📜
ជិនចរិតយ ¶
នមោ តស្ស ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស
ឧត្តមំ ឧត្តមង្គេន នមស្សិត្វា មហេសិនោ;
និព្ពាណមធុទំ បាទបង្កជំ សជ្ជនាលិនំ.
មហាមោហតមំ លោកេ ធំសេន្តំ ធម្មភាករំ;
បាតុភូតំ មហាតេជំ ធម្មរាជោទយាចលេ.
ជន្តុចិត្តសរេ ជាតំ បសាទកុមុទំ សទា;
ពោធេន្តំ សង្ឃវន្ទញ្ច សិលោរុកិរណុជ្ជលំ.
តហិំ, តហិំ សុវិត្ថិណ្ណំ ជិនស្ស ចរិតំ ហិតំ;
បវក្ខាមិ សមាសេន សទា’នុស្សរណត្ថិកោ.
បណិតំ តំ សរន្តានំ ទុល្លភម្បិ សិវំបទំ;
អទុល្លភំ ភវេ ភោគបដិលាភម្ហិ កា កថា?
តស្មា តំ ភញ្ញមានំ មេ ចិត្តវុត្តបទក្កមំ;
សុន្ទរំ មធុរំ សុទ្ធំ សោតុសោតរសាយនំ.
សោតហត្ថបុដា សម្មា គហេត្វាន និរន្តរំ;
អជរាមរមិ’ច្ឆន្តា សាធវោ បរិភុញ្ជថ.
កប្បសតសហស្សស្ស ចតុន្នំ ចា’បិ មត្ថកេ;
អសង្ខេយ្យានមា’វាសំ សព្ពទា បុញ្ញកាមិនំ.
៩. ¶
នានារតនសម្បន្នំ នានាជនសមាកុលំ;
វិចិត្តាបណ សំកិណ្ណំ តោរណ គ្ឃិក ភូសិតំ.
យុត្តំ ទសហិ សទ្ទេហិ ទេវិន្ទបុរសន្និភំ;
បុរំ អមរសង្ខាតំ អហោសី រុចិរំ វរំ.
តហិំ ព្រាហ្មន្វយេ ជាតោ សព្ពលោកាភិបូជិតោ;
មហាទយោ មហាបញ្ញោ អភិរូបោ មនោរមោ.
សុមេធោ នាម នាមេន វេទសាគរបារគូ;
កុមារោ’សិ គរូនំ សោ អវសានេ ជិនំកុរោ.
រាសិវឌ្ឍកមច្ចេន ទស្សិតំ អមិតំ ធនំ;
អនេកសតគព្ភេសុ និចិតំ តំ ឧទិក្ខិយ.
ធនសន្និចយំ កត្វា អហោ មយ្ហំ បិតាទយោ;
គតា មាសកមេ’កម្បិ នេវា’ទាយ ទិវំ ឥតិ.
សំវេគមុ’បយាតោ’វចីមន្តេសី’តិ គុណាករោ;
ធនសារំ ឥហំ គយ្ហ គន្តុំ យុត្តន្តិ មេ បន.
រហោគតោ និសីទិត្វា សុន្ទរេ និជមន្ទិរេ;
ទេហេ ទោសោ ឧទិក្ខន្តោ ឱវទន្តោ’បិ អត្តនោ.
ភេទនំ តនុនោទុក្ខំ ទុក្ខោ តស្សោ’ទយោ’បិ ច;
ជាតិធម្មោ ជរាធម្មោ វ្យាធិធម្មោ អហំ ឥតិ.
ឯវមា’ទីហិ ទេហស្មិំ ទិស្វា ទោសេ អនេកធា;
បុរេ ភេរិំ ចរាបេត្វា អារោចេត្វាន រាជិនោ.
ភេរិនាទសុគន្ធេន យាចកាលិសមាគតេ;
ទានកិញ្ជក្ខឱឃេន សត្តាហំ បីនយី តតោ.
ទានគ្គហិមពិន្ទូនំ និបាតេនា’បិ ធំសនំ;
អយាតំ តំ វិលោកេត្វា រតនម្ពុជកាននំ.
រុទតោ ញាតិសង្ឃស្ស ជលិតានលកាននា;
គជិន្ទោ វិយ គេហម្ហា និក្ខមិត្វា មនោរមា.
២២. ¶
មហន្តំ សោ មហាវីរោ ឧបគញ្ឆិ ហិមាលយំ;
ហរិចន្ទនកប្បូរាគរុគន្ធេហិ វាសិតំ.
សុផល្លចម្បកាសោកបាដលីតិលកេហិ ច;
បូគបុន្នាគនាគាទិបាទបេហិ ច មណ្ឌិតំ.
សីហវ្យគ្ឃតរច្ឆេហិ ឥភទីបិកបីហិ ច;
តុរង្គមាទិនេកេហិ មិគេហិ ច សមាកុលំ.
សាឡិការវិហំសេហិ ហំសកោញ្ចសុវេហិ ច;
កបោតករវីកាទិសកុន្តេហិ ច កូជិតំ.
យក្ខរក្ខសគន្ធព្ពទេវទានវកេហិ ច;
សិទ្ធវិជ្ជាធរាទីហិ ភូតេហិ ច និសេវិតំ.
មនោសីលិន្ទនីលោរុចារុបព្ពតបន្តិហិ;
សជ្ឈុហេមាទិនេកេហិ ភូធរេហិ ច ភាសុរំ.
សុវណ្ណមណិសោបាននេកតិត្ថសរេហិ ច;
សោភិតំ តត្ថ កីឡន្តនេកទេវង្គនាហិ ច.
សីតសីករសញ្ឆន្ននិជ្ឈរានំ សតេហិ ច;
កិណ្ណរោរគរង្គេហិ រម្មេហិ វិរាជិតំ.
សិខណ្ឌិសណ្ឌនច្ចេហិ លតានំ មណ្ឌបេហិ ច;
សេតវាលុកសញ្ឆន្នមាលកេហិ ច មណ្ឌិតំ.
សុវណ្ណមណិមុត្តាទិ អនេករតនាករំ;
ឥច្ឆន្តានំ ជនាលីនំ បុញ្ញកិញ្ជក្ខមា’លយំ.
តម’ជ្ឈោគយ្ហ សោ ធីរោ សហស្សក្ខេន មាបិតេ;
ទិស្វា ឥសិបរិក្ខារេ បណ្ណសាលវរេ តហិំ.
ឥសិវេសំ គហេត្វាន វិហរន្តោ សមាហិតោ;
សត្តាហ’ព្ភន្តរេ បញ្ច អភិញ្ញ’ដ្ឋវិធា’បិ ច.
ឧប្បាទេត្វា សមាបត្តិសុខេនេ’ច តបោធនោ;
នភសា ទិវសេ’កស្មិំ គច្ឆន្តោ ជនតំ ឥសិ.
៣៥. ¶
សោធេន្តម’ញ្ជសំ ទិស្វា ឱតរិត្វា នភា តហិំ;
ឥតិ តំ ជនតំ បុច្ឆិ កស្មា សោធេថ អញ្ជសំ.
សុមេធ ត្វំ នជានាសិ ទីបង្ករតថាគតោ;
សម្ពោធិមុ’ត្តមំ បត្វា ធម្មចក្កម’នុត្តរំ.
បវត្តេត្វាន លោកស្ស ករោន្តោ ធម្មសង្គហំ;
រម្មំ រម្មបុរំ បត្វា វសតី’ហ សុទស្សនេ.
ភិក្ខុសតសហស្សេហិ ចតូហិ វិមលេហិ តំ;
និមន្តយិម្ហ ទានេន មយំ លោកេកនាយក.
តស្ស អាគមនត្ថាយ មគ្គំ សោធេម ចក្ខុម;
ឥតិ សោតស្ស សោ តស្ស សុខំ ទេន្តោ ជនោ’ព្រវិំ.
ពុទ្ធោ’តិ វចនំ សុត្វា បីតិយោ’ទគ្គមានសោ;
សកភាវេន សណ្ឋាតុំ នេវសក្ខិ គុណាករោ.
តេនា’រទ្ធញ្ជសា ធីរោ យាចិត្វាន បទេសកំ;
លភិត្វា វិសមំ ឋានំ សមំ កាតុំ សមារភិ.
នា’លង្កតេយេវ តហិំ បទេសេ,
លោកេកនាថោ សនរាមរេហិ;
សម្បូជិតោ លោកហិតោ មហេសិ,
វសីហិ សទ្ធិំ បដិបជ្ជិ មគ្គំ.
ឆព្ពណ្ណរំសិជាលេហិ បជ្ជលន្តំ តថាគតំ;
អាគច្ឆន្តំ តហិ ទិស្វា មោទមានោ វិចិន្តយិ.
យន្នូនិ’មស្ស ធីរស្ស សេតុំ កត្វាន កទ្ទមេ;
សកត្តានំ និបជ្ជយេ សសង្ឃស្ស មហេសិនោ.
ទីឃរត្តាម’លំ តំ មេ ហិតាយ ច សុខាយ ច;
ឥច្ចេ’វំ ចិន្តយិត្វាន និបន្នោ’សោ ជិនង្កុរោ.
បពោធេត្វាន ទិស្វាន ចារុលោចនបង្កជេ;
បុន’បេ’វំ វិចិន្តេសិ និបន្នោ ធិតិមា តហិំ.
៤៧. ¶
ឥច្ឆេយ្យំ ចេ’ហម’ជ្ជេ’វ ហន្ត្វា’នន្តរណេ ភវេ;
សង្ឃស្ស នវកោ ហុត្វា បវិសេយ្យំ បុរំ វរំ.
កិម’ញ្ញាតកវេសេន ក្លេសនិព្ពាបណេន មេ;
អយំ ពុទ្ធោ’វ’ហំ ពុទ្ធោ ហុត្វា លោកេ អនុត្តរោ.
ជនតំ ធម្មនាវាយ តារេត្វាន ភវណ្ណវាវ;
និព្ពាណបុរមា’នេត្វា សេយ្យំ មេ បរិនិព្ពុតំ.
ឥច្ចេ’វំ ចិន្តយិត្វាន និបន្នោ កទ្ទមេ តហិំ;
សុវណ្ណកទលិក្ខន្ធសន្និភោ សោ’តិ សោភតិ.
ឆព្ពណ្ណរំសីហិ វិរាជមានំ,
ទិស្វា មនុញ្ញំ សុគតត្តភាវំ;
សញ្ជាតបីតីហិ ឧទគ្គចិត្តោ,
សម្ពោធិយា ឆន្ទម’កាសិ ធីរោ.
អាគន្ត្វាន តហិំ ឋានំ ឥសិំ បង្កេ និបន្នកំ;
លោកស្ស សេតុភូតោ’បិ សេតុភូតំ តម’ត្តនោ.
ទិស្វា ឧស្សីសកេ តស្ស ឋត្វា លោកេកសេតុនោ;
លោកេកលោចនោ ធីរោ ទីបង្ករតថាគតោ.
គោតមោ នាម នាមេន សម្ពុទ្ធោ’យំ អនាគតេ;
ភវិស្សតីតិ វ្យាកាសិ សាវកេ ច បុរាទិកេ.
ឥទំ វត្វាន កត្វាន សសង្ឃោ តំ បទក្ខិណំ;
បូជេសិ អដ្ឋមុដ្ឋិហិ កុសុមេហិ គុណប្បិយោ.
ឥតិ កាតូន បាយាសិ សសង្ឃោ លោកនាយកោវ;
រម្មកំ នាម នគរំ រម្មារាមាលយាលយំ
ជិនស្ស វចនំ សុត្វា ឧដ្ឋហិត្វាន បង្កតោ;
មុទិតោ ទេវសង្ឃេហិ កុសុមាទីហិ បូជិតោ.
បល្លង្កមា’ភុជិត្វាន និសីទិ កុសុមាសនេ;
មហាតបោ មហាបញ្ញោ សុមេធោ ទមិតិន្ទ្រិយោ.
៥៩. ¶
ទេវា ទសសហស្សេសុ ចក្កវាឡេសុ មោទិតា;
អភិត្វវិំសុ តំ ធីរំ និសិន្នំ កុសុមាសនេ.
និសិន្នោ ឧបធារេសិ ធម្មេ ពុទ្ធករេ តទា;
កិមុទ្ធំ វា អធោ វា’បិ ទិសាសុ វិទិសាសុ ច.
ឥច្ចេ’វំ វិចិនន្តោ សោ សកលំ ធម្មធាតុកំ;
អទ្ទក្ខិ សកសន្តានេ បឋមំ ទានបារមិំ.
ឯវមេ’វំ គវេសន្តោ ឧត្តរិំ បារមី វិទូ;
សព្ពា បារមិយោ ទិស្វា អត្តនោ ញាណចក្ខុនា.
សំសារេ សំសរន្តោ សោ ពហុំ ទុក្ខំ តិតិក្ខិយ;
គវេសន្តោ’មតំ សន្តោ បូរេត្វា ទានបារមិំ.
សត្តនំ កប្បរុក្ខោ’វ ចិន្តាមណិ’វ កាមទោ;
ឥច្ឆិតិច្ឆិតមន្នាទិំ ទទន្តោ ទទតំ វរោ.
តារកាហិ ពហុំ កត្វា នភេ ចារុវិលោចនេ;
ឧប្បាដេត្វា ទទំ ធីរោ យាចកានំ បមោទិតោ.
មហិយា បំសុតោ ចា’បិ សមុទ្ទោទកតោ’ធិកំ;
ទទំ សរីរមំសញ្ច លោហិតម្បិ ច អត្តនោ.
មោលិនា’លង្កតេ សីសេ’ធិកំ កត្វា សិនេរុតោ;
កម្បយិត្វា មហិំ ទេន្តោ សុតេ ចា’បិ សកង្គតាវ.
សីលនេក្កម្មបញ្ញាទី បូរេត្វា សព្ពបារមី;
វេស្សន្តរត្តភាវេ’ វម្បត្វា តម្ភា ចុតោ បន.
