📜
នមោ តស្ស ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស
ខុទ្ទកនិកាយេ
ធម្មបទបាឡិ
១. យមកវគ្គោ
មនោបុព្ពង្គមា ¶ ¶ ¶ ¶ ធម្មា, មនោសេដ្ឋា មនោមយា;
មនសា ចេ បទុដ្ឋេន, ភាសតិ វា ករោតិ វា;
តតោ នំ ទុក្ខមន្វេតិ, ចក្កំវ វហតោ បទំ.
មនោបុព្ពង្គមា ធម្មា, មនោសេដ្ឋា មនោមយា;
មនសា ចេ បសន្នេន, ភាសតិ វា ករោតិ វា;
តតោ នំ សុខមន្វេតិ, ឆាយាវ អនបាយិនី [អនុបាយិនី (ក.)].
អក្កោច្ឆិ ¶ មំ អវធិ មំ, អជិនិ [អជិនី (?)] មំ អហាសិ មេ;
យេ ច តំ ឧបនយ្ហន្តិ, វេរំ តេសំ ន សម្មតិ.
អក្កោច្ឆិ មំ អវធិ មំ, អជិនិ មំ អហាសិ មេ;
យេ ច តំ នុបនយ្ហន្តិ, វេរំ តេសូបសម្មតិ.
ន ¶ ¶ ហិ វេរេន វេរានិ, សម្មន្តីធ កុទាចនំ;
អវេរេន ច សម្មន្តិ, ឯស ធម្មោ សនន្តនោ.
បរេ ¶ ច ន វិជានន្តិ, មយមេត្ថ យមាមសេ;
យេ ច តត្ថ វិជានន្តិ, តតោ សម្មន្តិ មេធគា.
សុភានុបស្សិំ វិហរន្តំ, ឥន្ទ្រិយេសុ អសំវុតំ;
ភោជនម្ហិ ចាមត្តញ្ញុំ, កុសីតំ ហីនវីរិយំ;
តំ វេ បសហតិ មារោ, វាតោ រុក្ខំវ ទុព្ពលំ.
អសុភានុបស្សិំ វិហរន្តំ, ឥន្ទ្រិយេសុ សុសំវុតំ;
ភោជនម្ហិ ច មត្តញ្ញុំ, សទ្ធំ អារទ្ធវីរិយំ;
តំ វេ នប្បសហតិ មារោ, វាតោ សេលំវ បព្ពតំ.
អនិក្កសាវោ កាសាវំ, យោ វត្ថំ បរិទហិស្សតិ;
អបេតោ ទមសច្ចេន, ន សោ កាសាវមរហតិ.
យោ ច វន្តកសាវស្ស, សីលេសុ សុសមាហិតោ;
ឧបេតោ ទមសច្ចេន, ស វេ កាសាវមរហតិ.
អសារេ សារមតិនោ, សារេ ចាសារទស្សិនោ;
តេ សារំ នាធិគច្ឆន្តិ, មិច្ឆាសង្កប្បគោចរា.
សារញ្ច ¶ សារតោ ញត្វា, អសារញ្ច អសារតោ;
តេ សារំ អធិគច្ឆន្តិ, សម្មាសង្កប្បគោចរា.
យថា អគារំ ទុច្ឆន្នំ, វុដ្ឋី សមតិវិជ្ឈតិ;
ឯវំ អភាវិតំ ចិត្តំ, រាគោ សមតិវិជ្ឈតិ.
យថា ¶ ¶ អគារំ សុឆន្នំ, វុដ្ឋី ន សមតិវិជ្ឈតិ;
ឯវំ សុភាវិតំ ចិត្តំ, រាគោ ន សមតិវិជ្ឈតិ.
ឥធ ¶ សោចតិ បេច្ច សោចតិ, បាបការី ឧភយត្ថ សោចតិ;
សោ សោចតិ សោ វិហញ្ញតិ, ទិស្វា កម្មកិលិដ្ឋមត្តនោ.
ឥធ មោទតិ បេច្ច មោទតិ, កតបុញ្ញោ ឧភយត្ថ មោទតិ;
សោ មោទតិ សោ បមោទតិ, ទិស្វា កម្មវិសុទ្ធិមត្តនោ.
ឥធ តប្បតិ បេច្ច តប្បតិ, បាបការី [បាបការិ (?)] ឧភយត្ថ តប្បតិ;
‘‘បាបំ មេ កត’’ន្តិ តប្បតិ, ភិយ្យោ [ភីយោ (សី.)] តប្បតិ ទុគ្គតិំ គតោ.
ឥធ នន្ទតិ បេច្ច នន្ទតិ, កតបុញ្ញោ ឧភយត្ថ នន្ទតិ;
‘‘បុញ្ញំ មេ កត’’ន្តិ នន្ទតិ, ភិយ្យោ នន្ទតិ សុគ្គតិំ គតោ.
ពហុម្បិ ចេ សំហិត [សហិតំ (សី. ស្យា. កំ. បី.)] ភាសមានោ, ន តក្ករោ ហោតិ នរោ បមត្តោ;
គោបោវ ¶ គាវោ គណយំ បរេសំ, ន ភាគវា សាមញ្ញស្ស ហោតិ.
អប្បម្បិ ចេ សំហិត ភាសមានោ, ធម្មស្ស ហោតិ [ហោតី (សី. បី.)] អនុធម្មចារី;
រាគញ្ច ទោសញ្ច បហាយ មោហំ, សម្មប្បជានោ សុវិមុត្តចិត្តោ;
អនុបាទិយានោ ឥធ វា ហុរំ វា, ស ភាគវា សាមញ្ញស្ស ហោតិ.
យមកវគ្គោ បឋមោ និដ្ឋិតោ.
២. អប្បមាទវគ្គោ
អប្បមាទោ ¶ ¶ ¶ អមតបទំ [អមតំ បទំ (ក.)], បមាទោ មច្ចុនោ បទំ;
អប្បមត្តា ន មីយន្តិ, យេ បមត្តា យថា មតា.
ឯវំ [ឯតំ (សី. ស្យា. កំ. បី.)] វិសេសតោ ញត្វា, អប្បមាទម្ហិ បណ្ឌិតា;
អប្បមាទេ បមោទន្តិ, អរិយានំ គោចរេ រតា.
តេ ឈាយិនោ សាតតិកា, និច្ចំ ទឡ្ហបរក្កមា;
ផុសន្តិ ធីរា និព្ពានំ, យោគក្ខេមំ អនុត្តរំ.
ឧដ្ឋានវតោ សតីមតោ [សតិមតោ (សី. ស្យា. ក.)], សុចិកម្មស្ស និសម្មការិនោ;
សញ្ញតស្ស ធម្មជីវិនោ, អប្បមត្តស្ស [អបមត្តស្ស (?)] យសោភិវឌ្ឍតិ.
ឧដ្ឋានេនប្បមាទេន ¶ , សំយមេន ទមេន ច;
ទីបំ កយិរាថ មេធាវី, យំ ឱឃោ នាភិកីរតិ.
បមាទមនុយុញ្ជន្តិ, ពាលា ទុម្មេធិនោ ជនា;
អប្បមាទញ្ច មេធាវី, ធនំ សេដ្ឋំវ រក្ខតិ.
មា បមាទមនុយុញ្ជេថ, មា កាមរតិសន្ថវំ [សន្ធវំ (ក)];
អប្បមត្តោ ហិ ឈាយន្តោ, បប្បោតិ វិបុលំ សុខំ.
បមាទំ អប្បមាទេន, យទា នុទតិ បណ្ឌិតោ;
បញ្ញាបាសាទមារុយ្ហ, អសោកោ សោកិនិំ បជំ;
បព្ពតដ្ឋោវ ភូមដ្ឋេ [ភុម្មដ្ឋេ (សី. ស្យា.)], ធីរោ ពាលេ អវេក្ខតិ.
អប្បមត្តោ ¶ ¶ បមត្តេសុ, សុត្តេសុ ពហុជាគរោ;
អពលស្សំវ ¶ សីឃស្សោ, ហិត្វា យាតិ សុមេធសោ.
អប្បមាទេន មឃវា, ទេវានំ សេដ្ឋតំ គតោ;
អប្បមាទំ បសំសន្តិ, បមាទោ គរហិតោ សទា.
អប្បមាទរតោ ភិក្ខុ, បមាទេ ភយទស្សិ វា;
សំយោជនំ អណុំ ថូលំ, ឌហំ អគ្គីវ គច្ឆតិ.
អប្បមាទរតោ ភិក្ខុ, បមាទេ ភយទស្សិ វា;
អភព្ពោ បរិហានាយ, និព្ពានស្សេវ សន្តិកេ.
អប្បមាទវគ្គោ ទុតិយោ និដ្ឋិតោ.
៣. ចិត្តវគ្គោ
ផន្ទនំ ¶ ចបលំ ចិត្តំ, ទូរក្ខំ [ទុរក្ខំ (សព្ពត្ថ)] ទុន្និវារយំ;
ឧជុំ ករោតិ មេធាវី, ឧសុការោវ តេជនំ.
វារិជោវ ថលេ ខិត្តោ, ឱកមោកតឧព្ភតោ;
បរិផន្ទតិទំ ចិត្តំ, មារធេយ្យំ បហាតវេ.
ទុន្និគ្គហស្ស លហុនោ, យត្ថកាមនិបាតិនោ;
ចិត្តស្ស ទមថោ សាធុ, ចិត្តំ ទន្តំ សុខាវហំ.
សុទុទ្ទសំ ¶ ¶ សុនិបុណំ, យត្ថកាមនិបាតិនំ;
ចិត្តំ រក្ខេថ មេធាវី, ចិត្តំ គុត្តំ សុខាវហំ.
ទូរង្គមំ ឯកចរំ [ឯកចារំ (ក.)], អសរីរំ គុហាសយំ;
យេ ¶ ចិត្តំ សំយមេស្សន្តិ, មោក្ខន្តិ មារពន្ធនា.
អនវដ្ឋិតចិត្តស្ស, សទ្ធម្មំ អវិជានតោ;
បរិប្លវបសាទស្ស, បញ្ញា ន បរិបូរតិ.
អនវស្សុតចិត្តស្ស, អនន្វាហតចេតសោ;
បុញ្ញបាបបហីនស្ស, នត្ថិ ជាគរតោ ភយំ.
កុម្ភូបមំ កាយមិមំ វិទិត្វា, នគរូបមំ ចិត្តមិទំ ឋបេត្វា;
យោធេថ មារំ បញ្ញាវុធេន, ជិតញ្ច រក្ខេ អនិវេសនោ សិយា.
អចិរំ ¶ វតយំ កាយោ, បថវិំ អធិសេស្សតិ;
ឆុទ្ធោ អបេតវិញ្ញាណោ, និរត្ថំវ កលិង្គរំ.
ទិសោ ទិសំ យំ តំ កយិរា, វេរី វា បន វេរិនំ;
មិច្ឆាបណិហិតំ ចិត្តំ, បាបិយោ [បាបិយំ (?)] នំ តតោ ករេ.
ន តំ មាតា បិតា កយិរា, អញ្ញេ វាបិ ច ញាតកា;
សម្មាបណិហិតំ ចិត្តំ, សេយ្យសោ នំ តតោ ករេ.
ចិត្តវគ្គោ តតិយោ និដ្ឋិតោ.
៤. បុប្ផវគ្គោ
កោ ¶ ¶ ¶ ឥមំ [កោមំ (ក.)] បថវិំ វិចេស្សតិ [វិជេស្សតិ (សី. ស្យា. បី.)], យមលោកញ្ច ឥមំ សទេវកំ;
កោ ធម្មបទំ សុទេសិតំ, កុសលោ បុប្ផមិវ បចេស្សតិ [បុប្ផមិវប្បចេស្សតិ (ក.)].
សេខោ បថវិំ វិចេស្សតិ, យមលោកញ្ច ឥមំ សទេវកំ;
សេខោ ធម្មបទំ សុទេសិតំ, កុសលោ បុប្ផមិវ បចេស្សតិ.
ផេណូបមំ ¶ កាយមិមំ វិទិត្វា, មរីចិធម្មំ អភិសម្ពុធានោ;
ឆេត្វាន មារស្ស បបុប្ផកានិ [សបុប្ផកានិ (ដីកា)], អទស្សនំ មច្ចុរាជស្ស គច្ឆេ.
បុប្ផានិ ហេវ បចិនន្តំ, ព្យាសត្តមនសំ [ព្យាសត្តមានសំ (ក.)] នរំ;
សុត្តំ គាមំ មហោឃោវ, មច្ចុ អាទាយ គច្ឆតិ.
បុប្ផានិ ហេវ បចិនន្តំ, ព្យាសត្តមនសំ នរំ;
អតិត្តញ្ញេវ កាមេសុ, អន្តកោ កុរុតេ វសំ.
យថាបិ ភមរោ បុប្ផំ, វណ្ណគន្ធមហេឋយំ [វណ្ណគន្ធមបោឋយំ (ក.)];
បលេតិ រសមាទាយ, ឯវំ គាមេ មុនី ចរេ.
ន បរេសំ វិលោមានិ, ន បរេសំ កតាកតំ;
អត្តនោវ អវេក្ខេយ្យ, កតានិ អកតានិ ច.
យថាបិ ¶ ¶ រុចិរំ បុប្ផំ, វណ្ណវន្តំ អគន្ធកំ;
ឯវំ សុភាសិតា វាចា, អផលា ហោតិ អកុព្ពតោ.
យថាបិ ¶ រុចិរំ បុប្ផំ, វណ្ណវន្តំ សុគន្ធកំ [សគន្ធកំ (សី. ស្យា. កំ. បី.)];
ឯវំ សុភាសិតា វាចា, សផលា ហោតិ កុព្ពតោ [សកុព្ពតោ (សី. បី.), បកុព្ពតោ (សី. អដ្ឋ.), សុកុព្ពតោ (ស្យា. កំ.)].
យថាបិ ¶ បុប្ផរាសិម្ហា, កយិរា មាលាគុណេ ពហូ;
ឯវំ ជាតេន មច្ចេន, កត្តព្ពំ កុសលំ ពហុំ.
ន បុប្ផគន្ធោ បដិវាតមេតិ, ន ចន្ទនំ តគរមល្លិកា [តគរមល្លិកា (សី. ស្យា. កំ. បី.)];
សតញ្ច គន្ធោ បដិវាតមេតិ, សព្ពា ទិសា សប្បុរិសោ បវាយតិ.
ចន្ទនំ តគរំ វាបិ, ឧប្បលំ អថ វស្សិកី;
ឯតេសំ គន្ធជាតានំ, សីលគន្ធោ អនុត្តរោ.
អប្បមត្តោ អយំ គន្ធោ, យ្វាយំ តគរចន្ទនំ [យាយំ តគរចន្ទនី (សី. ស្យា. កំ. បី.)];
យោ ច សីលវតំ គន្ធោ, វាតិ ទេវេសុ ឧត្តមោ.
តេសំ សម្បន្នសីលានំ, អប្បមាទវិហារិនំ;
សម្មទញ្ញា វិមុត្តានំ, មារោ មគ្គំ ន វិន្ទតិ.
យថា សង្ការឋានស្មិំ [សង្ការធានស្មិំ (សី. ស្យា. កំ. បី.)], ឧជ្ឈិតស្មិំ មហាបថេ;
បទុមំ តត្ថ ជាយេថ, សុចិគន្ធំ មនោរមំ.
