសិន្ទ្រិយា លោកិយា. តីណិន្ទ្រិយា លោកុត្តរា. នវិន្ទ្រិយា សិយា លោកិយា, សិយា លោកុត្តរា; កេនចិ វិញ្ញេយ្យា, កេនចិ ន វិញ្ញេយ្យា.

នោ អាសវា. ទសិន្ទ្រិយា សាសវា. តីណិន្ទ្រិយា អនាសវា. នវិន្ទ្រិយា សិយា សាសវា, សិយា អនាសវា. បន្នរសិន្ទ្រិយា អាសវវិប្បយុត្តា. ទោមនស្សិន្ទ្រិយំ អាសវសម្បយុត្តំ. ឆ ឥន្ទ្រិយា ¶ សិយា អាសវសម្បយុត្តា, សិយា អាសវវិប្បយុត្តា. ទសិន្ទ្រិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘អាសវា ចេវ សាសវា ចា’’តិ, ‘‘សាសវា ចេវ នោ ច អាសវា’’. តីណិន្ទ្រិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘អាសវា ចេវ សាសវា ចា’’តិបិ, ‘‘សាសវា ចេវ នោ ច អាសវា’’តិបិ. នវិន្ទ្រិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘អាសវា ចេវ សាសវា ចា’’តិ, សិយា សាសវា ចេវ នោ ច អាសវា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘សាសវា ចេវ នោ ច អាសវា’’តិ.

បន្នរសិន្ទ្រិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘អាសវា ចេវ អាសវសម្បយុត្តា ចា’’តិបិ, ‘‘អាសវសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច អាសវា’’តិបិ. ទោមនស្សិន្ទ្រិយំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘អាសវោ ចេវ អាសវសម្បយុត្តញ្ចា’’តិ, ‘‘អាសវសម្បយុត្តញ្ចេវ នោ ច អាសវោ’’. ឆ ឥន្ទ្រិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘អាសវា ចេវ អាសវសម្បយុត្តា ចា’’តិ, សិយា អាសវសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច អាសវា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘អាសវសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច អាសវា’’តិ. នវិន្ទ្រិយា អាសវវិប្បយុត្តសាសវា. តីណិន្ទ្រិយា អាសវវិប្បយុត្តអនាសវា. ទោមនស្សិន្ទ្រិយំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘អាសវវិប្បយុត្តសាសវ’’ន្តិបិ, ‘‘អាសវវិប្បយុត្តអនាសវ’’ន្តិបិ. តីណិន្ទ្រិយា សិយា អាសវវិប្បយុត្តសាសវា, សិយា អាសវវិប្បយុត្តអនាសវា. ឆ ឥន្ទ្រិយា សិយា អាសវវិប្បយុត្តសាសវា, សិយា អាសវវិប្បយុត្តអនាសវា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘អាសវវិប្បយុត្តសាសវា’’តិបិ, ‘‘អាសវវិប្បយុត្តអនាសវា’’តិបិ.

នោ ¶ សំយោជនា. ទសិន្ទ្រិយា សំយោជនិយា. តីណិន្ទ្រិយា អសំយោជនិយា. នវិន្ទ្រិយា សិយា សំយោជនិយា, សិយា អសំយោជនិយា. បន្នរសិន្ទ្រិយា សំយោជនវិប្បយុត្តា. ទោមនស្សិន្ទ្រិយំ សំយោជនសម្បយុត្តំ ¶ . ឆ ¶ ឥន្ទ្រិយា សិយា សំយោជនសម្បយុត្តា ¶ , សិយា សំយោជនវិប្បយុត្តា. ទសិន្ទ្រិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘សំយោជនា ចេវ សំយោជនិយា ចា’’តិ, សំយោជនិយា ចេវ នោ ច សំយោជនា. តីណិន្ទ្រិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘សំយោជនា ចេវ សំយោជនិយា ចា’’តិបិ, ‘‘សំយោជនិយា ចេវ នោ ច សំយោជនា’’តិបិ. នវិន្ទ្រិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘សំយោជនា ចេវ សំយោជនិយា ចា’’តិ, សិយា សំយោជនិយា ចេវ នោ ច សំយោជនា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘សំយោជនិយា ចេវ នោ ច សំយោជនា’’តិ.

បន្នរសិន្ទ្រិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘សំយោជនា ចេវ សំយោជនសម្បយុត្តា ចា’’តិបិ, ‘‘សំយោជនសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច សំយោជនា’’តិបិ. ទោមនស្សិន្ទ្រិយំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘សំយោជនញ្ចេវ សំយោជនសម្បយុត្តញ្ចា’’តិ, សំយោជនសម្បយុត្តញ្ចេវ នោ ច សំយោជនំ. ឆ ឥន្ទ្រិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘សំយោជនា ចេវ សំយោជនសម្បយុត្តា ចា’’តិ, សិយា សំយោជនសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច សំយោជនា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘សំយោជនសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច សំយោជនា’’តិ.

នវិន្ទ្រិយា សំយោជនវិប្បយុត្តសំយោជនិយា. តីណិន្ទ្រិយា សំយោជនវិប្បយុត្តអសំយោជនិយា. ទោមនស្សិន្ទ្រិយំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘សំយោជនវិប្បយុត្តសំយោជនិយ’’ន្តិបិ, ‘‘សំយោជនវិប្បយុត្តអសំយោជនិយ’’ន្តិបិ. តីណិន្ទ្រិយា សិយា សំយោជនវិប្បយុត្តសំយោជនិយា, សិយា សំយោជនវិប្បយុត្តអសំយោជនិយា. ឆ ឥន្ទ្រិយា សិយា សំយោជនវិប្បយុត្តសំយោជនិយា, សិយា សំយោជនវិប្បយុត្តអសំយោជនិយា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘សំយោជនវិប្បយុត្តសំយោជនិយា’’តិបិ, ‘‘សំយោជនវិប្បយុត្តអសំយោជនិយា’’តិបិ ¶ .

នោ គន្ថា. ទសិន្ទ្រិយា គន្ថនិយា. តីណិន្ទ្រិយា អគន្ថនិយា. នវិន្ទ្រិយា សិយា គន្ថនិយា, សិយា អគន្ថនិយា. បន្នរសិន្ទ្រិយា គន្ថវិប្បយុត្តា. ទោមនស្សិន្ទ្រិយំ គន្ថសម្បយុត្តំ. ឆ ឥន្ទ្រិយា សិយា គន្ថសម្បយុត្តា, សិយា គន្ថវិប្បយុត្តា. ទសិន្ទ្រិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘គន្ថា ចេវ គន្ថនិយា ចា’’តិ, គន្ថនិយា ចេវ នោ ច គន្ថា. តីណិន្ទ្រិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘គន្ថា ចេវ គន្ថនិយា ចា’’តិបិ, ‘‘គន្ថនិយា ចេវ នោ ច គន្ថា’’តិបិ. នវិន្ទ្រិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘គន្ថា ¶ ចេវ គន្ថនិយា ចា’’តិ, សិយា គន្ថនិយា ចេវ នោ ច គន្ថា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘គន្ថនិយា ចេវ នោ ច គន្ថា’’តិ.

បន្នរសិន្ទ្រិយា ¶ ន វត្តព្ពា – ‘‘គន្ថា ចេវ គន្ថសម្បយុត្តា ចា’’តិបិ, ‘‘គន្ថសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច គន្ថា’’តិបិ. ទោមនស្សិន្ទ្រិយំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘គន្ថោ ចេវ គន្ថសម្បយុត្ត’’ញ្ចាតិ, គន្ថសម្បយុត្តញ្ចេវ នោ ច គន្ថោ. ឆ ឥន្ទ្រិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘គន្ថា ចេវ គន្ថសម្បយុត្តា ចា’’តិ, សិយា គន្ថសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច គន្ថា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘គន្ថសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច គន្ថា’’តិ.

នវិន្ទ្រិយា គន្ថវិប្បយុត្តគន្ថនិយា. តីណិន្ទ្រិយា គន្ថវិប្បយុត្តអគន្ថនិយា ¶ . ទោមនស្សិន្ទ្រិយំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘គន្ថវិប្បយុត្តគន្ថនិយ’’ន្តិបិ, ‘‘គន្ថវិប្បយុត្តអគន្ថនិយ’’ន្តិបិ. តីណិន្ទ្រិយា សិយា គន្ថវិប្បយុត្តគន្ថនិយា, សិយា គន្ថវិប្បយុត្តអគន្ថនិយា. ឆ ឥន្ទ្រិយា សិយា គន្ថវិប្បយុត្តគន្ថនិយា, សិយា គន្ថវិប្បយុត្តអគន្ថនិយា, សិយា ន វត្តព្ពា ¶ – ‘‘គន្ថវិប្បយុត្តគន្ថនិយា’’តិបិ, ‘‘គន្ថវិប្បយុត្តអគន្ថនិយា’’តិបិ.

នោ ឱឃា…បេ… នោ យោគា…បេ… នោ នីវរណា. ទសិន្ទ្រិយា នីវរណិយា. តីណិន្ទ្រិយា អនីវរណិយា. នវិន្ទ្រិយា សិយា នីវរណិយា, សិយា អនីវរណិយា. បន្នរសិន្ទ្រិយា នីវរណវិប្បយុត្តា. ទោមនស្សិន្ទ្រិយំ នីវរណសម្បយុត្តំ. ឆ ឥន្ទ្រិយា សិយា នីវរណសម្បយុត្តា, សិយា នីវរណវិប្បយុត្តា. ទសិន្ទ្រិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘នីវរណា ចេវ នីវរណិយា ចា’’តិ, នីវរណិយា ចេវ នោ ច នីវរណា. តីណិន្ទ្រិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘នីវរណា ចេវ នីវរណិយា ចា’’តិបិ, ‘‘នីវរណិយា ចេវ នោ ច នីវរណា’’តិបិ. នវិន្ទ្រិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘នីវរណា ចេវ នីវរណិយា ចា’’តិ, សិយា នីវរណិយា ចេវ នោ ច នីវរណា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘នីវរណិយា ចេវ នោ ច នីវរណា’’តិ.

បន្នរសិន្ទ្រិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘នីវរណា ចេវ នីវរណសម្បយុត្តា ចា’’តិបិ, ‘‘នីវរណសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច នីវរណា’’តិបិ. ទោមនស្សិន្ទ្រិយំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘នីវរណញ្ចេវ នីវរណសម្បយុត្តញ្ចា’’តិ, នីវរណសម្បយុត្តញ្ចេវ នោ ច នីវរណំ. ឆ ឥន្ទ្រិយា ន ¶ វត្តព្ពា – ‘‘នីវរណា ចេវ នីវរណសម្បយុត្តា ចា’’តិ, សិយា នីវរណសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច នីវរណា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘នីវរណសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច នីវរណា’’តិ.

នវិន្ទ្រិយា នីវរណវិប្បយុត្តនីវរណិយា. តីណិន្ទ្រិយា នីវរណវិប្បយុត្តអនីវរណិយា. ទោមនស្សិន្ទ្រិយំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘នីវរណវិប្បយុត្តនីវរណិយ’’ន្តិបិ, ‘‘នីវរណវិប្បយុត្តអនីវរណិយ’’ន្តិបិ. តីណិន្ទ្រិយា សិយា នីវរណវិប្បយុត្តនីវរណិយា, សិយា នីវរណវិប្បយុត្តអនីវរណិយា ¶ . ឆ ឥន្ទ្រិយា សិយា នីវរណវិប្បយុត្តនីវរណិយា ¶ , សិយា នីវរណវិប្បយុត្តអនីវរណិយា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘នីវរណវិប្បយុត្តនីវរណិយា’’តិបិ, ‘‘នីវរណវិប្បយុត្តអនីវរណិយា’’តិបិ.

នោ បរាមាសា. ទសិន្ទ្រិយា បរាមដ្ឋា. តីណិន្ទ្រិយា អបរាមដ្ឋា. នវិន្ទ្រិយា សិយា បរាមដ្ឋា, សិយា អបរាមដ្ឋា. សោឡសិន្ទ្រិយា បរាមាសវិប្បយុត្តា. ឆ ឥន្ទ្រិយា សិយា បរាមាសសម្បយុត្តា, សិយា បរាមាសវិប្បយុត្តា. ទសិន្ទ្រិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘បរាមាសា ចេវ បរាមដ្ឋា ចា’’តិ, បរាមដ្ឋា ចេវ នោ ច បរាមាសា. តីណិន្ទ្រិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘បរាមាសា ចេវ បរាមដ្ឋា ¶ ចា’’តិបិ, ‘‘បរាមដ្ឋា ចេវ នោ ច បរាមាសា’’តិបិ. នវិន្ទ្រិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘បរាមាសា ចេវ បរាមដ្ឋា ចា’’តិ, សិយា បរាមដ្ឋា ចេវ នោ ច បរាមាសា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘បរាមដ្ឋា ចេវ នោ ច បរាមាសា’’តិ. ទសិន្ទ្រិយា បរាមាសវិប្បយុត្តបរាមដ្ឋា. តីណិន្ទ្រិយា បរាមាសវិប្បយុត្តអបរាមដ្ឋា. តីណិន្ទ្រិយា សិយា បរាមាសវិប្បយុត្តបរាមដ្ឋា, សិយា បរាមាសវិប្បយុត្តអបរាមដ្ឋា. ឆ ឥន្ទ្រិយា សិយា បរាមាសវិប្បយុត្តបរាមដ្ឋា, សិយា បរាមាសវិប្បយុត្តអបរាមដ្ឋា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘បរាមាសវិប្បយុត្តបរាមដ្ឋា’’តិបិ, ‘‘បរាមាសវិប្បយុត្តអបរាមដ្ឋា’’តិបិ.

សត្តិន្ទ្រិយា អនារម្មណា. ចុទ្ទសិន្ទ្រិយា សារម្មណា. ជីវិតិន្ទ្រិយំ សិយា សារម្មណំ, សិយា អនារម្មណំ. ឯកវីសតិន្ទ្រិយា នោ ¶ ចិត្តា. មនិន្ទ្រិយំ ចិត្តំ. តេរសិន្ទ្រិយា ចេតសិកា. អដ្ឋិន្ទ្រិយា អចេតសិកា. ជីវិតិន្ទ្រិយំ សិយា ចេតសិកំ, សិយា អចេតសិកំ. តេរសិន្ទ្រិយា ចិត្តសម្បយុត្តា. សត្តិន្ទ្រិយា ចិត្តវិប្បយុត្តា. ជីវិតិន្ទ្រិយំ សិយា ចិត្តសម្បយុត្តំ, សិយា ចិត្តវិប្បយុត្តំ. មនិន្ទ្រិយំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘ចិត្តេន សម្បយុត្ត’’ន្តិបិ, ‘‘ចិត្តេន វិប្បយុត្ត’’ន្តិបិ.

តេរសិន្ទ្រិយា ¶ ចិត្តសំសដ្ឋា. សត្តិន្ទ្រិយា ចិត្តវិសំសដ្ឋា. ជីវិតិន្ទ្រិយំ សិយា ចិត្តសំសដ្ឋំ, សិយា ចិត្តវិសំសដ្ឋំ. មនិន្ទ្រិយំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘ចិត្តេន សំសដ្ឋ’’ន្តិបិ, ‘‘ចិត្តេន វិសំសដ្ឋ’’ន្តិបិ. តេរសិន្ទ្រិយា ចិត្តសមុដ្ឋានា. អដ្ឋិន្ទ្រិយា នោ ចិត្តសមុដ្ឋានា. ជីវិតិន្ទ្រិយំ សិយា ចិត្តសមុដ្ឋានំ, សិយា នោ ចិត្តសមុដ្ឋានំ.

តេរសិន្ទ្រិយា ចិត្តសហភុនោ. អដ្ឋិន្ទ្រិយា នោ ចិត្តសហភុនោ. ជីវិតិន្ទ្រិយំ សិយា ចិត្តសហភូ, សិយា នោ ចិត្តសហភូ. តេរសិន្ទ្រិយា ចិត្តានុបរិវត្តិនោ. អដ្ឋិន្ទ្រិយា នោ ចិត្តានុបរិវត្តិនោ. ជីវិតិន្ទ្រិយំ សិយា ចិត្តានុបរិវត្តិ, សិយា នោ ចិត្តានុបរិវត្តិ.

តេរសិន្ទ្រិយា ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានា. អដ្ឋិន្ទ្រិយា នោ ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានា. ជីវិតិន្ទ្រិយំ សិយា ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានំ, សិយា នោ ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានំ. តេរសិន្ទ្រិយា ¶ ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានសហភុនោ. អដ្ឋិន្ទ្រិយា នោ ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានសហភុនោ. ជីវិតិន្ទ្រិយំ សិយា ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានសហភូ, សិយា នោ ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានសហភូ. តេរសិន្ទ្រិយា ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានានុបរិវត្តិនោ. អដ្ឋិន្ទ្រិយា នោ ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានានុបរិវត្តិនោ. ជីវិតិន្ទ្រិយំ សិយា ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានានុបរិវត្តិ ¶ , សិយា នោ ចិត្តសំសដ្ឋសមុដ្ឋានានុបរិវត្តិ. ឆ ឥន្ទ្រិយា អជ្ឈត្តិកា. សោឡសិន្ទ្រិយា ពាហិរា.

សត្តិន្ទ្រិយា ¶ ឧបាទា. ចុទ្ទសិន្ទ្រិយា នោ ឧបាទា. ជីវិតិន្ទ្រិយំ សិយា ឧបាទា, សិយា នោ ឧបាទា. នវិន្ទ្រិយា ឧបាទិន្នា. ចត្តារិន្ទ្រិយា អនុបាទិន្នា. នវិន្ទ្រិយា សិយា ឧបាទិន្នា, សិយា អនុបាទិន្នា. នោ ឧបាទានា. ទសិន្ទ្រិយា ឧបាទានិយា. តីណិន្ទ្រិយា អនុបាទានិយា. នវិន្ទ្រិយា សិយា ឧបាទានិយា, សិយា អនុបាទានិយា. សោឡសិន្ទ្រិយា ឧបាទានវិប្បយុត្តា. ឆ ឥន្ទ្រិយា សិយា ឧបាទានសម្បយុត្តា, សិយា ឧបាទានវិប្បយុត្តា. ទសិន្ទ្រិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘ឧបាទានា ចេវ ឧបាទានិយា ចា’’តិ, ឧបាទានិយា ចេវ នោ ច ឧបាទានា. តីណិន្ទ្រិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘ឧបាទានា ចេវ ឧបាទានិយា ចា’’តិបិ, ‘‘ឧបាទានិយា ចេវ នោ ច ឧបាទានា’’តិបិ. នវិន្ទ្រិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘ឧបាទានា ចេវ ឧបាទានិយា ចា’’តិ, សិយា ឧបាទានិយា ចេវ នោ ច ឧបាទានា. ទសិន្ទ្រិយា សិយា ឧបាទានិយា ចេវ នោ ច ឧបាទានា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘ឧបាទានិយា ចេវ នោ ច ឧបាទានា’’តិ.

សោឡសិន្ទ្រិយា ¶ ន វត្តព្ពា – ‘‘ឧបាទានា ចេវ ឧបាទានសម្បយុត្តា ចា’’តិបិ, ‘‘ឧបាទានសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច ឧបាទានា’’តិបិ. ឆ ឥន្ទ្រិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘ឧបាទានា ចេវ ឧបាទានសម្បយុត្តា ចា’’តិ, សិយា ឧបាទានសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច ឧបាទានា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘ឧបាទានសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច ឧបាទានា’’តិ. ទសិន្ទ្រិយា ឧបាទានវិប្បយុត្តឧបាទានិយា. តីណិន្ទ្រិយា ឧបាទានវិប្បយុត្តអនុបាទានិយា. តីណិន្ទ្រិយា ¶ សិយា ឧបាទានវិប្បយុត្តឧបាទានិយា, សិយា ឧបាទានវិប្បយុត្តអនុបាទានិយា. ឆ ឥន្ទ្រិយា សិយា ឧបាទានវិប្បយុត្តឧបាទានិយា, សិយា ឧបាទានវិប្បយុត្តអនុបាទានិយា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘ឧបាទានវិប្បយុត្តឧបាទានិយា’’តិបិ, ‘‘ឧបាទានវិប្បយុត្តអនុបាទានិយា’’តិបិ.

នោ ¶ កិលេសា. ទសិន្ទ្រិយា សំកិលេសិកា. តីណិន្ទ្រិយា អសំកិលេសិកា. នវិន្ទ្រិយា សិយា សំកិលេសិកា, សិយា អសំកិលេសិកា. បន្នរសិន្ទ្រិយា អសំកិលិដ្ឋា. ទោមនស្សិន្ទ្រិយំ សំកិលិដ្ឋំ. ឆ ឥន្ទ្រិយា សិយា សំកិលិដ្ឋា, សិយា អសំកិលិដ្ឋា. បន្នរសិន្ទ្រិយា កិលេសវិប្បយុត្តា. ទោមនស្សិន្ទ្រិយំ កិលេសសម្បយុត្តំ. ឆ ឥន្ទ្រិយា សិយា កិលេសសម្បយុត្តា, សិយា កិលេសវិប្បយុត្តា. ទសិន្ទ្រិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘កិលេសា ចេវ សំកិលេសិកា ចា’’តិ, សំកិលេសិកា ចេវ នោ ច កិលេសា. តីណិន្ទ្រិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘កិលេសា ចេវ សំកិលេសិកា ចា’’តិបិ, ‘‘សំកិលេសិកា ចេវ នោ ច កិលេសា’’តិបិ. នវិន្ទ្រិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘កិលេសា ចេវ សំកិលេសិកា ចា’’តិ, សិយា សំកិលេសិកា ចេវ នោ ច កិលេសា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘សំកិលេសិកា ចេវ នោ ច កិលេសា’’តិ.

បន្នរសិន្ទ្រិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘កិលេសា ចេវ សំកិលិដ្ឋា ចា’’តិបិ, ‘‘សំកិលិដ្ឋា ចេវ នោ ច កិលេសា’’តិបិ. ទោមនស្សិន្ទ្រិយំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘កិលេសោ ¶ ចេវ សំកិលិដ្ឋញ្ចា’’តិ, សំកិលិដ្ឋញ្ចេវ នោ ច កិលេសោ. ឆ ឥន្ទ្រិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘កិលេសា ចេវ សំកិលិដ្ឋា ចា’’តិ, សិយា សំកិលិដ្ឋា ចេវ នោ ច កិលេសា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘សំកិលិដ្ឋា ចេវ ¶ នោ ច កិលេសា’’តិ.

បន្នរសិន្ទ្រិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘កិលេសា ចេវ កិលេសសម្បយុត្តា ចា’’តិបិ, ‘‘កិលេសសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច កិលេសា’’តិបិ. ទោមនស្សិន្ទ្រិយំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘កិលេសោ ចេវ កិលេសសម្បយុត្តញ្ចា’’តិ, កិលេសសម្បយុត្តញ្ចេវ នោ ច កិលេសោ. ឆ ឥន្ទ្រិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘កិលេសា ¶ ចេវ កិលេសសម្បយុត្តា ចា’’តិ, សិយា កិលេសសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច កិលេសា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘កិលេសសម្បយុត្តា ចេវ នោ ច កិលេសា’’តិ. នវិន្ទ្រិយា កិលេសវិប្បយុត្តសំកិលេសិកា. តីណិន្ទ្រិយា កិលេសវិប្បយុត្តអសំកិលេសិកា. ទោមនស្សិន្ទ្រិយំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘កិលេសវិប្បយុត្តសំកិលេសិក’’ន្តិបិ, ‘‘កិលេសវិប្បយុត្តអសំកិលេសិក’’ន្តិបិ. តីណិន្ទ្រិយា សិយា កិលេសវិប្បយុត្តសំកិលេសិកា, សិយា កិលេសវិប្បយុត្តអសំកិលេសិកា. ឆ ឥន្ទ្រិយា សិយា កិលេសវិប្បយុត្តសំកិលេសិកា, សិយា កិលេសវិប្បយុត្តអសំកិលេសិកា, សិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘កិលេសវិប្បយុត្តសំកិលេសិកា’’តិបិ, ‘‘កិលេសវិប្បយុត្តអសំកិលេសិកា’’តិបិ.

បន្នរសិន្ទ្រិយា ¶ ន ទស្សនេន បហាតព្ពា. សត្តិន្ទ្រិយា សិយា ទស្សនេន បហាតព្ពា, សិយា ន ទស្សនេន បហាតព្ពា. បន្នរសិន្ទ្រិយា ន ភាវនាយ បហាតព្ពា. សត្តិន្ទ្រិយា សិយា ភាវនាយ បហាតព្ពា, សិយា ន ភាវនាយ បហាតព្ពា. បន្នរសិន្ទ្រិយា ន ទស្សនេន បហាតព្ពហេតុកា. សត្តិន្ទ្រិយា សិយា ទស្សនេន បហាតព្ពហេតុកា, សិយា ន ទស្សនេន បហាតព្ពហេតុកា. បន្នរសិន្ទ្រិយា ន ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកា. សត្តិន្ទ្រិយា សិយា ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកា ¶ , សិយា ន ភាវនាយ បហាតព្ពហេតុកា.

នវិន្ទ្រិយា អវិតក្កា. ទោមនស្សិន្ទ្រិយំ សវិតក្កំ. ទ្វាទសិន្ទ្រិយា សិយា សវិតក្កា, សិយា អវិតក្កា. នវិន្ទ្រិយា អវិចារា. ទោមនស្សិន្ទ្រិយំ សវិចារំ. ទ្វាទសិន្ទ្រិយា សិយា សវិចារា, សិយា អវិចារា. ឯកាទសិន្ទ្រិយា អប្បីតិកា. ឯកាទសិន្ទ្រិយា សិយា សប្បីតិកា, សិយា អប្បីតិកា. ឯកាទសិន្ទ្រិយា ន បីតិសហគតា. ឯកាទសិន្ទ្រិយា សិយា បីតិសហគតា, សិយា ន បីតិសហគតា. ទ្វាទសិន្ទ្រិយា ន សុខសហគតា. ទសិន្ទ្រិយា សិយា សុខសហគតា, សិយា ន សុខសហគតា. ទ្វាទសិន្ទ្រិយា ន ឧបេក្ខាសហគតា. ទសិន្ទ្រិយា សិយា ឧបេក្ខាសហគតា, សិយា ន ឧបេក្ខាសហគតា.

ទសិន្ទ្រិយា កាមាវចរា. តីណិន្ទ្រិយា ន កាមាវចរា. នវិន្ទ្រិយា សិយា កាមាវចរា, សិយា ន កាមាវចរា. តេរសិន្ទ្រិយា ន រូបាវចរា. នវិន្ទ្រិយា សិយា រូបាវចរា, សិយា ន រូបាវចរា. ចុទ្ទសិន្ទ្រិយា ន អរូបាវចរា. អដ្ឋិន្ទ្រិយា សិយា អរូបាវចរា, សិយា ន អរូបាវចរា. ទសិន្ទ្រិយា បរិយាបន្នា. តីណិន្ទ្រិយា អបរិយាបន្នា. នវិន្ទ្រិយា សិយា បរិយាបន្នា, សិយា អបរិយាបន្នា. ឯកាទសិន្ទ្រិយា ¶ អនិយ្យានិកា. អនញ្ញាតញ្ញស្សាមីតិន្ទ្រិយំ ¶ និយ្យានិកំ. ទសិន្ទ្រិយា សិយា និយ្យានិកា, សិយា អនិយ្យានិកា. ទសិន្ទ្រិយា អនិយតា. អនញ្ញាតញ្ញស្សាមីតិន្ទ្រិយំ និយតំ. ឯកាទសិន្ទ្រិយា សិយា និយតា, សិយា អនិយតា. ទសិន្ទ្រិយា សឧត្តរា. តីណិន្ទ្រិយា អនុត្តរា. នវិន្ទ្រិយា សិយា សឧត្តរា, សិយា អនុត្តរា. បន្នរសិន្ទ្រិយា អរណា. ទោមនស្សិន្ទ្រិយំ សរណំ. ឆ ¶ ឥន្ទ្រិយា សិយា សរណា, សិយា អរណាតិ.

បញ្ហាបុច្ឆកំ.

ឥន្ទ្រិយវិភង្គោ និដ្ឋិតោ.