ឧប្បជ្ជិត្វា សុរាវាសេ សុន្ទរេ តុសិតេ បុរេ;
វសន្តោ សុចិរំ កាលំ ភុត្វានា’តន្តសម្បទំ.
កតញ្ជលីហិ ទេវេហិ យាចិតោ ទិបទុត្តមោ;
សម្ពោធាយ មហាវីរ កាលោ តុយ្ហន្តិអាទិនា.
វិលោកេត្វាន កាលាទិំ ញត្វា កាលន្តិ ពោធិយា;
បដិញ្ញំ ទេវសង្ឃស្ស ទត្វា នន្ទនកាននំ.
៧២. ¶
គន្ត្វាន ទេវសង្ឃេហិ សុគតិំ គច្ឆិ’តោ ចុតោ;
អភិត្ថុតោ មហាបញ្ញោ ចវិត្វាន តតោ ឥធ.
សុសជ្ជិតង្គោរុតុរង្គមាកុលេ,
វិចិត្តនានាបណបណ្យសម្បទេ;
មនោរមុត្តុង្គជិន្ទរាជិតេ,
វិភូសិតេ តោរណកេតុរាសិហិ.
អលង្កតដ្ដាលវិសាលមាលយេ,
សុគោបុរេ សុន្ទរសុន្ទរាលយេ;
សុទស្សនីយេ កបិឡវ្ហយេ បុរេ,
បុរិន្ទទស្សា’បិ បុរស្ស ហាសកេ.
ភូបាលមោឡិរតនាលិនិសេវិតង្ឃិ,
បង្កេរុហំ វិមលនេកគុណាធិវាសំ;
ឱក្កាករាជកុលកេតុមនាថនាថំ,
សុទ្ធោទនំ នរបតិំ បវរំ បដិច្ច.
សោ សជ្ឈុទាមធវលាមលទស្សនីយ,
សោណ្ឌាយ សំគហិតសេតវរារចិន្ទំ;
ចន្ទាវទាតវរវារណរាជវណ្ណំ,
សន្ទស្សយិត្វ សុបិនេន វិសាលបញ្ញោ.
ពិម្ពាធរាយ វិកចុប្បលលោចនាយ,
ទេវិន្ទចាបរតិចឌ្ឍនភូលតាយ;
សម្បុណ្ណសោម្មវិមលិន្ទុវរាននាយ,
សោវណ្ណហំសយុគចារុបយោធរាយ.
បាទារវិន្ទករបល្លវសុន្ទរាយ,
សោវណ្ណវណ្ណតនុវណ្ណវិរាជិតាយ;
សីលាទិនេក គុណភូសនភូសិតាយ,
មាយាយ រាជវនិតាយុ’បគញ្ឆិ កុច្ឆិំ.
បដិសន្ធិក្ខណេ តស្ស ជាតា’នេកវិធព្ភុតា;
អថា’យំ គហិតារក្ខោ នរេហិ អមរេហិ ច.
៨០. ¶
មនុញ្ញរត្តម្ពុជកណ្ណិកាយ,
មា’សីនសិង្គីបដិមា’វ រម្មា;
សុវណ្ណវណ្ណោ ទិបទានមិន្ទោ,
បល្លង្កមា’ភុញ្ឆិយ មាតុគព្ភេ.
មណិម្ហិ វិប្បសន្នម្ហិ រត្តសុត្តមិ’វា’វុតំ;
មាតុចិត្តម្ពុជំ ធីរោ ពោធយន្តោ បទិស្សតិ.
ទសមាសាវសានម្ហិ ទេវី រញ្ញោ កថេសិ’ទំ;
មយ្ហំ ញាតិឃរំ ទេវ គន្តុមិ’ច្ឆាម’ហំ ឥតិ.
រញ្ញោ’ថ សមនុញ្ញតា គច្ឆន្តិ កុលម’ត្តនោ;
មហតា បរិហារេន ទិព្ពញ្ជស សមញ្ជសេ.
សុរភិកុសុមសណ្ឌាលង្កតស្សាលសណ្ឌំ,
សមទហមរមាលាគីយមានគ្គនាទំ;
នយនវិហគសង្ឃេ អវ្ហយន្តំ’វ ទិស្វា,
វិបុលរតិនិវាសំ លុម្ពិនីកាននំ តំ.
វិបុលតររតិំ សា តម្ហិ កាតូន រម្មេ,
អមរយុវតិលីលាចារុលីលាភិរាមា;
វិកសិតវរសាលស្សោ’បគន្ត្វាន មូលំ,
សយម’តិនមិតេ កំ សាលសាខំ អគណ្ហិ.
តស្មិំ ខណេ កម្មជមាលុត’ស្សា,
ចលិំសុ សានីហិ បរិក្ខិបិត្វា;
ទេវិំ ជនោ តំ អភិបាលយន្តោ,
តម្ហា បដិក្កម្ម សុសណ្ឋិតា’ថ.
សគចារុហេមវលយាទិវិភូសិតេន,
អច្ចន្តតម្ពនខរំសិសមុជ្ជលេន;
តុលាតិកោមលសុរត្តករេន សាខំ,
ឱលម្ព តត្ថ មជនេសិ ដ្ឋិតា’វ ធីរំ.
៨៨. ¶
សោវណ្ណវណ្ណតនុវណ្ណវិរាជមានំ,
នេត្តាភិរាមមតុលំ អតុលាយ គព្ភា;
សម្មា បសារិតករង្ឃីយុគាភិរាមំ,
បង្កេរុហា កណកហំសមិ’វោ’តរន្តំ.
ព្រហ្មា មនគ្ឃរតិវឌ្ឍនហេមជាល,
មា’ទាយ តេន ឧបគម្ម បដិគ្គហេត្វា;
‘‘សម្មោទ ទេវិ អយ ម’គ្គតរោ សុតោ តេ,
ជាតោ’’តិ តាយ បុរតោ កថយិំសុ ឋត្វា.
ជាយន្តិ សេសមនុជា មលមក្ខិតង្គា,
ជាតោ បនេ’ស បវរោ ទិបទានមិន្ទោ;
អច្ចន្ត សណ្ហមលកាសិកវត្ថកម្ហិ,
និក្ខិត្តនគ្ឃតរចារុមណី’វ សុទ្ធោ.
ឯវ’ម្បិ សន្តេ សភតោ’បគន្ត្វា,
ទ្វេ វារិធារា សុភគស្ស ទេហេ;
ជនេត្តិទេហេ’បិ ឧតុំ មនុញ្ញំ,
គាហាបយុំ មង្គលកិច្ចតាយ.
តេសំ ករំ រតិករា អជិនប្បវេណី,
មា’ទាយ តេន ឧបគម្ម បដិគ្គហេសុំ;
ទេវា ទុកូលមយចុម្ពដកេន វីរំ,
តេសំ ករំ នរវរា នរសីហរាជំ.
តេសំ ករា រតិករោ វិមលោ’វ ចន្ទោ,
ចក្កង្កិតោរុចរណេហិ មហីតលស្មិំ;
សម្មា បតិដ្ឋិយ បុរត្ថិមកំ ទិសំ សោ,
ឱលោកយិត្ថ កមលាយតលោចនេហិ.
ឯកង្គនា នេកសតានិ ចក្ក,
វាឡាន’ហេសុំ សនរាមរា’ថ;
ធីរំ សុគន្ធប្បភូតីហិ តេសុ,
សម្បូជយន្តា ឥទម’ព្រវិំសុ.
៩៥. ¶
នត្ថេ’ត្ថ តុម្ហេហិ សមោ សុធីស,
ឯកោ បុមា’ប’គ្គតរោ កុតោ’តិ;
ឯវំ ទិសា លោកិយ លោកនាថោ,
តបេក្ខមានោ សទិស’ម្បិ ឯកំ.
ឧត្តរា’ភិមុខោ សត្តបទំ គន្ត្វា កថេសិ’ទំ,
‘‘អគ្គោ’ហមស្មិ លោកស្ស ជេដ្ឋោ សេដ្ឋោ’’តិអាទិកំ.
អនញ្ញសាធារណនាទមុ’ត្តមំ,
សុរាសុរព្រហ្មនរិន្ទបូជិតំ;
នរិន្ទ’មាទាយ គតោ មហាជនោ,
សុសជ្ជិតំ តំ កបិឡវ្ហយំ បុរំ.
ភារាតិភារនគបាទបមេរុរាជំ,
សព្ព’ម្បិ សាគរជលំ វហិតុំ សមត្ថា;
ជាតក្ខណេ,បិ គុណភារម’សយ្ហមានា,
សង្កម្បយី’វ បថវី បវរស្ស តស្ស.
រមិំសុ សោណា ហរិណេហិ សទ្ធិំ,
កាកា ឧលូកេហិ មុទគ្គុទគ្គា;
សុបណ្ណរាជូហិ មហោរគា ច,
មជ្ជារសង្ឃា’បិ ច ឧន្ទុរេហិ.
មិគា មិគិន្ទេហិ សមាគមិំសុ,
បុត្តេហិ មាតាបិតរោ យថេ’វ;
នាវា វិទេស’ម្បិ គតា សទេសំ,
គតា’ច កណ្ឌំ សរភង្គសត្ថុ.
នានាវិរាគុជ្ជលបង្កជេហិ,
វិភូសិតោ សន្តតរង្គមាលោ;
មហណ្ណវោ អាសិ តហិំ ជល’ម្បិ,
អច្ចន្តសាតត្តមុ’បាគមាសិ.
សុផុល្លឱលម្ពកបង្កជេហិ,
សមាកុលត្តំ គគនំ អគញ្ឆិ;
ជហិំសុ បក្ខី គមនំ នភម្ហិ,
ឋិតា’ច សិន្ធូ’បិ អសន្ទមានា.
១០៣. ¶
អកាលមេឃប្បិយសង្គមេន,
មហីវធូ សោម្មតមា អហោសិ;
មរូហិ វស្សាបិតនេកបុប្ផ,
វិភូសិតេនា’តិវិភូសិតាវ.
សុផុល្លមាលាភរណាភិរាមា,
លតង្គនា’លិំគិតបាទបិន្ទា;
សុគន្ធកិញ្ជក្ខវរម្ពរេហិ,
ទិសង្គនាយោ អតិសោភយិំសុ.
សុគន្ធធូបេហិ នភំ អសេសំ,
បវាសិតំ រម្មតរំ អហោសិ;
សុរាសុរិន្ទា ឆនវេសធារី,
សំគីតិយុត្តា វិចរិំសុ សព្ពេ.
បិយំវទា សព្ពជនា អហេសុំ,
ទិសា អសេសា’បិ ច វិប្បសន្នា;
គជា’តិគជ្ជិំសុ នទិំសុ សីហា,
ហេសារវោ ចា’សិ តុរង្គមានំ.
សវេណុវីណា សុរទុន្ទុភី នភេ,
សកំ សកំ ចារុសរម្បមោចយុំ;
សបព្ពតិន្ទប្បុថុលោកធាតុយា,
ឧឡារឱភាសវយោ មនោរមោ.
មនុញ្ញគន្ធោ មុទុសីតលានិលោ,
សុខប្បទំ វាយិ អសេសជន្តុនោ;
អនេករោគាទុបបីឡិតំគិនោ,
តតោ បមុត្តា សុខិនោ សិយុំ ជនា.
វិជម្ភមានាមិតវាឡវីជនិប្ប,
-ភាភិរាមំ ភុវនំ អហោសិ.
មហិំហិ ភេត្វា ចុ’ទកានិ សន្ទយុំ,
គមិំសុ ពុជ្ជា ឧជុគត្តតំ ជនា.
១១០. ¶
អន្ធា បង្គុលនច្ចានិ លីលោបេតានិ បេក្ខយុំ;
សុណិំសុ ពធិរា មូគ គីតិយោ’បិ មនោរមា.
សិតលត្តមុ’បាគញ្ឆិ អវីចគ្គិ’បិ តាវទេ;
មោទិំសុ ជលជា តស្មិំ ជន្តវោ បហសិំសុ ច.
ខុប្បិបាសាភិ ភូតានំ បេតានំ អាសិ ភោជនំ;
លោកន្តរេ’បិ អាលោកោ អន្ធការនិរន្តរេ.
អតិរេកតរា តារាវឡិចន្ទទិវាករា;
វិរោចិំសុ នភេ ភូមិគតានិ រតនានិ ច.
មហីតលាទយោ ភេត្វា និក្ខម្ម ឧបរូបរិ;
វិចិត្តបញ្ចវណ្ណា’សុំ សុផុល្លវិបុលម្ពុជា.
ទុន្ទុភាទី ច’លង្ការា អវាទិត អឃដ្ដិតា;
អច្ចន្តមធុរំ នាទំ បមុញ្ចំសុ មហីតលេ.
ពទ្ធា សង្ខលិកាទីហិ មុញ្ចិំសុ មនុជា តតោ;
ភុវនេ ភវនទ្វារកវាដា វិវដា សយំ.
‘‘បុរេ កបិឡវត្ថុម្ហិ ជាតោ សុទ្ធោទនត្រជោ;
និសជ្ជ ពោធិមណ្ឌេ’តិ អយំ ពុទ្ធោ ភវិស្សតិ.’’
ចេលុក្ខេបាទយោ ចា’បី បវត្តេន្តា បមោទិតា;
កីឡិំសុ ទេវសង្ឃា តេ តាវតិំសាលយេ តទា.
ឥទ្ធិមន្តោ មហាបញ្ញោ កាលទេវលតាបសោ;
សុទ្ធោទននរិន្ទស្ស ធីមតោ សោ កុលូបគោ.
ភោជនស្សាវសានម្ហិ តាវតិំសាលយំ គតោ;
គន្ត្វា ទិវាវិហារាយ និសិន្នោ ភវនេ តហិំ.