ឯវំ ¶ សង្ការភូតេសុ, អន្ធភូតេ [អន្ធីភូតេ (ក.)] បុថុជ្ជនេ;
អតិរោចតិ បញ្ញាយ, សម្មាសម្ពុទ្ធសាវកោ.
បុប្ផវគ្គោ ចតុត្ថោ និដ្ឋិតោ.
៥. ពាលវគ្គោ
ទីឃា ¶ ¶ ¶ ជាគរតោ រត្តិ, ទីឃំ សន្តស្ស យោជនំ;
ទីឃោ ពាលានំ សំសារោ, សទ្ធម្មំ អវិជានតំ.
ចរញ្ចេ នាធិគច្ឆេយ្យ, សេយ្យំ សទិសមត្តនោ;
ឯកចរិយំ [ឯកចរិយំ (ក.)] ទឡ្ហំ កយិរា, នត្ថិ ពាលេ សហាយតា.
បុត្តា មត្ថិ ធនម្មត្ថិ [បុត្តមត្ថិ ធនមត្ថិ (ក.)], ឥតិ ពាលោ វិហញ្ញតិ;
អត្តា ហិ [អត្តាបិ (?)] អត្តនោ នត្ថិ, កុតោ បុត្តា កុតោ ធនំ.
យោ ពាលោ មញ្ញតិ ពាល្យំ, បណ្ឌិតោ វាបិ តេន សោ;
ពាលោ ច បណ្ឌិតមានី, ស វេ ‘‘ពាលោ’’តិ វុច្ចតិ.
យាវជីវម្បិ ចេ ពាលោ, បណ្ឌិតំ បយិរុបាសតិ;
ន សោ ធម្មំ វិជានាតិ, ទព្ពី សូបរសំ យថា.
មុហុត្តមបិ ¶ ចេ វិញ្ញូ, បណ្ឌិតំ បយិរុបាសតិ;
ខិប្បំ ធម្មំ វិជានាតិ, ជិវ្ហា សូបរសំ យថា.
ចរន្តិ ពាលា ទុម្មេធា, អមិត្តេនេវ អត្តនា;
ករោន្តា បាបកំ កម្មំ, យំ ហោតិ កដុកប្ផលំ.
ន ¶ តំ កម្មំ កតំ សាធុ, យំ កត្វា អនុតប្បតិ;
យស្ស អស្សុមុខោ រោទំ, វិបាកំ បដិសេវតិ.
តញ្ច ¶ កម្មំ កតំ សាធុ, យំ កត្វា នានុតប្បតិ;
យស្ស បតីតោ សុមនោ, វិបាកំ បដិសេវតិ.
មធុវា ¶ [មធុំ វា (ទី. និ. ដីកា ១)] មញ្ញតិ ពាលោ, យាវ បាបំ ន បច្ចតិ;
យទា ច បច្ចតិ បាបំ, ពាលោ [អថ ពាលោ (សី. ស្យា.) អថ (?)] ទុក្ខំ និគច្ឆតិ.
មាសេ មាសេ កុសគ្គេន, ពាលោ ភុញ្ជេយ្យ ភោជនំ;
ន សោ សង្ខាតធម្មានំ [សង្ខតធម្មានំ (សី. បី. ក.)], កលំ អគ្ឃតិ សោឡសិំ.
ន ហិ បាបំ កតំ កម្មំ, សជ្ជុ ខីរំវ មុច្ចតិ;
ឌហន្តំ ពាលមន្វេតិ, ភស្មច្ឆន្នោវ [ភស្មាឆន្នោវ (សី. បី. ក.)] បាវកោ.
យាវទេវ អនត្ថាយ, ញត្តំ [ញាតំ (?)] ពាលស្ស ជាយតិ;
ហន្តិ ពាលស្ស សុក្កំសំ, មុទ្ធមស្ស វិបាតយំ.
អសន្តំ ¶ ភាវនមិច្ឆេយ្យ [អសន្តំ ភាវមិច្ឆេយ្យ (ស្យា.), អសន្តភាវនមិច្ឆេយ្យ (ក.)], បុរេក្ខារញ្ច ភិក្ខុសុ;
អាវាសេសុ ច ឥស្សរិយំ, បូជា បរកុលេសុ ច.
មមេវ ¶ កត មញ្ញន្តុ, គិហីបព្ពជិតា ឧភោ;
មមេវាតិវសា អស្សុ, កិច្ចាកិច្ចេសុ កិស្មិចិ;
ឥតិ ពាលស្ស សង្កប្បោ, ឥច្ឆា មានោ ច វឌ្ឍតិ.
អញ្ញា ហិ លាភូបនិសា, អញ្ញា និព្ពានគាមិនី;
ឯវមេតំ អភិញ្ញាយ, ភិក្ខុ ពុទ្ធស្ស សាវកោ;
សក្ការំ នាភិនន្ទេយ្យ, វិវេកមនុព្រូហយេ.
ពាលវគ្គោ បញ្ចមោ និដ្ឋិតោ.
៦. បណ្ឌិតវគ្គោ
និធីនំវ ¶ ¶ បវត្តារំ, យំ បស្សេ វជ្ជទស្សិនំ;
និគ្គយ្ហវាទិំ មេធាវិំ, តាទិសំ បណ្ឌិតំ ភជេ;
តាទិសំ ភជមានស្ស, សេយ្យោ ហោតិ ន បាបិយោ.
ឱវទេយ្យានុសាសេយ្យ, អសព្ភា ច និវារយេ;
សតញ្ហិ សោ បិយោ ហោតិ, អសតំ ហោតិ អប្បិយោ.
ន ភជេ បាបកេ មិត្តេ, ន ភជេ បុរិសាធមេ;
ភជេថ មិត្តេ កល្យាណេ, ភជេថ បុរិសុត្តមេ.
ធម្មបីតិ ¶ សុខំ សេតិ, វិប្បសន្នេន ចេតសា;
អរិយប្បវេទិតេ ធម្មេ, សទា រមតិ បណ្ឌិតោ.
ឧទកញ្ហិ ¶ នយន្តិ នេត្តិកា, ឧសុការា នមយន្តិ [ទមយន្តិ (ក.)] តេជនំ;
ទារុំ នមយន្តិ តច្ឆកា, អត្តានំ ទមយន្តិ បណ្ឌិតា.
សេលោ យថា ឯកឃនោ [ឯកគ្ឃនោ (ក.)], វាតេន ន សមីរតិ;
ឯវំ និន្ទាបសំសាសុ, ន សមិញ្ជន្តិ បណ្ឌិតា.
យថាបិ រហទោ គម្ភីរោ, វិប្បសន្នោ អនាវិលោ;
ឯវំ ធម្មានិ សុត្វាន, វិប្បសីទន្តិ បណ្ឌិតា.
សព្ពត្ថ វេ សប្បុរិសា ចជន្តិ, ន ¶ កាមកាមា លបយន្តិ សន្តោ;
សុខេន ផុដ្ឋា អថ វា ទុខេន, ន ឧច្ចាវចំ [នោច្ចាវចំ (សី. អដ្ឋ.)] បណ្ឌិតា ទស្សយន្តិ.
ន ¶ អត្តហេតុ ន បរស្ស ហេតុ, ន បុត្តមិច្ឆេ ន ធនំ ន រដ្ឋំ;
ន ឥច្ឆេយ្យ [នយិច្ឆេ (បី.), និច្ឆេ (?)] អធម្មេន សមិទ្ធិមត្តនោ, ស សីលវា បញ្ញវា ធម្មិកោ សិយា.
អប្បកា តេ មនុស្សេសុ, យេ ជនា បារគាមិនោ;
អថាយំ ឥតរា បជា, តីរមេវានុធាវតិ.
យេ ¶ ច ខោ សម្មទក្ខាតេ, ធម្មេ ធម្មានុវត្តិនោ;
តេ ជនា បារមេស្សន្តិ, មច្ចុធេយ្យំ សុទុត្តរំ.
កណ្ហំ ¶ ធម្មំ វិប្បហាយ, សុក្កំ ភាវេថ បណ្ឌិតោ;
ឱកា អនោកមាគម្ម, វិវេកេ យត្ថ ទូរមំ.
តត្រាភិរតិមិច្ឆេយ្យ, ហិត្វា កាមេ អកិញ្ចនោ;
បរិយោទបេយ្យ [បរិយោទាបេយ្យ (?)] អត្តានំ, ចិត្តក្លេសេហិ បណ្ឌិតោ.
យេសំ សម្ពោធិយង្គេសុ, សម្មា ចិត្តំ សុភាវិតំ;
អាទានបដិនិស្សគ្គេ, អនុបាទាយ យេ រតា;
ខីណាសវា ជុតិមន្តោ, តេ លោកេ បរិនិព្ពុតា.
បណ្ឌិតវគ្គោ ឆដ្ឋោ និដ្ឋិតោ.
៧. អរហន្តវគ្គោ
គតទ្ធិនោ ¶ វិសោកស្ស, វិប្បមុត្តស្ស សព្ពធិ;
សព្ពគន្ថប្បហីនស្ស, បរិឡាហោ ន វិជ្ជតិ.
ឧយ្យុញ្ជន្តិ ¶ សតីមន្តោ, ន និកេតេ រមន្តិ តេ;
ហំសាវ បល្លលំ ហិត្វា, ឱកមោកំ ជហន្តិ តេ.
យេសំ ¶ សន្និចយោ នត្ថិ, យេ បរិញ្ញាតភោជនា;
សុញ្ញតោ អនិមិត្តោ ច, វិមោក្ខោ យេសំ គោចរោ;
អាកាសេ វ សកុន្តានំ [សកុណានំ (ក.)], គតិ តេសំ ទុរន្នយា.
យស្សាសវា ¶ បរិក្ខីណា, អាហារេ ច អនិស្សិតោ;
សុញ្ញតោ អនិមិត្តោ ច, វិមោក្ខោ យស្ស គោចរោ;
អាកាសេ វ សកុន្តានំ, បទំ តស្ស ទុរន្នយំ.
យស្សិន្ទ្រិយានិ សមថង្គតានិ [សមថំ គតានិ (សី. បី.)], អស្សា យថា សារថិនា សុទន្តា;
បហីនមានស្ស អនាសវស្ស, ទេវាបិ តស្ស បិហយន្តិ តាទិនោ.
បថវិសមោ នោ វិរុជ្ឈតិ, ឥន្ទខិលុបមោ [ឥន្ទខីលូបមោ (សី. ស្យា. ក.)] តាទិ សុព្ពតោ;
រហទោវ អបេតកទ្ទមោ, សំសារា ន ភវន្តិ តាទិនោ.
សន្តំ ¶ តស្ស មនំ ហោតិ, សន្តា វាចា ច កម្ម ច;
សម្មទញ្ញា វិមុត្តស្ស, ឧបសន្តស្ស តាទិនោ.
អស្សទ្ធោ អកតញ្ញូ ច, សន្ធិច្ឆេទោ ច យោ នរោ;
ហតាវកាសោ វន្តាសោ, ស វេ ឧត្តមបោរិសោ.
គាមេ វា យទិ វារញ្ញេ, និន្នេ វា យទិ វា ថលេ;
យត្ថ អរហន្តោ វិហរន្តិ, តំ ភូមិរាមណេយ្យកំ.
រមណីយានិ ¶ ¶ អរញ្ញានិ, យត្ថ ន រមតី ជនោ;
វីតរាគា រមិស្សន្តិ, ន តេ កាមគវេសិនោ.
អរហន្តវគ្គោ សត្តមោ និដ្ឋិតោ.
៨. សហស្សវគ្គោ
សហស្សមបិ ¶ ចេ វាចា, អនត្ថបទសំហិតា;
ឯកំ អត្ថបទំ សេយ្យោ, យំ សុត្វា ឧបសម្មតិ.
សហស្សមបិ ចេ គាថា, អនត្ថបទសំហិតា;
ឯកំ គាថាបទំ សេយ្យោ, យំ សុត្វា ឧបសម្មតិ.
យោ ច គាថា សតំ ភាសេ, អនត្ថបទសំហិតា [អនត្ថបទសញ្ហិតំ (ក.) វិសេសនំ ហេតំ គាថាតិបទស្ស];
ឯកំ ធម្មបទំ សេយ្យោ, យំ សុត្វា ឧបសម្មតិ.
យោ សហស្សំ សហស្សេន, សង្គាមេ មានុសេ ជិនេ;
ឯកញ្ច ជេយ្យមត្តានំ [អត្តានំ (សី. បី.)], ស វេ សង្គាមជុត្តមោ.
អត្តា ¶ ហវេ ជិតំ សេយ្យោ, យា ចាយំ ឥតរា បជា;
អត្តទន្តស្ស បោសស្ស, និច្ចំ សញ្ញតចារិនោ.
នេវ ទេវោ ន គន្ធព្ពោ, ន មារោ សហ ព្រហ្មុនា;
ជិតំ អបជិតំ កយិរា, តថារូបស្ស ជន្តុនោ.
មាសេ ¶ ¶ មាសេ សហស្សេន, យោ យជេថ សតំ សមំ;
ឯកញ្ច ភាវិតត្តានំ, មុហុត្តមបិ បូជយេ;
សាយេវ បូជនា សេយ្យោ, យញ្ចេ វស្សសតំ ហុតំ.
យោ ច វស្សសតំ ជន្តុ, អគ្គិំ បរិចរេ វនេ;
ឯកញ្ច ភាវិតត្តានំ, មុហុត្តមបិ បូជយេ;
សាយេវ បូជនា សេយ្យោ, យញ្ចេ វស្សសតំ ហុតំ.
យំ ¶ កិញ្ចិ យិដ្ឋំ វ ហុតំ វ [យិដ្ឋញ្ច ហុតញ្ច (ក.)] លោកេ, សំវច្ឆរំ យជេថ បុញ្ញបេក្ខោ;
សព្ពម្បិ តំ ន ចតុភាគមេតិ, អភិវាទនា ឧជ្ជុគតេសុ សេយ្យោ.
អភិវាទនសីលិស្ស, និច្ចំ វុឌ្ឍាបចាយិនោ [វទ្ធាបចាយិនោ (សី. បី.)];
ចត្តារោ ធម្មា វឌ្ឍន្តិ, អាយុ វណ្ណោ សុខំ ពលំ.
យោ ច វស្សសតំ ជីវេ, ទុស្សីលោ អសមាហិតោ;
ឯកាហំ ជីវិតំ សេយ្យោ, សីលវន្តស្ស ឈាយិនោ.
យោ ច វស្សសតំ ជីវេ, ទុប្បញ្ញោ អសមាហិតោ;
ឯកាហំ ជីវិតំ សេយ្យោ, បញ្ញវន្តស្ស ឈាយិនោ.
យោ ¶ ច វស្សសតំ ជីវេ, កុសីតោ ហីនវីរិយោ;
ឯកាហំ ជីវិតំ សេយ្យោ, វីរិយមារភតោ ទឡ្ហំ.
យោ ¶ ច វស្សសតំ ជីវេ, អបស្សំ ឧទយព្ពយំ;
ឯកាហំ ជីវិតំ សេយ្យោ, បស្សតោ ឧទយព្ពយំ.
