តីកា > អភិធម្មបិដក (ដីកា) > អភិធម្មាវតារោ-នាមរូបបរិច្ឆេទោ

តស្មា អនវជ្ជឥដ្ឋវិបាកលក្ខណំ កុសលំ, អកុសលវិទ្ធំសនរសំ, វោទានបច្ចុបដ្ឋានំ. វជ្ជបដិបក្ខត្តា អនវជ្ជលក្ខណំ វា កុសលំ, វោទានភាវរសំ, ឥដ្ឋវិបាកបច្ចុបដ្ឋានំ, យោនិសោមនសិការបទដ្ឋានំ. សាវជ្ជានិដ្ឋវិបាកលក្ខណមកុសលំ. តទុភយវិបរីតលក្ខណមព្យាកតំ, អវិបាការហំ វា.

តត្ថ ¶ កុសលចិត្តំ ឯកវីសតិវិធំ ហោតិ, តទិទំ ភូមិតោ ចតុព្ពិធំ ហោតិ – កាមាវចរំ, រូបាវចរំ, អរូបាវចរំ, លោកុត្តរញ្ចេតិ.

តត្ថ កាមាវចរកុសលចិត្តំ ភូមិតោ ឯកវិធំ, សវត្ថុកាវត្ថុកភេទតោ ទុវិធំ, ហីនមជ្ឈិមបណីតភេទតោ តិវិធំ, សោមនស្សុបេក្ខាញាណប្បយោគភេទតោ អដ្ឋវិធំ ហោតិ. សេយ្យថិទំ – សោមនស្សសហគតំ ញាណសម្បយុត្តំ អសង្ខារិកមេកំ, សសង្ខារិកមេកំ, សោមនស្សសហគតំ ញាណវិប្បយុត្តំ អសង្ខារិកមេកំ, សសង្ខារិកមេកំ, ឧបេក្ខាសហគតំ ញាណសម្បយុត្តំ អសង្ខារិកមេកំ, សសង្ខារិកមេកំ, ឧបេក្ខាសហគតំ ញាណវិប្បយុត្តំ អសង្ខារិកមេកំ, សសង្ខារិកមេកន្តិ ឥទំ អដ្ឋវិធម្បិ កាមាវចរកុសលចិត្តំ នាម.

ឧទ្ទានតោ ទុវេ កាមា, ក្លេសវត្ថុវសា បន;

កិលេសោ ឆន្ទរាគោវ, វត្ថុ តេភូមវដ្ដកំ.

កិលេសកាមោ ¶ កាមេតិ, វត្ថុ កាមីយតីតិ ច;

សិជ្ឈតិ ទុវិធោបេស, កាមោ វោ ការកទ្វយេ.

យស្មិំ ¶ បន បទេសេ សោ, កាមោយំ ទុវិធោបិ ច;

សម្បត្តីនំ វសេនាវ-ចរតីតិ ច សោ បន.

បទេសោ ចតុបាយានំ, ឆន្នំ ទេវានមេវ ច;

មនុស្សានំ វសេនេវ, ឯកាទសវិធោ បន.

កាមោវចរតីតេត្ថ, កាមាវចរសញ្ញិតោ;

អស្សាភិលក្ខិតត្តា ហិ, សសត្ថាវចរោ វិយ.

ស្វាយំ រូបភវោ រូបំ, ឯវំ កាមោតិ សញ្ញិតោ;

ឧត្តរស្ស បទស្សេវ, លោបំ កត្វា ឧទីរិតោ.

តស្មិំ ¶ កាមេ ឥទំ ចិត្តំ, សទាវចរតីតិ ច;

កាមាវចរមិច្ចេវំ, កថិតំ កាមឃាតិនា.

បដិសន្ធិំ ភវេ កាមេ, អវចារយតីតិ វា;

កាមាវចរមិច្ចេវំ, បរិយាបន្នន្តិ តត្រ វា.

ឥទំ អដ្ឋវិធំ ចិត្តំ, កាមាវចរសញ្ញិតំ;

ទសបុញ្ញក្រិយវត្ថុ-វសេនេវ បវត្តតិ.

ទិដ្ឋិជ្ជុត្តំ សំសុតិច្ចាបចាយោ,

ញេយ្យោ ឯវំ បុញ្ញវត្ថុប្បភេទោ.

គច្ឆន្តិ សង្គហំ ទានេ, បត្តិទានានុមោទនា;

តថា សីលមយេ បុញ្ញេ, វេយ្យាវច្ចាបចាយនា.

ទេសនា សវនំ ទិដ្ឋិ-ឧជុកា ភាវនាមយេ;

បុន តីណេវ សម្ភោន្តិ, ទស បុញ្ញក្រិយាបិ ច.

សព្ពានុស្សតិបុញ្ញញ្ច, បសំសា សរណត្តយំ;

យន្តិ ទិដ្ឋិជុកម្មស្មិំ, សង្គហំ នត្ថិ សំសយោ.

បុរិមា ¶ មុញ្ចនា ចេវ, បរា តិស្សោបិ ចេតនា;

ហោតិ ទានមយំ បុញ្ញំ, ឯវំ សេសេសុ ទីបយេ.

ឥទានិ អស្ស បនដ្ឋវិធស្សាបិ កាមាវចរកុសលចិត្តស្ស អយមុប្បត្តិក្កមោ វេទិតព្ពោ. យទា ហិ យោ ទេយ្យធម្មប្បដិគ្គាហកាទិសម្បត្តិំ, អញ្ញំ វា សោមនស្សហេតុំ អាគម្ម ហដ្ឋបហដ្ឋោ ‘‘អត្ថិ ទិន្ន’’ន្តិ អាទិនយប្បវត្តំ សម្មាទិដ្ឋិំ បុរក្ខត្វា បរេហិ អនុស្សាហិតោ ទានាទីនិ បុញ្ញានិ ករោតិ, តទាស្ស សោមនស្សសហគតំ ញាណសម្បយុត្តំ ¶ អសង្ខារិកំ ¶ បឋមំ មហាកុសលចិត្តំ ឧប្បជ្ជតិ. យទា បន វុត្តនយេនេវ ហដ្ឋបហដ្ឋោ សម្មាទិដ្ឋិំ បុរក្ខត្វា បរេហិ ឧស្សាហិតោ ករោតិ, តទាស្ស តមេវ ចិត្តំ សសង្ខារិកំ ហោតិ. ឥមស្មិំ បនត្ថេ សង្ខារោតិ អត្តនោ វា បរស្ស វា បវត្តស្ស បុព្ពប្បយោគស្សាធិវចនំ. យទា បន ញាតិជនស្ស បដិបត្តិទស្សនេន ជាតបរិចយា ពាលកា ភិក្ខូ ទិស្វា សោមនស្សជាតា សហសា យំ កិញ្ចិ ហត្ថគតំ ទទន្តិ វា វន្ទន្តិ វា, តទា តេសំ តតិយចិត្តមុប្បជ្ជតិ. យទា បន តេ ‘‘ទេថ វន្ទថ, អយ្យេ’’តិ វទន្តិ, ឯវំ ញាតិជនេន ឧស្សាហិតា ហុត្វា ហត្ថគតំ ទទន្តិ វា វន្ទន្តិ វា, តទា តេសំ ចតុត្ថចិត្តមុប្បជ្ជតិ. យទា បន ទេយ្យធម្មប្បដិគ្គាហកាទីនំ អសម្បត្តិំ វា អញ្ញេសំ វា សោមនស្សហេតូនំ អភាវំ អាគម្ម ចតូសុបិ វិកប្បេសុ សោមនស្សរហិតា ហោន្តិ, តទា សេសានិ ចត្តារិ ឧបេក្ខាសហគតានិ ឧប្បជ្ជន្តិ. ឯវំ សោមនស្សុបេក្ខាញាណប្បយោគភេទតោ អដ្ឋវិធំ កាមាវចរកុសលចិត្តំ វេទិតព្ពំ.

ទសបុញ្ញក្រិយាទីនំ, វសេន ច ពហូនិបិ;

ឯតានិ បន ចិត្តានិ, ភវន្តីតិ បកាសយេ.

សត្តរស សហស្សានិ, ទ្វេ សតានិ អសីតិ ច;

កាមាវចរបុញ្ញានិ, ភវន្តីតិ វិនិទ្ទិសេ.

តំ បន យថានុរូបំ កាមាវចរសុគតិយំ ភវភោគសម្បត្តិំ អភិនិប្ផាទេតិ.

ឥតរេសុ បន រូបាវចរកុសលចិត្តំ សវត្ថុកតោ ឯកវិធំ, ទ្វីសុ ភវេសុ ឧប្បជ្ជនតោ ទុវិធំ, ហីនមជ្ឈិមបណីតភេទតោ តិវិធំ, បដិបទាទិភេទតោ ចតុព្ពិធំ, ឈានង្គយោគភេទតោ បញ្ចវិធំ. សេយ្យថិទំ – កាមច្ឆន្ទព្យាបាទថិនមិទ្ធឧទ្ធច្ចកុក្កុច្ចវិចិកិច្ឆាវិប្បហីនំ វិតក្កវិចារបីតិសុខចិត្តេកគ្គតាសម្បយុត្តំ ¶ បឋមំ, វិតក្កវិប្បហីនំ វិចារបីតិសុខចិត្តេកគ្គតាសម្បយុត្តំ ¶ ទុតិយំ, វិតក្កវិចារវិប្បហីនំ បីតិសុខចិត្តេកគ្គតាសម្បយុត្តំ តតិយំ, វិតក្កវិចារបីតិវិប្បហីនំ សុខចិត្តេកគ្គតាសម្បយុត្តំ ចតុត្ថំ, វិតក្កវិចារបីតិសុខវិប្បហីនំ ឧបេក្ខាចិត្តេកគ្គតាសម្បយុត្តំ បញ្ចមន្តិ ឥទំ បញ្ចវិធំ ¶ រូបាវចរកុសលចិត្តំ នាម.

តំ បន យថាសម្ភវំ បថវីកសិណាទីសុ អារម្មណេសុ បវត្តិវសេន អនេកវិធំ ហោតិ. សព្ពំ បនេតំ រូបាវចរភាវនាបុញ្ញវសប្បវត្តំ យថានុរូបំ រូបាវចរូបបត្តិនិប្ផាទកំ ហោតិ. ឯវំ តាវ រូបាវចរកុសលំ វេទិតព្ពំ.

សេសេសុ បន ទ្វីសុ អរូបាវចរកុសលចិត្តំ តាវ ឧបេក្ខាវេទនាយោគភេទតោ ឯកវិធំ, សវត្ថុកាវត្ថុកភេទតោ ទុវិធំ, ហីនមជ្ឈិមបណីតភេទតោ តិវិធំ, អារម្មណភេទតោ ចតុព្ពិធំ. កសិណុគ្ឃាដិមាកាសំ, តត្ថ បវត្តវិញ្ញាណំ, តស្ស អបគមោ, អាកិញ្ចញ្ញាយតនន្តិ ឥទមស្ស ចតុព្ពិធមារម្មណំ. យថាបដិបាដិយា ឯតស្សារម្មណស្ស ភេទតោ ចតុព្ពិធំ ហោតិ. សេយ្យថិទំ – សព្ពសោ រូបសញ្ញានំ សមតិក្កមា បដិឃសញ្ញានំ អត្ថង្គមា នានត្តសញ្ញានំ អមនសិការា អាកាសានញ្ចាយតនសញ្ញាសហគតំ, វិញ្ញាណញ្ចាយតនសញ្ញាសហគតំ, អាកិញ្ចញ្ញាយតនសញ្ញាសហគតំ, នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនសញ្ញាសហគតន្តិ ឥទំ ចតុព្ពិធំ អរូបាវចរកុសលចិត្តំ នាម. សព្ពំ បនេតំ អរូបាវចរភាវនាបុញ្ញវសប្បវត្តំ យថានុរូបំ អរូបូបបត្តិនិប្ផាទកំ ហោតិ. ឯវំ អរូបាវចរកុសលចិត្តំ វេទិតព្ពំ.

ឥតរំ បន លោកុត្តរកុសលចិត្តំ និព្ពានារម្មណតោ ឯកវិធំ, និយតានិយតវត្ថុកភេទតោ ទុវិធំ, តីហិ វិមោក្ខមុខេហិ បត្តព្ពតោ តិវិធំ, ចតុមគ្គយោគភេទតោ ចតុព្ពិធំ ¶ . សេយ្យថិទំ – សក្កាយទិដ្ឋិវិចិកិច្ឆាសីលព្ពតបរាមាសសញ្ញោជនប្បហានករំ សោតាបត្តិមគ្គចិត្តំ, រាគទោសមោហានំ តនុត្តករំ សកទាគាមិមគ្គចិត្តំ, កាមរាគព្យាបាទានំ និរវសេសប្បហានករំ អនាគាមិមគ្គចិត្តំ, រូបរាគអរូបរាគមានឧទ្ធច្ចអវិជ្ជាបហានករំ អរហត្តមគ្គចិត្តន្តិ ឥទំ ចតុព្ពិធំ លោកុត្តរកុសលចិត្តំ នាម. ឯកេកំ បនេត្ថ ឈានង្គយោគភេទតោ បញ្ចវិធំ ហោតិ, តស្មា វីសតិវិធំ ហោតិ. សព្ពំ បនេតំ លោកុត្តរភាវនាបុញ្ញវសប្បវត្តំ មគ្គានុរូបផលប្បវត្តិយា ចត្តារោ អរិយបុគ្គលេ អភិនិប្ផាទេតិ. ឯវំ លោកុត្តរកុសលំ វេទិតព្ពំ.

កាមេ ¶ ¶ អដ្ឋេវ រូបេ ច, បញ្ច ចត្តារិរូបិសុ;

ចត្តារានុត្តរានេវំ, កុសលានេកវីសតិ.

អកុសលំ បន ភូមិតោ ឯកវិធំ កាមាវចរមេវ, និយតានិយតវត្ថុវសេន ច ឯកហេតុកទុហេតុកវសេន ច បដិសន្ធិជនកាជនកវសេន ច ទុវិធំ, តីហិ វេទនាហិ យោគតោ ច លោភមូលំ ទោសមូលំ មោហមូលន្តិ មូលតោ ច តិវិធំ ហោតិ. តត្ថ លោភមូលំ បន សោមនស្សុបេក្ខាទិដ្ឋិប្បយោគភេទតោ អដ្ឋវិធំ ហោតិ. សេយ្យថិទំ – សោមនស្សសហគតំ ទិដ្ឋិគតសម្បយុត្តំ អសង្ខារិកមេកំ, សសង្ខារិកមេកំ, សោមនស្សសហគតំ ទិដ្ឋិគតវិប្បយុត្តំ អសង្ខារិកមេកំ, សសង្ខារិកមេកំ, ឧបេក្ខាសហគតំ ទិដ្ឋិគតសម្បយុត្តំ អសង្ខារិកមេកំ, សសង្ខារិកមេកំ, ឧបេក្ខាសហគតំ ទិដ្ឋិគតវិប្បយុត្តំ អសង្ខារិកមេកំ, សសង្ខារិកមេកន្តិ.

យទា ¶ ហិ ‘‘នត្ថិ កាមេសុ អាទីនវោ’’តិអាទិនា នយេន មិច្ឆាទិដ្ឋិំ បុរក្ខត្វា កេវលំ ហដ្ឋតុដ្ឋោ កាមេ វា បរិភុញ្ជតិ, ទិដ្ឋមង្គលាទីនិ វា សារតោ បច្ចេតិ សភាវតិក្ខេនេវ អនុស្សាហិតេន ចិត្តេន, តទាស្ស បឋមំ អកុសលចិត្តំ ឧប្បជ្ជតិ. យទា បន មន្ទេន សមុស្សាហិតេន, តទា ទុតិយំ. យទា មិច្ឆាទិដ្ឋិំ អបុរក្ខត្វា កេវលំ ហដ្ឋតុដ្ឋោ មេថុនំ ធម្មំ វា បរិភុញ្ជតិ, បរសម្បត្តិំ វា អភិជ្ឈាយតិ, បរស្ស ភណ្ឌំ វា ហរតិ សភាវតិក្ខេនេវ អនុស្សាហិតេន ចិត្តេន, តទា តតិយំ. យទា មន្ទេន សមុស្សាហិតេន, តទា ចតុត្ថំ ឧប្បជ្ជតិ. យទា បន កាមានំ វា អសម្បត្តិំ អាគម្ម អញ្ញេសំ វា សោមនស្សហេតូនំ អភាវេន ចតូសុបិ វិកប្បេសុ សោមនស្សរហិតា ហោន្តិ, តទា សេសានិ ចត្តារិ ឧបេក្ខាសហគតានិ ឧប្បជ្ជន្តីតិ. ឯវំ សោមនស្សុបេក្ខាទិដ្ឋិប្បយោគភេទតោ អដ្ឋវិធំ លោភមូលំ វេទិតព្ពំ.

ទោសមូលំ បន ឯកន្តសវត្ថុកតោ ឯកវិធំ, អសង្ខារសសង្ខារភេទតោ ទុវិធំ ទោមនស្សសហគតំ បដិឃសម្បយុត្តំ អសង្ខារំ, សសង្ខារន្តិ. អស្ស បន បាណាតិបាតាទីសុ តិក្ខមន្ទប្បវត្តិកាលេ ឧប្បត្តិ វេទិតព្ពា.

មោហមូលម្បិ ¶ ¶ វិចិកិច្ឆុទ្ធច្ចយោគតោ ទុវិធំ ហោតិ ឧបេក្ខាសហគតំ វិចិកិច្ឆាសម្បយុត្តំ, ឧបេក្ខាសហគតំ ឧទ្ធច្ចសម្បយុត្តន្តិ. តស្ស អសន្និដ្ឋានវិក្ខេបកាលេសុ បវត្តិ វេទិតព្ពាតិ.

ឯវំ តាវ ទ្វាទសវិធំ អកុសលចិត្តំ វេទិតព្ពំ, សព្ពំ បនេតំ យថានុរូបំ អបាយេសុ ឧបបត្តិយា, សុគតិយម្បិ ទុក្ខវិសេសស្ស អភិនិប្ផាទកំ ហោតិ.

លោភមូលវសេនដ្ឋ, ទោសមូលវសា ទុវេ;

មោហមូលវសេន ទ្វេ, ឯវំ ទ្វាទសធា សិយុំ.

បាបាបាបេស្វបាបេន ¶ , យំ វុត្តំ បាបមានសំ;

បាបាបាបប្បហីនេន, តំ មយា សមុទាហដំ.

ឥតរំ បន អព្យាកតមវិបាការហតោ ឯកវិធំ ហោតិ, ជាតិភេទតោ ទុវិធំ វិបាកចិត្តំ កិរិយចិត្តន្តិ. តត្ថ វិបាកចិត្តំ ភូមិភេទតោ ចតុព្ពិធំ កាមាវចរំ រូបាវចរំ អរូបាវចរំ លោកុត្តរន្តិ. តត្ថ កាមាវចរំ ទុវិធំ កុសលវិបាកំ អកុសលវិបាកន្តិ. កុសលវិបាកំ ទុវិធំ សហេតុកមហេតុកញ្ចេតិ.

តត្ថ សហេតុកវិបាកចិត្តំ សកកុសលំ វិយ សោមនស្សុបេក្ខាញាណប្បយោគភេទតោ អដ្ឋវិធំ. សេយ្យថិទំ – សោមនស្សសហគតំ ញាណសម្បយុត្តំ អសង្ខារំ, សសង្ខារំ, សោមនស្សសហគតំ ញាណវិប្បយុត្តំ អសង្ខារំ, សសង្ខារំ, ឧបេក្ខាសហគតំ ញាណសម្បយុត្តំ អសង្ខារំ, សសង្ខារំ, ឧបេក្ខាសហគតំ ញាណវិប្បយុត្តំ អសង្ខារំ, សសង្ខារន្តិ ឥទំ អដ្ឋវិធំ សហេតុកវិបាកំ នាម.

យថា បនស្ស កុសលំ ទានាទិវសេន ឆសុ អារម្មណេសុ បវត្តតិ, ន ឥទំ តថា. ឥទំ ហិ បដិសន្ធិភវង្គចុតិតទារម្មណវសេន បរិត្តធម្មបរិយាបន្នេសុយេវ ឆសុ អារម្មណេសុ បវត្តតិ. សម្បយុត្តធម្មានញ្ច វិសេសេ អសតិបិ អាទាសតលាទីសុ មុខនិមិត្តំ វិយ និរុស្សាហំ វិបាកំ, មុខំ វិយ សឧស្សាហំ កុសលន្តិ វេទិតព្ពំ. ឥមេសំ បន វិបច្ចនដ្ឋានំ វេទិតព្ពំ. ឥមានិ ហិ បដិសន្ធិភវង្គចុតិតទារម្មណានិ ហុត្វា វិបច្ចន្តិ.

កាមាវចរទេវានំ ¶ , មនុស្សានំ ឥមេ បន;

ទុហេតុកតិហេតូនំ, ភវន្តិ បដិសន្ធិយោ.

តតោ បវត្តិយំ ហុត្វា, ភវង្គំ យាវតាយុកំ;

ពលវារម្មណេ ហុត្វា, តទារម្មណមេវ ច.

តតោ ¶ ¶ មរណកាលស្មិំ, ចុតិ ហុត្វា បវត្តរេ;

ឯវំ ចតូសុ ឋានេសុ, វិបច្ចន្តីតិ និទ្ទិសេ.

សភូមិកុសលេហេវ, មហាបាកា សមា វិនា;

កម្មទ្វារញ្ច កម្មញ្ច, បុញ្ញានំ ក្រិយវត្ថុកំ.

អវិញ្ញត្តិជនត្តា ហិ, អវិបាកសភាវតោ;

អប្បវត្តនតោ ចេវ, បាកា បុញ្ញេហិ នោ សមា.

បរិត្តារម្មណត្តា ហិ, តេសមេកន្តតោ បន;

ករុណាមុទិតា តេសុ, ន ជាយន្តិ កទាចិបិ.

តថា វិរតិយោ តិស្សោ, ន បនេតេសុ ជាយរេ;

បញ្ច សិក្ខាបទា វុត្តា, កុសលាតិ ហិ សត្ថុនា.

តថាធិបតិនោបេត្ថ, ន សន្តីតិ វិនិទ្ទិសេ;

ឆន្ទាទីនិ ធុរំ កត្វា, អនុប្បជ្ជនតោ បន.