៦. បដិច្ចសមុប្បាទវិភង្គោ

១. សុត្តន្តភាជនីយំ

២២៥. អវិជ្ជាបច្ចយា ¶ ¶ ¶ សង្ខារា, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមរូបំ, នាមរូបបច្ចយា សឡាយតនំ, សឡាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា តណ្ហា, តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ, ឧបាទានបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ សោកបរិទេវទុក្ខទោមនស្សុបាយាសា សម្ភវន្តិ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

២២៦. តត្ថ កតមា អវិជ្ជា? ទុក្ខេ អញ្ញាណំ, ទុក្ខសមុទយេ អញ្ញាណំ, ទុក្ខនិរោធេ អញ្ញាណំ, ទុក្ខនិរោធគាមិនិយា បដិបទាយ អញ្ញាណំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អវិជ្ជា’’.

តត្ថ កតមេ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារា? បុញ្ញាភិសង្ខារោ, អបុញ្ញាភិសង្ខារោ, អានេញ្ជាភិសង្ខារោ, កាយសង្ខារោ, វចីសង្ខារោ, ចិត្តសង្ខារោ.

តត្ថ កតមោ បុញ្ញាភិសង្ខារោ? កុសលា ចេតនា កាមាវចរា រូបាវចរា ទានមយា សីលមយា ភាវនាមយា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘បុញ្ញាភិសង្ខារោ’’.

តត្ថ កតមោ អបុញ្ញាភិសង្ខារោ? អកុសលា ចេតនា កាមាវចរា ¶ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អបុញ្ញាភិសង្ខារោ’’.

តត្ថ ¶ កតមោ អានេញ្ជាភិសង្ខារោ? កុសលា ចេតនា អរូបាវចរា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អានេញ្ជាភិសង្ខារោ’’.

តត្ថ កតមោ កាយសង្ខារោ? កាយសញ្ចេតនា កាយសង្ខារោ, វចីសញ្ចេតនា វចីសង្ខារោ, មនោសញ្ចេតនា ចិត្តសង្ខារោ. ឥមេ វុច្ចន្តិ ‘‘អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារា’’.

២២៧. តត្ថ ¶ កតមំ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ? ចក្ខុវិញ្ញាណំ, សោតវិញ្ញាណំ, ឃានវិញ្ញាណំ, ជិវ្ហាវិញ្ញាណំ, កាយវិញ្ញាណំ, មនោវិញ្ញាណំ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ’’.

២២៨. តត្ថ កតមំ វិញ្ញាណបច្ចយា នាមរូបំ? អត្ថិ នាមំ, អត្ថិ រូបំ. តត្ថ កតមំ នាមំ? វេទនាក្ខន្ធោ, សញ្ញាក្ខន្ធោ, សង្ខារក្ខន្ធោ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមំ’’ ¶ . តត្ថ កតមំ រូបំ? ចត្តារោ មហាភូតា, ចតុន្នញ្ច មហាភូតានំ ឧបាទាយ រូបំ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘រូបំ’’. ឥតិ ឥទញ្ច នាមំ, ឥទញ្ច រូបំ. ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘វិញ្ញាណបច្ចយា នាមរូបំ’’.

២២៩. តត្ថ កតមំ នាមរូបបច្ចយា សឡាយតនំ? ចក្ខាយតនំ, សោតាយតនំ, ឃានាយតនំ, ជិវ្ហាយតនំ, កាយាយតនំ, មនាយតនំ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមរូបបច្ចយា សឡាយតនំ’’.

២៣០. តត្ថ កតមោ សឡាយតនបច្ចយា ផស្សោ? ចក្ខុសម្ផស្សោ សោតសម្ផស្សោ ឃានសម្ផស្សោ ជិវ្ហាសម្ផស្សោ កាយសម្ផស្សោ មនោសម្ផស្សោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘សឡាយតនបច្ចយា ផស្សោ’’.

២៣១. តត្ថ ¶ កតមា ផស្សបច្ចយា វេទនា? ចក្ខុសម្ផស្សជា វេទនា, សោតសម្ផស្សជា វេទនា, ឃានសម្ផស្សជា វេទនា, ជិវ្ហាសម្ផស្សជា វេទនា, កាយសម្ផស្សជា វេទនា, មនោសម្ផស្សជា វេទនា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ផស្សបច្ចយា វេទនា’’.

២៣២. តត្ថ ¶ កតមា វេទនាបច្ចយា តណ្ហា? រូបតណ្ហា, សទ្ទតណ្ហា, គន្ធតណ្ហា, រសតណ្ហា, ផោដ្ឋព្ពតណ្ហា, ធម្មតណ្ហា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘វេទនាបច្ចយា តណ្ហា’’.

២៣៣. តត្ថ កតមំ តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ? កាមុបាទានំ, ទិដ្ឋុបាទានំ, សីលព្ពតុបាទានំ, អត្តវាទុបាទានំ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ’’.

២៣៤. តត្ថ កតមោ ឧបាទានបច្ចយា ភវោ? ភវោ ទុវិធេន ¶ – អត្ថិ កម្មភវោ, អត្ថិ ឧបបត្តិភវោ. តត្ថ កតមោ កម្មភវោ? បុញ្ញាភិសង្ខារោ, អបុញ្ញាភិសង្ខារោ, អានេញ្ជាភិសង្ខារោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘កម្មភវោ’’. សព្ពម្បិ ភវគាមិកម្មំ កម្មភវោ.

តត្ថ កតមោ ឧបបត្តិភវោ? កាមភវោ, រូបភវោ, អរូបភវោ, សញ្ញាភវោ, អសញ្ញាភវោ, នេវសញ្ញានាសញ្ញាភវោ, ឯកវោការភវោ, ចតុវោការភវោ, បញ្ចវោការភវោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ឧបបត្តិភវោ’’. ឥតិ អយញ្ច កម្មភវោ, អយញ្ច ឧបបត្តិភវោ. អយំ វុច្ចតិ ‘‘ឧបាទានបច្ចយា ភវោ’’.

២៣៥. តត្ថ ¶ កតមា ភវបច្ចយា ជាតិ? យា តេសំ តេសំ សត្តានំ តម្ហិ តម្ហិ សត្តនិកាយេ ជាតិ សញ្ជាតិ ឱក្កន្តិ អភិនិព្ពត្តិ, ខន្ធានំ បាតុភាវោ ¶ , អាយតនានំ បដិលាភោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ភវបច្ចយា ជាតិ’’.

២៣៦. តត្ថ កតមំ ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ? អត្ថិ ជរា, អត្ថិ មរណំ. តត្ថ កតមា ជរា? យា តេសំ តេសំ សត្តានំ តម្ហិ តម្ហិ សត្តនិកាយេ ជរា ជីរណតា ខណ្ឌិច្ចំ បាលិច្ចំ វលិត្តចតា អាយុនោ សំហានិ ឥន្ទ្រិយានំ បរិបាកោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ជរា’’.

តត្ថ កតមំ មរណំ? យា តេសំ តេសំ សត្តានំ តម្ហា តម្ហា សត្តនិកាយា ចុតិ ចវនតា ភេទោ អន្តរធានំ មច្ចុ មរណំ កាលកិរិយា [កាលំកិរិយា (ក.)] ខន្ធានំ ភេទោ កឡេវរស្ស និក្ខេបោ ជីវិតិន្ទ្រិយស្សុបច្ឆេទោ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘មរណំ’’. ឥតិ អយញ្ច ជរា, ឥទញ្ច មរណំ. ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ’’.

២៣៧. តត្ថ ¶ កតមោ សោកោ? ញាតិព្យសនេន វា ផុដ្ឋស្ស, ភោគព្យសនេន វា ផុដ្ឋស្ស, រោគព្យសនេន វា ផុដ្ឋស្ស, សីលព្យសនេន វា ផុដ្ឋស្ស, ទិដ្ឋិព្យសនេន វា ផុដ្ឋស្ស, អញ្ញតរញ្ញតរេន ព្យសនេន សមន្នាគតស្ស, អញ្ញតរញ្ញតរេន ទុក្ខធម្មេន ផុដ្ឋស្ស សោកោ សោចនា សោចិតត្តំ អន្តោសោកោ អន្តោបរិសោកោ ចេតសោ បរិជ្ឈាយនា ទោមនស្សំ សោកសល្លំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘សោកោ’’.

២៣៨. តត្ថ កតមោ បរិទេវោ? ញាតិព្យសនេន វា ផុដ្ឋស្ស, ភោគព្យសនេន វា ផុដ្ឋស្ស ¶ , រោគព្យសនេន វា ផុដ្ឋស្ស, សីលព្យសនេន វា ផុដ្ឋស្ស, ទិដ្ឋិព្យសនេន វា ផុដ្ឋស្ស, អញ្ញតរញ្ញតរេន ព្យសនេន សមន្នាគតស្ស, អញ្ញតរញ្ញតរេន ទុក្ខធម្មេន ផុដ្ឋស្ស អាទេវោ បរិទេវោ ¶ អាទេវនា បរិទេវនា អាទេវិតត្តំ បរិទេវិតត្តំ វាចា បលាបោ វិប្បលាបោ លាលប្បោ លាលប្បនា លាលប្បិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ បរិទេវោ’’.

២៣៩. តត្ថ កតមំ ទុក្ខំ? យំ កាយិកំ អសាតំ កាយិកំ ទុក្ខំ កាយសម្ផស្សជំ អសាតំ ទុក្ខំ វេទយិតំ កាយសម្ផស្សជា អសាតា ទុក្ខា វេទនា – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘ទុក្ខំ’’.

២៤០. តត្ថ ¶ កតមំ ទោមនស្សំ? យំ ចេតសិកំ អសាតំ, ចេតសិកំ ទុក្ខំ, ចេតោសម្ផស្សជំ អសាតំ ទុក្ខំ វេទយិតំ, ចេតោសម្ផស្សជា អសាតា ទុក្ខា វេទនា – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘ទោមនស្សំ’’.

២៤១. តត្ថ កតមោ ឧបាយាសោ? ញាតិព្យសនេន វា ផុដ្ឋស្ស, ភោគព្យសនេន វា ផុដ្ឋស្ស, រោគព្យសនេន វា ផុដ្ឋស្ស, សីលព្យសនេន វា ផុដ្ឋស្ស, ទិដ្ឋិព្យសនេន វា ផុដ្ឋស្ស, អញ្ញតរញ្ញតរេន ព្យសនេន សមន្នាគតស្ស, អញ្ញតរញ្ញតរេន ទុក្ខធម្មេន ផុដ្ឋស្ស អាយាសោ ឧបាយាសោ អាយាសិតត្តំ ឧបាយាសិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ឧបាយាសោ’’.

២៤២. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតីតិ, ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សង្គតិ ហោតិ, សមាគមោ ហោតិ, សមោធានំ ហោតិ, បាតុភាវោ ហោតិ. តេន វុច្ចតិ ‘‘ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតី’’តិ.

សុត្តន្តភាជនីយំ.

២. អភិធម្មភាជនីយំ

១. បច្ចយចតុក្កំ

២៤៣. អវិជ្ជាបច្ចយា ¶ សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា តណ្ហា, តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ, ឧបាទានបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា តណ្ហា, តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ, ឧបាទានបច្ចយា ¶ ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

អវិជ្ជាបច្ចយា ¶ សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមរូបំ, នាមរូបបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា តណ្ហា, តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ, ឧបាទានបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ¶ ហោតិ.

អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមរូបំ, នាមរូបបច្ចយា សឡាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា តណ្ហា, តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ, ឧបាទានបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

បច្ចយចតុក្កំ.

២. ហេតុចតុក្កំ

២៤៤. អវិជ្ជាបច្ចយា ¶ សង្ខារោ អវិជ្ជាហេតុកោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ សង្ខារហេតុកំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ វិញ្ញាណហេតុកំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ នាមហេតុកំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ ឆដ្ឋាយតនហេតុកោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា ផស្សហេតុកា, វេទនាបច្ចយា តណ្ហា វេទនាហេតុកា, តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ តណ្ហាហេតុកំ; ឧបាទានបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ អវិជ្ជាហេតុកោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ សង្ខារហេតុកំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ វិញ្ញាណហេតុកំ, នាមបច្ចយា ផស្សោ នាមហេតុកោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា ផស្សហេតុកា, វេទនាបច្ចយា តណ្ហា វេទនាហេតុកា, តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ តណ្ហាហេតុកំ; ឧបាទានបច្ចយា ¶ ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ អវិជ្ជាហេតុកោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ សង្ខារហេតុកំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមរូបំ វិញ្ញាណហេតុកំ ¶ , នាមរូបបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ ¶ នាមរូបហេតុកំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ ឆដ្ឋាយតនហេតុកោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា ផស្សហេតុកា, វេទនាបច្ចយា តណ្ហា វេទនាហេតុកា, តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ តណ្ហាហេតុកំ; ឧបាទានបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ អវិជ្ជាហេតុកោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ សង្ខារហេតុកំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមរូបំ វិញ្ញាណហេតុកំ, នាមរូបបច្ចយា សឡាយតនំ នាមរូបហេតុកំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ ឆដ្ឋាយតនហេតុកោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា ផស្សហេតុកា, វេទនាបច្ចយា តណ្ហា វេទនាហេតុកា, តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ តណ្ហាហេតុកំ; ឧបាទានបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

ហេតុចតុក្កំ.

៣. សម្បយុត្តចតុក្កំ

២៤៥. អវិជ្ជាបច្ចយា ¶ សង្ខារោ អវិជ្ជាសម្បយុត្តោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ សង្ខារសម្បយុត្តំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ វិញ្ញាណសម្បយុត្តំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ នាមសម្បយុត្តំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ ឆដ្ឋាយតនសម្បយុត្តោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា ផស្សសម្បយុត្តា, វេទនាបច្ចយា តណ្ហា វេទនាសម្បយុត្តា, តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ តណ្ហាសម្បយុត្តំ; ឧបាទានបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ អវិជ្ជាសម្បយុត្តោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ សង្ខារសម្បយុត្តំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ វិញ្ញាណសម្បយុត្តំ ¶ , នាមបច្ចយា ផស្សោ នាមសម្បយុត្តោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា ផស្សសម្បយុត្តា, វេទនាបច្ចយា តណ្ហា វេទនាសម្បយុត្តា, តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ តណ្ហាសម្បយុត្តំ; ឧបាទានបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

អវិជ្ជាបច្ចយា ¶ សង្ខារោ អវិជ្ជាសម្បយុត្តោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ សង្ខារសម្បយុត្តំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមរូបំ ¶ វិញ្ញាណសម្បយុត្តំ នាមំ, នាមរូបបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ នាមរូបសម្បយុត្តំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ ឆដ្ឋាយតនសម្បយុត្តោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា ផស្សសម្បយុត្តា, វេទនាបច្ចយា តណ្ហា វេទនាសម្បយុត្តា, តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ តណ្ហាសម្បយុត្តំ; ឧបាទានបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ អវិជ្ជាសម្បយុត្តោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ សង្ខារសម្បយុត្តំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមរូបំ វិញ្ញាណសម្បយុត្តំ នាមំ, នាមរូបបច្ចយា សឡាយតនំ នាមសម្បយុត្តំ ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ ឆដ្ឋាយតនសម្បយុត្តោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា ផស្សសម្បយុត្តា, វេទនាបច្ចយា តណ្ហា វេទនាសម្បយុត្តា, តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ ឧបាទានសម្បយុត្តំ; ឧបាទានបច្ចយា ¶ ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស ¶ សមុទយោ ហោតិ.

សម្បយុត្តចតុក្កំ.

៤. អញ្ញមញ្ញចតុក្កំ

២៤៦. អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយាបិ អវិជ្ជា; សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយាបិ សង្ខារោ; វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយាបិ វិញ្ញាណំ; នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយាបិ នាមំ; ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយាបិ ឆដ្ឋាយតនំ; ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយាបិ ផស្សោ; វេទនាបច្ចយា តណ្ហា, តណ្ហាបច្ចយាបិ វេទនា; តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ, ឧបាទានបច្ចយាបិ តណ្ហា; ឧបាទានបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយាបិ អវិជ្ជា; សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយាបិ សង្ខារោ; វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយាបិ វិញ្ញាណំ; នាមបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយាបិ នាមំ; ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយាបិ ¶ ផស្សោ; វេទនាបច្ចយា តណ្ហា, តណ្ហាបច្ចយាបិ វេទនា; តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ, ឧបាទានបច្ចយាបិ តណ្ហា; ឧបាទានបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

អវិជ្ជាបច្ចយា ¶ សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយាបិ អវិជ្ជា; សង្ខារបច្ចយា ¶ វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយាបិ សង្ខារោ; វិញ្ញាណបច្ចយា នាមរូបំ, នាមរូបបច្ចយាបិ វិញ្ញាណំ; នាមរូបបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយាបិ នាមរូបំ; ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយាបិ ឆដ្ឋាយតនំ; ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយាបិ ផស្សោ; វេទនាបច្ចយា តណ្ហា, តណ្ហាបច្ចយាបិ វេទនា; តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ, ឧបាទានបច្ចយាបិ តណ្ហា; ឧបាទានបច្ចយា ¶ ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយាបិ អវិជ្ជា; សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយាបិ សង្ខារោ; វិញ្ញាណបច្ចយា នាមរូបំ, នាមរូបបច្ចយាបិ វិញ្ញាណំ; នាមរូបបច្ចយា សឡាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយាបិ នាមរូបំ; ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយាបិ ឆដ្ឋាយតនំ; ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយាបិ ផស្សោ; វេទនាបច្ចយា តណ្ហា, តណ្ហាបច្ចយាបិ វេទនា; តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ, ឧបាទានបច្ចយាបិ តណ្ហា; ឧបាទានបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

អញ្ញមញ្ញចតុក្កំ.

មាតិកា

២៤៧. សង្ខារបច្ចយា អវិជ្ជា…បេ… វិញ្ញាណបច្ចយា អវិជ្ជា…បេ… នាមបច្ចយា ¶ អវិជ្ជា…បេ… ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា អវិជ្ជា…បេ… ផស្សបច្ចយា ¶ អវិជ្ជា…បេ… វេទនាបច្ចយា អវិជ្ជា…បេ… តណ្ហាបច្ចយា អវិជ្ជា…បេ… ឧបាទានបច្ចយា អវិជ្ជា…បេ… អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា តណ្ហា, តណ្ហាបច្ចយា ¶ ឧបាទានំ, ឧបាទានបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

មាតិកា.

៥. បច្ចយចតុក្កំ

២៤៨. កតមេ ¶ ¶ ធម្មា អកុសលា? យស្មិំ សមយេ អកុសលំ ចិត្តំ ឧប្បន្នំ ហោតិ សោមនស្សសហគតំ ទិដ្ឋិគតសម្បយុត្តំ រូបារម្មណំ វា សទ្ទារម្មណំ វា គន្ធារម្មណំ វា រសារម្មណំ វា ផោដ្ឋព្ពារម្មណំ វា ធម្មារម្មណំ វា យំ យំ វា បនារព្ភ, តស្មិំ សមយេ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា តណ្ហា, តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ, ឧបាទានបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

២៤៩. តត្ថ កតមា អវិជ្ជា? យំ អញ្ញាណំ អទស្សនំ…បេ… អវិជ្ជាលង្គី មោហោ អកុសលមូលំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អវិជ្ជា’’.

តត្ថ កតមោ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ? យា ចេតនា សញ្ចេតនា ¶ សញ្ចេតយិតត្តំ [ចេតយិតត្តំ (សី. ក.)] – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ’’.

តត្ថ កតមំ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ? យំ ចិត្តំ មនោ មានសំ ហទយំ បណ្ឌរំ មនោ មនាយតនំ មនិន្ទ្រិយំ វិញ្ញាណំ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ តជ្ជាមនោវិញ្ញាណធាតុ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ’’.

តត្ថ កតមំ វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ? វេទនាក្ខន្ធោ, សញ្ញាក្ខន្ធោ, សង្ខារក្ខន្ធោ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ’’.

តត្ថ កតមំ នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ? យំ ចិត្តំ មនោ មានសំ ហទយំ បណ្ឌរំ មនោ មនាយតនំ មនិន្ទ្រិយំ វិញ្ញាណំ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ តជ្ជាមនោវិញ្ញាណធាតុ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ’’.

តត្ថ ¶ ¶ កតមោ ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ? យោ ផស្សោ ផុសនា សម្ផុសនា សម្ផុសិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ’’.

តត្ថ កតមា ផស្សបច្ចយា វេទនា? យំ ចេតសិកំ សាតំ ចេតសិកំ សុខំ ចេតោសម្ផស្សជំ សាតំ សុខំ វេទយិតំ ចេតោសម្ផស្សជា សាតា សុខា វេទនា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ផស្សបច្ចយា វេទនា’’.

តត្ថ ¶ កតមា វេទនាបច្ចយា តណ្ហា? យោ រាគោ សារាគោ អនុនយោ អនុរោធោ នន្ទី នន្ទិរាគោ ចិត្តស្ស សារាគោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘វេទនាបច្ចយា តណ្ហា’’.

តត្ថ កតមំ តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ? យា ទិដ្ឋិ ទិដ្ឋិគតំ ¶ ទិដ្ឋិគហនំ ទិដ្ឋិកន្តារោ ទិដ្ឋិវិសូកាយិកំ ទិដ្ឋិវិប្ផន្ទិតំ ទិដ្ឋិសំយោជនំ គាហោ បតិដ្ឋាហោ អភិនិវេសោ បរាមាសោ កុម្មគ្គោ មិច្ឆាបថោ មិច្ឆត្តំ តិត្ថាយតនំ វិបរិយាសគ្គាហោ [វិបរិយេសគ្គាហោ (ពហូសុ)] – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ’’.

តត្ថ កតមោ ឧបាទានបច្ចយា ភវោ? ឋបេត្វា ឧបាទានំ, វេទនាក្ខន្ធោ សញ្ញាក្ខន្ធោ សង្ខារក្ខន្ធោ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ឧបាទានបច្ចយា ភវោ’’.

តត្ថ កតមា ភវបច្ចយា ជាតិ? យា តេសំ តេសំ ធម្មានំ ជាតិ សញ្ជាតិ និព្ពត្តិ អភិនិព្ពត្តិ បាតុភាវោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ភវបច្ចយា ជាតិ’’.

តត្ថ កតមំ ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ? អត្ថិ ជរា, អត្ថិ មរណំ. តត្ថ កតមា ជរា? យា តេសំ តេសំ ធម្មានំ ជរា ជីរណតា អាយុនោ សំហានិ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ជរា’’. តត្ថ កតមំ មរណំ? យោ តេសំ តេសំ ធម្មានំ ខយោ វយោ ភេទោ បរិភេទោ អនិច្ចតា អន្តរធានំ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘មរណំ’’. ឥតិ អយញ្ច ជរា, ឥទញ្ច មរណំ. ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ’’.

ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតីតិ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស ¶ សង្គតិ ហោតិ, សមាគមោ ហោតិ, សមោធានំ ហោតិ, បាតុភាវោ ហោតិ. តេន វុច្ចតិ ‘‘ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតី’’តិ.

២៥០. តស្មិំ ¶ សមយេ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា ¶ វេទនា, វេទនាបច្ចយា តណ្ហា, តណ្ហាបច្ចយា ¶ ឧបាទានំ, ឧបាទានបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

២៥១. តត្ថ កតមា អវិជ្ជា? យំ អញ្ញាណំ អទស្សនំ…បេ… អវិជ្ជាលង្គី មោហោ អកុសលមូលំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អវិជ្ជា’’.

តត្ថ កតមោ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ? យា ចេតនា សញ្ចេតនា សញ្ចេតយិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ’’.

តត្ថ កតមំ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ? យំ ចិត្តំ មនោ មានសំ…បេ… តជ្ជាមនោវិញ្ញាណធាតុ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ’’.

តត្ថ កតមំ វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ? វេទនាក្ខន្ធោ, សញ្ញាក្ខន្ធោ, សង្ខារក្ខន្ធោ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ’’.

នាមបច្ចយា ផស្សោតិ. តត្ថ កតមំ នាមំ? ឋបេត្វា ផស្សំ, វេទនាក្ខន្ធោ សញ្ញាក្ខន្ធោ សង្ខារក្ខន្ធោ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមំ’’.

តត្ថ កតមោ នាមបច្ចយា ផស្សោ? យោ ផស្សោ ផុសនា សម្ផុសនា សម្ផុសិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘នាមបច្ចយា ផស្សោ’’…បេ… តេន វុច្ចតិ ‘‘ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតី’’តិ.

តស្មិំ សមយេ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមរូបំ ¶ , នាមរូបបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា តណ្ហា, តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ, ឧបាទានបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ ¶ , ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

២៥៣. តត្ថ កតមា អវិជ្ជា? យំ អញ្ញាណំ អទស្សនំ…បេ… អវិជ្ជាលង្គី មោហោ អកុសលមូលំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អវិជ្ជា’’.

តត្ថ កតមោ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ? យា ចេតនា សញ្ចេតនា សញ្ចេតយិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ’’.

តត្ថ ¶ កតមំ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ? យំ ចិត្តំ មនោ មានសំ…បេ… តជ្ជាមនោវិញ្ញាណធាតុ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ’’.

តត្ថ ¶ កតមំ វិញ្ញាណបច្ចយា នាមរូបំ? អត្ថិ នាមំ, អត្ថិ រូបំ. តត្ថ កតមំ នាមំ? វេទនាក្ខន្ធោ, សញ្ញាក្ខន្ធោ, សង្ខារក្ខន្ធោ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមំ’’. តត្ថ កតមំ រូបំ? ចក្ខាយតនស្ស ឧបចយោ, សោតាយតនស្ស ឧបចយោ, ឃានាយតនស្ស ឧបចយោ, ជិវ្ហាយតនស្ស ឧបចយោ, កាយាយតនស្ស ឧបចយោ, យំ វា បនញ្ញម្បិ អត្ថិ រូបំ ចិត្តជំ ចិត្តហេតុកំ ចិត្តសមុដ្ឋានំ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘រូបំ’’. ឥតិ ឥទញ្ច នាមំ, ឥទញ្ច រូបំ. ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘វិញ្ញាណបច្ចយា នាមរូបំ’’.

នាមរូបបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនន្តិ. អត្ថិ នាមំ, អត្ថិ រូបំ. តត្ថ កតមំ នាមំ? វេទនាក្ខន្ធោ, សញ្ញាក្ខន្ធោ, សង្ខារក្ខន្ធោ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមំ’’. តត្ថ កតមំ រូបំ? យំ រូបំ និស្សាយ មនោវិញ្ញាណធាតុ វត្តតិ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘រូបំ’’. ឥតិ ឥទញ្ច នាមំ, ឥទញ្ច រូបំ. ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមរូបំ’’.

តត្ថ កតមំ នាមរូបបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ? យំ ¶ ចិត្តំ មនោ មានសំ…បេ… តជ្ជាមនោវិញ្ញាណធាតុ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមរូបបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ’’.

តត្ថ ¶ កតមោ ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ? យោ ផស្សោ ផុសនា សម្ផុសនា សម្ផុសិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ’’…បេ… តេន វុច្ចតិ ‘‘ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតី’’តិ.

២៥៤. តស្មិំ សមយេ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមរូបំ, នាមរូបបច្ចយា សឡាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា តណ្ហា, តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ, ឧបាទានបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

២៥៥. តត្ថ កតមា អវិជ្ជា? យំ អញ្ញាណំ អទស្សនំ…បេ… អវិជ្ជាលង្គី មោហោ អកុសលមូលំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អវិជ្ជា’’.

តត្ថ កតមោ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ? យា ចេតនា សញ្ចេតនា សញ្ចេតយិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ’’.

តត្ថ ¶ កតមំ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ? យំ ចិត្តំ មនោ មានសំ…បេ… តជ្ជាមនោវិញ្ញាណធាតុ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ’’.

តត្ថ ¶ កតមំ វិញ្ញាណបច្ចយា នាមរូបំ? អត្ថិ នាមំ, អត្ថិ រូបំ. តត្ថ កតមំ នាមំ? វេទនាក្ខន្ធោ, សញ្ញាក្ខន្ធោ, សង្ខារក្ខន្ធោ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមំ’’. តត្ថ កតមំ រូបំ? ចក្ខាយតនស្ស ឧបចយោ, សោតាយតនស្ស ឧបចយោ, ឃានាយតនស្ស ឧបចយោ, ជិវ្ហាយតនស្ស ឧបចយោ, កាយាយតនស្ស ឧបចយោ ¶ , យំ វា បនញ្ញម្បិ អត្ថិ រូបំ ចិត្តជំ ចិត្តហេតុកំ ចិត្តសមុដ្ឋានំ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘រូបំ’’. ឥតិ ឥទញ្ច នាមំ, ឥទញ្ច រូបំ. ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘វិញ្ញាណបច្ចយា នាមរូបំ’’.