យោ ¶ ច វស្សសតំ ជីវេ, អបស្សំ អមតំ បទំ;
ឯកាហំ ជីវិតំ សេយ្យោ, បស្សតោ អមតំ បទំ.
យោ ច វស្សសតំ ជីវេ, អបស្សំ ធម្មមុត្តមំ;
ឯកាហំ ជីវិតំ សេយ្យោ, បស្សតោ ធម្មមុត្តមំ.
សហស្សវគ្គោ អដ្ឋមោ និដ្ឋិតោ.
៩. បាបវគ្គោ
អភិត្ថរេថ ¶ កល្យាណេ, បាបា ចិត្តំ និវារយេ;
ទន្ធញ្ហិ ករោតោ បុញ្ញំ, បាបស្មិំ រមតី មនោ.
បាបញ្ចេ បុរិសោ កយិរា, ន នំ [ន តំ (សី. បី.)] កយិរា បុនប្បុនំ;
ន តម្ហិ ឆន្ទំ កយិរាថ, ទុក្ខោ បាបស្ស ឧច្ចយោ.
បុញ្ញញ្ចេ បុរិសោ កយិរា, កយិរា នំ [កយិរាថេតំ (សី. ស្យា.), កយិរាថេនំ (បី.)] បុនប្បុនំ;
តម្ហិ ឆន្ទំ កយិរាថ, សុខោ បុញ្ញស្ស ឧច្ចយោ.
បាបោបិ ¶ បស្សតិ ភទ្រំ, យាវ បាបំ ន បច្ចតិ;
យទា ច បច្ចតិ បាបំ, អថ បាបោ បាបានិ [អថ បាបានិ (?)] បស្សតិ.
ភទ្រោបិ ¶ ¶ បស្សតិ បាបំ, យាវ ភទ្រំ ន បច្ចតិ;
យទា ច បច្ចតិ ភទ្រំ, អថ ភទ្រោ ភទ្រានិ [អថ ភទ្រានិ (?)] បស្សតិ.
មាវមញ្ញេថ [មាប្បមញ្ញេថ (សី. ស្យា. បី.)] បាបស្ស, ន មន្តំ [ន មំ តំ (សី. បី.), ន មត្តំ (ស្យា.)] អាគមិស្សតិ;
ឧទពិន្ទុនិបាតេន, ឧទកុម្ភោបិ បូរតិ;
ពាលោ បូរតិ [បូរតិ ពាលោ (សី. ក.), អាបូរតិ ពាលោ (ស្យា.)] បាបស្ស, ថោកំ ថោកម្បិ [ថោក ថោកម្បិ (សី. បី.)] អាចិនំ.
មាវមញ្ញេថ បុញ្ញស្ស, ន មន្តំ អាគមិស្សតិ;
ឧទពិន្ទុនិបាតេន, ឧទកុម្ភោបិ បូរតិ;
ធីរោ បូរតិ បុញ្ញស្ស, ថោកំ ថោកម្បិ អាចិនំ.
វាណិជោវ ភយំ មគ្គំ, អប្បសត្ថោ មហទ្ធនោ;
វិសំ ជីវិតុកាមោវ, បាបានិ បរិវជ្ជយេ.
បាណិម្ហិ ¶ ចេ វណោ នាស្ស, ហរេយ្យ បាណិនា វិសំ;
នាព្ពណំ វិសមន្វេតិ, នត្ថិ បាបំ អកុព្ពតោ.
យោ ¶ អប្បទុដ្ឋស្ស នរស្ស ទុស្សតិ, សុទ្ធស្ស បោសស្ស អនង្គណស្ស;
តមេវ ពាលំ បច្ចេតិ បាបំ, សុខុមោ រជោ បដិវាតំវ ខិត្តោ.
គព្ភមេកេ ឧប្បជ្ជន្តិ, និរយំ បាបកម្មិនោ;
សគ្គំ សុគតិនោ យន្តិ, បរិនិព្ពន្តិ អនាសវា.
ន ¶ អន្តលិក្ខេ ន សមុទ្ទមជ្ឈេ, ន បព្ពតានំ វិវរំ បវិស្ស [បវិសំ (ស្យា.)];
ន ¶ វិជ្ជតី [ន វិជ្ជតិ (ក. សី. បី. ក.)] សោ ជគតិប្បទេសោ, យត្ថដ្ឋិតោ [យត្រដ្ឋិតោ (ស្យា.)] មុច្ចេយ្យ បាបកម្មា.
ន អន្តលិក្ខេ ន សមុទ្ទមជ្ឈេ, ន បព្ពតានំ វិវរំ បវិស្ស;
ន វិជ្ជតី សោ ជគតិប្បទេសោ, យត្ថដ្ឋិតំ [យត្រដ្ឋិតំ (ស្យា.)] នប្បសហេយ្យ មច្ចុ.
បាបវគ្គោ នវមោ និដ្ឋិតោ.
១០. ទណ្ឌវគ្គោ
សព្ពេ តសន្តិ ទណ្ឌស្ស, សព្ពេ ភាយន្តិ មច្ចុនោ;
អត្តានំ ឧបមំ កត្វា, ន ហនេយ្យ ន ឃាតយេ.
សព្ពេ ¶ តសន្តិ ទណ្ឌស្ស, សព្ពេសំ ជីវិតំ បិយំ;
អត្តានំ ឧបមំ កត្វា, ន ហនេយ្យ ន ឃាតយេ.
សុខកាមានិ ¶ ភូតានិ, យោ ទណ្ឌេន វិហិំសតិ;
អត្តនោ សុខមេសានោ, បេច្ច សោ ន លភតេ សុខំ.
សុខកាមានិ ¶ ភូតានិ, យោ ទណ្ឌេន ន ហិំសតិ;
អត្តនោ សុខមេសានោ, បេច្ច សោ លភតេ សុខំ.
មាវោច ផរុសំ កញ្ចិ, វុត្តា បដិវទេយ្យុ តំ [បដិវទេយ្យុំ តំ (ក.)];
ទុក្ខា ហិ សារម្ភកថា, បដិទណ្ឌា ផុសេយ្យុ តំ [ផុសេយ្យុំ តំ (ក.)].
សចេ ¶ នេរេសិ អត្តានំ, កំសោ ឧបហតោ យថា;
ឯស បត្តោសិ និព្ពានំ, សារម្ភោ តេ ន វិជ្ជតិ.
យថា ទណ្ឌេន គោបាលោ, គាវោ បាជេតិ គោចរំ;
ឯវំ ជរា ច មច្ចុ ច, អាយុំ បាជេន្តិ បាណិនំ.
អថ បាបានិ កម្មានិ, ករំ ពាលោ ន ពុជ្ឈតិ;
សេហិ កម្មេហិ ទុម្មេធោ, អគ្គិទឌ្ឍោវ តប្បតិ.
យោ ទណ្ឌេន អទណ្ឌេសុ, អប្បទុដ្ឋេសុ ទុស្សតិ;
ទសន្នមញ្ញតរំ ឋានំ, ខិប្បមេវ និគច្ឆតិ.
វេទនំ ¶ ផរុសំ ជានិំ, សរីរស្ស ច ភេទនំ [សរីរស្ស បភេទនំ (ស្យា.)];
គរុកំ វាបិ អាពាធំ, ចិត្តក្ខេបញ្ច [ចិត្តក្ខេបំ វ (សី. ស្យា. បី.)] បាបុណេ.
រាជតោ វា ឧបសគ្គំ [ឧបស្សគ្គំ (សី. បី.)], អព្ភក្ខានញ្ច [អព្ភក្ខានំ វ (សី. បី.)] ទារុណំ;
បរិក្ខយញ្ច [បរិក្ខយំ វ (សី. ស្យា. បី.)] ញាតីនំ, ភោគានញ្ច [ភោគានំ វ (សី. ស្យា. បី.)] បភង្គុរំ [បភង្គុនំ (ក.)].
អថ វាស្ស អគារានិ, អគ្គិ ឌហតិ [ឌយ្ហតិ (ក.)] បាវកោ;
កាយស្ស ភេទា ទុប្បញ្ញោ, និរយំ សោបបជ្ជតិ [សោ ឧបបជ្ជតិ (សី. ស្យា.)].
ន ¶ ¶ នគ្គចរិយា ន ជដា ន បង្កា, នានាសកា ថណ្ឌិលសាយិកា វា;
រជោជល្លំ ឧក្កុដិកប្បធានំ, សោធេន្តិ មច្ចំ អវិតិណ្ណកង្ខំ.
អលង្កតោ ចេបិ សមំ ចរេយ្យ, សន្តោ ទន្តោ និយតោ ព្រហ្មចារី;
សព្ពេសុ ¶ ភូតេសុ និធាយ ទណ្ឌំ, សោ ព្រាហ្មណោ សោ សមណោ ស ភិក្ខុ.
ហិរីនិសេធោ បុរិសោ, កោចិ លោកស្មិ វិជ្ជតិ;
យោ និទ្ទំ [និន្ទំ (សី. បី.) សំ. និ. ១.១៨] អបពោធេតិ [អបពោធតិ (សី. ស្យា. បី.)], អស្សោ ភទ្រោ កសាមិវ.
អស្សោ ¶ យថា ភទ្រោ កសានិវិដ្ឋោ, អាតាបិនោ សំវេគិនោ ភវាថ;
សទ្ធាយ សីលេន ច វីរិយេន ច, សមាធិនា ធម្មវិនិច្ឆយេន ច;
សម្បន្នវិជ្ជាចរណា បតិស្សតា, ជហិស្សថ [បហស្សថ (សី. ស្យា. បី.)] ទុក្ខមិទំ អនប្បកំ.
ឧទកញ្ហិ នយន្តិ នេត្តិកា, ឧសុការា នមយន្តិ តេជនំ;
ទារុំ នមយន្តិ តច្ឆកា, អត្តានំ ទមយន្តិ សុព្ពតា.
ទណ្ឌវគ្គោ ទសមោ និដ្ឋិតោ.
១១. ជរាវគ្គោ
កោ ¶ ¶ នុ ហាសោ [កិន្នុ ហាសោ (ក.)] កិមានន្ទោ, និច្ចំ បជ្ជលិតេ សតិ;
អន្ធការេន ឱនទ្ធា, បទីបំ ន គវេសថ.
បស្ស ចិត្តកតំ ពិម្ពំ, អរុកាយំ សមុស្សិតំ;
អាតុរំ ពហុសង្កប្បំ, យស្ស នត្ថិ ធុវំ ឋិតិ.
បរិជិណ្ណមិទំ ¶ រូបំ, រោគនីឡំ [រោគនិឌ្ឍំ (សី. បី.), រោគនិទ្ធំ (ស្យា.)] បភង្គុរំ;
ភិជ្ជតិ បូតិសន្ទេហោ, មរណន្តញ្ហិ ជីវិតំ.
យានិមានិ ¶ អបត្ថានិ [យានិមានិ អបត្ថានិ (សី. ស្យា. បី.), យានិមានិ’បវិទ្ធានិ (?)], អលាពូនេវ [អលាបូនេវ (សី. ស្យា. បី.)] សារទេ;
កាបោតកានិ អដ្ឋីនិ, តានិ ទិស្វាន កា រតិ.
អដ្ឋីនំ នគរំ កតំ, មំសលោហិតលេបនំ;
យត្ថ ជរា ច មច្ចុ ច, មានោ មក្ខោ ច ឱហិតោ.
ជីរន្តិ វេ រាជរថា សុចិត្តា, អថោ សរីរម្បិ ជរំ ឧបេតិ;
សតញ្ច ធម្មោ ន ជរំ ឧបេតិ, សន្តោ ហវេ សព្ភិ បវេទយន្តិ.
អប្បស្សុតាយំ បុរិសោ, ពលិពទ្ធោវ [ពលិវទ្ទោវ (សី. ស្យា. បី.)] ជីរតិ;
មំសានិ តស្ស វឌ្ឍន្តិ, បញ្ញា តស្ស ន វឌ្ឍតិ.
អនេកជាតិសំសារំ ¶ , សន្ធាវិស្សំ អនិព្ពិសំ;
គហការំ [គហការកំ (សី. ស្យា. បី.)] គវេសន្តោ, ទុក្ខា ជាតិ បុនប្បុនំ.
គហការក ទិដ្ឋោសិ, បុន គេហំ ន កាហសិ;
សព្ពា ¶ តេ ផាសុកា ភគ្គា, គហកូដំ វិសង្ខតំ;
វិសង្ខារគតំ ចិត្តំ, តណ្ហានំ ខយមជ្ឈគា.
អចរិត្វា ព្រហ្មចរិយំ, អលទ្ធា យោព្ពនេ ធនំ;
ជិណ្ណកោញ្ចាវ ឈាយន្តិ, ខីណមច្ឆេវ បល្លលេ.
អចរិត្វា ¶ ព្រហ្មចរិយំ, អលទ្ធា យោព្ពនេ ធនំ;
សេន្តិ ចាបាតិខីណាវ, បុរាណានិ អនុត្ថុនំ.
ជរាវគ្គោ ឯកាទសមោ និដ្ឋិតោ.
១២. អត្តវគ្គោ
អត្តានញ្ចេ ¶ បិយំ ជញ្ញា, រក្ខេយ្យ នំ សុរក្ខិតំ;
តិណ្ណំ អញ្ញតរំ យាមំ, បដិជគ្គេយ្យ បណ្ឌិតោ.
អត្តានមេវ បឋមំ, បតិរូបេ និវេសយេ;
អថញ្ញមនុសាសេយ្យ, ន កិលិស្សេយ្យ បណ្ឌិតោ.
អត្តានំ ¶ ចេ តថា កយិរា, យថាញ្ញមនុសាសតិ;
សុទន្តោ វត ទមេថ, អត្តា ហិ កិរ ទុទ្ទមោ.
អត្តា ហិ អត្តនោ នាថោ, កោ ហិ នាថោ បរោ សិយា;
អត្តនា ហិ សុទន្តេន, នាថំ លភតិ ទុល្លភំ.
អត្តនា ហិ កតំ បាបំ, អត្តជំ អត្តសម្ភវំ;
អភិមត្ថតិ [អភិមន្តតិ (សី. បី.)] ទុម្មេធំ, វជិរំ វស្មមយំ [វជិរំវ’ម្ហមយំ (ស្យា. ក.)] មណិំ.
យស្ស ¶ អច្ចន្តទុស្សីល្យំ, មាលុវា សាលមិវោត្ថតំ;
ករោតិ សោ តថត្តានំ, យថា នំ ឥច្ឆតី ទិសោ.
សុករានិ ¶ អសាធូនិ, អត្តនោ អហិតានិ ច;
យំ វេ ហិតញ្ច សាធុញ្ច, តំ វេ បរមទុក្ករំ.
យោ សាសនំ អរហតំ, អរិយានំ ធម្មជីវិនំ;
បដិក្កោសតិ ទុម្មេធោ, ទិដ្ឋិំ និស្សាយ បាបិកំ;
ផលានិ កដ្ឋកស្សេវ, អត្តឃាតាយ [អត្តឃញ្ញាយ (សី. ស្យា. បី.)] ផល្លតិ.
អត្តនា ¶ ហិ [អត្តនាវ (សី. ស្យា. បី.)] កតំ បាបំ, អត្តនា សំកិលិស្សតិ;
អត្តនា អកតំ បាបំ, អត្តនាវ វិសុជ្ឈតិ;
សុទ្ធី អសុទ្ធិ បច្ចត្តំ, នាញ្ញោ អញ្ញំ [នាញ្ញមញ្ញោ(សី.)] វិសោធយេ.
