មូល > សុត្តបិដក > ខុទ្ទកនិកាយ

THA Vol 0
MMR Vol 0
VRI Vol 0
PTS Vol 0

Misc. Paragraph

ខុទ្ទកនិកាយេ

ថេរីគាថាបាឡិ

៥. អញ្ញតរាតិស្សាថេរីគាថា

១២. ធម្មទិន្នាថេរីគាថា

១៣.វិសាខាថេរីគាថា

១៤.សុមនាថេរីគាថា

១៥. ឧត្តរាថេរីគាថា

១៦. វុឌ្ឍបព្ពជិតសុមនាថេរីគាថា

១៧. ធម្មាថេរីគាថា

១៨. សង្ឃាថេរីគាថា

២. ទុកនិបាតោ

១. អភិរូបនន្ទាថេរីគាថា

២. ជេន្តាថេរីគាថា

៣. សុមង្គលមាតាថេរីគាថា

៣. អបរាឧត្តមាថេរីគាថា

១. ភទ្ទាកាបិលានីថេរីគាថា

៤. សុន្ទរីនន្ទាថេរីគាថា

៥. នន្ទុត្តរាថេរីគាថា

៦. មិត្តាកាឡីថេរីគាថា

៧. សកុលាថេរីគាថា

៨. សោណាថេរីគាថា

៩. ភទ្ទាកុណ្ឌលកេសាថេរីគាថា

១០. បដាចារាថេរីគាថា

១១. តិំសមត្តាថេរីគាថា

១២. ចន្ទាថេរីគាថា

៦. ឆក្កនិបាតោ

១. បញ្ចសតមត្តាថេរីគាថា

៦. មហាបជាបតិគោតមីថេរីគាថា

១. ឧប្បលវណ្ណាថេរីគាថា

៥. សុភាកម្មារធីតុថេរីគាថា

១៤. តិំសនិបាតោ

១. សុភាជីវកម្ពវនិកាថេរីគាថា

នមោ តស្ស ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស

‘‘សុខំ ¶ ¶ ¶ ¶ សុបាហិ ថេរិកេ, កត្វា ចោឡេន បារុតា;

ឧបសន្តោ ហិ តេ រាគោ, សុក្ខឌាកំ វ កុម្ភិយ’’ន្តិ.

ឥត្ថំ សុទំ អញ្ញតរា ថេរី អបញ្ញាតា ភិក្ខុនី គាថំ អភាសិត្ថាតិ.

‘‘មុត្តេ ¶ មុច្ចស្សុ យោគេហិ, ចន្ទោ រាហុគ្គហា ឥវ;

វិប្បមុត្តេន ចិត្តេន, អនណា ភុញ្ជ បិណ្ឌក’’ន្តិ.

ឥត្ថំ សុទំ ភគវា មុត្តំ សិក្ខមានំ ឥមាយ គាថាយ អភិណ្ហំ ឱវទតីតិ.

‘‘បុណ្ណេ បូរស្សុ ធម្មេហិ, ចន្ទោ បន្នរសេរិវ;

បរិបុណ្ណាយ បញ្ញាយ, តមោខន្ធំ [តមោក្ខន្ធំ (សី. ស្យា.)] បទាលយា’’តិ.

ឥត្ថំ សុទំ បុណ្ណា ថេរី គាថំ អភាសិត្ថាតិ.

‘‘តិស្សេ សិក្ខស្សុ សិក្ខាយ, មា តំ យោគា ឧបច្ចគុំ;

សព្ពយោគវិសំយុត្តា, ចរ លោកេ អនាសវា’’តិ.

‘‘តិស្សេ ¶ ¶ យុញ្ជស្សុ ធម្មេហិ, ខណោ តំ មា ឧបច្ចគា;

ខណាតីតា ហិ សោចន្តិ, និរយម្ហិ សមប្បិតា’’តិ.

‘‘ធីរេ ¶ និរោធំ ផុសេហិ [ផុស្សេហិ (សី.)], សញ្ញាវូបសមំ សុខំ;

អារាធយាហិ និព្ពានំ, យោគក្ខេមមនុត្តរ’’ន្តិ [យោគក្ខេមំ អនុត្តរន្តិ (សី. ស្យា.)].

‘‘វីរា ¶ វីរេហិ [ធីរា ធីរេហិ (ក.)] ធម្មេហិ, ភិក្ខុនី ភាវិតិន្ទ្រិយា;

ធារេហិ អន្តិមំ ទេហំ, ជេត្វា មារំ សវាហិនិ’’ន្តិ [សវាហនន្តិ (ក.)].

‘‘សទ្ធាយ បព្ពជិត្វាន, មិត្តេ មិត្តរតា ភវ;

ភាវេហិ កុសលេ ធម្មេ, យោគក្ខេមស្ស បត្តិយា’’តិ.

‘‘សទ្ធាយ បព្ពជិត្វាន, ភទ្រេ ភទ្ររតា ភវ;

ភាវេហិ កុសលេ ធម្មេ, យោគក្ខេមមនុត្តរ’’ន្តិ.

‘‘ឧបសមេ តរេ ឱឃំ, មច្ចុធេយ្យំ សុទុត្តរំ;

ធារេហិ អន្តិមំ ទេហំ, ជេត្វា មារំ សវាហន’’ន្តិ.

‘‘សុមុត្តា ¶ សាធុមុត្តាម្ហិ, តីហិ ខុជ្ជេហិ មុត្តិយា;

ឧទុក្ខលេន មុសលេន, បតិនា ខុជ្ជកេន ច;

មុត្តាម្ហិ ¶ ជាតិមរណា, ភវនេត្តិ សមូហតា’’តិ.

‘‘ឆន្ទជាតា អវសាយី, មនសា ច ផុដា [ផុដ្ឋា (ស្យា.), ផុឋា (សី. អដ្ឋ.)] សិយា;

កាមេសុ អប្បដិពទ្ធចិត្តា [អប្បដិពន្ធចិត្តា (ក.)], ឧទ្ធំសោតាតិ វុច្ចតី’’តិ [ឧទ្ធំសោតា វិមុច្ចតីតិ (សី. បី.)].

‘‘ករោថ ¶ ពុទ្ធសាសនំ, យំ កត្វា នានុតប្បតិ;

ខិប្បំ បាទានិ ធោវិត្វា, ឯកមន្តេ និសីទថា’’តិ.

‘‘ធាតុយោ ទុក្ខតោ ទិស្វា, មា ជាតិំ បុនរាគមិ;

ភវេ ឆន្ទំ វិរាជេត្វា, ឧបសន្តា ចរិស្សសី’’តិ.

‘‘កាយេន ¶ សំវុតា អាសិំ, វាចាយ ឧទ ចេតសា;

សមូលំ តណ្ហមព្ពុយ្ហ, សីតិភូតាម្ហិ និព្ពុតា’’តិ.

១៦. វុឌ្ឍបព្ពជិតសុមនាថេរីគាថា

‘‘សុខំ ត្វំ វុឌ្ឍិកេ សេហិ, កត្វា ចោឡេន បារូតា;

ឧបសន្តោ ហិ តេ រាគោ, សីតិភូតាសិ និព្ពុតា’’តិ.

‘‘បិណ្ឌបាតំ ¶ ចរិត្វាន, ទណ្ឌមោលុព្ភ ទុព្ពលា;

វេធមានេហិ គត្តេហិ, តត្ថេវ និបតិំ ឆមា;

ទិស្វា ¶ អាទីនវំ កាយេ, អថ ចិត្តំ វិមុច្ចិ មេ’’តិ.

‘‘ហិត្វា ¶ ឃរេ បព្ពជិត្វា [បព្ពជិតា (សី. អដ្ឋ.)], ហិត្វា បុត្តំ បសុំ បិយំ;

ហិត្វា រាគញ្ច ទោសញ្ច, អវិជ្ជញ្ច វិរាជិយ;

សមូលំ តណ្ហមព្ពុយ្ហ, ឧបសន្តាម្ហិ និព្ពុតា’’តិ.

[អប. ថេរី ២.៤.១៥៧ អបទានេបិ] ‘‘អាតុរំ ¶ អសុចិំ បូតិំ, បស្ស នន្ទេ សមុស្សយំ;

អសុភាយ ចិត្តំ ភាវេហិ, ឯកគ្គំ សុសមាហិតំ.

‘‘អនិមិត្តញ្ច ភាវេហិ, មានានុសយមុជ្ជហ;

តតោ មានាភិសមយា, ឧបសន្តា ចរិស្សសី’’តិ.

ឥត្ថំ សុទំ ភគវា អភិរូបនន្ទំ សិក្ខមានំ ឥមាហិ គាថាហិ អភិណ្ហំ ឱវទតីតិ [ឥត្ថំ សុទំ ភគវា អភិរូបនន្ទំ សិក្ខមានំ ឥមាហិ គាថាហិ អភិណ្ហំ ឱវទតីតិ (ក.)].

‘‘យេ ឥមេ សត្ត ពោជ្ឈង្គា, មគ្គា និព្ពានបត្តិយា;

ភាវិតា តេ មយា សព្ពេ, យថា ពុទ្ធេន ទេសិតា.

‘‘ទិដ្ឋោ ហិ មេ សោ ភគវា, អន្តិមោយំ សមុស្សយោ;

វិក្ខីណោ ជាតិសំសារោ, នត្ថិ ទានិ បុនព្ភវោ’’តិ.

ឥត្ថំ សុទំ ជេន្តា ថេរី គាថាយោ អភាសិត្ថាតិ.

‘‘សុមុត្តិកា ¶ ¶ ¶ សុមុត្តិកា [សុមុត្តិកេ សុមុត្តិកេ (សី.), សុមុត្តិកេ សុមុត្តិកា (ស្យា. ក.)], សាធុមុត្តិកាម្ហិ មុសលស្ស;

អហិរិកោ មេ ឆត្តកំ វាបិ, ឧក្ខលិកា មេ ទេឌ្ឌុភំ វាតិ.

‘‘រាគញ្ច អហំ ទោសញ្ច, ចិច្ចិដិ ចិច្ចិដីតិ វិហនាមិ;

សា រុក្ខមូលមុបគម្ម, អហោ សុខន្តិ សុខតោ ឈាយាមី’’តិ.

… សុមង្គលមាតា ថេរី [អញ្ញតរា ថេរី ភិក្ខុនី អបញ្ញាតា (ស្យា. ក.)].

‘‘យាវ កាសិជនបទោ, សុង្កោ មេ តត្ថកោ អហុ;

តំ កត្វា នេគមោ អគ្ឃំ, អឌ្ឍេនគ្ឃំ ឋបេសិ មំ.

‘‘អថ ¶ និព្ពិន្ទហំ រូបេ, និព្ពិន្ទញ្ច វិរជ្ជហំ;

មា បុន ជាតិសំសារំ, សន្ធាវេយ្យំ បុនប្បុនំ;

តិស្សោ វិជ្ជា សច្ឆិកតា, កតំ ពុទ្ធស្ស សាសន’’ន្តិ.

‘‘កិញ្ចាបិ ខោម្ហិ កិសិកា, គិលានា ពាឡ្ហទុព្ពលា;

ទណ្ឌមោលុព្ភ គច្ឆាមិ, បព្ពតំ អភិរូហិយ.

‘‘សង្ឃាដិំ និក្ខិបិត្វាន, បត្តកញ្ច និកុជ្ជិយ;

សេលេ ខម្ភេសិមត្តានំ, តមោខន្ធំ បទាលិយា’’តិ.

‘‘កិញ្ចាបិ ខោម្ហិ ទុក្ខិតា, ទុព្ពលា គតយោព្ពនា;

ទណ្ឌមោលុព្ភ គច្ឆាមិ, បព្ពតំ អភិរូហិយ.

‘‘និក្ខិបិត្វាន ¶ សង្ឃាដិំ, បត្តកញ្ច និកុជ្ជិយ;

និសិន្នា ចម្ហិ សេលម្ហិ, អថ ចិត្តំ វិមុច្ចិ មេ;

តិស្សោ ¶ វិជ្ជា អនុប្បត្តា, កតំ ពុទ្ធស្ស សាសន’’ន្តិ.

‘‘ចាតុទ្ទសិំ បញ្ចទសិំ, យា ច បក្ខស្ស អដ្ឋមី;

បាដិហារិយបក្ខញ្ច, អដ្ឋង្គសុសមាគតំ.

‘‘ឧបោសថំ ¶ ឧបាគច្ឆិំ, ទេវកាយាភិនន្ទិនី;

សាជ្ជ ឯកេន ភត្តេន, មុណ្ឌា សង្ឃាដិបារុតា;

ទេវកាយំ ន បត្ថេហំ, វិនេយ្យ ហទយេ ទរ’’ន្តិ.

‘‘ឧទ្ធំ បាទតលា អម្ម, អធោ វេ កេសមត្ថកា;

បច្ចវេក្ខស្សុមំ កាយំ, អសុចិំ បូតិគន្ធិកំ.

‘‘ឯវំ ¶ វិហរមានាយ, សព្ពោ រាគោ សមូហតោ;

បរិឡាហោ សមុច្ឆិន្នោ, សីតិភូតាម្ហិ និព្ពុតា’’តិ.

‘‘អភយេ ភិទុរោ កាយោ, យត្ថ សតា បុថុជ្ជនា;

និក្ខិបិស្សាមិមំ ទេហំ, សម្បជានា សតីមតី.

‘‘ពហូហិ ទុក្ខធម្មេហិ, អប្បមាទរតាយ មេ;

តណ្ហក្ខយោ អនុប្បត្តោ, កតំ ពុទ្ធស្ស សាសន’’ន្តិ.

‘‘ចតុក្ខត្តុំ ¶ ¶ បញ្ចក្ខត្តុំ, វិហារា ឧបនិក្ខមិំ;

អលទ្ធា ចេតសោ សន្តិំ, ចិត្តេ អវសវត្តិនី;

តស្សា មេ អដ្ឋមី រត្តិ, យតោ តណ្ហា សមូហតា.

‘‘ពហូហិ ទុក្ខធម្មេហិ, អប្បមាទរតាយ មេ;

តណ្ហក្ខយោ អនុប្បត្តោ, កតំ ពុទ្ធស្ស សាសន’’ន្តិ.

‘‘បណ្ណវីសតិវស្សានិ ¶ , យតោ បព្ពជិតាយ មេ;

នាភិជានាមិ ចិត្តស្ស, សមំ លទ្ធំ កុទាចនំ.

‘‘អលទ្ធា ចេតសោ សន្តិំ, ចិត្តេ អវសវត្តិនី;

តតោ សំវេគមាបាទិំ, សរិត្វា ជិនសាសនំ.

‘‘ពហូហិ ទុក្ខធម្មេហិ, អប្បមាទរតាយ មេ;

តណ្ហក្ខយោ អនុប្បត្តោ, កតំ ពុទ្ធស្ស សាសនំ;

អជ្ជ ¶ មេ សត្តមី រត្តិ, យតោ តណ្ហា វិសោសិតា’’តិ.

‘‘ចតុក្ខត្តុំ ¶ បញ្ចក្ខត្តុំ, វិហារា ឧបនិក្ខមិំ;

អលទ្ធា ចេតសោ សន្តិំ, ចិត្តេ អវសវត្តិនី.

‘‘សា ¶ ភិក្ខុនិំ ឧបគច្ឆិំ, យា មេ សទ្ធាយិកា អហុ;

សា មេ ធម្មមទេសេសិ, ខន្ធាយតនធាតុយោ.

‘‘តស្សា ធម្មំ សុណិត្វាន, យថា មំ អនុសាសិ សា;

សត្តាហំ ឯកបល្លង្កេន, និសីទិំ បីតិសុខសមប្បិតា [និសីទិំ សុខសមប្បិតា (សី.)];

អដ្ឋមិយា បាទេ បសារេសិំ, តមោខន្ធំ បទាលិយា’’តិ.

‘‘យេ ឥមេ សត្ត ពោជ្ឈង្គា, មគ្គា និព្ពានបត្តិយា;

ភាវិតា តេ មយា សព្ពេ, យថា ពុទ្ធេន ទេសិតា.

‘‘សុញ្ញតស្សានិមិត្តស្ស, លាភិនីហំ យទិច្ឆកំ;

ឱរសា ធីតា ពុទ្ធស្ស, និព្ពានាភិរតា សទា.

‘‘សព្ពេ ¶ កាមា សមុច្ឆិន្នា, យេ ទិព្ពា យេ ច មានុសា;

វិក្ខីណោ ជាតិសំសារោ, នត្ថិ ទានិ បុនព្ភវោ’’តិ.

‘‘ទិវាវិហារា និក្ខម្ម, គិជ្ឈកូដម្ហិ បព្ពតេ;

នាគំ ឱគាហមុត្តិណ្ណំ, នទីតីរម្ហិ អទ្ទសំ.

‘‘បុរិសោ អង្កុសមាទាយ, ‘ទេហិ បាទ’ន្តិ យាចតិ;

នាគោ បសារយី បាទំ, បុរិសោ នាគមារុហិ.

‘‘ទិស្វា ¶ អទន្តំ ទមិតំ, មនុស្សានំ វសំ គតំ;

តតោ ចិត្តំ សមាធេសិំ, ខលុ តាយ វនំ គតា’’តិ.

‘‘អម្ម ជីវាតិ វនម្ហិ កន្ទសិ, អត្តានំ អធិគច្ឆ ឧព្ពិរិ;

ចុល្លាសីតិសហស្សានិ [ចូឡាសីតិសហស្សានិ (សី.)], សព្ពា ជីវសនាមិកា;

ឯតម្ហាឡាហនេ ទឌ្ឍា, តាសំ កមនុសោចសិ.