នាមរូបបច្ចយា សឡាយតនន្តិ. អត្ថិ នាមំ, អត្ថិ រូបំ. តត្ថ កតមំ នាមំ? វេទនាក្ខន្ធោ, សញ្ញាក្ខន្ធោ, សង្ខារក្ខន្ធោ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមំ’’. តត្ថ កតមំ រូបំ? ចត្តារោ ¶ ច មហាភូតា, យញ្ច រូបំ និស្សាយ មនោវិញ្ញាណធាតុ វត្តតិ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘រូបំ’’. ឥតិ ឥទញ្ច នាមំ, ឥទញ្ច រូបំ. ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមរូបំ’’.

តត្ថ កតមំ នាមរូបបច្ចយា សឡាយតនំ? ចក្ខាយតនំ, សោតាយតនំ, ឃានាយតនំ, ជិវ្ហាយតនំ, កាយាយតនំ, មនាយតនំ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមរូបបច្ចយា សឡាយតនំ’’.

តត្ថ កតមោ ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ? យោ ផស្សោ ផុសនា សម្ផុសនា សម្ផុសិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ’’…បេ… តេន វុច្ចតិ ‘‘ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតី’’តិ.

បច្ចយចតុក្កំ.

៦. ហេតុចតុក្កំ

២៥៦. តស្មិំ សមយេ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ អវិជ្ជាហេតុកោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ សង្ខារហេតុកំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ វិញ្ញាណហេតុកំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ នាមហេតុកំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ ឆដ្ឋាយតនហេតុកោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា ផស្សហេតុកា, វេទនាបច្ចយា តណ្ហា វេទនាហេតុកា, តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ តណ្ហាហេតុកំ; ឧបាទានបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ ¶ . ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

២៥៧. តត្ថ ¶ ¶ កតមា អវិជ្ជា? យំ អញ្ញាណំ អទស្សនំ…បេ… អវិជ្ជាលង្គី មោហោ អកុសលមូលំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អវិជ្ជា’’.

តត្ថ កតមោ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ អវិជ្ជាហេតុកោ? យា ចេតនា សញ្ចេតនា សញ្ចេតយិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ អវិជ្ជាហេតុកោ’’.

តត្ថ ¶ កតមំ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ សង្ខារហេតុកំ? យំ ចិត្តំ មនោ មានសំ…បេ… តជ្ជាមនោវិញ្ញាណធាតុ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ សង្ខារហេតុកំ’’.

តត្ថ កតមំ វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ វិញ្ញាណហេតុកំ? វេទនាក្ខន្ធោ, សញ្ញាក្ខន្ធោ, សង្ខារក្ខន្ធោ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ វិញ្ញាណហេតុកំ’’.

តត្ថ កតមំ នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ នាមហេតុកំ? យំ ចិត្តំ មនោ មានសំ…បេ… តជ្ជាមនោវិញ្ញាណធាតុ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ នាមហេតុកំ’’.

តត្ថ កតមោ ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ ឆដ្ឋាយតនហេតុកោ? យោ ផស្សោ ផុសនា សម្ផុសនា សម្ផុសិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ ឆដ្ឋាយតនហេតុកោ’’.

តត្ថ កតមា ផស្សបច្ចយា វេទនា ផស្សហេតុកា? យំ ចេតសិកំ សាតំ ចេតសិកំ សុខំ ចេតោសម្ផស្សជំ សាតំ សុខំ វេទយិតំ ចេតោសម្ផស្សជា សាតា សុខា វេទនា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ផស្សបច្ចយា វេទនា ផស្សហេតុកា’’.

តត្ថ កតមា វេទនាបច្ចយា តណ្ហា វេទនាហេតុកា? យោ រាគោ សារាគោ…បេ… ចិត្តស្ស សារាគោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘វេទនាបច្ចយា តណ្ហា វេទនាហេតុកា’’.

តត្ថ កតមំ តណ្ហាបច្ចយា ¶ ឧបាទានំ តណ្ហាហេតុកំ? យា ទិដ្ឋិ ទិដ្ឋិគតំ…បេ… តិត្ថាយតនំ វិបរិយាសគ្គាហោ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ តណ្ហាហេតុកំ’’…បេ… តេន វុច្ចតិ ‘‘ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ’’តិ.

២៥៨. តស្មិំ ¶ ¶ សមយេ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ អវិជ្ជាហេតុកោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ សង្ខារហេតុកំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ វិញ្ញាណហេតុកំ, នាមបច្ចយា ផស្សោ នាមហេតុកោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា ផស្សហេតុកា, វេទនាបច្ចយា តណ្ហា វេទនាហេតុកា, តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ តណ្ហាហេតុកំ; ឧបាទានបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

២៥៩. តត្ថ ¶ កតមា អវិជ្ជា? យំ អញ្ញាណំ អទស្សនំ…បេ… អវិជ្ជាលង្គី មោហោ អកុសលមូលំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អវិជ្ជា’’.

តត្ថ កតមោ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ អវិជ្ជាហេតុកោ? យា ចេតនា សញ្ចេតនា សញ្ចេតយិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ អវិជ្ជាហេតុកោ’’.

តត្ថ កតមំ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ សង្ខារហេតុកំ? យំ ចិត្តំ មនោ មានសំ…បេ… តជ្ជាមនោវិញ្ញាណធាតុ – ឥទំ វុច្ចតិ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ សង្ខារហេតុកំ.

តត្ថ កតមំ វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ វិញ្ញាណហេតុកំ ¶ ? វេទនាក្ខន្ធោ, សញ្ញាក្ខន្ធោ, សង្ខារក្ខន្ធោ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ វិញ្ញាណហេតុកំ’’.

នាមបច្ចយា ផស្សោ នាមហេតុកោតិ. តត្ថ កតមំ នាមំ? ឋបេត្វា ផស្សំ, វេទនាក្ខន្ធោ សញ្ញាក្ខន្ធោ សង្ខារក្ខន្ធោ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមំ’’.

តត្ថ កតមោ នាមបច្ចយា ផស្សោ នាមហេតុកោ? យោ ផស្សោ ផុសនា សម្ផុសនា សម្ផុសិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘នាមបច្ចយា ផស្សោ នាមហេតុកោ’’…បេ… តេន វុច្ចតិ ‘‘ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតី’’តិ.

២៦០. តស្មិំ សមយេ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ អវិជ្ជាហេតុកោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ សង្ខារហេតុកំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមរូបំ វិញ្ញាណហេតុកំ, នាមរូបបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ នាមរូបហេតុកំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ ឆដ្ឋាយតនហេតុកោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា ផស្សហេតុកា, វេទនាបច្ចយា ¶ តណ្ហា វេទនាហេតុកា, តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ តណ្ហាហេតុកំ; ឧបាទានបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ¶ ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

២៦១. តត្ថ កតមា អវិជ្ជា? យំ អញ្ញាណំ អទស្សនំ…បេ… អវិជ្ជាលង្គី មោហោ អកុសលមូលំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អវិជ្ជា’’.

តត្ថ ¶ កតមោ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ អវិជ្ជាហេតុកោ? យា ចេតនា សញ្ចេតនា សញ្ចេតយិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ អវិជ្ជាហេតុកោ’’.

តត្ថ ¶ កតមំ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ សង្ខារហេតុកំ? យំ ចិត្តំ មនោ មានសំ…បេ… តជ្ជាមនោវិញ្ញាណធាតុ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ សង្ខារហេតុកំ’’.

តត្ថ កតមំ វិញ្ញាណបច្ចយា នាមរូបំ វិញ្ញាណហេតុកំ? អត្ថិ នាមំ, អត្ថិ រូបំ. តត្ថ កតមំ នាមំ? វេទនាក្ខន្ធោ, សញ្ញាក្ខន្ធោ, សង្ខារក្ខន្ធោ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមំ’’. តត្ថ កតមំ រូបំ? ចក្ខាយតនស្ស ឧបចយោ, សោតាយតនស្ស ឧបចយោ, ឃានាយតនស្ស ឧបចយោ, ជិវ្ហាយតនស្ស ឧបចយោ, កាយាយតនស្ស ឧបចយោ, យំ វា បនញ្ញម្បិ អត្ថិ រូបំ ចិត្តជំ ចិត្តហេតុកំ ចិត្តសមុដ្ឋានំ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘រូបំ’’. ឥតិ ឥទញ្ច នាមំ, ឥទញ្ច រូបំ. ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘វិញ្ញាណបច្ចយា នាមរូបំ វិញ្ញាណហេតុកំ’’.

នាមរូបបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ នាមរូបហេតុកន្តិ. អត្ថិ នាមំ, អត្ថិ រូបំ. តត្ថ កតមំ នាមំ? វេទនាក្ខន្ធោ, សញ្ញាក្ខន្ធោ, សង្ខារក្ខន្ធោ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមំ’’. តត្ថ កតមំ រូបំ? យំ រូបំ និស្សាយ មនោវិញ្ញាណធាតុ វត្តតិ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘រូបំ’’. ឥតិ ឥទញ្ច នាមំ, ឥទញ្ច រូបំ. ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមរូបំ’’.

តត្ថ កតមំ នាមរូបបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ នាមរូបហេតុកំ? យំ ចិត្តំ មនោ មានសំ…បេ… តជ្ជាមនោវិញ្ញាណធាតុ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមរូបបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ នាមរូបហេតុកំ’’.

តត្ថ កតមោ ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ ឆដ្ឋាយតនហេតុកោ? យោ ផស្សោ ផុសនា សម្ផុសនា សម្ផុសិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ ឆដ្ឋាយតនហេតុកោ’’…បេ… តេន វុច្ចតិ ‘‘ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតី’’តិ.

២៦២. តស្មិំ ¶ ¶ សមយេ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ អវិជ្ជាហេតុកោ, សង្ខារបច្ចយា ¶ វិញ្ញាណំ សង្ខារហេតុកំ វិញ្ញាណបច្ចយា នាមរូបំ វិញ្ញាណហេតុកំ, នាមរូបបច្ចយា សឡាយតនំ នាមរូបហេតុកំ ¶ , ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ ឆដ្ឋាយតនហេតុកោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា ផស្សហេតុកា, វេទនាបច្ចយា តណ្ហា វេទនាហេតុកា, តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ តណ្ហាហេតុកំ; ឧបាទានបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

២៦៣. តត្ថ កតមា អវិជ្ជា? យំ អញ្ញាណំ អទស្សនំ…បេ… អវិជ្ជាលង្គី មោហោ អកុសលមូលំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អវិជ្ជា’’.

តត្ថ កតមោ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ អវិជ្ជាហេតុកោ? យា ចេតនា សញ្ចេតនា សញ្ចេតយិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ អវិជ្ជាហេតុកោ’’.

តត្ថ កតមំ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ សង្ខារហេតុកំ? យំ ចិត្តំ មនោ មានសំ…បេ… តជ្ជាមនោវិញ្ញាណធាតុ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ សង្ខារហេតុកំ’’.

តត្ថ កតមំ វិញ្ញាណបច្ចយា នាមរូបំ វិញ្ញាណហេតុកំ? អត្ថិ នាមំ, អត្ថិ រូបំ. តត្ថ កតមំ នាមំ? វេទនាក្ខន្ធោ, សញ្ញាក្ខន្ធោ, សង្ខារក្ខន្ធោ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមំ’’. តត្ថ កតមំ រូបំ? ចក្ខាយតនស្ស ឧបចយោ, សោតាយតនស្ស ឧបចយោ, ឃានាយតនស្ស ឧបចយោ, ជិវ្ហាយតនស្ស ឧបចយោ, កាយាយតនស្ស ឧបចយោ, យំ វា បនញ្ញម្បិ អត្ថិ រូបំ ចិត្តជំ ចិត្តហេតុកំ ចិត្តសមុដ្ឋានំ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘រូបំ’’. ឥតិ ឥទញ្ច នាមំ, ឥទញ្ច រូបំ. ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘វិញ្ញាណបច្ចយា នាមរូបំ វិញ្ញាណហេតុកំ’’.

នាមរូបបច្ចយា សឡាយតនំ នាមរូបហេតុកន្តិ. អត្ថិ នាមំ, អត្ថិ រូបំ. តត្ថ កតមំ នាមំ? វេទនាក្ខន្ធោ ¶ , សញ្ញាក្ខន្ធោ, សង្ខារក្ខន្ធោ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមំ’’. តត្ថ កតមំ រូបំ? ចត្តារោ ច មហាភូតា, យញ្ច រូបំ និស្សាយ មនោវិញ្ញាណធាតុ វត្តតិ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘រូបំ’’. ឥតិ ឥទញ្ច នាមំ, ឥទញ្ច រូបំ. ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមរូបំ’’.

តត្ថ កតមំ នាមរូបបច្ចយា សឡាយតនំ នាមរូបហេតុកំ? ចក្ខាយតនំ ¶ , សោតាយតនំ, ឃានាយតនំ ¶ , ជិវ្ហាយតនំ, កាយាយតនំ, មនាយតនំ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមរូបបច្ចយា សឡាយតនំ នាមរូបហេតុកំ’’.

តត្ថ ¶ កតមោ ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ ឆដ្ឋាយតនហេតុកោ? យោ ផស្សោ ផុសនា សម្ផុសនា សម្ផុសិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ ឆដ្ឋាយតនហេតុកោ’’.

តត្ថ កតមា ផស្សបច្ចយា វេទនា ផស្សហេតុកា? យំ ចេតសិកំ សាតំ ចេតសិកំ សុខំ ចេតោសម្ផស្សជំ សាតំ សុខំ វេទយិតំ ចេតោសម្ផស្សជា សាតា សុខា វេទនា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ផស្សបច្ចយា វេទនា ផស្សហេតុកា’’.

តត្ថ កតមា វេទនាបច្ចយា តណ្ហា វេទនាហេតុកា? យោ រាគោ សារាគោ…បេ… ចិត្តស្ស សារាគោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘វេទនាបច្ចយា តណ្ហា វេទនាហេតុកា’’.

តត្ថ កតមំ តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ តណ្ហាហេតុកំ? យា ទិដ្ឋិ ទិដ្ឋិគតំ…បេ… តិត្ថាយតនំ វិបរិយាសគ្គាហោ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ តណ្ហាហេតុកំ’’…បេ… តេន វុច្ចតិ ‘‘ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតី’’តិ.

ហេតុចតុក្កំ.

៧. សម្បយុត្តចតុក្កំ

តស្មិំ សមយេ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ អវិជ្ជាសម្បយុត្តោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ សង្ខារសម្បយុត្តំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ វិញ្ញាណសម្បយុត្តំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ នាមសម្បយុត្តំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ ឆដ្ឋាយតនសម្បយុត្តោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា ផស្សសម្បយុត្តា, វេទនាបច្ចយា តណ្ហា វេទនាសម្បយុត្តា, តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ តណ្ហាសម្បយុត្តំ; ឧបាទានបច្ចយា ¶ ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

២៦៥. តត្ថ កតមា អវិជ្ជា? យំ អញ្ញាណំ អទស្សនំ…បេ… អវិជ្ជាលង្គី មោហោ អកុសលមូលំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អវិជ្ជា’’.

តត្ថ ¶ កតមោ អវិជ្ជាបច្ចយា ¶ សង្ខារោ អវិជ្ជាសម្បយុត្តោ? យា ចេតនា សញ្ចេតនា សញ្ចេតយិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ អវិជ្ជាសម្បយុត្តោ’’.

តត្ថ កតមំ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ សង្ខារសម្បយុត្តំ? យំ ចិត្តំ មនោ មានសំ…បេ… តជ្ជាមនោវិញ្ញាណធាតុ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ សង្ខារសម្បយុត្តំ’’.

តត្ថ កតមំ វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ វិញ្ញាណសម្បយុត្តំ? វេទនាក្ខន្ធោ, សញ្ញាក្ខន្ធោ, សង្ខារក្ខន្ធោ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ វិញ្ញាណសម្បយុត្តំ’’.

តត្ថ កតមំ នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ នាមសម្បយុត្តំ? យំ ¶ ចិត្តំ មនោ មានសំ…បេ… តជ្ជាមនោវិញ្ញាណធាតុ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ នាមសម្បយុត្តំ’’.

តត្ថ កតមោ ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ ឆដ្ឋាយតនសម្បយុត្តោ? យោ ផស្សោ ផុសនា សម្ផុសនា សម្ផុសិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ ឆដ្ឋាយតនសម្បយុត្តោ’’.

តត្ថ កតមា ផស្សបច្ចយា វេទនា ផស្សសម្បយុត្តា? យំ ចេតសិកំ សាតំ ចេតសិកំ សុខំ ចេតោសម្ផស្សជំ សាតំ សុខំ វេទយិតំ ចេតោសម្ផស្សជា សាតា សុខា វេទនា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ផស្សបច្ចយា វេទនា ផស្សសម្បយុត្តា’’.

តត្ថ កតមា វេទនាបច្ចយា តណ្ហា វេទនាសម្បយុត្តា? យោ រាគោ សារាគោ…បេ… ចិត្តស្ស សារាគោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘វេទនាបច្ចយា តណ្ហា វេទនាសម្បយុត្តា’’.

តត្ថ ¶ កតមំ តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ តណ្ហាសម្បយុត្តំ? យា ទិដ្ឋិ ទិដ្ឋិគតំ…បេ… តិត្ថាយតនំ វិបរិយាសគ្គាហោ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ តណ្ហាសម្បយុត្តំ’’ ¶ …បេ… តេន វុច្ចតិ ‘‘ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតី’’តិ.

២៦៦. តស្មិំ សមយេ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ អវិជ្ជាសម្បយុត្តោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ សង្ខារសម្បយុត្តំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ វិញ្ញាណសម្បយុត្តំ, នាមបច្ចយា ផស្សោ នាមសម្បយុត្តោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា ផស្សសម្បយុត្តា ¶ , វេទនាបច្ចយា តណ្ហា វេទនាសម្បយុត្តា, តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ តណ្ហាសម្បយុត្តំ; ឧបាទានបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

២៦៧. តត្ថ កតមា អវិជ្ជា? យំ អញ្ញាណំ អទស្សនំ…បេ… អវិជ្ជាលង្គី មោហោ អកុសលមូលំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អវិជ្ជា’’.

តត្ថ កតមោ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ អវិជ្ជាសម្បយុត្តោ? យា ¶ ចេតនា សញ្ចេតនា សញ្ចេតយិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ អវិជ្ជាសម្បយុត្តោ’’.

តត្ថ កតមំ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ សង្ខារសម្បយុត្តំ? យំ ចិត្តំ មនោ មានសំ…បេ… តជ្ជាមនោវិញ្ញាណធាតុ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ សង្ខារសម្បយុត្តំ’’.

តត្ថ កតមំ វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ វិញ្ញាណសម្បយុត្តំ? វេទនាក្ខន្ធោ, សញ្ញាក្ខន្ធោ, សង្ខារក្ខន្ធោ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ វិញ្ញាណសម្បយុត្តំ’’.

នាមបច្ចយា ផស្សោ នាមសម្បយុត្តោតិ. តត្ថ កតមំ នាមំ? ឋបេត្វា ផស្សំ, វេទនាក្ខន្ធោ សញ្ញាក្ខន្ធោ សង្ខារក្ខន្ធោ ¶ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមំ’’.

តត្ថ កតមោ នាមបច្ចយា ផស្សោ នាមសម្បយុត្តោ? យោ ផស្សោ ផុសនា សម្ផុសនា សម្ផុសិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘នាមបច្ចយា ផស្សោ នាមសម្បយុត្តោ’’…បេ… តេន វុច្ចតិ ‘‘ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតី’’តិ.

២៦៨. តស្មិំ ¶ សមយេ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ អវិជ្ជាសម្បយុត្តោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ សង្ខារសម្បយុត្តំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមរូបំ វិញ្ញាណសម្បយុត្តំ នាមំ, នាមរូបបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ នាមសម្បយុត្តំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ ឆដ្ឋាយតនសម្បយុត្តោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា ផស្សសម្បយុត្តា, វេទនាបច្ចយា តណ្ហា វេទនាសម្បយុត្តា, តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ តណ្ហាសម្បយុត្តំ; ឧបាទានបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ¶ ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

២៦៩. តត្ថ កតមា អវិជ្ជា? យំ អញ្ញាណំ អទស្សនំ…បេ… អវិជ្ជាលង្គី មោហោ អកុសលមូលំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អវិជ្ជា’’.

តត្ថ កតមោ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ អវិជ្ជាសម្បយុត្តោ? យា ចេតនា សញ្ចេតនា សញ្ចេតយិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ អវិជ្ជាសម្បយុត្តោ’’.

តត្ថ ¶ កតមំ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ សង្ខារសម្បយុត្តំ? យំ ចិត្តំ មនោ មានសំ …បេ… តជ្ជាមនោវិញ្ញាណធាតុ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ សង្ខារសម្បយុត្តំ’’.

តត្ថ កតមំ ¶ វិញ្ញាណបច្ចយា នាមរូបំ វិញ្ញាណសម្បយុត្តំ នាមំ? អត្ថិ នាមំ, អត្ថិ រូបំ. តត្ថ កតមំ នាមំ? វេទនាក្ខន្ធោ, សញ្ញាក្ខន្ធោ, សង្ខារក្ខន្ធោ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមំ’’. តត្ថ កតមំ រូបំ? ចក្ខាយតនស្ស ឧបចយោ, សោតាយតនស្ស ឧបចយោ, ឃានាយតនស្ស ឧបចយោ, ជិវ្ហាយតនស្ស ឧបចយោ, កាយាយតនស្ស ឧបចយោ, យំ វា បនញ្ញម្បិ អត្ថិ រូបំ ចិត្តជំ ចិត្តហេតុកំ ចិត្តសមុដ្ឋានំ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘រូបំ’’. ឥតិ ឥទញ្ច នាមំ, ឥទញ្ច រូបំ. ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘វិញ្ញាណបច្ចយា នាមរូបំ វិញ្ញាណសម្បយុត្តំ នាមំ’’.

នាមរូបបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ នាមសម្បយុត្តន្តិ. អត្ថិ នាមំ, អត្ថិ រូបំ. តត្ថ កតមំ នាមំ? វេទនាក្ខន្ធោ, សញ្ញាក្ខន្ធោ, សង្ខារក្ខន្ធោ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមំ’’. តត្ថ កតមំ រូបំ? យំ រូបំ និស្សាយ មនោវិញ្ញាណធាតុ វត្តតិ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘រូបំ’’. ឥតិ ឥទញ្ច នាមំ, ឥទញ្ច រូបំ. ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមរូបំ’’.

តត្ថ ¶ កតមំ នាមរូបបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ នាមសម្បយុត្តំ? យំ ចិត្តំ មនោ មានសំ…បេ… តជ្ជាមនោវិញ្ញាណធាតុ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមរូបបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ នាមសម្បយុត្តំ’’.

តត្ថ កតមោ ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ ឆដ្ឋាយតនសម្បយុត្តោ? យោ ផស្សោ ផុសនា សម្ផុសនា សម្ផុសិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ ឆដ្ឋាយតនសម្បយុត្តោ’’…បេ… តេន វុច្ចតិ ‘‘ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតី’’តិ.

២៧០. តស្មិំ ¶ សមយេ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ អវិជ្ជាសម្បយុត្តោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ សង្ខារសម្បយុត្តំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមរូបំ វិញ្ញាណសម្បយុត្តំ នាមំ, នាមរូបបច្ចយា សឡាយតនំ នាមសម្បយុត្តំ ¶ ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ ឆដ្ឋាយតនសម្បយុត្តោ, ផស្សបច្ចយា ¶ វេទនា ផស្សសម្បយុត្តា, វេទនាបច្ចយា តណ្ហា វេទនាសម្បយុត្តា, តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ តណ្ហាសម្បយុត្តំ; ឧបាទានបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

២៧១. តត្ថ កតមា អវិជ្ជា? យំ អញ្ញាណំ អទស្សនំ…បេ… អវិជ្ជាលង្គី មោហោ អកុសលមូលំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អវិជ្ជា’’.

តត្ថ កតមោ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ អវិជ្ជាសម្បយុត្តោ? យា ចេតនា សញ្ចេតនា សញ្ចេតយិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ អវិជ្ជាសម្បយុត្តោ’’.

តត្ថ កតមំ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ សង្ខារសម្បយុត្តំ? យំ ចិត្តំ មនោ មានសំ…បេ… តជ្ជាមនោវិញ្ញាណធាតុ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ សង្ខារសម្បយុត្តំ’’.

តត្ថ កតមំ វិញ្ញាណបច្ចយា នាមរូបំ វិញ្ញាណសម្បយុត្តំ នាមំ? អត្ថិ នាមំ, អត្ថិ រូបំ. តត្ថ កតមំ នាមំ? វេទនាក្ខន្ធោ, សញ្ញាក្ខន្ធោ, សង្ខារក្ខន្ធោ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមំ’’. តត្ថ កតមំ រូបំ? ចក្ខាយតនស្ស ឧបចយោ, សោតាយតនស្ស ឧបចយោ, ឃានាយតនស្ស ឧបចយោ, ជិវ្ហាយតនស្ស ឧបចយោ, កាយាយតនស្ស ឧបចយោ, យំ វា បនញ្ញម្បិ អត្ថិ ¶ រូបំ ចិត្តជំ ចិត្តហេតុកំ ចិត្តសមុដ្ឋានំ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘រូបំ’’. ឥតិ ឥទញ្ច នាមំ, ឥទញ្ច រូបំ. ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘វិញ្ញាណបច្ចយា នាមរូបំ វិញ្ញាណសម្បយុត្តំ នាមំ’’.

នាមរូបបច្ចយា សឡាយតនំ នាមសម្បយុត្តំ ឆដ្ឋាយតនន្តិ. អត្ថិ នាមំ, អត្ថិ រូបំ. តត្ថ ¶ កតមំ នាមំ? វេទនាក្ខន្ធោ, សញ្ញាក្ខន្ធោ, សង្ខារក្ខន្ធោ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមំ’’. តត្ថ កតមំ រូបំ? ចត្តារោ ច មហាភូតា, យញ្ច រូបំ និស្សាយ មនោវិញ្ញាណធាតុ វត្តតិ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘រូបំ’’. ឥតិ ឥទញ្ច នាមំ, ឥទញ្ច រូបំ. ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមរូបំ’’.

តត្ថ កតមំ នាមរូបបច្ចយា សឡាយតនំ នាមសម្បយុត្តំ ឆដ្ឋាយតនំ? ចក្ខាយតនំ, សោតាយតនំ, ឃានាយតនំ, ជិវ្ហាយតនំ, កាយាយតនំ, មនាយតនំ ¶ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមរូបបច្ចយា សឡាយតនំ នាមសម្បយុត្តំ ឆដ្ឋាយតនំ’’.

តត្ថ ¶ កតមោ ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ ឆដ្ឋាយតនសម្បយុត្តោ? យោ ផស្សោ ផុសនា សម្ផុសនា សម្ផុសិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ ឆដ្ឋាយតនសម្បយុត្តោ’’…បេ… តេន វុច្ចតិ ‘‘ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតី’’តិ.

សម្បយុត្តចតុក្កំ.

៨. អញ្ញមញ្ញចតុក្កំ

២៧២. តស្មិំ សមយេ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយាបិ អវិជ្ជា; សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយាបិ សង្ខារោ; វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយាបិ វិញ្ញាណំ; នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយាបិ នាមំ; ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយាបិ ឆដ្ឋាយតនំ; ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយាបិ ផស្សោ; វេទនាបច្ចយា តណ្ហា, តណ្ហាបច្ចយាបិ វេទនា; តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ, ឧបាទានបច្ចយាបិ តណ្ហា; ឧបាទានបច្ចយា ¶ ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

២៧៣. តត្ថ ¶ កតមា អវិជ្ជា? យំ អញ្ញាណំ អទស្សនំ…បេ… អវិជ្ជាលង្គី មោហោ អកុសលមូលំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អវិជ្ជា’’.

តត្ថ កតមោ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ? យា ចេតនា សញ្ចេតនា សញ្ចេតយិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ’’.

តត្ថ កតមា សង្ខារបច្ចយាបិ អវិជ្ជា? យំ អញ្ញាណំ អទស្សនំ…បេ… អវិជ្ជាលង្គី មោហោ អកុសលមូលំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘សង្ខារបច្ចយាបិ អវិជ្ជា’’.

តត្ថ កតមំ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ? យំ ចិត្តំ មនោ មានសំ…បេ… តជ្ជាមនោវិញ្ញាណធាតុ – ឥទំ វុច្ចតិ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ.