អត្តទត្ថំ ¶ បរត្ថេន, ពហុនាបិ ន ហាបយេ;
អត្តទត្ថមភិញ្ញាយ, សទត្ថបសុតោ សិយា.
អត្តវគ្គោ ទ្វាទសមោ និដ្ឋិតោ.
១៣. លោកវគ្គោ
ហីនំ ធម្មំ ន សេវេយ្យ, បមាទេន ន សំវសេ;
មិច្ឆាទិដ្ឋិំ ន សេវេយ្យ, ន សិយា លោកវឌ្ឍនោ.
ឧត្តិដ្ឋេ នប្បមជ្ជេយ្យ, ធម្មំ សុចរិតំ ចរេ;
ធម្មចារី សុខំ សេតិ, អស្មិំ លោកេ បរម្ហិ ច.
ធម្មំ ¶ ¶ ចរេ សុចរិតំ, ន នំ ទុច្ចរិតំ ចរេ;
ធម្មចារី សុខំ សេតិ, អស្មិំ លោកេ បរម្ហិ ច.
យថា បុព្ពុឡកំ [បុព្ពុឡកំ (សី. បី.)] បស្សេ, យថា បស្សេ មរីចិកំ;
ឯវំ លោកំ អវេក្ខន្តំ, មច្ចុរាជា ន បស្សតិ.
ឯថ បស្សថិមំ លោកំ, ចិត្តំ រាជរថូបមំ;
យត្ថ ពាលា វិសីទន្តិ, នត្ថិ សង្គោ វិជានតំ.
យោ ¶ ¶ ច បុព្ពេ បមជ្ជិត្វា, បច្ឆា សោ នប្បមជ្ជតិ;
សោមំ លោកំ បភាសេតិ, អព្ភា មុត្តោវ ចន្ទិមា.
យស្ស បាបំ កតំ កម្មំ, កុសលេន បិធីយតិ [បិតីយតិ (សី. ស្យា. បី.)];
សោមំ លោកំ បភាសេតិ, អព្ភា មុត្តោវ ចន្ទិមា.
អន្ធភូតោ [អន្ធីភូតោ (ក.)] អយំ លោកោ, តនុកេត្ថ វិបស្សតិ;
សកុណោ ជាលមុត្តោវ, អប្បោ សគ្គាយ គច្ឆតិ.
ហំសាទិច្ចបថេ យន្តិ, អាកាសេ យន្តិ ឥទ្ធិយា;
នីយន្តិ ធីរា លោកម្ហា, ជេត្វា មារំ សវាហិនិំ [សវាហនំ (ស្យា. ក.)].
ឯកំ ធម្មំ អតីតស្ស, មុសាវាទិស្ស ជន្តុនោ;
វិតិណ្ណបរលោកស្ស, នត្ថិ បាបំ អការិយំ.
ន ¶ វេ កទរិយា ទេវលោកំ វជន្តិ, ពាលា ហវេ នប្បសំសន្តិ ទានំ;
ធីរោ ច ទានំ អនុមោទមានោ, តេនេវ ¶ សោ ហោតិ សុខី បរត្ថ.
បថព្យា ឯករជ្ជេន, សគ្គស្ស គមនេន វា;
សព្ពលោកាធិបច្ចេន, សោតាបត្តិផលំ វរំ.
លោកវគ្គោ តេរសមោ និដ្ឋិតោ.
១៤. ពុទ្ធវគ្គោ
យស្ស ¶ ¶ ជិតំ នាវជីយតិ, ជិតំ យស្ស [ជិតមស្ស (សី. ស្យា. បី.), ជិតំ មស្ស (ក.)] នោ យាតិ កោចិ លោកេ;
តំ ពុទ្ធមនន្តគោចរំ, អបទំ កេន បទេន នេស្សថ.
យស្ស ជាលិនី វិសត្តិកា, តណ្ហា នត្ថិ កុហិញ្ចិ នេតវេ;
តំ ពុទ្ធមនន្តគោចរំ, អបទំ កេន បទេន នេស្សថ.
យេ ឈានបសុតា ធីរា, នេក្ខម្មូបសមេ រតា;
ទេវាបិ តេសំ បិហយន្តិ, សម្ពុទ្ធានំ សតីមតំ.
កិច្ឆោ ¶ មនុស្សបដិលាភោ, កិច្ឆំ មច្ចាន ជីវិតំ;
កិច្ឆំ សទ្ធម្មស្សវនំ, កិច្ឆោ ពុទ្ធានមុប្បាទោ.
សព្ពបាបស្ស អករណំ, កុសលស្ស ឧបសម្បទា [កុសលស្សូបសម្បទា (ស្យា.)];
សចិត្តបរិយោទបនំ ¶ [សចិត្តបរិយោទាបនំ (?)], ឯតំ ពុទ្ធាន សាសនំ.
ខន្តី បរមំ តបោ តិតិក្ខា, និព្ពានំ [និព្ពាណំ (ក. សី. បី.)] បរមំ វទន្តិ ពុទ្ធា;
ន ហិ បព្ពជិតោ បរូបឃាតី, ន [អយំ នការោ សី. ស្យា. បី. បាត្ថកេសុ ន ទិស្សតិ] សមណោ ហោតិ បរំ វិហេឋយន្តោ.
អនូបវាទោ អនូបឃាតោ [អនុបវាទោ អនុបឃាតោ (ស្យា. ក.)], បាតិមោក្ខេ ច សំវរោ;
មត្តញ្ញុតា ច ភត្តស្មិំ, បន្តញ្ច សយនាសនំ;
អធិចិត្តេ ច អាយោគោ, ឯតំ ពុទ្ធាន សាសនំ.
ន ¶ កហាបណវស្សេន, តិត្តិ កាមេសុ វិជ្ជតិ;
អប្បស្សាទា ទុខា កាមា, ឥតិ វិញ្ញាយ បណ្ឌិតោ.
អបិ ¶ ទិព្ពេសុ កាមេសុ, រតិំ សោ នាធិគច្ឆតិ;
តណ្ហក្ខយរតោ ហោតិ, សម្មាសម្ពុទ្ធសាវកោ.
ពហុំ វេ សរណំ យន្តិ, បព្ពតានិ វនានិ ច;
អារាមរុក្ខចេត្យានិ, មនុស្សា ភយតជ្ជិតា.
នេតំ ខោ សរណំ ខេមំ, នេតំ សរណមុត្តមំ;
នេតំ សរណមាគម្ម, សព្ពទុក្ខា បមុច្ចតិ.
យោ ¶ ច ពុទ្ធញ្ច ធម្មញ្ច, សង្ឃញ្ច សរណំ គតោ;
ចត្តារិ អរិយសច្ចានិ, សម្មប្បញ្ញាយ បស្សតិ.
ទុក្ខំ ទុក្ខសមុប្បាទំ, ទុក្ខស្ស ច អតិក្កមំ;
អរិយំ ចដ្ឋង្គិកំ មគ្គំ, ទុក្ខូបសមគាមិនំ.
ឯតំ ¶ ខោ សរណំ ខេមំ, ឯតំ សរណមុត្តមំ;
ឯតំ សរណមាគម្ម, សព្ពទុក្ខា បមុច្ចតិ.
ទុល្លភោ បុរិសាជញ្ញោ, ន សោ សព្ពត្ថ ជាយតិ;
យត្ថ សោ ជាយតិ ធីរោ, តំ កុលំ សុខមេធតិ.
សុខោ ពុទ្ធានមុប្បាទោ, សុខា សទ្ធម្មទេសនា;
សុខា សង្ឃស្ស សាមគ្គី, សមគ្គានំ តបោ សុខោ.
បូជារហេ បូជយតោ, ពុទ្ធេ យទិ វ សាវកេ;
បបញ្ចសមតិក្កន្តេ, តិណ្ណសោកបរិទ្ទវេ.
តេ ¶ ¶ តាទិសេ បូជយតោ, និព្ពុតេ អកុតោភយេ;
ន សក្កា បុញ្ញំ សង្ខាតុំ, ឥមេត្តមបិ កេនចិ.
ពុទ្ធវគ្គោ ចុទ្ទសមោ និដ្ឋិតោ.
១៥. សុខវគ្គោ
សុសុខំ ¶ វត ជីវាម, វេរិនេសុ អវេរិនោ;
វេរិនេសុ មនុស្សេសុ, វិហរាម អវេរិនោ.
សុសុខំ ¶ វត ជីវាម, អាតុរេសុ អនាតុរា;
អាតុរេសុ មនុស្សេសុ, វិហរាម អនាតុរា.
សុសុខំ វត ជីវាម, ឧស្សុកេសុ អនុស្សុកា;
ឧស្សុកេសុ ¶ មនស្សេសុ, វិហរាម អនុស្សុកា.
សុសុខំ វត ជីវាម, យេសំ នោ នត្ថិ កិញ្ចនំ;
បីតិភក្ខា ភវិស្សាម, ទេវា អាភស្សរា យថា.
ជយំ វេរំ បសវតិ, ទុក្ខំ សេតិ បរាជិតោ;
ឧបសន្តោ សុខំ សេតិ, ហិត្វា ជយបរាជយំ.
នត្ថិ រាគសមោ អគ្គិ, នត្ថិ ទោសសមោ កលិ;
នត្ថិ ខន្ធសមា [ខន្ធាទិសា (សី. ស្យា. បី. រូបសិទ្ធិយា សមេតិ)] ទុក្ខា, នត្ថិ សន្តិបរំ សុខំ.
ជិឃច្ឆាបរមា ¶ រោគា, សង្ខារបរមា [សង្ការា បរមា (ពហូសុ)] ទុខា;
ឯតំ ញត្វា យថាភូតំ, និព្ពានំ បរមំ សុខំ.
អារោគ្យបរមា លាភា, សន្តុដ្ឋិបរមំ ធនំ;
វិស្សាសបរមា ញាតិ [វិស្សាសបរមោ ញាតិ (ក. សី.), វិស្សាសបរមា ញាតី (សី. អដ្ឋ.), វិស្សាសា បរមា ញាតិ (ក.)], និព្ពានំ បរមំ [និព្ពាណបរមំ (ក. សី.)] សុខំ.
បវិវេករសំ ¶ បិត្វា [បីត្វា (សី. ស្យា. កំ. បី.)], រសំ ឧបសមស្ស ច;
និទ្ទរោ ហោតិ និប្បាបោ, ធម្មបីតិរសំ បិវំ.
សាហុ ¶ ទស្សនមរិយានំ, សន្និវាសោ សទា សុខោ;
អទស្សនេន ពាលានំ, និច្ចមេវ សុខី សិយា.
ពាលសង្គតចារី [ពាលសង្គតិចារី (ក.)] ហិ, ទីឃមទ្ធាន សោចតិ;
ទុក្ខោ ពាលេហិ សំវាសោ, អមិត្តេនេវ សព្ពទា;
ធីរោ ច សុខសំវាសោ, ញាតីនំវ សមាគមោ.
តស្មា ហិ –
ធីរញ្ច បញ្ញញ្ច ពហុស្សុតញ្ច, ធោរយ្ហសីលំ ¶ វតវន្តមរិយំ;
តំ តាទិសំ សប្បុរិសំ សុមេធំ, ភជេថ នក្ខត្តបថំវ ចន្ទិមា [តស្មា ហិ ធីរំ បញ្ញញ្ច, ពហុស្សុតញ្ច ធោរយ្ហំ; សីលំ ធុតវតមរិយំ, តំ តាទិសំ សប្បុរិសំ; សុមេធំ ភជេថ នក្ខត្តបថំវ ចន្ទិមា; (ក.)].
សុខវគ្គោ បន្នរសមោ និដ្ឋិតោ.
១៦. បិយវគ្គោ
អយោគេ ¶ យុញ្ជមត្តានំ, យោគស្មិញ្ច អយោជយំ;
អត្ថំ ហិត្វា បិយគ្គាហី, បិហេតត្តានុយោគិនំ.
មា ¶ បិយេហិ សមាគញ្ឆិ, អប្បិយេហិ កុទាចនំ;
បិយានំ អទស្សនំ ទុក្ខំ, អប្បិយានញ្ច ទស្សនំ.
តស្មា បិយំ ន កយិរាថ, បិយាបាយោ ហិ បាបកោ;
គន្ថា តេសំ ន វិជ្ជន្តិ, យេសំ នត្ថិ បិយាប្បិយំ.
បិយតោ ជាយតី សោកោ, បិយតោ ជាយតី [ជាយតេ (ក.)] ភយំ;
បិយតោ វិប្បមុត្តស្ស, នត្ថិ សោកោ កុតោ ភយំ.
បេមតោ ¶ ជាយតី សោកោ, បេមតោ ជាយតី ភយំ;
បេមតោ វិប្បមុត្តស្ស, នត្ថិ សោកោ កុតោ ភយំ.
រតិយា ជាយតី សោកោ, រតិយា ជាយតី ភយំ;
រតិយា វិប្បមុត្តស្ស, នត្ថិ សោកោ កុតោ ភយំ.
កាមតោ ជាយតី សោកោ, កាមតោ ជាយតី ភយំ;
កាមតោ ¶ វិប្បមុត្តស្ស, នត្ថិ សោកោ កុតោ ភយំ.
តណ្ហាយ ជាយតី [ជាយតេ (ក.)] សោកោ, តណ្ហាយ ជាយតី ភយំ;
តណ្ហាយ វិប្បមុត្តស្ស, នត្ថិ សោកោ កុតោ ភយំ.
សីលទស្សនសម្បន្នំ ¶ , ធម្មដ្ឋំ សច្ចវេទិនំ;
អត្តនោ កម្ម កុព្ពានំ, តំ ជនោ កុរុតេ បិយំ.
ឆន្ទជាតោ អនក្ខាតេ, មនសា ច ផុដោ សិយា;
កាមេសុ ច អប្បដិពទ្ធចិត្តោ [អប្បដិពន្ធចិត្តោ (ក.)], ឧទ្ធំសោតោតិ វុច្ចតិ.
ចិរប្បវាសិំ បុរិសំ, ទូរតោ សោត្ថិមាគតំ;
ញាតិមិត្តា សុហជ្ជា ច, អភិនន្ទន្តិ អាគតំ.
តថេវ ¶ កតបុញ្ញម្បិ, អស្មា លោកា បរំ គតំ;
បុញ្ញានិ បដិគណ្ហន្តិ, បិយំ ញាតីវ អាគតំ.
បិយវគ្គោ សោឡសមោ និដ្ឋិតោ.
១៧. កោធវគ្គោ
កោធំ ¶ ជហេ វិប្បជហេយ្យ មានំ, សំយោជនំ សព្ពមតិក្កមេយ្យ;
តំ នាមរូបស្មិមសជ្ជមានំ, អកិញ្ចនំ នានុបតន្តិ ទុក្ខា.
យោ វេ ឧប្បតិតំ កោធំ, រថំ ភន្តំវ វារយេ [ធារយេ (សី. ស្យា. បី.)];
តមហំ ¶ សារថិំ ព្រូមិ, រស្មិគ្គាហោ ឥតរោ ជនោ.
