📜
នមោ តស្ស ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស
ខុទ្ទកនិកាយេ
ជាតកបាឡិ
(បឋមោ ភាគោ)
១. ឯកកនិបាតោ
១. អបណ្ណកវគ្គោ
១. អបណ្ណកជាតកំ
អបណ្ណកំ ¶ ¶ ¶ ឋានមេកេ, ទុតិយំ អាហុ តក្កិកា;
ឯតទញ្ញាយ មេធាវី, តំ គណ្ហេ យទបណ្ណកន្តិ [តំ គណ្ហេយ្យ អបណ្ណកំ (ក.)].
អបណ្ណកជាតកំ បឋមំ.
២. វណ្ណុបថជាតកំ
អកិលាសុនោ ¶ វណ្ណុបថេ [វណ្ណបថេ (ក.)] ខណន្តា, ឧទង្គណេ តត្ថ បបំ អវិន្ទុំ;
ឯវំ មុនី វីរិយ [មុនិ វិរិយ (បី.), មុនិ វីរិយ (ស្យា. ក.)] ពលូបបន្នោ, អកិលាសុ វិន្ទេ ហទយស្ស សន្តិន្តិ.
វណ្ណុបថជាតកំ ទុតិយំ.
៣. សេរិវវាណិជជាតកំ
ឥធ ¶ ¶ ចេ នំ [ឥធ ចេ ហិ នំ (សី. បី.)] វិរាធេសិ, សទ្ធម្មស្ស និយាមតំ [និយាមកំ (ស្យា. ក.)];
ចិរំ ត្វំ អនុតប្បេសិ [អនុតបេស្សសិ (សី. បី.), អនុតប្បិស្សសិ (?)], សេរិវាយំវ វាណិជោតិ.
សេរិវវាណិជជាតកំ តតិយំ.
៤. ចូឡសេដ្ឋិជាតកំ
អប្បកេនបិ មេធាវី, បាភតេន វិចក្ខណោ;
សមុដ្ឋាបេតិ អត្តានំ, អណុំ អគ្គិំវ សន្ធមន្តិ.
ចូឡ [ចុល្ល (សី.), ចុល្លក (ស្យា. បី.)] សេដ្ឋិជាតកំ ចតុត្ថំ.
៥. តណ្ឌុលនាឡិជាតកំ
[កិមគ្ឃតី តណ្ឌុលនាឡិកា ច, ពារាណសី អន្តរពាហិរានិ; អស្សបញ្ចសតេ តានិ, ឯកា តណ្ឌុលនាឡិកាតិ; (ស្យា.)] កិមគ្ឃតិ តណ្ឌុលនាឡិកាយ, អស្សាន មូលាយ វទេហិ រាជ [នាឡិកា ច (សី.), នាឡិកាយ (ក. សី. អដ្ឋ.)];
ពារាណសិំ សន្តរពាហិរតោ [ពាហិរន្តំ (សី.)], អយមគ្ឃតិ តណ្ឌុលនាឡិកាតិ [កិមគ្ឃតី វណ្ឌុលនាឡិកា ច, ពារាណសី អន្តរពាហិរានិ; អស្សបញ្ចសតេ តានិ, ឯកា តណ្ឌុលនាឡិកាតិ; (ស្យា.)].
តណ្ឌុលនាឡិជាតកំ បញ្ចមំ.
៦. ទេវធម្មជាតកំ
ហិរិឱត្តប្បសម្បន្នា ¶ , សុក្កធម្មសមាហិតា;
សន្តោ សប្បុរិសា លោកេ, ទេវធម្មាតិ វុច្ចរេតិ.
ទេវធម្មជាតកំ ឆដ្ឋំ.
៧. កដ្ឋហារិជាតកំ
បុត្តោ ត្យាហំ មហារាជ, ត្វំ មំ បោស ជនាធិប;
អញ្ញេបិ ទេវោ បោសេតិ, កិញ្ច [កិញ្ចិ (ក.)] ទេវោ សកំ បជន្តិ.
កដ្ឋហារិ [កដ្ឋវាហន (ក.)] ជាតកំ សត្តមំ.
៨. គាមណិជាតកំ
អបិ ¶ ¶ អតរមានានំ, ផលាសាវ សមិជ្ឈតិ;
វិបក្កព្រហ្មចរិយោស្មិ, ឯវំ ជានាហិ គាមណីតិ.
គាមណិជាតកំ អដ្ឋមំ.
៩. មឃទេវជាតកំ
ឧត្តមង្គរុហា មយ្ហំ, ឥមេ ជាតា វយោហរា;
បាតុភូតា ទេវទូតា, បព្ពជ្ជាសមយោ មមាតិ.
មឃទេវ [មខាទេវ (សី. បី.), ទេវទូត (ក.)] ជាតកំ នវមំ.
១០. សុខវិហារិជាតកំ
យញ្ច ¶ អញ្ញេ ន រក្ខន្តិ, យោ ច អញ្ញេ ន រក្ខតិ;
ស វេ រាជ សុខំ សេតិ, កាមេសុ អនបេក្ខវាតិ.
សុខវិហារិជាតកំ ទសមំ.
អបណ្ណកវគ្គោ បឋមោ.
តស្សុទ្ទានំ –
វរាបណ្ណក វណ្ណុបថ សេរិវរោ, សុវិចក្ខណ តណ្ឌុលនាឡិកស្សា;
ហិរិ បុត្តវរុត្តគាមណិនា, យោ ច ន រក្ខតិ តេន ទសាតិ.
២. សីលវគ្គោ
១១. លក្ខណមិគជាតកំ
ហោតិ សីលវតំ អត្ថោ, បដិសន្ថារ [បដិសន្ធារ (ក.)] វុត្តិនំ;
លក្ខណំ បស្ស អាយន្តំ, ញាតិសង្ឃបុរក្ខតំ [បុរក្ខិតំ (ស្យា.), បុរេក្ខិតំ (ក.)];
អថ បស្សសិមំ កាឡំ, សុវិហីនំវ ញាតិភីតិ.
លក្ខណមិគជាតកំ បឋមំ.
១២. និគ្រោធមិគជាតកំ
និគ្រោធមេវ ¶ ¶ ¶ សេវេយ្យ, ន សាខមុបសំវសេ;
និគ្រោធស្មិំ មតំ សេយ្យោ, យញ្ចេ សាខស្មិ [សាខស្មិំ (សី. បី.)] ជីវិតន្តិ.
និគ្រោធមិគជាតកំ ទុតិយំ.
១៣. កណ្ឌិជាតកំ
ធិរត្ថុ កណ្ឌិនំ សល្លំ, បុរិសំ គាឡ្ហវេធិនំ;
ធិរត្ថុ តំ ជនបទំ, យត្ថិត្ថី បរិណាយិកា;
តេ ចាបិ ធិក្កិតា [ធិក្កតា (?)] សត្តា, យេ ឥត្ថីនំ វសំគតាតិ.
កណ្ឌិជាតកំ តតិយំ.
១៤. វាតមិគជាតកំ
ន កិរត្ថិ រសេហិ បាបិយោ, អាវាសេហិ វ [វា (សព្ពត្ថ)] សន្ថវេហិ វា;
វាតមិគំ គហននិស្សិតំ [គេហនិស្សិតំ (សី. បី.)], វសមានេសិ រសេហិ សញ្ជយោតិ.
វាតមិគជាតកំ ចតុត្ថំ.
១៥. ខរាទិយជាតកំ
អដ្ឋក្ខុរំ ខរាទិយេ, មិគំ វង្កាតិវង្កិនំ;
សត្តហិ ¶ កាលាតិក្កន្តំ [សត្តហិ កលាហ’តិក្កន្តំ (សី.), សត្តកាលេហ’តិក្កន្តំ (ស្យា.), សត្តហិ កាលាហ’តិក្កន្តំ (បី.)], ន នំ ឱវទិតុស្សហេតិ.
ខរាទិយជាតកំ បញ្ចមំ.
១៦. តិបល្លត្ថមិគជាតកំ
មិគំ ¶ តិបល្លត្ថ [តិបល្លត្ត (ក.)] មនេកមាយំ, អដ្ឋក្ខុរំ អឌ្ឍរត្តាបបាយិំ [អឌ្ឍរត្តាវបាយិំ (សី. បី.)];
ឯកេន សោតេន ឆមាស្សសន្តោ, ឆហិ កលាហិតិភោតិ [កលាហតិភោតិ (សី. ស្យា. បី.)] ភាគិនេយ្យោតិ.
តិបល្លត្ថមិគជាតកំ ឆដ្ឋំ.
១៧. មាលុតជាតកំ
កាឡេ ¶ វា យទិ វា ជុណ្ហេ, យទា វាយតិ មាលុតោ;
វាតជានិ ហិ សីតានិ, ឧភោត្ថមបរាជិតាតិ.
មាលុតជាតកំ សត្តមំ.
១៨. មតកភត្តជាតកំ
ឯវំ ចេ សត្តា ជានេយ្យុំ, ទុក្ខាយំ ជាតិសម្ភវោ;
ន បាណោ បាណិនំ ហញ្ញេ, បាណឃាតី ហិ សោចតីតិ.
មតកភត្តជាតកំ អដ្ឋមំ.
១៩. អាយាចិតភត្តជាតកំ
សចេ ¶ មុច្ចេ [មុញ្ចេ (សី. ស្យា. បី.)] បេច្ច មុច្ចេ [មុញ្ចេ (សី. ស្យា. បី.)], មុច្ចមានោ ហិ ពជ្ឈតិ;
ន ហេវំ ធីរា មុច្ចន្តិ, មុត្តិ ពាលស្ស ពន្ធនន្តិ.
អាយាចិតភត្តជាតកំ នវមំ.
២០. នឡបានជាតកំ
ទិស្វា បទមនុត្តិណ្ណំ, ទិស្វានោតរិតំ បទំ;
នឡេន វារិំ បិស្សាម [បិវិស្សាម (សី. ស្យា. បី.)], នេវ [ន ច (ក.)] មំ ត្វំ វធិស្សសីតិ.
នឡបានជាតកំ ទសមំ.
សីលវគ្គោ ទុតិយោ.
តស្សុទ្ទានំ –
អថ ¶ លក្ខណ សាខ ធិរត្ថុ បុន, ន កិរត្ថិ រសេហិ ខរាទិយា;
អតិភោតិ វរ [រស (សព្ពត្ថ)] មាលុត បាណ, មុច្ចេន នឡអវ្ហយនេន ភវន្តិ ទសាតិ.
៣. កុរុង្គវគ្គោ
២១. កុរុង្គមិគជាតកំ
ញាតមេតំ ¶ កុរុង្គស្ស, យំ ត្វំ សេបណ្ណិ សិយ្យសិ [សេយ្យសិ (សី. ស្យា. បី.)];
អញ្ញំ ¶ សេបណ្ណិ គច្ឆាមិ, ន មេ តេ រុច្ចតេ ផលន្តិ.
កុរុង្គមិគជាតកំ បឋមំ.
២២. កុក្កុរជាតកំ
យេ កុក្កុរា រាជកុលម្ហិ វទ្ធា, កោលេយ្យកា វណ្ណពលូបបន្នា;
តេមេ ន វជ្ឈា មយមស្ម វជ្ឈា, នាយំ សឃច្ចា ទុព្ពលឃាតិកាយន្តិ.
កុក្កុរជាតកំ ទុតិយំ.
២៣. គោជានីយជាតកំ
អបិ បស្សេន សេមានោ, សល្លេភិ សល្លលីកតោ;
សេយ្យោវ វឡវា គោជោ [ភោជ្ជោ (សី.), ភោជ្ឈោ (ស្យា. បី.)], យុញ្ជ មញ្ញេវ សារថីតិ.
គោជានីយ [ភោជាជានីយ (សី. ស្យា. បី.)] ជាតកំ តតិយំ.
២៤. អាជញ្ញជាតកំ
យទា យទា យត្ថ យទា, យត្ថ យត្ថ យទា យទា;
អាជញ្ញោ កុរុតេ វេគំ, ហាយន្តិ តត្ថ វាឡវាតិ.
អាជញ្ញជាតកំ ចតុត្ថំ.
២៥. តិត្ថជាតកំ
អញ្ញមញ្ញេហិ ¶ ¶ តិត្ថេហិ, អស្សំ បាយេហិ សារថិ;
អច្ចាសនស្ស បុរិសោ, បាយាសស្សបិ តប្បតីតិ.
តិត្ថជាតកំ បញ្ចមំ.
២៦. មហិឡាមុខជាតកំ
បុរាណចោរាន ¶ វចោ និសម្ម, មហិឡាមុខោ បោថយមន្វចារី;
សុសញ្ញតានញ្ហិ វចោ និសម្ម, គជុត្តមោ សព្ពគុណេសុ អដ្ឋាតិ.
មហិឡាមុខជាតកំ ឆដ្ឋំ.
២៧. អភិណ្ហជាតកំ
នាលំ កពឡំ បទាតវេ, ន ច បិណ្ឌំ ន កុសេ ន ឃំសិតុំ;
មញ្ញាមិ អភិណ្ហទស្សនា, នាគោ ស្នេហមកាសិ [សិនេហមកាសិ (សី. ស្យា. បី.)] កុក្កុរេតិ.
អភិណ្ហជាតកំ សត្តមំ.
២៨. នន្ទិវិសាលជាតកំ
មនុញ្ញមេវ ¶ ភាសេយ្យ, នាមនុញ្ញំ កុទាចនំ;
មនុញ្ញំ ភាសមានស្ស, គរុំ ភារំ ឧទទ្ធរិ;
ធនញ្ច នំ អលាភេសិ, តេន ចត្តមនោ អហូតិ.
នន្ទិវិសាលជាតកំ អដ្ឋមំ.
២៩. កណ្ហជាតកំ
យតោ យតោ គរុ ធុរំ, យតោ គម្ភីរវត្តនី;
តទាស្សុ កណ្ហំ យុញ្ជន្តិ, ស្វាស្សុ តំ វហតេ ធុរន្តិ.
កណ្ហជាតកំ នវមំ.
៣០. មុនិកជាតកំ
មា ¶ មុនិកស្ស បិហយិ, អាតុរន្នានិ ភុញ្ជតិ;
អប្បោស្សុក្កោ ភុសំ ខាទ, ឯតំ ទីឃាយុលក្ខណន្តិ.
មុនិកជាតកំ ទសមំ.
កុរុង្គវគ្គោ តតិយោ.
តស្សុទ្ទានំ –
កុរុង្គស្ស ¶ កុក្កុរគោជវរោ, បុន វាឡវស្សសិរិវ្ហយនោ [សិរិវយនោ (សព្ពត្ថ)];
មហិឡាមុខនាមនុញ្ញវរោ, វហតេ ធុរ មុនិកេន ទសាតិ.
៤. កុលាវកវគ្គោ
៣១. កុលាវកជាតកំ
កុលាវកា ¶ មាតលិ សិម្ពលិស្មិំ, ឦសាមុខេន បរិវជ្ជយស្សុ;
កាមំ ចជាម អសុរេសុ បាណំ, មា មេ ទិជា វិក្កុលវា [មាយិមេ ទិជា វិកុលាវា (សី. ស្យា. បី.)] អហេសុន្តិ.
កុលាវកជាតកំ បឋមំ.
៣២. នច្ចជាតកំ
រុទំ មនុញ្ញំ រុចិរា ច បិដ្ឋិ, វេឡុរិយវណ្ណូបនិភា [វណ្ណូបដិភា (ស្យា.), វណ្ណសន្និភា (ក.)] ច គីវា;
ព្យាមមត្តានិ ច បេខុណានិ, នច្ចេន តេ ធីតរំ នោ ទទាមីតិ.
នច្ចជាតកំ ទុតិយំ.
៣៣. សម្មោទមានជាតកំ
សម្មោទមានា ¶ គច្ឆន្តិ, ជាលមាទាយ បក្ខិនោ;
យទា តេ វិវទិស្សន្តិ, តទា ឯហិន្តិ មេ វសន្តិ.
សម្មោទមានជាតកំ តតិយំ.
៣៤. មច្ឆជាតកំ
ន ¶ មំ សីតំ ន មំ ឧណ្ហំ, ន មំ ជាលស្មិ ពាធនំ;
យញ្ច មំ មញ្ញតេ មច្ឆី, អញ្ញំ សោ រតិយា គតោតិ.
មច្ឆជាតកំ ចតុត្ថំ.
៣៥. វដ្ដកជាតកំ
សន្តិ ¶ បក្ខា អបតនា, សន្តិ បាទា អវញ្ចនា;
មាតាបិតា ច និក្ខន្តា, ជាតវេទ បដិក្កមាតិ.
វដ្ដកជាតកំ បញ្ចមំ.
៣៦. សកុណជាតកំ
យំ និស្សិតា ជគតិរុហំ វិហង្គមា, ស្វាយំ អគ្គិំ បមុញ្ចតិ;
ទិសា ភជថ វក្កង្គា [វង្កង្គា (ស្យា.)], ជាតំ សរណតោ ភយន្តិ.
សកុណជាតកំ ឆដ្ឋំ.
៣៧. តិត្តិរជាតកំ
យេ វុឌ្ឍ [វទ្ធ (សី. បី.)] មបចាយន្តិ, នរា ធម្មស្ស កោវិទា;
ទិដ្ឋេវ ធម្មេ បាសំសា, សម្បរាយេ ច សុគ្គតីតិ.
តិត្តិរជាតកំ សត្តមំ.
៣៨. ពកជាតកំ
នាច្ចន្តំ ¶ និកតិប្បញ្ញោ, និកត្យា សុខមេធតិ;
អារាធេតិ និកតិប្បញ្ញោ [អារាធេ និកតិប្បញ្ញោ (បី.)], ពកោ កក្កដកាមិវាតិ.
ពកជាតកំ អដ្ឋមំ.
៣៩. នន្ទជាតកំ
មញ្ញេ ¶ សោវណ្ណយោ រាសិ, សោណ្ណមាលា ច នន្ទកោ;
យត្ថ ទាសោ អាមជាតោ, ឋិតោ ថុល្លានិ [ថូលានិ (ក.)] គជ្ជតីតិ.
នន្ទជាតកំ នវមំ.
៤០. ខទិរង្គារជាតកំ
កាមំ ¶ បតាមិ និរយំ, ឧទ្ធំបាទោ អវំសិរោ;
នានរិយំ ករិស្សាមិ, ហន្ទ បិណ្ឌំ បដិគ្គហាតិ.
ខទិរង្គារជាតកំ ទសមំ.
កុលាវកវគ្គោ ចតុត្ថោ.
តស្សុទ្ទានំ –
សិរិមាតលិ ធីតរ បក្ខិវរោ, រតិយាគតោ មាតាបិតា ច បុន;
ជគតីរុហ វុឌ្ឍ សុកក្កដកោ, តថា នន្ទកបិណ្ឌវរេន ទសាតិ.
៥. អត្ថកាមវគ្គោ
៤១. លោសកជាតកំ
យោ ¶ អត្ថកាមស្ស ហិតានុកម្បិនោ, ឱវជ្ជមានោ ន ករោតិ សាសនំ;
អជិយា បាទមោលម្ព [បាទមោលុម្ព (សី. ស្យា. បី.)], មិត្តកោ វិយ សោចតីតិ.
លោសកជាតកំ បឋមំ.
៤២. កបោតជាតកំ
យោ ¶ អត្ថកាមស្ស ហិតានុកម្បិនោ, ឱវជ្ជមានោ ន ករោតិ សាសនំ;
កបោតកស្ស វចនំ អកត្វា, អមិត្តហត្ថត្ថគតោវ សេតីតិ.
កបោតជាតកំ ទុតិយំ.
៤៣. វេឡុកជាតកំ
យោ អត្ថកាមស្ស ហិតានុកម្បិនោ, ឱវជ្ជមានោ ន ករោតិ សាសនំ;
ឯវំ សោ និហតោ សេតិ, វេឡុកស្ស យថា បិតាតិ.
វេឡុកជាតកំ តតិយំ.
៤៤. មកសជាតកំ
សេយ្យោ ¶ ¶ អមិត្តោ មតិយា ឧបេតោ, ន ត្វេវ មិត្តោ មតិវិប្បហីនោ;
មកសំ វធិស្សន្តិ ហិ ឯឡមូគោ, បុត្តោ បិតុ អព្ភិទា ឧត្តមង្គន្តិ.
មកសជាតកំ ចតុត្ថំ.
៤៥. រោហិណិជាតកំ
សេយ្យោ អមិត្តោ មេធាវី, យញ្ចេ ពាលានុកម្បកោ;
បស្ស រោហិណិកំ ជម្មិំ, មាតរំ ហន្ត្វាន សោចតីតិ.
រោហិណិជាតកំ បញ្ចមំ.
៤៦. អារាមទូសកជាតកំ
ន វេ អនត្ថកុសលេន, អត្ថចរិយា សុខាវហា;
ហាបេតិ អត្ថំ ទុម្មេធោ, កបិ អារាមិកោ យថាតិ.
អារាមទូសកជាតកំ ឆដ្ឋំ.
៤៧. វារុណិទូសកជាតកំ
ន ¶ វេ អនត្ថកុសលេន, អត្ថចរិយា សុខាវហា;
ហាបេតិ អត្ថំ ទុម្មេធោ, កោណ្ឌញ្ញោ វារុណិំ យថាតិ.
វារុណិទូសកជាតកំ សត្តមំ.
៤៨. វេទព្ពជាតកំ
អនុបាយេន ¶ យោ អត្ថំ, ឥច្ឆតិ សោ វិហញ្ញតិ;
ចេតា ហនិំសុ វេទព្ពំ [វេទព្ភំ (សី. បី.)], សព្ពេ តេ ព្យសនមជ្ឈគូតិ.
វេទព្ព [វេទព្ភ (សី. បី.)] ជាតកំ អដ្ឋមំ.
៤៩. នក្ខត្តជាតកំ
នក្ខត្តំ ¶ បដិមានេន្តំ, អត្ថោ ពាលំ ឧបច្ចគា;
អត្ថោ អត្ថស្ស នក្ខត្តំ, កិំ ករិស្សន្តិ តារកាតិ.
នក្ខត្តជាតកំ នវមំ.
៥០. ទុម្មេធជាតកំ
ទុម្មេធានំ សហស្សេន, យញ្ញោ មេ ឧបយាចិតោ;
ឥទានិ ខោហំ យជិស្សាមិ, ពហុ [ពហូ (សី. បី.), ពហុំ (ក.)] អធម្មិកោ ជនោតិ.
ទុម្មេធជាតកំ ទសមំ.
អត្ថកាមវគ្គោ បញ្ចមោ.
តស្សុទ្ទានំ –
អថ មិត្តក មាតុ កបោតវរោ, តថា វេឡូក ឯឡមូគោ រោហិណី;
កបិ ¶ វារុណិ ចេតចរា ច បុន, តថា តារក យញ្ញវរេន ទសាតិ.
បឋមោ បណ្ណាសកោ.
៦. អាសីសវគ្គោ
៥១.មហាសីលវជាតកំ
អាសីសេថេវ ¶ [អាសិំសេថេវ (សី. ស្យា. បី.)] បុរិសោ, ន និព្ពិន្ទេយ្យ បណ្ឌិតោ;
បស្សាមិ វោហំ អត្តានំ, យថា ឥច្ឆិំ តថា អហូតិ.
មហាសីលវជាតកំ បឋមំ.
៥២. ចូឡជនកជាតកំ
វាយមេថេវ បុរិសោ, ន និព្ពិន្ទេយ្យ បណ្ឌិតោ;
បស្សាមិ វោហំ អត្តានំ, ឧទកា ថលមុព្ភតន្តិ.
ចូឡជនកជាតកំ ទុតិយំ.
៥៣. បុណ្ណបាតិជាតកំ
តថេវ ¶ បុណ្ណា បាតិយោ, អញ្ញាយំ វត្តតេ កថា;
អាការណេន [អាការកេន (សី. ស្យា. បី.)] ជានាមិ, ន ចាយំ ភទ្ទិកា សុរាតិ.
បុណ្ណបាតិជាតកំ តតិយំ.
៥៤. កិំផលជាតកំ
នាយំ ¶ រុក្ខោ ទុរារុហោ, នបិ គាមតោ អារកា;
អាការណេន ជានាមិ, នាយំ សាទុផលោ ទុមោតិ.
កិំផលជាតកំ ចតុត្ថំ.
៥៥. បញ្ចាវុធជាតកំ
យោ អលីនេន ចិត្តេន, អលីនមនសោ នរោ;
ភាវេតិ កុសលំ ធម្មំ, យោគក្ខេមស្ស បត្តិយា;
បាបុណេ អនុបុព្ពេន, សព្ពសំយោជនក្ខយន្តិ.
បញ្ចាវុធជាតកំ បញ្ចមំ.
៥៦. កញ្ចនក្ខន្ធជាតកំ
យោ ¶ បហដ្ឋេន ចិត្តេន, បហដ្ឋមនសោ នរោ;
ភាវេតិ កុសលំ ធម្មំ, យោគក្ខេមស្ស បត្តិយា;
បាបុណេ អនុបុព្ពេន, សព្ពសំយោជនក្ខយន្តិ.
កញ្ចនក្ខន្ធជាតកំ ឆដ្ឋំ.
៥៧. វានរិន្ទជាតកំ
យស្សេតេ ចតុរោ ធម្មា, វានរិន្ទ យថា តវ;
សច្ចំ ធម្មោ ធិតិ [ធិតី (សី. បី.)] ចាគោ, ទិដ្ឋំ សោ អតិវត្តតីតិ.
វានរិន្ទជាតកំ សត្តមំ.
៥៨. តយោធម្មជាតកំ
យស្សេតេ ¶ ¶ ច [យស្ស ឯតេ (សី. បី.)] តយោ ធម្មា, វានរិន្ទ យថា តវ;
ទក្ខិយំ សូរិយំ បញ្ញា, ទិដ្ឋំ សោ អតិវត្តតីតិ.
តយោធម្មជាតកំ អដ្ឋមំ.
៥៩. ភេរិវាទកជាតកំ
ធមេ ធមេ នាតិធមេ, អតិធន្តញ្ហិ បាបកំ;
ធន្តេន ហិ សតំ លទ្ធំ, អតិធន្តេន នាសិតន្តិ.
ភេរិវាទកជាតកំ នវមំ.
៦០. សង្ខធមជាតកំ
ធមេ ធមេ នាតិធមេ, អតិធន្តញ្ហិ បាបកំ;
ធន្តេនាធិគតា ភោគា, តេ តាតោ វិធមី ធមន្តិ.
សង្ខធមជាតកំ ទសមំ.
អាសីសវគ្គោ ឆដ្ឋោ.
តស្សុទ្ទានំ –
យថា ¶ ឥច្ឆិំ តថាហុទកា ថលា, សុរ សាទុផលោ ច អលីនមនោ;
សម្បហដ្ឋមនោ ¶ ចតុរោ ច តយោ, សតលទ្ធក ភោគធនេន ទសាតិ.
៧. ឥត្ថិវគ្គោ
៦១. អសាតមន្តជាតកំ
អសា លោកិត្ថិយោ នាម, វេលា តាសំ ន វិជ្ជតិ;
សារត្តា ច បគព្ភា ច, សិខី សព្ពឃសោ យថា;
តា ហិត្វា បព្ពជិស្សាមិ, វិវេកមនុព្រូហយន្តិ.
អសាតមន្តជាតកំ បឋមំ.
៦២. អណ្ឌភូតជាតកំ
យំ ¶ ព្រាហ្មណោ អវាទេសិ, វីណំ សមុខវេឋិតោ;
អណ្ឌភូតា ភតា ភរិយា, តាសុ កោ ជាតុ វិស្សសេតិ.
អណ្ឌភូតជាតកំ ទុតិយំ.
៦៣. តក្កបណ្ឌិតជាតកំ
កោធនា អកតញ្ញូ ច, បិសុណា មិត្តភេទិកា [បិសុណា ច វិភេទិកា (សី. ស្យា. បី.)];
ព្រហ្មចរិយំ ចរ ភិក្ខុ, សោ សុខំ ន វិហាហសីតិ [បិហាហិសីតិ (សី. ស្យា. បី.), វិហាយសិ (ក.)].
តក្កបណ្ឌិតជាតកំ [តក្កជាតកំ (សី. ស្យា. បី. អដ្ឋ.)] តតិយំ.
៦៤. ទុរាជានជាតកំ
មា ¶ សុ នន្ទិ ឥច្ឆតិ មំ, មា សុ សោចិ ន មិច្ឆតិ [ន ឥច្ឆតិ (សី. ស្យា. បី.)];
ថីនំ ភាវោ ទុរាជានោ, មច្ឆស្សេវោទកេ គតន្តិ.
ទុរាជានជាតកំ ចតុត្ថំ.
៦៥. អនភិរតិជាតកំ
យថា ¶ នទី ច បន្ថោ ច, បានាគារំ សភា បបា;
ឯវំ លោកិត្ថិយោ នាម, នាសំ កុជ្ឈន្តិ បណ្ឌិតាតិ.
អនភិរតិជាតកំ បញ្ចមំ.
៦៦. មុទុលក្ខណជាតកំ
ឯកា ឥច្ឆា បុរេ អាសិ, អលទ្ធា មុទុលក្ខណំ;
យតោ លទ្ធា អឡារក្ខី, ឥច្ឆា ឥច្ឆំ វិជាយថាតិ.
មុទុលក្ខណជាតកំ ឆដ្ឋំ.
៦៧. ឧច្ឆង្គជាតកំ
ឧច្ឆង្គេ ទេវ មេ បុត្តោ, បថេ ធាវន្តិយា បតិ;
តញ្ច ទេសំ ន បស្សាមិ, យតោ សោទរិយមានយេតិ [សោទរិយំ នយេ (ក.)].
ឧច្ឆង្គជាតកំ សត្តមំ.
៦៨. សាកេតជាតកំ
យស្មិំ ¶ ¶ មនោ និវិសតិ, ចិត្តញ្ចាបិ [ចិត្តំ វាបិ (កត្ថចិ)] បសីទតិ;
អទិដ្ឋបុព្ពកេ បោសេ, កាមំ តស្មិម្បិ វិស្សសេតិ.
សាកេតជាតកំ អដ្ឋមំ.
៦៩. វិសវន្តជាតកំ
ធិរត្ថុ តំ វិសំ វន្តំ, យមហំ ជីវិតការណា;
វន្តំ បច្ចាវមិស្សាមិ [បច្ចាហរិស្សាមិ (ក.)], មតំ មេ ជីវិតា វរន្តិ.
វិសវន្តជាតកំ នវមំ.
៧០. កុទ្ទាលជាតកំ
ន តំ ជិតំ សាធុ ជិតំ, យំ ជិតំ អវជីយតិ;
តំ ខោ ជិតំ សាធុ ជិតំ, យំ ជិតំ នាវជីយតីតិ.
កុទ្ទាលជាតកំ ទសមំ.
ឥត្ថិវគ្គោ សត្តមោ.
តស្សុទ្ទានំ –
សិខីសព្ពឃសោបិ ¶ ច វីណវរោ, បិសុណា មិត្តភេទិកា នន្ទី នទី;
មុទុលក្ខណ សោទរិយា ច មនោ, វិស សាធុជិតេន ភវន្តិ ទសាតិ.
៨. វរុណវគ្គោ
៧១. វរុណជាតកំ
យោ ¶ បុព្ពេ ករណីយានិ, បច្ឆា សោ កាតុមិច្ឆតិ;
វរុណកដ្ឋ [វរណកដ្ឋ (សី. បី.)] ភញ្ជោវ, ស បច្ឆា មនុតប្បតីតិ.
វរុណជាតកំ បឋមំ.
៧២. សីលវហត្ថិជាតកំ
អកតញ្ញុស្ស ¶ បោសស្ស, និច្ចំ វិវរទស្សិនោ;
សព្ពំ ចេ បថវិំ [បឋវិំ (សី. ស្យា. បី.)] ទជ្ជា, នេវ នំ អភិរាធយេតិ.
សីលវហត្ថិជាតកំ ទុតិយំ.
៧៣. សច្ចំកិរជាតកំ
សច្ចំ កិរេវមាហំសុ, នរា ឯកច្ចិយា ឥធ;
កដ្ឋំ និប្លវិតំ [វិប្លាវិតំ (សី. បី.)] សេយ្យោ, ន ត្វេវេកច្ចិយោ នរោតិ.
សច្ចំកិរជាតកំ តតិយំ.
៧៤. រុក្ខធម្មជាតកំ
សាធូ សម្ពហុលា ញាតី, អបិ រុក្ខា អរញ្ញជា;
វាតោ ¶ វហតិ ឯកដ្ឋំ, ព្រហន្តម្បិ វនប្បតិន្តិ.
រុក្ខធម្មជាតកំ ចតុត្ថំ.
៧៥. មច្ឆជាតកំ
អភិត្ថនយ ¶ បជ្ជុន្ន, និធិំ កាកស្ស នាសយ;
កាកំ សោកាយ រន្ធេហិ, មញ្ច សោកា បមោចយាតិ.
មច្ឆជាតកំ បញ្ចមំ.
៧៦. អសង្កិយជាតកំ
អសង្កិយោម្ហិ គាមម្ហិ, អរញ្ញេ នត្ថិ មេ ភយំ;
ឧជុំ មគ្គំ សមារូឡ្ហោ, មេត្តាយ ករុណាយ ចាតិ.
អសង្កិយជាតកំ ឆដ្ឋំ.
៧៧. មហាសុបិនជាតកំ
ឧសភា ¶ រុក្ខា គាវិយោ គវា ច, អស្សោ កំសោ សិង្គាលី [សិគាសី (សី. ស្យា. បី.)] ច កុម្ភោ;
បោក្ខរណី ច អបាកចន្ទនំ, លាពូនិ សីទន្តិ សិលា ប្លវន្តិ.
មណ្ឌូកិយោ កណ្ហសប្បេ គិលន្តិ, កាកំ សុបណ្ណា បរិវារយន្តិ;
តសា ¶ វកា ឯឡកានំ ភយាហិ, វិបរិយាសោ [វិបរិយាយោ (ស្យា. ក.)] វត្តតិ នយិធ មត្ថីតិ.
មហាសុបិនជាតកំ សត្តមំ.
៧៨. ឥល្លិសជាតកំ
ឧភោ ខញ្ជា ឧភោ កុណី, ឧភោ វិសមចក្ខុកា [ចក្ខុលា (សី. បី.)];
ឧភិន្នំ បិឡកា [បីឡកា (ស្យា.)] ជាតា, នាហំ បស្សាមិ ឥល្លិសន្តិ.
ឥល្លិសជាតកំ អដ្ឋមំ.
៧៩. ខរស្សរជាតកំ
យតោ ¶ វិលុត្តា ច ហតា ច គាវោ, ទឌ្ឍានិ គេហានិ ជនោ ច នីតោ;
អថាគមា បុត្តហតាយ បុត្តោ, ខរស្សរំ ឌិណ្ឌិមំ [ទេណ្ឌិមំ (សី. ស្យា. បី.), ឌិន្ទិមំ (ក.)] វាទយន្តោតិ.
ខរស្សរជាតកំ នវមំ.
៨០. ភីមសេនជាតកំ
យំ តេ បវិកត្ថិតំ បុរេ, អថ តេ បូតិសរា សជន្តិ បច្ឆា;
ឧភយំ ¶ ន សមេតិ ភីមសេន, យុទ្ធកថា ច ឥទញ្ច តេ វិហញ្ញន្តិ.
ភីមសេនជាតកំ ទសមំ.
វរុណវគ្គោ [វរណវគ្គោ (សី. បី.)] អដ្ឋមោ.
តស្សុទ្ទានំ –
វរុណា អកតញ្ញូវរេ តុ សច្ចវរំ, សវនប្បតិនា ច អភិត្ថនយ;
ករុណាយ សិលាប្លវ ឥល្លិសតោ, បុន ឌិណ្ឌិមបូតិសរេន ទសាតិ.
៩. អបាយិម្ហវគ្គោ
៨១. សុរាបានជាតកំ
អបាយិម្ហ ¶ អនច្ចិម្ហ, អគាយិម្ហ រុទិម្ហ ច;
វិសញ្ញិករណិំ បិត្វា [បីត្វា (សី. ស្យា. បី.)], ទិដ្ឋា នាហុម្ហ វានរាតិ.
សុរាបានជាតកំ បឋមំ.
៨២. មិត្តវិន្ទកជាតកំ
អតិក្កម្ម ¶ ¶ រមណកំ, សទាមត្តញ្ច ទូភកំ;
ស្វាសិ បាសាណមាសីនោ, យស្មា ជីវំ ន មោក្ខសីតិ.
មិត្តវិន្ទកជាតកំ ទុតិយំ.
៨៣. កាលកណ្ណិជាតកំ
មិត្តោ ហវេ សត្តបទេន ហោតិ, សហាយោ បន ទ្វាទសកេន ហោតិ;
មាសឌ្ឍមាសេន ច ញាតិ ហោតិ, តតុត្តរិំ អត្តសមោបិ ហោតិ;
សោហំ កថំ អត្តសុខស្ស ហេតុ, ចិរសន្ថុតំ [ចិរសន្ធវំ (ក.), ចិរសត្ថុនំ (បី.)] កាឡកណ្ណិំ ជហេយ្យន្តិ.
កាលកណ្ណិជាតកំ តតិយំ.
៨៤. អត្ថស្សទ្វារជាតកំ
អារោគ្យមិច្ឆេ បរមញ្ច លាភំ, សីលញ្ច វុទ្ធានុមតំ សុតញ្ច;
ធម្មានុវត្តី ច អលីនតា ច, អត្ថស្ស ទ្វារា បមុខា ឆឡេតេតិ.
អត្ថស្សទ្វារជាតកំ ចតុត្ថំ.
៨៥. កិំបក្កជាតកំ
អាយតិំ ¶ ទោសំ នាញ្ញាយ, យោ កាមេ បដិសេវតិ;
វិបាកន្តេ ហនន្តិ នំ, កិំបក្កមិវ ភក្ខិតន្តិ.
កិំបក្កជាតកំ បញ្ចមំ.
៨៦. សីលវីមំសកជាតកំ
សីលំ ¶ កិរេវ កល្យាណំ, សីលំ លោកេ អនុត្តរំ;
បស្ស ឃោរវិសោ នាគោ, សីលវាតិ ន ហញ្ញតីតិ.
សីលវីមំសកជាតកំ ឆដ្ឋំ.
៨៧. មង្គលជាតកំ
យស្ស ¶ មង្គលា សមូហតាសេ [សមូហតា (សី. ស្យា. បី. សុ. និ. ៣៦២], ឧប្បាតា [ឧប្បាទា (បី.)] សុបិនា ច លក្ខណា ច;
សោ [ស (សី. បី. ក.)] មង្គលទោសវីតិវត្តោ, យុគយោគាធិគតោ ន ជាតុមេតីតិ.
មង្គលជាតកំ សត្តមំ.
៨៨. សារម្ភជាតកំ
កល្យាណិមេវ មុញ្ចេយ្យ, ន ហិ មុញ្ចេយ្យ បាបិកំ;
មោក្ខោ កល្យាណិយា សាធុ, មុត្វា តប្បតិ បាបិកន្តិ.
សារម្ភជាតកំ អដ្ឋមំ.
៨៩. កុហកជាតកំ
វាចាវ ¶ កិរ តេ អាសិ, សណ្ហា សខិលភាណិនោ;
តិណមត្តេ អសជ្ជិត្ថោ, នោ ច និក្ខសតំ ហរន្តិ.
កុហកជាតកំ នវមំ.
៩០. អកតញ្ញុជាតកំ
យោ បុព្ពេ កតកល្យាណោ, កតត្ថោ នាវពុជ្ឈតិ;
បច្ឆា កិច្ចេ សមុប្បន្នេ, កត្តារំ នាធិគច្ឆតីតិ.
អកតញ្ញុជាតកំ ទសមំ.
អបាយិម្ហវគ្គោ នវមោ.
តស្សុទ្ទានំ –
អបាយិម្ហ ច ទូភកំ សត្តបទំ, ឆឡទ្វរ ច អាយតិនា ច បុន;
អហិសីលវ មង្គលិ បាបិកស្សា, សតំនិក្ខ កតត្ថវរេន ទសាតិ.
១០. លិត្តវគ្គោ
៩១. លិត្តជាតកំ
លិត្តំ ¶ ¶ បរមេន តេជសា, គិលមក្ខំ ¶ បុរិសោ ន ពុជ្ឈតិ;
គិល រេ គិល បាបធុត្តក, បច្ឆា តេ កដុកំ ភវិស្សតីតិ.
លិត្តជាតកំ បឋមំ.
៩២. មហាសារជាតកំ
ឧក្កដ្ឋេ សូរមិច្ឆន្តិ, មន្តីសុ អកុតូហលំ;
បិយញ្ច អន្នបានម្ហិ, អត្ថេ ជាតេ ច បណ្ឌិតន្តិ.
មហាសារជាតកំ ទុតិយំ.
៩៣. វិសាសភោជនជាតកំ
ន វិស្សសេ អវិស្សត្ថេ, វិស្សត្ថេបិ ន វិស្សសេ;
វិស្សាសា ភយមន្វេតិ, សីហំវ មិគមាតុកាតិ [មិគមាតុយា (ក.)].
វិសាសភោជនជាតកំ តតិយំ.
៩៤. លោមហំសជាតកំ
សោតត្តោ សោសិន្ទោ [សោសីតោ (សី. ស្យា. បី.), សោសិនោ (ក.)] ចេវ, ឯកោ ភិំសនកេ វនេ;
នគ្គោ ន ចគ្គិមាសីនោ, ឯសនាបសុតោ មុនីតិ.
លោមហំសជាតកំ ចតុត្ថំ.
៩៥. មហាសុទស្សនជាតកំ
អនិច្ចា ¶ វត សង្ខារា, ឧប្បាទវយធម្មិនោ;
ឧប្បជ្ជិត្វា និរុជ្ឈន្តិ, តេសំ វូបសមោ សុខោតិ.
មហាសុទស្សនជាតកំ បញ្ចមំ.
៩៦. តេលបត្តជាតកំ
សមតិត្តិកំ ¶ អនវសេកំ, តេលបត្តំ យថា បរិហរេយ្យ;
ឯវំ សចិត្តមនុរក្ខេ, បត្ថយានោ ទិសំ អគតបុព្ពន្តិ.
តេលបត្តជាតកំ ឆដ្ឋំ.
៩៧. នាមសិទ្ធិជាតកំ
ជីវកញ្ច ¶ មតំ ទិស្វា, ធនបាលិញ្ច ទុគ្គតំ;
បន្ថកញ្ច វនេ មូឡ្ហំ, បាបកោ បុនរាគតោតិ.
នាមសិទ្ធិជាតកំ សត្តមំ.
៩៨. កូដវាណិជជាតកំ
សាធុ ¶ ខោ បណ្ឌិតោ នាម, ន ត្វេវ អតិបណ្ឌិតោ;
អតិបណ្ឌិតេន បុត្តេន, មនម្ហិ ឧបកូឡិតោតិ [ឧបកូលិតោតិ (សី.), ឧបកុដ្ឋិតោតិ (ស្យា.), ឧបកុដិតោ (ក.)].
កូដវាណិជជាតកំ អដ្ឋមំ.
៩៩. បរោសហស្សជាតកំ
បរោសហស្សម្បិ សមាគតានំ, កន្ទេយ្យុំ តេ វស្សសតំ អបញ្ញា;
ឯកោវ សេយ្យោ បុរិសោ សបញ្ញោ, យោ ភាសិតស្ស វិជានាតិ អត្ថន្តិ.
បរោសហស្សជាតកំ នវមំ.
១០០. អសាតរូបជាតកំ
អសាតំ សាតរូបេន, បិយរូបេន អប្បិយំ;
ទុក្ខំ សុខស្ស រូបេន, បមត្តមតិវត្តតីតិ.
អសាតរូបជាតកំ ទសមំ.
លិត្តវគ្គោ ទសមោ.
តស្សុទ្ទានំ –
គិលមក្ខកុតូហល ¶ ¶ មាតុកស្សា, មុនិនា ច អនិច្ចត បត្តវរំ;
ធនបាលិវរោ អតិបណ្ឌិតកោ, សបរោសហស្សអសាតទសាតិ.
មជ្ឈិមោ បណ្ណាសកោ.
១១. បរោសតវគ្គោ
១០១. បរោសតជាតកំ
បរោសតំ ¶ ចេបិ សមាគតានំ, ឈាយេយ្យុំ តេ វស្សសតំ អបញ្ញា;
ឯកោវ សេយ្យោ បុរិសោ សបញ្ញោ, យោ ភាសិតស្ស វិជានាតិ អត្ថន្តិ.
បរោសតជាតកំ បឋមំ.
១០២. បណ្ណិកជាតកំ
យោ ទុក្ខផុដ្ឋាយ ភវេយ្យ តាណំ, សោ មេ បិតា ទុព្ភិ [ទូភិ (សី. បី.)] វនេ ករោតិ;
សា កស្ស កន្ទាមិ វនស្ស មជ្ឈេ, យោ តាយិតា សោ សហសំ [សហសា (សី. ស្យា. បី.)] ករោតីតិ.
បណ្ណិកជាតកំ ទុតិយំ.
១០៣. វេរិជាតកំ
យត្ថ ¶ វេរី និវិសតិ [និវសតិ (សី. ក.)], ន វសេ តត្ថ បណ្ឌិតោ;
ឯករត្តំ ទិរត្តំ វា, ទុក្ខំ វសតិ វេរិសូតិ.
វេរិជាតកំ តតិយំ.
១០៤. មិត្តវិន្ទកជាតកំ
ចតុព្ភិ អដ្ឋជ្ឈគមា, អដ្ឋាហិបិ ច សោឡស;
សោឡសាហិ ច ពាត្តិំស [ពត្តិំស (សី. ស្យា. បី.)], អត្រិច្ឆំ ចក្កមាសទោ;
ឥច្ឆាហតស្ស បោសស្ស, ចក្កំ ភមតិ មត្ថកេតិ.
មិត្តវិន្ទកជាតកំ ចតុត្ថំ.
១០៥. ទុព្ពលកដ្ឋជាតកំ
ពហុម្បេតំ ¶ ¶ វនេ កដ្ឋំ, វាតោ ភញ្ជតិ ទុព្ពលំ;
តស្ស ចេ ភាយសី នាគ, កិសោ នូន ភវិស្សសីតិ.
ទុព្ពលកដ្ឋជាតកំ បញ្ចមំ.
១០៦. ឧទញ្ចនីជាតកំ
សុខំ វត មំ ជីវន្តំ [សុខកំ វត ជីវំ (ក.)], បចមានា ឧទញ្ចនី;
ចោរី ជាយប្បវាទេន, តេលំ លោណញ្ច យាចតីតិ.
ឧទញ្ចនីជាតកំ ឆដ្ឋំ.
១០៧. សាលិត្តកជាតកំ
សាធុ ¶ ខោ សិប្បកំ នាម, អបិ យាទិស កីទិសំ;
បស្ស ខញ្ជប្បហារេន, លទ្ធា គាមា ចតុទ្ទិសាតិ.
សាលិត្តកជាតកំ សត្តមំ.
១០៨. ពាហិយជាតកំ
សិក្ខេយ្យ សិក្ខិតព្ពានិ, សន្តិ តច្ឆន្ទិនោ [សច្ឆន្ទិនោ (សី. បី.)] ជនា;
ពាហិយា ហិ [បិ (សី. ស្យា. បី.)] សុហន្នេន, រាជានមភិរាធយីតិ.
ពាហិយជាតកំ អដ្ឋមំ.
១០៩. កុណ្ឌបូវជាតកំ
យថន្នោ បុរិសោ ហោតិ, តថន្នា តស្ស ទេវតា;
អាហរេតំ កុណ្ឌបូវំ [កណំ បូវំ (សី. បី.)], មា មេ ភាគំ វិនាសយាតិ.
កុណ្ឌបូវជាតកំ នវមំ.
១១០. សព្ពសំហារកបញ្ហជាតកំ
សព្ពសំហារកោ ¶ ¶ [សព្ពសាហារកោ (ក.)] នត្ថិ, សុទ្ធំ កង្គុ បវាយតិ;
អលិកំ ភាយតិយំ ធុត្តី, សច្ចមាហ មហល្លិកាតិ.
សព្ពសំហារកបញ្ហជាតកំ ទសមំ.
បរោសតវគ្គោ ឯកាទសមោ.
តស្សុទ្ទានំ –
សបរោសត តាយិត វេរី ¶ បុន, ភមចក្កថ នាគសិរិវ្ហយនោ;
សុខកញ្ច វត សិប្បក ពាហិយា, កុណ្ឌបូវ មហល្លិកកា ច ទសាតិ.
១២. ហំចិវគ្គោ
១១១. គទ្រភបញ្ហជាតកំ
ហំចិ [ហំសិ (សី. ស្យា.), ហញ្ចិ (?)] តុវំ ឯវមញ្ញសិ សេយ្យោ, បុត្តេន បិតាតិ រាជសេដ្ឋ;
ហន្ទស្សតរស្ស តេ អយំ, អស្សតរស្ស ហិ គទ្រភោ បិតាតិ.
គទ្រភបញ្ហជាតកំ បឋមំ.
១១២. អមរាទេវីបញ្ហជាតកំ
យេន សត្តុពិលង្គា ច, ទិគុណបលាសោ ច បុប្ផិតោ;
យេន ទទាមិ [យេនា’ទាមិ (សី. ស្យា.)] តេន វទាមិ, យេន ន ទទាមិ [យេន នា’ទាមិ (សី. ស្យា.)] ន តេន វទាមិ;
ឯស ¶ មគ្គោ យវមជ្ឈកស្ស, ឯតំ ឆន្នបថំ វិជានាហីតិ.
អមរាទេវីបញ្ហជាតកំ ទុតិយំ.
១១៣. សិង្គាលជាតកំ
សទ្ទហាសិ ¶ សិង្គាលស្ស [សិគាលស្ស (សី. ស្យា. បី.)], សុរាបីតស្ស ព្រាហ្មណ;
សិប្បិកានំ សតំ នត្ថិ, កុតោ កំសសតា ទុវេតិ.
សិង្គាលជាតកំ តតិយំ.
១១៤. មិតចិន្តិជាតកំ
ពហុចិន្តី ¶ អប្បចិន្តី, ឧភោ ជាលេ អពជ្ឈរេ;
មិតចិន្តី បមោចេសី, ឧភោ តត្ថ សមាគតាតិ.
មិតចិន្តិជាតកំ ចតុត្ថំ.
១១៥. អនុសាសិកជាតកំ
យាយញ្ញ [យាយញ្ញេ (ក.)] មនុសាសតិ, សយំ លោលុប្បចារិនី;
សាយំ វិបក្ខិកា សេតិ, ហតា ចក្កេន សាសិកាតិ [សាលិកាតិ (សី. ស្យា. បី.)].
អនុសាសិកជាតកំ បញ្ចមំ.
១១៦. ទុព្ពចជាតកំ
អតិករមករាចរិយ ¶ , មយ្ហម្បេតំ ន រុច្ចតិ;
ចតុត្ថេ លង្ឃយិត្វាន, បញ្ចមាយសិ អាវុតោតិ.
ទុព្ពចជាតកំ ឆដ្ឋំ.
១១៧. តិត្តិរជាតកំ
អច្ចុគ្គតាតិលបតា [អតិពលតា (សី. ស្យា. បី.), អតិលបកា (កត្ថចិ)], អតិវេលំ បភាសិតា;
វាចា ហនតិ ទុម្មេធំ, តិត្តិរំវាតិវស្សិតន្តិ.
តិត្តិរជាតកំ សត្តមំ.
១១៨. វដ្ដកជាតកំ
នាចិន្តយន្តោ បុរិសោ, វិសេសមធិគច្ឆតិ;
ចិន្តិតស្ស ផលំ បស្ស, មុត្តោស្មិ វធពន្ធនាតិ.
វដ្ដកជាតកំ អដ្ឋមំ.
១១៩. អកាលរាវិជាតកំ
អមាតាបិតរសំវទ្ធោ ¶ [បិតរិ (សី. បី.), បិតុ (ស្យា.)], អនាចេរកុលេ វសំ;
នាយំ កាលំ អកាលំ វា, អភិជានាតិ កុក្កុដោតិ.
អកាលរាវិជាតកំ នវមំ.
១២០. ពន្ធនមោក្ខជាតកំ
អពទ្ធា ¶ ¶ តត្ថ ពជ្ឈន្តិ, យត្ថ ពាលា បភាសរេ;
ពទ្ធាបិ តត្ថ មុច្ចន្តិ, យត្ថ ធីរា បភាសរេតិ.
ពន្ធនមោក្ខជាតកំ ទសមំ.
ហំចិវគ្គោ [ហំសិវគ្គោ (សី. ស្យា.)] ទ្វាទសមោ.
តស្សុទ្ទានំ –
អថ គទ្រភ សត្តុវ កំសសតំ, ពហុចិន្តិ សាសិកាយាតិករ;
អតិវេល វិសេសមនាចរិយោវ, ធីរាបភាសរតេន ទសាតិ.
១៣. កុសនាឡិវគ្គោ
១២១. កុសនាឡិជាតកំ
ករេ សរិក្ខោ អថ វាបិ សេដ្ឋោ, និហីនកោ វាបិ ករេយ្យ ឯកោ;
ករេយ្យុមេតេ [ករេយ្យុំ តេ (សី. បី.)] ព្យសនេ ឧត្តមត្ថំ, យថា អហំ កុសនាឡិ រុចាយន្តិ.
កុសនាឡិជាតកំ បឋមំ.
១២២. ទុម្មេធជាតកំ
យសំ ¶ ¶ លទ្ធាន ទុម្មេធោ, អនត្ថំ ចរតិ អត្តនោ;
អត្តនោ ច បរេសញ្ច, ហិំសាយ បដិបជ្ជតីតិ.
ទុម្មេធជាតកំ ទុតិយំ.
១២៣. នង្គលីសជាតកំ
អសព្ពត្ថគាមិំ វាចំ, ពាលោ សព្ពត្ថ ភាសតិ;
នាយំ ទធិំ វេទិ ន [ន វេទិ (ក.)] នង្គលីសំ, ទធិប្បយំ [ទធិម្បយំ (សី. បី.)] មញ្ញតិ នង្គលីសន្តិ.
នង្គលីសជាតកំ តតិយំ.
១២៤. អម្ពជាតកំ
វាយមេថេវ ¶ បុរិសោ, ន និព្ពិន្ទេយ្យ បណ្ឌិតោ;
វាយាមស្ស ផលំ បស្ស, ភុត្តា អម្ពា អនីតិហន្តិ.
អម្ពជាតកំ ចតុត្ថំ.
១២៥. កដាហកជាតកំ
ពហុម្បិ សោ វិកត្ថេយ្យ, អញ្ញំ ជនបទំ គតោ;
អន្វាគន្ត្វាន ទូសេយ្យ, ភុញ្ជ ភោគេ កដាហកាតិ.
កដាហកជាតកំ បញ្ចមំ.
១២៦. អសិលក្ខណជាតកំ
តទេវេកស្ស ¶ [តថេវេកស្ស (សី. ស្យា. បី. អដ្ឋ. មូលបាឋោ)] កល្យាណំ, តទេវេកស្ស បាបកំ;
តស្មា សព្ពំ ន កល្យាណំ, សព្ពំ វាបិ ន បាបកន្តិ.
អសិលក្ខណជាតកំ ឆដ្ឋំ.
១២៧. កលណ្ឌុកជាតកំ
តេ ទេសា តានិ វត្ថូនិ, អហញ្ច វនគោចរោ;
អនុវិច្ច ខោ តំ គណ្ហេយ្យុំ, បិវ [បិប (សី. បី.)] ខីរំ កលណ្ឌុកាតិ.
កលណ្ឌុកជាតកំ សត្តមំ.
១២៨. ពិឡារវតជាតកំ
យោ ¶ វេ ធម្មំ ធជំ [ធម្មធជំ (ស្យា. បី. ក.)] កត្វា, និគូឡ្ហោ បាបមាចរេ;
វិស្សាសយិត្វា ភូតានិ, ពិឡារំ នាម តំ វតន្តិ.
ពិឡារវតជាតកំ អដ្ឋមំ.
១២៩. អគ្គិកភារទ្វាជជាតកំ
នាយំ សិខា បុញ្ញហេតុ, ឃាសហេតុ អយំ សិខា;
នាង្គុដ្ឋគណនំ យាតិ, អលំ តេ ហោតុ អគ្គិកាតិ.
អគ្គិកភារទ្វាជជាតកំ នវមំ.
១៣០. កោសិយជាតកំ
យថា ¶ ¶ វាចា ច ភុញ្ជស្សុ, យថា ភុត្តញ្ច ព្យាហរ;
ឧភយំ តេ ន សមេតិ, វាចា ភុត្តញ្ច កោសិយេតិ.
កោសិយជាតកំ ទសមំ.
កុសនាឡិវគ្គោ [សរិក្ខវគ្គោ (ក.)] តេរសមោ.
តស្សុទ្ទានំ –
កុសនាឡិសិរិវ្ហយនោ ច យសំ, ទធិ មម្ព កដាហកបញ្ចមកោ;
អថ បាបក ខីរ ពិឡារវតំ, សិខិ កោសិយសវ្ហយនេន ទសាតិ.
១៤. អសម្បទានវគ្គោ
១៣១. អសម្បទានជាតកំ
អសម្បទានេនិតរីតរស្ស, ពាលស្ស មិត្តានិ កលី ភវន្តិ;
តស្មា ហរាមិ ភុសំ អឌ្ឍមានំ, មា មេ មិត្តិ ជីយិត្ថ សស្សតាយន្តិ.
អសម្បទានជាតកំ បឋមំ.
១៣២. ភីរុកជាតកំ
កុសលូបទេសេ ¶ ¶ ធិតិយា ទឡ្ហាយ ច, អនិវត្តិតត្តាភយភីរុតាយ [អវត្ថិតត្តាភយភីរុតាយ (សី. ស្យា. បី.)] ច;
ន រក្ខសីនំ វសមាគមិម្ហសេ, ស សោត្ថិភាវោ មហតា ភយេន មេតិ.
ភីរុក [បញ្ចគរុក (សី. បី.), បញ្ចភីរុក (ស្យា.), អភយភីរុត§(?)] ជាតកំ ទុតិយំ.
១៣៣. ឃតាសនជាតកំ
ខេមំ យហិំ តត្ថ អរី ឧទីរិតោ [អរិ ឧទ្ធរិតោ (ក.)], ទកស្ស មជ្ឈេ ជលតេ ឃតាសនោ;
ន អជ្ជ វាសោ មហិយា មហីរុហេ, ទិសា ភជវ្ហោ សរណាជ្ជ នោ ភយន្តិ.
ឃតាសនជាតកំ តតិយំ.
១៣៤. ឈានសោធនជាតកំ
យេ ¶ សញ្ញិនោ តេបិ ទុគ្គតា, យេបិ អសញ្ញិនោ តេបិ ទុគ្គតា;
ឯតំ ឧភយំ វិវជ្ជយ, តំ ¶ សមាបត្តិសុខំ អនង្គណន្តិ.
ឈានសោធនជាតកំ ចតុត្ថំ.
១៣៥. ចន្ទាភជាតកំ
ចន្ទាភំ សូរិយាភញ្ច, យោធ បញ្ញាយ គាធតិ.
អវិតក្កេន ឈានេន, ហោតិ អាភស្សរូបគោតិ.
ចន្ទាភជាតកំ បញ្ចមំ.
១៣៦. សុវណ្ណហំសជាតកំ
យំ ¶ លទ្ធំ តេន តុដ្ឋព្ពំ, អតិលោភោ ហិ បាបកោ;
ហំសរាជំ គហេត្វាន, សុវណ្ណា បរិហាយថាតិ.
សុវណ្ណហំសជាតកំ ឆដ្ឋំ.
១៣៧. ពព្ពុជាតកំ
យត្ថេកោ លភតេ ពព្ពុ, ទុតិយោ តត្ថ ជាយតិ;
តតិយោ ច ចតុត្ថោ ច, ឥទំ តេ ពព្ពុកា ពិលន្តិ.
ពព្ពុជាតកំ សត្តមំ.
១៣៨. គោធជាតកំ
កិំ តេ ជដាហិ ទុម្មេធ, កិំ តេ អជិនសាដិយា;
អព្ភន្តរំ ¶ តេ គហនំ, ពាហិរំ បរិមជ្ជសីតិ.
គោធជាតកំ អដ្ឋមំ.
១៣៩. ឧភតោភដ្ឋជាតកំ
អក្ខី ភិន្នា បដោ នដ្ឋោ, សខិគេហេ ច ភណ្ឌនំ;
ឧភតោ បទុដ្ឋា កម្មន្តា [បទុដ្ឋកម្មន្តោ (សី.), បទុដ្ឋោ កម្មន្តោ (បី.)], ឧទកម្ហិ ថលម្ហិ ចាតិ.
ឧភតោភដ្ឋជាតកំ នវមំ.
១៤០. កាកជាតកំ
និច្ចំ ¶ ឧព្ពិគ្គហទយា, សព្ពលោកវិហេសកា;
តស្មា នេសំ វសា នត្ថិ, កាកានម្ហាក [កាកានស្មាក (សី. ស្យា. បី.)] ញាតិនន្តិ.
កាកជាតកំ ទសមំ.
អសម្បទានវគ្គោ ចុទ្ទសមោ.
តស្សុទ្ទានំ –
ឥតរីតរ ¶ រក្ខសិ ខេមិយោ ច, បរោសតបញ្ហេន អាភស្សរោ បុន;
អថ ហំសវរុត្តមពព្ពុជដំ, បដនដ្ឋក កាកវរេន ទសាតិ.
១៥. កកណ្ដកវគ្គោ
១៤១. គោធជាតកំ
ន ¶ បាបជនសំសេវី, អច្ចន្តសុខមេធតិ;
គោធាកុលំ [គោធក្កុលំ (ក.)] កកណ្ដាវ [កកណ្ដកា (ក.)], កលិំ បាបេតិ អត្តនន្តិ.
គោធជាតកំ បឋមំ.
១៤២. សិង្គាលជាតកំ
ឯតញ្ហិ តេ ទុរាជានំ, យំ សេសិ មតសាយិកំ;
យស្ស តេ កឌ្ឍមានស្ស, ហត្ថា ទណ្ឌោ ន មុច្ចតីតិ.
សិង្គាលជាតកំ ទុតិយំ.
១៤៣. វិរោចជាតកំ
លសី ច តេ និប្ផលិតា, មត្ថកោ ច បទាលិតោ [វិទាលិតោ (សី. បី.)];
សព្ពា តេ ផាសុកា ភគ្គា, អជ្ជ ខោ ត្វំ វិរោចសីតិ.
វិរោចជាតកំ តតិយំ.
១៤៤. នង្គុដ្ឋជាតកំ
ពហុម្បេតំ ¶ អសព្ភិ [ពហុបេតមសព្ភិ (ក.)] ជាតវេទ, យំ តំ វាលធិនាភិបូជយាម;
មំសារហស្ស ¶ នត្ថជ្ជ មំសំ, នង្គុដ្ឋម្បិ ភវំ បដិគ្គហាតូតិ.
នង្គុដ្ឋជាតកំ ចតុត្ថំ.
១៤៥. រាធជាតកំ
ន ¶ ត្វំ រាធ វិជានាសិ, អឌ្ឍរត្តេ អនាគតេ;
អព្យយតំ [អព្យាយតំ (សី. ស្យា. បី.), អព្យត្តតំ (?)] វិលបសិ, វិរត្តា កោសិយាយនេតិ.
រាធជាតកំ បញ្ចមំ.
១៤៦. សមុទ្ទកាកជាតកំ
អបិ នុ ហនុកា សន្តា, មុខញ្ច បរិសុស្សតិ;
ឱរមាម ន បារេម, បូរតេវ មហោទធីតិ.
សមុទ្ទកាកជាតកំ ឆដ្ឋំ.
១៤៧. បុប្ផរត្តជាតកំ
នយិទំ ទុក្ខំ អទុំ ទុក្ខំ, យំ មំ តុទតិ វាយសោ;
យំ សាមា បុប្ផរត្តេន, កត្តិកំ នានុភោស្សតីតិ.
បុប្ផរត្តជាតកំ សត្តមំ.
១៤៨. សិង្គាលជាតកំ
នាហំ ¶ បុនំ ន ច បុនំ, ន ចាបិ អបុនប្បុនំ;
ហត្ថិពោន្ទិំ បវេក្ខាមិ, តថា ហិ ភយតជ្ជិតោតិ.
សិង្គាលជាតកំ អដ្ឋមំ.
១៤៩. ឯកបណ្ណជាតកំ
ឯកបណ្ណោ អយំ រុក្ខោ, ន ភូម្យា ចតុរង្គុលោ;
ផលេន វិសកប្បេន, មហាយំ កិំ ភវិស្សតីតិ.
ឯកបណ្ណជាតកំ នវមំ.
១៥០. សញ្ជីវជាតកំ
អសន្តំ ¶ ¶ យោ បគ្គណ្ហាតិ, អសន្តំ ចូបសេវតិ;
តមេវ ឃាសំ កុរុតេ, ព្យគ្ឃោ សញ្ជីវកោ យថាតិ.
សញ្ជីវជាតកំ ទសមំ.
កកណ្ដក [បាបសេវន (ក.)] វគ្គោ បន្នរសមោ.
តស្សុទ្ទានំ –
សុខមេធតិ ទណ្ឌវរោ ច បុន, លសិ វាលធិ បញ្ចមរាធវរោ;
សមហោទធិ ¶ កត្តិក ពោន្ទិ បុន, ចតុរង្គុលព្យគ្ឃវរេន ទសាតិ.
(ឧបរិមោ បណ្ណាសកោ.) [( ) សីហឡបោត្ថកេយេវ ទិស្សតិ]
អថ វគ្គុទ្ទានំ –
អបណ្ណកំ សីលវគ្គកុរុង្គ, កុលាវកំ អត្ថកាមេន បញ្ចមំ;
អាសីសោ ឥត្ថិវរុណំ អបាយិ, លិត្តវគ្គេន តេ ទស;
បរោសតំ ហំចិ កុសនាឡិ [ហំសិ សរិក្ខំ (សព្ពត្ថ)], អសម្បទំ កកណ្ដកវគ្គោ.
ឯកនិបាតម្ហិលង្កតន្តិ.
ឯកកនិបាតំ និដ្ឋិតំ.
២. ទុកនិបាតោ
១. ទឡ្ហវគ្គោ
១៥១. រាជោវាទជាតកំ (២-១-១)
ទឡ្ហំ ¶ ¶ ¶ ទឡ្ហស្ស ខិបតិ, ពល្លិកោ [មល្លិកោ (សី. បី.)] មុទុនា មុទុំ;
សាធុម្បិ សាធុនា ជេតិ, អសាធុម្បិ អសាធុនា;
ឯតាទិសោ អយំ រាជា, មគ្គា ឧយ្យាហិ សារថិ.
អក្កោធេន ជិនេ កោធំ, អសាធុំ សាធុនា ជិនេ;
ជិនេ កទរិយំ ទានេន, សច្ចេនាលិកវាទិនំ;
ឯតាទិសោ អយំ រាជា, មគ្គា ឧយ្យាហិ សារថីតិ.
រាជោវាទជាតកំ បឋមំ.
១៥២. អសមេក្ខិតកម្មន្តំ, តុរិតាភិនិបាតិនំ.
សានិ កម្មានិ តប្បេន្តិ, ឧណ្ហំវជ្ឈោហិតំ មុខេ.
សីហោ ច សីហនាទេន, ទទ្ទរំ អភិនាទយិ;
សុត្វា សីហស្ស និគ្ឃោសំ, សិង្គាលោ [សិគាលោ (សី. ស្យា. បី.)] ទទ្ទរេ វសំ;
ភីតោ សន្តាសមាបាទិ, ហទយញ្ចស្ស អប្ផលីតិ.
សិង្គាលជាតកំ [សិគាលជាតកំ (សី. ស្យា. បី.)] ទុតិយំ.
១៥៣. សូករជាតកំ (២-១-៣)
ចតុប្បទោ ¶ អហំ សម្ម, ត្វម្បិ សម្ម ចតុប្បទោ;
ឯហិ សម្ម [សីហ (សី. បី.)] និវត្តស្សុ, កិំ នុ ភីតោ បលាយសិ.
អសុចិ ¶ បូតិលោមោសិ, ទុគ្គន្ធោ វាសិ សូករ;
សចេ យុជ្ឈិតុកាមោសិ, ជយំ សម្ម ទទាមិ តេតិ.
សូករជាតកំ តតិយំ.
១៥៤. ឧរគជាតក (២-១-៤)
ឥធូរគានំ ¶ បវរោ បវិដ្ឋោ, សេលស្ស វណ្ណេន បមោក្ខមិច្ឆំ;
ព្រហ្មញ្ច វណ្ណំ [វក្កំ (ក.)] អបចាយមានោ, ពុភុក្ខិតោ នោ វិតរាមិ [វិសហាមិ (ក. សិ. ស្យា. បី.)] ភោត្តុំ.
សោ ព្រហ្មគុត្តោ ចិរមេវ ជីវ, ទិព្យា ច តេ បាតុភវន្តុ ភក្ខា;
យោ ព្រហ្មវណ្ណំ អបចាយមានោ, ពុភុក្ខិតោ នោ វិតរាសិ [សព្ពត្ថបិ សមានំ] ភោត្តុន្តិ.
ឧរគជាតកំ ចតុត្ថំ.
១៥៥. ភគ្គជាតកំ (២-១-៥)
ជីវ ¶ វស្សសតំ ភគ្គ [គគ្គ (សី. បី.)], អបរានិ ច វីសតិំ [វីសតិ (ស្យា. ក.)];
មា មំ បិសាចា ខាទន្តុ, ជីវ ត្វំ សរទោ សតំ.
ត្វម្បិ វស្សសតំ ជីវ, អបរានិ ច វីសតិំ;
វិសំ បិសាចា ខាទន្តុ, ជីវ ត្វំ សរទោ សតន្តិ.
ភគ្គជាតកំ បញ្ចមំ.
១៥៦. អលីនចិត្តជាតកំ (២-១-៦)
អលីនចិត្តំ និស្សាយ, បហដ្ឋា មហតី ចមូ;
កោសលំ សេនាសន្តុដ្ឋំ, ជីវគ្គាហំ អគាហយិ.
ឯវំ និស្សយសម្បន្នោ, ភិក្ខុ អារទ្ធវីរិយោ;
ភាវយំ កុសលំ ធម្មំ, យោគក្ខេមស្ស បត្តិយា;
បាបុណេ អនុបុព្ពេន, សព្ពសំយោជនក្ខយន្តិ.
អលីនចិត្តជាតកំ ឆដ្ឋំ.
១៥៧. គុណជាតកំ (២-១-៧)
យេន ¶ កាមំ បណាមេតិ, ធម្មោ ពលវតំ មិគី;
ឧន្នទន្តី វិជានាហិ, ជាតំ សរណតោ ភយំ.
អបិ ¶ ចេបិ ទុព្ពលោ មិត្តោ, មិត្តធម្មេសុ តិដ្ឋតិ;
សោ ញាតកោ ច ពន្ធុ ច, សោ មិត្តោ សោ ច មេ សខា;
ទាឋិនិ ¶ មាតិមញ្ញិត្ថោ [មញ្ញិវោ (ស្យា.), មញ្ញវ្ហោ (ក.)], សិង្គាលោ មម បាណទោតិ.
គុណជាតកំ សត្តមំ.
១៥៨. សុហនុជាតកំ (២-១-៨)
នយិទំ វិសមសីលេន, សោណេន សុហនូ សហ;
សុហនូបិ តាទិសោយេវ, យោ សោណស្ស សគោចរោ.
បក្ខន្ទិនា បគព្ភេន, និច្ចំ សន្ទានខាទិនា;
សមេតិ បាបំ បាបេន, សមេតិ អសតា អសន្តិ.
សុហនុជាតកំ អដ្ឋមំ.
១៥៩. មោរជាតកំ (២-១-៩)
ឧទេតយំ ចក្ខុមា ឯករាជា, ហរិស្សវណ្ណោ បថវិប្បភាសោ [បឋវិប្បភាសោ (សី. ស្យា. បី.)];
តំ តំ នមស្សាមិ ហរិស្សវណ្ណំ បថវិប្បភាសំ, តយាជ្ជ គុត្តា វិហរេមុ ទិវសំ.
យេ ព្រាហ្មណា វេទគូ សព្ពធម្មេ, តេ មេ នមោ តេ ច មំ បាលយន្តុ;
នមត្ថុ ពុទ្ធានំ [ពុទ្ធាន (?)] នមត្ថុ ពោធិយា, នមោ វិមុត្តានំ [វិមុត្តាន (?)] នមោ វិមុត្តិយា;
ឥមំ សោ បរិត្តំ កត្វា, មោរោ ចរតិ ឯសនា.
អបេតយំ ¶ ¶ ចក្ខុមា ឯករាជា, ហរិស្សវណ្ណោ បថវិប្បភាសោ;
តំ តំ នម្មស្សាមិ ហរិស្សវណ្ណំ បថវិប្បភាសំ, តយាជ្ជ គុត្តា វិហរេមុ រត្តិំ.
យេ ព្រាហ្មណា វេទគូ សព្ពធម្មេ, តេ មេ នមោ តេ ច មំ បាលយន្តុ;
នមត្ថុ ពុទ្ធានំ នមត្ថុ ពោធិយា, នមោ វិមុត្តានំ នមោ វិមុត្តិយា;
ឥមំ សោ បរិត្តំ កត្វា, មោរោ វាសមកប្បយីតិ.
មោរជាតកំ នវមំ.
១៦០. វិនីលជាតកំ (២-១-១០)
ឯវមេវ នូន [នុ (ក.)] រាជានំ, វេទេហំ មិថិលគ្គហំ;
អស្សា វហន្តិ អាជញ្ញា, យថា ហំសា វិនីលកំ.
