📜

នមោ តស្ស ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស

វិនយបិដកេ

បារាជិកបាឡិ

វេរញ្ជកណ្ឌំ

១. តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា វេរញ្ជាយំ វិហរតិ នឡេរុបុចិមន្ទមូលេ មហតា ភិក្ខុសង្ឃេន សទ្ធិំ បញ្ចមត្តេហិ ភិក្ខុសតេហិ. អស្សោសិ ខោ វេរញ្ជោ ព្រាហ្មណោ – ‘‘សមណោ ខលុ, ភោ, គោតមោ សក្យបុត្តោ សក្យកុលា បព្ពជិតោ វេរញ្ជាយំ វិហរតិ នឡេរុបុចិមន្ទមូលេ មហតា ភិក្ខុសង្ឃេន សទ្ធិំ បញ្ចមត្តេហិ ភិក្ខុសតេហិ. តំ ខោ បន ភវន្តំ គោតមំ ឯវំ កល្យាណោ កិត្តិសទ្ទោ អព្ភុគ្គតោ – ‘ឥតិបិ សោ ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ វិជ្ជាចរណសម្បន្នោ សុគតោ លោកវិទូ អនុត្តរោ បុរិសទម្មសារថិ សត្ថា ទេវមនុស្សានំ ពុទ្ធោ ភគវា [ភគវាតិ (ស្យា.), ទី. និ. ១.១៥៧, អព្ភុគ្គតាការេន បន សមេតិ]. សោ ឥមំ លោកំ សទេវកំ សមារកំ សព្រហ្មកំ សស្សមណព្រាហ្មណិំ បជំ សទេវមនុស្សំ សយំ អភិញ្ញា សច្ឆិកត្វា បវេទេតិ. សោ ធម្មំ ទេសេតិ អាទិកល្យាណំ មជ្ឈេកល្យាណំ បរិយោសានកល្យាណំ សាត្ថំ សព្យញ្ជនំ; កេវលបរិបុណ្ណំ បរិសុទ្ធំ ព្រហ្មចរិយំ បកាសេតិ; សាធុ ខោ បន តថារូបានំ អរហតំ ទស្សនំ ហោតី’’’តិ.

២. [ឥតោ បរំ យាវ បារា. ១៥-១៦ បទក្ខិណំ កត្វា បក្កាមីតិ បាឋោ អ. និ. ៨.១១] អថ ខោ វេរញ្ជោ ព្រាហ្មណោ យេន ភគវា តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា ភគវតា សទ្ធិំ សម្មោទិ. សម្មោទនីយំ កថំ សារណីយំ វីតិសារេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិ. ឯកមន្តំ និសិន្នោ ខោ វេរញ្ជោ ព្រាហ្មណោ ភគវន្តំ ឯតទវោច – ‘‘សុតំ មេតំ, ភោ គោតម – ‘ន សមណោ គោតមោ ព្រាហ្មណេ ជិណ្ណេ វុឌ្ឍេ មហល្លកេ អទ្ធគតេ វយោអនុប្បត្តេ អភិវាទេតិ វា បច្ចុដ្ឋេតិ វា អាសនេន វា និមន្តេតី’តិ. តយិទំ, ភោ គោតម, តថេវ? ន ហិ ភវំ គោតមោ ព្រាហ្មណេ ជិណ្ណេ វុឌ្ឍេ មហល្លកេ អទ្ធគតេ វយោអនុប្បត្តេ អភិវាទេតិ វា បច្ចុដ្ឋេតិ វា អាសនេន វា និមន្តេតិ? តយិទំ, ភោ គោតម, ន សម្បន្នមេវា’’តិ.

‘‘នាហំ តំ, ព្រាហ្មណ, បស្សាមិ សទេវកេ លោកេ សមារកេ សព្រហ្មកេ សស្សមណព្រាហ្មណិយា បជាយ សទេវមនុស្សាយ យមហំ អភិវាទេយ្យំ វា បច្ចុដ្ឋេយ្យំ វា អាសនេន វា និមន្តេយ្យំ. យញ្ហិ, ព្រាហ្មណ, តថាគតោ អភិវាទេយ្យ វា បច្ចុដ្ឋេយ្យ វា អាសនេន វា និមន្តេយ្យ, មុទ្ធាបិ តស្ស វិបតេយ្យា’’តិ.

៣. ‘‘អរសរូបោ ភវំ គោតមោ’’តិ? ‘‘អត្ថិ ខ្វេស, ព្រាហ្មណ, បរិយាយោ យេន មំ បរិយាយេន សម្មា វទមានោ វទេយ្យ – ‘អរសរូបោ សមណោ គោតមោ’តិ. យេ តេ, ព្រាហ្មណ, រូបរសា សទ្ទរសា គន្ធរសា រសរសា ផោដ្ឋព្ពរសា តេ តថាគតស្ស បហីនា ឧច្ឆិន្នមូលា តាលាវត្ថុកតា អនភាវំកតា [អនភាវកតា (សី.) អនភាវំគតា (ស្យា.)] អាយតិំ អនុប្បាទធម្មា. អយំ ខោ, ព្រាហ្មណ, បរិយាយោ យេន មំ បរិយាយេន សម្មា វទមានោ វទេយ្យ – ‘អរសរូបោ សមណោ គោតមោ’តិ, នោ ច ខោ យំ ត្វំ សន្ធាយ វទេសី’’តិ.

៤. ‘‘និព្ភោគោ ភវំ គោតមោ’’តិ? ‘‘អត្ថិ ខ្វេស, ព្រាហ្មណ, បរិយាយោ យេន មំ បរិយាយេន សម្មា វទមានោ វទេយ្យ – ‘និព្ភោគោ សមណោ គោតមោ’តិ. យេ តេ, ព្រាហ្មណ, រូបភោគា សទ្ទភោគា គន្ធភោគា រសភោគា ផោដ្ឋព្ពភោគា តេ តថាគតស្ស បហីនា ឧច្ឆិន្នមូលា តាលាវត្ថុកតា អនភាវំកតា អាយតិំ អនុប្បាទធម្មា. អយំ ខោ, ព្រាហ្មណ, បរិយាយោ យេន មំ បរិយាយេន សម្មា វទមានោ វទេយ្យ – ‘និព្ភោគោ សមណោ គោតមោ’តិ, នោ ច ខោ យំ ត្វំ សន្ធាយ វទេសី’’តិ.

៥. ‘‘អកិរិយវាទោ ភវំ គោតមោ’’តិ? ‘‘អត្ថិ ខ្វេស, ព្រាហ្មណ, បរិយាយោ យេន មំ បរិយាយេន សម្មា វទមានោ វទេយ្យ – ‘អកិរិយវាទោ សមណោ គោតមោ’តិ. អហញ្ហិ, ព្រាហ្មណ, អកិរិយំ វទាមិ កាយទុច្ចរិតស្ស វចីទុច្ចរិតស្ស មនោទុច្ចរិតស្ស. អនេកវិហិតានំ បាបកានំ អកុសលានំ ធម្មានំ អកិរិយំ វទាមិ. អយំ ខោ, ព្រាហ្មណ, បរិយាយោ យេន មំ បរិយាយេន សម្មា វទមានោ វទេយ្យ – ‘អកិរិយវាទោ សមណោ គោតមោ’តិ, នោ ច ខោ យំ ត្វំ សន្ធាយ វទេសី’’តិ.

៦. ‘‘ឧច្ឆេទវាទោ ភវំ គោតមោ’’តិ? ‘‘អត្ថិ ខ្វេស, ព្រាហ្មណ, បរិយាយោ យេន មំ បរិយាយេន សម្មា វទមានោ វទេយ្យ – ‘ឧច្ឆេទវាទោ សមណោ គោតមោ’តិ. អហញ្ហិ, ព្រាហ្មណ, ឧច្ឆេទំ វទាមិ រាគស្ស ទោសស្ស មោហស្ស. អនេកវិហិតានំ បាបកានំ អកុសលានំ ធម្មានំ ឧច្ឆេទំ វទាមិ. អយំ ខោ, ព្រាហ្មណ, បរិយាយោ យេន មំ បរិយាយេន សម្មា វទមានោ វទេយ្យ – ‘ឧច្ឆេទវាទោ សមណោ គោតមោ’តិ, នោ ច ខោ យំ ត្វំ សន្ធាយ វទេសី’’តិ.

៧. ‘‘ជេគុច្ឆី ភវំ គោតមោ’’តិ? ‘‘អត្ថិ ខ្វេស, ព្រាហ្មណ, បរិយាយោ យេន មំ បរិយាយេន សម្មា វទមានោ វទេយ្យ – ‘ជេគុច្ឆី សមណោ គោតមោ’តិ. អហញ្ហិ, ព្រាហ្មណ, ជិគុច្ឆាមិ កាយទុច្ចរិតេន វចីទុច្ចរិតេន មនោទុច្ចរិតេន. អនេកវិហិតានំ បាបកានំ អកុសលានំ ធម្មានំ សមាបត្តិយា ជិគុច្ឆាមិ. អយំ ខោ, ព្រាហ្មណ, បរិយាយោ យេន មំ បរិយាយេន សម្មា វទមានោ វទេយ្យ – ‘ជេគុច្ឆី សមណោ គោតមោ’តិ, នោ ច ខោ យំ ត្វំ សន្ធាយ វទេសី’’តិ.

៨. ‘‘វេនយិកោ ភវំ គោតមោ’’តិ? ‘‘អត្ថិ ខ្វេស, ព្រាហ្មណ, បរិយាយោ យេន មំ បរិយាយេន សម្មា វទមានោ វទេយ្យ – ‘វេនយិកោ សមណោ គោតមោ’តិ. អហញ្ហិ, ព្រាហ្មណ, វិនយាយ ធម្មំ ទេសេមិ រាគស្ស ទោសស្ស មោហស្ស. អនេកវិហិតានំ បាបកានំ អកុសលានំ ធម្មានំ វិនយាយ ធម្មំ ទេសេមិ. អយំ ខោ, ព្រាហ្មណ, បរិយាយោ យេន មំ បរិយាយេន សម្មា វទមានោ វទេយ្យ – ‘វេនយិកោ សមណោ គោតមោ’តិ, នោ ច ខោ យំ ត្វំ សន្ធាយ វទេសី’’តិ.

៩. ‘‘តបស្សី ភវំ គោតមោ’’តិ? ‘‘អត្ថិ ខ្វេស, ព្រាហ្មណ, បរិយាយោ យេន មំ បរិយាយេន សម្មា វទមានោ វទេយ្យ – ‘តបស្សី សមណោ គោតមោ’តិ. តបនីយាហំ, ព្រាហ្មណ, បាបកេ អកុសលេ ធម្មេ វទាមិ, កាយទុច្ចរិតំ វចីទុច្ចរិតំ មនោទុច្ចរិតំ. យស្ស ខោ, ព្រាហ្មណ, តបនីយា បាបកា អកុសលា ធម្មា បហីនា ឧច្ឆិន្នមូលា តាលាវត្ថុកតា អនភាវំកតា អាយតិំ អនុប្បាទធម្មា តមហំ តបស្សីតិ វទាមិ. តថាគតស្ស ខោ, ព្រាហ្មណ, តបនីយា បាបកា អកុសលា ធម្មា បហីនា ឧច្ឆិន្នមូលា តាលាវត្ថុកតា អនភាវំកតា អាយតិំ អនុប្បាទធម្មា. អយំ ខោ, ព្រាហ្មណ, បរិយាយោ យេន មំ បរិយាយេន សម្មា វទមានោ វទេយ្យ – ‘តបស្សី សមណោ គោតមោ’តិ, នោ ច ខោ យំ ត្វំ សន្ធាយ វទេសី’’តិ.

១០. ‘‘អបគព្ភោ ភវំ គោតមោ’’តិ? ‘‘អត្ថិ ខ្វេស, ព្រាហ្មណ, បរិយាយោ យេន មំ បរិយាយេន សម្មា វទមានោ វទេយ្យ – ‘អបគព្ភោ សមណោ គោតមោ’តិ. យស្ស ខោ, ព្រាហ្មណ, អាយតិំ គព្ភសេយ្យា បុនព្ភវាភិនិព្ពត្តិ បហីនា ឧច្ឆិន្នមូលា តាលាវត្ថុកតា អនភាវំកតា អាយតិំ អនុប្បាទធម្មា តមហំ អបគព្ភោតិ វទាមិ. តថាគតស្ស ខោ, ព្រាហ្មណ, អាយតិំ គព្ភសេយ្យា បុនព្ភវាភិនិព្ពត្តិ បហីនា ឧច្ឆិន្នមូលា តាលាវត្ថុកតា អនភាវំកតា អាយតិំ អនុប្បាទធម្មា. អយំ ខោ, ព្រាហ្មណ, បរិយាយោ យេន មំ បរិយាយេន សម្មា វទមានោ វទេយ្យ – ‘អបគព្ភោ សមណោ គោតមោ’តិ, នោ ច ខោ យំ ត្វំ សន្ធាយ វទេសិ’’.

១១. ‘‘សេយ្យថាបិ, ព្រាហ្មណ, កុក្កុដិយា អណ្ឌានិ អដ្ឋ វា ទស វា ទ្វាទស វា. តានស្សុ កុក្កុដិយា សម្មា អធិសយិតានិ សម្មា បរិសេទិតានិ សម្មា បរិភាវិតានិ. យោ នុ ខោ តេសំ កុក្កុដច្ឆាបកានំ បឋមតរំ បាទនខសិខាយ វា មុខតុណ្ឌកេន វា អណ្ឌកោសំ បទាលេត្វា សោត្ថិនា អភិនិព្ភិជ្ជេយ្យ, កិន្តិ ស្វាស្ស វចនីយោ – ‘‘ជេដ្ឋោ វា កនិដ្ឋោ វា’’តិ? ‘‘ជេដ្ឋោតិស្ស, ភោ គោតម, វចនីយោ. សោ ហិ នេសំ ជេដ្ឋោ ហោតី’’តិ. ‘‘ឯវមេវ ខោ អហំ, ព្រាហ្មណ, អវិជ្ជាគតាយ បជាយ អណ្ឌភូតាយ បរិយោនទ្ធាយ អវិជ្ជណ្ឌកោសំ បទាលេត្វា ឯកោវ លោកេ អនុត្តរំ សម្មាសម្ពោធិំ អភិសម្ពុទ្ធោ. ស្វាហំ, ព្រាហ្មណ, ជេដ្ឋោ សេដ្ឋោ លោកស្ស’’.

‘‘អារទ្ធំ ខោ បន មេ, ព្រាហ្មណ, វីរិយំ [វិរិយំ (សី. ស្យា.)] អហោសិ អសល្លីនំ, ឧបដ្ឋិតា សតិ អសម្មុដ្ឋា [អប្បមុដ្ឋា (សី. ស្យា.)], បស្សទ្ធោ កាយោ អសារទ្ធោ, សមាហិតំ ចិត្តំ ឯកគ្គំ. សោ ខោ អហំ, ព្រាហ្មណ, វិវិច្ចេវ កាមេហិ វិវិច្ច អកុសលេហិ ធម្មេហិ សវិតក្កំ សវិចារំ វិវេកជំ បីតិសុខំ បឋមំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហាសិំ. វិតក្កវិចារានំ វូបសមា អជ្ឈត្តំ សម្បសាទនំ ចេតសោ ឯកោទិភាវំ អវិតក្កំ អវិចារំ សមាធិជំ បីតិសុខំ ទុតិយំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហាសិំ. បីតិយា ច វិរាគា ឧបេក្ខកោ ច វិហាសិំ សតោ ច សម្បជានោ, សុខញ្ច កាយេន បដិសំវេទេសិំ, យំ តំ អរិយា អាចិក្ខន្តិ – ‘ឧបេក្ខកោ សតិមា សុខវិហារី’តិ តតិយំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហាសិំ. សុខស្ស ច បហានា ទុក្ខស្ស ច បហានា បុព្ពេវ សោមនស្សទោមនស្សានំ អត្ថង្គមា អទុក្ខមសុខំ ឧបេក្ខាសតិបារិសុទ្ធិំ ចតុត្ថំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហាសិំ.

១២. ‘‘សោ ឯវំ សមាហិតេ ចិត្តេ បរិសុទ្ធេ បរិយោទាតេ អនង្គណេ វិគតូបក្កិលេសេ មុទុភូតេ កម្មនិយេ ឋិតេ អានេញ្ជប្បត្តេ បុព្ពេនិវាសានុស្សតិញាណាយ ចិត្តំ អភិនិន្នាមេសិំ. សោ អនេកវិហិតំ បុព្ពេនិវាសំ អនុស្សរាមិ, សេយ្យថិទំ – ឯកម្បិ ជាតិំ ទ្វេបិ ជាតិយោ តិស្សោបិ ជាតិយោ ចតស្សោបិ ជាតិយោ បញ្ចបិ ជាតិយោ ទសបិ ជាតិយោ វីសម្បិ ជាតិយោ តិំសម្បិ ជាតិយោ ចត្តាលីសម្បិ ជាតិយោ បញ្ញាសម្បិ ជាតិយោ ជាតិសតម្បិ, ជាតិសហស្សម្បិ ជាតិសតសហស្សម្បិ, អនេកេបិ សំវដ្ដកប្បេ អនេកេបិ វិវដ្ដកប្បេ អនេកេបិ សំវដ្ដវិវដ្ដកប្បេ – ‘អមុត្រាសិំ ឯវំនាមោ ឯវំគោត្តោ ឯវំវណ្ណោ ឯវមាហារោ ឯវំសុខទុក្ខប្បដិសំវេទី ឯវមាយុបរិយន្តោ; សោ តតោ ចុតោ អមុត្រ ឧទបាទិំ; តត្រាបាសិំ ឯវំនាមោ ឯវំគោត្តោ ឯវំវណ្ណោ ឯវមាហារោ ឯវំសុខទុក្ខប្បដិសំវេទី ឯវមាយុបរិយន្តោ; សោ តតោ ចុតោ ឥធូបបន្នោតិ. ឥតិ សាការំ សឧទ្ទេសំ អនេកវិហិតំ បុព្ពេនិវាសំ អនុស្សរាមិ. អយំ ខោ មេ, ព្រាហ្មណ, រត្តិយា បឋមេ យាមេ បឋមា វិជ្ជា អធិគតា, អវិជ្ជា វិហតា, វិជ្ជា ឧប្បន្នា, តមោ វិហតោ, អាលោកោ ឧប្បន្នោ – យថា តំ អប្បមត្តស្ស អាតាបិនោ បហិតត្តស្ស វិហរតោ. អយំ ខោ មេ, ព្រាហ្មណ, បឋមាភិនិព្ភិទា អហោសិ កុក្កុដច្ឆាបកស្សេវ អណ្ឌកោសម្ហា.

១៣. ‘‘សោ ឯវំ សមាហិតេ ចិត្តេ បរិសុទ្ធេ បរិយោទាតេ អនង្គណេ វិគតូបក្កិលេសេ មុទុភូតេ កម្មនិយេ ឋិតេ អានេញ្ជប្បត្តេ សត្តានំ ចុតូបបាតញាណាយ ចិត្តំ អភិនិន្នាមេសិំ. សោ ទិព្ពេន ចក្ខុនា វិសុទ្ធេន អតិក្កន្តមានុសកេន [អតិក្កន្តមានុស្សកេន (ក.)] សត្តេ បស្សាមិ ចវមានេ ឧបបជ្ជមានេ ហីនេ បណីតេ សុវណ្ណេ ទុព្ពណ្ណេ. សុគតេ ទុគ្គតេ យថាកម្មូបគេ សត្តេ បជានាមិ – ‘ឥមេ វត ភោន្តោ សត្តា កាយទុច្ចរិតេន សមន្នាគតា វចីទុច្ចរិតេន សមន្នាគតា មនោទុច្ចរិតេន សមន្នាគតា អរិយានំ ឧបវាទកា មិច្ឆាទិដ្ឋិកា មិច្ឆាទិដ្ឋិកម្មសមាទានា; តេ កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា អបាយំ ទុគ្គតិំ វិនិបាតំ និរយំ ឧបបន្នា. ឥមេ វា បន ភោន្តោ សត្តា កាយសុចរិតេន សមន្នាគតា វចីសុចរិតេន សមន្នាគតា មនោសុចរិតេន សមន្នាគតា អរិយានំ អនុបវាទកា សម្មាទិដ្ឋិកា សម្មាទិដ្ឋិកម្មសមាទានា; តេ កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា សុគតិំ សគ្គំ លោកំ ឧបបន្នា’តិ. ឥតិ ទិព្ពេន ចក្ខុនា វិសុទ្ធេន អតិក្កន្តមានុសកេន សត្តេ បស្សាមិ ចវមានេ ឧបបជ្ជមានេ ហីនេ បណីតេ សុវណ្ណេ ទុព្ពណ្ណេ. សុគតេ ទុគ្គតេ យថាកម្មូបគេ សត្តេ បជានាមិ. អយំ ខោ មេ, ព្រាហ្មណ, រត្តិយា មជ្ឈិមេ យាមេ ទុតិយា វិជ្ជា អធិគតា, អវិជ្ជា វិហតា, វិជ្ជា ឧប្បន្នា, តមោ វិហតោ, អាលោកោ ឧប្បន្នោ – យថា តំ អប្បមត្តស្ស អាតាបិនោ បហិតត្តស្ស វិហរតោ. អយំ ខោ មេ, ព្រាហ្មណ, ទុតិយាភិនិព្ភិទា អហោសិ កុក្កុដច្ឆាបកស្សេវ អណ្ឌកោសម្ហា.

១៤. ‘‘សោ ឯវំ សមាហិតេ ចិត្តេ បរិសុទ្ធេ បរិយោទាតេ អនង្គណេ វិគតូបក្កិលេសេ មុទុភូតេ កម្មនិយេ ឋិតេ អានេញ្ជប្បត្តេ អាសវានំ ខយញាណាយ ចិត្តំ អភិនិន្នាមេសិំ. សោ ‘ឥទំ ទុក្ខ’ន្តិ យថាភូតំ អព្ភញ្ញាសិំ, ‘អយំ ទុក្ខសមុទយោ’តិ យថាភូតំ អព្ភញ្ញាសិំ, ‘អយំ ទុក្ខនិរោធោ’តិ យថាភូតំ អព្ភញ្ញាសិំ, ‘អយំ ទុក្ខនិរោធគាមិនី បដិបទា’តិ យថាភូតំ អព្ភញ្ញាសិំ; ‘ឥមេ អាសវា’តិ យថាភូតំ អព្ភញ្ញាសិំ, ‘អយំ អាសវសមុទយោ’តិ យថាភូតំ អព្ភញ្ញាសិំ, ‘អយំ អាសវនិរោធោ’តិ យថាភូតំ អព្ភញ្ញាសិំ, ‘អយំ អាសវនិរោធគាមិនី បដិបទា’តិ យថាភូតំ អព្ភញ្ញាសិំ. តស្ស មេ ឯវំ ជានតោ ឯវំ បស្សតោ កាមាសវាបិ ចិត្តំ វិមុច្ចិត្ថ ភវាសវាបិ ចិត្តំ វិមុច្ចិត្ថ អវិជ្ជាសវាបិ ចិត្តំ វិមុច្ចិត្ថ. វិមុត្តស្មិំ វិមុត្តមិតិ ញាណំ អហោសិ. ‘ខីណា ជាតិ, វុសិតំ ព្រហ្មចរិយំ, កតំ ករណីយំ, នាបរំ ឥត្ថត្តាយា’តិ អព្ភញ្ញាសិំ. អយំ ខោ មេ, ព្រាហ្មណ, រត្តិយា បច្ឆិមេ យាមេ តតិយា វិជ្ជា អធិគតា, អវិជ្ជា វិហតា, វិជ្ជា ឧប្បន្នា, តមោ វិហតោ, អាលោកោ ឧប្បន្នោ – យថា តំ អប្បមត្តស្ស អាតាបិនោ បហិតត្តស្ស វិហរតោ. អយំ ខោ មេ, ព្រាហ្មណ, តតិយាភិនិព្ភិទា អហោសិ – កុក្កុដច្ឆាបកស្សេវ អណ្ឌកោសម្ហា’’តិ.

១៥. ឯវំ វុត្តេ, វេរញ្ជោ ព្រាហ្មណោ ភគវន្តំ ឯតទវោច – ‘‘ជេដ្ឋោ ភវំ គោតមោ, សេដ្ឋោ ភវំ គោតមោ! អភិក្កន្តំ, ភោ គោតម, អភិក្កន្តំ, ភោ គោតម!! សេយ្យថាបិ, ភោ គោតម, និក្កុជ្ជិតំ វា ឧក្កុជ្ជេយ្យ, បដិច្ឆន្នំ វា វិវរេយ្យ, មូឡ្ហស្ស វា មគ្គំ អាចិក្ខេយ្យ, អន្ធការេ វា តេលបជ្ជោតំ ធារេយ្យ – ចក្ខុមន្តោ រូបានិ ទក្ខន្តីតិ, ឯវមេវំ ភោតា គោតមេន អនេកបរិយាយេន ធម្មោ បកាសិតោ. ឯសាហំ ភវន្តំ គោតមំ សរណំ គច្ឆាមិ ធម្មញ្ច ភិក្ខុសង្ឃញ្ច. ឧបាសកំ មំ ភវំ គោតមោ ធារេតុ អជ្ជតគ្គេ បាណុបេតំ សរណំ គតំ. អធិវាសេតុ ច មេ ភវំ គោតមោ វេរញ្ជាយំ វស្សាវាសំ សទ្ធិំ ភិក្ខុសង្ឃេនា’’តិ. អធិវាសេសិ ភគវា តុណ្ហីភាវេន. អថ ខោ វេរញ្ជោ ព្រាហ្មណោ ភគវតោ អធិវាសនំ វិទិត្វា ឧដ្ឋាយាសនា ភគវន្តំ អភិវាទេត្វា បទក្ខិណំ កត្វា បក្កាមិ.

១៦. តេន ខោ បន សមយេន វេរញ្ជា ទុព្ភិក្ខា ហោតិ ទ្វីហិតិកា សេតដ្ឋិកា សលាកាវុត្តា ន សុករា ឧញ្ឆេន បគ្គហេន យាបេតុំ. តេន ខោ បន សមយេន ឧត្តរាបថកា [ឧត្តរាហកា (សី.)] អស្សវាណិជា [អស្សវណិជា (ក.)] បញ្ចមត្តេហិ អស្សសតេហិ វេរញ្ជំ វស្សាវាសំ ឧបគតា ហោន្តិ. តេហិ អស្សមណ្ឌលិកាសុ ភិក្ខូនំ បត្ថបត្ថបុលកំ [បត្ថបត្ថមូលកំ (ក.)] បញ្ញត្តំ ហោតិ. ភិក្ខូ បុព្ពណ្ហសមយំ និវាសេត្វា បត្តចីវរមាទាយ វេរញ្ជំ បិណ្ឌាយ បវិសិត្វា បិណ្ឌំ អលភមានា អស្សមណ្ឌលិកាសុ បិណ្ឌាយ ចរិត្វា បត្ថបត្ថបុលកំ អារាមំ អាហរិត្វា ឧទុក្ខលេ កោដ្ដេត្វា កោដ្ដេត្វា បរិភុញ្ជន្តិ. អាយស្មា បនានន្ទោ បត្ថបុលកំ សិលាយំ បិសិត្វា ភគវតោ ឧបនាមេតិ. តំ ភគវា បរិភុញ្ជតិ.

អស្សោសិ ខោ ភគវា ឧទុក្ខលសទ្ទំ. ជានន្តាបិ តថាគតា បុច្ឆន្តិ, ជានន្តាបិ ន បុច្ឆន្តិ; កាលំ វិទិត្វា បុច្ឆន្តិ, កាលំ វិទិត្វា ន បុច្ឆន្តិ; អត្ថសំហិតំ តថាគតា បុច្ឆន្តិ, នោ អនត្ថសំហិតំ. អនត្ថសំហិតេ សេតុឃាតោ តថាគតានំ. ទ្វីហិ អាការេហិ ពុទ្ធា ភគវន្តោ ភិក្ខូ បដិបុច្ឆន្តិ – ធម្មំ វា ទេសេស្សាម, សាវកានំ វា សិក្ខាបទំ បញ្ញបេស្សាមាតិ [បញ្ញាបេស្សាមាតិ (សី. ស្យា.)]. អថ ខោ ភគវា អាយស្មន្តំ អានន្ទំ អាមន្តេសិ – ‘‘កិំ នុ ខោ សោ, អានន្ទ, ឧទុក្ខលសទ្ទោ’’តិ? អថ ខោ អាយស្មា អានន្ទោ ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសិ. ‘‘សាធុ សាធុ, អានន្ទ! តុម្ហេហិ, អានន្ទ សប្បុរិសេហិ វិជិតំ. បច្ឆិមា ជនតា សាលិមំសោទនំ អតិមញ្ញិស្សតី’’តិ.

១៧. អថ ខោ អាយស្មា មហាមោគ្គល្លានោ [មហាមោគ្គលានោ (ក.)] យេន ភគវា តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា ភគវន្តំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិ. ឯកមន្តំ និសិន្នោ ខោ អាយស្មា មហាមោគ្គល្លានោ ភគវន្តំ ឯតទវោច – ‘‘ឯតរហិ, ភន្តេ, វេរញ្ជា ទុព្ភិក្ខា ទ្វីហិតិកា សេតដ្ឋិកា សលាកាវុត្តា. ន សុករា ឧញ្ឆេន បគ្គហេន យាបេតុំ. ឥមិស្សា, ភន្តេ, មហាបថវិយា ហេដ្ឋិមតលំ សម្បន្នំ – សេយ្យថាបិ ខុទ្ទមធុំ អនីលកំ ឯវមស្សាទំ. សាធាហំ, ភន្តេ, បថវិំ បរិវត្តេយ្យំ. ភិក្ខូ បប្បដកោជំ បរិភុញ្ជិស្សន្តី’’តិ. ‘‘យេ បន តេ, មោគ្គល្លាន, បថវិនិស្សិតា បាណា តេ កថំ ករិស្សសី’’តិ? ‘‘ឯកាហំ, ភន្តេ, បាណិំ អភិនិម្មិនិស្សាមិ – សេយ្យថាបិ មហាបថវី. យេ បថវិនិស្សិតា បាណា តេ តត្ថ សង្កាមេស្សាមិ. ឯកេន ហត្ថេន បថវិំ បរិវត្តេស្សាមី’’តិ. ‘‘អលំ, មោគ្គល្លាន, មា តេ រុច្ចិ បថវិំ បរិវត្តេតុំ. វិបល្លាសម្បិ សត្តា បដិលភេយ្យុ’’ន្តិ. ‘‘សាធុ, ភន្តេ, សព្ពោ ភិក្ខុសង្ឃោ ឧត្តរកុរុំ បិណ្ឌាយ គច្ឆេយ្យា’’តិ. ‘‘អលំ, មោគ្គល្លាន, មា តេ រុច្ចិ សព្ពស្ស ភិក្ខុសង្ឃស្ស ឧត្តរកុរុំ បិណ្ឌាយ គមន’’ន្តិ.

១៨. អថ ខោ អាយស្មតោ សារិបុត្តស្ស រហោគតស្ស បដិសល្លីនស្ស ឯវំ ចេតសោ បរិវិតក្កោ ឧទបាទិ – ‘‘កតមេសានំ ខោ ពុទ្ធានំ ភគវន្តានំ ព្រហ្មចរិយំ ន ចិរដ្ឋិតិកំ អហោសិ; កតមេសានំ ពុទ្ធានំ ភគវន្តានំ ព្រហ្មចរិយំ ចិរដ្ឋិតិកំ អហោសី’’តិ? អថ ខោ អាយស្មា សារិបុត្តោ សាយន្ហសមយំ [សាយណ្ហសមយំ (សី.)] បដិសល្លានា វុដ្ឋិតោ យេន ភគវា តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា ភគវន្តំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិ. ឯកមន្តំ និសិន្នោ ខោ អាយស្មា សារិបុត្តោ ភគវន្តំ ឯតទវោច – ‘‘ឥធ មយ្ហំ, ភន្តេ, រហោគតស្ស បដិសល្លីនស្ស ឯវំ ចេតសោ បរិវិតក្កោ ឧទបាទិ – ‘កតមេសានំ ខោ ពុទ្ធានំ ភគវន្តានំ ព្រហ្មចរិយំ ន ចិរដ្ឋិតិកំ អហោសិ, កតមេសានំ ពុទ្ធានំ ភគវន្តានំ ព្រហ្មចរិយំ ចិរដ្ឋិតិកំ អហោសី’តិ. ‘កតមេសានំ នុ ខោ, ភន្តេ, ពុទ្ធានំ ភគវន្តានំ ព្រហ្មចរិយំ ន ចិរដ្ឋិតិកំ អហោសិ, កតមេសានំ ពុទ្ធានំ ភគវន្តានំ ព្រហ្មចរិយំ ចិរដ្ឋិតិកំ អហោសី’’’តិ?

‘‘ភគវតោ ច, សារិបុត្ត, វិបស្សិស្ស ភគវតោ ច សិខិស្ស ភគវតោ ច វេស្សភុស្ស ព្រហ្មចរិយំ ន ចិរដ្ឋិតិកំ អហោសិ. ភគវតោ ច, សារិបុត្ត, កកុសន្ធស្ស ភគវតោ ច កោណាគមនស្ស ភគវតោ ច កស្សបស្ស ព្រហ្មចរិយំ ចិរដ្ឋិតិកំ អហោសី’’តិ.

១៩. ‘‘កោ នុ ខោ, ភន្តេ, ហេតុ កោ បច្ចយោ, យេន ភគវតោ ច វិបស្សិស្ស ភគវតោ ច សិខិស្ស ភគវតោ ច វេស្សភុស្ស ព្រហ្មចរិយំ ន ចិរដ្ឋិតិកំ អហោសី’’តិ? ‘‘ភគវា ច, សារិបុត្ត, វិបស្សី ភគវា ច សិខី ភគវា ច វេស្សភូ កិលាសុនោ អហេសុំ សាវកានំ វិត្ថារេន ធម្មំ ទេសេតុំ. អប្បកញ្ច នេសំ អហោសិ សុត្តំ គេយ្យំ វេយ្យាករណំ គាថា ឧទានំ ឥតិវុត្តកំ ជាតកំ អព្ភុតធម្មំ វេទល្លំ. អបញ្ញត្តំ សាវកានំ សិក្ខាបទំ. អនុទ្ទិដ្ឋំ បាតិមោក្ខំ. តេសំ ពុទ្ធានំ ភគវន្តានំ អន្តរធានេន ពុទ្ធានុពុទ្ធានំ សាវកានំ អន្តរធានេន យេ តេ បច្ឆិមា សាវកា នានានាមា នានាគោត្តា នានាជច្ចា នានាកុលា បព្ពជិតា តេ តំ ព្រហ្មចរិយំ ខិប្បញ្ញេវ អន្តរធាបេសុំ. សេយ្យថាបិ, សារិបុត្ត, នានាបុប្ផានិ ផលកេ និក្ខិត្តានិ សុត្តេន អសង្គហិតានិ តានិ វាតោ វិកិរតិ វិធមតិ វិទ្ធំសេតិ. តំ កិស្ស ហេតុ? យថា តំ សុត្តេន អសង្គហិតត្តា. ឯវមេវ ខោ, សារិបុត្ត, តេសំ ពុទ្ធានំ ភគវន្តានំ អន្តរធានេន ពុទ្ធានុពុទ្ធានំ សាវកានំ អន្តរធានេន យេ តេ បច្ឆិមា សាវកា នានានាមា នានាគោត្តា នានាជច្ចា នានាកុលា បព្ពជិតា តេ តំ ព្រហ្មចរិយំ ខិប្បញ្ញេវ អន្តរធាបេសុំ.

‘‘អកិលាសុនោ ច តេ ភគវន្តោ អហេសុំ សាវកេ ចេតសា ចេតោ បរិច្ច ឱវទិតុំ. ភូតបុព្ពំ, សារិបុត្ត, វេស្សភូ ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ អញ្ញតរស្មិំ ភិំសនកេ [ភីសនកេ (ក.)] វនសណ្ឌេ សហស្សំ ភិក្ខុសង្ឃំ ចេតសា ចេតោ បរិច្ច ឱវទតិ អនុសាសតិ – ‘ឯវំ វិតក្កេថ, មា ឯវំ វិតក្កយិត្ថ; ឯវំ មនសិករោថ, មា ឯវំ មនសាកត្ថ [មនសាករិត្ថ (ក.)]; ឥទំ បជហថ, ឥទំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរថា’តិ. អថ ខោ, សារិបុត្ត, តស្ស ភិក្ខុសហស្សស្ស វេស្សភុនា ភគវតា អរហតា សម្មាសម្ពុទ្ធេន ឯវំ ឱវទិយមានានំ ឯវំ អនុសាសិយមានានំ អនុបាទាយ អាសវេហិ ចិត្តានិ វិមុច្ចិំសុ. តត្រ សុទំ, សារិបុត្ត, ភិំសនកស្ស វនសណ្ឌស្ស ភិំសនកតស្មិំ ហោតិ – យោ កោចិ អវីតរាគោ តំ វនសណ្ឌំ បវិសតិ, យេភុយ្យេន លោមានិ ហំសន្តិ. អយំ ខោ, សារិបុត្ត, ហេតុ អយំ បច្ចយោ យេន ភគវតោ ច វិបស្សិស្ស ភគវតោ ច សិខិស្ស ភគវតោ ច វេស្សភុស្ស ព្រហ្មចរិយំ ន ចិរដ្ឋិតិកំ អហោសី’’តិ.

២០. ‘‘កោ បន, ភន្តេ, ហេតុ កោ បច្ចយោ យេន ភគវតោ ច កកុសន្ធស្ស ភគវតោ ច កោណាគមនស្ស ភគវតោ ច កស្សបស្ស ព្រហ្មចរិយំ ចិរដ្ឋិតិកំ អហោសី’’តិ? ‘‘ភគវា ច, សារិបុត្ត, កកុសន្ធោ ភគវា ច កោណាគមនោ ភគវា ច កស្សបោ អកិលាសុនោ អហេសុំ សាវកានំ វិត្ថារេន ធម្មំ ទេសេតុំ. ពហុញ្ច នេសំ អហោសិ សុត្តំ គេយ្យំ វេយ្យាករណំ គាថា ឧទានំ ឥតិវុត្តកំ ជាតកំ អព្ភុតធម្មំ វេទល្លំ, បញ្ញត្តំ សាវកានំ សិក្ខាបទំ, ឧទ្ទិដ្ឋំ បាតិមោក្ខំ. តេសំ ពុទ្ធានំ ភគវន្តានំ អន្តរធានេន ពុទ្ធានុពុទ្ធានំ សាវកានំ អន្តរធានេន យេ តេ បច្ឆិមា សាវកា នានានាមា នានាគោត្តា នានាជច្ចា នានាកុលា បព្ពជិតា តេ តំ ព្រហ្មចរិយំ ចិរំ ទីឃមទ្ធានំ ឋបេសុំ. សេយ្យថាបិ, សារិបុត្ត, នានាបុប្ផានិ ផលកេ និក្ខិត្តានិ សុត្តេន សុសង្គហិតានិ តានិ វាតោ ន វិកិរតិ ន វិធមតិ ន វិទ្ធំសេតិ. តំ កិស្ស ហេតុ? យថា តំ សុត្តេន សុសង្គហិតត្តា. ឯវមេវ ខោ, សារិបុត្ត, តេសំ ពុទ្ធានំ ភគវន្តានំ អន្តរធានេន ពុទ្ធានុពុទ្ធានំ សាវកានំ អន្តរធានេន យេ តេ បច្ឆិមា សាវកា នានានាមា នានាគោត្តា នានាជច្ចា នានាកុលា បព្ពជិតា តេ តំ ព្រហ្មចរិយំ ចិរំ ទីឃមទ្ធានំ ឋបេសុំ. អយំ ខោ, សារិបុត្ត, ហេតុ អយំ បច្ចយោ យេន ភគវតោ ច កកុសន្ធស្ស ភគវតោ ច កោណាគមនស្ស ភគវតោ ច កស្សបស្ស ព្រហ្មចរិយំ ចិរដ្ឋិតិកំ អហោសី’’តិ.

២១. អថ ខោ អាយស្មា សារិបុត្តោ ឧដ្ឋាយាសនា ឯកំសំ ឧត្តរាសង្គំ ករិត្វា យេន ភគវា តេនញ្ជលិំ បណាមេត្វា ភគវន្តំ ឯតទវោច – ‘‘ឯតស្ស, ភគវា, កាលោ! ឯតស្ស, សុគត, កាលោ! យំ ភគវា សាវកានំ សិក្ខាបទំ បញ្ញបេយ្យ [បញ្ញាបេយ្យ (សី. ស្យា.)], ឧទ្ទិសេយ្យ បាតិមោក្ខំ, យថយិទំ ព្រហ្មចរិយំ អទ្ធនិយំ អស្ស ចិរដ្ឋិតិក’’ន្តិ. ‘‘អាគមេហិ ត្វំ, សារិបុត្ត! អាគមេហិ ត្វំ, សារិបុត្ត! តថាគតោវ តត្ថ កាលំ ជានិស្សតិ. ន តាវ, សារិបុត្ត, សត្ថា សាវកានំ សិក្ខាបទំ បញ្ញបេតិ ឧទ្ទិសតិ [ន ឧទ្ទិសតិ (សី.)] បាតិមោក្ខំ យាវ ន ឥធេកច្ចេ អាសវដ្ឋានីយា ធម្មា សង្ឃេ បាតុភវន្តិ. យតោ ច ខោ, សារិបុត្ត, ឥធេកច្ចេ អាសវដ្ឋានីយា ធម្មា សង្ឃេ បាតុភវន្តិ, អថ សត្ថា សាវកានំ សិក្ខាបទំ បញ្ញបេតិ ឧទ្ទិស្សតិ បាតិមោក្ខំ តេសំយេវ អាសវដ្ឋានីយានំ ធម្មានំ បដិឃាតាយ. ន តាវ, សារិបុត្ត, ឥធេកច្ចេ អាសវដ្ឋានីយា ធម្មា សង្ឃេ បាតុភវន្តិ យាវ ន សង្ឃោ រត្តញ្ញុមហត្តំ បត្តោ ហោតិ. យតោ ច ខោ, សារិបុត្ត, សង្ឃោ រត្តញ្ញុមហត្តំ បត្តោ ហោតិ អថ ឥធេកច្ចេ អាសវដ្ឋានីយា ធម្មា សង្ឃេ បាតុភវន្តិ, អថ, សត្ថា សាវកានំ សិក្ខាបទំ បញ្ញបេតិ ឧទ្ទិសតិ បាតិមោក្ខំ តេសំយេវ អាសវដ្ឋានីយានំ ធម្មានំ បដិឃាតាយ. ន តាវ, សារិបុត្ត, ឥធេកច្ចេ អាសវដ្ឋានីយា ធម្មា សង្ឃេ បាតុភវន្តិ, យាវ ន សង្ឃោ វេបុល្លមហត្តំ បត្តោ ហោតិ. យតោ ច ខោ, សារិបុត្ត, សង្ឃោ វេបុល្លមហត្តំ បត្តោ ហោតិ, អថ ឥធេកច្ចេ អាសវដ្ឋានីយា ធម្មា សង្ឃេ បាតុភវន្តិ, អថ សត្ថា សាវកានំ សិក្ខាបទំ បញ្ញបេតិ ឧទ្ទិសតិ បាតិមោក្ខំ តេសំយេវ អាសវដ្ឋានីយានំ ធម្មានំ បដិឃាតាយ. ន តាវ, សារិបុត្ត, ឥធេកច្ចេ អាសវដ្ឋានីយា ធម្មា សង្ឃេ បាតុភវន្តិ, យាវ ន សង្ឃោ លាភគ្គមហត្តំ បត្តោ ហោតិ. យតោ ច ខោ, សារិបុត្ត, សង្ឃោ លាភគ្គមហត្តំ បត្តោ ហោតិ, អថ ឥធេកច្ចេ អាសវដ្ឋានីយា ធម្មា សង្ឃេ បាតុភវន្តិ, អថ សត្ថា សាវកានំ សិក្ខាបទំ បញ្ញបេតិ ឧទ្ទិសតិ បាតិមោក្ខំ តេសំយេវ អាសវដ្ឋានីយានំ ធម្មានំ បដិឃាតាយ. ន តាវ, សារិបុត្ត, ឥធេកច្ចេ អាសវដ្ឋានីយា ធម្មា សង្ឃេ បាតុភវន្តិ, យាវ ន សង្ឃោ ពាហុសច្ចមហត្តំ បត្តោ ហោតិ. យតោ ច ខោ, សារិបុត្ត, សង្ឃោ ពាហុសច្ចមហត្តំ បត្តោ ហោតិ, អថ ឥធេកច្ចេ អាសវដ្ឋានីយា ធម្មា សង្ឃេ បាតុភវន្តិ, អថ សត្ថា សាវកានំ សិក្ខាបទំ បញ្ញបេតិ ឧទ្ទិសតិ បាតិមោក្ខំ តេសំយេវ អាសវដ្ឋានីយានំ ធម្មានំ បដិឃាតាយ. និរព្ពុទោ ហិ, សារិបុត្ត, ភិក្ខុសង្ឃោ និរាទីនវោ អបគតកាឡកោ សុទ្ធោ សារេ បតិដ្ឋិតោ. ឥមេសញ្ហិ, សារិបុត្ត, បញ្ចន្នំ ភិក្ខុសតានំ យោ បច្ឆិមកោ ភិក្ខុ សោ សោតាបន្នោ អវិនិបាតធម្មោ និយតោ សម្ពោធិបរាយណោ’’តិ.

២២. អថ ខោ ភគវា អាយស្មន្តំ អានន្ទំ អាមន្តេសិ – ‘‘អាចិណ្ណំ ខោ បនេតំ, អានន្ទ, តថាគតានំ យេហិ និមន្តិតា វស្សំ វសន្តិ, ន តេ អនបលោកេត្វា ជនបទចារិកំ បក្កមន្តិ. អាយាមានន្ទ, វេរញ្ជំ ព្រាហ្មណំ អបលោកេស្សាមា’’តិ. ‘‘ឯវំ ភន្តេ’’តិ ខោ អាយស្មា អានន្ទោ ភគវតោ បច្ចស្សោសិ. អថ ខោ ភគវា និវាសេត្វា បត្តចីវរមាទាយ អាយស្មតា អានន្ទេន បច្ឆាសមណេន យេន វេរញ្ជស្ស ព្រាហ្មណស្ស និវេសនំ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា បញ្ញត្តេ អាសនេ និសីទិ. អថ ខោ វេរញ្ជោ ព្រាហ្មណោ យេន ភគវា តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា ភគវន្តំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិ. ឯកមន្តំ និសិន្នំ ខោ វេរញ្ជំ ព្រាហ្មណំ ភគវា ឯតទវោច – ‘‘និមន្តិតម្ហ តយា, ព្រាហ្មណ, វស្សំវុដ្ឋា [វស្សំវុត្ថា (សី. ស្យា. ក.)], អបលោកេម តំ, ឥច្ឆាម មយំ ជនបទចារិកំ បក្កមិតុ’’ន្តិ. ‘‘សច្ចំ, ភោ គោតម, និមន្តិតត្ថ មយា វស្សំវុដ្ឋា; អបិ ច, យោ ទេយ្យធម្មោ សោ ន ទិន្នោ. តញ្ច ខោ នោ អសន្តំ, នោបិ អទាតុកម្យតា, តំ កុតេត្ថ លព្ភា ពហុកិច្ចា ឃរាវាសា ពហុករណីយា. អធិវាសេតុ មេ ភវំ គោតមោ ស្វាតនាយ ភត្តំ សទ្ធិំ ភិក្ខុសង្ឃេនា’’តិ. អធិវាសេសិ ភគវា តុណ្ហីភាវេន. អថ ខោ ភគវា វេរញ្ជំ ព្រាហ្មណំ ធម្មិយា កថាយ សន្ទស្សេត្វា សមាទបេត្វា សមុត្តេជេត្វា សម្បហំសេត្វា ឧដ្ឋាយាសនា បក្កាមិ. អថ ខោ វេរញ្ជោ ព្រាហ្មណោ តស្សា រត្តិយា អច្ចយេន សកេ និវេសនេ បណីតំ ខាទនីយំ ភោជនីយំ បដិយាទាបេត្វា ភគវតោ កាលំ អារោចាបេសិ – ‘‘កាលោ, ភោ គោតម, និដ្ឋិតំ ភត្ត’’ន្តិ.

២៣. អថ ខោ ភគវា បុព្ពណ្ហសមយំ និវាសេត្វា បត្តចីវរមាទាយ យេន វេរញ្ជស្ស ព្រាហ្មណស្ស និវេសនំ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា បញ្ញត្តេ អាសនេ និសីទិ សទ្ធិំ ភិក្ខុសង្ឃេន. អថ ខោ វេរញ្ជោ ព្រាហ្មណោ ពុទ្ធប្បមុខំ ភិក្ខុសង្ឃំ បណីតេន ខាទនីយេន ភោជនីយេន សហត្ថា សន្តប្បេត្វា សម្បវារេត្វា ភគវន្តំ ភុត្តាវិំ ឱនីតបត្តបាណិំ [ឱណីតបត្តបាណិំ (ក.)] តិចីវរេន អច្ឆាទេសិ, ឯកមេកញ្ច ភិក្ខុំ ឯកមេកេន ទុស្សយុគេន អច្ឆាទេសិ. អថ ខោ ភគវា វេរញ្ជំ ព្រាហ្មណំ ធម្មិយា កថាយ សន្ទស្សេត្វា សមាទបេត្វា សមុត្តេជេត្វា សម្បហំសេត្វា ឧដ្ឋាយាសនា បក្កាមិ. អថ ខោ ភគវា វេរញ្ជាយំ យថាភិរន្តំ វិហរិត្វា អនុបគម្ម សោរេយ្យំ សង្កស្សំ កណ្ណកុជ្ជំ យេន បយាគបតិដ្ឋានំ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា បយាគបតិដ្ឋានេ គង្គំ នទិំ ឧត្តរិត្វា យេន ពារាណសី តទវសរិ. អថ ខោ ភគវា ពារាណសិយំ យថាភិរន្តំ វិហរិត្វា យេន វេសាលី តេន ចារិកំ បក្កាមិ. អនុបុព្ពេន ចារិកំ ចរមានោ យេន វេសាលី តទវសរិ. តត្រ សុទំ ភគវា វេសាលិយំ វិហរតិ មហាវនេ កូដាគារសាលាយន្តិ.

វេរញ្ជភាណវារោ និដ្ឋិតោ.

១. បារាជិកកណ្ឌំ

១. បឋមបារាជិកំ

សុទិន្នភាណវារោ

២៤. តេន ខោ បន សមយេន វេសាលិយា អវិទូរេ កលន្ទគាមោ នាម អត្ថិ [កលន្ទគាមោ នាម ហោតិ (សី.), កលន្ទគាមោ ហោតិ (ស្យា.)]. តត្ថ សុទិន្នោ នាម កលន្ទបុត្តោ សេដ្ឋិបុត្តោ ហោតិ. អថ ខោ សុទិន្នោ កលន្ទបុត្តោ សម្ពហុលេហិ [សម្បហូលេហិ (សី.)] សហាយកេហិ សទ្ធិំ វេសាលិំ អគមាសិ កេនចិទេវ ករណីយេន. តេន ខោ បន សមយេន ភគវា មហតិយា បរិសាយ បរិវុតោ ធម្មំ ទេសេន្តោ និសិន្នោ ហោតិ. អទ្ទស ខោ សុទិន្នោ កលន្ទបុត្តោ ភគវន្តំ មហតិយា បរិសាយ បរិវុតំ ធម្មំ ទេសេន្តំ និសិន្នំ. ទិស្វានស្ស ឯតទហោសិ – ‘‘យំនូនាហម្បិ ធម្មំ សុណេយ្យ’’ន្តិ. អថ ខោ សុទិន្នោ កលន្ទបុត្តោ យេន សា បរិសា តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា ឯកមន្តំ និសីទិ. ឯកមន្តំ និសិន្នស្ស ខោ សុទិន្នស្ស កលន្ទបុត្តស្ស ឯតទហោសិ – ‘‘យថា យថា ខោ អហំ ភគវតា ធម្មំ ទេសិតំ អាជានាមិ, នយិទំ សុករំ អគារំ អជ្ឈាវសតា ឯកន្តបរិបុណ្ណំ ឯកន្តបរិសុទ្ធំ សង្ខលិខិតំ ព្រហ្មចរិយំ ចរិតុំ; យំនូនាហំ កេសមស្សុំ ឱហារេត្វា កាសាយានិ វត្ថានិ អច្ឆាទេត្វា អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជេយ្យ’’ន្តិ. អថ ខោ សា បរិសា ភគវតា ធម្មិយា កថាយ សន្ទស្សិតា សមាទបិតា សមុត្តេជិតា សម្បហំសិតា ឧដ្ឋាយាសនា ភគវន្តំ អភិវាទេត្វា បទក្ខិណំ កត្វា បក្កាមិ.

២៥. អថ ខោ សុទិន្នោ កលន្ទបុត្តោ អចិរវុដ្ឋិតាយ បរិសាយ យេន ភគវា តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា ភគវន្តំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិ. ឯកមន្តំ និសិន្នោ ខោ សុទិន្នោ កលន្ទបុត្តោ ភគវន្តំ ឯតទវោច – ‘‘យថា យថាហំ, ភន្តេ, ភគវតា ធម្មំ ទេសិតំ អាជានាមិ, នយិទំ សុករំ អគារំ អជ្ឈាវសតា ឯកន្តបរិបុណ្ណំ ឯកន្តបរិសុទ្ធំ សង្ខលិខិតំ ព្រហ្មចរិយំ ចរិតុំ; ឥច្ឆាមហំ, ភន្តេ, កេសមស្សុំ ឱហារេត្វា កាសាយានិ វត្ថានិ អច្ឆាទេត្វា អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជិតុំ. បព្ពាជេតុ មំ ភគវា’’តិ. ‘‘អនុញ្ញាតោសិ បន ត្វំ, សុទ្ទិន្ន, មាតាបិតូហិ អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជ្ជាយា’’តិ? ‘‘ន ខោ អហំ, ភន្តេ, អនុញ្ញាតោ មាតាបិតូហិ អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជ្ជាយា’’តិ. ‘‘ន ខោ, សុទិន្ន, តថាគតា អននុញ្ញាតំ មាតាបិតូហិ បុត្តំ បព្ពាជេន្តី’’តិ. ‘‘សោហំ, ភន្តេ, តថា ករិស្សាមិ យថា មំ មាតាបិតរោ អនុជានិស្សន្តិ អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជ្ជាយា’’តិ.

២៦. អថ ខោ សុទិន្នោ កលន្ទបុត្តោ វេសាលិយំ តំ ករណីយំ តីរេត្វា យេន កលន្ទគាមោ យេន មាតាបិតរោ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា មាតាបិតរោ ឯតទវោច – ‘‘អម្មតាតា, យថា យថាហំ ភគវតា ធម្មំ ទេសិតំ អាជានាមិ, នយិទំ សុករំ អគារំ អជ្ឈាវសតា ឯកន្តបរិបុណ្ណំ ឯកន្តបរិសុទ្ធំ សង្ខលិខិតំ ព្រហ្មចរិយំ ចរិតុំ; ឥច្ឆាមហំ កេសមស្សុំ ឱហារេត្វា កាសាយានិ វត្ថានិ អច្ឆាទេត្វា អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជិតុំ. អនុជានាថ មំ អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជ្ជាយា’’តិ. ឯវំ វុត្តេ សុទិន្នស្ស កលន្ទបុត្តស្ស មាតាបិតរោ សុទិន្នំ កលន្ទបុត្តំ ឯតទវោចុំ – ‘‘ត្វំ ខោសិ, តាត សុទិន្ន, អម្ហាកំ ឯកបុត្តកោ បិយោ មនាបោ សុខេធិតោ សុខបរិហតោ. ន ត្វំ, តាត សុទិន្ន, កិញ្ចិ ទុក្ខស្ស ជានាសិ. មរណេនបិ មយំ តេ អកាមកា វិនា ភវិស្សាម, កិំ បន មយំ តំ ជីវន្តំ អនុជានិស្សាម អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជ្ជាយា’’តិ. ទុតិយម្បិ ខោ សុទិន្នោ កលន្ទបុត្តោ មាតាបិតរោ ឯតទវោច – ‘‘អម្មតាតា, យថា យថាហំ ភគវតា ធម្មំ ទេសិតំ អាជានាមិ, នយិទំ សុករំ អគារំ អជ្ឈាវសតា ឯកន្តបរិបុណ្ណំ ឯកន្តបរិសុទ្ធំ សង្ខលិខិតំ ព្រហ្មចរិយំ ចរិតុំ; ឥច្ឆាមហំ កេសមស្សុំ ឱហារេត្វា កាសាយានិ វត្ថានិ អច្ឆាទេត្វា អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជិតុំ. អនុជានាថ មំ អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជ្ជាយា’’តិ. ទុតិយម្បិ ខោ សុទិន្នស្ស កលន្ទបុត្តស្ស មាតាបិតរោ សុទិន្នំ កលន្ទបុត្តំ ឯតទវោចុំ – ‘‘ត្វំ ខោសិ, តាត សុទិន្ន, អម្ហាកំ ឯកបុត្តកោ បិយោ មនាបោ សុខេធិតោ សុខបរិហតោ. ន ត្វំ, តាត សុទិន្ន, កិញ្ចិ ទុក្ខស្ស ជានាសិ. មរណេនបិ មយំ តេ អកាមកា វិនា ភវិស្សាម, កិំ បន មយំ តំ ជីវន្តំ អនុជានិស្សាម អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជ្ជាយា’’តិ! តតិយម្បិ ខោ សុទិន្នោ កលន្ទបុត្តោ មាតាបិតរោ ឯតទវោច – ‘‘អម្មតាតា, យថា យថាហំ ភគវតា ធម្មំ ទេសិតំ អាជានាមិ, នយិទំ សុករំ អគារំ អជ្ឈាវសតា ឯកន្តបរិបុណ្ណំ ឯកន្តបរិសុទ្ធំ សង្ខលិខិតំ ព្រហ្មចរិយំ ចរិតុំ; ឥច្ឆាមហំ កេសមស្សុំ ឱហារេត្វា កាសាយានិ វត្ថានិ អច្ឆាទេត្វា អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជិតុំ. អនុជានាថ មំ អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជ្ជាយា’’តិ. តតិយម្បិ ខោ សុទិន្នស្ស កលន្ទបុត្តស្ស មាតាបិតរោ សុទិន្នំ កលន្ទបុត្តំ ឯតទវោចុំ – ‘‘ត្វំ ខោសិ, តាត សុទិន្ន, អម្ហាកំ ឯកបុត្តកោ បិយោ មនាបោ សុខេធិតោ សុខបរិហតោ. ន ត្វំ, តាត សុទិន្ន, កិញ្ចិ ទុក្ខស្ស ជានាសិ. មរណេនបិ មយំ តេ អកាមកា វិនា ភវិស្សាម, កិំ បន មយំ តំ ជីវន្តំ អនុជានិស្សាម អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជ្ជាយា’’តិ!

២៧. អថ ខោ សុទិន្នោ កលន្ទបុត្តោ – ‘‘ន មំ មាតាបិតរោ អនុជានន្តិ អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជ្ជាយា’’តិ, តត្ថេវ អនន្តរហិតាយ ភូមិយា និបជ្ជិ – ឥធេវ មេ មរណំ ភវិស្សតិ បព្ពជ្ជា វាតិ. អថ ខោ សុទិន្នោ កលន្ទបុត្តោ ឯកម្បិ ភត្តំ ន ភុញ្ជិ, ទ្វេបិ ភត្តានិ ន ភុញ្ជិ, តីណិបិ ភត្តានិ ន ភុញ្ជិ, ចត្តារិបិ ភត្តានិ ន ភុញ្ជិ, បញ្ចបិ ភត្តានិ ន ភុញ្ជិ, ឆបិ ភត្តានិ ន ភុញ្ជិ, សត្តបិ ភត្តានិ ន ភុញ្ជិ.

២៨. អថ ខោ សុទិន្នស្ស កលន្ទបុត្តស្ស មាតាបិតរោ សុទិន្នំ កលន្ទបុត្តំ ឯតទវោចុំ – ‘‘ត្វំ ខោសិ, តាត សុទិន្ន, អម្ហាកំ ឯកបុត្តកោ បិយោ មនាបោ សុខេធិតោ សុខបរិហតោ. ន ត្វំ, តាត សុទិន្ន, កិញ្ចិ ទុក្ខស្ស ជានាសិ. មរណេនបិ មយំ តេ អកាមកា វិនា ភវិស្សាម, កិំ បន មយំ តំ ជីវន្តំ អនុជានិស្សាម អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជ្ជាយ? ឧដ្ឋេហិ, តាត សុទិន្ន, ភុញ្ជ ច បិវ ច បរិចារេហិ ច, ភុញ្ជន្តោ បិវន្តោ បរិចារេន្តោ កាមេ បរិភុញ្ជន្តោ បុញ្ញានិ ករោន្តោ អភិរមស្សុ. ន តំ មយំ អនុជានាម អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជ្ជាយា’’តិ. ឯវំ វុត្តេ សុទិន្នោ កលន្ទបុត្តោ តុណ្ហី អហោសិ. ទុតិយម្បិ ខោ…បេ… តតិយម្បិ ខោ សុទិន្នស្ស កលន្ទបុត្តស្ស មាតាបិតរោ សុទិន្នំ កលន្ទបុត្តំ ឯតទវោចុំ – ‘‘ត្វំ ខោសិ, តាត សុទិន្ន, អម្ហាកំ ឯកបុត្តកោ បិយោ មនាបោ សុខេធិតោ សុខបរិហតោ. ន ត្វំ, តាត សុទិន្ន, កិញ្ចិ ទុក្ខស្ស ជានាសិ. មរណេនបិ មយំ តេ អកាមកា វិនា ភវិស្សាម, កិំ បន មយំ តំ ជីវន្តំ អនុជានិស្សាម អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជ្ជាយ! ឧដ្ឋេហិ, តាត សុទិន្ន, ភុញ្ជ ច បិវ ច បរិចារេហិ ច, ភុញ្ជន្តោ បិវន្តោ បរិចារេន្តោ កាមេ បរិភុញ្ជន្តោ បុញ្ញានិ ករោន្តោ អភិរមស្សុ. ន តំ មយំ អនុជានាម អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជ្ជាយា’’តិ. តតិយម្បិ ខោ សុទិន្នោ កលន្ទបុត្តោ តុណ្ហី អហោសិ.

អថ ខោ សុទិន្នស្ស កលន្ទបុត្តស្ស សហាយកា យេន សុទិន្នោ កលន្ទបុត្តោ តេនុបសង្កមិំសុ; ឧបសង្កមិត្វា សុទិន្នំ កលន្ទបុត្តំ ឯតទវោចុំ – ‘‘ត្វំ ខោសិ, សម្ម សុទិន្ន, មាតាបិតូនំ ឯកបុត្តកោ បិយោ មនាបោ សុខេធិតោ សុខបរិហតោ. ន ត្វំ, សម្ម សុទិន្ន, កិញ្ចិ ទុក្ខស្ស ជានាសិ. មរណេនបិ តេ មាតាបិតរោ អកាមកា វិនា ភវិស្សន្តិ, កិំ បន តំ ជីវន្តំ អនុជានិស្សន្តិ អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជាយ! ឧដ្ឋេហិ, សម្ម សុទិន្ន, ភុញ្ជ ច បិវ ច បរិចារេហិ ច, ភុញ្ជន្តោ បិវន្តោ បរិចារេន្តោ កាមេ បរិភុញ្ជន្តោ បុញ្ញានិ ករោន្តោ អភិរមស្សុ, ន តំ មាតាបិតរោ អនុជានិស្សន្តិ អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជ្ជាយា’’តិ. ឯវំ វុត្តេ, សុទិន្នោ កលន្ទបុត្តោ តុណ្ហី អហោសិ. ទុតិយម្បិ ខោ…បេ… តតិយម្បិ ខោ សុទិន្នស្ស កលន្ទបុត្តស្ស សហាយកា សុទិន្នំ កលន្ទបុត្តំ ឯតទវោចុំ – ‘‘ត្វំ ខោសិ, សម្ម សុទិន្ន…បេ… តតិយម្បិ ខោ សុទិន្នោ កលន្ទបុត្តោ តុណ្ហី អហោសិ.

២៩. អថ ខោ សុទិន្នស្ស កលន្ទបុត្តស្ស សហាយកា យេន សុទិន្នស្ស កលន្ទបុត្តស្ស មាតាបិតរោ តេនុបសង្កមិំសុ; ឧបសង្កមិត្វា សុទិន្នស្ស កលន្ទបុត្តស្ស មាតាបិតរោ ឯតទវោចុំ – ‘‘អម្មតាតា, ឯសោ សុទិន្នោ អនន្តរហិតាយ ភូមិយា និបន្នោ – ‘ឥធេវ មេ មរណំ ភវិស្សតិ បព្ពជ្ជា វា’តិ. សចេ តុម្ហេ សុទិន្នំ នានុជានិស្សថ អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជ្ជាយ, តត្ថេវ មរណំ អាគមិស្សតិ. សចេ បន តុម្ហេ សុទិន្នំ អនុជានិស្សថ អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជ្ជាយ, បព្ពជិតម្បិ នំ ទក្ខិស្សថ. សចេ សុទិន្នោ នាភិរមិស្សតិ អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជ្ជាយ, កា តស្ស អញ្ញា គតិ ភវិស្សតិ, ឥធេវ បច្ចាគមិស្សតិ. អនុជានាថ សុទិន្នំ អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជ្ជាយា’’តិ. ‘‘អនុជានាម, តាតា, សុទិន្នំ អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជ្ជាយា’’តិ. អថ ខោ សុទិន្នស្ស កលន្ទបុត្តស្ស សហាយកា យេន សុទិន្នោ កលន្ទបុត្តោ តេនុបសង្កមិំសុ; ឧបសង្កមិត្វា សុទិន្នំ កលន្ទបុត្តំ ឯតទវោចុំ – ‘‘ឧដ្ឋេហិ, សម្ម សុទិន្ន, អនុញ្ញាតោសិ មាតាបិតូហិ អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជ្ជាយា’’តិ.

៣០. អថ ខោ សុទិន្នោ កលន្ទបុត្តោ – ‘‘អនុញ្ញាតោម្ហិ កិរ មាតាបិតូហិ អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជ្ជាយា’’តិ, ហដ្ឋោ ឧទគ្គោ បាណិនា គត្តានិ បរិបុញ្ឆន្តោ វុដ្ឋាសិ. អថ ខោ សុទិន្នោ កលន្ទបុត្តោ កតិបាហំ ពលំ គាហេត្វា យេន ភគវា តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា ភគវន្តំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិ. ឯកមន្តំ និសន្នោ ខោ សុទិន្នោ កលន្ទបុត្តោ ភគវន្តំ ឯតទវោច – ‘‘អនុញ្ញាតោ [អនុញ្ញាតោម្ហិ (សី. ស្យា.)] អហំ, ភន្តេ, មាតាបិតូហិ អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជ្ជាយ. បព្ពាជេតុ មំ ភគវា’’តិ. អលត្ថ ខោ សុទិន្នោ កលន្ទបុត្តោ ភគវតោ សន្តិកេ បព្ពជ្ជំ, អលត្ថ ឧបសម្បទំ. អចិរូបសម្បន្នោ ច បនាយស្មា សុទិន្នោ ឯវរូបេ ធុតគុណេ សមាទាយ វត្តតិ, អារញ្ញិកោ ហោតិ បិណ្ឌបាតិកោ បំសុកូលិកោ សបទានចារិកោ, អញ្ញតរំ វជ្ជិគាមំ ឧបនិស្សាយ វិហរតិ.

តេន ខោ បន សមយេន វជ្ជី ទុព្ភិក្ខា ហោតិ ទ្វីហិតិកា សេតដ្ឋិកា សលាកាវុត្តា, ន សុករា ឧញ្ឆេន បគ្គហេន យាបេតុំ. អថ ខោ អាយស្មតោ សុទិន្នស្ស ឯតទហោសិ – ‘‘ឯតរហិ ខោ វជ្ជី ទុព្ភិក្ខា ទ្វីហិតិកា សេតដ្ឋិកា សលាកាវុត្តា, ន សុករា ឧញ្ឆេន បគ្គហេន យាបេតុំ. ពហូ ខោ បន មេ វេសាលិយំ ញាតី អឌ្ឍា មហទ្ធនា មហាភោគា បហូតជាតរូបរជតា បហូតវិត្តូបករណា បហូតធនធញ្ញា. យំនូនាហំ ញាតី ឧបនិស្សាយ វិហរេយ្យំ! ញាតី មំ [ញាតកាបិ មំ (ស្យា.)] និស្សាយ ទានានិ ទស្សន្តិ បុញ្ញានិ ករិស្សន្តិ, ភិក្ខូ ច លាភំ លច្ឆន្តិ, អហញ្ច បិណ្ឌកេន ន កិលមិស្សាមី’’តិ. អថ ខោ អាយស្មា សុទិន្នោ សេនាសនំ សំសាមេត្វា បត្តចីវរមាទាយ យេន វេសាលី តេន បក្កាមិ. អនុបុព្ពេន យេន វេសាលី តទវសរិ. តត្រ សុទំ អាយស្មា សុទិន្នោ វេសាលិយំ វិហរតិ មហាវនេ កូដាគារសាលាយំ. អស្សោសុំ ខោ អាយស្មតោ សុទិន្នស្ស ញាតកា – ‘‘សុទិន្នោ កិរ កលន្ទបុត្តោ វេសាលិំ អនុប្បត្តោ’’តិ. តេ អាយស្មតោ សុទិន្នស្ស សដ្ឋិមត្តេ ថាលិបាកេ ភត្តាភិហារំ អភិហរិំសុ. អថ ខោ អាយស្មា សុទិន្នោ តេ សដ្ឋិមត្តេ ថាលិបាកេ ភិក្ខូនំ វិស្សជ្ជេត្វា បុព្ពណ្ហសមយំ និវាសេត្វា បត្តចីវរមាទាយ កលន្ទគាមំ បិណ្ឌាយ បាវិសិ. កលន្ទគាមេ សបទានំ បិណ្ឌាយ ចរមានោ យេន សកបិតុ និវេសនំ តេនុបសង្កមិ.

៣១. តេន ខោ បន សមយេន អាយស្មតោ សុទិន្នស្ស ញាតិទាសី អាភិទោសិកំ កុម្មាសំ ឆឌ្ឌេតុកាមា [ឆដ្ដេតុកាមា (ក.)] ហោតិ. អថ ខោ អាយស្មា សុទិន្នោ តំ ញាតិទាសិំ ឯតទវោច – ‘‘សចេ តំ, ភគិនិ, ឆឌ្ឌនីយធម្មំ, ឥធ មេ បត្តេ អាកិរា’’តិ. អថ ខោ អាយស្មតោ សុទិន្នស្ស ញាតិទាសី តំ អាភិទោសិកំ កុម្មាសំ អាយស្មតោ សុទិន្នស្ស បត្តេ អាកិរន្តី ហត្ថានញ្ច បាទានញ្ច សរស្ស ច និមិត្តំ អគ្គហេសិ. អថ ខោ អាយស្មតោ សុទិន្នស្ស ញាតិទាសី យេនាយស្មតោ សុទិន្នស្ស មាតា តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា អាយស្មតោ សុទិន្នស្ស មាតរំ ឯតទវោច – ‘‘យគ្ឃេយ្យេ, ជានេយ្យាសិ, អយ្យបុត្តោ សុទិន្នោ អនុប្បត្តោ’’តិ. ‘‘សចេ, ជេ, ត្វំ សច្ចំ ភណសិ, អទាសិំ តំ ករោមី’’តិ.

៣២. តេន ខោ បន សមយេន អាយស្មា សុទិន្នោ តំ អាភិទោសិកំ កុម្មាសំ អញ្ញតរំ កុដ្ដមូលំ [កុឌ្ឌមូលំ (សី. ស្យា.)] និស្សាយ បរិភុញ្ជតិ. បិតាបិ ខោ អាយស្មតោ សុទិន្នស្ស កម្មន្តា អាគច្ឆន្តោ អទ្ទស អាយស្មន្តំ សុទិន្នំ តំ អាភិទោសិកំ កុម្មាសំ អញ្ញតរំ កុដ្ដមូលំ និស្សាយ បរិភុញ្ជន្តំ. ទិស្វាន យេនាយស្មា សុទិន្នោ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា អាយស្មន្តំ សុទិន្នំ ឯតទវោច – ‘‘អត្ថិ នាម, តាត សុទិន្ន, អាភិទោសិកំ កុម្មាសំ បរិភុញ្ជិស្សសិ! ននុ នាម, តាត សុទិន្ន, សកំ គេហំ គន្តព្ព’’ន្តិ? ‘‘អគមិម្ហ [អគមម្ហា (ក.)] ខោ តេ គហបតិ, គេហំ. តតោយំ អាភិទោសិកោ កុម្មាសោ’’តិ. អថ ខោ អាយស្មតោ សុទិន្នស្ស បិតា អាយស្មតោ សុទិន្នស្ស ពាហាយំ គហេត្វា អាយស្មន្តំ សុទិន្នំ ឯតទវោច – ‘‘ឯហិ, តាត សុទិន្ន, ឃរំ គមិស្សាមា’’តិ. អថ ខោ អាយស្មា សុទិន្នោ យេន សកបិតុ និវេសនំ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា បញ្ញត្តេ អាសនេ និសីទិ. អថ ខោ អាយស្មតោ សុទិន្នស្ស បិតា អាយស្មន្តំ សុទិន្នំ ឯតទវោច – ‘‘ភុញ្ជ, តាត សុទិន្នា’’តិ. ‘‘អលំ, គហបតិ, កតំ មេ អជ្ជ ភត្តកិច្ច’’ន្តិ. ‘‘អធិវាសេហិ, តាត សុទិន្ន, ស្វាតនាយ ភត្ត’’ន្តិ. អធិវាសេសិ ខោ អាយស្មា សុទិន្នោ តុណ្ហីភាវេន. អថ ខោ អាយស្មា សុទិន្នោ ឧដ្ឋាយាសនា បក្កាមិ.

៣៣. អថ ខោ អាយស្មតោ សុទិន្នស្ស មាតា តស្សា រត្តិយា អច្ចយេន ហរិតេន គោមយេន បថវិំ ឱបុញ្ជាបេត្វា [ឱបុច្ឆាបេត្វា (សី. ស្យា.)] ទ្វេ បុញ្ជេ ការាបេសិ – ឯកំ ហិរញ្ញស្ស, ឯកំ សុវណ្ណស្ស. តាវ មហន្តា បុញ្ជា អហេសុំ, ឱរតោ ឋិតោ បុរិសោ បារតោ ឋិតំ បុរិសំ ន បស្សតិ; បារតោ ឋិតោ បុរិសោ ឱរតោ ឋិតំ បុរិសំ ន បស្សតិ. តេ បុញ្ជេ កិលញ្ជេហិ បដិច្ឆាទាបេត្វា មជ្ឈេ អាសនំ បញ្ញាបេត្វា តិរោករណីយំ បរិក្ខិបិត្វា អាយស្មតោ សុទិន្នស្ស បុរាណទុតិយិកំ អាមន្តេសិ – ‘‘តេន ហិ, វធុ, យេន អលង្ការេន អលង្កតា បុត្តស្ស មេ សុទិន្នស្ស បិយា អហោសិ មនាបា តេន អលង្ការេន អលង្ករា’’តិ. ‘‘ឯវំ, អយ្យេ’’តិ, ខោ អាយស្មតោ សុទិន្នស្ស បុរាណទុតិយិកា អាយស្មតោ សុទិន្នស្ស មាតុយា បច្ចស្សោសិ.

៣៤. អថ ខោ អាយស្មា សុទិន្នោ បុព្ពណ្ហសមយំ និវាសេត្វា បត្តចីវរមាទាយ យេន សកបិតុ និវេសនំ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា បញ្ញត្តេ អាសនេ និសីទិ. អថ ខោ អាយស្មតោ សុទិន្នស្ស បិតា យេនាយស្មា សុទិន្នោ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា តេ បុញ្ជេ វិវរាបេត្វា អាយស្មន្តំ សុទិន្នំ ឯតទវោច – ‘‘ឥទំ តេ, តាត សុទិន្ន, មាតុ មត្តិកំ ឥត្ថិកាយ ឥត្ថិធនំ, អញ្ញំ បេត្តិកំ អញ្ញំ បិតាមហំ. លព្ភា, តាត សុទិន្ន, ហីនាយាវត្តិត្វា ភោគា ច ភុញ្ជិតុំ បុញ្ញានិ ច កាតុំ. ឯហិ ត្វំ, តាត សុទិន្ន, ហីនាយាវត្តិត្វា ភោគេ ច ភុញ្ជស្សុ បុញ្ញានិ ច ករោហី’’តិ. ‘‘តាត, ន ឧស្សហាមិ ន វិសហាមិ, អភិរតោ អហំ ព្រហ្មចរិយំ ចរាមី’’តិ. ទុតិយម្បិ ខោ…បេ… តតិយម្បិ ខោ អាយស្មតោ សុទិន្នស្ស បិតា អាយស្មន្តំ សុទិន្នំ ឯតទវោច – ‘‘ឥទំ តេ, តាត សុទិន្ន, មាតុ មត្តិកំ, ឥត្ថិកាយ ឥត្ថិធនំ, អញ្ញំ បេត្តិកំ, អញ្ញំ បិតាមហំ. លព្ភា, តាត សុទិន្ន, ហីនាយាវត្តិត្វា ភោគា ច ភុញ្ជិតុំ បុញ្ញានិ ច កាតុំ. ឯហិ ត្វំ, តាត សុទិន្ន, ហីនាយាវត្តិត្វា ភោគេ ច ភុញ្ជស្សុ បុញ្ញានិ ច ករោហី’’តិ. ‘‘វទេយ្យាម ខោ តំ, គហបតិ, សចេ ត្វំ នាតិកឌ្ឍេយ្យាសី’’តិ. ‘‘វទេហិ, តាត សុទិន្នា’’តិ. តេន ហិ ត្វំ, គហបតិ, មហន្តេ មហន្តេ សាណិបសិព្ពកេ ការាបេត្វា ហិរញ្ញសុវណ្ណស្ស បូរាបេត្វា សកដេហិ និព្ពាហាបេត្វា មជ្ឈេ គង្គាយ សោតេ ឱបាតេហិ [ឱសាទេហិ (សី. ស្យា.)]. តំ កិស្ស ហេតុ? យញ្ហិ តេ, គហបតិ, ភវិស្សតិ តតោនិទានំ ភយំ វា ឆម្ភិតត្តំ វា លោមហំសោ វា អារក្ខោ វា សោ តេ ន ភវិស្សតី’’តិ. ឯវំ វុត្តេ, អាយស្មតោ សុទិន្នស្ស បិតា អនត្តមនោ អហោសិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម បុត្តោ សុទិន្នោ ឯវំ វក្ខតី’’តិ!

៣៥. អថ ខោ អាយស្មតោ សុទិន្នស្ស បិតា អាយស្មតោ សុទិន្នស្ស បុរាណទុតិយិកំ អាមន្តេសិ – ‘‘តេន ហិ, វធុ, ត្វំ បិយា ច មនាបា ច [ត្វម្បិ យាច (សី.)]. អប្បេវ នាម បុត្តោ សុទិន្នោ តុយ្ហម្បិ វចនំ ករេយ្យា’’តិ! អថ ខោ អាយស្មតោ សុទិន្នស្ស បុរាណទុតិយិកា អាយស្មតោ សុទិន្នស្ស បាទេសុ គហេត្វា អាយស្មន្តំ សុទិន្នំ ឯតទវោច – ‘‘កីទិសា នាម តា, អយ្យបុត្ត, អច្ឆរាយោ យាសំ ត្វំ ហេតុ ព្រហ្មចរិយំ ចរសី’’តិ? ‘‘ន ខោ អហំ, ភគិនិ, អច្ឆរានំ ហេតុ ព្រហ្មចរិយំ ចរាមី’’តិ. អថ ខោ អាយស្មតោ សុទិន្នស្ស បុរាណទុតិយិកា – ‘‘អជ្ជតគ្គេ មំ អយ្យបុត្តោ សុទិន្នោ ភគិនិវាទេន សមុទាចរតី’’តិ, តត្ថេវ មុច្ឆិតា បបតា.

អថ ខោ អាយស្មា សុទិន្នោ បិតរំ ឯតទវោច – ‘‘សចេ, គហបតិ, ភោជនំ ទាតព្ពំ ទេថ, មា នោ វិហេឋយិត្ថា’’តិ. ‘‘ភុញ្ជ, តាត សុទិន្នា’’តិ. អថ ខោ អាយស្មតោ សុទិន្នស្ស មាតា ច បិតា ច អាយស្មន្តំ សុទិន្នំ បណីតេន ខាទនីយេន ភោជនីយេន សហត្ថា សន្តប្បេសុំ សម្បវារេសុំ. អថ ខោ អាយស្មតោ សុទិន្នស្ស មាតា អាយស្មន្តំ សុទិន្នំ ភុត្តាវិំ ឱនីតបត្តបាណិំ ឯតទវោច – ‘‘ឥទំ, តាត សុទិន្ន, កុលំ អឌ្ឍំ មហទ្ធនំ មហាភោគំ បហូតជាតរូបរជតំ បហូតវិត្តូបករណំ បហូតធនធញ្ញំ. លព្ភា, តាត សុទិន្ន, ហីនាយាវត្តិត្វា ភោគា ច ភុញ្ជិតុំ បុញ្ញានិ ច កាតុំ. ឯហិ ត្វំ, តាត សុទិន្ន, ហីនាយាវត្តិត្វា ភោគេ ច ភុញ្ជស្សុ បុញ្ញានិ ច ករោហី’’តិ. ‘‘អម្ម, ន ឧស្សហាមិ ន វិសហាមិ, អភិរតោ អហំ ព្រហ្មចរិយំ ចរាមី’’តិ. ទុតិយម្បិ ខោ…បេ… តតិយម្បិ ខោ អាយស្មតោ សុទិន្នស្ស មាតា អាយស្មន្តំ សុទិន្នំ ឯតទវោច – ‘‘ឥទំ, តាត សុទិន្ន, កុលំ អឌ្ឍំ មហទ្ធនំ មហាភោគំ បហូតជាតរូបរជតំ បហូតវិត្តូបករណំ បហូតធនធញ្ញំ [បហូតធនធញ្ញំ (ប. ចរាមីតិ) ឥតិបាឋោ សព្ពត្ថ នត្ថិ, ឩនោ មញ្ញេ]. តេន ហិ, តាត សុទិន្ន, ពីជកម្បិ ទេហិ – មា នោ អបុត្តកំ សាបតេយ្យំ លិច្ឆវយោ អតិហរាបេសុ’’ន្តិ. ‘‘ឯតំ ខោ មេ, អម្ម, សក្កា កាតុ’’ន្តិ. ‘‘កហំ បន, តាត សុទិន្ន, ឯតរហិ វិហរសី’’តិ? ‘‘មហាវនេ, អម្មា’’តិ. អថ ខោ អាយស្មា សុទិន្នោ ឧដ្ឋាយាសនា បក្កាមិ.

៣៦. អថ ខោ អាយស្មតោ សុទិន្នស្ស មាតា អាយស្មតោ សុទិន្នស្ស បុរាណទុតិយិកំ អាមន្តេសិ – ‘‘តេន ហិ, វធុ, យទា ឧតុនី ហោសិ, បុប្ផំ តេ ឧប្បន្នំ ហោតិ, អថ មេ អារោចេយ្យាសី’’តិ. ‘‘ឯវំ អយ្យេ’’តិ ខោ អាយស្មតោ សុទិន្នស្ស បុរាណទុតិយិកា អាយស្មតោ សុទិន្នស្ស មាតុយា បច្ចស្សោសិ. អថ ខោ អាយស្មតោ សុទិន្នស្ស បុរាណទុតិយិកា នចិរស្សេវ ឧតុនី អហោសិ, បុប្ផំសា ឧប្បជ្ជិ. អថ ខោ អាយស្មតោ សុទិន្នស្ស បុរាណទុតិយិកា អាយស្មតោ សុទិន្នស្ស មាតរំ ឯតទវោច – ‘‘ឧតុនីម្ហិ, អយ្យេ, បុប្ផំ មេ ឧប្បន្ន’’ន្តិ. ‘‘តេន ហិ, វធុ, យេន អលង្ការេន អលង្កតា បុត្តស្ស សុទិន្នស្ស បិយា អហោសិ មនាបា តេន អលង្ការេន អលង្ករា’’តិ. ‘‘ឯវំ អយ្យេ’’តិ ខោ អាយស្មតោ សុទិន្នស្ស បុរាណទុតិយិកា អាយស្មតោ សុទិន្នស្ស មាតុយា បច្ចស្សោសិ. អថ ខោ អាយស្មតោ សុទិន្នស្ស មាតា អាយស្មតោ សុទិន្នស្ស បុរាណទុតិយិកំ អាទាយ យេន មហាវនំ យេនាយស្មា សុទិន្នោ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា អាយស្មន្តំ សុទិន្នំ ឯតទវោច – ‘‘ឥទំ, តាត សុទិន្ន, កុលំ អឌ្ឍំ មហទ្ធនំ មហាភោគំ បហូតជាតរូបរជតំ បហូតវិត្តូបករណំ បហូតធនធញ្ញំ. លព្ភា, តាត សុទិន្ន, ហីនាយាវត្តិត្វា ភោគា ច ភុញ្ជិតុំ បុញ្ញានិ ច កាតុំ. ឯហិ ត្វំ, តាត សុទិន្ន, ហីនាយាវត្តិត្វា ភោគេ ច ភុញ្ជស្សុ បុញ្ញានិ ច ករោហី’’តិ. ‘‘អម្ម, ន ឧស្សហាមិ ន វិសហាមិ, អភិរតោ អហំ ព្រហ្មចរិយំ ចរាមី’’តិ. ទុតិយម្បិ ខោ…បេ… តតិយម្បិ ខោ អាយស្មតោ សុទិន្នស្ស មាតា អាយស្មន្តំ សុទិន្នំ ឯតទវោច – ‘‘ឥទំ, តាត សុទិន្ន, កុលំ អឌ្ឍំ មហទ្ធនំ មហាភោគំ បហូតជាតរូបរជតំ បហូតវិត្តូបករណំ បហូតធនធញ្ញំ. តេន ហិ, តាត សុទិន្ន, ពីជកម្បិ ទេហិ – មា នោ អបុត្តកំ សាបតេយ្យំ លិច្ឆវយោ អតិហរាបេសុ’’ន្តិ. ‘‘ឯតំ ខោ មេ, អម្ម, សក្កា កាតុ’’ន្តិ, បុរាណទុតិយិកាយ ពាហាយំ គហេត្វា មហាវនំ អជ្ឈោគាហេត្វា អបញ្ញត្តេ សិក្ខាបទេ អនាទីនវទស្សោ បុរាណទុតិយិកាយ តិក្ខត្តុំ មេថុនំ ធម្មំ អភិវិញ្ញាបេសិ. សា តេន គព្ភំ គណ្ហិ. ភុម្មា ទេវា សទ្ទមនុស្សាវេសុំ – ‘‘និរព្ពុទោ វត, ភោ, ភិក្ខុសង្ឃោ និរាទីនវោ; សុទិន្នេន កលន្ទបុត្តេន អព្ពុទំ ឧប្បាទិតំ, អាទីនវោ ឧប្បាទិតោ’’តិ. ភុម្មានំ ទេវានំ សទ្ទំ សុត្វា ចាតុមហារាជិកា [ចាតុម្មហារាជិកា (សី. ស្យា.)] ទេវា សទ្ទមនុស្សាវេសុំ…បេ… តាវតិំសា ទេវា… យាមា ទេវា … តុសិតា ទេវា… និម្មានរតី ទេវា… បរនិម្មិតវសវត្តី ទេវា… ព្រហ្មកាយិកា ទេវា សទ្ទមនុស្សាវេសុំ – ‘‘និរព្ពុទោ វត, ភោ, ភិក្ខុសង្ឃោ និរាទីនវោ; សុទិន្នេន កលន្ទបុត្តេន អព្ពុទំ ឧប្បាទិតំ, អាទីនវោ ឧប្បាទិតោ’’តិ. ឥតិហ តេន ខណេន តេន មុហុត្តេន យាវ ព្រហ្មលោកា សទ្ទោ អព្ភុគ្គច្ឆិ.

អថ ខោ អាយស្មតោ សុទិន្នស្ស បុរាណទុតិយិកា តស្ស គព្ភស្ស បរិបាកមន្វាយ បុត្តំ វិជាយិ. អថ ខោ អាយស្មតោ សុទិន្នស្ស សហាយកា តស្ស ទារកស្ស ‘ពីជកោ’តិ នាមំ អកំសុ. អាយស្មតោ សុទិន្នស្ស បុរាណទុតិយិកាយ ពីជកមាតាតិ នាមំ អកំសុ. អាយស្មតោ សុទិន្នស្ស ពីជកបិតាតិ នាមំ អកំសុ. តេ អបរេន សមយេន ឧភោ អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជិត្វា អរហត្តំ សច្ឆាកំសុ.

៣៧. អថ ខោ អាយស្មតោ សុទិន្នស្ស អហុទេវ កុក្កុច្ចំ, អហុ វិប្បដិសារោ – ‘‘អលាភា វត មេ, ន វត មេ លាភា! ទុល្លទ្ធំ វត មេ, ន វត មេ សុលទ្ធំ! យោហំ ឯវំ ស្វាក្ខាតេ ធម្មវិនយេ បព្ពជិត្វា នាសក្ខិំ យាវជីវំ បរិបុណ្ណំ បរិសុទ្ធំ ព្រហ្មចរិយំ ចរិតុ’’ន្តិ. សោ តេនេវ កុក្កុច្ចេន តេន វិប្បដិសារេន កិសោ អហោសិ លូខោ ទុព្ពណ្ណោ ឧប្បណ្ឌុប្បណ្ឌុកជាតោ ធមនិសន្ថតគត្តោ អន្តោមនោ លីនមនោ ទុក្ខី ទុម្មនោ វិប្បដិសារី បជ្ឈាយិ.

៣៨. អថ ខោ អាយស្មតោ សុទិន្នស្ស សហាយកា ភិក្ខូ អាយស្មន្តំ សុទិន្នំ ឯតទវោចុំ – ‘‘បុព្ពេ ខោ ត្វំ, អាវុសោ សុទិន្ន, វណ្ណវា អហោសិ បីណិន្ទ្រិយោ បសន្នមុខវណ្ណោ វិប្បសន្នឆវិវណ្ណោ; សោ ទានិ ត្វំ ឯតរហិ កិសោ លូខោ ទុព្ពណ្ណោ ឧប្បណ្ឌុប្បណ្ឌុកជាតោ ធមនិសន្ថតគត្តោ អន្តោមនោ លីនមនោ ទុក្ខី ទុម្មនោ វិប្បដិសារី បជ្ឈាយសិ. កច្ចិ នោ ត្វំ, អាវុសោ សុទិន្ន, អនភិរតោ ព្រហ្មចរិយំ ចរសី’’តិ? ‘‘ន ខោ អហំ, អាវុសោ, អនភិរតោ ព្រហ្មចរិយំ ចរាមិ. អត្ថិ មេ បាបកម្មំ កតំ; បុរាណទុតិយិកាយ មេថុនោ ធម្មោ បដិសេវិតោ; តស្ស មយ្ហំ, អាវុសោ, អហុទេវ កុក្កុច្ចំ អហុ វិប្បដិសារោ – ‘អលាភា វត មេ, ន វត មេ លាភា; ទុល្លទ្ធំ វត មេ, ន វត មេ សុលទ្ធំ; យោហំ ឯវំ ស្វាក្ខាតេ ធម្មវិនយេ បព្ពជិត្វា នាសក្ខិំ យាវជីវំ បរិបុណ្ណំ បរិសុទ្ធំ ព្រហ្មចរិយំ ចរិតុ’’ន្តិ. ‘‘អលញ្ហិ តេ, អាវុសោ សុទិន្ន, កុក្កុច្ចាយ អលំ វិប្បដិសារាយ យំ ត្វំ ឯវំ ស្វាក្ខាតេ ធម្មវិនយេ បព្ពជិត្វា ន សក្ខិស្សសិ យាវជីវំ បរិបុណ្ណំ បរិសុទ្ធំ ព្រហ្មចរិយំ ចរិតុំ. ននុ, អាវុសោ, ភគវតា អនេកបរិយាយេន វិរាគាយ ធម្មោ ទេសិតោ, នោ សរាគាយ; វិសំយោគាយ ធម្មោ ទេសិតោ, នោ សំយោគាយ; អនុបាទានាយ ធម្មោ ទេសិតោ, នោ សឧបាទានាយ. តត្ថ នាម ត្វំ, អាវុសោ, ភគវតា វិរាគាយ ធម្មេ ទេសិតេ សរាគាយ ចេតេស្សសិ, វិសំយោគាយ ធម្មេ ទេសិតេ សំយោគាយ ចេតេស្សសិ, អនុបាទានាយ ធម្មេ ទេសិតេ សឧបាទានាយ ចេតេស្សសិ! ននុ, អាវុសោ, ភគវតា អនេកបរិយាយេន រាគវិរាគាយ ធម្មោ ទេសិតោ, មទនិម្មទនាយ បិបាសវិនយាយ អាលយសមុគ្ឃាតាយ វដ្ដុបច្ឆេទាយ តណ្ហាក្ខយាយ វិរាគាយ និរោធាយ និព្ពានាយ ធម្មោ ទេសិតោ! ននុ, អាវុសោ, ភគវតា អនេកបរិយាយេន កាមានំ បហានំ អក្ខាតំ, កាមសញ្ញានំ បរិញ្ញា អក្ខាតា, កាមបិបាសានំ បដិវិនយោ អក្ខាតោ, កាមវិតក្កានំ សមុគ្ឃាតោ អក្ខាតោ, កាមបរិឡាហានំ វូបសមោ អក្ខាតោ! នេតំ, អាវុសោ, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ, បសន្នានំ វា ភិយ្យោភាវាយ. អថ ខ្វេតំ, អាវុសោ, អប្បសន្នានញ្ចេវ អប្បសាទាយ បសន្នានញ្ច ឯកច្ចានំ អញ្ញថត្តាយា’’តិ.

៣៩. អថ ខោ តេ ភិក្ខូ អាយស្មន្តំ សុទិន្នំ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. អថ ខោ ភគវា ឯតស្មិំ និទានេ ឯតស្មិំ បករណេ ភិក្ខុសង្ឃំ សន្និបាតាបេត្វា អាយស្មន្តំ សុទិន្នំ បដិបុច្ឆិ – ‘‘សច្ចំ កិរ ត្វំ, សុទិន្ន, បុរាណទុតិយិកាយ មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវី’’តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា – ‘‘អននុច្ឆវិកំ [អននុច្ឆវិយំ (សី.)], មោឃបុរិស, អននុលោមិកំ អប្បដិរូបំ អស្សាមណកំ អកប្បិយំ អករណីយំ. កថញ្ហិ នាម ត្វំ, មោឃបុរិស, ឯវំ ស្វាក្ខាតេ ធម្មវិនយេ បព្ពជិត្វា ន សក្ខិស្សសិ យាវជីវំ បរិបុណ្ណំ បរិសុទ្ធំ ព្រហ្មចរិយំ ចរិតុំ! ននុ មយា, មោឃបុរិស, អនេកបរិយាយេន វិរាគាយ ធម្មោ ទេសិតោ, នោ សរាគាយ; វិសំយោគាយ ធម្មោ ទេសិតោ, នោ សំយោគាយ; អនុបាទានាយ ធម្មោ ទេសិតោ, នោ សឧបាទានាយ! តត្ថ នាម ត្វំ, មោឃបុរិស, មយា វិរាគាយ ធម្មេ ទេសិតេ សរាគាយ ចេតេស្សសិ, វិសំយោគាយ ធម្មេ ទេសិតេ សំយោគាយ ចេតេស្សសិ, អនុបាទានាយ ធម្មេ ទេសិតេ សឧបាទានាយ ចេតេស្សសិ! ននុ មយា, មោឃបុរិស, អនេកបរិយាយេន រាគវិរាគាយ ធម្មោ ទេសិតោ! មទនិម្មទនាយ បិបាសវិនយាយ អាលយសមុគ្ឃាតាយ វដ្ដុបច្ឆេទាយ តណ្ហាក្ខយាយ វិរាគាយ និរោធាយ និព្ពានាយ ធម្មោ ទេសិតោ! ននុ មយា, មោឃបុរិស, អនេកបរិយាយេន កាមានំ បហានំ អក្ខាតំ, កាមសញ្ញានំ បរិញ្ញា អក្ខាតា, កាមបិបាសានំ បដិវិនយោ អក្ខាតោ, កាមវិតក្កានំ សមុគ្ឃាតោ អក្ខាតោ, កាមបរិឡាហានំ វូបសមោ អក្ខាតោ! វរំ តេ, មោឃបុរិស, អាសិវិសស្ស [អាសីវិសស្ស (សី. ស្យា.)] ឃោរវិសស្ស មុខេ អង្គជាតំ បក្ខិត្តំ, ន ត្វេវ មាតុគាមស្ស អង្គជាតេ អង្គជាតំ បក្ខិត្តំ. វរំ តេ, មោឃបុរិស, កណ្ហសប្បស្ស មុខេ អង្គជាតំ បក្ខិត្តំ, ន ត្វេវ មាតុគាមស្ស អង្គជាតេ អង្គជាតំ បក្ខិត្តំ. វរំ តេ, មោឃបុរិស, អង្គារកាសុយា អាទិត្តាយ សម្បជ្ជលិតាយ សជោតិភូតាយ អង្គជាតំ បក្ខិត្តំ, ន ត្វេវ មាតុគាមស្ស អង្គជាតេ អង្គជាតំ បក្ខិត្តំ. តំ កិស្ស ហេតុ? តតោនិទានញ្ហិ, មោឃបុរិស, មរណំ វា និគច្ឆេយ្យ មរណមត្តំ វា ទុក្ខំ, ន ត្វេវ តប្បច្ចយា កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា អបាយំ ទុគ្គតិំ វិនិបាតំ និរយំ ឧបបជ្ជេយ្យ. ឥតោនិទានញ្ច ខោ, មោឃបុរិស, កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា អបាយំ ទុគ្គតិំ វិនិបាតំ និរយំ ឧបបជ្ជេយ្យ. តត្ថ នាម ត្វំ, មោឃបុរិស, យំ ត្វំ អសទ្ធម្មំ គាមធម្មំ វសលធម្មំ ទុដ្ឋុល្លំ ឱទកន្តិកំ រហស្សំ ទ្វយំទ្វយសមាបត្តិំ សមាបជ្ជិស្សសិ, ពហូនំ ខោ ត្វំ, មោឃបុរិស, អកុសលានំ ធម្មានំ អាទិកត្តា បុព្ពង្គមោ. នេតំ, មោឃបុរិស, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ, បសន្នានំ វា ភិយ្យោភាវាយ; អថ ខ្វេតំ, មោឃបុរិស, អប្បសន្នានញ្ចេវ អប្បសាទាយ, បសន្នានញ្ច ឯកច្ចានំ អញ្ញថត្តាយា’’តិ.

អថ ខោ ភគវា អាយស្មន្តំ សុទិន្នំ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ទុព្ភរតាយ ទុប្បោសតាយ មហិច្ឆតាយ អសន្តុដ្ឋិតាយ [អសន្តុដ្ឋតាយ (ស្យា.)] សង្គណិកាយ កោសជ្ជស្ស អវណ្ណំ ភាសិត្វា អនេកបរិយាយេន សុភរតាយ សុបោសតាយ អប្បិច្ឆស្ស សន្តុដ្ឋស្ស សល្លេខស្ស ធុតស្ស បាសាទិកស្ស អបចយស្ស វីរិយារម្ភស្ស [វីរិយារព្ភស្ស (ក.)] វណ្ណំ ភាសិត្វា ភិក្ខូនំ តទនុច្ឆវិកំ តទនុលោមិកំ ធម្មិំ កថំ កត្វា ភិក្ខូ អាមន្តេសិ – ‘‘តេន ហិ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខូនំ សិក្ខាបទំ បញ្ញបេស្សាមិ [បញ្ញាបេស្សាមិ (សី. ស្យា.)] ទស អត្ថវសេ បដិច្ច – សង្ឃសុដ្ឋុតាយ, សង្ឃផាសុតាយ, ទុម្មង្កូនំ បុគ្គលានំ និគ្គហាយ, បេសលានំ ភិក្ខូនំ ផាសុវិហារាយ, ទិដ្ឋធម្មិកានំ អាសវានំ សំវរាយ, សម្បរាយិកានំ អាសវានំ បដិឃាតាយ, អប្បសន្នានំ បសាទាយ, បសន្នានំ ភិយ្យោភាវាយ, សទ្ធម្មដ្ឋិតិយា, វិនយានុគ្គហាយ. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

‘‘យោ បន ភិក្ខុ មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវេយ្យ, បារាជិកោ ហោតិ អសំវាសោ’’តិ.

ឯវញ្ចិទំ ភគវតា ភិក្ខូនំ សិក្ខាបទំ បញ្ញត្តំ ហោតិ.

សុទិន្នភាណវារោ និដ្ឋិតោ.

មក្កដីវត្ថុ

៤០. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ វេសាលិយំ មហាវនេ មក្កដិំ អាមិសេន ឧបលាបេត្វា តស្សា មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវតិ. អថ ខោ សោ ភិក្ខុ បុព្ពណ្ហសមយំ និវាសេត្វា បត្តចីវរំ អាទាយ វេសាលិំ បិណ្ឌាយ បាវិសិ. តេន ខោ បន សមយេន សម្ពហុលា ភិក្ខូ សេនាសនចារិកំ អាហិណ្ឌន្តា យេន តស្ស ភិក្ខុនោ វិហារោ តេនុបសង្កមិំសុ. អទ្ទស ខោ សា មក្កដី តេ ភិក្ខូ ទូរតោវ អាគច្ឆន្តេ. ទិស្វាន យេន តេ ភិក្ខូ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា តេសំ ភិក្ខូនំ បុរតោ កដិម្បិ ចាលេសិ ឆេប្បម្បិ ចាលេសិ, កដិម្បិ ឱឌ្ឌិ, និមិត្តម្បិ អកាសិ. អថ ខោ តេសំ ភិក្ខូនំ ឯតទហោសិ – ‘‘និស្សំសយំ ខោ សោ ភិក្ខុ ឥមិស្សា មក្កដិយា មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវតី’’តិ. ឯកមន្តំ និលីយិំសុ. អថ ខោ សោ ភិក្ខុ វេសាលិយំ បិណ្ឌាយ ចរិត្វា បិណ្ឌបាតំ អាទាយ បដិក្កមិ.

៤១. អថ ខោ សា មក្កដី យេន សោ ភិក្ខុ តេនុបសង្កមិ. អថ ខោ សោ ភិក្ខុ តំ បិណ្ឌបាតំ ឯកទេសំ ភុញ្ជិត្វា ឯកទេសំ តស្សា មក្កដិយា អទាសិ. អថ ខោ សា មក្កដី តំ បិណ្ឌបាតំ ភុញ្ជិត្វា តស្ស ភិក្ខុនោ កដិំ ឱឌ្ឌិ. អថ ខោ សោ ភិក្ខុ តស្សា មក្កដិយា មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវតិ. អថ ខោ តេ ភិក្ខូ តំ ភិក្ខុំ ឯតទវោចុំ – ‘‘ននុ, អាវុសោ, ភគវតា សិក្ខាបទំ បញ្ញត្តំ; កិស្ស ត្វំ, អាវុសោ, មក្កដិយា មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវសី’’តិ? ‘‘សច្ចំ, អាវុសោ, ភគវតា សិក្ខាបទំ បញ្ញត្តំ; តញ្ច ខោ មនុស្សិត្ថិយា, នោ តិរច្ឆានគតាយា’’តិ. ‘‘ននុ, អាវុសោ, តថេវ តំ ហោតិ. អននុច្ឆវិកំ, អាវុសោ, អននុលោមិកំ អប្បដិរូបំ អស្សាមណកំ អកប្បិយំ អករណីយំ. កថញ្ហិ នាម ត្វំ, អាវុសោ, ឯវំ ស្វាក្ខាតេ ធម្មវិនយេ បព្ពជិត្វា ន សក្ខិស្សសិ យាវជីវំ បរិបុណ្ណំ បរិសុទ្ធំ ព្រហ្មចរិយំ ចរិតុំ! ននុ, អាវុសោ, ភគវតា អនេកបរិយាយេន វិរាគាយ ធម្មោ ទេសិតោ, នោ សរាគាយ…បេ… កាមបរិឡាហានំ វូបសមោ អក្ខាតោ! នេតំ, អាវុសោ, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ បសន្នានំ វា ភិយ្យោភាវាយ. អថ ខ្វេតំ, អាវុសោ, អប្បសន្នានញ្ចេវ អប្បសាទាយ, បសន្នានញ្ច ឯកច្ចានំ អញ្ញថត្តាយា’’តិ. អថ ខោ តេ ភិក្ខូ តំ ភិក្ខុំ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អរោចេសុំ.

៤២. អថ ខោ ភគវា ឯតស្មិំ និទានេ ឯតស្មិំ បករណេ ភិក្ខុសង្ឃំ សន្និបាតាបេត្វា តំ ភិក្ខុំ បដិបុច្ឆិ – ‘‘សច្ចំ កិរ ត្វំ, ភិក្ខុ, មក្កដិយា មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវី’’តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា – ‘‘អននុច្ឆវិកំ, មោឃបុរិស, អននុលោមិកំ អប្បតិរូបំ អស្សាមណកំ អកប្បិយំ អករណីយំ. កថញ្ហិ នាម ត្វំ, មោឃបុរិស, ឯវំ ស្វាក្ខាតេ ធម្មវិនយេ បព្ពជិត្វា ន សក្ខិស្សសិ យាវជីវំ បរិបុណ្ណំ បរិសុទ្ធំ ព្រហ្មចរិយំ ចរិតុំ! ននុ មយា, មោឃបុរិស, អនេកបរិយាយេន វិរាគាយ ធម្មោ ទេសិតោ, នោ សរាគាយ …បេ… កាមបរិឡាហានំ វូបសមោ អក្ខាតោ! វរំ តេ, មោឃបុរិស, អាសីវិសស្ស ឃោរវិសស្ស មុខេ អង្គជាតំ បក្ខិត្តំ, ន ត្វេវ មក្កដិយា អង្គជាតេ អង្គជាតំ បក្ខិត្តំ. វរំ តេ, មោឃបុរិស, កណ្ហសប្បស្ស មុខេ អង្គជាតំ បក្ខិត្តំ, ន ត្វេវ មក្កដិយា អង្គជាតេ អង្គជាតំ បក្ខិត្តំ. វរំ តេ, មោឃបុរិស, អង្គារកាសុយា អាទិត្តាយ សម្បជ្ជលិតាយ សជោតិភូតាយ អង្គជាតំ បក្ខិត្តំ, ន ត្វេវ មក្កដិយា អង្គជាតេ អង្គជាតំ បក្ខិត្តំ. តំ កិស្ស ហេតុ? តតោនិទានញ្ហិ, មោឃបុរិស, មរណំ វា និគច្ឆេយ្យ មរណមត្តំ វា ទុក្ខំ; ន ត្វេវ តប្បច្ចយា កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា អបាយំ ទុគ្គតិំ វិនិបាតំ និរយំ ឧបបជ្ជេយ្យ. ឥតោនិទានញ្ច ខោ, មោឃបុរិស, កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា អបាយំ ទុគ្គតិំ វិនិបាតំ និរយំ ឧបបជ្ជេយ្យ. តត្ថ នាម ត្វំ, មោឃបុរិស, យំ ត្វំ អសទ្ធម្មំ គាមធម្មំ វសលធម្មំ ទុដ្ឋុល្លំ ឱទកន្តិកំ រហស្សំ ទ្វយំទ្វយសមាបត្តិំ សមាបជ្ជិស្សសិ! នេតំ, មោឃបុរិស, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

‘‘យោ បន ភិក្ខុ មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវេយ្យ អន្តមសោ តិរច្ឆានគតាយបិ, បារាជិកោ ហោតិ អសំវាសោ’’តិ.

ឯវញ្ចិទំ ភគវតា ភិក្ខូនំ សិក្ខាបទំ បញ្ញត្តំ ហោតិ.

មក្កដីវត្ថុ និដ្ឋិតំ.

សន្ថតភាណវារោ

៤៣. តេន ខោ បន សមយេន សម្ពហុលា វេសាលិកា វជ្ជិបុត្តកា ភិក្ខូ យាវទត្ថំ ភុញ្ជិំសុ, យាវទត្ថំ សុបិំសុ, យាវទត្ថំ ន្ហាយិំសុ. យាវទត្ថំ ភុញ្ជិត្វា យាវទត្ថំ សុបិត្វា យាវទត្ថំ ន្ហាយិត្វា អយោនិសោ មនសិ ករិត្វា សិក្ខំ អបច្ចក្ខាយ ទុព្ពល្យំ អនាវិកត្វា មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវិំសុ. តេ អបរេន សមយេន ញាតិព្យសនេនបិ ផុដ្ឋា ភោគព្យសនេនបិ ផុដ្ឋា រោគព្យសនេនបិ ផុដ្ឋា អាយស្មន្តំ អានន្ទំ ឧបសង្កមិត្វា ឯវំ វទន្តិ – ‘‘ន មយំ, ភន្តេ អានន្ទ, ពុទ្ធគរហិនោ ន ធម្មគរហិនោ ន សង្ឃគរហិនោ; អត្តគរហិនោ មយំ, ភន្តេ អានន្ទ, អនញ្ញគរហិនោ. មយមេវម្ហា អលក្ខិកា មយំ អប្បបុញ្ញា, យេ មយំ ឯវំ ស្វាក្ខាតេ ធម្មវិនយេ បព្ពជិត្វា នាសក្ខិម្ហា យាវជីវំ បរិបុណ្ណំ បរិសុទ្ធំ ព្រហ្មចរិយំ ចរិតុំ. ឥទានិ ចេបិ [ឥទានិបិ ចេ (ស្យា.)] មយំ, ភន្តេ អានន្ទ, លភេយ្យាម ភគវតោ សន្តិកេ បព្ពជ្ជំ លភេយ្យាម ឧបសម្បទំ, ឥទានិបិ មយំ វិបស្សកា កុសលានំ ធម្មានំ បុព្ពរត្តាបររត្តំ ពោធិបក្ខិកានំ ធម្មានំ ភាវនានុយោគមនុយុត្តា វិហរេយ្យាម. សាធុ, ភន្តេ អានន្ទ, ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេហី’’តិ. ‘‘ឯវមាវុសោ’’តិ ខោ អាយស្មា អានន្ទោ វេសាលិកានំ វជ្ជិបុត្តកានំ បដិស្សុណិត្វា យេន ភគវា តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសិ.