តត្ថ កតមោ វិញ្ញាណបច្ចយាបិ សង្ខារោ? យា ចេតនា សញ្ចេតនា សញ្ចេតយិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘វិញ្ញាណបច្ចយាបិ សង្ខារោ’’.

តត្ថ ¶ កតមំ វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ? វេទនាក្ខន្ធោ, សញ្ញាក្ខន្ធោ, សង្ខារក្ខន្ធោ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ’’.

តត្ថ កតមំ នាមបច្ចយាបិ វិញ្ញាណំ? យំ ចិត្តំ មនោ មានសំ…បេ… តជ្ជាមនោវិញ្ញាណធាតុ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមបច្ចយាបិ វិញ្ញាណំ’’.

តត្ថ ¶ កតមំ នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ? យំ ចិត្តំ មនោ មានសំ…បេ… តជ្ជាមនោវិញ្ញាណធាតុ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ’’.

តត្ថ ¶ កតមំ ឆដ្ឋាយតនបច្ចយាបិ នាមំ? វេទនាក្ខន្ធោ ¶ , សញ្ញាក្ខន្ធោ, សង្ខារក្ខន្ធោ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘ឆដ្ឋាយតនបច្ចយាបិ នាមំ’’.

តត្ថ កតមោ ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ? យោ ផស្សោ ផុសនា សម្ផុសនា សម្ផុសិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ’’.

តត្ថ កតមំ ផស្សបច្ចយាបិ ឆដ្ឋាយតនំ? យំ ចិត្តំ មនោ មានសំ…បេ… តជ្ជាមនោវិញ្ញាណធាតុ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘ផស្សបច្ចយាបិ ឆដ្ឋាយតនំ’’.

តត្ថ កតមា ផស្សបច្ចយា វេទនា? យំ ចេតសិកំ សាតំ ចេតសិកំ សុខំ ចេតោសម្ផស្សជំ សាតំ សុខំ វេទយិតំ ចេតោសម្ផស្សជា សាតា សុខា វេទនា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ផស្សបច្ចយា វេទនា’’.

តត្ថ កតមោ វេទនាបច្ចយាបិ ផស្សោ? យោ ផស្សោ ផុសនា សម្ផុសនា សម្ផុសិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘វេទនាបច្ចយាបិ ផស្សោ’’.

តត្ថ កតមា វេទនាបច្ចយា តណ្ហា? យោ រាគោ សារាគោ…បេ… ចិត្តស្ស សារាគោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘វេទនាបច្ចយា តណ្ហា’’.

តត្ថ កតមា តណ្ហាបច្ចយាបិ វេទនា? យំ ចេតសិកំ សាតំ ចេតសិកំ សុខំ ចេតោសម្ផស្សជំ សាតំ សុខំ វេទយិតំ ចេតោសម្ផស្សជា សាតា សុខា វេទនា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘តណ្ហាបច្ចយាបិ វេទនា’’.

តត្ថ កតមំ តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ? យា ទិដ្ឋិ ទិដ្ឋិគតំ…បេ… តិត្ថាយតនំ វិបរិយាសគ្គាហោ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ’’.

តត្ថ កតមា ឧបាទានបច្ចយាបិ តណ្ហា? យោ រាគោ…បេ… ចិត្តស្ស ¶ សារាគោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ឧបាទានបច្ចយាបិ តណ្ហា’’.

តត្ថ ¶ កតមោ ឧបាទានបច្ចយា ភវោ? ឋបេត្វា ឧបាទានំ, វេទនាក្ខន្ធោ សញ្ញាក្ខន្ធោ សង្ខារក្ខន្ធោ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ឧបាទានបច្ចយា ភវោ’’.

តត្ថ កតមា ភវបច្ចយា ជាតិ? យា តេសំ តេសំ ធម្មានំ ជាតិ សញ្ជាតិ និព្ពត្តិ អភិនិព្ពតិ បាតុភាវោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ភវបច្ចយា ជាតិ’’.

តត្ថ កតមំ ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ? អត្ថិ ជរា, អត្ថិ មរណំ. តត្ថ កតមា ជរា? យា តេសំ តេសំ ធម្មានំ ជរា ជីរណតា អាយុនោ សំហានិ – អយំ វុច្ចតិ ¶ ‘‘ជរា’’. តត្ថ កតមំ មរណំ? យោ តេសំ តេសំ ធម្មានំ ខយោ វយោ ភេទោ បរិភេទោ អនិច្ចតា អន្តរធានំ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘មរណំ’’. ឥតិ អយញ្ច ជរា, ឥទញ្ច មរណំ. ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ’’.

ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតីតិ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សង្គតិ ហោតិ, សមាគមោ ហោតិ, សមោធានំ ហោតិ, បាតុភាវោ ហោតិ. តេន វុច្ចតិ ‘‘ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតី’’តិ.

២៧៤. តស្មិំ សមយេ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយាបិ អវិជ្ជា; សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយាបិ សង្ខារោ; វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយាបិ វិញ្ញាណំ; នាមបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយាបិ នាមំ; ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយាបិ ផស្សោ; វេទនាបច្ចយា តណ្ហា, តណ្ហាបច្ចយាបិ វេទនា; តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ ¶ , ឧបាទានបច្ចយាបិ តណ្ហា; ឧបាទានបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

២៧៥. តត្ថ កតមា អវិជ្ជា? យំ អញ្ញាណំ អទស្សនំ…បេ… អវិជ្ជាលង្គី មោហោ អកុសលមូលំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អវិជ្ជា’’.

តត្ថ កតមោ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ? យា ចេតនា សញ្ចេតនា សញ្ចេតយិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ’’.

តត្ថ ¶ កតមា សង្ខារបច្ចយាបិ អវិជ្ជា? យំ អញ្ញាណំ អទស្សនំ…បេ… អវិជ្ជាលង្គី មោហោ អកុសលមូលំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘សង្ខារបច្ចយាបិ អវិជ្ជា’’.

តត្ថ ¶ កតមំ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ? យំ ចិត្តំ មនោ មានសំ…បេ… តជ្ជាមនោវិញ្ញាណធាតុ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ’’.

តត្ថ កតមោ វិញ្ញាណបច្ចយាបិ សង្ខារោ? យា ចេតនា សញ្ចេតនា សញ្ចេតយិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘វិញ្ញាណបច្ចយាបិ សង្ខារោ’’.

តត្ថ កតមំ វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ? វេទនាក្ខន្ធោ, សញ្ញាក្ខន្ធោ, សង្ខារក្ខន្ធោ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ’’.

តត្ថ កតមំ នាមបច្ចយាបិ វិញ្ញាណំ? យំ ចិត្តំ មនោ មានសំ…បេ… តជ្ជាមនោវិញ្ញាណធាតុ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមបច្ចយាបិ វិញ្ញាណំ’’.

នាមបច្ចយា ¶ ផស្សោតិ. តត្ថ កតមំ នាមំ? ឋបេត្វា ផស្សំ, វេទនាក្ខន្ធោ សញ្ញាក្ខន្ធោ សង្ខារក្ខន្ធោ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមំ’’.

តត្ថ កតមោ នាមបច្ចយា ផស្សោ? យោ ផស្សោ ផុសនា សម្ផុសនា សម្ផុសិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘នាមបច្ចយា ផស្សោ’’ ¶ .

តត្ថ កតមំ ផស្សបច្ចយាបិ នាមំ? វេទនាក្ខន្ធោ, សញ្ញាក្ខន្ធោ, សង្ខារក្ខន្ធោ, វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘ផស្សបច្ចយាបិ នាមំ’’…បេ… តេន វុច្ចតិ ‘‘ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតី’’តិ.

២៧៦. តស្មិំ សមយេ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយាបិ អវិជ្ជា; សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយាបិ សង្ខារោ; វិញ្ញាណបច្ចយា នាមរូបំ, នាមរូបបច្ចយាបិ វិញ្ញាណំ; នាមរូបបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយាបិ នាមរូបំ; ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ¶ ផស្សោ, ផស្សបច្ចយាបិ ឆដ្ឋាយតនំ; ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយាបិ ផស្សោ; វេទនាបច្ចយា តណ្ហា, តណ្ហាបច្ចយាបិ វេទនា; តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ, ឧបាទានបច្ចយាបិ តណ្ហា; ឧបាទានបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

២៧៧. តត្ថ កតមា អវិជ្ជា? យំ អញ្ញាណំ អទស្សនំ…បេ… អវិជ្ជាលង្គី មោហោ អកុសមូលំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អវិជ្ជា’’.

តត្ថ កតមោ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ? យា ចេតនា សញ្ចេតនា សញ្ចេតយិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ.

តត្ថ ¶ កតមា សង្ខារបច្ចយាបិ អវិជ្ជា? យំ អញ្ញាណំ អទស្សនំ…បេ… អវិជ្ជាលង្គី មោហោ អកុសលមូលំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘សង្ខារបច្ចយាបិ អវិជ្ជា’’.

តត្ថ កតមំ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ? យំ ចិត្តំ មនោ មានសំ…បេ… តជ្ជាមនោវិញ្ញាណធាតុ – ឥទំ ¶ វុច្ចតិ ‘‘សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ’’.

តត្ថ កតមោ វិញ្ញាណបច្ចយាបិ សង្ខារោ? យា ចេតនា សញ្ចេតនា សញ្ចេតយិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘វិញ្ញាណបច្ចយាបិ សង្ខារោ’’.

តត្ថ កតមំ វិញ្ញាណបច្ចយា នាមរូបំ? អត្ថិ នាមំ, អត្ថិ រូបំ. តត្ថ កតមំ នាមំ? វេទនាក្ខន្ធោ, សញ្ញាក្ខន្ធោ, សង្ខារក្ខន្ធោ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមំ’’. តត្ថ កតមំ រូបំ? ចក្ខាយតនស្ស ឧបចយោ, សោតាយតនស្ស ឧបចយោ, ឃានាយតនស្ស ឧបចយោ, ជិវ្ហាយតនស្ស ឧបចយោ ¶ , កាយាយតនស្ស ឧបចយោ, យំ វា បនញ្ញម្បិ អត្ថិ រូបំ ចិត្តជំ ចិត្តហេតុកំ ចិត្តសមុដ្ឋានំ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘រូបំ’’. ឥតិ ឥទញ្ច នាមំ, ឥទញ្ច រូបំ. ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘វិញ្ញាណបច្ចយា នាមរូបំ’’.

នាមរូបបច្ចយាបិ វិញ្ញាណន្តិ. អត្ថិ នាមំ, អត្ថិ រូបំ. តត្ថ កតមំ នាមំ? វេទនាក្ខន្ធោ ¶ , សញ្ញាក្ខន្ធោ, សង្ខារក្ខន្ធោ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមំ’’. តត្ថ កតមំ រូបំ? យំ រូបំ និស្សាយ មនោវិញ្ញាណធាតុ វត្តតិ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘រូបំ’’. ឥតិ ឥទញ្ច នាមំ, ឥទញ្ច រូបំ. ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមរូបំ’’.

តត្ថ កតមំ នាមរូបបច្ចយាបិ វិញ្ញាណំ? យំ ចិត្តំ មនោ មានសំ…បេ… តជ្ជាមនោវិញ្ញាណធាតុ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមរូបបច្ចយាបិ វិញ្ញាណំ’’.

នាមរូបបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនន្តិ. អត្ថិ នាមំ, អត្ថិ រូបំ. តត្ថ កតមំ នាមំ? វេទនាក្ខន្ធោ, សញ្ញាក្ខន្ធោ, សង្ខារក្ខន្ធោ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមំ’’. តត្ថ កតមំ រូបំ? យំ រូបំ និស្សាយ មនោវិញ្ញាណធាតុ វត្តតិ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘រូបំ’’. ឥតិ ឥទញ្ច នាមំ, ឥទញ្ច រូបំ. ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមរូបំ’’.

តត្ថ កតមំ នាមរូបបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ? យំ ចិត្តំ មនោ មានសំ…បេ… តជ្ជាមនោវិញ្ញាណធាតុ – ឥទំ ¶ វុច្ចតិ ‘‘នាមរូបបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ’’.

តត្ថ កតមំ ឆដ្ឋាយតនបច្ចយាបិ នាមរូបំ? អត្ថិ នាមំ, អត្ថិ រូបំ. តត្ថ កតមំ នាមំ? វេទនាក្ខន្ធោ, សញ្ញាក្ខន្ធោ, សង្ខារក្ខន្ធោ – ឥទំ វុច្ចតិ ¶ ‘‘នាមំ’’. តត្ថ កតមំ រូបំ? ចក្ខាយតនស្ស ឧបចយោ, សោតាយតនស្ស ឧបចយោ, ឃានាយតនស្ស ឧបចយោ, ជិវ្ហាយតនស្ស ឧបចយោ, កាយាយតនស្ស ឧបចយោ, យំ វា បនញ្ញម្បិ អត្ថិ រូបំ ចិត្តជំ ចិត្តហេតុកំ ចិត្តសមុដ្ឋានំ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘រូបំ’’. ឥតិ ឥទញ្ច នាមំ, ឥទញ្ច រូបំ. ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘ឆដ្ឋាយតនបច្ចយាបិ នាមរូបំ’’.

តត្ថ កតមោ ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ? យោ ផស្សោ ផុសនា សម្ផុសនា សម្ផុសិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ’’.

តត្ថ កតមំ ផស្សបច្ចយាបិ ឆដ្ឋាយតនំ? យំ ចិត្តំ មនោ មានសំ…បេ… តជ្ជាមនោវិញ្ញាណធាតុ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘ផស្សបច្ចយាបិ ឆដ្ឋាយតនំ’’…បេ… តេន វុច្ចតិ ‘‘ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតី’’តិ.

២៧៨. តស្មិំ ¶ ¶ សមយេ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយាបិ អវិជ្ជា; សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយាបិ សង្ខារោ; វិញ្ញាណបច្ចយា នាមរូបំ, នាមរូបបច្ចយាបិ វិញ្ញាណំ; នាមរូបបច្ចយា សឡាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយាបិ នាមរូបំ; ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយាបិ ឆដ្ឋាយតនំ; ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយាបិ ផស្សោ; វេទនាបច្ចយា តណ្ហា, តណ្ហាបច្ចយាបិ វេទនា; តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ, ឧបាទានបច្ចយាបិ តណ្ហា; ឧបាទានបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស ¶ សមុទយោ ហោតិ.

២៧៩. តត្ថ កតមា អវិជ្ជា? យំ អញ្ញាណំ អទស្សនំ…បេ… អវិជ្ជាលង្គី មោហោ អកុសលមូលំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អវិជ្ជា’’.

តត្ថ កតមោ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ? យា ចេតនា សញ្ចេតនា សញ្ចេតយិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ’’.

តត្ថ កតមា សង្ខារបច្ចយាបិ អវិជ្ជា? យំ អញ្ញាណំ អទស្សនំ…បេ… អវិជ្ជាលង្គី មោហោ អកុសលមូលំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘សង្ខារបច្ចយាបិ អវិជ្ជា’’.

តត្ថ កតមំ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ? យំ ចិត្តំ មនោ មានសំ…បេ… តជ្ជាមនោវិញ្ញាណធាតុ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ’’.

តត្ថ កតមោ វិញ្ញាណបច្ចយាបិ សង្ខារោ? យា ចេតនា សញ្ចេតនា សញ្ចេតយិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘វិញ្ញាណបច្ចយាបិ សង្ខារោ’’.

តត្ថ ¶ កតមំ វិញ្ញាណបច្ចយា នាមរូបំ? អត្ថិ នាមំ, អត្ថិ រូបំ. តត្ថ កតមំ នាមំ? វេទនាក្ខន្ធោ, សញ្ញាក្ខន្ធោ, សង្ខារក្ខន្ធោ – ឥទំ វុច្ចតិ នាមំ. តត្ថ កតមំ រូបំ? ចក្ខាយតនស្ស ឧបចយោ, សោតាយតនស្ស ឧបចយោ, ឃានាយតនស្ស ឧបចយោ, ជិវ្ហាយតនស្ស ឧបចយោ, កាយាយតនស្ស ឧបចយោ, យំ វា បនញ្ញម្បិ អត្ថិ រូបំ ចិត្តជំ ចិត្តហេតុកំ ចិត្តសមុដ្ឋានំ ¶ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘រូបំ’’. ឥតិ ឥទញ្ច នាមំ, ឥទញ្ច រូបំ. ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘វិញ្ញាណបច្ចយា នាមរូបំ’’.

នាមរូបបច្ចយាបិ វិញ្ញាណន្តិ. អត្ថិ នាមំ, អត្ថិ រូបំ. តត្ថ កតមំ នាមំ? វេទនាក្ខន្ធោ, សញ្ញាក្ខន្ធោ, សង្ខារក្ខន្ធោ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមំ’’. តត្ថ កតមំ រូបំ? យំ រូបំ និស្សាយ មនោវិញ្ញាណធាតុ វត្តតិ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘រូបំ’’. ឥតិ ឥទញ្ច នាមំ, ឥទញ្ច រូបំ. ឥទំ ¶ វុច្ចតិ ‘‘នាមរូបំ’’.

តត្ថ ¶ កតមំ នាមរូបបច្ចយាបិ វិញ្ញាណំ? យំ ចិត្តំ មនោ មានសំ…បេ… តជ្ជាមនោវិញ្ញាណធាតុ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមរូបបច្ចយាបិ វិញ្ញាណំ’’.

នាមរូបបច្ចយា សឡាយតនន្តិ. អត្ថិ នាមំ, អត្ថិ រូបំ. តត្ថ កតមំ នាមំ? វេទនាក្ខន្ធោ, សញ្ញាក្ខន្ធោ, សង្ខារក្ខន្ធោ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមំ’’. តត្ថ កតមំ រូបំ? ចត្តារោ ច មហាភូតា, យញ្ច រូបំ និស្សាយ មនោវិញ្ញាណធាតុ វត្តតិ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘រូបំ’’. ឥតិ ឥទញ្ច នាមំ, ឥទញ្ច រូបំ. ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមរូបំ’’.

តត្ថ កតមំ នាមរូបបច្ចយា សឡាយតនំ? ចក្ខាយតនំ, សោតាយតនំ, ឃានាយតនំ, ជិវ្ហាយតនំ, កាយាយតនំ, មនាយតនំ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមរូបបច្ចយា សឡាយតនំ’’.

តត្ថ កតមំ ឆដ្ឋាយតនបច្ចយាបិ នាមរូបំ? អត្ថិ នាមំ, អត្ថិ រូបំ. តត្ថ កតមំ នាមំ? វេទនាក្ខន្ធោ, សញ្ញាក្ខន្ធោ, សង្ខារក្ខន្ធោ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមំ’’. តត្ថ កតមំ រូបំ? ចក្ខាយតនស្ស ឧបចយោ, សោតាយតនស្ស ឧបចយោ, ឃានាយតនស្ស ឧបចយោ, ជិវ្ហាយតនស្ស ឧបចយោ, កាយាយតនស្ស ឧបចយោ, យំ វា បនញ្ញម្បិ អត្ថិ រូបំ ចិត្តជំ ចិត្តហេតុកំ ចិត្តសមុដ្ឋានំ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘រូបំ’’. ឥតិ ឥទញ្ច នាមំ, ឥទញ្ច រូបំ. ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘ឆដ្ឋាយតនបច្ចយាបិ នាមរូបំ’’.

តត្ថ កតមោ ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ? យោ ផស្សោ ផុសនា សម្ផុសនា សម្ផុសិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ’’.

តត្ថ ¶ ¶ កតមំ ផស្សបច្ចយាបិ ឆដ្ឋាយតនំ? យំ ចិត្តំ មនោ មានសំ…បេ… តជ្ជាមនោវិញ្ញាណធាតុ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘ផស្សបច្ចយាបិ ឆដ្ឋាយតនំ’’.

តត្ថ កតមា ផស្សបច្ចយា វេទនា? យំ ចេតសិកំ សាតំ ចេតសិកំ សុខំ ចេតោសម្ផស្សជំ សាតំ សុខំ វេទយិតំ ចេតោសម្ផស្សជា សាតា សុខា វេទនា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ផស្សបច្ចយា វេទនា’’…បេ… តេន វុច្ចតិ ‘‘ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតី’’តិ.

អញ្ញមញ្ញចតុក្កំ.

៩. អកុសលនិទ្ទេសោ

២៨០. កតមេ ¶ ធម្មា អកុសលា? យស្មិំ សមយេ អកុសលំ ចិត្តំ ឧប្បន្នំ ហោតិ សោមនស្សសហគតំ ទិដ្ឋិគតសម្បយុត្តំ សសង្ខារេន…បេ… សោមនស្សសហគតំ ទិដ្ឋិគតវិប្បយុត្តំ រូបារម្មណំ វា…បេ… សោមនស្សសហគតំ ¶ ទិដ្ឋិគតវិប្បយុត្តំ សសង្ខារេន រូបារម្មណំ វា សទ្ទារម្មណំ វា គន្ធារម្មណំ វា រសារម្មណំ វា ផោដ្ឋព្ពារម្មណំ វា ធម្មារម្មណំ វា យំ យំ វា បនារព្ភ, តស្មិំ សមយេ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា តណ្ហា, តណ្ហាបច្ចយា អធិមោក្ខោ, អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

២៨១. តត្ថ កតមា អវិជ្ជា? យំ អញ្ញាណំ អទស្សនំ…បេ… អវិជ្ជាលង្គី មោហោ អកុសលមូលំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អវិជ្ជា’’.

តត្ថ កតមោ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ? យា ចេតនា សញ្ចេតនា សញ្ចេតយិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ…បេ….

តត្ថ ¶ កតមោ តណ្ហាបច្ចយា អធិមោក្ខោ? យោ ចិត្តស្ស អធិមោក្ខោ អធិមុច្ចនា តទធិមុត្តតា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘តណ្ហាបច្ចយា អធិមោក្ខោ’’.

តត្ថ កតមោ អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ? ឋបេត្វា អធិមោក្ខំ, វេទនាក្ខន្ធោ សញ្ញាក្ខន្ធោ សង្ខារក្ខន្ធោ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អធិមោក្ខបច្ចយា ¶ ភវោ’’…បេ… តេន វុច្ចតិ ‘‘ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតី’’តិ.

២៨២. កតមេ ¶ ធម្មា អកុសលា? យស្មិំ សមយេ អកុសលំ ចិត្តំ ឧប្បន្នំ ហោតិ ឧបេក្ខាសហគតំ ទិដ្ឋិគតសម្បយុត្តំ រូបារម្មណំ វា សទ្ទារម្មណំ វា គន្ធារម្មណំ វា រសារម្មណំ វា ផោដ្ឋព្ពារម្មណំ វា ធម្មារម្មណំ វា យំ យំ វា បនារព្ភ, តស្មិំ សមយេ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា តណ្ហា, តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ, ឧបាទានបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

២៨៣. តត្ថ ¶ កតមា អវិជ្ជា? យំ អញ្ញាណំ អទស្សនំ…បេ… អវិជ្ជាលង្គី មោហោ អកុសលមូលំ – អយំ វុច្ចតិ អវិជ្ជា…បេ….

តត្ថ កតមា ផស្សបច្ចយា វេទនា? យំ ចេតសិកំ នេវ សាតំ នាសាតំ ចេតោសម្ផស្សជំ អទុក្ខមសុខំ វេទយិតំ ចេតោសម្ផស្សជា អទុក្ខមសុខា វេទនា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ផស្សបច្ចយា វេទនា’’…បេ… តេន វុច្ចតិ ‘‘ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតី’’តិ.

២៨៤. កតមេ ធម្មា អកុសលា? យស្មិំ សមយេ អកុសលំ ចិត្តំ ឧប្បន្នំ ហោតិ ឧបេក្ខាសហគតំ ទិដ្ឋិគតសម្បយុត្តំ សសង្ខារេន…បេ… ឧបេក្ខាសហគតំ ទិដ្ឋិគតវិប្បយុត្តំ រូបារម្មណំ វា…បេ… ឧបេក្ខាសហគតំ ទិដ្ឋិគតវិប្បយុត្តំ សសង្ខារេន រូបារម្មណំ វា សទ្ទារម្មណំ វា គន្ធារម្មណំ វា រសារម្មណំ វា ផោដ្ឋព្ពារម្មណំ វា ធម្មារម្មណំ វា យំ យំ វា បនារព្ភ, តស្មិំ សមយេ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ ¶ , ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា តណ្ហា ¶ , តណ្ហាបច្ចយា អធិមោក្ខោ, អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

២៨៥. តត្ថ កតមា អវិជ្ជា…បេ… តេន វុច្ចតិ ‘‘ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតី’’តិ.

២៨៦. កតមេ ¶ ធម្មា អកុសលា? យស្មិំ សមយេ អកុសលំ ចិត្តំ ឧប្បន្នំ ហោតិ ទោមនស្សសហគតំ បដិឃសម្បយុត្តំ រូបារម្មណំ វា…បេ… ទោមនស្សសហគតំ បដិឃសម្បយុត្តំ សសង្ខារេន រូបារម្មណំ វា សទ្ទារម្មណំ វា គន្ធារម្មណំ វា រសារម្មណំ វា ផោដ្ឋព្ពារម្មណំ វា ធម្មារម្មណំ វា យំ យំ វា បនារព្ភ, តស្មិំ សមយេ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា បដិឃំ, បដិឃបច្ចយា អធិមោក្ខោ, អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

២៨៧. តត្ថ កតមា អវិជ្ជា? យំ អញ្ញាណំ អទស្សនំ…បេ… អវិជ្ជាលង្គី មោហោ អកុសលមូលំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អវិជ្ជា’’…បេ… អយំ វុច្ចតិ ‘‘ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ’’.

តត្ថ កតមា ផស្សបច្ចយា វេទនា? យំ ¶ ចេតសិកំ អសាតំ ចេតសិកំ ទុក្ខំ ចេតោសម្ផស្សជំ អសាតំ ទុក្ខំ វេទយិតំ ចេតោសម្ផស្សជា អសាតា ទុក្ខា វេទនា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ផស្សបច្ចយា វេទនា’’.

តត្ថ កតមំ វេទនាបច្ចយា បដិឃំ? យោ ចិត្តស្ស អាឃាតោ…បេ… ចណ្ឌិក្កំ អសុរោបោ [អសុលោបោ (ស្យា.)] អនត្តមនតា ចិត្តស្ស – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘វេទនាបច្ចយា បដិឃំ’’ ¶ .

តត្ថ កតមោ បដិឃបច្ចយា អធិមោក្ខោ? យោ ចិត្តស្ស អធិមោក្ខោ អធិមុច្ចនា តទធិមុត្តតា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘បដិឃបច្ចយា អធិមោក្ខោ’’.

តត្ថ ¶ កតមោ អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ? ឋបេត្វា អធិមោក្ខំ, វេទនាក្ខន្ធោ សញ្ញាក្ខន្ធោ សង្ខារក្ខន្ធោ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ’’…បេ… តេន វុច្ចតិ ‘‘ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតី’’តិ.

២៨៨. កតមេ ធម្មា អកុសលា? យស្មិំ សមយេ អកុសលំ ចិត្តំ ឧប្បន្នំ ហោតិ ឧបេក្ខាសហគតំ វិចិកិច្ឆាសម្បយុត្តំ រូបារម្មណំ វា សទ្ទារម្មណំ វា គន្ធារម្មណំ វា រសារម្មណំ វា ផោដ្ឋព្ពារម្មណំ វា ធម្មារម្មណំ វា យំ យំ វា បនារព្ភ ¶ , តស្មិំ សមយេ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា វិចិកិច្ឆា, វិចិកិច្ឆាបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

២៨៩. តត្ថ កតមា អវិជ្ជា? យំ អញ្ញាណំ អទស្សនំ…បេ… អវិជ្ជាលង្គី មោហោ អកុសលមូលំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អវិជ្ជា’’…បេ… អយំ វុច្ចតិ ‘‘ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ’’.

តត្ថ កតមា ផស្សបច្ចយា វេទនា? យំ ចេតសិកំ នេវ សាតំ នាសាតំ ចេតោសម្ផស្សជំ អទុក្ខមសុខំ វេទយិតំ, ចេតោសម្ផស្សជា អទុក្ខមសុខា វេទនា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ផស្សបច្ចយា វេទនា’’.

តត្ថ ¶ កតមា វេទនាបច្ចយា វិចិកិច្ឆា? យា កង្ខា កង្ខាយនា កង្ខាយិតត្តំ វិមតិ វិចិកិច្ឆា ¶ ទ្វេឡ្ហកំ ទ្វិធាបថោ [ទ្វេធាបថោ (សី. ស្យា.)] សំសយោ អនេកំសគ្គាហោ អាសប្បនា បរិសប្បនា អបរិយោគាហណា [អបរិយោគាហនា (សី. ស្យា. ក.)] ឆម្ភិតត្តំ ចិត្តស្ស មនោវិលេខោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘វេទនាបច្ចយា វិចិកិច្ឆា’’.

