📜

នមោ តស្ស ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស

អភិធម្មបិដកេ

កថាវត្ថុបាឡិ

១. បុគ្គលកថា

១. សុទ្ធសច្ចិកដ្ឋោ

១. អនុលោមបច្ចនីកំ

១. [ឥមិនា លក្ខណេន សកវាទីបុច្ឆា ទស្សិតា] បុគ្គលោ ¶ ¶ ¶ ¶ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ [សច្ចិកដ្ឋបរមដ្ឋេនាតិ (ស្យា. បី. ក. សី.)]? អាមន្តា. យោ សច្ចិកដ្ឋោ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អាជានាហិ ¶ និគ្គហំ. ហញ្ចិ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘យោ សច្ចិកដ្ឋោ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘យោ សច្ចិកដ្ឋោ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’’តិ មិច្ឆា.

នោ ចេ បន វត្តព្ពេ – ‘‘យោ សច្ចិកដ្ឋោ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ, នោ ច វត រេ [នោ វត រេ (ស្យា. បី.)] វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលោ ¶ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘យោ សច្ចិកដ្ឋោ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’’តិ មិច្ឆា.

អនុលោមបញ្ចកំ.

២. [ឥមិនា លក្ខណេន បរវាទីបុច្ឆា ទស្សិតា] បុគ្គលោ ¶ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. យោ ¶ សច្ចិកដ្ឋោ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អាជានាហិ បដិកម្មំ. ហញ្ចិ បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘យោ សច្ចិកដ្ឋោ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘យោ សច្ចិកដ្ឋោ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’’តិ មិច្ឆា.

នោ ចេ បន វត្តព្ពេ – ‘‘យោ សច្ចិកដ្ឋោ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘យោ សច្ចិកដ្ឋោ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’’តិ មិច្ឆា.

បដិកម្មចតុក្កំ.

៣. ត្វំ ចេ បន មញ្ញសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ ¶ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘យោ សច្ចិកដ្ឋោ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’តិ, តេន តវ [ត្វំ (ស្យា.) ដីកា ឱលោកេតព្ពា] តត្ថ ហេតាយ បដិញ្ញាយ ហេវំ បដិជានន្តំ [ដីកា ឱលោកេតព្ពា] ហេវំ និគ្គហេតព្ពេ. អថ តំ និគ្គណ្ហាម. សុនិគ្គហិតោ ច [សុនិគ្គហិតោវ (ស្យា.)] ហោសិ.

ហញ្ចិ ¶ បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន ¶ , តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘យោ សច្ចិកដ្ឋោ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘យោ សច្ចិកដ្ឋោ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’’តិ មិច្ឆា.

នោ ¶ ចេ បន វត្តព្ពេ – ‘‘យោ សច្ចិកដ្ឋោ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘យោ សច្ចិកដ្ឋោ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’’តិ ឥទំ តេ មិច្ឆា.

និគ្គហចតុក្កំ.

៤. ឯសេ ចេ ទុន្និគ្គហិតេ ហេវមេវំ [ហេវមេវ (ស្យា.)] តត្ថ ទក្ខ. វត្តព្ពេ ខោ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘‘យោ សច្ចិកដ្ឋោ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. នោ ច មយំ តយា តត្ថ ហេតាយ បដិញ្ញាយ ហេវំ បដិជានន្តា ហេវំ និគ្គហេតព្ពា. អថ មំ និគ្គណ្ហាសិ. ទុន្និគ្គហិតា ច [ទុន្និគ្គហិតាវ (ស្យា.)] ហោម.

ហញ្ចិ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘យោ សច្ចិកដ្ឋោ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘យោ សច្ចិកដ្ឋោ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’’តិ មិច្ឆា.

នោ ចេ បន វត្តព្ពេ – ‘‘យោ សច្ចិកដ្ឋោ បរមត្ថោ ¶ , តតោ សោ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ ¶ . យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘យោ សច្ចិកដ្ឋោ ¶ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’’តិ ឥទំ តេ មិច្ឆា.

ឧបនយនចតុក្កំ.

៥. ន ¶ ហេវំ និគ្គហេតព្ពេ. តេន ហិ យំ និគ្គណ្ហាសិ – ‘‘ហញ្ចិ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘យោ សច្ចិកដ្ឋោ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, នោ ច វត្តព្ពេ – យោ សច្ចិកដ្ឋោ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’’តិ មិច្ឆា.

នោ ចេ បន វត្តព្ពេ – ‘‘យោ សច្ចិកដ្ឋោ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘យោ សច្ចិកដ្ឋោ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’’តិ ឥទំ តេ មិច្ឆា. តេន ហិ យេ កតេ និគ្គហេ សេ និគ្គហេ ¶ ទុក្កដេ. សុកតេ បដិកម្មេ. សុកតា បដិបាទនាតិ.

និគ្គមនចតុក្កំ.

បឋមោ និគ្គហោ.

១. សុទ្ធសច្ចិកដ្ឋោ

២. បច្ចនីកានុលោមំ

៦. បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. យោ សច្ចិកដ្ឋោ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អាជានាហិ ¶ និគ្គហំ. ហញ្ចិ បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘យោ សច្ចិកដ្ឋោ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បុគ្គលោ ¶ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘យោ សច្ចិកដ្ឋោ ¶ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’’តិ មិច្ឆា.

នោ ចេ បន វត្តព្ពេ – ‘‘យោ សច្ចិកដ្ឋោ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘យោ សច្ចិកដ្ឋោ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’’តិ មិច្ឆា.

បច្ចនីកបញ្ចកំ.

៧. បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. យោ សច្ចិកដ្ឋោ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ ¶ ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អាជានាហិ បដិកម្មំ. ហញ្ចិ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘យោ សច្ចិកដ្ឋោ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘យោ សច្ចិកដ្ឋោ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’’តិ មិច្ឆា.

នោ ចេ បន វត្តព្ពេ – ‘‘យោ សច្ចិកដ្ឋោ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘យោ សច្ចិកដ្ឋោ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’’តិ មិច្ឆា.

បដិកម្មចតុក្កំ.

៨. ត្វំ ¶ ចេ បន មញ្ញសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន’ ¶ , នោ ច វត្តព្ពេ – ‘យោ សច្ចិកដ្ឋោ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ ¶ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’’តិ, តេន តវ តត្ថ ហេតាយ បដិញ្ញាយ ហេវំ បដិជានន្តំ ហេវំ និគ្គហេតព្ពេ. អថ តំ និគ្គណ្ហាម. សុនិគ្គហិតោ ច ហោសិ.

ហញ្ចិ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘យោ សច្ចិកដ្ឋោ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. យំ តត្ថ ¶ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘យោ សច្ចិកដ្ឋោ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’’តិ មិច្ឆា.

នោ ចេ បន វត្តព្ពេ – ‘‘យោ សច្ចិកដ្ឋោ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘យោ សច្ចិកដ្ឋោ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’’តិ ឥទំ តេ មិច្ឆា.

៩. ឯសេ ចេ ទុន្និគ្គហិតេ ហេវមេវំ តត្ថ ទក្ខ. វត្តព្ពេ ខោ – ‘‘បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘‘យោ សច្ចិកដ្ឋោ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. នោ ច មយំ តយា តត្ថ ហេតាយ បដិញ្ញាយ ហេវំ បដិជានន្តា ហេវំ និគ្គហេតព្ពា. អថ មំ និគ្គណ្ហាសិ. ទុន្និគ្គហិតា ច ហោម.

ហញ្ចិ បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘យោ សច្ចិកដ្ឋោ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ ¶ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘យោ សច្ចិកដ្ឋោ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’’តិ មិច្ឆា.

នោ ចេ បន វត្តព្ពេ – ‘‘យោ សច្ចិកដ្ឋោ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ, នោ ច វត ¶ រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ ¶ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘យោ សច្ចិកដ្ឋោ ¶ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’’តិ ឥទំ តេ មិច្ឆា.

ឧបនយនចតុក្កំ.

១០. ន ហេវំ និគ្គហេតព្ពេ. តេន ហិ យំ និគ្គណ្ហាសិ – ‘‘ហញ្ចិ បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘យោ សច្ចិកដ្ឋោ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘វត្តព្ពេ ខោ – បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, នោ ច វត្តព្ពេ – យោ សច្ចិកដ្ឋោ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’’តិ មិច្ឆា.

នោ ចេ បន វត្តព្ពេ – ‘‘យោ សច្ចិកដ្ឋោ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘យោ សច្ចិកដ្ឋោ បរមត្ថោ, តតោ សោ បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’’តិ ឥទំ តេ មិច្ឆា. តេន ហិ យេ កតេ និគ្គហេ សេ និគ្គហេ ទុក្កដេ. សុកតេ បដិកម្មេ. សុកតា បដិបាទនាតិ.

និគ្គមនចតុក្កំ.

ទុតិយោ និគ្គហោ.

២. (ក) ឱកាសសច្ចិកដ្ឋោ

១. អនុលោមបច្ចនីកំ

១១. បុគ្គលោ ¶ ¶ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. សព្ពត្ថ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អាជានាហិ ¶ និគ្គហំ. ហញ្ចិ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘សព្ពត្ថ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘សព្ពត្ថ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’’តិ មិច្ឆា.

នោ ¶ ចេ បន វត្តព្ពេ – ‘‘សព្ពត្ថ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘សព្ពត្ថ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’’តិ មិច្ឆា…បេ….

តតិយោ និគ្គហោ.

៣. (ក) កាលសច្ចិកដ្ឋោ

១. អនុលោមបច្ចនីកំ

១២. បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. សព្ពទា បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អាជានាហិ និគ្គហំ. ហញ្ចិ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘សព្ពទា បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘សព្ពទា បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’’តិ មិច្ឆា.

នោ ចេ បន វត្តព្ពេ – ‘‘សព្ពទា ¶ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ ¶ – ‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘សព្ពទា ¶ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’’តិ មិច្ឆា…បេ….

ចតុត្ថោ និគ្គហោ.

៤. (ក) អវយវសច្ចិកដ្ឋោ

១. អនុលោមបច្ចនីកំ

១៣. បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. សព្ពេសុ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អាជានាហិ ¶ និគ្គហំ. ហញ្ចិ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘សព្ពេសុ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘សព្ពេសុ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’’តិ មិច្ឆា.

នោ ចេ បន វត្តព្ពេ – ‘‘សព្ពេសុ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘សព្ពេសុ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’’តិ មិច្ឆា…បេ….

បញ្ចមោ និគ្គហោ.

២. (ខ) ឱកាសសច្ចិកដ្ឋោ

២. បច្ចនីកានុលោមំ

១៤. បុគ្គលោ ¶ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. សព្ពត្ថ បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អាជានាហិ និគ្គហំ. ហញ្ចិ បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន ¶ , តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘សព្ពត្ថ បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘សព្ពត្ថ បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’’តិ មិច្ឆា.

នោ ¶ ចេ បន វត្តព្ពេ – ‘‘សព្ពត្ថ បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘សព្ពត្ថ បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’’តិ មិច្ឆា…បេ….

ឆដ្ឋោ និគ្គហោ.

៣. (ខ) កាលសច្ចិកដ្ឋោ

២. បច្ចនីកានុលោមំ

១៥. បុគ្គលោ ¶ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. សព្ពទា បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អាជានាហិ ¶ និគ្គហំ. ហញ្ចិ បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘សព្ពទា បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘សព្ពទា បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’’តិ មិច្ឆា.

នោ ចេ បន វត្តព្ពេ – ‘‘សព្ពទា បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘សព្ពទា បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’’តិ មិច្ឆា…បេ….

សត្តមោ និគ្គហោ.

៤. (ខ) អវយវសច្ចិកដ្ឋោ

២. បច្ចនីកានុលោមំ

១៦. បុគ្គលោ ¶ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. សព្ពេសុ បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អាជានាហិ ¶ និគ្គហំ. ហញ្ចិ បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘សព្ពេសុ បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘សព្ពេសុ បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’’តិ មិច្ឆា.

នោ ចេ បន វត្តព្ពេ – ‘‘សព្ពេសុ បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ ¶ – ‘បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន’ ¶ , នោ ច វត្តព្ពេ – ‘សព្ពេសុ បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’’តិ មិច្ឆា…បេ….

អដ្ឋកនិគ្គហោ.

៥. សុទ្ធិកសំសន្ទនំ

១៧. បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, រូបញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. អញ្ញំ រូបំ អញ្ញោ បុគ្គលោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អាជានាហិ និគ្គហំ. ហញ្ចិ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, រូបញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អញ្ញំ រូបំ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, រូបញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘អញ្ញំ រូបំ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’’តិ ¶ មិច្ឆា.

នោ ចេ បន វត្តព្ពេ – ‘‘អញ្ញំ រូបំ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’តិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, រូបញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, រូបញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន’ ¶ , នោ ច វត្តព្ពេ – ‘អញ្ញំ រូបំ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’’តិ មិច្ឆា…បេ….

១៨. បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, វេទនា ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន…បេ… សញ្ញា ច ឧបលព្ភតិ…បេ… សង្ខារា ច ឧបលព្ភន្តិ…បេ… វិញ្ញាណញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. អញ្ញំ វិញ្ញាណំ អញ្ញោ បុគ្គលោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អាជានាហិ និគ្គហំ. ហញ្ចិ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, វិញ្ញាណញ្ច ឧបលព្ភតិ ¶ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អញ្ញំ វិញ្ញាណំ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, វិញ្ញាណញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘អញ្ញំ វិញ្ញាណំ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’’តិ មិច្ឆា.

នោ ¶ ចេ បន វត្តព្ពេ – ‘‘អញ្ញំ វិញ្ញាណំ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’តិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, វិញ្ញាណញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, វិញ្ញាណញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ¶ ច វត្តព្ពេ – ‘អញ្ញំ វិញ្ញាណំ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’’តិ មិច្ឆា…បេ….

១៩. បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, ចក្ខាយតនញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន…បេ… សោតាយតនញ្ច ឧបលព្ភតិ… ឃានាយតនញ្ច ឧបលព្ភតិ… ជិវ្ហាយតនញ្ច ឧបលព្ភតិ… កាយាយតនញ្ច ឧបលព្ភតិ… រូបាយតនញ្ច ឧបលព្ភតិ… សទ្ទាយតនញ្ច ឧបលព្ភតិ… គន្ធាយតនញ្ច ឧបលព្ភតិ… រសាយតនញ្ច ឧបលព្ភតិ… ផោដ្ឋព្ពាយតនញ្ច ឧបលព្ភតិ… មនាយតនញ្ច ឧបលព្ភតិ… ធម្មាយតនញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន…បេ….

២០. ចក្ខុធាតុ ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន…បេ… សោតធាតុ ច ឧបលព្ភតិ… ឃានធាតុ ច ឧបលព្ភតិ… ជិវ្ហាធាតុ ច ឧបលព្ភតិ… កាយធាតុ ច ឧបលព្ភតិ… រូបធាតុ ច ឧបលព្ភតិ… សទ្ទធាតុ ច ឧបលព្ភតិ… គន្ធធាតុ ច ឧបលព្ភតិ… រសធាតុ ច ឧបលព្ភតិ… ផោដ្ឋព្ពធាតុ ច ឧបលព្ភតិ… ចក្ខុវិញ្ញាណធាតុ ច ឧបលព្ភតិ… សោតវិញ្ញាណធាតុ ច ឧបលព្ភតិ… ឃានវិញ្ញាណធាតុ ច ឧបលព្ភតិ… ជិវ្ហាវិញ្ញាណធាតុ ច ឧបលព្ភតិ… កាយវិញ្ញាណធាតុ ច ឧបលព្ភតិ… មនោធាតុ ច ឧបលព្ភតិ… មនោវិញ្ញាណធាតុ ច ឧបលព្ភតិ… ធម្មធាតុ ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន…បេ….

២១. ចក្ខុន្ទ្រិយញ្ច ¶ ¶ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន…បេ… សោតិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ… ឃានិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ… ជិវ្ហិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ… កាយិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ ¶ … មនិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ… ជីវិតិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ… ឥត្ថិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ… បុរិសិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ… សុខិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ… ទុក្ខិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ… សោមនស្សិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ… ទោមនស្សិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ… ឧបេក្ខិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ… សទ្ធិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ… វីរិយិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ… សតិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ… សមាធិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ… បញ្ញិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ… អនញ្ញាតញ្ញស្សាមីតិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ… អញ្ញិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ… អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. អញ្ញំ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ អញ្ញោ បុគ្គលោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អាជានាហិ ¶ និគ្គហំ. ហញ្ចិ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អញ្ញំ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘អញ្ញំ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’’តិ មិច្ឆា.

នោ ចេ បន វត្តព្ពេ – ‘‘អញ្ញំ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ ¶ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’តិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘អញ្ញំ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’’តិ មិច្ឆា…បេ….

២២. [បុ. ប. មាតិកា ៤.២៤; អ. និ. ៤.៩៥-៩៦] បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. វុត្តំ ភគវតា – ‘‘អត្ថិ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ,’’ រូបញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. អញ្ញំ រូបំ អញ្ញោ បុគ្គលោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អាជានាហិ បដិកម្មំ. ហញ្ចិ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘អត្ថិ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ,’’ រូបញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អញ្ញំ រូបំ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘វុត្តំ ភគវតា – អត្ថិ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ ¶ បដិបន្នោ, រូបញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘អញ្ញំ រូបំ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’’តិ មិច្ឆា.

នោ ¶ ចេ បន វត្តព្ពេ – ‘‘អញ្ញំ រូបំ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’តិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘វុត្តំ ភគវតា – ‘អត្ថិ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ,’ រូបញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘វុត្តំ ភគវតា – អត្ថិ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ, រូបញ្ច ឧបលព្ភតិ ¶ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘អញ្ញំ រូបំ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’’តិ មិច្ឆា…បេ….

២៣. បុគ្គលោ ¶ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. វុត្តំ ភគវតា – ‘‘អត្ថិ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ,’’ វេទនា ច ឧបលព្ភតិ…បេ… សញ្ញា ច ឧបលព្ភតិ…បេ… សង្ខារា ច ឧបលព្ភន្តិ…បេ… វិញ្ញាណញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. អញ្ញំ វិញ្ញាណំ អញ្ញោ បុគ្គលោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អាជានាហិ បដិកម្មំ. ហញ្ចិ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘អត្ថិ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ,’’ វិញ្ញាណញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អញ្ញំ វិញ្ញាណំ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘វុត្តំ ភគវតា – អត្ថិ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ, វិញ្ញាណញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘អញ្ញំ វិញ្ញាណំ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’’តិ មិច្ឆា.

នោ ចេ បន វត្តព្ពេ – ‘‘អញ្ញំ វិញ្ញាណំ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’តិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘វុត្តំ ភគវតា – ‘អត្ថិ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ,’ វិញ្ញាណញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘វុត្តំ ភគវតា – អត្ថិ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ,’ វិញ្ញាណញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, នោ ច វត្តព្ពេ – ‘អញ្ញំ វិញ្ញាណំ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’’តិ មិច្ឆា…បេ….

២៤. បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. វុត្តំ ភគវតា – ‘‘អត្ថិ បុគ្គលោ ¶ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ,’’ ចក្ខាយតនញ្ច ឧបលព្ភតិ ¶ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន…បេ… សោតាយតនញ្ច ឧបលព្ភតិ…បេ… ធម្មាយតនញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន…បេ….

២៥. ចក្ខុធាតុ ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន…បេ… កាយធាតុ ច ឧបលព្ភតិ…បេ… រូបធាតុ ច ឧបលព្ភតិ…បេ… ផោដ្ឋព្ពធាតុ ច ឧបលព្ភតិ…បេ… ចក្ខុវិញ្ញាណធាតុ ច ឧបលព្ភតិ…បេ… មនោវិញ្ញាណធាតុ ច ឧបលព្ភតិ…បេ… ធម្មធាតុ ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន…បេ….

២៦. ចក្ខុន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន…បេ… សោតិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន…បេ… អញ្ញិន្ទ្រិយញ្ច [អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយញ្ច (ពហូសុ)] ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន…បេ….

២៧. បុគ្គលោ ¶ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. វុត្តំ ភគវតា – ‘‘អត្ថិ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ,’’ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. អញ្ញំ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ អញ្ញោ បុគ្គលោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អាជានាហិ បដិកម្មំ. ហញ្ចិ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘អត្ថិ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ,’’ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អញ្ញំ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘វុត្តំ ភគវតា – អត្ថិ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ, អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘អញ្ញំ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’’តិ មិច្ឆា.

នោ ចេ បន វត្តព្ពេ – ‘‘អញ្ញំ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ អញ្ញោ ¶ បុគ្គលោ’’តិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘វុត្តំ ភគវតា – ‘អត្ថិ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ,’ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘វុត្តំ ភគវតា – អត្ថិ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ, អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘អញ្ញំ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’’តិ មិច្ឆា…បេ….

សុទ្ធិកសំសន្ទនា.

៦. ឱបម្មសំសន្ទនំ

២៨. រូបំ ¶ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, វេទនា ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, អញ្ញំ រូបំ អញ្ញា វេទនាតិ? អាមន្តា. បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, រូបញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. អញ្ញំ រូបំ អញ្ញោ បុគ្គលោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អាជានាហិ និគ្គហំ. ហញ្ចិ រូបំ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, វេទនា ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, អញ្ញំ រូបំ អញ្ញា វេទនា, បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, រូបញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន; តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អញ្ញំ រូបំ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘រូបំ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, វេទនា ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, អញ្ញំ រូបំ អញ្ញា វេទនា, បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, រូបញ្ច ¶ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘អញ្ញំ រូបំ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’’តិ មិច្ឆា.

នោ ¶ ចេ បន វត្តព្ពេ ¶ – ‘‘អញ្ញំ រូបំ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’តិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘រូបំ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, វេទនា ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, អញ្ញំ រូបំ អញ្ញា វេទនា, បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, រូបញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘រូបំ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, វេទនា ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, អញ្ញំ រូបំ អញ្ញា វេទនា, បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, រូបញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘អញ្ញំ រូបំ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’’តិ មិច្ឆា…បេ….

២៩. រូបំ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, សញ្ញា ច ឧបលព្ភតិ…បេ… សង្ខារា ច ឧបលព្ភន្តិ…បេ… វិញ្ញាណញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, អញ្ញំ រូបំ អញ្ញំ វិញ្ញាណន្តិ? អាមន្តា. បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, រូបញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. អញ្ញំ រូបំ អញ្ញោ បុគ្គលោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អាជានាហិ ¶ និគ្គហំ. ហញ្ចិ រូបំ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, វិញ្ញាណញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, អញ្ញំ រូបំ អញ្ញំ វិញ្ញាណំ, បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, រូបញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន; តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អញ្ញំ រូបំ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘រូបំ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, វិញ្ញាណញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន ¶ , អញ្ញំ រូបំ អញ្ញំ វិញ្ញាណំ, បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, រូបញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘អញ្ញំ រូបំ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’’តិ មិច្ឆា.

នោ ចេ បន វត្តព្ពេ – ‘‘អញ្ញំ រូបំ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’តិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘រូបំ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, វិញ្ញាណញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, អញ្ញំ រូបំ អញ្ញំ វិញ្ញាណំ, បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, រូបញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘រូបំ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, វិញ្ញាណញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, អញ្ញំ រូបំ អញ្ញំ វិញ្ញាណំ, បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, រូបញ្ច ឧបលព្ភតិ ¶ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘អញ្ញំ រូបំ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’’តិ មិច្ឆា…បេ….

៣០. វេទនា ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, សញ្ញា ច ឧបលព្ភតិ…បេ… សង្ខារា ច ឧបលព្ភន្តិ…បេ… វិញ្ញាណញ្ច ឧបលព្ភតិ…បេ… រូបញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន…បេ….

៣១. សញ្ញា ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, សង្ខារា ច ឧបលព្ភន្តិ…បេ… វិញ្ញាណញ្ច ឧបលព្ភតិ…បេ… រូបញ្ច ឧបលព្ភតិ…បេ… វេទនា ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន…បេ….

៣២. សង្ខារា ឧបលព្ភន្តិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, វិញ្ញាណញ្ច ឧបលព្ភតិ…បេ… រូបញ្ច ឧបលព្ភតិ…បេ… វេទនា ច ឧបលព្ភតិ…បេ… សញ្ញា ¶ ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន…បេ….

៣៣. វិញ្ញាណំ ¶ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, រូបញ្ច ឧបលព្ភតិ…បេ… វេទនា ច ឧបលព្ភតិ…បេ… សញ្ញា ច ឧបលព្ភតិ…បេ… សង្ខារា ច ឧបលព្ភន្តិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, អញ្ញំ វិញ្ញាណំ អញ្ញេ សង្ខារាតិ? អាមន្តា. បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, វិញ្ញាណញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. អញ្ញំ វិញ្ញាណំ អញ្ញោ បុគ្គលោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អាជានាហិ ¶ និគ្គហំ. ហញ្ចិ វិញ្ញាណំ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, សង្ខារា ច ឧបលព្ភន្តិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, អញ្ញំ វិញ្ញាណំ អញ្ញេ សង្ខារា, បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, វិញ្ញាណញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន; តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អញ្ញំ វិញ្ញាណំ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘វិញ្ញាណំ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, សង្ខារា ច ឧបលព្ភន្តិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, អញ្ញំ វិញ្ញាណំ អញ្ញេ សង្ខារា, បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, វិញ្ញាណញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘អញ្ញំ វិញ្ញាណំ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’’តិ មិច្ឆា.

នោ ចេ បន វត្តព្ពេ – ‘‘អញ្ញំ វិញ្ញាណំ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’តិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘វិញ្ញាណំ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, សង្ខារា ច ឧបលព្ភន្តិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, អញ្ញំ វិញ្ញាណំ អញ្ញេ សង្ខារា, បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, វិញ្ញាណញ្ច ¶ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ ¶ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘វិញ្ញាណំ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, សង្ខារា ច ឧបលព្ភន្តិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, អញ្ញំ វិញ្ញាណំ អញ្ញេ សង្ខារា, បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, វិញ្ញាណញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘អញ្ញំ វិញ្ញាណំ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’’តិ មិច្ឆា…បេ….

៣៤. ចក្ខាយតនំ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, សោតាយតនញ្ច ឧបលព្ភតិ…បេ… ធម្មាយតនញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន…បេ… សោតាយតនំ ឧបលព្ភតិ…បេ… ធម្មាយតនំ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, ចក្ខាយតនញ្ច ឧបលព្ភតិ…បេ… មនាយតនញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន…បេ….

៣៥. ចក្ខុធាតុ ¶ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, សោតធាតុ ច ឧបលព្ភតិ…បេ… ធម្មធាតុ ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន…បេ… សោតធាតុ ឧបលព្ភតិ…បេ… ធម្មធាតុ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, ចក្ខុធាតុ ច ឧបលព្ភតិ…បេ… មនោវិញ្ញាណធាតុ ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន…បេ….

៣៦. ចក្ខុន្ទ្រិយំ ¶ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, សោតិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ…បេ… អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន…បេ… សោតិន្ទ្រិយំ ¶ ឧបលព្ភតិ…បេ… អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន…បេ… ចក្ខុន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ…បេ… អញ្ញិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, អញ្ញំ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ អញ្ញំ អញ្ញិន្ទ្រិយន្តិ? អាមន្តា. បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. អញ្ញំ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ អញ្ញោ បុគ្គលោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អាជានាហិ និគ្គហំ. ហញ្ចិ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, អញ្ញិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, អញ្ញំ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ អញ្ញំ អញ្ញិន្ទ្រិយំ, បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន; តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អញ្ញំ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, អញ្ញិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, អញ្ញំ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ អញ្ញំ អញ្ញិន្ទ្រិយំ, បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘អញ្ញំ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’’តិ មិច្ឆា.

នោ ¶ ចេ បន វត្តព្ពេ – ‘‘អញ្ញំ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’តិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, អញ្ញិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, អញ្ញំ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ អញ្ញំ អញ្ញិន្ទ្រិយំ, បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយញ្ច ¶ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, អញ្ញិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, អញ្ញំ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ អញ្ញំ អញ្ញិន្ទ្រិយំ, បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ ¶ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘អញ្ញំ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’’តិ មិច្ឆា…បេ….

៣៧. រូបំ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, វេទនា ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, អញ្ញំ រូបំ អញ្ញា វេទនាតិ? អាមន្តា. វុត្តំ ¶ ភគវតា – ‘‘អត្ថិ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ,’’ រូបញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. អញ្ញំ រូបំ អញ្ញោ បុគ្គលោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អាជានាហិ បដិកម្មំ. ហញ្ចិ រូបំ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, វេទនា ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, អញ្ញំ រូបំ អញ្ញា វេទនា, វុត្តំ ភគវតា – ‘‘អត្ថិ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ,’’ រូបញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន; តេន វត រេ វត្តព្ពេ – អញ្ញំ រូបំ អញ្ញោ បុគ្គលោតិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘រូបំ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, វេទនា ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, អញ្ញំ រូបំ អញ្ញា វេទនា, វុត្តំ ភគវតា – អត្ថិ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ, រូបញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘អញ្ញំ រូបំ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’’តិ មិច្ឆា.

នោ ចេ បន វត្តព្ពេ – ‘‘អញ្ញំ រូបំ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’តិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ ¶ – ‘‘រូបំ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, វេទនា ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, អញ្ញំ រូបំ អញ្ញា វេទនា, វុត្តំ ភគវតា – ‘អត្ថិ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ,’ រូបញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘រូបំ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, វេទនា ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, អញ្ញំ រូបំ អញ្ញា វេទនា, វុត្តំ ភគវតា – អត្ថិ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ, រូបញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘អញ្ញំ រូបំ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’’តិ មិច្ឆា…បេ….

៣៨. រូបំ ¶ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, សញ្ញា ច ឧបលព្ភតិ… សង្ខារា ច ឧបលព្ភន្តិ… វិញ្ញាណញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន…បេ….

៣៩. វេទនា ¶ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, សញ្ញា ច ឧបលព្ភតិ… សង្ខារា ច ឧបលព្ភន្តិ… វិញ្ញាណញ្ច ឧបលព្ភតិ… រូបញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន…បេ….

៤០. សញ្ញា ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, សង្ខារា ច ¶ ឧបលព្ភន្តិ… វិញ្ញាណញ្ច ឧបលព្ភតិ… រូបញ្ច ឧបលព្ភតិ… វេទនា ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន…បេ….

៤១. សង្ខារា ឧបលព្ភន្តិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, វិញ្ញាណញ្ច ឧបលព្ភតិ… រូបញ្ច ឧបលព្ភតិ… វេទនា ច ឧបលព្ភតិ… សញ្ញា ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន…បេ….

៤២. វិញ្ញាណំ ¶ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, រូបញ្ច ឧបលព្ភតិ… វេទនា ច ឧបលព្ភតិ… សញ្ញា ច ឧបលព្ភតិ… សង្ខារា ច ឧបលព្ភន្តិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន…បេ….

៤៣. ចក្ខាយតនំ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, សោតាយតនញ្ច ឧបលព្ភតិ…បេ… ធម្មាយតនញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន…បេ… សោតាយតនំ ឧបលព្ភតិ…បេ… ធម្មាយតនំ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន ចក្ខាយតនញ្ច ឧបលព្ភតិ…បេ… មនាយតនញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន…បេ….

៤៤. ចក្ខុធាតុ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, សោតធាតុ ច ឧបលព្ភតិ…បេ… ធម្មធាតុ ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន…បេ… សោតធាតុ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន…បេ… ធម្មធាតុ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, ចក្ខុធាតុ ច ឧបលព្ភតិ…បេ… មនោវិញ្ញាណធាតុ ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន…បេ….

៤៥. ចក្ខុន្ទ្រិយំ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, សោតិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ…បេ… អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន…បេ… សោតិន្ទ្រិយំ ឧបលព្ភតិ…បេ… អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, ចក្ខុន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ…បេ… អញ្ញិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន; អញ្ញំ ¶ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ ¶ អញ្ញំ អញ្ញិន្ទ្រិយន្តិ? អាមន្តា. វុត្តំ ភគវតា – ‘‘អត្ថិ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ,’’ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយញ្ច ¶ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. អញ្ញំ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ អញ្ញោ បុគ្គលោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អាជានាហិ ¶ បដិកម្មំ. ហញ្ចិ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, អញ្ញិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, អញ្ញំ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ អញ្ញំ អញ្ញិន្ទ្រិយំ, វុត្តំ ភគវតា – ‘‘អត្ថិ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ,’’ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន; តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អញ្ញំ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, អញ្ញិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, អញ្ញំ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ អញ្ញំ អញ្ញិន្ទ្រិយំ, វុត្តំ ភគវតា – អត្ថិ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ, អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘អញ្ញំ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’’តិ មិច្ឆា.

នោ ចេ បន វត្តព្ពេ – ‘‘អញ្ញំ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’តិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, អញ្ញិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, អញ្ញំ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ អញ្ញំ អញ្ញិន្ទ្រិយំ, វុត្តំ ភគវតា – ‘អត្ថិ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ,’ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, អញ្ញិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ ¶ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, អញ្ញំ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ អញ្ញំ អញ្ញិន្ទ្រិយំ, វុត្តំ ភគវតា – អត្ថិ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ, អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយញ្ច ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘អញ្ញំ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’’តិ មិច្ឆា…បេ….

ឱបម្មសំសន្ទនំ.

៧. ចតុក្កនយសំសន្ទនំ

៤៦. បុគ្គលោ ¶ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. រូបំ បុគ្គលោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អាជានាហិ ¶ និគ្គហំ. ហញ្ចិ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘រូបំ បុគ្គលោ’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘រូបំ បុគ្គលោ’’’តិ មិច្ឆា.

នោ ចេ បន វត្តព្ពេ – ‘‘រូបំ បុគ្គលោ’’តិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘រូបំ បុគ្គលោ’’’តិ មិច្ឆា…បេ….

៤៧. បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. រូបស្មិំ បុគ្គលោ…បេ… អញ្ញត្រ រូបា បុគ្គលោ…បេ… បុគ្គលស្មិំ រូបន្តិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ.

អាជានាហិ និគ្គហំ. ហញ្ចិ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលស្មិំ រូប’’ន្តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន ¶ ,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘បុគ្គលស្មិំ រូប’’’ន្តិ មិច្ឆា.

នោ ចេ បន វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលស្មិំ រូប’’ន្តិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘បុគ្គលស្មិំ រូប’’’ន្តិ មិច្ឆា…បេ….

៤៨. បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. វេទនា បុគ្គលោ…បេ… វេទនាយ បុគ្គលោ…បេ… អញ្ញត្រ វេទនាយ បុគ្គលោ…បេ… បុគ្គលស្មិំ វេទនា…បេ….

សញ្ញា ¶ បុគ្គលោ…បេ… សញ្ញាយ បុគ្គលោ…បេ… អញ្ញត្រ សញ្ញាយ បុគ្គលោ…បេ… បុគ្គលស្មិំ សញ្ញា…បេ….

សង្ខារា បុគ្គលោ…បេ… សង្ខារេសុ បុគ្គលោ…បេ… អញ្ញត្រ សង្ខារេហិ បុគ្គលោ…បេ… បុគ្គលស្មិំ សង្ខារា…បេ….

វិញ្ញាណំ បុគ្គលោ…បេ… វិញ្ញាណស្មិំ បុគ្គលោ…បេ… អញ្ញត្រ វិញ្ញាណា បុគ្គលោ…បេ… បុគ្គលស្មិំ វិញ្ញាណន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អាជានាហិ និគ្គហំ. ហញ្ចិ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលស្មិំ វិញ្ញាណ’’ន្តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ ¶ – ‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘បុគ្គលស្មិំ វិញ្ញាណ’’’ន្តិ មិច្ឆា.

នោ ចេ បន វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលស្មិំ វិញ្ញាណ’’ន្តិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘បុគ្គលស្មិំ ¶ វិញ្ញាណ’’’ន្តិ មិច្ឆា…បេ….

៤៩. បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. ចក្ខាយតនំ បុគ្គលោ…បេ… ចក្ខាយតនស្មិំ បុគ្គលោ…បេ… អញ្ញត្រ ចក្ខាយតនា បុគ្គលោ…បេ… បុគ្គលស្មិំ ចក្ខាយតនំ…បេ… ធម្មាយតនំ បុគ្គលោ…បេ… ធម្មាយតនស្មិំ បុគ្គលោ…បេ… អញ្ញត្រ ធម្មាយតនា បុគ្គលោ…បេ… បុគ្គលស្មិំ ធម្មាយតនំ…បេ….

ចក្ខុធាតុ បុគ្គលោ…បេ… ចក្ខុធាតុយា បុគ្គលោ…បេ… អញ្ញត្រ ចក្ខុធាតុយា បុគ្គលោ…បេ… បុគ្គលស្មិំ ចក្ខុធាតុ…បេ… ធម្មធាតុ បុគ្គលោ…បេ… ធម្មធាតុយា បុគ្គលោ…បេ… អញ្ញត្រ ធម្មធាតុយា បុគ្គលោ…បេ… បុគ្គលស្មិំ ធម្មធាតុ…បេ….

ចក្ខុន្ទ្រិយំ បុគ្គលោ…បេ… ចក្ខុន្ទ្រិយស្មិំ បុគ្គលោ…បេ… អញ្ញត្រ ចក្ខុន្ទ្រិយា បុគ្គលោ ¶ …បេ… បុគ្គលស្មិំ ចក្ខុន្ទ្រិយំ…បេ… អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ ¶ បុគ្គលោ…បេ… អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយស្មិំ បុគ្គលោ…បេ… អញ្ញត្រ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយា បុគ្គលោ…បេ… បុគ្គលស្មិំ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អាជានាហិ និគ្គហំ. ហញ្ចិ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលស្មិំ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយ’’ន្តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘បុគ្គលស្មិំ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយ’’’ន្តិ មិច្ឆា.

នោ ចេ បន វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលស្មិំ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយ’’ន្តិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ ¶ . យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេន,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘បុគ្គលស្មិំ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយ’’’ន្តិ មិច្ឆា…បេ….

៥០. បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. វុត្តំ ភគវតា – ‘‘អត្ថិ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ’’តិ? អាមន្តា. រូបំ បុគ្គលោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អាជានាហិ ¶ បដិកម្មំ. ហញ្ចិ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘អត្ថិ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ,’’ តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘រូបំ បុគ្គលោ’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘វុត្តំ ភគវតា – អត្ថិ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘រូបំ បុគ្គលោតិ’’’ មិច្ឆា.

នោ ចេ បន វត្តព្ពេ – ‘‘រូបំ បុគ្គលោ’’តិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘វុត្តំ ភគវតា – ‘អត្ថិ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ’’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘វុត្តំ ភគវតា – អត្ថិ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘រូបំ បុគ្គលោ’’’តិ មិច្ឆា…បេ….

៥១. បុគ្គលោ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. វុត្តំ ភគវតា – ‘‘អត្ថិ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ’’តិ? អាមន្តា. រូបស្មិំ បុគ្គលោ…បេ… អញ្ញត្រ រូបា បុគ្គលោ…បេ… បុគ្គលស្មិំ រូបំ…បេ….

វេទនា ¶ បុគ្គលោ…បេ… វេទនាយ បុគ្គលោ…បេ… អញ្ញត្រ វេទនាយ បុគ្គលោ…បេ… បុគ្គលស្មិំ វេទនា…បេ….

សញ្ញា បុគ្គលោ…បេ… សញ្ញាយ បុគ្គលោ…បេ… អញ្ញត្រ សញ្ញាយ បុគ្គលោ…បេ… បុគ្គលស្មិំ ¶ សញ្ញា…បេ….

សង្ខារា បុគ្គលោ…បេ… សង្ខារេសុ បុគ្គលោ…បេ… អញ្ញត្រ សង្ខារេហិ បុគ្គលោ…បេ… បុគ្គលស្មិំ សង្ខារា…បេ….

វិញ្ញាណំ បុគ្គលោ…បេ… វិញ្ញាណស្មិំ បុគ្គលោ…បេ… អញ្ញត្រ វិញ្ញាណា បុគ្គលោ…បេ… បុគ្គលស្មិំ វិញ្ញាណន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អាជានាហិ បដិកម្មំ. ហញ្ចិ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘អត្ថិ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ,’’ តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលស្មិំ វិញ្ញាណ’’ន្តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘វុត្តំ ភគវតា – អត្ថិ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘បុគ្គលស្មិំ វិញ្ញាណ’’’ន្តិ មិច្ឆា.

នោ ¶ ចេ បន វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលស្មិំ វិញ្ញាណ’’ន្តិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘វុត្តំ ភគវតា – ‘អត្ថិ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ’’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘វុត្តំ ភគវតា – អត្ថិ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘បុគ្គលស្មិំ វិញ្ញាណ’’’ន្តិ មិច្ឆា…បេ….

៥២. បុគ្គលោ ¶ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. វុត្តំ ភគវតា – ‘‘អត្ថិ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ’’តិ? អាមន្តា. ចក្ខាយតនំ បុគ្គលោ…បេ… ចក្ខាយតនស្មិំ បុគ្គលោ…បេ… អញ្ញត្រ ចក្ខាយតនា បុគ្គលោ…បេ… បុគ្គលស្មិំ ចក្ខាយតនំ…បេ… ធម្មាយតនំ បុគ្គលោ…បេ… ធម្មាយតនស្មិំ បុគ្គលោ…បេ… អញ្ញត្រ ធម្មាយតនា បុគ្គលោ…បេ… បុគ្គលស្មិំ ធម្មាយតនំ…បេ….

ចក្ខុធាតុ ¶ បុគ្គលោ…បេ… ចក្ខុធាតុយា បុគ្គលោ…បេ… អញ្ញត្រ ¶ ចក្ខុធាតុយា បុគ្គលោ…បេ… បុគ្គលស្មិំ ចក្ខុធាតុ…បេ… ធម្មធាតុ បុគ្គលោ…បេ… ធម្មធាតុយា បុគ្គលោ…បេ… អញ្ញត្រ ធម្មធាតុយា បុគ្គលោ…បេ… បុគ្គលស្មិំ ធម្មធាតុ…បេ….

ចក្ខុន្ទ្រិយំ បុគ្គលោ…បេ… ចក្ខុន្ទ្រិយស្មិំ បុគ្គលោ…បេ… អញ្ញត្រ ចក្ខុន្ទ្រិយា បុគ្គលោ…បេ… បុគ្គលស្មិំ ចក្ខុន្ទ្រិយំ…បេ… អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ បុគ្គលោ…បេ… អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយស្មិំ បុគ្គលោ…បេ… អញ្ញត្រ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយា បុគ្គលោ…បេ… បុគ្គលស្មិំ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អាជានាហិ បដិកម្មំ. ហញ្ចិ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘អត្ថិ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ,’’ តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលស្មិំ ¶ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយ’’ន្តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘វុត្តំ ភគវតា – អត្ថិ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘បុគ្គលស្មិំ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយ’’’ន្តិ មិច្ឆា.

នោ ចេ បន វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលស្មិំ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយ’’ន្តិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘វុត្តំ ភគវតា – ‘អត្ថិ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ’’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘វុត្តំ ភគវតា – អត្ថិ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘បុគ្គលស្មិំ អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយ’’’ន្តិ មិច្ឆា…បេ….

ចតុក្កនយសំសន្ទនំ.

៨. លក្ខណយុត្តិកថា

៥៣. បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. បុគ្គលោ សប្បច្ចយោ…បេ… បុគ្គលោ អប្បច្ចយោ… បុគ្គលោ សង្ខតោ ¶ … បុគ្គលោ អសង្ខតោ… បុគ្គលោ សស្សតោ ¶ … បុគ្គលោ អសស្សតោ… បុគ្គលោ សនិមិត្តោ… បុគ្គលោ អនិមិត្តោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ. (សំខិត្តំ)

៥៤. បុគ្គលោ ¶ នុបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. វុត្តំ ភគវតា – ‘‘អត្ថិ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ’’តិ? អាមន្តា. បុគ្គលោ សប្បច្ចយោ…បេ… បុគ្គលោ អប្បច្ចយោ… បុគ្គលោ សង្ខតោ… បុគ្គលោ អសង្ខតោ… បុគ្គលោ សស្សតោ… បុគ្គលោ អសស្សតោ… បុគ្គលោ សនិមិត្តោ… បុគ្គលោ អនិមិត្តោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ. (សំខិត្តំ)

លក្ខណយុត្តិកថា.

៩. វចនសោធនំ

៥៥. បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ, ឧបលព្ភតិ បុគ្គលោតិ? បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ, ឧបលព្ភតិ កេហិចិ បុគ្គលោ កេហិចិ ន បុគ្គលោតិ. បុគ្គលោ កេហិចិ ឧបលព្ភតិ កេហិចិ ន ឧបលព្ភតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៥៦. បុគ្គលោ សច្ចិកដ្ឋោ, សច្ចិកដ្ឋោ បុគ្គលោតិ? បុគ្គលោ សច្ចិកដ្ឋោ, សច្ចិកដ្ឋោ កេហិចិ បុគ្គលោ កេហិចិ ន បុគ្គលោតិ. បុគ្គលោ ¶ កេហិចិ សច្ចិកដ្ឋោ កេហិចិ ន សច្ចិកដ្ឋោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៥៧. បុគ្គលោ វិជ្ជមានោ, វិជ្ជមានោ បុគ្គលោតិ? បុគ្គលោ វិជ្ជមានោ, វិជ្ជមានោ កេហិចិ បុគ្គលោ កេហិចិ ន បុគ្គលោតិ. បុគ្គលោ កេហិចិ វិជ្ជមានោ កេហិចិ ន វិជ្ជមានោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៥៨. បុគ្គលោ ¶ សំវិជ្ជមានោ, សំវិជ្ជមានោ បុគ្គលោតិ? បុគ្គលោ សំវិជ្ជមានោ, សំវិជ្ជមានោ ¶ កេហិចិ បុគ្គលោ កេហិចិ ន បុគ្គលោតិ. បុគ្គលោ កេហិចិ សំវិជ្ជមានោ កេហិចិ ន សំវិជ្ជមានោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៥៩. បុគ្គលោ អត្ថិ, អត្ថិ បុគ្គលោតិ? បុគ្គលោ អត្ថិ, អត្ថិ កេហិចិ បុគ្គលោ កេហិចិ ន បុគ្គលោតិ. បុគ្គលោ កេហិចិ អត្ថិ កេហិចិ នត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៦០. បុគ្គលោ អត្ថិ, អត្ថិ ន សព្ពោ បុគ្គលោតិ? អាមន្តា…បេ… បុគ្គលោ នត្ថិ, នត្ថិ ន សព្ពោ បុគ្គលោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ. (សំខិត្តំ)

វចនសោធនំ.

១០. បញ្ញត្តានុយោគោ

៦១. រូបធាតុយា ¶ រូបី បុគ្គលោតិ? អាមន្តា. កាមធាតុយា កាមី បុគ្គលោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៦២. រូបធាតុយា រូបិនោ សត្តាតិ? អាមន្តា. កាមធាតុយា កាមិនោ សត្តាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៦៣. អរូបធាតុយា អរូបី បុគ្គលោតិ? អាមន្តា. កាមធាតុយា ¶ កាមី បុគ្គលោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៦៤. អរូបធាតុយា អរូបិនោ សត្តាតិ? អាមន្តា. កាមធាតុយា កាមិនោ សត្តាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៦៥. រូបធាតុយា រូបី បុគ្គលោ អរូបធាតុយា អរូបី បុគ្គលោ, អត្ថិ ¶ ច កោចិ រូបធាតុយា ¶ ចុតោ អរូបធាតុំ ឧបបជ្ជតីតិ? អាមន្តា. រូបី បុគ្គលោ ឧបច្ឆិន្នោ, អរូបី បុគ្គលោ ជាតោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៦៦. រូបធាតុយា រូបិនោ សត្តា អរូបធាតុយា អរូបិនោ សត្តា, អត្ថិ ច កោចិ រូបធាតុយា ចុតោ អរូបធាតុំ ឧបបជ្ជតីតិ? អាមន្តា. រូបី សត្តោ ឧបច្ឆិន្នោ, អរូបី សត្តោ ជាតោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៦៧. កាយោតិ វា សរីរន្តិ វា, សរីរន្តិ វា កាយោតិ វា, កាយំ អប្បិយំ ករិត្វា ឯសេសេ ឯកដ្ឋេ សមេ សមភាគេ តជ្ជាតេតិ? អាមន្តា. បុគ្គលោតិ វា ជីវោតិ វា, ជីវោតិ វា បុគ្គលោតិ វា, បុគ្គលំ អប្បិយំ ករិត្វា ឯសេសេ ឯកដ្ឋេ សមេ សមភាគេ តជ្ជាតេតិ? អាមន្តា. អញ្ញោ កាយោ, អញ្ញោ បុគ្គលោតិ? អាមន្តា. អញ្ញំ ជីវំ, អញ្ញំ សរីរន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អាជានាហិ និគ្គហំ. ហញ្ចិ កាយោតិ វា សរីរន្តិ វា, សរីរន្តិ វា កាយោតិ វា, កាយំ អប្បិយំ ករិត្វា ឯសេសេ ឯកដ្ឋេ សមេ សមភាគេ តជ្ជាតេ, បុគ្គលោតិ វា ជីវោតិ វា, ជីវោតិ វា បុគ្គលោតិ វា, បុគ្គលំ អប្បិយំ ករិត្វា ឯសេសេ ឯកដ្ឋេ ¶ សមេ សមភាគេ តជ្ជាតេ, អញ្ញោ កាយោ អញ្ញោ បុគ្គលោ; តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អញ្ញំ ជីវំ អញ្ញំ សរីរ’’ន្តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘កាយោតិ ¶ វា សរីរន្តិ វា, សរីរន្តិ វា កាយោតិ វា, កាយំ អប្បិយំ ករិត្វា ឯសេសេ ¶ ឯកដ្ឋេ សមេ សមភាគេ តជ្ជាតេ, បុគ្គលោតិ វា ជីវោតិ វា, ជីវោតិ វា បុគ្គលោតិ វា, បុគ្គលំ អប្បិយំ ករិត្វា ឯសេសេ ឯកដ្ឋេ សមេ សមភាគេ តជ្ជាតេ, អញ្ញោ កាយោ អញ្ញោ បុគ្គលោ,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘អញ្ញំ ជីវំ អញ្ញំ សរីរ’’’ន្តិ មិច្ឆា.

នោ ចេ បន វត្តព្ពេ – ‘‘អញ្ញំ ជីវំ អញ្ញំ សរីរ’’ន្តិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘កាយោតិ វា សរីរន្តិ វា, សរីរន្តិ វា កាយោតិ វា, កាយំ អប្បិយំ ករិត្វា ឯសេសេ ឯកដ្ឋេ សមេ សមភាគេ តជ្ជាតេ, បុគ្គលោតិ វា ជីវោតិ វា, ជីវោតិ វា បុគ្គលោតិ វា, បុគ្គលំ អប្បិយំ ករិត្វា ឯសេសេ ឯកដ្ឋេ សមេ សមភាគេ តជ្ជាតេ, អញ្ញោ កាយោ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘កាយោតិ ¶ វា សរីរន្តិ វា, សរីរន្តិ វា កាយោតិ វា, កាយំ អប្បិយំ ករិត្វា ឯសេសេ ឯកដ្ឋេ សមេ សមភាគេ តជ្ជាតេ, បុគ្គលោតិ វា ជីវោតិ វា, ជីវោតិ វា បុគ្គលោតិ វា, បុគ្គលំ អប្បិយំ ករិត្វា ឯសេសេ ឯកដ្ឋេ សមេ សមភាគេ តជ្ជាតេ, អញ្ញោ កាយោ អញ្ញោ បុគ្គលោ’, នោ ច វត្តព្ពេ – ‘អញ្ញំ ជីវំ អញ្ញំ សរីរ’’’ន្តិ មិច្ឆា…បេ….

៦៨. កាយោតិ វា សរីរន្តិ វា, សរីរន្តិ វា កាយោតិ វា, កាយំ អប្បិយំ ករិត្វា ឯសេសេ ឯកដ្ឋេ សមេ សមភាគេ តជ្ជាតេតិ? អាមន្តា. វុត្តំ ភគវតា – ‘‘អត្ថិ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ’’តិ? អាមន្តា. អញ្ញោ កាយោ អញ្ញោ បុគ្គលោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អាជានាហិ បដិកម្មំ. ហញ្ចិ កាយោតិ វា សរីរន្តិ ¶ វា, សរីរន្តិ វា កាយោតិ វា, កាយំ អប្បិយំ ករិត្វា ឯសេសេ ឯកដ្ឋេ សមេ សមភាគេ តជ្ជាតេ, វុត្តំ ភគវតា – ‘‘អត្ថិ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ,’’ តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អញ្ញោ កាយោ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘កាយោតិ វា សរីរន្តិ វា, សរីរន្តិ វា កាយោតិ វា, កាយំ អប្បិយំ ករិត្វា ឯសេសេ ឯកដ្ឋេ សមេ សមភាគេ តជ្ជាតេ, វុត្តំ ភគវតា – អត្ថិ ¶ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘អញ្ញោ កាយោ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’’តិ មិច្ឆា.

នោ ¶ ចេ បន វត្តព្ពេ – ‘‘អញ្ញោ កាយោ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’តិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘កាយោតិ វា សរីរន្តិ វា, សរីរន្តិ វា កាយោតិ វា, កាយំ អប្បិយំ ករិត្វា ឯសេសេ ឯកដ្ឋេ សមេ សមភាគេ តជ្ជាតេ, វុត្តំ ភគវតា – ‘អត្ថិ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ’’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘កាយោតិ វា សរីរន្តិ វា, សរីរន្តិ វា កាយោតិ វា, កាយំ អប្បិយំ ករិត្វា ឯសេសេ ឯកដ្ឋេ សមេ សមភាគេ តជ្ជាតេ, វុត្តំ ភគវតា – អត្ថិ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘អញ្ញោ កាយោ អញ្ញោ បុគ្គលោ’’’តិ មិច្ឆា. (សំខិត្តំ)

បញ្ញត្តានុយោគោ.

១១. គតិអនុយោគោ

៦៩. បុគ្គលោ ¶ សន្ធាវតិ អស្មា លោកា បរំ លោកំ, បរស្មា លោកា ឥមំ លោកន្តិ? អាមន្តា. សោ បុគ្គលោ សន្ធាវតិ អស្មា លោកា បរំ លោកំ, បរស្មា លោកា ឥមំ លោកន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ ¶ …បេ….

៧០. បុគ្គលោ សន្ធាវតិ អស្មា លោកា បរំ លោកំ, បរស្មា លោកា ឥមំ លោកន្តិ? អាមន្តា. អញ្ញោ បុគ្គលោ សន្ធាវតិ អស្មា លោកា បរំ លោកំ, បរស្មា លោកា ឥមំ លោកន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៧១. បុគ្គលោ សន្ធាវតិ អស្មា លោកា បរំ លោកំ, បរស្មា លោកា ឥមំ លោកន្តិ? អាមន្តា. សោ ច អញ្ញោ ច សន្ធាវតិ អស្មា លោកា បរំ លោកំ, បរស្មា លោកា ឥមំ លោកន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៧២. បុគ្គលោ សន្ធាវតិ អស្មា លោកា បរំ លោកំ, បរស្មា លោកា ឥមំ លោកន្តិ? អាមន្តា. នេវ សោ សន្ធាវតិ, ន អញ្ញោ សន្ធាវតិ អស្មា លោកា បរំ លោកំ, បរស្មា លោកា ឥមំ លោកន្តិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៧៣. បុគ្គលោ ¶ សន្ធាវតិ អស្មា លោកា បរំ លោកំ, បរស្មា លោកា ឥមំ លោកន្តិ? អាមន្តា. សោ បុគ្គលោ សន្ធាវតិ, អញ្ញោ បុគ្គលោ សន្ធាវតិ, សោ ច អញ្ញោ ច សន្ធាវតិ, នេវ សោ សន្ធាវតិ ន អញ្ញោ សន្ធាវតិ អស្មា លោកា បរំ លោកំ, បរស្មា លោកា ឥមំ លោកន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៧៤. ន វត្តព្ពំ – ‘‘បុគ្គលោ សន្ធាវតិ អស្មា លោកា បរំ លោកំ, បរស្មា លោកា ឥមំ លោក’’ន្តិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ¶ ភគវតា –

‘‘ស សត្តក្ខត្តុបរមំ, សន្ធាវិត្វាន បុគ្គលោ;

ទុក្ខស្សន្តករោ ហោតិ, សព្ពសំយោជនក្ខយា’’តិ [សំ. និ. ២.១៣៣; ឥតិវុ. ២៤ ឥតិវុត្តកេបិ].

អត្ថេវ ¶ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ បុគ្គលោ សន្ធាវតិ អស្មា លោកា បរំ លោកំ, បរស្មា លោកា ឥមំ លោកន្តិ.

៧៥. ន វត្តព្ពំ – ‘‘បុគ្គលោ សន្ធាវតិ អស្មា លោកា បរំ លោកំ, បរស្មា លោកា ឥមំ លោក’’ន្តិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘អនមតគ្គោយំ [អនមតគ្គាយំ (ក.)], ភិក្ខវេ, សំសារោ. បុព្ពកោដិ ន បញ្ញាយតិ, អវិជ្ជានីវរណានំ សត្តានំ តណ្ហាសំយោជនានំ សន្ធាវតំ សំសរត’’ន្តិ [សំ. និ. ២.១២៤]! អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ បុគ្គលោ សន្ធាវតិ អស្មា លោកា បរំ លោកំ, បរស្មា លោកា ឥមំ លោកន្តិ.

៧៦. បុគ្គលោ សន្ធាវតិ អស្មា លោកា បរំ លោកំ, បរស្មា លោកា ឥមំ លោកន្តិ? អាមន្តា. ស្វេវ បុគ្គលោ សន្ធាវតិ អស្មា លោកា បរំ លោកំ, បរស្មា លោកា ឥមំ លោកន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៧៧. ស្វេវ បុគ្គលោ សន្ធាវតិ អស្មា លោកា បរំ លោកំ, បរស្មា លោកា ឥមំ លោកន្តិ? អាមន្តា. អត្ថិ កោចិ មនុស្សោ ហុត្វា ទេវោ ហោតីតិ? អាមន្តា. ស្វេវ មនុស្សោ សោ ទេវោតិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៧៨. ស្វេវ មនុស្សោ សោ ទេវោតិ? អាមន្តា. មនុស្សោ ហុត្វា ទេវោ ហោតិ, ទេវោ ហុត្វា មនុស្សោ ¶ ហោតិ, មនុស្សភូតោ អញ្ញោ, ទេវោ អញ្ញោ, មនុស្សភូតោ ស្វេវាយំ សន្ធាវតីតិ មិច្ឆា…បេ….

សចេ ¶ ហិ សន្ធាវតិ ស្វេវ បុគ្គលោ ឥតោ ចុតោ បរំ លោកំ អនញ្ញោ, ហេវំ មរណំ ន ហេហិតិ, បាណាតិបាតោបិ នុបលព្ភតិ. កម្មំ អត្ថិ, កម្មវិបាកោ អត្ថិ, កតានំ កម្មានំ វិបាកោ អត្ថិ, កុសលាកុសលេ វិបច្ចមានេ ស្វេវាយំ សន្ធាវតីតិ មិច្ឆា.

៧៩. ស្វេវ បុគ្គលោ សន្ធាវតិ អស្មា លោកា បរំ លោកំ, បរស្មា លោកា ឥមំ លោកន្តិ? អាមន្តា. អត្ថិ កោចិ មនុស្សោ ហុត្វា យក្ខោ ហោតិ, បេតោ ហោតិ, នេរយិកោ ហោតិ ¶ , តិរច្ឆានគតោ ហោតិ, ឱដ្ឋោ ហោតិ, គោណោ ហោតិ, គទ្រភោ ហោតិ, សូករោ ហោតិ, មហិំសោ [មហិសោ (សី. ស្យា. កំ. បី.)] ហោតីតិ? អាមន្តា. ស្វេវ មនុស្សោ សោ មហិំសោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៨០. ស្វេវ មនុស្សោ សោ មហិំសោតិ? អាមន្តា. មនុស្សោ ហុត្វា មហិំសោ ហោតិ, មហិំសោ ហុត្វា មនុស្សោ ហោតិ, មនុស្សភូតោ អញ្ញោ, មហិំសោ អញ្ញោ, មនុស្សភូតោ ស្វេវាយំ សន្ធាវតីតិ មិច្ឆា…បេ….

សចេ ហិ សន្ធាវតិ ស្វេវ បុគ្គលោ ឥតោ ចុតោ បរំ លោកំ អនញ្ញោ, ហេវំ មរណំ ន ហេហិតិ, បាណាតិបាតោបិ នុបលព្ភតិ. កម្មំ អត្ថិ, កម្មវិបាកោ អត្ថិ, កតានំ កម្មានំ វិបាកោ អត្ថិ, កុសលាកុសលេ វិបច្ចមានេ ស្វេវាយំ សន្ធាវតីតិ មិច្ឆា.

៨១. ស្វេវ បុគ្គលោ សន្ធាវតិ អស្មា លោកា បរំ លោកំ, បរស្មា លោកា ឥមំ លោកន្តិ? អាមន្តា ¶ . អត្ថិ កោចិ ខត្តិយោ ហុត្វា ព្រាហ្មណោ ហោតីតិ? អាមន្តា. ស្វេវ ខត្តិយោ សោ ព្រាហ្មណោតិ ¶ ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៨២. អត្ថិ កោចិ ខត្តិយោ ហុត្វា វេស្សោ ហោតិ, សុទ្ទោ ហោតីតិ? អាមន្តា. ស្វេវ ខត្តិយោ សោ សុទ្ទោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៨៣. អត្ថិ កោចិ ព្រាហ្មណោ ហុត្វា វេស្សោ ហោតិ, សុទ្ទោ ហោតិ, ខត្តិយោ ហោតីតិ? អាមន្តា. ស្វេវ ព្រាហ្មណោ សោ ខត្តិយោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៨៤. អត្ថិ ¶ កោចិ វេស្សោ ហុត្វា សុទ្ទោ ហោតិ, ខត្តិយោ ហោតិ, ព្រាហ្មណោ ហោតីតិ? អាមន្តា. ស្វេវ វេស្សោ សោ ព្រាហ្មណោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៨៥. អត្ថិ កោចិ សុទ្ទោ ហុត្វា ខត្តិយោ ហោតិ, ព្រាហ្មណោ ហោតិ, វេស្សោ ហោតីតិ? អាមន្តា. ស្វេវ សុទ្ទោ សោ វេស្សោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៨៦. ស្វេវ បុគ្គលោ សន្ធាវតិ អស្មា លោកា បរំ លោកំ, បរស្មា លោកា ឥមំ លោកន្តិ ¶ ? អាមន្តា. ហត្ថច្ឆិន្នោ ហត្ថច្ឆិន្នោវ ហោតិ, បាទច្ឆិន្នោ បាទច្ឆិន្នោវ ហោតិ, ហត្ថបាទច្ឆិន្នោ ហត្ថបាទច្ឆិន្នោវ ហោតិ, កណ្ណច្ឆិន្នោ… នាសច្ឆិន្នោ… កណ្ណនាសច្ឆិន្នោ… អង្គុលិច្ឆិន្នោ… អឡច្ឆិន្នោ… កណ្ឌរច្ឆិន្នោ… កុណិហត្ថកោ… ផណហត្ថកោ… កុដ្ឋិយោ… គណ្ឌិយោ… កិលាសិយោ… សោសិយោ… អបមារិយោ… ឱដ្ឋោ… គោណោ… គទ្រភោ… សូករោ… មហិំសោ មហិំសោវ ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៨៧. ន វត្តព្ពំ – ‘‘ស្វេវ បុគ្គលោ សន្ធាវតិ អស្មា លោកា បរំ លោកំ, បរស្មា លោកា ឥមំ លោក’’ន្តិ? អាមន្តា. ននុ ¶ សោតាបន្នោ បុគ្គលោ មនុស្សលោកា ចុតោ ទេវលោកំ ឧបបន្នោ តត្ថបិ សោតាបន្នោវ ¶ ហោតីតិ? អាមន្តា.

ហញ្ចិ សោតាបន្នោ បុគ្គលោ មនុស្សលោកា ចុតោ ទេវលោកំ ឧបបន្នោ តត្ថបិ សោតាបន្នោវ ហោតិ, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘ស្វេវ បុគ្គលោ សន្ធាវតិ អស្មា លោកា បរំ លោកំ, បរស្មា លោកា ឥមំ លោក’’ន្តិ.

៨៨. សោតាបន្នោ បុគ្គលោ មនុស្សលោកា ចុតោ ទេវលោកំ ឧបបន្នោ តត្ថបិ សោតាបន្នោវ ហោតីតិ កត្វា តេន ច ការណេន ស្វេវ បុគ្គលោ សន្ធាវតិ អស្មា លោកា បរំ លោកំ, បរស្មា លោកា ឥមំ លោកន្តិ? អាមន្តា. សោតាបន្នោ បុគ្គលោ មនុស្សលោកា ចុតោ ទេវលោកំ ឧបបន្នោ តត្ថបិ មនុស្សោ ហោតីតិ កត្វា? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៨៩. ស្វេវ ¶ បុគ្គលោ សន្ធាវតិ អស្មា លោកា បរំ លោកំ, បរស្មា លោកា ឥមំ លោកន្តិ? អាមន្តា. អនញ្ញោ អវិគតោ សន្ធាវតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៩០. អនញ្ញោ អវិគតោ សន្ធាវតីតិ? អាមន្តា. ហត្ថច្ឆិន្នោ ហត្ថច្ឆិន្នោវ ហោតិ, បាទច្ឆិន្នោ បាទច្ឆិន្នោវ ហោតិ, ហត្ថបាទច្ឆិន្នោ ហត្ថបាទច្ឆិន្នោវ ហោតិ, កណ្ណច្ឆិន្នោ… នាសច្ឆិន្នោ… កណ្ណនាសច្ឆិន្នោ… អង្គុលិច្ឆិន្នោ… អឡច្ឆិន្នោ… កណ្ឌរច្ឆិន្នោ… កុណិហត្ថកោ… ផណហត្ថកោ… កុដ្ឋិយោ… គណ្ឌិយោ… កិលាសិយោ… សោសិយោ… អបមារិយោ… ឱដ្ឋោ… គោណោ… គទ្រភោ… សូករោ… មហិំសោ មហិំសោវ ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៩១. ស្វេវ ¶ បុគ្គលោ សន្ធាវតិ អស្មា លោកា បរំ លោកំ, បរស្មា ¶ លោកា ឥមំ លោកន្តិ? អាមន្តា. សរូបោ សន្ធាវតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… សរូបោ សន្ធាវតីតិ? អាមន្តា. តំ ជីវំ តំ សរីរន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សវេទនោ…បេ… សសញ្ញោ…បេ… សសង្ខារោ…បេ… សវិញ្ញាណោ សន្ធាវតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… សវិញ្ញាណោ សន្ធាវតីតិ? អាមន្តា ¶ . តំ ជីវំ តំ សរីរន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៩២. ស្វេវ បុគ្គលោ សន្ធាវតិ អស្មា លោកា បរំ លោកំ, បរស្មា លោកា ឥមំ លោកន្តិ? អាមន្តា. អរូបោ សន្ធាវតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អរូបោ សន្ធាវតីតិ? អាមន្តា. អញ្ញំ ជីវំ អញ្ញំ សរីរន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អវេទនោ…បេ… អសញ្ញោ…បេ… អសង្ខារោ…បេ… អវិញ្ញាណោ សន្ធាវតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អវិញ្ញាណោ សន្ធាវតីតិ? អាមន្តា. អញ្ញំ ជីវំ អញ្ញំ សរីរន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៩៣. ស្វេវ បុគ្គលោ សន្ធាវតិ អស្មា លោកា បរំ លោកំ, បរស្មា លោកា ឥមំ លោកន្តិ? អាមន្តា. រូបំ សន្ធាវតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… រូបំ សន្ធាវតីតិ? អាមន្តា. តំ ជីវំ តំ សរីរន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

វេទនា ¶ …បេ… សញ្ញា…បេ… សង្ខារា…បេ… វិញ្ញាណំ សន្ធាវតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… វិញ្ញាណំ សន្ធាវតីតិ? អាមន្តា. តំ ជីវំ តំ សរីរន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៩៤. ស្វេវ ¶ បុគ្គលោ សន្ធាវតិ អស្មា លោកា បរំ លោកំ, បរស្មា លោកា ឥមំ លោកន្តិ? អាមន្តា. រូបំ ន សន្ធាវតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… រូបំ ន សន្ធាវតីតិ? អាមន្តា. អញ្ញំ ¶ ជីវំ អញ្ញំ សរីរន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

វេទនា ¶ …បេ… សញ្ញា…បេ… សង្ខារា…បេ… វិញ្ញាណំ ន សន្ធាវតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… វិញ្ញាណំ ន សន្ធាវតីតិ? អាមន្តា. អញ្ញំ ជីវំ អញ្ញំ សរីរន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ. (សំខិត្តំ).

ខន្ធេសុ ភិជ្ជមានេសុ, សោ ចេ ភិជ្ជតិ បុគ្គលោ;

ឧច្ឆេទា ភវតិ ទិដ្ឋិ, យា ពុទ្ធេន វិវជ្ជិតា.

ខន្ធេសុ ភិជ្ជមានេសុ, នោ ចេ ភិជ្ជតិ បុគ្គលោ;

បុគ្គលោ សស្សតោ ហោតិ, និព្ពានេន សមសមោតិ.

គតិអនុយោគោ.

១២. ឧបាទាបញ្ញត្តានុយោគោ

៩៥. រូបំ ឧបាទាយ បុគ្គលស្ស បញ្ញត្តីតិ? អាមន្តា. រូបំ អនិច្ចំ សង្ខតំ បដិច្ចសមុប្បន្នំ ខយធម្មំ វយធម្មំ វិរាគធម្មំ និរោធធម្មំ វិបរិណាមធម្មន្តិ? អាមន្តា? បុគ្គលោបិ អនិច្ចោ សង្ខតោ បដិច្ចសមុប្បន្នោ ខយធម្មោ វយធម្មោ វិរាគធម្មោ និរោធធម្មោ វិបរិណាមធម្មោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៩៦. វេទនំ ឧបាទាយ… សញ្ញំ ឧបាទាយ… សង្ខារេ ឧបាទាយ… វិញ្ញាណំ ឧបាទាយ បុគ្គលស្ស បញ្ញត្តីតិ? អាមន្តា. វិញ្ញាណំ ¶ អនិច្ចំ សង្ខតំ បដិច្ចសមុប្បន្នំ ខយធម្មំ វយធម្មំ វិរាគធម្មំ និរោធធម្មំ វិបរិណាមធម្មន្តិ? អាមន្តា. បុគ្គលោបិ អនិច្ចោ សង្ខតោ បដិច្ចសមុប្បន្នោ ខយធម្មោ វយធម្មោ វិរាគធម្មោ និរោធធម្មោ វិបរិណាមធម្មោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៩៧. រូបំ ឧបាទាយ បុគ្គលស្ស បញ្ញត្តីតិ? អាមន្តា. នីលំ រូបំ ឧបាទាយ នីលកស្ស ¶ បុគ្គលស្ស បញ្ញត្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… បីតំ ¶ រូបំ ឧបាទាយ… លោហិតំ ¶ រូបំ ឧបាទាយ… ឱទាតំ រូបំ ឧបាទាយ… សនិទស្សនំ រូបំ ឧបាទាយ… អនិទស្សនំ រូបំ ឧបាទាយ… សប្បដិឃំ រូបំ ឧបាទាយ… អប្បដិឃំ រូបំ ឧបាទាយ អប្បដិឃស្ស បុគ្គលស្ស បញ្ញត្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៩៨. វេទនំ ឧបាទាយ បុគ្គលស្ស បញ្ញត្តីតិ? អាមន្តា. កុសលំ វេទនំ ឧបាទាយ កុសលស្ស បុគ្គលស្ស បញ្ញត្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… កុសលំ វេទនំ ឧបាទាយ កុសលស្ស បុគ្គលស្ស បញ្ញត្តីតិ? អាមន្តា. កុសលា វេទនា សផលា សវិបាកា ឥដ្ឋផលា កន្តផលា មនុញ្ញផលា អសេចនកផលា សុខុទ្រយា សុខវិបាកាតិ? អាមន្តា. កុសលោបិ បុគ្គលោ សផលោ សវិបាកោ ឥដ្ឋផលោ កន្តផលោ មនុញ្ញផលោ អសេចនកផលោ សុខុទ្រយោ សុខវិបាកោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៩៩. វេទនំ ឧបាទាយ បុគ្គលស្ស បញ្ញត្តីតិ? អាមន្តា. អកុសលំ ¶ វេទនំ ឧបាទាយ អកុសលស្ស បុគ្គលស្ស បញ្ញត្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អកុសលំ វេទនំ ឧបាទាយ អកុសលស្ស បុគ្គលស្ស បញ្ញត្តីតិ? អាមន្តា. អកុសលា វេទនា សផលា សវិបាកា អនិដ្ឋផលា អកន្តផលា ¶ អមនុញ្ញផលា សេចនកផលា ទុក្ខុទ្រយា ទុក្ខវិបាកាតិ? អាមន្តា. អកុសលោបិ បុគ្គលោ សផលោ សវិបាកោ អនិដ្ឋផលោ អកន្តផលោ អមនុញ្ញផលោ សេចនកផលោ ទុក្ខុទ្រយោ ទុក្ខវិបាកោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១០០. វេទនំ ឧបាទាយ បុគ្គលស្ស បញ្ញត្តីតិ? អាមន្តា. អព្យាកតំ វេទនំ ឧបាទាយ អព្យាកតស្ស បុគ្គលស្ស បញ្ញត្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អព្យាកតំ វេទនំ ឧបាទាយ អព្យាកតស្ស បុគ្គលស្ស បញ្ញត្តីតិ? អាមន្តា. អព្យាកតា វេទនា អនិច្ចា សង្ខតា បដិច្ចសមុប្បន្នា ខយធម្មា វយធម្មា វិរាគធម្មា និរោធធម្មា វិបរិណាមធម្មាតិ? អាមន្តា. អព្យាកតោបិ បុគ្គលោ អនិច្ចោ សង្ខតោ បដិច្ចសមុប្បន្នោ ខយធម្មោ វយធម្មោ វិរាគធម្មោ និរោធធម្មោ វិបរិណាមធម្មោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១០១. សញ្ញំ ឧបាទាយ… សង្ខារេ ឧបាទាយ… វិញ្ញាណំ ឧបាទាយ បុគ្គលស្ស បញ្ញត្តីតិ? អាមន្តា. កុសលំ វិញ្ញាណំ ឧបាទាយ កុសលស្ស បុគ្គលស្ស បញ្ញត្តីតិ? ន ហេវំ ¶ វត្តព្ពេ…បេ… កុសលំ វិញ្ញាណំ ឧបាទាយ កុសលស្ស បុគ្គលស្ស បញ្ញត្តីតិ? អាមន្តា. កុសលំ វិញ្ញាណំ សផលំ សវិបាកំ ឥដ្ឋផលំ កន្តផលំ មនុញ្ញផលំ អសេចនកផលំ ¶ សុខុទ្រយំ សុខវិបាកន្តិ ¶ ? អាមន្តា. កុសលោបិ បុគ្គលោ សផលោ សវិបាកោ ឥដ្ឋផលោ កន្តផលោ មនុញ្ញផលោ អសេចនកផលោ សុខុទ្រយោ សុខវិបាកោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១០២. វិញ្ញាណំ ឧបាទាយ បុគ្គលស្ស បញ្ញត្តីតិ? អាមន្តា. អកុសលំ ¶ វិញ្ញាណំ ឧបាទាយ អកុសលស្ស បុគ្គលស្ស បញ្ញត្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អកុសលំ វិញ្ញាណំ ឧបាទាយ អកុសលស្ស បុគ្គលស្ស បញ្ញត្តីតិ? អាមន្តា. អកុសលំ វិញ្ញាណំ សផលំ សវិបាកំ អនិដ្ឋផលំ អកន្តផលំ អមនុញ្ញផលំ សេចនកផលំ ទុក្ខុទ្រយំ ទុក្ខវិបាកន្តិ? អាមន្តា. អកុសលោបិ បុគ្គលោ សផលោ សវិបាកោ អនិដ្ឋផលោ អកន្តផលោ អមនុញ្ញផលោ សេចនកផលោ ទុក្ខុទ្រយោ ទុក្ខវិបាកោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១០៣. វិញ្ញាណំ ឧបាទាយ បុគ្គលស្ស បញ្ញត្តីតិ? អាមន្តា. អព្យាកតំ វិញ្ញាណំ ឧបាទាយ អព្យាកតស្ស បុគ្គលស្ស បញ្ញត្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អព្យាកតំ វិញ្ញាណំ ឧបាទាយ អព្យាកតស្ស បុគ្គលស្ស បញ្ញត្តីតិ? អាមន្តា. អព្យាកតំ វិញ្ញាណំ អនិច្ចំ សង្ខតំ បដិច្ចសមុប្បន្នំ ខយធម្មំ វយធម្មំ វិរាគធម្មំ និរោធធម្មំ វិបរិណាមធម្មន្តិ? អាមន្តា. អព្យាកតោបិ បុគ្គលោ អនិច្ចោ សង្ខតោ បដិច្ចសមុប្បន្នោ ខយធម្មោ វយធម្មោ វិរាគធម្មោ និរោធធម្មោ វិបរិណាមធម្មោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១០៤. ចក្ខុំ ឧបាទាយ ‘‘ចក្ខុមា បុគ្គលោ’’តិ វត្តព្ពោតិ? អាមន្តា ¶ . ចក្ខុម្ហិ និរុទ្ធេ ‘‘ចក្ខុមា បុគ្គលោ និរុទ្ធោ’’តិ វត្តព្ពោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… សោតំ ឧបាទាយ… ឃានំ ឧបាទាយ… ជិវ្ហំ ឧបាទាយ… កាយំ ¶ ឧបាទាយ… មនំ ឧបាទាយ ‘‘មនវា បុគ្គលោ’’តិ វត្តព្ពោតិ? អាមន្តា. មនម្ហិ និរុទ្ធេ ‘‘មនវា បុគ្គលោ និរុទ្ធោ’’តិ វត្តព្ពោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

១០៥. មិច្ឆាទិដ្ឋិំ ឧបាទាយ ‘‘មិច្ឆាទិដ្ឋិយោ បុគ្គលោ’’តិ វត្តព្ពោតិ? អាមន្តា. មិច្ឆាទិដ្ឋិយា និរុទ្ធាយ ‘‘មិច្ឆាទិដ្ឋិយោ បុគ្គលោ និរុទ្ធោ’’តិ វត្តព្ពោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ. មិច្ឆាសង្កប្បំ ឧបាទាយ… មិច្ឆាវាចំ ឧបាទាយ… មិច្ឆាកម្មន្តំ ឧបាទាយ… មិច្ឆាអាជីវំ ឧបាទាយ ¶ … មិច្ឆាវាយាមំ ឧបាទាយ… មិច្ឆាសតិំ ឧបាទាយ… មិច្ឆាសមាធិំ ឧបាទាយ ‘‘មិច្ឆាសមាធិយោ បុគ្គលោ’’តិ វត្តព្ពោតិ? អាមន្តា. មិច្ឆាសមាធិម្ហិ និរុទ្ធេ ‘‘មិច្ឆាសមាធិយោ បុគ្គលោ និរុទ្ធោ’’តិ វត្តព្ពោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

១០៦. សម្មាទិដ្ឋិំ ¶ ឧបាទាយ ‘‘សម្មាទិដ្ឋិយោ បុគ្គលោ’’តិ វត្តព្ពោតិ? អាមន្តា. សម្មាទិដ្ឋិយា និរុទ្ធាយ ‘‘សម្មាទិដ្ឋិយោ បុគ្គលោ និរុទ្ធោ’’តិ វត្តព្ពោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… សម្មាសង្កប្បំ ឧបាទាយ… សម្មាវាចំ ឧបាទាយ… សម្មាកម្មន្តំ ឧបាទាយ… សម្មាអាជីវំ ឧបាទាយ… សម្មាវាយាមំ ឧបាទាយ… សម្មាសតិំ ឧបាទាយ… សម្មាសមាធិំ ¶ ឧបាទាយ ‘‘សម្មាសមាធិយោ បុគ្គលោ’’តិ វត្តព្ពោតិ? អាមន្តា. សម្មាសមាធិម្ហិ ¶ និរុទ្ធេ ‘‘សម្មាសមាធិយោ បុគ្គលោ និរុទ្ធោ’’តិ វត្តព្ពោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១០៧. រូបំ ឧបាទាយ, វេទនំ ឧបាទាយ បុគ្គលស្ស បញ្ញត្តីតិ? អាមន្តា. ទ្វិន្នំ ខន្ធានំ ឧបាទាយ ទ្វិន្នំ បុគ្គលានំ បញ្ញត្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… រូបំ ឧបាទាយ, វេទនំ ឧបាទាយ, សញ្ញំ ឧបាទាយ, សង្ខារេ ឧបាទាយ, វិញ្ញាណំ ឧបាទាយ បុគ្គលស្ស បញ្ញត្តីតិ? អាមន្តា. បញ្ចន្នំ ខន្ធានំ ឧបាទាយ បញ្ចន្នំ បុគ្គលានំ បញ្ញត្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១០៨. ចក្ខាយតនំ ឧបាទាយ, សោតាយតនំ ឧបាទាយ បុគ្គលស្ស បញ្ញត្តីតិ? អាមន្តា. ទ្វិន្នំ អាយតនានំ ឧបាទាយ ទ្វិន្នំ បុគ្គលានំ បញ្ញត្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… ចក្ខាយតនំ ឧបាទាយ, សោតាយតនំ ឧបាទាយ…បេ… ធម្មាយតនំ ឧបាទាយ បុគ្គលស្ស បញ្ញត្តីតិ? អាមន្តា. ទ្វាទសន្នំ អាយតនានំ ឧបាទាយ ទ្វាទសន្នំ បុគ្គលានំ បញ្ញត្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១០៩. ចក្ខុធាតុំ ឧបាទាយ, សោតធាតុំ ឧបាទាយ បុគ្គលស្ស បញ្ញត្តីតិ? អាមន្តា. ទ្វិន្នំ ធាតូនំ ឧបាទាយ ទ្វិន្នំ បុគ្គលានំ បញ្ញត្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… ចក្ខុធាតុំ ឧបាទាយ, សោតធាតុំ ឧបាទាយ…បេ… ធម្មធាតុំ ឧបាទាយ ¶ បុគ្គលស្ស បញ្ញត្តីតិ? អាមន្តា ¶ . អដ្ឋារសន្នំ ធាតូនំ ឧបាទាយ អដ្ឋារសន្នំ បុគ្គលានំ បញ្ញត្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១១០. ចក្ខុន្ទ្រិយំ ¶ ឧបាទាយ, សោតិន្ទ្រិយំ ឧបាទាយ បុគ្គលស្ស បញ្ញត្តីតិ? អាមន្តា. ទ្វិន្នំ ឥន្ទ្រិយានំ ឧបាទាយ ទ្វិន្នំ បុគ្គលានំ បញ្ញត្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… ចក្ខុន្ទ្រិយំ ឧបាទាយ, សោតិន្ទ្រិយំ ឧបាទាយ…បេ… អញ្ញាតាវិន្ទ្រិយំ ឧបាទាយ បុគ្គលស្ស បញ្ញត្តីតិ? អាមន្តា. ពាវីសតីនំ [ពាវីសតិយា (?)] ឥន្ទ្រិយានំ ឧបាទាយ ពាវីសតីនំ បុគ្គលានំ បញ្ញត្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១១១. ឯកវោការភវំ ¶ ឧបាទាយ ឯកស្ស បុគ្គលស្ស បញ្ញត្តីតិ? អាមន្តា. ចតុវោការភវំ ឧបាទាយ ចតុន្នំ បុគ្គលានំ បញ្ញត្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… ឯកវោការភវំ ឧបាទាយ ឯកស្ស បុគ្គលស្ស បញ្ញត្តីតិ? អាមន្តា. បញ្ចវោការភវំ ឧបាទាយ បញ្ចន្នំ បុគ្គលានំ បញ្ញត្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… ឯកវោការភវេ ឯកោវ បុគ្គលោតិ? អាមន្តា. ចតុវោការភវេ ចត្តារោវ [ចត្តារោ (?)] បុគ្គលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… ឯកវោការភវេ ឯកោវ បុគ្គលោតិ? អាមន្តា. បញ្ចវោការភវេ បញ្ចេវ បុគ្គលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១១២. យថា ¶ រុក្ខំ ឧបាទាយ ឆាយាយ បញ្ញត្តិ, ឯវមេវំ រូបំ ¶ ឧបាទាយ បុគ្គលស្ស បញ្ញត្តីតិ? ( ) [(អាមន្តា) (?) ឯវំ អនន្តរវារត្តយេបិ] យថា រុក្ខំ ឧបាទាយ ឆាយាយ បញ្ញត្តិ, រុក្ខោបិ អនិច្ចោ ឆាយាបិ អនិច្ចា, ឯវមេវំ រូបំ ឧបាទាយ បុគ្គលស្ស បញ្ញត្តិ, រូបម្បិ អនិច្ចំ បុគ្គលោបិ អនិច្ចោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… យថា រុក្ខំ ឧបាទាយ ឆាយាយ បញ្ញត្តិ, អញ្ញោ រុក្ខោ អញ្ញា ឆាយា, ឯវមេវំ រូបំ ឧបាទាយ បុគ្គលស្ស បញ្ញត្តិ, អញ្ញំ រូបំ អញ្ញោ បុគ្គលោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១១៣. យថា គាមំ ឧបាទាយ គាមិកស្ស បញ្ញត្តិ, ឯវមេវំ រូបំ ឧបាទាយ បុគ្គលស្ស បញ្ញត្តីតិ? យថា គាមំ ឧបាទាយ គាមិកស្ស បញ្ញត្តិ, អញ្ញោ គាមោ អញ្ញោ គាមិកោ, ឯវមេវំ រូបំ ឧបាទាយ បុគ្គលស្ស បញ្ញត្តិ, អញ្ញំ រូបំ អញ្ញោ បុគ្គលោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១១៤. យថា រដ្ឋំ ឧបាទាយ រញ្ញោ បញ្ញត្តិ, ឯវមេវំ រូបំ ឧបាទាយ បុគ្គលស្ស បញ្ញត្តីតិ ¶ ? យថា រដ្ឋំ ឧបាទាយ រញ្ញោ បញ្ញត្តិ, អញ្ញំ រដ្ឋំ អញ្ញោ រាជា, ឯវមេវំ រូបំ ឧបាទាយ បុគ្គលស្ស បញ្ញត្តិ, អញ្ញំ រូបំ អញ្ញោ បុគ្គលោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១១៥. យថា ន និគឡោ នេគឡិកោ, យស្ស និគឡោ សោ នេគឡិកោ, ឯវមេវំ ន រូបំ រូបវា, យស្ស រូបំ សោ រូបវាតិ? យថា ន និគឡោ នេគឡិកោ, យស្ស និគឡោ សោ នេគឡិកោ, អញ្ញោ និគឡោ អញ្ញោ នេគឡិកោ, ឯវមេវំ ន រូបំ រូបវា, យស្ស រូបំ សោ រូបវា, អញ្ញំ រូបំ អញ្ញោ រូបវាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១១៦. ចិត្តេ ¶ ចិត្តេ បុគ្គលស្ស បញ្ញត្តីតិ? អាមន្តា. ចិត្តេ ¶ ចិត្តេ បុគ្គលោ ជាយតិ ជីយតិ មីយតិ ចវតិ ឧបបជ្ជតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… ទុតិយេ ចិត្តេ ឧប្បន្នេ ន វត្តព្ពំ សោតិ វា អញ្ញោតិ វាតិ? អាមន្តា ¶ . ទុតិយេ ចិត្តេ ឧប្បន្នេ ន វត្តព្ពំ កុមារកោតិ វា កុមារិកាតិ វាតិ? វត្តព្ពំ.