ឆនវេសំ គហេត្វាន កីឡន្តេ តេ ឧទិក្ខិយ;
សន្តោសការណំ បុច្ឆិ តេសំ តេ’បិ ន’មព្រវុំ.
សុត្វា តំ តត្តតោ តម្ហា បីតិយោ’ទគ្គមានសោ;
តាវទេវោ’បគន្ត្វាន សុទ្ធោទននិវេសនំ.
១២៣. ¶
បវិសិត្វា សុបញ្ញត្តេ និសិស្សោ អាសនេ ឥសិ;
‘‘ជាតោ កិរ មហារាជ បុត្តោ តេ នុត្តរោ សុធិ.
ទដ្ដ្ឋុ’មិច្ឆាម’ហំ តំ’’តិ អាហ រាជា អលង្កតំ;
អានាបេត្វា កុមារំ តំ វន្ទាបេតុ’មុបាគមី.
កុមារភូតស្ស’បិ តាវទេវ គុណានុភាវេន មនោរមានិ;
បាទារវិន្ទា បរិវត្តិយ’គ្គា បតិដ្ឋិតា មុទ្ធនិ តាបសស្ស.
តេនត្តភាវេន នរុត្តមស្ស,
ន វន្ទិតព្ពោ តិភវេបិ កោចិ;
តិលោកនាថស្ស សចេ ហិ សីសំ,
តបស្សិនោ បាទតលេ ឋបេយ្យំ.
ផាលេយ្យមុទ្ធា ខលុ តាបសស្ស បគ្គយ្ហ សោ អញ្ជលិមុត្តមស្ស;
អដ្ឋាសិ ធីរស្ស គុណណ្ណវស្ស នាសេតុ’មត្តាន’មយុត្តកន្តិ.
ទិស្វាន តំ អច្ឆរិយំ នរិន្ទោ ទេវាតិទេវស្ស សកត្រជស្ស;
បាទារវិន្ទាន’ភិវន្ទិ តុដ្ឋោ វិចិត្តចក្កង្កិតកោមលានិ.
យទា’សិ រញ្ញោ បុថុវប្បមង្គលំ តទា បុរំ ទេវបុរំ’វ សជ្ជិតំ;
វិភូសិតា តា ជនតា មនោរមា សមាគតា តស្ស និកេតមុត្តមំ.
វិភូសិតង្គោ ជនតាហិ តាហិ សោ បុរក្ខតោ ភូសនភូសិតត្រជំ;
តមា’ទយិត្វា’តុលវប្បមង្គលំ សុរិន្ទលីលាយ គតោ នរិស្សរោ.
នានាវិរាគុជ្ជលចារុសានិ បរិក្ខិតេ កម្ហិ ច ជម្ពុមូលេ;
សយាបយិត្វា ពហិមង្គលំ តំ ឧទិក្ខិតុំ ធាតិគណា គមិំសុ.
១៣២. ¶
សុវណ្ណតារាទិវិរាជមាន’វិតានជោតុជ្ជលជម្ពុមូលេ;
និសជ្ជ ធីរោ សយនេ មនុញ្ញេ’ឈានំ សមាបជ្ជិ កតាវកាសោ.
សុវណ្ណពិម្ពំ វិយ តំ និសិន្នំ ឆាយញ្ច តស្សា ឋិតមេ’វ ទិស្វា;
តមព្រវី ធាតិជនោ’បគន្ត្វា ‘‘បុត្តស្ស តេ អព្ភុតមី’ទិសន្តិ.’’
វិសុទ្ធចន្ទាននភាសុរស្ស សុត្វាន តំ បង្កជលោចនស្ស;
សវន្ទនំ មេ ទុតិយ’ន្តិ វត្វា បុត្តស្ស បាទេ សិរសា’ភិវន្ទិ.
តទញ្ញានិបិ លោកស្មិំ ជាតា’នេកវិធព្ភុតា;
ទស្សិតា មេ សមាសេន គន្ថវិត្ថារភីរុនា.
យស្មិំ វិចិត្តមណិមណ្ឌិតមន្ទិរានំ,
នានាវិតានសយនាសនមណ្ឌិតានំ;
និស្សេណិ សេណិ បុថុភូមិកភូសិតានំ,
តិណ្ណំ ឧតូនម’នុរូបម’លង្កតានំ.
សិង្គេសុ រំសិនិករា សុរមន្ទិរានំ,
សិង្គេសុ រំសិមបហាសករា’វ និច្ចំ;
អាទិច្ចរំសិ វិយ បង្កជកាននានិ,
លោកាននម្ពុជវនានិ វិកាសយន្តិ.
នានា មណិវិចិត្តាហិ ភិត្តីតិ វនិតា សទា;
វិនា’បិ ទប្បណច្ឆាយំ បសាធេន្តិ សកំ តនុំ.
តេលាសនគសង្កាសំ វិលោចនរសាយនំ;
សុធាលង្កតបាការវលយំ យត្ថ ទិស្សតេ.
ឥន្ទនីលោរុវលយំ នានា រតនភូសិតំ;
ទិស្សតេ’វ សទា យស្មិំ បរិខានេកបង្កជា.
១៤១. ¶
បត្វាន វុទ្ធិំ វិបុលេ មនុញ្ញេ,
ភុត្វាន កាមេ ច តហិំ វសន្តោ;
គច្ឆំ តិលោកេកវិលោចនោ សោ,
ឧយ្យានកីឡាយ មហាបថម្ហិ.
កមេន ជិណ្ណំ ព្យធិតំ មតញ្ច,
ទិស្វាន រូបំ តិភវេ វិរត្តោ;
មនោរមំ បព្ពជិតញ្ច រូបំ,
កត្វា រតិំ តម្ហិ ចតុត្ថវារេ.
សុផុល្លនានាតរុសណ្ឌមណ្ឌិតំ សិខណ្ឌិសណ្ឌាទិទិជូបកូជិតំ;
សុទស្សនីយំ វិយ នន្ទនំ វនំ មនោរមុយ្យានម’គា មហាយសោ.
សុរង្គនា សុន្ទរសុន្ទរីនំ មនោរមេ វាទិតនច្ចគីតេ សុរិន្ទលីលាយ;
តហិំ នរិន្ទោ រមិត្វ កាមំ ទិបទាន’មិន្ទោ.
អាភុជិត្វាន បល្លង្កំ និសិន្នោ រុចិរាសនេ;
ការាបេតុម’ចិន្តេសិ ទេហភូសន’មត្តនោ.
តស្ស ចិត្តំ វិទិត្វាន វិស្សកម្មស្សិ’ទំព្រវី;
អលង្ករោហិ សិទ្ធត្ថ’មិតិ ទេវានមិស្សរោ.
តេនា’ណត្តោ’បគន្ត្វាន វិស្សកម្មោ យសស្សិនោ;
ទសទុស្សសហស្សេហិ សីសំ វេឋេសិ សោភនំ.
តនុំ មនុញ្ញម្បិ អកាសិ សោភនំ,
អនញ្ញសាធារណលក្ខណុជ្ជលំ;
វិចិត្តនានុត្តមភូសនេហិ សោ,
សុគន្ធិគន្ធុប្បលចន្ទនាទិនា.
វិភូសិតោ តេន វិភូសិតង្គិនា,
តហិំ និសិន្នោ វិមលេ សិលាតលេ;
សុរង្គនាសន្និភសុន្ទរីហិ សោ,
បុរក្ខតោ ទេវបតីវ សោភតិ.
១៥០. ¶
សុទ្ធោទននរិន្ទេន បេសិតំ សាសនុត្តមំ;
‘‘បុត្តោ តេ បុត្ត ជាតោ’’តិ សុត្វាន ទីបទុត្តមោ.
‘‘មម’ជ្ជ ពន្ធនំ ជាតំ’’ឥតិ វត្វាន តាវទេ;
សមិទ្ធំ សព្ពកាមេហិ អគមា សុន្ទរំ បុរំ.
ឋិតា ឧបរិបាសាទេ កិសាគោតមិ តំ តទា;
រាជេន្តំ សតរំសិ’ំវ រាជំ ទិស្វា កថេ សិ’ទំ.
‘‘យេសំ សូនុ អយំ ធីរោ យា ច ជាយា ឥមស្ស តុ;
តេ សព្ពេ និព្ពុតា នូន សទា’នូនគុណស្ស វេ’’.
ឥតី’ទិសំ គិរំ សុត្វា មនុញ្ញំ តាយ ភាសិតំ;
សញ្ជាតបីតិយា បីនោ គច្ឆមានោ សកាលយំ.
សីតលំ វិមលំ ហារិំ ហារំ តំ រតិវឌ្ឍនំ;
បេសេត្វា សន្តិកំ តស្សា ឱមុញ្ចិត្វាន កណ្ឋតោ.
បាសាទម’ភិរូហិត្វា វេជយន្តំ’វ សុន្ទរំវ;
និបជ្ជិ ទេវរាជា’វ សយនេ សោ មហារហេ.
សុន្ទរី តំ បុរក្ខត្វា សុរសុន្ទរិសន្និភា;
បយោជយិំសុ នច្ចានិ គីតានិ វិវិធានិ’បិ.
បព្ពជ្ជាភិរតោ ធីរោ បញ្ចកាមេ និរាលយោ;
តាទិសេ នច្ចគីតេ’បិ ន រមិត្វា មនោរមេ.
និបន្នោ វិស្សមិត្វាន ឦសកំ សយនេ តហិំ;
បល្លង្កមា’ភុជិត្វាន មហាវីរោ មហីបតិ.
និសិន្នោ’វ’នេកប្បការំ វិការំ,
បទិស្វាន និទ្ទុបគានំ វធូនំ;
គមិស្សាមិ’ទានី’តិ ឧព្ពិគ្គចិត្តោ,
ភវេ ទ្វារមូលំ’បគន្ត្វាន រម្មំ.
ឋបេត្វាន សីសំ សុភុម្មារកស្មិំ,
សុណិស្សាមិ ធីរស្ស សទ្ទន្តិ តស្មិំ;
និបន្នំ សុទន្តំ បសាទាវហន្តំ,
សហាយំ អមច្ចំ មហាបុញ្ញវន្តំ.
១៦២. ¶
អច្ឆន្នសវនំ ឆន្នំ អាមន្តេត្វា កថេសិ’ទំ;
‘‘អានេហិ ឥតិ កប្បេត្វា កន្ថកំ នាម សិន្ធវំ.’’
សោ ឆន្នោ បតិគណ្ហិត្វា តំ គិរំ តេន ភាសិតំ;
តតោ គន្ត្វាន កប្បេត្វា សីឃមា’នេសិ សិន្ធវំ.
អភិនិក្ខមនំ តស្ស ញត្វា វរតុរង្គមោ;
តេន សជ្ជិយមានោ សោ ហេសារវមុ’ទីរយិ.
បត្ថរិត្វាន គច្ឆន្តំ សទ្ទំ តំ សកលំ បុរំ;
សព្ពេ សុរគណា តស្មិំ សោតុំ នា’ទំសុ កស្សចិ.
អថ សោ សជ្ជនានន្ទោ ឧត្តមំ បុត្តម’ត្តនោ;
បស្សិត្វា បឋមំ គន្ត្វា បច្ឆា ពុទ្ធោ ភវាម’ហំ.
ចិន្តយិត្វាន ឯវ’ម្បិ គន្ត្វា ជាយានិវេសនំ;
ឋបេត្វា បាទទុ’ម្មារេ គីវំ អន្តោ បវេសិយ.
កុសុមេហិ សមាកិណ្ណេ ទេវិន្ទសយនូបមេ;
និបន្នំ មាតុយា សទ្ធិំ សយនេ សកម’ត្រជំ.
វិលោកេត្វាន ចិន្តេសិ ឥតិ លោកេកនាយកោ;
សចា’ហំ ទេវិយា ពាហុម’បនេត្វា មម’ត្រជំ.
គណ្ហិស្សាម’ន្តរាយ’ម្បិ ករេយ្យ គមនស្ស មេ;
បពុជ្ឈិត្វា មហន្តេន បេមេនេ’សា យសោធរា.
ពុទ្ធោ ហុត្វា បុនា’គម្ម បស្សិស្សាមី’តិ អត្រជំ;
នរាធិបោ តទា តម្ហា បាសាទតលតោ’តរិ.
បេសលាននករង្ឃិបង្កជា ហាសផេនភមុវីចិភាសុរា;
នេត្តនីលកមលា យសោធរាកោមុទី’វ នយនាលិបត្ថិតា.
សមត្ថោ អស្ស កោ តស្សា ជហិតុំ ទេហសម្បទំ;
វិន្ទមានោ វិនា ធីរំ ឋិតំ បរមិមុទ្ធនិ.
‘‘អស្សោ សាមិ មយានីតោ កាលំ ជាន រថេសភ’’;
ឥតិ អព្រវិ ឆន្នោ សោ ភូបាលស្ស យសស្សិនោ.
១៧៥. ¶
មហីបតិ តទា សុត្វា ឆន្នេនោ’ទីរិតំ គិរំ;
បាសាទា ឱតរិត្វាន គន្ត្វា កន្ថកសន្តិកំ.
តស្សិ’ទំ វចនំ ភាសិ សព្ពសត្តហិតេ រតោ;
‘‘កន្ថក’ជ្ជេ’ករត្តិំ មា តារេហិ’’ សនរាមរំ.
លោកមុ’ត្តារយិស្សាមិ ពុទ្ធោ ហុត្វា អនុត្តរោ;
ភវសាគរតោ ឃោរជរាទិមករាករា.’’
ឥទំ វត្វា តមា’រុយ្ហ សិន្ធវំ សង្ខសន្និភំ;
គាហាបេត្វាន ឆន្នេន សុទឡ្ហំ តស្ស វាលធិំ.
បត្វាន សោ មហាទ្វារសមីបំ សមចិន្តយិ;
ភវេយ្យ វិវដំ ទ្វារំ យេន កេនចិ នោ សចេ.