‘‘អដ្ឋានមេតំ, អានន្ទ, អនវកាសោ យំ តថាគតោ វជ្ជីនំ វា វជ្ជិបុត្តកានំ វា ការណា សាវកានំ បារាជិកំ សិក្ខាបទំ បញ្ញត្តំ សមូហនេយ្យា’’តិ.

អថ ខោ ភគវា ឯតស្មិំ និទានេ ឯតស្មិំ បករណេ ធម្មិំ កថំ កត្វា ភិក្ខូ អាមន្តេសិ – ‘‘យោ, ភិក្ខវេ [យោ បន ភិក្ខវេ ភិក្ខុ (សី.) យោ ខោ ភិក្ខវេ ភិក្ខុ (ស្យា.)], សិក្ខំ អបច្ចក្ខាយ ទុព្ពល្យំ អនាវិកត្វា មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវតិ សោ អាគតោ ន ឧបសម្បាទេតព្ពោ; យោ ច ខោ, ភិក្ខវេ [យោ ច ខោ ភិក្ខវេ ភិក្ខុ (សី. ស្យា.)], សិក្ខំ បច្ចក្ខាយ ទុព្ពល្យំ អាវិកត្វា មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវតិ សោ អាគតោ ឧបសម្បាទេតព្ពោ. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៤៤. ‘‘យោ បន ភិក្ខុ ភិក្ខូនំ សិក្ខាសាជីវសមាបន្នោ សិក្ខំ អបច្ចក្ខាយ ទុព្ពល្យំ អនាវិកត្វា មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវេយ្យ អន្តមសោ តិរច្ឆានគតាយបិ, បារាជិកោ ហោតិ អសំវាសោ’’តិ.

៤៥. យោ បនាតិ យោ យាទិសោ យថាយុត្តោ យថាជច្ចោ យថានាមោ យថាគោត្តោ យថាសីលោ យថាវិហារី យថាគោចរោ ថេរោ វា នវោ វា មជ្ឈិមោ វា. ឯសោ វុច្ចតិ ‘យោ បនា’តិ.

[វិភ. ៥១០, ឈានវិភង្គេបិ] ភិក្ខូតិ ភិក្ខកោតិ ភិក្ខុ, ភិក្ខាចរិយំ អជ្ឈុបគតោតិ ភិក្ខុ, ភិន្នបដធរោតិ ភិក្ខុ, សមញ្ញាយ ភិក្ខុ, បដិញ្ញាយ ភិក្ខុ, ឯហិ ភិក្ខូតិ ភិក្ខុ, តីហិ សរណគមនេហិ ឧបសម្បន្នោតិ ភិក្ខុ, ភទ្រោ ភិក្ខុ, សារោ ភិក្ខុ, សេខោ ភិក្ខុ, អសេខោ ភិក្ខុ, សមគ្គេន សង្ឃេន ញត្តិចតុត្ថេន កម្មេន អកុប្បេន ឋានារហេន ឧបសម្បន្នោតិ ភិក្ខុ. តត្រ យ្វាយំ ភិក្ខុ សមគ្គេន សង្ឃេន ញត្តិចតុត្ថេន កម្មេន អកុប្បេន ឋានារហេន ឧបសម្បន្នោ, អយំ ឥមស្មិំ អត្ថេ អធិប្បេតោ ភិក្ខូតិ.

[ទី. និ. ៣.៣០៥] សិក្ខាតិ តិស្សោ សិក្ខា – អធិសីលសិក្ខា, អធិចិត្តសិក្ខា, អធិបញ្ញាសិក្ខា. តត្រ យាយំ អធិសីលសិក្ខា, អយំ ឥមស្មិំ អត្ថេ អធិប្បេតា សិក្ខាតិ.

សាជីវំ នាម យំ ភគវតា បញ្ញត្តំ សិក្ខាបទំ, ឯតំ សាជីវំ នាម. តស្មិំ សិក្ខតិ, តេន វុច្ចតិ សាជីវសមាបន្នោតិ.

សិក្ខំ អបច្ចក្ខាយ ទុព្ពល្យំ អនាវិកត្វាតិ អត្ថិ, ភិក្ខវេ, ទុព្ពល្យាវិកម្មញ្ចេវ ហោតិ សិក្ខា ច អបច្ចក្ខាតា; អត្ថិ, ភិក្ខវេ, ទុព្ពល្យាវិកម្មញ្ចេវ ហោតិ សិក្ខា ច បច្ចក្ខាតា.

‘‘កថញ្ច, ភិក្ខវេ, ទុព្ពល្យាវិកម្មញ្ចេវ ហោតិ សិក្ខា ច អបច្ចក្ខាតា. ឥធ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ ឧក្កណ្ឋិតោ អនភិរតោ សាមញ្ញា ចវិតុកាមោ ភិក្ខុភាវំ អដ្ដីយមានោ ហរាយមានោ ជិគុច្ឆមានោ គិហិភាវំ បត្ថយមានោ ឧបាសកភាវំ បត្ថយមានោ អារាមិកភាវំ បត្ថយមានោ សាមណេរភាវំ បត្ថយមានោ តិត្ថិយភាវំ បត្ថយមានោ តិត្ថិយសាវកភាវំ បត្ថយមានោ អស្សមណភាវំ បត្ថយមានោ អសក្យបុត្តិយភាវំ បត្ថយមានោ – ‘យំនូនាហំ ពុទ្ធំ បច្ចក្ខេយ្យ’ន្តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ. ឯវម្បិ, ភិក្ខវេ, ទុព្ពល្យាវិកម្មញ្ចេវ ហោតិ សិក្ខា ច អបច្ចក្ខាតា.

‘‘អថ វា បន ឧក្កណ្ឋិតោ អនភិរតោ សាមញ្ញា ចវិតុកាមោ ភិក្ខុភាវំ អដ្ដីយមានោ ហរាយមានោ ជិគុច្ឆមានោ គិហិភាវំ បត្ថយមានោ…បេ… អសក្យបុត្តិយភាវំ បត្ថយមានោ – ‘យំនូនាហំ ធម្មំ បច្ចក្ខេយ្យ’ន្តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ…បេ… យំនូនាហំ សង្ឃំ… យំនូនាហំ សិក្ខំ… យំនូនាហំ វិនយំ… យំនូនាហំ បាតិមោក្ខំ… យំនូនាហំ ឧទ្ទេសំ… យំនូនាហំ ឧបជ្ឈាយំ… យំនូនាហំ អាចរិយំ… យំនូនាហំ សទ្ធិវិហារិកំ… យំនូនាហំ អន្តេវាសិកំ… យំនូនាហំ សមានុបជ្ឈាយកំ… យំនូនាហំ សមានាចរិយកំ យំនូនាហំ សព្រហ្មចារិំ បច្ចក្ខេយ្យ’ន្តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ. ‘យំនូនាហំ គិហី អស្ស’ន្តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ. ‘យំនូនាហំ ឧបាសកោ អស្ស’ន្តិ… ‘យំនូនាហំ អារាមិកោ អស្ស’ន្តិ… ‘យំនូនាហំ សាមណេរោ អស្ស’ន្តិ… ‘យំនូនាហំ តិត្ថិយោ អស្ស’ន្តិ… ‘យំនូនាហំ តិត្ថិយសាវកោ អស្ស’ន្តិ… ‘យំនូនាហំ អស្សមណោ អស្ស’ន្តិ… ‘យំនូនាហំ អសក្យបុត្តិយោ អស្ស’ន្តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ. ឯវម្បិ, ភិក្ខវេ, ទុព្ពល្យាវិកម្មញ្ចេវ ហោតិ សិក្ខា ច អបច្ចក្ខាតា.

៤៦. ‘‘អថ វា បន ឧក្កណ្ឋិតោ អនភិរតោ សាមញ្ញា ចវិតុកាមោ ភិក្ខុភាវំ អដ្ដីយមានោ ហរាយមានោ ជិគុច្ឆមានោ គិហិភាវំ បត្ថយមានោ…បេ… អសក្យបុត្តិយភាវំ បត្ថយមានោ – ‘យទិ បនាហំ ពុទ្ធំ បច្ចក្ខេយ្យ’ន្តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ…បេ… ‘យទិ បនាហំ អសក្យបុត្តិយោ អស្ស’ន្តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ…បេ… ‘អបាហំ ពុទ្ធំ បច្ចក្ខេយ្យ’ន្តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ…បេ… ‘អបាហំ អសក្យបុត្តិយោ អស្ស’ន្តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ…បេ… ‘ហន្ទាហំ ពុទ្ធំ បច្ចក្ខេយ្យ’ន្តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ…បេ… ‘ហន្ទាហំ អសក្យបុត្តិយោ អស្ស’ន្តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ…បេ… ‘ហោតិ មេ ពុទ្ធំ បច្ចក្ខេយ្យ’ន្តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ…បេ… ‘ហោតិ មេ អសក្យបុត្តិយោ អស្ស’ន្តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ. ឯវម្បិ, ភិក្ខវេ, ទុព្ពល្យាវិកម្មញ្ចេវ ហោតិ សិក្ខា ច អបច្ចក្ខាតា.

៤៧. ‘‘អថ វា បន ឧក្កណ្ឋិតោ អនភិរតោ សាមញ្ញា ចវិតុកាមោ ភិក្ខុភាវំ អដ្ដីយមានោ ហរាយមានោ ជិគុច្ឆមានោ គិហិភាវំ បត្ថយមានោ…បេ… អសក្យបុត្តិយភាវំ បត្ថយមានោ ‘មាតរំ សរាមី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘បិតរំ សរាមី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘ភាតរំ សរាមី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘ភគិនិំ សរាមី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘បុត្តំ សរាមី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘ធីតរំ សរាមី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘បជាបតិំ សរាមី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘ញាតកេ សរាមី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘មិត្តេ សរាមី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘គាមំ សរាមី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘និគមំ សរាមី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘ខេត្តំ សរាមី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘វត្ថុំ សរាមិ’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘ហិរញ្ញំ សរាមី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘សុវណ្ណំ សរាមី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘សិប្បំ សរាមី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘បុព្ពេ ហសិតំ លបិតំ កីឡិតំ សមនុស្សរាមី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ. ឯវម្បិ, ភិក្ខវេ, ទុព្ពល្យាវិកម្មញ្ចេវ ហោតិ សិក្ខា ច អបច្ចក្ខាតា.

៤៨. ‘‘អថ វា បន ឧក្កណ្ឋិតោ អនភិរតោ សាមញ្ញា ចវិតុកាមោ ភិក្ខុភាវំ អដ្ដីយមានោ ហរាយមានោ ជិគុច្ឆមានោ គិហិភាវំ បត្ថយមានោ…បេ… អសក្យបុត្តិយភាវំ បត្ថយមានោ – ‘មាតា មេ អត្ថិ, សា មយា បោសេតព្ពា’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘បិតា មេ អត្ថិ, សោ មយា បោសេតព្ពោ’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘ភាតា មេ អត្ថិ, សោ មយា បោសេតព្ពោ’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘ភគិនី មេ អត្ថិ, សា មយា បោសេតព្ពា’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘បុត្តោ មេ អត្ថិ, សោ មយា បោសេតព្ពោ’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘ធីតា មេ អត្ថិ, សា មយា បោសេតព្ពា’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘បជាបតិ មេ អត្ថិ, សា មយា បោសេតព្ពា’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ … ‘ញាតកា មេ អត្ថិ, តេ មយា បោសេតព្ពា’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘មិត្តា មេ អត្ថិ, តេ មយា បោសេតព្ពា’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ. ឯវម្បិ, ភិក្ខវេ, ទុព្ពល្យាវិកម្មញ្ចេវ ហោតិ សិក្ខា ច អបច្ចក្ខាតា.

៤៩. ‘‘អថ វា បន ឧក្កណ្ឋិតោ អនភិរតោ សាមញ្ញា ចវិតុកាមោ ភិក្ខុភាវំ អដ្ដីយមានោ ហរាយមានោ ជិគុច្ឆមានោ គិហិភាវំ បត្ថយមានោ…បេ… អសក្យបុត្តិយភាវំ បត្ថយមានោ – ‘មាតា មេ អត្ថិ, សា មំ បោសេស្សតី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘បិតា មេ អត្ថិ, សោ មំ បោសេស្សតី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘ភាតា មេ អត្ថិ, សោ មំ បោសេស្សតី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘ភគិនី មេ អត្ថិ, សា មំ បោសេស្សតី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘បុត្តោ មេ អត្ថិ, សោ មំ បោសេស្សតី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘ធីតា មេ អត្ថិ, សា មំ បោសេស្សតី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘បជាបតិ មេ អត្ថិ, សា មំ បោសេស្សតី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘ញាតកា មេ អត្ថិ, តេ មំ បោសេស្សន្តី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘មិត្តា មេ អត្ថិ, តេ មំ បោសេស្សន្តី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘គាមោ មេ អត្ថិ, តេនាហំ ជីវិស្សាមី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘និគមោ មេ អត្ថិ, តេនាហំ ជីវិស្សាមី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘ខេត្តំ មេ អត្ថិ, តេនាហំ ជីវិស្សាមី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘វត្ថុ មេ អត្ថិ, តេនាហំ ជីវិស្សាមី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘ហិរញ្ញំ មេ អត្ថិ, តេនាហំ ជីវិស្សាមី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘សុវណ្ណំ មេ អត្ថិ, តេនាហំ ជីវិស្សាមី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘សិប្បំ មេ អត្ថិ, តេនាហំ ជីវិស្សាមី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ. ឯវម្បិ, ភិក្ខវេ, ទុព្ពល្យាវិកម្មញ្ចេវ ហោតិ សិក្ខា ច អបច្ចក្ខាតា.

៥០. ‘‘អថ វា បន ឧក្កណ្ឋិតោ អនភិរតោ សាមញ្ញា ចវិតុកាមោ ភិក្ខុភាវំ អដ្ដីយមានោ ហរាយមានោ ជិគុច្ឆមានោ គិហិភាវំ បត្ថយមានោ…បេ… អសក្យបុត្តិយភាវំ បត្ថយមានោ ‘ទុក្ករ’ន្តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘ន សុករ’ន្តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘ទុច្ចរ’ន្តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘ន សុចរ’ន្តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘ន ឧស្សហាមី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘ន វិសហាមី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘ន រមាមី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘នាភិរមាមី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ. ឯវម្បិ ខោ, ភិក្ខវេ, ទុព្ពល្យាវិកម្មញ្ចេវ ហោតិ សិក្ខា ច អបច្ចក្ខាតា.

៥១. ‘‘កថញ្ច, ភិក្ខវេ, ទុព្ពល្យាវិកម្មញ្ចេវ ហោតិ សិក្ខា ច បច្ចក្ខាតា? ឥធ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ ឧក្កណ្ឋិតោ អនភិរតោ សាមញ្ញា ចវិតុកាមោ ភិក្ខុភាវំ អដ្ដីយមានោ ហរាយមានោ ជិគុច្ឆមានោ គិហិភាវំ បត្ថយមានោ…បេ… អសក្យបុត្តិយភាវំ បត្ថយមានោ – ‘ពុទ្ធំ បច្ចក្ខាមី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ. ឯវម្បិ, ភិក្ខវេ, ទុព្ពល្យាវិកម្មញ្ចេវ ហោតិ សិក្ខា ច បច្ចក្ខាតា.

‘‘អថ វា បន ឧក្កណ្ឋិតោ អនភិរតោ សាមញ្ញា ចវិតុកាមោ ភិក្ខុភាវំ អដ្ដីយមានោ ហរាយមានោ ជិគុច្ឆមានោ គិហិភាវំ បត្ថយមានោ…បេ… អសក្យបុត្តិយភាវំ បត្ថយមានោ – ‘ធម្មំ បច្ចក្ខាមី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘សង្ឃំ បច្ចក្ខាមី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘សិក្ខំ បច្ចក្ខាមី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘វិនយំ បច្ចក្ខាមី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘បាតិមោក្ខំ បច្ចក្ខាមី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘ឧទ្ទេសំ បច្ចក្ខាមី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘ឧបជ្ឈាយំ បច្ចក្ខាមី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘អាចរិយំ បច្ចក្ខាមី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘សទ្ធិវិហារិកំ បច្ចក្ខាមី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘អន្តេវាសិកំ បច្ចក្ខាមី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘សមានុបជ្ឈាយកំ បច្ចក្ខាមី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘សមានាចរិយកំ បច្ចក្ខាមី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘សព្រហ្មចារិំ បច្ចក្ខាមី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘គិហីតិ មំ ធារេហី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘ឧបាសកោតិ មំ ធារេហី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘អារាមិកោតិ មំ ធារេហី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘សាមណេរោតិ មំ ធារេហី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘តិត្ថិយោតិ មំ ធារេហី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘តិត្ថិយសាវកោតិ មំ ធារេហី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘អស្សមណោតិ មំ ធារេហី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘អសក្យបុត្តិយោតិ មំ ធារេហី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ. ឯវម្បិ, ភិក្ខវេ, ទុព្ពល្យាវិកម្មញ្ចេវ ហោតិ សិក្ខា ច បច្ចក្ខាតា.

៥២. ‘‘អថ វា បន ឧក្កណ្ឋិតោ អនភិរតោ សាមញ្ញា ចវិតុកាមោ ភិក្ខុភាវំ អដ្ដីយមានោ ហរាយមានោ ជិគុច្ឆមានោ គិហិភាវំ បត្ថយមានោ…បេ… អសក្យបុត្តិយភាវំ បត្ថយមានោ – ‘អលំ មេ ពុទ្ធេនា’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ…បេ… ‘អលំ មេ សព្រហ្មចារីហី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ. ឯវម្បិ…បេ… អថ វា បន…បេ… ‘កិំ នុ មេ ពុទ្ធេនា’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ…បេ… ‘កិំ នុ មេ សព្រហ្មចារីហី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘ន មមត្ថោ ពុទ្ធេនា’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ…បេ… ‘ន មមត្ថោ សព្រហ្មចារីហី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ… ‘សុមុត្តាហំ ពុទ្ធេនា’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ…បេ… ‘សុមុត្តាហំ សព្រហ្មចារីហី’តិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ. ឯវម្បិ, ភិក្ខវេ, ទុព្ពល្យាវិកម្មញ្ចេវ ហោតិ សិក្ខា ច បច្ចក្ខាតា.

៥៣. ‘‘យានិ វា បនញ្ញានិបិ អត្ថិ ពុទ្ធវេវចនានិ វា ធម្មវេវចនានិ វា សង្ឃវេវចនានិ វា សិក្ខាវេវចនានិ វា វិនយវេវចនានិ វា បាតិមោក្ខវេវចនានិ វា ឧទ្ទេសវេវចនានិ វា ឧបជ្ឈាយវេវចនានិ វា អាចរិយវេវចនានិ វា សទ្ធិវិហារិកវេវចនានិ វា អន្តេវាសិកវេវចនានិ វា សមានុបជ្ឈាយកវេវចនានិ វា សមានាចរិយកវេវចនានិ វា សព្រហ្មចារិវេវចនានិ វា គិហិវេវចនានិ វា ឧបាសកវេវចនានិ វា អារាមិកវេវចនានិ វា សាមណេរវេវចនានិ វា តិត្ថិយវេវចនានិ វា តិត្ថិយសាវកវេវចនានិ វា អស្សមណវេវចនានិ វា អសក្យបុត្តិយវេវចនានិ វា, តេហិ អាការេហិ តេហិ លិង្គេហិ តេហិ និមិត្តេហិ វទតិ វិញ្ញាបេតិ. ឯវំ ខោ, ភិក្ខវេ, ទុព្ពល្យាវិកម្មញ្ចេវ ហោតិ សិក្ខា ច បច្ចក្ខាតា.

៥៤. ‘‘កថញ្ច, ភិក្ខវេ, អបច្ចក្ខាតា ហោតិ សិក្ខា? ឥធ, ភិក្ខវេ, យេហិ អាការេហិ យេហិ លិង្គេហិ យេហិ និមិត្តេហិ សិក្ខា បច្ចក្ខាតា ហោតិ តេហិ អាការេហិ តេហិ លិង្គេហិ តេហិ និមិត្តេហិ ឧម្មត្តកោ សិក្ខំ បច្ចក្ខាតិ, អបច្ចក្ខាតា ហោតិ សិក្ខា. ឧម្មត្តកស្ស សន្តិកេ សិក្ខំ បច្ចក្ខាតិ, អបច្ចក្ខាតា ហោតិ សិក្ខា. ខិត្តចិត្តោ សិក្ខំ បច្ចក្ខាតិ, អបច្ចក្ខាតា ហោតិ សិក្ខា. ខិត្តចិត្តស្ស សន្តិកេ សិក្ខំ បច្ចក្ខាតិ, អបច្ចក្ខាតា ហោតិ សិក្ខា. វេទនាដ្ដោ សិក្ខំ បច្ចក្ខាតិ, អបច្ចក្ខាតា ហោតិ សិក្ខា. វេទនាដ្ដស្ស សន្តិកេ សិក្ខំ បច្ចក្ខាតិ, អបច្ចក្ខាតា ហោតិ សិក្ខា. ទេវតាយ សន្តិកេ សិក្ខំ បច្ចក្ខាតិ, អបច្ចក្ខាតា ហោតិ សិក្ខា. តិរច្ឆានគតស្ស សន្តិកេ សិក្ខំ បច្ចក្ខាតិ, អបច្ចក្ខាតា ហោតិ សិក្ខា. អរិយកេន មិលក្ខស្ស [មិលក្ខកស្ស (សី. ស្យា.) មិលក្ខុស្ស (ក.)] សន្តិកេ សិក្ខំ បច្ចក្ខាតិ, សោ ច ន បដិវិជានាតិ, អបច្ចក្ខាតា ហោតិ សិក្ខា. មិលក្ខកេន អរិយកស្ស សន្តិកេ សិក្ខំ បច្ចក្ខាតិ, សោ ច ន បដិវិជានាតិ, អបច្ចក្ខាតា ហោតិ សិក្ខា. អរិយកេន អរិយស្ស សន្តិកេ សិក្ខំ បច្ចក្ខាតិ, សោ ច ន បដិវិជានាតិ, អបច្ចក្ខាតា ហោតិ សិក្ខា. មិលក្ខកេន មិលក្ខស្ស សន្តិកេ សិក្ខំ បច្ចក្ខាតិ, សោ ច ន បដិវិជានាតិ, អបច្ចក្ខាតា ហោតិ សិក្ខា. ទវាយ សិក្ខំ បច្ចក្ខាតិ, អបច្ចក្ខាតា ហោតិ សិក្ខា. រវាយ សិក្ខំ បច្ចក្ខាតិ, អបច្ចក្ខាតា ហោតិ សិក្ខា. អសាវេតុកាមោ សាវេតិ, អបច្ចក្ខាតា ហោតិ សិក្ខា. សាវេតុកាមោ ន សាវេតិ, អបច្ចក្ខាតា ហោតិ សិក្ខា. អវិញ្ញុស្ស សាវេតិ, អបច្ចក្ខាតា ហោតិ សិក្ខា. វិញ្ញុស្ស ន សាវេតិ, អបច្ចក្ខាតា ហោតិ សិក្ខា. សព្ពសោ វា បន ន សាវេតិ, អបច្ចក្ខាតា ហោតិ សិក្ខា. ឯវំ ខោ, ភិក្ខវេ, អបច្ចក្ខាតា ហោតិ សិក្ខា’’.

៥៥. [មហានិ. ៤៩, ៥០, ៥១] មេថុនធម្មោ នាម យោ សោ អសទ្ធម្មោ គាមធម្មោ វសលធម្មោ ទុដ្ឋុល្លំ ឱទកន្តិកំ រហស្សំ ទ្វយំទ្វយសមាបត្តិ, ឯសោ មេថុនធម្មោ នាម.

បដិសេវតិ នាម យោ និមិត្តេន និមិត្តំ អង្គជាតេន អង្គជាតំ អន្តមសោ តិលផលមត្តម្បិ បវេសេតិ, ឯសោ បដិសេវតិ នាម.

អន្តមសោ តិរច្ឆានគតាយបីតិ តិរច្ឆានគតិត្ថិយាបិ មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវិត្វា អស្សមណោ ហោតិ អសក្យបុត្តិយោ, បគេវ មនុស្សិត្ថិយា. តេន វុច្ចតិ – ‘អន្តមសោ តិរច្ឆានគតាយបី’តិ.

បារាជិកោ ហោតីតិ សេយ្យថាបិ នាម បុរិសោ សីសច្ឆិន្នោ អភព្ពោ តេន សរីរពន្ធនេន ជីវិតុំ, ឯវមេវ ភិក្ខុ មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវិត្វា អស្សមណោ ហោតិ អសក្យបុត្តិយោ. តេន វុច្ចតិ – ‘បារាជិកោ ហោតី’តិ.

អសំវាសោតិ សំវាសោ នាម ឯកកម្មំ ឯកុទ្ទេសោ សមសិក្ខតា – ឯសោ សំវាសោ នាម. សោ តេន សទ្ធិំ នត្ថិ. តេន វុច្ចតិ – ‘អសំវាសោ’តិ.

៥៦. តិស្សោ ឥត្ថិយោ – មនុស្សិត្ថី, អមនុស្សិត្ថី, តិរច្ឆានគតិត្ថី. តយោ ឧភតោព្យញ្ជនកា – មនុស្សុភតោព្យញ្ជនកោ, អមនុស្សុភតោព្យញ្ជនកោ, តិរច្ឆានគតុភតោព្យញ្ជនកោ. តយោ បណ្ឌកា – មនុស្សបណ្ឌកោ, អមនុស្សបណ្ឌកោ, តិរច្ឆានគតបណ្ឌកោ. តយោ បុរិសា – មនុស្សបុរិសោ, អមនុស្សបុរិសោ, តិរច្ឆានគតបុរិសោ.

មនុស្សិត្ថិយា តយោ មគ្គេ មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស – វច្ចមគ្គេ, បស្សាវមគ្គេ, មុខេ. អមនុស្សិត្ថិយា…បេ… តិរច្ឆានគតិត្ថិយា តយោ មគ្គេ មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស – វច្ចមគ្គេ, បស្សាវមគ្គេ, មុខេ. មនុស្សុភតោព្យញ្ជនកស្ស… អមនុស្សុភតោព្យញ្ជនកស្ស… តិរច្ឆានគតុភតោព្យញ្ជនកស្ស តយោ មគ្គេ មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស – វច្ចមគ្គេ, បស្សាវមគ្គេ, មុខេ. មនុស្សបណ្ឌកស្ស ទ្វេ មគ្គេ មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស – វច្ចមគ្គេ, មុខេ. អមនុស្សបណ្ឌកស្ស… តិរច្ឆានគតបណ្ឌកស្ស… មនុស្សបុរិសស្ស… អមនុស្សបុរិសស្ស… តិរច្ឆានគតបុរិសស្ស ទ្វេ មគ្គេ មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស – វច្ចមគ្គេ, មុខេ.

៥៧. ភិក្ខុស្ស សេវនចិត្តំ ឧបដ្ឋិតេ មនុស្សិត្ថិយា វច្ចមគ្គំ អង្គជាតំ បវេសេន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស. ភិក្ខុស្ស សេវនចិត្តំ ឧបដ្ឋិតេ មនុស្សិត្ថិយា បស្សាវមគ្គំ… មុខំ អង្គជាតំ បវេសេន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស. ភិក្ខុស្ស សេវនចិត្តំ ឧបដ្ឋិតេ អមនុស្សិត្ថិយា… តិរច្ឆានគតិត្ថិយា… មនុស្សុភតោព្យញ្ជនកស្ស… អមនុស្សុភតោព្យញ្ជនកស្ស… តិរច្ឆានគតុភតោព្យញ្ជនកស្ស… វច្ចមគ្គំ បស្សាវមគ្គំ មុខំ អង្គជាតំ បវេសេន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស. ភិក្ខុស្ស សេវនចិត្តំ ឧបដ្ឋិតេ មនុស្សបណ្ឌកស្ស វច្ចមគ្គំ មុខំ អង្គជាតំ បវេសេន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស. ភិក្ខុស្ស សេវនចិត្តំ ឧបដ្ឋិតេ អមនុស្សបណ្ឌកស្ស… តិរច្ឆានគតបណ្ឌកស្ស… មនុស្សបុរិសស្ស… អមនុស្សបុរិសស្ស… តិរច្ឆានគតបុរិសស្ស វច្ចមគ្គំ មុខំ អង្គជាតំ បវេសេន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

៥៨. ភិក្ខុបច្ចត្ថិកា មនុស្សិត្ថិំ ភិក្ខុស្ស សន្តិកេ អានេត្វា វច្ចមគ្គេន អង្គជាតំ អភិនិសីទេន្តិ. សោ ចេ បវេសនំ សាទិយតិ [បវិសនំ សាទយតិ (ក.)], បវិដ្ឋំ សាទិយតិ, ឋិតំ សាទិយតិ, ឧទ្ធរណំ សាទិយតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. ភិក្ខុបច្ចត្ថិកា មនុស្សិត្ថិំ ភិក្ខុស្ស សន្តិកេ អានេត្វា វច្ចមគ្គេន អង្គជាតំ អភិនិសីទេន្តិ. សោ ចេ បវេសនំ ន សាទិយតិ, បវិដ្ឋំ សាទិយតិ, ឋិតំ សាទិយតិ, ឧទ្ធរណំ សាទិយតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. ភិក្ខុបច្ចត្ថិកា មនុស្សិត្ថិំ ភិក្ខុស្ស សន្តិកេ អានេត្វា វច្ចមគ្គេន អង្គជាតំ អភិនិសីទេន្តិ. សោ ចេ បវេសនំ ន សាទិយតិ, បវិដ្ឋំ ន សាទិយតិ, ឋិតំ សាទិយតិ, ឧទ្ធរណំ សាទិយតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. ភិក្ខុបច្ចត្ថិកា មនុស្សិត្ថិំ ភិក្ខុស្ស សន្តិកេ អានេត្វា វច្ចមគ្គេន អង្គជាតំ អភិនិសីទេន្តិ. សោ ចេ បវេសនំ ន សាទិយតិ, បវិដ្ឋំ ន សាទិយតិ, ឋិតំ ន សាទិយតិ, ឧទ្ធរណំ សាទិយតិ អាបត្តិ បារាជិកស្ស. ភិក្ខុបច្ចត្ថិកា មនុស្សិត្ថិំ ភិក្ខុស្ស សន្តិកេ អានេត្វា វច្ចមគ្គេន អង្គជាតំ អភិនិសីទេន្តិ. សោ ចេ បវេសនំ ន សាទិយតិ, បវិដ្ឋំ ន សាទិយតិ, ឋិតំ ន សាទិយតិ, ឧទ្ធរណំ ន សាទិយតិ, អនាបត្តិ.

ភិក្ខុបច្ចត្ថិកា មនុស្សិត្ថិំ ភិក្ខុស្ស សន្តិកេ អានេត្វា បស្សាវមគ្គេន… មុខេន អង្គជាតំ អភិនិសីទេន្តិ. សោ ចេ បវេសនំ សាទិយតិ, បវិដ្ឋំ សាទិយតិ, ឋិតំ សាទិយតិ, ឧទ្ធរណំ សាទិយតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស…បេ… ន សាទិយតិ, អនាបត្តិ.

៥៩. ភិក្ខុបច្ចត្ថិកា មនុស្សិត្ថិំ ជាគរន្តិំ… សុត្តំ… មត្តំ… ឧម្មត្តំ… បមត្តំ… មតំ អក្ខាយិតំ… មតំ យេភុយ្យេន អក្ខាយិតំ…បេ… អាបត្តិ បារាជិកស្ស. មតំ យេភុយ្យេន ខាយិតំ ភិក្ខុស្ស សន្តិកេ អានេត្វា វច្ចមគ្គេន… បស្សាវមគ្គេន… មុខេន អង្គជាតំ អភិនិសីទេន្តិ. សោ ចេ បវេសនំ សាទិយតិ, បវិដ្ឋំ សាទិយតិ, ឋិតំ សាទិយតិ, ឧទ្ធរណំ សាទិយតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស…បេ… ន សាទិយតិ, អនាបត្តិ.

ភិក្ខុបច្ចត្ថិកា អមនុស្សិត្ថិំ… តិរច្ឆានគតិត្ថិំ… មនុស្សុភតោព្យញ្ជនកំ… អមនុស្សុភតោព្យញ្ជនកំ… តិរច្ឆានគតុភតោព្យញ្ជនកំ ភិក្ខុស្ស សន្តិកេ អានេត្វា វច្ចមគ្គេន… បស្សាវមគ្គេន… មុខេន អង្គជាតំ អភិនិសីទេន្តិ. សោ ចេ បវេសនំ សាទិយតិ, បវិដ្ឋំ សាទិយតិ, ឋិតំ សាទិយតិ, ឧទ្ធរណំ សាទិយតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស…បេ… ន សាទិយតិ, អនាបត្តិ.

ភិក្ខុបច្ចត្ថិកា តិរច្ឆានគតុភតោព្យញ្ជនកំ ជាគរន្តំ… សុត្តំ… មត្តំ… ឧម្មត្តំ… បមត្តំ… មតំ អក្ខាយិតំ… មតំ យេភុយ្យេន អក្ខាយិតំ…បេ… អាបត្តិ បារាជិកស្ស. មតំ យេភុយ្យេន ខាយិតំ ភិក្ខុស្ស សន្តិកេ អានេត្វា វច្ចមគ្គេន… បស្សាវមគ្គេន… មុខេន អង្គជាតំ អភិនិសីទេន្តិ. សោ ចេ បវេសនំ សាទិយតិ, បវិដ្ឋំ សាទិយតិ, ឋិតំ សាទិយតិ, ឧទ្ធរណំ សាទិយតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស…បេ… ន សាទិយតិ, អនាបត្តិ.

ភិក្ខុបច្ចត្ថិកា មនុស្សបណ្ឌកំ… អមនុស្សបណ្ឌកំ… តិរច្ឆានគតបណ្ឌកំ ភិក្ខុស្ស សន្តិកេ អានេត្វា វច្ចមគ្គេន… មុខេន អង្គជាតំ អភិនិសីទេន្តិ. សោ ចេ បវេសនំ សាទិយតិ, បវិដ្ឋំ សាទិយតិ, ឋិតំ សាទិយតិ, ឧទ្ធរណំ សាទិយតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស…បេ… ន សាទិយតិ, អនាបត្តិ.

ភិក្ខុបច្ចត្ថិកា តិរច្ឆានគតបណ្ឌកំ ជាគរន្តំ… សុត្តំ… មត្តំ… ឧម្មត្តំ… បមត្តំ… មតំ អក្ខាយិតំ … មតំ យេភុយ្យេន អក្ខាយិតំ…បេ… អាបត្តិ បារាជិកស្ស. មតំ យេភុយ្យេន ខាយិតំ ភិក្ខុស្ស សន្តិកេ អានេត្វា វច្ចមគ្គេន… មុខេន អង្គជាតំ អភិនិសីទេន្តិ. សោ ចេ បវេសនំ សាទិយតិ, បវិដ្ឋំ សាទិយតិ, ឋិតំ សាទិយតិ, ឧទ្ធរណំ សាទិយតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស…បេ… ន សាទិយតិ, អនាបត្តិ.

៦០. ភិក្ខុបច្ចត្ថិកា មនុស្សបុរិសំ… អមនុស្សបុរិសំ… តិរច្ឆានគតបុរិសំ ភិក្ខុស្ស សន្តិកេ អានេត្វា វច្ចមគ្គេន… មុខេន អង្គជាតំ អភិនិសីទេន្តិ. សោ ចេ បវេសនំ សាទិយតិ, បវិដ្ឋំ សាទិយតិ, ឋិតំ សាទិយតិ, ឧទ្ធរណំ សាទិយតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស…បេ… ន សាទិយតិ, អនាបត្តិ.

ភិក្ខុបច្ចត្ថិកា តិរច្ឆានគតបុរិសំ ជាគរន្តំ… សុត្តំ… មត្តំ… ឧម្មត្តំ… បមត្តំ… មតំ អក្ខាយិតំ… មតំ យេភុយ្យេន អក្ខាយិតំ…បេ… អាបត្តិ បារាជិកស្ស. មតំ យេភុយ្យេន ខាយិតំ ភិក្ខុស្ស សន្តិកេ អានេត្វា វច្ចមគ្គេន… មុខេន អង្គជាតំ អភិនិសីទេន្តិ. សោ ចេ បវេសនំ សាទិយតិ, បវិដ្ឋំ សាទិយតិ, ឋិតំ សាទិយតិ, ឧទ្ធរណំ សាទិយតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស…បេ… ន សាទិយតិ, អនាបត្តិ.

៦១. ភិក្ខុបច្ចត្ថិកា មនុស្សិត្ថិំ ភិក្ខុស្ស សន្តិកេ អានេត្វា វច្ចមគ្គេន… បស្សាវមគ្គេន… មុខេន អង្គជាតំ អភិនិសីទេន្តិ សន្ថតាយ អសន្ថតស្ស, អសន្ថតាយ សន្ថតស្ស, សន្ថតាយ សន្ថតស្ស, អសន្ថតាយ អសន្ថតស្ស. សោ ចេ បវេសនំ សាទិយតិ, បវិដ្ឋំ សាទិយតិ, ឋិតំ សាទិយតិ, ឧទ្ធរណំ សាទិយតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស…បេ… ន សាទិយតិ, អនាបត្តិ.

ភិក្ខុបច្ចត្ថិកា មនុស្សិត្ថិំ ជាគរន្តិំ… សុត្តំ… មត្តំ… ឧម្មត្តំ… បមត្តំ… មតំ អក្ខាយិតំ… មតំ យេភុយ្យេន អក្ខាយិតំ…បេ… អាបត្តិ បារាជិកស្ស. មតំ យេភុយ្យេន ខាយិតំ ភិក្ខុស្ស សន្តិកេ អានេត្វា វច្ចមគ្គេន… បស្សាវមគ្គេន… មុខេន អង្គជាតំ អភិនិសីទេន្តិ, សន្ថតាយ អសន្ថតស្ស, អសន្ថតាយ សន្ថតស្ស, សន្ថតាយ សន្ថតស្ស, អសន្ថតាយ អសន្ថតស្ស. សោ ចេ បវេសនំ សាទិយតិ, បវិដ្ឋំ សាទិយតិ, ឋិតំ សាទិយតិ, ឧទ្ធរណំ សាទិយតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស…បេ… ន សាទិយតិ, អនាបត្តិ.

ភិក្ខុបច្ចត្ថិកា អមនុស្សិត្ថិំ… តិរច្ឆានគតិត្ថិំ… មនុស្សុភតោព្យញ្ជនកំ… អមនស្សុភតោព្យញ្ជនកំ … តិរច្ឆានគតុភតោព្យញ្ជនកំ ភិក្ខុស្ស សន្តិកេ អានេត្វា វច្ចមគ្គេន… បស្សាវមគ្គេន… មុខេន អង្គជាតំ អភិនិសីទេន្តិ សន្ថតស្ស អសន្ថតស្ស, អសន្ថតស្ស សន្ថតស្ស, សន្ថតស្ស សន្ថតស្ស, អសន្ថតស្ស អសន្ថតស្ស. សោ ចេ បវេសនំ សាទិយតិ, បវិដ្ឋំ សាទិយតិ, ឋិតំ សាទិយតិ, ឧទ្ធរណំ សាទិយតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស…បេ… ន សាទិយតិ, អនាបត្តិ.

ភិក្ខុបច្ចត្ថិកា តិរច្ឆានគតុភតោព្យញ្ជនកំ ជាគរន្តំ… សុត្តំ… មត្តំ… ឧម្មត្តំ… បមត្តំ… មតំ អក្ខាយិតំ… មតំ យេភុយ្យេន អក្ខាយិតំ…បេ… អាបត្តិ បារាជិកស្ស. មតំ យេភុយ្យេន ខាយិតំ ភិក្ខុស្ស សន្តិកេ អានេត្វា វច្ចមគ្គេន… បស្សាវមគ្គេន… មុខេន អង្គជាតំ អភិនិសីទេន្តិ, សន្ថតស្ស អសន្ថតស្ស, អសន្ថតស្ស សន្ថតស្ស, សន្ថតស្ស សន្ថតស្ស, អសន្ថតស្ស អសន្ថតស្ស. សោ ចេ បវេសនំ សាទិយតិ, បវិដ្ឋំ សាទិយតិ, ឋិតំ សាទិយតិ, ឧទ្ធរណំ សាទិយតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស…បេ… ន សាទិយតិ, អនាបត្តិ.

៦២. ភិក្ខុបច្ចត្ថិកា មនុស្សបណ្ឌកំ… អមនុស្សបណ្ឌកំ… តិរច្ឆានគតបណ្ឌកំ… មនុស្សបុរិសំ… អមនុស្សបុរិសំ… តិរច្ឆានគតបុរិសំ ភិក្ខុស្ស សន្តិកេ អានេត្វា វច្ចមគ្គេន… មុខេន អង្គជាតំ អភិនិសីទេន្តិ សន្ថតស្ស អសន្ថតស្ស, អសន្ថតស្ស សន្ថតស្ស, សន្ថតស្ស សន្ថតស្ស, អសន្ថតស្ស អសន្ថតស្ស. សោ ចេ បវេសនំ សាទិយតិ, បវិដ្ឋំ សាទិយតិ, ឋិតំ សាទិយតិ, ឧទ្ធរណំ សាទិយតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស…បេ… ន សាទិយតិ, អនាបត្តិ.

ភិក្ខុបច្ចត្ថិកា តិរច្ឆានគតបុរិសំ ជាគរន្តំ… សុត្តំ… មត្តំ… ឧម្មត្តំ… បមត្តំ… មតំ អក្ខាយិតំ… មតំ យេភុយ្យេន អក្ខាយិតំ…បេ… អាបត្តិ បារាជិកស្ស. មតំ យេភុយ្យេន ខាយិតំ ភិក្ខុស្ស សន្តិកេ អានេត្វា វច្ចមគ្គេន… មុខេន អង្គជាតំ អភិនិសីទេន្តិ, សន្ថតស្ស អសន្ថតស្ស, អសន្ថតស្ស សន្ថតស្ស, សន្ថតស្ស សន្ថតស្ស, អសន្ថតស្ស អសន្ថតស្ស. សោ ច បវេសនំ សាទិយតិ, បវិដ្ឋំ សាទិយតិ, ឋិតំ សាទិយតិ, ឧទ្ធរណំ សាទិយតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស…បេ… ន សាទិយតិ, អនាបត្តិ.

៦៣. ភិក្ខុបច្ចត្ថិកា ភិក្ខុំ មនុស្សិត្ថិយា សន្តិកេ អានេត្វា អង្គជាតេន វច្ចមគ្គំ… បស្សាវមគ្គំ… មុខំ អភិនិសីទេន្តិ. សោ ចេ បវេសនំ សាទិយតិ, បវិដ្ឋំ សាទិយតិ, ឋិតំ សាទិយតិ, ឧទ្ធរណំ សាទិយតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស…បេ… ន សាទិយតិ, អនាបត្តិ.

ភិក្ខុបច្ចត្ថិកា ភិក្ខុំ មនុស្សិត្ថិយា ជាគរន្តិយា… សុត្តាយ… មត្តាយ… ឧម្មត្តាយ… បមត្តាយ … មតាយ អក្ខាយិតាយ… មតាយ យេភុយ្យេន អក្ខាយិតាយ…បេ… អាបត្តិ បារាជិកស្ស. មតាយ យេភុយ្យេន ខាយិតាយ សន្តិកេ អានេត្វា អង្គជាតេន វច្ចមគ្គំ… បស្សាវមគ្គំ… មុខំ អភិនិសីទេន្តិ. សោ ចេ បវេសនំ សាទិយតិ, បវិដ្ឋំ សាទិយតិ, ឋិតំ សាទិយតិ, ឧទ្ធរណំ សាទិយតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស…បេ… ន សាទិយតិ, អនាបត្តិ.

ភិក្ខុបច្ចត្ថិកា ភិក្ខុំ អមនុស្សិត្ថិយា… តិរច្ឆានគតិត្ថិយា… មនុស្សុភតោព្យញ្ជនកស្ស… អមនុស្សុភតោព្យញ្ជនកស្ស… តិរច្ឆានគតុភតោព្យញ្ជនកស្ស… មនុស្សបណ្ឌកស្ស… អមនុស្សបណ្ឌកស្ស… តិរច្ឆានគតបណ្ឌកស្ស… មនុស្សបុរិសស្ស… អមនុស្សបុរិសស្ស… តិរច្ឆានគតបុរិសស្ស សន្តិកេ អានេត្វា អង្គជាតេន វច្ចមគ្គំ… មុខំ អភិនិសីទេន្តិ. សោ ចេ បវេសនំ សាទិយតិ, បវិដ្ឋំ សាទិយតិ, ឋិតំ សាទិយតិ, ឧទ្ធរណំ សាទិយតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស…បេ… ន សាទិយតិ, អនាបត្តិ.

ភិក្ខុបច្ចត្ថិកា ភិក្ខុំ តិរច្ឆានគតបុរិសស្ស ជាគរន្តស្ស… សុត្តស្ស… មត្តស្ស… ឧម្មត្តស្ស… បមត្តស្ស… មតស្ស អក្ខាយិតស្ស… មតស្ស យេភុយ្យេន អក្ខាយិតស្ស…បេ… អាបត្តិ បារាជិកស្ស. មតស្ស យេភុយ្យេន ខាយិតស្ស សន្តិកេ អានេត្វា អង្គជាតេន វច្ចមគ្គំ… មុខំ អភិនិសីទេន្តិ. សោ ចេ បវេសនំ សាទិយតិ, បវិដ្ឋំ សាទិយតិ, ឋិតំ សាទិយតិ, ឧទ្ធរណំ សាទិយតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស…បេ… ន សាទិយតិ, អនាបត្តិ.

៦៤. ភិក្ខុបច្ចត្ថិកា ភិក្ខុំ មនុស្សិត្ថិយា សន្តិកេ អានេត្វា អង្គជាតេន វច្ចមគ្គំ… បស្សាវមគ្គំ… មុខំ អភិនិសីទេន្តិ សន្ថតស្ស អសន្ថតាយ, អសន្ថតស្ស សន្ថតាយ, សន្ថតស្ស សន្ថតាយ, អសន្ថតស្ស អសន្ថតាយ. សោ ចេ បវេសនំ សាទិយតិ, បវិដ្ឋំ សាទិយតិ, ឋិតំ សាទិយតិ, ឧទ្ធរណំ សាទិយតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស…បេ… ន សាទិយតិ, អនាបត្តិ.

ភិក្ខុបច្ចត្ថិកា ភិក្ខុំ មនុស្សិត្ថិយា ជាគរន្តិយា… សុត្តាយ… មត្តាយ… ឧម្មត្តាយ… បមត្តាយ… មតាយ អក្ខាយិតាយ… មតាយ យេភុយ្យេន អក្ខាយិតាយ…បេ… អាបត្តិ បារាជិកស្ស. មតាយ យេភុយ្យេន ខាយិតាយ សន្តិកេ អានេត្វា អង្គជាតេន វច្ចមគ្គំ… បស្សាវមគ្គំ… មុខំ អភិនិសីទេន្តិ សន្ថតស្ស អសន្ថតាយ, អសន្ថតស្ស សន្ថតាយ, សន្ថតស្ស សន្ថតាយ, អសន្ថតស្ស អសន្ថតាយ. សោ ចេ បវេសនំ សាទិយតិ, បវិដ្ឋំ សាទិយតិ, ឋិតំ សាទិយតិ, ឧទ្ធរណំ សាទិយតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស…បេ… ន សាទិយតិ, អនាបត្តិ.

ភិក្ខុបច្ចត្ថិកា ភិក្ខុំ អមនុស្សិត្ថិយា… តិរច្ឆានគតិត្ថិយា… មនុស្សុភតោព្យញ្ជនកស្ស… អមនុស្សុភតោព្យញ្ជនកស្ស… តិរច្ឆានគតុភតោព្យញ្ជនកស្ស… មនុស្សបណ្ឌកស្ស… អមនុស្សបណ្ឌកស្ស… តិរច្ឆានគតបណ្ឌកស្ស… មនុស្សបុរិសស្ស… អមនុស្សបុរិសស្ស… តិរច្ឆានគតបុរិសស្ស សន្តិកេ អានេត្វា អង្គជាតេន វច្ចមគ្គំ… មុខំ អភិនិសីទេន្តិ សន្ថតស្ស អសន្ថតស្ស, អសន្ថតស្ស សន្ថតស្ស, សន្ថតស្ស សន្ថតស្ស, អសន្ថតស្ស អសន្ថតស្ស. សោ ចេ បវេសនំ សាទិយតិ, បវិដ្ឋំ សាទិយតិ, ឋិតំ សាទិយតិ, ឧទ្ធរណំ សាទិយតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស…បេ… ន សាទិយតិ, អនាបត្តិ.

៦៥. ភិក្ខុបច្ចត្ថិកា ភិក្ខុំ តិរច្ឆានគតបុរិសស្ស ជាគរន្តស្ស… សុត្តស្ស… មត្តស្ស… ឧម្មត្តស្ស… បមត្តស្ស… មតស្ស អក្ខាយិតស្ស… មតស្ស យេភុយ្យេន អក្ខាយិតស្ស…បេ… អាបត្តិ បារាជិកស្ស. មតស្ស យេភុយ្យេន ខាយិតស្ស សន្តិកេ អានេត្វា អង្គជាតេន វច្ចមគ្គំ… មុខំ អភិនិសីទេន្តិ សន្ថតស្ស អសន្ថតស្ស, អសន្ថតស្ស សន្ថតស្ស, សន្ថតស្ស សន្ថតស្ស, អសន្ថតស្ស អសន្ថតស្ស. សោ ចេ បវេសនំ សាទិយតិ, បវិដ្ឋំ សាទិយតិ, ឋិតំ សាទិយតិ, ឧទ្ធរណំ សាទិយតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស…បេ… ន សាទិយតិ, អនាបត្តិ.

យថា ភិក្ខុបច្ចត្ថិកា វិត្ថារិតា, ឯវំ វិត្ថារេតព្ពា.

រាជបច្ចត្ថិកា… ចោរបច្ចត្ថិកា… ធុត្តបច្ចត្ថិកា… ឧប្បឡគន្ធបច្ចត្ថិកា. សំខិត្តំ.

៦៦. មគ្គេន មគ្គំ បវេសេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. មគ្គេន អមគ្គំ បវេសេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. អមគ្គេន មគ្គំ បវេសេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. អមគ្គេន អមគ្គំ បវេសេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស.

ភិក្ខុ សុត្តភិក្ខុម្ហិ វិប្បដិបជ្ជតិ; បដិពុទ្ធោ សាទិយតិ, ឧភោ នាសេតព្ពា. បដិពុទ្ធោ ន សាទិយតិ, ទូសកោ នាសេតព្ពោ. ភិក្ខុ សុត្តសាមណេរម្ហិ វិប្បដិបជ្ជតិ; បដិពុទ្ធោ សាទិយតិ, ឧភោ នាសេតព្ពា. បដិពុទ្ធោ ន សាទិយតិ, ទូសកោ នាសេតព្ពោ. សាមណេរោ សុត្តភិក្ខុម្ហិ វិប្បដិបជ្ជតិ; បដិពុទ្ធោ សាទិយតិ, ឧភោ នាសេតព្ពា. បដិពុទ្ធោ ន សាទិយតិ, ទូសកោ នាសេតព្ពោ. សាមណេរោ សុត្តសាមណេរម្ហិ វិប្បដិបជ្ជតិ; បដិពុទ្ធោ សាទិយតិ, ឧភោ នាសេតព្ពា. បដិពុទ្ធោ ន សាទិយតិ, ទូសកោ នាសេតព្ពោ.

អនាបត្តិ អជានន្តស្ស, អសាទិយន្តស្ស, ឧម្មត្តកស្ស, ខិត្តចិត្តស្ស, វេទនាដ្ដស្ស, អាទិកម្មិកស្សាតិ.

សន្ថតភាណវារោ និដ្ឋិតោ.

វិនីតវត្ថុឧទ្ទានគាថា

មក្កដី វជ្ជិបុត្តា ច, គិហី នគ្គោ ច តិត្ថិយា;

ទារិកុប្បលវណ្ណា ច, ព្យញ្ជនេហិបរេ ទុវេ.

មាតា ធីតា ភគិនី ច, ជាយា ច មុទុ លម្ពិនា;

ទ្វេ វណា លេបចិត្តញ្ច, ទារុធីតលិកាយ ច.

សុន្ទរេន សហ បញ្ច, បញ្ច សិវថិកដ្ឋិកា;

នាគី យក្ខី ច បេតី ច, បណ្ឌកោបហតោ ឆុបេ.

ភទ្ទិយេ អរហំ សុត្តោ, សាវត្ថិយា ចតុរោ បរេ;

វេសាលិយា តយោ មាលា, សុបិនេ ភារុកច្ឆកោ.

សុបព្ពា សទ្ធា ភិក្ខុនី, សិក្ខមានា សាមណេរី ច;

វេសិយា បណ្ឌកោ គិហី, អញ្ញមញ្ញំ វុឌ្ឍបព្ពជិតោ មិគោតិ.

វិនីតវត្ថុ

៦៧. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ មក្កដិយា មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ – ‘‘ភគវតា សិក្ខាបទំ បញ្ញត្តំ, កច្ចិ នុ ខោ អហំ បារាជិកំ អាបត្តិំ អាបន្នោ’’តិ? ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសិ. ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន សម្ពហុលា វេសាលិកា វជ្ជិបុត្តកា ភិក្ខូ សិក្ខំ អបច្ចក្ខាយ ទុព្ពល្យំ អនាវិកត្វា មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវិំសុ. តេសំ កុក្កុច្ចំ អហោសិ – ‘‘ភគវតា សិក្ខាបទំ បញ្ញត្តំ, កច្ចិ នុ ខោ មយំ បារាជិកំ អាបត្តិំ អាបន្នា’’តិ? ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. ‘‘អាបត្តិំ តុម្ហេ, ភិក្ខវេ, អាបន្នា បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ – ‘ឯវំ មេ អនាបត្តិ ភវិស្សតី’តិ, គិហិលិង្គេន មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ ‘‘ភគវតា សិក្ខាបទំ បញ្ញត្តំ, កច្ចិ នុ ខោ អហំ បារាជិកំ អាបត្តិំ អាបន្នោ’’តិ? ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសិ. ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ – ‘ឯវំ មេ អនាបត្តិ ភវិស្សតី’តិ, នគ្គោ ហុត្វា មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ – ‘ឯវំ មេ អនាបត្តិ ភវិស្សតី’តិ, កុសចីរំ និវាសេត្វា… វាកចីរំ និវាសេត្វា… ផលកចីរំ និវាសេត្វា… កេសកម្ពលំ និវាសេត្វា… វាលកម្ពលំ និវាសេត្វា… ឧលូកបក្ខិកំ និវាសេត្វា… អជិនក្ខិបំ និវាសេត្វា មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ បិណ្ឌចារិកោ ភិក្ខុ បីឋកេ និបន្នំ ទារិកំ បស្សិត្វា សារត្តោ អង្គុដ្ឋំ អង្គជាតំ បវេសេសិ. សា កាលមកាសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស. អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្សា’’តិ.

៦៨. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ មាណវកោ ឧប្បលវណ្ណាយ ភិក្ខុនិយា បដិពទ្ធចិត្តោ ហោតិ. អថ ខោ សោ មាណវកោ ឧប្បលវណ្ណាយ ភិក្ខុនិយា គាមំ បិណ្ឌាយ បវិដ្ឋាយ កុដិកំ បវិសិត្វា និលីនោ អច្ឆិ. ឧប្បលវណ្ណា ភិក្ខុនី បច្ឆាភត្តំ បិណ្ឌបាតបដិក្កន្តា បាទេ បក្ខាលេត្វា កុដិកំ បវិសិត្វា មញ្ចកេ និសីទិ. អថ ខោ សោ មាណវកោ ឧប្បលវណ្ណំ ភិក្ខុនិំ ឧគ្គហេត្វា ទូសេសិ. ឧប្បលវណ្ណា ភិក្ខុនី ភិក្ខុនីនំ ឯតមត្ថំ អារោចេសិ. ភិក្ខុនិយោ ភិក្ខូនំ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. ភិក្ខូ ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, អសាទិយន្តិយា’’តិ.

៦៩. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ ឥត្ថិលិង្គំ បាតុភូតំ ហោតិ. ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. ‘‘អនុជានាមិ, ភិក្ខវេ, តំយេវ ឧបជ្ឈំ តមេវ ឧបសម្បទំ តានិយេវ [តានិ (សី. ស្យា.)] វស្សានិ ភិក្ខុនីហិ សង្គមិតុំ [សង្កមិតុំ (សី. ស្យា.)]. យា អាបត្តិយោ ភិក្ខូនំ ភិក្ខុនីហិ សាធារណា តា អាបត្តិយោ ភិក្ខុនីនំ សន្តិកេ វុដ្ឋាតុំ. យា អាបត្តិយោ ភិក្ខូនំ ភិក្ខុនីហិ អសាធារណា តាហិ អាបត្តីហិ អនាបត្តី’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរិស្សា ភិក្ខុនិយា បុរិសលិង្គំ បាតុភូតំ ហោតិ. ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. ‘‘អនុជានាមិ, ភិក្ខវេ, តំយេវ ឧបជ្ឈំ តមេវ ឧបសម្បទំ តានិយេវ [តានិ (សី. ស្យា.)] វស្សានិ ភិក្ខូហិ សង្គមិតុំ [សង្កមិតុំ (សី. ស្យា.)]. យា អាបត្តិយោ ភិក្ខុនីនំ ភិក្ខូហិ សាធារណា តា អាបត្តិយោ ភិក្ខូនំ សន្តិកេ វុដ្ឋាតុំ. យា អាបត្តិយោ ភិក្ខុនីនំ ភិក្ខូហិ អសាធារណា តាហិ អាបត្តីហិ អនាបត្តី’’តិ.

៧០. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ – ‘ឯវំ មេ អនាបត្តិ ភវិស្សតី’តិ, មាតុយា មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវិ… ធីតុយា មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវិ… ភគិនិយា មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវិ… តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ បុរាណទុតិយិកាយ មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

៧១. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ មុទុបិដ្ឋិកោ ហោតិ. សោ អនភិរតិយា បីឡិតោ អត្តនោ អង្គជាតំ មុខេន អគ្គហេសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បរាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ លម្ពី ហោតិ. សោ អនភិរតិយា បីឡិតោ អត្តនោ អង្គជាតំ អត្តនោ វច្ចមគ្គំ បវេសេសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ មតសរីរំ បស្សិ. តស្មិញ្ច សរីរេ អង្គជាតសាមន្តា វណោ ហោតិ. សោ – ‘ឯវំ មេ អនាបត្តិ ភវិស្សតី’តិ, អង្គជាតេ អង្គជាតំ បវេសេត្វា វណេន នីហរិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ មតសរីរំ បស្សិ. តស្មិញ្ច សរីរេ អង្គជាតសាមន្តា វណោ ហោតិ. សោ – ‘ឯវំ មេ អនាបត្តិ ភវិស្សតី’តិ, វណេ អង្គជាតំ បវេសេត្វា អង្គជាតេន នីហរិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ សារត្តោ លេបចិត្តស្ស និមិត្តំ អង្គជាតេន ឆុបិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស. អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ សារត្តោ ទារុធីតលិកាយ និមិត្តំ អង្គជាតេន ឆុបិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស. អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

៧២. តេន ខោ បន សមយេន សុន្ទរោ នាម ភិក្ខុ រាជគហា បព្ពជិតោ រថិកាយ [រថិយាយ (ក.)] គច្ឆតិ. អញ្ញតរា ឥត្ថី – ‘មុហុត្តំ [ឥត្ថី តំ បស្សិត្វា ឯតទវោច មុហុត្តំ (ស្យា.)], ភន្តេ, អាគមេហិ, វន្ទិស្សាមី’តិ សា វន្ទន្តី អន្តរវាសកំ ឧក្ខិបិត្វា មុខេន អង្គជាតំ អគ្គហេសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘សាទិយិ ត្វំ, ភិក្ខូ’’តិ? ‘‘នាហំ, ភគវា, សាទិយិ’’ន្តិ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, អសាទិយន្តស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរា ឥត្ថី ភិក្ខុំ បស្សិត្វា ឯតទវោច – ‘‘ឯហិ, ភន្តេ, មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវា’’តិ. ‘‘អលំ, ភគិនិ, នេតំ កប្បតី’’តិ. ‘‘ឯហិ, ភន្តេ, អហំ វាយមិស្សាមិ, ត្វំ មា វាយមិ, ឯវំ តេ អនាបត្តិ ភវិស្សតី’’តិ. សោ ភិក្ខុ តថា អកាសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរា ឥត្ថី ភិក្ខុំ បស្សិត្វា ឯតទវោច – ‘‘ឯហិ, ភន្តេ, មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវា’’តិ. ‘‘អលំ, ភគិនិ, នេតំ កប្បតី’’តិ. ‘‘ឯហិ ភន្តេ, ត្វំ វាយម, អហំ ន វាយមិស្សាមិ, ឯវំ តេ អនាបត្តិ ភវិស្សតី’’តិ. សោ ភិក្ខុ តថា អកាសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរា ឥត្ថី ភិក្ខុំ បស្សិត្វា ឯតទវោច – ‘‘ឯហិ, ភន្តេ, មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវា’’តិ. ‘‘អលំ, ភគិនិ, នេតំ កប្បតី’’តិ. ‘‘ឯហិ, ភន្តេ, អព្ភន្តរំ ឃដ្ដេត្វា ពហិ មោចេហិ…បេ… ពហិ ឃដ្ដេត្វា អព្ភន្តរំ មោចេហិ, ឯវំ តេ អនាបត្តិ ភវិស្សតី’’តិ. សោ ភិក្ខុ តថា អកាសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

៧៣. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ សិវថិកំ គន្ត្វា អក្ខាយិតំ សរីរំ បស្សិត្វា តស្មិំ មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ សិវថិកំ គន្ត្វា យេភុយ្យេន អក្ខាយិតំ សរីរំ បស្សិត្វា តស្មិំ មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ សិវថិកំ គន្ត្វា យេភុយ្យេន ខាយិតំ សរីរំ បស្សិត្វា តស្មិំ មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស. អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ សិវថិកំ គន្ត្វា ឆិន្នសីសំ បស្សិត្វា វដ្ដកតេ មុខេ ឆុបន្តំ អង្គជាតំ បវេសេសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ សិវថិកំ គន្ត្វា ឆិន្នសីសំ បស្សិត្វា វដ្ដកតេ មុខេ អច្ឆុបន្តំ អង្គជាតំ បវេសេសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស. អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ អញ្ញតរិស្សា ឥត្ថិយា បដិពទ្ធចិត្តោ ហោតិ. សា កាលង្កតា [កាលកតា (សី. ស្យា.)] សុសានេ ឆឌ្ឌិតា. អដ្ឋិកានិ វិប្បកិណ្ណានិ ហោន្តិ. អថ ខោ សោ ភិក្ខុ សិវថិកំ គន្ត្វា អដ្ឋិកានិ សង្កឌ្ឍិត្វា និមិត្តេ អង្គជាតំ បដិបាទេសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស. អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ នាគិយា មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវិ… យក្ខិនិយា មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវិ… បេតិយា មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវិ … បណ្ឌកស្ស មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ ឧបហតិន្ទ្រិយោ ហោតិ. សោ – ‘នាហំ វេទិយាមិ [វេទយាមិ (ក.)] សុខំ វា ទុក្ខំ វា, អនាបត្តិ មេ ភវិស្សតី’តិ, មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវិ. ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. ‘‘វេទយិ វា សោ, ភិក្ខវេ, មោឃបុរិសោ ន វា វេទយិ, អាបត្តិ បារាជិកស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ – ‘ឥត្ថិយា មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវិស្សាមី’តិ, ឆុបិតមត្តេ វិប្បដិសារី អហោសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស. អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្សា’’តិ.

៧៤. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ ភទ្ទិយេ ជាតិយាវនេ ទិវាវិហារគតោ និបន្នោ ហោតិ. តស្ស អង្គមង្គានិ វាតូបត្ថទ្ធានិ ហោន្តិ. អញ្ញតរា ឥត្ថី បស្សិត្វា អង្គជាតេ អភិនិសីទិត្វា យាវទត្ថំ កត្វា បក្កាមិ. ភិក្ខូ កិលិន្នំ បស្សិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. ‘‘បញ្ចហិ, ភិក្ខវេ, អាការេហិ អង្គជាតំ កម្មនិយំ ហោតិ – រាគេន, វច្ចេន, បស្សាវេន, វាតេន, ឧច្ចាលិង្គបាណកទដ្ឋេន. ឥមេហិ ខោ, ភិក្ខវេ, បញ្ចហាការេហិ អង្គជាតំ កម្មនិយំ ហោតិ. អដ្ឋានមេតំ, ភិក្ខវេ, អនវកាសោ យំ តស្ស ភិក្ខុនោ រាគេន អង្គជាតំ កម្មនិយំ អស្ស. អរហំ សោ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ. អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, តស្ស ភិក្ខុនោ’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ សាវត្ថិយា អន្ធវនេ ទិវាវិហារគតោ និបន្នោ ហោតិ. អញ្ញតរា គោបាលិកា បស្សិត្វា អង្គជាតេ អភិនិសីទិ. សោ ភិក្ខុ បវេសនំ សាទិយិ, បវិដ្ឋំ សាទិយិ, ឋិតំ សាទិយិ, ឧទ្ធរណំ សាទិយិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ សាវត្ថិយា អន្ធវនេ ទិវាវិហារគតោ និបន្នោ ហោតិ. អញ្ញតរា អជបាលិកា បស្សិត្វា… អញ្ញតរា កដ្ឋហារិកា បស្សិត្វា… អញ្ញតរា គោមយហារិកា បស្សិត្វា អង្គជាតេ អភិនិសីទិ. សោ ភិក្ខុ បវេសនំ សាទិយិ, បវិដ្ឋំ សាទិយិ, ឋិតំ សាទិយិ, ឧទ្ធរណំ សាទិយិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

៧៥. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ វេសាលិយំ មហាវនេ ទិវាវិហារគតោ និបន្នោ ហោតិ. អញ្ញតរា ឥត្ថី បស្សិត្វា អង្គជាតេ អភិនិសីទិត្វា យាវទត្ថំ កត្វា សាមន្តា ហសមានា ឋិតា ហោតិ. សោ ភិក្ខុ បដិពុជ្ឈិត្វា តំ ឥត្ថិំ ឯតទវោច – ‘‘តុយ្ហិទំ កម្ម’’ន្តិ? ‘‘អាម, មយ្ហំ កម្ម’’ន្តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘សាទិយិ ត្វំ, ភិក្ខូ’’តិ? ‘‘នាហំ, ភគវា, ជានាមី’’តិ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, អជានន្តស្សា’’តិ.

៧៦. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ វេសាលិយំ មហាវនេ ទិវាវិហារគតោ រុក្ខំ អបស្សាយ និបន្នោ ហោតិ. អញ្ញតរា ឥត្ថី បស្សិត្វា អង្គជាតេ អភិនិសីទិ. សោ ភិក្ខុ សហសា វុដ្ឋាសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘សាទិយិ ត្វំ, ភិក្ខូ’’តិ? ‘‘នាហំ, ភគវា, សាទិយិ’’ន្តិ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, អសាទិយន្តស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ វេសាលិយំ មហាវនេ ទិវាវិហារគតោ រុក្ខំ អបស្សាយ និបន្នោ ហោតិ. អញ្ញតរា ឥត្ថី បស្សិត្វា អង្គជាតេ អភិនិសីទិ. សោ ភិក្ខុ អក្កមិត្វា បវត្តេសិ [បវដ្ដេសិ (សី. ស្យា.)]. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘សាទិយិ ត្វំ, ភិក្ខូ’’តិ? ‘‘នាហំ, ភគវា, សាទិយិ’’ន្តិ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, អសាទិយន្តស្សា’’តិ.

៧៧. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ វេសាលិយំ មហាវនេ កូដាគារសាលាយំ ទិវាវិហារគតោ ទ្វារំ វិវរិត្វា និបន្នោ ហោតិ. តស្ស អង្គមង្គានិ វាតូបត្ថទ្ធានិ ហោន្តិ. តេន ខោ បន សមយេន សម្ពហុលា ឥត្ថិយោ គន្ធញ្ច មាលញ្ច អាទាយ អារាមំ អាគមំសុ វិហារបេក្ខិកាយោ. អថ ខោ តា ឥត្ថិយោ តំ ភិក្ខុំ បស្សិត្វា អង្គជាតេ អភិនិសីទិត្វា យាវទត្ថំ កត្វា, បុរិសូសភោ វតាយន្តិ វត្វា គន្ធញ្ច មាលញ្ច អារោបេត្វា បក្កមិំសុ. ភិក្ខូ កិលិន្នំ បស្សិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. ‘‘បញ្ចហិ, ភិក្ខវេ, អាការេហិ អង្គជាតំ កម្មនិយំ ហោតិ – រាគេន, វច្ចេន, បស្សាវេន, វាតេន, ឧច្ចាលិង្គបាណកទដ្ឋេន. ឥមេហិ ខោ, ភិក្ខវេ, បញ្ចហាការេហិ អង្គជាតំ កម្មនិយំ ហោតិ. អដ្ឋានមេតំ, ភិក្ខវេ, អនវកាសោ, យំ តស្ស ភិក្ខុនោ រាគេន អង្គជាតំ កម្មនិយំ អស្ស. អរហំ សោ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ. អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, តស្ស ភិក្ខុនោ. អនុជានាមិ, ភិក្ខវេ, ទិវា បដិសល្លីយន្តេន ទ្វារំ សំវរិត្វា បដិសល្លីយិតុ’’ន្តិ.

៧៨. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភារុកច្ឆកោ ភិក្ខុ សុបិនន្តេ [សុបិនន្តេន (សី. ស្យា.)] បុរាណទុតិយិកាយ មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវិត្វា – ‘អស្សមណោ អហំ, វិព្ភមិស្សាមី’តិ, ភារុកច្ឆំ គច្ឆន្តោ អន្តរាមគ្គេ អាយស្មន្តំ ឧបាលិំ បស្សិត្វា ឯតមត្ថំ អារោចេសិ. អាយស្មា ឧបាលិ ឯវមាហ – ‘‘អនាបត្តិ, អាវុសោ, សុបិនន្តេនា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន រាជគហេ សុបព្ពា នាម ឧបាសិកា មុធប្បសន្នា [មុទ្ធប្បសន្នា (សី.)] ហោតិ. សា ឯវំទិដ្ឋិកា ហោតិ – ‘‘យា មេថុនំ ធម្មំ ទេតិ សា អគ្គទានំ ទេតី’’តិ. សា ភិក្ខុំ បស្សិត្វា ឯតទវោច – ‘‘ឯហិ, ភន្តេ, មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវា’’តិ. ‘‘អលំ, ភគិនិ, នេតំ កប្បតី’’តិ. ‘‘ឯហិ, ភន្តេ, ឩរុន្តរិកាយ [ឩរន្តរិកាយ (សី.)] ឃដ្ដេហិ, ឯវំ តេ អនាបត្តិ ភវិស្សតី’’តិ…បេ… ឯហិ, ភន្តេ, នាភិយំ ឃដ្ដេហិ… ឯហិ, ភន្តេ, ឧទរវដ្ដិយំ ឃដ្ដេហិ… ឯហិ, ភន្តេ, ឧបកច្ឆកេ ឃដ្ដេហិ… ឯហិ, ភន្តេ, គីវាយំ ឃដ្ដេហិ… ឯហិ, ភន្តេ, កណ្ណច្ឆិទ្ទេ ឃដ្ដេហិ… ឯហិ, ភន្តេ, កេសវដ្ដិយំ ឃដ្ដេហិ… ឯហិ, ភន្តេ, អង្គុលន្តរិកាយ ឃដ្ដេហិ… ‘‘ឯហិ, ភន្តេ, ហត្ថេន ឧបក្កមិត្វា មោចេស្សាមិ, ឯវំ តេ អនាបត្តិ ភវិស្សតី’’តិ. សោ ភិក្ខុ តថា អកាសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស. អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្សា’’តិ.

៧៩. តេន ខោ បន សមយេន សាវត្ថិយំ សទ្ធា នាម ឧបាសិកា មុធប្បសន្នា ហោតិ. សា ឯវំទិដ្ឋិកា ហោតិ – ‘‘យា មេថុនំ ធម្មំ ទេតិ សា អគ្គទានំ ទេតី’’តិ. សា ភិក្ខុំ បស្សិត្វា ឯតទវោច – ‘‘ឯហិ, ភន្តេ, មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវា’’តិ. ‘‘អលំ, ភគិនិ, នេតំ កប្បតី’’តិ. ‘‘ឯហិ, ភន្តេ, ឩរុន្តរិកាយ ឃដ្ដេហិ…បេ… ឯហិ, ភន្តេ, ហត្ថេន ឧបក្កមិត្វា មោចេស្សាមិ, ឯវំ តេ អនាបត្តិ ភវិស្សតី’’តិ. សោ ភិក្ខុ តថា អកាសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស. អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្សា’’តិ.

៨០. តេន ខោ បន សមយេន វេសាលិយំ លិច្ឆវិកុមារកា ភិក្ខុំ គហេត្វា ភិក្ខុនិយា វិប្បដិបាទេសុំ… សិក្ខមានាយ វិប្បដិបាទេសុំ… សាមណេរិយា វិប្បដិបាទេសុំ. ឧភោ សាទិយិំសុ. ឧភោ នាសេតព្ពា. ឧភោ ន សាទិយិំសុ. ឧភិន្នំ អនាបត្តិ.

៨១. តេន ខោ បន សមយេន វេសាលិយំ លិច្ឆវិកុមារកា ភិក្ខុំ គហេត្វា វេសិយា វិប្បដិបាទេសុំ… បណ្ឌកេ វិប្បដិបាទេសុំ… គិហិនិយា វិប្បដិបាទេសុំ. ភិក្ខុ សាទិយិ. ភិក្ខុ នាសេតព្ពោ. ភិក្ខុ ន សាទិយិ. ភិក្ខុស្ស អនាបត្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន វេសាលិយំ លិច្ឆវិកុមារកា ភិក្ខូ គហេត្វា អញ្ញមញ្ញំ វិប្បដិបាទេសុំ. ឧភោ សាទិយិំសុ. ឧភោ នាសេតព្ពា. ឧភោ ន សាទិយិំសុ. ឧភិន្នំ អនាបត្តិ.

៨២. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ វុឌ្ឍបព្ពជិតោ ភិក្ខុ បុរាណទុតិយិកាយ ទស្សនំ អគមាសិ. សា – ‘ឯហិ, ភន្តេ, វិព្ភមា’តិ អគ្គហេសិ. សោ ភិក្ខុ បដិក្កមន្តោ ឧត្តានោ បរិបតិ. សា ឧព្ភជិត្វា [ឧព្ភុជិត្វា (សី. ស្យា.)] អង្គជាតេ [អង្គជាតេន (សី.)] អភិនិសីទិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ …បេ… ‘‘សាទិយិ ត្វំ, ភិក្ខូ’’តិ? ‘‘នាហំ, ភគវា, សាទិយិ’’ន្តិ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, អសាទិយន្តស្សា’’តិ.

៨៣. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ អរញ្ញេ វិហរតិ. មិគបោតកោ តស្ស បស្សាវដ្ឋានំ អាគន្ត្វា បស្សាវំ បិវន្តោ មុខេន អង្គជាតំ អគ្គហេសិ. សោ ភិក្ខុ សាទិយិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

បឋមបារាជិកំ សមត្តំ.

២. ទុតិយបារាជិកំ

៨៤. តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា រាជគហេ វិហរតិ គិជ្ឈកូដេ បព្ពតេ. តេន ខោ បន សមយេន សម្ពហុលា សន្ទិដ្ឋា សម្ភត្តា ភិក្ខូ ឥសិគិលិបស្សេ តិណកុដិយោ ករិត្វា វស្សំ ឧបគច្ឆិំសុ. អាយស្មាបិ ធនិយោ កុម្ភការបុត្តោ តិណកុដិកំ ករិត្វា វស្សំ ឧបគច្ឆិ. អថ ខោ តេ ភិក្ខូ វស្សំវុដ្ឋា តេមាសច្ចយេន តិណកុដិយោ ភិន្ទិត្វា តិណញ្ច កដ្ឋញ្ច បដិសាមេត្វា ជនបទចារិកំ បក្កមិំសុ. អាយស្មា បន ធនិយោ កុម្ភការបុត្តោ តត្ថេវ វស្សំ វសិ, តត្ថ ហេមន្តំ, តត្ថ គិម្ហំ. អថ ខោ អាយស្មតោ ធនិយស្ស កុម្ភការបុត្តស្ស គាមំ បិណ្ឌាយ បវិដ្ឋស្ស តិណហារិយោ កដ្ឋហារិយោ តិណកុដិកំ ភិន្ទិត្វា តិណញ្ច កដ្ឋញ្ច អាទាយ អគមំសុ. ទុតិយម្បិ ខោ អាយស្មា ធនិយោ កុម្ភការបុត្តោ តិណញ្ច កដ្ឋញ្ច សំកឌ្ឍិត្វា តិណកុដិកំ អកាសិ. ទុតិយម្បិ ខោ អាយស្មតោ ធនិយស្ស កុម្ភការបុត្តស្ស គាមំ បិណ្ឌាយ បវិដ្ឋស្ស តិណហារិយោ កដ្ឋហារិយោ តិណកុដិកំ ភិន្ទិត្វា តិណញ្ច កដ្ឋញ្ច អាទាយ អគមំសុ. តតិយម្បិ ខោ អាយស្មា ធនិយោ កុម្ភការបុត្តោ តិណញ្ច កដ្ឋញ្ច សំកឌ្ឍិត្វា តិណកុដិកំ អកាសិ. តតិយម្បិ ខោ អាយស្មតោ ធនិយស្ស កុម្ភការបុត្តស្ស គាមំ បិណ្ឌាយ បវិដ្ឋស្ស តិណហារិយោ កដ្ឋហារិយោ តិណកុដិកំ ភិន្ទិត្វា តិណញ្ច កដ្ឋញ្ច អាទាយ អគមំសុ.

អថ ខោ អាយស្មតោ ធនិយស្ស កុម្ភការបុត្តស្ស ឯតទហោសិ – ‘‘យាវតតិយកំ ខោ មេ គាមំ បិណ្ឌាយ បវិដ្ឋស្ស តិណហារិយោ កដ្ឋហារិយោ តិណកុដិកំ ភិន្ទិត្វា តិណញ្ច កដ្ឋញ្ច អាទាយ អគមំសុ. អហំ ខោ បន សុសិក្ខិតោ អនវយោ សកេ អាចរិយកេ កុម្ភការកម្មេ បរិយោទាតសិប្បោ. យំនូនាហំ សាមំ ចិក្ខល្លំ មទ្ទិត្វា សព្ពមត្តិកាមយំ កុដិកំ ករេយ្យ’’ន្តិ! អថ ខោ អាយស្មា ធនិយោ កុម្ភការបុត្តោ សាមំ ចិក្ខល្លំ មទ្ទិត្វា សព្ពមត្តិកាមយំ កុដិកំ ករិត្វា តិណញ្ច កដ្ឋញ្ច គោមយញ្ច សំកឌ្ឍិត្វា តំ កុដិកំ បចិ. សា អហោសិ កុដិកា អភិរូបា ទស្សនីយា បាសាទិកា លោហិតិកា [លោហិតកា (ស្យា.)], សេយ្យថាបិ ឥន្ទគោបកោ. សេយ្យថាបិ នាម កិង្កណិកសទ្ទោ [កិង្កិណិកសទ្ទោ (សី. ស្យា.)] ឯវមេវំ តស្សា កុដិកាយ សទ្ទោ អហោសិ.

៨៥. អថ ខោ ភគវា សម្ពហុលេហិ ភិក្ខូហិ សទ្ធិំ គិជ្ឈកូដា បព្ពតា ឱរោហន្តោ អទ្ទស តំ កុដិកំ អភិរូបំ ទស្សនីយំ បាសាទិកំ លោហិតិកំ. ទិស្វាន ភិក្ខូ អាមន្តេសិ – ‘‘កិំ ឯតំ, ភិក្ខវេ, អភិរូបំ ទស្សនីយំ បាសាទិកំ លោហិតិកំ, សេយ្យថាបិ ឥន្ទគោបកោ’’តិ? អថ ខោ តេ ភិក្ខូ ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា – ‘‘អននុច្ឆវិកំ, ភិក្ខវេ, តស្ស មោឃបុរិសស្ស អននុលោមិកំ អប្បតិរូបំ អស្សាមណកំ អកប្បិយំ អករណីយំ. កថញ្ហិ នាម សោ, ភិក្ខវេ, មោឃបុរិសោ សព្ពមត្តិកាមយំ កុដិកំ ករិស្សតិ! ន ហិ នាម, ភិក្ខវេ, តស្ស មោឃបុរិសស្ស បាណេសុ អនុទ្ទយា អនុកម្បា អវិហេសា ភវិស្សតិ! គច្ឆថេតំ, ភិក្ខវេ, កុដិកំ ភិន្ទថ. មា បច្ឆិមា ជនតា បាណេសុ បាតព្យតំ អាបជ្ជិ. ន ច, ភិក្ខវេ, សព្ពមត្តិកាមយា កុដិកា កាតព្ពា. យោ ករេយ្យ, អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ. ‘‘ឯវំ, ភន្តេ’’តិ, ខោ តេ ភិក្ខូ ភគវតោ បដិស្សុណិត្វា យេន សា កុដិកា តេនុបសង្កមិំសុ; ឧបសង្កមិត្វា តំ កុដិកំ ភិន្ទិំសុ. អថ ខោ អាយស្មា ធនិយោ កុម្ភការបុត្តោ តេ ភិក្ខូ ឯតទវោច – ‘‘កិស្ស មេ តុម្ហេ, អាវុសោ, កុដិកំ ភិន្ទថា’’តិ? ‘‘ភគវា, អាវុសោ, ភេទាបេតី’’តិ. ‘‘ភិន្ទថាវុសោ, សចេ ធម្មស្សាមី ភេទាបេតី’’តិ.

៨៦. អថ ខោ អាយស្មតោ ធនិយស្ស កុម្ភការបុត្តស្ស ឯតទហោសិ – ‘‘យាវតតិយកំ ខោ មេ គាមំ បិណ្ឌាយ បវិដ្ឋស្ស តិណហារិយោ កដ្ឋហារិយោ តិណកុដិកំ ភិន្ទិត្វា តិណញ្ច កដ្ឋញ្ច អាទាយ អគមំសុ. យាបិ មយា សព្ពមត្តិកាមយា កុដិកា កតា សាបិ ភគវតា ភេទាបិតា. អត្ថិ ច មេ ទារុគហេ គណកោ សន្ទិដ្ឋោ. យំនូនាហំ ទារុគហេ គណកំ ទារូនិ យាចិត្វា ទារុកុដិកំ ករេយ្យ’’ន្តិ. អថ ខោ អាយស្មា ធនិយោ កុម្ភការបុត្តោ យេន ទារុគហេ គណកោ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា ទារុគហេ គណកំ ឯតទវោច – ‘‘យាវតតិយកំ ខោ មេ, អាវុសោ, គាមំ បិណ្ឌាយ បវិដ្ឋស្ស តិណហារិយោ កដ្ឋហារិយោ តិណកុដិកំ ភិន្ទិត្វា តិណញ្ច កដ្ឋញ្ច អាទាយ អគមំសុ. យាបិ មយា សព្ពមត្តិកាមយា កុដិកា កតា សាបិ ភគវតា ភេទាបិតា. ទេហិ មេ, អាវុសោ, ទារូនិ. ឥច្ឆាមិ ទារុកុដិកំ [ទារុកុឌ្ឌិកំ កុដិកំ (សី.)] កាតុ’’ន្តិ. ‘‘នត្ថិ, ភន្តេ, តាទិសានិ ទារូនិ យានាហំ អយ្យស្ស ទទេយ្យំ. អត្ថិ, ភន្តេ, ទេវគហទារូនិ នគរបដិសង្ខារិកានិ អាបទត្ថាយ និក្ខិត្តានិ. សចេ តានិ ទារូនិ រាជា ទាបេតិ ហរាបេថ, ភន្តេ’’តិ. ‘‘ទិន្នានិ, អាវុសោ, រញ្ញា’’តិ. អថ ខោ ទារុគហេ គណកស្ស ឯតទហោសិ – ‘‘ឥមេ ខោ សមណា សក្យបុត្តិយា ធម្មចារិនោ សមចារិនោ [សម្មចារិនោ (ក.)] ព្រហ្មចារិនោ សច្ចវាទិនោ សីលវន្តោ កល្យាណធម្មា. រាជាបិមេសំ អភិប្បសន្នោ. នារហតិ អទិន្នំ ទិន្នន្តិ វត្តុ’’ន្តិ. អថ ខោ ទារុគហេ គណកោ អាយស្មន្តំ ធនិយំ កុម្ភការបុត្តំ ឯតទវោច – ‘‘ហរាបេថ, ភន្តេ’’តិ. អថ ខោ អាយស្មា ធនិយោ កុម្ភការបុត្តោ តានិ ទារូនិ ខណ្ឌាខណ្ឌិកំ ឆេទាបេត្វា សកដេហិ និព្ពាហាបេត្វា ទារុកុដិកំ អកាសិ.

៨៧. អថ ខោ វស្សការោ ព្រាហ្មណោ មគធមហាមត្តោ រាជគហេ កម្មន្តេ អនុសញ្ញាយមានោ យេន ទារុគហេ គណកោ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា ទារុគហេ គណកំ ឯតទវោច – ‘‘យានិ តានិ, ភណេ, ទេវគហទារូនិ នគរបដិសង្ខារិកានិ អាបទត្ថាយ និក្ខិត្តានិ កហំ តានិ ទារូនី’’តិ? ‘‘តានិ, សាមិ, ទារូនិ ទេវេន អយ្យស្ស ធនិយស្ស កុម្ភការបុត្តស្ស ទិន្នានី’’តិ. អថ ខោ វស្សការោ ព្រាហ្មណោ មគធមហាមត្តោ អនត្តមនោ អហោសិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម ទេវោ ទេវគហទារូនិ នគរបដិសង្ខារិកានិ អាបទត្ថាយ និក្ខិត្តានិ ធនិយស្ស កុម្ភការបុត្តស្ស ទស្សតី’’តិ! អថ ខោ វស្សការោ ព្រាហ្មណោ មគធមហាមត្តោ យេន រាជា មាគធោ សេនិយោ ពិម្ពិសារោ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា រាជានំ មាគធំ សេនិយំ ពិម្ពិសារំ ឯតទវោច – ‘‘សច្ចំ កិរ, ទេវេន [សច្ចំ កិរ ទេវ ទេវេន (សី.)] ទេវគហទារូនិ នគរបដិសង្ខារិកានិ អាបទត្ថាយ និក្ខិត្តានិ ធនិយស្ស កុម្ភការបុត្តស្ស ទិន្នានី’’តិ? ‘‘កោ ឯវមាហា’’តិ? ‘‘ទារុគហេ គណកោ, ទេវា’’តិ. ‘‘តេន ហិ, ព្រាហ្មណ, ទារុគហេ គណកំ អាណាបេហី’’តិ. អថ ខោ វស្សការោ ព្រាហ្មណោ មគធមហាមត្តោ ទារុគហេ គណកំ ពន្ធំ [ពទ្ធំ (សី.)] អាណាបេសិ. អទ្ទស ខោ អាយស្មា ធនិយោ កុម្ភការបុត្តោ ទារុគហេ គណកំ ពន្ធំ និយ្យមានំ. ទិស្វាន ទារុគហេ គណកំ ឯតទវោច – ‘‘កិស្ស ត្វំ, អាវុសោ, ពន្ធោ និយ្យាសី’’តិ? ‘‘តេសំ, ភន្តេ, ទារូនំ កិច្ចា’’តិ. ‘‘គច្ឆាវុសោ, អហម្បិ អាគច្ឆាមី’’តិ. ‘‘ឯយ្យាសិ, ភន្តេ, បុរាហំ ហញ្ញាមី’’តិ.

៨៨. អថ ខោ អាយស្មា ធនិយោ កុម្ភការបុត្តោ យេន រញ្ញោ មាគធស្ស សេនិយស្ស ពិម្ពិសារស្ស និវេសនំ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា បញ្ញត្តេ អាសនេ និសីទិ. អថ ខោ រាជា មាគធោ សេនិយោ ពិម្ពិសារោ យេនាយស្មា ធនិយោ កុម្ភការបុត្តោ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា អាយស្មន្តំ ធនិយំ កុម្ភការបុត្តំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិ. ឯកមន្តំ និសិន្នោ ខោ រាជា មាគធោ សេនិយោ ពិម្ពិសារោ អាយស្មន្តំ ធនិយំ កុម្ភការបុត្តំ ឯតទវោច – ‘‘សច្ចំ កិរ មយា, ភន្តេ, ទេវគហទារូនិ នគរបដិសង្ខារិកានិ អាបទត្ថាយ និក្ខិត្តានិ អយ្យស្ស ទិន្នានី’’តិ? ‘‘ឯវំ, មហារាជា’’តិ. ‘‘មយំ ខោ, ភន្តេ, រាជានោ នាម ពហុកិច្ចា ពហុករណីយា, ទត្វាបិ ន សរេយ្យាម; ឥង្ឃ, ភន្តេ, សរាបេហី’’តិ. ‘‘សរសិ ត្វំ, មហារាជ, បឋមាភិសិត្តោ ឯវរូបិំ វាចំ ភាសិតា – ‘‘ទិន្នញ្ញេវ សមណព្រាហ្មណានំ តិណកដ្ឋោទកំ បរិភុញ្ជន្តូ’’តិ. ‘‘សរាមហំ, ភន្តេ. សន្តិ, ភន្តេ, សមណព្រាហ្មណា លជ្ជិនោ កុក្កុច្ចកា សិក្ខាកាមា. តេសំ អប្បមត្តកេបិ កុក្កុច្ចំ ឧប្បជ្ជតិ. តេសំ មយា សន្ធាយ ភាសិតំ, តញ្ច ខោ អរញ្ញេ អបរិគ្គហិតំ. សោ ត្វំ, ភន្តេ, តេន លេសេន ទារូនិ អទិន្នំ ហរិតុំ មញ្ញសិ! កថញ្ហិ នាម មាទិសោ សមណំ វា ព្រាហ្មណំ វា វិជិតេ វសន្តំ ហនេយ្យ វា ពន្ធេយ្យ វា បព្ពាជេយ្យ វា! គច្ឆ, ភន្តេ, លោមេន ត្វំ មុត្តោសិ. មាស្សុ បុនបិ ឯវរូបំ អកាសី’’តិ. មនុស្សា ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘អលជ្ជិនោ ឥមេ សមណា សក្យបុត្តិយា ទុស្សីលា មុសាវាទិនោ. ឥមេ ហិ នាម ធម្មចារិនោ សមចារិនោ ព្រាហ្មចារិនោ សច្ចវាទិនោ សីលវន្តោ កល្យាណធម្មា បដិជានិស្សន្តិ! នត្ថិ ឥមេសំ សាមញ្ញំ, នត្ថិ ឥមេសំ ព្រហ្មញ្ញំ. នដ្ឋំ ឥមេសំ សាមញ្ញំ, នដ្ឋំ ឥមេសំ ព្រហ្មញ្ញំ. កុតោ ឥមេសំ សាមញ្ញំ, កុតោ ឥមេសំ ព្រហ្មញ្ញំ! អបគតា ឥមេ សាមញ្ញា, អបគតា ឥមេ ព្រហ្មញ្ញា. រាជានម្បិ ឥមេ វញ្ចេន្តិ, កិំ បនញ្ញេ មនុស្សេ’’តិ! អស្សោសុំ ខោ ភិក្ខូ តេសំ មនុស្សានំ ឧជ្ឈាយន្តានំ ខិយ្យន្តានំ វិបាចេន្តានំ. យេ តេ ភិក្ខូ អប្បិច្ឆា សន្តុដ្ឋា លជ្ជិនោ កុក្កុច្ចកា សិក្ខាកាមា តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម អាយស្មា ធនិយោ កុម្ភការបុត្តោ រញ្ញោ ទារូនិ អទិន្នំ អាទិយិស្សតី’’តិ! អថ ខោ តេ ភិក្ខូ អាយស្មន្តំ ធនិយំ កុម្ភការបុត្តំ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. អថ ខោ ភគវា ឯតស្មិំ និទានេ ឯតស្មិំ បករណេ ភិក្ខុសង្ឃំ សន្និបាតាបេត្វា អាយស្មន្តំ ធនិយំ កុម្ភការបុត្តំ បដិបុច្ឆិ – ‘‘សច្ចំ កិរ ត្វំ, ធនិយ, រញ្ញោ ទារូនិ អទិន្នំ អាទិយី’’តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា – ‘‘អននុច្ឆវិកំ, មោឃបុរិស, អននុលោមិកំ អប្បតិរូបំ អស្សាមណកំ អកប្បិយំ អករណីយំ. កថញ្ហិ នាម ត្វំ, មោឃបុរិស, រញ្ញោ ទារូនិ អទិន្នំ អាទិយិស្សសិ! នេតំ, មោឃបុរិស, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ បសន្នានំ វា ភិយ្យោភាវាយ; អថខ្វេតំ, មោឃបុរិស, អប្បសន្នានញ្ចេវ អប្បសាទាយ បសន្នានញ្ច ឯកច្ចានំ អញ្ញថត្តាយា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ បុរាណវោហារិកោ មហាមត្តោ ភិក្ខូសុ បព្ពជិតោ ភគវតោ អវិទូរេ និសិន្នោ ហោតិ. អថ ខោ ភគវា តំ ភិក្ខុំ ឯតទវោច – ‘‘កិត្តកេន ខោ ភិក្ខុ រាជា មាគធោ សេនិយោ ពិម្ពិសារោ ចោរំ គហេត្វា ហនតិ វា ពន្ធតិ វា បព្ពាជេតិ វា’’តិ? ‘‘បាទេន វា, ភគវា, បាទារហេន វា’’តិ [បាទារហេនវា អតិរេកបាទេនវាតិ (ស្យា.)]. តេន ខោ បន សមយេន រាជគហេ បញ្ចមាសកោ បាទោ ហោតិ. អថ ខោ ភគវា អាយស្មន្តំ ធនិយំ កុម្ភការបុត្តំ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ទុព្ភរតាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៨៩. ‘‘យោ បន ភិក្ខុ អទិន្នំ ថេយ្យសង្ខាតំ អាទិយេយ្យ, យថារូបេ អទិន្នាទានេ រាជានោ ចោរំ គហេត្វា ហនេយ្យុំ វា ពន្ធេយ្យុំ វា បព្ពាជេយ្យុំ វា – ‘ចោរោសិ ពាលោសិ មូឡ្ហោសិ ថេនោសី’តិ, តថារូបំ ភិក្ខុ អទិន្នំ អាទិយមានោ អយម្បិ បារាជិកោ ហោតិ អសំវាសោ’’តិ.

ឯវញ្ចិទំ ភគវតា ភិក្ខូនំ សិក្ខាបទំ បញ្ញត្តំ ហោតិ.

៩០. តេន ខោ បន សមយេន ឆព្ពគ្គិយា ភិក្ខូ រជកត្ថរណំ គន្ត្វា រជកភណ្ឌិកំ អវហរិត្វា អារាមំ ហរិត្វា ភាជេសុំ. ភិក្ខូ ឯវមាហំសុ – ‘‘មហាបុញ្ញត្ថ តុម្ហេ, អាវុសោ. ពហុំ តុម្ហាកំ ចីវរំ ឧប្បន្ន’’ន្តិ. ‘‘កុតោ អាវុសោ, អម្ហាកំ បុញ្ញំ, ឥទានិ មយំ រជកត្ថរណំ គន្ត្វា រជកភណ្ឌិកំ អវហរិម្ហា’’តិ. ‘‘ននុ, អាវុសោ, ភគវតា សិក្ខាបទំ បញ្ញត្តំ. កិស្ស តុម្ហេ, អាវុសោ, រជកភណ្ឌិកំ អវហរិត្ថា’’តិ? ‘‘សច្ចំ, អាវុសោ, ភគវតា សិក្ខាបទំ បញ្ញត្តំ. តញ្ច ខោ គាមេ, នោ អរញ្ញេ’’តិ. ‘‘ននុ, អាវុសោ, តថេវេតំ ហោតិ. អននុច្ឆវិកំ, អាវុសោ, អននុលោមិកំ អប្បតិរូបំ អស្សាមណកំ អកប្បិយំ អករណីយំ. កថញ្ហិ នាម តុម្ហេ, អាវុសោ, រជកភណ្ឌិកំ អវហរិស្សថ! នេតំ, អាវុសោ, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ បសន្នានំ វា ភិយ្យោភាវាយ; អថខ្វេតំ, អាវុសោ, អប្បសន្នានញ្ចេវ អប្បសាទាយ បសន្នានញ្ច ឯកច្ចានំ អញ្ញថត្តាយា’’តិ. អថ ខោ តេ ភិក្ខូ ឆព្ពគ្គិយេ ភិក្ខូ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. អថ ខោ ភគវា ឯតស្មិំ និទានេ ឯតស្មិំ បករណេ ភិក្ខុសង្ឃំ សន្និបាតាបេត្វា ឆព្ពគ្គិយេ ភិក្ខូ បដិបុច្ឆិ – ‘‘សច្ចំ កិរ តុម្ហេ, ភិក្ខវេ, រជកត្ថរណំ គន្ត្វា រជកភណ្ឌិកំ អវហរិត្ថា’’តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា – ‘‘អននុច្ឆវិកំ, មោឃបុរិសា, អននុលោមិកំ អប្បដិរូបំ អស្សាមណកំ អកប្បិយំ អករណីយំ. កថញ្ហិ នាម តុម្ហេ, មោឃបុរិសា, រជកភណ្ឌិកំ អវហរិស្សថ! នេតំ, មោឃបុរិសា, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ បសន្នានំ វា ភិយ្យោភាវាយ; អថ ខ្វេតំ, មោឃបុរិសា, អប្បសន្នានញ្ចេវ អប្បសាទាយ បសន្នានញ្ច ឯកច្ចានំ អញ្ញថត្តាយា’’តិ. អថ ខោ ភគវា ឆព្ពគ្គិយេ ភិក្ខូ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ទុព្ភរតាយ…បេ… វីរិយារម្ភស្ស វណ្ណំ ភាសិត្វា ភិក្ខូនំ តទនុច្ឆវិកំ តទនុលោមិកំ ធម្មិំ កថំ កត្វា ភិក្ខូ អាមន្តេសិ…បេ… ‘‘ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៩១. ‘‘យោ បន ភិក្ខុ គាមា វា អរញ្ញា វា អទិន្នំ ថេយ្យសង្ខាតំ អាទិយេយ្យ, យថារូបេ អទិន្នាទានេ រាជានោ ចោរំ គហេត្វា ហនេយ្យុំ វា ពន្ធេយ្យុំ វា បព្ពាជេយ្យុំ វា – ‘ចោរោសិ ពាលោសិ មូឡ្ហោសិ ថេនោសី’តិ, តថារូបំ ភិក្ខុ អទិន្នំ អាទិយមានោ អយម្បិ បារាជិកោ ហោតិ អសំវាសោ’’តិ.

៩២. យោ បនាតិ យោ យាទិសោ…បេ… ភិក្ខូតិ…បេ… អយំ ឥមស្មិំ អត្ថេ អធិប្បេតោ ភិក្ខូតិ.

គាមោ នាម ឯកកុដិកោបិ គាមោ, ទ្វិកុដិកោបិ គាមោ, តិកុដិកោបិ គាមោ, ចតុកុដិកោបិ គាមោ, សមនុស្សោបិ គាមោ, អមនុស្សោបិ គាមោ, បរិក្ខិត្តោបិ គាមោ, អបរិក្ខិត្តោបិ គាមោ, គោនិសាទិនិវិដ្ឋោបិ គាមោ, យោបិ សត្ថោ អតិរេកចតុមាសនិវិដ្ឋោ សោបិ វុច្ចតិ គាមោ.

គាមូបចារោ នាម បរិក្ខិត្តស្ស គាមស្ស ឥន្ទខីលេ [ឥន្ទខិលេ (ក.)] ឋិតស្ស មជ្ឈិមស្ស បុរិសស្ស លេឌ្ឌុបាតោ, អបរិក្ខិត្តស្ស គាមស្ស ឃរូបចារេ ឋិតស្ស មជ្ឈិមស្ស បុរិសស្ស លេឌ្ឌុបាតោ.

អរញ្ញំ នាម ឋបេត្វា គាមញ្ច គាមូបចារញ្ច អវសេសំ អរញ្ញំ នាម.

អទិន្នំ នាមំ យំ អទិន្នំ អនិស្សដ្ឋំ អបរិច្ចត្តំ រក្ខិតំ គោបិតំ មមាយិតំ បរបរិគ្គហិតំ. ឯតំ អទិន្នំ នាម.

ថេយ្យសង្ខាតន្តិ ថេយ្យចិត្តោ អវហរណចិត្តោ.

អាទិយេយ្យាតិ អាទិយេយ្យ ហរេយ្យ អវហរេយ្យ ឥរិយាបថំ វិកោបេយ្យ ឋានា ចាវេយ្យ សង្កេតំ វីតិនាមេយ្យ.

យថារូបំ នាម បាទំ វា បាទារហំ វា អតិរេកបាទំ វា.

រាជានោ នាម បថព្យារាជា បទេសរាជា មណ្ឌលិកា អន្តរភោគិកា អក្ខទស្សា មហាមត្តា, យេ វា បន ឆេជ្ជភេជ្ជំ ករោន្តា អនុសាសន្តិ. ឯតេ រាជានោ នាម.

ចោរោ នាម យោ បញ្ចមាសកំ វា អតិរេកបញ្ចមាសកំ វា អគ្ឃនកំ អទិន្នំ ថេយ្យសង្ខាតំ អាទិយតិ. ឯសោ ចោរោ នាម.

ហនេយ្យុំ វាតិ ហត្ថេន វា បាទេន វា កសាយ វា វេត្តេន វា អឌ្ឍទណ្ឌកេន វា ឆេជ្ជាយ វា ហនេយ្យុំ.

ពន្ធេយ្យុំ វាតិ រជ្ជុពន្ធនេន វា អន្ទុពន្ធនេន វា សង្ខលិកពន្ធនេន វា ឃរពន្ធនេន វា នគរពន្ធនេន វា គាមពន្ធនេន វា និគមពន្ធនេន វា ពន្ធេយ្យុំ, បុរិសគុត្តិំ វា ករេយ្យុំ.

បព្ពាជេយ្យុំ វាតិ គាមា វា និគមា វា នគរា វា ជនបទា វា ជនបទបទេសា វា បព្ពាជេយ្យុំ.

ចោរោសិ ពាលោសិ មូឡ្ហោសិ ថេនោសីតិ បរិភាសោ ឯសោ.

តថារូបំ នាម បាទំ វា បាទារហំ វា អតិរេកបាទំ វា.

អាទិយមានោតិ អាទិយមានោ ហរមានោ អវហរមានោ ឥរិយាបថំ វិកោបយមានោ ឋានា ចាវយមានោ សង្កេតំ វីតិនាមយមានោ.

អយម្បីតិ បុរិមំ ឧបាទាយ វុច្ចតិ.

បារាជិកោ ហោតីតិ សេយ្យថាបិ នាម បណ្ឌុបលាសោ ពន្ធនា បវុត្តោ [ហរិតត្តាយ (សី. ស្យា.)] អភព្ពោ ហរិតត្ថាយ [ហរិតត្តាយ (សី. ស្យា.)], ឯវមេវ ភិក្ខុ បាទំ វា បាទារហំ វា អតិរេកបាទំ វា អទិន្នំ ថេយ្យសង្ខាតំ អាទិយិត្វា អស្សមណោ ហោតិ អសក្យបុត្តិយោ. តេន វុច្ចតិ – ‘បារាជិកោ ហោតី’តិ.

អសំវាសោតិ សំវាសោ នាម ឯកកម្មំ ឯកុទ្ទេសោ សមសិក្ខតា. ឯសោ សំវាសោ នាម. សោ តេន សទ្ធិំ នត្ថិ. តេន វុច្ចតិ – ‘អសំវាសោ’តិ.

៩៣. ភូមដ្ឋំ ថលដ្ឋំ អាកាសដ្ឋំ វេហាសដ្ឋំ ឧទកដ្ឋំ នាវដ្ឋំ យានដ្ឋំ ភារដ្ឋំ អារាមដ្ឋំ វិហារដ្ឋំ ខេត្តដ្ឋំ វត្ថុដ្ឋំ គាមដ្ឋំ អរញ្ញដ្ឋំ ឧទកំ ទន្តបោណំ [ទន្តបោនំ (សី. ក.)] វនប្បតិ ហរណកំ ឧបនិធិ សុង្កឃាតំ បាណោ អបទំ ទ្វិបទំ ចតុប្បទំ ពហុប្បទំ ឱចរកោ ឱណិរក្ខោ សំវិទាវហារោ សង្កេតកម្មំ និមិត្តកម្មន្តិ.

៩៤. ភូមដ្ឋំ នាម ភណ្ឌំ ភូមិយំ និក្ខិត្តំ ហោតិ និខាតំ បដិច្ឆន្នំ. ភូមដ្ឋំ ភណ្ឌំ អវហរិស្សាមីតិ ថេយ្យចិត្តោ ទុតិយំ វា បរិយេសតិ កុទាលំ វា បិដកំ វា បរិយេសតិ គច្ឆតិ វា, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. តត្ថ ជាតកំ កដ្ឋំ វា លតំ វា ឆិន្ទតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. តត្ថ បំសុំ ខណតិ វា ព្យូហតិ [វិយូហតិ (ស្យា.)] វា ឧទ្ធរតិ វា, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. កុម្ភិំ អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. ឋានា ចាវេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. អត្តនោ ភាជនំ បវេសេត្វា បញ្ចមាសកំ វា អតិរេកបញ្ចមាសកំ វា អគ្ឃនកំ ថេយ្យចិត្តោ អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. អត្តនោ ភាជនគតំ វា ករោតិ មុដ្ឋិំ វា ឆិន្ទតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. សុត្តារុឡ្ហំ ភណ្ឌំ បាមង្គំ វា កណ្ឋសុត្តកំ វា កដិសុត្តកំ វា សាដកំ វា វេឋនំ វា ថេយ្យចិត្តោ អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. កោដិយំ គហេត្វា ឧច្ចារេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. ឃំសន្តោ នីហរតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. អន្តមសោ កេសគ្គមត្តម្បិ កុម្ភិមុខា មោចេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. សប្បិំ វា តេលំ វា មធុំ វា ផាណិតំ វា បញ្ចមាសកំ វា អតិរេកបញ្ចមាសកំ វា អគ្ឃនកំ ថេយ្យចិត្តោ ឯកេន បយោគេន បិវតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. តត្ថេវ ភិន្ទតិ វា ឆឌ្ឌេតិ វា ឈាបេតិ វា អបរិភោគំ វា ករោតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

៩៥. ថលដ្ឋំ នាម ភណ្ឌំ ថលេ និក្ខិត្តំ ហោតិ. ថលដ្ឋំ ភណ្ឌំ អវហរិស្សាមីតិ ថេយ្យចិត្តោ ទុតិយំ វា បរិយេសតិ គច្ឆតិ វា, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. ឋានា ចាវេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

៩៦. អាកាសដ្ឋំ នាម ភណ្ឌំ អាកាសគតំ ហោតិ. មោរោ វា កបិញ្ជរោ វា តិត្តិរោ វា វដ្ដកោ វា, សាដកំ វា វេឋនំ វា ហិរញ្ញំ វា សុវណ្ណំ វា ឆិជ្ជមានំ បតតិ. អាកាសដ្ឋំ ភណ្ឌំ អវហរិស្សាមីតិ ថេយ្យចិត្តោ ទុតិយំ វា បរិយេសតិ គច្ឆតិ វា, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. គមនំ ឧបច្ឆិន្ទតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. ឋានា ចាវេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

៩៧. វេហាសដ្ឋំ នាម ភណ្ឌំ វេហាសគតំ ហោតិ. មញ្ចេ វា បីឋេ វា ចីវរវំសេ វា ចីវររជ្ជុយា វា ភិត្តិខិលេ វា នាគទន្តេ វា រុក្ខេ វា លគ្គិតំ ហោតិ, អន្តមសោ បត្តាធារកេបិ. វេហាសដ្ឋំ ភណ្ឌំ អវហរិស្សាមីតិ ថេយ្យចិត្តោ ទុតិយំ វា បរិយេសតិ គច្ឆតិ វា, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. ឋានា ចាវេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

៩៨. ឧទកដ្ឋំ នាម ភណ្ឌំ ឧទកេ និក្ខិត្តំ ហោតិ. ឧទកដ្ឋំ ភណ្ឌំ អវហរិស្សាមីតិ ថេយ្យចិត្តោ ទុតិយំ វា បរិយេសតិ គច្ឆតិ វា, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. និមុជ្ជតិ វា ឧម្មុជ្ជតិ វា, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. ឋានា ចាវេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. តត្ថ ជាតកំ ឧប្បលំ វា បទុមំ វា បុណ្ឌរីកំ វា ភិសំ វា មច្ឆំ វា កច្ឆបំ វា បញ្ចមាសកំ វា អតិរេកបញ្ចមាសកំ វា អគ្ឃនកំ ថេយ្យចិត្តោ អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. ឋានា ចាវេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

៩៩. នាវា នាម យាយ តរតិ. នាវដ្ឋំ នាម ភណ្ឌំ នាវាយ និក្ខិត្តំ ហោតិ. ‘‘នាវដ្ឋំ ភណ្ឌំ អវហរិស្សាមី’’តិ ថេយ្យចិត្តោ ទុតិយំ វា បរិយេសតិ គច្ឆតិ វា, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. ឋានា ចាវេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. នាវំ អវហរិស្សាមីតិ ថេយ្យចិត្តោ ទុតិយំ វា បរិយេសតិ គច្ឆតិ វា, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. ពន្ធនំ មោចេតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ពន្ធនំ មោចេត្វា អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. ឧទ្ធំ វា អធោ វា តិរិយំ វា អន្តមសោ កេសគ្គមត្តម្បិ សង្កាមេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

១០០. យានំ នាម វយ្ហំ រថោ សកដំ សន្ទមានិកា. យានដ្ឋំ នាម ភណ្ឌំ យានេ និក្ខិត្តំ ហោតិ. យានដ្ឋំ ភណ្ឌំ អវហរិស្សាមីតិ ថេយ្យចិត្តោ ទុតិយំ វា បរិយេសតិ គច្ឆតិ វា, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. ឋានា ចាវេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. យានំ អវហរិស្សាមីតិ ថេយ្យចិត្តោ ទុតិយំ វា បរិយេសតិ គច្ឆតិ វា, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. ឋានា ចាវេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

១០១. ភារោ នាម សីសភារោ ខន្ធភារោ កដិភារោ ឱលម្ពកោ. សីសេ ភារំ ថេយ្យចិត្តោ អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. ខន្ធំ ឱរោបេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. ខន្ធេ ភារំ ថេយ្យចិត្តោ អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. កដិំ ឱរោបេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. កដិយា ភារំ ថេយ្យចិត្តោ អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. ហត្ថេន គណ្ហាតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. ហត្ថេ ភារំ ថេយ្យចិត្តោ ភូមិយំ និក្ខិបតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. ថេយ្យចិត្តោ ភូមិតោ គណ្ហាតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

១០២. អារាមោ នាម បុប្ផារាមោ ផលារាមោ. អារាមដ្ឋំ នាម ភណ្ឌំ អារាមេ ចតូហិ ឋានេហិ និក្ខិត្តំ ហោតិ – ភូមដ្ឋំ ថលដ្ឋំ, អាកាសដ្ឋំ, វេហាសដ្ឋំ. អារាមដ្ឋំ ភណ្ឌំ អវហរិស្សាមីតិ ថេយ្យចិត្តោ ទុតិយំ វា បរិយេសតិ គច្ឆតិ វា, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. ឋានា ចាវេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. តត្ថ ជាតកំ មូលំ វា តចំ វា បត្តំ វា បុប្ផំ វា ផលំ វា បញ្ចមាសកំ វា អតិរេកបញ្ចមាសកំ វា អគ្ឃនកំ ថេយ្យចិត្តោ អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. ឋានា ចាវេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. អារាមំ អភិយុញ្ជតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. សាមិកស្ស វិមតិំ ឧប្បាទេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. សាមិកោ ន មយ្ហំ ភវិស្សតីតិ ធុរំ និក្ខិបតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. ធម្មំ ចរន្តោ សាមិកំ បរាជេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. ធម្មំ ចរន្តោ បរជ្ជតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស.