អសង្ខារសសង្ខារ-វិធានំ បន បុញ្ញតោ;

ញេយ្យំ បច្ចយតោ ចេវ, វិបាកេសុ ច វិញ្ញុនា.

ហីនាទីនំ វិបាកត្តា, បុញ្ញានំ បុញ្ញវាទិនា;

ហីនាទយោ ភវន្តីតិ, វិបាកា បរិទីបិតា.

ឥទំ អដ្ឋវិធំ ចិត្តំ, ឯកន្តេន សវត្ថុកំ;

ជាយតេ កាមលោកស្មិំ, ន បនញ្ញត្ថ ជាយតេ.

ឯវំ តាវ សហេតុកវិបាកចិត្តំ វេទិតព្ពំ.

អហេតុកវិបាកចិត្តំ ¶ បន អលោភាទិហេតុវិរហិតំ ឧបេក្ខាសហគតំ ចក្ខុវិញ្ញាណំ, ឧបេក្ខាសហគតំ សោតវិញ្ញាណំ, ឧបេក្ខាសហគតំ ឃានវិញ្ញាណំ, ឧបេក្ខាសហគតំ ជិវ្ហាវិញ្ញាណំ, សុខសហគតំ កាយវិញ្ញាណំ, ឧបេក្ខាសហគតំ អហេតុកមនោធាតុសម្បដិច្ឆនំ, សោមនស្សសហគតំ អហេតុកមនោវិញ្ញាណធាតុសន្តីរណំ ¶ , ឧបេក្ខាសហគតំ អហេតុកមនោវិញ្ញាណធាតុសន្តីរណន្តិ ឥទំ បន អដ្ឋវិធំ អហេតុកវិបាកចិត្តំ នាម.

ឥទំ បន អដ្ឋវិធំ និយតវត្ថុកតោ ឯកវិធំ, និយតានិយតារម្មណតោ ទុវិធំ. តត្ថ វិញ្ញាណបញ្ចកំ និយតារម្មណំ, សេសត្តយំ អនិយតារម្មណំ. សុខសោមនស្សុបេក្ខាវេទនាយោគតោ តិវិធំ. តត្ថ សុខសហគតំ កាយវិញ្ញាណំ, ទ្វិដ្ឋានិកំ សន្តីរណំ សោមនស្សុបេក្ខាយុត្តំ, សេសមុបេក្ខាយុត្តន្តិ.

ទិដ្ឋារម្មណសុតារម្មណមុតារម្មណទិដ្ឋសុតមុតារម្មណទិដ្ឋ-សុតមុតវិញ្ញាតារម្មណវសេន បញ្ចវិធំ. តត្ថ ទិដ្ឋារម្មណំ ចក្ខុវិញ្ញាណំ, សុតារម្មណំ ¶ សោតវិញ្ញាណំ, មុតារម្មណំ ឃានជិវ្ហាកាយវិញ្ញាណត្តយំ, ទិដ្ឋសុតមុតារម្មណំ មនោធាតុសម្បដិច្ឆនំ, ទិដ្ឋសុតមុតវិញ្ញាតារម្មណំ សេសមនោវិញ្ញាណធាតុទ្វយន្តិ.

វត្ថុតោ ឆព្ពិធំ. កថំ? ចក្ខុវិញ្ញាណស្ស ចក្ខុមេវ វត្ថុ, តថា សោតឃានជិវ្ហាកាយវិញ្ញាណានំ សោតឃានជិវ្ហាកាយវត្ថុ, អវសេសត្តយស្ស ហទយវត្ថុមេវាតិ.

អារម្មណតោ សត្តវិធំ ហោតិ. កថំ? រូបារម្មណមេវ ចក្ខុវិញ្ញាណំ, តថា សទ្ទគន្ធរសផោដ្ឋព្ពារម្មណានិ បដិបាដិយា សោតឃានជិវ្ហាកាយវិញ្ញាណានិ, រូបាទិបញ្ចារម្មណា មនោធាតុ, សេសមនោវិញ្ញាណធាតុទ្វយំ ឆឡារម្មណន្តិ.

តំ សព្ពំ បន អហេតុកវិបាកចិត្តំ កិច្ចតោ អដ្ឋវិធំ ហោតិ. កថំ? ទស្សនកិច្ចំ ចក្ខុវិញ្ញាណំ, សវនឃាយនសាយនផុសនសម្បដិច្ឆនសន្តីរណតទារម្មណកិច្ចានិ អវសេសានិ.

តត្ថ ¶ ចក្ខុតោ បវត្តំ វិញ្ញាណំ, ចក្ខុម្ហិ សន្និស្សិតំ វិញ្ញាណន្តិ វា ចក្ខុវិញ្ញាណំ, តថា សោតវិញ្ញាណាទីនិ. តត្ថ ចក្ខុសន្និស្សិតរូបវិជាននលក្ខណំ ចក្ខុវិញ្ញាណំ ¶ , រូបមត្តារម្មណរសំ, រូបាភិមុខភាវបច្ចុបដ្ឋានំ, រូបារម្មណាយ កិរិយាមនោធាតុយា អបគមបទដ្ឋានំ. តថា សោតឃានជិវ្ហាកាយវិញ្ញាណានិ សោតាទិសន្និស្សិតសទ្ទាទិវិជាននលក្ខណានិ, សទ្ទាទិមត្តារម្មណរសានិ, សទ្ទាទីសុ អភិមុខភាវបច្ចុបដ្ឋានានិ, សទ្ទាទិអារម្មណានំ កិរិយាមនោធាតូនំ អបគមបទដ្ឋានានិ. មនោធាតុសម្បដិច្ឆនំ បន ចក្ខុវិញ្ញាណាទីនំ អនន្តរា រូបាទិវិជាននលក្ខណំ, រូបាទិសម្បដិច្ឆនរសំ, តថាភាវបច្ចុបដ្ឋានំ, ចក្ខុវិញ្ញាណាទីនំ អបគមបទដ្ឋានំ.

សេសា បន ទ្វេ អហេតុកមនោវិញ្ញាណធាតុយោ ឆឡារម្មណវិជាននលក្ខណា, សន្តីរណាទិរសា, តថាភាវបច្ចុបដ្ឋានា, ហទយវត្ថុបទដ្ឋានាតិ វេទិតព្ពា. តត្ថ បឋមា ឯកន្តមិដ្ឋារម្មណេ បវត្តិសព្ភាវតោ សោមនស្សយុត្តាវ ហុត្វា បញ្ចទ្វារេ សន្តីរណកិច្ចំ សាធយមានា បញ្ចសុ ទ្វារេសុ ឋត្វា វិបច្ចតិ, ឆសុ បន ទ្វារេសុ ពលវារម្មណេ តទារម្មណំ ហុត្វា វិបច្ចតិ. ទុតិយា ¶ បន ឥដ្ឋមជ្ឈត្តារម្មណេ បវត្តិសព្ភាវតោ ឧបេក្ខាសហគតា ហុត្វា សន្តីរណតទារម្មណបដិសន្ធិភវង្គចុតិវសេន បវត្តនតោ បញ្ចសុ ឋានេសុ វិបច្ចតិ. កថំ? មនុស្សលោកេ តាវ ជច្ចន្ធជច្ចពធិរជច្ចជឡជច្ចុម្មត្តកបណ្ឌកឧភតោព្យញ្ជននបុំសកាទីនំ បដិសន្ធិគ្គហណកាលេ បដិសន្ធិ ហុត្វា វិបច្ចតិ. បដិសន្ធិយា វីតិវត្តាយ បវត្តិយំ យាវតាយុកំ ភវង្គំ ហុត្វា វិបច្ចតិ. ឥដ្ឋមជ្ឈត្តេ បញ្ចារម្មណវីថិយា សន្តីរណំ ហុត្វា, ពលវារម្មណេ ឆទ្វារេ តទារម្មណំ ហុត្វា, មរណកាលេ ចុតិ ហុត្វាតិ ឥមេសុ បន បញ្ចសុ ឋានេសុ វិបច្ចតីតិ. ឯវំ តាវ អហេតុកវិបាកចិត្តានិ វេទិតព្ពានិ.

កាមាវចរបុញ្ញស្ស ¶ , វិបាកា ហោន្តិ សោឡស;

តំ តិហេតុកបុញ្ញស្ស, វសេន បរិទីបយេ.

ឥទានិ រូបាវចរវិបាកចិត្តានិ វុច្ចន្តិ. តានិ និយតវត្ថុកតោ ឯកវិធានិ, ឈានង្គយោគភេទតោ បញ្ចវិធានិ. កថំ? វិតក្កវិចារបីតិសុខចិត្តេកគ្គតាសម្បយុត្តំ បឋមំ, វិចារបីតិសុខចិត្តេកគ្គតាសម្បយុត្តំ ទុតិយំ, បីតិសុខចិត្តេកគ្គតាសម្បយុត្តំ តតិយំ, សុខចិត្តេកគ្គតាសម្បយុត្តំ ចតុត្ថំ, ឧបេក្ខាចិត្តេកគ្គតាសម្បយុត្តំ បញ្ចមន្តិ ឥមានិ បញ្ចបិ រូបាវចរវិបាកចិត្តានិ ឧបបត្តិយំ បដិសន្ធិភវង្គចុតិវសេន បវត្តន្តិ.

ឥទានិ ¶ អរូបាវចរវិបាកចិត្តានិ វុច្ចន្តិ. តានិ សកកុសលានិ វិយ អារម្មណភេទតោ ចតុព្ពិធានិ ហោន្តិ. កថំ? អាកាសានញ្ចាយតនសញ្ញាសហគតំ, វិញ្ញាណញ្ចាយតនសញ្ញាសហគតំ, អាកិញ្ចញ្ញាយតនសញ្ញាសហគតំ, នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនសញ្ញាសហគតន្តិ ឥមានិ ចត្តារិ អរូបាវចរវិបាកចិត្តានិ.

កុសលានុគតំ កត្វា, ភាជិតំ កិំ មហគ្គតំ;

កាមាវចរបុញ្ញំវ, នាសមានផលំ យតោ.

អត្តនោ កុសលេហេវ, សមានំ សព្ពថា ឥទំ;

គជាទីនំ យថា ឆាយា, គជាទិសទិសា តថា.

កាមាវចរបុញ្ញំវ, នាបរាបរិយវេទនំ;

ឈានា អបរិហីនស្ស, សត្តស្ស ភវគាមិនោ.

កុសលានន្តរំយេវ ¶ , ផលំ ឧប្បជ្ជតីតិ ច;

ញាបនត្ថំ បនេតស្ស, កុសលានុគតំ កតំ.

បដិប្បទាក្កមោ ចេវ, ហីនាទីនញ្ច ភេទតោ;

ឈានាគមនតោ ចេត្ថ, វេទិតព្ពោ វិភាវិនា.

អភាវោធិបតីនញ្ច ¶ , អយមេវ វិសេសកោ;

សេសំ សព្ពំ ច សេសេន, កុសលេន សមំ មតំ. –

ឯវំ រូបាវចរារូបាវចរវិបាកា វេទិតព្ពា.

ឥទានិ លោកុត្តរវិបាកចិត្តានិ ហោន្តិ. តានិ ចតុមគ្គយុត្តចិត្តផលត្តា ចតុព្ពិធានិ ហោន្តិ. កថំ? សោតាបត្តិមគ្គផលចិត្តំ, សកទាគាមិមគ្គផលចិត្តំ, អនាគាមិមគ្គផលចិត្តំ, អរហត្តមគ្គផលចិត្តន្តិ. ឯវំ បនេត្ថ ឯកេកំ ឈានង្គយោគភេទតោ បញ្ចវិធំ, បុន មគ្គវីថិផលសមាបត្តិវសេន បវត្តិតោ ទុវិធំ. ឯវំ លោកុត្តរកុសលវិបាកចិត្តានិ វេទិតព្ពានិ.

សុញ្ញតំ ¶ អនិមិត្តន្តិ, តថាបណិហិតន្តិបិ;

ឯតានិ តីណិ នាមានិ, មគ្គស្សានន្តរេ ផលេ.

លព្ភន្តិ បរភាគស្មិំ, វឡញ្ជនផលេសុ ន;

វិបស្សនាវសេនេវ, តានិ នាមានិ លព្ភរេ.

ហោន្តិ សាធិបតីនេវ, លោកុត្តរផលានិ តុ;

វិបាកេធិបតី នត្ថិ, ឋបេត្វា តុ អនាសវេ.

អត្តនោ មគ្គភាវេន, មគ្គោ ‘‘មគ្គោ’’តិ វុច្ចតិ;

ផលំ មគ្គមុបាទាយ, មគ្គោ នាមាតិ វុច្ចតិ. –

ឯវំ លោកុត្តរវិបាកា វេទិតព្ពា.

ឥទានិ សត្តាកុសលវិបាកានិ វុច្ចន្តិ. អកុសលវិបាកំ ឧបេក្ខាសហគតំ ចក្ខុវិញ្ញាណំ, ឧបេក្ខាសហគតំ សោតវិញ្ញាណំ, ឧបេក្ខាសហគតំ ឃានវិញ្ញាណំ, ឧបេក្ខាសហគតំ ជិវ្ហាវិញ្ញាណំ, ទុក្ខសហគតំ កាយវិញ្ញាណំ, ឧបេក្ខាសហគតំ អហេតុកមនោធាតុសម្បដិច្ឆនំ, ឧបេក្ខាសហគតំ អហេតុកមនោវិញ្ញាណធាតុសន្តីរណន្តិ ឥមានិ សត្ត អកុសលវិបាកចិត្តានិ.

ឯត្ថ ¶ បន ឧបេក្ខាសហគតាហេតុកមនោវិញ្ញាណធាតុ ឯកាទសវិធេនាបិ អកុសលចិត្តេន កម្មេ អាយូហិតេ កម្មកម្មនិមិត្តគតិនិមិត្តេសុ អញ្ញតរំ អារម្មណំ កត្វា ចតូសុ អបាយេសុ បដិសន្ធិ ហុត្វា វិបច្ចតិ, បដិសន្ធិយា វីតិវត្តាយ ¶ ទុតិយចិត្តវារំ តតោ បដ្ឋាយ យាវតាយុកំ ភវង្គំ ហុត្វា, អនិដ្ឋមជ្ឈត្តារម្មណាយ បញ្ចវិញ្ញាណវីថិយា សន្តីរណំ ហុត្វា, ពលវារម្មណេ ឆសុ ទ្វារេសុ តទារម្មណំ ហុត្វា, មរណកាលេ ចុតិ ហុត្វា វិបច្ចតិ. ឯវំ បញ្ចសុ ឋានេសុ វិបច្ចតិ. កេវលំ ហិ តានិ កុសលវិបាកាហេតុកចិត្តានិ កុសលកម្មបច្ចយានិ, ឥមានិ អកុសលកម្មបច្ចយានិ. អយមិមេសំ, តេសញ្ច វិសេសោ.

អនិដ្ឋានិដ្ឋមជ្ឈត្តគោចរេ វត្តរេ ឥមេ;

សុខាទិត្តយយុត្តា តេ, ទុក្ខុបេក្ខាយុតា ឥមេ.

ឯវំ ¶ កាមាវចរកុសលវិបាកសហេតុកមដ្ឋវិធំ, អហេតុកមដ្ឋវិធំ, ឈានង្គយោគភេទតោ រូបាវចរវិបាកំ បញ្ចវិធំ, អារម្មណភេទតោ អរូបាវចរវិបាកំ ចតុព្ពិធំ, មគ្គសម្បយុត្តចិត្តផលភេទតោ លោកុត្តរវិបាកំ ចតុព្ពិធំ, ចក្ខុវិញ្ញាណាទិភេទតោ អកុសលវិបាកំ សត្តវិធន្តិ ឆត្តិំសវិធំ វិបាកចិត្តំ វេទិតព្ពំ.

ឯវំ ឆត្តិំសធា បាកំ, បាកសាសនបូជិតោ;

សវិបាកាវិបាកេសុ, កុសលោ សុគតោព្រវិ.

កិរិយាព្យាកតចិត្តំ បន អវិបាកតោ ឯកវិធំ, បរិត្តមហគ្គតតោ ទុវិធំ, កាមាវចររូបាវចរអរូបាវចរភូមិភេទតោ តិវិធំ. តត្ថ កាមាវចរំ ទុវិធំ សហេតុកមហេតុកន្តិ. តត្ថ សហេតុកំ ឯកវិធំ អរហតោ ឯវ ឧប្បជ្ជនតោ. សោមនស្សុបេក្ខាញាណប្បយោគភេទតោ កាមាវចរកុសលំ វិយ អដ្ឋវិធំ ហោតិ. សេយ្យថិទំ – សោមនស្សសហគតំ ញាណសម្បយុត្តំ អសង្ខារិកំ, សសង្ខារិកំ, សោមនស្សសហគតំ ¶ ញាណវិប្បយុត្តំ អសង្ខារិកំ, សសង្ខារិកំ, ឧបេក្ខាសហគតំ ញាណសម្បយុត្តំ អសង្ខារិកំ, សសង្ខារិកំ, ឧបេក្ខាសហគតំ ញាណវិប្បយុត្តំ អសង្ខារិកំ, សសង្ខារិកន្តិ ឥមានិ អដ្ឋ សហេតុកកិរិយចិត្តានិ. ឯតានិ បន យថានុរូបំ ទានាទិវសេន ខីណាសវានំយេវ បវត្តន្តិ. ឯវំ សហេតុកកិរិយចិត្តានិ វេទិតព្ពានិ.

អហេតុកកិរិយចិត្តំ បន តិវិធំ កិរិយាហេតុកមនោធាតុឧបេក្ខាសហគតាវជ្ជនចិត្តំ, កិរិយាហេតុកមនោវិញ្ញាណធាតុសោមនស្សសហគតំ ហសិតុប្បាទចិត្តំ, កិរិយាហេតុកមនោវិញ្ញាណធាតុឧបេក្ខាសហគតំ វោដ្ឋព្ពនចិត្តន្តិ ¶ .

តត្ថ កិរិយាហេតុកមនោធាតុ ឧបេក្ខាសហគតា ហទយវត្ថុំ និស្សាយ ចក្ខុទ្វារេ ឥដ្ឋឥដ្ឋមជ្ឈត្តអនិដ្ឋអនិដ្ឋមជ្ឈត្តេសុ រូបារម្មណេសុ យេន កេនចិ បសាទេ ឃដ្ដិតេ តំ តំ អារម្មណំ គហេត្វា អាវជ្ជនវសេន ចក្ខុវិញ្ញាណស្ស បុរេចារី ហុត្វា ភវង្គំ អាវដ្ដយមានា ឧប្បជ្ជតិ. សោតទ្វារាទីសុបិ ឯសេវ នយោ. ឥតរា បន ទ្វេ អហេតុកមនោវិញ្ញាណធាតុយោ សាធារណាសាធារណាតិ ទុវិធា ហោន្តិ. តត្ថ អសាធារណា បន កិរិយាហេតុកមនោវិញ្ញាណធាតុ សោមនស្សសហគតា ខីណាសវស្សេវ ឆសុ ទ្វារេសុ ឆសុ អនុឡារេសុ អារម្មណេសុ ហសិតុប្បាទកិច្ចា និយតវត្ថុកា ឧប្បជ្ជតិ. សាធារណា បន អហេតុកមនោវិញ្ញាណធាតុ ឧបេក្ខាសហគតា ឆឡារម្មណវិជាននលក្ខណា ¶ , តថាភាវបច្ចុបដ្ឋានា, សា តីសុ ភវេសុ សព្ពេសំ សចិត្តកសត្តានំ សាធារណា, ន កស្សចិ បន សចិត្តកស្ស ន ឧប្បជ្ជតិ នាម. ឧប្បជ្ជមានា បនាយំ បញ្ចទ្វារមនោទ្វារេសុ វោដ្ឋព្ពនាវជ្ជនកិច្ចា ឧប្បជ្ជតិ. ឆ អសាធារណញាណានិបិ ឯតាយ គហិតារម្មណមេវ គណ្ហន្តិ. សព្ពារម្មណគហណសមត្ថតាយ ¶ សព្ពញ្ញុតញ្ញាណគតិកាតិ វេទិតព្ពា. ឥមានិ តីណិ អហេតុកកិរិយចិត្តានិ.

ឥធ ឋត្វា ហសនចិត្តានិ បរិគ្គណ្ហិតព្ពានិ. តេរស ហសនចិត្តានិ. កុសលតោ ចតូហិ សោមនស្សសហគតេហិ, អកុសលតោ ចតូហីតិ ឥមេហិ អដ្ឋហិ ចិត្តេហិ បុថុជ្ជនា ហសន្តិ, សេខា បន កុសលតោ ចតូហិ, អកុសលតោ ទ្វីហិ ទិដ្ឋិគតវិប្បយុត្តសោមនស្សសហគតេហីតិ ឆហិ ហសន្តិ, ខីណាសវា កិរិយតោ បញ្ចហិ សោមនស្សសហគតេហិ ហសន្តីតិ.

សោមនស្សយុតានដ្ឋ, កុសលាកុសលានិ ច;

ក្រិយតោ បន បញ្ចេវំ, ហាសចិត្តានិ តេរស.

បុថុជ្ជនា ហសន្តេត្ថ, ចិត្តេហិ បន អដ្ឋហិ;

ឆហិ សេខា អសេខា ច, ហសន្តិ បន បញ្ចហិ.

ឥទានិ រូបាវចរកិរិយចិត្តានិ ហោន្តិ. វិតក្កវិចារបីតិសុខចិត្តេកគ្គតាសម្បយុត្តំ បឋមំ, វិចារបីតិសុខចិត្តេកគ្គតាសម្បយុត្តំ ទុតិយំ, បីតិសុខចិត្តេកគ្គតាសម្បយុត្តំ តតិយំ, សុខចិត្តេកគ្គតាសម្បយុត្តំ ចតុត្ថំ, ឧបេក្ខាចិត្តេកគ្គតាសម្បយុត្តំ បញ្ចមន្តិ ឥមានិ បញ្ច រូបាវចរកិរិយចិត្តានិ.