អក្កោធេន ជិនេ កោធំ, អសាធុំ សាធុនា ជិនេ;
ជិនេ កទរិយំ ទានេន, សច្ចេនាលិកវាទិនំ.
សច្ចំ ភណេ ន កុជ្ឈេយ្យ, ទជ្ជា អប្បម្បិ [ទជ្ជា’ប្បស្មិម្បិ (សី. បី.), ទជ្ជា អប្បស្មិ (ស្យា. ក.)] យាចិតោ;
ឯតេហិ តីហិ ឋានេហិ, គច្ឆេ ទេវាន សន្តិកេ.
អហិំសកា ¶ ¶ យេ មុនយោ [អហិំសកាយា មុនយោ (ក.)], និច្ចំ កាយេន សំវុតា;
តេ យន្តិ អច្ចុតំ ឋានំ, យត្ថ គន្ត្វា ន សោចរេ.
សទា ជាគរមានានំ, អហោរត្តានុសិក្ខិនំ;
និព្ពានំ អធិមុត្តានំ, អត្ថំ គច្ឆន្តិ អាសវា.
បោរាណមេតំ ¶ អតុល, នេតំ អជ្ជតនាមិវ;
និន្ទន្តិ តុណ្ហិមាសីនំ, និន្ទន្តិ ពហុភាណិនំ;
មិតភាណិម្បិ និន្ទន្តិ, នត្ថិ លោកេ អនិន្ទិតោ.
ន ចាហុ ន ច ភវិស្សតិ, ន ចេតរហិ វិជ្ជតិ;
ឯកន្តំ និន្ទិតោ បោសោ, ឯកន្តំ វា បសំសិតោ.
យំ ចេ វិញ្ញូ បសំសន្តិ, អនុវិច្ច សុវេ សុវេ;
អច្ឆិទ្ទវុត្តិំ [អច្ឆិន្នវុត្តិំ (ក.)] មេធាវិំ, បញ្ញាសីលសមាហិតំ.
និក្ខំ [នេក្ខំ (សី. ស្យា. បី.)] ជម្ពោនទស្សេវ, កោ តំ និន្ទិតុមរហតិ;
ទេវាបិ នំ បសំសន្តិ, ព្រហ្មុនាបិ បសំសិតោ.
កាយប្បកោបំ រក្ខេយ្យ, កាយេន សំវុតោ សិយា;
កាយទុច្ចរិតំ ហិត្វា, កាយេន សុចរិតំ ចរេ.
វចីបកោបំ ¶ រក្ខេយ្យ, វាចាយ សំវុតោ សិយា;
វចីទុច្ចរិតំ ហិត្វា, វាចាយ សុចរិតំ ចរេ.
មនោបកោបំ រក្ខេយ្យ, មនសា សំវុតោ សិយា;
មនោទុច្ចរិតំ ហិត្វា, មនសា សុចរិតំ ចរេ.
កាយេន ¶ សំវុតា ធីរា, អថោ វាចាយ សំវុតា;
មនសា សំវុតា ធីរា, តេ វេ សុបរិសំវុតា.
កោធវគ្គោ សត្តរសមោ និដ្ឋិតោ.
១៨. មលវគ្គោ
បណ្ឌុបលាសោវ ¶ ទានិសិ, យមបុរិសាបិ ច តេ [តំ (សី. ស្យា. កំ. បី.)] ឧបដ្ឋិតា;
ឧយ្យោគមុខេ ច តិដ្ឋសិ, បាថេយ្យម្បិ ច តេ ន វិជ្ជតិ.
សោ ¶ ករោហិ ទីបមត្តនោ, ខិប្បំ វាយម បណ្ឌិតោ ភវ;
និទ្ធន្តមលោ អនង្គណោ, ទិព្ពំ អរិយភូមិំ ឧបេហិសិ [ទិព្ពំ អរិយភូមិមេហិសិ (សី. ស្យា. បី.), ទិព្ពមរិយភូមិំ ឧបេហិសិ (?)].
ឧបនីតវយោ ច ទានិសិ, សម្បយាតោសិ ¶ យមស្ស សន្តិកេ;
វាសោ [វាសោបិ ច (ពហូសុ)] តេ នត្ថិ អន្តរា, បាថេយ្យម្បិ ច តេ ន វិជ្ជតិ.
សោ ករោហិ ទីបមត្តនោ, ខិប្បំ វាយម បណ្ឌិតោ ភវ;
និទ្ធន្តមលោ អនង្គណោ, ន បុនំ ជាតិជរំ [ន បុន ជាតិជរំ (សី. ស្យា.), ន បុន ជាតិជ្ជរំ (ក.)] ឧបេហិសិ.
អនុបុព្ពេន មេធាវី, ថោកំ ថោកំ ខណេ ខណេ;
កម្មារោ រជតស្សេវ, និទ្ធមេ មលមត្តនោ.
អយសាវ មលំ សមុដ្ឋិតំ [សមុដ្ឋាយ (ក.)], តតុដ្ឋាយ [តទុដ្ឋាយ (សី. ស្យា. បី.)] តមេវ ខាទតិ;
ឯវំ អតិធោនចារិនំ, សានិ កម្មានិ [សកកម្មានិ (សី. បី.)] នយន្តិ ទុគ្គតិំ.
អសជ្ឈាយមលា ¶ ¶ មន្តា, អនុដ្ឋានមលា ឃរា;
មលំ វណ្ណស្ស កោសជ្ជំ, បមាទោ រក្ខតោ មលំ.
មលិត្ថិយា ទុច្ចរិតំ, មច្ឆេរំ ទទតោ មលំ;
មលា វេ បាបកា ធម្មា, អស្មិំ លោកេ បរម្ហិ ច.
តតោ មលា មលតរំ, អវិជ្ជា បរមំ មលំ;
ឯតំ មលំ បហន្ត្វាន, និម្មលា ហោថ ភិក្ខវោ.
សុជីវំ ¶ អហិរិកេន, កាកសូរេន ធំសិនា;
បក្ខន្ទិនា បគព្ភេន, សំកិលិដ្ឋេន ជីវិតំ.
ហិរីមតា ¶ ច ទុជ្ជីវំ, និច្ចំ សុចិគវេសិនា;
អលីនេនាប្បគព្ភេន, សុទ្ធាជីវេន បស្សតា.
យោ បាណមតិបាតេតិ, មុសាវាទញ្ច ភាសតិ;
លោកេ អទិន្នមាទិយតិ, បរទារញ្ច គច្ឆតិ.
សុរាមេរយបានញ្ច, យោ នរោ អនុយុញ្ជតិ;
ឥធេវមេសោ លោកស្មិំ, មូលំ ខណតិ អត្តនោ.
ឯវំ ភោ បុរិស ជានាហិ, បាបធម្មា អសញ្ញតា;
មា តំ លោភោ អធម្មោ ច, ចិរំ ទុក្ខាយ រន្ធយុំ.
ទទាតិ វេ យថាសទ្ធំ, យថាបសាទនំ [យត្ថ បសាទនំ (កត្ថចិ)] ជនោ;
តត្ថ យោ មង្កុ ភវតិ [តត្ថ ចេ មំកុ យោ ហោតិ (សី.), តត្ថ យោ មង្កុតោ ហោតិ (ស្យា.)], បរេសំ បានភោជនេ;
ន សោ ទិវា វា រត្តិំ វា, សមាធិមធិគច្ឆតិ.
យស្ស ¶ ¶ ចេតំ សមុច្ឆិន្នំ, មូលឃច្ចំ [មូលឃច្ឆំ (ក.)] សមូហតំ;
ស វេ ទិវា វា រត្តិំ វា, សមាធិមធិគច្ឆតិ.
នត្ថិ រាគសមោ អគ្គិ, នត្ថិ ទោសសមោ គហោ;
នត្ថិ មោហសមំ ជាលំ, នត្ថិ តណ្ហាសមា នទី.
សុទស្សំ វជ្ជមញ្ញេសំ, អត្តនោ បន ទុទ្ទសំ;
បរេសំ ហិ សោ វជ្ជានិ, ឱបុនាតិ [ឱផុនាតិ (ក.)] យថា ភុសំ;
អត្តនោ បន ឆាទេតិ, កលិំវ កិតវា សឋោ.
បរវជ្ជានុបស្សិស្ស ¶ , ¶ និច្ចំ ឧជ្ឈានសញ្ញិនោ;
អាសវា តស្ស វឌ្ឍន្តិ, អារា សោ អាសវក្ខយា.
អាកាសេវ បទំ នត្ថិ, សមណោ នត្ថិ ពាហិរេ;
បបញ្ចាភិរតា បជា, និប្បបញ្ចា តថាគតា.
អាកាសេវ បទំ នត្ថិ, សមណោ នត្ថិ ពាហិរេ;
សង្ខារា សស្សតា នត្ថិ, នត្ថិ ពុទ្ធានមិញ្ជិតំ.
មលវគ្គោ អដ្ឋារសមោ និដ្ឋិតោ.
១៩. ធម្មដ្ឋវគ្គោ
ន ¶ តេន ហោតិ ធម្មដ្ឋោ, យេនត្ថំ សាហសា [សហសា (សី. ស្យា. ក.)] នយេ;
យោ ច អត្ថំ អនត្ថញ្ច, ឧភោ និច្ឆេយ្យ បណ្ឌិតោ.
អសាហសេន ¶ ធម្មេន, សមេន នយតី បរេ;
ធម្មស្ស គុត្តោ មេធាវី, ‘‘ធម្មដ្ឋោ’’តិ បវុច្ចតិ.
ន តេន បណ្ឌិតោ ហោតិ, យាវតា ពហុ ភាសតិ;
ខេមី អវេរី អភយោ, ‘‘បណ្ឌិតោ’’តិ បវុច្ចតិ.
ន តាវតា ធម្មធរោ, យាវតា ពហុ ភាសតិ;
យោ ច អប្បម្បិ សុត្វាន, ធម្មំ កាយេន បស្សតិ;
ស វេ ធម្មធរោ ហោតិ, យោ ធម្មំ នប្បមជ្ជតិ.
ន ¶ តេន ថេរោ សោ ហោតិ [ថេរោ ហោតិ (សី. ស្យា.)], យេនស្ស បលិតំ សិរោ;
បរិបក្កោ ¶ វយោ តស្ស, ‘‘មោឃជិណ្ណោ’’តិ វុច្ចតិ.
យម្ហិ សច្ចញ្ច ធម្មោ ច, អហិំសា សំយមោ ទមោ;
ស វេ វន្តមលោ ធីរោ, ‘‘ថេរោ’’ ឥតិ [សោ ថេរោតិ (ស្យា. ក.)] បវុច្ចតិ.
ន វាក្ករណមត្តេន, វណ្ណបោក្ខរតាយ វា;
សាធុរូបោ នរោ ហោតិ, ឥស្សុកី មច្ឆរី សឋោ.
យស្ស ចេតំ សមុច្ឆិន្នំ, មូលឃច្ចំ សមូហតំ;
ស វន្តទោសោ មេធាវី, ‘‘សាធុរូបោ’’តិ វុច្ចតិ.
ន មុណ្ឌកេន សមណោ, អព្ពតោ អលិកំ ភណំ;
ឥច្ឆាលោភសមាបន្នោ, សមណោ កិំ ភវិស្សតិ.
យោ ¶ ច សមេតិ បាបានិ, អណុំ ថូលានិ សព្ពសោ;
សមិតត្តា ហិ បាបានំ, ‘‘សមណោ’’តិ បវុច្ចតិ.
ន ¶ តេន ភិក្ខុ សោ ហោតិ, យាវតា ភិក្ខតេ បរេ;
វិស្សំ ធម្មំ សមាទាយ, ភិក្ខុ ហោតិ ន តាវតា.
យោធ បុញ្ញញ្ច បាបញ្ច, ពាហេត្វា ព្រហ្មចរិយវា [ព្រហ្មចរិយំ (ក.)];
សង្ខាយ លោកេ ចរតិ, ស វេ ‘‘ភិក្ខូ’’តិ វុច្ចតិ.
ន មោនេន មុនី ហោតិ, មូឡ្ហរូបោ អវិទ្ទសុ;
យោ ច តុលំវ បគ្គយ្ហ, វរមាទាយ បណ្ឌិតោ.
បាបានិ ¶ បរិវជ្ជេតិ, ស មុនី តេន សោ មុនិ;
យោ មុនាតិ ឧភោ លោកេ, ‘‘មុនិ’’ តេន បវុច្ចតិ.
ន តេន អរិយោ ហោតិ, យេន បាណានិ ហិំសតិ;
អហិំសា ¶ សព្ពបាណានំ, ‘‘អរិយោ’’តិ បវុច្ចតិ.
ន សីលព្ពតមត្តេន, ពាហុសច្ចេន វា បន;
អថ វា សមាធិលាភេន, វិវិត្តសយនេន វា.
ផុសាមិ នេក្ខម្មសុខំ, អបុថុជ្ជនសេវិតំ;
ភិក្ខុ វិស្សាសមាបាទិ, អប្បត្តោ អាសវក្ខយំ.
ធម្មដ្ឋវគ្គោ ឯកូនវីសតិមោ និដ្ឋិតោ.
២០. មគ្គវគ្គោ
មគ្គានដ្ឋង្គិកោ ¶ ¶ សេដ្ឋោ, សច្ចានំ ចតុរោ បទា;
វិរាគោ សេដ្ឋោ ធម្មានំ, ទ្វិបទានញ្ច ចក្ខុមា.
ឯសេវ [ឯសោវ (សី. បី.)] មគ្គោ នត្ថញ្ញោ, ទស្សនស្ស វិសុទ្ធិយា;
ឯតញ្ហិ តុម្ហេ បដិបជ្ជថ, មារស្សេតំ បមោហនំ.
ឯតញ្ហិ តុម្ហេ បដិបន្នា, ទុក្ខស្សន្តំ ករិស្សថ;
អក្ខាតោ វោ [អក្ខាតោ វេ (សី. បី.)] មយា មគ្គោ, អញ្ញាយ សល្លកន្តនំ [សល្លសន្ថនំ (សី. បី.), សល្លសត្ថនំ (ស្យា.)].
តុម្ហេហិ កិច្ចមាតប្បំ, អក្ខាតារោ តថាគតា;
បដិបន្នា បមោក្ខន្តិ, ឈាយិនោ មារពន្ធនា.
‘‘សព្ពេ ¶ សង្ខារា អនិច្ចា’’តិ, យទា បញ្ញាយ បស្សតិ;
អថ ¶ និព្ពិន្ទតិ ទុក្ខេ, ឯស មគ្គោ វិសុទ្ធិយា.
‘‘សព្ពេ សង្ខារា ទុក្ខា’’តិ, យទា បញ្ញាយ បស្សតិ;
អថ និព្ពិន្ទតិ ទុក្ខេ, ឯស មគ្គោ វិសុទ្ធិយា.
‘‘សព្ពេ ធម្មា អនត្តា’’តិ, យទា បញ្ញាយ បស្សតិ;
អថ និព្ពិន្ទតិ ទុក្ខេ, ឯស មគ្គោ វិសុទ្ធិយា.
ឧដ្ឋានកាលម្ហិ អនុដ្ឋហានោ, យុវា ពលី អាលសិយំ ឧបេតោ;
សំសន្នសង្កប្បមនោ [អសម្បន្នសង្កប្បមនោ (ក.)] កុសីតោ, បញ្ញាយ មគ្គំ អលសោ ន វិន្ទតិ.