‘‘អព្ពហី ¶ ¶ [អព្ពុតី (ស្យា.), អព្ពុឡ្ហំ (ក.)] វត មេ សល្លំ, ទុទ្ទសំ ហទយស្សិតំ [ហទយនិស្សិតំ (សី. ស្យា.)];

យំ មេ សោកបរេតាយ, ធីតុសោកំ ព្យបានុទិ.

‘‘សាជ្ជ អព្ពូឡ្ហសល្លាហំ, និច្ឆាតា បរិនិព្ពុតា;

ពុទ្ធំ ធម្មញ្ច សង្ឃញ្ច, ឧបេមិ សរណំ មុនិ’’ន្តិ.

‘‘កិំមេ កតា រាជគហេ មនុស្សា, មធុំ បីតាវ [មធុបីតាវ (សី.)] អច្ឆរេ;

យេ សុក្កំ ន ឧបាសន្តិ, ទេសេន្តិំ ពុទ្ធសាសនំ.

‘‘តញ្ច អប្បដិវានីយំ, អសេចនកមោជវំ;

បិវន្តិ មញ្ញេ សប្បញ្ញា, វលាហកមិវទ្ធគូ.

‘‘សុក្កា ¶ សុក្កេហិ ធម្មេហិ, វីតរាគា សមាហិតា;

ធារេតិ អន្តិមំ ទេហំ, ជេត្វា មារំ សវាហន’’ន្តិ.

‘‘នត្ថិ និស្សរណំ លោកេ, កិំ វិវេកេន កាហសិ;

ភុញ្ជាហិ ¶ កាមរតិយោ, មាហុ បច្ឆានុតាបិនី’’.

‘‘សត្តិសូលូបមា កាមា, ខន្ធាសំ អធិកុដ្ដនា;

យំ ត្វំ ‘កាមរតិំ’ ព្រូសិ, ‘អរតី’ ទានិ សា មម.

‘‘សព្ពត្ថ វិហតា នន្ទី [នន្ទិ (សី. ស្យា.)], តមោខន្ធោ បទាលិតោ;

ឯវំ ជានាហិ បាបិម, និហតោ ត្វមសិ អន្តកា’’តិ.

‘‘យំ តំ ឥសីហិ បត្តព្ពំ, ឋានំ ទុរភិសម្ភវំ;

ន តំ ទ្វង្គុលបញ្ញាយ, សក្កា បប្បោតុមិត្ថិយា’’.

‘‘ឥត្ថិភាវោ នោ កិំ កយិរា, ចិត្តម្ហិ សុសមាហិតេ;

ញាណម្ហិ វត្តមានម្ហិ, សម្មា ធម្មំ វិបស្សតោ.

‘‘សព្ពត្ថ ¶ ¶ វិហតា នន្ទី, តមោខន្ធោ បទាលិតោ;

ឯវំ ជានាហិ បាបិម, និហតោ ត្វមសិ អន្តកា’’តិ.

‘‘បុត្តោ ¶ ពុទ្ធស្ស ទាយាទោ, កស្សបោ សុសមាហិតោ;

បុព្ពេនិវាសំ យោវេទិ, សគ្គាបាយញ្ច បស្សតិ.

‘‘អថោ ¶ ជាតិក្ខយំ បត្តោ, អភិញ្ញាវោសិតោ មុនិ;

ឯតាហិ តីហិ វិជ្ជាហិ, តេវិជ្ជោ ហោតិ ព្រាហ្មណោ.

‘‘តថេវ ភទ្ទា កាបិលានី, តេវិជ្ជា មច្ចុហាយិនី;

ធារេតិ អន្តិមំ ទេហំ, ជេត្វា មារំ សវាហនំ.

‘‘ទិស្វា អាទីនវំ លោកេ, ឧភោ បព្ពជិតា មយំ;

ត្យម្ហ ខីណាសវា ទន្តា, សីតិភូតម្ហ និព្ពុតា’’តិ.

‘‘បណ្ណវីសតិវស្សានិ ¶ ¶ , យតោ បព្ពជិតា អហំ;

នាច្ឆរាសង្ឃាតមត្តម្បិ, ចិត្តស្សូបសមជ្ឈគំ.

‘‘អលទ្ធា ចេតសោ សន្តិំ, កាមរាគេនវស្សុតា;

ពាហា បគ្គយ្ហ កន្ទន្តី, វិហារំ បាវិសិំ អហំ.

‘‘សា ភិក្ខុនិំ ឧបាគច្ឆិំ, យា មេ សទ្ធាយិកា អហុ;

សា មេ ធម្មមទេសេសិ, ខន្ធាយតនធាតុយោ.

‘‘តស្សា ធម្មំ សុណិត្វាន, ឯកមន្តេ ឧបាវិសិំ;

បុព្ពេនិវាសំ ជានាមិ, ទិព្ពចក្ខុ វិសោធិតំ.

‘‘ចេតោបរិច្ចញាណញ្ច ¶ ¶ [ចេតោបរិយញាណញ្ច (ក.)], សោតធាតុ វិសោធិតា;

ឥទ្ធីបិ មេ សច្ឆិកតា, បត្តោ មេ អាសវក្ខយោ;

ឆឡភិញ្ញា [ឆ មេភិញ្ញា (ស្យា. ក.)] សច្ឆិកតា, កតំ ពុទ្ធស្ស សាសន’’ន្តិ.

‘‘មត្តា វណ្ណេន រូបេន, សោភគ្គេន យសេន ច;

យោព្ពនេន ចុបត្ថទ្ធា, អញ្ញាសមតិមញ្ញិហំ.

‘‘វិភូសេត្វា ឥមំ កាយំ, សុចិត្តំ ពាលលាបនំ;

អដ្ឋាសិំ វេសិទ្វារម្ហិ, លុទ្ទោ បាសមិវោឌ្ឌិយ.

‘‘បិលន្ធនំ វិទំសេន្តី, គុយ្ហំ បកាសិកំ ពហុំ;

អកាសិំ វិវិធំ មាយំ, ឧជ្ជគ្ឃន្តី ពហុំ ជនំ.

‘‘សាជ្ជ បិណ្ឌំ ចរិត្វាន, មុណ្ឌា សង្ឃាដិបារុតា;

និសិន្នា រុក្ខមូលម្ហិ, អវិតក្កស្ស លាភិនី.

‘‘សព្ពេ យោគា សមុច្ឆិន្នា, យេ ទិព្ពា យេ ច មានុសា;

ខេបេត្វា អាសវេ សព្ពេ, សីតិភូតាម្ហិ និព្ពុតា’’តិ.

‘‘អយោនិសោ ¶ ¶ មនសិការា, កាមរាគេន អដ្ដិតា;

អហោសិំ ឧទ្ធតា បុព្ពេ, ចិត្តេ អវសវត្តិនី.

‘‘បរិយុដ្ឋិតា ក្លេសេហិ, សុភសញ្ញានុវត្តិនី;

សមំ ចិត្តស្ស ន លភិំ, រាគចិត្តវសានុគា.

‘‘កិសា ¶ បណ្ឌុ វិវណ្ណា ច, សត្ត វស្សានិ ចារិហំ;

នាហំ ទិវា វា រត្តិំ វា, សុខំ វិន្ទិំ សុទុក្ខិតា.

‘‘តតោ រជ្ជុំ គហេត្វាន, បាវិសិំ វនមន្តរំ;

វរំ មេ ឥធ ឧព្ពន្ធំ, យញ្ច ហីនំ បុនាចរេ.

‘‘ទឡ្ហបាសំ [ទឡ្ហំ បាសំ (សី.)] ករិត្វាន, រុក្ខសាខាយ ពន្ធិយ;

បក្ខិបិំ ¶ បាសំ គីវាយំ, អថ ចិត្តំ វិមុច្ចិ មេ’’តិ.

‘‘អាតុរំ អសុចិំ បូតិំ, បស្ស នន្ទេ សមុស្សយំ;

អសុភាយ ចិត្តំ ភាវេហិ, ឯកគ្គំ សុសមាហិតំ.

‘‘យថា ឥទំ តថា ឯតំ, យថា ឯតំ តថា ឥទំ;

ទុគ្គន្ធំ បូតិកំ វាតិ, ពាលានំ អភិនន្ទិតំ.

‘‘ឯវមេតំ អវេក្ខន្តី, រត្តិន្ទិវមតន្ទិតា;

តតោ សកាយ បញ្ញាយ, អភិនិព្ពិជ្ឈ [អភិនិព្ពិជ្ជ (សី. ស្យា.)] ទក្ខិសំ.

‘‘តស្សា មេ អប្បមត្តាយ, វិចិនន្តិយា យោនិសោ;

យថាភូតំ អយំ កាយោ, ទិដ្ឋោ សន្តរពាហិរោ.

‘‘អថ និព្ពិន្ទហំ កាយេ, អជ្ឈត្តញ្ច វិរជ្ជហំ;

អប្បមត្តា វិសំយុត្តា, ឧបសន្តាម្ហិ និព្ពុតា’’តិ.

‘‘អគ្គិំ ¶ ចន្ទញ្ច សូរិយញ្ច, ទេវតា ច នមស្សិហំ;

នទីតិត្ថានិ គន្ត្វាន, ឧទកំ ឱរុហាមិហំ.

‘‘ពហូវតសមាទានា ¶ ¶ , អឌ្ឍំ សីសស្ស ឱលិខិំ;

ឆមាយ សេយ្យំ កប្បេមិ, រត្តិំ ភត្តំ ន ភុញ្ជហំ.

‘‘វិភូសាមណ្ឌនរតា, ន្ហាបនុច្ឆាទនេហិ ច;

ឧបកាសិំ ឥមំ កាយំ, កាមរាគេន អដ្ដិតា.

‘‘តតោ សទ្ធំ លភិត្វាន, បព្ពជិំ អនគារិយំ;

ទិស្វា កាយំ យថាភូតំ, កាមរាគោ សមូហតោ.

‘‘សព្ពេ ភវា សមុច្ឆិន្នា, ឥច្ឆា ច បត្ថនាបិ ច;

សព្ពយោគវិសំយុត្តា, សន្តិំ បាបុណិ ចេតសោ’’តិ.

‘‘សទ្ធាយ បព្ពជិត្វាន, អគារស្មានគារិយំ;

វិចរិំហំ តេន តេន, លាភសក្ការឧស្សុកា.

‘‘រិញ្ចិត្វា ¶ បរមំ អត្ថំ, ហីនមត្ថំ អសេវិហំ;

កិលេសានំ វសំ គន្ត្វា, សាមញ្ញត្ថំ ន ពុជ្ឈិហំ.

‘‘តស្សា មេ អហុ សំវេគោ, និសិន្នាយ វិហារកេ;

ឧម្មគ្គបដិបន្នាម្ហិ, តណ្ហាយ វសមាគតា.

‘‘អប្បកំ ជីវិតំ មយ្ហំ, ជរា ព្យាធិ ច មទ្ទតិ;

បុរាយំ ភិជ្ជតិ [ជរាយ ភិជ្ជតេ (សី.)] កាយោ, ន មេ កាលោ បមជ្ជិតុំ.

‘‘យថាភូតមវេក្ខន្តី, ខន្ធានំ ឧទយព្ពយំ;

វិមុត្តចិត្តា ឧដ្ឋាសិំ, កតំ ពុទ្ធស្ស សាសន’’ន្តិ.

‘‘អគារស្មិំ ¶ ¶ វសន្តីហំ, ធម្មំ សុត្វាន ភិក្ខុនោ;

អទ្ទសំ វិរជំ ធម្មំ, និព្ពានំ បទមច្ចុតំ.

‘‘សាហំ បុត្តំ ធីតរញ្ច, ធនធញ្ញញ្ច ឆឌ្ឌិយ;

កេសេ ឆេទាបយិត្វាន, បព្ពជិំ អនគារិយំ.

‘‘សិក្ខមានា ¶ អហំ សន្តី, ភាវេន្តី មគ្គមញ្ជសំ;

បហាសិំ រាគទោសញ្ច, តទេកដ្ឋេ ច អាសវេ.

‘‘ភិក្ខុនី ឧបសម្បជ្ជ, បុព្ពជាតិមនុស្សរិំ;

ទិព្ពចក្ខុ វិសោធិតំ [វិសោធិតំ ទិព្ពចក្ខុ (សី.)], វិមលំ សាធុភាវិតំ.

‘‘សង្ខារេ បរតោ ទិស្វា, ហេតុជាតេ បលោកិតេ [បលោកិនេ (ក.)];

បហាសិំ អាសវេ សព្ពេ, សីតិភូតាម្ហិ និព្ពុតា’’តិ.

‘‘ទស បុត្តេ វិជាយិត្វា, អស្មិំ រូបសមុស្សយេ;

តតោហំ ទុព្ពលា ជិណ្ណា, ភិក្ខុនិំ ឧបសង្កមិំ.

‘‘សា មេ ធម្មមទេសេសិ, ខន្ធាយតនធាតុយោ;

តស្សា ធម្មំ សុណិត្វាន, កេសេ ឆេត្វាន បព្ពជិំ.

‘‘តស្សា មេ សិក្ខមានាយ, ទិព្ពចក្ខុ វិសោធិតំ;

បុព្ពេនិវាសំ ជានាមិ, យត្ថ មេ វុសិតំ បុរេ.

‘‘អនិមិត្តញ្ច ¶ ភាវេមិ, ឯកគ្គា សុសមាហិតា;

អនន្តរាវិមោក្ខាសិំ, អនុបាទាយ និព្ពុតា.

‘‘បញ្ចក្ខន្ធា បរិញ្ញាតា, តិដ្ឋន្តិ ឆិន្នមូលកា;

ធិ ¶ តវត្ថុ ជរេ ជម្មេ, នត្ថិ ទានិ បុនព្ភវោ’’តិ.

‘‘លូនកេសី ¶ បង្កធរី, ឯកសាដី បុរេ ចរិំ;

អវជ្ជេ វជ្ជមតិនី, វជ្ជេ ចាវជ្ជទស្សិនី.

‘‘ទិវាវិហារា និក្ខម្ម, គិជ្ឈកូដម្ហិ បព្ពតេ;

អទ្ទសំ វិរជំ ពុទ្ធំ, ភិក្ខុសង្ឃបុរក្ខតំ.

‘‘និហច្ច ជាណុំ វន្ទិត្វា, សម្មុខា អញ្ជលិំ អកំ;

‘ឯហិ ភទ្ទេ’តិ មំ អវច, សា មេ អាសូបសម្បទា.

‘‘ចិណ្ណា ¶ អង្គា ច មគធា, វជ្ជី កាសី ច កោសលា;

អនណា បណ្ណាសវស្សានិ, រដ្ឋបិណ្ឌំ អភុញ្ជហំ.

‘‘បុញ្ញំ វត បសវិ ពហុំ, សប្បញ្ញោ វតាយំ ឧបាសកោ;

យោ ភទ្ទាយ ចីវរំ អទាសិ, វិប្បមុត្តាយ សព្ពគន្ថេហី’’តិ.

‘‘នង្គលេហិ កសំ ខេត្តំ, ពីជានិ បវបំ ឆមា;

បុត្តទារានិ បោសេន្តា, ធនំ វិន្ទន្តិ មាណវា.

‘‘កិមហំ សីលសម្បន្នា, សត្ថុសាសនការិកា;

និព្ពានំ នាធិគច្ឆាមិ, អកុសីតា អនុទ្ធតា.

‘‘បាទេ បក្ខាលយិត្វាន, ឧទកេសុ ករោមហំ;

បាទោទកញ្ច ¶ ទិស្វាន, ថលតោ និន្នមាគតំ.

‘‘តតោ ចិត្តំ សមាធេសិំ, អស្សំ ភទ្រំវជានិយំ;

តតោ ¶ ទីបំ គហេត្វាន, វិហារំ បាវិសិំ អហំ;

សេយ្យំ ឱលោកយិត្វាន, មញ្ចកម្ហិ ឧបាវិសិំ.

‘‘តតោ សូចិំ គហេត្វាន, វដ្ដិំ ឱកស្សយាមហំ;

បទីបស្សេវ និព្ពានំ, វិមោក្ខោ អហុ ចេតសោ’’តិ.

‘‘‘មុសលានិ ¶ គហេត្វាន, ធញ្ញំ កោដ្ដេន្តិ មាណវា [មានវា (សី.)];

បុត្តទារានិ បោសេន្តា, ធនំ វិន្ទន្តិ មាណវា.

‘‘‘ករោថ ពុទ្ធសាសនំ, យំ កត្វា នានុតប្បតិ;

ខិប្បំ បាទានិ ធោវិត្វា, ឯកមន្តេ និសីទថ;

ចេតោសមថមនុយុត្តា, ករោថ ពុទ្ធសាសនំ’.

‘‘តស្សា តា [តំ (សី.)] វចនំ សុត្វា, បដាចារាយ សាសនំ;

បាទេ បក្ខាលយិត្វាន, ឯកមន្តំ ឧបាវិសុំ;

ចេតោសមថមនុយុត្តា, អកំសុ ពុទ្ធសាសនំ.

‘‘រត្តិយា ¶ បុរិមេ យាមេ, បុព្ពជាតិមនុស្សរុំ;

រត្តិយា មជ្ឈិមេ យាមេ, ទិព្ពចក្ខុំ វិសោធយុំ;

រត្តិយា បច្ឆិមេ យាមេ, តមោខន្ធំ បទាលយុំ.