វាលធិំ គហិតេនេវ សទ្ធិំ ឆន្នេន កន្ថកំ,
និប្បីឡយិត្វា សត្ថីហិ ឥមមច្ចុគ្គតំ សុភំ;
ឧល្លង្ឃិត្វាន បាការំ គច្ឆាមី’តិ មហព្ពលោ.
តថា ថាមពលូបេតោ ឆន្នោ’បិ តុរគុត្តមោ;
វិសុំ វិសុំ វិចិន្តេសុំ បាការំ សមតិក្កមំ.
តស្ស ចិត្តំ វិទិត្វាន មោទិតា គមនេ សុភេ;
វិវរិំសុ តទា ទ្វារំ ទ្វារេ’ធិគ្គហិតា សុរា.
តំ សិទ្ធត្ថម’សិទ្ធត្ថំ ករិស្សាមី’តិ ចិន្តិយ;
អាគន្ត្វា តស្សិ’ទំ ភាសិ អន្តលិក្ខេ ដ្ឋិតន្តិកោ.
‘‘មា និក្ខមិ មហាវីរ ឥតោ តេ សត្តមេ ទិនេ;
ទិព្ពំ តុ ចក្ករតនំ អទ្ធា បាតុភវិស្សតិ.’’
ឥច្ចេវំ វុច្ចមានោ សោ អន្តកេន មហាយសោ;
‘‘កោ’សិ ត្វមិ’តិ’’តំ ភាសិ មារោ ច’ត្តានមា’ទិសិ.
‘‘មារជានាម’ហំ មយ្ហំ ទិព្ពចក្កស្ស សម្ភវំ;
គច្ឆ ត្វមិ’ធ មា តិដ្ឋ ន’ម្ហិ រជ្ជេនមត្ថិកោ.
សព្ពំ ទសសហស្សិម្បិ លោកធាតុម’ហំ បន;
ឧន្នាទេត្វា ភវិស្សាមិ ពុទ្ធោ លោកេកនាយកោ.’’
១៨៨. ¶
ឯវំ វុត្តេ មហាសត្តេ អត្តនោ គិរមុ’ត្តរិំ;
គាហាបេតុម’សក្កោន្តោ តត្ថេ’វ’ន្តរធាយិ’សោ.
បាបិមស្ស ឥទំ វត្វា ចក្កវត្តិសិរិម្បិ ច;
បហាយ ខេបិណ្ឌំ’វ បច្ចុសសមយេ វសិំ.
គច្ឆន្តម’ភិបូជេតុំ សមាគន្ត្វាន តាវទេ;
រតនុក្កាសហស្សានិ ធារយន្តា មរូ តហិំ.
បច្ឆតោ បុរតោ តស្ស ឧភោបស្សេសុ គច្ឆរេ;
តថេ’វ អភិបូជេន្តា សុបណ្ណា ច មហោរគា.
សុវិបុលសុរសេនា ចារុលីលាភិរាមា,
កុសុមសលិលធារា វស្សយន្តា នភម្ហា;
ឥហហិ ទសសហស្សី ចក្កវាឡា គតា តា,
សុខុមតនុតមេតោទគ្គុទគ្គា ចរន្តិ.
យស្មិំ សុគន្ធវរបុប្ផសុធូប ចុណ្ណ,
ហេមទ្ធជប្បភុតិភាសុរចារុមគ្គេ;
គច្ឆំ មហាជវវរង្គ តុរំគ រាជា,
គន្តុំ ន សក្ខិ ជវតោ កុសុមាទិលគ្គោ.
ឥត្ថំ តម្ហិ បថេ រម្មេ វត្តមានេ មហាមហេ;
គច្ឆន្តោ រត្តិសេសេន តិំសយោជនមញ្ជសេ.
បត្វា’នោមានទីតីរំ បិដ្ឋិតោ តុរគស្ស សោ;
ឱតរិត្វាន វិមលេ សីតលេ សិកតាតលេ.
វិស្សមិត្វា ឥទំ វត្វា ‘‘គច្ឆាហី’តិ សកំ បុរំ;
អាភរណានិ អាទិយ ឆន្នេ’មំ គុរគម្បិ ច.’’
ឋិតោ តស្មិំ មហាវីរោ អច្ចន្ត និសិតា’សិនា;
សុគន្ធវាសិតំ មោឡិំ ឆេត្វា’នុក្ខិបិ អម្ពរេ.
ចារុហេមសុមុគ្គេន កេសធាតុំ នភុគ្គតំ;
បូជនត្ថំ សហស្សក្ខោ សិរសា សម្បដិច្ឆិយ.
១៩៩. ¶
វិលោចនានន្ទករិន្ទនីលមយេហិ ចូឡាមណិ ចេតិយំ សោ;
បតិដ្ឋបេសា’មលតាវតិំសេ ឧព្ពេធតោ យោជនមត្តមគ្គា.
ឧត្តមដ្ឋបរិក្ខារំ ធារេត្វា ព្រហ្មុនាភតំ;
អម្ពរេ’ច បវិជ្ឈិត្ថ វរំ ទុស្សយុគម្បិ ច.
តមា’ទាយ មហាព្រហ្មា ព្រហ្មលោកេ មនោរមំ;
ទ្វាទសយោជនុព្ពេធំ ទុស្សថូបំ អការយិ.
នាមេនា’នុបិយំ នាម គន្ត្វា អម្ពវនំ តហិំ;
សត្តាហំ វីតិនាមេត្វា បព្ពជ្ជាសុខតោ តតោ.
គន្ត្វានេ’កទិនេនេ’វ តិំសយោជនមញ្ជសំ;
បត្វា រាជគហំ ធីរោ បិណ្ឌាយ ចរិ សុព្ពតោ.
ឥន្ទនីលសិលាយា’បិ កតា បាការគោបុរា;
ហេមចលា’វ ទិស្សន្តិ តស្សា’ភាគិ តហិំ តទា.
កោ’យំ សក្កោ នុខោ ព្រហ្មា មារោ នាគោ’តិអាទិនា;
ភិយ្យោ កោតុហឡប្បត្តោ បទិស្វា តំ មហាជនោ.
បវិសិត្វា គរហេតូន ភត្តំ យាបនមត្តកំ;
យុគមត្តំ’វ បេក្ខន្តោ គច្ឆន្តោ រាជវីថិយំ.
មថិតំ មេរុមន្ថេន សមុទ្ទ’វ មហាជនំ;
តម្ហា សោ អាកុលី កត្វា គន្ត្វា បណ្ឌវបព្ពតំ.
តតោ តស្សេ’វ ឆាយាយ ភូមិភាគេ មនោរមេ;
និសិន្នោ មិស្សកំ ភត្តំ បរិភុញ្ជិតុមា’រភិ.
បច្ចវេក្ខណមត្តេន អន្តសប្បំ និវារិស;
ទេហវម្មិកតោ ធីរោ និក្ខមន្តំ មហព្ពលោ.
ភុត្វាន ពិម្ពិសារេន នរិន្ទេន នរាសភោ;
និមន្តិនោ’បិ រជ្ជេន ឧបគន្ត្វាន’នេកធា.
២១១. ¶
បដិក្ខិបិយ តំ រជ្ជំ អថ តេនា’ភិយាចិតោ;
ធម្មំ ទេសេហិ មយ្ហន្តិ ពុទ្ធោ ហុត្វា អនុត្តរោ.
ទត្វា បដិញ្ញំ មនុជាធិបស្ស ធីរោ’បគន្ត្វាន បធានភូមិំ;
អនញ្ញសាធារណទុក្ករានិ កត្វា តតោ កិញ្ចិ អបស្សមានោ.
ឱឡារិកន្នបានានិ ភុញ្ជិត្វា ទេហសម្បទំ;
បត្វា’ជបាលនិគ្រោធមូលំ បត្តោ សុរោ វិយ.
បុរត្ថា’ភិមុខោ ហុត្វា និសិន្នោ’សិ ជុតិន្ធរោ;
ទេហវណ្ណេហិ និគ្រោធោ ហេមវណ្ណោ’សិ តស្ស សោ.
សមិទ្ធបត្ថនា ឯកា សុជាតា នាម សុន្ទរី;
ហេមបាតិំ សបាយាសំ សីសេនា’ទាយ ឱនតា.
តស្មិំ អធិគ្គហីតស្ស រុក្ខទេវស្ស តាវទេ;
ពលិំ ទម្មី’តិ គន្ត្វាន ទិស្វា តា ទីបទុត្តមំ.
ទោវោ’តិ សញ្ញាយ ឧទគ្គចិត្តា បាយាសបាតិំ បវរស្ស ទត្វា;
‘‘អាសិំសនា ឥជ្ឈិយថា ហិ មយ្ហំ តុយ្ហម្បិ សា សាមិ សមិជ្ឈិតូ’តិ.’’
ឥច្ចេ’វំ វចនំ វត្វា គតា តម្ហា វរង្គនា;
អថ បាយាសបាតិំ តំ គហេត្វា មុនិបុង្គវោ.
គន្ត្វា នេរញ្ជរាតីរំ ភូត្វា តំ វរភោជនំ;
បដិសោតំ បវិស្សជ្ជិ តស្សា បាតិំ មនោរមំ.
ជន្តាលិបាលិមននេត្តវិលុម្បមានំ,
សម្ផុល្លសាលវនរាជិវិរាជមានំ;
ទេវិន្ទនន្ទនវនំ’វ’ភិនន្ទនីយ,
មុ’យ្យានមុ’ត្តមតរំ បវរោ’បគន្ត្វា.
កត្វា ទិវាវិហារំ សោ សាយណ្ហសមយេ តហិំ;
គច្ឆំ កេសរលីលាយ ពោធិបាទបសន្តិកំ.
២២២. ¶
ព្រហ្មសុរាសុរមហោរគបក្ខិរាជ,
សំសជ្ជិតោរុវដុមេ ទិបទានមិន្ទោ;
បាយាសិ សោត្ថិយទ្វិជោ តិណហារកោ តំ,
ទិស្វាន តស្ស អទទា តិណមុដ្ឋិយោ សោ.
ឥន្ទិវរារវិន្ទាទិកុសុមាន’ម្ពរា តហិំ;
បតន្តី វុដ្ឋិធារា’វ គច្ឆន្តេ ទីបទុត្តមេ.
ចារុចន្ទនចុណ្ណាទិ’ធុបគន្ធេហិ នេកធា;
អនោកាសោ’សិ អាកាសោ គច្ឆន្តេ ទីបទុត្តមេ.
រតនុជ្ជលឆត្តេហិ ចារុហេមទ្ធជេហិ ច;
អនោកាសោ’សិ អាកាសោ គច្ឆន្តេ ទិបទុត្តមេ.
វេលុក្ខេបសហស្សេហិ កីឡន្តេហិ មរូហិ’បិ;
អនោកាសោ’សិ អាកាសោ គច្ឆន្តេ ទិបទុត្តមេ.
សុរទុន្ទុភិវជ្ជានិ ករោន្តេហិ មរូហិបិ;
អនោកាសោ’សិ អាកាសោ គច្ឆន្តេ ទិបទុត្តមេ.
សុរង្គនាហិ សង្គិតិំ គាយន្តិហិ’បិ’នេកធា;
អនោកាសោ’សិ អាកាសោ គច្ឆន្តេ ទិបទុត្តមេ.
មនោរមា កិណ្ណរកិណ្ណរង្គនា,
មនោរមង្គា ឧរគោរគង្កនា;
មនោរមា តម្ហិ ច នច្ចគីតិយោ,
មនោរមា’នេកវិធា បវត្តយុំ.
តទា មហោឃេ’វ មហាមគេហិ,
បវត្តមានេ ឥតិ សោ មហាយសោ;
តិណេ គហេត្វា តិភវេកនាយកោ,
ឧបាគតោ ពោធិទុមិន្ទសន្តិកំ.
វិទ្ទុមាសិតសេលគ្គរជតាចលសន្និភំ;
កត្វា បទក្ខិណំ ពោធិបាទបំ ទិបទុត្តមោ.
បុរត្ថិមទិសាភាគេ អចលេ រណធំសកេ;
មហីតលេ ឋិតោ ធីរោ ចាលេសិ តិណមុដ្ឋិយោ.
២៣៣. ¶
វិទ្ទសហត្ថមត្តោ សោ បល្លង្កោ អាសិ តាវទេ;
អថ នំ អព្ភុតំ ទិស្វា មហាបញ្ញោ វិចិន្តយិ.
‘‘មំសលោហិតមដ្ឋិ ច នហារូ ច តចោ ច មេ;
កាមំ សុស្សតុ នេវា’ហំ ជហាមិ វីរិយំ’’ឥតិ.
អាភុជិត្វា មហាវីរោ បល្លង្កម’បរាជិតំ;
បាចិនាភិមុខោ តស្មិំ និសីទិ ទីបទុត្តមោ.
ទេវទេវស្ស ទេវិន្ទោ សង្ខមា’ទាយ តាវទេ;
វីសុត្តរសតុព្ពេធំ ធមយន្តោ តហិំ ឋិតោ.
ទុតិយំ បុណ្ណចន្ទំ’វ សេតច្ឆត្តំ តិយោជនំ;
ធារយន្តោ ឋិតោ សម្មា មហាព្រហ្មា សហម្បតិ.
ចារុចាមរមា’ទាយ សុយាមោ’បិ សុរាធិបោ;
វីជយន្តោ ឋិតោ តត្ថ មន្ទំ មន្ទំ តិគាវុតំ.
ពេលុវំ វីណមា’ទាយ សុរោបញ្ចសិខវ្ហយោ;
នានាវិធលយោបេតំ វាទយន្តោ តថា ឋិតោ.
ថុតិគីតានិ គាយន្តោ នាដកីហិ បុរក្ខតោ;
តថេ’វ’ដ្ឋាសិ សោ នាគរាជា កាលវ្ហយោ’បិ ច.