វាចានុរក្ខី ¶ ¶ មនសា សុសំវុតោ, កាយេន ច នាកុសលំ កយិរា [អកុសលំ ន កយិរា (សី. ស្យា. កំ. បី.)];
ឯតេ តយោ កម្មបថេ វិសោធយេ, អារាធយេ មគ្គមិសិប្បវេទិតំ.
យោគា វេ ជាយតី [ជាយតេ (កត្ថចិ)] ភូរិ, អយោគា ភូរិសង្ខយោ;
ឯតំ ទ្វេធាបថំ ញត្វា, ភវាយ វិភវាយ ច;
តថាត្តានំ និវេសេយ្យ, យថា ភូរិ បវឌ្ឍតិ.
វនំ ¶ ឆិន្ទថ មា រុក្ខំ, វនតោ ជាយតេ ភយំ;
ឆេត្វា វនញ្ច វនថញ្ច, និព្ពនា ហោថ ភិក្ខវោ.
យាវ ហិ វនថោ ន ឆិជ្ជតិ, អណុមត្តោបិ នរស្ស នារិសុ;
បដិពទ្ធមនោវ [បដិពន្ធមនោវ (ក.)] តាវ សោ, វច្ឆោ ខីរបកោវ [ខីរបានោវ (បី.)] មាតរិ.
ឧច្ឆិន្ទ ¶ សិនេហមត្តនោ កុមុទំ សារទិកំវ [បាណិនា];
សន្តិមគ្គមេវ ព្រូហយ, និព្ពានំ សុគតេន ទេសិតំ.
ឥធ វស្សំ វសិស្សាមិ, ឥធ ហេមន្តគិម្ហិសុ;
ឥតិ ពាលោ វិចិន្តេតិ, អន្តរាយំ ន ពុជ្ឈតិ.
តំ បុត្តបសុសម្មត្តំ, ព្យាសត្តមនសំ នរំ;
សុត្តំ គាមំ មហោឃោវ, មច្ចុ អាទាយ គច្ឆតិ.
ន ¶ សន្តិ បុត្តា តាណាយ, ន បិតា នាបិ ពន្ធវា;
អន្តកេនាធិបន្នស្ស, នត្ថិ ញាតីសុ តាណតា.
ឯតមត្ថវសំ ញត្វា, បណ្ឌិតោ សីលសំវុតោ;
និព្ពានគមនំ មគ្គំ, ខិប្បមេវ វិសោធយេ.
មគ្គវគ្គោ វីសតិមោ និដ្ឋិតោ.
២១. បកិណ្ណកវគ្គោ
មត្តាសុខបរិច្ចាគា ¶ ¶ , បស្សេ ចេ វិបុលំ សុខំ;
ចជេ មត្តាសុខំ ធីរោ, សម្បស្សំ វិបុលំ សុខំ.
បរទុក្ខូបធានេន, អត្តនោ [យោ អត្តនោ (ស្យា. បី. ក.)] សុខមិច្ឆតិ;
វេរសំសគ្គសំសដ្ឋោ, វេរា សោ ន បរិមុច្ចតិ.
យញ្ហិ ¶ កិច្ចំ អបវិទ្ធំ [តទបវិទ្ធំ (សី. ស្យា.)], អកិច្ចំ បន កយិរតិ;
ឧន្នឡានំ បមត្តានំ, តេសំ វឌ្ឍន្តិ អាសវា.
យេសញ្ច សុសមារទ្ធា, និច្ចំ កាយគតា សតិ;
អកិច្ចំ តេ ន សេវន្តិ, កិច្ចេ សាតច្ចការិនោ;
សតានំ សម្បជានានំ, អត្ថំ គច្ឆន្តិ អាសវា.
មាតរំ ¶ បិតរំ ហន្ត្វា, រាជានោ ទ្វេ ច ខត្តិយេ;
រដ្ឋំ សានុចរំ ហន្ត្វា, អនីឃោ យាតិ ព្រាហ្មណោ.
មាតរំ បិតរំ ហន្ត្វា, រាជានោ ទ្វេ ច សោត្ថិយេ;
វេយគ្ឃបញ្ចមំ ហន្ត្វា, អនីឃោ យាតិ ព្រាហ្មណោ.
សុប្បពុទ្ធំ បពុជ្ឈន្តិ, សទា គោតមសាវកា;
យេសំ ទិវា ច រត្តោ ច, និច្ចំ ពុទ្ធគតា សតិ.
សុប្បពុទ្ធំ បពុជ្ឈន្តិ, សទា គោតមសាវកា;
យេសំ ទិវា ច រត្តោ ច, និច្ចំ ធម្មគតា សតិ.
សុប្បពុទ្ធំ ¶ ¶ បពុជ្ឈន្តិ, សទា គោតមសាវកា;
យេសំ ទិវា ច រត្តោ ច, និច្ចំ សង្ឃគតា សតិ.
សុប្បពុទ្ធំ បពុជ្ឈន្តិ, សទា គោតមសាវកា;
យេសំ ទិវា ច រត្តោ ច, និច្ចំ កាយគតា សតិ.
សុប្បពុទ្ធំ បពុជ្ឈន្តិ, សទា គោតមសាវកា;
យេសំ ទិវា ច រត្តោ ច, អហិំសាយ រតោ មនោ.
សុប្បពុទ្ធំ បពុជ្ឈន្តិ, សទា គោតមសាវកា;
យេសំ ¶ ទិវា ច រត្តោ ច, ភាវនាយ រតោ មនោ.
ទុប្បព្ពជ្ជំ ទុរភិរមំ, ទុរាវាសា ឃរា ទុខា;
ទុក្ខោសមានសំវាសោ, ទុក្ខានុបតិតទ្ធគូ;
តស្មា ន ចទ្ធគូ សិយា, ន ច [តស្មា ន ចទ្ធគូ ន ច (ក.)] ទុក្ខានុបតិតោ សិយា [ទុក្ខានុបាតិតោ (?)].
សទ្ធោ សីលេន សម្បន្នោ, យសោភោគសមប្បិតោ;
យំ យំ បទេសំ ភជតិ, តត្ថ តត្ថេវ បូជិតោ.
ទូរេ សន្តោ បកាសេន្តិ, ហិមវន្តោវ បព្ពតោ;
អសន្តេត្ថ ន ទិស្សន្តិ, រត្តិំ ខិត្តា យថា សរា.
ឯកាសនំ ¶ ឯកសេយ្យំ, ឯកោ ចរមតន្ទិតោ;
ឯកោ ទមយមត្តានំ, វនន្តេ រមិតោ សិយា.
បកិណ្ណកវគ្គោ ឯកវីសតិមោ និដ្ឋិតោ.
២២. និរយវគ្គោ
អភូតវាទី ¶ ¶ និរយំ ឧបេតិ, យោ វាបិ [យោ ចាបិ (សី. បី. ក.)] កត្វា ន ករោមិ ចាហ [ន ករោមីតិ ចាហ (ស្យា.)];
ឧភោបិ តេ បេច្ច សមា ភវន្តិ, និហីនកម្មា មនុជា បរត្ថ.
កាសាវកណ្ឋា ពហវោ, បាបធម្មា អសញ្ញតា;
បាបា បាបេហិ កម្មេហិ, និរយំ តេ ឧបបជ្ជរេ.
សេយ្យោ ¶ អយោគុឡោ ភុត្តោ, តត្តោ អគ្គិសិខូបមោ;
យញ្ចេ ភុញ្ជេយ្យ ទុស្សីលោ, រដ្ឋបិណ្ឌមសញ្ញតោ.
ចត្តារិ ឋានានិ នរោ បមត្តោ, អាបជ្ជតិ បរទារូបសេវី;
អបុញ្ញលាភំ ន និកាមសេយ្យំ, និន្ទំ តតីយំ និរយំ ចតុត្ថំ.
អបុញ្ញលាភោ ¶ ច គតី ច បាបិកា, ភីតស្ស ភីតាយ រតី ច ថោកិកា;
រាជា ច ទណ្ឌំ គរុកំ បណេតិ, តស្មា នរោ បរទារំ ន សេវេ.
កុសោ យថា ទុគ្គហិតោ, ហត្ថមេវានុកន្តតិ;
សាមញ្ញំ ទុប្បរាមដ្ឋំ, និរយាយុបកឌ្ឍតិ.
យំ ¶ កិញ្ចិ សិថិលំ កម្មំ, សំកិលិដ្ឋញ្ច យំ វតំ;
សង្កស្សរំ ព្រហ្មចរិយំ, ន តំ ហោតិ មហប្ផលំ.
កយិរា ចេ កយិរាថេនំ [កយិរា នំ (ក.)], ទឡ្ហមេនំ បរក្កមេ;
សិថិលោ ហិ បរិព្ពាជោ, ភិយ្យោ អាកិរតេ រជំ.
អកតំ ¶ ទុក្កដំ សេយ្យោ, បច្ឆា តប្បតិ ទុក្កដំ;
កតញ្ច សុកតំ សេយ្យោ, យំ កត្វា នានុតប្បតិ.
នគរំ យថា បច្ចន្តំ, គុត្តំ សន្តរពាហិរំ;
ឯវំ ¶ គោបេថ អត្តានំ, ខណោ វោ [ខណោ វេ (សី. បី. ក.)] មា ឧបច្ចគា;
ខណាតីតា ហិ សោចន្តិ, និរយម្ហិ សមប្បិតា.
អលជ្ជិតាយេ លជ្ជន្តិ, លជ្ជិតាយេ ន លជ្ជរេ;
មិច្ឆាទិដ្ឋិសមាទានា, សត្តា គច្ឆន្តិ ទុគ្គតិំ.
អភយេ ភយទស្សិនោ, ភយេ ចាភយទស្សិនោ;
មិច្ឆាទិដ្ឋិសមាទានា, សត្តា គច្ឆន្តិ ទុគ្គតិំ.
អវជ្ជេ ¶ វជ្ជមតិនោ, វជ្ជេ ចាវជ្ជទស្សិនោ;
មិច្ឆាទិដ្ឋិសមាទានា, សត្តា គច្ឆន្តិ ទុគ្គតិំ.
វជ្ជញ្ច វជ្ជតោ ញត្វា, អវជ្ជញ្ច អវជ្ជតោ;
សម្មាទិដ្ឋិសមាទានា, សត្តា គច្ឆន្តិ សុគ្គតិំ.
និរយវគ្គោ ទ្វាវីសតិមោ និដ្ឋិតោ.
២៣. នាគវគ្គោ
អហំ ¶ នាគោវ សង្គាមេ, ចាបតោ បតិតំ សរំ;
អតិវាក្យំ តិតិក្ខិស្សំ, ទុស្សីលោ ហិ ពហុជ្ជនោ.
ទន្តំ ¶ នយន្តិ សមិតិំ, ទន្តំ រាជាភិរូហតិ;
ទន្តោ សេដ្ឋោ មនុស្សេសុ, យោតិវាក្យំ តិតិក្ខតិ.
វរមស្សតរា ទន្តា, អាជានីយា ច [អាជានីយាវ (ស្យា.)] សិន្ធវា;
កុញ្ជរា ច [កុញ្ជរាវ (ស្យា.)] មហានាគា, អត្តទន្តោ តតោ វរំ.
ន ¶ ហិ ឯតេហិ យានេហិ, គច្ឆេយ្យ អគតំ ទិសំ;
យថាត្តនា សុទន្តេន, ទន្តោ ទន្តេន គច្ឆតិ.
ធនបាលោ [ធនបាលកោ (សី. ស្យា. កំ. បី.)] នាម កុញ្ជរោ, កដុកភេទនោ [កដុកប្បភេទនោ (សី. ស្យា. បី.)] ទុន្និវារយោ;
ពទ្ធោ កពឡំ ន ភុញ្ជតិ, សុមរតិ [សុសរតិ (ក.)] នាគវនស្ស កុញ្ជរោ.
មិទ្ធី ¶ យទា ហោតិ មហគ្ឃសោ ច, និទ្ទាយិតា សម្បរិវត្តសាយី;
មហាវរាហោវ និវាបបុដ្ឋោ, បុនប្បុនំ គព្ភមុបេតិ មន្ទោ.
ឥទំ ¶ បុរេ ចិត្តមចារិ ចារិកំ, យេនិច្ឆកំ យត្ថកាមំ យថាសុខំ;
តទជ្ជហំ និគ្គហេស្សាមិ យោនិសោ, ហត្ថិប្បភិន្នំ វិយ អង្កុសគ្គហោ.
អប្បមាទរតា ហោថ, សចិត្តមនុរក្ខថ;
ទុគ្គា ឧទ្ធរថត្តានំ, បង្កេ សន្នោវ [សត្តោវ (សី. បី.)] កុញ្ជរោ.
សចេ លភេថ និបកំ សហាយំ, សទ្ធិំ ចរំ សាធុវិហារិធីរំ;
អភិភុយ្យ សព្ពានិ បរិស្សយានិ, ចរេយ្យ តេនត្តមនោ សតីមា.
នោ ¶ ចេ លភេថ និបកំ សហាយំ, សទ្ធិំ ចរំ សាធុវិហារិធីរំ;
រាជាវ រដ្ឋំ វិជិតំ បហាយ, ឯកោ ចរេ មាតង្គរញ្ញេវ នាគោ.
ឯកស្ស ចរិតំ សេយ្យោ, នត្ថិ ពាលេ សហាយតា;
ឯកោ ចរេ ន ច បាបានិ កយិរា, អប្បោស្សុក្កោ មាតង្គរញ្ញេវ នាគោ.
អត្ថម្ហិ ¶ ជាតម្ហិ សុខា សហាយា, តុដ្ឋី សុខា យា ឥតរីតរេន;
បុញ្ញំ សុខំ ជីវិតសង្ខយម្ហិ, សព្ពស្ស ទុក្ខស្ស សុខំ បហានំ.
សុខា ¶ ¶ មត្តេយ្យតា លោកេ, អថោ បេត្តេយ្យតា សុខា;
សុខា សាមញ្ញតា លោកេ, អថោ ព្រហ្មញ្ញតា សុខា.
សុខំ យាវ ជរា សីលំ, សុខា សទ្ធា បតិដ្ឋិតា;
សុខោ បញ្ញាយ បដិលាភោ, បាបានំ អករណំ សុខំ.
នាគវគ្គោ តេវីសតិមោ និដ្ឋិតោ.
២៤. តណ្ហាវគ្គោ
មនុជស្ស ¶ បមត្តចារិនោ, តណ្ហា វឌ្ឍតិ មាលុវា វិយ;
សោ ប្លវតី [ប្លវតិ (សី. បី.), បលវេតី (ក.), ឧប្លវតិ (?)] ហុរា ហុរំ, ផលមិច្ឆំវ វនស្មិ វានរោ.
យំ ឯសា សហតេ ជម្មី, តណ្ហា លោកេ វិសត្តិកា;
សោកា តស្ស បវឌ្ឍន្តិ, អភិវដ្ឋំវ [អភិវឌ្ឍំវ (ស្យា.), អភិវដ្ដំវ (បី.), អភិវុឌ្ឍំវ (ក.)] ពីរណំ.
យោ ចេតំ សហតេ ជម្មិំ, តណ្ហំ លោកេ ទុរច្ចយំ;
សោកា តម្ហា បបតន្តិ, ឧទពិន្ទុវ បោក្ខរា.