ឥទានិ ¶ អរូបាវចរកិរិយចិត្តានិ វុច្ចន្តិ. អាកាសានញ្ចាយតនសញ្ញាសហគតំ, វិញ្ញាណញ្ចាយតនសញ្ញាសហគតំ, អាកិញ្ចញ្ញាយតនសញ្ញាសហគតំ, នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនសញ្ញាសហគតន្តិ ឥមានិ ចត្តារិ អរូបាវចរកិរិយចិត្តានិ. ឥមានិ បន រូបារូបកិរិយចិត្តានិ សកសកភូមិកុសលសទិសានិ. កេវលំ បនេតានិ កិរិយចិត្តានិ ខីណាសវានំយេវ ឧប្បជ្ជន្តិ, កុសលានិ បន សេខបុថុជ្ជនានំ. ឥមានិ ច ខីណាសវានំ ភាវនាការវសប្បវត្តានិ, តានិ បន សេខបុថុជ្ជនានំ ភាវនាបុញ្ញវសប្បវត្តានីតិ អយមេវ ឥមេសំ, តេសញ្ច វិសេសោ.

យា ¶ ¶ បុថុជ្ជនកាលស្មិំ, អភិនិព្ពត្តិតា បន;

រូបារូបសមាបត្តិ, សា ខីណាសវភិក្ខុនោ.

យាវ ខីណាសវោ ភិក្ខុ, ន សមាបជ្ជតេវ នំ;

តាវ តា កុសលា ឯវ, សមាបន្នា សចេ ក្រិយា.

ឯវំ សោមនស្សាទិភេទតោ កាមាវចរសហេតុកកិរិយចិត្តមដ្ឋវិធំ, មនោធាតុមនោវិញ្ញាណធាតុទ្វយភេទតោ អហេតុកំ តិវិធំ, ឈានង្គយោគភេទតោ រូបាវចរំ បញ្ចវិធំ, អារម្មណភេទតោ អរូបាវចរំ ចតុព្ពិធំ, ឯវំ ភូមិវសេន វីសតិវិធំ កិរិយចិត្តំ វេទិតព្ពន្តិ.

ឯកាទសវិធំ កាមេ, រូបេ បញ្ច អរូបិសុ;

ចត្តារីតិ ច សព្ពានិ, ក្រិយាចិត្តានិ វីសតិ.

លោកុត្តរក្រិយចិត្តំ, បន កស្មា ន វិជ្ជតិ;

ឯកចិត្តក្ខណត្តា ហិ, មគ្គស្សាតិ ន វិជ្ជតិ.

ក្រិយាក្រិយាបត្តិវិភាគទេសកោ,

ក្រិយាក្រិយំ ចិត្តមវោច យំ ជិនោ;

ហិតាហិតានំ សក្រិយាក្រិយារតោ,

ក្រិយាក្រិយំ តន្តុ មយា សមីរិតំ.

ឯត្តាវតា ឯកវីសតិវិធំ កុសលំ, ទ្វាទសវិធំ អកុសលំ ឆត្តិំសវិធំ វិបាកំ, វីសតិវិធំ កិរិយចិត្តន្តិ អាទិម្ហិ និក្ខិត្តំ ចិត្តំ ឯកូននវុតិប្បភេទេន វិធិនា បកាសិតំ ហោតីតិ.

ឯកវីសតិ ¶ បុញ្ញានិ, ទ្វាទសាកុសលានិ ច;

ឆត្តិំសេវ វិបាកានិ, ក្រិយចិត្តានិ វីសតិ.

ឯកូននវុតិ សព្ពេ, ចិត្តុប្បាទា មហេសិនា;

អដ្ឋ លោកុត្តរេ កត្វា, និទ្ទិដ្ឋា ហិ សមាសតោ.

បិដកេ ¶ ¶ អភិធម្មស្មិំ, យេ ភិក្ខូ បាដវត្ថិនោ;

តេហាយំ ឧគ្គហេតព្ពោ, ចិន្តេតព្ពោ បុនប្បុនំ.

អភិធម្មាវតារេន, អភិធម្មមហោទធិំ;

យេ តរន្តិ ឥមំ លោកំ, បរញ្ចេវ តរន្តិ តេតិ.

ឥតិ អភិធម្មាវតារេ ចិត្តនិទ្ទេសោ នាម

ចិត្តានន្តរមុទ្ទិដ្ឋា ¶ , យេ ច ចេតសិកា មយា;

តេសំ ទានិ ករិស្សាមិ, វិភាជនមិតោ បរំ.

តត្ថ ចិត្តសម្បយុត្តា, ចិត្តេ ភវា វា ចេតសិកា. តេបិ ចិត្តំ វិយ សារម្មណតោ ឯកវិធា, សវិបាកាវិបាកតោ ទុវិធា, កុសលាកុសលាព្យាកតភេទតោ តិវិធា, កាមាវចរាទិភេទតោ ចតុព្ពិធា.

តត្ថ កាមាវចរចិត្តសម្បយុត្តា កាមាវចរា. តេសុ កាមាវចរបឋមមហាកុសលចិត្តសម្បយុត្តា តាវ និយតា សរូបេន អាគតា ឯកូនតិំស ធម្មា ហោន្តិ. សេយ្យថិទំ – ផស្សោ វេទនា សញ្ញា ចេតនា វិតក្កោ វិចារោ បីតិ ចិត្តេកគ្គតា សទ្ធា សតិ វីរិយំ បញ្ញា ជីវិតិន្ទ្រិយំ អលោភោ អទោសោ ហិរី ឱត្តប្បំ កាយប្បស្សទ្ធិ ចិត្តប្បស្សទ្ធិ កាយលហុតា ចិត្តលហុតា កាយមុទុតា ចិត្តមុទុតា កាយកម្មញ្ញតា ចិត្តកម្មញ្ញតា កាយបាគុញ្ញតា ចិត្តបាគុញ្ញតា កាយុជុកតា ចិត្តុជុកតាតិ. បុន ឆន្ទោ, អធិមោក្ខោ, តត្រមជ្ឈត្តតា, មនសិការោ ចាតិ ចត្តារោ និយតយេវាបនកា ហោន្តិ. ឥមេហិ ចតូហិ តេត្តិំស ហោន្តិ ¶ . បុន ករុណា មុទិតា កាយទុច្ចរិតវិរតិ ¶ វចីទុច្ចរិតវិរតិ មិច្ឆាជីវវិរតិ ចេតិ ឥមេ បញ្ច អនិយតា. ឥមេ បន កទាចិ ឧប្បជ្ជន្តិ.

ឥមេសុ បន ករុណាមុទិតាវសេន ភាវនាកាលេ ករុណាបុព្ពភាគោ វា មុទិតាបុព្ពភាគោ វា ឯតា ឧប្បជ្ជន្តិ, ន បនេកតោ ឧប្បជ្ជន្តិ. យទា បន ឥមិនា ចិត្តេន មិច្ឆាកម្មន្តាទីហិ វិរមតិ, តទា សម្មាកម្មន្តាទីនិ បរិបូរេន្តិ, ឯកា វិរតិ ឧប្បជ្ជតិ, ករុណាមុទិតាហិ សហ, អញ្ញមញ្ញេន ច ន ឧប្បជ្ជន្តិ. តស្មា ឯតេសុ ឯកេន សហ ចតុត្តិំសេវ ធម្មា ហោន្តិ.

អាទិនា ¶ បុញ្ញចិត្តេន, តេត្តិំស និយតា មតា;

ករុណាមុទិតេកេន, ចតុត្តិំស ភវន្តិ តេ.

កស្មា បនេត្ថ មេត្តា ច, ឧបេក្ខា ច ន ឧទ្ធដា;

យេវាបនកធម្មេសុ, ធម្មរាជេន សត្ថុនា.

អព្យាបាទេន មេត្តាបិ, តត្រមជ្ឈត្តតាយ ច;

ឧបេក្ខា គហិតា យស្មា, តស្មា ន គហិតា ឧភោ.

កស្មា យេវាបនា ធម្មា, ពុទ្ធេនាទិច្ចពន្ធុនា;

សរូបេនេវ សព្ពេតេ, បាឡិយំ ន ច ឧទ្ធដា.

យស្មា អនិយតា កេចិ, យស្មា រាសិំ ភជន្តិ ន;

យស្មា ច ទុព្ពលា កេចិ, តស្មា វុត្តា ន បាឡិយំ.

ឆន្ទាធិមោក្ខមុទិតា មនសិ ច ការោ,

មជ្ឈត្តតា ច ករុណា វិរតិត្តយំ ច;

បុញ្ញេសុ តេន និយតានិយតា ច សព្ពេ,

យេវាបនា មុនិវរេន ន ចេវ វុត្តា.

កស្មា បនេត្ថ ផស្សោវ, បឋមំ សមុទីរិតោ;

បឋមាភិនិបាតត្តា, ចិត្តស្សារម្មណេ កិរ.

ផុសិត្វា ¶ ¶ បន ផស្សេន, វេទនាយ ច វេទយេ;

សញ្ជានាតិ ច សញ្ញាយ, ចេតនាយ ច ចេតយេ.

ពលវបច្ចយត្តា ច, សហជាតានមេវ ហិ;

ផស្សោវ បឋមំ វុត្តោ, តស្មា ឥធ មហេសិនា.

អការណមិទំ សព្ពំ, ចិត្តានំ តុ សហេវ ច;

ឯកុប្បាទាទិភាវេន, ចិត្តជានំ បវត្តិតោ.

អយំ តុ បឋមុប្បន្នោ, អយំ បច្ឆាតិ នត្ថិទំ;

ពលវបច្ចយត្តេបិ, ការណញ្ច ន ទិស្សតិ.

ទេសនាក្កមតោ ចេវ, បឋមំ សមុទីរិតោ;

ឥច្ចេវំ បន វិញ្ញេយ្យំ, វិញ្ញុនា ន វិសេសតោ.

ន ច បរិយេសិតព្ពោយំ, តស្មា បុព្ពាបរក្កមោ;

វចនត្ថលក្ខណាទីហិ, ធម្មា ឯវ វិជានតា.

យស្មា បន ឥមេ ធម្មា វចនត្ថលក្ខណាទីហិ វុច្ចមានា បាកដា ហោន្តិ សុវិញ្ញេយ្យាវ, តស្មា តេសំ វចនត្ថលក្ខណាទីនិ បវក្ខាមិ. សេយ្យថិទំ – ផុសតីតិ ផស្សោ. ស្វាយំ ផុសនលក្ខណោ, សង្ឃដ្ដនរសោ, សន្និបាតបច្ចុបដ្ឋានោ, ផលដ្ឋេន វេទនាបច្ចុបដ្ឋានោ វា, អាបាថគតវិសយបទដ្ឋានោ. អយំ ហិ អរូបធម្មោបិ សមានោ អារម្មណេសុ ផុសនាការេនេវ ¶ បវត្តតិ, សោ ទ្វិន្នំ មេណ្ឌានំ សន្និបាតោ វិយ ទដ្ឋព្ពោ.

សុន្ទរំ មនោតិ សុមនោ, សុមនស្ស ភាវោ សោមនស្សំ, សោមនស្សមេវ វេទនា សោមនស្សវេទនា. សា វេទយិតលក្ខណា, ឥដ្ឋាការានុភវនរសា រាជា វិយ សុភោជនរសំ, ចេតសិកអស្សាទបច្ចុបដ្ឋានា, បស្សទ្ធិបទដ្ឋានា.

នីលាទិភេទំ ¶ អារម្មណំ សញ្ជានាតីតិ សញ្ញា. សា សញ្ជាននលក្ខណា, បច្ចាភិញ្ញាណករណរសា វឌ្ឍកិស្ស អភិញ្ញាណករណមិវ, យថាគហិតនិមិត្តវសេន អភិនិវេសករណបច្ចុបដ្ឋានា, យថោបដ្ឋិតវិសយបទដ្ឋានា.

ចេតយតីតិ ¶ ចេតនា. សទ្ធិំ អត្តនា សម្បយុត្តធម្មេ អារម្មណេ អភិសន្ទហតីតិ អត្ថោ. សា ចេតយិតលក្ខណា, អាយូហនរសា, សំវិទហនបច្ចុបដ្ឋានា សកកិច្ចបរកិច្ចសាធកា ជេដ្ឋសិស្សមហាវឌ្ឍកិអាទយោ វិយ.

វិតក្កេតីតិ វិតក្កោ. វិតក្កនំ វា វិតក្កោ. ស្វាយំ អារម្មណេ ចិត្តស្ស អភិនិរោបនលក្ខណោ, អាហននបរិយាហននរសោ, អារម្មណេ ចិត្តស្ស អានយនបច្ចុបដ្ឋានោ.

អារម្មណេ តេន ចិត្តំ វិចរតីតិ វិចារោ. វិចរណំ វា វិចារោ. អនុសញ្ចរណន្តិ វុត្តំ ហោតិ. ស្វាយំ អារម្មណានុមជ្ជនលក្ខណោ, តត្ថ សហជាតានុយោជនរសោ, ចិត្តស្ស អនុបពន្ធបច្ចុបដ្ឋានោ.

បិនយតីតិ បីតិ. សា សម្បិយាយនលក្ខណា, កាយចិត្តបីណនរសា, ផរណរសា វា, ឱទគ្យបច្ចុបដ្ឋានា.

ចិត្តស្ស ឯកគ្គភាវោ ចិត្តេកគ្គតា. សមាធិស្សេតំ នាមំ. សោ អវិសារលក្ខណោ, អវិក្ខេបលក្ខណោ វា, សហជាតានំ សម្បិណ្ឌនរសោ ន្ហានិយចុណ្ណានំ ឧទកំ វិយ, ឧបសមបច្ចុបដ្ឋានោ, វិសេសតោ សុខបទដ្ឋានោ.

សទ្ទហន្តិ ឯតាយ, សយំ វា សទ្ទហតិ, សទ្ទហនមត្តមេវ វា ឯសាតិ សទ្ធា. សា បនេសា សទ្ទហនលក្ខណា, បសាទនរសា ឧទកប្បសាទកមណិ វិយ, អកាលុសិយបច្ចុបដ្ឋានា, សទ្ធេយ្យវត្ថុបទដ្ឋានា.

សរន្តិ ¶ ឯតាយ, សយំ វា សរតិ, សរណមត្តមេវ វា ឯសាតិ សតិ. សា អបិលាបនលក្ខណា, អសម្មោសរសា, អារក្ខបច្ចុបដ្ឋានា, ថិរសញ្ញាបទដ្ឋានា.

វីរភាវោ ¶ វីរិយំ. វីរានំ វា កម្មំ វីរិយំ. តំ បនេតំ ឧស្សាហនលក្ខណំ, សហជាតានំ ឧបត្ថម្ភនរសំ, អសំសីទនភាវបច្ចុបដ្ឋានំ, សំវេគបទដ្ឋានំ.

បជានាតីតិ ¶ បញ្ញា. សា បនេសា វិជាននលក្ខណា, វិសយោភាសនរសា បទីបោ វិយ, អសម្មោហបច្ចុបដ្ឋានា អរញ្ញគតសុទេសកោ វិយ.

ជីវន្តិ តេន តំសម្បយុត្តធម្មាតិ ជីវិតំ. តំ បន អត្តនា អវិនិព្ភុត្តានំ ធម្មានំ អនុបាលនលក្ខណំ, តេសំ បវត្តនរសំ, តេសំយេវ ឋបនបច្ចុបដ្ឋានំ, យាបយិតព្ពធម្មបទដ្ឋានំ. សន្តេបិ ច តេសំ អនុបាលនលក្ខណាទិម្ហិ វិធានេ អត្ថិក្ខណេយេវ តំ តេ ធម្មេ អនុបាលេតិ ឧទកំ វិយ ឧប្បលាទីនិ, យថាសកំ បច្ចយុប្បន្នេបិ ច ធម្មេ អនុបាលេតិ ធាតិ វិយ កុមារំ, សយំបវត្តិតធម្មសម្ពន្ធេនេវ បវត្តតិ និយាមកោ វិយ, ន ភង្គតោ ឧទ្ធំ បវត្តយតិ អត្តនោ ច បវត្តយិតព្ពានញ្ច អភាវា, ន ភង្គក្ខណេ ឋបេតិ សយំ ភិជ្ជមានត្តា ខីយមានោ វិយ វត្តិស្នេហោវ បទីបសិខន្តិ.

ន លុព្ភន្តិ តេន, សយំ វា ន លុព្ភតិ, អលុព្ភនមត្តមេវ វា តន្តិ អលោភោ. សោ អារម្មណេ ចិត្តស្ស អលគ្គភាវលក្ខណោ កមលទលេ ជលពិន្ទុ វិយ, អបរិគ្គហរសោ មុត្តភិក្ខុ វិយ, អនល្លីនភាវបច្ចុបដ្ឋានោ អសុចិម្ហិ បតិតបុរិសោ វិយ.

ន ទុស្សន្តិ តេន, សយំ វា ន ទុស្សតិ, អទុស្សនមត្តមេវ វា តន្តិ អទោសោ. សោ អចណ្ឌិក្កលក្ខណោ, អវិរោធលក្ខណោ វា អនុកូលមិត្តោ វិយ, អាឃាតវិនយនរសោ, បរិឡាហវិនយនរសោ ¶ វា ចន្ទនំ វិយ, សោម្មភាវបច្ចុបដ្ឋានោ បុណ្ណចន្ទោ វិយ.

កាយទុច្ចរិតាទីហិ ហិរីយតីតិ ហិរី. លជ្ជាយេតំ អធិវចនំ. តេហិយេវ ឱត្តប្បតីតិ ឱត្តប្បំ. បាបតោ ឧព្ពេគស្សេតំ អធិវចនំ. តត្ថ បាបតោ ជិគុច្ឆនលក្ខណា ហិរី, ឱត្តាសលក្ខណំ ឱត្តប្បំ. ឧភោបិ បាបានំ អករណរសា, បាបតោ សង្កោចនបច្ចុបដ្ឋានា, អត្តគារវបរគារវបទដ្ឋានា. ឥមេ ធម្មា លោកបាលាតិ ទដ្ឋព្ពា.

កាយបស្សម្ភនំ កាយបស្សទ្ធិ. ចិត្តបស្សម្ភនំ ចិត្តបស្សទ្ធិ. កាយោតិ ចេត្ថ វេទនាទយោ តយោ ខន្ធា. ឧភោបិ បនេតា ឯកតោ ហុត្វា កាយចិត្តទរថវូបសមលក្ខណា ¶ , កាយចិត្តទរថនិម្មទនរសា, កាយចិត្តានំ អបរិប្ផន្ទនសីតិភាវបច្ចុបដ្ឋានា, កាយចិត្តបទដ្ឋានា, កាយចិត្តានំ អវូបសមតាឧទ្ធច្ចាទិកិលេសប្បដិបក្ខភូតាតិ វេទិតព្ពា.

កាយលហុភាវោ ¶ កាយលហុតា. ចិត្តលហុភាវោ ចិត្តលហុតា. កាយចិត្តានំ គរុភាវវូបសមលក្ខណា, កាយចិត្តគរុភាវនិម្មទនរសា, កាយចិត្តានំ អទន្ធតាបច្ចុបដ្ឋានា, កាយចិត្តបទដ្ឋានា, កាយចិត្តានំ គរុភាវករថិនមិទ្ធាទិកិលេសប្បដិបក្ខភូតាតិ វេទិតព្ពា.

កាយមុទុភាវោ កាយមុទុតា. ចិត្តមុទុភាវោ ចិត្តមុទុតា. កាយចិត្តានំ ថទ្ធភាវវូបសមលក្ខណា, កាយចិត្តានំ ថទ្ធភាវនិម្មទនរសា, អប្បដិឃាតបច្ចុបដ្ឋានា, កាយចិត្តបទដ្ឋានា, កាយចិត្តានំ ថទ្ធភាវករទិដ្ឋិមានាទិកិលេសប្បដិបក្ខភូតាតិ វេទិតព្ពា.

កាយកម្មញ្ញភាវោ កាយកម្មញ្ញតា. ចិត្តកម្មញ្ញភាវោ ចិត្តកម្មញ្ញតា. កាយចិត្តានំ អកម្មញ្ញភាវវូបសមលក្ខណា, កាយចិត្តានំ អកម្មញ្ញភាវនិម្មទនរសា, កាយចិត្តានំ អារម្មណករណសម្បត្តិបច្ចុបដ្ឋានា, កាយចិត្តបទដ្ឋានំ, កាយចិត្តានំ ¶ អកម្មញ្ញភាវករអវសេសនីវរណាទិកិលេសប្បដិបក្ខភូតាតិ វេទិតព្ពា.

កាយបាគុញ្ញភាវោ កាយបាគុញ្ញតា. ចិត្តបាគុញ្ញភាវោ ចិត្តបាគុញ្ញតា. កាយចិត្តានំ អគេលញ្ញភាវលក្ខណា, កាយចិត្តានំ គេលញ្ញនិម្មទនរសា, និរាទីនវបច្ចុបដ្ឋានា, កាយចិត្តបទដ្ឋានា, កាយចិត្តានំ គេលញ្ញភាវករអស្សទ្ធាទិកិលេសប្បដិបក្ខភូតាតិ ទដ្ឋព្ពា.

កាយស្ស ឧជុកភាវោ កាយុជុកតា. ចិត្តស្ស ឧជុកភាវោ ចិត្តុជុកតា. កាយចិត្តានំ អកុដិលភាវលក្ខណា, កាយចិត្តានំ អជ្ជវលក្ខណា វា, កាយចិត្តានំ កុដិលភាវនិម្មទនរសា, អជិម្ហតាបច្ចុបដ្ឋានា, កាយចិត្តបទដ្ឋានា, កាយចិត្តានំ កុដិលភាវករមាយាសាឋេយ្យាទិកិលេសប្បដិបក្ខភូតាតិ ទដ្ឋព្ពា.

ឆន្ទោតិ កត្តុកម្យតាយេតំ អធិវចនំ. តស្មា សោ កត្តុកម្យតាលក្ខណោ ឆន្ទោ, អារម្មណបរិយេសនរសោ, អារម្មណេន អត្ថិកតាបច្ចុបដ្ឋានោ, តទេវស្ស បទដ្ឋានោ.

អធិមុច្ចនំ ¶ អធិមោក្ខោ. សោ សន្និដ្ឋានលក្ខណោ, អសំសប្បនរសោ, និច្ឆយបច្ចុបដ្ឋានោ, សន្និដ្ឋេយ្យធម្មបទដ្ឋានោ, អារម្មណេ និច្ចលភាវេន ឥន្ទខីលោ វិយ ទដ្ឋព្ពោ.

