📜
កច្ចាយន ¶ ធាតុ មញ្ជូសា
នមោ តស្ស ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស
និរុត្តិ និករា’បារ-បារវារ’ន្តគំ មុនិំ,
វន្ទិត្វា ធាតុមញ្ជូសំ-ព្រូមិ បាវចនញ្ជសំ.
សោគតាគម មា’គម្ម-តំ តំវ្យាករណានិ ច,
បាឋេ ចា’បឋិតាបេ’ត្ថ ធាត្វត្ថា ច បវុច្ចរេ.
ឆន្ទ’ហានិត្ថមោ’ការំ-ធាត្វន្តានំ ¶ សិយាក្វ ចិ, យូនំ ទីឃោ ច ធាតុម្ហា-បុព្ពម’ត្ថបទំ អបិ.
ភូ សត្តាយំ បច បាកេ គមុសប្ប គតិម្ហិ (ច);
សិលោក (ធាតុ) សង្ឃាតេ សកិ សង្កាយ (វត្តតេ;).
(អថោ) កុក-វកា’ទានេ កេ សទ្ទេ អកិ លក្ខណេ;
កុ សទ្ទេ កុច្ឆិតេ ដង្ក ធារណេ មកិ មណ្ឌនេ.
វកិ កោដិល្លយាត្រាសុ សក្ក-ដីកទ្វយំ គតេ;
កកិ លោលត្តនេ យាតេ តកី (ឥធ) គតាទិសុ.
៤. ¶ វវ, លោកនវិត្តិសុ ចក្ខវុតិម្ហិ (តុ) រុក្ខ (ច) ខេ ថិរហិំសខណេ និយ, មោ’បនយិដ្ឋិ វតាទិស មុណ្ឌិសុ ទិក្ខ (’ថ) កក្ខ-កខា ហសនេ តុរ, ហិំសនវុទ្ធិគតីសុ (ហិ) ទក្ខ’ទនម្ហិ (តុ) ជក្ខ (ច) ភក្ខ (មតា) អន, ជាលទុខេសុ (តុ) ទិក្ខ (ច) ទុក្ខ (ច) ឥក្ខ ទិស’ង្ក ន កោ’ខ សុសេ.
៥. [អ] និក្ខ ចុម្ពនេ’(បិ) សិក្ខ វិជ្ជុ’បាទុ’ បាសានម្ហិ រក្ខ គុត្តិវារណេ (បិ) ឧញ្ឆនេ (សិយា’បិ) ភិក្ខ យាវលទ្ធ្យ’លទ្ធិសូ (បិ) វក្ខ រោសសំហតេសុ មោក្ខ មុត្តិយំ ចជេ (បិ) ចិក្ខ វាចពោធនេសុ.
[ព] ¶ នខ មខ រខ នង្ខាមង្ខរក្ខី’ខីលង្ខា លខ វខ ឥខ ឥង្ខា ឧង្ខ វង្ខូ’ខ គត្យំ វខិ មខិ កខិ កង្ខេ ខី ខយេ ឧក្ខ សេកេ ខុ ខុតធនិសុ (វុត្តោ) ខេ(’ថ) ខាទេ សុបេ (ច.)
អគ្គោ (តុ) គតិកោដិល្លេ លគ សង្គេ មគេ’សនេ;
អគី ឥគី រិគី លិគី វគី គត្យ’ត្ថធាតវោ.
សិលាឃ កត្ថនេ ជគ្ឃ ហសនេ អគ្ឃ អគ្ឃនេ;
សិឃី អាឃាយនេ (ហោតិ) លឃិ សោសគតីសុ (ច;).
វច ព្យត្តវចេ យាច យាចនេ រុច ទិត្តិយំ;
សុច សោកេ កុច សទ្ទេ (អថោ) វិច វិវេចនេ.
៩. ¶
អញ្ច បូជាគតេ វញ្ច គមនេ កិញ្ចា’វមទ្ទនេ;
លុញ្ចា’បនយនេ នច្ច នច្ចនេ មច រោចនេ.
អច្ចា’ច្ចនេ ចុ វចនេ សចោ (តុ) សមវាយនេ;
បច យាតេ កចិ-វច្ច ទិត្តិយំ មចិ ធារណេ.
បុច្ឆ សម្បុច្ឆនេ មុច្ឆ មោហស្មិំ លញ្ឆ លក្ខណេ;
អញ្ឆា’យាមេ (ភវេ) បុញ្ឆ បុញ្ឆនេ ឧញ្ឆ ឧញ្ឆនេ.
តច្ឆោ តនុកិរយេ បិញ្ឆ បិញ្ឆនេ រាជ ទិត្តិយំ;
វជា’ជគមនេ រញ្ជ រាគេ ភញ្ជា’វមទ្ទនេ.