គហេត្វា ហេមមញ្ជុសា សុរបុប្ផេហិ បូរិតា;
បូជយន្តា’វ អដ្ឋំសុ ពត្តិំសា’បិ កុមារិកា.
សេន្ទទេវសង្ឃេហិ តេហិ ឥត្ថំ មហាមហេ;
វត្តមានេ តទា មារោ បាបិមា ឥតិ ចិន្តយិ.
‘‘អតិក្កមិតុកាមោ’យំ កុមារោ វិសយំ មម;
សិទ្ធត្ថោ អថ សិទ្ធត្ថំ ករិស្សាមី’’តិ តាវទេ.
មាបេត្វ ភិំសនតរោរុសហស្សពាហុំ,
សង្គយ្ហ តេហិ ជលិតា វិវិធាយុធានិ;
អារុយ្ហ ចារុ ទិរទំ គិរិមេខលាក្ខ្យំ,
ចណ្ឌំ ទិយឌ្ឍសតយោជនមាយតំ តំ.
២៤៥. ¶
នានាននាយ’នលវណ្ណសិរោរុហាយ,
រត្តោរុវដ្ដពហិនិគ្គតលោចនាយ;
ទដ្ឋោដ្ឋភិំសនមុខាយុ’រគព្ភុជាយ,
សេនាយ សោ បរិវុតោ វិវិធាយុធាយ.
តត្ថោ’បគម្ម អតិភីមរមំ រវន្តោ,
សិទ្ធត្ថមេ’ថ ឥតិ គណ្ហថ ពន្ធថេ’មំ;
អាណាបយំ សុរគណំ សហទស្សនេន,
ចណ្ឌានីលុគ្គតបិចុំ’វ បលាបយិត្ថ.
គម្ភីរមេឃរវសន្តិភវណ្ឌនាទំ,
វាតំច មាបិយ តតោ សុភគស្ស តស្ស;
កណ្ណម្បិ វីវរវរស្ស មនោរមស្ស,
នោ អាសិយេវ ចលិតុំ បភុ អន្តកោថ.
សំវដ្ដវុដ្ឋិជវសន្និភភីមឃោរ,
វស្សំ បវស្សិយ តតោ’ទកពិន្ទុកម្បិ;
នាសក្ខិ នេតុម’តុលស្ស សមីបកម្បិ,
ទិស្វា តម’ព្ភុតម’ថោ’បិ សុទុម្មុខោ សោ.
អច្ចន្តភីមនឡអច្ចិសមុជ្ជលោរុ,
បាសានភស្មកលលាយុធវស្សធារា;
អង្គារបជ្ជលិតវាលុកវស្សធារា,
វស្សាបយិត្ថ សកលានិ ឥមានិ តានិ.
មារានុភាវពលតោ នភតោ’បគន្ត្វា,
បត្វាន បុញ្ញសិខរុគ្គតសន្តិកំ តុ;
មាលាគុឡប្បភូតិភាវគតានិ’ថាបិ,
លោកន្តរេ’វ តិមិរំ តិមិរំ សុឃោរំ.
មាបេត្វ មោហតិមិរម្បិ ហតស្ស តស្ស,
ទេហប្បភាគិ សតរំសិសតោទិតំ’វ;
ជាតំ មនោរមតរំ អតិទស្សនីយ,
មា’លោកបុញ្ជម’វលោកិយ បាបធម្មោ.
២៥២. ¶
កោបោបរត្តវទនោ ភុកុដិប្បវារា,
អច្ចន្តភិំសនវិរូបកវេសធារី;
អច្ចន្តតិណ្ហតរធារមសង្គមេ’វ,
ចក្កាយុធំ ចរតរំ អបិ មេរុរាជំ.
សង្ខណ្ឌយន្តមិ’វ ថូលកលីរកណ្ឌំ,
វិស្សជ្ជិ តេន’បិ ន កិញ្ចិ គុណាករស្ស;
កាតុំ បហុត្តមុ’បគញ្ឆិ តតោ តមេ’តំ,
គន្ត្វា នភា កុសុមឆត្តតមា’គ សីសំ.
វិស្សជ្ជិតា’បិ សេនាយ សេលកូដានលាកុលា;
បគន្ត្វា នភសា មាលាគុលត្តំ សមុបាគតា.
តម្បិ ទិស្វា សសោកោ សោ គន្ត្វា ធីរស្ស សន្តិកំ;
បាបុណាតិ មមេវា’យំ បល្លង្កោ អបរាជិតោ.
ឥតោ ឧដ្ឋហ បល្លង្កា ឥតិ’ភាសិត្ថ ធីមតោ;
កតកល្យាណកម្មស្ស បល្លង្កត្ថាយ មារ តេ.
កោ សក្ខី’តិ បវុត្តោ សោ ឥមេ សព្ពេ’តិ សក្ខិនោ;
សេនាយា’ភិមុខំ ហត្ថំ បសារេត្វាន បាបិមា.
ឃោរនាទេន’ហំ សក្ខិ អហំ សក្ខី’តិ តាយ’បិ;
សក្ខិភាវំ វទាបេត្វា តស្សេ’វំ សមុទីរយិ.
កោ តេ សិទ្ធត្ថ សក្ខី’តិ អថ តេនា’តុលេន’បិ;
មមេ’ត្ថ សក្ខិនោ មារ នសន្តិ’តិ សចេតនា.
រត្តមេឃោបនិក្ខន្តហេមវិជ្ជុវភាសុរំ;
នីហរិត្វា សុរត្តម្ភា ចីវរា ទក្ខិណំ ករំ.
ភូមិយា’ភិមុខំ កត្វា កស្មា បារមិភូមិយំ;
ឧន្នាទេត្វា និ’ទានេ’វំ និស្សទ្ទាសី’តិ ភូមិយា.
មុញ្ចាបិតេ រវេ នេកសតេ មេឃរវេ យថា;
ពុទ្ធនាគពលា នាគំ ជានូហិ សុបបតិដ្ឋិតំ.
២៦៣. ¶
ទិស្វានិ’ទានិ គណ្ហាតិ’ទានិ គណ្ហាតិ ចិន្តិយ;
សម្ភិន្នទាឋសប្បោ’វ ហតទប្បោ សុទុម្មុខោ.
បហាយា’យុធវត្ថានិ’លង្ការានិ អនេកធា;
ចក្កវាឡាវលា យាវ សសេនាយ បលាយិ សោ.
តំ មារសេនំ សភយំ សសោកំ បលាយមានំ ឥតិ ទេវសង្ឃា;
ទិស្វាន មារស្ស បរាជយោ’យំ ជយោ’តិ សិទ្ធត្ថ កុមារកស្ស.
សម្មោទមានំ អភិបូជយន្តា ធីរំ សុគន្ធប្បភូតិហិ តស្មិំ;
បុនា’គតា នេកថុតីហិ សម្មា ឧគ្ឃោសមានា ឆនវេសធារិ.
ឯវំ មារពលំ ធីរោ វិទ្ធំសេត្វា មហព្ពលោ;
អាទិច្ចេ ធរមានេ’វ និសិន្នោ អចលាសនេ.
យាមស្មិំ បឋមេ បុព្ពេនិវាសំ ញាណ’មុត្តមោ;
វិសោធេត្វាន យាមស្មិំ មជ្ឈិមេ ទិព្ពលោចនំ.
សោ បដិច្ចសមុប្បាទេ អថ បច្ឆិមយាមកេ;
ឱតារេត្វាន ញាណំសំ សម្មសន្នោ អនេកធា.
លោកធាតុសតំ សម្មា ឧន្នាទេត្វា’រុណោទយេ;
ពុទ្ធោ ហុត្វាន សម្ពុទ្ធោសម្ពុទ្ធជលោចនោ.
‘‘អនេកជាតិសំសារំ សន្ធាវិស្ស’’ន្តិអាទិនា;
ឧទានេ’ទំ ឧទានេសិ បីតិវេគេន សាទិសោ.
សល្លក្ខេត្វាគុណេ តស្ស បល្លង្កស្ស អនេកធា;
នា តាវ’ឧដ្ឋហិស្សាមិ ឥតោ បល្លង្កតោ ឥតិ.
សមាបត្តី សមាបជ្ជី អនេកសតកោដិយោ;
សត្ថា តត្ថេ’វ សត្តាហំ និសិន្នោ អចលាសនេ.
អជ្ជា’បិ នូន ធីរស្ស សិទ្ធត្ថស្ស យសស្សិនោ;
អត្ថិ កត្តព្ពកិច្ចញ្ហិ តស្មា អាសនមាលយំ.
២៧៥. ¶
នជហាសី’តិ ឯកច្ចទេវតានា’សិ សំសយំ;
ញត្វា តាសំ វិតក្កំ តំ សមេតុំ សន្តមានសោ.
ឧដ្ឋាយ ហេមហំសោ’វ ហេមវណ្ណោ បភង្ករោ;
អព្ភុគ្គន្ត្វា នភំ នាថោ អកាសិ បាដិហារិយំ.
វិតក្កមេ’វំ ឥមិនា មរូនំ សម្មុ’បសម្មា’និមិសេសិ ពោធិំ;
សម្បូជយន្តោ នយនម្ពុជេហិ សត្តាហម’ដ្ឋាសិ ជយាសនញ្ច.
សុភាសុរស្មិំ រតនេហិ តស្មិំ សវង្កមន្តោ វរចង្កមស្មិំ;
មនោរមស្មិំ រតនាលយេហិ’បិ វិសុទ្ធធម្មំ វិចិនំ វិសុទ្ធោ.
មូលេជបាលតរុរាជវរស្ស តស្ស,
មារង្គនានម’មលាននបង្កជានិ;
សម្មា មិលាបិយ តតោ មុចលិន្ទមូលេ,
ភោគិន្ទចិត្តកុមុទានិ បពោធយន្តោ.
មូលេ’បិ រាជយតនស្ស តស្ស តស្មិំ សមាបត្តិសុខម្បិ វិន្ទំ;
សំវីតិនាមេសិ មនុញ្ញវណ្ណោ ឯកូនបញ្ញាសទិនានិ ធីមា.
អនោតត្តោទកំ ទន្តកដ្ឋនាគលតាមយំ;
ហរីដកាគទំ ភុត្វា ទេវិន្ទេនាភតុត្តមំ.
វានិជេហិ សមានីតំ សមត្ថមធុបិណ្ឌិកំ;
មហារាជូបនីតម្ហិ បត្តម្ហិ បតិគណ្ហិយ.
ភោជនស្សាវសានម្ហិ ជបាលតរុមូលកំ;
គន្ត្វាធិគតធម្មស្ស គម្ភីរត្តមនុស្សរិ.
មហីសន្ធារកោ វារិក្ខន្ធសន្និភកោ អយំ;
គម្ភីរោធិគតោ ធម្មោ មយា សន្តោ’តិអាទិនា.
២៨៥. ¶
ធម្មគម្ភីរតំ ធម្មរាជស្ស សរតោ សតោ;
អាសេវំ តក្កណំ ធម្មំ ឥមំ មេ បដិវិជ្ឈិតុំ.
វាយមន្តោ សម្បត្តយាចកានំ មនោរមំ;
កន្តេត្វា ឧត្តមង្គញ្ច មោឡិភូសនភូសិតំ.
សុវញ្ជិតានិ អក្ខិនិ ឧប្បាដេត្វាន លោហិតំ;
គឡតោ នីហិរិត្វាន ភរិយំ លាវណ្ណភាសុរំ.
អត្រជញ្ច ទទន្តេន កុលវំសប្បទីបកំ;
ទានំ នាម ន ទិន្នញ្ច នត្ថិ សីលំ អរក្ខិតំ.
តថាហិ សង្ខបាលាទិអត្តភាវេសុ ជីវិតំ;
មយា បរិច្ចជន្តេន សីលភេទភយេន ច.
ខន្តិវាទាទិកេ នេកអត្តភាវេ អបូរិតា;
ឆេជ្ជាទិំ បាបុនត្តេន បារមី នត្ថិ កាចិ មេ.
តស្ស មេ វិធមន្តស្ស មារសេនំ វសុន្ធរា;
ន កម្បិត្ថ អយំ បុព្ពេនិវាសំ សរតោ’បិ ច.
វិសោធេន្តស្ស មេ យាមេ មជ្ឈិមេ ទិព្ពលោចនំ;
ន កម្បិត្ថ បកម្បិត្ថ បច្ឆិមេ បន យាមកេ.
បច្ចយាការញាណំ មេ តាវទេ បដិវិជ្ឈតោ;
សាធុការំ ទទន្តី’ច មុញ្ចមានា មហារវំ.
សម្បុណ្ណលាបូ វិយ កញ្ជិកាហិ,
តក្កេហិ បុណ្ណំ វិយ វាដិកា’វ;
សម្មក្ខិតោ’វ’ញ្ជនកេហិ ហត្ថោ,
វសាហិ សម្បីត បិលោតិកា’វ.
កិលេសបុញ្ជព្ភរិតោ កិលិដ្ឋោ,
រាគេន រត្តោ អបិ ទេសទុដ្ឋោ;
មោហេន មូឡ្ហោ’តិ មហព្ពលេន,
លោកោ អវិជ្ជានិករាករោ’យំ.
២៩៦. ¶
កិន្នាម ធម្មំ បដិវិជ្ឈតេ’តំ,
អត្ថោ ហិ កោ តស្សិ’តិ ទេសនាយ;
ឯវំ និរុស្សាហម’គញ្ឆិ នាថោ,
បជាយ ធម្មាមតបានទានេ.
និច្ឆារេត្វា មហានាទំ តតោ ព្រហ្មា សហម្បតី;
នស្សតិ វត ភោ លោកោ ឥតិ លោកោ វិនស្សតិ.
ព្រហ្មសង្ឃំ សមាទាយ ទេវសង្ឃញ្ច តាវទេ;
លោកធាតុសតេ សត្ថុ សមីបំ សមុបាគតោ.