តេសុ ¶ តេសុ ធម្មេសុ មជ្ឈត្តភាវោ តត្រមជ្ឈត្តតា. សា ចិត្តចេតសិកានំ សមវាហិតលក្ខណា, ឩនាធិកតានិវារណរសា, បក្ខបាតុបច្ឆេទនរសា វា, មជ្ឈត្តភាវបច្ចុបដ្ឋានា.

កិរិយា ការោ, មនស្មិំ ការោ មនសិការោ. បុរិមមនតោ វិសទិសំ មនំ ករោតីតិ ច មនសិការោ.

ស្វាយំ ¶ អារម្មណបដិបាទកោ, វីថិបដិបាទកោ, ជវនបដិបាទកោតិ តិប្បការោ. តត្ថ អារម្មណបដិបាទកោ មនស្មិំ ការោ មនសិការោ. សោ សារណលក្ខណោ, សម្បយុត្តានំ អារម្មណេ សំយោជនរសោ, អារម្មណាភិមុខភាវបច្ចុបដ្ឋានោ, អារម្មណបទដ្ឋានោ, សង្ខារក្ខន្ធបរិយាបន្នោ អារម្មណបដិបាទកត្តេន សម្បយុត្តានំ សារថី វិយ ទដ្ឋព្ពោ. វីថិបដិបាទកោតិ បញ្ចទ្វារាវជ្ជនស្សេតំ អធិវចនំ, ជវនបដិបាទកោតិ មនោទ្វារាវជ្ជនស្សេតំ អធិវចនំ, ន តេ ឥធ អធិប្បេតា.

ករុណាតិ បរទុក្ខេ សតិ សាធូនំ ហទយកម្បនំ ករោតីតិ ករុណា, កិនាតិ វិនាសេតិ វា បរទុក្ខន្តិ ករុណា. សា បរទុក្ខាបនយនាការប្បវត្តិលក្ខណា, បរទុក្ខាសហនរសា, អវិហិំសាបច្ចុបដ្ឋានា, ទុក្ខាភិភូតានំ អនាថភាវទស្សនបទដ្ឋានា.

មោទន្តិ តាយ, សយំ វា មោទតីតិ មុទិតា. សា បមោទនលក្ខណា, អនិស្សាយនរសា, អរតិវិឃាតបច្ចុបដ្ឋានា, សត្តានំ សម្បត្តិទស្សនបទដ្ឋានា. កេចិ បន មេត្តុបេក្ខាយោបិ អនិយតេ ឥច្ឆន្តិ, តំ ន គហេតព្ពំ. អត្ថតោ ហិ អទោសោ ឯវ មេត្តា, តត្រមជ្ឈត្តុបេក្ខាយេវ ឧបេក្ខាតិ.

កាយទុច្ចរិតតោ វិរតិ កាយទុច្ចរិតវិរតិ. ឯសេវ នយោ សេសេសុបិ ទ្វីសុ. លក្ខណាទិតោ បន ឯតា តិស្សោបិ វិរតិយោ កាយទុច្ចរិតាទិវត្ថូនំ អវីតិក្កមលក្ខណា, កាយទុច្ចរិតាទិវត្ថុតោ សង្កោចនរសា, អកិរិយបច្ចុបដ្ឋានា, សទ្ធាហិរិឱត្តប្បអប្បិច្ឆតាទិគុណបទដ្ឋានា. កេចិ បន ឥមាសុ ឯកេកំ និយតំ វិរតិំ ឥច្ឆន្តិ. ឯវំ កាមាវចរបឋមមហាកុសលចិត្តេន ឥមេ តេត្តិំស វា ចតុត្តិំស វា ធម្មា សម្បយោគំ គច្ឆន្តីតិ វេទិតព្ពា.

យថា ¶ ¶ ¶ ច បឋមេន, ឯវំ ទុតិយចិត្តេនាបិ. សសង្ខារភាវមត្តមេវ ហិ ឯត្ថ វិសេសោ. បុន តតិយេន ញាណវិប្បយោគតោ ឋបេត្វា អមោហំ អវសេសា ទ្វត្តិំស វា តេត្តិំស វា វេទិតព្ពា. តថា ចតុត្ថេនាបិ សសង្ខារភាវមត្តមេវ វិសេសោ, បឋមេ វុត្តេសុ បន ឋបេត្វា បីតិំ អវសេសា បញ្ចមេន សម្បយោគំ គច្ឆន្តិ. សោមនស្សដ្ឋានេ ចេត្ថ ឧបេក្ខាវេទនា បវិដ្ឋា. សា បន ឥដ្ឋានិដ្ឋវិបរីតានុភវនលក្ខណា, បក្ខបាតុបច្ឆេទនរសា. យថា ច បញ្ចមេន, ឯវំ ឆដ្ឋេនាបិ. សសង្ខារមត្តមេវ ហោតិ វិសេសោ. សត្តមេន បន ឋបេត្វា បញ្ញំ អវសេសា ឯកតិំស វា ទ្វត្តិំស វា ធម្មា ហោន្តិ, តថា អដ្ឋមេនាបិ. សសង្ខារមត្តមេវ វិសេសោ. ឯវំ តាវ កាមាវចរកុសលចេតសិកា វេទិតព្ពា.

ឧបេក្ខាយុត្តចិត្តេសុ, ន ទុក្ខសុខបីតិយោ;

ជាយន្តេវ វិសុំ បញ្ច, ករុណាមុទិតាទយោ.

អវសេសេសុ បន រូបាវចរចិត្តសម្បយុត្តា រូបាវចរា, តត្ថ បឋមចិត្តសម្បយុត្តា តាវ កាមាវចរបឋមចិត្តេ វុត្តេសុ ឋបេត្វា វិរតិត្តយំ អវសេសា វេទិតព្ពា. វិរតិយោ បន កាមាវចរកុសលលោកុត្តរេស្វេវ ឧប្បជ្ជន្តិ, ន អញ្ញេសុ. ទុតិយេន វិតក្កវជ្ជា ទ្វត្តិំស វា តេត្តិំស វា. តតិយេន វិចារវជ្ជា ឯកតិំស វា ទ្វត្តិំស វា. ចតុត្ថេន តតោ បីតិវជ្ជា តិំស វា ឯកតិំស វា. បញ្ចមេន តតោ ករុណាមុទិតាវជ្ជា តិំស ហោន្តិ, សោមនស្សដ្ឋានេ ឧបេក្ខា បវិដ្ឋា. ឯវំ រូបាវចរកុសលចេតសិកា វេទិតព្ពា.

អរូបាវចរចិត្តសម្បយុត្តា អរូបាវចរា, តេ បន រូបាវចរបញ្ចមេ វុត្តនយេន វេទិតព្ពា. អរូបាវចរភាវោវេត្ថ វិសេសោ.

លោកុត្តរចិត្តសម្បយុត្តា ¶ លោកុត្តរា, តេ បន បឋមជ្ឈានិកេ មគ្គចិត្តេ បឋមរូបាវចរចិត្តេ វុត្តនយេន ទុតិយជ្ឈានិកាទិភេទេបិ មគ្គចិត្តេ ទុតិយរូបាវចរចិត្តាទីសុ វុត្តនយេនេវ វេទិតព្ពា. ករុណាមុទិតានមភាវោ ច និយតវិរតិភាវោ ច លោកុត្តរភាវោ ចេត្ថ វិសេសោ. ឯវំ តាវ កុសលចិត្តសម្បយុត្តចេតសិកា វេទិតព្ពា.

អកុសលា បន ចេតសិកា ភូមិតោ ឯកវិធា កាមាវចរាយេវ, តេសុ លោភមូលបឋមាកុសលចិត្តសម្បយុត្តា ¶ តាវ និយតា សរូបេនាគតា បន្នរស, យេវាបនកា និយតា ចត្តារោតិ ¶ ឯកូនវីសតិ ហោន្តិ. អនិយតា ឆ យេវាបនកាតិ សព្ពេ បញ្ចវីសតិ ហោន្តិ. សេយ្យថិទំ – ផស្សោ សោមនស្សវេទនា សញ្ញា ចេតនា វិតក្កោ វិចារោ បីតិ ចិត្តស្សេកគ្គតា វីរិយំ ជីវិតំ អហិរិកំ អនោត្តប្បំ លោភោ មោហោ មិច្ឆាទិដ្ឋីតិ ឥមេ សរូបេនាគតា បន្នរស, ឆន្ទោ អធិមោក្ខោ ឧទ្ធច្ចំ មនសិការោតិ ឥមេ ចត្តារោ និយតយេវាបនកា, ឥមេ បន បដិបាដិយា ទសសុ ចិត្តេសុ និយតា ហោន្តិ, មានោ ឥស្សា មច្ឆរិយំ កុក្កុច្ចំ ថិនមិទ្ធន្តិ ឥមេ ឆយេវ អនិយតយេវាបនកា.

ឯវំ យេវាបនា សព្ពេ, និយតានិយតា ទស;

និទ្ទិដ្ឋា បាបចិត្តេសុ, ហតបាបេន តាទិនា.

តត្ថ ផស្សោតិ អកុសលចិត្តសហជាតោ ផស្សោ. ឯស នយោ សេសេសុបិ. ន ហិរីយតីតិ អហិរិកោ, អហិរិកស្ស ភាវោ អហិរិកំ. កាយទុច្ចរិតាទីហិ ឱត្តប្បតីតិ ឱត្តប្បំ, ន ឱត្តប្បំ អនោត្តប្បំ. តត្ថ កាយទុច្ចរិតាទីហិ អជិគុច្ឆនលក្ខណំ, អលជ្ជាលក្ខណំ វា អហិរិកំ, អនោត្តប្បំ តេហេវ អសារជ្ជនលក្ខណំ, អនុត្តាសលក្ខណំ វា.

លុព្ភន្តិ ¶ តេន, សយំ វា លុព្ភតិ, លុព្ភនមត្តមេវ វា តន្តិ លោភោ. សោ អារម្មណគហណលក្ខណោ មក្កដាលេបោ វិយ, អភិសង្គរសោ តត្តកបាលេ បក្ខិត្តមំសបេសិ វិយ, អបរិច្ចាគបច្ចុបដ្ឋានោ តេលញ្ជនរាគោ វិយ, សំយោជនិយេសុ ធម្មេសុ អស្សាទទស្សនបទដ្ឋានោ.

មុយ្ហន្តិ តេន, សយំ វា មុយ្ហតិ, មុយ្ហនមត្តមេវ វា តន្តិ មោហោ. សោ ចិត្តស្ស អន្ធភាវលក្ខណោ, អញ្ញាណលក្ខណោ វា, អសម្បដិវេធរសោ, អារម្មណសភាវច្ឆាទនរសោ វា, អន្ធការបច្ចុបដ្ឋានោ, អយោនិសោមនសិការបទដ្ឋានោ.

មិច្ឆា បស្សន្តិ តាយ, សយំ វា មិច្ឆា បស្សតិ, មិច្ឆាទស្សនមត្តមេវ វា ឯសាតិ មិច្ឆាទិដ្ឋិ. សា អយោនិសោអភិនិវេសលក្ខណា, បរាមាសរសា, មិច្ឆាភិនិវេសបច្ចុបដ្ឋានា, អរិយានំ អទស្សនកាមតាទិបទដ្ឋានា.

ឧទ្ធតភាវោ ¶ ឧទ្ធច្ចំ. តំ អវូបសមលក្ខណំ វាតាភិឃាតចលជលំ វិយ, អនវដ្ឋានរសំ វាតាភិឃាតចលធជបដាកា វិយ, ភន្តត្តបច្ចុបដ្ឋានំ បាសាណាភិឃាតសមុទ្ធតភស្មំ វិយ, អយោនិសោមនសិការបទដ្ឋានំ.

មញ្ញតីតិ ¶ មានោ. សោ ឧណ្ណតិលក្ខណោ, សម្បគ្គហណរសោ, កេតុកម្យតាបច្ចុបដ្ឋានោ, ទិដ្ឋិវិប្បយុត្តលោភបទដ្ឋានោ.

ឥស្សតីតិ ឥស្សា. សា បរសម្បត្តីនំ ឧសូយនលក្ខណា, តត្ថេវ អនភិរតិរសា, តតោ វិមុខភាវបច្ចុបដ្ឋានា, បរសម្បត្តិបទដ្ឋានា.

មច្ឆរភាវោ មច្ឆរិយំ. តំ អត្តនោ សម្បត្តីនំ និគុហណលក្ខណំ, តាសំយេវ បរេហិ សាធារណភាវអក្ខមនរសំ, សង្កោចនបច្ចុបដ្ឋានំ, អត្តសម្បត្តិបទដ្ឋានំ.

កុច្ឆិតំ ¶ កតំ កុកតំ, តស្ស ភាវោ កុក្កុច្ចំ. តំ បច្ឆានុតាបលក្ខណំ, កតាកតានុសោចនរសំ, វិប្បដិសារបច្ចុបដ្ឋានំ, កតាកតបទដ្ឋានំ.

ថិនតា ថិនំ. មិទ្ធតា មិទ្ធំ. អនុស្សាហនសំសីទនតា, អសត្តិវិឃាតោ ចាតិ អត្ថោ. ថិនញ្ច មិទ្ធញ្ច ថិនមិទ្ធំ. តត្ថ ថិនំ អនុស្សាហនលក្ខណំ, វីរិយវិនោទនរសំ, សំសីទនភាវបច្ចុបដ្ឋានំ. មិទ្ធំ អកម្មញ្ញតាលក្ខណំ, ឱនហនរសំ, លីនតាបច្ចុបដ្ឋានំ, ឧភយម្បិ អយោនិសោមនសិការបទដ្ឋានំ. សេសា កុសលេ វុត្តនយេន វេទិតព្ពា.

ឯត្ថ បន វិតក្កវីរិយសមាធីនំ មិច្ឆាសង្កប្បមិច្ឆាវាយាមមិច្ឆាសមាធយោ វិសេសកា. ឥតិ ឥមេ ឯកូនវីសតិ ចេតសិកា បឋមាកុសលចិត្តេន សម្បយោគំ គច្ឆន្តីតិ វេទិតព្ពា. យថា ច បឋមេន, ឯវំ ទុតិយេនាបិ. សសង្ខារភាវោ ចេត្ថ ថិនមិទ្ធស្ស និយតភាវោ ច វិសេសោ. តតិយេន បឋមេ វុត្តេសុ ឋបេត្វា ទិដ្ឋិំ សេសា អដ្ឋារស វេទិតព្ពា. មានោ បនេត្ថ អនិយតោ ហោតិ, ទិដ្ឋិយា សហ ន ឧប្បជ្ជតីតិ. ចតុត្ថេន ទុតិយេ វុត្តេសុ ឋបេត្វា ទិដ្ឋិំ អវសេសា វេទិតព្ពា. ឯត្ថាបិ ច មានោ អនិយតោ ហោតិ. បញ្ចមេន បឋមេ វុត្តេសុ ឋបេត្វា បីតិំ អវសេសា សម្បយោគំ គច្ឆន្តីតិ. សោមនស្សដ្ឋានេ បនេត្ថ ឧបេក្ខា បវិដ្ឋា. ឆដ្ឋេនាបិ បញ្ចមេ វុត្តសទិសា ឯវ. សសង្ខារតា ¶ , ថិនមិទ្ធស្ស និយតភាវោ ច វិសេសោ. សត្តមេន បញ្ចមេ វុត្តេសុ ឋបេត្វា ទិដ្ឋិំ អវសេសា វេទិតព្ពា. មានោ បនេត្ថ អនិយតោ. អដ្ឋមេន ឆដ្ឋេ វុត្តេសុ ឋបេត្វា ទិដ្ឋិំ អវសេសា វេទិតព្ពា. ឯត្ថាបិ មានោ ¶ អនិយតោ ហោតិ. ឯវំ លោភមូលចេតសិកា វេទិតព្ពា.

ទោមនស្សសហគតេសុ បដិឃសម្បយុត្តេសុ ទោសមូលេសុ ទ្វីសុ បឋមេន អសង្ខារិកេន សម្បយុត្តា និយតា សរូបេនាគតា ¶ តេរស. សេយ្យថិទំ – ផស្សោ ទោមនស្សវេទនា សញ្ញា ចេតនា ចិត្តេកគ្គតា វិតក្កោ វិចារោ វីរិយំ ជីវិតំ អហិរិកំ អនោត្តប្បំ ទោសោ មោហោ ចេតិ ឥមេ តេរស ធម្មា ឆន្ទាទីហិ ចតូហិ និយតយេវាបនកេហិ សត្តរស ហោន្តិ ឥស្សាមច្ឆរិយកុក្កុច្ចេសុ អនិយតេសុ តីសុ ឯកេន សហ អដ្ឋារស ហោន្តិ, ឯតេបិ តយោ ន ឯកតោ ឧប្បជ្ជន្តិ.

តត្ថ ទុដ្ឋុ មនោតិ ទុមនោ, ទុមនស្ស ភាវោ ទោមនស្សំ, ទោមនស្សវេទនាយេតំ អធិវចនំ. តេន សហគតំ ទោមនស្សសហគតំ. តំ អនិដ្ឋារម្មណានុភវនលក្ខណំ, អនិដ្ឋាការសម្ភោគរសំ, ចេតសិកាពាធបច្ចុបដ្ឋានំ, ឯកន្តេនេវ ហទយវត្ថុបទដ្ឋានំ.

ទុស្សន្តិ តេន, សយំ វា ទុស្សតិ, ទុស្សនមត្តមេវ វា តន្តិ ទោសោ. សោ ចណ្ឌិក្កលក្ខណោ បហតាសីវិសោ វិយ, វិសប្បនរសោ វិសនិបាតោ វិយ, អត្តនោ និស្សយទហនរសោ វា ទាវគ្គិ វិយ, ទុស្សនបច្ចុបដ្ឋានោ លទ្ធោកាសោ វិយ សបត្តោ, អាឃាតវត្ថុបទដ្ឋានោ. អវសេសា ហេដ្ឋា វុត្តប្បការាវ. ឥតិ ឥមេ សត្តរស វា អដ្ឋារស វា នវមេន សម្បយោគំ គច្ឆន្តីតិ វេទិតព្ពា. យថា ច នវមេន, ឯវំ ទសមេនាបិ. សសង្ខារតា, បនេត្ថ ថិនមិទ្ធសម្ភវោ ច វិសេសោ.

ទ្វីសុ បន មោហមូលេសុ វិចិកិច្ឆាសម្បយុត្តេន ឯកាទសមេន សម្បយុត្តា តាវ ផស្សោ ឧបេក្ខាវេទនា សញ្ញា ចេតនា វិតក្កោ វិចារោ វីរិយំ ជីវិតំ ចិត្តដ្ឋិតិ អហិរិកំ អនោត្តប្បំ មោហោ វិចិកិច្ឆាតិ សរូបេនាគតា តេរស, ឧទ្ធច្ចំ មនសិការោតិ ទ្វេ យេវាបនកា និយតា. តេហិ សទ្ធិំ បន្នរស ហោន្តិ.

តត្ថ ¶ បវត្តដ្ឋិតិមត្តា ឯកគ្គតា. វិគតា ចិកិច្ឆាតិ វិចិកិច្ឆា. សភាវំ វិចិនន្តោ ¶ ឯតាយ កិច្ឆតិ កិលមតីតិ វិចិកិច្ឆា. សា សំសយលក្ខណា, កម្បនរសា, អនិច្ឆយបច្ចុបដ្ឋានា, អយោនិសោមនសិការបទដ្ឋានា. សេសា វុត្តនយា ឯវ.

ទ្វាទសមេន ឧទ្ធច្ចសម្បយុត្តេន សម្បយុត្តា សរូបេនាគតា ¶ វិចិកិច្ឆាសហគតេ វុត្តេសុ វិចិកិច្ឆាហីនា ឧទ្ធច្ចំ សរូបេន អាគតំ, តស្មា តេរសេវ ហោន្តិ. វិចិកិច្ឆាយ អភាវេន បនេត្ថ អធិមោក្ខោ ឧប្បជ្ជតិ, តេន សទ្ធិំ ចុទ្ទស ហោន្តិ. អធិមោក្ខសម្ភវតោ សមាធិ ពលវា ហោតិ, អធិមោក្ខមនសិការា ទ្វេ យេវាបនកា, តេហិ សហ បន្នរសេវ ហោន្តិ. ឯវំ តាវ អកុសលចេតសិកា វេទិតព្ពា.

ឥទានិ អព្យាកតា វុច្ចន្តិ, អព្យាកតា បន ទុវិធា វិបាកកិរិយភេទតោ. តត្ថ វិបាកា កុសលា វិយ ភូមិវសេន ចតុព្ពិធា កាមាវចរំ រូបាវចរំ អរូបាវចរំ លោកុត្តរញ្ចេតិ. តត្ថ កាមាវចរវិបាកា សហេតុកាហេតុកវសេន ទុវិធា. តត្ថ សហេតុកវិបាកសម្បយុត្តា សហេតុកា. តេ សហេតុកកាមាវចរកុសលសម្បយុត្តសទិសា. យា បន ករុណាមុទិតា អនិយតា, តា សត្តារម្មណត្តា វិបាកេសុ នុប្បជ្ជន្តិ. កាមាវចរវិបាកានំ ឯកន្តបរិត្តារម្មណត្តា វិរតិយោ បនេត្ថ ឯកន្តកុសលត្តា ន លព្ភន្តិ. វិភង្គេ ‘‘បញ្ច សិក្ខាបទា កុសលាយេវា’’តិ ហិ វុត្តំ. ឯវំ កាមាវចរសហេតុកវិបាកចេតសិកា វេទិតព្ពា.

តេត្តិំសាទិទ្វយេ ធម្មា, ទ្វត្តិំសេវ តតោ បរេ;

ពាត្តិំស បញ្ចមេ ឆដ្ឋេ, ឯកតិំស តតោ បរេ.

អហេតុកចិត្តសម្បយុត្តា ¶ បន អហេតុកា. តេសុ ចក្ខុវិញ្ញាណសម្បយុត្តា តាវ ផស្សោ ឧបេក្ខាវេទនា សញ្ញា ចេតនា ជីវិតំ ចិត្តដ្ឋិតីតិ សរូបេនាគតា ឆ, មនសិការេន ច សត្ត ហោន្តិ. សោតឃានជិវ្ហាកាយវិញ្ញាណសម្បយុត្តាបិ សត្ត សត្តេវ ចេតសិកា. តត្ថ កាយវិញ្ញាណសម្បយុត្តេសុ បន ឧបេក្ខាឋានេ សុខវេទនា បវិដ្ឋា. សា កាយិកសាតលក្ខណា, បីណនរសា, សេសា វុត្តនយា ឯវ.