តត្ថ កតមោ វិចិកិច្ឆាបច្ចយា ភវោ? ឋបេត្វា វិចិកិច្ឆំ, វេទនាក្ខន្ធោ សញ្ញាក្ខន្ធោ សង្ខារក្ខន្ធោ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘វិចិកិច្ឆាបច្ចយា ភវោ’’…បេ… តេន វុច្ចតិ ‘‘ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតី’’តិ.

២៩០. កតមេ ¶ ធម្មា អកុសលា? យស្មិំ សមយេ អកុសលំ ចិត្តំ ឧប្បន្នំ ហោតិ ឧបេក្ខាសហគតំ ឧទ្ធច្ចសម្បយុត្តំ រូបារម្មណំ វា សទ្ទារម្មណំ វា គន្ធារម្មណំ វា រសារម្មណំ វា ផោដ្ឋព្ពារម្មណំ វា ធម្មារម្មណំ វា យំ យំ វា បនារព្ភ, តស្មិំ សមយេ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា ឧទ្ធច្ចំ, ឧទ្ធច្ចបច្ចយា អធិមោក្ខោ, អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

២៩១. តត្ថ ¶ កតមា អវិជ្ជា? យំ អញ្ញាណំ អទស្សនំ…បេ… អវិជ្ជាលង្គី មោហោ អកុសលមូលំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អវិជ្ជា’’…បេ… អយំ វុច្ចតិ ‘‘ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ’’.

តត្ថ កតមា ផស្សបច្ចយា វេទនា? យំ ចេតសិកំ នេវ សាតំ នាសាតំ ចេតោសម្ផស្សជំ អទុក្ខមសុខំ វេទយិតំ ចេតោសម្ផស្សជា អទុក្ខមសុខា វេទនា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ផស្សបច្ចយា វេទនា’’.

តត្ថ កតមំ វេទនាបច្ចយា ឧទ្ធច្ចំ? យំ ចិត្តស្ស ឧទ្ធច្ចំ អវូបសមោ ចេតសោ វិក្ខេបោ ភន្តត្តំ ចិត្តស្ស ¶ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘វេទនាបច្ចយា ឧទ្ធច្ចំ’’.

តត្ថ កតមោ ឧទ្ធច្ចបច្ចយា អធិមោក្ខោ? យោ ¶ ចិត្តស្ស អធិមោក្ខោ អធិមុច្ចនា តទធិមុត្តតា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ឧទ្ធច្ចបច្ចយា អធិមោក្ខោ’’.

តត្ថ កតមោ អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ? ឋបេត្វា អធិមោក្ខំ, វេទនាក្ខន្ធោ សញ្ញាក្ខន្ធោ សង្ខារក្ខន្ធោ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ’’…បេ… តេន វុច្ចតិ ‘‘ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតី’’តិ.

អកុសលនិទ្ទេសោ.

១០. កុសលនិទ្ទេសោ

២៩២. កតមេ ¶ ធម្មា កុសលា? យស្មិំ សមយេ កាមាវចរំ កុសលំ ចិត្តំ ឧប្បន្នំ ហោតិ សោមនស្សសហគតំ ញាណសម្បយុត្តំ រូបារម្មណំ វា សទ្ទារម្មណំ វា គន្ធារម្មណំ វា រសារម្មណំ វា ផោដ្ឋព្ពារម្មណំ វា ធម្មារម្មណំ វា យំ យំ វា បនារព្ភ, តស្មិំ សមយេ កុសលមូលបច្ចយា សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា បសាទោ, បសាទបច្ចយា អធិមោក្ខោ, អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

២៩៣. តត្ថ កតមេ កុសលមូលា? អលោភោ, អទោសោ, អមោហោ.

តត្ថ ¶ កតមោ អលោភោ? យោ អលោភោ អលុព្ភនា អលុព្ភិតត្តំ អសារាគោ អសារជ្ជនា អសារជ្ជិតត្តំ អនភិជ្ឈា អលោភោ កុសលមូលំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អលោភោ’’.

តត្ថ កតមោ អទោសោ? យោ អទោសោ អទុស្សនា អទុស្សិតត្តំ អព្យាបាទោ ¶ អព្យាបជ្ជោ អទោសោ កុសលមូលំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អទោសោ’’.

តត្ថ កតមោ អមោហោ? យា បញ្ញា បជាននា…បេ… អមោហោ ធម្មវិចយោ សម្មាទិដ្ឋិ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អមោហោ’’. ឥមេ វុច្ចន្តិ ‘‘កុសលមូលា’’.

តត្ថ ¶ កតមោ កុសលមូលបច្ចយា សង្ខារោ? យា ចេតនា សញ្ចេតនា សញ្ចេតយិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘កុសលមូលបច្ចយា សង្ខារោ’’.

តត្ថ កតមំ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ…បេ… វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ…បេ… នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ…បេ… ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ…បេ… ផស្សបច្ចយា វេទនា…បេ… អយំ វុច្ចតិ ‘‘ផស្សបច្ចយា វេទនា’’.

តត្ថ ¶ កតមោ វេទនាបច្ចយា បសាទោ? យា សទ្ធា សទ្ទហនា ឱកប្បនា អភិប្បសាទោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘វេទនាបច្ចយា បសាទោ’’.

តត្ថ កតមោ បសាទបច្ចយា អធិមោក្ខោ? យោ ចិត្តស្ស អធិមោក្ខោ អធិមុច្ចនា តទធិមុត្តតា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘បសាទបច្ចយា អធិមោក្ខោ’’.

តត្ថ កតមោ អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ? ឋបេត្វា អធិមោក្ខំ, វេទនាក្ខន្ធោ សញ្ញាក្ខន្ធោ សង្ខារក្ខន្ធោ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ’’…បេ… តេន វុច្ចតិ ‘‘ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតី’’តិ.

២៩៤. កតមេ ធម្មា កុសលា? យស្មិំ សមយេ កាមាវចរំ កុសលំ ចិត្តំ ឧប្បន្នំ ហោតិ សោមនស្សសហគតំ ញាណសម្បយុត្តំ សសង្ខារេន រូបារម្មណំ វា…បេ… សោមនស្សសហគតំ ញាណវិប្បយុត្តំ រូបារម្មណំ វា…បេ… សោមនស្សសហគតំ ញាណវិប្បយុត្តំ សសង្ខារេន រូបារម្មណំ វា សទ្ទារម្មណំ វា គន្ធារម្មណំ វា រសារម្មណំ វា ផោដ្ឋព្ពារម្មណំ វា ធម្មារម្មណំ វា យំ យំ វា បនារព្ភ, តស្មិំ សមយេ កុសលមូលបច្ចយា សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយា ¶ វិញ្ញាណំ ¶ , វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា បសាទោ, បសាទបច្ចយា អធិមោក្ខោ, អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

២៩៥. តត្ថ ¶ កតមេ កុសលមូលា? អលោភោ, អទោសោ.

តត្ថ កតមោ អលោភោ? យោ អលោភោ អលុព្ភនា អលុព្ភិតត្តំ អសារាគោ អសារជ្ជនា អសារជ្ជិតត្តំ អនភិជ្ឈា អលោភោ កុសលមូលំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អលោភោ’’.

តត្ថ កតមោ អទោសោ? យោ អទោសោ អទុស្សនា អទុស្សិតត្តំ អព្យាបាទោ អព្យាបជ្ជោ អទោសោ កុសលមូលំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អទោសោ’’. ឥមេ វុច្ចន្តិ ‘‘កុសលមូលា’’.

តត្ថ ¶ កតមោ កុសលមូលបច្ចយា សង្ខារោ? យា ចេតនា សញ្ចេតនា សញ្ចេតយិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘កុសលមូលបច្ចយា សង្ខារោ’’…បេ… អយំ វុច្ចតិ ‘‘ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ’’.

តត្ថ កតមា ផស្សបច្ចយា វេទនា? យំ ចេតសិកំ សាតំ ចេតសិកំ សុខំ ចេតោសម្ផស្សជំ សាតំ សុខំ វេទយិតំ ចេតោសម្ផស្សជា សាតា សុខា វេទនា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ផស្សបច្ចយា វេទនា’’…បេ… តេន វុច្ចតិ ‘‘ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតី’’តិ.

២៩៦. កតមេ ធម្មា កុសលា? យស្មិំ សមយេ កាមាវចរំ កុសលំ ចិត្តំ ឧប្បន្នំ ហោតិ ឧបេក្ខាសហគតំ ញាណសម្បយុត្តំ រូបារម្មណំ វា…បេ… ឧបេក្ខាសហគតំ ញាណសម្បយុត្តំ សសង្ខារេន រូបារម្មណំ វា សទ្ទារម្មណំ វា គន្ធារម្មណំ វា រសារម្មណំ វា ផោដ្ឋព្ពារម្មណំ វា ធម្មារម្មណំ វា យំ យំ វា បនារព្ភ, តស្មិំ សមយេ កុសលមូលបច្ចយា សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា បសាទោ, បសាទបច្ចយា អធិមោក្ខោ, អធិមោក្ខបច្ចយា ¶ ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

២៩៧. តត្ថ ¶ កតមេ កុសលមូលា? អលោភោ, អទោសោ, អមោហោ – ឥមេ វុច្ចន្តិ ‘‘កុសលមូលា’’.

តត្ថ កតមោ កុសលមូលបច្ចយា សង្ខារោ? យា ចេតនា សញ្ចេតនា សញ្ចេតយិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘កុសលមូលបច្ចយា សង្ខារោ’’…បេ… អយំ វុច្ចតិ – ‘‘ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ’’.

តត្ថ កតមា ផស្សបច្ចយា វេទនា? យំ ចេតសិកំ នេវ សាតំ នាសាតំ ចេតោសម្ផស្សជំ អទុក្ខមសុខំ វេទយិតំ ចេតោសម្ផស្សជា អទុក្ខមសុខា វេទនា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ផស្សបច្ចយា វេទនា’’…បេ… តេន វុច្ចតិ ‘‘ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតី’’តិ.

កតមេ ធម្មា កុសលា? យស្មិំ សមយេ កាមាវចរំ កុសលំ ចិត្តំ ឧប្បន្នំ ហោតិ ឧបេក្ខាសហគតំ ញាណវិប្បយុត្តំ រូបារម្មណំ វា…បេ… ឧបេក្ខាសហគតំ ¶ ញាណវិប្បយុត្តំ សសង្ខារេន រូបារម្មណំ វា សទ្ទារម្មណំ វា គន្ធារម្មណំ វា រសារម្មណំ វា ផោដ្ឋព្ពារម្មណំ វា ធម្មារម្មណំ វា យំ យំ វា បនារព្ភ, តស្មិំ សមយេ កុសលមូលបច្ចយា សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា បសាទោ, បសាទបច្ចយា អធិមោក្ខោ, អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

២៩៩. តត្ថ កតមេ កុសលមូលា? អលោភោ, អទោសោ – ឥមេ វុច្ចន្តិ ¶ ‘‘កុសលមូលា’’.

តត្ថ កតមោ កុសលមូលបច្ចយា សង្ខារោ? យា ចេតនា សញ្ចេតនា សញ្ចេតយិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘កុសលមូលបច្ចយា សង្ខារោ’’…បេ… តេន វុច្ចតិ ‘‘ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតី’’តិ.

៣០០. កតមេ ធម្មា កុសលា? យស្មិំ សមយេ រូបូបបត្តិយា មគ្គំ ភាវេតិ វិវិច្ចេវ កាមេហិ…បេ… បឋមំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ បថវីកសិណំ [បឋវីកសិណំ (សី. ស្យា.)], តស្មិំ សមយេ កុសលមូលបច្ចយា សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយា ¶ វិញ្ញាណំ ¶ , វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា បសាទោ, បសាទបច្ចយា អធិមោក្ខោ, អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

៣០១. តត្ថ កតមេ កុសលមូលា? អលោភោ, អទោសោ, អមោហោ – ឥមេ វុច្ចន្តិ ‘‘កុសលមូលា’’.

តត្ថ កតមោ កុសលមូលបច្ចយា សង្ខារោ? យា ចេតនា សញ្ចេតនា សញ្ចេតយិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘កុសលមូលបច្ចយា សង្ខារោ’’…បេ… តេន វុច្ចតិ ‘‘ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតី’’តិ.

៣០២. កតមេ ¶ ធម្មា កុសលា? យស្មិំ សមយេ អរូបូបបត្តិយា មគ្គំ ភាវេតិ សព្ពសោ អាកិញ្ចញ្ញាយតនំ សមតិក្កម្ម នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនសញ្ញាសហគតំ សុខស្ស ច បហានា…បេ… ចតុត្ថំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ ¶ វិហរតិ, តស្មិំ សមយេ កុសលមូលបច្ចយា សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា បសាទោ, បសាទបច្ចយា អធិមោក្ខោ, អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

៣០៣. តត្ថ កតមេ កុសលមូលា? អលោភោ, អទោសោ, អមោហោ – ឥមេ វុច្ចន្តិ ‘‘កុសលមូលា’’.

តត្ថ កតមោ កុសលមូលបច្ចយា សង្ខារោ? យា ចេតនា សញ្ចេតនា សញ្ចេតយិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘កុសលមូលបច្ចយា សង្ខារោ’’…បេ… អយំ វុច្ចតិ ‘‘ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ’’.

តត្ថ កតមា ផស្សបច្ចយា វេទនា? យំ ចេតសិកំ សាតំ ចេតសិកំ សុខំ ចេតោសម្ផស្សជំ សាតំ សុខំ វេទយិតំ ចេតោសម្ផស្សជា សាតា សុខា វេទនា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ផស្សបច្ចយា វេទនា’’…បេ… តេន វុច្ចតិ ‘‘ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតី’’តិ.

៣០៤. កតមេ ¶ ធម្មា កុសលា? យស្មិំ សមយេ លោកុត្តរំ ឈានំ ភាវេតិ និយ្យានិកំ អបចយគាមិំ ទិដ្ឋិគតានំ បហានាយ បឋមាយ ភូមិយា បត្តិយា វិវិច្ចេវ កាមេហិ…បេ… បឋមំ ឈានំ ¶ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ ទុក្ខបដិបទំ ទន្ធាភិញ្ញំ, តស្មិំ សមយេ កុសលមូលបច្ចយា សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា បសាទោ, បសាទបច្ចយា អធិមោក្ខោ, អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ¶ ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតេសំ ធម្មានំ សមុទយោ ហោតិ.

៣០៥. តត្ថ កតមេ កុសលមូលា? អលោភោ, អទោសោ, អមោហោ.

តត្ថ ¶ កតមោ អលោភោ…បេ… អទោសោ…បេ… អមោហោ? យា បញ្ញា បជាននា…បេ… អមោហោ ធម្មវិចយោ សម្មាទិដ្ឋិ ធម្មវិចយសម្ពោជ្ឈង្គោ មគ្គង្គំ មគ្គបរិយាបន្នំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អមោហោ’’. ឥមេ វុច្ចន្តិ ‘‘កុសលមូលា’’.

តត្ថ កតមោ កុសលមូលបច្ចយា សង្ខារោ? យា ចេតនា សញ្ចេតនា សញ្ចេតយិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘កុសលមូលបច្ចយា សង្ខារោ’’…បេ… អយំ វុច្ចតិ ‘‘ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ’’.

តត្ថ កតមា ផស្សបច្ចយា វេទនា? យំ ចេតសិកំ សាតំ ចេតសិកំ សុខំ ចេតោសម្ផស្សជំ សាតំ សុខំ វេទយិតំ ចេតោសម្ផស្សជា សាតា សុខា វេទនា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ផស្សបច្ចយា វេទនា’’.

តត្ថ កតមោ វេទនាបច្ចយា បសាទោ? យា សទ្ធា សទ្ទហនា ឱកប្បនា អភិប្បសាទោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘វេទនាបច្ចយា បសាទោ’’.

តត្ថ កតមោ បសាទបច្ចយា អធិមោក្ខោ? យោ ចិត្តស្ស អធិមោក្ខោ អធិមុច្ចនា តទធិមុត្តតា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘បសាទបច្ចយា អធិមោក្ខោ’’.

តត្ថ កតមោ អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ? ឋបេត្វា អធិមោក្ខំ, វេទនាក្ខន្ធោ សញ្ញាក្ខន្ធោ សង្ខារក្ខន្ធោ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ’’…បេ… អយំ វុច្ចតិ ‘‘ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ’’.

ឯវមេតេសំ ¶ ធម្មានំ សមុទយោ ហោតីតិ. ឯវមេតេសំ ធម្មានំ សង្គតិ ហោតិ, សមាគមោ ហោតិ, សមោធានំ ហោតិ, បាតុភាវោ ហោតិ. តេន វុច្ចតិ ‘‘ឯវមេតេសំ ធម្មានំ សមុទយោ ហោតី’’តិ.

កុសលនិទ្ទេសោ.

១១. អព្យាកតនិទ្ទេសោ

៣០៦. កតមេ ¶ ¶ ធម្មា អព្យាកតា? យស្មិំ សមយេ កាមាវចរស្ស កុសលស្ស កម្មស្ស កតត្តា ឧបចិតត្តា វិបាកំ ចក្ខុវិញ្ញាណំ ឧប្បន្នំ ហោតិ ឧបេក្ខាសហគតំ រូបារម្មណំ, តស្មិំ សមយេ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

៣០៧. តត្ថ កតមោ សង្ខារោ? យា ចេតនា សញ្ចេតនា សញ្ចេតយិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘សង្ខារោ’’.

តត្ថ កតមំ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ? យំ ចិត្តំ មនោ មានសំ…បេ… តជ្ជាចក្ខុវិញ្ញាណធាតុ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ’’.

តត្ថ កតមំ វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ? វេទនាក្ខន្ធោ ¶ , សញ្ញាក្ខន្ធោ, សង្ខារក្ខន្ធោ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ’’.

តត្ថ កតមំ នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ? យំ ចិត្តំ មនោ មានសំ…បេ… តជ្ជាចក្ខុវិញ្ញាណធាតុ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ’’.

តត្ថ កតមោ ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ? យោ ផស្សោ ផុសនា សម្ផុសនា សម្ផុសិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ’’.

តត្ថ កតមា ផស្សបច្ចយា វេទនា? យំ ចេតសិកំ នេវ សាតំ នាសាតំ ចេតោសម្ផស្សជំ អទុក្ខមសុខំ វេទយិតំ ចេតោសម្ផស្សជា អទុក្ខមសុខា វេទនា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ផស្សបច្ចយា វេទនា’’.

តត្ថ ¶ កតមោ វេទនាបច្ចយា ភវោ? ឋបេត្វា វេទនំ, សញ្ញាក្ខន្ធោ ¶ សង្ខារក្ខន្ធោ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ ¶ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘វេទនាបច្ចយា ភវោ’’…បេ… តេន វុច្ចតិ ‘‘ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតី’’តិ.

៣០៨. តស្មិំ សមយេ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ សង្ខារហេតុកំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ វិញ្ញាណហេតុកំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ នាមហេតុកំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ ឆដ្ឋាយតនហេតុកោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា ផស្សហេតុកា, វេទនាបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

៣០៩. តស្មិំ សមយេ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ សង្ខារសម្បយុត្តំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ វិញ្ញាណសម្បយុត្តំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ នាមសម្បយុត្តំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ ឆដ្ឋាយតនសម្បយុត្តោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា ផស្សសម្បយុត្តា, វេទនាបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

៣១០. តស្មិំ សមយេ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយាបិ សង្ខារោ; វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយាបិ ¶ វិញ្ញាណំ; នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយាបិ នាមំ; ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយាបិ ឆដ្ឋាយតនំ; ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយាបិ ផស្សោ; វេទនាបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ¶ ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

៣១១. កតមេ ធម្មា អព្យាកតា? យស្មិំ សមយេ កាមាវចរស្ស កុសលស្ស កម្មស្ស កតត្តា ឧបចិតត្តា វិបាកំ សោតវិញ្ញាណំ ឧប្បន្នំ ហោតិ ឧបេក្ខាសហគតំ សទ្ទារម្មណំ…បេ… ឃានវិញ្ញាណំ ឧប្បន្នំ ហោតិ ឧបេក្ខាសហគតំ គន្ធារម្មណំ…បេ… ជិវ្ហាវិញ្ញាណំ ឧប្បន្នំ ហោតិ ឧបេក្ខាសហគតំ រសារម្មណំ…បេ… កាយវិញ្ញាណំ ឧប្បន្នំ ហោតិ សុខសហគតំ ផោដ្ឋព្ពារម្មណំ, តស្មិំ សមយេ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

៣១២. តត្ថ ¶ ¶ កតមោ សង្ខារោ? យា ចេតនា សញ្ចេតនា សញ្ចេតយិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘សង្ខារោ’’…បេ… អយំ វុច្ចតិ ‘‘ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ’’.

តត្ថ កតមា ផស្សបច្ចយា វេទនា? យំ កាយិកំ សាតំ កាយិកំ សុខំ កាយសម្ផស្សជំ សាតំ សុខំ វេទយិតំ កាយសម្ផស្សជា សាតា សុខា វេទនា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ផស្សបច្ចយា វេទនា’’.

តត្ថ កតមោ វេទនាបច្ចយា ភវោ? ឋបេត្វា វេទនំ, សញ្ញាក្ខន្ធោ សង្ខារក្ខន្ធោ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘វេទនាបច្ចយា ភវោ’’…បេ… តេន វុច្ចតិ ‘‘ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតី’’តិ.

៣១៣. កតមេ ¶ ធម្មា អព្យាកតា? យស្មិំ សមយេ កាមាវចរស្ស កុសលស្ស កម្មស្ស កតត្តា ឧបចិតត្តា វិបាកា មនោធាតុ ឧប្បន្នា ហោតិ ឧបេក្ខាសហគតា រូបារម្មណា វា សទ្ទារម្មណា វា គន្ធារម្មណា វា រសារម្មណា វា ផោដ្ឋព្ពារម្មណា វា យំ យំ វា បនារព្ភ, តស្មិំ សមយេ សង្ខារបច្ចយា ¶ វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា អធិមោក្ខោ, អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

៣១៤. តត្ថ កតមោ សង្ខារោ? យា ចេតនា សញ្ចេតនា សញ្ចេតយិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘សង្ខារោ’’.

តត្ថ កតមំ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ? យំ ចិត្តំ មនោ មានសំ…បេ… តជ្ជាមនោធាតុ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ’’…បេ… អយំ វុច្ចតិ ‘‘ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ’’.

តត្ថ កតមា ផស្សបច្ចយា វេទនា? យំ ចេតសិកំ នេវ សាតំ នាសាតំ ចេតោសម្ផស្សជំ អទុក្ខមសុខំ ¶ វេទយិតំ ចេតោសម្ផស្សជា អទុក្ខមសុខា វេទនា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ផស្សបច្ចយា វេទនា’’.

តត្ថ កតមោ វេទនាបច្ចយា អធិមោក្ខោ? យោ ចិត្តស្ស អធិមោក្ខោ អធិមុច្ចនា តទធិមុត្តតា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘វេទនាបច្ចយា អធិមោក្ខោ’’.

តត្ថ ¶ កតមោ អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ? ឋបេត្វា អធិមោក្ខំ, វេទនាក្ខន្ធោ សញ្ញាក្ខន្ធោ សង្ខារក្ខន្ធោ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ’’…បេ… តេន វុច្ចតិ ‘‘ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតី’’តិ.

៣១៥. កតមេ ¶ ធម្មា អព្យាកតា? យស្មិំ សមយេ កាមាវចរស្ស កុសលស្ស កម្មស្ស កតត្តា ឧបចិតត្តា វិបាកា មនោវិញ្ញាណធាតុ ឧប្បន្នា ហោតិ សោមនស្សសហគតា រូបារម្មណា វា សទ្ទារម្មណា វា គន្ធារម្មណា វា រសារម្មណា វា ផោដ្ឋព្ពារម្មណា វា ធម្មារម្មណា វា យំ យំ វា បនារព្ភ, តស្មិំ សមយេ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា អធិមោក្ខោ, អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

៣១៦. តត្ថ កតមោ សង្ខារោ? យា ចេតនា សញ្ចេតនា សញ្ចេតយិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘សង្ខារោ’’.

តត្ថ កតមំ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ? យំ ចិត្តំ មនោ មានសំ…បេ… តជ្ជាមនោវិញ្ញាណធាតុ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ’’…បេ… អយំ វុច្ចតិ ‘‘ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ’’.

តត្ថ កតមា ផស្សបច្ចយា វេទនា? យំ ចេតសិកំ សាតំ ចេតសិកំ សុខំ ចេតោសម្ផស្សជំ សាតំ សុខំ វេទយិតំ ចេតោសម្ផស្សជា សាតា សុខា វេទនា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ផស្សបច្ចយា វេទនា’’.

តត្ថ ¶ កតមោ វេទនាបច្ចយា អធិមោក្ខោ? យោ ចិត្តស្ស អធិមោក្ខោ អធិមុច្ចនា តទធិមុត្តតា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘វេទនាបច្ចយា អធិមោក្ខោ’’.

តត្ថ កតមោ អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ? ឋបេត្វា អធិមោក្ខំ, វេទនាក្ខន្ធោ សញ្ញាក្ខន្ធោ សង្ខារក្ខន្ធោ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ’’…បេ… តេន វុច្ចតិ ‘‘ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតី’’តិ.

៣១៧. កតមេ ¶ ¶ ¶ ធម្មា អព្យាកតា? យស្មិំ សមយេ កាមាវចរស្ស កុសលស្ស កម្មស្ស កតត្តា ឧបចិតត្តា វិបាកា មនោវិញ្ញាណធាតុ ឧប្បន្នា ហោតិ ឧបេក្ខាសហគតា រូបារម្មណា វា សទ្ទារម្មណា វា គន្ធារម្មណា វា រសារម្មណា វា ផោដ្ឋព្ពារម្មណា វា ធម្មារម្មណា វា យំ យំ វា បនារព្ភ, តស្មិំ សមយេ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា អធិមោក្ខោ, អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

៣១៨. តត្ថ កតមោ សង្ខារោ? យា ចេតនា សញ្ចេតនា សញ្ចេតយិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘សង្ខារោ’’.

តត្ថ កតមំ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ? យំ ចិត្តំ មនោ មានសំ…បេ… តជ្ជាមនោវិញ្ញាណធាតុ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ’’…បេ… អយំ វុច្ចតិ ‘‘ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ’’.

តត្ថ កតមា ផស្សបច្ចយា វេទនា? យំ ចេតសិកំ នេវ សាតំ នាសាតំ ចេតោសម្ផស្សជំ អទុក្ខមសុខំ វេទយិតំ ចេតោសម្ផស្សជា អទុក្ខមសុខា វេទនា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ផស្សបច្ចយា វេទនា’’.

តត្ថ កតមោ វេទនាបច្ចយា អធិមោក្ខោ? យោ ចិត្តស្ស អធិមោក្ខោ អធិមុច្ចនា តទធិមុត្តតា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘វេទនាបច្ចយា អធិមោក្ខោ’’.

តត្ថ ¶ កតមោ អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ? ឋបេត្វា អធិមោក្ខំ, វេទនាក្ខន្ធោ សញ្ញាក្ខន្ធោ សង្ខារក្ខន្ធោ, វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ’’…បេ… តេន វុច្ចតិ ‘‘ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតី’’តិ.

៣១៩. កតមេ ¶ ធម្មា អព្យាកតា? យស្មិំ សមយេ កាមាវចរស្ស កុសលស្ស កម្មស្ស កតត្តា ឧបចិតត្តា វិបាកា មនោវិញ្ញាណធាតុ ឧប្បន្នា ហោតិ សោមនស្សសហគតា ញាណសម្បយុត្តា…បេ… សោមនស្សសហគតា ញាណសម្បយុត្តា សសង្ខារេន…បេ… សោមនស្សសហគតា ញាណវិប្បយុត្តា…បេ… សោមនស្សសហគតា ញាណវិប្បយុត្តា សសង្ខារេន…បេ… ឧបេក្ខាសហគតា ¶ ញាណសម្បយុត្តា…បេ… ឧបេក្ខាសហគតា ញាណសម្បយុត្តា សសង្ខារេន…បេ… ឧបេក្ខាសហគតា ញាណវិប្បយុត្តា…បេ… ឧបេក្ខាសហគតា ញាណវិប្បយុត្តា សសង្ខារេន រូបារម្មណា វា…បេ… ធម្មារម្មណា វា យំ យំ វា បនារព្ភ, តស្មិំ សមយេ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា បសាទោ, បសាទបច្ចយា អធិមោក្ខោ, អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

៣២០. តត្ថ កតមោ សង្ខារោ? យា ចេតនា សញ្ចេតនា សញ្ចេតយិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘សង្ខារោ’’.