១០៣. វិហារដ្ឋំ នាម ភណ្ឌំ វិហារេ ចតូហិ ឋានេហិ និក្ខិត្តំ ហោតិ – ភូមដ្ឋំ, ថលដ្ឋំ, អាកាសដ្ឋំ, វេហាសដ្ឋំ. វិហារដ្ឋំ ភណ្ឌំ អវហរិស្សាមីតិ ថេយ្យចិត្តោ ទុតិយំ វា បរិយេសតិ គច្ឆតិ វា, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. ឋានា ចាវេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. វិហារំ អភិយុញ្ជតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. សាមិកស្ស វិមតិំ ឧប្បាទេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. សាមិកោ ន មយ្ហំ ភវិស្សតីតិ ធុរំ និក្ខិបតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. ធម្មំ ចរន្តោ សាមិកំ បរាជេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. ធម្មំ ចរន្តោ បរជ្ជតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស.

១០៤. ខេត្តំ នាម យត្ថ បុព្ពណ្ណំ វា អបរណ្ណំ វា ជាយតិ. ខេត្តដ្ឋំ នាម ភណ្ឌំ ខេត្តេ ចតូហិ ឋានេហិ និក្ខិត្តំ ហោតិ – ភូមដ្ឋំ, ថលដ្ឋំ, អាកាសដ្ឋំ, វេហាសដ្ឋំ. ខេត្តដ្ឋំ ភណ្ឌំ អវហរិស្សាមីតិ ថេយ្យចិត្តោ ទុតិយំ វា បរិយេសតិ គច្ឆតិ វា, អាបត្តិ, ទុក្កដស្ស. អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. ឋានា ចាវេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. តត្ថ ជាតកំ បុព្ពណ្ណំ វា អបរណ្ណំ វា បញ្ចមាសកំ វា អតិរេកបញ្ចមាសកំ វា អគ្ឃនកំ ថេយ្យចិត្តោ អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. ឋានា ចាវេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. ខេត្តំ អភិយុញ្ជតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. សាមិកស្ស វិមតិំ ឧប្បាទេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. សាមិកោ ន មយ្ហំ ភវិស្សតីតិ ធុរំ និក្ខិបតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. ធម្មំ ចរន្តោ សាមិកំ បរាជេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. ធម្មំ ចរន្តោ បរជ្ជតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. ខិលំ វា រជ្ជុំ វា វតិំ វា មរិយាទំ វា សង្កាមេតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ឯកំ បយោគំ អនាគតេ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. តស្មិំ បយោគេ អាគតេ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

១០៥. វត្ថុ នាម អារាមវត្ថុ វិហារវត្ថុ. វត្ថុដ្ឋំ នាម ភណ្ឌំ វត្ថុស្មិំ ចតូហិ ឋានេហិ និក្ខិត្តំ ហោតិ – ភូមដ្ឋំ, ថលដ្ឋំ, អាកាសដ្ឋំ, វេហាសដ្ឋំ. វត្ថុដ្ឋំ ភណ្ឌំ អវហរិស្សាមីតិ ថេយ្យចិត្តោ ទុតិយំ វា បរិយេសតិ គច្ឆតិ វា, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. ឋានា ចាវេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. វត្ថុំ អភិយុញ្ជតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. សាមិកស្ស វិមតិំ ឧប្បាទេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. សាមិកោ ន មយ្ហំ ភវិស្សតីតិ ធុរំ និក្ខិបតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. ធម្មំ ចរន្តោ សាមិកំ បរាជេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. ធម្មំ ចរន្តោ បរជ្ជតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. ខីលំ វា រជ្ជុំ វា វតិំ វា បាការំ វា សង្កាមេតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ឯកំ បយោគំ អនាគតេ អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. តស្មិំ បយោគេ អាគតេ អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

១០៦. គាមដ្ឋំ នាម ភណ្ឌំ គាមេ ចតូហិ ឋានេហិ និក្ខិត្តំ ហោតិ – ភូមដ្ឋំ, ថលដ្ឋំ, អាកាសដ្ឋំ, វេហាសដ្ឋំ. គាមដ្ឋំ ភណ្ឌំ អវហរិស្សាមីតិ ថេយ្យចិត្តោ ទុតិយំ វា បរិយេសតិ គច្ឆតិ វា, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. ឋានា ចាវេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

១០៧. អរញ្ញំ នាម យំ មនុស្សានំ បរិគ្គហិតំ ហោតិ, តំ អរញ្ញំ. អរញ្ញដ្ឋំ នាម ភណ្ឌំ អរញ្ញេ ចតូហិ ឋានេហិ និក្ខិត្តំ ហោតិ – ភូមដ្ឋំ, ថលដ្ឋំ, អាកាសដ្ឋំ, វេហាសដ្ឋំ. អរញ្ញដ្ឋំ ភណ្ឌំ អវហរិស្សាមីតិ ថេយ្យចិត្តោ ទុតិយំ វា បរិយេសតិ គច្ឆតិ វា, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. ឋានា ចាវេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. តត្ថ ជាតកំ កដ្ឋំ វា លតំ វា តិណំ វា បញ្ចមាសកំ វា អតិរេកបញ្ចមាសកំ វា អគ្ឃនកំ ថេយ្យចិត្តោ អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. ឋានា ចាវេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

១០៨. ឧទកំ នាម ភាជនគតំ វា ហោតិ បោក្ខរណិយា វា តឡាកេ វា. ថេយ្យចិត្តោ អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. ឋានា ចាវេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. អត្តនោ ភាជនំ បវេសេត្វា បញ្ចមាសកំ វា អតិរេកបញ្ចមាសកំ វា អគ្ឃនកំ ឧទកំ ថេយ្យចិត្តោ អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. អត្តនោ ភាជនគតំ ករោតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. មរិយាទំ ភិន្ទតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. មរិយាទំ ភិន្ទិត្វា បញ្ចមាសកំ វា អតិរេកបញ្ចមាសកំ វា អគ្ឃនកំ ឧទកំ និក្ខាមេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. អតិរេកមាសកំ វា ឩនបញ្ចមាសកំ វា អគ្ឃនកំ ឧទកំ និក្ខាមេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. មាសកំ វា ឩនមាសកំ វា អគ្ឃនកំ ឧទកំ និក្ខាមេតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

១០៩. ទន្តបោណំ នាម ឆិន្នំ វា អច្ឆិន្នំ វា. បញ្ចមាសកំ វា អតិរេកបញ្ចមាសកំ វា អគ្ឃនកំ ថេយ្យចិត្តោ អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. ឋានា ចាវេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

១១០. វនប្បតិ នាម យោ មនុស្សានំ បរិគ្គហិតោ ហោតិ រុក្ខោ បរិភោគោ. ថេយ្យចិត្តោ ឆិន្ទតិ, បហារេ បហារេ អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ឯកំ បហារំ អនាគតេ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. តស្មិំ បហារេ អាគតេ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

១១១. ហរណកំ នាម អញ្ញស្ស ហរណកំ ភណ្ឌំ. ថេយ្យចិត្តោ អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. ឋានា ចាវេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. សហភណ្ឌហារកំ បទសា នេស្សាមីតិ បឋមំ បាទំ សង្កាមេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. ទុតិយំ បាទំ សង្កាមេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. បតិតំ ភណ្ឌំ គហេស្សាមីតិ បាតាបេតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. បតិតំ ភណ្ឌំ បញ្ចមាសកំ វា អតិរេកបញ្ចមាសកំ វា អគ្ឃនកំ ថេយ្យចិត្តោ អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. ឋានា ចាវេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

១១២. ឧបនិធិ នាម ឧបនិក្ខិត្តំ ភណ្ឌំ. ទេហិ មេ ភណ្ឌន្តិ វុច្ចមានោ នាហំ គណ្ហាមីតិ ភណតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. សាមិកស្ស វិមតិំ ឧប្បាទេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. សាមិកោ ន មយ្ហំ ទស្សតីតិ ធុរំ និក្ខិបតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. ធម្មំ ចរន្តោ សាមិកំ បរាជេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. ធម្មំ ចរន្តោ បរជ្ជតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស.

១១៣. សុង្កឃាតំ នាម រញ្ញា ឋបិតំ ហោតិ បព្ពតខណ្ឌេ វា នទីតិត្ថេ វា គាមទ្វារេ វា – ‘អត្រ បវិដ្ឋស្ស សុង្កំ គណ្ហន្តូ’តិ. តត្រ បវិសិត្វា រាជគ្គំ [រាជគ្ឃំ (សី. ស្យា.)] ភណ្ឌំ បញ្ចមាសកំ វា អតិរេកបញ្ចមាសកំ វា អគ្ឃនកំ ថេយ្យចិត្តោ អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. បឋមំ បាទំ សុង្កឃាតំ អតិក្កាមេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. ទុតិយំ បាទំ អតិក្កាមេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. អន្តោសុង្កឃាតេ ឋិតោ ពហិសុង្កឃាតំ បាតេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. សុង្កំ បរិហរតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

១១៤. បាណោ នាម មនុស្សបាណោ វុច្ចតិ. ថេយ្យចិត្តោ អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. ឋានា ចាវេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. បទសា នេស្សាមីតិ បឋមំ បាទំ សង្កាមេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. ទុតិយំ បាទំ សង្កាមេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

អបទំ នាម អហិ មច្ឆា. បញ្ចមាសកំ វា អតិរេកបញ្ចមាសកំ វា អគ្ឃនកំ ថេយ្យចិត្តោ អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. ឋានា ចាវេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

១១៥. ទ្វិបទំ នាម មនុស្សា, បក្ខជាតា. ថេយ្យចិត្តោ អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. ឋានា ចាវេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. បទសា នេស្សាមីតិ បឋមំ បាទំ សង្កាមេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. ទុតិយំ បាទំ សង្កាមេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

១១៦. ចតុប្បទំ នាម – ហត្ថី អស្សា ឱដ្ឋា គោណា គទ្រភា បសុកា. ថេយ្យចិត្តោ អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. ឋានា ចាវេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. បទសា នេស្សាមីតិ បឋមំ បាទំ សង្កាមេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. ទុតិយំ បាទំ សង្កាមេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. តតិយំ បាទំ សង្កាមេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. ចតុត្ថំ បាទំ សង្កាមេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

១១៧. ពហុប្បទំ នាម – វិច្ឆិកា សតបទី ឧច្ចាលិង្គបាណកា. បញ្ចមាសកំ វា អតិរេកបញ្ចមាសកំ វា អគ្ឃនកំ ថេយ្យចិត្តោ អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. ឋានា ចាវេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. បទសា នេស្សាមីតិ សង្កាមេតិ, បទេ បទេ អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. បច្ឆិមំ បាទំ សង្កាមេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

១១៨. ឱចរកោ នាម ភណ្ឌំ ឱចរិត្វា អាចិក្ខតិ – ‘‘ឥត្ថន្នាមំ ភណ្ឌំ អវហរា’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. សោ តំ ភណ្ឌំ អវហរតិ, អាបត្តិ ឧភិន្នំ បារាជិកស្ស.

ឱណិរក្ខោ នាម អាហដំ ភណ្ឌំ គោបេន្តោ បញ្ចមាសកំ វា អតិរេកបញ្ចមាសកំ វា អគ្ឃនកំ ថេយ្យចិត្តោ អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. ឋានា ចាវេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

សំវិទាវហារោ នាម សម្ពហុលា សំវិទហិត្វា ឯកោ ភណ្ឌំ អវហរតិ, អាបត្តិ សព្ពេសំ បារាជិកស្ស.

១១៩. សង្កេតកម្មំ នាម សង្កេតំ ករោតិ – ‘‘បុរេភត្តំ វា បច្ឆាភត្តំ វា រត្តិំ វា ទិវា វា តេន សង្កេតេន តំ ភណ្ឌំ អវហរា’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. តេន សង្កេតេន តំ ភណ្ឌំ អវហរតិ, អាបត្តិ ឧភិន្នំ បារាជិកស្ស. តំ សង្កេតំ បុរេ វា បច្ឆា វា តំ ភណ្ឌំ អវហរតិ, មូលដ្ឋស្ស អនាបត្តិ. អវហារកស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

១២០. និមិត្តកម្មំ នាម និមិត្តំ ករោតិ. អក្ខិំ វា និខណិស្សាមិ ភមុកំ វា ឧក្ខិបិស្សាមិ សីសំ វា ឧក្ខិបិស្សាមិ, តេន និមិត្តេន តំ ភណ្ឌំ អវហរាតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. តេន និមិត្តេន តំ ភណ្ឌំ អវហរតិ, អាបត្តិ ឧភិន្នំ បារាជិកស្ស. តំ និមិត្តំ បុរេ វា បច្ឆា វា តំ ភណ្ឌំ អវហរតិ, មូលដ្ឋស្ស អនាបត្តិ. អវហារកស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

១២១. ភិក្ខុ ភិក្ខុំ អាណាបេតិ – ‘‘ឥត្ថន្នាមំ ភណ្ឌំ អវហរា’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. សោ តំ មញ្ញមានោ តំ អវហរតិ, អាបត្តិ ឧភិន្នំ បារាជិកស្ស.

ភិក្ខុ ភិក្ខុំ អាណាបេតិ – ‘‘ឥត្ថន្នាមំ ភណ្ឌំ អវហរា’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. សោ តំ មញ្ញមានោ អញ្ញំ អវហរតិ, មូលដ្ឋស្ស អនាបត្តិ. អវហារកស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

ភិក្ខុ ភិក្ខុំ អាណាបេតិ – ‘‘ឥត្ថន្នាមំ ភណ្ឌំ អវហរា’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. សោ អញ្ញំ មញ្ញមានោ តំ អវហរតិ, អាបត្តិ ឧភិន្នំ បារាជិកស្ស.

ភិក្ខុ ភិក្ខុំ អាណាបេតិ – ‘‘ឥត្ថន្នាមំ ភណ្ឌំ អវហរា’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. សោ អញ្ញំ មញ្ញមានោ អញ្ញំ អវហរតិ, មូលដ្ឋស្ស អនាបត្តិ. អវហារកស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

ភិក្ខុ ភិក្ខុំ អាណាបេតិ – ‘‘ឥត្ថន្នាមស្ស បាវទ – ‘ឥត្ថន្នាមោ ឥត្ថន្នាមស្ស បាវទតុ – ឥត្ថន្នាមោ ឥត្ថន្នាមំ ភណ្ឌំ អវហរតូ’’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. សោ ឥតរស្ស អារោចេតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អវហារកោ បដិគ្គណ្ហាតិ, មូលដ្ឋស្ស អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. សោ តំ ភណ្ឌំ អវហរតិ, អាបត្តិ សព្ពេសំ បារាជិកស្ស.

ភិក្ខុ ភិក្ខុំ អាណាបេតិ – ‘‘ឥត្ថន្នាមស្ស បាវទ – ‘ឥត្ថន្នាមោ ឥត្ថន្នាមស្ស បាវទតុ – ឥត្ថន្នាមោ ឥត្ថន្នាមំ ភណ្ឌំ អវហរតូ’’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. សោ អញ្ញំ អាណាបេតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អវហារកោ បដិគ្គណ្ហាតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. សោ តំ ភណ្ឌំ អវហរតិ, មូលដ្ឋស្ស អនាបត្តិ. អាណាបកស្ស ច អវហារកស្ស ច អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

ភិក្ខុ ភិក្ខុំ អាណាបេតិ – ‘‘ឥត្ថន្នាមំ ភណ្ឌំ អវហរា’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. សោ គន្ត្វា បុន បច្ចាគច្ឆតិ – ‘‘នាហំ សក្កោមិ តំ ភណ្ឌំ អវហរិតុ’’ន្តិ. សោ បុន អាណាបេតិ – ‘‘យទា សក្កោសិ តទា តំ ភណ្ឌំ អវហរា’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. សោ តំ ភណ្ឌំ អវហរតិ, អាបត្តិ ឧភិន្នំ បារាជិកស្ស.

ភិក្ខុ ភិក្ខុំ អាណាបេតិ – ‘‘ឥត្ថន្នាមំ ភណ្ឌំ អវហរា’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. សោ អាណាបេត្វា វិប្បដិសារី ន សាវេតិ – ‘‘មា អវហរី’’តិ. សោ តំ ភណ្ឌំ អវហរតិ, អាបត្តិ ឧភិន្នំ បារាជិកស្ស.

ភិក្ខុ ភិក្ខុំ អាណាបេតិ – ‘‘ឥត្ថន្នាមំ ភណ្ឌំ អវហរា’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. សោ អាណាបេត្វា វិប្បដិសារី សាវេតិ – ‘‘មា អវហរី’’តិ. សោ ‘‘អាណត្តោ អហំ តយា’’តិ, តំ ភណ្ឌំ អវហរតិ, មូលដ្ឋស្ស អនាបត្តិ. អវហារកស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

ភិក្ខុ ភិក្ខុំ អាណាបេតិ – ‘‘ឥត្ថន្នាមំ ភណ្ឌំ អវហរា’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. សោ អាណាបេត្វា វិប្បដិសារី សាវេតិ – ‘‘មា អវហរី’’តិ. សោ ‘‘សាធូ’’តិ [សុដ្ឋូតិ (ក.)]? ឱរមតិ, ឧភិន្នំ អនាបត្តិ.

១២២. បញ្ចហិ អាការេហិ អទិន្នំ អាទិយន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស – បរបរិគ្គហិតញ្ច ហោតិ, បរបរិគ្គហិតសញ្ញី ច, គរុកោ ច ហោតិ បរិក្ខារោ, បញ្ចមាសកោ វា អតិរេកបញ្ចមាសកោ វា, ថេយ្យចិត្តញ្ច បច្ចុបដ្ឋិតំ ហោតិ. អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. ឋានា ចាវេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

១២៣. បញ្ចហិ អាការេហិ អទិន្នំ អាទិយន្តស្ស អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស – បរបរិគ្គហិតញ្ច ហោតិ, បរបរិគ្គហិតសញ្ញី ច, លហុកោ ច ហោតិ បរិក្ខារោ, អតិរេកមាសកោ វា ឩនបញ្ចមាសកោ វា, ថេយ្យចិត្តញ្ច បច្ចុបដ្ឋិតំ ហោតិ. អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ឋានា ចាវេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស.

១២៤. បញ្ចហិ អាការេហិ អទិន្នំ អាទិយន្តស្ស អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. បរបរិគ្គហិតញ្ច ហោតិ, បរបរិគ្គហិតសញ្ញី ច, លហុកោ ច ហោតិ បរិក្ខារោ, មាសកោ វា ឩនមាសកោ វា, ថេយ្យចិត្តញ្ច បច្ចុបដ្ឋិតំ ហោតិ. អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ឋានា ចាវេតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

១២៥. ឆហិ អាការេហិ អទិន្នំ អាទិយន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស. ន ច សកសញ្ញី, ន ច វិស្សាសគ្គាហី, ន ច តាវកាលិកំ, គរុកោ ច ហោតិ បរិក្ខារោ, បញ្ចមាសកោ វា អតិរេកបញ្ចមាសកោ វា, ថេយ្យចិត្តញ្ច បច្ចុបដ្ឋិតំ ហោតិ. អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. ឋានា ចាវេតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

១២៦. ឆហិ អាការេហិ អទិន្នំ អាទិយន្តស្ស អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. ន ច សកសញ្ញី, ន ច វិស្សាសគ្គាហី, ន ច តាវកាលិកំ, លហុកោ ច ហោតិ បរិក្ខារោ អតិរេកមាសកោ វា ឩនបញ្ចមាសកោ វា, ថេយ្យចិត្តញ្ច បច្ចុបដ្ឋិតំ ហោតិ. អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ឋានា ចាវេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស.

១២៧. ឆហិ អាការេហិ អទិន្នំ អាទិយន្តស្ស អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ន ច សកសញ្ញី, ន ច វិស្សាសគ្គាហី, ន ច តាវកាលិកំ, លហុកោ ច ហោតិ បរិក្ខារោ, មាសកោ វា ឩនមាសកោ វា, ថេយ្យចិត្តញ្ច បច្ចុបដ្ឋិតំ ហោតិ. អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ឋានា ចាវេតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

១២៨. បញ្ចហិ អាការេហិ អទិន្នំ អាទិយន្តស្ស អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ន ច បរបរិគ្គហិតំ ហោតិ, បរបរិគ្គហិតសញ្ញី ច, គរុកោ ច ហោតិ បរិក្ខារោ, បញ្ចមាសកោ វា អតិរេកបញ្ចមាសកោ វា, ថេយ្យចិត្តញ្ច បច្ចុបដ្ឋិតំ ហោតិ. អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ឋានា ចាវេតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

១២៩. បញ្ចហិ អាការេហិ អទិន្នំ អាទិយន្តស្ស អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ន ច បរបរិគ្គហិតំ ហោតិ, បរបរិគ្គហិតសញ្ញី ច, លហុកោ ច ហោតិ បរិក្ខារោ, អតិរេកមាសកោ វា ឩនបញ្ចមាសកោ វា, ថេយ្យចិត្តញ្ច បច្ចុបដ្ឋិតំ ហោតិ. អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ឋានា ចាវេតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

១៣០. បញ្ចហិ អាការេហិ អទិន្នំ អាទិយន្តស្ស អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ន ច បរបរិគ្គហិតំ ហោតិ, បរបរិគ្គហិតសញ្ញី ច, លហុកោ ច ហោតិ បរិក្ខារោ, មាសកោ វា ឩនមាសកោ វា, ថេយ្យចិត្តញ្ច បច្ចុបដ្ឋិតំ ហោតិ. អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ផន្ទាបេតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ឋានា ចាវេតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

១៣១. អនាបត្តិ សសញ្ញិស្ស, វិស្សាសគ្គាហេ, តាវកាលិកេ, បេតបរិគ្គហេ, តិរច្ឆានគតបរិគ្គហេ, បំសុកូលសញ្ញិស្ស, ឧម្មត្តកស្ស, (ខិត្តចិត្តស្ស វេទនាដ្ដស្ស) [(ខិត្តចិត្តស្ស វេទនាដ្ដស្ស) កត្ថចិ នត្ថិ] អាទិកម្មិកស្សាតិ.

អទិន្នាទានម្ហិ បឋមភាណវារោ និដ្ឋិតោ.

វិនីតវត្ថុឧទ្ទានគាថា

រជកេហិ បញ្ច អក្ខាតា, ចតុរោ អត្ថរណេហិ ច;

អន្ធការេន វេ បញ្ច, បញ្ច ហារណកេន ច.

និរុត្តិយា បញ្ច អក្ខាតា, វាតេហិ អបរេ ទុវេ;

អសម្ភិន្នេ កុសាបាតោ, ជន្តគ្គេន [ជន្តាឃរេន (ស្យា.)] សហា ទស.

វិឃាសេហិ បញ្ច អក្ខាតា, បញ្ច ចេវ អមូលកា;

ទុព្ភិក្ខេ កុរមំសញ្ច [កូរមំសញ្ច (ស្យា.)], បូវសក្ខលិមោទកា.

ឆបរិក្ខារថវិកា, ភិសិវំសា ន និក្ខមេ;

ខាទនីយញ្ច វិស្សាសំ, សសញ្ញាយបរេ ទុវេ.

សត្ត នាវហរាមាតិ, សត្ត ចេវ អវាហរុំ;

សង្ឃស្ស អវហរុំ សត្ត, បុប្ផេហិ អបរេ ទុវេ.

តយោ ច វុត្តវាទិនោ, មណិ តីណិ អតិក្កមេ;

សូករា ច មិគា មច្ឆា, យានញ្ចាបិ បវត្តយិ.

ទុវេ បេសី ទុវេ ទារូ, បំសុកូលំ ទុវេ ទកា;

អនុបុព្ពវិធានេន, តទញ្ញោ ន បរិបូរយិ.

សាវត្ថិយា ចតុរោ មុដ្ឋី, ទ្វេ វិឃាសា ទុវេ តិណា;

សង្ឃស្ស ភាជយុំ សត្ត, សត្ត ចេវ អស្សាមិកា.

ទារុទកា មត្តិកា ទ្វេ តិណានិ;

សង្ឃស្ស សត្ត អវហាសិ សេយ្យំ;

សស្សាមិកំ ន ចាបិ នីហរេយ្យ;

ហរេយ្យ សស្សាមិកំ តាវកាលិកំ.

ចម្បា រាជគហេ ចេវ, វេសាលិយា ច អជ្ជុកោ;

ពារាណសី ច កោសម្ពី, សាគលា ទឡ្ហិកេន ចាតិ.

វិនីតវត្ថុ

១៣២. តេន ខោ បន សមយេន ឆព្ពគ្គិយា ភិក្ខូ រជកត្ថរណំ គន្ត្វា រជកភណ្ឌិកំ អវហរិំសុ. តេសំ កុក្កុច្ចំ អហោសិ – ‘‘ភគវតា សិក្ខាបទំ បញ្ញត្តំ. កច្ចិ នុ ខោ មយំ បារាជិកំ អាបត្តិំ អាបន្នា’’តិ. ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. ‘‘អាបត្តិំ តុម្ហេ, ភិក្ខវេ, អាបន្នា បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ រជកត្ថរណំ គន្ត្វា មហគ្ឃំ ទុស្សំ បស្សិត្វា ថេយ្យចិត្តំ ឧប្បាទេសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ – ‘‘ភគវតា សិក្ខាបទំ បញ្ញត្តំ, កច្ចិ នុ ខោ អហំ បារាជិកំ អាបត្តិំ អាបន្នោ’’តិ? ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសិ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, ចិត្តុប្បាទេ’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ រជកត្ថរណំ គន្ត្វា មហគ្ឃំ ទុស្សំ បស្សិត្វា ថេយ្យចិត្តោ អាមសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស. អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ រជកត្ថរណំ គន្ត្វា មហគ្ឃំ ទុស្សំ បស្សិត្វា ថេយ្យចិត្តោ ផន្ទាបេសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស. អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ រជកត្ថរណំ គន្ត្វា មហគ្ឃំ ទុស្សំ បស្សិត្វា ថេយ្យចិត្តោ ឋានា ចាវេសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

១៣៣. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ បិណ្ឌចារិកោ ភិក្ខុ មហគ្ឃំ ឧត្តរត្ថរណំ បស្សិត្វា ថេយ្យចិត្តំ ឧប្បាទេសិ…បេ… ថេយ្យចិត្តោ អាមសិ…បេ… ថេយ្យចិត្តោ ផន្ទាបេសិ…បេ… ថេយ្យចិត្តោ ឋានា ចាវេសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

១៣៤. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ ទិវា ភណ្ឌំ បស្សិត្វា និមិត្តំ អកាសិ – ‘រត្តិំ អវហរិស្សាមី’តិ. សោ តំ មញ្ញមានោ តំ អវហរិ…បេ… តំ មញ្ញមានោ អញ្ញំ អវហរិ…បេ… អញ្ញំ មញ្ញមានោ តំ អវហរិ…បេ… អញ្ញំ មញ្ញមានោ អញ្ញំ អវហរិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ ទិវា ភណ្ឌំ បស្សិត្វា និមិត្តំ អកាសិ – ‘‘រត្តិំ អវហរិស្សាមី’’តិ. សោ តំ មញ្ញមានោ អត្តនោ ភណ្ឌំ អវហរិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស. អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ អញ្ញស្ស ភណ្ឌំ ហរន្តោ សីសេ ភារំ ថេយ្យចិត្តោ អាមសិ…បេ… ថេយ្យចិត្តោ ផន្ទាបេសិ…បេ… ថេយ្យចិត្តោ ខន្ធំ ឱរោបេសិ…បេ… ខន្ធេ ភារំ ថេយ្យចិត្តោ អាមសិ…បេ… ថេយ្យចិត្តោ ផន្ទាបេសិ…បេ… ថេយ្យចិត្តោ កដិំ ឱរោបេសិ…បេ… កដិយា ភារំ ថេយ្យចិត្តោ អាមសិ…បេ… ថេយ្យចិត្តោ ផន្ទាបេសិ…បេ… ថេយ្យចិត្តោ ហត្ថេន អគ្គហេសិ…បេ… ហត្ថេ ភារំ ថេយ្យចិត្តោ ភូមិយំ និក្ខិបិ…បេ… ថេយ្យចិត្តោ ភូមិតោ អគ្គហេសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

១៣៥. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ អជ្ឈោកាសេ ចីវរំ បត្ថរិត្វា វិហារំ បាវិសិ. អញ្ញតរោ ភិក្ខុ – ‘មាយិទំ ចីវរំ នស្សី’តិ, បដិសាមេសិ. សោ និក្ខមិត្វា តំ ភិក្ខុំ បុច្ឆិ – ‘‘អាវុសោ, មយ្ហំ ចីវរំ កេន អវហដ’’ន្តិ? សោ ឯវមាហ – ‘‘មយា អវហដ’’ន្តិ. ‘‘សោ តំ អាទិយិ, អស្សមណោសិ ត្វ’’ន្តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ…. ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសិ. ‘‘កិំចិត្តោ ត្វំ, ភិក្ខូ’’តិ? ‘‘និរុត្តិបថោ អហំ, ភគវា’’តិ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, និរុត្តិបថេ’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ បីឋេ ចីវរំ និក្ខិបិត្វា. បីឋេ និសីទនំ និក្ខិបិត្វា… ហេដ្ឋាបីឋេ បត្តំ និក្ខិបិត្វា វិហារំ បាវិសិ. អញ្ញតរោ ភិក្ខុ – ‘‘មាយំ បត្តោ នស្សី’’តិ បដិសាមេសិ. សោ និក្ខមិត្វា តំ ភិក្ខុំ បុច្ឆិ – ‘‘អាវុសោ, មយ្ហំ បត្តោ កេន អវហដោ’’តិ? សោ ឯវមាហ – ‘‘មយា អវហដោ’’តិ. ‘‘សោ តំ អាទិយិ, អស្សមណោសិ ត្វ’’ន្តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, និរុត្តិបថេ’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរា ភិក្ខុនី វតិយា ចីវរំ បត្ថរិត្វា វិហារំ បាវិសិ. អញ្ញតរា ភិក្ខុនី – ‘មាយិទំ ចីវរំ នស្សី’តិ បដិសាមេសិ. សា និក្ខមិត្វា តំ ភិក្ខុនិំ បុច្ឆិ – ‘‘អយ្យេ, មយ្ហំ ចីវរំ កេន អវហដ’’ន្តិ? សា ឯវមាហ – ‘‘មយា អវហដ’’ន្តិ. ‘‘សា តំ អាទិយិ, អស្សមណីសិ ត្វ’’ន្តិ. តស្សា កុក្កុច្ចំ អហោសិ. អថ ខោ សា ភិក្ខុនី ភិក្ខុនីនំ ឯតមត្ថំ អារោចេសិ. ភិក្ខុនិយោ ភិក្ខូនំ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. ភិក្ខូ ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, និរុត្តិបថេ’’តិ.

១៣៦. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ វាតមណ្ឌលិកាយ ឧក្ខិត្តំ សាដកំ បស្សិត្វា សាមិកានំ ទស្សាមីតិ, អគ្គហេសិ. សាមិកា តំ ភិក្ខុំ ចោទេសុំ – ‘‘អស្សមណោសិ ត្វ’’ន្តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘កិំចិត្តោ ត្វំ ភិក្ខូ’’តិ? ‘‘អថេយ្យចិត្តោ អហំ, ភគវា’’តិ. អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, អថេយ្យចិត្តស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ វាតមណ្ឌលិកាយ ឧក្ខិត្តំ វេឋនំ បស្សិត្វា ‘បុរេ សាមិកា បស្សន្តី’តិ ថេយ្យចិត្តោ អគ្គហេសិ. សាមិកា តំ ភិក្ខុំ ចោទេសុំ – ‘‘អស្សមណោសិ ត្វ’’ន្តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

១៣៧. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ សុសានំ គន្ត្វា អភិន្នេ សរីរេ បំសុកូលំ អគ្គហេសិ. តស្មិញ្ច សរីរេ បេតោ អធិវត្ថោ ហោតិ. អថ ខោ សោ បេតោ តំ ភិក្ខុំ ឯតទវោច – ‘‘មា, ភន្តេ, មយ្ហំ សាដកំ អគ្គហេសី’’តិ. សោ ភិក្ខុ អនាទិយន្តោ អគមាសិ. អថ ខោ តំ សរីរំ ឧដ្ឋហិត្វា តស្ស ភិក្ខុនោ បិដ្ឋិតោ បិដ្ឋិតោ អនុពន្ធិ. អថ ខោ សោ ភិក្ខុ វិហារំ បវិសិត្វា ទ្វារំ ថកេសិ. អថ ខោ តំ សរីរំ តត្ថេវ បរិបតិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស. ន ច, ភិក្ខវេ, អភិន្នេ សរីរេ បំសុកូលំ គហេតព្ពំ. សោ គណ្ហេយ្យ, អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

១៣៨. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ សង្ឃស្ស ចីវរេ ភាជីយមានេ ថេយ្យចិត្តោ កុសំ សង្កាមេត្វា ចីវរំ អគ្គហេសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

១៣៩. តេន ខោ បន សមយេន អាយស្មា អានន្ទោ ជន្តាឃរេ អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ អន្តរវាសកំ អត្តនោ មញ្ញមានោ និវាសេសិ. អថ ខោ សោ ភិក្ខុ អាយស្មន្តំ អានន្ទំ ឯតទវោច – ‘‘កិស្ស មេ ត្វំ, អាវុសោ អានន្ទ, អន្តរវាសកំ និវាសេសី’’តិ? ‘‘សកសញ្ញី អហំ, អាវុសោ’’តិ. ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, សកសញ្ញិស្សា’’តិ.

១៤០. តេន ខោ បន សមយេន សម្ពហុលា ភិក្ខូ គិជ្ឈកូដា បព្ពតា ឱរោហន្តា សីហវិឃាសំ បស្សិត្វា បចាបេត្វា បរិភុញ្ជិំសុ. តេសំ កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, សីហវិឃាសេ’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន សម្ពហុលា ភិក្ខូ គិជ្ឈកូដា បព្ពតា ឱរោហន្តា ព្យគ្ឃវិឃាសំ បស្សិត្វា… ទីបិវិឃាសំ បស្សិត្វា… តរច្ឆវិឃាសំ បស្សិត្វា… កោកវិឃាសំ បស្សិត្វា បចាបេត្វា បរិភុញ្ជិំសុ. តេសំ កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, តិរច្ឆានគតបរិគ្គហេ’’តិ.

១៤១. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ សង្ឃស្ស ឱទនេ ភាជីយមានេ – ‘អបរស្ស ភាគំ ទេហី’តិ អមូលកំ អគ្គហេសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស. អាបត្តិ សម្បជានមុសាវាទេ បាចិត្តិយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ សង្ឃស្ស ខាទនីយេ ភាជិយមានេ… សង្ឃស្ស បូវេ ភាជិយមានេ… សង្ឃស្ស ឧច្ឆុម្ហិ ភាជិយមានេ… សង្ឃស្ស តិម្ពរូសកេ ភាជិយមានេ – ‘អបរស្ស ភាគំ ទេហី’តិ អមូលកំ អគ្គហេសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ…. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស. អាបត្តិ សម្បជានមុសាវាទេ បាចិត្តិយស្សា’’តិ.

១៤២. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ ទុព្ភិក្ខេ ឱទនីយឃរំ បវិសិត្វា បត្តបូរំ ឱទនំ ថេយ្យចិត្តោ អវហរិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ ទុព្ភិក្ខេ សូនឃរំ [សូនាឃរំ (សី. ស្យា)] បវិសិត្វា បត្តបូរំ មំសំ ថេយ្យចិត្តោ អវហរិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ ទុព្ភិក្ខេ បូវឃរំ បវិសិត្វា បត្តបូរំ បូវំ ថេយ្យចិត្តោ អវហរិ…បេ… បត្តបូរា សក្ខលិយោ ថេយ្យចិត្តោ អវហរិ…បេ… បត្តបូរេ មោទកេ ថេយ្យចិត្តោ អវហរិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

១៤៣. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ ទិវា បរិក្ខារំ បស្សិត្វា និមិត្តំ អកាសិ – ‘‘រត្តិំ អវហរិស្សាមី’’តិ. សោ តំ មញ្ញមានោ តំ អវហរិ…បេ… តំ មញ្ញមានោ អញ្ញំ អវហរិ…បេ… អញ្ញំ មញ្ញមានោ តំ អវហរិ…បេ… អញ្ញំ មញ្ញមានោ អញ្ញំ អវហរិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ ទិវា បរិក្ខារំ បស្សិត្វា និមិត្តំ អកាសិ – ‘‘រត្តិំ អវហរិស្សាមី’’តិ. សោ តំ មញ្ញមានោ អត្តនោ បរិក្ខារំ អវហរិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស. អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

១៤៤. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ បីឋេ ថវិកំ បស្សិត្វា – ‘‘ឥតោ គណ្ហន្តោ បារាជិកោ ភវិស្សាមី’’តិ សហ បីឋកេន សង្កាមេត្វា អគ្គហេសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ សង្ឃស្ស ភិសិំ ថេយ្យចិត្តោ អវហរិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

១៤៥. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ ចីវរវំសេ ចីវរំ ថេយ្យចិត្តោ អវហរិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ វិហារេ ចីវរំ អវហរិត្វា – ‘‘ឥតោ និក្ខមន្តោ បារាជិកោ ភវិស្សាមី’’តិ វិហារា ន និក្ខមិ…បេ… ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. ‘‘និក្ខមិ [និក្ខមេយ្យ (សី. ស្យា.)] វា សោ, ភិក្ខវេ, មោឃបុរិសោ ន វា និក្ខមិ [និក្ខមេយ្យ (សី. ស្យា.)], អាបត្តិ បារាជិកស្សា’’តិ.

១៤៦. តេន ខោ បន សមយេន ទ្វេ ភិក្ខូ សហាយកា ហោន្តិ. ឯកោ ភិក្ខុ គាមំ បិណ្ឌាយ បាវិសិ. ទុតិយោ ភិក្ខុ សង្ឃស្ស ខាទនីយេ ភាជីយមានេ សហាយកស្ស ភាគំ គហេត្វា តស្ស វិស្សសន្តោ បរិភុញ្ជិ. សោ ជានិត្វា តំ ចោទេសិ – ‘‘អស្សមណោសិ ត្វ’’ន្តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘កិំ ចិត្តោ ត្វំ, ភិក្ខូ’’តិ? ‘‘វិស្សាសគ្គាហោ អហំ, ភគវា’’តិ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, វិស្សាសគ្គាហេ’’តិ.

១៤៧. តេន ខោ បន សមយេន សម្ពហុលា ភិក្ខូ ចីវរកម្មំ ករោន្តិ. សង្ឃស្ស ខាទនីយេ ភាជីយមានេ សព្ពេសំ បដិវិសា អាហរិត្វា ឧបនិក្ខិត្តា ហោន្តិ. អញ្ញតរោ ភិក្ខុ អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ បដិវិសំ អត្តនោ មញ្ញមានោ បរិភុញ្ជិ. សោ ជានិត្វា តំ ចោទេសិ – ‘‘អស្សមណោសិ ត្វ’’ន្តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘កិំចិត្តោ ត្វំ, ភិក្ខូ’’តិ? ‘‘សកសញ្ញី អហំ, ភគវា’’តិ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សកសញ្ញិស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន សម្ពហុលា ភិក្ខូ ចីវរកម្មំ ករោន្តិ. សង្ឃស្ស ខាទនីយេ ភាជិយមានេ អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ បត្តេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ បដិវិសោ អាហរិត្វា ឧបនិក្ខិត្តោ ហោតិ. បត្តសាមិកោ ភិក្ខុ អត្តនោ មញ្ញមានោ បរិភុញ្ជិ. សោ ជានិត្វា តំ ចោទេសិ – ‘‘អស្សមណោសិ ត្វ’’ន្តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សកសញ្ញិស្សា’’តិ.

១៤៨. តេន ខោ បន សមយេន អម្ពចោរកា អម្ពំ បាតេត្វា ភណ្ឌិកំ អាទាយ អគមំសុ. សាមិកា តេ ចោរកេ អនុពន្ធិំសុ. ចោរកា សាមិកេ បស្សិត្វា ភណ្ឌិកំ បាតេត្វា បលាយិំសុ. ភិក្ខូ បំសុកូលសញ្ញិនោ បដិគ្គហាបេត្វា បរិភុញ្ជិំសុ. សាមិកា តេ ភិក្ខូ ចោទេសុំ – ‘‘អស្សមណាត្ថ តុម្ហេ’’តិ. តេសំ កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. ‘‘កិំចិត្តា តុម្ហេ, ភិក្ខវេ’’តិ? ‘‘បំសុកូលសញ្ញិនោ មយំ, ភគវា’’តិ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, បំសុកូលសញ្ញិស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន ជម្ពុចោរកា… លពុជចោរកា… បនសចោរកា… តាលបក្កចោរកា… ឧច្ឆុចោរកា… តិម្ពរូសកចោរកា តិម្ពរូសកេ ឧច្ចិនិត្វា ភណ្ឌិកំ អាទាយ អគមំសុ. សាមិកា តេ ចោរកេ អនុពន្ធិំសុ. ចោរកា សាមិកេ បស្សិត្វា ភណ្ឌិកំ បាតេត្វា បលាយិំសុ. ភិក្ខូ បំសុកូលសញ្ញិនោ បដិគ្គហាបេត្វា បរិភុញ្ជិំសុ. សាមិកា តេ ភិក្ខូ ចោទេសុំ – ‘‘អស្សមណាត្ថ តុម្ហេ’’តិ. តេសំ កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, បំសុកូលសញ្ញិស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អម្ពចោរកា អម្ពំ បាតេត្វា ភណ្ឌិកំ អាទាយ អគមំសុ. សាមិកា តេ ចោរកេ អនុពន្ធិំសុ. ចោរកា សាមិកេ បស្សិត្វា ភណ្ឌិកំ បាតេត្វា បលាយិំសុ. ភិក្ខូ – ‘បុរេ សាមិកា បស្សន្តី’តិ, ថេយ្យចិត្តា បរិភុញ្ជិំសុ. សាមិកា តេ ភិក្ខូ ចោទេសុំ – ‘‘អស្សមណាត្ថ តុម្ហេ’’តិ. តេសំ កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ តុម្ហេ, ភិក្ខវេ, អាបន្នា បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន ជម្ពុចោរកា… លពុជចោរកា… បនសចោរកា… តាលបក្កចោរកា… ឧច្ឆុចោរកា… តិម្ពរូសកចោរកា តិម្ពរូសកេ ឧច្ចិនិត្វា ភណ្ឌិកំ អាទាយ អគមំសុ. សាមិកា តេ ចោរកេ អនុពន្ធិំសុ. ចោរកា សាមិកេ បស្សិត្វា ភណ្ឌិកំ បាតេត្វា បលាយិំសុ. ភិក្ខូ – ‘បុរេ សាមិកា បស្សន្តី’តិ, ថេយ្យចិត្តា បរិភុញ្ជិំសុ. សាមិកា តេ ភិក្ខូ ចោទេសុំ – ‘‘អស្សមណាត្ថ តុម្ហេ’’តិ. តេសំ កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ តុម្ហេ, ភិក្ខវេ, អាបន្នា បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ សង្ឃស្ស អម្ពំ ថេយ្យចិត្តោ អវហរិ… សង្ឃស្ស ជម្ពុំ… សង្ឃស្ស លពុជំ… សង្ឃស្ស បនសំ… សង្ឃស្ស តាលបក្កំ… សង្ឃស្ស ឧច្ឆុំ… សង្ឃស្ស តិម្ពរូសកំ ថេយ្យចិត្តោ អវហរិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

១៤៩. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ បុប្ផារាមំ គន្ត្វា ឱចិតំ បុប្ផំ បញ្ចមាសគ្ឃនកំ ថេយ្យចិត្តោ អវហរិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ បុប្ផារាមំ គន្ត្វា បុប្ផំ ឱចិនិត្វា បញ្ចមាសគ្ឃនកំ ថេយ្យចិត្តោ អវហរិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

១៥០. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ គាមកំ គច្ឆន្តោ អញ្ញតរំ ភិក្ខុំ ឯតទវោច – ‘‘អាវុសោ, តុយ្ហំ ឧបដ្ឋាកកុលំ វុត្តោ វជ្ជេមី’’តិ. សោ គន្ត្វា ឯកំ សាដកំ អាហរាបេត្វា អត្តនា បរិភុញ្ជិ. សោ ជានិត្វា តំ ចោទេសិ – ‘‘អស្សមណោសិ ត្វ’’ន្តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស. ន ច, ភិក្ខវេ, វុត្តោ វជ្ជេមីតិ វត្តព្ពោ. យោ វទេយ្យ, អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ គាមកំ គច្ឆតិ. អញ្ញតរោ ភិក្ខុ តំ ភិក្ខុំ ឯតទវោច – ‘‘អាវុសោ, មយ្ហំ ឧបដ្ឋាកកុលំ វុត្តោ វជ្ជេហី’’តិ. សោ គន្ត្វា យុគសាដកំ អាហរាបេត្វា ឯកំ អត្តនា បរិភុញ្ជិ, ឯកំ តស្ស ភិក្ខុនោ អទាសិ. សោ ជានិត្វា តំ ចោទេសិ – ‘‘អស្សមណោសិ ត្វ’’ន្តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស. ន ច, ភិក្ខវេ, វុត្តោ វជ្ជេហីតិ វត្តព្ពោ. យោ វទេយ្យ, អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ គាមកំ គច្ឆន្តោ អញ្ញតរំ ភិក្ខុំ ឯតទវោច – ‘‘អាវុសោ, តុយ្ហំ ឧបដ្ឋាកកុលំ វុត្តោ វជ្ជេមី’’តិ. សោបិ ឯវមាហ – ‘‘វុត្តោ វជ្ជេហី’’តិ. សោ គន្ត្វា អាឡ្ហកំ សប្បិំ តុលំ គុឡំ ទោណំ តណ្ឌុលំ អាហរាបេត្វា អត្តនា បរិភុញ្ជិ. សោ ជានិត្វា តំ ចោទេសិ – ‘‘អស្សមណោសិ ត្វ’’ន្តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស. ន ច, ភិក្ខវេ, វុត្តោ វជ្ជេមីតិ វត្តព្ពោ, ន ច វុត្តោ វជ្ជេហីតិ វត្តព្ពោ. យោ វទេយ្យ, អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

១៥១. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ បុរិសោ មហគ្ឃំ មណិំ អាទាយ អញ្ញតរេន ភិក្ខុនា សទ្ធិំ អទ្ធានមគ្គប្បដិបន្នោ ហោតិ. អថ ខោ សោ បុរិសោ សុង្កដ្ឋានំ បស្សិត្វា តស្ស ភិក្ខុនោ អជានន្តស្ស ថវិកាយ មណិំ បក្ខិបិត្វា សុង្កដ្ឋានំ អតិក្កមិត្វា អគ្គហេសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘កិំចិត្តោ ត្វំ, ភិក្ខូ’’តិ? ‘‘នាហំ, ភគវា, ជានាមី’’តិ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, អជានន្តស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ បុរិសោ មហគ្ឃំ មណិំ អាទាយ អញ្ញតរេន ភិក្ខុនា សទ្ធិំ អទ្ធានមគ្គប្បដិបន្នោ ហោតិ. អថ ខោ សោ បុរិសោ សុង្កដ្ឋានំ បស្សិត្វា គិលានាលយំ ករិត្វា អត្តនោ ភណ្ឌិកំ តស្ស ភិក្ខុនោ អទាសិ. អថ ខោ សោ បុរិសោ សុង្កដ្ឋានំ អតិក្កមិត្វា តំ ភិក្ខុំ ឯតទវោច – ‘‘អាហរ មេ, ភន្តេ, ភណ្ឌិកំ; នាហំ អកល្លកោ’’តិ. ‘‘កិស្ស បន ត្វំ, អាវុសោ, ឯវរូបំ អកាសី’’តិ? អថ ខោ សោ បុរិសោ តស្ស ភិក្ខុនោ ឯតមត្ថំ អារោចេសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘កិំចិត្តោ ត្វំ, ភិក្ខូ’’តិ? ‘‘នាហំ, ភគវា, ជានាមី’’តិ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, អជានន្តស្សា’’តិ.

១៥២. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ សត្ថេន សទ្ធិំ អទ្ធានមគ្គប្បដិបន្នោ ហោតិ. អញ្ញតរោ បុរិសោ តំ ភិក្ខុំ អាមិសេន ឧបលាបេត្វា សុង្កដ្ឋានំ បស្សិត្វា មហគ្ឃំ មណិំ តស្ស ភិក្ខុនោ អទាសិ – ‘‘ឥមំ, ភន្តេ, មណិំ សុង្កដ្ឋានំ អតិក្កាមេហី’’តិ. អថ ខោ សោ ភិក្ខុ តំ មណិំ សុង្កដ្ឋានំ អតិក្កាមេសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

១៥៣. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ បាសេ ពន្ធំ សូករំ ការុញ្ញេន មុញ្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘កិំចិត្តោ ត្វំ, ភិក្ខូ’’តិ? ‘‘ការុញ្ញាធិប្បាយោ អហំ, ភគវា’’តិ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, ការុញ្ញាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ បាសេ ពន្ធំ សូករំ – ‘‘បុរេ សាមិកា បស្សន្តី’’តិ, ថេយ្យចិត្តោ មុញ្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ បាសេ ពន្ធំ មិគំ ការុញ្ញេន មុញ្ចិ… បាសេ ពន្ធំ មិគំ – ‘‘បុរេ សាមិកា បស្សន្តី’’តិ, ថេយ្យចិត្តោ មុញ្ចិ … កុមិនេ ពន្ធេ មច្ឆេ ការុញ្ញេន មុញ្ចិ… កុមិនេ ពន្ធេ មច្ឆេ – ‘‘បុរេ សាមិកា បស្សន្តី’’តិ ថេយ្យចិត្តោ មុញ្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ យានេ ភណ្ឌំ បស្សិត្វា – ‘‘ឥតោ គណ្ហន្តោ បារាជិកោ ភវិស្សាមី’’តិ, អតិក្កមិត្វា បវដ្ដេត្វា [បវត្តេត្វា (ក.)] អគ្គហេសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ កុលលេន ឧក្ខិត្តំ មំសបេសិំ – ‘‘សាមិកានំ ទស្សាមី’’តិ អគ្គហេសិ. សាមិកា តំ ភិក្ខុំ ចោទេសុំ – ‘‘អស្សមណោសិ ត្វ’’ន្តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, អថេយ្យចិត្តស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ កុលលេន ឧក្ខិត្តំ មំសបេសិំ – ‘‘បុរេ សាមិកា បស្សន្តី’’តិ, ថេយ្យចិត្តោ អគ្គហេសិ. សាមិកា តំ ភិក្ខុំ ចោទេសុំ – ‘‘អស្សមណោសិ ត្វ’’ន្តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

១៥៤. តេន ខោ បន សមយេន មនុស្សា ឧឡុម្បំ ពន្ធិត្វា អចិរវតិយា នទិយា ឱសារេន្តិ. ពន្ធនេ ឆិន្នេ កដ្ឋានិ វិប្បកិណ្ណានិ អគមំសុ. ភិក្ខូ បំសុកូលសញ្ញិនោ ឧត្តារេសុំ. សាមិកា តេ ភិក្ខូ ចោទេសុំ – ‘‘អស្សមណាត្ថ តុម្ហេ’’តិ. តេសំ កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, បំសុកូលសញ្ញិស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន មនុស្សា ឧឡុម្បំ ពន្ធិត្វា អចិរវតិយា នទិយា ឱសារេន្តិ. ពន្ធនេ ឆិន្នេ កដ្ឋានិ វិប្បកិណ្ណានិ អគមំសុ. ភិក្ខូ – ‘‘បុរេ សាមិកា បស្សន្តី’’តិ, ថេយ្យចិត្តា ឧត្តារេសុំ. សាមិកា តេ ភិក្ខូ ចោទេសុំ – ‘‘អស្សមណាត្ថ តុម្ហេ’’តិ. តេសំ កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ តុម្ហេ, ភិក្ខវេ, អាបន្នា បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ គោបាលកោ រុក្ខេ សាដកំ អាលគ្គេត្វា ឧច្ចារំ អគមាសិ. អញ្ញតរោ ភិក្ខុ បំសុកូលសញ្ញី អគ្គហេសិ. អថ ខោ សោ គោបាលកោ តំ ភិក្ខុំ ចោទេសិ – ‘‘អស្សមណោសិ ត្វ’’ន្តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បំសុកូលសញ្ញិស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ នទិំ តរន្តស្ស រជកានំ ហត្ថតោ មុត្តំ សាដកំ បាទេ លគ្គំ ហោតិ. សោ ភិក្ខុ – ‘‘សាមិកានំ ទស្សាមី’’តិ អគ្គហេសិ. សាមិកា តំ ភិក្ខុំ ចោទេសុំ – ‘‘អស្សមណោសិ ត្វ’’ន្តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, អថេយ្យចិត្តស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ នទិំ តរន្តស្ស រជកានំ ហត្ថតោ មុត្តំ សាដកំ បាទេ លគ្គំ ហោតិ. សោ ភិក្ខុ – ‘‘បុរេ សាមិកា បស្សន្តី’’តិ, ថេយ្យចិត្តោ អគ្គហេសិ. សាមិកា តំ ភិក្ខុំ ចោទេសុំ – ‘‘អស្សមណោសិ ត្វ’’ន្តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

១៥៥. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ សប្បិកុម្ភិំ បស្សិត្វា ថោកំ ថោកំ បរិភុញ្ជិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស; អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន សម្ពហុលា ភិក្ខូ សំវិទហិត្វា អគមំសុ – ‘‘ភណ្ឌំ អវហរិស្សាមា’’តិ. ឯកោ ភណ្ឌំ អវហរិ. តេ ឯវមាហំសុ – ‘‘ន មយំ បារាជិកា. យោ អវហដោ សោ បារាជិកោ’’តិ. ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ… ‘‘អាបត្តិំ តុម្ហេ, ភិក្ខវេ, អាបន្នា បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន សម្ពហុលា ភិក្ខូ សំវិទហិត្វា ភណ្ឌំ អវហរិត្វា ភាជេសុំ. តេហិ ភាជីយមានេ ឯកមេកស្ស បដិវិសោ ន បញ្ចមាសកោ បូរិ. តេ ឯវមាហំសុ – ‘‘ន មយំ បារាជិកា’’តិ. ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. ‘‘អាបត្តិំ តុម្ហេ, ភិក្ខវេ, អាបន្នា បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ សាវត្ថិយំ ទុព្ភិក្ខេ អាបណិកស្ស តណ្ឌុលមុដ្ឋិំ ថេយ្យចិត្តោ អវហរិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ សាវត្ថិយំ ទុព្ភិក្ខេ អាបណិកស្ស មុគ្គមុដ្ឋិំ… មាសមុដ្ឋិំ… តិលមុដ្ឋិំ ថេយ្យចិត្តោ អវហរិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន សាវត្ថិយំ អន្ធវនេ ចោរកា គាវិំ ហន្ត្វា មំសំ ខាទិត្វា សេសកំ បដិសាមេត្វា អគមំសុ. ភិក្ខូ បំសុកូលសញ្ញិនោ បដិគ្គហាបេត្វា បរិភុញ្ជិំសុ. ចោរកា តេ ភិក្ខូ ចោទេសុំ – ‘‘អស្សមណាត្ថ តុម្ហេ’’តិ. តេសំ កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, បំសុកូលសញ្ញិស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន សាវត្ថិយំ អន្ធវនេ ចោរកា សូករំ ហន្ត្វា មំសំ ខាទិត្វា សេសកំ បដិសាមេត្វា អគមំសុ. ភិក្ខូ បំសុកូលសញ្ញិនោ បដិគ្គហាបេត្វា បរិភុញ្ជិំសុ. ចោរកា តេ ភិក្ខូ ចោទេសុំ – ‘‘អស្សមណាត្ថ តុម្ហេ’’តិ. តេសំ កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, បំសុកូលសញ្ញិស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ តិណក្ខេត្តំ គន្ត្វា លូតំ តិណំ បញ្ចមាសគ្ឃនកំ ថេយ្យចិត្តោ អវហរិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ …បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ តិណក្ខេត្តំ គន្ត្វា តិណំ លាយិត្វា បញ្ចមាសគ្ឃនកំ ថេយ្យចិត្តោ អវហរិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

១៥៦. តេន ខោ បន សមយេន អាគន្តុកា ភិក្ខូ សង្ឃស្ស អម្ពំ ភាជាបេត្វា បរិភុញ្ជិំសុ. អាវាសិកា ភិក្ខូ តេ ភិក្ខូ ចោទេសុំ – ‘‘អស្សមណាត្ថ តុម្ហេ’’តិ. តេសំ កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. ‘‘កិំចិត្តា តុម្ហេ, ភិក្ខវេ’’តិ? ‘‘បរិភោគត្ថាយ [បរិភោគត្ថា (សី.)] មយំ ភគវា’’តិ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, បរិភោគត្ថាយា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អាគន្តុកា ភិក្ខូ សង្ឃស្ស ជម្ពុំ… សង្ឃស្ស លពុជំ… សង្ឃស្ស បនសំ… សង្ឃស្ស តាលបក្កំ… សង្ឃស្ស ឧច្ឆុំ… សង្ឃស្ស តិម្ពរូសកំ ភាជាបេត្វា បរិភុញ្ជិំសុ. អាវាសិកា ភិក្ខូ តេ ភិក្ខូ ចោទេសុំ – ‘‘អស្សមណាត្ថ, តុម្ហេ’’តិ. តេសំ កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, បរិភោគត្ថាយា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អម្ពបាលកា ភិក្ខូនំ អម្ពផលំ ទេន្តិ. ភិក្ខូ – ‘‘គោបេតុំ ឥមេ ឥស្សរា, នយិមេ ទាតុ’’ន្តិ, កុក្កុច្ចាយន្តា ន បដិគ្គណ្ហន្តិ. ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, គោបកស្ស ទានេ’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន ជម្ពុបាលកា… លពុជបាលកា… បនសបាលកា… តាលបក្កបាលកា… ឧច្ឆុបាលកា… តិម្ពរូសកបាលកា ភិក្ខូនំ តិម្ពរូសកំ ទេន្តិ. ភិក្ខូ – ‘‘គោបេតុំ ឥមេ ឥស្សរា, នយិមេ ទាតុ’’ន្តិ, កុក្កុច្ចាយន្តា ន បដិគ្គណ្ហន្តិ. ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, គោបកស្ស ទានេ’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ សង្ឃស្ស ទារុំ តាវកាលិកំ ហរិត្វា អត្តនោ វិហារស្ស កុដ្ដំ ឧបត្ថម្ភេសិ. ភិក្ខូ តំ ភិក្ខុំ ចោទេសុំ – ‘‘អស្សមណោសិ ត្វ’’ន្តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ. ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសិ. ‘‘កិំចិត្តោ ត្វំ, ភិក្ខូ’’តិ? ‘‘តាវកាលិកោ អហំ, ភគវា’’តិ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, តាវកាលិកេ’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ សង្ឃស្ស ឧទកំ ថេយ្យចិត្តោ អវហរិ… សង្ឃស្ស មត្តិកំ ថេយ្យចិត្តោ អវហរិ… សង្ឃស្ស បុញ្ជកិតំ តិណំ ថេយ្យចិត្តោ អវហរិ… តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ សង្ឃស្ស បុញ្ជកិតំ តិណំ ថេយ្យចិត្តោ ឈាបេសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស. អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ សង្ឃស្ស មញ្ចំ ថេយ្យចិត្តោ អវហរិ… តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ សង្ឃស្ស បីឋំ… សង្ឃស្ស ភិសិំ… សង្ឃស្ស ពិព្ពោហនំ [ពិម្ពោហនំ (សី. ស្យា.)] … សង្ឃស្ស កវាដំ… សង្ឃស្ស អាលោកសន្ធិំ… សង្ឃស្ស គោបានសិំ ថេយ្យចិត្តោ អវហរិ… តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

១៥៧. [ចូឡវ. ៣២៤] តេន ខោ បន សមយេន ភិក្ខូ អញ្ញតរស្ស ឧបាសកស្ស វិហារបរិភោគំ សេនាសនំ អញ្ញត្រ បរិភុញ្ជន្តិ. អថ ខោ សោ ឧបាសកោ ឧជ្ឈាយតិ ខិយ្យតិ វិបាចេតិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម ភទន្តា អញ្ញត្រ បរិភោគំ អញ្ញត្រ បរិភុញ្ជិស្សន្តី’’តិ! ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. ‘‘ន, ភិក្ខវេ, អញ្ញត្រ បរិភោគោ អញ្ញត្រ បរិភុញ្ជិតព្ពោ. យោ បរិភុញ្ជេយ្យ, អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

[ចូឡវ. ៣២៤] តេន ខោ បន សមយេន ភិក្ខូ ឧបោសថគ្គម្បិ សន្និសជ្ជម្បិ ហរិតុំ កុក្កុច្ចាយន្តា ឆមាយំ និសីទន្តិ. គត្តានិបិ ចីវរានិបិ បំសុកិតានិ ហោន្តិ. ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. ‘‘អនុជានាមិ, ភិក្ខវេ, តាវកាលិកំ ហរិតុ’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន ចម្បាយំ ថុល្លនន្ទាយ ភិក្ខុនិយា អន្តេវាសិនី ភិក្ខុនី ថុល្លនន្ទាយ ភិក្ខុនិយា ឧបដ្ឋាកកុលំ គន្ត្វា – ‘‘អយ្យា ឥច្ឆតិ តេកដុលយាគុំ បាតុ’’ន្តិ, បចាបេត្វា ហរិត្វា អត្តនា បរិភុញ្ជិ. សា ជានិត្វា តំ ចោទេសិ – ‘‘អស្សមណីសិ ត្វ’’ន្តិ. តស្សា កុក្កុច្ចំ អហោសិ. អថ ខោ សា ភិក្ខុនី ភិក្ខុនីនំ ឯតមត្ថំ អារោចេសិ. ភិក្ខុនិយោ ភិក្ខូនំ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. ភិក្ខូ ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, បារាជិកស្ស; អាបត្តិ សម្បជានមុសាវាទេ បាចិត្តិយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន រាជគហេ ថុល្លនន្ទាយ ភិក្ខុនិយា អន្តេវាសិនី ភិក្ខុនី ថុល្លនន្ទាយ ភិក្ខុនិយា ឧបដ្ឋាកកុលំ គន្ត្វា – ‘‘អយ្យា ឥច្ឆតិ មធុគោឡកំ ខាទិតុ’’ន្តិ, បចាបេត្វា ហរិត្វា អត្តនា បរិភុញ្ជិ. សា ជានិត្វា តំ ចោទេសិ – ‘‘អស្សមណីសិ ត្វ’’ន្តិ. តស្សា កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, បារាជិកស្ស; អាបត្តិ សម្បជានមុសាវាទេ បាចិត្តិយស្សា’’តិ.

១៥៨. តេន ខោ បន សមយេន វេសាលិយំ អាយស្មតោ អជ្ជុកស្ស ឧបដ្ឋាកស្ស គហបតិនោ ទ្វេ ទារកា ហោន្តិ – បុត្តោ ច ភាគិនេយ្យោ ច. អថ ខោ សោ គហបតិ អាយស្មន្តំ អជ្ជុកំ ឯតទវោច – ‘‘ឥមំ, ភន្តេ, ឱកាសំ យោ ឥមេសំ ទ្វិន្នំ ទារកានំ សទ្ធោ ហោតិ បសន្នោ តស្ស អាចិក្ខេយ្យាសី’’តិ [អាចិក្ខេយ្យាសីតិ សោ កាលមកាសិ (ស្យា.)]. តេន ខោ បន សមយេន តស្ស គហបតិនោ ភាគិនេយ្យោ សទ្ធោ ហោតិ បសន្នោ. អថ ខោ អាយស្មា អជ្ជុកោ តំ ឱកាសំ តស្ស ទារកស្ស អាចិក្ខិ. សោ តេន សាបតេយ្យេន កុដុម្ពញ្ច សណ្ឋបេសិ ទានញ្ច បដ្ឋបេសិ. អថ ខោ តស្ស គហបតិនោ បុត្តោ អាយស្មន្តំ អានន្ទំ ឯតទវោច – ‘‘កោ នុ ខោ, ភន្តេ អានន្ទ, បិតុនោ ទាយជ្ជោ – បុត្តោ វា ភាគិនេយ្យោ វា’’តិ? ‘‘បុត្តោ ខោ, អាវុសោ, បិតុនោ ទាយជ្ជោ’’តិ. ‘‘អយំ, ភន្តេ, អយ្យោ អជ្ជុកោ អម្ហាកំ សាបតេយ្យំ អម្ហាកំ មេថុនកស្ស អាចិក្ខី’’តិ. ‘‘អស្សមណោ, អាវុសោ, អាយស្មា អជ្ជុកោ’’តិ. អថ ខោ អាយស្មា អជ្ជុកោ អាយស្មន្តំ អានន្ទំ ឯតទវោច – ‘‘ទេហិ មេ, អាវុសោ អានន្ទ, វិនិច្ឆយ’’ន្តិ. តេន ខោ បន សមយេន អាយស្មា ឧបាលិ អាយស្មតោ អជ្ជុកស្ស បក្ខោ ហោតិ. អថ ខោ អាយស្មា ឧបាលិ អាយស្មន្តំ អានន្ទំ ឯតទវោច – ‘‘យោ នុ ខោ, អាវុសោ អានន្ទ, សាមិកេន ‘ឥមំ ឱកាសំ ឥត្ថន្នាមស្ស អាចិក្ខេយ្យាសី’តិ វុត្តោ តស្ស អាចិក្ខតិ, កិំ សោ អាបជ្ជតី’’តិ? ‘‘ន, ភន្តេ, កិញ្ចិ អាបជ្ជតិ, អន្តមសោ ទុក្កដមត្តម្បី’’តិ. ‘‘អយំ, អាវុសោ, អាយស្មា អជ្ជុកោ សាមិកេន – ‘ឥមំ ឱកាសំ ឥត្ថន្នាមស្ស អាចិក្ខា’តិ វុត្តោ តស្ស អាចិក្ខតិ; អនាបត្តិ, អាវុសោ, អាយស្មតោ អជ្ជុកស្សា’’តិ.

១៥៩. តេន ខោ បន សមយេន ពារាណសិយំ អាយស្មតោ បិលិន្ទវច្ឆស្ស ឧបដ្ឋាកកុលំ ចោរេហិ ឧបទ្ទុតំ ហោតិ. ទ្វេ ច ទារកា នីតា ហោន្តិ. អថ ខោ អាយស្មា បិលិន្ទវច្ឆោ តេ ទារកេ ឥទ្ធិយា អានេត្វា បាសាទេ ឋបេសិ. មនុស្សា តេ ទារកេ បស្សិត្វា – ‘‘អយ្យស្សាយំ បិលិន្ទវច្ឆស្ស ឥទ្ធានុភាវោ’’តិ, អាយស្មន្តេ បិលិន្ទវច្ឆេ អភិប្បសីទិំសុ. ភិក្ខូ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម អាយស្មា បិលិន្ទវច្ឆោ ចោរេហិ នីតេ ទារកេ អានេស្សតី’’តិ! ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ [ឥទ្ធិមតោ (សី.), ឥទ្ធិមន្តស្ស (ស្យា.)], ឥទ្ធិមស្ស ឥទ្ធិវិសយេ’’តិ.

១៦០. តេន ខោ បន សមយេន ទ្វេ ភិក្ខូ សហាយកា ហោន្តិ – បណ្ឌុកោ ច កបិលោ ច. ឯកោ គាមកេ វិហរតិ, ឯកោ កោសម្ពិយំ. អថ ខោ តស្ស ភិក្ខុនោ គាមកា កោសម្ពិំ គច្ឆន្តស្ស អន្តរាមគ្គេ នទិំ តរន្តស្ស សូករិកានំ ហត្ថតោ មុត្តា មេទវដ្ដិ បាទេ លគ្គា ហោតិ. សោ ភិក្ខុ – ‘‘សាមិកានំ ទស្សាមី’’តិ អគ្គហេសិ. សាមិកា តំ ភិក្ខុំ ចោទេសុំ – ‘‘អស្សមណោសិ ត្វ’’ន្តិ. តំ ឧត្តិណ្ណំ គោបាលិកា [អញ្ញតរា គោបាលិកា (សី. ស្យា.)] បស្សិត្វា ឯតទវោច – ‘‘ឯហិ, ភន្តេ, មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវា’’តិ. សោ – ‘‘បកតិយាបាហំ អស្សមណោ’’តិ តស្សា មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវិត្វា កោសម្ពិំ គន្ត្វា ភិក្ខូនំ ឯតមត្ថំ អារោចេសិ. ភិក្ខូ ភគវតោ ឯតមត្ថំ ឱរោចេសុំ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, អទិន្នាទានេ បារាជិកស្ស; អាបត្តិ មេថុនធម្មសមាយោគេ បារាជិកស្សា’’តិ.

១៦១. តេន ខោ បន សមយេន សាគលាយំ អាយស្មតោ ទឡ្ហិកស្ស សទ្ធិវិហារិកោ ភិក្ខុ អនភិរតិយា បីឡិតោ អាបណិកស្ស វេឋនំ អវហរិត្វា អាយស្មន្តំ ទឡ្ហិកំ ឯតទវោច – ‘‘អស្សមណោ អហំ, ភន្តេ, វិព្ភមិស្សាមី’’តិ. ‘‘កិំ តយា, អាវុសោ, កត’’ន្តិ? សោ តមត្ថំ អារោចេសិ. អាហរាបេត្វា អគ្ឃាបេសិ. តំ អគ្ឃាបេន្តំ ន បញ្ចមាសកេ អគ្ឃតិ. ‘‘អនាបត្តិ, អាវុសោ, បារាជិកស្សា’’តិ. ធម្មកថំ អកាសិ. សោ ភិក្ខុ អភិរមតីតិ [អភិរមីតិ (សី. ស្យា.)].

ទុតិយបារាជិកំ សមត្តំ.

៣. តតិយបារាជិកំ

១៦២. [ឥទំ វត្ថុ សំ. និ. ៥.៩៨៥] តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា វេសាលិយំ វិហរតិ មហាវនេ កូដាគារសាលាយំ. តេន ខោ បន សមយេន ភគវា ភិក្ខូនំ អនេកបរិយាយេន អសុភកថំ កថេតិ, អសុភាយ វណ្ណំ ភាសតិ, អសុភភាវនាយ វណ្ណំ ភាសតិ, អាទិស្ស អាទិស្ស អសុភសមាបត្តិយា វណ្ណំ ភាសតិ. អថ ខោ ភគវា ភិក្ខូ អាមន្តេសិ – ‘‘ឥច្ឆាមហំ, ភិក្ខវេ, អទ្ធមាសំ បដិសល្លីយិតុំ. នម្ហិ កេនចិ ឧបសង្កមិតព្ពោ, អញ្ញត្រ ឯកេន បិណ្ឌបាតនីហារកេនា’’តិ. ‘‘ឯវំ, ភន្តេ’’តិ, ខោ តេ ភិក្ខូ ភគវតោ បដិស្សុណិត្វា នាស្សុធ កោចិ ភគវន្តំ ឧបសង្កមតិ, អញ្ញត្រ ឯកេន បិណ្ឌបាតនីហារកេន. ភិក្ខូ – ‘‘ភគវា ខោ អនេកបរិយាយេន អសុភកថំ កថេតិ, អសុភាយ វណ្ណំ ភាសតិ, អសុភភាវនាយ វណ្ណំ ភាសតិ, អាទិស្ស អាទិស្ស អសុភសមាបត្តិយា វណ្ណំ ភាសតី’’តិ (តេ) [( ) (?) ឯវមុបរិបិ ឦទិសេសុ ឋានេសុ] អនេកាការវោការំ អសុភភាវនានុយោគមនុយុត្តា វិហរន្តិ. តេ សកេន កាយេន អដ្ដីយន្តិ ហរាយន្តិ ជិគុច្ឆន្តិ. សេយ្យថាបិ នាម ឥត្ថី វា បុរិសោ វា ទហរោ យុវា មណ្ឌនកជាតិកោ សីសំន្ហាតោ អហិកុណបេន វា កុក្កុរកុណបេន វា មនុស្សកុណបេន វា កណ្ឋេ អាសត្តេន អដ្ដីយេយ្យ ហរាយេយ្យ ជិគុច្ឆេយ្យ, ឯវមេវ តេ ភិក្ខូ សកេន កាយេន អដ្ដីយន្តា ហរាយន្តា ជិគុច្ឆន្តា អត្តនាបិ អត្តានំ ជីវិតា វោរោបេន្តិ, អញ្ញមញ្ញម្បិ ជីវិតា វោរោបេន្តិ, មិគលណ្ឌិកម្បិ សមណកុត្តកំ ឧបសង្កមិត្វា ឯវំ វទន្តិ – ‘‘សាធុ នោ, អាវុសោ, ជីវិតា វោរោបេហិ. ឥទំ តេ បត្តចីវរំ ភវិស្សតី’’តិ. អថ ខោ មិគលណ្ឌិកោ សមណកុត្តកោ បត្តចីវរេហិ ភដោ សម្ពហុលេ ភិក្ខូ ជីវិតា វោរោបេត្វា លោហិតកំ [លោហិតគតំ (ក.)] អសិំ អាទាយ យេន វគ្គមុទា នទី តេនុបសង្កមិ.

១៦៣. អថ ខោ មិគលណ្ឌិកស្ស សមណកុត្តកស្ស លោហិតកំ តំ អសិំ ធោវន្តស្ស អហុទេវ កុក្កុច្ចំ អហុ វិប្បដិសារោ – ‘‘អលាភា វត មេ, ន វត មេ លាភា; ទុល្លទ្ធំ វត មេ, ន វត មេ សុលទ្ធំ. ពហុំ វត មយា អបុញ្ញំ បសុតំ, យោហំ ភិក្ខូ សីលវន្តេ កល្យាណធម្មេ ជីវិតា វោរោបេសិ’’ន្តិ. អថ ខោ អញ្ញតរា មារកាយិកា ទេវតា អភិជ្ជមានេ ឧទកេ អាគន្ត្វា មិគលណ្ឌិកំ សមណកុត្តកំ ឯតទវោច – ‘‘សាធុ សាធុ សប្បុរិស, លាភា តេ សប្បុរិស, សុលទ្ធំ តេ សប្បុរិស. ពហុំ តយា សប្បុរិស បុញ្ញំ បសុតំ, យំ ត្វំ អតិណ្ណេ តារេសី’’តិ. អថ ខោ មិគលណ្ឌិកោ សមណកុត្តកោ – ‘‘លាភា កិរ មេ, សុលទ្ធំ កិរ មេ, ពហុំ កិរ មយា បុញ្ញំ បសុតំ, អតិណ្ណោ កិរាហំ តារេមី’’តិ តិណ្ហំ អសិំ អាទាយ វិហារេន វិហារំ បរិវេណេន បរិវេណំ ឧបសង្កមិត្វា ឯវំ វទេតិ – ‘‘កោ អតិណ្ណោ, កំ តារេមី’’តិ? តត្ថ យេ តេ ភិក្ខូ អវីតរាគា តេសំ តស្មិំ សមយេ ហោតិយេវ ភយំ ហោតិ ឆម្ភិតត្តំ ហោតិ លោមហំសោ. យេ បន តេ ភិក្ខូ វីតរាគា តេសំ តស្មិំ សមយេ ន ហោតិ ភយំ ន ហោតិ ឆម្ភិតត្តំ ន ហោតិ លោមហំសោ. អថ ខោ មិគលណ្ឌិកោ សមណកុត្តកោ ឯកម្បិ ភិក្ខុំ ឯកាហេន ជីវិតា វោរោបេសិ, ទ្វេបិ ភិក្ខូ ឯកាហេន ជីវិតា វោរោបេសិ, តយោបិ ភិក្ខូ ឯកាហេន ជីវិតា វោរោបេសិ, ចត្តារោបិ ភិក្ខូ ឯកាហេន ជីវិតា វោរោបេសិ, បញ្ចបិ ភិក្ខូ ឯកាហេន ជីវិតា វោរោបេសិ, ទសបិ ភិក្ខូ ឯកាហេន ជីវិតា វោរោបេសិ, វីសម្បិ ភិក្ខូ ឯកាហេន ជីវិតា វោរោបេសិ, តិំសម្បិ ភិក្ខូ ឯកាហេន ជីវិតា វោរោបេសិ, ចត្តាលីសម្បិ ភិក្ខូ ឯកាហេន ជីវិតា វោរោបេសិ, បញ្ញាសម្បិ ភិក្ខូ ឯកាហេន ជីវិតា វោរោបេសិ, សដ្ឋិម្បិ ភិក្ខូ ឯកាហេន ជីវិតា វោរោបេសិ.

១៦៤. អថ ខោ ភគវា តស្ស អទ្ធមាសស្ស អច្ចយេន បដិសល្លានា វុដ្ឋិតោ អាយស្មន្តំ អានន្ទំ អាមន្តេសិ – ‘‘កិំ នុ ខោ, អានន្ទ, តនុភូតោ វិយ ភិក្ខុសង្ឃោ’’តិ? ‘‘តថា ហិ បន, ភន្តេ, ភគវា ភិក្ខូនំ អនេកបរិយាយេន អសុភកថំ កថេតិ, អសុភាយ វណ្ណំ ភាសតិ, អសុភភាវនាយ វណ្ណំ ភាសតិ, អាទិស្ស អាទិស្ស អសុភសមាបត្តិយា វណ្ណំ ភាសតិ. តេ ច, ភន្តេ, ភិក្ខូ – ‘ភគវា ខោ អនេកបរិយាយេន អសុភកថំ កថេតិ, អសុភាយ វណ្ណំ ភាសតិ, អសុភភាវនាយ វណ្ណំ ភាសតិ, អាទិស្ស អាទិស្ស អសុភសមាបត្តិយា វណ្ណំ ភាសតី’តិ, តេ អនេកាការវោការំ អសុភភាវនានុយោគមនុយុត្តា វិហរន្តិ. តេ សកេន កាយេន អដ្ដីយន្តិ ហរាយន្តិ ជិគុច្ឆន្តិ. សេយ្យថាបិ នាម ឥត្ថី វា បុរិសោ វា ទហរោ យុវា មណ្ឌនកជាតិកោ សីសំន្ហាតោ អហិកុណបេន វា កុក្កុរកុណបេន វា មនុស្សកុណបេន វា កណ្ឋេ អាសត្តេន អដ្ដីយេយ្យ ហរាយេយ្យ ជិគុច្ឆេយ្យ, ឯវមេវ តេ ភិក្ខូ សកេន កាយេន អដ្ដីយន្តា ហរាយន្តា ជិគុច្ឆន្តា អត្តនាបិ អត្តានំ ជីវិតា វោរោបេន្តិ, អញ្ញមញ្ញម្បិ ជីវិតា វោរោបេន្តិ, មិគលណ្ឌិកម្បិ សមណកុត្តកំ ឧបសង្កមិត្វា ឯវំ វទន្តិ – ‘សាធុ នោ, អាវុសោ, ជីវិតា វោរោបេហិ. ឥទំ តេ បត្តចីវរំ ភវិស្សតី’តិ. អថ ខោ, ភន្តេ, មិគលណ្ឌិកោ សមណកុត្តកោ បត្តចីវរេហិ ភដោ ឯកម្បិ ភិក្ខុំ ឯកាហេន ជីវិតា វោរោបេសិ…បេ… សដ្ឋិម្បិ ភិក្ខូ ឯកាហេន ជីវិតា វោរោបេសិ. សាធុ, ភន្តេ, ភគវា អញ្ញំ បរិយាយំ អាចិក្ខតុ យថាយំ ភិក្ខុសង្ឃោ អញ្ញាយ សណ្ឋហេយ្យា’’តិ. ‘‘តេនហានន្ទ, យាវតិកា ភិក្ខូ វេសាលិំ ឧបនិស្សាយ វិហរន្តិ តេ សព្ពេ ឧបដ្ឋានសាលាយំ សន្និបាតេហី’’តិ. ‘‘ឯវំ, ភន្តេ’’តិ, ខោ អាយស្មា អានន្ទោ ភគវតោ បដិស្សុណិត្វា យាវតិកា ភិក្ខូ វេសាលិំ ឧបនិស្សាយ វិហរន្តិ តេ សព្ពេ ឧបដ្ឋានសាលាយំ សន្និបាតេត្វា យេន ភគវា តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា ភគវន្តំ ឯតទវោច – ‘‘សន្និបតិតោ, ភន្តេ ភិក្ខុសង្ឃោ; យស្ស ទានិ, ភន្តេ, ភគវា កាលំ មញ្ញតី’’តិ.

១៦៥. អថ ខោ ភគវា យេន ឧបដ្ឋានសាលា តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា បញ្ញត្តេ អាសនេ និសីទិ. និសជ្ជ ខោ ភគវា ភិក្ខូ អាមន្តេសិ – ‘‘អយម្បិ ខោ, ភិក្ខវេ, អានាបានស្សតិសមាធិ ភាវិតោ ពហុលីកតោ សន្តោ ចេវ បណីតោ ច អសេចនកោ ច សុខោ ច វិហារោ ឧប្បន្នុប្បន្នេ ច បាបកេ អកុសលេ ធម្មេ ឋានសោ អន្តរធាបេតិ វូបសមេតិ. សេយ្យថាបិ, ភិក្ខវេ, គិម្ហានំ បច្ឆិមេ មាសេ ឧហតំ [ឩហតំ (ក.)] រជោជល្លំ តមេនំ មហា អកាលមេឃោ ឋានសោ អន្តរធាបេតិ វូបសមេតិ, ឯវមេវ ខោ, ភិក្ខវេ, អានាបានស្សតិសមាធិ ភាវិតោ ពហុលីកតោ សន្តោ ចេវ បណីតោ ច អសេចនកោ ច សុខោ ច វិហារោ ឧប្បន្នុប្បន្នេ ច បាបកេ អកុសលេ ធម្មេ ឋានសោ អន្តរធាបេតិ វូបសមេតិ. កថំ ភាវិតោ ច, ភិក្ខវេ, អានាបានស្សតិសមាធិ កថំ ពហុលីកតោ សន្តោ ចេវ បណីតោ ច អសេចនកោ ច សុខោ ច វិហារោ ឧប្បន្នុប្បន្នេ ច បាបកេ អកុសលេ ធម្មេ ឋានសោ អន្តរធាបេតិ វូបសមេតិ? ឥធ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ អរញ្ញគតោ វា រុក្ខមូលគតោ វា សុញ្ញាគារគតោ វា និសីទតិ បល្លង្កំ អាភុជិត្វា ឧជុំ កាយំ បណិធាយ បរិមុខំ សតិំ ឧបដ្ឋបេត្វា. សោ សតោវ អស្សសតិ សតោ បស្សសតិ. ទីឃំ វា អស្សសន្តោ ទីឃំ អស្សសាមីតិ បជានាតិ, ទីឃំ វា បស្សសន្តោ ទីឃំ បស្សសាមីតិ បជានាតិ. រស្សំ វា អស្សសន្តោ រស្សំ អស្សសាមីតិ បជានាតិ, រស្សំ វា បស្សសន្តោ រស្សំ បស្សសាមីតិ បជានាតិ. សព្ពកាយប្បដិសំវេទី អស្សសិស្សាមីតិ សិក្ខតិ. សព្ពកាយប្បដិសំវេទី បស្សសិស្សាមីតិ សិក្ខតិ. បស្សម្ភយំ កាយសង្ខារំ អស្សសិស្សាមីតិ សិក្ខតិ. បស្សម្ភយំ កាយសង្ខារំ បស្សសិស្សាមីតិ សិក្ខតិ. បីតិប្បដិសំវេទី អស្សសិស្សាមីតិ សិក្ខតិ. បីតិប្បដិសំវេទី បស្សសិស្សាមីតិ សិក្ខតិ. សុខប្បដិសំវេទី អស្សសិស្សាមីតិ សិក្ខតិ. សុខប្បដិសំវេទី បស្សសិស្សាមីតិ សិក្ខតិ. ចិត្តសង្ខារប្បដិសំវេទី អស្សសិស្សាមីតិ សិក្ខតិ. ចិត្តសង្ខារប្បដិសំវេទី បស្សសិស្សាមីតិ សិក្ខតិ. បស្សម្ភយំ ចិត្តសង្ខារំ អស្សសិស្សាមីតិ សិក្ខតិ. បស្សម្ភយំ ចិត្តសង្ខារំ បស្សសិស្សាមីតិ សិក្ខតិ. ចិត្តប្បដិសំវេទី អស្សសិស្សាមីតិ សិក្ខតិ. ចិត្តប្បដិសំវេទី បស្សសិស្សាមីតិ សិក្ខតិ. អភិប្បមោទយំ ចិត្តំ…បេ… សមាទហំ ចិត្តំ…បេ… វិមោចយំ ចិត្តំ…បេ… អនិច្ចានុបស្សី…បេ… វិរាគានុបស្សី…បេ… និរោធានុបស្សី…បេ… បដិនិស្សគ្គានុបស្សី អស្សសិស្សាមីតិ សិក្ខតិ. បដិនិស្សគ្គានុបស្សី បស្សសិស្សាមីតិ សិក្ខតិ. ឯវំ ភាវិតោ ខោ, ភិក្ខវេ, អានាបានស្សតិសមាធិ ឯវំ ពហុលីកតោ សន្តោ ចេវ បណីតោ ច អសេចនកោ ច សុខោ ច វិហារោ ឧប្បន្នុប្បន្នេ ច បាបកេ អកុសលេ ធម្មេ ឋានសោ អន្តរធាបេតិ វូបសមេតី’’តិ.

១៦៦. អថ ខោ ភគវា ឯតស្មិំ និទានេ ឯតស្មិំ បករណេ ភិក្ខុសង្ឃំ សន្និបាតាបេត្វា ភិក្ខូ បដិបុច្ឆិ – ‘‘សច្ចំ កិរ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខូ អត្តនាបិ អត្តានំ ជីវិតា វោរោបេន្តិ, អញ្ញមញ្ញម្បិ ជីវិតា វោរោបេន្តិ មិគលណ្ឌិកម្បិ សមណកុត្តកំ ឧបសង្កមិត្វា ឯវំ វទន្តិ – ‘សាធុ នោ, អាវុសោ, ជីវិតា វោរោបេហិ, ឥទំ តេ បត្តចីវរំ ភវិស្សតី’’’តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា – ‘‘អននុច្ឆវិកំ, ភិក្ខវេ, តេសំ ភិក្ខូនំ អននុលោមិកំ អប្បដិរូបំ អស្សាមណកំ អកប្បិយំ អករណីយំ. កថញ្ហិ នាម តេ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខូ អត្តនាបិ អត្តានំ ជីវិតា វោរោបេស្សន្តិ, អញ្ញមញ្ញម្បិ ជីវិតា វោរោបេស្សន្តិ, មិគលណ្ឌិកម្បិ សមណកុត្តកំ ឧបសង្កមិត្វា ឯវំ វក្ខន្តិ – ‘សាធុ នោ, អាវុសោ, ជីវិតា វោរោបេហិ, ឥទំ តេ បត្តចីវរំ ភវិស្សតី’តិ. នេតំ, ភិក្ខវេ, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

១៦៧. ‘‘យោ បន ភិក្ខុ សញ្ចិច្ច មនុស្សវិគ្គហំ ជីវិតា វោរោបេយ្យ សត្ថហារកំ វាស្ស បរិយេសេយ្យ, អយម្បិ បារាជិកោ ហោតិ អសំវាសោ’’តិ.

ឯវញ្ចិទំ ភគវតា ភិក្ខូនំ សិក្ខាបទំ បញ្ញត្តំ ហោតិ.

១៦៨. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ឧបាសកោ គិលានោ ហោតិ. តស្ស បជាបតិ អភិរូបា ហោតិ ទស្សនីយា បាសាទិកា. ឆព្ពគ្គិយា ភិក្ខូ តស្សា ឥត្ថិយា បដិពទ្ធចិត្តា ហោន្តិ. អថ ខោ ឆព្ពគ្គិយានំ ភិក្ខូនំ ឯតទហោសិ – ‘‘សចេ ខោ សោ, អាវុសោ, ឧបាសកោ ជីវិស្សតិ ន មយំ តំ ឥត្ថិំ លភិស្សាម. ហន្ទ មយំ, អាវុសោ, តស្ស ឧបាសកស្ស មរណវណ្ណំ សំវណ្ណេមា’’តិ. អថ ខោ ឆព្ពគ្គិយា ភិក្ខូ យេន សោ ឧបាសកោ តេនុបសង្កមិំសុ; ឧបសង្កមិត្វា តំ ឧបាសកំ ឯតទវោចុំ – ‘‘ត្វំ ខោសិ, ឧបាសក, កតកល្យាណោ កតកុសលោ កតភីរុត្តាណោ អកតបាបោ អកតលុទ្ទោ អកតកិព្ពិសោ. កតំ តយា កល្យាណំ, អកតំ តយា បាបំ. កិំ តុយ្ហិមិនា បាបកេន ទុជ្ជីវិតេន! មតំ តេ ជីវិតា សេយ្យោ. ឥតោ ត្វំ កាលង្កតោ កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា សុគតិំ សគ្គំ លោកំ ឧបបជ្ជិស្សសិ. តត្ថ ទិព្ពេហិ បញ្ចហិ កាមគុណេហិ សមប្បិតោ សមង្គីភូតោ បរិចារេស្សសី’’តិ.

១៦៩. អថ ខោ សោ ឧបាសកោ – ‘‘សច្ចំ ខោ អយ្យា អាហំសុ. អហញ្ហិ កតកល្យាណោ កតកុសលោ កតភីរុត្តាណោ អកតបាបោ អកតលុទ្ទោ អកតកិព្ពិសោ. កតំ មយា កល្យាណំ, អកតំ មយា បាបំ. កិំ មយ្ហិមិនា បាបកេន ទុជ្ជីវិតេន! មតំ មេ ជីវិតា សេយ្យោ. ឥតោ អហំ កាលង្កតោ កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា សុគតិំ សគ្គំ លោកំ ឧបបជ្ជិស្សាមិ. តត្ថ ទិព្ពេហិ បញ្ចហិ កាមគុណេហិ សមប្បិតោ សមង្គីភូតោ បរិចារេស្សាមី’’តិ, សោ អសប្បាយានិ ចេវ ភោជនានិ ភុញ្ជិ អសប្បាយានិ ច ខាទនីយានិ ខាទិ អសប្បាយានិ ច សាយនីយានិ សាយិ អសប្បាយានិ ច បានានិ បិវិ. តស្ស អសប្បាយានិ ចេវ ភោជនានិ ភុញ្ជតោ អសប្បាយានិ ច ខាទនីយានិ ខាទតោ អសប្បាយានិ ច សាយនីយានិ សាយតោ អសប្បាយានិ ច បានានិ បិវតោ ខរោ អាពាធោ ឧប្បជ្ជិ. សោ តេនេវ អាពាធេន កាលមកាសិ. តស្ស បជាបតិ ឧជ្ឈាយតិ ខិយ្យតិ វិបាចេតិ – ‘‘អលជ្ជិនោ ឥមេ សមណា សក្យបុត្តិយា ទុស្សីលា មុសាវាទិនោ. ឥមេ ហិ នាម ធម្មចារិនោ សមចារិនោ ព្រហ្មចារិនោ សច្ចវាទិនោ សីលវន្តោ កល្យាណធម្មា បដិជានិស្សន្តិ! នត្ថិ ឥមេសំ សាមញ្ញំ នត្ថិ ឥមេសំ ព្រហ្មញ្ញំ, នដ្ឋំ ឥមេសំ សាមញ្ញំ នដ្ឋំ ឥមេសំ ព្រហ្មញ្ញំ, កុតោ ឥមេសំ សាមញ្ញំ កុតោ ឥមេសំ ព្រហ្មញ្ញំ, អបគតា ឥមេ សាមញ្ញា អបគតា ឥមេ ព្រហ្មញ្ញា. ឥមេ មេ សាមិកស្ស មរណវណ្ណំ សំវណ្ណេសុំ. ឥមេហិ មេ សាមិកោ មារិតោ’’តិ. អញ្ញេបិ មនុស្សា ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘អលជ្ជិនោ ឥមេ សមណា សក្យបុត្តិយា ទុស្សីលា មុសាវាទិនោ. ឥមេ ហិ នាម ធម្មចារិនោ សមចារិនោ ព្រហ្មចារិនោ សច្ចវាទិនោ សីលវន្តោ កល្យាណធម្មា បដិជានិស្សន្តិ! នត្ថិ ឥមេសំ សាមញ្ញំ នត្ថិ ឥមេសំ ព្រហ្មញ្ញំ, នដ្ឋំ ឥមេសំ សាមញ្ញំ នដ្ឋំ ឥមេសំ ព្រហ្មញ្ញំ, កុតោ ឥមេសំ សាមញ្ញំ កុតោ ឥមេសំ ព្រហ្មញ្ញំ, អបគតា ឥមេ សាមញ្ញា អបគតា ឥមេ ព្រហ្មញ្ញា. ឥមេ ឧបាសកស្ស មរណវណ្ណំ សំវណ្ណេសុំ. ឥមេហិ ឧបាសកោ មារិតោ’’តិ. អស្សោសុំ ខោ ភិក្ខូ តេសំ មនុស្សានំ ឧជ្ឈាយន្តានំ ខិយ្យន្តានំ វិបាចេន្តានំ. យេ តេ ភិក្ខូ អប្បិច្ឆា…បេ… តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម ឆព្ពគ្គិយា ភិក្ខូ ឧបាសកស្ស មរណវណ្ណំ សំវណ្ណិស្សន្តី’’តិ!

១៧០. អថ ខោ តេ ភិក្ខូ ឆព្ពគ្គិយេ ភិក្ខូ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ…បេ… ‘‘សច្ចំ កិរ តុម្ហេ, ភិក្ខវេ, ឧបាសកស្ស មរណវណ្ណំ សំវណ្ណេថា’’តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា – ‘‘អននុច្ឆវិកំ, មោឃបុរិសា, អននុលោមិកំ អប្បដិរូបំ អស្សាមណកំ អកប្បិយំ អករណីយំ. កថញ្ហិ នាម តុម្ហេ, មោឃបុរិសា, ឧបាសកស្ស មរណវណ្ណំ សំវណ្ណិស្សថ! នេតំ, មោឃបុរិសា, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

១៧១. ‘‘យោ បន ភិក្ខុ សញ្ចិច្ច មនុស្សវិគ្គហំ ជីវិតា វោរោបេយ្យ សត្ថហារកំ វាស្ស បរិយេសេយ្យ មរណវណ្ណំ វា សំវណ្ណេយ្យ មរណាយ វា សមាទបេយ្យ – ‘អម្ភោ បុរិស, កិំ តុយ្ហិមិនា បាបកេន ទុជ្ជីវិតេន, មតំ តេ ជីវិតា សេយ្យោ’តិ, ឥតិ ចិត្តមនោ ចិត្តសង្កប្បោ អនេកបរិយាយេន មរណវណ្ណំ វា សំវណ្ណេយ្យ, មរណាយ វា សមាទបេយ្យ, អយម្បិ បារាជិកោ ហោតិ អសំវាសោ’’តិ.

១៧២. យោ បនាតិ យោ យាទិសោ…បេ… ភិក្ខូតិ…បេ… អយំ ឥមស្មិំ អត្ថេ អធិប្បេតោ ភិក្ខូតិ.

សញ្ចិច្ចាតិ ជានន្តោ សញ្ជានន្តោ ចេច្ច អភិវិតរិត្វា វីតិក្កមោ.

មនុស្សវិគ្គហោ នាម យំ មាតុកុច្ឆិស្មិំ បឋមំ ចិត្តំ ឧប្បន្នំ បឋមំ វិញ្ញាណំ បាតុភូតំ, យាវ មរណកាលា ឯត្ថន្តរេ ឯសោ មនុស្សវិគ្គហោ នាម.

ជីវិតា វោរោបេយ្យាតិ ជីវិតិន្ទ្រិយំ ឧបច្ឆិន្ទតិ ឧបរោធេតិ សន្តតិំ វិកោបេតិ.

សត្ថហារកំ វាស្ស បរិយេសេយ្យាតិ អសិំ វា សត្តិំ វា ភេណ្ឌិំ វា [ភេន្ទិំ វា (ក.)] លគុឡំ វា [សូលំវា លគុឡំវា (ស្យា.)] បាសាណំ វា សត្ថំ វា វិសំ វា រជ្ជុំ វា.

មរណវណ្ណំ វា សំវណ្ណេយ្យាតិ ជីវិតេ អាទីនវំ ទស្សេតិ, មរណេ វណ្ណំ ភណតិ.

មរណាយ វា សមាទបេយ្យាតិ សត្ថំ វា អាហរ, វិសំ វា ខាទ, រជ្ជុយា វា ឧព្ពន្ធិត្វា កាលង្ករោហីតិ.

អម្ភោ បុរិសាតិ អាលបនាធិវចនមេតំ.

កិំ តុយ្ហិមិនា បាបកេន ទុជ្ជីវិតេនាតិ បាបកំ នាម ជីវិតំ អឌ្ឍានំ ជីវិតំ ឧបាទាយ ទលិទ្ទានំ ជីវិតំ បាបកំ លាមកំ, សធនានំ ជីវិតំ ឧបាទាយ អធនានំ ជីវិតំ បាបកំ, ទេវានំ ជីវិតំ ឧបាទាយ មនុស្សានំ ជីវិតំ បាបកំ.

ទុជ្ជីវិតំ នាម ហត្ថច្ឆិន្នស្ស បាទច្ឆិន្នស្ស ហត្ថបាទច្ឆិន្នស្ស កណ្ណច្ឆិន្នស្ស នាសច្ឆិន្នស្ស កណ្ណនាសច្ឆិន្នស្ស, ឥមិនា ច បាបកេន ឥមិនា ច ទុជ្ជីវិតេន មតំ តេ ជីវិតា សេយ្យោតិ.

ឥតិ ចិត្តមនោតិ យំ ចិត្តំ តំ មនោ, យំ មនោ តំ ចិត្តំ.

ចិត្តសង្កប្បោតិ មរណសញ្ញី មរណចេតនោ មរណាធិប្បាយោ.

អនេកបរិយាយេនាតិ ឧច្ចាវចេហិ អាការេហិ.

មរណវណ្ណំ វា សំវណ្ណេយ្យាតិ ជីវិតេ អាទីនវំ ទស្សេតិ, មរណេ វណ្ណំ ភណតិ – ‘‘ឥតោ ត្វំ កាលង្កតោ កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា សុគតិំ សគ្គំ លោកំ ឧបបជ្ជិស្សសិ, តត្ថ ទិព្ពេហិ បញ្ចហិ កាមគុណេហិ សមប្បិតោ សមង្គីភូតោ បរិចារេស្សសី’’តិ.

មរណាយ វា សមាទបេយ្យាតិ សត្ថំ វា អាហរ, វិសំ វា ខាទ, រជ្ជុយា វា ឧព្ពន្ធិត្វា កាលង្ករោហិ, សោព្ភេ វា នរកេ វា បបាតេ វា បបតាតិ.

អយម្បីតិ បុរិមេ ឧបាទាយ វុច្ចតិ.

បារាជិកោ ហោតីតិ សេយ្យថាបិ នាម បុថុសិលា ទ្វិធា ភិន្នា [ទ្វេធា ភិន្នា (ស្យា.)] អប្បដិសន្ធិកា ហោតិ, ឯវមេវ ភិក្ខុ សញ្ចិច្ច មនុស្សវិគ្គហំ ជីវិតា វោរោបេត្វា អស្សមណោ ហោតិ អសក្យបុត្តិយោ. តេន វុច្ចតិ – ‘បារាជិកោ ហោតី’តិ.

អសំវាសោតិ សំវាសោ នាម ឯកកម្មំ ឯកុទ្ទេសោ សមសិក្ខតា – ឯសោ សំវាសោ នាម. សោ តេន សទ្ធិំ នត្ថិ, តេន វុច្ចតិ អសំវាសោតិ.

១៧៣. សាមំ, អធិដ្ឋាយ, ទូតេន, ទូតបរំបរាយ, វិសក្កិយេន ទូតេន, គតបច្ចាគតេន ទូតេន, អរហោ រហោសញ្ញី, រហោ អរហោសញ្ញី, អរហោ អរហោសញ្ញី, រហោ រហោសញ្ញី កាយេន សំវណ្ណេតិ, វាចាយ សំវណ្ណេតិ, កាយេន វាចាយ សំវណ្ណេតិ, ទូតេន សំវណ្ណេតិ, លេខាយ សំវណ្ណេតិ, ឱបាតំ អបស្សេនំ, ឧបនិក្ខិបនំ, ភេសជ្ជំ, រូបូបហារោ, សទ្ទូបហារោ, គន្ធូបហារោ, រសូបហារោ, ផោដ្ឋព្ពូបហារោ, ធម្មូបហារោ, អាចិក្ខនា, អនុសាសនី, សង្កេតកម្មំ, និមិត្តកម្មន្តិ.

១៧៤. សាមន្តិ សយំ ហនតិ កាយេន វា កាយបដិពទ្ធេន វា និស្សគ្គិយេន វា.

អធិដ្ឋាយាតិ អធិដ្ឋហិត្វា អាណាបេតិ – ‘‘ឯវំ វិជ្ឈ, ឯវំ បហរ, ឯវំ ឃាតេហី’’តិ.

ភិក្ខុ ភិក្ខុំ អាណាបេតិ – ‘‘ឥត្ថន្នាមំ ជីវិតា វោរោបេហី’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. សោ តំ មញ្ញមានោ តំ ជីវិតា វោរោបេតិ, អាបត្តិ ឧភិន្នំ បារាជិកស្ស.

ភិក្ខុ ភិក្ខុំ អាណាបេតិ – ‘‘ឥត្ថន្នាមំ ជីវិតា វោរោបេហី’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. សោ តំ មញ្ញមានោ អញ្ញំ ជីវិតា វោរោបេត្តិ, មូលដ្ឋស្ស អនាបត្តិ. វធកស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

ភិក្ខុ ភិក្ខុំ អាណាបេតិ – ‘‘ឥត្ថន្នាមំ ជីវិតា វោរោបេហី’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. សោ អញ្ញំ មញ្ញមានោ តំ ជីវិតា វោរោបេតិ, អាបត្តិ ឧភិន្នំ បារាជិកស្ស.

ភិក្ខុ ភិក្ខុំ អាណាបេតិ – ‘‘ឥត្ថន្នាមំ ជីវិតា វោរោបេហី’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. សោ អញ្ញំ មញ្ញមានោ អញ្ញំ ជីវិតា វោរោបេតិ; មូលដ្ឋស្ស អនាបត្តិ, វធកស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

ភិក្ខុ ភិក្ខុំ អាណាបេតិ – ‘‘ឥត្ថន្នាមស្ស បាវទ – ‘ឥត្ថន្នាមោ ឥត្ថន្នាមស្ស បាវទតុ – ឥត្ថន្នាមោ ឥត្ថន្នាមំ ជីវិតា វោរោបេតូ’’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. សោ ឥតរស្ស អារោចេតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. វធកោ បដិគ្គណ្ហាតិ, មូលដ្ឋស្ស អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. សោ តំ ជីវិតា វោរោបេតិ, អាបត្តិ សព្ពេសំ បារាជិកស្ស.

ភិក្ខុ ភិក្ខុំ អាណាបេតិ – ‘‘ឥត្ថន្នាមស្ស បាវទ – ‘ឥត្ថន្នាមោ ឥត្ថន្នាមស្ស បាវទតុ – ឥត្ថន្នាមោ ឥត្ថន្នាមំ ជីវិតា វោរោបេតូ’’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. សោ អញ្ញំ អាណាបេតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. វធកោ បដិគ្គណ្ហាតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. សោ តំ ជីវិតា វោរោបេតិ, មូលដ្ឋស្ស អនាបត្តិ; អាណាបកស្ស ច វធកស្ស ច អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

ភិក្ខុ ភិក្ខុំ អាណាបេតិ – ‘‘ឥត្ថន្នាមំ ជីវិតា វោរោបេហី’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. សោ គន្ត្វា បុន បច្ចាគច្ឆតិ – ‘‘នាហំ សក្កោមិ តំ ជីវិតា វោរោបេតុ’’ន្តិ. សោ បុន អាណាបេតិ – ‘‘យទា សក្កោសិ តទា តំ ជីវិតា វោរោបេហី’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. សោ តំ ជីវិតា វោរោបេតិ, អាបត្តិ ឧភិន្នំ បារាជិកស្ស.

ភិក្ខុ ភិក្ខុំ អាណាបេតិ – ‘‘ឥត្ថន្នាមំ ជីវិតា វោរោបេហី’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. សោ អាណាបេត្វា វិប្បដិសារី ន សាវេតិ – ‘‘មា ឃាតេហី’’តិ. សោ តំ ជីវិតា វោរោបេតិ, អាបត្តិ ឧភិន្នំ បារាជិកស្ស.

ភិក្ខុ ភិក្ខុំ អាណាបេតិ – ‘‘ឥត្ថន្នាមំ ជីវិតា វោរោបេហី’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. សោ អាណាបេត្វា វិប្បដិសារី សាវេតិ – ‘‘មា ឃាតេហី’’តិ. សោ – ‘‘អាណត្តោ អហំ តយា’’តិ តំ ជីវិតា វោរោបេតិ, មូលដ្ឋស្ស អនាបត្តិ. វធកស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

ភិក្ខុ ភិក្ខុំ អាណាបេតិ – ‘‘ឥត្ថន្នាមំ ជីវិតា វោរោបេហី’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. សោ អាណាបេត្វា វិប្បដិសារី សាវេតិ – ‘‘មា ឃាតេហី’’តិ. សោ សាធូតិ ឱរមតិ, ឧភិន្នំ អនាបត្តិ.

១៧៥. អរហោ រហោសញ្ញី ឧល្លបតិ – ‘‘អហោ ឥត្ថន្នាមោ ហតោ អស្សា’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. រហោ អរហោសញ្ញី ឧល្លបតិ – ‘‘អហោ ឥត្ថន្នាមោ ហតោ អស្សា’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អរហោ អរហោសញ្ញី ឧល្លបតិ – ‘‘អហោ ឥត្ថន្នាមោ ហតោ អស្សា’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. រហោ រហោសញ្ញី ឧល្លបតិ – ‘‘អហោ ឥត្ថន្នាមោ ហតោ អស្សា’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

កាយេន សំវណ្ណេតិ នាម កាយេន វិការំ ករោតិ – ‘‘យោ ឯវំ មរតិ សោ ធនំ វា លភតិ យសំ វា លភតិ សគ្គំ វា គច្ឆតី’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. តាយ សំវណ្ណនាយ មរិស្សាមីតិ ទុក្ខំ វេទនំ ឧប្បាទេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. មរតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

វាចាយ សំវណ្ណេតិ នាម វាចាយ ភណតិ – ‘‘យោ ឯវំ មរតិ សោ ធនំ វា លភតិ យសំ វា លភតិ សគ្គំ វា គច្ឆតី’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. តាយ សំវណ្ណនាយ មរិស្សាមីតិ ទុក្ខំ វេទនំ ឧប្បាទេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. មរតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

កាយេន វាចាយ សំវណ្ណេតិ នាម កាយេន ច វិការំ ករោតិ, វាចាយ ច ភណតិ – ‘‘យោ ឯវំ មរតិ សោ ធនំ វា លភតិ យសំ វា លភតិ សគ្គំ វា គច្ឆតី’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. តាយ សំវណ្ណនាយ មរិស្សាមីតិ ទុក្ខំ វេទនំ ឧប្បាទេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. មរតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

ទូតេន សំវណ្ណេតិ នាម ទូតស្ស សាសនំ អារោចេតិ – ‘‘យោ ឯវំ មរតិ សោ ធនំ វា លភតិ យសំ វា លភតិ សគ្គំ វា គច្ឆតី’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ទូតស្ស សាសនំ សុត្វា មរិស្សាមីតិ ទុក្ខំ វេទនំ ឧប្បាទេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. មរតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

១៧៦. លេខាយ សំវណ្ណេតិ នាម លេខំ ឆិន្ទតិ – ‘‘យោ ឯវំ មរតិ សោ ធនំ វា លភតិ យសំ វា លភតិ សគ្គំ វា គច្ឆតី’’តិ, អក្ខរក្ខរាយ អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. លេខំ បស្សិត្វា មរិស្សាមីតិ ទុក្ខំ វេទនំ ឧប្បាទេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. មរតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

ឱបាតំ នាម មនុស្សំ ឧទ្ទិស្ស ឱបាតំ ខនតិ – ‘‘បបតិត្វា មរិស្សតី’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. បបតិតេ ទុក្ខា វេទនា ឧប្បជ្ជតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. មរតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. អនោទិស្ស ឱបាតំ ខនតិ – ‘‘យោ កោចិ បបតិត្វា មរិស្សតី’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. មនុស្សោ តស្មិំ បបតតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. បបតិតេ ទុក្ខា វេទនា ឧប្បជ្ជតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. មរតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. យក្ខោ វា បេតោ វា តិរច្ឆានគតមនុស្សវិគ្គហោ វា តស្មិំ បបតតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. បបតិតេ ទុក្ខា វេទនា ឧប្បជ្ជតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. មរតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. តិរច្ឆានគតោ តស្មិំ បបតតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. បបតិតេ ទុក្ខា វេទនា ឧប្បជ្ជតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. មរតិ, អាបត្តិ បាចិត្តិយស្ស.