ឥដ្ឋារម្មណយោគស្មិំ, ចក្ខុវិញ្ញាណកាទិសុ;

សតិ កស្មា ឧបេក្ខាវ, វុត្តា ចតូសុ សត្ថុនា.

ឧបាទាយ ¶ ច រូបេន, ឧបាទារូបកេ បន;

សង្ឃដ្ដនានិឃំសស្ស, ទុព្ពលត្តាតិ ទីបយេ.

បសាទំ បនតិក្កម្ម, កូដំវ បិចុបិណ្ឌកំ;

ភូតរូបេន ភូតានំ, ឃដ្ដនាយ សុខាទិកំ.

តស្មា ¶ កាយវិញ្ញាណំ សុខាទិសម្បយុត្តន្តិ វេទិតព្ពំ. មនោធាតុនា សម្បយុត្តា សរូបេនាគតា ចក្ខុវិញ្ញាណេន សទ្ធិំ វុត្តា ឆ, វិតក្កវិចារេហិ សហ អដ្ឋ, អធិមោក្ខមនសិការេហិ ទ្វីហិ យេវាបនកេហិ ទស ធម្មា ហោន្តិ. តថា មនោវិញ្ញាណធាតុឧបេក្ខាសហគតេន. សោមនស្សសហគតេន បីតិអធិកា វេទនាបរិវត្តនញ្ច នានត្តំ. តស្មាវេត្ថ ឯកាទស ធម្មា ហោន្តិ. ឯវំ អហេតុកាបិ កាមាវចរវិបាកចេតសិកា វេទិតព្ពា.

រូបាវចរវិបាកចិត្តសម្បយុត្តា បន រូបាវចរា. អរូបាវចរវិបាកចិត្តសម្បយុត្តា អរូបាវចរា. តេ សព្ពេបិ អត្តនោ អត្តនោ កុសលចិត្តសម្បយុត្តចេតសិកេហិ សទិសាយេវាតិ.

លោកុត្តរវិបាកចិត្តសម្បយុត្តា ¶ លោកុត្តរា. តេ សព្ពេ តេសំយេវ លោកុត្តរវិបាកចិត្តានំ សទិសា កុសលចិត្តសម្បយុត្តេហិ ចេតសិកេហិ សទិសា. ឯវំ រូបាវចរារូបាវចរលោកុត្តរវិបាកចេតសិកា វេទិតព្ពា.

អកុសលវិបាកចិត្តសម្បយុត្តា បន អកុសលវិបាកចេតសិកា នាម. តេ បន កុសលវិបាកាហេតុកចិត្តេសុ ចក្ខុវិញ្ញាណាទីសុ វុត្តចេតសិកសទិសា. ឯត្ថ បន កាយវិញ្ញាណេ ទុក្ខវេទនា បវិដ្ឋា. សា កាយិកាពាធលក្ខណា. សេសា វុត្តនយាយេវាតិ. ឯវំ ឆត្តិំស វិបាកចិត្តសម្បយុត្តចេតសិកា វេទិតព្ពា.

កិរិយាព្យាកតា ច ចេតសិកា ភូមិតោ តិវិធា ហោន្តិ កាមាវចរា រូបាវចរា អរូបាវចរាតិ. តត្ថ កាមាវចរា សហេតុកាហេតុកតោ ទុវិធា ហោន្តិ. តេសុ សហេតុកកិរិយចិត្តសម្បយុត្តា សហេតុកា, តេ បន អដ្ឋហិ កាមាវចរកុសលចិត្តសម្បយុត្តេហិ សមានា ឋបេត្វា វិរតិត្តយំ អនិយតយេវាបនកេសុ ករុណាមុទិតាយេវ ឧប្បជ្ជន្តិ. អហេតុកកិរិយចិត្តសម្បយុត្តា អហេតុកា, តេ កុសលវិបាកាហេតុកមនោធាតុមនោវិញ្ញាណធាតុចិត្តសម្បយុត្តេហិ សមានា. មនោវិញ្ញាណធាតុទ្វយេ ¶ បន វីរិយិន្ទ្រិយំ អធិកំ. វីរិយិន្ទ្រិយសម្ភវតោ បនេត្ថ ពលប្បត្តោ សមាធិ ហោតិ. ហសិតុប្បាទចិត្តេន សម្បយុត្តា ទ្វាទស ធម្មា ហោន្តិ បីតិយា សហ. អយមេត្ថ វិសេសោ.

រូបាវចរកិរិយចិត្តសម្បយុត្តា បន រូបាវចរា. អរូបាវចរកិរិយចិត្តសម្បយុត្តា អរូបាវចរា. តេ សព្ពេបិ សកសកភូមិកុសលចិត្តសម្បយុត្តេហិ សមានាតិ. ឯវំ វីសតិ កិរិយចិត្តសម្បយុត្តា ច ចេតសិកា វេទិតព្ពា.

ឯត្តាវតា ¶ ¶ កុសលាកុសលវិបាកកិរិយភេទភិន្នេន ឯកូននវុតិយា ចិត្តេន សម្បយុត្តា ចេតសិកា និទ្ទិដ្ឋា ហោន្តិ.

ឥតិ អភិធម្មាវតារេ ចេតសិកនិទ្ទេសោ នាម

សព្ពេ ¶ ¶ ចេតសិកា វុត្តា, ពុទ្ធេនាទិច្ចពន្ធុនា;

នាមសាមញ្ញតោយេវ, ទ្វេបញ្ញាស ភវន្តិ តេ.

សេយ្យថិទំ – ផស្សោ វេទនា សញ្ញា ចេតនា វិតក្កោ វិចារោ បីតិ ចិត្តេកគ្គតា វីរិយំ ជីវិតំ ឆន្ទោ អធិមោក្ខោ មនសិការោ តត្រមជ្ឈត្តតា សទ្ធា សតិ ហិរី ឱត្តប្បំ អលោភោ អទោសោ អមោហោ កាយប្បស្សទ្ធិអាទីនិ ឆ យុគានិ, តិស្សោ វិរតិយោ, ករុណា មុទិតា លោភោ ទោសោ មោហោ ឧទ្ធច្ចំ មានោ ទិដ្ឋិ ឥស្សា មច្ឆរិយំ កុក្កុច្ចំ ថិនំ មិទ្ធំ វិចិកិច្ឆា អហិរិកំ អនោត្តប្បញ្ចាតិ.

ចតុបញ្ញាសធា ¶ កាមេ, រូបេ បញ្ចទសេរិតា;

តេ ហោន្តិ ទ្វាទសារូបេ, ចត្តាលីសមនាសវា.

ឯកវីសសតំ សព្ពេ, ចិត្តុប្បាទា សមាសតោ;

ឯតេសុ តេសមុប្បត្តិំ, ឧទ្ធរិត្វា បនេកកំ.

ផស្សាទីនំ តុ ធម្មានំ, បវក្ខាមិ ឥតោ បរំ;

បាដវត្ថាយ ភិក្ខូនំ, ចិត្តចេតសិកេស្វហំ.

ឯកគ្គតា មនក្ការោ, ជីវិតំ ផស្សបញ្ចកំ;

អដ្ឋេតេ អវិនិព្ភោគា, ឯកុប្បាទា សហក្ខយា.

ផស្សោ ច វេទនា សញ្ញា, ចេតនា ជីវិតិន្ទ្រិយំ;

ឯកគ្គតា មនក្ការោ, សព្ពសាធារណា ឥមេ.

វិតក្កោ បញ្ចបញ្ញាស-ចិត្តេសុ សមុទីរិតោ;

ចារោ ឆសដ្ឋិចិត្តេសុ, ជាយតេ នត្ថិ សំសយោ.

ឯកបញ្ញាសចិត្តេសុ ¶ , បីតិ តេសដ្ឋិយា សុខំ;

ឧបេក្ខា បញ្ចបញ្ញាស-ចិត្តេ ទុក្ខំ តុ តីសុ ហិ.

ហោតិ ទ្វាសដ្ឋិចិត្តេសុ, សោមនស្សិន្ទ្រិយំ បន;

ទុក្ខិន្ទ្រិយំ បនេកស្មិំ, តថេកម្ហិ សុខិន្ទ្រិយំ.

បញ្ចុត្តរសតេ ¶ ចិត្តេ, វីរិយំ អាហ នាយកោ;

ចតុត្តរសតេ ចិត្តេ, សមាធិន្ទ្រិយមព្រវិ.

សព្ពាហេតុកចិត្តានិ, ឋបេត្វា ចេកហេតុកេ;

ឯកុត្តរសតេ ចិត្តេ, ឆន្ទស្សុប្បត្តិមុទ្ទិសេ.

ឋបេត្វា ទស វិញ្ញាណេ, វិចិកិច្ឆាយុតម្បិ ច;

ទសុត្តរសតេ ចិត្តេ, អធិមោក្ខោ ឧទីរិតោ.

សទ្ធា ¶ សតិ ហិរោត្តប្បំ, អលោភាទោសមជ្ឈតា;

ឆឡេវ យុគឡា ចាតិ, ធម្មា ឯកូនវីសតិ.

ឯកនវុតិយា ចិត្តេ, ជាយន្តិ និយតា ឥមេ;

អហេតុកេសុ ចិត្តេសុ, អបុញ្ញេសុ ន ជាយរេ.

ឯកូនាសីតិយា ចិត្តេ, បញ្ញា ជាយតិ សព្ពទា;

អដ្ឋវីសតិយា ចិត្តេ, ករុណាមុទិតា សិយុំ.

កាមាវចរបុញ្ញេសុ, សព្ពលោកុត្តរេសុ ច;

ចត្តាលីសវិធេ ចិត្តេ, សាដ្ឋកេ វិរតិត្តយំ.

សទ្ធា សតិ ហិរោត្តប្បំ, អលោភាទិត្តយម្បិ ច;

យុគឡានិ ឆ មជ្ឈត្តំ, ករុណាមុទិតាបិ ច.

តថា វិរតិយោ តិស្សោ, សព្ពេ តេ បញ្ចវីសតិ;

កុសលាព្យាកតា ចាបិ, កុសលេន បកាសិតា.

អហិរីកមនោត្តប្បំ, មោហោ ឧទ្ធច្ចមេវ ច;

ទ្វាទសាបុញ្ញចិត្តេសុ, និយតាយេវ ជាយរេ.

លោភោ ¶ ទោសោ ច មោហោ ច, មានោ ទិដ្ឋិ ច សំសយោ;

មិទ្ធមុទ្ធច្ចកុក្កុច្ចំ, ថិនំ មច្ឆរិយម្បិ ច.

អហិរីកមនោត្តប្បំ, ឥស្សា ច ទោមនស្សកំ;

ឯតេ អកុសលា វុត្តា, ឯកន្តេន មហេសិនា.

លោភោ អដ្ឋសុ និទ្ទិដ្ឋោ, វុត្តា ចតូសុ ទិដ្ឋិតុ;

មានោ ទិដ្ឋិវិយុត្តេសុ, ទោសោទ្វីស្វេវ ជាយតេ.

ឥស្សាមច្ឆេរកុក្កុច្ចា, ទ្វីសុ ជាយន្តិ នោ សហ;

វិចិកិច្ឆា បនេកស្មិំ, ថិនមិទ្ធំ តុ បញ្ចសុ.

ផស្សោ ¶ ច វេទនា សញ្ញា, ចេតនា ជីវិតំ មនោ;

វិតក្កោ ច វិចារោ ច, បីតិ វីរិយសមាធិ ច.

ឆន្ទោ ចេវាធិមោក្ខោ ច, មនសិការោ ច ចុទ្ទស;

កុសលាកុសលា ចេវ, ហោន្តិ អព្យាកតាបិ ច.

ឯកូនតិំសចិត្តេសុ, ឈានំ បញ្ចង្គិកំ មតំ;

ចតុឈានង្គយុត្តានិ, សត្តតិំសាតិ និទ្ទិសេ.

ឯកាទសវិធំ ចិត្តំ, តិវង្គិកមុទីរិតំ;

ចតុតិំសវិធំ ចិត្តំ, ទុវង្គិកមុទីរិតំ.

សភាវេនាវិតក្កេសុ ¶ , ឈានង្គានិ ន ឧទ្ធរេ;

សព្ពាហេតុកចិត្តេសុ, មគ្គង្គានិ ន ឧទ្ធរេ.

តីណិ សោឡសចិត្តេសុ, ឥន្ទ្រិយានិ វទេ ពុធោ;

ឯកស្មិំ បន ចត្តារិ, បញ្ច តេរសសុទ្ធរេ.

សត្ត ទ្វាទសចិត្តេសុ, ឥន្ទ្រិយានិ ជិនោព្រវិ;

ឯកេនូនេសុ អដ្ឋេវ, ចត្តាលីសមនេសុ ច.

ចត្តាលីសាយ ¶ ចិត្តេសុ, នវកំ នាយកោព្រវិ;

ឯវំ ឥន្ទ្រិយយោគោបិ, វេទិតព្ពោ វិភាវិនា.

អមគ្គង្គានិ នាមេត្ថ, អដ្ឋារស អហេតុកា;

ឈានង្គានិ ន វិជ្ជន្តិ, វិញ្ញាណេសុ ទ្វិបញ្ចសុ.

ឯកំ ចិត្តំ ទុមគ្គង្គំ, តិមគ្គង្គានិ សត្តសុ;

ចត្តាលីសាយ ចិត្តេសុ, មគ្គោ សោ ចតុរង្គិកោ.

បញ្ចទ្ទសសុ ចិត្តេសុ, មគ្គោ បញ្ចង្គិកោ មតោ;

វុត្តោ ទ្វត្តិំសចិត្តេសុ, មគ្គោ សត្តង្គិកោបិ ច.

មគ្គោ ¶ អដ្ឋសុ ចិត្តេសុ, មតោ អដ្ឋង្គិកោតិ ហិ;

ឯវំ តុ សព្ពចិត្តេសុ, មគ្គង្គានិ សមុទ្ធរេ.

ពលានិ ទ្វេ ទ្វិចិត្តេសុ, ឯកស្មិំ តីណិ ទីបយេ;

ឯកាទសសុ ចត្តារិ, ឆ ទ្វាទសសុ និទ្ទិសេ.

ឯកូនាសីតិយា សត្ត, សោឡសេវាពលានិ តុ;

ចិត្តមេវំ តុ វិញ្ញេយ្យំ, សពលំ អពលម្បិ ច.

ចិត្តេសុ ជាយន្តិ ហិ យេសុ យានិ;

ឥតិ អភិធម្មាវតារេ ចេតសិកវិភាគនិទ្ទេសោ នាម

ឥតោ ¶ ¶ បរំ បវក្ខាមិ, នយមេកវិធាទិកំ;

អាភិធម្មិកភិក្ខូនំ, ពុទ្ធិយា បន វុទ្ធិយា.

សព្ពមេកវិធំ ចិត្តំ, វិជាននសភាវតោ;

ទុវិធញ្ច ភវេ ចិត្តំ, អហេតុកសហេតុតោ.

បុញ្ញាបុញ្ញវិបាកា ហិ, កាមេ ទស ច បញ្ច ច;

ក្រិយា តិស្សោតិ សព្ពេបិ, អដ្ឋារស អហេតុកា.

ឯកសត្តតិ សេសានិ, ចិត្តុប្បាទា មហេសិនា;

សហេតុកាតិ និទ្ទិដ្ឋា, តាទិនា ហេតុវាទិនា.

សវត្ថុកាវត្ថុកតោ ¶ , តថោភយវសេន ច;

សព្ពំ វុត្តបការំ តុ, តិវិធំ ហោតិ មានសំ.

សព្ពោ កាមវិបាកោ ច, រូបេ បញ្ចទសាបិ ច;

អាទិមគ្គោ សិតុប្បាទោ, មនោធាតុ ក្រិយាបិ ច.

ទោមនស្សទ្វយញ្ចាបិ, តេចត្តាលីស មានសា;

នុប្បជ្ជន្តិ វិនា វត្ថុំ, ឯកន្តេន សវត្ថុកា.

អរូបាវចរបាកា ច, ឯកន្តេន អវត្ថុកា;

ទ្វាចត្តាលីស សេសានិ, ចិត្តានុភយថា សិយុំ.

ឯកេការម្មណំ ចិត្តំ, បញ្ចារម្មណមេវ ច;

ឆឡារម្មណកញ្ចេតិ, ឯវម្បិ តិវិធំ សិយា.

វិញ្ញាណានិ ច ទ្វេបញ្ច, អដ្ឋ លោកុត្តរានិ ច;

សព្ពំ មហគ្គតញ្ចេវ, ឋបេត្វាភិញ្ញមានសំ.

តេចត្តាលីស ¶ វិញ្ញេយ្យា, ឯកេការម្មណា បន;

មនោធាតុត្តយំ តត្ថ, បញ្ចារម្មណមីរិតំ.

តេចត្តាលីស សេសានិ, ឆឡារម្មណិកា មតា;

តថា ច តិវិធំ ចិត្តំ, កុសលាកុសលាទិតោ.

អហេតុំ ឯកហេតុញ្ច, ទ្វិហេតុញ្ច តិហេតុកំ;

ឯវំ ចតុព្ពិធំ ចិត្តំ, វិញ្ញាតព្ពំ វិភាវិនា.

ហេដ្ឋា មយាបិ និទ្ទិដ្ឋា, អដ្ឋារស អហេតុកា;

វិចិកិច្ឆុទ្ធច្ចសំយុត្តំ, ឯកហេតុមុទីរិតំ.

កាមេ ¶ ទ្វាទសធា បុញ្ញ-វិបាកក្រិយតោ បន;

ទសធាកុសលា ចាតិ, ពាវីសតិ ទុហេតុកា.

កាមេ ¶ ទ្វាទសធា បុញ្ញ-វិបាកក្រិយតោ បន;

សព្ពំ មហគ្គតញ្ចេវ, អប្បមាណំ តិហេតុកំ.

រូបីរិយាបថវិញ្ញត្តិ-ជនកាជនកាទិតោ;

ឯវញ្ចាបិ ហិ តំ ចិត្តំ, ហោតិ សព្ពំ ចតុព្ពិធំ.

ទ្វាទសាកុសលា តត្ថ, កុសលា កាមធាតុយា;

តថា ទស ក្រិយា កាមេ, អភិញ្ញាមានសំ ទ្វយំ.

សមុដ្ឋាបេន្តិ រូបានិ, កប្បេន្តិ ឥរិយាបថំ;

ជនយន្តិ ច វិញ្ញត្តិំ, ឥមេ ទ្វត្តិំស មានសា.

កុសលា ច ក្រិយា ចេវ, តេ មហគ្គតមានសា;

អដ្ឋានាសវចិត្តានិ, ឆព្ពីសតិ ច មានសា.

សមុដ្ឋាបេន្តិ រូបានិ, កប្បេន្តិ ឥរិយាបថំ;

ចោបនំ ន ច បាបេន្តិ, ទ្វិកិច្ចា និយតា ឥមេ.

ឋបេត្វា ទស វិញ្ញាណេ, វិបាកា ទ្វីសុ ភូមិសុ;

ក្រិយា ចេវ មនោធាតុ, ឥមានេកូនវីសតិ.

សមុដ្ឋាបេន្តិ ¶ រូបានិ, ន ករោន្តិតរទ្វយំ;

បុន ទ្វេបញ្ចវិញ្ញាណា, វិបាកា ច អរូបិសុ.

សព្ពេសំ សន្ធិចិត្តញ្ច, ចុតិចិត្តញ្ចារហតោ;

ន ករោន្តិ តិកិច្ចានិ, ឥមេ សោឡស មានសា.

ឯកទ្វិតិចតុដ្ឋាន-បញ្ចដ្ឋានបភេទតោ;

បញ្ចធា ចិត្តមក្ខាសិ, បញ្ចនិម្មលលោចនោ.

កុសលាកុសលា សព្ពេ, ចិត្តុប្បាទា មហាក្រិយា;

មហគ្គតា ក្រិយា ចេវ, ចត្តារោ ផលមានសា.

សព្ពេវ ¶ បញ្ចបញ្ញាស, និប្បបញ្ចេន សត្ថុនា;

ជវនដ្ឋានតោយេវ, ឯកដ្ឋានេ និយាមិតា.

បុន ទ្វេបញ្ចវិញ្ញាណា, ទស្សនេ សវនេ តថា;

ឃាយនេ សាយនេ ឋានេ, ផុសនេ បដិបាដិយា.

មនោធាតុត្តិកំ ឋានេ, អាវជ្ជនេ បដិច្ឆនេ;

អដ្ឋសដ្ឋិ ភវន្តេតេ, ឯកដ្ឋានិកតំ គតា.

បុន ទ្វិដ្ឋានិកំ នាម, ចិត្តទ្វយមុទីរិតំ;

សោមនស្សយុតំ បញ្ច-ទ្វារេ សន្តីរណំ សិយា.

តទារម្មណំ ឆទ្វារេ, ពលវារម្មណេ សតិ;

តថា វោដ្ឋព្ពនំ ហោតិ, បញ្ចទ្វារេសុ វោដ្ឋពោ.

មនោទ្វារេសុ សព្ពេសំ, ហោតិ អាវជ្ជនំ បន;

ឥទំ ទ្វិដ្ឋានិកំ នាម, ហោតិ ចិត្តទ្វយំ បន.

បដិសន្ធិភវង្គស្ស, ចុតិយា ឋានតោ បន;

មហគ្គតវិបាកា តេ, នវ តិដ្ឋានិកា មតា.

អដ្ឋ ¶ កាមា មហាបាកា, បដិសន្ធិភវង្គតោ;

តទារម្មណតោ ចេវ, ចុតិដ្ឋានវសេន ច.

ចតុដ្ឋានិកចិត្តានិ ¶ , អដ្ឋ ហោន្តីតិ និទ្ទិសេ;

កុសលាកុសលបាកំ តុ-បេក្ខាសហគតទ្វយំ.

សន្តីរណំ ភវេ បញ្ច-ទ្វារេ ឆទ្វារិកេសុ ច;

តទារម្មណតំ យាតិ, ពលវារម្មណេ សតិ.