វិនីល ¶ ទុគ្គំ ភជសិ, អភូមិំ តាត សេវសិ;
គាមន្តកានិ [គាមន្តិកានិ (សី.), គាមន្តរានិ (ក.)] សេវស្សុ, ឯតំ មាតាលយំ តវាតិ.
វិនីលជាតកំ ទសមំ.
ទឡ្ហវគ្គោ បឋមោ.
តស្សុទ្ទានំ –
វរពល្លិក ¶ ទទ្ទរ សូករកោ, ឧរគូត្តម បញ្ចមភគ្គវរោ;
មហតីចមុ យាវ សិង្គាលវរោ, សុហនុត្តម មោរ វិនីលំ ទសាតិ.
២. សន្ថវវគ្គោ
១៦១. ឥន្ទសមានគោត្តជាតកំ (២-២-១)
ន ¶ សន្ថវំ [សន្ធវំ (ក.)] កាបុរិសេន កយិរា, អរិយោ អនរិយេន បជានមត្ថំ;
ចិរានុវុត្ថោបិ ករោតិ បាបំ, គជោ យថា ឥន្ទសមានគោត្តំ.
យំ ត្វេវ ជញ្ញា សទិសោ មមន្តិ, សីលេន បញ្ញាយ សុតេន ចាបិ;
តេនេវ មេត្តិំ កយិរាថ សទ្ធិំ, សុខោ ហវេ សប្បុរិសេន សង្គមោតិ.
ឥន្ទសមានគោត្តជាតកំ បឋមំ.
១៦២. សន្ថវជាតកំ (២-២-២)
ន ¶ សន្ថវស្មា បរមត្ថិ បាបិយោ, យោ សន្ថវោ [សន្ធវោ (ក.)] កាបុរិសេន ហោតិ;
សន្តប្បិតោ សប្បិនា បាយសេន [បាយាសេន (ក.)], កិច្ឆាកតំ បណ្ណកុដិំ អទយ្ហិ [អទឌ្ឍហិ (សី. ស្យា.), អទដ្ឋហិ (បី.), អទទ្ទហិ (?)].
ន សន្ថវស្មា បរមត្ថិ សេយ្យោ, យោ សន្ថវោ សប្បុរិសេន ហោតិ;
សីហស្ស ព្យគ្ឃស្ស ច ទីបិនោ ច, សាមា មុខំ លេហតិ សន្ថវេនាតិ.
សន្ថវជាតកំ ទុតិយំ.
១៦៣. សុសីមជាតកំ (២-២-៣)
កាឡា មិគា សេតទន្តា តវីមេ [តវ ឥមេ (សី. ស្យា. បី.)], បរោសតំ ហេមជាលាភិឆន្នា [ហេមជាលាភិសញ្ឆន្នា (សី.)];
តេ តេ ទទាមីតិ សុសីម ព្រូសិ, អនុស្សរំ ¶ បេត្តិបិតាមហានំ.
កាឡា ¶ ¶ មិគា សេតទន្តា មមីមេ [មម ឥមេ (សី. បី.)], បរោសតំ ហេមជាលាភិច្ឆន្នា;
តេ តេ ទទាមីតិ វទាមិ មាណវ, អនុស្សរំ បេត្តិបិតាមហានន្តិ.
សុសីមជាតកំ តតិយំ.
១៦៤. គិជ្ឈជាតកំ (២-២-៤)
យំ នុ គិជ្ឈោ យោជនសតំ, កុណបានិ អវេក្ខតិ;
កស្មា ជាលញ្ច បាសញ្ច, អាសជ្ជាបិ ន ពុជ្ឈសិ.
យទា បរាភវោ ហោតិ, បោសោ ជីវិតសង្ខយេ;
អថ ជាលញ្ច បាសញ្ច, អាសជ្ជាបិ ន ពុជ្ឈតីតិ.
គិជ្ឈជាតកំ ចតុត្ថំ.
១៦៥. នកុលជាតកំ (២-២-៥)
សន្ធិំ កត្វា អមិត្តេន, អណ្ឌជេន ជលាពុជ;
វិវរិយ ទាឋំ សេសិ [សយសិ (សី. ស្យា. បី.)], កុតោ តេ ភយមាគតំ.
សង្កេថេវ [សង្កតេវ (ក.)] អមិត្តស្មិំ, មិត្តស្មិម្បិ ន វិស្សសេ;
អភយា ភយមុប្បន្នំ, អបិ មូលានិ កន្តតីតិ [មូលំ និកន្តតីតិ (សី.)].
នកុលជាតកំ បញ្ចមំ.
១៦៦. ឧបសាឡកជាតកំ (២-២-៦)
ឧបសាឡកនាមានិ [ឧបសាឡ្ហកនាមានំ (សី. ស្យា. បី.)], សហស្សានិ ចតុទ្ទស;
អស្មិំ បទេសេ ទឌ្ឍានិ, នត្ថិ លោកេ អនាមតំ.
យម្ហិ ¶ សច្ចញ្ច ធម្មោ ច, អហិំសា សំយមោ ទមោ;
ឯតំ អរិយា សេវន្តិ, ឯតំ លោកេ អនាមតន្តិ.
ឧបសាឡកជាតកំ ឆដ្ឋំ.
១៦៧. សមិទ្ធិជាតកំ (២-២-៧)
អភុត្វា ¶ ភិក្ខសិ ភិក្ខុ, ន ហិ ភុត្វាន ភិក្ខសិ;
ភុត្វាន ភិក្ខុ ភិក្ខស្សុ, មា តំ កាលោ ឧបច្ចគា.
កាលំ ¶ វោហំ ន ជានាមិ, ឆន្នោ កាលោ ន ទិស្សតិ;
តស្មា អភុត្វា ភិក្ខាមិ, មា មំ កាលោ ឧបច្ចគាតិ.
សមិទ្ធិជាតកំ សត្តមំ.
១៦៨. សកុណគ្ឃិជាតកំ (២-២-៨)
សេនោ ពលសា បតមានោ, លាបំ គោចរឋាយិនំ;
សហសា អជ្ឈប្បត្តោវ, មរណំ តេនុបាគមិ.
សោហំ នយេន សម្បន្នោ, បេត្តិកេ គោចរេ រតោ;
អបេតសត្តុ មោទាមិ, សម្បស្សំ អត្ថមត្តនោតិ.
សកុណគ្ឃិជាតកំ អដ្ឋមំ.
១៦៩. អរកជាតកំ (២-២-៩)
យោ វេ មេត្តេន ចិត្តេន, សព្ពលោកានុកម្បតិ;
ឧទ្ធំ ¶ អធោ ច តិរិយំ, អប្បមាណេន សព្ពសោ.
អប្បមាណំ ហិតំ ចិត្តំ, បរិបុណ្ណំ សុភាវិតំ;
យំ បមាណកតំ កម្មំ, ន តំ តត្រាវសិស្សតីតិ.
អរកជាតកំ នវមំ.
១៧០. កកណ្ដកជាតកំ (២-២-១០)
នាយំ បុរេ ឧណ្ណមតិ [ឧន្នមតិ (ស្យា.)], តោរណគ្គេ កកណ្ដកោ;
មហោសធ វិជានាហិ, កេន ថទ្ធោ កកណ្ដកោ.
អលទ្ធបុព្ពំ លទ្ធាន, អឌ្ឍមាសំ កកណ្ដកោ;
អតិមញ្ញតិ រាជានំ, វេទេហំ មិថិលគ្គហន្តិ.
កកណ្ដកជាតកំ ទសមំ.
សន្ថវវគ្គោ ទុតិយោ.
តស្សុទ្ទានំ –
អថ ¶ ឥន្ទសមាន សបណ្ណកុដិ, សុសិមុត្តម គិជ្ឈ ជលាពុជកោ;
ឧបសាឡក ភិក្ខុ សលាបវរោ, អថ មេត្តវរោ ទសបុណ្ណមតីតិ.
៣. កល្យាណវគ្គោ
១៧១. កល្យាណធម្មជាតកំ (២-៣-១)
កល្យាណធម្មោតិ ¶ ¶ យទា ជនិន្ទ, លោកេ សមញ្ញំ អនុបាបុណាតិ;
តស្មា ន ហិយ្យេថ [ហីយេថ (សី.)] នរោ សបញ្ញោ, ហិរិយាបិ សន្តោ ធុរមាទិយន្តិ.
សាយំ សមញ្ញា ឥធ មជ្ជ បត្តា, កល្យាណធម្មោតិ ជនិន្ទ លោកេ;
តាហំ សមេក្ខំ ឥធ បព្ពជិស្សំ, ន ហិ មត្ថិ ឆន្ទោ ឥធ កាមភោគេតិ.
កល្យាណធម្មជាតកំ បឋមំ.
១៧២. ទទ្ទរជាតកំ (២-៣-២)
កោ នុ សទ្ទេន មហតា, អភិនាទេតិ ទទ្ទរំ;
តំ សីហា នប្បដិនទន្តិ [កិំ សីហា នប្បដិនទន្តិ (សី. បី.), ន សីហា បដិនទន្តិ (ក.)], កោ នាមេសោ មិគាធិភូ.
អធមោ មិគជាតានំ, សិង្គាលោ តាត វស្សតិ;
ជាតិមស្ស ជិគុច្ឆន្តា, តុណ្ហី សីហា សមច្ឆរេតិ.
ទទ្ទរជាតកំ ទុតិយំ.
១៧៣. មក្កដជាតកំ (២-៣-៣)
តាត ¶ ¶ មាណវកោ ឯសោ, តាលមូលំ អបស្សិតោ;
អគារកញ្ចិទំ អត្ថិ, ហន្ទ ទេមស្សគារកំ.
មា ខោ ត្វំ តាត បក្កោសិ, ទូសេយ្យ នោ អគារកំ;
នេតាទិសំ មុខំ ហោតិ, ព្រាហ្មណស្ស សុសីលិនោតិ.
មក្កដជាតកំ តតិយំ.
១៧៤. ទុព្ភិយមក្កដជាតកំ (២-៣-៤)
អទម្ហ តេ វារិ បហូតរូបំ, ឃម្មាភិតត្តស្ស បិបាសិតស្ស;
សោ ទានិ បិត្វាន [បីត្វាន (សី. បី.)] កិរិង្ករោសិ [កិកិំករោសិ (សី. ស្យា. បី.)], អសង្គមោ បាបជនេន សេយ្យោ.
កោ តេ សុតោ វា ទិដ្ឋោ វា, សីលវា នាម មក្កដោ;
ឥទានិ ខោ តំ ឱហច្ឆំ [ឩហច្ច (សី. បី.), ឱហច្ចំ (ស្យា.), ឧហជ្ជំ (ក.)], ឯសា អស្មាក ធម្មតាតិ.
ទុព្ភិយមក្កដជាតកំ ចតុត្ថំ.
១៧៥. អាទិច្ចុបដ្ឋានជាតកំ (២-៣-៥)
សព្ពេសុ ¶ កិរ ភូតេសុ, សន្តិ សីលសមាហិតា;
បស្ស សាខាមិគំ ជម្មំ, អាទិច្ចមុបតិដ្ឋតិ.
នាស្ស សីលំ វិជានាថ, អនញ្ញាយ បសំសថ;
អគ្គិហុត្តញ្ច ¶ ឧហន្នំ [ឩហន្តំ (សី.), ឩហនំ (ស្យា.), ឩហន្តិ (បី.), ឧហទំ (ក.)], ទ្វេ ច ភិន្នា កមណ្ឌលូតិ.
អាទិច្ចុបដ្ឋានជាតកំ បញ្ចមំ.
១៧៦. កឡាយមុដ្ឋិជាតកំ (២-៣-៦)
ពាលោ ¶ វតាយំ ទុមសាខគោចរោ, បញ្ញា ជនិន្ទ នយិមស្ស វិជ្ជតិ;
កឡាយមុដ្ឋិំ [កលាយមុដ្ឋិំ (សី. បី.)] អវកិរិយ កេវលំ, ឯកំ កឡាយំ បតិតំ គវេសតិ.
ឯវមេវ មយំ រាជ, យេ ចញ្ញេ អតិលោភិនោ;
អប្បេន ពហុំ ជិយ្យាម, កឡាយេនេវ វានរោតិ.
កឡាយមុដ្ឋិជាតកំ ឆដ្ឋំ.
១៧៧. តិន្ទុកជាតកំ (២-៣-៧)
ធនុហត្ថកលាបេហិ, នេត្តិំ សវរធារិភិ;
សមន្តា បរិកិណ្ណម្ហ, កថំ មោក្ខោ ភវិស្សតិ.
អប្បេវ ពហុកិច្ចានំ, អត្ថោ ជាយេថ កោចិ នំ;
អត្ថិ រុក្ខស្ស អច្ឆិន្នំ, ខជ្ជថញ្ញេវ តិន្ទុកន្តិ.
តិន្ទុកជាតកំ សត្តមំ.
១៧៨. កច្ឆបជាតកំ (២-៣-៨)
ជនិត្តំ ¶ មេ ភវិត្តំ មេ, ឥតិ បង្កេ អវស្សយិំ;
តំ មំ បង្កោ អជ្ឈភវិ, យថា ទុព្ពលកំ តថា;
តំ តំ វទាមិ ភគ្គវ, សុណោហិ វចនំ មម.
គាមេ វា យទិ វា រញ្ញេ, សុខំ យត្រាធិគច្ឆតិ;
តំ ជនិត្តំ ភវិត្តញ្ច, បុរិសស្ស បជានតោ;
យម្ហិ ជីវេ តម្ហិ គច្ឆេ, ន និកេតហតោ សិយាតិ.
កច្ឆបជាតកំ អដ្ឋមំ.
១៧៩. សតធម្មជាតកំ (២-៣-៩)
តញ្ច ¶ អប្បញ្ច ឧច្ឆិដ្ឋំ, តញ្ច កិច្ឆេន នោ អទា;
សោហំ ព្រាហ្មណជាតិកោ, យំ ភុត្តំ តម្បិ ឧគ្គតំ.
ឯវំ ¶ ធម្មំ និរំកត្វា [និរាកត្វា (?) និ + អា + ករ + ត្វា], យោ អធម្មេន ជីវតិ;
សតធម្មោវ លាភេន, លទ្ធេនបិ ន នន្ទតីតិ.
សតធម្មជាតកំ នវមំ.
១៨០. ទុទ្ទទជាតកំ (២-៣-១០)
ទុទ្ទទំ ទទមានានំ, ទុក្ករំ កម្ម កុព្ពតំ;
អសន្តោ នានុកុព្ពន្តិ, សតំ ធម្មោ ទុរន្នយោ.
តស្មា សតញ្ច អសតំ, នានា ហោតិ ឥតោ គតិ;
អសន្តោ ¶ និរយំ យន្តិ, សន្តោ សគ្គបរាយណាតិ [បរាយនា (ស្យា. ក.)].
ទុទ្ទទជាតកំ ទសមំ.
កល្យាណវគ្គោ តតិយោ.
តស្សុទ្ទានំ –
សុសមញ្ញមិគាធិភូ មាណវកោ, វារិបហូតរូបាទិច្ចុបដ្ឋានា;
សកឡាយសតិន្ទុកបង្ក បុន, សតធម្ម សុទុទ្ទទកេន ទសាតិ.
៤. អសទិសវគ្គោ
១៨១. អសទិសជាតកំ (២-៤-១)
ធនុគ្គហោ អសទិសោ, រាជបុត្តោ មហព្ពលោ;
ទូរេបាតី អក្ខណវេធី, មហាកាយប្បទាលនោ.
សព្ពាមិត្តេ រណំ កត្វា, ន ច កញ្ចិ វិហេឋយិ;
ភាតរំ សោត្ថិំ កត្វាន, សំយមំ អជ្ឈុបាគមីតិ.
អសទិសជាតកំ បឋមំ.
១៨២. សង្គាមាវចរជាតកំ (២-៤-២)
សង្គាមាវចរោ ¶ ¶ សូរោ, ពលវា ឥតិ វិស្សុតោ;
កិំ ¶ នុ តោរណមាសជ្ជ, បដិក្កមសិ កុញ្ជរ.
ឱមទ្ទ ខិប្បំ បលិឃំ, ឯសិកានិ ច អព្ពហ [ឧព្ពហ (ស្យា.), អព្ភុហ (ក.)];
តោរណានិ ច មទ្ទិត្វា, ខិប្បំ បវិស កុញ្ជរាតិ.
សង្គាមាវចរជាតកំ ទុតិយំ.
១៨៣. វាលោទកជាតកំ (២-៤-៣)
វាលោទកំ អប្បរសំ និហីនំ, បិត្វា [បីត្វា (សី. បី.)] មទោ ជាយតិ គទ្រភានំ;
ឥមញ្ច បិត្វាន រសំ បណីតំ, មទោ ន សញ្ជាយតិ សិន្ធវានំ.
អប្បំ បិវិត្វាន និហីនជច្ចោ, សោ មជ្ជតី តេន ជនិន្ទ បុដ្ឋោ [ផុដ្ឋោ (សី. ស្យា.), មុដ្ឋោ (ក.)];
ធោរយ្ហសីលី ច កុលម្ហិ ជាតោ, ន មជ្ជតី អគ្គរសំ បិវិត្វាតិ.
វាលោទកជាតកំ តតិយំ.
១៨៤. គិរិទត្តជាតកំ (២-៤-៤)
ទូសិតោ គិរិទត្តេន [គិរិទន្តេន (បី.)], ហយោ សាមស្ស បណ្ឌវោ;
បោរាណំ បកតិំ ហិត្វា, តស្សេវានុវិធិយ្យតិ [នុវិធីយតិ (សី. បី.)].
សចេ ¶ ច តនុជោ បោសោ, សិខរាការ [សិង្គារាការ (ស្យា.)] កប្បិតោ;
អាននេ នំ [តំ (សី. ស្យា. បី.)] គហេត្វាន, មណ្ឌលេ បរិវត្តយេ;
ខិប្បមេវ បហន្ត្វាន, តស្សេវានុវិធិយ្យតីតិ.
គិរិទត្តជាតកំ ចតុត្ថំ.
១៨៥. អនភិរតិជាតកំ (២-៤-៥)
យថោទកេ ¶ អាវិលេ អប្បសន្នេ, ន បស្សតិ សិប្បិកសម្ពុកញ្ច;
សក្ខរំ វាលុកំ មច្ឆគុម្ពំ, ឯវំ អាវិលម្ហិ [អាវិលេ ហិ (សី.)] ចិត្តេ;
ន បស្សតិ អត្តទត្ថំ បរត្ថំ.
យថោទកេ ¶ អច្ឆេ វិប្បសន្នេ, សោ បស្សតិ សិប្បិកសម្ពុកញ្ច;
សក្ខរំ វាលុកំ មច្ឆគុម្ពំ, ឯវំ អនាវិលម្ហិ ចិត្តេ;
សោ បស្សតិ អត្តទត្ថំ បរត្ថន្តិ.
អនភិរតិជាតកំ បញ្ចមំ.
១៨៦. ទធិវាហនជាតកំ (២-៤-៦)
វណ្ណគន្ធរសូបេតោ ¶ , អម្ពោយំ អហុវា បុរេ;
តមេវ បូជំ លភមានោ, កេនម្ពោ កដុកប្ផលោ.
បុចិមន្ទបរិវារោ, អម្ពោ តេ ទធិវាហន;
មូលំ មូលេន សំសដ្ឋំ, សាខា សាខា [សាខំ (ស្យា. ក.)] និសេវរេ [និវីសរេ (ក.)];
អសាតសន្និវាសេន, តេនម្ពោ កដុកប្ផលោតិ.
ទធិវាហនជាតកំ ឆដ្ឋំ.
១៨៧. ចតុមដ្ឋជាតកំ (២-៤-៧)
ឧច្ចេ វិដភិមារុយ្ហ, មន្តយវ្ហោ រហោគតា;
នីចេ ឱរុយ្ហ មន្តវ្ហោ, មិគរាជាបិ សោស្សតិ.
យំ សុវណ្ណោ សុវណ្ណេន [យំ សុបណ្ណោ សុបណ្ណេន (សី. ស្យា. បី.)], ទេវោ ទេវេន មន្តយេ;
កិំ តេត្ថ ចតុមដ្ឋស្ស, ពិលំ បវិស ជម្ពុកាតិ.
ចតុមដ្ឋជាតកំ សត្តមំ.
១៨៨. សីហកោត្ថុជាតកំ (២-៤-៨)
សីហង្គុលី ¶ សីហនខោ, សីហបាទបតិដ្ឋិតោ;
សោ សីហោ សីហសង្ឃម្ហិ, ឯកោ នទតិ អញ្ញថា.
មា ¶ ត្វំ នទិ រាជបុត្ត, អប្បសទ្ទោ វនេ វស;
សរេន ខោ [មា (ក.)] តំ ជានេយ្យុំ, ន ហិ តេ បេត្តិកោ សរោតិ.
សីហកោត្ថុជាតកំ អដ្ឋមំ.
១៨៩. សីហចម្មជាតកំ (២-៤-៩)
នេតំ សីហស្ស នទិតំ, ន ព្យគ្ឃស្ស ន [ព្យគ្ឃស្ស ន ច (ក.)] ទីបិនោ;
បារុតោ សីហចម្មេន, ជម្មោ នទតិ គទ្រភោ.
ចិរម្បិ ¶ ខោ តំ ខាទេយ្យ, គទ្រភោ ហរិតំ យវំ;
បារុតោ សីហចម្មេន, រវមានោវ ទូសយីតិ.
សីហចម្មជាតកំ នវមំ.
១៩០. សីលានិសំសជាតកំ (២-៤-១០)
បស្ស សទ្ធាយ សីលស្ស, ចាគស្ស ច អយំ ផលំ;
នាគោ នាវាយ វណ្ណេន, សទ្ធំ វហតុបាសកំ.
សព្ភិរេវ សមាសេថ, សព្ភិ កុព្ពេថ សន្ថវំ;
សតញ្ហិ សន្និវាសេន, សោត្ថិំ គច្ឆតិ ន្ហាបិតោតិ.
សីលានិសំសជាតកំ ទសមំ.
អសទិសវគ្គោ ចតុត្ថោ.
តស្សុទ្ទានំ –
ធនុគ្គហ ¶ កុញ្ជរ អប្បរសោ, គិរិទត្តមនាវិលចិត្តវរំ;
ទធិវាហន ជម្ពូក សីហនខោ, ហរិតយវ នាគវរេន ទសាតិ.
៥. រុហកវគ្គោ
១៩១. រុហកជាតកំ (២-៥-១)
អបិ ¶ [អម្ភោ (ស្យា. ក. សី.)] រុហក ឆិន្នាបិ, ជិយា សន្ធីយតេ បុន;
សន្ធីយស្សុ បុរាណិយា, មា កោធស្ស វសំ គមិ.
វិជ្ជមានេសុ វាកេសុ [វិជ្ជមានាសុ មរុវាសុ (សី.), វិជ្ជមានាសុ មរូទ្វាសុ (បី.)], វិជ្ជមានេសុ ការិសុ;
អញ្ញំ ជិយំ ករិស្សាមិ, អលញ្ញេវ បុរាណិយាតិ.
រុហកជាតកំ បឋមំ.
១៩២. សិរិកាឡកណ្ណិជាតកំ (២-៥-២)
ឥត្ថី សិយា រូបវតី, សា ច សីលវតី សិយា;
បុរិសោ តំ ន ឥច្ឆេយ្យ, សទ្ទហាសិ មហោសធ.
សទ្ទហាមិ ¶ មហារាជ, បុរិសោ ទុព្ភគោ សិយា;
សិរី ¶ ច កាឡកណ្ណី ច, ន សមេន្តិ កុទាចនន្តិ.
សិរិកាឡកណ្ណិជាតកំ ទុតិយំ.
១៩៣. ចូឡបទុមជាតកំ (២-៥-៣)
អយមេវ សា អហមបិ [អហម្បិ (សី. ស្យា. បី.), អហស្មិ (ក.)] សោ អនញ្ញោ, អយមេវ សោ ហត្ថច្ឆិន្នោ អនញ្ញោ;
យមាហ ‘‘កោមារបតី មម’’ន្តិ, វជ្ឈិត្ថិយោ នត្ថិ ឥត្ថីសុ សច្ចំ.
ឥមញ្ច ជម្មំ មុសលេន ហន្ត្វា, លុទ្ទំ ឆវំ បរទារូបសេវិំ;
ឥមិស្សា ច នំ បាបបតិព្ពតាយ, ជីវន្តិយា ឆិន្ទថ កណ្ណនាសន្តិ.
ចូឡបទុមជាតកំ តតិយំ.
១៩៤. មណិចោរជាតកំ (២-៥-៤)
ន ¶ សន្តិ ទេវា បវសន្តិ នូន, ន ហិ នូន សន្តិ ឥធ លោកបាលា;
សហសា ករោន្តានមសញ្ញតានំ, ន ហិ នូន សន្តី បដិសេធិតារោ.
អកាលេ វស្សតី តស្ស, កាលេ តស្ស ន វស្សតិ;
សគ្គា ¶ ច ចវតិ ឋានា, ននុ សោ តាវតា ហតោតិ.
មណិចោរជាតកំ ចតុត្ថំ.
១៩៥. បព្ពតូបត្ថរជាតកំ (២-៥-៥)
បព្ពតូបត្ថរេ [បព្ពតបត្ថរេ (សី. ស្យា. បី.)] រម្មេ, ជាតា បោក្ខរណី សិវា;
តំ សិង្គាលោ អបាបាយិ [អបាបាសិ (សី. ស្យា. បី.)], ជានំ សីហេន រក្ខិតំ.
បិវន្តិ ចេ [បិវន្តិ វេ (សី.), បិវន្តិវ (បី.), បិវន្តេវ (?)] មហារាជ, សាបទានិ មហានទិំ;
ន តេន អនទី ហោតិ, ខមស្សុ យទិ តេ បិយាតិ.
បព្ពតូបត្ថរ [បព្ពតបត្ថរ (សី. ស្យា. បី.)] ជាតកំ បញ្ចមំ.
១៩៦. វលាហកស្សជាតកំ (២-៥-៦)
យេ ន កាហន្តិ ឱវាទំ, នរា ពុទ្ធេន ទេសិតំ;
ព្យសនំ តេ គមិស្សន្តិ, រក្ខសីហិវ វាណិជា.
យេ ¶ ច កាហន្តិ ឱវាទំ, នរា ពុទ្ធេន ទេសិតំ;
សោត្ថិំ បារំ គមិស្សន្តិ, វលាហេនេវ [វាលាហេនេវ (សី. បី.)] វាណិជាតិ.
វលាហកស្ស [វាលាហស្ស (សី. បី.)] ជាតកំ ឆដ្ឋំ.
១៩៧. មិត្តាមិត្តជាតកំ (២-៥-៧)
ន នំ ឧម្ហយតេ ទិស្វា, ន ច នំ បដិនន្ទតិ;
ចក្ខូនិ ចស្ស ន ទទាតិ, បដិលោមញ្ច វត្តតិ.
ឯតេ ¶ ¶ ភវន្តិ អាការា, អមិត្តស្មិំ បតិដ្ឋិតា;
យេហិ អមិត្តំ ជានេយ្យ, ទិស្វា សុត្វា ច បណ្ឌិតោតិ.
មិត្តាមិត្តជាតកំ សត្តមំ.
១៩៨. រាធជាតកំ (២-៥-៨)
បវាសា អាគតោ តាត, ឥទានិ នចិរាគតោ;
កច្ចិន្នុ តាត តេ មាតា, ន អញ្ញមុបសេវតិ.
ន ខោ បនេតំ សុភណំ, គិរំ សច្ចុបសំហិតំ;
សយេថ បោដ្ឋបាទោវ, មុម្មុរេ [មុម្មុរេ (ស្យា.), មំ បុរេ (ក.) មុម្មុរសទ្ទោ ថុសគ្គិម្ហិ កុក្កុឡេ ច វត្តតីតិ សក្កតាភិធានេសុ] ឧបកូថិតោតិ [ឧបកូសិតោតិ (សី. ស្យា. បី.), ឧបកូលិតោ (ក.)].
រាធជាតកំ អដ្ឋមំ.
១៩៩. គហបតិជាតកំ (២-៥-៩)
ឧភយំ មេ ន ខមតិ, ឧភយំ មេ ន រុច្ចតិ;
យាចាយំ កោដ្ឋមោតិណ្ណា, នាទ្ទសំ ឥតិ ភាសតិ.
តំ តំ គាមបតិ ព្រូមិ, កទរេ អប្បស្មិ ជីវិតេ;
ទ្វេ មាសេ សង្គរំ កត្វា [ការំ កត្វាន (សី. បី.), សំករំ កត្វា (ក.)], មំសំ ជរគ្គវំ កិសំ;
អប្បត្តកាលេ ចោទេសិ, តម្បិ មយ្ហំ ន រុច្ចតីតិ.
គហបតិជាតកំ នវមំ.
២០០. សាធុសីលជាតកំ (២-៥-១០)
សរីរទព្យំ ¶ វុឌ្ឍព្យំ [វទ្ធព្យំ (សី. បី.)], សោជច្ចំ សាធុសីលិយំ;
ព្រាហ្មណំ តេវ បុច្ឆាម, កន្នុ តេសំ វនិម្ហសេ [វណិម្ហសេ (សី. បី.)].
អត្ថោ ¶ អត្ថិ សរីរស្មិំ, វុឌ្ឍព្យស្ស នមោ ករេ;
អត្ថោ អត្ថិ សុជាតស្មិំ, សីលំ អស្មាក រុច្ចតីតិ.
សាធុសីលជាតកំ ទសមំ.
រុហកវគ្គោ បញ្ចមោ.
តស្សុទ្ទានំ –
អបិរុហក ¶ រូបវតី មុសលោ, បវសន្តិ សបញ្ចមបោក្ខរណី;
អថ មុត្តិមវាណិជ ឧម្ហយតេ, ចិរអាគត កោដ្ឋ សរីរ ទសាតិ.
៦. នតំទឡ្ហវគ្គោ
២០១. ពន្ធនាគារជាតកំ (២-៦-១)
ន តំ ទឡ្ហំ ពន្ធនមាហុ ធីរា, យទាយសំ ទារុជបព្ពជញ្ច [ពព្ពជញ្ច (សី.)];
សារត្តរត្តា មណិកុណ្ឌលេសុ, បុត្តេសុ ¶ ទារេសុ ច យា អបេក្ខា.
ឯតំ ទឡ្ហំ ពន្ធនមាហុ ធីរា, ឱហារិនំ សិថិលំ ទុប្បមុញ្ចំ;
ឯតម្បិ ឆេត្វាន វជន្តិ ធីរា, អនបេក្ខិនោ កាមសុខំ បហាយាតិ.
ពន្ធនាគារជាតកំ បឋមំ.
២០២. កេឡិសីលជាតកំ (២-៦-២)
ហំសា កោញ្ចា មយូរា ច, ហត្ថយោ [ហត្ថិនោ (សី.), ហត្ថិយោ (ស្យា. បី.)] បសទា មិគា;
សព្ពេ សីហស្ស ភាយន្តិ, នត្ថិ កាយស្មិ តុល្យតា.
ឯវមេវ មនុស្សេសុ, ទហរោ ចេបិ បញ្ញវា;
សោ ហិ តត្ថ មហា ហោតិ, នេវ ពាលោ សរីរវាតិ.
កេឡិសីលជាតកំ ទុតិយំ.
២០៣. ខណ្ឌជាតកំ (២-៦-៣)
វិរូបក្ខេហិ មេ មេត្តំ, មេត្តំ ឯរាបថេហិ មេ;
ឆព្យាបុត្តេហិ មេ មេត្តំ, មេត្តំ កណ្ហាគោតមកេហិ ច.
អបាទកេហិ ¶ ¶ មេ មេត្តំ, មេត្តំ ទ្វិបាទកេហិ មេ;
ចតុប្បទេហិ មេ មេត្តំ, មេត្តំ ពហុប្បទេហិ មេ.
មា ¶ មំ អបាទកោ ហិំសិ, មា មំ ហិំសិ ទ្វិបាទកោ;
មា មំ ចតុប្បទោ ហិំសិ, មា មំ ហិំសិ ពហុប្បទោ.
សព្ពេ សត្តា សព្ពេ បាណា, សព្ពេ ភូតា ច កេវលា;
សព្ពេ ភទ្រានិ បស្សន្តុ, មា កញ្ចិ [កិញ្ចិ (ស្យា. ក.)] បាបមាគមា.
អប្បមាណោ ពុទ្ធោ, អប្បមាណោ ធម្មោ;
អប្បមាណោ សង្ឃោ, បមាណវន្តានិ សរីសបានិ [សិរិសបានិ (សី. ស្យា. បី.)];
អហិវិច្ឆិកសតបទី, ឧណ្ណនាភិ [ឧណ្ណានាភិ (សី. ស្យា. បី.)] សរពូមូសិកា.
កតា មេ រក្ខា កតា មេ បរិត្តា, បដិក្កមន្តុ ភូតានិ;
សោហំ នមោ ភគវតោ, នមោ សត្តន្នំ សម្មាសម្ពុទ្ធានន្តិ.
ខណ្ឌជាតកំ តតិយំ.
២០៤. វីរកជាតកំ (២-៦-៤)
អបិ វីរក បស្សេសិ, សកុណំ មញ្ជុភាណកំ;
មយូរគីវសង្កាសំ, បតិំ មយ្ហំ សវិដ្ឋកំ.
ឧទកថលចរស្ស បក្ខិនោ, និច្ចំ អាមកមច្ឆភោជិនោ;
តស្សានុករំ សវិដ្ឋកោ, សេវាលេ បលិគុណ្ឋិតោ មតោតិ.
វីរកជាតកំ ចតុត្ថំ.
២០៥. គង្គេយ្យជាតកំ (២-៦-៥)
សោភតិ មច្ឆោ គង្គេយ្យោ, អថោ សោភតិ យាមុនោ [សោភន្តិ មច្ឆា គង្គេយ្យា, អថោ សោភន្តិ យាមុនា (ស្យា. បី.)];
ចតុប្បទោយំ ¶ បុរិសោ, និគ្រោធបរិមណ្ឌលោ;
ឦសកាយត [ឦសមាយត (ក.)] គីវោ ច, សព្ពេវ អតិរោចតិ.
យំ ¶ បុច្ឆិតោ ន តំ អក្ខាសិ [អក្ខា (សី. ស្យា. បី.)], អញ្ញំ អក្ខាសិ [អក្ខាតិ (ស្យា. បី.)] បុច្ឆិតោ;
អត្តប្បសំសកោ បោសោ, នាយំ អស្មាក រុច្ចតីតិ.
គង្គេយ្យជាតកំ បញ្ចមំ.
២០៦. កុរុង្គមិគជាតកំ (២-៦-៦)
ឥង្ឃ ¶ វទ្ធមយំ [វទ្ធមយំ (សី. ស្យា. បី.)] បាសំ, ឆិន្ទ ទន្តេហិ កច្ឆប;
អហំ តថា ករិស្សាមិ, យថា នេហិតិ លុទ្ទកោ.
កច្ឆបោ បាវិសី វារិំ, កុរុង្គោ បាវិសី វនំ;
សតបត្តោ ទុមគ្គម្ហា, ទូរេ បុត្តេ អបានយីតិ.
កុរុង្គមិគជាតកំ ឆដ្ឋំ.
២០៧. អស្សកជាតកំ (២-៦-៧)
អយមស្សករាជេន, ទេសោ វិចរិតោ មយា;
អនុកាមយ កាមេន [អនុកាមយវនុកាមេន (សី. បី.)], បិយេន បតិនា សហ.
នវេន សុខទុក្ខេន, បោរាណំ អបិធីយតិ [អបិថីយតិ (សី. បី.), អបិថិយ្យតិ (ស្យា.)];
តស្មា អស្សករញ្ញាវ, កីដោ បិយតរោ មមាតិ.
អស្សកជាតកំ សត្តមំ.
២០៨. សុសុមារជាតកំ (២-៦-៨)
អលំ ¶ មេតេហិ អម្ពេហិ, ជម្ពូហិ បនសេហិ ច;
យានិ បារំ សមុទ្ទស្ស, វរំ មយ្ហំ ឧទុម្ពរោ.
មហតី វត តេ ពោន្ទិ, ន ច បញ្ញា តទូបិកា;
សុសុមារ [សុំសុមារ (សី. ស្យា. បី.)] វញ្ចិតោ មេសិ, គច្ឆ ទានិ យថាសុខន្តិ.
សុសុមារជាតកំ អដ្ឋមំ.
២០៩. កុក្កុដជាតកំ (២-៦-៩)
ទិដ្ឋា ¶ មយា វនេ រុក្ខា, អស្សកណ្ណា វិភីដកា [វិភេទកា (ស្យា. ក.)];
ន តានិ ឯវំ សក្កន្តិ, យថា ត្វំ រុក្ខ សក្កសិ.
បុរាណកុក្កុដោ [កក្ករោ (សី. ស្យា. បី.)] អយំ, ភេត្វា បញ្ជរមាគតោ;
កុសលោ វាឡបាសានំ, អបក្កមតិ ភាសតីតិ.
កុក្កុដ [កក្ករ (សី. ស្យា. បី.)] ជាតកំ នវមំ.
២១០. កន្ទគលកជាតកំ (២-៦-១០)
អម្ភោ ¶ កោ នាម យំ រុក្ខោ, សិន្នបត្តោ [សីនបត្តោ (សី. បី.)] សកណ្ដកោ;
យត្ថ ឯកប្បហារេន, ឧត្តមង្គំ វិភិជ្ជិតំ [វិសាដិកំ (សី. ស្យា. បី.), វិឃាដិតំ (សី. និយ្យ)].
អចារិ វតាយំ វិតុទំ វនានិ, កដ្ឋង្គរុក្ខេសុ អសារកេសុ;
អថាសទា ¶ ខទិរំ ជាតសារំ [ជាតិសារំ (ក.)], យត្ថព្ភិទា គរុឡោ ឧត្តមង្គន្តិ.
កន្ទគលក [កន្ទលក (ក.)] ជាតកំ ទសមំ.
នតំទឡ្ហវគ្គោ ឆដ្ឋោ.
តស្សុទ្ទានំ –
ទឡ្ហពន្ធន ហំសវរោ ច បុន, វិរូបក្ខ សវិដ្ឋក មច្ឆវរោ;
សកុរុង្គ សអស្សក អម្ពវរោ, បុន កុក្កុដកោ គរុឡេន ទសាតិ.
៧. ពីរណថម្ភវគ្គោ
២១១. សោមទត្តជាតកំ (២-៧-១)
អកាសិ យោគ្គំ ធុវមប្បមត្តោ, សំវច្ឆរំ ពីរណថម្ភកស្មិំ;
ព្យាកាសិ សញ្ញំ បរិសំ វិគយ្ហ, ន និយ្យមោ តាយតិ អប្បបញ្ញំ.
ទ្វយំ ¶ យាចនកោ តាត, សោមទត្ត និគច្ឆតិ;
អលាភំ ¶ ធនលាភំ វា, ឯវំ ធម្មា ហិ យាចនាតិ.
សោមទត្តជាតកំ បឋមំ.
២១២. ឧច្ឆិដ្ឋភត្តជាតកំ (២-៧-២)
អញ្ញោ ឧបរិមោ វណ្ណោ, អញ្ញោ វណ្ណោ ច ហេដ្ឋិមោ;
ព្រាហ្មណី ត្វេវ បុច្ឆាមិ, កិំ ហេដ្ឋា កិញ្ច ឧប្បរិ.
អហំ នដោស្មិ ភទ្ទន្តេ, ភិក្ខកោស្មិ ឥធាគតោ;
អយញ្ហិ កោដ្ឋមោតិណ្ណោ, អយំ សោ យំ [ត្វំ (ក.)] គវេសសីតិ.
ឧច្ឆិដ្ឋភត្តជាតកំ ទុតិយំ.
២១៣. ភរុជាតកំ (២-៧-៣)
ឥសីនមន្តរំ ¶ កត្វា, ភរុរាជាតិ [កុរុរាជាតិ (ក.)] មេ សុតំ;
ឧច្ឆិន្នោ សហ រដ្ឋេហិ [រដ្ឋេន (សី. បី.)], សរាជា វិភវង្គតោ.
តស្មា ហិ ឆន្ទាគមនំ, នប្បសំសន្តិ បណ្ឌិតា;
អទុដ្ឋចិត្តោ ភាសេយ្យ, គិរំ សច្ចុបសំហិតន្តិ.
ភរុជាតកំ [កុរុរាតកំ (ក.)] តតិយំ.
២១៤. បុណ្ណនទីជាតកំ (២-៧-៤)
បុណ្ណំ នទិំ យេន ច បេយ្យមាហុ, ជាតំ ¶ យវំ យេន ច គុយ្ហមាហុ;
ទូរំ គតំ យេន ច អវ្ហយន្តិ, សោ ត្យាគតោ [ត្យាភតោ (ស្យា. ក.) បហេឡិគាថាភាវោ មនសិ កាតព្ពោ] ហន្ទ ច ភុញ្ជ ព្រាហ្មណ.
យតោ មំ សរតី រាជា, វាយសម្បិ បហេតវេ;
ហំសា កោញ្ចា មយូរា ច [ហំសកោញ្ចមយូរានំ (ក. អដ្ឋ. បាឋន្តរំ)], អសតីយេវ បាបិយាតិ.
បុណ្ណនទីជាតកំ ចតុត្ថំ.
២១៥. កច្ឆបជាតកំ (២-៧-៥)
អវធី ¶ វត អត្តានំ, កច្ឆបោ ព្យាហរំ គិរំ [កច្ឆបោវ បព្យាហរំ (ស្យា.), កច្ឆបោ សោ បព្យាហរំ (ក.)];
សុគ្គហីតស្មិំ កដ្ឋស្មិំ, វាចាយ សកិយាវធិ.
ឯតម្បិ ទិស្វា នរវីរិយសេដ្ឋ, វាចំ បមុញ្ចេ កុសលំ នាតិវេលំ;
បស្សសិ ពហុភាណេន, កច្ឆបំ ព្យសនំ គតន្តិ.
កច្ឆបជាតកំ បញ្ចមំ.
២១៦. មច្ឆជាតកំ (២-៧-៦)
ន មាយមគ្គិ តបតិ, ន សូលោ សាធុតច្ឆិតោ;
យញ្ច មំ មញ្ញតេ មច្ឆី, អញ្ញំ សោ រតិយា គតោ.
សោ ¶ មំ ទហតិ រាគគ្គិ, ចិត្តំ ចូបតបេតិ មំ;
ជាលិនោ មុញ្ចថាយិរា មំ, ន កាមេ ហញ្ញតេ ក្វចីតិ.
មច្ឆជាតកំ ឆដ្ឋំ.
២១៧. សេគ្គុជាតកំ (២-៧-៧)
សព្ពោ ¶ លោកោ អត្តមនោ អហោសិ, អកោវិទា គាមធម្មស្ស សេគ្គុ;
កោមារិ កោ នាម [កោមារិកា នាម (ក.), កោមារិកោ នាម (ស្យា. បី.)] តវជ្ជ ធម្មោ, យំ ត្វំ គហិតា បវនេ បរោទសិ.
យោ ទុក្ខផុដ្ឋាយ ភវេយ្យ តាណំ, សោ មេ បិតា ទុព្ភិ វនេ ករោតិ;
សា កស្ស កន្ទាមិ វនស្ស មជ្ឈេ, យោ តាយិតា សោ សហសំ ករោតីតិ.
សេគ្គុជាតកំ សត្តមំ.
២១៨. កូដវាណិជជាតកំ (២-៧-៨)
សឋស្ស ¶ សាឋេយ្យមិទំ សុចិន្តិតំ, បច្ចោឌ្ឌិតំ បដិកូដស្ស កូដំ;
ផាលញ្ចេ ខាទេយ្យុំ [អទេយ្យុំ (សី. បី.)] មូសិកា, កស្មា កុមារំ កុលលា ន [នោ (សី. ស្យា. បី.)] ហរេយ្យុំ.
កូដស្ស ¶ ហិ សន្តិ [សន្តីធ (ក.)] កូដកូដា, ភវតិ [ភវន្តិ (ក.)] ចាបិ និកតិនោ និកត្យា;
ទេហិ បុត្តនដ្ឋ ផាលនដ្ឋស្ស ផាលំ, មា តេ បុត្តមហាសិ ផាលនដ្ឋោតិ.
កូដវាណិជជាតកំ អដ្ឋមំ.
២១៩. គរហិតជាតកំ (២-៧-៩)
ហិរញ្ញំ មេ សុវណ្ណំ មេ, ឯសា រត្តិំ ទិវា កថា;
ទុម្មេធានំ មនុស្សានំ, អរិយធម្មំ អបស្សតំ.
ទ្វេ ទ្វេ គហបតយោ គេហេ, ឯកោ តត្ថ អមស្សុកោ;
លម្ពត្ថនោ វេណិកតោ, អថោ អង្កិតកណ្ណកោ;
កីតោ ធនេន ពហុនា, សោ តំ វិតុទតេ ជនន្តិ.
គរហិតជាតកំ នវមំ.
២២០. ធម្មធជជាតកំ (២-៧-១០)
សុខំ ជីវិតរូបោសិ, រដ្ឋា វិវនមាគតោ;
សោ ឯកកោ រុក្ខមូលេ [អរញ្ញស្មិំ (សី. ស្យា. បី.)], កបណោ វិយ ឈាយសិ.
សុខំ ¶ ជីវិតរូបោស្មិ, រដ្ឋា វិវនមាគតោ;
សោ ឯកកោ រុក្ខមូលេ, កបណោ វិយ ឈាយាមិ;
សតំ ¶ ធម្មំ អនុស្សរំតិ.
ធម្មធជជាតកំ ទសមំ.
ពីរណថម្ភវគ្គោ សត្តមោ.
តស្សុទ្ទានំ –
អថ ¶ ពីរណថម្ភវរោ ច នដោ, ភរុរាជវរុត្តមបុណ្ណនទី;
ពហុភាណិ អគ្គិបវនេ មូសិកា, សហលម្ពត្ថនោ កបណេន ទសាតិ.
៨. កាសាវវគ្គោ
២២១. កាសាវជាតកំ (២-៨-១)
អនិក្កសាវោ កាសាវំ, យោ វត្ថំ បរិទហិស្សតិ [បរិទហេស្សតិ (សី. បី.)];
អបេតោ ទមសច្ចេន, ន សោ កាសាវមរហតិ.
យោ ច វន្តកសាវស្ស, សីលេសុ សុសមាហិតោ;
ឧបេតោ ទមសច្ចេន, ស វេ កាសាវមរហតីតិ.
កាសាវជាតកំ បឋមំ.
២២២. ចូឡនន្ទិយជាតកំ (២-៨-២)
ឥទំ ¶ តទាចរិយវចោ, បារាសរិយោ យទព្រវិ [បោរាណាចរិយោព្រវិ (ក.)];
មាសុ ត្វំ អករិ [អករា (សី. បី.)] បាបំ, យំ ត្វំ បច្ឆា កតំ តបេ.
យានិ ករោតិ បុរិសោ, តានិ អត្តនិ បស្សតិ;
កល្យាណការី កល្យាណំ, បាបការី ច បាបកំ;
យាទិសំ វបតេ ពីជំ, តាទិសំ ហរតេ ផលន្តិ.
ចូឡនន្ទិយជាតកំ ទុតិយំ.
២២៣. បុដភត្តជាតកំ (២-៨-៣)
នមេ ¶ នមន្តស្ស ភជេ ភជន្តំ, កិច្ចានុកុព្ពស្ស ករេយ្យ កិច្ចំ;
នានត្ថកាមស្ស ករេយ្យ អត្ថំ, អសម្ភជន្តម្បិ ន សម្ភជេយ្យ.
ចជេ ¶ ចជន្តំ វនថំ ន កយិរា, អបេតចិត្តេន ន សម្ភជេយ្យ;
ទិជោ ទុមំ ខីណផលន្តិ ញត្វា, អញ្ញំ សមេក្ខេយ្យ មហា ហិ លោកោតិ.
បុដភត្តជាតកំ តតិយំ.
២២៤. កុម្ភិលជាតកំ (២-៨-៤)
យស្សេតេ ¶ ចតុរោ ធម្មា, វានរិន្ទ យថា តវ;
សច្ចំ ធម្មោ ធិតិ ចាគោ, ទិដ្ឋំ សោ អតិវត្តតិ.
យស្ស ចេតេ ន វិជ្ជន្តិ, គុណា បរមភទ្ទកា;
សច្ចំ ធម្មោ ធិតិ ចាគោ, ទិដ្ឋំ សោ នាតិវត្តតីតិ.
កុម្ភិលជាតកំ ចតុត្ថំ.
២២៥. ខន្តិវណ្ណជាតកំ (២-៨-៥)
អត្ថិ មេ បុរិសោ ទេវ, សព្ពកិច្ចេសុ ព្យាវដោ [វាវដោ (ក.)];
តស្ស ចេកោបរាធត្ថិ, តត្ថ ត្វំ កិន្តិ មញ្ញសិ.
អម្ហាកម្បត្ថិ បុរិសោ, ឯទិសោ ឥធ វិជ្ជតិ;
ទុល្លភោ អង្គសម្បន្នោ, ខន្តិរស្មាក រុច្ចតីតិ.
ខន្តិវណ្ណជាតកំ បញ្ចមំ.
២២៦. កោសិយជាតកំ (២-៨-៦)
កាលេ និក្ខមនា សាធុ, នាកាលេ សាធុ និក្ខមោ;
អកាលេន ហិ និក្ខម្ម, ឯកកម្បិ ពហុជ្ជនោ;
ន កិញ្ចិ អត្ថំ ជោតេតិ, ធង្កសេនាវ កោសិយំ.
ធីរោ ច វិធិវិធានញ្ញូ, បរេសំ វិវរានុគូ;
សព្ពាមិត្តេ ¶ វសីកត្វា, កោសិយោវ សុខី សិយាតិ.
កោសិយជាតកំ ឆដ្ឋំ.
២២៧. គូថបាណជាតកំ (២-៨-៧)
សូរោ ¶ ¶ សូរេន សង្គម្ម, វិក្កន្តេន បហារិនា;
ឯហិ នាគ និវត្តស្សុ, កិំ នុ ភីតោ បលាយសិ;
បស្សន្តុ អង្គមគធា, មម តុយ្ហញ្ច វិក្កមំ.
ន តំ បាទា វធិស្សាមិ, ន ទន្តេហិ ន សោណ្ឌិយា;
មីឡ្ហេន តំ វធិស្សាមិ, បូតិ ហញ្ញតុ បូតិនាតិ.
គូថបាណជាតកំ សត្តមំ.
២២៨. កាមនីតជាតកំ (២-៨-៨)
តយោ គិរិំ អន្តរំ កាមយាមិ, បញ្ចាលា កុរុយោ កេកកេ ច [កុរយោ កេកយេ ច (សី.)];
តតុត្តរិំ [តទុត្តរិំ (ក.)] ព្រាហ្មណ កាមយាមិ, តិកិច្ឆ មំ ព្រាហ្មណ កាមនីតំ.
កណ្ហាហិទដ្ឋស្ស ករោន្តិ ហេកេ, អមនុស្សបវិដ្ឋស្ស [អមនុស្សវទ្ធស្ស (សី. បី.), អមនុស្សវិដ្ឋស្ស (ស្យា.)] ករោន្តិ បណ្ឌិតា;
ន កាមនីតស្ស ករោតិ កោចិ, ឱក្កន្តសុក្កស្ស ¶ ហិ កា តិកិច្ឆាតិ.
កាមនីតជាតកំ អដ្ឋមំ.
២២៩. បលាយិតជាតកំ (២-៨-៩)
គជគ្គមេឃេហិ ហយគ្គមាលិភិ, រថូមិជាតេហិ សរាភិវស្សេភិ [សរាភិវស្សភិ (ស្យា. សី. អដ្ឋ.), សរាភិវស្សិភិ (?)];
ថរុគ្គហាវដ្ដ [ធនុគ្គហាវដ្ដ (ក.)] ទឡ្ហប្បហារិភិ, បរិវារិតា តក្កសិលា សមន្តតោ.
[អភិធាវថា ច បតថា ច, វិវិធវិនទិតា ច ទន្តិភិ; វត្តតជ្ជ តុមុលោ ឃោសោ, យថា វិជ្ជុតា ជលធរស្ស គជ្ជតោតិ; (សី. បី. ក.)] អភិធាវថ ¶ ចូបធាវថ ច [អភិធាវថា ចុប្បតថា ច (ស្យា.)], វិវិធា វិនាទិតា [វិនាទិតត្ថ (ក.)] វទន្តិភិ;
វត្តតជ្ជ តុមុលោ ឃោសោ យថា, វិជ្ជុលតា ជលធរស្ស គជ្ជតោតិ [អភិធាវថា ច បតថា ច, វិវិធវិនទិតា ច ទន្តិភិ; វត្តតជ្ជ តុមុលោ ឃោសោ, យថា វិជ្ជុតា ជលធរស្ស គជ្ជតោតិ; (សី. បី. ក.)].
បលាយិតជាតកំ នវមំ.
២៣០. ទុតិយបលាយិតជាតកំ (២-៨-១០)
ធជមបរិមិតំ អនន្តបារំ, ទុប្បសហំធង្កេហិ សាគរំវ [សាគរមិវ (សី. ស្យា. បី.)];
គិរិមិវអនិលេន ទុប្បសយ្ហោ [ទុប្បសហោ (សី. បី. ក.)], ទុប្បសហោ អហមជ្ជតាទិសេន.
មា ¶ ពាលិយំ វិលបិ [វិប្បលបិ (ពហូសុ)] ន ហិស្ស តាទិសំ, វិឌយ្ហសេ [វិឡយ្ហសេ (សី. បី.)] ន ហិ លភសេ និសេធកំ;
អាសជ្ជសិ គជមិវ ឯកចារិនំ, យោ តំ បទា នឡមិវ បោថយិស្សតីតិ.
ទុតិយបលាយិតជាតកំ ទសមំ.
កាសាវវគ្គោ អដ្ឋមោ.
តស្សុទ្ទានំ –
វរវត្ថវចោ ¶ ទុមខីណផលំ, ចតុរោធម្មវរំ បុរិសុត្តម;
ធង្កមគធា ច តយោគិរិនាម, គជគ្គវរោ ធជវរេន ទសាតិ.
៩. ឧបាហនវគ្គោ
២៣១. ឧបាហនជាតកំ (២-៩-១)
យថាបិ ¶ កីតា បុរិសស្សុបាហនា, សុខស្ស អត្ថាយ ទុខំ ឧទព្ពហេ;
ឃម្មាភិតត្តា ថលសា បបីឡិតា, តស្សេវ បាទេ បុរិសស្ស ខាទរេ.
ឯវមេវ ¶ យោ ទុក្កុលីនោ អនរិយោ, តម្មាក [តម្ហាក (សី.), តុម្ហាក (ស្យា. បី.)] វិជ្ជញ្ច សុតញ្ច អាទិយ;
តមេវ សោ តត្ថ សុតេន ខាទតិ, អនរិយោ វុច្ចតិ ទុបាហនូបមោតិ [បានទូបមោតិ (សី. បី.)].
ឧបាហនជាតកំ បឋមំ.
២៣២. វីណាគុណជាតកំ (២-៩-២)
ឯកចិន្តិតោ យមត្ថោ, ពាលោ អបរិណាយកោ;
ន ហិ ខុជ្ជេន វាមេន, ភោតិ សង្គន្តុមរហសិ.
បុរិសូសភំ មញ្ញមានា, អហំ ខុជ្ជមកាមយិំ;
សោយំ សំកុដិតោ សេតិ, ឆិន្នតន្តិ យថា វិណាតិ [ថុណាតិ (សី.)].
វីណាគុណជាតកំ ទុតិយំ.
២៣៣. វិកណ្ណជាតកំ (២-៩-៣)
កាមំ យហិំ ឥច្ឆសិ តេន គច្ឆ, វិទ្ធោសិ មម្មម្ហិ [មមស្មិ (ក.)] វិកណ្ណកេន;
ហតោសិ ភត្តេន សុវាទិតេន [សវាទិតេន (សី. ស្យា. បី.)], លោលោ ច មច្ឆេ អនុពន្ធមានោ.
ឯវម្បិ ¶ លោកាមិសំ ឱបតន្តោ, វិហញ្ញតី ¶ ចិត្តវសានុវត្តី;
សោ ហញ្ញតិ ញាតិសខាន មជ្ឈេ, មច្ឆានុគោ សោរិវ សុំសុមារោតិ [សុសុមារោ (ក.)].
វិកណ្ណជាតកំ តតិយំ.
២៣៤. អសិតាភូជាតកំ (២-៩-៤)
ត្វមេវ ¶ ទានិមករ [មករិ (ស្យា.), មករា (ក. សី.)], យំ កាមោ ព្យគមា តយិ;
សោយំ អប្បដិសន្ធិកោ, ខរឆិន្នំវ រេនុកំ [រេរុកំ (សី. បី.)].
អត្រិច្ឆំ [អត្រិច្ឆា (សី. ស្យា. បី.)] អតិលោភេន, អតិលោភមទេន ច;
ឯវំ ហាយតិ អត្ថម្ហា, អហំវ អសិតាភុយាតិ.
អសិតាភូជាតកំ ចតុត្ថំ.
២៣៥. វច្ឆនខជាតកំ (២-៩-៥)
សុខា ឃរា វច្ឆនខ, សហិរញ្ញា សភោជនា;
យត្ថ ភុត្វា បិវិត្វា ច, សយេយ្យាថ អនុស្សុកោ.
ឃរា នានីហមានស្ស, ឃរា នាភណតោ មុសា;
ឃរា នាទិន្នទណ្ឌស្ស, បរេសំ អនិកុព្ពតោ [អនិក្រុព្ពតោ (ក.)];
ឯវំ ឆិទ្ទំ ទុរភិសម្ភវំ [ទុរភិភវំ (សី. បី.)], កោ ឃរំ បដិបជ្ជតីតិ.
វច្ឆនខជាតកំ បញ្ចមំ.
២៣៦. ពកជាតកំ (២-៩-៦)
ភទ្ទកោ ¶ វតយំ បក្ខី, ទិជោ កុមុទសន្និភោ;
វូបសន្តេហិ បក្ខេហិ, មន្ទមន្ទោវ ឈាយតិ.
នាស្ស សីលំ វិជានាថ, អនញ្ញាយ បសំសថ;
អម្ហេ ទិជោ ន បាលេតិ, តេន បក្ខី ន ផន្ទតីតិ.
ពកជាតកំ ឆដ្ឋំ.
២៣៧. សាកេតជាតកំ (២-៩-៧)
កោ ¶ នុ ខោ ភគវា ហេតុ, ឯកច្ចេ ឥធ បុគ្គលេ;
អតីវ ហទយំ និព្ពាតិ, ចិត្តញ្ចាបិ បសីទតិ.
បុព្ពេវ សន្និវាសេន, បច្ចុប្បន្នហិតេន វា;
ឯវំ តំ ជាយតេ បេមំ, ឧប្បលំវ យថោទកេតិ.
សាកេតជាតកំ សត្តមំ.
២៣៨. ឯកបទជាតកំ (២-៩-៨)
ឥង្ឃ ¶ ឯកបទំ តាត, អនេកត្ថបទស្សិតំ [បទនិស្សិតំ (សី. បី.)];
កិញ្ចិ សង្គាហិកំ ព្រូសិ, យេនត្ថេ សាធយេមសេ.
ទក្ខេយ្យេកបទំ តាត, អនេកត្ថបទស្សិតំ;
តញ្ច សីលេន សញ្ញុត្តំ, ខន្តិយា ឧបបាទិតំ;
អលំ ¶ មិត្តេ សុខាបេតុំ, អមិត្តានំ ទុខាយ ចាតិ.
ឯកបទជាតកំ អដ្ឋមំ.
២៣៩. ហរិតមណ្ឌូកជាតកំ (២-៩-៩)
អាសីវិសម្បិ មំ [អាសីវិសំ មមំ (សី. បី.)] សន្តំ, បវិដ្ឋំ កុមិនាមុខំ;
រុច្ចតេ ហរិតាមាតា, យំ មំ ខាទន្តិ មច្ឆកា.
វិលុម្បតេវ បុរិសោ, យាវស្ស ឧបកប្បតិ;
យទា ចញ្ញេ វិលុម្បន្តិ, សោ វិលុត្តោ វិលុម្បតីតិ [វិលុប្បតីតិ (?)].
ហរិតមណ្ឌូកជាតកំ នវមំ.
២៤០. មហាបិង្គលជាតកំ (២-៩-១០)
សព្ពោ ជនោ ហិំសិតោ បិង្គលេន, តស្មិំ មតេ បច្ចយា [បច្ចយំ (សី. ស្យា. បី.)] វេទយន្តិ;
បិយោ នុ តេ អាសិ អកណ្ហនេត្តោ, កស្មា នុ ត្វំ រោទសិ ទ្វារបាល.
ន ¶ មេ បិយោ អាសិ អកណ្ហនេត្តោ, ភាយាមិ បច្ចាគមនាយ តស្ស;
ឥតោ គតោ ហិំសេយ្យ មច្ចុរាជំ, សោ ហិំសិតោ អានេយ្យ បុន ឥធ.
ទឌ្ឍោ វាហសហស្សេហិ, សិត្តោ ឃដសតេហិ សោ;
បរិក្ខតា ¶ ច សា ភូមិ, មា ភាយិ នាគមិស្សតីតិ.
មហាបិង្គលជាតកំ ទសមំ.
ឧបាហនវគ្គោ នវមោ.
តស្សុទ្ទានំ –
វរុបាហន ខុជ្ជ វិកណ្ណកកោ, អសិតាភុយ បញ្ចមវច្ឆនខោ;
ទិជ បេមវរុត្តមឯកបទំ, កុមិនាមុខ បិង្គលកេន ទសាតិ.
១០. សិង្គាលវគ្គោ
២៤១. សព្ពទាឋិជាតកំ (២-១០-១)
សិង្គាលោ ¶ មានថទ្ធោ ច, បរិវារេន អត្ថិកោ;
បាបុណិ មហតិំ ភូមិំ, រាជាសិ សព្ពទាឋិនំ.
ឯវមេវ មនុស្សេសុ, យោ ហោតិ បរិវារវា;
សោ ហិ តត្ថ មហា ហោតិ, សិង្គាលោ វិយ ទាឋិនន្តិ.
សព្ពទាឋិជាតកំ បឋមំ.
២៤២. សុនខជាតកំ (២-១០-២)
ពាលោ ¶ វតាយំ សុនខោ, យោ វរត្តំ [យោ ច យោត្តំ (ក.)] ន ខាទតិ;
ពន្ធនា ច បមុញ្ចេយ្យ, អសិតោ ច ឃរំ វជេ.
អដ្ឋិតំ ¶ មេ មនស្មិំ មេ, អថោ មេ ហទយេ កតំ;
កាលញ្ច បដិកង្ខាមិ, យាវ បស្សុបតូ ជនោ [បសុបតុជ្ជនោ (ស្យា. ក.)].
សុនខជាតកំ ទុតិយំ.
២៤៣. គុត្តិលជាតកំ (២-១០-៣)
សត្តតន្តិំ សុមធុរំ, រាមណេយ្យំ អវាចយិំ;
សោ មំ រង្គម្ហិ អវ្ហេតិ, សរណំ មេ ហោហិ កោសិយ.
អហំ តំ សរណំ សម្ម [អហំ តេ សរណំ ហោមិ (វិ. វ. ៣២៨)], អហមាចរិយបូជកោ;
ន តំ ជយិស្សតិ សិស្សោ, សិស្សមាចរិយ ជេស្សសីតិ.
គុត្តិលជាតកំ តតិយំ.
២៤៤. វិគតិច្ឆជាតកំ (២-១០-៤)
យំ បស្សតិ ន តំ ឥច្ឆតិ, យញ្ច ន បស្សតិ តំ កិរិច្ឆតិ;
មញ្ញាមិ ចិរំ ចរិស្សតិ, ន ហិ តំ លច្ឆតិ យំ ស ឥច្ឆតិ.
យំ លភតិ ន តេន តុស្សតិ, យញ្ច បត្ថេតិ លទ្ធំ ហីឡេតិ;
ឥច្ឆា ហិ អនន្តគោចរា, វិគតិច្ឆាន [វីតិច្ឆានំ (សី. បី.)] នមោ ករោមសេតិ.
វិគតិច្ឆ [វីតិច្ឆ (សី. បី.)] ជាតកំ ចតុត្ថំ.
២៤៥. មូលបរិយាយជាតកំ (២-១០-៥)
កាលោ ¶ ¶ ឃសតិ ភូតានិ, សព្ពានេវ សហត្តនា;
យោ ច កាលឃសោ ភូតោ, ស ភូតបចនិំ បចិ.
ពហូនិ នរសីសានិ, លោមសានិ ព្រហានិ ច;
គីវាសុ បដិមុក្កានិ, កោចិទេវេត្ថ កណ្ណវាតិ.
មូលបរិយាយជាតកំ បញ្ចមំ.
២៤៦. ពាលោវាទជាតកំ (២-១០-៦)
ហន្ត្វា ឆេត្វា [ឈត្វា (សី. បី.), ឃត្វា (ស្យា.)] វធិត្វា ច, ទេតិ ទានំ អសញ្ញតោ;
ឯទិសំ ភត្តំ ភុញ្ជមានោ, ស បាបមុបលិម្បតិ [ស បាបេន ឧបលិប្បតិ (សី. បី.)].
បុត្តទារម្បិ ¶ ចេ ហន្ត្វា, ទេតិ ទានំ អសញ្ញតោ;
ភុញ្ជមានោបិ សប្បញ្ញោ, ន បាបមុបលិម្បតីតិ.
ពាលោវាទជាតកំ ឆដ្ឋំ.
២៤៧. បាទញ្ជលីជាតកំ (២-១០-៧)
អទ្ធា បាទញ្ជលី សព្ពេ, បញ្ញាយ អតិរោចតិ;
តថា ហិ ឱដ្ឋំ ភញ្ជតិ, ឧត្តរិំ នូន បស្សតិ.
នាយំ ធម្មំ អធម្មំ វា, អត្ថានត្ថញ្ច ពុជ្ឈតិ;
អញ្ញត្រ ¶ ឱដ្ឋនិព្ភោគា, នាយំ ជានាតិ កិញ្ចនន្តិ.
បាទញ្ជលីជាតកំ សត្តមំ.
២៤៨. កិំសុកោបមជាតកំ (២-១០-៨)
សព្ពេហិ កិំសុកោ ទិដ្ឋោ, កិំន្វេត្ថ វិចិកិច្ឆថ;
ន ហិ សព្ពេសុ ឋានេសុ, សារថី បរិបុច្ឆិតោ.
ឯវំ សព្ពេហិ ញាណេហិ, យេសំ ធម្មា អជានិតា;
តេ វេ ធម្មេសុ កង្ខន្តិ, កិំសុកស្មិំវ ភាតរោតិ.
កិំសុកោបមជាតកំ អដ្ឋមំ.
២៤៩. សាលកជាតកំ (២-១០-៩)
ឯកបុត្តកោ ¶ ភវិស្សសិ, ត្វញ្ច នោ ហេស្សសិ ឥស្សរោ កុលេ;
ឱរោហ ទុមស្មា សាលក, ឯហិ ទានិ ឃរកំ វជេមសេ.
ននុ មំ សុហទយោតិ [ននុ មំ ហទយេតិ (សី. បី.)] មញ្ញសិ, យញ្ច មំ ហនសិ វេឡុយដ្ឋិយា;
បក្កម្ពវនេ រមាមសេ, គច្ឆ ត្វំ ឃរកំ យថាសុខន្តិ.
សាលកជាតកំ នវមំ.
២៥០. កបិជាតកំ (២-១០-១០)
អយំ ¶ ¶ ឥសី ឧបសមសំយមេ រតោ, ស តិដ្ឋតិ [សន្តិដ្ឋតិ (សី. បី.)] សិសិរភយេន អដ្ដិតោ;
ហន្ទ អយំ បវិសតុមំ អគារកំ, វិនេតុ សីតំ ទរថញ្ច កេវលំ.
នាយំ ឥសី ឧបសមសំយមេ រតោ, កបី អយំ ទុមវរសាខគោចរោ;
សោ ទូសកោ រោសកោ ចាបិ ជម្មោ, សចេវជេមម្បិ [សចេ + អាវជេ + ឥមម្បិ] ទូសេយ្យគារន្តិ [ទូសយេ ឃរន្តិ (សី. ស្យា. បី.)].
កបិជាតកំ ទសមំ.
សិង្គាលវគ្គោ ទសមោ.
តស្សុទ្ទានំ –
អថ រាជា សិង្គាលវរោ សុនខោ, តថា កោសិយ ឥច្ឆតិ កាលឃសោ;
អថ ទានវរោដ្ឋបិ សារថិនា, បុនម្ពវនញ្ច សិសិរកបិ ទសាតិ.
អថ វគ្គុទ្ទានំ –
ទឡ្ហញ្ច ¶ វគ្គំ អបរេន សន្ថវំ, កល្យាណវគ្គាសទិសោ ច រូហកំ;
នតំទឡ្ហ ពីរណថម្ភកំ បុន, កាសាវុបាហន សិង្គាលកេន ទសាតិ.
ទុកនិបាតំ និដ្ឋិតំ.
៣. តិកនិបាតោ
១. សង្កប្បវគ្គោ
២៥១. សង្កប្បរាគជាតកំ (៣-១-១)
សង្កប្បរាគធោតេន ¶ ¶ ¶ , វិតក្កនិសិតេន ច;
នាលង្កតេន ភទ្រេន [នេវាលង្កតភទ្រេន (ស្យា.)], ឧសុការាកតេន ច [ន ឧសុការកតេន ច (សី. ស្យា. បី.)].
ន កណ្ណាយតមុត្តេន, នាបិ មោរូបសេវិនា;
តេនម្ហិ ហទយេ វិទ្ធោ, សព្ពង្គបរិទាហិនា.
អាវេធញ្ច ន បស្សាមិ, យតោ រុហិរមស្សវេ;
យាវ អយោនិសោ ចិត្តំ, សយំ មេ ទុក្ខមាភតន្តិ.
សង្កប្បរាគជាតកំ បឋមំ.
២៥២. តិលមុដ្ឋិជាតកំ (៣-១-២)
អជ្ជាបិ មេ តំ មនសិ [សរសិ (ក.)], យំ មំ ត្វំ តិលមុដ្ឋិយា;
ពាហាយ មំ គហេត្វាន, លដ្ឋិយា អនុតាឡយិ.
ននុ ជីវិតេ ន រមសិ, យេនាសិ ព្រាហ្មណាគតោ;
យំ មំ ពាហា គហេត្វាន, តិក្ខត្តុំ អនុតាឡយិ.
អរិយោ អនរិយំ កុព្ពន្តំ [កុព្ពានំ (សី. បី.), កុព្ពំ (ស្យា.)], យោ ទណ្ឌេន និសេធតិ;
សាសនំ តំ ន តំ វេរំ, ឥតិ នំ បណ្ឌិតា វិទូតិ.
តិលមុដ្ឋិជាតកំ ទុតិយំ.
២៥៣. មណិកណ្ឋជាតកំ (៣-១-៣)
មមន្នបានំ ¶ វិបុលំ ឧឡារំ, ឧប្បជ្ជតីមស្ស មណិស្ស ហេតុ;
តំ តេ ន ទស្សំ អតិយាចកោសិ, ន ចាបិ តេ អស្សមមាគមិស្សំ.
សុសូ ¶ ¶ យថា សក្ខរធោតបាណី, តាសេសិ មំ សេលំ យាចមានោ;
តំ តេ ន ទស្សំ អតិយាចកោសិ, ន ចាបិ តេ អស្សមមាគមិស្សំ.
ន តំ យាចេ យស្ស បិយំ ជិគីសេ [ជិគិំសេ (សី. ស្យា. បី.)], ទេស្សោ ហោតិ អតិយាចនាយ;
នាគោ មណិំ យាចិតោ ព្រាហ្មណេន, អទស្សនំយេវ តទជ្ឈគមាតិ.
មណិកណ្ឋជាតកំ តតិយំ.
២៥៤. កុណ្ឌកកុច្ឆិសិន្ធវជាតកំ (៣-១-៤)
ភុត្វា តិណបរិឃាសំ, ភុត្វា អាចាមកុណ្ឌកំ;
ឯតំ តេ ភោជនំ អាសិ, កស្មា ទានិ ន ភុញ្ជសិ.
យត្ថ បោសំ ន ជានន្តិ, ជាតិយា វិនយេន វា;
ពហុំ [បហូ (សី. បី.), បហុំ (ស្យា. ក.)] តត្ថ មហាព្រម្ហេ, អបិ អាចាមកុណ្ឌកំ.
ត្វញ្ច ¶ ខោ មំ បជានាសិ, យាទិសាយំ ហយុត្តមោ;
ជានន្តោ ជានមាគម្ម, ន តេ ភក្ខាមិ កុណ្ឌកន្តិ.
កុណ្ឌកកុច្ឆិសិន្ធវជាតកំ ចតុត្ថំ.
២៥៥. សុកជាតកំ (៣-១-៥)
យាវ សោ មត្តមញ្ញាសិ, ភោជនស្មិំ វិហង្គមោ;
តាវ អទ្ធានមាបាទិ, មាតរញ្ច អបោសយិ.
យតោ ច ខោ ពហុតរំ, ភោជនំ អជ្ឈវាហរិ [អជ្ឈុបាហរិ (សី. បី.)];
តតោ តត្ថេវ សំសីទិ, អមត្តញ្ញូ ហិ សោ អហុ.
តស្មា មត្តញ្ញុតា សាធុ, ភោជនស្មិំ អគិទ្ធតា [អគិទ្ធិតា (ស្យា. ក.)];
អមត្តញ្ញូ ហិ សីទន្តិ, មត្តញ្ញូ ច ន សីទរេតិ.
សុកជាតកំ បញ្ចមំ.