១៧៧. អបស្សេនំ នាម អបស្សេនេ សត្ថំ វា ឋបេតិ វិសេន វា មក្ខេតិ ទុព្ពលំ វា ករោតិ សោព្ភេ វា នរកេ វា បបាតេ វា ឋបេតិ – ‘‘បបតិត្វា មរិស្សតី’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. សត្ថេន វា វិសេន វា បបតិតេន វា ទុក្ខា វេទនា ឧប្បជ្ជតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. មរតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

ឧបនិក្ខិបនំ នាម អសិំ វា សត្តិំ វា ភេណ្ឌិំ វា លគុឡំ វា បាសាណំ វា សត្ថំ វា វិសំ វា រជ្ជុំ វា ឧបនិក្ខិបតិ – ‘‘ឥមិនា មរិស្សតី’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ‘‘តេន មរិស្សាមី’’តិ ទុក្ខំ វេទនំ ឧប្បាទេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. មរតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

ភេសជ្ជំ នាម សប្បិំ វា នវនីតំ វា តេលំ វា មធុំ វា ផាណិតំ វា ទេតិ – ‘‘ឥមំ សាយិត្វា មរិស្សតី’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. តំ សាយិតេ ទុក្ខា វេទនា ឧប្បជ្ជតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. មរតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

១៧៨. រូបូបហារោ នាម អមនាបិកំ រូបំ ឧបសំហរតិ ភយានកំ ភេរវំ – ‘‘ឥមំ បស្សិត្វា ឧត្តសិត្វា មរិស្សតី’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. តំ បស្សិត្វា ឧត្តសតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. មរតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. មនាបិកំ រូបំ ឧបសំហរតិ [ឧបសំហរតិ បេមនីយំ ហទយង្គមំ (ស្យា.)] – ‘‘ឥមំ បស្សិត្វា អលាភកេន សុស្សិត្វា មរិស្សតី’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. តំ បស្សិត្វា អលាភកេន សុស្សតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. មរតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

សទ្ទូបហារោ នាម អមនាបិកំ សទ្ទំ ឧបសំហរតិ ភយានកំ ភេរវំ – ‘‘ឥមំ សុត្វា ឧត្តសិត្វា មរិស្សតី’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. តំ សុត្វា ឧត្តសតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. មរតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. មនាបិកំ សទ្ទំ ឧបសំហរតិ បេមនីយំ ហទយង្គមំ – ‘‘ឥមំ សុត្វា អលាភកេន សុស្សិត្វា មរិស្សតី’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. តំ សុត្វា អលាភកេន សុស្សតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. មរតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

គន្ធូបហារោ នាម អមនាបិកំ គន្ធំ ឧបសំហរតិ ជេគុច្ឆំ បាដិកុល្យំ [បដិកូលំ (?)] – ‘‘ឥមំ ឃាយិត្វា ជេគុច្ឆតា បាដិកុល្យតា មរិស្សតី’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. តំ ឃាយិតេ ជេគុច្ឆតា បាដិកុល្យតា ទុក្ខា វេទនា ឧប្បជ្ជតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. មរតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. មនាបិកំ គន្ធំ ឧបសំហរតិ – ‘‘ឥមំ ឃាយិត្វា អលាភកេន សុស្សិត្វា មរិស្សតី’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. តំ ឃាយិត្វា អលាភកេន សុស្សតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. មរតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

រសូបហារោ នាម អមនាបិកំ រសំ ឧបសំហរតិ ជេគុច្ឆំ បាដិកុល្យំ [បដិកូលំ (?)] – ‘‘ឥមំ សាយិត្វា ជេគុច្ឆតា បាដិកុល្យតា មរិស្សតី’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. តំ សាយិតេ ជេគុច្ឆតា បាដិកុល្យតា ទុក្ខា វេទនា ឧប្បជ្ជតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. មរតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. មនាបិកំ រសំ ឧបសំហរតិ – ‘‘ឥមំ សាយិត្វា អលាភកេន សុស្សិត្វា មរិស្សតី’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. តំ សាយិត្វា អលាភកេន សុស្សតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. មរតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

ផោដ្ឋព្ពូបហារោ នាម អមនាបិកំ ផោដ្ឋព្ពំ ឧបសំហរតិ ទុក្ខសម្ផស្សំ ខរសម្ផស្សំ – ‘‘ឥមិនា ផុដ្ឋោ មរិស្សតី’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. តេន ផុដ្ឋស្ស ទុក្ខា វេទនា ឧប្បជ្ជតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. មរតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. មនាបិកំ ផោដ្ឋព្ពំ ឧបសំហរតិ សុខសម្ផស្សំ មុទុសម្ផស្សំ – ‘‘ឥមិនា ផុដ្ឋោ អលាភកេន សុស្សិត្វា មរិស្សតី’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. តេន ផុដ្ឋោ អលាភកេន សុស្សតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. មរតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

ធម្មូបហារោ នាម នេរយិកស្ស និរយកថំ កថេតិ – ‘‘ឥមំ សុត្វា ឧត្តសិត្វា មរិស្សតី’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. តំ សុត្វា ឧត្តសតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. មរតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស. កល្យាណកម្មស្ស សគ្គកថំ កថេតិ – ‘‘ឥមំ សុត្វា អធិមុត្តោ មរិស្សតី’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. តំ សុត្វា អធិមុត្តោ មរិស្សាមីតិ ទុក្ខំ វេទនំ ឧប្បាទេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. មរតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

១៧៩. អាចិក្ខនា នាម បុដ្ឋោ ភណតិ – ‘‘ឯវំ មរស្សុ. យោ ឯវំ មរតិ សោ ធនំ វា លភតិ យសំ វា លភតិ សគ្គំ វា គច្ឆតី’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. តាយ អាចិក្ខនាយ មរិស្សាមីតិ ទុក្ខំ វេទនំ ឧប្បាទេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. មរតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

អនុសាសនី នាម អបុដ្ឋោ ភណតិ – ‘‘ឯវំ មរស្សុ. យោ ឯវំ មរតិ សោ ធនំ វា លភតិ យសំ វា លភតិ សគ្គំ វា គច្ឆតី’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. តាយ អនុសាសនិយា មរិស្សាមីតិ ទុក្ខំ វេទនំ ឧប្បាទេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. មរតិ, អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

សង្កេតកម្មំ នាម សង្កេតំ ករោតិ បុរេភត្តំ វា បច្ឆាភត្តំ វា រត្តិំ វា ទិវា វា – ‘‘តេន សង្កេតេន តំ ជីវិតា វោរោបេហី’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. តេន សង្កេតេន តំ ជីវិតា វោរោបេតិ, អាបត្តិ ឧភិន្នំ បារាជិកស្ស. តំ សង្កេតំ បុរេ វា បច្ឆា វា តំ ជីវិតា វោរោបេតិ, មូលដ្ឋស្ស អនាបត្តិ, វធកស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

និមិត្តកម្មំ នាម និមិត្តំ ករោតិ – ‘‘អក្ខិំ វា និខណិស្សាមិ ភមុកំ វា ឧក្ខិបិស្សាមិ សីសំ វា ឧក្ខិបិស្សាមិ, តេន និមិត្តេន តំ ជីវិតា វោរោបេហី’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. តេន និមិត្តេន តំ ជីវិតា វោរោបេតិ, អាបត្តិ ឧភិន្នំ បារាជិកស្ស. តំ និមិត្តំ បុរេ វា បច្ឆា វា តំ ជីវិតា វោរោបេតិ, មូលដ្ឋស្ស អនាបត្តិ, វធកស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

អនាបត្តិ អសញ្ចិច្ច អជានន្តស្ស នមរណាធិប្បាយស្ស ឧម្មត្តកស្ស [ឧម្មត្តកស្ស ខិត្តចិត្តស្ស វេទនាដ្ដស្ស (ស្យា.)] អាទិកម្មិកស្សាតិ.

មនុស្សវិគ្គហបារាជិកម្ហិ បឋមភាណវារោ និដ្ឋិតោ.

វិនីតវត្ថុឧទ្ទានគាថា

សំវណ្ណនា និសីទន្តោ, មុសលោទុក្ខលេន ច;

វុឌ្ឍបព្ពជិតាភិសន្នោ, អគ្គវីមំសនាវិសំ.

តយោ ច វត្ថុកម្មេហិ, ឥដ្ឋកាហិបរេ តយោ;

វាសី គោបានសី ចេវ, អដ្ដកោតរណំ បតិ.

សេទំ នត្ថុញ្ច សម្ពាហោ, ន្ហាបនព្ភញ្ជនេន ច;

ឧដ្ឋាបេន្តោ និបាតេន្តោ, អន្នបានេន មារណំ.

ជារគព្ភោ សបត្តី ច, មាតា បុត្តំ ឧភោ វធិ;

ឧភោ ន មិយ្យរេ មទ្ទា, តាបំ វញ្ឈា វិជាយិនី.

បតោទំ និគ្គហេ យក្ខោ, វាឡយក្ខញ្ច បាហិណិ;

តំ មញ្ញមានោ បហរិ, សគ្គញ្ច និរយំ ភណេ.

អាឡវិយា តយោ រុក្ខា, ទាយេហិ អបរេ តយោ;

មា កិលមេសិ ន តុយ្ហំ, តក្កំ សោវីរកេន ចាតិ.

វិនីតវត្ថុ

១៨០. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ គិលានោ ហោតិ. តស្ស ភិក្ខូ ការុញ្ញេន មរណវណ្ណំ សំវណ្ណេសុំ. សោ ភិក្ខុ កាលមកាសិ. តេសំ កុក្កុច្ចំ អហោសិ ‘‘ភគវតា សិក្ខាបទំ បញ្ញត្តំ, កច្ចិ នុ ខោ មយំ បារាជិកំ អាបត្តិំ អាបន្នា’’តិ? ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. ‘‘អាបត្តិំ តុម្ហេ, ភិក្ខវេ, អាបន្នា បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ បិណ្ឌចារិកោ ភិក្ខុ បីឋកេ បិលោតិកាយ បដិច្ឆន្នំ ទារកំ និសីទន្តោ ឱត្ថរិត្វា មារេសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ ‘‘ភគវតា សិក្ខាបទំ បញ្ញត្តំ, កច្ចិ នុ ខោ អហំ បារាជិកំ អាបត្តិំ អាបន្នោ’’តិ? ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសិ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស. ន ច, ភិក្ខវេ, អប្បដិវេក្ខិត្វា អាសនេ និសីទិតព្ពំ; យោ និសីទេយ្យ, អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ ភត្តគ្គេ អន្តរឃរេ អាសនំ បញ្ញបេន្តោ មុសលេ ឧស្សិតេ ឯកំ មុសលំ អគ្គហេសិ. ទុតិយោ មុសលោ បរិបតិត្វា អញ្ញតរស្ស ទារកស្ស មត្ថកេ អវត្ថាសិ. សោ កាលមកាសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘កិំចិត្តោ ត្វំ, ភិក្ខូ’’តិ? ‘‘អសញ្ចិច្ច អហំ, ភគវា’’តិ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, អសញ្ចិច្ចា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ ភត្តគ្គេ អន្តរឃរេ អាសនំ បញ្ញបេន្តោ ឧទុក្ខលភណ្ឌិកំ អក្កមិត្វា បវដ្ដេសិ. អញ្ញតរំ ទារកំ ឱត្ថរិត្វា មារេសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, អសញ្ចិច្ចា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន បិតាបុត្តា ភិក្ខូសុ បព្ពជិតា ហោន្តិ. កាលេ អារោចិតេ បុត្តោ បិតរំ ឯតទវោច – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, សង្ឃោ តំ បតិមានេតី’’តិ បិដ្ឋិយំ គហេត្វា បណាមេសិ. សោ បបតិត្វា កាលមកាសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘កិំចិត្តោ ត្វំ, ភិក្ខូ’’តិ? ‘‘នាហំ, ភគវា, មរណាធិប្បាយោ’’តិ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, នមរណាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន បិតាបុត្តា ភិក្ខូសុ បព្ពជិតា ហោន្តិ. កាលេ អារោចិតេ បុត្តោ បិតរំ ឯតទវោច – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, សង្ឃោ តំ បតិមានេតី’’តិ មរណាធិប្បាយោ បិដ្ឋិយំ គហេត្វា បណាមេសិ. សោ បបតិត្វា កាលមកាសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន បិតាបុត្តា ភិក្ខូសុ បព្ពជិតា ហោន្តិ. កាលេ អារោចិតេ បុត្តោ បិតរំ ឯតទវោច – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, សង្ឃោ តំ បតិមានេតី’’តិ មរណាធិប្បាយោ បិដ្ឋិយំ គហេត្វា បណាមេសិ. សោ បបតិត្វា ន កាលមកាសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

១៨១. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ ភុញ្ជន្តស្ស មំសំ កណ្ឋេ វិលគ្គំ ហោតិ. អញ្ញតរោ ភិក្ខុ តស្ស ភិក្ខុនោ គីវាយំ បហារំ អទាសិ. សលោហិតំ មំសំ បតិ. សោ ភិក្ខុ កាលមកាសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, នមរណាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ ភុញ្ជន្តស្ស មំសំ កណ្ឋេ វិលគ្គំ ហោតិ. អញ្ញតរោ ភិក្ខុ មរណាធិប្បាយោ តស្ស ភិក្ខុនោ គីវាយំ បហារំ អទាសិ. សលោហិតំ មំសំ បតិ. សោ ភិក្ខុ កាលមកាសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ ភុញ្ជន្តស្ស មំសំ កណ្ឋេ វិលគ្គំ ហោតិ. អញ្ញតរោ ភិក្ខុ មរណាធិប្បាយោ តស្ស ភិក្ខុនោ គីវាយំ បហារំ អទាសិ. សលោហិតំ មំសំ បតិ. សោ ភិក្ខុ ន កាលមកាសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ បិណ្ឌចារិកោ ភិក្ខុ វិសគតំ បិណ្ឌបាតំ លភិត្វា បដិក្កមនំ ហរិត្វា ភិក្ខូនំ អគ្គការិកំ អទាសិ. តេ ភិក្ខូ កាលមកំសុ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘កិំចិត្តោ ត្វំ, ភិក្ខូ’’តិ? ‘‘នាហំ, ភគវា, ជានាមី’’តិ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, អជានន្តស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ វីមំសាធិប្បាយោ អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ វិសំ អទាសិ. សោ ភិក្ខុ កាលមកាសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘កិំចិត្តោ ត្វំ, ភិក្ខូ’’តិ? ‘‘វីមំសាធិប្បាយោ អហំ, ភគវា’’តិ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

១៨២. តេន ខោ បន សមយេន អាឡវកា [អាឡវិកា (ស្យា.)] ភិក្ខូ វិហារវត្ថុំ ករោន្តិ. អញ្ញតរោ ភិក្ខុ ហេដ្ឋា ហុត្វា សិលំ ឧច្ចារេសិ. ឧបរិមេន ភិក្ខុនា ទុគ្គហិតា សិលា ហេដ្ឋិមស្ស ភិក្ខុនោ មត្ថកេ អវត្ថាសិ. សោ ភិក្ខុ កាលមកាសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, អសញ្ចិច្ចា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អាឡវកា ភិក្ខូ វិហារវត្ថុំ ករោន្តិ. អញ្ញតរោ ភិក្ខុ ហេដ្ឋា ហុត្វា សិលំ ឧច្ចារេសិ. ឧបរិមោ ភិក្ខុ មរណាធិប្បាយោ ហេដ្ឋិមស្ស ភិក្ខុនោ មត្ថកេ សិលំ មុញ្ចិ. សោ ភិក្ខុ កាលមកាសិ…បេ… សោ ភិក្ខុ ន កាលមកាសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អាឡវកា ភិក្ខូ វិហារស្ស កុដ្ដំ ឧដ្ឋាបេន្តិ. អញ្ញតរោ ភិក្ខុ ហេដ្ឋា ហុត្វា ឥដ្ឋកំ ឧច្ចារេសិ. ឧបរិមេន ភិក្ខុនា ទុគ្គហិតា ឥដ្ឋកា ហេដ្ឋិមស្ស ភិក្ខុនោ មត្ថកេ អវត្ថាសិ. សោ ភិក្ខុ កាលមកាសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបតិ, ភិក្ខុ, អសញ្ចិច្ចា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អាឡវកា ភិក្ខូ វិហារស្ស កុដ្ដំ ឧដ្ឋាបេន្តិ. អញ្ញតរោ ភិក្ខុ ហេដ្ឋា ហុត្វា ឥដ្ឋកំ ឧច្ចារេសិ. ឧបរិមោ ភិក្ខុ មរណាធិប្បាយោ ហេដ្ឋិមស្ស ភិក្ខុនោ មត្ថកេ ឥដ្ឋកំ មុញ្ចិ. សោ ភិក្ខុ កាលមកាសិ…បេ… សោ ភិក្ខុ ន កាលមកាសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

១៨៣. តេន ខោ បន សមយេន អាឡវកា ភិក្ខូ នវកម្មំ ករោន្តិ. អញ្ញតរោ ភិក្ខុ ហេដ្ឋា ហុត្វា វាសិំ ឧច្ចារេសិ. ឧបរិមេន ភិក្ខុនា ទុគ្គហិតា វាសី ហេដ្ឋិមស្ស ភិក្ខុនោ មត្ថកេ អវត្ថាសិ. សោ ភិក្ខុ កាលមកាសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, អសញ្ចិច្ចា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អាឡវកា ភិក្ខូ នវកម្មំ ករោន្តិ. អញ្ញតរោ ភិក្ខុ ហេដ្ឋា ហុត្វា វាសិំ ឧច្ចារេសិ. ឧបរិមោ ភិក្ខុ មរណាធិប្បាយោ ហេដ្ឋិមស្ស ភិក្ខុនោ មត្ថកេ វាសិំ មុញ្ចិ. សោ ភិក្ខុ កាលមកាសិ…បេ… សោ ភិក្ខុ ន កាលមកាសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អាឡវកា ភិក្ខូ នវកម្មំ ករោន្តិ. អញ្ញតរោ ភិក្ខុ ហេដ្ឋា ហុត្វា គោបានសិំ ឧច្ចារេសិ. ឧបរិមេន ភិក្ខុនា ទុគ្គហិតា គោបានសី ហេដ្ឋិមស្ស ភិក្ខុនោ មត្ថកេ អវត្ថាសិ. សោ ភិក្ខុ កាលមកាសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, អសញ្ចិច្ចា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អាឡវកា ភិក្ខូ នវកម្មំ ករោន្តិ. អញ្ញតរោ ភិក្ខុ ហេដ្ឋា ហុត្វា គោបានសិំ ឧច្ចារេសិ. ឧបរិមោ ភិក្ខុ មរណាធិប្បាយោ ហេដ្ឋិមស្ស ភិក្ខុនោ មត្ថកេ គោបានសិំ មុញ្ចិ. សោ ភិក្ខុ កាលមកាសិ…បេ… សោ ភិក្ខុ ន កាលមកាសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អាឡវកា ភិក្ខូ នវកម្មំ ករោន្តា អដ្ដកំ ពន្ធន្តិ. អញ្ញតរោ ភិក្ខុ អញ្ញតរំ ភិក្ខុំ ឯតទវោច – ‘‘អាវុសោ, អត្រដ្ឋិតោ ពន្ធាហី’’តិ. សោ តត្រដ្ឋិតោ ពន្ធន្តោ បរិបតិត្វា កាលមកាសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘កិំចិត្តោ ត្វំ, ភិក្ខូ’’តិ? ‘‘នាហំ, ភគវា, មរណាធិប្បាយោ’’តិ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, នមរណាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អាឡវកា ភិក្ខូ នវកម្មំ ករោន្តា អដ្ដកំ ពន្ធន្តិ. អញ្ញតរោ ភិក្ខុ មរណាធិប្បាយោ អញ្ញតរំ ភិក្ខុំ ឯតទវោច – ‘‘អាវុសោ, អត្រដ្ឋិតោ ពន្ធាហី’’តិ. សោ តត្រដ្ឋិតោ ពន្ធន្តោ បរិបតិត្វា កាលមកាសិ…បេ… បរិបតិត្វា ន កាលមកាសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ វិហារំ ឆាទេត្វា ឱតរតិ. អញ្ញតរោ ភិក្ខុ តំ ភិក្ខុំ ឯតទវោច – ‘‘អាវុសោ, ឥតោ ឱតរាហី’’តិ. សោ តេន ឱតរន្តោ បរិបតិត្វា កាលមកាសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, នមរណាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ វិហារំ ឆាទេត្វា ឱតរតិ. អញ្ញតរោ ភិក្ខុ មរណាធិប្បាយោ តំ ភិក្ខុំ ឯតទវោច – ‘‘អាវុសោ, ឥតោ ឱតរាហី’’តិ. សោ តេន ឱតរន្តោ បរិបតិត្វា កាលមកាសិ…បេ… បរិបតិត្វា ន កាលមកាសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ អនភិរតិយា បីឡិតោ គិជ្ឈកូដំ បព្ពតំ អភិរុហិត្វា បបាតេ បបតន្តោ អញ្ញតរំ វិលីវការំ ឱត្ថរិត្វា មារេសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស. ន ច, ភិក្ខវេ, អត្តានំ បាតេតព្ពំ. យោ បាតេយ្យ, អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន ឆព្ពគ្គិយា ភិក្ខូ គិជ្ឈកូដំ បព្ពតំ អភិរុហិត្វា ទវាយ សិលំ បវិជ្ឈិំសុ. សា អញ្ញតរំ គោបាលកំ ឱត្ថរិត្វា មារេសិ. តេសំ កុក្កុច្ចំ អហោសិ …បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, បារាជិកស្ស. ន ច, ភិក្ខវេ, ទវាយ សិលា បវិជ្ឈិតព្ពា. យោ បវិជ្ឈេយ្យ, អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

១៨៤. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ គិលានោ ហោតិ. តំ ភិក្ខូ សេទេសុំ. សោ ភិក្ខុ កាលមកាសិ. តេសំ កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, នមរណាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ គិលានោ ហោតិ. តំ ភិក្ខូ មរណាធិប្បាយា សេទេសុំ. សោ ភិក្ខុ កាលមកាសិ.…បេ… សោ ភិក្ខុ ន កាលមកាសិ. តេសំ កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, បារាជិកស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ សីសាភិតាបោ ហោតិ. តស្ស ភិក្ខូ នត្ថុំ អទំសុ. សោ ភិក្ខុ កាលមកាសិ. តេសំ កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, នមរណាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ សីសាភិតាបោ ហោតិ. តស្ស ភិក្ខូ មរណាធិប្បាយា នត្ថុំ អទំសុ. សោ ភិក្ខុ កាលមកាសិ…បេ… សោ ភិក្ខុ ន កាលមកាសិ. តេសំ កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, បារាជិកស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ គិលានោ ហោតិ. តំ ភិក្ខូ សម្ពាហេសុំ. សោ ភិក្ខុ កាលមកាសិ. តេសំ កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, នមរណាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ គិលានោ ហោតិ. តំ ភិក្ខូ មរណាធិប្បាយា សម្ពាហេសុំ. សោ ភិក្ខុ កាលមកាសិ…បេ… សោ ភិក្ខុ ន កាលមកាសិ. តេសំ កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, បារាជិកស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ គិលានោ ហោតិ. តំ ភិក្ខុ ន្ហាបេសុំ. សោ ភិក្ខុ កាលមកាសិ. តេសំ កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, នមរណាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ គិលានោ ហោតិ. តំ ភិក្ខូ មរណាធិប្បាយា ន្ហាបេសុំ. សោ ភិក្ខុ កាលមកាសិ…បេ… សោ ភិក្ខុ ន កាលមកាសិ. តេសំ កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, បារាជិកស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ គិលានោ ហោតិ. តំ ភិក្ខូ តេលេន អព្ភញ្ជិំសុ. សោ ភិក្ខុ កាលមកាសិ. តេសំ កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, នមរណាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ គិលានោ ហោតិ. តំ ភិក្ខូ មរណាធិប្បាយា តេលេន អព្ភញ្ជិំសុ. សោ ភិក្ខុ កាលមកាសិ…បេ… សោ ភិក្ខុ ន កាលមកាសិ. តេសំ កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, បារាជិកស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

១៨៥. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ គិលានោ ហោតិ. តំ ភិក្ខូ ឧដ្ឋាបេសុំ. សោ ភិក្ខុ កាលមកាសិ. តេសំ កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, នមរណាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ គិលានោ ហោតិ. តំ ភិក្ខូ មរណាធិប្បាយា ឧដ្ឋាបេសុំ. សោ ភិក្ខុ កាលមកាសិ…បេ… សោ ភិក្ខុ ន កាលមកាសិ. តេសំ កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, បារាជិកស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ គិលានោ ហោតិ. តំ ភិក្ខូ និបាតេសុំ. សោ ភិក្ខុ កាលមកាសិ. តេសំ កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, នមរណាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ គិលានោ ហោតិ. តំ ភិក្ខូ មរណាធិប្បាយា និបាតេសុំ. សោ ភិក្ខុ កាលមកាសិ…បេ… សោ ភិក្ខុ ន កាលមកាសិ. តេសំ កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, បារាជិកស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ គិលានោ ហោតិ. តស្ស ភិក្ខូ អន្នំ អទំសុ. សោ ភិក្ខុ កាលមកាសិ. តេសំ កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, នមរណាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ គិលានោ ហោតិ. តស្ស ភិក្ខូ មរណាធិប្បាយា អន្នំ អទំសុ. សោ ភិក្ខុ កាលមកាសិ…បេ… សោ ភិក្ខុ ន កាលមកាសិ. តេសំ កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, បារាជិកស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ គិលានោ ហោតិ. តស្ស ភិក្ខុ បានំ អទំសុ. សោ ភិក្ខុ កាលមកាសិ. តេសំ កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, នមរណាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ គិលានោ ហោតិ. តស្ស ភិក្ខូ មរណាធិប្បាយា បានំ អទំសុ. សោ ភិក្ខុ កាលមកាសិ…បេ… សោ ភិក្ខុ ន កាលមកាសិ. តេសំ កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, បារាជិកស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

១៨៦. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរា ឥត្ថី បវុត្ថបតិកា ជារេន គព្ភិនី ហោតិ. សា កុលូបកំ ភិក្ខុំ ឯតទវោច – ‘‘ឥង្ឃាយ្យ គព្ភបាតនំ ជានាហី’’តិ. ‘‘សុដ្ឋុ, ភគិនី’’តិ តស្សា គព្ភបាតនំ អទាសិ. ទារកោ កាលមកាសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស បុរិសស្ស ទ្វេ បជាបតិយោ ហោន្តិ – ឯកា វញ្ឈា, ឯកា វិជាយិនី. វញ្ឈា ឥត្ថី កុលូបកំ ភិក្ខុំ ឯតទវោច – ‘‘សចេ សា, ភន្តេ, វិជាយិស្សតិ សព្ពស្ស កុដុម្ពស្ស ឥស្សរា ភវិស្សតិ. ឥង្ឃាយ្យ, តស្សា គព្ភបាតនំ ជានាហី’’តិ.‘‘សុដ្ឋុ, ភគិនី’’តិ តស្សា គព្ភបាតនំ អទាសិ. ទារកោ កាលមកាសិ, មាតា ន កាលមកាសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស បុរិសស្ស ទ្វេ បជាបតិយោ ហោន្តិ – ឯកា វញ្ឈា, ឯកា វិជាយិនី. វញ្ឈា ឥត្ថី កុលូបកំ ភិក្ខុំ ឯតទវោច – ‘‘សចេ សា, ភន្តេ, វិជាយិស្សតិ សព្ពស្ស កុដុម្ពស្ស ឥស្សរា ភវិស្សតិ. ឥង្ឃាយ្យ, តស្សា គព្ភបាតនំ ជានាហី’’តិ. ‘‘សុដ្ឋុ, ភគិនី’’តិ តស្សា គព្ភបាតនំ អទាសិ. មាតា កាលមកាសិ, ទារកោ ន កាលមកាសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស បុរិសស្ស ទ្វេ បជាបតិយោ ហោន្តិ – ឯកា វញ្ឈា, ឯកា វិជាយិនី. វញ្ឈា ឥត្ថី កុលូបកំ ភិក្ខុំ ឯតទវោច – ‘‘សចេ សា, ភន្តេ, វិជាយិស្សតិ សព្ពស្ស កុដុម្ពស្ស ឥស្សរា ភវិស្សតិ. ឥង្ឃាយ្យ, តស្សា គព្ភបាតនំ ជានាហី’’តិ. ‘‘សុដ្ឋុ, ភគិនី’’តិ តស្សា គព្ភបាតនំ អទាសិ. ឧភោ កាលមកំសុ…បេ… ឧភោ ន កាលមកំសុ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

១៨៧. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរា គព្ភិនី ឥត្ថី កុលូបកំ ភិក្ខុំ ឯតទវោច – ‘‘ឥង្ឃាយ្យ, គព្ភបាតនំ ជានាហី’’តិ. ‘‘តេន ហិ, ភគិនិ, មទ្ទស្សូ’’តិ. សា មទ្ទាបេត្វា គព្ភំ បាតេសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរា គព្ភិនី ឥត្ថី កុលូបកំ ភិក្ខុំ ឯតទវោច – ‘‘ឥង្ឃាយ្យ, គព្ភបាតនំ ជានាហី’’តិ. ‘‘តេន ហិ, ភគិនិ, តាបេហី’’តិ. សា តាបេត្វា គព្ភំ បាតេសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរា វញ្ឈា ឥត្ថី កុលូបកំ ភិក្ខុំ ឯតទវោច – ‘‘ឥង្ឃាយ្យ, ភេសជ្ជំ ជានាហិ យេនាហំ វិជាយេយ្យ’’ន្តិ. ‘‘សុដ្ឋុ, ភគិនី’’តិ តស្សា ភេសជ្ជំ អទាសិ. សា កាលមកាសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស; អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរា វិជាយិនី ឥត្ថី កុលូបកំ ភិក្ខុំ ឯតទវោច – ‘‘ឥង្ឃាយ្យ, ភេសជ្ជំ ជានាហិ យេនាហំ ន វិជាយេយ្យ’’ន្តិ. ‘‘សុដ្ឋុ, ភគិនី’’តិ តស្សា ភេសជ្ជំ អទាសិ. សា កាលមកាសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស; អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន ឆព្ពគ្គិយា ភិក្ខូ សត្តរសវគ្គិយំ ភិក្ខុំ អង្គុលិបតោទកេន ហាសេសុំ. សោ ភិក្ខុ ឧត្តន្តោ អនស្សាសកោ កាលមកាសិ. តេសំ កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, បារាជិកស្សា’’តិ [បារាជិកស្ស, អាបត្តិ បាចិត្តិយស្សាតិ (ស្យា.)].

តេន ខោ បន សមយេន សត្តរសវគ្គិយា ភិក្ខូ ឆព្ពគ្គិយំ ភិក្ខុំ កម្មំ ករិស្សាមាតិ ឱត្ថរិត្វា មារេសុំ. តេសំ កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, បារាជិកស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភូតវេជ្ជកោ ភិក្ខុ យក្ខំ ជីវិតា វោរោបេសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ អញ្ញតរំ ភិក្ខុំ វាឡយក្ខវិហារំ បាហេសិ. តំ យក្ខា ជីវិតា វោរោបេសុំ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, នមរណាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ មរណាធិប្បាយោ អញ្ញតរំ ភិក្ខុំ វាឡយក្ខវិហារំ បាហេសិ. តំ យក្ខា ជីវិតា វោរោបេសុំ…បេ… តំ យក្ខា ជីវិតា ន វោរោបេសុំ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ អញ្ញតរំ ភិក្ខុំ វាឡកន្តារំ បាហេសិ. តំ វាឡា ជីវិតា វោរោបេសុំ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, នមរណាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ មរណាធិប្បាយោ អញ្ញតរំ ភិក្ខុំ វាឡកន្តារំ បាហេសិ. តំ វាឡា ជីវិតា វោរោបេសុំ…បេ… តំ វាឡា ជីវិតា ន វោរោបេសុំ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ អញ្ញតរំ ភិក្ខុំ ចោរកន្តារំ បាហេសិ. តំ ចោរា ជីវិតា វោរោបេសុំ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, នមរណាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ មរណាធិប្បាយោ អញ្ញតរំ ភិក្ខុំ ចោរកន្តារំ បាហេសិ. តំ ចោរា ជីវិតា វោរោបេសុំ…បេ… តំ ចោរា ជីវិតា ន វោរោបេសុំ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

១៨៨. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ តំ មញ្ញមានោ តំ ជីវិតា វោរោបេសិ…បេ… តំ មញ្ញមានោ អញ្ញំ ជីវិតា វោរោបេសិ…បេ… អញ្ញំ មញ្ញមានោ តំ ជីវិតា វោរោបេសិ…បេ… អញ្ញំ មញ្ញមានោ អញ្ញំ ជីវិតា វោរោបេសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ អមនុស្សេន គហិតោ ហោតិ. អញ្ញតរោ ភិក្ខុ តស្ស ភិក្ខុនោ បហារំ អទាសិ. សោ ភិក្ខុ កាលមកាសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, នមរណាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ អមនុស្សេន គហិតោ ហោតិ. អញ្ញតរោ ភិក្ខុ មរណាធិប្បាយោ តស្ស ភិក្ខុនោ បហារំ អទាសិ. សោ ភិក្ខុ កាលមកាសិ…បេ… សោ ភិក្ខុ ន កាលមកាសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ កល្យាណកម្មស្ស សគ្គកថំ កថេសិ. សោ អធិមុត្តោ កាលមកាសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, នមរណាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ មរណាធិប្បាយោ កល្យាណកម្មស្ស សគ្គកថំ កថេសិ. សោ អធិមុត្តោ កាលមកាសិ…បេ… សោ អធិមុត្តោ ន កាលមកាសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ នេរយិកស្ស និរយកថំ កថេសិ. សោ ឧត្តសិត្វា កាលមកាសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, នមរណាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ មរណាធិប្បាយោ នេរយិកស្ស និរយកថំ កថេសិ. សោ ឧត្តសិត្វា កាលមកាសិ…បេ… សោ ឧត្តសិត្វា ន កាលមកាសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

១៨៩. តេន ខោ បន សមយេន អាឡវកា ភិក្ខូ នវកម្មំ ករោន្តា រុក្ខំ ឆិន្ទន្តិ. អញ្ញតរោ ភិក្ខុ អញ្ញតរំ ភិក្ខុំ ឯតទវោច – ‘‘អាវុសោ, អត្រដ្ឋិតោ ឆិន្ទាហី’’តិ. តំ តត្រដ្ឋិតំ ឆិន្ទន្តំ រុក្ខោ ឱត្ថរិត្វា មារេសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, នមរណាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អាឡវកា ភិក្ខូ នវកម្មំ ករោន្តា រុក្ខំ ឆិន្ទន្តិ. អញ្ញតរោ ភិក្ខុ មរណាធិប្បាយោ អញ្ញតរំ ភិក្ខុំ ឯតទវោច – ‘‘អាវុសោ, អត្រដ្ឋិតោ ឆិន្ទាហី’’តិ. តំ តត្រដ្ឋិតំ ឆិន្ទន្តំ រុក្ខោ ឱត្ថរិត្វា មារេសិ…បេ… រុក្ខោ ឱត្ថរិត្វា ន មារេសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

១៩០. តេន ខោ បន សមយេន ឆព្ពគ្គិយា ភិក្ខូ ទាយំ អាលិម្បេសុំ [អាឡិម្បេសុំ (ស្យា. ក.)]; មនុស្សា ទឌ្ឍា កាលមកំសុ. តេសំ កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, នមរណាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន ឆព្ពគ្គិយា ភិក្ខូ មរណាធិប្បាយា ទាយំ អាលិម្បេសុំ. មនុស្សា ទឌ្ឍា កាលមកំសុ…បេ… មនុស្សា ទឌ្ឍា ន កាលមកំសុ. តេសំ កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, បារាជិកស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

១៩១. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ អាឃាតនំ គន្ត្វា ចោរឃាតំ ឯតទវោច – ‘‘អាវុសោ, មាយិមំ កិលមេសិ. ឯកេន បហារេន ជីវិតា វោរោបេហី’’តិ. ‘‘សុដ្ឋុ, ភន្តេ’’តិ ឯកេន បហារេន ជីវិតា វោរោបេសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ អាឃាតនំ គន្ត្វា ចោរឃាតំ ឯតទវោច – ‘‘អាវុសោ, មាយិមំ កិលមេសិ. ឯកេន បហារេន ជីវិតា វោរោបេហី’’តិ. សោ – ‘‘នាហំ តុយ្ហំ វចនំ ករិស្សាមី’’តិ តំ ជីវិតា វោរោបេសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស; អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

១៩២. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ បុរិសោ ញាតិឃរេ ហត្ថបាទច្ឆិន្នោ ញាតកេហិ សម្បរិកិណ្ណោ ហោតិ. អញ្ញតរោ ភិក្ខុ តេ មនុស្សេ ឯតទវោច – ‘‘អាវុសោ, ឥច្ឆថ ឥមស្ស មរណ’’ន្តិ? ‘‘អាម, ភន្តេ, ឥច្ឆាមា’’តិ. ‘‘តេន ហិ តក្កំ បាយេថា’’តិ. តេ តំ តក្កំ បាយេសុំ. សោ កាលមកាសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ បុរិសោ កុលឃរេ ហត្ថបាទច្ឆិន្នោ ញាតកេហិ សម្បរិកិណ្ណោ ហោតិ. អញ្ញតរា ភិក្ខុនី តេ មនុស្សេ ឯតទវោច – ‘‘អាវុសោ, ឥច្ឆថ ឥមស្ស មរណ’’ន្តិ? ‘‘អាមយ្យេ, ឥច្ឆាមា’’តិ. ‘‘តេន ហិ លោណសោវីរកំ បាយេថា’’តិ. តេ តំ លោណសោវីរកំ បាយេសុំ. សោ កាលមកាសិ. តស្សា កុក្កុច្ចំ អហោសិ. អថ ខោ សា ភិក្ខុនី ភិក្ខុនីនំ ឯតមត្ថំ អារោចេសិ. ភិក្ខុនិយោ ភិក្ខូនំ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. ភិក្ខូ ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. ‘‘អាបត្តិំ សា, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុនី អាបន្នា បារាជិក’’ន្តិ.

តតិយបារាជិកំ សមត្តំ.

៤. ចតុត្ថបារាជិកំ

១៩៣. [ឥទំ វត្ថុ បាចិ. ៦៧] តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា វេសាលិយំ វិហរតិ មហាវនេ កូដាគារសាលាយំ. តេន ខោ បន សមយេន សម្ពហុលា សន្ទិដ្ឋា សម្ភត្តា ភិក្ខូ វគ្គុមុទាយ នទិយា តីរេ វស្សំ ឧបគច្ឆិំសុ. តេន ខោ បន សមយេន វជ្ជី ទុព្ភិក្ខា ហោតិ ទ្វីហិតិកា សេតដ្ឋិកា សលាកាវុត្តា, ន សុករា ឧញ្ឆេន បគ្គហេន យាបេតុំ. អថ ខោ តេសំ ភិក្ខូនំ ឯតទហោសិ – ‘‘ឯតរហិ ខោ វជ្ជី ទុព្ភិក្ខា ទ្វីហិតិកា សេតដ្ឋិកា សលាកាវុត្តា, ន សុករា ឧញ្ឆេន បគ្គហេន យាបេតុំ. កេន នុ ខោ មយំ ឧបាយេន សមគ្គា សម្មោទមានា អវិវទមានា ផាសុកំ វស្សំ វសេយ្យាម, ន ច បិណ្ឌកេន កិលមេយ្យាមា’’តិ? ឯកច្ចេ ឯវមាហំសុ – ‘‘ហន្ទ មយំ, អាវុសោ, គិហីនំ កម្មន្តំ អធិដ្ឋេម, ឯវំ តេ អម្ហាកំ ទាតុំ មញ្ញិស្សន្តិ. ឯវំ មយំ សមគ្គា សម្មោទមានា អវិវទមានា ផាសុកំ វស្សំ វសិស្សាម, ន ច បិណ្ឌកេន កិលមិស្សាមា’’តិ. ឯកច្ចេ ឯវមាហំសុ – ‘‘អលំ, អាវុសោ, កិំ គិហីនំ កម្មន្តំ អធិដ្ឋិតេន! ហន្ទ មយំ, អាវុសោ, គិហីនំ ទូតេយ្យំ ហរាម, ឯវំ តេ អម្ហាកំ ទាតុំ មញ្ញិស្សន្តិ. ឯវំ មយំ សមគ្គា សម្មោទមានា អវិវទមានា ផាសុកំ វស្សំ វសិស្សាម, ន ច បិណ្ឌកេន កិលមិស្សាមា’’តិ. ឯកច្ចេ ឯវមាហំសុ – ‘‘អលំ, អាវុសោ, កិំ គិហីនំ កម្មន្តំ អធិដ្ឋិតេន! កិំ គិហីនំ ទូតេយ្យំ ហដេន! ហន្ទ មយំ, អាវុសោ, គិហីនំ អញ្ញមញ្ញស្ស ឧត្តរិមនុស្សធម្មស្ស វណ្ណំ ភាសិស្សាម – ‘អសុកោ ភិក្ខុ បឋមស្ស ឈានស្ស លាភី, អសុកោ ភិក្ខុ ទុតិយស្ស ឈានស្ស លាភី, អសុកោ ភិក្ខុ តតិយស្ស ឈានស្ស លាភី, អសុកោ ភិក្ខុ ចតុត្ថស្ស ឈានស្ស លាភី, អសុកោ ភិក្ខុ សោតាបន្នោ, អសុកោ ភិក្ខុ សកទាគាមី, អសុកោ ភិក្ខុ អនាគាមី, អសុកោ ភិក្ខុ អរហា, អសុកោ ភិក្ខុ តេវិជ្ជោ, អសុកោ ភិក្ខុ ឆឡភិញ្ញោ’តិ. ឯវំ តេ អម្ហាកំ ទាតុំ មញ្ញិស្សន្តិ. ឯវំ មយំ សមគ្គា សម្មោទមានា អវិវទមានា ផាសុកំ វស្សំ វសិស្សាម, ន ច បិណ្ឌកេន កិលមិស្សាមា’’តិ. ‘‘ឯសោយេវ ខោ, អាវុសោ, សេយ្យោ យោ អម្ហាកំ គិហីនំ អញ្ញមញ្ញស្ស ឧត្តរិមនុស្សធម្មស្ស វណ្ណោ ភាសិតោ’’តិ.

១៩៤. អថ ខោ តេ ភិក្ខូ គិហីនំ អញ្ញមញ្ញស្ស ឧត្តរិមនុស្សធម្មស្ស វណ្ណំ ភាសិំសុ – ‘‘អសុកោ ភិក្ខុ បឋមស្ស ឈានស្ស លាភី…បេ… អសុកោ ភិក្ខុ ឆឡភិញ្ញោ’’តិ. អថ ខោ តេ មនុស្សា – ‘‘លាភា វត នោ, សុលទ្ធំ វត នោ, យេសំ វត នោ ឯវរូបា ភិក្ខូ វស្សំ ឧបគតា; ន វត នោ ឥតោ បុព្ពេ ឯវរូបា ភិក្ខូ វស្សំ ឧបគតា យថយិមេ ភិក្ខូ សីលវន្តោ កល្យាណធម្មា’’តិ, តេ ន តាទិសានិ ភោជនានិ អត្តនា បរិភុញ្ជន្តិ មាតាបិតូនំ ទេន្តិ បុត្តទារស្ស ទេន្តិ ទាសកម្មករបោរិសស្ស ទេន្តិ មិត្តាមច្ចានំ ទេន្តិ ញាតិសាលោហិតានំ ទេន្តិ, យាទិសានិ ភិក្ខូនំ ទេន្តិ. តេ ន តាទិសានិ ខាទនីយានិ សាយនីយានិ បានានិ អត្តនា ខាទន្តិ សាយន្តិ បិវន្តិ មាតាបិតូនំ ទេន្តិ បុត្តទារស្ស ទេន្តិ ទាសកម្មករបោរិសស្ស ទេន្តិ មិត្តាមច្ចានំ ទេន្តិ ញាតិសាលោហិតានំ ទេន្តិ, យាទិសានិ ភិក្ខូនំ ទេន្តិ. អថ ខោ តេ ភិក្ខូ វណ្ណវា អហេសុំ បីណិន្ទ្រិយា បសន្នមុខវណ្ណា វិប្បសន្នឆវិវណ្ណា.

អាចិណ្ណំ ខោ បនេតំ វស្សំវុដ្ឋានំ ភិក្ខូនំ ភគវន្តំ ទស្សនាយ ឧបសង្កមិតុំ. អថ ខោ តេ ភិក្ខូ វស្សំវុដ្ឋា តេមាសច្ចយេន សេនាសនំ សំសាមេត្វា បត្តចីវរំ អាទាយ យេន វេសាលី តេន បក្កមិំសុ. អនុបុព្ពេន យេន វេសាលី មហាវនំ កូដាគារសាលា យេន ភគវា តេនុបសង្កមិំសុ; ឧបសង្កមិត្វា ភគវន្តំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិំសុ.

តេន ខោ បន សមយេន ទិសាសុ វស្សំវុដ្ឋា ភិក្ខូ កិសា ហោន្តិ លូខា ទុព្ពណ្ណា ឧប្បណ្ឌុប្បណ្ឌុកជាតា ធមនិសន្ថតគត្តា; វគ្គុមុទាតីរិយា បន ភិក្ខូ វណ្ណវា ហោន្តិ បីណិន្ទ្រិយា បសន្នមុខវណ្ណា វិប្បសន្នឆវិវណ្ណា. អាចិណ្ណំ ខោ បនេតំ ពុទ្ធានំ ភគវន្តានំ អាគន្តុកេហិ ភិក្ខូហិ សទ្ធិំ បដិសម្មោទិតុំ. អថ ខោ ភគវា វគ្គុមុទាតីរិយេ ភិក្ខូ ឯតទវោច – ‘‘កច្ចិ, ភិក្ខវេ, ខមនីយំ កច្ចិ យាបនីយំ កច្ចិ សមគ្គា សម្មោទមានា អវិវទមានា ផាសុកំ វស្សំ វសិត្ថ ន ច បិណ្ឌកេន កិលមិត្ថា’’តិ? ‘‘ខមនីយំ, ភគវា, យាបនីយំ, ភគវា. សមគ្គា ច មយំ, ភន្តេ, សម្មោទមានា អវិវទមានា ផាសុកំ វស្សំ វសិម្ហា, ន ច បិណ្ឌកេន កិលមិម្ហា’’តិ. ជានន្តាបិ តថាគតា បុច្ឆន្តិ, ជានន្តាបិ ន បុច្ឆន្តិ…បេ… ទ្វីហាការេហិ ពុទ្ធា ភគវន្តោ ភិក្ខូ បដិបុច្ឆន្តិ – ធម្មំ វា ទេសេស្សាម, សាវកានំ វា សិក្ខាបទំ បញ្ញាបេស្សាមាតិ. អថ ខោ ភគវា វគ្គុមុទាតីរិយេ ភិក្ខូ ឯតទវោច – ‘‘យថា កថំ បន តុម្ហេ, ភិក្ខវេ, សមគ្គា សម្មោទមានា អវិវទមានា ផាសុកំ វស្សំ វសិត្ថ ន ច បិណ្ឌកេន កិលមិត្ថា’’តិ? អថ ខោ តេ ភិក្ខូ ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ – ‘‘កច្ចិ បន វោ, ភិក្ខវេ, ភូត’’ន្តិ? ‘‘អភូតំ, ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា – ‘‘អននុច្ឆវិកំ, មោឃបុរិសា, អននុលោមិកំ អប្បតិរូបំ អស្សាមណកំ អកប្បិយំ អករណីយំ. កថញ្ហិ នាម តុម្ហេ, មោឃបុរិសា, ឧទរស្ស ការណា គិហីនំ អញ្ញមញ្ញស្ស ឧត្តរិមនុស្សធម្មស្ស វណ្ណំ ភាសិស្សថ! វរំ តុម្ហេហិ, មោឃបុរិសា, តិណ្ហេន គោវិកន្តនេន [គោវិកត្តនេន (សី. ក.)] កុច្ឆិំ បរិកន្តោ, ន ត្វេវ ឧទរស្ស ការណា គិហីនំ អញ្ញមញ្ញស្ស ឧត្តរិមនុស្សធម្មស្ស វណ្ណោ ភាសិតោ! តំ កិស្ស ហេតុ? តតោ និទានញ្ហិ, មោឃបុរិសា, មរណំ វា និគច្ឆេយ្យ មរណមត្តំ វា ទុក្ខំ, ន ត្វេវ តប្បច្ចយា កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា អបាយំ ទុគ្គតិំ វិនិបាតំ និរយំ ឧបបជ្ជេយ. ឥតោ និទានញ្ច ខោ, មោឃបុរិសា, កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា អបាយំ ទុគ្គតិំ វិនិបាតំ និរយំ ឧបបជ្ជេយ្យ. នេតំ, មោឃបុរិសា, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ’’…បេ… វិគរហិត្វា ធម្មិំ កថំ កត្វា ភិក្ខូ អាមន្តេសិ –

១៩៥. ‘‘បញ្ចិមេ, ភិក្ខវេ, មហាចោរា សន្តោ សំវិជ្ជមានា លោកស្មិំ. កតមេ បញ្ច? ឥធ, ភិក្ខវេ, ឯកច្ចស្ស មហាចោរស្ស ឯវំ ហោតិ – ‘កុទាស្សុ នាមាហំ សតេន វា សហស្សេន វា បរិវុតោ គាមនិគមរាជធានីសុ អាហិណ្ឌិស្សាមិ ហនន្តោ ឃាតេន្តោ ឆិន្ទន្តោ ឆេទាបេន្តោ បចន្តោ បាចេន្តោ’តិ! សោ អបរេន សមយេន សតេន វា សហស្សេន វា បរិវុតោ គាមនិគមរាជធានីសុ អាហិណ្ឌតិ ហនន្តោ ឃាតេន្តោ ឆិន្ទន្តោ ឆេទាបេន្តោ បចន្តោ បាចេន្តោ. ឯវមេវ ខោ, ភិក្ខវេ, ឥធេកច្ចស្ស បាបភិក្ខុនោ ឯវំ ហោតិ – ‘កុទាស្សុ នាមាហំ សតេន វា សហស្សេន វា បរិវុតោ គាមនិគមរាជធានីសុ ចារិកំ ចរិស្សាមិ សក្កតោ គរុកតោ មានិតោ បូជិតោ អបចិតោ គហដ្ឋានញ្ចេវ បព្ពជិតានញ្ច, លាភី ចីវរបិណ្ឌបាតសេនាសនគិលានប្បច្ចយភេសជ្ជបរិក្ខារាន’ន្តិ! សោ អបរេន សមយេន សតេន វា សហស្សេន វា បរិវុតោ គាមនិគមរាជធានីសុ ចារិកំ ចរតិ សក្កតោ គរុកតោ មានិតោ បូជិតោ អបចិតោ គហដ្ឋានញ្ចេវ បព្ពជិតានញ្ច, លាភី ចីវរបិណ្ឌបាតសេនាសនគិលានប្បច្ចយភេសជ្ជបរិក្ខារានំ. អយំ, ភិក្ខវេ, បឋមោ មហាចោរោ សន្តោ សំវិជ្ជមានោ លោកស្មិំ.

‘‘បុន ចបរំ, ភិក្ខវេ, ឥធេកច្ចោ បាបភិក្ខុ តថាគតប្បវេទិតំ ធម្មវិនយំ បរិយាបុណិត្វា អត្តនោ ទហតិ. អយំ, ភិក្ខវេ, ទុតិយោ មហាចោរោ សន្តោ សំវិជ្ជមានោ លោកស្មិំ.

‘‘បុន ចបរំ, ភិក្ខវេ, ឥធេកច្ចោ បាបភិក្ខុ សុទ្ធំ ព្រហ្មចារិំ បរិសុទ្ធំ ព្រហ្មចរិយំ ចរន្តំ អមូលកេន អព្រហ្មចរិយេន អនុទ្ធំសេតិ. អយំ, ភិក្ខវេ, តតិយោ មហាចោរោ សន្តោ សំវិជ្ជមានោ លោកស្មិំ.

‘‘បុន ចបរំ, ភិក្ខវេ, ឥធេកច្ចោ បាបភិក្ខុ យានិ តានិ សង្ឃស្ស គរុភណ្ឌានិ គរុបរិក្ខារានិ, សេយ្យថិទំ – អារាមោ អារាមវត្ថុ វិហារោ វិហារវត្ថុ មញ្ចោ បីឋំ ភិសិ ពិម្ពោហនំ [ពិម្ពោហនំ (សី. ស្យា.)] លោហកុម្ភី លោហភាណកំ លោហវារកោ លោហកដាហំ វាសី បរសុ [ផរសុ (សី. ស្យា.)] កុឋារី កុទាលោ និខាទនំ វល្លិ វេឡុ មុញ្ជំ បព្ពជំ តិណំ មត្តិកា ទារុភណ្ឌំ មត្តិកាភណ្ឌំ, តេហិ គិហីំ សង្គណ្ហាតិ ឧបលាបេតិ. អយំ, ភិក្ខវេ, ចតុត្ថោ មហាចោរោ សន្តោ សំវិជ្ជមានោ លោកស្មិំ.

‘‘សទេវកេ, ភិក្ខវេ, លោកេ សមារកេ សព្រហ្មកេ សស្សមណព្រាហ្មណិយា បជាយ សទេវមនុស្សាយ អយំ អគ្គោ មហាចោរោ យោ អសន្តំ អភូតំ ឧត្តរិមនុស្សធម្មំ ឧល្លបតិ. តំ កិស្ស ហេតុ? ថេយ្យាយ វោ, ភិក្ខវេ, រដ្ឋបិណ្ឌោ ភុត្តោ’’តិ.

[សំ. និ. ១.៣៥] អញ្ញថា សន្តមត្តានំ, អញ្ញថា យោ បវេទយេ;

និកច្ច កិតវស្សេវ, ភុត្តំ ថេយ្យេន តស្ស តំ.

[ធ. ប. ៣០៧ ធម្មបទេបិ] កាសាវកណ្ឋា ពហវោ, បាបធម្មា អសញ្ញតា;

បាបា បាបេហិ កម្មេហិ, និរយំ តេ ឧបបជ្ជរេ.

[ធ. ប. ៣០៧ ធម្មបទេបិ] សេយ្យោ អយោគុឡោ ភុត្តោ, តត្តោ អគ្គិសិខូបមោ;

យញ្ចេ ភុញ្ជេយ្យ ទុស្សីលោ, រដ្ឋបិណ្ឌំ អសញ្ញតោតិ.

អថ ខោ ភគវា តេ វគ្គុមុទាតីរិយេ ភិក្ខូ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ទុព្ភរតាយ ទុប្បោសតាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

‘‘យោ បន ភិក្ខុ អនភិជានំ ឧត្តរិមនុស្សធម្មំ អត្តុបនាយិកំ អលមរិយញាណទស្សនំ សមុទាចរេយ្យ – ‘ឥតិ ជានាមិ ឥតិ បស្សាមី’តិ, តតោ អបរេន សមយេន សមនុគ្គាហីយមានោ វា អសមនុគ្គាហីយមានោ វា អាបន្នោ វិសុទ្ធាបេក្ខោ ឯវំ វទេយ្យ – ‘អជានមេវំ, អាវុសោ, អវចំ ជានាមិ, អបស្សំ បស្សាមិ. តុច្ឆំ មុសា វិលបិ’ន្តិ, អយម្បិ បារាជិកោ ហោតិ អសំវាសោ’’តិ.

ឯវញ្ចិទំ ភគវតា ភិក្ខូនំ សិក្ខាបទំ បញ្ញត្តំ ហោតិ.

១៩៦. តេន ខោ បន សមយេន សម្ពហុលា ភិក្ខូ អទិដ្ឋេ ទិដ្ឋសញ្ញិនោ អបត្តេ បត្តសញ្ញិនោ អនធិគតេ អធិគតសញ្ញិនោ អសច្ឆិកតេ សច្ឆិកតសញ្ញិនោ អធិមានេន អញ្ញំ ព្យាករិំសុ. តេសំ អបរេន សមយេន រាគាយបិ ចិត្តំ នមតិ ទោសាយបិ ចិត្តំ នមតិ មោហាយបិ ចិត្តំ នមតិ. តេសំ កុក្កុច្ចំ អហោសិ – ‘‘ភគវតា សិក្ខាបទំ បញ្ញត្តំ. មយញ្ចម្ហ អទិដ្ឋេ ទិដ្ឋសញ្ញិនោ អបត្តេ បត្តសញ្ញិនោ អនធិគតេ អធិគតសញ្ញិនោ អសច្ឆិកតេ សច្ឆិកតសញ្ញិនោ, អធិមានេន អញ្ញំ ព្យាករិម្ហា. កច្ចិ នុ ខោ មយំ បារាជិកំ អាបត្តិំ អាបន្នា’’តិ? តេ អាយស្មតោ អានន្ទស្ស ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. អាយស្មា អានន្ទោ ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសិ. ‘‘ហោន្តិ យេ តេ, អានន្ទ [ហោន្តិ យេវានន្ទ (ស្យា.), ហោន្តិ តេ អានន្ទ (សី.)], ភិក្ខូ អទិដ្ឋេ ទិដ្ឋសញ្ញិនោ អបត្តេ បត្តសញ្ញិនោ អនធិគតេ អធិគតសញ្ញិនោ អសច្ឆិកតេ សច្ឆិកតសញ្ញិនោ អធិមានេន អញ្ញំ ព្យាករោន្តិ. តញ្ច ខោ ឯតំ អព្ពោហារិក’’ន្តិ.

‘‘ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

១៩៧. ‘‘យោ បន ភិក្ខុ អនភិជានំ ឧត្តរិមនុស្សធម្មំ អត្តុបនាយិកំ អលមរិយញាណទស្សនំ សមុទាចរេយ្យ – ‘ឥតិ ជានាមិ ឥតិ បស្សាមី’តិ, តតោ អបរេន សមយេន សមនុគ្គាហីយមានោ វា អសមនុគ្គាហីយមានោ វា អាបន្នោ វិសុទ្ធាបេក្ខោ ឯវំ វទេយ្យ – ‘អជានមេវំ, អាវុសោ, អវចំ ជានាមិ, អបស្សំ បស្សាមិ. តុច្ឆំ មុសា វិលបិ’ន្តិ, អញ្ញត្រ អធិមានា, អយម្បិ បារាជិកោ ហោតិ អសំវាសោ’’តិ.

១៩៨. យោ បនាតិ យោ យាទិសោ…បេ… ភិក្ខូតិ…បេ… អយំ ឥមស្មិំ អត្ថេ អធិប្បេតោ ភិក្ខូតិ.

អនភិជានន្តិ អសន្តំ អភូតំ អសំវិជ្ជមានំ អជានន្តោ អបស្សន្តោ អត្តនិ កុសលំ ធម្មំ – អត្ថិ មេ កុសលោ ធម្មោតិ.

[បាចិ. ៧០] ឧត្តរិមនុស្សធម្មោ នាម ឈានំ វិមោក្ខោ [វិមោក្ខំ (សី. ស្យា.)] សមាធិ សមាបត្តិ ញាណទស្សនំ មគ្គភាវនា ផលសច្ឆិកិរិយា កិលេសប្បហានំ វិនីវរណតា ចិត្តស្ស សុញ្ញាគារេ អភិរតិ.

អត្តុបនាយិកន្តិ តេ វា កុសលេ ធម្មេ អត្តនិ ឧបនេតិ អត្តានំ វា តេសុ កុសលេសុ ធម្មេសុ ឧបនេតិ.

ញាណន្តិ តិស្សោ វិជ្ជា. ទស្សនន្តិ យំ ញាណំ តំ ទស្សនំ. យំ ទស្សនំ តំ ញាណំ.

សមុទាចរេយ្យាតិ អារោចេយ្យ ឥត្ថិយា វា បុរិសស្ស វា គហដ្ឋស្ស វា បព្ពជិតស្ស វា.

ឥតិ ជានាមិ ឥតិ បស្សាមីតិ ជានាមហំ ឯតេ ធម្មេ, បស្សាមហំ ឯតេ ធម្មេ អត្ថិ ច ឯតេ ធម្មា មយិ, អហញ្ច ឯតេសុ ធម្មេសុ សន្ទិស្សាមីតិ.

តតោ អបរេន សមយេនាតិ យស្មិំ ខណេ សមុទាចិណ្ណំ ហោតិ តំ ខណំ តំ លយំ តំ មុហុត្តំ វីតិវត្តេ.

សមនុគ្គាហីយមានោតិ យំ វត្ថុ បដិញ្ញាតំ ហោតិ តស្មិំ វត្ថុស្មិំ សមនុគ្គាហីយមានោ – ‘‘កិន្តេ អធិគតំ, កិន្តិ តេ អធិគតំ, កទា តេ អធិគតំ, កត្ថ តេ អធិគតំ, កតមេ តេ កិលេសា បហីនា, កតមេសំ ត្វំ ធម្មានំ លាភី’’តិ.

អសមនុគ្គាហីយមានោតិ ន កេនចិ វុច្ចមានោ.

អាបន្នោតិ បាបិច្ឆោ ឥច្ឆាបកតោ អសន្តំ អភូតំ ឧត្តរិមនុស្សធម្មំ ឧល្លបិត្វា បារាជិកំ អាបត្តិំ អាបន្នោ ហោតិ.

វិសុទ្ធាបេក្ខោតិ គិហី វា ហោតុកាមោ ឧបាសកោ វា ហោតុកាមោ អារាមិកោ វា ហោតុកាមោ សាមណេរោ វា ហោតុកាមោ.

អជានមេវំ, អាវុសោ, អវចំ – ជានាមិ, អបស្សំ បស្សាមីតិ នាហំ ឯតេ ធម្មេ ជានាមិ, នាហំ ឯតេ ធម្មេ បស្សាមិ, នត្ថិ ច ឯតេ ធម្មា មយិ, ន ចាហំ ឯតេសុ ធម្មេសុ សន្ទិស្សាមីតិ.

តុច្ឆំ មុសា វិលបិន្តិ តុច្ឆកំ មយា ភណិតំ, មុសា មយា ភណិតំ, អភូតំ មយា ភណិតំ, អជានន្តេន មយា ភណិតំ.

អញ្ញត្រ អធិមានាតិ ឋបេត្វា អធិមានំ.

អយម្បីតិ បុរិមេ ឧបាទាយ វុច្ចតិ.

បារាជិកោ ហោតីតិ សេយ្យថាបិ នាម តាលោ មត្ថកច្ឆិន្នោ អភព្ពោ បុន វិរូឡ្ហិយា, ឯវមេវ ភិក្ខុ បាបិច្ឆោ ឥច្ឆាបកតោ អសន្តំ អភូតំ ឧត្តរិមនុស្សធម្មំ ឧល្លបិត្វា អស្សមណោ ហោតិ អសក្យបុត្តិយោ. តេន វុច្ចតិ – ‘‘បារាជិកោ ហោតី’’តិ.

អសំវាសោតិ សំវាសោ នាម ឯកកម្មំ ឯកុទ្ទេសោ សមសិក្ខតា – ឯសោ សំវាសោ នាម. សោ តេន សទ្ធិំ នត្ថិ. តេន វុច្ចតិ – ‘‘អសំវាសោ’’តិ.

១៩៩. ឧត្តរិមនុស្សធម្មោ នាម ឈានំ វិមោក្ខោ សមាធិ សមាបត្តិ ញាណទស្សនំ មគ្គភាវនា ផលសច្ឆិកិរិយា កិលេសប្បហានំ វិនីវរណតា ចិត្តស្ស សុញ្ញាគារេ អភិរតិ.

[បាចិ. ៧០] ឈានន្តិ បឋមំ ឈានំ ទុតិយំ ឈានំ តតិយំ ឈានំ ចតុត្ថំ ឈានំ.

[បាចិ. ៧០] វិមោក្ខោតិ សុញ្ញតោ វិមោក្ខោ អនិមិត្តោ វិមោក្ខោ អប្បណិហិតោ វិមោក្ខោ.

[បាចិ. ៧០] សមាធីតិ សុញ្ញតោ សមាធិ អនិមិត្តោ សមាធិ អប្បណិហិតោ សមាធិ.

[បាចិ. ៧០] សមាបត្តីតិ សុញ្ញតា សមាបត្តិ អនិមិត្តា សមាបត្តិ អប្បណិហិតា សមាបត្តិ.

[បាចិ. ៧០] ញាណទស្សនន្តិ តិស្សោ វិជ្ជា.

[បាចិ. ៧០] មគ្គភាវនាតិ ចត្តារោ សតិបដ្ឋានា, ចត្តារោ សម្មប្បធានា, ចត្តារោ ឥទ្ធិបាទា, បញ្ចិន្ទ្រិយានិ, បញ្ច ពលានិ, សត្ត ពោជ្ឈង្គា, អរិយោ អដ្ឋង្គិកោ មគ្គោ.

[បាចិ. ៧០] ផលសច្ឆិកិរិយាតិ សោតាបត្តិផលស្ស សច្ឆិកិរិយា, សកទាគាមិផលស្ស សច្ឆិកិរិយា, អនាគាមិផលស្ស សច្ឆិកិរិយា, អរហត្តស្ស [អរហត្តផលស្ស (ស្យា.)] សច្ឆិកិរិយា.

[បាចិ. ៧០] កិលេសប្បហានន្តិ រាគស្ស បហានំ ទោសស្ស បហានំ មោហស្ស បហានំ.

[បាចិ. ៧០] វិនីវរណតា ចិត្តស្សាតិ រាគា ចិត្តំ វិនីវរណតា, ទោសា ចិត្តំ វិនីវរណតា, មោហា ចិត្តំ វិនីវរណតា.

[បាចិ. ៧០] សុញ្ញាគារេ អភិរតីតិ បឋមេន ឈានេន សុញ្ញាគារេ អភិរតិ, ទុតិយេន ឈានេន សុញ្ញាគារេ អភិរតិ, តតិយេន ឈានេន សុញ្ញាគារេ អភិរតិ, ចតុត្ថេន ឈានេន សុញ្ញាគារេ អភិរតិ.

២០០. តីហាការេហិ បឋមំ ឈានំ សមាបជ្ជិន្តិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស, បុព្ពេវស្ស ហោតិ មុសា ភណិស្សន្តិ, ភណន្តស្ស ហោតិ មុសា ភណាមីតិ, ភណិតស្ស ហោតិ មុសា មយា ភណិតន្តិ.

ចតូហាការេហិ បឋមំ ឈានំ សមាបជ្ជិន្តិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស – បុព្ពេវស្ស ហោតិ មុសា ភណិស្សន្តិ, ភណន្តស្ស ហោតិ មុសា ភណាមីតិ, ភណិតស្ស ហោតិ មុសា មយា ភណិតន្តិ, វិនិធាយ ទិដ្ឋិំ.

បញ្ចហាការេហិ បឋមំ ឈានំ សមាបជ្ជិន្តិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស – បុព្ពេវស្ស ហោតិ មុសា ភណិស្សន្តិ, ភណន្តស្ស ហោតិ មុសា ភណាមីតិ, ភណិតស្ស ហោតិ មុសា មយា ភណិតន្តិ, វិនិធាយ ទិដ្ឋិំ វិនិធាយ ខន្តិំ.

ឆហាការេហិ បឋមំ ឈានំ សមាបជ្ជិន្តិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស – បុព្ពេវស្ស ហោតិ មុសា ភណិស្សន្តិ, ភណន្តស្ស ហោតិ មុសា ភណាមីតិ, ភណិតស្ស ហោតិ មុសា មយា ភណិតន្តិ, វិនិធាយ ទិដ្ឋិំ, វិនិធាយ ខន្តិំ, វិនិធាយ រុចិំ.

សត្តហាការេហិ បឋមំ ឈានំ សមាបជ្ជិន្តិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស – បុព្ពេវស្ស ហោតិ មុសា ភណិស្សន្តិ, ភណន្តស្ស ហោតិ មុសា ភណាមីតិ, ភណិតស្ស ហោតិ មុសា មយា ភណិតន្តិ, វិនិធាយ ទិដ្ឋិំ, វិនិធាយ ខន្តិំ, វិនិធាយ រុចិំ, វិនិធាយ ភាវំ.

២០១. តីហាការេហិ បឋមំ ឈានំ សមាបជ្ជាមីតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស – បុព្ពេវស្ស ហោតិ មុសា ភណិស្សន្តិ, ភណន្តស្ស ហោតិ មុសា ភណាមីតិ, ភណិតស្ស ហោតិ មុសា មយា ភណិតន្តិ.

ចតូហាការេហិ បឋមំ ឈានំ សមាបជ្ជាមីតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស – បុព្ពេវស្ស ហោតិ មុសា ភណិស្សន្តិ, ភណន្តស្ស ហោតិ មុសា ភណាមីតិ, ភណិតស្ស ហោតិ មុសា មយា ភណិតន្តិ, វិនិធាយ ទិដ្ឋិំ.

បញ្ចហាការេហិ បឋមំ ឈានំ សមាបជ្ជាមីតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស – បុព្ពេវស្ស ហោតិ មុសា ភណិស្សន្តិ, ភណន្តស្ស ហោតិ មុសា ភណាមីតិ, ភណិតស្ស ហោតិ មុសា មយា ភណិតន្តិ, វិនិធាយ ទិដ្ឋិំ, វិនិធាយ ខន្តិំ.

ឆហាការេហិ បឋមំ ឈានំ សមាបជ្ជាមីតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស – បុព្ពេវស្ស ហោតិ មុសា ភណិស្សន្តិ, ភណន្តស្ស ហោតិ មុសា ភណាមីតិ, ភណិតស្ស ហោតិ មុសា មយា ភណិតន្តិ, វិនិធាយ ទិដ្ឋិំ, វិនិធាយ ខន្តិំ, វិនិធាយ រុចិំ.

សត្តហាការេហិ បឋមំ ឈានំ សមាបជ្ជាមីតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស – បុព្ពេវស្ស ហោតិ មុសា ភណិស្សន្តិ, ភណន្តស្ស ហោតិ មុសា ភណាមីតិ, ភណិតស្ស ហោតិ មុសា មយា ភណិតន្តិ, វិនិធាយ ទិដ្ឋិំ, វិនិធាយ ខន្តិំ, វិនិធាយ រុចិំ, វិនិធាយ ភាវំ.

២០២. តីហាការេហិ បឋមំ ឈានំ សមាបន្នោតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស – បុព្ពេវស្ស ហោតិ មុសា ភណិស្សន្តិ, ភណន្តស្ស ហោតិ មុសា ភណាមីតិ, ភណិតស្ស ហោតិ មុសា មយា ភណិតន្តិ.

ចតូហាការេហិ បឋមំ ឈានំ សមាបន្នោតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស – បុព្ពេវស្ស ហោតិ មុសា ភណិស្សន្តិ, ភណន្តស្ស ហោតិ មុសា ភណាមីតិ, ភណិតស្ស ហោតិ មុសា មយា ភណិតន្តិ, វិនិធាយ ទិដ្ឋិំ.

បញ្ចហាការេហិ បឋមំ ឈានំ សមាបន្នោតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស – បុព្ពេវស្ស ហោតិ មុសា ភណិស្សន្តិ, ភណន្តស្ស ហោតិ មុសា ភណាមីតិ, ភណិតស្ស ហោតិ មុសា មយា ភណិតន្តិ, វិនិធាយ ទិដ្ឋិំ, វិនិធាយ ខន្តិំ.

ឆហាការេហិ បឋមំ ឈានំ សមាបន្នោតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស – បុព្ពេវស្ស ហោតិ មុសា ភណិស្សន្តិ, ភណន្តស្ស ហោតិ មុសា ភណាមីតិ, ភណិតស្ស ហោតិ មុសា មយា ភណិតន្តិ, វិនិធាយ ទិដ្ឋិំ, វិនិធាយ ខន្តិំ, វិនិធាយ រុចិំ.

សត្តហាការេហិ បឋមំ ឈានំ សមាបន្នោតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស – បុព្ពេវស្ស ហោតិ មុសា ភណិស្សន្តិ, ភណន្តស្ស ហោតិ មុសា ភណាមីតិ, ភណិតស្ស ហោតិ មុសា មយា ភណិតន្តិ, វិនិធាយ ទិដ្ឋិំ, វិនិធាយ ខន្តិំ, វិនិធាយ រុចិំ, វិនិធាយ ភាវំ.

២០៣. តីហាការេហិ បឋមស្ស ឈានស្ស លាភីម្ហីតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស – បុព្ពេវស្ស ហោតិ មុសា ភណិស្សន្តិ, ភណន្តស្ស ហោតិ មុសា ភណាមីតិ, ភណិតស្ស ហោតិ មុសា មយា ភណិតន្តិ.

ចតូហាការេហិ បឋមស្ស ឈានស្ស លាភីម្ហីតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស – បុព្ពេវស្ស ហោតិ មុសា ភណិស្សន្តិ, ភណន្តស្ស ហោតិ មុសា ភណាមីតិ, ភណិតស្ស ហោតិ មុសា មយា ភណិតន្តិ, វិនិធាយ ទិដ្ឋិំ.

បញ្ចហាការេហិ បឋមស្ស ឈានស្ស លាភីម្ហីតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស – បុព្ពេវស្ស ហោតិ មុសា ភណិស្សន្តិ, ភណន្តស្ស ហោតិ មុសា ភណាមីតិ, ភណិតស្ស ហោតិ មុសា មយា ភណិតន្តិ, វិនិធាយ ទិដ្ឋិំ, វិនិធាយ ខន្តិំ.

ឆហាការេហិ បឋមស្ស ឈានស្ស លាភីម្ហីតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស – បុព្ពេវស្ស ហោតិ មុសា ភណិស្សន្តិ, ភណន្តស្ស ហោតិ មុសា ភណាមីតិ, ភណិតស្ស ហោតិ មុសា មយា ភណិតន្តិ, វិនិធាយ ទិដ្ឋិំ, វិនិធាយ ខន្តិំ, វិនិធាយ រុចិំ.

សត្តហាការេហិ បឋមស្ស ឈានស្ស លាភីម្ហីតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស – បុព្ពេវស្ស ហោតិ មុសា ភណិស្សន្តិ, ភណន្តស្ស ហោតិ មុសា ភណាមីតិ, ភណិតស្ស ហោតិ មុសា មយា ភណិតន្តិ, វិនិធាយ ទិដ្ឋិំ, វិនិធាយ ខន្តិំ, វិនិធាយ រុចិំ, វិនិធាយ ភាវំ.

២០៤. តីហាការេហិ បឋមស្ស ឈានស្ស វសីម្ហីតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស – បុព្ពេវស្ស ហោតិ មុសា ភណិស្សន្តិ, ភណន្តស្ស ហោតិ មុសា ភណាមីតិ, ភណិតស្ស ហោតិ មុសា មយា ភណិតន្តិ.

ចតូហាការេហិ បឋមស្ស ឈានស្ស វសីម្ហីតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស – បុព្ពេវស្ស ហោតិ មុសា ភណិស្សន្តិ, ភណន្តស្ស ហោតិ មុសា ភណាមីតិ, ភណិតស្ស ហោតិ មុសា មយា ភណិតន្តិ, វិនិធាយ ទិដ្ឋិំ.

បញ្ចហាការេហិ បឋមស្ស ឈានស្ស វសីម្ហីតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស – បុព្ពេវស្ស ហោតិ មុសា ភណិស្សន្តិ, ភណន្តស្ស ហោតិ មុសា ភណាមីតិ, ភណិតស្ស ហោតិ មុសា មយា ភណិតន្តិ, វិនិធាយ ទិដ្ឋិំ, វិនិធាយ ខន្តិំ.

ឆហាការេហិ បឋមស្ស ឈានស្ស វសីម្ហីតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស – បុព្ពេវស្ស ហោតិ មុសា ភណិស្សន្តិ, ភណន្តស្ស ហោតិ មុសា ភណាមីតិ, ភណិតស្ស ហោតិ មុសា មយា ភណិតន្តិ, វិនិធាយ ទិដ្ឋិំ, វិនិធាយ ខន្តិំ, វិនិធាយ រុចិំ.

សត្តហាការេហិ បឋមស្ស ឈានស្ស វសីម្ហីតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស – បុព្ពេវស្ស ហោតិ មុសា ភណិស្សន្តិ, ភណន្តស្ស ហោតិ មុសា ភណាមីតិ, ភណិតស្ស ហោតិ មុសា មយា ភណិតន្តិ, វិនិធាយ ទិដ្ឋិំ, វិនិធាយ ខន្តិំ, វិនិធាយ រុចិំ, វិនិធាយ ភាវំ.

២០៥. តីហាការេហិ បឋមំ ឈានំ សច្ឆិកតំ មយាតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស – បុព្ពេវស្ស ហោតិ មុសា ភណិស្សន្តិ, ភណន្តស្ស ហោតិ មុសា ភណាមីតិ, ភណិតស្ស ហោតិ មុសា មយា ភណិតន្តិ.

ចតូហាការេហិ បឋមំ ឈានំ សច្ឆិកតំ មយាតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស – បុព្ពេវស្ស ហោតិ មុសា ភណិស្សន្តិ, ភណន្តស្ស ហោតិ មុសា ភណាមីតិ, ភណិតស្ស ហោតិ មុសា មយា ភណិតន្តិ, វិនិធាយ ទិដ្ឋិំ.

បញ្ចហាការេហិ បឋមំ ឈានំ សច្ឆិកតំ មយាតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស – បុព្ពេវស្ស ហោតិ មុសា ភណិស្សន្តិ, ភណន្តស្ស ហោតិ មុសា ភណាមីតិ, ភណិតស្ស ហោតិ មុសា មយា ភណិតន្តិ, វិនិធាយ ទិដ្ឋិំ, វិនិធាយ ខន្តិំ.

ឆហាការេហិ បឋមំ ឈានំ សច្ឆិកតំ មយាតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស – បុព្ពេវស្ស ហោតិ មុសា ភណិស្សន្តិ, ភណន្តស្ស ហោតិ មុសា ភណាមីតិ, ភណិតស្ស ហោតិ មុសា មយា ភណិតន្តិ, វិនិធាយ ទិដ្ឋិំ, វិនិធាយ ខន្តិំ, វិនិធាយ រុចិំ.

សត្តហាការេហិ បឋមំ ឈានំ សច្ឆិកតំ មយាតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស – បុព្ពេវស្ស ហោតិ មុសា ភណិស្សន្តិ, ភណន្តស្ស ហោតិ មុសា ភណាមីតិ, ភណិតស្ស ហោតិ មុសា មយា ភណិតន្តិ, វិនិធាយ ទិដ្ឋិំ, វិនិធាយ ខន្តិំ, វិនិធាយ រុចិំ, វិនិធាយ ភាវំ.

យថា ឥទំ បឋមំ ឈានំ វិត្ថារិតំ តំ សព្ពម្បិ វិត្ថារេតព្ពំ.

២០៦. តីហាការេហិ…បេ… សត្តហាការេហិ ទុតិយំ ឈានំ…បេ… តតិយំ ឈានំ…បេ… ចតុត្ថំ ឈានំ សមាបជ្ជិំ… សមាបជ្ជាមិ… សមាបន្នោ… ចតុត្ថស្ស ឈានស្ស លាភីម្ហិ… វសីម្ហិ… ចតុត្ថំ ឈានំ សច្ឆិកតំ មយាតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស. បុព្ពេវស្ស ហោតិ មុសា ភណិស្សន្តិ, ភណន្តស្ស ហោតិ មុសា ភណាមីតិ, ភណិតស្ស ហោតិ មុសា មយា ភណិតន្តិ, វិនិធាយ ទិដ្ឋិំ, វិនិធាយ ខន្តិំ, វិនិធាយ រុចិំ, វិនិធាយ ភាវំ.

២០៧. តីហាការេហិ សុញ្ញតំ វិមោក្ខំ… អនិមិត្តំ វិមោក្ខំ… អប្បណិហិតំ វិមោក្ខំ… សមាបជ្ជិំ… សមាបជ្ជាមិ… សមាបន្នោ… អប្បណិហិតស្ស វិមោក្ខស្ស លាភីម្ហិ… វសីម្ហិ… អប្បណិហិតោ វិមោក្ខោ សច្ឆិកតោ មយាតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស…បេ….

តីហាការេហិ សុញ្ញតំ សមាធិំ… អនិមិត្តំ សមាធិំ… អប្បណិហិតំ សមាធិំ សមាបជ្ជិំ… សមាបជ្ជាមិ… សមាបន្នោ… អប្បណិហិតស្ស សមាធិស្ស លាភីម្ហិ… វសីម្ហិ… អប្បណិហិតោ សមាធិ សច្ឆិកតោ មយាតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

តីហាការេហិ សុញ្ញតំ សមាបត្តិំ… អនិមិត្តំ សមាបត្តិំ… អប្បណិហិតំ សមាបត្តិំ សមាបជ្ជិំ… សមាបជ្ជាមិ… សមាបន្នោ… អប្បណិហិតាយ សមាបត្តិយា លាភីម្ហិ… វសីម្ហិ… អប្បណិហិតា សមាបត្តិ សច្ឆិកតា មយាតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

តីហាការេហិ តិស្សោ វិជ្ជា សមាបជ្ជិំ… សមាបជ្ជាមិ សមាបន្នោ… តិស្សន្នំ វិជ្ជានំ លាភីម្ហិ… វសីម្ហិ… តិស្សោ វិជ្ជា សច្ឆិកតា មយាតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

តីហាការេហិ ចត្តារោ សតិបដ្ឋានេ… ចត្តារោ សម្មប្បធានេ… ចត្តារោ ឥទ្ធិបាទេ សមាបជ្ជិំ… សមាបជ្ជាមិ… សមាបន្នោ… ចតុន្នំ ឥទ្ធិបាទានំ លាភីម្ហិ… វសីម្ហិ… ចត្តារោ ឥទ្ធិបាទា សច្ឆិកតា មយាតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

តីហាការេហិ បញ្ចិន្ទ្រិយានិ… បញ្ច ពលានិ សមាបជ្ជិំ… សមាបជ្ជាមិ… សមាបន្នោ … បញ្ចន្នំ ពលានំ លាភីម្ហិ… វសីម្ហិ… បញ្ចពលានិ សច្ឆិកតានិ មយាតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

តីហាការេហិ សត្ត ពោជ្ឈង្គេ សមាបជ្ជិំ… សមាបជ្ជាមិ… សមាបន្នោ… សត្តន្នំ ពោជ្ឈង្គានំ លាភីម្ហិ… វសីម្ហិ… សត្ត ពោជ្ឈង្គា សច្ឆិកតា មយាតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

តីហាការេហិ អរិយំ អដ្ឋង្គិកំ មគ្គំ សមាបជ្ជិំ… សមាបជ្ជាមិ… សមាបន្នោ… អរិយស្ស អដ្ឋង្គិកស្ស មគ្គស្ស លាភីម្ហិ… វសីម្ហិ… អរិយោ អដ្ឋង្គិកោ មគ្គោ សច្ឆិកតោ មយាតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

តីហាការេហិ សោតាបត្តិផលំ… សកទាគាមិផលំ… អនាគាមិផលំ… អរហត្តំ សមាបជ្ជិំ… សមាបជ្ជាមិ… សមាបន្នោ… អរហត្តស្ស លាភីម្ហិ វសីម្ហិ អរហត្តំ សច្ឆិកតំ មយាតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

តីហាការេហិ រាគោ មេ ចត្តោ វន្តោ មុត្តោ បហីនោ បដិនិស្សដ្ឋោ ឧក្ខេដិតោ សមុក្ខេដិតោតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

តីហាការេហិ ទោសោ មេ ចត្តោ វន្តោ មុត្តោ បហីនោ បដិនិស្សដ្ឋោ ឧក្ខេដិតោ សមុក្ខេដិតោតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

តីហាការេហិ មោហោ មេ ចត្តោ វន្តោ មុត្តោ បហីនោ បដិនិស្សដ្ឋោ ឧក្ខេដិតោ សមុក្ខេដិតោតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

តីហាការេហិ រាគា មេ ចិត្តំ វិនីវរណន្តិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

តីហាការេហិ ទោសា មេ ចិត្តំ វិនីវរណន្តិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

តីហាការេហិ …បេ… សត្តហាការេហិ មោហា មេ ចិត្តំ វិនីវរណន្តិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស – បុព្ពេវស្ស ហោតិ មុសា ភណិស្សន្តិ, ភណន្តស្ស ហោតិ មុសា ភណាមីតិ, ភណិតស្ស ហោតិ មុសា មយា ភណិតន្តិ, វិនិធាយ ទិដ្ឋិំ, វិនិធាយ ខន្តិំ, វិនិធាយ រុចិំ, វិនិធាយ ភាវំ.

សុទ្ធិកំ និដ្ឋិតំ.

២០៨. តីហាការេហិ បឋមញ្ច ឈានំ ទុតិយញ្ច ឈានំ សមាបជ្ជិំ… សមាបជ្ជាមិ… សមាបន្នោ… បឋមស្ស ច ឈានស្ស ទុតិយស្ស ច ឈានស្ស លាភីម្ហិ… វសីម្ហិ… បឋមញ្ច ឈានំ ទុតិយញ្ច ឈានំ សច្ឆិកតំ មយាតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស…បេ….

តីហាការេហិ បឋមញ្ច ឈានំ តតិយញ្ច ឈានំ សមាបជ្ជិំ… សមាបជ្ជាមិ… សមាបន្នោ… បឋមស្ស ច ឈានស្ស តតិយស្ស ច ឈានស្ស លាភីម្ហិ… វសីម្ហិ… បឋមញ្ច ឈានំ តតិយញ្ច ឈានំ សច្ឆិកតំ មយាតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

តីហាការេហិ បឋមញ្ច ឈានំ ចតុត្ថញ្ច ឈានំ សមាបជ្ជិំ… សមាបជ្ជាមិ… សមាបន្នោ… បឋមស្ស ច ឈានស្ស ចតុត្ថស្ស ច ឈានស្ស លាភីម្ហិ… វសីម្ហិ… បឋមញ្ច ឈានំ ចតុត្ថញ្ច ឈានំ សច្ឆិកតំ មយាតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

តីហាការេហិ បឋមញ្ច ឈានំ សុញ្ញតញ្ច វិមោក្ខំ… បឋមញ្ច ឈានំ អនិមិត្តញ្ច វិមោក្ខំ… បឋមញ្ច ឈានំ អប្បណិហិតញ្ច វិមោក្ខំ សមាបជ្ជិំ… សមាបជ្ជាមិ… សមាបន្នោ… បឋមស្ស ច ឈានស្ស អប្បណិហិតស្ស ច វិមោក្ខស្ស លាភីម្ហិ… វសីម្ហិ… បឋមញ្ច ឈានំ អប្បណិហិតោ ច វិមោក្ខោ សច្ឆិកតោ មយាតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

តីហាការេហិ បឋមញ្ច ឈានំ សុញ្ញតញ្ច សមាធិំ… បឋមញ្ច ឈានំ អនិមិត្តញ្ច សមាធិំ… បឋមញ្ច ឈានំ អប្បណិហិតញ្ច សមាធិំ សមាបជ្ជិំ… សមាបជ្ជាមិ… សមាបន្នោ បឋមស្ស ច ឈានស្ស អប្បណិហិតស្ស ច សមាធិស្ស លាភីម្ហិ… វសីម្ហិ… បឋមញ្ច ឈានំ អប្បណិហិតោ ច សមាធិ សច្ឆិកតោ មយាតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

តីហាការេហិ បឋមញ្ច ឈានំ សុញ្ញតញ្ច សមាបត្តិំ… បឋមញ្ច ឈានំ អនិមិត្តញ្ច សមាបត្តិំ… បឋមញ្ច ឈានំ អប្បណិហិតញ្ច សមាបត្តិំ សមាបជ្ជិំ… សមាបជ្ជាមិ… សមាបន្នោ បឋមស្ស ច ឈានស្ស អប្បណិហិតាយ ច សមាបត្តិយា លាភីម្ហិ… វសីម្ហិ… បឋមញ្ច ឈានំ អប្បណិហិតា ច សមាបត្តិ សច្ឆិកតា មយាតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

តីហាការេហិ បឋមញ្ច ឈានំ តិស្សោ ច វិជ្ជា សមាបជ្ជិំ… សមាបជ្ជាមិ… សមាបន្នោ… បឋមស្ស ច ឈានស្ស តិស្សន្នញ្ច វិជ្ជានំ លាភីម្ហិ… វសីម្ហិ… បឋមញ្ច ឈានំ តិស្សោ ច វិជ្ជា សច្ឆិកតា មយាតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

តីហាការេហិ បឋមញ្ច ឈានំ ចត្តារោ ច សតិបដ្ឋានេ… បឋមញ្ច ឈានំ ចត្តារោ ច សម្មប្បធានេ… បឋមញ្ច ឈានំ ចត្តារោ ច ឥទ្ធិបាទេ សមាបជ្ជិំ… សមាបជ្ជាមិ… សមាបន្នោ… បឋមស្ស ច ឈានស្ស ចតុន្នញ្ច ឥទ្ធិបាទានំ លាភីម្ហិ… វសីម្ហិ… បឋមញ្ច ឈានំ ចត្តារោ ច ឥទ្ធិបាទា សច្ឆិកតា មយាតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

តីហាការេហិ បឋមញ្ច ឈានំ បញ្ច ច ឥន្ទ្រិយានិ… បឋមញ្ច ឈានំ បញ្ច ច ពលានិ សមាបជ្ជិំ… សមាបជ្ជាមិ… សមាបន្នោ… បឋមស្ស ច ឈានស្ស បញ្ចន្នញ្ច ពលានំ លាភីម្ហិ… វសីម្ហិ… បឋមញ្ច ឈានំ បញ្ច ច ពលានិ សច្ឆិកតានិ មយាតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

២០៩. តីហាការេហិ បឋមញ្ច ឈានំ សត្ត ច ពោជ្ឈង្គេ សមាបជ្ជិំ… សមាបជ្ជាមិ… សមាបន្នោ… បឋមស្ស ច ឈានស្ស សត្តន្នញ្ច ពោជ្ឈង្គានំ លាភីម្ហិ… វសីម្ហិ… បឋមញ្ច ឈានំ សត្ត ច ពោជ្ឈង្គា សច្ឆិកតា មយាតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

តីហាការេហិ បឋមញ្ច ឈានំ អរិយញ្ច អដ្ឋង្គិកំ មគ្គំ សមាបជ្ជិំ… សមាបជ្ជាមិ… សមាបន្នោ… បឋមស្ស ច ឈានស្ស អរិយស្ស ច អដ្ឋង្គិកស្ស មគ្គស្ស លាភីម្ហិ វសីម្ហិ… បឋមញ្ច ឈានំ អរិយោ ច អដ្ឋង្គិកោ មគ្គោ សច្ឆិកតោ មយាតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

តីហាការេហិ បឋមញ្ច ឈានំ សោតាបត្តិផលញ្ច… បឋមញ្ច ឈានំ សកទាគាមិផលញ្ច… បឋមញ្ច ឈានំ អនាគាមិផលញ្ច… បឋមញ្ច ឈានំ អរហត្តញ្ច សមាបជ្ជិំ… សមាបជ្ជាមិ… សមាបន្នោ… បឋមស្ស ច ឈានស្ស អរហត្តស្ស ច លាភីម្ហិ… វសីម្ហិ… បឋមញ្ច ឈានំ អរហត្តញ្ច សច្ឆិកតំ មយាតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

តីហាការេហិ បឋមញ្ច ឈានំ សមាបជ្ជិំ… សមាបជ្ជាមិ… សមាបន្នោ… បឋមស្ស ច ឈានស្ស លាភីម្ហិ… វសីម្ហិ… បឋមញ្ច ឈានំ សច្ឆិកតំ មយា, រាគោ ច មេ ចត្តោ… ទោសោ ច មេ ចត្តោ… មោហោ ច មេ ចត្តោ វន្តោ មុត្តោ បហីនោ បដិនិស្សដ្ឋោ ឧក្ខេដិតោ សមុក្ខេដិតោតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

តីហាការេហិ…បេ… សត្តហាការេហិ បឋមញ្ច ឈានំ សមាបជ្ជិំ… សមាបជ្ជាមិ… សមាបន្នោ… បឋមស្ស ច ឈានស្ស លាភីម្ហិ… វសីម្ហិ… បឋមញ្ច ឈានំ សច្ឆិកតំ មយា, រាគា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ… ទោសា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ… មោហា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណន្តិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស. បុព្ពេវស្ស ហោតិ មុសា ភណិស្សន្តិ, ភណន្តស្ស ហោតិ មុសា ភណាមីតិ, ភណិតស្ស ហោតិ មុសា មយា ភណិតន្តិ, វិនិធាយ ទិដ្ឋិំ, វិនិធាយ ខន្តិំ, វិនិធាយ រុចិំ, វិនិធាយ ភាវំ.

ខណ្ឌចក្កំ និដ្ឋិតំ.

២១០. តីហាការេហិ ទុតិយញ្ច ឈានំ តតិយញ្ច ឈានំ សមាបជ្ជិំ… សមាបជ្ជាមិ… សមាបន្នោ… ទុតិយស្ស ច ឈានស្ស តតិយស្ស ច ឈានស្ស លាភីម្ហិ… វសីម្ហិ… ទុតិយញ្ច ឈានំ តតិយញ្ច ឈានំ សច្ឆិកតំ មយាតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

តីហាការេហិ ទុតិយញ្ច ឈានំ ចតុត្ថញ្ច ឈានំ សមាបជ្ជិំ… សមាបជ្ជាមិ… សមាបន្នោ… ទុតិយស្ស ច ឈានស្ស ចតុត្ថស្ស ច ឈានស្ស លាភីម្ហិ… វសីម្ហិ… ទុតិយញ្ច ឈានំ ចតុត្ថញ្ច ឈានំ សច្ឆិកតំ មយាតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

តីហាការេហិ ទុតិយញ្ច ឈានំ សុញ្ញតញ្ច វិមោក្ខំ… អនិមិត្តញ្ច វិមោក្ខំ… អប្បណិហិតញ្ច វិមោក្ខំ… សុញ្ញតញ្ច សមាធិំ… អនិមិត្តញ្ច សមាធិំ… អប្បណិហិតញ្ច សមាធិំ… សុញ្ញតញ្ច សមាបត្តិំ… អនិមិត្តញ្ច សមាបត្តិំ… អប្បណិហិតញ្ច សមាបត្តិំ… តិស្សោ ច វិជ្ជា… ចត្តារោ ច សតិបដ្ឋានេ… ចត្តារោ ច សម្មប្បធានេ… ចត្តារោ ច ឥទ្ធិបាទេ… បញ្ច ច ឥន្ទ្រិយានិ… បញ្ច ច ពលានិ… សត្ត ច ពោជ្ឈង្គេ… អរិយញ្ច អដ្ឋង្គិកំ មគ្គំ… សោតាបត្តិផលញ្ច… សកទាគាមិផលញ្ច… អនាគាមិផលញ្ច… អរហត្តញ្ច សមាបជ្ជិំ… សមាបជ្ជាមិ… សមាបន្នោ… ទុតិយស្ស ច ឈានស្ស អរហត្តស្ស ច លាភីម្ហិ… វសីម្ហិ… ទុតិយញ្ច ឈានំ អរហត្តញ្ច សច្ឆិកតំ មយាតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

តីហាការេហិ ទុតិយញ្ច ឈានំ សមាបជ្ជិំ… សមាបជ្ជាមិ… សមាបន្នោ… ទុតិយស្ស ច ឈានស្ស លាភីម្ហិ… វសីម្ហិ… ទុតិយញ្ច ឈានំ សច្ឆិកតំ មយា, រាគោ ច មេ ចត្តោ… ទោសោ ច មេ ចត្តោ… មោហោ ច មេ ចត្តោ វន្តោ មុត្តោ បហីនោ បដិនិស្សដ្ឋោ ឧក្ខេដិតោ សមុក្ខេដិតោ. រាគា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ… ទោសា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ… មោហា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណន្តិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

តីហាការេហិ …បេ… សត្តហាការេហិ ទុតិយញ្ច ឈានំ បឋមញ្ច ឈានំ សមាបជ្ជិំ… សមាបជ្ជាមិ… សមាបន្នោ… ទុតិយស្ស ច ឈានស្ស បឋមស្ស ច ឈានស្ស លាភីម្ហិ… វសីម្ហិ… ទុតិយញ្ច ឈានំ បឋមញ្ច ឈានំ សច្ឆិកតំ មយាតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស…បេ… វិនិធាយ ភាវំ.

ពទ្ធចក្កំ.

ឯវំ ឯកេកំ មូលំ កាតុន ពទ្ធចក្កំ បរិវត្តកំ កត្តព្ពំ.

ឥទំ សំខិត្តំ.

២១១. តីហាការេហិ តតិយញ្ច ឈានំ ចតុត្ថញ្ច ឈានំ…បេ… តតិយញ្ច ឈានំ អរហត្តញ្ច សមាបជ្ជិំ… សមាបជ្ជាមិ… សមាបន្នោ… តតិយស្ស ច ឈានស្ស អរហត្តស្ស ច លាភីម្ហិ… វសីម្ហិ… តតិយញ្ច ឈានំ អរហត្តញ្ច សច្ឆិកតំ មយាតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

តីហាការេហិ តតិយញ្ច ឈានំ សមាបជ្ជិំ… សមាបជ្ជាមិ… សមាបន្នោ… តតិយស្ស ច ឈានស្ស លាភីម្ហិ… វសីម្ហិ… តតិយញ្ច ឈានំ សច្ឆិកតំ មយា, រាគោ ច មេ ចត្តោ… ទោសោ ច មេ ចត្តោ… មោហោ ច មេ ចត្តោ វន្តោ មុត្តោ បហីនោ បដិនិស្សដ្ឋោ ឧក្ខេដិតោ សមុក្ខេដិតោ. រាគា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ… ទោសា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ… មោហា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណន្តិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

តីហាការេហិ តតិយញ្ច ឈានំ បឋមញ្ច ឈានំ… តតិយញ្ច ឈានំ ទុតិយញ្ច ឈានំ សមាបជ្ជិំ… សមាបជ្ជាមិ… សមាបន្នោ… តតិយស្ស ច ឈានស្ស ទុតិយស្ស ច ឈានស្ស លាភីម្ហិ… វសីម្ហិ… តតិយញ្ច ឈានំ ទុតិយញ្ច ឈានំ សច្ឆិកតំ មយាតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

តីការេហិ មោហា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ បឋមញ្ច ឈានំ…បេ… ទុតិយញ្ច ឈានំ… តតិយញ្ច ឈានំ… ចតុត្ថញ្ច ឈានំ សមាបជ្ជិំ សមាបជ្ជាមិ… សមាបន្នោ… មោហា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ ចតុត្ថស្ស ច ឈានស្ស លាភីម្ហិ… វសីម្ហិ… មោហា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ ចតុត្ថញ្ច ឈានំ សច្ឆិកតំ មយាតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

២១២. តីហាការេហិ មោហា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ សុញ្ញតញ្ច វិមោក្ខំ… អនិមិត្តញ្ច វិមោក្ខំ… អប្បណិហិតញ្ច វិមោក្ខំ សមាបជ្ជិំ… សមាបជ្ជាមិ… សមាបន្នោ… មោហា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ អប្បណិហិតស្ស ច វិមោក្ខស្ស លាភីម្ហិ… វសីម្ហិ… មោហា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ អប្បណិហិតោ ច វិមោក្ខោ សច្ឆិកតោ មយាតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

តីហាការេហិ មោហា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ សុញ្ញតញ្ច សមាធិំ… អនិមិត្តញ្ច សមាធិំ… អប្បណិហិតញ្ច សមាធិំ សមាបជ្ជិំ… សមាបជ្ជាមិ… សមាបន្នោ… មោហា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ អប្បណិហិតស្ស ច សមាធិស្ស លាភីម្ហិ… វសីម្ហិ… មោហា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ អប្បណិហិតោ ច សមាធិ សច្ឆិកតោ មយាតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

តីហាការេហិ មោហា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ សុញ្ញតញ្ច សមាបត្តិំ… អនិមិត្តញ្ច សមាបត្តិំ… អប្បណិហិតញ្ច សមាបត្តិំ សមាបជ្ជិំ សមាបជ្ជាមិ… សមាបន្នោ… មោហា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ អប្បណិហិតាយ ច សមាបត្តិយា លាភីម្ហិ… វសីម្ហិ… មោហា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ អប្បណិហិតា ច សមាបត្តិ សច្ឆិកតា មយាតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

តីហាការេហិ មោហា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ តិស្សោ ច វិជ្ជា សមាបជ្ជិំ… សមាបជ្ជាមិ… សមាបន្នោ… ‘មោហា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ តិស្សន្នញ្ច វិជ្ជានំ លាភីម្ហិ… វសីម្ហិ… មោហា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ តិស្សោ ច វិជ្ជា សច្ឆិកតា មយាតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

តីហាការេហិ មោហា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ ចត្តារោ ច សតិបដ្ឋានេ… ចត្តារោ ច សម្មប្បធានេ… ចត្តារោ ច ឥទ្ធិបាទេ សមាបជ្ជិំ… សមាបជ្ជាមិ… សមាបន្នោ… មោហា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ ចតុន្នញ្ច ឥទ្ធិបាទានំ លាភីម្ហិ… វសីម្ហិ… មោហា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ ចត្តារោ ច ឥទ្ធិបាទា សច្ឆិកតា មយាតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

២១៣. តីហាការេហិ មោហា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ បញ្ច ច ឥន្ទ្រិយានិ… បញ្ច ច ពលានិ សមាបជ្ជិំ… សមាបជ្ជាមិ… សមាបន្នោ… មោហា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ បញ្ចន្នញ្ច ពលានំ លាភីម្ហិ… វសីម្ហិ… មោហា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ បញ្ច ច ពលានិ សច្ឆិកតានិ មយាតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

តីហាការេហិ មោហា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ សត្ត ច ពោជ្ឈង្គេ សមាបជ្ជិំ… សមាបជ្ជាមិ… សមាបន្នោ… មោហា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ សត្តន្នញ្ច ពោជ្ឈង្គានំ លាភីម្ហិ … វសីម្ហិ… មោហា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ សត្ត ច ពោជ្ឈង្គា សច្ឆិកតា មយាតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

តីហាការេហិ មោហា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ អរិយញ្ច អដ្ឋង្គិកំ មគ្គំ សមាបជ្ជិំ… សមាបជ្ជាមិ… សមាបន្នោ… មោហា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ អរិយស្ស ច អដ្ឋង្គិកស្ស មគ្គស្ស លាភីម្ហិ… វសីម្ហិ… មោហា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ អរិយោ ច អដ្ឋង្គិកោ មគ្គោ សច្ឆិកតោ មយាតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

តីហាការេហិ មោហា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ សោតាបត្តិផលញ្ច… សកទាគាមិផលញ្ច… អនាគាមិផលញ្ច… អរហត្តញ្ច សមាបជ្ជិំ… សមាបជ្ជាមិ… សមាបន្នោ… មោហា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ អរហត្តស្ស ច លាភីម្ហិ… វសីម្ហិ… មោហា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ អរហត្តញ្ច សច្ឆិកតំ មយាតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

តីហាការេហិ មោហា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ, រាគោ ច មេ ចត្តោ… ទោសោ ច មេ ចត្តោ… មោហោ ច មេ ចត្តោ វន្តោ មុត្តោ បហីនោ បដិនិស្សដ្ឋោ ឧក្ខេដិតោ សមុក្ខេដិតោតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស.

តីហាការេហិ…បេ… សត្តហាការេហិ មោហា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ រាគា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ… ទោសា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណន្តិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស បុព្ពេវស្ស ហោតិ មុសា ភណិស្សន្តិ, ភណន្តស្ស ហោតិ មុសា ភណាមីតិ, ភណិតស្ស ហោតិ មុសា មយា ភណិតន្តិ, វិនិធាយ ទិដ្ឋិំ, វិនិធាយ ខន្តិំ, វិនិធាយ រុចិំ, វិនិធាយ ភាវំ.

ឯកមូលកំ និដ្ឋិតំ. [ឯកមូលកំ សង្ខិត្តំ និដ្ឋិតំ (ស្យា.)]

យថា ឯកមូលកំ វិត្ថារិតំ ឯវមេវ ទុមូលកាទិបិ វិត្ថារេតព្ពំ.

ឥទំ សព្ពមូលកំ

២១៤. តីហាការេហិ …បេ… សត្តហាការេហិ បឋមញ្ច ឈានំ ទុតិយញ្ច ឈានំ តតិយញ្ច ឈានំ ចតុត្ថញ្ច ឈានំ សុញ្ញតញ្ច វិមោក្ខំ អនិមិត្តញ្ច វិមោក្ខំ អប្បណិហិតញ្ច វិមោក្ខំ សុញ្ញតញ្ច សមាធិំ អនិមិត្តញ្ច សមាធិំ អប្បណិហិតញ្ច សមាធិំ សុញ្ញតញ្ច សមាបត្តិំ អនិមិត្តញ្ច សមាបត្តិំ អប្បណិហិតញ្ច សមាបត្តិំ តិស្សោ ច វិជ្ជា ចត្តារោ ច សតិបដ្ឋានេ ចត្តារោ ច សម្មប្បធានេ ចត្តារោ ច ឥទ្ធិបាទេ បញ្ច ច ឥន្ទ្រិយានិ បញ្ច ច ពលានិ សត្ត ច ពោជ្ឈង្គេ អរិយញ្ច អដ្ឋង្គិកំ មគ្គំ សោតាបត្តិផលញ្ច សកទាគាមិផលញ្ច អនាគាមិផលញ្ច អរហត្តញ្ច សមាបជ្ជិំ… សមាបជ្ជាមិ… សមាបន្នោ…បេ… រាគោ ច មេ ចត្តោ, ទោសោ ច មេ ចត្តោ, មោហោ ច មេ ចត្តោ វន្តោ មុត្តោ បហីនោ បដិនិស្សដ្ឋោ ឧក្ខេដិតោ សមុក្ខេដិតោ. រាគា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ, ទោសា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ, មោហា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណន្តិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស. បុព្ពេវស្ស ហោតិ មុសា ភណិស្សន្តិ, ភណន្តស្ស ហោតិ មុសា ភណាមីតិ, ភណិតស្ស ហោតិ មុសា មយា ភណិតន្តិ, វិនិធាយ ទិដ្ឋិំ, វិនិធាយ ខន្តិំ, វិនិធាយ រុចិំ, វិនិធាយ ភាវំ.

សព្ពមូលកំ និដ្ឋិតំ.

សុទ្ធិកវារកថា និដ្ឋិតា.

២១៥. តីហាការេហិ បឋមំ ឈានំ សមាបជ្ជិន្តិ វត្តុកាមោ ទុតិយំ ឈានំ សមាបជ្ជិន្តិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស បដិវិជានន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស; ន បដិវិជានន្តស្ស អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស.

តីហាការេហិ បឋមំ ឈានំ សមាបជ្ជិន្តិ វត្តុកាមោ តតិយំ ឈានំ សមាបជ្ជិន្តិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស បដិវិជានន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស; ន បដិវិជានន្តស្ស អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស.

តីហាការេហិ បឋមំ ឈានំ សមាបជ្ជិន្តិ វត្តុកាមោ ចតុត្ថំ ឈានំ សមាបជ្ជិន្តិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស បដិវិជានន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស; ន បដិវិជានន្តស្ស អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស.

តីហាការេហិ …បេ… សត្តហាការេហិ បឋមំ ឈានំ សមាបជ្ជិន្តិ វត្តុកាមោ សុញ្ញតំ វិមោក្ខំ… អនិមិត្តំ វិមោក្ខំ… អប្បណិហិតំ វិមោក្ខំ… សុញ្ញតំ សមាធិំ… អនិមិត្តំ សមាធិំ… អប្បណិហិតំ សមាធិំ… សុញ្ញតំ សមាបត្តិំ… អនិមិត្តំ សមាបត្តិំ… អប្បណិហិតំ សមាបត្តិំ… តិស្សោ វិជ្ជា… ចត្តារោ សតិបដ្ឋានេ… ចត្តារោ សម្មប្បធានេ… ចត្តារោ ឥទ្ធិបាទេ… បញ្ចិន្ទ្រិយានិ… បញ្ច ពលានិ… សត្ត ពោជ្ឈង្គេ… អរិយំ អដ្ឋង្គិកំ មគ្គំ… សោតាបត្តិផលំ… សកទាគាមិផលំ… អនាគាមិផលំ… អរហត្តំ សមាបជ្ជិំ…បេ… រាគោ មេ ចត្តោ… ទោសោ មេ ចត្តោ… មោហោ មេ ចត្តោ វន្តោ មុត្តោ បហីនោ បដិនិស្សដ្ឋោ ឧក្ខេដិតោ សមុក្ខេដិតោ. រាគា មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ… ទោសា មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ… មោហា មេ ចិត្តំ វិនីវរណន្តិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស បដិវិជានន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស; ន បដិវិជានន្តស្ស អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. បុព្ពេវស្ស ហោតិ មុសា ភណិស្សន្តិ, ភណន្តស្ស ហោតិ មុសា ភណាមីតិ, ភណិតស្ស ហោតិ មុសា មយា ភណិតន្តិ, វិនិធាយ ទិដ្ឋិំ, វិនិធាយ ខន្តិំ, វិនិធាយ រុចិំ, វិនិធាយ ភាវំ.