អាជានាហិ និគ្គហំ. ហញ្ចិ ទុតិយេ ចិត្តេ ឧប្បន្នេ ន វត្តព្ពំ – ‘‘សោតិ វា អញ្ញោតិ វា,’’ តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘ទុតិយេ ចិត្តេ ឧប្បន្នេ ន វត្តព្ពំ – ‘កុមារកោតិ វា កុមារិកាតិ វា’’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘ទុតិយេ ចិត្តេ ឧប្បន្នេ ន វត្តព្ពំ – សោតិ វា អញ្ញោតិ វា, ទុតិយេ ចិត្តេ ឧប្បន្នេ វត្តព្ពំ – កុមារកោតិ វា កុមារិកាតិ វា’’’តិ មិច្ឆា.

ហញ្ចិ វា បន ទុតិយេ ចិត្តេ ឧប្បន្នេ វត្តព្ពំ – ‘‘កុមារកោតិ វា កុមារិកា’’តិ វា, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘ទុតិយេ ចិត្តេ ឧប្បន្នេ វត្តព្ពំ – ‘សោតិ វា អញ្ញោតិ វា’’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘ទុតិយេ ចិត្តេ ឧប្បន្នេ ន វត្តព្ពំ – សោតិ វា អញ្ញោតិ វា, ទុតិយេ ចិត្តេ ឧប្បន្នេ វត្តព្ពំ – កុមារកោតិ វា កុមារិកាតិ វា’’’តិ មិច្ឆា.

១១៧. ទុតិយេ ចិត្តេ ឧប្បន្នេ ន វត្តព្ពំ – ‘‘សោតិ វា អញ្ញោតិ វា’’តិ? អាមន្តា. ទុតិយេ ចិត្តេ ឧប្បន្នេ ន វត្តព្ពំ – ‘‘ឥត្ថីតិ វា បុរិសោតិ វា គហដ្ឋោតិ វា បព្ពជិតោតិ វា ទេវោតិ វា មនុស្សោតិ វា’’តិ? វត្តព្ពំ.

អាជានាហិ ¶ និគ្គហំ. ហញ្ចិ ទុតិយេ ចិត្តេ ឧប្បន្នេ ន វត្តព្ពំ – ‘‘សោតិ វា អញ្ញោតិ វា,’’ តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘ទុតិយេ ចិត្តេ ¶ ឧប្បន្នេ ន វត្តព្ពំ – ‘ទេវោតិ វា មនុស្សោតិ វា’’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘ទុតិយេ ចិត្តេ ឧប្បន្នេ ន វត្តព្ពំ – សោតិ វា អញ្ញោតិ វា, ទុតិយេ ចិត្តេ ឧប្បន្នេ វត្តព្ពំ – ទេវោតិ វា មនុស្សោតិ វា’’’តិ មិច្ឆា.

ហញ្ចិ វា បន ទុតិយេ ចិត្តេ ឧប្បន្នេ វត្តព្ពំ – ‘‘ទេវោតិ វា មនុស្សោតិ វា,’’ តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘ទុតិយេ ចិត្តេ ឧប្បន្នេ វត្តព្ពំ – ‘សោតិ វា អញ្ញោតិ វា’’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘ទុតិយេ ចិត្តេ ឧប្បន្នេ ន វត្តព្ពំ – សោតិ វា អញ្ញោតិ វា, ទុតិយេ ចិត្តេ ឧប្បន្នេ វត្តព្ពំ – ទេវោតិ វា មនុស្សោតិ វា’’’តិ មិច្ឆា…បេ….

១១៨. ន ¶ វត្តព្ពំ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ? អាមន្តា. ននុ ¶ យោ បស្សតិ យំ បស្សតិ យេន បស្សតិ, សោ បស្សតិ តំ បស្សតិ តេន បស្សតីតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ យោ បស្សតិ យំ បស្សតិ យេន បស្សតិ, សោ បស្សតិ តំ បស្សតិ តេន បស្សតិ; តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ.

១១៩. ន វត្តព្ពំ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ? អាមន្តា. ននុ យោ សុណាតិ…បេ… យោ ឃាយតិ… យោ សាយតិ… យោ ផុសតិ… យោ វិជានាតិ យំ វិជានាតិ យេន វិជានាតិ, សោ វិជានាតិ តំ វិជានាតិ តេន វិជានាតីតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ យោ វិជានាតិ យំ វិជានាតិ យេន វិជានាតិ, សោ វិជានាតិ តំ វិជានាតិ តេន វិជានាតិ; តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ ¶ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ.

១២០. បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. ននុ យោ ន បស្សតិ យំ ន បស្សតិ យេន ន បស្សតិ, សោ ន បស្សតិ តំ ន បស្សតិ តេន ន បស្សតីតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ យោ ន បស្សតិ យំ ន បស្សតិ យេន ន បស្សតិ, សោ ន បស្សតិ តំ ន បស្សតិ តេន ន បស្សតិ; នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ.

បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. ននុ យោ ន សុណាតិ…បេ… យោ ¶ ន ឃាយតិ… យោ ន សាយតិ… យោ ន ផុសតិ… យោ ន វិជានាតិ យំ ន វិជានាតិ យេន ន វិជានាតិ, សោ ន វិជានាតិ តំ ន វិជានាតិ តេន ន វិជានាតីតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ យោ ន វិជានាតិ យំ ន វិជានាតិ យេន ន វិជានាតិ, សោ ន វិជានាតិ តំ ន វិជានាតិ តេន ន វិជានាតិ; នោ ច វត រេ ¶ វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ.

១២១. ន វត្តព្ពំ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘បស្សាមហំ, ភិក្ខវេ, ទិព្ពេន ចក្ខុនា វិសុទ្ធេន អតិក្កន្តមានុសកេន សត្តេ ចវមានេ ឧបបជ្ជមានេ ហីនេ បណីតេ សុវណ្ណេ ទុព្ពណ្ណេ, សុគតេ ទុគ្គតេ យថាកម្មូបគេ សត្តេ បជានាមី’’តិ [ម. និ. ១.២១៣ ថោកំ វិសទិសំ]! អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ.

១២២. វុត្តំ ¶ ភគវតា – ‘‘បស្សាមហំ, ភិក្ខវេ, ទិព្ពេន ចក្ខុនា វិសុទ្ធេន អតិក្កន្តមានុសកេន សត្តេ ចវមានេ ឧបបជ្ជមានេ ¶ ហីនេ បណីតេ សុវណ្ណេ ទុព្ពណ្ណេ, សុគតេ ទុគ្គតេ យថាកម្មូបគេ សត្តេ បជានាមី’’តិ កត្វា តេនេវ ការណេន បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. ភគវា ទិព្ពេន ចក្ខុនា វិសុទ្ធេន អតិក្កន្តមានុសកេន រូបំ បស្សតិ បុគ្គលំ បស្សតីតិ? រូបំ បស្សតិ. រូបំ បុគ្គលោ, រូបំ ចវតិ, រូបំ ឧបបជ្ជតិ, រូបំ យថាកម្មូបគន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

ភគវា ទិព្ពេន ចក្ខុនា វិសុទ្ធេន អតិក្កន្តមានុសកេន រូបំ បស្សតិ បុគ្គលំ បស្សតីតិ? បុគ្គលំ បស្សតិ. បុគ្គលោ រូបំ រូបាយតនំ រូបធាតុ នីលំ បីតកំ លោហិតកំ ឱទាតំ ចក្ខុវិញ្ញេយ្យំ ចក្ខុស្មិំ បដិហញ្ញតិ, ចក្ខុស្ស អាបាថំ អាគច្ឆតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

ភគវា ទិព្ពេន ចក្ខុនា វិសុទ្ធេន អតិក្កន្តមានុសកេន រូបំ បស្សតិ បុគ្គលំ បស្សតីតិ? ឧភោ បស្សតិ. ឧភោ រូបំ រូបាយតនំ រូបធាតុ, ឧភោ នីលា, ឧភោ បីតកា, ឧភោ លោហិតកា, ឧភោ ឱទាតា, ឧភោ ចក្ខុវិញ្ញេយ្យា, ឧភោ ¶ ចក្ខុស្មិំ បដិហញ្ញន្តិ, ឧភោ ¶ ចក្ខុស្ស អាបាថំ អាគច្ឆន្តិ, ឧភោ ចវន្តិ, ឧភោ ឧបបជ្ជន្តិ, ឧភោ យថាកម្មូបគាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

ឧបាទាបញ្ញត្តានុយោគោ.

១៣. បុរិសការានុយោគោ

១២៣. កល្យាណបាបកានិ កម្មានិ ឧបលព្ភន្តីតិ? អាមន្តា. កល្យាណបាបកានំ កម្មានំ កត្តា ការេតា ឧបលព្ភតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១២៤. កល្យាណបាបកានិ កម្មានិ ឧបលព្ភន្តីតិ, កល្យាណបាបកានំ ¶ កម្មានំ កត្តា ការេតា ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា. តស្ស កត្តា ការេតា ឧបលព្ភតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១២៥. តស្ស កត្តា ការេតា ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា. តស្ស តស្សេវ នត្ថិ ទុក្ខស្ស អន្តកិរិយា, នត្ថិ វដ្ដុបច្ឆេទោ, នត្ថិ អនុបាទាបរិនិព្ពានន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១២៦. កល្យាណបាបកានិ ¶ កម្មានិ ឧបលព្ភន្តីតិ, កល្យាណបាបកានំ កម្មានំ កត្តា ការេតា ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា. បុគ្គលោ ឧបលព្ភតីតិ, បុគ្គលស្ស កត្តា ការេតា ឧបលព្ភតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១២៧. កល្យាណបាបកានិ កម្មានិ ឧបលព្ភន្តីតិ, កល្យាណបាបកានំ កម្មានំ កត្តា ការេតា ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា. និព្ពានំ ឧបលព្ភតីតិ, និព្ពានស្ស កត្តា ការេតា ឧបលព្ភតីតិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១២៨. កល្យាណបាបកានិ កម្មានិ ឧបលព្ភន្តីតិ, កល្យាណបាបកានំ កម្មានំ កត្តា ការេតា ¶ ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា. មហាបថវី ឧបលព្ភតីតិ, មហាបថវិយា កត្តា ការេតា ឧបលព្ភតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១២៩. កល្យាណបាបកានិ កម្មានិ ឧបលព្ភន្តីតិ, កល្យាណបាបកានំ កម្មានំ កត្តា ការេតា ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា. មហាសមុទ្ទោ ឧបលព្ភតីតិ, មហាសមុទ្ទស្ស កត្តា ការេតា ឧបលព្ភតីតិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៣០. កល្យាណបាបកានិ កម្មានិ ឧបលព្ភន្តីតិ, កល្យាណបាបកានំ កម្មានំ កត្តា ការេតា ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា. សិនេរុបព្ពតរាជា ឧបលព្ភតីតិ, សិនេរុស្ស បព្ពតរាជស្ស កត្តា ការេតា ឧបលព្ភតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៣១. កល្យាណបាបកានិ កម្មានិ ឧបលព្ភន្តីតិ, កល្យាណបាបកានំ កម្មានំ កត្តា ការេតា ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា. អាបោ ឧបលព្ភតីតិ, អាបស្ស កត្តា ការេតា ឧបលព្ភតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៣២. កល្យាណបាបកានិ កម្មានិ ឧបលព្ភន្តីតិ, កល្យាណបាបកានំ កម្មានំ កត្តា ការេតា ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា. តេជោ ឧបលព្ភតីតិ, តេជស្ស កត្តា ការេតា ឧបលព្ភតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៣៣. កល្យាណបាបកានិ កម្មានិ ឧបលព្ភន្តីតិ, កល្យាណបាបកានំ កម្មានំ កត្តា ការេតា ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា. វាយោ ឧបលព្ភតីតិ, វាយស្ស កត្តា ការេតា ឧបលព្ភតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៣៤. កល្យាណបាបកានិ កម្មានិ ឧបលព្ភន្តីតិ, កល្យាណបាបកានំ កម្មានំ កត្តា ការេតា ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា. តិណកដ្ឋវនប្បតយោ ឧបលព្ភន្តីតិ ¶ , តិណកដ្ឋវនប្បតីនំ កត្តា ការេតា ¶ ឧបលព្ភតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៣៥. កល្យាណបាបកានិ កម្មានិ ឧបលព្ភន្តីតិ, កល្យាណបាបកានំ កម្មានំ កត្តា ការេតា ¶ ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា. អញ្ញានិ កល្យាណបាបកានិ កម្មានិ អញ្ញោ កល្យាណបាបកានំ កម្មានំ កត្តា ការេតាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៣៦. កល្យាណបាបកានំ ¶ កម្មានំ វិបាកោ ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា. កល្យាណបាបកានំ កម្មានំ វិបាកបដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៣៧. កល្យាណបាបកានំ កម្មានំ វិបាកោ ឧបលព្ភតីតិ, កល្យាណបាបកានំ កម្មានំ វិបាកបដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា. តស្ស បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៣៨. តស្ស បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា. តស្ស តស្សេវ នត្ថិ ទុក្ខស្ស អន្តកិរិយា, នត្ថិ វដ្ដុបច្ឆេទោ, នត្ថិ អនុបាទាបរិនិព្ពានន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៣៩. កល្យាណបាបកានំ កម្មានំ វិបាកោ ឧបលព្ភតីតិ, កល្យាណបាបកានំ កម្មានំ វិបាកបដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា. បុគ្គលោ ឧបលព្ភតីតិ, បុគ្គលស្ស បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៤០. កល្យាណបាបកានំ កម្មានំ វិបាកោ ឧបលព្ភតីតិ, កល្យាណបាបកានំ កម្មានំ វិបាកបដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា. និព្ពានំ ឧបលព្ភតីតិ, និព្ពានស្ស បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៤១. កល្យាណបាបកានំ កម្មានំ វិបាកោ ឧបលព្ភតីតិ, កល្យាណបាបកានំ កម្មានំ វិបាកបដិសំវេទី ¶ ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា. មហាបថវី ឧបលព្ភតីតិ…បេ… មហាសមុទ្ទោ ឧបលព្ភតីតិ… សិនេរុបព្ពតរាជា ឧបលព្ភតីតិ… អាបោ ឧបលព្ភតីតិ… តេជោ ¶ ឧបលព្ភតីតិ… វាយោ ឧបលព្ភតីតិ…បេ… តិណកដ្ឋវនប្បតយោ ឧបលព្ភន្តីតិ, តិណកដ្ឋវនប្បតីនំ បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៤២. កល្យាណបាបកានំ ¶ កម្មានំ វិបាកោ ឧបលព្ភតីតិ, កល្យាណបាបកានំ កម្មានំ វិបាកបដិសំវេទី ¶ ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា. អញ្ញោ កល្យាណបាបកានំ កម្មានំ វិបាកោ, អញ្ញោ កល្យាណបាបកានំ កម្មានំ វិបាកបដិសំវេទីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៤៣. ទិព្ពំ សុខំ ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា. ទិព្ពស្ស សុខស្ស បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៤៤. ទិព្ពំ សុខំ ឧបលព្ភតីតិ, ទិព្ពស្ស សុខស្ស បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា. តស្ស បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៤៥. តស្ស បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា. តស្ស តស្សេវ នត្ថិ ទុក្ខស្ស អន្តកិរិយា, នត្ថិ វដ្ដុបច្ឆេទោ, នត្ថិ អនុបាទាបរិនិព្ពានន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៤៦. ទិព្ពំ សុខំ ឧបលព្ភតីតិ, ទិព្ពស្ស សុខស្ស បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ ¶ ? អាមន្តា. បុគ្គលោ ឧបលព្ភតីតិ, បុគ្គលស្ស បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៤៧. ទិព្ពំ សុខំ ឧបលព្ភតីតិ, ទិព្ពស្ស សុខស្ស បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា. និព្ពានំ ឧបលព្ភតីតិ, និព្ពានស្ស បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៤៨. ទិព្ពំ សុខំ ឧបលព្ភតីតិ, ទិព្ពស្ស សុខស្ស បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា ¶ . មហាបថវី ឧបលព្ភតីតិ… មហាសមុទ្ទោ ឧបលព្ភតីតិ… សិនេរុបព្ពតរាជា ឧបលព្ភតីតិ… អាបោ ឧបលព្ភតីតិ… តេជោ ឧបលព្ភតីតិ… វាយោ ឧបលព្ភតីតិ…បេ… តិណកដ្ឋវនប្បតយោ ឧបលព្ភន្តីតិ, តិណកដ្ឋវនប្បតីនំ បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៤៩. ទិព្ពំ សុខំ ឧបលព្ភតីតិ, ទិព្ពស្ស សុខស្ស បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា ¶ . អញ្ញំ ទិព្ពំ សុខំ, អញ្ញោ ទិព្ពស្ស សុខស្ស បដិសំវេទីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៥០. មានុសកំ សុខំ ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា. មានុសកស្ស សុខស្ស បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៥១. មានុសកំ ¶ សុខំ ឧបលព្ភតីតិ, មានុសកស្ស សុខស្ស បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា. តស្ស បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៥២. តស្ស បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា. តស្ស តស្សេវ នត្ថិ ទុក្ខស្ស អន្តកិរិយា, នត្ថិ វដ្ដុបច្ឆេទោ, នត្ថិ អនុបាទាបរិនិព្ពានន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៥៣. មានុសកំ សុខំ ឧបលព្ភតីតិ, មានុសកស្ស សុខស្ស បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា. បុគ្គលោ ឧបលព្ភតីតិ, បុគ្គលស្ស ¶ បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៥៤. មានុសកំ សុខំ ឧបលព្ភតីតិ, មានុសកស្ស សុខស្ស បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា. និព្ពានំ ឧបលព្ភតីតិ, និព្ពានស្ស បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៥៥. មានុសកំ ¶ សុខំ ឧបលព្ភតីតិ, មានុសកស្ស សុខស្ស បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា. មហាបថវី ឧបលព្ភតីតិ…បេ… មហាសមុទ្ទោ ឧបលព្ភតីតិ… សិនេរុបព្ពតរាជា ឧបលព្ភតីតិ… អាបោ ឧបលព្ភតីតិ… តេជោ ឧបលព្ភតីតិ… វាយោ ឧបលព្ភតីតិ… តិណកដ្ឋវនប្បតយោ ឧបលព្ភន្តីតិ, តិណកដ្ឋវនប្បតីនំ បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៥៦. មានុសកំ សុខំ ឧបលព្ភតីតិ, មានុសកស្ស សុខស្ស បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ ¶ ? អាមន្តា. អញ្ញំ មានុសកំ សុខំ អញ្ញោ មានុសកស្ស សុខស្ស បដិសំវេទីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៥៧. អាបាយិកំ ទុក្ខំ ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា. អាបាយិកស្ស ទុក្ខស្ស បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៥៨. អាបាយិកំ ទុក្ខំ ឧបលព្ភតីតិ, អាបាយិកស្ស ទុក្ខស្ស បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា. តស្ស បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៥៩. តស្ស បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា. តស្ស តស្សេវ នត្ថិ ទុក្ខស្ស អន្តកិរិយា, នត្ថិ វដ្ដុបច្ឆេទោ, នត្ថិ អនុបាទាបរិនិព្ពានន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៦០. អាបាយិកំ ¶ ¶ ទុក្ខំ ឧបលព្ភតីតិ, អាបាយិកស្ស ទុក្ខស្ស បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា. បុគ្គលោ ឧបលព្ភតីតិ, បុគ្គលស្ស បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៦១. អាបាយិកំ ទុក្ខំ ឧបលព្ភតីតិ, អាបាយិកស្ស ទុក្ខស្ស បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា. និព្ពានំ ឧបលព្ភតីតិ, និព្ពានស្ស បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៦២. អាបាយិកំ ទុក្ខំ ឧបលព្ភតីតិ, អាបាយិកស្ស ទុក្ខស្ស បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា. មហាបថវី ឧបលព្ភតីតិ…បេ… មហាសមុទ្ទោ ឧបលព្ភតីតិ… សិនេរុបព្ពតរាជា ឧបលព្ភតីតិ… អាបោ ឧបលព្ភតីតិ… តេជោ ឧបលព្ភតីតិ… វាយោ ឧបលព្ភតីតិ… តិណកដ្ឋវនប្បតយោ ឧបលព្ភន្តីតិ, តិណកដ្ឋវនប្បតីនំ បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៦៣. អាបាយិកំ ទុក្ខំ ឧបលព្ភតីតិ, អាបាយិកស្ស ទុក្ខស្ស បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ ¶ ? អាមន្តា. អញ្ញំ អាបាយិកំ ទុក្ខំ, អញ្ញោ អាបាយិកស្ស ទុក្ខស្ស បដិសំវេទីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៦៤. នេរយិកំ ទុក្ខំ ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា. នេរយិកស្ស ទុក្ខស្ស បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

នេរយិកំ ទុក្ខំ ឧបលព្ភតីតិ, នេរយិកស្ស ទុក្ខស្ស បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា. តស្ស បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៦៥. តស្ស បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា. តស្ស ¶ តស្សេវ នត្ថិ ទុក្ខស្ស អន្តកិរិយា, នត្ថិ វដ្ដុបច្ឆេទោ, នត្ថិ អនុបាទាបរិនិព្ពានន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៦៦. នេរយិកំ ទុក្ខំ ឧបលព្ភតីតិ, នេរយិកស្ស ទុក្ខស្ស បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា. បុគ្គលោ ឧបលព្ភតីតិ, បុគ្គលស្ស បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៦៧. នេរយិកំ ទុក្ខំ ឧបលព្ភតីតិ, នេរយិកស្ស ទុក្ខស្ស បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា. និព្ពានំ ¶ ឧបលព្ភតីតិ, និព្ពានស្ស បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៦៨. នេរយិកំ ¶ ទុក្ខំ ឧបលព្ភតីតិ, នេរយិកស្ស ទុក្ខស្ស បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា. មហាបថវី ឧបលព្ភតីតិ…បេ… មហាសមុទ្ទោ ឧបលព្ភតីតិ… សិនេរុបព្ពតរាជា ឧបលព្ភតីតិ… អាបោ ឧបលព្ភតីតិ… តេជោ ឧបលព្ភតីតិ… វាយោ ឧបលព្ភតីតិ… តិណកដ្ឋវនប្បតយោ ឧបលព្ភន្តីតិ, តិណកដ្ឋវនប្បតីនំ បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៦៩. នេរយិកំ ទុក្ខំ ឧបលព្ភតីតិ, នេរយិកស្ស ទុក្ខស្ស បដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ ¶ ? អាមន្តា. អញ្ញំ នេរយិកំ ទុក្ខំ, អញ្ញោ នេរយិកស្ស ទុក្ខស្ស បដិសំវេទីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៧០. កល្យាណបាបកានិ កម្មានិ ឧបលព្ភន្តីតិ, កល្យាណបាបកានំ កម្មានំ កត្តា ការេតា វិបាកបដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា. សោ ករោតិ សោ បដិសំវេទេតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៧១. សោ ¶ ករោតិ សោ បដិសំវេទេតីតិ? អាមន្តា. សយង្កតំ សុខទុក្ខន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៧២. កល្យាណបាបកានិ កម្មានិ ឧបលព្ភន្តីតិ, កល្យាណបាបកានំ កម្មានំ កត្តា ការេតា វិបាកបដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា. អញ្ញោ ករោតិ អញ្ញោ បដិសំវេទេតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៧៣. អញ្ញោ ករោតិ អញ្ញោ បដិសំវេទេតីតិ? អាមន្តា. បរង្កតំ សុខទុក្ខន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៧៤. កល្យាណបាបកានិ កម្មានិ ឧបលព្ភន្តីតិ, កល្យាណបាបកានំ កម្មានំ កត្តា ការេតា វិបាកបដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា ¶ . សោ ច អញ្ញោ ច ករោន្តិ សោ ច អញ្ញោ ច បដិសំវេទេន្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៧៥. សោ ច អញ្ញោ ច ករោន្តិ, សោ ច អញ្ញោ ច បដិសំវេទេន្តីតិ? អាមន្តា. សយង្កតញ្ច បរង្កតញ្ច សុខទុក្ខន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៧៦. កល្យាណបាបកានិ កម្មានិ ឧបលព្ភន្តីតិ, កល្យាណបាបកានំ កម្មានំ កត្តា ការេតា វិបាកបដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា. នេវ សោ ¶ ករោតិ ន សោ បដិសំវេទេតិ, ន អញ្ញោ ករោតិ ន អញ្ញោ បដិសំវេទេតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៧៧. នេវ ¶ សោ ករោតិ ន សោ បដិសំវេទេតិ, ន អញ្ញោ ករោតិ ន អញ្ញោ បដិសំវេទេតីតិ? អាមន្តា. អសយង្ការំ អបរង្ការំ អធិច្ចសមុប្បន្នំ សុខទុក្ខន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៧៨. កល្យាណបាបកានិ ¶ កម្មានិ ឧបលព្ភន្តីតិ, កល្យាណបាបកានំ កម្មានំ កត្តា ការេតា វិបាកបដិសំវេទី ឧបលព្ភតីតិ? អាមន្តា. សោ ករោតិ សោ បដិសំវេទេតិ, អញ្ញោ ករោតិ អញ្ញោ បដិសំវេទេតិ, សោ ច អញ្ញោ ច ករោន្តិ សោ ច អញ្ញោ ច បដិសំវេទេន្តិ, នេវ សោ ករោតិ ន សោ បដិសំវេទេតិ, ន អញ្ញោ ករោតិ ន អញ្ញោ បដិសំវេទេតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៧៩. សោ ករោតិ សោ បដិសំវេទេតិ, អញ្ញោ ករោតិ អញ្ញោ បដិសំវេទេតិ, សោ ច អញ្ញោ ច ករោន្តិ សោ ច អញ្ញោ ច បដិសំវេទេន្តិ, នេវ សោ ករោតិ ន សោ បដិសំវេទេតិ, ន អញ្ញោ ករោតិ ន អញ្ញោ បដិសំវេទេតីតិ? អាមន្តា. សយង្កតំ សុខទុក្ខំ, បរង្កតំ សុខទុក្ខំ, សយង្កតញ្ច បរង្កតញ្ច សុខទុក្ខំ, អសយង្ការំ អបរង្ការំ អធិច្ចសមុប្បន្នំ សុខទុក្ខន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៨០. កម្មំ អត្ថីតិ? អាមន្តា ¶ . កម្មការកោ អត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៨១. កម្មំ អត្ថីតិ, កម្មការកោ អត្ថីតិ? អាមន្តា. តស្ស ការកោ អត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៨២. តស្ស ការកោ អត្ថីតិ? អាមន្តា. តស្ស តស្សេវ នត្ថិ ទុក្ខស្ស អន្តកិរិយា, នត្ថិ វដ្ដុបច្ឆេទោ, នត្ថិ អនុបាទាបរិនិព្ពានន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៨៣. កម្មំ អត្ថីតិ, កម្មការកោ អត្ថីតិ? អាមន្តា. បុគ្គលោ អត្ថីតិ, បុគ្គលស្ស ការកោ អត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៨៤. កម្មំ ¶ ¶ អត្ថីតិ, កម្មការកោ អត្ថីតិ? អាមន្តា. និព្ពានំ ¶ អត្ថីតិ, និព្ពានស្ស ការកោ អត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៨៥. កម្មំ អត្ថីតិ, កម្មការកោ អត្ថីតិ? អាមន្តា. មហាបថវី អត្ថីតិ…បេ… មហាសមុទ្ទោ អត្ថីតិ… សិនេរុបព្ពតរាជា អត្ថីតិ… អាបោ អត្ថីតិ… តេជោ អត្ថីតិ… វាយោ អត្ថីតិ… តិណកដ្ឋវនប្បតយោ អត្ថីតិ, តិណកដ្ឋវនប្បតីនំ ការកោ អត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៨៦. កម្មំ អត្ថីតិ, កម្មការកោ អត្ថីតិ? អាមន្តា. អញ្ញំ កម្មំ, អញ្ញោ កម្មការកោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៨៧. វិបាកោ អត្ថីតិ? អាមន្តា. វិបាកបដិសំវេទី អត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៨៨. វិបាកោ អត្ថីតិ, វិបាកបដិសំវេទី អត្ថីតិ? អាមន្តា. តស្ស បដិសំវេទី អត្ថីតិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៨៩. តស្ស បដិសំវេទី អត្ថីតិ? អាមន្តា. តស្ស តស្សេវ នត្ថិ ទុក្ខស្ស អន្តកិរិយា, នត្ថិ វដ្ដុបច្ឆេទោ, នត្ថិ អនុបាទាបរិនិព្ពានន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… វិបាកោ អត្ថីតិ, វិបាកបដិសំវេទី អត្ថីតិ? អាមន្តា. បុគ្គលោ អត្ថីតិ, បុគ្គលស្ស បដិសំវេទី អត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៩០. វិបាកោ អត្ថីតិ, វិបាកបដិសំវេទី អត្ថីតិ? អាមន្តា. និព្ពានំ អត្ថីតិ, និព្ពានស្ស បដិសំវេទី អត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៩១. វិបាកោ អត្ថីតិ, វិបាកបដិសំវេទី អត្ថីតិ? អាមន្តា. មហាបថវី អត្ថីតិ…បេ… មហាសមុទ្ទោ អត្ថីតិ… សិនេរុបព្ពតរាជា អត្ថីតិ… អាបោ អត្ថីតិ… តេជោ ¶ អត្ថីតិ… វាយោ អត្ថីតិ… តិណកដ្ឋវនប្បតយោ ¶ អត្ថីតិ, តិណកដ្ឋវនប្បតីនំ បដិសំវេទី អត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៩២. វិបាកោ អត្ថីតិ, វិបាកបដិសំវេទី អត្ថីតិ? អាមន្តា. អញ្ញោ វិបាកោ, អញ្ញោ វិបាកបដិសំវេទីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ. (សំខិត្តំ)

បុរិសការានុយោគោ.

កល្យាណវគ្គោ បឋមោ.

១៤. អភិញ្ញានុយោគោ

១៩៣. ន ¶ វត្តព្ពំ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ? អាមន្តា. ននុ អត្ថិ កោចិ ឥទ្ធិំ វិកុព្ពតីតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អត្ថិ កោចិ ឥទ្ធិំ វិកុព្ពតិ, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ.

១៩៤. ន ¶ វត្តព្ពំ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ? អាមន្តា. ននុ អត្ថិ កោចិ ទិព្ពាយ សោតធាតុយា សទ្ទំ សុណាតិ…បេ… បរចិត្តំ វិជានាតិ… បុព្ពេនិវាសំ អនុស្សរតិ… ទិព្ពេន ចក្ខុនា រូបំ បស្សតិ… អាសវានំ ខយំ សច្ឆិករោតីតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អត្ថិ កោចិ អាសវានំ ខយំ សច្ឆិករោតិ, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ.

១៩៥. អត្ថិ កោចិ ឥទ្ធិំ វិកុព្ពតីតិ កត្វា តេន ច ការណេន បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. យោ ឥទ្ធិំ វិកុព្ពតិ, ស្វេវ បុគ្គលោ? យោ ឥទ្ធិំ ន វិកុព្ពតិ, ន សោ បុគ្គលោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៩៦. យោ ទិព្ពាយ សោតធាតុយា សទ្ទំ សុណាតិ…បេ… យោ បរចិត្តំ វិជានាតិ… យោ ¶ បុព្ពេនិវាសំ អនុស្សរតិ… យោ ទិព្ពេន ចក្ខុនា រូបំ បស្សតិ… យោ អាសវានំ ¶ ខយំ សច្ឆិករោតិ, ស្វេវ បុគ្គលោ? យោ អាសវានំ ខយំ ន សច្ឆិករោតិ, ន សោ បុគ្គលោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អភិញ្ញានុយោគោ.

១៥-១៨. ញាតកានុយោគាទិ

១៩៧. ន វត្តព្ពំ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ? អាមន្តា. ននុ មាតា អត្ថីតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ មាតា អត្ថិ, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ.

១៩៨. ន វត្តព្ពំ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ? អាមន្តា. ននុ ¶ បិតា អត្ថិ…បេ… ភាតា អត្ថិ… ភគិនី អត្ថិ… ខត្តិយោ អត្ថិ ¶ … ព្រាហ្មណោ អត្ថិ… វេស្សោ អត្ថិ… សុទ្ទោ អត្ថិ… គហដ្ឋោ អត្ថិ… បព្ពជិតោ អត្ថិ… ទេវោ អត្ថិ… មនុស្សោ អត្ថីតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ មនុស្សោ អត្ថិ, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ.

១៩៩. មាតា អត្ថីតិ កត្វា តេន ច ការណេន បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. អត្ថិ កោចិ ន មាតា ហុត្វា មាតា ហោតីតិ? អាមន្តា. អត្ថិ កោចិ ន បុគ្គលោ ហុត្វា បុគ្គលោ ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អត្ថិ កោចិ ន បិតា ហុត្វា…បេ… ន ភាតា ហុត្វា… ន ភគិនី ហុត្វា… ន ខត្តិយោ ហុត្វា… ន ព្រាហ្មណោ ហុត្វា… ន វេស្សោ ហុត្វា… ន សុទ្ទោ ហុត្វា… ន គហដ្ឋោ ហុត្វា… ន បព្ពជិតោ ហុត្វា… ន ទេវោ ហុត្វា… ន មនុស្សោ ហុត្វា មនុស្សោ ហោតីតិ? អាមន្តា. អត្ថិ ¶ កោចិ ន បុគ្គលោ ហុត្វា បុគ្គលោ ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

២០០. មាតា អត្ថីតិ កត្វា តេន ច ការណេន បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ ¶ ? អាមន្តា. អត្ថិ កោចិ មាតា ហុត្វា ន មាតា ហោតីតិ? អាមន្តា. អត្ថិ កោចិ បុគ្គលោ ហុត្វា ន បុគ្គលោ ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អត្ថិ កោចិ បិតា ហុត្វា… ភាតា ហុត្វា… ភគិនី ហុត្វា… ខត្តិយោ ហុត្វា… ព្រាហ្មណោ ហុត្វា… វេស្សោ ហុត្វា… សុទ្ទោ ហុត្វា… គហដ្ឋោ ហុត្វា… បព្ពជិតោ ហុត្វា… ទេវោ ហុត្វា… មនុស្សោ ហុត្វា ន មនុស្សោ ហោតីតិ? អាមន្តា. អត្ថិ កោចិ បុគ្គលោ ហុត្វា ន បុគ្គលោ ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

១៩. បដិវេធានុយោគោ

២០១. ន ¶ វត្តព្ពំ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ? អាមន្តា. ននុ សោតាបន្នោ អត្ថីតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ សោតាបន្នោ អត្ថិ, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ.

២០២. ន វត្តព្ពំ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ? អាមន្តា. ននុ សកទាគាមី អត្ថិ…បេ… អនាគាមី អត្ថិ… អរហា អត្ថិ… ឧភតោភាគវិមុត្តោ អត្ថិ… បញ្ញាវិមុត្តោ អត្ថិ… កាយសក្ខិ [កាយសក្ខី (ស្យា.)] អត្ថិ… ទិដ្ឋិប្បត្តោ ¶ អត្ថិ… សទ្ធាវិមុត្តោ អត្ថិ… ធម្មានុសារី អត្ថិ… សទ្ធានុសារី អត្ថីតិ? អាមន្តា.

ហញ្ចិ សទ្ធានុសារី អត្ថិ, តេន វត រេ វត្តព្ពេ ¶ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ.

២០៣. សោតាបន្នោ អត្ថីតិ កត្វា តេន ច ការណេន បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. អត្ថិ កោចិ ន សោតាបន្នោ ហុត្វា សោតាបន្នោ ហោតីតិ? អាមន្តា. អត្ថិ កោចិ ន បុគ្គលោ ហុត្វា បុគ្គលោ ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

២០៤. អត្ថិ កោចិ ន សកទាគាមី ហុត្វា… ន អនាគាមី ហុត្វា… ន អរហា ហុត្វា… ន ឧភតោភាគវិមុត្តោ ហុត្វា… ន បញ្ញាវិមុត្តោ ហុត្វា… ន កាយសក្ខិ ហុត្វា… ន ¶ ទិដ្ឋិប្បត្តោ ហុត្វា… ន សទ្ធាវិមុត្តោ ហុត្វា… ន ធម្មានុសារី ហុត្វា… ន សទ្ធានុសារី ហុត្វា សទ្ធានុសារី ហោតីតិ? អាមន្តា. អត្ថិ កោចិ ន បុគ្គលោ ហុត្វា បុគ្គលោ ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

២០៥. សោតាបន្នោ អត្ថីតិ កត្វា តេន ច ការណេន បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. អត្ថិ កោចិ សោតាបន្នោ ហុត្វា ន សោតាបន្នោ ហោតីតិ? អាមន្តា. អត្ថិ កោចិ បុគ្គលោ ហុត្វា ន បុគ្គលោ ហោតីតិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អត្ថិ កោចិ សកទាគាមី ហុត្វា… អនាគាមី ហុត្វា ន អនាគាមី ហោតីតិ? អាមន្តា. អត្ថិ កោចិ បុគ្គលោ ហុត្វា ន បុគ្គលោ ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បដិវេធានុយោគោ.

២០. សង្ឃានុយោគោ

២០៦. ន វត្តព្ពំ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ? អាមន្តា. ននុ ចត្តារោ បុរិសយុគា អដ្ឋ បុរិសបុគ្គលា អត្ថីតិ? អាមន្តា ¶ . ហញ្ចិ ចត្តារោ បុរិសយុគា អដ្ឋ បុរិសបុគ្គលា អត្ថិ, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ.

២០៧. ចត្តារោ បុរិសយុគា អដ្ឋ បុរិសបុគ្គលា អត្ថីតិ កត្វា តេន ច ការណេន បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. ចត្តារោ ¶ បុរិសយុគា អដ្ឋ បុរិសបុគ្គលា ពុទ្ធបាតុភាវា បាតុភវន្តីតិ? អាមន្តា. បុគ្គលោ ពុទ្ធបាតុភាវា បាតុភវតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បុគ្គលោ ពុទ្ធបាតុភាវា បាតុភវតីតិ? អាមន្តា. ពុទ្ធស្ស ភគវតោ បរិនិព្ពុតេ ឧច្ឆិន្នោ បុគ្គលោ, នត្ថិ បុគ្គលោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សង្ឃានុយោគោ.

២១. សច្ចិកដ្ឋសភាគានុយោគោ

២០៨. បុគ្គលោ ¶ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. បុគ្គលោ សង្ខតោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… បុគ្គលោ អសង្ខតោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… បុគ្គលោ នេវ សង្ខតោ នាសង្ខតោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

២០៩. បុគ្គលោ នេវ សង្ខតោ នាសង្ខតោតិ? អាមន្តា ¶ . សង្ខតញ្ច អសង្ខតញ្ច ឋបេត្វា អត្ថញ្ញា តតិយា កោដីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

២១០. សង្ខតញ្ច អសង្ខតញ្ច ឋបេត្វា អត្ថញ្ញា តតិយា កោដីតិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘ទ្វេមា, ភិក្ខវេ, ធាតុយោ. កតមា ទ្វេ? សង្ខតា ច ធាតុ អសង្ខតា ច ធាតុ. ឥមា ខោ, ភិក្ខវេ, ទ្វេ ធាតុយោ’’តិ [ម. និ. ១.១២៥, អាលបនមត្តមេវ នានំ]! អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘សង្ខតញ្ច អសង្ខតញ្ច ឋបេត្វា អត្ថញ្ញា តតិយា កោដី’’តិ.

២១១. បុគ្គលោ នេវ សង្ខតោ នាសង្ខតោតិ? អាមន្តា. អញ្ញំ ¶ សង្ខតំ, អញ្ញំ អសង្ខតំ, អញ្ញោ បុគ្គលោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

២១២. ខន្ធា សង្ខតា, និព្ពានំ អសង្ខតំ, បុគ្គលោ នេវ សង្ខតោ នាសង្ខតោតិ? អាមន្តា. អញ្ញេ ខន្ធា, អញ្ញំ និព្ពានំ, អញ្ញោ បុគ្គលោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

២១៣. រូបំ សង្ខតំ, និព្ពានំ អសង្ខតំ, បុគ្គលោ នេវ សង្ខតោ នាសង្ខតោតិ? អាមន្តា. អញ្ញំ រូបំ, អញ្ញំ និព្ពានំ, អញ្ញោ បុគ្គលោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ. វេទនា… សញ្ញា… សង្ខារា… វិញ្ញាណំ សង្ខតំ, និព្ពានំ អសង្ខតំ, បុគ្គលោ នេវ សង្ខតោ នាសង្ខតោតិ? អាមន្តា. អញ្ញំ វិញ្ញាណំ, អញ្ញំ និព្ពានំ, អញ្ញោ បុគ្គលោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

២១៤. បុគ្គលស្ស ¶ ឧប្បាទោ បញ្ញាយតិ, វយោ បញ្ញាយតិ, ឋិតស្ស អញ្ញថត្តំ បញ្ញាយតីតិ? អាមន្តា. បុគ្គលោ សង្ខតោតិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… វុត្តំ ភគវតា – ‘‘តីណិមានិ, ភិក្ខវេ, សង្ខតស្ស សង្ខតលក្ខណានិ. សង្ខតានំ, ភិក្ខវេ, ធម្មានំ [កតមានិ តីណិ (អ. និ. ៣.៤៧)] ឧប្បាទោ បញ្ញាយតិ ¶ , វយោ បញ្ញាយតិ, ឋិតានំ អញ្ញថត្តំ បញ្ញាយតី’’តិ [អ. និ. ៣.៤៧]. បុគ្គលស្ស ឧប្បាទោ បញ្ញាយតិ, វយោ បញ្ញាយតិ, ឋិតស្ស អញ្ញថត្តំ បញ្ញាយតិ; តេន ហិ បុគ្គលោ សង្ខតោតិ.

២១៥. បុគ្គលស្ស ន ឧប្បាទោ បញ្ញាយតិ, ន វយោ បញ្ញាយតិ, ន ឋិតស្ស អញ្ញថត្តំ បញ្ញាយតីតិ? អាមន្តា. បុគ្គលោ អសង្ខតោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… វុត្តំ ¶ ភគវតា – ‘‘តីណិមានិ, ភិក្ខវេ, អសង្ខតស្ស អសង្ខតលក្ខណានិ. អសង្ខតានំ, ភិក្ខវេ, ធម្មានំ ន ឧប្បាទោ បញ្ញាយតិ, ន វយោ បញ្ញាយតិ, ន ឋិតានំ អញ្ញថត្តំ បញ្ញាយតី’’តិ [អ. និ. ៣.៤៨]. បុគ្គលស្ស ន ឧប្បាទោ បញ្ញាយតិ, ន វយោ បញ្ញាយតិ, ន ឋិតស្ស អញ្ញថត្តំ បញ្ញាយតិ; តេន ហិ បុគ្គលោ អសង្ខតោតិ.

២១៦. បរិនិព្ពុតោ បុគ្គលោ អត្ថត្ថម្ហិ, នត្ថត្ថម្ហីតិ? អត្ថត្ថម្ហីតិ. បរិនិព្ពុតោ បុគ្គលោ សស្សតោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… នត្ថត្ថម្ហីតិ. បរិនិព្ពុតោ បុគ្គលោ ឧច្ឆិន្នោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

២១៧. បុគ្គលោ កិំ និស្សាយ តិដ្ឋតីតិ? ភវំ និស្សាយ តិដ្ឋតីតិ. ភវោ អនិច្ចោ សង្ខតោ បដិច្ចសមុប្បន្នោ ខយធម្មោ វយធម្មោ វិរាគធម្មោ និរោធធម្មោ វិបរិណាមធម្មោតិ? អាមន្តា. បុគ្គលោបិ អនិច្ចោ សង្ខតោ បដិច្ចសមុប្បន្នោ ខយធម្មោ វយធម្មោ វិរាគធម្មោ និរោធធម្មោ វិបរិណាមធម្មោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

២១៨. ន វត្តព្ពំ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ? អាមន្តា. ននុ អត្ថិ កោចិ សុខំ វេទនំ វេទិយមានោ ‘‘សុខំ វេទនំ វេទិយាមី’’តិ បជានាតីតិ? អាមន្តា ¶ . ហញ្ចិ អត្ថិ កោចិ សុខំ វេទនំ វេទិយមានោ ‘‘សុខំ វេទនំ វេទិយាមី’’តិ បជានាតិ, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ.

២១៩. ន ¶ វត្តព្ពំ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ? អាមន្តា. ននុ អត្ថិ កោចិ ទុក្ខំ ¶ វេទនំ វេទិយមានោ…បេ… អទុក្ខមសុខំ វេទនំ វេទិយមានោ ‘‘អទុក្ខមសុខំ វេទនំ វេទិយាមី’’តិ បជានាតីតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អត្ថិ កោចិ អទុក្ខមសុខំ ¶ វេទនំ វេទិយមានោ ‘‘អទុក្ខមសុខំ វេទនំ វេទិយាមី’’តិ បជានាតិ, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ.

២២០. អត្ថិ កោចិ សុខំ វេទនំ វេទិយមានោ ‘‘សុខំ វេទនំ វេទិយាមី’’តិ បជានាតីតិ កត្វា តេន ច ការណេន បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. យោ សុខំ វេទនំ វេទិយមានោ ‘‘សុខំ វេទនំ វេទិយាមី’’តិ បជានាតិ, ស្វេវ បុគ្គលោ; យោ សុខំ វេទនំ វេទិយមានោ ‘‘សុខំ វេទនំ វេទិយាមី’’តិ ន បជានាតិ, ន សោ បុគ្គលោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

យោ ទុក្ខំ វេទនំ វេទិយមានោ…បេ… យោ អទុក្ខមសុខំ វេទនំ វេទិយមានោ ‘‘អទុក្ខមសុខំ វេទនំ វេទិយាមី’’តិ បជានាតិ, ស្វេវ បុគ្គលោ; យោ អទុក្ខមសុខំ វេទនំ វេទិយមានោ ‘‘អទុក្ខមសុខំ វេទនំ វេទិយាមី’’តិ ន បជានាតិ, ន សោ បុគ្គលោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

២២១. អត្ថិ កោចិ សុខំ វេទនំ វេទិយមានោ ‘‘សុខំ វេទនំ វេទិយាមី’’តិ បជានាតីតិ កត្វា តេន ច ការណេន បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. អញ្ញា សុខា វេទនា, អញ្ញោ សុខំ វេទនំ វេទិយមានោ ‘‘សុខំ វេទនំ វេទិយាមី’’តិ បជានាតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អញ្ញា ¶ ទុក្ខា វេទនា…បេ… អញ្ញា អទុក្ខមសុខា វេទនា, អញ្ញោ អទុក្ខមសុខំ វេទនំ វេទិយមានោ ‘‘អទុក្ខមសុខំ វេទនំ វេទិយាមី’’តិ បជានាតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ ¶ …បេ….

២២២. ន វត្តព្ពំ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ? អាមន្តា. ននុ អត្ថិ កោចិ កាយេ កាយានុបស្សី វិហរតីតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អត្ថិ កោចិ កាយេ កាយានុបស្សី វិហរតិ, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ.

២២៣. ន វត្តព្ពំ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ? អាមន្តា. ននុ អត្ថិ កោចិ វេទនាសុ…បេ… ចិត្តេ… ធម្មេសុ ធម្មានុបស្សី វិហរតីតិ ¶ ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អត្ថិ ¶ កោចិ ធម្មេសុ ធម្មានុបស្សី វិហរតិ, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ.

២២៤. អត្ថិ កោចិ កាយេ កាយានុបស្សី វិហរតីតិ កត្វា តេន ច ការណេន បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. យោ កាយេ កាយានុបស្សី វិហរតិ, ស្វេវ បុគ្គលោ; យោ ន កាយេ កាយានុបស្សី វិហរតិ, ន សោ បុគ្គលោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

យោ វេទនាសុ…បេ… ចិត្តេ… ធម្មេសុ ធម្មានុបស្សី វិហរតិ, ស្វេវ បុគ្គលោ; យោ ន ធម្មេសុ ធម្មានុបស្សី វិហរតិ, ន សោ បុគ្គលោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

២២៥. អត្ថិ កោចិ កាយេ កាយានុបស្សី វិហរតីតិ កត្វា តេន ច ការណេន បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. អញ្ញោ កាយោ, អញ្ញោ កាយេ កាយានុបស្សី វិហរតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អញ្ញា ¶ វេទនា… អញ្ញំ ចិត្តំ… អញ្ញេ ធម្មា, អញ្ញោ ធម្មេសុ ធម្មានុបស្សី វិហរតីតិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

២២៦. បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា –

‘‘សុញ្ញតោ លោកំ អវេក្ខស្សុ, មោឃរាជ សទា សតោ;

អត្តានុទិដ្ឋិំ ឩហច្ច [ឱហច្ច (ស្យា.), ឧហច្ច (ក.)], ឯវំ មច្ចុតរោ សិយា;

ឯវំ លោកំ អវេក្ខន្តំ, មច្ចុរាជា ន បស្សតី’’តិ [សុ. និ. ១១២៥; ចូឡនិ. ៨៨ មោឃរាជមាណវបុច្ឆានិទ្ទេស].

អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ.

២២៧. បុគ្គលោ អវេក្ខតីតិ? អាមន្តា. សហ រូបេន អវេក្ខតិ, វិនា រូបេន អវេក្ខតីតិ? សហ រូបេន អវេក្ខតីតិ. តំ ជីវំ តំ សរីរន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… វិនា រូបេន អវេក្ខតីតិ, អញ្ញំ ជីវំ អញ្ញំ សរីរន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

២២៨. បុគ្គលោ ¶ ¶ អវេក្ខតីតិ? អាមន្តា. អព្ភន្តរគតោ អវេក្ខតិ, ពហិទ្ធា និក្ខមិត្វា អវេក្ខតីតិ? អព្ភន្តរគតោ អវេក្ខតីតិ. តំ ជីវំ តំ សរីរន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… ពហិទ្ធា និក្ខមិត្វា អវេក្ខតីតិ, អញ្ញំ ជីវំ អញ្ញំ សរីរន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

២២៩. ន ¶ វត្តព្ពំ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ? អាមន្តា. ននុ ភគវា សច្ចវាទី កាលវាទី ភូតវាទី តថវាទី អវិតថវាទី អនញ្ញថវាទីតិ? អាមន្តា. វុត្តំ ភគវតា – ‘‘អត្ថិ បុគ្គលោ ¶ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ’’តិ. អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ.

២៣០. ន វត្តព្ពំ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ? អាមន្តា. ននុ ភគវា សច្ចវាទី កាលវាទី ភូតវាទី តថវាទី អវិតថវាទី អនញ្ញថវាទីតិ? អាមន្តា. វុត្តំ ភគវតា – ‘‘ឯកបុគ្គលោ, ភិក្ខវេ, លោកេ ឧប្បជ្ជមានោ ឧប្បជ្ជតិ ពហុជនហិតាយ ពហុជនសុខាយ លោកានុកម្បាយ អត្ថាយ ហិតាយ សុខាយ ទេវមនុស្សាន’’ន្តិ [អ. និ. ១.១៦២-១៦៩]. អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ.

២៣១. បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. ននុ ភគវា សច្ចវាទី កាលវាទី ភូតវាទី តថវាទី អវិតថវាទី អនញ្ញថវាទីតិ? អាមន្តា. វុត្តំ ភគវតា – ‘‘សព្ពេ ធម្មា អនត្តា’’តិ [ម. និ. ១.៣៥៦; ធ. ប. ២៧៩ ធម្មបទេ]. អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ.

២៣២. បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. ននុ ¶ ភគវា សច្ចវាទី កាលវាទី ភូតវាទី តថវាទី អវិតថវាទី អនញ្ញថវាទីតិ? អាមន្តា. វុត្តំ ភគវតា – ‘‘ទុក្ខមេវ ឧប្បជ្ជមានំ ឧប្បជ្ជតិ, ទុក្ខមេវ [ទុក្ខំ (សំ. និ. ២.១៥)] និរុជ្ឈមានំ និរុជ្ឈតីតិ ន កង្ខតិ ន វិចិកិច្ឆតិ, អបរប្បច្ចយញ្ញាណមេវស្ស ឯត្ថ ហោតិ. ឯត្តាវតា ខោ, កច្ចាន, សម្មាទិដ្ឋិ ហោតី’’តិ [សំ. និ. ២.១៥]. អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ ¶ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ.

២៣៣. បុគ្គលោ ¶ ¶ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. ននុ វជិរា ភិក្ខុនី មារំ បាបិមន្តំ ឯតទវោច –

‘‘កិន្នុ សត្តោតិ បច្ចេសិ, មារ ទិដ្ឋិគតំ នុ តេ;

សុទ្ធសង្ខារបុញ្ជោយំ, នយិធ សត្តុបលព្ភតិ.

‘‘យថា ហិ [យថាបិ (ពហូសុ)] អង្គសម្ភារា, ហោតិ សទ្ទោ រថោ ឥតិ;

ឯវំ ខន្ធេសុ សន្តេសុ, ហោតិ សត្តោតិ សម្មុតិ [សម្មតិ (ស្យា. កំ.)].

‘‘ទុក្ខមេវ ហិ សម្ភោតិ, ទុក្ខំ តិដ្ឋតិ វេតិ ច;

នាញ្ញត្រ ទុក្ខា សម្ភោតិ, នាញ្ញំ ទុក្ខា និរុជ្ឈតី’’តិ [សំ. និ. ១.១៧១].

អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ.

២៣៤. បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. ននុ អាយស្មា អានន្ទោ ភគវន្តំ ឯតទវោច – ‘‘‘សុញ្ញោ ¶ លោកោ សុញ្ញោ លោកោ’តិ, ភន្តេ, វុច្ចតិ. កិត្តាវតា នុ ខោ, ភន្តេ, ‘សុញ្ញោ លោកោ’តិ វុច្ចតី’’តិ? ‘‘យស្មា ខោ, អានន្ទ, សុញ្ញំ អត្តេន វា អត្តនិយេន វា, តស្មា ‘សុញ្ញោ លោកោ’តិ វុច្ចតិ. កិញ្ចានន្ទ, សុញ្ញំ អត្តេន វា អត្តនិយេន វា? ចក្ខុំ ខោ, អានន្ទ, សុញ្ញំ អត្តេន វា អត្តនិយេន វា, រូបា សុញ្ញា…បេ… ចក្ខុវិញ្ញាណំ សុញ្ញំ… ចក្ខុសម្ផស្សោ សុញ្ញោ… យម្បិទំ ចក្ខុសម្ផស្សបច្ចយា ឧប្បជ្ជតិ វេទយិតំ ¶ សុខំ វា ទុក្ខំ វា អទុក្ខមសុខំ វា, តម្បិ សុញ្ញំ អត្តេន វា អត្តនិយេន វា, សោតំ សុញ្ញំ…បេ… សទ្ទា សុញ្ញា… ឃានំ សុញ្ញំ… គន្ធា សុញ្ញា… ជិវ្ហា សុញ្ញា… រសា សុញ្ញា… កាយោ សុញ្ញោ… ផោដ្ឋព្ពា សុញ្ញា… មនោ សុញ្ញោ… ធម្មា សុញ្ញា… មនោវិញ្ញាណំ សុញ្ញំ… មនោសម្ផស្សោ សុញ្ញោ… យម្បិទំ មនោសម្ផស្សបច្ចយា ឧប្បជ្ជតិ វេទយិតំ សុខំ វា ទុក្ខំ វា អទុក្ខមសុខំ វា, តម្បិ សុញ្ញំ អត្តេន វា អត្តនិយេន វា. យស្មា ខោ, អានន្ទ, សុញ្ញំ អត្តេន វា អត្តនិយេន វា, តស្មា ¶ ‘សុញ្ញោ លោកោ’តិ វុច្ចតី’’តិ [សំ. និ. ៤.៨៥]. អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ.

២៣៥. បុគ្គលោ ¶ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. ននុ ភគវា សច្ចវាទី កាលវាទី ភូតវាទី តថវាទី អវិតថវាទី អនញ្ញថវាទីតិ? អាមន្តា. វុត្តំ ភគវតា – ‘‘អត្តនិ វា, ភិក្ខវេ, សតិ ‘អត្តនិយំ មេ’តិ អស្សា’’តិ? ‘‘ឯវំ, ភន្តេ’’. ‘‘អត្តនិយេ វា, ភិក្ខវេ, សតិ ‘អត្តា មេ’តិ អស្សា’’តិ? ‘‘ឯវំ, ភន្តេ’’. ‘‘អត្តនិ ច, ភិក្ខវេ, អត្តនិយេ ច សច្ចតោ ថេតតោ អនុបលព្ភិយមានេ [អនុបលព្ភមានេ (ម. និ. ១.២៤៤)] យម្បិទំ [យមិទំ (ស្យា.) យម្បិតំ (ម. និ. ១.២៤៤)] ទិដ្ឋិដ្ឋានំ សោ លោកោ សោ អត្តា សោ បេច្ច ភវិស្សាមិ និច្ចោ ធុវោ សស្សតោ អវិបរិណាមធម្មោ, សស្សតិសមំ តថេវ ឋស្សាមីតិ – ‘នន្វាយំ, ភិក្ខវេ, កេវលោ បរិបូរោ ពាលធម្មោ’’’តិ? ‘‘កិញ្ហិ នោ សិយា, ភន្តេ, កេវលោ ហិ, ភន្តេ, បរិបូរោ ពាលធម្មោ’’តិ ¶ [ម. និ. ១.២៤៤]. អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ.

២៣៦. បុគ្គលោ ¶ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. ននុ ភគវា សច្ចវាទី កាលវាទី ភូតវាទី តថវាទី អវិតថវាទី អនញ្ញថវាទីតិ? អាមន្តា. វុត្តំ ភគវតា – ‘‘តយោ មេ, សេនិយ, សត្ថារោ សន្តោ សំវិជ្ជមានា លោកស្មិំ. កតមេ តយោ? ឥធ, សេនិយ, ឯកច្ចោ សត្ថា ទិដ្ឋេវ ធម្មេ អត្តានំ សច្ចតោ ថេតតោ បញ្ញាបេតិ, អភិសម្បរាយញ្ច អត្តានំ សច្ចតោ ថេតតោ បញ្ញាបេតិ.

‘‘ឥធ បន, សេនិយ, ឯកច្ចោ សត្ថា ទិដ្ឋេវ ហិ ខោ ធម្មេ អត្តានំ សច្ចតោ ថេតតោ បញ្ញាបេតិ, នោ ច ខោ អភិសម្បរាយំ អត្តានំ សច្ចតោ ថេតតោ បញ្ញាបេតិ.

‘‘ឥធ បន, សេនិយ, ឯកច្ចោ សត្ថា ទិដ្ឋេ ចេវ ធម្មេ អត្តានំ សច្ចតោ ថេតតោ ន បញ្ញាបេតិ, អភិសម្បរាយញ្ច អត្តានំ សច្ចតោ ថេតតោ ន បញ្ញាបេតិ.

‘‘តត្រ, សេនិយ, យ្វាយំ សត្ថា ទិដ្ឋេ ចេវ ធម្មេ អត្តានំ សច្ចតោ ថេតតោ បញ្ញាបេតិ, អភិសម្បរាយញ្ច អត្តានំ សច្ចតោ ថេតតោ បញ្ញាបេតិ – អយំ វុច្ចតិ, សេនិយ, សត្ថា សស្សតវាទោ.

‘‘តត្រ ¶ ¶ , សេនិយ, យ្វាយំ សត្ថា ទិដ្ឋេវ ហិ ខោ ធម្មេ អត្តានំ សច្ចតោ ថេតតោ បញ្ញាបេតិ, នោ ច ខោ អភិសម្បរាយំ អត្តានំ សច្ចតោ ថេតតោ បញ្ញាបេតិ – អយំ វុច្ចតិ, សេនិយ, សត្ថា ឧច្ឆេទវាទោ.

‘‘តត្រ, សេនិយ, យ្វាយំ សត្ថា ទិដ្ឋេ ចេវ ធម្មេ អត្តានំ សច្ចតោ ថេតតោ ¶ ន បញ្ញាបេតិ, អភិសម្បរាយញ្ច អត្តានំ សច្ចតោ ថេតតោ ន បញ្ញាបេតិ – អយំ វុច្ចតិ, សេនិយ, សត្ថា សម្មាសម្ពុទ្ធោ. ឥមេ ខោ, សេនិយ, តយោ សត្ថារោ សន្តោ សំវិជ្ជមានា លោកស្មិ’’ន្តិ [បុ. ប. ១៣១ បុគ្គលបញ្ញត្តិយំ, អត្ថតោ ឯកំ]. អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ.

២៣៧. បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. ននុ ភគវា សច្ចវាទី កាលវាទី ភូតវាទី តថវាទី អវិតថវាទី អនញ្ញថវាទីតិ? អាមន្តា. វុត្តំ ភគវតា – ‘‘សប្បិកុម្ភោ’’តិ? អាមន្តា ¶ . អត្ថិ កោចិ សប្បិស្ស កុម្ភំ ករោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ.

២៣៨. បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនាតិ? អាមន្តា. ននុ ភគវា សច្ចវាទី កាលវាទី ភូតវាទី តថវាទី អវិតថវាទី អនញ្ញថវាទីតិ? អាមន្តា. វុត្តំ ភគវតា – ‘‘តេលកុម្ភោ… មធុកុម្ភោ… ផាណិតកុម្ភោ… ខីរកុម្ភោ… ឧទកកុម្ភោ… បានីយថាលកំ… បានីយកោសកំ… បានីយសរាវកំ… និច្ចភត្តំ… ធុវយាគូ’’តិ? អាមន្តា. អត្ថិ កាចិ យាគុ និច្ចា ធុវា សស្សតា អវិបរិណាមធម្មាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.…បេ…. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘បុគ្គលោ ឧបលព្ភតិ សច្ចិកដ្ឋបរមត្ថេនា’’តិ. (សំខិត្តំ)

អដ្ឋកនិគ្គហបេយ្យាលា, សន្ធាវនិយា ឧបាទាយ;

ចិត្តេន បញ្ចមំ កល្យាណំ, ឥទ្ធិសុត្តាហរណេន អដ្ឋមំ.

សច្ចិកដ្ឋសភាគានុយោគោ.

បុគ្គលកថា និដ្ឋិតា.

២. បរិហានិកថា

១. វាទយុត្តិបរិហានិ

២៣៩. បរិហាយតិ ¶ ¶ ¶ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. សព្ពត្ថ អរហា អរហត្តា បរិហាយតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… សព្ពត្ថ អរហា អរហត្តា បរិហាយតីតិ? អាមន្តា. សព្ពត្ថ អរហតោ បរិហានីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា ¶ . សព្ពទា អរហា អរហត្តា បរិហាយតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… សព្ពទា អរហា អរហត្តា បរិហាយតីតិ? អាមន្តា. សព្ពទា អរហតោ បរិហានីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. សព្ពេវ អរហន្តោ អរហត្តា បរិហាយន្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… សព្ពេវ អរហន្តោ អរហត្តា បរិហាយន្តីតិ? អាមន្តា. សព្ពេសំយេវ អរហន្តានំ បរិហានីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. អរហា អរហត្តា បរិហាយមានោ ចតូហិ ផលេហិ បរិហាយតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ចតូហិ សតសហស្សេហិ សេដ្ឋី សេដ្ឋិត្តំ ការេន្តោ សតសហស្សេ បរិហីនេ សេដ្ឋិត្តា បរិហីនោ ហោតីតិ? អាមន្តា. សព្ពសាបតេយ្យា បរិហីនោ ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ចតូហិ ¶ សតសហស្សេហិ សេដ្ឋី សេដ្ឋិត្តំ ការេន្តោ សតសហស្សេ បរិហីនេ ភព្ពោ សព្ពសាបតេយ្យា បរិហាយិតុន្តិ? អាមន្តា. អរហា អរហត្តា បរិហាយមានោ ¶ ភព្ពោ ចតូហិ ផលេហិ បរិហាយិតុន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

២. អរិយបុគ្គលសំសន្ទនបរិហានិ

២៤០. បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលាតិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បរិហាយតិ ¶ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. បរិហាយតិ សកទាគាមី សកទាគាមិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. បរិហាយតិ អនាគាមី អនាគាមិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បរិហាយតិ អនាគាមី អនាគាមិផលាតិ? អាមន្តា. បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បរិហាយតិ អនាគាមី អនាគាមិផលាតិ? អាមន្តា. បរិហាយតិ សកទាគាមី សកទាគាមិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បរិហាយតិ សកទាគាមី សកទាគាមិផលាតិ? អាមន្តា. បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ន ¶ បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលាតិ? អាមន្តា. ន បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ន ¶ បរិហាយតិ សកទាគាមី សកទាគាមិផលាតិ? អាមន្តា. ន បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ន បរិហាយតិ អនាគាមី អនាគាមិផលាតិ? អាមន្តា. ន បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ន បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលាតិ? អាមន្តា. ន បរិហាយតិ អនាគាមី អនាគាមិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ន បរិហាយតិ សកទាគាមី សកទាគាមិផលាតិ? អាមន្តា ¶ . ន បរិហាយតិ អនាគាមី អនាគាមិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ន បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលាតិ? អាមន្តា. ន បរិហាយតិ សកទាគាមី សកទាគាមិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

២៤១. បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. អរហា អរហត្តា បរិហាយមានោ កត្ថ សណ្ឋាតីតិ? អនាគាមិផលេតិ. អនាគាមី អនាគាមិផលា បរិហាយមានោ កត្ថ សណ្ឋាតីតិ? សកទាគាមិផលេតិ. សកទាគាមី សកទាគាមិផលា បរិហាយមានោ កត្ថ សណ្ឋាតីតិ? សោតាបត្តិផលេតិ. សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលា បរិហាយមានោ បុថុជ្ជនភូមិយំ សណ្ឋាតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អាជានាហិ ¶ និគ្គហំ. ហញ្ចិ អរហា អរហត្តា បរិហាយមានោ អនាគាមិផលេ សណ្ឋាតិ, អនាគាមី អនាគាមិផលា បរិហាយមានោ សកទាគាមិផលេ សណ្ឋាតិ, សកទាគាមី សកទាគាមិផលា បរិហាយមានោ សោតាបត្តិផលេ សណ្ឋាតិ; តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលា បរិហាយមានោ បុថុជ្ជនភូមិយំ សណ្ឋាតី’’តិ.

អរហា អរហត្តា បរិហាយមានោ សោតាបត្តិផលេ សណ្ឋាតីតិ? អាមន្តា. សោតាបត្តិផលស្ស អនន្តរា អរហត្តំយេវ សច្ឆិករោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

២៤២. បរិហាយតិ ¶ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. បរិហាយតិ ¶ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… កស្ស ¶ ពហុតរា កិលេសា បហីនា អរហតោ វា សោតាបន្នស្ស វាតិ? អរហតោ. ហញ្ចិ អរហតោ ពហុតរា កិលេសា បហីនា, បរិហាយតិ អរហា អរហត្តា; តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលា’’តិ.

បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. បរិហាយតិ សកទាគាមី សកទាគាមិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… កស្ស ពហុតរា កិលេសា បហីនា អរហតោ វា សកទាគាមិស្ស វាតិ? អរហតោ. ហញ្ចិ អរហតោ ពហុតរា កិលេសា បហីនា, បរិហាយតិ អរហា អរហត្តា; តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បរិហាយតិ សកទាគាមី សកទាគាមិផលា’’តិ.

បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. បរិហាយតិ អនាគាមី អនាគាមិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… កស្ស ពហុតរា កិលេសា បហីនា អរហតោ វា អនាគាមិស្ស វាតិ? អរហតោ. ហញ្ចិ អរហតោ ពហុតរា កិលេសា បហីនា, បរិហាយតិ អរហា អរហត្តា; តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បរិហាយតិ អនាគាមី អនាគាមិផលា’’តិ.

បរិហាយតិ អនាគាមី អនាគាមិផលាតិ? អាមន្តា. បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… កស្ស ពហុតរា កិលេសា បហីនា អនាគាមិស្ស វា សោតាបន្នស្ស វាតិ? អនាគាមិស្ស. ហញ្ចិ អនាគាមិស្ស ពហុតរា កិលេសា បហីនា, បរិហាយតិ អនាគាមី អនាគាមិផលា; តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលា’’តិ.

២៤៣. បរិហាយតិ ¶ ¶ អនាគាមី អនាគាមិផលាតិ? អាមន្តា. បរិហាយតិ ¶ សកទាគាមី សកទាគាមិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… កស្ស ពហុតរា កិលេសា បហីនា អនាគាមិស្ស វា សកទាគាមិស្ស វាតិ? អនាគាមិស្ស. ហញ្ចិ អនាគាមិស្ស ពហុតរា កិលេសា បហីនា, បរិហាយតិ អនាគាមី អនាគាមិផលា; តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បរិហាយតិ សកទាគាមី សកទាគាមិផលា’’តិ.

បរិហាយតិ សកទាគាមី សកទាគាមិផលាតិ? អាមន្តា. បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលាតិ ¶ ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… កស្ស ពហុតរា កិលេសា បហីនា សកទាគាមិស្ស វា សោតាបន្នស្ស វាតិ? សកទាគាមិស្ស. ហញ្ចិ សកទាគាមិស្ស ពហុតរា កិលេសា បហីនា, បរិហាយតិ សកទាគាមី សកទាគាមិផលា; តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលា’’តិ.

២៤៤. បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… កស្ស អធិមត្តា មគ្គភាវនា អរហតោ វា សោតាបន្នស្ស វាតិ? អរហតោ. ហញ្ចិ អរហតោ អធិមត្តា មគ្គភាវនា, បរិហាយតិ អរហា អរហត្តា; តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលា’’តិ.

បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… កស្ស អធិមត្តា សតិបដ្ឋានភាវនា…បេ… សម្មប្បធានភាវនា… ឥទ្ធិបាទភាវនា… ឥន្ទ្រិយភាវនា ¶ … ពលភាវនា… ពោជ្ឈង្គភាវនា អរហតោ វា សោតាបន្នស្ស វាតិ? អរហតោ. ហញ្ចិ អរហតោ អធិមត្តា ពោជ្ឈង្គភាវនា, បរិហាយតិ អរហា អរហត្តា; តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលា’’តិ.