២៥៦. ជរូទបានជាតកំ (៣-១-៦)
ជរូទបានំ ¶ ខណមានា, វាណិជា ឧទកត្ថិកា;
អជ្ឈគមុំ អយសំ លោហំ [អជ្ឈគំសុ អយោលោហំ (សី. ស្យា. បី.)], តិបុសីសញ្ច វាណិជា;
រជតំ ជាតរូបញ្ច, មុត្តា វេឡូរិយា ពហូ.
តេ ច តេន អសន្តុដ្ឋា, ភិយ្យោ ភិយ្យោ អខាណិសុំ;
តេ តត្ថាសីវិសោ [តត្ថ អាសីវិសោ (ក.), តត្ថបាសីវិសោ (ស្យា.)] ឃោរោ, តេជស្សី តេជសា ហនិ.
តស្មា ¶ ¶ ខណេ នាតិខណេ, អតិខាតំ [អតិខណំ (ក.)] ហិ បាបកំ;
ខាតេន ច [ខណេន ច (ក.), ខណនេន (ស្យា.)] ធនំ លទ្ធំ, អតិខាតេន [អតិខណេន (ក.)] នាសិតន្តិ.
ជរូទបានជាតកំ ឆដ្ឋំ.
២៥៧. គាមណិចន្ទជាតកំ (៣-១-៧)
នាយំ ឃរានំ កុសលោ, លោលោ អយំ វលីមុខោ;
កតំ កតំ ខោ ទូសេយ្យ, ឯវំធម្មមិទំ កុលំ.
នយិទំ ចិត្តវតោ លោមំ, នាយំ អស្សាសិកោ មិគោ;
សិដ្ឋំ [សត្ថំ (សី. ស្យា. បី.)] មេ ជនសន្ធេន, នាយំ កិញ្ចិ វិជានតិ.
ន មាតរំ បិតរំ វា, ភាតរំ ភគិនិំ សកំ;
ភរេយ្យ តាទិសោ បោសោ, សិដ្ឋំ ទសរថេន មេតិ.
គាមណិចន្ទ [គាមណិចណ្ឌ (សី. បី.)] ជាតកំ សត្តមំ.
២៥៨. មន្ធាតុជាតកំ (៣-១-៨)
យាវតា ចន្ទិមសូរិយា, បរិហរន្តិ ទិសា ភន្តិ វិរោចនា [វិរោចមានា (ក.)];
សព្ពេវ ទាសា មន្ធាតុ, យេ បាណា បថវិស្សិតា [បឋវិនិស្សិតា (សី. បី.), បឋវិស្សិតា (ស្យា.)].
ន កហាបណវស្សេន, តិត្តិ កាមេសុ វិជ្ជតិ;
អប្បស្សាទា ទុខា កាមា, ឥតិ វិញ្ញាយ បណ្ឌិតោ.
អបិ ¶ ទិព្ពេសុ កាមេសុ, រតិំ សោ នាធិគច្ឆតិ;
តណ្ហក្ខយរតោ ¶ ហោតិ, សម្មាសម្ពុទ្ធសាវកោតិ.
មន្ធាតុជាតកំ អដ្ឋមំ.
២៥៩. តិរីដវច្ឆជាតកំ (៣-១-៩)
នយិមស្ស វិជ្ជាមយមត្ថិ កិញ្ចិ, ន ពន្ធវោ នោ បន តេ សហាយោ;
អថ កេន វណ្ណេន តិរីដវច្ឆោ [តិរីដិវច្ឆោ (ស្យា. ក.)], តេទណ្ឌិកោ ភុញ្ជតិ អគ្គបិណ្ឌំ.
អាបាសុ [អាវាសុ (ក.)] មេ យុទ្ធបរាជិតស្ស, ឯកស្ស កត្វា វិវនស្មិ ឃោរេ;
បសារយី កិច្ឆគតស្ស បាណិំ, តេនូទតារិំ ទុខសំបរេតោ.
ឯតស្ស ¶ កិច្ចេន ឥធានុបត្តោ, វេសាយិនោ វិសយា ជីវលោកេ;
លាភារហោ តាត តិរីដវច្ឆោ, ទេថស្ស ភោគំ យជថញ្ច [យជតញ្ច (សី. បី.), យជិតញ្ច (ស្យា.)] យញ្ញន្តិ.
តិរីដវច្ឆជាតកំ នវមំ.
២៦០. ទូតជាតកំ (៣-១-១០)
យស្សត្ថា ¶ ទូរមាយន្តិ, អមិត្តមបិ យាចិតុំ;
តស្សូទរស្សហំ ទូតោ, មា មេ កុជ្ឈ [កុជ្ឈិ (សី. បី.)] រថេសភ.
យស្ស ទិវា ច រត្តោ ច, វសមាយន្តិ មាណវា;
តស្សូទរស្សហំ ទូតោ, មា មេ កុជ្ឈ [កុជ្ឈិ (សី. បី.)] រថេសភ.
ទទាមិ ¶ តេ ព្រាហ្មណ រោហិណីនំ, គវំ សហស្សំ សហ បុង្គវេន;
ទូតោ ហិ ទូតស្ស កថំ ន ទជ្ជំ, មយម្បិ តស្សេវ ភវាម ទូតាតិ.
ទូតជាតកំ ទសមំ.
សង្កប្បវគ្គោ បឋមោ.
តស្សុទ្ទានំ –
ឧសុការវរោ តិលមុដ្ឋិ មណិ, ហយរាជ វិហង្គម អាសិវិសោ;
ជនសន្ធ កហាបណវស្ស បុន, តិរិដំ បុន ទូតវរេន ទសាតិ.
២. បទុមវគ្គោ
២៦១. បទុមជាតកំ (៣-២-១)
យថា ¶ កេសា ច មស្សូ ច, ឆិន្នំ ឆិន្នំ វិរូហតិ;
ឯវំ រូហតុ តេ នាសា, បទុមំ ទេហិ យាចិតោ.
យថា សារទិកំ ពីជំ, ខេត្តេ វុត្តំ វិរូហតិ;
ឯវំ រូហតុ តេ នាសា, បទុមំ ទេហិ យាចិតោ.
ឧភោបិ បលបន្តេតេ [វិលបន្តេតេ (ស្យា. ក.)], អបិ បទ្មានិ ទស្សតិ;
វជ្ជុំ វា តេ ន វា វជ្ជុំ, នត្ថិ នាសាយ រូហនា;
ទេហិ សម្ម បទុមានិ, អហំ យាចាមិ យាចិតោតិ.
បទុមជាតកំ បឋមំ.
២៦២. មុទុបាណិជាតកំ (៣-២-២)
បាណិ ¶ ចេ មុទុកោ ចស្ស, នាគោ ចស្ស សុការិតោ;
អន្ធការោ ច វស្សេយ្យ, អថ នូន តទា សិយា.
អនលា ¶ មុទុសម្ភាសា, ទុប្បូរា តា [ទុប្បូរត្តា (ក.)] នទីសមា;
សីទន្តិ នំ វិទិត្វាន, អារកា បរិវជ្ជយេ.
យំ ឯតា ឧបសេវន្តិ, ឆន្ទសា វា ធនេន វា;
ជាតវេទោវ សំ ឋានំ, ខិប្បំ អនុទហន្តិ នន្តិ.
មុទុបាណិជាតកំ ទុតិយំ.
២៦៣. ចូឡបលោភនជាតកំ (៣-២-៣)
អភិជ្ជមានេ ¶ វារិស្មិំ, សយំ [អយំ (ក.)] អាគម្ម ឥទ្ធិយា;
មិស្សីភាវិត្ថិយា គន្ត្វា, សំសីទសិ [សំសីទតិ (ក.)] មហណ្ណវេ.
អាវដ្ដនី មហាមាយា, ព្រហ្មចរិយវិកោបនា;
សីទន្តិ នំ វិទិត្វាន, អារកា បរិវជ្ជយេ.
យំ ឯតា ឧបសេវន្តិ, ឆន្ទសា វា ធនេន វា;
ជាតវេទោវ សំ ឋានំ, ខិប្បំ អនុទហន្តិ នន្តិ.
ចូឡបលោភន [ចុល្លបលោភន (សី. ស្យា. បី.)] ជាតកំ តតិយំ.
២៦៤. មហាបនាទជាតកំ (៣-២-៤)
បនាទោ នាម សោ រាជា, យស្ស យូបោ សុវណ្ណយោ;
តិរិយំ សោឡសុព្ពេធោ [សោឡសបព្ពេធោ (សី. បី.)], ឧទ្ធមាហុ [ឧច្ចមាហុ (សី. ស្យា. បី.)] សហស្សធា.
សហស្សកណ្ឌោ សតគេណ្ឌុ [សតភេទោ (សី. បី.), សតភេណ្ឌុ (សី. និស្សយ)], ធជាសុ ហរិតាមយោ;
អនច្ចុំ តត្ថ គន្ធព្ពា, ឆ សហស្សានិ សត្តធា.
ឯវមេតំ [ឯវមេវ (ក.)] តទា អាសិ, យថា ភាសសិ ភទ្ទជិ;
សក្កោ អហំ តទា អាសិំ, វេយ្យាវច្ចករោ តវាតិ.
មហាបនាទជាតកំ ចតុត្ថំ.
២៦៥. ខុរប្បជាតកំ (៣-២-៥)
ទិស្វា ¶ ¶ ខុរប្បេ ធនុវេគនុន្នេ, ខគ្គេ ¶ គហីតេ តិខិណេ តេលធោតេ;
តស្មិំ ភយស្មិំ មរណេ វិយូឡ្ហេ, កស្មា នុ តេ នាហុ ឆម្ភិតត្តំ.
ទិស្វា ខុរប្បេ ធនុវេគនុន្នេ, ខគ្គេ គហីតេ តិខិណេ តេលធោតេ;
តស្មិំ ភយស្មិំ មរណេ វិយូឡ្ហេ, វេទំ អលត្ថំ វិបុលំ ឧឡារំ.
សោ វេទជាតោ អជ្ឈភវិំ អមិត្តេ, បុព្ពេវ មេ ជីវិតមាសិ ចត្តំ;
ន ហិ ជីវិតេ អាលយំ កុព្ពមានោ, សូរោ កយិរា សូរកិច្ចំ កទាចីតិ.
ខុរប្បជាតកំ បញ្ចមំ.
២៦៦. វាតគ្គសិន្ធវជាតកំ (៣-២-៦)
យេនាសិ កិសិយា បណ្ឌុ, យេន ភត្តំ ន រុច្ចតិ;
អយំ សោ អាគតោ ភត្តា [តាតោ (សី. ស្យា. បី.)], កស្មា ទានិ បលាយសិ.
សចេ [ន ខោ (ស្យា. ក.)] បនាទិកេនេវ, សន្ថវោ នាម ជាយតិ;
យសោ ហាយតិ ឥត្ថីនំ, តស្មា តាត បលាយហំ [បលាយិហំ (ស្យា.), បលាយិតំ (ក.)].
យស្សស្សិនំ កុលេ ជាតំ, អាគតំ យា ន ឥច្ឆតិ;
សោចតិ ¶ ចិររត្តាយ, វាតគ្គមិវ ភទ្ទលីតិ [កុន្ទលីតិ (សី. បី.), គទ្រភីតិ (ស្យា.)].
វាតគ្គសិន្ធវជាតកំ ឆដ្ឋំ.
២៦៧. កក្កដកជាតកំ (៣-២-៧)
សិង្គីមិគោ ¶ អាយតចក្ខុនេត្តោ, អដ្ឋិត្តចោ វារិសយោ អលោមោ;
តេនាភិភូតោ កបណំ រុទាមិ, មា ហេវ មំ បាណសមំ ជហេយ្យ [ជហេយ្យា (បី.) ជហា’យ្យេ (?)].
អយ្យ ន តំ ជហិស្សាមិ, កុញ្ជរំ សដ្ឋិហាយនំ [កុញ្ជរ សដ្ឋិហាយន (សី. បី.)];
បថព្យា ចាតុរន្តាយ, សុប្បិយោ ហោសិ មេ តុវំ.
យេ កុឡីរា សមុទ្ទស្មិំ, គង្គាយ យមុនាយ [នម្មទាយ (សី. បី.)] ច;
តេសំ ត្វំ វារិជោ សេដ្ឋោ, មុញ្ច រោទន្តិយា បតិន្តិ.
កក្កដក [កុឡីរ (ក.)] ជាតកំ សត្តមំ.
២៦៨. អារាមទូសកជាតកំ (៣-២-៨)
យោ ¶ វេ សព្ពសមេតានំ, អហុវា សេដ្ឋសម្មតោ;
តស្សាយំ ឯទិសី បញ្ញា, កិមេវ ឥតរា បជា.
ឯវមេវ តុវំ ព្រហ្មេ, អនញ្ញាយ វិនិន្ទសិ;
កថំ មូលំ អទិស្វាន [កថំហិ មូលំ អទិត្វា (ស្យា. បី.)], រុក្ខំ ជញ្ញា បតិដ្ឋិតំ.
នាហំ ¶ តុម្ហេ វិនិន្ទាមិ, យេ ចញ្ញេ វានរា វនេ;
វិស្សសេនោវ គារយ្ហោ, យស្សត្ថា រុក្ខរោបកាតិ.
អារាមទូសកជាតកំ អដ្ឋមំ.
២៦៩. សុជាតជាតកំ (៣-២-៩)
ន ហិ វណ្ណេន សម្បន្នា, មញ្ជុកា បិយទស្សនា;
ខរវាចា បិយា ហោតិ, អស្មិំ លោកេ បរម្ហិ ច.
ននុ បស្សសិមំ កាឡិំ, ទុព្ពណ្ណំ តិលកាហតំ;
កោកិលំ សណ្ហវាចេន, ពហូនំ បាណិនំ បិយំ.
តស្មា ¶ សខិលវាចស្ស, មន្តភាណី អនុទ្ធតោ;
អត្ថំ ធម្មញ្ច ទីបេតិ, មធុរំ តស្ស ភាសិតន្តិ.
សុជាតជាតកំ នវមំ.
២៧០. ឧលូកជាតកំ (៣-២-១០)
សព្ពេហិ កិរ ញាតីហិ, កោសិយោ ឥស្សរោ កតោ;
សចេ ញាតីហិ អនុញ្ញាតោ [ញាតីហនុញ្ញាតោ (សី. បី.)], ភណេយ្យាហំ ឯកវាចិកំ.
ភណ សម្ម អនុញ្ញាតោ, អត្ថំ ធម្មញ្ច កេវលំ;
សន្តិ ហិ ទហរា បក្ខី, បញ្ញវន្តោ ជុតិន្ធរា.
ន មេ រុច្ចតិ ភទ្ទំ វោ [ភទន្តេ (ក.)], ឧលូកស្សាភិសេចនំ;
អក្កុទ្ធស្ស ¶ មុខំ បស្ស, កថំ កុទ្ធោ ករិស្សតីតិ.
ឧលូកជាតកំ ទសមំ.
បទុមវគ្គោ ទុតិយោ.
តស្សុទ្ទានំ –
បទុមុត្តម ¶ នាគសិរិវ្ហយនោ, ស-មហណ្ណវ យូប ខុរប្បវរោ;
អថ ភទ្ទលី កុញ្ជរ រុក្ខ បុន, ខរវាច ឧលូកវរេន ទសាតិ.
៣. ឧទបានវគ្គោ
២៧១. ឧទបានទូសកជាតកំ (៣-៣-១)
អារញ្ញិកស្ស ឥសិនោ, ចិររត្តំ តបស្សិនោ;
កិច្ឆាកតំ ឧទបានំ, កថំ សម្ម អវាហសិ [អវាហយិ (សី. បី.), អបាហសិ (ស្យា.)].
ឯស ធម្មោ សិង្គាលានំ, យំ បិត្វា ឱហទាមសេ;
បិតុបិតាមហំ ធម្មោ, ន តំ [ន នំ (សី. បី.)] ឧជ្ឈាតុមរហសិ.
យេសំ ¶ ¶ វោ ឯទិសោ ធម្មោ, អធម្មោ បន កីទិសោ;
មា វោ ធម្មំ អធម្មំ វា, អទ្ទសាម កុទាចនន្តិ.
ឧទបានទូសកជាតកំ បឋមំ.
២៧២. ព្យគ្ឃជាតកំ (៣-៣-២)
យេន មិត្តេន សំសគ្គា, យោគក្ខេមោ វិហិយ្យតិ;
បុព្ពេវជ្ឈាភវំ តស្ស, រុក្ខេ អក្ខីវ បណ្ឌិតោ.
យេន មិត្តេន សំសគ្គា, យោគក្ខេមោ បវឌ្ឍតិ;
ករេយ្យត្តសមំ វុត្តិំ, សព្ពកិច្ចេសុ បណ្ឌិតោ.
ឯថ ព្យគ្ឃា និវត្តវ្ហោ, បច្ចុបេថ [បច្ចមេថ (សី. បី.)] មហាវនំ;
មា វនំ ឆិន្ទិ និព្យគ្ឃំ, ព្យគ្ឃា មាហេសុ និព្ពនាតិ.
ព្យគ្ឃជាតកំ ទុតិយំ.
២៧៣. កច្ឆបជាតកំ (៣-៣-៣)
កោ នុ ឧទ្ធិតភត្តោវ [ឧទ្ទិតភត្តោវ (សី.), វឌ្ឍិតភត្តោវ (ស្យា.)], បូរហត្ថោវ ព្រាហ្មណោ;
កហំ នុ ភិក្ខំ អចរិ, កំ សទ្ធំ ឧបសង្កមិ.
អហំ ¶ កបិស្មិ ទុម្មេធោ, អនាមាសានិ អាមសិំ;
ត្វំ មំ មោចយ ភទ្ទន្តេ, មុត្តោ គច្ឆេយ្យ បព្ពតំ.
កច្ឆបា កស្សបា ហោន្តិ, កោណ្ឌញ្ញា ហោន្តិ មក្កដា;
មុញ្ច កស្សប កោណ្ឌញ្ញំ, កតំ មេថុនកំ តយាតិ.
កច្ឆបជាតកំ តតិយំ.
២៧៤. លោលជាតកំ (៣-៣-៤)
កាយំ ពលាកា សិខិនី, ចោរី លង្ឃិបិតាមហា;
ឱរំ ¶ ពលាកេ អាគច្ឆ, ចណ្ឌោ មេ វាយសោ សខា.
នាហំ ពលាកា សិខិនី, អហំ លោលោស្មិ វាយសោ;
អកត្វា វចនំ តុយ្ហំ, បស្ស លូនោស្មិ អាគតោ.
បុនបាបជ្ជសី ¶ សម្ម, សីលញ្ហិ តវ តាទិសំ;
ន ហិ មានុសកា ភោគា, សុភុញ្ជា ហោន្តិ បក្ខិនាតិ.
លោលជាតកំ ចតុត្ថំ.
២៧៥. រុចិរជាតកំ (៣-៣-៥)
កាយំ ពលាកា រុចិរា, កាកនីឡស្មិមច្ឆតិ;
ចណ្ឌោ កាកោ សខា មយ្ហំ, យស្ស [តស្ស (សី. បី.)] ចេតំ កុលាវកំ.
ននុ មំ សម្ម ជានាសិ, ទិជ សាមាកភោជន;
អកត្វា វចនំ តុយ្ហំ, បស្ស លូនោស្មិ អាគតោ.
បុនបាបជ្ជសី សម្ម, សីលញ្ហិ តវ តាទិសំ;
ន ហិ មានុសកា ភោគា, សុភុញ្ជា ហោន្តិ បក្ខិនាតិ.
រុចិរជាតកំ បញ្ចមំ.
២៧៦. កុរុធម្មជាតកំ (៣-៣-៦)
តវ សទ្ធញ្ច សីលញ្ច, វិទិត្វាន ជនាធិប;
វណ្ណំ អញ្ជនវណ្ណេន, កាលិង្គស្មិំ និមិម្ហសេ [វិនិម្ហសេ (ស្យា.), វនិម្ហសេ (ក.)].
អន្នភច្ចា ¶ ចភច្ចា ច, យោធ ឧទ្ទិស្ស គច្ឆតិ;
សព្ពេ តេ អប្បដិក្ខិប្បា, បុព្ពាចរិយវចោ ឥទំ.
ទទាមិ ¶ វោ ព្រាហ្មណា នាគមេតំ, រាជារហំ រាជភោគ្គំ យសស្សិនំ;
អលង្កតំ ហេមជាលាភិឆន្នំ, សសារថិំ គច្ឆថ យេន កាមន្តិ.
កុរុធម្មជាតកំ [កុរុធម្មជាតកំ (សី. ស្យា. បី.)] ឆដ្ឋំ.
២៧៧. រោមកជាតកំ (៣-៣-៧)
វស្សានិ ¶ បញ្ញាស សមាធិកានិ, វសិម្ហ សេលស្ស គុហាយ រោមក;
អសង្កមានា អភិនិព្ពុតត្តា [អភិនិព្ពុតចិត្តា (ស្យា. ក.)], ហត្ថត្ត [ហត្ថត្ថ (ស្យា.)] មាយន្តិ មមណ្ឌជា បុរេ.
តេ ទានិ វក្កង្គ កិមត្ថមុស្សុកា, ភជន្តិ អញ្ញំ គិរិកន្ទរំ ទិជា;
ន នូន មញ្ញន្តិ មមំ យថា បុរេ, ចិរប្បវុត្ថា អថ វា ន តេ ឥមេ.
ជានាម តំ ន មយំ សម្បមូឡ្ហា [ន មយ’មស្ម មូឡ្ហា (សី. បី.)], សោយេវ ត្វំ តេ មយមស្ម នាញ្ញេ;
ចិត្តញ្ច ¶ តេ អស្មិំ ជនេ បទុដ្ឋំ, អាជីវិកា [អាជីវក (សី. ស្យា.), អាជីវិក (បី.)] តេន តមុត្តសាមាតិ.
រោមកជាតកំ សត្តមំ.
២៧៨. មហិំសរាជជាតកំ (៣-៣-៨)
កិមត្ថ [កមត្ថ (សី. បី.)] មភិសន្ធាយ, លហុចិត្តស្ស ទុព្ភិនោ [ទូភិនោ (សី. បី.)];
សព្ពកាមទទស្សេវ [ទុហស្សេវ (សី. ស្យា. បី.), រហស្សេវ (ក.)], ឥមំ ទុក្ខំ តិតិក្ខសិ.
សិង្គេន និហនាហេតំ, បទសា ច អធិដ្ឋហ;
ភិយ្យោ [ភីយោ (សី.)] ពាលា បកុជ្ឈេយ្យុំ, នោ ចស្ស បដិសេធកោ.
មមេវាយំ មញ្ញមានោ, អញ្ញេបេវំ [អញ្ញម្បេវំ (សី. ស្យា. បី.)] ករិស្សតិ;
តេ នំ តត្ថ វធិស្សន្តិ, សា មេ មុត្តិ ភវិស្សតីតិ.
មហិំសរាជជាតកំ [មហិសជាតកំ (សី. ស្យា. បី.)] អដ្ឋមំ.
២៧៩. សតបត្តជាតកំ (៣-៣-៩)
យថា ¶ មាណវកោ បន្ថេ, សិង្គាលិំ វនគោចរិំ;
អត្ថកាមំ បវេទេន្តិំ [បវទន្តិំ (បី.)], អនត្ថកាមាតិ មញ្ញតិ;
អនត្ថកាមំ សតបត្តំ, អត្ថកាមោតិ មញ្ញតិ.
ឯវមេវ ឥធេកច្ចោ, បុគ្គលោ ហោតិ តាទិសោ;
ហិតេហិ វចនំ វុត្តោ, បដិគណ្ហាតិ វាមតោ.
យេ ¶ ¶ ច ខោ នំ បសំសន្តិ, ភយា ឧក្កំសយន្តិ វា [ច (សី. បី.)];
តញ្ហិ សោ មញ្ញតេ មិត្តំ, សតបត្តំវ មាណវោតិ.
សតបត្តជាតកំ នវមំ.
២៨០. បុដទូសកជាតកំ (៣-៣-១០)
អទ្ធា ហិ នូន មិគរាជា, បុដកម្មស្ស កោវិទោ;
តថា ហិ បុដំ ទូសេតិ, អញ្ញំ នូន ករិស្សតិ.
ន មេ មាតា វា បិតា វា, បុដកម្មស្ស កោវិទោ;
កតំ កតំ ខោ ទូសេម, ឯវំ ធម្មមិទំ កុលំ.
យេសំ វោ ឯទិសោ ធម្មោ, អធម្មោ បន កីទិសោ;
មា វោ ធម្មំ អធម្មំ វា, អទ្ទសាម កុទាចនន្តិ.
បុដទូសកជាតកំ ទសមំ.
ឧទបានវគ្គោ [អរញ្ញវគ្គោ (សី. បី. ក.)] តតិយោ.
តស្សុទ្ទានំ –
ឧទបានវរំ វនព្យគ្ឃ កបិ, សិខិនី ច ពលាក រុចិរវរោ;
សុជនាធិបរោមកទូស បុន, សតបត្តវរោ បុដកម្ម ទសាតិ.
៤. អព្ភន្តរវគ្គោ
២៨១. អព្ភន្តរជាតកំ (៣-៤-១)
អព្ភន្តរោ ¶ ¶ នាម ទុមោ, យស្ស ទិព្យមិទំ ផលំ;
ភុត្វា ទោហឡិនី នារី, ចក្កវត្តិំ វិជាយតិ.
ត្វម្បិ [ត្វញ្ច (សី. បី.), ត្វំ ហិ (ក.)] ភទ្ទេ មហេសីសិ, សា ចាបិ [ចាសិ (សី. បី.)] បតិនោ បិយា;
អាហរិស្សតិ តេ រាជា, ឥទំ អព្ភន្តរំ ផលំ.
ភត្តុរត្ថេ បរក្កន្តោ, យំ ឋានមធិគច្ឆតិ;
សូរោ អត្តបរិច្ចាគី, លភមានោ ភវាមហន្តិ.
អព្ភន្តរជាតកំ បឋមំ.
២៨២. សេយ្យជាតកំ (៣-៤-២)
សេយ្យំសោ ¶ សេយ្យសោ ហោតិ, យោ សេយ្យមុបសេវតិ;
ឯកេន សន្ធិំ កត្វាន, សតំ វជ្ឈេ [មច្ចេ (ក.), ពជ្ឈេ (ក. អដ្ឋ.)] អមោចយិំ.
[កស្មា…បេ… សគ្គំ ន គច្ឆេយ្យ (កត្ថចិ)] តស្មា សព្ពេន លោកេន, សន្ធិំ កត្វាន ឯកតោ [ឯកកោ (សី. ស្យា. បី.)];
បេច្ច សគ្គំ និគច្ឆេយ្យ [កស្មា…បេ… សគ្គំ ន គច្ឆេយ្យ (កត្ថចិ)], ឥទំ សុណាថ កាសិយា [កាសយោ (សី. បី.)].
ឥទំ វត្វា មហារាជា, កំសោ ពារាណសិគ្គហោ;
ធនុំ កណ្ឌញ្ច [តូណិញ្ច (សី. បី.)] និក្ខិប្ប, សំយមំ អជ្ឈុបាគមីតិ.
សេយ្យជាតកំ ទុតិយំ.
២៨៣. វឌ្ឍកីសូករជាតកំ (៣-៤-៣)
វរំ ¶ វរំ ត្វំ និហនំ បុរេ ចរិ, អស្មិំ បទេសេ អភិភុយ្យ សូករេ;
សោ ទានិ ឯកោ ព្យបគម្ម ឈាយសិ, ពលំ នុ តេ ព្យគ្ឃ ន ចជ្ជ វិជ្ជតិ.
ឥមេ ¶ សុទំ [ឥមស្សុ តា (ស្យា. ក.)] យន្តិ ទិសោទិសំ បុរេ, ភយដ្ដិតា លេណគវេសិនោ បុថុ;
តេ ទានិ សង្គម្ម វសន្តិ ឯកតោ, យត្ថដ្ឋិតា ទុប្បសហជ្ជមេ [ទុប្បសហជ្ជិមេ (ស្យា.)] មយា.
នមត្ថុ សង្ឃាន សមាគតានំ, ទិស្វា សយំ សខ្យ វទាមិ អព្ភុតំ;
ព្យគ្ឃំ មិគា យត្ថ ជិនិំសុ ទាឋិនោ, សាមគ្គិយា ទាឋពលេសុ មុច្ចរេតិ.
វឌ្ឍកីសូករជាតកំ តតិយំ.
២៨៤. សិរិជាតកំ (៣-៤-៤)
យំ ឧស្សុកា សង្ឃរន្តិ, អលក្ខិកា ពហុំ ធនំ;
សិប្បវន្តោ អសិប្បា ច, លក្ខិវា តានិ ភុញ្ជតិ.
សព្ពត្ថ ¶ កតបុញ្ញស្ស, អតិច្ចញ្ញេវ បាណិនោ;
ឧប្បជ្ជន្តិ ពហូ ភោគា, អប្បនាយតនេសុបិ.
កុក្កុដោ [កុក្កុដ (សី. បី.), កុក្កុដា (សី. និស្សយ, សទ្ទនីតិ)] មណយោ ទណ្ឌោ, ថិយោ ច បុញ្ញលក្ខណា;
ឧប្បជ្ជន្តិ អបាបស្ស, កតបុញ្ញស្ស ជន្តុនោតិ.
សិរិជាតកំ ចតុត្ថំ.
២៨៥. មណិសូករជាតកំ (៣-៤-៥)
ទរិយា ¶ សត្ត វស្សានិ, តិំសមត្តា វសាមសេ;
ហញ្ញាម [ហញ្ឆេម (សី. បី.), ហញ្ឆាម (?)] មណិនោ អាភំ, ឥតិ នោ មន្តនំ អហុ.
យាវតា មណិំ ឃំសាម [យាវ យាវ និឃំសាម (សី. បី.)], ភិយ្យោ វោទាយតេ មណិ;
ឥទញ្ច ទានិ បុច្ឆាម, កិំ កិច្ចំ ឥធ មញ្ញសិ.
អយំ មណិ វេឡូរិយោ, អកាចោ វិមលោ [វិបុលោ (ក.)] សុភោ;
នាស្ស សក្កា សិរិំ ហន្តុំ, អបក្កមថ សូករាតិ.
មណិសូករ [មណិឃំស (ក.)] ជាតកំ បញ្ចមំ.
២៨៦. សាលូកជាតកំ (៣-៤-៦)
មា ¶ សាលូកស្ស បិហយិ, អាតុរន្នានិ ភុញ្ជតិ;
អប្បោស្សុក្កោ ភុសំ ខាទ, ឯតំ ទីឃាយុលក្ខណំ.
ឥទានិ សោ ឥធាគន្ត្វា, អតិថី យុត្តសេវកោ;
អថ ទក្ខសិ សាលូកំ, សយន្តំ មុសលុត្តរំ.
វិកន្តំ ¶ [វិកត្តំ (សី.), វិកន្តិយមានំ ឆិន្ទិយមានំតិ អត្ថោ] សូករំ ទិស្វា, សយន្តំ មុសលុត្តរំ;
ជរគ្គវា វិចិន្តេសុំ, វរម្ហាកំ ភុសាមិវាតិ.
សាលូកជាតកំ ឆដ្ឋំ.
២៨៧. លាភគរហជាតកំ (៣-៤-៧)
នានុម្មត្តោ នាបិសុណោ, នានដោ នាកុតូហលោ;
មូឡ្ហេសុ លភតេ លាភំ, ឯសា តេ អនុសាសនី.
ធិរត្ថុ តំ យសលាភំ, ធនលាភញ្ច ព្រាហ្មណ;
យា វុត្តិ វិនិបាតេន, អធម្មចរណេន [អធម្មចរិយាយ (សី. ស្យា.)] វា.
អបិ ចេ បត្តមាទាយ, អនគារោ បរិព្ពជេ;
ឯសាវ ជីវិកា សេយ្យោ [សេយ្យា (សី. ស្យា. បី.)], យា ចាធម្មេន ឯសនាតិ.
លាភគរហជាតកំ សត្តមំ.
២៨៨. មច្ឆុទ្ទានជាតកំ (៣-៤-៨)
អគ្ឃន្តិ ¶ មច្ឆា អធិកំ សហស្សំ, ន សោ អត្ថិ យោ ឥមំ សទ្ទហេយ្យ;
មយ្ហញ្ច អស្សុ ឥធ សត្ត មាសា, អហម្បិ តំ មច្ឆុទ្ទានំ កិណេយ្យំ.
មច្ឆានំ ភោជនំ ទត្វា, មម ទក្ខិណមាទិសិ;
តំ ទក្ខិណំ សរន្តិយា, កតំ អបចិតិំ តយា.
បទុដ្ឋចិត្តស្ស ¶ ¶ ន ផាតិ ហោតិ, ន ចាបិ តំ [នំ (សី. ស្យា.)] ទេវតា បូជយន្តិ;
យោ ភាតរំ បេត្តិកំ សាបតេយ្យំ, អវញ្ចយី ទុក្កដកម្មការីតិ.
មច្ឆុទ្ទានជាតកំ អដ្ឋមំ.
២៨៩. នានាឆន្ទជាតកំ (៣-៤-៩)
នានាឆន្ទា មហារាជ, ឯកាគារេ វសាមសេ;
អហំ គាមវរំ ឥច្ឆេ, ព្រាហ្មណី ច គវំ សតំ.
បុត្តោ ច អាជញ្ញរថំ, កញ្ញា ច មណិកុណ្ឌលំ;
យា ចេសា បុណ្ណិកា ជម្មី, ឧទុក្ខលំភិកង្ខតិ.
ព្រាហ្មណស្ស គាមវរំ, ព្រាហ្មណិយា គវំ សតំ;
បុត្តស្ស អាជញ្ញរថំ, កញ្ញាយ មណិកុណ្ឌលំ;
យញ្ចេតំ បុណ្ណិកំ ជម្មិំ, បដិបាទេថុទុក្ខលន្តិ.
នានាឆន្ទជាតកំ នវមំ.
២៩០. សីលវីមំសកជាតកំ (៣-៤-១០)
សីលំ កិរេវ កល្យាណំ, សីលំ លោកេ អនុត្តរំ;
បស្ស ឃោរវិសោ នាគោ, សីលវាតិ ន ហញ្ញតិ.
សោហំ សីលំ សមាទិស្សំ, លោកេ អនុមតំ សិវំ;
អរិយវុត្តិសមាចារោ ¶ , យេន វុច្ចតិ សីលវា.
ញាតីនញ្ច បិយោ ហោតិ, មិត្តេសុ ច វិរោចតិ;
កាយស្ស ភេទា សុគតិំ, ឧបបជ្ជតិ សីលវាតិ.
សីលវីមំសកជាតកំ ទសមំ.
អព្ភន្តរវគ្គោ ចតុត្ថោ.
តស្សុទ្ទានំ –
ទុម ¶ ¶ កំសវរុត្តមព្យគ្ឃមិគា, មណយោ មណិ សាលុកមវ្ហយនោ;
អនុសាសនិយោបិ ច មច្ឆវរោ, មណិកុណ្ឌលកេន កិរេន ទសាតិ.
៥. កុម្ភវគ្គោ
២៩១. សុរាឃដជាតកំ (២-៥-១)
សព្ពកាមទទំ កុម្ភំ, កុដំ លទ្ធាន ធុត្តកោ;
យាវ នំ អនុបាលេតិ, តាវ សោ សុខមេធតិ.
យទា មត្តោ ច ទិត្តោ ច, បមាទា កុម្ភមព្ភិទា;
តទា នគ្គោ ច បោត្ថោ ច, បច្ឆា ពាលោ វិហញ្ញតិ.
ឯវមេវ យោ ធនំ លទ្ធា, បមត្តោ [អមត្តា (សី.), អមត្តោ (បី.)] បរិភុញ្ជតិ;
បច្ឆា ¶ តប្បតិ ទុម្មេធោ, កុដំ ភិត្វាវ [កុដំ ភិន្នោវ (សី. បី.), កុដភិន្នោវ (?)] ធុត្តកោតិ.
សុរាឃដ [ភទ្រឃដ (សី. បី.), ភទ្រឃដភេទក (ស្យា.)] ជាតកំ បឋមំ.
២៩២. សុបត្តជាតកំ (៣-៥-២)
ពារាណស្យំ [ពារាណស្សំ (សី. បី.)] មហារាជ, កាករាជា និវាសកោ [និវាសិកោ (សី. បី.)];
អសីតិយា សហស្សេហិ, សុបត្តោ បរិវារិតោ.
តស្ស ទោហឡិនី ភរិយា, សុផស្សា ភក្ខិតុមិច្ឆតិ [មច្ឆមិច្ឆតិ (សី. បី.)];
រញ្ញោ មហានសេ បក្កំ, បច្ចគ្ឃំ រាជភោជនំ.
តេសាហំ បហិតោ ទូតោ, រញ្ញោ ចម្ហិ ឥធាគតោ;
ភត្តុ អបចិតិំ កុម្មិ, នាសាយមករំ [មករិំ (សី. និស្សយ)] វណន្តិ.
សុបត្តជាតកំ ទុតិយំ.
២៩៣. កាយនិព្ពិន្ទជាតកំ (៣-៥-៣)
ផុដ្ឋស្ស ¶ មេ អញ្ញតរេន ព្យាធិនា, រោគេន ពាឡ្ហំ ទុខិតស្ស រុប្បតោ;
បរិសុស្សតិ ខិប្បមិទំ កឡេវរំ, បុប្ផំ យថា បំសុនិ អាតបេ កតំ.
អជញ្ញំ ¶ ជញ្ញសង្ខាតំ, អសុចិំ សុចិសម្មតំ;
នានាកុណបបរិបូរំ, ជញ្ញរូបំ អបស្សតោ.
ធិរត្ថុមំ ¶ អាតុរំ បូតិកាយំ, ជេគុច្ឆិយំ អស្សុចិំ ព្យាធិធម្មំ;
យត្ថប្បមត្តា អធិមុច្ឆិតា បជា, ហាបេន្តិ មគ្គំ សុគតូបបត្តិយាតិ.
កាយនិព្ពិន្ទ [កាយវិច្ឆន្ទ (សី.), កាយវិច្ឆិន្ទ (បី.)] ជាតកំ តតិយំ.
២៩៤. ជម្ពុខាទកជាតកំ (៣-៥-៤)
កោយំ ពិន្ទុស្សរោ វគ្គុ, សរវន្តាន [បវទន្តាន (សី. បី.)] មុត្តមោ;
អច្ចុតោ ជម្ពុសាខាយ, មោរច្ឆាបោវ កូជតិ.
កុលបុត្តោវ ជានាតិ [កុលបុត្តោ បជានាតិ (ស្យា. ក.)], កុលបុត្តំ [កុលបុត្តេ (សី. បី.)] បសំសិតុំ;
ព្យគ្ឃច្ឆាបសរីវណ្ណ, ភុញ្ជ សម្ម ទទាមិ តេ.
ចិរស្សំ វត បស្សាមិ, មុសាវាទី សមាគតេ;
វន្តាទំ កុណបាទញ្ច, អញ្ញមញ្ញំ បសំសកេតិ.
ជម្ពុខាទកជាតកំ ចតុត្ថំ.
២៩៥. អន្តជាតកំ (៣-៥-៥)
ឧសភស្សេវ តេ ខន្ធោ, សីហស្សេវ វិជម្ភិតំ;
មិគរាជ នមោ ត្យត្ថុ, អបិ កិញ្ចិ លភាមសេ.
កុលបុត្តោវ ជានាតិ, កុលបុត្តំ បសំសិតុំ;
មយូរគីវសង្កាស, ឥតោ បរិយាហិ វាយស.
មិគានំ ¶ ¶ សិង្គាលោ [កោត្ថុកោ (សី. បី.), កោដ្ឋុកោ (ស្យា.)] អន្តោ, បក្ខីនំ បន វាយសោ;
ឯរណ្ឌោ អន្តោ រុក្ខានំ, តយោ អន្តា សមាគតាតិ.
អន្តជាតកំ បញ្ចមំ.
២៩៦. សមុទ្ទជាតកំ (៣-៥-៦)
កោ នាយំ [កោ ន្វាយំ (ស្យា.)] លោណតោយស្មិំ, សមន្តា បរិធាវតិ;
មច្ឆេ មករេ ច វារេតិ, ឩមីសុ ច វិហញ្ញតិ.
អនន្តបាយី សកុណោ, អតិត្តោតិ ទិសាសុតោ;
សមុទ្ទំ បាតុមិច្ឆាមិ, សាគរំ សរិតំ បតិំ.
សោ ¶ អយំ ហាយតិ ចេវ, បូរតេ ច មហោទធិ;
នាស្ស នាយតិ បីតន្តោ, អបេយ្យោ កិរ សាគរោតិ.
សមុទ្ទជាតកំ ឆដ្ឋំ.
២៩៧. កាមវិលាបជាតកំ (៣-៥-៧)
ឧច្ចេ សកុណ ឌេមាន, បត្តយាន វិហង្គម;
វជ្ជាសិ ខោ ត្វំ វាមូរុំ, ចិរំ ខោ សា ករិស្សតិ [សរិស្សតិ (ក.)].
ឥទំ ខោ សា ន ជានាតិ, អសិំ សត្តិញ្ច ឱឌ្ឌិតំ;
សា ចណ្ឌី កាហតិ កោធំ, តំ មេ តបតិ នោ ឥទំ [នោ ឥធ (សី. ស្យា. បី.)].
ឯស ¶ ឧប្បលសន្នាហោ, និក្ខញ្ចុស្សីសកោហិតំ [និក្ខមុស្សីសកេ កតំ (សី. បី.), និក្ខញ្ចុស្សីសកេ កតំ (ស្យា.)];
កាសិកញ្ច មុទុំ វត្ថំ, តប្បេតុ ធនិកា បិយាតិ [ធនកាមិយាតិ (ស្យា. បី.), ធនកាមិកាតិ (សី.)].
កាមវិលាបជាតកំ សត្តមំ.
២៩៨. ឧទុម្ពរជាតកំ (៣-៥-៨)
ឧទុម្ពរា ចិមេ បក្កា, និគ្រោធា ច កបិត្ថនា;
ឯហិ និក្ខម ភុញ្ជស្សុ, កិំ ជិឃច្ឆាយ មិយ្យសិ.
ឯវំ ¶ សោ សុហិតោ ហោតិ, យោ វុឌ្ឍមបចាយតិ;
យថាហមជ្ជ សុហិតោ, ទុមបក្កានិ មាសិតោ.
យំ វនេជោ វនេជស្ស, វញ្ចេយ្យ កបិនោ កបិ;
ទហរោ កបិ [ទហរោបិ តំ ន (សី. បី.), ទហរោបិ ន (ស្យា.)] សទ្ធេយ្យ, ន ហិ ជិណ្ណោ ជរាកបីតិ.
ឧទុម្ពរជាតកំ អដ្ឋមំ.
២៩៩. កោមារបុត្តជាតកំ (៣-៥-៩)
បុរេ តុវំ សីលវតំ សកាសេ, ឱក្កន្តិកំ [ឱក្កន្ទិកំ (សី. ស្យា. បី.)] កីឡសិ អស្សមម្ហិ;
ករោហរេ [ករោហិ រេ (ក.)] មក្កដិយានិ មក្កដ, ន តំ មយំ សីលវតំ រមាម.
សុតា ¶ ហិ មយ្ហំ បរមា វិសុទ្ធិ, កោមារបុត្តស្ស ពហុស្សុតស្ស;
មា ទានិ មំ មញ្ញិ តុវំ យថា បុរេ, ឈានានុយុត្តោ វិហរាមិ [ឈានានុយុត្តា វិហរាម (សី. បី.)] អាវុសោ.
សចេបិ សេលស្មិ វបេយ្យ ពីជំ, ទេវោ ច វស្សេ ន ហិ តំ វិរូឡ្ហេ [នេវ ហិ តំ រុហេយ្យ (សី. បី.), ន ហិ តំ វិរូហេ (?)];
សុតា ហិ តេ សា បរមា វិសុទ្ធិ, អារា តុវំ មក្កដ ឈានភូមិយាតិ.
កោមារបុត្តជាតកំ នវមំ.
៣០០. វកជាតកំ (៣-៥-១០)
បរបាណរោធា ¶ [បរបាណឃាតេ (ស្យា.), បរបាណរោចំ (ក.)] ជីវន្តោ, មំសលោហិតភោជនោ;
វកោ វតំ សមាទាយ, ឧបបជ្ជិ ឧបោសថំ.
តស្ស សក្កោ វតញ្ញាយ, អជរូបេនុបាគមិ;
វីតតបោ អជ្ឈប្បត្តោ, ភញ្ជិ លោហិតបោ តបំ.
ឯវមេវ ¶ ឥធេកច្ចេ, សមាទានម្ហិ ទុព្ពលា;
លហុំ ករោន្តិ អត្តានំ, វកោវ អជការណាតិ.
វកជាតកំ ទសមំ.
កុម្ភវគ្គោ បញ្ចមោ.
តស្សុទ្ទានំ –
វរកុម្ភ ¶ សុបត្តសិរិវ្ហយនោ, សុចិសម្មត ពិន្ទុសរោ ចុសភោ;
សរិតំបតិ ចណ្ឌិ ជរាកបិនា, អថ មក្កដិយា វកកេន ទសាតិ.
អថ វគ្គុទ្ទានំ –
សង្កប្បោ បទុមោ ចេវ, ឧទបានេន តតិយំ;
អព្ភន្តរំ ឃដភេទំ, តិកនិបាតម្ហិលង្កតន្តិ.
តិកនិបាតំ និដ្ឋិតំ.
៤. ចតុក្កនិបាតោ
១. កាលិង្គវគ្គោ
៣០១. ចូឡកាលិង្គជាតកំ (៤-១-១)
វិវរថិមាសំ ¶ ¶ ¶ [វិវរថ ឥមាសំ (សី. ស្យា. បី.)] ទ្វារំ, នគរំ បវិសន្តុ [បវិសិតុំ មយា; (ក.)] អរុណរាជស្ស;
សីហេន សុសិដ្ឋេន, សុរក្ខិតំ [សុសត្ថេន, សុរក្ខិតំ (សី. បី.), សុសិដ្ឋេន (ក.)] នន្ទិសេនេន.
ជយោ កលិង្គានមសយ្ហសាហិនំ, បរាជយោ អនយោ [អជយោ (ស្យា.), អន្វិតោ (ក.)] អស្សកានំ;
ឥច្ចេវ តេ ភាសិតំ ព្រហ្មចារិ, ន ឧជ្ជុភូតា វិតថំ ភណន្តិ.
ទេវា មុសាវាទមុបាតិវត្តា, សច្ចំ ធនំ បរមំ តេសុ [តថំ បេមករំ នុ (ក.), តថំ បរមំ ករំ នុ (ស្យា.)] សក្ក;
តំ តេ មុសា ភាសិតំ ទេវរាជ, កិំ វា បដិច្ច មឃវា មហិន្ទ.
ននុ តេ សុតំ ព្រាហ្មណ ភញ្ញមានេ, ទេវា ន ឥស្សន្តិ បុរិសបរក្កមស្ស;
ទមោ សមាធិ មនសោ អភេជ្ជោ [អទេជ្ជោ (សី. បី.), អភិជ្ជោ (ក.)], អព្យគ្គតា ¶ និក្កមនញ្ច [និក្ខមនញ្ច (សី.)] កាលេ;
ទឡ្ហញ្ច វិរិយំ បុរិសបរក្កមោ ច, តេនេវ អាសិ វិជយោ អស្សកានន្តិ.
ចូឡកាលិង្គជាតកំ បឋមំ.
៣០២. មហាអស្សារោហជាតកំ (៤-១-២)
អទេយ្យេសុ ទទំ ទានំ, ទេយ្យេសុ នប្បវេច្ឆតិ;
អាបាសុ ព្យសនំ បត្តោ, សហាយំ នាធិគច្ឆតិ.
នាទេយ្យេសុ ¶ ទទំ ទានំ, ទេយ្យេសុ យោ បវេច្ឆតិ;
អាបាសុ ព្យសនំ បត្តោ, សហាយមធិគច្ឆតិ.
សញ្ញោគសម្ភោគវិសេសទស្សនំ, អនរិយធម្មេសុ សឋេសុ នស្សតិ;
កតញ្ច អរិយេសុ ច អជ្ជវេសុ, មហប្ផលំ ហោតិ អណុម្បិ តាទិសុ.
យោ បុព្ពេ កតកល្យាណោ, អកា លោកេ សុទុក្ករំ;
បច្ឆា កយិរា ន វា កយិរា, អច្ចន្តំ បូជនារហោតិ.
មហាអស្សារោហជាតកំ ទុតិយំ.
៣០៣. ឯករាជជាតកំ (៤-១-៣)
អនុត្តរេ ¶ ¶ កាមគុណេ សមិទ្ធេ, ភុត្វាន បុព្ពេ វសី ឯករាជ;
សោ ទានិ ទុគ្គេ នរកម្ហិ ខិត្តោ, នប្បជ្ជហេ វណ្ណពលំ បុរាណំ.
បុព្ពេវ ខន្តី ច តបោ ច មយ្ហំ, សម្បត្ថិតា ទុព្ភិសេន [ទព្ពសេនា (សី. បី.)] អហោសិ;
តំ ទានិ លទ្ធាន កថំ នុ រាជ, ជហេ អហំ វណ្ណពលំ បុរាណំ.
សព្ពា កិរេវំ បរិនិដ្ឋិតានិ, យសស្សិនំ បញ្ញវន្តំ វិសយ្ហ;
យសោ ច លទ្ធា បុរិមំ ឧឡារំ, នប្បជ្ជហេ វណ្ណពលំ បុរាណំ.
បនុជ្ជ ទុក្ខេន សុខំ ជនិន្ទ, សុខេន វា ទុក្ខមសយ្ហសាហិ;
ឧភយត្ថ សន្តោ អភិនិព្ពុតត្តា, សុខេ ច ទុក្ខេ ច ភវន្តិ តុល្យាតិ.
ឯករាជជាតកំ តតិយំ.
៣០៤. ទទ្ទរជាតកំ (៤-១-៤)
ឥមានិ ¶ ¶ មំ ទទ្ទរ តាបយន្តិ, វាចាទុរុត្តានិ មនុស្សលោកេ;
មណ្ឌូកភក្ខា ឧទកន្តសេវី, អាសីវិសំ មំ អវិសា សបន្តិ.
សកា រដ្ឋា បព្ពាជិតោ, អញ្ញំ ជនបទំ គតោ;
មហន្តំ កោដ្ឋំ កយិរាថ, ទុរុត្តានំ [ទុរុត្តានិ (ក.)] និធេតវេ.
យត្ថ បោសំ ន ជានន្តិ, ជាតិយា វិនយេន វា;
ន តត្ថ មានំ កយិរាថ, វសមញ្ញាតកេ ជនេ.
វិទេសវាសំ វសតោ, ជាតវេទសមេនបិ [ជាតវេទភយេនបិ (ក.)];
ខមិតព្ពំ សបញ្ញេន, អបិ ទាសស្ស តជ្ជិតន្តិ.
ទទ្ទរជាតកំ ចតុត្ថំ.
៣០៥. សីលវីមំសនជាតកំ (៤-១-៥)
នត្ថិ លោកេ រហោ នាម, បាបកម្មំ បកុព្ពតោ;
បស្សន្តិ វនភូតានិ, តំ ពាលោ មញ្ញតី រហោ.
អហំ រហោ ន បស្សាមិ, សុញ្ញំ វាបិ ន វិជ្ជតិ;
យត្ថ អញ្ញំ [សុញ្ញំ (ស្យា. ក.)] ន បស្សាមិ, អសុញ្ញំ ហោតិ តំ មយា.
ទុជ្ជច្ចោ ច សុជច្ចោ [អជច្ចោ (បី.)] ច, នន្ទោ ច សុខវឌ្ឍិតោ [សុខវច្ឆកោ (សី.), សុខវច្ឆនោ (ស្យា. បី.)];
វេជ្ជោ ¶ ច អទ្ធុវសីលោ [អថ សីលោ (ក.)] ច, តេ ធម្មំ ជហុ មត្ថិកា.
ព្រាហ្មណោ ¶ ច កថំ ជហេ, សព្ពធម្មាន បារគូ;
យោ ធម្មមនុបាលេតិ, ធិតិមា សច្ចនិក្កមោតិ.
សីលវីមំសនជាតកំ បញ្ចមំ.
៣០៦. សុជាតជាតកំ (៤-១-៦)
កិមណ្ឌកា ¶ ឥមេ ទេវ, និក្ខិត្តា កំសមល្លកេ;
ឧបលោហិតកា វគ្គូ, តំ [តេ (បី.)] មេ អក្ខាហិ បុច្ឆិតោ.
យានិ បុរេ តុវំ ទេវិ, ភណ្ឌុ នន្តកវាសិនី;
ឧច្ឆង្គហត្ថា បចិនាសិ, តស្សា តេ កោលិយំ ផលំ.
ឧឌ្ឌយ្ហតេ ន រមតិ, ភោគា វិប្បជហន្តិ តំ [វិប្បជហន្តិ’មំ (?)];
តត្ថេវិមំ បដិនេថ, យត្ថ កោលំ បចិស្សតិ.
ហោន្តិ ហេតេ មហារាជ, ឥទ្ធិប្បត្តាយ [ឥទ្ធិមត្តាយ (ក.)] នារិយា;
ខម ទេវ សុជាតាយ, មាស្សា [មាសុ (ក.)] កុជ្ឈ រថេសភាតិ.
សុជាតជាតកំ ឆដ្ឋំ.
៣០៧. បលាសជាតកំ (៤-១-៧)
អចេតនំ ព្រាហ្មណ អស្សុណន្តំ, ជានោ អជានន្តមិមំ បលាសំ;
អារទ្ធវិរិយោ ធុវំ អប្បមត្តោ, សុខសេយ្យំ ¶ បុច្ឆសិ កិស្ស ហេតុ.
ទូរេ សុតោ ចេវ ព្រហា ច រុក្ខោ, ទេសេ ឋិតោ ភូតនិវាសរូបោ;
តស្មា នមស្សាមិ ឥមំ បលាសំ, យេ ចេត្ថ ភូតា តេ [តេ ច (សី. បី.)] ធនស្ស ហេតុ.
សោ តេ ករិស្សាមិ យថានុភាវំ, កតញ្ញុតំ ព្រាហ្មណ បេក្ខមានោ;
កថញ្ហិ អាគម្ម សតំ សកាសេ, មោឃានិ តេ អស្សុ បរិផន្ទិតានិ.
យោ ¶ តិន្ទុករុក្ខស្ស បរោ [បុរោ (ក.)] បិលក្ខោ [បិលក្ខុ (សី. បី.), មិលក្ខុ (ក.)], បរិវារិតោ បុព្ពយញ្ញោ ឧឡារោ;
តស្សេស មូលស្មិំ និធិ និខាតោ, អទាយាទោ គច្ឆ តំ ឧទ្ធរាហីតិ.
បលាសជាតកំ សត្តមំ.
៣០៨. សកុណជាតកំ (៤-១-៨)
អករម្ហស តេ កិច្ចំ, យំ ពលំ អហុវម្ហសេ;
មិគរាជ នមោ ត្យត្ថុ, អបិ កិញ្ចិ លភាមសេ.
មម ¶ លោហិតភក្ខស្ស, និច្ចំ លុទ្ទានិ កុព្ពតោ;
ទន្តន្តរគតោ សន្តោ, តំ ពហុំ យម្បិ ជីវសិ.
អកតញ្ញុមកត្តារំ ¶ , កតស្ស អប្បដិការកំ;
យស្មិំ កតញ្ញុតា នត្ថិ, និរត្ថា តស្ស សេវនា.
យស្ស សម្មុខចិណ្ណេន, មិត្តធម្មោ ន លព្ភតិ;
អនុសូយ [អនុសុយ្យ (សី. បី.)] មនក្កោសំ, សណិកំ តម្ហា អបក្កមេតិ.
សកុណជាតកំ អដ្ឋមំ.
៣០៩. ឆវកជាតកំ (៤-១-៩)
សព្ពមិទំ ចរិមំ កតំ [ចរិមវតំ (សី. បី.)], ឧភោ ធម្មំ ន បស្សរេ;
ឧភោ បកតិយា ចុតា, យោ ចាយំ មន្តេជ្ឈាបេតិ [មន្តជ្ឈាយតិ (សី.), សជ្ឈាបយតិ (បី.)];
យោ ច មន្តំ អធីយតិ.
សាលីនំ ឱទនំ ភុញ្ជេ, សុចិំ មំសូបសេចនំ;
តស្មា ឯតំ ន សេវាមិ, ធម្មំ ឥសីហិ សេវិតំ.
បរិព្ពជ មហា លោកោ [មហាព្រហ្មេ (ក.)], បចន្តញ្ញេបិ បាណិនោ;
មា តំ អធម្មោ អាចរិតោ, អស្មា កុម្ភមិវាភិទា.
ធិរត្ថុ ¶ តំ យសលាភំ, ធនលាភញ្ច ព្រាហ្មណ;
យា វុត្តិ វិនិបាតេន, អធម្មចរណេន វាតិ.
ឆវកជាតកំ នវមំ.
៣១០. សេយ្យជាតកំ (៤-១-១០)
សសមុទ្ទបរិយាយំ ¶ , មហិំ សាគរកុណ្ឌលំ;
ន ឥច្ឆេ សហ និន្ទាយ, ឯវំ សេយ្យ [សយ្ហ (សី. ស្យា. បី.)] វិជានហិ.
ធិរត្ថុ តំ យសលាភំ, ធនលាភញ្ច ព្រាហ្មណ;
យា វុត្តិ វិនិបាតេន, អធម្មចរណេន វា.
អបិ ចេ បត្តមាទាយ, អនគារោ បរិព្ពជេ;
សាយេវ ជីវិកា សេយ្យោ, យា ចាធម្មេន ឯសនា.
អបិ ¶ ចេ បត្តមាទាយ, អនគារោ បរិព្ពជេ;
អញ្ញំ អហិំសយំ លោកេ, អបិ រជ្ជេន តំ វរន្តិ.
សេយ្យជាតកំ [សយ្ហជាតកំ (សី. ស្យា. បី.)] ទសមំ.
កាលិង្គវគ្គោ [វិវរវគ្គោ (សី. បី.)] បឋមោ.
តស្សុទ្ទានំ –
វិវរញ្ច អទេយ្យ សមិទ្ធវរំ, អថ ទទ្ទរ បាបមហាតិរហោ;
អថ កោលិ បលាសវរញ្ច ករ, ចរិមំ សសមុទ្ទវរេន ទសាតិ.
២. បុចិមន្ទវគ្គោ
៣១១. បុចិមន្ទជាតកំ (៤-២-១)
ឧដ្ឋេហិ ចោរ កិំ សេសិ, កោ អត្ថោ សុបនេន [សុបិតេន (សី.), សុបិនេន (បី. ក.)] តេ;
មា ¶ តំ គហេសុំ [គណ្ហេយ្យុំ (ក.)] រាជានោ, គាមេ កិព្ពិសការកំ.
យំ ¶ នុ [នូន (ស្យា.)] ចោរំ គហេស្សន្តិ, គាមេ កិព្ពិសការកំ;
កិំ តត្ថ បុចិមន្ទស្ស, វនេ ជាតស្ស តិដ្ឋតោ.
ន ត្វំ អស្សត្ថ ជានាសិ, មម ចោរស្ស ចន្តរំ;
ចោរំ គហេត្វា រាជានោ, គាមេ កិព្ពិសការកំ;
អប្បេន្តិ [អច្ចេន្តិ (ស្យា.)] និម្ពសូលស្មិំ, តស្មិំ មេ សង្កតេ មនោ.
សង្កេយ្យ សង្កិតព្ពានិ, រក្ខេយ្យានាគតំ ភយំ;
អនាគតភយា ធីរោ, ឧភោ លោកេ អវេក្ខតីតិ.
បុចិមន្ទជាតកំ បឋមំ.
៣១២. កស្សបមន្ទិយជាតកំ (៤-២-២)
អបិ កស្សប មន្ទិយា, យុវា សបតិ ហន្តិ [សម្បដិហន្តិ (ក.)] វា;
សព្ពំ តំ ខមតេ ធីរោ, បណ្ឌិតោ តំ តិតិក្ខតិ.
សចេបិ សន្តោ វិវទន្តិ, ខិប្បំ សន្ធីយរេ បុន;
ពាលា បត្តាវ ភិជ្ជន្តិ, ន តេ សមថមជ្ឈគូ.
ឯតេ ¶ ភិយ្យោ សមាយន្តិ, សន្ធិ តេសំ ន ជីរតិ;
យោ ចាធិបន្នំ ជានាតិ, យោ ច ជានាតិ ទេសនំ.
ឯសោ ហិ ឧត្តរិតរោ, ភារវហោ ធុរទ្ធរោ;
យោ បរេសាធិបន្នានំ ¶ , សយំ សន្ធាតុមរហតីតិ.
កស្សបមន្ទិយជាតកំ ទុតិយំ.
៣១៣. ខន្តីវាទីជាតកំ (៤-២-៣)
យោ តេ ហត្ថេ ច បាទេ ច, កណ្ណនាសញ្ច ឆេទយិ;
តស្ស កុជ្ឈ មហាវីរ, មា រដ្ឋំ វិនសា [វិនស្ស (ក. សី. ស្យា. ក.)] ឥទំ.
យោ មេ ហត្ថេ ច បាទេ ច, កណ្ណនាសញ្ច ឆេទយិ;
ចិរំ ជីវតុ សោ រាជា, ន ហិ កុជ្ឈន្តិ មាទិសា.
អហូ អតីតមទ្ធានំ [អហុ អតីតមទ្ធានេ (ស្យា. បី. ក.)], សមណោ ខន្តិទីបនោ;
តំ ខន្តិយាយេវ ឋិតំ, កាសិរាជា អឆេទយិ.
តស្ស ¶ កម្ម [កម្មស្ស (សី. បី.)] ផរុសស្ស, វិបាកោ កដុកោ អហុ;
យំ កាសិរាជា វេទេសិ, និរយម្ហិ សមប្បិតោតិ.
ខន្តីវាទីជាតកំ តតិយំ.
៣១៤. លោហកុម្ភិជាតកំ (៤-២-៤)
ទុជ្ជីវិតមជីវិម្ហ, យេ សន្តេ [យេសំ នោ (ស្យា. ក.)] ន ទទម្ហសេ;
វិជ្ជមានេសុ ភោគេសុ, ទីបំ នាកម្ហ អត្តនោ.
សដ្ឋិ [សដ្ឋិំ (ស្យា.)] វស្សសហស្សានិ, បរិបុណ្ណានិ សព្ពសោ;
និរយេ បច្ចមានានំ, កទា អន្តោ ភវិស្សតិ.
នត្ថិ អន្តោ កុតោ អន្តោ, ន អន្តោ បដិទិស្សតិ;
តទា ¶ ហិ បកតំ បាបំ, មម តុយ្ហញ្ច មារិសា [មារិស (សី. ស្យា. បី.)].
សោហំ នូន ឥតោ គន្ត្វា, យោនិំ លទ្ធាន មានុសិំ;
វទញ្ញូ សីលសម្បន្នោ, កាហាមិ កុសលំ ពហុន្តិ.
លោហកុម្ភិជាតកំ ចតុត្ថំ.
៣១៥. សព្ពមំសលាភជាតកំ (៤-២-៥)
ផរុសា ¶ វត តេ វាចា, មំសំ [សម្ម (បី. ក.)] យាចនកោ អសិ [ចសិ (បី.)];
កិលោមសទិសី [កិលោមស្ស សទិសា (បី.)] វាចា, កិលោមំ សម្ម ទម្មិ តេ.
អង្គមេតំ មនុស្សានំ, ភាតា លោកេ បវុច្ចតិ;
អង្គស្ស សទិសី វាចា [អង្គស្សទិសី តេ វាចា (ក.)], អង្គំ សម្ម ទទាមិ តេ.
តាតាតិ បុត្តោ វទមានោ, កម្បេតិ [សម្មេតិ (ក.)] ហទយំ បិតុ;
ហទយស្ស សទិសី [ហទយស្សទិសី (ក.)] វាចា, ហទយំ សម្ម ទម្មិ តេ.
យស្ស គាមេ សខា នត្ថិ, យថារញ្ញំ តថេវ តំ;
សព្ពស្ស សទិសី វាចា, សព្ពំ សម្ម ទទាមិ តេតិ.
សព្ពមំសលាភជាតកំ [មំសជាតកំ (សី. ស្យា. បី.)] បញ្ចមំ.
៣១៦. សសបណ្ឌិតជាតកំ (៤-២-៦)
សត្ត ¶ មេ រោហិតា មច្ឆា, ឧទកា ថលមុព្ភតា;
ឥទំ ព្រាហ្មណ មេ អត្ថិ, ឯតំ ភុត្វា វនេ វស.
ទុស្ស មេ ខេត្តបាលស្ស, រត្តិភត្តំ អបាភតំ;
មំសសូលា ¶ ច ទ្វេ គោធា, ឯកញ្ច ទធិវារកំ;
ឥទំ ព្រាហ្មណ មេ អត្ថិ, ឯតំ ភុត្វា វនេ វស.
អម្ពបក្កំ ទកំ [អម្ពបក្កោទកំ (សី. បី.)] សីតំ, សីតច្ឆាយា មនោរមា [សីតច្ឆាយំ មនោរមំ (សី. ស្យា. បី.)];
ឥទំ ព្រាហ្មណ មេ អត្ថិ, ឯតំ ភុត្វា វនេ វស.
ន សសស្ស តិលា អត្ថិ, ន មុគ្គា នបិ តណ្ឌុលា;
ឥមិនា អគ្គិនា បក្កំ, មមំ [មំសំ (ក.)] ភុត្វា វនេ វសាតិ.
សសបណ្ឌិតជាតកំ ឆដ្ឋំ.
៣១៧. មតរោទនជាតកំ (៤-២-៧)
មតំ មតំ ឯវ [មតមតមេវ (សី. ស្យា. បី.)] រោទថ, ន ហិ តំ រោទថ យោ មរិស្សតិ;
សព្ពេបិ [សព្ពេវ (សី. ស្យា. បី.)] សរីរធារិនោ, អនុបុព្ពេន ជហន្តិ ជីវិតំ.
ទេវមនុស្សា ចតុប្បទា, បក្ខិគណា ឧរគា ច ភោគិនោ;
សម្ហិ [យម្ហិ (ស្យា.), អស្មិំ (បី. ក.)] សរីរេ អនិស្សរា, រមមានាវ ជហន្តិ ជីវិតំ.
ឯវំ ¶ ចលិតំ អសណ្ឋិតំ, សុខទុក្ខំ មនុជេស្វបេក្ខិយ;
កន្ទិតរុទិតំ និរត្ថកំ, កិំ វោ សោកគណាភិកីររេ.
ធុត្តា ច សោណ្ឌា [ធុត្តា សោណ្ឌា (សី.), ធុត្តា សោណ្ឌា ច (ស្យា.)] អកតា, ពាលា សូរា អយោគិនោ [ពាលា សូរា វីរា អយោគិនោ (បី.)];
ធីរំ មញ្ញន្តិ ពាលោតិ, យេ ធម្មស្ស អកោវិទាតិ.
មតរោទនជាតកំ សត្តមំ.
៣១៨. កណវេរជាតកំ (៤-២-៨)
យំ ¶ ¶ តំ វសន្តសមយេ, កណវេរេសុ ភាណុសុ;
សាមំ ពាហាយ បីឡេសិ, សា តំ អារោគ្យមព្រវិ.
អម្ភោ ន កិរ សទ្ធេយ្យំ, យំ វាតោ បព្ពតំ វហេ;
បព្ពតញ្ចេ វហេ វាតោ, សព្ពម្បិ បថវិំ វហេ;
យត្ថ សាមា កាលកតា [កាលង្កតា (ក.)], សា មំ អារោគ្យមព្រវិ.
ន ចេវ សា កាលកតា, ន ច សា អញ្ញមិច្ឆតិ;
ឯកភត្តិកិនី [ឯកភត្តា កិរ (សី. ស្យា.), ឯកភត្តកិនី (បី.)] សាមា, តមេវ អភិកង្ខតិ.
អសន្ថុតំ មំ ចិរសន្ថុតេន [អសន្ធតំ មំ ចិរសន្ធតេន (ក.)], និមីនិ សាមា អធុវំ ធុវេន;
មយាបិ សាមា និមិនេយ្យ អញ្ញំ, ឥតោ អហំ ទូរតរំ គមិស្សន្តិ.
កណវេរជាតកំ អដ្ឋមំ.
៣១៩. តិត្តិរជាតកំ (៤-២-៩)
សុសុខំ វត ជីវាមិ, លភាមិ ចេវ ភុញ្ជិតុំ;
បរិបន្ថេវ តិដ្ឋាមិ, កា នុ ភន្តេ គតី មម.
មនោ ចេ តេ នប្បណមតិ, បក្ខិ បាបស្ស កម្មុនោ;
អព្យាវដស្ស ភទ្រស្ស, ន បាបមុបលិម្បតិ.
ញាតកោ នោ និសិន្នោតិ, ពហុ អាគច្ឆតេ ជនោ;
បដិច្ច ¶ កម្មំ ផុសតិ, តស្មិំ មេ សង្កតេ មនោ.
ន បដិច្ច កម្មំ ផុសតិ, មនោ ចេ នប្បទុស្សតិ;
អប្បោស្សុក្កស្ស ភទ្រស្ស, ន បាបមុបលិម្បតីតិ.
តិត្តិរជាតកំ នវមំ.
៣២០. សុច្ចជជាតកំ (៤-២-១០)
សុច្ចជំ ¶ ¶ វត នច្ចជិ, វាចាយ អទទំ គិរិំ;
កិំ ហិតស្ស ចជន្តស្ស, វាចាយ អទទ បព្ពតំ.
យញ្ហិ កយិរា តញ្ហិ វទេ, យំ ន កយិរា ន តំ វទេ;
អករោន្តំ ភាសមានំ, បរិជានន្តិ បណ្ឌិតា.
រាជបុត្ត នមោ ត្យត្ថុ, សច្ចេ ធម្មេ ឋិតោ ចសិ;
យស្ស តេ ព្យសនំ បត្តោ, សច្ចស្មិំ រមតេ មនោ.
យា ទលិទ្ទី ទលិទ្ទស្ស, អឌ្ឍា អឌ្ឍស្ស កិត្តិម [កិត្តិមា (សី. ស្យា. បី.)];
សា ហិស្ស បរមា ភរិយា, សហិរញ្ញស្ស ឥត្ថិយោតិ.
សុច្ចជជាតកំ ទសមំ.
បុចិមន្ទវគ្គោ ទុតិយោ.
តស្សុទ្ទានំ –
អថ ចោរ សកស្សប ខន្តីវរោ, ទុជ្ជីវិតតា ច វរា ផរុសា;
អថ ¶ សស មតញ្ច វសន្ត សុខំ, សុច្ចជំវតនច្ចជិនា ច ទសាតិ.
៣. កុដិទូសកវគ្គោ
៣២១. កុដិទូសកជាតកំ (៤-៣-១)
មនុស្សស្សេវ តេ សីសំ, ហត្ថបាទា ច វានរ;
អថ កេន នុ វណ្ណេន, អគារំ តេ ន វិជ្ជតិ.
មនុស្សស្សេវ មេ សីសំ, ហត្ថបាទា ច សិង្គិល [សិង្គាល (ក.), បិង្គល (ដីកា)];
យាហុ សេដ្ឋា មនុស្សេសុ, សា មេ បញ្ញា ន វិជ្ជតិ.
អនវដ្ឋិតចិត្តស្ស ¶ , លហុចិត្តស្ស ទុព្ភិនោ [ទូភិនោ (បី.)];
និច្ចំ អទ្ធុវសីលស្ស, សុខភាវោ [សុចិភាវោ (សី.), សុខភាគោ (?)] ន វិជ្ជតិ.
សោ ¶ ករស្សុ អានុភាវំ, វីតិវត្តស្សុ សីលិយំ;
សីតវាតបរិត្តាណំ, ករស្សុ កុដវំ [កុដិកំ (សី. ស្យា.)] កបីតិ.
កុដិទូសក [សិង្គាលសកុណ (ក.)] ជាតកំ បឋមំ.
៣២២. ទុទ្ទុភជាតកំ (៤-៣-២)
ទុទ្ទុភាយតិ [ទទ្ទភាយតិ (សី. បី.)] ភទ្ទន្តេ, យស្មិំ ទេសេ វសាមហំ;
អហម្បេតំ ន ជានាមិ, កិមេតំ ទុទ្ទុភាយតិ.
ពេលុវំ ¶ បតិតំ សុត្វា, ទុទ្ទុភន្តិ [ទទ្ទភន្តិ (សី.)] សសោ ជវិ;
សសស្ស វចនំ សុត្វា, សន្តត្តា មិគវាហិនី.
អប្បត្វា បទវិញ្ញាណំ, បរឃោសានុសារិនោ;
បនាទបរមា ពាលា, តេ ហោន្តិ បរបត្តិយា.
យេ ច សីលេន សម្បន្នា, បញ្ញាយូបសមេ រតា;
អារកា វិរតា ធីរា, ន ហោន្តិ បរបត្តិយាតិ.
ទុទ្ទុភជាតកំ [ទទ្ទភជាតកំ (សី. បី.)] ទុតិយំ.
៣២៣. ព្រហ្មទត្តជាតកំ (៤-៣-៣)
ទ្វយំ យាចនកោ រាជ, ព្រហ្មទត្ត និគច្ឆតិ;
អលាភំ ធនលាភំ វា, ឯវំ ធម្មា ហិ យាចនា.
យាចនំ រោទនំ អាហុ, បញ្ចាលានំ រថេសភ;
យោ យាចនំ បច្ចក្ខាតិ, តមាហុ បដិរោទនំ.
មា មទ្ទសំសុ រោទន្តំ, បញ្ចាលា សុសមាគតា;
តុវំ វា បដិរោទន្តំ, តស្មា ឥច្ឆាមហំ រហោ.