វត្ថុវិសារកស្ស ឯកមូលកស្ស ខណ្ឌចក្កំ និដ្ឋិតំ.

២១៦. តីហាការេហិ ទុតិយំ ឈានំ សមាបជ្ជិន្តិ វត្តុកាមោ តតិយំ ឈានំ សមាបជ្ជិន្តិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស បដិវិជានន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស; ន បដិវិជានន្តស្ស អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស.

តីហាការេហិ ទុតិយំ ឈានំ សមាបជ្ជិន្តិ វត្តុកាមោ ចតុត្ថំ ឈានំ សមាបជ្ជិន្តិ…បេ… មោហា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណន្តិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស បដិវិជានន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស; ន បដិវិជានន្តស្ស អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស.

តីហាការេហិ…បេ… សត្តហាការេហិ ទុតិយំ ឈានំ សមាបជ្ជិន្តិ វត្តុកាមោ បឋមំ ឈានំ សមាបជ្ជិន្តិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស បដិវិជានន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស; ន បដិវិជានន្តស្ស អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស…បេ… វិនិធាយ ភាវំ.

វត្ថុវិសារកស្ស ឯកមូលកស្ស ពទ្ធចក្កំ.

មូលំ សំខិត្តំ.

២១៧. តីហាការេហិ មោហា មេ ចិត្តំ វិនីវរណន្តិ វត្តុកាមោ បឋមំ ឈានំ សមាបជ្ជិន្តិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស បដិវិជានន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស; ន បដិវិជានន្តស្ស អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស.

តីហាការេហិ…បេ… សត្តហាការេហិ មោហា មេ ចិត្តំ វិនីវរណន្តិ វត្តុកាមោ ទោសា មេ ចិត្តំ វិនីវរណន្តិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស បដិវិជានន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស; ន បដិវិជានន្តស្ស អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស…បេ… វិនិធាយ ភាវំ.

វត្ថុវិសារកស្ស ឯកមូលកំ និដ្ឋិតំ.

យថា ឯកមូលកំ វិត្ថារិតំ ឯវមេវ ទុមូលកាទិបិ វិត្ថារេតព្ពំ.

ឥទំ សព្ពមូលកំ

២១៨. តីហាការេហិ…បេ… សត្តហាការេហិ បឋមញ្ច ឈានំ ទុតិយញ្ច ឈានំ តតិយញ្ច ឈានំ ចតុត្ថញ្ច ឈានំ សុញ្ញតញ្ច វិមោក្ខំ អនិមិត្តញ្ច វិមោក្ខំ អប្បណិហិតញ្ច វិមោក្ខំ សុញ្ញតញ្ច សមាធិំ អនិមិត្តញ្ច សមាធិំ អប្បណិហិតញ្ច សមាធិំ សុញ្ញតញ្ច សមាបត្តិំ អនិមិត្តញ្ច សមាបត្តិំ អប្បណិហិតញ្ច សមាបត្តិំ តិស្សោ ច វិជ្ជា ចត្តារោ ច សតិបដ្ឋានេ ចត្តារោ ច សម្មប្បធានេ ចត្តារោ ច ឥទ្ធិបាទេ បញ្ច ច ឥន្ទ្រិយានិ បញ្ច ច ពលានិ សត្ត ច ពោជ្ឈង្គេ អរិយញ្ច អដ្ឋង្គិកំ មគ្គំ សោតាបត្តិផលញ្ច សកទាគាមិផលញ្ច អនាគាមិផលញ្ច អរហត្តញ្ច សមាបជ្ជិំ…បេ… រាគោ ច មេ ចត្តោ… ទោសោ ច មេ ចត្តោ… មោហោ ច មេ ចត្តោ វន្តោ មុត្តោ បហីនោ បដិនិស្សដ្ឋោ ឧក្ខេដិតោ សមុក្ខេដិតោ. រាគា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ… ទោសា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណន្តិ វត្តុកាមោ មោហា មេ ចិត្តំ វិនីវរណន្តិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស បដិវិជានន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស; ន បដិវិជានន្តស្ស អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. [[ ] ឯត្ថន្តរេ បាឋា ស្យាមបោត្ថកេ នត្ថិ]

២១៩. តីហាការេហិ ទុតិយញ្ច ឈានំ តតិយញ្ច ឈានំ ចតុត្ថញ្ច ឈានំ សុញ្ញតញ្ច វិមោក្ខំ អនិមិត្តញ្ច វិមោក្ខំ អប្បណិហិតញ្ច វិមោក្ខំ សុញ្ញតញ្ច សមាធិំ អនិមិត្តញ្ច សមាធិំ អប្បណិហិតញ្ច សមាធិំ សុញ្ញតញ្ច សមាបត្តិំ អនិមិត្តញ្ច សមាបត្តិំ អប្បណិហិតញ្ច សមាបត្តិំ តិស្សោ ច វិជ្ជា ចត្តារោ ច សតិបដ្ឋានេ ចត្តារោ ច សម្មប្បធានេ ចត្តារោ ច ឥទ្ធិបាទេ បញ្ច ច ឥន្ទ្រិយានិ បញ្ច ច ពលានិ សត្ត ច ពោជ្ឈង្គេ អរិយញ្ច អដ្ឋង្គិកំ មគ្គំ សោតាបត្តិផលញ្ច សកទាគាមិផលញ្ច អនាគាមិផលញ្ច អរហត្តញ្ច សមាបជ្ជិំ…បេ… រាគោ ច មេ ចត្តោ… ទោសោ ច មេ ចត្តោ… មោហោ ច មេ ចត្តោ វន្តោ មុត្តោ បហីនោ បដិនិស្សដ្ឋោ ឧក្ខេដិតោ សមុក្ខេដិតោ. រាគា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ… ទោសា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ… មោហា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណន្តិ វត្តុកាមោ បឋមំ ឈានំ សមាបជ្ជិន្តិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស បដិវិជានន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស; ន បដិវិជានន្តស្ស អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស.

តីហាការេហិ តតិយញ្ច ឈានំ ចតុត្ថញ្ច ឈានំ…បេ… មោហា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ បឋមញ្ច ឈានំ សមាបជ្ជិន្តិ វត្តុកាមោ ទុតិយំ ឈានំ សមាបជ្ជិន្តិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស បដិវិជានន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស; ន បដិវិជានន្តស្ស អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស.

តីហាការេហិ…បេ… សត្តហាការេហិ មោហា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណំ បឋមញ្ច ឈានំ ទុតិយញ្ច ឈានំ តតិយញ្ច ឈានំ ចតុត្ថញ្ច ឈានំ…បេ… រាគា ច មេ ចិត្តំ វិនីវរណន្តិ វត្តុកាមោ ទោសា មេ ចិត្តំ វិនីវរណន្តិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស បដិវិជានន្តស្ស អាបត្តិ បារាជិកស្ស; ន បដិវិជានន្តស្ស អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. បុព្ពេវស្ស ហោតិ មុសា ភណិស្សន្តិ, ភណន្តស្ស ហោតិ មុសា ភណាមីតិ, ភណិតស្ស ហោតិ មុសា មយា ភណិតន្តិ, វិនិធាយ ទិដ្ឋិំ, វិនិធាយ ខន្តិំ, វិនិធាយ រុចិំ, វិនិធាយ ភាវំ.

វត្ថុវិសារកស្ស សព្ពមូលកំ និដ្ឋិតំ.

វត្ថុវិសារកស្ស ចក្កបេយ្យាលំ និដ្ឋិតំ.

វត្ថុកាមវារកថា និដ្ឋិតា.

២២០. តីហាការេហិ យោ តេ វិហារេ វសិ សោ ភិក្ខុ បឋមំ ឈានំ សមាបជ្ជិ… សមាបជ្ជតិ… សមាបន្នោ… សោ ភិក្ខុ បឋមស្ស ឈានស្ស លាភី… វសី… តេន ភិក្ខុនា បឋមំ ឈានំ សច្ឆិកតន្តិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស បដិវិជានន្តស្ស អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស; ន បដិវិជានន្តស្ស អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

ចតូហាការេហិ … បញ្ចហាការេហិ… ឆហាការេហិ… សត្តហាការេហិ យោ តេ វិហារេ វសិ សោ ភិក្ខុ បឋមំ ឈានំ សមាបជ្ជិ… សមាបជ្ជតិ… សមាបន្នោ… សោ ភិក្ខុ បឋមស្ស ឈានស្ស លាភី… វសី… តេន ភិក្ខុនា បឋមំ ឈានំ សច្ឆិកតន្តិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស បដិវិជានន្តស្ស អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស; ន បដិវិជានន្តស្ស អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. បុព្ពេវស្ស ហោតិ មុសា ភណិស្សន្តិ, ភណន្តស្ស ហោតិ មុសា ភណាមីតិ, ភណិតស្ស ហោតិ មុសា មយា ភណិតន្តិ, វិនិធាយ ទិដ្ឋិំ, វិនិធាយ ខន្តិំ, វិនិធាយ រុចិំ, វិនិធាយ ភាវំ.

តីហាការេហិ យោ តេ វិហារេ វសិ សោ ភិក្ខុ ទុតិយំ ឈានំ… តតិយំ ឈានំ… ចតុត្ថំ ឈានំ… សុញ្ញតំ វិមោក្ខំ… អនិមិត្តំ វិមោក្ខំ… អប្បណិហិតំ វិមោក្ខំ… សុញ្ញតំ សមាធិំ… អនិមិត្តំ សមាធិំ… អប្បណិហិតំ សមាធិំ… សុញ្ញតំ សមាបត្តិំ… អនិមិត្តំ សមាបត្តិំ… អប្បណិហិតំ សមាបត្តិំ… តិស្សោ វិជ្ជា… ចត្តារោ សតិបដ្ឋានេ… ចត្តារោ សម្មប្បធានេ… ចត្តារោ ឥទ្ធិបាទេ… បញ្ច ឥន្ទ្រិយានិ… បញ្ច ពលានិ… សត្ត ពោជ្ឈង្គេ… អរិយំ អដ្ឋង្គិកំ មគ្គំ… សោតាបត្តិផលំ… សកទាគាមិផលំ… អនាគាមិផលំ… អរហត្តំ សមាបជ្ជិ… សមាបជ្ជតិ… សមាបន្នោ… សោ ភិក្ខុ អរហត្តស្ស លាភី… វសី… តេន ភិក្ខុនា អរហត្តំ សច្ឆិកតន្តិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស បដិវិជានន្តស្ស អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស; ន បដិវិជានន្តស្ស អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

តីហាការេហិ យោ តេ វិហារេ វសិ, តស្ស ភិក្ខុនោ រាគោ ចត្តោ… ទោសោ ចត្តោ… មោហោ ចត្តោ វន្តោ មុត្តោ បហីនោ បដិនិស្សដ្ឋោ ឧក្ខេដិតោ សមុក្ខេដិតោតិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស បដិវិជានន្តស្ស អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស; ន បដិវិជានន្តស្ស អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

តីហាការេហិ…បេ… សត្តហាការេហិ យោ តេ វិហារេ វសិ, តស្ស ភិក្ខុនោ រាគា ចិត្តំ វិនីវរណំ… ទោសា ចិត្តំ វិនីវរណំ… មោហា ចិត្តំ វិនីវរណន្តិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស បដិវិជានន្តស្ស អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស; ន បដិវិជានន្តស្ស អាបត្តិ ទុក្កដស្ស…បេ… បុព្ពេវស្ស ហោតិ មុសា ភណិស្សន្តិ, ភណន្តស្ស ហោតិ មុសា ភណាមីតិ, ភណិតស្ស ហោតិ មុសា មយា ភណិតន្តិ, វិនិធាយ ទិដ្ឋិំ, វិនិធាយ ខន្តិំ, វិនិធាយ រុចិំ, វិនិធាយ ភាវំ.

តីហាការេហិ…បេ… សត្តហាការេហិ យោ តេ វិហារេ វសិ សោ ភិក្ខុ សុញ្ញាគារេ បឋមំ ឈានំ… ទុតិយំ ឈានំ… តតិយំ ឈានំ… ចតុត្ថំ ឈានំ សមាបជ្ជិ … សមាបជ្ជតិ… សមាបន្នោ… សោ ភិក្ខុ សុញ្ញាគារេ ចតុត្ថស្ស ឈានស្ស លាភី… វសី… តេន ភិក្ខុនា សុញ្ញាគារេ ចតុត្ថំ ឈានំ សច្ឆិកតន្តិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស បដិវិជានន្តស្ស អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស; ន បដិវិជានន្តស្ស អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. បុព្ពេវស្ស ហោតិ មុសា ភណិស្សន្តិ, ភណន្តស្ស ហោតិ មុសា ភណាមីតិ ភណិតស្ស ហោតិ, មុសា មយា ភណិតន្តិ, វិនិធាយ ទិដ្ឋិំ, វិនិធាយ ខន្តិំ, វិនិធាយ រុចិំ, វិនិធាយ ភាវំ.

យថា ឥទំ វិត្ថារិតំ ឯវមេវ សេសានិបិ វិត្ថារេតព្ពានិ.

២២១. តីហាការេហិ…បេ… សត្តហាការេហិ យោ តេ ចីវរំ បរិភុញ្ជិ… យោ តេ បិណ្ឌបាតំ បរិភុញ្ជិ… យោ តេ សេនាសនំ បរិភុញ្ជិ… យោ តេ គិលានប្បច្ចយភេសជ្ជបរិក្ខារំ បរិភុញ្ជិ សោ ភិក្ខុ សុញ្ញាគារេ ចតុត្ថំ ឈានំ សមាបជ្ជិ… សមាបជ្ជតិ… សមាបន្នោ… សោ ភិក្ខុ សុញ្ញាគារេ ចតុត្ថស្ស ឈានស្ស លាភី… វសី… តេន ភិក្ខុនា សុញ្ញាគារេ ចតុត្ថំ ឈានំ សច្ឆិកតន្តិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស បដិវិជានន្តស្ស អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស; ន បដិវិជានន្តស្ស អាបត្តិ ទុក្កដស្ស…បេ… វិនិធាយ ភាវំ.

តីហាការេហិ…បេ… សត្តហាការេហិ យេន តេ វិហារោ បរិភុត្តោ… យេន តេ ចីវរំ បរិភុត្តំ… យេន តេ បិណ្ឌបាតោ បរិភុត្តោ… យេន តេ សេនាសនំ បរិភុត្តំ… យេន តេ គិលានប្បច្ចយភេសជ្ជបរិក្ខារោ បរិភុត្តោ… សោ ភិក្ខុ សុញ្ញាគារេ ចតុត្ថំ ឈានំ សមាបជ្ជិ… សមាបជ្ជតិ… សមាបន្នោ… សោ ភិក្ខុ សុញ្ញាគារេ ចតុត្ថស្ស ឈានស្ស លាភី… វសី… តេន ភិក្ខុនា សុញ្ញាគារេ ចតុត្ថំ ឈានំ សច្ឆិកតន្តិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស បដិវិជានន្តស្ស អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស; ន បដិវិជានន្តស្ស អាបត្តិ ទុក្កដស្ស…បេ… វិនិធាយ ភាវំ.

តីហាការេហិ …បេ… សត្តហាការេហិ យំ ត្វំ អាគម្ម វិហារំ អទាសិ… ចីវរំ អទាសិ… បិណ្ឌបាតំ អទាសិ… សេនាសនំ អទាសិ… គិលានប្បច្ចយភេសជ្ជបរិក្ខារំ អទាសិ សោ ភិក្ខុ សុញ្ញាគារេ ចតុត្ថំ ឈានំ សមាបជ្ជិ… សមាបជ្ជតិ… សមាបន្នោ… សោ ភិក្ខុ សុញ្ញាគារេ ចតុត្ថស្ស ឈានស្ស លាភី… វសី… តេន ភិក្ខុនា សុញ្ញាគារេ ចតុត្ថំ ឈានំ សច្ឆិកតន្តិ សម្បជានមុសា ភណន្តស្ស បដិវិជានន្តស្ស អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស; ន បដិវិជានន្តស្ស អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. បុព្ពេវស្ស ហោតិ មុសា ភណិស្សន្តិ, ភណន្តស្ស ហោតិ មុសា ភណាមីតិ, ភណិតស្ស ហោតិ មុសា មយា ភណិតន្តិ, វិនិធាយ ទិដ្ឋិំ, វិនិធាយ ខន្តិំ, វិនិធាយ រុចិំ, វិនិធាយ ភាវំ.

បេយ្យាលបន្នរសកំ និដ្ឋិតំ.

បច្ចយប្បដិសំយុត្តវារកថា និដ្ឋិតា.

ឧត្តរិមនុស្សធម្មចក្កបេយ្យាលំ និដ្ឋិតំ.

២២២. អនាបត្តិ អធិមានេន, អនុល្លបនាធិប្បាយស្ស, ឧម្មត្តកស្ស, ខិត្តចិត្តស្ស, វេទនាដ្ដស្ស, អាទិកម្មិកស្សាតិ.

វិនីតវត្ថុឧទ្ទានគាថា

អធិមានេ [អធិមានេន (បី.)] អរញ្ញម្ហិ, បិណ្ឌោបជ្ឈារិយាបថោ;

សំយោជនា រហោធម្មា, វិហារោ បច្ចុបដ្ឋិតោ.

ន ទុក្ករំ វីរិយមថោបិ មច្ចុនោ;

ភាយាវុសោ វិប្បដិសារិ សម្មា;

វិរិយេន យោគេន អារាធនាយ;

អថ វេទនាយ អធិវាសនា ទុវេ.

ព្រាហ្មណេ បញ្ច វត្ថូនិ, អញ្ញំ ព្យាករណា តយោ;

អគារាវរណា កាមា, រតិ ចាបិ អបក្កមិ.

អដ្ឋិ បេសិ ឧភោ គាវឃាតកា;

បិណ្ឌោ សាកុណិកោ និច្ឆវិ ឱរព្ភិ;

អសិ ច សូករិកោ សត្តិ មាគវិ;

ឧសុ ច ការណិកោ សូចិ សារថិ.

យោ ច សិព្ពីយតិ សូចកោ ហិ សោ;

អណ្ឌភារិ អហុ គាមកូដកោ;

កូបេ និមុគ្គោ ហិ សោ បារទារិកោ;

គូថខាទី អហុ ទុដ្ឋព្រាហ្មណោ.

និច្ឆវិត្ថី អតិចារិនី អហុ;

មង្គុលិត្ថី អហុ ឥក្ខណិត្ថិកា;

ឱកិលិនី ហិ សបត្តង្គារោកិរិ;

សីសច្ឆិន្នោ អហុ ចោរឃាតកោ.

ភិក្ខុ ភិក្ខុនី សិក្ខមានា;

សាមណេរោ អថ សាមណេរិកា;

កស្សបស្ស វិនយស្មិំ បព្ពជំ;

បាបកម្មមករិំសុ តាវទេ.

តបោទា រាជគហេ យុទ្ធំ, នាគានោគាហនេន ច;

សោភិតោ អរហំ ភិក្ខុ, បញ្ចកប្បសតំ សរេតិ.

វិនីតវត្ថុ

២២៣. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ អធិមានេន អញ្ញំ ព្យាកាសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ – ‘‘ភគវតា សិក្ខាបទំ បញ្ញត្តំ. កច្ចិ នុ ខោ អហំ បារាជិកំ អាបត្តិំ អាបន្នោ’’តិ? ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសិ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, អធិមានេនា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ បណិធាយ អរញ្ញេ វិហរតិ – ‘‘ឯវំ មំ ជនោ សម្ភាវេស្សតី’’តិ. តំ ជនោ សម្ភាវេសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស. ន ច, ភិក្ខវេ, បណិធាយ អរញ្ញេ វត្ថព្ពំ. យោ វសេយ្យ, អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ បណិធាយ បិណ្ឌាយ ចរតិ – ‘‘ឯវំ មំ ជនោ សម្ភាវេស្សតី’’តិ. តំ ជនោ សម្ភាវេសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស. ន ច, ភិក្ខវេ, បណិធាយ បិណ្ឌាយ ចរិតព្ពំ. យោ ចរេយ្យ, អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ អញ្ញតរំ ភិក្ខុំ ឯតទវោច – ‘‘យេ, អាវុសោ, អម្ហាកំ ឧបជ្ឈាយស្ស សទ្ធិវិហារិកា សព្ពេវ អរហន្តោ’’តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘កិំចិត្តោ ត្វំ, ភិក្ខូ’’តិ? ‘‘ឧល្លបនាធិប្បាយោ អហំ, ភគវា’’តិ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ អញ្ញតរំ ភិក្ខុំ ឯតទវោច – ‘‘យេ, អាវុសោ, អម្ហាកំ ឧបជ្ឈាយស្ស អន្តេវាសិកា សព្ពេវ មហិទ្ធិកា មហានុភាវា’’តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘កិំចិត្តោ ត្វំ, ភិក្ខូ’’តិ? ‘‘ឧល្លបនាធិប្បាយោ អហំ, ភគវា’’តិ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ បណិធាយ ចង្កមតិ… បណិធាយ តិដ្ឋតិ… បណិធាយ និសីទតិ… បណិធាយ សេយ្យំ កប្បេតិ – ‘‘ឯវំ មំ ជនោ សម្ភាវេស្សតី’’តិ. តំ ជនោ សម្ភាវេសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស. ន ច, ភិក្ខវេ, បណិធាយ សេយ្យា កប្បេតព្ពា. យោ កប្បេយ្យ, អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ ឧត្តរិមនុស្សធម្មំ ឧល្លបតិ. សោបិ ឯវមាហ – ‘‘មយ្ហម្បិ, អាវុសោ, សំយោជនា បហីនា’’តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

២២៤. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ រហោគតោ ឧត្តរិមនុស្សធម្មំ ឧល្លបតិ. បរចិត្តវិទូ ភិក្ខុ តំ ភិក្ខុំ អបសាទេសិ – ‘‘មា, អាវុសោ, ឯវរូបំ អភណិ. នត្ថេសោ តុយ្ហ’’ន្តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស; អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ រហោគតោ ឧត្តរិមនុស្សធម្មំ ឧល្លបតិ. ទេវតា តំ ភិក្ខុំ អបសាទេសិ – ‘‘មា, ភន្តេ, ឯវរូបំ អភណិ. នត្ថេសោ តុយ្ហ’’ន្តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស; អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ អញ្ញតរំ ឧបាសកំ ឯតទវោច – ‘‘យោ, អាវុសោ, តុយ្ហំ វិហារេ វសតិ សោ ភិក្ខុ អរហា’’តិ. សោ ច តស្ស វិហារេ វសតិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘កិំចិត្តោ ត្វំ, ភិក្ខូ’’តិ? ‘‘ឧល្លបនាធិប្បាយោ អហំ, ភគវា’’តិ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ អញ្ញតរំ ឧបាសកំ ឯតទវោច – ‘‘យំ ត្វំ, អាវុសោ, ឧបដ្ឋេសិ ចីវរបិណ្ឌបាតសេនាសនគិលានប្បច្ចយភេសជ្ជបរិក្ខារេន សោ ភិក្ខុ អរហា’’តិ. សោ ច តំ ឧបដ្ឋេតិ ចីវរបិណ្ឌបាតសេនាសនគិលានប្បច្ចយភេសជ្ជបរិក្ខារេន. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘កិំចិត្តោ ត្វំ, ភិក្ខូ’’តិ? ‘‘ឧល្លបនាធិប្បាយោ អហំ, ភគវា’’តិ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

២២៥. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ គិលានោ ហោតិ. តំ ភិក្ខូ ឯតទវោចុំ – ‘‘អត្ថាយស្មតោ ឧត្តរិមនុស្សធម្មោ’’តិ? ‘‘នាវុសោ, ទុក្ករំ អញ្ញំ ព្យាកាតុ’’ន្តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ – ‘‘យេ ខោ តេ ភគវតោ សាវកា តេ ឯវំ វទេយ្យុំ. អហញ្ចម្ហិ ន ភគវតោ សាវកោ. កច្ចិ នុ ខោ អហំ បារាជិកំ អាបត្តិំ អាបន្នោ’’តិ? ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសិ. ‘‘កិំចិត្តោ ត្វំ, ភិក្ខូ’’តិ? ‘‘អនុល្លបនាធិប្បាយោ អហំ, ភគវា’’តិ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, អនុល្លបនាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ គិលានោ ហោតិ. តំ ភិក្ខូ ឯតទវោចុំ – ‘‘អត្ថាយស្មតោ ឧត្តរិមនុស្សធម្មោ’’តិ? ‘‘អារាធនីយោ ខោ, អាវុសោ, ធម្មោ អារទ្ធវីរិយេនា’’តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, អនុល្លបនាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ គិលានោ ហោតិ. តំ ភិក្ខូ ឯតទវោចុំ – ‘‘មា ខោ, អាវុសោ, ភាយី’’តិ. នាហំ, អាវុសោ, មច្ចុនោ ភាយាមី’’តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, អនុល្លបនាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ គិលានោ ហោតិ. តំ ភិក្ខូ ឯតទវោចុំ – ‘‘មា ខោ, អាវុសោ, ភាយី’’តិ. ‘‘យោ នូនាវុសោ, វិប្បដិសារី អស្ស សោ ភាយេយ្យា’’តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, អនុល្លបនាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ គិលានោ ហោតិ. តំ ភិក្ខូ ឯតទវោចុំ – ‘‘អត្ថាយស្មតោ ឧត្តរិមនុស្សធម្មោ’’តិ? ‘‘អារាធនីយោ ខោ, អាវុសោ, ធម្មោ សម្មាបយុត្តេនា’’តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, អនុល្លបនាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ គិលានោ ហោតិ. តំ ភិក្ខូ ឯតទវោចុំ – ‘‘អត្ថាយស្មតោ ឧត្តរិមនុស្សធម្មោ’’តិ? ‘‘អារាធនីយោ ខោ, អាវុសោ, ធម្មោ អារទ្ធវីរិយេនា’’តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, អនុល្លបនាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ គិលានោ ហោតិ. តំ ភិក្ខូ ឯតទវោចុំ – ‘‘អត្ថាយស្មតោ ឧត្តរិមនុស្សធម្មោ’’តិ? ‘‘អារាធនីយោ ខោ, អាវុសោ, ធម្មោ យុត្តយោគេនា’’តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, អនុល្លបនាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ គិលានោ ហោតិ. តំ ភិក្ខូ ឯតទវោចុំ – ‘‘កច្ចាវុសោ, ខមនីយំ, កច្ចិ យាបនីយ’’ន្តិ? ‘‘នាវុសោ, សក្កា យេន វា តេន វា អធិវាសេតុ’’ន្តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, អនុល្លបនាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ គិលានោ ហោតិ. តំ ភិក្ខូ ឯតទវោចុំ – ‘‘កច្ចាវុសោ ខមនីយំ, កច្ចិ យាបនីយ’’ន្តិ? ‘‘នាវុសោ, សក្កា បុថុជ្ជនេន អធិវាសេតុ’’ន្តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘កិំចិត្តោ ត្វំ, ភិក្ខូ’’តិ? ‘‘ឧល្លបនាធិប្បាយោ អហំ, ភគវា’’តិ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, បារាជិកស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

២២៦. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ព្រាហ្មណោ ភិក្ខូ និមន្តេត្វា ឯតទវោច – ‘‘អាយន្តុ, ភោន្តោ អរហន្តោ’’តិ. តេសំ កុក្កុច្ចំ អហោសិ – ‘‘មយញ្ចម្ហ ន អរហន្តោ [អនរហន្តោ (សី.)]. អយញ្ច ព្រាហ្មណោ អម្ហេ អរហន្តវាទេន សមុទាចរតិ. កថំ នុ ខោ អម្ហេហិ បដិបជ្ជិតព្ព’’ន្តិ? ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, បសាទភញ្ញេ’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ព្រាហ្មណោ ភិក្ខូ និមន្តេត្វា ឯតទវោច – ‘‘និសីទន្តុ, ភោន្តោ អរហន្តោ’’តិ… ‘‘ភុញ្ជន្តុ, ភោន្តោ អរហន្តោ’’តិ… ‘‘តប្បេន្តុ, ភោន្តោ អរហន្តោ’’តិ… ‘‘គច្ឆន្តុ, ភោន្តោ អរហន្តោ’’តិ. តេសំ កុក្កុច្ចំ អហោសិ – ‘‘មយញ្ចម្ហ ន អរហន្តោ. អយញ្ច ព្រាហ្មណោ អម្ហេ អរហន្តវាទេន សមុទាចរតិ. កថំ នុ ខោ អម្ហេហិ បដិបជ្ជិតព្ព’’ន្តិ? ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, បសាទភញ្ញេ’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ ឧត្តរិមនុស្សធម្មំ ឧល្លបតិ. សោបិ ឯវមាហ – ‘‘មយ្ហម្បិ, អាវុសោ, អាសវា បហីនា’’តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ ឧត្តរិមនុស្សធម្មំ ឧល្លបតិ. សោបិ ឯវមាហ – ‘‘មយ្ហម្បិ, អាវុសោ, ឯតេ ធម្មា សំវិជ្ជន្តី’’តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ ឧត្តរិមនុស្សធម្មំ ឧល្លបតិ. សោបិ ឯវមាហ – ‘‘អហម្បាវុសោ, តេសុ ធម្មេសុ សន្ទិស្សាមី’’តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរំ ភិក្ខុំ ញាតកា ឯតទវោចុំ – ‘‘ឯហិ, ភន្តេ, អគារំ អជ្ឈាវសា’’តិ. ‘‘អភព្ពោ ខោ, អាវុសោ, មាទិសោ អគារំ អជ្ឈាវសិតុ’’ន្តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, អនុល្លបនាធិប្បាយស្សា’’តិ.

២២៧. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរំ ភិក្ខុំ ញាតកា ឯតទវោចុំ – ‘‘ឯហិ, ភន្តេ, កាមេ បរិភុញ្ជា’’តិ. ‘‘អាវដា មេ, អាវុសោ, កាមា’’តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, អនុល្លបនាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរំ ភិក្ខុំ ញាតកា ឯតទវោចុំ – ‘‘អភិរមសិ, ភន្តេ’’តិ? ‘‘អភិរតោ អហំ, អាវុសោ, បរមាយ អភិរតិយា’’តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ. ‘‘យេ ខោ តេ ភគវតោ សាវកា តេ ឯវំ វទេយ្យុំ! អហញ្ចម្ហិ ន ភគវតោ សាវកោ. កច្ចិ នុ ខោ អហំ បារាជិកំ អាបត្តិំ អាបន្នោ’’តិ? ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសិ. ‘‘កិំចិត្តោ ត្វំ, ភិក្ខូ’’តិ? ‘‘អនុល្លបនាធិប្បាយោ អហំ, ភគវា’’តិ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, អនុល្លបនាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន សម្ពហុលា ភិក្ខូ កតិកំ កត្វា អញ្ញតរស្មិំ អាវាសេ វស្សំ ឧបគច្ឆិំសុ – ‘‘យោ ឥមម្ហា អាវាសា បឋមំ បក្កមិស្សតិ តំ មយំ អរហាតិ ជានិស្សាមា’’តិ. អញ្ញតរោ ភិក្ខុ – ‘‘មំ អរហាតិ ជានន្តូ’’តិ, តម្ហា អាវាសា បឋមំ បក្កាមិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ បារាជិក’’ន្តិ.

២២៨. [ឥមានិ វត្ថុនិ សំ. និ. ២.២០២ អាគតានិ] តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា រាជគហេ វិហរតិ វេឡុវនេ កលន្ទកនិវាបេ. តេន ខោ បន សមយេន អាយស្មា ច លក្ខណោ អាយស្មា ច មហាមោគ្គល្លានោ គិជ្ឈកូដេ បព្ពតេ វិហរន្តិ. អថ ខោ អាយស្មា មហាមោគ្គល្លានោ បុព្ពណ្ហសមយំ និវាសេត្វា បត្តចីវរំ អាទាយ យេនាយស្មា លក្ខណោ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា អាយស្មន្តំ លក្ខណំ ឯតទវោច – ‘‘អាយាមាវុសោ លក្ខណ, រាជគហំ បិណ្ឌាយ បវិសិស្សាមា’’តិ. ‘‘ឯវមាវុសោ’’តិ ខោ អាយស្មា លក្ខណោ អាយស្មតោ មហាមោគ្គល្លានស្ស បច្ចស្សោសិ. អថ ខោ អាយស្មា មហាមោគ្គល្លានោ គិជ្ឈកូដា បព្ពតា ឱរោហន្តោ អញ្ញតរស្មិំ បទេសេ សិតំ បាត្វាកាសិ. អថ ខោ អាយស្មា លក្ខណោ អាយស្មន្តំ មហាមោគ្គល្លានំ ឯតទវោច – ‘‘កោ នុ ខោ, អាវុសោ មោគ្គល្លាន, ហេតុ កោ បច្ចយោ សិតស្ស បាតុកម្មាយា’’តិ? ‘‘អកាលោ ខោ, អាវុសោ លក្ខណ, ឯតស្ស បញ្ហស្ស [បញ្ហស្ស ព្យាករណាយ (ស្យា.)]. ភគវតោ មំ សន្តិកេ ឯតំ បញ្ហំ បុច្ឆាតិ. អថ ខោ អាយស្មា ច លក្ខណោ អាយស្មា ច មហាមោគ្គល្លានោ រាជគហេ បិណ្ឌាយ ចរិត្វា បច្ឆាភត្តំ បិណ្ឌបាតបដិក្កន្តា យេន ភគវា តេនុបសង្កមិំសុ; ឧបសង្កមិត្វា ភគវន្តំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិំសុ. ឯកមន្តំ និសិន្នោ ខោ អាយស្មា លក្ខណោ អាយស្មន្តំ មហាមោគ្គល្លានំ ឯតទវោច – ‘‘ឥធាយស្មា មហាមោគ្គល្លានោ គិជ្ឈកូដា បព្ពតា ឱរោហន្តោ អញ្ញតរស្មិំ បទេសេ សិតំ បាត្វាកាសិ. កោ នុ ខោ, អាវុសោ មោគ្គល្លាន, ហេតុ កោ បច្ចយោ សិតស្ស បាតុកម្មាយា’’តិ? ‘‘ឥធាហំ, អាវុសោ, គិជ្ឈកូដា បព្ពតា ឱរោហន្តោ អទ្ទសំ អដ្ឋិកសង្ខលិកំ វេហាសំ គច្ឆន្តិំ. តមេនំ គិជ្ឈាបិ កាកាបិ កុលលាបិ អនុបតិត្វា អនុបតិត្វា ផាសុឡន្តរិកាហិ វិតុឌេន្តិ [វិតុទេន្តិ វិតច្ឆេន្តិ វិរាជេន្តិ (ស្យា.)]. សា សុទំ អដ្ដស្សរំ ករោតិ. តស្ស មយ្ហំ, អាវុសោ, ឯតទហោសិ – ‘អច្ឆរិយំ វត ភោ, អព្ភុតំ វត ភោ, ឯវរូបោបិ នាម សត្តោ ភវិស្សតិ! ឯវរូបោបិ នាម យក្ខោ ភវិស្សតិ! ឯវរូបោបិ នាម អត្តភាវប្បដិលាភោ ភវិស្សតី’’’តិ! ភិក្ខូ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘ឧត្តរិមនុស្សធម្មំ អាយស្មា មហាមោគ្គល្លានោ ឧល្លបតី’’តិ. អថ ខោ ភគវា ភិក្ខូ អាមន្តេសិ – ‘‘ចក្ខុភូតា វត, ភិក្ខវេ, សាវកា វិហរន្តិ. ញាណភូតា វត, ភិក្ខវេ, សាវកា វិហរន្តិ. យត្រ ហិ នាម សាវកោ ឯវរូបំ ញស្សតិ វា ទក្ខតិ វា សក្ខិំ វា ករិស្សតិ. បុព្ពេវ មេ សោ, ភិក្ខវេ, សត្តោ ទិដ្ឋោ អហោសិ. អបិ ចាហំ ន ព្យាកាសិំ. អហញ្ចេតំ ព្យាករេយ្យំ បរេ ច មេ ន សទ្ទហេយ្យុំ. យេ មេ ន សទ្ទហេយ្យុំ តេសំ តំ អស្ស ទីឃរត្តំ អហិតាយ ទុក្ខាយ. ឯសោ, ភិក្ខវេ, សត្តោ ឥមស្មិំយេវ រាជគហេ គោឃាតកោ អហោសិ. សោ តស្ស កម្មស្ស វិបាកេន ពហូនិ វស្សានិ ពហូនិ វស្សសតានិ ពហូនិ វស្សសហស្សានិ ពហូនិ វស្សសតសហស្សានិ និរយេ បច្ចិត្វា តស្សេវ កម្មស្ស វិបាកាវសេសេន ឯវរូបំ អត្តភាវប្បដិលាភំ បដិសំវេទេតិ. សច្ចំ, ភិក្ខវេ, មោគ្គល្លានោ អាហ. អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, មោគ្គល្លានស្សា’’តិ.

២២៩. ‘‘ឥធាហំ, អាវុសោ, គិជ្ឈកូដា បព្ពតា ឱរោហន្តោ អទ្ទសំ មំសបេសិំ វេហាសំ គច្ឆន្តិំ. តមេនំ គិជ្ឈាបិ កាកាបិ កុលលាបិ អនុបតិត្វា អនុបតិត្វា វិតច្ឆេន្តិ វិភជ្ជេន្តិ [វិតុទេន្តិ វិតច្ឆេន្តិ វិរាជេន្តិ (ស្យា.)]. សា សុទំ អដ្ដស្សរំ ករោតិ…បេ… ឯសោ, ភិក្ខវេ, សត្តោ ឥមស្មិំយេវ រាជគហេ គោឃាតកោ អហោសិ…បេ….

‘‘ឥធាហំ, អាវុសោ, គិជ្ឈកូដា បព្ពតា ឱរោហន្តោ អទ្ទសំ មំសបិណ្ឌំ វេហាសំ គច្ឆន្តំ. តមេនំ គិជ្ឈាបិ កាកាបិ កុលលាបិ អនុបតិត្វា អនុបតិត្វា វិតច្ឆេន្តិ វិភជ្ជេន្តិ. សោ សុទំ អដ្ដស្សរំ ករោតិ…បេ… ឯសោ, ភិក្ខវេ, សត្តោ ឥមស្មិំយេវ រាជគហេ សាកុណិកោ អហោសិ…បេ….

‘‘ឥធាហំ, អាវុសោ, គិជ្ឈកូដា បព្ពតា ឱរោហន្តោ អទ្ទសំ និច្ឆវិំ បុរិសំ វេហាសំ គច្ឆន្តំ. តមេនំ គិជ្ឈាបិ កាកាបិ កុលលាបិ អនុបតិត្វា អនុបតិត្វា វិតច្ឆេន្តិ វិភជ្ជេន្តិ. សោ សុទំ អដ្ដស្សរំ ករោតិ…បេ… ឯសោ, ភិក្ខវេ, សត្តោ ឥមស្មិំយេវ រាជគហេ ឱរព្ភិកោ អហោសិ…បេ….

‘‘ឥធាហំ, អាវុសោ, គិជ្ឈកូដា បព្ពតា ឱរោហន្តោ អទ្ទសំ អសិលោមំ បុរិសំ វេហាសំ គច្ឆន្តំ. តស្ស តេ អសី ឧប្បតិត្វា ឧប្បតិត្វា តស្សេវ កាយេ និបតន្តិ. សោ សុទំ អដ្ដស្សរំ ករោតិ…បេ… ឯសោ, ភិក្ខវេ, សត្តោ ឥមស្មិំយេវ រាជគហេ សូករិកោ អហោសិ…បេ….

‘‘ឥធាហំ, អាវុសោ, គិជ្ឈកូដា បព្ពតា ឱរោហន្តោ អទ្ទសំ សត្តិលោមំ បុរិសំ វេហាសំ គច្ឆន្តំ. តស្ស តា សត្តិយោ ឧប្បតិត្វា ឧប្បតិត្វា តស្សេវ កាយេ និបតន្តិ. សោ សុទំ អដ្ដស្សរំ ករោតិ…បេ… ឯសោ, ភិក្ខវេ, សត្តោ ឥមស្មិំយេវ រាជគហេ មាគវិកោ អហោសិ…បេ….

‘‘ឥធាហំ, អាវុសោ, គិជ្ឈកូដា បព្ពតា ឱរោហន្តោ អទ្ទសំ ឧសុលោមំ បុរិសំ វេហាសំ គច្ឆន្តំ. តស្ស តេ ឧសូ ឧប្បតិត្វា ឧប្បតិត្វា តស្សេវ កាយេ និបតន្តិ. សោ សុទំ អដ្ដស្សរំ ករោតិ…បេ… ឯសោ, ភិក្ខវេ, សត្តោ ឥមស្មិំយេវ រាជគហេ ការណិកោ អហោសិ…បេ….

‘‘ឥធាហំ, អាវុសោ, គិជ្ឈកូដា បព្ពតា ឱរោហន្តោ អទ្ទសំ សូចិលោមំ បុរិសំ វេហាសំ គច្ឆន្តំ. តស្ស តា សូចិយោ ឧប្បតិត្វា ឧប្បតិត្វា តស្សេវ កាយេ និបតន្តិ. សោ សុទំ អដ្ដស្សរំ ករោតិ…បេ… ឯសោ, ភិក្ខវេ, សត្តោ ឥមស្មិំយេវ រាជគហេ សារថិកោ អហោសិ…បេ….

‘‘ឥធាហំ, អាវុសោ, គិជ្ឈកូដា បព្ពតា ឱរោហន្តោ អទ្ទសំ សូចិលោមំ បុរិសំ វេហាសំ គច្ឆន្តំ. តស្ស តា សូចិយោ សីសេ បវិសិត្វា មុខតោ និក្ខមន្តិ; មុខេ បវិសិត្វា ឧរតោ និក្ខមន្តិ; ឧរេ បវិសិត្វា ឧទរតោ និក្ខមន្តិ; ឧទរេ បវិសិត្វា ឩរូហិ និក្ខមន្តិ; ឩរូសុ បវិសិត្វា ជង្ឃាហិ និក្ខមន្តិ; ជង្ឃាសុ បវិសិត្វា បាទេហិ និក្ខមន្តិ. សោ សុទំ អដ្ដស្សរំ ករោតិ…បេ… ឯសោ, ភិក្ខវេ, សត្តោ ឥមស្មិំយេវ រាជគហេ សូចកោ អហោសិ…បេ….

‘‘ឥធាហំ, អាវុសោ, គិជ្ឈកូដា បព្ពតា ឱរោហន្តោ អទ្ទសំ កុម្ភណ្ឌំ បុរិសំ វេហាសំ គច្ឆន្តំ. សោ គច្ឆន្តោបិ តេវ អណ្ឌេ ខន្ធេ អារោបេត្វា គច្ឆតិ, និសីទន្តោបិ តេស្វេវ អណ្ឌេសុ និសីទតិ. តមេនំ គិជ្ឈាបិ កាកាបិ កុលលាបិ អនុបតិត្វា អនុបតិត្វា វិតច្ឆេន្តិ វិភជ្ជេន្តិ. សោ សុទំ អដ្ដស្សរំ ករោតិ…បេ… ឯសោ, ភិក្ខវេ, សត្តោ ឥមស្មិំយេវ រាជគហេ គាមកូដោ អហោសិ…បេ….

‘‘ឥធាហំ, អាវុសោ, គិជ្ឈកូដា បព្ពតា ឱរោហន្តោ អទ្ទសំ បុរិសំ គូថកូបេ សសីសកំ និមុគ្គំ…បេ… ឯសោ, ភិក្ខវេ, សត្តោ ឥមស្មិំយេវ រាជគហេ បារទារិកោ អហោសិ…បេ….

‘‘ឥធាហំ, អាវុសោ, គិជ្ឈកូដា បព្ពតា ឱរោហន្តោ អទ្ទសំ បុរិសំ គូថកូបេ សសីសកំ និមុគ្គំ ឧភោហិ ហត្ថេហិ គូថំ ខាទន្តំ…បេ… ឯសោ, ភិក្ខវេ, សត្តោ ឥមស្មិំយេវ រាជគហេ ទុដ្ឋព្រាហ្មណោ អហោសិ. សោ កស្សបស្ស សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស បាវចនេ ភិក្ខុសង្ឃំ ភត្តេន និមន្តេត្វា ទោណិយោ [ទោណិយោ (ឥតិបិ)] គូថស្ស បូរាបេត្វា កាលំ អារោចាបេត្វា ឯតទវោច – ‘អតោ [ឥតោ (ស្យា.) អហោ (ឥតិបិ)], ភោន្តោ, យាវទត្ថំ ភុញ្ជន្តុ ចេវ ហរន្តុ ចា’’’តិ…បេ….

២៣០. ‘‘ឥធាហំ, អាវុសោ, គិជ្ឈកូដា បព្ពតា ឱរោហន្តោ អទ្ទសំ និច្ឆវិំ ឥត្ថិំ វេហាសំ គច្ឆន្តិំ. តមេនំ គិជ្ឈាបិ កាកាបិ កុលលាបិ អនុបតិត្វា អនុបតិត្វា វិតច្ឆេន្តិ វិភជ្ជេន្តិ. សា សុទំ អដ្ដស្សរំ ករោតិ…បេ… ឯសា, ភិក្ខវេ, ឥត្ថី ឥមស្មិំយេវ រាជគហេ អតិចារិនី អហោសិ…បេ….

‘‘ឥធាហំ, អាវុសោ, គិជ្ឈកូដា បព្ពតា ឱរោហន្តោ អទ្ទសំ ឥត្ថិំ ទុគ្គន្ធំ មង្គុលិំ វេហាសំ គច្ឆន្តិំ. តមេនំ គិជ្ឈាបិ កាកាបិ កុលលាបិ អនុបតិត្វា អនុបតិត្វា វិតច្ឆេន្តិ វិភជ្ជេន្តិ. សា សុទំ អដ្ដស្សរំ ករោតិ…បេ… ឯសា, ភិក្ខវេ, ឥត្ថី ឥមស្មិំយេវ រាជគហេ ឥក្ខណិកា អហោសិ…បេ….

‘‘ឥធាហំ, អាវុសោ, គិជ្ឈកូដា បព្ពតា ឱរោហន្តោ អទ្ទសំ ឥត្ថិំ ឧប្បក្កំ ឱកិលិនិំ ឱកិរិនិំ វេហាសំ គច្ឆន្តិំ. សា សុទំ អដ្ដស្សរំ ករោតិ…បេ… ឯសា, ភិក្ខវេ, ឥត្ថី កាលិង្គស្ស រញ្ញោ អគ្គមហេសី អហោសិ. សា ឥស្សាបកតា សបត្តិំ អង្គារកដាហេន ឱកិរិ…បេ….

‘‘ឥធាហំ, អាវុសោ, គិជ្ឈកូដា បព្ពតា ឱរោហន្តោ អទ្ទសំ អសីសកំ កពន្ធំ វេហាសំ គច្ឆន្តំ. តស្ស ឧរេ អក្ខីនិ ចេវ ហោន្តិ មុខញ្ច. តមេនំ គិជ្ឈាបិ កាកាបិ កុលលាបិ អនុបតិត្វា អនុបតិត្វា វិតច្ឆេន្តិ វិភជ្ជេន្តិ. សោ សុទំ អដ្ដស្សរំ ករោតិ…បេ… ឯសោ, ភិក្ខវេ, សត្តោ ឥមស្មិំយេវ រាជគហេ ហារិកោ នាម ចោរឃាតកោ អហោសិ…បេ….

‘‘ឥធាហំ, អាវុសោ, គិជ្ឈកូដា បព្ពតា ឱរោហន្តោ អទ្ទសំ ភិក្ខុំ វេហាសំ គច្ឆន្តំ. តស្ស សង្ឃាដិបិ អាទិត្តា សម្បជ្ជលិតា សជោតិភូតា, បត្តោបិ អាទិត្តោ សម្បជ្ជលិតោ សជោតិភូតោ, កាយពន្ធនម្បិ អាទិត្តំ សម្បជ្ជលិតំ សជោតិភូតំ, កាយោបិ អាទិត្តោ សម្បជ្ជលិតោ សជោតិភូតោ. សោ សុទំ អដ្ដស្សរំ ករោតិ…បេ… ឯសោ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ កស្សបស្ស សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស បាវចនេ បាបភិក្ខុ អហោសិ…បេ….

‘‘ឥធាហំ, អាវុសោ, គិជ្ឈកូដា បព្ពតា ឱរោហន្តោ អទ្ទសំ ភិក្ខុនិំ… អទ្ទសំ សិក្ខមានំ… អទ្ទសំ សាមណេរំ… អទ្ទសំ សាមណេរិំ វេហាសំ គច្ឆន្តិំ. តស្សា សង្ឃាដិបិ អាទិត្តា សម្បជ្ជលិតា សជោតិភូតា, បត្តោបិ អាទិត្តោ សម្បជ្ជលិតោ សជោតិភូតោ, កាយពន្ធនម្បិ អាទិត្តំ សម្បជ្ជលិតំ សជោតិភូតំ, កាយោបិ អាទិត្តោ សម្បជ្ជលិតោ សជោតិភូតោ. សា សុទំ អដ្ដស្សរំ ករោតិ. តស្ស មយ្ហំ, អាវុសោ, ឯតទហោសិ – ‘អច្ឆរិយំ វត ភោ, អព្ភុតំ វត ភោ, ឯវរូបោបិ នាម សត្តោ ភវិស្សតិ! ឯវរូបោបិ នាម យក្ខោ ភវិស្សតិ! ឯវរូបោបិ នាម អត្តភាវប្បដិលាភោ ភវិស្សតី’’’តិ! ភិក្ខូ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘ឧត្តរិមនុស្សធម្មំ អាយស្មា មហាមោគ្គល្លានោ ឧល្លបតី’’តិ.

អថ ខោ ភគវា ភិក្ខូ អាមន្តេសិ – ‘‘ចក្ខុភូតា វត, ភិក្ខវេ, សាវកា វិហរន្តិ. ញាណភូតា វត, ភិក្ខវេ, សាវកា វិហរន្តិ. យត្រ ហិ នាម សាវកោ ឯវរូបំ ញស្សតិ វា ទក្ខតិ វា សក្ខិំ វា ករិស្សតិ! បុព្ពេវ មេ សា, ភិក្ខវេ, សាមណេរី ទិដ្ឋា អហោសិ. អបិ ចាហំ ន ព្យាកាសិំ. អហញ្ចេតំ ព្យាករេយ្យំ បរេ ច មេ ន សទ្ទហេយ្យុំ. យេ មេ ន សទ្ទហេយ្យុំ តេសំ តំ អស្ស ទីឃរត្តំ អហិតាយ ទុក្ខាយ. ឯសា, ភិក្ខវេ, សាមណេរី កស្សបស្ស សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស បាវចនេ បាបសាមណេរី អហោសិ. សា តស្ស កម្មស្ស វិបាកេន ពហូនិ វស្សានិ ពហូនិ វស្សសតានិ ពហូនិ វស្សសហស្សានិ ពហូនិ វស្សសតសហស្សានិ និរយេ បច្ចិត្វា តស្សេវ កម្មស្ស វិបាកាវសេសេន ឯវរូបំ អត្តភាវប្បដិលាភំ បដិសំវេទេតិ. សច្ចំ, ភិក្ខវេ, មោគ្គល្លានោ អាហ. អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, មោគ្គល្លានស្សា’’តិ.

២៣១. អថ ខោ អាយស្មា មហាមោគ្គល្លានោ ភិក្ខូ អាមន្តេសិ – ‘‘យតាយំ, អាវុសោ, តបោទា សន្ទតិ សោ ទហោ អច្ឆោទកោ សីតោទកោ សាតោទកោ សេតកោ សុប្បតិត្ថោ រមណីយោ បហូតមច្ឆកច្ឆបោ ចក្កមត្តានិ ច បទុមានិ បុប្ផន្តី’’តិ. ភិក្ខូ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម អាយស្មា មហាមោគ្គល្លានោ ឯវំ វក្ខតិ – ‘យតាយំ, អាវុសោ, តបោទា សន្ទតិ សោ ទហោ អច្ឆោទកោ សីតោទកោ សាតោទកោ សេតកោ សុប្បតិត្ថោ រមណីយោ បហូតមច្ឆកច្ឆបោ ចក្កមត្តានិ ច បទុមានិ បុប្ផន្តី’តិ. អថ ច បនាយំ តបោទា កុថិតា សន្ទតិ. ឧត្តរិមនុស្សធម្មំ អាយស្មា មហាមោគ្គល្លានោ ឧល្លបតី’’តិ. ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. ‘‘យតាយំ, ភិក្ខវេ, តបោទា សន្ទតិ សោ ទហោ អច្ឆោទកោ សីតោទកោ សាតោទកោ សេតកោ សុប្បតិត្ថោ រមណីយោ បហូតមច្ឆកច្ឆបោ ចក្កមត្តានិ ច បទុមានិ បុប្ផន្តិ. អបិ ចាយំ, ភិក្ខវេ, តបោទា ទ្វិន្នំ មហានិរយានំ អន្តរិកាយ អាគច្ឆតិ. តេនាយំ តបោទា កុថិតា សន្ទតិ. សច្ចំ, ភិក្ខវេ, មោគ្គល្លានោ អាហ. អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, មោគ្គល្លានស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន រាជា មាគធោ សេនិយោ ពិម្ពិសារោ លិច្ឆវីហិ សទ្ធិំ សង្គាមេន្តោ បភគ្គោ អហោសិ. អថ រាជា បច្ឆា សេនំ សង្កឌ្ឍិត្វា លិច្ឆវយោ បរាជេសិ. សង្គាមេ ច នន្ទិ ចរតិ – ‘‘រញ្ញា លិច្ឆវី បភគ្គា’’តិ. អថ ខោ អាយស្មា មហាមោគ្គល្លានោ ភិក្ខូ អាមន្តេសិ – ‘‘រាជា, អាវុសោ, លិច្ឆវីហិ បភគ្គោ’’តិ. ភិក្ខូ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម អាយស្មា មហាមោគ្គល្លានោ ឯវំ វក្ខតិ – ‘រាជា, អាវុសោ, លិច្ឆវីហិ បភគ្គោ’តិ! សង្គាមេ ច នន្ទិំ ចរតិ – ‘រញ្ញា លិច្ឆវី បភគ្គា’តិ! ឧត្តរិមនុស្សធម្មំ អាយស្មា មហាមោគ្គល្លានោ ឧល្លបតី’’តិ. ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. ‘‘បឋមំ, ភិក្ខវេ, រាជា លិច្ឆវីហិ បភគ្គោ. អថ រាជា បច្ឆា សេនំ សង្កឌ្ឍិត្វា លិច្ឆវយោ បរាជេសិ. សច្ចំ, ភិក្ខវេ, មោគ្គល្លានោ អាហ. អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, មោគ្គល្លានស្សា’’តិ.

២៣២. អថ ខោ អាយស្មា មហាមោគ្គល្លានោ ភិក្ខូ អាមន្តេសិ – ‘‘ឥធាហំ, អាវុសោ, សប្បិនិកាយ នទិយា តីរេ អានេញ្ជំ សមាធិំ សមាបន្នោ នាគានំ ឱគយ្ហ ឧត្តរន្តានំ កោញ្ចំ ករោន្តានំ សទ្ទំ អស្សោសិ’’ន្តិ. ភិក្ខូ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម អាយស្មា មហាមោគ្គល្លានោ អានេញ្ជំ សមាធិំ សមាបន្នោ សទ្ទំ សោស្សតិ! ឧត្តរិមនុស្សធម្មំ អាយស្មា មហាមោគ្គល្លានោ ឧល្លបតី’’តិ. ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. ‘‘អត្ថេសោ, ភិក្ខវេ, សមាធិ សោ ច ខោ អបរិសុទ្ធោ. សច្ចំ, ភិក្ខវេ, មោគ្គល្លានោ អាហ. អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, មោគ្គល្លានស្សា’’តិ.

អថ ខោ អាយស្មា សោភិតោ ភិក្ខូ អាមន្តេសិ – ‘‘អហំ, អាវុសោ, បញ្ច កប្បសតានិ អនុស្សរាមី’’តិ. ភិក្ខូ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម អាយស្មា សោភិតោ ឯវំ វក្ខតិ – ‘អហំ, អាវុសោ, បញ្ច កប្បសតានិ អនុស្សរាមី’តិ! ឧត្តរិមនុស្សធម្មំ អាយស្មា សោភិតោ ឧល្លបតី’’តិ. ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. ‘‘អត្ថេសា, ភិក្ខវេ, សោភិតស្ស. សា ច ខោ ឯកាយេវ ជាតិ. សច្ចំ, ភិក្ខវេ, សោភិតោ អាហ. អនាបត្តិ, ភិក្ខវេ, សោភិតស្សាតិ.

ចតុត្ថបារាជិកំ សមត្តំ.

២៣៣. ឧទ្ទិដ្ឋា ខោ អាយស្មន្តោ ចត្តារោ បារាជិកា ធម្មា, យេសំ ភិក្ខុ អញ្ញតរំ វា អញ្ញតរំ វា អាបជ្ជិត្វា ន លភតិ ភិក្ខូហិ សទ្ធិំ សំវាសំ, យថា បុរេ តថា បច្ឆា, បារាជិកោ ហោតិ អសំវាសោ. តត្ថាយស្មន្តេ បុច្ឆាមិ – ‘‘កច្ចិត្ថ បរិសុទ្ធា’’? ទុតិយម្បិ បុច្ឆាមិ – ‘‘កច្ចិត្ថ បរិសុទ្ធា’’? តតិយម្បិ បុច្ឆាមិ – ‘‘កច្ចិត្ថ បរិសុទ្ធា’’? បរិសុទ្ធេត្ថាយស្មន្តោ, តស្មា តុណ្ហី, ឯវមេតំ ធារយាមីតិ.

បារាជិកំ និដ្ឋិតំ.

តស្សុទ្ទានំ –

មេថុនាទិន្នាទានញ្ច, មនុស្សវិគ្គហុត្តរិ;

បារាជិកានិ ចត្តារិ, ឆេជ្ជវត្ថូ អសំសយាតិ.

បារាជិកកណ្ឌំ និដ្ឋិតំ.

២. សង្ឃាទិសេសកណ្ឌំ

១. សុក្កវិស្សដ្ឋិសិក្ខាបទំ

ឥមេ ខោ បនាយស្មន្តោ តេរស សង្ឃាទិសេសា

ធម្មា ឧទ្ទេសំ អាគច្ឆន្តិ.

២៣៤. តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា សាវត្ថិយំ វិហរតិ ជេតវនេ អនាថបិណ្ឌិកស្ស អារាមេ. តេន ខោ បន សមយេន អាយស្មា សេយ្យសកោ អនភិរតោ ព្រហ្មចរិយំ ចរតិ. សោ តេន កិសោ ហោតិ លូខោ ទុព្ពណ្ណោ ឧប្បណ្ឌុប្បណ្ឌុកជាតោ ធមនិសន្ថតគត្តោ. អទ្ទស ខោ អាយស្មា ឧទាយី អាយស្មន្តំ សេយ្យសកំ កិសំ លូខំ ទុព្ពណ្ណំ ឧប្បណ្ឌុប្បណ្ឌុកជាតំ ធមនិសន្ថតគត្តំ. ទិស្វាន អាយស្មន្តំ សេយ្យសកំ ឯតទវោច – ‘‘កិស្ស ត្វំ, អាវុសោ សេយ្យសក, កិសោ លូខោ ទុព្ពណ្ណោ ឧប្បណ្ឌុប្បណ្ឌុកជាតោ ធមនិសន្ថតគត្តោ? កច្ចិ នោ ត្វំ, អាវុសោ សេយ្យសក, អនភិរតោ ព្រហ្មចរិយំ ចរសី’’តិ? ‘‘ឯវមាវុសោ’’តិ. ‘‘តេន ហិ ត្វំ, អាវុសោ សេយ្យសក, យាវទត្ថំ ភុញ្ជ យាវទត្ថំ សុប យាវទត្ថំ ន្ហាយ. យាវទត្ថំ ភុញ្ជិត្វា យាវទត្ថំ សុបិត្វា យាវទត្ថំ ន្ហាយិត្វា យទា តេ អនភិរតិ ឧប្បជ្ជតិ រាគោ ចិត្តំ អនុទ្ធំសេតិ តទា ហត្ថេន ឧបក្កមិត្វា អសុចិំ មោចេហី’’តិ. ‘‘កិំ នុ ខោ, អាវុសោ, កប្បតិ ឯវរូបំ កាតុ’’ន្តិ? ‘‘អាម, អាវុសោ. អហម្បិ ឯវំ ករោមី’’តិ.

អថ ខោ អាយស្មា សេយ្យសកោ យាវទត្ថំ ភុញ្ជិ យាវទត្ថំ សុបិ យាវទត្ថំ ន្ហាយិ. យាវទត្ថំ ភុញ្ជិត្វា យាវទត្ថំ សុបិត្វា យាវទត្ថំ ន្ហាយិត្វា យទា អនភិរតិ ឧប្បជ្ជតិ រាគោ ចិត្តំ អនុទ្ធំសេតិ តទា ហត្ថេន ឧបក្កមិត្វា អសុចិំ មោចេសិ. អថ ខោ អាយស្មា សេយ្យសកោ អបរេន សមយេន វណ្ណវា អហោសិ បីណិន្ទ្រិយោ បសន្នមុខវណ្ណោ វិប្បសន្នឆវិវណ្ណោ. អថ ខោ អាយស្មតោ សេយ្យសកស្ស សហាយកា ភិក្ខូ អាយស្មន្តំ សេយ្យសកំ ឯតទវោចុំ – ‘‘បុព្ពេ ខោ ត្វំ, អាវុសោ សេយ្យសក, កិសោ អហោសិ លូខោ ទុព្ពណ្ណោ ឧប្បណ្ឌុប្បណ្ឌុកជាតោ ធមនិសន្ថតគត្តោ. សោ ទានិ ត្វំ ឯតរហិ វណ្ណវា បីណិន្ទ្រិយោ បសន្នមុខវណ្ណោ វិប្បសន្នឆវិវណ្ណោ. កិំ នុ ខោ ត្វំ, អាវុសោ សេយ្យសក, ភេសជ្ជំ ករោសី’’តិ? ‘‘ន ខោ អហំ, អាវុសោ, ភេសជ្ជំ ករោមិ. អបិចាហំ យាវទត្ថំ ភុញ្ជាមិ យាវទត្ថំ សុបាមិ យាវទត្ថំ ន្ហាយាមិ. យាវទត្ថំ ភុញ្ជិត្វា យាវទត្ថំ សុបិត្វា យាវទត្ថំ ន្ហាយិត្វា យទា មេ អនភិរតិ ឧប្បជ្ជតិ រាគោ ចិត្តំ អនុទ្ធំសេតិ តទា ហត្ថេន ឧបក្កមិត្វា អសុចិំ មោចេមី’’តិ. ‘‘កិំ បន ត្វំ, អាវុសោ សេយ្យសក, យេនេវ ហត្ថេន សទ្ធាទេយ្យំ ភុញ្ជសិ តេនេវ ហត្ថេន ឧបក្កមិត្វា អសុចិំ មោចេសី’’តិ? ‘‘ឯវមាវុសោ’’តិ. យេ តេ ភិក្ខូ អប្បិច្ឆា…បេ… តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម អាយស្មា សេយ្យសកោ ហត្ថេន ឧបក្កមិត្វា អសុចិំ មោចេស្សតី’’តិ!

អថ ខោ តេ ភិក្ខូ អាយស្មន្តំ សេយ្យសកំ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. អថ ខោ ភគវា ឯតស្មិំ និទានេ ឯតស្មិំ បករណេ ភិក្ខុសង្ឃំ សន្និបាតាបេត្វា អាយស្មន្តំ សេយ្យសកំ បដិបុច្ឆិ – ‘‘សច្ចំ កិរ ត្វំ, សេយ្យសក, ហត្ថេន ឧបក្កមិត្វា អសុចិំ មោចេសី’’តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា – ‘‘អននុច្ឆវិកំ, មោឃបុរិស, អននុលោមិកំ អប្បតិរូបំ អស្សាមណកំ អកប្បិយំ អករណីយំ. កថញ្ហិ នាម ត្វំ, មោឃបុរិស, ហត្ថេន ឧបក្កមិត្វា អសុចិំ មោចេស្សសិ! ននុ មយា, មោឃបុរិស, អនេកបរិយាយេន វិរាគាយ ធម្មោ ទេសិតោ នោ សរាគាយ, វិសញ្ញោគាយ ធម្មោ ទេសិតោ នោ សញ្ញោគាយ, អនុបាទានាយ ធម្មោ ទេសិតោ នោ សឧបាទានាយ! តត្ថ នាម ត្វំ, មោឃបុរិស, មយា វិរាគាយ ធម្មេ ទេសិតេ សរាគាយ ចេតេស្សសិ, វិសញ្ញោគាយ ធម្មេ ទេសិតេ សញ្ញោគាយ ចេតេស្សសិ, អនុបាទានាយ ធម្មេ ទេសិតេ សឧបាទានាយ ចេតេស្សសិ! ននុ មយា, មោឃបុរិស, អនេកបរិយាយេន រាគវិរាគាយ ធម្មោ ទេសិតោ, មទនិម្មទនាយ បិបាសវិនយាយ អាលយសមុគ្ឃាតាយ វដ្ដុបច្ឆេទាយ តណ្ហក្ខយាយ វិរាគាយ និរោធាយ និព្ពានាយ ធម្មោ ទេសិតោ? ននុ មយា, មោឃបុរិស, អនេកបរិយាយេន កាមានំ បហានំ អក្ខាតំ, កាមសញ្ញានំ បរិញ្ញា អក្ខាតា, កាមបិបាសានំ បដិវិនយោ អក្ខាតោ, កាមវិតក្កានំ សមុគ្ឃាតោ អក្ខាតោ, កាមបរិឡាហានំ វូបសមោ អក្ខាតោ? នេតំ, មោឃបុរិស, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ, បសន្នានំ វា ភិយ្យោភាវាយ. អថ ខ្វេតំ, មោឃបុរិស, អប្បសន្នានញ្ចេវ អប្បសាទាយ, បសន្នានញ្ច ឯកច្ចានំ អញ្ញថត្តាយា’’តិ. អថ ខោ ភគវា អាយស្មន្តំ សេយ្យសកំ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ទុព្ភរតាយ…បេ… ‘‘ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

‘‘សញ្ចេតនិកា សុក្កវិស្សដ្ឋិ [វិសដ្ឋិ (សី. ស្យា.)] សង្ឃាទិសេសោ’’តិ.

ឯវញ្ចិទំ ភគវតា ភិក្ខូនំ សិក្ខាបទំ បញ្ញត្តំ ហោតិ.

២៣៥. តេន ខោ បន សមយេន ភិក្ខូ បណីតភោជនានិ ភុញ្ជិត្វា មុដ្ឋស្សតី អសម្បជានា និទ្ទំ ឱក្កមន្តិ. តេសំ មុដ្ឋស្សតីនំ អសម្បជានានំ និទ្ទំ ឱក្កមន្តានំ សុបិនន្តេន អសុចិ មុច្ចតិ. តេសំ កុក្កុច្ចំ អហោសិ – ‘‘ភគវតា សិក្ខាបទំ បញ្ញត្តំ – ‘សញ្ចេតនិកា សុក្កវិស្សដ្ឋិ សង្ឃាទិសេសោ’តិ. អម្ហាកញ្ច សុបិនន្តេន អសុចិ មុច្ចតិ. អត្ថិ ចេត្ថ ចេតនា លព្ភតិ. កច្ចិ នុ ខោ មយំ សង្ឃាទិសេសំ អាបត្តិំ អាបន្នា’’តិ? ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. ‘‘អត្ថេសា, ភិក្ខវេ, ចេតនា; សា ច ខោ អព្ពោហារិកាតិ. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

២៣៦. ‘‘សញ្ចេតនិកា សុក្កវិស្សដ្ឋិ អញ្ញត្រ សុបិនន្តា សង្ឃាទិសេសោ’’តិ.

២៣៧. សញ្ចេតនិកាតិ ជានន្តោ សញ្ជានន្តោ ចេច្ច អភិវិតរិត្វា វីតិក្កមោ.

សុក្កន្តិ ទស សុក្កានិ – នីលំ បីតកំ លោហិតកំ ឱទាតំ តក្កវណ្ណំ ទកវណ្ណំ តេលវណ្ណំ ខីរវណ្ណំ ទធិវណ្ណំ សប្បិវណ្ណំ.

វិស្សដ្ឋីតិ ឋានតោ ចាវនា វុច្ចតិ វិស្សដ្ឋីតិ.

អញ្ញត្រ សុបិនន្តាតិ ឋបេត្វា សុបិនន្តំ.

សង្ឃាទិសេសោតិ សង្ឃោវ តស្សា អាបត្តិយា បរិវាសំ ទេតិ, មូលាយ បដិកស្សតិ, មានត្តំ ទេតិ, អព្ភេតិ; ន សម្ពហុលា, ន ឯកបុគ្គលោ. តេន វុច្ចតិ – ‘‘សង្ឃាទិសេសោ’’តិ. តស្សេវ អាបត្តិនិកាយស្ស នាមកម្មំ អធិវចនំ. តេនបិ វុច្ចតិ – ‘‘សង្ឃាទិសេសោ’’តិ.

អជ្ឈត្តរូបេ មោចេតិ, ពហិទ្ធារូបេ មោចេតិ, អជ្ឈត្តពហិទ្ធារូបេ មោចេតិ, អាកាសេ កដិំ កម្បេន្តោ មោចេតិ; រាគូបត្ថម្ភេ មោចេតិ, វច្ចូបត្ថម្ភេ មោចេតិ, បស្សាវូបត្ថម្ភេ មោចេតិ, វាតូបត្ថម្ភេ មោចេតិ, ឧច្ចាលិង្គបាណកទដ្ឋូបត្ថម្ភេ មោចេតិ; អារោគ្យត្ថាយ មោចេតិ, សុខត្ថាយ មោចេតិ, ភេសជ្ជត្ថាយ មោចេតិ, ទានត្ថាយ មោចេតិ, បុញ្ញត្ថាយ មោចេតិ, យញ្ញត្ថាយ មោចេតិ, សគ្គត្ថាយ មោចេតិ, ពីជត្ថាយ មោចេតិ, វីមំសត្ថាយ មោចេតិ, ទវត្ថាយ មោចេតិ; នីលំ មោចេតិ, បីតកំ មោចេតិ, លោហិតកំ មោចេតិ, ឱទាតំ មោចេតិ, តក្កវណ្ណំ មោចេតិ, ទកវណ្ណំ មោចេតិ, តេលវណ្ណំ មោចេតិ, ខីរវណ្ណំ មោចេតិ, ទធិវណ្ណំ មោចេតិ, សប្បិវណ្ណំ មោចេតិ.

២៣៨. អជ្ឈត្តរូបេតិ អជ្ឈត្តំ ឧបាទិន្នេ [ឧបាទិណ្ណេ (សី. ក.)] រូបេ.

ពហិទ្ធារូបេតិ ពហិទ្ធា ឧបាទិន្នេ វា អនុបាទិន្នេ វា.

អជ្ឈត្តពហិទ្ធារូបេតិ តទុភយេ.

អាកាសេ កដិំ កម្បេន្តោតិ អាកាសេ វាយមន្តស្ស អង្គជាតំ កម្មនិយំ ហោតិ.

រាគូបត្ថម្ភេតិ រាគេន បីឡិតស្ស អង្គជាតំ កម្មនិយំ ហោតិ.

វច្ចូបត្ថម្ភេតិ វច្ចេន បីឡិតស្ស អង្គជាតំ កម្មនិយំ ហោតិ.

បស្សាវូបត្ថម្ភេតិ បស្សាវេន បីឡិតស្ស អង្គជាតំ កម្មនិយំ ហោតិ.

វាតូបត្ថម្ភេតិ វាតេន បីឡិតស្ស អង្គជាតំ កម្មនិយំ ហោតិ.

ឧច្ចាលិង្គបាណកទដ្ឋូបត្ថម្ភេតិ ឧច្ចាលិង្គបាណកទដ្ឋេន អង្គជាតំ កម្មនិយំ ហោតិ.

២៣៩. អារោគ្យត្ថាយាតិ អរោគោ ភវិស្សាមិ.

សុខត្ថាយាតិ សុខំ វេទនំ ឧប្បាទេស្សាមិ.

ភេសជ្ជត្ថាយាតិ ភេសជ្ជំ ភវិស្សតិ.

ទានត្ថាយាតិ ទានំ ទស្សាមិ.

បុញ្ញត្ថាយាតិ បុញ្ញំ ភវិស្សតិ.

យញ្ញត្ថាយាតិ យញ្ញំ យជិស្សាមិ.

សគ្គត្ថាយាតិ សគ្គំ គមិស្សាមិ.

ពីជត្ថាយាតិ ពីជំ ភវិស្សតិ.

វីមំសត្ថាយាតិ នីលំ ភវិស្សតិ, បីតកំ ភវិស្សតិ, លោហិតកំ ភវិស្សតិ, ឱទាតំ ភវិស្សតិ, តក្កវណ្ណំ ភវិស្សតិ, ទកវណ្ណំ ភវិស្សតិ, តេលវណ្ណំ ភវិស្សតិ, ខីរវណ្ណំ ភវិស្សតិ, ទធិវណ្ណំ ភវិស្សតិ, សប្បិវណ្ណំ ភវិស្សតីតិ.

ទវត្ថាយាតិ ខិឌ្ឌាធិប្បាយោ.

២៤០. អជ្ឈត្តរូបេ ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ពហិទ្ធារូបេ ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

អជ្ឈត្តពហិទ្ធារូបេ ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

អាកាសេ កដិំ កម្បេន្តោ ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

រាគូបត្ថម្ភេ ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

វច្ចូបត្ថម្ភេ ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បស្សាវូបត្ថម្ភេ ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

វាតូបត្ថម្ភេ ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ឧច្ចាលិង្គបាណកទដ្ឋូបត្ថម្ភេ ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

អារោគ្យត្ថាយ ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

សុខត្ថាយ…បេ… ភេសជ្ជត្ថាយ… ទានត្ថាយ… បុញ្ញត្ថាយ… យញ្ញត្ថាយ… សគ្គត្ថាយ… ពីជត្ថាយ… វីមំសត្ថាយ… ទវត្ថាយ ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

នីលំ ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បីតកំ… លោហិតកំ… ឱទាតំ… តក្កវណ្ណំ… ទកវណ្ណំ… តេលវណ្ណំ… ខីរវណ្ណំ… ទធិវណ្ណំ… សប្បិវណ្ណំ ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

សុទ្ធិកំ និដ្ឋិតំ.

អារោគ្យត្ថញ្ច សុខត្ថញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

អារោគ្យត្ថញ្ច ភេសជ្ជត្ថញ្ច…បេ… អារោគ្យត្ថញ្ច ទានត្ថញ្ច… អារោគ្យត្ថញ្ច បុញ្ញត្ថញ្ច… អារោគ្យត្ថញ្ច យញ្ញត្ថញ្ច… អារោគ្យត្ថញ្ច សគ្គត្ថញ្ច… អារោគ្យត្ថញ្ច ពីជត្ថញ្ច… អារោគ្យត្ថញ្ច វីមំសត្ថញ្ច… អារោគ្យត្ថញ្ច ទវត្ថញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ឯកមូលកស្ស ខណ្ឌចក្កំ និដ្ឋិតំ.

២៤១. សុខត្ថញ្ច ភេសជ្ជត្ថញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

សុខត្ថញ្ច ទានត្ថញ្ច…បេ… សុខត្ថញ្ច បុញ្ញត្ថញ្ច… សុខត្ថញ្ច យញ្ញត្ថញ្ច… សុខត្ថញ្ច សគ្គត្ថញ្ច… សុខត្ថញ្ច ពីជត្ថញ្ច… សុខត្ថញ្ច វីមំសត្ថញ្ច… សុខត្ថញ្ច ទវត្ថញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

សុខត្ថញ្ច អារោគ្យត្ថញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

២៤២. ភេសជ្ជត្ថញ្ច ទានត្ថញ្ច…បេ… ភេសជ្ជត្ថញ្ច បុញ្ញត្ថញ្ច… ភេសជ្ជត្ថញ្ច យញ្ញត្ថញ្ច… ភេសជ្ជត្ថញ្ច សគ្គត្ថញ្ច… ភេសជ្ជត្ថញ្ច ពីជត្ថញ្ច… ភេសជ្ជត្ថញ្ច វីមំសត្ថញ្ច… ភេសជ្ជត្ថញ្ច ទវត្ថញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ភេសជ្ជត្ថញ្ច អារោគ្យត្ថញ្ច…បេ… ភេសជ្ជត្ថញ្ច សុខត្ថញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ទានត្ថញ្ច បុញ្ញត្ថញ្ច…បេ… ទានត្ថញ្ច យញ្ញត្ថញ្ច… ទានត្ថញ្ច សគ្គត្ថញ្ច… ទានត្ថញ្ច ពីជត្ថញ្ច… ទានត្ថញ្ច វីមំសត្ថញ្ច… ទានត្ថញ្ច ទវត្ថញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ទានត្ថញ្ច អារោគ្យត្ថញ្ច…បេ… ទានត្ថញ្ច សុខត្ថញ្ច… ទានត្ថញ្ច ភេសជ្ជត្ថញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បុញ្ញត្ថញ្ច យញ្ញត្ថញ្ច…បេ… បុញ្ញត្ថញ្ច សគ្គត្ថញ្ច… បុញ្ញត្ថញ្ច ពីជត្ថញ្ច… បុញ្ញត្ថញ្ច វីមំសត្ថញ្ច… បុញ្ញត្ថញ្ច ទវត្ថញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បុញ្ញត្ថញ្ច អារោគ្យត្ថញ្ច…បេ… បុញ្ញត្ថញ្ច សុខត្ថញ្ច… បុញ្ញត្ថញ្ច ភេសជ្ជត្ថញ្ច… បុញ្ញត្ថញ្ច ទានត្ថញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

យញ្ញត្ថញ្ច សគ្គត្ថញ្ច…បេ… យញ្ញត្ថញ្ច ពីជត្ថញ្ច… យញ្ញត្ថញ្ច វីមំសត្ថញ្ច … យញ្ញត្ថញ្ច ទវត្ថញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

យញ្ញត្ថញ្ច អារោគ្យត្ថញ្ច…បេ… យញ្ញត្ថញ្ច សុខត្ថញ្ច… យញ្ញត្ថញ្ច ភេសជ្ជត្ថញ្ច… យញ្ញត្ថញ្ច ទានត្ថញ្ច… យញ្ញត្ថញ្ច បុញ្ញត្ថញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

សគ្គត្ថញ្ច ពីជត្ថញ្ច…បេ… សគ្គត្ថញ្ច វីមំសត្ថញ្ច… សគ្គត្ថញ្ច ទវត្ថញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

សគ្គត្ថញ្ច អារោគ្យត្ថញ្ច…បេ… សគ្គត្ថញ្ច សុខត្ថញ្ច… សគ្គត្ថញ្ច ភេសជ្ជត្ថញ្ច… សគ្គត្ថញ្ច ទានត្ថញ្ច… សគ្គត្ថញ្ច បុញ្ញត្ថញ្ច… សគ្គត្ថញ្ច យញ្ញត្ថញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ពីជត្ថញ្ច វីមំសត្ថញ្ច…បេ… ពីជត្ថញ្ច ទវត្ថញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ពីជត្ថញ្ច អារោគ្យត្ថញ្ច…បេ… ពីជត្ថញ្ច សុខត្ថញ្ច… ពីជត្ថញ្ច ភេសជ្ជត្ថញ្ច… ពីជត្ថញ្ច ទានត្ថញ្ច… ពីជត្ថញ្ច បុញ្ញត្ថញ្ច… ពីជត្ថញ្ច យញ្ញត្ថញ្ច… ពីជត្ថញ្ច សគ្គត្ថញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

វីមំសត្ថញ្ច ទវត្ថញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

វីមំសត្ថញ្ច អារោគ្យត្ថញ្ច…បេ… វីមំសត្ថញ្ច សុខត្ថញ្ច… វីមំសត្ថញ្ច ភេសជ្ជត្ថញ្ច… វីមំសត្ថញ្ច ទានត្ថញ្ច… វីមំសត្ថញ្ច បុញ្ញត្ថញ្ច… វីមំសត្ថញ្ច យញ្ញត្ថញ្ច… វីមំសត្ថញ្ច សគ្គត្ថញ្ច… វីមំសត្ថញ្ច ពីជត្ថញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ទវត្ថញ្ច អារោគ្យត្ថញ្ច…បេ… ទវត្ថញ្ច សុខត្ថញ្ច… ទវត្ថញ្ច ភេសជ្ជត្ថញ្ច… ទវត្ថញ្ច ទានត្ថញ្ច… ទវត្ថញ្ច បុញ្ញត្ថញ្ច… ទវត្ថញ្ច យញ្ញត្ថញ្ច… ទវត្ថញ្ច សគ្គត្ថញ្ច… ទវត្ថញ្ច ពីជត្ថញ្ច… ទវត្ថញ្ច វីមំសត្ថញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ឯកមូលកស្ស ពទ្ធចក្កំ និដ្ឋិតំ.

អារោគ្យត្ថញ្ច សុខត្ថញ្ច ភេសជ្ជត្ថញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស…បេ… អារោគ្យត្ថញ្ច សុខត្ថញ្ច ទវត្ថញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ទុមូលកស្ស ខណ្ឌចក្កំ.

សុខត្ថញ្ច ភេសជ្ជត្ថញ្ច ទានត្ថញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស…បេ… សុខត្ថញ្ច ភេសជ្ជត្ថញ្ច ទវត្ថញ្ច…បេ… សុខត្ថញ្ច ភេសជ្ជត្ថញ្ច អារោគ្យត្ថញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ទុមូលកស្ស ពទ្ធចក្កំ សំខិត្តំ.

វីមំសត្ថញ្ច ទវត្ថញ្ច អារោគ្យត្ថញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស. វីមំសត្ថញ្ច ទវត្ថញ្ច ពីជត្ថញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ទុមូលកំ និដ្ឋិតំ.

តិមូលកម្បិ ចតុមូលកម្បិ បញ្ចមូលកម្បិ ឆមូលកម្បិ សត្តមូលកម្បិ អដ្ឋមូលកម្បិ នវមូលកម្បិ ឯវមេវ វិត្ថារេតព្ពំ.

ឥទំ សព្ពមូលកំ.

២៤៣. អារោគ្យត្ថញ្ច សុខត្ថញ្ច ភេសជ្ជត្ថញ្ច ទានត្ថញ្ច បុញ្ញត្ថញ្ច យញ្ញត្ថញ្ច សគ្គត្ថញ្ច ពីជត្ថញ្ច វីមំសត្ថញ្ច ទវត្ថញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

សព្ពមូលកំ និដ្ឋិតំ.

២៤៤. នីលញ្ច បីតកញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

នីលញ្ច លោហិតកញ្ច…បេ… នីលញ្ច ឱទាតញ្ច… នីលញ្ច តក្កវណ្ណញ្ច… នីលញ្ច ទកវណ្ណញ្ច… នីលញ្ច តេលវណ្ណញ្ច… នីលញ្ច ខីរវណ្ណញ្ច… នីលញ្ច ទធិវណ្ណញ្ច… នីលញ្ច សប្បិវណ្ណញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចត្តិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ឯកមូលកស្ស ខណ្ឌចក្កំ និដ្ឋិតំ.

២៤៥. បីតកញ្ច លោហិតកញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បីតកញ្ច ឱទាតញ្ច…បេ… បីតកញ្ច តក្កវណ្ណញ្ច… បីតកញ្ច ទកវណ្ណញ្ច… បីតកញ្ច តេលវណ្ណញ្ច… បីតកញ្ច ខីរវណ្ណញ្ច… បីតកញ្ច ទធិវណ្ណញ្ច… បីតកញ្ច សប្បិវណ្ណញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បីតកញ្ច នីលញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ឯកមូលកស្ស ពទ្ធចក្កំ.

២៤៦. លោហិតកញ្ច ឱទាតញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

លោហិតកញ្ច តក្កវណ្ណញ្ច…បេ… លោហិតកញ្ច ទកវណ្ណញ្ច… លោហិតកញ្ច តេលវណ្ណញ្ច… លោហិតកញ្ច ខីរវណ្ណញ្ច… លោហិតកញ្ច ទធិវណ្ណញ្ច… លោហិតកញ្ច សប្បិវណ្ណញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

លោហិតកញ្ច នីលញ្ច…បេ… លោហិតកញ្ច បីតកញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ឱទាតញ្ច តក្កវណ្ណញ្ច…បេ… ឱទាតញ្ច ទកវណ្ណញ្ច… ឱទាតញ្ច តេលវណ្ណញ្ច… ឱទាតញ្ច ខីរវណ្ណញ្ច… ឱទាតញ្ច ទធិវណ្ណញ្ច… ឱទាតញ្ច សប្បិវណ្ណញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ឱទាតញ្ច នីលញ្ច…បេ… ឱទាតញ្ច បីតកញ្ច… ឱទាតញ្ច លោហិតកញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

តក្កវណ្ណញ្ច ទកវណ្ណញ្ច…បេ… តក្កវណ្ណញ្ច តេលវណ្ណញ្ច… តក្កវណ្ណញ្ច ខីរវណ្ណញ្ច… តក្កវណ្ណញ្ច ទធិវណ្ណញ្ច… តក្កវណ្ណញ្ច សប្បិវណ្ណញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

តក្កវណ្ណញ្ច នីលញ្ច…បេ… តក្កវណ្ណញ្ច បីតកញ្ច… តក្កវណ្ណញ្ច លោហិតកញ្ច… តក្កវណ្ណញ្ច ឱទាតញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ទកវណ្ណញ្ច តេលវណ្ណញ្ច…បេ… ទកវណ្ណញ្ច ខីរវណ្ណញ្ច… ទកវណ្ណញ្ច ទធិវណ្ណញ្ច… ទកវណ្ណញ្ច សប្បិវណ្ណញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ទកវណ្ណញ្ច នីលញ្ច…បេ… ទកវណ្ណញ្ច បីតកញ្ច… ទកវណ្ណញ្ច លោហិតកញ្ច… ទកវណ្ណញ្ច ឱទាតញ្ច… ទកវណ្ណញ្ច តក្កវណ្ណញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

តេលវណ្ណញ្ច ខីរវណ្ណញ្ច…បេ… តេលវណ្ណញ្ច ទធិវណ្ណញ្ច… តេលវណ្ណញ្ច សប្បិវណ្ណញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

តេលវណ្ណញ្ច នីលញ្ច…បេ… តេលវណ្ណញ្ច បីតកញ្ច… តេលវណ្ណញ្ច លោហិតកញ្ច… តេលវណ្ណញ្ច ឱទាតញ្ច… តេលវណ្ណញ្ច តក្កវណ្ណញ្ច… តេលវណ្ណញ្ច ទកវណ្ណញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ខីរវណ្ណញ្ច ទធិវណ្ណញ្ច…បេ… ខីរវណ្ណញ្ច សប្បិវណ្ណញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ខីរវណ្ណញ្ច នីលញ្ច…បេ… ខីរវណ្ណញ្ច បីតកញ្ច… ខីរវណ្ណញ្ច លោហិតកញ្ច… ខីរវណ្ណញ្ច ឱទាតញ្ច… ខីរវណ្ណញ្ច តក្កវណ្ណញ្ច… ខីរវណ្ណញ្ច ទកវណ្ណញ្ច… ខីរវណ្ណញ្ច តេលវណ្ណញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ទធិវណ្ណញ្ច សប្បិវណ្ណញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ទធិវណ្ណញ្ច នីលញ្ច…បេ… ទធិវណ្ណញ្ច បីតកញ្ច… ទធិវណ្ណញ្ច លោហិតកញ្ច… ទធិវណ្ណញ្ច ឱទាតញ្ច… ទធិវណ្ណញ្ច តក្កវណ្ណញ្ច… ទធិវណ្ណញ្ច ទកវណ្ណញ្ច… ទធិវណ្ណញ្ច តេលវណ្ណញ្ច… ទធិវណ្ណញ្ច ខីរវណ្ណញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

សប្បិវណ្ណញ្ច នីលញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

សប្បិវណ្ណញ្ច បីតកញ្ច…បេ… សប្បិវណ្ណញ្ច លោហិតកញ្ច… សប្បិវណ្ណញ្ច ឱទាតញ្ច… សប្បិវណ្ណញ្ច តក្កវណ្ណញ្ច… សប្បិវណ្ណញ្ច ទកវណ្ណញ្ច… សប្បិវណ្ណញ្ច តេលវណ្ណញ្ច… សប្បិវណ្ណញ្ច ខីរវណ្ណញ្ច … សប្បិវណ្ណញ្ច ទធិវណ្ណញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ឯកមូលកស្ស ពទ្ធចក្កំ និដ្ឋិតំ.

នីលញ្ច បីតកញ្ច លោហិតកញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស…បេ… នីលញ្ច បីតកញ្ច សប្បិវណ្ណញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ទុមូលកស្ស ខណ្ឌចក្កំ.

បីតកញ្ច លោហិតកញ្ច ឱទាតញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស…បេ… បីតកញ្ច លោហិតកញ្ច សប្បិវណ្ណញ្ច…បេ… បីតកញ្ច លោហិតកញ្ច នីលញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ទុមូលកស្ស ពទ្ធចក្កំ សំខិត្តំ.

ទធិវណ្ណញ្ច សប្បិវណ្ណញ្ច នីលញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស…បេ… ទធិវណ្ណញ្ច សប្បិវណ្ណញ្ច ខីរវណ្ណញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ទុមូលកំ និដ្ឋិតំ.

តិមូលកម្បិ ចតុមូលកម្បិ បញ្ចមូលកម្បិ ឆមូលកម្បិ សត្តមូលកម្បិ អដ្ឋមូលកម្បិ នវមូលកម្បិ ឯវមេវ វិត្ថារេតព្ពំ.

ឥទំ សព្ពមូលកំ.

២៤៧. នីលញ្ច បីតកញ្ច លោហិតកញ្ច ឱទាតញ្ច តក្កវណ្ណញ្ច ទកវណ្ណញ្ច តេលវណ្ណញ្ច ខីរវណ្ណញ្ច ទធិវណ្ណញ្ច សប្បិវណ្ណញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

សព្ពមូលកំ និដ្ឋិតំ.

២៤៨. អារោគ្យត្ថញ្ច នីលញ្ច [អារោគ្យត្ថំ នីលំ (?)] ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

អារោគ្យត្ថញ្ច សុខត្ថញ្ច នីលញ្ច បីតកញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

អារោគ្យត្ថញ្ច សុខត្ថញ្ច ភេសជ្ជត្ថញ្ច នីលញ្ច បីតកញ្ច លោហិតកញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ឧភតោ វឌ្ឍកំ ឯវមេវ វឌ្ឍេតព្ពំ.

អារោគ្យត្ថញ្ច សុខត្ថញ្ច ភេសជ្ជត្ថញ្ច ទានត្ថញ្ច បុញ្ញត្ថញ្ច យញ្ញត្ថញ្ច សគ្គត្ថញ្ច ពីជត្ថញ្ច វីមំសត្ថញ្ច ទវត្ថញ្ច នីលញ្ច បីតកញ្ច លោហិតកញ្ច ឱទាតញ្ច តក្កវណ្ណញ្ច ទកវណ្ណញ្ច តេលវណ្ណញ្ច ខីរវណ្ណញ្ច ទធិវណ្ណញ្ច សប្បិវណ្ណញ្ច ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

មិស្សកចក្កំ និដ្ឋិតំ.

២៤៩. នីលំ មោចេស្សាមីតិ ចេតេតិ ឧបក្កមតិ បីតកំ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

នីលំ មោចេស្សាមីតិ ចេតេតិ ឧបក្កមតិ លោហិតកំ…បេ… ឱទាតំ … តក្កវណ្ណំ… ទកវណ្ណំ… តេលវណ្ណំ… ខីរវណ្ណំ… ទធិវណ្ណំ… សប្បិវណ្ណំ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ខណ្ឌចក្កំ និដ្ឋិតំ.

២៥០. បីតកំ មោចេស្សាមីតិ ចេតេតិ ឧបក្កមតិ លោហិតកំ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បីតកំ មោចេស្សាមីតិ ចេតេតិ ឧបក្កមតិ ឱទាតំ…បេ… តក្កវណ្ណំ… ទកវណ្ណំ… តេលវណ្ណំ… ខីរវណ្ណំ… ទធិវណ្ណំ… សប្បិវណ្ណំ… នីលំ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ពទ្ធចក្កមូលំ សំខិត្តំ.

២៥១. សប្បិវណ្ណំ មោចេស្សាមីតិ ចេតេតិ ឧបក្កមតិ នីលំ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

សប្បិវណ្ណំ មោចេស្សាមីតិ ចេតេតិ ឧបក្កមតិ បីតកំ…បេ… លោហិតកំ… ឱទាតំ … តក្កវណ្ណំ… ទកវណ្ណំ… តេលវណ្ណំ… ខីរវណ្ណំ… ទធិវណ្ណំ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

កុច្ឆិចក្កំ និដ្ឋិតំ.

២៥២. បីតកំ មោចេស្សាមីតិ ចេតេតិ ឧបក្កមតិ នីលំ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

លោហិតកំ…បេ… ឱទាតំ… តក្កវណ្ណំ… ទកវណ្ណំ… តេលវណ្ណំ… ខីរវណ្ណំ… ទធិវណ្ណំ… សប្បិវណ្ណំ មោចេស្សាមីតិ ចេតេតិ ឧបក្កមតិ នីលំ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បិដ្ឋិចក្កស្ស បឋមំ គមនំ និដ្ឋិតំ.

២៥៣. លោហិតកំ មោចេស្សាមីតិ ចេតេតិ ឧបក្កមតិ បីតកំ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ឱទាតំ…បេ… តក្កវណ្ណំ… ទកវណ្ណំ… តេលវណ្ណំ… ខីរវណ្ណំ

… ទធិវណ្ណំ… សប្បិវណ្ណំ… នីលំ មោចេស្សាមីតិ ចេតេតិ ឧបក្កមតិ បីតកំ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បិដ្ឋិចក្កស្ស ទុតិយំ គមនំ និដ្ឋិតំ.

២៥៤. ឱទាតំ មោចេស្សាមីតិ ចេតេតិ ឧបក្កមតិ លោហិតកំ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

តក្កវណ្ណំ…បេ… ទកវណ្ណំ… តេលវណ្ណំ… ខីរវណ្ណំ… ទធិវណ្ណំ…

សប្បិវណ្ណំ… នីលំ … បីតកំ មោចេស្សាមីតិ ចេតេតិ ឧបក្កមតិ លោហិតកំ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បិដ្ឋិចក្កស្ស តតិយំ គមនំ និដ្ឋិតំ.

២៥៥. តក្កវណ្ណំ មោចេស្សាមីតិ ចេតេតិ ឧបក្កមតិ ឱទាតំ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ទកវណ្ណំ…បេ… តេលវណ្ណំ… ខីរវណ្ណំ… ទធិវណ្ណំ… សប្បិវណ្ណំ… នីលំ… បីតកំ… លោហិតកំ មោចេស្សាមីតិ ចេតេតិ ឧបក្កមតិ ឱទាតំ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បិដ្ឋិចក្កស្ស ចតុត្ថំ គមនំ និដ្ឋិតំ.

២៥៦. ទកវណ្ណំ មោចេស្សាមីតិ ចេតេតិ ឧបក្កមតិ តក្កវណ្ណំ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

តេលវណ្ណំ …បេ… ខីរវណ្ណំ… ទធិវណ្ណំ… សប្បិវណ្ណំ… នីល…

បីតកំ… លោហិតកំ… ឱទាតំ មោចេស្សាមីតិ ចេតេតិ ឧបក្កមតិ តក្កវណ្ណំ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បិដ្ឋិចក្កស្ស បញ្ចមំ គមនំ និដ្ឋិតំ.

២៥៧. តេលវណ្ណំ មោចេស្សាមីតិ ចេតេតិ ឧបក្កមតិ ទកវណ្ណំ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ខីរវណ្ណំ…បេ… ទធិវណ្ណំ… សប្បិវណ្ណំ… នីលំ … បីតកំ… លោហិតកំ…

ឱទាតំ… តក្កវណ្ណំ មោចេស្សាមីតិ ចេតេតិ ឧបក្កមតិ ទកវណ្ណំ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បិដ្ឋិចក្កស្ស ឆដ្ឋំ គមនំ និដ្ឋិតំ.

២៥៨. ខីរវណ្ណំ មោចេស្សាមីតិ ចេតេតិ ឧបក្កមតិ តេលវណ្ណំ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ទធិវណ្ណំ…បេ… សប្បិវណ្ណំ… នីលំ… បីតកំ… លោហិតកំ… ឱទាតំ… តក្កវណ្ណំ… ទកវណ្ណំ មោចេស្សាមីតិ ចេតេតិ ឧបក្កមតិ តេលវណ្ណំ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បិដ្ឋិចក្កស្ស សត្តមំ គមនំ និដ្ឋិតំ.

២៥៩. ទធិវណ្ណំ មោចេស្សាមីតិ ចេតេតិ ឧបក្កមតិ ខីរវណ្ណំ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

សប្បិវណ្ណំ…បេ… នីលំ… បីតកំ… លោហិតកំ… ឱទាតំ… តក្កវណ្ណំ… ទកវណ្ណំ… តេលវណ្ណំ មោចេស្សាមីតិ ចេតេតិ ឧបក្កមតិ ខីរវណ្ណំ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បិដ្ឋិចក្កស្ស អដ្ឋមំ គមនំ និដ្ឋិតំ.

២៦០. សប្បិវណ្ណំ មោចេស្សាមីតិ ចេតេតិ ឧបក្កមតិ ទធិវណ្ណំ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

នីលំ…បេ… បីតកំ… លោហិតកំ… ឱទាតំ… តក្កវណ្ណំ… ទកវណ្ណំ… តេលវណ្ណំ… ខីរវណ្ណំ មោចេស្សាមីតិ ចេតេតិ ឧបក្កមតិ ទធិវណ្ណំ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បិដ្ឋិចក្កស្ស នវមំ គមនំ និដ្ឋិតំ.

២៦១. នីលំ មោចេស្សាមីតិ ចេតេតិ ឧបក្កមតិ សប្បិវណ្ណំ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បីតកំ …បេ… លោហិតកំ… ឱទាតំ… តក្កវណ្ណំ… ទកវណ្ណំ … តេលវណ្ណំ… ខីរវណ្ណំ… ទធិវណ្ណំ មោចេស្សាមីតិ ចេតេតិ ឧបក្កមតិ សប្បិវណ្ណំ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បិដ្ឋិចក្កស្ស ទសមំ គមនំ និដ្ឋិតំ.

បិដ្ឋិចក្កំ និដ្ឋិតំ.

២៦២. ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ចេតេតិ ឧបក្កមតិ ន មុច្ចតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស.

ចេតេតិ ន ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អនាបត្តិ.

ចេតេតិ ន ឧបក្កមតិ ន មុច្ចតិ, អនាបត្តិ.

ន ចេតេតិ ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អនាបត្តិ.

ន ចេតេតិ ឧបក្កមតិ ន មុច្ចតិ, អនាបត្តិ.

ន ចេតេតិ ន ឧបក្កមតិ មុច្ចតិ, អនាបត្តិ.

ន ចេតេតិ ន ឧបក្កមតិ ន មុច្ចតិ, អនាបត្តិ.

អនាបត្តិ សុបិនន្តេន, នមោចនាធិប្បាយស្ស, ឧម្មត្តកស្ស, ខិត្តចិត្តស្ស, វេទនាដ្ដស្ស, អាទិកម្មិកស្សាតិ.

វិនីតវត្ថុឧទ្ទានគាថា

សុបិនោច្ចារបស្សាវោ, វិតក្កុណ្ហោទកេន ច;

ភេសជ្ជំ កណ្ឌុវំ មគ្គោ, វត្ថិ ជន្តាឃរុបក្កមោ [ជន្តគ្គុបក្កមោ (សី.), ជន្តាឃរំ ឩរុ (ស្យា.)].

សាមណេរោ ច សុត្តោ ច, ឩរុ មុដ្ឋិនា បីឡយិ;

អាកាសេ ថម្ភំ និជ្ឈាយិ, ឆិទ្ទំ កដ្ឋេន ឃដ្ដយិ.

សោតោ ឧទញ្ជលំ ធាវំ, បុប្ផាវលិយំ បោក្ខរំ;

វាលិកា កទ្ទមុស្សេកោ [កទ្ទមោសេកោ (?)], សយនង្គុដ្ឋកេន ចាតិ.

វិនីតវត្ថុ

២៦៣. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ សុបិនន្តេន អសុចិ មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ – ‘‘ភគវតា សិក្ខាបទំ បញ្ញត្តំ, កច្ចិ នុ ខោ អហំ សង្ឃាទិសេសំ អាបត្តិំ អាបន្នោ’’តិ? ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសិ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សុបិនន្តេនា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ ឧច្ចារំ ករោន្តស្ស អសុចិ មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘កិំចិត្តោ ត្វំ, ភិក្ខូ’’តិ? ‘‘នាហំ, ភគវា, មោចនាធិប្បាយោ’’តិ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, នមោចនាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ បស្សាវំ ករោន្តស្ស អសុចិ មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, នមោចនាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ កាមវិតក្កំ វិតក្កេន្តស្ស អសុចិ មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, វិតក្កេន្តស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ ឧណ្ហោទកេន ន្ហាយន្តស្ស អសុចិ មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘កិំចិត្តោ ត្វំ, ភិក្ខូ’’តិ? ‘‘នាហំ, ភគវា, មោចនាធិប្បាយោ’’តិ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, នមោចនាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ មោចនាធិប្បាយស្ស ឧណ្ហោទកេន ន្ហាយន្តស្ស អសុចិ មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ សង្ឃាទិសេស’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ មោចនាធិប្បាយស្ស ឧណ្ហោទកេន ន្ហាយន្តស្ស អសុចិ ន មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ អង្គជាតេ វណោ ហោតិ. ភេសជ្ជេន [តស្ស ភេសជ្ជេន (?)] អាលិម្បេន្តស្ស អសុចិ មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, នមោចនាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ អង្គជាតេ វណោ ហោតិ. មោចនាធិប្បាយស្ស [តស្ស មោចនាមិប្បាយស្ស (ស្យា.)] ភេសជ្ជេន អាលិម្បេន្តស្ស អសុចិ មុច្ចិ…បេ… អសុចិ ន មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ អណ្ឌំ កណ្ឌុវន្តស្ស អសុចិ មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, នមោចនាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ មោចនាធិប្បាយស្ស អណ្ឌំ កណ្ឌុវន្តស្ស [កណ្ឌូវន្តស្ស (សី.)] អសុចិ មុច្ចិ…បេ… អសុចិ ន មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

២៦៤. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ មគ្គំ គច្ឆន្តស្ស អសុចិ មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, នមោចនាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ មោចនាធិប្បាយស្ស មគ្គំ គច្ឆន្តស្ស អសុចិ មុច្ចិ…បេ… អសុចិ ន មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ វត្ថិំ គហេត្វា បស្សាវំ ករោន្តស្ស អសុចិ មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, នមោចនាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ មោចនាធិប្បាយស្ស វត្ថិំ គហេត្វា បស្សាវំ ករោន្តស្ស អសុចិ មុច្ចិ…បេ… អសុចិ ន មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ ជន្តាឃរេ ឧទរវដ្ដិំ តាបេន្តស្ស អសុចិ មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, នមោចនាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ មោចនាធិប្បាយស្ស ជន្តាឃរេ ឧទរវដ្ដិំ តាបេន្តស្ស អសុចិ មុច្ចិ…បេ… អសុចិ ន មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ ជន្តាឃរេ ឧបជ្ឈាយស្ស បិដ្ឋិបរិកម្មំ ករោន្តស្ស អសុចិ មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, នមោចនាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ មោចនាធិប្បាយស្ស ជន្តាឃរេ ឧបជ្ឈាយស្ស បិដ្ឋិបរិកម្មំ ករោន្តស្ស អសុចិ មុច្ចិ…បេ… អសុចិ ន មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

២៦៥. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ ឩរុំ ឃដ្ដាបេន្តស្ស អសុចិ មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, នមោចនាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ មោចនាធិប្បាយស្ស ឩរុំ ឃដ្ដាបេន្តស្ស អសុចិ មុច្ចិ…បេ… អសុចិ ន មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ មោចនាធិប្បាយោ អញ្ញតរំ សាមណេរំ ឯតទវោច – ‘‘ឯហិ មេ ត្វំ, អាវុសោ សាមណេរ, អង្គជាតំ គណ្ហាហី’’តិ. សោ តស្ស អង្គជាតំ អគ្គហេសិ. តស្សេវ អសុចិ មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ សង្ឃាទិសេស’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ សុត្តស្ស សាមណេរស្ស អង្គជាតំ អគ្គហេសិ. តស្សេវ អសុចិ មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ …បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

២៦៦. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ មោចនាធិប្បាយស្ស ឩរូហិ អង្គជាតំ បីឡេន្តស្ស អសុចិ មុច្ចិ…បេ… អសុចិ ន មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ មោចនាធិប្បាយស្ស មុដ្ឋិនា អង្គជាតំ បីឡេន្តស្ស អសុចិ មុច្ចិ…បេ… អសុចិ ន មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ មោចនាធិប្បាយស្ស អាកាសេ កដិំ កម្បេន្តស្ស អសុចិ មុច្ចិ…បេ… អសុចិ ន មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ កាយំ ថម្ភេន្តស្ស អសុចិ មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, នមោចនាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ មោចនាធិប្បាយស្ស កាយំ ថម្ភេន្តស្ស អសុចិ មុច្ចិ…បេ… អសុចិ ន មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ សារត្តោ មាតុគាមស្ស អង្គជាតំ ឧបនិជ្ឈាយិ. តស្ស អសុចិ មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស. ន ច, ភិក្ខវេ, សារត្តេន មាតុគាមស្ស អង្គជាតំ ឧបនិជ្ឈាយិតព្ពំ. យោ ឧបនិជ្ឈាយេយ្យ, អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

២៦៧. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ មោចនាធិប្បាយស្ស តាឡច្ឆិទ្ទំ អង្គជាតំ បវេសេន្តស្ស អសុចិ មុច្ចិ…បេ… អសុចិ ន មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ មោចនាធិប្បាយស្ស កដ្ឋេន អង្គជាតំ ឃដ្ដេន្តស្ស អសុចិ មុច្ចិ…បេ… អសុចិ ន មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ បដិសោតេ ន្ហាយន្តស្ស អសុចិ មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, នមោចនាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ មោចនាធិប្បាយស្ស បដិសោតេ ន្ហាយន្តស្ស អសុចិ មុច្ចិ…បេ… អសុចិ ន មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ ឧទញ្ជលំ កីឡន្តស្ស អសុចិ មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, នមោចនាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ មោចនាធិប្បាយស្ស ឧទញ្ជលំ កីឡន្តស្ស អសុចិ មុច្ចិ…បេ… អសុចិ ន មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ ឧទកេ ធាវន្តស្ស អសុចិ មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, នមោចនាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ មោចនាធិប្បាយស្ស ឧទកេ ធាវន្តស្ស អសុចិ មុច្ចិ…បេ… អសុចិ ន មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ បុប្ផាវលិយំ [បុប្ផាវឡិយំ (ស្យា. ក.)] កីឡន្តស្ស អសុចិ មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, នមោចនាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ មោចនាធិប្បាយស្ស បុប្ផាវលិយំ កីឡន្តស្ស អសុចិ មុច្ចិ…បេ… អសុចិ ន មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

២៦៨. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ បោក្ខរវនេ ធាវន្តស្ស អសុចិ មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, នមោចនាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ មោចនាធិប្បាយស្ស បោក្ខរវនេ ធាវន្តស្ស អសុចិ មុច្ចិ…បេ… អសុចិ ន មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ មោចនាធិប្បាយស្ស វាលិកំ អង្គជាតំ បវេសេន្តស្ស អសុចិ មុច្ចិ…បេ… អសុចិ ន មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ មោចនាធិប្បាយស្ស កទ្ទមំ អង្គជាតំ បវេសេន្តស្ស អសុចិ មុច្ចិ…បេ… អសុចិ ន មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ ឧទកេន អង្គជាតំ ឱសិញ្ចន្តស្ស អសុចិ មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, នមោចនាធិប្បាយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ មោចនាធិប្បាយស្ស ឧទកេន អង្គជាតំ ឱសិញ្ចន្តស្ស អសុចិ មុច្ចិ…បេ… អសុចិ ន មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ មោចនាធិប្បាយស្ស សយនេ អង្គជាតំ ឃដ្ដេន្តស្ស អសុចិ មុច្ចិ…បេ… អសុចិ ន មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ មោចនាធិប្បាយស្ស អង្គុដ្ឋេន អង្គជាតំ ឃដ្ដេន្តស្ស អសុចិ មុច្ចិ…បេ… អសុចិ ន មុច្ចិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ – ‘‘ភគវតា សិក្ខាបទំ បញ្ញត្តំ, កច្ចិ នុ ខោ អហំ សង្ឃាទិសេសំ អាបត្តិំ អាបន្នោ’’តិ? ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសិ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

សុក្កវិស្សដ្ឋិសិក្ខាបទំ និដ្ឋិតំ បឋមំ.