បដិសន្ធិភវង្គានំ, ចុតិដ្ឋានវសេន ច;

បញ្ចដ្ឋានិកចិត្តន្តិ, ឥទំ ទ្វយមុទីរិតំ.

បញ្ចកិច្ចំ ¶ ទ្វយំ ចិត្តំ, ចតុកិច្ចំ បនដ្ឋកំ;

តិកិច្ចំ នវកំ ទ្វេ តុ, ទ្វិកិច្ចា សេសមេកកំ.

ភវង្គាវជ្ជនញ្ចេវ, ទស្សនំ សម្បដិច្ឆនំ;

សន្តីរណំ វោដ្ឋព្ពនំ, ជវនំ ភវតិ សត្តមំ.

ឆព្ពិធំ ហោតិ តំ ឆន្នំ, វិញ្ញាណានំ បភេទតោ;

សត្តធា សត្តវិញ្ញាណ-ធាតូនំ តុ បភេទតោ.

ឯកេការម្មណំ ឆក្កំ, បញ្ចារម្មណភេទតោ;

ឆឡារម្មណតោ ចេវ, ហោតិ អដ្ឋវិធំ មនោ.

តត្ថ ទ្វេបញ្ចវិញ្ញាណា, ហោន្តិ ឯកេកគោចរា;

រូបារម្មណិកា ទ្វេ តុ, ទ្វេ ទ្វេ សទ្ទាទិគោចរា.

សព្ពំ មហគ្គតំ ចិត្តំ, បញ្ចាភិញ្ញាវិវជ្ជិតំ;

សព្ពំ លោកុត្តរញ្ចេតិ, ឯកេការម្មណំ ភវេ.

ឯកេការម្មណំ ឆក្ក-មិទំ ញេយ្យំ វិភាវិនា;

បញ្ចារម្មណិកំ នាម, មនោធាតុត្តយំ ភវេ.

កាមាវចរចិត្តានិ, ចត្តាលីសំ តថេកកំ;

អភិញ្ញានិ ច សព្ពានិ, ឆឡារម្មណិកានិតិ.

ចិត្តំ នវវិធំ ហោតិ, សត្តវិញ្ញាណធាតុសុ;

បច្ឆិមញ្ច តិធា កត្វា, កុសលាកុសលាទិតោ.

បុញ្ញាបុញ្ញវសេនេវ ¶ , វិបាកក្រិយភេទតោ;

ឆសត្តតិវិធោ ភេទោ, មនោវិញ្ញាណធាតុយា.

មនោធាតុំ ទ្វិធា កត្វា, វិបាកក្រិយភេទតោ;

នវធា បុព្ពវុត្តេហិ, ទសធា ហោតិ មានសំ.

ធាតុទ្វយំ ¶ តិធា កត្វា, បច្ឆិមំ បុន បណ្ឌិតោ;

ឯកាទសវិធំ ចិត្តំ, ហោតីតិ បរិទីបយេ.

មនោវិញ្ញាណធាតុម្បិ, កុសលាកុសលាទិតោ;

ចតុធា វិភជិត្វាន, វទេ ទ្វាទសធា ឋិតំ.

ភវេ ¶ ចុទ្ទសធា ចិត្តំ, ចុទ្ទសដ្ឋានភេទតោ;

បដិសន្ធិភវង្គស្ស, ចុតិយាវជ្ជនស្ស ច.

បញ្ចន្នំ ទស្សនាទីនំ, សម្បដិច្ឆនចេតសោ;

សន្តីរណស្ស វោដ្ឋព្ព-ជវនានំ វសេន ច.

តទារម្មណចិត្តស្ស, តថេវ ឋានភេទតោ;

ឯវំ ចុទ្ទសធា ចិត្តំ, ហោតីតិ បរិទីបយេ.

ភូមិបុគ្គលនានាត្ត-វសេន ច បវត្តិតោ;

ពហុធា បនិទំ ចិត្តំ, ហោតីតិ ច វិភាវយេ.

ឥតិ អភិធម្មាវតារេ ឯកវិធាទិនិទ្ទេសោ នាម

ភូមិបុគ្គលចិត្តុប្បត្តិនិទ្ទេសោ

ឥតោ ¶ ¶ បរំ បវក្ខាមិ, ពុទ្ធិវុទ្ធិករំ នយំ;

ចិត្តានំ ភូមីសុប្បត្តិំ, បុគ្គលានំ វសេន ច.

ទេវាចេវ ¶ មនុស្សា ច, តិស្សោ វាបាយភូមិយោ;

គតិយោ បញ្ច និទ្ទិដ្ឋា, សត្ថុនា តុ តយោ ភវា.

ភូមិយោ តត្ថ តិំសេវ, តាសុ តិំសេវ បុគ្គលា;

ភូមីស្វេតាសុ ឧប្បន្នា, សព្ពេ ច បន បុគ្គលា.

បដិសន្ធិកចិត្តានំ, វសេនេកូនវីសតិ;

បដិសន្ធិ ច នាមេសា, ទុវិធា សមុទីរិតា.

អចិត្តកា សចិត្តា ច, អសញ្ញីនមចិត្តកា;

សេសា សចិត្តកា ញេយ្យា, សា បនេកូនវីសតិ.

បដិសន្ធិវសេនេវ, ហោន្តិ វីសតិ បុគ្គលា;

ឥធ ចិត្តាធិការត្តា, អចិត្តា ន ច ឧទ្ធដា.

អហេតុទ្វិតិហេតូតិ, បុគ្គលា តិវិធា សិយុំ;

អរិយា បន អដ្ឋាតិ, សព្ពេ ឯកាទសេរិតា.

ឯតេសំ បន សព្ពេសំ, បុគ្គលានំ បភេទតោ;

ចិត្តានំ ភូមីសុប្បត្តិំ, ភណតោ មេ និពោធថ.

តិំសភូមីសុ ចិត្តានិ, កតិ ជាយន្តិ មេ វទ;

ចុទ្ទសេវ តុ ចិត្តានិ, ហោន្តិ សព្ពាសុ ភូមិសុ.

សទា វីសតិ ចិត្តានិ, កាមេយេវ ភវេ សិយុំ;

បញ្ច រូបភវេយេវ, ចត្តារេវ អរូបិសុ.

កាមរូបភវេស្វេវ ¶ , អដ្ឋារស ភវន្តិ ហិ;

ទ្វេចត្តាលីស ចិត្តានិ, ហោន្តិ តីសុ ភវេសុបិ.

ឋបេត្វា បន សព្ពាសំ, ចតស្សោបាយភូមិយោ;

តេរសេវ ច ចិត្តានិ, ហោន្តិ ឆព្ពីសភូមិសុ.

អបរានិ ¶ ចតស្សោបិ, ឋបេត្វារុប្បភូមិយោ;

ចិត្តានិ បន ជាយន្តិ, ឆ ច ឆព្ពីសភូមិសុ.

សុទ្ធាវាសិកទេវានំ ¶ , ឋបេត្វា បញ្ច ភូមិយោ;

បញ្ច ចិត្តានិ ជាយន្តេ, បញ្ចវីសតិភូមិសុ.

អបរានិ ទុវេ ហោន្តិ, បញ្ចវីសតិភូមិសុ;

ឋបេត្វា នេវសញ្ញញ្ច, ចតស្សោបាយភូមិយោ.

ទ្វេបិ ចិត្តានិ ជាយន្តិ, ចតុវីសតិភូមិសុ;

អាកិញ្ចញ្ញំ នេវសញ្ញញ្ច, ឋបេត្វាបាយភូមិយោ.

អបាយភូមិយោ ហិត្វា, តិស្សោ អារុប្បភូមិយោ;

ទ្វេយេវ បន ចិត្តានិ, ហោន្តិ តេវីសភូមិសុ.

អរូបេ ច អបាយេ ច, ឋបេត្វា អដ្ឋ ភូមិយោ;

ឯកាទសវិធំ ចិត្តំ, ហោន្តិ ទ្វាវីសភូមិសុ.

សុទ្ធាវាសេ អបាយេ ច, ឋបេត្វា នវ ភូមិយោ;

ឯកវីសាសុ និច្ចម្បិ, ចត្តារោវ ភវន្តិ ហិ.

ឯកំ សត្តរសស្វេវ, ចិត្តំ ជាយតិ ភូមិសុ;

សុទ្ធាវាសេ ឋបេត្វា តុ, អបាយារុប្បភូមិយោ.

ទ្វាទសេវ តុ ជាយន្តេ, ឯកាទសសុ ភូមិសុ;

ឋបេត្វា បន សព្ពាបិ, ភូមិយោ ហិ មហគ្គតា.

កាមាវចរទេវានំ, មនុស្សានំ វសេន តុ;

អដ្ឋ ចិត្តានិ ជាយន្តេ, សទា សត្តសុ ភូមិសុ.

បញ្ចមជ្ឈានបាកេកោ ¶ , ជាយតេ ឆសុ ភូមិសុ;

ចត្តារិ បន ចិត្តានិ, តីសុ តីស្វេវ ភូមិសុ.

ចត្តារិ ¶ បន ចិត្តានិ, ហោន្តិ ឯកេកភូមិសុ;

អរូបាវចរបាកានំ, វសេន បរិទីបយេ.

នរកាទីស្វបាយេសុ, ចតូសុបិ ច ជាយរេ;

ទ្វេបញ្ញាសាវសេសានិ, នុប្បជ្ជន្តិ កទាចិបិ.

កាមេ ទេវមនុស្សានំ, នវ បាកា មហគ្គតា;

នេវ ជាយន្តិ ជាយន្តិ, អសីតិ ហទយា សទា.

កាមេ អដ្ឋ មហាបាកា, ទោមនស្សទ្វយម្បិ ច;

តថា ឃានាទិវិញ្ញាណ-ត្តយំ បាកា អបុញ្ញជា.

នត្ថិ អារុប្បបាកា ច, រូបាវចរភូមិយំ;

ឥមេហិ សហ ចិត្តេហិ, តយោ មគ្គា ផលទ្វយំ.

ចត្តារោ ទិដ្ឋិសំយុត្តា, វិចិកិច្ឆាយុតម្បិ ច;

ចត្តារោ ហេដ្ឋិមា បាកា, សុទ្ធាវាសេ ន លព្ភរេ.

សេសានិ ឯកបញ្ញាស, ចិត្តានិ បន លព្ភរេ;

រូបាវចរិកា សព្ពេ, វិបាកា កាមធាតុយា.

ទោមនស្សាទិមគ្គោ ច, ក្រិយា ច ទ្វេ អហេតុកា;

តេចត្តាលីស ចិត្តានិ, នត្ថិ អារុប្បភូមិយំ.

ឯវំ ¶ ភូមិវសេនេវ, ចិត្តុប្បត្តិំ វិភាវយេ;

តថា ឯកាទសន្នម្បិ, បុគ្គលានំ វសេន ច.

អហេតុកស្ស សត្តស្ស, ជាយន្តេ បញ្ចភូមិសុ;

ទ្វេបញ្ញាសាវសេសានិ, ន ជាយន្តិ កទាចិបិ.

អហេតុកស្ស វុត្តេហិ, កាមបាកា ទុហេតុកា;

ទុហេតុកស្ស ជាយន្តេ, ចត្តាលីសំ តថេកកំ.

សព្ពេ មហគ្គតា ចេវ, សព្ពេបិ ច អនាសវា;

តិហេតុកា វិបាកា ច, កាមេ នវ ក្រិយាបិ ច.

ទុហេតុនោ ន ជាយន្តិ, ចត្តាលីសំ តថាដ្ឋ ច;

កាមាវចរសត្តស្ស, តិហេតុបដិសន្ធិនោ.

បុថុជ្ជនស្ស ជាយន្តេ, ចតុបញ្ញាស មានសា;

ទ្វិហេតុកស្ស វុត្តានិ, ចត្តាលីសំ តថេកកំ.

ចត្តារោ ញាណសំយុត្តា, វិបាកា កាមធាតុយា;

រូបារូបេសុ បុញ្ញានិ, ចតុបញ្ញាស មានសា.

បុថុជ្ជនស្ស ជាយន្តេ, បញ្ចតិំស ន ជាយរេ;

ឆទេវេសុ មនុស្សេសុ, សោតាបន្នស្ស ទេហិនោ.

បញ្ញាសេវស្ស ចិត្តានិ, ជាយន្តីតិ វិនិទ្ទិសេ;

នវតិំសេវ ចិត្តានិ, នុប្បជ្ជន្តីតិ ទីបយេ.

សោតាបន្នស្ស វុត្តានិ, ឋបេត្វា បឋមំ ផលំ;

អត្តនោវ ផលេនស្ស, សកទាគាមិនោ សិយុំ.

សោតាបន្នស្ស ¶ ¶ វុត្តានិ, ឋបេត្វា បដិឃទ្វយំ;

ទុតិយំ ច ផលំ ហិត្វា, យានិ ចិត្តានិ តានិតិ;

អនាគាមិស្ស សត្តស្ស, ជាយន្តីតិ វិនិទ្ទិសេ.

កតិ ចិត្តានិ ជាយន្តេ, កាមេ អរហតោ បន;

ចត្តារីសញ្ច ចត្តារិ, កាមេ អរហតោ សិយុំ.

មគ្គដ្ឋានំ ចតុន្នម្បិ, បុគ្គលានំ សកំ សកំ;

មគ្គចិត្តំ សិយា តេសំ, ឯកចិត្តក្ខណា ហិ តេ.

បុថុជ្ជនស្ស តីស្វេវ, បឋមជ្ឈានភូមិសុ;

បញ្ចតិំសេវ ចិត្តានិ, ជាយន្តេតិ វិនិទ្ទិសេ.

ឃានាទីសុ ច វិញ្ញាណ-ត្តយំ សត្ត អបុញ្ញជា;

មហាបាកា តថា បាកា, ឧបរិជ្ឈានភូមិកា.

វិបាកាបិ ច អារុប្បា, ទោមនស្សទ្វយម្បិ ច;

អដ្ឋារស ក្រិយា ចេវ, អដ្ឋ លោកុត្តរានិ ច.

បឋមជ្ឈាននិព្ពត្ត-បុថុជ្ជនសរីរិនោ;

ឯតានិ ចតុបញ្ញាស, ចិត្តានិ ន ច លព្ភរេ.

សោតាបន្នស្ស ¶ ចិត្តានិ, តត្ថេកតិំស ជាយរេ;

បុថុជ្ជនស្ស វុត្តេសុ, ហិត្វា ចាបុញ្ញបញ្ចកំ.

សកទាគាមិនោ តត្ថ, ឋបេត្វា បឋមំ ផលំ;

ឯកតិំសេវ ជាយន្តេ, បក្ខិបិត្វា សកំ ផលំ.

អនាគាមិស្ស តត្ថេវ, ឋបេត្វា ទុតិយំ ផលំ;

ឯកតិំសេវ ជាយន្តេ, ផលចិត្តេន អត្តនោ.

វិញ្ញាណំ ចក្ខុសោតានំ, បុញ្ញជំ សម្បដិច្ឆនំ;

សន្តីរណទ្វយញ្ចេវ, ក្រិយចិត្តានិ វីសតិ.

អរហត្តផលំ ¶ ¶ បាកោ, បឋមជ្ឈានសម្ភវោ;

សត្តវីសតិ ចិត្តានិ, អរហន្តស្ស ជាយរេ.

បុថុជ្ជនស្ស តីស្វេវ, ទុតិយជ្ឈានភូមិសុ;

ឆត្តិំស ទុតិយជ្ឈាន-តតិយជ្ឈានបាកតោ.

បុថុជ្ជនស្ស វុត្តេសុ, ហិត្វា វាបុញ្ញបញ្ចកំ;

សោតាបន្នស្ស ពាត្តិំស, ផលេន សហ អត្តនោ.

សោតាបន្នស្ស វុត្តេសុ, ឋបេត្វា បឋមំ ផលំ;

ពាត្តិំស ផលចិត្តេន, សកទាគាមិស្ស អត្តនោ.

សកទាគាមីសុ វុត្តេសុ, ឋបេត្វា ទុតិយំ ផលំ;

អនាគាមិផលេនស្ស, ពាត្តិំសេវ ភវន្តិ ហិ.

អរហន្តស្ស តីស្វេវ, អដ្ឋវីសតិ អត្តនោ;

ផលេន ទុតិយជ្ឈាន-តតិយជ្ឈានបាកតោ.

បរិត្តកសុភាទីនំ, ទេវានំ តីសុ ភូមិសុ;

បញ្ចតិំសេវ ជាយន្តេ, ចតុត្ថជ្ឈានបាកតោ.

សោតាបន្នស្ស តត្ថេក-តិំស ចិត្តានិ ជាយរេ;

សកទាគាមិនោ ឯវំ, តថានាគាមិនោបិ ច.

ខីណាសវស្ស តត្ថេវ, សត្តវីសតិ មានសា;

តថា វេហប្ផលេ ចាបិ, សព្ពេសំ ហោន្តិ មានសា.

ឯកតិំសេវ ចិត្តានិ, សុទ្ធាវាសិកភូមិសុ;

អនាគាមិកសត្តស្ស, ហោន្តីតិ បរិទីបយេ.

អរហតោ បន តត្ថេវ, មានសា សត្តវីសតិ;

ឯវំ រូបីសុ ចិត្តានិ, វិញ្ញេយ្យានិ វិភាវិនា.

ចតុវីសតិ ¶ ចិត្តានិ, បឋមារុប្បភូមិយំ;

បុថុជ្ជនស្ស សត្តស្ស, ជាយន្តីតិ វិនិទ្ទិសេ.

សោតាបន្នស្ស ¶ តត្ថេវ, ឋបេត្វាបុញ្ញបញ្ចកំ;

សមវីសតិ ចិត្តានិ, ផលេន សហ អត្តនោ.

សកទាគាមិនោ តត្ថ, តថានាគាមិនោបិ ច;

ជាយន្តិ វីស ចិត្តានិ, បុព្ពបុព្ពផលំ វិនា.

ខីណាសវស្ស តត្ថេវ, ទសបញ្ច ច មានសា;

បុថុជ្ជនស្ស សត្តស្ស, ទុតិយារុប្បភូមិយំ.

ហោន្តិ ¶ តេវីស ចិត្តានិ, ឥតិ វត្វា វិភាវយេ;

តិណ្ណន្នម្បេត្ថ សេខានំ, ចិត្តានេកូនវីសតិ.

ចុទ្ទសេវ តុ ចិត្តានិ, ទុតិយារុប្បភូមិយំ;

ក្រិយាទ្វាទស បាកេកោ, ផលំ ខីណាសវស្ស តុ.

បុថុជ្ជនស្ស សត្តស្ស, តតិយារុប្បភូមិយំ;

ពាវីសតិ ច ចិត្តានិ, ភវន្តីតិ បកាសយេ.

អដ្ឋារសេវ ចិត្តានិ, សោតាបន្នស្ស ជាយរេ;

សកទាគាមិនោ តានិ, ឋបេត្វា បឋមំ ផលំ.

សកទាគាមិវុត្តេសុ, ឋបេត្វា ទុតិយំ ផលំ;

អដ្ឋារសេវ ចិត្តានិ, អនាគាមិស្ស ជាយរេ.

តេរសេវ ច ចិត្តានិ, តតិយារុប្បភូមិយំ;

ខីណាសវស្ស សត្តស្ស, ភវន្តីតិ វិនិទ្ទិសេ.

ឯកវីសតិ ចិត្តានិ, ចតុត្ថារុប្បភូមិយំ;

បុថុជ្ជនស្ស សត្តស្ស, ជាយន្តីតិ វិនិទ្ទិសេ.

សោតាបន្នស្ស ¶ សត្តស្ស, សត្តរស បកាសយេ;

សកទាគាមិនោ តានិ, ឋបេត្វា បឋមំ ផលំ.

សកទាគាមិវុត្តេសុ, ឋបេត្វា ទុតិយំ ផលំ;

ហោន្តិ សត្តរសេវស្ស, អនាគាមិស្ស មានសា.

ទ្វាទសេវ ¶ តុ ចិត្តានិ, ចតុត្ថារុប្បភូមិយំ;

ជាយន្តិ អរហន្តស្ស, ឥតិ វត្វា វិភាវយេ.

ហេដ្ឋិមានំ អរូបីនំ, ព្រហ្មានំ ឧបរូបរិ;

អរូបកុសលា ចេវ, ឧប្បជ្ជន្តិ ក្រិយាបិ ច.

ឧទ្ធមុទ្ធមរូបីនំ, ហេដ្ឋិមា ហេដ្ឋិមា បន;

អារុប្បានេវ ជាយន្តេ, ទិដ្ឋាទីនវតោ កិរ.

ឋបេត្វា បឋមំ មគ្គំ, កុសលានុត្តរា តយោ;

កាមាវចរបុញ្ញានិ, អបុញ្ញានិ តថា ទស.

ចត្តារារុប្បបុញ្ញានិ, សព្ពេ បាកា អនុត្តរា;

បឋមារុប្បបាកោ ច, នវ កាមក្រិយាបិ ច.

អារុប្បាបិ ក្រិយា សព្ពា, តេចត្តាលីស មានសា;

ឧប្បជ្ជន្តិ បនេតានិ, បឋមារុប្បភូមិយំ.

សព្ពោ កាមវិបាកោ ច, សព្ពោ រូបោមហគ្គតោ;

ចិត្តុប្បាទោ មនោធាតុ, ទោមនស្សទ្វយម្បិ ច.

អាទិមគ្គោ តយោ បាកា, អារុប្បា ច តថូបរិ;

ឆចត្តាលីស នត្ថេត្ថ, បឋមារុប្បភូមិយំ.

វុត្តេសុ បន ចិត្តេសុ, បឋមារុប្បភូមិយំ;

ឋបេត្វា បឋមារុប្ប-ត្តយំ បាកោ ច អត្តនោ.

តាលីសេតានិ ¶ ជាយន្តេ, ទុតិយារុប្បភូមិយំ;

ឯវំ សេសទ្វយេ ញេយ្យា, ហិត្វា ហេដ្ឋិមហេដ្ឋិមំ.

អត្តនោ ¶ អត្តនោ បាកា, ចត្តារោ ច អនាសវា;

វិបាកា ហោន្តិ សព្ពេវ, ចតូស្វារុប្បភូមិសុ.