អញ្ជុ ព្យត្តិគតីកន្តិ មក្ខណេស្វេ’ជ កម្បនេ;
ភជ សំសេវនេ សញ្ជ សង្គេ (តុ) ឥញ្ជ កម្បនេ.
១៤. ¶
យជ ទេវច្ចនេ ទានសង្គតីករណេសុ (ច);
តិជក្ខមនិសានេសុ ទានេ(’បិ) ចជ ហានិយំ.
សជា’លិង្គន វិស្សជ្ជ និម្មាណេ មុជ្ជ មុជ្ជនេ;
មជ្ជ សំសុទ្ធិយំ លជ្ជ លជ្ជនេ តជ្ជ តជ្ជនេ.
អជ្ជ-សជ្ជា’ជ្ជនេ សជ្ជ និម្មាណេ គជ្ជ សទ្ទនេ;
គុជ-កុជ ទ្វយំ សទ្ទេ អខ្យត្តេ ខជ្ជ ភក្ខណេ.
ភជ្ជ បាកេ វិជិ ភយចលនេ វីជ វីជនេ;
ខជី គមនវេកល្លេ ជី ជយេ ជុ ជវេ (សិយា;).
ឈេ ចិន្តាយុជ្ឈ ឧស្សគ្គេ គមនេ អដ-បដ ទ្វយំ;
នដ នច្ចេ រដ បរិភាសនេ វដ វេឋនេ.
១៩. ¶
វដ្ដ អាវត្តនេ វណ្ដ វណ្ដត្ថេ កដ មទ្ទនេ;
ផុដោ វិសរណាទីសុ កដ សំវរណេ គតេ.
ឃុដ ឃោសេ បតិឃាតេ វិដ’ក្កោសេ (ច) បេសនេ;
ភដ ភត្យំ កុដ-កោដ្ដច្ឆេទនេ លុដ លោដនេ.
ជដ-ឈដ-បិដ សង្ឃាតេ ចិដុ’ត្តាសេ ឃដី’ហនេ;
ឃដិ សង្ឃដ្ដនេ តដ្ដ ច្ឆេទនេ មុដ មទ្ទនេ.
បឋ ព្យត្តវចេ ហេឋ ពាធាយំ វេឋ វេឋនេ;
សុឋី-កុឋី ទ្វយំ សោសេ បីឋ ហិំសនធារណេ.
កឋ សោសនបាកេសុ វឋ ថុលត្តនេ (ភវេ);
កឋិ សោសេ រុឋ-លុឋោ’បឃាតេ សឋ កេតវេ.
២៤. ¶
(សិយា ហឋ ពលក្ការេ កឌិភេទេ កឌិច្ឆិទេ;
មណ្ឌ វិភូសនេ ចណ្ឌ ចណ្ឌិក្កេ ភឌិ ភង្ឌនេ.
បឌិ ឧប្បណ្ឌនេ លិង្គវេកល្លេ មុឌិ ខណ្ឌនេ,
គឌិ វត្តេ’កទេសម្ហិ គឌិ សន្និវយេ(’បិច;);
រឌិ-ឯរឌិ ហិំសាយំ បិឌិ សង្ឃាតអាទិសុ,
កុឌិ ទាហេ បឌិ គតេ ហិឌិ អាហិណ្ឌនេ (សិយា;);
ករណ្ឌ ភាជន’ត្ថម្ហិ (អថោ) លឌិ ជិគុច្ឆនេ,
(វត្តតេ) មេឌិកោដិល្លេ សឌិ គុម្ពត្ថមីរណេ;
(អថោ’បិ) អឌិ អណ្ឌត្ថេ (ទិស្សតេ) តុឌិ តោឌនេ,
វឌ្ឍ សំវឌ្ឍនេ កឌ្ឍ កឌ្ឍណេ ភណ ភាសនេ;
២៩. ¶
សោណ វណ្ណេ គុណ’ភ្យាសេ ឥណ-ផេណ ទ្វយំ គតេ,
បណ វោហារថោមេសុ (វត្តតេ) កណ មិលនេ;
អណ-រណ-កណ-មុណ-ក្វណ-កុណ សទ្ទេ,
យត បតិយតនេ ជុត ទិត្តិម្ហិ;
អត-បត គមនេ ចិត សញ្ញាណេ,
កិត វាសា’ទោ វតុ វត្តុម្ហិ.