តត្ថ កតមំ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ? យំ ចិត្តំ មនោ មានសំ…បេ… តជ្ជាមនោវិញ្ញាណធាតុ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ’’…បេ… អយំ វុច្ចតិ ‘‘ផស្សបច្ចយា វេទនា’’.

តត្ថ កតមោ វេទនាបច្ចយា បសាទោ? យា ¶ សទ្ធា សទ្ទហនា ឱកប្បនា អភិប្បសាទោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘វេទនាបច្ចយា បសាទោ’’.

តត្ថ កតមោ បសាទបច្ចយា អធិមោក្ខោ ¶ ? យោ ចិត្តស្ស អធិមោក្ខោ អធិមុច្ចនា តទធិមុត្តតា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘បសាទបច្ចយា អធិមោក្ខោ’’.

តត្ថ ¶ កតមោ អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ? ឋបេត្វា អធិមោក្ខំ, វេទនាក្ខន្ធោ សញ្ញាក្ខន្ធោ សង្ខារក្ខន្ធោ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ’’…បេ… តេន វុច្ចតិ ‘‘ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតី’’តិ.

៣២១. កតមេ ធម្មា អព្យាកតា? យស្មិំ សមយេ រូបូបបត្តិយា មគ្គំ ភាវេតិ វិវិច្ចេវ កាមេហិ…បេ… បឋមំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ បថវីកសិណំ, តស្មិំ សមយេ ផស្សោ ហោតិ…បេ… អវិក្ខេបោ ហោតិ – ឥមេ ធម្មា កុសលា.

តស្សេវ រូបាវចរស្ស កុសលស្ស កម្មស្ស កតត្តា ឧបចិតត្តា វិបាកំ វិវិច្ចេវ កាមេហិ…បេ… បឋមំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ បថវីកសិណំ, តស្មិំ សមយេ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ ¶ , ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា បសាទោ, បសាទបច្ចយា អធិមោក្ខោ, អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ ¶ , ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

៣២២. កតមេ ធម្មា អព្យាកតា? យស្មិំ សមយេ អរូបូបបត្តិយា មគ្គំ ភាវេតិ សព្ពសោ អាកិញ្ចញ្ញាយតនំ សមតិក្កម្ម នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនសញ្ញាសហគតំ សុខស្ស ច បហានា…បេ… ចតុត្ថំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ ¶ វិហរតិ, តស្មិំ សមយេ ផស្សោ ហោតិ…បេ… អវិក្ខេបោ ហោតិ – ឥមេ ធម្មា កុសលា.

តស្សេវ អរូបាវចរស្ស កុសលស្ស កម្មស្ស កតត្តា ឧបចិតត្តា វិបាកំ សព្ពសោ អាកិញ្ចញ្ញាយតនំ សមតិក្កម្ម នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនសញ្ញាសហគតំ សុខស្ស ច បហានា…បេ… ចតុត្ថំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ, តស្មិំ សមយេ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា បសាទោ, បសាទបច្ចយា អធិមោក្ខោ, អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

៣២៣. កតមេ ¶ ធម្មា អព្យាកតា? យស្មិំ សមយេ លោកុត្តរំ ឈានំ ភាវេតិ និយ្យានិកំ អបចយគាមិំ ទិដ្ឋិគតានំ បហានាយ បឋមាយ ភូមិយា បត្តិយា វិវិច្ចេវ កាមេហិ…បេ… បឋមំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ ទុក្ខបដិបទំ ទន្ធាភិញ្ញំ, តស្មិំ សមយេ ផស្សោ ហោតិ…បេ… អវិក្ខេបោ ហោតិ – ឥមេ ធម្មា កុសលា.

តស្សេវ លោកុត្តរស្ស កុសលស្ស ឈានស្ស កតត្តា ភាវិតត្តា វិបាកំ វិវិច្ចេវ កាមេហិ…បេ… បឋមំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ ទុក្ខបដិបទំ ទន្ធាភិញ្ញំ, តស្មិំ សមយេ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា បសាទោ, បសាទបច្ចយា អធិមោក្ខោ, អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ ¶ , ភវបច្ចយា ¶ ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតេសំ ធម្មានំ សមុទយោ ហោតិ.

៣២៤. កតមេ ¶ ធម្មា អព្យាកតា? យស្មិំ សមយេ អកុសលស្ស កម្មស្ស កតត្តា ឧបចិតត្តា វិបាកំ ចក្ខុវិញ្ញាណំ ឧប្បន្នំ ហោតិ ឧបេក្ខាសហគតំ រូបារម្មណំ…បេ… សោតវិញ្ញាណំ ឧប្បន្នំ ហោតិ ឧបេក្ខាសហគតំ សទ្ទារម្មណំ…បេ… ឃានវិញ្ញាណំ ឧប្បន្នំ ហោតិ ឧបេក្ខាសហគតំ គន្ធារម្មណំ…បេ… ជិវ្ហាវិញ្ញាណំ ឧប្បន្នំ ហោតិ ឧបេក្ខាសហគតំ រសារម្មណំ…បេ… កាយវិញ្ញាណំ ឧប្បន្នំ ហោតិ ទុក្ខសហគតំ ផោដ្ឋព្ពារម្មណំ, តស្មិំ សមយេ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

៣២៥. តត្ថ កតមោ សង្ខារោ? យា ចេតនា សញ្ចេតនា សញ្ចេតយិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘សង្ខារោ’’.

តត្ថ កតមំ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ? យំ ចិត្តំ មនោ មានសំ…បេ… តជ្ជាកាយវិញ្ញាណធាតុ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ’’…បេ… អយំ វុច្ចតិ ‘‘ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ’’.

តត្ថ ¶ កតមា ផស្សបច្ចយា វេទនា? យំ កាយិកំ អសាតំ កាយិកំ ទុក្ខំ កាយសម្ផស្សជំ អសាតំ ទុក្ខំ វេទយិតំ កាយសម្ផស្សជា អសាតា ទុក្ខា វេទនា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ផស្សបច្ចយា វេទនា’’.

តត្ថ កតមោ វេទនាបច្ចយា ភវោ? ឋបេត្វា ¶ វេទនំ, សញ្ញាក្ខន្ធោ សង្ខារក្ខន្ធោ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘វេទនាបច្ចយា ភវោ’’…បេ… តេន វុច្ចតិ ‘‘ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតី’’តិ.

៣២៦. កតមេ ធម្មា អព្យាកតា? យស្មិំ ¶ សមយេ អកុសលស្ស កម្មស្ស កតត្តា ឧបចិតត្តា វិបាកា មនោធាតុ ឧប្បន្នា ហោតិ ឧបេក្ខាសហគតា រូបារម្មណា វា សទ្ទារម្មណា វា គន្ធារម្មណា វា រសារម្មណា វា ផោដ្ឋព្ពារម្មណា វា យំ យំ វា បនារព្ភ, តស្មិំ សមយេ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា អធិមោក្ខោ, អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

៣២៧. តត្ថ ¶ កតមោ សង្ខារោ? យា ចេតនា សញ្ចេតនា សញ្ចេតយិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ សង្ខារោ.

តត្ថ កតមំ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ? យំ ចិត្តំ មនោ មានសំ…បេ… តជ្ជាមនោធាតុ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ’’…បេ… អយំ វុច្ចតិ ‘‘ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ’’.

តត្ថ កតមា ផស្សបច្ចយា វេទនា? យំ ចេតសិកំ នេវ សាតំ នាសាតំ ចេតោសម្ផស្សជំ អទុក្ខមសុខំ វេទយិតំ ចេតោសម្ផស្សជា អទុក្ខមសុខា វេទនា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ផស្សបច្ចយា វេទនា’’.

តត្ថ កតមោ វេទនាបច្ចយា អធិមោក្ខោ? យោ ចិត្តស្ស អធិមោក្ខោ អធិមុច្ចនា តទធិមុត្តតា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘វេទនាបច្ចយា អធិមោក្ខោ’’.

តត្ថ ¶ កតមោ អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ? ឋបេត្វា អធិមោក្ខំ ¶ , វេទនាក្ខន្ធោ សញ្ញាក្ខន្ធោ សង្ខារក្ខន្ធោ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ’’…បេ… តេន វុច្ចតិ ‘‘ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតី’’តិ.

៣២៨. កតមេ ធម្មា អព្យាកតា? យស្មិំ សមយេ អកុសលស្ស កម្មស្ស កតត្តា ឧបចិតត្តា វិបាកា មនោវិញ្ញាណធាតុ ឧប្បន្នា ហោតិ ឧបេក្ខាសហគតា រូបារម្មណា វា…បេ… ធម្មារម្មណា វា យំ យំ វា បនារព្ភ, តស្មិំ សមយេ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា អធិមោក្ខោ, អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

៣២៩. តត្ថ កតមោ សង្ខារោ? យា ចេតនា សញ្ចេតនា សញ្ចេតយិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘សង្ខារោ’’.

តត្ថ កតមំ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ? យំ ចិត្តំ មនោ មានសំ…បេ… តជ្ជាមនោវិញ្ញាណធាតុ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ’’…បេ… តេន វុច្ចតិ ‘‘ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតី’’តិ.

៣៣០. កតមេ ¶ ¶ ធម្មា អព្យាកតា? យស្មិំ សមយេ មនោធាតុ ឧប្បន្នា ហោតិ កិរិយា នេវ កុសលា នាកុសលា ន ច កម្មវិបាកា ឧបេក្ខាសហគតា រូបារម្មណា វា…បេ… ផោដ្ឋព្ពារម្មណា វា…បេ… មនោវិញ្ញាណធាតុ ឧប្បន្នា ហោតិ កិរិយា ¶ នេវ កុសលា នាកុសលា ន ច កម្មវិបាកា សោមនស្សសហគតា រូបារម្មណា វា…បេ… ធម្មារម្មណា វា…បេ… មនោវិញ្ញាណធាតុ ឧប្បន្នា ហោតិ កិរិយា នេវ កុសលា នាកុសលា ន ច កម្មវិបាកា ឧបេក្ខាសហគតា រូបារម្មណា វា…បេ… ធម្មារម្មណា វា យំ យំ វា បនារព្ភ, តស្មិំ សមយេ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា អធិមោក្ខោ, អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

៣៣១. កតមេ ¶ ធម្មា អព្យាកតា? យស្មិំ សមយេ មនោវិញ្ញាណធាតុ ឧប្បន្នា ហោតិ កិរិយា នេវ កុសលា នាកុសលា ន ច កម្មវិបាកា សោមនស្សសហគតា ញាណសម្បយុត្តា…បេ… សោមនស្សសហគតា ញាណសម្បយុត្តា សសង្ខារេន…បេ… សោមនស្សសហគតា ញាណវិប្បយុត្តា…បេ… សោមនស្សសហគតា ញាណវិប្បយុត្តា សសង្ខារេន…បេ… ឧបេក្ខាសហគតា ញាណសម្បយុត្តា…បេ… ឧបេក្ខាសហគតា ញាណសម្បយុត្តា សសង្ខារេន…បេ… ឧបេក្ខាសហគតា ញាណវិប្បយុត្តា…បេ… ឧបេក្ខាសហគតា ញាណវិប្បយុត្តា សសង្ខារេន រូបារម្មណា វា…បេ… ធម្មារម្មណា វា យំ យំ វា បនារព្ភ, តស្មិំ សមយេ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ¶ ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា បសាទោ, បសាទបច្ចយា អធិមោក្ខោ, អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ¶ ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

៣៣២. កតមេ ធម្មា អព្យាកតា? យស្មិំ សមយេ រូបាវចរំ ឈានំ ភាវេតិ កិរិយំ នេវ កុសលំ នាកុសលំ ន ច កម្មវិបាកំ ទិដ្ឋធម្មសុខវិហារំ វិវិច្ចេវ កាមេហិ…បេ… បឋមំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ បថវីកសិណំ, តស្មិំ សមយេ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា បសាទោ, បសាទបច្ចយា អធិមោក្ខោ, អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ¶ ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

៣៣៣. កតមេ ធម្មា អព្យាកតា? យស្មិំ សមយេ អរូបាវចរំ ឈានំ ភាវេតិ កិរិយំ នេវ កុសលំ នាកុសលំ ន ច កម្មវិបាកំ ទិដ្ឋធម្មសុខវិហារំ សព្ពសោ អាកិញ្ចញ្ញាយតនំ សមតិក្កម្ម នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនសញ្ញាសហគតំ សុខស្ស ច បហានា…បេ… ចតុត្ថំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ, តស្មិំ សមយេ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ ¶ , វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា បសាទោ, បសាទបច្ចយា អធិមោក្ខោ, អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ¶ ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

អព្យាកតនិទ្ទេសោ.

១២. អវិជ្ជាមូលកកុសលនិទ្ទេសោ

៣៣៤. កតមេ ¶ ធម្មា កុសលា? យស្មិំ សមយេ កាមាវចរំ កុសលំ ចិត្តំ ឧប្បន្នំ ហោតិ សោមនស្សសហគតំ ញាណសម្បយុត្តំ រូបារម្មណំ វា…បេ… ធម្មារម្មណំ វា យំ យំ វា បនារព្ភ, តស្មិំ សមយេ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា បសាទោ, បសាទបច្ចយា អធិមោក្ខោ, អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

៣៣៥. តត្ថ កតមោ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ? យា ចេតនា សញ្ចេតនា សញ្ចេតយិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ’’…បេ… អយំ វុច្ចតិ ‘‘ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ’’.

តត្ថ កតមា ផស្សបច្ចយា វេទនា? យំ ចេតសិកំ សាតំ ចេតសិកំ សុខំ ចេតោសម្ផស្សជំ សាតំ សុខំ វេទយិតំ ចេតោសម្ផស្សជា សាតា សុខា វេទនា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ផស្សបច្ចយា វេទនា’’.

តត្ថ ¶ កតមោ វេទនាបច្ចយា បសាទោ? យា សទ្ធា សទ្ទហនា ឱកប្បនា អភិប្បសាទោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘វេទនាបច្ចយា បសាទោ’’.

តត្ថ កតមោ បសាទបច្ចយា អធិមោក្ខោ? យោ ចិត្តស្ស អធិមោក្ខោ អធិមុច្ចនា តទធិមុត្តតា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘បសាទបច្ចយា អធិមោក្ខោ’’.

តត្ថ កតមោ អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ? ឋបេត្វា អធិមោក្ខំ, វេទនាក្ខន្ធោ សញ្ញាក្ខន្ធោ ¶ សង្ខារក្ខន្ធោ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ’’…បេ… តេន វុច្ចតិ ‘‘ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតី’’តិ.

៣៣៦. តស្មិំ សមយេ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា ¶ នាមំ, នាមបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា បសាទោ, បសាទបច្ចយា អធិមោក្ខោ, អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

៣៣៧. តស្មិំ ¶ សមយេ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមរូបំ, នាមរូបបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា បសាទោ, បសាទបច្ចយា អធិមោក្ខោ, អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

៣៣៨. តស្មិំ សមយេ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមរូបំ, នាមរូបបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា បសាទោ, បសាទបច្ចយា អធិមោក្ខោ, អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

៣៣៩. កតមេ ¶ ធម្មា កុសលា? យស្មិំ សមយេ កាមាវចរំ កុសលំ ចិត្តំ ឧប្បន្នំ ហោតិ សោមនស្សសហគតំ ញាណសម្បយុត្តំ សសង្ខារេន…បេ… សោមនស្សសហគតំ ញាណវិប្បយុត្តំ…បេ… សោមនស្សសហគតំ ញាណវិប្បយុត្តំ សសង្ខារេន…បេ… ឧបេក្ខាសហគតំ ញាណសម្បយុត្តំ…បេ… ឧបេក្ខាសហគតំ ញាណសម្បយុត្តំ ¶ សសង្ខារេន…បេ… ឧបេក្ខាសហគតំ ញាណវិប្បយុត្តំ…បេ… ឧបេក្ខាសហគតំ ញាណវិប្បយុត្តំ សសង្ខារេន រូបារម្មណំ វា…បេ… ធម្មារម្មណំ វា យំ យំ វា បនារព្ភ, តស្មិំ សមយេ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា បសាទោ, បសាទបច្ចយា អធិមោក្ខោ, អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

៣៤០. កតមេ ធម្មា កុសលា? យស្មិំ សមយេ រូបូបបត្តិយា មគ្គំ ភាវេតិ វិវិច្ចេវ កាមេហិ ¶ …បេ… បឋមំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ បថវីកសិណំ, តស្មិំ សមយេ អវិជ្ជាបច្ចយា ¶ សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា បសាទោ, បសាទបច្ចយា អធិមោក្ខោ, អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

៣៤១. កតមេ ¶ ធម្មា កុសលា? យស្មិំ សមយេ អរូបូបបត្តិយា មគ្គំ ភាវេតិ សព្ពសោ អាកិញ្ចញ្ញាយតនំ សមតិក្កម្ម នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនសញ្ញាសហគតំ សុខស្ស ច បហានា…បេ… ចតុត្ថំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ, តស្មិំ សមយេ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា បសាទោ, បសាទបច្ចយា អធិមោក្ខោ, អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

៣៤២. កតមេ ធម្មា កុសលា? យស្មិំ សមយេ លោកុត្តរំ ឈានំ ភាវេតិ និយ្យានិកំ អបចយគាមិំ ទិដ្ឋិគតានំ បហានាយ បឋមាយ ភូមិយា បត្តិយា វិវិច្ចេវ កាមេហិ…បេ… បឋមំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ ទុក្ខបដិបទំ ទន្ធាភិញ្ញំ, តស្មិំ សមយេ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា ¶ , វេទនាបច្ចយា បសាទោ, បសាទបច្ចយា អធិមោក្ខោ ¶ , អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតេសំ ធម្មានំ សមុទយោ ហោតិ.

អវិជ្ជាមូលកកុសលនិទ្ទេសោ.

១៣. កុសលមូលកវិបាកនិទ្ទេសោ

៣៤៣. កតមេ ធម្មា អព្យាកតា? យស្មិំ សមយេ កាមាវចរស្ស កុសលស្ស ¶ កម្មស្ស កតត្តា ឧបចិតត្តា វិបាកំ ចក្ខុវិញ្ញាណំ ឧប្បន្នំ ហោតិ ឧបេក្ខាសហគតំ រូបារម្មណំ, តស្មិំ សមយេ ¶ កុសលមូលបច្ចយា សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

៣៤៤. តត្ថ កតមោ កុសលមូលបច្ចយា សង្ខារោ? យា ចេតនា សញ្ចេតនា សញ្ចេតយិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘កុសលមូលបច្ចយា សង្ខារោ’’…បេ… តេន វុច្ចតិ ‘‘ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតី’’តិ.

៣៤៥. កតមេ ធម្មា អព្យាកតា? យស្មិំ សមយេ កាមាវចរស្ស កុសលស្ស កម្មស្ស កតត្តា ឧបចិតត្តា វិបាកំ សោតវិញ្ញាណំ ឧប្បន្នំ ហោតិ ឧបេក្ខាសហគតំ សទ្ទារម្មណំ…បេ… ឃានវិញ្ញាណំ ឧប្បន្នំ ហោតិ ឧបេក្ខាសហគតំ គន្ធារម្មណំ…បេ… ជិវ្ហាវិញ្ញាណំ ឧប្បន្នំ ហោតិ ឧបេក្ខាសហគតំ រសារម្មណំ…បេ… កាយវិញ្ញាណំ ឧប្បន្នំ ហោតិ សុខសហគតំ ផោដ្ឋព្ពារម្មណំ…បេ… មនោធាតុ ឧប្បន្នា ហោតិ ឧបេក្ខាសហគតា រូបារម្មណា វា…បេ… ផោដ្ឋព្ពារម្មណា វា…បេ… មនោវិញ្ញាណធាតុ ឧប្បន្នា ហោតិ សោមនស្សសហគតា រូបារម្មណា វា…បេ… ធម្មារម្មណា វា…បេ… មនោវិញ្ញាណធាតុ ឧប្បន្នា ហោតិ ឧបេក្ខាសហគតា ¶ រូបារម្មណា វា…បេ… ធម្មារម្មណា វា យំ យំ វា បនារព្ភ, តស្មិំ សមយេ កុសលមូលបច្ចយា សង្ខារោ ¶ , សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា ¶ , វេទនាបច្ចយា អធិមោក្ខោ, អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

៣៤៦. កតមេ ធម្មា អព្យាកតា? យស្មិំ សមយេ កាមាវចរស្ស កុសលស្ស កម្មស្ស កតត្តា ឧបចិតត្តា វិបាកា មនោវិញ្ញាណធាតុ ឧប្បន្នា ហោតិ សោមនស្សសហគតា ញាណសម្បយុត្តា…បេ… សោមនស្សសហគតា ញាណសម្បយុត្តា សសង្ខារេន…បេ… សោមនស្សសហគតា ញាណវិប្បយុត្តា…បេ… សោមនស្សសហគតា ញាណវិប្បយុត្តា សសង្ខារេន…បេ… ឧបេក្ខាសហគតា ញាណសម្បយុត្តា…បេ… ឧបេក្ខាសហគតា ញាណសម្បយុត្តា សសង្ខារេន…បេ… ឧបេក្ខាសហគតា ញាណវិប្បយុត្តា…បេ… ឧបេក្ខាសហគតា ញាណវិប្បយុត្តា សសង្ខារេន រូបារម្មណា វា…បេ… ធម្មារម្មណា ¶ វា យំ យំ វា បនារព្ភ, តស្មិំ សមយេ កុសលមូលបច្ចយា សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា បសាទោ, បសាទបច្ចយា អធិមោក្ខោ, អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

៣៤៧. កតមេ ¶ ធម្មា អព្យាកតា? យស្មិំ សមយេ រូបូបបត្តិយា មគ្គំ ភាវេតិ វិវិច្ចេវ កាមេហិ…បេ… បឋមំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ បថវីកសិណំ, តស្មិំ សមយេ ផស្សោ ហោតិ…បេ… អវិក្ខេបោ ហោតិ – ឥមេ ធម្មា កុសលា.

តស្សេវ រូបាវចរស្ស កុសលស្ស កម្មស្ស កតត្តា ឧបចិតត្តា វិបាកំ វិវិច្ចេវ កាមេហិ…បេ… បឋមំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ បថវីកសិណំ, តស្មិំ សមយេ កុសលមូលបច្ចយា សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា បសាទោ, បសាទបច្ចយា អធិមោក្ខោ, អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ ¶ . ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

៣៤៨. កតមេ ¶ ធម្មា អព្យាកតា? យស្មិំ សមយេ អរូបូបបត្តិយា មគ្គំ ភាវេតិ សព្ពសោ អាកិញ្ចញ្ញាយតនំ សមតិក្កម្ម នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនសញ្ញាសហគតំ សុខស្ស ច បហានា…បេ… ចតុត្ថំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ, តស្មិំ សមយេ ផស្សោ ហោតិ…បេ… អវិក្ខេបោ ហោតិ – ឥមេ ធម្មា កុសលា.

តស្សេវ អរូបាវចរស្ស កុសលស្ស កម្មស្ស កតត្តា ឧបចិតត្តា វិបាកំ សព្ពសោ អាកិញ្ចញ្ញាយតនំ សមតិក្កម្ម នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនសញ្ញាសហគតំ សុខស្ស ច បហានា…បេ… ចតុត្ថំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ, តស្មិំ សមយេ កុសលមូលបច្ចយា សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ ¶ , ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា បសាទោ, បសាទបច្ចយា អធិមោក្ខោ, អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ ¶ , ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

៣៤៩. កតមេ ធម្មា អព្យាកតា? យស្មិំ សមយេ លោកុត្តរំ ឈានំ ភាវេតិ និយ្យានិកំ អបចយគាមិំ ទិដ្ឋិគតានំ បហានាយ បឋមាយ ភូមិយា បត្តិយា វិវិច្ចេវ កាមេហិ…បេ… បឋមំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ ទុក្ខបដិបទំ ទន្ធាភិញ្ញំ, តស្មិំ សមយេ ផស្សោ ហោតិ…បេ… អវិក្ខេបោ ហោតិ – ឥមេ ធម្មា កុសលា.

តស្សេវ លោកុត្តរស្ស កុសលស្ស ឈានស្ស កតត្តា ភាវិតត្តា វិបាកំ វិវិច្ចេវ កាមេហិ…បេ… បឋមំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ ទុក្ខបដិបទំ ទន្ធាភិញ្ញំ សុញ្ញតំ, តស្មិំ សមយេ កុសលមូលបច្ចយា សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា បសាទោ, បសាទបច្ចយា អធិមោក្ខោ, អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតេសំ ធម្មានំ សមុទយោ ហោតិ.

កុសលមូលកវិបាកនិទ្ទេសោ.

១៤. អកុសលមូលកវិបាកនិទ្ទេសោ

៣៥០. កតមេ ¶ ¶ ធម្មា អព្យាកតា? យស្មិំ សមយេ អកុសលស្ស កម្មស្ស កតត្តា ឧបចិតត្តា វិបាកំ ចក្ខុវិញ្ញាណំ ឧប្បន្នំ ហោតិ ឧបេក្ខាសហគតំ រូបារម្មណំ, តស្មិំ សមយេ អកុសលមូលបច្ចយា សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយា ¶ វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

៣៥១. តត្ថ កតមោ អកុសលមូលបច្ចយា សង្ខារោ? យា ចេតនា សញ្ចេតនា សញ្ចេតយិតត្តំ ¶ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អកុសលមូលបច្ចយា សង្ខារោ’’…បេ… តេន វុច្ចតិ ‘‘ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតី’’តិ.

៣៥២. កតមេ ធម្មា អព្យាកតា? យស្មិំ សមយេ អកុសលស្ស កម្មស្ស កតត្តា ឧបចិតត្តា វិបាកំ សោតវិញ្ញាណំ ឧប្បន្នំ ហោតិ ឧបេក្ខាសហគតំ សទ្ទារម្មណំ…បេ… ឃានវិញ្ញាណំ ឧប្បន្នំ ហោតិ ឧបេក្ខាសហគតំ គន្ធារម្មណំ…បេ… ជិវ្ហាវិញ្ញាណំ ឧប្បន្នំ ហោតិ ឧបេក្ខាសហគតំ រសារម្មណំ…បេ… កាយវិញ្ញាណំ ឧប្បន្នំ ហោតិ ទុក្ខសហគតំ ផោដ្ឋព្ពារម្មណំ…បេ… មនោធាតុ ឧប្បន្នា ហោតិ ឧបេក្ខាសហគតា រូបារម្មណា វា…បេ… ផោដ្ឋព្ពារម្មណា វា យំ យំ វា បនារព្ភ, តស្មិំ សមយេ អកុសលមូលបច្ចយា សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា អធិមោក្ខោ, អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ¶ ហោតិ.

៣៥៣. កតមេ ធម្មា អព្យាកតា? យស្មិំ សមយេ អកុសលស្ស កម្មស្ស កតត្តា ឧបចិតត្តា វិបាកា មនោវិញ្ញាណធាតុ ឧប្បន្នា ហោតិ ឧបេក្ខាសហគតា រូបារម្មណា វា…បេ… ធម្មារម្មណា វា យំ យំ វា បនារព្ភ, តស្មិំ សមយេ អកុសលមូលបច្ចយា សង្ខារោ, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ, នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ, ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ ¶ , ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា អធិមោក្ខោ, អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ ¶ , ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ.

៣៥៤. តត្ថ កតមោ អកុសលមូលបច្ចយា សង្ខារោ? យា ចេតនា សញ្ចេតនា សញ្ចេតយិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អកុសលមូលបច្ចយា សង្ខារោ’’.

តត្ថ កតមំ សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ? យំ ចិត្តំ មនោ មានសំ…បេ… តជ្ជាមនោវិញ្ញាណធាតុ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ’’.

តត្ថ ¶ កតមំ វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ? វេទនាក្ខន្ធោ, សញ្ញាក្ខន្ធោ, សង្ខារក្ខន្ធោ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘វិញ្ញាណបច្ចយា នាមំ’’.

តត្ថ កតមំ នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ? យំ ចិត្តំ មនោ មានសំ…បេ… តជ្ជាមនោវិញ្ញាណធាតុ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘នាមបច្ចយា ឆដ្ឋាយតនំ’’.

តត្ថ ¶ កតមោ ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ? យោ ផស្សោ ផុសនា សម្ផុសនា សម្ផុសិតត្តំ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ឆដ្ឋាយតនបច្ចយា ផស្សោ’’.