វោដ្ឋព្ពនេន ចិត្តេន, កាមេ អដ្ឋ មហាក្រិយា;

ចតស្សោបិ ច អារុប្បា, តេរសេវ ក្រិយា សិយុំ.

ខីណាសវស្ស ¶ ជាយន្តេ, បឋមារុប្បភូមិយំ;

ទ្វាទសេវ ក្រិយា ហោន្តិ, ទុតិយារុប្បភូមិយំ.

ឯកាទស ក្រិយា ហោន្តិ, តតិយារុប្បភូមិយំ;

ទសេវ ច ក្រិយា ញេយ្យា, ចតុត្ថារុប្បភូមិយំ.

អរហតោ បន ចិត្តានិ, ហោន្តិ ឯកូនវីសតិ;

អរហត្តំ ក្រិយា សព្ពា, ឋបេត្វាវជ្ជនទ្វយំ.

ចតុន្នញ្ច ផលដ្ឋានំ, តិហេតុកបុថុជ្ជនេ;

តេរសេវ ច ចិត្តានិ, ភវន្តីតិ បកាសយេ.

ចត្តារោ ញាណសំយុត្តា, មហាបាកា តថា នវ;

រូបារូបវិបាកា ច, តេរសេវ ភវន្តិមេ.

ចតុន្នញ្ច ផលដ្ឋានំ, ទុហេតុកបុថុជ្ជនេ;

ញាណហីនានិ ចត្តារិ, វិបាកា ឯវ ជាយរេ.

បុថុជ្ជនានំ តិណ្ណម្បិ, ចតុន្នំ អរិយទេហិនំ;

សត្តរសេវ ចិត្តានិ, សត្តន្នម្បិ ភវន្តិ ហិ.

វិញ្ញាណានិ ទុវេ បញ្ច, មនោធាតុត្តយម្បិ ច;

សន្តីរណានិ វោដ្ឋព្ពំ, ហោន្តិ សត្តរសេវិមេ.

ហេដ្ឋា តិណ្ណំ ផលដ្ឋានំ, តិហេតុកបុថុជ្ជនេ;

នវេវ កុសលា ហោន្តិ, ចតុន្នម្បិ មហគ្គតា.

តិណ្ណំ ¶ បុថុជ្ជនានញ្ច, តិណ្ណមរិយានមាទិតោ;

តេរសេវ តុ ចិត្តានិ, ឧប្បជ្ជន្តីតិ និទ្ទិសេ.

អដ្ឋេវ កាមបុញ្ញានិ, ទិដ្ឋិហីនា អបុញ្ញតោ;

ចត្តារោបិ ច ឧទ្ធច្ច-សំយុត្តញ្ចាតិ តេរស.

ហេដ្ឋា ទ្វិន្នំ ផលដ្ឋានំ, តថា សព្ពបុថុជ្ជនេ;

ទោមនស្សយុត្តំ ចិត្តំ, ទ្វយមេវ តុ ជាយតេ.

តិណ្ណំ ¶ បុថុជ្ជនានំ តុ, បញ្ចេវ បន ជាយរេ;

ចត្តារិ ទិដ្ឋិយុត្តានិ, វិចិកិច្ឆាយុតម្បិ ច.

មគ្គដ្ឋានំ ចតុន្នម្បិ, មគ្គចិត្តំ សកំ សកំ;

ឯកមេវ ភវេ តេសំ, ឥតិ វត្វា វិភាវយេ.

មយា ភវេសុ ចិត្តានំ, បុគ្គលានំ វសេន ច;

ភិក្ខូនំ បាដវត្ថាយ, ចិត្តុប្បត្តិ បកាសិតា.

ឯវំ សព្ពមិទំ ចិត្តំ, ភូមិបុគ្គលភេទតោ;

ពហុធាបិ ច ហោតីតិ, វិញ្ញាតព្ពំ វិភាវិនា.

សក្កា ¶ វុត្តានុសារេន, ភេទោ ញាតុំ វិភាវិនា;

គន្ថវិត្ថារភីតេន, សំខិត្តំ បនិទំ មយា.

បុព្ពាបរំ វិលោកេត្វា, ចិន្តេត្វា ច បុនប្បុនំ;

អត្ថំ ឧបបរិក្ខិត្វា, គហេតព្ពំ វិភាវិនា.

សទា សាធុ ចិន្តេតិ វាចេតិ យោ តំ,

ឥតិ អភិធម្មាវតារេ ភូមិបុគ្គលវសេន ចិត្តុប្បត្តិនិទ្ទេសោ នាម

ឯតេសំ ¶ ¶ ¶ បន ចិត្តានំ, អារម្មណមិតោ បរំ;

ទស្សយិស្សាមហំ តេន, វិនា នត្ថិ ហិ សម្ភវោ.

រូបំ សទ្ទំ គន្ធំ រសំ, ផោដ្ឋព្ពំ ធម្មមេវ ច;

ឆធា អារម្មណំ អាហុ, ឆឡារម្មណកោវិទា.

តត្ថ ភូតេ ឧបាទាយ, វណ្ណោ ចតុសមុដ្ឋិតោ;

សនិទស្សនបដិឃោ, រូបារម្មណសញ្ញិតោ.

ទុវិធោ ហិ សមុទ្ទិដ្ឋោ, សទ្ទោ ចិត្តោតុសម្ភវោ;

សវិញ្ញាណកសទ្ទោវ, ហោតិ ចិត្តសមុដ្ឋិតោ.

ធរីយតីតិ គច្ឆន្តោ, គន្ធោ សូចនតោបិ វា;

អយំ ចតុសមុដ្ឋានោ, គន្ធារម្មណសម្មតោ.

រសមានា រសន្តីតិ, រសោតិ បរិកិត្តិតោ;

សោវ ចតុសមុដ្ឋានោ, រសារម្មណនាមកោ.

ផុសីយតីតិ ផោដ្ឋព្ពំ, បថវីតេជវាយវោ;

ផោដ្ឋព្ពំ ចតុសម្ភូតំ, ផោដ្ឋព្ពារម្មណំ មតំ.

សព្ពំ នាមញ្ច រូបញ្ច, ហិត្វា រូបាទិបញ្ចកំ;

លក្ខណានិ ច បញ្ញត្តិ-ធម្មារម្មណសញ្ញិតំ.

ឆារម្មណានិ ¶ លព្ភន្តិ, កាមាវចរភូមិយំ;

តីណិ រូបេ បនារូបេ, ធម្មារម្មណមេកកំ.

ខណវត្ថុបរិត្តត្តា ¶ , អាបាថំ ន វជន្តិ យេ;

តេ ធម្មារម្មណា ហោន្តិ, យេសំ រូបាទយោ កិរ.

តេ បដិក្ខិបិតព្ពាវ, អញ្ញមញ្ញស្ស គោចរំ;

នេវ បច្ចនុភោន្តានំ, មនោ តេសំ តុ គោចរំ.

តញ្ច ¶ ‘‘បច្ចនុភោតី’’តិ, វុត្តត្តា បន សត្ថុនា;

រូបាទារម្មណានេវ, ហោន្តិ រូបាទយោ បន.

ទិព្ពចក្ខាទិញាណានំ, រូបាទីនេវ គោចរា;

អនាបាថគតានេវ, តានីតិបិ ន យុជ្ជតិ.

យំ រូបារម្មណំ ហោន្តំ, តំ ធម្មារម្មណំ កថំ;

ឯវំ សតិ បនេតេសំ, និយមោតិ កថំ ភវេ.

សព្ពំ អារម្មណំ ឯតំ, ឆព្ពិធំ សមុទីរិតំ;

តំ បរិត្តត្តិកាទីនំ, វសេន ពហុធា មតំ.

សព្ពោ កាមវិបាកោ ច, ក្រិយាហេតុទ្វយម្បិ ច;

បញ្ចវីសតិ ឯកន្តំ, បរិត្តារម្មណា សិយុំ.

ឥដ្ឋាទិភេទា បញ្ចេវ, រូបសទ្ទាទយោ បន;

វិញ្ញាណានំ ទ្វិបញ្ចន្នំ, គោចរា បដិបាដិយា.

រូបាទិបញ្ចកំ សព្ពំ, មនោធាតុត្តយស្ស តុ;

តេរសន្នំ បនេតេសំ, រូបក្ខន្ធោវ គោចរោ.

នារូបំ ន ច បញ្ញត្តិំ, នាតីតំ ន ចនាគតំ;

អារម្មណំ ករោន្តេ ច, វត្តមានោ ហិ គោចរោ.

តេរសេតានិ ចិត្តានិ, ជាយន្តេ កាមធាតុយំ;

ចត្តារិ រូបាវចរេ, នេវ កិញ្ចិ អរូបិសុ.

មហាបាកានមដ្ឋន្នំ ¶ ¶ , សន្តីរណត្តយស្សបិ;

ឆសុ ទ្វារេសុ រូបាទិឆបរិត្តានិ គោចរា.

រូបាទយោ បរិត្តា ឆ, ហសិតុប្បាទគោចរា;

បញ្ចទ្វារេ បដុប្បន្នា, មនោទ្វារេ តិកាលិកា.

ទុតិយារុប្បចិត្តញ្ច, ចតុត្ថារុប្បមានសំ;

ឆព្ពិធំ និយតំ ហោតិ, តំ មហគ្គតគោចរំ.

និព្ពានារម្មណត្តា ហិ, ឯកន្តេន អនញ្ញតោ;

អដ្ឋានាសវចិត្តានំ, អប្បមាណោវ គោចរោ.

ចត្តារោ ញាណហីនា ច, កាមាវចរបុញ្ញតោ;

ក្រិយតោបិ ច ចត្តារោ, ទ្វាទសាកុសលានិ ច.

បរិត្តារម្មណា ចេវ, តេ មហគ្គតគោចរា;

បញ្ញត្តារម្មណត្តា ហិ, នវត្តព្ពាវ ហោន្តិ តេ.

ចត្តារោ ញាណសំយុត្តា, បុញ្ញតោ ក្រិយតោបិ ច;

តថាភិញ្ញាទ្វយញ្ចេវ, ក្រិយាវោដ្ឋព្ពនម្បិ ច.

ឯកាទសន្នមេតេសំ, តិវិធោ ហោតិ គោចរោ;

បញ្ញត្តារម្មណត្តា ហិ, នវត្តព្ពាបិ ហោន្តិមេ.

យានិ វុត្តាវសេសានិ, ចិត្តានិ បន តានិ ហិ;

នវត្តព្ពារម្មណានីតិ, វិញ្ញេយ្យានិ វិភាវិនា.

ទុតិយារុប្បចិត្តញ្ច ¶ , ចតុត្ថារុប្បមានសំ;

ឆព្ពិធំ បន ឯកន្ត-អតីតារម្មណំ សិយា.

វិញ្ញាណានំ ទ្វិបញ្ចន្នំ, មនោធាតុត្តយស្ស ច;

បញ្ច រូបាទយោ ធម្មា, បច្ចុប្បន្នាវ គោចរា.

អដ្ឋ ¶ ¶ កាមមហាបាកា, សន្តីរណត្តយម្បិ ច;

ហសិតុប្បាទចិត្តន្តិ, ទ្វាទសេតេ តុ មានសា.

សិយាតីតារម្មណា បច្ចុ-ប្បន្នានាគតគោចរា;

កុសលាកុសលា កាមេ, ក្រិយតោ នវ មានសា.

អភិញ្ញាមានសា ទ្វេបិ, សិយាតីតាទិគោចរា;

សន្តបញ្ញត្តិកាលេបិ, នវត្តព្ពា ភវន្តិមេ.

សេសានិ បន សព្ពានិ, រូបារូបភវេសុបិ;

នវត្តព្ពានិ ហោន្តេវ, អតីតារម្មណាទិនា.

កាមតោ ច ក្រិយា បញ្ច, រូបតោ បញ្ចមី ក្រិយា;

ចិត្តានំ ឆន្នមេតេសំ, នត្ថិ កិញ្ចិ អគោចរំ.

និព្ពានញ្ច ផលំ មគ្គំ, រូបញ្ចារូបមេវ ច;

សក្កោន្តិ គោចរំ កាតុំ, កតិ ចិត្តានិ មេ វទ.

សក្កោន្តិ គោចរំ កាតុំ, ចិត្តានេកាទសាបិ ច;

និព្ពានញ្ច ផលំ មគ្គំ, រូបញ្ចារូបមេវ ច.

ចិត្តេសុ បន សព្ពេសុ, កតិ ចិត្តានិ មេ វទ;

អរហត្តផលំ មគ្គំ, កាតុំ សក្កោន្តិ គោចរំ.

សព្ពេសុ បន ចិត្តេសុ, ឆ ច ចិត្តានិ មេ សុណ;

អរហត្តផលំ មគ្គំ, កាតុំ សក្កោន្តិ គោចរំ.

ចត្តារោ ញាណសំយុត្តា, ក្រិយា វោដ្ឋព្ពនម្បិ ច;

ក្រិយាភិញ្ញា មនោធាតុ, ឆ ច សក្កោន្តិ គោចរំ.

ចត្តារោ ¶ ¶ ញាណសំយុត្តា-ភិញ្ញាចិត្តញ្ច បុញ្ញតោ;

នារហត្តំ ផលំ មគ្គំ, កាតុំ សក្កោន្តិ គោចរំ.

កស្មា អរហតោ មគ្គ-ចិត្តំ វា ផលមានសំ;

បុថុជ្ជនា វា សេក្ខា វា, ន សក្កោន្តិ ហិ ជានិតុំ.

សកទាគាមី ន ជានាតិ, អនាគាមិស្ស មានសំ;

អនាគាមី ន ជានាតិ, អរហន្តស្ស មានសំ.

ហេដ្ឋិមោ ¶ ហេដ្ឋិមោ នេវ, ជានាតិ ឧបរូបរិ;

ឧបរូបរិ ជានាតិ, ហេដ្ឋិមស្ស ច មានសំ.

កុសលារម្មណំ កាមេ, កុសលាកុសលស្ស ច;

អភិញ្ញាមានសស្សាបិ, កុសលស្ស ក្រិយស្ស ច.

កាមាវចរបាកស្ស, តថា កាមក្រិយស្ស ច;

ឯតេសំ បន រាសីនំ, ឆន្នំ អារម្មណំ សិយា.

រូបាវចរបុញ្ញានិ, កាមបាកំ តតោ វិនា;

បញ្ចន្នំ បន រាសីនំ, ហោន្តិ អារម្មណានិ ហិ.

អារុប្បកុសលញ្ចាបិ, តេភូមកុសលស្ស ច;

តេភូមកក្រិយស្សាបិ, តថេវាកុសលស្សបិ.

អរូបាវចរបាកានំ ¶ ¶ , ទ្វិន្នំ បន ចតុត្ថទុ;

ឥមេសំ អដ្ឋរាសីនំ, ហោតារម្មណបច្ចយោ.

អបរិយាបន្នបុញ្ញម្បិ, កាមាវចរតោបិ ច;

រូបតោ បញ្ចមស្សាបិ, កុសលស្ស ក្រិយស្ស ច.

ចតុន្នំ បន រាសីនំ, ហោតិ អារម្មណំ សទា;

កុសលស្ស ក្រិយស្សាបិ, តថេវាកុសលស្ស ច;

កាមាវចរបាកានំ, ឆន្នំ រាសីនមីរិតំ.

វិបាការម្មណំ កាមេ, កាមាវចរតោបិ ច;

រូបាវចរតោ ចេវ, កុសលស្ស ក្រិយស្ស ច.

កាមាវចរបាកានំ, តថេវាកុសលស្ស ច;

ឆន្នញ្ច បន រាសីនំ, ហោតារម្មណបច្ចយោ.

វិបាការម្មណំ រូបេ, កាមាវចរតោបិ ច;

រូបាវចរតោ ចេវ, កុសលស្ស ក្រិយស្ស ច.

អបុញ្ញស្សាតិ បញ្ចន្នំ, រាសីនំ ហោតិ គោចរោ;

អរូបាវចរបាកេសុ, អយមេវ នយោ មតោ.

អបរិយាបន្នបាកម្បិ, កាមតោ រូបតោបិ ច;

កុសលស្ស ក្រិយស្សាបិ, ហោតិ អារម្មណំ បន.

ក្រិយចិត្តមិទំ កាមេ, កាមាវចរតោបិ ច;

រូបាវចរតោ ចេវ, កុសលស្ស ក្រិយស្ស ច.

កាមាវចរបាកស្ស, តថេវាកុសលស្ស ច;

ឆន្នំ រាសីនមេតេសំ, ហោតារម្មណបច្ចយោ.

យំ ¶ ក្រិយាមានសំ រូបេ, កាមបាកំ តតោ វិនា;

បញ្ចន្នំ បន រាសីនំ, ហោតិ អារម្មណំ បន.

ក្រិយាចិត្តំ ¶ ¶ បនារុប្បេ, តេសំ បញ្ចន្នមេវ ច;

អារុប្បស្ស ក្រិយស្សាបិ, ឆន្នំ ហោតេវ គោចរោ.

រូបំ ចតុសមុដ្ឋានំ, រូបារម្មណសញ្ញិតំ;

កាមាវចរបុញ្ញស្ស, តថេវ កុសលស្ស ច.

អភិញ្ញាទ្វយចិត្តស្ស, កាមបាកក្រិយស្ស ច;

ឆន្នំ រាសីនមេតេសំ, ហោតារម្មណបច្ចយោ.

និព្ពានារម្មណំ កាម-រូបាវចរតោ បន;

កុសលស្សុភយស្សាបិ, កាមរូបក្រិយស្ស ច.

អបរិយាបន្នតោ ចេវ, ផលស្ស កុសលស្ស ច;

ឆន្នំ រាសីនមេតេសំ, ហោតារម្មណបច្ចយោ.

នានប្បការកំ សព្ពំ, បញ្ញត្តារម្មណំ បន;

តេភូមកស្ស បុញ្ញស្ស, តថេវាកុសលស្ស ច.

រូបារូបវិបាកស្ស, តេភូមកក្រិយស្ស ច;

នវន្នំ បន រាសីនំ, ហោតារម្មណបច្ចយោ.

រូបារម្មណិកា ទ្វេ តុ, ទ្វេ ទ្វេ សទ្ធាទិគោចរា;

បញ្ចារម្មណិកា នាម, ចិត្តុប្បាទា តយោ មតា.

ឥធេកចត្តាលីសេវ, ឆឡារម្មណិកា មតា;

កាមាវចរចិត្តាន-មយមារម្មណក្កមោ.

បញ្ចាភិញ្ញា វិវជ្ជេត្វា, រូបារូបា អនាសវា;

ចិត្តុប្បាទា ឥមេ សព្ពេ, ធម្មារម្មណគោចរា.

បឋមារុប្បកុសលំ, ទុតិយារុប្បចេតសោ;

កុសលស្ស វិបាកស្ស, ក្រិយស្សារម្មណំ ភវេ.

បឋមារុប្បបាកោយំ ¶ , ទុតិយារុប្បចេតសោ;

កុសលស្ស វិបាកស្ស, ក្រិយស្សារម្មណំ ន ហិ.

បឋមំ ¶ តុ ក្រិយាចិត្តំ, ទុតិយារុប្បចេតសោ;

ន បុញ្ញស្ស ន បាកស្ស, ហោតិ អារម្មណំ បន.

បឋមំ តុ ក្រិយាចិត្តំ, ទុតិយារុប្បចេតសោ;

ក្រិយស្សារម្មណំ ហោតិ, ឥតិ ញេយ្យំ វិភាវិនា.

បុថុជ្ជនស្ស សេក្ខស្ស, អរូបារម្មណំ ទ្វិធា;

កុសលំ កុសលស្សាបិ, វិបាកស្ស ច តំ សិយា.

ខីណាសវស្ស ភិក្ខុស្ស, បឋមារុប្បមានសំ;

អារម្មណំ តិធា ហោតិ, ឥតិ វុត្តំ មហេសិនា.

ក្រិយស្សាបិ ក្រិយា ហោតិ, កុសលម្បិ ក្រិយស្ស ច;

កុសលំ តុ វិបាកស្ស, ឯវំ ហោតិ តិធា បន.

តតិយារុប្បចិត្តម្បិ, ចតុត្ថារុប្បចេតសោ;

ឯវមេវ ទ្វិធា ចេវ, តិធា ចារម្មណំ សិយា.

ឥតិ អភិធម្មាវតារេ អារម្មណវិភាគោ នាម

ឯកូនតិំស កម្មានិ, បាកា ទ្វត្តិំស ទស្សិតា;

តីសុ ទ្វារេសុ កម្មានិ, វិបាកា ឆសុ ទិស្សរេ.

កុសលំ កាមលោកស្មិំ, បវត្តេ បដិសន្ធិយំ;

តំ តំ បច្ចយមាគម្ម, ទទាតិ វិវិធំ ផលំ.

ឯកាយ ចេតនាយេកា, បដិសន្ធិ បកាសិតា;

នានាកម្មេហិ នានា ច, ភវន្តិ បដិសន្ធិយោ.

តិហេតុកំ តុ យំ កម្មំ, កាមាវចរសញ្ញិតំ;

តិហេតុកំ ទុហេតុញ្ច, វិបាកំ ទេត្យហេតុកំ.

ទុហេតុកំ តុ យំ កម្មំ, តំ ន ទេតិ តិហេតុកំ;

ទុហេតុកមហេតុញ្ច, វិបាកំ ទេតិ អត្តនោ.

អសង្ខារមសង្ខារំ ¶ , សសង្ខារម្បិ ទេតិ ហិ;

សសង្ខារមសង្ខារំ, សសង្ខារំ ផលំ តថា.

ឯកាយ ចេតនាយេត្ថ, កុសលស្ស ច សោឡស;

វិធា វិបាកចិត្តានិ, ភវន្តីតិ បកាសយេ.

អារម្មណេន ហោតេវ, វេទនាបរិវត្តនំ;

តទារម្មណចិត្តម្បិ, ជវនេន និយាមិតំ.

កាមាវចរចិត្តេន, កុសលេនាទិនា បន;

តុល្យេន បាកចិត្តេន, គហិតា បដិសន្ធិ ចេ.

ពលវារម្មណេ ¶ ឥដ្ឋេ, ចក្ខុស្សាបាថមាគតេ;

មនោធាតុ ភវង្គស្មិំ, តាយ អាវដ្ដិតេ បន.