២. កាយសំសគ្គសិក្ខាបទំ

២៦៩. តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា សាវត្ថិយំ វិហរតិ ជេតវនេ អនាថបិណ្ឌិកស្ស អារាមេ. តេន ខោ បន សមយេន អាយស្មា ឧទាយី អរញ្ញេ វិហរតិ. តស្សាយស្មតោ វិហារោ អភិរូបោ ហោតិ ទស្សនីយោ បាសាទិកោ, មជ្ឈេគព្ភោ, សមន្តាបរិយាគារោ, សុបញ្ញត្តំ មញ្ចបីឋំ ភិសិពិម្ពោហនំ, បានីយំ បរិភោជនីយំ សុបដ្ឋិតំ, បរិវេណំ សុសម្មដ្ឋំ. ពហូ មនុស្សា អាយស្មតោ ឧទាយិស្ស វិហារបេក្ខកា អាគច្ឆន្តិ. អញ្ញតរោបិ ព្រាហ្មណោ សបជាបតិកោ យេនាយស្មា ឧទាយី តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា អាយស្មន្តំ ឧទាយិំ ឯតទវោច – ‘‘ឥច្ឆាម មយំ ភោតោ ឧទាយិស្ស វិហារំ បេក្ខិតុ’’ន្តិ. ‘‘តេន ហិ, ព្រាហ្មណ, បេក្ខស្សូ’’តិ, អវាបុរណំ [អបាបុរណំ (ស្យា.)] អាទាយ ឃដិកំ ឧគ្ឃាដេត្វា កវាដំ បណាមេត្វា វិហារំ បាវិសិ. សោបិ ខោ ព្រាហ្មណោ អាយស្មតោ ឧទាយិស្ស បិដ្ឋិតោ បាវិសិ. សាបិ ខោ ព្រាហ្មណី តស្ស ព្រាហ្មណស្ស បិដ្ឋិតោ បាវិសិ. អថ ខោ អាយស្មា ឧទាយី ឯកច្ចេ វាតបានេ វិវរន្តោ ឯកច្ចេ វាតបានេ ថកេន្តោ គព្ភំ អនុបរិគន្ត្វា បិដ្ឋិតោ អាគន្ត្វា តស្សា ព្រាហ្មណិយា អង្គមង្គានិ បរាមសិ. អថ ខោ សោ ព្រាហ្មណោ អាយស្មតា ឧទាយិនា សទ្ធិំ បដិសម្មោទិត្វា អគមាសិ. អថ ខោ សោ ព្រាហ្មណោ អត្តមនោ អត្តមនវាចំ និច្ឆារេសិ – ‘‘ឧឡារា ឥមេ សមណា សក្យបុត្តិយា យេ ឥមេ ឯវរូបេ អរញ្ញេ វិហរន្តិ. ភវម្បិ ឧទាយី ឧឡារោ យោ ឯវរូបេ អរញ្ញេ វិហរតី’’តិ.

ឯវំ វុត្តេ សា ព្រាហ្មណី តំ ព្រាហ្មណំ ឯតទវោច – ‘‘កុតោ តស្ស ឧឡារត្តតា! យថេវ មេ ត្វំ អង្គមង្គានិ បរាមសិ ឯវមេវ មេ សមណោ ឧទាយី អង្គមង្គានិ បរាមសី’’តិ. អថ ខោ សោ ព្រាហ្មណោ ឧជ្ឈាយតិ ខិយ្យតិ វិបាចេតិ – ‘‘អលជ្ជិនោ ឥមេ សមណា សក្យបុត្តិយា ទុស្សីលា មុសាវាទិនោ. ឥមេ ហិ នាម ធម្មចារិនោ សមចារិនោ ព្រហ្មចារិនោ សច្ចវាទិនោ សីលវន្តោ កល្យាណធម្មា បដិជានិស្សន្តិ! នត្ថិ ឥមេសំ សាមញ្ញំ នត្ថិ ឥមេសំ ព្រហ្មញ្ញំ, នដ្ឋំ ឥមេសំ សាមញ្ញំ នដ្ឋំ ឥមេសំ ព្រហ្មញ្ញំ, កុតោ ឥមេសំ សាមញ្ញំ កុតោ ឥមេសំ ព្រហ្មញ្ញំ, អបគតា ឥមេ សាមញ្ញា អបគតា ឥមេ ព្រហ្មញ្ញា. កថញ្ហិ នាម សមណោ ឧទាយី មម ភរិយាយ អង្គមង្គានិ បរាមសិស្សតិ! ន ហិ សក្កា កុលិត្ថីហិ កុលធីតាហិ កុលកុមារីហិ កុលសុណ្ហាហិ កុលទាសីហិ អារាមំ វា វិហារំ វា គន្តុំ. សចេ [សចេ ហិ (ស្យា.)] កុលិត្ថិយោ កុលធីតរោ [កុលធីតាយោ (សី. ស្យា.)] កុលកុមារិយោ កុលសុណ្ហាយោ កុលទាសិយោ អារាមំ វា វិហារំ វា គច្ឆេយ្យុំ, តាបិ សមណា សក្យបុត្តិយា ទូសេយ្យុ’’ន្តិ!

អស្សោសុំ ខោ ភិក្ខុ តស្ស ព្រាហ្មណស្ស ឧជ្ឈាយន្តស្ស ខិយ្យន្តស្ស វិបាចេន្តស្ស. យេ តេ ភិក្ខូ អប្បិច្ឆា…បេ… តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម អាយស្មា ឧទាយី មាតុគាមេន សទ្ធិំ កាយសំសគ្គំ សមាបជ្ជិស្សតី’’តិ! អថ ខោ តេ ភិក្ខូ អាយស្មន្តំ ឧទាយិំ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. អថ ខោ ភគវា ឯតស្មិំ និទានេ ឯតស្មិំ បករណេ ភិក្ខុសង្ឃំ សន្និបាតាបេត្វា អាយស្មន្តំ ឧទាយិំ បដិបុច្ឆិ – ‘‘សច្ចំ កិរ ត្វំ, ឧទាយិ, មាតុគាមេន សទ្ធិំ កាយសំសគ្គំ សមាបជ្ជសី’’តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា – ‘‘អននុច្ឆវិកំ, មោឃបុរិស, អននុលោមិកំ អប្បតិរូបំ អស្សាមណកំ អកប្បិយំ អករណីយំ. កថញ្ហិ នាម ត្វំ, មោឃបុរិស, មាតុគាមេន សទ្ធិំ កាយសំសគ្គំ សមាបជ្ជិស្សសិ! ននុ មយា, មោឃបុរិស, អនេកបរិយាយេន វិរាគាយ ធម្មោ ទេសិតោ នោ សរាគាយ…បេ… កាមបរិឡាហានំ វូបសមោ អក្ខាតោ. នេតំ, មោឃបុរិស, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

២៧០. ‘‘យោ បន ភិក្ខុ ឱតិណ្ណោ វិបរិណតេន ចិត្តេន មាតុគាមេន សទ្ធិំ កាយសំសគ្គំ សមាបជ្ជេយ្យ ហត្ថគ្គាហំ វា វេណិគ្គាហំ វា អញ្ញតរស្ស វា អញ្ញតរស្ស វា អង្គស្ស បរាមសនំ, សង្ឃាទិសេសោ’’តិ.

២៧១. យោ បនាតិ យោ យាទិសោ…បេ… ភិក្ខូតិ…បេ… អយំ ឥមស្មិំ អត្ថេ អធិប្បេតោ ភិក្ខូតិ.

ឱតិណ្ណោ នាម សារត្តោ អបេក្ខវា បដិពទ្ធចិត្តោ.

វិបរិណតន្តិ រត្តម្បិ ចិត្តំ វិបរិណតំ. ទុដ្ឋម្បិ ចិត្តំ វិបរិណតំ. មូឡ្ហម្បិ ចិត្តំ វិបរិណតំ. អបិច, រត្តំ ចិត្តំ ឥមស្មិំ អត្ថេ អធិប្បេតំ វិបរិណតន្តិ.

មាតុគាមោ នាម មនុស្សិត្ថី, ន យក្ខី ន បេតី, ន តិរច្ឆានគតា. អន្តមសោ តទហុជាតាបិ ទារិកា, បគេវ មហត្តរី.

សទ្ធិន្តិ ឯកតោ.

កាយសំសគ្គំ សមាបជ្ជេយ្យាតិ អជ្ឈាចារោ វុច្ចតិ.

ហត្ថោ នាម កប្បរំ ឧបាទាយំ យាវ អគ្គនខា.

វេណី នាម សុទ្ធកេសា វា, សុត្តមិស្សា វា, មាលាមិស្សា វា, ហិរញ្ញមិស្សា វា, សុវណ្ណមិស្សា វា, មុត្តាមិស្សា វា, មណិមិស្សា វា.

អង្គំ នាម ហត្ថញ្ច វេណិញ្ច ឋបេត្វា អវសេសំ អង្គំ នាម.

២៧២. អាមសនា, បរាមសនា, ឱមសនា, ឧម្មសនា, ឱលង្ឃនា, ឧល្លង្ឃនា, អាកឌ្ឍនា, បតិកឌ្ឍនា, អភិនិគ្គណ្ហនា, អភិនិប្បីឡនា, គហណំ, ឆុបនំ.

អាមសនា នាម អាមដ្ឋមត្តា.

បរាមសនា នាម ឥតោចិតោ ច សំចោបនា.

ឱមសនា នាម ហេដ្ឋា ឱរោបនា.

ឧម្មសនា នាម ឧទ្ធំ ឧច្ចារណា.

ឱលង្ឃនា នាម ហេដ្ឋា ឱនមនា.

ឧល្លង្ឃនា នាម ឧទ្ធំ ឧច្ចារណា.

អាកឌ្ឍនា នាម អាវិញ្ឆនា [អាវិញ្ជនា (សី. ស្យា.)].

បតិកឌ្ឍនា នាម បតិប្បណាមនា.

អភិនិគ្គណ្ហនា នាម អង្គំ គហេត្វា និប្បីឡនា.

អភិនិប្បីឡនា នាម កេនចិ សហ និប្បីឡនា.

គហណំ នាម គហិតមត្តំ.

ឆុបនំ នាម ផុដ្ឋមត្តំ.

សង្ឃាទិសេសោតិ…បេ… តេនបិ វុច្ចតិ សង្ឃាទិសេសោតិ.

២៧៣. ឥត្ថី ច ហោតិ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច ភិក្ខុ ច. នំ ឥត្ថិយា កាយេន កាយំ អាមសតិ បរាមសតិ ឱមសតិ ឧម្មសតិ ឱលង្ឃេតិ ឧល្លង្ឃេតិ អាកឌ្ឍតិ បតិកឌ្ឍតិ អភិនិគ្គណ្ហាតិ អភិនិប្បីឡេតិ គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ឥត្ថី ច ហោតិ វេមតិកោ សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ឥត្ថិយា កាយេន កាយំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស.

ឥត្ថី ច ហោតិ បណ្ឌកសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ឥត្ថិយា កាយេន កាយំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស.

ឥត្ថី ច ហោតិ បុរិសសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ឥត្ថិយា កាយេន កាយំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស.

ឥត្ថី ច ហោតិ តិរច្ឆានគតសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ឥត្ថិយា កាយេន កាយំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស.

បណ្ឌកោ ច ហោតិ បណ្ឌកសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ បណ្ឌកស្ស កាយេន កាយំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស.

បណ្ឌកោ ច ហោតិ វេមតិកោ សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ បណ្ឌកស្ស កាយេន កាយំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

បណ្ឌកោ ច ហោតិ បុរិសសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ បណ្ឌកស្ស កាយេន កាយំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

បណ្ឌកោ ច ហោតិ តិរច្ឆានគតសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ បណ្ឌកស្ស កាយេន កាយំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

បណ្ឌកោ ច ហោតិ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ បណ្ឌកស្ស កាយេន កាយំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

បុរិសោ ច ហោតិ បុរិសសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ បុរិសស្ស កាយេន កាយំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

បុរិសោ ច ហោតិ វេមតិកោ…បេ… បុរិសោ ច ហោតិ តិរច្ឆានគតសញ្ញី… បុរិសោ ច ហោតិ ឥត្ថិសញ្ញី… បុរិសោ ច ហោតិ បណ្ឌកសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ បុរិសស្ស កាយេន កាយំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

តិរច្ឆានគតោ ច ហោតិ តិរច្ឆានគតសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ តិរច្ឆានគតស្ស កាយេន កាយំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

តិរច្ឆានគតោ ច ហោតិ វេមតិកោ…បេ… តិរច្ឆានគតោ ច ហោតិ ឥត្ថិសញ្ញី… តិរច្ឆានគតោ ច ហោតិ បណ្ឌកសញ្ញី… តិរច្ឆានគតោ ច ហោតិ. បុរិសសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ តិរច្ឆានគតស្ស កាយេន កាយំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

ឯកមូលកំ និដ្ឋិតំ.

២៧៤. ទ្វេ ឥត្ថិយោ ទ្វិន្នំ ឥត្ថីនំ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ទ្វិន្នំ ឥត្ថីនំ កាយេន កាយំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ សង្ឃាទិសេសានំ.

ទ្វេ ឥត្ថិយោ ទ្វិន្នំ ឥត្ថីនំ វេមតិកោ សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ទ្វិន្នំ ឥត្ថីនំ កាយេន កាយំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ថុល្លច្ចយានំ.

ទ្វេ ឥត្ថិយោ ទ្វិន្នំ ឥត្ថីនំ បណ្ឌកសញ្ញី…បេ… បុរិសសញ្ញី… តិរច្ឆានគតសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច ទ្វិន្នំ ឥត្ថីនំ កាយេន កាយំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ថុល្លច្ចយានំ.

ទ្វេ បណ្ឌកា ទ្វិន្នំ បណ្ឌកានំ បណ្ឌកសញ្ញី សារត្តោ ច ភិក្ខុ ច នំ ទ្វិន្នំ បណ្ឌកានំ កាយេន កាយំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ថុល្លច្ចយានំ.

ទ្វេ បណ្ឌកា ទ្វិន្នំ បណ្ឌកានំ វេមតិកោ…បេ… បុរិសសញ្ញី… តិរច្ឆានគតសញ្ញី… ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ទ្វិន្នំ បណ្ឌកានំ កាយេន កាយំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ.

ទ្វេ បុរិសា ទ្វិន្នំ បុរិសានំ បុរិសសញ្ញី សារត្តោ ច ភិក្ខុ ច នំ ទ្វិន្នំ បុរិសានំ កាយេន កាយំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ.

ទ្វេ បុរិសា ទ្វិន្នំ បុរិសានំ វេមតិកោ…បេ… តិរច្ឆានគតសញ្ញី… ឥត្ថិសញ្ញី… បណ្ឌកសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ទ្វិន្នំ បុរិសានំ កាយេន កាយំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ.

ទ្វេ តិរច្ឆានគតា ទ្វិន្នំ តិរច្ឆានគតានំ តិរច្ឆានគតសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ទ្វិន្នំ តិរច្ឆានគតានំ កាយេន កាយំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ.

ទ្វេ តិរច្ឆានគតា ទ្វិន្នំ តិរច្ឆានគតានំ វេមតិកោ…បេ… ឥត្ថិសញ្ញី… បណ្ឌកសញ្ញី … បុរិសសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ទ្វិន្នំ តិរច្ឆានគតានំ កាយេន កាយំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ.

២៧៥. ឥត្ថី ច បណ្ឌកោ ច ឧភិន្នំ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ឧភិន្នំ កាយេន កាយំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសេន ទុក្កដស្ស.

ឥត្ថី ច បណ្ឌកោ ច ឧភិន្នំ វេមតិកោ សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ឧភិន្នំ កាយេន កាយំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយេន ទុក្កដស្ស.

ឥត្ថី ច បណ្ឌកោ ច ឧភិន្នំ បណ្ឌកសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ឧភិន្នំ កាយេន កាយំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ថុល្លច្ចយានំ.

ឥត្ថី ច បណ្ឌកោ ច ឧភិន្នំ បុរិសសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ឧភិន្នំ កាយេន កាយំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយេន ទុក្កដស្ស.

ឥត្ថី ច បណ្ឌកោ ច ឧភិន្នំ តិរច្ឆានគតសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ឧភិន្នំ កាយេន កាយំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយេន ទុក្កដស្ស.

ឥត្ថី ច បុរិសោ ច ឧភិន្នំ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ឧភិន្នំ កាយេន កាយំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសេន ទុក្កដស្ស.

ឥត្ថី ច បុរិសោ ច ឧភិន្នំ វេមតិកោ…បេ… បណ្ឌកសញ្ញី… បុរិសសញ្ញី… តិរច្ឆានគតសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ឧភិន្នំ កាយេន កាយំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយេន ទុក្កដស្ស.

ឥត្ថី ច តិរច្ឆានគតោ ច ឧភិន្នំ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ឧភិន្នំ កាយេន កាយំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសេន ទុក្កដស្ស.

ឥត្ថី ច តិរច្ឆានគតោ ច ឧភិន្នំ វេមតិកោ…បេ… បណ្ឌកសញ្ញី… បុរិសសញ្ញី … តិរច្ឆានគតសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ឧភិន្នំ កាយេន កាយំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយេន ទុក្កដស្ស.

បណ្ឌកោ ច បុរិសោ ច ឧភិន្នំ បណ្ឌកសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ឧភិន្នំ កាយេន កាយំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយេន ទុក្កដស្ស.

បណ្ឌកោ ច បុរិសោ ច ឧភិន្នំ វេមតិកោ…បេ… បុរិសសញ្ញី… តិរច្ឆានគតសញ្ញី… ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ឧភិន្នំ កាយេន កាយំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ.

បណ្ឌកោ ច តិរច្ឆានគតោ ច ឧភិន្នំ បណ្ឌកសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ឧភិន្នំ កាយេន កាយំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយេន ទុក្កដស្ស.

បណ្ឌកោ ច តិរច្ឆានគតោ ច ឧភិន្នំ វេមតិកោ…បេ… បុរិសសញ្ញី… តិរច្ឆានគតសញ្ញី… ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ឧភិន្នំ កាយេន កាយំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ.

បុរិសោ ច តិរច្ឆានគតោ ច ឧភិន្នំ បុរិសសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ឧភិន្នំ កាយេន កាយំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ.

បុរិសោ ច តិរច្ឆានគតោ ច ឧភិន្នំ វេមតិកោ…បេ… តិរច្ឆានគតសញ្ញី… ឥត្ថិសញ្ញី… បណ្ឌកសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ឧភិន្នំ កាយេន កាយំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ.

ទុមូលកំ និដ្ឋិតំ.

២៧៦. ឥត្ថី ច ហោតិ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ឥត្ថិយា កាយេន កាយបដិពទ្ធំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស…បេ….

ទ្វេ ឥត្ថិយោ ទ្វិន្នំ ឥត្ថីនំ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ទ្វិន្នំ ឥត្ថីនំ កាយេន កាយបដិពទ្ធំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ថុល្លច្ចយានំ …បេ….

ឥត្ថី ច បណ្ឌកោ ច ឧភិន្នំ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ឧភិន្នំ កាយេន កាយបដិពទ្ធំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយេន ទុក្កដស្ស…បេ….

ឥត្ថី ច ហោតិ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ឥត្ថិយា កាយបដិពទ្ធេន កាយំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស…បេ….

ទ្វេ ឥត្ថិយោ ទ្វិន្នំ ឥត្ថីនំ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ទ្វិន្នំ ឥត្ថីនំ កាយបដិពទ្ធេន កាយំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ថុល្លច្ចយានំ…បេ….

ឥត្ថី ច បណ្ឌកោ ច ឧភិន្នំ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ឧភិន្នំ កាយបដិពទ្ធេន កាយំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយេន ទុក្កដស្ស…បេ….

ឥត្ថី ច ហោតិ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ឥត្ថិយា កាយបដិពទ្ធេន កាយបដិពទ្ធំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស…បេ….

ទ្វេ ឥត្ថិយោ ទ្វិន្នំ ឥត្ថីនំ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ទ្វិន្នំ ឥត្ថីនំ កាយបដិពទ្ធេន កាយបដិពទ្ធំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ….

ឥត្ថី ច បណ្ឌកោ ច ឧភិន្នំ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ឧភិន្នំ កាយបដិពទ្ធេន កាយបដិពទ្ធំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ….

ឥត្ថី ច ហោតិ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ឥត្ថិយា និស្សគ្គិយេន កាយំ អាមសតិ អាបត្តិ ទុក្កដស្ស…បេ….

ទ្វេ ឥត្ថិយោ ទ្វិន្នំ ឥត្ថីនំ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ទ្វិន្នំ ឥត្ថីនំ និស្សគ្គិយេន កាយំ អាមសតិ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ….

ឥត្ថី ច បណ្ឌកោ ច ឧភិន្នំ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ឧភិន្នំ និស្សគ្គិយេន កាយំ អាមសតិ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ….

ឥត្ថី ច ហោតិ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ឥត្ថិយា និស្សគ្គិយេន កាយបដិពទ្ធំ អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស…បេ….

ទ្វេ ឥត្ថិយោ ទ្វិន្នំ ឥត្ថីនំ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ទ្វិន្នំ ឥត្ថីនំ និស្សគ្គិយេន កាយបដិពទ្ធំ អាមសតិ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ….

ឥត្ថី ច បណ្ឌកោ ច ឧភិន្នំ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ឧភិន្នំ និស្សគ្គិយេន កាយបដិពទ្ធំ អាមសតិ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ….

ឥត្ថី ច ហោតិ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ឥត្ថិយា និស្សគ្គិយេន និស្សគ្គិយំ អាមសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស…បេ….

ទ្វេ ឥត្ថិយោ ទ្វិន្នំ ឥត្ថីនំ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ទ្វិន្នំ ឥត្ថីនំ និស្សគ្គិយេន និស្សគ្គិយំ អាមសតិ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ….

ឥត្ថី ច បណ្ឌកោ ច ឧភិន្នំ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ឧភិន្នំ និស្សគ្គិយេន និស្សគ្គិយំ អាមសតិ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ….

ភិក្ខុបេយ្យាលោ និដ្ឋិតោ.

២៧៧. ឥត្ថី ច ហោតិ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ឥត្ថី ច នំ ភិក្ខុស្ស កាយេន កាយំ អាមសតិ បរាមសតិ ឱមសតិ ឧម្មសតិ ឱលង្ឃេតិ ឧល្លង្ឃេតិ អាកឌ្ឍតិ បតិកឌ្ឍតិ អភិនិគ្គណ្ហាតិ អភិនិប្បីឡេតិ គណ្ហាតិ ឆុបតិ, សេវនាធិប្បាយោ កាយេន វាយមតិ ផស្សំ បដិវិជានាតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស…បេ….

ទ្វេ ឥត្ថិយោ ទ្វិន្នំ ឥត្ថីនំ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ឥត្ថិយោ ច នំ ភិក្ខុស្ស កាយេន កាយំ អាមសន្តិ បរាមសន្តិ ឱមសន្តិ ឧម្មសន្តិ ឱលង្ឃេន្តិ ឧល្លង្ឃេន្តិ អាកឌ្ឍន្តិ បតិកឌ្ឍន្តិ អភិនិគ្គណ្ហន្តិ អភិនិប្បីឡេន្តិ គណ្ហន្តិ ឆុបន្តិ, សេវនាធិប្បាយោ កាយេន វាយមតិ ផស្សំ បដិវិជានាតិ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ សង្ឃាទិសេសានំ…បេ….

ឥត្ថី ច បណ្ឌកោ ច ឧភិន្នំ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ឧភោ ច នំ ភិក្ខុស្ស កាយេន កាយំ អាមសន្តិ បរាមសន្តិ…បេ… គណ្ហន្តិ ឆុបន្តិ, សេវនាធិប្បាយោ កាយេន វាយមតិ ផស្សំ បដិវិជានាតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសេន ទុក្កដស្ស…បេ….

ឥត្ថី ច ហោតិ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ឥត្ថី ច នំ ភិក្ខុស្ស កាយេន កាយបដិពទ្ធំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, សេវនាធិប្បាយោ កាយេន វាយមតិ ផស្សំ បដិវិជានាតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស…បេ….

ទ្វេ ឥត្ថិយោ ទ្វិន្នំ ឥត្ថីនំ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ឥត្ថិយោ ច នំ ភិក្ខុស្ស កាយេន កាយបដិពទ្ធំ អាមសន្តិ បរាមសន្តិ…បេ… គណ្ហន្តិ ឆុបន្តិ, សេវនាធិប្បាយោ កាយេន វាយមតិ ផស្សំ បដិវិជានាតិ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ថុល្លច្ចយានំ…បេ….

ឥត្ថី ច បណ្ឌកោ ច ឧភិន្នំ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ឧភោ ច នំ ភិក្ខុស្ស កាយេន កាយបដិពទ្ធំ អាមសន្តិ បរាមសន្តិ…បេ… គណ្ហន្តិ ឆុបន្តិ, សេវនាធិប្បាយោ កាយេន វាយមតិ ផស្សំ បដិវិជានាតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយេន ទុក្កដស្ស…បេ….

ឥត្ថី ច ហោតិ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ឥត្ថី ច នំ ភិក្ខុស្ស កាយបដិពទ្ធេន កាយំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ សេវនាធិប្បាយោ កាយេន វាយមតិ ផស្សំ បដិវិជានាតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស…បេ….

ទ្វេ ឥត្ថិយោ ទ្វិន្នំ ឥត្ថីនំ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ឥត្ថិយោ ច នំ ភិក្ខុស្ស កាយបដិពទ្ធេន កាយំ អាមសន្តិ បរាមសន្តិ…បេ… គណ្ហន្តិ ឆុបន្តិ, សេវនាធិប្បាយោ កាយេន វាយមតិ ផស្សំ បដិវិជានាតិ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ថុល្លច្ចយានំ…បេ….

ឥត្ថី ច បណ្ឌកោ ច ឧភិន្នំ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ឧភោ ច នំ ភិក្ខុស្ស កាយបដិពទ្ធេន កាយំ អាមសន្តិ បរាមសន្តិ…បេ… គណ្ហន្តិ ឆុបន្តិ, សេវនាធិប្បាយោ កាយេន វាយមតិ ផស្សំ បដិវិជានាតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយេន ទុក្កដស្ស…បេ….

២៧៨. ឥត្ថី ច ហោតិ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ឥត្ថី ច នំ ភិក្ខុស្ស កាយបដិពទ្ធេន កាយបដិពទ្ធំ អាមសតិ បរាមសតិ…បេ… គណ្ហាតិ ឆុបតិ, សេវនាធិប្បាយោ កាយេន វាយមតិ ផស្សំ បដិវិជានាតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស…បេ….

ទ្វេ ឥត្ថិយោ ទ្វិន្នំ ឥត្ថីនំ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ឥត្ថិយោ ច នំ ភិក្ខុស្ស កាយបដិពទ្ធេន កាយបដិពទ្ធំ អាមសន្តិ បរាមសន្តិ…បេ… គណ្ហន្តិ ឆុបន្តិ, សេវនាធិប្បាយោ កាយេន វាយមតិ ផស្សំ បដិវិជានាតិ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ….

ឥត្ថី ច បណ្ឌកោ ច ឧភិន្នំ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ឧភោ ច នំ ភិក្ខុស្ស កាយបដិពទ្ធេន កាយបដិពទ្ធំ អាមសន្តិ បរាមសន្តិ…បេ… គណ្ហន្តិ ឆុបន្តិ, សេវនាធិប្បាយោ កាយេន វាយមតិ ផស្សំ បដិវិជានាតិ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ….

ឥត្ថី ច ហោតិ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ឥត្ថី ច នំ ភិក្ខុស្ស និស្សគ្គិយេន កាយំ អាមសតិ. សេវនាធិប្បាយោ កាយេន វាយមតិ ផស្សំ បដិវិជានាតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស…បេ….

ទ្វេ ឥត្ថិយោ ទ្វិន្នំ ឥត្ថីនំ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ឥត្ថិយោ ច នំ ភិក្ខុស្ស និស្សគ្គិយេន កាយំ អាមសន្តិ. សេវនាធិប្បាយោ កាយេន វាយមតិ ផស្សំ បដិវិជានាតិ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ….

ឥត្ថី ច បណ្ឌកោ ច ឧភិន្នំ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ឧភោ ច នំ ភិក្ខុស្ស និស្សគ្គិយេន កាយំ អាមសន្តិ. សេវនាធិប្បាយោ កាយេន វាយមតិ ផស្សំ បដិវិជានាតិ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ….

ឥត្ថី ច ហោតិ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ឥត្ថី ច នំ ភិក្ខុស្ស និស្សគ្គិយេន កាយបដិពទ្ធំ អាមសតិ. សេវនាធិប្បាយោ កាយេន វាយមតិ ផស្សំ បដិវិជានាតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស…បេ….

ទ្វេ ឥត្ថិយោ ទ្វិន្នំ ឥត្ថីនំ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ឥត្ថិយោ ច នំ ភិក្ខុស្ស និស្សគ្គិយេន កាយបដិពទ្ធំ អាមសន្តិ. សេវនាធិប្បាយោ កាយេន វាយមតិ ផស្សំ បដិវិជានាតិ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ….

ឥត្ថី ច បណ្ឌកោ ច ឧភិន្នំ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ឧភោ ច នំ ភិក្ខុស្ស និស្សគ្គិយេន កាយបដិពទ្ធំ អាមសន្តិ. សេវនាធិប្បាយោ កាយេន វាយមតិ ផស្សំ បដិវិជានាតិ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ….

ឥត្ថី ច ហោតិ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ឥត្ថី ច នំ ភិក្ខុស្ស និស្សគ្គិយេន និស្សគ្គិយំ អាមសតិ. សេវនាធិប្បាយោ កាយេន វាយមតិ, ន ច ផស្សំ បដិវិជានាតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស…បេ….

ទ្វេ ឥត្ថិយោ ទ្វិន្នំ ឥត្ថីនំ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ឥត្ថិយោ ច នំ ភិក្ខុស្ស និស្សគ្គិយេន និស្សគ្គិយំ អាមសន្តិ. សេវនាធិប្បាយោ កាយេន វាយមតិ, ន ច ផស្សំ បដិវិជានាតិ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ….

ឥត្ថី ច បណ្ឌកោ ច ឧភិន្នំ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ឧភោ ច នំ ភិក្ខុស្ស និស្សគ្គិយេន និស្សគ្គិយំ អាមសន្តិ. សេវនាធិប្បាយោ កាយេន វាយមតិ, ន ច ផស្សំ បដិវិជានាតិ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ….

២៧៩. សេវនាធិប្បាយោ កាយេន វាយមតិ ផស្សំ បដិវិជានាតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

សេវនាធិប្បាយោ កាយេន វាយមតិ, ន ច ផស្សំ បដិវិជានាតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

សេវនាធិប្បាយោ ន ច កាយេន វាយមតិ, ផស្សំ បដិវិជានាតិ, អនាបត្តិ.

សេវនាធិប្បាយោ ន ច កាយេន វាយមតិ, ន ច ផស្សំ បដិវិជានាតិ, អនាបត្តិ.

មោក្ខាធិប្បាយោ កាយេន វាយមតិ, ផស្សំ បដិវិជានាតិ, អនាបត្តិ.

មោក្ខាធិប្បាយោ កាយេន វាយមតិ, ន ច ផស្សំ បដិវិជានាតិ, អនាបត្តិ.

មោក្ខាធិប្បាយោ ន ច កាយេន វាយមតិ, ផស្សំ បដិវិជានាតិ, អនាបត្តិ.

មោក្ខាធិប្បាយោ ន ច កាយេន វាយមតិ, ន ច ផស្សំ បដិវិជានាតិ, អនាបត្តិ.

២៨០. អនាបត្តិ អសញ្ចិច្ច, អសតិយា, អជានន្តស្ស, អសាទិយន្តស្ស, ឧម្មត្តកស្ស, ខិត្តចិត្តស្ស, វេទនាដ្ដស្ស, អាទិកម្មិកស្សាតិ.

វិនីតវត្ថុឧទ្ទានគាថា

មាតា ធីតា ភគិនី ច, ជាយា យក្ខី ច បណ្ឌកោ;

សុត្តា មតា តិរច្ឆានា, ទារុធិតលិកាយ ច.

សម្បីឡេ សង្កមោ មគ្គោ, រុក្ខោ នាវា ច រជ្ជុ ច;

ទណ្ឌោ បត្តំ បណាមេសិ, វន្ទេ វាយមិ នច្ឆុបេតិ.

វិនីតវត្ថុ

២៨១. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ មាតុយា មាតុបេមេន អាមសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ – ‘‘ភគវតា សិក្ខាបទំ បញ្ញត្តំ, កច្ចិ នុ ខោ អហំ សង្ឃាទិសេសំ អាបត្តិំ អាបន្នោ’’តិ? ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសិ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ ធីតុយា ធីតុបេមេន អាមសិ…បេ… ភគិនិយា ភគិនិបេមេន អាមសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ បុរាណទុតិយិកាយ កាយសំសគ្គំ សមាបជ្ជិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ សង្ឃាទិសេស’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ យក្ខិនិយា កាយសំសគ្គំ សមាបជ្ជិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ បណ្ឌកស្ស កាយសំសគ្គំ សមាបជ្ជិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ សុត្តិត្ថិយា កាយសំសគ្គំ សមាបជ្ជិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ សង្ឃាទិសេស’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ មតិត្ថិយា កាយសំសគ្គំ សមាបជ្ជិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ តិរច្ឆានគតិត្ថិយា កាយសំសគ្គំ សមាបជ្ជិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ ទារុធីតលិកាយ កាយសំសគ្គំ សមាបជ្ជិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

២៨២. តេន ខោ បន សមយេន សម្ពហុលា ឥត្ថិយោ អញ្ញតរំ ភិក្ខុំ សម្បីឡេត្វា ពាហាបរម្បរាយ អានេសុំ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘សាទិយិ ត្វំ, ភិក្ខូ’’តិ? ‘‘នាហំ, ភគវា, សាទិយិ’’ន្តិ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខូ, អសាទិយន្តស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ ឥត្ថិយា អភិរូឡ្ហំ សង្កមំ សារត្តោ សញ្ចាលេសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ ឥត្ថិំ បដិបថេ បស្សិត្វា សារត្តោ អំសកូដេន បហារំ អទាសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ សង្ឃាទិសេស’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ ឥត្ថិយា អភិរូឡ្ហំ រុក្ខំ សារត្តោ សញ្ចាលេសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ ឥត្ថិយា អភិរូឡ្ហំ នាវំ សារត្តោ សញ្ចាលេសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ ឥត្ថិយា គហិតំ រជ្ជុំ សារត្តោ អាវិញ្ឆិ [អាវិញ្ជិ (សី. ស្យា.)]. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ ឥត្ថិយា គហិតំ ទណ្ឌំ សារត្តោ អាវិញ្ឆិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ សារត្តោ ឥត្ថិំ បត្តេន បណាមេសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ ឥត្ថិយា វន្ទន្តិយា សារត្តោ បាទំ ឧច្ចារេសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ សង្ឃាទិសេស’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ ឥត្ថិំ គហេស្សាមីតិ វាយមិត្វា ន ឆុបិ.

តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

កាយសំសគ្គសិក្ខាបទំ និដ្ឋិតំ ទុតិយំ.

៣. ទុដ្ឋុល្លវាចាសិក្ខាបទំ

២៨៣. តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា សាវត្ថិយំ វិហរតិ ជេតវនេ អនាថបិណ្ឌិកស្ស អារាមេ. តេន ខោ បន សមយេន អាយស្មា ឧទាយី អរញ្ញេ វិហរតិ. តស្សាយស្មតោ វិហារោ អភិរូបោ ហោតិ ទស្សនីយោ បាសាទិកោ. តេន ខោ បន សមយេន សម្ពហុលា ឥត្ថិយោ អារាមំ អាគមំសុ វិហារបេក្ខិកាយោ. អថ ខោ តា ឥត្ថិយោ យេនាយស្មា ឧទាយី តេនុបសង្កមិំសុ; ឧបសង្កមិត្វា អាយស្មន្តំ ឧទាយិំ ឯតទវោចុំ – ‘‘ឥច្ឆាម មយំ, ភន្តេ, អយ្យស្ស វិហារំ បេក្ខិតុ’’ន្តិ. អថ ខោ អាយស្មា ឧទាយី តា ឥត្ថិយោ វិហារំ បេក្ខាបេត្វា តាសំ ឥត្ថីនំ វច្ចមគ្គំ បស្សាវមគ្គំ អាទិស្ស វណ្ណម្បិ ភណតិ អវណ្ណម្បិ ភណតិ យាចតិបិ អាយាចតិបិ បុច្ឆតិបិ បដិបុច្ឆតិបិ អាចិក្ខតិបិ អនុសាសតិបិ អក្កោសតិបិ. យា តា ឥត្ថិយោ ឆិន្និកា ធុត្តិកា អហិរិកាយោ តា អាយស្មតា ឧទាយិនា សទ្ធិំ ឧហសន្តិបិ ឧល្លបន្តិបិ ឧជ្ជគ្ឃន្តិបិ ឧប្បណ្ឌេន្តិបិ. យា បន តា ឥត្ថិយោ ហិរិមនា តា និក្ខមិត្វា ភិក្ខូ ឧជ្ឈាបេន្តិ – ‘‘ឥទំ, ភន្តេ, នច្ឆន្នំ នប្បតិរូបំ. សាមិកេនបិ មយំ ឯវំ វុត្តា ន ឥច្ឆេយ្យាម, កិំ បនាយ្យេន ឧទាយិនា’’តិ. យេ តេ ភិក្ខូ អប្បិច្ឆា…បេ… តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម អាយស្មា ឧទាយី មាតុគាមំ ទុដ្ឋុល្លាហិ វាចាហិ ឱភាសិស្សតី’’តិ! អថ ខោ តេ ភិក្ខូ អាយស្មន្តំ ឧទាយិំ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. អថ ខោ ភគវា ឯតស្មិំ និទានេ ឯតស្មិំ បករណេ ភិក្ខុសង្ឃំ សន្និបាតាបេត្វា អាយស្មន្តំ ឧទាយិំ បដិបុច្ឆិ – ‘‘សច្ចំ កិរ ត្វំ, ឧទាយិ, មាតុគាមំ ទុដ្ឋុល្លាហិ វាចាហិ ឱភាសសី’’តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា – ‘‘អននុច្ឆវិកំ, មោឃបុរិស, អននុលោមិកំ អប្បតិរូបំ អស្សាមណកំ អកប្បិយំ អករណីយំ. កថញ្ហិ នាម ត្វំ, មោឃបុរិស, មាតុគាមំ ទុដ្ឋុល្លាហិ វាចាហិ ឱភាសិស្សសិ! ននុ មយា, មោឃបុរិស, អនេកបរិយាយេន វិរាគាយ ធម្មោ ទេសិតោ នោ សរាគាយ…បេ… កាមបរិឡាហានំ វូបសមោ អក្ខាតោ. នេតំ, មោឃបុរិស, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

២៨៤. ‘‘យោ បន ភិក្ខុ ឱតិណ្ណោ វិបរិណតេន ចិត្តេន មាតុគាមំ ទុដ្ឋុល្លាហិ វាចាហិ ឱភាសេយ្យ យថា តំ យុវា យុវតិំ មេថុនុបសំហិតាហិ, សង្ឃាទិសេសោ’’តិ.

២៨៥. យោ បនាតិ យោ យាទិសោ…បេ… ភិក្ខូតិ…បេ… អយំ ឥមស្មិំ អត្ថេ អធិប្បេតោ ភិក្ខូតិ.

ឱតិណ្ណោ នាម សារត្តោ អបេក្ខវា បដិពទ្ធចិត្តោ.

វិបរិណតន្តិ រត្តម្បិ ចិត្តំ វិបរិណតំ, ទុដ្ឋម្បិ ចិត្តំ វិបរិណតំ មូឡ្ហម្បិ ចិត្តំ វិបរិណតំ. អបិច, រត្តំ ចិត្តំ ឥមស្មិំ អត្ថេ អធិប្បេតំ វិបរិណតន្តិ.

មាតុគាមោ នាម មនុស្សិត្ថី, ន យក្ខី, ន បេតី, ន តិរច្ឆានគតា. វិញ្ញូ បដិពលា សុភាសិតទុព្ភាសិតំ ទុដ្ឋុល្លាទុដ្ឋុល្លំ អាជានិតុំ.

ទុដ្ឋុល្លា នាម វាចា វច្ចមគ្គបស្សាវមគ្គមេថុនធម្មប្បដិសំយុត្តា វាចា.

ឱភាសេយ្យាតិ អជ្ឈាចារោ វុច្ចតិ.

យថា តំ យុវា យុវតិន្តិ ទហរោ ទហរិំ, តរុណោ តរុណិំ, កាមភោគី កាមភោគិនិំ.

មេថុនុបសំហិតាហីតិ មេថុនធម្មប្បដិសំយុត្តាហិ.

សង្ឃាទិសេសោតិ …បេ… តេនបិ វុច្ចតិ សង្ឃាទិសេសោតិ.

ទ្វេ មគ្គេ អាទិស្ស វណ្ណម្បិ ភណតិ, អវណ្ណម្បិ ភណតិ, យាចតិបិ, អាយាចតិបិ, បុច្ឆតិបិ, បដិបុច្ឆតិបិ, អាចិក្ខតិបិ, អនុសាសតិបិ, អក្កោសតិបិ.

វណ្ណំ ភណតិ នាម ទ្វេ មគ្គេ ថោមេតិ វណ្ណេតិ បសំសតិ.

អវណ្ណំ ភណតិ នាម ទ្វេ មគ្គេ ខុំសេតិ វម្ភេតិ គរហតិ.

យាចតិ នាម ទេហិ មេ, អរហសិ មេ ទាតុន្តិ.

អាយាចតិ នាម កទា តេ មាតា បសីទិស្សតិ, កទា តេ បិតា បសីទិស្សតិ, កទា តេ ទេវតាយោ បសីទិស្សន្តិ, កទា [កទា តេ (ស្យា.)] សុខណោ សុលយោ សុមុហុត្តោ ភវិស្សតិ, កទា តេ មេថុនំ ធម្មំ លភិស្សាមីតិ.

បុច្ឆតិ នាម កថំ ត្វំ សាមិកស្ស ទេសិ, កថំ ជារស្ស ទេសីតិ?

បដិបុច្ឆតិ នាម ឯវំ កិរ ត្វំ សាមិកស្ស ទេសិ, ឯវំ ជារស្ស ទេសីតិ.

អាចិក្ខតិ នាម បុដ្ឋោ ភណតិ – ‘‘ឯវំ ទេហិ. ឯវំ ទេន្តា សាមិកស្ស បិយា ភវិស្សសិ មនាបា ចា’’តិ.

អនុសាសតិ នាម អបុដ្ឋោ ភណតិ – ‘‘ឯវំ ទេហិ. ឯវំ ទេន្តា សាមិកស្ស បិយា ភវិស្សតិ មនាបា ចា’’តិ.

អក្កោសតិ នាម អនិមិត្តាសិ, និមិត្តមត្តាសិ, អលោហិតាសិ, ធុវលោហិតាសិ, ធុវចោឡាសិ, បគ្ឃរន្តីសិ, សិខរណីសិ, ឥត្ថិបណ្ឌកាសិ, វេបុរិសិកាសិ, សម្ភិន្នាសិ, ឧភតោព្យញ្ជនាសីតិ.

២៨៦. ឥត្ថី ច ហោតិ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ឥត្ថិយា វច្ចមគ្គំ បស្សាវមគ្គំ អាទិស្ស វណ្ណម្បិ ភណតិ អវណ្ណម្បិ ភណតិ យាចតិបិ អាយាចតិបិ បុច្ឆតិបិ បដិបុច្ឆតិបិ អាចិក្ខតិបិ អនុសាសតិបិ អក្កោសតិបិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស…បេ….

ទ្វេ ឥត្ថិយោ ទ្វិន្នំ ឥត្ថីនំ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ទ្វិន្នំ ឥត្ថីនំ វច្ចមគ្គំ បស្សាវមគ្គំ អាទិស្ស វណ្ណម្បិ ភណតិ អវណ្ណំបិ ភណតិ…បេ… អក្កោសតិបិ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ សង្ឃាទិសេសានំ…បេ….

ឥត្ថី ច បណ្ឌកោ ច ឧភិន្នំ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ឧភិន្នំ វច្ចមគ្គំ បស្សាវមគ្គំ អាទិស្ស វណ្ណម្បិ ភណតិ អវណ្ណម្បិ ភណតិ…បេ… អក្កោសតិបិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសេន ទុក្កដស្ស…បេ….

ឥត្ថី ច ហោតិ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ឥត្ថិយា វច្ចមគ្គំ បស្សាវមគ្គំ ឋបេត្វា អធក្ខកំ ឧព្ភជាណុមណ្ឌលំ អាទិស្ស វណ្ណម្បិ ភណតិ អវណ្ណម្បិ ភណតិ…បេ… អក្កោសតិបិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស…បេ….

ទ្វេ ឥត្ថិយោ ទ្វិន្នំ ឥត្ថីនំ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ទ្វិន្នំ ឥត្ថីនំ វច្ចមគ្គំ បស្សាវមគ្គំ ឋបេត្វា អធក្ខកំ ឧព្ភជាណុមណ្ឌលំ អាទិស្ស វណ្ណម្បិ ភណតិ អវណ្ណម្បិ ភណតិ…បេ… អក្កោសតិបិ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ថុល្លច្ចយានំ…បេ….

ឥត្ថី ច បណ្ឌកោ ច ឧភិន្នំ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ឧភិន្នំ វច្ចមគ្គំ បស្សាវមគ្គំ ឋបេត្វា អធក្ខកំ ឧព្ភជាណុមណ្ឌលំ អាទិស្ស វណ្ណម្បិ ភណតិ អវណ្ណម្បិ ភណតិ…បេ… អក្កោសតិបិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយេន ទុក្កដស្ស…បេ….

ឥត្ថី ច ហោតិ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ឥត្ថិយា ឧព្ភក្ខកំ អធោជាណុមណ្ឌលំ អាទិស្ស វណ្ណម្បិ ភណតិ អវណ្ណម្បិ ភណតិ…បេ… អក្កោសតិបិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស…បេ….

ទ្វេ ឥត្ថិយោ ទ្វិន្នំ ឥត្ថីនំ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ទ្វិន្នំ ឥត្ថីនំ ឧព្ភក្ខកំ អធោជាណុមណ្ឌលំ អាទិស្ស វណ្ណម្បិ ភណតិ អវណ្ណម្បិ ភណតិ…បេ… អក្កោសតិបិ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ….

ឥត្ថី ច បណ្ឌកោ ច ឧភិន្នំ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ឧភិន្នំ ឧព្ភក្ខកំ អធោជាណុមណ្ឌលំ អាទិស្ស វណ្ណម្បិ ភណតិ អវណ្ណម្បិ ភណតិ…បេ… អក្កោសតិបិ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ….

ឥត្ថី ច ហោតិ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ឥត្ថិយា កាយបដិពទ្ធំ អាទិស្ស វណ្ណម្បិ ភណតិ អវណ្ណម្បិ ភណតិ…បេ… អក្កោសតិបិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស…បេ….

ទ្វេ ឥត្ថិយោ ទ្វិន្នំ ឥត្ថីនំ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ទ្វិន្នំ ឥត្ថីនំ កាយបដិពទ្ធំ អាទិស្ស វណ្ណម្បិ ភណតិ អវណ្ណម្បិ ភណតិ…បេ… អក្កោសតិបិ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ….

ឥត្ថី ច បណ្ឌកោ ច ឧភិន្នំ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ឧភិន្នំ កាយបដិពទ្ធំ អាទិស្ស វណ្ណម្បិ ភណតិ អវណ្ណម្បិ ភណតិ…បេ… អក្កោសតិបិ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ….

២៨៧. អនាបត្តិ អត្ថបុរេក្ខារស្ស, ធម្មបុរេក្ខារស្ស, អនុសាសនិបុរេក្ខារស្ស, ឧម្មត្តកស្ស, អាទិកម្មិកស្សាតិ.

វិនីតវត្ថុឧទ្ទានគាថា

លោហិតំ កក្កសាកិណ្ណំ, ខរំ ទីឃញ្ច វាបិតំ;

កច្ចិ សំសីទតិ មគ្គោ, សទ្ធា ទានេន កម្មុនាតិ.

វិនីតវត្ថុ

២៨៨. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរា ឥត្ថី នវរត្តំ កម្ពលំ បារុតា ហោតិ. អញ្ញតរោ ភិក្ខុ សារត្តោ តំ ឥត្ថិំ ឯតទវោច – ‘‘លោហិតំ ខោ តេ, ភគិនី’’តិ. សា ន បដិវិជានិ. ‘‘អាមាយ្យ, នវរត្តោ កម្ពលោ’’តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ ‘‘ភគវតា សិក្ខាបទំ បញ្ញត្តំ, កច្ចិ នុ ខោ អហំ សង្ឃាទិសេសំ អាបត្តិំ អាបន្នោ’’តិ? ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសិ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរា ឥត្ថី ខរកម្ពលំ បារុតា ហោតិ. អញ្ញតរោ ភិក្ខុ សារត្តោ តំ ឥត្ថិំ ឯតទវោច – ‘‘កក្កសលោមំ ខោ តេ, ភគិនី’’តិ. សា ន បដិវិជានិ. ‘‘អាមាយ្យ, ខរកម្ពលកោ’’តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរា ឥត្ថី នវាវុតំ កម្ពលំ បារុតា ហោតិ. អញ្ញតរោ ភិក្ខុ សារត្តោ តំ ឥត្ថិំ ឯតទវោច – ‘‘អាកិណ្ណលោមំ ខោ តេ, ភគិនី’’តិ. សា ន បដិវិជានិ. ‘‘អាមាយ្យ, នវាវុតោ កម្ពលោ’’តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរា ឥត្ថី ខរកម្ពលំ បារុតា ហោតិ. អញ្ញតរោ ភិក្ខុ សារត្តោ តំ ឥត្ថិំ ឯតទវោច – ‘‘ខរលោមំ ខោ តេ, ភគិនី’’តិ. សា ន បដិវិជានិ. ‘‘អាមាយ្យ, ខរកម្ពលកោ’’តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរា ឥត្ថី បាវារំ [ទីឃបាវារំ (ស្យា.)] បារុតា ហោតិ. អញ្ញតរោ ភិក្ខុ សារត្តោ តំ ឥត្ថិំ ឯតទវោច – ‘‘ទីឃលោមំ ខោ តេ, ភគិនី’’តិ. សា ន បដិវិជានិ. ‘‘អាមាយ្យ, បាវារោ’’ [ទីឃបាវារោ (ស្យា.)] តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

២៨៩. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរា ឥត្ថី ខេត្តំ វបាបេត្វា អាគច្ឆតិ. អញ្ញតរោ ភិក្ខុ សារត្តោ តំ ឥត្ថិំ ឯតទវោច – ‘‘វាបិតំ ខោ តេ, ភគិនី’’តិ? សា ន បដិវិជានិ. ‘‘អាមាយ្យ, នោ ច ខោ បដិវុត្ត’’ន្តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ បរិព្ពាជិកំ បដិបថេ បស្សិត្វា សារត្តោ តំ បរិព្ពាជិកំ ឯតទវោច – ‘‘កច្ចិ, ភគិនិ, មគ្គោ សំសីទតី’’តិ? សា ន បដិវិជានិ. ‘‘អាម ភិក្ខុ, បដិបជ្ជិស្សសី’’តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ សារត្តោ អញ្ញតរំ ឥត្ថិំ ឯតទវោច – ‘‘សទ្ធាសិ ត្វំ, ភគិនិ. អបិច, យំ សាមិកស្ស ទេសិ តំ នាម្ហាកំ ទេសី’’តិ. ‘‘កិំ, ភន្តេ’’តិ? ‘‘មេថុនធម្ម’’ន្តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ សង្ឃាទិសេស’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ សារត្តោ អញ្ញតរំ ឥត្ថិំ ឯតទវោច – ‘‘សទ្ធាសិ ត្វំ, ភគិនិ. អបិច, យំ អគ្គទានំ តំ នាម្ហាកំ ទេសី’’តិ. ‘‘កិំ, ភន្តេ, អគ្គទាន’’ន្តិ? ‘‘មេថុនធម្ម’’ន្តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ សង្ឃាទិសេស’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរា ឥត្ថី កម្មំ ករោតិ. អញ្ញតរោ ភិក្ខុ សារត្តោ តំ ឥត្ថិំ ឯតទវោច – ‘‘តិដ្ឋ, ភគិនិ, អហំ ករិស្សាមីតិ…បេ… និសីទ, ភគិនិ, អហំ ករិស្សាមីតិ…បេ… និបជ្ជ, ភគិនិ, អហំ ករិស្សាមី’’តិ. សា ន បដិវិជានិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

ទុដ្ឋុល្លវាចាសិក្ខាបទំ និដ្ឋិតំ តតិយំ.

៤. អត្តកាមបារិចរិយសិក្ខាបទំ

២៩០. តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា សាវត្ថិយំ វិហរតិ ជេតវនេ អនាថបិណ្ឌិកស្ស អារាមេ. តេន ខោ បន សមយេន អាយស្មា ឧទាយី សាវត្ថិយំ កុលូបកោ ហោតិ, ពហុកានិ កុលានិ ឧបសង្កមតិ. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរា ឥត្ថី មតបតិកា អភិរូបា ហោតិ ទស្សនីយា បាសាទិកា. អថ ខោ អាយស្មា ឧទាយី បុព្ពណ្ហសមយំ និវាសេត្វា បត្តចីវរមាទាយ យេន តស្សា ឥត្ថិយា និវេសនំ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា បញ្ញត្តេ អាសនេ និសីទិ. អថ ខោ សា ឥត្ថី យេនាយស្មា ឧទាយី តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា អាយស្មន្តំ ឧទាយិំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិ. ឯកមន្តំ និសិន្នំ ខោ តំ ឥត្ថិំ អាយស្មា ឧទាយី ធម្មិយា កថាយ សន្ទស្សេសិ សមាទបេសិ សមុត្តេជេសិ សម្បហំសេសិ. អថ ខោ សា ឥត្ថី អាយស្មតា ឧទាយិនា ធម្មិយា កថាយ សន្ទស្សិតា សមាទបិតា សមុត្តេជិតា សម្បហំសិតា អាយស្មន្តំ ឧទាយិំ ឯតទវោច – ‘‘វទេយ្យាថ, ភន្តេ, យេន អត្ថោ. បដិពលា មយំ អយ្យស្ស ទាតុំ យទិទំ ចីវរបិណ្ឌបាតសេនាសនគិលានប្បច្ចយភេសជ្ជបរិក្ខារ’’ន្តិ.

‘‘ន ខោ តេ, ភគិនិ, អម្ហាកំ ទុល្លភា យទិទំ ចីវរបិណ្ឌបាតសេនាសនគិលានប្បច្ចយភេសជ្ជបរិក្ខារា. អបិច, យោ អម្ហាកំ ទុល្លភោ តំ ទេហី’’តិ. ‘‘កិំ, ភន្តេ’’តិ? ‘‘មេថុនធម្ម’’ន្តិ. ‘‘អត្ថោ, ភន្តេ’’តិ? ‘‘អត្ថោ, ភគិនី’’តិ. ‘‘ឯហិ, ភន្តេ’’តិ, ឱវរកំ បវិសិត្វា សាដកំ និក្ខិបិត្វា មញ្ចកេ ឧត្តានា និបជ្ជិ. អថ ខោ អាយស្មា ឧទាយី យេន សា ឥត្ថី តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា – ‘‘កោ ឥមំ វសលំ ទុគ្គន្ធំ អាមសិស្សតី’’តិ, និដ្ឋុហិត្វា បក្កាមិ. អថ ខោ សា ឥត្ថី ឧជ្ឈាយតិ ខិយ្យតិ វិបាចេតិ – ‘‘អលជ្ជិនោ ឥមេ សមណា សក្យបុត្តិយា ទុស្សីលា មុសាវាទិនោ. ឥមេ ហិ នាម ធម្មចារិនោ សមចារិនោ ព្រហ្មចារិនោ សច្ចវាទិនោ សីលវន្តោ កល្យាណធម្មា បដិជានិស្សន្តិ! នត្ថិ ឥមេសំ សាមញ្ញំ នត្ថិ ឥមេសំ ព្រហ្មញ្ញំ, នដ្ឋំ ឥមេសំ សាមញ្ញំ នដ្ឋំ ឥមេសំ ព្រហ្មញ្ញំ, កុតោ ឥមេសំ សាមញ្ញំ កុតោ ឥមេសំ ព្រហ្មញ្ញំ, អបគតា ឥមេ សាមញ្ញា អបគតា ឥមេ ព្រហ្មញ្ញា. កថញ្ហិ នាម សមណោ ឧទាយី មំ សាមំ មេថុនធម្មំ យាចិត្វា, ‘កោ ឥមំ វសលំ ទុគ្គន្ធំ អាមសិស្សតី’’តិ និដ្ឋុហិត្វា បក្កមិស្សតិ! កិំ មេ បាបកំ កិំ មេ ទុគ្គន្ធំ, កស្សាហំ កេន ហាយាមី’’តិ? អញ្ញាបិ ឥត្ថិយោ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘អលជ្ជិនោ ឥមេ សមណា សក្យបុត្តិយា ទុស្សីលា មុសាវាទិនោ…បេ… កថញ្ហិ នាម សមណោ ឧទាយី ឥមិស្សា សាមំ មេថុនធម្មំ យាចិត្វា, ‘កោ ឥមំ វសលំ ទុគ្គន្ធំ អាមសិស្សតី’តិ និដ្ឋុហិត្វា បក្កមិស្សតិ! កិំ ឥមិស្សា បាបកំ កិំ ឥមិស្សា ទុគ្គន្ធំ, កស្សាយំ កេន ហាយតី’’តិ? អស្សោសុំ ខោ ភិក្ខូ តាសំ ឥត្ថីនំ ឧជ្ឈាយន្តីនំ ខិយ្យន្តីនំ វិបាចេន្តីនំ. យេ តេ ភិក្ខូ អប្បិច្ឆា…បេ… តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម អាយស្មា ឧទាយី មាតុគាមស្ស សន្តិកេ អត្តកាមបារិចរិយាយ វណ្ណំ ភាសិស្សតី’’តិ!

អថ ខោ តេ ភិក្ខូ អាយស្មន្តំ ឧទាយិំ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. អថ ខោ ភគវា ឯតស្មិំ និទានេ ឯតស្មិំ បករណេ ភិក្ខុសង្ឃំ សន្និបាតាបេត្វា អាយស្មន្តំ ឧទាយិំ បដិបុច្ឆិ – ‘‘សច្ចំ កិរ ត្វំ, ឧទាយិ, មាតុគាមស្ស សន្តិកេ អត្តកាមបារិចរិយាយ វណ្ណំ ភាសសី’’តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា – ‘‘អននុច្ឆវិកំ, មោឃបុរិស, អននុលោមិកំ អប្បតិរូបំ អស្សាមណកំ អកប្បិយំ អករណីយំ. កថញ្ហិ នាម ត្វំ, មោឃបុរិស, មាតុគាមស្ស សន្តិកេ អត្តកាមបារិចរិយាយ វណ្ណំ ភាសិស្សសិ! ននុ មយា, មោឃបុរិស, អនេកបរិយាយេន វិរាគាយ ធម្មោ ទេសិតោ នោ សរាគាយ…បេ… កាមបរិឡាហានំ វូបសមោ អក្ខាតោ? នេតំ, មោឃបុរិស, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

២៩១. ‘‘យោ បន ភិក្ខុ ឱតិណ្ណោ វិបរិណតេន ចិត្តេន មាតុគាមស្ស សន្តិកេ អត្តកាមបារិចរិយាយ វណ្ណំ ភាសេយ្យ – ‘ឯតទគ្គំ, ភគិនិ, បារិចរិយានំ យា មាទិសំ សីលវន្តំ កល្យាណធម្មំ ព្រហ្មចារិំ ឯតេន ធម្មេន បរិចរេយ្យាតិ មេថុនុបសំហិតេន’, សង្ឃាទិសេសោ’’តិ.

២៩២. យោ បនាតិ យោ យាទិសោ…បេ… ភិក្ខូតិ…បេ… អយំ ឥមស្មិំ អត្ថេ អធិប្បេតោ ភិក្ខូតិ.

ឱតិណ្ណោ នាម សារត្តោ អបេក្ខវា បដិពទ្ធចិត្តោ.

វិបរិណតន្តិ រត្តម្បិ ចិត្តំ វិបរិណត្តំ, ទុដ្ឋម្បិ ចិត្តំ វិបរិណតំ, មូឡ្ហម្បិ ចិត្តំ វិបរិណតំ. អបិច, រត្តំ ចិត្តំ ឥមស្មិំ អត្ថេ អធិប្បេតំ វិបរិណតន្តិ.

មាតុគាមោ នាម មនុស្សិត្ថី, ន យក្ខី, ន បេតី, ន តិរច្ឆានគតា. វិញ្ញូ បដិពលា សុភាសិតទុព្ភាសិតំ ទុដ្ឋល្លាទុដ្ឋុល្លំ អាជានិតុំ.

មាតុគាមស្ស សន្តិកេតិ មាតុគាមស្ស សាមន្តា, មាតុគាមស្ស អវិទូរេ.

អត្តកាមន្តិ អត្តនោ កាមំ អត្តនោ ហេតុំ អត្តនោ អធិប្បាយំ អត្តនោ បារិចរិយំ.

ឯតទគ្គន្តិ ឯតំ អគ្គំ ឯតំ សេដ្ឋំ ឯតំ មោក្ខំ ឯតំ ឧត្តមំ ឯតំ បវរំ.

យាតិ ខត្តិយី [ខត្តិយា (ស្យា.)] វា ព្រាហ្មណី វា វេស្សី វា សុទ្ទី វា.

មាទិសន្តិ ខត្តិយំ វា ព្រាហ្មណំ វា វេស្សំ វា សុទ្ទំ វា.

សីលវន្តន្តិ បាណាតិបាតា បដិវិរតំ, អទិន្នាទានា បដិវិរតំ, មុសាវាទា បដិវិរតំ.

ព្រហ្មចារិន្តិ មេថុនធម្មា បដិវិរតំ.

កល្យាណធម្មោ នាម តេន ច សីលេន តេន ច ព្រហ្មចរិយេន កល្យាណធម្មោ ហោតិ.

ឯតេន ធម្មេនាតិ មេថុនធម្មេន.

បរិចរេយ្យាតិ អភិរមេយ្យ.

មេថុនុបសំហិតេនាតិ មេថុនធម្មប្បដិសំយុត្តេន.

សង្ឃាទិសេសោតិ…បេ… តេនបិ វុច្ចតិ សង្ឃាទិសេសោតិ.

២៩៣. ឥត្ថី ច ហោតិ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ឥត្ថិយា សន្តិកេ អត្តកាមបារិចរិយាយ វណ្ណំ ភាសតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ឥត្ថី ច ហោតិ វេមតិកោ…បេ… បណ្ឌកសញ្ញី… បុរិសសញ្ញី… តិរច្ឆានគតសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ឥត្ថិយា សន្តិកេ អត្តកាមបារិចរិយាយ វណ្ណំ ភាសតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស.

បណ្ឌកោ ច ហោតិ បណ្ឌកសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ បណ្ឌកស្ស សន្តិកេ អត្តកាមបារិចរិយាយ វណ្ណំ ភាសតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស.

បណ្ឌកោ ច ហោតិ វេមតិកោ…បេ… បុរិសសញ្ញី… តិរច្ឆានគតសញ្ញី… ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ បណ្ឌកស្ស សន្តិកេ អត្តកាមបារិចរិយាយ វណ្ណំ ភាសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

បុរិសោ ច ហោតិ…បេ… តិរច្ឆានគតោ ច ហោតិ តិរច្ឆានគតសញ្ញី…បេ… វេមតិកោ ឥត្ថិសញ្ញី… បណ្ឌកសញ្ញី… បុរិសសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ តិរច្ឆានគតស្ស សន្តិកេ អត្តកាមបារិចរិយាយ វណ្ណំ ភាសតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

ទ្វេ ឥត្ថិយោ ទ្វិន្នំ ឥត្ថីនំ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ទ្វិន្នំ ឥត្ថីនំ សន្តិកេ អត្តកាមបារិចរិយាយ វណ្ណំ ភាសតិ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ សង្ឃាទិសេសានំ…បេ….

ឥត្ថី ច បណ្ឌកោ ច ឧភិន្នំ ឥត្ថិសញ្ញី សារត្តោ ច. ភិក្ខុ ច នំ ឧភិន្នំ សន្តិកេ អត្តកាមបារិចរិយាយ វណ្ណំ ភាសតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសេន ទុក្កដស្ស…បេ….

២៩៤. អនាបត្តិ ‘‘ចីវរបិណ្ឌបាតសេនាសនគិលានប្បច្ចយភេសជ្ជបរិក្ខារេន ឧបដ្ឋហា’’តិ ភណតិ, ឧម្មត្តកស្ស អាទិកម្មិកស្សាតិ.

វិនីតវត្ថុឧទ្ទានគាថា

កថំ វញ្ឈា លភេ បុត្តំ, បិយា ច សុភគា សិយំ;

កិំ ទជ្ជំ កេនុបដ្ឋេយ្យំ, កថំ គច្ឆេយ្យំ សុគ្គតិន្តិ.

វិនីតវត្ថុ

២៩៥. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរា វញ្ឈា ឥត្ថី កុលូបកំ ភិក្ខុំ ឯតទវោច – ‘‘កថាហំ, ភន្តេ, វិជាយេយ្យ’’ន្តិ? ‘‘តេន ហិ, ភគិនិ, អគ្គទានំ ទេហី’’តិ. ‘‘កិំ, ភន្តេ, អគ្គទាន’’ន្តិ? ‘‘មេថុនធម្ម’’ន្តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ សង្ឃាទិសេស’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរា វិជាយិនី ឥត្ថី កុលូបកំ ភិក្ខុំ ឯតទវោច – ‘‘កថាហំ, ភន្តេ, បុត្តំ លភេយ្យ’’ន្តិ? ‘‘តេន ហិ, ភគិនិ, អគ្គទានំ ទេហី’’តិ. ‘‘កិំ, ភន្តេ, អគ្គទាន’’ន្តិ? ‘‘មេថុនធម្ម’’ន្តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ សង្ឃាទិសេស’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរា ឥត្ថី កុលូបកំ ភិក្ខុំ ឯតទវោច – ‘‘កថាហំ, ភន្តេ, សាមិកស្ស បិយា អស្ស’’ន្តិ? ‘‘តេន ហិ, ភគិនិ, អគ្គទានំ ទេហី’’តិ. ‘‘កិំ, ភន្តេ, អគ្គទាន’’ន្តិ? ‘‘មេថុនធម្ម’’ន្តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ សង្ឃាទិសេស’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរា ឥត្ថី កុលូបកំ ភិក្ខុំ ឯតទវោច – ‘‘កថាហំ, ភន្តេ, សុភគា អស្ស’’ន្តិ? ‘‘តេន ហិ, ភគិនិ, អគ្គទានំ ទេហី’’តិ. ‘‘កិំ, ភន្តេ, អគ្គទាន’’ន្តិ? ‘‘មេថុនធម្ម’’ន្តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ សង្ឃាទិសេស’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរា ឥត្ថី កុលូបកំ ភិក្ខុំ ឯតទវោច – ‘‘ក្យាហំ, ភន្តេ, អយ្យស្ស ទជ្ជាមី’’តិ? ‘‘អគ្គទានំ, ភគិនី’’តិ. ‘‘កិំ, ភន្តេ, អគ្គទាន’’ន្តិ? ‘‘មេថុនធម្ម’’ន្តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ សង្ឃាទិសេស’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរា ឥត្ថី កុលូបកំ ភិក្ខុំ ឯតទវោច – ‘‘កេនាហំ, ភន្តេ, អយ្យំ ឧបដ្ឋេមី’’តិ? ‘‘អគ្គទានេន, ភគិនី’’តិ. ‘‘កិំ, ភន្តេ, អគ្គទាន’’ន្តិ? ‘‘មេថុនធម្ម’’ន្តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ សង្ឃាទិសេស’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរា ឥត្ថី កុលូបកំ ភិក្ខុំ ឯតទវោច – ‘‘កថាហំ,

ភន្តេ, សុគតិំ គច្ឆេយ្យ’’ន្តិ? ‘‘តេន ហិ, ភគិនិ, អគ្គទានំ ទេហី’’តិ. ‘‘កិំ, ភន្តេ, អគ្គទាន’’ន្តិ? ‘‘មេថុនធម្ម’’ន្តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អាបត្តិំ ត្វំ, ភិក្ខុ, អាបន្នោ សង្ឃាទិសេស’’ន្តិ.

អត្តកាមបារិចរិយសិក្ខាបទំ និដ្ឋិតំ ចតុត្ថំ.

៥. សញ្ចរិត្តសិក្ខាបទំ

២៩៦. តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា សាវត្ថិយំ វិហរតិ ជេតវនេ អនាថបិណ្ឌិកស្ស អារាមេ. តេន ខោ បន សមយេន អាយស្មា ឧទាយី សាវត្ថិយំ កុលូបកោ ហោតិ. ពហុកានិ កុលានិ ឧបសង្កមតិ. យត្ថ បស្សតិ កុមារកំ វា អបជាបតិកំ, កុមារិកំ វា អបតិកំ, កុមារកស្ស មាតាបិតូនំ សន្តិកេ កុមារិកាយ វណ្ណំ ភណតិ – ‘‘អមុកស្ស កុលស្ស កុមារិកា អភិរូបា ទស្សនីយា បាសាទិកា បណ្ឌិតា ព្យត្តា មេធាវិនី ទក្ខា អនលសា. ឆន្នា សា កុមារិកា ឥមស្ស កុមារកស្សា’’តិ. តេ ឯវំ វទន្តិ – ‘‘ឯតេ ខោ, ភន្តេ, អម្ហេ ន ជានន្តិ – ‘កេ វា ឥមេ កស្ស វា’តិ. សចេ, ភន្តេ, អយ្យោ ទាបេយ្យ អានេយ្យាម មយំ តំ កុមារិកំ ឥមស្ស កុមារកស្សា’’តិ. កុមារិកាយ មាតាបិតូនំ សន្តិកេ កុមារកស្ស វណ្ណំ ភណតិ – ‘‘អមុកស្ស កុលស្ស កុមារកោ អភិរូបោ ទស្សនីយោ បាសាទិកោ បណ្ឌិតោ ព្យត្តោ មេធាវី ទក្ខោ អនលសោ. ឆន្នាយំ កុមារិកា តស្ស កុមារកស្សា’’តិ [ឆន្នោ សោ កុមារកោ ឥមិស្សា កុមារិកាយាតិ (ស្យា.)]. តេ ឯវំ វទន្តិ – ‘‘ឯតេ ខោ, ភន្តេ, អម្ហេ ន ជានន្តិ – ‘កេ វា ឥមេ កស្ស វា’តិ, កិស្មិំ វិយ កុមារិកាយ វត្តុំ. សចេ, ភន្តេ, អយ្យោ យាចាបេយ្យ ទជ្ជេយ្យាម មយំ ឥមំ កុមារិកំ តស្ស កុមារកស្សា’’តិ. ឯតេនេវ ឧបាយេន អាវាហានិបិ ការាបេតិ, វិវាហានិបិ ការាបេតិ, វារេយ្យានិបិ ការាបេតិ.

២៩៧. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរិស្សា បុរាណគណកិយា ធីតា អភិរូបា ហោតិ ទស្សនីយា បាសាទិកា. តិរោគាមកា អាជីវកសាវកា អាគន្ត្វា តំ គណកិំ ឯតទវោចុំ – ‘‘ទេហាយ្យេ, ឥមំ កុមារិកំ អម្ហាកំ កុមារកស្សា’’តិ. សា ឯវមាហ – ‘‘អហំ ខ្វយ្យោ [ខ្វយ្យា (ស្យា.), ខ្វាយ្យោ (ក.)] តុម្ហេ ន ជានាមិ – ‘កេ វា ឥមេ កស្ស វា’តិ. អយញ្ច មេ ឯកធីតិកា, តិរោគាមោ ច គន្តព្ពោ, នាហំ ទស្សាមី’’តិ. មនុស្សា តេ អាជីវកសាវកេ ឯតទវោចុំ – ‘‘កិស្ស តុម្ហេ, អយ្យោ, អាគតត្ថា’’តិ? ‘‘ឥធ មយំ, អយ្យោ, អមុកំ នាម គណកិំ ធីតរំ យាចិម្ហា អម្ហាកំ កុមារកស្ស. សា ឯវមាហ – ‘អហំ, ខ្វយ្យោ តុម្ហេ ន ជានាមិ – កេ វា ឥមេ កស្ស វា’តិ. អយញ្ច មេ ឯកធីតិកា, តិរោគាមោ ច គន្តព្ពោ, នាហំ ទស្សាមី’’តិ. ‘‘កិស្ស តុម្ហេ, អយ្យោ, តំ គណកិំ ធីតរំ យាចិត្ថ? ននុ អយ្យោ ឧទាយី វត្តព្ពោ. អយ្យោ ឧទាយី ទាបេស្សតី’’តិ.

អថ ខោ តេ អាជីវកសាវកា យេនាយស្មា ឧទាយី តេនុបសង្កមិំសុ; ឧបសង្កមិត្វា អាយស្មន្តំ ឧទាយិំ ឯតទវោចុំ – ‘‘ឥធ មយំ, ភន្តេ, អមុកំ នាម គណកិំ ធីតរំ យាចិម្ហា អម្ហាកំ កុមារកស្ស. សា ឯវមាហ – ‘អហំ ខ្វយ្យោ តុម្ហេ ន ជានាមិ – កេ វា ឥមេ កស្ស វាតិ. អយញ្ច មេ ឯកធីតិកា, តិរោគាមោ ច គន្តព្ពោ, នាហំ ទស្សាមី’តិ. សាធុ, ភន្តេ, អយ្យោ តំ គណកិំ ធីតរំ ទាបេតុ អម្ហាកំ កុមារកស្សា’’តិ. អថ ខោ អាយស្មា ឧទាយី យេន សា គណកី តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា តំ គណកិំ ឯតទវោច – ‘‘កិស្សិមេសំ ធីតរំ ន ទេសី’’តិ? ‘‘អហំ ខ្វយ្យ, ឥមេ ន ជានាមិ – ‘កេ វា ឥមេ កស្ស វា’តិ. អយញ្ច មេ ឯកធីតិកា, តិរោគាមោ ច គន្តព្ពោ, នាហំ ទស្សាមី’’តិ. ‘‘ទេហិមេសំ. អហំ ឥមេ ជានាមី’’តិ. ‘‘សចេ, ភន្តេ, អយ្យោ ជានាតិ, ទស្សាមី’’តិ. អថ ខោ សា គណកី តេសំ អាជីវកសាវកានំ ធីតរំ អទាសិ. អថ ខោ តេ អាជីវកសាវកា តំ កុមារិកំ នេត្វា មាសំយេវ សុណិសភោគេន ភុញ្ជិំសុ. តតោ អបរេន ទាសិភោគេន ភុញ្ជន្តិ.

អថ ខោ សា កុមារិកា មាតុយា សន្តិកេ ទូតំ បាហេសិ – ‘‘អហម្ហិ ទុគ្គតា ទុក្ខិតា, ន សុខំ លភាមិ. មាសំយេវ មំ សុណិសភោគេន ភុញ្ជិំសុ. តតោ អបរេន ទាសិភោគេន ភុញ្ជន្តិ. អាគច្ឆតុ មេ មាតា, មំ នេស្សតូ’’តិ. អថ ខោ សា គណកី យេន តេ អាជីវកសាវកា តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា តេ អាជីវកសាវកេ ឯតទវោច – ‘‘មាយ្យោ, ឥមំ កុមារិកំ ទាសិភោគេន ភុញ្ជិត្ថ. សុណិសភោគេន ឥមំ កុមារិកំ ភុញ្ជថា’’តិ. តេ ឯវមាហំសុ – ‘‘នត្ថម្ហាកំ តយា សទ្ធិំ អាហារូបហារោ, សមណេន សទ្ធិំ អម្ហាកំ អាហារូបហារោ. គច្ឆ ត្វំ. ន មយំ តំ ជានាមា’’តិ. អថ ខោ សា គណកី តេហិ អាជីវកសាវកេហិ អបសាទិតា បុនទេវ សាវត្ថិំ បច្ចាគញ្ឆិ. ទុតិយម្បិ ខោ សា កុមារិកា មាតុយា សន្តិកេ ទូតំ បាហេសិ – ‘‘អហម្ហិ ទុគ្គតា ទុក្ខិតា, ន សុខំ លភាមិ. មាសំយេវ មំ សុណិសភោគេន ភុញ្ជិំសុ. តតោ អបរេន ទាសិភោគេន ភុញ្ជន្តិ. អាគច្ឆតុ មេ មាតា, មំ នេស្សតូ’’តិ. អថ ខោ សា គណកី យេនាយស្មា ឧទាយី តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា អាយស្មន្តំ ឧទាយិំ ឯតទវោច – ‘‘សា កិរ, ភន្តេ, កុមារិកា ទុគ្គតា ទុក្ខិតា, ន សុខំ លភតិ. មាសំយេវ នំ សុណិសភោគេន ភុញ្ជិំសុ. តតោ អបរេន ទាសិភោគេន ភុញ្ជន្តិ. វទេយ្យាថ, ភន្តេ – ‘មាយ្យោ, ឥមំ កុមារិកំ ទាសិភោគេន ភុញ្ជិត្ថ. សុណិសភោគេន ឥមំ កុមារិកំ ភុញ្ជិថា’’’តិ.

អថ ខោ អាយស្មា ឧទាយី យេន តេ អាជីវកសាវកា តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា តេ អាជីវកសាវកេ ឯតទវោច – ‘‘មាយ្យោ, ឥមំ កុមារិកំ ទាសិភោគេន ភុជ្ជិត្ថ. សុណិសភោគេន ឥមំ កុមារិកំ ភុញ្ជថា’’តិ. តេ ឯវមាហំសុ – ‘‘នត្ថម្ហាកំ តយា សទ្ធិំ អាហារូបហារោ, គណកិយា សទ្ធិំ អម្ហាកំ អាហារូបហារោ. សមណេន ភវិតព្ពំ អព្យាវដេន. សមណោ អស្ស សុសមណោ, គច្ឆ ត្វំ, ន មយំ តំ ជានាមា’’តិ. អថ ខោ អាយស្មា ឧទាយី តេហិ អាជីវកសាវកេហិ អបសាទិតោ បុនទេវ សាវត្ថិំ បច្ចាគញ្ឆិ. តតិយម្បិ ខោ សា កុមារិកា មាតុយា សន្តិកេ ទូតំ បាហេសិ – ‘‘អហម្ហិ ទុគ្គតា ទុក្ខិតា, ន សុខំ លភាមិ. មាសំយេវ មំ សុណិសភោគេន ភុញ្ជិំសុ. តតោ អបរេន ទាសិភោគេន ភុញ្ជន្តិ. អាគច្ឆតុ មេ មាតា, មំ នេស្សតូ’’តិ. ទុតិយម្បិ ខោ សា គណកី យេនាយស្មា ឧទាយី តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា អាយស្មន្តំ ឧទាយិំ ឯតទវោច – ‘‘សា កិរ, ភន្តេ, កុមារិកា ទុគ្គតា ទុក្ខិតា, ន សុខំ លភតិ. មាសំយេវ នំ សុណិសភោគេន ភុញ្ជិំសុ. តតោ អបរេន ទាសិភោគេន ភុញ្ជន្តិ. វទេយ្យាថ, ភន្តេ – ‘មាយ្យោ, ឥមំ កុមារិកំ ទាសិភោគេន ភុញ្ជិត្ថ, សុណិសភោគេន ឥមំ កុមារិកំ ភុញ្ជថា’’’តិ. ‘‘បឋមំបាហំ តេហិ អាជីវកសាវកេហិ អបសាទិតោ. គច្ឆ ត្វំ. នាហំ គមិស្សាមី’’តិ.

២៩៨. អថ ខោ សា គណកី ឧជ្ឈាយតិ ខិយ្យតិ វិបាចេតិ – ‘‘ឯវំ ទុគ្គតោ ហោតុ អយ្យោ ឧទាយី, ឯវំ ទុក្ខិតោ ហោតុ អយ្យោ ឧទាយី, ឯវំ មា សុខំ លភតុ អយ្យោ ឧទាយី, យថា មេ កុមារិកា ទុគ្គតា ទុក្ខិតា ន សុខំ លភតិ បាបិកាយ សស្សុយា បាបកេន សសុរេន បាបកេន សាមិកេនា’’តិ. សាបិ ខោ កុមារិកា ឧជ្ឈាយតិ ខិយ្យតិ វិបាចេតិ – ‘‘ឯវំ ទុគ្គតោ ហោតុ អយ្យោ ឧទាយី, ឯវំ ទុក្ខិតោ ហោតុ អយ្យោ ឧទាយី, ឯវំ មា សុខំ លភតុ អយ្យោ ឧទាយី, យថាហំ ទុគ្គតា ទុក្ខិតា ន សុខំ លភាមិ បាបិកាយ សស្សុយា បាបកេន សសុរេន បាបកេន សាមិកេនា’’តិ. អញ្ញាបិ ឥត្ថិយោ អសន្តុដ្ឋា សស្សូហិ វា សសុរេហិ វា សាមិកេហិ វា, តា ឯវំ ឱយាចន្តិ – ‘‘ឯវំ ទុគ្គតោ ហោតុ អយ្យោ ឧទាយី, ឯវំ ទុក្ខិតោ ហោតុ អយ្យោ ឧទាយី, ឯវំ មា សុខំ លភតុ អយ្យោ ឧទាយី, យថា មយំ ទុគ្គតា ទុក្ខិតា ន សុខំ លភាម បាបិកាហិ សស្សូហិ បាបកេហិ សសុរេហិ បាបកេហិ សាមិកេហី’’តិ. យា បន តា ឥត្ថិយោ សន្តុដ្ឋា សស្សូហិ វា សសុរេហិ វា សាមិកេហិ វា តា ឯវំ អាយាចន្តិ – ‘‘ឯវំ សុខិតោ ហោតុ អយ្យោ ឧទាយី, ឯវំ សជ្ជិតោ ហោតុ អយ្យោ ឧទាយី, ឯវំ សុខមេធោ [សុខមេធិតោ (សី. ក.)] ហោតុ អយ្យោ ឧទាយី, យថា មយំ សុខិតា សជ្ជិតា សុខមេធា ភទ្ទិកាហិ សស្សូហិ ភទ្ទកេហិ សសុរេហិ ភទ្ទកេហិ សាមិកេហី’’តិ.

អស្សោសុំ ខោ ភិក្ខូ ឯកច្ចានំ ឥត្ថីនំ ឱយាចន្តីនំ ឯកច្ចានំ ឥត្ថីនំ អាយាចន្តីនំ. យេ តេ ភិក្ខូ អប្បិច្ឆា…បេ… តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម អាយស្មា ឧទាយី សញ្ចរិត្តំ សមាបជ្ជិស្សតី’’តិ! អថ ខោ តេ ភិក្ខូ អាយស្មន្តំ ឧទាយិំ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. អថ ខោ ភគវា ឯតស្មិំ និទានេ ឯតស្មិំ បករណេ ភិក្ខុសង្ឃំ សន្និបាតាបេត្វា អាយស្មន្តំ ឧទាយិំ បដិបុច្ឆិ – ‘‘សច្ចំ កិរ ត្វំ, ឧទាយិ, សញ្ចរិត្តំ សមាបជ្ជសី’’តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា…បេ… កថញ្ហិ នាម ត្វំ, មោឃបុរិស, សញ្ចរិត្តំ សមាបជ្ជសិ! នេតំ, មោឃបុរិស, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

២៩៩. ‘‘យោ បន ភិក្ខុ សញ្ចរិត្តំ សមាបជ្ជេយ្យ, ឥត្ថិយា វា បុរិសមតិំ បុរិសស្ស វា ឥត្ថិមតិំ, ជាយត្តនេ វា ជារត្តនេ វា, សង្ឃាទិសេសោ’’តិ.

ឯវញ្ចិទំ ភគវតា ភិក្ខូនំ សិក្ខាបទំ បញ្ញត្តំ ហោតិ.

៣០០. តេន ខោ បន សមយេន សម្ពហុលា ធុត្តា ឧយ្យានេ បរិចារេន្តា អញ្ញតរិស្សា វេសិយា សន្តិកេ ទូតំ បាហេសុំ – ‘‘អាគច្ឆតុ ឧយ្យានេ, បរិចារេស្សាមា’’តិ. សា ឯវមាហ – ‘‘អហំ ខ្វយ្យោ តុម្ហេ ន ជានាមិ – ‘កេ វា ឥមេ កស្ស វា’តិ. អហញ្ចម្ហិ ពហុភណ្ឌា ពហុបរិក្ខារា, ពហិនគរញ្ច គន្តព្ពំ. នាហំ គមិស្សាមី’’តិ. អថ ខោ សោ ទូតោ តេសំ ធុត្តានំ ឯតមត្ថំ អារោចេសិ. ឯវំ វុត្តេ, អញ្ញតរោ បុរិសោ តេ ធុត្តេ ឯតទវោច – ‘‘កិស្ស តុម្ហេ អយ្យោ ឯតំ វេសិំ យាចិត្ថ? ននុ អយ្យោ ឧទាយី វត្តព្ពោ! អយ្យោ ឧទាយី ឧយ្យោជេស្សតី’’តិ. ឯវំ វុត្តេ, អញ្ញតរោ ឧបាសកោ តំ បុរិសំ ឯតទវោច – ‘‘មាយ្យោ ឯវំ អវច. ន កប្បតិ សមណានំ សក្យបុត្តិយានំ ឯវរូបំ កាតុំ. នាយ្យោ ឧទាយី ឯវំ ករិស្សតី’’តិ. ឯវំ វុត្តេ, ‘‘ករិស្សតិ ន ករិស្សតី’’តិ អព្ភុតមកំសុ. អថ ខោ តេ ធុត្តា យេនាយស្មា ឧទាយី តេនុបសង្កមិំសុ; ឧបសង្កមិត្វា អាយស្មន្តំ ឧទាយិំ ឯតទវោចុំ – ‘‘ឥធ មយំ, ភន្តេ, ឧយ្យានេ បរិចារេន្តា អសុកាយ នាម វេសិយា សន្តិកេ ទូតំ បហិណិម្ហា – ‘អាគច្ឆតុ ឧយ្យានេ, បរិចារេស្សាមា’តិ. សា ឯវមាហ – ‘អហំ ខ្វយ្យោ តុម្ហេ ន ជានាមិ – កេ វា ឥមេ កស្ស វាតិ, អហញ្ចម្ហិ ពហុភណ្ឌា ពហុបរិក្ខារា, ពហិនគរញ្ច គន្តព្ពំ. នាហំ គមិស្សាមី’តិ. សាធុ, ភន្តេ, អយ្យោ តំ វសិំ ឧយ្យោជេតូ’’តិ.

អថ ខោ អាយស្មា ឧទាយី យេន សា វេសី តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា តំ វេសិំ ឯតទវោច – ‘‘កិស្សិមេសំ ន គច្ឆសី’’តិ? ‘‘អហំ ខ្វយ្យ ឥមេ ន ជានាមិ – ‘កេ វា ឥមេ កស្ស វា’តិ. អហញ្ចម្ហិ ពហុភណ្ឌា ពហុបរិក្ខារា, ពហិនគរញ្ច គន្តព្ពំ. នាហំ គមិស្សាមី’’តិ. ‘‘គច្ឆិមេសំ. អហំ ឥមេ ជានាមី’’តិ. ‘‘សចេ, ភន្តេ, អយ្យោ ជានាតិ អហំ គមិស្សាមី’’តិ. អថ ខោ តេ ធុត្តា តំ វេសិំ អាទាយ ឧយ្យានំ អគមំសុ. អថ ខោ សោ ឧបាសកោ ឧជ្ឈាយតិ ខិយ្យតិ វិបាចេតិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម អយ្យោ ឧទាយី តង្ខណិកំ សញ្ចរិត្តំ សមាបជ្ជិស្សតី’’តិ. អស្សោសុំ ខោ ភិក្ខូ តស្ស ឧបាសកស្ស ឧជ្ឈាយន្តស្ស ខិយ្យន្តស្ស វិបាចេន្តស្ស. យេ តេ ភិក្ខូ អប្បិច្ឆា…បេ… តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម អាយស្មា ឧទាយី តង្ខណិកំ សញ្ចរិត្តំ សមាបជ្ជិស្សតី’’តិ! អថ ខោ តេ ភិក្ខូ អាយស្មន្តំ ឧទាយិំ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ…បេ… ‘‘សច្ចំ កិរ ត្វំ, ឧទាយិ, តង្ខណិកំ សញ្ចរិត្តំ សមាបជ្ជសី’’តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា…បេ… ‘‘កថញ្ហិ នាម ត្វំ, មោឃបុរិស, តង្ខណិកំ សញ្ចរិត្តំ សមាបជ្ជិស្សសិ? នេតំ, មោឃបុរិស, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៣០១. ‘‘យោ បន ភិក្ខុ សញ្ចរិត្តំ សមាបជ្ជេយ្យ, ឥត្ថិយា វា បុរិសមតិំ បុរិសស្ស វា ឥត្ថិមតិំ, ជាយត្តនេ វា ជារត្តនេ វា, អន្តមសោ តង្ខណិកាយបិ, សង្ឃាទិសេសោ’’តិ.

៣០២. យោ បនាតិ យោ យាទិសោ…បេ… ភិក្ខូតិ…បេ… អយំ ឥមស្មិំ អត្ថេ អធិប្បេតោ ភិក្ខូតិ.

សញ្ចរិត្តំ សមាបជ្ជេយ្យាតិ ឥត្ថិយា វា បហិតោ បុរិសស្ស សន្តិកេ គច្ឆតិ, បុរិសេន វា បហិតោ ឥត្ថិយា សន្តិកេ គច្ឆតិ.

ឥត្ថិយា វា បុរិសមតិន្តិ បុរិសស្ស មតិំ ឥត្ថិយា អារោចេតិ.

បុរិសស្ស វា ឥត្ថិមតិន្តិ ឥត្ថិយា មតិំ បុរិសស្ស អារោចេតិ.

ជាយត្តនេ វាតិ ជាយា ភវិស្សសិ.

ជារត្តនេ វាតិ ជារី ភវិស្សសិ.

អន្តមសោ តង្ខណិកាយបីតិ មុហុត្តិកា ភវិស្សសិ.

សង្ឃាទិសេសោតិ…បេ… តេនបិ វុច្ចតិ សង្ឃាទិសេសោតិ.

៣០៣. ទស ឥត្ថិយោ – មាតុរក្ខិតា បិតុរក្ខិតា មាតាបិតុរក្ខិតា ភាតុរក្ខិតា ភគិនិរក្ខិតា ញាតិរក្ខិតា គោត្តរក្ខិតា ធម្មរក្ខិតា សារក្ខា សបរិទណ្ឌា.

ទស ភរិយាយោ – ធនក្កីតា ឆន្ទវាសិនី ភោគវាសិនី បដវាសិនី ឱទបត្តកិនី ឱភដចុម្ពដា ទាសី ច ភរិយា ច កម្មការី ច ភរិយា ច ធជាហដា មុហុត្តិកា.

៣០៤. មាតុរក្ខិតា នាម មាតា រក្ខតិ គោបេតិ ឥស្សរិយំ ការេតិ វសំ វត្តេតិ.

បិតុរក្ខិតា នាម បិតា រក្ខតិ គោបេតិ ឥស្សរិយំ ការេតិ វសំ វត្តេតិ.

មាតាបិតុរក្ខិតា នាម មាតាបិតរោ រក្ខន្តិ គោបេន្តិ ឥស្សរិយំ ការេន្តិ វសំ វត្តេន្តិ.

ភាតុរក្ខិតា នាម ភាតា រក្ខតិ គោបេតិ ឥស្សរិយំ ការេតិ វសំ វត្តេតិ.

ភគិនិរក្ខិតា នាម ភគិនី រក្ខតិ គោបេតិ ឥស្សរិយំ ការេតិ វសំ វត្តេតិ.

ញាតិរក្ខិតា នាម ញាតកា រក្ខន្តិ គោបេន្តិ ឥស្សរិយំ ការេន្តិ វសំ វត្តេន្តិ.

គោត្តរក្ខិតា នាម សគោត្តា រក្ខន្តិ គោបេន្តិ ឥស្សរិយំ ការេន្តិ វសំ វត្តេន្តិ.

ធម្មរក្ខិតា នាម សហធម្មិកា រក្ខន្តិ គោបេន្តិ ឥស្សរិយំ ការេន្តិ វសំ វត្តេន្តិ.

សារក្ខា នាម គព្ភេបិ បរិគ្គហិតា ហោតិ – មយ្ហំ ឯសាតិ. អន្តមសោ មាលាគុឡបរិក្ខិត្តាបិ.

សបរិទណ្ឌា នាម កេហិចិ ទណ្ឌោ ឋបិតោ ហោតិ – យោ ឥត្ថន្នាមំ ឥត្ថិំ គច្ឆតិ ឯត្តកោ ទណ្ឌោតិ.

ធនក្កីតា នាម ធនេន កិណិត្វា វាសេតិ.

ឆន្ទវាសិនី នាម បិយោ បិយំ វាសេតិ.

ភោគវាសិនី នាម ភោគំ ទត្វា វាសេតិ.

បដវាសិនី នាម បដំ ទត្វា វាសេតិ.

ឱទបត្តកិនី នាម ឧទកបត្តំ អាមសិត្វា វាសេតិ.

ឱភដចុម្ពដា នាម ចុម្ពដំ ឱរោបេត្វា វាសេតិ.

ទាសី នាម ទាសី ចេវ ហោតិ ភរិយា ច.

កម្មការី នាម កម្មការី ចេវ ហោតិ ភរិយា ច.

ធជាហដា នាម ករមរានីតា វុច្ចតិ.

មុហុត្តិកា នាម តង្ខណិកា វុច្ចតិ.

៣០៥. បុរិសោ ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ មាតុរក្ខិតំ ព្រូហិ – ‘ហោហិ កិរ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយា ធនក្កីតា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បុរិសោ ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ បិតុរក្ខិតំ ព្រូហិ…បេ… មាតាបិតុរក្ខិតំ ព្រូហិ… ភាតុរក្ខិតំ ព្រូហិ… ភគិនិរក្ខិតំ ព្រូហិ… ញាតិរក្ខិតំ ព្រូហិ… គោត្តរក្ខិតំ ព្រូហិ… ធម្មរក្ខិតំ ព្រូហិ… សារក្ខំ ព្រូហិ… សបរិទណ្ឌំ ព្រូហិ – ‘ហោហិ កិរ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយា ធនក្កីតា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

និក្ខេបបទានិ.

៣០៦. បុរិសោ ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ មាតុរក្ខិតញ្ច បិតុរក្ខិតញ្ច ព្រូហិ – ‘ហោថ កិរ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយាយោ ធនក្កីតា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បុរិសោ ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ មាតុរក្ខិតញ្ច មាតាបិតុរអខតញ្ច…បេ…

មាតុរក្ខិតញ្ច ភាតុរក្ខិតញ្ច… មាតុរក្ខិតញ្ច ភគិនិរក្ខិតញ្ច… មាតុរក្ខិតញ្ច ញាតិរក្ខិតញ្ច… មាតុរក្ខិតញ្ច គោត្តរក្ខិតញ្ច… មាតុរក្ខិតញ្ច ធម្មរក្ខិតញ្ច… មាតុរក្ខិតញ្ច សារក្ខញ្ច… មាតុរក្ខិតញ្ច សបរិទណ្ឌញ្ច ព្រូហិ – ‘ហោថ កិរ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយាយោ ធនក្កីតា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ខណ្ឌចក្កំ.

៣០៧. បុរិសោ ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ បិតុរក្ខិតញ្ច មាតាបិតុរក្ខិតញ្ច ព្រូហិ – ‘ហោថ កិរ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយាយោ ធនក្កីតា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បុរិសោ ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ បិតុរក្ខិតញ្ច ភាតុរក្ខិតញ្ច…បេ… បិតុរក្ខិតញ្ច ភគិនិរក្ខិតញ្ច… បិតុរក្ខិតញ្ច ញាតិរក្ខិតញ្ច… បិតុរក្ខិតញ្ច គោត្តរក្ខិតញ្ច… បិតុរក្ខិតញ្ច ធម្មរក្ខិតញ្ច… បិតុរក្ខិតញ្ច សារក្ខញ្ច… បិតុរក្ខិតញ្ច សបរិទណ្ឌញ្ច ព្រូហិ – ‘ហោថ កិរ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយាយោ ធនក្កីតា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បុរិសោ ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ បិតុរក្ខិតញ្ច មាតុរក្ខិតញ្ច ព្រូហិ – ‘ហោថ កិរ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយាយោ ធនក្កីតា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ពទ្ធចក្កំ មូលំ សំខិត្តំ.

៣០៨. បុរិសោ ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ សបរិទណ្ឌញ្ច មាតុរក្ខិតញ្ច ព្រូហិ – ‘ហោថ កិរ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយាយោ ធនក្កីតា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បុរិសោ ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ សបរិទណ្ឌញ្ច បិតុរអខតញ្ច…បេ…

សបរិទណ្ឌញ្ច មាតាបិតុរក្ខិតញ្ច… សបរិទណ្ឌញ្ច ភាតុរក្ខិតញ្ច… សបរិទណ្ឌញ្ច ភគិនិរក្ខិតញ្ច… សបរិទណ្ឌញ្ច ញាតិរក្ខិតញ្ច… សបរិទណ្ឌញ្ច គោត្តរក្ខិតញ្ច… សបរិទណ្ឌញ្ច ធម្មរក្ខិតញ្ច… សបរិទណ្ឌញ្ច សារក្ខញ្ច ព្រូហិ – ‘ហោថ កិរ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយាយោ ធនក្កីតា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ឯកមូលកំ និដ្ឋិតំ.

ឯវំ ទុមូលកម្បិ តិមូលកម្បិ យាវ នវមូលកំ កាតព្ពំ.

ឥទំ ទសមូលកំ

៣០៩. បុរិសោ ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ មាតុរក្ខិតញ្ច បិតុរក្ខិតញ្ច មាតាបិតុរក្ខិតញ្ច ភាតុរក្ខិតញ្ច ភគិនិរក្ខិតញ្ច ញាតិរក្ខិតញ្ច គោត្តរក្ខិតញ្ច ធម្មរក្ខិតញ្ច សារក្ខញ្ច សបរិទណ្ឌញ្ច ព្រូហិ – ‘ហោថ កិរ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយាយោ ធនក្កីតា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ធនក្កីតាចក្កំ និដ្ឋិតំ.

៣១០. បុរិសោ ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ មាតុរក្ខិតំ ព្រូហិ – ‘ហោហិ កិរ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយា ឆន្ទវាសិនី…បេ… ភោគវាសិនី… បដវាសិនី… ឱទបត្តកិនី… ឱភដចុម្ពដា… ទាសី ច ភរិយា ច… កម្មការី ច ភរិយា ច… ធជាហដា… មុហុត្តិកា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បុរិសោ ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ បិតុរក្ខិតំ ព្រូហិ…បេ… មាតាបិតុរក្ខិតំ ព្រូហិ… ភាតុរក្ខិតំ ព្រូហិ… ភគិនិរក្ខិតំ ព្រូហិ… ញាតិរក្ខិតំ ព្រូហិ… គោត្តរក្ខិតំ ព្រូហិ… ធម្មរក្ខិតំ ព្រូហិ… សារក្ខំ ព្រូហិ… សបរិទណ្ឌំ ព្រូហិ – ‘ហោហិ កិរ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយា មុហុត្តិកា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

និក្ខេបបទានិ.

៣១១. បុរិសោ ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ មាតុរក្ខិតញ្ច បិតុរក្ខិតញ្ច ព្រូហិ – ‘ហោថ កិរ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយាយោ មុហុត្តិកា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បុរិសោ ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ មាតុរក្ខិតញ្ច មាតាបិតុរក្ខិតញ្ច…បេ… មាតុរក្ខិតញ្ច សបរិទណ្ឌញ្ច ព្រូហិ – ‘ហោថ កិរ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយាយោ មុហុត្តិកា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ខណ្ឌចក្កំ.

៣១២. បុរិសោ ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ បិតុរក្ខិតញ្ច មាតាបិតុរក្ខិតញ្ច ព្រូហិ – ‘ហោថ កិរ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយាយោ មុហុត្តិកា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បុរិសោ ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ បិតុរក្ខិតញ្ច ភាតុរក្ខិតញ្ច…បេ… បិតុរក្ខិតញ្ច សបរិទណ្ឌញ្ច ព្រូហិ – ‘ហោថ កិរ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយាយោ មុហុត្តិកា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បុរិសោ ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ បិតុរក្ខិតញ្ច មាតុរក្ខិតញ្ច ព្រូហិ – ‘ហោថ កិរ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយាយោ មុហុត្តិកា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ពទ្ធចក្កំ មូលំ សំខិត្តំ.

៣១៣. បុរិសោ ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ សបរិទណ្ឌញ្ច មាតុរក្ខិតញ្ច ព្រូហិ – ‘ហោថ កិរ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយាយោ មុហុត្តិកា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បុរិសោ ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ សបរិទណ្ឌញ្ច បិតុរក្ខិតញ្ច…បេ… សបរិទណ្ឌញ្ច សារក្ខញ្ច ព្រូហិ – ‘ហោថ កិរ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយាយោ មុហុត្តិកា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ឯកមូលកំ និដ្ឋិតំ.

ទុមូលកាទីនិបិ ឯវមេវ កាតព្ពានិ.

ឥទំ ទសមូលកំ

៣១៤. បុរិសោ ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ មាតុរក្ខិតញ្ច បិតុរក្ខិតញ្ច មាតាបិតុរក្ខិតញ្ច ភាតុរក្ខិតញ្ច ភគិនិរក្ខិតញ្ច ញាតិរក្ខិតញ្ច គោត្តរក្ខិតញ្ច ធម្មរក្ខិតញ្ច សារក្ខញ្ច សបរិទណ្ឌញ្ច ព្រូហិ – ‘ហោថ កិរ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយាយោ មុហុត្តិកា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

មុហុត្តិកាចក្កំ និដ្ឋិតំ.

៣១៥. បុរិសោ ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ មាតុរក្ខិតំ ព្រូហិ – ‘ហោហិ កិរ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយា ធនក្កីតា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បុរិសោ ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ មាតុរក្ខិតំ ព្រូហិ – ‘ហោហិ កិរ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយា ឆន្ទវាសិនី…បេ… ភោគវាសិនី… បដវាសិនី… ឱទបត្តកិនី… ឱភដចុម្ពដា… ទាសី ច ភរិយា ច… កម្មការី ច ភរិយា ច… ធជាហដា… មុហុត្តិកា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

និក្ខេបបទានិ.

៣១៦. បុរិសោ ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ មាតុរក្ខិតំ ព្រូហិ – ‘ហោហិ កិរ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយា ធនក្កីតា ច ឆន្ទវាសិនី ចា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បុរិសោ ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ មាតុរក្ខិតំ ព្រូហិ – ‘ហោហិ កិរ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយា ធនក្កីតា ច ភោគវាសិនី ច…បេ… ធនក្កីតា ច បដវាសិនី ច… ធនក្កីតា ច ឱទបត្តកិនី ច… ធនក្កីតា ច ឱភដចុម្ពដា ច… ធនក្កីតា ច ទាសី ច ភរិយា ច… ធនក្កីតា ច កម្មការី ច ភរិយា ច… ធនក្កីតា ច ធជាហដា ច… ធនក្កីតា ច មុហុត្តិកា ចា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ខណ្ឌចក្កំ.

៣១៧. បុរិសោ ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ មាតុរក្ខិតំ ព្រូហិ – ‘ហោហិ កិរ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយា ឆន្ទវាសិនី ច ភោគវាសិនី ច…បេ… ឆន្ទវាសិនី ច មុហុត្តិកា ច… ឆន្ទវាសិនី ច ធនក្កីតា ចា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ពទ្ធចក្កំ មូលំ សំខិត្តំ.

៣១៨. បុរិសោ ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ មាតុរក្ខិតំ ព្រូហិ – ‘ហោហិ កិរ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយា មុហុត្តិកា ច ធនក្កីតា ច…បេ… មុហុត្តិកា ច ឆន្ទវាសិនី ច…បេ… មុហុត្តិកា ច ធជាហដា ចា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ឯកមូលកំ និដ្ឋិតំ.

ទុមូលកាទីនិបិ ឯវមេវ កាតព្ពានិ.

ឥទំ ទសមូលកំ

៣១៩. បុរិសោ ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ មាតុរក្ខិតំ ព្រូហិ – ‘ហោហិ កិរ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយា ធនក្កីតា ច ឆន្ទវាសិនី ច ភោគវាសិនី ច បដវាសិនី ច ឱទបត្តកិនី ច ឱភដចុម្ពដា ច ទាសី ច ភរិយា ច កម្មការី ច ភរិយា ច ធជាហដា ច មុហុត្តិកា ចា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

មាតុរក្ខិតាចក្កំ និដ្ឋិតំ.

បុរិសោ ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ បិតុរក្ខិតំ…បេ… មាតាបិតុរក្ខិតំ… ភាតុរក្ខិតំ… ភគិនិរក្ខិតំ … ញាតិរក្ខិតំ… គោត្តរក្ខិតំ… ធម្មរក្ខិតំ … សារក្ខំ… សបរិទណ្ឌំ ព្រូហិ – ‘ហោហិ កិរ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយា ធនក្កីតា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បុរិសោ ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ សបរិទណ្ឌំ ព្រូហិ – ‘ហោហិ កិរ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយា ឆន្ទវាសិនី…បេ… ភោគវាសិនី, បដវាសិនី, ឱទបត្តកិនី, ឱភដចុម្ពដា, ទាសី ច ភរិយា ច, កម្មការី ច ភរិយា ច, ធជាហដា, មុហុត្តិកា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

និក្ខេបបទានិ.

៣២០. បុរិសោ ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ សបរិទណ្ឌំ ព្រូហិ – ‘ហោហិ កិរ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយា ធនក្កីតា ច ឆន្ទវាសិនី ចា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បុរិសោ ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ សបរិទណ្ឌំ ព្រូហិ – ‘ហោហិ កិរ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយា ធនក្កីតា ច ភោគវាសិនី ច…បេ… ធនក្កីតា ច មុហុត្តិកា ចា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ខណ្ឌចក្កំ.

បុរិសោ ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ សបរិទណ្ឌំ ព្រូហិ – ‘ហោហិ កិរ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយា ឆន្ទវាសិនី ច ភោគវាសិនី ច…បេ… ឆន្ទវាសិនី ច មុហុត្តិកា ច, ឆន្ទវាសិនី ច ធនក្កីតា ចា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ពទ្ធចក្កំ មូលំ សំខិត្តំ.

បុរិសោ ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ សបរិទណ្ឌំ ព្រូហិ – ‘ហោហិ កិរ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយា មុហុត្តិកា ច ធនក្កីតា ច…បេ… មុហុត្តិកា ច ឆន្ទវាសិនី ច, មុហុត្តិកា ច ធជាហដា ចា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ឯកមូលកំ និដ្ឋិតំ.

ទុមូលកម្បិ តិមូលកម្បិ យាវ នវមូលកំ ឯវមេវ កាតព្ពំ.

ឥទំ ទសមូលកំ.

៣២១. បុរិសោ ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ សបរិទណ្ឌំ ព្រូហិ – ‘ហោហិ កិរ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយា ធនក្កីតា ច ឆន្ទវាសិនី ច ភោគវាសិនី ច បដវាសិនី ច ឱទបត្តកិនី ច ឱភដចុម្ពដា ច ទាសី ច ភរិយា ច កម្មការី ច ភរិយា ច ធជាហដា ច មុហុត្តិកា ចា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

សបរិទណ្ឌាចក្កំ និដ្ឋិតំ.

បុរិសោ ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ មាតុរក្ខិតំ ព្រូហិ – ‘ហោហិ កិរ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយា ធនក្កីតា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បុរិសោ ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ មាតុរក្ខិតញ្ច បិតុរក្ខិតញ្ច ព្រូហិ – ‘ហោថ កិរ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយាយោ ធនក្កីតា ច ឆន្ទវាសិនី ចា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បុរិសោ ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ មាតុរក្ខិតញ្ច បិតុរក្ខិតញ្ច មាតាបិតុរក្ខិតញ្ច ព្រូហិ – ‘ហោថ កិរ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយាយោ ធនក្កីតា ច ឆន្ទវាសិនី ច ភោគវាសិនី ចា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ឯវំ ឧភតោវឌ្ឍកំ កាតព្ពំ.

បុរិសោ ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ មាតុរក្ខិតញ្ច បិតុរក្ខិតញ្ច មាតាបិតុរក្ខិតញ្ច ភាតុរក្ខិតញ្ច ភគិនិរក្ខិតញ្ច ញាតិរក្ខិតញ្ច គោត្តរក្ខិតញ្ច ធម្មរក្ខិតញ្ច សារក្ខញ្ច សបរិទណ្ឌញ្ច ព្រូហិ – ‘ហោថ កិរ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយាយោ ធនក្កីតា ច ឆន្ទវាសិនី ច ភោគវាសិនី ច បដវាសិនី ច ឱទបត្តកិនី ច ឱភដចុម្ពដា ច ទាសី ច ភរិយា ច កម្មការី ច ភរិយា ច ធជាហដា ច មុហុត្តិកា ចា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ឧភតោវឌ្ឍកំ និដ្ឋិតំ.

បុរិសស្ស មាតា ភិក្ខុំ បហិណតិ…បេ… បុរិសស្ស បិតា ភិក្ខុំ បហិណតិ…បេ… បុរិសស្ស មាតាបិតរោ ភិក្ខុំ បហិណន្តិ…បេ… បុរិសស្ស ភាតា ភិក្ខុំ បហិណតិ…បេ… បុរិសស្ស ភគិនី ភិក្ខុំ បហិណតិ…បេ… បុរិសស្ស ញាតកា ភិក្ខុំ បហិណន្តិ…បេ… បុរិសស្ស គោត្តា ភិក្ខុំ បហិណន្តិ…បេ… បុរិសស្ស សហធម្មិកា ភិក្ខុំ បហិណន្តិ…បេ….

បុរិសស្ស បេយ្យាលោ វិត្ថារេតព្ពោ.

ឧភតោវឌ្ឍកំ យថា បុរិមនយោ តថេវ វិត្ថារេតព្ពំ.

៣២២. មាតុរក្ខិតាយ មាតា ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ ព្រូហិ – ‘ហោតុ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយា ធនក្កីតា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

មាតុរក្ខិតាយ មាតា ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ ព្រូហិ – ‘ហោតុ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយា ឆន្ទវាសិនី…បេ… ភោគវាសិនី, បដវាសិនី, ឱទបត្តកិនី, ឱភដចុម្ពដា, ទាសី ច ភរិយា ច, កម្មការី ច ភរិយា ច, ធជាហដា, មុហុត្តិកា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

និក្ខេបបទានិ.