តត្ថ កតមា ផស្សបច្ចយា វេទនា? យំ ចេតសិកំ នេវ សាតំ នាសាតំ ចេតោសម្ផស្សជំ អទុក្ខមសុខំ វេទយិតំ ចេតោសម្ផស្សជា អទុក្ខមសុខា វេទនា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ផស្សបច្ចយា វេទនា’’.

តត្ថ កតមោ វេទនាបច្ចយា អធិមោក្ខោ? យោ ចិត្តស្ស អធិមោក្ខោ អធិមុច្ចនា តទធិមុត្តតា – អយំ វុច្ចតិ ‘‘វេទនាបច្ចយា អធិមោក្ខោ’’.

តត្ថ កតមោ អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ? ឋបេត្វា អធិមោក្ខំ, វេទនាក្ខន្ធោ សញ្ញាក្ខន្ធោ សង្ខារក្ខន្ធោ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អធិមោក្ខបច្ចយា ភវោ’’.

តត្ថ កតមា ភវបច្ចយា ជាតិ? យា តេសំ តេសំ ធម្មានំ ជាតិ សញ្ជាតិ និព្ពត្តិ អភិនិព្ពត្តិ បាតុភាវោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘ភវបច្ចយា ជាតិ’’.

តត្ថ កតមំ ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ? អត្ថិ ជរា, អត្ថិ មរណំ. តត្ថ កតមា ជរា? យា តេសំ តេសំ ធម្មានំ ជរា ជីរណតា អាយុនោ សំហានិ ¶ – អយំ វុច្ចតិ ជរា. តត្ថ កតមំ មរណំ? យោ តេសំ តេសំ ធម្មានំ ខយោ វយោ ភេទោ បរិភេទោ អនិច្ចតា អន្តរធានំ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘មរណំ’’. ឥតិ អយញ្ច ជរា, ឥទញ្ច មរណំ. ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ’’.

ឯវមេតស្ស ¶ កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតីតិ. ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សង្គតិ ហោតិ, សមាគមោ ហោតិ, សមោធានំ ¶ ហោតិ, បាតុភាវោ ហោតិ. តេន ¶ វុច្ចតិ ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតី’’តិ.

អកុសលមូលកវិបាកនិទ្ទេសោ.

អភិធម្មភាជនីយំ.

បដិច្ចសមុប្បាទវិភង្គោ [បច្ចយាការវិភង្គោ (សី. ស្យា.)] និដ្ឋិតោ.

៧. សតិបដ្ឋានវិភង្គោ

១. សុត្តន្តភាជនីយំ

៣៥៥. ចត្តារោ ¶ ¶ ¶ សតិបដ្ឋានា – ឥធ ភិក្ខុ អជ្ឈត្តំ កាយេ កាយានុបស្សី វិហរតិ ពហិទ្ធា កាយេ កាយានុបស្សី វិហរតិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធា កាយេ កាយានុបស្សី វិហរតិ អាតាបី សម្បជានោ សតិមា វិនេយ្យ លោកេ អភិជ្ឈាទោមនស្សំ, អជ្ឈត្តំ វេទនាសុ វេទនានុបស្សី វិហរតិ ពហិទ្ធា វេទនាសុ វេទនានុបស្សី វិហរតិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធា វេទនាសុ វេទនានុបស្សី វិហរតិ អាតាបី សម្បជានោ សតិមា វិនេយ្យ លោកេ អភិជ្ឈាទោមនស្សំ, អជ្ឈត្តំ ចិត្តេ ចិត្តានុបស្សី វិហរតិ ពហិទ្ធា ចិត្តេ ចិត្តានុបស្សី វិហរតិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធា ចិត្តេ ចិត្តានុបស្សី វិហរតិ អាតាបី សម្បជានោ សតិមា វិនេយ្យ លោកេ អភិជ្ឈាទោមនស្សំ, អជ្ឈត្តំ ធម្មេសុ ធម្មានុបស្សី វិហរតិ ពហិទ្ធា ធម្មេសុ ធម្មានុបស្សី វិហរតិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធា ធម្មេសុ ធម្មានុបស្សី វិហរតិ អាតាបី សម្បជានោ សតិមា វិនេយ្យ លោកេ អភិជ្ឈាទោមនស្សំ.

១. កាយានុបស្សនានិទ្ទេសោ

៣៥៦. កថញ្ច ¶ ភិក្ខុ អជ្ឈត្តំ កាយេ កាយានុបស្សី វិហរតិ? ឥធ ភិក្ខុ អជ្ឈត្តំ កាយំ ឧទ្ធំ បាទតលា អធោ កេសមត្ថកា តចបរិយន្តំ បូរំ នានប្បការស្ស អសុចិនោ បច្ចវេក្ខតិ – ‘‘អត្ថិ ឥមស្មិំ កាយេ កេសា លោមា នខា ទន្តា តចោ មំសំ ន្ហារុ [នហារុ (សី.)] អដ្ឋិ អដ្ឋិមិញ្ជំ [អដ្ឋិមិញ្ជា (សី.)] វក្កំ ហទយំ យកនំ កិលោមកំ បិហកំ បប្ផាសំ អន្តំ អន្តគុណំ ឧទរិយំ ករីសំ បិត្តំ សេម្ហំ បុព្ពោ លោហិតំ សេទោ មេទោ អស្សុ វសា ខេឡោ សិង្ឃាណិកា លសិកា មុត្ត’’ន្តិ. សោ តំ និមិត្តំ អាសេវតិ ភាវេតិ ពហុលីករោតិ ស្វាវត្ថិតំ វវត្ថបេតិ. សោ ¶ តំ និមិត្តំ អាសេវិត្វា ភាវេត្វា ពហុលីករិត្វា ស្វាវត្ថិតំ វវត្ថបេត្វា ពហិទ្ធា កាយេ ចិត្តំ ឧបសំហរតិ.

កថញ្ច ¶ ភិក្ខុ ពហិទ្ធា កាយេ កាយានុបស្សី វិហរតិ? ឥធ ភិក្ខុ ពហិទ្ធា កាយំ ឧទ្ធំ បាទតលា អធោ កេសមត្ថកា តចបរិយន្តំ បូរំ នានប្បការស្ស អសុចិនោ បច្ចវេក្ខតិ – ‘‘អត្ថិស្ស កាយេ កេសា លោមា ¶ នខា ទន្តា តចោ មំសំ ន្ហារុ អដ្ឋិ អដ្ឋិមិញ្ជំ វក្កំ ហទយំ យកនំ កិលោមកំ បិហកំ បប្ផាសំ អន្តំ អន្តគុណំ ឧទរិយំ ករីសំ បិត្តំ សេម្ហំ បុព្ពោ លោហិតំ សេទោ មេទោ អស្សុ វសា ខេឡោ សិង្ឃាណិកា លសិកា មុត្ត’’ន្តិ. សោ តំ និមិត្តំ អាសេវតិ ភាវេតិ ពហុលីករោតិ ស្វាវត្ថិតំ វវត្ថបេតិ. សោ តំ និមិត្តំ អាសេវិត្វា ភាវេត្វា ពហុលីករិត្វា ស្វាវត្ថិតំ វវត្ថបេត្វា អជ្ឈត្តពហិទ្ធា កាយេ ចិត្តំ ឧបសំហរតិ.

កថញ្ច ¶ ភិក្ខុ អជ្ឈត្តពហិទ្ធា កាយេ កាយានុបស្សី វិហរតិ? ឥធ ភិក្ខុ អជ្ឈត្តពហិទ្ធា កាយំ ឧទ្ធំ បាទតលា អធោ កេសមត្ថកា តចបរិយន្តំ បូរំ នានប្បការស្ស អសុចិនោ បច្ចវេក្ខតិ – ‘‘អត្ថិ ឥមស្មិំ កាយេ កេសា លោមា នខា ទន្តា តចោ មំសំ ន្ហារុ អដ្ឋិ អដ្ឋិមិញ្ជំ វក្កំ ហទយំ យកនំ កិលោមកំ បិហកំ បប្ផាសំ អន្តំ អន្តគុណំ ឧទរិយំ ករីសំ បិត្តំ សេម្ហំ បុព្ពោ លោហិតំ សេទោ មេទោ អស្សុ វសា ខេឡោ សិង្ឃាណិកា លសិកា មុត្ត’’ន្តិ. ឯវំ ភិក្ខុ អជ្ឈត្តពហិទ្ធា កាយេ កាយានុបស្សី វិហរតិ អាតាបី សម្បជានោ សតិមា វិនេយ្យ លោកេ អភិជ្ឈាទោមនស្សំ.

៣៥៧. អនុបស្សីតិ. តត្ថ កតមា អនុបស្សនា? យា បញ្ញា បជាននា…បេ… អមោហោ ធម្មវិចយោ សម្មាទិដ្ឋិ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អនុបស្សនា’’. ឥមាយ អនុបស្សនាយ ឧបេតោ ហោតិ សមុបេតោ ឧបាគតោ សមុបាគតោ ឧបបន្នោ សម្បន្នោ សមន្នាគតោ. តេន វុច្ចតិ ‘‘អនុបស្សី’’តិ.

៣៥៨. វិហរតីតិ. ឥរិយតិ វត្តតិ បាលេតិ យបេតិ យាបេតិ ចរតិ វិហរតិ. តេន វុច្ចតិ ‘‘វិហរតី’’តិ.

៣៥៩. អាតាបីតិ. តត្ថ កតមោ អាតាបោ [កតមំ អាតាបំ (សព្ពត្ថ)]? យោ ចេតសិកោ វីរិយារម្ភោ…បេ… សម្មាវាយាមោ ¶ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អាតាបោ’’. ឥមិនា អាតាបេន ឧបេតោ ហោតិ សមុបេតោ ឧបាគតោ សមុបាគតោ ឧបបន្នោ សម្បន្នោ សមន្នាគតោ. តេន វុច្ចតិ ‘‘អាតាបី’’តិ.

៣៦០. សម្បជានោតិ ¶ ¶ . តត្ថ កតមំ សម្បជញ្ញំ? យា បញ្ញា បជាននា…បេ… អមោហោ ធម្មវិចយោ សម្មាទិដ្ឋិ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘សម្បជញ្ញំ’’. ឥមិនា សម្បជញ្ញេន ឧបេតោ ហោតិ សមុបេតោ ឧបាគតោ សមុបាគតោ ឧបបន្នោ ¶ សម្បន្នោ សមន្នាគតោ. តេន វុច្ចតិ ‘‘សម្បជានោ’’តិ.

៣៦១. សតិមាតិ. តត្ថ កតមា សតិ? យា សតិ អនុស្សតិ…បេ… សម្មាសតិ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘សតិ’’. ឥមាយ សតិយា ឧបេតោ ហោតិ សមុបេតោ ឧបាគតោ សមុបាគតោ ឧបបន្នោ សម្បន្នោ សមន្នាគតោ. តេន វុច្ចតិ ‘‘សតិមា’’តិ.

៣៦២. វិនេយ្យ លោកេ អភិជ្ឈាទោមនស្សន្តិ. តត្ថ កតមោ លោកោ? ស្វេវ កាយោ លោកោ. បញ្ចបិ ឧបាទានក្ខន្ធា លោកោ. អយំ វុច្ចតិ ‘‘លោកោ’’. តត្ថ កតមា អភិជ្ឈា? យោ រាគោ សារាគោ…បេ… ចិត្តស្ស សារាគោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អភិជ្ឈា’’. តត្ថ កតមំ ទោមនស្សំ? យំ ចេតសិកំ អសាតំ ចេតសិកំ ទុក្ខំ ចេតោសម្ផស្សជំ អសាតំ ទុក្ខំ វេទយិតំ ចេតោសម្ផស្សជា អសាតា ទុក្ខា វេទនា – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘ទោមនស្សំ’’. ឥតិ អយញ្ច អភិជ្ឈា ឥទញ្ច ទោមនស្សំ ឥមម្ហិ លោកេ វិនីតា ហោន្តិ បដិវិនីតា សន្តា សមិតា វូបសន្តា អត្ថង្គតា អព្ភត្ថង្គតា អប្បិតា ព្យប្បិតា សោសិតា វិសោសិតា ព្យន្តីកតា. តេន វុច្ចតិ ‘‘វិនេយ្យ លោកេ អភិជ្ឈាទោមនស្ស’’ន្តិ.

កាយានុបស្សនានិទ្ទេសោ.

២. វេទនានុបស្សនានិទ្ទេសោ

៣៦៣. កថញ្ច ¶ ភិក្ខុ អជ្ឈត្តំ វេទនាសុ វេទនានុបស្សី វិហរតិ? ឥធ ភិក្ខុ សុខំ វេទនំ ¶ វេទយមានោ ‘‘សុខំ វេទនំ វេទយាមី’’តិ បជានាតិ, ទុក្ខំ វេទនំ វេទយមានោ ‘‘ទុក្ខំ វេទនំ វេទយាមី’’តិ បជានាតិ, អទុក្ខមសុខំ វេទនំ វេទយមានោ ‘‘អទុក្ខមសុខំ វេទនំ វេទយាមី’’តិ បជានាតិ, សាមិសំ វា សុខំ វេទនំ វេទយមានោ ‘‘សាមិសំ សុខំ វេទនំ វេទយាមី’’តិ បជានាតិ, និរាមិសំ វា សុខំ វេទនំ វេទយមានោ ‘‘និរាមិសំ សុខំ វេទនំ វេទយាមី’’តិ បជានាតិ, សាមិសំ វា ទុក្ខំ វេទនំ វេទយមានោ ‘‘សាមិសំ ទុក្ខំ ¶ វេទនំ វេទយាមី’’តិ បជានាតិ, និរាមិសំ វា ទុក្ខំ វេទនំ វេទយមានោ ‘‘និរាមិសំ ទុក្ខំ វេទនំ វេទយាមី’’តិ បជានាតិ, សាមិសំ វា អទុក្ខមសុខំ វេទនំ វេទយមានោ ‘‘សាមិសំ អទុក្ខមសុខំ វេទនំ វេទយាមី’’តិ បជានាតិ, និរាមិសំ វា អទុក្ខមសុខំ វេទនំ វេទយមានោ ‘‘និរាមិសំ អទុក្ខមសុខំ វេទនំ វេទយាមី’’តិ ¶ បជានាតិ. សោ តំ និមិត្តំ អាសេវតិ ភាវេតិ ពហុលីករោតិ ស្វាវត្ថិតំ វវត្ថបេតិ. សោ តំ និមិត្តំ អាសេវិត្វា ភាវេត្វា ពហុលីករិត្វា ស្វាវត្ថិតំ វវត្ថបេត្វា ពហិទ្ធា វេទនាសុ ចិត្តំ ឧបសំហរតិ.

កថញ្ច ភិក្ខុ ពហិទ្ធា វេទនាសុ វេទនានុបស្សី វិហរតិ? ឥធ ភិក្ខុ សុខំ វេទនំ វេទយមានំ ‘‘សុខំ វេទនំ វេទយតី’’តិ បជានាតិ, ទុក្ខំ វេទនំ វេទយមានំ ‘‘ទុក្ខំ វេទនំ វេទយតី’’តិ បជានាតិ, អទុក្ខមសុខំ វេទនំ វេទយមានំ ‘‘អទុក្ខមសុខំ វេទនំ វេទយតី’’តិ បជានាតិ, សាមិសំ ¶ វា សុខំ វេទនំ វេទយមានំ ‘‘សាមិសំ សុខំ វេទនំ វេទយតី’’តិ បជានាតិ, និរាមិសំ វា សុខំ វេទនំ វេទយមានំ ‘‘និរាមិសំ សុខំ វេទនំ វេទយតី’’តិ បជានាតិ, សាមិសំ វា ទុក្ខំ វេទនំ វេទយមានំ ‘‘សាមិសំ ទុក្ខំ វេទនំ វេទយតី’’តិ បជានាតិ, និរាមិសំ វា ទុក្ខំ វេទនំ វេទយមានំ ‘‘និរាមិសំ ទុក្ខំ វេទនំ វេទយតី’’តិ បជានាតិ, សាមិសំ វា អទុក្ខមសុខំ វេទនំ វេទយមានំ ‘‘សាមិសំ អទុក្ខមសុខំ វេទនំ វេទយតី’’តិ បជានាតិ, និរាមិសំ វា អទុក្ខមសុខំ វេទនំ វេទយមានំ ‘‘និរាមិសំ អទុក្ខមសុខំ វេទនំ វេទយតី’’តិ បជានាតិ. សោ តំ និមិត្តំ អាសេវតិ ភាវេតិ ពហុលីករោតិ ស្វាវត្ថិតំ វវត្ថបេតិ. សោ តំ និមិត្តំ អាសេវិត្វា ភាវេត្វា ពហុលីករិត្វា ស្វាវត្ថិតំ វវត្ថបេត្វា អជ្ឈត្តពហិទ្ធា វេទនាសុ ចិត្តំ ឧបសំហរតិ.

កថញ្ច ភិក្ខុ អជ្ឈត្តពហិទ្ធា វេទនាសុ វេទនានុបស្សី វិហរតិ? ឥធ ភិក្ខុ សុខំ វេទនំ ‘‘សុខា វេទនា’’តិ បជានាតិ, ទុក្ខំ វេទនំ ‘‘ទុក្ខា វេទនា’’តិ បជានាតិ, អទុក្ខមសុខំ វេទនំ ‘‘អទុក្ខមសុខា វេទនា’’តិ បជានាតិ, សាមិសំ វា សុខំ វេទនំ ‘‘សាមិសា ¶ សុខា វេទនា’’តិ បជានាតិ, និរាមិសំ វា សុខំ វេទនំ ‘‘និរាមិសា សុខា វេទនា’’តិ បជានាតិ, សាមិសំ វា ទុក្ខំ វេទនំ ‘‘សាមិសា ទុក្ខា វេទនា’’តិ បជានាតិ, និរាមិសំ វា ទុក្ខំ វេទនំ ‘‘និរាមិសា ទុក្ខា វេទនា’’តិ បជានាតិ, សាមិសំ វា អទុក្ខមសុខំ វេទនំ ‘‘សាមិសា អទុក្ខមសុខា វេទនា’’តិ បជានាតិ, និរាមិសំ វា អទុក្ខមសុខំ វេទនំ ¶ ‘‘និរាមិសា អទុក្ខមសុខា វេទនា’’តិ បជានាតិ. ឯវំ ភិក្ខុ អជ្ឈត្តពហិទ្ធា វេទនាសុ វេទនានុបស្សី វិហរតិ អាតាបី សម្បជានោ សតិមា វិនេយ្យ លោកេ អភិជ្ឈាទោមនស្សំ.

៣៦៤. អនុបស្សីតិ ¶ …បេ… វិហរតីតិ…បេ… អាតាបីតិ…បេ… សម្បជានោតិ…បេ… ¶ សតិមាតិ…បេ… វិនេយ្យ លោកេ អភិជ្ឈាទោមនស្សន្តិ. តត្ថ កតមោ លោកោ? សាយេវ វេទនា លោកោ. បញ្ចបិ ឧបាទានក្ខន្ធា លោកោ. អយំ វុច្ចតិ ‘‘លោកោ’’. តត្ថ កតមា អភិជ្ឈា? យោ រាគោ សារាគោ…បេ… ចិត្តស្ស សារាគោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អភិជ្ឈា’’. តត្ថ កតមំ ទោមនស្សំ? យំ ចេតសិកំ អសាតំ ចេតសិកំ ទុក្ខំ ចេតោសម្ផស្សជំ អសាតំ ទុក្ខំ វេទយិតំ ចេតោសម្ផស្សជា អសាតា ទុក្ខា វេទនា – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘ទោមនស្សំ’’. ឥតិ អយញ្ច អភិជ្ឈា ឥទញ្ច ទោមនស្សំ ឥមម្ហិ លោកេ វិនីតា ហោន្តិ បដិវិនីតា សន្តា សមិតា វូបសន្តា អត្ថង្គតា អព្ភត្ថង្គតា អប្បិតា ព្យប្បិតា សោសិតា វិសោសិតា ព្យន្តីកតា. តេន វុច្ចតិ ‘‘វិនេយ្យ លោកេ អភិជ្ឈាទោមនស្ស’’ន្តិ.

វេទនានុបស្សនានិទ្ទេសោ.

៣. ចិត្តានុបស្សនានិទ្ទេសោ

៣៦៥. កថញ្ច ភិក្ខុ អជ្ឈត្តំ ចិត្តេ ចិត្តានុបស្សី វិហរតិ? ឥធ ភិក្ខុ សរាគំ វា ចិត្តំ ‘‘សរាគំ មេ ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ, វីតរាគំ វា ចិត្តំ ‘‘វីតរាគំ មេ ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ, សទោសំ វា ចិត្តំ ‘‘សទោសំ មេ ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ, វីតទោសំ វា ចិត្តំ ‘‘វីតទោសំ មេ ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ, សមោហំ វា ចិត្តំ ‘‘សមោហំ មេ ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ, វីតមោហំ ¶ វា ចិត្តំ ‘‘វីតមោហំ មេ ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ, សំខិត្តំ វា ចិត្តំ ‘‘សំខិត្តំ មេ ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ, វិក្ខិត្តំ វា ចិត្តំ ‘‘វិក្ខិត្តំ មេ ចិត្ត’’ន្តិ ¶ បជានាតិ, មហគ្គតំ វា ចិត្តំ ‘‘មហគ្គតំ មេ ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ, អមហគ្គតំ វា ចិត្តំ ‘‘អមហគ្គតំ មេ ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ, សឧត្តរំ វា ចិត្តំ ‘‘សឧត្តរំ មេ ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ, អនុត្តរំ វា ចិត្តំ ‘‘អនុត្តរំ មេ ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ, សមាហិតំ វា ចិត្តំ ‘‘សមាហិតំ មេ ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ, អសមាហិតំ ¶ វា ចិត្តំ ‘‘អសមាហិតំ មេ ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ, វិមុត្តំ វា ចិត្តំ ‘‘វិមុត្តំ មេ ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ, អវិមុត្តំ វា ចិត្តំ ‘‘អវិមុត្តំ មេ ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ. សោ តំ និមិត្តំ អាសេវតិ ភាវេតិ ពហុលីករោតិ ស្វាវត្ថិតំ វវត្ថបេតិ. សោ តំ និមិត្តំ អាសេវិត្វា ភាវេត្វា ពហុលីករិត្វា ស្វាវត្ថិតំ វវត្ថបេត្វា ពហិទ្ធា ចិត្តេ ចិត្តំ ឧបសំហរតិ.

កថញ្ច ភិក្ខុ ពហិទ្ធា ចិត្តេ ចិត្តានុបស្សី វិហរតិ? ឥធ ភិក្ខុ សរាគំ វាស្ស ចិត្តំ ‘‘សរាគមស្ស ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ, វីតរាគំ វាស្ស ចិត្តំ ‘‘វីតរាគមស្ស ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ, សទោសំ វាស្ស ចិត្តំ ‘‘សទោសមស្ស ចិត្ត’’ន្តិ ¶ បជានាតិ, វីតទោសំ វាស្ស ចិត្តំ ‘‘វីតទោសមស្ស ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ, សមោហំ វាស្ស ចិត្តំ ‘‘សមោហមស្ស ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ, វីតមោហំ វាស្ស ចិត្តំ ‘‘វីតមោហមស្ស ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ, សំខិត្តំ វាស្ស ចិត្តំ ‘‘សំខិត្តមស្ស ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ, វិក្ខិត្តំ វាស្ស ចិត្តំ ‘‘វិក្ខិត្តមស្ស ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ, មហគ្គតំ វាស្ស ចិត្តំ ‘‘មហគ្គតមស្ស ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ, អមហគ្គតំ វាស្ស ចិត្តំ ‘‘អមហគ្គតមស្ស ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ, សឧត្តរំ វាស្ស ចិត្តំ ‘‘សឧត្តរមស្ស ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ, អនុត្តរំ វាស្ស ¶ ចិត្តំ ‘‘អនុត្តរមស្ស ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ, សមាហិតំ វាស្ស ចិត្តំ ‘‘សមាហិតមស្ស ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ, អសមាហិតំ វាស្ស ចិត្តំ ‘‘អសមាហិតមស្ស ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ, វិមុត្តំ វាស្ស ចិត្តំ ‘‘វិមុត្តមស្ស ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ, អវិមុត្តំ វាស្ស ចិត្តំ ‘‘អវិមុត្តមស្ស ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ. សោ តំ និមិត្តំ អាសេវតិ ភាវេតិ ពហុលីករោតិ ស្វាវត្ថិតំ វវត្ថបេតិ. សោ តំ និមិត្តំ អាសេវិត្វា ភាវេត្វា ពហុលីករិត្វា ស្វាវត្ថិតំ វវត្ថបេត្វា អជ្ឈត្តពហិទ្ធា ចិត្តេ ចិត្តំ ឧបសំហរតិ.

កថញ្ច ភិក្ខុ អជ្ឈត្តពហិទ្ធា ចិត្តេ ចិត្តានុបស្សី វិហរតិ? ឥធ ភិក្ខុ សរាគំ វា ចិត្តំ ‘‘សរាគំ ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ, វីតរាគំ វា ចិត្តំ ‘‘វីតរាគំ ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ, សទោសំ ¶ វា ចិត្តំ ‘‘សទោសំ ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ, វីតទោសំ វា ចិត្តំ ‘‘វីតទោសំ ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ, សមោហំ វា ចិត្តំ ‘‘សមោហំ ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ, វីតមោហំ វា ចិត្តំ ‘‘វីតមោហំ ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ, សំខិត្តំ វា ចិត្តំ ‘‘សំខិត្តំ ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ, វិក្ខិត្តំ វា ចិត្តំ ‘‘វិក្ខិត្តំ ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ, មហគ្គតំ វា ចិត្តំ ‘‘មហគ្គតំ ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ, អមហគ្គតំ វា ចិត្តំ ‘‘អមហគ្គតំ ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ, សឧត្តរំ វា ចិត្តំ ‘‘សឧត្តរំ ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ, អនុត្តរំ វា ចិត្តំ ‘‘អនុត្តរំ ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ ¶ , សមាហិតំ វា ចិត្តំ ‘‘សមាហិតំ ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ, អសមាហិតំ វា ចិត្តំ ‘‘អសមាហិតំ ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ, វិមុត្តំ វា ចិត្តំ ‘‘វិមុត្តំ ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ, អវិមុត្តំ វា ចិត្តំ ‘‘អវិមុត្តំ ចិត្ត’’ន្តិ បជានាតិ. ឯវំ ភិក្ខុ ¶ អជ្ឈត្តពហិទ្ធា ចិត្តេ ចិត្តានុបស្សី វិហរតិ អាតាបី សម្បជានោ សតិមា វិនេយ្យ លោកេ អភិជ្ឈាទោមនស្សំ.

៣៦៦. អនុបស្សីតិ…បេ… វិហរតីតិ…បេ… អាតាបីតិ…បេ… សម្បជានោតិ…បេ… សតិមាតិ…បេ… វិនេយ្យ លោកេ អភិជ្ឈាទោមនស្សន្តិ. តត្ថ កតមោ លោកោ? តំយេវ ចិត្តំ លោកោ. បញ្ចបិ ឧបាទានក្ខន្ធា លោកោ – តត្ថ កតមា អភិជ្ឈា? យោ ¶ រាគោ សារាគោ…បេ… ចិត្តស្ស សារាគោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អភិជ្ឈា’’. តត្ថ កតមំ ទោមនស្សំ? យំ ចេតសិកំ អសាតំ ចេតសិកំ ទុក្ខំ ចេតោសម្ផស្សជំ អសាតំ ទុក្ខំ វេទយិតំ ចេតោសម្ផស្សជា អសាតា ទុក្ខា វេទនា – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘ទោមនស្សំ’’. ឥតិ អយញ្ច អភិជ្ឈា ឥទញ្ច ទោមនស្សំ ឥមម្ហិ លោកេ វិនីតា ហោន្តិ បដិវិនីតា សន្តា សមិតា វូបសន្តា អត្ថង្គតា អព្ភត្ថង្គតា អប្បិតា ព្យប្បិតា សោសិតា វិសោសិតា ព្យន្តីកតា. តេន វុច្ចតិ ‘‘វិនេយ្យ លោកេ អភិជ្ឈាទោមនស្ស’’ន្តិ.

ចិត្តានុបស្សនានិទ្ទេសោ.