គន្ត្វា មហីតលេ ជានុំ និហច្ច សិរសញ្ជលិំ;
បគ្គយ្ហ ‘‘ភគវា ធម្មំ ទេសេតុ’’ ឥតិអាទិនា.
យាចិតោ តេន សម្ពុទ្ធរវិន្ទវទនោ ជិនោ;
លោកធាតុសតំ ពុទ្ធចក្ខុនា’លោកយំ តទា.
តស្មិំ អប្បរជក្ខាទិមច្ចា ទិស្វា’តិ ឯត្តកា;
វិភជិត្វា’ថ តេ សត្តេ ភព្ពាភព្ពវសេន សោ.
អភព្ពេ បរិវជ្ជេត្វា ភព្ពេ’វា’ទាយ ពុទ្ធិយា;
ឧបនេតុ ជនោ’ទានិ សទ្ធាភាជនម’ត្តនោ.
បូរេស្សាមី’តិ តំ តស្ស សទ្ធម្មាមតទានតោ;
វិស្សជ្ជិ ព្រហ្មសង្ឃស្ស វចនាមតរំសិយោ.
តតោជបាលោទយបព្ពតោទិតោ,
មហប្បភោ ពុទ្ធទិវាករោ នភេ;
មណិប្បភាសន្និភភាសុរប្បភោ,
បមោចយំ ភាសុរពុទ្ធរំសិយោ.
បមោទយន្តោ ឧបកាទយោ តទា,
កមេន អដ្ឋារសយោជនញ្ជសំ;
អតិក្កមិត្វាន សុផុល្លបាទបេ,
វិជម្ភមានាលិគណាភិកូជិតំ.
៣០៦. ¶
និរន្តរំ នេកទិជុបកូជិតំ សុផ្រល្លបង្កេរុហ គន្ធវាសិតំ គតោ;
យសស្សី មិគទាយមុត្តមំ តហិំ តបស្សី អថ បញ្ចវគ្គិយា.
ទេវាតិទេវំ តិភវេកនាថំ,
លោកន្តទស្សិំ សុគតំ សុគត្តំ;
ទិស្វាន ធីរំ មុនិសីហរាជំ,
កុមន្តណំ តេ ឥតិ មន្តយិំសុ.
‘‘ភុត្វាន ឱឡារិកអន្នបានំ,
សុវណ្ណវណ្ណោ បរិបុណ្ណកាយោ;
ឯតា’វុសោ’យំ សមណោ ឥមស្ស,
ករោម នា’ម្ហេ អភិវាទនាទិំ.
អយំ វិសាលន្វយតោ សសូតោ,
សម្ភាវនីយោ ភុវិ កេតុភូតោ;
បដិគ្គហេតុំ’រហតា’សនំ តុ,
តស្មា’សនំ’យេវិ’តិ បញ្ញបេម.’’
ញត្វា’ថ ភគវា តេសំ វិតក្កំ តិក្ខពុទ្ធិយា;
មេត្តានិលកទម្ពេហិ មានកេតុំ បធំសយី.
សមត្ថា នហិ សណ្ឋាតុំ សកាយ កតិកាយ តេ;
អកំសុ លោកនាថស្ស វន្ទនាទីនិ ធីមតោ.
ពុទ្ធភាវំ អជានន្តា មុនយោ មុនិរាជិនោ;
អាវុសោ វាទតោ តស្ស កេវលំ សមុទីរយុំ.
អថ លោកវិទូ លោកនាថោ តេសមុ‘‘ទីរថ;
អាវុសោវាទតោ នេវ សត្ថុនោ’’ សមុទីរយិ.
‘‘ភិក្ខវេ អរហំ សម្មា សម្ពុទ្ធោ’តិ តថាគតោ’’;
ពុទ្ធភាវំ បកាសេត្វា អត្តនោ តេសមុ’ត្តមោ.
និសិន្នោ តេហិ បញ្ញត្តេ ទស្សនេយ្យុត្តមាសនេ;
ព្រហ្មនាទេន តេ ថេរេ សីលភូសនភូសិតេ.
៣១៦. ¶
អាមន្តេត្វាន ព្រហ្មានំ នេកកោដិបុរក្ខតោ;
ធម្មចក្កំ បវត្តេន្តោ ទេសនារំសិនា តទា.
មោហន្ធការរាសិម្បិ ហន្ត្វា លោកេ មនោរមំ;
ធម្មាលោកំ បទស្សេត្វា វេនេយ្យម្ពុជពុទ្ធិយា.
មិគកាននសង្ខាតោ រណភូមិតលេ ឥតិ;
រាជា មហានុភាវោ’វធម្មរាជា វិសារទោ.
ទេសនាសិំ សមាទាយ ធីភុជេន មនោរមំ;
វេនេយ្យជនពន្ធុនំ មហានត្ថករំ សទា.
កិលេសារី បទាឡេត្វា សទ្ធម្មជយទុន្ទុភិំ;
បហរិត្វាន សទ្ធម្មជយកេតុំ សុទុជ្ជយំ.
ឧស្សាបេត្វាន សទ្ធម្មជយត្ថុណុត្តមំ សុភំ;
បតិដ្ឋាបិយ លោកេករាជា ហុត្វា សិវង្ករោ.
បមោចេត្វាន ជនតំ ព្រហាសំសារពន្ធនា;
និព្ពាណនគរំ នេតុកាមោ លោកហិតេ រតោ.
សុវណ្ណាចលកូដំ’វ ជង្គមំ ចារុទស្សនំ;
បត្វោ’រុវេលគាមិំ តំ អញ្ជសំ’វ សុរញ្ជសំ.
ភទ្ទវគ្គិយភូបាលកុមារេ តិំសមត្តកេ;
មគ្គត្តយាមតរសំ បាយេន្វា រសមុ’ត្តមំ.
បព្ពជ្ជមុ’ត្តមំ ទត្វា លោកស្ស’ត្ថាយ ភិក្ខវោ;
ឧយ្យោជេត្វាន សម្ពុទ្ធោ ចារិកំ ចរថា’តិ តេ.
គន្ត្វោ’រុវេលំ ជដិលានម’ន្តោ-
ជដា ច ឆេត្វាន ជដា ពហិទ្ធា;
បាបេត្វ អគ្គញ្ជសមុ’ត្តមោ តេ,
បុរក្ខតោ ឥន្ទុ’វ តារកាភិ.
បុរក្ខតោ តេហិ អនាសវេហិ,
ឆព្ពណ្ណរំសាភរនុត្តមេហិ;
ទិសង្គនាយោ អតិសោភយន្តោ,
បក្ខីនមក្ខីនិ’បិ បីណយន្តោ.
៣២៨. ¶
ទិន្នំ បដិញ្ញំ សមនុស្សរន្តោ,
តំ ពិម្ពិសារស្ស មហាយសស្ស;
មោចេតុកាមោ វររាជវំសំ,
ធជូបមានស្ស គុណាលយស្ស.
សិខណ្ឌិមណ្ឌលារទ្ធនច្ចំ លដ្ឋិវនវ្ហយំ;
ឧយ្យានម’គមា នេកតរុសណ្ឌាភិមណ្ឌិតំ.
ពិម្ពិសារនរិន្ទោ សោ’គតភាវំ មហេសិនោ;
សុណិត្វា បីតិបាមោជ្ជភូសនេន វិភូសិតោ.
តមុ’យ្យានុ’បគន្ត្វាន មហាមច្ចបុរក្ខតោ;
សត្ថុបាទារវិន្ទេហិ សោភយន្តោ សិរោរុហេ.
និសិន្នោ ពិម្ពិសារំ តំ សទ្ធម្មអមតម្ពុនា;
ទេវិន្ទគីយមានគ្គវណ្ណោ វណ្ណាភិរាជិតោ.
ទេវទានវភោគិន្ទបូជិតោ សោ មហាយសោ;
រម្មំ រាជគហំ គន្ត្វា ទេវិន្ទបុរសន្និភំ.
នរិន្ទគេហំ អានីតោ នរិន្ទេន សរាសភោ;
ភោជនស្សា’វសានម្ហិ ចាលយន្តោ មហាមហិំ.
បតិគណ្ហិយ សម្ផុល្លតរុរាជវិរាជិតំ;
រម្មំ វេលុវនារាមំ វិលោចន រសាយនំ.
សិតបុលិនសមូហច្ឆន្នភាលង្កតស្មិំ,
សុរភិកុសុមគន្ធាកិណ្ណមន្ទានិលស្មិំ;
វិវិធកមលមាលាលង្កតម្ពាសយស្មិំ,
វិបុលវិមលតស្មិំ វល្លិយាមណ្ឌបស្មិំ.
សុរនរមហនីយោ ចារុបាទារវិន្ទោ,
វិមលកមលនេត្តោ កុន្ទទន្តាភិរាមោ;
គុណរតនសមុទ្ទោ នាថនាថោ មុនិន្ទោ,
កណកកិរណសោភោ សោមសោម្មាននោ សោ.
៣៣៨. ¶
វិមលបវរសីលក្ខន្ធវារញ្ច កត្វា,
រុចិរវរសមាធីកុន្តមុ‘‘ស្សាបយិត្វា;
តិខិណតរសុភគ្គំ ពុទ្ធញាណោរុកណ្ឌំ,
វិហរតិ ភមយន្តោ កាមម’គ្គា វិហារា.
តទា សុទ្ធោទនោ រាជា‘‘បុត្តោ សម្ពោធិមុត្តមំ;
បត្វា បវត្តសទ្ធម្មចក្កោ លោកហិតាយ មេ.
រាជគហំ’ច និស្សាយ រម្មេ វេលុវនេ’ធុនា;
វសតី‘‘តិ សុណិត្វាន ពុទ្ធភូតំ សកត្រជំ.
ទដ្ឋុកាមោ នវក្ខត្តុំ នវាមច្ចេ មហេសិនោ;
នវយោធសហស្សេហិ សទ្ធិំ បេសេសិ សន្តិកំ.
គន្ត្វា តេ ធម្មរាជស្ស សុត្វា’នោបមទេសនំ;
ឧត្តមត្ថំ លភិត្វាន សាសនម្បិ នបេសយុំ.
តេស្វេ’កម្បិ អបស្សន្តោ កាលុទាយិំ សុភារតិំ;
អាមន្តេត្វា មហាមច្ចំ បព្ពជ្ជាភិរតំ សទា.
‘‘សុគត្តរតនំ នេត្វា មម នេត្តរសាយនំ;
យេន កេនចុ’បាយេន ករោហី’’តិ តម’ព្រវី.
អថ យោធសហស្សេន តម្បិ បេសេសិ សោ’បិ ច;
គន្ត្វា សបរិសោ សត្ថុ សុត្វា សុន្ទរទេសនំ.
អរហត្តញ្ជសំ បត្វា បព្ពជិត្វា នរាសភំ;
នមស្សន្តោ ស សម្ពុទ្ធំ បគ្គយ្ហ សិរសញ្ជលិំ.
‘‘វសន្តកាលជ្ជនីតាតិរត្តវណ្ណាភិរាមង្កុរបល្លវានិ;
សុនីលវណ្ណុជ្ជលបត្តយុត្តា សាខាសហស្សានិ មនោរមានិ.
វិសិដ្ឋគន្ធាកុលផាលិផុល្លនានាវិចិត្តានិ មហីរុហានិ;
សុចិត្តនានាមិគបក្ខិសង្ឃសង្គីយមានុត្តមកាននានិ.
៣៤៩. ¶
សុនីលសាតោទកបូរិតានិ សុនាទិកាទម្ពកទម្ពកានិ;
សុគន្ធេន្ទីវរកល្លហារា រវិន្ទរត្តម្ពុជភូសិតានិ.
តីរន្តរេ ជាតទុមេសុ បុប្ផកិញ្ជក្ខរាជីហិ វិរាជិតានិ;
មុត្តាតិសេតាមលសេកតានិ រម្មានិ នេកានិ ជលាសយានិ.
មនុញ្ញវេឡុរិយកញ្ចុកានិវគុណ្ឋិតានិ’ច សុសទ្ទលេហិ;
សុនីលភូតានិ មហីតលានិ នភានិ មន្ទានិល សង្កុលានិ.
អនន្តភោគេហិ ជនេហិ ផីតំ,
សុរាជធានិំ កបិឡាភិធានិំ;
គន្តុំ ភទន្តេ សមយោ’’តិអាទិំ,
សំវណ្ណិ វណ្ណំ គមនញ្ជសស្ស.
សុវណ្ណនំ តំ សុគតោ សុណិត្វា,
‘‘វណ្ណេសិ វណ្ណំ គមនស្សុ’ទាយិ;
កិន្នូ‘‘តិ ភាសិត្ថ តតោ ឧទាយិ,
កថេសិ’ទំ តស្ស សិវង្ករស្ស.
‘‘ភន្តេ បិតា ទស្សនមិ’ច្ឆតេ តេ,
សុទ្ធោទនោ រាជវរោ យសស្សី;
តថាគតោ លោកហិតេកនាថោ,
ករោតុ សញ្ញាតកសង្គហន្តិ.’’
សុណិត្វា មធុរំ តស្ស គិរំ លោកហិតេ រតោ;
‘‘សាធុ’ទាយិ ករិស្សាមិ ញាតកានន្តិ សង្គហំ.’’
ជង្គមោ ហេមមេរូ’វ រត្តកម្ពលលង្កតោ;
វិមលោ បុណ្ណចន្ទោ’វ តារកាបរិវារិតោ.
សទ្ធិំ វីសសហស្សេហិ សន្តចិត្តេហិ តាទិហិ;
គច្ឆន្តោ សិរិសម្បន្នោ អញ្ជសេ សដ្ឋិយោជនេ.
៣៥៨. ¶
ទិនេ ទិនេ វសិត្វាន យោជនេ យោជនេ ជិនោ;
ទ្វីហិ មាសេហិ សម្បត្តោ ពុទ្ធោ ជាតបុរំ វរំ.