តំ វោ វទាមិ ភទ្ទំ វោ, យាវន្តេត្ថ សមាគតា;
តណ្ហាយ មូលំ ខណថ, ឧសីរត្ថោវ ពីរណំ;
មា វោ នឡំវ សោតោវ, មារោ ភញ្ជិ បុនប្បុនំ.
យថាបិ ¶ ¶ ¶ មូលេ អនុបទ្ទវេ ទឡ្ហេ, ឆិន្នោបិ រុក្ខោ បុនរេវ រូហតិ;
ឯវម្បិ តណ្ហានុសយេ អនូហតេ, និព្ពត្តតី ទុក្ខមិទំ បុនប្បុនំ.
យស្ស ឆត្តិំសតិ សោតា, មនាបសវនា ភុសា;
មាហា [វាហា (សី. ស្យា. បី.)] វហន្តិ ទុទ្ទិដ្ឋិំ, សង្កប្បា រាគនិស្សិតា.
សវន្តិ ¶ សព្ពធិ សោតា, លតា ឧប្បជ្ជ [ឧព្ភិជ្ជ (សី. ស្យា. កំ. បី.)] តិដ្ឋតិ;
តញ្ច ទិស្វា លតំ ជាតំ, មូលំ បញ្ញាយ ឆិន្ទថ.
សរិតានិ សិនេហិតានិ ច, សោមនស្សានិ ភវន្តិ ជន្តុនោ;
តេ សាតសិតា សុខេសិនោ, តេ វេ ជាតិជរូបគា នរា.
តសិណាយ បុរក្ខតា បជា, បរិសប្បន្តិ សសោវ ពន្ធិតោ [ពាធិតោ (ពហូសុ)];
សំយោជនសង្គសត្តកា, ទុក្ខមុបេន្តិ បុនប្បុនំ ចិរាយ.
តសិណាយ បុរក្ខតា បជា, បរិសប្បន្តិ សសោវ ពន្ធិតោ;
តស្មា តសិណំ វិនោទយេ, អាកង្ខន្ត [ភិក្ខូ អាកង្ខី (សី.), ភិក្ខុ អាកង្ខំ (ស្យា.)] វិរាគមត្តនោ.
យោ និព្ពនថោ វនាធិមុត្តោ, វនមុត្តោ វនមេវ ធាវតិ;
តំ បុគ្គលមេថ បស្សថ, មុត្តោ ពន្ធនមេវ ធាវតិ.
ន ¶ ¶ តំ ទឡ្ហំ ពន្ធនមាហុ ធីរា, យទាយសំ ទារុជបព្ពជញ្ច [ទារូជំ ពព្ពជញ្ច (សី. បី.)];
សារត្តរត្តា ¶ មណិកុណ្ឌលេសុ, បុត្តេសុ ទារេសុ ច យា អបេក្ខា.
ឯតំ ទឡ្ហំ ពន្ធនមាហុ ធីរា, ឱហារិនំ សិថិលំ ទុប្បមុញ្ចំ;
ឯតម្បិ ឆេត្វាន បរិព្ពជន្តិ, អនបេក្ខិនោ កាមសុខំ បហាយ.
យេ រាគរត្តានុបតន្តិ សោតំ, សយំកតំ មក្កដកោវ ជាលំ;
ឯតម្បិ ឆេត្វាន វជន្តិ ធីរា, អនបេក្ខិនោ សព្ពទុក្ខំ បហាយ.
មុញ្ច ¶ បុរេ មុញ្ច បច្ឆតោ, មជ្ឈេ មុញ្ច ភវស្ស បារគូ;
សព្ពត្ថ វិមុត្តមានសោ, ន បុនំ ជាតិជរំ ឧបេហិសិ.
វិតក្កមថិតស្ស ជន្តុនោ, តិព្ពរាគស្ស សុភានុបស្សិនោ;
ភិយ្យោ តណ្ហា បវឌ្ឍតិ, ឯស ខោ ទឡ្ហំ [ឯស គាឡ្ហំ (ក.)] ករោតិ ពន្ធនំ.
វិតក្កូបសមេ ¶ ច [វិតក្កូបសមេវ (ក.)] យោ រតោ, អសុភំ ភាវយតេ សទា សតោ;
ឯស ¶ [ឯសោ (?)] ខោ ព្យន្តិ កាហិតិ, ឯស [ឯសោ (?)] ឆេច្ឆតិ មារពន្ធនំ.
និដ្ឋង្គតោ ¶ អសន្តាសី, វីតតណ្ហោ អនង្គណោ;
អច្ឆិន្ទិ ភវសល្លានិ, អន្តិមោយំ សមុស្សយោ.
វីតតណ្ហោ អនាទានោ, និរុត្តិបទកោវិទោ;
អក្ខរានំ សន្និបាតំ, ជញ្ញា បុព្ពាបរានិ ច;
ស វេ ‘‘អន្តិមសារីរោ, មហាបញ្ញោ មហាបុរិសោ’’តិ វុច្ចតិ.
សព្ពាភិភូ សព្ពវិទូហមស្មិ, សព្ពេសុ ធម្មេសុ អនូបលិត្តោ;
សព្ពញ្ជហោ តណ្ហក្ខយេ វិមុត្តោ, សយំ អភិញ្ញាយ កមុទ្ទិសេយ្យំ.
សព្ពទានំ ធម្មទានំ ជិនាតិ, សព្ពរសំ ធម្មរសោ ជិនាតិ;
សព្ពរតិំ ធម្មរតិ ជិនាតិ, តណ្ហក្ខយោ សព្ពទុក្ខំ ជិនាតិ.
ហនន្តិ ភោគា ទុម្មេធំ, នោ ច បារគវេសិនោ;
ភោគតណ្ហាយ ទុម្មេធោ, ហន្តិ អញ្ញេវ អត្តនំ.
តិណទោសានិ ខេត្តានិ, រាគទោសា អយំ បជា;
តស្មា ហិ វីតរាគេសុ, ទិន្នំ ហោតិ មហប្ផលំ.
តិណទោសានិ ¶ ¶ ¶ ខេត្តានិ, ទោសទោសា អយំ បជា;
តស្មា ហិ វីតទោសេសុ, ទិន្នំ ហោតិ មហប្ផលំ.
តិណទោសានិ ខេត្តានិ, មោហទោសា អយំ បជា;
តស្មា ហិ វីតមោហេសុ, ទិន្នំ ហោតិ មហប្ផលំ.
(តិណទោសានិ ¶ ខេត្តានិ, ឥច្ឆាទោសា អយំ បជា;
តស្មា ហិ វិគតិច្ឆេសុ, ទិន្នំ ហោតិ មហប្ផលំ.) [( ) វិទេសបោត្ថកេសុ នត្ថិ, អដ្ឋកថាយម្បិ ន ទិស្សតិ]
តិណទោសានិ ខេត្តានិ, តណ្ហាទោសា អយំ បជា;
តស្មា ហិ វីតតណ្ហេសុ, ទិន្នំ ហោតិ មហប្ផលំ.
តណ្ហាវគ្គោ ចតុវីសតិមោ និដ្ឋិតោ.
២៥. ភិក្ខុវគ្គោ
ចក្ខុនា សំវរោ សាធុ, សាធុ សោតេន សំវរោ;
ឃានេន សំវរោ សាធុ, សាធុ ជិវ្ហាយ សំវរោ.
កាយេន សំវរោ សាធុ, សាធុ វាចាយ សំវរោ;
មនសា សំវរោ សាធុ, សាធុ សព្ពត្ថ សំវរោ;
សព្ពត្ថ សំវុតោ ភិក្ខុ, សព្ពទុក្ខា បមុច្ចតិ.
ហត្ថសំយតោ បាទសំយតោ, វាចាសំយតោ សំយតុត្តមោ;
អជ្ឈត្តរតោ សមាហិតោ, ឯកោ សន្តុសិតោ តមាហុ ភិក្ខុំ.
យោ ¶ មុខសំយតោ ភិក្ខុ, មន្តភាណី អនុទ្ធតោ;
អត្ថំ ធម្មញ្ច ទីបេតិ, មធុរំ តស្ស ភាសិតំ.
ធម្មារាមោ ¶ ¶ ¶ ធម្មរតោ, ធម្មំ អនុវិចិន្តយំ;
ធម្មំ អនុស្សរំ ភិក្ខុ, សទ្ធម្មា ន បរិហាយតិ.
សលាភំ នាតិមញ្ញេយ្យ, នាញ្ញេសំ បិហយំ ចរេ;
អញ្ញេសំ បិហយំ ភិក្ខុ, សមាធិំ នាធិគច្ឆតិ.
អប្បលាភោបិ ចេ ភិក្ខុ, សលាភំ នាតិមញ្ញតិ;
តំ វេ ទេវា បសំសន្តិ, សុទ្ធាជីវិំ អតន្ទិតំ.
សព្ពសោ នាមរូបស្មិំ, យស្ស នត្ថិ មមាយិតំ;
អសតា ច ន សោចតិ, ស វេ ‘‘ភិក្ខូ’’តិ វុច្ចតិ.
មេត្តាវិហារី យោ ភិក្ខុ, បសន្នោ ពុទ្ធសាសនេ;
អធិគច្ឆេ បទំ សន្តំ, សង្ខារូបសមំ សុខំ.
សិញ្ច ភិក្ខុ ឥមំ នាវំ, សិត្តា តេ លហុមេស្សតិ;
ឆេត្វា រាគញ្ច ទោសញ្ច, តតោ និព្ពានមេហិសិ.
បញ្ច ឆិន្ទេ បញ្ច ជហេ, បញ្ច ចុត្តរិ ភាវយេ;
បញ្ច សង្គាតិគោ ភិក្ខុ, ‘‘ឱឃតិណ្ណោ’’តិ វុច្ចតិ.
ឈាយ ភិក្ខុ [ឈាយ តុវំ ភិក្ខុ (?)] មា បមាទោ [មា ច បមាទោ (សី. ស្យា. បី.)], មា តេ កាមគុណេ រមេស្សុ [ភមស្សុ (សី. បី.), ភវស្សុ (ស្យា.), រមស្សុ (ក.)] ចិត្តំ;
មា លោហគុឡំ គិលី បមត្តោ, មា កន្ទិ ‘‘ទុក្ខមិទ’’ន្តិ ឌយ្ហមានោ.
នត្ថិ ឈានំ អបញ្ញស្ស, បញ្ញា នត្ថិ អឈាយតោ [អជ្ឈាយិនោ (ក.)];
យម្ហិ ឈានញ្ច បញ្ញា ច, ស វេ និព្ពានសន្តិកេ.
សុញ្ញាគារំ ¶ ¶ ¶ ¶ បវិដ្ឋស្ស, សន្តចិត្តស្ស ភិក្ខុនោ;
អមានុសី រតិ ហោតិ, សម្មា ធម្មំ វិបស្សតោ.
យតោ យតោ សម្មសតិ, ខន្ធានំ ឧទយព្ពយំ;
លភតី [លភតិ (បី.), លភតេ (ក.)] បីតិបាមោជ្ជំ, អមតំ តំ វិជានតំ.
តត្រាយមាទិ ភវតិ, ឥធ បញ្ញស្ស ភិក្ខុនោ;
ឥន្ទ្រិយគុត្តិ សន្តុដ្ឋិ, បាតិមោក្ខេ ច សំវរោ.
មិត្តេ ភជស្សុ កល្យាណេ, សុទ្ធាជីវេ អតន្ទិតេ;
បដិសន្ថារវុត្យស្ស [បដិសន្ធារវុត្យស្ស (ក.)], អាចារកុសលោ សិយា;
តតោ បាមោជ្ជពហុលោ, ទុក្ខស្សន្តំ ករិស្សតិ.
វស្សិកា វិយ បុប្ផានិ, មទ្ទវានិ [មជ្ជវានិ (ក. ដីកា) បច្ចវានិ (ក. អដ្ឋ.)] បមុញ្ចតិ;
ឯវំ រាគញ្ច ទោសញ្ច, វិប្បមុញ្ចេថ ភិក្ខវោ.
សន្តកាយោ សន្តវាចោ, សន្តវា សុសមាហិតោ [សន្តមនោ សុសមាហិតោ (ស្យា. បី.), សន្តមនោ សមាហិតោ (ក.)];
វន្តលោកាមិសោ ភិក្ខុ, ‘‘ឧបសន្តោ’’តិ វុច្ចតិ.
អត្តនា ចោទយត្តានំ, បដិមំសេថ អត្តនា [បដិមាសេ អត្តមត្តនា (សី. បី.), បដិមំសេ តមត្តនា (ស្យា.)];
សោ អត្តគុត្តោ សតិមា, សុខំ ភិក្ខុ វិហាហិសិ.
អត្តា ហិ អត្តនោ នាថោ, (កោ ហិ នាថោ បរោ សិយា) [( ) វិទេសបោត្ថកេសុ នត្ថិ]
អត្តា ហិ អត្តនោ គតិ;
តស្មា សំយមមត្តានំ [សំយមយ’ត្តានំ (សី. បី.)], អស្សំ ភទ្រំវ វាណិជោ.
បាមោជ្ជពហុលោ ¶ ភិក្ខុ, បសន្នោ ពុទ្ធសាសនេ;
អធិគច្ឆេ បទំ សន្តំ, សង្ខារូបសមំ សុខំ.
យោ ¶ ¶ ហវេ ទហរោ ភិក្ខុ, យុញ្ជតិ ពុទ្ធសាសនេ;
សោមំ ¶ [សោ ឥមំ (សី. ស្យា. កំ. បី.)] លោកំ បភាសេតិ, អព្ភា មុត្តោវ ចន្ទិមា.
ភិក្ខុវគ្គោ បញ្ចវីសតិមោ និដ្ឋិតោ.
២៦. ព្រាហ្មណវគ្គោ
ឆិន្ទ សោតំ បរក្កម្ម, កាមេ បនុទ ព្រាហ្មណ;
សង្ខារានំ ខយំ ញត្វា, អកតញ្ញូសិ ព្រាហ្មណ.
យទា ទ្វយេសុ ធម្មេសុ, បារគូ ហោតិ ព្រាហ្មណោ;
អថស្ស សព្ពេ សំយោគា, អត្ថំ គច្ឆន្តិ ជានតោ.
យស្ស បារំ អបារំ វា, បារាបារំ ន វិជ្ជតិ;
វីតទ្ទរំ វិសំយុត្តំ, តមហំ ព្រូមិ ព្រាហ្មណំ.
ឈាយិំ វិរជមាសីនំ, កតកិច្ចមនាសវំ;
ឧត្តមត្ថមនុប្បត្តំ, តមហំ ព្រូមិ ព្រាហ្មណំ.
ទិវា ¶ តបតិ អាទិច្ចោ, រត្តិមាភាតិ ចន្ទិមា;
សន្នទ្ធោ ខត្តិយោ តបតិ, ឈាយី តបតិ ព្រាហ្មណោ;
អថ សព្ពមហោរត្តិំ [សព្ពមហោរត្តំ (?)], ពុទ្ធោ តបតិ តេជសា.
ពាហិតបាបោតិ ¶ ព្រាហ្មណោ, សមចរិយា សមណោតិ វុច្ចតិ;
បព្ពាជយមត្តនោ មលំ, តស្មា ‘‘បព្ពជិតោ’’តិ វុច្ចតិ.