បរិហាយតិ ¶ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. បរិហាយតិ សកទាគាមី សកទាគាមិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… កស្ស អធិមត្តា មគ្គភាវនា…បេ… ពោជ្ឈង្គភាវនា អរហតោ វា សកទាគាមិស្ស វាតិ? អរហតោ. ហញ្ចិ អរហតោ អធិមត្តា ពោជ្ឈង្គភាវនា, បរិហាយតិ អរហា អរហត្តា; តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បរិហាយតិ សកទាគាមី សកទាគាមិផលា’’តិ.

បរិហាយតិ ¶ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. បរិហាយតិ អនាគាមី អនាគាមិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… កស្ស អធិមត្តា មគ្គភាវនា…បេ… ពោជ្ឈង្គភាវនា អរហតោ វា អនាគាមិស្ស វាតិ? អរហតោ. ហញ្ចិ អរហតោ អធិមត្តា ពោជ្ឈង្គភាវនា, បរិហាយតិ អរហា អរហត្តា; តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បរិហាយតិ អនាគាមី អនាគាមិផលា’’តិ.

២៤៥. បរិហាយតិ ¶ អនាគាមី អនាគាមិផលាតិ? អាមន្តា. បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… កស្ស អធិមត្តា មគ្គភាវនា…បេ… ពោជ្ឈង្គភាវនា អនាគាមិស្ស វា សោតាបន្នស្ស វាតិ? អនាគាមិស្ស. ហញ្ចិ អនាគាមិស្ស អធិមត្តា ¶ ពោជ្ឈង្គភាវនា, បរិហាយតិ អនាគាមី អនាគាមិផលា; តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលា’’តិ.

បរិហាយតិ អនាគាមី អនាគាមិផលាតិ? អាមន្តា. បរិហាយតិ សកទាគាមី សកទាគាមិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… កស្ស អធិមត្តា មគ្គភាវនា…បេ… ពោជ្ឈង្គភាវនា អនាគាមិស្ស វា សកទាគាមិស្ស វាតិ? អនាគាមិស្ស. ហញ្ចិ អនាគាមិស្ស អធិមត្តា ពោជ្ឈង្គភាវនា, បរិហាយតិ ¶ អនាគាមី អនាគាមិផលា; តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បរិហាយតិ សកទាគាមី សកទាគាមិផលា’’តិ.

២៤៦. បរិហាយតិ សកទាគាមី សកទាគាមិផលាតិ? អាមន្តា. បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… កស្ស អធិមត្តា មគ្គភាវនា…បេ… ពោជ្ឈង្គភាវនា សកទាគាមិស្ស វា សោតាបន្នស្ស វាតិ? សកទាគាមិស្ស. ហញ្ចិ សកទាគាមិស្ស អធិមត្តា ពោជ្ឈង្គភាវនា, បរិហាយតិ សកទាគាមី សកទាគាមិផលា; តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលា’’តិ…បេ….

២៤៧. អរហតា ទុក្ខំ ទិដ្ឋំ, បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. សោតាបន្នេន ទុក្ខំ ទិដ្ឋំ, បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អរហតា សមុទយោ ទិដ្ឋោ, បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ ¶ ? អាមន្តា. សោតាបន្នេន សមុទយោ ទិដ្ឋោ, បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អរហតា ¶ និរោធោ ទិដ្ឋោ, បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. សោតាបន្នេន និរោធោ ទិដ្ឋោ, បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អរហតា ¶ មគ្គោ ទិដ្ឋោ, បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. សោតាបន្នេន មគ្គោ ទិដ្ឋោ, បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អរហតា ចត្តារិ សច្ចានិ ទិដ្ឋានិ, បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. សោតាបន្នេន ចត្តារិ សច្ចានិ ទិដ្ឋានិ, បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលាតិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អរហតា ទុក្ខំ ទិដ្ឋំ, បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. សកទាគាមិនា ទុក្ខំ ទិដ្ឋំ, បរិហាយតិ សកទាគាមី សកទាគាមិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អរហតា សមុទយោ ទិដ្ឋោ…បេ… និរោធោ ទិដ្ឋោ…បេ… មគ្គោ ទិដ្ឋោ…បេ… ចត្តារិ សច្ចានិ ទិដ្ឋានិ, បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. សកទាគាមិនា ចត្តារិ សច្ចានិ ទិដ្ឋានិ, បរិហាយតិ សកទាគាមី សកទាគាមិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អរហតា ទុក្ខំ ទិដ្ឋំ, បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. អនាគាមិនា ទុក្ខំ ទិដ្ឋំ, បរិហាយតិ អនាគាមី អនាគាមិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អរហតា សមុទយោ ទិដ្ឋោ…បេ… និរោធោ ទិដ្ឋោ…បេ… មគ្គោ ទិដ្ឋោ…បេ… ចត្តារិ សច្ចានិ ទិដ្ឋានិ, បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. អនាគាមិនា ចត្តារិ សច្ចានិ ¶ ទិដ្ឋានិ, បរិហាយតិ អនាគាមី អនាគាមិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

២៤៨. អនាគាមិនា ទុក្ខំ ទិដ្ឋំ, បរិហាយតិ អនាគាមី អនាគាមិផលាតិ? អាមន្តា. សោតាបន្នេន ទុក្ខំ ទិដ្ឋំ, បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អនាគាមិនា សមុទយោ ទិដ្ឋោ…បេ… និរោធោ ទិដ្ឋោ…បេ… មគ្គោ ទិដ្ឋោ…បេ… ចត្តារិ សច្ចានិ ទិដ្ឋានិ, បរិហាយតិ អនាគាមី អនាគាមិផលាតិ? អាមន្តា ¶ . សោតាបន្នេន ¶ ចត្តារិ សច្ចានិ ទិដ្ឋានិ, បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អនាគាមិនា ¶ ទុក្ខំ ទិដ្ឋំ, បរិហាយតិ អនាគាមី អនាគាមិផលាតិ? អាមន្តា. សកទាគាមិនា ទុក្ខំ ទិដ្ឋំ, បរិហាយតិ សកទាគាមី សកទាគាមិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អនាគាមិនា សមុទយោ ទិដ្ឋោ…បេ… និរោធោ ទិដ្ឋោ…បេ… មគ្គោ ទិដ្ឋោ…បេ… ចត្តារិ សច្ចានិ ទិដ្ឋានិ, បរិហាយតិ អនាគាមី អនាគាមិផលាតិ? អាមន្តា. សកទាគាមិនា ចត្តារិ សច្ចានិ ទិដ្ឋានិ, បរិហាយតិ សកទាគាមី សកទាគាមិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

២៤៩. សកទាគាមិនា ទុក្ខំ ទិដ្ឋំ, បរិហាយតិ សកទាគាមី សកទាគាមិផលាតិ? អាមន្តា. សោតាបន្នេន ទុក្ខំ ទិដ្ឋំ, បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សកទាគាមិនា សមុទយោ ទិដ្ឋោ…បេ… និរោធោ ទិដ្ឋោ…បេ… មគ្គោ ទិដ្ឋោ…បេ… ចត្តារិ ¶ សច្ចានិ ទិដ្ឋានិ, បរិហាយតិ សកទាគាមី សកទាគាមិផលាតិ? អាមន្តា. សោតាបន្នេន ចត្តារិ សច្ចានិ ទិដ្ឋានិ, បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

២៥០. សោតាបន្នេន ទុក្ខំ ទិដ្ឋំ, ន បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលាតិ? អាមន្តា. អរហតា ទុក្ខំ ទិដ្ឋំ, ន បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សោតាបន្នេន សមុទយោ ទិដ្ឋោ…បេ… និរោធោ ទិដ្ឋោ…បេ… មគ្គោ ទិដ្ឋោ…បេ… ចត្តារិ សច្ចានិ ទិដ្ឋានិ, ន បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលាតិ? អាមន្តា. អរហតា ចត្តារិ សច្ចានិ ទិដ្ឋានិ, ន បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សកទាគាមិនា ¶ ទុក្ខំ ទិដ្ឋំ…បេ… ចត្តារិ សច្ចានិ ទិដ្ឋានិ, ន បរិហាយតិ សកទាគាមី សកទាគាមិផលាតិ? អាមន្តា. អរហតា ចត្តារិ សច្ចានិ ទិដ្ឋានិ, ន បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អនាគាមិនា ទុក្ខំ ទិដ្ឋំ…បេ… ចត្តារិ សច្ចានិ ទិដ្ឋានិ, ន បរិហាយតិ អនាគាមី អនាគាមិផលាតិ? អាមន្តា. អរហតា ចត្តារិ សច្ចានិ ទិដ្ឋានិ, ន បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សោតាបន្នេន ¶ ទុក្ខំ ទិដ្ឋំ…បេ… ចត្តារិ សច្ចានិ ទិដ្ឋានិ, ន បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលាតិ? អាមន្តា.

អនាគាមិនា ទុក្ខំ ¶ ទិដ្ឋំ…បេ… ចត្តារិ សច្ចានិ ទិដ្ឋានិ, ន បរិហាយតិ អនាគាមី អនាគាមិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សកទាគាមិនា ទុក្ខំ ទិដ្ឋំ…បេ… ចត្តារិ សច្ចានិ ទិដ្ឋានិ, ន បរិហាយតិ សកទាគាមី សកទាគាមិផលាតិ? អាមន្តា. អនាគាមិនា ទុក្ខំ ទិដ្ឋំ…បេ… ចត្តារិ សច្ចានិ ទិដ្ឋានិ, ន បរិហាយតិ អនាគាមី អនាគាមិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សោតាបន្នេន ទុក្ខំ ទិដ្ឋំ…បេ… ចត្តារិ សច្ចានិ ទិដ្ឋានិ, ន បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលាតិ? អាមន្តា. សកទាគាមិនា ទុក្ខំ ទិដ្ឋំ…បេ… ចត្តារិ សច្ចានិ ទិដ្ឋានិ, ន បរិហាយតិ សកទាគាមី សកទាគាមិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

២៥១. អរហតោ រាគោ បហីនោ, បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. សោតាបន្នស្ស សក្កាយទិដ្ឋិ បហីនា, បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អរហតោ ¶ រាគោ បហីនោ, បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. សោតាបន្នស្ស វិចិកិច្ឆា បហីនា…បេ… សីលព្ពតបរាមាសោ បហីនោ…បេ… អបាយគមនីយោ រាគោ បហីនោ ¶ …បេ… អបាយគមនីយោ ទោសោ បហីនោ…បេ… អបាយគមនីយោ មោហោ បហីនោ, បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អរហតោ ទោសោ បហីនោ…បេ… មោហោ បហីនោ… មានោ បហីនោ… ទិដ្ឋិ បហីនា… វិចិកិច្ឆា បហីនា… ថិនំ [ថីនំ (សី. ស្យា. កំ. បី.)] បហីនំ… ឧទ្ធច្ចំ បហីនំ… អហិរិកំ បហីនំ…បេ… អនោត្តប្បំ បហីនំ, បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ ¶ ? អាមន្តា. សោតាបន្នស្ស សក្កាយទិដ្ឋិ បហីនា, បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អរហតោ អនោត្តប្បំ បហីនំ, បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. សោតាបន្នស្ស វិចិកិច្ឆា បហីនា…បេ… សីលព្ពតបរាមាសោ បហីនោ…បេ… អបាយគមនីយោ រាគោ បហីនោ…បេ… អបាយគមនីយោ ទោសោ ¶ បហីនោ…បេ… អបាយគមនីយោ មោហោ បហីនោ, បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អរហតោ រាគោ បហីនោ, បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. សកទាគាមិស្ស សក្កាយទិដ្ឋិ បហីនា, បរិហាយតិ សកទាគាមី សកទាគាមិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អរហតោ រាគោ បហីនោ, បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. សកទាគាមិស្ស វិចិកិច្ឆា បហីនា…បេ… សីលព្ពតបរាមាសោ បហីនោ…បេ… ឱឡារិកោ កាមរាគោ បហីនោ… ឱឡារិកោ ព្យាបាទោ បហីនោ, បរិហាយតិ សកទាគាមី សកទាគាមិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អរហតោ ¶ ទោសោ បហីនោ…បេ… អនោត្តប្បំ បហីនំ, បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. សកទាគាមិស្ស សក្កាយទិដ្ឋិ បហីនា…បេ… ឱឡារិកោ ព្យាបាទោ បហីនោ, បរិហាយតិ សកទាគាមី សកទាគាមិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អរហតោ រាគោ បហីនោ, បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. អនាគាមិស្ស សក្កាយទិដ្ឋិ បហីនា, បរិហាយតិ អនាគាមី អនាគាមិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អរហតោ ¶ រាគោ បហីនោ, បរិហាយតិ ¶ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. អនាគាមិស្ស វិចិកិច្ឆា បហីនា…បេ… សីលព្ពតបរាមាសោ បហីនោ… អណុសហគតោ កាមរាគោ បហីនោ… អណុសហគតោ ព្យាបាទោ បហីនោ, បរិហាយតិ អនាគាមី អនាគាមិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អរហតោ ទោសោ បហីនោ…បេ… អនោត្តប្បំ បហីនំ, បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. អនាគាមិស្ស សក្កាយទិដ្ឋិ បហីនា…បេ… អណុសហគតោ ព្យាបាទោ បហីនោ, បរិហាយតិ អនាគាមី អនាគាមិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

២៥២. អនាគាមិស្ស សក្កាយទិដ្ឋិ បហីនា, បរិហាយតិ អនាគាមី អនាគាមិផលាតិ? អាមន្តា. សោតាបន្នស្ស សក្កាយទិដ្ឋិ បហីនា, បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អនាគាមិស្ស ¶ សក្កាយទិដ្ឋិ បហីនា, បរិហាយតិ អនាគាមី អនាគាមិផលាតិ? អាមន្តា. សោតាបន្នស្ស វិចិកិច្ឆា បហីនា…បេ… អបាយគមនីយោ មោហោ បហីនោ, បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អនាគាមិស្ស វិចិកិច្ឆា បហីនា…បេ… អណុសហគតោ ព្យាបាទោ បហីនោ, បរិហាយតិ អនាគាមី អនាគាមិផលាតិ? អាមន្តា ¶ . សោតាបន្នស្ស សក្កាយទិដ្ឋិ បហីនា…បេ… អបាយគមនីយោ មោហោ បហីនោ, បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អនាគាមិស្ស សក្កាយទិដ្ឋិ បហីនា, បរិហាយតិ អនាគាមី អនាគាមិផលាតិ? អាមន្តា. សកទាគាមិស្ស សក្កាយទិដ្ឋិ បហីនា, បរិហាយតិ ¶ សកទាគាមី សកទាគាមិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អនាគាមិស្ស សក្កាយទិដ្ឋិ បហីនា, បរិហាយតិ អនាគាមី អនាគាមិផលាតិ? អាមន្តា. សកទាគាមិស្ស វិចិកិច្ឆា បហីនា…បេ… សីលព្ពតបរាមាសោ បហីនោ… ឱឡារិកោ កាមរាគោ បហីនោ… ឱឡារិកោ ព្យាបាទោ បហីនោ, បរិហាយតិ សកទាគាមី សកទាគាមិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អនាគាមិស្ស ¶ វិចិកិច្ឆា បហីនា…បេ… អណុសហគតោ ព្យាបាទោ បហីនោ, បរិហាយតិ អនាគាមី អនាគាមិផលាតិ? អាមន្តា. សកទាគាមិស្ស សក្កាយទិដ្ឋិ បហីនា…បេ… ឱឡារិកោ ព្យាបាទោ បហីនោ, បរិហាយតិ សកទាគាមី សកទាគាមិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

២៥៣. សកទាគាមិស្ស សក្កាយទិដ្ឋិ បហីនា, បរិហាយតិ សកទាគាមី សកទាគាមិផលាតិ? អាមន្តា. សោតាបន្នស្ស សក្កាយទិដ្ឋិ បហីនា, បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

សកទាគាមិស្ស សក្កាយទិដ្ឋិ បហីនា, បរិហាយតិ សកទាគាមី សកទាគាមិផលាតិ? អាមន្តា. សោតាបន្នស្ស វិចិកិច្ឆា បហីនា…បេ… អបាយគមនីយោ មោហោ បហីនោ, បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

សកទាគាមិស្ស វិចិកិច្ឆា បហីនា…បេ… ឱឡារិកោ កាមរាគោ បហីនោ… ឱឡារិកោ ព្យាបាទោ បហីនោ, បរិហាយតិ សកទាគាមី សកទាគាមិផលាតិ ¶ ? អាមន្តា ¶ . សោតាបន្នស្ស សក្កាយទិដ្ឋិ បហីនា…បេ… អបាយគមនីយោ មោហោ បហីនោ, បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

២៥៤. សោតាបន្នស្ស ¶ សក្កាយទិដ្ឋិ បហីនា, ន បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលាតិ? អាមន្តា. អរហតោ រាគោ បហីនោ, ន បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

សោតាបន្នស្ស សក្កាយទិដ្ឋិ បហីនា, ន បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលាតិ? អាមន្តា. អរហតោ ទោសោ បហីនោ…បេ… អនោត្តប្បំ បហីនំ, ន បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

សោតាបន្នស្ស វិចិកិច្ឆា បហីនា…បេ… អបាយគមនីយោ មោហោ បហីនោ, ន បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលាតិ? អាមន្តា. អរហតោ រាគោ បហីនោ…បេ… អនោត្តប្បំ បហីនំ, ន បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

២៥៥. សកទាគាមិស្ស ¶ សក្កាយទិដ្ឋិ បហីនា, ន បរិហាយតិ សកទាគាមី សកទាគាមិផលាតិ? អាមន្តា. អរហតោ រាគោ បហីនោ…បេ… អនោត្តប្បំ បហីនំ, ន បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

សកទាគាមិស្ស វិចិកិច្ឆា បហីនា…បេ… ឱឡារិកោ ព្យាបាទោ បហីនោ, ន បរិហាយតិ សកទាគាមី សកទាគាមិផលាតិ? អាមន្តា. អរហតោ រាគោ បហីនោ…បេ… អនោត្តប្បំ បហីនំ, ន បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

២៥៦. អនាគាមិស្ស សក្កាយទិដ្ឋិ បហីនា, ន បរិហាយតិ អនាគាមី អនាគាមិផលាតិ? អាមន្តា. អរហតោ រាគោ បហីនោ…បេ… អនោត្តប្បំ បហីនំ, ន បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ ¶ .

អនាគាមិស្ស វិចិកិច្ឆា បហីនា…បេ… អណុសហគតោ ព្យាបាទោ បហីនោ, ន បរិហាយតិ អនាគាមី អនាគាមិផលាតិ? អាមន្តា. អរហតោ រាគោ បហីនោ…បេ… អនោត្តប្បំ បហីនំ, ន បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

២៥៧. សោតាបន្នស្ស ¶ សក្កាយទិដ្ឋិ បហីនា, ន បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលាតិ? អាមន្តា. អនាគាមិស្ស សក្កាយទិដ្ឋិ បហីនា… អណុសហគតោ ព្យាបាទោ បហីនោ, ន បរិហាយតិ អនាគាមី អនាគាមិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

សោតាបន្នស្ស វិចិកិច្ឆា បហីនា…បេ… អបាយគមនីយោ មោហោ បហីនោ, ន បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលាតិ? អាមន្តា. អនាគាមិស្ស សក្កាយទិដ្ឋិ បហីនា…បេ… អណុសហគតោ ព្យាបាទោ បហីនោ, ន បរិហាយតិ អនាគាមី អនាគាមិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

២៥៨. សកទាគាមិស្ស សក្កាយទិដ្ឋិ បហីនា, ន បរិហាយតិ សកទាគាមី សកទាគាមិផលាតិ? អាមន្តា. អនាគាមិស្ស សក្កាយទិដ្ឋិ បហីនា…បេ… អណុសហគតោ ព្យាបាទោ បហីនោ, ន បរិហាយតិ អនាគាមី អនាគាមិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

សកទាគាមិស្ស ¶ វិចិកិច្ឆា បហីនា…បេ… ឱឡារិកោ ព្យាបាទោ បហីនោ, ន បរិហាយតិ សកទាគាមី សកទាគាមិផលាតិ? អាមន្តា. អនាគាមិស្ស សក្កាយទិដ្ឋិ បហីនា…បេ… អណុសហគតោ ព្យាបាទោ បហីនោ, ន បរិហាយតិ អនាគាមី អនាគាមិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

២៥៩. សោតាបន្នស្ស ¶ សក្កាយទិដ្ឋិ បហីនា, ន បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលាតិ? អាមន្តា. សកទាគាមិស្ស សក្កាយទិដ្ឋិ បហីនា…បេ… ឱឡារិកោ ព្យាបាទោ បហីនោ, ន បរិហាយតិ សកទាគាមី សកទាគាមិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

សោតាបន្នស្ស វិចិកិច្ឆា បហីនា…បេ… អបាយគមនីយោ មោហោ ¶ បហីនោ, ន បរិហាយតិ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលាតិ? អាមន្តា. សកទាគាមិស្ស សក្កាយទិដ្ឋិ បហីនា…បេ… ឱឡារិកោ ព្យាបាទោ បហីនោ, ន បរិហាយតិ សកទាគាមី សកទាគាមិផលាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

២៦០. បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. ននុ អរហតោ រាគោ បហីនោ ឧច្ឆិន្នមូលោ តាលាវត្ថុកតោ អនភាវង្កតោ [អនភាវកតោ (សី.)] អាយតិំ អនុប្បាទធម្មោតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អរហតោ រាគោ បហីនោ ឧច្ឆិន្នមូលោ ¶ តាលាវត្ថុកតោ អនភាវង្កតោ អាយតិំ អនុប្បាទធម្មោ, នោ ច វត រេ [នោ វត រេ (ស្យា. បី.) ឯវមុបរិបិ] វត្តព្ពេ – ‘‘បរិហាយតិ អរហា អរហត្តា’’តិ.

បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. ននុ អរហតោ ទោសោ បហីនោ…បេ… មោហោ បហីនោ… មានោ បហីនោ… ទិដ្ឋិ បហីនា… វិចិកិច្ឆា បហីនា… ថិនំ បហីនំ… ឧទ្ធច្ចំ បហីនំ… អហិរិកំ បហីនំ… អនោត្តប្បំ បហីនំ ឧច្ឆិន្នមូលំ តាលាវត្ថុកតំ អនភាវង្កតំ អាយតិំ អនុប្បាទធម្មន្តិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អរហតោ អនោត្តប្បំ បហីនំ ឧច្ឆិន្នមូលំ តាលាវត្ថុកតំ អនភាវង្កតំ អាយតិំ អនុប្បាទធម្មំ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បរិហាយតិ អរហា អរហត្តា’’តិ.

បរិហាយតិ ¶ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. ននុ អរហតោ រាគប្បហានាយ មគ្គោ ភាវិតោតិ ¶ ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អរហតោ រាគប្បហានាយ មគ្គោ ភាវិតោ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បរិហាយតិ អរហា អរហត្តា’’តិ.

បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. ននុ អរហតោ រាគប្បហានាយ សតិបដ្ឋានា ភាវិតា…បេ… សម្មប្បធានា ភាវិតា… ឥទ្ធិបាទា ភាវិតា… ឥន្ទ្រិយា ភាវិតា… ពលា ភាវិតា… ពោជ្ឈង្គា ភាវិតាតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ ¶ អរហតោ រាគប្បហានាយ ពោជ្ឈង្គា ភាវិតា, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បរិហាយតិ អរហា អរហត្តា’’តិ.

បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. ននុ អរហតោ ទោសប្បហានាយ…បេ… អនោត្តប្បបហានាយ មគ្គោ ភាវិតោ…បេ… ពោជ្ឈង្គា ភាវិតាតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អរហតោ អនោត្តប្បបហានាយ ពោជ្ឈង្គា ភាវិតា, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បរិហាយតិ អរហា អរហត្តា’’តិ.

២៦១. បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. ននុ អរហា វីតរាគោ វីតទោសោ វីតមោហោ កតករណីយោ ឱហិតភារោ អនុប្បត្តសទត្ថោ បរិក្ខីណភវសំយោជនោ សម្មទញ្ញាវិមុត្តោ ឧក្ខិត្តបលិឃោ សង្កិណ្ណបរិខោ អព្ពូឡ្ហេសិកោ និរគ្គឡោ អរិយោ បន្នទ្ធជោ បន្នភារោ វិសញ្ញុត្តោ សុវិជិតវិជយោ; ទុក្ខំ តស្ស បរិញ្ញាតំ, សមុទយោ បហីនោ, និរោធោ សច្ឆិកតោ, មគ្គោ ភាវិតោ, អភិញ្ញេយ្យំ ¶ អភិញ្ញាតំ ¶ , បរិញ្ញេយ្យំ បរិញ្ញាតំ, បហាតព្ពំ បហីនំ, ភាវេតព្ពំ ភាវិតំ, សច្ឆិកាតព្ពំ សច្ឆិកតន្តិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អរហា វីតរាគោ វីតទោសោ វីតមោហោ…បេ… សច្ឆិកាតព្ពំ សច្ឆិកតំ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បរិហាយតិ អរហា អរហត្តា’’តិ.

២៦២. បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? ( ) [(អាមន្តា) (ក.)] សមយវិមុត្តោ អរហា អរហត្តា បរិហាយតិ, អសមយវិមុត្តោ អរហា អរហត្តា ន បរិហាយតីតិ. សមយវិមុត្តោ អរហា អរហត្តា បរិហាយតីតិ? អាមន្តា. អសមយវិមុត្តោ អរហា អរហត្តា បរិហាយតីតិ [ន បរិហាយតីតិ (ក.)]? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អសមយវិមុត្តោ អរហា អរហត្តា ន បរិហាយតីតិ? អាមន្តា. សមយវិមុត្តោ អរហា អរហត្តា ន បរិហាយតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

សមយវិមុត្តស្ស ¶ ¶ អរហតោ រាគោ បហីនោ, បរិហាយតិ សមយវិមុត្តោ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. អសមយវិមុត្តស្ស អរហតោ រាគោ បហីនោ, បរិហាយតិ អសមយវិមុត្តោ អរហា អរហត្តាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

សមយវិមុត្តស្ស អរហតោ ទោសោ បហីនោ…បេ… អនោត្តប្បំ បហីនំ, បរិហាយតិ សមយវិមុត្តោ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. អសមយវិមុត្តស្ស អរហតោ អនោត្តប្បំ បហីនំ, បរិហាយតិ អសមយវិមុត្តោ អរហា អរហត្តាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

សមយវិមុត្តស្ស អរហតោ រាគប្បហានាយ មគ្គោ ភាវិតោ, បរិហាយតិ សមយវិមុត្តោ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. អសមយវិមុត្តស្ស អរហតោ រាគប្បហានាយ មគ្គោ ភាវិតោ, បរិហាយតិ អសមយវិមុត្តោ អរហា ¶ អរហត្តាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

សមយវិមុត្តស្ស អរហតោ រាគប្បហានាយ សតិបដ្ឋានា ភាវិតា…បេ… សម្មប្បធានា ភាវិតា… ឥទ្ធិបាទា ភាវិតា… ឥន្ទ្រិយា ភាវិតា… ពលា ភាវិតា… ពោជ្ឈង្គា ភាវិតា, បរិហាយតិ សមយវិមុត្តោ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. អសមយវិមុត្តស្ស អរហតោ រាគប្បហានាយ សតិបដ្ឋានា ¶ ភាវិតា…បេ… ពោជ្ឈង្គា ភាវិតា, បរិហាយតិ អសមយវិមុត្តោ អរហា អរហត្តាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

សមយវិមុត្តស្ស អរហតោ ទោសប្បហានាយ…បេ… អនោត្តប្បបហានាយ មគ្គោ ភាវិតោ…បេ… ពោជ្ឈង្គា ភាវិតា, បរិហាយតិ សមយវិមុត្តោ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. អសមយវិមុត្តស្ស អរហតោ អនោត្តប្បបហានាយ មគ្គោ ភាវិតោ…បេ… ពោជ្ឈង្គា ភាវិតា, បរិហាយតិ អសមយវិមុត្តោ អរហា អរហត្តាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សមយវិមុត្តោ អរហា វីតរាគោ វីតទោសោ វីតមោហោ កតករណីយោ ឱហិតភារោ អនុប្បត្តសទត្ថោ បរិក្ខីណភវសំយោជនោ ¶ សម្មទញ្ញាវិមុត្តោ ឧក្ខិត្តបលិឃោ សង្កិណ្ណបរិខោ អព្ពូឡ្ហេសិកោ និរគ្គឡោ អរិយោ បន្នទ្ធជោ បន្នភារោ វិសញ្ញុត្តោ សុវិជិតវិជយោ, ទុក្ខំ តស្ស បរិញ្ញាតំ, សមុទយោ បហីនោ, និរោធោ សច្ឆិកតោ, មគ្គោ ភាវិតោ, អភិញ្ញេយ្យំ អភិញ្ញាតំ, បរិញ្ញេយ្យំ បរិញ្ញាតំ, បហាតព្ពំ បហីនំ, ភាវេតព្ពំ ភាវិតំ, សច្ឆិកាតព្ពំ សច្ឆិកតំ ¶ , បរិហាយតិ សមយវិមុត្តោ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. អសមយវិមុត្តោ អរហា វីតរាគោ វីតទោសោ ¶ វីតមោហោ…បេ… សច្ឆិកាតព្ពំ សច្ឆិកតំ, បរិហាយតិ អសមយវិមុត្តោ អរហា អរហត្តាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

២៦៣. អសមយវិមុត្តស្ស អរហតោ រាគោ បហីនោ, ន បរិហាយតិ អសមយវិមុត្តោ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. សមយវិមុត្តស្ស អរហតោ រាគោ បហីនោ, ន បរិហាយតិ សមយវិមុត្តោ អរហា អរហត្តាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អសមយវិមុត្តស្ស អរហតោ ទោសោ បហីនោ…បេ… អនោត្តប្បំ បហីនំ, ន បរិហាយតិ អសមយវិមុត្តោ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. សមយវិមុត្តស្ស អរហតោ អនោត្តប្បំ បហីនំ, ន បរិហាយតិ សមយវិមុត្តោ អរហា អរហត្តាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អសមយវិមុត្តស្ស អរហតោ រាគប្បហានាយ មគ្គោ ភាវិតោ…បេ… ពោជ្ឈង្គា ភាវិតា, ន បរិហាយតិ អសមយវិមុត្តោ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. សមយវិមុត្តស្ស អរហតោ រាគប្បហានាយ មគ្គោ ¶ ភាវិតោ…បេ… ពោជ្ឈង្គា ភាវិតា, ន បរិហាយតិ សមយវិមុត្តោ អរហា អរហត្តាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អសមយវិមុត្តស្ស អរហតោ ទោសប្បហានាយ…បេ… អនោត្តប្បបហានាយ មគ្គោ ភាវិតោ…បេ… ពោជ្ឈង្គា ភាវិតា, ន បរិហាយតិ អសមយវិមុត្តោ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. សមយវិមុត្តស្ស ¶ អរហតោ អនោត្តប្បបហានាយ មគ្គោ ភាវិតោ…បេ… ពោជ្ឈង្គា ភាវិតា, ន បរិហាយតិ សមយវិមុត្តោ អរហា អរហត្តាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អសមយវិមុត្តោ អរហា វីតរាគោ វីតទោសោ វីតមោហោ…បេ… សច្ឆិកាតព្ពំ សច្ឆិកតំ, ន បរិហាយតិ អសមយវិមុត្តោ ¶ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. សមយវិមុត្តោ អរហា វីតរាគោ វីតទោសោ វីតមោហោ…បេ… សច្ឆិកាតព្ពំ សច្ឆិកតំ, ន បរិហាយតិ សមយវិមុត្តោ អរហា អរហត្តាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

២៦៤. បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. សារិបុត្តោ ថេរោ បរិហាយិត្ថ អរហត្តាតិ ¶ ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ. មហាមោគ្គល្លានោ [មហាមោគ្គលានោ (ក.)] ថេរោ… មហាកស្សបោ ថេរោ… មហាកច្ចាយនោ [មហាកច្ចានោ (ម. និ. ១.២០២ អាទយោ)] ថេរោ… មហាកោដ្ឋិកោ [មហាកោដ្ឋិតោ (សី. ស្យា. កំ. បី.)] ថេរោ… មហាបន្ថកោ ថេរោ បរិហាយិត្ថ អរហត្តាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

សារិបុត្តោ ថេរោ ន បរិហាយិត្ថ អរហត្តាតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ សារិបុត្តោ ថេរោ ន បរិហាយិត្ថ អរហត្តា, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បរិហាយតិ អរហា អរហត្តា’’តិ.

មហាមោគ្គល្លានោ ថេរោ… មហាកស្សបោ ថេរោ… មហាកច្ចាយនោ ថេរោ… មហាកោដ្ឋិកោ ថេរោ… មហាបន្ថកោ ថេរោ ន បរិហាយិត្ថ អរហត្តាតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ មហាបន្ថកោ ថេរោ ន បរិហាយិត្ថ អរហត្តា, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បរិហាយតិ អរហា អរហត្តា’’តិ.

អរិយបុគ្គលសំសន្ទនំ.

៣. សុត្តសាធនបរិហានិ

២៦៥. បរិហាយតិ ¶ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា –

‘‘ឧច្ចាវចា ហិ បដិបទា [បដិបាទា (អដ្ឋ.)], សមណេន បកាសិតា;

ន បារំ ទិគុណំ យន្តិ, នយិទំ ឯកគុណំ មុត’’ន្តិ [សុ. និ. ៧១៩ សុត្តនិបាតេ].

អត្ថេវ ¶ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘បរិហាយតិ អរហា ¶ អរហត្តា’’តិ.

បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. អត្ថិ ឆិន្នស្ស ឆេទិយន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អត្ថិ ឆិន្នស្ស ឆេទិយន្តិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា –

‘‘វីតតណ្ហោ ¶ អនាទានោ, កិច្ចំ យស្ស ន វិជ្ជតិ;

ឆិន្នស្ស ឆេទិយំ នត្ថិ, ឱឃបាសោ សមូហតោ’’តិ.

អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘អត្ថិ ឆិន្នស្ស ឆេទិយ’’ន្តិ.

២៦៦. បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. អត្ថិ កតស្ស បតិចយោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អត្ថិ កតស្ស បតិចយោតិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា –

‘‘តស្ស សម្មា វិមុត្តស្ស, សន្តចិត្តស្ស ភិក្ខុនោ;

កតស្ស បតិចយោ នត្ថិ, ករណីយំ ន វិជ្ជតិ.

‘‘សេលោ យថា ឯកគ្ឃនោ, វាតេន ន សមីរតិ;

ឯវំ រូបា រសា សទ្ទា, គន្ធា ផស្សា ច កេវលា.

‘‘ឥដ្ឋា ធម្មា អនិដ្ឋា ច, នប្បវេធេន្តិ តាទិនោ;

ឋិតំ ចិត្តំ វិប្បមុត្តំ, វយំ ចស្សានុបស្សតី’’តិ [មហាវ. ២៤៤; អ. និ. ៦.៥៥].

អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ¶ ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘អត្ថិ កតស្ស បតិចយោ’’តិ.

២៦៧. ន ¶ ¶ វត្តព្ពំ – ‘‘បរិហាយតិ អរហា អរហត្តា’’តិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘បញ្ចិមេ, ភិក្ខវេ, ធម្មា សមយវិមុត្តស្ស ភិក្ខុនោ បរិហានាយ សំវត្តន្តិ. កតមេ បញ្ច? កម្មារាមតា, ភស្សារាមតា, និទ្ទារាមតា, សង្គណិការាមតា, យថាវិមុត្តំ ចិត្តំ ន បច្ចវេក្ខតិ. ឥមេ ខោ, ភិក្ខវេ, បញ្ច ធម្មា សមយវិមុត្តស្ស ភិក្ខុនោ បរិហានាយ សំវត្តន្តី’’តិ [អ. និ. ៥.១៤៩]. អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ.

អត្ថិ អរហតោ កម្មារាមតាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អត្ថិ ¶ អរហតោ កម្មារាមតាតិ? អាមន្តា. អត្ថិ អរហតោ រាគោ កាមរាគោ កាមរាគបរិយុដ្ឋានំ កាមរាគសំយោជនំ កាមោឃោ កាមយោគោ កាមច្ឆន្ទនីវរណន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អត្ថិ អរហតោ ភស្សារាមតា, អត្ថិ អរហតោ និទ្ទារាមតា, អត្ថិ អរហតោ សង្គណិការាមតាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អត្ថិ អរហតោ សង្គណិការាមតាតិ? អាមន្តា. អត្ថិ អរហតោ រាគោ កាមរាគោ កាមរាគបរិយុដ្ឋានំ កាមរាគសំយោជនំ កាមោឃោ កាមយោគោ កាមច្ឆន្ទនីវរណន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

២៦៨. បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. អរហា អរហត្តា បរិហាយមានោ កិំ បរិយុដ្ឋិតោ បរិហាយតីតិ? រាគបរិយុដ្ឋិតោ បរិហាយតីតិ. បរិយុដ្ឋានំ កិំ បដិច្ច ឧប្បជ្ជតីតិ? អនុសយំ បដិច្ច ឧប្បជ្ជតីតិ. អត្ថិ អរហតោ អនុសយាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អត្ថិ ¶ ¶ អរហតោ អនុសយាតិ? អាមន្តា. អត្ថិ អរហតោ កាមរាគានុសយោ បដិឃានុសយោ មានានុសយោ ទិដ្ឋានុសយោ វិចិកិច្ឆានុសយោ ភវរាគានុសយោ អវិជ្ជានុសយោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

ទោសបរិយុដ្ឋិតោ បរិហាយតីតិ…បេ… មោហបរិយុដ្ឋិតោ បរិហាយតីតិ…. បរិយុដ្ឋានំ កិំ បដិច្ច ឧប្បជ្ជតីតិ? អនុសយំ បដិច្ច ឧប្បជ្ជតីតិ. អត្ថិ អរហតោ អនុសយាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អត្ថិ អរហតោ អនុសយាតិ? អាមន្តា. អត្ថិ អរហតោ កាមរាគានុសយោ…បេ… អវិជ្ជានុសយោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

បរិហាយតិ ¶ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. អរហតោ អរហត្តា បរិហាយមានស្ស កិំ ឧបចយំ ¶ គច្ឆតីតិ? រាគោ ឧបចយំ គច្ឆតីតិ. សក្កាយទិដ្ឋិ ឧបចយំ គច្ឆតីតិ, វិចិកិច្ឆា ឧបចយំ គច្ឆតីតិ, សីលព្ពតបរាមាសោ ឧបចយំ គច្ឆតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ. ទោសោ ឧបចយំ គច្ឆតីតិ…បេ… មោហោ ឧបចយំ គច្ឆតីតិ, សក្កាយទិដ្ឋិ ឧបចយំ គច្ឆតីតិ, វិចិកិច្ឆា ឧបចយំ គច្ឆតីតិ, សីលព្ពតបរាមាសោ ឧបចយំ គច្ឆតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

បរិហាយតិ អរហា អរហត្តាតិ? អាមន្តា. អរហា អាចិនតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ. អរហា អបចិនតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ. អរហា បជហតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ. អរហា ឧបាទិយតីតិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ. អរហា វិសិនេតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ. អរហា ឧស្សិនេតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ. អរហា ¶ វិធូបេតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ. អរហា សន្ធូបេតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

ននុ អរហា នេវាចិនតិ ន អបចិនតិ អបចិនិត្វា ឋិតោតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អរហា នេវាចិនតិ ន អបចិនតិ អបចិនិត្វា ឋិតោ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បរិហាយតិ អរហា អរហត្តា’’តិ.

ននុ អរហា នេវ បជហតិ ន ឧបាទិយតិ បជហិត្វា ឋិតោតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អរហា នេវ បជហតិ ន ឧបាទិយតិ បជហិត្វា ឋិតោ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បរិហាយតិ អរហា អរហត្តា’’តិ.

ននុ អរហា នេវ វិសិនេតិ ន ឧស្សិនេតិ វិសិនិត្វា ឋិតោតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អរហា នេវ វិសិនេតិ ន ឧស្សិនេតិ វិសិនិត្វា ឋិតោ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បរិហាយតិ អរហា អរហត្តា’’តិ.

ននុ អរហា នេវ វិធូបេតិ ន សន្ធូបេតិ វិធូបេត្វា ឋិតោតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អរហា នេវ វិធូបេតិ ន សន្ធូបេតិ វិធូបេត្វា ឋិតោ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បរិហាយតិ អរហា អរហត្តា’’តិ.

បរិហានិកថា និដ្ឋិតា.

៣. ព្រហ្មចរិយកថា

១. សុទ្ធព្រហ្មចរិយកថា

២៦៩. នត្ថិ ¶ ¶ ទេវេសុ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? អាមន្តា. សព្ពេ ¶ ទេវា ជឡា ឯលមូគា [ឯឡមូគា (ស្យា.)] អវិញ្ញូ ហត្ថសំវាចិកា នប្បដិពលា សុភាសិតទុព្ភាសិតានំ អត្ថមញ្ញាតុំ, សព្ពេ ទេវា ន ពុទ្ធេ បសន្នា ន ធម្មេ ¶ បសន្នា ន សង្ឃេ បសន្នា, ន ពុទ្ធំ ភគវន្តំ បយិរុបាសន្តិ, ន ពុទ្ធំ ភគវន្តំ បញ្ហំ បុច្ឆន្តិ, ន ពុទ្ធេន ភគវតា បញ្ហេ វិស្សជ្ជិតេ អត្តមនា, សព្ពេ ទេវា កម្មាវរណេន សមន្នាគតា កិលេសាវរណេន សមន្នាគតា វិបាកាវរណេន សមន្នាគតា អស្សទ្ធា អច្ឆន្ទិកា ទុប្បញ្ញា អភព្ពា និយាមំ ឱក្កមិតុំ កុសលេសុ ធម្មេសុ សម្មត្តំ, សព្ពេ ទេវា មាតុឃាតកា បិតុឃាតកា អរហន្តឃាតកា រុហិរុប្បាទកា សង្ឃភេទកា, សព្ពេ ទេវា បាណាតិបាតិនោ អទិន្នាទាយិនោ កាមេសុមិច្ឆាចារិនោ មុសាវាទិនោ បិសុណវាចា ផរុសាវាចា សម្ផប្បលាបិនោ អភិជ្ឈាលុនោ ព្យាបន្នចិត្តា មិច្ឆាទិដ្ឋិកាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ននុ អត្ថិ ទេវា អជឡា អនេលមូគា វិញ្ញូ ន ហត្ថសំវាចិកា បដិពលា សុភាសិតទុព្ភាសិតានំ អត្ថមញ្ញាតុំ, អត្ថិ ទេវា ពុទ្ធេ បសន្នា ធម្មេ បសន្នា សង្ឃេ បសន្នា, ពុទ្ធំ ភគវន្តំ បយិរុបាសន្តិ, ពុទ្ធំ ភគវន្តំ បញ្ហំ បុច្ឆន្តិ, ពុទ្ធេន ភគវតា បញ្ហេ វិស្សជ្ជិតេ អត្តមនា ហោន្តិ, អត្ថិ ទេវា ន កម្មាវរណេន សមន្នាគតា ន កិលេសាវរណេន សមន្នាគតា ន វិបាកាវរណេន សមន្នាគតា សទ្ធា ឆន្ទិកា បញ្ញវន្តោ ភព្ពា និយាមំ ឱក្កមិតុំ កុសលេសុ ធម្មេសុ សម្មត្តំ, អត្ថិ ទេវា ន មាតុឃាតកា ន បិតុឃាតកា ន អរហន្តឃាតកា ន រុហិរុប្បាទកា ន សង្ឃភេទកា, អត្ថិ ទេវា ន បាណាតិបាតិនោ ន អទិន្នាទាយិនោ ន កាមេសុមិច្ឆាចារិនោ ¶ ន មុសាវាទិនោ ន បិសុណាវាចា ន ផរុសាវាចា ន សម្ផប្បលាបិនោ ន អភិជ្ឈាលុនោ ¶ អព្យាបន្នចិត្តា សម្មាទិដ្ឋិកាតិ? អាមន្តា.

ហញ្ចិ អត្ថិ ទេវា អជឡា អនេលមូគា វិញ្ញូ ន ហត្ថសំវាចិកា ¶ បដិពលា សុភាសិតទុព្ភាសិតានំ អត្ថមញ្ញាតុំ…បេ… អត្ថិ ទេវា ពុទ្ធេ បសន្នា…បេ… សម្មាទិដ្ឋិកា, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘នត្ថិ ទេវេសុ ព្រហ្មចរិយវាសោ’’តិ.

២៧០. អត្ថិ ¶ ទេវេសុ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? អាមន្តា. អត្ថិ តត្ថ បព្ពជ្ជា មុណ្ឌិយំ កាសាវធារណា បត្តធារណា, ទេវេសុ សម្មាសម្ពុទ្ធា ឧប្បជ្ជន្តិ, បច្ចេកសម្ពុទ្ធា ឧប្បជ្ជន្តិ, សាវកយុគំ ឧប្បជ្ជតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ទេវេសុ បព្ពជ្ជា នត្ថីតិ, នត្ថិ ទេវេសុ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? អាមន្តា. យត្ថ អត្ថិ បព្ពជ្ជា តត្ថេវ ព្រហ្មចរិយវាសោ, យត្ថ នត្ថិ បព្ពជ្ជា នត្ថិ តត្ថ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… យត្ថ អត្ថិ បព្ពជ្ជា តត្ថេវ ព្រហ្មចរិយវាសោ, យត្ថ នត្ថិ បព្ពជ្ជា នត្ថិ តត្ថ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? អាមន្តា. យោ បព្ពជតិ តស្សេវ ព្រហ្មចរិយវាសោ, យោ ន បព្ពជតិ នត្ថិ តស្ស ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ទេវេសុ មុណ្ឌិយំ នត្ថីតិ, នត្ថិ ទេវេសុ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? អាមន្តា. យត្ថ អត្ថិ មុណ្ឌិយំ តត្ថេវ ព្រហ្មចរិយវាសោ, យត្ថ នត្ថិ មុណ្ឌិយំ នត្ថិ តត្ថ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… យត្ថ អត្ថិ មុណ្ឌិយំ តត្ថេវ ព្រហ្មចរិយវាសោ, យត្ថ ¶ នត្ថិ មុណ្ឌិយំ នត្ថិ តត្ថ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? អាមន្តា. យោ មុណ្ឌោ ហោតិ តស្សេវ ព្រហ្មចរិយវាសោ, យោ មុណ្ឌោ ន ហោតិ នត្ថិ តស្ស ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ទេវេសុ កាសាវធារណា នត្ថីតិ, នត្ថិ ទេវេសុ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? អាមន្តា. យត្ថ អត្ថិ កាសាវធារណា តត្ថេវ ព្រហ្មចរិយវាសោ, យត្ថ នត្ថិ កាសាវធារណា នត្ថិ តត្ថ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… យត្ថ អត្ថិ កាសាវធារណា តត្ថេវ ព្រហ្មចរិយវាសោ, យត្ថ នត្ថិ កាសាវធារណា នត្ថិ តត្ថ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? អាមន្តា. យោ កាសាវំ ¶ ធារេតិ តស្សេវ ព្រហ្មចរិយវាសោ, យោ កាសាវំ ន ធារេតិ នត្ថិ តស្ស ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ទេវេសុ បត្តធារណា នត្ថីតិ, នត្ថិ ទេវេសុ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? អាមន្តា. យត្ថ អត្ថិ បត្តធារណា តត្ថេវ ព្រហ្មចរិយវាសោ, យត្ថ នត្ថិ បត្តធារណា នត្ថិ តត្ថ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… យត្ថ អត្ថិ បត្តធារណា តត្ថេវ ព្រហ្មចរិយវាសោ, យត្ថ នត្ថិ បត្តធារណា នត្ថិ តត្ថ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? អាមន្តា? យោ បត្តំ ធារេតិ តស្សេវ ព្រហ្មចរិយវាសោ, យោ បត្តំ ន ធារេតិ នត្ថិ តស្ស ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ទេវេសុ ¶ សម្មាសម្ពុទ្ធា នុប្បជ្ជន្តីតិ, នត្ថិ ទេវេសុ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ ¶ ? អាមន្តា. យត្ថ សម្មាសម្ពុទ្ធា ឧប្បជ្ជន្តិ តត្ថេវ ព្រហ្មចរិយវាសោ, យត្ថ សម្មាសម្ពុទ្ធា នុប្បជ្ជន្តិ នត្ថិ តត្ថ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… យត្ថ សម្មាសម្ពុទ្ធា ឧប្បជ្ជន្តិ តត្ថេវ ព្រហ្មចរិយវាសោ, យត្ថ សម្មាសម្ពុទ្ធា នុប្បជ្ជន្តិ នត្ថិ តត្ថ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? អាមន្តា ¶ . លុម្ពិនិយា ភគវា ជាតោ, ពោធិយា មូលេ អភិសម្ពុទ្ធោ, ពារាណសិយំ ភគវតា ធម្មចក្កំ បវត្តិតំ; តត្ថេវ ព្រហ្មចរិយវាសោ, នត្ថញ្ញត្រ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ទេវេសុ បច្ចេកសម្ពុទ្ធា នុប្បជ្ជន្តីតិ, នត្ថិ ទេវេសុ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? អាមន្តា. យត្ថ បច្ចេកសម្ពុទ្ធា ឧប្បជ្ជន្តិ តត្ថេវ ព្រហ្មចរិយវាសោ, យត្ថ បច្ចេកសម្ពុទ្ធា នុប្បជ្ជន្តិ នត្ថិ តត្ថ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… យត្ថ បច្ចេកសម្ពុទ្ធា ឧប្បជ្ជន្តិ តត្ថេវ ព្រហ្មចរិយវាសោ, យត្ថ បច្ចេកសម្ពុទ្ធា នុប្បជ្ជន្តិ នត្ថិ តត្ថ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? អាមន្តា. មជ្ឈិមេសុ ជនបទេសុ បច្ចេកសម្ពុទ្ធា ឧប្បជ្ជន្តិ, តត្ថេវ ព្រហ្មចរិយវាសោ, នត្ថញ្ញត្រ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ទេវេសុ សាវកយុគំ នុប្បជ្ជតីតិ, នត្ថិ ទេវេសុ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? អាមន្តា. យត្ថ សាវកយុគំ ឧប្បជ្ជតិ តត្ថេវ ព្រហ្មចរិយវាសោ, យត្ថ សាវកយុគំ នុប្បជ្ជតិ នត្ថិ តត្ថ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… យត្ថ សាវកយុគំ ឧប្បជ្ជតិ តត្ថេវ ¶ ព្រហ្មចរិយវាសោ, យត្ថ សាវកយុគំ នុប្បជ្ជតិ នត្ថិ តត្ថ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? អាមន្តា. មគធេសុ ¶ សាវកយុគំ ឧប្បន្នំ, តត្ថេវ ព្រហ្មចរិយវាសោ, នត្ថញ្ញត្រ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

២៧១. អត្ថិ ទេវេសុ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? អាមន្តា ¶ . សព្ពទេវេសុ អត្ថិ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អត្ថិ មនុស្សេសុ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? អាមន្តា. សព្ពមនុស្សេសុ អត្ថិ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អត្ថិ ទេវេសុ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? អាមន្តា. អសញ្ញសត្តេសុ ទេវេសុ អត្ថិ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អត្ថិ ¶ មនុស្សេសុ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? អាមន្តា. បច្ចន្តិមេសុ ជនបទេសុ អត្ថិ ព្រហ្មចរិយវាសោ មិលក្ខេសុ [មិលក្ខូសុ (ស្យា. ក.)] អវិញ្ញាតារេសុ យត្ថ នត្ថិ គតិ ភិក្ខូនំ ភិក្ខុនីនំ ឧបាសកានំ ឧបាសិកានន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អត្ថិ ទេវេសុ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? អត្ថិ យត្ថ អត្ថិ, អត្ថិ យត្ថ នត្ថីតិ. អសញ្ញសត្តេសុ ទេវេសុ អត្ថិ យត្ថ អត្ថិ, អត្ថិ យត្ថ នត្ថិ ព្រហ្មចរិយវាសោ, សញ្ញសត្តេសុ [អសញ្ញសត្តេសុ (ក.)] ទេវេសុ អត្ថិ យត្ថ អត្ថិ, អត្ថិ យត្ថ នត្ថិ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

ទេវេសុ អត្ថិ យត្ថ អត្ថិ, អត្ថិ យត្ថ នត្ថិ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? អាមន្តា. កត្ថ អត្ថិ, កត្ថ នត្ថីតិ? អសញ្ញសត្តេសុ ¶ ទេវេសុ នត្ថិ ព្រហ្មចរិយវាសោ, សញ្ញសត្តេសុ [អសញ្ញសត្តេសុ (ក.)] ទេវេសុ អត្ថិ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ. អសញ្ញសត្តេសុ ទេវេសុ នត្ថិ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? អាមន្តា. សញ្ញសត្តេសុ [អសញ្ញសត្តេសុ (ក.)] ទេវេសុ នត្ថិ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

សញ្ញសត្តេសុ ទេវេសុ អត្ថិ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? អាមន្តា. អសញ្ញសត្តេសុ ¶ ទេវេសុ អត្ថិ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អត្ថិ ¶ មនុស្សេសុ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? អត្ថិ យត្ថ អត្ថិ, អត្ថិ យត្ថ នត្ថីតិ. បច្ចន្តិមេសុ ជនបទេសុ អត្ថិ យត្ថ អត្ថិ, អត្ថិ យត្ថ នត្ថិ ព្រហ្មចរិយវាសោ មិលក្ខេសុ អវិញ្ញាតារេសុ យត្ថ នត្ថិ គតិ ភិក្ខូនំ ភិក្ខុនីនំ ឧបាសកានំ ឧបាសិកានំ, មជ្ឈិមេសុ ជនបទេសុ អត្ថិ យត្ថ អត្ថិ, អត្ថិ យត្ថ នត្ថិ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

មនុស្សេសុ អត្ថិ យត្ថ អត្ថិ, អត្ថិ យត្ថ នត្ថិ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? អាមន្តា. កត្ថ អត្ថិ, កត្ថ នត្ថីតិ? បច្ចន្តិមេសុ ជនបទេសុ នត្ថិ ព្រហ្មចរិយវាសោ មិលក្ខេសុ អវិញ្ញាតារេសុ យត្ថ នត្ថិ គតិ ភិក្ខូនំ ភិក្ខុនីនំ ឧបាសកានំ ឧបាសិកានំ, មជ្ឈិមេសុ ជនបទេសុ អត្ថិ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ. បច្ចន្តិមេសុ ជនបទេសុ នត្ថិ ព្រហ្មចរិយវាសោ មិលក្ខេសុ អវិញ្ញាតារេសុ យត្ថ នត្ថិ គតិ ភិក្ខូនំ ភិក្ខុនីនំ ឧបាសកានំ ឧបាសិកានន្តិ? អាមន្តា. មជ្ឈិមេសុ ជនបទេសុ នត្ថិ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

មជ្ឈិមេសុ ¶ ជនបទេសុ ¶ អត្ថិ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? អាមន្តា. បច្ចន្តិមេសុ ជនបទេសុ អត្ថិ ព្រហ្មចរិយវាសោ មិលក្ខេសុ អវិញ្ញាតារេសុ យត្ថ នត្ថិ គតិ ភិក្ខូនំ ភិក្ខុនីនំ ឧបាសកានំ ឧបាសិកានន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អត្ថិ ទេវេសុ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘តីហិ, ភិក្ខវេ, ឋានេហិ ជម្ពុទីបកា មនុស្សា ឧត្តរកុរុកេ ច មនុស្សេ អធិគ្គណ្ហន្តិ ទេវេ ច តាវតិំសេ! កតមេហិ តីហិ? សូរា, សតិមន្តោ, ឥធ ព្រហ្មចរិយវាសោ’’តិ [អ. និ. ៩.២១]. អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ¶ ហិ នត្ថិ ទេវេសុ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ.

សាវត្ថិយំ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘ឥធ ព្រហ្មចរិយវាសោ’’តិ? អាមន្តា. សាវត្ថិយំយេវ ព្រហ្មចរិយវាសោ, នត្ថិ អញ្ញត្រ ព្រហ្មចរិយវាសោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

២៧២. អនាគាមិស្ស បុគ្គលស្ស បញ្ចោរម្ភាគិយានិ សំយោជនានិ បហីនានិ, បញ្ចុទ្ធម្ភាគិយានិ សំយោជនានិ អប្បហីនានិ, ឥតោ ចុតស្ស តត្ថ ឧបបន្នស្ស កុហិំ ផលុប្បត្តីតិ? តត្ថេវ. ហញ្ចិ អនាគាមិស្ស បុគ្គលស្ស បញ្ចោរម្ភាគិយានិ សំយោជនានិ បហីនានិ ¶ , បញ្ចុទ្ធម្ភាគិយានិ សំយោជនានិ អប្បហីនានិ, ឥតោ ចុតស្ស តត្ថ ឧបបន្នស្ស តហិំ ផលុប្បត្តិ; នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘នត្ថិ ទេវេសុ ព្រហ្មចរិយវាសោ’’តិ.

អនាគាមិស្ស បុគ្គលស្ស បញ្ចោរម្ភាគិយានិ សំយោជនានិ បហីនានិ, បញ្ចុទ្ធម្ភាគិយានិ សំយោជនានិ អប្បហីនានិ ¶ , ឥតោ ចុតស្ស តត្ថ ឧបបន្នស្ស កុហិំ ភារោហរណំ, កុហិំ ទុក្ខបរិញ្ញាតំ, កុហិំ កិលេសប្បហានំ, កុហិំ និរោធសច្ឆិកិរិយា, កុហិំ អកុប្បបដិវេធោតិ? តត្ថេវ. ហញ្ចិ អនាគាមិស្ស បុគ្គលស្ស បញ្ចោរម្ភាគិយានិ សំយោជនានិ បហីនានិ, បញ្ចុទ្ធម្ភាគិយានិ សំយោជនានិ អប្បហីនានិ, ឥតោ ចុតស្ស តត្ថ ឧបបន្នស្ស តហិំ អកុប្បបដិវេធោ; នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘នត្ថិ ទេវេសុ ព្រហ្មចរិយវាសោ’’តិ.

អនាគាមិស្ស បុគ្គលស្ស បញ្ចោរម្ភាគិយានិ សំយោជនានិ បហីនានិ, បញ្ចុទ្ធម្ភាគិយានិ សំយោជនានិ អប្បហីនានិ, ឥតោ ចុតស្ស តត្ថ ឧបបន្នស្ស តហិំ ¶ ផលុប្បត្តិ, តហិំ ភារោហរណំ, តហិំ ទុក្ខបរិញ្ញាតំ, តហិំ កិលេសប្បហានំ, តហិំ និរោធសច្ឆិកិរិយា, តហិំ អកុប្បបដិវេធោ; កេនដ្ឋេន វទេសិ – ‘‘នត្ថិ ទេវេសុ ព្រហ្មចរិយវាសោ’’តិ? ហន្ទ ហិ អនាគាមី បុគ្គលោ ឥធ ភាវិតេន មគ្គេន តត្ថ ផលំ សច្ឆិករោតីតិ [សច្ឆិករោតិ (ពហូសុ)].

២. សំសន្ទនព្រហ្មចរិយកថា

២៧៣. អនាគាមី ¶ បុគ្គលោ ឥធ ភាវិតេន មគ្គេន តត្ថ ផលំ សច្ឆិករោតីតិ? អាមន្តា. សោតាបន្នោ បុគ្គលោ តត្ថ ភាវិតេន មគ្គេន ឥធ ផលំ សច្ឆិករោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អនាគាមី បុគ្គលោ ឥធ ភាវិតេន មគ្គេន តត្ថ ផលំ សច្ឆិករោតីតិ? អាមន្តា. សកទាគាមី បុគ្គលោ ឥធ បរិនិព្ពាយិបុគ្គលោ [ឥធបរិនិព្ពាយី (?)] តត្ថ ភាវិតេន មគ្គេន ឥធ ផលំ សច្ឆិករោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

សោតាបន្នោ បុគ្គលោ ឥធ ភាវិតេន មគ្គេន ឥធ ផលំ សច្ឆិករោតីតិ? អាមន្តា. អនាគាមី បុគ្គលោ តត្ថ ភាវិតេន មគ្គេន តត្ថ ផលំ សច្ឆិករោតីតិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ.

សកទាគាមី ¶ បុគ្គលោ ឥធ បរិនិព្ពាយិបុគ្គលោ ឥធ ភាវិតេន មគ្គេន ឥធ ផលំ សច្ឆិករោតីតិ? អាមន្តា. អនាគាមី បុគ្គលោ តត្ថ ភាវិតេន មគ្គេន តត្ថ ផលំ សច្ឆិករោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ឥធ វិហាយ និដ្ឋស្ស បុគ្គលស្ស មគ្គោ ច ភាវីយតិ, ន ច កិលេសា បហីយន្តីតិ? អាមន្តា. សោតាបត្តិផលសច្ឆិកិរិយាយ បដិបន្នស្ស បុគ្គលស្ស មគ្គោ ច ភាវីយតិ, ន ច កិលេសា បហីយន្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ឥធ វិហាយ និដ្ឋស្ស បុគ្គលស្ស មគ្គោ ច ភាវីយតិ, ន ច កិលេសា បហីយន្តីតិ? អាមន្តា. សកទាគាមិផលសច្ឆិកិរិយាយ បដិបន្នស្ស បុគ្គលស្ស…បេ… អរហត្តសច្ឆិកិរិយាយ បដិបន្នស្ស បុគ្គលស្ស មគ្គោ ច ភាវីយតិ, ន ច កិលេសា បហីយន្តីតិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សោតាបត្តិផលសច្ឆិកិរិយាយ បដិបន្នស្ស បុគ្គលស្ស អបុព្ពំ អចរិមំ មគ្គោ ច ភាវីយតិ, កិលេសា ច បហីយន្តីតិ? អាមន្តា. ឥធ វិហាយ និដ្ឋស្ស ¶ បុគ្គលស្ស អបុព្ពំ អចរិមំ មគ្គោ ច ភាវីយតិ, កិលេសា ច បហីយន្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

សកទាគាមិផលសច្ឆិកិរិយាយ បដិបន្នស្ស បុគ្គលស្ស…បេ… អរហត្តសច្ឆិកិរិយាយ បដិបន្នស្ស បុគ្គលស្ស អបុព្ពំ អចរិមំ មគ្គោ ច ភាវីយតិ, កិលេសា ច បហីយន្តីតិ? អាមន្តា. ឥធ វិហាយ និដ្ឋស្ស បុគ្គលស្ស អបុព្ពំ អចរិមំ មគ្គោ ច ភាវីយតិ, កិលេសា ច បហីយន្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ ¶ .

អនាគាមី បុគ្គលោ កតករណីយោ ភាវិតភាវនោ តត្ថ ឧបបជ្ជតីតិ? អាមន្តា. អរហា ឧបបជ្ជតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អរហា ឧបបជ្ជតីតិ? អាមន្តា. អត្ថិ អរហតោ បុនព្ភវោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អត្ថិ ¶ អរហតោ បុនព្ភវោតិ? អាមន្តា. អរហា ភវេន ភវំ គច្ឆតិ, គតិយា គតិំ គច្ឆតិ, សំសារេន សំសារំ គច្ឆតិ, ឧបបត្តិយា ឧបបត្តិំ គច្ឆតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អនាគាមី បុគ្គលោ កតករណីយោ ភាវិតភាវនោ អនោហដភារោ តត្ថ ឧបបជ្ជតីតិ? អាមន្តា. ភារោហរណាយ បុន មគ្គំ ភាវេតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អនាគាមី ¶ បុគ្គលោ កតករណីយោ ភាវិតភាវនោ អបរិញ្ញាតទុក្ខោ អប្បហីនកិលេសោ អសច្ឆិកតនិរោធោ អប្បដិវិទ្ធាកុប្បោ តត្ថ ឧបបជ្ជតីតិ? អាមន្តា. អកុប្បបដិវេធាយ បុន មគ្គំ ភាវេតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អនាគាមី បុគ្គលោ កតករណីយោ ភាវិតភាវនោ អនោហដភារោ តត្ថ ឧបបជ្ជតិ, ន ច ភារោហរណាយ បុន មគ្គំ ភាវេតីតិ? អាមន្តា. អនោហដភារោ ច តត្ថ បរិនិព្ពាយតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អនាគាមី បុគ្គលោ កតករណីយោ ភាវិតភាវនោ អបរិញ្ញាតទុក្ខោ អប្បហីនកិលេសោ អសច្ឆិកតនិរោធោ អប្បដិវិទ្ធាកុប្បោ តត្ថ ឧបបជ្ជតិ, ន ច អកុប្បបដិវេធាយ បុន មគ្គំ ភាវេតីតិ ¶ ? អាមន្តា. អប្បដិវិទ្ធាកុប្បោ ច តត្ថ បរិនិព្ពាយតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ. យថា មិគោ សល្លេន វិទ្ធោ ទូរម្បិ គន្ត្វា កាលំ ករោតិ, ឯវមេវំ អនាគាមី បុគ្គលោ ឥធ ភាវិតេន មគ្គេន តត្ថ ផលំ សច្ឆិករោតីតិ.

យថា ¶ មិគោ សល្លេន វិទ្ធោ ទូរម្បិ គន្ត្វា សសល្លោវ កាលំ ករោតិ, ឯវមេវំ អនាគាមី បុគ្គលោ ឥធ ភាវិតេន មគ្គេន តត្ថ សសល្លោវ បរិនិព្ពាយតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ព្រហ្មចរិយកថា និដ្ឋិតា.

៣. ឱធិសោកថា

២៧៤. ឱធិសោធិសោ ¶ កិលេសេ ជហតីតិ? អាមន្តា. សោតាបត្តិផលសច្ឆិកិរិយាយ បដិបន្នោ បុគ្គលោ ទុក្ខទស្សនេន កិំ ជហតីតិ? សក្កាយទិដ្ឋិំ ¶ វិចិកិច្ឆំ សីលព្ពតបរាមាសំ តទេកដ្ឋេ ច កិលេសេ ឯកទេសេ ជហតីតិ. ឯកទេសំ សោតាបន្នោ, ឯកទេសំ ន សោតាបន្នោ, ឯកទេសំ សោតាបត្តិផលប្បត្តោ [សោតាបត្តិផលំ បត្តោ (?)] បដិលទ្ធោ អធិគតោ សច្ឆិកតោ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ, កាយេន ផុសិត្វា វិហរតិ, ឯកទេសំ ន កាយេន ផុសិត្វា វិហរតិ, ឯកទេសំ សត្តក្ខត្តុបរមោ, កោលង្កោលោ, ឯកពីជី, ពុទ្ធេ អវេច្ចប្បសាទេន សមន្នាគតោ, ធម្មេ…បេ… សង្ឃេ…បេ… អរិយកន្តេហិ សីលេហិ សមន្នាគតោ ឯកទេសំ អរិយកន្តេហិ សីលេហិ ន សមន្នាគតោតិ? ន ហេវំ ¶ វត្តព្ពេ…បេ….

សមុទយទស្សនេន កិំ ជហតីតិ? សក្កាយទិដ្ឋិំ ជហតិ, វិចិកិច្ឆំ សីលព្ពតបរាមាសំ តទេកដ្ឋេ ច កិលេសេ ឯកទេសេ ជហតីតិ. ឯកទេសំ សោតាបន្នោ, ឯកទេសំ ន សោតាបន្នោ…បេ… ឯកទេសំ អរិយកន្តេហិ សីលេហិ សមន្នាគតោ, ឯកទេសំ អរិយកន្តេហិ សីលេហិ ន សមន្នាគតោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

និរោធទស្សនេន កិំ ជហតីតិ? វិចិកិច្ឆំ សីលព្ពតបរាមាសំ តទេកដ្ឋេ ច កិលេសេ ឯកទេសេ ជហតីតិ. ឯកទេសំ សោតាបន្នោ, ឯកទេសំ ន សោតាបន្នោ…បេ… ឯកទេសំ អរិយកន្តេហិ សីលេហិ សមន្នាគតោ, ឯកទេសំ អរិយកន្តេហិ សីលេហិ ន សមន្នាគតោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

មគ្គទស្សនេន កិំ ជហតីតិ? សីលព្ពតបរាមាសំ តទេកដ្ឋេ ច កិលេសេ ជហតីតិ. ឯកទេសំ សោតាបន្នោ, ឯកទេសំ ន សោតាបន្នោ, ឯកទេសំ ¶ សោតាបត្តិផលប្បត្តោ បដិលទ្ធោ អធិគតោ សច្ឆិកតោ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ, កាយេន ផុសិត្វា វិហរតិ, ឯកទេសំ ន កាយេន ផុសិត្វា វិហរតិ, ឯកទេសំ សត្តក្ខត្តុបរមោ, កោលង្កោលោ, ឯកពីជី, ពុទ្ធេ អវេច្ចប្បសាទេន សមន្នាគតោ, ធម្មេ…បេ… សង្ឃេ…បេ… អរិយកន្តេហិ សីលេហិ សមន្នាគតោ, ឯកទេសំ អរិយកន្តេហិ សីលេហិ ន សមន្នាគតោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

២៧៥. សកទាគាមិផលសច្ឆិកិរិយាយ ¶ បដិបន្នោ បុគ្គលោ ទុក្ខទស្សនេន កិំ ជហតីតិ? ឱឡារិកំ កាមរាគំ ជហតិ, ឱឡារិកំ ព្យាបាទំ តទេកដ្ឋេ ច កិលេសេ ឯកទេសេ ជហតីតិ. ឯកទេសំ សកទាគាមី, ឯកទេសំ ន សកទាគាមី, ឯកទេសំ ¶ សកទាគាមិផលប្បត្តោ [សកទាគាមិផលំ បត្តោ (?)] បដិលទ្ធោ អធិគតោ សច្ឆិកតោ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ, កាយេន ផុសិត្វា វិហរតិ, ឯកទេសំ ន កាយេន ផុសិត្វា វិហរតីតិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សមុទយទស្សនេន កិំ ជហតីតិ? ឱឡារិកំ កាមរាគំ ជហតិ, ឱឡារិកំ ព្យាបាទំ តទេកដ្ឋេ ច កិលេសេ ឯកទេសេ ជហតីតិ. ឯកទេសំ សកទាគាមី, ឯកទេសំ ន សកទាគាមី, ឯកទេសំ សកទាគាមិផលប្បត្តោ បដិលទ្ធោ អធិគតោ សច្ឆិកតោ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ, កាយេន ផុសិត្វា វិហរតិ, ឯកទេសំ ន កាយេន ផុសិត្វា វិហរតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

និរោធទស្សនេន កិំ ជហតីតិ? ឱឡារិកំ ព្យាបាទំ ជហតិ, តទេកដ្ឋេ ច កិលេសេ ឯកទេសេ ជហតីតិ. ឯកទេសំ សកទាគាមី, ឯកទេសំ ន សកទាគាមី, ឯកទេសំ សកទាគាមិផលប្បត្តោ បដិលទ្ធោ អធិគតោ សច្ឆិកតោ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ, កាយេន ផុសិត្វា វិហរតិ, ឯកទេសំ ន កាយេន ផុសិត្វា វិហរតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

មគ្គទស្សនេន កិំ ជហតីតិ? ឱឡារិកំ ព្យាបាទំ ជហតិ, តទេកដ្ឋេ ច កិលេសេ ជហតីតិ. ឯកទេសំ សកទាគាមី, ឯកទេសំ ន សកទាគាមី, ឯកទេសំ សកទាគាមិផលប្បត្តោ បដិលទ្ធោ អធិគតោ សច្ឆិកតោ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ, កាយេន ផុសិត្វា វិហរតិ, ឯកទេសំ ន កាយេន ផុសិត្វា វិហរតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

២៧៦. អនាគាមិផលសច្ឆិកិរិយាយ ¶ បដិបន្នោ បុគ្គលោ ទុក្ខទស្សនេន កិំ ជហតីតិ? អណុសហគតំ កាមរាគំ ជហតិ, អណុសហគតំ ព្យាបាទំ តទេកដ្ឋេ ច កិលេសេ ឯកទេសេ ជហតីតិ. ឯកទេសំ អនាគាមី, ឯកទេសំ ន អនាគាមី ¶ , ឯកទេសំ អនាគាមិផលប្បត្តោ [អនាគាមិផលំ បត្តោ (?)] បដិលទ្ធោ អធិគតោ សច្ឆិកតោ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ, កាយេន ផុសិត្វា វិហរតិ, ឯកទេសំ ន កាយេន ផុសិត្វា វិហរតិ, ឯកទេសំ អន្តរាបរិនិព្ពាយី, ឧបហច្ចបរិនិព្ពាយី, អសង្ខារបរិនិព្ពាយី, សសង្ខារបរិនិព្ពាយី, ឧទ្ធំសោតោ អកនិដ្ឋគាមី, ឯកទេសំ ន ឧទ្ធំសោតោ អកនិដ្ឋគាមីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សមុទយទស្សនេន ¶ កិំ ជហតីតិ? អណុសហគតំ ¶ កាមរាគំ ជហតិ, អណុសហគតំ ព្យាបាទំ តទេកដ្ឋេ ច កិលេសេ ឯកទេសេ ជហតីតិ. ឯកទេសំ អនាគាមី, ឯកទេសំ ន អនាគាមី…បេ… ឯកទេសំ ឧទ្ធំសោតោ អកនិដ្ឋគាមី, ឯកទេសំ ន ឧទ្ធំសោតោ អកនិដ្ឋគាមីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

និរោធទស្សនេន កិំ ជហតីតិ? អណុសហគតំ ព្យាបាទំ ជហតិ, តទេកដ្ឋេ ច កិលេសេ ឯកទេសេ ជហតីតិ. ឯកទេសំ អនាគាមី, ឯកទេសំ ន អនាគាមី…បេ… ឯកទេសំ ឧទ្ធំសោតោ អកនិដ្ឋគាមី, ឯកទេសំ ន ឧទ្ធំសោតោ អកនិដ្ឋគាមីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

មគ្គទស្សនេន កិំ ជហតីតិ? តទេកដ្ឋេ ច កិលេសេ ជហតីតិ. ឯកទេសំ អនាគាមី, ឯកទេសំ ន អនាគាមី, ឯកទេសំ អនាគាមិផលប្បត្តោ បដិលទ្ធោ អធិគតោ សច្ឆិកតោ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ, កាយេន ផុសិត្វា វិហរតិ, ឯកទេសំ ន កាយេន ផុសិត្វា វិហរតិ, ឯកទេសំ អន្តរាបរិនិព្ពាយី, ឧបហច្ចបរិនិព្ពាយី, អសង្ខារបរិនិព្ពាយី, សសង្ខារបរិនិព្ពាយី, ឧទ្ធំសោតោ អកនិដ្ឋគាមី, ឯកទេសំ ន ឧទ្ធំសោតោ អកនិដ្ឋគាមីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

២៧៧. អរហត្តសច្ឆិកិរិយាយ ¶ បដិបន្នោ បុគ្គលោ ទុក្ខទស្សនេន កិំ ជហតីតិ? រូបរាគំ អរូបរាគំ មានំ ឧទ្ធច្ចំ អវិជ្ជំ តទេកដ្ឋេ ច កិលេសេ ឯកទេសេ ជហតីតិ. ឯកទេសំ អរហា, ឯកទេសំ ន អរហា, ឯកទេសំ អរហត្តប្បត្តោ ¶ [អរហត្តំ បត្តោ (?)] បដិលទ្ធោ អធិគតោ សច្ឆិកតោ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ, កាយេន ផុសិត្វា វិហរតិ, ឯកទេសំ ន កាយេន ផុសិត្វា ¶ វិហរតិ, ឯកទេសំ វីតរាគោ វីតទោសោ វីតមោហោ កតករណីយោ ឱហិតភារោ អនុប្បត្តសទត្ថោ បរិក្ខីណភវសំយោជនោ សម្មទញ្ញាវិមុត្តោ ឧក្ខិត្តបលិឃោ សង្កិណ្ណបរិខោ អព្ពូឡ្ហេសិកោ និរគ្គឡោ អរិយោ បន្នទ្ធជោ បន្នភារោ វិសញ្ញុត្តោ សុវិជិតវិជយោ, ទុក្ខំ តស្ស បរិញ្ញាតំ, សមុទយោ បហីនោ, និរោធោ សច្ឆិកតោ, មគ្គោ ភាវិតោ, អភិញ្ញេយ្យំ អភិញ្ញាតំ, បរិញ្ញេយ្យំ បរិញ្ញាតំ, បហាតព្ពំ បហីនំ, ភាវេតព្ពំ ភាវិតំ, សច្ឆិកាតព្ពំ សច្ឆិកតំ, (ឯកទេសំ សច្ឆិកាតព្ពំ សច្ឆិកតំ,) [( ) (?)] ឯកទេសំ សច្ឆិកាតព្ពំ ន សច្ឆិកតន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សមុទយទស្សនេន ¶ កិំ ជហតីតិ? រូបរាគំ អរូបរាគំ ជហតិ, មានំ ឧទ្ធច្ចំ អវិជ្ជំ តទេកដ្ឋេ ច កិលេសេ ឯកទេសេ ជហតីតិ. ឯកទេសំ អរហា, ឯកទេសំ ន អរហា…បេ… ឯកទេសំ សច្ឆិកាតព្ពំ សច្ឆិកតំ, ឯកទេសំ សច្ឆិកាតព្ពំ ន សច្ឆិកតន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

និរោធទស្សនេន កិំ ជហតីតិ? មានំ ជហតិ, ឧទ្ធច្ចំ អវិជ្ជំ តទេកដ្ឋេ ច កិលេសេ ឯកទេសេ ជហតីតិ. ឯកទេសំ អរហា, ឯកទេសំ ន អរហា ¶ …បេ… ឯកទេសំ សច្ឆិកាតព្ពំ សច្ឆិកតំ, ឯកទេសំ សច្ឆិកាតព្ពំ ន សច្ឆិកតន្តិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

មគ្គទស្សនេន កិំ ជហតីតិ? ឧទ្ធច្ចំ អវិជ្ជំ តទេកដ្ឋេ ច កិលេសេ ជហតីតិ. ឯកទេសំ អរហា, ឯកទេសំ ន អរហា, ឯកទេសំ អរហត្តប្បត្តោ បដិលទ្ធោ អធិគតោ សច្ឆិកតោ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ, កាយេន ផុសិត្វា វិហរតិ, ឯកទេសំ ន កាយេន ផុសិត្វា វិហរតិ, ឯកទេសំ វីតរាគោ វីតទោសោ វីតមោហោ កតករណីយោ ឱហិតភារោ អនុប្បត្តសទត្ថោ បរិក្ខីណភវសំយោជនោ សម្មទញ្ញាវិមុត្តោ ឧក្ខិត្តបលិឃោ សង្កិណ្ណបរិខោ អព្ពូឡ្ហេសិកោ និរគ្គឡោ អរិយោ បន្នទ្ធជោ បន្នភារោ វិសញ្ញុត្តោ សុវិជិតវិជយោ, ទុក្ខំ តស្ស បរិញ្ញាតំ, សមុទយោ បហីនោ, និរោធោ សច្ឆិកតោ, មគ្គោ ភាវិតោ, អភិញ្ញេយ្យំ អភិញ្ញាតំ, បរិញ្ញេយ្យំ បរិញ្ញាតំ, បហាតព្ពំ បហីនំ, ភាវេតព្ពំ ភាវិតំ ¶ , សច្ឆិកាតព្ពំ សច្ឆិកតំ, ឯកទេសំ សច្ឆិកាតព្ពំ សច្ឆិកតំ, ឯកទេសំ សច្ឆិកាតព្ពំ ន សច្ឆិកតន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

២៧៨. ន វត្តព្ពំ – ‘‘ឱធិសោធិសោ កិលេសេ ជហតី’’តិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា –

‘‘អនុបុព្ពេន មេធាវី, ថោកំ ថោកំ ខណេ ខណេ;

កម្មារោ រជតស្សេវ, និទ្ធមេ មលមត្តនោ’’តិ [ធ. ប. ២៣៩ ធម្មបទេ].

អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘ឱធិសោធិសោ កិលេសេ ជហតី’’តិ.

ឱធិសោធិសោ ¶ ¶ ¶ កិលេសេ ជហតីតិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា –

‘‘សហាវស្ស ទស្សនសម្បទាយ,

តយស្សុ ធម្មា ជហិតា ភវន្តិ;

សក្កាយទិដ្ឋី វិចិកិច្ឆិតញ្ច,

សីលព្ពតំ វាបិ យទត្ថិ កិញ្ចិ;

ចតូហបាយេហិ ច វិប្បមុត្តោ,

ឆច្ចាភិឋានានិ អភព្ព [អភព្ពោ (សី. ស្យា.)] កាតុ’’ន្តិ [ខុ. បា. ៦.១០; សុ. និ. ២៣៣].

អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘ឱធិសោធិសោ កិលេសេ ជហតី’’តិ.

ឱធិសោធិសោ កិលេសេ ជហតីតិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘យស្មិំ, ភិក្ខវេ, សមយេ អរិយសាវកស្ស វិរជំ វីតមលំ ធម្មចក្ខុំ ឧទបាទិ – ‘យំ កិញ្ចិ សមុទយធម្មំ, សព្ពំ តំ និរោធធម្ម’ន្តិ, សហ ទស្សនុប្បាទា, ភិក្ខវេ, អរិយសាវកស្ស តីណិ សំយោជនានិ បហីយន្តិ – សក្កាយទិដ្ឋិ វិចិកិច្ឆា សីលព្ពតបរាមាសោ’’តិ [អង្គុត្តរនិកាយេ]. អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘ឱធិសោធិសោ កិលេសេ ជហតី’’តិ.

ឱធិសោកថា និដ្ឋិតា.

៤. ជហតិកថា

១. នសុត្តាហរណកថា

២៧៩. ជហតិ ¶ ¶ បុថុជ្ជនោ កាមរាគព្យាបាទន្តិ? អាមន្តា. អច្ចន្តំ ជហតិ, អនវសេសំ ជហតិ, អប្បដិសន្ធិយំ ជហតិ, សមូលំ ជហតិ, សតណ្ហំ ជហតិ, សានុសយំ ជហតិ, អរិយេន ¶ ញាណេន ជហតិ, អរិយេន មគ្គេន ជហតិ, អកុប្បំ ¶ បដិវិជ្ឈន្តោ ជហតិ, អនាគាមិផលំ សច្ឆិករោន្តោ ជហតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

វិក្ខម្ភេតិ បុថុជ្ជនោ កាមរាគព្យាបាទន្តិ? អាមន្តា. អច្ចន្តំ វិក្ខម្ភេតិ, អនវសេសំ វិក្ខម្ភេតិ, អប្បដិសន្ធិយំ វិក្ខម្ភេតិ, សមូលំ វិក្ខម្ភេតិ, សតណ្ហំ វិក្ខម្ភេតិ, សានុសយំ វិក្ខម្ភេតិ, អរិយេន ញាណេន វិក្ខម្ភេតិ, អរិយេន មគ្គេន វិក្ខម្ភេតិ, អកុប្បំ បដិវិជ្ឈន្តោ វិក្ខម្ភេតិ, អនាគាមិផលំ សច្ឆិករោន្តោ វិក្ខម្ភេតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ជហតិ អនាគាមិផលសច្ឆិកិរិយាយ បដិបន្នោ បុគ្គលោ កាមរាគព្យាបាទំ, សោ ច អច្ចន្តំ ជហតិ, អនវសេសំ ជហតិ…បេ… អនាគាមិផលំ សច្ឆិករោន្តោ ជហតីតិ? អាមន្តា. ជហតិ បុថុជ្ជនោ កាមរាគព្យាបាទំ, សោ ច អច្ចន្តំ ជហតិ, អនវសេសំ ជហតិ…បេ… អនាគាមិផលំ សច្ឆិករោន្តោ ជហតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

វិក្ខម្ភេតិ អនាគាមិផលសច្ឆិកិរិយាយ បដិបន្នោ បុគ្គលោ កាមរាគព្យាបាទំ, សោ ច អច្ចន្តំ វិក្ខម្ភេតិ, អនវសេសំ វិក្ខម្ភេតិ…បេ… អនាគាមិផលំ សច្ឆិករោន្តោ វិក្ខម្ភេតីតិ? អាមន្តា. វិក្ខម្ភេតិ ¶ បុថុជ្ជនោ កាមរាគព្យាបាទំ, សោ ច អច្ចន្តំ ¶ វិក្ខម្ភេតិ, អនវសេសំ វិក្ខម្ភេតិ ¶ …បេ… អនាគាមិផលំ សច្ឆិករោន្តោ វិក្ខម្ភេតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ជហតិ បុថុជ្ជនោ កាមរាគព្យាបាទំ, សោ ច ន អច្ចន្តំ ជហតិ, ន អនវសេសំ ជហតិ…បេ… ន អនាគាមិផលំ សច្ឆិករោន្តោ ជហតីតិ? អាមន្តា. ជហតិ អនាគាមិផលសច្ឆិកិរិយាយ បដិបន្នោ បុគ្គលោ កាមរាគព្យាបាទំ, សោ ច ន អច្ចន្តំ ជហតិ…បេ… ន អនាគាមិផលំ សច្ឆិករោន្តោ ជហតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

វិក្ខម្ភេតិ ¶ បុថុជ្ជនោ កាមរាគព្យាបាទំ, សោ ច ន អច្ចន្តំ វិក្ខម្ភេតិ, ន អនវសេសំ វិក្ខម្ភេតិ…បេ… ន អនាគាមិផលំ សច្ឆិករោន្តោ វិក្ខម្ភេតីតិ? អាមន្តា. វិក្ខម្ភេតិ អនាគាមិផលសច្ឆិកិរិយាយ បដិបន្នោ បុគ្គលោ កាមរាគព្យាបាទំ, សោ ច ន អច្ចន្តំ វិក្ខម្ភេតិ, ន អនវសេសំ វិក្ខម្ភេតិ…បេ… ន អនាគាមិផលំ សច្ឆិករោន្តោ វិក្ខម្ភេតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ជហតិ បុថុជ្ជនោ កាមរាគព្យាបាទន្តិ? អាមន្តា. កតមេន មគ្គេនាតិ? រូបាវចរេន មគ្គេនាតិ. រូបាវចរោ មគ្គោ និយ្យានិកោ ខយគាមី ពោធគាមី អបចយគាមី អនាសវោ អសំយោជនិយោ អគន្ថនិយោ ¶ អនោឃនិយោ អយោគនិយោ អនីវរណិយោ អបរាមដ្ឋោ អនុបាទានិយោ អសំកិលេសិយោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ. ននុ រូបាវចរោ មគ្គោ អនិយ្យានិកោ ន ខយគាមី ន ពោធគាមី ន អបចយគាមី សាសវោ សំយោជនិយោ…បេ… សំកិលេសិយោតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ រូបាវចរោ មគ្គោ អនិយ្យានិកោ ន ខយគាមី…បេ… សំកិលេសិយោ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘ជហតិ បុថុជ្ជនោ រូបាវចរេន មគ្គេន កាមរាគព្យាបាទ’’ន្តិ.

ជហតិ ¶ អនាគាមិផលសច្ឆិកិរិយាយ បដិបន្នោ បុគ្គលោ អនាគាមិមគ្គេន កាមរាគព្យាបាទំ, សោ ច មគ្គោ និយ្យានិកោ ខយគាមី ពោធគាមី អបចយគាមី អនាសវោ…បេ… អសំកិលេសិយោតិ? អាមន្តា. ជហតិ បុថុជ្ជនោ រូបាវចរេន មគ្គេន កាមរាគព្យាបាទំ, សោ ច មគ្គោ និយ្យានិកោ ខយគាមី ពោធគាមី អបចយគាមី អនាសវោ…បេ… អសំកិលេសិយោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ជហតិ បុថុជ្ជនោ រូបាវចរេន មគ្គេន កាមរាគព្យាបាទំ, សោ ច មគ្គោ អនិយ្យានិកោ ន ខយគាមី ន ពោធគាមី ន អបចយគាមី សាសវោ…បេ… សំកិលេសិយោតិ? អាមន្តា. ជហតិ អនាគាមិផលសច្ឆិកិរិយាយ បដិបន្នោ បុគ្គលោ អនាគាមិមគ្គេន កាមរាគព្យាបាទំ, សោ ច មគ្គោ អនិយ្យានិកោ ន ខយគាមី ន ពោធគាមី ន អបចយគាមី សាសវោ…បេ… សំកិលេសិយោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

២៨០. បុថុជ្ជនោ ¶ កាមេសុ វីតរាគោ សហ ធម្មាភិសមយា អនាគាមិផលេ សណ្ឋាតីតិ? អាមន្តា. អរហត្តេ សណ្ឋាតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បុថុជ្ជនោ ¶ កាមេសុ វីតរាគោ សហ ធម្មាភិសមយា អនាគាមិផលេ សណ្ឋាតីតិ? អាមន្តា. អបុព្ពំ អចរិមំ តយោ មគ្គេ ភាវេតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អបុព្ពំ ¶ អចរិមំ តយោ មគ្គេ ភាវេតីតិ? អាមន្តា. អបុព្ពំ អចរិមំ តីណិ សាមញ្ញផលានិ សច្ឆិករោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អបុព្ពំ អចរិមំ តីណិ សាមញ្ញផលានិ សច្ឆិករោតីតិ? អាមន្តា. តិណ្ណំ ផស្សានំ តិស្សន្នំ វេទនានំ តិស្សន្នំ សញ្ញានំ តិស្សន្នំ ចេតនានំ តិណ្ណំ ចិត្តានំ តិស្សន្នំ សទ្ធានំ ¶ តិណ្ណំ វីរិយានំ តិស្សន្នំ សតីនំ តិណ្ណំ សមាធីនំ តិស្សន្នំ បញ្ញានំ សមោធានំ ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បុថុជ្ជនោ កាមេសុ វីតរាគោ សហ ធម្មាភិសមយា អនាគាមិផលេ សណ្ឋាតីតិ? អាមន្តា. សោតាបត្តិមគ្គេនាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សកទាគាមិមគ្គេនាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ. កតមេន មគ្គេនាតិ? អនាគាមិមគ្គេនាតិ. អនាគាមិមគ្គេន សក្កាយទិដ្ឋិំ វិចិកិច្ឆំ សីលព្ពតបរាមាសំ ជហតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

២. សុត្តាហរណកថា

២៨១. អនាគាមិមគ្គេន សក្កាយទិដ្ឋិំ វិចិកិច្ឆំ សីលព្ពតបរាមាសំ ជហតីតិ? អាមន្តា. ននុ តិណ្ណំ សំយោជនានំ បហានា សោតាបត្តិផលំ ¶ វុត្តំ ភគវតាតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ តិណ្ណំ សំយោជនានំ បហានា សោតាបត្តិផលំ វុត្តំ ភគវតា, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អនាគាមិមគ្គេន សក្កាយទិដ្ឋិំ វិចិកិច្ឆំ សីលព្ពតបរាមាសំ ជហតី’’តិ. អនាគាមិមគ្គេន ឱឡារិកំ កាមរាគំ ឱឡារិកំ ព្យាបាទំ ជហតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អនាគាមិមគ្គេន ឱឡារិកំ កាមរាគំ ឱឡារិកំ ព្យាបាទំ ជហតីតិ? អាមន្តា. ននុ កាមរាគព្យាបាទានំ តនុភាវា សកទាគាមិផលំ វុត្តំ ភគវតាតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ កាមរាគព្យាបាទានំ តនុភាវា សកទាគាមិផលំ វុត្តំ ភគវតា, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អនាគាមិមគ្គេន ¶ ឱឡារិកំ កាមរាគំ ឱឡារិកំ ព្យាបាទំ ជហតី’’តិ.

បុថុជ្ជនោ ¶ កាមេសុ វីតរាគោ សហ ធម្មាភិសមយា អនាគាមិផលេ សណ្ឋាតីតិ? អាមន្តា. យេ កេចិ ធម្មំ អភិសមេន្តិ, សព្ពេ តេ សហ ធម្មាភិសមយា អនាគាមិផលេ សណ្ឋហន្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ន ¶ វត្តព្ពំ – ‘‘ជហតិ បុថុជ្ជនោ កាមរាគព្យាបាទ’’ន្តិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា –

‘‘អហេសុំ តេ [អហិំសកា (អ. និ. ៦.៥៤)] អតីតំសេ, ឆ សត្ថារោ យសស្សិនោ;

និរាមគន្ធា ករុណេធិមុត្តា [ករុណាធិមុត្តា (សី. ក.)], កាមសំយោជនាតិគា.

‘‘កាមរាគំ វិរាជេត្វា, ព្រហ្មលោកូបគា អហុ;

អហេសុំ សាវកា តេសំ, អនេកានិ សតានិបិ.

‘‘និរាមគន្ធា ករុណេធិមុត្តា, កាមសំយោជនាតិគា;

កាមរាគំ វិរាជេត្វា, ព្រហ្មលោកូបគា អហូ’’តិ [អ. និ. ៦.៥៤].

អត្ថេវ ¶ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ជហតិ បុថុជ្ជនោ កាមរាគព្យាបាទន្តិ.

ជហតិ បុថុជ្ជនោ កាមរាគព្យាបាទន្តិ? អាមន្តា. ននុ ¶ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘សោ ហិ នាម, ភិក្ខវេ, សុនេត្តោ សត្ថា ឯវំ ទីឃាយុកោ សមានោ ឯវំ ចិរដ្ឋិតិកោ អបរិមុត្តោ អហោសិ ជាតិយា ជរាយ មរណេន សោកេហិ បរិទេវេហិ ទុក្ខេហិ ទោមនស្សេហិ ឧបាយាសេហិ អបរិមុត្តោ ទុក្ខស្មាតិ វទាមិ. តំ កិស្ស ហេតុ? ចតុន្នំ ធម្មានំ អននុពោធា អប្បដិវេធា. កតមេសំ ចតុន្នំ? អរិយស្ស សីលស្ស អននុពោធា អប្បដិវេធា, អរិយស្ស សមាធិស្ស, អរិយាយ បញ្ញាយ, អរិយាយ វិមុត្តិយា អននុពោធា អប្បដិវេធា. តយិទំ, ភិក្ខវេ, អរិយំ សីលំ អនុពុទ្ធំ បដិវិទ្ធំ, អរិយោ សមាធិ អនុពុទ្ធោ បដិវិទ្ធោ, អរិយា បញ្ញា អនុពុទ្ធា បដិវិទ្ធា, អរិយា វិមុត្តិ អនុពុទ្ធា បដិវិទ្ធា, ឧច្ឆិន្នា ភវតណ្ហា, ខីណា ភវនេត្តិ, នត្ថិ ទានិ បុនព្ភវោតិ.

‘‘សីលំ ¶ សមាធិ បញ្ញា ច, វិមុត្តិ ច អនុត្តរា;

អនុពុទ្ធា ឥមេ ធម្មា, គោតមេន យសស្សិនា.

‘‘ឥតិ ពុទ្ធោ អភិញ្ញាយ, ធម្មមក្ខាសិ ភិក្ខុនំ;

ទុក្ខស្សន្តករោ សត្ថា, ចក្ខុមា បរិនិព្ពុតោ’’តិ [អ. និ. ៧.៦៦].

អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘ជហតិ បុថុជ្ជនោ កាមរាគព្យាបាទ’’ន្តិ.

ជហតិកថា និដ្ឋិតា.

៥. សព្ពមត្ថីតិកថា

១. វាទយុត្តិ

២៨២. សព្ពមត្ថីតិ ¶ ¶ ? អាមន្តា. សព្ពត្ថ សព្ពមត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ. សព្ពមត្ថីតិ? អាមន្តា. សព្ពទា សព្ពមត្ថីតិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ. សព្ពមត្ថីតិ? អាមន្តា. សព្ពេន សព្ពំ សព្ពមត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ. សព្ពមត្ថីតិ? អាមន្តា. សព្ពេសុ សព្ពមត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ. សព្ពមត្ថីតិ? អាមន្តា. អយោគន្តិ កត្វា សព្ពមត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ. សព្ពមត្ថីតិ? អាមន្តា. យម្បិ នត្ថិ, តម្បត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ. សព្ពមត្ថីតិ? អាមន្តា. សព្ពមត្ថីតិ យា ទិដ្ឋិ សា ទិដ្ឋិ មិច្ឆាទិដ្ឋីតិ, យា ទិដ្ឋិ សា ទិដ្ឋិ សម្មាទិដ្ឋីតិ, ហេវមត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ. (សំខិត្តំ). វាទយុត្តិ.

២. កាលសំសន្ទនា

២៨៣. អតីតំ អត្ថីតិ? អាមន្តា. ននុ អតីតំ និរុទ្ធំ វិគតំ វិបរិណតំ អត្ថង្គតំ អព្ភត្ថង្គតន្តិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អតីតំ និរុទ្ធំ វិគតំ វិបរិណតំ អត្ថង្គតំ អព្ភត្ថង្គតំ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អតីតំ អត្ថី’’តិ.

អនាគតំ ¶ អត្ថីតិ? អាមន្តា. ននុ អនាគតំ អជាតំ អភូតំ អសញ្ជាតំ អនិព្ពត្តំ ¶ អនភិនិព្ពត្តំ អបាតុភូតន្តិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អនាគតំ អជាតំ អភូតំ អសញ្ជាតំ អនិព្ពត្តំ អនភិនិព្ពត្តំ អបាតុភូតំ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អនាគតំ អត្ថី’’តិ.

បច្ចុប្បន្នំ អត្ថិ បច្ចុប្បន្នំ អនិរុទ្ធំ អវិគតំ អវិបរិណតំ ន អត្ថង្គតំ ន អព្ភត្ថង្គតន្តិ? អាមន្តា. អតីតំ អត្ថិ អតីតំ អនិរុទ្ធំ ¶ អវិគតំ អវិបរិណតំ ន អត្ថង្គតំ ន អព្ភត្ថង្គតន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… បច្ចុប្បន្នំ អត្ថិ បច្ចុប្បន្នំ ជាតំ ភូតំ សញ្ជាតំ និព្ពត្តំ អភិនិព្ពត្តំ បាតុភូតន្តិ? អាមន្តា. អនាគតំ អត្ថិ អនាគតំ ជាតំ ភូតំ សញ្ជាតំ និព្ពត្តំ អភិនិព្ពត្តំ បាតុភូតន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អតីតំ អត្ថិ អតីតំ និរុទ្ធំ វិគតំ វិបរិណតំ អត្ថង្គតំ អព្ភត្ថង្គតន្តិ? អាមន្តា. បច្ចុប្បន្នំ អត្ថិ បច្ចុប្បន្នំ និរុទ្ធំ វិគតំ វិបរិណតំ អត្ថង្គតំ អព្ភត្ថង្គតន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អនាគតំ អត្ថិ អនាគតំ អជាតំ អភូតំ ¶ អសញ្ជាតំ អនិព្ពត្តំ អនភិនិព្ពត្តំ អបាតុភូតន្តិ? អាមន្តា. បច្ចុប្បន្នំ អត្ថិ បច្ចុប្បន្នំ អជាតំ អភូតំ អសញ្ជាតំ អនិព្ពត្តំ អនភិនិព្ពត្តំ អបាតុភូតន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

២៨៤. អតីតំ រូបំ អត្ថីតិ? អាមន្តា. ននុ អតីតំ រូបំ និរុទ្ធំ វិគតំ វិបរិណតំ អត្ថង្គតំ អព្ភត្ថង្គតន្តិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អតីតំ រូបំ និរុទ្ធំ…បេ… អព្ភត្ថង្គតំ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អតីតំ រូបំ អត្ថី’’តិ.

អនាគតំ រូបំ អត្ថីតិ? អាមន្តា. ននុ ¶ អនាគតំ រូបំ អជាតំ អភូតំ អសញ្ជាតំ អនិព្ពត្តំ អនភិនិព្ពត្តំ អបាតុភូតន្តិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អនាគតំ រូបំ អជាតំ…បេ… អបាតុភូតំ, នោ ច វត ¶ រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អនាគតំ រូបំ អត្ថី’’តិ.

បច្ចុប្បន្នំ រូបំ អត្ថិ បច្ចុប្បន្នំ រូបំ អនិរុទ្ធំ អវិគតំ អវិបរិណតំ ន អត្ថង្គតំ ន អព្ភត្ថង្គតន្តិ? អាមន្តា. អតីតំ រូបំ អត្ថិ អតីតំ រូបំ អនិរុទ្ធំ អវិគតំ អវិបរិណតំ ន អត្ថង្គតំ ន អព្ភត្ថង្គតន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

បច្ចុប្បន្នំ ¶ រូបំ អត្ថិ បច្ចុប្បន្នំ រូបំ ជាតំ ភូតំ សញ្ជាតំ និព្ពត្តំ អភិនិព្ពត្តំ បាតុភូតន្តិ? អាមន្តា. អនាគតំ រូបំ អត្ថិ អនាគតំ រូបំ ជាតំ ភូតំ សញ្ជាតំ និព្ពត្តំ អភិនិព្ពត្តំ បាតុភូតន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អតីតំ រូបំ អត្ថិ អតីតំ រូបំ និរុទ្ធំ វិគតំ វិបរិណតំ អត្ថង្គតំ អព្ភត្ថង្គតន្តិ? អាមន្តា. បច្ចុប្បន្នំ រូបំ អត្ថិ បច្ចុប្បន្នំ រូបំ និរុទ្ធំ វិគតំ វិបរិណតំ អត្ថង្គតំ អព្ភត្ថង្គតន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អនាគតំ រូបំ អត្ថិ អនាគតំ រូបំ អជាតំ អភូតំ អសញ្ជាតំ អនិព្ពត្តំ អនភិនិព្ពត្តំ អបាតុភូតន្តិ? អាមន្តា. បច្ចុប្បន្នំ រូបំ អត្ថិ បច្ចុប្បន្នំ រូបំ អជាតំ អភូតំ អសញ្ជាតំ អនិព្ពត្តំ អនភិនិព្ពត្តំ អបាតុភូតន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អតីតា វេទនា អត្ថិ…បេ… សញ្ញា អត្ថិ, សង្ខារា អត្ថិ, វិញ្ញាណំ អត្ថីតិ? អាមន្តា. ននុ អតីតំ វិញ្ញាណំ និរុទ្ធំ វិគតំ វិបរិណតំ អត្ថង្គតំ អព្ភត្ថង្គតន្តិ? អាមន្តា ¶ . ហញ្ចិ ¶ អតីតំ វិញ្ញាណំ និរុទ្ធំ…បេ… អព្ភត្ថង្គតំ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អតីតំ វិញ្ញាណំ អត្ថី’’តិ.

អនាគតំ ¶ វិញ្ញាណំ អត្ថីតិ? អាមន្តា. ននុ អនាគតំ វិញ្ញាណំ អជាតំ អភូតំ អសញ្ជាតំ អនិព្ពត្តំ អនភិនិព្ពត្តំ អបាតុភូតន្តិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អនាគតំ វិញ្ញាណំ អជាតំ…បេ… អបាតុភូតំ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អនាគតំ វិញ្ញាណំ អត្ថី’’តិ.

បច្ចុប្បន្នំ វិញ្ញាណំ អត្ថិ បច្ចុប្បន្នំ វិញ្ញាណំ អនិរុទ្ធំ…បេ… ន អព្ភត្ថង្គតន្តិ? អាមន្តា. អតីតំ វិញ្ញាណំ អត្ថិ អតីតំ វិញ្ញាណំ អនិរុទ្ធំ…បេ… ន អព្ភត្ថង្គតន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

បច្ចុប្បន្នំ វិញ្ញាណំ អត្ថិ បច្ចុប្បន្នំ វិញ្ញាណំ ជាតំ…បេ… បាតុភូតន្តិ? អាមន្តា. អនាគតំ វិញ្ញាណំ អត្ថិ អនាគតំ វិញ្ញាណំ ជាតំ…បេ… បាតុភូតន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អតីតំ ¶ វិញ្ញាណំ អត្ថិ អតីតំ វិញ្ញាណំ និរុទ្ធំ…បេ… អព្ភត្ថង្គតន្តិ? អាមន្តា. បច្ចុប្បន្នំ វិញ្ញាណំ អត្ថិ បច្ចុប្បន្នំ វិញ្ញាណំ និរុទ្ធំ…បេ… អព្ភត្ថង្គតន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ. អនាគតំ វិញ្ញាណំ អត្ថិ អនាគតំ វិញ្ញាណំ អជាតំ…បេ… អបាតុភូតន្តិ? អាមន្តា.

បច្ចុប្បន្នំ វិញ្ញាណំ អត្ថិ បច្ចុប្បន្នំ ¶ វិញ្ញាណំ អជាតំ…បេ… អបាតុភូតន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

២៨៥. ‘‘បច្ចុប្បន្នន្តិ វា រូប’’ន្តិ វា, ‘‘រូបន្តិ វា បច្ចុប្បន្ន’’ន្តិ វា បច្ចុប្បន្នំ រូបំ អប្បិយំ ករិត្វា ឯសេសេ ឯកដ្ឋេ សមេ សមភាគេ តជ្ជាតេតិ? អាមន្តា. បច្ចុប្បន្នំ ¶ រូបំ និរុជ្ឈមានំ បច្ចុប្បន្នភាវំ ជហតីតិ? អាមន្តា. រូបភាវំ ជហតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

‘‘បច្ចុប្បន្នន្តិ វា រូប’’ន្តិ វា, ‘‘រូបន្តិ វា បច្ចុប្បន្ន’’ន្តិ វា បច្ចុប្បន្នំ រូបំ អប្បិយំ ករិត្វា ឯសេសេ ឯកដ្ឋេ សមេ សមភាគេ តជ្ជាតេតិ? អាមន្តា. បច្ចុប្បន្នំ រូបំ និរុជ្ឈមានំ រូបភាវំ ន ជហតីតិ? អាមន្តា. បច្ចុប្បន្នភាវំ ន ជហតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

‘‘ឱទាតន្តិ វា វត្ថ’’ន្តិ វា, ‘‘វត្ថន្តិ វា ឱទាត’’ន្តិ វា ឱទាតំ វត្ថំ អប្បិយំ ករិត្វា ឯសេសេ ឯកដ្ឋេ សមេ សមភាគេ តជ្ជាតេតិ? អាមន្តា. ឱទាតំ វត្ថំ រជ្ជមានំ ឱទាតភាវំ ជហតីតិ? អាមន្តា. វត្ថភាវំ ជហតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

‘‘ឱទាតន្តិ ¶ វា វត្ថ’’ន្តិ វា, ‘‘វត្ថន្តិ វា ឱទាត’’ន្តិ វា ឱទាតំ វត្ថំ អប្បិយំ ករិត្វា ឯសេសេ ឯកដ្ឋេ សមេ សមភាគេ តជ្ជាតេតិ? អាមន្តា. ឱទាតំ វត្ថំ រជ្ជមានំ វត្ថភាវំ ន ជហតីតិ? អាមន្តា. ឱទាតភាវំ ន ជហតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.…បេ….

២៨៦. រូបំ រូបភាវំ ន ជហតីតិ? អាមន្តា. រូបំ និច្ចំ ធុវំ សស្សតំ ¶ អវិបរិណាមធម្មន្តិ ¶ ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ. ននុ រូបំ រូបភាវំ ន ជហតីតិ រូបំ អនិច្ចំ អធុវំ អសស្សតំ វិបរិណាមធម្មន្តិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ ¶ រូបំ អនិច្ចំ អធុវំ អសស្សតំ វិបរិណាមធម្មំ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘រូបំ រូបភាវំ ន ជហតី’’តិ.

និព្ពានំ និព្ពានភាវំ ន ជហតីតិ និព្ពានំ និច្ចំ ធុវំ សស្សតំ អវិបរិណាមធម្មន្តិ? អាមន្តា. រូបំ រូបភាវំ ន ជហតីតិ [ន ជហតិ (សី. ក.)] រូបំ និច្ចំ ធុវំ សស្សតំ អវិបរិណាមធម្មន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… រូបំ រូបភាវំ ន ជហតិ រូបំ អនិច្ចំ អធុវំ អសស្សតំ វិបរិណាមធម្មន្តិ? អាមន្តា. និព្ពានំ និព្ពានភាវំ ន ជហតិ និព្ពានំ អនិច្ចំ អធុវំ អសស្សតំ វិបរិណាមធម្មន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អតីតំ អត្ថិ អតីតំ អតីតភាវំ ន ជហតីតិ? អាមន្តា. អនាគតំ អត្ថិ អនាគតំ អនាគតភាវំ ន ជហតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ. អតីតំ អត្ថិ អតីតំ អតីតភាវំ ន ជហតីតិ? អាមន្តា. បច្ចុប្បន្នំ អត្ថិ បច្ចុប្បន្នំ បច្ចុប្បន្នភាវំ ន ជហតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អនាគតំ អត្ថិ អនាគតំ អនាគតភាវំ ជហតីតិ [ន ជហតីតិ (ពហូសុ) អដ្ឋកថា ឱលោកេតព្ពា]? អាមន្តា. អតីតំ អត្ថិ អតីតំ អតីតភាវំ ជហតីតិ [ន ជហតីតិ (ពហូសុ) អដ្ឋកថា ឱលោកេតព្ពា]? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បច្ចុប្បន្នំ អត្ថិ បច្ចុប្បន្នំ បច្ចុប្បន្នភាវំ ជហតីតិ [ន ជហតីតិ (ពហូសុ) អដ្ឋកថា ឱលោកេតព្ពា]? អាមន្តា. អតីតំ អត្ថិ អតីតំ អតីតភាវំ ជហតីតិ [ន ជហតីតិ (ពហូសុ) អដ្ឋកថា ឱលោកេតព្ពា]? ន ហេវំ ¶ វត្តព្ពេ.

អតីតំ អត្ថិ អតីតំ អតីតភាវំ ន ជហតីតិ? អាមន្តា. អតីតំ និច្ចំ ធុវំ សស្សតំ អវិបរិណាមធម្មន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… ននុ ¶ អតីតំ អនិច្ចំ អធុវំ អសស្សតំ វិបរិណាមធម្មន្តិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អតីតំ អនិច្ចំ អធុវំ អសស្សតំ វិបរិណាមធម្មំ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អតីតំ អត្ថិ អតីតំ អតីតភាវំ ន ជហតី’’តិ.

និព្ពានំ ¶ អត្ថិ និព្ពានំ និព្ពានភាវំ ន ជហតីតិ និព្ពានំ និច្ចំ ធុវំ សស្សតំ អវិបរិណាមធម្មន្តិ ¶ ? អាមន្តា. អតីតំ អត្ថិ អតីតំ អតីតភាវំ ន ជហតីតិ អតីតំ និច្ចំ ធុវំ សស្សតំ អវិបរិណាមធម្មន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អតីតំ អត្ថិ អតីតំ អតីតភាវំ ន ជហតិ អតីតំ អនិច្ចំ អធុវំ អសស្សតំ វិបរិណាមធម្មន្តិ? អាមន្តា. និព្ពានំ អត្ថិ និព្ពានំ និព្ពានភាវំ ន ជហតិ និព្ពានំ អនិច្ចំ អធុវំ អសស្សតំ វិបរិណាមធម្មន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

២៨៧. អតីតំ រូបំ អត្ថិ អតីតំ រូបំ អតីតភាវំ ន ជហតីតិ? អាមន្តា. អនាគតំ រូបំ អត្ថិ អនាគតំ រូបំ អនាគតភាវំ ន ជហតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អតីតំ រូបំ អត្ថិ អតីតំ រូបំ អតីតភាវំ ន ជហតីតិ? អាមន្តា. បច្ចុប្បន្នំ រូបំ អត្ថិ បច្ចុប្បន្នំ រូបំ បច្ចុប្បន្នភាវំ ន ជហតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អនាគតំ រូបំ អត្ថិ អនាគតំ រូបំ អនាគតភាវំ ជហតីតិ [ន ជហតីតិ (ពហូសុ) អនុលោមបញ្ហោយេវ] ¶ ? អាមន្តា. អតីតំ រូបំ អត្ថិ អតីតំ រូបំ អតីតភាវំ ជហតីតិ [ន ជហតីតិ (ពហូសុ) អនុលោមបញ្ហោយេវ]? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បច្ចុប្បន្នំ ¶ រូបំ អត្ថិ បច្ចុប្បន្នំ រូបំ បច្ចុប្បន្នភាវំ ជហតីតិ [ន ជហតីតិ (ពហូសុ) អនុលោមបញ្ហោយេវ]? អាមន្តា. អតីតំ រូបំ អត្ថិ អតីតំ រូបំ អតីតភាវំ ជហតីតិ [ន ជហតីតិ (ពហូសុ) អនុលោមបញ្ហោយេវ]? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អតីតំ រូបំ អត្ថិ អតីតំ រូបំ អតីតភាវំ ន ជហតីតិ? អាមន្តា. អតីតំ រូបំ និច្ចំ ធុវំ សស្សតំ អវិបរិណាមធម្មន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… ននុ អតីតំ រូបំ អនិច្ចំ អធុវំ អសស្សតំ វិបរិណាមធម្មន្តិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អតីតំ រូបំ អនិច្ចំ…បេ… វិបរិណាមធម្មំ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អតីតំ រូបំ អត្ថិ អតីតំ រូបំ អតីតភាវំ ន ជហតី’’តិ.

និព្ពានំ អត្ថិ និព្ពានំ និព្ពានភាវំ ន ជហតិ [ន ជហតីតិ (?) បុរិមបញ្ហេហិ សំសន្ទេតព្ពំ] និព្ពានំ និច្ចំ ធុវំ សស្សតំ អវិបរិណាមធម្មន្តិ? អាមន្តា. អតីតំ រូបំ អត្ថិ អតីតំ រូបំ អតីតភាវំ ន ជហតិ [ន ជហតីតិ (?) បុរិមញ្ហេហិ សំសន្ទេតព្ពំ] អតីតំ រូបំ និច្ចំ ធុវំ សស្សតំ អវិបរិណាមធម្មន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អតីតំ ¶ ¶ រូបំ អត្ថិ អតីតំ រូបំ អតីតភាវំ ន ជហតិ អតីតំ រូបំ អនិច្ចំ អធុវំ អសស្សតំ វិបរិណាមធម្មន្តិ? អាមន្តា. និព្ពានំ អត្ថិ និព្ពានំ និព្ពានភាវំ ន ជហតិ និព្ពានំ អនិច្ចំ អធុវំ អសស្សតំ វិបរិណាមធម្មន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អតីតា វេទនា អត្ថិ… អតីតា សញ្ញា អត្ថិ… អតីតា ¶ សង្ខារា អត្ថិ… អតីតំ វិញ្ញាណំ អត្ថិ អតីតំ វិញ្ញាណំ អតីតភាវំ ន ជហតីតិ? អាមន្តា. អនាគតំ ¶ វិញ្ញាណំ អត្ថិ អនាគតំ វិញ្ញាណំ អនាគតភាវំ ន ជហតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អតីតំ វិញ្ញាណំ អត្ថិ អតីតំ វិញ្ញាណំ អតីតភាវំ ន ជហតីតិ? អាមន្តា. បច្ចុប្បន្នំ វិញ្ញាណំ អត្ថិ បច្ចុប្បន្នំ វិញ្ញាណំ បច្ចុប្បន្នភាវំ ន ជហតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អនាគតំ វិញ្ញាណំ អត្ថិ អនាគតំ វិញ្ញាណំ អនាគតភាវំ ជហតីតិ? អាមន្តា. អតីតំ វិញ្ញាណំ អត្ថិ អតីតំ វិញ្ញាណំ អតីតភាវំ ជហតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បច្ចុប្បន្នំ វិញ្ញាណំ អត្ថិ បច្ចុប្បន្នំ វិញ្ញាណំ បច្ចុប្បន្នភាវំ ជហតីតិ [ន ជហតីតិ (ពហូសុ) អនុលោមបញ្ហោយេវ]? អាមន្តា. អតីតំ វិញ្ញាណំ អត្ថិ អតីតំ វិញ្ញាណំ អតីតភាវំ ជហតីតិ [ន ជហតីតិ (ពហូសុ) អនុលោមបញ្ហោយេវ]? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អតីតំ វិញ្ញាណំ អត្ថិ អតីតំ វិញ្ញាណំ អតីតភាវំ ន ជហតីតិ? អាមន្តា. អតីតំ វិញ្ញាណំ និច្ចំ ធុវំ សស្សតំ អវិបរិណាមធម្មន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… ននុ អតីតំ វិញ្ញាណំ អនិច្ចំ អធុវំ អសស្សតំ វិបរិណាមធម្មន្តិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អតីតំ វិញ្ញាណំ អនិច្ចំ អធុវំ អសស្សតំ វិបរិណាមធម្មំ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អតីតំ វិញ្ញាណំ អត្ថិ អតីតំ វិញ្ញាណំ អតីតភាវំ ន ជហតី’’តិ.

និព្ពានំ ¶ អត្ថិ និព្ពានំ និព្ពានភាវំ ន ជហតិ [ន ជហតីតិ (?) បុរិមបញ្ហេហិ សំសន្ទេតព្ពំ] និព្ពានំ និច្ចំ ធុវំ សស្សតំ អវិបរិណាមធម្មន្តិ? អាមន្តា. អតីតំ វិញ្ញាណំ អត្ថិ អតីតំ វិញ្ញាណំ អតីតភាវំ ¶ ន ជហតិ [ន ជហតីតិ (?) បុរិមបញ្ហេហិ សំសន្ទេតព្ពំ] អតីតំ វិញ្ញាណំ និច្ចំ ធុវំ សស្សតំ អវិបរិណាមធម្មន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អតីតំ វិញ្ញាណំ អត្ថិ អតីតំ វិញ្ញាណំ អតីតភាវំ ន ជហតិ អតីតំ វិញ្ញាណំ អនិច្ចំ ¶ អធុវំ អសស្សតំ វិបរិណាមធម្មន្តិ? អាមន្តា. និព្ពានំ អត្ថិ និព្ពានំ ¶ និព្ពានភាវំ ន ជហតិ និព្ពានំ អនិច្ចំ អធុវំ អសស្សតំ វិបរិណាមធម្មន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

វចនសោធនា

២៨៨. អតីតំ ន្វត្ថីតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អតីតំ ន្វត្ថិ, អតីតំ អត្ថីតិ មិច្ឆា. ហញ្ចិ វា បន អត្ថិ ន្វាតីតំ, អត្ថិ អតីតន្តិ មិច្ឆា. អនាគតំ ន្វត្ថីតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អនាគតំ ន្វត្ថិ, អនាគតំ អត្ថីតិ មិច្ឆា. ហញ្ចិ វា បន អត្ថិ ន្វានាគតំ, អត្ថិ អនាគតន្តិ មិច្ឆា.

អនាគតំ ហុត្វា បច្ចុប្បន្នំ ហោតីតិ? អាមន្តា. តញ្ញេវ អនាគតំ តំ បច្ចុប្បន្នន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… តញ្ញេវ អនាគតំ តំ បច្ចុប្បន្នន្តិ? អាមន្តា. ហុត្វា ហោតិ ហុត្វា ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… ហុត្វា ហោតិ ហុត្វា ហោតីតិ? អាមន្តា. ន ហុត្វា ន ហោតិ ន ហុត្វា ន ហោតីតិ? ន ហេវំ ¶ វត្តព្ពេ…បេ….

បច្ចុប្បន្នំ ហុត្វា អតីតំ ហោតីតិ? អាមន្តា. តញ្ញេវ បច្ចុប្បន្នំ តំ អតីតន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… តញ្ញេវ បច្ចុប្បន្នំ តំ អតីតន្តិ? អាមន្តា ¶ . ហុត្វា ហោតិ ហុត្វា ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… ហុត្វា ហោតិ ហុត្វា ហោតីតិ? អាមន្តា. ន ហុត្វា ន ហោតិ ន ហុត្វា ន ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អនាគតំ ហុត្វា បច្ចុប្បន្នំ ហោតិ, បច្ចុប្បន្នំ ហុត្វា អតីតំ ហោតីតិ? អាមន្តា. តញ្ញេវ អនាគតំ តំ បច្ចុប្បន្នំ តំ អតីតន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… តញ្ញេវ អនាគតំ តំ បច្ចុប្បន្នំ តំ អតីតន្តិ? អាមន្តា. ហុត្វា ហោតិ ហុត្វា ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… ហុត្វា ហោតិ ហុត្វា ហោតីតិ? អាមន្តា. ន ហុត្វា ន ហោតិ ន ហុត្វា ន ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អតីតចក្ខុរូបាទិកថា

២៨៩. អតីតំ ¶ ចក្ខុំ អត្ថិ រូបា អត្ថិ ចក្ខុវិញ្ញាណំ អត្ថិ អាលោកោ អត្ថិ មនសិការោ អត្ថីតិ? អាមន្តា. អតីតេន ចក្ខុនា អតីតំ រូបំ បស្សតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អតីតំ សោតំ អត្ថិ សទ្ទា អត្ថិ សោតវិញ្ញាណំ អត្ថិ អាកាសោ អត្ថិ មនសិការោ អត្ថីតិ? អាមន្តា. អតីតេន ¶ សោតេន អតីតំ សទ្ទំ សុណាតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អតីតំ ឃានំ អត្ថិ គន្ធា អត្ថិ ឃានវិញ្ញាណំ ¶ អត្ថិ វាយោ អត្ថិ មនសិការោ អត្ថីតិ? អាមន្តា. អតីតេន ឃានេន អតីតំ គន្ធំ ឃាយតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អតីតា ជិវ្ហា អត្ថិ រសា អត្ថិ ជិវ្ហាវិញ្ញាណំ អត្ថិ អាបោ អត្ថិ មនសិការោ អត្ថីតិ? អាមន្តា ¶ . អតីតាយ ជិវ្ហាយ អតីតំ រសំ សាយតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អតីតោ កាយោ អត្ថិ ផោដ្ឋព្ពា អត្ថិ កាយវិញ្ញាណំ អត្ថិ បថវី អត្ថិ មនសិការោ អត្ថីតិ? អាមន្តា. អតីតេន កាយេន អតីតំ ផោដ្ឋព្ពំ ផុសតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អតីតោ មនោ អត្ថិ ធម្មា អត្ថិ មនោវិញ្ញាណំ អត្ថិ វត្ថុំ អត្ថិ មនសិការោ អត្ថីតិ? អាមន្តា. អតីតេន មនេន អតីតំ ធម្មំ វិជានាតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អនាគតំ ចក្ខុំ អត្ថិ រូបា អត្ថិ ចក្ខុវិញ្ញាណំ អត្ថិ អាលោកោ អត្ថិ មនសិការោ អត្ថីតិ? អាមន្តា. អនាគតេន ចក្ខុនា អនាគតំ រូបំ បស្សតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អនាគតំ សោតំ អត្ថិ… ឃានំ អត្ថិ… ជិវ្ហា អត្ថិ… កាយោ អត្ថិ ¶ … មនោ អត្ថិ ធម្មា អត្ថិ មនោវិញ្ញាណំ អត្ថិ វត្ថុំ អត្ថិ មនសិការោ អត្ថីតិ? អាមន្តា. អនាគតេន មនេន អនាគតំ ធម្មំ វិជានាតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បច្ចុប្បន្នំ ចក្ខុំ អត្ថិ រូបា អត្ថិ ចក្ខុវិញ្ញាណំ អត្ថិ អាលោកោ អត្ថិ មនសិការោ អត្ថិ, បច្ចុប្បន្នេន ចក្ខុនា បច្ចុប្បន្នំ រូបំ បស្សតីតិ? អាមន្តា. អតីតំ ចក្ខុំ អត្ថិ រូបា ¶ អត្ថិ ចក្ខុវិញ្ញាណំ អត្ថិ អាលោកោ អត្ថិ មនសិការោ អត្ថិ, អតីតេន ចក្ខុនា អតីតំ រូបំ បស្សតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ…. បច្ចុប្បន្នំ សោតំ អត្ថិ… ឃានំ អត្ថិ… ជិវ្ហា អត្ថិ… កាយោ អត្ថិ… មនោ អត្ថិ ធម្មា អត្ថិ មនោវិញ្ញាណំ អត្ថិ វត្ថុំ អត្ថិ មនសិការោ អត្ថិ, បច្ចុប្បន្នេន មនេន បច្ចុប្បន្នំ ធម្មំ វិជានាតីតិ? អាមន្តា. អតីតោ មនោ ¶ អត្ថិ ធម្មា អត្ថិ មនោវិញ្ញាណំ អត្ថិ វត្ថុំ អត្ថិ មនសិការោ អត្ថិ, អតីតេន មនេន អតីតំ ធម្មំ វិជានាតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បច្ចុប្បន្នំ ចក្ខុំ អត្ថិ រូបា អត្ថិ ចក្ខុវិញ្ញាណំ អត្ថិ អាលោកោ អត្ថិ មនសិការោ អត្ថិ, បច្ចុប្បន្នេន ចក្ខុនា បច្ចុប្បន្នំ រូបំ បស្សតីតិ? អាមន្តា. អនាគតំ ចក្ខុំ អត្ថិ រូបា អត្ថិ ចក្ខុវិញ្ញាណំ អត្ថិ អាលោកោ អត្ថិ មនសិការោ ¶ អត្ថិ, អនាគតេន ចក្ខុនា អនាគតំ រូបំ បស្សតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… បច្ចុប្បន្នំ សោតំ អត្ថិ… ឃានំ អត្ថិ… ជិវ្ហា អត្ថិ… កាយោ អត្ថិ… មនោ អត្ថិ ធម្មា អត្ថិ មនោវិញ្ញាណំ អត្ថិ វត្ថុំ អត្ថិ មនសិការោ អត្ថិ, បច្ចុប្បន្នេន មនេន បច្ចុប្បន្នំ ធម្មំ វិជានាតីតិ? អាមន្តា. អនាគតោ មនោ អត្ថិ ធម្មា អត្ថិ មនោវិញ្ញាណំ អត្ថិ វត្ថុំ អត្ថិ មនសិការោ អត្ថិ, អនាគតេន មនេន អនាគតំ ធម្មំ វិជានាតីតិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អតីតំ ¶ ចក្ខុំ អត្ថិ រូបា អត្ថិ ចក្ខុវិញ្ញាណំ អត្ថិ អាលោកោ អត្ថិ មនសិការោ អត្ថិ, ន ច អតីតេន ចក្ខុនា អតីតំ រូបំ បស្សតីតិ? អាមន្តា. បច្ចុប្បន្នំ ចក្ខុំ អត្ថិ រូបា អត្ថិ ចក្ខុវិញ្ញាណំ អត្ថិ អាលោកោ អត្ថិ មនសិការោ អត្ថិ, ន ច បច្ចុប្បន្នេន ចក្ខុនា បច្ចុប្បន្នំ រូបំ បស្សតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អតីតំ សោតំ អត្ថិ… ឃានំ អត្ថិ… ជិវ្ហា អត្ថិ… កាយោ អត្ថិ… មនោ អត្ថិ ធម្មា អត្ថិ មនោវិញ្ញាណំ អត្ថិ វត្ថុំ អត្ថិ មនសិការោ អត្ថិ, ន ច អតីតេន មនេន អតីតំ ធម្មំ វិជានាតីតិ? អាមន្តា. បច្ចុប្បន្នោ មនោ អត្ថិ ធម្មា អត្ថិ មនោវិញ្ញាណំ អត្ថិ វត្ថុំ អត្ថិ មនសិការោ អត្ថិ, ន ច បច្ចុប្បន្នេន មនេន បច្ចុប្បន្នំ ធម្មំ វិជានាតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អនាគតំ ចក្ខុំ អត្ថិ រូបា អត្ថិ ចក្ខុវិញ្ញាណំ អត្ថិ អាលោកោ អត្ថិ មនសិការោ អត្ថិ, ន ច អនាគតេន ចក្ខុនា អនាគតំ រូបំ បស្សតីតិ? អាមន្តា. បច្ចុប្បន្នំ ចក្ខុំ អត្ថិ រូបា អត្ថិ ចក្ខុវិញ្ញាណំ អត្ថិ អាលោកោ អត្ថិ មនសិការោ អត្ថិ, ន ច បច្ចុប្បន្នេន ចក្ខុនា បច្ចុប្បន្នំ រូបំ បស្សតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អនាគតំ សោតំ អត្ថិ… ឃានំ អត្ថិ… ជិវ្ហា អត្ថិ… កាយោ អត្ថិ… មនោ អត្ថិ ធម្មា អត្ថិ មនោវិញ្ញាណំ អត្ថិ វត្ថុំ អត្ថិ មនសិការោ អត្ថិ, ន ¶ ច អនាគតេន មនេន អនាគតំ ធម្មំ វិជានាតីតិ ¶ ? អាមន្តា. បច្ចុប្បន្នោ មនោ អត្ថិ ធម្មា អត្ថិ មនោវិញ្ញាណំ អត្ថិ វត្ថុំ អត្ថិ មនសិការោ អត្ថិ, ន ច បច្ចុប្បន្នេន មនេន បច្ចុប្បន្នំ ធម្មំ វិជានាតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អតីតញាណាទិកថា

២៩០. អតីតំ ញាណំ អត្ថីតិ? អាមន្តា. តេន ញាណេន ញាណករណីយំ ករោតីតិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… តេន ញាណេន ញាណករណីយំ ករោតីតិ ¶ ? អាមន្តា. តេន ញាណេន ទុក្ខំ បរិជានាតិ, សមុទយំ បជហតិ, និរោធំ សច្ឆិករោតិ, មគ្គំ ភាវេតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អនាគតំ ញាណំ អត្ថីតិ? អាមន្តា. តេន ញាណេន ញាណករណីយំ ករោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… តេន ញាណេន ញាណករណីយំ ករោតីតិ? អាមន្តា. តេន ញាណេន ទុក្ខំ បរិជានាតិ, សមុទយំ បជហតិ, និរោធំ សច្ឆិករោតិ ¶ , មគ្គំ ភាវេតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បច្ចុប្បន្នំ ញាណំ អត្ថិ, តេន ញាណេន ញាណករណីយំ ករោតីតិ? អាមន្តា. អតីតំ ញាណំ អត្ថិ, តេន ញាណេន ញាណករណីយំ ករោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… បច្ចុប្បន្នំ ញាណំ អត្ថិ, តេន ញាណេន ទុក្ខំ បរិជានាតិ, សមុទយំ បជហតិ, និរោធំ សច្ឆិករោតិ, មគ្គំ ភាវេតីតិ? អាមន្តា. អតីតំ ញាណំ អត្ថិ, តេន ញាណេន ទុក្ខំ បរិជានាតិ, សមុទយំ បជហតិ, និរោធំ សច្ឆិករោតិ, មគ្គំ ភាវេតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… បច្ចុប្បន្នំ ញាណំ អត្ថិ, តេន ញាណេន ញាណករណីយំ ករោតីតិ? អាមន្តា. អនាគតំ ញាណំ អត្ថិ, តេន ញាណេន ញាណករណីយំ ករោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… បច្ចុប្បន្នំ ញាណំ អត្ថិ, តេន ញាណេន ទុក្ខំ បរិជានាតិ, សមុទយំ បជហតិ, និរោធំ សច្ឆិករោតិ, មគ្គំ ភាវេតីតិ? អាមន្តា ¶ . អនាគតំ ញាណំ អត្ថិ, តេន ញាណេន ទុក្ខំ បរិជានាតិ, សមុទយំ បជហតិ, និរោធំ សច្ឆិករោតិ, មគ្គំ ភាវេតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អតីតំ ញាណំ អត្ថិ, ន ច តេន ញាណេន ញាណករណីយំ ករោតីតិ? អាមន្តា. បច្ចុប្បន្នំ ញាណំ អត្ថិ, ន ច តេន ញាណេន ញាណករណីយំ ករោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អតីតំ ញាណំ អត្ថិ, ន ច តេន ញាណេន ទុក្ខំ បរិជានាតិ, សមុទយំ បជហតិ, និរោធំ សច្ឆិករោតិ, មគ្គំ ភាវេតីតិ? អាមន្តា. បច្ចុប្បន្នំ ញាណំ អត្ថិ, ន ច តេន ញាណេន ទុក្ខំ បរិជានាតិ, សមុទយំ បជហតិ, និរោធំ សច្ឆិករោតិ, មគ្គំ ភាវេតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អនាគតំ ញាណំ អត្ថិ, ន ច តេន ញាណេន ញាណករណីយំ ករោតីតិ? អាមន្តា. បច្ចុប្បន្នំ ¶ ញាណំ អត្ថិ, ន ច តេន ញាណេន ញាណករណីយំ ករោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ…. អនាគតំ ញាណំ អត្ថិ, ន ច តេន ញាណេន ទុក្ខំ បរិជានាតិ, សមុទយំ បជហតិ ¶ , និរោធំ សច្ឆិករោតិ, មគ្គំ ភាវេតីតិ? អាមន្តា ¶ . បច្ចុប្បន្នំ ញាណំ អត្ថិ, ន ច តេន ញាណេន ទុក្ខំ បរិជានាតិ, សមុទយំ បជហតិ, និរោធំ សច្ឆិករោតិ, មគ្គំ ភាវេតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អរហន្តាទិកថា

២៩១. អរហតោ អតីតោ រាគោ អត្ថីតិ? អាមន្តា. អរហា តេន រាគេន សរាគោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អរហតោ អតីតោ ទោសោ អត្ថីតិ? អាមន្តា ¶ . អរហា តេន ទោសេន សទោសោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អរហតោ អតីតោ មោហោ អត្ថីតិ? អាមន្តា. អរហា តេន មោហេន សមោហោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អរហតោ អតីតោ មានោ អត្ថីតិ? អាមន្តា. អរហា តេន មានេន សមានោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អរហតោ អតីតា ទិដ្ឋិ អត្ថីតិ? អាមន្តា. អរហា តាយ ទិដ្ឋិយា សទិដ្ឋិកោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អរហតោ អតីតា វិចិកិច្ឆា អត្ថីតិ? អាមន្តា. អរហា តាយ វិចិកិច្ឆាយ សវិចិកិច្ឆោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អរហតោ អតីតំ ថិនំ អត្ថីតិ? អាមន្តា. អរហា តេន ថិនេន សថិនោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អរហតោ អតីតំ ឧទ្ធច្ចំ អត្ថីតិ? អាមន្តា. អរហា តេន ឧទ្ធច្ចេន សឧទ្ធច្ចោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អរហតោ អតីតំ អហិរិកំ អត្ថីតិ? អាមន្តា. អរហា តេន អហិរិកេន សអហិរិកោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អរហតោ អតីតំ អនោត្តប្បំ អត្ថីតិ? អាមន្តា. អរហា តេន អនោត្តប្បេន ¶ សអនោត្តប្បីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អនាគាមិស្ស ¶ អតីតា សក្កាយទិដ្ឋិ អត្ថីតិ? អាមន្តា ¶ . អនាគាមី តាយ ទិដ្ឋិយា សទិដ្ឋិកោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អនាគាមិស្ស អតីតា វិចិកិច្ឆា អត្ថិ… អតីតោ សីលព្ពតបរាមាសោ អត្ថិ… អតីតោ អណុសហគតោ កាមរាគោ អត្ថិ… អតីតោ អណុសហគតោ ព្យាបាទោ អត្ថីតិ? អាមន្តា. អនាគាមី តេន ព្យាបាទេន ព្យាបន្នចិត្តោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សកទាគាមិស្ស អតីតា សក្កាយទិដ្ឋិ អត្ថីតិ? អាមន្តា. សកទាគាមី តាយ ទិដ្ឋិយា សទិដ្ឋិកោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… សកទាគាមិស្ស អតីតា វិចិកិច្ឆា អត្ថិ… អតីតោ សីលព្ពតបរាមាសោ អត្ថិ… អតីតោ ¶ ឱឡារិកោ កាមរាគោ អត្ថិ… អតីតោ ឱឡារិកោ ព្យាបាទោ អត្ថីតិ? អាមន្តា. សកទាគាមី តេន ព្យាបាទេន ព្យាបន្នចិត្តោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សោតាបន្នស្ស អតីតា សក្កាយទិដ្ឋិ អត្ថីតិ? អាមន្តា. សោតាបន្នោ តាយ ទិដ្ឋិយា សទិដ្ឋិកោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… សោតាបន្នស្ស អតីតា វិចិកិច្ឆា អត្ថិ… អតីតោ សីលព្ពតបរាមាសោ អត្ថិ… អតីតោ អបាយគមនីយោ រាគោ អត្ថិ… អតីតោ អបាយគមនីយោ ទោសោ អត្ថិ… អតីតោ អបាយគមនីយោ មោហោ អត្ថីតិ? អាមន្តា. សោតាបន្នោ តេន មោហេន សមោហោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

២៩២. បុថុជ្ជនស្ស ¶ អតីតោ រាគោ អត្ថិ, បុថុជ្ជនោ តេន រាគេន សរាគោតិ? អាមន្តា. អរហតោ អតីតោ រាគោ អត្ថិ, អរហា តេន រាគេន សរាគោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… បុថុជ្ជនស្ស អតីតោ ទោសោ អត្ថិ…បេ… អតីតំ អនោត្តប្បំ អត្ថិ បុថុជ្ជនោ តេន អនោត្តប្បេន អនោត្តប្បីតិ? អាមន្តា. អរហតោ អតីតំ អនោត្តប្បំ អត្ថិ, អរហា តេន អនោត្តប្បេន អនោត្តប្បីតិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បុថុជ្ជនស្ស អតីតា សក្កាយទិដ្ឋិ អត្ថិ, បុថុជ្ជនោ តាយ ទិដ្ឋិយា សទិដ្ឋិកោតិ? អាមន្តា. អនាគាមិស្ស អតីតា សក្កាយទិដ្ឋិ អត្ថិ, អនាគាមី តាយ ទិដ្ឋិយា សទិដ្ឋិកោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… បុថុជ្ជនស្ស អតីតា វិចិកិច្ឆា អត្ថិ…បេ… អតីតោ អណុសហគតោ ព្យាបាទោ អត្ថិ, បុថុជ្ជនោ តេន ព្យាបាទេន ព្យាបន្នចិត្តោតិ? អាមន្តា. អនាគាមិស្ស ¶ អតីតោ អណុសហគតោ ព្យាបាទោ អត្ថិ, អនាគាមី តេន ព្យាបាទេន ព្យាបន្នចិត្តោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បុថុជ្ជនស្ស អតីតា សក្កាយទិដ្ឋិ អត្ថិ, បុថុជ្ជនោ តាយ ទិដ្ឋិយា សទិដ្ឋិកោតិ? អាមន្តា. សកទាគាមិស្ស អតីតា សក្កាយទិដ្ឋិ អត្ថិ, សកទាគាមី តាយ ទិដ្ឋិយា សទិដ្ឋិកោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… បុថុជ្ជនស្ស អតីតា វិចិកិច្ឆា អត្ថិ… អតីតោ ឱឡារិកោ ព្យាបាទោ អត្ថិ, បុថុជ្ជនោ តេន ព្យាបាទេន ព្យាបន្នចិត្តោតិ ¶ ? អាមន្តា. សកទាគាមិស្ស អតីតោ ឱឡារិកោ ព្យាបាទោ អត្ថិ, សកទាគាមី តេន ព្យាបាទេន ព្យាបន្នចិត្តោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បុថុជ្ជនស្ស ¶ អតីតា សក្កាយទិដ្ឋិ អត្ថិ, បុថុជ្ជនោ តាយ ទិដ្ឋិយា សទិដ្ឋិកោតិ? អាមន្តា. សោតាបន្នស្ស អតីតា សក្កាយទិដ្ឋិ អត្ថិ, សោតាបន្នោ តាយ ទិដ្ឋិយា សទិដ្ឋិកោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… បុថុជ្ជនស្ស អតីតា វិចិកិច្ឆា អត្ថិ…បេ… អតីតោ អបាយគមនីយោ មោហោ អត្ថិ, បុថុជ្ជនោ តេន មោហេន សមោហោតិ? អាមន្តា. សោតាបន្នស្ស អតីតោ អបាយគមនីយោ មោហោ អត្ថិ, សោតាបន្នោ តេន មោហេន សមោហោតិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អរហតោ អតីតោ រាគោ អត្ថិ, ន ច អរហា តេន រាគេន សរាគោតិ? អាមន្តា. បុថុជ្ជនស្ស អតីតោ រាគោ អត្ថិ, ន ច បុថុជ្ជនោ តេន រាគេន សរាគោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អរហតោ អតីតោ ទោសោ អត្ថិ…បេ… អតីតំ អនោត្តប្បំ អត្ថិ, ន ច អរហា តេន អនោត្តប្បេន អនោត្តប្បីតិ? អាមន្តា. បុថុជ្ជនស្ស អតីតំ អនោត្តប្បំ អត្ថិ, ន ច បុថុជ្ជនោ តេន អនោត្តប្បេន អនោត្តប្បីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អនាគាមិស្ស អតីតា សក្កាយទិដ្ឋិ អត្ថិ, ន ច អនាគាមី តាយ ទិដ្ឋិយា សទិដ្ឋិកោតិ? អាមន្តា. បុថុជ្ជនស្ស អតីតា សក្កាយទិដ្ឋិ ¶ អត្ថិ, ន ច បុថុជ្ជនោ តាយ ទិដ្ឋិយា សទិដ្ឋិកោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អនាគាមិស្ស អតីតា វិចិកិច្ឆា អត្ថិ…បេ… អតីតោ អណុសហគតោ ព្យាបាទោ អត្ថិ, ន ច អនាគាមី តេន ព្យាបាទេន ព្យាបន្នចិត្តោតិ ¶ ? អាមន្តា. បុថុជ្ជនស្ស អតីតោ អណុសហគតោ ព្យាបាទោ អត្ថិ, ន ច បុថុជ្ជនោ តេន ព្យាបាទេន ព្យាបន្នចិត្តោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សកទាគាមិស្ស អតីតា សក្កាយទិដ្ឋិ អត្ថិ, ន ច សកទាគាមី តាយ ទិដ្ឋិយា សទិដ្ឋិកោតិ? អាមន្តា. បុថុជ្ជនស្ស អតីតា សក្កាយទិដ្ឋិ អត្ថិ, ន ច បុថុជ្ជនោ តាយ ទិដ្ឋិយា សទិដ្ឋិកោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… សកទាគាមិស្ស អតីតា វិចិកិច្ឆា អត្ថិ…បេ… អតីតោ ឱឡារិកោ ព្យាបាទោ អត្ថិ, ន ច សកទាគាមី តេន ព្យាបាទេន ព្យាបន្នចិត្តោតិ? អាមន្តា. បុថុជ្ជនស្ស អតីតោ ឱឡារិកោ ព្យាបាទោ អត្ថិ, ន ច បុថុជ្ជនោ តេន ព្យាបាទេន ព្យាបន្នចិត្តោតិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សោតាបន្នស្ស អតីតា សក្កាយទិដ្ឋិ អត្ថិ, ន ច សោតាបន្នោ តាយ ទិដ្ឋិយា សទិដ្ឋិកោតិ? អាមន្តា. បុថុជ្ជនស្ស អតីតា សក្កាយទិដ្ឋិ ¶ អត្ថិ, ន ច បុថុជ្ជនោ តាយ ទិដ្ឋិយា សទិដ្ឋិកោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… សោតាបន្នស្ស អតីតា វិចិកិច្ឆា អត្ថិ…បេ… អតីតោ អបាយគមនីយោ មោហោ អត្ថិ, ន ច សោតាបន្នោ តេន មោហេន សមោហោតិ? អាមន្តា. បុថុជ្ជនស្ស អតីតោ អបាយគមនីយោ ¶ មោហោ អត្ថិ, ន ច បុថុជ្ជនោ តេន មោហេន សមោហោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អតីតហត្ថាទិកថា

២៩៣. អតីតា ហត្ថា អត្ថីតិ? អាមន្តា. អតីតេសុ ហត្ថេសុ សតិ អាទាននិក្ខេបនំ បញ្ញាយតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អតីតា បាទា អត្ថីតិ? អាមន្តា. អតីតេសុ បាទេសុ សតិ អភិក្កមបដិក្កមោ បញ្ញាយតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អតីតា បព្ពា អត្ថីតិ? អាមន្តា. អតីតេសុ បព្ពេសុ សតិ សមិញ្ជនបសារណំ បញ្ញាយតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អតីតោ កុច្ឆិ អត្ថីតិ? អាមន្តា. អតីតស្មិំ កុច្ឆិស្មិំ សតិ ជិឃច្ឆា បិបាសា បញ្ញាយតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អតីតោ កាយោ អត្ថីតិ? អាមន្តា. អតីតោ កាយោ បគ្គហនិគ្គហុបគោ ឆេទនភេទនុបគោ កាកេហិ គិជ្ឈេហិ កុលលេហិ សាធារណោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អតីតេ ¶ កាយេ វិសំ កមេយ្យ ¶ , សត្ថំ កមេយ្យ, អគ្គិ កមេយ្យាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… លព្ភា អតីតោ កាយោ អទ្ទុពន្ធនេន ពន្ធិតុំ, រជ្ជុពន្ធនេន ពន្ធិតុំ, សង្ខលិកពន្ធនេន ពន្ធិតុំ, គាមពន្ធនេន ពន្ធិតុំ, និគមពន្ធនេន ពន្ធិតុំ, នគរពន្ធនេន ពន្ធិតុំ, ជនបទពន្ធនេន ពន្ធិតុំ, កណ្ឋបញ្ចមេហិ ពន្ធនេហិ ពន្ធិតុន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អតីតោ អាបោ អត្ថីតិ? អាមន្តា. តេន អាបេន អាបករណីយំ ករោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អតីតោ តេជោ អត្ថីតិ? អាមន្តា. តេន តេជេន តេជករណីយំ ករោតីតិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អតីតោ វាយោ អត្ថីតិ? អាមន្តា. តេន វាយេន វាយករណីយំ ករោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អតីតក្ខន្ធាទិសមោធានកថា

២៩៤. អតីតោ រូបក្ខន្ធោ អត្ថិ, អនាគតោ រូបក្ខន្ធោ អត្ថិ, បច្ចុប្បន្នោ រូបក្ខន្ធោ អត្ថីតិ? អាមន្តា. តយោ រូបក្ខន្ធាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ ¶ …បេ… អតីតា បញ្ចក្ខន្ធា អត្ថិ, អនាគតា បញ្ចក្ខន្ធា អត្ថិ, បច្ចុប្បន្នា បញ្ចក្ខន្ធា អត្ថីតិ? អាមន្តា. បន្នរសក្ខន្ធាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អតីតំ ចក្ខាយតនំ អត្ថិ, អនាគតំ ចក្ខាយតនំ អត្ថិ, បច្ចុប្បន្នំ ចក្ខាយតនំ អត្ថីតិ? អាមន្តា. តីណិ ចក្ខាយតនានីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អតីតានិ ¶ ទ្វាទសាយតនានិ អត្ថិ, អនាគតានិ ទ្វាទសាយតនានិ អត្ថិ, បច្ចុប្បន្នានិ ទ្វាទសាយតនានិ អត្ថីតិ? អាមន្តា. ឆត្តិំសាយតនានីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អតីតា ចក្ខុធាតុ អត្ថិ, អនាគតា ចក្ខុធាតុ អត្ថិ, បច្ចុប្បន្នា ចក្ខុធាតុ អត្ថីតិ? អាមន្តា. តិស្សោ ចក្ខុធាតុយោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អតីតា អដ្ឋារស ធាតុយោ អត្ថិ, អនាគតា អដ្ឋារស ធាតុយោ អត្ថិ, បច្ចុប្បន្នា អដ្ឋារស ធាតុយោ អត្ថីតិ? អាមន្តា. ចតុបញ្ញាស ធាតុយោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អតីតំ ចក្ខុន្ទ្រិយំ អត្ថិ, អនាគតំ ចក្ខុន្ទ្រិយំ អត្ថិ, បច្ចុប្បន្នំ ចក្ខុន្ទ្រិយំ អត្ថីតិ ¶ ? អាមន្តា. តីណិ ចក្ខុន្ទ្រិយានីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អតីតានិ ពាវីសតិន្ទ្រិយានិ អត្ថិ, អនាគតានិ ពាវីសតិន្ទ្រិយានិ ¶ អត្ថិ, បច្ចុប្បន្នានិ ពាវីសតិន្ទ្រិយានិ អត្ថីតិ? អាមន្តា. ឆសដ្ឋិន្ទ្រិយានីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អតីតោ រាជា ចក្កវត្តី អត្ថិ, អនាគតោ រាជា ចក្កវត្តី អត្ថិ, បច្ចុប្បន្នោ រាជា ចក្កវត្តី អត្ថីតិ? អាមន្តា. តិណ្ណន្នំ រាជូនំ ចក្កវត្តីនំ សម្មុខីភាវោ ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អតីតោ សម្មាសម្មុទ្ធោ អត្ថិ, អនាគតោ សម្មាសម្ពុទ្ធោ អត្ថិ, បច្ចុប្បន្នោ សម្មាសម្ពុទ្ធោ អត្ថីតិ? អាមន្តា. តិណ្ណន្នំ សម្មាសម្ពុទ្ធានំ សម្មុខីភាវោ ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បទសោធនកថា

២៩៥. អតីតំ អត្ថីតិ? អាមន្តា ¶ . អត្ថិ អតីតន្តិ? អត្ថិ សិយា អតីតំ, សិយា ន្វាតីតន្តិ.

អាជានាហិ និគ្គហំ. ហញ្ចិ អតីតំ អត្ថិ, អត្ថិ សិយា អតីតំ, សិយា ន្វាតីតំ, តេនាតីតំ ន្វាតីតំ, ន្វាតីតំ អតីតន្តិ. យំ តត្ថ វទេសិ ¶ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘អតីតំ អត្ថិ អត្ថិ សិយា អតីតំ, សិយា ន្វាតីតំ, តេនាតីតំ ន្វាតីតំ, ន្វាតីតំ អតីត’’’ន្តិ មិច្ឆា.

នោ ចេ បន អតីតំ ន្វាតីតំ ន្វាតីតំ អតីតន្តិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អតីតំ អត្ថិ អត្ថិ សិយា អតីតំ, សិយា ន្វាតីត’’ន្តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘អតីតំ អត្ថិ អត្ថិ សិយា អតីតំ, សិយា ន្វាតីតំ, តេនាតីតំ ន្វាតីតំ, ន្វាតីតំ អតីត’’’ន្តិ មិច្ឆា.

អនាគតំ អត្ថីតិ? អាមន្តា. អត្ថិ អនាគតន្តិ? អត្ថិ សិយា អនាគតំ, សិយា ន្វានាគតន្តិ.

អាជានាហិ ¶ និគ្គហំ. ហញ្ចិ អនាគតំ អត្ថិ អត្ថិ សិយា អនាគតំ សិយា ន្វានាគតំ, តេនានាគតំ ¶ ន្វានាគតំ, ន្វានាគតំ អនាគតន្តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘អនាគតំ អត្ថិ អត្ថិ សិយា អនាគតំ, សិយា ន្វានាគតំ, តេនានាគតំ ន្វានាគតំ, ន្វានាគតំ អនាគត’’’ន្តិ មិច្ឆា.

នោ ចេ បនានាគតំ ន្វានាគតំ ន្វានាគតំ អនាគតន្តិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អនាគតំ អត្ថិ អត្ថិ សិយា អនាគតំ, សិយា ន្វានាគត’’ន្តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘អនាគតំ អត្ថិ អត្ថិ សិយា អនាគតំ, សិយា ន្វានាគតំ, តេនានាគតំ ន្វានាគតំ, ន្វានាគតំ អនាគត’’’ន្តិ មិច្ឆា.

បច្ចុប្បន្នំ អត្ថីតិ, អាមន្តា. អត្ថិ បច្ចុប្បន្នន្តិ? អត្ថិ សិយា បច្ចុប្បន្នំ, សិយា នោ បច្ចុប្បន្នន្តិ.

អាជានាហិ និគ្គហំ. ហញ្ចិ បច្ចុប្បន្នំ អត្ថិ អត្ថិ សិយា បច្ចុប្បន្នំ, សិយា នោ បច្ចុប្បន្នំ, តេន បច្ចុប្បន្នំ, នោ បច្ចុប្បន្នំ, នោ បច្ចុប្បន្នំ បច្ចុប្បន្នន្តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បច្ចុប្បន្នំ អត្ថិ អត្ថិ សិយា បច្ចុប្បន្នំ, សិយា នោ បច្ចុប្បន្នំ, តេន បច្ចុប្បន្នំ នោ បច្ចុប្បន្នំ, នោ បច្ចុប្បន្នំ បច្ចុប្បន្ន’’’ន្តិ មិច្ឆា.

នោ ចេ បន បច្ចុប្បន្នំ ¶ នោ បច្ចុប្បន្នំ, នោ បច្ចុប្បន្នំ បច្ចុប្បន្នន្តិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បច្ចុប្បន្នំ អត្ថិ អត្ថិ សិយា បច្ចុប្បន្នំ, សិយា នោ បច្ចុប្បន្ន’’ន្តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘បច្ចុប្បន្នំ អត្ថិ អត្ថិ សិយា ¶ បច្ចុប្បន្នំ, សិយា នោ បច្ចុប្បន្នំ, តេន បច្ចុប្បន្នំ នោ បច្ចុប្បន្នំ, នោ បច្ចុប្បន្នំ បច្ចុប្បន្ន’’’ន្តិ មិច្ឆា.

និព្ពានំ អត្ថីតិ? អាមន្តា. អត្ថិ និព្ពានន្តិ? អត្ថិ ¶ សិយា និព្ពានំ សិយា នោ និព្ពានន្តិ.

អាជានាហិ និគ្គហំ. ហញ្ចិ និព្ពានំ អត្ថិ អត្ថិ សិយា និព្ពានំ, សិយា នោ និព្ពានំ, តេន និព្ពានំ នោ និព្ពានំ, នោ និព្ពានំ និព្ពានន្តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ ¶ – ‘និព្ពានំ អត្ថិ អត្ថិ សិយា និព្ពានំ, សិយា នោ និព្ពានំ, តេន និព្ពានំ នោ និព្ពានំ, នោ និព្ពានំ និព្ពាន’’’ន្តិ មិច្ឆា.

នោ ចេ បន និព្ពានំ នោ និព្ពានំ, នោ និព្ពានំ និព្ពានន្តិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘និព្ពានំ អត្ថិ អត្ថិ សិយា និព្ពានំ, សិយា នោ និព្ពាន’’ន្តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘និព្ពានំ អត្ថិ អត្ថិ សិយា និព្ពានំ, សិយា នោ និព្ពានំ, តេន និព្ពានំ នោ និព្ពានំ, នោ និព្ពានំ និព្ពាន’’’ន្តិ មិច្ឆា.

សុត្តសាធនំ

២៩៦. ន វត្តព្ពំ – ‘‘អតីតំ អត្ថិ, អនាគតំ អត្ថី’’តិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘យំ កិញ្ចិ, ភិក្ខវេ, រូបំ អតីតានាគតបច្ចុប្បន្នំ អជ្ឈត្តំ វា ពហិទ្ធា វា ឱឡារិកំ វា សុខុមំ វា ហីនំ វា បណីតំ វា យំ ទូរេ សន្តិកេ វា – អយំ វុច្ចតិ រូបក្ខន្ធោ. យា កាចិ វេទនា… យា កាចិ សញ្ញា… យេ កេចិ សង្ខារា… យំ កិញ្ចិ វិញ្ញាណំ អតីតានាគតបច្ចុប្បន្នំ អជ្ឈត្តំ វា ពហិទ្ធា វា ឱឡារិកំ វា សុខុមំ វា ហីនំ វា បណីតំ វា យំ ទូរេ សន្តិកេ វា – អយំ វុច្ចតិ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ’’តិ [សំ. និ. ៣.៤៨]. អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ អតីតំ អត្ថិ, អនាគតំ អត្ថីតិ.

អតីតំ អត្ថិ, អនាគតំ អត្ថីតិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា ¶ – ‘‘តយោមេ, ភិក្ខវេ, និរុត្តិបថា ¶ អធិវចនបថា បញ្ញត្តិបថា អសង្កិណ្ណា អសង្កិណ្ណបុព្ពា ន សង្កិយន្តិ ន សង្កិយិស្សន្តិ អប្បដិកុដ្ឋា សមណេហិ ព្រាហ្មណេហិ វិញ្ញូហិ. កតមេ តយោ? យំ, ភិក្ខវេ, រូបំ អតីតំ និរុទ្ធំ វិគតំ វិបរិណតំ ‘អហោសី’តិ តស្ស សង្ខា, ‘អហោសី’តិ តស្ស សមញ្ញា, ‘អហោសី’តិ តស្ស បញ្ញត្តិ; ន តស្ស សង្ខា ‘អត្ថី’តិ, ន តស្ស សង្ខា ‘ភវិស្សតី’តិ. យា វេទនា…បេ… យា សញ្ញា… យេ សង្ខារា… យំ វិញ្ញាណំ ¶ អតីតំ និរុទ្ធំ វិគតំ វិបរិណតំ ‘អហោសី’តិ តស្ស សង្ខា, ‘អហោសី’តិ តស្ស សមញ្ញា, ‘អហោសី’តិ តស្ស បញ្ញត្តិ; ន តស្ស សង្ខា ‘អត្ថី’តិ, ន តស្ស សង្ខា ‘ភវិស្សតី’តិ.

‘‘យំ, ភិក្ខវេ, រូបំ អជាតំ អបាតុភូតំ ‘ភវិស្សតី’តិ តស្ស សង្ខា, ‘ភវិស្សតី’តិ តស្ស ¶ សមញ្ញា, ‘ភវិស្សតី’តិ តស្ស បញ្ញត្តិ; ន តស្ស សង្ខា ‘អត្ថី’តិ, ន តស្ស សង្ខា ‘អហោសី’តិ. យា វេទនា…បេ… យា សញ្ញា… យេ សង្ខារា… យំ វិញ្ញាណំ អជាតំ អបាតុភូតំ ‘ភវិស្សតី’តិ តស្ស សង្ខា, ‘ភវិស្សតី’តិ តស្ស សមញ្ញា, ‘ភវិស្សតី’តិ តស្ស បញ្ញត្តិ; ន តស្ស សង្ខា ‘អត្ថី’តិ, ន តស្ស សង្ខា ‘អហោសី’តិ.

‘‘យំ, ភិក្ខវេ, រូបំ ជាតំ បាតុភូតំ ‘អត្ថី’តិ តស្ស សង្ខា, ‘អត្ថី’តិ តស្ស សមញ្ញា, ‘អត្ថី’តិ តស្ស បញ្ញត្តិ; ន តស្ស សង្ខា ‘អហោសី’តិ, ន តស្ស សង្ខា ‘ភវិស្សតី’តិ. យា វេទនា…បេ… យា សញ្ញា… យេ សង្ខារា… យំ វិញ្ញាណំ ជាតំ បាតុភូតំ ‘អត្ថី’តិ តស្ស សង្ខា, ‘អត្ថី’តិ តស្ស សមញ្ញា, ‘អត្ថី’តិ តស្ស បញ្ញត្តិ; ន តស្ស សង្ខា ‘អហោសី’តិ, ន ¶ តស្ស សង្ខា ‘ភវិស្សតី’តិ. ឥមេ ខោ, ភិក្ខវេ, តយោ និរុត្តិបថា អធិវចនបថា បញ្ញត្តិបថា អសង្កិណ្ណា អសង្កិណ្ណបុព្ពា ន សង្កិយន្តិ ន សង្កិយិស្សន្តិ អប្បដិកុដ្ឋា សមណេហិ ព្រាហ្មណេហិ វិញ្ញូហិ.