‘‘ឧដ្ឋាយ បាទេ វន្ទិំសុ, ‘កតា តេ អនុសាសនី;

ឥន្ទំវ ¶ ទេវា តិទសា, សង្គាមេ អបរាជិតំ;

បុរក្ខត្វា វិហស្សាម [វិហរាម (សី.), វិហរិស្សាម (ស្យា.)], តេវិជ្ជាម្ហ អនាសវា’’’តិ.

ឥត្ថំ សុទំ តិំសមត្តា ថេរី ភិក្ខុនិយោ បដាចារាយ សន្តិកេ អញ្ញំ ព្យាករិំសូតិ.

‘‘ទុគ្គតាហំ បុរេ អាសិំ, វិធវា ច អបុត្តិកា;

វិនា មិត្តេហិ ញាតីហិ, ភត្តចោឡស្ស នាធិគំ.

‘‘បត្តំ ទណ្ឌញ្ច គណ្ហិត្វា, ភិក្ខមានា កុលា កុលំ;

សីតុណ្ហេន ច ឌយ្ហន្តី, សត្ត វស្សានិ ចារិហំ.

‘‘ភិក្ខុនិំ បុន ទិស្វាន, អន្នបានស្ស លាភិនិំ;

ឧបសង្កម្ម អវោចំ [អវោចិំ (ក.)], ‘បព្ពជ្ជំ អនគារិយំ’.

‘‘សា ¶ ច មំ អនុកម្បាយ, បព្ពាជេសិ បដាចារា;

តតោ មំ ឱវទិត្វាន, បរមត្ថេ និយោជយិ.

‘‘តស្សាហំ ¶ វចនំ សុត្វា, អកាសិំ អនុសាសនិំ;

អមោឃោ អយ្យាយោវាទោ, តេវិជ្ជាម្ហិ អនាសវា’’តិ.

‘‘យស្ស ¶ មគ្គំ ន ជានាសិ, អាគតស្ស គតស្ស វា;

តំ ¶ កុតោ ចាគតំ សត្តំ [សន្តំ (សី.), បុត្តំ (ស្យា.)], ‘មម បុត្តោ’តិ រោទសិ.

‘‘មគ្គញ្ច ខោស្ស [ខោ’ថ (ស្យា. ក.)] ជានាសិ, អាគតស្ស គតស្ស វា;

ន នំ សមនុសោចេសិ, ឯវំធម្មា ហិ បាណិនោ.

‘‘អយាចិតោ តតាគច្ឆិ, នានុញ្ញាតោ [អននុញ្ញាតោ (សី. ស្យា.)] ឥតោ គតោ;

កុតោចិ នូន អាគន្ត្វា, វសិត្វា កតិបាហកំ;

ឥតោបិ អញ្ញេន គតោ, តតោបញ្ញេន គច្ឆតិ.

‘‘បេតោ មនុស្សរូបេន, សំសរន្តោ គមិស្សតិ;

យថាគតោ តថា គតោ, កា តត្ថ បរិទេវនា’’.

‘‘អព្ពហី [អព្ពុយ្ហំ (ស្យា.)] វត មេ សល្លំ, ទុទ្ទសំ ហទយស្សិតំ;

យា មេ សោកបរេតាយ, បុត្តសោកំ ព្យបានុទិ.

‘‘សាជ្ជ អព្ពូឡ្ហសល្លាហំ, និច្ឆាតា បរិនិព្ពុតា;

ពុទ្ធំ ធម្មញ្ច សង្ឃញ្ច, ឧបេមិ សរណំ មុនិំ’’.

ឥត្ថំ សុទំ បញ្ចសតមត្តា ថេរី ភិក្ខុនិយោ…បេ….

‘‘បុត្តសោកេនហំ អដ្ដា, ខិត្តចិត្តា វិសញ្ញិនី;

នគ្គា បកិណ្ណកេសី ច, តេន តេន វិចារិហំ.

‘‘វីថិ [វសិំ (សី.)] សង្ការកូដេសុ, សុសានេ រថិយាសុ ច;

អចរិំ តីណិ វស្សានិ, ខុប្បិបាសាសមប្បិតា.

‘‘អថទ្ទសាសិំ ¶ ¶ សុគតំ, នគរំ មិថិលំ បតិ [គតំ (ក.)];

អទន្តានំ ទមេតារំ, សម្ពុទ្ធមកុតោភយំ.

‘‘សចិត្តំ ¶ បដិលទ្ធាន, វន្ទិត្វាន ឧបាវិសិំ;

សោ មេ ធម្មមទេសេសិ, អនុកម្បាយ គោតមោ.

‘‘តស្ស ¶ ធម្មំ សុណិត្វាន, បព្ពជិំ អនគារិយំ;

យុញ្ជន្តី សត្ថុវចនេ, សច្ឆាកាសិំ បទំ សិវំ.

‘‘សព្ពេ សោកា សមុច្ឆិន្នា, បហីនា ឯតទន្តិកា;

បរិញ្ញាតា ហិ មេ វត្ថូ, យតោ សោកាន សម្ភវោ’’តិ.

‘‘ទហរា ត្វំ រូបវតី, អហម្បិ ទហរោ យុវា;

បញ្ចង្គិកេន តុរិយេន [តូរេន (ក.)], ឯហិ ខេមេ រមាមសេ’’.

‘‘ឥមិនា បូតិកាយេន, អាតុរេន បភង្គុនា;

អដ្ដិយាមិ ហរាយាមិ, កាមតណ្ហា សមូហតា.

‘‘សត្តិសូលូបមា កាមា, ខន្ធាសំ អធិកុដ្ដនា;

យំ ‘ត្វំ កាមរតិំ’ ព្រូសិ, ‘អរតី’ ទានិ សា មម.

‘‘សព្ពត្ថ វិហតា នន្ទី, តមោខន្ធោ បទាលិតោ;

ឯវំ ជានាហិ បាបិម, និហតោ ត្វមសិ អន្តក.

‘‘នក្ខត្តានិ នមស្សន្តា, អគ្គិំ បរិចរំ វនេ;

យថាភុច្ចមជានន្តា, ពាលា សុទ្ធិមមញ្ញថ.

‘‘អហញ្ច ខោ នមស្សន្តី, សម្ពុទ្ធំ បុរិសុត្តមំ;

បមុត្តា [បរិមុត្តា (សី. ស្យា.)] សព្ពទុក្ខេហិ, សត្ថុសាសនការិកា’’តិ.

‘‘អលង្កតា ¶ សុវសនា, មាលិនី ចន្ទនោក្ខិតា;

សព្ពាភរណសញ្ឆន្នា, ទាសីគណបុរក្ខតា.

‘‘អន្នំ ¶ បានញ្ច អាទាយ, ខជ្ជំ ភោជ្ជំ អនប្បកំ;

គេហតោ និក្ខមិត្វាន, ឧយ្យានមភិហារយិំ.

‘‘តត្ថ ¶ រមិត្វា កីឡិត្វា, អាគច្ឆន្តី សកំ ឃរំ;

វិហារំ ទដ្ឋុំ បាវិសិំ, សាកេតេ អញ្ជនំ វនំ.

‘‘ទិស្វាន ¶ លោកបជ្ជោតំ, វន្ទិត្វាន ឧបាវិសិំ;

សោ មេ ធម្មមទេសេសិ, អនុកម្បាយ ចក្ខុមា.

‘‘សុត្វា ច ខោ មហេសិស្ស, សច្ចំ សម្បដិវិជ្ឈហំ;

តត្ថេវ វិរជំ ធម្មំ, ផុសយិំ អមតំ បទំ.

‘‘តតោ វិញ្ញាតសទ្ធម្មា, បព្ពជិំ អនគារិយំ;

តិស្សោ វិជ្ជា អនុប្បត្តា, អមោឃំ ពុទ្ធសាសន’’ន្តិ.

‘‘ឧច្ចេ កុលេ អហំ ជាតា, ពហុវិត្តេ មហទ្ធនេ;

វណ្ណរូបេន សម្បន្នា, ធីតា មជ្ឈស្ស [មេឃស្ស (សី.), មេឃិស្ស (ស្យា.)] អត្រជា.

‘‘បត្ថិតា រាជបុត្តេហិ, សេដ្ឋិបុត្តេហិ គិជ្ឈិតា [សេដ្ឋិបុត្តេហិ ភិជ្ឈិតា (សី.)];

បិតុ មេ បេសយី ទូតំ, ទេថ មយ្ហំ អនោបមំ.

‘‘យត្តកំ តុលិតា ឯសា, តុយ្ហំ ធីតា អនោបមា;

តតោ អដ្ឋគុណំ ទស្សំ, ហិរញ្ញំ រតនានិ ច.

‘‘សាហំ ¶ ទិស្វាន សម្ពុទ្ធំ, លោកជេដ្ឋំ អនុត្តរំ;

តស្ស បាទានិ វន្ទិត្វា, ឯកមន្តំ ឧបាវិសិំ.

‘‘សោ មេ ធម្មមទេសេសិ, អនុកម្បាយ គោតមោ;

និសិន្នា អាសនេ តស្មិំ, ផុសយិំ តតិយំ ផលំ.

‘‘តតោ កេសានិ ឆេត្វាន, បព្ពជិំ អនគារិយំ;

អជ្ជ មេ សត្តមី រត្តិ, យតោ តណ្ហា វិសោសិតា’’តិ.

‘‘ពុទ្ធ ¶ វីរ នមោ ត្យត្ថុ, សព្ពសត្តានមុត្តម;

យោ មំ ទុក្ខា បមោចេសិ, អញ្ញញ្ច ពហុកំ ជនំ.

‘‘សព្ពទុក្ខំ បរិញ្ញាតំ, ហេតុតណ្ហា វិសោសិតា;

ភាវិតោ អដ្ឋង្គិកោ [អរិយដ្ឋង្គិកោ (សី. ក.), ភាវិតដ្ឋង្គិកោ (ស្យា.)] មគ្គោ, និរោធោ ផុសិតោ មយា.

‘‘មាតា ¶ ¶ បុត្តោ បិតា ភាតា, អយ្យកា ច បុរេ អហុំ;

យថាភុច្ចមជានន្តី, សំសរិំហំ អនិព្ពិសំ.

‘‘ទិដ្ឋោ ហិ មេ សោ ភគវា, អន្តិមោយំ សមុស្សយោ;

វិក្ខីណោ ជាតិសំសារោ, នត្ថិ ទានិ បុនព្ភវោ.

‘‘អារទ្ធវីរិយេ បហិតត្តេ, និច្ចំ ទឡ្ហបរក្កមេ;

សមគ្គេ សាវកេ បស្សេ, ឯសា ពុទ្ធាន វន្ទនា.

‘‘ពហូនំ [ពហុន្នំ (សី. ស្យា.)] វត អត្ថាយ, មាយា ជនយិ គោតមំ;

ព្យាធិមរណតុន្នានំ, ទុក្ខក្ខន្ធំ ព្យបានុទី’’តិ.

‘‘គុត្តេ ¶ យទត្ថំ បព្ពជ្ជា, ហិត្វា បុត្តំ វសុំ បិយំ;

តមេវ អនុព្រូហេហិ, មា ចិត្តស្ស វសំ គមិ.

‘‘ចិត្តេន វញ្ចិតា សត្តា, មារស្ស វិសយេ រតា;

អនេកជាតិសំសារំ, សន្ធាវន្តិ អវិទ្ទសូ.

‘‘កាមច្ឆន្ទញ្ច ព្យាបាទំ, សក្កាយទិដ្ឋិមេវ ច;

សីលព្ពតបរាមាសំ, វិចិកិច្ឆញ្ច បញ្ចមំ.

‘‘សំយោជនានិ ឯតានិ, បជហិត្វាន ភិក្ខុនី;

ឱរម្ភាគមនីយានិ, នយិទំ បុនរេហិសិ.

‘‘រាគំ មានំ អវិជ្ជញ្ច, ឧទ្ធច្ចញ្ច វិវជ្ជិយ;

សំយោជនានិ ឆេត្វាន, ទុក្ខស្សន្តំ ករិស្សសិ.

‘‘ខេបេត្វា ¶ ជាតិសំសារំ, បរិញ្ញាយ បុនព្ភវំ;

ទិដ្ឋេវ ធម្មេ និច្ឆាតា, ឧបសន្តា ចរិស្សតី’’តិ.

‘‘ចតុក្ខត្តុំ បញ្ចក្ខត្តុំ, វិហារា ឧបនិក្ខមិំ;

អលទ្ធា ចេតសោ សន្តិំ, ចិត្តេ អវសវត្តិនី.

‘‘ភិក្ខុនិំ ¶ ឧបសង្កម្ម, សក្កច្ចំ បរិបុច្ឆហំ;

សា មេ ធម្មមទេសេសិ, ធាតុអាយតនានិ ច.

‘‘ចត្តារិ ¶ អរិយសច្ចានិ, ឥន្ទ្រិយានិ ពលានិ ច;

ពោជ្ឈង្គដ្ឋង្គិកំ មគ្គំ, ឧត្តមត្ថស្ស បត្តិយា.

‘‘តស្សាហំ ¶ វចនំ សុត្វា, ករោន្តី អនុសាសនិំ;

រត្តិយា បុរិមេ យាមេ, បុព្ពជាតិមនុស្សរិំ.

‘‘រត្តិយា មជ្ឈិមេ យាមេ, ទិព្ពចក្ខុំ វិសោធយិំ;

រត្តិយា បច្ឆិមេ យាមេ, តមោខន្ធំ បទាលយិំ.

‘‘បីតិសុខេន ច កាយំ, ផរិត្វា វិហរិំ តទា;

សត្តមិយា បាទេ បសារេសិំ, តមោខន្ធំ បទាលិយា’’តិ.

‘‘‘មុសលានិ ¶ គហេត្វាន, ធញ្ញំ កោដ្ដេន្តិ មាណវា;

បុត្តទារានិ បោសេន្តា, ធនំ វិន្ទន្តិ មាណវា.

‘‘‘ឃដេថ ¶ ពុទ្ធសាសនេ, យំ កត្វា នានុតប្បតិ;

ខិប្បំ បាទានិ ធោវិត្វា, ឯកមន្តំ និសីទថ.

‘‘‘ចិត្តំ ឧបដ្ឋបេត្វាន, ឯកគ្គំ សុសមាហិតំ;

បច្ចវេក្ខថ សង្ខារេ, បរតោ នោ ច អត្តតោ’.

‘‘តស្សាហំ វចនំ សុត្វា, បដាចារានុសាសនិំ;

បាទេ បក្ខាលយិត្វាន, ឯកមន្តេ ឧបាវិសិំ.

‘‘រត្តិយា ¶ បុរិមេ យាមេ, បុព្ពជាតិមនុស្សរិំ;

រត្តិយា មជ្ឈិមេ យាមេ, ទិព្ពចក្ខុំ វិសោធយិំ.

‘‘រត្តិយា បច្ឆិមេ យាមេ, តមោក្ខន្ធំ បទាលយិំ;

តេវិជ្ជា អថ វុដ្ឋាសិំ, កតា តេ អនុសាសនី.

‘‘សក្កំវ ទេវា តិទសា, សង្គាមេ អបរាជិតំ;

បុរក្ខត្វា វិហស្សាមិ, តេវិជ្ជាម្ហិ អនាសវា’’.

‘‘សតិំ ¶ ឧបដ្ឋបេត្វាន, ភិក្ខុនី ភាវិតិន្ទ្រិយា;

បដិវិជ្ឈិ បទំ សន្តំ, សង្ខារូបសមំ សុខំ’’.

‘‘កំ នុ ឧទ្ទិស្ស មុណ្ឌាសិ, សមណី វិយ ទិស្សសិ;

ន ច រោចេសិ បាសណ្ឌេ, កិមិទំ ចរសិ មោមុហា’’.

‘‘ឥតោ ពហិទ្ធា បាសណ្ឌា, ទិដ្ឋិយោ ឧបនិស្សិតា;

ន តេ ធម្មំ វិជានន្តិ, ន តេ ធម្មស្ស កោវិទា.

‘‘អត្ថិ សក្យកុលេ ជាតោ, ពុទ្ធោ អប្បដិបុគ្គលោ;

សោ មេ ធម្មមទេសេសិ, ទិដ្ឋីនំ សមតិក្កមំ.

‘‘ទុក្ខំ ¶ ទុក្ខសមុប្បាទំ, ទុក្ខស្ស ច អតិក្កមំ;

អរិយំ ចដ្ឋង្គិកំ មគ្គំ, ទុក្ខូបសមគាមិនំ.

‘‘តស្សាហំ វចនំ សុត្វា, វិហរិំ សាសនេ រតា;

តិស្សោ វិជ្ជា អនុប្បត្តា, កតំ ពុទ្ធស្ស សាសនំ.

‘‘សព្ពត្ថ ¶ ¶ វិហតា នន្ទី, តមោខន្ធោ បទាលិតោ;

ឯវំ ជានាហិ បាបិម, និហតោ ត្វមសិ អន្តក’’.

‘‘សតិមតី ចក្ខុមតី, ភិក្ខុនី ភាវិតិន្ទ្រិយា;

បដិវិជ្ឈិំ បទំ សន្តំ, អកាបុរិសសេវិតំ’’.

‘‘កិំ នុ ជាតិំ ន រោចេសិ, ជាតោ កាមានិ ភុញ្ជតិ;

ភុញ្ជាហិ កាមរតិយោ, មាហុ បច្ឆានុតាបិនី’’.