(ភវេ) កត្ថ សិលាឃាយំ មថ-មត្ថ វិលោឡនេ,
នាថ យាចនសន្តាប ឥស្សេរា’សិំសនេសុ (ច;)
បុថ (ចេ) បុថុ វិត្ថារេ ព្យថ ភីតិចលេសុ (ច),
គោត្ថុ វំសេ បថ-បន្ថ គតេ នន្ទ សមិទ្ធិយំ;
វន្ទា’ភិវាទថោមេសុ គទ ព្យត្តវចេ’(បិច),
(អថោ) និន្ទ គរហាយំ ខទិ បក្ខន្ទនាទិសុ;
៣៤. ¶
ឯទី (តុ) កិញ្ចិចលេន ចទិ កន្តិហិឡាទនេ,
កិលិទី បរិទេវាទោ ឧទិស្សវកិលេទនេ;
ឥទី (តុ) បរមិស្សរិយេ អទិអន្ទុ (ច) ពន្ធនេ,
ភគន្ទ សេវនេ (ហោតិ) ភទ្ទ កល្យាណកម្មនិ;
សិទ សិង្គារបាកេសុ សទ្ទុហរិតសោសនេ,
មទិ ពល្យេ មុទ-មទា សន្តោសេ មទ្ទ មទ្ទនេ;
សន្ទុ បស្សវនាទីសុ កន្ទ’វ្ហានេ (ច’) រោទនេ,
វិទ លាភេ ទទ ទានេ រុទិ អស្សុវិមោចនេ;
សទោ វិសរណា’ទានគមនេ (ចា’)វសាទនេ,
ហិឡាទ (តុ) សុខេ សូទក្ខរណេ រទ វិលេខណេ;
សាទ អស្សាទនាទីសុ គទ ព្យត្តវចេ’(បិច),
នទ អព្យត្តសទ្ទេ (តុ) រទា’ទា-ខាទ-ភក្ខណេ;
៤០. ¶
អទ្ទ យាចនយាត្រាទិស្វ (ថោ) មិទ សិនេហនេ,
(សិយា) ខុទ ជិគច្ឆាយំ ទឡិទ្ទ ទុគ្គច្ចំ (ហិ តុ;)
ទា ទវេ ទុ គតីវុទ្ធយំ ទា ទានេ វិទ ជាននេ,
តទិ អាលសិយេ ពាធ ពាធាយំ គុធ កីឡនេ;
(អថោ) គាធ បតិដ្ឋាយំ វុឋុ-ឯធ (ច) វុទ្ធិយំ,
ធា (ហោតិ) ធារណេ (ចេវ) ចិន្តាយំ ពុធ ពោធនេ;
សិធុ គតិម្ហិ យុធ សម្បហារេ វិធ វេធនេ,
រាធ ហិំសាយសំរាធេ ពធ-ពន្ធ (ច) ពន្ធនេ;
សិធ-សាធ (ច) សិទ្ធិម្ហិ ធេ បានេ ឥន្ធ ទិត្តិយំ,
មាន បូជាយ វន-សន សម្ភវេ អន បាណនេ;
កន ទិត្តិគតីកន្ត្យំ ខន-ខន្វ’វទារណេ.
៤៥. ¶
គុប គោបនកេ គុប សំវរណេ តប សន្តាបេ តប ឥស្សរិយេ,
ចុប មន្ទគតេ តបុឧព្ពេគេ រប-លប វាក្យេ សប អក្កោសេ;
ជប-ជប្ប វចេ’ព្យត្តេ តប្ប សន្តប្បនេ (សិយា),
កបិ កិញ្ចិចលេ កប្ប សាមត្ថេ វេបុ កម្បនេ;
តប្ប សន្តគតេច្ឆេទេ តក្កេ ហិំសាទិសុ’(ច្ចតេ),
វប ពីជវិនិក្ខេបេ ធូប សន្តបនេ’(បិ ច);
ចប សាន្ត្វេ បុ បវនេ ឈប ទាហេ សុបោ សយេ,
បុប្ផ វិកសនេ (ហោតិ) រម្ព’លម្ពវសំសនេ;
ចុម្ព វទនសំយោគេ កម្ព សំវរណេ (មតោ),
អម្ព សទ្ទេ (ច) អស្សាទេ តាយនេ សពិ មណ្ឌនេ;
៥០. ¶
គព្ព ទប្បេ’ព្ព-សព្ពា’(បិ) គមនេ បុព្ព បូរណេ,
គុម្ព’ព្ពគុម្ពនេ ចព្ព អទនេ ឧព្ព ធារណេ;
លភ លាភេ ជម្ភ គត្តវិនាមេ សុភ សោភនេ,
ភី ភយេ រភ រាភស្សេ (ចា)’រម្ភេ ខុភ សញ្ចលេ;
ថម្ភ-ខម្ភ បតិពន្ធេ គព្ភ បាគព្ភិយេ វធេ,
សុម្ភ សំសុម្ភនេ សម្ភ វិស្សាសេ យភ មេថុនេ;
ទុភ ជីគិំសនេ ទព្ភ គន្ថនេ ឧទ្រភា’ទនេ,
កមូ (តុ) បទវិក្ខេបេ ខមូ (តុ) សហណេ (សិយា;)
ភមុ អនវដ្ឋានេ (ច) វមុ ឧគ្គិរណាទិសុ,
កិលមុ-ក្លមូ គេលញ្ញេ រមុ កីឡា’យ (មីរិតោ;)