‘‘យេបិ តេ, ភិក្ខវេ, អហេសុំ ឧក្កលា វស្សភញ្ញា អហេតុកវាទា អកិរិយវាទា នត្ថិកវាទា, តេបិមេ តយោ និរុត្តិបថេ អធិវចនបថេ បញ្ញត្តិបថេ ន គរហិតព្ពំ ន បដិក្កោសិតព្ពំ អមញ្ញិំសុ. តំ កិស្ស ហេតុ? និន្ទាព្យារោសឧបារម្ភភយា’’តិ [សំយុត្តនិកាយេ]. អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘អតីតំ អត្ថិ, អនាគតំ អត្ថី’’តិ.

អតីតំ ¶ អត្ថីតិ? អាមន្តា. ននុ អាយស្មា ផគ្គុនោ ភគវន្តំ ឯតទវោច – ‘‘អត្ថិ នុ ខោ តំ, ភន្តេ, ចក្ខុំ យេន ចក្ខុនា អតីតេ ពុទ្ធេ បរិនិព្ពុតេ ឆិន្នបបញ្ចេ ឆិន្នវដុមេ បរិយាទិន្នវដ្ដេ សព្ពទុក្ខវីតិវត្តេ បញ្ញាបយមានោ បញ្ញាបេយ្យាតិ. អត្ថិ នុ ខោ សា, ភន្តេ, ជិវ្ហា…បេ… អត្ថិ នុ ខោ សោ, ភន្តេ, មនោ យេន មនេន អតីតេ ពុទ្ធេ បរិនិព្ពុតេ ឆិន្នបបញ្ចេ ឆិន្នវដុមេ បរិយាទិន្នវដ្ដេ សព្ពទុក្ខវីតិវត្តេ បញ្ញាបយមានោ បញ្ញាបេយ្យា’’តិ.

‘‘នត្ថិ ¶ ខោ តំ, ផគ្គុន, ចក្ខុំ យេន ចក្ខុនា អតីតេ ពុទ្ធេ បរិនិព្ពុតេ ឆិន្នបបញ្ចេ ឆិន្នវដុមេ បរិយាទិន្នវដ្ដេ សព្ពទុក្ខវីតិវត្តេ បញ្ញាបយមានោ បញ្ញាបេយ្យ. នត្ថិ ខោ សា, ផគ្គុន, ជិវ្ហា…បេ… នត្ថិ នុ ខោ សោ, ផគ្គុន, មនោ យេន មនេន អតីតេ ពុទ្ធេ បរិនិព្ពុតេ ឆិន្នបបញ្ចេ ឆិន្នវដុមេ ¶ បរិយាទិន្នវដ្ដេ សព្ពទុក្ខវីតិវត្តេ បញ្ញាបយមានោ បញ្ញាបេយ្យា’’តិ ¶ [សំ. និ. ៤.៨៣]. អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘អតីតំ អត្ថី’’តិ.

អតីតំ អត្ថីតិ? អាមន្តា. ននុ អាយស្មា នន្ទកោ ឯតទវោច – ‘‘អហុ បុព្ពេ លោភោ តទហុ អកុសលំ, សោ ឯតរហិ នត្ថិ, ឥច្ចេតំ កុសលំ. អហុ បុព្ពេ ទោសោ… អហុ បុព្ពេ មោហោ, តទហុ អកុសលំ, សោ ឯតរហិ នត្ថិ, ឥច្ចេតំ កុសល’’ន្តិ [អង្គុត្តរនិកាយេ]. អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘អតីតំ អត្ថី’’តិ.

ន វត្តព្ពំ – ‘‘អនាគតំ អត្ថី’’តិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘កពឡីការេ ចេ, ភិក្ខវេ, អាហារេ អត្ថិ រាគោ, អត្ថិ នន្ទី, អត្ថិ តណ្ហា; បតិដ្ឋិតំ តត្ថ វិញ្ញាណំ វិរូឡ្ហំ. យត្ថ បតិដ្ឋិតំ វិញ្ញាណំ វិរូឡ្ហំ, អត្ថិ តត្ថ នាមរូបស្ស អវក្កន្តិ. យត្ថ អត្ថិ នាមរូបស្ស ¶ អវក្កន្តិ, អត្ថិ តត្ថ សង្ខារានំ វុទ្ធិ. យត្ថ អត្ថិ សង្ខារានំ វុទ្ធិ, អត្ថិ តត្ថ អាយតិំ បុនព្ភវាភិនិព្ពត្តិ. យត្ថ អត្ថិ អាយតិំ បុនព្ភវាភិនិព្ពត្តិ, អត្ថិ តត្ថ អាយតិំ ជាតិជរាមរណំ. យត្ថ អត្ថិ អាយតិំ ជាតិជរាមរណំ, សសោកំ តំ, ភិក្ខវេ, សរជំ [សទរំ (សំ. និ. ២.៦៤) តទេវ យុត្តតរំ] សឧបាយាសន្តិ វទាមិ.

‘‘ផស្សេ ចេ, ភិក្ខវេ, អាហារេ… មនោសញ្ចេតនាយ ចេ, ភិក្ខវេ, អាហារេ… វិញ្ញាណេ ចេ, ភិក្ខវេ, អាហារេ អត្ថិ រាគោ, អត្ថិ នន្ទី…បេ… សរជំ សឧបាយាសន្តិ វទាមី’’តិ [សំ. និ. ២.៦៤]. អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា ¶ . តេន ហិ អនាគតំ អត្ថីតិ.

អនាគតំ អត្ថីតិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘កពឡីការេ ចេ, ភិក្ខវេ, អាហារេ នត្ថិ រាគោ, នត្ថិ នន្ទី, នត្ថិ តណ្ហា; អប្បតិដ្ឋិតំ តត្ថ វិញ្ញាណំ អវិរូឡ្ហំ. យត្ថ វិញ្ញាណំ អប្បតិដ្ឋិតំ អវិរូឡ្ហំ, នត្ថិ តត្ថ នាមរូបស្ស អវក្កន្តិ. យត្ថ នត្ថិ នាមរូបស្ស អវក្កន្តិ, នត្ថិ តត្ថ សង្ខារានំ វុទ្ធិ. យត្ថ នត្ថិ សង្ខារានំ វុទ្ធិ, នត្ថិ តត្ថ អាយតិំ បុនព្ភវាភិនិព្ពត្តិ. យត្ថ ¶ នត្ថិ អាយតិំ បុនព្ភវាភិនិព្ពត្តិ, នត្ថិ តត្ថ អាយតិំ ជាតិជរាមរណំ. យត្ថ នត្ថិ អាយតិំ ជាតិជរាមរណំ, អសោកំ តំ, ភិក្ខវេ, អរជំ អនុបាយាសន្តិ វទាមិ.

‘‘ផស្សេ ¶ ចេ, ភិក្ខវេ, អាហារេ… មនោសញ្ចេតនាយ ចេ, ភិក្ខវេ, អាហារេ… វិញ្ញាណេ ចេ, ភិក្ខវេ, អាហារេ នត្ថិ រាគោ, នត្ថិ នន្ទី…បេ… អរជំ អនុបាយាសន្តិ វទាមី’’តិ [សំ. និ. ២.៦៤]. អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘អនាគតំ អត្ថី’’តិ.

សព្ពមត្ថីតិកថា និដ្ឋិតា.

៦. អតីតក្ខន្ធាទិកថា

១. នសុត្តសាធនំ

២៩៧. អតីតំ ខន្ធាតិ? អាមន្តា. អតីតំ អត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អតីតំ ¶ អាយតនន្តិ? អាមន្តា. អតីតំ អត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អតីតំ ធាតូតិ? អាមន្តា. អតីតំ អត្ថីតិ ¶ ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អតីតំ ខន្ធា ធាតុ អាយតនន្តិ [ខន្ធធាតុអាយតនន្តិ (ស្យា.)]? អាមន្តា. អតីតំ អត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អនាគតំ ខន្ធាតិ? អាមន្តា. អនាគតំ អត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អនាគតំ អាយតនន្តិ? អាមន្តា. អនាគតំ អត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អនាគតំ ធាតូតិ? អាមន្តា. អនាគតំ អត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អនាគតំ ខន្ធា ធាតុ អាយតនន្តិ? អាមន្តា. អនាគតំ អត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បច្ចុប្បន្នំ ខន្ធា បច្ចុប្បន្នំ អត្ថីតិ? អាមន្តា. អតីតំ ខន្ធា អតីតំ អត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… បច្ចុប្បន្នំ អាយតនំ បច្ចុប្បន្នំ អត្ថីតិ? អាមន្តា. អតីតំ អាយតនំ អតីតំ អត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… បច្ចុប្បន្នំ ធាតុ បច្ចុប្បន្នំ អត្ថីតិ? អាមន្តា. អតីតំ ¶ ធាតុ អតីតំ អត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… បច្ចុប្បន្នំ ខន្ធា ធាតុ អាយតនំ បច្ចុប្បន្នំ អត្ថីតិ? អាមន្តា. អតីតំ ខន្ធា ធាតុ អាយតនំ អតីតំ អត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បច្ចុប្បន្នំ ¶ ¶ ខន្ធា បច្ចុប្បន្នំ អត្ថីតិ? អាមន្តា. អនាគតំ ខន្ធា អនាគតំ អត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… បច្ចុប្បន្នំ អាយតនំ បច្ចុប្បន្នំ អត្ថីតិ? អាមន្តា. អនាគតំ អាយតនំ អនាគតំ អត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… បច្ចុប្បន្នំ ធាតុ បច្ចុប្បន្នំ អត្ថីតិ? អាមន្តា. អនាគតំ ធាតុ អនាគតំ អត្ថីតិ ¶ ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… បច្ចុប្បន្នំ ខន្ធា ធាតុ អាយតនំ បច្ចុប្បន្នំ អត្ថីតិ? អាមន្តា. អនាគតំ ខន្ធា ធាតុ អាយតនំ អនាគតំ អត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អតីតំ ខន្ធា អតីតំ នត្ថីតិ? អាមន្តា. បច្ចុប្បន្នំ ខន្ធា បច្ចុប្បន្នំ នត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អតីតំ អាយតនំ អតីតំ នត្ថីតិ? អាមន្តា. បច្ចុប្បន្នំ អាយតនំ បច្ចុប្បន្នំ នត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អតីតំ ធាតុ អតីតំ នត្ថីតិ? អាមន្តា. បច្ចុប្បន្នំ ធាតុ បច្ចុប្បន្នំ នត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អតីតំ ខន្ធា ធាតុ អាយតនំ អតីតំ នត្ថីតិ? អាមន្តា. បច្ចុប្បន្នំ ¶ ខន្ធា ធាតុ អាយតនំ បច្ចុប្បន្នំ នត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អនាគតំ ខន្ធា អនាគតំ នត្ថីតិ? អាមន្តា. បច្ចុប្បន្នំ ខន្ធា បច្ចុប្បន្នំ នត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អនាគតំ អាយតនំ…បេ… អនាគតំ ធាតុ…បេ… អនាគតំ ខន្ធា ធាតុ អាយតនំ អនាគតំ នត្ថីតិ? អាមន្តា. បច្ចុប្បន្នំ ខន្ធា ធាតុ អាយតនំ បច្ចុប្បន្នំ នត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អតីតំ រូបំ ខន្ធោតិ? អាមន្តា. អតីតំ រូបំ អត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អតីតំ រូបំ អាយតនន្តិ? អាមន្តា. អតីតំ រូបំ អត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អតីតំ រូបំ ធាតូតិ? អាមន្តា. អតីតំ រូបំ អត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អតីតំ រូបំ ខន្ធា ធាតុ អាយតនន្តិ ¶ ? អាមន្តា. អតីតំ រូបំ អត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អនាគតំ រូបំ ខន្ធោតិ? អាមន្តា. អនាគតំ ¶ រូបំ អត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អនាគតំ រូបំ អាយតនំ…បេ… អនាគតំ រូបំ ធាតុ…បេ… អនាគតំ រូបំ ខន្ធា ធាតុ អាយតនន្តិ? អាមន្តា. អនាគតំ រូបំ អត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បច្ចុប្បន្នំ ¶ រូបំ ខន្ធោ បច្ចុប្បន្នំ រូបំ អត្ថីតិ? អាមន្តា. អតីតំ រូបំ ខន្ធោ អតីតំ រូបំ អត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… បច្ចុប្បន្នំ រូបំ អាយតនំ…បេ… បច្ចុប្បន្នំ រូបំ ធាតុ…បេ… បច្ចុប្បន្នំ រូបំ ខន្ធា ធាតុ អាយតនំ បច្ចុប្បន្នំ រូបំ អត្ថីតិ? អាមន្តា. អតីតំ រូបំ ខន្ធា ធាតុ អាយតនំ អតីតំ រូបំ អត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បច្ចុប្បន្នំ ¶ រូបំ ខន្ធោ បច្ចុប្បន្នំ រូបំ អត្ថីតិ? អាមន្តា. អនាគតំ រូបំ ខន្ធោ អនាគតំ រូបំ អត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… បច្ចុប្បន្នំ រូបំ អាយតនំ…បេ… បច្ចុប្បន្នំ រូបំ ធាតុ…បេ… បច្ចុប្បន្នំ រូបំ ខន្ធា ធាតុ អាយតនំ បច្ចុប្បន្នំ រូបំ អត្ថីតិ? អាមន្តា. អនាគតំ រូបំ ខន្ធា ធាតុ អាយតនំ អនាគតំ រូបំ អត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អតីតំ ¶ រូបំ ខន្ធោ អតីតំ រូបំ នត្ថីតិ? អាមន្តា. បច្ចុប្បន្នំ រូបំ ខន្ធោ បច្ចុប្បន្នំ រូបំ នត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អតីតំ ¶ រូបំ អាយតនំ…បេ… អតីតំ រូបំ ធាតុ…បេ… អតីតំ រូបំ ខន្ធា ធាតុ អាយតនំ អតីតំ រូបំ នត្ថីតិ? អាមន្តា. បច្ចុប្បន្នំ រូបំ ខន្ធា ធាតុ អាយតនំ បច្ចុប្បន្នំ រូបំ នត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អនាគតំ រូបំ ខន្ធោ អនាគតំ រូបំ នត្ថីតិ? អាមន្តា. បច្ចុប្បន្នំ រូបំ ខន្ធោ បច្ចុប្បន្នំ រូបំ នត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អនាគតំ រូបំ អាយតនំ…បេ… អនាគតំ រូបំ ធាតុ…បេ… អនាគតំ រូបំ ខន្ធា ធាតុ អាយតនំ អនាគតំ រូបំ នត្ថីតិ? អាមន្តា. បច្ចុប្បន្នំ រូបំ ខន្ធា ធាតុ អាយតនំ បច្ចុប្បន្នំ រូបំ នត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អតីតា វេទនា… អតីតា សញ្ញា… អតីតា សង្ខារា… អតីតំ វិញ្ញាណំ ខន្ធោតិ? អាមន្តា. អតីតំ វិញ្ញាណំ អត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អតីតំ វិញ្ញាណំ អាយតនំ ¶ …បេ… អតីតំ វិញ្ញាណំ ធាតុ…បេ… អតីតំ វិញ្ញាណំ ខន្ធា ធាតុ អាយតនន្តិ? អាមន្តា. អតីតំ វិញ្ញាណំ អត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អនាគតំ វិញ្ញាណំ ខន្ធោតិ? អាមន្តា. អនាគតំ ¶ វិញ្ញាណំ អត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អនាគតំ វិញ្ញាណំ អាយតនំ…បេ… អនាគតំ វិញ្ញាណំ ធាតុ…បេ… អនាគតំ វិញ្ញាណំ ខន្ធា ធាតុ អាយតនន្តិ? អាមន្តា. អនាគតំ វិញ្ញាណំ អត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បច្ចុប្បន្នំ ¶ វិញ្ញាណំ ខន្ធោ បច្ចុប្បន្នំ វិញ្ញាណំ អត្ថីតិ? អាមន្តា. អតីតំ វិញ្ញាណំ ខន្ធោ អតីតំ វិញ្ញាណំ អត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… បច្ចុប្បន្នំ វិញ្ញាណំ អាយតនំ…បេ… បច្ចុប្បន្នំ វិញ្ញាណំ ធាតុ…បេ… បច្ចុប្បន្នំ វិញ្ញាណំ ខន្ធា ធាតុ អាយតនំ បច្ចុប្បន្នំ វិញ្ញាណំ អត្ថីតិ? អាមន្តា. អតីតំ វិញ្ញាណំ ខន្ធា ធាតុ អាយតនំ អតីតំ វិញ្ញាណំ អត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បច្ចុប្បន្នំ ¶ វិញ្ញាណំ ខន្ធោ បច្ចុប្បន្នំ វិញ្ញាណំ អត្ថីតិ? អាមន្តា. អនាគតំ វិញ្ញាណំ ខន្ធោ អនាគតំ វិញ្ញាណំ អត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… បច្ចុប្បន្នំ វិញ្ញាណំ អាយតនំ…បេ… បច្ចុប្បន្នំ វិញ្ញាណំ ធាតុ…បេ… បច្ចុប្បន្នំ វិញ្ញាណំ ខន្ធា ធាតុ អាយតនំ បច្ចុប្បន្នំ វិញ្ញាណំ អត្ថីតិ? អាមន្តា. អនាគតំ វិញ្ញាណំ ខន្ធា ធាតុ អាយតនំ អនាគតំ វិញ្ញាណំ អត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អតីតំ វិញ្ញាណំ ខន្ធោ អតីតំ វិញ្ញាណំ នត្ថីតិ? អាមន្តា. បច្ចុប្បន្នំ វិញ្ញាណំ ខន្ធោ បច្ចុប្បន្នំ វិញ្ញាណំ នត្ថីតិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អតីតំ វិញ្ញាណំ អាយតនំ…បេ… អតីតំ វិញ្ញាណំ ធាតុ…បេ… អតីតំ វិញ្ញាណំ ខន្ធា ធាតុ អាយតនំ អតីតំ វិញ្ញាណំ នត្ថីតិ? អាមន្តា. បច្ចុប្បន្នំ វិញ្ញាណំ ខន្ធា ធាតុ អាយតនំ បច្ចុប្បន្នំ វិញ្ញាណំ នត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អនាគតំ ¶ វិញ្ញាណំ ខន្ធោ អនាគតំ វិញ្ញាណំ នត្ថីតិ? អាមន្តា. បច្ចុប្បន្នំ វិញ្ញាណំ ខន្ធោ បច្ចុប្បន្នំ វិញ្ញាណំ នត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អនាគតំ វិញ្ញាណំ អាយតនំ…បេ… អនាគតំ វិញ្ញាណំ ធាតុ…បេ… អនាគតំ វិញ្ញាណំ ខន្ធា ធាតុ អាយតនំ អនាគតំ វិញ្ញាណំ នត្ថីតិ? អាមន្តា. បច្ចុប្បន្នំ វិញ្ញាណំ ខន្ធា ធាតុ អាយតនំ បច្ចុប្បន្នំ វិញ្ញាណំ នត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

២. សុត្តសាធនំ

២៩៨. ន វត្តព្ពំ – ‘‘អតីតានាគតា ខន្ធា ធាតុ អាយតនំ នត្ថិ ចេតេ’’តិ? អាមន្តា ¶ . ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘តយោមេ, ភិក្ខវេ, និរុត្តិបថា អធិវចនបថា បញ្ញត្តិ…បេ… វិញ្ញូហីតិ…បេ…’’. អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘អតីតានាគតា ខន្ធា ធាតុ អាយតនំ នត្ថិ ចេតេ’’តិ.

អតីតានាគតា ខន្ធា ធាតុ អាយតនំ នត្ថិ ចេតេតិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘យំ កិញ្ចិ, ភិក្ខវេ, រូបំ អតីតានាគតបច្ចុប្បន្នំ អជ្ឈត្តំ វា ពហិទ្ធា ¶ វា ឱឡារិកំ វា សុខុមំ វា ហីនំ វា បណីតំ វា យំ ទូរេ សន្តិកេ វា, អយំ វុច្ចតិ រូបក្ខន្ធោ. យា កាចិ វេទនា… យា កាចិ សញ្ញា… យេ កេចិ សង្ខារា… យំ កិញ្ចិ វិញ្ញាណំ អតីតានាគតបច្ចុប្បន្នំ…បេ… អយំ វុច្ចតិ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ’’តិ. អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘អតីតានាគតា ខន្ធា ធាតុ អាយតនំ នត្ថិ ចេតេ’’តិ.

អតីតក្ខន្ធាទិកថា និដ្ឋិតា.

៧. ឯកច្ចំ អត្ថីតិកថា

១. អតីតាទិឯកច្ចកថា

២៩៩. អតីតំ ¶ ¶ អត្ថីតិ? ឯកច្ចំ អត្ថិ, ឯកច្ចំ នត្ថីតិ. ឯកច្ចំ និរុទ្ធំ, ឯកច្ចំ ន និរុទ្ធំ; ឯកច្ចំ វិគតំ, ឯកច្ចំ អវិគតំ; ឯកច្ចំ អត្ថង្គតំ, ឯកច្ចំ ន អត្ថង្គតំ; ឯកច្ចំ អព្ភត្ថង្គតំ, ឯកច្ចំ ន អព្ភត្ថង្គតន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អតីតំ ឯកច្ចំ អត្ថិ, ឯកច្ចំ នត្ថីតិ? អាមន្តា. អតីតា អវិបក្កវិបាកា ធម្មា ឯកច្ចេ អត្ថិ, ឯកច្ចេ នត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អតីតំ ឯកច្ចំ អត្ថិ, ឯកច្ចំ នត្ថីតិ? អាមន្តា. អតីតា វិបក្កវិបាកា ធម្មា ឯកច្ចេ អត្ថិ, ឯកច្ចេ នត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អតីតំ ឯកច្ចំ អត្ថិ, ឯកច្ចំ នត្ថីតិ? អាមន្តា. អតីតា អវិបាកា ធម្មា ឯកច្ចេ អត្ថិ ឯកច្ចេ នត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អតីតំ ¶ ឯកច្ចំ អត្ថិ ឯកច្ចំ នត្ថីតិ? អាមន្តា. កិំ អត្ថិ កិំ នត្ថីតិ? អតីតា អវិបក្កវិបាកា ធម្មា – តេ អត្ថិ; អតីតា វិបក្កវិបាកា ធម្មា – តេ នត្ថីតិ. អតីតា អវិបក្កវិបាកា ធម្មា – តេ អត្ថីតិ? អាមន្តា ¶ . អតីតា វិបក្កវិបាកា ធម្មា – តេ អត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អតីតា អវិបក្កវិបាកា ធម្មា – តេ អត្ថីតិ? អាមន្តា. អតីតា អវិបាកា ធម្មា – តេ អត្ថីតិ [អតីតា អវិបក្កវិបាកា ធម្មា តេ នត្ថីតិ (ក.)]? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អតីតា វិបក្កវិបាកា ធម្មា – តេ នត្ថីតិ? អាមន្តា. អតីតា អវិបក្កវិបាកា ធម្មា – តេ នត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ ¶ …បេ….

អតីតា អវិបាកា [វិបក្កវិបាកា (ស្យា.), អវិបក្កវិបាកា (ក.)] ធម្មា – តេ នត្ថីតិ? អាមន្តា. អតីតា អវិបក្កវិបាកា [អវិបាកា (ស្យា.)] ធម្មា – តេ នត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អតីតា អវិបក្កវិបាកា ធម្មា – តេ អត្ថីតិ? អាមន្តា. ននុ អតីតា អវិបក្កវិបាកា ធម្មា និរុទ្ធាតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អតីតា អវិបក្កវិបាកា ធម្មា និរុទ្ធា, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អតីតា អវិបក្កវិបាកា ធម្មា – តេ [ធម្មា និរុទ្ធា តេ (ស្យា. ក.)] អត្ថី’’តិ.

អតីតា ¶ អវិបក្កវិបាកា ធម្មា និរុទ្ធា – តេ អត្ថីតិ? អាមន្តា. អតីតា វិបក្កវិបាកា ធម្មា និរុទ្ធា – តេ អត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អតីតា អវិបក្កវិបាកា ធម្មា និរុទ្ធា – តេ អត្ថីតិ? អាមន្តា. អតីតា អវិបាកា [អវិបក្កវិបាកា (សី. ក.)] ធម្មា និរុទ្ធា – តេ អត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អតីតា វិបក្កវិបាកា ធម្មា និរុទ្ធា – តេ នត្ថីតិ? អាមន្តា. អតីតា អវិបក្កវិបាកា ធម្មា និរុទ្ធា – តេ នត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អតីតា អវិបាកា [វិបក្កវិបាកា (ស្យា.), អវិបក្កវិបាកា (ក.)] ធម្មា និរុទ្ធា – តេ នត្ថីតិ? អាមន្តា. អតីតា អវិបក្កវិបាកា ¶ [អវិបាកា (ស្យា.)] ធម្មា និរុទ្ធា – តេ នត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អតីតា អវិបក្កវិបាកា ធម្មា និរុទ្ធា – តេ អត្ថីតិ? អាមន្តា ¶ . អតីតា វិបក្កវិបាកា ¶ ធម្មា និរុទ្ធា – តេ នត្ថីតិ? អាមន្តា. អតីតា ឯកទេសំ វិបក្កវិបាកា ធម្មា ឯកទេសំ អវិបក្កវិបាកា ធម្មា និរុទ្ធា – តេ ឯកច្ចេ អត្ថិ ឯកច្ចេ នត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ន វត្តព្ពំ – ‘‘អតីតា អវិបក្កវិបាកា ធម្មា – តេ អត្ថី’’តិ? អាមន្តា. ននុ អតីតា អវិបក្កវិបាកា ធម្មា វិបច្ចិស្សន្តីតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អតីតា អវិបក្កវិបាកា ធម្មា វិបច្ចិស្សន្តិ, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អតីតា អវិបក្កវិបាកា ធម្មា – តេ អត្ថី’’តិ.

អតីតា អវិបក្កវិបាកា ធម្មា វិបច្ចិស្សន្តីតិ កត្វា តេ អត្ថីតិ? អាមន្តា. វិបច្ចិស្សន្តីតិ កត្វា បច្ចុប្បន្នាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… វិបច្ចិស្សន្តីតិ កត្វា បច្ចុប្បន្នាតិ? អាមន្តា. បច្ចុប្បន្នា ធម្មា និរុជ្ឈិស្សន្តីតិ កត្វា តេ នត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

២. អនាគតាទិឯកច្ចកថា

៣០០. អនាគតំ អត្ថីតិ? ឯកច្ចំ អត្ថិ, ឯកច្ចំ នត្ថីតិ. ឯកច្ចំ ជាតំ, ឯកច្ចំ អជាតំ; ឯកច្ចំ សញ្ជាតំ, ឯកច្ចំ អសញ្ជាតំ; ឯកច្ចំ និព្ពត្តំ, ឯកច្ចំ អនិព្ពត្តំ; ឯកច្ចំ បាតុភូតំ, ឯកច្ចំ អបាតុភូតន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អនាគតំ ឯកច្ចំ អត្ថិ, ឯកច្ចំ នត្ថីតិ? អាមន្តា. អនាគតា ¶ ឧប្បាទិនោ ធម្មា ឯកច្ចេ អត្ថិ, ឯកច្ចេ នត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អនាគតំ ¶ ឯកច្ចំ អត្ថិ, ឯកច្ចំ នត្ថីតិ? អាមន្តា. អនាគតា អនុប្បាទិនោ ធម្មា ឯកច្ចេ អត្ថិ, ឯកច្ចេ នត្ថីតិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អនាគតំ ឯកច្ចំ អត្ថិ, ឯកច្ចំ នត្ថីតិ? អាមន្តា. កិំ អត្ថិ, កិំ នត្ថីតិ? អនាគតា ឧប្បាទិនោ ធម្មា – តេ អត្ថិ; អនាគតា អនុប្បាទិនោ ធម្មា – តេ នត្ថីតិ. អនាគតា ឧប្បាទិនោ ធម្មា – តេ អត្ថីតិ? អាមន្តា. អនាគតា អនុប្បាទិនោ ធម្មា – តេ អត្ថីតិ ¶ ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អនាគតា អនុប្បាទិនោ ធម្មា – តេ នត្ថីតិ? អាមន្តា. អនាគតា ឧប្បាទិនោ ធម្មា – តេ នត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អនាគតា ឧប្បាទិនោ ធម្មា – តេ អត្ថីតិ? អាមន្តា. ននុ អនាគតា ឧប្បាទិនោ ធម្មា អជាតាតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អនាគតា ឧប្បាទិនោ ធម្មា អជាតា, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អនាគតា ឧប្បាទិនោ ធម្មា – តេ អត្ថី’’តិ.

អនាគតា ឧប្បាទិនោ ធម្មា អជាតា – តេ អត្ថីតិ? អាមន្តា. អនាគតា អនុប្បាទិនោ ធម្មា អជាតា – តេ អត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អនាគតា អនុប្បាទិនោ ធម្មា អជាតា – តេ នត្ថីតិ? អាមន្តា. អនាគតា ឧប្បាទិនោ ធម្មា អជាតា – តេ នត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ន វត្តព្ពំ – ‘‘អនាគតា ឧប្បាទិនោ ធម្មា – តេ អត្ថី’’តិ? អាមន្តា. ននុ អនាគតា ឧប្បាទិនោ ធម្មា ឧប្បជ្ជិស្សន្តីតិ? អាមន្តា ¶ . ហញ្ចិ អនាគតា ឧប្បាទិនោ ធម្មា ឧប្បជ្ជិស្សន្តិ, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អនាគតា ឧប្បាទិនោ ធម្មា – តេ អត្ថី’’តិ.

អនាគតា ឧប្បាទិនោ ធម្មា ឧប្បជ្ជិស្សន្តីតិ កត្វា តេ អត្ថីតិ? អាមន្តា. ឧប្បជ្ជិស្សន្តីតិ ¶ កត្វា បច្ចុប្បន្នាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… ឧប្បជ្ជិស្សន្តីតិ កត្វា បច្ចុប្បន្នាតិ? អាមន្តា. បច្ចុប្បន្នា ធម្មា និរុជ្ឈិស្សន្តីតិ កត្វា តេ នត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ឯកច្ចំ អត្ថីតិកថា និដ្ឋិតា.

៨. សតិបដ្ឋានកថា

៣០១. សព្ពេ ធម្មា សតិបដ្ឋានាតិ? អាមន្តា. សព្ពេ ធម្មា សតិ សតិន្ទ្រិយំ សតិពលំ សម្មាសតិ សតិសម្ពោជ្ឈង្គោ ឯកាយនមគ្គោ ខយគាមី ពោធគាមី ¶ អបចយគាមី អនាសវា អសំយោជនិយា ¶ អគន្ថនិយា អនោឃនិយា អយោគនិយា អនីវរណិយា អបរាមដ្ឋា អនុបាទានិយា អសំកិលេសិកា, សព្ពេ ធម្មា ពុទ្ធានុស្សតិ ធម្មានុស្សតិ សង្ឃានុស្សតិ សីលានុស្សតិ ចាគានុស្សតិ ទេវតានុស្សតិ អានាបានស្សតិ មរណានុស្សតិ កាយគតាសតិ ឧបសមានុស្សតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សព្ពេ ធម្មា សតិបដ្ឋានាតិ? អាមន្តា. ចក្ខាយតនំ សតិបដ្ឋានន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… ចក្ខាយតនំ សតិបដ្ឋានន្តិ ¶ ? អាមន្តា. ចក្ខាយតនំ សតិ សតិន្ទ្រិយំ សតិពលំ សម្មាសតិ សតិសម្ពោជ្ឈង្គោ ឯកាយនមគ្គោ ខយគាមី ពោធគាមី អបចយគាមី អនាសវំ អសំយោជនិយំ…បេ… អសំកិលេសិកំ, ចក្ខាយតនំ ពុទ្ធានុស្សតិ ធម្មានុស្សតិ សង្ឃានុស្សតិ សីលានុស្សតិ ចាគានុស្សតិ ទេវតានុស្សតិ អានាបានស្សតិ មរណានុស្សតិ កាយគតាសតិ ឧបសមានុស្សតីតិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… សោតាយតនំ… ឃានាយតនំ… ជិវ្ហាយតនំ… កាយាយតនំ… រូបាយតនំ… សទ្ទាយតនំ… គន្ធាយតនំ… រសាយតនំ… ផោដ្ឋព្ពាយតនំ… រាគោ… ទោសោ… មោហោ… មានោ… ទិដ្ឋិ… វិចិកិច្ឆា… ថិនំ… ឧទ្ធច្ចំ… អហិរិកំ… អនោត្តប្បំ សតិបដ្ឋានន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អនោត្តប្បំ សតិបដ្ឋានន្តិ? អាមន្តា. អនោត្តប្បំ សតិ សតិន្ទ្រិយំ សតិពលំ សម្មាសតិ…បេ… កាយគតាសតិ ឧបសមានុស្សតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សតិ សតិបដ្ឋានា, សា ច សតីតិ? អាមន្តា. ចក្ខាយតនំ សតិបដ្ឋានំ, តញ្ច សតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… សតិ សតិបដ្ឋានា, សា ច សតីតិ? អាមន្តា. សោតាយតនំ…បេ… កាយាយតនំ… រូបាយតនំ…បេ… ផោដ្ឋព្ពាយតនំ… រាគោ… ទោសោ… មោហោ…បេ… អនោត្តប្បំ សតិបដ្ឋានំ, តញ្ច សតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ចក្ខាយតនំ សតិបដ្ឋានំ, តញ្ច ន សតីតិ? អាមន្តា. សតិ សតិបដ្ឋានា, សា ច ន សតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… សោតាយតនំ…បេ… កាយាយតនំ… រូបាយតនំ…បេ… ផោដ្ឋព្ពាយតនំ… រាគោ ¶ … ទោសោ… មោហោ…បេ… អនោត្តប្បំ សតិបដ្ឋានំ, តញ្ច ន សតីតិ? អាមន្តា ¶ . សតិ សតិបដ្ឋានា, សា ច ន សតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៣០២. ន ¶ វត្តព្ពំ – ‘‘សព្ពេ ធម្មា សតិបដ្ឋានា’’តិ? អាមន្តា. ននុ សព្ពេ ធម្មេ អារព្ភ ¶ សតិ សន្តិដ្ឋតីតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ សព្ពេ ធម្មេ អារព្ភ សតិ សន្តិដ្ឋតីតិ, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘សព្ពេ ធម្មា សតិបដ្ឋានា’’តិ.

សព្ពំ ធម្មំ អារព្ភ សតិ សន្តិដ្ឋតីតិ សព្ពេ ធម្មា សតិបដ្ឋានាតិ? អាមន្តា. សព្ពំ ធម្មំ អារព្ភ ផស្សោ សន្តិដ្ឋតីតិ សព្ពេ ធម្មា ផស្សបដ្ឋានាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សព្ពំ ធម្មំ អារព្ភ សតិ សន្តិដ្ឋតីតិ សព្ពេ ធម្មា សតិបដ្ឋានាតិ? អាមន្តា. សព្ពំ ធម្មំ អារព្ភ វេទនា សន្តិដ្ឋតិ… សញ្ញា សន្តិដ្ឋតិ… ចេតនា សន្តិដ្ឋតិ… ចិត្តំ សន្តិដ្ឋតីតិ សព្ពេ ធម្មា ចិត្តបដ្ឋានាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សព្ពេ ធម្មា សតិបដ្ឋានាតិ? អាមន្តា. សព្ពេ សត្តា ឧបដ្ឋិតសតិនោ សតិយា សមន្នាគតា សតិយា សមោហិតា; សព្ពេសំ សត្តានំ សតិ បច្ចុបដ្ឋិតាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៣០៣. សព្ពេ ធម្មា សតិបដ្ឋានាតិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘អមតំ តេ, ភិក្ខវេ, ន បរិភុញ្ជន្តិ យេ កាយគតាសតិំ ន បរិភុញ្ជន្តិ. អមតំ តេ, ភិក្ខវេ, បរិភុញ្ជន្តិ យេ កាយគតាសតិំ បរិភុញ្ជន្តី’’តិ ¶ [អ. និ. ១.៦០០]. អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. សព្ពេ សត្តា កាយគតាសតិំ បរិភុញ្ជន្តិ បដិលភន្តិ អាសេវន្តិ ភាវេន្តិ ពហុលីករោន្តីតិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សព្ពេ ធម្មា សតិបដ្ឋានាតិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘ឯកាយនោ អយំ, ភិក្ខវេ, មគ្គោ សត្តានំ វិសុទ្ធិយា សោកបរិទេវានំ សមតិក្កមាយ ទុក្ខទោមនស្សានំ អត្ថង្គមាយ ញាយស្ស អធិគមាយ និព្ពានស្ស សច្ឆិកិរិយាយ យទិទំ ចត្តារោ សតិបដ្ឋានា’’តិ [ទី. និ. ២.៣៧៣; ម. និ. ១.១០៦; សំ. និ. ៥.៣៦៧]! អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា? សព្ពេ ធម្មា ឯកាយនមគ្គោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សព្ពេ ធម្មា សតិបដ្ឋានាតិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘រញ្ញោ, ភិក្ខវេ, ចក្កវត្តិស្ស បាតុភាវា សត្តន្នំ រតនានំ បាតុភាវោ ហោតិ. កតមេសំ សត្តន្នំ? ចក្ករតនស្ស បាតុភាវោ ហោតិ, ហត្ថិរតនស្ស បាតុភាវោ ហោតិ, អស្សរតនស្ស… មណិរតនស្ស… ឥត្ថិរតនស្ស ¶ … គហបតិរតនស្ស… បរិណាយករតនស្ស បាតុភាវោ ហោតិ ¶ . រញ្ញោ, ភិក្ខវេ, ចក្កវត្តិស្ស បាតុភាវា ឥមេសំ សត្តន្នំ រតនានំ បាតុភាវោ ហោតិ.

‘‘តថាគតស្ស, ភិក្ខវេ, បាតុភាវា អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស សត្តន្នំ ពោជ្ឈង្គរតនានំ បាតុភាវោ ហោតិ. កតមេសំ សត្តន្នំ? សតិសម្ពោជ្ឈង្គរតនស្ស បាតុភាវោ ហោតិ, ធម្មវិចយសម្ពោជ្ឈង្គរតនស្ស ¶ បាតុភាវោ ហោតិ, វីរិយសម្ពោជ្ឈង្គរតនស្ស បាតុភាវោ ហោតិ, បីតិសម្ពោជ្ឈង្គរតនស្ស បាតុភាវោ ហោតិ, បស្សទ្ធិសម្ពោជ្ឈង្គរតនស្ស បាតុភាវោ ហោតិ, សមាធិសម្ពោជ្ឈង្គរតនស្ស បាតុភាវោ ហោតិ, ឧបេក្ខាសម្ពោជ្ឈង្គរតនស្ស បាតុភាវោ ហោតិ. តថាគតស្ស, ភិក្ខវេ, បាតុភាវា អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស ឥមេសំ សត្តន្នំ ពោជ្ឈង្គរតនានំ បាតុភាវោ ហោតី’’តិ [សំ. និ. ៥.២២៣]. អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តថាគតស្ស បាតុភាវា អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស សព្ពេ ធម្មា សតិសម្ពោជ្ឈង្គរតនាវ ហោន្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… សព្ពេ ¶ ធម្មា សតិបដ្ឋានាតិ? អាមន្តា. សព្ពេ ធម្មា សម្មប្បធានា… ឥទ្ធិបាទា… ឥន្ទ្រិយា… ពលា… ពោជ្ឈង្គាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សតិបដ្ឋានកថា និដ្ឋិតា.

៩. ហេវត្ថិកថា

៣០៤. អតីតំ អត្ថីតិ? ហេវត្ថិ, ហេវ នត្ថីតិ. សេវត្ថិ, សេវ នត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… សេវត្ថិ, សេវ នត្ថីតិ? អាមន្តា. អត្ថដ្ឋោ នត្ថដ្ឋោ, នត្ថដ្ឋោ អត្ថដ្ឋោ, អត្ថិភាវោ នត្ថិភាវោ, នត្ថិភាវោ អត្ថិភាវោ, អត្ថីតិ វា នត្ថីតិ វា, នត្ថីតិ វា ¶ អត្ថីតិ វា ឯសេសេ ឯកដ្ឋេ សមេ សមភាគេ តជ្ជាតេតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អនាគតំ អត្ថីតិ? ហេវត្ថិ, ហេវ នត្ថីតិ. សេវត្ថិ, សេវ នត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… សេវត្ថិ, សេវ នត្ថីតិ? អាមន្តា. អត្ថដ្ឋោ នត្ថដ្ឋោ, នត្ថដ្ឋោ អត្ថដ្ឋោ, អត្ថិភាវោ ¶ នត្ថិភាវោ, នត្ថិភាវោ អត្ថិភាវោ, អត្ថីតិ វា នត្ថីតិ វា, នត្ថីតិ វា អត្ថីតិ វា ឯសេសេ ឯកដ្ឋេ សមេ សមភាគេ តជ្ជាតេតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បច្ចុប្បន្នំ ¶ អត្ថីតិ? ហេវត្ថិ, ហេវ នត្ថីតិ. សេវត្ថិ, សេវ នត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… សេវត្ថិ, សេវ នត្ថីតិ? អាមន្តា ¶ . អត្ថដ្ឋោ នត្ថដ្ឋោ…បេ… សមេ សមភាគេ តជ្ជាតេតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៣០៥. អតីតំ ហេវត្ថិ, ហេវ នត្ថីតិ? អាមន្តា. កិន្តត្ថិ, កិន្តិ នត្ថីតិ? អតីតំ អតីតន្តិ ហេវត្ថិ, អតីតំ អនាគតន្តិ ហេវ នត្ថិ, អតីតំ បច្ចុប្បន្នន្តិ ហេវ នត្ថីតិ. សេវត្ថិ, សេវ នត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… សេវត្ថិ, សេវ នត្ថីតិ? អាមន្តា. អត្ថដ្ឋោ នត្ថដ្ឋោ, នត្ថដ្ឋោ អត្ថដ្ឋោ, អត្ថិភាវោ នត្ថិភាវោ, នត្ថិភាវោ អត្ថិភាវោ, អត្ថីតិ វា នត្ថីតិ វា, នត្ថីតិ វា អត្ថីតិ វា ឯសេសេ ឯកដ្ឋេ សមេ សមភាគេ តជ្ជាតេតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អនាគតំ ¶ ហេវត្ថិ, ហេវ នត្ថីតិ? អាមន្តា. កិន្តត្ថិ, កិន្តិ នត្ថីតិ? អនាគតំ អនាគតន្តិ ហេវត្ថិ, អនាគតំ អតីតន្តិ ហេវ នត្ថិ, អនាគតំ បច្ចុប្បន្នន្តិ ហេវ នត្ថីតិ. សេវត្ថិ, សេវ នត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… សេវត្ថិ, សេវ នត្ថីតិ? អាមន្តា. អត្ថដ្ឋោ នត្ថដ្ឋោ, នត្ថដ្ឋោ អត្ថដ្ឋោ…បេ… សមេ សមភាគេ តជ្ជាតេតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បច្ចុប្បន្នំ ហេវត្ថិ, ហេវ នត្ថីតិ? អាមន្តា. កិន្តត្ថិ, កិន្តិ នត្ថីតិ? បច្ចុប្បន្នំ បច្ចុប្បន្នន្តិ ហេវត្ថិ, បច្ចុប្បន្នំ ¶ អតីតន្តិ ហេវ នត្ថិ, បច្ចុប្បន្នំ អនាគតន្តិ ហេវ នត្ថីតិ. សេវត្ថិ, សេវ នត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… សេវត្ថិ, សេវ នត្ថីតិ? អាមន្តា. អត្ថដ្ឋោ នត្ថដ្ឋោ…បេ… សមេ សមភាគេ តជ្ជាតេតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ន វត្តព្ពំ – ‘‘អតីតំ ហេវត្ថិ, ហេវ នត្ថិ; អនាគតំ ហេវត្ថិ, ហេវ នត្ថិ; បច្ចុប្បន្នំ ហេវត្ថិ, ហេវ នត្ថី’’តិ? អាមន្តា. អតីតំ អនាគតន្តិ ហេវត្ថិ, អតីតំ បច្ចុប្បន្នន្តិ ហេវត្ថិ, អនាគតំ អតីតន្តិ ហេវត្ថិ, អនាគតំ បច្ចុប្បន្នន្តិ ហេវត្ថិ, បច្ចុប្បន្នំ អតីតន្តិ ហេវត្ថិ ¶ , បច្ចុប្បន្នំ អនាគតន្តិ ហេវត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.…បេ…. តេន ហិ អតីតំ ហេវត្ថិ ហេវ នត្ថិ, អនាគតំ ហេវត្ថិ ហេវ នត្ថិ, បច្ចុប្បន្នំ ហេវត្ថិ, ហេវ នត្ថីតិ.

៣០៦. រូបំ អត្ថីតិ? ហេវត្ថិ, ហេវ នត្ថីតិ. សេវត្ថិ, សេវ នត្ថីតិ ¶ ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… សេវត្ថិ, សេវ នត្ថីតិ? អាមន្តា. អត្ថដ្ឋោ នត្ថដ្ឋោ, នត្ថដ្ឋោ ¶ អត្ថដ្ឋោ, អត្ថិភាវោ នត្ថិភាវោ, នត្ថិភាវោ អត្ថិភាវោ, អត្ថីតិ វា នត្ថីតិ វា, នត្ថីតិ វា អត្ថីតិ វា ឯសេសេ ឯកដ្ឋេ សមេ សមភាគេ តជ្ជាតេតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

វេទនា… សញ្ញា… សង្ខារា… វិញ្ញាណំ អត្ថីតិ? ហេវត្ថិ, ហេវ នត្ថីតិ. សេវត្ថិ ¶ , សេវ នត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… សេវត្ថិ, សេវ នត្ថីតិ? អាមន្តា. អត្ថដ្ឋោ នត្ថដ្ឋោ…បេ… សមេ សមភាគេ តជ្ជាតេតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

រូបំ ហេវត្ថិ, ហេវ នត្ថីតិ? អាមន្តា. កិន្តត្ថិ, កិន្តិ នត្ថីតិ? រូបំ រូបន្តិ ហេវត្ថិ, រូបំ វេទនាតិ ហេវំ នត្ថិ…បេ… រូបំ សញ្ញាតិ ហេវ នត្ថិ…បេ… រូបំ សង្ខារាតិ ហេវ នត្ថិ…បេ… រូបំ វិញ្ញាណន្តិ ហេវ នត្ថីតិ. សេវត្ថិ, សេវ នត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… សេវត្ថិ, សេវ នត្ថីតិ? អាមន្តា. អត្ថដ្ឋោ នត្ថដ្ឋោ…បេ… សមេ សមភាគេ តជ្ជាតេតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

វេទនា… សញ្ញា… សង្ខារា… វិញ្ញាណំ ហេវត្ថិ, ហេវ នត្ថីតិ? អាមន្តា. កិន្តត្ថិ, កិន្តិ នត្ថីតិ? វិញ្ញាណំ វិញ្ញាណន្តិ ហេវត្ថិ. វិញ្ញាណំ រូបន្តិ ហេវ នត្ថិ…បេ… វិញ្ញាណំ វេទនាតិ ហេវ នត្ថិ…បេ… វិញ្ញាណំ សញ្ញាតិ ហេវ នត្ថិ…បេ… វិញ្ញាណំ សង្ខារាតិ ហេវ នត្ថីតិ. សេវត្ថិ, សេវ នត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… សេវត្ថិ ¶ , សេវ នត្ថីតិ? អាមន្តា. អត្ថដ្ឋោ នត្ថដ្ឋោ…បេ… សមេ សមភាគេ តជ្ជាតេតិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ន វត្តព្ពំ – ‘‘រូបំ ហេវត្ថិ, ហេវ នត្ថីតិ; វេទនា… សញ្ញា… សង្ខារា… វិញ្ញាណំ ហេវត្ថិ, ហេវ នត្ថីតិ? អាមន្តា. រូបំ វេទនាតិ ហេវត្ថិ…បេ… រូបំ សញ្ញាតិ ហេវត្ថិ…បេ… រូបំ សង្ខារាតិ ហេវត្ថិ…បេ… រូបំ វិញ្ញាណន្តិ ហេវត្ថិ… វេទនា… សញ្ញា ¶ … សង្ខារា… វិញ្ញាណំ រូបន្តិ ហេវត្ថិ… វិញ្ញាណំ វេទនាតិ ហេវត្ថិ… វិញ្ញាណំ សញ្ញាតិ ហេវត្ថិ… វិញ្ញាណំ សង្ខារាតិ ហេវត្ថីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… តេន ហិ រូបំ ហេវត្ថិ, ហេវ នត្ថិ; វេទនា… សញ្ញា… សង្ខារា… វិញ្ញាណំ ហេវត្ថិ, ហេវ នត្ថីតិ.

ហេវត្ថិកថា និដ្ឋិតា.

តស្សុទ្ទានំ –

ឧបលព្ភោ ¶ បរិហានិ, ព្រហ្មចរិយវាសោ ឱធិសោ;

បរិញ្ញា កាមរាគប្បហានំ, សព្ពត្ថិវាទោ អាយតនំ;

អតីតានាគតោ សុភង្គោ [អតីតានាគតេសុ ភាគោ (ស្យា.)], សព្ពេ ធម្មា សតិបដ្ឋានា.

ហេវត្ថិ ហេវ នត្ថីតិ.

បឋមវគ្គោ

មហាវគ្គោ.

២. ទុតិយវគ្គោ

(១០) ១. បរូបហារកថា

៣០៧. អត្ថិ ¶ អរហតោ អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋីតិ? អាមន្តា. អត្ថិ ¶ អរហតោ រាគោ កាមរាគោ កាមរាគបរិយុដ្ឋានំ កាមរាគសំយោជនំ កាមោឃោ កាមយោគោ កាមច្ឆន្ទនីវរណន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

នត្ថិ ¶ អរហតោ រាគោ កាមរាគោ កាមរាគបរិយុដ្ឋានំ កាមរាគសំយោជនំ កាមោឃោ កាមយោគោ កាមច្ឆន្ទនីវរណន្តិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ នត្ថិ អរហតោ រាគោ កាមរាគោ កាមរាគបរិយុដ្ឋានំ កាមរាគសំយោជនំ កាមោឃោ កាមយោគោ កាមច្ឆន្ទនីវរណំ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋី’’តិ.

អត្ថិ បុថុជ្ជនស្ស អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋិ, អត្ថិ តស្ស រាគោ កាមរាគោ កាមរាគបរិយុដ្ឋានំ កាមរាគសំយោជនំ កាមោឃោ កាមយោគោ កាមច្ឆន្ទនីវរណន្តិ? អាមន្តា. អត្ថិ អរហតោ អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋិ, អត្ថិ តស្ស រាគោ កាមរាគោ កាមរាគបរិយុដ្ឋានំ…បេ… កាមច្ឆន្ទនីវរណន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អត្ថិ អរហតោ អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋិ, នត្ថិ តស្ស រាគោ កាមរាគោ កាមរាគបរិយុដ្ឋានំ…បេ… កាមច្ឆន្ទនីវរណន្តិ? អាមន្តា. អត្ថិ បុថុជ្ជនស្ស អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋិ, នត្ថិ តស្ស រាគោ កាមរាគោ កាមរាគបរិយុដ្ឋានំ…បេ… កាមច្ឆន្ទនីវរណន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អត្ថិ ¶ ¶ អរហតោ អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋីតិ? អាមន្តា. កេនដ្ឋេនាតិ? ហន្ទ ហិ មារកាយិកា ទេវតា អរហតោ អសុចិំ សុក្កវិស្សដ្ឋិំ ឧបសំហរន្តីតិ.

មារកាយិកា ទេវតា អរហតោ អសុចិំ សុក្កវិស្សដ្ឋិំ ឧបសំហរន្តីតិ? អាមន្តា. អត្ថិ មារកាយិកានំ ទេវតានំ អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋីតិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

នត្ថិ មារកាយិកានំ ទេវតានំ អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋីតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ នត្ថិ មារកាយិកានំ ទេវតានំ អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘មារកាយិកា ទេវតា អរហតោ អសុចិំ សុក្កវិស្សដ្ឋិំ ឧបសំហរន្តី’’តិ.

មារកាយិកា ទេវតា អរហតោ អសុចិំ សុក្កវិស្សដ្ឋិំ ឧបសំហរន្តីតិ? អាមន្តា. មារកាយិកា ទេវតា អត្តនោ អសុចិំ សុក្កវិស្សដ្ឋិំ ឧបសំហរន្តិ, អញ្ញេសំ អសុចិំ សុក្កវិស្សដ្ឋិំ ¶ ឧបសំហរន្តិ, តស្ស អសុចិំ សុក្កវិស្សដ្ឋិំ ឧបសំហរន្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

មារកាយិកា ទេវតា នេវ អត្តនោ ន អញ្ញេសំ ន តស្ស អសុចិំ សុក្កវិស្សដ្ឋិំ ឧបសំហរន្តីតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ មារកាយិកា ទេវតា នេវ អត្តនោ ន អញ្ញេសំ ន តស្ស អសុចិំ សុក្កវិស្សដ្ឋិំ ឧបសំហរន្តិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘មារកាយិកា ទេវតា អរហតោ អសុចិំ សុក្កវិស្សដ្ឋិំ ឧបសំហរន្តី’’តិ.

មារកាយិកា ទេវតា អរហតោ អសុចិំ សុក្កវិស្សដ្ឋិំ ឧបសំហរន្តីតិ ¶ ? អាមន្តា. លោមកូបេហិ ឧបសំហរន្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៣០៨. មារកាយិកា ទេវតា អរហតោ អសុចិំ សុក្កវិស្សដ្ឋិំ ឧបសំហរន្តីតិ? អាមន្តា. កិំ ការណាតិ? ហន្ទ ហិ វិមតិំ គាហយិស្សាមាតិ. អត្ថិ អរហតោ វិមតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អត្ថិ អរហតោ វិមតីតិ? អាមន្តា. អត្ថិ អរហតោ សត្ថរិ វិមតិ, ធម្មេ វិមតិ, សង្ឃេ វិមតិ, សិក្ខាយ វិមតិ, បុព្ពន្តេ វិមតិ, អបរន្តេ វិមតិ, បុព្ពន្តាបរន្តេ វិមតិ, ឥទប្បច្ចយតាបដិច្ចសមុប្បន្នេសុ ធម្មេសុ វិមតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

នត្ថិ ¶ អរហតោ សត្ថរិ វិមតិ, ធម្មេ វិមតិ, សង្ឃេ វិមតិ, សិក្ខាយ វិមតិ, បុព្ពន្តេ វិមតិ, អបរន្តេ វិមតិ ¶ , បុព្ពន្តាបរន្តេ វិមតិ, ឥទប្បច្ចយតាបដិច្ចសមុប្បន្នេសុ ធម្មេសុ វិមតីតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ នត្ថិ អរហតោ សត្ថរិ វិមតិ…បេ… ឥទប្បច្ចយតាបដិច្ចសមុប្បន្នេសុ ធម្មេសុ វិមតិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ វិមតី’’តិ.

អត្ថិ បុថុជ្ជនស្ស វិមតិ, អត្ថិ តស្ស សត្ថរិ វិមតិ…បេ… ឥទប្បច្ចយតាបដិច្ចសមុប្បន្នេសុ ធម្មេសុ វិមតីតិ? អាមន្តា. អត្ថិ អរហតោ វិមតិ, អត្ថិ តស្ស ¶ សត្ថរិ វិមតិ…បេ… ឥទប្បច្ចយតាបដិច្ចសមុប្បន្នេសុ ធម្មេសុ វិមតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អត្ថិ អរហតោ វិមតិ, នត្ថិ តស្ស សត្ថរិ វិមតិ…បេ… ឥទប្បច្ចយតាបដិច្ចសមុប្បន្នេសុ ¶ ធម្មេសុ វិមតីតិ? អាមន្តា. អត្ថិ បុថុជ្ជនស្ស វិមតិ, នត្ថិ តស្ស សត្ថរិ វិមតិ…បេ… ឥទប្បច្ចយតាបដិច្ចសមុប្បន្នេសុ ធម្មេសុ វិមតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អត្ថិ អរហតោ អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋីតិ? អាមន្តា. អរហតោ អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋិ កិស្ស និស្សន្ទោតិ? អសិតបីតខាយិតសាយិតស្ស និស្សន្ទោតិ. អរហតោ អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋិ អសិតបីតខាយិតសាយិតស្ស និស្សន្ទោតិ? អាមន្តា. យេ កេចិ អសន្តិ បិវន្តិ ខាទន្តិ សាយន្តិ, សព្ពេសំយេវ អត្ថិ អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋីតិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

យេ កេចិ អសន្តិ បិវន្តិ ខាទន្តិ សាយន្តិ, សព្ពេសំយេវ អត្ថិ អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋីតិ? អាមន្តា. ទារកា អសន្តិ បិវន្តិ ខាទន្តិ សាយន្តិ, អត្ថិ ទារកានំ អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

បណ្ឌកា អសន្តិ បិវន្តិ ខាទន្តិ សាយន្តិ, អត្ថិ បណ្ឌកានំ អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ទេវា អសន្តិ បិវន្តិ ខាទន្តិ សាយន្តិ, អត្ថិ ទេវតានំ អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៣០៩. អរហតោ អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋិ អសិតបីតខាយិតសាយិតស្ស និស្សន្ទោតិ? អាមន្តា. អត្ថិ តស្ស អាសយោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អរហតោ ¶ ឧច្ចារបស្សាវោ អសិតបីតខាយិតសាយិតស្ស និស្សន្ទោ, អត្ថិ តស្ស អាសយោតិ ¶ ? អាមន្តា. អរហតោ អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋិ អសិតបីតខាយិតសាយិតស្ស ¶ និស្សន្ទោ, អត្ថិ តស្ស អាសយោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អរហតោ អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋិ អសិតបីតខាយិតសាយិតស្ស និស្សន្ទោ, នត្ថិ តស្ស អាសយោតិ? អាមន្តា. អរហតោ ឧច្ចារបស្សាវោ អសិតបីតខាយិតសាយិតស្ស និស្សន្ទោ, នត្ថិ តស្ស អាសយោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៣១០. អត្ថិ អរហតោ អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋីតិ? អាមន្តា. អរហា មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវេយ្យ, មេថុនំ ឧប្បាទេយ្យ [មេថុនំ ធម្មំ ឧប្បាទេយ្យ (សី. ស្យា.)], បុត្តសម្ពាធសយនំ អជ្ឈាវសេយ្យ, កាសិកចន្ទនំ បច្ចនុភវេយ្យ, មាលាគន្ធវិលេបនំ ធារេយ្យ, ជាតរូបរជតំ សាទិយេយ្យាតិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ.

អត្ថិ បុថុជ្ជនស្ស អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋិ, បុថុជ្ជនោ មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវេយ្យ, មេថុនំ ឧប្បាទេយ្យ, បុត្តសម្ពាធសយនំ អជ្ឈាវសេយ្យ, កាសិកចន្ទនំ បច្ចនុភវេយ្យ, មាលាគន្ធវិលេបនំ ធារេយ្យ, ជាតរូបរជតំ សាទិយេយ្យាតិ? អាមន្តា. អត្ថិ អរហតោ អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋិ, អរហា មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវេយ្យ, មេថុនំ ឧប្បាទេយ្យ, បុត្តសម្ពាធសយនំ អជ្ឈាវសេយ្យ, កាសិកចន្ទនំ បច្ចនុភវេយ្យ, មាលាគន្ធវិលេបនំ ធារេយ្យ, ជាតរូបរជតំ សាទិយេយ្យាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អត្ថិ អរហតោ អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋិ, ន ច អរហា មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវេយ្យ, មេថុនំ ឧប្បាទេយ្យ, បុត្តសម្ពាធសយនំ អជ្ឈាវសេយ្យ, កាសិកចន្ទនំ បច្ចនុភវេយ្យ, មាលាគន្ធវិលេបនំ ធារេយ្យ, ជាតរូបរជតំ សាទិយេយ្យាតិ? អាមន្តា. អត្ថិ បុថុជ្ជនស្ស អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋិ, ន ច បុថុជ្ជនោ មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវេយ្យ, មេថុនំ ឧប្បាទេយ្យ ¶ , បុត្តសម្ពាធសយនំ អជ្ឈាវសេយ្យ, កាសិកចន្ទនំ បច្ចនុភវេយ្យ, មាលាគន្ធវិលេបនំ ធារេយ្យ, ជាតរូបរជតំ សាទិយេយ្យាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អត្ថិ អរហតោ អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋីតិ? អាមន្តា. ននុ អរហតោ រាគោ បហីនោ ឧច្ឆិន្នមូលោ តាលាវត្ថុកតោ អនភាវង្កតោ អាយតិំ ¶ អនុប្បាទធម្មោតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អរហតោ ¶ រាគោ បហីនោ ឧច្ឆិន្នមូលោ តាលាវត្ថុកតោ អនភាវង្កតោ អាយតិំ អនុប្បាទធម្មោ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋី’’តិ.

អត្ថិ អរហតោ អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋីតិ? អាមន្តា. ននុ អរហតោ ទោសោ បហីនោ…បេ… មោហោ បហីនោ… មានោ បហីនោ… ទិដ្ឋិ បហីនា… វិចិកិច្ឆា បហីនា… ថិនំ បហីនំ… ឧទ្ធច្ចំ បហីនំ… អហិរិកំ បហីនំ…បេ… អនោត្តប្បំ បហីនំ ឧច្ឆិន្នមូលំ តាលាវត្ថុកតំ អនភាវង្កតំ អាយតិំ អនុប្បាទធម្មន្តិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អរហតោ អនោត្តប្បំ បហីនំ ឧច្ឆិន្នមូលំ តាលាវត្ថុកតំ អនភាវង្កតំ អាយតិំ អនុប្បាទធម្មំ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋី’’តិ.

៣១១. អត្ថិ ¶ អរហតោ អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋីតិ? អាមន្តា. ននុ អរហតោ រាគប្បហានាយ មគ្គោ ភាវិតោតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អរហតោ រាគប្បហានាយ មគ្គោ ភាវិតោ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋី’’តិ.

អត្ថិ ¶ អរហតោ អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋីតិ? អាមន្តា. ននុ អរហតោ រាគប្បហានាយ សតិបដ្ឋានា ភាវិតា…បេ… សម្មប្បធានា ភាវិតា… ឥទ្ធិបាទា ភាវិតា… ឥន្ទ្រិយា ភាវិតា… ពលា ភាវិតា…បេ… ពោជ្ឈង្គា ភាវិតាតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អរហតោ រាគប្បហានាយ ពោជ្ឈង្គា ភាវិតា, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋី’’តិ.

អត្ថិ អរហតោ អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋីតិ? អាមន្តា. ននុ អរហតោ ទោសប្បហានាយ…បេ… មោហប្បហានាយ…បេ… អនោត្តប្បបហានាយ មគ្គោ ភាវិតោ…បេ… ពោជ្ឈង្គា ភាវិតាតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អរហតោ អនោត្តប្បបហានាយ ពោជ្ឈង្គា ភាវិតា, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋី’’តិ.

អត្ថិ អរហតោ អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋីតិ? អាមន្តា. ននុ អរហា វីតរាគោ វីតទោសោ វីតមោហោ កតករណីយោ ឱហិតភារោ អនុប្បត្តសទត្ថោ បរិក្ខីណភវសំយោជនោ សម្មទញ្ញាវិមុត្តោ ឧក្ខិត្តបលិឃោ សង្កិណ្ណបរិខោ អព្ពូឡ្ហេសិកោ និរគ្គឡោ អរិយោ បន្នទ្ធជោ ¶ ¶ បន្នភារោ វិសញ្ញុត្តោ សុវិជិតវិជយោ, ទុក្ខំ តស្ស បរិញ្ញាតំ, សមុទយោ បហីនោ, និរោធោ សច្ឆិកតោ, មគ្គោ ភាវិតោ, អភិញ្ញេយ្យំ អភិញ្ញាតំ, បរិញ្ញេយ្យំ បរិញ្ញាតំ, បហាតព្ពំ ¶ បហីនំ, ភាវេតព្ពំ ភាវិតំ, សច្ឆិកាតព្ពំ សច្ឆិកតន្តិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អរហា វីតរាគោ វីតទោសោ វីតមោហោ កតករណីយោ…បេ… សច្ឆិកាតព្ពំ សច្ឆិកតំ ¶ , នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋី’’តិ.

៣១២. អត្ថិ អរហតោ អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋីតិ? សធម្មកុសលស្ស អរហតោ អត្ថិ អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋិ, បរធម្មកុសលស្ស អរហតោ នត្ថិ អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋីតិ. សធម្មកុសលស្ស អរហតោ អត្ថិ អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋីតិ? អាមន្តា. បរធម្មកុសលស្ស អរហតោ អត្ថិ អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បរធម្មកុសលស្ស អរហតោ នត្ថិ អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋីតិ? អាមន្តា. សធម្មកុសលស្ស អរហតោ នត្ថិ អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សធម្មកុសលស្ស អរហតោ រាគោ បហីនោ, អត្ថិ តស្ស អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋីតិ? អាមន្តា. បរធម្មកុសលស្ស អរហតោ រាគោ បហីនោ, អត្ថិ តស្ស អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សធម្មកុសលស្ស អរហតោ ទោសោ បហីនោ…បេ… មោហោ បហីនោ…បេ… អនោត្តប្បំ បហីនំ, អត្ថិ តស្ស អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋីតិ? អាមន្តា. បរធម្មកុសលស្ស អរហតោ អនោត្តប្បំ បហីនំ, អត្ថិ តស្ស អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សធម្មកុសលស្ស អរហតោ រាគប្បហានាយ មគ្គោ ភាវិតោ…បេ… ពោជ្ឈង្គា ភាវិតា…បេ… ទោសប្បហានាយ…បេ… មោហប្បហានាយ…បេ… អនោត្តប្បបហានាយ មគ្គោ ភាវិតោ…បេ… ពោជ្ឈង្គា ភាវិតា, អត្ថិ តស្ស អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋីតិ? អាមន្តា ¶ . បរធម្មកុសលស្ស ¶ អរហតោ អនោត្តប្បបហានាយ ពោជ្ឈង្គា ភាវិតា, អត្ថិ តស្ស អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សធម្មកុសលោ ¶ អរហា វីតរាគោ វីតទោសោ វីតមោហោ…បេ… សច្ឆិកាតព្ពំ សច្ឆិកតំ, អត្ថិ តស្ស អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋីតិ? អាមន្តា. បរធម្មកុសលោ ¶ អរហា វីតរាគោ វីតទោសោ វីតមោហោ…បេ… សច្ឆិកាតព្ពំ សច្ឆិកតំ, អត្ថិ តស្ស អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បរធម្មកុសលស្ស អរហតោ រាគោ បហីនោ, នត្ថិ តស្ស អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋីតិ? អាមន្តា. សធម្មកុសលស្ស អរហតោ រាគោ បហីនោ, នត្ថិ តស្ស អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បរធម្មកុសលស្ស អរហតោ ទោសោ បហីនោ…បេ… មោហោ បហីនោ…បេ… អនោត្តប្បំ បហីនំ, នត្ថិ តស្ស អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋីតិ? អាមន្តា. សធម្មកុសលស្ស អរហតោ អនោត្តប្បំ បហីនំ, នត្ថិ តស្ស អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បរធម្មកុសលស្ស អរហតោ រាគប្បហានាយ មគ្គោ ភាវិតោ…បេ… ពោជ្ឈង្គា ភាវិតា…បេ… ទោសប្បហានាយ…បេ… មោហប្បហានាយ…បេ… អនោត្តប្បបហានាយ មគ្គោ ភាវិតោ…បេ… ពោជ្ឈង្គា ភាវិតា, នត្ថិ តស្ស អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋីតិ? អាមន្តា. សធម្មកុសលស្ស អរហតោ អនោត្តប្បបហានាយ ពោជ្ឈង្គា ភាវិតា, នត្ថិ តស្ស អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បរធម្មកុសលោ អរហា វីតរាគោ វីតទោសោ វីតមោហោ…បេ… សច្ឆិកាតព្ពំ ¶ សច្ឆិកតំ, នត្ថិ តស្ស អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋីតិ? អាមន្តា. សធម្មកុសលោ ¶ អរហា វីតរាគោ វីតទោសោ វីតមោហោ…បេ… សច្ឆិកាតព្ពំ សច្ឆិកតំ, នត្ថិ តស្ស អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៣១៣. អត្ថិ អរហតោ អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋីតិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘យេ តេ [យេ កេចិ (សី.)], ភិក្ខវេ, ភិក្ខូ បុថុជ្ជនា សីលសម្បន្នា សតា សម្បជានា និទ្ទំ ឱក្កមន្តិ, តេសំ អសុចិ ន មុច្ចតិ. យេបិ តេ, ភិក្ខវេ, ពាហិរកា ឥសយោ កាមេសុ វីតរាគា, តេសម្បិ អសុចិ ន មុច្ចតិ. អដ្ឋានមេតំ, ភិក្ខវេ, អនវកាសោ យំ អរហតោ អសុចិ មុច្ចេយ្យា’’តិ [មហាវ. ៣៥៣ អត្ថតោ សមានំ; អ. និ. ៥.២១០ បស្សិតព្ពំ]. អត្ថេវ ¶ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ អសុចិ សុក្កវិស្សដ្ឋី’’តិ.

ន ¶ វត្តព្ពំ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ បរូបហារោ’’តិ? អាមន្តា. ននុ អរហតោ ចីវរបិណ្ឌបាតសេនាសនគិលានបច្ចយភេសជ្ជបរិក្ខារំ បរេ ឧបសំហរេយ្យុន្តិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អរហតោ ចីវរបិណ្ឌបាតសេនាសនគិលានបច្ចយភេសជ្ជបរិក្ខារំ បរេ ឧបសំហរេយ្យុំ, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ បរូបហារោ’’តិ.

អរហតោ ចីវរបិណ្ឌបាតសេនាសនគិលានបច្ចយភេសជ្ជបរិក្ខារំ បរេ ឧបសំហរេយ្យុន្តិ, អត្ថិ អរហតោ បរូបហារោតិ? អាមន្តា. អរហតោ សោតាបត្តិផលំ វា សកទាគាមិផលំ វា អនាគាមិផលំ វា អរហត្តំ វា បរេ ឧបសំហរេយ្យុន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បរូបហារកថា និដ្ឋិតា.

២. ទុតិយវគ្គោ

(១១) ២. អញ្ញាណកថា

៣១៤. អត្ថិ ¶ ¶ អរហតោ អញ្ញាណន្តិ? អាមន្តា. អត្ថិ អរហតោ អវិជ្ជា អវិជ្ជោឃោ អវិជ្ជាយោគោ អវិជ្ជានុសយោ អវិជ្ជាបរិយុដ្ឋានំ អវិជ្ជាសំយោជនំ អវិជ្ជានីវរណន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ. នត្ថិ អរហតោ អវិជ្ជា អវិជ្ជោឃោ អវិជ្ជាយោគោ អវិជ្ជានុសយោ អវិជ្ជាបរិយុដ្ឋានំ អវិជ្ជាសំយោជនំ អវិជ្ជានីវរណន្តិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ នត្ថិ អរហតោ អវិជ្ជា អវិជ្ជោឃោ អវិជ្ជាយោគោ អវិជ្ជានុសយោ អវិជ្ជាបរិយុដ្ឋានំ អវិជ្ជាសំយោជនំ អវិជ្ជានីវរណំ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ អញ្ញាណ’’ន្តិ.

អត្ថិ ¶ បុថុជ្ជនស្ស អញ្ញាណំ, អត្ថិ តស្ស អវិជ្ជា អវិជ្ជោឃោ អវិជ្ជាយោគោ អវិជ្ជានុសយោ អវិជ្ជាបរិយុដ្ឋានំ អវិជ្ជាសំយោជនំ អវិជ្ជានីវរណន្តិ? អាមន្តា. អត្ថិ អរហតោ អញ្ញាណំ, អត្ថិ តស្ស អវិជ្ជា អវិជ្ជោឃោ អវិជ្ជាយោគោ អវិជ្ជានុសយោ អវិជ្ជាបរិយុដ្ឋានំ អវិជ្ជាសំយោជនំ អវិជ្ជានីវរណន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អត្ថិ អរហតោ អញ្ញាណំ, នត្ថិ តស្ស អវិជ្ជា អវិជ្ជោឃោ អវិជ្ជាយោគោ អវិជ្ជានុសយោ អវិជ្ជាបរិយុដ្ឋានំ អវិជ្ជាសំយោជនំ អវិជ្ជានីវរណន្តិ ¶ ? អាមន្តា. អត្ថិ បុថុជ្ជនស្ស អញ្ញាណំ ¶ , នត្ថិ តស្ស អវិជ្ជា អវិជ្ជោឃោ អវិជ្ជាយោគោ អវិជ្ជានុសយោ អវិជ្ជាបរិយុដ្ឋានំ អវិជ្ជាសំយោជនំ អវិជ្ជានីវរណន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អត្ថិ អរហតោ អញ្ញាណន្តិ? អាមន្តា. អរហា អញ្ញាណបកតោ បាណំ ហនេយ្យ, អទិន្នំ អាទិយេយ្យ, មុសា ភណេយ្យ, បិសុណំ ភណេយ្យ, ផរុសំ ភណេយ្យ, សម្ផំ បលបេយ្យ, សន្ធិំ ឆិន្ទេយ្យ, និល្លោបំ ហរេយ្យ, ឯកាគារិយំ ករេយ្យ, បរិបន្ថេ តិដ្ឋេយ្យ, បរទារំ គច្ឆេយ្យ, គាមឃាតំ ករេយ្យ, និគមឃាតំ ករេយ្យាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អត្ថិ បុថុជ្ជនស្ស អញ្ញាណំ, បុថុជ្ជនោ អញ្ញាណបកតោ បាណំ ¶ ហនេយ្យ, អទិន្នំ អាទិយេយ្យ, មុសា ភណេយ្យ…បេ… គាមឃាតំ ករេយ្យ, និគមឃាតំ ករេយ្យាតិ? អាមន្តា. អត្ថិ អរហតោ អញ្ញាណំ, អរហា អញ្ញាណបកតោ បាណំ ហនេយ្យ, អទិន្នំ អាទិយេយ្យ…បេ… គាមឃាតំ ករេយ្យ, និគមឃាតំ ករេយ្យាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អត្ថិ អរហតោ អញ្ញាណំ, ន ច អរហា អញ្ញាណបកតោ បាណំ ហនេយ្យ, អទិន្នំ អាទិយេយ្យ…បេ… គាមឃាតំ ករេយ្យ, និគមឃាតំ ករេយ្យាតិ? អាមន្តា. អត្ថិ បុថុជ្ជនស្ស អញ្ញាណំ, ន ច បុថុជ្ជនោ អញ្ញាណបកតោ បាណំ ហនេយ្យ, អទិន្នំ អាទិយេយ្យ…បេ… គាមឃាតំ ករេយ្យ, និគមឃាតំ ករេយ្យាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អត្ថិ ¶ អរហតោ អញ្ញាណន្តិ? អាមន្តា. អត្ថិ អរហតោ សត្ថរិ អញ្ញាណំ, ធម្មេ អញ្ញាណំ, សង្ឃេ អញ្ញាណំ, សិក្ខាយ អញ្ញាណំ, បុព្ពន្តេ អញ្ញាណំ, អបរន្តេ អញ្ញាណំ, បុព្ពន្តាបរន្តេ អញ្ញាណំ, ឥទប្បច្ចយតាបដិច្ចសមុប្បន្នេសុ ធម្មេសុ អញ្ញាណន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

នត្ថិ ¶ អរហតោ សត្ថរិ អញ្ញាណំ, ធម្មេ អញ្ញាណំ, សង្ឃេ អញ្ញាណំ, សិក្ខាយ អញ្ញាណំ, បុព្ពន្តេ អញ្ញាណំ, អបរន្តេ អញ្ញាណំ, បុព្ពន្តាបរន្តេ អញ្ញាណំ, ឥទប្បច្ចយតាបដិច្ចសមុប្បន្នេសុ ធម្មេសុ អញ្ញាណន្តិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ នត្ថិ អរហតោ សត្ថរិ អញ្ញាណំ, ធម្មេ អញ្ញាណំ, សង្ឃេ អញ្ញាណំ…បេ… ឥទប្បច្ចយតាបដិច្ចសមុប្បន្នេសុ ធម្មេសុ អញ្ញាណំ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ អញ្ញាណ’’ន្តិ.

អត្ថិ បុថុជ្ជនស្ស អញ្ញាណំ, អត្ថិ តស្ស សត្ថរិ អញ្ញាណំ, ធម្មេ អញ្ញាណំ, សង្ឃេ អញ្ញាណំ…បេ… ឥទប្បច្ចយតាបដិច្ចសមុប្បន្នេសុ ធម្មេសុ អញ្ញាណន្តិ ¶ ? អាមន្តា. អត្ថិ អរហតោ អញ្ញាណំ, អត្ថិ តស្ស សត្ថរិ អញ្ញាណំ, ធម្មេ អញ្ញាណំ, សង្ឃេ អញ្ញាណំ…បេ… ឥទប្បច្ចយតាបដិច្ចសមុប្បន្នេសុ ធម្មេសុ អញ្ញាណន្តិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ.

អត្ថិ អរហតោ អញ្ញាណំ, នត្ថិ តស្ស សត្ថរិ អញ្ញាណំ, ធម្មេ អញ្ញាណំ, សង្ឃេ អញ្ញាណំ…បេ… ឥទប្បច្ចយតាបដិច្ចសមុប្បន្នេសុ ¶ ធម្មេសុ អញ្ញាណន្តិ? អាមន្តា. អត្ថិ បុថុជ្ជនស្ស អញ្ញាណំ, នត្ថិ តស្ស សត្ថរិ អញ្ញាណំ, ធម្មេ អញ្ញាណំ, សង្ឃេ អញ្ញាណំ…បេ… ឥទប្បច្ចយតាបដិច្ចសមុប្បន្នេសុ ធម្មេសុ អញ្ញាណន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

៣១៥. អត្ថិ អរហតោ អញ្ញាណន្តិ? អាមន្តា. ននុ អរហតោ រាគោ បហីនោ ឧច្ឆិន្នមូលោ តាលាវត្ថុកតោ អនភាវង្កតោ អាយតិំ អនុប្បាទធម្មោតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អរហតោ រាគោ បហីនោ ឧច្ឆិន្នមូលោ តាលាវត្ថុកតោ អនភាវង្កតោ អាយតិំ អនុប្បាទធម្មោ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ អញ្ញាណ’’ន្តិ.