ន ¶ ¶ ព្រាហ្មណស្ស បហរេយ្យ, នាស្ស មុញ្ចេថ ព្រាហ្មណោ;
ធី [ធិ (ស្យា. ព្យាករណេសុ)] ព្រាហ្មណស្ស ហន្តារំ, តតោ ធី យស្ស [យោ + អស្ស = យស្ស] មុញ្ចតិ.
ន ព្រាហ្មណស្សេតទកិញ្ចិ សេយ្យោ, យទា និសេធោ មនសោ បិយេហិ;
យតោ យតោ ហិំសមនោ និវត្តតិ, តតោ តតោ សម្មតិមេវ ទុក្ខំ.
យស្ស កាយេន វាចាយ, មនសា នត្ថិ ទុក្កដំ;
សំវុតំ តីហិ ឋានេហិ, តមហំ ព្រូមិ ព្រាហ្មណំ.
យម្ហា ធម្មំ វិជានេយ្យ, សម្មាសម្ពុទ្ធទេសិតំ;
សក្កច្ចំ តំ នមស្សេយ្យ, អគ្គិហុត្តំវ ព្រាហ្មណោ.
ន ជដាហិ ន គោត្តេន, ន ជច្ចា ហោតិ ព្រាហ្មណោ;
យម្ហិ សច្ចញ្ច ធម្មោ ច, សោ សុចី សោ ច ព្រាហ្មណោ.
កិំ ¶ តេ ជដាហិ ទុម្មេធ, កិំ តេ អជិនសាដិយា;
អព្ភន្តរំ តេ គហនំ, ពាហិរំ បរិមជ្ជសិ.
បំសុកូលធរំ ជន្តុំ, កិសំ ធមនិសន្ថតំ;
ឯកំ វនស្មិំ ឈាយន្តំ, តមហំ ព្រូមិ ព្រាហ្មណំ.
ន ¶ ចាហំ ព្រាហ្មណំ ព្រូមិ, យោនិជំ មត្តិសម្ភវំ;
ភោវាទិ នាម សោ ហោតិ, សចេ ហោតិ សកិញ្ចនោ;
អកិញ្ចនំ អនាទានំ, តមហំ ព្រូមិ ព្រាហ្មណំ.
សព្ពសំយោជនំ ឆេត្វា, យោ វេ ន បរិតស្សតិ;
សង្គាតិគំ ¶ វិសំយុត្តំ, តមហំ ព្រូមិ ព្រាហ្មណំ.
ឆេត្វា ¶ នទ្ធិំ [នន្ធិំ (ក. សី.), នន្ទិំ (បី.)] វរត្តញ្ច, សន្ទានំ [សន្ទាមំ (សី.)] សហនុក្កមំ;
ឧក្ខិត្តបលិឃំ ពុទ្ធំ, តមហំ ព្រូមិ ព្រាហ្មណំ.
អក្កោសំ វធពន្ធញ្ច, អទុដ្ឋោ យោ តិតិក្ខតិ;
ខន្តីពលំ ពលានីកំ, តមហំ ព្រូមិ ព្រាហ្មណំ.
អក្កោធនំ វតវន្តំ, សីលវន្តំ អនុស្សទំ;
ទន្តំ អន្តិមសារីរំ, តមហំ ព្រូមិ ព្រាហ្មណំ.
វារិ ¶ បោក្ខរបត្តេវ, អារគ្គេរិវ សាសបោ;
យោ ន លិម្បតិ [លិប្បតិ (សី. បី.)] កាមេសុ, តមហំ ព្រូមិ ព្រាហ្មណំ.
យោ ទុក្ខស្ស បជានាតិ, ឥធេវ ខយមត្តនោ;
បន្នភារំ វិសំយុត្តំ, តមហំ ព្រូមិ ព្រាហ្មណំ.
គម្ភីរបញ្ញំ មេធាវិំ, មគ្គាមគ្គស្ស កោវិទំ;
ឧត្តមត្ថមនុប្បត្តំ, តមហំ ព្រូមិ ព្រាហ្មណំ.
អសំសដ្ឋំ ¶ គហដ្ឋេហិ, អនាគារេហិ ចូភយំ;
អនោកសារិមប្បិច្ឆំ, តមហំ ព្រូមិ ព្រាហ្មណំ.
និធាយ ទណ្ឌំ ភូតេសុ, តសេសុ ថាវរេសុ ច;
យោ ន ហន្តិ ន ឃាតេតិ, តមហំ ព្រូមិ ព្រាហ្មណំ.
អវិរុទ្ធំ វិរុទ្ធេសុ, អត្តទណ្ឌេសុ និព្ពុតំ;
សាទានេសុ អនាទានំ, តមហំ ព្រូមិ ព្រាហ្មណំ.
យស្ស រាគោ ច ទោសោ ច, មានោ មក្ខោ ច បាតិតោ;
សាសបោរិវ ¶ អារគ្គា [អារគ្គេ (ក.)], តមហំ ព្រូមិ ព្រាហ្មណំ.
អកក្កសំ ¶ ¶ វិញ្ញាបនិំ, គិរំ សច្ចមុទីរយេ;
យាយ នាភិសជេ កញ្ចិ [កិញ្ចិ (ក.)], តមហំ ព្រូមិ ព្រាហ្មណំ.
យោធ ទីឃំ វ រស្សំ វា, អណុំ ថូលំ សុភាសុភំ;
លោកេ អទិន្នំ នាទិយតិ [នាទេតិ (ម. និ. ២.៤៥៩)], តមហំ ព្រូមិ ព្រាហ្មណំ.
អាសា យស្ស ន វិជ្ជន្តិ, អស្មិំ លោកេ បរម្ហិ ច;
និរាសាសំ [និរាសយំ (សី. ស្យា. បី.), និរាសកំ (?)] វិសំយុត្តំ, តមហំ ព្រូមិ ព្រាហ្មណំ.
យស្សាលយា ន វិជ្ជន្តិ, អញ្ញាយ អកថំកថី;
អមតោគធមនុប្បត្តំ, តមហំ ព្រូមិ ព្រាហ្មណំ.
យោធ បុញ្ញញ្ច បាបញ្ច, ឧភោ សង្គមុបច្ចគា;
អសោកំ វិរជំ សុទ្ធំ, តមហំ ព្រូមិ ព្រាហ្មណំ.
ចន្ទំវ វិមលំ សុទ្ធំ, វិប្បសន្នមនាវិលំ;
នន្ទីភវបរិក្ខីណំ, តមហំ ព្រូមិ ព្រាហ្មណំ.
យោមំ ¶ [យោ ឥមំ (សី. ស្យា. កំ. បី.)] បលិបថំ ទុគ្គំ, សំសារំ មោហមច្ចគា;
តិណ្ណោ បារគតោ [បារគតោ (សី. ស្យា. កំ. បី.)] ឈាយី, អនេជោ អកថំកថី;
អនុបាទាយ និព្ពុតោ, តមហំ ព្រូមិ ព្រាហ្មណំ.
យោធ ¶ កាមេ បហន្ត្វាន [បហត្វាន (សី. បី.)], អនាគារោ បរិព្ពជេ;
កាមភវបរិក្ខីណំ, តមហំ ព្រូមិ ព្រាហ្មណំ [ឥទំ គាថាទ្វយំ វិទេសបោត្ថកេសុ សកិទេវ ទស្សិតំ].
យោធ តណ្ហំ បហន្ត្វាន, អនាគារោ បរិព្ពជេ;
តណ្ហាភវបរិក្ខីណំ ¶ , តមហំ ព្រូមិ ព្រាហ្មណំ.
ហិត្វា ¶ មានុសកំ យោគំ, ទិព្ពំ យោគំ ឧបច្ចគា;
សព្ពយោគវិសំយុត្តំ, តមហំ ព្រូមិ ព្រាហ្មណំ.
ហិត្វា រតិញ្ច អរតិញ្ច, សីតិភូតំ និរូបធិំ;
សព្ពលោកាភិភុំ វីរំ, តមហំ ព្រូមិ ព្រាហ្មណំ.
ចុតិំ យោ វេទិ សត្តានំ, ឧបបត្តិញ្ច សព្ពសោ;
អសត្តំ សុគតំ ពុទ្ធំ, តមហំ ព្រូមិ ព្រាហ្មណំ.
យស្ស គតិំ ន ជានន្តិ, ទេវា គន្ធព្ពមានុសា;
ខីណាសវំ អរហន្តំ, តមហំ ព្រូមិ ព្រាហ្មណំ.
យស្ស ¶ បុរេ ច បច្ឆា ច, មជ្ឈេ ច នត្ថិ កិញ្ចនំ;
អកិញ្ចនំ អនាទានំ, តមហំ ព្រូមិ ព្រាហ្មណំ.
ឧសភំ ¶ បវរំ វីរំ, មហេសិំ វិជិតាវិនំ;
អនេជំ ន្ហាតកំ [នហាតកំ (សី. ស្យា. កំ បី.)] ពុទ្ធំ, តមហំ ព្រូមិ ព្រាហ្មណំ.
បុព្ពេនិវាសំ យោ វេទិ, សគ្គាបាយញ្ច បស្សតិ,
អថោ ជាតិក្ខយំ បត្តោ, អភិញ្ញាវោសិតោ មុនិ;
សព្ពវោសិតវោសានំ, តមហំ ព្រូមិ ព្រាហ្មណំ.
ព្រាហ្មណវគ្គោ ឆព្ពីសតិមោ និដ្ឋិតោ.
(ឯត្តាវតា ¶ សព្ពបឋមេ យមកវគ្គេ ចុទ្ទស វត្ថូនិ, អប្បមាទវគ្គេ នវ, ចិត្តវគ្គេ នវ, បុប្ផវគ្គេ ទ្វាទស, ពាលវគ្គេ បន្នរស, បណ្ឌិតវគ្គេ ឯកាទស, អរហន្តវគ្គេ ទស, សហស្សវគ្គេ ចុទ្ទស, បាបវគ្គេ ទ្វាទស, ទណ្ឌវគ្គេ ឯកាទស, ជរាវគ្គេ នវ, អត្តវគ្គេ ទស, លោកវគ្គេ ឯកាទស, ពុទ្ធវគ្គេ នវ [អដ្ឋ (ក.)], សុខវគ្គេ អដ្ឋ, បិយវគ្គេ នវ, កោធវគ្គេ អដ្ឋ, មលវគ្គេ ទ្វាទស, ធម្មដ្ឋវគ្គេ ទស, មគ្គវគ្គេ ទ្វាទស, បកិណ្ណកវគ្គេ នវ, និរយវគ្គេ នវ, នាគវគ្គេ អដ្ឋ, តណ្ហាវគ្គេ ទ្វាទស, ភិក្ខុវគ្គេ ទ្វាទស, ព្រាហ្មណវគ្គេ ចត្តាលីសាតិ បញ្ចាធិកានិ តីណិ វត្ថុសតានិ.
សតេវីសចតុស្សតា, ចតុសច្ចវិភាវិនា;
សតត្តយញ្ច វត្ថូនំ, បញ្ចាធិកំ សមុដ្ឋិតាតិ) [( ) ឯត្ថន្តរេ បាឋោ វិទេសបោត្ថកេសុ នត្ថិ, អដ្ឋកថាសុយេវ ទិស្សតិ].
[ធម្មបទស្ស វគ្គស្សុទ្ទានំ§យមកំ បមាទំ ចិត្តំ, បុប្ផំ ពាលញ្ច បណ្ឌិតំ.§រហន្តំ សហស្សំ បាបំ, ទណ្ឌំ ជរា អត្តលោកំ.§ពុទ្ធំ សុខំ បិយំ កោធំ, មលំ ធម្មដ្ឋមគ្គញ្ច.§បកិណ្ណកំ និរយំ នាគំ, តណ្ហា ភិក្ខូ ច ព្រាហ្មណោ.§គាថាយុទ្ទានំ§យមកេ វីសគាថាយោ, អប្បមាទលោកម្ហិ ច.§បិយេ ទ្វាទសគាថាយោ, ចិត្តេ ជរត្តេកាទស.§បុប្ផពាលសហស្សម្ហិ, ពុទ្ធ មគ្គ បកិណ្ណកេ.§សោឡស បណ្ឌិតេ កោធេ, និរយេ នាគេ ចតុទ្ទស.§អរហន្តេ ទសគ្គាថា, បាបសុខម្ហិ តេរស.§សត្តរស ទណ្ឌធម្មដ្ឋេ, មលម្ហិ ឯកវីសតិ.§តណ្ហាវគ្គេ សត្តព្ពីស, តេវីស ភិក្ខុវគ្គម្ហិ.§ព្រាហ្មណេ ឯកតាលីស, ចតុស្សតា សតេវីស. (ក.)]
ធម្មបទេ វគ្គានមុទ្ទានំ –
យមកប្បមាទោ ¶ ចិត្តំ, បុប្ផំ ពាលេន បណ្ឌិតោ;
អរហន្តោ សហស្សញ្ច, បាបំ ទណ្ឌេន តេ ទស.
ជរា ¶ អត្តា ច លោកោ ច, ពុទ្ធោ សុខំ បិយេន ច;
កោធោ មលញ្ច ធម្មដ្ឋោ, មគ្គវគ្គេន វីសតិ.
បកិណ្ណំ និរយោ នាគោ, តណ្ហា ភិក្ខុ ច ព្រាហ្មណោ;
ឯតេ ឆព្ពីសតិ វគ្គា, ទេសិតាទិច្ចពន្ធុនា.
គាថានមុទ្ទានំ –
យមកេ វីសតិ គាថា, អប្បមាទម្ហិ ទ្វាទស;
ឯកាទស ចិត្តវគ្គេ, បុប្ផវគ្គម្ហិ សោឡស.
ពាលេ ច សោឡស គាថា, បណ្ឌិតម្ហិ ចតុទ្ទស;
អរហន្តេ ទស គាថា, សហស្សេ ហោន្តិ សោឡស.
តេរស បាបវគ្គម្ហិ, ទណ្ឌម្ហិ ទស សត្ត ច;
ឯកាទស ជរា វគ្គេ, អត្តវគ្គម្ហិ តា ទស.
ទ្វាទស ¶ ¶ លោកវគ្គម្ហិ, ពុទ្ធវគ្គម្ហិ ឋារស [សោឡស (សព្ពត្ថ)];
សុខេ ច បិយវគ្គេ ច, គាថាយោ ហោន្តិ ទ្វាទស.
ចុទ្ទស កោធវគ្គម្ហិ, មលវគ្គេកវីសតិ;
សត្តរស ច ធម្មដ្ឋេ, មគ្គវគ្គេ សត្តរស.
បកិណ្ណេ សោឡស គាថា, និរយេ នាគេ ច ចុទ្ទស;
ឆព្ពីស តណ្ហាវគ្គម្ហិ, តេវីស ភិក្ខុវគ្គិកា.
ឯកតាលីសគាថាយោ, ព្រាហ្មណេ វគ្គមុត្តមេ;
គាថាសតានិ ចត្តារិ, តេវីស ច បុនាបរេ;
ធម្មបទេ និបាតម្ហិ, ទេសិតាទិច្ចពន្ធុនាតិ.
ធម្មបទបាឡិ និដ្ឋិតា.