ទទាមិ ¶ តេ ព្រាហ្មណ រោហិណីនំ, គវំ សហស្សំ សហ បុង្គវេន;
អរិយោ ហិ អរិយស្ស កថំ ន ទជ្ជា [ទជ្ជេ (សី.), ទជ្ជំ (?)], សុត្វាន គាថា តវ ធម្មយុត្តាតិ.
ព្រហ្មទត្តជាតកំ តតិយំ.
៣២៤. ចម្មសាដកជាតកំ (៤-៣-៤)
កល្យាណរូបោ ¶ វតយំ ចតុប្បទោ, សុភទ្ទកោ ចេវ សុបេសលោ ច;
យោ ព្រាហ្មណំ ជាតិមន្តូបបន្នំ, អបចាយតិ មេណ្ឌវរោ យសស្សី.
មា ¶ ព្រាហ្មណ ឥត្តរទស្សនេន, វិស្សាសមាបជ្ជិ ចតុប្បទស្ស;
ទឡ្ហប្បហារំ អភិកង្ខមានោ [អភិកត្តុកាមោ (ស្យា.)], អវសក្កតី ទស្សតិ សុប្បហារំ.
ឩរុដ្ឋិ [ឩរដ្ឋិ (សី.)] ភគ្គំ បវដ្ដិតោ [បតិតោ (សី. ស្យា.)] ខារិភារោ, សព្ពញ្ច ភណ្ឌំ ព្រាហ្មណស្ស [ព្រាហ្មណស្សីធ (ក. សី. បី.), ព្រាហ្មណស្សេវ (ក. សី. ស្យា. ក.)] ភិន្នំ;
ឧភោបិ ពាហា បគ្គយ្ហ [បគ្គយ្យេវ (ស្យា.), បគ្គហីយ (?)] កន្ទតិ [ពាហា បគ្គយ្យ កន្ទតិ (បី. ក.)], អភិធាវថ ហញ្ញតេ ព្រហ្មចារី.
ឯវំ សោ និហតោ សេតិ, យោ អបូជំ បសំសតិ [នមស្សតិ (បី.)];
យថាហមជ្ជ បហតោ, ហតោ មេណ្ឌេន ទុម្មតីតិ.
ចម្មសាដកជាតកំ ចតុត្ថំ.
៣២៥. គោធរាជជាតកំ (៤-៣-៥)
សមណំ ¶ តំ មញ្ញមានោ, ឧបគច្ឆិមសញ្ញតំ;
សោ មំ ទណ្ឌេន បាហាសិ, យថា អស្សមណោ តថា.
កិំ ¶ តេ ជដាហិ ទុម្មេធ, កិំ តេ អជិនសាដិយា;
អព្ភន្តរំ តេ គហនំ, ពាហិរំ បរិមជ្ជសិ.
ឯហិ គោធ និវត្តស្សុ, ភុញ្ជ សាលីនមោទនំ;
តេលំ លោណញ្ច មេ អត្ថិ, បហូតំ មយ្ហ បិប្ផលិ.
ឯស ភិយ្យោ បវេក្ខាមិ, វម្មិកំ សតបោរិសំ;
តេលំ លោណញ្ច កិត្តេសិ [កិន្តេសិ (ស្យា. បី.)], អហិតំ មយ្ហ បិប្ផលីតិ.
គោធរាជជាតកំ បញ្ចមំ.
៣២៦. កក្ការុជាតកំ (៤-៣-៦)
កាយេន យោ នាវហរេ, វាចាយ ន មុសា ភណេ;
យសោ លទ្ធា ន មជ្ជេយ្យ, ស វេ កក្ការុមរហតិ.
ធម្មេន វិត្តមេសេយ្យ, ន និកត្យា ធនំ ហរេ;
ភោគេ លទ្ធា ន មជ្ជេយ្យ, ស វេ កក្ការុមរហតិ.
យស្ស ចិត្តំ អហាលិទ្ទំ, សទ្ធា ច អវិរាគិនី;
ឯកោ សាទុំ ន ភុញ្ជេយ្យ, ស វេ កក្ការុមរហតិ.
សម្មុខា វា តិរោក្ខា វា [បរោក្ខា វា (បី.), បរម្មុខា (ក.)], យោ សន្តេ ន បរិភាសតិ;
យថាវាទី ¶ តថាការី, ស វេ កក្ការុមរហតីតិ.
កក្ការុជាតកំ ឆដ្ឋំ.
៣២៧. កាកវតីជាតកំ (៤-៣-៧)
វាតិ ¶ ចាយំ [វាយំ (ក.)] តតោ គន្ធោ, យត្ថ មេ វសតី បិយា;
ទូរេ ឥតោ ហិ កាកវតី [កាកាតី (សី.), កាកាតិ (ស្យា. បី.)], យត្ថ មេ និរតោ មនោ.
កថំ សមុទ្ទមតរី, កថំ អតរិ កេបុកំ [កេពុកំ (សី. បី.)];
កថំ សត្ត សមុទ្ទានិ, កថំ សិម្ពលិមារុហិ.
តយា សមុទ្ទមតរិំ, តយា អតរិ កេបុកំ [កេពុកំ (សី. បី.)];
តយា សត្ត សមុទ្ទានិ, តយា សិម្ពលិមារុហិំ.
ធិរត្ថុមំ ¶ មហាកាយំ, ធិរត្ថុមំ អចេតនំ;
យត្ថ ជាយាយហំ ជារំ, អាវហាមិ វហាមិ ចាតិ.
កាកវតីជាតកំ សត្តមំ.
៣២៨. អននុសោចិយជាតកំ (៤-៣-៨)
ពហូនំ វិជ្ជតី ភោតី, តេហិ មេ កិំ ភវិស្សតិ;
តស្មា ឯតំ ន សោចាមិ, បិយំ សម្មិល្លហាសិនិំ.
តំ តំ ចេ អនុសោចេយ្យ, យំ យំ តស្ស ន វិជ្ជតិ;
អត្តានមនុសោចេយ្យ, សទា មច្ចុវសំ បតំ.
ន ¶ ហេវ ឋិតំ នាសីនំ, ន សយានំ ន បទ្ធគុំ [បត្ថគុំ (ស្យា.)];
យាវ ព្យាតិ និមិសតិ, តត្រាបិ រសតី [សរតី (សី. ស្យា. បី.)] វយោ.
តត្ថត្តនិ វតប្បទ្ធេ [វត បន្ថេ (ស្យា.), វត ពន្ធេ (ក.) វត + ប-អទ្ធេ = វតប្បទ្ធេ], វិនាភាវេ អសំសយេ;
ភូតំ សេសំ ទយិតព្ពំ, វីតំ អននុសោចិយន្តិ [ចវិតំ នានុសោចិយន្តិ (ស្យា.), មតន្តំ នានុសោចិយំ (ក.)].
អននុសោចិយជាតកំ អដ្ឋមំ.
៣២៩. កាឡពាហុជាតកំ (៤-៣-៩)
យំ អន្នបានស្ស បុរេ លភាម, តំ ទានិ សាខមិគមេវ គច្ឆតិ;
គច្ឆាម ទានិ វនមេវ រាធ, អសក្កតា ចស្ម ធនញ្ជយាយ [ធនញ្ចយាយ (ក.)].
លាភោ អលាភោ យសោ អយសោ ច, និន្ទា បសំសា ច សុខញ្ច ទុក្ខំ;
ឯតេ អនិច្ចា មនុជេសុ ធម្មា, មា សោចិ កិំ សោចសិ បោដ្ឋបាទ.
អទ្ធា ¶ តុវំ បណ្ឌិតកោសិ រាធ, ជានាសិ អត្ថានិ អនាគតានិ;
កថំ ¶ នុ សាខាមិគំ ទក្ខិសាម [ទក្ខិយាម (ក.), ទក្ខាម (ស្យា.)], និទ្ធាវិតំ [និទ្ធាបិតំ (សី. ស្យា.), និព្ពាបិតំ (បី.), និច្ឆទំ (ក.)] រាជកុលតោវ ជម្មំ.
ចាលេតិ ¶ កណ្ណំ ភកុដិំ ករោតិ, មុហុំ មុហុំ ភាយយតេ [ភាយតេ (ស្យា.), ភាយាបតេ (ក.)] កុមារេ;
សយមេវ តំ កាហតិ កាឡពាហុ, យេនារកា ឋស្សតិ អន្នបានាតិ.
កាឡពាហុជាតកំ នវមំ.
៣៣០. សីលវីមំសជាតកំ (៤-៣-១០)
សីលំ កិរេវ កល្យាណំ, សីលំ លោកេ អនុត្តរំ;
បស្ស ឃោរវិសោ នាគោ, សីលវាតិ ន ហញ្ញតិ.
យាវទេវស្សហូ កិញ្ចិ, តាវទេវ អខាទិសុំ;
សង្គម្ម កុលលា លោកេ, ន ហិំសន្តិ អកិញ្ចនំ.
សុខំ និរាសា សុបតិ, អាសា ផលវតី សុខា;
អាសំ និរាសំ កត្វាន, សុខំ សុបតិ បិង្គលា.
ន សមាធិបរោ អត្ថិ, អស្មិំ លោកេ បរម្ហិ ច;
ន បរំ នាបិ អត្តានំ, វិហិំសតិ សមាហិតោតិ.
សីលវីមំសជាតកំ ទសមំ.
កុដិទូសកវគ្គោ តតិយោ.
តស្សុទ្ទានំ –
សមនុស្ស ¶ -សទុទ្ទុភ-យាចនកោ, អថ មេណ្ឌវរុត្តម-គោធវរោ;
អថ កាយសកេបុក ភោតីវរោ, អថ រាធសុសីលវរេន ទសាតិ.
៤. កោកិលវគ្គោ
៣៣១. កោកិលជាតកំ (៤-៤-១)
យោ ¶ វេ កាលេ អសម្បត្តេ, អតិវេលំ បភាសតិ;
ឯវំ សោ និហតោ សេតិ, កោកិលាយិវ អត្រជោ.
ន ហិ សត្ថំ សុនិសិតំ, វិសំ ហលាហលាមិវ [ហលាហលំ ឥវ (បី.)];
ឯវំ និកដ្ឋេ [និក្កឌ្ឍេ (ស្យា.), និកឌ្ឍេ (ក.)] បាតេតិ, វាចា ទុព្ភាសិតា យថា.
តស្មា កាលេ អកាលេ វា [អកាលេ ច (សី. ស្យា.)], វាចំ រក្ខេយ្យ បណ្ឌិតោ;
នាតិវេលំ បភាសេយ្យ, អបិ អត្តសមម្ហិ វា.
យោ ¶ ច កាលេ មិតំ ភាសេ, មតិបុព្ពោ វិចក្ខណោ;
សព្ពេ អមិត្តេ អាទេតិ, សុបណ្ណោ ឧរគាមិវាតិ.
កោកិលជាតកំ [កោកាលិកជាតកំ (សព្ពត្ថ)] បឋមំ.
៣៣២. រថលដ្ឋិជាតកំ (៤-៤-២)
អបិ ហន្ត្វា ហតោ ព្រូតិ, ជេត្វា ជិតោតិ ភាសតិ;
បុព្ពវក្ខាយិនោ ¶ [បុព្ពមក្ខាយិនោ (សី. ស្យា.)] រាជ, អញ្ញទត្ថុ [ឯកទត្ថុ (សី. បី.)] ន សទ្ទហេ.
តស្មា បណ្ឌិតជាតិយោ, សុណេយ្យ ឥតរស្សបិ;
ឧភិន្នំ វចនំ សុត្វា, យថា ធម្មោ តថា ករេ.
អលសោ គិហី កាមភោគី ន សាធុ, អសញ្ញតោ បព្ពជិតោ ន សាធុ;
រាជា ន សាធុ អនិសម្មការី, យោ បណ្ឌិតោ កោធនោ តំ ន សាធុ.
និសម្ម ខត្តិយោ កយិរា, នានិសម្ម ទិសម្បតិ;
និសម្មការិនោ រាជ [រញ្ញោ (សី. ស្យា.)], យសោ កិត្តិ ច វឌ្ឍតីតិ.
រថលដ្ឋិជាតកំ ទុតិយំ.
៣៣៣. បក្កគោធជាតកំ (៤-៤-៣)
តទេវ ¶ មេ ត្វំ វិទិតោ, វនមជ្ឈេ រថេសភ;
យស្ស តេ ខគ្គពទ្ធស្ស, សន្នទ្ធស្ស តិរីដិនោ;
អស្សត្ថទុមសាខាយ, បក្កា គោធា បលាយថ.
នមេ នមន្តស្ស ភជេ ភជន្តំ, កិច្ចានុកុព្ពស្ស ករេយ្យ កិច្ចំ;
នានត្ថកាមស្ស ករេយ្យ អត្ថំ, អសម្ភជន្តម្បិ ន សម្ភជេយ្យ.
ចជេ ¶ ចជន្តំ វនថំ ន កយិរា, អបេតចិត្តេន ន សម្ភជេយ្យ;
ទិជោ ទុមំ ខីណផលន្តិ [ផលំវ (ក. សី. ស្យា. ក.), ទុកនិបាតេ បុដភត្តជាតកេន សំសន្ទេតព្ពំ] ញត្វា, អញ្ញំ សមេក្ខេយ្យ មហា ហិ លោកោ.
សោ តេ ករិស្សាមិ យថានុភាវំ, កតញ្ញុតំ ខត្តិយេ [ខត្តិយោ (ស្យា. ក.)] បេក្ខមានោ;
សព្ពញ្ច តេ ឥស្សរិយំ ទទាមិ, យស្សិច្ឆសី តស្ស តុវំ ទទាមីតិ.
បក្កគោធជាតកំ [គោធជាតកំ (សី. ស្យា. បី.)] តតិយំ.
៣៣៤. រាជោវាទជាតកំ (៤-៤-៤)
គវំ ចេ តរមានានំ, ជិម្ហំ គច្ឆតិ បុង្គវោ;
សព្ពា តា ជិម្ហំ គច្ឆន្តិ [សព្ពា គាវី ជិម្ហំ យន្តិ (សី. ស្យា.)], នេត្តេ ជិម្ហំ គតេ សតិ.
ឯវមេវ ¶ មនុស្សេសុ, យោ ហោតិ សេដ្ឋសម្មតោ;
សោ ចេ អធម្មំ ចរតិ, បគេវ ឥតរា បជា;
សព្ពំ រដ្ឋំ ទុខំ សេតិ, រាជា ចេ ហោតិ អធម្មិកោ.
គវំ ចេ តរមានានំ, ឧជុំ គច្ឆតិ បុង្គវោ;
សព្ពា គាវី ឧជុំ យន្តិ [សព្ពា តា ឧជុំ គច្ឆន្តិ (បី. អ. និ. ៤.៧០)], នេត្តេ ឧជុំ គតេ សតិ.
ឯវមេវ ¶ មនុស្សេសុ, យោ ហោតិ សេដ្ឋសម្មតោ;
សោ សចេ ធម្មំ ចរតិ, បគេវ ឥតរា បជា;
សព្ពំ ¶ រដ្ឋំ សុខំ សេតិ, រាជា ចេ ហោតិ ធម្មិកោតិ.
រាជោវាទជាតកំ ចតុត្ថំ.
៣៣៥. ជម្ពុកជាតកំ (៤-៤-៥)
ព្រហា បវឌ្ឍកាយោ សោ, ទីឃទាឋោ ច ជម្ពុក;
ន ត្វំ តត្ថ កុលេ ជាតោ, យត្ថ គណ្ហន្តិ កុញ្ជរំ.
អសីហោ សីហមានេន, យោ អត្តានំ វិកុព្ពតិ;
កោត្ថូវ [កុដ្ឋូវ (សី.), កុត្ថុវ (ស្យា. បី)] គជមាសជ្ជ, សេតិ ភូម្យា អនុត្ថុនំ.
យសស្សិនោ ឧត្តមបុគ្គលស្ស, សញ្ជាតខន្ធស្ស មហព្ពលស្ស;
អសមេក្ខិយ ថាមពលូបបត្តិំ, ស សេតិ នាគេន ហតោយំ ជម្ពុកោ.
យោ ចីធ កម្មំ កុរុតេ បមាយ, ថាមព្ពលំ អត្តនិ សំវិទិត្វា;
ជប្បេន មន្តេន សុភាសិតេន, បរិក្ខវា សោ វិបុលំ ជិនាតីតិ.
ជម្ពុកជាតកំ បញ្ចមំ.
៣៣៦. ព្រហាឆត្តជាតកំ (៤-៤-៦)
តិណំ តិណន្តិ លបសិ, កោ នុ តេ តិណមាហរិ;
កិំ ¶ នុ តេ តិណកិច្ចត្ថិ, តិណមេវ បភាសសិ.
ឥធាគមា ព្រហ្មចារី, ព្រហា ឆត្តោ ពហុស្សុតោ;
សោ មេ [សោ វេ (ក.)] សព្ពំ សមាទាយ, តិណំ និក្ខិប្ប គច្ឆតិ.
ឯវេតំ ហោតិ កត្តព្ពំ, អប្បេន ពហុមិច្ឆតា;
សព្ពំ សកស្ស អាទានំ, អនាទានំ តិណស្ស ច. ( ) [(តិណស្ស ចាដីសុ គតោ, តត្ថ កា បរិទេវនា) (សី. ស្យា.) (ចាដីសុ បក្ខិបិត្វាន, តត្ថ កា បរិទេវនា) (ក.)]
សីលវន្តោ ¶ ¶ ន កុព្ពន្តិ, ពាលោ សីលានិ កុព្ពតិ;
អនិច្ចសីលំ ទុស្សីល្យំ [ទុស្សីលំ (បី.)], កិំ បណ្ឌិច្ចំ ករិស្សតីតិ.
ព្រហាឆត្តជាតកំ ឆដ្ឋំ.
៣៣៧. បីឋជាតកំ (៤-៤-៧)
ន តេ បីឋមទាយិម្ហា [មទាសិម្ហ (បី. ក.)], ន បានំ នបិ ភោជនំ;
ព្រហ្មចារិ ខមស្សុ មេ, ឯតំ បស្សាមិ អច្ចយំ.
នេវាភិសជ្ជាមិ ន ចាបិ កុប្បេ, ន ចាបិ មេ អប្បិយមាសិ កិញ្ចិ;
អថោបិ មេ អាសិ មនោវិតក្កោ, ឯតាទិសោ នូន កុលស្ស ធម្មោ.
ឯសស្មាកំ កុលេ ធម្មោ, បិតុបិតាមហោ សទា;
អាសនំ ឧទកំ បជ្ជំ, សព្ពេតំ និបទាមសេ.
ឯសស្មាកំ ¶ កុលេ ធម្មោ, បិតុបិតាមហោ សទា;
សក្កច្ចំ ឧបតិដ្ឋាម, ឧត្តមំ វិយ ញាតកន្តិ.
បីឋជាតកំ សត្តមំ.
៣៣៨. ថុសជាតកំ (៤-៤-៨)
វិទិតំ ថុសំ ឧន្ទុរានំ [ឧន្ទូរានំ (ក.)], វិទិតំ បន តណ្ឌុលំ;
ថុសំ ថុសំ [ថុសំ ថូលំ (សី.)] វិវជ្ជេត្វា, តណ្ឌុលំ បន ខាទរេ.
យា មន្តនា អរញ្ញស្មិំ, យា ច គាមេ និកណ្ណិកា;
យញ្ចេតំ ឥតិ ចីតិ ច, ឯតម្បិ វិទិតំ មយា.
ធម្មេន កិរ ជាតស្ស, បិតា បុត្តស្ស មក្កដោ;
ទហរស្សេវ សន្តស្ស, ទន្តេហិ ផលមច្ឆិទា.
យមេតំ បរិសប្បសិ [បរិសព្ពេសិ (ក.)], អជកាណោវ សាសបេ;
យោបាយំ ហេដ្ឋតោ សេតិ [សេសិ (សី.)], ឯតម្បិ វិទិតំ មយាតិ.
ថុសជាតកំ អដ្ឋមំ.
៣៣៩. ពាវេរុជាតកំ (៤-៤-៩)
អទស្សនេន ¶ មោរស្ស, សិខិនោ មញ្ជុភាណិនោ;
កាកំ តត្ថ អបូជេសុំ, មំសេន ច ផលេន ច.
យទា ¶ ច សរសម្បន្នោ, មោរោ ពាវេរុមាគមា;
អថ ¶ លាភោ ច សក្ការោ, វាយសស្ស អហាយថ.
យាវ នុប្បជ្ជតី ពុទ្ធោ, ធម្មរាជា បភង្ករោ;
តាវ អញ្ញេ អបូជេសុំ, បុថូ សមណព្រាហ្មណេ.
យទា ច សរសម្បន្នោ, ពុទ្ធោ ធម្មំ អទេសយិ;
អថ លាភោ ច សក្ការោ, តិត្ថិយានំ អហាយថាតិ.
ពាវេរុជាតកំ នវមំ.
៣៤០. វិសយ្ហជាតកំ (៤-៤-១០)
អទាសិ ទានានិ បុរេ វិសយ្ហ, ទទតោ ច តេ ខយធម្មោ អហោសិ;
ឥតោ បរំ ចេ ន ទទេយ្យ ទានំ, តិដ្ឋេយ្យុំ តេ សំយមន្តស្ស ភោគា.
អនរិយមរិយេន សហស្សនេត្ត, សុទុគ្គតេនាបិ អកិច្ចមាហុ;
មា វោ ធនំ តំ អហុ ទេវរាជ [អហុវា ជនិន្ទ (ក. សី. ស្យា. បី.)], យំ ភោគហេតុ វិជហេមុ សទ្ធំ.
យេន ឯកោ រថោ យាតិ, យាតិ តេនាបរោ រថោ;
បោរាណំ និហិតំ វត្តំ, វត្តតញ្ញេវ [វទ្ធំ, វទ្ធតញ្ញេវ (ក. សី. បី.)] វាសវ.
យទិ ¶ ហេស្សតិ ទស្សាម, អសន្តេ កិំ ទទាមសេ;
ឯវំភូតាបិ ទស្សាម, មា ទានំ បមទម្ហសេតិ.
វិសយ្ហជាតកំ ទសមំ.
កោកិលវគ្គោ [កោកាលិកវគ្គោ (ក.)] ចតុត្ថោ.
តស្សុទ្ទានំ –
អតិវេលបភាសតិ ¶ ជីតវរោ, វនមជ្ឈ រថេសភ ជិម្ហគមោ;
អថ ជម្ពុ តិណាសនបីឋវរំ, អថ តណ្ឌុល មោរ វិសយ្ហ ទសាតិ.
៥. ចូឡកុណាលវគ្គោ
៣៤១. កណ្ឌរីជាតកំ (៤-៥-១)
នរានមារាមករាសុ នារិសុ, អនេកចិត្តាសុ អនិគ្គហាសុ ច;
សព្ពត្ថ នាបីតិករាបិ [សព្ព’ត្តនា’បីតិករាបិ (សី. ស្យា.)] ចេ សិយា [សិយុំ (ស្យា.)], ន វិស្សសេ តិត្ថសមា ហិ នារិយោ.
យំ ¶ វេ [យញ្ច (ស្យា. ក.)] ទិស្វា កណ្ឌរីកិន្នរានំ [កិន្នរកិន្នរីនំ (ស្យា.), កិន្នរីកិន្នរានំ (ក.)], សព្ពិត្ថិយោ ន រមន្តិ អគារេ;
តំ ¶ តាទិសំ មច្ចំ ចជិត្វា ភរិយា, អញ្ញំ ទិស្វា បុរិសំ បីឋសប្បិំ.
ពកស្ស ច ពាវរិកស្ស [បាវារិកស្ស (សី.)] រញ្ញោ, អច្ចន្តកាមានុគតស្ស ភរិយា;
អវាចរី [អច្ចាចរិ (ស្យា.), អនាចរិ (ក.)] បដ្ឋវសានុគស្ស [ពទ្ធវសានុគស្ស (សី. ស្យា.), បត្តវសានុគតស្ស (ក.)], កំ វាបិ ឥត្ថី នាតិចរេ តទញ្ញំ.
បិង្គិយានី សព្ពលោកិស្សរស្ស, រញ្ញោ បិយា ព្រហ្មទត្តស្ស ភរិយា;
អវាចរី បដ្ឋវសានុគស្ស, តំ វាបិ សា នាជ្ឈគា កាមកាមិនីតិ.
កណ្ឌរីជាតកំ [កិន្នរីជាតកំ (ក. សី. ក.), កុណ្ឌលិកជាតកំ (ស្យា.)] បឋមំ.
៣៤២. វានរជាតកំ (៤-៥-២)
អសក្ខិំ ¶ វត អត្តានំ, ឧទ្ធាតុំ ឧទកា ថលំ;
ន ទានាហំ បុន តុយ្ហំ, វសំ គច្ឆាមិ វារិជ.
អលមេតេហិ អម្ពេហិ, ជម្ពូហិ បនសេហិ ច;
យានិ បារំ សមុទ្ទស្ស, វរំ មយ្ហំ ឧទុម្ពរោ.
យោ ច ឧប្បតិតំ អត្ថំ, ន ខិប្បមនុពុជ្ឈតិ;
អមិត្តវសមន្វេតិ ¶ , បច្ឆា ច អនុតប្បតិ.
យោ ច ឧប្បតិតំ អត្ថំ, ខិប្បមេវ និពោធតិ;
មុច្ចតេ សត្តុសម្ពាធា, ន ច បច្ឆានុតប្បតីតិ.
វានរជាតកំ ទុតិយំ.
៣៤៣. កុន្តិនីជាតកំ (៤-៥-៣)
អវសិម្ហ តវាគារេ, និច្ចំ សក្កតបូជិតា;
ត្វមេវ ទានិមករិ, ហន្ទ រាជ វជាមហំ.
យោ វេ កតេ បដិកតេ, កិព្ពិសេ បដិកិព្ពិសេ;
ឯវំ តំ សម្មតី វេរំ, វស កុន្តិនិ មាគមា.
ន កតស្ស ច កត្តា ច, មេត្តិ [មេត្តី (បី.), មិត្តី (ក.)] សន្ធីយតេ បុន;
ហទយំ នានុជានាតិ, គច្ឆញ្ញេវ រថេសភ.
កតស្ស ចេវ កត្តា ច, មេត្តិ សន្ធីយតេ បុន;
ធីរានំ នោ ច ពាលានំ, វស កុន្តិនិ មាគមាតិ.
កុន្តិនីជាតកំ តតិយំ.
៣៤៤. អម្ពជាតកំ (៤-៥-៤)
យោ ¶ នីលិយំ មណ្ឌយតិ, សណ្ឌាសេន វិហញ្ញតិ;
តស្ស សា វសមន្វេតុ, យា តេ អម្ពេ អវាហរិ.
វីសំ វា បញ្ចវីសំ [បណ្ណុវីសំ (ក. សី. បី.)] វា, ឩនតិំសំ វ ជាតិយា;
តាទិសា ¶ បតិ មា លទ្ធា [បតិំ មា លទ្ធា (បី.), បតិ មា’លត្ថ (?)], យា តេ អម្ពេ អវាហរិ.
ទីឃំ ¶ គច្ឆតុ អទ្ធានំ, ឯកិកា អភិសារិកា;
សង្កេតេ បតិ មា អទ្ទ [មា អទ្ទស (សី. បី.)], យា តេ អម្ពេ អវាហរិ.
អលង្កតា សុវសនា, មាលិនី ចន្ទនុស្សទា;
ឯកិកា សយនេ សេតុ, យា តេ អម្ពេ អវាហរីតិ.
អម្ពជាតកំ [អម្ពចោរជាតកំ (ក. សី. បី.)] ចតុត្ថំ.
៣៤៥. គជកុម្ភជាតកំ (៤-៥-៥)
វនំ យទគ្គិ ទហតិ, បាវកោ កណ្ហវត្តនី;
កថំ ករោសិ បចលក, ឯវំ ទន្ធបរក្កមោ.
ពហូនិ រុក្ខឆិទ្ទានិ, បថព្យា វិវរានិ ច;
តានិ ចេ នាភិសម្ភោម, ហោតិ នោ កាលបរិយាយោ.
យោ ទន្ធកាលេ តរតិ, តរណីយេ ច ទន្ធតិ;
សុក្ខបណ្ណំវ អក្កម្ម, អត្ថំ ភញ្ជតិ អត្តនោ.
យោ ទន្ធកាលេ ទន្ធេតិ, តរណីយេ ច តារយិ;
សសីវ រត្តិំ វិភជំ, តស្សត្ថោ បរិបូរតីតិ.
គជកុម្ភជាតកំ បញ្ចមំ.
៣៤៦. កេសវជាតកំ (៤-៥-៦)
មនុស្សិន្ទំ ¶ ជហិត្វាន, សព្ពកាមសមិទ្ធិនំ;
កថំ នុ ភគវា កេសី, កប្បស្ស រមតិ អស្សមេ [រមតស្សមេ (ក.)].
សាទូនី [សាធូនិ (ក. សី. ស្យា. ក.)] រមណីយានិ, សន្តិ វក្ខា មនោរមា;
សុភាសិតានិ កប្បស្ស, នារទ រមយន្តិ មំ.
សាលីនំ ឱទនំ ភុញ្ជេ, សុចិំ មំសូបសេចនំ;
កថំ សាមាកនីវារំ, អលោណំ ឆាទយន្តិ តំ.
សាទុំ ¶ វា [អសាទុំ (បី.)] យទិ វាសាទុំ, អប្បំ វា យទិ វា ពហុំ;
វិស្សត្ថោ យត្ថ ភុញ្ជេយ្យ, វិស្សាសបរមា រសាតិ.
កេសវជាតកំ [កេសីជាតកំ (ក.)] ឆដ្ឋំ.
៣៤៧. អយកូដជាតកំ (៤-៥-៧)
សព្ពាយសំ ¶ កូដមតិប្បមាណំ, បគ្គយ្ហ យោ [សោ (បី.)] តិដ្ឋសិ អន្តលិក្ខេ;
រក្ខាយ មេ [មំ (សី.)] ត្វំ វិហិតោ នុសជ្ជ, ឧទាហុ មេ ចេតយសេ [វាយមសេ (សី. ស្យា.)] វធាយ.
ទូតោ អហំ រាជិធ រក្ខសានំ, វធាយ តុយ្ហំ បហិតោហមស្មិ;
ឥន្ទោ ¶ ច តំ រក្ខតិ ទេវរាជា, តេនុត្តមង្គំ ន តេ [ន ហិ (ក. សី. បី.), តេ ន (ក.)] ផាលយាមិ.
សចេ ច មំ រក្ខតិ ទេវរាជា, ទេវានមិន្ទោ មឃវា សុជម្បតិ;
កាមំ បិសាចា វិនទន្តុ សព្ពេ, ន សន្តសេ រក្ខសិយា បជាយ.
កាមំ កន្ទន្តុ [កន្តន្តុ (ក.), កណ្ឌន្តុ (ស្យា.)] កុម្ភណ្ឌា, សព្ពេ បំសុបិសាចកា;
នាលំ បិសាចា យុទ្ធាយ, មហតី សា វិភិំសិកាតិ [វិភេសិកាតិ (ស្យា.), វិហេសិកាតិ (បី.)].
អយកូដជាតកំ សត្តមំ.
៣៤៨. អរញ្ញជាតកំ (៤-៥-៨)
អរញ្ញា គាមមាគម្ម, កិំសីលំ កិំវតំ អហំ;
បុរិសំ តាត សេវេយ្យំ, តំ មេ អក្ខាហិ បុច្ឆិតោ.
យោ តំ វិស្សាសយេ តាត, វិស្សាសញ្ច ខមេយ្យ តេ;
សុស្សូសី ច តិតិក្ខី ច, តំ ភជេហិ ឥតោ [តំ ភជេយ្យាសិតោ (ក.)] គតោ.
យស្ស កាយេន វាចាយ, មនសា នត្ថិ ទុក្កដំ;
ឧរសីវ បតិដ្ឋាយ, តំ ភជេហិ ឥតោ គតោ.
ហលិទ្ទិរាគំ ¶ កបិចិត្តំ, បុរិសំ រាគវិរាគិនំ;
តាទិសំ ¶ តាត មា សេវិ, និម្មនុស្សម្បិ ចេ សិយាតិ.
អរញ្ញជាតកំ អដ្ឋមំ.
៣៤៩. សន្ធិភេទជាតកំ (៤-៥-៩)
នេវ ឥត្ថីសុ សាមញ្ញំ, នាបិ ភក្ខេសុ សារថិ;
អថស្ស សន្ធិភេទស្ស, បស្ស យាវ សុចិន្តិតំ.
អសិ ¶ តិក្ខោវ មំសម្ហិ, បេសុញ្ញំ បរិវត្តតិ;
យត្ថូសភញ្ច សីហញ្ច, ភក្ខយន្តិ មិគាធមា.
ឥមំ សោ សយនំ សេតិ, យមិមំ [យយិមំ (សី. បី.), យិមំ (ក.)] បស្សសិ សារថិ;
យោ វាចំ សន្ធិភេទស្ស, បិសុណស្ស និពោធតិ.
តេ ជនា សុខមេធន្តិ, នរា សគ្គគតារិវ;
យេ វាចំ សន្ធិភេទស្ស, នាវពោធន្តិ សារថីតិ.
សន្ធិភេទជាតកំ នវមំ.
៣៥០. ទេវតាបញ្ហជាតកំ (៤-៥-១០)
ហន្តិ ហត្ថេហិ បាទេហិ, មុខញ្ច បរិសុម្ភតិ;
ស វេ រាជ បិយោ ហោតិ, កំ តេន ត្វាភិបស្សសិ [មភិបស្សសិ (សី.)].
អក្កោសតិ យថាកាមំ, អាគមញ្ចស្ស ឥច្ឆតិ;
ស ¶ វេ រាជ បិយោ ហោតិ, កំ តេន ត្វាភិបស្សសិ.
អព្ភក្ខាតិ អភូតេន, អលិកេនាភិសារយេ;
ស វេ រាជ បិយោ ហោតិ, កំ តេន ត្វាភិបស្សសិ.
ហរំ អន្នញ្ច បានញ្ច, វត្ថសេនាសនានិ ច;
អញ្ញទត្ថុហរា សន្តា, តេ វេ រាជ បិយា ហោន្តិ;
កំ តេន ត្វាភិបស្សសីតិ.
ទេវតាបញ្ហជាតកំ ទសមំ.
ចូឡកុណាលវគ្គោ បញ្ចមោ.
តស្សុទ្ទានំ –
នរានំ ¶ អសក្ខិវសិម្ហវរោ, នីលិយមគ្គិវរញ្ច បុន;
បុន រសាយសកូដវរោ, តថារញ្ញ សារថិ ហន្តិ ទសាតិ.
អថ វគ្គុទ្ទានំ –
កាលិង្គំ [វិវរំ (ពហូសុ)] បុចិមន្ទញ្ច, កុដិទូសក កោកិលា [កុដិទូសំ ពហុភាណកំ (ពហូសុ)];
ចូឡកុណាលវគ្គោ សោ, បញ្ចមោ សុប្បកាសិតោតិ.
ចតុក្កនិបាតំ និដ្ឋិតំ.
៥. បញ្ចកនិបាតោ
១. មណិកុណ្ឌលវគ្គោ
៣៥១. មណិកុណ្ឌលជាតកំ (៥-១-១)
ជីនោ ¶ ¶ ¶ រថស្សំ មណិកុណ្ឌលេ ច, បុត្តេ ច ទារេ ច តថេវ ជីនោ;
សព្ពេសុ ភោគេសុ អសេសកេសុ [អសេសិតេសុ (សី. បី.), អសេសិកេសុ (ក.)], កស្មា ន សន្តប្បសិ សោកកាលេ.
បុព្ពេវ មច្ចំ វិជហន្តិ ភោគា, មច្ចោ វា តេ [ច នេ (បី.), ធនេ (ក.)] បុព្ពតរំ ជហាតិ;
អសស្សតា ភោគិនោ កាមកាមិ, តស្មា ន សោចាមហំ សោកកាលេ.
ឧទេតិ អាបូរតិ វេតិ [បូរេតិ ខីយតិ (ស្យា.)] ចន្ទោ, អត្ថំ តបេត្វាន [អន្ធំ តបេត្វាន (ក.), អត្ថង្គមេត្វាន (ស្យា.), ឯត្ថ ‘‘តបេត្វាន អត្ថំ បលេតី’’តិ សម្ពន្ធោ] បលេតិ សូរិយោ;
វិទិតា [វិជិតា (ស្យា.)] មយា សត្តុក លោកធម្មា, តស្មា ន សោចាមហំ សោកកាលេ.
អលសោ គិហី កាមភោគី ន សាធុ, អសញ្ញតោ ¶ បព្ពជិតោ ន សាធុ;
រាជា ន សាធុ អនិសម្មការី, យោ បណ្ឌិតោ កោធនោ តំ ន សាធុ.
និសម្ម ខត្តិយោ កយិរា, នានិសម្ម ទិសម្បតិ;
និសម្មការិនោ រាជ [រញ្ញោ (សី. ស្យា.)], យសោ កិត្តិ ច វឌ្ឍតីតិ.
មណិកុណ្ឌលជាតកំ បឋមំ.
៣៥២. សុជាតជាតកំ (៥-១-២)
កិំ ¶ នុ សន្តរមានោវ, លាយិត្វា ហរិតំ តិណំ;
ខាទ ខាទាតិ លបសិ, គតសត្តំ ជរគ្គវំ.
ន ហិ អន្នេន បានេន, មតោ គោណោ សមុដ្ឋហេ;
ត្វញ្ច តុច្ឆំ វិលបសិ, យថា តំ ទុម្មតី តថា.
តថេវ តិដ្ឋតិ សីសំ, ហត្ថបាទា ច វាលធិ;
សោតា តថេវ តិដ្ឋន្តិ [សោ តាត តថេវ តិដ្ឋតិ (ក.)], មញ្ញេ គោណោ សមុដ្ឋហេ.
នេវយ្យកស្ស សីសញ្ច [សីសំ វា (សី. ស្យា. បី.)], ហត្ថបាទា ច ទិស្សរេ;
រុទំ មត្តិកថូបស្មិំ, ននុ ត្វញ្ញេវ ទុម្មតិ.
អាទិត្តំ ¶ វត មំ សន្តំ, ឃតសិត្តំវ បាវកំ;
វារិនា វិយ ឱសិញ្ចំ [ឱសិញ្ចិ (ក.)], សព្ពំ និព្ពាបយេ ទរំ.
អព្ពហី [អព្ពូឡ្ហំ (សី. ស្យា.), អព្ភូឡ្ហំ (ក.)] វត មេ សល្លំ, យមាសិ ហទយស្សិតំ [សោកំ ហទយនិស្សិតំ (សី. ស្យា.)];
យោ ¶ មេ សោកបរេតស្ស, បិតុ សោកំ អបានុទិ.
សោហំ អព្ពូឡ្ហសល្លោស្មិ, វីតសោកោ អនាវិលោ;
ន សោចាមិ ន រោទាមិ, តវ សុត្វាន មាណវ.
ឯវំ ករោន្តិ សប្បញ្ញា, យេ ហោន្តិ អនុកម្បកា;
វិនិវត្តេន្តិ សោកម្ហា, សុជាតោ បិតរំ យថាតិ.
សុជាតជាតកំ ទុតិយំ.
៣៥៣. វេនសាខជាតកំ (៥-១-៣)
នយិទំ និច្ចំ ភវិតព្ពំ ព្រហ្មទត្ត, ខេមំ សុភិក្ខំ សុខតា ច កាយេ;
អត្ថច្ចយេ មា អហុ សម្បមូឡ្ហោ, ភិន្នប្លវោ សាគរស្សេវ មជ្ឈេ.
យានិ ¶ ករោតិ បុរិសោ, តានិ អត្តនិ បស្សតិ;
កល្យាណការី កល្យាណំ, បាបការី ច បាបកំ;
យាទិសំ វបតេ ពីជំ, តាទិសំ ហរតេ ផលំ.
ឥទំ តទាចរិយវចោ, បារាសរិយោ យទព្រវិ;
មា សុ [មា ស្សុ (សី. ស្យា. បី.)] ត្វំ អករិ បាបំ, យំ ត្វំ បច្ឆា កតំ តបេ.
អយមេវ សោ បិង្គិយ [សោ បិង្គិយោ (ស្យា.), សោបិ ភិយ្យោ (ក.)] វេនសាខោ, [ធោនសាខោ (ក. សី. បី.)] យម្ហិ ¶ ឃាតយិំ ខត្តិយានំ សហស្សំ;
អលង្កតេ ចន្ទនសារានុលិត្តេ, តមេវ ទុក្ខំ បច្ចាគតំ មមំ.
សាមា ច [សាមាបិ (សី. ស្យា.)] ខោ ចន្ទនលិត្តគត្តា [គត្តី (ក. សី. ស្យា. បី.)], លដ្ឋីវ សោភញ្ជនកស្ស ឧគ្គតា;
អទិស្វា [អទិស្វាវ (សី.)] កាលំ ករិស្សាមិ ឧព្ពរិំ, តំ មេ ឥតោ ទុក្ខតរំ ភវិស្សតីតិ.
វេនសាខជាតកំ [ធោនសាខជាតកំ (ក. សី. បី.)] តតិយំ.
៣៥៤. ឧរគជាតកំ (៥-១-៤)
ឧរគោវ តចំ ជិណ្ណំ, ហិត្វា គច្ឆតិ សំ តនុំ;
ឯវំ សរីរេ និព្ភោគេ, បេតេ កាលង្កតេ សតិ.
ឌយ្ហមានោ ន ជានាតិ, ញាតីនំ បរិទេវិតំ;
តស្មា ឯតំ ន សោចាមិ, គតោ សោ តស្ស យា គតិ.
អនវ្ហិតោ ¶ តតោ អាគា, អននុញ្ញាតោ [នានុញ្ញាតោ (ក.)] ឥតោ គតោ;
យថាគតោ តថា គតោ, តត្ថ កា បរិទេវនា.
ឌយ្ហមានោ ន ជានាតិ, ញាតីនំ បរិទេវិតំ;
តស្មា ឯតំ ន សោចាមិ, គតោ សោ តស្ស យា គតិ.
សចេ រោទេ កិសា [កិសី (បី.)] អស្សំ, តស្សា មេ កិំ ផលំ សិយា;
ញាតិមិត្តសុហជ្ជានំ ¶ , ភិយ្យោ នោ អរតី សិយា.
ឌយ្ហមានោ ¶ ន ជានាតិ, ញាតីនំ បរិទេវិតំ;
តស្មា ឯតំ ន សោចាមិ, គតោ សោ តស្ស យា គតិ.
យថាបិ ទារកោ ចន្ទំ, គច្ឆន្តមនុរោទតិ;
ឯវំ សម្បទមេវេតំ, យោ បេតមនុសោចតិ.
ឌយ្ហមានោ ន ជានាតិ, ញាតីនំ បរិទេវិតំ;
តស្មា ឯតំ ន សោចាមិ, គតោ សោ តស្ស យា គតិ.
យថាបិ ឧទកកុម្ភោ, ភិន្នោ អប្បដិសន្ធិយោ;
ឯវំ សម្បទមេវេតំ, យោ បេតមនុសោចតិ.
ឌយ្ហមានោ ន ជានាតិ, ញាតីនំ បរិទេវិតំ;
តស្មា ឯតំ ន សោចាមិ, គតោ សោ តស្ស យា គតីតិ.
ឧរគជាតកំ ចតុត្ថំ.
៣៥៥. ឃដជាតកំ (៥-១-៥)
អញ្ញេ សោចន្តិ រោទន្តិ, អញ្ញេ អស្សុមុខា ជនា;
បសន្នមុខវណ្ណោសិ, កស្មា ឃដ [ឃត (សី. បី.)] ន សោចសិ.
នាព្ភតីតហរោ សោកោ, នានាគតសុខាវហោ;
តស្មា ធង្ក [វំក (បី.)] ន សោចាមិ, នត្ថិ សោកេ ទុតីយតា [សោកោ ទុតីយកា (ក.)].
សោចំ បណ្ឌុ កិសោ ហោតិ, ភត្តញ្ចស្ស ន រុច្ចតិ;
អមិត្តា សុមនា ហោន្តិ, សល្លវិទ្ធស្ស រុប្បតោ.
គាមេ ¶ វា យទិ វារញ្ញេ, និន្នេ វា យទិ វា ថលេ;
ឋិតំ មំ នាគមិស្សតិ, ឯវំ ទិដ្ឋបទោ អហំ.
យស្សត្តា នាលមេកោវ, សព្ពកាមរសាហរោ;
សព្ពាបិ បថវី តស្ស, ន សុខំ អាវហិស្សតីតិ.
ឃដជាតកំ បញ្ចមំ.
៣៥៦. កោរណ្ឌិយជាតកំ (៥-១-៦)
ឯកោ ¶ ¶ អរញ្ញេ គិរិកន្ទរាយំ, បគ្គយ្ហ បគ្គយ្ហ សិលំ បវេច្ឆសិ [បវេជ្ឈសិ (ស្យា. សី. អដ្ឋ.)];
បុនប្បុនំ សន្តរមានរូបោ, កោរណ្ឌិយ [ការណ្ឌិយ (សី. ស្យា. បី.)] កោ នុ តវ យិធត្ថោ.
អហញ្ហិមំ សាគរ សេវិតន្តំ, សមំ ករិស្សាមិ យថាបិ បាណិ;
វិកិរិយ សានូនិ ច បព្ពតានិ ច, តស្មា សិលំ ទរិយា បក្ខិបាមិ.
នយិមំ មហិំ អរហតិ បាណិកប្បំ, សមំ មនុស្សោ ករណាយ មេកោ;
មញ្ញាមិមញ្ញេវ ទរិំ ជិគីសំ [ជិគិំសំ (សី. ស្យា. បី.)], កោរណ្ឌិយ ¶ ហាហសិ [ហាយសិ (ស្យា. ក.)] ជីវលោកំ.
សចេ អហំ [អយំ (សី. ស្យា. បី.)] ភូតធរំ ន សក្កា [សក្កោ (ស្យា. ក.)], សមំ មនុស្សោ ករណាយ មេកោ;
ឯវមេវ ត្វំ ព្រហ្មេ ឥមេ មនុស្សេ, នានាទិដ្ឋិកេ នានយិស្សសិ តេ [នេ (ក.)].
សង្ខិត្តរូបេន ភវំ មមត្ថំ, អក្ខាសិ កោរណ្ឌិយ ឯវមេតំ;
យថា ន សក្កា បថវី សមាយំ, កត្តុំ មនុស្សេន តថា មនុស្សាតិ.
កោរណ្ឌិយជាតកំ ឆដ្ឋំ.
៣៥៧. លដុកិកជាតកំ (៥-១-៧)
វន្ទាមិ តំ កុញ្ជរ សដ្ឋិហាយនំ, អារញ្ញកំ យូថបតិំ យសស្សិំ;
បក្ខេហិ តំ បញ្ជលិកំ ករោមិ, មា មេ វធី បុត្តកេ ទុព្ពលាយ.
វន្ទាមិ ¶ តំ កុញ្ជរ ឯកចារិំ, អារញ្ញកំ បព្ពតសានុគោចរំ;
បក្ខេហិ តំ បញ្ជលិកំ ករោមិ, មា ¶ មេ វធី បុត្តកេ ទុព្ពលាយ;
វមិស្សាមិ តេ លដុកិកេ បុត្តកានិ, កិំ មេ តុវំ កាហសិ ទុព្ពលាសិ;
សតំ សហស្សានិបិ តាទិសីនំ, វាមេន បាទេន បបោថយេយ្យំ.
ន ហេវ សព្ពត្ថ ពលេន កិច្ចំ, ពលញ្ហិ ពាលស្ស វធាយ ហោតិ;
ករិស្សាមិ តេ នាគរាជា អនត្ថំ, យោ មេ វធី បុត្តកេ ទុព្ពលាយ.
កាកញ្ច បស្ស លដុកិកំ, មណ្ឌូកំ នីលមក្ខិកំ;
ឯតេ នាគំ អឃាតេសុំ, បស្ស វេរស្ស វេរិនំ;
តស្មា ហិ វេរំ ន កយិរាថ, អប្បិយេនបិ កេនចីតិ.
លដុកិកជាតកំ សត្តមំ.
៣៥៨. ចូឡធម្មបាលជាតកំ (៥-១-៨)
អហមេវ ¶ ទូសិយា ភូនហតា, រញ្ញោ មហាបតាបស្ស;
ឯតំ មុញ្ចតុ ធម្មបាលំ, ហត្ថេ មេ ទេវ ឆេទេហិ.
អហមេវ ទូសិយា ភូនហតា, រញ្ញោ មហាបតាបស្ស;
ឯតំ មុញ្ចតុ ធម្មបាលំ, បាទេ មេ ទេវ ឆេទេហិ.
អហមេវ ទូសិយា ភូនហតា, រញ្ញោ មហាបតាបស្ស;
ឯតំ ¶ មុញ្ចតុ ធម្មបាលំ, សីសំ មេ ទេវ ឆេទេហិ.
ន ហិ [នហ (សី. ស្យា. បី.) ឯត្ថ ហ-ការោ ខេទេ] នូនិមស្ស រញ្ញោ, មិត្តាមច្ចា ច វិជ្ជរេ សុហទា;
យេ ន វទន្តិ រាជានំ, មា ឃាតយិ ឱរសំ បុត្តំ.
ន ហិ [នហ (សី. ស្យា. បី.) ឯត្ថ ហ-ការោ ខេទេ] នូនិមស្ស រញ្ញោ, ញាតី មិត្តា ច វិជ្ជរេ សុហទា;
យេ ន វទន្តិ រាជានំ, មា ឃាតយិ អត្រជំ បុត្តំ.
ចន្ទនសារានុលិត្តា ¶ , ពាហា ឆិជ្ជន្តិ ធម្មបាលស្ស;
ទាយាទស្ស បថព្យា, បាណា មេ ទេវ រុជ្ឈន្តីតិ.
ចូឡធម្មបាលជាតកំ អដ្ឋមំ.
៣៥៩. សុវណ្ណមិគជាតកំ (៥-១-៩)
វិក្កម រេ ហរិបាទ [មហាមិគ (សី. ស្យា. បី.)], វិក្កម រេ មហាមិគ [ហរីបទ (សី. ស្យា. បី.)];
ឆិន្ទ វារត្តិកំ បាសំ, នាហំ ឯកា វនេ រមេ.
វិក្កមាមិ ន បារេមិ, ភូមិំ សុម្ភាមិ វេគសា;
ទឡ្ហោ វារត្តិកោ បាសោ, បាទំ មេ បរិកន្តតិ.
អត្ថរស្សុ បលាសានិ, អសិំ និព្ពាហ លុទ្ទក;
បឋមំ មំ វធិត្វាន, ហន បច្ឆា មហាមិគំ.
ន មេ សុតំ វា ទិដ្ឋំ វា, ភាសន្តិំ មានុសិំ មិគិំ [ន មេ សុតា វា ទិដ្ឋា វា, ភាសន្តី មានុសិំ មិគី (ដីកា)];
ត្វញ្ច ភទ្ទេ សុខី ហោហិ, ឯសោ ចាបិ មហាមិគោ.
ឯវំ លុទ្ទក នន្ទស្សុ, សហ សព្ពេហិ ញាតិភិ;
យថាហមជ្ជ ¶ នន្ទាមិ, មុត្តំ ទិស្វា មហាមិគន្តិ.
សុវណ្ណមិគជាតកំ នវមំ.
៣៦០. សុយោនន្ទីជាតកំ (៥-១-១០)
វាតិ ¶ គន្ធោ តិមិរានំ, កុសមុទ្ទោ ច [វ (ស្យា. បី.)] ឃោសវា;
ទូរេ ឥតោ សុយោនន្ទី [ឥតោ ហិ សុសន្ទី (សី. ស្យា.), ឥតោបិ សុស្សោន្ទី (បី.)], តម្ពកាមា តុទន្តិ មំ.
កថំ សមុទ្ទមតរិ, កថំ អទ្ទក្ខិ សេទុមំ [សេរុមំ (សី. ស្យា. បី.)];
កថំ តស្សា ច តុយ្ហញ្ច, អហុ សគ្គ [អគ្គ (សី. ស្យា.)] សមាគមោ.
កុរុកច្ឆា [ភរុកច្ឆា (សី. ស្យា. បី.)] បយាតានំ, វាណិជានំ ធនេសិនំ;
មករេហិ អភិទា [មករេហិព្ភិទា (សី.), មករេហិ’ភិទា (ស្យា.), មករេហិ ភិន្នា (បី.)] នាវា, ផលកេនាហមប្លវិំ.
សា ¶ មំ សណ្ហេន មុទុនា, និច្ចំ ចន្ទនគន្ធិនី;
អង្គេន [អង្កេន (បី. ក.)] ឧទ្ធរី ភទ្ទា, មាតា បុត្តំវ ឱរសំ.
សា មំ អន្នេន បានេន, វត្ថេន សយនេន ច;
អត្តនាបិ ច មន្ទក្ខី, ឯវំ តម្ព វិជានាហីតិ.
សុយោនន្ទីជាតកំ ទសមំ.
មណិកុណ្ឌលវគ្គោ បឋមោ.
តស្សុទ្ទានំ –
អថ ជិនវរោ ហរិតំ តិណកោ, អថ ¶ ភិន្នប្លវោ ឧរគោវ ឃដោ;
ទរិយា បុន កុញ្ជរ ភូនហតា, មិគមុត្តមសគ្គវរេន ទសាតិ.
២. វណ្ណារោហវគ្គោ
៣៦១. វណ្ណារោហជាតកំ (៥-២-១)
វណ្ណារោហេន ជាតិយា, ពលនិក្កមនេន ច;
សុពាហុ ន មយា សេយ្យោ, សុទាឋ ឥតិ ភាសសិ.
វណ្ណារោហេន ជាតិយា, ពលនិក្កមនេន ច;
សុទាឋោ ន មយា សេយ្យោ, សុពាហុ ឥតិ ភាសសិ.
ឯវំ ចេ មំ វិហរន្តំ, សុពាហុ សម្ម ទុព្ភសិ;
ន ទានាហំ តយា សទ្ធិំ, សំវាសមភិរោចយេ.
យោ ¶ បរេសំ វចនានិ, សទ្ទហេយ្យ [សទ្ទហេថ (សី. ស្យា. បី.)] យថាតថំ;
ខិប្បំ ភិជ្ជេថ មិត្តស្មិំ, វេរញ្ច បសវេ ពហុំ.
ន ¶ សោ មិត្តោ យោ សទា អប្បមត្តោ, ភេទាសង្កី រន្ធមេវានុបស្សី;
យស្មិញ្ច សេតី ឧរសីវ បុត្តោ, ស វេ មិត្តោ យោ អភេជ្ជោ បរេហីតិ.
វណ្ណារោហជាតកំ បឋមំ.
៣៦២. សីលវីមំសជាតកំ (៥-២-២)
សីលំ ¶ សេយ្យោ សុតំ សេយ្យោ, ឥតិ មេ សំសយោ អហុ;
សីលមេវ សុតា សេយ្យោ, ឥតិ មេ នត្ថិ សំសយោ.
មោឃា ជាតិ ច វណ្ណោ ច, សីលមេវ កិរុត្តមំ;
សីលេន អនុបេតស្ស, សុតេនត្ថោ ន វិជ្ជតិ.
ខត្តិយោ ច អធម្មដ្ឋោ, វេស្សោ ចាធម្មនិស្សិតោ;
តេ បរិច្ចជ្ជុភោ លោកេ, ឧបបជ្ជន្តិ ទុគ្គតិំ.
ខត្តិយា ព្រាហ្មណា វេស្សា, សុទ្ទា ចណ្ឌាលបុក្កុសា;
ឥធ ធម្មំ ចរិត្វាន, ភវន្តិ តិទិវេ សមា.
ន វេទា សម្បរាយាយ, ន ជាតិ នាបិ [នោបិ (បី.)] ពន្ធវា;
សកញ្ច សីលំ សំសុទ្ធំ, សម្បរាយាយ សុខាយ ចាតិ [សុខាវហន្តិ (សី. ស្យា.)].
សីលវីមំសជាតកំ ទុតិយំ.
៣៦៣. ហិរិជាតកំ (៥-២-៣)
ហិរិំ តរន្តំ វិជិគុច្ឆមានំ, តវាហមស្មី ឥតិ ភាសមានំ;
សេយ្យានិ កម្មានិ អនាទិយន្តំ, នេសោ មមន្តិ ឥតិ នំ វិជញ្ញា.
យញ្ហិ កយិរា តញ្ហិ វទេ, យំ ន កយិរា ន តំ វទេ;
អករោន្តំ ¶ ភាសមានំ, បរិជានន្តិ បណ្ឌិតា.
ន ¶ សោ មិត្តោ យោ សទា អប្បមត្តោ, ភេទាសង្កី រន្ធមេវានុបស្សី;
យស្មិញ្ច សេតី ឧរសីវ បុត្តោ, ស វេ មិត្តោ យោ អភេជ្ជោ បរេហិ.
បាមោជ្ជករណំ ឋានំ, បសំសាវហនំ សុខំ;
ផលានិសំសោ ភាវេតិ, វហន្តោ បោរិសំ ធុរំ.
បវិវេករសំ ¶ បិត្វា, រសំ ឧបសមស្ស ច;
និទ្ទរោ ហោតិ និប្បាបោ, ធម្មប្បីតិរសំ បិវន្តិ.
ហិរិជាតកំ តតិយំ.
៣៦៤. ខជ្ជោបនកជាតកំ (៥-២-៤)
កោ នុ សន្តម្ហិ បជ្ជោតេ, អគ្គិបរិយេសនំ ចរំ;
អទ្ទក្ខិ រត្តិ [រត្តិំ (ស្យា.)] ខជ្ជោតំ, ជាតវេទំ អមញ្ញថ.
ស្វស្ស គោមយចុណ្ណានិ, អភិមត្ថំ តិណានិ ច;
វិបរីតាយ សញ្ញាយ, នាសក្ខិ បជ្ជលេតវេ.
ឯវម្បិ អនុបាយេន, អត្ថំ ន លភតេ មិគោ [មូគោ (ស្យា.)];
វិសាណតោ គវំ ទោហំ, យត្ថ ខីរំ ន វិន្ទតិ.
វិវិធេហិ ឧបាយេហិ, អត្ថំ បប្បោន្តិ មាណវា;
និគ្គហេន អមិត្តានំ, មិត្តានំ បគ្គហេន ច.
សេនាមោក្ខបលាភេន ¶ [សេនី មោក្ខូបលាភេន (ស្យា.)], វល្លភានំ នយេន ច;
ជគតិំ ជគតិបាលា, អាវសន្តិ វសុន្ធរន្តិ.
ខជ្ជោបនកជាតកំ ចតុត្ថំ.
៣៦៥. អហិតុណ្ឌិកជាតកំ (៥-២-៥)
ធុត្តោម្ហិ សម្ម សុមុខ, ជូតេ អក្ខបរាជិតោ;
ហរេហិ [សេវេហិ (បី.)] អម្ពបក្កានិ, វីរិយំ តេ ភក្ខយាមសេ.
អលិកំ វត មំ សម្ម, អភូតេន បសំសសិ;
កោ តេ សុតោ វា ទិដ្ឋោ វា, សុមុខោ នាម មក្កដោ.
អជ្ជាបិ ¶ មេ តំ មនសិ [តេ មំ សរសិ (ក.)], យំ មំ ត្វំ អហិតុណ្ឌិក;
ធញ្ញាបណំ បវិសិត្វា, មត្តោ [មុត្តោ (ក.)] ឆាតំ ហនាសិ មំ.
តាហំ សរំ ទុក្ខសេយ្យំ, អបិ រជ្ជម្បិ ការយេ;
នេវាហំ យាចិតោ ទជ្ជំ, តថា ហិ ភយតជ្ជិតោ.
យញ្ច ជញ្ញា កុលេ ជាតំ, គព្ភេ តិត្តំ អមច្ឆរិំ;
តេន សខិញ្ច មិត្តញ្ច, ធីរោ សន្ធាតុមរហតីតិ.
អហិតុណ្ឌិកជាតកំ បញ្ចមំ.
៣៦៦. គុម្ពិយជាតកំ (៥-២-៦)
មធុវណ្ណំ ¶ មធុរសំ, មធុគន្ធំ វិសំ អហុ;
គុម្ពិយោ ¶ ឃាសមេសានោ, អរញ្ញេ ឱទហី វិសំ.
មធុ ឥតិ មញ្ញមានា [មធូតិ មញ្ញមានាយ (ក.)], យេ តំ វិសមខាទិសុំ [វិសមសាយិសុំ (សី. ស្យា.)];
តេសំ តំ កដុកំ អាសិ, មរណំ តេនុបាគមុំ.
យេ ច ខោ បដិសង្ខាយ, វិសំ តំ បរិវជ្ជយុំ;
តេ អាតុរេសុ សុខិតា, ឌយ្ហមានេសុ និព្ពុតា.
ឯវមេវ មនុស្សេសុ, វិសំ កាមា សមោហិតា;
អាមិសំ ពន្ធនញ្ចេតំ, មច្ចុវេសោ [បច្ចុវសោ (សី. ស្យា.)] គុហាសយោ.
ឯវមេវ ឥមេ កាមេ, អាតុរា បរិចារិកេ [បរិចារកេ (ក.)];
យេ សទា បរិវជ្ជេន្តិ, សង្គំ លោកេ ឧបច្ចគុន្តិ.
គុម្ពិយជាតកំ ឆដ្ឋំ.
៣៦៧. សាឡិយជាតកំ (៥-២-៧)
យ្វាយំ សាឡិយ [សាលិយ (សី. ស្យា. បី.), សាឡិក (?)] ឆាបោតិ, កណ្ហសប្បំ អគាហយិ;
តេន សប្បេនយំ ទដ្ឋោ, ហតោ បាបានុសាសកោ.
អហន្តារ [អហនន្ត (បី.), អហរន្ត (?)] មហន្តារំ, យោ នរោ ហន្តុមិច្ឆតិ;
ឯវំ សោ និហតោ សេតិ, យថាយំ បុរិសោ ហតោ.
អហន្តារ ¶ [អហនន្ត (សី. ស្យា. បី.), អហរន្ត (?)] មឃាតេន្តំ, យោ នរោ ហន្តុមិច្ឆតិ;
ឯវំ សោ និហតោ សេតិ, យថាយំ បុរិសោ ហតោ.
យថា បំសុមុដ្ឋិំ បុរិសោ, បដិវាតំ បដិក្ខិបេ;
តមេវ ¶ សោ រជោ ហន្តិ, តថាយំ បុរិសោ ហតោ.
យោ អប្បទុដ្ឋស្ស នរស្ស ទុស្សតិ, សុទ្ធស្ស បោសស្ស អនង្គណស្ស;
តមេវ ពាលំ បច្ចេតិ បាបំ, សុខុមោ រជោ បដិវាតំវ ខិត្តោតិ.
សាឡិយជាតកំ សត្តមំ.
៣៦៨. តចសារជាតកំ (៥-២-៨)
អមិត្តហត្ថត្ថគតា [ហត្ថត្តគតា (កត្ថចិ, សី. និយ្យ)], តចសារសមប្បិតា;
បសន្នមុខវណ្ណាត្ថ, កស្មា តុម្ហេ ន សោចថ.
ន ¶ សោចនាយ បរិទេវនាយ, អត្ថោវ លព្ភោ [អត្ថោ ច លព្ភា (សី. ស្យា.), អត្ថោធ លព្ភា (អ. និ. ៥.៤៨)] អបិ អប្បកោបិ;
សោចន្តមេនំ ទុខិតំ វិទិត្វា, បច្ចត្ថិកា អត្តមនា ភវន្តិ.
យតោ ច ខោ បណ្ឌិតោ អាបទាសុ, ន វេធតី អត្ថវិនិច្ឆយញ្ញូ;
បច្ចត្ថិកាស្ស [បច្ចត្ថិកា តេ (ក.)] ទុខិតា ភវន្តិ, ទិស្វា មុខំ អវិការំ បុរាណំ.
ជប្បេន មន្តេន សុភាសិតេន, អនុប្បទានេន បវេណិយា វា;
យថា ¶ យថា យត្ថ លភេថ អត្ថំ, តថា តថា តត្ថ បរក្កមេយ្យ.
យតោ ¶ ច ជានេយ្យ អលព្ភនេយ្យោ, មយា វ [មយា វា (ស្យា. ក.)] អញ្ញេន វា ឯស អត្ថោ;
អសោចមានោ អធិវាសយេយ្យ, កម្មំ ទឡ្ហំ កិន្តិ ករោមិ ទានីតិ.
តចសារជាតកំ អដ្ឋមំ.
៣៦៩. មិត្តវិន្ទកជាតកំ (៥-២-៩)
ក្យាហំ ទេវានមករំ, កិំ បាបំ បកតំ មយា;
យំ មេ សិរស្មិំ ឱហច្ច [ឧហច្ច (ក.), ឧហច្ច (បី.)], ចក្កំ ភមតិ មត្ថកេ.
អតិក្កម្ម រមណកំ, សទាមត្តញ្ច ទូភកំ;
ព្រហ្មត្តរញ្ច បាសាទំ, កេនត្ថេន ឥធាគតោ.
ឥតោ ពហុតរា ភោគា, អត្រ មញ្ញេ ភវិស្សរេ;
ឥតិ ឯតាយ សញ្ញាយ, បស្ស មំ ព្យសនំ គតំ.
ចតុព្ភិ អដ្ឋជ្ឈគមា, អដ្ឋាហិបិ ច [អដ្ឋាហិ ចាបិ (សី. ស្យា.), អដ្ឋាភិ ចាបិ (ក.)] សោឡស;
សោឡសាហិ ច ពាត្តិំស, អត្រិច្ឆំ ចក្កមាសទោ;
ឥច្ឆាហតស្ស បោសស្ស, ចក្កំ ភមតិ មត្ថកេ.
ឧបរិវិសាលា ទុប្បូរា, ឥច្ឆា វិសដគាមិនី [ឧបរិ វិសាលំ ទុប្បូរំ, ឥច្ឆាវិសទគាមិនី (សី.)];
យេ ¶ ច តំ អនុគិជ្ឈន្តិ, តេ ហោន្តិ ចក្កធារិនោតិ.
មិត្តវិន្ទកជាតកំ នវមំ.
៣៧០. បលាសជាតកំ (៥-២-១០)
ហំសោ បលាសមវច, និគ្រោធោ សម្ម ជាយតិ;
អង្កស្មិំ [អង្គស្មិំ (ក.)] តេ និសិន្នោវ, សោ តេ មម្មានិ ឆេច្ឆតិ [ឆិជ្ជតិ (ក.)].
វឌ្ឍតាមេវ [វទ្ធិតមេវ (ក.)] និគ្រោធោ, បតិដ្ឋស្ស ភវាមហំ;
យថា បិតា ច មាតា ច [បិតា វា មាតា វា (បី.), មាតា វា បិតា វា (ក.)], ឯវំ មេ សោ ភវិស្សតិ.
យំ ¶ ត្វំ អង្កស្មិំ វឌ្ឍេសិ, ខីររុក្ខំ ភយានកំ;
អាមន្ត ខោ តំ គច្ឆាម, វុឌ្ឍិ មស្ស ន រុច្ចតិ.
ឥទានិ ¶ ខោ មំ ភាយេតិ, មហានេរុនិទស្សនំ;
ហំសស្ស អនភិញ្ញាយ, មហា មេ ភយមាគតំ.
ន តស្ស វុឌ្ឍិ កុសលប្បសត្ថា, យោ វឌ្ឍមានោ ឃសតេ បតិដ្ឋំ;
តស្សូបរោធំ បរិសង្កមានោ, បតារយី មូលវធាយ ធីរោតិ.
បលាសជាតកំ ទសមំ.
វណ្ណារោហវគ្គោ ទុតិយោ [ឥមស្សុទ្ទានំ តតិយវគ្គបរិយោសានេ ភវិស្សតិ].
៣. អឌ្ឍវគ្គោ
៣៧១. ទីឃីតិកោសលជាតកំ (៥-៣-១)
ឯវំភូតស្ស តេ រាជ, អាគតស្ស វសេ [វសោ (បី. ក.)] មម;
អត្ថិ នុ កោចិ បរិយាយោ, យោ តំ ទុក្ខា បមោចយេ.
ឯវំភូតស្ស ¶ មេ តាត, អាគតស្ស វសេ តវ;
នត្ថិ នោ កោចិ បរិយាយោ, យោ មំ ទុក្ខា បមោចយេ.
នាញ្ញំ សុចរិតំ រាជ, នាញ្ញំ រាជ សុភាសិតំ;
តាយតេ មរណកាលេ, ឯវមេវិតរំ ធនំ.
អក្កោច្ឆិ មំ អវធិ មំ, អជិនិ មំ អហាសិ មេ;
យេ ច តំ ឧបនយ្ហន្តិ, វេរំ តេសំ ន សម្មតិ.
អក្កោច្ឆិ មំ អវធិ មំ, អជិនិ មំ អហាសិ មេ;
យេ ច តំ នុបនយ្ហន្តិ, វេរំ តេសូបសម្មតិ.
ន ហិ វេរេន វេរានិ, សម្មន្តីធ កុទាចនំ;
អវេរេន ច សម្មន្តិ, ឯស ធម្មោ សនន្តនោតិ.
ទីឃីតិកោសលជាតកំ បឋមំ.
៣៧២. មិគបោតកជាតកំ (៥-៣-២)
អគារា ¶ បច្ចុបេតស្ស, អនគារស្ស តេ សតោ;
សមណស្ស ន តំ សាធុ, យំ បេតមនុសោចសិ.
សំវាសេន ¶ ហវេ សក្ក, មនុស្សស្ស មិគស្ស វា;
ហទយេ ¶ ជាយតេ បេមំ, ន តំ សក្កា អសោចិតុំ.
មតំ មរិស្សំ រោទន្តិ, យេ រុទន្តិ លបន្តិ ច;
តស្មា ត្វំ ឥសិ មា រោទិ, រោទិតំ មោឃមាហុ សន្តោ.
រោទិតេន ហវេ ព្រហ្មេ, មតោ បេតោ សមុដ្ឋហេ;
សព្ពេ សង្គម្ម រោទាម, អញ្ញមញ្ញស្ស ញាតកេ.
អាទិត្តំ វត មំ សន្តំ, ឃតសិត្តំវ បាវកំ;
វារិនា វិយ ឱសិញ្ចំ, សព្ពំ និព្ពាបយេ ទរំ.
អព្ពហិ វត មេ សល្លំ, យមាសិ ហទយស្សិតំ;
យោ មេ សោកបរេតស្ស, បុត្តសោកំ អបានុទិ.
សោហំ អព្ពូឡ្ហសល្លោស្មិ, វីតសោកោ អនាវិលោ;
ន សោចាមិ ន រោទាមិ, តវ សុត្វាន វាសវាតិ.
មិគបោតកជាតកំ ទុតិយំ.
៣៧៣. មូសិកជាតកំ (៥-៣-៣)
កុហិំ គតា កត្ថ គតា, ឥតិ លាលប្បតី ជនោ;
អហមេវេកោ ជានាមិ, ឧទបានេ មូសិកា ហតា.
យញ្ចេតំ [យថេតំ (បី.), យវេតំ (ក.), យមេតំ (កត្ថចិ)] ឥតិ ចីតិ ច, គទ្រភោវ និវត្តសិ;
ឧទបានេ មូសិកំ ហន្ត្វា, យវំ ភក្ខេតុមិច្ឆសិ.
ទហរោ ចាសិ ទុម្មេធ, បឋមុប្បត្តិកោ [បឋមុប្បត្តិតោ (សី. បី.)] សុសុ;
ទីឃញ្ចេតំ ¶ [ទីឃមេតំ (បី.)] សមាសជ្ជ [សមាបជ្ជ (ស្យា. ក.)], ន តេ ទស្សាមិ ជីវិតំ.
នាន្តលិក្ខភវនេន, នាង្គបុត្តបិនេន [នាង្គបុត្តសិរេន (សី. ស្យា. បី.)] វា;
បុត្តេន ហិ បត្ថយិតោ, សិលោកេហិ បមោចិតោ.
សព្ពំ ¶ សុតមធីយេថ, ហីនមុក្កដ្ឋមជ្ឈិមំ;
សព្ពស្ស អត្ថំ ជានេយ្យ, ន ច សព្ពំ បយោជយេ;
ហោតិ តាទិសកោ កាលោ, យត្ថ អត្ថាវហំ សុតន្តិ.
មូសិកជាតកំ តតិយំ.
៣៧៤. ចូឡធនុគ្គហជាតកំ (៥-៣-៤)
សព្ពំ ¶ ភណ្ឌំ សមាទាយ, បារំ តិណ្ណោសិ ព្រាហ្មណ;
បច្ចាគច្ឆ លហុំ ខិប្បំ, មម្បិ តារេហិ ទានិតោ [ទានិភោ (ស្យា.)].
អសន្ថុតំ មំ ចិរសន្ថុតេន, និមីនិ ភោតី អទ្ធុវំ ធុវេន;
មយាបិ ភោតី និមិនេយ្យ អញ្ញំ, ឥតោ អហំ ទូរតរំ គមិស្សំ.
កាយំ ឯឡគលាគុម្ពេ [ឯឡគណគុម្ពេ (ក.)], ករោតិ អហុហាសិយំ;
នយីធ នច្ចគីតំ វា [នយិធ នច្ចំ វា គីតំ វា (សី. ស្យា. បី.)], តាឡំ វា សុសមាហិតំ;
អនម្ហិកាលេ [អនម្ហកាលេ (បី.)] សុសោណិ [សុស្សោណិ (សី. ស្យា. បី.)], កិំ នុ ជគ្ឃសិ សោភនេ [សោភណេ (បី. ក.)].
សិង្គាល ពាល ទុម្មេធ, អប្បបញ្ញោសិ ជម្ពុក;
ជីនោ ¶ មច្ឆញ្ច បេសិញ្ច, កបណោ វិយ ឈាយសិ.