ទមោ ទមេ នម នមេ (អថោ) សម បរិស្សមេ,
យមុ ឧបរមេ នាសេ អម យាតេ មុ ពន្ធនេ;
៥៦. ¶
ធមោ បុមោ (ច) ធមនេ តម សង្កាវិភូសនេ,
ធុម-ថីម (ច) សង្ឃាតេ តម សាន្ត្វ’វសាទិយេ;
អយោ វយោ បយ-មយោ នយោ រយគតិម្ហិ (ច)
ទយ ទានគតីរក្ខា ហិំសាទិសុ យុ មិស្សនេ;
ចាយ សម្បូជនេ តាយ សន្តានេ បាយ វុទ្ធិយំ,
(អថោ) ឧសូយ ទោសា’វិករណេ សាយ សាយនេ;
តរ តរណស្មិំ ថរ សន្ថរណេ ភរ ភរណស្មិំ ផរ សម្ផរណេ,
សរ គតិ ចិន្តា ហិំសា សទ្ទេ ផុរ ចលនាទោ ហរ ហរណស្មិំ;
រិ សន្តតិស្មិំ រិ គតេ រុ សទ្ទេ ខុរច្ឆិទស្មិំ ធរ ធារណម្ហិ,
ជរ ជីរណត្ថេ មរបាណចាគេ ខរ សេកនាសេ ឃរ សេវនម្ហិ;
៦០. ¶
គរោ និគរេណ សេកេ ទរ ឌាហេ វិទារណេ,
ចរ គតិភក្ខណេសុ វរ សំវរណាទិសុ;
ចរច្ឆេទេ អរនាសេ គតេ (ច) បូរ បូរណេ,
កុរ ក្កោសេ នរ នយេ ជាគរ សុបិនក្ខយេ;
បីលុ-បលូ-សល-ហុលា គត្យ’ត្ថា ចល កម្បនេ,
ខល សញ្ចលនេ ផុល្ល វិកាសេ ជល ទិត្តិយំ;
ផល និប្ផត្តិយំ (ហោតិ) ទល ទិត្តិវិទារណេ,
ទល ទុគ្គតិយំ នីល វណ្ណេ មីល និមីលនេ;
សិល សមាធិម្ហិ កីល ពន្ធេ គល-គិលា’ទនេ,
កូល អាវរណេ សូល រុជាយំ ពលបាណនេ;
តល-មូល បតិដ្ឋាយំ វល-វល្ល និវារណេ,
បល្ល និន្នេ (ច) គមនេ មល-មល្ល’វធារណេ;
៦៦. ¶
(វត្តតេ) ខិល កាឋិន្នេ កលិលេ អល-កល ទ្វយំ,
វេល្ល សញ្ចលនេ កល្ល សជ្ជនេ អលិពន្ធនេ;
ចុល្ល ហាវកិរយេ ថូលា’កស្សនេ ចូល មទ្ទនេ,
(វត្តតេ) ខល សោចេយ្យោ បល រក្ខគតេសុ(បិ;)
កេល-ខេល-ចេល-បេល-វេល-សញ្ចលនាទិសុ,
អវ រក្ខណេ ជីវ បាណធារណេ (តុ) ប្លវោ គតេ;
កណ្ឌុវនម្ហិ កណ្ឌុវោ សរណេ ឆេទនេ ទវេ,
ទវោ (តុ) ទវនេ ទេវុ ទេវនេ សេវុ សេវនេ;
ធាវ គមនវុទ្ធិម្ហិ (បឋិតោ) ធោវុ ធោវនេ;
វេ-វី ទ្វេ តន្តុសន្តានេ វេ-វុ សំវរណេ (សិយា)
ហ្វេ អវ្ហានេ កេវ សេកេ ធុវ យាត្រា ថិរេសុ (ច;);
៧១. ¶
អស គស អទនេ ឃស អទនស្មិំ-ឥស បរិយេសេ ឥសុឥច្ឆាយំ,
សសុ បាណនគតិហិំសា’ទ្យ’ត្ថេ-មស អាមសនេ មុស សម្មោសេ;
កុស អក្កោសេ ទុស អប្បីតេ-តុស សន្តោសេ បុស បោសម្ហិ,
រុស អាលេបេ រុស ហិំសាយំ-មសុ មច្ឆេរេ ឧសុ ទាហេ (’បិ;)
ហស ហសនស្មិំ ឃុស សទ្ទស្មិំ-តស ឧព្ពេគេ ត្រស ឧព្ពេគេ,
លស កន្ត្យ’ត្ថេ រស អស្សាទេ-(បុន)ភស ភស្មិករណេ(ចា’បិ;)
គវេស មគ្គណេ បំស នាសនេ ទិស បេក្ខណេ,
សាសា’នុសិដ្ឋិយំ ហំស បិតិយំ បាស ពន្ធនេ;
សំស បសំសនេ ឥស្ស ឥស្សាយំ កស្ស កស្សនេ,
ធំស បធំសនេ សិំស ឥច្ឆាយំ ឃំស ឃំសនេ;
៧៦. ¶
សំស-ទំសា (តុ) ឌសនេ ភាស វាចាយ ទិត្តិយំ,
(សិយា) ភុស អលង្ការេ (អថោ) អាសូ’បវេសនេ;
វស កន្តិនិវាសេសុ វស្សសេចនសទ្ទនេ,