វីថិចិត្តេសុ ជាតេសុ, ចក្ខុវិញ្ញាណកាទិសុ;

ជាយតេ ជវនំ ហុត្វា, បឋមំ កាមមានសំ.

សត្តក្ខត្តុំ ជវិត្វាន, បឋមេ កុសលេ គតេ;

តទេវារម្មណំ កត្វា, តេនេវ សទិសំ បុន.

វិបាកំ ជាយតេ ចិត្តំ, តទារម្មណសញ្ញិតំ;

សន្ធិយា តុល្យតោ មូល-ភវង្គន្តិ បវុច្ចតេ.

តញ្ច សន្តីរណំ ឯត្ថ, ទស្សនំ សម្បដិច្ឆនំ;

គណនូបគចិត្តានិ, ចត្តារេវ ភវន្តិ ហិ.

យទា ហិ ទុតិយំ ចិត្តំ, កុសលំ ជវនំ តទា;

តេន តុល្យវិបាកម្បិ, តទារម្មណកំ សិយា.

សន្ធិយា អសមានត្តា, ទ្វេ នាមានិស្ស លព្ភរេ;

‘‘អាគន្តុកភវង្គ’’ន្តិ, ‘‘តទារម្មណក’’ន្តិ ច.

យទា ¶ ¶ ហិ តតិយំ បុញ្ញំ, ជវនំ ហោតិ តេន ច;

សទិសំ តតិយំ បាកំ, តទារម្មណកំ សិយា.

‘‘អាគន្តុកភវង្គ’’ន្តិ, ឥទម្បិ ច បវុច្ចតិ;

ឥមិនា បន សទ្ធិំ ឆ, បុរិមានិ ច បញ្ចបិ.

យទា ចតុត្ថំ កុសលំ, ជវនំ ហោតិ តេន ច;

តុល្យំ ចតុត្ថំ បាកំ តុ, តទារម្មណតំ វជេ.

អាគន្តុកភវង្គំ តុ, តទារម្មណនាមកំ;

បុរិមានិ ឆ បាកានិ, ឥមិនា ហោន្តិ សត្ត តុ.

តស្មិំ ទ្វារេ យទា ឥដ្ឋ-មជ្ឈត្តារម្មណំ បន;

អាគច្ឆតិ តទាបាថំ, តទា វុត្តនយេនិធ.

អារម្មណវសេនេវ, វេទនា បរិវត្តតិ;

ឧបេក្ខាសហិតំ តស្មា, ហោតិ សន្តីរណំ មនោ.

ឧបេក្ខាសហិតេស្វេវ, ជវនេសុ ចតូសុបិ;

តេហិ តុល្យានិ ចត្តារិ, បាកចិត្តានិ ជាយរេ.

វេទនាយាសមានត្តា, អច្ចន្តំ បុរិមេហិ តុ;

ហោន្តិ បិដ្ឋិភវង្គានិ, ចត្តារីតិ ច នាមតោ.

បញ្ចិមានិ វិបាកានិ, បុរិមេហិ ច សត្តហិ;

សទ្ធិំ ទ្វាទស បាកានិ, ភវន្តីតិ វិនិទ្ទិសេ.

ចក្ខុទ្វារេ តថា ឯវំ, សោតាទីស្វបិ និទ្ទិសេ;

ទ្វាទស ទ្វាទស បាកា, សមសដ្ឋិ ភវន្តិមេ.

ឯកាយ ចេតនាយេវ, កម្មេ អាយូហិតេ បន;

សមសដ្ឋិ វិបាកានិ, ឧប្បជ្ជន្តិ ន សំសយោ.

គហិតាគហណេនេត្ថ ¶ ¶ , ចក្ខុទ្វារេសុ ទ្វាទស;

សោតវិញ្ញាណកាទីនិ, ចត្តារីតិ ច សោឡស.

ឯវមេវ ¶ សសង្ខារ-តិហេតុកុសលេនបិ;

អសង្ខារសសង្ខារុ-បេក្ខាសហគតេហិបិ.

កម្មេ អាយូហិតេ តេសំ, វិបាកេហិ ច តីហិបិ;

ឯសេវ ច នយោ តេហិ, ទិន្នាយ បដិសន្ធិយា.

បឋមំ ឥដ្ឋមជ្ឈត្ត-គោចរស្ស វសេនិធ;

បវត្តិំ បន ទស្សេត្វា, ឧបេក្ខាសហិតទ្វយេ.

ទស្សេតព្ពា តប្បច្ឆា តុ, ឥដ្ឋស្មិំ គោចរេ ឥធ;

ឯកេកស្មិំ បន ទ្វារេ, ទ្វាទស ទ្វាទសេវ តុ.

គហិតាគហណេនេត្ថ, បាកចិត្តានិ សោឡស;

បុព្ពេ វុត្តនយេនេវ, ញេយ្យំ សព្ពមសេសតោ.

តិហេតុកេន កម្មេន, បដិសន្ធិ តិហេតុកា;

ភវតីតិ អយំ វារោ, វុត្តោ ឯត្តាវតា មយា.

សន្ធិមេកំ តុ កម្មេកំ, ជនេតិ ន តតោ បរំ;

អនេកានិ វិបាកានិ, សញ្ជនេតិ បវត្តិយំ.

ឯកស្មា ហិ យថា ពីជា, ជាយតេ ឯកមង្កុរំ;

សុពហូនិ ផលានិស្ស, ហោន្តិ ហេតុបវត្តិតោ.

ទុហេតុកេន កម្មេន, បដិសន្ធិ ទុហេតុកា;

ហោតីតិ ហិ អយំ វារោ, អនុបុព្ពេន អាគតោ.

ទុហេតុកេន កម្មេន, សោមនស្សយុតេនិធ;

អសង្ខារិកចិត្តេន, កម្មេ អាយូហិតេ បន.

តេន ¶ តុល្យេន បាកេន, គហិតា បដិសន្ធិ ចេ;

ឥដ្ឋេ អារម្មណេ ចក្ខុ-ទ្វារេ អាបាថមាគតេ.

សោមនស្សយុតេ ញាណ-ហីនេ កុសលមានសេ;

សត្តក្ខត្តុំ ជវិត្វាន, គតេ តស្មិំ ទុហេតុកេ.

តទេវារម្មណំ ¶ កត្វា, ជាយតេ តទនន្តរំ;

តំសរិក្ខកមេកំ តុ, អសង្ខារិកមានសំ.

តំ ហិ មូលភវង្គន្តិ, តទារម្មណមិច្ចបិ;

ឧភយម្បិ ច តស្សេវ, នាមន្តិ បរិទីបិតំ.

ទុហេតុកសសង្ខារេ, ជវិតេបិ ច តំសមំ;

ហោតាគន្តុកសង្ខាតំ, តទារម្មណមានសំ.

តថេវ ច ទុហេតូនំ, ឥដ្ឋមជ្ឈត្តគោចរេ;

ទ្វិន្នំ ឧបេក្ខាយុត្តានំ, ជវនានមនន្តរំ.

ទ្វេ តាទិសានិ ជាយន្តេ, តទារម្មណមានសា;

តេសំ ‘‘បិដ្ឋិភវង្គ’’ន្តិ, នាមំ ‘‘អាគន្តុក’’ន្តិ ច.

សន្តីរណទ្វយញ្ចេវ, ទស្សនំ សម្បដិច្ឆនំ;

ឥមានិ ច ភវង្គានិ, ចក្ខុទ្វារេ បនដ្ឋ ហិ.

ឯវមដ្ឋដ្ឋ ¶ កត្វាន, ទ្វារេសុបិ ច បញ្ចសុ;

ចត្តាលីស វិបាកានិ, ភវន្តីតិ បវត្តិយំ.

គហិតាគហណេនេត្ថ, ចក្ខុទ្វារេ បនដ្ឋ ច;

សោតឃានាទិនា សទ្ធិំ, ទ្វាទសេវ ភវន្តិ ហិ.

ឯកាយ ចេតនាយេវំ, កម្មេ អាយូហិតេ បន;

ទ្វាទសេវ វិបាកានិ, ភវន្តីតិ បកាសិតំ.

ទុហេតុកត្តយេនាបិ ¶ , សេសេន សទិសេន តុ;

បាកេនាទិន្នសន្ធិយា, អយមេវ នយោ មតោ.

ទុហេតុកេន កម្មេន, បដិសន្ធិ ទុហេតុកា;

ហោតីតិបិ អយំ វារោ, វុត្តោ ឯត្តាវតា មយា.

ទុហេតុកេន កម្មេន, បដិសន្ធិ អហេតុកា;

ហោតីតិ ច អយំ វារោ, អនុបុព្ពេន អាគតោ.

ទុហេតុកេសុ ¶ ចិត្តេសុ, កុសលេសុ ចតូសុបិ;

តេសុ អញ្ញតរេនេវ, កម្មេ អាយូហិតេ បន.

តស្សេវ បាកភូតាយ, អាទិន្នបដិសន្ធិនោ;

ឧបេក្ខាសហិតាហេតុ, មនោវិញ្ញាណធាតុយា.

បដិសន្ធិ ន វត្តព្ពា, សា កម្មសទិសាតិ ហិ;

កម្មំ ទុហេតុកំ ហោតិ, បដិសន្ធិ អហេតុកា.

តស្ស ពុទ្ធិមុបេតស្ស, ឥដ្ឋមជ្ឈត្តគោចរេ;

អាបាថមាគតេ ចក្ខុ-ទ្វារេ បុន ច ទេហិនោ.

ទុហេតូនំ ចតុន្នម្បិ, បុញ្ញានំ យស្ស កស្សចិ;

ជវនស្សាវសានស្មិំ, អហេតុកមិទំ មនោ.

តទារម្មណភាវេន, ជាយតេ នត្ថិ សំសយោ;

តំ តុ មូលភវង្គញ្ច, តទារម្មណមេវ ច.

វីថិចិត្តេសុ ជាតេសុ, ចក្ខុវិញ្ញាណកាទិសុ;

ឧបេក្ខាសហិតំយេវ, ហោតិ សន្តីរណម្បិ ច.

តេសុ ឯកំ ឋបេត្វាន, គហិតាគហណេនិធ;

គណនូបគចិត្តានិ, តីណិយេវ ភវន្តិ ហិ.

ឥដ្ឋេ ¶ អារម្មណេ ចក្ខុ-ទ្វារេ អាបាថមាគតេ;

តទា សន្តីរណញ្ចេវ, តទារម្មណមានសំ.

សោមនស្សយុតំយេវ, គហេត្វា តេសុ ឯកកំ;

បុរិមានិ ច តីណីតិ, ចត្តារោវ ភវន្តិ ហិ.

ឯវំ ចត្តារិ ចិត្តានិ, ទ្វារេសុបិ ច បញ្ចសុ;

ហោន្តិ វីសតិ ចិត្តានិ, វិបាកានិ បវត្តិយំ.

ចក្ខុទ្វារេ តុ ចត្តារិ, គហិតាគហណេនិធ;

សោតឃានាទិនា សទ្ធិំ, ហោតេវាហេតុកដ្ឋកំ.

អហេតុបដិសន្ធិស្ស ¶ , ន តទារម្មណំ ភវេ;

ទុហេតុកំ តិហេតុំ វា, ទុហេតុបដិសន្ធិនោ.

ជាតា ¶ សុគតិយំ យេន, បាកេន បដិសន្ធិ តុ;

តេន តុល្យម្បិ ហីនំ វា, តទារម្មណកំ ភវេ.

មនុស្សលោកំ សន្ធាយ, វុត្តញ្ចាហេតុកដ្ឋកំ;

ចតូសុបិ អបាយេសុ, បវត្តេ បន លព្ភតិ.

ថេរោ នេរយិកានំ តុ, ធម្មំ ទេសេតិ វស្សតិ;

គន្ធំ វាយុញ្ច មាបេតិ, យទា តេសំ តទា បន.

ថេរំ ទិស្វា ច សុត្វា ច, ធម្មំ គន្ធញ្ច ឃាយតំ;

បិវតញ្ច ជលំ វាយុំ, ផុសតំ មុទុមេវ ច.

ចក្ខុវិញ្ញាណកាទីនិ, បុញ្ញជានេវ បញ្ចបិ;

សន្តីរណទ្វយំ ឯកា, មនោធាតូតិ អដ្ឋកំ.

អយំ តាវ កថា ឥដ្ឋ-ឥដ្ឋមជ្ឈត្តគោចរេ;

កាមាវចរបុញ្ញានំ, ជវនានំ វសេនិធ.

និយមត្ថំ ¶ តុ យំ វុត្តំ, តទារម្មណចេតសោ;

កុសលំ បន សន្ធាយ, តំ វុត្តន្តិ ហិ ទីបិតំ.

ឥធាកុសលចិត្តេសុ, សោមនស្សយុតេសុបិ;

ឥដ្ឋេ អារម្មណេ តេសុ, ជវិតេសុ ចតូសុបិ.

សោមនស្សយុតាហេតុ-មនោវិញ្ញាណធាតុ ហិ;

តទារម្មណភាវេន, ជាយតេ តទនន្តរំ.

ឆស្វាកុសលចិត្តេសុ, ឧបេក្ខាយ យុតេសុ ហិ;

គោចរេ ឥដ្ឋមជ្ឈត្តេ, ជវិតេសុ អនន្តរំ.

ឧបេក្ខាសហិតាហេតុ-មនោវិញ្ញាណធាតុ ហិ;

តទារម្មណភាវេន, ជាយតេ បន បុញ្ញជា.

ឥដ្ឋារម្មណយោគស្មិំ ¶ , កង្ខតោ ឧទ្ធតស្ស វា;

សោមនស្សយុតំ ហោតិ, តទារម្មណមានសំ.

សោមនស្សយុតេ ចិត្តេ, ជវនេ ជវិតេ បន;

គវេសិតព្ពា បញ្ចេវ, តទារម្មណមានសា.

ឧបេក្ខាសហិតេ ចិត្តេ, ជវនេ ជវិតេ បន;

ឆឡេវ គវេសិតព្ពា, តទារម្មណមានសា.

តិហេតុសោមនស្សេន, អាទិន្នបដិសន្ធិនោ;

ឈានតោ បរិហីនស្ស, តំ ឈានំ បច្ចវេក្ខតោ.

ទោមនស្សយុតំ ចិត្តំ, ហោតិ វិប្បដិសារិនោ;

តស្ស កិំ ជាយតេ ព្រូហិ, តទារម្មណមានសំ.

បដ្ឋានេ បដិសិទ្ធា ហិ, ទោមនស្សអនន្តរំ;

សោមនស្សស្ស ឧប្បត្តិ, ទោមនស្សស្ស ចស្ស វា.

មហគ្គតំ ¶ បនារព្ភ, ជវនេ ជវិតេបិ ច;

តត្ថេវ បដិសិទ្ធំ តុ, តទារម្មណមានសំ.

តស្មា ¶ ភវង្គបាតោវ, តទារម្មណមេវ វា;

ន ហោតិ កិំ នុ កាតព្ពំ, វទ ត្វំ អាភិធម្មិក.

ឧបេក្ខាសហិតាហេតុ-មនោវិញ្ញាណធាតុ តុ;

បុញ្ញាបុញ្ញវិបាកា ហិ, តទារម្មណិកា សិយា.

អាវជ្ជនំ កិមស្សាតិ, នត្ថិ តំ ជាយតេ កថំ;

ភវង្គាវជ្ជនានំ កិំ, មគ្គស្សានន្តរស្ស ច.

ផលស្សបិ និរោធា ច, វុដ្ឋហន្តស្ស ភិក្ខុនោ;

ផលចិត្តស្ស វា ឯវំ, នត្ថិ អាវជ្ជនំ កិរ.

វិនា អាវជ្ជនេនាបិ, ហោតិ ជាយតុ មានសំ;

កិមស្សារម្មណំ ព្រូហិ, យទិ ជានាសិ បណ្ឌិត.

វិនា ¶ អារម្មណេនេវ, ន ហិ ជាយតិ មានសំ;

រូបាទីសុ បរិត្តេសុ, យំ កិញ្ចារព្ភ ជាយតេ.

ឧតុពីជនិយាមោ ច, កម្មធម្មនិយាមតា;

ចិត្តស្ស ច និយាមោតិ, ញេយ្យា បញ្ច និយាមតា.

តត្ថ ឯកប្បហារេន, ផលបុប្ផាទិធារណំ;

រុក្ខានំ បន សព្ពេសំ, អយំ ឧតុនិយាមតា.

តេសំ តេសំ តុ ពីជានំ, តំតំតុល្យផលុព្ភវោ;

មត្ថកេ នាឡិកេរស្ស, ឆិទ្ទត្តំ ពីជជោ អយំ.

តិហេតុកំ តិហេតុញ្ច, ទុហេតុញ្ច អហេតុកំ;

វិបាកំ តុ យតោ ទេតិ, អយំ កម្មនិយាមតា.

ជាតិយំ ¶ ពោធិសត្តស្ស, មេទនីកម្បនាទិកំ;

វិសេសត្តមនេកម្បិ, អយំ ធម្មនិយាមតា.

គោចរេន បសាទស្មិំ, ឃដ្ដិតេ បន តេនិធ;

ឧប្បត្តាវជ្ជនាទីនំ, អយំ ចិត្តនិយាមតា.

ឥតិ អភិធម្មាវតារេ វិបាកចិត្តប្បវត្តិនិទ្ទេសោ នាម

ឥទានិ ¶ ¶ បន សព្ពេសំ, ឯតេសំ មានសំ មយា;

បាដវត្ថាយ ភិក្ខូនំ, កថីយតិ បកិណ្ណកំ.

បន្ថមក្កដកោ នាម, ទិសាសុ បន បញ្ចសុ;

តត្ថ សុត្តំ បសារេត្វា, ជាលមជ្ឈេ និបជ្ជតិ.

បឋមាយ ទិសាយេត្ថ, សុត្តេ បន បសារិតេ;

បាណកេន បដង្គេន, ឃដ្ដិតេ មក្ខិកាយ វា.

និបន្នដ្ឋានតោ កិញ្ចិ, ចលិត្វា ឧណ្ណនាភិ តុ;

គន្ត្វា សុត្តានុសារេន, យូសំ បិវតិ តស្ស សា.

បុនាគន្ត្វាន តត្ថេវ, និបជ្ជតិ យថាសុខំ;

ឯវមេវ ករោតេវ, ទិសាសុ ទុតិយាទិសុ.

បសាទា ¶ បញ្ច ទដ្ឋព្ពា, សុត្តំ បញ្ចទិសាស្វិវ;

ចិត្តំ បន ច ទដ្ឋព្ពំ, មជ្ឈេ មក្កដកោ វិយ.

បាណកាទីហិ សុត្តស្ស, តស្ស សង្ឃដ្ដនា វិយ;

បសាទានំ តុ ទដ្ឋព្ពា, ឃដ្ដនារម្មណេន ហិ.

ចលនំ វិយ តំមជ្ឈេ, និបន្នាយុណ្ណនាភិយា;

បសាទឃដ្ដនំ តត្ថ, គហេត្វារម្មណំ បន.

មនោធាតុក្រិយាចិត្តំ, ភវង្គាវដ្ដនំ មតំ;

តស្សា សុត្តានុសារំវ, វីថិចិត្តបវត្តនំ.

សីសេ បនស្ស វិជ្ឈិត្វា, យូសបានំវ ចេតសោ;

អារម្មណេសុ ទដ្ឋព្ពំ, ជវនស្ស បវត្តនំ.

បុនាគន្ត្វា ¶ យថា សុត្ត-ជាលមជ្ឈេ និបជ្ជនំ;

វត្ថុំយេវ ច និស្សាយ, ចិត្តស្ស បរិវត្តនំ.

ឥទំ តុ បន ឱបម្មំ, អត្ថំ ទីបេតិ កិំ តុ ហិ;

អារម្មណេន បឋមំ, បសាទេ ឃដ្ដិតេ បន.

បសាទវត្ថុតោ ចិត្តា, វត្ថុសន្និស្សិតំ មនោ;

តតោ ហិ បឋមំយេវ, ជាយតីតិ ហិ ទីបិតំ.

ឯកេការម្មណំ ¶ ទ្វីសុ, ទ្វីសុ ទ្វារេសុ សព្ពសោ;

អាគច្ឆតិ តេនាបាថំ, អយមត្ថោបិ ទីបិតោ.

រូបំ ចក្ខុបសាទម្ហិ, ឃដ្ដិត្វា តង្ខណេ បន;

មនោទ្វារេ តថាបាថ-មាគច្ឆតិ និសំសយោ.

ខគោ យថា ហិ រុក្ខគ្គេ, និលីយន្តោវ សាខិនោ;

សាខំ ឃដ្ដេតិ តស្សីធ, ឆាយា ផរតិ ភូមិយំ.

សាខាយ ¶ ឃដ្ដនច្ឆាយា, ផរណានិ ច សព្ពសោ;

អបុព្ពាចរិមំ ឯក-ក្ខណស្មិំយេវ ជាយរេ.

ឯវមេវ ច រូបស្ស, បសាទស្ស ច ឃដ្ដនំ;

ភវង្គចលនស្សាបិ, បច្ចយត្តេន អត្ថតោ.

តថេវ ច មនោទ្វារេ, អាបាថគមនម្បិ ច;

អបុព្ពាចរិមំ ឯក-ក្ខណស្មិំយេវ ហោតិតិ.

តតោ ភវង្គំ ឆិន្ទិត្វា, ចក្ខុទ្វារេ យថាក្កមំ;

អាវជ្ជនេ សមុប្បន្នេ, ទស្សនេ សម្បដិច្ឆនេ.

សន្តីរណេ សមុប្បន្នេ, តតោ វោដ្ឋព្ពនេបិ ច;

កុសលំ ជវនំ ចិត្តំ, តថាកុសលមេវ វា.

ឯសោ ឯវ នយោ សោត-ទ្វារាទីសុបិ វិញ្ញុនា;

អវិសេសេន វិញ្ញេយ្យោ, សទ្ទាទីនំ តុ ឃដ្ដនេ.

ទោវារិកោបមាទីនិ ¶ , ឯតស្សត្ថស្ស ទីបនេ;

ឧទ្ធរិត្វាន តានេត្ថ, ទស្សេតព្ពានិ វិញ្ញុនា.

អសម្ភេទេន ចក្ខុស្ស, រូបាបាថគមេន ច;

អាលោកនិស្សយេនាបិ, សមនក្ការហេតុនា.