សុទស្សំ វជ្ជមញ្ញេសំ, អត្តនោ បន ទុទ្ទសំ;
ជីនា បតិញ្ច ជារញ្ច, មញ្ញេ ត្វញ្ញេវ [មម្បិ ត្វញ្ញេវ (សី. ស្យា.), ត្វម្បិ មញ្ញេវ (បី.)] ឈាយសិ.
ឯវមេតំ មិគរាជ, យថា ភាសសិ ជម្ពុក;
សា នូនាហំ ឥតោ គន្ត្វា, ភត្តុ ហេស្សំ វសានុគា.
យោ ហរេ មត្តិកំ ថាលំ, កំសថាលម្បិ សោ ហរេ;
កតញ្ចេវ [កតំយេវ (សី. ស្យា. បី.)] តយា បាបំ, បុនបេវំ ករិស្សសីតិ.
ចូឡធនុគ្គហជាតកំ ចតុត្ថំ.
៣៧៥. កបោតជាតកំ (៥-៣-៥)
ឥទានិ ខោម្ហិ សុខិតោ អរោគោ, និក្កណ្ដកោ និប្បតិតោ កបោតោ;
កាហាមិ ទានី ហទយស្ស តុដ្ឋិំ, តថាហិមំ មំសសាកំ ពលេតិ.
កាយំ ¶ ពលាកា សិខិនោ, ចោរី លង្ឃិបិតាមហា;
ឱរំ ពលាកេ អាគច្ឆ, ចណ្ឌោ មេ វាយសោ សខា.
អលញ្ហិ តេ ជគ្ឃិតាយេ, មមំ ទិស្វាន ឯទិសំ;
វិលូនំ សូទបុត្តេន, បិដ្ឋមណ្ឌេន [បិដ្ឋមទ្ទេន (សី. ស្យា. បី.)] មក្ខិតំ.
សុន្ហាតោ ¶ សុវិលិត្តោសិ, អន្នបានេន តប្បិតោ;
កណ្ឋេ ¶ ច តេ វេឡុរិយោ, អគមា នុ កជង្គលំ.
មា តេ មិត្តោ អមិត្តោ វា, អគមាសិ កជង្គលំ;
បិញ្ឆានិ តត្ថ លាយិត្វា, កណ្ឋេ ពន្ធន្តិ វដ្ដនំ.
បុនបាបជ្ជសី សម្ម, សីលញ្ហិ តវ តាទិសំ;
ន ហិ មានុសកា ភោគា, សុភុញ្ជា ហោន្តិ បក្ខិនាតិ.
កបោតជាតកំ បញ្ចមំ.
អឌ្ឍវគ្គោ តតិយោ.
តស្សុទ្ទានំ –
អថ វណ្ណ សសីល ហិរិ លភតេ, សុមុខា វិស សាឡិយមិត្តវរោ;
អថ ចក្ក បលាស សរាជ សតោ, យវ ពាល កបោតក បន្នរសាតិ.
អថ វគ្គុទ្ទានំ –
ជីនញ្ច វណ្ណំ អសមំវគុប្បរិ, សុទេសិតា ជាតកន្តិ សន្តិ វីសតិ [ជាតក បញ្ចវីសតិ (?)];
មហេសិនោ ព្រហ្មចរិត្តមុត្ត-មវោច គាថា អត្ថវតី សុព្យញ្ជនាតិ.
បញ្ចកនិបាតំ និដ្ឋិតំ.
៦. ឆក្កនិបាតោ
១. អវារិយវគ្គោ
៣៧៦. អវារិយជាតកំ (៦-១-១)
មាសុ ¶ ¶ ¶ កុជ្ឈ ភូមិបតិ, មាសុ កុជ្ឈ រថេសភ;
កុទ្ធំ អប្បដិកុជ្ឈន្តោ, រាជា រដ្ឋស្ស បូជិតោ.
គាមេ វា យទិ វារញ្ញេ, និន្នេ វា យទិ វា ថលេ;
សព្ពត្ថ អនុសាសាមិ, មាសុ កុជ្ឈ [មាស្សុ កុជ្ឈិ (សី. បី.)] រថេសភ.
អវារិយបិតា នាម, អហុ គង្គាយ នាវិកោ;
បុព្ពេ ជនំ តារេត្វាន, បច្ឆា យាចតិ វេតនំ;
តេនស្ស ភណ្ឌនំ ហោតិ, ន ច ភោគេហិ វឌ្ឍតិ.
អតិណ្ណំយេវ យាចស្សុ, អបារំ តាត នាវិក;
អញ្ញោ ហិ តិណ្ណស្ស មនោ, អញ្ញោ ហោតិ បារេសិនោ [តរេសិនោ (សី. បី.), តិរេសិនោ (ស្យា.)].
គាមេ វា យទិ វារញ្ញេ, និន្នេ វា យទិ វា ថលេ;
សព្ពត្ថ អនុសាសាមិ, មាសុ កុជ្ឈិត្ថ នាវិក.
យាយេវានុសាសនិយា, រាជា គាមវរំ អទា;
តាយេវានុសាសនិយា, នាវិកោ បហរី មុខំ.
ភត្តំ ភិន្នំ ហតា ភរិយា, គព្ភោ ច បតិតោ ឆមា;
មិគោវ ជាតរូបេន, ន តេនត្ថំ អពន្ធិ សូតិ [អវឌ្ឍិតុន្តិ (សី. ស្យា.), អវឌ្ឍិ សូតិ (?)].
អវារិយជាតកំ បឋមំ.
៣៧៧. សេតកេតុជាតកំ (៦-១-២)
មា ¶ តាត កុជ្ឈិ ន ហិ សាធុ កោធោ, ពហុម្បិ តេ អទិដ្ឋមស្សុតញ្ច;
មាតា បិតា ទិសតា [ទិសា តាត (ស្យា.), ទិសា តា (បី.)] សេតកេតុ, អាចរិយមាហុ ទិសតំ បសត្ថា.
អគារិនោ ¶ ¶ អន្នទបានវត្ថទា [អន្នបានវត្ថទា (ស្យា. ក.)], អវ្ហាយិកា តម្បិ ទិសំ វទន្តិ;
ឯសា ទិសា បរមា សេតកេតុ, យំ បត្វា ទុក្ខី សុខិនោ ភវន្តិ.
ខរាជិនា ជដិលា បង្កទន្តា, ទុម្មក្ខរូបា [ទុមុក្ខរូបា (សី. ស្យា.), ទុម្មុក្ខរូបា (បី. ក.)] យេមេ ជប្បន្តិ មន្តេ;
កច្ចិ នុ តេ មានុសកេ បយោគេ, ឥទំ វិទូ បរិមុត្តា អបាយា.
បាបានិ កម្មានិ កត្វាន រាជ, ពហុស្សុតោ ចេ ន [ពហុស្សុតោ នេវ (សី. ស្យា.)] ចរេយ្យ ធម្មំ;
សហស្សវេទោបិ ន តំ បដិច្ច, ទុក្ខា បមុញ្ចេ ចរណំ អបត្វា.
សហស្សវេទោបិ ន តំ បដិច្ច, ទុក្ខា បមុញ្ចេ ចរណំ អបត្វា;
មញ្ញាមិ ¶ វេទា អផលា ភវន្តិ, សសំយមំ ចរណមេវ [ចរណញ្ញេវ (សី. ស្យា. បី.)] សច្ចំ.
ន ហេវ វេទា អផលា ភវន្តិ, សសំយមំ ចរណមេវ សច្ចំ;
កិត្តិញ្ហិ បប្បោតិ អធិច្ច វេទេ, សន្តិំ បុណេតិ [សន្តំ បុនេ’តិ (សី. បី.)] ចរណេន ទន្តោតិ.
សេតកេតុជាតកំ ទុតិយំ.
៣៧៨. ទរីមុខជាតកំ (៦-១-៣)
បង្កោ ច កាមា បលិបោ ច កាមា, ភយញ្ច មេតំ តិមូលំ បវុត្តំ;
រជោ ច ធូមោ ច មយា បកាសិតា, ហិត្វា តុវំ បព្ពជ ព្រហ្មទត្ត.
គធិតោ ¶ [គថិតោ (សី.)] ច រត្តោ ច អធិមុច្ឆិតោ ច, កាមេស្វហំ ព្រាហ្មណ ភិំសរូបំ;
តំ នុស្សហេ ជីវិកត្ថោ បហាតុំ, កាហាមិ បុញ្ញានិ អនប្បកានិ.
យោ អត្ថកាមស្ស ហិតានុកម្បិនោ, ឱវជ្ជមានោ ន ករោតិ សាសនំ;
ឥទមេវ សេយ្យោ ឥតិ មញ្ញមានោ, បុនប្បុនំ ¶ គព្ភមុបេតិ មន្ទោ.
សោ ឃោររូបំ និរយំ ឧបេតិ, សុភាសុភំ មុត្តករីសបូរំ;
សត្តា សកាយេ ន ជហន្តិ គិទ្ធា, យេ ហោន្តិ កាមេសុ អវីតរាគា.
មីឡ្ហេន លិត្តា រុហិរេន មក្ខិតា, សេម្ហេន លិត្តា ឧបនិក្ខមន្តិ;
យំ យញ្ហិ កាយេន ផុសន្តិ តាវទេ, សព្ពំ អសាតំ ទុខមេវ កេវលំ.
ទិស្វា វទាមិ ន ហិ អញ្ញតោ សវំ, បុព្ពេនិវាសំ ពហុកំ សរាមិ;
ចិត្រាហិ គាថាហិ សុភាសិតាហិ, ទរីមុខោ និជ្ឈាបយិ សុមេធន្តិ.
ទរីមុខជាតកំ តតិយំ.
៣៧៩. នេរុជាតកំ (៦-១-៤)
កាកោលា កាកសង្ឃា ច, មយញ្ច បតតំ វរា [វរ (ក.) មយន្តិបទស្ស ហិ វិសេសនំ];
សព្ពេវ សទិសា ហោម, ឥមំ អាគម្ម បព្ពតំ.
ឥធ ¶ សីហា ច ព្យគ្ឃា ច, សិង្គាលា ច មិគាធមា;
សព្ពេវ ¶ សទិសា ហោន្តិ, អយំ កោ នាម បព្ពតោ.
ឥមំ ¶ នេរូតិ [នេរុន្តិ (សី. ស្យា.)] ជានន្តិ, មនុស្សា បព្ពតុត្តមំ;
ឥធ វណ្ណេន សម្បន្នា, វសន្តិ សព្ពបាណិនោ.
អមាននា យត្ថ សិយា, សន្តានំ វា វិមាននា;
ហីនសម្មាននា វាបិ, ន តត្ថ វសតិំ វសេ [វសតី វសេ (ស្យា.), វស ទិវសេ (បី.)].
យត្ថាលសោ ច ទក្ខោ ច, សូរោ ភីរុ ច បូជិយា;
ន តត្ថ សន្តោ វសន្តិ, អវិសេសករេ នរេ [នគេ (សី. ស្យា. បី.)].
នាយំ នេរុ វិភជតិ, ហីនឧក្កដ្ឋមជ្ឈិមេ;
អវិសេសករោ នេរុ, ហន្ទ នេរុំ ជហាមសេតិ.
នេរុជាតកំ ចតុត្ថំ.
៣៨០. អាសង្កជាតកំ (៦-១-៥)
អាសាវតី នាម លតា, ជាតា ចិត្តលតាវនេ;
តស្សា វស្សសហស្សេន, ឯកំ និព្ពត្តតេ ផលំ.
តំ ទេវា បយិរុបាសន្តិ, តាវ ទូរផលំ សតិំ;
អាសីសេវ [អាសិំសេវ (សី. ស្យា. បី.)] តុវំ រាជ, អាសា ផលវតី សុខា.
អាសីសតេវ [អាសិំសេថេវ (សី. ស្យា. បី.)] សោ បក្ខី, អាសីសតេវ [អាសិំសេថេវ (សី. ស្យា. បី.)] សោ ទិជោ;
តស្ស ចាសា [តស្សេវាសា (ស្យា.)] សមិជ្ឈតិ, តាវ ទូរគតា សតី;
អាសីសេវ តុវំ រាជ, អាសា ផលវតី សុខា.
សម្បេសិ ខោ មំ វាចាយ, ន ច សម្បេសិ [សំសេសិ (ក.)] កម្មុនា;
មាលា ¶ សេរេយ្យកស្សេវ, វណ្ណវន្តា អគន្ធិកា.
អផលំ មធុរំ វាចំ, យោ មិត្តេសុ បកុព្ពតិ;
អទទំ អវិស្សជំ ភោគំ, សន្ធិ តេនស្ស ជីរតិ.
យញ្ហិ កយិរា តញ្ហិ វទេ, យំ ន កយិរា ន តំ វទេ;
អករោន្តំ ភាសមានំ, បរិជានន្តិ បណ្ឌិតា.
ពលញ្ច វត មេ ខីណំ, បាថេយ្យញ្ច ន វិជ្ជតិ;
សង្កេ បាណូបរោធាយ, ហន្ទ ទានិ វជាមហំ.
ឯតទេវ ¶ ¶ ហិ មេ នាមំ, យំ នាមស្មិ រថេសភ;
អាគមេហិ មហារាជ, បិតរំ អាមន្តយាមហន្តិ.
អាសង្កជាតកំ បញ្ចមំ.
៣៨១. មិគាលោបជាតកំ (៦-១-៦)
ន មេ រុច្ចិ មិគាលោប, យស្ស តេ តាទិសី គតី;
អតុច្ចំ តាត បតសិ, អភូមិំ តាត សេវសិ.
ចតុក្កណ្ណំវ កេទារំ, យទា តេ បថវី សិយា;
តតោ តាត និវត្តស្សុ, មាស្សុ ឯត្តោ បរំ គមិ.
សន្តិ អញ្ញេបិ សកុណា, បត្តយានា វិហង្គមា;
អក្ខិត្តា វាតវេគេន, នដ្ឋា តេ សស្សតីសមា.
អកត្វា អបនន្ទស្ស [អបរណ្ណស្ស (សី. ស្យា. បី.)], បិតុ វុទ្ធស្ស សាសនំ;
កាលវាតេ ¶ អតិក្កម្ម, វេរម្ភានំ វសំ អគា [គតោ (សី.)].
តស្ស បុត្តា ច ទារា ច, យេ ចញ្ញេ អនុជីវិនោ;
សព្ពេ ព្យសនមាបាទុំ, អនោវាទករេ ទិជេ.
ឯវម្បិ ឥធ វុទ្ធានំ, យោ វាក្យំ នាវពុជ្ឈតិ;
អតិសីមចរោ [អតិសីមំ ចរោ (សី. ស្យា. ក.)] ទិត្តោ, គិជ្ឈោវាតីតសាសនោ;
សព្ពេ ព្យសនំ បប្បោន្តិ, អកត្វា ពុទ្ធសាសនន្តិ.
មិគាលោបជាតកំ ឆដ្ឋំ.
៣៨២. សិរិកាឡកណ្ណិជាតកំ (៦-១-៧)
កា នុ កាឡេន វណ្ណេន, ន ចាបិ [ន ចាសិ (សី.)] បិយទស្សនា;
កា វា ត្វំ កស្ស វា ធីតា, កថំ ជានេមុ តំ មយំ.
មហារាជស្សហំ ធីតា, វិរូបក្ខស្ស ចណ្ឌិយា;
អហំ កាឡី អលក្ខិកា, កាឡកណ្ណីតិ មំ វិទូ;
ឱកាសំ យាចិតោ ទេហិ, វសេមុ តវ សន្តិកេ.
កិំសីលេ ¶ កិំសមាចារេ, បុរិសេ និវិសសេ តុវំ;
បុដ្ឋា មេ កាឡិ អក្ខាហិ, កថំ [យថា (សី. បី.)] ជានេមុ តំ មយំ.
មក្ខី បឡាសី សារម្ភី, ឥស្សុកី មច្ឆរី សឋោ;
សោ មយ្ហំ បុរិសោ កន្តោ, លទ្ធំ យស្ស វិនស្សតិ.
កោធនោ ¶ ឧបនាហី ច, បិសុណោ ច វិភេទកោ;
កណ្ឌកវាចោ [អណ្ឌកវាចោ (ក. សី. បី.)] ផរុសោ, សោ មេ កន្តតរោ តតោ.
អជ្ជ ¶ សុវេតិ បុរិសោ, សទត្ថំ នាវពុជ្ឈតិ;
ឱវជ្ជមានោ កុប្បតិ, សេយ្យំ សោ អតិមញ្ញតិ.
ទវប្បលុទ្ធោ [ទេវប្បលុទ្ធោ (ក.), ទវប្បលទ្ធោ (បី.)] បុរិសោ, សព្ពមិត្តេហិ ធំសតិ;
សោ មយ្ហំ បុរិសោ កន្តោ, តស្មិំ ហោមិ អនាមយា.
អបេហិ ឯត្តោ ត្វំ កាឡិ, នេតំ អម្ហេសុ វិជ្ជតិ;
អញ្ញំ ជនបទំ គច្ឆ, និគមេ រាជធានិយោ.
អហម្បិ ខោ តំ [ចេតំ (សី.)] ជានាមិ, នេតំ តុម្ហេសុ វិជ្ជតិ;
សន្តិ លោកេ អលក្ខិកា, សង្ឃរន្តិ ពហុំ ធនំ;
អហំ ទេវោ ច មេ ភាតា, ឧភោ នំ វិធមាមសេ.
កា នុ ទិព្ពេន វណ្ណេន, បថព្យា សុបតិដ្ឋិតា;
កា វា ត្វំ កស្ស វា ធីតា, កថំ ជានេមុ តំ មយំ.
មហារាជស្សហំ ធីតា, ធតរដ្ឋស្ស សិរីមតោ [ធតរដ្ឋសិរីមតោ (ស្យា. ក.)];
អហំ សិរី ច លក្ខី ច, ភូរិបញ្ញាតិ មំ វិទូ;
ឱកាសំ យាចិតោ ទេហិ, វសេមុ តវ សន្តិកេ.
កិំសីលេ កិំសមាចារេ, បុរិសេ និវិសសេ តុវំ;
បុដ្ឋា មេ លក្ខិ អក្ខាហិ, កថំ [យថា (សី. បី.)] ជានេមុ តំ មយំ.
យោ ¶ ចាបិ សីតេ អថវាបិ ឧណ្ហេ, វាតាតបេ ឌំសសរីសបេ ច;
ខុធំ [ខុទ្ទំ (ស្យា. ក.), ខុទំ (បី.)] បិបាសំ អភិភុយ្យ សព្ពំ, រត្តិន្តិវំ យោ សតតំ និយុត្តោ;
កាលាគតញ្ច ¶ ន ហាបេតិ អត្ថំ, សោ មេ មនាបោ និវិសេ ច តម្ហិ.
អក្កោធនោ មិត្តវា ចាគវា ច, សីលូបបន្នោ អសឋោជុភូតោ [អសឋោ ឧជ្ជុភូតោ (បី.)];
សង្គាហកោ សខិលោ សណ្ហវាចោ, មហត្តបត្តោបិ និវាតវុត្តិ;
តស្មិំហំ [តស្មាហំ (សី. បី.)] បោសេ វិបុលា ភវាមិ, ឩមិ សមុទ្ទស្ស យថាបិ វណ្ណំ.
យោ ចាបិ មិត្តេ អថវា អមិត្តេ, សេដ្ឋេ សរិក្ខេ អថ វាបិ ហីនេ;
អត្ថំ ចរន្តំ អថវា អនត្ថំ, អាវី រហោ សង្គហមេវ វត្តេ [វត្តោ (ស្យា. ក.)].
វាចំ ន វជ្ជា ផរុសំ កទាចិ, មតស្ស ជីវស្ស ច តស្ស ហោមិ.
ឯតេសំ យោ អញ្ញតរំ លភិត្វា, កន្តា សិរី [កន្តសិរិំ (កត្ថចិ), កន្តំ សិរិំ (ស្យា.) អដ្ឋកថាយំ ទុតិយតតិយបាឋន្តរានិ] មជ្ជតិ អប្បបញ្ញោ;
តំ ទិត្តរូបំ វិសមំ ចរន្តំ, ករីសឋានំវ [ករីសជាតំ វ (សី. ស្យា.)] វិវជ្ជយាមិ.
អត្តនា ¶ កុរុតេ លក្ខិំ, អលក្ខិំ កុរុតត្តនា;
ន ¶ ហិ លក្ខិំ អលក្ខិំ វា, អញ្ញោ អញ្ញស្ស ការកោតិ.
សិរិកាឡកណ្ណិជាតកំ សត្តមំ.
៣៨៣. កុក្កុដជាតកំ (៦-១-៨)
សុចិត្តបត្តឆទន ¶ , តម្ពចូឡ វិហង្គម;
ឱរោហ ទុមសាខាយ, មុធា ភរិយា ភវាមិ តេ.
ចតុប្បទី ត្វំ កល្យាណិ, ទ្វិបទាហំ មនោរមេ;
មិគី បក្ខី អសញ្ញុត្តា, អញ្ញំ បរិយេស សាមិកំ.
កោមារិកា តេ ហេស្សាមិ, មញ្ជុកា បិយភាណិនី;
វិន្ទ មំ អរិយេន វេទេន, សាវយ មំ យទិច្ឆសិ.
កុណបាទិនិ លោហិតបេ, ចោរិ កុក្កុដបោថិនិ;
ន ត្វំ អរិយេន វេទេន, មមំ ភត្តារមិច្ឆសិ.
ឯវម្បិ ចតុរា [ចាតុរា (ស្យា. ក.)] នារី, ទិស្វាន សធនំ [បវរំ (សី. ស្យា. បី.)] នរំ;
នេន្តិ សណ្ហាហិ វាចាហិ, ពិឡារី វិយ កុក្កុដំ.
យោ ច ឧប្បតិតំ អត្ថំ, ន ខិប្បមនុពុជ្ឈតិ;
អមិត្តវសមន្វេតិ, បច្ឆា ច អនុតប្បតិ.
យោ ច ឧប្បតិតំ អត្ថំ, ខិប្បមេវ និពោធតិ;
មុច្ចតេ ¶ សត្តុសម្ពាធា, កុក្កុដោវ ពិឡារិយាតិ.
កុក្កុដជាតកំ អដ្ឋមំ.
៣៨៤. ធម្មធជជាតកំ (៦-១-៩)
ធម្មំ ចរថ ញាតយោ, ធម្មំ ចរថ ភទ្ទំ វោ [ភទ្ទ វោ (ក.)];
ធម្មចារី សុខំ សេតិ, អស្មិំ លោកេ បរម្ហិ ច.
ភទ្ទកោ វតយំ បក្ខី, ទិជោ បរមធម្មិកោ;
ឯកបាទេន តិដ្ឋន្តោ, ធម្មមេវានុសាសតិ.
នាស្ស សីលំ វិជានាថ, អនញ្ញាយ បសំសថ;
ភុត្វា អណ្ឌញ្ច បោតញ្ច [ឆាបេ ច (សី. បី.)], ធម្មោ ធម្មោតិ ភាសតិ.
អញ្ញំ ភណតិ វាចាយ, អញ្ញំ កាយេន កុព្ពតិ;
វាចាយ នោ ច កាយេន, ន តំ ធម្មំ អធិដ្ឋិតោ.
វាចាយ ¶ ¶ សខិលោ មនោវិទុគ្គោ, ឆន្នោ កូបសយោវ កណ្ហសប្បោ;
ធម្មធជោ គាមនិគមាសុសាធុ [គាមនិគមាសុ សាធុសម្មតោ (សី.), គាមនិគមសាធុ (បី.)], ទុជ្ជានោ បុរិសេន ពាលិសេន.
ឥមំ ¶ តុណ្ឌេហិ បក្ខេហិ, បាទា ចិមំ វិហេឋថ [វិបោថថ (បី.)];
ឆវញ្ហិមំ វិនាសេថ, នាយំ សំវាសនារហោតិ.
ធម្មធជជាតកំ នវមំ.
៣៨៥. នន្ទិយមិគរាជជាតកំ (៦-១-១០)
សចេ ព្រាហ្មណ គច្ឆេសិ, សាកេតេ [សាកេតំ (សី. ស្យា.)] អជ្ជុនំ [អញ្ឈនំ (សី. ស្យា. បី.)] វនំ;
វជ្ជាសិ នន្ទិយំ នាម, បុត្តំ អស្មាកមោរសំ;
មាតា បិតា ច តេ វុទ្ធា, តេ តំ ឥច្ឆន្តិ បស្សិតុំ.
ភុត្តា មយា និវាបានិ, រាជិនោ បានភោជនំ;
តំ រាជបិណ្ឌំ អវភោត្តុំ [អវភោត្តំ (ក.)], នាហំ ព្រាហ្មណ មុស្សហេ.
ឱទហិស្សាមហំ បស្សំ, ខុរប្បានិស្ស [ខុរប្បាណិស្ស (សី.), ខុរបាណិស្ស (បី.), ខុរប្បបាណិស្ស (?)] រាជិនោ;
តទាហំ សុខិតោ មុត្តោ, អបិ បស្សេយ្យ មាតរំ.
មិគរាជា បុរេ អាសិំ, កោសលស្ស និកេតនេ [និកេតវេ (សី. ស្យា. បី.)];
នន្ទិយោ នាម នាមេន, អភិរូបោ ចតុប្បទោ.
តំ មំ វធិតុមាគច្ឆិ, ទាយស្មិំ អជ្ជុនេ វនេ;
ធនុំ អារជ្ជំ [អារជ្ជុំ (និយ្យ), អទេជ្ឈំ (សី. បី.) អទ្វេធាភាវំ ឯកីភាវន្តិ អត្ថោ] កត្វាន, ឧសុំ សន្នយ្ហ [សន្ធាយ (សី. បី.)] កោសលោ.
តស្សាហំ ¶ ឱទហិំ បស្សំ, ខុរប្បានិស្ស រាជិនោ;
តទាហំ ¶ សុខិតោ មុត្តោ, មាតរំ ទដ្ឋុមាគតោតិ.
នន្ទិយមិគរាជជាតកំ ទសមំ.
អវារិយវគ្គោ បឋមោ.
តស្សុទ្ទានំ –
អថ កុជ្ឈរថេសភ កេតុវរោ, សទរីមុខ នេរុ លតា ច បុន;
អបនន្ទ សិរី ច សុចិត្តវរោ, អថ ធម្មិក នន្ទិមិគេន ទសាតិ.
២. ខរបុត្តវគ្គោ
៣៨៦. ខរបុត្តជាតកំ (៦-២-១)
សច្ចំ ¶ កិរេវមាហំសុ, វស្តំ [ភស្តំ (សី. បី.), កលកំ (ស្យា.), គរំ (ក.)] ពាលោតិ បណ្ឌិតា;
បស្ស ពាលោ រហោកម្មំ, អាវិកុព្ពំ ន ពុជ្ឈតិ.
ត្វំ ខោបិ [ត្វំ នុ ខោ (សី. ស្យា.), ត្វញ្ច ខោ (បី.)] សម្ម ពាលោសិ, ខរបុត្ត វិជានហិ;
រជ្ជុយា ហិ [រជ្ជុយាសិ (បី.)] បរិក្ខិត្តោ, វង្កោដ្ឋោ ឱហិតោមុខោ.
អបរម្បិ សម្ម តេ ពាល្យំ [អយម្បិ សម្ម តេ ពាលោ (ក.)], យោ មុត្តោ ន បលាយសិ;
សោ ច ពាលតរោ សម្ម, យំ ត្វំ វហសិ សេនកំ.
យំ នុ សម្ម អហំ ពាលោ, អជរាជ វិជានហិ;
អថ ¶ កេន សេនកោ ពាលោ, តំ មេ អក្ខាហិ បុច្ឆិតោ.
ឧត្តមត្ថំ លភិត្វាន, ភរិយាយ យោ បទស្សតិ [ភយិយា យោ បទស្សតិ (បី.), ភយិយា ន ភវិស្សតិ (ក.)];
តេន ជហិស្សតត្តានំ, សា ចេវស្ស ន ហេស្សតិ.
ន ¶ វេ បិយម្មេតិ [ន បិយមេតិ (ក.), ន បិយមេទន្តិ (កត្ថចិ)] ជនិន្ទ តាទិសោ, អត្តំ និរំកត្វា បិយានិ សេវតិ [សេវយេ (?)];
អត្តាវ សេយ្យោ បរមា ច សេយ្យោ, លព្ភា បិយា ឱចិតត្ថេន បច្ឆាតិ.
ខរបុត្តជាតកំ បឋមំ.
៣៨៧. សូចិជាតកំ (៦-២-២)
អកក្កសំ អផរុសំ, ខរធោតំ សុបាសិយំ;
សុខុមំ តិខិណគ្គញ្ច, កោ សូចិំ កេតុមិច្ឆតិ.
សុមជ្ជញ្ច សុបាសញ្ច, អនុបុព្ពំ [អនុបុព្ព (សី. ស្យា.)] សុវដ្ដិតំ;
ឃនឃាតិមំ បដិថទ្ធំ, កោ សូចិំ កេតុមិច្ឆតិ.
ឥតោ ទានិ បតាយន្តិ, សូចិយោ ពឡិសានិ ច;
កោយំ កម្មារគាមស្មិំ, សូចិំ វិក្កេតុមិច្ឆតិ.
ឥតោ សត្ថានិ គច្ឆន្តិ, កម្មន្តា វិវិធា បុថូ;
កោយំ កម្មារគាមស្មិំ, សូចិំ វិក្កេតុមិច្ឆតិ [មរហតិ (សី. ស្យា. បី.)].
សូចិំ ¶ កម្មារគាមស្មិំ, វិក្កេតព្ពា បជានតា;
អាចរិយាវ ជានន្តិ [អាចរិយា សញ្ជានន្តិ (ក.), អាចរិយា បជានន្តិ (ស្យា.), អាចរិយាវ សញ្ជានន្តិ (បី.)], កម្មំ សុកតទុក្កដំ [ទុក្កតំ (សី. បី.)].
ឥមំ ¶ ចេ [ឥមញ្ច (សី. ស្យា. បី.)] តេ បិតា ភទ្ទេ, សូចិំ ជញ្ញា មយា កតំ;
តយា ច មំ និមន្តេយ្យ, យញ្ចត្ថញ្ញំ ឃរេ ធនន្តិ.
សូចិជាតកំ ទុតិយំ.
៣៨៨. តុណ្ឌិលជាតកំ (៦-២-៣)
នវឆន្នកេ [នវឆន្ទកេ (សី. បី.), នវច្ឆទ្ទកេ (ស្យា.)] ទានិ [ទោណិ (ក.), ទានំ, ទានេ (កត្ថចិ)] ទិយ្យតិ, បុណ្ណាយំ ទោណិ សុវាមិនី ឋិតា;
ពហុកេ ជនេ បាសបាណិកេ, នោ ច ខោ មេ បដិភាតិ ភុញ្ជិតុំ.
តសសិ ¶ ភមសិ លេណមិច្ឆសិ, អត្តាណោសិ កុហិំ គមិស្សសិ;
អប្បោស្សុក្កោ ភុញ្ជ តុណ្ឌិល, មំសត្ថាយ ហិ បោសិតាម្ហសេ [បោសិយាមសេ (សី. ស្យា. បី.)].
ឱគហ រហទំ អកទ្ទមំ, សព្ពំ សេទមលំ បវាហយ;
គណ្ហាហិ នវំ វិលេបនំ, យស្ស ¶ គន្ធោ ន កទាចិ ឆិជ្ជតិ.
កតមោ រហទោ អកទ្ទមោ, កិំសុ សេទមលន្តិ វុច្ចតិ;
កតមញ្ច នវំ វិលេបនំ, យស្ស គន្ធោ ន កទាចិ ឆិជ្ជតិ.
ធម្មោ រហទោ អកទ្ទមោ, បាបំ សេទមលន្តិ វុច្ចតិ;
សីលញ្ច នវំ វិលេបនំ, តស្ស គន្ធោ ន កទាចិ ឆិជ្ជតិ.
នន្ទន្តិ សរីរឃាតិនោ, ន ច នន្ទន្តិ សរីរធារិនោ;
បុណ្ណាយ ច បុណ្ណមាសិយា, រមមានាវ ជហន្តិ ជីវិតន្តិ.
តុណ្ឌិលជាតកំ តតិយំ.
៣៨៩. សុវណ្ណកក្កដជាតកំ (៦-២-៤)
សិង្គីមិគោ អាយតចក្ខុនេត្តោ, អដ្ឋិត្តចោ វារិសយោ អលោមោ;
តេនាភិភូតោ កបណំ រុទាមិ, ហរេ សខា កិស្ស នុ មំ ជហាសិ.
សោ ¶ ¶ បស្សសន្តោ មហតា ផណេន, ភុជង្គមោ កក្កដមជ្ឈបត្តោ;
សខា សខារំ បរិតាយមានោ, ភុជង្គមំ កក្កដកោ គហេសិ.
ន វាយសំ នោ បន កណ្ហសប្បំ, ឃាសត្ថិកោ កក្កដកោ អទេយ្យ;
បុច្ឆាមិ តំ អាយតចក្ខុនេត្ត, អថ កិស្ស ហេតុម្ហ ឧភោ គហីតា.
អយំ បុរិសោ មម អត្ថកាមោ, យោ មំ គហេត្វាន ទកាយ នេតិ;
តស្មិំ មតេ ទុក្ខមនប្បកំ មេ, អហញ្ច ឯសោ ច ឧភោ ន ហោម.
មមញ្ច ទិស្វាន បវទ្ធកាយំ, សព្ពោ ជនោ ហិំសិតុមេវ មិច្ឆេ;
សាទុញ្ច ថូលញ្ច មុទុញ្ច មំសំ, កាកាបិ មំ ទិស្វាន [ទិស្វ (សី. បី.)] វិហេឋយេយ្យុំ.
សចេតស្ស ¶ ហេតុម្ហ ឧភោ គហីតា, ឧដ្ឋាតុ បោសោ វិសមាវមាមិ [វិសមាចមាមិ (សី. បី. ក.)];
មមញ្ច កាកញ្ច បមុញ្ច ខិប្បំ, បុរេ ¶ វិសំ គាឡ្ហមុបេតិ មច្ចំ.
សប្បំ បមោក្ខាមិ ន តាវ កាកំ, បដិពន្ធកោ [បដិពទ្ធកោ (សី. បី.)] ហោហិតិ [ហោតិ ហិ (ស្យា.)] តាវ កាកោ;
បុរិសញ្ច ទិស្វាន សុខិំ អរោគំ, កាកំ បមោក្ខាមិ យថេវ សប្បំ.
កាកោ ¶ តទា ទេវទត្តោ អហោសិ, មារោ បន កណ្ហសប្បោ អហោសិ;
អានន្ទភទ្ទោ កក្កដកោ អហោសិ, អហំ តទា ព្រាហ្មណោ ហោមិ សត្ថាតិ [តត្ថាតិ (សី. បី.)].
សុវណ្ណកក្កដជាតកំ ចតុត្ថំ.
៣៩០. មយ្ហកជាតកំ (៦-២-៥)
សកុណោ មយ្ហកោ នាម, គិរិសានុទរីចរោ;
បក្កំ បិប្ផលិមារុយ្ហ, មយ្ហំ មយ្ហន្តិ កន្ទតិ.
តស្សេវំ វិលបន្តស្ស, ទិជសង្ឃា សមាគតា;
ភុត្វាន បិប្ផលិំ យន្តិ, វិលបត្វេវ សោ ទិជោ.
ឯវមេវ ឥធេកច្ចោ, សង្ឃរិត្វា ពហុំ ធនំ;
នេវត្តនោ ន ញាតីនំ, យថោធិំ បដិបជ្ជតិ.
ន សោ អច្ឆាទនំ ភត្តំ, ន មាលំ ន វិលេបនំ;
អនុភោតិ ¶ [នានុភោតិ (ស្យា. ក.)] សកិំ កិញ្ចិ, ន សង្គណ្ហាតិ ញាតកេ.
តស្សេវំ វិលបន្តស្ស, មយ្ហំ មយ្ហន្តិ រក្ខតោ;
រាជានោ អថ វា ចោរា, ទាយទា យេ វ [យេ ច (ស្យា. ក.)] អប្បិយា;
ធនមាទាយ គច្ឆន្តិ, វិលបត្វេវ សោ នរោ.
ធីរោ [ធីរោ ច (សី.)] ភោគេ អធិគម្ម, សង្គណ្ហាតិ ច ញាតកេ;
តេន សោ កិត្តិំ បប្បោតិ, បេច្ច សគ្គេ បមោទតីតិ [សគ្គេ ច មោទតីតិ (សី. បី.)].
មយ្ហកជាតកំ បញ្ចមំ.
៣៩១. វិជ្ជាធរជាតកំ (៦-២-៦)
ទុព្ពណ្ណរូបំ តុវមរិយវណ្ណី, បុរក្ខត្វា [បុរក្ខិត្វា (ស្យា. ក.)] បញ្ជលិកោ នមស្សសិ;
សេយ្យោ នុ តេ សោ ឧទវា [ឧទាហុ (ស្យា. ក.)] សរិក្ខោ, នាមំ បរស្សត្តនោ ចាបិ ព្រូហិ.
ន ¶ នាមគោត្តំ គណ្ហន្តិ រាជ, សម្មគ្គតានុជ្ជុគតាន [សមគ្គតានុជ្ជុគតាន (ស្យា.), សមុគ្គតានុជ្ជុគតាន (ក.)] ទេវា;
អហញ្ច តេ នាមធេយ្យំ វទាមិ, សក្កោហមស្មី តិទសានមិន្ទោ.
យោ ¶ ទិស្វា ភិក្ខុំ ចរណូបបន្នំ, បុរក្ខត្វា បញ្ជលិកោ នមស្សតិ;
បុច្ឆាមិ តំ ទេវរាជេតមត្ថំ, ឥតោ ¶ ចុតោ កិំ លភតេ សុខំ សោ.
យោ ទិស្វា ភិក្ខុំ ចរណូបបន្នំ, បុរក្ខត្វា បញ្ជលិកោ នមស្សតិ;
ទិដ្ឋេវ ធម្មេ លភតេ បសំសំ, សគ្គញ្ច សោ យាតិ សរីរភេទា.
លក្ខី វត មេ ឧទបាទិ អជ្ជ, យំ វាសវំ ភូតបតិទ្ទសាម;
ភិក្ខុញ្ច ទិស្វាន តុវញ្ច សក្ក, កាហាមិ បុញ្ញានិ អនប្បកានិ.
អទ្ធា ហវេ សេវិតព្ពា សបញ្ញា, ពហុស្សុតា យេ ពហុឋានចិន្តិនោ;
ភិក្ខុញ្ច ទិស្វាន មមញ្ច រាជ, ករោហិ បុញ្ញានិ អនប្បកានិ.
អក្កោធនោ និច្ចបសន្នចិត្តោ, សព្ពាតិថីយាចយោគោ ភវិត្វា;
និហច្ច មានំ អភិវាទយិស្សំ, សុត្វាន ទេវិន្ទ សុភាសិតានីតិ.
វិជ្ជាធរ [ធជវិហេឋក (សី. បី.), បព្ពជិតវិហេឋក (ស្យា.)] ជាតកំ ឆដ្ឋំ.
៣៩២. សិង្ឃបុប្ផជាតកំ (៦-២-៧)
យមេតំ ¶ ¶ [យមេកំ (បី.)] វារិជំ បុប្ផំ, អទិន្នំ ឧបសិង្ឃសិ;
ឯកង្គមេតំ ថេយ្យានំ, គន្ធថេនោសិ មារិស.
ន ហរាមិ ន ភញ្ជាមិ, អារា សិង្ឃាមិ វារិជំ;
អថ កេន នុ វណ្ណេន, គន្ធថេនោតិ វុច្ចតិ.
យោយំ ភិសានិ ខណតិ, បុណ្ឌរីកានិ ភញ្ជតិ;
ឯវំ អាកិណ្ណកម្មន្តោ, កស្មា ឯសោ ន វុច្ចតិ.
អាកិណ្ណលុទ្ទោ បុរិសោ, ធាតិចេលំវ មក្ខិតោ;
តស្មិំ មេ វចនំ នត្ថិ, តញ្ចារហាមិ វត្តវេ.
អនង្គណស្ស បោសស្ស, និច្ចំ សុចិគវេសិនោ;
វាលគ្គមត្តំ បាបស្ស, អព្ភាមត្តំវ ខាយតិ.
អទ្ធា មំ យក្ខ ជានាសិ, អថោ មំ អនុកម្បសិ;
បុនបិ យក្ខ វជ្ជាសិ, យទា បស្សសិ ឯទិសំ.
នេវ តំ ឧបជីវាមិ, នបិ តេ ភតកាម្ហសេ [ភតកម្ហសេ (សី. បី.), ភតិកម្ហសេ (ស្យា.)];
ត្វមេវ ភិក្ខុ ជានេយ្យ, យេន គច្ឆេយ្យ សុគ្គតិន្តិ.
សិង្ឃបុប្ផ [ភិសបុប្ផ (សី. បី.), ឧបសិង្ឃបុប្ផ (ស្យា.)] ជាតកំ សត្តមំ.
៣៩៣. វិឃាសាទជាតកំ (៦-២-៨)
សុសុខំ ¶ វត ជីវន្តិ, យេ ជនា វិឃាសាទិនោ;
ទិដ្ឋេវ ¶ ធម្មេ បាសំសា, សម្បរាយេ ច សុគ្គតី.
សុកស្ស [សុវស្ស (សី. ស្យា. បី.)] ភាសមានស្ស, ន និសាមេថ បណ្ឌិតា;
ឥទំ សុណាថ សោទរិយា, អម្ហេវាយំ បសំសតិ.
នាហំ តុម្ហេ បសំសាមិ, កុណបាទា សុណាថ មេ;
ឧច្ឆិដ្ឋភោជិនោ [ភោជនា (ក.)] តុម្ហេ, ន តុម្ហេ វិឃាសាទិនោ.
សត្តវស្សា ¶ បព្ពជិតា, មេជ្ឈារញ្ញេ [មជ្ឈេរញ្ញេ (ក.)] សិខណ្ឌិនោ;
វិឃាសេនេវ យាបេន្តា, មយំ ចេ ភោតោ គារយ្ហា;
កេ នុ ភោតោ បសំសិយា.
តុម្ហេ សីហានំ ព្យគ្ឃានំ, វាឡានញ្ចាវសិដ្ឋកំ;
ឧច្ឆិដ្ឋេនេវ យាបេន្តា, មញ្ញិវ្ហោ វិឃាសាទិនោ.
យេ ព្រាហ្មណស្ស សមណស្ស, អញ្ញស្ស វា [អញ្ញស្ស ច (សី. ស្យា.), អញ្ញស្សេវ (បី.)] វនិព្ពិនោ [វណិព្ពិនោ (សី. ស្យា.)];
ទត្វាវ [ទត្វាន (បី. ក.)] សេសំ ភុញ្ជន្តិ, តេ ជនា វិឃាសាទិនោតិ.
វិឃាសាទជាតកំ អដ្ឋមំ.
៣៩៤. វដ្ដកជាតកំ (៦-២-៩)
បណីតំ ភុញ្ជសេ ភត្តំ, សប្បិតេលញ្ច មាតុល;
អថ កេន នុ វណ្ណេន, កិសោ ត្វមសិ វាយស.
អមិត្តមជ្ឈេ វសតោ, តេសុ អាមិសមេសតោ;
និច្ចំ ឧព្ពិគ្គហទយស្ស, កុតោ កាកស្ស ទឡ្ហិយំ.
និច្ចំ ឧព្ពេគិនោ [ឧព្ពិគ្គិនោ (ស្យា. ក.), ឧព្ពេធិនោ (សី.)] កាកា, ធង្កា បាបេន កម្មុនា;
លទ្ធោ ¶ បិណ្ឌោ ន បីណេតិ, កិសោ តេនស្មិ វដ្ដក.
លូខានិ តិណពីជានិ, អប្បស្នេហានិ ភុញ្ជសិ;
អថ កេន នុ វណ្ណេន, ថូលោ ត្វមសិ វដ្ដក.
អប្បិច្ឆា អប្បចិន្តាយ, អទូរគមនេន ច;
លទ្ធាលទ្ធេន យាបេន្តោ, ថូលោ តេនស្មិ វាយស.
អប្បិច្ឆស្ស ¶ ហិ បោសស្ស, អប្បចិន្តសុខស្ស [អប្បចិន្តិសុខស្ស (សី. ស្យា. បី.)] ច;
សុសង្គហិតមានស្ស [សុសង្គហិតបមាណស្ស (សី. ស្យា. បី.)], វុត្តី សុសមុទានយាតិ.
វដ្ដកជាតកំ នវមំ.
៣៩៥. បារាវតជាតកំ (៦-២-១០)
ចិរស្សំ វត បស្សាមិ, សហាយំ មណិធារិនំ;
សុកតា [សុកតាយ (សី. បី.)] មស្សុកុត្តិយា, សោភតេ វត មេ សខា.
បរូឡ្ហកច្ឆនខលោមោ ¶ , អហំ កម្មេសុ ព្យាវដោ;
ចិរស្សំ ន្ហាបិតំ លទ្ធា, លោមំ តំ អជ្ជំ ហារយិំ [អបហារយិំ (សី. បី.)].
យំ នុ លោមំ អហារេសិ, ទុល្លភំ លទ្ធ កប្បកំ;
អថ កិញ្ចរហិ តេ សម្ម, កណ្ឋេ កិណិកិណាយតិ [ឥទំ កណ្ឋេ កិណាយតិ (ក.), កណ្ឋេ កិំនិកិលាយតិ (ស្យា.)].
មនុស្សសុខុមាលានំ, មណិ កណ្ឋេសុ លម្ពតិ;
តេសាហំ ¶ អនុសិក្ខាមិ, មា ត្វំ មញ្ញិ ទវា កតំ.
សចេបិមំ បិហយសិ, មស្សុកុត្តិំ សុការិតំ;
ការយិស្សាមិ តេ សម្ម, មណិញ្ចាបិ ទទាមិ តេ.
ត្វញ្ញេវ មណិនា ឆន្នោ, សុកតាយ ច មស្សុយា;
អាមន្ត ខោ តំ គច្ឆាមិ, បិយំ មេ តវ ទស្សនន្តិ.
បារាវតជាតកំ [កាកជាតកំ (សី. បី.), មណិជាតកំ (ស្យា.)] ទសមំ.
ខរបុត្តវគ្គោ [សេនកវគ្គោ (សី. បី.), ខុរបុត្តវគ្គោ (ស្យា.), សូចិវគ្គោ (ក.)] ទុតិយោ.
តស្សុទ្ទានំ –
អថ បស្ស សសូចិ ច តុណ្ឌិលកោ, មិគ មយ្ហកបញ្ចមបក្ខិវរោ;
អថ បញ្ជលិ វារិជ មេជ្ឈ បុន, អថ វដ្ដ កបោតវរេន ទសាតិ.
អថ វគ្គុទ្ទានំ –
អថ វគ្គំ បកិត្តិស្សំ, ឆនិបាតំ វរុត្តមេ;
អវារិយា ច ខរោ ច [សេនក (សី.), សូចិ ច (ស្យា. ក.)], ទ្វេ ច វុត្តា សុព្យញ្ជនាតិ.
ឆក្កនិបាតំ និដ្ឋិតំ.
៧. សត្តកនិបាតោ
១. កុក្កុវគ្គោ
៣៩៦. កុក្កុជាតកំ (៧-១-១)
ទិយឌ្ឍកុក្កូ ¶ ¶ ¶ ឧទយេន កណ្ណិកា, វិទត្ថិយោ អដ្ឋ បរិក្ខិបន្តិ នំ;
សា សិំសបា [សសិំសបា (សី. បី.), សា សីសបា (ស្យា.), យា សិំសបា (ក. សី. និយ្យ)] សារមយា អផេគ្គុកា, កុហិំ ឋិតា ឧប្បរិតោ [ឧបរិតោ (សី. ស្យា. បី.)] ន ធំសតិ.
យា តិំសតិ សារមយា អនុជ្ជុកា, បរិកិរិយ [បកិរិយា (ក.)] គោបាណសិយោ សមំ ឋិតា [សមដ្ឋិតា (សី. ស្យា.)];
តាហិ សុសង្គហិតា ពលសា បីឡិតា [តា សង្គហិតា ពលសា ច បីឡិតា (សី.), តាហិ សុសង្គហិតា ពលសា ច បីឡិតា (ស្យា.), តាហិ សង្គហីតា ពលសា ច បីឡិតា (បី.)], សមំ ឋិតា ឧប្បរិតោ ន ធំសតិ.
ឯវម្បិ មិត្តេហិ ទឡ្ហេហិ បណ្ឌិតោ, អភេជ្ជរូបេហិ សុចីហិ មន្តិភិ;
សុសង្គហីតោ សិរិយា ន ធំសតិ, គោបាណសី ភារវហាវ កណ្ណិកា.
ខរត្តចំ ពេល្លំ យថាបិ សត្ថវា, អនាមសន្តោបិ ករោតិ តិត្តកំ;
សមាហរំ សាទុំ ករោតិ បត្ថិវ, អសាទុំ កយិរា តនុពន្ធមុទ្ធរំ [តនុវដ្ដមុទ្ធរំ (សី. បី.)].
ឯវម្បិ ¶ គាមនិគមេសុ បណ្ឌិតោ, អសាហសំ រាជធនានិ សង្ឃរំ;
ធម្មានុវត្តី បដិបជ្ជមានោ, ស ផាតិ កយិរា អវិហេឋយំ បរំ.
ឱទាតមូលំ ¶ សុចិវារិសម្ភវំ, ជាតំ យថា បោក្ខរណីសុ អម្ពុជំ;
បទុមំ យថា អគ្គិនិកាសិផាលិមំ, ន កទ្ទមោ ន រជោ ន វារិ លិម្បតិ.
ឯវម្បិ វោហារសុចិំ អសាហសំ, វិសុទ្ធកម្មន្តមបេតបាបកំ;
ន លិម្បតិ កម្មកិលេស តាទិសោ, ជាតំ យថា បោក្ខរណីសុ អម្ពុជន្តិ.
កុក្កុជាតកំ បឋមំ.
៣៩៧. មនោជជាតកំ (៧-១-២)
យថា ចាបោ និន្នមតិ, ជិយា ចាបិ និកូជតិ;
ហញ្ញតេ នូន មនោជោ, មិគរាជា សខា មម.
ហន្ទ ទានិ វនន្តានិ, បក្កមាមិ យថាសុខំ;
នេតាទិសា សខា ហោន្តិ, លព្ភា មេ ជីវតោ សខា.
ន ¶ បាបជនសំសេវី, អច្ចន្តំ សុខមេធតិ;
មនោជំ ¶ បស្ស សេមានំ, គិរិយស្សានុសាសនី [អរិយស្សានុសាសនី (សី. ស្យា. បី.)].
ន បាបសម្បវង្កេន, មាតា បុត្តេន នន្ទតិ;
មនោជំ បស្ស សេមានំ, អច្ឆន្នំ [សច្ឆន្នំ (ក.)] សម្ហិ លោហិតេ.
ឯវមាបជ្ជតេ បោសោ, បាបិយោ ច និគច្ឆតិ;
យោ វេ ហិតានំ វចនំ, ន ករោតិ អត្ថទស្សិនំ.
ឯវញ្ច សោ ហោតិ តតោ ច បាបិយោ, យោ ឧត្តមោ អធមជនូបសេវី;
បស្សុត្តមំ អធមជនូបសេវិតំ [សេវិំ (ស្យា.)], មិគាធិបំ សរវរវេគនិទ្ធុតំ.
និហីយតិ ¶ បុរិសោ និហីនសេវី, ន ច ហាយេថ កទាចិ តុល្យសេវី;
សេដ្ឋមុបគមំ [មុបនមំ (សី. បី. អ. និ. ៣.២៦)] ឧទេតិ ខិប្បំ, តស្មាត្តនា ឧត្តរិតរំ [តស្មា អត្តនោ ឧត្តរិំ (សី. បី.), តស្មា អត្តនោ ឧត្តរំ (ស្យា.)] ភជេថាតិ.
មនោជជាតកំ ទុតិយំ.
៣៩៨. សុតនុជាតកំ (៧-១-៣)
រាជា តេ ភត្តំ បាហេសិ, សុចិំ មំសូបសេចនំ;
មឃទេវស្មិំ [មខាទេវស្មិំ (សី. បី.), មាឃទេវស្មិំ (ក.)] អធិវត្ថេ, ឯហិ និក្ខម្ម ភុញ្ជស្សុ.
ឯហិ មាណវ ឱរេន, ភិក្ខមាទាយ សូបិតំ;
ត្វញ្ច ¶ មាណវ ភិក្ខា ច [ភក្ខោសិ (ស្យា.), ភក្ខាវ (ក.)], ឧភោ ភក្ខា ភវិស្សថ.
អប្បកេន តុវំ យក្ខ, ថុល្លមត្ថំ ជហិស្សសិ;
ភិក្ខំ តេ នាហរិស្សន្តិ, ជនា មរណសញ្ញិនោ.
លទ្ធាយ យក្ខា [លទ្ធាយំ យក្ខ (សី. ស្យា. បី.)] តវ និច្ចភិក្ខំ, សុចិំ បណីតំ រសសា ឧបេតំ;
ភិក្ខញ្ច តេ អាហរិយោ នរោ ឥធ, សុទុល្លភោ ហេហិតិ ភក្ខិតេ [ខាទិតេ (សី. ស្យា. បី.)] មយិ.
មមេវ [មមេស (សី. បី.)] សុតនោ អត្ថោ, យថា ភាសសិ មាណវ;
មយា ត្វំ សមនុញ្ញាតោ, សោត្ថិំ បស្សាហិ មាតរំ.
ខគ្គំ ឆត្តញ្ច បាតិញ្ច, គច្ឆមាទាយ [គច្ឆេវាទាយ (សី. ស្យា. បី.)] មាណវ;
សោត្ថិំ បស្សតុ តេ មាតា, ត្វញ្ច បស្សាហិ មាតរំ.
ឯវំ យក្ខ សុខី ហោហិ, សហ សព្ពេហិ ញាតិភិ;
ធនញ្ច មេ អធិគតំ, រញ្ញោ ច វចនំ កតន្តិ.
សុតនុជាតកំ តតិយំ.
៣៩៩. មាតុបោសកគិជ្ឈជាតកំ (៧-១-៤)
តេ ¶ ¶ កថំ នុ ករិស្សន្តិ, វុទ្ធា គិរិទរីសយា;
អហំ ពទ្ធោស្មិ បាសេន, និលីយស្ស វសំ គតោ.
កិំ គិជ្ឈ បរិទេវសិ, កា នុ តេ បរិទេវនា;
ន ¶ មេ សុតោ វា ទិដ្ឋោ វា, ភាសន្តោ មានុសិំ ទិជោ.
ភរាមិ មាតាបិតរោ, វុទ្ធេ គិរិទរីសយេ;
តេ កថំ នុ ករិស្សន្តិ, អហំ វសំ គតោ តវ.
យំ នុ គិជ្ឈោ យោជនសតំ, កុណបានិ អវេក្ខតិ;
កស្មា ជាលញ្ច បាសញ្ច, អាសជ្ជាបិ ន ពុជ្ឈសិ.
យទា បរាភវោ ហោតិ, បោសោ ជីវិតសង្ខយេ;
អថ ជាលញ្ច បាសញ្ច, អាសជ្ជាបិ ន ពុជ្ឈតិ.
ភរស្សុ មាតាបិតរោ, វុទ្ធេ គិរិទរីសយេ;
មយា ត្វំ សមនុញ្ញាតោ, សោត្ថិំ បស្សាហិ ញាតកេ.
ឯវំ លុទ្ទក នន្ទស្សុ, សហ សព្ពេហិ ញាតិភិ;
ភរិស្សំ មាតាបិតរោ, វុទ្ធេ គិរិទរីសយេតិ.
មាតុបោសកគិជ្ឈជាតកំ ចតុត្ថំ.
៤០០. ទព្ភបុប្ផជាតកំ (៧-១-៥)
អនុតីរចារី ភទ្ទន្តេ, សហាយមនុធាវ មំ;
មហា មេ គហិតោ [រោហិតោ (ក.)] មច្ឆោ, សោ មំ ហរតិ វេគសា.
គម្ភីរចារី ភទ្ទន្តេ, ទឡ្ហំ គណ្ហាហិ ថាមសា;
អហំ តំ ឧទ្ធរិស្សាមិ, សុបណ្ណោ ឧរគាមិវ [ឧរគម្មិវ (សី. ស្យា. បី.)].
វិវាទោ នោ សមុប្បន្នោ, ទព្ភបុប្ផ សុណោហិ មេ;
សមេហិ ¶ មេធគំ [មេធកំ (បី.)] សម្ម, វិវាទោ វូបសម្មតំ.
ធម្មដ្ឋោហំ បុរេ អាសិំ, ពហូ អឌ្ឌា មេ តីរិតា [ពហុអដ្ដំ មេ តីរិតំ (សី.), ពហុអដ្ដំវ តីរិតំ (ស្យា.), ពហុ អត្ថំ មេ តីរិតំ (បី.)];
សមេមិ មេធគំ សម្ម, វិវាទោ វូបសម្មតំ.
អនុតីរចារិ ¶ នង្គុដ្ឋំ, សីសំ គម្ភីរចារិនោ;
អច្ចាយំ [អថាយំ (សី. បី.)] មជ្ឈិមោ ខណ្ឌោ, ធម្មដ្ឋស្ស ភវិស្សតិ.
ចិរម្បិ ¶ ភក្ខោ អភវិស្ស, សចេ ន វិវទេមសេ;
អសីសកំ អនង្គុដ្ឋំ, សិង្គាលោ ហរតិ រោហិតំ.
យថាបិ រាជា នន្ទេយ្យ, រជ្ជំ លទ្ធាន ខត្តិយោ;
ឯវាហមជ្ជ នន្ទាមិ, ទិស្វា បុណ្ណមុខំ បតិំ.
កថំ នុ ថលជោ សន្តោ, ឧទកេ មច្ឆំ បរាមសិ;
បុដ្ឋោ មេ សម្ម អក្ខាហិ, កថំ អធិគតំ តយា.
វិវាទេន កិសា ហោន្តិ, វិវាទេន ធនក្ខយា;
ជីនា ឧទ្ទា វិវាទេន, ភុញ្ជ មាយាវិ រោហិតំ.
ឯវមេវ មនុស្សេសុ, វិវាទោ យត្ថ ជាយតិ;
ធម្មដ្ឋំ បដិធាវន្តិ, សោ ហិ នេសំ វិនាយកោ;
ធនាបិ តត្ថ ជីយន្តិ, រាជកោសោ បវឌ្ឍតីតិ [ច វឌ្ឍតិ (បី.)].
ទព្ភបុប្ផជាតកំ បញ្ចមំ.
៤០១. បណ្ណកជាតកំ (៧-១-៦)
បណ្ណកំ [ទសណ្ណកំ (សី. ស្យា. បី.)] តិខិណធារំ, អសិំ សម្បន្នបាយិនំ;
បរិសាយំ ¶ បុរិសោ គិលតិ, កិំ ទុក្ករតរំ តតោ;
យទញ្ញំ ទុក្ករំ ឋានំ, តំ មេ អក្ខាហិ បុច្ឆិតោ.
គិលេយ្យ បុរិសោ លោភា, អសិំ សម្បន្នបាយិនំ;
យោ ច វជ្ជា ទទាមីតិ, តំ ទុក្ករតរំ តតោ;
សព្ពញ្ញំ សុករំ ឋានំ, ឯវំ ជានាហិ មទ្ទវ [មាគធ (សី. ស្យា. បី.)].
ព្យាកាសិ អាយុរោ បញ្ហំ, អត្ថំ [អត្ថ (បី. សី. និយ្យ)] ធម្មស្ស កោវិទោ;
បុក្កុសំ ទានិ បុច្ឆាមិ, កិំ ទុក្ករតរំ តតោ;
យទញ្ញំ ទុក្ករំ ឋានំ, តំ មេ អក្ខាហិ បុច្ឆិតោ.
ន ¶ វាចមុបជីវន្តិ, អផលំ គិរមុទីរិតំ;
យោ ច ទត្វា អវាកយិរា, តំ ទុក្ករតរំ តតោ;
សព្ពញ្ញំ សុករំ ឋានំ, ឯវំ ជានាហិ មទ្ទវ.
ព្យាកាសិ បុក្កុសោ បញ្ហំ, អត្ថំ ធម្មស្ស កោវិទោ;
សេនកំ ទានិ បុច្ឆាមិ, កិំ ទុក្ករតរំ តតោ;
យទញ្ញំ ទុក្ករំ ឋានំ, តំ មេ អក្ខាហិ បុច្ឆិតោ.
ទទេយ្យ ¶ បុរិសោ ទានំ, អប្បំ វា យទិ វា ពហុំ;
យោ ច ទត្វា នានុតប្បេ [តបេ (សី. បី.)], តំ ទុក្ករតរំ តតោ;
សព្ពញ្ញំ សុករំ ឋានំ, ឯវំ ជានាហិ មទ្ទវ.
ព្យាកាសិ អាយុរោ បញ្ហំ, អថោ បុក្កុសបោរិសោ;
សព្ពេ ¶ បញ្ហេ អតិភោតិ, យថា ភាសតិ សេនកោតិ.
បណ្ណក [ទសណ្ណក (សី. ស្យា. បី.)] ជាតកំ ឆដ្ឋំ.
៤០២. សត្តុភស្តជាតកំ (៧-១-៧)
វិព្ភន្តចិត្តោ កុបិតិន្ទ្រិយោសិ, នេត្តេហិ តេ វារិគណា សវន្តិ;
កិំ តេ នដ្ឋំ កិំ បន បត្ថយានោ, ឥធាគមា ព្រហ្មេ តទិង្ឃ [ព្រាហ្មណ ឥង្ឃ (សី. ស្យា.)] ព្រូហិ.
មិយ្យេថ ភរិយា វជតោ មមជ្ជ, អគច្ឆតោ មរណមាហ យក្ខោ;
ឯតេន ទុក្ខេន បវេធិតោស្មិ, អក្ខាហិ មេ សេនក ឯតមត្ថំ.
ពហូនិ ឋានានិ វិចិន្តយិត្វា, យមេត្ថ វក្ខាមិ តទេវ សច្ចំ;
មញ្ញាមិ តេ ព្រាហ្មណ សត្តុភស្តំ, អជានតោ កណ្ហសប្បោ បវិដ្ឋោ.
អាទាយ ¶ ទណ្ឌំ បរិសុម្ភ ភស្តំ, បស្សេឡមូគំ ឧរគំ ទុជិវ្ហំ [ទិជិវ្ហំ (សី. បី.)];
ឆិន្ទជ្ជ កង្ខំ វិចិកិច្ឆិតានិ, ភុជង្គមំ បស្ស បមុញ្ច ភស្តំ.
សំវិគ្គរូបោ ¶ បរិសាយ មជ្ឈេ, សោ ព្រាហ្មណោ សត្តុភស្តំ បមុញ្ចិ;
អថ និក្ខមិ ឧរគោ ឧគ្គតេជោ, អាសីវិសោ សប្បោ ផណំ ករិត្វា.
សុលទ្ធលាភា ជនកស្ស រញ្ញោ, យោ បស្សតី សេនកំ សាធុបញ្ញំ;
វិវដ្ដឆទ្ទោ [វិវត្តច្ឆទ្ទោ (សី.), វិវដ្ដច្ឆទោ (ស្យា.), វិវដ្ដច្ឆទ្ទា (បី.)] នុសិ សព្ពទស្សី, ញាណំ នុ តេ ព្រាហ្មណ ភិំសរូបំ.
ឥមានិ មេ សត្តសតានិ អត្ថិ, គណ្ហាហិ សព្ពានិ ទទាមិ តុយ្ហំ;
តយា ហិ មេ ជីវិតមជ្ជ លទ្ធំ, អថោបិ ភរិយាយ មកាសិ សោត្ថិំ.
ន បណ្ឌិតា វេតនមាទិយន្តិ, ចិត្រាហិ គាថាហិ សុភាសិតាហិ;
ឥតោបិ តេ ព្រហ្មេ ទទន្តុ វិត្តំ, អាទាយ ត្វំ គច្ឆ សកំ និកេតន្តិ.
សត្តុភស្តជាតកំ [សេនកជាតកំ (ស្យា.)] សត្តមំ.
៤០៣. អដ្ឋិសេនកជាតកំ (៧-១-៨)
យេមេ ¶ អហំ ន ជានាមិ, អដ្ឋិសេន វនិព្ពកេ;
តេ មំ សង្គម្ម យាចន្តិ, កស្មា មំ ត្វំ ន យាចសិ.
យាចកោ ¶ អប្បិយោ ហោតិ, យាចំ អទទមប្បិយោ;
តស្មាហំ តំ ន យាចាមិ, មា មេ វិទេស្សនា [វិទ្ទេសនា (សី. បី.)] អហុ.
យោ ¶ វេ យាចនជីវានោ, កាលេ យាចំ ន យាចតិ;
បរញ្ច បុញ្ញា [បុញ្ញំ (ស្យា. ក.)] ធំសេតិ, អត្តនាបិ ន ជីវតិ.
យោ ច [យោ វេ (ក.)] យាចនជីវានោ, កាលេ យាចញ្ហិ យាចតិ [យាចំបិ យាចតិ (ស្យា.), យាចានិ យាចតិ (បី.), យាចតិ យាចនំ (សី. និយ្យ), យាចនំ យាចតិ (ក.)];
បរញ្ច បុញ្ញំ លព្ភេតិ, អត្តនាបិ ច ជីវតិ.
ន វេ ទេស្សន្តិ [ន វេ ទុស្សន្តិ (ស្យា.), ន វេ ទិស្សន្តិ (បី.), ន វិទេស្សន្តិ (ក. អដ្ឋ.)] សប្បញ្ញា, ទិស្វា យាចកមាគតេ;
ព្រហ្មចារិ បិយោ មេសិ, វទ ត្វំ [វរ តំ (សី.), វរ ត្វំ (បី.)] ភញ្ញមិច្ឆសិ [យញ្ញមិច្ឆសិ (?)].
ន វេ យាចន្តិ សប្បញ្ញា, ធីរោ ច វេទិតុមរហតិ;
ឧទ្ទិស្ស អរិយា តិដ្ឋន្តិ, ឯសា អរិយាន យាចនា.
ទទាមិ តេ ព្រាហ្មណ រោហិណីនំ, គវំ សហស្សំ សហ បុង្គវេន;
អរិយោ ហិ អរិយស្ស កថំ ន ទជ្ជា, សុត្វាន គាថា តវ ធម្មយុត្តាតិ.
អដ្ឋិសេនកជាតកំ អដ្ឋមំ.
៤០៤. កបិជាតកំ (៧-១-៩)
យត្ថ ¶ វេរី និវសតិ, ន វសេ តត្ថ បណ្ឌិតោ;
ឯករត្តំ ទិរត្តំ វា, ទុក្ខំ វសតិ វេរិសុ.
ទិសោ វេ លហុចិត្តស្ស, បោសស្សានុវិធីយតោ;
ឯកស្ស កបិនោ ហេតុ, យូថស្ស អនយោ កតោ.
ពាលោវ [ច (សី. ស្យា. បី.)] បណ្ឌិតមានី, យូថស្ស បរិហារកោ;
សចិត្តស្ស វសំ គន្ត្វា, សយេថាយំ [បស្សេថាយំ (ក.)] យថា កបិ.
ន សាធុ ពលវា ពាលោ, យូថស្ស បរិហារកោ;
អហិតោ ភវតិ ញាតីនំ, សកុណានំវ ចេតកោ [ចេដកោ (ក.)].
ធីរោវ ¶ ពលវា សាធុ, យូថស្ស បរិហារកោ;
ហិតោ ភវតិ ញាតីនំ, តិទសានំវ វាសវោ.
យោ ច សីលញ្ច បញ្ញញ្ច, សុតញ្ចត្តនិ បស្សតិ;
ឧភិន្នមត្ថំ ចរតិ, អត្តនោ ច បរស្ស ច.
តស្មា តុលេយ្យ មត្តានំ, សីលបញ្ញាសុតាមិវ [សីលំ បញ្ញំ សុតំបិវ (ស្យា.)];
គណំ វា បរិហរេ ធីរោ, ឯកោ វាបិ បរិព្ពជេតិ.
កបិជាតកំ នវមំ.
៤០៥. ពកជាតកំ (៧-១-១០)
ទ្វាសត្តតិ ¶ គោតម [ភោ គោតម (ក.)] បុញ្ញកម្មា, វសវត្តិនោ ¶ ជាតិជរំ អតីតា;
អយមន្តិមា វេទគូ ព្រហ្មបត្តិ [ព្រហ្មុបបត្តិ (ស្យា. ក.)], អស្មាភិជប្បន្តិ ជនា [បជា (ក.)] អនេកា.
អប្បញ្ហិ ឯតំ [អប្បញ្ច ហេតំ (ស្យា.), អប្បំសិ ឯតំ (ក.)] ន ហិ ទីឃមាយុ, យំ ត្វំ ពក មញ្ញសិ ទីឃមាយុំ;
សតំ សហស្សានិ [សហស្សានំ (សី. បី. សំ. និ. ១.១៧៥), សហស្សាន (ស្យា. កំ.)] និរព្ពុទានំ, អាយុំ បជានាមិ តវាហ ព្រហ្មេ.
អនន្តទស្សី ភគវាហមស្មិ, ជាតិជ្ជរំ សោកមុបាតិវត្តោ;
កិំ មេ បុរាណំ វតសីលវត្តំ [សីលវន្តំ (បី. ក.)], អាចិក្ខ មេ តំ យមហំ វិជញ្ញំ.
យំ ត្វំ អបាយេសិ ពហូ មនុស្សេ, បិបាសិតេ ឃម្មនិ សម្បរេតេ;
តំ តេ បុរាណំ វតសីលវត្តំ, សុត្តប្បពុទ្ធោវ អនុស្សរាមិ.
យំ ¶ ឯណិកូលស្មិ ជនំ គហីតំ, អមោចយី គយ្ហក និយ្យមានំ;
តំ តេ បុរាណំ វតសីលវត្តំ, សុត្តប្បពុទ្ធោវ អនុស្សរាមិ.
គង្គាយ សោតស្មិំ គហីតនាវំ, លុទ្ទេន ¶ នាគេន មនុស្សកប្បា;
អមោចយិ ត្វំ ពលសា បសយ្ហ, តំ តេ បុរាណំ វតសីលវត្តំ;
សុត្តប្បពុទ្ធោវ អនុស្សរាមិ.
កប្បោ ច តេ ពទ្ធចរោ [បត្ថចរោ (ស្យា.), បដ្ឋចរោ (ក.)] អហោសិ, សម្ពុទ្ធិមន្តំ [សម្ពុទ្ធិវន្តំ (ស្យា. បី.), សម្ពុទ្ធវន្តំ (ក.)] វតិនំ [វតិតំ (ស្យា.), វតិទំ (ក.)] អមញ្ញំ;
តំ តេ បុរាណំ វតសីលវត្តំ, សុត្តប្បពុទ្ធោវ អនុស្សរាមិ.
អទ្ធា បជានាសិ មមេតមាយុំ, អញ្ញម្បិ ជានាសិ តថា ហិ ពុទ្ធោ;
តថា ហិ តាយំ [ត្យាយំ (សំ. និ. ១.១៧៥)] ជលិតានុភាវោ, ឱភាសយំ តិដ្ឋតិ ព្រហ្មលោកន្តិ.
ពកជាតកំ ទសមំ.
កុក្កុវគ្គោ បឋមោ.
តស្សុទ្ទានំ –
វរកណ្ណិក ចាបវរោ សុតនោ, អថ គិជ្ឈ សរោហិតមច្ឆវរោ;
បុន បណ្ណក [ទសណ្ណក (សី. ស្យា. បី.)] សេនក យាចនកោ, អថ វេរិ សព្រហ្មពកេន ទសាតិ.
២. គន្ធារវគ្គោ
៤០៦. គន្ធារជាតកំ (៧-២-១)
ហិត្វា ¶ ¶ ¶ គាមសហស្សានិ, បរិបុណ្ណានិ សោឡស;
កោដ្ឋាគារានិ ផីតានិ, សន្និធិំ ទានិ កុព្ពសិ.
ហិត្វា គន្ធារវិសយំ, បហូតធនធារិយំ [ធានិយំ (សី. បី.), ធញ្ញន្តិ អត្ថោ];
បសាសនតោ [បសាសនិតោ (សី. ស្យា.), បសាសនាតោ (បី.)] និក្ខន្តោ, ឥធ ទានិ បសាសសិ.
ធម្មំ ភណាមិ វេទេហ, អធម្មោ មេ ន រុច្ចតិ;
ធម្មំ មេ ភណមានស្ស, ន បាបមុបលិម្បតិ.
យេន កេនចិ វណ្ណេន, បរោ លភតិ រុប្បនំ;
មហត្ថិយម្បិ ចេ វាចំ, ន តំ ភាសេយ្យ បណ្ឌិតោ.
កាមំ រុប្បតុ វា មា វា, ភុសំវ វិកិរីយតុ;
ធម្មំ មេ ភណមានស្ស, ន បាបមុបលិម្បតិ.
នោ ចេ អស្ស សកា ពុទ្ធិ, វិនយោ វា សុសិក្ខិតោ;
វនេ អន្ធមហិំសោវ [អន្ធមហិសោវ (សី. បី.)] ចរេយ្យ ពហុកោ ជនោ.
យស្មា ច បនិធេកច្ចេ, អាចេរម្ហិ [អាចារម្ហិ (សី. បី.)] សុសិក្ខិតា;
តស្មា វិនីតវិនយា, ចរន្តិ សុសមាហិតាតិ.
គន្ធារជាតកំ បឋមំ.
៤០៧. មហាកបិជាតកំ (៧-២-២)
អត្តានំ ¶ សង្កមំ កត្វា, យោ សោត្ថិំ សមតារយិ;
កិំ ត្វំ តេសំ កិមេ [កិមោ (សី. បី.), កិំ មេ (ស្យា.)] តុយ្ហំ, ហោន្តិ ឯតេ [ហេតេ (ស្យា.), សោ តេ (ក.)] មហាកបិ.