៤. ធម្មានុបស្សនានិទ្ទេសោ

៣៦៧. កថញ្ច ភិក្ខុ អជ្ឈត្តំ ធម្មេសុ ធម្មានុបស្សី វិហរតិ? ឥធ ភិក្ខុ សន្តំ វា ¶ អជ្ឈត្តំ កាមច្ឆន្ទំ ‘‘អត្ថិ មេ អជ្ឈត្តំ កាមច្ឆន្ទោ’’តិ បជានាតិ, អសន្តំ វា អជ្ឈត្តំ កាមច្ឆន្ទំ ‘‘នត្ថិ មេ អជ្ឈត្តំ កាមច្ឆន្ទោ’’តិ បជានាតិ, យថា ច អនុប្បន្នស្ស កាមច្ឆន្ទស្ស ឧប្បាទោ ហោតិ តញ្ច បជានាតិ, យថា ច ឧប្បន្នស្ស ¶ កាមច្ឆន្ទស្ស បហានំ ហោតិ តញ្ច បជានាតិ, យថា ច បហីនស្ស កាមច្ឆន្ទស្ស អាយតិំ អនុប្បាទោ ហោតិ តញ្ច បជានាតិ. សន្តំ វា អជ្ឈត្តំ ព្យាបាទំ…បេ… សន្តំ វា អជ្ឈត្តំ ថិនមិទ្ធំ [ថីនមិទ្ធំ (សី. ស្យា.)] …បេ… សន្តំ វា អជ្ឈត្តំ ឧទ្ធច្ចកុក្កុច្ចំ…បេ… សន្តំ វា អជ្ឈត្តំ វិចិកិច្ឆំ ‘‘អត្ថិ មេ អជ្ឈត្តំ វិចិកិច្ឆា’’តិ បជានាតិ, អសន្តំ វា អជ្ឈត្តំ វិចិកិច្ឆំ ‘‘នត្ថិ មេ អជ្ឈត្តំ វិចិកិច្ឆា’’តិ ¶ បជានាតិ, យថា ច អនុប្បន្នាយ វិចិកិច្ឆាយ ឧប្បាទោ ហោតិ តញ្ច បជានាតិ, យថា ច ឧប្បន្នាយ វិចិកិច្ឆាយ បហានំ ហោតិ តញ្ច បជានាតិ, យថា ច បហីនាយ វិចិកិច្ឆាយ អាយតិំ អនុប្បាទោ ហោតិ តញ្ច បជានាតិ.

សន្តំ វា អជ្ឈត្តំ សតិសម្ពោជ្ឈង្គំ ‘‘អត្ថិ មេ អជ្ឈត្តំ សតិសម្ពោជ្ឈង្គោ’’តិ បជានាតិ, អសន្តំ វា អជ្ឈត្តំ សតិសម្ពោជ្ឈង្គំ ‘‘នត្ថិ មេ អជ្ឈត្តំ សតិសម្ពោជ្ឈង្គោ’’តិ បជានាតិ, យថា ច អនុប្បន្នស្ស សតិសម្ពោជ្ឈង្គស្ស ឧប្បាទោ ហោតិ តញ្ច បជានាតិ, យថា ច ឧប្បន្នស្ស សតិសម្ពោជ្ឈង្គស្ស ភាវនាយ បារិបូរី ហោតិ តញ្ច បជានាតិ, សន្តំ វា អជ្ឈត្តំ ធម្មវិចយសម្ពោជ្ឈង្គំ…បេ… សន្តំ វា អជ្ឈត្តំ វីរិយសម្ពោជ្ឈង្គំ [វិរិយសម្ពោជ្ឈង្គំ (សី. ស្យា.)] …បេ… សន្តំ វា អជ្ឈត្តំ បីតិសម្ពោជ្ឈង្គំ ¶ …បេ… សន្តំ វា អជ្ឈត្តំ បស្សទ្ធិសម្ពោជ្ឈង្គំ…បេ… សន្តំ វា អជ្ឈត្តំ សមាធិសម្ពោជ្ឈង្គំ…បេ… សន្តំ វា អជ្ឈត្តំ ឧបេក្ខាសម្ពោជ្ឈង្គំ ‘‘អត្ថិ មេ អជ្ឈត្តំ ឧបេក្ខាសម្ពោជ្ឈង្គោ’’តិ បជានាតិ, អសន្តំ វា អជ្ឈត្តំ ឧបេក្ខាសម្ពោជ្ឈង្គំ ¶ ‘‘នត្ថិ មេ អជ្ឈត្តំ ឧបេក្ខាសម្ពោជ្ឈង្គោ’’តិ បជានាតិ, យថា ច អនុប្បន្នស្ស ឧបេក្ខាសម្ពោជ្ឈង្គស្ស ឧប្បាទោ ហោតិ តញ្ច បជានាតិ, យថា ច ឧប្បន្នស្ស ឧបេក្ខាសម្ពោជ្ឈង្គស្ស ភាវនាយ បារិបូរី ហោតិ តញ្ច បជានាតិ. សោ តំ និមិត្តំ អាសេវតិ ភាវេតិ ពហុលីករោតិ ស្វាវត្ថិតំ វវត្ថបេតិ. សោ តំ និមិត្តំ អាសេវិត្វា ភាវេត្វា ពហុលីករិត្វា ស្វាវត្ថិតំ វវត្ថបេត្វា ពហិទ្ធា ធម្មេសុ ចិត្តំ ឧបសំហរតិ.

កថញ្ច ភិក្ខុ ពហិទ្ធា ធម្មេសុ ធម្មានុបស្សី វិហរតិ? ឥធ ភិក្ខុ សន្តំ វាស្ស កាមច្ឆន្ទំ ‘‘អត្ថិស្ស កាមច្ឆន្ទោ’’តិ បជានាតិ, អសន្តំ វាស្ស កាមច្ឆន្ទំ ‘‘នត្ថិស្ស កាមច្ឆន្ទោ’’តិ បជានាតិ, យថា ច អនុប្បន្នស្ស កាមច្ឆន្ទស្ស ឧប្បាទោ ហោតិ តញ្ច បជានាតិ ¶ , យថា ច ឧប្បន្នស្ស កាមច្ឆន្ទស្ស បហានំ ហោតិ តញ្ច បជានាតិ, យថា ច បហីនស្ស កាមច្ឆន្ទស្ស អាយតិំ អនុប្បាទោ ហោតិ តញ្ច បជានាតិ. សន្តំ វាស្ស ព្យាបាទំ…បេ… សន្តំ វាស្ស ថិនមិទ្ធំ…បេ… សន្តំ វាស្ស ឧទ្ធច្ចកុក្កុច្ចំ…បេ… សន្តំ វាស្ស វិចិកិច្ឆំ ‘‘អត្ថិស្ស វិចិកិច្ឆា’’តិ បជានាតិ, អសន្តំ វាស្ស វិចិកិច្ឆំ ‘‘នត្ថិស្ស វិចិកិច្ឆា’’តិ បជានាតិ, យថា ច អនុប្បន្នាយ វិចិកិច្ឆាយ ¶ ឧប្បាទោ ហោតិ តញ្ច បជានាតិ, យថា ច ឧប្បន្នាយ វិចិកិច្ឆាយ បហានំ ហោតិ តញ្ច បជានាតិ, យថា ច បហីនាយ វិចិកិច្ឆាយ អាយតិំ អនុប្បាទោ ហោតិ តញ្ច បជានាតិ.

សន្តំ វាស្ស សតិសម្ពោជ្ឈង្គំ ‘‘អត្ថិស្ស សតិសម្ពោជ្ឈង្គោ’’តិ ¶ បជានាតិ, អសន្តំ វាស្ស សតិសម្ពោជ្ឈង្គំ ‘‘នត្ថិស្ស សតិសម្ពោជ្ឈង្គោ’’តិ បជានាតិ, យថា ច អនុប្បន្នស្ស សតិសម្ពោជ្ឈង្គស្ស ឧប្បាទោ ហោតិ តញ្ច បជានាតិ, យថា ច ឧប្បន្នស្ស សតិសម្ពោជ្ឈង្គស្ស ភាវនាយ បារិបូរី ហោតិ តញ្ច បជានាតិ. សន្តំ វាស្ស ធម្មវិចយសម្ពោជ្ឈង្គំ…បេ… សន្តំ វាស្ស វីរិយសម្ពោជ្ឈង្គំ…បេ… សន្តំ វាស្ស បីតិសម្ពោជ្ឈង្គំ…បេ… សន្តំ វាស្ស បស្សទ្ធិសម្ពោជ្ឈង្គំ…បេ… សន្តំ វាស្ស សមាធិសម្ពោជ្ឈង្គំ…បេ… សន្តំ វាស្ស ឧបេក្ខាសម្ពោជ្ឈង្គំ ‘‘អត្ថិស្ស ឧបេក្ខាសម្ពោជ្ឈង្គោ’’តិ បជានាតិ, អសន្តំ វាស្ស ឧបេក្ខាសម្ពោជ្ឈង្គំ ¶ ‘‘នត្ថិស្ស ឧបេក្ខាសម្ពោជ្ឈង្គោ’’តិ បជានាតិ, យថា ច អនុប្បន្នស្ស ឧបេក្ខាសម្ពោជ្ឈង្គស្ស ឧប្បាទោ ហោតិ តញ្ច បជានាតិ, យថា ច ឧប្បន្នស្ស ឧបេក្ខាសម្ពោជ្ឈង្គស្ស ភាវនាយ បារិបូរី ហោតិ តញ្ច បជានាតិ. សោ តំ និមិត្តំ អាសេវតិ ភាវេតិ ពហុលីករោតិ ស្វាវត្ថិតំ វវត្ថបេតិ. សោ តំ និមិត្តំ អាសេវិត្វា ភាវេត្វា ពហុលីករិត្វា ស្វាវត្ថិតំ វវត្ថបេត្វា អជ្ឈត្តពហិទ្ធា ធម្មេសុ ចិត្តំ ឧបសំហរតិ.

កថញ្ច ភិក្ខុ អជ្ឈត្តពហិទ្ធា ធម្មេសុ ធម្មានុបស្សី វិហរតិ? ឥធ ភិក្ខុ សន្តំ វា កាមច្ឆន្ទំ ‘‘អត្ថិ កាមច្ឆន្ទោ’’តិ បជានាតិ, អសន្តំ វា កាមច្ឆន្ទំ ‘‘នត្ថិ កាមច្ឆន្ទោ’’តិ បជានាតិ, យថា ច អនុប្បន្នស្ស កាមច្ឆន្ទស្ស ឧប្បាទោ ហោតិ តញ្ច បជានាតិ, យថា ច ឧប្បន្នស្ស កាមច្ឆន្ទស្ស បហានំ ហោតិ តញ្ច បជានាតិ ¶ , យថា ច បហីនស្ស កាមច្ឆន្ទស្ស អាយតិំ អនុប្បាទោ ហោតិ តញ្ច បជានាតិ. សន្តំ វា ព្យាបាទំ…បេ… សន្តំ វា ថិនមិទ្ធំ…បេ… សន្តំ វា ឧទ្ធច្ចកុក្កុច្ចំ…បេ… សន្តំ វា វិចិកិច្ឆំ ‘‘អត្ថិ វិចិកិច្ឆា’’តិ បជានាតិ, អសន្តំ វា វិចិកិច្ឆំ ‘‘នត្ថិ វិចិកិច្ឆា’’តិ ¶ បជានាតិ, យថា ច អនុប្បន្នាយ វិចិកិច្ឆាយ ឧប្បាទោ ហោតិ តញ្ច បជានាតិ, យថា ច ឧប្បន្នាយ វិចិកិច្ឆាយ បហានំ ហោតិ តញ្ច បជានាតិ, យថា ច បហីនាយ វិចិកិច្ឆាយ អាយតិំ អនុប្បាទោ ហោតិ តញ្ច បជានាតិ.

សន្តំ ¶ វា សតិសម្ពោជ្ឈង្គំ ‘‘អត្ថិ សតិសម្ពោជ្ឈង្គោ’’តិ បជានាតិ, អសន្តំ វា សតិសម្ពោជ្ឈង្គំ ‘‘នត្ថិ សតិសម្ពោជ្ឈង្គោ’’តិ បជានាតិ, យថា ច អនុប្បន្នស្ស សតិសម្ពោជ្ឈង្គស្ស ឧប្បាទោ ហោតិ តញ្ច បជានាតិ, យថា ច ឧប្បន្នស្ស សតិសម្ពោជ្ឈង្គស្ស ភាវនាយ បារិបូរី ហោតិ តញ្ច បជានាតិ. សន្តំ វា ធម្មវិចយសម្ពោជ្ឈង្គំ…បេ… សន្តំ វា វីរិយសម្ពោជ្ឈង្គំ…បេ… សន្តំ វា បីតិសម្ពោជ្ឈង្គំ…បេ… សន្តំ វា បស្សទ្ធិសម្ពោជ្ឈង្គំ…បេ… សន្តំ វា សមាធិសម្ពោជ្ឈង្គំ…បេ… សន្តំ វា ឧបេក្ខាសម្ពោជ្ឈង្គំ ‘‘អត្ថិ ឧបេក្ខាសម្ពោជ្ឈង្គោ’’តិ បជានាតិ, អសន្តំ វា ឧបេក្ខាសម្ពោជ្ឈង្គំ ‘‘នត្ថិ ឧបេក្ខាសម្ពោជ្ឈង្គោ’’តិ បជានាតិ, យថា ច អនុប្បន្នស្ស ឧបេក្ខាសម្ពោជ្ឈង្គស្ស ឧប្បាទោ ហោតិ តញ្ច បជានាតិ, យថា ច ឧប្បន្នស្ស ឧបេក្ខាសម្ពោជ្ឈង្គស្ស ភាវនាយ បារិបូរី ហោតិ តញ្ច បជានាតិ. ឯវំ ភិក្ខុ អជ្ឈត្តពហិទ្ធា ¶ ធម្មេសុ ធម្មានុបស្សី វិហរតិ អាតាបី សម្បជានោ សតិមា វិនេយ្យ លោកេ អភិជ្ឈាទោមនស្សំ.

៣៦៨. អនុបស្សីតិ. តត្ថ កតមា អនុបស្សនា? យា ¶ បញ្ញា បជាននា…បេ… អមោហោ ធម្មវិចយោ សម្មាទិដ្ឋិ – អយំ វុច្ចតិ អនុបស្សនា. ឥមាយ អនុបស្សនាយ ឧបេតោ ហោតិ សមុបេតោ ឧបាគតោ សមុបាគតោ ឧបបន្នោ សម្បន្នោ សមន្នាគតោ. តេន វុច្ចតិ ‘‘អនុបស្សី’’តិ.

៣៦៩. វិហរតីតិ. ឥរិយតិ វត្តតិ បាលេតិ យបេតិ យាបេតិ ចរតិ វិហរតិ. តេន វុច្ចតិ ‘‘វិហរតី’’តិ.

៣៧០. អាតាបីតិ. តត្ថ កតមោ អាតាបោ? យោ ចេតសិកោ វីរិយារម្ភោ…បេ… សម្មាវាយាមោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អាតាបោ’’. ឥមិនា អាតាបេន ឧបេតោ ហោតិ…បេ… សមន្នាគតោ. តេន វុច្ចតិ ‘‘អាតាបី’’តិ.

៣៧១. សម្បជានោតិ ¶ . តត្ថ កតមំ សម្បជញ្ញំ? យា បញ្ញា បជាននា…បេ… អមោហោ ធម្មវិចយោ សម្មាទិដ្ឋិ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘សម្បជញ្ញំ’’. ឥមិនា សម្បជញ្ញេន ឧបេតោ ហោតិ…បេ… សមន្នាគតោ. តេន វុច្ចតិ ‘‘សម្បជានោ’’តិ.

៣៧២. សតិមាតិ ¶ . តត្ថ កតមា សតិ? យា សតិ អនុស្សតិ…បេ… សម្មាសតិ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘សតិ’’. ឥមាយ សតិយា ឧបេតោ ហោតិ…បេ… សមន្នាគតោ. តេន វុច្ចតិ ‘‘សតិមា’’តិ.

៣៧៣. វិនេយ្យ ¶ លោកេ អភិជ្ឈាទោមនស្សន្តិ. តត្ថ កតមោ លោកោ? តេវ ធម្មា លោកោ. បញ្ចបិ ឧបាទានក្ខន្ធា លោកោ. អយំ វុច្ចតិ ‘‘លោកោ’’. តត្ថ កតមា អភិជ្ឈា? យោ រាគោ សារាគោ…បេ… ចិត្តស្ស សារាគោ – អយំ វុច្ចតិ ‘‘អភិជ្ឈា’’. តត្ថ កតមំ ទោមនស្សំ? យំ ចេតសិកំ អសាតំ ចេតសិកំ ទុក្ខំ ចេតោសម្ផស្សជំ អសាតំ ទុក្ខំ វេទយិតំ ចេតោសម្ផស្សជា អសាតា ទុក្ខា វេទនា – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘ទោមនស្សំ’’. ឥតិ អយញ្ច អភិជ្ឈា ឥទញ្ច ទោមនស្សំ ឥមម្ហិ លោកេ វិនីតា ហោន្តិ បដិវិនីតា សន្តា សមិតា វូបសន្តា អត្ថង្គតា អព្ភត្ថង្គតា អប្បិតា ព្យប្បិតា សោសិតា វិសោសិតា ព្យន្តីកតា. តេន វុច្ចតិ ‘‘វិនេយ្យ លោកេ អភិជ្ឈាទោមនស្ស’’ន្តិ.

ធម្មានុបស្សនានិទ្ទេសោ.

សុត្តន្តភាជនីយំ.

២. អភិធម្មភាជនីយំ

៣៧៤. ចត្តារោ សតិបដ្ឋានា – ឥធ ភិក្ខុ កាយេ កាយានុបស្សី វិហរតិ, វេទនាសុ វេទនានុបស្សី វិហរតិ, ចិត្តេ ចិត្តានុបស្សី វិហរតិ, ធម្មេសុ ធម្មានុបស្សី វិហរតិ.

៣៧៥. កថញ្ច ¶ ភិក្ខុ កាយេ កាយានុបស្សី វិហរតិ? ឥធ ភិក្ខុ យស្មិំ សមយេ លោកុត្តរំ ¶ ឈានំ ភាវេតិ និយ្យានិកំ អបចយគាមិំ ទិដ្ឋិគតានំ បហានាយ បឋមាយ ភូមិយា បត្តិយា វិវិច្ចេវ កាមេហិ…បេ… បឋមំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ ទុក្ខបដិបទំ ទន្ធាភិញ្ញំ កាយេ កាយានុបស្សី, យា តស្មិំ សមយេ សតិ អនុស្សតិ សម្មាសតិ ¶ សតិសម្ពោជ្ឈង្គោ មគ្គង្គំ មគ្គបរិយាបន្នំ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘សតិបដ្ឋានំ’’. អវសេសា ធម្មា សតិបដ្ឋានសម្បយុត្តា.

៣៧៦. កថញ្ច ¶ ភិក្ខុ វេទនាសុ វេទនានុបស្សី វិហរតិ? ឥធ ភិក្ខុ យស្មិំ សមយេ លោកុត្តរំ ឈានំ ភាវេតិ និយ្យានិកំ អបចយគាមិំ ទិដ្ឋិគតានំ បហានាយ បឋមាយ ភូមិយា បត្តិយា វិវិច្ចេវ កាមេហិ…បេ… បឋមំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ ទុក្ខបដិបទំ ទន្ធាភិញ្ញំ វេទនាសុ វេទនានុបស្សី, យា តស្មិំ សមយេ សតិ អនុស្សតិ សម្មាសតិ សតិសម្ពោជ្ឈង្គោ មគ្គង្គំ មគ្គបរិយាបន្នំ – ឥទំ វុច្ចតិ សតិបដ្ឋានំ. អវសេសា ធម្មា សតិបដ្ឋានសម្បយុត្តា.

៣៧៧. កថញ្ច ភិក្ខុ ចិត្តេ ចិត្តានុបស្សី វិហរតិ? ឥធ ភិក្ខុ យស្មិំ សមយេ លោកុត្តរំ ឈានំ ភាវេតិ និយ្យានិកំ អបចយគាមិំ ទិដ្ឋិគតានំ បហានាយ បឋមាយ ភូមិយា បត្តិយា វិវិច្ចេវ កាមេហិ…បេ… បឋមំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ ទុក្ខបដិបទំ ទន្ធាភិញ្ញំ ចិត្តេ ចិត្តានុបស្សី, យា តស្មិំ សមយេ សតិ អនុស្សតិ សម្មាសតិ សតិសម្ពោជ្ឈង្គោ មគ្គង្គំ មគ្គបរិយាបន្នំ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘សតិបដ្ឋានំ’’. អវសេសា ធម្មា សតិបដ្ឋានសម្បយុត្តា.

៣៧៨. កថញ្ច ភិក្ខុ ធម្មេសុ ធម្មានុបស្សី វិហរតិ? ឥធ ភិក្ខុ យស្មិំ សមយេ លោកុត្តរំ ឈានំ ភាវេតិ និយ្យានិកំ អបចយគាមិំ ទិដ្ឋិគតានំ បហានាយ បឋមាយ ភូមិយា បត្តិយា វិវិច្ចេវ កាមេហិ…បេ… បឋមំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ ទុក្ខបដិបទំ ទន្ធាភិញ្ញំ ធម្មេសុ ធម្មានុបស្សី, យា តស្មិំ សមយេ សតិ អនុស្សតិ សម្មាសតិ សតិសម្ពោជ្ឈង្គោ មគ្គង្គំ មគ្គបរិយាបន្នំ ¶ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘សតិបដ្ឋានំ’’. អវសេសា ធម្មា សតិបដ្ឋានសម្បយុត្តា.

៣៧៩. តត្ថ កតមំ សតិបដ្ឋានំ? ឥធ ភិក្ខុ យស្មិំ សមយេ លោកុត្តរំ ឈានំ ភាវេតិ និយ្យានិកំ ¶ អបចយគាមិំ ទិដ្ឋិគតានំ បហានាយ បឋមាយ ភូមិយា បត្តិយា វិវិច្ចេវ កាមេហិ…បេ… បឋមំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ ទុក្ខបដិបទំ ទន្ធាភិញ្ញំ ធម្មេសុ ធម្មានុបស្សី, យា តស្មិំ សមយេ សតិ អនុស្សតិ សម្មាសតិ សតិសម្ពោជ្ឈង្គោ មគ្គង្គំ មគ្គបរិយាបន្នំ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘សតិបដ្ឋានំ’’. អវសេសា ធម្មា សតិបដ្ឋានសម្បយុត្តា.

៣៨០. ចត្តារោ សតិបដ្ឋានា – ឥធ ភិក្ខុ កាយេ កាយានុបស្សី វិហរតិ, វេទនាសុ វេទនានុបស្សី វិហរតិ, ចិត្តេ ចិត្តានុបស្សី វិហរតិ, ធម្មេសុ ធម្មានុបស្សី វិហរតិ.

៣៨១. កថញ្ច ¶ ¶ ភិក្ខុ កាយេ កាយានុបស្សី វិហរតិ? ឥធ ភិក្ខុ យស្មិំ សមយេ លោកុត្តរំ ឈានំ ភាវេតិ និយ្យានិកំ អបចយគាមិំ ទិដ្ឋិគតានំ បហានាយ បឋមាយ ភូមិយា បត្តិយា វិវិច្ចេវ កាមេហិ…បេ… បឋមំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ ទុក្ខបដិបទំ ទន្ធាភិញ្ញំ, តស្មិំ សមយេ ផស្សោ ហោតិ…បេ… អវិក្ខេបោ ហោតិ. ឥមេ ធម្មា កុសលា. តស្សេវ លោកុត្តរស្ស កុសលស្ស ឈានស្ស កតត្តា ភាវិតត្តា វិបាកំ វិវិច្ចេវ កាមេហិ…បេ… បឋមំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ ទុក្ខបដិបទំ ទន្ធាភិញ្ញំ សុញ្ញតំ កាយេ កាយានុបស្សី, យា តស្មិំ សមយេ សតិ អនុស្សតិ សម្មាសតិ សតិសម្ពោជ្ឈង្គោ មគ្គង្គំ មគ្គបរិយាបន្នំ ¶ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘សតិបដ្ឋានំ’’. អវសេសា ធម្មា សតិបដ្ឋានសម្បយុត្តា.

៣៨២. កថញ្ច ភិក្ខុ វេទនាសុ វេទនានុបស្សី វិហរតិ? ឥធ ភិក្ខុ យស្មិំ សមយេ លោកុត្តរំ ឈានំ ភាវេតិ និយ្យានិកំ អបចយគាមិំ ទិដ្ឋិគតានំ បហានាយ បឋមាយ ភូមិយា បត្តិយា វិវិច្ចេវ កាមេហិ…បេ… បឋមំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ ទុក្ខបដិបទំ ទន្ធាភិញ្ញំ, តស្មិំ សមយេ ផស្សោ ហោតិ…បេ… អវិក្ខេបោ ហោតិ. ឥមេ ធម្មា កុសលា. តស្សេវ លោកុត្តរស្ស កុសលស្ស ឈានស្ស កតត្តា ភាវិតត្តា វិបាកំ វិវិច្ចេវ កាមេហិ…បេ… បឋមំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ ទុក្ខបដិបទំ ទន្ធាភិញ្ញំ សុញ្ញតំ វេទនាសុ វេទនានុបស្សី, យា តស្មិំ សមយេ សតិ អនុស្សតិ សម្មាសតិ សតិសម្ពោជ្ឈង្គោ មគ្គង្គំ មគ្គបរិយាបន្នំ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘សតិបដ្ឋានំ’’. អវសេសា ធម្មា សតិបដ្ឋានសម្បយុត្តា.

៣៨៣. កថញ្ច ភិក្ខុ ចិត្តេ ចិត្តានុបស្សី វិហរតិ? ឥធ ភិក្ខុ យស្មិំ សមយេ លោកុត្តរំ ឈានំ ភាវេតិ និយ្យានិកំ អបចយគាមិំ ទិដ្ឋិគតានំ បហានាយ បឋមាយ ភូមិយា បត្តិយា ¶ វិវិច្ចេវ កាមេហិ…បេ… បឋមំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ ទុក្ខបដិបទំ ទន្ធាភិញ្ញំ, តស្មិំ សមយេ ផស្សោ ហោតិ…បេ… អវិក្ខេបោ ហោតិ. ឥមេ ធម្មា កុសលា. តស្សេវ លោកុត្តរស្ស កុសលស្ស ឈានស្ស កតត្តា ភាវិតត្តា វិបាកំ វិវិច្ចេវ កាមេហិ…បេ… បឋមំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ ទុក្ខបដិបទំ ទន្ធាភិញ្ញំ សុញ្ញតំ ចិត្តេ ចិត្តានុបស្សី, យា តស្មិំ សមយេ សតិ អនុស្សតិ សម្មាសតិ សតិសម្ពោជ្ឈង្គោ ¶ មគ្គង្គំ មគ្គបរិយាបន្នំ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘សតិបដ្ឋានំ’’. អវសេសា ធម្មា សតិបដ្ឋានសម្បយុត្តា.

៣៨៤. កថញ្ច ¶ ¶ ភិក្ខុ ធម្មេសុ ធម្មានុបស្សី វិហរតិ? ឥធ ភិក្ខុ យស្មិំ សមយេ លោកុត្តរំ ឈានំ ភាវេតិ និយ្យានិកំ អបចយគាមិំ ទិដ្ឋិគតានំ បហានាយ បឋមាយ ភូមិយា បត្តិយា វិវិច្ចេវ កាមេហិ…បេ… បឋមំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ ទុក្ខបដិបទំ ទន្ធាភិញ្ញំ, តស្មិំ សមយេ ផស្សោ ហោតិ…បេ… អវិក្ខេបោ ហោតិ. ឥមេ ធម្មា កុសលា. តស្សេវ លោកុត្តរស្ស កុសលស្ស ឈានស្ស កតត្តា ភាវិតត្តា វិបាកំ វិវិច្ចេវ កាមេហិ…បេ… បឋមំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ ទុក្ខបដិបទំ ទន្ធាភិញ្ញំ សុញ្ញតំ ធម្មេសុ ធម្មានុបស្សី, យា តស្មិំ សមយេ សតិ អនុស្សតិ សម្មាសតិ សតិសម្ពោជ្ឈង្គោ មគ្គង្គំ មគ្គបរិយាបន្នំ – ឥទំ វុច្ចតិ ‘‘សតិបដ្ឋានំ’’. អវសេសា ធម្មា សតិបដ្ឋានសម្បយុត្តា.

៣៨៥. តត្ថ កតមំ សតិបដ្ឋានំ? ឥធ ភិក្ខុ យស្មិំ សមយេ លោកុត្តរំ ឈានំ ភាវេតិ និយ្យានិកំ អបចយគាមិំ ទិដ្ឋិគតានំ បហានាយ បឋមាយ ភូមិយា បត្តិយា វិវិច្ចេវ កាមេហិ…បេ… បឋមំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ ទុក្