ពុទ្ធំ វិសុទ្ធកមលាននសោភមានំ,
ពាលំសុមាលិសតភានុសមានភានុំ;
ចក្កង្កិតោរុចរណំ ចរណាធិវាសំ,
លោកត្តយេកសរណំ អរណគ្គកាយំ.
សម្បុណ្ណហេមឃដតោរណធូមគន្ធ,
មាលេហិ វេណុបណវាទិហិ ទុន្ទុភីហិ;
ចិត្តេហិ ឆត្តធជចាមរវីជនីហិ,
សុទ្ធោទនាទិវនិបា អភិបូជយិំសូ.
សុសជ្ជិតំ បុរំ បត្វា មុនិន្ទោ តំ មនោរមំ;
សុគន្ធិបុប្ផកិញ្ជក្ខាលង្កតោរុតលាកុលំ.
សុផុល្លជលជាកិណ្ណ អច្ឆោទកជលាលយំ;
មយូរមណ្ឌលារទ្ធ រង្គេហិ ច វិរាជិតំ.
ចារុចង្កមបាសាទ លតាមណ្ឌបមណ្ឌិតំ;
បាវេក្ខិ បវរោ រម្មំ និគ្រោធារាមមុត្តមំ.
‘‘អម្ហាកមេ’សសិទ្ធត្ថោ បុត្តោ នត្តោ’តិ’’អាទិនា;
ចិន្តយិត្វាន សញ្ជាតមានសត្ថទ្ធសាកិយា.
ទហរេ ទហរេ រាជ កុមារេ ឥទម’ព្រវុំ;
‘‘តុម្ហេ វន្ទថ សិទ្ធត្ថំ នវន្ទាម មយន្តិ តំ.’’
ឥទំ វត្វា និសីទិំសុ កត្វា តេ បុរតោ តតោ;
អទន្តទមកោ ទន្តោ តិលោកេកវិលោចនោ.
តេសំ អជ្ឈាសយំ ញត្វា ‘‘ន មំ វន្ទន្តិ ញាតយោ;
ហន្ទ វន្ទាបយិស្សាមិ’ទានិ នេសន្តិ’’ តាវទេ.
អភិញ្ញា បាទកជ្ឈានំ សមាបជ្ជិត្វា ឈានតោ;
វុដ្ឋាយ ហេមហំសោ’វ ហេមវណ្ណោ បភង្ករោ.
៣៦៩. ¶
អព្ភុគ្គន្ត្វា នភំ សព្ពសត្តនេត្តរសាយនំ;
គណ្ឌម្ពរុក្ខមូលស្មិំ បាដិហារិយសន្និភំ.
អសាធារណម’ញ្ញេសំ បាដិហារិយមុ’ត្តមំ;
រមនីយតរេ តស្មិំ អកាសិ មុនិបុង្គវោ.
ទិស្វា តម’ព្ភុតំ រាជា សុទ្ធោទនោនរាសភោ;
សញ្ជាតបីតិបាមោជ្ជោ សក្យវំសេកនាយកោ.
សត្ថុបាទារវិន្ទេហិ សកេ ចារុសិរោរុហេ;
ភូសិតេ’កាសិ តេ សព្ពេ សាកិយ’ អករុំ តថា.
ធីរោ បោក្ខរវស្សស្ស អវសានេ មនោរមំ;
ធម្មវស្សំ បវស្សេត្វា សត្តចិត្តាវនុគ្គតំ.
មហាមោហរជំ ហន្ត្វា សសង្ឃោ ទុតិយេ ទិនេ;
បវេក្ខិ សបទានេន បិណ្ឌាយ បុរមុ’ត្តមំ.
តស្ស បាទារវិន្ទានិ’រវិន្ទានិ អនេកធា;
ឧគ្គន្ត្វា បតិគណ្ហិំសុ អក្កន្តក្កន្តឋានតោ.
ទេហជោតិកទម្ពេហិ គោបុរដ្ដាលមន្ទិរា;
បិញ្ជរត្តំ គតា តស្មិំ បាការប្បភូតិ តទា.
ចរន្តំ បវិសិត្វាន បិណ្ឌាយ បុរវីថិយំ;
លោកាលោកករំ វីរំ សន្តំ ទន្តំ បភង្ករំ.
បសាទជនកេ រម្មេ បាសាទេ សា យសោធរា;
សីហបញ្ជរតោ ទិស្វា ឋិតា បេមបរាយណា.
ភូសនេ មណិរំសីហិ ភាសុរំ រាហុលំ វរំ;
អាមន្តេត្វា បទស្សេត្វា ‘‘តុយ្ហមេ’សោ បិតា’’តិ តំ.
និកេតមុ’បសង្កម្ម សុទ្ធោទនយសស្សិនោ;
វន្ទិត្វា តម’នេកាហិ ឥត្ថីហិ បរិវារិតា.
‘‘ទេវ ទេវិន្ទលីលាយ បុត្តោ តេ’ធ បុរេ បុរេ;
ចរិត្វា ចរតេ’ទានិ បិណ្ឌាយា’តិ ឃរេ ឃរេ’’.
៣៨២. ¶
បវេទេសិ បវេទេត្វា’គមា មន្ទិរម’ត្តនោ;
អានន្ទជលសន្ទោហ បូរិតោ’រុចិលោចនា.
តតោ សេសនរិន្ទានំ ឥន្ទោ ឥន្ទោវ លង្កតោ;
កម្បមានោ បគន្ត្វាន វេគេន ជិនសន្តិកំ.
‘‘សក្យបុង្គវ តេ នេ’ស វំសោ មា ចរ មា ចរ;
វំសេ បុត្តេ’ករាជា’បិ ន បិណ្ឌាយ ចរី បុរេ.’’
ឥតិ វុត្តេ នរិន្ទេន មុនិន្ទោ គុណសេខរោ;
‘‘តុយ្ហមេ’សោ មហារាជ វំសោ មយ្ហំ បន’ន្វយោ.
ពុទ្ធវំសោ’’តិ សម្ពុទ្ធវំសំ តស្ស បកាសយី;
អថោ តស្មិំ ឋិតោយេវ ទេសេន្តោ ធម្មមុ’ត្តរិំ.
‘‘ឧត្តិដ្ឋេ នប្បមជ្ជេយ្យ ធម្មមិ’’ច្ចាទិមុ’ត្តមំ;
គាថំ មនោរមំ វត្វា សោតូនំ សិវមា’វហំ.
ទស្សនគ្គរសំ ទត្វា សន្តប្បេត្វា តមុ’ត្តមោ;
តេនា’ភិយាចិតោ តស្ស និកេតំ សមុបាគតោ.
សទ្ធិំ វិសសហស្សេហិ តាទីហិ ទិបទុត្តមំ;
មធុរោទនបានេន សន្តប្បេត្វា មហីបតិ.
ចុឡាមណីមរីចីហិ បិញ្ជរញ្ជលិកេហិ តំ;
រាជុហិ សហ វន្ទិត្វា និសីទិ ជិនសន្តិកេ.
តា’បិ នេកសតា គន្ត្វា សុន្ទរា រាជសុន្ទរី;
នរិន្ទេន អនុញ្ញាតា និសិទិំសុ តហិំ តទា.
ទេសេត្វា មធុរំ ធម្មំ តិលោកតិលកោ ជិនោ;
អហម្ប’ជ្ជ ន គច្ឆេយ្យំ សវេ ពិម្ពាយ មន្ទិរំ.
ទយាយ ហទយំ តស្សា ផាលេយ្យា’តិ ទយាលយោ;
សាវកគ្គយុគំ គយ្ហ មន្ទិរំ បិតរា គតោ.
និសីទិ បវិសិត្វាន ពុទ្ធោ ពុទ្ធាសនេ តហិំ;
ឆព្ពណ្ណរំសិជាលេហិ ភាសុរន្តោ’វ ភានុមា.
៣៩៥. ¶
មនោសិលាចុណ្ណសមានទេហមរីវិជាលេហិ វិរាជមានា;
បកម្បិតា ហេមលតា’វ ពិម្ពា ពិម្ពធរា សត្ថុ សមីប’មាគ.
សត្ថុ បាទេសុ សម្ផស្សសីតលុត្តមវារិនា;
និព្ពាបេសិ មហាសោកបាវកំ ហទយិន្ធនេ.
រាជា សត្ថុ បវេទេសិ ពិម្ពាយា’តិ ពហុំ គុណំ;
មុនិន្ទោ’បិ បកាសេសិ ចន្ទកិណ្ណរជាតកំ.
តទា នន្ទកុមារស្ស សម្បត្តេ មង្គលត្តយេ;
វិវាហោ អភិសេកោ ច ឥតិ គេហប្បវេសនំ.
មង្គលានំ បុរេយេវ បព្ពាជេសិ បភង្ករោ;
អនិច្ឆន្តំ’វ នេត្វា តំ អារាមំ រម្មមុត្តមំ.
អត្តានម’នុគច្ឆន្តំ ទាយជ្ជត្ថំ សកត្រជំ;
កុមារំ រាហុលំ ចា’បិ កុមារាភរណុជ្ជលំ.
‘‘សុខា’វ ឆាយា តេ មេ’’តិ ឧគ្គិរន្តំ គិរំ បិយំ;
‘‘ទាយជ្ជំ មេ ទទាហី’តិ ទាយជ្ជំ មេ ទទាហិ ច’’.
អារាមមេវ នេត្វាន បព្ពាជេសិ និរុត្តរំ;
សទ្ធម្មរតនំ ទត្វា ទាយជ្ជំ តស្ស ធីមតោ.
និក្ខម្ម តម្ហា សុគតំសុមាលិ តហិំ ជន្តុសរោរុហានិ;
សទ្ធម្មរំសីហិ វិកាសយន្តោ ឧបាគតោ រាជគហំ បុនា’បិ.
កុសុមាកុល សុន្ទរតរុបវនេ បទុមុប្បល ភាសុរសរនិករេ;
បុថុចង្កមមណ្ឌិតសិតសិកតេ សុភសីតវនេ វិហរតិ សុគតោ.
តទា សុទត្តវ្ហយសេដ្ឋិសេដ្ឋោ,
ពហូហិ ភណ្ឌំ សកដេហិ គយ្ហ;
សាវត្ថិតោ រាជគហេ មនុញ្ញេ,
សហាយសេដ្ឋិស្ស ឃរូ’បគន្ត្វា.
៤០៦. ¶
តេនេ’វ វុត្តោ សុភគេន ពុទ្ធោ,
ជាតោ’តិ លោកេ ទិបទានមិន្ទោ;
សញ្ជាតបីតីហិ ឧទគ្គចិត្តោ,
រត្តិំ បភាតំ ឥតិ មញ្ញមានោ.
និក្ខម្ម តម្ហា វិគតន្ធការេ,
ទេវានុភាវេន មហាបថម្ហិ;
គន្ត្វាន តំ សីតវនំ សុរម្មំ,
សម្បុណ្ណ ចន្ទំ’វ វិរាជមានំ.
តំ ទីបរុក្ខំ វិយ បជ្ជលន្តំ,
វិលោចនានន្ទករំ មហេសិំ;
ទិស្វាន តស្សុ’ត្តមបាទរាគំ,
បដិគ្គហេត្វា សិរសា សុធីមា.
គម្ភីរំ និបុណំ ធម្មំ សុណិត្វា វិមលំ វរំ;
សោតាបត្តិផល’ម្បត្វា សហស្សនយ មណ្ឌិតំ.
និមន្តេត្វាន សម្ពុទ្ធំ សសង្ឃំ លោកនាយកំ;
វណ្ណគន្ធរសូបេតំ ទត្វា ទានំ សុខាវហំ.
សត្ថុ អាគមនត្ថាយ សាវត្ថិនគរំ វរំ;
បដិញ្ញំ សោ គហេត្វាន គច្ឆន្តោ អន្តរាបថេ.
យោជនេ យោជនេ វារុ ចិត្តកម្មសមុជ្ជលេ;
វិហារេ បវរេ ទត្វា ការាបេត្វា ពហុំ ធនំ.
សាវត្ថិំ បុន’រាគន្ត្វា បាសាទសតមណ្ឌិតំ;
តោរណង្ឃិកបាការគោបុរាទិវិរាជិតំ.
បុរំ អបហសន្តំ’វ ទេវិន្ទស្សា’បិ សព្ពទា;
សព្ពសម្បត្តិសម្បន្នំ នច្ចគីតាទិសោភិតំ.
កស្មិំ សោ វិហរេយ្យា’តិ ភគវា លោកនាយកោ;
សមន្តានុវិលោកេន្តោ វិហារារហភូមិកំ.
៤១៦. ¶
ជេតរាជកុមារស្ស ឧយ្យានំ នន្ទនោបមំ;
ឆាយូទកាទិសម្បន្នំ ភូមិភាគំ ឧទិក្ខិយ.
ហិរញ្ញកោដិសន្ថារវសេនេ’វ មហាយសោ;
កិណិត្វា បវរេ តម្ហិ នរាមរមនោហរេ.
និច្ចំ កិង្កិណិជាលនាទរុចិរំ សិង្គីវ សិង្គាកុលំ,
រម្មំនេកមណីហិ ឆន្នឆទនំ អាមុត្តមុត្តាវលិំ;
នានារាគវិតាន ភាសុរតរំ បុប្ផាទិនា’លង្កត,
ចិត្រំ គន្ធកុដិំ វរំ សុវិបុលំ ការេសិ ភូសេខរំ.
ជិនត្រជានម្បិ វិសាលមាលយំ,
វិតាននានាសយនាសនុជ្ជលំ;
សុមណ្ឌិតំ មណ្ឌបវង្កមាទិនា,
វិលុម្បមានំ មនលោចនំ សទា.
អថាបិ សណ្ហាមលសេតវាលុកំ,
សវេទិកាចារុវិសាលមាលកំ;
ជលាសយំ សាត’តិសីតលោទកំ,
សុគន្ធិសោគន្ធិកបង្កជាកុលំ.