កិស សាណេ កស គតេ កស ហិំសាវិលេខនេ;
ទិសា’តិសជ្ជនា’ទីសុ កាស ទិត្តិម្ហិ សជ្ជនេ,
(ទុវេ ធាតុ) ខស-ឈស ហិំសាយំ មិស មិលនេ;
សុ ហិំសាកុលសន្ធានយាត្រា’ទីសុ សុ បស្សវេ,
សុ សទ្ទេ សុ បសវនេ សិ សយេ (ច) សិ សេវនេ;
មហ បូជាយា’រហបូជាយំ-គុហ សំវរណេ លិហ អស្សាទេ,
រហ ចាគស្មិំ មុហ មុច្ឆាយំ-មហ សត្តាយំ ពហុ សំខ្យានេ;
៨១. ¶
សហ ខមេ ទហ ភស្មិករណេ (ច) បតិដ្ឋាយំ,
រុហ សញ្ជននេ ឩហ វិតក្កេ វហ បាបណេ;
ទុហ’ប្បបូរណេ នាសេ ទិហោ ឧបចយេ (មតោ),
និន្ទាយំ គរហោ ឦហ ឃដ្ដនេ មិហ សេវនេ;
គាហ វិលោឡនេ ព្រូហ-ពហ-ព្រហ (ច) វុទ្ធិយំ,
វ្ហេ សទ្ទម្ហិ ហសនេ ហា ចាគេ លុឡ មន្ថនេ
កីឡវិហារម្ហិ លឡ វិលាសេ’(មេសវុទ្ធិកា;)
តុទាទយោ អវុទ្ធិកា
តុទ ព្យថាយំ (តុ) នុទ ក្ខេបណេ លិខ លេខណេ,
កុច សង្កោចនេ រិច ក្ខរណេ ខច ពន្ធនេ;
៨៥. ¶
ឧច សទ្ទេ សមវាយេ វិជី ភយចលេសុ (ច),
(វត្តតេ) ភុជ កោដិល្លេ វលញ្ជោ (តុ) វលញ្ជនេ;
ភជ សេវាបុថក្ការេ រុជ រោគេ អដា’ដនេ,
កុដច្ឆេទេ (ច) កោដិល្លេ អគា សជ្ឈាយនា’ទិសុ;
បុណោ សុភ កិរយេ វត្ត វត្តនេ ចត យាចនេ,
បុថ បាកេ បូតិភាវេ កុថសំក្លេសនេ’(បិ ច;)
(ឧភោ ធាតុ) បុថ-បថ វិត្ថារេ វិទ ជាននេ,
ហទ ឧច្ចារ ឧស្សគ្គេ-ចិន្តាយំ មិទ ហិំសនេ;
នន្ធ វិនន្ធនេ ថីន-បុន សង្ឃាតវាចិនោ,
កប អច្ឆាទនេ វប្ប វារណេ ខិប បេរណេ;
សុបោ សយេ ឆុបោ ផស្សេ (វត្តតេ) ចប សាន្ត្វនេ,
នភ (ធាតុ) វិហិំសាយំ រុម្ភ ឧប្បីឡនាទិសុ;
៩១. ¶
សុម្ភ សំសុម្ភនេ ជម្ភ ជម្ភនេ ជុភ និច្ឆុភេ,
ឋុភ និដ្ឋុភនេ ចមុ អទនេ ឆមុ ហីឡនេ;
ឈមុ ទាហេ ឆមុ អទនេ ឥរីយ វត្តនេ’(បិ ច),
កិរ (ធាតុ) វិកិរណេ គិរោ និគិរណា’ទិសុ;
ផុរ សញ្ចលនាទីសុ កុរ សទ្ទា’ទនេសុ (ច),
ខុរច្ឆេទេ វិលិខណេ ឃុរ ភីមេ គិលា’ទនេ;
តិល ស្នេហេ ចិល វាសេ ហិល ហាវេ សិលុ’ញ្ឆនេ,
ពិល ភេទេ ថូល ចយេ កុសច្ឆេទន បូរណេ;
វិសប្បវេសេ ផរណេ ទិសា’តិសជ្ជនា’ទិសុ
ផុល ផស្សេ មុស ថេយ្យេ ថុស អប្បិកិរយាយ (តុ)
គុឡ មោក្ខេ គុឡ បរិវត្តនម្ហិ (តុទាទយោ;)
ហូ ¶ ភុវាទយោ លុត្តវិករណា
ហូ-ភូ សត្តាយ (មុ’ច្ចន្តិ) ឥ អជ្ឈានេ គតិម្ហិ (ច,)
ខា-ខ្យា (ទ្វយំ) បកថនេ ជិ ជយេ ញា’វពោធនេ;
សី-ឡី វេហាសគមនេ ឋា គតីវិនិវុត្តិយំ,
នី បាបណេ មុន ញាណេ ហន ហិំសាគតីសុ (’បិ)
បារក្ខណម្ហិ បា បានេ ព្រូ វាចាយំ វិយត្តិយំ,
ភា ទិត្តិយំ មា បមាណេ (អថោ) យា បាបុណេ (សិយា;)
(ទុវេបិ) រា-លា អាទានេ វា គតីគន្ធនេសុ (បិ,)
អស (ធាតុ) ភុវិ (ខ្យាតោ) សិ សយេ សា សមត្ថិយេ;
ជុហោត្យា’ទយោ ¶ សទ្វិភាវលុត្តវិករណា.