រាជាហំ ឥស្សរោ តេសំ, យូថស្ស បរិហារកោ;
តេសំ សោកបរេតានំ, ភីតានំ តេ អរិន្ទម.
ឧល្លង្ឃយិត្វា [ស លង្ឃយិត្វា (បី.), សុលង្ឃយិត្វា (ក.)] អត្តានំ, វិស្សដ្ឋធនុនោ សតំ;
តតោ អបរបាទេសុ, ទឡ្ហំ ពន្ធំ លតាគុណំ.
ឆិន្នព្ភមិវ ¶ វាតេន, នុណ្ណោ [នុន្នោ (សី.)] រុក្ខំ ឧបាគមិំ;
សោហំ អប្បភវំ តត្ថ, សាខំ ហត្ថេហិ អគ្គហិំ.
តំ ¶ មំ វិយាយតំ សន្តំ, សាខាយ ច លតាយ ច;
សមនុក្កមន្តា បាទេហិ, សោត្ថិំ សាខាមិគា គតា.
តំ មំ ន តបតេ ពន្ធោ, មតោ [វធោ (សី. ស្យា. បី.)] មេ ន តបេស្សតិ;
សុខមាហរិតំ តេសំ, យេសំ រជ្ជមការយិំ.
ឯសា តេ ឧបមា រាជ, តំ សុណោហិ អរិន្ទម [អត្ថសន្ទស្សនី កតា (បី.)];
រញ្ញា រដ្ឋស្ស យោគ្គស្ស, ពលស្ស និគមស្ស ច;
សព្ពេសំ សុខមេដ្ឋព្ពំ, ខត្តិយេន បជានតាតិ.
មហាកបិជាតកំ ទុតិយំ.
៤០៨. កុម្ភការជាតកំ (៧-២-៣)
អម្ពាហមទ្ទំ ¶ វនមន្តរស្មិំ, នីលោភាសំ ផលិតំ [ផលិនំ (បី.)] សំវិរូឡ្ហំ;
តមទ្ទសំ ផលហេតុ វិភគ្គំ, តំ ទិស្វា ភិក្ខាចរិយំ ចរាមិ.
សេលំ សុមដ្ឋំ នរវីរនិដ្ឋិតំ [នរវិទ្ទុនិដ្ឋិតំ (ក.)], នារី យុគំ ធារយិ អប្បសទ្ទំ;
ទុតិយញ្ច អាគម្ម អហោសិ សទ្ទោ, តំ ទិស្វា ភិក្ខាចរិយំ ចរាមិ.
ទិជា ទិជំ កុណបមាហរន្តំ, ឯកំ សមានំ ពហុកា សមេច្ច;
អាហារហេតូ បរិបាតយិំសុ, តំ ទិស្វា ភិក្ខាចរិយំ ចរាមិ.
ឧសភាហមទ្ទំ យូថស្ស មជ្ឈេ, ចលក្កកុំ វណ្ណពលូបបន្នំ;
តមទ្ទសំ កាមហេតុ វិតុន្នំ, តំ ទិស្វា ភិក្ខាចរិយំ ចរាមិ.
ករណ្ឌកោ ¶ [ករណ្ឌុនាម (សី. បី.)] កលិង្គានំ, គន្ធារានញ្ច នគ្គជិ;
និមិរាជា វិទេហានំ, បញ្ចាលានញ្ច ទុម្មុខោ;
ឯតេ រដ្ឋានិ ហិត្វាន, បព្ពជិំសុ អកិញ្ចនា.
សព្ពេបិមេ ¶ ទេវសមា សមាគតា, អគ្គី យថា បជ្ជលិតោ តថេវិមេ;
អហម្បិ ឯកោ ចរិស្សាមិ ភគ្គវិ, ហិត្វាន កាមានិ យថោធិកានិ.
អយមេវ កាលោ ន ហិ អញ្ញោ អត្ថិ, អនុសាសិតា មេ ន ភវេយ្យ បច្ឆា;
អហម្បិ ឯកា ចរិស្សាមិ ភគ្គវ, សកុណីវ មុត្តា បុរិសស្ស ហត្ថា.
អាមំ បក្កញ្ច ជានន្តិ, អថោ លោណំ អលោណកំ;
តមហំ ទិស្វាន បព្ពជិំ, ចរេវ ត្វំ ចរាមហន្តិ.
កុម្ភការជាតកំ តតិយំ.
៤០៩. ទឡ្ហធម្មជាតកំ (៧-២-៤)
អហំ ¶ ចេ ទឡ្ហធម្មស្ស [ទឡ្ហធម្មាយ (បី.)], វហន្តិ នាភិរាធយិំ;
ធរន្តី ឧរសិ សល្លំ, យុទ្ធេ វិក្កន្តចារិនី.
នូន រាជា ន ជានាតិ [ន ហ នូន រាជា ជានាតិ (សី. បី.)], មម វិក្កមបោរិសំ;
សង្គាមេ សុកតន្តានិ, ទូតវិប្បហិតានិ ច.
សា នូនាហំ មរិស្សាមិ, អពន្ធុ អបរាយិនី [អបរាយិណី (សី.), អបរាយណី (?)];
តទា ¶ ហិ [តថា ហិ (បី.)] កុម្ភការស្ស, ទិន្នា ឆកណហារិកា.
យាវតាសីសតី បោសោ, តាវទេវ បវីណតិ;
អត្ថាបាយេ ជហន្តិ នំ, ឱដ្ឋិព្យាធិំវ ខត្តិយោ.
យោ បុព្ពេ កតកល្យាណោ, កតត្ថោ នាវពុជ្ឈតិ;
អត្ថា តស្ស បលុជ្ជន្តិ, យេ ហោន្តិ អភិបត្ថិតា.
យោ ¶ បុព្ពេ កតកល្យាណោ, កតត្ថោ មនុពុជ្ឈតិ;
អត្ថា តស្ស បវឌ្ឍន្តិ, យេ ហោន្តិ អភិបត្ថិតា.
តំ វោ វទាមិ ភទ្ទន្តេ [ភទ្ទំ វោ (សី. ស្យា. បី.)], យាវន្តេត្ថ សមាគតា;
សព្ពេ កតញ្ញុនោ ហោថ, ចិរំ សគ្គម្ហិ ឋស្សថាតិ.
ទឡ្ហធម្មជាតកំ ចតុត្ថំ.
៤១០. សោមទត្តជាតកំ (៧-២-៥)
យោ មំ បុរេ បច្ចុឌ្ឌេតិ [បច្ចុទេតិ (សី. ស្យា. បី.), បច្ចុដ្ឋេតិ (ក.)], អរញ្ញេ ទូរមាយតោ;
សោ ន ទិស្សតិ មាតង្គោ, សោមទត្តោ កុហិំ គតោ.
អយំ វា សោ មតោ សេតិ, អល្លសិង្គំវ វច្ឆិតោ [អល្លបិង្កវ ឆិជ្ជិតោ (សី. បី.), អល្លបីតំវ វិច្ឆិតោ (ស្យា.)];
ភុម្យា និបតិតោ សេតិ, អមរា វត កុញ្ជរោ.
អនគារិយុបេតស្ស, វិប្បមុត្តស្ស តេ សតោ;
សមណស្ស ន តំ សាធុ, យំ បេតមនុសោចសិ.
សំវាសេន ហវេ សក្ក, មនុស្សស្ស មិគស្ស វា;
ហទយេ ¶ ជាយតេ បេមំ, តំ ន សក្កា អសោចិតុំ.
មតំ មរិស្សំ រោទន្តិ, យេ រុទន្តិ លបន្តិ ច;
តស្មា ត្វំ ឥសិ មា រោទិ, រោទិតំ មោឃមាហុ សន្តោ.
កន្ទិតេន ¶ ហវេ ព្រហ្មេ, មតោ បេតោ សមុដ្ឋហេ;
សព្ពេ សង្គម្ម រោទាម, អញ្ញមញ្ញស្ស ញាតកេ.
អាទិត្តំ វត មំ សន្តំ, ឃតសិត្តំវ បាវកំ;
វារិនា វិយ ឱសិញ្ចំ, សព្ពំ និព្ពាបយេ ទរំ.
អព្ពហី វត មេ សល្លំ, យមាសិ ហទយស្សិតំ;
យោ មេ សោកបរេតស្ស, បុត្តសោកំ អបានុទិ.
សោហំ អព្ពូឡ្ហសល្លោស្មិ, វីតសោកោ អនាវិលោ;
ន សោចាមិ ន រោទាមិ, តវ សុត្វាន វាសវាតិ.
សោមទត្តជាតកំ បញ្ចមំ.
៤១១. សុសីមជាតកំ (៧-២-៦)
កាឡានិ ¶ កេសានិ បុរេ អហេសុំ, ជាតានិ សីសម្ហិ យថាបទេសេ;
តានជ្ជ សេតានិ សុសីម [សុសិម (ក.)] ទិស្វា, ធម្មំ ចរ ព្រហ្មចរិយស្ស កាលោ.
មមេវ ទេវ បលិតំ ន តុយ្ហំ, មមេវ សីសំ មម ឧត្តមង្គំ;
‘‘អត្ថំ ¶ ករិស្ស’’ន្តិ មុសា អភាណិំ [អភាសិំ (ក.)], ឯកាបរាធំ ខម រាជសេដ្ឋ.
ទហរោ តុវំ ទស្សនិយោសិ រាជ, បឋមុគ្គតោ ហោសិ [ហោហិ (សី.), ហោតិ (ក.)] យថា កឡីរោ;
រជ្ជញ្ច ការេហិ មមញ្ច បស្ស, មា កាលិកំ អនុធាវី ជនិន្ទ.
បស្សាមិ វោហំ ទហរិំ កុមារិំ, សាមដ្ឋបស្សំ សុតនុំ សុមជ្ឈំ;
កាឡប្បវាឡាវ បវេល្លមានា, បលោភយន្តីវ [សា លោភយន្តីវ (បី.)] នរេសុ គច្ឆតិ.
តមេន បស្សាមិបរេន នារិំ, អាសីតិកំ នាវុតិកំ វ ជច្ចា;
ទណ្ឌំ គហេត្វាន បវេធមានំ, គោបានសីភោគ្គសមំ ចរន្តិំ.
សោហំ តមេវានុវិចិន្តយន្តោ, ឯកោ សយាមិ [បស្សាមិ (ក.)] សយនស្ស មជ្ឈេ;
‘‘អហម្បិ ឯវំ’’ ឥតិ បេក្ខមានោ, ន គហេ រមេ [ន គេហេ រមេ (សី.), គេហេ ន រមេ (ស្យា. ក.)] ព្រហ្មចរិយស្ស កាលោ.
រជ្ជុវាលម្ពនី ¶ ចេសា, យា គេហេ វសតោ រតិ;
ឯវម្បិ ¶ ឆេត្វាន វជន្តិ ធីរា, អនបេក្ខិនោ កាមសុខំ បហាយាតិ.
សុសីមជាតកំ ឆដ្ឋំ.
៤១២. កោដសិម្ពលិជាតកំ (៧-២-៧)
អហំ ទសសតំព្យាមំ, ឧរគមាទាយ អាគតោ;
តញ្ច មញ្ច មហាកាយំ, ធារយំ នប្បវេធសិ [ន បវេធយិ (ក.)].
អថិមំ ¶ ខុទ្ទកំ បក្ខិំ, អប្បមំសតរំ មយា;
ធារយំ ព្យថសិ [ព្យាធសេ (សី.), ព្យធសេ (បី.), ព្យាធសិ (ក.)] ភីតា [ភីតោ (សី. ស្យា. បី.)], កមត្ថំ កោដសិម្ពលិ [កោដិសិម្ពលិ (សី. បី.)].
មំសភក្ខោ តុវំ រាជ, ផលភក្ខោ អយំ ទិជោ;
អយំ និគ្រោធពីជានិ, បិលក្ខុទុម្ពរានិ ច;
អស្សត្ថានិ ច ភក្ខិត្វា, ខន្ធេ មេ ឱហទិស្សតិ.
តេ រុក្ខា សំវិរូហន្តិ, មម បស្សេ និវាតជា;
តេ មំ បរិយោនន្ធិស្សន្តិ, អរុក្ខំ មំ ករិស្សរេ.
សន្តិ អញ្ញេបិ រុក្ខា សេ, មូលិនោ ខន្ធិនោ ទុមា;
ឥមិនា សកុណជាតេន, ពីជមាហរិតា ហតា.
អជ្ឈារូហាភិវឌ្ឍន្តិ [អជ្ឈារូឡ្ហាភិវឌ្ឍន្តិ (សី. បី.)], ព្រហន្តម្បិ វនប្បតិំ;
តស្មា រាជ បវេធាមិ, សម្បស្សំនាគតំ ភយំ.
សង្កេយ្យ សង្កិតព្ពានិ, រក្ខេយ្យានាគតំ ភយំ;
អនាគតភយា ¶ ធីរោ, ឧភោ លោកេ អវេក្ខតីតិ.
កោដសិម្ពលិជាតកំ សត្តមំ.
៤១៣. ធូមការិជាតកំ (៧-២-៨)
រាជា អបុច្ឆិ វិធុរំ, ធម្មកាមោ យុធិដ្ឋិលោ;
អបិ ព្រាហ្មណ ជានាសិ, កោ ឯកោ ពហុ សោចតិ.
ព្រាហ្មណោ ¶ អជយូថេន, បហូតេធោ [ពហូតេជោ (បី. ក.), ពហុតេន្ទោ (ស្យា.)] វនេ វសំ;
ធូមំ អកាសិ វាសេដ្ឋោ, រត្តិន្ទិវមតន្ទិតោ.
តស្ស តំ ធូមគន្ធេន, សរភា មកសឌ្ឌិតា [មកសទ្ទិតា (សី. ស្យា.), មកសដ្ដិតា (បី. ក.)];
វស្សាវាសំ ឧបាគច្ឆុំ, ធូមការិស្ស សន្តិកេ.
សរភេសុ មនំ កត្វា, អជា សោ នាវពុជ្ឈថ;
អាគច្ឆន្តី វជន្តី វា [អាគច្ឆន្តិ វជន្តិ វា (ស្យា. បី.), អាគច្ឆន្តិំ វជន្តិំ វា (ក.)], តស្ស តា វិនសុំ [វិនស្សុំ (សី.)] អជា.
សរភា សរទេ កាលេ, បហីនមកសេ វនេ;
បាវិសុំ គិរិទុគ្គានិ, នទីនំ បភវានិ ច.
សរភេ ច គតេ ទិស្វា, អជា ច វិភវំ គតា [អជេ ច វិភវំ គតេ (ក.)];
កិសោ ច វិវណ្ណោ ចាសិ, បណ្ឌុរោគី ច ព្រាហ្មណោ.
ឯវំ ¶ យោ សំ និរំកត្វា, អាគន្តុំ កុរុតេ បិយំ;
សោ ឯកោ ពហុ សោចតិ, ធូមការីវ ព្រាហ្មណោតិ.
ធូមការិជាតកំ អដ្ឋមំ.
៤១៤. ជាគរជាតកំ (៧-២-៩)
កោធ ¶ ជាគរតំ សុត្តោ, កោធ សុត្តេសុ ជាគរោ;
កោ មមេតំ វិជានាតិ, កោ តំ បដិភណាតិ មេ.
អហំ ជាគរតំ សុត្តោ, អហំ សុត្តេសុ ជាគរោ;
អហមេតំ វិជានាមិ, អហំ បដិភណាមិ តេ.
កថំ ជាគរតំ សុត្តោ, កថំ សុត្តេសុ ជាគរោ;
កថំ ឯតំ វិជានាសិ, កថំ បដិភណាសិ មេ.
យេ ធម្មំ នប្បជានន្តិ, សំយមោតិ ទមោតិ ច;
តេសុ សុប្បមានេសុ, អហំ ជគ្គាមិ ទេវតេ.
យេសំ រាគោ ច ទោសោ ច, អវិជ្ជា ច វិរាជិតា;
តេសុ ជាគរមានេសុ, អហំ សុត្តោស្មិ ទេវតេ.
ឯវំ ¶ ជាគរតំ សុត្តោ, ឯវំ សុត្តេសុ ជាគរោ;
ឯវមេតំ វិជានាមិ, ឯវំ បដិភណាមិ តេ.
សាធុ ជាគរតំ សុត្តោ, សាធុ សុត្តេសុ ជាគរោ;
សាធុមេតំ វិជានាសិ, សាធុ បដិភណាសិ មេតិ.
ជាគរជាតកំ នវមំ.
៤១៥. កុម្មាសបិណ្ឌិជាតកំ (៧-២-១០)
ន កិរត្ថិ អនោមទស្សិសុ, បារិចរិយា ពុទ្ធេសុ អប្បិកា [អប្បកា (ក.)];
សុក្ខាយ ¶ អលោណិកាយ ច, បស្សផលំ កុម្មាសបិណ្ឌិយា.
ហត្ថិគវស្សា ចិមេ ពហូ [ហត្ថិគវាស្សា ច មេ ពហូ (សី.), ហត្ថី គវាស្សា ចិមេ ពហូ (ស្យា.), ហត្ថី គវាស្សា ច មេ ពហូ (បី.)], ធនធញ្ញំ បថវី ច កេវលា;
នារិយោ ចិមា អច្ឆរូបមា, បស្សផលំ កុម្មាសបិណ្ឌិយា.
អភិក្ខណំ រាជកុញ្ជរ, គាថា ភាសសិ កោសលាធិប;
បុច្ឆាមិ តំ រដ្ឋវឌ្ឍន, ពាឡ្ហំ បីតិមនោ បភាសសិ.
ឥមស្មិញ្ញេវ នគរេ, កុលេ អញ្ញតរេ អហុំ;
បរកម្មករោ អាសិំ, ភតកោ សីលសំវុតោ.
កម្មាយ ¶ និក្ខមន្តោហំ, ចតុរោ សមណេទ្ទសំ;
អាចារសីលសម្បន្នេ, សីតិភូតេ អនាសវេ.
តេសុ ចិត្តំ បសាទេត្វា, និសីទេត្វា [និសាទេត្វា (?)] បណ្ណសន្ថតេ;
អទំ ពុទ្ធាន កុម្មាសំ, បសន្នោ សេហិ បាណិភិ.
តស្ស ¶ កម្មស្ស កុសលស្ស, ឥទំ មេ ឯទិសំ ផលំ;
អនុភោមិ ឥទំ រជ្ជំ, ផីតំ ធរណិមុត្តមំ.
ទទំ ភុញ្ជ មា ច បមាទោ [ទទ ភុញ្ជ ច មា ច បមាទោ (សី. បី.)], ចក្កំ វត្តយ កោសលាធិប;
មា ¶ រាជ អធម្មិកោ អហុ, ធម្មំ បាលយ កោសលាធិប.
សោហំ តទេវ បុនប្បុនំ, វដុមំ អាចរិស្សាមិ សោភនេ;
អរិយាចរិតំ សុកោសលេ, អរហន្តោ មេ មនាបាវ បស្សិតុំ.
ទេវី វិយ អច្ឆរូបមា, មជ្ឈេ នារិគណស្ស សោភសិ;
កិំ កម្មមកាសិ ភទ្ទកំ, កេនាសិ វណ្ណវតី សុកោសលេ.
អម្ពដ្ឋកុលស្ស ខត្តិយ, ទាស្យាហំ បរបេសិយា អហុំ;
សញ្ញតា ច [សញ្ញតា (សី. បី.)] ធម្មជីវិនី, សីលវតី ច អបាបទស្សនា.
ឧទ្ធដភត្តំ អហំ តទា, ចរមានស្ស អទាសិ ភិក្ខុនោ;
វិត្តា សុមនា សយំ អហំ, តស្ស កម្មស្ស ផលំ មមេទិសន្តិ.
កុម្មាសបិណ្ឌិជាតកំ ទសមំ.
៤១៦. បរន្តបជាតកំ (៧-២-១១)
អាគមិស្សតិ ¶ មេ បាបំ, អាគមិស្សតិ មេ ភយំ;
តទា ហិ ចលិតា សាខា, មនុស្សេន មិគេន វា.
ភីរុយា នូន មេ កាមោ, អវិទូរេ វសន្តិយា;
ករិស្សតិ កិសំ បណ្ឌុំ, សាវ សាខា បរន្តបំ.
សោចយិស្សតិ ¶ មំ កន្តា, គាមេ វសមនិន្ទិតា;
ករិស្សតិ កិសំ បណ្ឌុំ, សាវ សាខា បរន្តបំ.
តយា មំ អសិតាបង្គិ [ហសិតាបង្គិ (សី. ស្យា. បី.)], សិតានិ [មិហិតានិ (សី. ស្យា. បី.)] ភណិតានិ ច;
កិសំ បណ្ឌុំ ករិស្សន្តិ, សាវ សាខា បរន្តបំ.
អគមា នូន សោ សទ្ទោ, អសំសិ នូន សោ តវ;
អក្ខាតំ នូន តំ តេន, យោ តំ សាខមកម្បយិ.
ឥទំ ¶ ខោ តំ សមាគម្ម, មម ពាលស្ស ចិន្តិតំ;
តទា ហិ ចលិតា សាខា, មនុស្សេន មិគេន វា.
តថេវ ត្វំ អវេទេសិ, អវញ្ចិ [អវជ្ឈិ (ក.)] បិតរំ មម;
ហន្ត្វា សាខាហិ ឆាទេន្តោ, អាគមិស្សតិ មេ [តេ (ស្យា. ក.)] ភយន្តិ.
បរន្តបជាតកំ ឯកាទសមំ.
គន្ធារវគ្គោ ទុតិយោ.
តស្សុទ្ទានំ –
វរគាម ¶ មហាកបិ ភគ្គវ ច, ទឡ្ហធម្ម សកុញ្ជរ កេសវរោ;
ឧរគោ វិធុរោ បុន ជាគរតំ, អថ កោសលាធិប បរន្តប ចាតិ.
អថ វគ្គុទ្ទានំ –
អថ សត្តនិបាតម្ហិ, វគ្គំ មេ ភណតោ សុណ;
កុក្កុ ច បុន គន្ធារោ, ទ្វេវ គុត្តា មហេសិនាតិ.
សត្តកនិបាតំ និដ្ឋិតំ.
៨. អដ្ឋកនិបាតោ
៤១៧. កច្ចានិជាតកំ (១)
ឱទាតវត្ថា ¶ ¶ ¶ សុចិ អល្លកេសា, កច្ចានិ កិំ កុម្ភិមធិស្សយិត្វា [កុម្ភិមបស្សយិត្វា (បី.)];
បិដ្ឋា តិលា ធោវសិ តណ្ឌុលានិ, តិលោទនោ ហេហិតិ កិស្ស ហេតុ.
ន ខោ អយំ ព្រាហ្មណ ភោជនត្ថា [ភោជនត្ថំ (ស្យា.)], តិលោទនោ ហេហិតិ សាធុបក្កោ;
ធម្មោ មតោ តស្ស បហុត្តមជ្ជ [បហូនមជ្ជ (ស្យា.), បហូតមជ្ជ (សី.), ពហូតមជ្ជា (បី.)], អហំ ករិស្សាមិ សុសានមជ្ឈេ.
អនុវិច្ច កច្ចានិ ករោហិ កិច្ចំ, ធម្មោ មតោ កោ នុ តវេវ [តវេត (សី. ស្យា. បី.)] សំសិ;
សហស្សនេត្តោ អតុលានុភាវោ, ន មិយ្យតី ធម្មវរោ កទាចិ.
ទឡ្ហប្បមាណំ មម ឯត្ថ ព្រហ្មេ, ធម្មោ មតោ នត្ថិ មមេត្ថ កង្ខា;
យេ យេវ ទានិ បាបា ភវន្តិ, តេ ¶ តេវ ទានិ សុខិតា ភវន្តិ.
សុណិសា ហិ មយ្ហំ វញ្ឈា អហោសិ, សា មំ វធិត្វាន វិជាយិ បុត្តំ;
សា ទានិ សព្ពស្ស កុលស្ស ឥស្សរា, អហំ បនម្ហិ [វសាមិ (ស្យា.)] អបវិទ្ធា ឯកិកា.
ជីវាមិ ¶ វោហំ ន មតោហមស្មិ [នាហំ មតោស្មិ (សី. បី.)], តវេវ អត្ថាយ ឥធាគតោស្មិ;
យា តំ វធិត្វាន វិជាយិ បុត្តំ, សហាវ បុត្តេន ករោមិ ភស្មំ.
ឯវញ្ច [ឯតញ្ច (សី. បី.)] តេ រុច្ចតិ ទេវរាជ, មមេវ អត្ថាយ ឥធាគតោសិ;
អហញ្ច បុត្តោ សុណិសា ច នត្តា, សម្មោទមានា ឃរមាវសេម.
ឯវញ្ច តេ រុច្ចតិ កាតិយានិ, ហតាបិ សន្តា ន ជហាសិ ធម្មំ;
តុវញ្ច [ត្វញ្ច (បី. ក.)] បុត្តោ សុណិសា ច នត្តា, សម្មោទមានា ឃរមាវសេថ.
សា កាតិយានី សុណិសាយ សទ្ធិំ, សម្មោទមានា ឃរមាវសិត្ថ;
បុត្តោ ¶ ច នត្តា ច ឧបដ្ឋហិំសុ, ទេវានមិន្ទេន អធិគ្គហីតាតិ.
កច្ចានិជាតកំ បឋមំ.
៤១៨. អដ្ឋសទ្ទជាតកំ (២)
ឥទំ ¶ បុរេ និន្នមាហុ, ពហុមច្ឆំ មហោទកំ;
អាវាសោ ពករាជស្ស, បេត្តិកំ ភវនំ មម;
ត្យជ្ជ ភេកេន [ភិង្គេន (ក.)] យាបេម, ឱកំ ន វជហាមសេ [ឱកន្តំ ន ជហាមសេ (ក.)].
កោ ទុតិយំ អសីលិស្ស, ពន្ធរស្សក្ខិ ភេច្ឆតិ [ភេជ្ជតិ (សី. ស្យា. បី.), ភិន្ទតិ (ក.)];
កោ មេ បុត្តេ កុលាវកំ, មញ្ច សោត្ថិំ ករិស្សតិ.
សព្ពា បរិក្ខយា ផេគ្គុ, យាវ តស្សា គតី អហុ;
ខីណភក្ខោ មហារាជ, សារេ ន រមតី ឃុណោ.
សា ¶ នូនាហំ ឥតោ គន្ត្វា, រញ្ញោ មុត្តា និវេសនា;
អត្តានំ រមយិស្សាមិ, ទុមសាខនិកេតិនី.
សោ នូនាហំ ឥតោ គន្ត្វា, រញ្ញោ មុត្តោ និវេសនា;
អគ្គោទកានិ បិស្សាមិ, យូថស្ស បុរតោ វជំ.
តំ មំ កាមេហិ សម្មត្តំ, រត្តំ កាមេសុ មុច្ឆិតំ;
អានយី ភរតោ [វនតោ (ក.)] លុទ្ទោ, ពាហិកោ ភទ្ទមត្ថុ តេ.
អន្ធការតិមិសាយំ, តុង្គេ ឧបរិបព្ពតេ;
សា ¶ មំ សណ្ហេន មុទុនា, មា បាទំ ខលិ [ខណិ (សី. ស្យា. បី.)] យស្មនិ.
អសំសយំ ជាតិខយន្តទស្សី, ន គព្ភសេយ្យំ បុនរាវជិស្សំ;
អយមន្តិមា បច្ឆិមា គព្ភសេយ្យា [អយំ ហិ មេ អន្តិមា គព្ភសេយ្យា (សី. បី.)], ខីណោ មេ សំសារោ បុនព្ភវាយាតិ.
អដ្ឋសទ្ទជាតកំ ទុតិយំ.
៤១៩. សុលសាជាតកំ (៣)
ឥទំ សុវណ្ណកាយូរំ, មុត្តា វេឡុរិយា ពហូ;
សព្ពំ ហរស្សុ ភទ្ទន្តេ, មញ្ច ទាសីតិ សាវយ.
ឱរោបយស្សុ កល្យាណិ, មា ពាឡ្ហំ [ពហុំ (សី. ស្យា. បី.)] បរិទេវសិ;
ន ចាហំ អភិជានាមិ, អហន្ត្វា ធនមាភតំ.
យតោ សរាមិ អត្តានំ, យតោ បត្តាស្មិ វិញ្ញុតំ;
ន ចាហំ អភិជានាមិ, អញ្ញំ បិយតរំ តយា.
ឯហិ តំ ឧបគូហិស្សំ [ឧបគុយ្ហិស្សំ (ក.)], ករិស្សញ្ច បទក្ខិណំ;
ន ហិ ទានិ បុន អត្ថិ, មម តុយ្ហញ្ច សង្គមោ.
ន ¶ ហិ សព្ពេសុ ឋានេសុ, បុរិសោ ហោតិ បណ្ឌិតោ;
ឥត្ថីបិ បណ្ឌិតា ហោតិ, តត្ថ តត្ថ វិចក្ខណា.
ន ¶ ហិ សព្ពេសុ ឋានេសុ, បុរិសោ ហោតិ បណ្ឌិតោ;
ឥត្ថីបិ ¶ បណ្ឌិតា ហោតិ, លហុំ អត្ថំ វិចិន្តិកា [លហុមត្ថវិចិន្តិកា (សី. បី.)].
លហុញ្ច វត ខិប្បញ្ច, និកដ្ឋេ សមចេតយិ;
មិគំ បុណ្ណាយតេនេវ [បុណ្ណាយតនេវ (ស្យា.)], សុលសា សត្តុកំ វធិ.
យោធ ឧប្បតិតំ អត្ថំ, ន ខិប្បមនុពុជ្ឈតិ;
សោ ហញ្ញតិ មន្ទមតិ, ចោរោវ គិរិគព្ភរេ.
យោ ច ឧប្បតិតំ អត្ថំ, ខិប្បមេវ និពោធតិ;
មុច្ចតេ សត្តុសម្ពាធា, សុលសា សត្តុកាមិវាតិ.
សុលសាជាតកំ តតិយំ.
៤២០. សុមង្គលជាតកំ (៤)
ភុសម្ហិ [ភុសម្បិ (ក.), ភុសំ ហិ (សី. និយ្យ)] កុទ្ធោតិ អវេក្ខិយាន, ន តាវ ទណ្ឌំ បណយេយ្យ ឥស្សរោ;
អដ្ឋានសោ អប្បតិរូបមត្តនោ, បរស្ស ទុក្ខានិ ភុសំ ឧទីរយេ.
យតោ ច ជានេយ្យ បសាទមត្តនោ, អត្ថំ និយុញ្ជេយ្យ បរស្ស ទុក្កដំ;
តទាយមត្ថោតិ សយំ អវេក្ខិយ, អថស្ស ទណ្ឌំ សទិសំ និវេសយេ.
ន ចាបិ ឈាបេតិ បរំ ន អត្តនំ, អមុច្ឆិតោ យោ នយតេ នយានយំ;
យោ ¶ ទណ្ឌធារោ ភវតីធ ឥស្សរោ, ស វណ្ណគុត្តោ សិរិយា ន ធំសតិ.
យេ ខត្តិយា សេ អនិសម្មការិនោ, បណេន្តិ ទណ្ឌំ សហសា បមុច្ឆិតា;
អវណ្ណសំយុតា [យុត្តាវ (ក.)] ជហន្តិ ជីវិតំ, ឥតោ វិមុត្តាបិ ច យន្តិ ទុគ្គតិំ.
ធម្មេ ¶ ច យេ អរិយប្បវេទិតេ រតា, អនុត្តរា តេ វចសា មនសា កម្មុនា ច;
តេ សន្តិសោរច្ចសមាធិសណ្ឋិតា, វជន្តិ លោកំ ទុភយំ តថាវិធា.
រាជាហមស្មិ នរបមទានមិស្សរោ, សចេបិ កុជ្ឈាមិ ឋបេមិ អត្តនំ;
និសេធយន្តោ ជនតំ តថាវិធំ, បណេមិ ទណ្ឌំ អនុកម្ប យោនិសោ.
សិរី ច លក្ខី ច តវេវ ខត្តិយ, ជនាធិប មា វិជហិ កុទាចនំ;
អក្កោធនោ និច្ចបសន្នចិត្តោ, អនីឃោ តុវំ វស្សសតានិ បាលយ.
គុណេហិ ឯតេហិ ឧបេត ខត្តិយ, ឋិតមរិយវត្តី [វត្តិ (សី.), វុត្តិ (ក.)] សុវចោ អកោធនោ;
សុខី ¶ អនុប្បីឡ បសាសមេទិនិំ [អនុប្បីឡំ សហសមេទនិំ (ក.)], ឥតោ វិមុត្តោបិ ច យាហិ សុគ្គតិំ.
ឯវំ ¶ សុនីតេន [សុវិនីតេន (បី.)] សុភាសិតេន, ធម្មេន ញាយេន ឧបាយសោ នយំ;
និព្ពាបយេ សង្ខុភិតំ មហាជនំ, មហាវ មេឃោ សលិលេន មេទិនិន្តិ [មេទនិន្តិ (ស្យា. ក.)].
សុមង្គលជាតកំ ចតុត្ថំ.
៤២១. គង្គមាលជាតកំ (៥)
អង្គារជាតា បថវី, កុក្កុឡានុគតា មហី;
អថ គាយសិ វត្តានិ [វត្ថានិ (ក.)], ន តំ តបតិ អាតបោ.
ឧទ្ធំ តបតិ អាទិច្ចោ, អធោ តបតិ វាលុកា;
អថ គាយសិ វត្តានិ [វត្ថានិ (ក.)], ន តំ តបតិ អាតបោ.
ន ¶ មំ តបតិ អាតបោ, អាតបា [អាតប្បា (សី. ស្យា. បី.)] តបយន្តិ មំ;
អត្ថា ហិ វិវិធា រាជ, តេ តបន្តិ ន អាតបោ.
អទ្ទសំ កាម តេ មូលំ, សង្កប្បា កាម ជាយសិ;
ន តំ សង្កប្បយិស្សាមិ, ឯវំ កាម ន ហេហិសិ.
អប្បាបិ កាមា ន អលំ, ពហូហិបិ ន តប្បតិ;
អហហា ពាលលបនា, បរិវជ្ជេថ [បដិវិជ្ឈេថ (បី. សី. អដ្ឋ.)] ជគ្គតោ.
អប្បស្ស ¶ កម្មស្ស ផលំ មមេទំ, ឧទយោ អជ្ឈាគមា មហត្តបត្តំ;
សុលទ្ធលាភោ វត មាណវស្ស, យោ បព្ពជី កាមរាគំ បហាយ.
តបសា បជហន្តិ បាបកម្មំ, តបសា ន្ហាបិតកុម្ភការភាវំ;
តបសា អភិភុយ្យ គង្គមាល, នាមេនាលបសជ្ជ ព្រហ្មទត្តំ.
សន្ទិដ្ឋិកមេវ ‘‘អម្ម’’ បស្សថ, ខន្តីសោរច្ចស្ស អយំ [យោ (ស្យា. បី. ក.)] វិបាកោ;
យោ [សោ (ស្យា. ក.)] សព្ពជនស្ស វន្ទិតោហុ, តំ វន្ទាម សរាជិកា សមច្ចា.
មា កិញ្ចិ អវចុត្ថ គង្គមាលំ, មុនិនំ មោនបថេសុ សិក្ខមានំ;
ឯសោ ហិ អតរិ អណ្ណវំ, យំ តរិត្វា ចរន្តិ វីតសោកាតិ.
គង្គមាលជាតកំ បញ្ចមំ.
៤២២. ចេតិយជាតកំ (៦)
ធម្មោ ¶ ហវេ ហតោ ហន្តិ, នាហតោ ហន្តិ កិញ្ចនំ [កញ្ចិនំ (បី.)];
តស្មា ហិ ធម្មំ ន ហនេ, មា ត្វំ [តំ (ស្យា. បី.)] ធម្មោ ហតោ ហនិ.
អលិកំ ¶ ¶ ភាសមានស្ស, អបក្កមន្តិ ទេវតា;
បូតិកញ្ច មុខំ វាតិ, សកដ្ឋានា ច ធំសតិ;
យោ ជានំ បុច្ឆិតោ បញ្ហំ, អញ្ញថា នំ វិយាករេ.
សចេ ហិ សច្ចំ ភណសិ, ហោហិ រាជ យថា បុរេ;
មុសា ចេ ភាសសេ រាជ, ភូមិយំ តិដ្ឋ ចេតិយ.
អកាលេ វស្សតី តស្ស, កាលេ តស្ស ន វស្សតិ;
យោ ជានំ បុច្ឆិតោ បញ្ហំ, អញ្ញថា នំ វិយាករេ.
សចេ ហិ សច្ចំ ភណសិ, ហោហិ រាជ យថា បុរេ;
មុសា ចេ ភាសសេ រាជ, ភូមិំ បវិស ចេតិយ.
ជិវ្ហា តស្ស ទ្វិធា ហោតិ, ឧរគស្សេវ ទិសម្បតិ;
យោ ជានំ បុច្ឆិតោ បញ្ហំ, អញ្ញថា នំ វិយាករេ.
សចេ ហិ សច្ចំ ភណសិ, ហោហិ រាជ យថា បុរេ;
មុសា ចេ ភាសសេ រាជ, ភិយ្យោ បវិស ចេតិយ.
ជិវ្ហា តស្ស ន ភវតិ, មច្ឆស្សេវ ទិសម្បតិ;
យោ ជានំ បុច្ឆិតោ បញ្ហំ, អញ្ញថា នំ វិយាករេ.
សចេ ហិ សច្ចំ ភណសិ, ហោហិ រាជ យថា បុរេ;
មុសា ចេ ភាសសេ រាជ, ភិយ្យោ បវិស ចេតិយ.
ថិយោវ ¶ តស្ស ជាយន្តិ [ថិយោ តស្ស បជាយន្តិ (ក.)], ន បុមា ជាយរេ កុលេ;
យោ ជានំ បុច្ឆិតោ បញ្ហំ, អញ្ញថា នំ វិយាករេ.
សចេ ហិ សច្ចំ ភណសិ, ហោហិ រាជ យថា បុរេ;
មុសា ចេ ភាសសេ រាជ, ភិយ្យោ បវិស ចេតិយ.
បុត្តា តស្ស ន ភវន្តិ, បក្កមន្តិ ទិសោទិសំ;
យោ ជានំ បុច្ឆិតោ បញ្ហំ, អញ្ញថា នំ វិយាករេ.
សចេ ហិ សច្ចំ ភណសិ, ហោហិ រាជ យថា បុរេ;
មុសា ចេ ភាសសេ រាជ, ភិយ្យោ បវិស ចេតិយ.
ស ¶ រាជា ឥសិនា សត្តោ, អន្តលិក្ខចរោ បុរេ;
បាវេក្ខិ បថវិំ ចេច្ចោ, ហីនត្តោ បត្វ បរិយាយំ [អត្តបរិយាយំ (សី. ស្យា.), បត្តបរិយាយំ (ក. សី. និយ្យ)].
តស្មា ¶ ហិ ឆន្ទាគមនំ, នប្បសំសន្តិ បណ្ឌិតា;
អទុដ្ឋចិត្តោ ភាសេយ្យ, គិរំ សច្ចូបសំហិតន្តិ.
ចេតិយជាតកំ ឆដ្ឋំ.
៤២៣. ឥន្ទ្រិយជាតកំ (៧)
យោ ឥន្ទ្រិយានំ កាមេន, វសំ នារទ គច្ឆតិ;
សោ បរិច្ចជ្ជុភោ លោកេ, ជីវន្តោវ វិសុស្សតិ [ជីវន្តោបិវិសុស្សតិ (ស្យា.), ជីវន្តោ វាបិ សុស្សតិ (ក.)].
សុខស្សានន្តរំ ទុក្ខំ, ទុក្ខស្សានន្តរំ សុខំ;
សោសិ [សោបិ (ស្យា. បី. ក.)] បត្តោ សុខា [សុខ (ស្យា.), សុខំ (ក.)] ទុក្ខំ, បាដិកង្ខ វរំ សុខំ.
កិច្ឆកាលេ ¶ កិច្ឆសហោ, យោ កិច្ឆំ នាតិវត្តតិ;
ស កិច្ឆន្តំ សុខំ ធីរោ, យោគំ សមធិគច្ឆតិ.
ន ហេវ កាមាន កាមា, នានត្ថា នាត្ថការណា;
ន កតញ្ច និរង្កត្វា, ធម្មា ចវិតុមរហសិ.
ទក្ខំ គហបតី [គហបតំ (សី. ស្យា. បី.), គហវតំ (?)] សាធុ, សំវិភជ្ជញ្ច ភោជនំ;
អហាសោ អត្ថលាភេសុ, អត្ថព្យាបត្តិ អព្យថោ.
ឯត្តាវតេតំ បណ្ឌិច្ចំ, អបិ សោ [អសិតោ (សី. ស្យា. បី.)] ទវិលោ [ទេវលោ (សី. បី.)] ព្រវិ;
ន យិតោ កិញ្ចិ បាបិយោ, យោ ឥន្ទ្រិយានំ វសំ វជេ.
អមិត្តានំវ ហត្ថត្ថំ, សិវិ បប្បោតិ មាមិវ;
កម្មំ វិជ្ជញ្ច ទក្ខេយ្យំ, វិវាហំ សីលមទ្ទវំ;
ឯតេ ច យសេ ហាបេត្វា, និព្ពត្តោ សេហិ កម្មេហិ.
សោហំ សហស្សជីនោវ អពន្ធុ អបរាយណោ;
អរិយធម្មា អបក្កន្តោ, យថា បេតោ តថេវហំ.
សុខកាមេ ¶ ទុក្ខាបេត្វា, អាបន្នោស្មិ បទំ ឥមំ;
សោ សុខំ នាធិគច្ឆាមិ, ឋិតោ [ចិតោ (បី. សី. អដ្ឋ.)] ភាណុមតាមិវាតិ.
ឥន្ទ្រិយជាតកំ សត្តមំ.
៤២៤. អាទិត្តជាតកំ (៨)
អាទិត្តស្មិំ អគារស្មិំ, យំ នីហរតិ ភាជនំ;
តំ ¶ តស្ស ហោតិ អត្ថាយ, នោ ច យំ តត្ថ ឌយ្ហតិ.
ឯវាមាទីបិតោ ¶ លោកោ, ជរាយ មរណេន ច;
នីហរេថេវ ទានេន, ទិន្នំ ហោតិ សុនីហតំ [សុនីភតំ (សី. ស្យា. បី.), សុនិព្ភតំ (ក.)].
យោ ធម្មលទ្ធស្ស ទទាតិ ទានំ, ឧដ្ឋានវីរិយាធិគតស្ស ជន្តុ;
អតិក្កម្ម សោ វេតរណិំ [វេត្តរណិំ (ក.)] យមស្ស, ទិព្ពានិ ឋានានិ ឧបេតិ មច្ចោ.
ទានញ្ច យុទ្ធញ្ច សមានមាហុ, អប្បាបិ សន្តា ពហុកេ ជិនន្តិ;
អប្បម្បិ ចេ សទ្ទហានោ ទទាតិ, តេនេវ សោ ហោតិ សុខី បរត្ថ.
វិចេយ្យ ទានំ សុគតប្បសត្ថំ, យេ ទក្ខិណេយ្យា ឥធ ជីវលោកេ;
ឯតេសុ ទិន្នានិ មហប្ផលានិ, ពីជានិ វុត្តានិ យថា សុខេត្តេ.
យោ បាណភូតានិ អហេឋយំ ចរំ, បរូបវាទា ន ករោតិ បាបំ;
ភីរុំ បសំសន្តិ ន តត្ថ សូរំ, ភយា ហិ សន្តោ ន ករោន្តិ បាបំ.
ហីនេន ព្រហ្មចរិយេន, ខត្តិយេ ឧបបជ្ជតិ;
មជ្ឈិមេន ¶ ច ទេវត្តំ, ឧត្តមេន វិសុជ្ឈតិ.
អទ្ធា ¶ ហិ ទានំ ពហុធា បសត្ថំ, ទានា ច ខោ ធម្មបទំវ សេយ្យោ;
បុព្ពេវ ហិ បុព្ពតរេវ សន្តោ [បុព្ពេ ច ហិ បុព្ពតរេ ច សន្តោ (សំ. និ. ១.៣៣)], និព្ពានមេវជ្ឈគមុំ សបញ្ញាតិ.
អាទិត្តជាតកំ អដ្ឋមំ.
៤២៥. អដ្ឋានជាតកំ (៩)
គង្គា កុមុទិនី សន្តា, សង្ខវណ្ណា ច កោកិលា;
ជម្ពុ តាលផលំ ទជ្ជា, អថ នូន តទា សិយា.
យទា កច្ឆបលោមានំ, បាវារោ តិវិធោ សិយា;
ហេមន្តិកំ បាវុរណំ [បាបុរណំ (សី. ស្យា. បី.)], អថ នូន តទា សិយា.
យទា មកសបាទានំ [ទាឋានំ (សី. បី.)], អដ្ដាលោ សុកតោ សិយា;
ទឡ្ហោ ច អវិកម្បី ច [អប្បកម្បី ច (សី. បី.)], អថ នូន តទា សិយា.
យទា សសវិសាណានំ, និស្សេណី សុកតា សិយា;
សគ្គស្សារោហណត្ថាយ, អថ នូន តទា សិយា.
យទា និស្សេណិមារុយ្ហ, ចន្ទំ ខាទេយ្យុ មូសិកា;
រាហុញ្ច បរិបាតេយ្យុំ [បរិពាហេយ្យុំ (ស្យា.)], អថ នូន តទា សិយា.
យទា សុរាឃដំ បិត្វា, មក្ខិកា គណចារិណី;
អង្គារេ ¶ វាសំ កប្បេយ្យុំ, អថ នូន តទា សិយា.
យទា ¶ ពិម្ពោដ្ឋសម្បន្នោ, គទ្រភោ សុមុខោ សិយា;
កុសលោ នច្ចគីតស្ស, អថ នូន តទា សិយា.
យទា កាកា ឧលូកា ច, មន្តយេយ្យុំ រហោគតា;
អញ្ញមញ្ញំ បិហយេយ្យុំ, អថ នូន តទា សិយា.
យទា មុឡាល [បុលស (សី. បី.), បុលាស (ស្យា.)] បត្តានំ, ឆត្តំ ថិរតរំ សិយា;
វស្សស្ស បដិឃាតាយ, អថ នូន តទា សិយា.
យទា ¶ កុលកោ [កុលុង្កោ (សី. បី.), កុលុកោ (ស្យា.)] សកុណោ, បព្ពតំ គន្ធមាទនំ;
តុណ្ឌេនាទាយ គច្ឆេយ្យ, អថ នូន តទា សិយា.
យទា សាមុទ្ទិកំ នាវំ, ស-យន្តំ ស-វដាករំ [សបដាការំ (ក.)];
ចេដោ អាទាយ គច្ឆេយ្យ, អថ នូន តទា សិយាតិ.
អដ្ឋានជាតកំ នវមំ.
៤២៦. ទីបិជាតកំ (១០)
ខមនីយំ យាបនីយំ, កច្ចិ មាតុល តេ សុខំ;
សុខំ តេ អម្មា អវច, សុខកាមាវ [សុខកាមា ហិ (សី. ស្យា. បី.)] តេ មយំ.
នង្គុដ្ឋំ មេ អវក្កម្ម [អបក្កម្ម (ក.)], ហេឋយិត្វាន [បោថយិត្វាន (ក.)] ឯឡិកេ [ឯឡកិ (ស្យា.), ឯឡិកិ (បី.)];
សាជ្ជ មាតុលវាទេន, មុញ្ចិតព្ពា នុ មញ្ញសិ.
បុរត្ថាមុខោ និសិន្នោសិ, អហំ តេ មុខមាគតា;
បច្ឆតោ តុយ្ហំ នង្គុដ្ឋំ, កថំ ខ្វាហំ អវក្កមិំ [អបក្កមិំ (ក.)].
យាវតា ¶ ចតុរោ ទីបា, សសមុទ្ទា សបព្ពតា;
តាវតា មយ្ហំ នង្គុដ្ឋំ, កថំ ខោ ត្វំ វិវជ្ជយិ.
បុព្ពេវ មេតមក្ខិំសុ [មេតំ អក្ខំសុ (សី. បី.)], មាតា បិតា ច ភាតរោ;
ទីឃំ ទុដ្ឋស្ស នង្គុដ្ឋំ, សាម្ហិ វេហាយសាគតា.
តញ្ច ទិស្វាន អាយន្តិំ, អន្តលិក្ខស្មិ ឯឡិកេ;
មិគសង្ឃោ បលាយិត្ថ, ភក្ខោ មេ នាសិតោ តយា.
ឥច្ចេវំ វិលបន្តិយា, ឯឡកិយា រុហគ្ឃសោ;
គលកំ អន្វាវមទ្ទិ, នត្ថិ ទុដ្ឋេ សុភាសិតំ.
នេវ ¶ ¶ ទុដ្ឋេ នយោ អត្ថិ, ន ធម្មោ ន សុភាសិតំ;
និក្កមំ ទុដ្ឋេ យុញ្ជេថ, សោ ច សព្ភិំ ន រញ្ជតីតិ.
ទីបិជាតកំ ទសមំ.
អដ្ឋកនិបាតំ និដ្ឋិតំ.
តស្សុទ្ទានំ –
បរិសុទ្ធា មនាវិលា វត្ថធរា, ពករាជស្ស កាយុរំ ទណ្ឌវរោ;
អថ អង្គារ ចេតិយ ទេវិលិនា, អថ អាទិត្ត គង្គា ទសេឡកិនាតិ.
៩. នវកនិបាតោ
៤២៧. គិជ្ឈជាតកំ (១)
បរិសង្កុបថោ ¶ ¶ ¶ នាម, គិជ្ឈបន្ថោ សនន្តនោ;
តត្រាសិ មាតាបិតរោ, គិជ្ឈោ បោសេសិ ជិណ្ណកេ;
តេសំ អជគរមេទំ, អច្ចហាសិ ពហុត្តសោ [បហុត្តតោ (ក. សី.), បហូតសោ (ស្យា. បី.), ពហុធសោ (ក.)].
បិតា ច បុត្តំ អវច, ជានំ ឧច្ចំ បបាតិនំ;
សុបត្តំ ថាមសម្បន្នំ [បក្ខសម្បន្នំ (សី. ស្យា. បី.)], តេជស្សិំ ទូរគាមិនំ.
បរិប្លវន្តំ បថវិំ, យទា តាត វិជានហិ;
សាគរេន បរិក្ខិត្តំ, ចក្កំវ បរិមណ្ឌលំ;
តតោ តាត និវត្តស្សុ, មាស្សុ ឯត្តោ បរំ គមិ.
ឧទបត្តោសិ [ឧទ្ធំ បត្តោសិ (ក. សី.)] វេគេន, ពលី បក្ខី ទិជុត្តមោ;
ឱលោកយន្តោ វក្កង្គោ, បព្ពតានិ វនានិ ច.
អទ្ទស្ស បថវិំ គិជ្ឈោ, យថាសាសិ [យថាស្សាសិ (ស្យា. អដ្ឋ. បាឋន្តរំ)] បិតុស្សុតំ;
សាគរេន បរិក្ខិត្តំ, ចក្កំវ បរិមណ្ឌលំ.
តញ្ច សោ សមតិក្កម្ម, បរមេវច្ចវត្តថ [បរមេវ បវត្តថ (សី. ស្យា.)];
តញ្ច វាតសិខា តិក្ខា, អច្ចហាសិ ពលិំ ទិជំ.
នាសក្ខាតិគតោ បោសោ, បុនទេវ និវត្តិតុំ;
ទិជោ ព្យសនមាបាទិ, វេរម្ភានំ [វេរម្ពានំ (សី. បី.)] វសំ គតោ.
តស្ស ¶ បុត្តា ច ទារា ច, យេ ចញ្ញេ អនុជីវិនោ;
សព្ពេ ព្យសនមាបាទុំ, អនោវាទករេ ទិជេ.
ឯវម្បិ ឥធ វុឌ្ឍានំ, យោ វាក្យំ នាវពុជ្ឈតិ;
អតិសីមចរោ ទិត្តោ, គិជ្ឈោវាតីតសាសនោ;
ស វេ ព្យសនំ បប្បោតិ, អកត្វា វុឌ្ឍសាសនន្តិ.
គិជ្ឈជាតកំ បឋមំ.
៤២៨. កោសម្ពិយជាតកំ (២)
បុថុសទ្ទោ ¶ ¶ សមជនោ, ន ពាលោ កោចិ មញ្ញថ;
សង្ឃស្មិំ ភិជ្ជមានស្មិំ, នាញ្ញំ ភិយ្យោ អមញ្ញរុំ.
បរិមុដ្ឋា បណ្ឌិតាភាសា, វាចាគោចរភាណិនោ;
យាវិច្ឆន្តិ មុខាយាមំ, យេន នីតា ន តំ វិទូ.
អក្កោច្ឆិ មំ អវធិ មំ, អជិនិ មំ អហាសិ មេ;
យេ ច តំ ឧបនយ្ហន្តិ, វេរំ តេសំ ន សម្មតិ.
អក្កោច្ឆិ មំ អវធិ មំ, អជិនិ មំ អហាសិ មេ;
យេ ច តំ នុបនយ្ហន្តិ, វេរំ តេសូបសម្មតិ.
ន ហិ វេរេន វេរានិ, សម្មន្តីធ កុទាចនំ;
អវេរេន ច សម្មន្តិ, ឯស ធម្មោ សនន្តនោ.
បរេ ច ន វិជានន្តិ, មយមេត្ថ យមាមសេ;
យេ ច តត្ថ វិជានន្តិ, តតោ សម្មន្តិ មេធគា.
អដ្ឋិច្ឆិន្នា ¶ បាណហរា, គវស្ស [គវាស្ស (សី. ស្យា. បី.)] ធនហារិនោ;
រដ្ឋំ វិលុម្បមានានំ, តេសម្បិ ហោតិ សង្គតិ;
កស្មា តុម្ហាក នោ សិយា.
សចេ លភេថ និបកំ សហាយំ, សទ្ធិំចរំ សាធុវិហារិធីរំ;
អភិភុយ្យ សព្ពានិ បរិស្សយានិ, ចរេយ្យ តេនត្តមនោ សតីមា.
នោ ចេ លភេថ និបកំ សហាយំ, សទ្ធិំចរំ សាធុវិហារិធីរំ;
រាជាវ រដ្ឋំ វិជិតំ បហាយ, ឯកោ ចរេ មាតង្គរញ្ញេវ នាគោ.
ឯកស្ស ¶ ចរិតំ សេយ្យោ, នត្ថិ ពាលេ សហាយតា;
ឯកោ ចរេ ន បាបានិ កយិរា, អប្បោស្សុក្កោ មាតង្គរញ្ញេវ នាគោតិ.
កោសម្ពិយជាតកំ ទុតិយំ.
៤២៩. មហាសុវជាតកំ (៣)
ទុមោ យទា ហោតិ ផលូបបន្នោ, ភុញ្ជន្តិ នំ វិហង្គមា [វិហគា (សី. បី.)] សម្បតន្តា;
ខីណន្តិ ញត្វាន ទុមំ ផលច្ចយេ [ញត្វា ទុមប្ផលច្ចយេន (ក.)], ទិសោទិសំ ¶ យន្តិ តតោ វិហង្គមា.
ចរ ចារិកំ លោហិតតុណ្ឌ មាមរិ, កិំ ត្វំ សុវ សុក្ខទុមម្ហិ ឈាយសិ;
តទិង្ឃ មំ ព្រូហិ វសន្តសន្និភ, កស្មា សុវ សុក្ខទុមំ ន រិញ្ចសិ.
យេ ¶ វេ សខីនំ សខារោ ភវន្តិ, បាណច្ចយេ [បាណំ ចជេ (ក.), បាណច្ចយេ មរណកាលេ ច សុខទុក្ខេសុ ច ន ជហន្តីតិ សម្ពន្ធោ] ទុក្ខសុខេសុ ហំស;
ខីណំ អខីណន្តិ ន តំ ជហន្តិ, សន្តោ សតំ ធម្មមនុស្សរន្តា.
សោហំ សតំ អញ្ញតរោស្មិ ហំស, ញាតី ច មេ ហោតិ សខា ច រុក្ខោ;
តំ នុស្សហេ ជីវិកត្ថោ បហាតុំ, ខីណន្តិ ញត្វាន ន ហេស ធម្មោ [ន សោស (ក.), ន ឯស (ស្យា.)].
សាធុ សក្ខិ កតំ ហោតិ, មេត្តិ សំសតិ សន្ថវោ [មិត្តំ សង្គតិ សន្ធវោ (ក.)];
សចេតំ ធម្មំ រោចេសិ, បាសំសោសិ វិជានតំ.
សោ តេ សុវ វរំ ទម្មិ, បត្តយាន វិហង្គម;
វរំ វរស្សុ វក្កង្គ, យំ កិញ្ចិ មនសិច្ឆសិ.
វរញ្ច ¶ មេ ហំស ភវំ ទទេយ្យ, អយញ្ច រុក្ខោ បុនរាយុំ លភេថ;
សោ ¶ សាខវា ផលិមា សំវិរូឡ្ហោ, មធុត្ថិកោ តិដ្ឋតុ សោភមានោ.
តំ បស្ស សម្ម ផលិមំ ឧឡារំ, សហាវ តេ ហោតុ ឧទុម្ពរេន;
សោ សាខវា ផលិមា សំវិរូឡ្ហោ, មធុត្ថិកោ តិដ្ឋតុ សោភមានោ.
ឯវំ សក្ក សុខី ហោហិ, សហ សព្ពេហិ ញាតិភិ;
យថាហមជ្ជ សុខិតោ, ទិស្វាន សផលំ ទុមំ.
សុវស្ស ច វរំ ទត្វា, កត្វាន សផលំ ទុមំ;
បក្កាមិ សហ ភរិយាយ, ទេវានំ នន្ទនំ វនន្តិ.
មហាសុវជាតកំ តតិយំ.
៤៣០. ចូឡសុវជាតកំ (៤)
សន្តិ រុក្ខា ហរិបត្តា [ហរិតបត្តា (សី. ស្យា. បី.)], ទុមា នេកផលា ពហូ;
កស្មា នុ សុក្ខេ [សុក្ខ (ក.)] កោឡាបេ, សុវស្ស និរតោ មនោ.
ផលស្ស ឧបភុញ្ជិម្ហា, នេកវស្សគណេ ពហូ;
អផលម្បិ វិទិត្វាន, សាវ មេត្តិ យថា បុរេ.
សុខញ្ច រុក្ខំ កោឡាបំ, ឱបត្តមផលំ ទុមំ;
ឱហាយ សកុណា យន្តិ, កិំ ទោសំ បស្សសេ ទិជ.
យេ ¶ ផលត្ថា សម្ភជន្តិ, អផលោតិ ជហន្តិ នំ;
អត្តត្ថបញ្ញា ទុម្មេធា, តេ ហោន្តិ បក្ខបាតិនោ.
សាធុ សក្ខិ កតំ ហោតិ, មេត្តិ សំសតិ សន្ថវោ;
សចេតំ ធម្មំ រោចេសិ, បាសំសោសិ វិជានតំ.
សោ ¶ តេ សុវ វរំ ទម្មិ, បត្តយាន វិហង្គម;
វរំ វរស្សុ វក្កង្គ, យំ កិញ្ចិ មនសិច្ឆសិ.
អបិ ¶ នាម នំ បស្សេយ្យំ [អបិ នាម នំ បុន បស្សេ (សី. ស្យា.)], សបត្តំ សផលំ ទុមំ;
ទលិទ្ទោវ និធិ លទ្ធា, នន្ទេយ្យាហំ បុនប្បុនំ.
តតោ អមតមាទាយ, អភិសិញ្ចិ មហីរុហំ;
តស្ស សាខា វិរូហិំសុ [វិរូឡ្ហស្ស (ក.)], សីតច្ឆាយា មនោរមា.
ឯវំ សក្ក សុខី ហោហិ, សហ សព្ពេហិ ញាតិភិ;
យថាហមជ្ជ សុខិតោ, ទិស្វាន សផលំ ទុមំ.
សុវស្ស ច វរំ ទត្វា, កត្វាន សផលំ ទុមំ;
បក្កាមិ សហ ភរិយាយ, ទេវានំ នន្ទនំ វនន្តិ.
ចូឡសុវជាតកំ ចតុត្ថំ.
៤៣១. ហរិតចជាតកំ (៥)
សុតំ មេតំ មហាព្រហ្មេ, កាមេ ភុញ្ជតិ ហារិតោ;
កច្ចេតំ វចនំ តុច្ឆំ, កច្ចិ សុទ្ធោ ឥរិយ្យសិ.
ឯវមេតំ មហារាជ, យថា តេ វចនំ សុតំ;
កុម្មគ្គំ ¶ បដិបន្នោស្មិ, មោហនេយ្យេសុ មុច្ឆិតោ.
អទុ [អាទុ (សី. បី.)] បញ្ញា កិមត្ថិយា, និបុណា សាធុចិន្តិនី [ចិន្តនី (សី. បី.)];
យាយ ឧប្បតិតំ រាគំ, កិំ មនោ ន វិនោទយេ.
ចត្តារោមេ មហារាជ, លោកេ អតិពលា ភុសា;
រាគោ ទោសោ មទោ មោហោ, យត្ថ បញ្ញា ន គាធតិ.
អរហា សីលសម្បន្នោ, សុទ្ធោ ចរតិ ហារិតោ;
មេធាវី បណ្ឌិតោ ចេវ, ឥតិ នោ សម្មតោ ភវំ.
មេធាវីនម្បិ ហិំសន្តិ, ឥសិំ ធម្មគុណេ រតំ;
វិតក្កា បាបកា រាជ, សុភា រាគូបសំហិតា.
ឧប្បន្នាយំ ¶ សរីរជោ, រាគោ វណ្ណវិទូសនោ តវ;
តំ បជហ ភទ្ទមត្ថុ តេ, ពហុន្នាសិ មេធាវិសម្មតោ.
តេ អន្ធការកេ [ករណេ (សី. ស្យា. បី.)] កាមេ, ពហុទុក្ខេ មហាវិសេ;
តេសំ មូលំ គវេសិស្សំ, ឆេច្ឆំ រាគំ សពន្ធនំ.
ឥទំ ¶ វត្វាន ហារិតោ, ឥសិ សច្ចបរក្កមោ;
កាមរាគំ វិរាជេត្វា, ព្រហ្មលោកូបគោ អហូតិ.
ហរិតចជាតកំ [ហារិតជាតកំ (សី. បី.)] បញ្ចមំ.
៤៣២. បទកុសលមាណវជាតកំ (៦)
ពហុស្សុតំ ចិត្តកថិំ [ចិត្តកថំ (ស្យា. ក.)], គង្គា វហតិ បាដលិំ [បាដលំ (សី. បី.)];
វុយ្ហមានក ¶ ភទ្ទន្តេ, ឯកំ មេ ទេហិ គាថកំ [គីតកំ (ក. អដ្ឋ.)].
យេន សិញ្ចន្តិ ទុក្ខិតំ, យេន សិញ្ចន្តិ អាតុរំ;
តស្ស មជ្ឈេ មរិស្សាមិ, ជាតំ សរណតោ ភយំ.
យត្ថ ពីជានិ រូហន្តិ, សត្តា យត្ថ បតិដ្ឋិតា;
សា មេ សីសំ និបីឡេតិ, ជាតំ សរណតោ ភយំ.
យេន ភត្តានិ បច្ចន្តិ, សីតំ យេន វិហញ្ញតិ;
សោ មំ ឌហតិ [ទយ្ហតិ (ក.)] គត្តានិ, ជាតំ សរណតោ ភយំ.
យេន ភុត្តេន [ភត្តេន (ស្យា. ក.)] យាបេន្តិ, បុថូ ព្រាហ្មណខត្តិយា;
សោ មំ ភុត្តោ ព្យាបាទេតិ, ជាតំ សរណតោ ភយំ.
គិម្ហានំ បច្ឆិមេ មាសេ, វាតមិច្ឆន្តិ បណ្ឌិតា;
សោ មំ [សោ មេ (សី. បី.)] ភញ្ជតិ គត្តានិ, ជាតំ សរណតោ ភយំ.
យំ និស្សិតា ជគតិរុហំ, ស្វាយំ អគ្គិំ បមុញ្ចតិ;
ទិសា ភជថ វក្កង្គា, ជាតំ សរណតោ ភយំ.
យមានយិំ ¶ សោមនស្សំ, មាលិនិំ ចន្ទនុស្សទំ;
សា មំ ឃរា និច្ឆុភតិ [នីហរតិ (សី. ស្យា.)], ជាតំ សរណតោ ភយំ.
យេន ជាតេន នន្ទិស្សំ, យស្ស ច ភវមិច្ឆិសំ;
សោ មំ ឃរា និច្ឆុភតិ [នីហរតិ (សី. ស្យា.)], ជាតំ សរណតោ ភយំ.
សុណន្តុ មេ ជានបទា, នេគមា ច សមាគតា;
យតោទកំ តទាទិត្តំ, យតោ ខេមំ តតោ ភយំ.
រាជា ¶ វិលុម្បតេ រដ្ឋំ, ព្រាហ្មណោ ច បុរោហិតោ;
អត្តគុត្តា វិហរថ, ជាតំ សរណតោ ភយន្តិ.
បទកុសលមាណវជាតកំ ឆដ្ឋំ.
៤៣៣. លោមសកស្សបជាតកំ (៧)
អស្ស ¶ ឥន្ទសមោ រាជ, អច្ចន្តំ អជរាមរោ;
សចេ ត្វំ យញ្ញំ យាជេយ្យ, ឥសិំ លោមសកស្សបំ.
សសមុទ្ទបរិយាយំ, មហិំ សាគរកុណ្ឌលំ;
ន ឥច្ឆេ សហ និន្ទាយ, ឯវំ សេយ្យ [សយ្ហ (សី. ស្យា. បី.)] វិជានហិ.
ធិរត្ថុ តំ យសលាភំ, ធនលាភញ្ច ព្រាហ្មណ;
យា វុត្តិ វិនិបាតេន, អធម្មចរណេន វា.
អបិ ចេ បត្តមាទាយ, អនគារោ បរិព្ពជេ;
សាយេវ ជីវិកា សេយ្យោ, យា ចាធម្មេន ឯសនា.
អបិ ចេ បត្តមាទាយ, អនគារោ បរិព្ពជេ;
អញ្ញំ អហិំសយំ លោកេ, អបិ រជ្ជេន តំ វរំ.
ពលំ ចន្ទោ ពលំ សុរិយោ, ពលំ សមណព្រាហ្មណា;
ពលំ វេលា សមុទ្ទស្ស, ពលាតិពលមិត្ថិយោ.
យថា ឧគ្គតបំ សន្តំ, ឥសិំ លោមសកស្សបំ;
បិតុ អត្ថា ចន្ទវតី, វាជបេយ្យំ [វាចបេយ្យំ (បី. ក.)] អយាជយិ.
តំ លោភបកតំ កម្មំ, កដុកំ កាមហេតុកំ;
តស្ស ¶ មូលំ គវេសិស្សំ, ឆេច្ឆំ រាគំ សពន្ធនំ.
ធិរត្ថុ ¶ កាមេ សុពហូបិ លោកេ, តបោវ សេយ្យោ កាមគុណេហិ រាជ;
តបោ ករិស្សាមិ បហាយ កាមេ, តវេវ រដ្ឋំ ចន្ទវតី ច ហោតូតិ.
លោមសកស្សបជាតកំ សត្តមំ.
៤៣៤. ចក្កវាកជាតកំ (៨)
កាសាយវត្ថេ សកុណេ វទាមិ, ទុវេ ទុវេ នន្ទមនេ [នន្ទិមនេ (សី. បី.)] ចរន្តេ;
កំ អណ្ឌជំ អណ្ឌជា មានុសេសុ, ជាតិំ បសំសន្តិ តទិង្ឃ ព្រូថ.
អម្ហេ មនុស្សេសុ មនុស្សហិំស, អនុព្ពតេ [អនុបុព្ពកេ (ក.)] ចក្កវាកេ វទន្តិ;
កល្យាណភាវម្ហេ [ភាវ’ម្ហ (សី. បី.)] ទិជេសុ សម្មតា, អភិរូបា [អភីតរូបា (សី. ស្យា. បី.)] វិចរាម អណ្ណវេ. ( ) [(ន ឃាសហេតូបិ ករោម បាបំ) (ក.)]
កិំ អណ្ណវេ កានិ ផលានិ ភុញ្ជេ, មំសំ កុតោ ខាទថ ចក្កវាកា;
កិំ ភោជនំ ភុញ្ជថ វោ អនោមា [អភិណ្ហំ (ក.)], ពលញ្ច ¶ វណ្ណោ ច អនប្បរូបា [អនប្បរូបោ (សី. ស្យា. បី.)].
ន ¶ អណ្ណវេ សន្តិ ផលានិ ធង្ក, មំសំ កុតោ ខាទិតុំ ចក្កវាកេ;
សេវាលភក្ខម្ហ [ភក្ខិម្ហ (ក.)] អបាណភោជនា [អវាកភោជនា (សី. បី.)], ន ឃាសហេតូបិ ករោម បាបំ.
ន មេ ឥទំ រុច្ចតិ ចក្កវាក, អស្មិំ ភវេ ភោជនសន្និកាសោ;
អហោសិ បុព្ពេ តតោ មេ អញ្ញថា, ឥច្ចេវ មេ វិមតិ ឯត្ថ ជាតា.
អហម្បិ ¶ មំសានិ ផលានិ ភុញ្ជេ, អន្នានិ ច លោណិយតេលិយានិ;
រសំ មនុស្សេសុ លភាមិ ភោត្តុំ, សូរោវ សង្គាមមុខំ វិជេត្វា;
ន ច មេ តាទិសោ វណ្ណោ, ចក្កវាក យថា តវ.
អសុទ្ធភក្ខោសិ ខណានុបាតី, កិច្ឆេន តេ លព្ភតិ អន្នបានំ;
ន តុស្សសី រុក្ខផលេហិ ធង្ក, មំសានិ វា យានិ សុសានមជ្ឈេ.
យោ សាហសេន អធិគម្ម ភោគេ, បរិភុញ្ជតិ ¶ ធង្ក ខណានុបាតី;
តតោ ឧបក្កោសតិ នំ សភាវោ, ឧបក្កុដ្ឋោ វណ្ណពលំ ជហាតិ.
អប្បម្បិ ចេ និព្ពុតិំ ភុញ្ជតី យទិ, អសាហសេន អបរូបឃាតី [អសាហសេនានុបឃាតិនោ (ក.)];
ពលញ្ច វណ្ណោ ច តទស្ស ហោតិ, ន ហិ សព្ពោ អាហារមយេន វណ្ណោតិ.
ចក្កវាកជាតកំ អដ្ឋមំ.
៤៣៥. ហលិទ្ទិរាគជាតកំ (៩)
សុតិតិក្ខំ អរញ្ញម្ហិ, បន្តម្ហិ សយនាសនេ;
យេ ច គាមេ តិតិក្ខន្តិ, តេ ឧឡារតរា តយា.
អរញ្ញា គាមមាគម្ម, កិំសីលំ កិំវតំ អហំ;
បុរិសំ តាត សេវេយ្យំ, តំ មេ អក្ខាហិ បុច្ឆិតោ.
យោ តេ [យោ តំ (ស្យា. ជា. ១.៤.១៩០ អរញ្ញជាតកេបិ)] វិស្សាសយេ តាត, វិស្សាសញ្ច ខមេយ្យ តេ;
សុស្សូសី ច តិតិក្ខី ច, តំ ភជេហិ ឥតោ គតោ.
យស្ស ¶ កាយេន វាចាយ, មនសា នត្ថិ ទុក្កដំ;
ឧរសីវ បតិដ្ឋាយ, តំ ភជេហិ ឥតោ គតោ.
យោ ច ធម្មេន ចរតិ, ចរន្តោបិ ន មញ្ញតិ;
វិសុទ្ធការិំ សប្បញ្ញំ, តំ ភជេហិ ឥតោ គតោ.
ហលិទ្ទិរាគំ ¶ កបិចិត្តំ, បុរិសំ រាគវិរាគិនំ;
តាទិសំ តាត មា សេវិ, និម្មនុស្សម្បិ ចេ សិយា.
អាសីវិសំវ កុបិតំ, មីឡ្ហលិត្តំ មហាបថំ;
អារកា បរិវជ្ជេហិ, យានីវ វិសមំ បថំ.
អនត្ថា ¶ តាត វឌ្ឍន្តិ, ពាលំ អច្ចុបសេវតោ;
មាស្សុ ពាលេន សំគច្ឆិ, អមិត្តេនេវ សព្ពទា.
តំ តាហំ តាត យាចាមិ, ករស្សុ វចនំ មម;
មាស្សុ ពាលេន សំគច្ឆិ [សំគញ្ឆិ (សី. បី.)], ទុក្ខោ ពាលេហិ សង្គមោតិ.
ហលិទ្ទិរាគជាតកំ នវមំ.
៤៣៦. សមុគ្គជាតកំ (១០)
កុតោ នុ អាគច្ឆថ ភោ តយោ ជនា, ស្វាគតា ឯថ [ស្វាគតំ ឯត្ថ (សី. បី.)] និសីទថាសនេ;
កច្ចិត្ថ ភោន្តោ កុសលំ អនាមយំ, ចិរស្សមព្ភាគមនំ ហិ វោ ឥធ.
អហមេវ ឯកោ ឥធ មជ្ជ បត្តោ, ន ចាបិ មេ ទុតិយោ កោចិ វិជ្ជតិ;
កិមេវ សន្ធាយ តេ ភាសិតំ ឥសេ, ‘‘កុតោ នុ អាគច្ឆថ ភោ តយោ ជនា’’.