សុផុល្លសាលាសនសោគនាគ,
បុន្នាគបូគាទិវិរាជមានំ;
មនោរមំ ជេតវនាភិធានំ,
ការាបយី សេដ្ឋិ វិហារសេដ្ឋំ.
វិសាលកេលាសធរាធរុត្តមា-
ភិរាមបាការផនិន្ទគោបិតោ;
ជនស្ស សព្ពាភិមនត្ថសាធកោ,
វិហារចិន្តាមណិ សោ វិរាជិតេ.
តតោ អាគមនត្ថាយ មុនិន្ទំ នាថបិណ្ឌិកោ;
ទូតំ បាហេសិ សោ សត្ថា សុត្វា ទូតស្ស សាសនំ.
មហតា ភិក្ខុសង្ឃេន តទា តម្ហា បុរក្ខតោ;
និក្ខមិត្វា’នុបុព្ពេន បត្តោ សាវត្ថិមុត្តមំ.
៤២៥. ¶
សមុជ្ជលានិ នេកានិ ធជានាទាយ សុន្ទរា;
កុមារា បុរតោ សត្ថុ និក្ខមិំសុ សុរា យថា.
និក្ខមិំសុ តតោ តេសំ បច្ឆតោ តរុណង្គនា;
ចារុបុណ្ណឃដាទាយ ទេវកញ្ញា យថា តថា.
បុណ្ណបាតិំ គហេត្វាន សេដ្ឋិនោ ភរិយា តថា;
សទ្ធិំ នេកសតិត្ថិហិ នេកាលង្ការលង្កតា.
មហាសេដ្ឋិ មហាសេដ្ឋិសតេហិ សហ នាយកំ;
អព្ភុគ្គញ្ឆិ មហាវីរំ បូជិតោ តេហិ នេកធា.
ឆព្ពណ្ណរំសីហិ មនោរមេហិ,
បុរំ វរំ បិញ្ជរវណ្ណភាវំ;
នេន្តោ មុនិន្ទោ សុគតោ សុគត្តោ,
ឧបាវិសី ជេតវនំ វិហារំ.
ចាតុទ្ទិសស្ស សង្ឃស្ស សម្ពុទ្ធបមុខស្ស’ហំ;
ឥមំ ទម្មិ វិហារន្តិ សត្ថុ ចារុករម្ពុជេ.
សុគន្ធវាសិតំ វារិំ ហេមភិង្ការតោ វរំ;
អាកិរិត្វា អទា រម្មំ វិហារំ ចារុទស្សនំ.
សុរម្មំ វិហារំ បដិគ្គយហ សេដ្ឋំ,
អនគ្ឃេ វិចិត្តាសនស្មិំ និសិន្នោ;
ជនិន្ទានមិន្ទោ តិលោកេកនេត្តោ,
តិលោកប្បសាទាវហំ តំ មនុញ្ញំ.
ឧទារានិសំសំ វិហារប្បទានេ,
អនាថប្បទានេន នាថស្ស តស្ស;
សុទត្តាភិធានស្ស សេដ្ឋិស្ស សត្ថា,
យសស្សី ហិតេសី មហេសី អទេសី.
ឧទារានិសំសំ វិហារប្បទានេ,
កថេតុំ សមត្ថោ វិនា ភូរិបញ្ញំ;
តិលោកេកនាថំ នរោ កោសិ យុត្តោ,
មុខានំ សហស្សេហិ នេកេហិ ចា’បិ.
៤៣៥. ¶
ឥតិ វិបុលយសោ សោ តស្ស ធម្មំ កថេត្វា,
អបិ សកលជនានំ មានសេ តោសយន្តោ;
បរមមធុរនាទំ ធម្មភេរិំ មហន្តំ,
វិហរតិ បហរន្តោ តត្ថ តត្ថូបគន្ត្វា.
ឯវំ តិលោកហិតទេន មហាទយេន,
លោកុត្តមេន បរិភុត្តបទេសបន្តិំ;
និច្ចំសុរាសុរមហោរគរក្ខសាទិ,
សម្បូជិតំ អហមិ’ទានិ និទស្សសិស្សំ.
សទ្ធម្មរំសិនិករេហិ ជិនំសុមាលិ,
វេនេយ្យបង្កជវនានិ វិកាសយន្តោ;
វាសំ អកាសិ បវរោ បឋមម្ហិ វស្សេ,
ពារាណសិម្ហិ នគរេ មិគកាននម្ហិ.
នានាប្បការរតនាបណបន្តិវីថិ,
រម្មេ បុរេ បវររាជគហាភិធានេ;
វាសំ អកាសិ ទុតិយេ តតិយេ ចតុត្ថេ,
វស្សេបិ កន្តតរវេលុវនេវ នាថោ.
ភូបាលមោឡិមណិរំសិវិរាជមានំ,
វេសាលិនាមវិទិតំ នគរំ សុរម្មំ;
និស្សាយ សក្យមុនិកេសរិ បញ្ចមម្ហី,
វស្សម្ហិ វាសមករិត្ថ មហាវនស្មិំ.
ផុល្លាតិនីលវិមលុប្បលចារុនេត្តោ,
សិំគីសមានតនុជោតិហិ ជោតមានោ;
ពុទ្ធោ អនន្តគុណសន្និធិ ឆដ្ឋវស្សេ,
វាសំ អកា វិបុលមង្កុល បព្ពតស្មិំ.
គម្ភីរទុទ្ទសតរំ មធុរំ មរូនំ,
ទេសេត្វ ធម្មមតុលោ សិរិសន្និវាសោ;
ទេវិន្ទសីតលវិសាលសិលាសនស្មិំ,
វស្សម្ហិ វាសម’ករី មុនិ សត្តមម្ហិ.
៤៤២. ¶
ផុល្លារវិន្ទចរណោ ចរណាធិវាសោ,
សោ សុំសុមារគិរិនាមធរាធរម្ហិ;
វាសំ អកា បរមមារជិ អដ្ឋមស្មិំ,
វស្សម្ហិ កន្តរភេសកលាវនម្ហិ.
នានាមតាតិពហុតិត្ថិយសប្បទប្បំ,
ហន្ត្វា តិលោកតិលកោ នវមម្ហិ វស្សេ;
វាសំ អកាសិ រុចិរេ អតិទស្សនីយេ,
កោសម្ពិសិម្ពលិវនេ ជិនបក្ខិរាជា.
តេសំ មហន្តកលហំ សមិតុំ យតីនំ,
និស្សាយ វារណវរំ ទសមម្ហិ វស្សេ;
បុប្ផាភិកិណ្ណវិបុលាមលកាននស្មិំ,
វាសំ អកា មុនិវរោ វរបារលេយ្យោ.
ធម្មាមតេន ជនតំ អជរាមរត្តំ,
នេន្តោ វិលោចនមនោហរសុទ្ធទន្តោ;
នាលាភិធានទិជគាមវរេ មុនិន្ទោ,
វាសំ អកា អមិតពុទ្ធិ ទសេកវស្សេ.
វេរញ្ជ ចារុទិជគាមសមីបភូតេ,
អារាមកេ សុរភិបុប្ផផលាភិរាមេ;
សព្ពញ្ញុ សក្យមុនិ ពារសមម្ហិ វស្សេ,
វាសំ អកាសិ បុចិមន្ទទុមិន្ទមូលេ.
ផុល្លារវិន្ទវទនោ រចិចារុសោភោ,
លោកស្ស អត្ថចរិយាយ ទយាធិវាសោ;
វាសំ អកា រុចិរចាលិយបព្ពតស្មិំ,
វីរោ តិលោកគរុ តេរសមម្ហិ វស្សេ.
ពន្ធូកបុប្ផសមបាទករាភិរាមោ,
ធម្មិស្សរោ បវរជេតវនេ សុរម្មេ;
ធីរោ មហិទ្ធិ មុនិ ចុទ្ទសមម្ហិ វស្សេ,
វាសំ អកា សកលសត្តហិតេសុ យុត្តោ.
៤៤៩. ¶
វេនេយ្យពន្ធុវនរាគគជេ វិហន្ត្វា,
វស្សម្ហិ បញ្ចទសមេ មុនិសីហរាជា;
វាសំ អកា កបិលវត្ថុធរាធរោរុ,
និគ្រោធរាមរមណីយមណិគ្គុហាយំ.
យក្ខម្បិ កក្ខលតរំ សុវិនីតភាវំ,
នេត្វា បុរេ វរតមាលវកាភិធានេ;
វស្មម្ហិ វាសមករី ទសឆដ្ឋមម្ហិ,
នេន្តោ ជនំ ពហុតរម្បិ ច សន្តិមគ្គំ.
បាការគោបុរនិកេតនតោរណាទិ,
នេត្តាភិរាមវររាជគហេ មហេសិ;
វាសំ អកានធិវរោ ទសសត្តមម្ហិ,
វស្សម្ហិ បត្ថយសោ ភុវនត្តយស្មិំ.
ធម្មោសធេន មធុរេន សុខាវហេន,
លោកស្ស ឃោរតររាគរជំ វិហន្ត្វា;
វស្សម្ហិ វាសមករី ទសអដ្ឋមស្មិំ,
អង្គីរសោ បវរចាលិយបព្ពតស្មិំ.
វេនយ្យពន្ធុជនមោហរិបុំ ឧឡារំ,
ហន្ត្វាន ធម្មអសិនា វរធម្មរាជា;
ឯកូនវីសតិមកេ បុន តត្ថ វស្សេ,
វាសំ អកា មធុរភារតិ លោកនាថោ.
សុទ្ធាសយោ បវររាជគហេ វិចិត្តេ,
វាសំ អកាសិ សមវីសតិមម្ហិ វស្សេ;
លោកស្ស អត្ថចរណេ សុភកប្បរុក្ខោ,
ចិន្តាមណិប្បវរភទ្ទឃដោ មុនិន្ទោ.
ឯវំ តិលោកមហិតោ អនិពទ្ធវាសំ,
កត្វា ចរម្បឋមពោធិយុទារបញ្ញោ;
ឆព្ពណ្ណរំសិសមុបេតវិចិត្តទេហោ,
លោកេកពន្ធុ ភគវា អវសេសកាលេ.
៤៥៦. ¶
សាវត្ថិយំ បវរជេតវនេ ច រម្មេ,
ទិព្ពាលយេ ច សមលង្កតបុព្ពរាមេ;
វាសំ អកាសិ មុនិ វីសតិបញ្ចវស្សេ,
លោកាភិវុទ្ធិនិរតោ សុខសន្និវាសោ.
ឥតិ អមិតទយោ យោ បញ្ចតាឡីសវស្សេ,
មនុជមនវនស្មិំ ជាតរាគគ្គិរាសិំ;
បរមមធុរធម្មម្ពុហិ និព្ពាបយន្តោ,
អវសិ សមុនិមេឃោ លោកសន្តិំ ករោតុ!
បញ្ញាវរង្គនា មយ្ហំ សញ្ជាតា មនមន្ទិរេ;
តោសយន្តី សព្ពជនំ វុទ្ធិំ គច្ឆតុ សព្ពទា.
ចិតំ យំ រចយន្តេន ជិនស្ស ចរិតំ មយា;
បុញ្ញំ តស្សានុភាវេន សម្បត្តោ តុសិតាលយំ.
មេត្តេយ្យលោកនាថស្ស សុណន្តោ ធម្មទេសនំ;
តេន សទ្ធិំ ចិរំ កាលំ វិន្ទន្តោ មហតិំ សិរិំ.
ពុទ្ធេ ជាតេ មហាសត្តោរម្មេ កេតុមនីបុរេ;
រាជវំសេ ជនីត្វាន តិហេតុបដិសន្ធិកោ.
ចិវរំ បិណ្ឌបាតញ្ច អនគ្ឃំ វិបុលំ វរំ;
សេនាសនញ្ច ភេសជ្ជំ ទត្វា តស្ស មហេសិនោ.
សាសនេ បព្ពជិត្វាន ជោតេន្តោ តមនុត្តរំ;
ឥទ្ធិមា សតិមា សម្មា ធារេន្តោ បិដកត្តយំ.
វ្យាកតោ តេន ពុទ្ធោ យំ ហេស្សតីតិ អនាគតេ;
ឧប្បន្នុប្បន្នពុទ្ធានំ ទានំ ទត្វា សុខាវហំ.
សំសារេ សំសរន្តោ ហិ កប្បរុក្ខោ ច បាណិនំ;
ឥច្ឆិតិច្ឆិតមន្នាទិំ ទទន្តោ មធុរំ ចរំ.
មំសលោហិតនេត្តាទិំ ទទំ ចិត្តសមាហិតោ;
សីលនេក្ខម្មបញ្ញាទិំ បូរេន្តោ សព្ពបារមិំ.
៤៦៧. ¶
បារមិសិខរំ បត្វា ពុទ្ធោ ហុត្វា អនុត្តរោ;
ទេសេត្វា មធុរំ ធម្មំ ជន្តូនំ សិវមាវហំ.
សព្ពំ សទេវកំ លោកំ ព្រហាសំសារពន្ធនា;
មោចយិត្វា វរំ ខេមំ បាបុណ្យេំ សិវំ បុរំ.
លង្កាលង្ការ ភូតេន ភូបាលន្វយកេតុនា;
វិជយពាហុនា រញ្ញា សកនាមេន ការិតេ.
សតោយាសយបាការ គោបុរាទិវិរាជិតេ;
បរិវេណវរេ រម្មេ វសតា សន្តវុត្តិនា.
មេធង្ករាភិធានេន ទយាវាសេន ធីមតា;
ថេរេន រចិតំ ឯតំ សព្ភ សំសេវិតំ សទា.
ភវេ ភវេ’ធ គាថានំ តេសត្តតិ ចតុស្សតំ;
គន្ថតោ បញ្ចបញ្ញាសា-ធិកំ បញ្ចសតំ ឥតិ.