ហូ ទានេ’(បិ ច) អាទានេ ហវ្យទានេ (ច វត្តតេ,)
ហា ចាគេ កមុ យាត្រាយំ ទា ទានេ ធា (ច) ធារណេ;
អវិករណភូវាទយោ សមត្តា.
រុធាទយោ
រុធិ អាវរណេ មុច មោចនេ រិច រេចនេ,
សិច សេកេ យុជ យោគេ ភុជ បាលនភោជនេ;
កតិច្ឆេទេ ឆិទិ ទ្វេធាករណេ ភិទ វិទារណេ
វិទ លាភេ លុបច្ឆេទេ វិនាសេ លិបលិម្បនេ
បិស សំចុណ្ណនេ ហិសិ វិហិំសាយំ (រុធាទយោ;)
ទិវាទយោ ¶
ទិវុ កីលា វិជិគិំសា វោហារជ្ជុតិ ថោមិតេ,
សិវុ តន្តូនសន្តានេ ខី ខយេ ខា បកាសនេ;
កា-គា សទ្ទេ (បិ) ឃា គន្ធោ’បាទានេ រុច រោចនេ,
កច ទិត្យំ មុច មោចេ (អថោ) វិច វិវេចនេ;
រញ្ជ រាគេ សញ្ជ សង្គេ ខលនេ មជ្ជ សុទ្ធិយំ,
យុជោ សមាធិម្ហិ លុជោ វិនាសេ ឈា វិចិន្តនេ;
តា បាលនេ ឆិទិ ទ្វេធាការេ មិទ សិនេហនេ,
មទុ’ម្មាទេ ខិទ ទីនភាវេ ភិទ វិទារណេ;
សិទ បាកេ បទគតេ វិទ សត្តា វិចិន្តនេ,
ទី ខយេ សុបនេ ទា (ច) ទានេ ទាត្វ’វខណ្ឌនេ;
១០៨. ¶
ពុធា’វគមនា’ទីសុ អត្ថេសុ យុធ យុជ្ឈនេ,
កុធ កោបេ សុធ សោចេ រាធ ហិំសាយ សិទ្ធិយំ;
ឥធ សំសិទ្ធិវុទ្ធីសុ សិធ-សាធ (ច) សិទ្ធិយំ,
វិធ វេធេ គិធ គេធេ រុធិ អាវរណា’ទិសុ;
មន ញាណេ ជនុ’ប្បាទេ ហន ហិំសាគតីសុ (បិ,)
សិនា សោចេ កុប កោបេ តប សន្តាប បីណនេ;
លុបច្ឆេទេ រុប នាសេ បកាសេ ទិប ទិត្តិយំ,
ទប ហាសេ លភ លាភេ លុភ គេធេ ខុភោ ចលេ;
សមូ’បសម ខេទេសុ ហរ-ហិរី (ច) លជ្ជនេ,
មិលា គត្តវីនាមេ (ច) គិលា ហាសក្ខយេ (បិ ច;)
១១៣. ¶
លី សិលេសេ ទ្រវីការេ វា គតី ពន្ធនេសុ (ច,)
លិសិ លេសេ តុស តោសេ សិលិសា’លិង្គនាទិសុ;
កិលិស កលិសោ’បតាបេ (អថោ) តស បិបាសនេ,
រុស រោសេ ទិស-ទុស អប្បីតិម្ហិ (ទុវេ សិយុំ;)
យសុប្បយតនេ អសុ ខេបនេ (បិ ច វត្តតេ,)
សុស សោសេ ភស អធោបាតេ នស អទស្សនេ;
១១៦. សា’ស្សាទេ សា’វសានេ (ច) សា តនូករណេ (បិ ច) ហា ចាគេ មុហ វេចិត្តេ នហ សជ្ជនពន្ធនេ នហ សោចេ បិហិច្ឆាយំ សិនិហ-សនិហ បីតិយំ.