‘‘ជាតស្ស មរណំ ហោតិ, ហត្ថបាទាន ឆេទនំ;

វធពន្ធបរិក្លេសំ, ជាតោ ទុក្ខំ និគច្ឆតិ.

‘‘អត្ថិ សក្យកុលេ ជាតោ, សម្ពុទ្ធោ អបរាជិតោ;

សោ មេ ធម្មមទេសេសិ, ជាតិយា សមតិក្កមំ.

‘‘ទុក្ខំ ទុក្ខសមុប្បាទំ, ទុក្ខស្ស ច អតិក្កមំ;

អរិយំ ចដ្ឋង្គិកំ មគ្គំ, ទុក្ខូបសមគាមិនំ.

‘‘តស្សាហំ វចនំ សុត្វា, វិហរិំ សាសនេ រតា;

តិស្សោ វិជ្ជា អនុប្បត្តា, កតំ ពុទ្ធស្ស សាសនំ.

‘‘សព្ពត្ថ ¶ វិហតា នន្ទី, តមោខន្ធោ បទាលិតោ;

ឯវំ ជានាហិ បាបិម, និហតោ ត្វមសិ អន្តក’’.

‘‘ភិក្ខុនី ¶ ¶ ¶ សីលសម្បន្នា, ឥន្ទ្រិយេសុ សុសំវុតា;

អធិគច្ឆេ បទំ សន្តំ, អសេចនកមោជវំ’’.

‘‘តាវតិំសា ច យាមា ច, តុសិតា ចាបិ ទេវតា;

និម្មានរតិនោ ទេវា, យេ ទេវា វសវត្តិនោ;

តត្ថ ចិត្តំ បណីធេហិ, យត្ថ តេ វុសិតំ បុរេ’’.

‘‘តាវតិំសា ច យាមា ច, តុសិតា ចាបិ ទេវតា;

និម្មានរតិនោ ទេវា, យេ ទេវា វសវត្តិនោ.

‘‘កាលំ កាលំ ភវាភវំ, សក្កាយស្មិំ បុរក្ខតា;

អវីតិវត្តា សក្កាយំ, ជាតិមរណសារិនោ.

‘‘សព្ពោ អាទីបិតោ លោកោ, សព្ពោ លោកោ បទីបិតោ;

សព្ពោ បជ្ជលិតោ លោកោ, សព្ពោ លោកោ បកម្បិតោ.

‘‘អកម្បិយំ អតុលិយំ, អបុថុជ្ជនសេវិតំ;

ពុទ្ធោ ធម្មមទេសេសិ, តត្ថ មេ និរតោ មនោ.

‘‘តស្សាហំ វចនំ សុត្វា, វិហរិំ សាសនេ រតា;

តិស្សោ វិជ្ជា អនុប្បត្តា, កតំ ពុទ្ធស្ស សាសនំ.

‘‘សព្ពត្ថ វិហតា នន្ទី, តមោខន្ធោ បទាលិតោ;

ឯវំ ជានាហិ បាបិម, និហតោ ត្វមសិ អន្តក’’.

‘‘មា ¶ ¶ ¶ សុ តេ វឌ្ឍ លោកម្ហិ, វនថោ អាហុ កុទាចនំ;

មា បុត្តក បុនប្បុនំ, អហុ ទុក្ខស្ស ភាគិមា.

‘‘សុខញ្ហិ ¶ វឌ្ឍ មុនយោ, អនេជា ឆិន្នសំសយា;

សីតិភូតា ទមប្បត្តា, វិហរន្តិ អនាសវា.

‘‘តេហានុចិណ្ណំ ឥសីភិ, មគ្គំ ទស្សនបត្តិយា;

ទុក្ខស្សន្តកិរិយាយ, ត្វំ វឌ្ឍ អនុព្រូហយ’’.

‘‘វិសារទាវ ភណសិ, ឯតមត្ថំ ជនេត្តិ មេ;

មញ្ញាមិ នូន មាមិកេ, វនថោ តេ ន វិជ្ជតិ’’.

‘‘យេ កេចិ វឌ្ឍ សង្ខារា, ហីនា ឧក្កដ្ឋមជ្ឈិមា;

អណូបិ អណុមត្តោបិ, វនថោ មេ ន វិជ្ជតិ.

‘‘សព្ពេ មេ អាសវា ខីណា, អប្បមត្តស្ស ឈាយតោ;

តិស្សោ វិជ្ជា អនុប្បត្តា, កតំ ពុទ្ធស្ស សាសនំ’’.

‘‘ឧឡារំ វត មេ មាតា, បតោទំ សមវស្សរិ;

បរមត្ថសញ្ហិតា គាថា, យថាបិ អនុកម្បិកា.

‘‘តស្សាហំ វចនំ សុត្វា, អនុសិដ្ឋិំ ជនេត្តិយា;

ធម្មសំវេគមាបាទិំ, យោគក្ខេមស្ស បត្តិយា.

‘‘សោហំ បធានបហិតត្តោ, រត្តិន្ទិវមតន្ទិតោ;

មាតរា ចោទិតោ សន្តោ, អផុសិំ សន្តិមុត្តមំ’’.

‘‘កល្យាណមិត្តតា ¶ ¶ ¶ មុនិនា, លោកំ អាទិស្ស វណ្ណិតា;

កល្យាណមិត្តេ ភជមានោ, អបិ ពាលោ បណ្ឌិតោ អស្ស.

‘‘ភជិតព្ពា សប្បុរិសា, បញ្ញា តថា វឌ្ឍតិ ភជន្តានំ;

ភជមានោ សប្បុរិសេ, សព្ពេហិបិ ទុក្ខេហិ បមុច្ចេយ្យ.

‘‘ទុក្ខញ្ច វិជានេយ្យ, ទុក្ខស្ស ច សមុទយំ និរោធំ;

អដ្ឋង្គិកញ្ច មគ្គំ, ចត្តារិបិ អរិយសច្ចានិ.

‘‘ទុក្ខោ ¶ ឥត្ថិភាវោ, អក្ខាតោ បុរិសទម្មសារថិនា;

សបត្តិកម្បិ ហិ ទុក្ខំ, អប្បេកច្ចា សកិំ វិជាតាយោ.

‘‘គលកេ អបិ កន្តន្តិ, សុខុមាលិនិយោ វិសានិ ខាទន្តិ;

ជនមារកមជ្ឈគតា, ឧភោបិ ព្យសនានិ អនុភោន្តិ.

‘‘ឧបវិជញ្ញា គច្ឆន្តី, អទ្ទសាហំ បតិំ មតំ;

បន្ថម្ហិ វិជាយិត្វាន, អប្បត្តាវ សកំ ឃរំ.

‘‘ទ្វេ បុត្តា កាលកតា, បតី ច បន្ថេ មតោ កបណិកាយ;

មាតា បិតា ច ភាតា, ឌយ្ហន្តិ ច ឯកចិតកាយំ.

‘‘ខីណកុលីនេ កបណេ, អនុភូតំ តេ ទុខំ អបរិមាណំ;

អស្សូ ច តេ បវត្តំ, ពហូនិ ច ជាតិសហស្សានិ.

‘‘វសិតា សុសានមជ្ឈេ, អថោបិ ខាទិតានិ បុត្តមំសានិ;

ហតកុលិកា ¶ សព្ពគរហិតា, មតបតិកា អមតមធិគច្ឆិំ.

‘‘ភាវិតោ មេ មគ្គោ, អរិយោ អដ្ឋង្គិកោ អមតគាមី;

និព្ពានំ សច្ឆិកតំ, ធម្មាទាសំ អវេក្ខិំហំ [អបេក្ខិហំ (សី.)].

‘‘អហមម្ហិ កន្តសល្លា, ឱហិតភារា កតញ្ហិ ករណីយំ;

កិសា គោតមី ថេរី, វិមុត្តចិត្តា ឥមំ ភណី’’តិ.

‘‘ឧភោ ¶ ¶ មាតា ច ធីតា ច, មយំ អាសុំ [អាភុំ (សី.)] សបត្តិយោ;

តស្សា មេ អហុ សំវេគោ, អព្ភុតោ លោមហំសនោ.

‘‘ធិរត្ថុ កាមា អសុចី, ទុគ្គន្ធា ពហុកណ្ដកា;

យត្ថ មាតា ច ធីតា ច, សភរិយា មយំ អហុំ.

‘‘កាមេស្វាទីនវំ ¶ ទិស្វា, នេក្ខម្មំ ទដ្ឋុ ខេមតោ;

សា បព្ពជ្ជិំ រាជគហេ, អគារស្មានគារិយំ.

‘‘បុព្ពេនិវាសំ ជានាមិ, ទិព្ពចក្ខុំ វិសោធិតំ;

ចេតោបរិច្ចញាណញ្ច, សោតធាតុ វិសោធិតា.

‘‘ឥទ្ធីបិ មេ សច្ឆិកតា, បត្តោ មេ អាសវក្ខយោ;

ឆឡភិញ្ញា សច្ឆិកតា, កតំ ពុទ្ធស្ស សាសនំ.

‘‘ឥទ្ធិយា ¶ អភិនិម្មិត្វា, ចតុរស្សំ រថំ អហំ;

ពុទ្ធស្ស បាទេ វន្ទិត្វា, លោកនាថស្ស តាទិនោ’’ [សិរីមតោ (ស្យា. ក.)].

‘‘សុបុប្ផិតគ្គំ ឧបគម្ម បាទបំ, ឯកា តុវំ តិដ្ឋសិ សាលមូលេ [រុក្ខមូលេ (ស្យា. ក.)];

ន ចាបិ តេ ទុតិយោ អត្ថិ កោចិ, ន ត្វំ ពាលេ ភាយសិ ធុត្តកានំ’’.

‘‘សតំ សហស្សានិបិ ធុត្តកានំ, សមាគតា ឯទិសកា ភវេយ្យុំ;

លោមំ ន ឥញ្ជេ នបិ សម្បវេធេ, កិំ មេ តុវំ មារ ករិស្សសេកោ.

‘‘ឯសា អន្តរធាយាមិ, កុច្ឆិំ វា បវិសាមិ តេ;

ភមុកន្តរេ តិដ្ឋាមិ, តិដ្ឋន្តិំ មំ ន ទក្ខសិ.

‘‘ចិត្តម្ហិ ¶ វសីភូតាហំ, ឥទ្ធិបាទា សុភាវិតា;

ឆឡភិញ្ញា សច្ឆិកតា, កតំ ពុទ្ធស្ស សាសនំ.

‘‘សត្តិសូលូបមា កាមា, ខន្ធាសំ អធិកុដ្ដនា;

យំ ត្វំ ‘កាមរតិំ’ ព្រូសិ, ‘អរតី’ ទានិ សា មម.

‘‘សព្ពត្ថ ¶ វិហតា នន្ទី, តមោខន្ធោ បទាលិតោ;

ឯវំ ជានាហិ បាបិម, និហតោ ត្វមសិ អន្តកា’’តិ.

‘‘ឧទហារី ¶ ¶ ¶ អហំ សីតេ [ឧទកមាហរិំ សីតេ (សី.)], សទា ឧទកមោតរិំ;

អយ្យានំ ទណ្ឌភយភីតា, វាចាទោសភយដ្ដិតា.

‘‘កស្ស ព្រាហ្មណ ត្វំ ភីតោ, សទា ឧទកមោតរិ;

វេធមានេហិ គត្តេហិ, សីតំ វេទយសេ ភុសំ’’.

ជានន្តី វត មំ [ជានន្តី ច តុវំ (ក.)] ភោតិ, បុណ្ណិកេ បរិបុច្ឆសិ;

ករោន្តំ កុសលំ កម្មំ, រុន្ធន្តំ កតបាបកំ.

‘‘យោ ច វុឌ្ឍោ ទហរោ វា, បាបកម្មំ បកុព្ពតិ;

ទកាភិសេចនា សោបិ, បាបកម្មា បមុច្ចតិ’’.

‘‘កោ នុ តេ ឥទមក្ខាសិ, អជានន្តស្ស អជានកោ;

ទកាភិសេចនា នាម, បាបកម្មា បមុច្ចតិ.

‘‘សគ្គំ នូន គមិស្សន្តិ, សព្ពេ មណ្ឌូកកច្ឆបា;

នាគា [នក្កា (សី.)] ច សុសុមារា ច, យេ ចញ្ញេ ឧទកេ ចរា.

‘‘ឱរព្ភិកា សូករិកា, មច្ឆិកា មិគពន្ធកា;

ចោរា ច វជ្ឈឃាតា ច, យេ ចញ្ញេ បាបកម្មិនោ;

ទកាភិសេចនា តេបិ, បាបកម្មា បមុច្ចរេ.

‘‘សចេ ឥមា នទិយោ តេ, បាបំ បុព្ពេ កតំ វហុំ;

បុញ្ញម្បិមា ¶ វហេយ្យុំ តេ, តេន ត្វំ បរិពាហិរោ.

‘‘យស្ស ¶ ព្រាហ្មណ ត្វំ ភីតោ, សទា ឧទកមោតរិ;

តមេវ ព្រហ្មេ មា កាសិ, មា តេ សីតំ ឆវិំ ហនេ’’.

‘‘កុម្មគ្គបដិបន្នំ មំ, អរិយមគ្គំ សមានយិ;

ទកាភិសេចនា ភោតិ, ឥមំ សាដំ ទទាមិ តេ’’.

‘‘តុយ្ហេវ សាដកោ ហោតុ, នាហមិច្ឆាមិ សាដកំ;

សចេ ភាយសិ ទុក្ខស្ស, សចេ តេ ទុក្ខមប្បិយំ.

‘‘មាកាសិ ¶ ¶ បាបកំ កម្មំ, អាវិ វា យទិ វា រហោ;

សចេ ច បាបកំ កម្មំ, ករិស្សសិ ករោសិ វា.

‘‘ន តេ ទុក្ខា បមុត្យត្ថិ, ឧបេច្ចាបិ [ឧប្បច្ចាបិ (អដ្ឋ. បាឋន្តរំ)] បលាយតោ;

សចេ ភាយសិ ទុក្ខស្ស, សចេ តេ ទុក្ខមប្បិយំ.

‘‘ឧបេហិ សរណំ ពុទ្ធំ, ធម្មំ សង្ឃញ្ច តាទិនំ;

សមាទិយាហិ សីលានិ, តំ តេ អត្ថាយ ហេហិតិ’’.

‘‘ឧបេមិ សរណំ ពុទ្ធំ, ធម្មំ សង្ឃញ្ច តាទិនំ;

សមាទិយាមិ សីលានិ, តំ មេ អត្ថាយ ហេហិតិ.

‘‘ព្រហ្មពន្ធុ បុរេ អាសិំ, អជ្ជម្ហិ សច្ចព្រាហ្មណោ;

តេវិជ្ជោ វេទសម្បន្នោ, សោត្តិយោ ចម្ហិ ន្ហាតកោ’’តិ.

‘‘កាឡកា ¶ ¶ ភមរវណ្ណសាទិសា, វេល្លិតគ្គា មម មុទ្ធជា អហុំ;

តេ ជរាយ សាណវាកសាទិសា, សច្ចវាទិវចនំ អនញ្ញថា.

‘‘វាសិតោវ សុរភី ករណ្ឌកោ, បុប្ផបូរ មម ឧត្តមង្គជោ [ឧត្តមង្គភូតោ (ក.)].

តំ ជរាយថ សលោមគន្ធិកំ, សច្ចវាទិវចនំ អនញ្ញថា.

‘‘កាននំវ ¶ សហិតំ សុរោបិតំ, កោច្ឆសូចិវិចិតគ្គសោភិតំ;

តំ ជរាយ វិរលំ តហិំ តហិំ, សច្ចវាទិវចនំ អនញ្ញថា.

‘‘កណ្ហខន្ធកសុវណ្ណមណ្ឌិតំ, សោភតេ សុវេណីហិលង្កតំ;

តំ ¶ ជរាយ ខលិតំ សិរំ កតំ, សច្ចវាទិវចនំ អនញ្ញថា.

‘‘ចិត្តការសុកតាវ លេខិកា, សោភរេ សុ ភមុកា បុរេ មម;

តា ¶ ជរាយ វលិភិប្បលម្ពិតា, សច្ចវាទិវចនំ អនញ្ញថា.

‘‘ភស្សរា សុរុចិរា យថា មណី, នេត្តហេសុមភិនីលមាយតា;

តេ ជរាយភិហតា ន សោភរេ, សច្ចវាទិវចនំ អនញ្ញថា.

‘‘សណ្ហតុង្គសទិសី ¶ ច នាសិកា, សោភតេ សុ អភិយោព្ពនំ បតិ;

សា ជរាយ ឧបកូលិតា វិយ, សច្ចវាទិវចនំ អនញ្ញថា.

‘‘កង្កណំ វ សុកតំ សុនិដ្ឋិតំ, សោភរេ សុ មម កណ្ណបាឡិយោ;

តា ជរាយ វលិភិប្បលម្ពិតា, សច្ចវាទិវចនំ អនញ្ញថា.

‘‘បត្តលីមកុលវណ្ណសាទិសា, សោភរេ សុ ទន្តា បុរេ មម;

តេ ជរាយ ខណ្ឌិតា ចាសិតា [បីតកា (សី.)], សច្ចវាទិវចនំ អនញ្ញថា.