៣២៣. មាតុរក្ខិតាយ មាតា ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ ព្រូហិ – ‘ហោតុ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយា ធនក្កីតា ច ឆន្ទវាសិនី ច…បេ… ធនក្កីតា ច ភោគវាសិនី ច, ធនក្កីតា ច មុហុត្តិកា ចា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ខណ្ឌចក្កំ.

៣២៤. មាតុរក្ខិតាយ មាតា ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ ព្រូហិ – ‘ហោតុ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយា ឆន្ទវាសិនី ច ភោគវាសិនី ច…បេ… ឆន្ទវាសិនី ច មុហុត្តិកា ច, ឆន្ទវាសិនី ច ធនក្កីតា ចា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ពទ្ធចក្កំ មូលំ សំខិត្តំ.

៣២៥. មាតុរក្ខិតាយ មាតា ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ ព្រូហិ – ‘ហោតុ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយា មុហុត្តិកា ច ធនក្កីតា ច…បេ… មុហុត្តិកា ច ឆន្ទវាសិនី ច…បេ… មុហុត្តិកា ច ធជាហដា ចា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ឯកមូលកំ និដ្ឋិតំ.

ទុមូលកម្បិ តិមូលកម្បិ យាវ នវមូលកំ ឯវមេវ កាតព្ពំ.

ឥទំ ទសមូលកំ

៣២៦. មាតុរក្ខិតាយ មាតា ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ ព្រូហិ – ‘ហោតុ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយា ធនក្កីតា ច ឆន្ទវាសិនី ច ភោគវាសិនី ច បដវាសិនី ច ឱទបត្តកិនី ច ឱភដចុម្ពដា ច ទាសី ច ភរិយា ច កម្មការី ច ភរិយា ច ធជាហដា ច មុហុត្តិកា ចា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

មាតុចក្កំ និដ្ឋិតំ.

បិតុរក្ខិតាយ បិតា ភិក្ខុំ បហិណតិ…បេ… មាតាបិតុរក្ខិតាយ មាតាបិតរោ ភិក្ខុំ បហិណន្តិ… ភាតុរក្ខិតាយ ភាតា ភិក្ខុំ បហិណតិ… ភគិនិរក្ខិតាយ ភគិនី ភិក្ខុំ បហិណតិ… ញាតិរក្ខិតាយ ញាតកា ភិក្ខុំ បហិណន្តិ… គោត្តរក្ខិតាយ គោត្តា [សគោត្តា (?)] ភិក្ខុំ បហិណន្តិ… ធម្មរក្ខិតាយ សហធម្មិកា ភិក្ខុំ បហិណន្តិ… សារក្ខាយ យេន បរិគ្គហិតា ហោតិ សោ ភិក្ខុំ បហិណតិ… សបរិទណ្ឌាយ យេន ទណ្ឌោ ឋបិតោ ហោតិ សោ ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ ព្រូហិ – ‘ហោតុ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយា ធនក្កីតា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

សបរិទណ្ឌាយ យេន ទណ្ឌោ ឋបិតោ ហោតិ សោ ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ ព្រូហិ – ‘ហោតុ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយា ឆន្ទវាសិនី…បេ… ភោគវាសិនី… បដវាសិនី… ឱទបត្តកិនី… ឱភដចុម្ពដា… ទាសី ច ភរិយា ច… កម្មការី ច ភរិយា ច… ធជាហដា… មុហុត្តិកា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

និក្ខេបបទានិ.

៣២៧. សបរិទណ្ឌាយ យេន ទណ្ឌោ ឋបិតោ ហោតិ សោ ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ ព្រូហិ – ‘ហោតុ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយា ធនក្កីតា ច ឆន្ទវាសិនី ច…បេ… ធនក្កីតា ច ភោគវាសិនី ច… ធនក្កីតា ច មុហុត្តិកា ចា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ខណ្ឌចក្កំ.

៣២៨. សបរិទណ្ឌាយ យេន ទណ្ឌោ ឋបិតោ ហោតិ សោ ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ ព្រូហិ – ‘ហោតុ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយា ឆន្ទវាសិនី ច ភោគវាសិនី ច…បេ… ឆន្ទវាសិនី ច មុហុត្តិកា ច… ឆន្ទវាសិនី ច ធនក្កីតា ចា’’’ តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ពទ្ធចក្កំ មូលំ សំខិត្តំ.

៣២៩. សបរិទណ្ឌាយ យេន ទណ្ឌោ, ឋបិតោ ហោតិ សោ ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ ព្រូហិ – ‘ហោតុ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយា មុហុត្តិកា ច ធនក្កីតា ច…បេ… មុហុត្តិកា ច ឆន្ទវាសិនី ច…បេ… មុហុត្តិកា ច ធជាហដា ចា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ឯកមូលកំ និដ្ឋិតំ.

ទុមូលកម្បិ តិមូលកម្បិ យាវ នវមូលកំ ឯវមេវ កាតព្ពំ.

ឥទំ ទសមូលកំ

៣៣០. សបរិទណ្ឌាយ យេន ទណ្ឌោ ឋបិតោ ហោតិ សោ ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ ព្រូហិ – ‘ហោតុ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយា ធនក្កីតា ច ឆន្ទវាសិនី ច ភោគវាសិនី ច បដវាសិនី ច ឱទបត្តកិនី ច ឱភដចុម្ពដា ច ទាសី ច ភរិយា ច កម្មការី ច ភរិយា ច ធជាហដា ច មុហុត្តិកា ចា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ទណ្ឌឋបិតចក្កំ និដ្ឋិតំ.

មាតុរក្ខិតា ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ ព្រូហិ – ‘ហោមិ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយា ធនក្កីតា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

មាតុរក្ខិតា ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ ព្រូហិ – ‘ហោមិ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយា ឆន្ទវាសិនី…បេ… ភោគវាសិនី… បដវាសិនី… ឱទបត្តកិនី… ឱភដចុម្ពដា… ទាសី ច ភរិយា ច… កម្មការី ច ភរិយា ច… ធជាហដា… មុហុត្តិកា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

និក្ខេបបទានិ.

៣៣១. មាតុរក្ខិតា ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ ព្រូហិ – ‘ហោមិ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយា ធនក្កីតា ច ឆន្ទវាសិនី ចា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

មាតុរក្ខិតា ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ ព្រូហិ – ‘ហោមិ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយា ធនក្កីតា ច ភោគវាសិនី ច…បេ… ធនក្កីតា ច បដវាសិនី ច…បេ… ធនក្កីតា ច មុហុត្តិកា ចា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ខណ្ឌចក្កំ.

៣៣២. មាតុរក្ខិតា ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ ព្រូហិ – ‘ហោមិ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយា ឆន្ទវាសិនី ច ភោគវាសិនី ច…បេ… ឆន្ទវាសិនី ច មុហុត្តិកា ច… ឆន្ទវាសិនី ច ធនក្កីតា ចា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ពទ្ធចក្កំ មូលំ សំខិត្តំ.

មាតុរក្ខិតា ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ ព្រូហិ – ‘ហោមិ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយា មុហុត្តិកា ច ធនក្កីតា ច…បេ… មុហុត្តិកា ច ឆន្ទវាសិនី ច…បេ… មុហុត្តិកា ច ធជាហដា ចា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ឯកមូលកំ និដ្ឋិតំ.

ទុមូលកាទីនិបិ ឯវមេវ កាតព្ពានិ.

ឥទំ ទសមូលកំ

៣៣៣. មាតុរក្ខិតា ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ ព្រូហិ – ‘ហោមិ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយា ធនក្កីតា ច ឆន្ទវាសិនី ច ភោគវាសិនី ច បដវាសិនី ច ឱទបត្តកិនី ច ឱភដចុម្ពដា ច ទាសី ច ភរិយា ច កម្មការី ច ភរិយា ច ធជាហដា ច មុហុត្តិកា ចា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

អបរំ មាតុរក្ខិតាចក្កំ និដ្ឋិតំ.

បិតុរក្ខិតា ភិក្ខុំ បហិណតិ…បេ… មាតាបិតុរក្ខិតា ភិក្ខុំ បហិណតិ… ភាតុរក្ខិតា ភិក្ខុំ បហិណតិ… ភគិនិរក្ខិតា ភិក្ខុំ បហិណតិ… ញាតិរក្ខិតា ភិក្ខុំ បហិណតិ… គោត្តរក្ខិតា ភិក្ខុំ បហិណតិ… ធម្មរក្ខិតា ភិក្ខុំ បហិណតិ… សារក្ខា ភិក្ខុំ បហិណតិ… សបរិទណ្ឌា ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ ព្រូហិ – ‘ហោមិ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយា ធនក្កីតា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

សបរិទណ្ឌា ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ ព្រូហិ – ‘ហោមិ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយា ឆន្ទវាសិនី…បេ… ភោគវាសិនី… បដវាសិនី… ឱទបត្តកិនី… ឱភដចុម្ពដា… ទាសី ច ភរិយា ច… កម្មការី ច ភរិយា ច… ធជាហដា… មុហុត្តិកា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

និក្ខេបបទានិ.

៣៣៤. សបរិទណ្ឌា ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ ព្រូហិ – ‘ហោមិ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយា ធនក្កីតា ច ឆន្ទវាសិនី ច…បេ… ធនក្កីតា ច មុហុត្តិកា ចា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ខណ្ឌចក្កំ.

៣៣៥. សបរិទណ្ឌា ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ ព្រូហិ – ‘ហោមិ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយា ឆន្ទវាសិនី ច ភោគវាសិនី ច…បេ… ឆន្ទវាសិនី ច មុហុត្តិកា ច… ឆន្ទវាសិនី ច ធនក្កីតា ចា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ពទ្ធចក្កំ មូលំ សំខិត្តំ.

៣៣៦. សបរិទណ្ឌា ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ ព្រូហិ – ‘ហោមិ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយា មុហុត្តិកា ច ធនក្កីតា ច…បេ… មុហុត្តិកា ច ឆន្ទវាសិនី ច…បេ… មុហុត្តិកា ច ធជាហដា ចា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ឯកមូលកំ និដ្ឋិតំ.

ទុមូលកាទីនិបិ ឯវមេវ កាតព្ពានិ.

ឥទំ ទសមូលកំ

៣៣៧. សបរិទណ្ឌា ភិក្ខុំ បហិណតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ ព្រូហិ – ‘ហោមិ ឥត្ថន្នាមស្ស ភរិយា ធនក្កីតា ច ឆន្ទវាសិនី ច ភោគវាសិនី ច បដវាសិនី ច ឱទបត្តកិនី ច ឱភដចុម្ពដា ច ទាសី ច ភរិយា ច កម្មការី ច ភរិយា ច ធជាហដា ច មុហុត្តិកា ចា’’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

អបរំ សបរិទណ្ឌាចក្កំ និដ្ឋិតំ.

សព្ពំ ចក្កបេយ្យាលំ និដ្ឋិតំ.

៣៣៨. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ ន បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. បដិគ្គណ្ហាតិ ន វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. បដិគ្គណ្ហាតិ ន វីមំសតិ ន បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ន បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. ន បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ ន បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ន បដិគ្គណ្ហាតិ ន វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ន បដិគ្គណ្ហាតិ ន វីមំសតិ ន បច្ចាហរតិ, អនាបត្តិ.

បុរិសោ សម្ពហុលេ ភិក្ខូ អាណាបេតិ – ‘‘គច្ឆថ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ ឥត្ថិំ វីមំសថា’’តិ. សព្ពេ បដិគ្គណ្ហន្តិ សព្ពេ វីមំសន្តិ សព្ពេ បច្ចាហរន្តិ, អាបត្តិ សព្ពេសំ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បុរិសោ សម្ពហុលេ ភិក្ខូ អាណាបេតិ – ‘‘គច្ឆថ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ ឥត្ថិំ វីមំសថា’’តិ. សព្ពេ បដិគ្គណ្ហន្តិ សព្ពេ វីមំសន្តិ ឯកំ បច្ចាហរាបេន្តិ, អាបត្តិ សព្ពេសំ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បុរិសោ សម្ពហុលេ ភិក្ខូ អាណាបេតិ – ‘‘គច្ឆថ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ ឥត្ថិំ វីមំសថា’’តិ. សព្ពេ បដិគ្គណ្ហន្តិ, ឯកំ វីមំសាបេត្វា សព្ពេ បច្ចាហរន្តិ, អាបត្តិ សព្ពេសំ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បុរិសោ សម្ពហុលេ ភិក្ខូ អាណាបេតិ – ‘‘គច្ឆថ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ ឥត្ថិំ វីមំសថា’’តិ. សព្ពេ បដិគ្គណ្ហន្តិ, ឯកំ វីមំសាបេត្វា ឯកំ បច្ចាហរាបេន្តិ, អាបត្តិ សព្ពេសំ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បុរិសោ ភិក្ខុំ អាណាបេតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ ឥត្ថិំ វីមំសា’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បុរិសោ ភិក្ខុំ អាណាបេតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ ឥត្ថិំ វីមំសា’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ វីមំសតិ អន្តេវាសិំ បច្ចាហរាបេតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បុរិសោ ភិក្ខុំ អាណាបេតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ ឥត្ថិំ វីមំសា’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ អន្តេវាសិំ វីមំសាបេត្វា អត្តនា បច្ចាហរតិ អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បុរិសោ ភិក្ខុំ អាណាបេតិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ ឥត្ថិ វិមំសា’’តិ. បដិគ្គណ្ហាតិ អន្តេវាសិំ វីមំសាបេតិ អន្តេវាសី វីមំសិត្វា ពហិទ្ធា បច្ចាហរតិ, អាបត្តិ ឧភិន្នំ ថុល្លច្ចយស្ស.

៣៣៩. គច្ឆន្តោ សម្បាទេតិ, អាគច្ឆន្តោ វិសំវាទេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស.

គច្ឆន្តោ វិសំវាទេតិ, អាគច្ឆន្តោ សម្បាទេតិ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស.

គច្ឆន្តោ សម្បាទេតិ, អាគច្ឆន្តោ សម្បាទេតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

គច្ឆន្តោ វិសំវាទេតិ, អាគច្ឆន្តោ វិសំវាទេតិ, អនាបត្តិ.

៣៤០. អនាបត្តិ សង្ឃស្ស វា ចេតិយស្ស វា គិលានស្ស វា ករណីយេន គច្ឆតិ, ឧម្មត្តកស្ស, អាទិកម្មិកស្សាតិ.

វិនីតវត្ថុឧទ្ទានគាថា

សុត្តា មតា ច និក្ខន្តា, អនិត្ថី ឥត្ថិបណ្ឌកា;

កលហំ កត្វាន សម្មោទិ, សញ្ចរិត្តញ្ច បណ្ឌកេតិ.

វិនីតវត្ថុ

៣៤១. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ បុរិសោ អញ្ញតរំ ភិក្ខុំ អាណាបេសិ – [អាណាបេតិ (ស្យា. ក.)] ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ ឥត្ថិំ វីមំសា’’តិ. សោ គន្ត្វា មនុស្សេ បុច្ឆិ – ‘‘កហំ ឥត្ថន្នាមា’’តិ? ‘‘សុត្តា, ភន្តេ’’តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ – ‘‘ភគវតា សិក្ខាបទំ បញ្ញត្តំ, កច្ចិ នុ ខោ អហំ សង្ឃាទិសេសំ អាបត្តិំ អាបន្នោ’’តិ? ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសិ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ បុរិសោ អញ្ញតរំ ភិក្ខុំ អាណាបេសិ – ‘‘គច្ឆ, ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមំ ឥត្ថិំ វីមំសា’’តិ. សោ គន្ត្វា មនុស្សេ បុច្ឆិ – ‘‘កហំ ឥត្ថន្នាមា’’តិ? ‘‘មតា, ភន្តេ’’តិ…បេ… ‘‘និក្ខន្តា, ភន្តេ’’តិ… ‘‘អនិត្ថី, ភន្តេ’’តិ… ‘‘ឥត្ថិបណ្ឌកា, ភន្តេ’’តិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរា ឥត្ថី សាមិកេន សហ ភណ្ឌិត្វា មាតុឃរំ អគមាសិ. កុលូបកោ ភិក្ខុ សម្មោទនីយំ អកាសិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អលំវចនីយា, ភិក្ខូ’’តិ? ‘‘នាលំវចនីយា, ភគវា’’តិ. ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, នាលំវចនីយាយា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ បណ្ឌកេ សញ្ចរិត្តំ សមាបជ្ជិ. តស្ស កុក្កុច្ចំ អហោសិ…បេ… ‘‘អនាបត្តិ, ភិក្ខុ, សង្ឃាទិសេសស្ស; អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្សា’’តិ.

សញ្ចរិត្តសិក្ខាបទំ និដ្ឋិតំ បញ្ចមំ.

៦. កុដិការសិក្ខាបទំ

៣៤២. តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា រាជគហេ វិហរតិ វេឡុវនេ កលន្ទកនិវាបេ. តេន ខោ បន សមយេន អាឡវកា ភិក្ខូ សញ្ញាចិកាយោ កុដិយោ ការាបេន្តិ អស្សាមិកាយោ អត្តុទ្ទេសិកាយោ អប្បមាណិកាយោ. តាយោ ន និដ្ឋានំ គច្ឆន្តិ. តេ យាចនពហុលា វិញ្ញត្តិពហុលា វិហរន្តិ – ‘‘បុរិសំ ទេថ, បុរិសត្ថករំ ទេថ, គោណំ ទេថ, សកដំ ទេថ, វាសិំ ទេថ, បរសុំ ទេថ, កុឋារិំ ទេថ, កុទាលំ ទេថ, និខាទនំ ទេថ, វល្លិំ ទេថ, វេឡុំ ទេថ, មុញ្ជំ ទេថ, បព្ពជំ ទេថ, តិណំ ទេថ, មត្តិកំ ទេថា’’តិ. មនុស្សា ឧបទ្ទុតា យាចនាយ ឧបទ្ទុតា វិញ្ញត្តិយា ភិក្ខូ ទិស្វា ឧព្ពិជ្ជន្តិបិ ឧត្តសន្តិបិ បលាយន្តិបិ អញ្ញេនបិ គច្ឆន្តិ អញ្ញេនបិ មុខំ ករោន្តិ ទ្វារម្បិ ថកេន្តិ, គាវិម្បិ ទិស្វា បលាយន្តិ ភិក្ខូតិ មញ្ញមានា.

អថ ខោ អាយស្មា មហាកស្សបោ រាជគហេ វស្សំវុដ្ឋោ យេន អាឡវី តេន បក្កាមិ. អនុបុព្ពេន យេន អាឡវី តទវសរិ. តត្រ សុទំ អាយស្មា មហាកស្សបោ អាឡវិយំ វិហរតិ អគ្គាឡវេ ចេតិយេ. អថ ខោ អាយស្មា មហាកស្សបោ បុព្ពណ្ហសមយំ និវាសេត្វា បត្តចីវរមាទាយ អាឡវិំ បិណ្ឌាយ បាវិសិ. មនុស្សា អាយស្មន្តំ មហាកស្សបំ បស្សិត្វា ឧព្ពិជ្ជន្តិបិ ឧត្តសន្តិបិ បលាយន្តិបិ អញ្ញេនបិ គច្ឆន្តិ អញ្ញេនបិ មុខំ ករោន្តិ ទ្វារម្បិ ថកេន្តិ. អថ ខោ អាយស្មា មហាកស្សបោ អាឡវិយំ បិណ្ឌាយ ចរិត្វា បច្ឆាភត្តំ បិណ្ឌបាតប្បដិក្កន្តោ ភិក្ខូ អាមន្តេសិ – ‘‘បុព្ពាយំ, អាវុសោ, អាឡវី សុភិក្ខា អហោសិ សុលភបិណ្ឌា សុករា ឧញ្ឆេន បគ្គហេន យាបេតុំ; ឯតរហិ បនាយំ អាឡវី ទុព្ភិក្ខា ទុល្លភបិណ្ឌា, ន សុករា ឧញ្ឆេន បគ្គហេន យាបេតុំ. កោ នុ ខោ, អាវុសោ, ហេតុ កោ បច្ចយោ, យេនាយំ អាឡវី ទុព្ភិក្ខា ទុល្លភបិណ្ឌា, ន សុករា ឧញ្ឆេន បគ្គហេន យាបេតុ’’ន្តិ? អថ ខោ តេ ភិក្ខូ អាយស្មតោ មហាកស្សបស្ស ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ.

៣៤៣. អថ ខោ ភគវា រាជគហេ យថាភិរន្តំ វិហរិត្វា យេន អាឡវី តេន ចារិកំ បក្កាមិ. អនុបុព្ពេន ចារិកំ ចរមានោ យេន អាឡវី តទវសរិ. តត្រ សុទំ ភគវា អាឡវិយំ វិហរតិ អគ្គាឡវេ ចេតិយេ. អថ ខោ អាយស្មា មហាកស្សបោ យេន ភគវា តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា ភគវន្តំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិ. ឯកមន្តំ និសិន្នោ ខោ អាយស្មា មហាកស្សបោ ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសិ. អថ ខោ ភគវា ឯតស្មិំ និទានេ ឯតស្មិំ បករណេ ភិក្ខុសង្ឃំ សន្និបាតាបេត្វា អាឡវកេ ភិក្ខូ បដិបុច្ឆិ – ‘‘សច្ចំ កិរ តុម្ហេ, ភិក្ខវេ, សញ្ញាចិកាយោ កុដិយោ ការាបេថ អស្សាមិកាយោ អត្តុទ្ទេសិកាយោ អប្បមាណិកាយោ. តាយោ ន និដ្ឋានំ គច្ឆន្តិ. តេ តុម្ហេ យាចនពហុលា វិញ្ញត្តិពហុលា វិហរថ – ‘បុរិសំ ទេថ បុរិសត្ថករំ ទេថ…បេ… តិណំ ទេថ មត្តិកំ ទេថា’តិ. មនុស្សា ឧបទ្ទុតា យាចនាយ ឧបទ្ទុតា វិញ្ញត្តិយា ភិក្ខូ ទិស្វា ឧព្ពិជ្ជន្តិបិ ឧត្តសន្តិបិ បលាយន្តិបិ អញ្ញេនបិ គច្ឆន្តិ អញ្ញេនបិ មុខំ ករោន្តិ ទ្វារម្បិ ថកេន្តិ, គាវិម្បិ ទិស្វា បលាយន្តិ ភិក្ខូតិ មញ្ញមានា’’តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា…បេ… ‘‘កថញ្ហិ នាម តុម្ហេ, មោឃបុរិសា, សំយាចិកាយោ កុដិយោ ការាបេស្សថ អស្សាមិកាយោ អត្តុទ្ទេសិកាយោ អប្បមាណិកាយោ! តាយោ ន និដ្ឋានំ គច្ឆន្តិ. តេ តុម្ហេ យាចនពហុលា វិញ្ញត្តិពហុលា វិហរិស្សថ – ‘បុរិសំ ទេថ បុរិសត្ថករំ ទេថ…បេ… តិណំ ទេថ មត្តិកំ ទេថា’តិ! នេតំ មោឃបុរិសា, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ…’’ វិគរហិត្វា ធម្មិំ កថំ កត្វា ភិក្ខូ អាមន្តេសិ –

៣៤៤. ‘‘ភូតបុព្ពំ, ភិក្ខវេ, ទ្វេ ភាតរោ ឥសយោ គង្គំ នទិំ ឧបនិស្សាយ វិហរិំសុ. អថ ខោ, ភិក្ខវេ, មណិកណ្ឋោ នាគរាជា គង្គំ នទិំ ឧត្តរិត្វា យេន កនិដ្ឋោ ឥសិ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា កនិដ្ឋំ ឥសិំ សត្តក្ខត្តុំ ភោគេហិ បរិក្ខិបិត្វា ឧបរិមុទ្ធនិ មហន្តំ ផណំ ករិត្វា អដ្ឋាសិ. អថ ខោ, ភិក្ខវេ, កនិដ្ឋោ ឥសិ តស្ស នាគស្ស ភយា កិសោ អហោសិ លូខោ ទុព្ពណ្ណោ ឧប្បណ្ឌុប្បណ្ឌុកជាតោ ធមនិសន្ថតគត្តោ. អទ្ទស ខោ, ភិក្ខវេ, ជេដ្ឋោ ឥសិ កនិដ្ឋំ ឥសិំ កិសំ លូខំ ទុព្ពណ្ណំ ឧប្បណ្ឌុប្បណ្ឌុកជាតំ ធមនិសន្ថតគត្តំ. ទិស្វាន កនិដ្ឋំ ឥសិំ ឯតទវោច – ‘‘កិស្ស ត្វំ, ភោ, កិសោ លូខោ ទុព្ពណ្ណោ ឧប្បណ្ឌុប្បណ្ឌុកជាតោ ធមនិសន្ថតគត្តោ’’តិ? ‘‘ឥធ, ភោ, មណិកណ្ឋោ នាគរាជា គង្គំ នទិំ ឧត្តរិត្វា យេនាហំ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា មំ សត្តក្ខត្តុំ ភោគេហិ បរិក្ខិបិត្វា ឧបរិមុទ្ធនិ មហន្តំ ផណំ ករិត្វា អដ្ឋាសិ. តស្សាហំ, ភោ, នាគស្ស ភយា [ភយាម្ហិ (សី.)] កិសោ លូខោ ទុព្ពណ្ណោ ឧប្បណ្ឌុប្បណ្ឌុកជាតោ ធមនិសន្ថតគត្តោ’’តិ. ‘‘ឥច្ឆសិ បន ត្វំ, ភោ, តស្ស នាគស្ស អនាគមន’’ន្តិ? ‘‘ឥច្ឆាមហំ, ភោ, តស្ស នាគស្ស អនាគមន’’ន្តិ. ‘‘អបិ បន ត្វំ, ភោ, តស្ស នាគស្ស កិញ្ចិ បស្សសី’’តិ? ‘‘បស្សាមហំ, ភោ, មណិមស្ស [មណិស្ស (សី. ក.)] កណ្ឋេ បិលន្ធន’’ន្តិ. ‘‘តេន ហិ ត្វំ, ភោ, តំ នាគំ មណិំ យាច – ‘មណិំ មេ, ភោ, ទេហិ; មណិនា មេ អត្ថោ’’’តិ.

អថ ខោ, ភិក្ខវេ, មណិកណ្ឋោ នាគរាជា គង្គំ នទិំ ឧត្តរិត្វា យេន កនិដ្ឋោ ឥសិ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា ឯកមន្តំ អដ្ឋាសិ. ឯកមន្តំ ឋិតំ ខោ, ភិក្ខវេ, មណិកណ្ឋំ នាគរាជានំ កនិដ្ឋោ ឥសិ ឯតទវោច – ‘‘មណិំ មេ, ភោ, ទេហិ; មណិនា មេ អត្ថោ’’តិ. អថ ខោ, ភិក្ខវេ, មណិកណ្ឋោ នាគរាជា – ‘ភិក្ខុ មណិំ យាចតិ, ភិក្ខុស្ស មណិនា អត្ថោ’តិ ខិប្បញ្ញេវ អគមាសិ. ទុតិយម្បិ ខោ, ភិក្ខវេ, មណិកណ្ឋោ នាគរាជា គង្គំ នទិំ ឧត្តរិត្វា យេន កនិដ្ឋោ ឥសិ តេនុបសង្កមិ. អទ្ទស ខោ, ភិក្ខវេ, កនិដ្ឋោ ឥសិ មណិកណ្ឋំ នាគរាជានំ ទូរតោវ អាគច្ឆន្តំ. ទិស្វាន មណិកណ្ឋំ នាគរាជានំ ឯតទវោច – ‘‘មណិំ មេ, ភោ, ទេហិ; មណិនា មេ អត្ថោ’’តិ. អថ ខោ, ភិក្ខវេ, មណិកណ្ឋោ នាគរាជា – ‘‘ភិក្ខុ មណិំ យាចតិ, ភិក្ខុស្ស មណិនា អត្ថោ’’តិ តតោវ បដិនិវត្តិ. តតិយម្បិ ខោ, ភិក្ខវេ, មណិកណ្ឋោ នាគរាជា គង្គំ នទិំ ឧត្តរតិ. អទ្ទស ខោ, ភិក្ខវេ, កនិដ្ឋោ ឥសិ មណិកណ្ឋំ នាគរាជានំ គង្គំ នទិំ ឧត្តរន្តំ. ទិស្វាន មណិកណ្ឋំ នាគរាជានំ ឯតទវោច – ‘‘មណិំ មេ, ភោ, ទេហិ; មណិនា មេ អត្ថោ’’តិ. អថ ខោ, ភិក្ខវេ, មណិកណ្ឋោ នាគរាជា កនិដ្ឋំ ឥសិំ គាថាហិ អជ្ឈភាសិ –

[ជា. ១.៣.៧ មណិកណ្ឋជាតកេបិ] ‘‘មមន្នបានំ វិបុលំ ឧឡារំ,

ឧប្បជ្ជតីមស្ស មណិស្ស ហេតុ;

តំ តេ ន ទស្សំ អតិយាចកោសិ;

ន ចាបិ តេ អស្សមមាគមិស្សំ.

[ជា. ១.៣.៨ មណិកណ្ឋជាតកេបិ] ‘‘សុសូ យថា សក្ខរធោតបាណី;

តាសេសិ មំ សេលមាយាចមានោ;

តំ តេ ន ទស្សំ អតិយាចកោសិ;

ន ចាបិ តេ អស្សមមាគមិស្ស’’ន្តិ.

អថ ខោ, ភិក្ខវេ, មណិកណ្ឋោ នាគរាជា – ‘‘ភិក្ខុ មណិំ យាចតិ, ភិក្ខុស្ស មណិនា អត្ថោ’’តិ បក្កាមិ. តថា បក្កន្តោវ [តទាបក្កន្តោវ (ក.)] អហោសិ, ន បុន បច្ចាគញ្ឆិ. អថ ខោ, ភិក្ខវេ, កនិដ្ឋោ ឥសិ តស្ស នាគស្ស ទស្សនីយស្ស អទស្សនេន ភិយ្យោសោមត្តាយ កិសោ អហោសិ លូខោ ទុព្ពណ្ណោ, ឧប្បណ្ឌុប្បណ្ឌុកជាតោ ធមនិសន្ថតគត្តោ. អទ្ទស ខោ, ភិក្ខវេ, ជេដ្ឋោ ឥសិ កនិដ្ឋំ ឥសិំ ភិយ្យោសោមត្តាយ កិសំ លូខំ ទុព្ពណ្ណំ ឧប្បណ្ឌុប្បណ្ឌុកជាតំ ធមនិសន្ថតគត្តំ. ទិស្វាន កនិដ្ឋំ ឥសិំ ឯតទវោច – ‘‘កិស្ស ត្វំ, ភោ, ភិយ្យោសោមត្តាយ កិសោ លូខោ ទុព្ពណ្ណោ ឧប្បណ្ឌុប្បណ្ឌុកជាតោ ធមនិសន្ថតគត្តោ’’តិ? ‘‘តស្សាហំ, ភោ, នាគស្ស ទស្សនីយស្ស អទស្សនេន ភិយ្យោសោមត្តាយ កិសោ លូខោ ទុព្ពណ្ណោ ឧប្បណ្ឌុប្បណ្ឌុកជាតោ ធមនិសន្ថតគត្តោ’’តិ. អថ ខោ, ភិក្ខវេ, ជេដ្ឋោ ឥសិ កនិដ្ឋំ ឥសិំ គាថាយ អជ្ឈភាសិ –

[ជា. ១.៣.៩ មណិកណ្ឋជាតកេបិ] ‘‘ន តំ យាចេ យស្ស បិយំ ជិគីសេ,

វិទេស្សោ [ទេស្សោ (សី.), ទេស្សោ ច (ស្យា.)] ហោតិ អតិយាចនាយ;

នាគោ មណិំ យាចិតោ ព្រាហ្មណេន;

អទស្សនញ្ញេវ តទជ្ឈគមា’’តិ.

តេសញ្ហិ នាម, ភិក្ខវេ, តិរច្ឆានគតានំ បាណានំ អមនាបា ភវិស្សតិ យាចនា អមនាបា វិញ្ញត្តិ. កិមង្គំ [កិមង្គ (សី.)] បន មនុស្សភូតានំ!

៣៤៥. ‘‘ភូតបុព្ពំ, ភិក្ខវេ, អញ្ញតរោ ភិក្ខុ ហិមវន្តបស្សេ វិហរតិ អញ្ញតរស្មិំ វនសណ្ឌេ. តស្ស ខោ, ភិក្ខវេ, វនសណ្ឌស្ស អវិទូរេ មហន្តំ និន្នំ បល្លលំ. អថ ខោ,

វាសាយ ឧបគច្ឆតិ. អថ ខោ, ភិក្ខវេ, សោ ភិក្ខុ តស្ស សកុណសង្ឃស្ស សទ្ទេន ឧព្ពាឡ្ហោ យេនាហំ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា មំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិ. ឯកមន្តំ និសិន្នំ ខោ អហំ, ភិក្ខវេ, តំ ភិក្ខុំ ឯតទវោច – ‘កច្ចិ, ភិក្ខុ, ខមនីយំ កច្ចិ យាបនីយំ កច្ចិសិ អប្បកិលមថេន អទ្ធានំ អាគតោ? កុតោ ច ត្វំ, ភិក្ខុ, អាគច្ឆសី’តិ? ‘ខមនីយំ, ភគវា, យាបនីយំ, ភគវា. អប្បកិលមថេន ចាហំ, ភន្តេ, អទ្ធានំ អាគតោ. អត្ថិ, ភន្តេ, ហិមវន្តបស្សេ មហាវនសណ្ឌោ. តស្ស ខោ បន, ភន្តេ, វនសណ្ឌស្ស អវិទូរេ មហន្តំ និន្នំ បល្លលំ. អថ ខោ, ភន្តេ, មហាសកុណសង្ឃោ តស្មិំ បល្លលេ ទិវសំ គោចរំ ចរិត្វា សាយំ តំ វនសណ្ឌំ វាសាយ ឧបគច្ឆតិ. តតោ អហំ, ភគវា, អាគច្ឆាមិ – តស្ស សកុណសង្ឃស្ស សទ្ទេន ឧព្ពាឡ្ហោ’តិ. ‘ឥច្ឆសិ បន ត្វំ, ភិក្ខុ, តស្ស សកុណសង្ឃស្ស អនាគមន’ន្តិ? ‘ឥច្ឆាមហំ, ភគវា, តស្ស សកុណសង្ឃស្ស អនាគមន’ន្តិ. ‘តេន ហិ ត្វំ, ភិក្ខុ, តត្ថ គន្ត្វា តំ វនសណ្ឌំ អជ្ឈោគាហេត្វា រត្តិយា បឋមំ យាមំ តិក្ខត្តុំ សទ្ទមនុស្សាវេហិ – សុណន្តុ មេ, ភោន្តោ សកុណា, យាវតិកា ឥមស្មិំ វនសណ្ឌេ វាសំ ឧបគតា, បត្តេន មេ អត្ថោ. ឯកេកំ មេ, ភោន្តោ, បត្តំ ទទន្តូ’តិ. រត្តិយា មជ្ឈិមំ យាមំ… រត្តិយា បច្ឆិមំ យាមំ តិក្ខត្តុំ សទ្ទមនុស្សាវេហិ – ‘សុណន្តុ មេ, ភោន្តោ សកុណា, យាវតិកា ឥមស្មិំ វនសណ្ឌេ វាសំ ឧបគតា, បត្តេន មេ អត្ថោ. ឯកេកំ មេ, ភោន្តោ, បត្តំ ទទន្តូ’តិ.

‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, សោ ភិក្ខុ តត្ថ គន្ត្វា តំ វនសណ្ឌំ អជ្ឈោគាហេត្វា រត្តិយា បឋមំ យាមំ តិក្ខត្តុំ សទ្ទមនុស្សាវេសិ – ‘សុណន្តុ មេ, ភោន្តោ សកុណា, យាវតិកា ឥមស្មិំ វនសណ្ឌេ វាសំ ឧបគតា, បត្តេន មេ អត្ថោ. ឯកេកំ មេ, ភោន្តោ, បត្តំ ទទន្តូ’តិ. រត្តិយា មជ្ឈិម យាមំ… រត្តិយា បច្ឆិមំ យាមំ តិក្ខត្តុំ សទ្ទមនុស្សាវេសិ – ‘សុណន្តុ មេ, ភោន្តោ សកុណា, យាវតិកា ឥមស្មិំ វនសណ្ឌេ វាសំ ឧបគតា, បត្តេន មេ អត្ថោ. ឯកេកំ មេ, ភោន្តោ, បត្តំ ទទន្តូ’តិ. អថ ខោ, ភិក្ខវេ, សោ សកុណសង្ឃោ – ‘ភិក្ខុ បត្តំ យាចតិ ភិក្ខុស្ស បត្តេន អត្ថោ’តិ តម្ហា វនសណ្ឌា បក្កាមិ. តថា បក្កន្តោវ អហោសិ ន បុន បច្ចាគញ្ឆិ. តេសញ្ហិ នាម, ភិក្ខវេ, តិរច្ឆានគតានំ បាណានំ អមនាបា ភវិស្សតិ យាចនា អមនាបា វិញ្ញត្តិ. កិមង្គំ បន មនុស្សភូតានំ’’!

៣៤៦. ‘‘ភូតបុព្ពំ, ភិក្ខវេ, រដ្ឋបាលស្ស កុលបុត្តស្ស បិតា រដ្ឋបាលំ កុលបុត្តំ គាថាយ អជ្ឈភាសិ –

‘អបាហំ តេ ន ជានាមិ, រដ្ឋបាល ពហូ ជនា;

[ជា. ១.៧.៥៤] តេ មំ សង្គម្ម យាចន្តិ, កស្មា មំ ត្វំ ន យាចសី’តិ.

[ជា. ១.៧.៥៥] ‘យាចកោ អប្បិយោ ហោតិ, យាចំ អទទមប្បិយោ;

តស្មាហំ តំ ន យាចាមិ, មា មេ វិទេស្សនា អហូ’តិ.

‘‘សោ ហិ នាម, ភិក្ខវេ, រដ្ឋបាលោ កុលបុត្តោ សកំ បិតរំ ឯវំ វក្ខតិ. កិមង្គំ បន ជនោ ជនំ!

៣៤៧. ‘‘គិហីនំ, ភិក្ខវេ, ទុស្សំហរានិ ភោគានិ សម្ភតានិបិ ទុរក្ខិយានិ. តត្ថ នាម តុម្ហេ, មោឃបុរិសា, ឯវំ ទុស្សំហរេសុ ភោគេសុ សម្ភតេសុបិ ទុរក្ខិយេសុ យាចនពហុលា វិញ្ញត្តិពហុលា វិហរិស្សថ – ‘បុរិសំ ទេថ, បុរិសត្ថករំ ទេថ, គោណំ ទេថ, សកដំ ទេថ, វាសិំ ទេថ, បរសុំ ទេថ, កុឋារិំ ទេថ, កុទាលំ ទេថ, និខាទនំ ទេថ, វល្លិំ ទេថ, វេឡុំ ទេថ, មុញ្ជំ ទេថ, បព្ពជំ ទេថ, តិណំ ទេថ, មត្តិកំ ទេថា’’តិ! នេតំ, មោឃបុរិសា, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៣៤៨. ‘‘សញ្ញាចិកាយ បន ភិក្ខុនា កុដិំ ការយមានេន អស្សាមិកំ អត្តុទ្ទេសំ បមាណិកា ការេតព្ពា. តត្រិទំ បមាណំ – ទីឃសោ ទ្វាទស វិទត្ថិយោ, សុគតវិទត្ថិយា; តិរិយំ សត្តន្តរា. ភិក្ខូ អភិនេតព្ពា វត្ថុទេសនាយ. តេហិ ភិក្ខូហិ វត្ថុ ទេសេតព្ពំ – អនារម្ភំ [អនារព្ភំ (ក.)] សបរិក្កមនំ. សារម្ភេ [សារព្ភេ (ក.)] ចេ ភិក្ខុ វត្ថុស្មិំ អបរិក្កមនេ សញ្ញាចិកាយ កុដិំ ការេយ្យ, ភិក្ខូ វា អនភិនេយ្យ វត្ថុទេសនាយ, បមាណំ វា អតិក្កាមេយ្យ, សង្ឃាទិសេសោ’’តិ.

៣៤៩. សញ្ញាចិកា នាម សយំ យាចិត្វា បុរិសម្បិ បុរិសត្ថករម្បិ គោណម្បិ សកដម្បិ វាសិម្បិ បរសុម្បិ កុឋារិម្បិ កុទាលម្បិ និខាទនម្បិ វល្លិម្បិ វេឡុម្បិ មុញ្ជម្បិ បព្ពជម្បិ តិណម្បិ មត្តិកម្បិ.

កុដិ នាម ឧល្លិត្តា វា ហោតិ អវលិត្តា វា ឧល្លិត្តាវលិត្តា វា.

ការយមានេនាតិ ករោន្តោ វា ការាបេន្តោ វា.

អស្សាមិកន្តិ ន អញ្ញោ កោចិ សាមិកោ ហោតិ, ឥត្ថី វា បុរិសោ វា គហដ្ឋោ វា បព្ពជិតោ វា.

អត្តុទ្ទេសន្តិ អត្តនោ អត្ថាយ.

បមាណិកា ការេតព្ពា. តត្រិទំ បមាណំ – ទីឃសោ ទ្វាទស វិទត្ថិយោ, សុគតវិទត្ថិយាតិ ពាហិរិមេន មានេន.

តិរិយំ សត្តន្តរាតិ អព្ភន្តរិមេន មានេន.

ភិក្ខូ អភិនេតព្ពា វត្ថុទេសនាយាតិ តេន កុដិការកេន ភិក្ខុនា កុដិវត្ថុំ សោធេត្វា សង្ឃំ ឧបសង្កមិត្វា ឯកំសំ ឧត្តរាសង្គំ ករិត្វា វុឌ្ឍានំ ភិក្ខូនំ បាទេ វន្ទិត្វា ឧក្កុដិកំ និសីទិត្វា អញ្ជលិំ បគ្គហេត្វា ឯវមស្ស វចនីយោ – ‘‘អហំ, ភន្តេ, សញ្ញាចិកាយ កុដិំ កត្តុកាមោ អស្សាមិកំ អត្តុទ្ទេសំ. សោហំ, ភន្តេ, សង្ឃំ កុដិវត្ថុឱលោកនំ យាចាមី’’តិ. ទុតិយម្បិ យាចិតព្ពា. តតិយម្បិ យាចិតព្ពា. សចេ សព្ពោ សង្ឃោ ឧស្សហតិ កុដិវត្ថុំ ឱលោកេតុំ, សព្ពេន សង្ឃេន ឱលោកេតព្ពំ. នោ ចេ សព្ពោ សង្ឃោ ឧស្សហតិ កុដិវត្ថុំ ឱលោកេតុំ, យេ តត្ថ ហោន្តិ ភិក្ខូ ព្យត្តា បដិពលា សារម្ភំ អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ អបរិក្កមនំ ជានិតុំ តេ យាចិត្វា សម្មន្និតព្ពា. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, សម្មន្និតព្ពា. ព្យត្តេន ភិក្ខុនា បដិពលេន សង្ឃោ ញាបេតព្ពោ –

៣៥០. ‘‘សុណាតុ មេ, ភន្តេ, សង្ឃោ. អយំ ឥត្ថន្នាមោ ភិក្ខុ សញ្ញាចិកាយ កុដិំ កត្តុកាមោ អស្សាមិកំ អត្តុទ្ទេសំ. សោ សង្ឃំ កុដិវត្ថុឱលោកនំ យាចតិ. យទិ សង្ឃស្ស បត្តកល្លំ, សង្ឃោ ឥត្ថន្នាមញ្ច ឥត្ថន្នាមញ្ច ភិក្ខូ សម្មន្នេយ្យ ឥត្ថន្នាមស្ស ភិក្ខុនោ កុដិវត្ថុំ ឱលោកេតុំ. ឯសា ញត្តិ.

‘‘សុណាតុ មេ, ភន្តេ, សង្ឃោ. អយំ ឥត្ថន្នាមោ ភិក្ខុ សញ្ញាចិកាយ កុដិំ កត្តុកាមោ អស្សាមិកំ អត្តុទ្ទេសំ. សោ សង្ឃំ កុដិវត្ថុឱលោកនំ យាចតិ. សង្ឃោ ឥត្ថន្នាមញ្ច ឥត្ថន្នាមញ្ច ភិក្ខូ សម្មន្នតិ ឥត្ថន្នាមស្ស ភិក្ខុនោ កុដិវត្ថុំ ឱលោកេតុំ. យស្សាយស្មតោ ខមតិ ឥត្ថន្នាមស្ស ច ឥត្ថន្នាមស្ស ច ភិក្ខូនំ សម្មុតិ [សម្មតិ (ស្យា.)] ឥត្ថន្នាមស្ស ភិក្ខុនោ កុដិវត្ថុំ ឱលោកេតុំ, សោ តុណ្ហស្ស; យស្ស នក្ខមតិ, សោ ភាសេយ្យ.

‘‘សម្មតា សង្ឃេន ឥត្ថន្នាមោ ច ឥត្ថន្នាមោ ច ភិក្ខូ ឥត្ថន្នាមស្ស ភិក្ខុនោ កុដិវត្ថុំ ឱលោកេតុំ. ខមតិ សង្ឃស្ស, តស្មា តុណ្ហី, ឯវមេតំ ធារយាមី’’តិ.

៣៥១. តេហិ សម្មតេហិ ភិក្ខូហិ តត្ថ គន្ត្វា កុដិវត្ថុ ឱលោកេតព្ពំ, សារម្ភំ អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ អបរិក្កមនំ ជានិតព្ពំ. សចេ សារម្ភំ ហោតិ អបរិក្កមនំ, ‘មា ឥធ ករី’តិ វត្តព្ពោ. សចេ អនារម្ភំ ហោតិ សបរិក្កមនំ, សង្ឃស្ស អារោចេតព្ពំ – ‘អនារម្ភំ សបរិក្កមន’ន្តិ. តេន កុដិការកេន ភិក្ខុនា សង្ឃំ ឧបសង្កមិត្វា ឯកំសំ ឧត្តរាសង្គំ ករិត្វា វុឌ្ឍានំ ភិក្ខូនំ បាទេ វន្ទិត្វា ឧក្កុដិកំ និសីទិត្វា អញ្ជលិំ បគ្គហេត្វា ឯវមស្ស វចនីយោ – ‘‘អហំ, ភន្តេ, សញ្ញាចិកាយ កុដិំ កត្តុកាមោ អស្សាមិកំ អត្តុទ្ទេសំ. សោហំ, ភន្តេ, សង្ឃំ កុដិវត្ថុទេសនំ យាចាមី’’តិ. ទុតិយម្បិ យាចិតព្ពា. តតិយម្បិ យាចិតព្ពា. ព្យត្តេន ភិក្ខុនា បដិពលេន សង្ឃោ ញាបេតព្ពោ –

៣៥២. ‘‘សុណាតុ មេ, ភន្តេ, សង្ឃោ. អយំ ឥត្ថន្នាមោ ភិក្ខុ សញ្ញាចិកាយ កុដិំ កត្តុកាមោ អស្សាមិកំ អត្តុទ្ទេសំ. សោ សង្ឃំ កុដិវត្ថុទេសនំ យាចតិ. យទិ សង្ឃស្ស បត្តកល្លំ, សង្ឃោ ឥត្ថន្នាមស្ស ភិក្ខុនោ កុដិវត្ថុំ ទេសេយ្យ. ឯសា ញត្តិ.

‘‘សុណាតុ មេ, ភន្តេ, សង្ឃោ. អយំ ឥត្ថន្នាមោ ភិក្ខុ សញ្ញាចិកាយ កុដិំ កត្តុកាមោ អស្សាមិកំ អត្តុទ្ទេសំ. សោ សង្ឃំ កុដិវត្ថុទេសនំ យាចតិ. សង្ឃោ ឥត្ថន្នាមស្ស ភិក្ខុនោ កុដិវត្ថុំ ទេសេតិ. យស្សាយស្មតោ ខមតិ ឥត្ថន្នាមស្ស ភិក្ខុនោ កុដិវត្ថុស្ស ទេសនា, សោ តុណ្ហស្ស; យស្ស នក្ខមតិ, សោ ភាសេយ្យ.

‘‘ទេសិតំ សង្ឃេន ឥត្ថន្នាមស្ស ភិក្ខុនោ កុដិវត្ថុ. ខមតិ សង្ឃស្ស, តស្មា តុណ្ហី, ឯវមេតំ ធារយាមី’’តិ.

៣៥៣. សារម្ភំ នាម កិបិល្លិកានំ វា អាសយោ ហោតិ, ឧបចិកានំ វា អាសយោ ហោតិ, ឧន្ទុរានំ វា អាសយោ ហោតិ, អហីនំ វា អាសយោ ហោតិ, វិច្ឆិកានំ វា អាសយោ ហោតិ, សតបទីនំ វា អាសយោ ហោតិ, ហត្ថីនំ វា អាសយោ ហោតិ, អស្សានំ វា អាសយោ ហោតិ, សីហានំ វា អាសយោ ហោតិ, ព្យគ្ឃានំ វា អាសយោ ហោតិ, ទីបីនំ វា អាសយោ ហោតិ, អច្ឆានំ វា អាសយោ ហោតិ, តរច្ឆានំ វា អាសយោ ហោតិ, យេសំ កេសញ្ចិ តិរច្ឆានគតានំ បាណានំ អាសយោ ហោតិ, បុព្ពណ្ណនិស្សិតំ វា ហោតិ, អបរណ្ណនិស្សិតំ វា ហោតិ, អព្ភាឃាតនិស្សិតំ វា ហោតិ, អាឃាតននិស្សិតំ វា ហោតិ, សុសាននិស្សិតំ វា ហោតិ, ឧយ្យាននិស្សិតំ វា ហោតិ, រាជវត្ថុនិស្សិតំ វា ហោតិ, ហត្ថិសាលានិស្សិតំ វា ហោតិ, អស្សសាលានិស្សិតំ វា ហោតិ, ពន្ធនាគារនិស្សិតំ វា ហោតិ, បានាគារនិស្សិតំ វា ហោតិ, សូននិស្សិតំ វា ហោតិ, រច្ឆានិស្សិតំ វា ហោតិ, ចច្ចរនិស្សិតំ វា ហោតិ, សភានិស្សិតំ វា ហោតិ, សំសរណនិស្សិតំ វា [សញ្ចរណនិស្សិតំ វា (ក.)] ហោតិ. ឯតំ សារម្ភំ នាម.

អបរិក្កមនំ នាម ន សក្កា ហោតិ យថាយុត្តេន សកដេន អនុបរិគន្តុំ សមន្តា និស្សេណិយា អនុបរិគន្តុំ. ឯតំ អបរិក្កមនំ នាម.

អនារម្ភំ នាម ន កិបិល្លិកានំ វា អាសយោ ហោតិ, ន ឧបចិកានំ វា អាសយោ ហោតិ, ន ឧន្ទុរានំ វា អាសយោ ហោតិ, ន អហីនំ វា អាសយោ ហោតិ, ន វិច្ឆិកានំ វា អាសយោ ហោតិ, ន សតបទីនំ វា អាសយោ ហោតិ…បេ… ន សំសរណនិស្សិតំ វា ហោតិ. ឯតំ អនារម្ភំ នាម.

សបរិក្កមនំ នាម សក្កា ហោតិ យថាយុត្តេន សកដេន អនុបរិគន្តុំ, សមន្តា និស្សេណិយា អនុបរិគន្តុំ. ឯតំ សបរិក្កមនំ នាម.

សញ្ញាចិកា នាម សយំ យាចិត្វា បុរិសម្បិ បុរិសត្ថករម្បិ…បេ… មត្តិកម្បិ.

កុដិ នាម ឧល្លិត្តា វា ហោតិ វា អវលិត្តា វា ឧល្លិត្តាវលិត្តា វា.

ការេយ្យាតិ ករោតិ វា ការាបេតិ វា.

ភិក្ខូ វា អនភិនេយ្យ, វត្ថុទេសនាយ បមាណំ វា អតិក្កាមេយ្យាតិ ញត្តិទុតិយេន កម្មេន កុដិវត្ថុំ ន ទេសាបេត្វា, អាយាមតោ វា វិត្ថារតោ វា អន្តមសោ កេសគ្គមត្តម្បិ អតិក្កាមេត្វា ករោតិ វា ការាបេតិ វា, បយោគេ បយោគេ ទុក្កដំ. ឯកំ បិណ្ឌំ អនាគតេ អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. តស្មិំ បិណ្ឌេ អាគតេ អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

សង្ឃាទិសេសោតិ…បេ… តេនបិ វុច្ចតិ សង្ឃាទិសេសោតិ.

៣៥៤. ភិក្ខុ កុដិំ ករោតិ អទេសិតវត្ថុកំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសេន ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ. ភិក្ខុ កុដិំ ករោតិ អទេសិតវត្ថុកំ សារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសេន ទុក្កដស្ស. ភិក្ខុ កុដិំ ករោតិ អទេសិតវត្ថុកំ អនារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសេន ទុក្កដស្ស. ភិក្ខុ កុដិំ ករោតិ អទេសិតវត្ថុកំ អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

៣៥៥. ភិក្ខុ កុដិំ ករោតិ ទេសិតវត្ថុកំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ. ភិក្ខុ កុដិំ ករោតិ ទេសិតវត្ថុកំ សារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ភិក្ខុ កុដិំ ករោតិ ទេសិតវត្ថុកំ អនារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ភិក្ខុ កុដិំ ករោតិ ទេសិតវត្ថុកំ អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អនាបត្តិ.

ភិក្ខុ កុដិំ ករោតិ បមាណាតិក្កន្តំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសេន ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ. ភិក្ខុ កុដិំ ករោតិ បមាណាតិក្កន្តំ សារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសេន ទុក្កដស្ស. ភិក្ខុ កុដិំ ករោតិ បមាណាតិក្កន្តំ អនារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសេន ទុក្កដស្ស. ភិក្ខុ កុដិំ ករោតិ បមាណាតិក្កន្តំ អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ភិក្ខុ កុដិំ ករោតិ បមាណិកំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ. ភិក្ខុ កុដិំ ករោតិ បមាណិកំ សារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ភិក្ខុ កុដិំ ករោតិ បមាណិកំ អនារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ភិក្ខុ កុដិំ ករោតិ បមាណិកំ អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អនាបត្តិ.

ភិក្ខុ កុដិំ ករោតិ អទេសិតវត្ថុកំ បមាណាតិក្កន្តំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ សង្ឃាទិសេសេន ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ. ភិក្ខុ កុដិំ ករោតិ អទេសិតវត្ថុកំ បមាណាតិក្កន្តំ សារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ សង្ឃាទិសេសេន ទុក្កដស្ស. ភិក្ខុ កុដិំ ករោតិ អទេសិតវត្ថុកំ បមាណាតិក្កន្តំ អនារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ សង្ឃាទិសេសេន ទុក្កដស្ស. ភិក្ខុ កុដិំ ករោតិ អទេសិតវត្ថុកំ បមាណាតិក្កន្តំ អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ សង្ឃាទិសេសានំ.

ភិក្ខុ កុដិំ ករោតិ ទេសិតវត្ថុកំ បមាណិកំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ. ភិក្ខុ កុដិំ ករោតិ ទេសិតវត្ថុកំ បមាណិកំ សារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ភិក្ខុ កុដិំ ករោតិ ទេសិតវត្ថុកំ បមាណិកំ អនារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ភិក្ខុ កុដិំ ករោតិ ទេសិតវត្ថុកំ បមាណិកំ អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អនាបត្តិ.

៣៥៦. ភិក្ខុ សមាទិសតិ – ‘‘កុដិំ មេ ករោថា’’តិ. តស្ស កុដិំ ករោន្តិ អទេសិតវត្ថុកំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសេន ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ… សារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសេន ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសេន ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ភិក្ខុ សមាទិសតិ – ‘‘កុដិំ មេ ករោថា’’តិ. តស្ស កុដិំ ករោន្តិ ទេសិតវត្ថុកំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ… សារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អនាបត្តិ.

ភិក្ខុ សមាទិសតិ – ‘‘កុដិំ មេ ករោថា’’តិ. តស្ស កុដិំ ករោន្តិ បមាណាតិក្កន្តំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសេន ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ… សារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសេន ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសេន ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ភិក្ខុ សមាទិសតិ – ‘‘កុដិំ មេ ករោថា’’តិ. តស្ស កុដិំ ករោន្តិ បមាណិកំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ… សារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អនាបត្តិ.

ភិក្ខុ សមាទិសតិ – ‘‘កុដិំ មេ ករោថា’’តិ. តស្ស កុដិំ ករោន្តិ អទេសិតវត្ថុកំ បមាណាតិក្កន្តំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ សង្ឃាទិសេសេន ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ… សារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ សង្ឃាទិសេសេន ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ សង្ឃាទិសេសេន ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ សង្ឃាទិសេសានំ.

ភិក្ខុ សមាទិសតិ – ‘‘កុដិំ មេ ករោថា’’តិ. តស្ស កុដិំ ករោន្តិ ទេសិតវត្ថុកំ បមាណិកំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ… សារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អនាបត្តិ.

៣៥៧. ភិក្ខុ សមាទិសិត្វា បក្កមតិ – ‘‘កុដិំ មេ ករោថា’’តិ. ន ច សមាទិសតិ – ‘‘ទេសិតវត្ថុកា ច ហោតុ អនារម្ភា ច សបរិក្កមនា ចា’’តិ. តស្ស កុដិំ ករោន្តិ អទេសិតវត្ថុកំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសេន ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ… សារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសេន ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសេន ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ភិក្ខុ សមាទិសិត្វា បក្កមតិ – ‘‘កុដិំ មេ ករោថា’’តិ. ន ច សមាទិសតិ – ‘‘ទេសិតវត្ថុកា ច ហោតុ អនារម្ភា ច សបរិក្កមនា ចា’’តិ. តស្ស កុដិំ ករោន្តិ ទេសិតវត្ថុកំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ… សារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អនាបត្តិ.

ភិក្ខុ សមាទិសិត្វា បក្កមតិ – ‘‘កុដិំ មេ ករោថា’’តិ. ន ច សមាទិសតិ – ‘‘បមាណិកា ច ហោតុ អនារម្ភា ច សបរិក្កមនា ចា’’តិ. តស្ស កុដិំ ករោន្តិ បមាណាតិក្កន្តំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសេន ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ… សារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសេន ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសេន ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ភិក្ខុ សមាទិសិត្វា បក្កមតិ – ‘‘កុដិំ មេ ករោថា’’តិ. ន ច សមាទិសតិ – ‘‘បមាណិកា ច ហោតុ អនារម្ភា ច សបរិក្កមនា ចា’’តិ. តស្ស កុដិំ ករោន្តិ បមាណិកំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ… សារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អនាបត្តិ.

ភិក្ខុ សមាទិសិត្វា បក្កមតិ – ‘‘កុដិំ មេ ករោថា’’តិ. ន ច សមាទិសតិ – ‘‘ទេសិតវត្ថុកា ច ហោតុ បមាណិកា ច អនារម្ភា ច សបរិក្កមនា ចា’’តិ. តស្ស កុដិំ ករោន្តិ អទេសិតវត្ថុកំ បមាណាតិក្កន្តំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ សង្ឃាទិសេសេន ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ… សារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ សង្ឃាទិសេសេន ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ សង្ឃាទិសេសេន ទុក្កដស្ស …បេ… អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ សង្ឃាទិសេសានំ.

ភិក្ខុ សមាទិសិត្វា បក្កមតិ – ‘‘កុដិំ មេ ករោថា’’តិ. ន ច សមាទិសតិ – ‘‘ទេសិតវត្ថុកា ច ហោតុ បមាណិកា ច អនារម្ភា ច សបរិក្កមនា ចា’’តិ. តស្ស កុដិំ ករោន្តិ ទេសិតវត្ថុកំ បមាណិកំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ… សារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អនាបត្តិ.

៣៥៨. ភិក្ខុ សមាទិសិត្វា បក្កមតិ – ‘‘កុដិំ មេ ករោថា’’តិ. សមាទិសតិ ច – ‘‘ទេសិតវត្ថុកា ច ហោតុ អនារម្ភា ច សបរិក្កមនា ចា’’តិ. តស្ស កុដិំ ករោន្តិ អទេសិតវត្ថុកំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ. សោ សុណាតិ – ‘‘កុដិ កិរ មេ កយិរតិ អទេសិតវត្ថុកា សារម្ភា អបរិក្កមនា’’តិ. តេន ភិក្ខុនា សាមំ វា គន្តព្ពំ ទូតោ វា បាហេតព្ពោ – ‘‘ទេសិតវត្ថុកា ច ហោតុ អនារម្ភា ច សបរិក្កមនា ចា’’តិ. នោ ចេ សាមំ វា គច្ឆេយ្យ ទូតំ វា បហិណេយ្យ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

ភិក្ខុ សមាទិសិត្វា បក្កមតិ – ‘‘កុដិំ មេ ករោថា’’តិ. សមាទិសតិ ច – ‘‘ទេសិតវត្ថុកា ច ហោតុ អនារម្ភា ច សបរិក្កមនា ចា’’តិ. តស្ស កុដិំ ករោន្តិ អទេសិតវត្ថុកំ សារម្ភំ សបរិក្កមនំ. សោ សុណាតិ – ‘‘កុដិ កិរ មេ កយិរតិ អទេសិតវត្ថុកា សារម្ភា សបរិក្កមនា’’តិ. តេន ភិក្ខុនា សាមំ វា គន្តព្ពំ ទូតោ វា បាហេតព្ពោ – ‘‘ទេសិតវត្ថុកា ច ហោតុ អនារម្ភា ចា’’តិ. នោ ចេ សាមំ វា គច្ឆេយ្យ ទូតំ វា បហិណេយ្យ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

ភិក្ខុ សមាទិសិត្វា បក្កមតិ – ‘‘កុដិំ មេ ករោថា’’តិ. សមាទិសតិ ច – ‘‘ទេសិតវត្ថុកា ច ហោតុ អនារម្ភា ច សបរិក្កមនា ចា’’តិ. តស្ស កុដិំ ករោន្តិ អទេសិតវត្ថុកំ អនារម្ភំ អបរិក្កមនំ. សោ សុណាតិ – ‘‘កុដិ កិរ មេ កយិរតិ អទេសិតវត្ថុកា អនារម្ភា អបរិក្កមនា’’តិ. តេន ភិក្ខុនា សាមំ វា គន្តព្ពំ ទូតោ វា បាហេតព្ពោ – ‘‘ទេសិតវត្ថុកា ច ហោតុ សបរិក្កមនា ចា’’តិ. នោ ចេ សាមំ វា គច្ឆេយ្យ ទូតំ វា បហិណេយ្យ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

ភិក្ខុ សមាទិសិត្វា បក្កមតិ – ‘‘កុដិំ មេ ករោថា’’តិ. សមាទិសតិ ច – ‘‘ទេសិតវត្ថុកា ច ហោតុ អនារម្ភា ច សបរិក្កមនា ចា’’តិ. តស្ស កុដិំ ករោន្តិ អទេសិតវត្ថុកំ អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ. សោ សុណាតិ – ‘‘កុដិ កិរ មេ កយិរតិ អទេសិតវត្ថុកា អនារម្ភា សបរិក្កមនា’’តិ. តេន ភិក្ខុនា សាមំ វា គន្តព្ពំ ទូតោ វា បាហេតព្ពោ – ‘‘ទេសិតវត្ថុកា ហោតូ’’តិ. នោ ចេ សាមំ វា គច្ឆេយ្យ ទូតំ វា បហិណេយ្យ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

ភិក្ខុ សមាទិសិត្វា បក្កមតិ – ‘‘កុដិំ មេ ករោថា’’តិ. សមាទិសតិ ច – ‘‘ទេសិតវត្ថុកា ច ហោតុ អនារម្ភា ច សបរិក្កមនា ចា’’តិ. តស្ស កុដិំ ករោន្តិ ទេសិតវត្ថុកំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ. សោ សុណាតិ – ‘‘កុដិ កិរ មេ កយិរតិ ទេសិតវត្ថុកា សារម្ភា អបរិក្កមនា’’តិ. តេន ភិក្ខុនា សាមំ វា គន្តព្ពំ ទូតោ វា បាហេតព្ពោ – ‘‘អនារម្ភា ច ហោតុ សបរិក្កមនា ចា’’តិ. នោ ចេ សាមំ វា គច្ឆេយ្យ ទូតំ វា បហិណេយ្យ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

ភិក្ខុ សមាទិសិត្វា បក្កមតិ – ‘‘កុដិំ មេ ករោថា’’តិ. សមាទិសតិ ច – ‘‘ទេសិតវត្ថុកា ច ហោតុ អនារម្ភា ច សបរិក្កមនា ចា’’តិ. តស្ស កុដិំ ករោន្តិ ទេសិតវត្ថុកំ សារម្ភំ សបរិក្កមនំ. សោ សុណាតិ – ‘‘កុដិ កិរ មេ កយិរតិ ទេសិតវត្ថុកា សារម្ភា សបរិក្កមនា’’តិ. តេន ភិក្ខុនា សាមំ វា គន្តព្ពំ ទូតោ វា បាហេតព្ពោ – ‘‘អនារម្ភា ហោតូ’’តិ. នោ ចេ សាមំ វា គច្ឆេយ្យ ទូតំ វា បហិណេយ្យ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

ភិក្ខុ សមាទិសិត្វា បក្កមតិ – ‘‘កុដិំ មេ ករោថា’’តិ. សមាទិសតិ ច – ‘‘ទេសិតវត្ថុកា ច ហោតុ អនារម្ភា ច សបរិក្កមនា ចា’’តិ. តស្ស កុដិំ ករោន្តិ ទេសិតវត្ថុកំ អនារម្ភំ អបរិក្កមនំ. សោ សុណាតិ – ‘‘កុដិ កិរ មេ កយិរតិ ទេសិតវត្ថុកា អនារម្ភា អបរិក្កមនា’’តិ. តេន ភិក្ខុនា សាមំ វា គន្តព្ពំ ទូតោ វា បាហេតព្ពោ – ‘‘សបរិក្កមនា ហោតូ’’តិ. នោ ចេ សាមំ វា គច្ឆេយ្យ ទូតំ វា បហិណេយ្យ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

ភិក្ខុ សមាទិសិត្វា បក្កមតិ – ‘‘កុដិំ មេ ករោថា’’តិ. សមាទិសតិ ច – ‘‘ទេសិតវត្ថុកា ច ហោតុ អនារម្ភា ច សបរិក្កមនា ចា’’តិ. តស្ស កុដិំ ករោន្តិ ទេសិតវត្ថុកំ អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អនាបត្តិ.

៣៥៩. ភិក្ខុ សមាទិសិត្វា បក្កមតិ – ‘‘កុដិំ មេ ករោថា’’តិ. សមាទិសតិ ច – ‘‘បមាណិកា ច ហោតុ អនារម្ភា ច សបរិក្កមនា ចា’’តិ. តស្ស កុដិំ ករោន្តិ បមាណាតិក្កន្តំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ. សោ សុណាតិ – ‘‘កុដិ កិរ មេ កយិរតិ បមាណាតិក្កន្តា សារម្ភា អបរិក្កមនា’’តិ. តេន ភិក្ខុនា សាមំ វា គន្តព្ពំ ទូតោ វា បាហេតព្ពោ – ‘‘បមាណិកា ច ហោតុ អនារម្ភា ច សបរិក្កមនា ចា’’តិ…បេ… ‘‘បមាណិកា ច ហោតុ អនារម្ភា ចា’’តិ…បេ… ‘‘បមាណិកា ច ហោតុ សបរិក្កមនា ចា’’តិ…បេ… ‘‘បមាណិកា ហោតូ’’តិ. នោ ចេ សាមំ វា គច្ឆេយ្យ ទូតំ វា បហិណេយ្យ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

ភិក្ខុ សមាទិសិត្វា បក្កមតិ – ‘‘កុដិំ មេ ករោថា’’តិ. សមាទិសតិ ច – ‘‘បមាណិកា ច ហោតុ អនារម្ភា ច សបរិក្កមនា ចា’’តិ. តស្ស កុដិំ ករោន្តិ បមាណិកំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ. សោ សុណាតិ – ‘‘កុដិ កិរ មេ កយិរតិ បមាណិកា សារម្ភា អបរិក្កមនា’’តិ. តេន ភិក្ខុនា សាមំ វា គន្តព្ពំ ទូតោ វា បាហេតព្ពោ – ‘‘អនារម្ភា ច ហោតុ សបរិក្កមនា ចា’’តិ…បេ… ‘‘អនារម្ភា ហោតូ’’តិ…បេ… ‘‘សបរិក្កមនា ហោតូ’’តិ…បេ… អនាបត្តិ.

៣៦០. ភិក្ខុ សមាទិសិត្វា បក្កមតិ – ‘‘កុដិំ មេ ករោថា’’តិ. សមាទិសតិ ច – ‘‘ទេសិតវត្ថុកា ច ហោតុ បមាណិកា ច អនារម្ភា ច សបរិក្កមនា ចា’’តិ. តស្ស កុដិំ ករោន្តិ អទេសិតវត្ថុកំ បមាណាតិក្កន្តំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ. សោ សុណាតិ – ‘‘កុដិ កិរ មេ កយិរតិ អទេសិតវត្ថុកា បមាណាតិក្កន្តា សារម្ភា អបរិក្កមនា’’តិ. តេន ភិក្ខុនា សាមំ វា គន្តព្ពំ ទូតោ វា បាហេតព្ពោ – ‘‘ទេសិតវត្ថុកា ច ហោតុ បមាណិកា ច អនារម្ភា ច សបរិក្កមនា ចា’’តិ…បេ… ‘‘ទេសិតវត្ថុកា ច ហោតុ បមាណិកា ច អនារម្ភា ចា’’តិ…បេ… ‘‘ទេសិតវត្ថុកា ច ហោតុ បមាណិកា ច សបរិក្កមនា ចា’’តិ…បេ… ‘‘ទេសិតវត្ថុកា ច ហោតុ បមាណិកា ចា’’តិ. នោ ចេ សាមំ វា គច្ឆេយ្យ ទូតំ វា បហិណេយ្យ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

ភិក្ខុ សមាទិសិត្វា បក្កមតិ – ‘‘កុដិំ មេ ករោថា’’តិ. សមាទិសតិ ច – ‘‘ទេសិតវត្ថុកា ច ហោតុ បមាណិកា ច អនារម្ភា ច សបរិក្កមនា ចា’’តិ. តស្ស កុដិំ ករោន្តិ ទេសិតវត្ថុកំ បមាណិកំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ. សោ សុណាតិ – ‘‘កុដិ កិរ មេ កយិរតិ ទេសិតវត្ថុកា បមាណិកា សារម្ភា អបរិក្កមនា’’តិ. តេន ភិក្ខុនា សាមំ វា គន្តព្ពំ ទូតោ វា បាហេតព្ពោ – ‘‘អនារម្ភា ច ហោតុ សបរិក្កមនា ចា’’តិ…បេ… ‘‘អនារម្ភា ហោតូ’’តិ…បេ… ‘‘សបរិក្កមនា ហោតូ’’តិ…បេ… អនាបត្តិ.

ភិក្ខុ សមាទិសិត្វា បក្កមតិ – ‘‘កុដិំ មេ ករោថា’’តិ. សមាទិសតិ ច – ‘‘ទេសិតវត្ថុកា ច ហោតុ អនារម្ភា ច សបរិក្កមនា ចា’’តិ. តស្ស កុដិំ ករោន្តិ អទេសិតវត្ថុកំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ការុកានំ តិណ្ណំ ទុក្កដានំ…បេ… សារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ការុកានំ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ… អនារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ការុកានំ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ… អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ការុកានំ ទុក្កដស្ស.

ភិក្ខុ សមាទិសិត្វា បក្កមតិ – ‘‘កុដិំ មេ ករោថា’’តិ. សមាទិសតិ ច – ‘‘ទេសិតវត្ថុកា ច ហោតុ អនារម្ភា ច សបរិក្កមនា ចា’’តិ. តស្ស កុដិំ ករោន្តិ ទេសិតវត្ថុកំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ការុកានំ ទ្វិន្នំ ទុក្កាដនំ…បេ… សារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ការុកានំ ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ការុកានំ ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អនាបត្តិ.

ភិក្ខុ សមាទិសិត្វា បក្កមតិ – ‘‘កុដិំ មេ ករោថា’’តិ. សមាទិសតិ ច – ‘‘បមាណិកា ច ហោតុ អនារម្ភា ច សបរិក្កមនា ចា’’តិ. តស្ស កុដិំ ករោន្តិ បមាណាតិក្កន្តំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ការុកានំ តិណ្ណំ ទុក្កដានំ…បេ… សារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ការុកានំ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ… អនារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ការុកានំ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ… អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ អាបត្តិ ការុកានំ ទុក្កដស្ស.

ភិក្ខុ សមាទិសិត្វា បក្កមតិ – ‘‘កុដិំ មេ ករោថា’’តិ. សមាទិសតិ ច – ‘‘បមាណិកា ច ហោតុ អនារម្ភា ច សបរិក្កមនា ចា’’តិ. តស្ស កុដិំ ករោន្តិ បមាណិកំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ការុកានំ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ… សារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ការុកានំ ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ការុកានំ ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អនាបត្តិ.

ភិក្ខុ សមាទិសិត្វា បក្កមតិ – ‘‘កុដិំ មេ ករោថា’’តិ. សមាទិសតិ ច – ‘‘ទេសិតវត្ថុកា ច ហោតុ បមាណិកា ច អនារម្ភា ច សបរិក្កមនា ចា’’តិ. តស្ស កុដិំ ករោន្តិ អទេសិតវត្ថុកំ បមាណាតិក្កន្តំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ការុកានំ ចតុន្នំ ទុក្កដានំ…បេ… សារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ការុកានំ តិណ្ណំ ទុក្កដានំ…បេ… អនារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ការុកានំ តិណ្ណំ ទុក្កដានំ…បេ… អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ការុកានំ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ.

ភិក្ខុ សមាទិសិត្វា បក្កមតិ – ‘‘កុដិំ មេ ករោថា’’តិ. សមាទិសតិ ច – ‘‘ទេសិតវត្ថុកា ច ហោតុ បមាណិកា ច អនារម្ភា ច សបរិក្កមនា ចា’’តិ. តស្ស កុដិំ ករោន្តិ ទេសិតវត្ថុកំ បមាណិកំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ការុកានំ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ… សារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ការុកានំ ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ការុកានំ ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អនាបត្តិ.

៣៦១. ភិក្ខុ សមាទិសិត្វា បក្កមតិ – ‘‘កុដិំ មេ ករោថា’’តិ. តស្ស កុដិំ ករោន្តិ អទេសិតវត្ថុកំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ. សោ ចេ វិប្បកតេ អាគច្ឆតិ, តេន ភិក្ខុនា សា កុដិ អញ្ញស្ស វា ទាតព្ពា ភិន្ទិត្វា វា បុន កាតព្ពា. នោ ចេ អញ្ញស្ស វា ទទេយ្យ ភិន្ទិត្វា វា បុន ការេយ្យ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសេន ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ.

ភិក្ខុ សមាទិសិត្វា បក្កមតិ – ‘‘កុដិំ មេ ករោថា’’តិ. តស្ស កុដិំ ករោន្តិ អទេសិតវត្ថុកំ សារម្ភំ សបរិក្កមនំ. សោ ចេ វិប្បកតេ អាគច្ឆតិ, តេន ភិក្ខុនា សា កុដិ អញ្ញស្ស វា ទាតព្ពា ភិន្ទិត្វា វា បុន កាតព្ពា. នោ ចេ អញ្ញស្ស វា ទទេយ្យ ភិន្ទិត្វា វា បុន ការេយ្យ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសេន ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ អបរិក្កមនំ…បេ… អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសេន ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ…បេ… អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ភិក្ខុ សមាទិសិត្វា បក្កមតិ – ‘‘កុដិំ មេ ករោថា’’តិ. តស្ស កុដិំ ករោន្តិ ទេសិតវត្ថុកំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ. សោ ចេ វិប្បកតេ អាគច្ឆតិ, តេន ភិក្ខុនា សា កុដិ អញ្ញស្ស វា ទាតព្ពា ភិន្ទិត្វា វា បុន កាតព្ពា. នោ ចេ អញ្ញស្ស វា ទទេយ្យ ភិន្ទិត្វា វា បុន ការេយ្យ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ… សារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អនាបត្តិ.

៣៦២. ភិក្ខុ សមាទិសិត្វា បក្កមតិ – ‘‘កុដិំ មេ ករោថា’’តិ. តស្ស កុដិំ ករោន្តិ បមាណាតិក្កន្តំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ. សោ ចេ វិប្បកតេ អាគច្ឆតិ, តេន ភិក្ខុនា សា កុដិ អញ្ញស្ស វា ទាតព្ពា ភិន្ទិត្វា វា បុន កាតព្ពា. នោ ចេ អញ្ញស្ស វា ទទេយ្យ ភិន្ទិត្វា វា បុន ការេយ្យ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសេន ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ… សារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសេន ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសេន ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ភិក្ខុ សមាទិសិត្វា បក្កមតិ – ‘‘កុដិំ មេ ករោថា’’តិ. តស្ស កុដិំ ករោន្តិ បមាណិកំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ. សោ ចេ វិប្បកតេ អាគច្ឆតិ, តេន ភិក្ខុនា សា កុដិ អញ្ញស្ស វា ទាតព្ពា ភិន្ទិត្វា វា បុន កាតព្ពា. នោ ចេ អញ្ញស្ស វា ទទេយ្យ ភិន្ទិត្វា វា បុន ការេយ្យ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ… សារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អនាបត្តិ.

ភិក្ខុ សមាទិសិត្វា បក្កមតិ – ‘‘កុដិំ មេ ករោថា’’តិ. តស្ស កុដិំ ករោន្តិ អទេសិតវត្ថុកំ បមាណាតិក្កន្តំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ. សោ ចេ វិប្បកតេ អាគច្ឆតិ, តេន ភិក្ខុនា សា កុដិ អញ្ញស្ស វា ទាតព្ពា ភិន្ទិត្វា វា បុន កាតព្ពា. នោ ចេ អញ្ញស្ស វា ទទេយ្យ ភិន្ទិត្វា វា បុន ការេយ្យ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ សង្ឃាទិសេសេន ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ… សារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ សង្ឃាទិសេសេន ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ សង្ឃាទិសេសេន ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ សង្ឃាទិសេសានំ.

ភិក្ខុ សមាទិសិត្វា បក្កមតិ – ‘‘កុដិំ មេ ករោថា’’តិ. តស្ស កុដិំ ករោន្តិ ទេសិតវត្ថុកំ បមាណិកំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ. សោ ចេ វិប្បកតេ អាគច្ឆតិ, តេន ភិក្ខុនា សា កុដិ អញ្ញស្ស វា ទាតព្ពា ភិន្ទិត្វា វា បុន កាតព្ពា. នោ ចេ អញ្ញស្ស វា ទទេយ្យ ភិន្ទិត្វា វា បុន ការេយ្យ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កាដានំ…បេ… សារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

ភិក្ខុ សមាទិសិត្វា បក្កមតិ – ‘‘កុដិំ មេ ករោថា’’តិ. តស្ស កុដិំ ករោន្តិ ទេសិតវត្ថុកំ បមាណិកំ អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អនាបត្តិ.

៣៦៣. អត្តនា វិប្បកតំ អត្តនា បរិយោសាបេតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

អត្តនា វិប្បកតំ បរេហិ បរិយោសាបេតិ [បរិយោសាវាបេតិ (ក.)], អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បរេហិ វិប្បកតំ អត្តនា បរិយោសាបេតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បរេហិ វិប្បកតំ បរេហិ បរិយោសាបេតិ [បរិយោសាវាបេតិ (ក.)], អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

៣៦៤. អនាបត្តិ លេណេ គុហាយ តិណកុដិកាយ អញ្ញស្សត្ថាយ វាសាគារំ ឋបេត្វា សព្ពត្ថ, អនាបត្តិ ឧម្មត្តកស្ស អាទិកម្មិកស្សាតិ.

កុដិការសិក្ខាបទំ និដ្ឋិតំ ឆដ្ឋំ.

៧. វិហារការសិក្ខាបទំ

៣៦៥. តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា កោសម្ពិយំ វិហរតិ ឃោសិតារាមេ. តេន ខោ បន សមយេន អាយស្មតោ ឆន្នស្ស ឧបដ្ឋាកោ គហបតិ អាយស្មន្តំ ឆន្នំ ឯតទវោច – ‘‘វិហារវត្ថុំ, ភន្តេ, ជានាហិ អយ្យស្ស វិហារំ ការាបេស្សាមី’’តិ. អថ ខោ អាយស្មា ឆន្នោ វិហារវត្ថុំ សោធេន្តោ អញ្ញតរំ ចេតិយរុក្ខំ ឆេទាបេសិ គាមបូជិតំ និគមបូជិតំ នគរបូជិតំ ជនបទបូជិតំ រដ្ឋបូជិតំ. មនុស្សា ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម សមណា សក្យបុត្តិយា ចេតិយរុក្ខំ ឆេទាបេស្សន្តិ គាមបូជិតំ និគមបូជិតំ នគរបូជិតំ ជនបទបូជិតំ រដ្ឋបូជិតំ! ឯកិន្ទ្រិយំ សមណា សក្យបុត្តិយា ជីវំ វិហេឋេន្តី’’ [វិហេឋេស្សន្តិ (កត្ថចិ)] តិ. អស្សោសុំ ខោ ភិក្ខូ តេសំ មនុស្សានំ ឧជ្ឈាយន្តានំ ខិយ្យន្តានំ វិបាចេន្តានំ. យេ តេ ភិក្ខូ អប្បិច្ឆា…បេ… តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម អាយស្មា ឆន្នោ ចេតិយរុក្ខំ ឆេទាបេស្សតិ គាមបូជិតំ…បេ… រដ្ឋបូជិត’’ន្តិ! អថ ខោ តេ ភិក្ខូ អាយស្មន្តំ ឆន្នំ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ…បេ… ‘‘សច្ចំ កិរ ត្វំ, ឆន្ន, ចេតិយរុក្ខំ ឆេទាបេសិ គាមបូជិតំ…បេ… រដ្ឋបូជិត’’ន្តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា…បេ… ‘‘កថញ្ហិ នាម ត្វំ, មោឃបុរិស, ចេតិយរុក្ខំ ឆេទាបេស្សសិ គាមបូជិតំ និគមបូជិតំ នគរបូជិតំ ជនបទបូជិតំ រដ្ឋបូជិតំ! ជីវសញ្ញិនោ ហិ, មោឃបុរិស, មនុស្សា រុក្ខស្មិំ. នេតំ, មោឃបុរិស, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៣៦៦. ‘‘មហល្លកំ បន ភិក្ខុនា វិហារំ ការយមានេន សស្សាមិកំ អត្តុទ្ទេសំ ភិក្ខូ អភិនេតព្ពា វត្ថុទេសនាយ. តេហិ ភិក្ខូហិ វត្ថុ ទេសេតព្ពំ អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ. សារម្ភេ ចេ ភិក្ខុ វត្ថុស្មិំ អបរិក្កមនេ មហល្លកំ វិហារំ ការេយ្យ ភិក្ខូ វា អនភិនេយ្យ វត្ថុទេសនាយ, សង្ឃាទិសេសោ’’តិ.

៣៦៧. មហល្លកោ នាម វិហារោ សស្សាមិកោ វុច្ចតិ.

វិហារោ នាម ឧល្លិត្តោ វា ហោតិ អវលិត្តោ វា ឧល្លិត្តាវលិត្តោ វា.

ការយមានេនាតិ ករោន្តោ វា ការាបេន្តោ វា.

សស្សាមិកន្តិ អញ្ញោ កោចិ សាមិកោ ហោតិ ឥត្ថី វា បុរិសោ វា គហដ្ឋោ វា បព្ពជិតោ វា.

អត្តុទ្ទេសន្តិ អត្តនោ អត្ថាយ.

ភិក្ខូ អភិនេតព្ពា វត្ថុទេសនាយាតិ តេន វិហារការកេន ភិក្ខុនា វិហារវត្ថុំ សោធេត្វា សង្ឃំ ឧបសង្កមិត្វា ឯកំសំ ឧត្តរាសង្គំ ករិត្វា វុឌ្ឍានំ ភិក្ខូនំ បាទេ វន្ទិត្វា ឧក្កុដិកំ និសីទិត្វា អញ្ជលិំ បគ្គហេត្វា ឯវមស្ស វចនីយោ – ‘‘អហំ, ភន្តេ, មហល្លកំ វិហារំ កត្តុកាមោ សស្សាមិកំ អត្តុទ្ទេសំ. សោហំ, ភន្តេ, សង្ឃំ វិហារវត្ថុឱលោកនំ យាចាមី’’តិ. ទុតិយម្បិ យាចិតព្ពា. តតិយម្បិ យាចិតព្ពា. សចេ សព្ពោ សង្ឃោ ឧស្សហតិ វិហារវត្ថុំ ឱលោកេតុំ សព្ពេន សង្ឃេន ឱលោកេតព្ពំ. នោ ចេ សព្ពោ សង្ឃោ ឧស្សហតិ វិហារវត្ថុំ ឱលោកេតុំ, យេ តត្ថ ហោន្តិ ភិក្ខូ ព្យត្តា បដិពលា សារម្ភំ អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ អបរិក្កមនំ ជានិតុំ តេ យាចិត្វា សម្មន្និតព្ពា. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, សម្មន្និតព្ពា. ព្យត្តេន ភិក្ខុនា បដិពលេន សង្ឃោ ញាបេតព្ពោ –

៣៦៨. ‘‘សុណាតុ មេ, ភន្តេ, សង្ឃោ. អយំ ឥត្ថន្នាមោ ភិក្ខុ មហល្លកំ វិហារំ កត្តុកាមោ សស្សាមិកំ អត្តុទ្ទេសំ. សោ សង្ឃំ វិហារវត្ថុឱលោកនំ យាចតិ. យទិ សង្ឃស្ស បត្តកល្លំ, សង្ឃោ ឥត្ថន្នាមញ្ច ឥត្ថន្នាមញ្ច ភិក្ខុ សម្មន្នេយ្យ ឥត្ថន្នាមស្ស ភិក្ខុនោ វិហារវត្ថុំ ឱលោកេតុំ. ឯសា ញត្តិ.

‘‘សុណាតុ មេ, ភន្តេ, សង្ឃោ. អយំ ឥត្ថន្នាមោ ភិក្ខុ មហល្លកំ វិហារំ កត្តុកាមោ សស្សាមិកំ អត្តុទ្ទេសំ. សោ សង្ឃំ វិហារវត្ថុឱលោកនំ យាចតិ. សង្ឃោ ឥត្ថន្នាមញ្ច ឥត្ថន្នាមញ្ច ភិក្ខូ សម្មន្នតិ ឥត្ថន្នាមស្ស ភិក្ខុនោ វិហារវត្ថុំ ឱលោកេតុំ. យស្សាយស្មតោ ខមតិ ឥត្ថន្នាមស្ស ច ឥត្ថន្នាមស្ស ច ភិក្ខូនំ សម្មុតិ ឥត្ថន្នាមស្ស ភិក្ខុនោ វិហារវត្ថុំ ឱលោកេតុំ, សោ តុណ្ហស្ស; យស្ស នក្ខមតិ, សោ ភាសេយ្យ.

‘‘សម្មតា សង្ឃេន ឥត្ថន្នាមោ ច ឥត្ថន្នាមោ ច ភិក្ខូ ឥត្ថន្នាមស្ស ភិក្ខុនោ វិហារវត្ថុំ ឱលោកេតុំ. ខមតិ សង្ឃស្ស, តស្មា តុណ្ហី, ឯវមេតំ ធារយាមី’’តិ.

៣៦៩. តេហិ សម្មតេហិ ភិក្ខូហិ តត្ថ គន្ត្វា វិហារវត្ថុ ឱលោកេតព្ពំ; សារម្ភំ អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ អបរិក្កមនំ ជានិតព្ពំ. សចេ សារម្ភំ ហោតិ អបរិក្កមនំ, ‘មាយិធ ករី’តិ វត្តព្ពោ. សចេ អនារម្ភំ ហោតិ សបរិក្កមនំ, សង្ឃស្ស អារោចេតព្ពំ – ‘អនារម្ភំ សបរិក្កមន’ន្តិ. តេន វិហារការកេន ភិក្ខុនា សង្ឃំ ឧបសង្កមិត្វា ឯកំសំ ឧត្តរាសង្គំ ករិត្វា វុឌ្ឍានំ ភិក្ខូនំ បាទេ វន្ទិត្វា ឧក្កុដិកំ និសីទិត្វា អញ្ជលិំ បគ្គហេត្វា ឯវមស្ស វចនីយោ – ‘‘អហំ, ភន្តេ, មហល្លកំ វិហារំ កត្តុកាមោ សស្សាមិកំ អត្តុទ្ទេសំ. សោហំ, ភន្តេ, សង្ឃំ វិហារវត្ថុទេសនំ យាចាមី’’តិ. ទុតិយម្បិ យាចិតព្ពា. តតិយម្បិ យាចិតព្ពា. ព្យត្តេន ភិក្ខុនា បដិពលេន សង្ឃោ ញាបេតព្ពោ –

៣៧០. ‘‘សុណាតុ មេ, ភន្តេ, សង្ឃោ. អយំ ឥត្ថន្នាមោ ភិក្ខុ មហល្លកំ វិហារំ កត្តុកាមោ សស្សាមិកំ អត្តុទ្ទេសំ. សោ សង្ឃំ វិហារវត្ថុទេសនំ យាចតិ. យទិ សង្ឃស្ស បត្តកល្លំ, សង្ឃោ ឥត្ថន្នាមស្ស ភិក្ខុនោ វិហារវត្ថុំ ទេសេយ្យ. ឯសា ញត្តិ.

‘‘សុណាតុ មេ, ភន្តេ, សង្ឃោ. អយំ ឥត្ថន្នាមោ ភិក្ខុ មហល្លកំ វិហារំ កត្តុកាមោ សស្សាមិកំ អត្តុទ្ទេសំ. សោ សង្ឃំ វិហារវត្ថុទេសនំ យាចតិ. សង្ឃោ ឥត្ថន្នាមស្ស ភិក្ខុនោ វិហារវត្ថុំ ទេសេតិ. យស្សាយស្មតោ ខមតិ ឥត្ថន្នាមស្ស ភិក្ខុនោ វិហារវត្ថុស្ស ទេសនា, សោ តុណ្ហស្ស; យស្ស នក្ខមតិ, សោ ភាសេយ្យ.

‘‘ទេសិតំ សង្ឃេន ឥត្ថន្នាមស្ស ភិក្ខុនោ វិហារវត្ថុំ. ខមតិ សង្ឃស្ស, តស្មា តុណ្ហី, ឯវមេតំ ធារយាមី’’តិ.

៣៧១. សារម្ភំ នាម កិបិល្លិកានំ វា អាសយោ ហោតិ, ឧបចិកានំ វា អាសយោ ហោតិ, ឧន្ទូរានំ វា…បេ… អហីនំ វា វិច្ឆិកានំ វា សតបទីនំ វា ហត្ថីនំ វា អស្សានំ វា សីហានំ វា ព្យគ្ឃានំ វា ទីបីនំ វា អច្ឆានំ វា តរច្ឆានំ វា អាសយោ ហោតិ, យេសំ កេសញ្ចិ តិរច្ឆានគតានំ បាណានំ អាសយោ ហោតិ, បុព្ពណ្ណនិស្សិតំ វា ហោតិ, អបរណ្ណនិស្សិតំ វា ហោតិ, អព្ភាឃាតនិស្សិតំ វា ហោតិ, អាឃាតននិស្សិតំ វា ហោតិ, សុសាននិស្សិតំ វា ហោតិ, ឧយ្យាននិស្សិតំ វា ហោតិ, រាជវត្ថុនិស្សិតំ វា ហោតិ, ហត្ថិសាលានិស្សិតំ វា ហោតិ, អស្សសាលានិស្សិតំ វា ហោតិ, ពន្ធនាគារនិស្សិតំ វា ហោតិ, បានាគារនិស្សិតំ វា ហោតិ, សូននិស្សិតំ វា ហោតិ, រច្ឆានិស្សិតំ វា ហោតិ, ចច្ចរនិស្សិតំ វា ហោតិ, សភានិស្សិតំ វា ហោតិ, សំសរណនិស្សិតំ វា ហោតិ. ឯតំ សារម្ភំ នាម.

អបរិក្កមនំ នាម ន សក្កា ហោតិ យថាយុត្តេន សកដេន អនុបរិគន្តុំ, សមន្តា និស្សេណិយា អនុបរិគន្តុំ. ឯតំ អបរិក្កមនំ នាម.

អនារម្ភំ នាម ន កិបិល្លិកានំ វា អាសយោ ហោតិ…បេ… ន សំសរណនិស្សិតំ វា ហោតិ. ឯតំ អនារម្ភំ នាម.

សបរិក្កមនំ នាម សក្កា ហោតិ យថាយុត្តេន សកដេន អនុបរិគន្តុំ, សមន្តា និស្សេណិយា អនុបរិគន្តុំ. ឯតំ សបរិក្កមនំ នាម.

មហល្លកោ នាម វិហារោ សស្សាមិកោ វុច្ចតិ.

វិហារោ នាម ឧល្លិត្តោ វា ហោតិ អវលិត្តោ វា ឧល្លិត្តាវលិត្តោ វា.

ការេយ្យាតិ ករោតិ វា ការាបេតិ វា.

ភិក្ខូ វា អនភិនេយ្យ វត្ថុទេសនាយាតិ ញត្តិទុតិយេន កម្មេន វិហារវត្ថុំ ន ទេសាបេត្វា ករោតិ វា ការាបេតិ វា, បយោគេ ទុក្កដំ. ឯកំ បិណ្ឌំ អនាគតេ, អាបត្តិ ថុល្លច្ចយស្ស. តស្មិំ បិណ្ឌេ អាគតេ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

សង្ឃាទិសេសោតិ…បេ… តេនបិ វុច្ចតិ – ‘សង្ឃាទិសេសោ’តិ.

៣៧២. ភិក្ខុ វិហារំ ករោតិ អទេសិតវត្ថុកំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសេន ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ. ភិក្ខុ វិហារំ ករោតិ អទេសិតវត្ថុកំ សារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសេន ទុក្កដស្ស. ភិក្ខុ វិហារំ ករោតិ អទេសិតវត្ថុកំ អនារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសេន ទុក្កដស្ស. ភិក្ខុ វិហារំ ករោតិ អទេសិតវត្ថុកំ អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ភិក្ខុ វិហារំ ករោតិ ទេសិតវត្ថុកំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ. ភិក្ខុ វិហារំ ករោតិ ទេសិតវត្ថុកំ សារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ភិក្ខុ វិហារំ ករោតិ ទេសិតវត្ថុកំ អនារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ភិក្ខុ វិហារំ ករោតិ ទេសិតវត្ថុកំ អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អនាបត្តិ.

៣៧៣. ភិក្ខុ សមាទិសតិ – ‘‘វិហារំ មេ ករោថា’’តិ. តស្ស វិហារំ ករោន្តិ អទេសិតវត្ថុកំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសេន ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ… សារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសេន ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសេន ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ភិក្ខុ សមាទិសតិ – ‘‘វិហារំ មេ ករោថា’’តិ. តស្ស វិហារំ ករោន្តិ ទេសិតវត្ថុកំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ… សារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អនាបត្តិ.

៣៧៤. ភិក្ខុ សមាទិសិត្វា បក្កមតិ – ‘‘វិហារំ មេ ករោថា’’តិ. ន ច សមាទិសតិ – ‘‘ទេសិតវត្ថុកោ ច ហោតុ អនារម្ភោ ច សបរិក្កមនោ ចា’’តិ. តស្ស វិហារំ ករោន្តិ អទេសិតវត្ថុកំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសេន ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ… សារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសេន ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសេន ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ភិក្ខុ សមាទិសិត្វា បក្កមតិ – ‘‘វិហារំ មេ ករោថា’’តិ. ន ច សមាទិសតិ – ‘‘ទេសិតវត្ថុកោ ច ហោតុ អនារម្ភោ ច សបរិក្កមនោ ចា’’តិ. តស្ស វិហារំ ករោន្តិ ទេសិតវត្ថុកំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ… សារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អនាបត្តិ.

៣៧៥. ភិក្ខុ សមាទិសិត្វា បក្កមតិ – ‘‘វិហារំ មេ ករោថា’’តិ. សមាទិសតិ ច – ‘‘ទេសិតវត្ថុកោ ច ហោតុ អនារម្ភោ ច សបរិក្កមនោ ចា’’តិ. តស្ស វិហារំ ករោន្តិ អទេសិតវត្ថុកំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ. សោ សុណាតិ – ‘‘វិហារោ កិរ មេ កយិរតិ អទេសិតវត្ថុកោ សារម្ភោ អបរិក្កមនោ’’តិ. តេន ភិក្ខុនា សាមំ វា គន្តព្ពំ ទូតោ វា បាហេតព្ពោ – ‘‘ទេសិតវត្ថុកោ ច ហោតុ អនារម្ភោ ច សបរិក្កមនោ ចា’’តិ …បេ… ‘‘ទេសិតវត្ថុកោ ច ហោតុ អនារម្ភោ ចា’’តិ…បេ… ‘‘ទេសិតវត្ថុកោ ច ហោតុ សបរិក្កមនោ ចា’’តិ …បេ… ‘‘ទេសិតវត្ថុកោ ហោតូ’’តិ. នោ ចេ សាមំ វា គច្ឆេយ្យ ទូតំ វា បហិណេយ្យ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

ភិក្ខុ សមាទិសិត្វា បក្កមតិ – ‘‘វិហារំ មេ ករោថា’’តិ. សមាទិសតិ ច – ‘‘ទេសិតវត្ថុកោ ច ហោតុ អនារម្ភោ ច សបរិក្កមនោ ចា’’តិ. តស្ស វិហារំ ករោន្តិ ទេសិតវត្ថុកំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ. សោ សុណាតិ – ‘‘វិហារោ កិរ មេ កយិរតិ ទេសិតវត្ថុកោ សារម្ភោ អបរិក្កមនោ’’តិ. តេន ភិក្ខុនា សាមំ វា គន្តព្ពំ ទូតោ វា បាហេតព្ពោ – ‘‘អនារម្ភោ ច ហោតុ សបរិក្កមនោ ចា’’តិ…បេ… ‘‘អនារម្ភោ ហោតូ’’តិ ‘‘សបរិក្កមនោ ហោតូ’’តិ, អនាបត្តិ.

៣៧៦. ភិក្ខុ សមាទិសិត្វា បក្កមតិ – ‘‘វិហារំ មេ ករោថា’’តិ. សមាទិសតិ ច – ‘‘ទេសិតវត្ថុកោ ច ហោតុ អនារម្ភោ ច សបរិក្កមនោ ចា’’តិ. តស្ស វិហារំ ករោន្តិ អទេសិតវត្ថុកំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ការុកានំ តិណ្ណំ ទុក្កដានំ…បេ… សារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ការុកានំ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ… អនារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ការុកានំ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ… អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ការុកានំ ទុក្កដស្ស.

ភិក្ខុ សមាទិសិត្វា បក្កមតិ – ‘‘វិហារំ មេ ករោថា’’តិ. សមាទិសតិ ច – ‘‘ទេសិតវត្ថុកោ ច ហោតុ អនារម្ភោ ច សបរិក្កមនោ ចា’’តិ. តស្ស វិហារំ ករោន្តិ ទេសិតវត្ថុកំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ការុកានំ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ… សារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ការុកានំ ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ការុកានំ ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អនាបត្តិ.

៣៧៧. ភិក្ខុ សមាទិសិត្វា បក្កមតិ – ‘‘វិហារំ មេ ករោថា’’តិ. តស្ស វិហារំ ករោន្តិ អទេសិតវត្ថុកំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ. សោ ចេ វិប្បកតេ អាគច្ឆតិ, តេន ភិក្ខុនា សោ វិហារោ អញ្ញស្ស វា ទាតព្ពោ ភិន្ទិត្វា វា បុន កាតព្ពោ. នោ ចេ អញ្ញស្ស វា ទទេយ្យ ភិន្ទិត្វា វា បុន ការេយ្យ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសេន ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ… សារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសេន ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសេន ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ភិក្ខុ សមាទិសិត្វា បក្កមតិ – ‘‘វិហារំ មេ ករោថា’’តិ. តស្ស វិហារំ ករោន្តិ ទេសិតវត្ថុកំ សារម្ភំ អបរិក្កមនំ. សោ ចេ វិប្បកតេ អាគច្ឆតិ, តេន ភិក្ខុនា សោ វិហារោ អញ្ញស្ស វា ទាតព្ពោ ភិន្ទិត្វា វា បុន កាតព្ពោ. នោ ចេ អញ្ញស្ស វា ទទេយ្យ ភិន្ទិត្វា វា បុន ការេយ្យ, អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ…បេ… សារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ អបរិក្កមនំ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស…បេ… អនារម្ភំ សបរិក្កមនំ, អនាបត្តិ.

៣៧៨. អត្តនា វិប្បកតំ អត្តនា បរិយោសាបេតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

អត្តនា វិប្បកតំ បរេហិ បរិយោសាបេតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បរេហិ វិប្បកតំ អត្តនា បរិយោសាបេតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បរេហិ វិប្បកតំ បរេហិ បរិយោសាបេតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

៣៧៩. អនាបត្តិ លេណេ គុហាយ តិណកុដិកាយ អញ្ញស្សត្ថាយ វាសាគារំ ឋបេត្វា សព្ពត្ថ. អនាបត្តិ ឧម្មត្តកស្ស, អាទិកម្មិកស្សាតិ.

វិហារការសិក្ខាបទំ និដ្ឋិតំ សត្តមំ.

៨. ទុដ្ឋទោសសិក្ខាបទំ

៣៨០. [ឥទំ វត្ថុ ចូឡវ. ១៨៩] តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា រាជគហេ វិហរតិ វេឡុវនេ កលន្ទកនិវាបេ. តេន ខោ បន សមយេន អាយស្មតា ទព្ពេន មល្លបុត្តេន ជាតិយា សត្តវស្សេន អរហត្តំ សច្ឆិកតំ ហោតិ. យំ កិញ្ចិ [យញ្ច កិញ្ចិ (សី. ក.)] សាវកេន បត្តព្ពំ សព្ពំ តេន អនុប្បត្តំ ហោតិ. នត្ថិ ចស្ស កិញ្ចិ ឧត្តរិ ករណីយំ, កតស្ស វា បតិចយោ. អថ ខោ អាយស្មតោ ទព្ពស្ស មល្លបុត្តស្ស រហោគតស្ស បដិសល្លីនស្ស ឯវំ ចេតសោ បរិវិតក្កោ ឧទបាទិ – ‘‘មយា ខោ ជាតិយា សត្តវស្សេន អរហត្តំ សច្ឆិកតំ. យំ កិញ្ចិ សាវកេន បត្តព្ពំ សព្ពំ មយា អនុប្បត្តំ. នត្ថិ ច មេ កិញ្ចិ ឧត្តរិ ករណីយំ, កតស្ស វា បតិចយោ. កិន្នុ ខោ អហំ សង្ឃស្ស វេយ្យាវច្ចំ ករេយ្យ’’ន្តិ?

អថ ខោ អាយស្មតោ ទព្ពស្ស មល្លបុត្តស្ស ឯតទហោសិ – ‘‘យំនូនាហំ សង្ឃស្ស សេនាសនញ្ច បញ្ញបេយ្យំ ភត្តានិ ច ឧទ្ទិសេយ្យ’’ន្តិ. អថ ខោ អាយស្មា ទព្ពោ មល្លបុត្តោ សាយន្ហសមយំ បដិសល្លានា វុដ្ឋិតោ យេន ភគវា តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា ភគវន្តំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិ. ឯកមន្តំ និសិន្នោ ខោ អាយស្មា ទព្ពោ មល្លបុត្តោ ភគវន្តំ ឯតទវោច – ‘‘ឥធ មយ្ហំ, ភន្តេ, រហោគតស្ស បដិសល្លីនស្ស ឯវំ ចេតសោ បរិវិតក្កោ ឧទបាទិ មយា ខោ ជាតិយា សត្តវស្សេន អរហត្តំ សច្ឆិកតំ, យំ កិញ្ចិ សាវកេន បត្តព្ពំ, សព្ពំ មយា អនុបត្តំ, នត្ថិ ច មេ កិញ្ចិ ឧត្តរិ ករណីយំ, កតស្ស វា បតិចយោ, កិំ នុ ខោ អហំ សង្ឃស្ស វេយ្យាវច្ចំ ករេយ្យ’’ន្តិ. តស្ស មយ្ហំ ភន្តេ, ឯតទហោសិ យំនូនាហំ ‘‘សង្ឃស្ស សេនាសនញ្ច បញ្ញបេយ្យំ ភត្តានិ ច ឧទ្ទិសេយ្យន្តិ. ឥច្ឆាមហំ, ភន្តេ, សង្ឃស្ស សេនាសនញ្ច បញ្ញបេតុំ ភត្តានិ ច ឧទ្ទិសិតុ’’ន្តិ. ‘‘សាធុ សាធុ, ទព្ព. តេន ហិ ត្វំ, ទព្ព, សង្ឃស្ស សេនាសនញ្ច បញ្ញបេហិ ភត្តានិ ច ឧទ្ទិសា’’តិ. ‘‘ឯវំ, ភន្តេ’’តិ ខោ អាយស្មា ទព្ពោ មល្លបុត្តោ ភគវតោ បច្ចស្សោសិ. អថ ខោ ភគវា ឯតស្មិំ និទានេ ឯតស្មិំ បករណេ ធម្មិំ កថំ កត្វា ភិក្ខូ អាមន្តេសិ – ‘‘តេន ហិ, ភិក្ខវេ, សង្ឃោ ទព្ពំ មល្លបុត្តំ សេនាសនបញ្ញាបកញ្ច ភត្តុទ្ទេសកញ្ច សម្មន្នតុ. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, សម្មន្និតព្ពោ. បឋមំ ទព្ពោ មល្លបុត្តោ យាចិតព្ពោ. យាចិត្វា ព្យត្តេន ភិក្ខុនា បដិពលេន សង្ឃោ ញាបេតព្ពោ –

៣៨១. ‘‘សុណាតុ មេ, ភន្តេ, សង្ឃោ. យទិ សង្ឃស្ស បត្តកល្លំ សង្ឃោ អាយស្មន្តំ ទព្ពំ មល្លបុត្តំ សេនាសនបញ្ញាបកញ្ច ភត្តុទ្ទេសកញ្ច សម្មន្នេយ្យ. ឯសា ញត្តិ.

‘‘សុណាតុ មេ, ភន្តេ, សង្ឃោ. សង្ឃោ អាយស្មន្តំ ទព្ពំ មល្លបុត្តំ សេនាសនបញ្ញាបកញ្ច ភត្តុទ្ទេសកញ្ច សម្មន្នតិ. យស្សាយស្មតោ ខមតិ អាយស្មតោ ទព្ពស្ស មល្លបុត្តស្ស សេនាសនបញ្ញាបកស្ស ច ភត្តុទ្ទេសកស្ស ច សម្មុតិ, សោ តុណ្ហស្ស; យស្ស នក្ខមតិ, សោ ភាសេយ្យ.

‘‘សម្មតោ សង្ឃេន អាយស្មា ទព្ពោ មល្លបុត្តោ សេនាសនបញ្ញាបកោ ច ភត្តុទ្ទេសកោ ច. ខមតិ សង្ឃស្ស, តស្មា តុណ្ហី, ឯវមេតំ ធារយាមី’’តិ.

៣៨២. សម្មតោ ច បនាយស្មា ទព្ពោ មល្លបុត្តោ សភាគានំ ភិក្ខូនំ ឯកជ្ឈំ សេនាសនំ បញ្ញបេតិ. យេ តេ ភិក្ខូ សុត្តន្តិកា តេសំ ឯកជ្ឈំ សេនាសនំ បញ្ញបេតិ – ‘‘តេ អញ្ញមញ្ញំ សុត្តន្តំ សង្គាយិស្សន្តី’’តិ. យេ តេ ភិក្ខូ វិនយធរា តេសំ ឯកជ្ឈំ សេនាសនំ បញ្ញបេតិ – ‘‘តេ អញ្ញមញ្ញំ វិនយំ វិនិច្ឆិនិស្សន្តី’’តិ [វិនិច្ឆិស្សន្តីតិ (ក.)]. យេ តេ ភិក្ខូ ធម្មកថិកា តេសំ ឯកជ្ឈំ សេនាសនំ បញ្ញបេតិ – ‘‘តេ អញ្ញមញ្ញំ ធម្មំ សាកច្ឆិស្សន្តី’’តិ. យេ តេ ភិក្ខូ ឈាយិនោ តេសំ ឯកជ្ឈំ សេនាសនំ បញ្ញបេតិ – ‘‘តេ អញ្ញមញ្ញំ ន ព្យាពាធិស្សន្តី’’តិ [ន ព្យាពាហិស្សន្តីតិ (ក.)]. យេ តេ ភិក្ខូ តិរច្ឆានកថិកា កាយទឡ្ហិពហុលា [កាយទឌ្ឍិពហុលា (សី.)] វិហរន្តិ តេសម្បិ ឯកជ្ឈំ សេនាសនំ បញ្ញបេតិ – ‘‘ឥមាយបិមេ អាយស្មន្តោ រតិយា អច្ឆិស្សន្តី’’តិ. យេបិ តេ ភិក្ខូ វិកាលេ អាគច្ឆន្តិ តេសម្បិ តេជោធាតុំ សមាបជ្ជិត្វា តេនេវ អាលោកេន សេនាសនំ បញ្ញបេតិ. អបិសុ ភិក្ខូ សញ្ចិច្ច វិកាលេ អាគច្ឆន្តិ – ‘‘មយំ អាយស្មតោ ទព្ពស្ស មល្លបុត្តស្ស ឥទ្ធិបាដិហារិយំ បស្សិស្សាមា’’តិ.