ស្វាទយោ ¶
១១៧. សុ សវណេ សក សត្តិម្ហិ ខី ខយម្ហិ គិ សទ្ទនេ,
អប-សម្ភូ (ច) បាបុណនេ ហិ គតិម្ហិ វូ សំវរេ;
កិយាទយោ
កី វិនិមយេ ចិ ចយេ ជិ ជយេ ញា’វពោធនេ,
ថវ’ភិត្ថវេ កម្បនេ ធុ (អថោ) បុ បវនេ (សិយា;)
បី តប្បណេ មា បមាណេ ខិបក្ខេបេ មិ ហិំសនេ,
មិ បមាណេ មុ ពន្ធេ (ច) លុ បច្ឆេទេ សិ ពន្ធនេ
អស ភក្ខណេ (អថោ) គហ ឧបាទានេ (កិយាទយោ;)
តនាទយោ ¶
តនុ វិត្ថារេ សក សត្តិស្មិំ-ទុ បរិតាបេ សនុ ទានស្មិំ,
វន យាចាយំ មនុ ពោធស្មិំ-ហិ គតេ អប បាបុណនស្មិំ (ហិ,)
ករ ករណស្មិំ(ភវតិ)សិ ពន្ធេ-សុ អភិស្សវនេ(តនុ អាទីនិ;)
និច្ចំ ណេណយន្តា ចុរាទយោ.
ចុរ ថេយ្យេ លោក (ធាតុ) ទស្សនេ អកិ លក្ខណេ,
សិយា ថក បតិឃាតេ (បុន) តក្ក វិតក្កណេ;
លក្ខ ទស្សនអង្កេសុ (វត្តតេ) មក្ខ មក្ខណេ,
ភក្ខា’ទនេ មោក្ខ មោចេ សុខ-ទុក្ខ (ច) តកិរយេ;
១២៣. ¶
លិង្គ ចិត្តកិរយា’ទីសុ មគ-មគ្គ គវេសនេ,
(បុនា’បិ) បច វិត្ថារេ ក្លេសេ វញ្ច បលម្ភនេ.
វច្ច អជ្ឈាយនេ អច្ច បូជាយំ វច ភាសនេ,
រច បតិយតនេ សុច បេសុញ្ញេ រុច រោចនេ;
មុចប្បមោចនេ លោច ទស្សនេ កច ទិត្តិយំ,
សជ្ជា’ជ្ជ អជ្ជនេ តជ្ជ តជ្ជនេ វជ្ជ វជ្ជនេ;
យុជ សំយមនេ បូជ បូជាយំ តិជ តេជនេ,
បជ មគ្គ សំវរណេ គតេ ភជ វិភាជនេ;
(អថោ) ភាជ បុថក្ការេ សភាជ បីតិទស្សនេ,
(អថោ តុ) ឃដ សង្ឃាតេ ឃដ្ដ សញ្ចលនា’ទិសុ;
១២៨. ¶
កុដ-កោដ្ដច្ឆេទនេ (ទ្វេ) កុដ អាកោដនា’ទិសុ,
នដ នច្ចេ ចដ-បុដ ភេទេ វណ្ដ វិភាជនេ;
តុវដ្ដ ឯកសយនេ ឃដោ វិសរណេ (សិយា),
គុណ្ឋ ឱគុណ្ឋនេ ហេឋ ពាធាយំ វេឋ វេឋនេ
គុឌិ វេឋេ កឌិ-ខឌិ ភេទនេ មឌិ ភូសនេ;
បណ្ឌ-ភណ្ឌ បរិភាសេ ទឌិ អាណាយ (មីរិតោ),
តឌិ សំតាឡនេ បិណ្ឌ សង្ឃាតេ ឆឌ្ឌ ឆឌ្ឌនេ;
វណ្ណ សំវណ្ណនេ ចុណ្ណ ចុណ្ណនេ អាណ បេសនេ,
គណ សំកលនេ កណ្ណ សវណេ ចិន្ត ចិន្តនេ;
សន្ត សង្កោចនេ មន្ត គុត្ត ភាសន ជាននេ,
ចិត សំចេតនា’ទិសុ កិត្ត សំសទ្ទនេ (ភវេ;)
១៣៣. ¶
យត នីយ្យាតនេ គន្ថ សន្ទព្ភេ អត្ថ យាចនេ,
កថ វាក្យប្បពន្ធេ (ច) វិទ ញាណេ នុទេ ចុទ;
ឆទា’បវារណេ ឆទ្ទ វមនេ ឆន្ទ ឥច្ឆយំ,
វទី’ភិវាទ ថោមេសុ ភទិកល្យាណកម្មនិ;
ហិឡាទ (តុ) សុខេ គន្ធ សូចនេ វិធ កម្បនេ,
រន្ធ បាកេ (អថោ) មាន បូជាយំ នុ ត្ថុតិម្ហិ (តុ;)