‘‘កាននម្ហិ វនសណ្ឌចារិនី, កោកិលាវ ¶ មធុរំ និកូជិហំ;

តំ ជរាយ ខលិតំ តហិំ តហិំ, សច្ចវាទិវចនំ អនញ្ញថា.

‘‘សណ្ហកម្ពុរិវ សុប្បមជ្ជិតា, សោភតេ សុ គីវា បុរេ មម;

សា ជរាយ ភគ្គា [ភញ្ជិតា (?)] វិនាមិតា, សច្ចវាទិវចនំ អនញ្ញថា.

‘‘វដ្ដបលិឃសទិសោបមា ¶ ឧភោ, សោភរេ សុ ពាហា បុរេ មម;

តា ជរាយ យថ បាដលិព្ពលិតា [យថា បាដលិប្បលិតា (សី. ស្យា. ក.)], សច្ចវាទិវចនំ អនញ្ញថា.

‘‘សណ្ហមុទ្ទិកសុវណ្ណមណ្ឌិតា, សោភរេ សុ ហត្ថា បុរេ មម;

តេ ជរាយ យថា មូលមូលិកា, សច្ចវាទិវចនំ អនញ្ញថា.

‘‘បីនវដ្ដសហិតុគ្គតា ¶ ឧភោ, សោភរេ [សោភតេ (អដ្ឋ.)] សុ ថនកា បុរេ មម;

ថេវិកីវ លម្ពន្តិ នោទកា, សច្ចវាទិវចនំ ¶ អនញ្ញថា.

‘‘កញ្ចនស្សផលកំវ សម្មដ្ឋំ, សោភតេ សុ កាយោ បុរេ មម;

សោ វលីហិ សុខុមាហិ ឱតតោ, សច្ចវាទិវចនំ អនញ្ញថា.

‘‘នាគភោគសទិសោបមា ឧភោ, សោភរេ សុ ឩរូ បុរេ មម;

តេ ជរាយ យថា វេឡុនាឡិយោ, សច្ចវាទិវចនំ អនញ្ញថា.

‘‘សណ្ហនូបុរសុវណ្ណមណ្ឌិតា ¶ , សោភរេ សុ ជង្ឃា បុរេ មម;

តា ជរាយ តិលទណ្ឌការិវ, សច្ចវាទិវចនំ អនញ្ញថា.

‘‘តូលបុណ្ណសទិសោបមា ឧភោ, សោភរេ សុ បាទា បុរេ មម;

តេ ជរាយ ផុដិតា វលីមតា, សច្ចវាទិវចនំ អនញ្ញថា.

‘‘ឯទិសោ អហុ អយំ សមុស្សយោ, ជជ្ជរោ ពហុទុក្ខានមាលយោ;

សោបលេបបតិតោ ¶ ជរាឃរោ, សច្ចវាទិវចនំ អនញ្ញថា’’.

‘‘‘សមណា’តិ ¶ ភោតិ សុបិ [ភោតិ ត្វំ សយសិ (សី.), ភោតិ មំ វិបស្សិ (ស្យា.)], ‘សមណា’តិ បពុជ្ឈសិ [បដិពុជ្ឈសិ (សី. ស្យា.)];

សមណានេវ [សមណានមេវ (សី. ស្យា.)] កិត្តេសិ, សមណី នូន [សមណី នុ (ក.)] ភវិស្សសិ.

‘‘វិបុលំ ¶ អន្នញ្ច បានញ្ច, សមណានំ បវេច្ចសិ [បយច្ឆសិ (សី.)];

រោហិនី ទានិ បុច្ឆាមិ, កេន តេ សមណា បិយា.

‘‘អកម្មកាមា អលសា, បរទត្តូបជីវិនោ;

អាសំសុកា សាទុកាមា, កេន តេ សមណា បិយា’’.

‘‘ចិរស្សំ វត មំ តាត, សមណានំ បរិបុច្ឆសិ;

តេសំ តេ កិត្តយិស្សាមិ, បញ្ញាសីលបរក្កមំ.

‘‘កម្មកាមា អនលសា, កម្មសេដ្ឋស្ស ការកា;

រាគំ ទោសំ បជហន្តិ, តេន មេ សមណា បិយា.

‘‘តីណិ បាបស្ស មូលានិ, ធុនន្តិ សុចិការិនោ;

សព្ពំ បាបំ បហីនេសំ, តេន មេ សមណា បិយា.

‘‘កាយកម្មំ សុចិ នេសំ, វចីកម្មញ្ច តាទិសំ;

មនោកម្មំ សុចិ នេសំ, តេន មេ សមណា បិយា.

‘‘វិមលា សង្ខមុត្តាវ, សុទ្ធា សន្តរពាហិរា;

បុណ្ណា សុក្កាន ធម្មានំ [សុក្កេហិ ធម្មេហិ (សី. ស្យា. អដ្ឋ.)], តេន មេ សមណា បិយា.

‘‘ពហុស្សុតា ធម្មធរា, អរិយា ធម្មជីវិនោ;

អត្ថំ ធម្មញ្ច ទេសេន្តិ, តេន មេ សមណា បិយា.

‘‘ពហុស្សុតា ¶ ធម្មធរា, អរិយា ធម្មជីវិនោ;

ឯកគ្គចិត្តា សតិមន្តោ, តេន មេ សមណា បិយា.

‘‘ទូរង្គមា ¶ សតិមន្តោ, មន្តភាណី អនុទ្ធតា;

ទុក្ខស្សន្តំ បជានន្តិ, តេន មេ សមណា បិយា.

‘‘យស្មា គាមា បក្កមន្តិ, ន វិលោកេន្តិ កិញ្ចនំ;

អនបេក្ខាវ គច្ឆន្តិ, តេន មេ សមណា បិយា.

‘‘ន ¶ តេសំ កោដ្ឋេ ឱបេន្តិ, ន កុម្ភិំ ន ខឡោបិយំ;

បរិនិដ្ឋិតមេសានា, តេន មេ សមណា បិយា.

‘‘ន តេ ហិរញ្ញំ គណ្ហន្តិ, ន សុវណ្ណំ ន រូបិយំ;

បច្ចុប្បន្នេន យាបេន្តិ, តេន មេ សមណា បិយា.

‘‘នានាកុលា ¶ បព្ពជិតា, នានាជនបទេហិ ច;

អញ្ញមញ្ញំ បិយាយន្តិ [បិហយន្តិ (ក.)], តេន មេ សមណា បិយា’’.

‘‘អត្ថាយ វត នោ ភោតិ, កុលេ ជាតាសិ រោហិនី;

សទ្ធា ពុទ្ធេ ច ធម្មេ ច, សង្ឃេ ច តិព្ពគារវា.

‘‘តុវំ ហេតំ បជានាសិ, បុញ្ញក្ខេត្តំ អនុត្តរំ;

អម្ហម្បិ ឯតេ សមណា, បដិគណ្ហន្តិ ទក្ខិណំ’’.

‘‘បតិដ្ឋិតោ ហេត្ថ យញ្ញោ, វិបុលោ នោ ភវិស្សតិ;

សចេ ភាយសិ ទុក្ខស្ស, សចេ តេ ទុក្ខមប្បិយំ.

‘‘ឧបេហិ សរណំ ពុទ្ធំ, ធម្មំ សង្ឃញ្ច តាទិនំ;

សមាទិយាហិ សីលានិ, តំ តេ អត្ថាយ ហេហិតិ’’.

‘‘ឧបេមិ ¶ សរណំ ពុទ្ធំ, ធម្មំ សង្ឃញ្ច តាទិនំ;

សមាទិយាមិ សីលានិ, តំ មេ អត្ថាយ ហេហិតិ.

‘‘ព្រហ្មពន្ធុ បុរេ អាសិំ, សោ ឥទានិម្ហិ ព្រាហ្មណោ;

តេវិជ្ជោ សោត្តិយោ ចម្ហិ, វេទគូ ចម្ហិ ន្ហាតកោ’’.

‘‘លដ្ឋិហត្ថោ បុរេ អាសិ, សោ ទានិ មិគលុទ្ទកោ;

អាសាយ បលិបា ឃោរា, នាសក្ខិ បារមេតវេ.

‘‘សុមត្តំ មំ មញ្ញមានា, ចាបា បុត្តមតោសយិ;

ចាបាយ ពន្ធនំ ឆេត្វា, បព្ពជិស្សំ បុនោបហំ.

‘‘មា ¶ មេ កុជ្ឈិ មហាវីរ, មា មេ កុជ្ឈិ មហាមុនិ;

ន ហិ កោធបរេតស្ស, សុទ្ធិ អត្ថិ កុតោ តបោ.

‘‘បក្កមិស្សញ្ច ¶ នាឡាតោ, កោធ នាឡាយ វច្ឆតិ;

ពន្ធន្តី ឥត្ថិរូបេន, សមណេ ធម្មជីវិនោ’’ [ធម្មជីវិនេ (ក.)].

‘‘ឯហិ កាឡ និវត្តស្សុ, ភុញ្ជ កាមេ យថា បុរេ;

អហញ្ច តេ វសីកតា, យេ ច មេ សន្តិ ញាតកា’’.

‘‘ឯត្តោ ¶ ចាបេ ចតុព្ភាគំ, យថា ភាសសិ ត្វញ្ច មេ;

តយិ រត្តស្ស បោសស្ស, ឧឡារំ វត តំ សិយា’’.

‘‘កាឡង្គិនិំវ តក្ការិំ, បុប្ផិតំ គិរិមុទ្ធនិ;

ផុល្លំ ទាលិមលដ្ឋិំវ, អន្តោទីបេវ បាដលិំ.

‘‘ហរិចន្ទនលិត្តង្គិំ, កាសិកុត្តមធារិនិំ;

តំ ¶ មំ រូបវតិំ សន្តិំ, កស្ស ឱហាយ គច្ឆសិ’’.

‘‘សាកុន្តិកោវ សកុណិំ [សកុណំ (ស្យា.)], យថា ពន្ធិតុមិច្ឆតិ;

អាហរិមេន រូបេន, ន មំ ត្វំ ពាធយិស្សសិ’’.

‘‘ឥមញ្ច មេ បុត្តផលំ, កាឡ ឧប្បាទិតំ តយា;

តំ មំ បុត្តវតិំ សន្តិំ, កស្ស ឱហាយ គច្ឆសិ’’.

‘‘ជហន្តិ បុត្តេ សប្បញ្ញា, តតោ ញាតី តតោ ធនំ;

បព្ពជន្តិ មហាវីរា, នាគោ ឆេត្វាវ ពន្ធនំ’’.

‘‘ឥទានិ តេ ឥមំ បុត្តំ, ទណ្ឌេន ឆុរិកាយ វា;

ភូមិយំ វា និសុម្ភិស្សំ [និសុម្ភេយ្យំ (សី.)], បុត្តសោកា ន គច្ឆសិ’’.

‘‘សចេ បុត្តំ សិង្គាលានំ, កុក្កុរានំ បទាហិសិ;

ន មំ បុត្តកត្តេ ជម្មិ, បុនរាវត្តយិស្សសិ’’.

‘‘ហន្ទ ខោ ទានិ ភទ្ទន្តេ, កុហិំ កាឡ គមិស្សសិ;

កតមំ ¶ គាមនិគមំ, នគរំ រាជធានិយោ’’.

‘‘អហុម្ហ បុព្ពេ គណិនោ, អស្សមណា សមណមានិនោ;

គាមេន គាមំ វិចរិម្ហ, នគរេ រាជធានិយោ.

‘‘ឯសោ ហិ ភគវា ពុទ្ធោ, នទិំ នេរញ្ជរំ បតិ;

សព្ពទុក្ខប្បហានាយ, ធម្មំ ទេសេតិ បាណិនំ;

តស្សាហំ សន្តិកំ គច្ឆំ, សោ មេ សត្ថា ភវិស្សតិ’’.

‘‘វន្ទនំ ¶ ទានិ វជ្ជាសិ, លោកនាថំ អនុត្តរំ;

បទក្ខិណញ្ច កត្វាន, អាទិសេយ្យាសិ ទក្ខិណំ’’.

‘‘ឯតំ ខោ លព្ភមម្ហេហិ, យថា ភាសសិ ត្វញ្ច មេ;

វន្ទនំ ទានិ តេ វជ្ជំ, លោកនាថំ អនុត្តរំ;

បទក្ខិណញ្ច ¶ កត្វាន, អាទិសិស្សាមិ ទក្ខិណំ’’.

តតោ ¶ ច កាឡោ បក្កាមិ, នទិំ នេរញ្ជរំ បតិ;

សោ អទ្ទសាសិ សម្ពុទ្ធំ, ទេសេន្តំ អមតំ បទំ.

ទុក្ខំ ទុក្ខសមុប្បាទំ, ទុក្ខស្ស ច អតិក្កមំ;

អរិយំ ចដ្ឋង្គិកំ មគ្គំ, ទុក្ខូបសមគាមិនំ.

តស្ស បាទានិ វន្ទិត្វា, កត្វាន នំ [កត្វានហំ (សី.)] បទក្ខិណំ;

ចាបាយ អាទិសិត្វាន, បព្ពជិំ អនគារិយំ;

តិស្សោ វិជ្ជា អនុប្បត្តា, កតំ ពុទ្ធស្ស សាសនំ.

‘‘បេតានិ ភោតិ បុត្តានិ, ខាទមានា តុវំ បុរេ;

តុវំ ទិវា ច រត្តោ ច, អតីវ បរិតប្បសិ.

‘‘សាជ្ជ សព្ពានិ ខាទិត្វា, សតបុត្តានិ [សត្ត បុត្តានិ (ស្យា.)] ព្រាហ្មណី;

វាសេដ្ឋិ កេន វណ្ណេន, ន ពាឡ្ហំ បរិតប្បសិ’’.

‘‘ពហូនិ បុត្តសតានិ, ញាតិសង្ឃសតានិ ច;

ខាទិតានិ អតីតំសេ, មម តុយ្ហញ្ច ព្រាហ្មណ.

‘‘សាហំ និស្សរណំ ញត្វា, ជាតិយា មរណស្ស ច;

ន ¶ សោចាមិ ន រោទាមិ, ន ចាបិ បរិតប្បយិំ’’.

‘‘អព្ភុតំ ¶ វត វាសេដ្ឋិ, វាចំ ភាសសិ ឯទិសិំ;

កស្ស ត្វំ ធម្មមញ្ញាយ, គិរំ [ថិរំ (សី.)] ភាសសិ ឯទិសិំ’’.

‘‘ឯស ព្រាហ្មណ សម្ពុទ្ធោ, នគរំ មិថិលំ បតិ;

សព្ពទុក្ខប្បហានាយ, ធម្មំ ទេសេសិ បាណិនំ.

‘‘តស្ស ព្រហ្មេ [ព្រាហ្មណ (សី. ស្យា.)] អរហតោ, ធម្មំ សុត្វា និរូបធិំ;

តត្ថ វិញ្ញាតសទ្ធម្មា, បុត្តសោកំ ព្យបានុទិំ’’.

‘‘សោ ¶ អហម្បិ គមិស្សាមិ, នគរំ មិថិលំ បតិ;

អប្បេវ មំ សោ ភគវា, សព្ពទុក្ខា បមោចយេ’’.

អទ្ទស ¶ ព្រាហ្មណោ ពុទ្ធំ, វិប្បមុត្តំ និរូបធិំ;

ស្វស្ស ធម្មមទេសេសិ, មុនិ ទុក្ខស្ស បារគូ.

ទុក្ខំ ទុក្ខសមុប្បាទំ, ទុក្ខស្ស ច អតិក្កមំ;

អរិយំ ចដ្ឋង្គិកំ មគ្គំ, ទុក្ខូបសមគាមិនំ.

តត្ថ វិញ្ញាតសទ្ធម្មោ, បព្ពជ្ជំ សមរោចយិ;

សុជាតោ តីហិ រត្តីហិ, តិស្សោ វិជ្ជា អផស្សយិ.

‘‘ឯហិ សារថិ គច្ឆាហិ, រថំ និយ្យាទយាហិមំ;

អារោគ្យំ ព្រាហ្មណិំ វជ្ជ [វជ្ជា (សី.)], ‘បព្ពជិ [បព្ពជិតោ (សី.)] ទានិ ព្រាហ្មណោ;

សុជាតោ តីហិ រត្តីហិ, តិស្សោ វិជ្ជា អផស្សយិ’’’.

តតោ ច រថមាទាយ, សហស្សញ្ចាបិ សារថិ;

អារោគ្យំ ¶ ព្រាហ្មណិវោច, ‘‘បព្ពជិ ទានិ ព្រាហ្មណោ;

សុជាតោ តីហិ រត្តីហិ, តិស្សោ វិជ្ជា អផស្សយិ’’.

‘‘ឯតញ្ចាហំ អស្សរថំ, សហស្សញ្ចាបិ សារថិ;

តេវិជ្ជំ ព្រាហ្មណំ សុត្វា [ញត្វា (សី.)], បុណ្ណបត្តំ ទទាមិ តេ’’.

‘‘តុយ្ហេវ ហោត្វស្សរថោ, សហស្សញ្ចាបិ ព្រាហ្មណិ;

អហម្បិ បព្ពជិស្សាមិ, វរបញ្ញស្ស សន្តិកេ’’.

‘‘ហត្ថី ¶ គវស្សំ មណិកុណ្ឌលញ្ច, ផីតញ្ចិមំ គហវិភវំ បហាយ;

បិតា បព្ពជិតោ តុយ្ហំ, ភុញ្ជ ភោគានិ សុន្ទរិ; តុវំ ទាយាទិកា កុលេ’’.