តុវញ្ច ឯកោ ភរិយា ច តេ បិយា, សមុគ្គបក្ខិត្តនិកិណ្ណមន្តរេ ¶ ;
សា រក្ខិតា កុច្ឆិគតាវ [កុច្ឆិគតា ច (ក.)] តេ សទា, វាយុស្ស [ហរិស្ស (ក.)] បុត្តេន សហា តហិំ រតា.
សំវិគ្គរូបោ ¶ ឥសិនា វិយាកតោ [បព្យាកតោ (ក.), ព្យាកតោ (ស្យា. បី.)], សោ ទានវោ តត្ថ សមុគ្គមុគ្គិលិ;
អទ្ទក្ខិ ភរិយំ សុចិ មាលធារិនិំ, វាយុស្ស បុត្តេន សហា តហិំ រតំ.
សុទិដ្ឋរូបមុគ្គតបានុវត្តិនា [សុទិដ្ឋរូបុគ្គតបានុវត្តិនា (សី. ស្យា. បី.)], ហីនា នរា យេ បមទាវសំ គតា;
យថា ហវេ បាណរិវេត្ថ រក្ខិតា, ទុដ្ឋា មយី អញ្ញមភិប្បមោទយិ.
ទិវា ច រត្តោ ច មយា ឧបដ្ឋិតា, តបស្សិនា ជោតិរិវា វនេ វសំ;
សា ធម្មមុក្កម្ម អធម្មមាចរិ, អកិរិយរូបោ បមទាហិ សន្ថវោ.
សរីរមជ្ឈម្ហិ ឋិតាតិមញ្ញហំ, មយ្ហំ អយន្តិ អសតិំ អសញ្ញតំ;
សា ធម្មមុក្កម្ម អធម្មមាចរិ, អកិរិយរូបោ បមទាហិ សន្ថវោ.
សុរក្ខិតំ ¶ មេតិ កថំ នុ វិស្សសេ, អនេកចិត្តាសុ ន ហត្ថិ [អនេកចិត្តា បុន ហេត្ថ (ក.)] រក្ខណា;
ឯតា ហិ បាតាលបបាតសន្និភា, ឯត្ថប្បមត្តោ ព្យសនំ និគច្ឆតិ.
តស្មា ហិ តេ សុខិនោ វីតសោកា, យេ មាតុគាមេហិ ចរន្តិ និស្សដា;
ឯតំ សិវំ ឧត្តមមាភិបត្ថយំ, ន មាតុគាមេហិ ករេយ្យ សន្ថវន្តិ.
សមុគ្គជាតកំ ទសមំ.
៤៣៧. បូតិមំសជាតកំ (១១)
ន ¶ ខោ មេ រុច្ចតិ អាឡិ, បូតិមំសស្ស បេក្ខនា;
ឯតាទិសា សខារស្មា, អារកា បរិវជ្ជយេ.
ឧម្មត្តិកា ¶ អយំ វេណី, វណ្ណេតិ បតិនោ សខិំ;
បជ្ឈាយិ [បជ្ឈាតិ (សី. បី.), បជ្ឈាយតិ (សី. និយ្យ)] បដិគច្ឆន្តិំ, អាគតំ មេណ្ឌ [មេឡ (សី. បី.)] មាតរំ.
ត្វំ ខោសិ សម្ម ឧម្មត្តោ, ទុម្មេធោ អវិចក្ខណោ;
យោ ត្វំ [សោ ត្វំ (ស្យា.)] មតាលយំ កត្វា, អកាលេន វិបេក្ខសិ.
ន អកាលេ វិបេក្ខេយ្យ, កាលេ បេក្ខេយ្យ បណ្ឌិតោ;
បូតិមំសោវ បជ្ឈាយិ [បជ្ឈាតិ (សី. បី.), បជ្ឈាយតិ (សី. និយ្យ)], យោ អកាលេ វិបេក្ខតិ.
បិយំ ខោ អាឡិ មេ ហោតុ, បុណ្ណបត្តំ ទទាហិ មេ;
បតិ ¶ សញ្ជីវិតោ មយ្ហំ, ឯយ្យាសិ បិយបុច្ឆិកា [បុច្ឆិតា (ស្យា. ក.)].
បិយំ ខោ អាឡិ តេ ហោតុ, បុណ្ណបត្តំ ទទាមិ តេ;
មហតា បរិវារេន [បរិហារេន (ស្យា.)], ឯស្សំ [ឯសំ (សី. បី.)] កយិរាហិ [កយិរាសិ (បី.)] ភោជនំ.
កីទិសោ តុយ្ហំ បរិវារោ, យេសំ កាហាមិ ភោជនំ;
កិំនាមកា ច តេ សព្ពេ, តំ [តេ (សី. ស្យា. បី.)] មេ អក្ខាហិ បុច្ឆិតា.
មាលិយោ ចតុរក្ខោ ច, បិង្គិយោ អថ ជម្ពុកោ;
ឯទិសោ មយ្ហំ បរិវារោ, តេសំ កយិរាហិ [កយិរាសិ (បី.)] ភោជនំ.
និក្ខន្តាយ អគារស្មា, ភណ្ឌកម្បិ វិនស្សតិ;
អារោគ្យំ អាឡិនោ វជ្ជំ [វច្ឆំ (?)], ឥធេវ វស មាគមាតិ.
បូតិមំសជាតកំ ឯកាទសមំ.
៤៣៨. ទទ្ទរជាតកំ (១២)
យោ តេ បុត្តកេ អខាទិ, ទិន្នភត្តោ អទូសកេ;
តស្មិំ ទាឋំ និបាតេហិ, មា តេ មុច្ចិត្ថ ជីវតោ.
អាកិណ្ណលុទ្ទោ ¶ បុរិសោ, ធាតិចេលំវ មក្ខិតោ;
បទេសំ តំ ន បស្សាមិ, យត្ថ ទាឋំ និបាតយេ.
អកតញ្ញុស្ស បោសស្ស, និច្ចំ វិវរទស្សិនោ;
សព្ពំ ចេ បថវិំ ទជ្ជា, នេវ នំ អភិរាធយេ.
កិន្នុ សុពាហុ តរមានរូបោ, បច្ចាគតោសិ សហ មាណវេន;
កិំ ¶ កិច្ចមត្ថំ ឥធមត្ថិ តុយ្ហំ, អក្ខាហិ មេ បុច្ឆិតោ ឯតមត្ថំ.
យោ តេ សខា ទទ្ទរោ សាធុរូបោ, តស្ស វធំ បរិសង្កាមិ អជ្ជ;
បុរិសស្ស កម្មាយតនានិ សុត្វា, នាហំ សុខិំ ទទ្ទរំ អជ្ជ មញ្ញេ.
កានិស្ស ¶ កម្មាយតនានិ អស្សុ, បុរិសស្ស វុត្តិសមោធានតាយ;
កំ វា បដិញ្ញំ បុរិសស្ស សុត្វា, បរិសង្កសិ ទទ្ទរំ មាណវេន.
ចិណ្ណា កលិង្គា ចរិតា វណិជ្ជា, វេត្តាចរោ សង្កុបថោបិ ចិណ្ណោ;
នដេហិ ចិណ្ណំ សហ វាកុរេហិ [វាករេហិ (បី. សី. និយ្យ), វាគុរេហិ (?)], ទណ្ឌេន យុទ្ធម្បិ សមជ្ជមជ្ឈេ.
ពទ្ធា កុលីកា [កុលិង្កា (សី. បី.)] មិតមាឡ្ហកេន, អក្ខា ជិតា [អក្ខាចិតា (សី. អដ្ឋ.)] សំយមោ អព្ភតីតោ;
អព្ពាហិតំ [អប្បហិតំ (សី. ស្យា.), អព្ពូហិតំ (បី. សី. និយ្យ)] បុព្ពកំ [បុប្ផកំ (សី. ស្យា.)] អឌ្ឍរត្តំ, ហត្ថា ទឌ្ឍា បិណ្ឌបដិគ្គហេន.
តានិស្ស ¶ កម្មាយតនានិ អស្សុ, បុរិសស្ស ¶ វុត្តិសមោធានតាយ;
យថា អយំ ទិស្សតិ លោមបិណ្ឌោ, គាវោ ហតា កិំ បន ទទ្ទរស្សាតិ.
ទទ្ទរជាតកំ ទ្វាទសមំ.
នវកនិបាតំ និដ្ឋិតំ.
តស្សុទ្ទានំ –
វរគិជ្ឈ សមជ្ជន ហំសវរោ, និធិសវ្ហយ ហារិត បាដលិកោ;
អជរាមរ ធង្ក តិតិក្ខ កុតោ, អថ ទ្វាទស បេក្ខន ទទ្ទរិភីតិ.
១០. ទសកនិបាតោ
៤៣៩. ចតុទ្វារជាតកំ (១)
ចតុទ្វារមិទំ ¶ ¶ ¶ នគរំ, អាយសំ ទឡ្ហបាការំ;
ឱរុទ្ធបដិរុទ្ធោស្មិ, កិំ បាបំ បកតំ មយា.
សព្ពេ អបិហិតា ទ្វារា, ឱរុទ្ធោស្មិ យថា ទិជោ;
កិមាធិករណំ យក្ខ, ចក្កាភិនិហតោ អហំ.
លទ្ធា សតសហស្សានិ, អតិរេកានិ វីសតិ;
អនុកម្បកានំ ញាតីនំ, វចនំ សម្ម នាករិ.
លង្ឃិំ សមុទ្ទំ បក្ខន្ទិ, សាគរំ អប្បសិទ្ធិកំ;
ចតុព្ភិ អដ្ឋជ្ឈគមា, អដ្ឋាហិបិ ច សោឡស.
សោឡសាហិ ច ពាត្តិំស, អត្រិច្ឆំ ចក្កមាសទោ;
ឥច្ឆាហតស្ស បោសស្ស, ចក្កំ ភមតិ មត្ថកេ.
ឧបរិវិសាលា ទុប្បូរា, ឥច្ឆា វិសដគាមិនី [វិសដគាមិនិំ (បី. ក.)];
យេ ច តំ អនុគិជ្ឈន្តិ, តេ ហោន្តិ ចក្កធារិនោ.
ពហុភណ្ឌំ [ពហុំ ភណ្ឌំ (សី. បី.)] អវហាយ, មគ្គំ អប្បដិវេក្ខិយ;
យេសញ្ចេតំ អសង្ខាតំ, តេ ហោន្តិ ចក្កធារិនោ.
កម្មំ សមេក្ខេ វិបុលញ្ច ភោគំ, ឥច្ឆំ ¶ ន សេវេយ្យ អនត្ថសំហិតំ;
ករេយ្យ វាក្យំ អនុកម្បកានំ, តំ តាទិសំ នាតិវត្តេយ្យ ចក្កំ.
កីវចិរំ នុ មេ យក្ខ, ចក្កំ សិរសិ ឋស្សតិ;
កតិ វស្សសហស្សានិ, តំ មេ អក្ខាហិ បុច្ឆិតោ.
អតិសរោ បច្ចសរោ [អច្ចសរោ (សី. ស្យា. បី.)], មិត្តវិន្ទ សុណោហិ មេ;
ចក្កំ តេ សិរសិ [សិរស្មិ (ស្យា.)] មាវិទ្ធំ, ន តំ ជីវំ បមោក្ខសីតិ.
ចតុទ្វារជាតកំ បឋមំ.
៤៤០. កណ្ហជាតកំ (២)
កណ្ហោ ¶ ¶ វតាយំ បុរិសោ, កណ្ហំ ភុញ្ជតិ ភោជនំ;
កណ្ហេ ភូមិបទេសស្មិំ, ន មយ្ហំ មនសោ បិយោ.
ន កណ្ហោ តចសា ហោតិ, អន្តោសារោ ហិ ព្រាហ្មណោ;
យស្មិំ បាបានិ កម្មានិ, ស វេ កណ្ហោ សុជម្បតិ.
ឯតស្មិំ តេ សុលបិតេ, បតិរូបេ សុភាសិតេ;
វរំ ព្រាហ្មណ តេ ទម្មិ, យំ កិញ្ចិ មនសិច្ឆសិ.
វរញ្ចេ មេ អទោ សក្ក, សព្ពភូតានមិស្សរ;
សុនិក្កោធំ សុនិទ្ទោសំ, និល្លោភំ វុត្តិមត្តនោ;
និស្នេហមភិកង្ខាមិ, ឯតេ មេ ចតុរោ វរេ.
កិំ នុ កោធេ វា [កោធេវ (សី. បី.)] ទោសេ វា, លោភេ ស្នេហេ ច ព្រាហ្មណ;
អាទីនវំ ¶ ត្វំ បស្សសិ [សម្បស្សសិ (សី. បី.)], តំ មេ អក្ខាហិ បុច្ឆិតោ.
អប្បោ ហុត្វា ពហុ ហោតិ, វឌ្ឍតេ សោ អខន្តិជោ;
អាសង្គី ពហុបាយាសោ, តស្មា កោធំ ន រោចយេ.
ទុដ្ឋស្ស ផរុសា [បឋមា (បី. សី. និយ្យ)] វាចា, បរាមាសោ អនន្តរា;
តតោ បាណិ តតោ ទណ្ឌោ, សត្ថស្ស បរមា គតិ [បរាមសតិ (ក.)];
ទោសោ កោធសមុដ្ឋានោ, តស្មា ទោសំ ន រោចយេ.
អាលោបសាហសាការា [សហសាការា (សី. ស្យា. បី.)], និកតី វញ្ចនានិ ច;
ទិស្សន្តិ លោភធម្មេសុ, តស្មា លោភំ ន រោចយេ.
ស្នេហសង្គថិតា [សង្គធិតា (ក.), សង្គន្តិតា (ស្យា.)] គន្ថា, សេន្តិ មនោមយា បុថូ;
តេ ភុសំ ឧបតាបេន្តិ, តស្មា ស្នេហំ ន រោចយេ.
ឯតស្មិំ តេ សុលបិតេ, បតិរូបេ សុភាសិតេ;
វរំ ព្រាហ្មណ តេ ទម្មិ, យំ កិញ្ចិ មនសិច្ឆសិ.
វរញ្ចេ មេ អទោ សក្ក, សព្ពភូតានមិស្សរ;
អរញ្ញេ មេ វិហរតោ, និច្ចំ ឯកវិហារិនោ;
អាពាធា មា [ន (ស្យា. បី.)] ឧប្បជ្ជេយ្យុំ, អន្តរាយករា ភុសា.
ឯតស្មិំ ¶ តេ សុលបិតេ, បតិរូបេ សុភាសិតេ;
វរំ ព្រាហ្មណ តេ ទម្មិ, យំ កិញ្ចិ មនសិច្ឆសិ.
វរញ្ចេ ¶ មេ អទោ សក្ក, សព្ពភូតានមិស្សរ;
ន មនោ វា សរីរំ វា, មំ-កតេ សក្ក កស្សចិ;
កទាចិ ¶ ឧបហញ្ញេថ, ឯតំ សក្ក វរំ វរេតិ.
កណ្ហជាតកំ ទុតិយំ.
៤៤១. ចតុបោសថិយជាតកំ (៣)
យោ កោបនេយ្យេ ន ករោតិ កោបំ, ន កុជ្ឈតិ សប្បុរិសោ កទាចិ;
កុទ្ធោបិ សោ នាវិករោតិ កោបំ, តំ វេ នរំ សមណមាហុ [សមណំ អាហុ (សី.)] លោកេ.
ឩនូទរោ យោ សហតេ ជិឃច្ឆំ, ទន្តោ តបស្សី មិតបានភោជនោ;
អាហារហេតុ ន ករោតិ បាបំ, តំ វេ នរំ សមណមាហុ លោកេ.
ខិឌ្ឌំ រតិំ វិប្បជហិត្វាន សព្ពំ, ន ចាលិកំ ភាសសិ កិញ្ចិ លោកេ;
វិភូសដ្ឋានា វិរតោ មេថុនស្មា, តំ វេ នរំ សមណមាហុ លោកេ.
បរិគ្គហំ លោភធម្មញ្ច សព្ពំ, យោ វេ បរិញ្ញាយ បរិច្ចជេតិ;
ទន្តំ ឋិតត្តំ អមមំ និរាសំ, តំ វេ នរំ សមណមាហុ លោកេ.
បុច្ឆាម ¶ កត្តារមនោមបញ្ញំ [មនោមបញ្ញ (ស្យា. ក.)], កថាសុ នោ វិគ្គហោ អត្ថិ ជាតោ;
ឆិន្ទជ្ជ កង្ខំ វិចិកិច្ឆិតានិ, តទជ្ជ [តយាជ្ជ (សី.)] កង្ខំ វិតរេមុ សព្ពេ.
យេ ¶ បណ្ឌិតា អត្ថទសា ភវន្តិ, ភាសន្តិ តេ យោនិសោ តត្ថ កាលេ;
កថំ នុ កថានំ អភាសិតានំ, អត្ថំ នយេយ្យុំ កុសលា ជនិន្ទា.
កថំ ហវេ ភាសតិ នាគរាជា, គរុឡោ បន វេនតេយ្យោ កិមាហ;
គន្ធព្ពរាជា បន កិំ វទេសិ, កថំ បន កុរូនំ រាជសេដ្ឋោ.
ខន្តិំ ហវេ ភាសតិ នាគរាជា, អប្បាហារំ គរុឡោ វេនតេយ្យោ;
គន្ធព្ពរាជា រតិវិប្បហានំ, អកិញ្ចនំ កុរូនំ រាជសេដ្ឋោ.
សព្ពានិ ឯតានិ សុភាសិតានិ, ន ហេត្ថ ទុព្ភាសិតមត្ថិ កិញ្ចិ;
យស្មិញ្ច ឯតានិ បតិដ្ឋិតានិ, អរាវ ¶ នាភ្យា សុសមោហិតានិ;
ចតុព្ភិ ធម្មេហិ សមង្គិភូតំ, តំ វេ នរំ សមណមាហុ លោកេ.
តុវញ្ហិ [តុវំ នុ (សី. បី.)] សេដ្ឋោ ត្វមនុត្តរោសិ, ត្វំ ធម្មគូ ធម្មវិទូ សុមេធោ;
បញ្ញាយ បញ្ហំ សមធិគ្គហេត្វា, អច្ឆេច្ឆិ ធីរោ វិចិកិច្ឆិតានិ;
អច្ឆេច្ឆិ កង្ខំ វិចិកិច្ឆិតានិ, ចុន្ទោ យថា នាគទន្តំ ខរេន.
នីលុប្បលាភំ វិមលំ អនគ្ឃំ, វត្ថំ ឥទំ ធូមសមានវណ្ណំ;
បញ្ហស្ស ¶ វេយ្យាករណេន តុដ្ឋោ, ទទាមិ តេ ធម្មបូជាយ ធីរ.
សុវណ្ណមាលំ ¶ ¶ សតបត្តផុល្លិតំ, សកេសរំ រត្នសហស្សមណ្ឌិតំ;
បញ្ហស្ស វេយ្យាករណេន តុដ្ឋោ, ទទាមិ តេ ធម្មបូជាយ ធីរ.
មណិំ អនគ្ឃំ រុចិរំ បភស្សរំ, កណ្ឋាវសត្តំ [វសិតំ (ក.)] មណិភូសិតំ មេ;
បញ្ហស្ស វេយ្យាករណេន តុដ្ឋោ, ទទាមិ តេ ធម្មបូជាយ ធីរ.
គវំ សហស្សំ ឧសភញ្ច នាគំ, អាជញ្ញយុត្តេ ច រថេ ទស ឥមេ;
បញ្ហស្ស វេយ្យាករណេន តុដ្ឋោ, ទទាមិ តេ គាមវរានិ សោឡស.
សារិបុត្តោ តទា នាគោ, សុបណ្ណោ បន កោលិតោ;
គន្ធព្ពរាជា អនុរុទ្ធោ, រាជា អានន្ទ បណ្ឌិតោ;
វិធុរោ ពោធិសត្តោ ច, ឯវំ ធារេថ ជាតកន្តិ.
ចតុបោសថិយជាតកំ តតិយំ.
៤៤២. សង្ខជាតកំ (៤)
ពហុស្សុតោ សុតធម្មោសិ សង្ខ, ទិដ្ឋា តយា សមណព្រាហ្មណា ច;
អថក្ខណេ ទស្សយសេ វិលាបំ, អញ្ញោ នុ កោ តេ បដិមន្តកោ មយា.
សុព្ភូ [សុព្ភា (ស្យា.), សុម្ភា, សុភ្មា (ក.)] សុភា សុប្បដិមុក្កកម្ពុ, បគ្គយ្ហ សោវណ្ណមយាយ បាតិយា;
‘‘ភុញ្ជស្សុ ភត្តំ’’ ឥតិ មំ វទេតិ, សទ្ធាវិត្តា [សទ្ធាចិត្តា (សី. បី. ក.)], តមហំ នោតិ ព្រូមិ.
ឯតាទិសំ ¶ ¶ ព្រាហ្មណ ទិស្វាន [ទិស្វ (សី. បី.)] យក្ខំ, បុច្ឆេយ្យ បោសោ សុខមាសិសានោ [សុខមាសសានោ (ស្យា.), សុខមាសិសមានោ (ក.)];
ឧដ្ឋេហិ នំ បញ្ជលិកាភិបុច្ឆ, ទេវី នុសិ ត្វំ ឧទ មានុសី នុ.
យំ ត្វំ សុខេនាភិសមេក្ខសេ មំ, ភុញ្ជស្សុ ភត្តំ ឥតិ មំ វទេសិ;
បុច្ឆាមិ តំ នារិ មហានុភាវេ, ទេវី នុសិ ត្វំ ឧទ មានុសី នុ.
ទេវី អហំ សង្ខ មហានុភាវា, ឥធាគតា សាគរវារិមជ្ឈេ;
អនុកម្បិកា នោ ច បទុដ្ឋចិត្តា, តវេវ អត្ថាយ ឥធាគតាស្មិ.
ឥធន្នបានំ សយនាសនញ្ច, យានានិ នានាវិវិធានិ សង្ខ;
សព្ពស្ស ត្យាហំ បដិបាទយាមិ, យំ កិញ្ចិ តុយ្ហំ មនសាភិបត្ថិតំ.
យំ កិញ្ចិ យិដ្ឋញ្ច ហុតញ្ច [យិដ្ឋំវ ហុតំវ (សី. បី.)] មយ្ហំ, សព្ពស្ស នោ ឥស្សរា ត្វំ សុគត្តេ;
សុសោណិ សុព្ភមុ [សុព្ភុ (សី.), សុព្ភា (ស្យា.)] សុវិលគ្គមជ្ឈេ [សុវិលាកមជ្ឈេ (ស្យា. បី. សី. អដ្ឋ.), សុវិលាតមជ្ឈេ (ក.)], កិស្ស មេ កម្មស្ស អយំ វិបាកោ.
ឃម្មេ ¶ បថេ ព្រាហ្មណ ឯកភិក្ខុំ, ឧគ្ឃដ្ដបាទំ តសិតំ កិលន្តំ;
បដិបាទយី សង្ខ ឧបាហនានិ [ឧបាហនាហិ (សី. បី.)], សា ទក្ខិណា កាមទុហា តវជ្ជ.
សា ¶ ហោតុ នាវា ផលកូបបន្នា, អនវស្សុតា ឯរកវាតយុត្តា;
អញ្ញស្ស យានស្ស ន ហេត្ថ [ន ហត្ថិ (បី.)] ភូមិ, អជ្ជេវ មំ មោឡិនិំ បាបយស្សុ.
សា ¶ តត្ថ វិត្តា សុមនា បតីតា, នាវំ សុចិត្តំ អភិនិម្មិនិត្វា;
អាទាយ សង្ខំ បុរិសេន សទ្ធិំ, ឧបានយី នគរំ សាធុរម្មន្តិ.
សង្ខជាតកំ ចតុត្ថំ.
៤៤៣. ចូឡពោធិជាតកំ (៥)
យោ តេ ឥមំ វិសាលក្ខិំ, បិយំ សម្ហិតភាសិនិំ [សម្មិល្លភាសិនិំ (សី. បី.), សម្មិល្លហាសិនិំ (ស្យា.)];
អាទាយ ពលា គច្ឆេយ្យ, កិំ នុ កយិរាសិ ព្រាហ្មណ.
ឧប្បជ្ជេ [ឧប្បជ្ជ (សី. បី.)] មេ ន មុច្ចេយ្យ, ន មេ មុច្ចេយ្យ ជីវតោ;
រជំវ ¶ វិបុលា វុដ្ឋិ, ខិប្បមេវ និវារយេ [និវារយិំ (ក.)].
យំ នុ បុព្ពេ វិកត្ថិត្ថោ [វិកត្ថិតោ (ក. សី. ស្យា. ក.)], ពលម្ហិវ អបស្សិតោ;
ស្វជ្ជ តុណ្ហិកតោ [តុណ្ហិកតោ (សី.), តុណ្ហិក្ខកោ (បី.)] ទានិ, សង្ឃាដិំ សិព្ពមច្ឆសិ.
ឧប្បជ្ជិ មេ ន មុច្ចិត្ថ, ន មេ មុច្ចិត្ថ ជីវតោ;
រជំវ វិបុលា វុដ្ឋិ, ខិប្បមេវ និវារយិំ.
កិំ តេ ឧប្បជ្ជិ នោ មុច្ចិ, កិំ តេ ន មុច្ចិ ជីវតោ;
រជំវ វិបុលា វុដ្ឋិ, កតមំ ត្វំ និវារយិ.
យម្ហិ ជាតេ ន បស្សតិ, អជាតេ សាធុ បស្សតិ;
សោ មេ ឧប្បជ្ជិ នោ មុច្ចិ, កោធោ ទុម្មេធគោចរោ.
យេន ជាតេន នន្ទន្តិ, អមិត្តា ទុក្ខមេសិនោ;
សោ មេ ឧប្បជ្ជិ នោ មុច្ចិ, កោធោ ទុម្មេធគោចរោ.
យស្មិញ្ច ¶ ជាយមានម្ហិ, សទត្ថំ នាវពុជ្ឈតិ;
សោ មេ ឧប្បជ្ជិ នោ មុច្ចិ, កោធោ ទុម្មេធគោចរោ.
យេនាភិភូតោ កុសលំ ជហាតិ, បរក្ករេ វិបុលញ្ចាបិ អត្ថំ;
ស ភីមសេនោ ពលវា បមទ្ទី, កោធោ មហារាជ ន មេ អមុច្ចថ.
កដ្ឋស្មិំ មត្ថមានស្មិំ [មន្ថមានស្មិំ (បី.), មទ្ទមានស្មិំ (ក.)], បាវកោ នាម ជាយតិ;
តមេវ កដ្ឋំ ឌហតិ, យស្មា សោ ជាយតេ គិនិ.
ឯវំ មន្ទស្ស បោសស្ស, ពាលស្ស អវិជានតោ;
សារម្ភា ¶ [សារព្ភា (ក.)] ជាយតេ កោធោ, សោបិ តេនេវ ឌយ្ហតិ.
អគ្គីវ តិណកដ្ឋស្មិំ, កោធោ យស្ស បវឌ្ឍតិ;
និហីយតិ តស្ស យសោ, កាឡបក្ខេវ ចន្ទិមា.
អនេធោ ¶ [អនិន្ធោ (សី. ក.), អនិន្ទោ (ស្យា.)] ធូមកេតូវ, កោធោ យស្សូបសម្មតិ;
អាបូរតិ តស្ស យសោ, សុក្កបក្ខេវ ចន្ទិមាតិ.
ចូឡពោធិជាតកំ បញ្ចមំ.
៤៤៤. កណ្ហទីបាយនជាតកំ (៦)
សត្តាហមេវាហំ បសន្នចិត្តោ, បុញ្ញត្ថិកោ អាចរិំ [អចរិំ (សី. ស្យា. បី.)] ព្រហ្មចរិយំ;
អថាបរំ យំ ចរិតំ មមេទំ [មម យិទំ (ស្យា.), មមាយិទំ (បី.)], វស្សានិ បញ្ញាស សមាធិកានិ;
អកាមកោ វាបិ [វាហិ (បី. ក.)] អហំ ចរាមិ, ឯតេន ¶ សច្ចេន សុវត្ថិ ហោតុ;
ហតំ វិសំ ជីវតុ យញ្ញទត្តោ.
យស្មា ¶ ទានំ នាភិនន្ទិំ កទាចិ, ទិស្វានហំ អតិថិំ វាសកាលេ;
ន ចាបិ មេ អប្បិយតំ អវេទុំ, ពហុស្សុតា សមណព្រាហ្មណា ច.
អកាមកោ វាបិ អហំ ទទាមិ, ឯតេន សច្ចេន សុវត្ថិ ហោតុ;
ហតំ វិសំ ជីវតុ យញ្ញទត្តោ.
អាសីវិសោ តាត បហូតតេជោ, យោ តំ អទំសី [អឌំសី (ស្យា.)] សចរា [ពិលរា (សី.), បិឡារា (ស្យា.), បតរា (បី.)] ឧទិច្ច;
តស្មិញ្ច មេ អប្បិយតាយ អជ្ជ, បិតរិ ច តេ នត្ថិ កោចិ វិសេសោ;
ឯតេន សច្ចេន សុវត្ថិ ហោតុ, ហតំ វិសំ ជីវតុ យញ្ញទត្តោ.
សន្តា ទន្តាយេវ [ទន្តា សន្តា យេ ច (ស្យា. ក.)] បរិព្ពជន្តិ, អញ្ញត្រ កណ្ហា នត្ថាកាមរូបា [អនកាមរូបា (សី. ស្យា. បី.)];
ទីបាយន កិស្ស ជិគុច្ឆមានោ, អកាមកោ ចរសិ ព្រហ្មចរិយំ.
សទ្ធាយ និក្ខម្ម បុនំ និវត្តោ, សោ ឯឡមូគោវ ពាលោ [ឯឡមូគោ ចបលោ (ស្យា. ក.)] វតាយំ;
ឯតស្ស វាទស្ស ជិគុច្ឆមានោ, អកាមកោ ចរាមិ ព្រហ្មចរិយំ;
វិញ្ញុប្បសត្ថញ្ច សតញ្ច ឋានំ [វិញ្ញូបសត្ថំ វសិតំ ច ឋានំ (ក.)], ឯវម្បហំ បុញ្ញករោ ភវាមិ.
សមណេ ¶ តុវំ ព្រាហ្មណេ អទ្ធិកេ ច, សន្តប្បយាសិ ¶ អន្នបានេន ភិក្ខំ;
ឱបានភូតំវ ឃរំ តវ យិទំ, អន្នេន បានេន ឧបេតរូបំ;
អថ កិស្ស វាទស្ស ជិគុច្ឆមានោ, អកាមកោ ទានមិមំ ទទាសិ.
បិតរោ ច មេ អាសុំ បិតាមហា ច, សទ្ធា អហុំ ទានបតី វទញ្ញូ;
តំ កុល្លវត្តំ អនុវត្តមានោ, មាហំ កុលេ អន្តិមគន្ធនោ [គន្ធិនោ (ស្យា. បី. ក.), គន្ធិនី (សី.)] អហុំ;
ឯតស្ស វាទស្ស ជិគុច្ឆមានោ, អកាមកោ ទានមិមំ ទទាមិ.
ទហរិំ កុមារិំ អសមត្ថបញ្ញំ, យំ តានយិំ ញាតិកុលា សុគត្តេ;
ន ចាបិ មេ អប្បិយតំ អវេទិ, អញ្ញត្រ កាមា បរិចារយន្តា [បរិចារយន្តី (សី. បី.)];
អថ កេន វណ្ណេន មយា តេ ភោតិ, សំវាសធម្មោ អហុ ឯវរូបោ.
អារា ¶ ទូរេ នយិធ កទាចិ អត្ថិ, បរម្បរា នាម កុលេ ឥមស្មិំ;
តំ កុល្លវត្តំ អនុវត្តមានា, មាហំ ¶ កុលេ អន្តិមគន្ធិនី អហុំ;
ឯតស្ស វាទស្ស ជិគុច្ឆមានា, អកាមិកា បទ្ធចរាម្ហិ [បដ្ឋចរាម្ហិ (ស្យា. ក.)] តុយ្ហំ.
មណ្ឌព្យ ¶ ភាសិំ យមភាសនេយ្យំ [ភាសិស្សំ អភាសនេយ្យំ (សី. ស្យា. បី.), ភាសិស្ស’មភាសនេយ្យំ (?)], តំ ខម្យតំ បុត្តកហេតុ មជ្ជ;
បុត្តបេមា ន ឥធ បរត្ថិ កិញ្ចិ, សោ នោ អយំ ជីវតិ យញ្ញទត្តោតិ.
កណ្ហទីបាយនជាតកំ [មណ្ឌព្យជាតកំ (ស្យា. ក.)] ឆដ្ឋំ.
៤៤៥. និគ្រោធជាតកំ (៧)
ន វាហមេតំ [ន ចាហមេតំ (សី.)] ជានាមិ, កោ វាយំ កស្ស វាតិ វា [ចាតិ វា (សី.)];
យថា សាខោ ចរិ [វទី (សី. ស្យា. បី.)] ឯវំ, និគ្រោធ កិន្តិ មញ្ញសិ.
តតោ គលវិនីតេន, បុរិសា នីហរិំសុ មំ;
ទត្វា មុខបហារានិ, សាខស្ស វចនំករា.
ឯតាទិសំ ទុម្មតិនា, អកតញ្ញុន ទុព្ភិនា;
កតំ អនរិយំ សាខេន, សខិនា តេ ជនាធិប.
ន វាហមេតំ ជានាមិ, នបិ មេ កោចិ សំសតិ;
យំ មេ ត្វំ សម្ម អក្ខាសិ, សាខេន ការណំ [កឌ្ឍនំ (សី. ស្យា.)] កតំ.
សខីនំ ¶ សាជីវករោ, មម សាខស្ស ចូភយំ;
ត្វំ នោសិស្សរិយំ ទាតា, មនុស្សេសុ មហន្តតំ;
តយាមា លព្ភិតា ឥទ្ធី, ឯត្ថ មេ នត្ថិ សំសយោ.
យថាបិ ពីជមគ្គិម្ហិ, ឌយ្ហតិ ន វិរូហតិ;
ឯវំ កតំ អសប្បុរិសេ, នស្សតិ ន វិរូហតិ.
កតញ្ញុម្ហិ ច បោសម្ហិ, សីលវន្តេ អរិយវុត្តិនេ;
សុខេត្តេ វិយ ពីជានិ, កតំ តម្ហិ ន នស្សតិ.
ឥមំ ជម្មំ នេកតិកំ, អសប្បុរិសចិន្តកំ;
ហនន្តុ សាខំ សត្តីហិ, នាស្ស ឥច្ឆាមិ ជីវិតំ.
ខមតស្ស ¶ មហារាជ, បាណា ន បដិអានយា [ទុប្បដិអានយា (សី. ស្យា. បី.)];
ខម ទេវ អសប្បុរិសស្ស, នាស្ស ឥច្ឆាមហំ វធំ.
និគ្រោធមេវ សេវេយ្យ, ន សាខមុបសំវសេ;
និគ្រោធស្មិំ មតំ សេយ្យោ, យញ្ចេ សាខស្មិ ជីវិតន្តិ.
និគ្រោធជាតកំ សត្តមំ.
៤៤៦. តក្កលជាតកំ (៨)
ន ¶ តក្កលា សន្តិ ន អាលុវានិ [អាលុបានិ (សី. ស្យា. បី.)], ន ពិឡាលិយោ ន កឡម្ពានិ តាត;
ឯកោ អរញ្ញម្ហិ សុសានមជ្ឈេ, កិមត្ថិកោ តាត ខណាសិ កាសុំ.
បិតាមហោ ¶ តាត សុទុព្ពលោ តេ, អនេកព្យាធីហិ ទុខេន ផុដ្ឋោ;
តមជ្ជហំ និខណិស្សាមិ សោព្ភេ, ន ហិស្ស តំ ជីវិតំ រោចយាមិ.
សង្កប្បមេតំ បដិលទ្ធ បាបកំ, អច្ចាហិតំ កម្ម ករោសិ លុទ្ទំ;
មយាបិ តាត បដិលច្ឆសេ តុវំ, ឯតាទិសំ កម្ម ជរូបនីតោ;
តំ កុល្លវត្តំ អនុវត្តមានោ, អហម្បិ តំ និខណិស្សាមិ សោព្ភេ.
ផរុសាហិ វាចាហិ បកុព្ពមានោ, អាសជ្ជ មំ ត្វំ វទសេ កុមារ;
បុត្តោ មមំ ឱរសកោ សមានោ, អហិតានុកម្បី មម ត្វំសិ បុត្ត.
ន ¶ តាហំ [ត្យាហំ (ស្យា.)] តាត អហិតានុកម្បី, ហិតានុកម្បី តេ អហម្បិ [អហញ្ហិ (ស្យា.)] តាត;
បាបញ្ច តំ កម្ម បកុព្ពមានំ, អរហាមិ នោ វារយិតុំ តតោ.
យោ មាតរំ វា បិតរំ សវិដ្ឋ [មាតរំ បិតរំ វា វសិដ្ឋ (សី. បី.)], អទូសកេ ហិំសតិ បាបធម្មោ;
កាយស្ស ¶ ភេទា អភិសម្បរាយំ, អសំសយំ សោ និរយំ ឧបេតិ [បរេតិ (សី. បី.)].
យោ មាតរំ វា បិតរំ សវិដ្ឋ, អន្នេន បានេន ឧបដ្ឋហាតិ;
កាយស្ស ភេទា អភិសម្បរាយំ, អសំសយំ សោ សុគតិំ ឧបេតិ.
ន មេ ត្វំ បុត្ត អហិតានុកម្បី, ហិតានុកម្បី មេ [មម (?)] ត្វំសិ បុត្ត;
អហញ្ច តំ មាតរា វុច្ចមានោ, ឯតាទិសំ កម្ម ករោមិ លុទ្ទំ.
យា តេ សា ភរិយា អនរិយរូបា, មាតា មមេសា សកិយា ជនេត្តិ;
និទ្ធាបយេ [និទ្ធាមសេ (បី.)] តញ្ច សកា អគារា, អញ្ញម្បិ តេ សា ទុខមាវហេយ្យ.
យា តេ សា ភរិយា អនរិយរូបា, មាតា មមេសា សកិយា ជនេត្តិ;
ទន្តា ករេណូវ វសូបនីតា, សា បាបធម្មា បុនរាវជាតូតិ.
តក្កលជាតកំ អដ្ឋមំ.
៤៤៧. មហាធម្មបាលជាតកំ (៩)
កិំ ¶ ¶ តេ វតំ កិំ បន ព្រហ្មចរិយំ, កិស្ស សុចិណ្ណស្ស អយំ វិបាកោ;
អក្ខាហិ មេ ព្រាហ្មណ ឯតមត្ថំ, កស្មា នុ តុម្ហំ ទហរា ន មិយ្យរេ [មីយរេ (សី. បី.)].
ធម្មំ ចរាម ន មុសា ភណាម, បាបានិ កម្មានិ បរិវជ្ជយាម [វិវជ្ជយាម (សី. ស្យា. បី.)];
អនរិយំ បរិវជ្ជេមុ សព្ពំ, តស្មា ហិ អម្ហំ ទហរា ន មិយ្យរេ.
សុណោម ¶ ធម្មំ អសតំ សតញ្ច, ន ចាបិ ធម្មំ អសតំ រោចយាម;
ហិត្វា អសន្តេ ន ជហាម សន្តេ, តស្មា ហិ អម្ហំ ទហរា ន មិយ្យរេ.
បុព្ពេវ ទានា សុមនា ភវាម, ទទម្បិ វេ អត្តមនា ភវាម;
ទត្វាបិ វេ នានុតប្បាម បច្ឆា, តស្មា ហិ អម្ហំ ទហរា ន មិយ្យរេ.
សមណេ មយំ ព្រាហ្មណេ អទ្ធិកេ ច, វនិព្ពកេ យាចនកេ ទលិទ្ទេ;
អន្នេន បានេន អភិតប្បយាម, តស្មា ¶ ហិ អម្ហំ ទហរា ន មិយ្យរេ.
មយញ្ច ភរិយំ នាតិក្កមាម, អម្ហេ ច ភរិយា នាតិក្កមន្តិ;
អញ្ញត្រ តាហិ ព្រហ្មចរិយំ ចរាម, តស្មា ហិ អម្ហំ ទហរា ន មិយ្យរេ.
បាណាតិបាតា ¶ វិរមាម សព្ពេ, លោកេ អទិន្នំ បរិវជ្ជយាម;
អមជ្ជបា នោបិ មុសា ភណាម, តស្មា ហិ អម្ហំ ទហរា ន មិយ្យរេ.
ឯតាសុ វេ ជាយរេ សុត្តមាសុ, មេធាវិនោ ហោន្តិ បហូតបញ្ញា;
ពហុស្សុតា វេទគុនោ [វេទគុណា (ស្យា. ក.)] ច ហោន្តិ, តស្មា ហិ អម្ហំ ទហរា ន មិយ្យរេ.
មាតា បិតា ច [មាតា ច បិតា (ក.), មាតាបិតរា (ស្យា.)] ភគិនី ភាតរោ ច, បុត្តា ច ទារា ច មយញ្ច សព្ពេ;
ធម្មំ ចរាម បរលោកហេតុ, តស្មា ហិ អម្ហំ ទហរា ន មិយ្យរេ.
ទាសា ច ទាស្យោ [ទាស្សោ (សី. បី.), ទាសី (ស្យា.)] អនុជីវិនោ ច, បរិចារកា កម្មករា ច សព្ពេ;
ធម្មំ ចរន្តិ បរលោកហេតុ, តស្មា ¶ ហិ អម្ហំ ទហរា ន មិយ្យរេ.
ធម្មោ ហវេ រក្ខតិ ធម្មចារិំ, ធម្មោ សុចិណ្ណោ សុខមាវហាតិ;
ឯសានិសំសោ ធម្មេ សុចិណ្ណេ, ន ទុគ្គតិំ គច្ឆតិ ធម្មចារី.
ធម្មោ ហវេ រក្ខតិ ធម្មចារិំ, ឆត្តំ មហន្តំ វិយ វស្សកាលេ;
ធម្មេន គុត្តោ មម ធម្មបាលោ, អញ្ញស្ស អដ្ឋីនិ សុខី កុមារោតិ.
មហាធម្មបាលជាតកំ នវមំ.
៤៤៨. កុក្កុដជាតកំ (១០)
នាស្មសេ ¶ កតបាបម្ហិ, នាស្មសេ អលិកវាទិនេ;
នាស្មសេ អត្តត្ថបញ្ញម្ហិ, អតិសន្តេបិ នាស្មសេ.
ភវន្តិ ហេកេ បុរិសា, គោបិបាសិកជាតិកា [គោបិបាសកជាតិកា (សី. ស្យា. បី.)];
ឃសន្តិ មញ្ញេ មិត្តានិ, វាចាយ ន ច កម្មុនា.
សុក្ខញ្ជលិបគ្គហិតា, វាចាយ បលិគុណ្ឋិតា;
មនុស្សផេគ្គូ នាសីទេ, យស្មិំ នត្ថិ កតញ្ញុតា.
ន ¶ ហិ អញ្ញញ្ញចិត្តានំ, ឥត្ថីនំ បុរិសាន វា;
នានាវិកត្វា [នានាវ កត្វា (សី. បី.)] សំសគ្គំ, តាទិសម្បិ ច នាស្មសេ [តាទិសម្បិ ន វិស្សសេ (ស្យា.)].
អនរិយកម្មមោក្កន្តំ ¶ , អថេតំ [អត្ថេតំ (សី. ស្យា. បី.)] សព្ពឃាតិនំ;
និសិតំវ បដិច្ឆន្នំ, តាទិសម្បិ ច នាស្មសេ.
មិត្តរូបេនិធេកច្ចេ, សាខល្យេន អចេតសា;
វិវិធេហិ ឧបាយន្តិ, តាទិសម្បិ ច នាស្មសេ.
អាមិសំ វា ធនំ វាបិ, យត្ថ បស្សតិ តាទិសោ;
ទុព្ភិំ ករោតិ ទុម្មេធោ, តញ្ច ហន្ត្វាន [ឈាត្វាន (សី. បី.), ហិត្វាន (ស្យា.)] គច្ឆតិ.
មិត្តរូបេន ពហវោ, ឆន្នា សេវន្តិ សត្តវោ;
ជហេ កាបុរិសេ ហេតេ, កុក្កុដោ វិយ សេនកំ.
យោ ច [យោធ (ជា. ១.៨.២៥ សុលសាជាតកេ)] ឧប្បតិតំ អត្ថំ, ន ខិប្បមនុពុជ្ឈតិ;
អមិត្តវសមន្វេតិ, បច្ឆា ច អនុតប្បតិ.
យោ ច ឧប្បតិតំ អត្ថំ, ខិប្បមេវ និពោធតិ;
មុច្ចតេ សត្តុសម្ពាធា, កុក្កុដោ វិយ សេនកា;
តំ តាទិសំ កូដមិវោឌ្ឌិតំ វនេ, អធម្មិកំ និច្ចវិធំសការិនំ;
អារា វិវជ្ជេយ្យ នរោ វិចក្ខណោ, សេនំ យថា កុក្កុដោ វំសកាននេតិ.
កុក្កុដជាតកំ ទសមំ.
៤៤៩. មដ្ឋកុណ្ឌលីជាតកំ (១១)
អលង្កតោ ¶ ¶ មដ្ឋកុណ្ឌលី [មដ្ដកុណ្ឌលី (សី. បី.)], មាលធារី [មាលភារី (សី. បី.)] ហរិចន្ទនុស្សទោ;
ពាហា បគ្គយ្ហ កន្ទសិ, វនមជ្ឈេ កិំ ទុក្ខិតោ តុវំ.
សោវណ្ណមយោ បភស្សរោ, ឧប្បន្នោ រថបញ្ជរោ មម;
តស្ស ចក្កយុគំ ន វិន្ទាមិ, តេន ទុក្ខេន ជហាមិ ជីវិតំ.
សោវណ្ណមយំ មណីមយំ, លោហមយំ អថ រូបិយាមយំ;
[អាចិក្ខ មេ ភទ្ទមាណវ (វិ. វ. ១២០៩)] បាវទ រថំ ករិស្សាមិ [ការយាមិ (សី. បី.)] តេ [អាចិក្ខ មេ ភទ្ទមាណវ (វិ. វ. ១២០៩)], ចក្កយុគំ បដិបាទយាមិ តំ.
សោ [អថ (ស្យា.)] មាណវោ តស្ស បាវទិ, ចន្ទិមសូរិយា [ចន្ទិមសូរិយា (ស្យា.)] ឧភយេត្ថ ភាតរោ [ទិស្សរេ (វិ. វ. ១២១០)];
សោវណ្ណមយោ រថោ មម, តេន ចក្កយុគេន សោភតិ.
ពាលោ ខោ ត្វំសិ មាណវ, យោ ត្វំ បត្ថយសេ អបត្ថិយំ;
មញ្ញាមិ តុវំ មរិស្សសិ, ន ¶ ហិ ត្វំ លច្ឆសិ ចន្ទសូរិយេ.
គមនាគមនម្បិ ¶ ទិស្សតិ, វណ្ណធាតុ ឧភយេត្ថ វីថិយោ;
បេតោ បន នេវ ទិស្សតិ, កោ នុ ខោ [កោ និធ (វិ. វ. ១២១២)] កន្ទតំ ពាល្យតរោ.
សច្ចំ ¶ ខោ វទេសិ មាណវ, អហមេវ កន្ទតំ ពាល្យតរោ;
ចន្ទំ វិយ ទារកោ រុទំ, បេតំ កាលកតាភិបត្ថយេ.
អាទិត្តំ វត មំ សន្តំ, ឃតសិត្តំវ បាវកំ;
វារិនា វិយ ឱសិញ្ចំ, សព្ពំ និព្ពាបយេ ទរំ.
អព្ពហី [អព្ពុហិ (ស្យា.), អព្ភុឡ្ហំ (ក.)] វត មេ សល្លំ, យមាសិ ហទយស្សិតំ [សោកំ ហទយនិស្សិតំ (វិ. វ. ១២១៥)];
យោ មេ សោកបរេតស្ស, បុត្តសោកំ អបានុទិ.
សោហំ អព្ពូឡ្ហសល្លោស្មិ, វីតសោកោ អនាវិលោ;
ន សោចាមិ ន រោទាមិ, តវ សុត្វាន មាណវាតិ.
មដ្ឋកុណ្ឌលីជាតកំ ឯកាទសមំ.
៤៥០. ពិលារកោសិយជាតកំ (១២)
អបចន្តាបិ ទិច្ឆន្តិ, សន្តោ លទ្ធាន ភោជនំ;
កិមេវ ត្វំ បចមានោ, យំ ន ទជ្ជា ន តំ សមំ.
មច្ឆេរា ¶ ច បមាទា ច, ឯវំ ទានំ ន ទិយ្យតិ;
បុញ្ញំ អាកង្ខមានេន, ទេយ្យំ ហោតិ វិជានតា.
យស្សេវ ភីតោ ន ទទាតិ មច្ឆរី, តទេវាទទតោ ភយំ;
ជិឃច្ឆា ច បិបាសា ច, យស្ស ភាយតិ មច្ឆរី;
តមេវ ពាលំ ផុសតិ, អស្មិំ លោកេ បរម្ហិ ច.
តស្មា វិនេយ្យ មច្ឆេរំ, ទជ្ជា ទានំ មលាភិភូ;
បុញ្ញានិ បរលោកស្មិំ, បតិដ្ឋា ហោន្តិ បាណិនំ.
ទុទ្ទទំ ទទមានានំ, ទុក្ករំ កម្ម កុព្ពតំ;
អសន្តោ នានុកុព្ពន្តិ, សតំ ធម្មោ ទុរន្នយោ.
តស្មា សតញ្ច អសតំ [អសតញ្ច (សី. ស្យា. បី.)], នានា ហោតិ ឥតោ គតិ;
អសន្តោ និរយំ យន្តិ, សន្តោ សគ្គបរាយនា.
អប្បស្មេកេ ¶ [អប្បម្បេកេ (ស្យា.)] បវេច្ឆន្តិ, ពហុនេកេ ន ទិច្ឆរេ;
អប្បស្មា ទក្ខិណា ទិន្នា, សហស្សេន សមំ មិតា.
ធម្មំ ចរេ យោបិ សមុញ្ឆកំ ចរេ, ទារញ្ច បោសំ ទទមប្បកស្មិំ [ទទំ អប្បកស្មិបិ (បី.)];
សតំ សហស្សានំ សហស្សយាគិនំ, កលម្បិ ¶ នាគ្ឃន្តិ តថាវិធស្ស តេ.
កេនេស ¶ យញ្ញោ វិបុលោ មហគ្ឃតោ [មហគ្គតោ (សំ. និ. ១.៣២)], សមេន ទិន្នស្ស ន អគ្ឃមេតិ;
កថំ សតំ សហស្សានំ [កថំ សហស្សានំ (សី. ស្យា. បី.)] សហស្សយាគិនំ, កលម្បិ នាគ្ឃន្តិ តថាវិធស្ស តេ.
ទទន្តិ ហេកេ វិសមេ និវិដ្ឋា, ឆេត្វា [ឈត្វា (សី. បី.), ឃត្វា (ស្យា.)] វធិត្វា អថ សោចយិត្វា;
សា ទក្ខិណា អស្សុមុខា សទណ្ឌា, សមេន ទិន្នស្ស ន អគ្ឃមេតិ;
ឯវំ សតំ សហស្សានំ [ឯវំ សហស្សានំ (សី. ស្យា. បី.)] សហស្សយាគិនំ, កលម្បិ នាគ្ឃន្តិ តថាវិធស្ស តេតិ.
ពិលារកោសិយជាតកំ ទ្វាទសមំ.
៤៥១. ចក្កវាកជាតកំ (១៣)
វណ្ណវា អភិរូបោសិ, ឃនោ សញ្ជាតរោហិតោ;
ចក្កវាក សុរូបោសិ, វិប្បសន្នមុខិន្ទ្រិយោ.
បាឋីនំ បាវុសំ មច្ឆំ, ពលជំ [វាលជំ (សី. បី.), ពលជ្ជំ (ស្យា.)] មុញ្ជរោហិតំ;
គង្គាយ តីរេ និសិន្នោ [គង្គាតីរេ និសិន្នោសិ (ស្យា. ក.)], ឯវំ ភុញ្ជសិ ភោជនំ.
ន វាហមេតំ [សព្ពត្ថបិ សមានំ] ភុញ្ជាមិ, ជង្គលានោទកានិ វា;
អញ្ញត្រ សេវាលបណកា, ឯតំ [អញ្ញំ (ស្យា.)] មេ សម្ម ភោជនំ.
ន ¶ វាហមេតំ សទ្ទហាមិ, ចក្កវាកស្ស ភោជនំ;
អហម្បិ សម្ម ភុញ្ជាមិ, គាមេ លោណិយតេលិយំ.
មនុស្សេសុ កតំ ភត្តំ, សុចិំ មំសូបសេចនំ;
ន ¶ ច មេ តាទិសោ វណ្ណោ, ចក្កវាក យថា តុវំ.
សម្បស្សំ អត្តនិ វេរំ, ហិំសយំ [ហិំសាយ (ស្យា. បី. ក.)] មានុសិំ បជំ;
ឧត្រស្តោ ឃសសី ភីតោ, តេន វណ្ណោ តវេទិសោ.
សព្ពលោកវិរុទ្ធោសិ, ធង្ក បាបេន កម្មុនា;
លទ្ធោ បិណ្ឌោ ន បីណេតិ, តេន វណ្ណោ តវេទិសោ.
អហម្បិ [អហញ្ច (?)] សម្ម ភុញ្ជាមិ, អហិំសំ សព្ពបាណិនំ;
អប្បោស្សុក្កោ និរាសង្កី, អសោកោ អកុតោភយោ.
សោ ករស្សុ អានុភាវំ, វីតិវត្តស្សុ សីលិយំ;
អហិំសាយ ចរ លោកេ, បិយោ ហោហិសិ មំមិវ.
យោ ន ហន្តិ ន ឃាតេតិ, ន ជិនាតិ ន ជាបយេ;
មេត្តំសោ សព្ពភូតេសុ, វេរំ តស្ស ន កេនចីតិ.
ចក្កវាកជាតកំ តេរសមំ.
៤៥២. ភូរិបញ្ញជាតកំ (១៤)
សច្ចំ ¶ កិរ ត្វំ អបិ [ត្វម្បិ (សី.), តុវម្បិ (ស្យា.), ត្វំ អសិ (ក.)] ភូរិបញ្ញ, យា តាទិសី សីរិ ធិតី មតី ច;
ន តាយតេភាវវសូបនិតំ, យោ យវកំ ភុញ្ជសិ អប្បសូបំ.
សុខំ ទុក្ខេន បរិបាចយន្តោ, កាលា កាលំ វិចិនំ ឆន្ទឆន្នោ;
អត្ថស្ស ¶ ទ្វារានិ អវាបុរន្តោ, តេនាហំ តុស្សាមិ យវោទនេន.
កាលញ្ច ¶ ញត្វា អភិជីហនាយ, មន្តេហិ អត្ថំ បរិបាចយិត្វា;
វិជម្ភិស្សំ សីហវិជម្ភិតានិ, តាយិទ្ធិយា ទក្ខសិ មំ បុនាបិ.
សុខីបិ ហេកេ [សុខី ហិ ឯកេ (សី.), សុខីតិ ហេកេ (?)] ន ករោន្តិ បាបំ, អវណ្ណសំសគ្គភយា បុនេកេ;
បហូ សមានោ វិបុលត្ថចិន្តី, កិំការណា មេ ន ករោសិ ទុក្ខំ.
ន បណ្ឌិតា អត្តសុខស្ស ហេតុ, បាបានិ កម្មានិ សមាចរន្តិ;
ទុក្ខេន ផុដ្ឋា ខលិតាបិ សន្តា, ឆន្ទា ច ទោសា ន ជហន្តិ ធម្មំ.
យេន កេនចិ វណ្ណេន, មុទុនា ទារុណេន វា;
ឧទ្ធរេ ទីនមត្តានំ, បច្ឆា ធម្មំ សមាចរេ.
យស្ស រុក្ខស្ស ឆាយាយ, និសីទេយ្យ សយេយ្យ វា;
ន តស្ស សាខំ ភញ្ជេយ្យ, មិត្តទុព្ភោ ហិ បាបកោ.
យស្សាបិ [យស្ស ហិ (សី. ក.)] ធម្មំ បុរិសោ [មនុជោ (សី.)] វិជញ្ញា, យេ ចស្ស កង្ខំ វិនយន្តិ សន្តោ;
តំ ¶ ហិស្ស ទីបញ្ច បរាយនញ្ច, ន តេន មេត្តិំ ជរយេថ បញ្ញោ.
អលសោ គិហី កាមភោគី ន សាធុ, អសញ្ញតោ បព្ពជិតោ ន សាធុ;
រាជា ន សាធុ អនិសម្មការី, យោ បណ្ឌិតោ កោធនោ តំ ន សាធុ.
និសម្ម ខត្តិយោ កយិរា, នានិសម្ម ទិសម្បតិ;
និសម្មការិនោ រាជ, យសោ កិត្តិ ច វឌ្ឍតីតិ.
ភូរិបញ្ញជាតកំ ចុទ្ទសមំ.
៤៥៣. មហាមង្គលជាតកំ (១៥)
កិំសុ ¶ នរោ ជប្បមធិច្ចកាលេ, កំ វា វិជ្ជំ កតមំ វា សុតានំ;
សោ មច្ចោ អស្មិញ្ច [អស្មិំវ (បី.)] បរម្ហិ លោកេ, កថំ ករោ សោត្ថានេន គុត្តោ.
យស្ស ទេវា បិតរោ ច សព្ពេ, សរីសបា [សិរិំសបា (សី. ស្យា. បី.)] សព្ពភូតានិ ចាបិ;
មេត្តាយ និច្ចំ អបចិតានិ ហោន្តិ, ភូតេសុ វេ សោត្ថានំ តទាហុ.
យោ ¶ សព្ពលោកស្ស និវាតវុត្តិ, ឥត្ថីបុមានំ ¶ សហទារកានំ;
ខន្តា ទុរុត្តានមប្បដិកូលវាទី, អធិវាសនំ សោត្ថានំ តទាហុ.
យោ នាវជានាតិ សហាយមិត្តេ [សហាយមត្តេ (សី. បី.)], សិប្បេន កុល្យាហិ ធនេន ជច្ចា;
រុចិបញ្ញោ អត្ថកាលេ មតីមា [មុតីមា (សី. បី.)], សហាយេសុ វេ សោត្ថានំ តទាហុ.
មិត្តានិ វេ យស្ស ភវន្តិ សន្តោ, សំវិស្សត្ថា អវិសំវាទកស្ស;
ន មិត្តទុព្ភី សំវិភាគី ធនេន, មិត្តេសុ វេ សោត្ថានំ តទាហុ.
យស្ស ភរិយា តុល្យវយា សមគ្គា, អនុព្ពតា ធម្មកាមា បជាតា [សជាតា (ក.)];
កោលិនិយា សីលវតី បតិព្ពតា, ទារេសុ វេ សោត្ថានំ តទាហុ.
យស្ស ¶ រាជា ភូតបតិ [ភូតបតី (សី. ស្យា. បី.)] យសស្សី, ជានាតិ សោចេយ្យំ បរក្កមញ្ច;
អទ្វេជ្ឈតា សុហទយំ មមន្តិ, រាជូសុ វេ សោត្ថានំ តទាហុ.
អន្នញ្ច ¶ បានញ្ច ទទាតិ សទ្ធោ, មាលញ្ច គន្ធញ្ច វិលេបនញ្ច;
បសន្នចិត្តោ អនុមោទមានោ, សគ្គេសុ វេ សោត្ថានំ តទាហុ.
យមរិយធម្មេន បុនន្តិ វុទ្ធា, អារាធិតា សមចរិយាយ សន្តោ;
ពហុស្សុតា ឥសយោ សីលវន្តោ, អរហន្តមជ្ឈេ សោត្ថានំ តទាហុ.
ឯតានិ ខោ សោត្ថានានិ លោកេ, វិញ្ញុប្បសត្ថានិ សុខុទ្រយានិ [សុខិន្ទ្រិយានិ (បី.)];
តានីធ សេវេថ នរោ សបញ្ញោ, ន ហិ មង្គលេ កិញ្ចនមត្ថិ សច្ចន្តិ.
មហាមង្គលជាតកំ បន្នរសមំ.
៤៥៤. ឃដបណ្ឌិតជាតកំ (១៦)
ឧដ្ឋេហិ កណ្ហ កិំ សេសិ, កោ អត្ថោ សុបនេន តេ;
យោបិ តុយ្ហំ [តាយំ (បី.)] សកោ ភាតា, ហទយំ ចក្ខុ ច [ចក្ខុំវ (បី.)] ទក្ខិណំ;
តស្ស វាតា ពលីយន្តិ, ឃដោ ជប្បតិ [សសំ ជប្បតិ (?)] កេសវ.
តស្ស តំ វចនំ សុត្វា, រោហិណេយ្យស្ស កេសវោ;
តរមានរូបោ វុដ្ឋាសិ, ភាតុសោកេន អដ្ដិតោ.
កិំ នុ ¶ ឧម្មត្តរូបោវ, កេវលំ ទ្វារកំ ឥមំ;
សសោ សសោតិ លបសិ, កោ នុ តេ សសមាហរិ.
សោវណ្ណមយំ ¶ មណីមយំ, លោហមយំ អថ រូបិយាមយំ;
សង្ខសិលាបវាឡមយំ, ការយិស្សាមិ តេ សសំ.
សន្តិ អញ្ញេបិ សសកា, អរញ្ញេ វនគោចរា;
តេបិ តេ អានយិស្សាមិ, កីទិសំ សសមិច្ឆសិ.
ន ¶ ចាហមេតេ [ន ចាហមេតំ (សី.), ន វាហមេតេ (ស្យា.), ន វាហមេតំ (បី.)] ឥច្ឆាមិ, យេ សសា បថវិស្សិតា [បឋវិំសិតា (សី. ស្យា. បី.)];
ចន្ទតោ សសមិច្ឆាមិ, តំ មេ ឱហរ កេសវ.
សោ នូន មធុរំ ញាតិ, ជីវិតំ វិជហិស្សសិ;
អបត្ថិយំ យោ បត្ថយសិ, ចន្ទតោ សសមិច្ឆសិ.
ឯវំ ចេ កណ្ហ ជានាសិ, យទញ្ញមនុសាសសិ;
កស្មា បុរេ មតំ បុត្តំ, អជ្ជាបិ មនុសោចសិ.
យំ ន លព្ភា មនុស្សេន, អមនុស្សេន វា បុន [បន (បេ. វ. ២១៥)];
ជាតោ មេ មា មរី បុត្តោ, កុតោ លព្ភា អលព្ភិយំ.
ន មន្តា មូលភេសជ្ជា, ឱសធេហិ ធនេន វា;
សក្កា អានយិតុំ កណ្ហ, យំ បេតមនុសោចសិ.
យស្ស ឯតាទិសា អស្សុ, អមច្ចា បុរិសបណ្ឌិតា;
យថា និជ្ឈាបយេ អជ្ជ, ឃដោ បុរិសបណ្ឌិតោ.
អាទិត្តំ វត មំ សន្តំ, ឃតសិត្តំវ បាវកំ;
វារិនា វិយ ឱសិញ្ចំ, សព្ពំ និព្ពាបយេ ទរំ.
អព្ពហី ¶ វត មេ សល្លំ, យមាសិ ហទយស្សិតំ;
យោ មេ សោកបរេតស្ស, បុត្តសោកំ អបានុទិ.
សោហំ អព្ពូឡ្ហសល្លោស្មិ, វីតសោកោ អនាវិលោ;
ន សោចាមិ ន រោទាមិ, តវ សុត្វាន មាណវ [ភាតិក (បេ. វ. ២២៤)].
ឯវំ ករោន្តិ សប្បញ្ញា, យេ ហោន្តិ អនុកម្បកា;
និវត្តយន្តិ សោកម្ហា, ឃដោ ជេដ្ឋំវ ភាតរន្តិ.
ឃដបណ្ឌិតជាតកំ សោឡសមំ.
ទសកនិបាតំ និដ្ឋិតំ.
តស្សុទ្ទានំ –
ទឡ្ហ ¶ កណ្ហ ធនញ្ជយ សង្ខវរោ, រជ សត្តហ កស្ស ច [សត្តាហសសាខ (ស្យា.)] តក្កលិនា;
ធម្មំ កុក្កុដ កុណ្ឌលិ ភោជនទា, ចក្កវាក សុភូរិស សោត្ថិ ឃដោតិ.
១១. ឯកាទសកនិបាតោ
៤៥៥. មាតុបោសកជាតកំ (១)
តស្ស ¶ ¶ ¶ នាគស្ស វិប្បវាសេន, វិរូឡ្ហា សល្លកី ច កុដជា ច;
កុរុវិន្ទករវីរា [ករវរា (សី. ស្យា.)] តិសសាមា ច, និវាតេ បុប្ផិតា ច កណិការា.
កោចិទេវ សុវណ្ណកាយុរា, នាគរាជំ ភរន្តិ បិណ្ឌេន;
យត្ថ រាជា រាជកុមារោ វា, កវចមភិហេស្សតិ អឆម្ភិតោ [អសម្ភីតោ (សី. ស្យា. បី.)].
គណ្ហាហិ នាគ កពឡំ, មា នាគ កិសកោ ភវ;
ពហូនិ រាជកិច្ចានិ, តានិ [យានិ (សី. បី.)] នាគ ករិស្សសិ.
សា នូនសា កបណិកា, អន្ធា អបរិណាយិកា;
ខាណុំ បាទេន ឃដ្ដេតិ, គិរិំ ចណ្ឌោរណំ បតិ.
កា នុ តេ សា មហានាគ, អន្ធា អបរិណាយិកា;
ខាណុំ បាទេន ឃដ្ដេតិ, គិរិំ ចណ្ឌោរណំ បតិ.
មាតា មេ សា មហារាជ, អន្ធា អបរិណាយិកា;
ខាណុំ បាទេន ឃដ្ដេតិ, គិរិំ ចណ្ឌោរណំ បតិ.
មុញ្ចថេតំ មហានាគំ, យោយំ ភរតិ មាតរំ;
សមេតុ ¶ មាតរា នាគោ, សហ សព្ពេហិ ញាតិភិ.
មុត្តោ ច ពន្ធនា នាគោ, មុត្តមាទាយ កុញ្ជរោ [កាសិរាជេន បេសិតោ (សី. ស្យា.), មុត្តោ ទាមាតោ កុញ្ជរោ (បី. សី. និយ្យ)];
មុហុត្តំ អស្សាសយិត្វា [វិស្សមិត្វាន (សី.)], អគមា យេន បព្ពតោ.
តតោ សោ នឡិនិំ [និលិនំ (ស្យា.)] គន្ត្វា, សីតំ កុញ្ជរសេវិតំ;
សោណ្ឌាយូទកមាហត្វា [មាហិត្វា (ស្យា. ក.)], មាតរំ អភិសិញ្ចថ.
កោយ ¶ អនរិយោ ទេវោ, អកាលេនបិ វស្សតិ [អកាលេន បវស្សតិ (សី. ស្យា.), អកាលេន’តិវស្សតិ (បី.)];
គតោ មេ អត្រជោ បុត្តោ, យោ មយ្ហំ បរិចារកោ.
ឧដ្ឋេហិ អម្ម កិំ សេសិ, អាគតោ ត្យាហមត្រជោ;
មុត្តោម្ហិ កាសិរាជេន, វេទេហេន យសស្សិនា.
ចិរំ ¶ ជីវតុ សោ រាជា, កាសីនំ រដ្ឋវឌ្ឍនោ;
យោ មេ បុត្តំ បមោចេសិ, សទា វុទ្ធាបចាយិកន្តិ.
មាតុបោសកជាតកំ បឋមំ.
៤៥៦. ជុណ្ហជាតកំ (២)
សុណោហិ មយ្ហំ វចនំ ជនិន្ទ, អត្ថេន ជុណ្ហម្ហិ ឥធានុបត្តោ;
ន ព្រាហ្មណេ អទ្ធិកេ តិដ្ឋមានេ, គន្តព្ព [គន្តព្យ (ក.)] មាហុ ទ្វិបទិន្ទ [ទិបទាន (សី. បី.), ទ្វិបទាន (ស្យា.)] សេដ្ឋ.
សុណោមិ ¶ តិដ្ឋាមិ វទេហិ ព្រហ្មេ, យេនាសិ [យេនាបិ (ស្យា. ក.)] អត្ថេន ឥធានុបត្តោ;
កំ វា ត្វមត្ថំ មយិ បត្ថយានោ, ឥធាគមា ព្រហ្មេ តទិង្ឃ ព្រូហិ.
ទទាហិ មេ គាមវរានិ បញ្ច, ទាសីសតំ សត្ត គវំសតានិ;
បរោសហស្សញ្ច សុវណ្ណនិក្ខេ, ភរិយា ច មេ សាទិសី ទ្វេ ទទាហិ.
តបោ នុ តេ ព្រាហ្មណ ភិំសរូបោ, មន្តា នុ តេ ព្រាហ្មណ ចិត្តរូបា;
យក្ខា នុ [យក្ខា វ (សី. បី.)] តេ អស្សវា សន្តិ កេចិ, អត្ថំ វា មេ អភិជានាសិ កត្តំ.
ន ¶ មេ តបោ អត្ថិ ន ចាបិ មន្តា, យក្ខាបិ មេ អស្សវា នត្ថិ កេចិ;
អត្ថម្បិ តេ នាភិជានាមិ កត្តំ, បុព្ពេ ច ខោ [បុព្ពេវ ខោ (ស្យា. ក.)] សង្គតិមត្តមាសិ.
បឋមំ ឥទំ ទស្សនំ ជានតោ មេ, ន តាភិជានាមិ ឥតោ បុរត្ថា;
អក្ខាហិ មេ បុច្ឆិតោ ឯតមត្ថំ, កទា កុហិំ វា អហុ សង្គមោ នោ.
គន្ធាររាជស្ស ¶ បុរម្ហិ រម្មេ, អវសិម្ហសេ តក្កសីលាយំ ទេវ;
តត្ថន្ធការម្ហិ តិមីសិកាយំ [តិមិស្សិកាយំ (សី. អដ្ឋ.), តិមិស្សកាយំ (ស្យា.)], អំសេន អំសំ សមឃដ្ដយិម្ហ.
តេ តត្ថ ឋត្វាន ឧភោ ជនិន្ទ, សារាណិយំ [សារណីយំ (ក.)] វីតិសារយិម្ហ [វីតិសារិម្ហ (សី. ស្យា. បី.)] តត្ថ;
សាយេវ នោ សង្គតិមត្តមាសិ, តតោ ន បច្ឆា ន បុរេ អហោសិ.
យទា កទាចិ មនុជេសុ ព្រហ្មេ, សមាគមោ សប្បុរិសេន ហោតិ;
ន បណ្ឌិតា សង្គតិសន្ថវានិ, បុព្ពេ កតំ វាបិ វិនាសយន្តិ.
ពាលាវ [ពាលា ច (សី. ស្យា. បី.)] ខោ សង្គតិសន្ថវានិ, បុព្ពេ កតំ វាបិ វិនាសយន្តិ;
ពហុម្បិ ពាលេសុ កតំ វិនស្សតិ, តថា ហិ ពាលា អកតញ្ញុរូបា.
ធីរា ច ខោ សង្គតិសន្ថវានិ, បុព្ពេ កតំ វាបិ ន នាសយន្តិ;
អប្បម្បិ ធីរេសុ កតំ ន នស្សតិ, តថា ហិ ធីរា សុកតញ្ញុរូបា.
ទទាមិ ¶ ¶ តេ គាមវរានិ បញ្ច, ទាសីសតំ សត្ត គវំសតានិ;
បរោសហស្សញ្ច សុវណ្ណនិក្ខេ, ភរិយា ច តេ សាទិសី ទ្វេ ទទាមិ.
ឯវំ ¶ សតំ ហោតិ សមេច្ច រាជ, នក្ខត្តរាជារិវ តារកានំ;
អាបូរតី កាសិបតី តថាហំ, តយាបិ មេ សង្គមោ អជ្ជ លទ្ធោតិ.
ជុណ្ហជាតកំ ទុតិយំ.
៤៥៧. ធម្មទេវបុត្តជាតកំ (៣)
យសោករោ បុញ្ញករោហមស្មិ, សទាត្ថុតោ សមណព្រាហ្មណានំ;
មគ្គារហោ ទេវមនុស្សបូជិតោ, ធម្មោ អហំ ទេហិ អធម្ម មគ្គំ.
អធម្មយានំ ទឡ្ហមារុហិត្វា, អសន្តសន្តោ ពលវាហមស្មិ;
ស កិស្ស ហេតុម្ហិ តវជ្ជ ទជ្ជំ, មគ្គំ អហំ ធម្ម អទិន្នបុព្ពំ.
ធម្មោ ហវេ បាតុរហោសិ បុព្ពេ, បច្ឆា ¶ អធម្មោ ឧទបាទិ លោកេ;
ជេដ្ឋោ ច សេដ្ឋោ ច សនន្តនោ ច, ឧយ្យាហិ ជេដ្ឋស្ស កនិដ្ឋ មគ្គា.
ន យាចនាយ នបិ បាតិរូបា, ន អរហតា [ន អរហតិ (សី. បី.), អរហតិ (ក.)] តេហំ ទទេយ្យំ មគ្គំ;
យុទ្ធញ្ច នោ ហោតុ ឧភិន្នមជ្ជ, យុទ្ធម្ហិ យោ ជេស្សតិ តស្ស មគ្គោ.
សព្ពា ¶ ទិសា អនុវិសដោហមស្មិ, មហព្ពលោ អមិតយសោ អតុល្យោ;
គុណេហិ សព្ពេហិ ឧបេតរូបោ, ធម្មោ អធម្ម ត្វំ កថំ វិជេស្សសិ.