អត្ថិ អរហតោ អញ្ញាណន្តិ? អាមន្តា. ននុ អរហតោ ទោសោ បហីនោ…បេ… មោហោ បហីនោ…បេ… អនោត្តប្បំ បហីនំ ឧច្ឆិន្នមូលំ តាលាវត្ថុកតំ អនភាវង្កតំ អាយតិំ អនុប្បាទធម្មន្តិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អរហតោ អនោត្តប្បំ បហីនំ ឧច្ឆិន្នមូលំ តាលាវត្ថុកតំ អនភាវង្កតំ អាយតិំ អនុប្បាទធម្មំ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ អញ្ញាណ’’ន្តិ.

អត្ថិ អរហតោ អញ្ញាណន្តិ? អាមន្តា. ននុ អរហតោ រាគប្បហានាយ មគ្គោ ភាវិតោ…បេ… ពោជ្ឈង្គា ភាវិតាតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អរហតោ រាគប្បហានាយ ពោជ្ឈង្គា ភាវិតា, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ អញ្ញាណ’’ន្តិ.

អត្ថិ អរហតោ អញ្ញាណន្តិ? អាមន្តា. ននុ អរហតោ ទោសប្បហានាយ…បេ… មោហប្បហានាយ…បេ… អនោត្តប្បបហានាយ មគ្គោ ភាវិតោ ¶ …បេ… ពោជ្ឈង្គា ¶ ភាវិតាតិ? អាមន្តា ¶ . ហញ្ចិ អរហតោ អនោត្តប្បបហានាយ ពោជ្ឈង្គា ភាវិតា, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ អញ្ញាណ’’ន្តិ.

អត្ថិ ¶ អរហតោ អញ្ញាណន្តិ? អាមន្តា. ននុ អរហា វីតរាគោ វីតទោសោ វីតមោហោ…បេ… សច្ឆិកាតព្ពំ សច្ឆិកតន្តិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អរហា វីតរាគោ…បេ… សច្ឆិកាតព្ពំ សច្ឆិកតំ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ អញ្ញាណ’’ន្តិ.

៣១៦. អត្ថិ អរហតោ អញ្ញាណន្តិ? សធម្មកុសលស្ស អរហតោ អត្ថិ អញ្ញាណំ, បរធម្មកុសលស្ស អរហតោ នត្ថិ អញ្ញាណន្តិ. សធម្មកុសលស្ស អរហតោ អត្ថិ អញ្ញាណន្តិ? អាមន្តា. បរធម្មកុសលស្ស អរហតោ អត្ថិ អញ្ញាណន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បរធម្មកុសលស្ស អរហតោ នត្ថិ អញ្ញាណន្តិ? អាមន្តា. សធម្មកុសលស្ស អរហតោ នត្ថិ អញ្ញាណន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សធម្មកុសលស្ស អរហតោ រាគោ បហីនោ, អត្ថិ តស្ស អញ្ញាណន្តិ? អាមន្តា. បរធម្មកុសលស្ស អរហតោ រាគោ បហីនោ, អត្ថិ តស្ស អញ្ញាណន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សធម្មកុសលស្ស អរហតោ ទោសោ បហីនោ…បេ… មោហោ បហីនោ…បេ… អនោត្តប្បំ បហីនំ, អត្ថិ តស្ស អញ្ញាណន្តិ? អាមន្តា. បរធម្មកុសលស្ស អរហតោ អនោត្តប្បំ បហីនំ, អត្ថិ តស្ស អញ្ញាណន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សធម្មកុសលស្ស ¶ អរហតោ រាគប្បហានាយ មគ្គោ ភាវិតោ…បេ… ពោជ្ឈង្គា ភាវិតា, អត្ថិ ¶ តស្ស អញ្ញាណន្តិ? អាមន្តា. បរធម្មកុសលស្ស អរហតោ រាគប្បហានាយ ពោជ្ឈង្គា ភាវិតា, អត្ថិ តស្ស អញ្ញាណន្តិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សធម្មកុសលស្ស អរហតោ ទោសប្បហានាយ…បេ… មោហប្បហានាយ…បេ… អនោត្តប្បបហានាយ មគ្គោ ភាវិតោ…បេ… ពោជ្ឈង្គា ភាវិតា, អត្ថិ តស្ស អញ្ញាណន្តិ? អាមន្តា. បរធម្មកុសលស្ស អរហតោ អនោត្តប្បបហានាយ ពោជ្ឈង្គា ភាវិតា, អត្ថិ តស្ស អញ្ញាណន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សធម្មកុសលោ អរហា វីតរាគោ វីតទោសោ វីតមោហោ…បេ… សច្ឆិកាតព្ពំ សច្ឆិកតំ, អត្ថិ តស្ស អញ្ញាណន្តិ? អាមន្តា. បរធម្មកុសលោ អរហា វីតរាគោ វីតទោសោ វីតមោហោ…បេ… សច្ឆិកាតព្ពំ សច្ឆិកតំ, អត្ថិ តស្ស អញ្ញាណន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បរធម្មកុសលស្ស ¶ អរហតោ រាគោ បហីនោ, នត្ថិ តស្ស អញ្ញាណន្តិ? អាមន្តា. សធម្មកុសលស្ស អរហតោ រាគោ បហីនោ, នត្ថិ តស្ស អញ្ញាណន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បរធម្មកុសលស្ស អរហតោ ទោសោ បហីនោ…បេ… មោហោ បហីនោ…បេ… អនោត្តប្បំ បហីនំ, នត្ថិ តស្ស អញ្ញាណន្តិ? អាមន្តា. សធម្មកុសលស្ស អរហតោ អនោត្តប្បំ បហីនំ, នត្ថិ តស្ស អញ្ញាណន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បរធម្មកុសលស្ស អរហតោ រាគប្បហានាយ មគ្គោ ភាវិតោ…បេ… ពោជ្ឈង្គា ¶ ភាវិតា…បេ… ទោសប្បហានាយ មោហប្បហានាយ…បេ… អនោត្តប្បបហានាយ មគ្គោ ភាវិតោ…បេ… ពោជ្ឈង្គា ភាវិតា, នត្ថិ តស្ស អញ្ញាណន្តិ? អាមន្តា. សធម្មកុសលស្ស អរហតោ អនោត្តប្បបហានាយ ពោជ្ឈង្គា ភាវិតា, នត្ថិ តស្ស អញ្ញាណន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បរធម្មកុសលោ អរហា វីតរាគោ វីតទោសោ វីតមោហោ…បេ… សច្ឆិកាតព្ពំ សច្ឆិកតំ, នត្ថិ តស្ស អញ្ញាណន្តិ? អាមន្តា ¶ . សធម្មកុសលោ អរហា វីតរាគោ វីតទោសោ វីតមោហោ ¶ …បេ… សច្ឆិកាតព្ពំ សច្ឆិកតំ, នត្ថិ តស្ស អញ្ញាណន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៣១៧. អត្ថិ អរហតោ អញ្ញាណន្តិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘ជានតោហំ [ជានតាហំ (សី.), ជានត្វាហំ (ស្យា. បី. ក.)], ភិក្ខវេ, បស្សតោ អាសវានំ ខយំ វទាមិ, នោ អជានតោ នោ អបស្សតោ. កិញ្ច, ភិក្ខវេ, ជានតោ កិំ បស្សតោ អាសវានំ ខយោ ហោតិ? ‘ឥតិ រូបំ, ឥតិ រូបស្ស សមុទយោ, ឥតិ រូបស្ស អត្ថង្គមោ, ឥតិ វេទនា…បេ… ឥតិ សញ្ញា… ឥតិ សង្ខារា… ឥតិ វិញ្ញាណំ, ឥតិ វិញ្ញាណស្ស សមុទយោ, ឥតិ វិញ្ញាណស្ស អត្ថង្គមោ’តិ – ឯវំ ខោ, ភិក្ខវេ, ជានតោ ឯវំ បស្សតោ អាសវានំ ខយោ ហោតី’’តិ [សំ. និ. ៣.១០១; ឥតិវុ. ១០២; សំ. និ. ៥.១០៩៥]. អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ អញ្ញាណ’’ន្តិ.

អត្ថិ អរហតោ អញ្ញាណន្តិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘ជានតោហំ, ភិក្ខវេ, បស្សតោ អាសវានំ ខយំ វទាមិ, នោ អជានតោ ¶ នោ អបស្សតោ. កិញ្ច, ភិក្ខវេ, ជានតោ កិំ បស្សតោ អាសវានំ ខយោ ¶ ហោតិ? ‘ឥទំ ទុក្ខ’ន្តិ – ភិក្ខវេ, ជានតោ បស្សតោ អាសវានំ ខយោ ហោតិ, ‘អយំ ទុក្ខសមុទយោ’តិ – ជានតោ បស្សតោ អាសវានំ ខយោ ហោតិ, ‘អយំ ទុក្ខនិរោធោ’តិ – ជានតោ បស្សតោ អាសវានំ ខយោ ហោតិ, ‘អយំ ទុក្ខនិរោធគាមិនី បដិបទា’តិ – ជានតោ បស្សតោ អាសវានំ ខយោ ហោតិ. ឯវំ ខោ, ភិក្ខវេ, ជានតោ ឯវំ បស្សតោ អាសវានំ ខយោ ហោតី’’តិ [សំ. និ. ៥.១០៩៥]. អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ អញ្ញាណ’’ន្តិ.

អត្ថិ អរហតោ អញ្ញាណន្តិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘សព្ពំ, ភិក្ខវេ, អនភិជានំ អបរិជានំ អវិរាជយំ អប្បជហំ អភព្ពោ ទុក្ខក្ខយាយ, សព្ពញ្ច ខោ, ភិក្ខវេ, អភិជានំ បរិជានំ ¶ វិរាជយំ បជហំ ភព្ពោ ទុក្ខក្ខយាយា’’តិ [សំ. និ. ៤.២៦; ឥតិវុ. ៧ ឥតិវុត្តកេបិ]! អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ អញ្ញាណ’’ន្តិ.

អត្ថិ អរហតោ អញ្ញាណន្តិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា –

‘‘សហាវស្ស ¶ ទស្សនសម្បទាយ,

តយស្សុ ធម្មា ជហិតា ភវន្តិ;

សក្កាយទិដ្ឋី វិចិកិច្ឆិតញ្ច,

សីលព្ពតំ វាបិ យទត្ថិ កិញ្ចិ;

ចតូហបាយេហិ ច វិប្បមុត្តោ,

ឆច្ចាភិឋានានិ អភព្ព កាតុ’’ន្តិ.

អត្ថេវ ¶ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ អញ្ញាណ’’ន្តិ.

អត្ថិ អរហតោ អញ្ញាណន្តិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘យស្មិំ, ភិក្ខវេ, សមយេ អរិយសាវកស្ស វិរជំ វីតមលំ ធម្មចក្ខុំ ឧទបាទិ – ‘យំ កិញ្ចិ សមុទយធម្មំ សព្ពំ តំ និរោធធម្ម’ន្តិ, សហ ទស្សនុប្បាទា, ភិក្ខវេ, អរិយសាវកស្ស តីណិ សំយោជនានិ បហីយន្តិ – សក្កាយទិដ្ឋិ, វិចិកិច្ឆា, សីលព្ពតបរាមាសោ’’តិ. អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ អញ្ញាណ’’ន្តិ.

ន ¶ វត្តព្ពំ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ អញ្ញាណ’’ន្តិ? អាមន្តា. ននុ អរហា ឥត្ថិបុរិសានំ នាមគោត្តំ ន ជានេយ្យ, មគ្គាមគ្គំ ន ជានេយ្យ, តិណកដ្ឋវនប្បតីនំ នាមំ ន ជានេយ្យាតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អរហា ឥត្ថិបុរិសានំ នាមគោត្តំ ន ជានេយ្យ, មគ្គាមគ្គំ ¶ ន ជានេយ្យ, តិណកដ្ឋវនប្បតីនំ នាមំ ន ជានេយ្យ, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ អញ្ញាណ’’ន្តិ.

អរហា ឥត្ថិបុរិសានំ នាមគោត្តំ ន ជានេយ្យ, មគ្គាមគ្គំ ន ជានេយ្យ, តិណកដ្ឋវនប្បតីនំ នាមំ ន ជានេយ្យាតិ, អត្ថិ អរហតោ អញ្ញាណន្តិ? អាមន្តា. អរហា សោតាបត្តិផលំ វា សកទាគាមិផលំ វា អនាគាមិផលំ វា អរហត្តំ វា ន ជានេយ្យាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អញ្ញាណកថា និដ្ឋិតា.

២. ទុតិយវគ្គោ

(១២) ៣. កង្ខាកថា

៣១៨. អត្ថិ ¶ ¶ អរហតោ កង្ខាតិ? អាមន្តា. អត្ថិ អរហតោ វិចិកិច្ឆា វិចិកិច្ឆាបរិយុដ្ឋានំ វិចិកិច្ឆាសំយោជនំ វិចិកិច្ឆានីវរណន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

នត្ថិ អរហតោ វិចិកិច្ឆា វិចិកិច្ឆាបរិយុដ្ឋានំ វិចិកិច្ឆាសំយោជនំ វិចិកិច្ឆានីវរណន្តិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ នត្ថិ អរហតោ វិចិកិច្ឆា វិចិកិច្ឆាបរិយុដ្ឋានំ វិចិកិច្ឆាសំយោជនំ វិចិកិច្ឆានីវរណំ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ កង្ខា’’តិ.

អត្ថិ បុថុជ្ជនស្ស កង្ខា, អត្ថិ តស្ស វិចិកិច្ឆា វិចិកិច្ឆាបរិយុដ្ឋានំ វិចិកិច្ឆាសំយោជនំ វិចិកិច្ឆានីវរណន្តិ? អាមន្តា. អត្ថិ អរហតោ កង្ខា, អត្ថិ តស្ស វិចិកិច្ឆា វិចិកិច្ឆាបរិយុដ្ឋានំ វិចិកិច្ឆាសំយោជនំ វិចិកិច្ឆានីវរណន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អត្ថិ អរហតោ កង្ខា, នត្ថិ តស្ស វិចិកិច្ឆា វិចិកិច្ឆាបរិយុដ្ឋានំ វិចិកិច្ឆាសំយោជនំ វិចិកិច្ឆានីវរណន្តិ? អាមន្តា ¶ . អត្ថិ បុថុជ្ជនស្ស កង្ខា, នត្ថិ ¶ តស្ស វិចិកិច្ឆា វិចិកិច្ឆាបរិយុដ្ឋានំ វិចិកិច្ឆាសំយោជនំ វិចិកិច្ឆានីវរណន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អត្ថិ អរហតោ កង្ខាតិ? អាមន្តា. អត្ថិ អរហតោ សត្ថរិ កង្ខា, ធម្មេ កង្ខា, សង្ឃេ កង្ខា, សិក្ខាយ កង្ខា, បុព្ពន្តេ កង្ខា, អបរន្តេ កង្ខា, បុព្ពន្តាបរន្តេ កង្ខា, ឥទប្បច្ចយតាបដិច្ចសមុប្បន្នេសុ ធម្មេសុ កង្ខាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

នត្ថិ ¶ អរហតោ សត្ថរិ កង្ខា, ធម្មេ កង្ខា…បេ… ឥទប្បច្ចយតាបដិច្ចសមុប្បន្នេសុ ធម្មេសុ កង្ខាតិ ¶ ? អាមន្តា. ហញ្ចិ នត្ថិ អរហតោ សត្ថរិ កង្ខា, ធម្មេ កង្ខា…បេ… ឥទប្បច្ចយតាបដិច្ចសមុប្បន្នេសុ ធម្មេសុ កង្ខា, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ កង្ខា’’តិ.

អត្ថិ បុថុជ្ជនស្ស កង្ខា, អត្ថិ តស្ស សត្ថរិ កង្ខា, ធម្មេ កង្ខា…បេ… ឥទប្បច្ចយតាបដិច្ចសមុប្បន្នេសុ ធម្មេសុ កង្ខាតិ? អាមន្តា. អត្ថិ អរហតោ កង្ខា, អត្ថិ តស្ស សត្ថរិ កង្ខា, ធម្មេ កង្ខា…បេ… ឥទប្បច្ចយតាបដិច្ចសមុប្បន្នេសុ ធម្មេសុ កង្ខាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អត្ថិ អរហតោ កង្ខា, នត្ថិ តស្ស សត្ថរិ កង្ខា, ធម្មេ កង្ខា…បេ… ឥទប្បច្ចយតាបដិច្ចសមុប្បន្នេសុ ធម្មេសុ កង្ខាតិ? អាមន្តា. អត្ថិ បុថុជ្ជនស្ស កង្ខា, នត្ថិ តស្ស សត្ថរិ កង្ខា, ធម្មេ កង្ខា…បេ… ឥទប្បច្ចយតាបដិច្ចសមុប្បន្នេសុ ធម្មេសុ កង្ខាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

៣១៩. អត្ថិ អរហតោ កង្ខាតិ? អាមន្តា ¶ . ននុ អរហតោ រាគោ បហីនោ ឧច្ឆិន្នមូលោ តាលាវត្ថុកតោ អនភាវង្កតោ អាយតិំ អនុប្បាទធម្មោតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អរហតោ រាគោ បហីនោ ឧច្ឆិន្នមូលោ តាលាវត្ថុកតោ អនភាវង្កតោ អាយតិំ អនុប្បាទធម្មោ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ កង្ខា’’តិ.

អត្ថិ ¶ អរហតោ កង្ខាតិ? អាមន្តា. ននុ អរហតោ ទោសោ បហីនោ…បេ… មោហោ បហីនោ…បេ… អនោត្តប្បំ បហីនំ…បេ… រាគប្បហានាយ មគ្គោ ភាវិតោ…បេ… ពោជ្ឈង្គា ភាវិតា…បេ… ទោសប្បហានាយ…បេ… អនោត្តប្បបហានាយ មគ្គោ ភាវិតោ…បេ… ពោជ្ឈង្គា ភាវិតា; ននុ អរហា វីតរាគោ វីតទោសោ វីតមោហោ…បេ… សច្ឆិកាតព្ពំ សច្ឆិកតន្តិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អរហា វីតរាគោ វីតទោសោ វីតមោហោ…បេ… សច្ឆិកាតព្ពំ សច្ឆិកតំ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ កង្ខា’’តិ.

៣២០. អត្ថិ ¶ អរហតោ កង្ខាតិ? សធម្មកុសលស្ស អរហតោ ¶ អត្ថិ កង្ខា, បរធម្មកុសលស្ស ¶ អរហតោ នត្ថិ កង្ខាតិ. សធម្មកុសលស្ស អរហតោ អត្ថិ កង្ខាតិ? អាមន្តា. បរធម្មកុសលស្ស អរហតោ អត្ថិ កង្ខាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បរធម្មកុសលស្ស អរហតោ នត្ថិ កង្ខាតិ? អាមន្តា. សធម្មកុសលស្ស អរហតោ នត្ថិ កង្ខាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សធម្មកុសលស្ស អរហតោ រាគោ បហីនោ, អត្ថិ តស្ស កង្ខាតិ? អាមន្តា. បរធម្មកុសលស្ស អរហតោ រាគោ បហីនោ, អត្ថិ តស្ស កង្ខាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សធម្មកុសលស្ស អរហតោ ទោសោ បហីនោ…បេ… មោហោ បហីនោ…បេ… អនោត្តប្បំ បហីនំ…បេ… រាគប្បហានាយ មគ្គោ ភាវិតោ…បេ… ពោជ្ឈង្គា ភាវិតា…បេ… ទោសប្បហានាយ…បេ… មោហប្បហានាយ…បេ… អនោត្តប្បបហានាយ ¶ មគ្គោ ភាវិតោ…បេ… ពោជ្ឈង្គា ភាវិតា…បេ… សធម្មកុសលោ អរហា វីតរាគោ វីតទោសោ វីតមោហោ ¶ …បេ… សច្ឆិកាតព្ពំ សច្ឆិកតំ, អត្ថិ តស្ស កង្ខាតិ? អាមន្តា. បរធម្មកុសលោ អរហា វីតរាគោ វីតទោសោ វីតមោហោ…បេ… សច្ឆិកាតព្ពំ សច្ឆិកតំ, អត្ថិ តស្ស កង្ខាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… បរធម្មកុសលស្ស អរហតោ រាគោ បហីនោ, នត្ថិ តស្ស កង្ខាតិ? អាមន្តា. សធម្មកុសលស្ស អរហតោ រាគោ បហីនោ, នត្ថិ តស្ស កង្ខាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បរធម្មកុសលស្ស អរហតោ ទោសោ បហីនោ…បេ… មោហោ បហីនោ…បេ… អនោត្តប្បំ បហីនំ…បេ… រាគប្បហានាយ មគ្គោ ភាវិតោ…បេ… ពោជ្ឈង្គា ភាវិតា…បេ… ទោសប្បហានាយ…បេ… មោហប្បហានាយ…បេ… អនោត្តប្បបហានាយ មគ្គោ ភាវិតោ…បេ… ពោជ្ឈង្គា ភាវិតា…បេ… បរធម្មកុសលោ អរហា វីតរាគោ វីតទោសោ វីតមោហោ…បេ… សច្ឆិកាតព្ពំ សច្ឆិកតំ, នត្ថិ តស្ស កង្ខាតិ? អាមន្តា. សធម្មកុសលោ អរហា វីតរាគោ វីតទោសោ វីតមោហោ…បេ… សច្ឆិកាតព្ពំ សច្ឆិកតំ, នត្ថិ តស្ស កង្ខាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៣២១. អត្ថិ អរហតោ កង្ខាតិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘ជានតោហំ, ភិក្ខវេ, បស្សតោ អាសវានំ ខយំ វទាមិ, នោ អជានតោ នោ ¶ អបស្សតោ! កិញ្ច, ភិក្ខវេ ¶ , ជានតោ កិំ បស្សតោ អាសវានំ ខយោ ហោតិ ¶ ? ‘ឥតិ រូបំ’…បេ… ‘ឥតិ វិញ្ញាណស្ស អត្ថង្គមោ’តិ – ឯវំ ខោ, ភិក្ខវេ, ជានតោ ឯវំ បស្សតោ អាសវានំ ខយោ ហោតី’’តិ. អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ កង្ខា’’តិ.

អត្ថិ អរហតោ កង្ខាតិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘ជានតោហំ, ភិក្ខវេ, បស្សតោ អាសវានំ ខយំ វទាមិ, នោ អជានតោ នោ អបស្សតោ! កិញ្ច, ភិក្ខវេ, ជានតោ កិំ បស្សតោ អាសវានំ ខយោ ហោតិ? ‘ឥទំ ទុក្ខ’ន្តិ, ភិក្ខវេ…បេ… ‘អយំ ទុក្ខនិរោធគាមិនី បដិបទា’តិ ជានតោ បស្សតោ អាសវានំ ខយោ ហោតិ. ឯវំ ខោ ¶ , ភិក្ខវេ, ជានតោ ឯវំ បស្សតោ អាសវានំ ខយោ ហោតី’’តិ. អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ កង្ខា’’តិ.

អត្ថិ អរហតោ កង្ខាតិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘សព្ពំ, ភិក្ខវេ, អនភិជានំ អបរិជានំ អវិរាជយំ អប្បជហំ អភព្ពោ ទុក្ខក្ខយាយ; សព្ពញ្ច ខោ, ភិក្ខវេ, អភិជានំ បរិជានំ វិរាជយំ បជហំ ភព្ពោ ទុក្ខក្ខយាយា’’តិ! អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ កង្ខា’’តិ.

អត្ថិ អរហតោ កង្ខាតិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘សហាវស្ស ទស្សនសម្បទាយ ¶ …បេ… ឆច្ចាភិឋានានិ អភព្ព កាតុ’’ន្តិ. អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ កង្ខា’’តិ.

អត្ថិ អរហតោ កង្ខាតិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘យស្មិំ, ភិក្ខវេ, សមយេ អរិយសាវកស្ស វិរជំ វីតមលំ ធម្មចក្ខុំ ឧទបាទិ ¶ – ‘យំ កិញ្ចិ សមុទយធម្មំ សព្ពំ តំ និរោធធម្ម’ន្តិ, សហ ទស្សនុប្បាទា, ភិក្ខវេ, អរិយសាវកស្ស តីណិ សំយោជនានិ បហីយន្តិ – សក្កាយទិដ្ឋិ, វិចិកិច្ឆា, សីលព្ពតបរាមាសោ’’តិ! អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ កង្ខា’’តិ.

អត្ថិ អរហតោ កង្ខាតិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា –

‘‘យទា ¶ ហវេ បាតុភវន្តិ ធម្មា,

អាតាបិនោ ឈាយតោ ព្រាហ្មណស្ស;

អថស្ស កង្ខា វបយន្តិ សព្ពា,

យតោ បជានាតិ សហេតុធម្មន្តិ.

‘‘យទា ¶ ហវេ បាតុភវន្តិ ធម្មា,

អាតាបិនោ ឈាយតោ ព្រាហ្មណស្ស;

អថស្ស កង្ខា វបយន្តិ សព្ពា,

យតោ ខយំ បច្ចយានំ អវេទីតិ.

‘‘យទា ហវេ បាតុភវន្តិ ធម្មា,

អាតាបិនោ ឈាយតោ ព្រាហ្មណស្ស;

វិធូបយំ តិដ្ឋតិ មារសេនំ,

សូរិយោវ [សុរិយោវ (សី. ស្យា. កំ. បី.)] ឱភាសយមន្តលិក្ខន្តិ [មហាវ. ៣; ឧទា. ៣].

‘‘យា កាចិ កង្ខា ឥធ វា ហុរំ វា,

សកវេទិយា វា បរវេទិយា វា;

ឈាយិនោ ¶ [យេ ឈាយិនោ (ឧទានេ)] តា បជហន្តិ សព្ពា,

អាតាបិនោ ¶ ព្រហ្មចរិយំ ចរន្តាតិ [ឧទា. ៤៧ ឧទានេបិ].

‘‘យេ កង្ខាសមតិក្កន្តា, កង្ខាភូតេសុ បាណិសុ;

អសំសយា វិសំយុត្តា, តេសុ ទិន្នំ មហប្ផលន្តិ.

‘‘ឯតាទិសី ធម្មបកាសនេត្ថ,

ន តត្ថ កិំ កង្ខតិ កោចិ សាវកោ;

និត្ថិណ្ណឱឃំ [និតិណ្ណឱឃំ (សី. ក.), និត្តិណ្ណឱឃំ (ស្យា. កំ.)] វិចិកិច្ឆឆិន្នំ,

ពុទ្ធំ នមស្សាម ជិនំ ជនិន្ទា’’តិ [ទី. និ. ២.៣៥៤].

អត្ថេវ ¶ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ កង្ខា’’តិ.

ន វត្តព្ពំ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ កង្ខា’’តិ? អាមន្តា. ននុ អរហា ឥត្ថិបុរិសានំ នាមគោត្តេ កង្ខេយ្យ, មគ្គាមគ្គេ កង្ខេយ្យ, តិណកដ្ឋវនប្បតីនំ នាមេ កង្ខេយ្យា’’តិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អរហា ឥត្ថិបុរិសានំ នាមគោត្តេ កង្ខេយ្យ, មគ្គាមគ្គេ កង្ខេយ្យ, តិណកដ្ឋវនប្បតីនំ នាមេ កង្ខេយ្យ; តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ កង្ខា’’តិ.

អរហា ¶ ឥត្ថិបុរិសានំ នាមគោត្តេ កង្ខេយ្យ, មគ្គាមគ្គេ កង្ខេយ្យ, តិណកដ្ឋវនប្បតីនំ នាមេ កង្ខេយ្យាតិ, អត្ថិ អរហតោ កង្ខាតិ? អាមន្តា. អរហា សោតាបត្តិផលេ វា សកទាគាមិផលេ វា អនាគាមិផលេ វា អរហត្តេ វា កង្ខេយ្យាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

កង្ខាកថា និដ្ឋិតា.

២. ទុតិយវគ្គោ

(១៣) ៤. បរវិតារណកថា

៣២២. អត្ថិ ¶ អរហតោ បរវិតារណាតិ? អាមន្តា ¶ . អរហា បរនេយ្យោ បរបត្តិយោ បរបច្ចយោ បរបដិពទ្ធភូ, ន ជានាតិ ន បស្សតិ សម្មូឡ្ហោ អសម្បជានោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ននុ អរហា ន បរនេយ្យោ ន បរបត្តិយោ ន បរបច្ចយោ ន បរបដិពទ្ធភូ ជានាតិ បស្សតិ អសម្មូឡ្ហោ សម្បជានោតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អរហា ន បរនេយ្យោ ន បរបត្តិយោ ន បរបច្ចយោ ន បរបដិពទ្ធភូ, ជានាតិ បស្សតិ អសម្មូឡ្ហោ សម្បជានោ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ បរវិតារណា’’តិ.

អត្ថិ ¶ បុថុជ្ជនស្ស បរវិតារណា, សោ ច បរនេយ្យោ បរបត្តិយោ បរបច្ចយោ បរបដិពទ្ធភូ, ន ជានាតិ ន បស្សតិ សម្មូឡ្ហោ អសម្បជានោតិ? អាមន្តា. អត្ថិ អរហតោ បរវិតារណា, សោ ច បរនេយ្យោ បរបត្តិយោ បរបច្ចយោ បរបដិពទ្ធភូ, ន ជានាតិ ន បស្សតិ សម្មូឡ្ហោ អសម្បជានោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អត្ថិ អរហតោ បរវិតារណា, សោ ច ន បរនេយ្យោ ន បរបត្តិយោ ន បរបច្ចយោ ន បរបដិពទ្ធភូ, ជានាតិ បស្សតិ អសម្មូឡ្ហោ សម្បជានោតិ? អាមន្តា. អត្ថិ បុថុជ្ជនស្ស បរវិតារណា, សោ ច ន បរនេយ្យោ ន បរបត្តិយោ ន បរបច្ចយោ ន បរបដិពទ្ធភូ, ជានាតិ បស្សតិ អសម្មូឡ្ហោ សម្បជានោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អត្ថិ ¶ អរហតោ បរវិតារណាតិ? អាមន្តា. អត្ថិ អរហតោ សត្ថរិ បរវិតារណា, ធម្មេ បរវិតារណា, សង្ឃេ បរវិតារណា, សិក្ខាយ ¶ បរវិតារណា, បុព្ពន្តេ បរវិតារណា, អបរន្តេ បរវិតារណា, បុព្ពន្តាបរន្តេ បរវិតារណា, ឥទប្បច្ចយតាបដិច្ចសមុប្បន្នេសុ ធម្មេសុ បរវិតារណាតិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

នត្ថិ អរហតោ សត្ថរិ បរវិតារណា, ធម្មេ បរវិតារណា…បេ… ឥទបច្ចយតាបដិច្ចសមុប្បន្នេសុ ធម្មេសុ បរវិតារណាតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ នត្ថិ អរហតោ សត្ថរិ បរវិតារណា, ធម្មេ បរវិតារណា…បេ… ឥទប្បច្ចយតាបដិច្ចសមុប្បន្នេសុ ធម្មេសុ បរវិតារណា, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ បរវិតារណា’’តិ.

អត្ថិ បុថុជ្ជនស្ស បរវិតារណា, អត្ថិ តស្ស សត្ថរិ បរវិតារណា, ធម្មេ បរវិតារណា…បេ… ឥទប្បច្ចយតាបដិច្ចសមុប្បន្នេសុ ធម្មេសុ បរវិតារណាតិ? អាមន្តា. អត្ថិ អរហតោ បរវិតារណា, អត្ថិ តស្ស សត្ថរិ បរវិតារណា, ធម្មេ បរវិតារណា…បេ… ឥទប្បច្ចយតាបដិច្ចសមុប្បន្នេសុ ធម្មេសុ បរវិតារណាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អត្ថិ អរហតោ បរវិតារណា, នត្ថិ តស្ស សត្ថរិ បរវិតារណា, ធម្មេ បរវិតារណា…បេ… ឥទប្បច្ចយតាបដិច្ចសមុប្បន្នេសុ ធម្មេសុ បរវិតារណាតិ? អាមន្តា. អត្ថិ បុថុជ្ជនស្ស ¶ បរវិតារណា, នត្ថិ តស្ស សត្ថរិ បរវិតារណា, ធម្មេ បរវិតារណា…បេ… ឥទប្បច្ចយតាបដិច្ចសមុប្បន្នេសុ ¶ ធម្មេសុ បរវិតារណាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៣២៣. អត្ថិ អរហតោ បរវិតារណាតិ? អាមន្តា. ននុ អរហតោ រាគោ បហីនោ ឧច្ឆិន្នមូលោ តាលាវត្ថុកតោ អនភាវង្កតោ អាយតិំ អនុប្បាទធម្មោតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អរហតោ រាគោ បហីនោ ឧច្ឆិន្នមូលោ តាលាវត្ថុកតោ អនភាវង្កតោ អាយតិំ អនុប្បាទធម្មោ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ បរវិតារណា’’តិ.

អត្ថិ អរហតោ បរវិតារណាតិ? អាមន្តា. ននុ ¶ អរហតោ ទោសោ បហីនោ…បេ… មោហោ បហីនោ…បេ… អនោត្តប្បំ បហីនំ ឧច្ឆិន្នមូលំ តាលាវត្ថុកតំ អនភាវង្កតំ អាយតិំ អនុប្បាទធម្មំ…បេ… រាគប្បហានាយ មគ្គោ ភាវិតោ…បេ… ពោជ្ឈង្គា ភាវិតា…បេ… ទោសប្បហានាយ…បេ… អនោត្តប្បបហានាយ មគ្គោ ភាវិតោ…បេ… ពោជ្ឈង្គា ភាវិតា…បេ… ននុ ¶ អរហា វីតរាគោ វីតទោសោ វីតមោហោ…បេ… សច្ឆិកាតព្ពំ សច្ឆិកតន្តិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អរហា វីតរាគោ វីតទោសោ វីតមោហោ សច្ឆិកាតព្ពំ សច្ឆិកតំ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ បរវិតារណា’’តិ.

៣២៤. អត្ថិ អរហតោ បរវិតារណាតិ? សធម្មកុសលស្ស អរហតោ អត្ថិ បរវិតារណា, បរធម្មកុសលស្ស អរហតោ នត្ថិ បរវិតារណាតិ. សធម្មកុសលស្ស អរហតោ អត្ថិ បរវិតារណាតិ? អាមន្តា. បរធម្មកុសលស្ស អរហតោ អត្ថិ បរវិតារណាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បរធម្មកុសលស្ស អរហតោ នត្ថិ បរវិតារណាតិ? អាមន្តា ¶ . សធម្មកុសលស្ស អរហតោ នត្ថិ បរវិតារណាតិ? ន ហេវំ ¶ វត្តព្ពេ…បេ….

សធម្មកុសលស្ស អរហតោ រាគោ បហីនោ, អត្ថិ តស្ស បរវិតារណាតិ? អាមន្តា. បរធម្មកុសលស្ស អរហតោ រាគោ បហីនោ, អត្ថិ តស្ស បរវិតារណាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

សធម្មកុសលស្ស អរហតោ ទោសោ បហីនោ…បេ… មោហោ បហីនោ…បេ… អនោត្តប្បំ បហីនំ ¶ …បេ… រាគប្បហានាយ មគ្គោ ភាវិតោ…បេ… ពោជ្ឈង្គា ភាវិតា…បេ… ទោសប្បហានាយ…បេ… អនោត្តប្បបហានាយ មគ្គោ ភាវិតោ…បេ… ពោជ្ឈង្គា ភាវិតា…បេ… សធម្មកុសលោ អរហា វីតរាគោ វីតទោសោ វីតមោហោ…បេ… សច្ឆិកាតព្ពំ សច្ឆិកតំ, អត្ថិ តស្ស បរវិតារណាតិ? អាមន្តា. បរធម្មកុសលោ អរហា វីតរាគោ វីតទោសោ វីតមោហោ…បេ… សច្ឆិកាតព្ពំ សច្ឆិកតំ, អត្ថិ តស្ស បរវិតារណាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បរធម្មកុសលស្ស ¶ អរហតោ រាគោ បហីនោ, នត្ថិ តស្ស បរវិតារណាតិ? អាមន្តា. សធម្មកុសលស្ស អរហតោ រាគោ បហីនោ, នត្ថិ តស្ស បរវិតារណាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

បរធម្មកុសលស្ស អរហតោ ទោសោ បហីនោ, មោហោ បហីនោ…បេ… អនោត្តប្បំ បហីនំ…បេ… រាគប្បហានាយ មគ្គោ ភាវិតោ…បេ… ពោជ្ឈង្គា ភាវិតា…បេ… ទោសប្បហានាយ…បេ… អនោត្តប្បបហានាយ ¶ មគ្គោ ភាវិតោ…បេ… ពោជ្ឈង្គា ភាវិតា…បេ… បរធម្មកុសលោ អរហា វីតរាគោ ¶ វីតទោសោ វីតមោហោ…បេ… សច្ឆិកាតព្ពំ សច្ឆិកតំ, នត្ថិ តស្ស បរវិតារណាតិ? អាមន្តា. សធម្មកុសលោ អរហា វីតរាគោ វីតទោសោ វីតមោហោ…បេ… សច្ឆិកាតព្ពំ សច្ឆិកតំ, នត្ថិ តស្ស បរវិតារណាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៣២៥. អត្ថិ អរហតោ បរវិតារណាតិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘ជានតោហំ, ភិក្ខវេ, បស្សតោ អាសវានំ ខយំ វទាមិ, នោ អជានតោ នោ អបស្សតោ! កិញ្ច, ភិក្ខវេ, ជានតោ កិំ បស្សតោ អាសវានំ ខយោ ហោតិ? ‘ឥតិ រូបំ’…បេ… ‘ឥតិ វិញ្ញាណស្ស អត្ថង្គមោ’តិ – ឯវំ ខោ, ភិក្ខវេ, ជានតោ ឯវំ បស្សតោ អាសវានំ ខយោ ហោតី’’តិ. អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា ¶ . តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ បរវិតារណា’’តិ.

អត្ថិ អរហតោ បរវិតារណាតិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘ជានតោហំ, ភិក្ខវេ, បស្សតោ អាសវានំ ខយំ វទាមិ, នោ អជានតោ នោ អបស្សតោ! កិញ្ច, ភិក្ខវេ, ជានតោ កិំ បស្សតោ អាសវានំ ខយោ ហោតិ? ‘ឥទំ ទុក្ខ’ន្តិ – ភិក្ខវេ, ជានតោ បស្សតោ អាសវានំ ខយោ ¶ ហោតិ, ‘អយំ ទុក្ខសមុទយោ’តិ…បេ… ‘អយំ ទុក្ខនិរោធោ’តិ…បេ… ‘អយំ ទុក្ខនិរោធគាមិនី បដិបទា’តិ – ជានតោ បស្សតោ អាសវានំ ខយោ ហោតិ. ឯវំ ខោ, ភិក្ខវេ, ជានតោ ឯវំ បស្សតោ អាសវានំ ខយោ ហោតី’’តិ. អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ ¶ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ បរវិតារណា’’តិ.

អត្ថិ អរហតោ បរវិតារណាតិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘សព្ពំ, ភិក្ខវេ, អនភិជានំ អបរិជានំ អវិរាជយំ អប្បជហំ អភព្ពោ ទុក្ខក្ខយាយ; សព្ពញ្ច ខោ, ភិក្ខវេ, អភិជានំ បរិជានំ វិរាជយំ បជហំ ភព្ពោ ទុក្ខក្ខយាយា’’តិ! អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ បរវិតារណា’’តិ.

អត្ថិ អរហតោ បរវិតារណាតិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘សហាវស្ស ទស្សនសម្បទាយ…បេ… ឆច្ចាភិឋានានិ អភព្ព កាតុ’’ន្តិ. អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ¶ ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ បរវិតារណា’’តិ.

អត្ថិ ¶ អរហតោ បរវិតារណាតិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘យស្មិំ, ភិក្ខវេ, សមយេ អរិយសាវកស្ស វិរជំ វីតមលំ ធម្មចក្ខុំ ឧទបាទិ – ‘យំ កិញ្ចិ សមុទយធម្មំ, សព្ពំ តំ និរោធធម្ម’ន្តិ, សហ ទស្សនុប្បាទា, ភិក្ខវេ, អរិយសាវកស្ស តីណិ សំយោជនានិ បហីយន្តិ – សក្កាយទិដ្ឋិ, វិចិកិច្ឆា, សីលព្ពតបរាមាសោ’’តិ! អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ បរវិតារណា’’តិ.

អត្ថិ អរហតោ បរវិតារណាតិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា –

‘‘នាហំ សហិស្សាមិ [គមិស្សាមិ (សី. ស្យា. ក.), សមីហាមិ (បី.)] បមោចនាយ,

កថង្កថិំ ធោតក កញ្ចិ [កិញ្ចិ (ក.)] លោកេ;

ធម្មញ្ច ¶ សេដ្ឋំ អភិជានមានោ,

ឯវំ តុវំ ឱឃមិមំ តរេសី’’តិ [សុ. និ. ១០៧០ សុត្តនិបាតេ; ចូឡនិ. ៣៣ ធោតកមាណវបុច្ឆានិទ្ទេស].

អត្ថេវ ¶ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ បរវិតារណា’’តិ.

ន វត្តព្ពំ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ បរវិតារណា’’តិ? អាមន្តា. ននុ អរហតោ ឥត្ថិបុរិសានំ នាមគោត្តំ បរេ វិតារេយ្យុំ, មគ្គាមគ្គំ បរេ វិតារេយ្យុំ, តិណកដ្ឋវនប្បតីនំ នាមំ បរេ វិតារេយ្យុន្តិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អរហតោ ឥត្ថិបុរិសានំ នាមគោត្តំ បរេ វិតារេយ្យុំ, មគ្គាមគ្គំ បរេ វិតារេយ្យុំ, តិណកដ្ឋវនប្បតីនំ ¶ នាមំ បរេ វិតារេយ្យុំ, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អត្ថិ អរហតោ បរវិតារណា’’តិ.

អរហតោ ឥត្ថិបុរិសានំ នាមគោត្តំ បរេ វិតារេយ្យុំ, មគ្គាមគ្គំ បរេ វិតារេយ្យុំ, តិណកដ្ឋវនប្បតីនំ នាមំ បរេ វិតារេយ្យុន្តិ, អត្ថិ អរហតោ បរវិតារណាតិ? អាមន្តា. អរហតោ សោតាបត្តិផលំ វា សកទាគាមិផលំ វា អនាគាមិផលំ វា អរហត្តំ វា បរេ វិតារេយ្យុន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បរវិតារណកថា និដ្ឋិតា.

២. ទុតិយវគ្គោ

(១៤) ៥. វចីភេទកថា

៣២៦. សមាបន្នស្ស ¶ ¶ អត្ថិ វចីភេទោតិ? អាមន្តា. សព្ពត្ថ សមាបន្នានំ អត្ថិ វចីភេទោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សមាបន្នស្ស អត្ថិ វចីភេទោតិ? អាមន្តា. សព្ពទា សមាបន្នានំ អត្ថិ វចីភេទោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សមាបន្នស្ស ¶ អត្ថិ វចីភេទោតិ? អាមន្តា. សព្ពេសំ សមាបន្នានំ អត្ថិ វចីភេទោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សមាបន្នស្ស អត្ថិ វចីភេទោតិ? អាមន្តា. សព្ពសមាបត្តីសុ អត្ថិ វចីភេទោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សមាបន្នស្ស អត្ថិ វចីភេទោតិ? អាមន្តា. សមាបន្នស្ស អត្ថិ កាយភេទោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សមាបន្នស្ស ¶ នត្ថិ កាយភេទោតិ? អាមន្តា. សមាបន្នស្ស នត្ថិ វចីភេទោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សមាបន្នស្ស អត្ថិ វាចា, អត្ថិ វចីភេទោតិ? អាមន្តា. សមាបន្នស្ស អត្ថិ កាយោ, អត្ថិ កាយភេទោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សមាបន្នស្ស អត្ថិ កាយោ, នត្ថិ កាយភេទោតិ? អាមន្តា. សមាបន្នស្ស អត្ថិ វាចា, នត្ថិ វចីភេទោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៣២៧. ទុក្ខន្តិ ¶ ជានន្តោ ទុក្ខន្តិ វាចំ ភាសតីតិ? អាមន្តា. សមុទយោតិ ជានន្តោ សមុទយោតិ វាចំ ភាសតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ទុក្ខន្តិ ជានន្តោ ទុក្ខន្តិ វាចំ ភាសតីតិ? អាមន្តា. និរោធោតិ ជានន្តោ និរោធោតិ វាចំ ភាសតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ទុក្ខន្តិ ជានន្តោ ទុក្ខន្តិ វាចំ ភាសតីតិ? អាមន្តា. មគ្គោតិ ជានន្តោ មគ្គោតិ វាចំ ភាសតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សមុទយោតិ ¶ ¶ ជានន្តោ ន ច សមុទយោតិ វាចំ ភាសតីតិ? អាមន្តា. ទុក្ខន្តិ ជានន្តោ ន ច ទុក្ខន្តិ វាចំ ភាសតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

និរោធោតិ ជានន្តោ ន ច និរោធោតិ វាចំ ភាសតីតិ? អាមន្តា. ទុក្ខន្តិ ជានន្តោ ន ច ទុក្ខន្តិ វាចំ ភាសតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

មគ្គោតិ ជានន្តោ ន ច មគ្គោតិ វាចំ ភាសតីតិ? អាមន្តា. ទុក្ខន្តិ ជានន្តោ ន ច ទុក្ខន្តិ វាចំ ភាសតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៣២៨. សមាបន្នស្ស អត្ថិ វចីភេទោតិ? អាមន្តា ¶ . ញាណំ កិំគោចរន្តិ? ញាណំ សច្ចគោចរន្តិ. សោតំ សច្ចគោចរន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សមាបន្នស្ស អត្ថិ វចីភេទោតិ? អាមន្តា. សោតំ កិំ គោចរន្តិ? សោតំ សទ្ទគោចរន្តិ. ញាណំ សទ្ទគោចរន្តិ? ន ហេវំ ¶ វត្តព្ពេ.

សមាបន្នស្ស អត្ថិ វចីភេទោ ញាណំ សច្ចគោចរំ, សោតំ សទ្ទគោចរន្តិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ ញាណំ សច្ចគោចរំ, សោតំ សទ្ទគោចរំ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘សមាបន្នស្ស អត្ថិ វចីភេទោ’’តិ.

សមាបន្នស្ស អត្ថិ វចីភេទោ ញាណំ សច្ចគោចរំ, សោតំ សទ្ទគោចរន្តិ? អាមន្តា. ទ្វិន្នំ ផស្សានំ, ទ្វិន្នំ វេទនានំ, ទ្វិន្នំ សញ្ញានំ, ទ្វិន្នំ ចេតនានំ, ទ្វិន្នំ ចិត្តានំ សមោធានំ ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

៣២៩. សមាបន្នស្ស អត្ថិ វចីភេទោតិ? អាមន្តា. បថវីកសិណំ សមាបត្តិំ សមាបន្នស្ស អត្ថិ វចីភេទោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

សមាបន្នស្ស អត្ថិ វចីភេទោតិ? អាមន្តា. អាបោកសិណំ…បេ… តេជោកសិណំ… វាយោកសិណំ… នីលកសិណំ… បីតកសិណំ… លោហិតកសិណំ… ឱទាតកសិណំ… អាកាសានញ្ចាយតនំ ¶ … វិញ្ញាណញ្ចាយតនំ… អាកិញ្ចញ្ញាយតនំ…បេ… នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនំ សមាបន្នស្ស អត្ថិ វចីភេទោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បថវីកសិណំ ¶ សមាបត្តិំ សមាបន្នស្ស នត្ថិ វចីភេទោតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ បថវីកសិណំ សមាបត្តិំ សមាបន្នស្ស នត្ថិ វចីភេទោ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘សមាបន្នស្ស អត្ថិ វចីភេទោ’’តិ.

អាបោកសិណំ ¶ … តេជោកសិណំ… វាយោកសិណំ… នីលកសិណំ… បីតកសិណំ… លោហិតកសិណំ… ឱទាតកសិណំ… អាកាសានញ្ចាយតនំ ¶ … វិញ្ញាណញ្ចាយតនំ… អាកិញ្ចញ្ញាយតនំ… នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនំ សមាបន្នស្ស នត្ថិ វចីភេទោតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនំ សមាបន្នស្ស នត្ថិ វចីភេទោ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘សមាបន្នស្ស អត្ថិ វចីភេទោ’’តិ.

សមាបន្នស្ស អត្ថិ វចីភេទោតិ? អាមន្តា. លោកិយសមាបត្តិំ សមាបន្នស្ស អត្ថិ វចីភេទោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សមាបន្នស្ស អត្ថិ វចីភេទោតិ? អាមន្តា. លោកិយំ បឋមំ ឈានំ សមាបន្នស្ស អត្ថិ វចីភេទោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ…. សមាបន្នស្ស អត្ថិ វចីភេទោតិ? អាមន្តា. លោកិយំ ទុតិយំ ឈានំ… តតិយំ ឈានំ… ចតុត្ថំ ឈានំ សមាបន្នស្ស អត្ថិ វចីភេទោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

លោកិយំ សមាបត្តិំ សមាបន្នស្ស នត្ថិ វចីភេទោតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ លោកិយំ សមាបត្តិំ សមាបន្នស្ស នត្ថិ វចីភេទោ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘សមាបន្នស្ស អត្ថិ វចីភេទោ’’តិ.

លោកិយំ បឋមំ ឈានំ សមាបន្នស្ស នត្ថិ វចីភេទោតិ? អាមន្តា ¶ . ហញ្ចិ លោកិយំ បឋមំ ឈានំ សមាបន្នស្ស នត្ថិ វចីភេទោ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘សមាបន្នស្ស អត្ថិ វចីភេទោ’’តិ.

លោកិយំ ¶ ទុតិយំ ឈានំ… តតិយំ ឈានំ… ចតុត្ថំ ឈានំ សមាបន្នស្ស នត្ថិ វចីភេទោតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ លោកិយំ ចតុត្ថំ ឈានំ សមាបន្នស្ស នត្ថិ វចីភេទោ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘សមាបន្នស្ស ¶ អត្ថិ វចីភេទោ’’តិ.

៣៣០. លោកុត្តរំ បឋមំ ឈានំ សមាបន្នស្ស អត្ថិ វចីភេទោតិ? អាមន្តា. លោកិយំ បឋមំ ឈានំ សមាបន្នស្ស អត្ថិ វចីភេទោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

លោកុត្តរំ បឋមំ ឈានំ សមាបន្នស្ស អត្ថិ វចីភេទោតិ? អាមន្តា. លោកិយំ ទុតិយំ ឈានំ… តតិយំ ឈានំ… ចតុត្ថំ ឈានំ សមាបន្នស្ស អត្ថិ វចីភេទោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

លោកិយំ ¶ បឋមំ ឈានំ សមាបន្នស្ស នត្ថិ វចីភេទោតិ? អាមន្តា. លោកុត្តរំ បឋមំ ឈានំ សមាបន្នស្ស នត្ថិ វចីភេទោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

លោកិយំ ទុតិយំ ឈានំ… តតិយំ ឈានំ… ចតុត្ថំ ឈានំ សមាបន្នស្ស នត្ថិ វចីភេទោតិ? អាមន្តា. លោកុត្តរំ បឋមំ ឈានំ សមាបន្នស្ស នត្ថិ វចីភេទោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៣៣១. លោកុត្តរំ បឋមំ ឈានំ សមាបន្នស្ស អត្ថិ វចីភេទោតិ? អាមន្តា. លោកុត្តរំ ទុតិយំ ឈានំ សមាបន្នស្ស អត្ថិ វចីភេទោតិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

លោកុត្តរំ បឋមំ ឈានំ សមាបន្នស្ស អត្ថិ វចីភេទោតិ? អាមន្តា. លោកុត្តរំ តតិយំ ឈានំ… ចតុត្ថំ ឈានំ សមាបន្នស្ស អត្ថិ វចីភេទោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

លោកុត្តរំ ទុតិយំ ឈានំ សមាបន្នស្ស នត្ថិ វចីភេទោតិ? អាមន្តា ¶ . លោកុត្តរំ បឋមំ ឈានំ សមាបន្នស្ស នត្ថិ វចីភេទោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

លោកុត្តរំ ទុតិយំ ឈានំ… តតិយំ ឈានំ… ចតុត្ថំ ឈានំ សមាបន្នស្ស នត្ថិ វចីភេទោតិ ¶ ? អាមន្តា. លោកុត្តរំ បឋមំ ឈានំ សមាបន្នស្ស នត្ថិ វចីភេទោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៣៣២. ន វត្តព្ពំ – ‘‘សមាបន្នស្ស អត្ថិ វចីភេទោ’’តិ? អាមន្តា. ននុ វិតក្កវិចារា វចីសង្ខារា វុត្តា ភគវតា – ‘‘បឋមំ ឈានំ សមាបន្នស្ស អត្ថិ វិតក្កវិចារា’’តិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ វិតក្កវិចារា វចីសង្ខារា វុត្តា ភគវតា – ‘‘បឋមំ ឈានំ សមាបន្នស្ស អត្ថិ វិតក្កវិចារា,’’ តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘សមាបន្នស្ស អត្ថិ វចីភេទោ’’តិ.

វិតក្កវិចារា វចីសង្ខារា វុត្តា ភគវតា – ‘‘បឋមំ ឈានំ សមាបន្នស្ស អត្ថិ វិតក្កវិចារា’’តិ [អត្ថិ វិតក្កវិចារា (ស្យា.) ឯវមុបរិបិ], អត្ថិ តស្ស វចីភេទោតិ? អាមន្តា. បថវីកសិណំ បឋមំ ឈានំ សមាបន្នស្ស អត្ថិ វិតក្កវិចារា, អត្ថិ តស្ស វចីភេទោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

វិតក្កវិចារា ¶ វចីសង្ខារា វុត្តា ភគវតា – ‘‘បឋមំ ឈានំ សមាបន្នស្ស អត្ថិ វិតក្កវិចារា’’តិ, អត្ថិ តស្ស វចីភេទោតិ? អាមន្តា ¶ . អាបោកសិណំ… តេជោកសិណំ… វាយោកសិណំ… នីលកសិណំ… បីតកសិណំ… លោហិតកសិណំ… ឱទាតកសិណំ បឋមំ ឈានំ សមាបន្នស្ស អត្ថិ វិតក្កវិចារា, អត្ថិ តស្ស វចីភេទោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ន ¶ វត្តព្ពំ – ‘‘សមាបន្នស្ស អត្ថិ វចីភេទោ’’តិ? អាមន្តា. ននុ វិតក្កសមុដ្ឋានា វាចា វុត្តា ភគវតា – ‘‘បឋមំ ឈានំ សមាបន្នស្ស អត្ថិ វិតក្កវិចារា’’តិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ វិតក្កសមុដ្ឋានា វាចា វុត្តា ភគវតា – ‘‘បឋមំ ឈានំ សមាបន្នស្ស អត្ថិ វិតក្កវិចារា,’’ តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘សមាបន្នស្ស អត្ថិ វចីភេទោ’’តិ.

វិតក្កសមុដ្ឋានា វាចា វុត្តា ភគវតា – ‘‘បឋមំ ឈានំ សមាបន្នស្ស អត្ថិ វិតក្កវិចារា’’តិ, អត្ថិ តស្ស វចីភេទោតិ? អាមន្តា. សញ្ញាសមុដ្ឋានា វាចា វុត្តា ភគវតា – ‘‘ទុតិយំ ឈានំ សមាបន្នស្ស អត្ថិ សញ្ញា, អត្ថិ តស្ស វិតក្កវិចារា’’តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

វិតក្កសមុដ្ឋានា ¶ វាចា វុត្តា ភគវតា – ‘‘បឋមំ ឈានំ សមាបន្នស្ស អត្ថិ វិតក្កវិចារា’’តិ, អត្ថិ តស្ស វចីភេទោតិ? អាមន្តា. សញ្ញាសមុដ្ឋានា វាចា វុត្តា ភគវតា – តតិយំ ឈានំ…បេ… ចតុត្ថំ ឈានំ… អាកាសានញ្ចាយតនំ… វិញ្ញាណញ្ចាយតនំ… អាកិញ្ចញ្ញាយតនំ សមាបន្នស្ស អត្ថិ សញ្ញា, អត្ថិ តស្ស វិតក្កវិចារាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៣៣៣. សមាបន្នស្ស អត្ថិ វចីភេទោតិ? អាមន្តា. ននុ ‘‘បឋមំ ឈានំ សមាបន្នស្ស វាចា និរុទ្ធា ហោតី’’តិ [សំ. និ. ៤.២៥៩, ២៦៣]! អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា ¶ . ហញ្ចិ ‘‘បឋមំ ឈានំ សមាបន្នស្ស វាចា និរុទ្ធា ហោតី’’តិ, អត្ថេវ ¶ សុត្តន្តោតិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘សមាបន្នស្ស អត្ថិ វចីភេទោ’’តិ.

‘‘បឋមំ ឈានំ សមាបន្នស្ស វាចា និរុទ្ធា ហោតី’’តិ [សំ. និ. ៤.២៥៩, ២៦៣], អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ, អត្ថិ តស្ស វចីភេទោតិ? អាមន្តា. ‘‘ទុតិយំ ឈានំ សមាបន្នស្ស វិតក្កវិចារា និរុទ្ធា ហោន្តី’’តិ [សំ. និ. ៤.២៥៩, ២៦៣], អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ, អត្ថិ តស្ស វិតក្កវិចារាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

‘‘បឋមំ ឈានំ សមាបន្នស្ស វាចា និរុទ្ធា ហោតី’’តិ [សំ. និ. ៤.២៥៩, ២៦៣], អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ, អត្ថិ តស្ស វចីភេទោតិ? អាមន្តា. ‘‘តតិយំ ឈានំ សមាបន្នស្ស ¶ បីតិ និរុទ្ធា ហោតិ, ចតុត្ថំ ឈានំ សមាបន្នស្ស អស្សាសបស្សាសា និរុទ្ធា ហោន្តិ, អាកាសានញ្ចាយតនំ សមាបន្នស្ស រូបសញ្ញា និរុទ្ធា ហោតិ, វិញ្ញាណញ្ចាយតនំ សមាបន្នស្ស អាកាសានញ្ចាយតនសញ្ញា និរុទ្ធា ហោតិ, អាកិញ្ចញ្ញាយតនំ សមាបន្នស្ស វិញ្ញាណញ្ចាយតនសញ្ញា និរុទ្ធា ហោតិ, នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនំ សមាបន្នស្ស អាកិញ្ចញ្ញាយតនសញ្ញា និរុទ្ធា ហោតិ, សញ្ញាវេទយិតនិរោធំ សមាបន្នស្ស សញ្ញា ច វេទនា ច និរុទ្ធា ហោន្តី’’តិ [សំ. និ. ៤.២៥៩, ២៦៣; អ. និ. ៩.៣១; ទី. និ. ៣.៣៤៤], អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ, អត្ថិ តស្ស សញ្ញា ច វេទនា ចាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ន វត្តព្ពំ – ‘‘សមាបន្នស្ស អត្ថិ វចីភេទោ’’តិ? អាមន្តា. ននុ បឋមស្ស ឈានស្ស សទ្ទោ កណ្ឌកោ [កណ្ដកោ (ស្យា.) អ. និ. ១០.៧២] វុត្តោ ភគវតាតិ [អ. និ. ១០.៧២ កណ្ដកសុត្តំ និស្សាយ បុច្ឆតិ]? អាមន្តា. ហញ្ចិ ¶ បឋមស្ស ឈានស្ស សទ្ទោ កណ្ដកោ វុត្តោ ភគវតា, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘សមាបន្នស្ស អត្ថិ វចីភេទោ’’តិ.

បឋមស្ស ¶ ឈានស្ស សទ្ទោ កណ្ដកោ វុត្តោ ភគវតាតិ, សមាបន្នស្ស អត្ថិ វចីភេទោតិ? អាមន្តា. ទុតិយស្ស ¶ ឈានស្ស វិតក្កវិចារា កណ្ដកោ វុត្តោ ភគវតា… តតិយស្ស ឈានស្ស បីតិ កណ្ដកោ វុត្តោ ភគវតា… ចតុត្ថស្ស ឈានស្ស អស្សាសបស្សាសា កណ្ដកោ វុត្តោ ភគវតា [អ. និ. ១០.៧២] … អាកាសានញ្ចាយតនំ សមាបន្នស្ស រូបសញ្ញា កណ្ដកោ វុត្តោ ភគវតា… វិញ្ញាណញ្ចាយតនំ សមាបន្នស្ស អាកាសានញ្ចាយតនសញ្ញា កណ្ដកោ វុត្តោ ភគវតា… អាកិញ្ចញ្ញាយតនំ សមាបន្នស្ស វិញ្ញាណញ្ចាយតនសញ្ញា កណ្ដកោ វុត្តោ ភគវតា… នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនំ សមាបន្នស្ស អាកិញ្ចញ្ញាយតនសញ្ញា កណ្ដកោ វុត្តោ ភគវតា… សញ្ញាវេទយិតនិរោធំ សមាបន្នស្ស សញ្ញា ច វេទនា ច កណ្ដកោ វុត្តោ ភគវតា [អ. និ. ១០.៧២], អត្ថិ តស្ស សញ្ញា ច វេទនា ចាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ន វត្តព្ពំ – ‘‘សមាបន្នស្ស អត្ថិ វចីភេទោ’’តិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘សិខិស្ស, អានន្ទ, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស អភិភូ នាម សាវកោ ព្រហ្មលោកេ ឋិតោ ទសសហស្សិលោកធាតុំ សរេន វិញ្ញាបេសិ –

‘អារព្ភថ ¶ និក្កមថ, យុញ្ជថ ពុទ្ធសាសនេ;

ធុនាថ មច្ចុនោ សេនំ, នឡាគារំវ កុញ្ជរោ.

‘យោ ¶ ឥមស្មិំ ធម្មវិនយេ, អប្បមត្តោ វិហស្សតិ [វិហេស្សតិ (សី. ស្យា. កំ.) វិហរិស្សតិ (ក.)];

បហាយ ជាតិសំសារំ, ទុក្ខស្សន្តំ ករិស្សតី’’’តិ [អ. និ. ១ តិកនិបាតេ; សំ. និ. ១.២៨៥].

អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ សមាបន្នស្ស អត្ថិ វចីភេទោតិ.

វចីភេទកថា និដ្ឋិតា.

២. ទុតិយវគ្គោ

(១៥) ៦. ទុក្ខាហារកថា

៣៣៤. ទុក្ខាហារោ ¶ មគ្គង្គំ មគ្គបរិយាបន្នន្តិ? អាមន្តា ¶ . យេ កេចិ ទុក្ខន្តិ វាចំ ភាសន្តិ, សព្ពេ តេ មគ្គំ ភាវេន្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

យេ កេចិ ទុក្ខន្តិ វាចំ ភាសន្តិ, សព្ពេ តេ មគ្គំ ភាវេន្តីតិ? អាមន្តា. ពាលបុថុជ្ជនា ទុក្ខន្តិ វាចំ ភាសន្តិ, ពាលបុថុជ្ជនា មគ្គំ ភាវេន្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ. មាតុឃាតកោ… បិតុឃាតកោ… អរហន្តឃាតកោ… រុហិរុប្បាទកោ [លោហិតុប្បាទកោ (សី. ក.) អញ្ញដ្ឋានេសុ បន រុហិរុប្បាទកោត្វេវ ទិស្សតិ] … សង្ឃភេទកោ ទុក្ខន្តិ វាចំ ភាសតិ, សង្ឃភេទកោ មគ្គំ ភាវេតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ទុក្ខាហារកថា និដ្ឋិតា.

២. ទុតិយវគ្គោ

(១៦) ៧. ចិត្តដ្ឋិតិកថា

៣៣៥. ឯកំ ¶ ចិត្តំ ទិវសំ តិដ្ឋតីតិ? អាមន្តា. ឧបឌ្ឍទិវសោ ឧប្បាទក្ខណោ, ឧបឌ្ឍទិវសោ វយក្ខណោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

ឯកំ ¶ ចិត្តំ ទ្វេ ទិវសេ តិដ្ឋតីតិ? អាមន្តា. ទិវសោ ឧប្បាទក្ខណោ, ទិវសោ វយក្ខណោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

ឯកំ ចិត្តំ ចត្តារោ ទិវសេ តិដ្ឋតិ… អដ្ឋ ទិវសេ តិដ្ឋតិ… ទស ទិវសេ តិដ្ឋតិ… វីសតិ ទិវសេ តិដ្ឋតិ… មាសំ តិដ្ឋតិ… ទ្វេ មាសេ តិដ្ឋតិ… ចត្តារោ មាសេ តិដ្ឋតិ… អដ្ឋ មាសេ ¶ តិដ្ឋតិ… ទស មាសេ តិដ្ឋតិ… សំវច្ឆរំ តិដ្ឋតិ… ទ្វេ វស្សានិ តិដ្ឋតិ… ចត្តារិ វស្សានិ តិដ្ឋតិ… អដ្ឋ វស្សានិ តិដ្ឋតិ… ទស វស្សានិ តិដ្ឋតិ… វីសតិ វស្សានិ តិដ្ឋតិ… តិំស វស្សានិ តិដ្ឋតិ… ចត្តារីស វស្សានិ តិដ្ឋតិ… បញ្ញាស វស្សានិ តិដ្ឋតិ… វស្សសតំ តិដ្ឋតិ… ទ្វេ វស្សសតានិ ¶ តិដ្ឋតិ… ចត្តារិ វស្សសតានិ តិដ្ឋតិ… បញ្ច វស្សសតានិ តិដ្ឋតិ… វស្សសហស្សំ តិដ្ឋតិ… ទ្វេ វស្សសហស្សានិ តិដ្ឋតិ… ចត្តារិ វស្សសហស្សានិ តិដ្ឋតិ… អដ្ឋ វស្សសហស្សានិ តិដ្ឋតិ… សោឡស វស្សសហស្សានិ តិដ្ឋតិ… កប្បំ តិដ្ឋតិ… ទ្វេ កប្បេ តិដ្ឋតិ… ចត្តារោ កប្បេ តិដ្ឋតិ… អដ្ឋ កប្បេ តិដ្ឋតិ… សោឡស កប្បេ តិដ្ឋតិ… ពាត្តិំស កប្បេ តិដ្ឋតិ… ចតុសដ្ឋិ កប្បេ តិដ្ឋតិ… បញ្ច កប្បសតានិ តិដ្ឋតិ… កប្បសហស្សានិ តិដ្ឋតិ… ទ្វេ កប្បសហស្សានិ តិដ្ឋតិ… ចត្តារិ កប្បសហស្សានិ ¶ តិដ្ឋតិ… អដ្ឋ កប្បសហស្សានិ តិដ្ឋតិ… សោឡស កប្បសហស្សានិ តិដ្ឋតិ… វីសតិ កប្បសហស្សានិ តិដ្ឋតិ… ចត្តារីស កប្បសហស្សានិ តិដ្ឋតិ… សដ្ឋិ កប្បសហស្សានិ តិដ្ឋតិ… ចតុរាសីតិ កប្បសហស្សានិ តិដ្ឋតីតិ? អាមន្តា. ទ្វេចត្តារីស កប្បសហស្សានិ ឧប្បាទក្ខណោ, ទ្វេចត្តារីស កប្បសហស្សានិ វយក្ខណោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

ឯកំ ចិត្តំ ទិវសំ តិដ្ឋតីតិ? អាមន្តា. អត្ថញ្ញេ ធម្មា ឯកាហំ ពហុម្បិ ឧប្បជ្ជិត្វា និរុជ្ឈន្តីតិ? អាមន្តា. តេ ធម្មា ចិត្តេន លហុបរិវត្តាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

តេ ធម្មា ចិត្តេន លហុបរិវត្តាតិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘នាហំ, ភិក្ខវេ, អញ្ញំ ឯកធម្មម្បិ សមនុបស្សាមិ ឯវំ លហុបរិវត្តំ យថយិទំ ចិត្តំ. យាវញ្ចិទំ, ភិក្ខវេ, ឧបមាបិ ន សុករា យាវ លហុបរិវត្តំ ចិត្ត’’ន្តិ [អ. និ. ១.៤៨]. អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘តេ ធម្មា ចិត្តេន លហុបរិវត្តា’’តិ.

តេ ¶ ធម្មា ចិត្តេន លហុបរិវត្តាតិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘សេយ្យថាបិ, ភិក្ខវេ, មក្កដោ ¶ អរញ្ញេ បវនេ ចរមានោ សាខំ គណ្ហតិ, តំ មុញ្ចិត្វា អញ្ញំ គណ្ហតិ, តំ មុញ្ចិត្វា អញ្ញំ គណ្ហតិ; ឯវមេវ ខោ, ភិក្ខវេ, យមិទំ [យទិទំ (ពហូសុ)] វុច្ចតិ ចិត្តំ ឥតិបិ មនោ ឥតិបិ វិញ្ញាណំ ឥតិបិ តំ រត្តិយា ច ទិវសស្ស ច អញ្ញទេវ ឧប្បជ្ជតិ ¶ អញ្ញំ និរុជ្ឈតី’’តិ [សំ. និ. ២.៦១]. អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘តេ ធម្មា ចិត្តេន លហុបរិវត្តា’’តិ.

៣៣៦. ឯកំ ¶ ចិត្តំ ទិវសំ តិដ្ឋតីតិ? អាមន្តា. ចក្ខុវិញ្ញាណំ ទិវសំ តិដ្ឋតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ. សោតវិញ្ញាណំ…បេ… ឃានវិញ្ញាណំ… ជិវ្ហាវិញ្ញាណំ… កាយវិញ្ញាណំ… អកុសលំ ចិត្តំ… រាគសហគតំ… ទោសសហគតំ… មោហសហគតំ… មានសហគតំ… ទិដ្ឋិសហគតំ… វិចិកិច្ឆាសហគតំ… ថិនសហគតំ… ឧទ្ធច្ចសហគតំ… អហិរិកសហគតំ… អនោត្តប្បសហគតំ ចិត្តំ ទិវសំ តិដ្ឋតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ឯកំ ចិត្តំ ទិវសំ តិដ្ឋតីតិ? អាមន្តា. យេនេវ ចិត្តេន ចក្ខុនា រូបំ បស្សតិ, តេនេវ ចិត្តេន សោតេន សទ្ទំ សុណាតិ…បេ… ឃានេន គន្ធំ ឃាយតិ… ជិវ្ហាយ រសំ សាយតិ… កាយេន ផោដ្ឋព្ពំ ផុសតិ… មនសា ធម្មំ វិជានាតិ…បេ… យេនេវ ចិត្តេន មនសា ធម្មំ វិជានាតិ, តេនេវ ចិត្តេន ចក្ខុនា រូបំ បស្សតិ…បេ… សោតេន សទ្ទំ សុណាតិ… ឃានេន គន្ធំ ឃាយតិ… ជិវ្ហាយ រសំ សាយតិ…បេ… កាយេន ផោដ្ឋព្ពំ ផុសតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ឯកំ ចិត្តំ ទិវសំ តិដ្ឋតីតិ? អាមន្តា. យេនេវ ចិត្តេន អភិក្កមតិ, តេនេវ ចិត្តេន បដិក្កមតិ; យេនេវ ចិត្តេន បដិក្កមតិ, តេនេវ ចិត្តេន អភិក្កមតិ; យេនេវ ចិត្តេន អាលោកេតិ, តេនេវ ចិត្តេន វិលោកេតិ; យេនេវ ¶ ចិត្តេន វិលោកេតិ, តេនេវ ចិត្តេន អាលោកេតិ; យេនេវ ចិត្តេន សមិញ្ជេតិ, តេនេវ ចិត្តេន បសារេតិ ¶ ; យេនេវ ចិត្តេន បសារេតិ, តេនេវ ចិត្តេន សមិញ្ជេតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៣៣៧. អាកាសានញ្ចាយតនូបគានំ ¶ ទេវានំ ឯកំ ចិត្តំ យាវតាយុកំ តិដ្ឋតីតិ? អាមន្តា. មនុស្សានំ ឯកំ ចិត្តំ យាវតាយុកំ តិដ្ឋតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អាកាសានញ្ចាយតនូបគានំ ទេវានំ ឯកំ ចិត្តំ យាវតាយុកំ តិដ្ឋតីតិ? អាមន្តា. ចាតុមហារាជិកានំ ទេវានំ…បេ… តាវតិំសានំ ទេវានំ… យាមានំ ទេវានំ… តុសិតានំ ទេវានំ… និម្មានរតីនំ ទេវានំ… បរនិម្មិតវសវត្តីនំ ទេវានំ… ព្រហ្មបារិសជ្ជានំ ទេវានំ… ព្រហ្មបុរោហិតានំ ទេវានំ… មហាព្រហ្មានំ ទេវានំ… បរិត្តាភានំ ទេវានំ… អប្បមាណាភានំ ទេវានំ… អាភស្សរានំ ទេវានំ… បរិត្តសុភានំ ទេវានំ… អប្បមាណសុភានំ ទេវានំ… សុភកិណ្ហានំ ទេវានំ ¶ … វេហប្ផលានំ ទេវានំ… អវិហានំ ទេវានំ… អតប្បានំ ទេវានំ… សុទស្សានំ ទេវានំ… សុទស្សីនំ ទេវានំ… អកនិដ្ឋានំ ទេវានំ ឯកំ ចិត្តំ យាវតាយុកំ តិដ្ឋតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អាកាសានញ្ចាយតនូបគានំ ទេវានំ វីសតិ កប្បសហស្សានិ អាយុប្បមាណំ, អាកាសានញ្ចាយតនូបគានំ ទេវានំ ឯកំ ចិត្តំ វីសតិ កប្បសហស្សានិ តិដ្ឋតីតិ? អាមន្តា. មនុស្សានំ វស្សសតំ អាយុប្បមាណំ, មនុស្សានំ ឯកំ ចិត្តំ វស្សសតំ តិដ្ឋតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អាកាសានញ្ចាយតនូបគានំ ¶ ទេវានំ វីសតិ កប្បសហស្សានិ អាយុប្បមាណំ, អាកាសានញ្ចាយតនូបគានំ ទេវានំ ឯកំ ចិត្តំ វីសតិ កប្បសហស្សានិ តិដ្ឋតីតិ? អាមន្តា. ចាតុមហារាជិកានំ ¶ ទេវានំ បញ្ច វស្សសតានិ អាយុប្បមាណំ, ចាតុមហារាជិកានំ ទេវានំ ឯកំ ចិត្តំ បញ្ច វស្សសតានិ តិដ្ឋតិ… វស្សសហស្សំ តិដ្ឋតិ… ទ្វេ វស្សសហស្សានិ តិដ្ឋតិ… ចត្តារិ វស្សសហស្សានិ តិដ្ឋតិ… អដ្ឋ វស្សសហស្សានិ តិដ្ឋតិ… សោឡស វស្សសហស្សានិ តិដ្ឋតិ… កប្បស្ស តតិយភាគំ តិដ្ឋតិ… ឧបឌ្ឍកប្បំ តិដ្ឋតិ… ឯកំ កប្បំ តិដ្ឋតិ… ទ្វេ កប្បេ តិដ្ឋតិ… ចត្តារោ កប្បេ តិដ្ឋតិ… អដ្ឋ កប្បេ តិដ្ឋតិ… សោឡស កប្បេ តិដ្ឋតិ… ពាត្តិំស កប្បេ តិដ្ឋតិ… ចតុសដ្ឋិ កប្បេ តិដ្ឋតិ… បញ្ច កប្បសតានិ តិដ្ឋតិ… កប្បសហស្សំ តិដ្ឋតិ… ទ្វេ កប្បសហស្សានិ តិដ្ឋតិ… ចត្តារិ កប្បសហស្សានិ តិដ្ឋតិ… អដ្ឋ កប្បសហស្សានិ តិដ្ឋតិ… អកនិដ្ឋានំ ទេវានំ សោឡស កប្បសហស្សានិ អាយុប្បមាណំ, អកនិដ្ឋានំ ទេវានំ ឯកំ ចិត្តំ សោឡស កប្បសហស្សានិ តិដ្ឋតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អាកាសានញ្ចាយតនូបគានំ ¶ ទេវានំ ចិត្តំ មុហុត្តំ មុហុត្តំ ឧប្បជ្ជតិ មុហុត្តំ មុហុត្តំ និរុជ្ឈតីតិ? អាមន្តា. អាកាសានញ្ចាយតនូបគា ទេវា មុហុត្តំ មុហុត្តំ ចវន្តិ មុហុត្តំ មុហុត្តំ ឧប្បជ្ជន្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អាកាសានញ្ចាយតនូបគានំ ទេវានំ ឯកំ ចិត្តំ យាវតាយុកំ តិដ្ឋតីតិ ¶ ? អាមន្តា. អាកាសានញ្ចាយតនូបគា ទេវា យេនេវ ចិត្តេន ឧប្បជ្ជន្តិ, តេនេវ ចិត្តេន ចវន្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ចិត្តដ្ឋិតិកថា និដ្ឋិតា.

២. ទុតិយវគ្គោ

(១៧) ៨. កុក្កុឡកថា

៣៣៨. សព្ពេ ¶ សង្ខារា អនោធិំ កត្វា កុក្កុឡាតិ? អាមន្តា. ននុ អត្ថិ សុខា វេទនា, កាយិកំ សុខំ, ចេតសិកំ សុខំ ¶ , ទិព្ពំ សុខំ, មានុសកំ សុខំ, លាភសុខំ, សក្ការសុខំ, យានសុខំ, សយនសុខំ, ឥស្សរិយសុខំ, អាធិបច្ចសុខំ, គិហិសុខំ, សាមញ្ញសុខំ, សាសវំ សុខំ, អនាសវំ សុខំ, ឧបធិសុខំ, និរូបធិសុខំ, សាមិសំ សុខំ, និរាមិសំ សុខំ, សប្បីតិកំ សុខំ, និប្បីតិកំ សុខំ, ឈានសុខំ, វិមុត្តិសុខំ, កាមសុខំ, នេក្ខម្មសុខំ, វិវេកសុខំ, ឧបសមសុខំ, សម្ពោធសុខន្តិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អត្ថិ សុខា វេទនា…បេ… សម្ពោធសុខំ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘សព្ពេ សង្ខារា អនោធិំ កត្វា កុក្កុឡា’’តិ.