‘‘ហត្ថី គវស្សំ មណិកុណ្ឌលញ្ច, រម្មំ ចិមំ គហវិភវំ បហាយ;

បិតា បព្ពជិតោ មយ្ហំ, បុត្តសោកេន អដ្ដិតោ;

អហម្បិ បព្ពជិស្សាមិ, ភាតុសោកេន អដ្ដិតា’’.

‘‘សោ តេ ឥជ្ឈតុ សង្កប្បោ, យំ ត្វំ បត្ថេសិ សុន្ទរី;

ឧត្តិដ្ឋបិណ្ឌោ ឧញ្ឆោ ច, បំសុកូលញ្ច ចីវរំ;

ឯតានិ អភិសម្ភោន្តី, បរលោកេ អនាសវា’’.

‘‘សិក្ខមានាយ ¶ មេ អយ្យេ, ទិព្ពចក្ខុ វិសោធិតំ;

បុព្ពេនិវាសំ ជានាមិ, យត្ថ មេ វុសិតំ បុរេ.

‘‘តុវំ ¶ ¶ និស្សាយ កល្យាណី, ថេរី សង្ឃស្ស សោភនេ;

តិស្សោ វិជ្ជា អនុប្បត្តា, កតំ ពុទ្ធស្ស សាសនំ.

‘‘អនុជានាហិ មេ អយ្យេ, ឥច្ឆេ សាវត្ថិ គន្តវេ;

សីហនាទំ នទិស្សាមិ, ពុទ្ធសេដ្ឋស្ស សន្តិកេ’’.

‘‘បស្ស សុន្ទរិ សត្ថារំ, ហេមវណ្ណំ ហរិត្តចំ;

អទន្តានំ ទមេតារំ, សម្ពុទ្ធមកុតោភយំ’’.

‘‘បស្ស សុន្ទរិមាយន្តិំ, វិប្បមុត្តំ និរូបធិំ;

វីតរាគំ វិសំយុត្តំ, កតកិច្ចមនាសវំ.

‘‘ពារាណសីតោ និក្ខម្ម, តវ សន្តិកមាគតា;

សាវិកា តេ មហាវីរ, បាទេ វន្ទតិ សុន្ទរី’’.

‘‘តុវំ ពុទ្ធោ តុវំ សត្ថា, តុយ្ហំ ធីតាម្ហិ ព្រាហ្មណ;

ឱរសា មុខតោ ជាតា, កតកិច្ចា អនាសវា’’.

‘‘តស្សា ¶ តេ ស្វាគតំ ភទ្ទេ, តតោ [អថោ (ក.)] តេ អទុរាគតំ;

ឯវញ្ហិ ទន្តា អាយន្តិ, សត្ថុ បាទានិ វន្ទិកា;

វីតរាគា វិសំយុត្តា, កតកិច្ចា អនាសវា’’.

‘‘ទហរាហំ សុទ្ធវសនា, យំ បុរេ ធម្មមស្សុណិំ;

តស្សា មេ អប្បមត្តាយ, សច្ចាភិសមយោ អហុ.

‘‘តតោហំ សព្ពកាមេសុ, ភុសំ អរតិមជ្ឈគំ;

សក្កាយស្មិំ ភយំ ទិស្វា, នេក្ខម្មមេវ [នេក្ខម្មញ្ញេវ (សី.), នេក្ខម្មស្សេវ (ស្យា.)] បីហយេ.

‘‘ហិត្វានហំ ¶ ញាតិគណំ, ទាសកម្មករានិ ច;

គាមខេត្តានិ ផីតានិ, រមណីយេ បមោទិតេ.

‘‘បហាយហំ ¶ បព្ពជិតា, សាបតេយ្យមនប្បកំ;

ឯវំ សទ្ធាយ និក្ខម្ម, សទ្ធម្មេ សុប្បវេទិតេ.

‘‘នេតំ [ន មេតំ (សី. ស្យា.)] អស្ស បតិរូបំ, អាកិញ្ចញ្ញញ្ហិ បត្ថយេ;

យោ [យា (ស្យា.)] ជាតរូបំ រជតំ, ឆឌ្ឌេត្វា [ថបេត្វា (ក.)] បុនរាគមេ [បុនរាគហេ (ក.)].

‘‘រជតំ ¶ ជាតរូបំ វា, ន ពោធាយ ន សន្តិយា;

នេតំ សមណសារុប្បំ, ន ឯតំ អរិយទ្ធនំ.

‘‘លោភនំ មទនញ្ចេតំ, មោហនំ រជវឌ្ឍនំ;

សាសង្កំ ពហុអាយាសំ, នត្ថិ ចេត្ថ ធុវំ ឋិតិ.

‘‘ឯត្ថ រត្តា បមត្តា ច, សង្កិលិដ្ឋមនា នរា;

អញ្ញមញ្ញេន ព្យារុទ្ធា, បុថុ កុព្ពន្តិ មេធគំ.

‘‘វធោ ពន្ធោ បរិក្លេសោ, ជានិ សោកបរិទ្ទវោ;

កាមេសុ អធិបន្នានំ, ទិស្សតេ ព្យសនំ ពហុំ.

‘‘តំ មំ ញាតី អមិត្តាវ, កិំ វោ កាមេសុ យុញ្ជថ;

ជានាថ មំ បព្ពជិតំ, កាមេសុ ភយទស្សិនិំ.

‘‘ន ¶ ហិរញ្ញសុវណ្ណេន, បរិក្ខីយន្តិ អាសវា;

អមិត្តា វធកា កាមា, សបត្តា សល្លពន្ធនា.

‘‘តំ ¶ មំ ញាតី អមិត្តាវ, កិំ វោ កាមេសុ យុញ្ជថ;

ជានាថ មំ បព្ពជិតំ, មុណ្ឌំ សង្ឃាដិបារុតំ.

‘‘ឧត្តិដ្ឋបិណ្ឌោ ឧញ្ឆោ ច, បំសុកូលញ្ច ចីវរំ;

ឯតំ ខោ មម សារុប្បំ, អនគារូបនិស្សយោ.

‘‘វន្តា មហេសីហិ កាមា, យេ ទិព្ពា យេ ច មានុសា;

ខេមដ្ឋានេ វិមុត្តា តេ, បត្តា តេ អចលំ សុខំ.

‘‘មាហំ កាមេហិ សង្គច្ឆិំ, យេសុ តាណំ ន វិជ្ជតិ;

អមិត្តា វធកា កាមា, អគ្គិក្ខន្ធូបមា ទុខា.

‘‘បរិបន្ថោ ¶ ឯស ភយោ, សវិឃាតោ សកណ្ដកោ;

គេធោ សុវិសមោ ចេសោ [លេបោ (សី.)], មហន្តោ មោហនាមុខោ.

‘‘ឧបសគ្គោ ភីមរូបោ, កាមា សប្បសិរូបមា;

យេ ពាលា អភិនន្ទន្តិ, អន្ធភូតា បុថុជ្ជនា.

‘‘កាមបង្កេន សត្តា ហិ, ពហូ លោកេ អវិទ្ទសូ;

បរិយន្តំ ន ជានន្តិ, ជាតិយា មរណស្ស ច.

‘‘ទុគ្គតិគមនំ មគ្គំ, មនុស្សា កាមហេតុកំ;

ពហុំ វេ បដិបជ្ជន្តិ, អត្តនោ រោគមាវហំ.

‘‘ឯវំ ¶ អមិត្តជននា, តាបនា សំកិលេសិកា;

លោកាមិសា ពន្ធនីយា, កាមា មរណពន្ធនា [ចរណពន្ធនា (សី.)].

‘‘ឧម្មាទនា ¶ ឧល្លបនា, កាមា ចិត្តប្បមទ្ទិនោ;

សត្តានំ សង្កិលេសាយ, ខិប្បំ [ខិបំ (សី.)] មារេន ឱឌ្ឌិតំ.

‘‘អនន្តាទីនវា កាមា, ពហុទុក្ខា មហាវិសា;

អប្បស្សាទា ¶ រណករា, សុក្កបក្ខវិសោសនា [វិសោសកា (សី.)].

‘‘សាហំ ឯតាទិសំ កត្វា, ព្យសនំ កាមហេតុកំ;

ន តំ បច្ចាគមិស្សាមិ, និព្ពានាភិរតា សទា.

‘‘រណំ ករិត្វា [តរិត្វា (សី.)] កាមានំ, សីតិភាវាភិកង្ខិនី;

អប្បមត្តា វិហស្សាមិ, សព្ពសំយោជនក្ខយេ.

‘‘អសោកំ វិរជំ ខេមំ, អរិយដ្ឋង្គិកំ ឧជុំ;

តំ មគ្គំ អនុគច្ឆាមិ, យេន តិណ្ណា មហេសិនោ’’.

ឥមំ បស្សថ ធម្មដ្ឋំ, សុភំ កម្មារធីតរំ;

អនេជំ ឧបសម្បជ្ជ, រុក្ខមូលម្ហិ ឈាយតិ.

អជ្ជដ្ឋមី បព្ពជិតា, សទ្ធា សទ្ធម្មសោភនា;

វិនីតុប្បលវណ្ណាយ, តេវិជ្ជា មច្ចុហាយិនី.

សាយំ ¶ ភុជិស្សា អនណា, ភិក្ខុនី ភាវិតិន្ទ្រិយា;

សព្ពយោគវិសំយុត្តា, កតកិច្ចា អនាសវា.

តំ សក្កោ ទេវសង្ឃេន, ឧបសង្កម្ម ឥទ្ធិយា;

នមស្សតិ ភូតបតិ, សុភំ កម្មារធីតរន្តិ.

ជីវកម្ពវនំ ¶ ¶ ¶ រម្មំ, គច្ឆន្តិំ ភិក្ខុនិំ សុភំ;

ធុត្តកោ សន្និវារេសិ [តំ និវារេសិ (ក.)], តមេនំ អព្រវី សុភា.

‘‘កិំ តេ អបរាធិតំ មយា, យំ មំ ឱវរិយាន តិដ្ឋសិ;

ន ហិ បព្ពជិតាយ អាវុសោ, បុរិសោ សម្ផុសនាយ កប្បតិ.

‘‘គរុកេ មម សត្ថុសាសនេ, យា សិក្ខា សុគតេន ទេសិតា;

បរិសុទ្ធបទំ ¶ អនង្គណំ, កិំ មំ ឱវរិយាន តិដ្ឋសិ.

‘‘អាវិលចិត្តោ អនាវិលំ, សរជោ វីតរជំ អនង្គណំ;

សព្ពត្ថ វិមុត្តមានសំ, កិំ មំ ឱវរិយាន តិដ្ឋសិ’’.

‘‘ទហរា ច អបាបិកា ចសិ, កិំ តេ បព្ពជ្ជា ករិស្សតិ;

និក្ខិប កាសាយចីវរំ, ឯហិ រមាម សុបុប្ផិតេ [រមាមសេ បុប្ផិតេ (សី. ស្យា.)] វនេ.

‘‘មធុរញ្ច បវន្តិ សព្ពសោ, កុសុមរជេន សមុដ្ឋិតា ទុមា;

បឋមវសន្តោ សុខោ ឧតុ, ឯហិ រមាម សុបុប្ផិតេ វនេ.

‘‘កុសុមិតសិខរា ច បាទបា, អភិគជ្ជន្តិវ មាលុតេរិតា;

កា តុយ្ហំ រតិ ភវិស្សតិ, យទិ ឯកា វនមោគហិស្សសិ [វនមោតរិស្សសិ (សី.), វនមោគាហិស្សសិ (ស្យា. ក.)].

‘‘វាឡមិគសង្ឃសេវិតំ ¶ , កុញ្ជរមត្តករេណុលោឡិតំ;

អសហាយិកា គន្តុមិច្ឆសិ, រហិតំ ភិំសនកំ មហាវនំ.

‘‘តបនីយកតាវ ធីតិកា, វិចរសិ ចិត្តលតេវ អច្ឆរា;

កាសិកសុខុមេហិ ¶ វគ្គុភិ, សោភសី សុវសនេហិ នូបមេ.

‘‘អហំ តវ វសានុគោ សិយំ, យទិ វិហរេមសេ [យទិបិ វិហរេសិ (ក.)] កាននន្តរេ;

ន ហិ មត្ថិ តយា បិយត្តរោ, បាណោ កិន្នរិមន្ទលោចនេ.

‘‘យទិ មេ វចនំ ករិស្សសិ, សុខិតា ឯហិ អគារមាវស;

បាសាទនិវាតវាសិនី, បរិកម្មំ តេ ករោន្តុ នារិយោ.

‘‘កាសិកសុខុមានិ ធារយ, អភិរោបេហិ [អភិរោហេហិ (សី.)] ច មាលវណ្ណកំ;

កញ្ចនមណិមុត្តកំ ¶ ពហុំ, វិវិធំ អាភរណំ ករោមិ តេ.

‘‘សុធោតរជបច្ឆទំ ¶ សុភំ, គោណកតូលិកសន្ថតំ នវំ;

អភិរុហ សយនំ មហារហំ, ចន្ទនមណ្ឌិតសារគន្ធិកំ;

‘‘ឧប្បលំ ចុទកា សមុគ្គតំ, យថា តំ អមនុស្សសេវិតំ;

ឯវំ ត្វំ ព្រហ្មចារិនី, សកេសង្គេសុ ជរំ គមិស្សសិ’’.

‘‘កិំ ¶ តេ ឥធ សារសម្មតំ, កុណបបូរម្ហិ សុសានវឌ្ឍនេ;

ភេទនធម្មេ កឡេវរេ [កលេវរេ (សី. ក.)], យំ ទិស្វា វិមនោ ឧទិក្ខសិ’’.

‘‘អក្ខីនិ ច តុរិយារិវ, កិន្នរិយារិវ បព្ពតន្តរេ;

តវ មេ នយនានិ ទក្ខិយ, ភិយ្យោ កាមរតី បវឌ្ឍតិ.

‘‘ឧប្បលសិខរោបមានិ តេ, វិមលេ ហាដកសន្និភេ មុខេ;

តវ មេ នយនានិ ទក្ខិយ [នយនានុទិក្ខិយ (សី.)], ភិយ្យោ កាមគុណោ បវឌ្ឍតិ.

‘‘អបិ ទូរគតា សរម្ហសេ, អាយតបម្ហេ វិសុទ្ធទស្សនេ;

ន ¶ ហិ មត្ថិ តយា បិយត្តរា, នយនា កិន្នរិមន្ទលោចនេ’’.

‘‘អបថេន បយាតុមិច្ឆសិ, ចន្ទំ កីឡនកំ គវេសសិ;

មេរុំ លង្ឃេតុមិច្ឆសិ, យោ ត្វំ ពុទ្ធសុតំ មគ្គយសិ.

‘‘នត្ថិ ¶ ហិ លោកេ សទេវកេ, រាគោ យត្ថបិ ទានិ មេ សិយា;

នបិ នំ ជានាមិ កីរិសោ, អថ មគ្គេន ហតោ សមូលកោ.

‘‘ឥង្គាលកុយាវ [ឥង្ឃាឡខុយាវ (ស្យា.)] ឧជ្ឈិតោ, វិសបត្តោរិវ អគ្គិតោ កតោ [អគ្ឃតោ ហតោ (សី.)];

នបិ នំ បស្សាមិ កីរិសោ, អថ មគ្គេន ហតោ សមូលកោ.

‘‘យស្សា ¶ សិយា អបច្ចវេក្ខិតំ, សត្ថា វា អនុបាសិតោ សិយា;

ត្វំ តាទិសិកំ បលោភយ, ជានន្តិំ សោ ឥមំ វិហញ្ញសិ.

‘‘មយ្ហញ្ហិ អក្កុដ្ឋវន្ទិតេ, សុខទុក្ខេ ច សតី ឧបដ្ឋិតា;

សង្ខតមសុភន្តិ ជានិយ, សព្ពត្ថេវ មនោ ន លិម្បតិ.

‘‘សាហំ សុគតស្ស សាវិកា, មគ្គដ្ឋង្គិកយានយាយិនី;

ឧទ្ធដសល្លា អនាសវា, សុញ្ញាគារគតា រមាមហំ.

‘‘ទិដ្ឋា ហិ មយា សុចិត្តិតា, សោម្ភា ទារុកបិល្លកានិ វា;

តន្តីហិ ច ខីលកេហិ ច, វិនិពទ្ធា វិវិធំ បនច្ចកា.

‘‘តម្ហុទ្ធដេ តន្តិខីលកេ, វិស្សដ្ឋេ វិកលេ បរិក្រិតេ [បរិបក្ខីតេ (សី.), បរិបក្កតេ (ស្យា.)];

ន វិន្ទេយ្យ ខណ្ឌសោ កតេ, កិម្ហិ តត្ថ មនំ និវេសយេ.

‘‘តថូបមា ¶ ទេហកានិ មំ, តេហិ ធម្មេហិ វិនា ន វត្តន្តិ;

ធម្មេហិ ¶ វិនា ន វត្តតិ, កិម្ហិ តត្ថ មនំ និវេសយេ.

‘‘យថា ហរិតាលេន មក្ខិតំ, អទ្ទស ចិត្តិកំ ភិត្តិយា កតំ;

តម្ហិ ¶ តេ វិបរីតទស្សនំ, សញ្ញា មានុសិកា និរត្ថិកា.