លោហេន វេ ហញ្ញតិ ជាតរូបំ, ន ជាតរូបេន ហនន្តិ លោហំ;
សចេ អធម្មោ ហញ្ឆតិ [ហញ្ញតិ (សី. ស្យា.), ហញ្ញិតិ (កត្ថចិ)] ធម្មមជ្ជ, អយោ សុវណ្ណំ វិយ ទស្សនេយ្យំ.
សចេ តុវំ យុទ្ធពលោ អធម្ម [យុទ្ធពលោ’សិ’ធម្ម (ក. សី.), យុទ្ធពលោ’ស’ធម្ម (បី.)], ន តុយ្ហ វុឌ្ឍា [វទ្ធា (សី. បី.)] ច គរូ ច អត្ថិ;
មគ្គញ្ច តេ ទម្មិ បិយាប្បិយេន, វាចាទុរុត្តានិបិ តេ ខមាមិ.
ឥទញ្ច សុត្វា វចនំ អធម្មោ, អវំសិរោ ¶ បតិតោ ឧទ្ធបាទោ;
‘‘យុទ្ធត្ថិកោ ចេ ន លភាមិ យុទ្ធំ’’, ឯត្តាវតា ហោតិ ហតោ អធម្មោ.
ខន្តីពលោ យុទ្ធពលំ វិជេត្វា, ហន្ត្វា អធម្មំ និហនិត្វ [វិហនិត្វា (ក.)] ភូម្យា;
បាយាសិ វិត្តោ [ចិត្តោ (ស្យា.)] អភិរុយ្ហ សន្ទនំ, មគ្គេនេវ អតិពលោ សច្ចនិក្កមោ.
មាតា បិតា សមណព្រាហ្មណា ច, អសម្មានិតា យស្ស សកេ អគារេ;
ឥធេវ និក្ខិប្ប សរីរទេហំ, កាយស្ស ភេទា និរយំ វជន្តិ តេ [វជន្តិ (សី. បី.)];
យថា អធម្មោ បតិតោ អវំសិរោ.
មាតា ¶ បិតា សមណព្រាហ្មណា ច, សុសម្មានិតា យស្ស សកេ អគារេ;
ឥធេវ និក្ខិប្ប សរីរទេហំ, កាយស្ស ភេទា សុគតិំ វជន្តិ តេ;
យថាបិ ធម្មោ អភិរុយ្ហ សន្ទនន្តិ.
ធម្មទេវបុត្តជាតកំ [ធម្មជាតកំ (សី. បី.)] តតិយំ.
៤៥៨. ឧទយជាតកំ (៤)
ឯកា ¶ ¶ និសិន្នា សុចិ សញ្ញតូរូ, បាសាទមារុយ្ហ អនិន្ទិតង្គី;
យាចាមិ តំ កិន្នរនេត្តចក្ខុ, ឥមេករត្តិំ ឧភយោ វសេម.
ឱកិណ្ណន្តរបរិខំ, ទឡ្ហមដ្ដាលកោដ្ឋកំ;
រក្ខិតំ ខគ្គហត្ថេហិ, ទុប្បវេសមិទំ បុរំ.
ទហរស្ស យុវិនោ ចាបិ, អាគមោ ច ន វិជ្ជតិ;
អថ កេន នុ វណ្ណេន, សង្គមំ ឥច្ឆសេ មយា.
យក្ខោហមស្មិ កល្យាណិ, អាគតោស្មិ តវន្តិកេ [តវន្តិកំ (សី. បី.)];
ត្វំ មំ នន្ទយ [នន្ទស្សុ (ស្យា. ក.)] ភទ្ទន្តេ, បុណ្ណកំសំ ទទាមិ តេ.
ទេវំ វ យក្ខំ អថ វា មនុស្សំ, ន បត្ថយេ ឧទយមតិច្ច អញ្ញំ;
គច្ឆេវ ត្វំ យក្ខ មហានុភាវ, មា ចស្សុ គន្ត្វា បុនរាវជិត្ថ.
យា សា រតិ ឧត្តមា កាមភោគិនំ, យំ ហេតុ សត្តា វិសមំ ចរន្តិ;
មា តំ រតិំ ជីយិ តុវំ សុចិម្ហិ តេ, ទទាមិ តេ រូបិយំ កំសបូរំ.
នារិំ ¶ ¶ នរោ និជ្ឈបយំ ធនេន, ឧក្កំសតី យត្ថ ករោតិ ឆន្ទំ;
វិបច្ចនីកោ តវ ទេវធម្មោ, បច្ចក្ខតោ ថោកតរេន ឯសិ.
អាយុ ច វណ្ណោ ច [អាយុំ ច វណ្ណំ ច (ក. សី. បី.)] មនុស្សលោកេ, និហីយតិ មនុជានំ សុគ្គត្តេ;
តេនេវ វណ្ណេន ធនម្បិ តុយ្ហំ, និហីយតិ ជិណ្ណតរាសិ អជ្ជ.
ឯវំ មេ បេក្ខមានស្ស, រាជបុត្តិ យសស្សិនិ;
ហាយតេវ តវ [ហាយតេ វត តេ (សី. ស្យា. ក.), ហាយតេវ តតោ (បី.)] វណ្ណោ, អហោរត្តានមច្ចយេ.
ឥមិនាវ ត្វំ វយសា, រាជបុត្តិ សុមេធសេ;
ព្រហ្មចរិយំ ចរេយ្យាសិ, ភិយ្យោ វណ្ណវតី សិយា.
ទេវា ន ជីរន្តិ យថា មនុស្សា, គត្តេសុ តេសំ វលិយោ ន ហោន្តិ;
បុច្ឆាមិ តំ យក្ខ មហានុភាវ, កថំ នុ ទេវាន [កថំ ន ទេវានំ (បី.)] សរីរទេហោ.
ទេវា ន ជីរន្តិ យថា មនុស្សា, គត្តេសុ តេសំ វលិយោ ន ហោន្តិ;
សុវេ សុវេ ភិយ្យតរោវ [ភិយ្យតរោ ច (ក.)] តេសំ, ទិព្ពោ ¶ ច វណ្ណោ វិបុលា ច ភោគា.
កិំសូធ ភីតា ជនតា អនេកា, មគ្គោ ច នេកាយតនំ បវុត្តោ;
បុច្ឆាមិ តំ យក្ខ មហានុភាវ, កត្ថដ្ឋិតោ បរលោកំ ន ភាយេ.
វាចំ ¶ ¶ មនញ្ច បណិធាយ សម្មា, កាយេន បាបានិ អកុព្ពមានោ;
ពហុន្នបានំ ឃរមាវសន្តោ, សទ្ធោ មុទូ សំវិភាគី វទញ្ញូ;
សង្គាហកោ សខិលោ សណ្ហវាចោ, ឯត្ថដ្ឋិតោ បរលោកំ ន ភាយេ.
អនុសាសសិ មំ យក្ខ, យថា មាតា យថា បិតា;
ឧឡារវណ្ណំ បុច្ឆាមិ, កោ នុ ត្វមសិ សុព្រហា.
ឧទយោហមស្មិ កល្យាណិ, សង្ករត្តា ឥធាគតោ [សង្គរត្ថា ឥធាគតោ (សី. បី.), សង្គរត្ថាយិធាគតោ (ស្យា.)];
អាមន្ត ខោ តំ គច្ឆាមិ, មុត្តោស្មិ តវ សង្ករា [សង្គរា (សី. ស្យា. បី.)].
សចេ ខោ ត្វំ ឧទយោសិ, សង្ករត្តា ឥធាគតោ;
អនុសាស មំ រាជបុត្ត, យថាស្ស បុន សង្គមោ.
អតិបតតិ [អធិបតតី (សី. បី.)] វយោ ខណោ តថេវ, ឋានំ នត្ថិ ធុវំ ចវន្តិ សត្តា;
បរិជិយ្យតិ អទ្ធុវំ សរីរំ, ឧទយេ ¶ មា បមាទ [មា បមាទំ (សី.)] ចរស្សុ ធម្មំ.
កសិណា បថវី ធនស្ស បូរា, ឯកស្សេវ សិយា អនញ្ញធេយ្យា;
តញ្ចាបិ ជហតិ [ជហាតិ (សី. ស្យា. បី.), ជហាតី (?)] អវីតរាគោ, ឧទយេ មា បមាទ ចរស្សុ ធម្មំ.
មាតា ច បិតា ច ភាតរោ ច, ភរិយា យាបិ ធនេន ហោតិ កីតា [ភរិយាបិ ធនេន ហោន្តិ អតិត្តា (ក.)];
តេ ចាបិ ជហន្តិ អញ្ញមញ្ញំ, ឧទយេ មា បមាទ ចរស្សុ ធម្មំ.
កាយោ ¶ បរភោជនន្តិ ញត្វា [កាយោ ច បរភោជនំ វិទិត្វា (ក.)], សំសារេ សុគតិញ្ច ទុគ្គតិញ្ច [សុគតី ច ទុគ្គតី ច (សី. ស្យា. បី.), សុគ្គតិំ ទុគ្គតិញ្ច (ក.)];
ឥត្តរវាសោតិ ជានិយាន, ឧទយេ មា បមាទ ចរស្សុ ធម្មំ.
សាធុ ភាសតិយំ [ភាសតយំ (សី. បី.)] យក្ខោ, អប្បំ មច្ចាន ជីវិតំ;
កសិរញ្ច បរិត្តញ្ច, តញ្ច ទុក្ខេន សំយុតំ;
សាហំ ឯកា បព្ពជិស្សាមិ, ហិត្វា កាសិំ សុរុន្ធនន្តិ.
ឧទយជាតកំ ចតុត្ថំ.
៤៥៩. បានីយជាតកំ (៥)
មិត្តោ ¶ មិត្តស្ស បានីយំ, អទិន្នំ បរិភុញ្ជិសំ;
តេន បច្ឆា វិជិគុច្ឆិំ, តំ បាបំ បកតំ មយា;
មា បុន អករំ បាបំ, តស្មា បព្ពជិតោ អហំ.
បរទារញ្ច ទិស្វាន, ឆន្ទោ មេ ឧទបជ្ជថ [ឧបបជ្ជថ (ស្យា. ក.)];
តេន បច្ឆា វិជិគុច្ឆិំ, តំ បាបំ បកតំ មយា;
មា បុន អករំ បាបំ, តស្មា បព្ពជិតោ អហំ.
បិតរំ ¶ មេ មហារាជ, ចោរា អគណ្ហុ [អគណ្ហុំ (សី. បី.), អគណ្ហិ (ក.)] កាននេ;
តេសាហំ បុច្ឆិតោ ជានំ, អញ្ញថា នំ វិយាករិំ.
តេន បច្ឆា វិជិគុច្ឆិំ, តំ បាបំ បកតំ មយា;
មា បុន អករំ បាបំ, តស្មា បព្ពជិតោ អហំ.
បាណាតិបាតមករុំ, សោមយាគេ ឧបដ្ឋិតេ;
តេសាហំ សមនុញ្ញាសិំ, តេន បច្ឆា វិជិគុច្ឆិំ.
តំ បាបំ បកតំ មយា, មា បុន អករំ បាបំ;
តស្មា បព្ពជិតោ អហំ.
សុរាមេរយមាធុកា [មធុកា (សី. ស្យា. បី.)], យេ ជនា បឋមាសុ នោ;
ពហូនំ តេ អនត្ថាយ, មជ្ជបានមកប្បយុំ.
តេសាហំ ¶ សមនុញ្ញាសិំ, តេន បច្ឆា វិជិគុច្ឆិំ;
តំ បាបំ បកតំ មយា, មា បុន អករំ បាបំ;
តស្មា បព្ពជិតោ អហំ.
ធិរត្ថុ ¶ សុពហូ កាមេ, ទុគ្គន្ធេ ពហុកណ្ដកេ;
យេ អហំ បដិសេវន្តោ, នាលភិំ តាទិសំ សុខំ.
មហស្សាទា សុខា កាមា, នត្ថិ កាមា បរំ [កាមបរំ (សី. បី.)] សុខំ;
យេ កាមេ បដិសេវន្តិ, សគ្គំ តេ ឧបបជ្ជរេ.
អប្បស្សាទា ទុខា កាមា, នត្ថិ កាមា បរំ ទុខំ;
យេ កាមេ បដិសេវន្តិ, និរយំ តេ ឧបបជ្ជរេ.
អសី យថា សុនិសិតោ, នេត្តិំសោវ សុបាយិកោ [សុបាសិតោ (ក. សី. និយ្យ), សុបាយិតោ (ក. អដ្ឋ.)];
សត្តីវ ឧរសិ ខិត្តា, កាមា ទុក្ខតរា តតោ.
អង្គារានំវ ជលិតំ, កាសុំ សាធិកបោរិសំ;
ផាលំវ ទិវសំតត្តំ, កាមា ទុក្ខតរា តតោ.
វិសំ យថា ហលាហលំ, តេលំ បក្កុថិតំ [ឧក្កដ្ឋិតំ (សី. បី.), បក្កុដ្ឋិតំ (ស្យា.)] យថា;
តម្ពលោហ [តម្បលោហំ (ស្យា.)] វិលីនំវ, កាមា ទុក្ខតរា តតោតិ.
បានីយជាតកំ បញ្ចមំ.
៤៦០. យុធញ្ចយជាតកំ (៦)
មិត្តាមច្ចបរិព្យូឡ្ហំ [បរិព្ពូឡ្ហំ (សី. បី.)], អហំ វន្ទេ រថេសភំ;
បព្ពជិស្សាមហំ រាជ [បព្ពជិស្សំ មហារាជ (សី. បី.)], តំ ទេវោ អនុមញ្ញតុ.
សចេ ¶ តេ ឩនំ កាមេហិ, អហំ បរិបូរយាមិ [អហំវ បូរយាមិ (ក.)] តេ;
យោ តំ ហិំសតិ វារេមិ, មា បព្ពជ [បព្ពជិ (បី.)] យុធញ្ចយ [យុធញ្ជយ (សី. ស្យា.), យុវញ្ជយ (បី.)].
ន ¶ មត្ថិ ឩនំ កាមេហិ, ហិំសិតា មេ ន វិជ្ជតិ;
ទីបញ្ច កាតុមិច្ឆាមិ, យំ ជរា នាភិកីរតិ.
បុត្តោ ¶ វា បិតរំ យាចេ, បិតា វា បុត្តមោរសំ;
នេគមោ តំ យាចេ [នេគមោ យាចតេ (សី. ស្យា. បី.)] តាត, មា បព្ពជ យុធញ្ចយ.
មា មំ ទេវ និវារេហិ, បព្ពជន្តំ រថេសភ;
មាហំ កាមេហិ សម្មត្តោ, ជរាយ វសមន្វគូ.
អហំ តំ តាត យាចាមិ, អហំ បុត្ត និវារយេ;
ចិរំ តំ ទដ្ឋុមិច្ឆាមិ, មា បព្ពជ យុធញ្ចយ.
ឧស្សាវោវ តិណគ្គម្ហិ, សូរិយុគ្គមនំ បតិ;
ឯវមាយុ មនុស្សានំ, មា មំ អម្ម និវារយ.
តរមានោ ឥមំ យានំ, អារោបេតុ [តរមានា ឥមំ យានំ, អារោបេន្តុ (សី. បី.)] រថេសភ;
មា មេ មាតា តរន្តស្ស, អន្តរាយករា អហុ.
អភិធាវថ ភទ្ទន្តេ, សុញ្ញំ ហេស្សតិ រម្មកំ;
យុធញ្ចយោ អនុញ្ញាតោ, សព្ពទត្តេន រាជិនា.
យោហុ សេដ្ឋោ សហស្សស្ស [មនុស្សានំ (ស្យា.), សហស្សានំ (ក.)], យុវា កញ្ចនសន្និភោ;
សោយំ កុមារោ បព្ពជិតោ, កាសាយវសនោ ពលី.
ឧភោ កុមារា បព្ពជិតា, យុធញ្ចយោ យុធិដ្ឋិលោ;
បហាយ មាតាបិតរោ, សង្គំ ឆេត្វាន មច្ចុនោតិ.
យុធញ្ចយជាតកំ ឆដ្ឋំ.
៤៦១. ទសរថជាតកំ (៧)
ឯថ ¶ លក្ខណ សីតា ច, ឧភោ ឱតរថោទកំ;
ឯវាយំ ភរតោ អាហ, ‘‘រាជា ទសរថោ មតោ’’.
កេន រាមប្បភាវេន, សោចិតព្ពំ ន សោចសិ;
បិតរំ កាលកតំ [កាលង្កតំ (ក.)] សុត្វា, ន តំ បសហតេ ទុខំ.
យំ ន សក្កា និបាលេតុំ, បោសេន លបតំ ពហុំ;
ស កិស្ស វិញ្ញូ មេធាវី, អត្តានមុបតាបយេ.
ទហរា ¶ ¶ ច ហិ វុទ្ធា ច [យេ វុទ្ធា (សី. អដ្ឋ.), យេ វុឌ្ឍា (ស្យា.)], យេ ពាលា យេ ច បណ្ឌិតា;
អឌ្ឍា ចេវ ទលិទ្ទា ច, សព្ពេ មច្ចុបរាយណា.
ផលានមិវ បក្កានំ, និច្ចំ បតនតោ ភយំ;
ឯវំ ជាតាន មច្ចានំ, និច្ច មរណតោ ភយំ.
សាយមេកេ ន ទិស្សន្តិ, បាតោ ទិដ្ឋា ពហុជ្ជនា;
បាតោ ឯកេ ន ទិស្សន្តិ, សាយំ ទិដ្ឋា ពហុជ្ជនា.
បរិទេវយមានោ ចេ, កិញ្ចិទត្ថំ ឧទព្ពហេ;
សម្មូឡ្ហោ ហិំសមត្តានំ, កយិរា តំ វិចក្ខណោ.
កិសោ វិវណ្ណោ ភវតិ, ហិំសមត្តានមត្តនោ [មត្តនា (សី. អដ្ឋ. សុ. និ. ៥៩០)];
ន តេន បេតា បាលេន្តិ, និរត្ថា បរិទេវនា.
យថា សរណមាទិត្តំ, វារិនា បរិនិព្ពយេ [វារិនាវនិព្ពាបយេ (ស្យា. ក.)];
ឯវម្បិ ធីរោ សុតវា, មេធាវី បណ្ឌិតោ នរោ;
ខិប្បមុប្បតិតំ សោកំ, វាតោ តូលំវ ធំសយេ.
មច្ចោ ឯកោវ ¶ [ឯកោវ មច្ចោ (សី. ស្យា. បី.)] អច្ចេតិ, ឯកោវ ជាយតេ កុលេ;
សំយោគបរមាត្វេវ, សម្ភោគា សព្ពបាណិនំ.
តស្មា ហិ ធីរស្ស ពហុស្សុតស្ស, សម្បស្សតោ លោកមិមំ បរញ្ច;
អញ្ញាយ ធម្មំ ហទយំ មនញ្ច, សោកា មហន្តាបិ ន តាបយន្តិ.
សោហំ ទស្សញ្ច ភោក្ខញ្ច, ភរិស្សាមិ ច [សោហំ យសញ្ច ភោគញ្ច, ភរិយាបិ ច (ស្យា. ក.)] ញាតកេ;
សេសញ្ច បាលយិស្សាមិ, កិច្ចមេតំ [កិច្ចមេវំ (បី.)] វិជានតោ.
ទស វស្សសហស្សានិ, សដ្ឋិ វស្សសតានិ ច;
កម្ពុគីវោ មហាពាហុ, រាមោ រជ្ជមការយីតិ.
ទសរថជាតកំ សត្តមំ.
៤៦២. សំវរជាតកំ (៨)
ជានន្តោ ¶ នោ មហារាជ, តវ សីលំ ជនាធិបោ;
ឥមេ កុមារេ បូជេន្តោ, ន តំ កេនចិ មញ្ញថ.
តិដ្ឋន្តេ នោ មហារាជេ, អទុ [អាទុ (សី. បី.), អាទូ (ស្យា.)] ទេវេ ទិវង្គតេ;
ញាតី តំ សមនុញ្ញិំសុ, សម្បស្សំ អត្ថមត្តនោ.
កេន សំវរវត្តេន, សញ្ជាតេ អភិតិដ្ឋសិ;
កេន តំ នាតិវត្តន្តិ, ញាតិសង្ឃា សមាគតា.
ន ¶ រាជបុត្ត ឧសូយាមិ [រាជបុត្ត នុស្សុយ្យាមិ (ក.)], សមណានំ មហេសិនំ;
សក្កច្ចំ ¶ តេ នមស្សាមិ, បាទេ វន្ទាមិ តាទិនំ.
តេ មំ ធម្មគុណេ យុត្តំ, សុស្សូសមនុសូយកំ;
សមណា មនុសាសន្តិ [សមនុសាសន្តិ (សី. ស្យា. បី.)], ឥសី ធម្មគុណេ រតា.
តេសាហំ វចនំ សុត្វា, សមណានំ មហេសិនំ;
ន កិញ្ចិ អតិមញ្ញាមិ, ធម្មេ មេ និរតោ មនោ.
ហត្ថារោហា អនីកដ្ឋា, រថិកា បត្តិការកា;
តេសំ [តេសុ (បី.)] នប្បដិពន្ធាមិ, និវិដ្ឋំ [និពទ្ធំ (សី. បី.)] ភត្តវេតនំ.
មហាមត្តា ច មេ អត្ថិ, មន្តិនោ បរិចារកា;
ពារាណសិំ វោហរន្តិ, ពហុមំសសុរោទកំ.
អថោបិ វាណិជា ផីតា, នានារដ្ឋេហិ អាគតា;
តេសុ មេ វិហិតា រក្ខា, ឯវំ ជានាហុបោសថ.
ធម្មេន កិរ ញាតីនំ, រជ្ជំ ការេហិ សំវរ;
មេធាវី បណ្ឌិតោ ចាសិ [ចាបិ (សី. បី.)], អថោបិ ញាតិនំ ហិតោ.
តំ តំ ញាតិបរិព្យូឡ្ហំ, នានារតនមោចិតំ;
អមិត្តា នប្បសហន្តិ, ឥន្ទំវ អសុរាធិបោតិ.
សំវរជាតកំ អដ្ឋមំ.
៤៦៣. សុប្បារកជាតកំ (៩)
ឧម្មុជ្ជន្តិ ¶ និមុជ្ជន្តិ, មនុស្សា ខុរនាសិកា;
សុប្បារកំ ¶ តំ បុច្ឆាម, សមុទ្ទោ កតមោ អយំ.
កុរុកច្ឆា [ភរុកច្ឆា (សី. ស្យា. បី. អដ្ឋ.)] បយាតានំ, វាណិជានំ ធនេសិនំ;
នាវាយ វិប្បនដ្ឋាយ, ខុរមាលីតិ វុច្ចតិ.
យថា អគ្គីវ សុរិយោវ [អគ្គិ សុរិយោ ច (ស្យា.), អគ្គីវ សូរិយោ (ក.)], សមុទ្ទោ បដិទិស្សតិ;
សុប្បារកំ តំ បុច្ឆាម, សមុទ្ទោ កតមោ អយំ.
កុរុកច្ឆា បយាតានំ, វាណិជានំ ធនេសិនំ;
នាវាយ វិប្បនដ្ឋាយ, អគ្គិមាលីតិ វុច្ចតិ.
យថា ទធីវ ខីរំវ [ទធិ ច ខីរំ ច (ស្យា.), ឯវមុបរិបិ], សមុទ្ទោ បដិទិស្សតិ;
សុប្បារកំ តំ បុច្ឆាម, សមុទ្ទោ កតមោ អយំ.
កុរុកច្ឆា ¶ បយាតានំ, វាណិជានំ ធនេសិនំ;
នាវាយ វិប្បនដ្ឋាយ, ទធិមាលីតិ [ខីរមាលីតិ (ក.)] វុច្ចតិ.
យថា កុសោវ សស្សោវ, សមុទ្ទោ បដិទិស្សតិ;
សុប្បារកំ តំ បុច្ឆាម, សមុទ្ទោ កតមោ អយំ.
កុរុកច្ឆា បយាតានំ, វាណិជានំ ធនេសិនំ;
នាវាយ វិប្បនដ្ឋាយ, កុសមាលីតិ វុច្ចតិ.
យថា នឡោវ វេឡូវ, សមុទ្ទោ បដិទិស្សតិ;
សុប្បារកំ តំ បុច្ឆាម, សមុទ្ទោ កតមោ អយំ.
កុរុកច្ឆា បយាតានំ, វាណិជានំ ធនេសិនំ;
នាវាយ វិប្បនដ្ឋាយ, នឡមាលីតិ វុច្ចតិ.
មហព្ភយោ ភិំសនកោ, សទ្ទោ សុយ្យតិមានុសោ [សមុទ្ទោ សុយ្យត’មានុសោ (សី. បី. អដ្ឋ.)];
យថា ¶ សោព្ភោ បបាតោវ, សមុទ្ទោ បដិទិស្សតិ;
សុប្បារកំ តំ បុច្ឆាម, សមុទ្ទោ កតមោ អយំ.
កុរុកច្ឆា ¶ បយាតានំ, វាណិជានំ ធនេសិនំ;
នាវាយ វិប្បនដ្ឋាយ, ពឡវាមុខីតិ [វឡភាមុខីតិ (សី. ស្យា.), ពលវាមុខីតិ (ស្យា. ក.)] វុច្ចតិ.
យតោ សរាមិ អត្តានំ, យតោ បត្តោស្មិ វិញ្ញុតំ;
នាភិជានាមិ សញ្ចិច្ច, ឯកបាណម្បិ ហិំសិតំ;
ឯតេន សច្ចវជ្ជេន, សោត្ថិំ នាវា និវត្តតូតិ.
សុប្បារកជាតកំ នវមំ.
ឯកាទសកនិបាតំ និដ្ឋិតំ.
តស្សុទ្ទានំ –
សិរិមាតុសុបោសកនាគវរោ, បុន ជុណ្ហក ធម្មមុទយវរោ;
អថ បានិ យុធញ្ចយកោ ច, ទសរថ សំវរ បារគតេន នវាតិ.
១២. ទ្វាទសកនិបាតោ
៤៦៤. ចូឡកុណាលជាតកំ (១)
លុទ្ធានំ ¶ ¶ ¶ [ខុទ្ទានំ (សី. ស្យា. បី.)] លហុចិត្តានំ, អកតញ្ញូន ទុព្ភិនំ;
នាទេវសត្តោ បុរិសោ, ថីនំ សទ្ធាតុមរហតិ.
ន តា បជានន្តិ កតំ ន កិច្ចំ, ន មាតរំ បិតរំ ភាតរំ វា;
អនរិយា សមតិក្កន្តធម្មា, សស្សេវ ចិត្តស្ស វសំ វជន្តិ.
ចិរានុវុដ្ឋម្បិ [ចិរានុវុត្ថម្បិ (សី. បី.)] បិយំ មនាបំ, អនុកម្បកំ បាណសមម្បិ ភត្តុំ [សន្តំ (សី. ស្យា. បី.)];
អាវាសុ កិច្ចេសុ ច នំ ជហន្តិ, តស្មាហមិត្ថីនំ ន វិស្សសាមិ.
ថីនញ្ហិ ចិត្តំ យថា វានរស្ស, កន្នប្បកន្នំ យថា រុក្ខឆាយា;
ចលាចលំ ហទយមិត្ថិយានំ, ចក្កស្ស នេមិ វិយ បរិវត្តតិ.
យទា តា បស្សន្តិ សមេក្ខមានា, អាទេយ្យរូបំ បុរិសស្ស វិត្តំ;
សណ្ហាហិ វាចាហិ នយន្តិ មេនំ, កម្ពោជកា ¶ ជលជេនេវ អស្សំ.
យទា ន បស្សន្តិ សមេក្ខមានា, អាទេយ្យរូបំ បុរិសស្ស វិត្តំ;
សមន្តតោ នំ បរិវជ្ជយន្តិ, តិណ្ណោ នទីបារគតោវ កុល្លំ.
សិលេសូបមា ¶ សិខិរិវ សព្ពភក្ខា, តិក្ខមាយា នទីរិវ សីឃសោតា;
សេវន្តិ ហេតា បិយមប្បិយញ្ច, នាវា យថា ឱរកូលំ បរញ្ច.
ន តា ឯកស្ស ន ទ្វិន្នំ, អាបណោវ បសារិតោ;
យោ តា មយ្ហន្តិ មញ្ញេយ្យ, វាតំ ជាលេន ពាធយេ [ពន្ធយេ (ស្យា. ក.)].
យថា នទី ច បន្ថោ ច, បានាគារំ សភា បបា;
ឯវំ លោកិត្ថិយោ នាម, វេលា តាសំ ន វិជ្ជតិ [ឥមិស្សា គាថាយ បុព្ពទ្ធាបរទ្ធំ វិបរិយាយេន ទិស្សតិ (ក.)].
ឃតាសនសមា ឯតា, កណ្ហសប្បសិរូបមា;
គាវោ ពហិតិណស្សេវ, ឱមសន្តិ វរំ វរំ.
ឃតាសនំ កុញ្ជរំ កណ្ហសប្បំ, មុទ្ធាភិសិត្តំ បមទា ច សព្ពា;
ឯតេ នរោ និច្ចយតោ [និច្ចយត្តោ (សី. បី.)] ភជេថ, តេសំ ហវេ ទុព្ពិទុ សព្ពភាវោ [សច្ចភាវោ (ស្យា.)].
នច្ចន្តវណ្ណា ¶ ¶ ន ពហូនំ កន្តា, ន ទក្ខិណា បមទា សេវិតព្ពា;
ន បរស្ស ភរិយា ន ធនស្ស ហេតុ, ឯតិត្ថិយោ បញ្ច ន សេវិតព្ពាតិ.
ចូឡកុណាលជាតកំ បឋមំ.
៤៦៥. ភទ្ទសាលជាតកំ (២)
កា ត្វំ សុទ្ធេហិ វត្ថេហិ, អឃេ វេហាយសំ [វេហាសយំ (សី. បី.)] ឋិតា;
កេន ត្យាស្សូនិ វត្តន្តិ, កុតោ តំ ភយមាគតំ.
តវេវ ទេវ វិជិតេ, ភទ្ទសាលោតិ មំ វិទូ;
សដ្ឋិ [សដ្ឋិំ (សី. បី.)] វស្សសហស្សានិ, តិដ្ឋតោ បូជិតស្ស មេ.
ការយន្តា ¶ នគរានិ, អគារេ ច ទិសម្បតិ;
វិវិធេ ចាបិ បាសាទេ, ន មំ តេ អច្ចមញ្ញិសុំ;
យថេវ មំ តេ បូជេសុំ, តថេវ ត្វម្បិ បូជយ.
តំ ឥវាហំ [តញ្ច អហំ (សី. ស្យា. បី.)] ន បស្សាមិ, ថូលំ កាយេន តេ ទុមំ;
អារោហបរិណាហេន, អភិរូបោសិ ជាតិយា.
បាសាទំ ការយិស្សាមិ, ឯកត្ថម្ភំ មនោរមំ;
តត្ថ តំ ឧបនេស្សាមិ, ចិរំ តេ យក្ខ ជីវិតំ.
ឯវំ ចិត្តំ ឧទបាទិ, សរីរេន វិនាភាវោ;
បុថុសោ មំ វិកន្តិត្វា, ខណ្ឌសោ អវកន្តថ.
អគ្គេ ¶ ច ឆេត្វា មជ្ឈេ ច, បច្ឆា មូលម្ហិ ឆិន្ទថ [មូលញ្ច ឆិន្ទថ (សី.), មូលំ វិឆិន្ទថ (បី.)];
ឯវំ មេ ឆិជ្ជមានស្ស, ន ទុក្ខំ មរណំ សិយា.
ហត្ថបាទំ [ហត្ថបាទេ (ក.)] យថា ឆិន្ទេ [ឆិន្នេ (ក.)], កណ្ណនាសញ្ច ជីវតោ;
តតោ បច្ឆា សិរោ ឆិន្ទេ, តំ ទុក្ខំ មរណំ សិយា.
សុខំ នុ ខណ្ឌសោ ឆិន្នំ, ភទ្ទសាលវនប្បតិ;
កិំ ហេតុ កិំ ឧបាទាយ, ខណ្ឌសោ ឆិន្នមិច្ឆសិ.
យញ្ច ហេតុមុបាទាយ, ហេតុំ ធម្មូបសំហិតំ;
ខណ្ឌសោ ឆិន្នមិច្ឆាមិ, មហារាជ សុណោហិ មេ.
ញាតី មេ សុខសំវទ្ធា, មម បស្សេ និវាតជា;
តេបិហំ ឧបហិំសេយ្យំ, បរេសំ អសុខោចិតំ.
ចេតេយ្យរូបំ ¶ [ចេតព្ពរូបំ (សី. បី.)] ចេតេសិ, ភទ្ទសាលវនប្បតិ;
ហិតកាមោសិ ញាតីនំ, អភយំ សម្ម ទម្មិ តេតិ.
ភទ្ទសាលជាតកំ ទុតិយំ.
៤៦៦. សមុទ្ទវាណិជជាតកំ (៣)
កសន្តិ ¶ វបន្តិ តេ ជនា, មនុជា កម្មផលូបជីវិនោ;
នយិមស្ស ទីបកស្ស ភាគិនោ, ជម្ពុទីបា ឥទមេវ នោ វរំ.
តិបញ្ចរត្តូបគតម្ហិ ចន្ទេ, វេគោ ¶ មហា ហេហិតិ សាគរស្ស;
ឧប្លវិស្សំ ទីបមិមំ ឧឡារំ, មា វោ វធី គច្ឆថ លេណមញ្ញំ.
ន ជាតុយំ សាគរវារិវេគោ, ឧប្លវិស្សំ ទីបមិមំ ឧឡារំ;
តំ មេ និមិត្តេហិ ពហូហិ ទិដ្ឋំ, មា ភេថ កិំ សោចថ មោទថវ្ហោ [មោទថ វោ (ក.) ៦.៣៨ មោគ្គល្លានសុត្តំ បស្សិតព្ពំ].
បហូតភក្ខំ ពហុអន្នបានំ, បត្តត្ថ អាវាសមិមំ ឧឡារំ;
ន វោ ភយំ បដិបស្សាមិ កិញ្ចិ, អាបុត្តបុត្តេហិ បមោទថវ្ហោ.
យោ ទេវោយំ ទក្ខិណាយំ [ទក្ខិណស្សំ (សី.)] ទិសាយំ, ខេមន្តិ បក្កោសតិ តស្ស សច្ចំ;
ន ឧត្តរោ វេទិ ភយាភយស្ស, មា ភេថ កិំ សោចថ មោទថវ្ហោ.
យថា ឥមេ វិប្បវទន្តិ យក្ខា, ឯកោ ភយំ សំសតិ ខេមមេកោ;
តទិង្ឃ មយ្ហំ វចនំ សុណាថ, ខិប្បំ ¶ លហុំ មា វិនស្សិម្ហ សព្ពេ.
សព្ពេ ¶ សមាគម្ម ករោម នាវំ, ទោណិំ ទឡ្ហំ សព្ពយន្តូបបន្នំ;
សចេ អយំ ទក្ខិណោ សច្ចមាហ, មោឃំ បដិក្កោសតិ ឧត្តរោយំ;
សា ចេវ នោ ហេហិតិ អាបទត្ថា, ឥមញ្ច ទីបំ ន បរិច្ចជេម.
សចេ ច ខោ ឧត្តរោ សច្ចមាហ, មោឃំ បដិក្កោសតិ ទក្ខិណោយំ;
តមេវ នាវំ អភិរុយ្ហ សព្ពេ, ឯវំ មយំ សោត្ថិ តរេមុ បារំ.
ន វេ សុគណ្ហំ បឋមេន សេដ្ឋំ, កនិដ្ឋមាបាថគតំ គហេត្វា;
យោ ចីធ តច្ឆំ [មជ្ឈំ (សី. ស្យា. បី.)] បវិចេយ្យ គណ្ហតិ [គណ្ហិ (ក.)], ស វេ នរោ សេដ្ឋមុបេតិ ឋានំ.
យថាបិ តេ សាគរវារិមជ្ឈេ, សកម្មុនា សោត្ថិ វហិំសុ វាណិជា;
អនាគតត្ថំ បដិវិជ្ឈិយាន, អប្បម្បិ នាច្ចេតិ ស ភូរិបញ្ញោ.
ពាលា ¶ ច មោហេន រសានុគិទ្ធា, អនាគតំ អប្បដិវិជ្ឈិយត្ថំ;
បច្ចុប្បន្នេ សីទន្តិ អត្ថជាតេ, សមុទ្ទមជ្ឈេ យថា តេ មនុស្សា.
អនាគតំ ¶ បដិកយិរាថ កិច្ចំ, ‘‘មា មំ កិច្ចំ កិច្ចកាលេ ព្យធេសិ’’;
តំ តាទិសំ បដិកត [បដិកតំ (ក.), បដិគត (សី. អដ្ឋ.), បដិកច្ច (?)] កិច្ចការិំ, ន តំ កិច្ចំ កិច្ចកាលេ ព្យធេតីតិ.
សមុទ្ទវាណិជជាតកំ តតិយំ.
៤៦៧. កាមជាតកំ (៤)
កាមំ ¶ កាមយមានស្ស, តស្ស ចេ តំ សមិជ្ឈតិ;
អទ្ធា បីតិមនោ ហោតិ, លទ្ធា មច្ចោ យទិច្ឆតិ.
កាមំ កាមយមានស្ស, តស្ស ចេ តំ សមិជ្ឈតិ;
តតោ នំ អបរំ កាមេ, ធម្មេ តណ្ហំវ វិន្ទតិ.
គវំវ សិង្គិនោ សិង្គំ, វឌ្ឍមានស្ស វឌ្ឍតិ;
ឯវំ មន្ទស្ស បោសស្ស, ពាលស្ស អវិជានតោ;
ភិយ្យោ តណ្ហា បិបាសា ច, វឌ្ឍមានស្ស វឌ្ឍតិ.
បថព្យា សាលិយវកំ, គវស្សំ [គវាសំ (សី. ស្យា. បី.)] ទាសបោរិសំ;
ទត្វា ច [ទត្វាបិ (សី. ស្យា.), ទត្វា វា (បី.)] នាលមេកស្ស, ឥតិ វិទ្វា [វិទ្ធា (ស្យា.)] សមំ ចរេ.
រាជា ¶ បសយ្ហ បថវិំ វិជិត្វា, សសាគរន្តំ មហិមាវសន្តោ;
ឱរំ សមុទ្ទស្ស អតិត្តរូបោ [អតិត្តិរូបោ (ក.)], បារំ សមុទ្ទស្សបិ បត្ថយេថ.
យាវ អនុស្សរំ កាមេ, មនសា តិត្តិ នាជ្ឈគា;
តតោ និវត្តា បដិកម្ម ទិស្វា, តេ វេ សុតិត្តា យេ [តិត្តា (សី. ស្យា. បី.)] បញ្ញាយ តិត្តា.
បញ្ញាយ តិត្តិនំ [តិត្តីនំ (សី. ស្យា.)] សេដ្ឋំ, ន សោ កាមេហិ តប្បតិ;
បញ្ញាយ តិត្តំ បុរិសំ, តណ្ហា ន កុរុតេ វសំ.
អបចិនេថេវ កាមានំ [កាមានិ (សី. ស្យា. បី.)], អប្បិច្ឆស្ស អលោលុបោ;
សមុទ្ទមត្តោ បុរិសោ, ន សោ កាមេហិ តប្បតិ.
រថការោវ ចម្មស្ស, បរិកន្តំ ឧបាហនំ;
យំ យំ ចជតិ [ជហតិ (ស្យា. ក.)] កាមានំ, តំ តំ សម្បជ្ជតេ សុខំ;
សព្ពំ ចេ សុខមិច្ឆេយ្យ, សព្ពេ កាមេ បរិច្ចជេ.
អដ្ឋ ¶ តេ ភាសិតា គាថា, សព្ពា ហោន្តិ សហស្សិយោ [សហស្សិយា (?) ឧបរិ សុតសោមជាតកេ តថា ទិស្សតិ];
បដិគណ្ហ មហាព្រហ្មេ, សាធេតំ តវ ភាសិតំ.
ន មេ អត្ថោ សហស្សេហិ, សតេហិ នហុតេហិ វា;
បច្ឆិមំ ភាសតោ គាថំ, កាមេ មេ ន រតោ មនោ.
ភទ្រកោ ¶ [សទ្ទោ (សី.)] វតាយំ មាណវកោ, សព្ពលោកវិទូ មុនិ;
យោ ¶ ឥមំ តណ្ហំ [យោ តណ្ហំ (សី. ស្យា.)] ទុក្ខជននិំ, បរិជានាតិ បណ្ឌិតោតិ.
កាមជាតកំ ចតុត្ថំ.
៤៦៨. ជនសន្ធជាតកំ (៥)
ទស ខលុ ឥមានិ [ខលុមានិ (ស្យា.)] ឋានានិ, យានិ បុព្ពេ អករិត្វា;
ស បច្ឆា មនុតប្បតិ, ឥច្ចេវាហ [ឥច្ចាហ រាជា (សី. ស្យា. បី.)] ជនសន្ធោ.
អលទ្ធា វិត្តំ តប្បតិ, បុព្ពេ អសមុទានិតំ;
ន បុព្ពេ ធនមេសិស្សំ, ឥតិ បច្ឆានុតប្បតិ.
សក្យរូបំ បុរេ សន្តំ, មយា សិប្បំ ន សិក្ខិតំ;
កិច្ឆា វុត្តិ អសិប្បស្ស, ឥតិ បច្ឆានុតប្បតិ.
កូដវេទី បុរេ អាសិំ, បិសុណោ បិដ្ឋិមំសិកោ;
ចណ្ឌោ ច ផរុសោ ចាបិ [ចាសិំ (សី. ស្យា. បី.)], ឥតិ បច្ឆានុតប្បតិ.
បាណាតិបាតី បុរេ អាសិំ, លុទ្ទោ ចាបិ [ចាសិំ (សី. បី.)] អនារិយោ;
ភូតានំ នាបចាយិស្សំ, ឥតិ បច្ឆានុតប្បតិ.
ពហូសុ វត សន្តីសុ, អនាបាទាសុ ឥត្ថិសុ;
បរទារំ អសេវិស្សំ, ឥតិ បច្ឆានុតប្បតិ.
ពហុម្ហិ វត សន្តម្ហិ, អន្នបានេ ឧបដ្ឋិតេ;
ន បុព្ពេ អទទំ [អទទិំ (សី.)] ទានំ, ឥតិ បច្ឆានុតប្បតិ.
មាតរំ បិតរញ្ចាបិ, ជិណ្ណកំ គតយោព្ពនំ [ជិណ្ណកេ គតយោព្ពនេ (សី. ស្យា. បី.)];
បហុ ¶ សន្តោ ន បោសិស្សំ, ឥតិ បច្ឆានុតប្បតិ.
អាចរិយមនុសត្ថារំ ¶ , សព្ពកាមរសាហរំ;
បិតរំ អតិមញ្ញិស្សំ, ឥតិ បច្ឆានុតប្បតិ.
សមណេ ព្រាហ្មណេ ចាបិ, សីលវន្តេ ពហុស្សុតេ;
ន បុព្ពេ បយិរុបាសិស្សំ, ឥតិ បច្ឆានុតប្បតិ.
សាធុ ហោតិ តបោ ចិណ្ណោ, សន្តោ ច បយិរុបាសិតោ;
ន ច បុព្ពេ តបោ ចិណ្ណោ, ឥតិ បច្ឆានុតប្បតិ.
យោ ច ឯតានិ ឋានានិ, យោនិសោ បដិបជ្ជតិ;
ករំ បុរិសកិច្ចានិ, ស បច្ឆា នានុតប្បតីតិ.
ជនសន្ធជាតកំ បញ្ចមំ.
៤៦៩. មហាកណ្ហជាតកំ (៦)
កណ្ហោ ¶ កណ្ហោ ច ឃោរោ ច, សុក្កទាឋោ បភាសវា [បតាបវា (សី. ស្យា. បី.)];
ពទ្ធោ បញ្ចហិ រជ្ជូហិ, កិំ រវិ [ធីរ (សី. បី.), វីរ (ស្យា.)] សុនខោ តវ.
នាយំ មិគានមត្ថាយ, ឧសីនក [ឧសីនរ (សី. បី.), ឧសីន្នរ (ស្យា.)] ភវិស្សតិ;
មនុស្សានំ អនយោ ហុត្វា, តទា កណ្ហោ បមោក្ខតិ.
បត្តហត្ថា សមណកា, មុណ្ឌា សង្ឃាដិបារុតា;
នង្គលេហិ កសិស្សន្តិ, តទា កណ្ហោ បមោក្ខតិ.
តបស្សិនិយោ [តបនីយា (ក.) ទុតិយន្តបទានិ ហេតានិ] បព្ពជិតា, មុណ្ឌា សង្ឃាដិបារុតា;
យទា លោកេ គមិស្សន្តិ, តទា កណ្ហោ បមោក្ខតិ.
ទីឃោត្តរោដ្ឋា ¶ ជដិលា, បង្កទន្តា រជស្សិរា;
ឥណំ ចោទាយ [វោទាយ (សី. បី.), ចោទយ (ស្យា.)] គច្ឆន្តិ, តទា កណ្ហោ បមោក្ខតិ.
អធិច្ច វេទេ [វេទំ (ក.)] សាវិត្តិំ, យញ្ញតន្តញ្ច [តន្ត្រញ្ច (សី. ស្យា. បី.)] ព្រាហ្មណា;
ភតិកាយ យជិស្សន្តិ, តទា កណ្ហោ បមោក្ខតិ.
មាតរំ បិតរញ្ចាបិ, ជិណ្ណកំ គតយោព្ពនំ;
បហូ សន្តោ [សន្តា (សី.)] ន ភរន្តិ, តទា កណ្ហោ បមោក្ខតិ.
មាតរំ ¶ បិតរញ្ចាបិ, ជិណ្ណកំ គតយោព្ពនំ;
ពាលា តុម្ហេតិ វក្ខន្តិ, តទា កណ្ហោ បមោក្ខតិ.
អាចរិយភរិយំ សខិំ [អាចរិយភរិយំ សខាភរិយំ (សី. បី.)], មាតុលានិំ បិតុច្ឆកិំ [បិតុច្ឆយំ (សី.), បិតុច្ឆសំ (បី.)];
យទា លោកេ គមិស្សន្តិ, តទា កណ្ហោ បមោក្ខតិ.
អសិចម្មំ គហេត្វាន, ខគ្គំ បគ្គយ្ហ ព្រាហ្មណា;
បន្ថឃាតំ ករិស្សន្តិ, តទា កណ្ហោ បមោក្ខតិ.
សុក្កច្ឆវី វេធវេរា, ថូលពាហូ អបាតុភា;
មិត្តភេទំ ករិស្សន្តិ, តទា កណ្ហោ បមោក្ខតិ.
មាយាវិនោ នេកតិកា, អសប្បុរិសចិន្តកា;
យទា លោកេ ភវិស្សន្តិ, តទា កណ្ហោ បមោក្ខតីតិ.
មហាកណ្ហជាតកំ ឆដ្ឋំ.
៤៧០. កោសិយជាតកំ (៧)
នេវ ¶ កិណាមិ នបិ វិក្កិណាមិ, ន ¶ ចាបិ មេ សន្និចយោ ច អត្ថិ [ឥធត្ថិ (ស្យា.)];
សុកិច្ឆរូបំ វតិទំ បរិត្តំ, បត្ថោទនោ នាលមយំ ទុវិន្នំ.
អប្បម្ហា អប្បកំ ទជ្ជា, អនុមជ្ឈតោ មជ្ឈកំ;
ពហុម្ហា ពហុកំ ទជ្ជា, អទានំ នុបបជ្ជតិ [ន ឧបបជ្ជតិ (សី. បី.), នូបបជ្ជតិ (ស្យា.)].
តំ តំ វទាមិ កោសិយ, ទេហិ ទានានិ ភុញ្ជ ច.
អរិយមគ្គំ សមារូហ [អរិយំ មគ្គំ សមារុហ (សី. បី.)], នេកាសី លភតេ សុខំ.
មោឃញ្ចស្ស ហុតំ ហោតិ, មោឃញ្ចាបិ សមីហិតំ;
អតិថិស្មិំ យោ និសិន្នស្មិំ, ឯកោ ភុញ្ជតិ ភោជនំ.
តំ តំ វទាមិ កោសិយ, ទេហិ ទានានិ ភុញ្ជ ច;
អរិយមគ្គំ សមារូហ, នេកាសី លភតេ សុខំ.
សច្ចញ្ចស្ស ¶ ហុតំ ហោតិ, សច្ចញ្ចាបិ សមីហិតំ;
អតិថិស្មិំ យោ និសិន្នស្មិំ, នេកោ ភុញ្ជតិ ភោជនំ.
តំ តំ វទាមិ កោសិយ, ទេហិ ទានានិ ភុញ្ជ ច;
អរិយមគ្គំ សមារូហ, នេកាសី លភតេ សុខំ.
សរញ្ច ជុហតិ បោសោ, ពហុកាយ គយាយ ច;
ទោណេ តិម្ពរុតិត្ថស្មិំ, សីឃសោតេ មហាវហេ.
អត្រ ចស្ស ហុតំ ហោតិ, អត្រ ចស្ស សមីហិតំ;
អតិថិស្មិំ យោ និសិន្នស្មិំ, នេកោ ភុញ្ជតិ ភោជនំ.
តំ តំ វទាមិ កោសិយ, ទេហិ ទានានិ ភុញ្ជ ច;
អរិយមគ្គំ ¶ សមារូហ, នេកាសី លភតេ សុខំ.
ពឡិសញ្ហិ សោ និគិលតិ [និគ្គិលតិ (សី. បី.)], ទីឃសុត្តំ សពន្ធនំ;
អតិថិស្មិំ យោ និសិន្នស្មិំ, ឯកោ ភុញ្ជតិ ភោជនំ.
តំ តំ វទាមិ កោសិយ, ទេហិ ទានានិ ភុញ្ជ ច;
អរិយមគ្គំ សមារូហ, នេកាសី លភតេ សុខំ.
ឧឡារវណ្ណា វត ព្រាហ្មណា ឥមេ, អយញ្ច វោ សុនខោ កិស្ស ហេតុ;
ឧច្ចាវចំ វណ្ណនិភំ វិកុព្ពតិ, អក្ខាថ នោ ព្រាហ្មណា កេ នុ តុម្ហេ.
ចន្ទោ ច សុរិយោ ច [សូរិយោ ច (ក.)] ឧភោ ឥធាគតា, អយំ បន មាតលិ ទេវសារថិ;
សក្កោហមស្មិ តិទសានមិន្ទោ, ឯសោ ច ខោ បញ្ចសិខោតិ វុច្ចតិ.
បាណិស្សរា ¶ មុទិង្គា ច [មុតិង្គា ច (សី. ស្យា. បី.], មុរជាលម្ពរានិ ច;
សុត្តមេនំ បពោធេន្តិ, បដិពុទ្ធោ ច នន្ទតិ.
យេ កេចិមេ មច្ឆរិនោ កទរិយា, បរិភាសកា សមណព្រាហ្មណានំ;
ឥធេវ និក្ខិប្ប សរីរទេហំ, កាយស្ស ភេទា និរយំ វជន្តិ.
យេ ¶ កេចិមេ សុគ្គតិមាសមានា [សុគ្គតិមាសសានា (សី. បី.), សុគ្គតាសិសមានា (ក.)], ធម្មេ ¶ ឋិតា សំយមេ សំវិភាគេ;
ឥធេវ និក្ខិប្ប សរីរទេហំ, កាយស្ស ភេទា សុគតិំ វជន្តិ.
ត្វំ នោសិ ញាតិ បុរិមាសុ ជាតិសុ, សោ មច្ឆរី រោសកោ [កោសិយោ (ស្យា. ក.)] បាបធម្មោ;
តវេវ អត្ថាយ ឥធាគតម្ហា, មា បាបធម្មោ និរយំ គមិត្ថ [អប្បត្ថ (ក. សី. ស្យា. បី.)].
អទ្ធា ហិ មំ វោ ហិតកាមា, យំ មំ សមនុសាសថ;
សោហំ តថា ករិស្សាមិ, សព្ពំ វុត្តំ ហិតេសិភិ.
ឯសាហមជ្ជេវ ឧបារមាមិ, ន ចាបិហំ [ន ចាបហំ (សី. បី.)] កិញ្ចិ ករេយ្យ បាបំ;
ន ចាបិ មេ កិញ្ចិ អទេយ្យមត្ថិ, ន ចាបិទត្វា ឧទកំ បិវាមិ [ឧទកម្បហំ បិពេ (សី.)].
ឯវញ្ច មេ ទទតោ សព្ពកាលំ [កាលេ (ក.)], ភោគា ឥមេ វាសវ ខីយិស្សន្តិ;
តតោ អហំ បព្ពជិស្សាមិ សក្ក, ហិត្វាន កាមានិ យថោធិកានីតិ.
កោសិយជាតកំ សត្តមំ.
៤៧១. មេណ្ឌកបញ្ហជាតកំ (៨)
យេសំ ¶ ន កទាចិ ភូតបុព្ពំ, សខ្យំ [សក្ខិំ (សី. បី.), សខិ (ស្យា.)] សត្តបទម្បិមស្មិ លោកេ;
ជាតា អមិត្តា ទុវេ សហាយា, បដិសន្ធាយ ចរន្តិ កិស្ស ហេតុ.
យទិ ¶ មេ អជ្ជ បាតរាសកាលេ, បញ្ហំ ន សក្កុណេយ្យាថ វត្តុមេតំ;
រដ្ឋា បព្ពាជយិស្សាមិ វោ សព្ពេ, ន ហិ មត្ថោ ទុប្បញ្ញជាតិកេហិ.
មហាជនសមាគមម្ហិ ឃោរេ, ជនកោលាហលសង្គមម្ហិ ជាតេ;
វិក្ខិត្តមនា អនេកចិត្តា, បញ្ហំ ន សក្កុណោម វត្តុមេតំ.
ឯកគ្គចិត្តាវ ឯកមេកា, រហសិ គតា អត្ថំ និចិន្តយិត្វា [អត្ថានិ ចិន្តយិត្វា (ស្យា. ក.)];
បវិវេកេ សម្មសិត្វាន ធីរា, អថ វក្ខន្តិ ជនិន្ទ ឯតមត្ថំ.
ឧគ្គបុត្ត-រាជបុត្តិយានំ, ឧរព្ភស្ស មំសំ បិយំ មនាបំ;
ន សុនខស្ស តេ អទេន្តិ មំសំ, អថ មេណ្ឌស្ស សុណេន សខ្យមស្ស.
ចម្មំ វិហនន្តិ ឯឡកស្ស, អស្សបិដ្ឋត្ថរស្សុខស្ស [អស្សបិដ្ឋត្ថរណសុខស្ស (សី.)] ហេតុ;
ន ច តេ សុនខស្ស អត្ថរន្តិ, អថ ¶ មេណ្ឌស្ស សុណេន សខ្យមស្ស.
អាវេល្លិតសិង្គិកោ ¶ ហិ មេណ្ឌោ, ន ច សុនខស្ស វិសាណកានិ អត្ថិ;
តិណភក្ខោ មំសភោជនោ ច, អថ មេណ្ឌស្ស សុណេន សខ្យមស្ស.
តិណមាសិ បលាសមាសិ មេណ្ឌោ, ន ច សុនខោ តិណមាសិ នោ បលាសំ;
គណ្ហេយ្យ សុណោ សសំ ពិឡារំ, អថ មេណ្ឌស្ស សុណេន សខ្យមស្ស.
អដ្ឋឌ្ឍបទោ ¶ ចតុប្បទស្ស, មេណ្ឌោ អដ្ឋនខោ អទិស្សមានោ;
ឆាទិយមាហរតី អយំ ឥមស្ស, មំសំ អាហរតី អយំ អមុស្ស.
បាសាទវរគតោ វិទេហសេដ្ឋោ, វិតិហារំ អញ្ញមញ្ញភោជនានំ;
អទ្ទក្ខិ [អទ្ទស (ស្យា. ក.)] កិរ សក្ខិកំ ជនិន្ទោ, ពុភុក្កស្ស ¶ បុណ្ណំ មុខស្ស [ភោភុក្ខស្ស ច បុណ្ណមុខស្ស (សី.)] ចេតំ.
លាភា វត មេ អនប្បរូបា, យស្ស មេទិសា បណ្ឌិតា កុលម្ហិ;
បញ្ហស្ស គម្ភីរគតំ និបុណមត្ថំ, បដិវិជ្ឈន្តិ សុភាសិតេន ធីរា.
អស្សតរិរថញ្ច ឯកមេកំ, ផីតំ គាមវរញ្ច ឯកមេកំ;
សព្ពេសំ វោ ទម្មិ បណ្ឌិតានំ, បរមប្បតីតមនោ សុភាសិតេនាតិ.
មេណ្ឌកបញ្ហជាតកំ អដ្ឋមំ.
៤៧២. មហាបទុមជាតកំ (៩)
នាទដ្ឋា [នាទិដ្ឋា (ក. សី. ស្យា. ក.)] បរតោ ទោសំ, អណុំ ថូលានិ សព្ពសោ;
ឥស្សរោ បណយេ ទណ្ឌំ, សាមំ អប្បដិវេក្ខិយ.
យោ ច អប្បដិវេក្ខិត្វា, ទណ្ឌំ កុព្ពតិ ខត្តិយោ;
សកណ្ដកំ សោ គិលតិ, ជច្ចន្ធោវ សមក្ខិកំ.
អទណ្ឌិយំ ទណ្ឌយតិ [ទណ្ឌិយតិ (ស្យា. បី.)], ទណ្ឌិយញ្ច អទណ្ឌិយំ [អទណ្ឌិយ (និយ្យ), ន ទណ្ឌយេ (?)];
អន្ធោវ វិសមំ មគ្គំ, ន ជានាតិ សមាសមំ.
យោ ច ឯតានិ ឋានានិ, អណុំ ថូលានិ សព្ពសោ;
សុទិដ្ឋមនុសាសេយ្យ, ស វេ វោហរិតុ [វោហាតុ (បី.)] មរហតិ.
នេកន្តមុទុនា ¶ ¶ សក្កា, ឯកន្តតិខិណេន វា;
អត្តំ មហន្តេ [មហត្តេ (ស្យា. ក.)] ឋបេតុំ [ឋាបេតុំ (សី. ស្យា. បី.)], តស្មា ឧភយមាចរេ.
បរិភូតោ មុទុ ហោតិ, អតិតិក្ខោ ច វេរវា;
ឯតញ្ច ឧភយំ ញត្វា, អនុមជ្ឈំ សមាចរេ.
ពហុម្បិ រត្តោ ភាសេយ្យ, ទុដ្ឋោបិ ពហុ ភាសតិ;
ន ឥត្ថិការណា រាជ, បុត្តំ ឃាតេតុមរហសិ.
សព្ពោវ ¶ [សព្ពោ ច (ក. សី. បី.)] លោកោ ឯកតោ [ឯកន្តោ (សី. បី.)], ឥត្ថី ច អយមេកិកា;
តេនាហំ បដិបជ្ជិស្សំ, គច្ឆថ បក្ខិបថេវ [បក្ខិបេថ (ស្យា. អដ្ឋ.)] តំ.
អនេកតាលេ នរកេ, គម្ភីរេ ច សុទុត្តរេ [គម្ភីរេ សុទុរុត្តរេ (បី. ក.)];
បាតិតោ គិរិទុគ្គស្មិំ, កេន ត្វំ តត្ថ នាមរិ.
នាគោ ជាតផណោ តត្ថ, ថាមវា គិរិសានុជោ;
បច្ចគ្គហិ មំ ភោគេហិ, តេនាហំ តត្ថ នាមរិំ.
ឯហិ តំ បដិនេស្សាមិ, រាជបុត្ត សកំ ឃរំ;
រជ្ជំ ការេហិ [ការេសិ (សី.)] ភទ្ទន្តេ, កិំ អរញ្ញេ ករិស្សសិ.
យថា គិលិត្វា ពឡិសំ, ឧទ្ធរេយ្យ សលោហិតំ;
ឧទ្ធរិត្វា សុខី អស្ស, ឯវំ [សុខំ (បី. ក.)] បស្សាមិ អត្តនំ [អត្តនិ (បី. ក.), អត្តនា (ស្យា.), ឯវំ អហម្បិ បុន សោត្ថិភាវប្បត្តំ គិលិតពឡិសំ បុរិសមិវ អត្តានំ បស្សាមីតិ (អដ្ឋ. សំវណ្ណនា)].
កិំ នុ ត្វំ ពឡិសំ ព្រូសិ, កិំ ត្វំ ព្រូសិ សលោហិតំ;
កិំ នុ ត្វំ ឧព្ភតំ ព្រូសិ, តំ មេ អក្ខាហិ បុច្ឆិតោ.
កាមាហំ ពឡិសំ ព្រូមិ, ហត្ថិអស្សំ សលោហិតំ;
ចត្តាហំ ឧព្ភតំ ព្រូមិ, ឯវំ ជានាហិ ខត្តិយ.
ចិញ្ចាមាណវិកា ¶ មាតា, ទេវទត្តោ ច មេ បិតា;
អានន្ទោ បណ្ឌិតោ នាគោ, សារិបុត្តោ ច ទេវតា;
រាជបុត្តោ អហំ អាសិំ [អហំ តទា រាជបុត្តោ (សី. ស្យា. បី.)], ឯវំ ធារេថ ជាតកន្តិ.
មហាបទុមជាតកំ នវមំ.
៤៧៣. មិត្តាមិត្តជាតកំ (១០)
កានិ ¶ កម្មានិ កុព្ពានំ, កថំ វិញ្ញូ បរក្កមេ;
អមិត្តំ ជានេយ្យ មេធាវី, ទិស្វា សុត្វា ច បណ្ឌិតោ.
ន នំ ឧម្ហយតេ ទិស្វា, ន ច នំ បដិនន្ទតិ;
ចក្ខូនិ ចស្ស [ចក្ខូនិស្ស (ស្យា. ក.)] ន ទទាតិ, បដិលោមញ្ច វត្តតិ.
អមិត្តេ តស្ស ភជតិ, មិត្តេ តស្ស ន សេវតិ;
វណ្ណកាមេ និវារេតិ, អក្កោសន្តេ បសំសតិ.
គុយ្ហញ្ច តស្ស នក្ខាតិ, តស្ស គុយ្ហំ ន គូហតិ;
កម្មំ តស្ស ន វណ្ណេតិ, បញ្ញស្ស នប្បសំសតិ.
អភវេ ¶ នន្ទតិ តស្ស, ភវេ តស្ស ន នន្ទតិ;
អច្ឆេរំ [អច្ឆរិយំ (សី. ស្យា. បី.)] ភោជនំ លទ្ធា, តស្ស នុប្បជ្ជតេ សតិ;
តតោ នំ នានុកម្បតិ, អហោ សោបិ [អហាសោបិ (ក. សី. ស្យា. ក.)] លភេយ្យិតោ.
ឥច្ចេតេ សោឡសាការា, អមិត្តស្មិំ បតិដ្ឋិតា;
យេហិ អមិត្តំ ជានេយ្យ, ទិស្វា សុត្វា ច បណ្ឌិតោ.
កានិ កម្មានិ កុព្ពានំ, កថំ វិញ្ញូ បរក្កមេ;
មិត្តំ ¶ ជានេយ្យ មេធាវី, ទិស្វា សុត្វា ច បណ្ឌិតោ.
បវុត្ថំ តស្ស សរតិ, អាគតំ អភិនន្ទតិ;
តតោ កេលាយិតោ ហោតិ, វាចាយ បដិនន្ទតិ.
មិត្តេ តស្សេវ ភជតិ, អមិត្តេ តស្ស ន សេវតិ;
អក្កោសន្តេ និវារេតិ, វណ្ណកាមេ បសំសតិ.
គុយ្ហញ្ច តស្ស អក្ខាតិ, តស្ស គុយ្ហញ្ច គូហតិ;
កម្មញ្ច តស្ស វណ្ណេតិ, បញ្ញំ តស្ស [បញ្ញមស្ស (ស្យា. ក.)] បសំសតិ.
ភវេ ច នន្ទតិ តស្ស [ភវេ នន្ទតិ តស្ស ច (ក.)], អភវេ តស្ស ន នន្ទតិ;
អច្ឆេរំ [អច្ឆរិយំ (សី. ស្យា. បី.)] ភោជនំ លទ្ធា, តស្ស ឧប្បជ្ជតេ សតិ;
តតោ នំ អនុកម្បតិ, អហោ សោបិ [បហាសោបិ (ក. សី. ស្យា. ក.)] លភេយ្យិតោ.
ឥច្ចេតេ ¶ សោឡសាការា, មិត្តស្មិំ សុប្បតិដ្ឋិតា;
យេហិ មិត្តញ្ច ជានេយ្យ [មិត្តំ សុជានេយ្យ (បី. ក.)], ទិស្វា សុត្វា ច បណ្ឌិតោតិ.
មិត្តាមិត្តជាតកំ ទសមំ.
ទ្វាទសកនិបាតំ និដ្ឋិតំ.
តស្សុទ្ទានំ –
លហុចិត្ត សសាល កសន្តិ បុន, អថ កាម ទសខលុដ្ឋានវរោ;
អថ កណ្ហ សុកោសិយ មេណ្ឌវរោ, បទុមោ បុន មិត្តវរេន ទសាតិ.
១៣. តេរសកនិបាតោ
៤៧៤. អម្ពជាតកំ (១)
អហាសិ ¶ ¶ ¶ [អាហាសិ (?)] មេ អម្ពផលានិ បុព្ពេ, អណូនិ ថូលានិ ច ព្រហ្មចារិ;
តេហេវ មន្តេហិ ន ទានិ តុយ្ហំ, ទុមប្ផលា បាតុភវន្តិ ព្រហ្មេ.
នក្ខត្តយោគំ បដិមានយាមិ, ខណំ មុហុត្តញ្ច មន្តេ ន បស្សំ [ខណំ មុហុត្តំ ន មំ តោសយន្តិ (សី. បី.)];
នក្ខត្តយោគញ្ច ខណញ្ច លទ្ធា, អទ្ធាហរិស្សម្ពផលំ [អថាហរិស្សម្ពផលំ (សី. បី.)] បហូតំ.
នក្ខត្តយោគំ ន បុរេ អភាណិ, ខណំ មុហុត្តំ ន បុរេ អសំសិ;
សយំ ហរី [អថាហរី (សី. ស្យា. បី.)] អម្ពផលំ បហូតំ, វណ្ណេន គន្ធេន រសេនុបេតំ.
មន្តាភិជប្បេន បុរេ ហិ [បុរ’ស្ស (សី. បី.), បុរេបិ (ស្យា.)] តុយ្ហំ, ទុមប្ផលា បាតុភវន្តិ ព្រហ្មេ;
ស្វាជ្ជ ន បារេសិ ជប្បម្បិ មន្តំ [ជបម្បិ មន្តេ (សី. បី.)], អយំ សោ កោ នាម តវជ្ជ ធម្មោ.
ចណ្ឌាលបុត្តោ ¶ មម សម្បទាសិ, ធម្មេន មន្តេ បកតិញ្ច សំសិ;
មា ចស្សុ មេ បុច្ឆិតោ នាមគោត្តំ, គុយ្ហិត្ថោ អត្ថំ [មា តំ (សី. ស្យា. បី.)] វិជហេយ្យ មន្តោ [វិជហេយ្យុមន្តា (ស្យា.)].
សោហំ ¶ ជនិន្ទេន ជនម្ហិ បុដ្ឋោ, មក្ខាភិភូតោ អលិកំ អភាណិំ;
‘‘មន្តា ឥមេ ព្រាហ្មណស្សា’’តិ មិច្ឆា, បហីនមន្តោ កបណោ រុទាមិ.
ឯរណ្ឌា បុចិមន្ទា វា, អថ វា បាលិភទ្ទកា;
មធុំ មធុត្ថិកោ វិន្ទេ, សោ ហិ តស្ស ទុមុត្តមោ.
ខត្តិយា ព្រាហ្មណា វេស្សា, សុទ្ទា ចណ្ឌាលបុក្កុសា;
យម្ហា ធម្មំ វិជានេយ្យ, សោ ហិ តស្ស នរុត្តមោ.
ឥមស្ស ទណ្ឌញ្ច វធញ្ច ទត្វា, គលេ គហេត្វា ខលយាថ [ពលយាថ (ស្យា.), គលយាថ (ក.)] ជម្មំ;
យោ ឧត្តមត្ថំ កសិរេន លទ្ធំ, មានាតិមានេន វិនាសយិត្ថ.
យថា សមំ មញ្ញមានោ បតេយ្យ, សោព្ភំ គុហំ នរកំ បូតិបាទំ;
រជ្ជូតិ វា អក្កមេ កណ្ហសប្បំ, អន្ធោ ¶ យថា ជោតិមធិដ្ឋហេយ្យ;
ឯវម្បិ មំ ត្វំ ខលិតំ សបញ្ញ [សបញ្ញា (បី.)], បហីនមន្តស្ស បុនប្បទាហិ [បុន សម្បទាហិ (ស្យា.), បុនប្បសីទ (សី. បី.)].
ធម្មេន មន្តំ [មន្តេ (សី. ស្យា. បី.)] តវ សម្បទាសិំ, តុវម្បិ ធម្មេន [ត្វម្បិ ធម្មេនេវ (ក.)] បរិគ្គហេសិ;
បកតិម្បិ តេ អត្តមនោ អសំសិំ, ធម្មេ ឋិតំ តំ [បតិដ្ឋំ (ក.)] ន ជហេយ្យ មន្តោ.
យោ ¶ ពាល មន្តំ [ពលមន្តំ (ក.)] កសិរេន លទ្ធំ, យំ ទុល្លភំ អជ្ជ មនុស្សលោកេ;
កិញ្ចាបិ លទ្ធា ជីវិតុំ អប្បបញ្ញោ [កិច្ឆា លទ្ធំ ជីវិកំ អប្បបញ្ញោ (សី. ស្យា.), កច្ឆាបិ លទ្ធា ជីវិកំ អប្បញ្ញ (បី.)], វិនាសយី អលិកំ ភាសមានោ.
ពាលស្ស ¶ មូឡ្ហស្ស អកតញ្ញុនោ ច, មុសា ភណន្តស្ស អសញ្ញតស្ស;
មន្តេ មយំ តាទិសកេ ន ទេម, កុតោ មន្តា គច្ឆ ន មយ្ហ រុច្ចសីតិ.
អម្ពជាតកំ បឋមំ.
៤៧៥. ផន្ទនជាតកំ (២)
កុឋារិហត្ថោ ¶ [កុធារិហត្ថោ (ក.)] បុរិសោ, វនមោគយ្ហ តិដ្ឋសិ;
បុដ្ឋោ មេ សម្ម អក្ខាហិ, កិំ ទារុំ ឆេតុមិច្ឆសិ.
ឥស្សោ [ឥសោ (សី.), ឦសោ (ស្យា. បី.)] វនានិ ចរសិ, សមានិ វិសមានិ ច;
បុដ្ឋោ មេ សម្ម អក្ខាហិ, កិំ ទារុំ នេមិយា ទឡ្ហំ.
នេវ សាលោ ន ខទិរោ, នាស្សកណ្ណោ កុតោ ធវោ;
រុក្ខោ ច [រុក្ខោវ (សី. បី.)] ផន្ទនោ នាម, តំ ទារុំ នេមិយា ទឡ្ហំ.
កីទិសានិស្ស បត្តានិ, ខន្ធោ វា បន កីទិសោ;
បុដ្ឋោ មេ សម្ម អក្ខាហិ, យថា ជានេមុ ផន្ទនំ.
យស្ស សាខា បលម្ពន្តិ, នមន្តិ ន ច ភញ្ជរេ;
សោ រុក្ខោ ផន្ទនោ នាម, យស្ស មូលេ អហំ ឋិតោ.
អរានំ ចក្កនាភីនំ, ឦសានេមិរថស្ស ច;
សព្ពស្ស តេ កម្មនិយោ, អយំ ហេស្សតិ ផន្ទនោ.
ឥតិ ផន្ទនរុក្ខោបិ, តាវទេ អជ្ឈភាសថ;
មយ្ហម្បិ វចនំ អត្ថិ, ភារទ្វាជ សុណោហិ មេ.
ឥស្សស្ស [ឥមស្ស (ក. សី. ក.)] ឧបក្ខន្ធម្ហា [ឧបខន្ធម្ហា (ក. សី. បី. ក.)], ឧក្កច្ច ចតុរង្គុលំ;
តេន នេមិំ បសារេសិ [បរិហរេសិ (សី. បី.)], ឯវំ ទឡ្ហតរំ សិយា.
ឥតិ ផន្ទនរុក្ខោបិ, វេរំ អប្បេសិ តាវទេ;
ជាតានញ្ច អជាតានំ, ឥស្សានំ ទុក្ខមាវហិ.
ឥច្ចេវំ ¶ [ឥច្ចេវ (សី. បី.)] ផន្ទនោ ឥស្សំ, ឥស្សោ ច បន ផន្ទនំ;
អញ្ញមញ្ញំ ¶ វិវាទេន, អញ្ញមញ្ញមឃាតយុំ.
ឯវមេវ មនុស្សានំ, វិវាទោ យត្ថ ជាយតិ;
មយូរនច្ចំ នច្ចន្តិ, យថា តេ ឥស្សផន្ទនា.
តំ ¶ វោ វទាមិ ភទ្ទំ វោ [ភទ្ទន្តេ (ក.)], យាវន្តេត្ថ សមាគតា;
សម្មោទថ មា វិវទថ [មាវិវទិត្ថ (សី. ស្យា. បី.)], មា ហោថ ឥស្សផន្ទនា.
សាមគ្គិមេវ [សាមគ្យមេវ (ស្យា. ក.)] សិក្ខេថ, ពុទ្ធេហេតំ បសំសិតំ;
សាមគ្គិរតោ ធម្មដ្ឋោ, យោគក្ខេមា ន ធំសតីតិ.