សព្ពេ សង្ខារា អនោធិំ កត្វា កុក្កុឡាតិ? អាមន្តា. សព្ពេ សង្ខារា ទុក្ខា វេទនា កាយិកំ ទុក្ខំ ចេតសិកំ ទុក្ខំ សោកបរិទេវទុក្ខទោមនស្សឧបាយាសាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

ន វត្តព្ពំ – ‘‘សព្ពេ សង្ខារា អនោធិំ កត្វា កុក្កុឡា’’តិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘សព្ពំ, ភិក្ខវេ, អាទិត្តំ! កិញ្ច, ភិក្ខវេ, សព្ពំ អាទិត្តំ? ចក្ខុំ, ភិក្ខវេ, អាទិត្តំ, រូបា អាទិត្តា, ចក្ខុវិញ្ញាណំ ¶ អាទិត្តំ, ចក្ខុសម្ផស្សោ អាទិត្តោ; យមិទំ [យម្បិទំ (សំ. និ. ៤.២៨)] ចក្ខុសម្ផស្សបច្ចយា ឧប្បជ្ជតិ វេទយិតំ សុខំ វា ទុក្ខំ វា អទុក្ខមសុខំ វា, តម្បិ អាទិត្តំ. កេន អាទិត្តំ? ‘រាគគ្គិនា ទោសគ្គិនា មោហគ្គិនា អាទិត្តំ, ជាតិយា ជរាយ មរណេន សោកេហិ បរិទេវេហិ ទុក្ខេហិ ¶ ទោមនស្សេហិ ឧបាយាសេហិ អាទិត្ត’ន្តិ វទាមិ. សោតំ អាទិត្តំ, សទ្ទា អាទិត្តា…បេ… ឃានំ អាទិត្តំ, គន្ធា អាទិត្តា…បេ… ជិវ្ហា អាទិត្តា, រសា អាទិត្តា…បេ… កាយោ អាទិត្តោ, ផោដ្ឋព្ពា អាទិត្តា…បេ… មនោ អាទិត្តោ, ធម្មា អាទិត្តា, មនោវិញ្ញាណំ អាទិត្តំ, មនោសម្ផស្សោ អាទិត្តោ; យមិទំ មនោសម្ផស្សបច្ចយា ឧប្បជ្ជតិ វេទយិតំ សុខំ វា ទុក្ខំ វា អទុក្ខមសុខំ វា, តម្បិ អាទិត្តំ. កេន អាទិត្តំ? ‘រាគគ្គិនា ទោសគ្គិនា មោហគ្គិនា អាទិត្តំ, ជាតិយា ជរាយ មរណេន សោកេហិ បរិទេវេហិ ទុក្ខេហិ ទោមនស្សេហិ ឧបាយាសេហិ អាទិត្ត’ន្តិ វទាមី’’តិ [មហាវ. ៥៤; សំ. និ. ៤.២៨]. អត្ថេវ ¶ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ¶ ហិ វត្តព្ពំ [តេន ហិ (សី. ស្យា.), តេន ហិ ន វត្តព្ពំ (ក.)] – ‘‘សព្ពេ សង្ខារា អនោធិំ កត្វា កុក្កុឡា’’តិ.

សព្ពេ សង្ខារា អនោធិំ កត្វា កុក្កុឡាតិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘បញ្ចិមេ, ភិក្ខវេ, កាមគុណា! កតមេ បញ្ច? ចក្ខុវិញ្ញេយ្យា រូបា ឥដ្ឋា កន្តា មនាបា បិយរូបា កាមូបសំហិតា រជនីយា, សោតវិញ្ញេយ្យា សទ្ទា…បេ… ឃានវិញ្ញេយ្យា គន្ធា… ជិវ្ហាវិញ្ញេយ្យា រសា… កាយវិញ្ញេយ្យា ផោដ្ឋព្ពា ឥដ្ឋា កន្តា ¶ មនាបា បិយរូបា កាមូបសំហិតា រជនីយា. ឥមេ ខោ, ភិក្ខវេ, បញ្ច កាមគុណា’’តិ [ម. និ. ១.១៦៦; សំ. និ. ៤.២៦៨]. អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘សព្ពេ សង្ខារា អនោធិំ កត្វា កុក្កុឡា’’តិ.

ន វត្តព្ពំ – ‘‘សព្ពេ សង្ខារា អនោធិំ កត្វា កុក្កុឡា’’តិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘លាភា វោ, ភិក្ខវេ, សុលទ្ធំ វោ, ភិក្ខវេ, ខណោ វោ បដិលទ្ធោ [បដិវិទ្ធោ (ពហូសុ)] ព្រហ្មចរិយវាសាយ! ទិដ្ឋា មយា, ភិក្ខវេ, ឆ ផស្សាយតនិកា នាម និរយា. តត្ថ យំ កិញ្ចិ ចក្ខុនា រូបំ បស្សតិ, អនិដ្ឋរូបញ្ញេវ បស្សតិ នោ ឥដ្ឋរូបំ, អកន្តរូបញ្ញេវ បស្សតិ នោ កន្តរូបំ, អមនាបរូបញ្ញេវ បស្សតិ នោ មនាបរូបំ. យំ កិញ្ចិ សោតេន សទ្ទំ សុណាតិ…បេ… ឃានេន គន្ធំ ឃាយតិ… ជិវ្ហាយ រសំ សាយតិ… កាយេន ផោដ្ឋព្ពំ ផុសតិ… មនសា ធម្មំ វិជានាតិ, អនិដ្ឋរូបញ្ញេវ វិជានាតិ នោ ឥដ្ឋរូបំ, អកន្តរូបញ្ញេវ វិជានាតិ នោ កន្តរូបំ, អមនាបរូបញ្ញេវ វិជានាតិ នោ មនាបរូប’’ន្តិ [សំ. និ. ៤.១៣៥]. អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ វត្តព្ពំ [តេន ហិ ន វត្តព្ពំ (ស្យា. ក.)] – ‘‘សព្ពេ សង្ខារា អនោធិំ កត្វា កុក្កុឡា’’តិ.

សព្ពេ ¶ សង្ខារា អនោធិំ កត្វា កុក្កុឡាតិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘លាភា វោ, ភិក្ខវេ, សុលទ្ធំ វោ, ភិក្ខវេ, ខណោ វោ បដិលទ្ធោ ព្រហ្មចរិយវាសាយ! ទិដ្ឋា មយា, ភិក្ខវេ, ឆ ផស្សាយតនិកា ¶ នាម សគ្គា. តត្ថ យំ កិញ្ចិ ចក្ខុនា រូបំ បស្សតិ, ឥដ្ឋរូបញ្ញេវ ¶ បស្សតិ នោ អនិដ្ឋរូបំ, កន្តរូបញ្ញេវ បស្សតិ នោ អកន្តរូបំ, មនាបរូបញ្ញេវ បស្សតិ នោ អមនាបរូបំ. យំ កិញ្ចិ សោតេន សទ្ទំ សុណាតិ…បេ… ឃានេន គន្ធំ ឃាយតិ… ជិវ្ហាយ រសំ សាយតិ… កាយេន ផោដ្ឋព្ពំ ផុសតិ… មនសា ធម្មំ វិជានាតិ, ឥដ្ឋរូបញ្ញេវ វិជានាតិ នោ អនិដ្ឋរូបំ, កន្តរូបញ្ញេវ វិជានាតិ ¶ នោ អកន្តរូបំ, មនាបរូបញ្ញេវ វិជានាតិ នោ អមនាបរូប’’ន្តិ [សំ. និ. ៤.១៣៥]. អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘សព្ពេ សង្ខារា អនោធិំ កត្វា កុក្កុឡា’’តិ.

ន វត្តព្ពំ – ‘‘សព្ពេ សង្ខារា អនោធិំ កត្វា កុក្កុឡា’’តិ? អាមន្តា. ននុ ‘‘យទនិច្ចំ តំ ទុក្ខំ [សំ. និ. ៣.១៥],’’ វុត្តំ ភគវតា, ‘‘សព្ពេ សង្ខារា អនិច្ចា’’តិ [ធ. ប. ២៧៧; ម. និ. ១.៣៥៦]? អាមន្តា. ហញ្ចិ ‘‘យទនិច្ចំ តំ ទុក្ខំ,’’ វុត្តំ ភគវតា, ‘‘សព្ពេ សង្ខារា អនិច្ចា,’’ តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘សព្ពេ សង្ខារា អនោធិំ កត្វា កុក្កុឡា’’តិ.

សព្ពេ សង្ខារា អនោធិំ កត្វា កុក្កុឡាតិ? អាមន្តា. ទានំ អនិដ្ឋផលំ អកន្តផលំ អមនុញ្ញផលំ សេចនកផលំ ទុក្ខុទ្រយំ ទុក្ខវិបាកន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

សីលំ…បេ… ឧបោសថោ…បេ… ភាវនា…បេ… ព្រហ្មចរិយំ អនិដ្ឋផលំ អកន្តផលំ អមនុញ្ញផលំ សេចនកផលំ ទុក្ខុទ្រយំ ទុក្ខវិបាកន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

ននុ ទានំ ឥដ្ឋផលំ កន្តផលំ មនុញ្ញផលំ អសេចនកផលំ សុខុទ្រយំ សុខវិបាកន្តិ ¶ ? អាមន្តា. ហញ្ចិ ទានំ ឥដ្ឋផលំ កន្តផលំ មនុញ្ញផលំ អសេចនកផលំ សុខុទ្រយំ សុខវិបាកំ, នោ ¶ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘សព្ពេ សង្ខារា អនោធិំ កត្វា កុក្កុឡា’’តិ.

ននុ សីលំ… ឧបោសថោ… ភាវនា… ព្រហ្មចរិយំ ឥដ្ឋផលំ កន្តផលំ មនុញ្ញផលំ អសេចនកផលំ សុខុទ្រយំ សុខវិបាកន្តិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ ព្រហ្មចរិយំ ឥដ្ឋផលំ កន្តផលំ មនុញ្ញផលំ អសេចនកផលំ សុខុទ្រយំ សុខវិបាកន្តិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘សព្ពេ សង្ខារា អនោធិំ កត្វា កុក្កុឡា’’តិ.

សព្ពេ ¶ សង្ខារា អនោធិំ កត្វា កុក្កុឡាតិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា –

‘‘សុខោ វិវេកោ តុដ្ឋស្ស, សុតធម្មស្ស បស្សតោ;

អព្យាបជ្ជំ សុខំ លោកេ, បាណភូតេសុ សំយមោ.

‘‘សុខា ¶ វិរាគតា លោកេ, កាមានំ សមតិក្កមោ;

អស្មិមានស្ស យោ វិនយោ, ឯតំ វេ បរមំ សុខំ [មហាវ. ៥; ឧទា. ១១ ឧទានេ ច].

‘‘តំ សុខេន សុខំ បត្តំ, អច្ចន្តសុខមេវ តំ;

តិស្សោ វិជ្ជា អនុប្បត្តា, ឯតំ វេ បរមំ សុខ’’ន្តិ.

អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘សព្ពេ សង្ខារា អនោធិំ កត្វា កុក្កុឡា’’តិ.

កុក្កុឡកថា និដ្ឋិតា.

២. ទុតិយវគ្គោ

(១៨) ៩. អនុបុព្ពាភិសមយកថា

៣៣៩. អនុបុព្ពាភិសមយោតិ ¶ ? អាមន្តា. អនុបុព្ពេន ¶ សោតាបត្តិមគ្គំ ភាវេតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ. អនុបុព្ពេន សោតាបត្តិមគ្គំ ភាវេតីតិ? អាមន្តា. អនុបុព្ពេន សោតាបត្តិផលំ សច្ឆិករោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អនុបុព្ពាភិសមយោតិ? អាមន្តា. អនុបុព្ពេន សកទាគាមិមគ្គំ ភាវេតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ. អនុបុព្ពេន សកទាគាមិមគ្គំ ភាវេតីតិ? អាមន្តា. អនុបុព្ពេន សកទាគាមិផលំ សច្ឆិករោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អនុបុព្ពាភិសមយោតិ? អាមន្តា. អនុបុព្ពេន អនាគាមិមគ្គំ ភាវេតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ. អនុបុព្ពេន អនាគាមិមគ្គំ ភាវេតីតិ? អាមន្តា. អនុបុព្ពេន អនាគាមិផលំ សច្ឆិករោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អនុបុព្ពាភិសមយោតិ ¶ ? អាមន្តា. អនុបុព្ពេន អរហត្តមគ្គំ ភាវេតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ. អនុបុព្ពេន អរហត្តមគ្គំ ភាវេតីតិ? អាមន្តា. អនុបុព្ពេន អរហត្តផលំ សច្ឆិករោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

៣៤០. សោតាបត្តិផលសច្ឆិកិរិយាយ ¶ បដិបន្នោ បុគ្គលោ ទុក្ខទស្សនេន កិំ ជហតីតិ? សក្កាយទិដ្ឋិំ, វិចិកិច្ឆំ, សីលព្ពតបរាមាសំ, តទេកដ្ឋេ ច កិលេសេ ¶ ចតុភាគំ ជហតីតិ. ចតុភាគំ សោតាបន្នោ, ចតុភាគំ ន សោតាបន្នោ, ចតុភាគំ សោតាបត្តិផលប្បត្តោ បដិលទ្ធោ អធិគតោ សច្ឆិកតោ ¶ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ, កាយេន ផុសិត្វា វិហរតិ, ចតុភាគំ ន កាយេន ផុសិត្វា វិហរតិ, ចតុភាគំ សត្តក្ខត្តុបរមោ កោលង្កោលោ ឯកពីជី ពុទ្ធេ អវេច្ចប្បសាទេន សមន្នាគតោ, ធម្មេ…បេ… សង្ឃេ…បេ… អរិយកន្តេហិ សីលេហិ សមន្នាគតោ ចតុភាគំ ន អរិយកន្តេហិ សីលេហិ សមន្នាគតោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

សមុទយទស្សនេន…បេ… និរោធទស្សនេន…បេ… មគ្គទស្សនេន កិំ ជហតីតិ? សក្កាយទិដ្ឋិំ, វិចិកិច្ឆំ, សីលព្ពតបរាមាសំ, តទេកដ្ឋេ ច កិលេសេ ចតុភាគំ ជហតីតិ. ចតុភាគំ សោតាបន្នោ, ចតុភាគំ ន សោតាបន្នោ, ចតុភាគំ សោតាបត្តិផលប្បត្តោ បដិលទ្ធោ អធិគតោ សច្ឆិកតោ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ, កាយេន ផុសិត្វា វិហរតិ, ចតុភាគំ ន កាយេន ផុសិត្វា វិហរតិ, ចតុភាគំ សត្តក្ខត្តុបរមោ កោលង្កោលោ ឯកពីជី ពុទ្ធេ អវេច្ចប្បសាទេន សមន្នាគតោ, ធម្មេ…បេ… សង្ឃេ…បេ… អរិយកន្តេហិ សីលេហិ សមន្នាគតោ, ចតុភាគំ ន អរិយកន្តេហិ សីលេហិ សមន្នាគតោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៣៤១. សកទាគាមិផលសច្ឆិកិរិយាយ បដិបន្នោ បុគ្គលោ ទុក្ខទស្សនេន កិំ ជហតីតិ? ឱឡារិកំ កាមរាគំ, ឱឡារិកំ ព្យាបាទំ, តទេកដ្ឋេ ច កិលេសេ ចតុភាគំ ជហតីតិ. ចតុភាគំ សកទាគាមី, ចតុភាគំ ន សកទាគាមី, ចតុភាគំ សកទាគាមិផលប្បត្តោ បដិលទ្ធោ អធិគតោ សច្ឆិកតោ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ, កាយេន ផុសិត្វា វិហរតិ, ចតុភាគំ ន កាយេន ¶ ផុសិត្វា វិហរតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… សមុទយទស្សនេន…បេ… និរោធទស្សនេន…បេ… មគ្គទស្សនេន កិំ ជហតីតិ? ឱឡារិកំ កាមរាគំ, ឱឡារិកំ ព្យាបាទំ, តទេកដ្ឋេ ច កិលេសេ ចតុភាគំ ជហតីតិ. ចតុភាគំ សកទាគាមី, ចតុភាគំ ន សកទាគាមី, ចតុភាគំ សកទាគាមិផលប្បត្តោ បដិលទ្ធោ អធិគតោ សច្ឆិកតោ ¶ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ ¶ , កាយេន ផុសិត្វា វិហរតិ, ចតុភាគំ ន កាយេន ផុសិត្វា វិហរតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៣៤២. អនាគាមិផលសច្ឆិកិរិយាយ ¶ បដិបន្នោ បុគ្គលោ ទុក្ខទស្សនេន កិំ ជហតីតិ? អណុសហគតំ កាមរាគំ, អណុសហគតំ ព្យាបាទំ, តទេកដ្ឋេ ច កិលេសេ ចតុភាគំ ជហតីតិ. ចតុភាគំ អនាគាមី, ចតុភាគំ ន អនាគាមី, ចតុភាគំ អនាគាមិផលប្បត្តោ បដិលទ្ធោ អធិគតោ សច្ឆិកតោ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ, កាយេន ផុសិត្វា វិហរតិ, ចតុភាគំ ន កាយេន ផុសិត្វា វិហរតិ, ចតុភាគំ អន្តរាបរិនិព្ពាយី…បេ… ឧបហច្ចបរិនិព្ពាយី… អសង្ខារបរិនិព្ពាយី… សសង្ខារបរិនិព្ពាយី… ឧទ្ធំសោតោ អកនិដ្ឋគាមី, ចតុភាគំ ន ឧទ្ធំសោតោ ន អកនិដ្ឋគាមីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សមុទយទស្សនេន…បេ… និរោធទស្សនេន…បេ… មគ្គទស្សនេន កិំ ជហតីតិ? អណុសហគតំ កាមរាគំ, អណុសហគតំ ព្យាបាទំ, តទេកដ្ឋេ ច កិលេសេ ចតុភាគំ ជហតីតិ. ចតុភាគំ អនាគាមី, ចតុភាគំ ន អនាគាមី, ចតុភាគំ អនាគាមិផលប្បត្តោ បដិលទ្ធោ អធិគតោ សច្ឆិកតោ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ, កាយេន ¶ ផុសិត្វា វិហរតិ, ចតុភាគំ ន កាយេន ផុសិត្វា វិហរតិ, ចតុភាគំ អន្តរាបរិនិព្ពាយី…បេ… ឧបហច្ចបរិនិព្ពាយី… អសង្ខារបរិនិព្ពាយី… សសង្ខារបរិនិព្ពាយី… ឧទ្ធំសោតោ អកនិដ្ឋគាមី, ចតុភាគំ ន ឧទ្ធំសោតោ អកនិដ្ឋគាមីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៣៤៣. អរហត្តសច្ឆិកិរិយាយ បដិបន្នោ បុគ្គលោ ទុក្ខទស្សនេន កិំ ជហតីតិ? រូបរាគំ, អរូបរាគំ, មានំ, ឧទ្ធច្ចំ, អវិជ្ជំ, តទេកដ្ឋេ ច កិលេសេ ចតុភាគំ ជហតីតិ. ចតុភាគំ អរហា, ចតុភាគំ ន អរហា, ចតុភាគំ អរហត្តប្បត្តោ បដិលទ្ធោ អធិគតោ សច្ឆិកតោ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ, កាយេន ផុសិត្វា វិហរតិ, ចតុភាគំ ន កាយេន ¶ ផុសិត្វា វិហរតិ, ចតុភាគំ វីតរាគោ…បេ… វីតទោសោ… វីតមោហោ…បេ… កតករណីយោ ឱហិតភារោ អនុប្បត្តសទត្ថោ បរិក្ខីណភវសំយោជនោ សម្មទញ្ញាវិមុត្តោ ឧក្ខិត្តបលិឃោ សង្កិណ្ណបរិខោ អព្ពូឡ្ហេសិកោ និរគ្គឡោ អរិយោ បន្នទ្ធជោ បន្នភារោ វិសញ្ញុត្តោ សុវិជិតវិជយោ, ទុក្ខំ តស្ស បរិញ្ញាតំ, សមុទយោ បហីនោ, និរោធោ សច្ឆិកតោ, មគ្គោ ភាវិតោ, អភិញ្ញេយ្យំ អភិញ្ញាតំ, បរិញ្ញេយ្យំ បរិញ្ញាតំ, បហាតព្ពំ បហីនំ, ភាវេតព្ពំ ភាវិតំ…បេ… សច្ឆិកាតព្ពំ ¶ សច្ឆិកតំ, ចតុភាគំ សច្ឆិកាតព្ពំ ន សច្ឆិកតន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សមុទយទស្សនេន ¶ … និរោធទស្សនេន… មគ្គទស្សនេន កិំ ជហតីតិ? រូបរាគំ, អរូបរាគំ, មានំ, ឧទ្ធច្ចំ, អវិជ្ជំ, តទេកដ្ឋេ ច កិលេសេ ចតុភាគំ ជហតីតិ. ចតុភាគំ អរហា, ចតុភាគំ ន អរហា, ចតុភាគំ អរហត្តប្បត្តោ ¶ បដិលទ្ធោ អធិគតោ សច្ឆិកតោ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ, កាយេន ផុសិត្វា វិហរតិ, ចតុភាគំ ន កាយេន ផុសិត្វា វិហរតិ, ចតុភាគំ វីតរាគោ… វីតទោសោ… វីតមោហោ… កតករណីយោ ឱហិតភារោ អនុប្បត្តសទត្ថោ បរិក្ខីណភវសំយោជនោ សម្មទញ្ញាវិមុត្តោ ឧក្ខិត្តបលិឃោ សង្កិណ្ណបរិខោ អព្ពូឡ្ហេសិកោ និរគ្គឡោ អរិយោ បន្នទ្ធជោ បន្នភារោ វិសញ្ញុត្តោ សុវិជិតវិជយោ, ទុក្ខំ តស្ស បរិញ្ញាតំ, សមុទយោ បហីនោ, និរោធោ សច្ឆិកតោ, មគ្គោ ភាវិតោ, អភិញ្ញេយ្យំ អភិញ្ញាតំ, បរិញ្ញេយ្យំ បរិញ្ញាតំ, បហាតព្ពំ បហីនំ, ភាវេតព្ពំ ភាវិតំ…បេ… សច្ឆិកាតព្ពំ សច្ឆិកតំ, ចតុភាគំ សច្ឆិកាតព្ពំ ន សច្ឆិកតន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៣៤៤. សោតាបត្តិផលសច្ឆិកិរិយាយ បដិបន្នោ បុគ្គលោ ទុក្ខំ ទក្ខន្តោ បដិបន្នកោតិ វត្តព្ពោតិ? អាមន្តា. ទុក្ខេ ទិដ្ឋេ ផលេ ឋិតោតិ វត្តព្ពោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ. សមុទយំ ទក្ខន្តោ…បេ… និរោធំ ទក្ខន្តោ បដិបន្នកោតិ វត្តព្ពោតិ? អាមន្តា ¶ . និរោធេ ទិដ្ឋេ ផលេ ឋិតោតិ វត្តព្ពោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

សោតាបត្តិផលសច្ឆិកិរិយាយ បដិបន្នោ បុគ្គលោ មគ្គំ ទក្ខន្តោ បដិបន្នកោតិ វត្តព្ពោ, មគ្គេ ទិដ្ឋេ ផលេ ឋិតោតិ វត្តព្ពោតិ? អាមន្តា. ទុក្ខំ ទក្ខន្តោ បដិបន្នកោតិ វត្តព្ពោ, ទុក្ខេ ទិដ្ឋេ ផលេ ឋិតោតិ វត្តព្ពោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… មគ្គំ ¶ ទក្ខន្តោ បដិបន្នកោតិ វត្តព្ពោ, មគ្គេ ទិដ្ឋេ ផលេ ឋិតោតិ វត្តព្ពោតិ? អាមន្តា. សមុទយំ ទក្ខន្តោ…បេ… និរោធំ ទក្ខន្តោ បដិបន្នកោតិ វត្តព្ពោ, និរោធេ ទិដ្ឋេ ផលេ ឋិតោតិ វត្តព្ពោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សោតាបត្តិផលសច្ឆិកិរិយាយ បដិបន្នោ បុគ្គលោ ទុក្ខំ ទក្ខន្តោ បដិបន្នកោតិ វត្តព្ពោ, ទុក្ខេ ទិដ្ឋេ ន វត្តព្ពំ – ‘‘ផលេ ឋិតោតិ វត្តព្ពោ’’តិ? អាមន្តា. មគ្គំ ទក្ខន្តោ បដិបន្នកោតិ វត្តព្ពោ, មគ្គេ ទិដ្ឋេ ន វត្តព្ពំ – ‘‘ផលេ ឋិតោតិ វត្តព្ពោ’’តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… សមុទយំ ទក្ខន្តោ… និរោធំ ទក្ខន្តោ បដិបន្នកោតិ ¶ វត្តព្ពោ, និរោធេ ទិដ្ឋេ ន វត្តព្ពំ – ‘‘ផលេ ឋិតោតិ វត្តព្ពោ’’តិ? អាមន្តា. មគ្គំ ទក្ខន្តោ ‘‘បដិបន្នកោ’’តិ ¶ វត្តព្ពោ, មគ្គេ ទិដ្ឋេ ន វត្តព្ពំ – ‘‘ផលេ ឋិតោតិ វត្តព្ពោ’’តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

[សកវាទីបុច្ឆាលក្ខណំ] សោតាបត្តិផលសច្ឆិកិរិយាយ បដិបន្នោ បុគ្គលោ ទុក្ខំ ទក្ខន្តោ បដិបន្នកោតិ វត្តព្ពោ, ទុក្ខេ ទិដ្ឋេ ន វត្តព្ពំ – ‘‘ផលេ ឋិតោតិ វត្តព្ពោ’’តិ? អាមន្តា. និរត្ថិយំ ទុក្ខទស្សនន្តិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… សមុទយំ ទក្ខន្តោ…បេ… និរោធំ ទក្ខន្តោ បដិបន្នកោតិ វត្តព្ពោ, និរោធេ ទិដ្ឋេ ន វត្តព្ពំ – ‘‘ផលេ ឋិតោតិ វត្តព្ពោ’’តិ? អាមន្តា. និរត្ថិយំ និរោធទស្សនន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៣៤៥. [បរវាទីបុច្ឆាលក្ខណំ] ទុក្ខេ ¶ ទិដ្ឋេ ចត្តារិ សច្ចានិ ទិដ្ឋានិ ហោន្តីតិ? អាមន្តា. ទុក្ខសច្ចំ ចត្តារិ សច្ចានីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

[សកវាទីបុច្ឆាលក្ខណំ] រូបក្ខន្ធេ អនិច្ចតោ ទិដ្ឋេ បញ្ចក្ខន្ធា អនិច្ចតោ ទិដ្ឋា ហោន្តីតិ? អាមន្តា. រូបក្ខន្ធោ បញ្ចក្ខន្ធាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

[សកវាទីបុច្ឆាលក្ខណំ] ចក្ខាយតនេ អនិច្ចតោ ទិដ្ឋេ ទ្វាទសាយតនានិ អនិច្ចតោ ទិដ្ឋានិ ហោន្តីតិ? អាមន្តា. ចក្ខាយតនំ ទ្វាទសាយតនានីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

[សកវាទីបុច្ឆាលក្ខណំ] ចក្ខុធាតុយា អនិច្ចតោ ទិដ្ឋាយ អដ្ឋារស ធាតុយោ អនិច្ចតោ ទិដ្ឋា ហោន្តីតិ? អាមន្តា. ចក្ខុធាតុ អដ្ឋារស ធាតុយោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

[សកវាទីបុច្ឆាលក្ខណំ] ចក្ខុន្ទ្រិយេ អនិច្ចតោ ទិដ្ឋេ ពាវីសតិន្ទ្រិយានិ អនិច្ចតោ ទិដ្ឋានិ ហោន្តីតិ? អាមន្តា. ចក្ខុន្ទ្រិយំ ពាវីសតិន្ទ្រិយានីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

[សកវាទីបុច្ឆាលក្ខណំ] ចតូហិ ញាណេហិ សោតាបត្តិផលំ សច្ឆិករោតីតិ? អាមន្តា. ចត្តារិ សោតាបត្តិផលានីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អដ្ឋហិ ញាណេហិ សោតាបត្តិផលំ សច្ឆិករោតីតិ? អាមន្តា ¶ ¶ . អដ្ឋ សោតាបត្តិផលានីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… ទ្វាទសហិ ញាណេហិ សោតាបត្តិផលំ សច្ឆិករោតីតិ? អាមន្តា. ទ្វាទស សោតាបត្តិផលានីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… ចតុចត្តារីសាយ ញាណេហិ សោតាបត្តិផលំ សច្ឆិករោតីតិ ¶ ? អាមន្តា. ចតុចត្តារីសំ សោតាបត្តិផលានីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… សត្តសត្តតិយា ញាណេហិ សោតាបត្តិផលំ សច្ឆិករោតីតិ? អាមន្តា. សត្តសត្តតិ សោតាបត្តិផលានីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៣៤៦. ន ¶ វត្តព្ពំ – ‘‘អនុបុព្ពាភិសមយោ’’តិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘សេយ្យថាបិ, ភិក្ខវេ, មហាសមុទ្ទោ អនុបុព្ពនិន្នោ អនុបុព្ពបោណោ អនុបុព្ពបព្ភារោ, ន អាយតកេនេវ បបាតោ; ឯវមេវ ខោ, ភិក្ខវេ, ឥមស្មិំ ធម្មវិនយេ អនុបុព្ពសិក្ខា អនុបុព្ពកិរិយា អនុបុព្ពបដិបទា, ន អាយតកេនេវ អញ្ញាបដិវេធោ’’តិ [ចូឡវ. ៣៨៥; អ. និ. ៨.២០; ឧទា. ៤៥ ឧទានេ ច]. អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ អនុបុព្ពាភិសមយោតិ.

ន វត្តព្ពំ – ‘‘អនុបុព្ពាភិសមយោ’’តិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា –

‘‘អនុបុព្ពេន មេធាវី, ថោកំ ថោកំ ខណេ ខណេ;

កម្មារោ រជតស្សេវ, និទ្ធមេ មលមត្តនោ’’តិ [ធ. ប. ២៣៩ ធម្មបទេ].

អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ អនុបុព្ពាភិសមយោតិ.

អនុបុព្ពាភិសមយោតិ ¶ ? អាមន្តា. នន្វាយស្មា គវម្បតិ ថេរោ ភិក្ខូ ឯតទវោច – ‘‘សម្មុខា មេតំ, អាវុសោ, ភគវតោ សុតំ សម្មុខា បដិគ្គហិតំ – ‘យោ, ភិក្ខវេ, ទុក្ខំ បស្សតិ ទុក្ខសមុទយម្បិ សោ បស្សតិ, ទុក្ខនិរោធម្បិ បស្សតិ, ទុក្ខនិរោធគាមិនិំ ¶ បដិបទម្បិ បស្សតិ; យោ ទុក្ខសមុទយំ បស្សតិ ទុក្ខម្បិ សោ បស្សតិ, ទុក្ខនិរោធម្បិ បស្សតិ, ទុក្ខនិរោធគាមិនិំ បដិបទម្បិ បស្សតិ; យោ ទុក្ខនិរោធំ បស្សតិ ទុក្ខម្បិ សោ បស្សតិ, ទុក្ខសមុទយម្បិ បស្សតិ, ទុក្ខនិរោធគាមិនិំ បដិបទម្បិ បស្សតិ; យោ ទុក្ខនិរោធគាមិនិំ បដិបទំ បស្សតិ ទុក្ខម្បិ សោ បស្សតិ, ទុក្ខសមុទយម្បិ បស្សតិ, ទុក្ខនិរោធម្បិ បស្សតី’’’តិ [សំ. និ. ៥.១១០០]! អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘អនុបុព្ពាភិសមយោ’’តិ.

អនុបុព្ពាភិសមយោតិ ¶ ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា –

‘‘សហាវស្ស ទស្សនសម្បទាយ,

តយស្សុ ធម្មា ជហិតា ភវន្តិ;

សក្កាយទិដ្ឋី វិចិកិច្ឆិតញ្ច,

សីលព្ពតំ វាបិ យទត្ថិ កិញ្ចិ;

ចតូហបាយេហិ ច វិប្បមុត្តោ,

ឆច្ចាភិឋានានិ អភព្ព កាតុ’’ន្តិ.

អត្ថេវ ¶ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘អនុបុព្ពាភិសមយោ’’តិ.

អនុបុព្ពាភិសមយោតិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘យស្មិំ, ភិក្ខវេ, សមយេ អរិយសាវកស្ស វិរជំ វីតមលំ ធម្មចក្ខុំ ឧទបាទិ – ‘យំ កិញ្ចិ សមុទយធម្មំ សព្ពំ តំ និរោធធម្ម’ន្តិ, សហ ទស្សនុប្បាទា, ភិក្ខវេ, អរិយសាវកស្ស តីណិ សំយោជនានិ បហីយន្តិ – សក្កាយទិដ្ឋិ, វិចិកិច្ឆា, សីលព្ពតបរាមាសោ’’តិ! អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘អនុបុព្ពាភិសមយោ’’តិ.

អនុបុព្ពាភិសមយកថា និដ្ឋិតា.

២. ទុតិយវគ្គោ

(១៩) ១០. វោហារកថា

៣៤៧. ពុទ្ធស្ស ¶ ¶ ភគវតោ វោហារោ លោកុត្តរោតិ? អាមន្តា. លោកុត្តរេ សោតេ បដិហញ្ញតិ នោ លោកិយេ, លោកុត្តរេន វិញ្ញាណេន បដិវិជានន្តិ នោ លោកិយេន, សាវកា បដិវិជានន្តិ នោ បុថុជ្ជនាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ននុ ¶ ពុទ្ធស្ស ភគវតោ វោហារោ លោកិយេ សោតេ បដិហញ្ញតីតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ ពុទ្ធស្ស ភគវតោ វោហារោ លោកិយេ សោតេ បដិហញ្ញតិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘ពុទ្ធស្ស ភគវតោ វោហារោ លោកុត្តរោ’’តិ.

ននុ ពុទ្ធស្ស ភគវតោ វោហារំ លោកិយេន វិញ្ញាណេន បដិវិជានន្តីតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ ពុទ្ធស្ស ភគវតោ វោហារំ លោកិយេន វិញ្ញាណេន បដិវិជានន្តិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘ពុទ្ធស្ស ភគវតោ វោហារោ លោកុត្តរោ’’តិ.

ននុ ពុទ្ធស្ស ភគវតោ វោហារំ បុថុជ្ជនា បដិវិជានន្តីតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ ពុទ្ធស្ស ភគវតោ វោហារំ បុថុជ្ជនា បដិវិជានន្តិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘ពុទ្ធស្ស ភគវតោ វោហារោ លោកុត្តរោ’’តិ.

៣៤៨. ពុទ្ធស្ស ¶ ភគវតោ វោហារោ លោកុត្តរោតិ? អាមន្តា. មគ្គោ ផលំ និព្ពានំ, សោតាបត្តិមគ្គោ សោតាបត្តិផលំ, សកទាគាមិមគ្គោ សកទាគាមិផលំ, អនាគាមិមគ្គោ អនាគាមិផលំ, អរហត្តមគ្គោ អរហត្តផលំ, សតិបដ្ឋានំ ¶ សម្មប្បធានំ ឥទ្ធិបាទោ ឥន្ទ្រិយំ ពលំ ពោជ្ឈង្គោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ពុទ្ធស្ស ភគវតោ វោហារោ លោកុត្តរោតិ? អាមន្តា. អត្ថិ កេចិ ពុទ្ធស្ស ភគវតោ វោហារំ សុណន្តីតិ? អាមន្តា. លោកុត្តរោ ¶ ធម្មោ សោតវិញ្ញេយ្យោ, សោតស្មិំ បដិហញ្ញតិ, សោតស្ស អាបាថំ អាគច្ឆតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ននុ លោកុត្តរោ ធម្មោ ន សោតវិញ្ញេយ្យោ, ន សោតស្មិំ បដិហញ្ញតិ, ន សោតស្ស អាបាថំ អាគច្ឆតីតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ លោកុត្តរោ ធម្មោ ន សោតវិញ្ញេយ្យោ, ន សោតស្មិំ បដិហញ្ញតិ, ន សោតស្ស អាបាថំ អាគច្ឆតិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘ពុទ្ធស្ស ភគវតោ វោហារោ លោកុត្តរោ’’តិ.

៣៤៩. ពុទ្ធស្ស ភគវតោ វោហារោ លោកុត្តរោតិ? អាមន្តា. អត្ថិ កេចិ ពុទ្ធស្ស ភគវតោ ¶ វោហារេ រជ្ជេយ្យុន្តិ? អាមន្តា. លោកុត្តរោ ធម្មោ រាគដ្ឋានិយោ រជនីយោ កមនីយោ មទនីយោ ពន្ធនីយោ មុច្ឆនីយោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ននុ លោកុត្តរោ ធម្មោ ន រាគដ្ឋានិយោ ន រជនីយោ ន កមនីយោ ន មទនីយោ ន ពន្ធនីយោ ន មុច្ឆនីយោតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ លោកុត្តរោ ធម្មោ ន រាគដ្ឋានិយោ ន រជនីយោ ន កមនីយោ ន មទនីយោ ន ពន្ធនីយោ ន មុច្ឆនីយោ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘ពុទ្ធស្ស ភគវតោ វោហារោ លោកុត្តរោ’’តិ.

ពុទ្ធស្ស ¶ ភគវតោ វោហារោ លោកុត្តរោតិ? អាមន្តា. អត្ថិ កេចិ ពុទ្ធស្ស ភគវតោ វោហារេ ទុស្សេយ្យុន្តិ? អាមន្តា. លោកុត្តរោ ធម្មោ ទោសដ្ឋានិយោ កោបដ្ឋានិយោ បដិឃដ្ឋានិយោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ននុ លោកុត្តរោ ធម្មោ ន ទោសដ្ឋានិយោ ន កោបដ្ឋានិយោ ន បដិឃដ្ឋានិយោតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ លោកុត្តរោ ធម្មោ ន ទោសដ្ឋានិយោ ន ¶ កោបដ្ឋានិយោ ¶ ន បដិឃដ្ឋានិយោ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘ពុទ្ធស្ស ភគវតោ វោហារោ លោកុត្តរោ’’តិ.

ពុទ្ធស្ស ភគវតោ វោហារោ លោកុត្តរោតិ? អាមន្តា. អត្ថិ កេចិ ពុទ្ធស្ស ភគវតោ វោហារេ មុយ្ហេយ្យុន្តិ? អាមន្តា. លោកុត្តរោ ធម្មោ មោហដ្ឋានិយោ អញ្ញាណករណោ អចក្ខុករណោ បញ្ញានិរោធិកោ វិឃាតបក្ខិកោ អនិព្ពានសំវត្តនិកោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ននុ លោកុត្តរោ ធម្មោ ន មោហដ្ឋានិយោ ន អញ្ញាណករណោ ន អចក្ខុករណោ បញ្ញាវុទ្ធិកោ អវិឃាតបក្ខិកោ និព្ពានសំវត្តនិកោតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ លោកុត្តរោ ធម្មោ ន មោហដ្ឋានិយោ ន អញ្ញាណករណោ ន អចក្ខុករណោ បញ្ញាវុទ្ធិកោ អវិឃាតបក្ខិកោ និព្ពានសំវត្តនិកោ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘ពុទ្ធស្ស ភគវតោ វោហារោ លោកុត្តរោ’’តិ.

៣៥០. ពុទ្ធស្ស ភគវតោ វោហារោ លោកុត្តរោតិ? អាមន្តា. យេ ¶ កេចិ ពុទ្ធស្ស ភគវតោ វោហារំ សុណន្តិ, សព្ពេ តេ មគ្គំ ភាវេន្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

យេ ¶ កេចិ ពុទ្ធស្ស ភគវតោ វោហារំ សុណន្តិ, សព្ពេ តេ មគ្គំ ភាវេន្តីតិ? អាមន្តា. ពាលបុថុជ្ជនា ពុទ្ធស្ស ភគវតោ វោហារំ សុណន្តិ, ពាលបុថុជ្ជនា មគ្គំ ភាវេន្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… មាតុឃាតកោ មគ្គំ ភាវេតិ…បេ… បិតុឃាតកោ… អរហន្តឃាតកោ… រុហិរុប្បាទកោ… សង្ឃភេទកោ ពុទ្ធស្ស ភគវតោ វោហារំ សុណាតិ, សង្ឃភេទកោ មគ្គំ ភាវេតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៣៥១. លព្ភា ¶ សោវណ្ណមយាយ លដ្ឋិយា ធញ្ញបុញ្ជោបិ សុវណ្ណបុញ្ជោបិ អាចិក្ខិតុន្តិ? អាមន្តា. ឯវមេវំ ភគវា លោកុត្តរេន វោហារេន លោកិយម្បិ លោកុត្តរម្បិ ធម្មំ វោហរតីតិ.

លព្ភា ឯលណ្ឌិយាយ លដ្ឋិយា ធញ្ញបុញ្ជោបិ សុវណ្ណបុញ្ជោបិ អាចិក្ខិតុន្តិ? អាមន្តា. ឯវមេវំ ភគវា លោកិយេន វោហារេន លោកិយម្បិ លោកុត្តរម្បិ ធម្មំ វោហរតីតិ.

៣៥២. ពុទ្ធស្ស ¶ ភគវតោ វោហារោ លោកិយំ វោហរន្តស្ស លោកិយោ ហោតិ, លោកុត្តរំ វោហរន្តស្ស លោកុត្តរោ ហោតីតិ? អាមន្តា. លោកិយំ វោហរន្តស្ស លោកិយេ សោតេ បដិហញ្ញតិ, លោកុត្តរំ វោហរន្តស្ស លោកុត្តរេ សោតេ បដិហញ្ញតិ; លោកិយំ វោហរន្តស្ស លោកិយេន វិញ្ញាណេន បដិវិជានន្តិ, លោកុត្តរំ វោហរន្តស្ស លោកុត្តរេន វិញ្ញាណេន បដិវិជានន្តិ; លោកិយំ វោហរន្តស្ស បុថុជ្ជនា បដិវិជានន្តិ ¶ , លោកុត្តរំ វោហរន្តស្ស សាវកា បដិវិជានន្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ន វត្តព្ពំ – ‘‘ពុទ្ធស្ស ភគវតោ វោហារោ លោកិយំ វោហរន្តស្ស លោកិយោ ហោតិ, លោកុត្តរំ វោហរន្តស្ស លោកុត្តរោ ហោតីតិ? អាមន្តា. ននុ ភគវា លោកិយម្បិ លោកុត្តរម្បិ ធម្មំ វោហរតីតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ ភគវា លោកិយម្បិ លោកុត្តរម្បិ ធម្មំ វោហរតិ, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘ពុទ្ធស្ស ភគវតោ វោហារោ លោកិយំ វោហរន្តស្ស លោកិយោ ហោតិ, លោកុត្តរំ វោហរន្តស្ស លោកុត្តរោ ហោតី’’តិ.

ពុទ្ធស្ស ភគវតោ វោហារោ លោកិយំ វោហរន្តស្ស លោកិយោ ហោតិ, លោកុត្តរំ វោហរន្តស្ស លោកុត្តរោ ហោតីតិ? អាមន្តា. មគ្គំ វោហរន្តស្ស មគ្គោ ហោតិ, អមគ្គំ វោហរន្តស្ស ¶ អមគ្គោ ¶ ហោតិ, ផលំ វោហរន្តស្ស ផលំ ហោតិ, អផលំ វោហរន្តស្ស អផលំ ហោតិ, និព្ពានំ វោហរន្តស្ស និព្ពានំ ហោតិ, អនិព្ពានំ វោហរន្តស្ស អនិព្ពានំ ហោតិ, សង្ខតំ វោហរន្តស្ស សង្ខតំ ហោតិ, អសង្ខតំ វោហរន្តស្ស អសង្ខតំ ហោតិ, រូបំ វោហរន្តស្ស រូបំ ហោតិ, អរូបំ វោហរន្តស្ស អរូបំ ហោតិ, វេទនំ វោហរន្តស្ស វេទនា ហោតិ, អវេទនំ វោហរន្តស្ស អវេទនា ហោតិ, សញ្ញំ វោហរន្តស្ស សញ្ញា ហោតិ, អសញ្ញំ វោហរន្តស្ស អសញ្ញា ហោតិ, សង្ខារេ វោហរន្តស្ស សង្ខារា ហោន្តិ, អសង្ខារេ វោហរន្តស្ស អសង្ខារា ហោន្តិ, វិញ្ញាណំ វោហរន្តស្ស វិញ្ញាណំ ហោតិ, អវិញ្ញាណំ វោហរន្តស្ស អវិញ្ញាណំ ហោតីតិ ¶ ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

វោហារកថា និដ្ឋិតា.

២. ទុតិយវគ្គោ

(២០) ១១. និរោធកថា

៣៥៣. ទ្វេ ¶ និរោធាតិ? អាមន្តា. ទ្វេ ទុក្ខនិរោធាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… ទ្វេ ទុក្ខនិរោធាតិ? អាមន្តា. ទ្វេ និរោធសច្ចានីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… ទ្វេ និរោធសច្ចានីតិ? អាមន្តា. ទ្វេ ទុក្ខសច្ចានីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… ទ្វេ និរោធសច្ចានីតិ? អាមន្តា. ទ្វេ សមុទយសច្ចានីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… ទ្វេ និរោធសច្ចានីតិ? អាមន្តា. ទ្វេ ¶ មគ្គសច្ចានីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ទ្វេ និរោធសច្ចានីតិ? អាមន្តា. ទ្វេ តាណានិ…បេ… ទ្វេ លេណានិ… ទ្វេ សរណានិ… ទ្វេ បរាយណានិ… ទ្វេ អច្ចុតានិ… ទ្វេ អមតានិ… ទ្វេ និព្ពានានីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ទ្វេ និព្ពានានីតិ? អាមន្តា. អត្ថិ ទ្វិន្នំ និព្ពានានំ ឧច្ចនីចតា ហីនបណីតតា ឧក្កំសាវកំសោ សីមា វា ភេទោ វា រាជិ វា អន្តរិកា វាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ទ្វេ និរោធាតិ? អាមន្តា. ននុ អប្បដិសង្ខានិរុទ្ធេ សង្ខារេ បដិសង្ខា និរោធេន្តីតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អប្បដិសង្ខានិរុទ្ធេ សង្ខារេ ¶ បដិសង្ខា និរោធេន្តិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘ទ្វេ និរោធា’’តិ.

ន វត្តព្ពំ – ‘‘ទ្វេ និរោធា’’តិ? អាមន្តា. ននុ អប្បដិសង្ខានិរុទ្ធាបិ សង្ខារា អច្ចន្តភគ្គា, បដិសង្ខានិរុទ្ធាបិ សង្ខារា អច្ចន្តភគ្គាតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អប្បដិសង្ខានិរុទ្ធាបិ សង្ខារា អច្ចន្តភគ្គា, បដិសង្ខានិរុទ្ធាបិ សង្ខារា អច្ចន្តភគ្គា, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘ទ្វេ និរោធា’’តិ.

ទ្វេ ¶ និរោធាតិ? អាមន្តា. បដិសង្ខានិរុទ្ធាបិ [បដិសង្ខានិរុទ្ធា (?)] សង្ខារា អរិយមគ្គំ អាគម្ម និរុទ្ធាតិ? អាមន្តា. អប្បដិសង្ខានិរុទ្ធា ¶ សង្ខារា អរិយមគ្គំ អាគម្ម និរុទ្ធាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ទ្វេ ¶ និរោធាតិ? អាមន្តា. បដិសង្ខានិរុទ្ធា សង្ខារា ន បុន ឧប្បជ្ជន្តីតិ? អាមន្តា. អប្បដិសង្ខានិរុទ្ធា សង្ខារា ន បុន ឧប្បជ្ជន្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘ទ្វេ និរោធា’’តិ.

និរោធកថា និដ្ឋិតា.

ទុតិយវគ្គោ.

តស្សុទ្ទានំ –

បរូបហារោ អញ្ញាណំ, កង្ខា បរវិតារណា;

វចីភេទោ ទុក្ខាហារោ, ចិត្តដ្ឋិតិ ច កុក្កុឡា;

អនុបុព្ពាភិសមយោ, វោហារោ ច និរោធកោតិ.

៣. តតិយវគ្គោ

(២១) ១. ពលកថា

៣៥៤. តថាគតពលំ ¶ ¶ ¶ សាវកសាធារណន្តិ? អាមន្តា. តថាគតពលំ សាវកពលំ, សាវកពលំ តថាគតពលន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

តថាគតពលំ សាវកសាធារណន្តិ? អាមន្តា. តញ្ញេវ តថាគតពលំ តំ សាវកពលំ, តញ្ញេវ សាវកពលំ តំ តថាគតពលន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

តថាគតពលំ សាវកសាធារណន្តិ? អាមន្តា. យាទិសំ តថាគតពលំ តាទិសំ សាវកពលំ, យាទិសំ សាវកពលំ តាទិសំ តថាគតពលន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

តថាគតពលំ សាវកសាធារណន្តិ? អាមន្តា. យាទិសោ តថាគតស្ស បុព្ពយោគោ បុព្ពចរិយា ធម្មក្ខានំ ធម្មទេសនា តាទិសោ សាវកស្ស បុព្ពយោគោ បុព្ពចរិយា ធម្មក្ខានំ ធម្មទេសនាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

តថាគតពលំ សាវកសាធារណន្តិ? អាមន្តា. តថាគតោ ជិនោ សត្ថា សម្មាសម្ពុទ្ធោ សព្ពញ្ញូ សព្ពទស្សាវី ធម្មស្សាមី ធម្មប្បដិសរណោតិ? អាមន្តា ¶ . សាវកោ ជិនោ សត្ថា សម្មាសម្ពុទ្ធោ សព្ពញ្ញូ សព្ពទស្សាវី ធម្មស្សាមី ធម្មប្បដិសរណោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

តថាគតពលំ សាវកសាធារណន្តិ? អាមន្តា. តថាគតោ អនុប្បន្នស្ស ¶ មគ្គស្ស ឧប្បាទេតា អសញ្ជាតស្ស មគ្គស្ស ¶ សញ្ជនេតា អនក្ខាតស្ស មគ្គស្ស អក្ខាតា មគ្គញ្ញូ មគ្គវិទូ មគ្គកោវិទោតិ? អាមន្តា. សាវកោ អនុប្បន្នស្ស មគ្គស្ស ឧប្បាទេតា អសញ្ជាតស្ស មគ្គស្ស សញ្ជនេតា អនក្ខាតស្ស មគ្គស្ស អក្ខាតា មគ្គញ្ញូ មគ្គវិទូ មគ្គកោវិទោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ឥន្ទ្រិយបរោបរិយត្តំ ¶ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ សាវកសាធារណន្តិ? អាមន្តា. សាវកោ សព្ពញ្ញូ សព្ពទស្សាវីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៣៥៥. សាវកោ ឋានាឋានំ ជានាតីតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ សាវកោ ឋានាឋានំ ជានាតិ, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘ឋានាឋានំ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ សាវកសាធារណ’’ន្តិ.

សាវកោ អតីតានាគតបច្ចុប្បន្នានំ កម្មសមាទានានំ ឋានសោ ហេតុសោ វិបាកំ ជានាតីតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ សាវកោ អតីតានាគតបច្ចុប្បន្នានំ កម្មសមាទានានំ ឋានសោ ហេតុសោ វិបាកំ ជានាតិ, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អតីតានាគតបច្ចុប្បន្នានំ កម្មសមាទានានំ ឋានសោ ហេតុសោ វិបាកំ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ សាវកសាធារណ’’ន្តិ.

សាវកោ សព្ពត្ថគាមិនិំ បដិបទំ ជានាតីតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ សាវកោ សព្ពត្ថគាមិនិំ បដិបទំ ជានាតិ, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘សព្ពត្ថគាមិនិំ បដិបទំ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ សាវកសាធារណ’’ន្តិ.

សាវកោ ¶ អនេកធាតុំ នានាធាតុំ លោកំ ជានាតីតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ សាវកោ អនេកធាតុំ នានាធាតុំ លោកំ ជានាតិ, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អនេកធាតុំ នានាធាតុំ លោកំ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ សាវកសាធារណ’’ន្តិ.

សាវកោ ¶ សត្តានំ នានាធិមុត្តិកតំ ជានាតីតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ សាវកោ សត្តានំ នានាធិមុត្តិកតំ ជានាតិ, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘សត្តានំ ¶ នានាធិមុត្តិកតំ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ សាវកសាធារណ’’ន្តិ.

សាវកោ ឈានវិមោក្ខសមាធិសមាបត្តីនំ សំកិលេសំ វោទានំ វុដ្ឋានំ ជានាតីតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ សាវកោ ឈានវិមោក្ខសមាធិសមាបត្តីនំ សំកិលេសំ វោទានំ វុដ្ឋានំ ជានាតិ, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘ឈានវិមោក្ខសមាធិសមាបត្តីនំ សំកិលេសំ វោទានំ វុដ្ឋានំ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ សាវកសាធារណ’’ន្តិ.

សាវកោ ¶ បុព្ពេនិវាសានុស្សតិំ ជានាតីតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ សាវកោ បុព្ពេនិវាសានុស្សតិំ ជានាតិ, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘បុព្ពេនិវាសានុស្សតិ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ សាវកសាធារណ’’ន្តិ.

សាវកោ សត្តានំ ចុតូបបាតំ ជានាតីតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ សាវកោ សត្តានំ ចុតូបបាតំ ជានាតិ, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘សត្តានំ ចុតូបបាតំ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ សាវកសាធារណ’’ន្តិ.

ននុ តថាគតស្សាបិ អាសវា ខីណា សាវកស្សាបិ អាសវា ខីណាតិ ¶ ? អាមន្តា. អត្ថិ កិញ្ចិ នានាករណំ តថាគតស្ស វា សាវកស្ស វា អាសវក្ខយេន វា អាសវក្ខយំ វិមុត្តិយា វា វិមុត្តីតិ? នត្ថិ. ហញ្ចិ នត្ថិ កិញ្ចិ នានាករណំ តថាគតស្ស វា សាវកស្ស វា អាសវក្ខយេន វា អាសវក្ខយំ វិមុត្តិយា វា វិមុត្តិ, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អាសវានំ ខយេ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ សាវកសាធារណ’’ន្តិ.

៣៥៦. អាសវានំ ខយេ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ សាវកសាធារណន្តិ? អាមន្តា ¶ . ឋានាឋានេ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ សាវកសាធារណន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អាសវានំ ខយេ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ សាវកសាធារណន្តិ? អាមន្តា. សត្តានំ ចុតូបបាតេ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ សាវកសាធារណន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ឋានាឋានេ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ សាវកអសាធារណន្តិ? អាមន្តា. អាសវានំ ខយេ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ សាវកអសាធារណន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សត្តានំ ¶ ចុតូបបាតេ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ សាវកអសាធារណន្តិ? អាមន្តា. អាសវានំ ខយេ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ សាវកអសាធារណន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ឥន្ទ្រិយបរោបរិយត្តំ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ សាវកអសាធារណន្តិ? អាមន្តា. ឋានាឋានេ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ សាវកអសាធារណន្តិ ¶ ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ [អយមេត្ថ សាធារណបក្ខំ សន្ធាយ បដិក្ខេបោ (ដីកា ឱលោកេតព្ពា)] …បេ….

ឥន្ទ្រិយបរោបរិយត្តំ ¶ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ សាវកអសាធារណន្តិ? អាមន្តា…បេ…. អាសវានំ ខយេ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ សាវកអសាធារណន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ឋានាឋានេ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ សាវកសាធារណន្តិ? អាមន្តា. ឥន្ទ្រិយបរោបរិយត្តំ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ សាវកសាធារណន្តិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អាសវានំ ខយេ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ សាវកសាធារណន្តិ? អាមន្តា. ឥន្ទ្រិយបរោបរិយត្តំ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ សាវកសាធារណន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ពលកថា និដ្ឋិតា.

៣. តតិយវគ្គោ

(២២) ២. អរិយន្តិកថា

៣៥៧. ឋានាឋានេ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ អរិយន្តិ? អាមន្តា. មគ្គោ ផលំ និព្ពានំ, សោតាបត្តិមគ្គោ សោតាបត្តិផលំ, សកទាគាមិមគ្គោ សកទាគាមិផលំ, អនាគាមិមគ្គោ អនាគាមិផលំ, អរហត្តមគ្គោ អរហត្តផលំ, សតិបដ្ឋានំ សម្មប្បធានំ ឥទ្ធិបាទោ ឥន្ទ្រិយំ ពលំ ពោជ្ឈង្គោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ឋានាឋានេ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ អរិយន្តិ? អាមន្តា ¶ . សុញ្ញតារម្មណន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ…. សុញ្ញតារម្មណន្តិ? អាមន្តា. ឋានាឋានញ្ច ¶ មនសិ ករោតិ, សុញ្ញតញ្ច មនសិ ករោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ឋានាឋានញ្ច ¶ មនសិ ករោតិ, សុញ្ញតញ្ច មនសិ ករោតីតិ? អាមន្តា. ទ្វិន្នំ ផស្សានំ ទ្វិន្នំ ចិត្តានំ សមោធានំ ហោតីតិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… ឋានាឋានេ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ អរិយន្តិ? អាមន្តា. អនិមិត្តារម្មណំ…បេ… អប្បណិហិតារម្មណន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អប្បណិហិតារម្មណន្តិ? អាមន្តា. ឋានាឋានញ្ច មនសិ ករោតិ, អប្បណិហិតញ្ច មនសិ ករោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ឋានាឋានញ្ច មនសិ ករោតិ, អប្បណិហិតញ្ច មនសិ ករោតីតិ? អាមន្តា. ទ្វិន្នំ ផស្សានំ ទ្វិន្នំ ចិត្តានំ សមោធានំ ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៣៥៨. សតិបដ្ឋានា អរិយា សុញ្ញតារម្មណាតិ? អាមន្តា. ឋានាឋានេ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ អរិយំ សុញ្ញតារម្មណន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សតិបដ្ឋានា អរិយា អនិមិត្តារម្មណា…បេ… អប្បណិហិតារម្មណាតិ? អាមន្តា. ឋានាឋានេ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ អរិយំ អប្បណិហិតារម្មណន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សម្មប្បធានា, ឥទ្ធិបាទា, ឥន្ទ្រិយា, ពលា, ពោជ្ឈង្គា អរិយា សុញ្ញតារម្មណាតិ? អាមន្តា. ឋានាឋានេ យថាភូតំ ញាណំ ¶ តថាគតពលំ អរិយំ សុញ្ញតារម្មណន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ពោជ្ឈង្គា អរិយា អនិមិត្តារម្មណា… អប្បណិហិតារម្មណាតិ? អាមន្តា ¶ . ឋានាឋានេ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ អរិយំ អប្បណិហិតារម្មណន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៣៥៩. ឋានាឋានេ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ អរិយំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘សុញ្ញតារម្មណ’’ន្តិ? អាមន្តា. សតិបដ្ឋានា អរិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘សុញ្ញតារម្មណា’’តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ឋានាឋានេ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ អរិយំ ន វត្តព្ពំ – អនិមិត្តារម្មណំ…បេ… អប្បណិហិតារម្មណន្តិ ¶ ? អាមន្តា. សតិបដ្ឋានា អរិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘អប្បណិហិតារម្មណា’’តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ឋានាឋានេ ¶ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ អរិយំ ន វត្តព្ពំ – សុញ្ញតារម្មណំ…បេ… អនិមិត្តារម្មណំ…បេ… អប្បណិហិតារម្មណន្តិ? អាមន្តា. សម្មប្បធានំ…បេ… ពោជ្ឈង្គា អរិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘អប្បណិហិតារម្មណា’’តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៣៦០. សត្តានំ ចុតូបបាតេ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ អរិយន្តិ? អាមន្តា. មគ្គោ ផលំ និព្ពានំ, សោតាបត្តិមគ្គោ សោតាបត្តិផលំ…បេ… ពោជ្ឈង្គោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សត្តានំ ចុតូបបាតេ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ អរិយន្តិ? អាមន្តា. សុញ្ញតារម្មណន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… សុញ្ញាតារម្មណន្តិ ¶ ? អាមន្តា. សត្តានំ ចុតូបបាតញ្ច មនសិ ករោតិ ¶ , សុញ្ញតញ្ច មនសិ ករោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សត្តានំ ចុតូបបាតញ្ច មនសិ ករោតិ, សុញ្ញតញ្ច មនសិ ករោតីតិ? អាមន្តា. ទ្វិន្នំ ផស្សានំ ទ្វិន្នំ ចិត្តានំ សមោធានំ ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សត្តានំ ចុតូបបាតេ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ អរិយន្តិ? អាមន្តា. អនិមិត្តារម្មណំ អប្បណិហិតារម្មណន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អប្បណិហិតារម្មណន្តិ? អាមន្តា. សត្តានំ ចុតូបបាតញ្ច មនសិ ករោតិ, អប្បណិហិតញ្ច មនសិ ករោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សត្តានំ ចុតូបបាតញ្ច មនសិ ករោតិ, អប្បណិហិតញ្ច មនសិ ករោតីតិ? អាមន្តា. ទ្វិន្នំ ផស្សានំ ទ្វិន្នំ ចិត្តានំ សមោធានំ ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៣៦១. សតិបដ្ឋានា អរិយា សុញ្ញតារម្មណា…បេ… អនិមិត្តារម្មណា…បេ… អប្បណិហិតារម្មណាតិ? អាមន្តា. សត្តានំ ចុតូបបាតេ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ អរិយំ អប្បណិហិតារម្មណន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សម្មប្បធានំ ¶ ¶ …បេ… ពោជ្ឈង្គា អរិយា សុញ្ញតារម្មណា…បេ… អនិមិត្តារម្មណា…បេ… អប្បណិហិតារម្មណាតិ? អាមន្តា. សត្តានំ ចុតូបបាតេ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ អរិយំ អប្បណិហិតារម្មណន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សត្តានំ ¶ ចុតូបបាតេ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ អរិយំ ន វត្តព្ពំ – សុញ្ញតារម្មណំ…បេ… អនិមិត្តារម្មណំ…បេ… អប្បណិហិតារម្មណន្តិ? អាមន្តា. សតិបដ្ឋានា អរិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘អប្បបណិហិតារម្មណា’’តិ ¶ ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៣៦២. សត្តានំ ចុតូបបាតេ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ អរិយំ ន វត្តព្ពំ – សុញ្ញតារម្មណំ…បេ… អនិមិត្តារម្មណំ…បេ… អប្បណិហិតារម្មណន្តិ? អាមន្តា. សម្មប្បធានា…បេ… ពោជ្ឈង្គា អរិយា ន វត្តព្ពា – ‘‘អប្បណិហិតារម្មណា’’តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អាសវានំ ខយេ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ អរិយន្តិ? អាមន្តា. ឋានាឋានេ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ អរិយន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អាសវានំ ¶ ខយេ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ អរិយន្តិ? អាមន្តា. សត្តានំ ចុតូបបាតេ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ អរិយន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ឋានាឋានេ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘អរិយ’’ន្តិ? អាមន្តា. អាសវានំ ខយេ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘អរិយ’’ន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ …បេ….

សត្តានំ ចុតូបបាតេ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘អរិយ’’ន្តិ? អាមន្តា. អាសវានំ ខយេ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘អរិយ’’ន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អាសវានំ ¶ ខយេ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ អរិយំ សុញ្ញតារម្មណន្តិ? អាមន្តា. ឋានាឋានេ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ អរិយំ សុញ្ញតារម្មណន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អាសវានំ ខយេ ¶ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ អរិយំ អនិមិត្តារម្មណំ… អប្បណិហិតារម្មណន្តិ? អាមន្តា. ឋានាឋានេ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ អរិយំ អប្បណិហិតារម្មណន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អាសវានំ ខយេ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ អរិយំ សុញ្ញតារម្មណំ…បេ… អនិមិត្តារម្មណំ…បេ… អប្បណិហិតារម្មណន្តិ? អាមន្តា…បេ…. សត្តានំ ចុតូបបាតេ ¶ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ អរិយំ អប្បណិហិតារម្មណន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ឋានាឋានេ ¶ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ អរិយំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘សុញ្ញតារម្មណ’’ន្តិ? អាមន្តា. អាសវានំ ខយេ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ អរិយំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘សុញ្ញតារម្មណ’’ន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ឋានាឋានេ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ អរិយំ ន វត្តព្ពំ – អនិមិត្តារម្មណំ… អប្បណិហិតារម្មណន្តិ? អាមន្តា. អាសវានំ ខយេ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ អរិយំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘អប្បណិហិតារម្មណ’’ន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សត្តានំ ចុតូបបាតេ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ អរិយំ ន វត្តព្ពំ – សុញ្ញតារម្មណំ…បេ… អនិមិត្តារម្មណំ…បេ… អប្បណិហិតារម្មណន្តិ? អាមន្តា. អាសវានំ ខយេ យថាភូតំ ញាណំ តថាគតពលំ អរិយំ ន វត្តព្ពំ – ‘‘អប្បណិហិតារម្មណ’’ន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អរិយន្តិកថា និដ្ឋិតា.

៣. តតិយវគ្គោ

(២៣) ៣. វិមុត្តិកថា

៣៦៣. សរាគំ ¶ ¶ ចិត្តំ វិមុច្ចតីតិ? អាមន្តា. រាគសហគតំ រាគសហជាតំ រាគសំសដ្ឋំ រាគសម្បយុត្តំ រាគសហភុ រាគានុបរិវត្តិ អកុសលំ លោកិយំ សាសវំ សំយោជនិយំ គន្ថនិយំ ឱឃនិយំ យោគនិយំ នីវរណិយំ បរាមដ្ឋំ ឧបាទានិយំ សំកិលេសិយំ ចិត្តំ វិមុច្ចតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សផស្សំ ចិត្តំ វិមុច្ចតិ, ផស្សោ ច ចិត្តញ្ច ឧភោ វិមុច្ចន្តីតិ? អាមន្តា. សរាគំ ¶ ចិត្តំ វិមុច្ចតិ, រាគោ ច ចិត្តញ្ច ឧភោ វិមុច្ចន្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សវេទនំ…បេ… សសញ្ញំ…បេ… សចេតនំ…បេ… សបញ្ញំ [សសញ្ញំ (សី. ក.)] ចិត្តំ វិមុច្ចតិ, បញ្ញា ច ចិត្តញ្ច ឧភោ វិមុច្ចន្តីតិ? អាមន្តា. សរាគំ ចិត្តំ វិមុច្ចតិ, រាគោ ច ចិត្តញ្ច ឧភោ វិមុច្ចន្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សផស្សំ ¶ សរាគំ ចិត្តំ វិមុច្ចតិ, ផស្សោ ច ចិត្តញ្ច ឧភោ វិមុច្ចន្តីតិ? អាមន្តា. រាគោ ច ចិត្តញ្ច ឧភោ វិមុច្ចន្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សវេទនំ សរាគំ…បេ… សសញ្ញំ សរាគំ…បេ… សចេតនំ សរាគំ…បេ… សបញ្ញំ សរាគំ ចិត្តំ វិមុច្ចតិ, បញ្ញា ច ចិត្តញ្ច ឧភោ វិមុច្ចន្តីតិ? អាមន្តា. រាគោ ច ចិត្តញ្ច ឧភោ វិមុច្ចន្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៣៦៤. សទោសំ ¶ ចិត្តំ វិមុច្ចតីតិ? អាមន្តា. ទោសសហគតំ ទោសសហជាតំ ទោសសំសដ្ឋំ ទោសសម្បយុត្តំ ទោសសហភុ ទោសានុបរិវត្តិ អកុសលំ លោកិយំ សាសវំ…បេ… សំកិលេសិយំ ចិត្តំ វិមុច្ចតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សផស្សំ ¶ ចិត្តំ វិមុច្ចតិ, ផស្សោ ច ចិត្តញ្ច ឧភោ វិមុច្ចន្តីតិ? អាមន្តា. សទោសំ ចិត្តំ វិមុច្ចតិ, ទោសោ ច ចិត្តញ្ច ឧភោ វិមុច្ចន្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សវេទនំ…បេ… សសញ្ញំ…បេ… សចេតនំ…បេ… សបញ្ញំ ចិត្តំ វិមុច្ចតិ, បញ្ញា ច ចិត្តញ្ច ឧភោ វិមុច្ចន្តីតិ? អាមន្តា ¶ . សទោសំ ចិត្តំ វិមុច្ចតិ, ទោសោ ច ចិត្តញ្ច ឧភោ វិមុច្ចន្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សផស្សំ សទោសំ ចិត្តំ វិមុច្ចតិ, ផស្សោ ច ចិត្តញ្ច ឧភោ វិមុច្ចន្តីតិ? អាមន្តា. សទោសំ ចិត្តំ វិមុច្ចតិ, ទោសោ ច ចិត្តញ្ច ឧភោ វិមុច្ចន្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សវេទនំ សទោសំ… សសញ្ញំ សទោសំ… សចេតនំ សទោសំ… សបញ្ញំ សទោសំ ចិត្តំ វិមុច្ចតិ, បញ្ញា ច ចិត្តញ្ច ឧភោ វិមុច្ចន្តីតិ? អាមន្តា. ទោសោ ច ចិត្តញ្ច ឧភោ វិមុច្ចន្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៣៦៥. សមោហំ ចិត្តំ វិមុច្ចតីតិ? អាមន្តា. មោហសហគតំ មោហសហជាតំ មោហសំសដ្ឋំ មោហសម្បយុត្តំ មោហសហភុ មោហានុបរិវត្តិ អកុសលំ ¶ លោកិយំ សាសវំ…បេ… សំកិលេសិយំ ចិត្តំ វិមុច្ចតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សផស្សំ ចិត្តំ វិមុច្ចតិ, ផស្សោ ច ចិត្តញ្ច ឧភោ វិមុច្ចន្តីតិ? អាមន្តា. សមោហំ ចិត្តំ វិមុច្ចតិ, មោហោ ច ចិត្តញ្ច ឧភោ វិមុច្ចន្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សវេទនំ ¶ … សសញ្ញំ… សចេតនំ… សបញ្ញំ ចិត្តំ វិមុច្ចតិ, បញ្ញា ច ចិត្តញ្ច ឧភោ វិមុច្ចន្តីតិ? អាមន្តា. សមោហំ ចិត្តំ វិមុច្ចតិ, មោហោ ច ចិត្តញ្ច ឧភោ វិមុច្ចន្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សផស្សំ ¶ សមោហំ ចិត្តំ វិមុច្ចតិ, ផស្សោ ច ចិត្តញ្ច ឧភោ វិមុច្ចន្តីតិ? អាមន្តា ¶ . មោហោ ច ចិត្តញ្ច ឧភោ វិមុច្ចន្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សវេទនំ សមោហំ… សសញ្ញំ សមោហំ… សចេតនំ សមោហំ…បេ… សបញ្ញំ សមោហំ ចិត្តំ វិមុច្ចតិ, បញ្ញា ច ចិត្តញ្ច ឧភោ វិមុច្ចន្តីតិ? អាមន្តា. មោហោ ច ចិត្តញ្ច ឧភោ វិមុច្ចន្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សរាគំ សទោសំ សមោហំ ចិត្តំ វិមុច្ចតីតិ? អាមន្តា. វីតរាគំ វីតទោសំ វីតមោហំ និក្កិលេសំ ចិត្តំ វិមុច្ចតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘សរាគំ សទោសំ សមោហំ ចិត្តំ វិមុច្ចតី’’តិ.

វិមុត្តិកថា និដ្ឋិតា.

៣. តតិយវគ្គោ

(២៤) ៤. វិមុច្ចមានកថា

៣៦៦. វិមុត្តំ ¶ វិមុច្ចមានន្តិ? អាមន្តា. ឯកទេសំ វិមុត្តំ, ឯកទេសំ អវិមុត្តន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ឯកទេសំ វិមុត្តំ, ឯកទេសំ អវិមុត្តន្តិ? អាមន្តា. ឯកទេសំ សោតាបន្នោ, ឯកទេសំ ន សោតាបន្នោ, ឯកទេសំ សោតាបត្តិផលប្បត្តោ បដិលទ្ធោ អធិគតោ សច្ឆិកតោ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ, កាយេន ផុសិត្វា វិហរតិ, ឯកទេសំ ន កាយេន ផុសិត្វា វិហរតិ, ឯកទេសំ សត្តក្ខត្តុបរមោ កោលង្កោលោ ឯកពីជី ពុទ្ធេ អវេច្ចប្បសាទេន សមន្នាគតោ ធម្មេ…បេ… សង្ឃេ…បេ… អរិយកន្តេហិ សីលេហិ សមន្នាគតោ, ឯកទេសំ អរិយកន្តេហិ សីលេហិ ន សមន្នាគតោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ឯកទេសំ ¶ វិមុត្តំ, ឯកទេសំ អវិមុត្តន្តិ? អាមន្តា ¶ . ឯកទេសំ សកទាគាមី, ឯកទេសំ ន សកទាគាមី, ឯកទេសំ សកទាគាមិផលប្បត្តោ បដិលទ្ធោ អធិគតោ សច្ឆិកតោ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ, កាយេន ផុសិត្វា វិហរតិ, ឯកទេសំ ន កាយេន ផុសិត្វា វិហរតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ឯកទេសំ ¶ វិមុត្តំ, ឯកទេសំ អវិមុត្តន្តិ? អាមន្តា. ឯកទេសំ អនាគាមី, ឯកទេសំ ន អនាគាមី, ឯកទេសំ អនាគាមិផលប្បត្តោ បដិលទ្ធោ អធិគតោ សច្ឆិកតោ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ, កាយេន ផុសិត្វា វិហរតិ, ឯកទេសំ ន កាយេន ផុសិត្វា វិហរតិ, ឯកទេសំ អន្តរាបរិនិព្ពាយី ¶ , ឧបហច្ចបរិនិព្ពាយី, អសង្ខារបរិនិព្ពាយី, សសង្ខារបរិនិព្ពាយី, ឧទ្ធំសោតោអកនិដ្ឋគាមី, ឯកទេសំ ន ឧទ្ធំសោតោអកនិដ្ឋគាមីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ឯកទេសំ វិមុត្តំ, ឯកទេសំ អវិមុត្តន្តិ? អាមន្តា. ឯកទេសំ អរហា ឯកទេសំ ន អរហា, ឯកទេសំ អរហត្តប្បត្តោ បដិលទ្ធោ អធិគតោ សច្ឆិកតោ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ, កាយេន ផុសិត្វា វិហរតិ, ឯកទេសំ ន កាយេន ផុសិត្វា វិហរតិ, ឯកទេសំ វីតរាគោ វីតទោសោ វីតមោហោ…បេ… ឯកទេសំ សច្ឆិកាតព្ពំ សច្ឆិកតំ, ឯកទេសំ សច្ឆិកាតព្ពំ ន សច្ឆិកតន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

វិមុត្តំ វិមុច្ចមានន្តិ? អាមន្តា. ឧប្បាទក្ខណេ វិមុត្តំ, ភង្គក្ខណេ វិមុច្ចមានន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៣៦៧. ន វត្តព្ពំ – ‘‘វិមុត្តំ វិមុច្ចមាន’’ន្តិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘តស្ស ឯវំ ជានតោ ឯវំ បស្សតោ កាមាសវាបិ ចិត្តំ វិមុច្ចតិ, ភវាសវាបិ ចិត្តំ វិមុច្ចតិ, អវិជ្ជាសវាបិ ចិត្តំ វិមុច្ចតី’’តិ [ទី. និ. ១.២៤៨ អាទយោ]! អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា ¶ . តេន ហិ វត្តព្ពំ [តេន ហិ (សី. ស្យា. កំ.), តេន ហិ ន វត្តព្ពំ (ក.)] – ‘‘វិមុត្តំ វិមុច្ចមាន’’ន្តិ.

វិមុត្តំ វិមុច្ចមានន្តិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘សោ ឯវំ សមាហិតេ ចិត្តេ បរិសុទ្ធេ បរិយោទាតេ អនង្គណេ វិគតូបក្កិលេសេ មុទុភូតេ កម្មនិយេ ឋិតេ អានេញ្ជប្បត្តេ អាសវានំ ¶ ខយញាណាយ ចិត្តំ អភិនិន្នាមេតី’’តិ! អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ¶ ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘វិមុត្តំ វិមុច្ចមាន’’ន្តិ.

អត្ថិ ចិត្តំ វិមុច្ចមានន្តិ? អាមន្តា. អត្ថិ ចិត្តំ រជ្ជមានំ ទុស្សមានំ មុយ្ហមានំ កិលិស្សមានន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… ននុ រត្តញ្ចេវ អរត្តញ្ច, ទុដ្ឋញ្ចេវ អទុដ្ឋញ្ច, មូឡ្ហញ្ចេវ អមូឡ្ហញ្ច, ឆិន្នញ្ចេវ អឆិន្នញ្ច, ភិន្នញ្ចេវ អភិន្នញ្ច, កតញ្ចេវ អកតញ្ចាតិ ¶ ? អាមន្តា. ហញ្ចិ រត្តញ្ចេវ អរត្តញ្ច, ទុដ្ឋញ្ចេវ អទុដ្ឋញ្ច, មូឡ្ហញ្ចេវ អមូឡ្ហញ្ច, ឆិន្នញ្ចេវ អឆិន្នញ្ច, ភិន្នញ្ចេវ អភិន្នញ្ច, កតញ្ចេវ អកតញ្ច, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អត្ថិ ចិត្តំ វិមុច្ចមាន’’ន្តិ.

វិមុច្ចមានកថា និដ្ឋិតា.

៣. តតិយវគ្គោ

(២៥) ៥. អដ្ឋមកកថា

៣៦៨. អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស ទិដ្ឋិបរិយុដ្ឋានំ បហីនន្តិ? អាមន្តា. អដ្ឋមកោ បុគ្គលោ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលប្បត្តោ បដិលទ្ធោ អធិគតោ សច្ឆិកតោ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ, កាយេន ផុសិត្វា វិហរតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស វិចិកិច្ឆាបរិយុដ្ឋានំ បហីនន្តិ? អាមន្តា. អដ្ឋមកោ ¶ បុគ្គលោ សោតាបន្នោ សោតាបត្តិផលប្បត្តោ…បេ… កាយេន ផុសិត្វា វិហរតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អដ្ឋមកស្ស ¶ បុគ្គលស្ស ទិដ្ឋិបរិយុដ្ឋានំ បហីនន្តិ? អាមន្តា. អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស ទិដ្ឋានុសយោ បហីនោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស ទិដ្ឋិបរិយុដ្ឋានំ បហីនន្តិ ¶ ? អាមន្តា. អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស វិចិកិច្ឆានុសយោ… សីលព្ពតបរាមាសោ បហីនោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស វិចិកិច្ឆាបរិយុដ្ឋានំ បហីនន្តិ? អាមន្តា. អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស វិចិកិច្ឆានុសយោ បហីនោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស វិចិកិច្ឆាបរិយុដ្ឋានំ បហីនន្តិ? អាមន្តា. អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស ទិដ្ឋានុសយោ… សីលព្ពតបរាមាសោ បហីនោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស ទិដ្ឋានុសយោ អប្បហីនោតិ? អាមន្តា. អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស ទិដ្ឋិបរិយុដ្ឋានំ អប្បហីនន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស ទិដ្ឋានុសយោ អប្បហីនោតិ? អាមន្តា. អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស វិចិកិច្ឆាបរិយុដ្ឋានំ អប្បហីនន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អដ្ឋមកស្ស ¶ បុគ្គលស្ស វិចិកិច្ឆានុសយោ… សីលព្ពតបរាមាសោ អប្បហីនោតិ? អាមន្តា. អដ្ឋមកស្ស ¶ បុគ្គលស្ស ទិដ្ឋិបរិយុដ្ឋានំ អប្បហីនន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស សីលព្ពតបរាមាសោ អប្បហីនោតិ? អាមន្តា. អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស វិចិកិច្ឆាបរិយុដ្ឋានំ អប្បហីនន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៣៦៩. អដ្ឋមកស្ស ¶ បុគ្គលស្ស ទិដ្ឋិបរិយុដ្ឋានំ បហីនន្តិ? អាមន្តា. អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស ទិដ្ឋិបរិយុដ្ឋានបហានាយ មគ្គោ ភាវិតោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស ទិដ្ឋិបរិយុដ្ឋានំ បហីនន្តិ? អាមន្តា. អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស ទិដ្ឋិបរិយុដ្ឋានបហានាយ សតិបដ្ឋានា ភាវិតា…បេ… សម្មប្បធានា…បេ… ពោជ្ឈង្គា ភាវិតាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ.

អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស វិចិកិច្ឆាបរិយុដ្ឋានំ បហីនន្តិ? អាមន្តា. អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស វិចិកិច្ឆាបរិយុដ្ឋានបហានាយ មគ្គោ ភាវិតោ…បេ… ពោជ្ឈង្គា ភាវិតាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អដ្ឋមកស្ស ¶ បុគ្គលស្ស ទិដ្ឋិបរិយុដ្ឋានបហានាយ មគ្គោ អភាវិតោតិ? អាមន្តា. អមគ្គេន បហីនំ លោកិយេន សាសវេន…បេ… សំកិលេសិយេនាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស ទិដ្ឋិបរិយុដ្ឋានបហានាយ សតិបដ្ឋានា…បេ… ពោជ្ឈង្គា អភាវិតាតិ? អាមន្តា. អមគ្គេន បហីនំ លោកិយេន សាសវេន…បេ… សំកិលេសិយេនាតិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស វិចិកិច្ឆាបរិយុដ្ឋានបហានាយ មគ្គោ អភាវិតោ…បេ… សតិបដ្ឋានា…បេ… ពោជ្ឈង្គា អភាវិតាតិ? អាមន្តា. អមគ្គេន បហីនំ លោកិយេន សាសវេន…បេ… សំកិលេសិយេនាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៣៧០. ន ¶ វត្តព្ពំ – ‘‘អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស ទិដ្ឋិបរិយុដ្ឋានំ បហីន’’ន្តិ? អាមន្តា. ឧប្បជ្ជិស្សតីតិ? នុប្បជ្ជិស្សតិ. ហញ្ចិ នុប្បជ្ជិស្សតិ, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស ទិដ្ឋិបរិយុដ្ឋានំ បហីន’’ន្តិ.

ន វត្តព្ពំ – ‘‘អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស វិចិកិច្ឆាបរិយុដ្ឋានំ បហីន’’ន្តិ? អាមន្តា. ឧប្បជ្ជិស្សតីតិ? នុប្បជ្ជិស្សតិ. ហញ្ចិ នុប្បជ្ជិស្សតិ, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស វិចិកិច្ឆាបរិយុដ្ឋានំ បហីន’’ន្តិ.

អដ្ឋមកស្ស ¶ បុគ្គលស្ស ទិដ្ឋិបរិយុដ្ឋានំ នុប្បជ្ជិស្សតីតិ កត្វា បហីនន្តិ? អាមន្តា. អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស ទិដ្ឋានុសយោ នុប្បជ្ជិស្សតីតិ កត្វា បហីនោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស ទិដ្ឋិបរិយុដ្ឋានំ នុប្បជ្ជិស្សតីតិ កត្វា បហីនន្តិ? អាមន្តា. អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស វិចិកិច្ឆានុសយោ… សីលព្ពតបរាមាសោ នុប្បជ្ជិស្សតីតិ កត្វា បហីនោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស វិចិកិច្ឆាបរិយុដ្ឋានំ នុប្បជ្ជិស្សតីតិ កត្វា បហីនន្តិ? អាមន្តា ¶ . អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស វិចិកិច្ឆានុសយោ… សីលព្ពតបរាមាសោ នុប្បជ្ជិស្សតីតិ កត្វា បហីនោតិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស ទិដ្ឋិបរិយុដ្ឋានំ នុប្បជ្ជិស្សតីតិ កត្វា ¶ បហីនន្តិ? អាមន្តា. គោត្រភុនោ បុគ្គលស្ស ទិដ្ឋិបរិយុដ្ឋានំ នុប្បជ្ជិស្សតីតិ កត្វា បហីនន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស វិចិកិច្ឆាបរិយុដ្ឋានំ នុប្បជ្ជិស្សតីតិ កត្វា បហីនន្តិ? អាមន្តា. គោត្រភុនោ បុគ្គលស្ស វិចិកិច្ឆាបរិយុដ្ឋានំ នុប្បជ្ជិស្សតីតិ កត្វា បហីនន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អដ្ឋមកកថា និដ្ឋិតា.

៣. តតិយវគ្គោ

(២៦) ៦. អដ្ឋមកស្សឥន្ទ្រិយកថា

៣៧១. អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស នត្ថិ សទ្ធិន្ទ្រិយន្តិ? អាមន្តា. អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស នត្ថិ សទ្ធាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ. អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស នត្ថិ វីរិយិន្ទ្រិយំ…បេ… នត្ថិ សតិន្ទ្រិយំ…បេ… នត្ថិ សមាធិន្ទ្រិយំ…បេ… នត្ថិ បញ្ញិន្ទ្រិយន្តិ? អាមន្តា. អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស នត្ថិ បញ្ញាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស អត្ថិ សទ្ធាតិ? អាមន្តា. អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស អត្ថិ សទ្ធិន្ទ្រិយន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស អត្ថិ វីរិយំ…បេ… អត្ថិ សតិ… អត្ថិ សមាធិ… អត្ថិ បញ្ញាតិ? អាមន្តា. អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស ¶ អត្ថិ បញ្ញិន្ទ្រិយន្តិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស អត្ថិ មនោ, អត្ថិ មនិន្ទ្រិយន្តិ? អាមន្តា. អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស ¶ អត្ថិ សទ្ធា, អត្ថិ សទ្ធិន្ទ្រិយន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អដ្ឋមកស្ស ¶ បុគ្គលស្ស អត្ថិ មនោ, អត្ថិ មនិន្ទ្រិយន្តិ? អាមន្តា. អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស អត្ថិ បញ្ញា, អត្ថិ បញ្ញិន្ទ្រិយន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស អត្ថិ សោមនស្សំ, អត្ថិ សោមនស្សិន្ទ្រិយំ, អត្ថិ ជីវិតំ, អត្ថិ ជីវិតិន្ទ្រិយន្តិ? អាមន្តា. អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស អត្ថិ សទ្ធា, អត្ថិ សទ្ធិន្ទ្រិយន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស អត្ថិ ជីវិតំ, អត្ថិ ជីវិតិន្ទ្រិយន្តិ? អាមន្តា. អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស…បេ… អត្ថិ បញ្ញា, អត្ថិ បញ្ញិន្ទ្រិយន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស អត្ថិ សទ្ធា, នត្ថិ សទ្ធិន្ទ្រិយន្តិ? អាមន្តា. អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស អត្ថិ មនោ, នត្ថិ មនិន្ទ្រិយន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស អត្ថិ សទ្ធា, នត្ថិ សទ្ធិន្ទ្រិយន្តិ? អាមន្តា. អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស អត្ថិ សោមនស្សំ, នត្ថិ សោមនស្សិន្ទ្រិយន្តិ…បេ… អត្ថិ ជីវិតំ, នត្ថិ ជីវិតិន្ទ្រិយន្តិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អដ្ឋមកស្ស ¶ បុគ្គលស្ស អត្ថិ បញ្ញា, នត្ថិ បញ្ញិន្ទ្រិយន្តិ? អាមន្តា. អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស អត្ថិ មនោ, នត្ថិ មនិន្ទ្រិយន្តិ? អត្ថិ សោមនស្សំ, នត្ថិ សោមនស្សិន្ទ្រិយន្តិ? អត្ថិ ជីវិតំ, នត្ថិ ជីវិតិន្ទ្រិយន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស នត្ថិ សទ្ធិន្ទ្រិយន្តិ? អាមន្តា. អដ្ឋមកោ បុគ្គលោ អស្សទ្ធោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស នត្ថិ វីរិយិន្ទ្រិយន្តិ? អាមន្តា. អដ្ឋមកោ បុគ្គលោ កុសីតោ ហីនវីរិយោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស នត្ថិ សតិន្ទ្រិយន្តិ? អាមន្តា. អដ្ឋមកោ បុគ្គលោ មុដ្ឋស្សតិ អសម្បជានោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស នត្ថិ សមាធិន្ទ្រិយន្តិ? អាមន្តា. អដ្ឋមកោ បុគ្គលោ អសមាហិតោ វិព្ភន្តចិត្តោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស នត្ថិ បញ្ញិន្ទ្រិយន្តិ? អាមន្តា. អដ្ឋមកោ បុគ្គលោ ទុប្បញ្ញោ ឯលមូគោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អដ្ឋមកស្ស ¶ បុគ្គលស្ស អត្ថិ សទ្ធា, សា ច សទ្ធា និយ្យានិកាតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស អត្ថិ សទ្ធា, សា ច សទ្ធា និយ្យានិកា, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស នត្ថិ សទ្ធិន្ទ្រិយ’’ន្តិ. អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស អត្ថិ វីរិយំ, តញ្ច វីរិយំ និយ្យានិកំ; អត្ថិ សតិ, សា ច សតិ និយ្យានិកា; អត្ថិ ¶ សមាធិ, សោ ច សមាធិ និយ្យានិកោ; អត្ថិ បញ្ញា, សា ច បញ្ញា និយ្យានិកាតិ? អាមន្តា ¶ . ហញ្ចិ អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស ¶ អត្ថិ បញ្ញា, សា ច បញ្ញា និយ្យានិកា, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស នត្ថិ បញ្ញិន្ទ្រិយ’’ន្តិ.

៣៧២. សកទាគាមិផលសច្ឆិកិរិយាយ បដិបន្នស្ស បុគ្គលស្ស អត្ថិ សទ្ធា, អត្ថិ សទ្ធិន្ទ្រិយន្តិ? អាមន្តា. អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស អត្ថិ សទ្ធា, អត្ថិ សទ្ធិន្ទ្រិយន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… សកទាគាមិផលសច្ឆិកិរិយាយ បដិបន្នស្ស បុគ្គលស្ស អត្ថិ បញ្ញា, អត្ថិ បញ្ញិន្ទ្រិយន្តិ? អាមន្តា. អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស អត្ថិ បញ្ញា, អត្ថិ បញ្ញិន្ទ្រិយន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អនាគាមិផលសច្ឆិកិរិយាយ បដិបន្នស្ស បុគ្គលស្ស… អរហត្តសច្ឆិកិរិយាយ បដិបន្នស្ស បុគ្គលស្ស អត្ថិ សទ្ធា, អត្ថិ សទ្ធិន្ទ្រិយំ…បេ… អត្ថិ បញ្ញា, អត្ថិ បញ្ញិន្ទ្រិយន្តិ? អាមន្តា. អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស អត្ថិ បញ្ញា, អត្ថិ បញ្ញិន្ទ្រិយន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស អត្ថិ សទ្ធា, នត្ថិ សទ្ធិន្ទ្រិយន្តិ? អាមន្តា. សកទាគាមិផលសច្ឆិកិរិយាយ បដិបន្នស្ស បុគ្គលស្ស អត្ថិ សទ្ធា, នត្ថិ សទ្ធិន្ទ្រិយន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស អត្ថិ បញ្ញា, នត្ថិ បញ្ញិន្ទ្រិយន្តិ? អាមន្តា. សកទាគាមិផលសច្ឆិកិរិយាយ បដិបន្នស្ស បុគ្គលស្ស ¶ អត្ថិ បញ្ញា, នត្ថិ បញ្ញិន្ទ្រិយន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស អត្ថិ សទ្ធា, នត្ថិ សទ្ធិន្ទ្រិយន្តិ…បេ… អត្ថិ បញ្ញា, នត្ថិ បញ្ញិន្ទ្រិយន្តិ? អាមន្តា ¶ . អនាគាមិផលសច្ឆិកិរិយាយ បដិបន្នស្ស បុគ្គលស្ស… អរហត្តសច្ឆិកិរិយាយ ¶ បដិបន្នស្ស បុគ្គលស្ស អត្ថិ បញ្ញា, នត្ថិ បញ្ញិន្ទ្រិយន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស នត្ថិ បញ្ចិន្ទ្រិយានីតិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘បញ្ចិមានិ, ភិក្ខវេ, ឥន្ទ្រិយានិ! កតមានិ បញ្ច? សទ្ធិន្ទ្រិយំ, វីរិយិន្ទ្រិយំ, សតិន្ទ្រិយំ, សមាធិន្ទ្រិយំ, បញ្ញិន្ទ្រិយំ – ឥមានិ ខោ, ភិក្ខវេ, បញ្ចិន្ទ្រិយានិ. ឥមេសំ ខោ, ភិក្ខវេ, បញ្ចន្នំ ឥន្ទ្រិយានំ សមត្តា បរិបូរត្តា អរហា ហោតិ. តតោ មុទុតរេហិ អរហត្តសច្ឆិកិរិយាយ បដិបន្នោ ហោតិ, តតោ មុទុតរេហិ អនាគាមី ហោតិ, តតោ មុទុតរេហិ អនាគាមិផលសច្ឆិកិរិយាយ បដិបន្នោ ហោតិ, តតោ មុទុតរេហិ សកទាគាមី ហោតិ, តតោ មុទុតរេហិ សកទាគាមិផលសច្ឆិកិរិយាយ បដិបន្នោ ហោតិ, តតោ មុទុតរេហិ សោតាបន្នោ ហោតិ, តតោ មុទុតរេហិ សោតាបត្តិផលសច្ឆិកិរិយាយ បដិបន្នោ ហោតិ. យស្ស ខោ, ភិក្ខវេ, ឥមានិ ¶ បញ្ចិន្ទ្រិយានិ សព្ពេន សព្ពំ សព្ពថា សព្ពំ នត្ថិ, តមហំ ‘ពាហិរោ បុថុជ្ជនបក្ខេ ឋិតោ’តិ វទាមី’’តិ [សំ. និ. ៥.៤៨៨]. អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. អដ្ឋមកោ ¶ បុគ្គលោ ពាហិរោ បុថុជ្ជនបក្ខេ ឋិតោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… តេន ហិ អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស អត្ថិ បញ្ចិន្ទ្រិយានីតិ.

អដ្ឋមកស្ស ឥន្ទ្រិយកថា និដ្ឋិតា.

៣. តតិយវគ្គោ

(២៧) ៧. ទិព្ពចក្ខុកថា

៣៧៣. មំសចក្ខុំ ធម្មុបត្ថទ្ធំ ទិព្ពចក្ខុំ ហោតីតិ? អាមន្តា. មំសចក្ខុំ ទិព្ពចក្ខុំ, ទិព្ពចក្ខុំ មំសចក្ខុន្តិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

មំសចក្ខុំ ធម្មុបត្ថទ្ធំ ទិព្ពចក្ខុំ ហោតីតិ? អាមន្តា. យាទិសំ មំសចក្ខុំ តាទិសំ ទិព្ពចក្ខុំ, យាទិសំ ទិព្ពចក្ខុំ តាទិសំ មំសចក្ខុន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

មំសចក្ខុំ ¶ ធម្មុបត្ថទ្ធំ ទិព្ពចក្ខុំ ហោតីតិ? អាមន្តា. តញ្ញេវ មំសចក្ខុំ តំ ទិព្ពចក្ខុំ, តំ ទិព្ពចក្ខុំ តំ មំសចក្ខុន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

មំសចក្ខុំ ធម្មុបត្ថទ្ធំ ទិព្ពចក្ខុំ ហោតីតិ? អាមន្តា. យាទិសោ មំសចក្ខុស្ស វិសយោ អានុភាវោ គោចរោ តាទិសោ ទិព្ពស្ស ចក្ខុស្ស វិសយោ អានុភាវោ គោចរោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

មំសចក្ខុំ ធម្មុបត្ថទ្ធំ ទិព្ពចក្ខុំ ហោតីតិ? អាមន្តា. ឧបាទិណ្ណំ [ឧបាទិន្នំ (ស្យា. កំ.)] ហុត្វា អនុបាទិណ្ណំ ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ឧបាទិណ្ណំ ហុត្វា អនុបាទិណ្ណំ ហោតីតិ? អាមន្តា. កាមាវចរំ ¶ ហុត្វា រូបាវចរំ ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

កាមាវចរំ ហុត្វា រូបាវចរំ ហោតីតិ? អាមន្តា. រូបាវចរំ ហុត្វា អរូបាវចរំ ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

រូបាវចរំ ហុត្វា អរូបាវចរំ ហោតីតិ? អាមន្តា. បរិយាបន្នំ ហុត្វា អបរិយាបន្នំ ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៣៧៤. មំសចក្ខុំ ¶ ¶ ធម្មុបត្ថទ្ធំ ទិព្ពចក្ខុំ ហោតីតិ? អាមន្តា. ទិព្ពចក្ខុំ ធម្មុបត្ថទ្ធំ មំសចក្ខុំ ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

មំសចក្ខុំ ធម្មុបត្ថទ្ធំ ទិព្ពចក្ខុំ ហោតីតិ? អាមន្តា. ទិព្ពចក្ខុំ ធម្មុបត្ថទ្ធំ បញ្ញាចក្ខុំ ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

មំសចក្ខុំ ធម្មុបត្ថទ្ធំ ទិព្ពចក្ខុំ ហោតីតិ? អាមន្តា. ទិព្ពចក្ខុំ ធម្មុបត្ថទ្ធំ មំសចក្ខុំ ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

មំសចក្ខុំ ¶ ធម្មុបត្ថទ្ធំ ទិព្ពចក្ខុំ ហោតីតិ? អាមន្តា. ទ្វេវ ចក្ខូនីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… ទ្វេវ ចក្ខូនីតិ? អាមន្តា. ននុ តីណិ ចក្ខូនិ វុត្តានិ ភគវតា – មំសចក្ខុំ, ទិព្ពចក្ខុំ, បញ្ញាចក្ខុន្តិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ តីណិ ចក្ខូនិ វុត្តានិ ភគវតា – មំសចក្ខុំ, ទិព្ពចក្ខុំ, បញ្ញាចក្ខុំ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘ទ្វេវ ចក្ខូនី’’តិ.

ទ្វេវ ចក្ខូនីតិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘តីណិមានិ, ភិក្ខវេ, ចក្ខូនិ! កតមានិ តីណិ? មំសចក្ខុំ, ទិព្ពចក្ខុំ, បញ្ញាចក្ខុន្តិ – ឥមានិ ខោ, ភិក្ខវេ, តីណិ ចក្ខូនី’’តិ.

‘‘មំសចក្ខុំ ¶ ¶ ទិព្ពចក្ខុំ, បញ្ញាចក្ខុំ អនុត្តរំ;

ឯតានិ តីណិ ចក្ខូនិ, អក្ខាសិ បុរិសុត្តមោ.

‘‘មំសចក្ខុស្ស ឧប្បាទោ, មគ្គោ ទិព្ពស្ស ចក្ខុនោ;

យទា ច ញាណំ ឧទបាទិ, បញ្ញាចក្ខុំ អនុត្តរំ;

តស្ស ចក្ខុស្ស បដិលាភា, សព្ពទុក្ខា បមុច្ចតី’’តិ [ឥតិវុ. ៦១ ឥតិវុត្តកេ].

អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘ទ្វេវ ចក្ខូនី’’តិ.

ទិព្ពចក្ខុកថា និដ្ឋិតា.

៣. តតិយវគ្គោ

(២៨) ៨. ទិព្ពសោតកថា

៣៧៥. មំសសោតំ ធម្មុបត្ថទ្ធំ ទិព្ពសោតំ ហោតីតិ? អាមន្តា. មំសសោតំ ទិព្ពសោតំ, ទិព្ពសោតំ មំសសោតន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

មំសសោតំ ¶ ¶ ធម្មុបត្ថទ្ធំ ទិព្ពសោតំ ហោតីតិ? អាមន្តា. យាទិសំ មំសសោតំ តាទិសំ ទិព្ពសោតំ, យាទិសំ ទិព្ពសោតំ តាទិសំ មំសសោតន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

មំសសោតំ ធម្មុបត្ថទ្ធំ ទិព្ពសោតំ ហោតីតិ? អាមន្តា. តញ្ញេវ មំសសោតំ តំ ទិព្ពសោតំ, តំ ទិព្ពសោតំ តំ មំសសោតន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

មំសសោតំ ¶ ធម្មុបត្ថទ្ធំ ទិព្ពសោតំ ហោតីតិ? អាមន្តា. យាទិសោ មំសសោតស្ស វិសយោ អានុភាវោ គោចរោ តាទិសោ ទិព្ពស្ស សោតស្ស វិសយោ អានុភាវោ គោចរោតិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

មំសសោតំ ធម្មុបត្ថទ្ធំ ទិព្ពសោតំ ហោតីតិ? អាមន្តា. ឧបាទិណ្ណំ ហុត្វា អនុបាទិណ្ណំ ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ឧបាទិណ្ណំ ហុត្វា អនុបាទិណ្ណំ ហោតីតិ? អាមន្តា. កាមាវចរំ ហុត្វា រូបាវចរំ ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

កាមាវចរំ ហុត្វា រូបាវចរំ ហោតីតិ? អាមន្តា. រូបាវចរំ ហុត្វា អរូបាវចរំ ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

រូបាវចរំ ហុត្វា អរូបាវចរំ ហោតីតិ? អាមន្តា. បរិយាបន្នំ ហុត្វា អបរិយាបន្នំ ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៣៧៦. មំសសោតំ ធម្មុបត្ថទ្ធំ ទិព្ពសោតំ ហោតីតិ? អាមន្តា. ទិព្ពសោតំ ធម្មុបត្ថទ្ធំ មំសសោតំ ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

មំសសោតំ ធម្មុបត្ថទ្ធំ ទិព្ពសោតំ ហោតីតិ? អាមន្តា. ឯកំយេវ សោតន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ឯកំយេវ ¶ សោតន្តិ? អាមន្តា. ននុ ទ្វេ សោតានិ វុត្តានិ ភគវតា – ‘‘មំសសោតំ, ទិព្ពសោត’’ន្តិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ ទ្វេ សោតានិ វុត្តានិ ភគវតា – មំសសោតំ, ទិព្ពសោតំ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘ឯកញ្ញេវ សោត’’ន្តិ.

ទិព្ពសោតកថា និដ្ឋិតា.

៣. តតិយវគ្គោ

(២៩) ៩. យថាកម្មូបគតញាណកថា

៣៧៧. យថាកម្មូបគតំ ¶ ¶ ¶ ញាណំ [យថាកម្មូបគតញាណំ (ស្យា. កំ.)] ទិព្ពចក្ខុន្តិ? អាមន្តា. យថាកម្មូបគតញ្ច មនសិ ករោតិ, ទិព្ពេន ចក្ខុនា រូបំ បស្សតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

យថាកម្មូបគតញ្ច មនសិ ករោតិ, ទិព្ពេន ចក្ខុនា រូបំ បស្សតីតិ? អាមន្តា. ទ្វិន្នំ ផស្សានំ ទ្វិន្នំ ចិត្តានំ សមោធានំ ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

យថាកម្មូបគតំ ញាណំ ទិព្ពចក្ខុន្តិ? អាមន្តា. ‘‘ឥមេ វត ភោន្តោ សត្តា’’តិ ច មនសិ ករោតិ, ‘‘កាយទុច្ចរិតេន សមន្នាគតា’’តិ ច មនសិ ករោតិ, ‘‘វចីទុច្ចរិតេន សមន្នាគតា’’តិ ច មនសិ ករោតិ, ‘‘មនោទុច្ចរិតេន សមន្នាគតា’’តិ ច មនសិ ករោតិ, ‘‘អរិយានំ ឧបវាទកា’’តិ ច មនសិ ករោតិ, ‘‘មិច្ឆាទិដ្ឋិកា’’តិ ច មនសិ ករោតិ, ‘‘មិច្ឆាទិដ្ឋិកម្មសមាទានា’’តិ ច មនសិ ករោតិ, ‘‘តេ កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា អបាយំ ទុគ្គតិំ វិនិបាតំ និរយំ ឧបបន្នា’’តិ ច មនសិ ករោតិ, ‘‘ឥមេ វា បន ភោន្តោ សត្តា’’តិ ច មនសិ ករោតិ, ‘‘កាយសុចរិតេន សមន្នាគតា’’តិ ច មនសិ ករោតិ, ‘‘វចីសុចរិតេន សមន្នាគតា’’តិ ច មនសិ ករោតិ, ‘‘មនោសុចរិតេន សមន្នាគតា’’តិ ច មនសិ ករោតិ, ‘‘អរិយានំ អនុបវាទកា’’តិ ច មនសិ ករោតិ, ‘‘សម្មាទិដ្ឋិកា’’តិ ច មនសិ ករោតិ, ‘‘សម្មាទិដ្ឋិកម្មសម្មាទានា’’តិ ច មនសិ ករោតិ, ‘‘តេ កាយស្ស ¶ ភេទា បរំ មរណា សុគតិំ ¶ សគ្គំ ¶ លោកំ ឧបបន្នា’’តិ ច មនសិ ករោតិ, ទិព្ពេន ចក្ខុនា រូបំ បស្សតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

‘‘តេ កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា សុគតិំ សគ្គំ លោកំ ឧបបន្នា’’តិ ច មនសិ ករោតិ, ទិព្ពេន ចក្ខុនា រូបំ បស្សតីតិ? អាមន្តា. ទ្វិន្នំ ផស្សានំ ទ្វិន្នំ ចិត្តានំ សមោធានំ ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៣៧៨. យថាកម្មូបគតំ ញាណំ ទិព្ពចក្ខុន្តិ? អាមន្តា. អត្ថិ កោចិ អទិព្ពចក្ខុកោ ទិព្ពចក្ខុំ អប្បដិលទ្ធោ អនធិគតោ អសច្ឆិកតោ យថាកម្មូបគតំ ជានាតីតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អត្ថិ កោចិ អទិព្ពចក្ខុកោ ទិព្ពចក្ខុំ ¶ អប្បដិលទ្ធោ អនធិគតោ អសច្ឆិកតោ យថាកម្មូបគតំ ជានាតិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘យថាកម្មូបគតំ ញាណំ ទិព្ពចក្ខុ’’ន្តិ.

យថាកម្មូបគតំ ញាណំ ទិព្ពចក្ខុន្តិ? អាមន្តា. អាយស្មា សារិបុត្តោ យថាកម្មូបគតំ ញាណំ ជានាតីតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អាយស្មា សារិបុត្តោ យថាកម្មូបគតំ ញាណំ ជានាតិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘យថាកម្មូបគតំ ញាណំ ទិព្ពចក្ខុ’’ន្តិ.

យថាកម្មូបគតំ ញាណំ ទិព្ពចក្ខុន្តិ? អាមន្តា. អាយស្មា សារិបុត្តោ យថាកម្មូបគតំ ញាណំ ជានាតីតិ? អាមន្តា. អត្ថាយស្មតោ សារិបុត្តស្ស ទិព្ពចក្ខុន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អត្ថាយស្មតោ សារិបុត្តស្ស ទិព្ពចក្ខុន្តិ? អាមន្តា. ននុ អាយស្មា សារិបុត្តោ ឯតទវោច –

‘‘នេវ ¶ បុព្ពេនិវាសាយ, នបិ ទិព្ពស្ស ចក្ខុនោ;

ចេតោបរិយាយ ឥទ្ធិយា, សោតធាតុវិសុទ្ធិយា;

ចុតិយា ឧបបត្តិយា, បណិធិ មេ ន វិជ្ជតី’’តិ [ថេរគា. ៩៩៦ ថេរគាថាយំ].

អត្ថេវ ¶ ¶ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘យថាកម្មូបគតំ ញាណំ ទិព្ពចក្ខុ’’ន្តិ.

យថាកម្មូបគតញាណកថា និដ្ឋិតា.

៣. តតិយវគ្គោ

(៣០) ១០. សំវរកថា

៣៧៩. អត្ថិ ទេវេសុ សំវរោតិ? អាមន្តា. អត្ថិ ទេវេសុ អសំវរោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

នត្ថិ ទេវេសុ អសំវរោតិ? អាមន្តា. នត្ថិ ទេវេសុ សំវរោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ននុ ¶ អសំវរា សំវរោ សីលំ, អត្ថិ ទេវេសុ សំវរោតិ? អាមន្តា. អត្ថិ ទេវេសុ អសំវរោ, យម្ហា អសំវរា សំវរោ សីលន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អាជានាហិ និគ្គហំ. ហញ្ចិ អសំវរា សំវរោ សីលំ, អត្ថិ ទេវេសុ សំវរោ, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អត្ថិ ទេវេសុ អសំវរោ, យម្ហា អសំវរា សំវរោ សីល’’ន្តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ – ‘អសំវរា សំវរោ សីលំ, អត្ថិ ទេវេសុ សំវរោ,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘អត្ថិ ទេវេសុ អសំវរោ, យម្ហា អសំវរា សំវរោ សីល’’’ន្តិ មិច្ឆា.

នោ ¶ ចេ បន វត្តព្ពេ – ‘‘អត្ថិ ទេវេសុ អសំវរោ, យម្ហា អសំវរា សំវរោ សីល’’ន្តិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អសំវរា សំវរោ សីលំ, អត្ថិ ទេវេសុ សំវរោ’’តិ. យំ តត្ថ វទេសិ – ‘‘វត្តព្ពេ ខោ ‘អសំវរា សំវរោ សីលំ, អត្ថិ ទេវេសុ សំវរោ,’ នោ ច វត្តព្ពេ – ‘អត្ថិ ទេវេសុ អសំវរោ, យម្ហា អសំវរា សំវរោ សីល’’’ន្តិ មិច្ឆា.

អត្ថិ ¶ ¶ មនុស្សេសុ សំវរោ, អត្ថិ តត្ថ អសំវរោតិ? អាមន្តា. អត្ថិ ទេវេសុ សំវរោ, អត្ថិ តត្ថ អសំវរោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អត្ថិ ទេវេសុ សំវរោ, នត្ថិ តត្ថ អសំវរោតិ? អាមន្តា. អត្ថិ មនុស្សេសុ សំវរោ, នត្ថិ តត្ថ អសំវរោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៣៨០. អត្ថិ ទេវេសុ បាណាតិបាតា វេរមណីតិ? អាមន្តា. អត្ថិ ទេវេសុ បាណាតិបាតោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អត្ថិ ទេវេសុ សុរាមេរយមជ្ជបមាទដ្ឋានា វេរមណីតិ? អាមន្តា. អត្ថិ ទេវេសុ សុរាមេរយមជ្ជបមាទដ្ឋានន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

នត្ថិ ទេវេសុ បាណាតិបាតោតិ? អាមន្តា. នត្ថិ ទេវេសុ បាណាតិបាតា វេរមណីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

នត្ថិ ទេវេសុ សុរាមេរយមជ្ជបមាទដ្ឋានន្តិ? អាមន្តា. នត្ថិ ទេវេសុ សុរាមេរយមជ្ជបមាទដ្ឋានា វេរមណីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អត្ថិ មនុស្សេសុ បាណាតិបាតា វេរមណិ, អត្ថិ តត្ថ បាណាតិបាតោតិ ¶ ? អាមន្តា. អត្ថិ ទេវេសុ បាណាតិបាតា វេរមណិ, អត្ថិ តត្ថ បាណាតិបាតោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អត្ថិ ¶ មនុស្សេសុ សុរាមេរយមជ្ជបមាទដ្ឋានា វេរមណិ, អត្ថិ តត្ថ សុរាមេរយមជ្ជបមាទដ្ឋានន្តិ? អាមន្តា. អត្ថិ ទេវេសុ សុរាមេរយមជ្ជបមាទដ្ឋានា វេរមណិ, អត្ថិ តត្ថ សុរាមេរយមជ្ជបមាទដ្ឋានន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អត្ថិ ¶ ទេវេសុ បាណាតិបាតា វេរមណិ, នត្ថិ តត្ថ បាណាតិបាតោតិ? អាមន្តា. អត្ថិ មនុស្សេសុ បាណាតិបាតា វេរមណិ, នត្ថិ តត្ថ បាណាតិបាតោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អត្ថិ ¶ ទេវេសុ សុរាមេរយមជ្ជបមាទដ្ឋានា វេរមណិ, នត្ថិ តត្ថ សុរាមេរយមជ្ជបមាទដ្ឋានន្តិ? អាមន្តា. អត្ថិ មនុស្សេសុ សុរាមេរយមជ្ជបមាទដ្ឋានា វេរមណិ, នត្ថិ តត្ថ សុរាមេរយមជ្ជបមាទដ្ឋានន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

នត្ថិ ទេវេសុ សំវរោតិ? អាមន្តា. សព្ពេ ទេវា បាណាតិបាតិនោ អទិន្នាទាយិនោ កាមេសុមិច្ឆាចារិនោ មុសាវាទិនោ សុរាមេរយមជ្ជបមាទដ្ឋាយិនោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… តេន ហិ អត្ថិ ទេវេសុ សំវរោតិ.

សំវរកថា និដ្ឋិតា.

៣. តតិយវគ្គោ

(៣១) ១១. អសញ្ញកថា

៣៨១. អសញ្ញសត្តេសុ ¶ សញ្ញា អត្ថីតិ? អាមន្តា. សញ្ញាភវោ សញ្ញាគតិ សញ្ញាសត្តាវាសោ សញ្ញាសំសារោ សញ្ញាយោនិ សញ្ញត្តភាវបដិលាភោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ននុ អសញ្ញភវោ អសញ្ញគតិ អសញ្ញសត្តាវាសោ អសញ្ញសំសារោ អសញ្ញយោនិ អសញ្ញត្តភាវបដិលាភោតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អសញ្ញភវោ អសញ្ញគតិ អសញ្ញសត្តាវាសោ អសញ្ញសំសារោ អសញ្ញយោនិ អសញ្ញត្តភាវបដិលាភោ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អសញ្ញសត្តេសុ សញ្ញា អត្ថី’’តិ.

អសញ្ញសត្តេសុ ¶ សញ្ញា អត្ថីតិ? អាមន្តា ¶ . បញ្ចវោការភវោ គតិ សត្តាវាសោ សំសារោ យោនិ អត្តភាវបដិលាភោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ននុ ឯកវោការភវោ គតិ សត្តាវាសោ សំសារោ យោនិ អត្តភាវបដិលាភោតិ? អាមន្តា ¶ . ហញ្ចិ ឯកវោការភវោ គតិ សត្តាវាសោ សំសារោ យោនិ អត្តភាវបដិលាភោ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អសញ្ញសត្តេសុ សញ្ញា អត្ថី’’តិ.

អសញ្ញសត្តេសុ សញ្ញា អត្ថីតិ? អាមន្តា. តាយ សញ្ញាយ សញ្ញាករណីយំ ករោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៣៨២. មនុស្សេសុ សញ្ញា អត្ថិ, សោ ច សញ្ញាភវោ សញ្ញាគតិ សញ្ញាសត្តាវាសោ ¶ សញ្ញាសំសារោ សញ្ញាយោនិ សញ្ញត្តភាវបដិលាភោតិ? អាមន្តា. អសញ្ញសត្តេសុ សញ្ញា អត្ថិ, សោ ច សញ្ញាភវោ សញ្ញាគតិ សត្តាវាសោ សំសារោ យោនិ អត្តភាវបដិលាភោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

មនុស្សេសុ សញ្ញា អត្ថិ, សោ ច បញ្ចវោការភវោ គតិ សត្តាវាសោ សំសារោ យោនិ អត្តភាវបដិលាភោតិ? អាមន្តា. អសញ្ញសត្តេសុ សញ្ញា អត្ថិ, សោ ច បញ្ចវោការភវោ គតិ សត្តាវាសោ សំសារោ យោនិ អត្តភាវបដិលាភោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

មនុស្សេសុ សញ្ញា អត្ថិ, តាយ សញ្ញាយ សញ្ញាករណីយំ ករោតីតិ? អាមន្តា. អសញ្ញសត្តេសុ សញ្ញា អត្ថិ, តាយ សញ្ញាយ សញ្ញាករណីយំ ករោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អសញ្ញសត្តេសុ សញ្ញា អត្ថិ, សោ ច អសញ្ញភវោ អសញ្ញគតិ អសញ្ញសត្តាវាសោ អសញ្ញសំសារោ អសញ្ញយោនិ អសញ្ញត្តភាវបដិលាភោតិ? អាមន្តា. មនុស្សេសុ ¶ សញ្ញា អត្ថិ, សោ ច អសញ្ញភវោ អសញ្ញគតិ…បេ… អសញ្ញត្តភាវបដិលាភោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អសញ្ញសត្តេសុ សញ្ញា អត្ថិ, សោ ច ឯកវោការភវោ គតិ សត្តាវាសោ សំសារោ យោនិ អត្តភាវបដិលាភោតិ? អាមន្តា. មនុស្សេសុ សញ្ញា អត្ថិ, សោ ច ឯកវោការភវោ គតិ…បេ… អត្តភាវបដិលាភោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អសញ្ញសត្តេសុ ¶ សញ្ញា អត្ថិ, ន ច តាយ សញ្ញាយ សញ្ញាករណីយំ ករោតីតិ? អាមន្តា. មនុស្សេសុ សញ្ញា អត្ថិ, ន ច តាយ សញ្ញាយ សញ្ញាករណីយំ ករោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៣៨៣. ន វត្តព្ពំ – ‘‘អសញ្ញសត្តេសុ សញ្ញា អត្ថី’’តិ? អាមន្តា. ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘សន្តិ, ភិក្ខវេ, អសញ្ញសត្តា នាម ទេវា; សញ្ញុប្បាទា ច បន តេ ទេវា តម្ហា កាយា ចវន្តី’’តិ [ទី. និ. ១.៦៨]! អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា. តេន ហិ អសញ្ញសត្តេសុ សញ្ញា អត្ថីតិ.

អសញ្ញសត្តេសុ ¶ ¶ សញ្ញា អត្ថីតិ? កិញ្ចិ [កញ្ចិ (ស្យា.)] កាលេ អត្ថិ, កិញ្ចិ កាលេ នត្ថីតិ. កិញ្ចិ កាលេ សញ្ញសត្តា កិញ្ចិ កាលេ អសញ្ញសត្តា, កិញ្ចិ កាលេ សញ្ញភវោ កិញ្ចិ កាលេ អសញ្ញភវោ, កិញ្ចិ កាលេ បញ្ចវោការភវោ កិញ្ចិ កាលេ ឯកវោការភវោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អសញ្ញសត្តេសុ សញ្ញា កិញ្ចិ កាលេ អត្ថិ, កិញ្ចិ កាលេ នត្ថីតិ? អាមន្តា. កំ កាលំ អត្ថិ, កំ កាលំ នត្ថីតិ? ចុតិកាលេ ឧបបត្តិកាលេ អត្ថិ, ឋិតិកាលេ នត្ថីតិ. ចុតិកាលេ ឧបបត្តិកាលេ សញ្ញសត្តា, ឋិតិកាលេ អសញ្ញសត្តា; ចុតិកាលេ ឧបបត្តិកាលេ សញ្ញភវោ, ឋិតិកាលេ អសញ្ញភវោ; ចុតិកាលេ ឧបបត្តិកាលេ បញ្ចវោការភវោ, ឋិតិកាលេ ឯកវោការភវោតិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អសញ្ញកថា និដ្ឋិតា.

៣. តតិយវគ្គោ

(៣២) ១២. នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនកថា

៣៨៤. នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនេ ¶ ន វត្តព្ពំ – ‘‘សញ្ញា អត្ថី’’តិ? អាមន្តា. អសញ្ញភវោ ¶ អសញ្ញគតិ អសញ្ញសត្តាវាសោ អសញ្ញសំសារោ អសញ្ញយោនិ អសញ្ញត្តភាវបដិលាភោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ននុ ¶ សញ្ញាភវោ សញ្ញាគតិ សញ្ញាសត្តាវាសោ សញ្ញាសំសារោ សញ្ញាយោនិ សញ្ញត្តភាវបដិលាភោតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ សញ្ញាភវោ សញ្ញាគតិ…បេ… សញ្ញត្តភាវបដិលាភោ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនេ ន វត្តព្ពំ – ‘សញ្ញា អត្ថី’’’តិ.

នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនេ ន វត្តព្ពំ – ‘‘សញ្ញា អត្ថី’’តិ? អាមន្តា. ឯកវោការភវោ គតិ…បេ… អត្តភាវបដិលាភោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ននុ ចតុវោការភវោ គតិ…បេ… អត្តភាវបដិលាភោតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ ចតុវោការភវោ គតិ…បេ… អត្តភាវបដិលាភោ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនេ ន វត្តព្ពំ – ‘សញ្ញា អត្ថី’’’តិ.

៣៨៥. អសញ្ញសត្តេសុ ន វត្តព្ពំ – ‘‘សញ្ញា អត្ថិ’’, សោ ច អសញ្ញភវោ អសញ្ញគតិ អសញ្ញសត្តាវាសោ អសញ្ញសំសារោ អសញ្ញយោនិ អសញ្ញត្តភាវបដិលាភោតិ? អាមន្តា. នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនេ ន វត្តព្ពំ – ‘‘សញ្ញា អត្ថិ,’’ សោ ច អសញ្ញភវោ អសញ្ញគតិ អសញ្ញសត្តាវាសោ អសញ្ញសំសារោ អសញ្ញយោនិ អសញ្ញត្តភាវបដិលាភោតិ ¶ ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អសញ្ញសត្តេសុ ន វត្តព្ពំ – ‘‘សញ្ញា អត្ថិ,’’ សោ ច ឯកវោការភវោ គតិ…បេ… អត្តភាវបដិលាភោតិ? អាមន្តា. នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនេ ¶ ន វត្តព្ពំ – ‘‘សញ្ញា អត្ថិ,’’ សោ ច ឯកវោការភវោ គតិ សត្តាវាសោ សំសារោ យោនិ អត្តភាវបដិលាភោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនេ ន វត្តព្ពំ – ‘‘សញ្ញា អត្ថិ,’’ សោ ច សញ្ញាភវោ សញ្ញាគតិ…បេ… សញ្ញត្តភាវបដិលាភោតិ? អាមន្តា. អសញ្ញសត្តេសុ ន វត្តព្ពំ – ‘‘សញ្ញា ¶ អត្ថិ,’’ សោ ច សញ្ញាភវោ សញ្ញាគតិ…បេ… សញ្ញត្តភាវបដិលាភោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនេ ន វត្តព្ពំ – ‘‘សញ្ញា អត្ថិ,’’ សោ ច ចតុវោការភវោ គតិ…បេ… អត្តភាវបដិលាភោតិ? អាមន្តា. អសញ្ញសត្តេសុ ន វត្តព្ពំ – ‘‘សញ្ញា អត្ថិ,’’ សោ ច ចតុវោការភវោ គតិ…បេ… អត្តភាវបដិលាភោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនេ ¶ ន វត្តព្ពំ – ‘‘សញ្ញា អត្ថី’’តិ? អាមន្តា. ននុ នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនំ ចតុវោការភវោតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនំ ចតុវោការភវោ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនេ ន វត្តព្ពំ – ‘សញ្ញា អត្ថី’’’តិ.

៣៨៦. នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនំ ចតុវោការភវោ នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនេ ¶ ន វត្តព្ពំ – ‘‘សញ្ញា អត្ថី’’តិ? អាមន្តា. អាកាសានញ្ចាយតនំ ចតុវោការភវោ អាកាសានញ្ចាយតនេ ន វត្តព្ពំ – ‘‘សញ្ញា អត្ថី’’តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនំ ចតុវោការភវោ, នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនេ ន វត្តព្ពំ – ‘‘សញ្ញា អត្ថី’’តិ? អាមន្តា. វិញ្ញាណញ្ចាយតនំ…បេ… អាកិញ្ចញ្ញាយតនំ ចតុវោការភវោ, អាកិញ្ចញ្ញាយតនេ ន វត្តព្ពំ – ‘‘សញ្ញា អត្ថី’’តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អាកាសានញ្ចាយតនំ ¶ ចតុវោការភវោ, អត្ថិ តត្ថ សញ្ញាតិ? អាមន្តា. នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនំ ចតុវោការភវោ, អត្ថិ តត្ថ សញ្ញាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

វិញ្ញាណញ្ចាយតនំ…បេ… អាកិញ្ចញ្ញាយតនំ ចតុវោការភវោ, អត្ថិ តត្ថ សញ្ញាតិ? អាមន្តា. នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនំ ចតុវោការភវោ, អត្ថិ តត្ថ សញ្ញាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនេ ¶ ន វត្តព្ពំ – ‘‘សញ្ញា អត្ថី’’តិ វា ‘‘នត្ថី’’តិ វាតិ? អាមន្តា ¶ . ននុ នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនំ ចតុវោការភវោតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនំ ចតុវោការភវោ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនេ ន វត្តព្ពំ – ‘សញ្ញា អត្ថី’តិ វា ‘នត្ថី’តិ វា’’តិ.

នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនំ ចតុវោការភវោ, នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនេ ន វត្តព្ពំ – ‘‘សញ្ញា អត្ថី’’តិ វា ‘‘នត្ថី’’តិ វាតិ? អាមន្តា. អាកាសានញ្ចាយតនំ…បេ… វិញ្ញាណញ្ចាយតនំ…បេ… អាកិញ្ចញ្ញាយតនំ ចតុវោការភវោ, អាកិញ្ចញ្ញាយតនេ ន វត្តព្ពំ – ‘‘សញ្ញា អត្ថី’’តិ វា ‘‘នត្ថី’’តិ វាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អាកាសានញ្ចាយតនំ ¶ ចតុវោការភវោ, អត្ថិ តត្ថ សញ្ញាតិ? អាមន្តា. នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនំ ចតុវោការភវោ, អត្ថិ តត្ថ សញ្ញាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

វិញ្ញាណញ្ចាយតនំ…បេ… អាកិញ្ចញ្ញាយតនំ ចតុវោការភវោ, អត្ថិ តត្ថ សញ្ញាតិ? អាមន្តា. នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនំ ចតុវោការភវោ, អត្ថិ តត្ថ សញ្ញាតិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនេ ន វត្តព្ពំ [នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនេ វត្តព្ពំ (?)] – ‘‘សញ្ញា អត្ថី’’តិ វា ‘‘នត្ថី’’តិ វាតិ? អាមន្តា. ននុ នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនន្តិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនំ, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនេ ន វត្តព្ពំ – ‘សញ្ញា អត្ថី’តិ វា ‘នត្ថី’តិ វា’’តិ.

នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនន្តិ កត្វា នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនេ ន វត្តព្ពំ – ‘‘សញ្ញា អត្ថី’’តិ វា ‘‘នត្ថី’’តិ វាតិ? អាមន្តា. អទុក្ខមសុខា វេទនាតិ កត្វា អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ [អទុក្ខមសុខា វេទនា (សី. ក.)] ន វត្តព្ពំ – ‘‘វេទនា’’តិ វា ‘‘អវេទនា’’តិ វាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនកថា និដ្ឋិតា.

តតិយវគ្គោ.

តស្សុទ្ទានំ –

ពលំ ¶ ¶ សាធារណំ អរិយំ, សរាគំ ចិត្តំ វិមុច្ចតិ;

វិមុត្តំ វិមុច្ចមានំ, អត្ថិ ចិត្តំ វិមុច្ចមានំ.

អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស, ទិដ្ឋិបរិយុដ្ឋានំ បហីនំ;

អដ្ឋមកស្ស បុគ្គលស្ស, នត្ថិ បញ្ចិន្ទ្រិយានិ ចក្ខុំ.

សោតំ ធម្មុបត្ថទ្ធំ, យថាកម្មូបគតំ ញាណំ;

ទេវេសុ សំវរោ អសញ្ញ-សត្តេសុ សញ្ញា ឯវមេវ ភវគ្គន្តិ.

៤. ចតុត្ថវគ្គោ

(៣៣) ១. គិហិស្ស អរហាតិកថា

៣៨៧. គិហិស្ស ¶ ¶ អរហាតិ? អាមន្តា. អត្ថិ អរហតោ គិហិសំយោជនន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… នត្ថិ អរហតោ គិហិសំយោជនន្តិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ នត្ថិ អរហតោ គិហិសំយោជនំ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘គិហិស្ស អរហា’’តិ.

គិហិស្ស អរហាតិ? អាមន្តា. ននុ អរហតោ គិហិសំយោជនំ បហីនំ ឧច្ឆិន្នមូលំ តាលាវត្ថុកតំ អនភាវង្កតំ អាយតិំ អនុប្បាទធម្មន្តិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អរហតោ គិហិសំយោជនំ បហីនំ ឧច្ឆិន្នមូលំ តាលាវត្ថុកតំ អនភាវង្កតំ អាយតិំ អនុប្បាទធម្មំ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘គិហិស្ស អរហា’’តិ.

គិហិស្ស អរហាតិ? អាមន្តា. អត្ថិ កោចិ គិហី គិហិសំយោជនំ ¶ អប្បហាយ ទិដ្ឋេវ ធម្មេ ¶ ទុក្ខស្សន្តករោតិ [ម. និ. ២.១៨៦]? នត្ថិ. ហញ្ចិ នត្ថិ កោចិ គិហី គិហិសំយោជនំ អប្បហាយ ទិដ្ឋេវ ធម្មេ ទុក្ខស្សន្តករោ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘គិហិស្ស អរហា’’តិ.

គិហិស្ស អរហាតិ? អាមន្តា. ននុ វច្ឆគោត្តោ បរិព្ពាជកោ ភគវន្តំ ឯតទវោច – ‘‘អត្ថិ នុ ខោ, ភោ គោតម, កោចិ គិហី គិហិសំយោជនំ អប្បហាយ កាយស្ស ភេទា ទុក្ខស្សន្តករោ’’តិ? ‘‘នត្ថិ ខោ, វច្ឆ, កោចិ គិហី គិហិសំយោជនំ អប្បហាយ កាយស្ស ភេទា ទុក្ខស្សន្តករោ’’តិ. អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា ¶ . តេន ហិ ន វត្តព្ពំ – ‘‘គិហិស្ស អរហា’’តិ.

គិហិស្ស អរហាតិ? អាមន្តា. អរហា មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវេយ្យ, មេថុនំ ឧប្បាទេយ្យ, បុត្តសម្ពាធសយនំ អជ្ឈាវសេយ្យ, កាសិកចន្ទនំ បច្ចនុភវេយ្យ, មាលាគន្ធវិលេបនំ ធារេយ្យ, ជាតរូបរជតំ សាទិយេយ្យ, អជេឡកំ បដិគ្គណ្ហេយ្យ, កុក្កុដសូករំ បដិគ្គណ្ហេយ្យ, ហត្ថិគវស្សវឡវំ បដិគ្គណ្ហេយ្យ, តិត្តិរវដ្ដកមោរកបិញ្ជរំ [… កបិញ្ជលំ (ស្យា. កំ. បី.)] បដិគ្គណ្ហេយ្យ, ចិត្តវណ្ឌវាលមោឡិំ [បីតវណ្ដវាលមោឡិកំ (ស្យា. កំ. បី.)] ធារេយ្យ, ឱទាតានិ វត្ថានិ ទីឃទសានិ ធារេយ្យ, យាវជីវំ អគារិយភូតោ អស្សាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ន ¶ វត្តព្ពំ – ‘‘គិហិស្ស អរហា’’តិ? អាមន្តា. ននុ យសោ កុលបុត្តោ, ឧត្តិយោ គហបតិ, សេតុ មាណវោ, គិហិព្យញ្ជនេន អរហត្តំ បត្តោតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ យសោ កុលបុត្តោ, ឧត្តិយោ គហបតិ, សេតុ មាណវោ, គិហិព្យញ្ជនេន អរហត្តំ ¶ បត្តោ, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘គិហិស្ស អរហា’’តិ.

គិហិស្ស អរហាតិកថា និដ្ឋិតា.

៤. ចតុត្ថវគ្គោ

(៣៤) ២. ឧបបត្តិកថា

៣៨៨. សហ ឧបបត្តិយា អរហាតិ? អាមន្តា. សហ ឧបបត្តិយា សោតាបន្នោ ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សហ ¶ ឧបបត្តិយា អរហាតិ? អាមន្តា ¶ . សហ ឧបបត្តិយា សកទាគាមី ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សហ ឧបបត្តិយា អរហាតិ? អាមន្តា. សហ ឧបបត្តិយា អនាគាមី ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សហ ឧបបត្តិយា សោតាបន្នោ ន ហោតីតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ សហ ឧបបត្តិយា សោតាបន្នោ ន ហោតិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘សហ ឧបបត្តិយា អរហា’’តិ.

សហ ឧបបត្តិយា សកទាគាមី ន ហោតីតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ សហ ឧបបត្តិយា សកទាគាមី ន ហោតិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘សហ ឧបបត្តិយា អរហា’’តិ.

សហ ឧបបត្តិយា អនាគាមី ន ហោតីតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ ¶ សហ ឧបបត្តិយា អនាគាមី ន ហោតិ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘សហ ឧបបត្តិយា អរហា’’តិ.

៣៨៩. សហ ឧបបត្តិយា អរហាតិ? អាមន្តា. សារិបុត្តោ ថេរោ សហ ឧបបត្តិយា អរហាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ. មហាមោគ្គល្លានោ ថេរោ ¶ …បេ… មហាកស្សបោ ថេរោ…បេ… មហាកច្ចានោ ថេរោ…បេ… មហាកោដ្ឋិកោ ថេរោ…បេ… មហាបន្ថកោ ថេរោ សហ ឧបបត្តិយា អរហាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សារិបុត្តោ ថេរោ ន សហ ឧបបត្តិយា អរហាតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ សារិបុត្តោ ថេរោ ន សហ ឧបបត្តិយា អរហា, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘សហ ឧបបត្តិយា អរហា’’តិ.

មហាមោគ្គល្លានោ ថេរោ…បេ… មហាកស្សបោ ថេរោ…បេ… មហាកច្ចានោ ថេរោ…បេ… មហាកោដ្ឋិកោ ថេរោ…បេ… មហាបន្ថកោ ថេរោ ន សហ ឧបបត្តិយា អរហាតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ ¶ មហាបន្ថកោ ថេរោ ន សហ ឧបបត្តិយា អរហា, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘សហ ឧបបត្តិយា អរហា’’តិ.

៣៩០. សហ ¶ ឧបបត្តិយា អរហាតិ? អាមន្តា. ឧបបត្តេសិយេន ចិត្តេន អរហត្តំ សច្ឆិករោតិ លោកិយេន សាសវេន…បេ… សំកិលេសិយេនាតិ ¶ ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សហ ឧបបត្តិយា អរហាតិ? អាមន្តា. ឧបបត្តេសិយំ ចិត្តំ និយ្យានិកំ ខយគាមី ពោធគាមី អបចយគាមី អនាសវំ…បេ… អសំកិលេសិយន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ននុ ឧបបត្តេសិយំ ចិត្តំ អនិយ្យានិកំ ន ខយគាមិ ន ពោធគាមិ ន អបចយគាមិ សាសវំ…បេ… សំកិលេសិយន្តិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ ឧបបត្តេសិយំ ចិត្តំ អនិយ្យានិកំ ន ខយគាមិ ន ពោធគាមិ ន អបចយគាមិ សាសវំ…បេ… សំកិលេសិយំ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘សហ ឧបបត្តិយា អរហា’’តិ.

សហ ឧបបត្តិយា អរហាតិ? អាមន្តា. ឧបបត្តេសិយេន ចិត្តេន រាគំ បជហតិ, ទោសំ បជហតិ, មោហំ បជហតិ, អនោត្តប្បំ បជហតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សហ ឧបបត្តិយា អរហាតិ? អាមន្តា. ឧបបត្តេសិយំ ចិត្តំ មគ្គោ… សតិបដ្ឋានំ…បេ… សម្មប្បធានំ… ឥទ្ធិបាទោ… ឥន្ទ្រិយំ… ពលំ… ពោជ្ឈង្គោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សហ ឧបបត្តិយា អរហាតិ? អាមន្តា. ឧបបត្តេសិយេន ចិត្តេន ទុក្ខំ បរិជានាតិ, សមុទយំ បជហតិ, និរោធំ សច្ឆិករោតិ, មគ្គំ ភាវេតីតិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ …បេ… សហ ឧបបត្តិយា អរហាតិ? អាមន្តា. ចុតិចិត្តំ ¶ មគ្គចិត្តំ ឧបបត្តេសិយំ ចិត្តំ ផលចិត្តន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ឧបបត្តិកថា និដ្ឋិតា.

៤. ចតុត្ថវគ្គោ

(៣៥) ៣. អនាសវកថា

៣៩១. អរហតោ ¶ ¶ សព្ពេ ធម្មា អនាសវាតិ? អាមន្តា. មគ្គោ ផលំ និព្ពានំ, សោតាបត្តិមគ្គោ សោតាបត្តិផលំ, សកទាគាមិមគ្គោ សកទាគាមិផលំ, អនាគាមិមគ្គោ អនាគាមិផលំ, អរហត្តមគ្គោ អរហត្តផលំ, សតិបដ្ឋានំ សម្មប្បធានំ ឥទ្ធិបាទោ ឥន្ទ្រិយំ ពលំ ពោជ្ឈង្គោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អរហតោ សព្ពេ ធម្មា អនាសវាតិ? អាមន្តា. អរហតោ ចក្ខុំ អនាសវន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ…. អរហតោ ចក្ខុំ អនាសវន្តិ? អាមន្តា. មគ្គោ ផលំ និព្ពានំ, សោតាបត្តិមគ្គោ សោតាបត្តិផលំ…បេ… ពោជ្ឈង្គោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អរហតោ សោតំ…បេ… អរហតោ ឃានំ… អរហតោ ជិវ្ហា… អរហតោ កាយោ អនាសវោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ …បេ… អរហតោ កាយោ អនាសវោតិ? អាមន្តា. មគ្គោ ផលំ និព្ពានំ, សោតាបត្តិមគ្គោ សោតាបត្តិផលំ…បេ… ពោជ្ឈង្គោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អរហតោ កាយោ អនាសវោតិ? អាមន្តា. អរហតោ កាយោ បគ្គហនិគ្គហុបគោ ឆេទនភេទនុបគោ កាកេហិ គិជ្ឈេហិ កុលលេហិ សាធារណោតិ? អាមន្តា. អនាសវោ ¶ ធម្មោ បគ្គហនិគ្គហុបគោ ឆេទនភេទនុបគោ កាកេហិ គិជ្ឈេហិ កុលលេហិ សាធារណោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ ¶ …បេ….

អរហតោ កាយេ វិសំ កមេយ្យ, សត្ថំ កមេយ្យ, អគ្គិ កមេយ្យាតិ? អាមន្តា. អនាសវេ ធម្មេ វិសំ កមេយ្យ, សត្ថំ កមេយ្យ, អគ្គិ កមេយ្យាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

លព្ភា ¶ អរហតោ កាយោ អទ្ទុពន្ធនេន ពន្ធិតុំ, រជ្ជុពន្ធនេន ពន្ធិតុំ, សង្ខលិកពន្ធនេន ពន្ធិតុំ, គាមពន្ធនេន ពន្ធិតុំ, និគមពន្ធនេន ពន្ធិតុំ, នគរពន្ធនេន ពន្ធិតុំ, ជនបទពន្ធនេន ពន្ធិតុំ ¶ , កណ្ឋបញ្ចមេហិ ពន្ធនេហិ ពន្ធិតុន្តិ? អាមន្តា. លព្ភា អនាសវោ ធម្មោ អទ្ទុពន្ធនេន ពន្ធិតុំ, រជ្ជុពន្ធនេន ពន្ធិតុំ, សង្ខលិកពន្ធនេន ពន្ធិតុំ, គាមនិគមនគរជនបទពន្ធនេន ពន្ធិតុំ, កណ្ឋបញ្ចមេហិ ពន្ធនេហិ ពន្ធិតុន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៣៩២. យទិ អរហា បុថុជ្ជនស្ស ចីវរំ ទេតិ, អនាសវំ ហុត្វា សាសវំ ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អនាសវំ ហុត្វា សាសវំ ហោតីតិ? អាមន្តា. តញ្ញេវ អនាសវំ តំ សាសវន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… តញ្ញេវ អនាសវំ តំ សាសវន្តិ? អាមន្តា. មគ្គោ អនាសវោ ហុត្វា សាសវោ ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… ផលំ… សតិបដ្ឋានំ… សម្មប្បធានំ… ឥទ្ធិបាទោ… ឥន្ទ្រិយំ… ពលំ… ពោជ្ឈង្គោ អនាសវោ ហុត្វា សាសវោ ហោតីតិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

យទិ អរហា បុថុជ្ជនស្ស បិណ្ឌបាតំ ទេតិ, សេនាសនំ ទេតិ ¶ , គិលានបច្ចយភេសជ្ជបរិក្ខារំ ទេតិ, អនាសវោ ហុត្វា សាសវោ ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អនាសវោ ហុត្វា សាសវោ ហោតីតិ? អាមន្តា. តញ្ញេវ អនាសវំ តំ សាសវន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… តញ្ញេវ អនាសវំ តំ សាសវន្តិ? អាមន្តា. មគ្គោ អនាសវោ ហុត្វា សាសវោ ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… ផលំ… សតិបដ្ឋានំ… សម្មប្បធានំ… ឥទ្ធិបាទោ… ឥន្ទ្រិយំ… ពលំ… ពោជ្ឈង្គោ អនាសវោ ហុត្វា សាសវោ ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

យទិ បុថុជ្ជនោ អរហតោ ចីវរំ ទេតិ, សាសវំ ហុត្វា អនាសវំ ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… សាសវំ ហុត្វា អនាសវំ ហោតីតិ? អាមន្តា. តញ្ញេវ សាសវំ តំ អនាសវន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… តញ្ញេវ សាសវំ តំ អនាសវន្តិ? អាមន្តា. រាគោ សាសវោ ហុត្វា អនាសវោ ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… ទោសោ…បេ… មោហោ…បេ… អនោត្តប្បំ សាសវំ ហុត្វា អនាសវំ ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

យទិ បុថុជ្ជនោ អរហតោ បិណ្ឌបាតំ ទេតិ, សេនាសនំ ទេតិ, គិលានបច្ចយភេសជ្ជបរិក្ខារំ ទេតិ, សាសវោ ហុត្វា អនាសវោ ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… សាសវោ ហុត្វា អនាសវោ ហោតីតិ? អាមន្តា. តញ្ញេវ ¶ សាសវំ តំ អនាសវន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… តញ្ញេវ សាសវំ ¶ តំ អនាសវន្តិ? អាមន្តា. រាគោ សាសវោ ហុត្វា អនាសវោ ¶ ហោតីតិ ¶ ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… ទោសោ…បេ… មោហោ…បេ… អនោត្តប្បំ សាសវំ ហុត្វា អនាសវំ ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ន វត្តព្ពំ – ‘‘អរហតោ សព្ពេ ធម្មា អនាសវា’’តិ? អាមន្តា. ននុ អរហា អនាសវោតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អរហា អនាសវោ, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អរហតោ សព្ពេ ធម្មា អនាសវា’’តិ.

អនាសវកថា និដ្ឋិតា.

៤. ចតុត្ថវគ្គោ

(៣៦) ៤. សមន្នាគតកថា

៣៩៣. អរហា ចតូហិ ផលេហិ សមន្នាគតោតិ? អាមន្តា. អរហា ចតូហិ ផស្សេហិ ចតូហិ វេទនាហិ ចតូហិ សញ្ញាហិ ចតូហិ ចេតនាហិ ចតូហិ ចិត្តេហិ ចតូហិ សទ្ធាហិ ចតូហិ វីរិយេហិ ចតូហិ សតីហិ ចតូហិ សមាធីហិ ចតូហិ បញ្ញាហិ សមន្នាគតោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អនាគាមី តីហិ ផលេហិ សមន្នាគតោតិ? អាមន្តា. អនាគាមី តីហិ ផស្សេហិ…បេ… តីហិ បញ្ញាហិ សមន្នាគតោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សកទាគាមី ទ្វីហិ ផលេហិ សមន្នាគតោតិ? អាមន្តា. សកទាគាមី ទ្វីហិ ផស្សេហិ…បេ… ទ្វីហិ បញ្ញាហិ សមន្នាគតោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អរហា ¶ សោតាបត្តិផលេន សមន្នាគតោតិ? អាមន្តា. អរហា ¶ សោតាបន្នោ សត្តក្ខត្តុបរមោ, កោលង្កោលោ, ឯកពីជីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អរហា សកទាគាមិផលេន សមន្នាគតោតិ? អាមន្តា. អរហា សកទាគាមីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ ¶ …បេ… អរហា អនាគាមិផលេន សមន្នាគតោតិ? អាមន្តា. អរហា អនាគាមី, អន្តរាបរិនិព្ពាយី, ឧបហច្ចបរិនិព្ពាយី, អសង្ខារបរិនិព្ពាយី, សសង្ខារបរិនិព្ពាយី, ឧទ្ធំសោតោ អកនិដ្ឋគាមីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អនាគាមី សោតាបត្តិផលេន សមន្នាគតោតិ? អាមន្តា. អនាគាមី សោតាបន្នោ សត្តក្ខត្តុបរមោ, កោលង្កោលោ, ឯកពីជីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ ¶ …បេ… អនាគាមី សកទាគាមិផលេន សមន្នាគតោតិ? អាមន្តា. អនាគាមី សកទាគាមីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សកទាគាមី សោតាបត្តិផលេន សមន្នាគតោតិ? អាមន្តា. សកទាគាមី សោតាបន្នោ សត្តក្ខត្តុបរមោ, កោលង្កោលោ, ឯកពីជីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៣៩៤. សោតាបត្តិផលេន សមន្នាគតោ ‘‘សោតាបន្នោ’’តិ វត្តព្ពោតិ? អាមន្តា. អរហា សោតាបត្តិផលេន សមន្នាគតោតិ? អាមន្តា. ស្វេវ អរហា, សោ សោតាបន្នោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សកទាគាមិផលេន សមន្នាគតោ ‘‘សកទាគាមី’’តិ វត្តព្ពោតិ? អាមន្តា ¶ . អរហា សកទាគាមិផលេន សមន្នាគតោតិ? អាមន្តា. ស្វេវ អរហា, សោ សកទាគាមីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អនាគាមិផលេន សមន្នាគតោ ‘‘អនាគាមី’’តិ វត្តព្ពោតិ? អាមន្តា ¶ . អរហា អនាគាមិផលេន សមន្នាគតោតិ? អាមន្តា. ស្វេវ អរហា, សោ អនាគាមីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សោតាបត្តិផលេន សមន្នាគតោ ‘‘សោតាបន្នោ’’តិ វត្តព្ពោតិ? អាមន្តា. អនាគាមី សោតាបត្តិផលេន សមន្នាគតោតិ? អាមន្តា. ស្វេវ អនាគាមី, សោ សោតាបន្នោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សកទាគាមិផលេន ¶ សមន្នាគតោ ‘‘សកទាគាមី’’តិ វត្តព្ពោតិ? អាមន្តា. អនាគាមី សកទាគាមិផលេន សមន្នាគតោតិ? អាមន្តា. ស្វេវ អនាគាមី, សោ សកទាគាមីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សោតាបត្តិផលេន សមន្នាគតោ ‘‘សោតាបន្នោ’’តិ វត្តព្ពោតិ? អាមន្តា. សកទាគាមី សោតាបត្តិផលេន សមន្នាគតោតិ? អាមន្តា. ស្វេវ សកទាគាមី, សោ សោតាបន្នោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៣៩៥. អរហា សោតាបត្តិផលេន សមន្នាគតោតិ? អាមន្តា. ននុ អរហា សោតាបត្តិផលំ វីតិវត្តោតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អរហា សោតាបត្តិផលំ វីតិវត្តោ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អរហា សោតាបត្តិផលេន សមន្នាគតោ’’តិ.

អរហា ¶ សោតាបត្តិផលំ វីតិវត្តោ តេន សមន្នាគតោតិ? អាមន្តា. អរហា ¶ សោតាបត្តិមគ្គំ វីតិវត្តោ, សក្កាយទិដ្ឋិំ វិចិកិច្ឆំ សីលព្ពតបរាមាសំ, អបាយគមនីយំ រាគំ, អបាយគមនីយំ ទោសំ, អបាយគមនីយំ មោហំ វីតិវត្តោ តេន សមន្នាគតោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អរហា សកទាគាមិផលេន សមន្នាគតោតិ? អាមន្តា. ននុ ¶ អរហា សកទាគាមិផលំ វីតិវត្តោតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អរហា សកទាគាមិផលំ វីតិវត្តោ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អរហា សកទាគាមិផលេន សមន្នាគតោ’’តិ.

អរហា សកទាគាមិផលំ វីតិវត្តោ តេន សមន្នាគតោតិ? អាមន្តា. អរហា សកទាគាមិមគ្គំ វីតិវត្តោ, ឱឡារិកំ កាមរាគំ, ឱឡារិកំ ព្យាបាទំ វីតិវត្តោ តេន សមន្នាគតោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អរហា អនាគាមិផលេន សមន្នាគតោតិ? អាមន្តា. ននុ អរហា អនាគាមិផលំ វីតិវត្តោតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អរហា អនាគាមិផលំ វីតិវត្តោ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អរហា អនាគាមិផលេន សមន្នាគតោ’’តិ.

អរហា ¶ អនាគាមិផលំ វីតិវត្តោ តេន សមន្នាគតោតិ? អាមន្តា. អរហា អនាគាមិមគ្គំ វីតិវត្តោ, អណុសហគតំ កាមរាគំ, អណុសហគតំ ព្យាបាទំ វីតិវត្តោ តេន សមន្នាគតោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អនាគាមី សោតាបត្តិផលេន សមន្នាគតោតិ? អាមន្តា. ននុ អនាគាមី សោតាបត្តិផលំ វីតិវត្តោតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អនាគាមី សោតាបត្តិផលំ វីតិវត្តោ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អនាគាមី សោតាបត្តិផលេន សមន្នាគតោ’’តិ.

អនាគាមី សោតាបត្តិផលំ វីតិវត្តោ តេន សមន្នាគតោតិ? អាមន្តា ¶ ¶ . អនាគាមី សោតាបត្តិមគ្គំ វីតិវត្តោ, សក្កាយទិដ្ឋិំ…បេ… អបាយគមនីយំ មោហំ វីតិវត្តោ តេន សមន្នាគតោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អនាគាមី សកទាគាមិផលេន សមន្នាគតោតិ? អាមន្តា. ននុ អនាគាមី សកទាគាមិផលំ វីតិវត្តោតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អនាគាមី សកទាគាមិផលំ វីតិវត្តោ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អនាគាមី សកទាគាមិផលេន សមន្នាគតោ’’តិ.

អនាគាមី ¶ សកទាគាមិផលំ វីតិវត្តោ តេន សមន្នាគតោតិ? អាមន្តា. អនាគាមី សកទាគាមិមគ្គំ វីតិវត្តោ, ឱឡារិកំ កាមរាគំ, ឱឡារិកំ ព្យាបាទំ វីតិវត្តោ តេន សមន្នាគតោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សកទាគាមី សោតាបត្តិផលេន សមន្នាគតោតិ? អាមន្តា. ននុ សកទាគាមី សោតាបត្តិផលំ វីតិវត្តោតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ សកទាគាមី សោតាបត្តិផលំ វីតិវត្តោ, នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘សកទាគាមី សោតាបត្តិផលេន សមន្នាគតោ’’តិ.

សកទាគាមី សោតាបត្តិផលំ វីតិវត្តោ តេន សមន្នាគតោតិ? អាមន្តា. សកទាគាមី សោតាបត្តិមគ្គំ វីតិវត្តោ, សក្កាយទិដ្ឋិំ…បេ… អបាយគមនីយំ មោហំ វីតិវត្តោ តេន សមន្នាគតោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

៣៩៦. ន ¶ វត្តព្ពំ – ‘‘អរហា ចតូហិ ផលេហិ សមន្នាគតោ’’តិ? អាមន្តា ¶ . ននុ អរហតា ចត្តារិ ផលានិ បដិលទ្ធានិ, តេហិ ច អបរិហីនោតិ? អាមន្តា ¶ . ហញ្ចិ អរហតា ចត្តារិ ផលានិ បដិលទ្ធានិ តេហិ ច អបរិហីនោ, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អរហា ចតូហិ ផលេហិ សមន្នាគតោ’’តិ.

ន វត្តព្ពំ – ‘‘អនាគាមី តីហិ ផលេហិ សមន្នាគតោ’’តិ? អាមន្តា. ននុ អនាគាមិនា តីណិ ផលានិ បដិលទ្ធានិ, តេហិ ច អបរិហីនោតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អនាគាមិនា តីណិ ផលានិ បដិលទ្ធានិ តេហិ ច អបរិហីនោ, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អនាគាមី តីហិ ផលេហិ សមន្នាគតោ’’តិ.

ន វត្តព្ពំ – ‘‘សកទាគាមី ទ្វីហិ ផលេហិ សមន្នាគតោ’’តិ? អាមន្តា. ននុ សកទាគាមិនា ទ្វេ ផលានិ បដិលទ្ធានិ, តេហិ ច អបរិហីនោតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ សកទាគាមិនា ទ្វេ ផលានិ បដិលទ្ធានិ តេហិ ច អបរិហីនោ, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘សកទាគាមី ទ្វីហិ ផលេហិ សមន្នាគតោ’’តិ.

អរហតា ចត្តារិ ផលានិ បដិលទ្ធានិ តេហិ ច អបរិហីនោតិ, អរហា ចតូហិ ផលេហិ សមន្នាគតោតិ? អាមន្តា. អរហតា ចត្តារោ មគ្គា បដិលទ្ធា តេហិ ច អបរិហីនោតិ, អរហា ចតូហិ មគ្គេហិ សមន្នាគតោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អនាគាមិនា តីណិ ផលានិ បដិលទ្ធានិ តេហិ ច អបរិហីនោតិ, អនាគាមី តីហិ ផលេហិ សមន្នាគតោតិ? អាមន្តា. អនាគាមិនា ¶ តយោ ¶ មគ្គា បដិលទ្ធា តេហិ ច អបរិហីនោតិ, អនាគាមី តីហិ មគ្គេហិ សមន្នាគតោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សកទាគាមិនា ទ្វេ ផលានិ បដិលទ្ធានិ តេហិ ច អបរិហីនោតិ, សកទាគាមី ទ្វីហិ ផលេហិ សមន្នាគតោតិ? អាមន្តា. សកទាគាមិនា ¶ ទ្វេ មគ្គា បដិលទ្ធា, តេហិ ច អបរិហីនោតិ, សកទាគាមី ទ្វីហិ មគ្គេហិ សមន្នាគតោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

សមន្នាគតកថា និដ្ឋិតា.

៤. ចតុត្ថវគ្គោ

(៣៧) ៥. ឧបេក្ខាសមន្នាគតកថា

៣៩៧. អរហា ¶ ឆហិ ឧបេក្ខាហិ សមន្នាគតោតិ? អាមន្តា. អរហា ឆហិ ផស្សេហិ, ឆហិ វេទនាហិ, ឆហិ សញ្ញាហិ…បេ… ឆហិ បញ្ញាហិ សមន្នាគតោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អរហា ឆហិ ឧបេក្ខាហិ សមន្នាគតោតិ? អាមន្តា. អរហា ចក្ខុនា រូបំ បស្សន្តោ សោតេន សទ្ទំ សុណាតិ, ឃានេន គន្ធំ ឃាយតិ, ជិវ្ហាយ រសំ សាយតិ, កាយេន ផោដ្ឋព្ពំ ផុសតិ, មនសា ធម្មំ វិជានាតិ…បេ… មនសា ធម្មំ វិជានន្តោ ចក្ខុនា រូបំ បស្សតិ, សោតេន សទ្ទំ សុណាតិ, ឃានេន គន្ធំ ឃាយតិ, ជិវ្ហាយ រសំ សាយតិ, កាយេន ផោដ្ឋព្ពំ ផុសតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អរហា ឆហិ ឧបេក្ខាហិ សមន្នាគតោតិ? អាមន្តា. សតតំ ¶ សមិតំ អព្ពោកិណ្ណំ ឆហិ ឧបេក្ខាហិ សមន្នាគតោ សមោហិតោ [សមាហិតោ (ស្យា.)], ឆ ឧបេក្ខាយោ បច្ចុបដ្ឋិតាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ន វត្តព្ពំ – ‘‘អរហា ឆហិ ឧបេក្ខាហិ សមន្នាគតោ’’តិ? អាមន្តា. ននុ អរហា ឆឡង្គុបេក្ខោតិ? អាមន្តា. ហញ្ចិ អរហា ឆឡង្គុបេក្ខោ, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘អរហា ឆហិ ឧបេក្ខាហិ សមន្នាគតោ’’តិ…បេ….

ឧបេក្ខាសមន្នាគតកថា និដ្ឋិតា.

៤. ចតុត្ថវគ្គោ

(៣៨) ៦. ពោធិយា ពុទ្ធោតិកថា

៣៩៨. ពោធិយា ¶ ¶ ពុទ្ធោតិ? អាមន្តា. ពោធិយា និរុទ្ធាយ វិគតាយ បដិបស្សទ្ធាយ អពុទ្ធោ ហោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ពោធិយា ¶ ពុទ្ធោតិ? អាមន្តា. អតីតាយ ពោធិយា ពុទ្ធោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ… អតីតាយ ពោធិយា ពុទ្ធោតិ? អាមន្តា. តាយ ពោធិយា ពោធិករណីយំ ករោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

តាយ ពោធិយា ពោធិករណីយំ ករោតីតិ? អាមន្តា. តាយ ពោធិយា ទុក្ខំ បរិជានាតិ, សមុទយំ បជហតិ, និរោធំ សច្ឆិករោតិ, មគ្គំ ភាវេតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

ពោធិយា ពុទ្ធោតិ? អាមន្តា. អនាគតាយ ពោធិយា ពុទ្ធោតិ ¶ ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

អនាគតាយ ពោធិយា ពុទ្ធោតិ? អាមន្តា. តាយ ពោធិយា ពោធិករណីយំ ករោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

តាយ ពោធិយា ពោធិករណីយំ ករោតីតិ? អាមន្តា. តាយ ពោធិយា ទុក្ខំ បរិជានាតិ…បេ… មគ្គំ ភាវេតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បច្ចុប្បន្នាយ ពោធិយា ពុទ្ធោ, តាយ ពោធិយា ពោធិករណីយំ ករោតីតិ? អាមន្តា. អតីតាយ ពោធិយា ពុទ្ធោ, តាយ ពោធិយា ពោធិករណីយំ ករោតីតិ? ន ¶ ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បច្ចុប្បន្នាយ ពោធិយា ពុទ្ធោ, តាយ ពោធិយា ទុក្ខំ បរិជានាតិ, សមុទយំ បជហតិ, និរោធំ សច្ឆិករោតិ, មគ្គំ ភាវេតីតិ? អាមន្តា. អតីតាយ ពោធិយា ពុទ្ធោ, តាយ ពោធិយា ទុក្ខំ បរិជានាតិ…បេ… មគ្គំ ភាវេតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បច្ចុប្បន្នាយ ពោធិយា ពុទ្ធោ, តាយ ពោធិយា ពោធិករណីយំ ករោតីតិ? អាមន្តា. អនាគតាយ ពោធិយា ពុទ្ធោ, តាយ ពោធិយា ពោធិករណីយំ ករោតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ….

បច្ចុប្បន្នាយ ¶ ពោធិយា ពុទ្ធោ, តាយ ពោធិយា ទុក្ខំ បរិជានាតិ…បេ… មគ្គំ ភាវេតីតិ ¶ ? អាមន្តា. អនាគតាយ ពោធិយ