‘‘មាយំ ¶ វិយ អគ្គតោ កតំ, សុបិនន្តេវ សុវណ្ណបាទបំ;

ឧបគច្ឆសិ អន្ធ រិត្តកំ, ជនមជ្ឈេរិវ រុប្បរូបកំ [រូបរូបកំ (ក.)].

‘‘វដ្ដនិរិវ កោដរោហិតា, មជ្ឈេ បុព្ពុឡកា សអស្សុកា;

បីឡកោឡិកា ចេត្ថ ជាយតិ, វិវិធា ចក្ខុវិធា ច បិណ្ឌិតា’’.

ឧប្បាដិយ ចារុទស្សនា, ន ច បជ្ជិត្ថ អសង្គមានសា;

‘‘ហន្ទ តេ ចក្ខុំ ហរស្សុ តំ’’, តស្ស នរស្ស អទាសិ តាវទេ.

តស្ស ច វិរមាសិ តាវទេ, រាគោ តត្ថ ខមាបយី ច នំ;

‘‘សោត្ថិ សិយា ព្រហ្មចារិនី, ន បុនោ ឯទិសកំ ភវិស្សតិ’’.

‘‘អាសាទិយ [អាហនិយ (ស្យា. ក.)] ឯទិសំ ជនំ, អគ្គិំ បជ្ជលិតំ វ លិង្គិយ;

គណ្ហិយ អាសីវិសំ វិយ, អបិ នុ សោត្ថិ សិយា ខមេហិ នោ’’.

មុត្តា ច តតោ សា ភិក្ខុនី, អគមី ពុទ្ធវរស្ស សន្តិកំ;

បស្សិយ វរបុញ្ញលក្ខណំ, ចក្ខុ អាសិ យថា បុរាណកន្តិ.

នគរម្ហិ ¶ ¶ កុសុមនាមេ, បាដលិបុត្តម្ហិ បថវិយា មណ្ឌេ;

សក្យកុលកុលីនាយោ, ទ្វេ ភិក្ខុនិយោ ហិ គុណវតិយោ.

ឥសិទាសី ¶ តត្ថ ឯកា, ទុតិយា ពោធីតិ សីលសម្បន្នា ច;

ឈានជ្ឈាយនរតាយោ, ពហុស្សុតាយោ ធុតកិលេសាយោ.

តា ¶ បិណ្ឌាយ ចរិត្វា, ភត្តត្ថំ [ភត្តត្តំ (សី.)] ករិយ ធោតបត្តាយោ;

រហិតម្ហិ សុខនិសិន្នា, ឥមា គិរា អព្ភុទីរេសុំ.

‘‘បាសាទិកាសិ អយ្យេ, ឥសិទាសិ វយោបិ តេ អបរិហីនោ;

កិំ ទិស្វាន ព្យាលិកំ, អថាសិ នេក្ខម្មមនុយុត្តា’’.

ឯវមនុយុញ្ជិយមានា សា, រហិតេ ធម្មទេសនាកុសលា;

ឥសិទាសី វចនមព្រវិ, ‘‘សុណ ពោធិ យថាម្ហិ បព្ពជិតា.

‘‘ឧជ្ជេនិយា បុរវរេ, មយ្ហំ បិតា សីលសំវុតោ សេដ្ឋិ;

តស្សម្ហិ ឯកធីតា, បិយា មនាបា ច ទយិតា ច.

‘‘អថ មេ សាកេតតោ វរកា, អាគច្ឆុមុត្តមកុលីនា;

សេដ្ឋី បហូតរតនោ, តស្ស មមំ សុណ្ហមទាសិ តាតោ.

‘‘សស្សុយា សស្សុរស្ស ច, សាយំ បាតំ បណាមមុបគម្ម;

សិរសា ករោមិ បាទេ, វន្ទាមិ យថាម្ហិ អនុសិដ្ឋា.

‘‘យា ¶ មយ្ហំ សាមិកស្ស, ភគិនិយោ ភាតុនោ បរិជនោ វា;

តមេកវរកម្បិ ទិស្វា, ឧព្ពិគ្គា អាសនំ ទេមិ.

‘‘អន្នេន ច បានេន ច, ខជ្ជេន ច យញ្ច តត្ថ សន្និហិតំ;

ឆាទេមិ ឧបនយាមិ ច, ទេមិ ច យំ យស្ស បតិរូបំ.

‘‘កាលេន ឧបដ្ឋហិត្វា [ឧដ្ឋហិត្វា (ស្យា. ក.), ឧបដ្ឋហិតុំ (?)], ឃរំ សមុបគមាមិ ឧម្មារេ;

ធោវន្តី ហត្ថបាទេ, បញ្ជលិកា សាមិកមុបេមិ.

‘‘កោច្ឆំ បសាទំ អញ្ជនិញ្ច, អាទាសកញ្ច គណ្ហិត្វា;

បរិកម្មការិកា ¶ វិយ, សយមេវ បតិំ វិភូសេមិ.

‘‘សយមេវ ¶ ឱទនំ សាធយាមិ, សយមេវ ភាជនំ ធោវន្តី;

មាតាវ ឯកបុត្តកំ, តថា [តទា (សី.)] ភត្តារំ បរិចរាមិ.

‘‘ឯវំ មំ ភត្តិកតំ, អនុរត្តំ ការិកំ និហតមានំ;

ឧដ្ឋាយិកំ [ឧដ្ឋាហិកំ (ក.)] អនលសំ, សីលវតិំ ទុស្សតេ ភត្តា.

‘‘សោ មាតរញ្ច បិតរញ្ច, ភណតិ ‘អាបុច្ឆហំ គមិស្សាមិ;

ឥសិទាសិយា ន សហ វច្ឆំ, ឯកាគារេហំ [ឯកឃរេប’ហំ (?)] សហ វត្ថុំ’.

‘‘‘មា ឯវំ បុត្ត អវច, ឥសិទាសី បណ្ឌិតា បរិព្យត្តា;

ឧដ្ឋាយិកា អនលសា, កិំ តុយ្ហំ ន រោចតេ បុត្ត’.

‘‘‘ន ¶ ច មេ ហិំសតិ កិញ្ចិ, ន ចហំ ឥសិទាសិយា សហ វច្ឆំ;

ទេស្សាវ មេ អលំ មេ, អបុច្ឆាហំ [អាបុច្ឆាហំ (ស្យា.), អាបុច្ឆហំ-នាបុច្ឆហំ (?)] គមិស្សាមិ’.

‘‘តស្ស វចនំ សុណិត្វា, សស្សុ សសុរោ ច មំ អបុច្ឆិំសុ;

‘កិស្ស [កិំស (?)] តយា អបរទ្ធំ, ភណ វិស្សដ្ឋា យថាភូតំ’.

‘‘‘នបិហំ ¶ អបរជ្ឈំ កិញ្ចិ, នបិ ហិំសេមិ ន ភណាមិ ទុព្ពចនំ;

កិំ សក្កា កាតុយ្យេ, យំ មំ វិទ្ទេស្សតេ ភត្តា’.

‘‘តេ មំ បិតុឃរំ បដិនយិំសុ, វិមនា ទុខេន អធិភូតា;

‘បុត្តមនុរក្ខមានា, ជិតាម្ហសេ រូបិនិំ លក្ខិំ’.

‘‘អថ មំ អទាសិ តាតោ, អឌ្ឍស្ស ឃរម្ហិ ទុតិយកុលិកស្ស;

តតោ ឧបឌ្ឍសុង្កេន, យេន មំ វិន្ទថ សេដ្ឋិ.

‘‘តស្សបិ ឃរម្ហិ មាសំ, អវសិំ អថ សោបិ មំ បដិច្ឆរយិ [បដិច្ឆសិ (សី. ក.), បដិច្ឆតិ (ស្យា.), បដិច្ឆរតិ (ក.)];

ទាសីវ ¶ ឧបដ្ឋហន្តិំ, អទូសិកំ សីលសម្បន្នំ.

‘‘ភិក្ខាយ ច វិចរន្តំ, ទមកំ ទន្តំ មេ បិតា ភណតិ;

‘ហោហិសិ [សោហិសិ (សព្ពត្ថ)] មេ ជាមាតា, និក្ខិប បោដ្ឋិញ្ច [បោន្តិំ (សី. ស្យា.)] ឃដិកញ្ច’.

‘‘សោបិ វសិត្វា បក្ខំ [បក្កមថ (សី.)], អថ តាតំ ភណតិ ‘ទេហិ មេ បោដ្ឋិំ;

ឃដិកញ្ច មល្លកញ្ច, បុនបិ ភិក្ខំ ចរិស្សាមិ’.

‘‘អថ ¶ នំ ភណតី តាតោ, អម្មា សព្ពោ ច មេ ញាតិគណវគ្គោ;

‘កិំ តេ ន កីរតិ ឥធ, ភណ ខិប្បំ តំ តេ ករិហិ’តិ.

‘‘ឯវំ ភណិតោ ភណតិ, ‘យទិ មេ អត្តា សក្កោតិ អលំ មយ្ហំ;

ឥសិទាសិយា ន សហ វច្ឆំ, ឯកឃរេហំ សហ វត្ថុំ’.

‘‘វិស្សជ្ជិតោ គតោ សោ, អហម្បិ ឯកាកិនី វិចិន្តេមិ;

‘អាបុច្ឆិតូន គច្ឆំ, មរិតុយេ [មរិតាយេ (សី.), មរិតុំ (ស្យា.)] វា បព្ពជិស្សំ វា’.

‘‘អថ អយ្យា ជិនទត្តា, អាគច្ឆី គោចរាយ ចរមានា;

តាតកុលំ ¶ វិនយធរី, ពហុស្សុតា សីលសម្បន្នា.

‘‘តំ ទិស្វាន អម្ហាកំ, ឧដ្ឋាយាសនំ តស្សា បញ្ញាបយិំ;

និសិន្នាយ ច បាទេ, វន្ទិត្វា ភោជនមទាសិំ.

‘‘អន្នេន ¶ ច បានេន ច, ខជ្ជេន ច យញ្ច តត្ថ សន្និហិតំ;

សន្តប្បយិត្វា អវចំ, ‘អយ្យេ ឥច្ឆាមិ បព្ពជិតុំ’.

‘‘អថ មំ ភណតី តាតោ, ‘ឥធេវ បុត្តក [បុត្តិកេ (ស្យា. ក.)] ចរាហិ ត្វំ ធម្មំ;

អន្នេន ច បានេន ច, តប្បយ សមណេ ទ្វិជាតី ច’.

‘‘អថហំ ភណាមិ តាតំ, រោទន្តី អញ្ជលិំ បណាមេត្វា;

‘បាបញ្ហិ មយា បកតំ, កម្មំ តំ និជ្ជរេស្សាមិ’.

‘‘អថ ¶ មំ ភណតី តាតោ, ‘បាបុណ ពោធិញ្ច អគ្គធម្មញ្ច;

និព្ពានញ្ច លភស្សុ, យំ សច្ឆិករី ទ្វិបទសេដ្ឋោ’.

‘‘មាតាបិតូ អភិវាទយិត្វា, សព្ពញ្ច ញាតិគណវគ្គំ;

សត្តាហំ បព្ពជិតា, តិស្សោ វិជ្ជា អផស្សយិំ.

‘‘ជានាមិ អត្តនោ សត្ត, ជាតិយោ យស្សយំ ផលវិបាកោ;

តំ តវ អាចិក្ខិស្សំ, តំ ឯកមនា និសាមេហិ.

‘‘នគរម្ហិ ឯរកច្ឆេ [ឯរកកច្ឆេ (ស្យា. ក.)], សុវណ្ណការោ អហំ បហូតធនោ;

យោព្ពនមទេន មត្តោ សោ, បរទារំ អសេវិហំ.

‘‘សោហំ តតោ ចវិត្វា, និរយម្ហិ អបច្ចិសំ ចិរំ;

បក្កោ តតោ ច ឧដ្ឋហិត្វា, មក្កដិយា កុច្ឆិមោក្កមិំ.

‘‘សត្តាហជាតកំ ¶ ¶ មំ, មហាកបិ យូថបោ និល្លច្ឆេសិ;

តស្សេតំ កម្មផលំ, យថាបិ គន្ត្វាន បរទារំ.

‘‘សោហំ តតោ ចវិត្វា, កាលំ ករិត្វា សិន្ធវារញ្ញេ;

កាណាយ ច ខញ្ជាយ ច, ឯឡកិយា កុច្ឆិមោក្កមិំ.

‘‘ទ្វាទស វស្សានិ អហំ, និល្លច្ឆិតោ ទារកេ បរិវហិត្វា;

កិមិនាវដ្ដោ អកល្លោ, យថាបិ គន្ត្វាន បរទារំ.

‘‘សោហំ តតោ ចវិត្វា, គោវាណិជកស្ស គាវិយា ជាតោ;

វច្ឆោ លាខាតម្ពោ, និល្លច្ឆិតោ ទ្វាទសេ មាសេ.

‘‘វោឍូន [តេ បុន (ស្យា. ក.), វោធុន (ក. អដ្ឋ.)] នង្គលមហំ, សកដញ្ច ធារយាមិ;

អន្ធោវដ្ដោ អកល្លោ, យថាបិ គន្ត្វាន បរទារំ.

‘‘សោហំ តតោ ចវិត្វា, វីថិយា ទាសិយា ឃរេ ជាតោ;

នេវ មហិលា ន បុរិសោ, យថាបិ គន្ត្វាន បរទារំ.

‘‘តិំសតិវស្សម្ហិ ¶ ¶ មតោ, សាកដិកកុលម្ហិ ទារិកា ជាតា;

កបណម្ហិ អប្បភោគេ, ធនិក [អណិក (អដ្ឋ.), តំសំវណ្ណនាយម្បិ អត្ថយុត្តិ គវេសិតព្ពា] បុរិសបាតពហុលម្ហិ.

‘‘តំ មំ តតោ សត្ថវាហោ, ឧស្សន្នាយ វិបុលាយ វឌ្ឍិយា;

ឱកឌ្ឍតិ វិលបន្តិំ, អច្ឆិន្ទិត្វា កុលឃរស្មា.

‘‘អថ សោឡសមេ វស្សេ, ទិស្វា មំ បត្តយោព្ពនំ កញ្ញំ;

ឱរុន្ធតស្ស បុត្តោ, គិរិទាសោ នាម នាមេន.

‘‘តស្សបិ អញ្ញា ភរិយា, សីលវតី គុណវតី យសវតី ច;

អនុរត្តា ¶ [អនុវត្តា (ក.)] ភត្តារំ, តស្សាហំ [តស្ស តំ (?)] វិទ្ទេសនមកាសិំ.

‘‘តស្សេតំ កម្មផលំ, យំ មំ អបកីរិតូន គច្ឆន្តិ;

ទាសីវ ឧបដ្ឋហន្តិំ, តស្សបិ អន្តោ កតោ មយា’’តិ.

មន្តាវតិយា ¶ នគរេ, រញ្ញោ កោញ្ចស្ស អគ្គមហេសិយា;

ធីតា អាសិំ សុមេធា, បសាទិតា សាសនករេហិ.

សីលវតី ចិត្តកថា, ពហុស្សុតា ពុទ្ធសាសនេ វិនីតា;

មាតាបិតរោ ឧបគម្ម, ភណតិ ‘‘ឧភយោ និសាមេថ.

‘‘និព្ពានាភិរតាហំ, អសស្សតំ ភវគតំ យទិបិ ទិព្ពំ;

កិមង្គំ បន [កិមង្គ បន (សី. ស្យា.), កិំ បន (?)] តុច្ឆា កាមា, អប្បស្សាទា ពហុវិឃាតា.

‘‘កាមា កដុកា អាសីវិសូបមា, យេសុ មុច្ឆិតា ពាលា;

តេ ទីឃរត្តំ និរយេ, សមប្បិតា ហញ្ញន្តេ ទុក្ខិតា [ហញ្ញរេ ទុខិតា (?)].

‘‘សោចន្តិ បាបកម្មា, វិនិបាតេ បាបវទ្ធិនោ សទា;

កាយេន ច វាចាយ ច, មនសា ច អសំវុតា ពាលា.

‘‘ពាលា ¶ តេ ទុប្បញ្ញា, អចេតនា ទុក្ខសមុទយោរុទ្ធា;

ទេសន្តេ ¶ អជានន្តា, ន ពុជ្ឈរេ អរិយសច្ចានិ.

‘‘សច្ចានិ ¶ អម្ម ពុទ្ធវរទេសិតានិ, តេ ពហុតរា អជានន្តា យេ;

អភិនន្ទន្តិ ភវគតំ, បិហេន្តិ ទេវេសុ ឧបបត្តិំ.

‘‘ទេវេសុបិ ឧបបត្តិ, អសស្សតា ភវគតេ អនិច្ចម្ហិ;

ន ច សន្តសន្តិ ពាលា, បុនប្បុនំ ជាយិតព្ពស្ស.

‘‘ចត្តារោ វិនិបាតា, ទុវេ [ទ្វេ (សព្ពត្ថ)] ច គតិយោ កថញ្ចិ លព្ភន្តិ;

ន ច វិនិបាតគតានំ, បព្ពជ្ជា អត្ថិ និរយេសុ.

‘‘អនុជានាថ មំ ឧភយោ, បព្ពជិតុំ ទសពលស្ស បាវចនេ;

អប្បោស្សុក្កា ឃដិស្សំ, ជាតិមរណប្បហានាយ.