ថន ទេវសទ្ទេ ឩន បរិហានេ ថេន ចោរិយេ,
ធន សទ្ទេ ញប តោស និសាន មារណា’ទិសុ;
លប វាក្យេ ឈប ទាហេ រុប រោបណអាទិសុ,
បី តប្បនេ (សិយា) កប្ប វិតក្កេ លភិ វញ្ចនេ;
១៣៨. ¶
(អថោ) វហិ គរហាយំ សមុ សាន្ត្វន ទស្សនេ,
កមុ ឥច្ឆាយ កន្តិម្ហិ (សិយា) ថោម សិលាឃនេ;
តិមុ តេមន សង្កាសុ អម រោគគតា’ទិសុ,
សំគាម យុទ្ធេ (វត្តេយ្យ) ឦរ វាចា បកម្បនេ;
វរ អាវរណិ’ច្ឆាសុ យាចាយំ ធរ ធារណេ,
តីរ កម្ម សមត្តិម្ហិ បារ សាមត្ថិយា’ទិសុ;
តុលុ’ម្មានេ ខល សោវេ សញ្ចយេ បាលរក្ខណេ,
កល សង្កលនា’ទីសុ (ភវេ) មីល និមីលនេ;
សីលូ’បធារណេ មូល រោហណេ លល ឥច្ឆនេ,
ទុល ឧក្ខេបណេ បូល មហត្តន សមុស្សយេ;
១៤៣. ¶
ឃុស សទ្ទេ បិស បេសេ ភុសា’លង្ករណេ (សិយា,)
រុស បារុសិយេ ខុំស អក្កោសេ បុស បោសនេ;
ទិស ឧច្ចារណា’ទីសុ វស អច្ឆាទនេ (សិយា,)
រស’ស្សាទេ រវេ ស្នេហេ (អថោ) សិស វិសេសនេ;
សិ ពន្ធេ មិស្ស សម្មិស្សេ កុហ វិម្ភាបនេ សិយា,
រហ ចាគេ គតេ (ចា’បិ) មហ បូជាយ (មីរិតោ;)
បិហិ’ច្ឆាយំ សិយា វីឡ លជ្ជាយំ ឯឡ ផាឡនេ
ហីឡ គារហិយេ បីឡ ពាធាយំ តឡ តាឡនេ
លឡ (ធាតូ)’បសេវា’យំ (វត្តតី’មេចុរាទយោ;)
សមត្តា សត្តគណា.
១៤៧. ¶
ភុវាទី ច រុធាទី ច-ទិវាទិ ស្វា’ទយោ គណា,
កិយាទី ច តនាទី ច-ចុរាទីតី’ធ សត្តធា;
កិរយាវាចិត្តមក្ខាតុ-មេ’កេកត្ថោ ពហូ’ទិតោ,
បយោគតោ’នុគន្តព្ពា-អនេកត្ថា ហិ ធាតវោ;
ហិតាយ មន្ទពុទ្ធីនំ-វ្យត្តំ វណ្ណក្កមា លហុំ,
រចិតា ធាតុមញ្ជុសា-សីលវំសេន ធីមតា;
សទ្ធម្មបង្កេរុហរាជហំសោ,
អាសិដ្ឋធម្មដ្ឋិតិ សីលវំសោ;
យក្ខទ្ទិលេនាខ្យ និវាសវាសី,
យតិស្សរោ សោយមិទំ អកាសិ;
កច្ចាយន ធាតុមញ្ជូសា សមត្តា.
សាចរិយានុសិដ្ឋា ¶ បរិសិដ្ឋបរិភាសា
ឯកា នេកស្ស រានន្តូ-’ភយេសំ អន្តិមា សរា,
អង្គានុពន្ធា ធាតូនំ-វុច្ចន្តេ’បិ យថាក្កមំ;
ធាតុនោ វ្យាញ្ជនា បុព្ពេ-និគ្គហីតំ សម’ន្តិមា,
ឥវណ្ណេនា’រុធាទីន-មនុពន្ធេន ចិណ្ហិតំ;
សេសា’នុពន្ធា សព្ពេសំ-ហោន្តី’ធុ’ច្ចារណប្ផលា,
ឧច្ចាវចប្ផលា ភាស-ន្តរម្បត្វា ភ វន្តិ’បិ;
៤. ¶
នាមធាតុក ភាវោ’បិ-កិរយាយ អធិការតោ,
វិរុទ្ធន្តរាភាវា-ក្វចិទេវ បយុជ្ជតេ;
ទ្វន្ទយុត្តិវសា ក្វាបិ-អាទេសោ យោវិភត្តិយា,
គុណាទិភាវ សទ្ទោ’បិ-តកិរយត្ថេ វិធីយតេ;