‘‘កិំ ភវគតេ [ភវគតេន (ស្យា.)] អភិនន្ទិតេន, កាយកលិនា អសារេន;

ភវតណ្ហាយ និរោធា, អនុជានាថ បព្ពជិស្សាមិ.

‘‘ពុទ្ធានំ ¶ ឧប្បាទោ វិវជ្ជិតោ, អក្ខណោ ខណោ លទ្ធោ;

សីលានិ ព្រហ្មចរិយំ, យាវជីវំ ន ទូសេយ្យំ’’.

ឯវំ ភណតិ សុមេធា, មាតាបិតរោ ‘‘ន តាវ អាហារំ;

អាហរិស្សំ [អាហរិយាមិ (សី.), អាហារិសំ (?)] គហដ្ឋា, មរណវសំ គតាវ ហេស្សាមិ’’.

មាតា ទុក្ខិតា រោទតិ បិតា ច, អស្សា សព្ពសោ សមភិហតោ;

ឃដេន្តិ សញ្ញាបេតុំ, បាសាទតលេ ឆមាបតិតំ.

‘‘ឧដ្ឋេហិ បុត្តក កិំ សោចិតេន, ទិន្នាសិ វារណវតិម្ហិ;

រាជា ¶ អនីករត្តោ [អណីកទត្តោ (សី. ស្យា.)], អភិរូបោ តស្ស ត្វំ ទិន្នា.

‘‘អគ្គមហេសី ភវិស្សសិ, អនិករត្តស្ស រាជិនោ ភរិយា;

សីលានិ ព្រហ្មចរិយំ, បព្ពជ្ជា ទុក្ករា បុត្តក.

‘‘រជ្ជេ អាណាធនមិស្សរិយំ, ភោគា សុខា ទហរិកាសិ;

ភុញ្ជាហិ កាមភោគេ, វារេយ្យំ ហោតុ តេ បុត្ត’’.

អថ នេ ភណតិ សុមេធា, ‘‘មា ឯទិសិកានិ ភវគតមសារំ;

បព្ពជ្ជា វា ហោហិតិ, មរណំ វា មេ ន ចេវ វារេយ្យំ.

‘‘កិមិវ ¶ បូតិកាយមសុចិំ, សវនគន្ធំ ភយានកំ កុណបំ;

អភិសំវិសេយ្យំ ភស្តំ, អសកិំ បគ្ឃរិតំ អសុចិបុណ្ណំ.

‘‘កិមិវ ¶ តាហំ ជានន្តី, វិកុលកំ មំសសោណិតុបលិត្តំ;

កិមិកុលាលយំ សកុណភត្តំ, កឡេវរំ កិស្ស ទិយ្យតិ.

‘‘និព្ពុយ្ហតិ សុសានំ, អចិរំ កាយោ អបេតវិញ្ញាណោ;

ឆុទ្ធោ [ឆឌ្ឌិតោ (ស្យា.), ឆុដ្ឋោ (ក.)] កឡិង្គរំ វិយ, ជិគុច្ឆមានេហិ ញាតីហិ.

‘‘ឆុទ្ធូន [ឆឌ្ឌូន (ស្យា.), ឆុដ្ឋូន (ក.)] នំ សុសានេ, បរភត្តំ ន្ហាយន្តិ [ន្ហាយរេ (?)] ជិគុច្ឆន្តា;

និយកា មាតាបិតរោ, កិំ បន សាធារណា ជនតា.

‘‘អជ្ឈោសិតា អសារេ, កឡេវរេ អដ្ឋិន្ហារុសង្ឃាតេ;

ខេឡស្សុច្ចារស្សវ, បរិបុណ្ណេ [ខេឡស្សុច្ចារបស្សវបរិបុណ្ណេ (សី.)] បូតិកាយម្ហិ.

‘‘យោ ¶ នំ វិនិព្ភុជិត្វា, អព្ភន្តរមស្ស ពាហិរំ កយិរា ¶ ;

គន្ធស្ស អសហមានា, សកាបិ មាតា ជិគុច្ឆេយ្យ.

‘‘ខន្ធធាតុអាយតនំ, សង្ខតំ ជាតិមូលកំ ទុក្ខំ;

យោនិសោ អនុវិចិនន្តី, វារេយ្យំ កិស្ស ឥច្ឆេយ្យំ.

‘‘ទិវសេ ទិវសេ តិសត្តិ, សតានិ នវនវា បតេយ្យុំ កាយម្ហិ;

វស្សសតម្បិ ច ឃាតោ, សេយ្យោ ទុក្ខស្ស ចេវំ ខយោ.

‘‘អជ្ឈុបគច្ឆេ ឃាតំ, យោ វិញ្ញាយេវំ សត្ថុនោ វចនំ;

‘ទីឃោ តេសំ [វោ (ក.)] សំសារោ, បុនប្បុនំ ហញ្ញមានានំ’.

‘‘ទេវេសុ មនុស្សេសុ ច, តិរច្ឆានយោនិយា អសុរកាយេ;

បេតេសុ ¶ ច និរយេសុ ច, អបរិមិតា ទិស្សរេ ឃាតា.

‘‘ឃាតា និរយេសុ ពហូ, វិនិបាតគតស្ស បីឡិយមានស្ស [កិលិស្សមានស្ស (ស្យា. ក.)];

ទេវេសុបិ អត្តាណំ, និព្ពានសុខា បរំ នត្ថិ.

‘‘បត្តា តេ និព្ពានំ, យេ យុត្តា ទសពលស្ស បាវចនេ;

អប្បោស្សុក្កា ឃដេន្តិ, ជាតិមរណប្បហានាយ.

‘‘អជ្ជេវ តាតភិនិក្ខមិស្សំ, ភោគេហិ កិំ អសារេហិ;

និព្ពិន្នា មេ កាមា, វន្តសមា តាលវត្ថុកតា’’.

សា ចេវំ ភណតិ បិតរមនីករត្តោ ច យស្ស សា ទិន្នា;

ឧបយាសិ វារណវតេ, វារេយ្យមុបដ្ឋិតេ កាលេ.

អថ អសិតនិចិតមុទុកេ, កេសេ ខគ្គេន ឆិន្ទិយ សុមេធា;

បាសាទំ បិទហិត្វា [បិធេត្វា (សី. ស្យា.), បិធិត្វា (ក.)], បឋមជ្ឈានំ សមាបជ្ជិ.

សា ¶ ¶ ច តហិំ សមាបន្នា, អនីករត្តោ ច អាគតោ នគរំ;

បាសាទេ ច [បាសាទេវ (សី. ស្យា.)] សុមេធា, អនិច្ចសញ្ញំ [អនិច្ចសញ្ញា (សព្ពត្ថ)] សុភាវេតិ.

សា ច មនសិ ករោតិ, អនីករត្តោ ច អារុហី តុរិតំ;

មណិកនកភូសិតង្គោ, កតញ្ជលី យាចតិ សុមេធំ.

‘‘រជ្ជេ អាណាធនមិស្សរិយំ, ភោគា សុខា ទហរិកាសិ;

ភុញ្ជាហិ កាមភោគេ, កាមសុខា ទុល្លភា លោកេ.

‘‘និស្សដ្ឋំ ¶ តេ រជ្ជំ, ភោគេ ភុញ្ជស្សុ ទេហិ ទានានិ;

មា ទុម្មនា អហោសិ, មាតាបិតរោ តេ ទុក្ខិតា’’ [មាតាបិតរោ ច តេ ទុខិតា (?)].

តំ តំ ភណតិ សុមេធា, កាមេហិ អនត្ថិកា វិគតមោហា;

‘‘មា កាមេ អភិនន្ទិ, កាមេស្វាទីនវំ បស្ស.

‘‘ចាតុទ្ទីបោ រាជា មន្ធាតា, អាសិ កាមភោគិន មគ្គោ;

អតិត្តោ ¶ កាលង្កតោ, ន ចស្ស បរិបូរិតា ឥច្ឆា.

‘‘សត្ត រតនានិ វស្សេយ្យ, វុដ្ឋិមា ទសទិសា សមន្តេន;

ន ចត្ថិ តិត្តិ កាមានំ, អតិត្តាវ មរន្តិ នរា.

‘‘អសិសូនូបមា កាមា, កាមា សប្បសិរោបមា;

ឧក្កោបមា អនុទហន្តិ, អដ្ឋិកង្កល [កង្ខល (សី.)] សន្និភា.

‘‘អនិច្ចា អទ្ធុវា កាមា, ពហុទុក្ខា មហាវិសា;

អយោគុឡោវ សន្តត្តោ, អឃមូលា ទុខប្ផលា.

‘‘រុក្ខប្ផលូបមា កាមា, មំសបេសូបមា ទុខា;

សុបិនោបមា ¶ វញ្ចនិយា, កាមា យាចិតកូបមា.

‘‘សត្តិសូលូបមា កាមា, រោគោ គណ្ឌោ អឃំ និឃំ;

អង្គារកាសុសទិសា, អឃមូលំ ភយំ វធោ.

‘‘ឯវំ ពហុទុក្ខា កាមា, អក្ខាតា អន្តរាយិកា;

គច្ឆថ ន មេ ភគវតេ, វិស្សាសោ អត្ថិ អត្តនោ.

‘‘កិំ មម បរោ ករិស្សតិ, អត្តនោ សីសម្ហិ ឌយ្ហមានម្ហិ;

អនុពន្ធេ ជរាមរណេ, តស្ស ឃាតាយ ឃដិតព្ពំ’’.

ទ្វារំ ¶ អបាបុរិត្វានហំ [អវាបុរិត្វាហំ (សី.)], មាតាបិតរោ អនីករត្តញ្ច;

ទិស្វាន ឆមំ និសិន្នេ, រោទន្តេ ឥទមវោចំ.

‘‘ទីឃោ ពាលានំ សំសារោ, បុនប្បុនញ្ច រោទតំ;

អនមតគ្គេ បិតុ មរណេ, ភាតុ វធេ អត្តនោ ច វធេ.

‘‘អស្សុ ថញ្ញំ រុធិរំ, សំសារំ អនមតគ្គតោ សរថ;

សត្តានំ សំសរតំ, សរាហិ អដ្ឋីនញ្ច សន្និចយំ.

‘‘សរ ¶ ចតុរោទធី [សរស្សុ ចតុរោ ឧទធី (?)], ឧបនីតេ អស្សុថញ្ញរុធិរម្ហិ;

សរ ឯកកប្បមដ្ឋីនំ, សញ្ចយំ វិបុលេន សមំ.

‘‘អនមតគ្គេ ¶ សំសរតោ, មហិំ [មហាមហិំ (?)] ជម្ពុទីបមុបនីតំ;

កោលដ្ឋិមត្តគុឡិកា, មាតា មាតុស្វេវ នប្បហោន្តិ.

‘‘តិណកដ្ឋសាខាបលាសំ [សរ តិណកដ្ឋសាខាបលាសំ (សី.)], ឧបនីតំ អនមតគ្គតោ សរ;

ចតុរង្គុលិកា ឃដិកា, បិតុបិតុស្វេវ នប្បហោន្តិ.

‘‘សរ កាណកច្ឆបំ បុព្ពសមុទ្ទេ, អបរតោ ច យុគឆិទ្ទំ;

សិរំ ¶ [សរ (សី.)] តស្ស ច បដិមុក្កំ, មនុស្សលាភម្ហិ ឱបម្មំ.

‘‘សរ រូបំ ផេណបិណ្ឌោបមស្ស, កាយកលិនោ អសារស្ស;

ខន្ធេ បស្ស អនិច្ចេ, សរាហិ និរយេ ពហុវិឃាតេ.

‘‘សរ កដសិំ វឌ្ឍេន្តេ, បុនប្បុនំ តាសុ តាសុ ជាតីសុ;

សរ កុម្ភីលភយានិ ច, សរាហិ ចត្តារិ សច្ចានិ.

‘‘អមតម្ហិ វិជ្ជមានេ, កិំ តវ បញ្ចកដុកេន បីតេន;

សព្ពា ហិ កាមរតិយោ, កដុកតរា បញ្ចកដុកេន.

‘‘អមតម្ហិ វិជ្ជមានេ, កិំ តវ កាមេហិ យេ បរិឡាហា [សបរិឡាហា (សី. អដ្ឋ.)];

សព្ពា ហិ កាមរតិយោ, ជលិតា កុថិតា កម្បិតា សន្តាបិតា.

‘‘អសបត្តម្ហិ សមានេ, កិំ តវ កាមេហិ យេ ពហុសបត្តា;

រាជគ្គិចោរឧទកប្បិយេហិ, សាធារណា កាមា ពហុសបត្តា.

‘‘មោក្ខម្ហិ វិជ្ជមានេ, កិំ តវ កាមេហិ យេសុ វធពន្ធោ;

កាមេសុ ហិ អសកាមា, វធពន្ធទុខានិ អនុភោន្តិ.

‘‘អាទីបិតា ¶ ¶ តិណុក្កា, គណ្ហន្តំ ទហន្តិ នេវ មុញ្ចន្តំ;

ឧក្កោបមា ហិ កាមា, ទហន្តិ យេ តេ ន មុញ្ចន្តិ.

‘‘មា អប្បកស្ស ហេតុ, កាមសុខស្ស វិបុលំ ជហី សុខំ;

មា បុថុលោមោវ ពឡិសំ, គិលិត្វា បច្ឆា វិហញ្ញសិ.

‘‘កាមំ ¶ កាមេសុ ទមស្សុ, តាវ សុនខោវ សង្ខលាពទ្ធោ;

កាហិន្តិ ខុ តំ កាមា, ឆាតា សុនខំវ ចណ្ឌាលា.

‘‘អបរិមិតញ្ច ¶ ទុក្ខំ, ពហូនិ ច ចិត្តទោមនស្សានិ;

អនុភោហិសិ កាមយុត្តោ, បដិនិស្សជ [បដិនិស្សរ (សី.)] អទ្ធុវេ កាមេ.

‘‘អជរម្ហិ វិជ្ជមានេ, កិំ តវ កាមេហិ [យេសុ ជរាយ ច; មរណព្យាធិហិ គហិតា (?)] យេសុ ជរា;

មរណព្យាធិគហិតា [យេសុ ជរាយ ច; មរណព្យាធិហិ គហិតា (?)], សព្ពា សព្ពត្ថ ជាតិយោ.

‘‘ឥទមជរមិទមមរំ [ឥទំ អជរំ ឥទំ អមរំ (?)], ឥទមជរាមរំ បទមសោកំ;

អសបត្តមសម្ពាធំ, អខលិតមភយំ និរុបតាបំ.

‘‘អធិគតមិទំ ពហូហិ, អមតំ អជ្ជាបិ ច លភនីយមិទំ;

យោ យោនិសោ បយុញ្ជតិ, ន ច សក្កា អឃដមានេន’’.

ឯវំ ភណតិ សុមេធា, សង្ខារគតេ រតិំ អលភមានា;

អនុនេន្តី អនិករត្តំ, កេសេ ច ឆមំ ខិបិ សុមេធា.

ឧដ្ឋាយ អនិករត្តោ, បញ្ជលិកោ យាចិតស្សា បិតរំ សោ;

‘‘វិស្សជ្ជេថ សុមេធំ, បព្ពជិតុំ វិមោក្ខសច្ចទស្សា’’.

វិស្សជ្ជិតា មាតាបិតូហិ, បព្ពជិ សោកភយភីតា;

ឆ អភិញ្ញា សច្ឆិកតា, អគ្គផលំ សិក្ខមានាយ.

អច្ឆរិយមព្ភុតំ ¶ តំ, និព្ពានំ អាសិ រាជកញ្ញាយ;

បុព្ពេនិវាសចរិតំ, យថា ព្យាករិ បច្ឆិមេ កាលេ.

‘‘ភគវតិ កោណាគមនេ, សង្ឃារាមម្ហិ នវនិវេសម្ហិ;

សខិយោ តិស្សោ ជនិយោ, វិហារទានំ អទាសិម្ហ.

‘‘ទសក្ខត្តុំ សតក្ខត្តុំ, ទសសតក្ខត្តុំ សតានិ ច សតក្ខត្តុំ;

ទេវេសុ ¶ ឧប្បជ្ជិម្ហ, កោ បន វាទោ មនុស្សេសុ.

‘‘ទេវេសុ មហិទ្ធិកា អហុម្ហ, មានុសកម្ហិ កោ បន វាទោ;

សត្តរតនស្ស មហេសី, ឥត្ថិរតនំ អហំ អាសិំ.

‘‘សោ ¶ ¶ ហេតុ សោ បភវោ, តំ មូលំ សាវ សាសនេ ខន្តី;

តំ បឋមសមោធានំ, តំ ធម្មរតាយ និព្ពានំ’’.

ឯវំ ករោន្តិ យេ សទ្ទហន្តិ, វចនំ អនោមបញ្ញស្ស;

និព្ពិន្ទន្តិ ភវគតេ, និព្ពិន្ទិត្វា វិរជ្ជន្តីតិ.

ឥត្ថំ សុទំ សុមេធា ថេរី គាថាយោ អភាសិត្ថាតិ.

គាថាសតានិ ចត្តារិ, អសីតិ បុន ចុទ្ទស [គាថាសង្ខ្យា ឥធ អនុក្កមណិកគណនាវសេន បាកដា];

ថេរិយេកុត្តរសតា [ថេរីយេកុត្តរឆសតា (?) តិំសមត្តាបិ បញ្ចសតមត្តាបិ ថេរិយោ ឯកតោ អាគតា មនសិកាតព្ពា], សព្ពា តា អាសវក្ខយាតិ.