តេ អាយស្មន្តំ ទព្ពំ មល្លបុត្តំ ឧបសង្កមិត្វា ឯវំ វទន្តិ – ‘‘អម្ហាកំ, អាវុសោ ទព្ព, សេនាសនំ បញ្ញបេហី’’តិ. តេ អាយស្មា ទព្ពោ មល្លបុត្តោ ឯវំ វទេតិ – ‘‘កត្ថាយស្មន្តា ឥច្ឆន្តិ, កត្ថ បញ្ញបេមី’’តិ? តេ សញ្ចិច្ច ទូរេ អបទិសន្តិ – ‘‘អម្ហាកំ, អាវុសោ ទព្ព, គិជ្ឈកូដេ បព្ពតេ សេនាសនំ បញ្ញបេហិ. អម្ហាកំ, អាវុសោ, ចោរបបាតេ សេនាសនំ បញ្ញបេហិ. អម្ហាកំ, អាវុសោ, ឥសិគិលិបស្សេ កាឡសិលាយំ សេនាសនំ បញ្ញបេហិ. អម្ហាកំ, អាវុសោ, វេភារបស្សេ សត្តបណ្ណិគុហាយំ សេនាសនំ បញ្ញបេហិ. អម្ហាកំ, អាវុសោ, សីតវនេ សប្បសោណ្ឌិកបព្ភារេ សេនាសនំ បញ្ញបេហិ. អម្ហាកំ, អាវុសោ, គោតមកកន្ទរាយំ សេនាសនំ បញ្ញបេហិ. អម្ហាកំ, អាវុសោ, តិន្ទុកកន្ទរាយំ សេនាសនំ បញ្ញបេហិ. អម្ហាកំ, អាវុសោ, តបោទកន្ទរាយំ សេនាសនំ បញ្ញបេហិ. អម្ហាកំ, អាវុសោ, តបោទារាមេ សេនាសនំ បញ្ញបេហិ. អម្ហាកំ, អាវុសោ, ជីវកម្ពវនេ សេនាសនំ បញ្ញបេហិ. អម្ហាកំ, អាវុសោ, មទ្ទកុច្ឆិស្មិំ មិគទាយេ សេនាសនំ បញ្ញបេហី’’តិ.

តេសំ អាយស្មា ទព្ពោ មល្លបុត្តោ តេជោធាតុំ សមាបជ្ជិត្វា អង្គុលិយា ជលមានាយ បុរតោ បុរតោ គច្ឆតិ. តេបិ តេនេវ អាលោកេន អាយស្មតោ ទព្ពស្ស មល្លបុត្តស្ស បិដ្ឋិតោ បិដ្ឋិតោ គច្ឆន្តិ. តេសំ អាយស្មា ទព្ពោ មល្លបុត្តោ ឯវំ សេនាសនំ បញ្ញបេតិ – ‘‘អយំ មញ្ចោ, ឥទំ បីឋំ, អយំ ភិសិ, ឥទំ ពិម្ពោហនំ, ឥទំ វច្ចដ្ឋានំ, ឥទំ បស្សាវដ្ឋានំ, ឥទំ បានីយំ, ឥទំ បរិភោជនីយំ, អយំ កត្តរទណ្ឌោ, ឥទំ សង្ឃស្ស កតិកសណ្ឋានំ, ឥមំ កាលំ បវិសិតព្ពំ, ឥមំ កាលំ និក្ខមិតព្ព’’ន្តិ. តេសំ អាយស្មា ទព្ពោ មល្លបុត្តោ ឯវំ សេនាសនំ បញ្ញបេត្វា បុនទេវ វេឡុវនំ បច្ចាគច្ឆតិ.

៣៨៣. តេន ខោ បន សមយេន មេត្តិយភូមជកា [ភុម្មជកា (សី. ស្យា.)] ភិក្ខូ នវកា ចេវ ហោន្តិ អប្បបុញ្ញា ច. យានិ សង្ឃស្ស លាមកានិ សេនាសនានិ តានិ តេសំ បាបុណន្តិ លាមកានិ ច ភត្តានិ. តេន ខោ បន សមយេន រាជគហេ មនុស្សា ឥច្ឆន្តិ ថេរានំ ភិក្ខូនំ អភិសង្ខារិកំ បិណ្ឌបាតំ ទាតុំ សប្បិម្បិ តេលម្បិ ឧត្តរិភង្គម្បិ. មេត្តិយភូមជកានំ បន ភិក្ខូនំ បាកតិកំ ទេន្តិ យថារន្ធំ កណាជកំ ពិលង្គទុតិយំ. តេ បច្ឆាភត្តំ បិណ្ឌបាតប្បដិក្កន្តា ថេរេ ភិក្ខូ បុច្ឆន្តិ – ‘‘តុម្ហាកំ, អាវុសោ, ភត្តគ្គេ កិំ អហោសិ? តុម្ហាកំ, អាវុសោ, ភត្តគ្គេ កិំ អហោសី’’តិ? ឯកច្ចេ ថេរា ឯវំ វទន្តិ – ‘‘អម្ហាកំ, អាវុសោ, សប្បិ អហោសិ តេលំ អហោសិ ឧត្តរិភង្គំ អហោសី’’តិ. មេត្តិយភូមជកា បន ភិក្ខូ ឯវំ វទន្តិ – ‘‘អម្ហាកំ, អាវុសោ, ន កិញ្ចិ អហោសិ, បាកតិកំ យថារន្ធំ កណាជកំ ពិលង្គទុតិយ’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន កល្យាណភត្តិកោ គហបតិ សង្ឃស្ស ចតុក្កភត្តំ ទេតិ និច្ចភត្តំ. សោ ភត្តគ្គេ សបុត្តទារោ ឧបតិដ្ឋិត្វា បរិវិសតិ. អញ្ញេ ឱទនេន បុច្ឆន្តិ, អញ្ញេ សូបេន បុច្ឆន្តិ, អញ្ញេ តេលេន បុច្ឆន្តិ, អញ្ញេ ឧត្តរិភង្គេន បុច្ឆន្តិ. តេន ខោ បន សមយេន កល្យាណភត្តិកស្ស គហបតិនោ ភត្តំ ស្វាតនាយ មេត្តិយភូមជកានំ ភិក្ខូនំ ឧទ្ទិដ្ឋំ ហោតិ. អថ ខោ កល្យាណភត្តិកោ គហបតិ អារាមំ អគមាសិ កេនចិទេវ ករណីយេន. សោ យេនាយស្មា ទព្ពោ មល្លបុត្តោ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា អាយស្មន្តំ ទព្ពំ មល្លបុត្តំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិ. ឯកមន្តំ និសិន្នំ ខោ កល្យាណភត្តិកំ គហបតិំ អាយស្មា ទព្ពោ មល្លបុត្តោ ធម្មិយា កថាយ សន្ទស្សេសិ សមាទបេសិ សមុត្តេជេសិ សម្បហំសេសិ. អថ ខោ កល្យាណភត្តិកោ គហបតិ អាយស្មតា ទព្ពេន មល្លបុត្តេន ធម្មិយា កថាយ សន្ទស្សិតោ សមាទបិតោ សមុត្តេជិតោ សម្បហំសិតោ អាយស្មន្តំ ទព្ពំ មល្លបុត្តំ ឯតទវោច – ‘‘កស្ស, ភន្តេ, អម្ហាកំ ឃរេ ស្វាតនាយ ភត្តំ ឧទ្ទិដ្ឋ’’ន្តិ? ‘‘មេត្តិយភូមជកានំ ខោ, គហបតិ, ភិក្ខូនំ តុម្ហាកំ ឃរេ ស្វាតនាយ ភត្តំ ឧទ្ទិដ្ឋ’’ន្តិ. អថ ខោ កល្យាណភត្តិកោ គហបតិ អនត្តមនោ អហោសិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម បាបភិក្ខូ អម្ហាកំ ឃរេ ភុញ្ជិស្សន្តី’’តិ! ឃរំ គន្ត្វា ទាសិំ អាណាបេសិ – ‘‘យេ, ជេ, ស្វេ ភត្តិកា អាគច្ឆន្តិ តេ កោដ្ឋកេ អាសនំ បញ្ញបេត្វា កណាជកេន ពិលង្គទុតិយេន បរិវិសា’’តិ. ‘‘ឯវំ អយ្យា’’តិ ខោ សា ទាសី កល្យាណភត្តិកស្ស គហបតិនោ បច្ចស្សោសិ.

អថ ខោ មេត្តិយភូមជកា ភិក្ខូ – ‘‘ហិយ្យោ ខោ, អាវុសោ, អម្ហាកំ កល្យាណភត្តិកស្ស គហបតិនោ ឃរេ ភត្តំ ឧទ្ទិដ្ឋំ, ស្វេ អម្ហេ កល្យាណភត្តិកោ គហបតិ សបុត្តទារោ ឧបតិដ្ឋិត្វា បរិវិសិស្សតិ; អញ្ញេ ឱទនេន បុច្ឆិស្សន្តិ, អញ្ញេ សូបេន បុច្ឆិស្សន្តិ, អញ្ញេ តេលេន បុច្ឆិស្សន្តិ, អញ្ញេ ឧត្តរិភង្គេន បុច្ឆិស្សន្តី’’តិ. តេ តេនេវ សោមនស្សេន ន ចិត្តរូបំ រត្តិយា សុបិំសុ. អថ ខោ មេត្តិយភូមជកា ភិក្ខូ បុព្ពណ្ហសមយំ និវាសេត្វា បត្តចីវរំ អាទាយ យេន កល្យាណភត្តិកស្ស គហបតិនោ និវេសនំ តេនុបសង្កមិំសុ. អទ្ទសា ខោ សា ទាសី មេត្តិយភូមជកេ ភិក្ខូ ទូរតោវ អាគច្ឆន្តេ. ទិស្វាន កោដ្ឋកេ អាសនំ បញ្ញបេត្វា មេត្តិយភូមជកេ ភិក្ខូ ឯតទវោច – ‘‘និសីទថ, ភន្តេ’’តិ. អថ ខោ មេត្តិយភូមជកានំ ភិក្ខូនំ ឯតទហោសិ – ‘‘និស្សំសយំ ខោ ន តាវ ភត្តំ សិទ្ធំ ភវិស្សតិ! យថា [យាវ (សី.)] មយំ កោដ្ឋកេ និសីទេយ្យាមា’’តិ [និសីទាបីយេយ្យាមាតិ (សី.), និសីទាបីយាមាតិ (ស្យា.)]. អថ ខោ សា ទាសី កណាជកេន ពិលង្គទុតិយេន ឧបគច្ឆិ – ‘‘ភុញ្ជថ, ភន្តេ’’តិ. ‘‘មយំ ខោ, ភគិនិ, និច្ចភត្តិកា’’តិ. ‘‘ជានាមិ អយ្យា និច្ចភត្តិកាត្ថ. អបិចាហំ ហិយ្យោវ គហបតិនា អាណត្តា – ‘យេ, ជេ, ស្វេ ភត្តិកា អាគច្ឆន្តិ តេ កោដ្ឋកេ អាសនំ បញ្ញបេត្វា កណាជកេន ពិលង្គទុតិយេន បរិវិសា’តិ. ភុញ្ជថ, ភន្តេ’’តិ. អថ ខោ មេត្តិយភូមជកា ភិក្ខូ – ‘‘ហិយ្យោ ខោ, អាវុសោ, កល្យាណភត្តិកោ គហបតិ អារាមំ អគមាសិ ទព្ពស្ស មល្លបុត្តស្ស សន្តិកេ. និស្សំសយំ ខោ មយំ ទព្ពេន មល្លបុត្តេន គហបតិនោ អន្តរេ [សន្តិកេ (ស្យា. កំ. ក.)] បរិភិន្នា’’តិ. តេ តេនេវ ទោមនស្សេន ន ចិត្តរូបំ ភុញ្ជិំសុ. អថ ខោ មេត្តិយភូមជកា ភិក្ខូ បច្ឆាភត្តំ បិណ្ឌបាតប្បដិក្កន្តា អារាមំ គន្ត្វា បត្តចីវរំ បដិសាមេត្វា ពហារាមកោដ្ឋកេ សង្ឃាដិបល្លត្ថិកាយ និសីទិំសុ តុណ្ហីភូតា មង្កុភូតា បត្តក្ខន្ធា អធោមុខា បជ្ឈាយន្តា អប្បដិភានា.

អថ ខោ មេត្តិយា ភិក្ខុនី យេន មេត្តិយភូមជកា ភិក្ខូ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា មេត្តិយភូមជកេ ភិក្ខូ ឯតទវោច – ‘‘វន្ទាមិ, អយ្យា’’តិ. ឯវំ វុត្តេ មេត្តិយភូមជកា ភិក្ខូ នាលបិំសុ. ទុតិយម្បិ ខោ…បេ… តតិយម្បិ ខោ មេត្តិយា ភិក្ខុនី មេត្តិយភូមជកេ ភិក្ខូ ឯតទវោច – ‘‘វន្ទាមិ, អយ្យា’’តិ. តតិយម្បិ ខោ មេត្តិយភូមជកា ភិក្ខូ នាលបិំសុ. ‘‘ក្យាហំ អយ្យានំ អបរជ្ឈាមិ? កិស្ស មំ អយ្យា នាលបន្តី’’តិ? ‘‘តថា ហិ បន ត្វំ, ភគិនិ, អម្ហេ ទព្ពេន មល្លបុត្តេន វិហេឋីយមានេ អជ្ឈុបេក្ខសី’’តិ? ‘‘ក្យាហំ, អយ្យា, ករោមី’’តិ? ‘‘សចេ ខោ ត្វំ, ភគិនិ, ឥច្ឆេយ្យាសិ អជ្ជេវ ភគវា ទព្ពំ មល្លបុត្តំ នាសាបេយ្យា’’តិ. ‘‘ក្យាហំ, អយ្យា, ករោមិ, កិំ មយា សក្កា កាតុ’’ន្តិ? ‘‘ឯហិ ត្វំ, ភគិនិ, យេន ភគវា តេនុបសង្កម; ឧបសង្កមិត្វា ភគវន្តំ ឯវំ វទេហិ – ‘ឥទំ, ភន្តេ, នច្ឆន្នំ នប្បតិរូបំ. យាយំ, ភន្តេ, ទិសា អភយា អនីតិកា អនុបទ្ទវា សាយំ ទិសា សភយា សឦតិកា សឧបទ្ទវា. យតោ និវាតំ តតោ សវាតំ [បវាតំ (សី. ស្យា.)]. ឧទកំ មញ្ញេ អាទិត្តំ. អយ្យេនម្ហិ ទព្ពេន មល្លបុត្តេន ទូសិតា’’’តិ. ‘‘ឯវំ, អយ្យា’’តិ ខោ មេត្តិយា ភិក្ខុនី មេត្តិយភូមជកានំ ភិក្ខូនំ បដិស្សុត្វា យេន ភគវា តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា ភគវន្តំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ អដ្ឋាសិ. ឯកមន្តំ ឋិតា ខោ មេត្តិយា ភិក្ខុនី ភគវន្តំ ឯតទវោច – ‘‘ឥទំ, ភន្តេ, នច្ឆន្នំ នប្បតិរូបំ. យាយំ, ភន្តេ, ទិសា អភយា អនីតិកា អនុបទ្ទវា សាយំ ទិសា សភយា សឦតិកា សឧបទ្ទវា. យតោ និវាតំ តតោ សវាតំ. ឧទកំ មញ្ញេ អាទិត្តំ! អយ្យេនម្ហិ ទព្ពេន មល្លបុត្តេន ទូសិតា’’តិ.

៣៨៤. អថ ខោ ភគវា ឯតស្មិំ និទានេ ឯតស្មិំ បករណេ ភិក្ខុសង្ឃំ សន្និបាតាបេត្វា អាយស្មន្តំ ទព្ពំ មល្លបុត្តំ បដិបុច្ឆិ – ‘‘សរសិ ត្វំ, ទព្ព, ឯវរូបំ កត្តា យថាយំ ភិក្ខុនី អាហា’’តិ? ‘‘យថា មំ, ភន្តេ, ភគវា ជានាតី’’តិ. ទុតិយម្បិ ខោ ភគវា…បេ… តតិយម្បិ ខោ ភគវា អាយស្មន្តំ ទព្ពំ មល្លបុត្តំ ឯតទវោច – ‘‘សរសិ ត្វំ, ទព្ព, ឯវរូបំ កត្តា យថាយំ ភិក្ខុនី អាហា’’តិ? ‘‘យថា មំ, ភន្តេ, ភគវា ជានាតី’’តិ. ‘‘ន ខោ, ទព្ព, ទព្ពា ឯវំ និព្ពេឋេន្តិ. សចេ តយា កតំ កតន្តិ វទេហិ, សចេ តយា អកតំ អកតន្តិ វទេហី’’តិ. ‘‘យតោ អហំ, ភន្តេ, ជាតោ នាភិជានាមិ សុបិនន្តេនបិ មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវិតា, បគេវ ជាគរោ’’តិ! អថ ខោ ភគវា ភិក្ខូ អាមន្តេសិ – ‘‘តេន ហិ, ភិក្ខវេ, មេត្តិយំ ភិក្ខុនិំ នាសេថ. ឥមេ ច ភិក្ខូ អនុយុញ្ជថា’’តិ. ឥទំ វត្វា ភគវា ឧដ្ឋាយាសនា វិហារំ បាវិសិ.

អថ ខោ តេ ភិក្ខូ មេត្តិយំ ភិក្ខុនិំ នាសេសុំ. អថ ខោ មេត្តិយភូមជកា ភិក្ខូ តេ ភិក្ខូ ឯតទវោចុំ – ‘‘មាវុសោ, មេត្តិយំ ភិក្ខុនិំ នាសេថ. ន សា កិញ្ចិ អបរជ្ឈតិ. អម្ហេហិ សា ឧស្សាហិតា កុបិតេហិ អនត្តមនេហិ ចាវនាធិប្បាយេហី’’តិ. ‘‘កិំ បន តុម្ហេ, អាវុសោ, អាយស្មន្តំ ទព្ពំ មល្លបុត្តំ អមូលកេន បារាជិកេន ធម្មេន អនុទ្ធំសេថា’’តិ? ‘‘ឯវមាវុសោ’’តិ. យេ តេ ភិក្ខូ អប្បិច្ឆា…បេ… តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម មេត្តិយភូមជកា ភិក្ខូ អាយស្មន្តំ ទព្ពំ មល្លបុត្តំ អមូលកេន បារាជិកេន ធម្មេន អនុទ្ធំសេស្សន្តី’’តិ! អថ ខោ តេ ភិក្ខូ មេត្តិយភូមជកេ ភិក្ខូ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ…បេ… ‘‘សច្ចំ កិរ តុម្ហេ, ភិក្ខវេ, ទព្ពំ មល្លបុត្តំ អមូលកេន បារាជិកេន ធម្មេន អនុទ្ធំសេថា’’តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា…បេ… ‘‘កថញ្ហិ នាម តុម្ហេ, មោឃបុរិសា, ទព្ពំ មល្លបុត្តំ អមូលកេន បារាជិកេន ធម្មេន អនុទ្ធំសេស្សថ! នេតំ, មោឃបុរិសា, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៣៨៥. យោ បន ភិក្ខុ ភិក្ខុំ ទុដ្ឋោ ទោសោ អប្បតីតោ អមូលកេន បារាជិកេន ធម្មេន អនុទ្ធំសេយ្យ – ‘អប្បេវ នាម នំ ឥមម្ហា ព្រហ្មចរិយា ចាវេយ្យ’ន្តិ, តតោ អបរេន សមយេន សមនុគ្គាហីយមានោ វា អសមនុគ្គាហីយមានោ វា អមូលកញ្ចេវ តំ អធិករណំ ហោតិ ភិក្ខុ ច ទោសំ បតិដ្ឋាតិ, សង្ឃាទិសេសោ’’តិ.

៣៨៦. យោ បនាតិ យោ យាទិសោ…បេ… ភិក្ខូតិ…បេ… អយំ ឥមស្មិំ អត្ថេ អធិប្បេតោ ភិក្ខូតិ.

ភិក្ខុន្តិ អញ្ញំ ភិក្ខុំ.

ទុដ្ឋោ ទោសោតិ កុបិតោ អនត្តមនោ អនភិរទ្ធោ អាហតចិត្តោ ខិលជាតោ.

អប្បតីតោតិ តេន ច កោបេន តេន ច ទោសេន តាយ ច អនត្តមនតាយ តាយ ច អនភិរទ្ធិយា អប្បតីតោ ហោតិ.

អមូលកំ នាម អទិដ្ឋំ អសុតំ អបរិសង្កិតំ.

បារាជិកេន ធម្មេនាតិ ចតុន្នំ អញ្ញតរេន.

អនុទ្ធំសេយ្យាតិ ចោទេតិ វា ចោទាបេតិ វា.

អប្បេវ នាម នំ ឥមម្ហា ព្រហ្មចរិយា ចាវេយ្យន្តិ ភិក្ខុភាវា ចាវេយ្យំ, សមណធម្មា ចាវេយ្យំ, សីលក្ខន្ធា ចាវេយ្យំ, តបោគុណា ចាវេយ្យំ.

តតោ អបរេន សមយេនាតិ យស្មិំ ខណេ អនុទ្ធំសិតោ ហោតិ តំ ខណំ តំ លយំ តំ មុហុត្តំ វីតិវត្តេ.

សមនុគ្គាហីយមានោតិ យេន វត្ថុនា អនុទ្ធំសិតោ ហោតិ តស្មិំ វត្ថុស្មិំ សមនុគ្គាហីយមានោ.

អសមនុគ្គាហីយមានោតិ ន កេនចិ វុច្ចមានោ.

អធិករណំ នាម ចត្តារិ អធិករណានិ – វិវាទាធិករណំ, អនុវាទាធិករណំ, អាបត្តាធិករណំ, កិច្ចាធិករណំ.

ភិក្ខុ ច ទោសំ បតិដ្ឋាតីតិ តុច្ឆកំ មយា ភណិតំ, មុសា មយា ភណិតំ, អភូតំ មយា ភណិតំ, អជានន្តេន មយា ភណិតំ.

សង្ឃាទិសេសោតិ…បេ… តេនបិ វុច្ចតិ សង្ឃាទិសេសោតិ.

៣៨៧. អទិដ្ឋស្ស ហោតិ បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបជ្ជន្តោ. តញ្ចេ ចោទេតិ – ‘‘ទិដ្ឋោ មយា, បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោសិ, អស្សមណោសិ, អសក្យបុត្តិយោសិ, នត្ថិ តយា សទ្ធិំ ឧបោសថោ វា បវារណា វា សង្ឃកម្មំ វា’’តិ, អាបត្តិ វាចាយ, វាចាយ សង្ឃាទិសេសស្ស.

អសុតស្ស ហោតិ – ‘‘បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោ’’តិ. តញ្ចេ ចោទេតិ – ‘‘សុតោ មយា, បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោសិ, អស្សមណោសិ, អសក្យបុត្តិយោសិ, នត្ថិ តយា សទ្ធិំ ឧបោសថោ វា បវារណា វា សង្ឃកម្មំ វា’’តិ, អាបត្តិ វាចាយ, វាចាយ សង្ឃាទិសេសស្ស.

អបរិសង្កិតស្ស ហោតិ – ‘‘បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោ’’តិ. តញ្ចេ ចោទេតិ – ‘‘បរិសង្កិតោ មយា, បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោសិ, អស្សមណោសិ, អសក្យបុត្តិយោសិ, នត្ថិ តយា សទ្ធិំ ឧបោសថោ វា បវារណា វា សង្ឃកម្មំ វា’’តិ, អាបត្តិ វាចាយ, វាចាយ សង្ឃាទិសេសស្ស.

អទិដ្ឋស្ស ហោតិ បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបជ្ជន្តោ. តញ្ចេ ចោទេតិ – ‘‘ទិដ្ឋោ មយា សុតោ ច, បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោសិ, អស្សមណោសិ’’…បេ… អាបត្តិ វាចាយ, វាចាយ សង្ឃាទិសេសស្ស.

អទិដ្ឋស្ស ហោតិ បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបជ្ជន្តោ. តញ្ចេ ចោទេតិ – ‘‘ទិដ្ឋោ មយា បរិសង្កិតោ ច, បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោសិ, អស្សមណោសិ’’…បេ… អាបត្តិ វាចាយ, វាចាយ សង្ឃាទិសេសស្ស.

អទិដ្ឋស្ស ហោតិ បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបជ្ជន្តោ. តញ្ចេ ចោទេតិ – ‘‘ទិដ្ឋោ មយា សុតោ ច បរិសង្កិតោ ច, បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោសិ, អស្សមណោសិ’’…បេ… អាបត្តិ វាចាយ, វាចាយ សង្ឃាទិសេសស្ស.

អសុតស្ស ហោតិ – ‘‘បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោ’’តិ. តញ្ចេ ចោទេតិ – ‘‘សុតោ មយា បរិសង្កិតោ ច…បេ… សុតោ មយា ទិដ្ឋោ ច…បេ… សុតោ មយា បរិសង្កិតោ ច ទិដ្ឋោ ច, បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោសិ, អស្សមណោសិ’’…បេ… អាបត្តិ វាចាយ, វាចាយ សង្ឃាទិសេសស្ស.

អបរិសង្កិតស្ស ហោតិ – ‘‘បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោ’’តិ. តញ្ចេ ចោទេតិ – ‘‘បរិសង្កិតោ មយា ទិដ្ឋោ ច…បេ… បរិសង្កិតោ មយា សុតោ ច…បេ… បរិសង្កិតោ មយា ទិដ្ឋោ ច សុតោ ច, បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោសិ, អស្សមណោសិ’’…បេ… អាបត្តិ វាចាយ, វាចាយ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ទិដ្ឋស្ស ហោតិ បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបជ្ជន្តោ. តញ្ចេ ចោទេតិ – ‘‘សុតោ មយា បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោសិ, អស្សមណោសិ’’…បេ… អាបត្តិ វាចាយ, វាចាយ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ទិដ្ឋស្ស ហោតិ បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបជ្ជន្តោ. តញ្ចេ ចោទេតិ – ‘‘បរិសង្កិតោ មយា, បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោសិ’’…បេ… ‘‘សុតោ មយា បរិសង្កិតោ ច, បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោសិ, អស្សមណោសិ’’…បេ… អាបត្តិ វាចាយ, វាចាយ សង្ឃាទិសេសស្ស.

សុតស្ស ហោតិ – ‘‘បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោ’’តិ. តញ្ចេ ចោទេតិ – ‘‘បរិសង្កិតោ មយា, បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោសិ…បេ… ទិដ្ឋោ មយា, បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោសិ…បេ… បរិសង្កិតោ មយា ទិដ្ឋោ ច, បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោសិ, អស្សមណោសិ’’…បេ… អាបត្តិ វាចាយ, វាចាយ សង្ឃាទិសេសស្ស.

បរិសង្កិតស្ស ហោតិ – ‘‘បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោ’’តិ. តញ្ចេ ចោទេតិ – ‘‘ទិដ្ឋោ មយា, បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោសិ…បេ… សុតោ មយា, បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោសិ…បេ… ទិដ្ឋោ មយា សុតោ ច, បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោសិ, អស្សមណោសិ, អសក្យបុត្តិយោសិ’’…បេ… អាបត្តិ វាចាយ, វាចាយ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ទិដ្ឋស្ស ហោតិ បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបជ្ជន្តោ. ទិដ្ឋេ វេមតិកោ ទិដ្ឋំ នោ កប្បេតិ ទិដ្ឋំ នស្សរតិ ទិដ្ឋំ បមុដ្ឋោ ហោតិ…បេ… សុតេ វេមតិកោ សុតំ នោ កប្បេតិ សុតំ នស្សរតិ សុតំ បមុដ្ឋោ ហោតិ…បេ… បរិសង្កិតេ វេមតិកោ បរិសង្កិតំ នោ កប្បេតិ បរិសង្កិតំ នស្សរតិ បរិសង្កិតំ បមុដ្ឋោ ហោតិ. តញ្ចេ ចោទេតិ – ‘‘បរិសង្កិតោ មយា ទិដ្ឋោ ច…បេ… បរិសង្កិតោ មយា សុតោ ច…បេ… បរិសង្កិតោ មយា ទិដ្ឋោ ច សុតោ ច, បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោសិ, អស្សមណោសិ, អសក្យបុត្តិយោសិ, នត្ថិ តយា សទ្ធិំ ឧបោសថោ វា បវារណា វា សង្ឃកម្មំ វា’’តិ, អាបត្តិ វាចាយ, វាចាយ សង្ឃាទិសេសស្ស.

៣៨៨. អទិដ្ឋស្ស ហោតិ បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបជ្ជន្តោ. តញ្ចេ ចោទាបេតិ – ‘‘ទិដ្ឋោសិ, បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោសិ, អស្សមណោសិ, អសក្យបុត្តិយោសិ, នត្ថិ តយា សទ្ធិំ ឧបោសថោ វា បវារណា វា សង្ឃកម្មំ វា’’តិ, អាបត្តិ វាចាយ, វាចាយ សង្ឃាទិសេសស្ស.

អសុតស្ស ហោតិ – ‘‘បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោ’’តិ…បេ… អបរិសង្កិតស្ស ហោតិ – ‘‘បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោ’’តិ. តញ្ចេ ចោទាបេតិ – ‘‘បរិសង្កិតោសិ, បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោសិ’’…បេ… អាបត្តិ វាចាយ, វាចាយ សង្ឃាទិសេសស្ស.

អទិដ្ឋស្ស ហោតិ បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបជ្ជន្តោ. តញ្ចេ ចោទាបេតិ – ‘‘ទិដ្ឋោសិ សុតោសិ…បេ… ទិដ្ឋោសិ បរិសង្កិតោសិ…បេ… ទិដ្ឋោសិ សុតោសិ បរិសង្កិតោសិ, បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោសិ’’…បេ… អសុតស្ស ហោតិ – ‘‘បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោ’’តិ…បេ… អបរិសង្កិតស្ស ហោតិ – ‘‘បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោ’’តិ. តញ្ចេ ចោទាបេតិ – ‘‘បរិសង្កិតោសិ, ទិដ្ឋោសិ…បេ… បរិសង្កិតោសិ, សុតោសិ…បេ… បរិសង្កិតោសិ, ទិដ្ឋោសិ, សុតោសិ, បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោសិ, អស្សមណោសិ’’…បេ… អាបត្តិ វាចាយ, វាចាយ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ទិដ្ឋស្ស ហោតិ បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបជ្ជន្តោ. តញ្ចេ ចោទាបេតិ – ‘‘សុតោសិ’’…បេ… តញ្ចេ ចោទាបេតិ – ‘‘បរិសង្កិតោសិ’’…បេ… តញ្ចេ ចោទាបេតិ – ‘‘សុតោសិ, បរិសង្កិតោសិ, បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោសិ, អស្សមណោសិ’’…បេ… អាបត្តិ វាចាយ, វាចាយ សង្ឃាទិសេសស្ស.

សុតស្ស ហោតិ – ‘‘បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោ’’តិ…បេ… បរិសង្កិតស្ស ហោតិ – ‘‘បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោ’’តិ. តញ្ចេ ‘‘ទិដ្ឋោសិ’’…បេ… តញ្ចេ ចោទាបេតិ – ‘‘សុតោសិ’’…បេ… តញ្ចេ ចោទាបេតិ – ‘‘ទិដ្ឋោសិ, សុតោសិ, បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោសិ, អស្សមណោសិ’’…បេ… អាបត្តិ វាចាយ, វាចាយ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ទិដ្ឋស្ស ហោតិ បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបជ្ជន្តោ. ទិដ្ឋេ វេមតិកោ ទិដ្ឋំ នោ កប្បេតិ ទិដ្ឋំ នស្សរតិ ទិដ្ឋំ បមុដ្ឋោ ហោតិ…បេ… សុតេ វេមតិកោ សុតំ នោ កប្បេតិ សុតំ នស្សរតិ សុតំ បមុដ្ឋោ ហោតិ…បេ… បរិសង្កិតេ វេមតិកោ បរិសង្កិតំ នោ កប្បេតិ បរិសង្កិតំ នស្សរតិ បរិសង្កិតំ បមុដ្ឋោ ហោតិ. តញ្ចេ ចោទាបេតិ – ‘‘បរិសង្កិតោសិ, ទិដ្ឋោសិ’’…បេ… បរិសង្កិតំ បមុដ្ឋោ ហោតិ, តញ្ចេ ចោទាបេតិ – ‘‘បរិសង្កិតោសិ សុតោសិ’’…បេ… បរិសង្កិតំ បមុដ្ឋោ ហោតិ, តញ្ចេ ចោទាបេតិ – ‘‘បរិសង្កិតោសិ, ទិដ្ឋោសិ, សុតោសិ, បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោសិ, អស្សមណោសិ, អសក្យបុត្តិយោសិ, នត្ថិ តយា សទ្ធិំ ឧបោសថោ វា បវារណា វា សង្ឃកម្មំ វា’’តិ, អាបត្តិ វាចាយ, វាចាយ សង្ឃាទិសេសស្ស.

៣៨៩. អសុទ្ធេ សុទ្ធទិដ្ឋិ, សុទ្ធេ អសុទ្ធទិដ្ឋិ, អសុទ្ធេ អសុទ្ធទិដ្ឋិ, សុទ្ធេ សុទ្ធទិដ្ឋិ.

អសុទ្ធោ ហោតិ បុគ្គលោ អញ្ញតរំ បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោ. តញ្ចេ សុទ្ធទិដ្ឋិ សមានោ អនោកាសំ ការាបេត្វា ចាវនាធិប្បាយោ វទេតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសេន ទុក្កដស្ស.

អសុទ្ធោ ហោតិ បុគ្គលោ អញ្ញតរំ បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោ. តញ្ចេ សុទ្ធទិដ្ឋិ សមានោ ឱកាសំ ការាបេត្វា ចាវនាធិប្បាយោ វទេតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

អសុទ្ធោ ហោតិ បុគ្គលោ អញ្ញតរំ បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោ. តញ្ចេ សុទ្ធទិដ្ឋិ សមានោ អនោកាសំ ការាបេត្វា អក្កោសាធិប្បាយោ វទេតិ, អាបត្តិ ឱមសវាទេន ទុក្កដស្ស.

អសុទ្ធោ ហោតិ បុគ្គលោ អញ្ញតរំ បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោ. តញ្ចេ សុទ្ធទិដ្ឋិ សមានោ ឱកាសំ ការាបេត្វា អក្កោសាធិប្បាយោ វទេតិ, អាបត្តិ ឱមសវាទស្ស.

សុទ្ធោ ហោតិ បុគ្គលោ អញ្ញតរំ បារាជិកំ ធម្មំ អនជ្ឈាបន្នោ. តញ្ចេ អសុទ្ធទិដ្ឋិ សមានោ អនោកាសំ ការាបេត្វា ចាវនាធិប្បាយោ វទេតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

សុទ្ធោ ហោតិ បុគ្គលោ អញ្ញតរំ បារាជិកំ ធម្មំ អនជ្ឈាបន្នោ. តញ្ចេ អសុទ្ធទិដ្ឋិ សមានោ ឱកាសំ ការាបេត្វា ចាវនាធិប្បាយោ វទេតិ, អនាបត្តិ.

សុទ្ធោ ហោតិ បុគ្គលោ អញ្ញតរំ បារាជិកំ ធម្មំ អនជ្ឈាបន្នោ. តញ្ចេ អសុទ្ធទិដ្ឋិ សមានោ អនោកាសំ ការាបេត្វា អក្កោសាធិប្បាយោ វទេតិ, អាបត្តិ ឱមសវាទេន ទុក្កដស្ស.

សុទ្ធោ ហោតិ បុគ្គលោ អញ្ញតរំ បារាជិកំ ធម្មំ អនជ្ឈាបន្នោ. តញ្ចេ អសុទ្ធទិដ្ឋិ សមានោ ឱកាសំ ការាបេត្វា អក្កោសាធិប្បាយោ វទេតិ, អាបត្តិ ឱមសវាទស្ស.

អសុទ្ធោ ហោតិ បុគ្គលោ អញ្ញតរំ បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោ. តញ្ចេ អសុទ្ធទិដ្ឋិ សមានោ អនោកាសំ ការាបេត្វា ចាវនាធិប្បាយោ វទេតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

អសុទ្ធោ ហោតិ បុគ្គលោ អញ្ញតរំ បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោ. តញ្ចេ អសុទ្ធទិដ្ឋិ សមានោ ឱកាសំ ការាបេត្វា ចាវនាធិប្បាយោ វទេតិ, អនាបត្តិ.

អសុទ្ធោ ហោតិ បុគ្គលោ អញ្ញតរំ បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោ. តញ្ចេ អសុទ្ធទិដ្ឋិ សមានោ អនោកាសំ ការាបេត្វា អក្កោសាធិប្បាយោ វទេតិ, អាបត្តិ ឱមសវាទេន ទុក្កដស្ស.

អសុទ្ធោ ហោតិ បុគ្គលោ អញ្ញតរំ បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោ. តញ្ចេ អសុទ្ធទិដ្ឋិ សមានោ ឱកាសំ ការាបេត្វា អក្កោសាធិប្បាយោ វទេតិ, អាបត្តិ ឱមសវាទស្ស.

សុទ្ធោ ហោតិ បុគ្គលោ អញ្ញតរំ បារាជិកំ ធម្មំ អនជ្ឈាបន្នោ. តញ្ចេ សុទ្ធទិដ្ឋិ សមានោ អនោកាសំ ការាបេត្វា ចាវនាធិប្បាយោ វទេតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសេន ទុក្កដស្ស.

សុទ្ធោ ហោតិ បុគ្គលោ អញ្ញតរំ បារាជិកំ ធម្មំ អនជ្ឈាបន្នោ. តញ្ចេ សុទ្ធទិដ្ឋិ សមានោ ឱកាសំ ការាបេត្វា ចាវនាធិប្បាយោ វទេតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

សុទ្ធោ ហោតិ បុគ្គលោ អញ្ញតរំ បារាជិកំ ធម្មំ អនជ្ឈាបន្នោ. តញ្ចេ សុទ្ធទិដ្ឋិ សមានោ អនោកាសំ ការាបេត្វា អក្កោសាធិប្បាយោ វទេតិ, អាបត្តិ ឱមសវាទេន ទុក្កដស្ស.

សុទ្ធោ ហោតិ បុគ្គលោ អញ្ញតរំ បារាជិកំ ធម្មំ អនជ្ឈាបន្នោ តញ្ចេ សុទ្ធទិដ្ឋិ សមានោ ឱកាសំ ការាបេត្វា អក្កោសាធិប្បាយោ វទេតិ, អាបត្តិ ឱមសវាទស្ស.

៣៩០. អនាបត្តិ សុទ្ធេ អសុទ្ធទិដ្ឋិស្ស, អសុទ្ធេ អសុទ្ធទិដ្ឋិស្ស, ឧម្មត្តកស្ស, អាទិកម្មិកស្សាតិ.

ទុដ្ឋទោសសិក្ខាបទំ និដ្ឋិតំ អដ្ឋមំ.

៩. ទុតិយទុដ្ឋទោសសិក្ខាបទំ

៣៩១. តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា រាជគហេ វិហរតិ វេឡុវនេ កលន្ទកនិវាបេ. តេន ខោ បន សមយេន មេត្តិយភូមជកា ភិក្ខូ គិជ្ឈកូដា បព្ពតា ឱរោហន្តា អទ្ទសំសុ ឆគលកំ [ឆកលកំ (ស្យា.)] អជិកាយ វិប្បដិបជ្ជន្តំ. ទិស្វាន ឯវមាហំសុ – ‘‘ហន្ទ មយំ, អាវុសោ, ឥមំ ឆគលកំ ទព្ពំ មល្លបុត្តំ នាម ករោម. ឥមំ អជិកំ មេត្តិយំ នាម ភិក្ខុនិំ ករោម. ឯវំ មយំ វោហរិស្សាម. បុព្ពេ មយំ, អាវុសោ, ទព្ពំ មល្លបុត្តំ សុតេន អវោចុម្ហា. ឥទានិ បន អម្ហេហិ សាមំ ទិដ្ឋោ មេត្តិយាយ ភិក្ខុនិយា វិប្បដិបជ្ជន្តោ’’តិ. តេ តំ ឆគលកំ ទព្ពំ មល្លបុត្តំ នាម អកំសុ. តំ អជិកំ មេត្តិយំ នាម ភិក្ខុនិំ អកំសុ. តេ ភិក្ខូនំ អារោចេសុំ – ‘‘បុព្ពេ មយំ, អាវុសោ, ទព្ពំ មល្លបុត្តំ សុតេន អវោចុម្ហា. ឥទានិ បន អម្ហេហិ សាមំ ទិដ្ឋោ មេត្តិយាយ ភិក្ខុនិយា វិប្បដិបជ្ជន្តោ’’តិ. ភិក្ខូ ឯវមាហំសុ – ‘‘មាវុសោ, ឯវំ អវចុត្ថ. នាយស្មា ទព្ពោ មល្លបុត្តោ ឯវំ ករិស្សតី’’តិ.

អថ ខោ តេ ភិក្ខូ ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. អថ ខោ ភគវា ឯតស្មិំ និទានេ ឯតស្មិំ បករណេ ភិក្ខុសង្ឃំ សន្និបាតាបេត្វា អាយស្មន្តំ ទព្ពំ មល្លបុត្តំ បដិបុច្ឆិ – ‘‘សរសិ ត្វំ, ទព្ព, ឯវរូបំ កត្តា យថយិមេ ភិក្ខូ អាហំសូ’’តិ? ‘‘យថា មំ, ភន្តេ, ភគវា ជានាតី’’តិ. ទុតិយម្បិ ខោ ភគវា…បេ… តតិយម្បិ ខោ ភគវា អាយស្មន្តំ ទព្ពំ មល្លបុត្តំ ឯតទវោច – ‘‘សរសិ ត្វំ, ទព្ព, ឯវរូបំ កត្តា យថយិមេ ភិក្ខូ អាហំសូ’’តិ? ‘‘យថា មំ, ភន្តេ, ភគវា ជានាតី’’តិ. ‘‘ន ខោ, ទព្ព, ទព្ពា ឯវំ និព្ពេឋេន្តិ. សចេ តយា កតំ កតន្តិ វទេហិ, សចេ តយា អកតំ អកតន្តិ វទេហី’’តិ. ‘‘យតោ អហំ, ភន្តេ, ជាតោ នាភិជានាមិ សុបិនន្តេនបិ មេថុនធម្មំ បដិសេវិតា, បគេវ ជាគរោ’’តិ! អថ ខោ ភគវា ភិក្ខូ អាមន្តេសិ – ‘‘តេន ហិ, ភិក្ខុវេ, ឥមេ ភិក្ខូ អនុយុញ្ជថា’’តិ. ឥទំ វត្វា ភគវា ឧដ្ឋាយាសនា វិហារំ បាវិសិ.

អថ ខោ តេ ភិក្ខូ មេត្តិយភូមជកេ ភិក្ខូ អនុយុញ្ជិំសុ. តេ ភិក្ខូហិ អនុយុញ្ជីយមានា ភិក្ខូនំ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ – ‘‘កិំ បន តុម្ហេ, អាវុសោ, អាយស្មន្តំ ទព្ពំ មល្លបុត្តំ អញ្ញភាគិយស្ស អធិករណស្ស កិញ្ចិទេសំ លេសមត្តំ ឧបាទាយ បារាជិកេន ធម្មេន អនុទ្ធំសេថា’’តិ? ‘‘ឯវមាវុសោ’’តិ. យេ តេ ភិក្ខូ អប្បិច្ឆា…បេ… តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម មេត្តិយភូមជកា ភិក្ខូ អាយស្មន្តំ ទព្ពំ មល្លបុត្តំ អញ្ញភាគិយស្ស អធិករណស្ស កិញ្ចិ ទេសំ លេសមត្តំ ឧបាទាយ បារាជិកេន ធម្មេន អនុទ្ធំសេស្សន្តី’’តិ! អថ ខោ តេ ភិក្ខូ មេត្តិយភូមជកេ ភិក្ខូ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ…បេ… ‘‘សច្ចំ កិរ តុម្ហេ, ភិក្ខវេ, ទព្ពំ មល្លបុត្តំ អញ្ញភាគិយស្ស អធិករណស្ស កិញ្ចិ ទេសំ លេសមត្តំ ឧបាទាយ បារាជិកេន ធម្មេន អនុទ្ធំសេថា’’តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា…បេ… ‘‘កថញ្ហិ នាម តុម្ហេ, មោឃបុរិសា, ទព្ពំ មល្លបុត្តំ អញ្ញភាគិយស្ស អធិករណស្ស កិញ្ចិ ទេសំ លេសមត្តំ ឧបាទាយ បារាជិកេន ធម្មេន អនុទ្ធំសេស្សថ! នេតំ, មោឃបុរិសា, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៣៩២. ‘‘យោ បន ភិក្ខុ ភិក្ខុំ ទុដ្ឋោ ទោសោ អប្បតីតោ អញ្ញភាគិយស្ស អធិករណស្ស កិញ្ចិទេសំ លេសមត្តំ ឧបាទាយ បារាជិកេន ធម្មេន អនុទ្ធំសេយ្យ – ‘អប្បេវ នាម នំ ឥមម្ហា ព្រហ្មចរិយា ចាវេយ្យ’ន្តិ. តតោ អបរេន សមយេន សមនុគ្គាហីយមានោ វា អសមនុគ្គាហីយមានោ វា អញ្ញភាគិយញ្ចេវ តំ អធិករណំ ហោតិ កោចិទេសោ លេសមត្តោ ឧបាទិន្នោ, ភិក្ខុ ច ទោសំ បតិដ្ឋាតិ, សង្ឃាទិសេសោ’’តិ.

៣៩៣. យោ បនាតិ យោ យាទិសោ…បេ… ភិក្ខូតិ…បេ… អយំ ឥមស្មិំ អត្ថេ អធិប្បេតោ ភិក្ខូតិ.

ភិក្ខុន្តិ អញ្ញំ ភិក្ខុំ.

ទុដ្ឋោ ទោសោតិ កុបិតោ អនត្តមនោ អនភិរទ្ធោ អាហតចិត្តោ ខិលជាតោ.

អប្បតីតោតិ តេន ច កោបេន, តេន ច ទោសេន, តាយ ច អនត្តមនតាយ, តាយ ច អនភិរទ្ធិយា អប្បតីតោ ហោតិ.

អញ្ញភាគិយស្ស អធិករណស្សាតិ អាបត្តញ្ញភាគិយំ វា ហោតិ អធិករណញ្ញភាគិយំ វា. កថំ អធិករណំ អធិករណស្ស អញ្ញភាគិយំ? វិវាទាធិករណំ អនុវាទាធិករណស្ស អាបត្តាធិករណស្ស កិច្ចាធិករណស្ស អញ្ញភាគិយំ. អនុវាទាធិករណំ អាបត្តាធិករណស្ស កិច្ចាធិករណស្ស វិវាទាធិករណស្ស អញ្ញភាគិយំ. អាបត្តាធិករណំ កិច្ចាធិករណស្ស វិវាទាធិករណស្ស អនុវាទាធិករណស្ស អញ្ញភាគិយំ. កិច្ចាធិករណំ វិវាទាធិករណស្ស អនុវាទាធិករណស្ស អាបត្តាធិករណស្ស អញ្ញភាគិយំ. ឯវំ អធិករណំ អធិករណស្ស អញ្ញភាគិយំ.

កថំ អធិករណំ អធិករណស្ស តព្ភាគិយំ? វិវាទាធិករណំ វិវាទាធិករណស្ស តព្ភាគិយំ. អនុវាទាធិករណំ អនុវាទាធិករណស្ស តព្ភាគិយំ. អាបត្តាធិករណំ អាបត្តាធិករណស្ស សិយា តព្ភាគិយំ សិយា អញ្ញភាគិយំ.

កថំ អាបត្តាធិករណំ អាបត្តាធិករណស្ស អញ្ញភាគិយំ? មេថុនធម្មបារាជិកាបត្តិ អទិន្នាទានបារាជិកាបត្តិយា មនុស្សវិគ្គហបារាជិកាបត្តិយា ឧត្តរិមនុស្សធម្មបារាជិកាបត្តិយា អញ្ញភាគិយា. អទិន្នាទានបារាជិកាបត្តិ មនុស្សវិគ្គហបារាជិកាបត្តិយា ឧត្តរិមនុស្សធម្មបារាជិកាបត្តិយា មេថុនធម្មបារាជិកាបត្តិយា អញ្ញភាគិយា. មនុស្សវិគ្គហបារាជិកាបត្តិ ឧត្តរិមនុស្សធម្មបារាជិកាបត្តិយា មេថុនធម្មបារាជិកាបត្តិយា អទិន្នាទានបារាជិកាបត្តិយា អញ្ញភាគិយា. ឧត្តរិមនុស្សធម្មបារាជិកាបត្តិ មេថុនធម្មបារាជិកាបត្តិយា អទិន្នាទានបារាជិកាបត្តិយា មនុស្សវិគ្គហបារាជិកាបត្តិយា អញ្ញភាគិយា. ឯវំ អាបត្តាធិករណំ អាបត្តាធិករណស្ស អញ្ញភាគិយំ.

កថំ អាបត្តាធិករណំ អាបត្តាធិករណស្ស តព្ភាគិយំ? មេថុនធម្មបារាជិកាបត្តិ មេថុនធម្មបារាជិកាបត្តិយា តព្ភាគិយា. អទិន្នាទានបារាជិកាបត្តិ អទិន្នាទានបារាជិកាបត្តិយា តព្ភាគិយា. មនុស្សវិគ្គហបារាជិកាបត្តិ មនុស្សវិគ្គហបារាជិកាបត្តិយា តព្ភាគិយា. ឧត្តរិមនុស្សធម្មបារាជិកាបត្តិ ឧត្តរិមនុស្សធម្មបារាជិកាបត្តិយា តព្ភាគិយា. ឯវំ អាបត្តាធិករណំ អាបត្តាធិករណស្ស តព្ភាគិយំ.

កិច្ចាធិករណំ កិច្ចាធិករណស្ស តព្ភាគិយំ. ឯវំ អធិករណំ អធិករណស្ស តព្ភាគិយំ.

៣៩៤. កិញ្ចិ ទេសំ លេសមត្តំ ឧបាទាយាតិ លេសោ នាម ទស លេសា – ជាតិលេសោ, នាមលេសោ, គោត្តលេសោ, លិង្គលេសោ, អាបត្តិលេសោ, បត្តលេសោ, ចីវរលេសោ, ឧបជ្ឈាយលេសោ, អាចរិយលេសោ, សេនាសនលេសោ.

៣៩៥. ជាតិលេសោ នាម ខត្តិយោ ទិដ្ឋោ ហោតិ បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបជ្ជន្តោ. អញ្ញំ ខត្តិយំ បស្សិត្វា ចោទេតិ – ‘‘ខត្តិយោ មយា ទិដ្ឋោ [ឯត្ថ ‘‘បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបជ្ជន្តោ’’តិ បាឋោ ឩនោ មញ្ញេ, អដ្ឋកថាយំ ហិ ‘‘ខត្តិយោ មយា ទិដ្ឋោ បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបជ្ជន្តោ’’តិ ទិស្សតិ]. បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោសិ, អស្សមណោសិ, អសក្យបុត្តិយោសិ, នត្ថិ តយា សទ្ធិំ ឧបោសថោ វា បវារណា វា សង្ឃកម្មំ វា’’តិ, អាបត្តិ វាចាយ, វាចាយ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ព្រាហ្មណោ ទិដ្ឋោ ហោតិ…បេ… វេស្សោ ទិដ្ឋោ ហោតិ…បេ… សុទ្ទោ ទិដ្ឋោ ហោតិ បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបជ្ជន្តោ. អញ្ញំ សុទ្ទំ បស្សិត្វា ចោទេតិ – ‘‘សុទ្ទោ មយា ទិដ្ឋោ. បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោសិ, អស្សមណោសិ, អសក្យបុត្តិយោសិ’’…បេ… អាបត្តិ វាចាយ, វាចាយ សង្ឃាទិសេសស្ស.

៣៩៦. នាមលេសោ នាម ពុទ្ធរក្ខិតោ ទិដ្ឋោ ហោតិ…បេ… ធម្មរក្ខិតោ ទិដ្ឋោ ហោតិ…បេ… សង្ឃរក្ខិតោ ទិដ្ឋោ ហោតិ បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបជ្ជន្តោ. អញ្ញំ សង្ឃរក្ខិតំ បស្សិត្វា ចោទេតិ – ‘‘សង្ឃរក្ខិតោ មយា ទិដ្ឋោ. បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោសិ, អស្សមណោសិ, អសក្យបុត្តិយោសិ’’…បេ… អាបត្តិ វាចាយ, វាចាយ សង្ឃាទិសេសស្ស.

៣៩៧. គោត្តលេសោ នាម គោតមោ ទិដ្ឋោ ហោតិ…បេ… មោគ្គល្លានោ ទិដ្ឋោ ហោតិ…បេ… កច្ចាយនោ ទិដ្ឋោ ហោតិ…បេ… វាសិដ្ឋោ ទិដ្ឋោ ហោតិ បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបជ្ជន្តោ. អញ្ញំ វាសិដ្ឋំ បស្សិត្វា ចោទេតិ – ‘‘វាសិដ្ឋោ មយា ទិដ្ឋោ. បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោសិ, អស្សមណោសិ, អសក្យបុត្តិយោសិ’’…បេ… អាបត្តិ វាចាយ, វាចាយ សង្ឃាទិសេសស្ស.

៣៩៨. លិង្គលេសោ នាម ទីឃោ ទិដ្ឋោ ហោតិ…បេ… រស្សោ ទិដ្ឋោ ហោតិ…បេ… កណ្ហោ ទិដ្ឋោ ហោតិ…បេ… ឱទាតោ ទិដ្ឋោ ហោតិ បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបជ្ជន្តោ. អញ្ញំ ឱទាតំ បស្សិត្វា ចោទេតិ – ‘‘ឱទាតោ មយា ទិដ្ឋោ. បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោសិ, អស្សមណោសិ, អសក្យបុត្តិយោសិ’’…បេ… អាបត្តិ វាចាយ, វាចាយ សង្ឃាទិសេសស្ស.

៣៩៩. អាបត្តិលេសោ នាម លហុកំ អាបត្តិំ អាបជ្ជន្តោ ទិដ្ឋោ ហោតិ. តញ្ចេ បារាជិកេន ចោទេតិ – ‘‘អស្សមណោសិ, អសក្យបុត្តិយោសិ…បេ… អាបត្តិ វាចាយ, វាចាយ សង្ឃាទិសេសស្ស.

៤០០. បត្តលេសោ នាម លោហបត្តធរោ ទិដ្ឋោ ហោតិ…បេ… សាដកបត្តធរោ ទិដ្ឋោ ហោតិ…បេ… សុម្ភកបត្តធរោ ទិដ្ឋោ ហោតិ បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបជ្ជន្តោ. អញ្ញំ សុម្ភកបត្តធរំ បស្សិត្វា ចោទេតិ – ‘‘សុម្ភកបត្តធរោ មយា ទិដ្ឋោ. បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោសិ, អស្សមណោសិ, អសក្យបុត្តិយោសិ’’…បេ… អាបត្តិ វាចាយ, វាចាយ សង្ឃាទិសេសស្ស.

៤០១. ចីវរលេសោ នាម បំសុកូលិកោ ទិដ្ឋោ ហោតិ…បេ… គហបតិចីវរធរោ ទិដ្ឋោ ហោតិ បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបជ្ជន្តោ. អញ្ញំ គហបតិចីវរធរំ បស្សិត្វា ចោទេតិ – ‘‘គហបតិចីវរធរោ មយា ទិដ្ឋោ. បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោសិ, អស្សមណោសិ, អសក្យបុត្តិយោសិ’’…បេ… អាបត្តិ វាចាយ, វាចាយ សង្ឃាទិសេសស្ស.

៤០២. ឧបជ្ឈាយលេសោ នាម ឥត្ថន្នាមស្ស សទ្ធិវិហារិកោ ទិដ្ឋោ ហោតិ បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបជ្ជន្តោ. អញ្ញំ ឥត្ថន្នាមស្ស សទ្ធិវិហារិកំ បស្សិត្វា ចោទេតិ – ‘‘ឥត្ថន្នាមស្ស សទ្ធិវិហារិកោ មយា ទិដ្ឋោ. បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោសិ, អស្សមណោសិ, អសក្យបុត្តិយោសិ’’…បេ… អាបត្តិ វាចាយ, វាចាយ សង្ឃាទិសេសស្ស.

៤០៣. អាចរិយលេសោ នាម ឥត្ថន្នាមស្ស អន្តេវាសិកោ ទិដ្ឋោ ហោតិ បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបជ្ជន្តោ. អញ្ញំ ឥត្ថន្នាមស្ស អន្តេវាសិកំ បស្សិត្វា ចោទេតិ – ‘‘ឥត្ថន្នាមស្ស អន្តេវាសិកោ មយា ទិដ្ឋោ. បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោសិ, អស្សមណោសិ, អសក្យបុត្តិយោសិ’’…បេ… អាបត្តិ វាចាយ, វាចាយ សង្ឃាទិសេសស្ស.

៤០៤. សេនាសនលេសោ នាម ឥត្ថន្នាមសេនាសនវាសិកោ ទិដ្ឋោ ហោតិ បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបជ្ជន្តោ. អញ្ញំ ឥត្ថន្នាមសេនាសនវាសិកំ បស្សិត្វា ចោទេតិ – ‘‘ឥត្ថន្នាមសេនាសនវាសិកោ មយា ទិដ្ឋោ. បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោសិ, អស្សមណោសិ, អសក្យបុត្តិយោសិ, នត្ថិ តយា សទ្ធិំ ឧបោសថោ វា បវារណា វា សង្ឃកម្មំ វា’’តិ, អាបត្តិ វាចាយ, វាចាយ សង្ឃាទិសេសស្ស.

៤០៥. បារាជិកេន ធម្មេនាតិ ចតុន្នំ អញ្ញតរេន.

អនុទ្ធំសេយ្យាតិ ចោទេតិ វា ចោទាបេតិ វា.

អប្បេវ នាម នំ ឥមម្ហា ព្រហ្មចរិយាចាវេយ្យន្តិ ភិក្ខុភាវា ចាវេយ្យំ, សមណធម្មា ចាវេយ្យំ, សីលក្ខន្ធា ចាវេយ្យំ, តបោគុណា ចាវេយ្យំ.

តតោ អបរេន សមយេនាតិ យស្មិំ ខណេ អនុទ្ធំសិតោ ហោតិ, តំ ខណំ តំ លយំ តំ មុហុត្តំ វីតិវត្តេ.

សមនុគ្គាហីយមានោតិ យេន វត្ថុនា អនុទ្ធំសិតោ ហោតិ តស្មិំ វត្ថុស្មិំ សមនុគ្គាហីយមានោ.

អសមនុគ្គាហីយមានោតិ ន កេនចិ វុច្ចមានោ.

អធិករណំ នាម ចត្តារិ អធិករណានិ – វិវាទាធិករណំ, អនុវាទាធិករណំ, អាបត្តាធិករណំ, កិច្ចាធិករណំ.

កោចិ ទេសោ លេសមត្តោ ឧបាទិន្នោតិ តេសំ ទសន្នំ លេសានំ អញ្ញតរោ លេសោ ឧបាទិន្នោ ហោតិ.

ភិក្ខុ ច ទោសំ បតិដ្ឋាតីតិ តុច្ឆកំ មយា ភណិតំ, មុសា មយា ភណិតំ, អភូតំ មយា ភណិតំ, អជានន្តេន មយា ភណិតំ.

សង្ឃាទិសេសោតិ …បេ… តេនបិ វុច្ចតិ សង្ឃាទិសេសោតិ.

៤០៦. ភិក្ខុ សង្ឃាទិសេសំ អជ្ឈាបជ្ជន្តោ ទិដ្ឋោ ហោតិ, សង្ឃាទិសេសេ សង្ឃាទិសេសទិដ្ឋិ ហោតិ. តញ្ចេ បារាជិកេន ចោទេតិ – ‘‘អស្សមណោសិ, អសក្យបុត្តិយោសិ, នត្ថិ តយា សទ្ធិំ ឧបោសថោ វា បវារណា វា សង្ឃកម្មំ វា’’តិ, ឯវម្បិ អាបត្តញ្ញភាគិយំ ហោតិ លេសោ ច ឧបាទិន្នោ, អាបត្តិ វាចាយ, វាចាយ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ភិក្ខុ សង្ឃាទិសេសំ អជ្ឈាបជ្ជន្តោ ទិដ្ឋោ ហោតិ, សង្ឃាទិសេសេ ថុល្លច្ចយទិដ្ឋិ ហោតិ…បេ… បាចិត្តិយទិដ្ឋិ ហោតិ… បាដិទេសនីយទិដ្ឋិ ហោតិ… ទុក្កដទិដ្ឋិ ហោតិ… ទុព្ភាសិតទិដ្ឋិ ហោតិ. តញ្ចេ បារាជិកេន ចោទេតិ – ‘‘អស្សមណោសិ’’…បេ… ឯវម្បិ អាបត្តញ្ញភាគិយំ ហោតិ លេសោ ច ឧបាទិន្នោ, អាបត្តិ វាចាយ, វាចាយ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ភិក្ខុ ថុល្លច្ចយំ អជ្ឈាបជ្ជន្តោ ទិដ្ឋោ ហោតិ ថុល្លច្ចយេ ថុល្លច្ចយទិដ្ឋិ ហោតិ…បេ… ថុល្លច្ចយេ បាចិត្តិយទិដ្ឋិ ហោតិ… បាដិទេសនីយទិដ្ឋិ ហោតិ… ទុក្កដទិដ្ឋិ ហោតិ… ទុព្ភាសិតទិដ្ឋិ ហោតិ… សង្ឃាទិសេសទិដ្ឋិ ហោតិ. តញ្ចេ បារាជិកេន ចោទេតិ – ‘‘អស្សមណោសិ’’ …បេ… ឯវម្បិ អាបត្តញ្ញភាគិយំ ហោតិ លេសោ ច ឧបាទិន្នោ, អាបត្តិ វាចាយ, វាចាយ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ភិក្ខុ បាចិត្តិយំ…បេ… បាដិទេសនីយំ… ទុក្កដំ… ទុព្ភាសិតំ អជ្ឈាបជ្ជន្តោ ទិដ្ឋោ ហោតិ, ទុព្ភាសិតេ ទុព្ភាសិតទិដ្ឋិ ហោតិ…បេ… ទុព្ភាសិតេ សង្ឃាទិសេសទិដ្ឋិ ហោតិ… ថុល្លច្ចយទិដ្ឋិ ហោតិ… បាចិត្តិយទិដ្ឋិ ហោតិ… បាដិទេសនីយទិដ្ឋិ ហោតិ… ទុក្កដទិដ្ឋិ ហោតិ. តញ្ចេ បារាជិកេន ចោទេតិ – ‘‘អស្សមណោសិ, អសក្យបុត្តិយោសិ, នត្ថិ តយា សទ្ធិំ ឧបោសថោ វា បវារណា វា សង្ឃកម្មំ វា’’តិ, ឯវម្បិ អាបត្តញ្ញភាគិយំ ហោតិ លេសោ ច ឧបាទិន្នោ, អាបត្តិ វាចាយ, វាចាយ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ឯកេកំ មូលំ កាតុន ចក្កំ ពន្ធិតព្ពំ.

៤០៧. ភិក្ខុ សង្ឃាទិសេសំ អជ្ឈាបជ្ជន្តោ ទិដ្ឋោ ហោតិ សង្ឃាទិសេសេ សង្ឃាទិសេសទិដ្ឋិ ហោតិ. តញ្ចេ បារាជិកេន ចោទាបេតិ – ‘‘អស្សមណោសិ’’…បេ… ឯវម្បិ អាបត្តញ្ញភាគិយំ ហោតិ លេសោ ច ឧបាទិន្នោ, អាបត្តិ វាចាយ, វាចាយ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ភិក្ខុ សង្ឃាទិសេសំ អជ្ឈាបជ្ជន្តោ ទិដ្ឋោ ហោតិ, សង្ឃាទិសេសេ ថុល្លច្ចយទិដ្ឋិ ហោតិ…បេ… បាចិត្តិយទិដ្ឋិ ហោតិ… បាដិទេសនីយទិដ្ឋិ ហោតិ… ទុក្កដទិដ្ឋិ ហោតិ… ទុព្ភាសិតទិដ្ឋិ ហោតិ. តញ្ចេ បារាជិកេន ចោទាបេតិ – ‘‘អស្សមណោសិ’’…បេ… ឯវម្បិ អាបត្តញ្ញភាគិយំ ហោតិ លេសោ ច ឧបាទិន្នោ, អាបត្តិ វាចាយ, វាចាយ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ភិក្ខុ ថុល្លច្ចយំ អជ្ឈាបជ្ជន្តោ ទិដ្ឋោ ហោតិ ថុល្លច្ចយេ ថុល្លច្ចយទិដ្ឋិ ហោតិ…បេ… ថុល្លច្ចយេ បាចិត្តិយទិដ្ឋិ ហោតិ… បាដិទេសនីយទិដ្ឋិ ហោតិ… ទុក្កដទិដ្ឋិ ហោតិ… ទុព្ភាសិតទិដ្ឋិ ហោតិ… សង្ឃាទិសេសទិដ្ឋិ ហោតិ. តញ្ចេ បារាជិកេន ចោទាបេតិ – ‘‘អស្សមណោសិ’’…បេ… ឯវម្បិ អាបត្តញ្ញភាគិយំ ហោតិ លេសោ ច ឧបាទិន្នោ, អាបត្តិ វាចាយ, វាចាយ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ភិក្ខុ បាចិត្តិយំ…បេ… បាដិទេសនីយំ… ទុក្កដំ… ទុព្ភាសិតំ អជ្ឈាបជ្ជន្តោ ទិដ្ឋោ ហោតិ ទុព្ភាសិតេ ទុព្ភាសិតទិដ្ឋិ ហោតិ…បេ… ទុព្ភាសិតេ សង្ឃាទិសេសទិដ្ឋិ ហោតិ… ថុល្លច្ចយទិដ្ឋិ ហោតិ… បាចិត្តិយទិដ្ឋិ ហោតិ… បាដិទេសនីយទិដ្ឋិ ហោតិ… ទុក្កដទិដ្ឋិ ហោតិ. តញ្ចេ បារាជិកេន ចោទាបេតិ – ‘‘អស្សមណោសិ, អសក្យបុត្តិយោសិ, នត្ថិ តយា សទ្ធិំ ឧបោសថោ វា បវារណា វា សង្ឃកម្មំ វា’’តិ, ឯវម្បិ អាបត្តញ្ញភាគិយំ ហោតិ លេសោ ច ឧបាទិន្នោ, អាបត្តិ វាចាយ, វាចាយ សង្ឃាទិសេសស្ស.

៤០៨. អនាបត្តិ តថាសញ្ញី ចោទេតិ វា ចោទាបេតិ វា, ឧម្មត្តកស្ស, អាទិកម្មិកស្សាតិ.

ទុតិយទុដ្ឋទោសសិក្ខាបទំ និដ្ឋិតំ នវមំ.

១០. សង្ឃភេទសិក្ខាបទំ

៤០៩. [ឥទំ វត្ថុ ចូឡវ. ៣៤៣] តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា រាជគហេ វិហរតិ វេឡុវនេ កលន្ទកនិវាបេ. អថ ខោ ទេវទត្តោ យេន កោកាលិកោ កដមោទកតិស្សកោ [កដមោរកតិស្សកោ (សី. ស្យា.)] ខណ្ឌទេវិយា បុត្តោ សមុទ្ទទត្តោ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា កោកាលិកំ កដមោទកតិស្សកំ ខណ្ឌទេវិយា បុត្តំ សមុទ្ទទត្តំ ឯតទវោច – ‘‘ឯថ មយំ, អាវុសោ, សមណស្ស គោតមស្ស សង្ឃភេទំ ករិស្សាម ចក្កភេទ’’ន្តិ. ឯវំ វុត្តេ កោកាលិកោ ទេវទត្តំ ឯតទវោច – ‘‘សមណោ ខោ, អាវុសោ, គោតមោ មហិទ្ធិកោ មហានុភាវោ. កថំ មយំ សមណស្ស គោតមស្ស សង្ឃភេទំ ករិស្សាម ចក្កភេទ’’ន្តិ? ‘‘ឯថ មយំ, អាវុសោ, សមណំ គោតមំ ឧបសង្កមិត្វា បញ្ច វត្ថូនិ យាចិស្សាម – ‘ភគវា, ភន្តេ, អនេកបរិយាយេន អប្បិច្ឆស្ស សន្តុដ្ឋស្ស សល្លេខស្ស ធុតស្ស បាសាទិកស្ស អបចយស្ស វីរិយារម្ភស្ស [វីរិយារព្ភស្ស (ក.)] វណ្ណវាទី. ឥមានិ, ភន្តេ, បញ្ច វត្ថូនិ អនេកបរិយាយេន អប្បិច្ឆតាយ សន្តុដ្ឋិយា សល្លេខាយ ធុតតាយ បាសាទិកតាយ អបចយាយ វីរិយារម្ភាយ សំវត្តន្តិ. សាធុ, ភន្តេ, ភិក្ខូ យាវជីវំ អារញ្ញិកា អស្សុ; យោ គាមន្តំ ឱសរេយ្យ, វជ្ជំ នំ ផុសេយ្យ. យាវជីវំ បិណ្ឌបាតិកា អស្សុ; យោ និមន្តនំ សាទិយេយ្យ, វជ្ជំ នំ ផុសេយ្យ. យាវជីវំ បំសុកូលិកា អស្សុ; យោ គហបតិចីវរំ សាទិយេយ្យ, វជ្ជំ នំ ផុសេយ្យ. យាវជីវំ រុក្ខមូលិកា អស្សុ; យោ ឆន្នំ ឧបគច្ឆេយ្យ, វជ្ជំ នំ ផុសេយ្យ. យាវជីវំ មច្ឆមំសំ ន ខាទេយ្យុំ; យោ មច្ឆមំសំ ខាទេយ្យ, វជ្ជំ នំ ផុសេយ្យា’តិ. ឥមានិ សមណោ គោតមោ នានុជានិស្សតិ. តេ មយំ ឥមេហិ បញ្ចហិ វត្ថូហិ ជនំ សញ្ញាបេស្សាមាតិ. សក្កា ខោ, អាវុសោ, ឥមេហិ បញ្ចហិ វត្ថូហិ សមណស្ស គោតមស្ស សង្ឃភេទោ កាតុំ ចក្កភេទោ. លូខបសន្នា ហិ, អាវុសោ, មនុស្សា’’តិ.

អថ ខោ ទេវទត្តោ សបរិសោ យេន ភគវា តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា ភគវន្តំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិ. ឯកមន្តំ និសិន្នោ ខោ ទេវទត្តោ ភគវន្តំ ឯតទវោច – ‘‘ភគវា, ភន្តេ, អនេកបរិយាយេន អប្បិច្ឆស្ស…បេ… វីរិយារម្ភស្ស វណ្ណវាទី. ឥមានិ, ភន្តេ, បញ្ច វត្ថូនិ អនេកបរិយាយេន អប្បិច្ឆតាយ…បេ… វីរិយារម្ភាយ សំវត្តន្តិ. សាធុ, ភន្តេ, ភិក្ខូ យាវជីវំ អារញ្ញិកា អស្សុ; យោ គាមន្តំ ឱសរេយ្យ វជ្ជំ នំ ផុសេយ្យ…បេ… យាវជីវំ មច្ឆមំសំ ន ខាទេយ្យុំ, យោ មច្ឆមំសំ ខាទេយ្យ វជ្ជំ នំ ផុសេយ្យា’’តិ. ‘‘អលំ, ទេវទត្ត, យោ ឥច្ឆតិ អារញ្ញិកោ ហោតុ, យោ ឥច្ឆតិ គាមន្តេ វិហរតុ; យោ ឥច្ឆតិ បិណ្ឌបាតិកោ ហោតុ, យោ ឥច្ឆតិ និមន្តនំ សាទិយតុ; យោ ឥច្ឆតិ បំសុកូលិកោ ហោតុ, យោ ឥច្ឆតិ គហបតិចីវរំ សាទិយតុ. អដ្ឋមាសេ ខោ មយា, ទេវទត្ត, រុក្ខមូលសេនាសនំ អនុញ្ញាតំ, តិកោដិបរិសុទ្ធំ មច្ឆមំសំ – អទិដ្ឋំ អសុតំ អបរិសង្កិត’’ន្តិ. អថ ខោ ទេវទត្តោ – ‘‘ន ភគវា ឥមានិ បញ្ច វត្ថូនិ អនុជានាតី’’តិ ហដ្ឋោ ឧទគ្គោ សបរិសោ ឧដ្ឋាយាសនា ភគវន្តំ អភិវាទេត្វា បទក្ខិណំ កត្វា បក្កាមិ.

៤១០. អថ ខោ ទេវទត្តោ សបរិសោ រាជគហំ បវិសិត្វា បញ្ចហិ វត្ថូហិ ជនំ សញ្ញាបេសិ – ‘‘មយំ, អាវុសោ, សមណំ គោតមំ ឧបសង្កមិត្វា បញ្ច វត្ថូនិ យាចិម្ហា – ‘ភគវា, ភន្តេ, អនេកបរិយាយេន អប្បិច្ឆស្ស សន្តុដ្ឋស្ស សល្លេខស្ស ធុតស្ស បាសាទិកស្ស អបចយស្ស វីរិយារម្ភស្ស វណ្ណវាទី. ឥមានិ, ភន្តេ, បញ្ច វត្ថូនិ អនេកបរិយាយេន អប្បិច្ឆតាយ សន្តុដ្ឋិយា សល្លេខាយ ធុតតាយ បាសាទិកតាយ អបចយាយ វីរិយារម្ភាយ សំវត្តន្តិ. សាធុ, ភន្តេ, ភិក្ខូ យាវជីវំ អារញ្ញិកា អស្សុ; យោ គាមន្តំ ឱសរេយ្យ, វជ្ជំ នំ ផុសេយ្យ. យាវជីវំ បិណ្ឌបាតិកា អស្សុ; យោ និមន្តនំ សាទិយេយ្យ, វជ្ជំ នំ ផុសេយ្យ. យាវជីវំ បំសុកូលិកា អស្សុ; យោ គហបតិចីវរំ សាទិយេយ្យ, វជ្ជំ នំ ផុសេយ្យ. យាវជីវំ រុក្ខមូលិកា អស្សុ; យោ ឆន្នំ ឧបគច្ឆេយ្យ, វជ្ជំ នំ ផុសេយ្យ. យាវជីវំ មច្ឆមំសំ ន ខាទេយ្យុំ; យោ មច្ឆមំសំ ខាទេយ្យ, វជ្ជំ នំ ផុសេយ្យា’តិ. ឥមានិ សមណោ គោតមោ នានុជានាតិ. តេ មយំ ឥមេហិ បញ្ចហិ វត្ថូហិ សមាទាយ វត្តាមា’’តិ. តត្ថ យេ តេ មនុស្សា អស្សទ្ធា អប្បសន្នា ទុព្ពុទ្ធិនោ តេ ឯវមាហំសុ – ‘‘ឥមេ ខោ សមណា សក្យបុត្តិយា ធុតា សល្លេខវុត្តិនោ, សមណោ បន គោតមោ ពាហុល្លិកោ ពាហុល្លាយ ចេតេតី’’តិ. យេ បន តេ មនុស្សា សទ្ធា បសន្នា បណ្ឌិតា ព្យត្តា ពុទ្ធិមន្តោ តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម ទេវទត្តោ ភគវតោ សង្ឃភេទាយ បរក្កមិស្សតិ ចក្កភេទាយា’’តិ! អស្សោសុំ ខោ ភិក្ខូ តេសំ មនុស្សានំ ឧជ្ឈាយន្តានំ ខិយ្យន្តានំ វិបាចេន្តានំ. យេ តេ ភិក្ខូ អប្បិច្ឆា…បេ… តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម ទេវទត្តោ សង្ឃភេទាយ បរក្កមិស្សតិ ចក្កភេទាយា’’តិ! អថ ខោ តេ ភិក្ខូ ទេវទត្តំ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ…បេ… ‘‘សច្ចំ កិរ ត្វំ, ទេវទត្ត, សង្ឃភេទាយ បរក្កមសិ ចក្កភេទាយា’’តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា…បេ… ‘‘កថញ្ហិ នាម ត្វំ, មោឃបុរិស, សង្ឃភេទាយ បរក្កមិស្សសិ ចក្កភេទាយ! នេតំ, មោឃបុរិស, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៤១១. ‘‘យោ បន ភិក្ខុ សមគ្គស្ស សង្ឃស្ស ភេទាយ បរក្កមេយ្យ, ភេទនសំវត្តនិកំ វា អធិករណំ សមាទាយ បគ្គយ្ហ តិដ្ឋេយ្យ, សោ ភិក្ខុ ភិក្ខូហិ ឯវមស្ស វចនីយោ – ‘មាយស្មា សមគ្គស្ស សង្ឃស្ស ភេទាយ បរក្កមិ, ភេទនសំវត្តនិកំ វា អធិករណំ សមាទាយ បគ្គយ្ហ អដ្ឋាសិ. សមេតាយស្មា សង្ឃេន. សមគ្គោ ហិ សង្ឃោ សម្មោទមានោ អវិវទមានោ ឯកុទ្ទេសោ ផាសុ វិហរតី’តិ. ឯវញ្ច សោ ភិក្ខុ ភិក្ខូហិ វុច្ចមានោ តថេវ បគ្គណ្ហេយ្យ , សោ ភិក្ខុ ភិក្ខូហិ យាវតតិយំ សមនុភាសិតព្ពោ តស្ស បដិនិស្សគ្គាយ. យាវតតិយញ្ចេ សមនុភាសិយមានោ តំ បដិនិស្សជ្ជេយ្យ, ឥច្ចេតំ កុសលំ; នោ ចេ បដិនិស្សជ្ជេយ្យ, សង្ឃាទិសេសោ’’តិ.

៤១២. យោ បនាតិ យោ យាទិសោ…បេ… ភិក្ខូតិ…បេ… អយំ ឥមស្មិំ អត្ថេ អធិប្បេតោ ភិក្ខូតិ.

សមគ្គោ នាម សង្ឃោ សមានសំវាសកោ សមានសីមាយំ ឋិតោ.

ភេទាយ បរក្កមេយ្យាតិ – ‘‘កថំ ឥមេ នានា អស្សុ, វិនា អស្សុ, វគ្គា អស្សូ’’តិ បក្ខំ បរិយេសតិ, គណំ ពន្ធតិ.

ភេទនសំវត្តនិកំ វា អធិករណន្តិ អដ្ឋារសភេទករវត្ថូនិ.

សមាទាយាតិ អាទាយ.

បគ្គយ្ហាតិ ទីបេយ្យ.

តិដ្ឋេយ្យាតិ ន បដិនិស្សជ្ជេយ្យ.

សោ ភិក្ខូតិ យោ សោ សង្ឃភេទកោ ភិក្ខុ.

ភិក្ខូហីតិ អញ្ញេហិ ភិក្ខូហិ.

យេ បស្សន្តិ, យេ សុណន្តិ, តេហិ វត្តព្ពោ – ‘‘មាយស្មា សមគ្គស្ស សង្ឃស្ស ភេទាយ បរក្កមិ, ភេទនសំវត្តនិកំ វា អធិករណំ សមាទាយ បគ្គយ្ហ អដ្ឋាសិ. សមេតាយស្មា សង្ឃេន. សមគ្គោ ហិ សង្ឃោ សម្មោទមានោ អវិវទមានោ ឯកុទ្ទេសោ ផាសុ វិហរតី’’តិ. ទុតិយម្បិ វត្តព្ពោ. តតិយម្បិ វត្តព្ពោ. សចេ បដិនិស្សជ្ជតិ, ឥច្ចេតំ កុសលំ; នោ ចេ បដិនិស្សជ្ជតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. សុត្វា ន វទន្តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. សោ ភិក្ខុ សង្ឃមជ្ឈម្បិ អាកឌ្ឍិត្វា វត្តព្ពោ – ‘‘មាយស្មា សមគ្គស្ស សង្ឃស្ស ភេទាយ បរក្កមិ, ភេទនសំវត្តនិកំ វា អធិករណំ សមាទាយ បគ្គយ្ហ អដ្ឋាសិ. សមេតាយស្មា សង្ឃេន. សមគ្គោ ហិ សង្ឃោ សម្មោទមានោ អវិវទមានោ ឯកុទ្ទេសោ ផាសុ វិហរតី’’តិ. ទុតិយម្បិ វត្តព្ពោ. តតិយម្បិ វត្តព្ពោ. សចេ បដិនិស្សជ្ជតិ, ឥច្ចេតំ កុសលំ; នោ ចេ បដិនិស្សជ្ជតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. សោ ភិក្ខុ សមនុភាសិតព្ពោ – ‘‘ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, សមនុភាសិតព្ពោ. ព្យត្តេន ភិក្ខុនា បដិពលេន សង្ឃោ ញាបេតព្ពោ –

៤១៣. ‘‘សុណាតុ មេ, ភន្តេ, សង្ឃោ. អយំ ឥត្ថន្នាមោ ភិក្ខុ សមគ្គស្ស សង្ឃស្ស ភេទាយ បរក្កមតិ. សោ តំ វត្ថុំ ន បដិនិស្សជ្ជតិ. យទិ សង្ឃស្ស បត្តកល្លំ, សង្ឃោ ឥត្ថន្នាមំ ភិក្ខុំ សមនុភាសេយ្យ តស្ស វត្ថុស្ស បដិនិស្សគ្គាយ. ឯសា ញត្តិ.

‘‘សុណាតុ មេ, ភន្តេ, សង្ឃោ. អយំ ឥត្ថន្នាមោ ភិក្ខុ សមគ្គស្ស សង្ឃស្ស ភេទាយ បរក្កមតិ. សោ តំ វត្ថុំ ន បដិនិស្សជ្ជតិ. សង្ឃោ ឥត្ថន្នាមំ ភិក្ខុំ សមនុភាសតិ តស្ស វត្ថុស្ស បដិនិស្សគ្គាយ. យស្សាយស្មតោ ខមតិ ឥត្ថន្នាមស្ស ភិក្ខុនោ សមនុភាសនា តស្ស វត្ថុស្ស បដិនិស្សគ្គាយ, សោ តុណ្ហស្ស; យស្ស នក្ខមតិ, សោ ភាសេយ្យ.

‘‘ទុតិយម្បិ ឯតមត្ថំ វទាមិ…បេ… តតិយម្បិ ឯតមត្ថំ វទាមិ – សុណាតុ មេ, ភន្តេ, សង្ឃោ. អយំ ឥត្ថន្នាមោ ភិក្ខុ សមគ្គស្ស សង្ឃស្ស ភេទាយ បរក្កមតិ. សោ តំ វត្ថុំ ន បដិនិស្សជ្ជតិ. សង្ឃោ ឥត្ថន្នាមំ ភិក្ខុំ សមនុភាសតិ តស្ស វត្ថុស្ស បដិនិស្សគ្គាយ. យស្សាយស្មតោ ខមតិ ឥត្ថន្នាមស្ស ភិក្ខុនោ សមនុភាសនា តស្ស វត្ថុស្ស បដិនិស្សគ្គាយ, សោ តុណ្ហស្ស; យស្ស នក្ខមតិ, សោ ភាសេយ្យ.

‘‘សមនុភដ្ឋោ សង្ឃេន ឥត្ថន្នាមោ ភិក្ខុ តស្ស វត្ថុស្ស បដិនិស្សគ្គាយ. ខមតិ សង្ឃស្ស, តស្មា តុណ្ហី, ឯវមេតំ ធារយាមី’’តិ.

៤១៤. ញត្តិយា ទុក្កដំ, ទ្វីហិ កម្មវាចាហិ ថុល្លច្ចយា, កម្មវាចាបរិយោសានេ អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស. សង្ឃាទិសេសំ អជ្ឈាបជ្ជន្តស្ស ញត្តិយា ទុក្កដំ, ទ្វីហិ កម្មវាចាហិ ថុល្លច្ចយា បដិប្បស្សម្ភន្តិ.

សង្ឃាទិសេសោតិ…បេ… តេនបិ វុច្ចតិ សង្ឃាទិសេសោតិ.

៤១៥. ធម្មកម្មេ ធម្មកម្មសញ្ញី ន បដិនិស្សជ្ជតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ធម្មកម្មេ វេមតិកោ ន បដិនិស្សជ្ជតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ធម្មកម្មេ អធម្មកម្មសញ្ញី ន បដិនិស្សជ្ជតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

អធម្មកម្មេ ធម្មកម្មសញ្ញី, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

អធម្មកម្មេ វេមតិកោ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

អធម្មកម្មេ អធម្មកម្មសញ្ញី, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

៤១៦. អនាបត្តិ អសមនុភាសន្តស្ស, បដិនិស្សជ្ជន្តស្ស, ឧម្មត្តកស្ស, ខិត្តចិត្តស្ស, វេទនាដ្ដស្ស, អាទិកម្មិកស្សាតិ.

សង្ឃភេទសិក្ខាបទំ និដ្ឋិតំ ទសមំ.

១១. ភេទានុវត្តកសិក្ខាបទំ

៤១៧. តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា រាជគហេ វិហរតិ វេឡុវនេ កលន្ទកនិវាបេ. តេន ខោ បន សមយេន ទេវទត្តោ សង្ឃភេទាយ បរក្កមតិ ចក្កភេទាយ. ភិក្ខូ ឯវមាហំសុ – ‘‘អធម្មវាទី ទេវទត្តោ, អវិនយវាទី ទេវទត្តោ. កថញ្ហិ នាម ទេវទត្តោ សង្ឃភេទាយ បរក្កមិស្សតិ ចក្កភេទាយា’’តិ! ឯវំ វុត្តេ កោកាលិកោ កដមោទកតិស្សកោ ខណ្ឌទេវិយា បុត្តោ សមុទ្ទទត្តោ តេ ភិក្ខូ ឯតទវោចុំ – ‘‘មាយស្មន្តោ ឯវំ អវចុត្ថ. ធម្មវាទី ទេវទត្តោ, វិនយវាទី ទេវទត្តោ. អម្ហាកញ្ច ទេវទត្តោ ឆន្ទញ្ច រុចិញ្ច អាទាយ វោហរតិ ជានាតិ នោ ភាសតិ អម្ហាកំបេតំ ខមតី’’តិ. យេ តេ ភិក្ខូ អប្បិច្ឆា…បេ… តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម ភិក្ខូ ទេវទត្តស្ស សង្ឃភេទាយ បរក្កមន្តស្ស អនុវត្តកា ភវិស្សន្តិ វគ្គវាទកា’’តិ! អថ ខោ តេ ភិក្ខូ តេ អនុវត្តកេ ភិក្ខូ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ…បេ… ‘‘សច្ចំ កិរ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខូ ទេវទត្តស្ស សង្ឃភេទាយ បរក្កមន្តស្ស អនុវត្តកា ហោន្តិ វគ្គវាទកា’’តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា…បេ… ‘‘កថញ្ហិ នាម តេ, ភិក្ខវេ, មោឃបុរិសា ទេវទត្តស្ស សង្ឃភេទាយ បរក្កមន្តស្ស អនុវត្តកា ភវិស្សន្តិ វគ្គវាទកា! នេតំ, ភិក្ខវេ, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៤១៨. ‘‘តស្សេវ ខោ បន ភិក្ខុស្ស ភិក្ខូ ហោន្តិ អនុវត្តកា វគ្គវាទកា ឯកោ វា ទ្វេ វា តយោ វា. តេ ឯវំ វទេយ្យុំ – ‘មាយស្មន្តោ ឯតំ ភិក្ខុំ កិញ្ចិ អវចុត្ថ. ធម្មវាទី ចេសោ ភិក្ខុ, វិនយវាទី ចេសោ ភិក្ខុ. អម្ហាកញ្ចេសោ ភិក្ខុ ឆន្ទញ្ច រុចិញ្ច អាទាយ វោហរតិ ជានាតិ នោ ភាសតិ អម្ហាកម្បេតំ ខមតី’តិ, តេ ភិក្ខូ ភិក្ខូហិ ឯវមស្សុ វចនីយា – ‘មាយស្មន្តោ ឯវំ អវចុត្ថ, ន ចេសោ ភិក្ខុ ធម្មវាទី, ន ចេសោ ភិក្ខុ វិនយវាទី, មាយស្មន្តានម្បិ សង្ឃភេទោ រុច្ចិត្ថ, សមេតាយស្មន្តានំ សង្ឃេន, សមគ្គោ ហិ សង្ឃោ សម្មោទមានោ អវិវទមានោ ឯកុទ្ទេសោ ផាសុ វិហរតី’តិ. ឯវញ្ច តេ ភិក្ខូ ភិក្ខូហិ វុច្ចមានា តថេវ បគ្គណ្ហេយ្យុំ, តេ ភិក្ខូ ភិក្ខូហិ យាវតតិយំ សមនុភាសិតព្ពា តស្ស បដិនិស្សគ្គាយ. យាវតតិយញ្ចេ សមនុភាសិយមានា តំ បដិនិស្សជ្ជេយ្យុំ, ឥច្ចេតំ កុសលំ, នោ ចេ បដិនិស្សជ្ជេយ្យុំ, សង្ឃាទិសេសោ’’តិ.

៤១៩. តស្សេវ ខោ បនាតិ តស្ស សង្ឃភេទកស្ស ភិក្ខុនោ.

ភិក្ខូ ហោន្តីតិ អញ្ញេ ភិក្ខូ ហោន្តិ.

អនុវត្តកាតិ យំទិដ្ឋិកោ សោ ហោតិ យំខន្តិកោ យំរុចិកោ តេបិ តំទិដ្ឋិកា ហោន្តិ តំខន្តិកា តំរុចិកា.

វគ្គវាទកាតិ តស្ស វណ្ណាយ បក្ខាយ ឋិតា ហោន្តិ.

ឯកោ វា ទ្វេ វា តយោ វាតិ ឯកោ វា ហោតិ ទ្វេ វា តយោ វា. តេ ឯវំ វទេយ្យុំ – ‘‘មាយស្មន្តោ ឯតំ ភិក្ខុំ កិញ្ចិ អវចុត្ថ, ធម្មវាទី ចេសោ ភិក្ខុ, វិនយវាទី ចេសោ ភិក្ខុ, អម្ហាកញ្ចេសោ ភិក្ខុ ឆន្ទញ្ច រុចិញ្ច អាទាយ វោហរតិ ជានាតិ នោ ភាសតិ អម្ហាកំបេតំ ខមតី’តិ.

តេ ភិក្ខូតិ យេ តេ អនុវត្តកា ភិក្ខូ.

ភិក្ខូហីតិ អញ្ញេហិ ភិក្ខូហិ.

យេ បស្សន្តិ យេ សុណន្តិ តេហិ វត្តព្ពា – ‘‘មាយស្មន្តោ ឯវំ អវចុត្ថ. ន ចេសោ ភិក្ខុ ធម្មវាទី, ន ចេសោ ភិក្ខុ វិនយវាទី. មាយស្មន្តានម្បិ សង្ឃភេទោ រុច្ចិត្ថ. សមេតាយស្មន្តានំ សង្ឃេន. សមគ្គោ ហិ សង្ឃោ សម្មោទមានោ អវិវទមានោ ឯកុទ្ទេសោ ផាសុ វិហរតី’’តិ. ទុតិយម្បិ វត្តព្ពា. តតិយម្បិ វត្តព្ពា. សចេ បដិនិស្សជ្ជន្តិ, ឥច្ចេតំ កុសលំ; នោ ចេ បដិនិស្សជ្ជន្តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. សុត្វា ន វទន្តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. តេ ភិក្ខូ សង្ឃមជ្ឈម្បិ អាកឌ្ឍិត្វា វត្តព្ពា – ‘‘មាយស្មន្តោ ឯវំ អវចុត្ថ. ន ចេសោ ភិក្ខុ ធម្មវាទី, ន ចេសោ ភិក្ខុ វិនយវាទី. មាយស្មន្តានម្បិ សង្ឃភេទោ រុច្ចិត្ថ. សមេតាយស្មន្តានំ សង្ឃេន. សមគ្គោ ហិ សង្ឃោ សម្មោទមានោ អវិវទមានោ ឯកុទ្ទេសោ ផាសុ វិហរតី’’តិ. ទុតិយម្បិ វត្តព្ពា. តតិយម្បិ វត្តព្ពា. សចេ បដិនិស្សជ្ជន្តិ, ឥច្ចេតំ កុសលំ; នោ ចេ បដិនិស្សជ្ជន្តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. តេ ភិក្ខូ សមនុភាសិតព្ពា. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, សមនុភាសិតព្ពា. ព្យត្តេន ភិក្ខុនា បដិពលេន សង្ឃោ ញាបេតព្ពោ –

៤២០. ‘‘សុណាតុ មេ, ភន្តេ, សង្ឃោ. ឥត្ថន្នាមោ ច ឥត្ថនាមោ ច ភិក្ខូ ឥត្ថន្នាមស្ស ភិក្ខុនោ សង្ឃភេទាយ បរក្កមន្តស្ស អនុវត្តកា វគ្គវាទកា. តេ តំ វត្ថុំ ន បដិនិស្សជ្ជន្តិ. យទិ សង្ឃស្ស បត្តកល្លំ, សង្ឃោ ឥត្ថន្នាមញ្ច ឥត្ថន្នាមញ្ច ភិក្ខូ សមនុភាសេយ្យ តស្ស វត្ថុស្ស បដិនិស្សគ្គាយ. ឯសា ញត្តិ.

‘‘សុណាតុ មេ, ភន្តេ, សង្ឃោ. ឥត្ថន្នាមោ ច ឥត្ថន្នាមោ ច ភិក្ខូ ឥត្ថន្នាមស្ស ភិក្ខុនោ សង្ឃភេទាយ បរក្កមន្តស្ស អនុវត្តកា វគ្គវាទកា. តេ តំ វត្ថុំ ន បដិនិស្សជ្ជន្តិ. សង្ឃោ ឥត្ថន្នាមញ្ច ឥត្ថន្នាមញ្ច ភិក្ខូ សមនុភាសតិ តស្ស វត្ថុស្ស បដិនិស្សគ្គាយ. យស្សាយស្មតោ ខមតិ ឥត្ថន្នាមស្ស ច ឥត្ថន្នាមស្ស ច ភិក្ខូនំ សមនុភាសនា តស្ស វត្ថុស្ស បដិនិស្សគ្គាយ, សោ តុណ្ហស្ស; យស្ស នក្ខមតិ, សោ ភាសេយ្យ.

‘‘ទុតិយម្បិ ឯតមត្ថំ វទាមិ…បេ… តតិយម្បិ ឯតមត្ថំ វទាមិ – សុណាតុ មេ, ភន្តេ, សង្ឃោ. ឥត្ថន្នាមោ ច ឥត្ថន្នាមោ ច ភិក្ខូ ឥត្ថន្នាមស្ស ភិក្ខុនោ សង្ឃភេទាយ បរក្កមន្តស្ស អនុវត្តកា វគ្គវាទកា. តេ តំ វត្ថុំ ន បដិនិស្សជ្ជន្តិ. សង្ឃោ ឥត្ថន្នាមញ្ច ឥត្ថន្នាមញ្ច ភិក្ខូ សមនុភាសតិ តស្ស វត្ថុស្ស បដិនិស្សគ្គាយ. យស្សាយស្មតោ ខមតិ ឥត្ថន្នាមស្ស ច ឥត្ថន្នាមស្ស ច ភិក្ខូនំ សមនុភាសនា តស្ស វត្ថុស្ស បដិនិស្សគ្គាយ, សោ តុណ្ហស្ស; យស្ស នក្ខមតិ, សោ ភាសេយ្យ.

‘‘សមនុភដ្ឋា សង្ឃេន ឥត្ថន្នាមោ ច ឥត្ថន្នាមោ ច ភិក្ខូ តស្ស វត្ថុស្ស បដិនិស្សគ្គាយ. ខមតិ សង្ឃស្ស, តស្មា តុណ្ហី, ឯវមេតំ ធារយាមី’’តិ.

៤២១. ញត្តិយា ទុក្កដំ, ទ្វីហិ កម្មវាចាហិ ថុល្លច្ចយា, កម្មវាចាបរិយោសានេ អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស. សង្ឃាទិសេសំ អជ្ឈាបជ្ជន្តានំ ញត្តិយា ទុក្កដំ, ទ្វីហិ កម្មវាចាហិ ថុល្លច្ចយា បដិប្បស្សម្ភន្តិ. ទ្វេ តយោ ឯកតោ សមនុភាសិតព្ពា, តទុត្តរិ ន សមនុភាសិតព្ពា.

សង្ឃាទិសេសោតិ…បេ… តេនបិ វុច្ចតិ ‘‘សង្ឃាទិសេសោ’’តិ.

៤២២. ធម្មកម្មេ ធម្មកម្មសញ្ញី ន បដិនិស្សជ្ជន្តិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ធម្មកម្មេ វេមតិកា ន បដិនិស្សជ្ជន្តិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ធម្មកម្មេ អធម្មកម្មសញ្ញី ន បដិនិស្សជ្ជន្តិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

អធម្មកម្មេ ធម្មកម្មសញ្ញី, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

អធម្មកម្មេ វេមតិកា, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

អធម្មកម្មេ អធម្មកម្មសញ្ញី, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

៤២៣. អនាបត្តិ អសមនុភាសន្តានំ, បដិនិស្សជ្ជន្តានំ, ឧម្មត្តកានំ, ខិត្តចិត្តានំ, វេទនាដ្ដានំ, អាទិកម្មិកានន្តិ.

ភេទានុវត្តកសិក្ខាបទំ និដ្ឋិតំ ឯកាទសមំ.

១២. ទុព្ពចសិក្ខាបទំ

៤២៤. តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា កោសម្ពិយំ វិហរតិ ឃោសិតារាមេ. តេន ខោ បន សមយេន អាយស្មា ឆន្នោ អនាចរំ អាចរតិ. ភិក្ខូ ឯវមាហំសុ – ‘‘មាវុសោ, ឆន្ន, ឯវរូបំ អកាសិ. នេតំ កប្បតី’’តិ. សោ ឯវំ វទេតិ – ‘‘កិំ នុ ខោ នាម តុម្ហេ, អាវុសោ, មំ វត្តព្ពំ មញ្ញថ? អហំ ខោ នាម តុម្ហេ វទេយ្យំ. អម្ហាកំ ពុទ្ធោ អម្ហាកំ ធម្មោ អម្ហាកំ អយ្យបុត្តេន ធម្មោ អភិសមិតោ. សេយ្យថាបិ នាម មហាវាតោ វាយន្តោ តិណកដ្ឋបណ្ណសដំ [តិណកដ្ឋបណ្ណកសដំ (ក.)] ឯកតោ ឧស្សារេយ្យ, សេយ្យថា វា បន នទី បព្ពតេយ្យា សង្ខសេវាលបណកំ ឯកតោ ឧស្សារេយ្យ, ឯវមេវ តុម្ហេ នានានាមា នានាគោត្តា នានាជច្ចា នានាកុលា បព្ពជិតា ឯកតោ ឧស្សរិតា. កិំ នុ ខោ នាម តុម្ហេ, អាវុសោ, មំ វត្តព្ពំ មញ្ញថ? អហំ ខោ នាម តុម្ហេ វទេយ្យំ! អម្ហាកំ ពុទ្ធោ អម្ហាកំ ធម្មោ អម្ហាកំ អយ្យបុត្តេន ធម្មោ អភិសមិតោ’’តិ. យេ តេ ភិក្ខូ អប្បិច្ឆា…បេ… តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម អាយស្មា ឆន្នោ ភិក្ខូហិ សហធម្មិកំ វុច្ចមានោ អត្តានំ អវចនីយំ ករិស្សតី’’តិ! អថ ខោ តេ ភិក្ខូ អាយស្មន្តំ ឆន្នំ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ…បេ… ‘‘សច្ចំ កិរ ត្វំ, ឆន្ន, ភិក្ខូហិ សហធម្មិកំ វុច្ចមានោ អត្តានំ អវចនីយំ ករោសី’’តិ? ‘‘សច្ចំ ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា…បេ… ‘‘កថញ្ហិ នាម ត្វំ, មោឃបុរិស, ភិក្ខូហិ សហធម្មិកំ វុច្ចមានោ អត្តានំ អវចនីយំ ករិស្សសិ! នេតំ, មោឃបុរិស, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៤២៥. ‘‘ភិក្ខុ បនេវ ទុព្ពចជាតិកោ ហោតិ ឧទ្ទេសបរិយាបន្នេសុ សិក្ខាបទេសុ ភិក្ខូហិ សហធម្មិកំ វុច្ចមានោ អត្តានំ អវចនីយំ ករោតិ – ‘មា មំ អាយស្មន្តោ កិញ្ចិ អវចុត្ថ កល្យាណំ វា បាបកំ វា, អហំបាយស្មន្តេ ន កិញ្ចិ វក្ខាមិ កល្យាណំ វា បាបកំ វា, វិរមថាយស្មន្តោ មម វចនាយា’តិ, សោ ភិក្ខុ ភិក្ខូហិ ឯវមស្ស វចនីយោ – ‘មាយស្មា អត្តានំ អវចនីយំ អកាសិ, វចនីយមេវាយស្មា អត្តានំ ករោតុ, អាយស្មាបិ ភិក្ខូ វទេតុ សហធម្មេន, ភិក្ខូបិ អាយស្មន្តំ វក្ខន្តិ សហធម្មេន. ឯវំ សំវទ្ធា ហិ តស្ស ភគវតោ បរិសា យទិទំ អញ្ញមញ្ញវចនេន អញ្ញមញ្ញវុដ្ឋាបនេនាតិ. ឯវញ្ច សោ ភិក្ខុំ ភិក្ខូហិ វុច្ចមានោ តថេវ បគ្គណ្ហេយ្យ, សោ ភិក្ខុ ភិក្ខូហិ យាវតតិយំ សមនុភាសិតព្ពោ តស្ស បដិនិស្សគ្គាយ. យាវតតិយញ្ចេ សមនុភាសីយមានោ តំ បដិនិស្សជ្ជេយ្យ, ឥច្ចេតំ កុសលំ; នោ ចេ បដិនិស្សជ្ជេយ្យ, សង្ឃាទិសេសោ’’តិ.

៤២៦. ភិក្ខូ បនេវ ទុព្ពចជាតិកោ ហោតីតិ ទុព្ពចោ ហោតិ ទោវចស្សករណេហិ ធម្មេហិ សមន្នាគតោ អក្ខមោ អប្បទក្ខិណគ្គាហី អនុសាសនិំ.

ឧទ្ទេសបរិយាបន្នេសុ សិក្ខាបទេសូតិ បាតិមោក្ខបរិយាបន្នេសុ សិក្ខាបទេសុ.

ភិក្ខូហីតិ អញ្ញេហិ ភិក្ខូហិ.

សហធម្មិកំ នាម យំ ភគវតា បញ្ញត្តំ សិក្ខាបទំ, ឯតំ សហធម្មិកំ នាម.

តេន វុច្ចមានោ អត្តានំ អវចនីយំ ករោតិ – ‘‘មា មំ អាយស្មន្តោ កិញ្ចិ អវចុត្ថ កល្យាណំ វា បាបកំ វា, អហំបាយស្មន្តេ ន កិញ្ចិ វក្ខាមិ កល្យាណំ វា បាបកំ វា. វិរមថាយស្មន្តោ មម វចនាយា’’តិ.

សោ ភិក្ខូតិ យោ សោ ទុព្ពចជាតិកោ ភិក្ខុ.

ភិក្ខូហីតិ អញ្ញេហិ ភិក្ខូហិ. យេ បស្សន្តិ យេ សុណន្តិ តេហិ វត្តព្ពោ – ‘‘មាយស្មា អត្តានំ អវចនីយំ អកាសិ. វចនីយមេវ អាយស្មា អត្តានំ ករោតុ. អាយស្មាបិ ភិក្ខូ វទេតុ សហធម្មេន, ភិក្ខូបិ អាយស្មន្តំ វក្ខន្តិ សហធម្មេន. ឯវំ សំវទ្ធា ហិ តស្ស ភគវតោ បរិសា យទិទំ អញ្ញមញ្ញវចនេន អញ្ញមញ្ញវុដ្ឋាបនេនា’’តិ. ទុតិយម្បិ វត្តព្ពោ. តតិយម្បិ វត្តព្ពោ. សចេ បដិនិស្សជ្ជតិ, ឥច្ចេតំ កុសលំ; នោ ចេ បដិនិស្សជ្ជតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. សុត្វា ន វទន្តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. សោ ភិក្ខុ សង្ឃមជ្ឈម្បិ អាកឌ្ឍិត្វា វត្តព្ពោ – ‘‘មាយស្មា អត្តានំ អវចនីយំ អកាសិ…បេ… អញ្ញមញ្ញវុដ្ឋាបនេនា’’តិ. ទុតិយម្បិ វត្តព្ពោ. តតិយម្បិ វត្តព្ពោ. សចេ បដិនិស្សជ្ជតិ, ឥច្ចេតំ កុសលំ; នោ ចេ បដិនិស្សជ្ជតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. សោ ភិក្ខុ សមនុភាសិតព្ពោ. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, សមនុភាសិតព្ពោ. ព្យត្តេន ភិក្ខុនា បដិពលេន សង្ឃោ ញាបេតព្ពោ –

៤២៧. ‘‘សុណាតុ មេ, ភន្តេ, សង្ឃោ. អយំ ឥត្ថន្នាមោ ភិក្ខុ ភិក្ខូហិ សហធម្មិកំ វុច្ចមានោ អត្តានំ អវចនីយំ ករោតិ. សោ តំ វត្ថុំ ន បដិនិស្សជ្ជតិ. យទិ សង្ឃស្ស បត្តកល្លំ, សង្ឃោ ឥត្ថន្នាមំ ភិក្ខុំ សមនុភាសេយ្យ តស្ស វត្ថុស្ស បដិនិស្សគ្គាយ. ឯសា ញត្តិ.

‘‘សុណាតុ មេ, ភន្តេ, សង្ឃោ. អយំ ឥត្ថន្នាមោ ភិក្ខុ ភិក្ខូហិ សហធម្មិកំ វុច្ចមានោ អត្តានំ អវចនីយំ ករោតិ. សោ តំ វត្ថុំ ន បដិនិស្សជ្ជតិ. សង្ឃោ ឥត្ថន្នាមំ ភិក្ខុំ សមនុភាសតិ តស្ស វត្ថុស្ស បដិនិស្សគ្គាយ. យស្សាយស្មតោ ខមតិ ឥត្ថន្នាមស្ស ភិក្ខុនោ សមនុភាសនា តស្ស វត្ថុស្ស បដិនិស្សគ្គាយ, សោ តុណ្ហស្ស; យស្ស នក្ខមតិ, សោ ភាសេយ្យ.

‘‘ទុតិយម្បិ ឯតមត្ថំ វទាមិ…បេ… តតិយម្បិ ឯតមត្ថំ វទាមិ – ‘‘សុណាតុ មេ, ភន្តេ, សង្ឃោ. អយំ ឥត្ថន្នាមោ ភិក្ខុ ភិក្ខូហិ សហធម្មិកំ វុច្ចមានោ អត្តានំ អវចនីយំ ករោតិ. សោ តំ វត្ថុំ ន បដិនិស្សជ្ជតិ. សង្ឃោ ឥត្ថន្នាមំ ភិក្ខុំ សមនុភាសតិ តស្ស វត្ថុស្ស បដិនិស្សគ្គាយ. យស្សាយស្មតោ ខមតិ ឥត្ថន្នាមស្ស ភិក្ខុនោ សមនុភាសនា តស្ស វត្ថុស្ស បដិនិស្សគ្គាយ, សោ តុណ្ហស្ស; យស្ស នក្ខមតិ, សោ ភាសេយ្យ.

‘‘សមនុភដ្ឋោ សង្ឃេន ឥត្ថន្នាមោ ភិក្ខុ តស្ស វត្ថុស្ស បដិនិស្សគ្គាយ. ខមតិ សង្ឃស្ស, តស្មា តុណ្ហី, ឯវមេតំ ធារយាមី’’តិ.

៤២៨. ញត្តិយា ទុក្កដំ, ទ្វីហិ កម្មវាចាហិ ថុល្លច្ចយា, កម្មវាចាបរិយោសានេ អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស. សង្ឃាទិសេសំ អជ្ឈាបជ្ជន្តស្ស ញត្តិយា ទុក្កដំ, ទ្វីហិ កម្មវាចាហិ ថុល្លច្ចយា បដិប្បស្សម្ភន្តិ.

សង្ឃាទិសេសោតិ…បេ… តេនបិ វុច្ចតិ សង្ឃាទិសេសោតិ.

៤២៩. ធម្មកម្មេ ធម្មកម្មសញ្ញី ន បដិនិស្សជ្ជតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ធម្មកម្មេ វេមតិកោ ន បដិនិស្សជ្ជតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ធម្មកម្មេ អធម្មកម្មសញ្ញី ន បដិនិស្សជ្ជតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

អធម្មកម្មេ ធម្មកម្មសញ្ញី, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

អធម្មកម្មេ វេមតិកោ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

អធម្មកម្មេ អធម្មកម្មសញ្ញី, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

៤៣០. អនាបត្តិ អសមនុភាសន្តស្ស, បដិនិស្សជ្ជន្តស្ស, ឧម្មត្តកស្ស, អាទិកម្មិកស្សាតិ.

ទុព្ពចសិក្ខាបទំ និដ្ឋិតំ ទ្វាទសមំ.

១៣. កុលទូសកសិក្ខាបទំ

៤៣១. [ឥទំ វត្ថុ ចូឡវ. ២១] តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា សាវត្ថិយំ វិហរតិ ជេតវនេ អនាថបិណ្ឌិកស្ស អារាមេ. តេន ខោ បន សមយេន អស្សជិបុនព្ពសុកា នាម [នាម ភិក្ខូ (ក.)] កីដាគិរិស្មិំ អាវាសិកា ហោន្តិ អលជ្ជិនោ បាបភិក្ខូ. តេ [ចូឡវ. ២៩៣] ឯវរូបំ អនាចារំ អាចរន្តិ – មាលាវច្ឆំ រោបេន្តិបិ រោបាបេន្តិបិ, សិញ្ចន្តិបិ សិញ្ចាបេន្តិបិ, ឱចិនន្តិបិ ឱចិនាបេន្តិបិ, គន្ថេន្តិបិ គន្ថាបេន្តិបិ, ឯកតោវណ្ដិកមាលំ ករោន្តិបិ ការាបេន្តិបិ, ឧភតោវណ្ដិកមាលំ ករោន្តិបិ ការាបេន្តិបិ, មញ្ជរិកំ ករោន្តិបិ ការាបេន្តិបិ, វិធូតិកំ ករោន្តិបិ ការាបេន្តិបិ, វដំសកំ ករោន្តិបិ ការាបេន្តិបិ, អាវេឡំ ករោន្តិបិ ការាបេន្តិបិ, ឧរច្ឆទំ ករោន្តិបិ ការាបេន្តិបិ. តេ កុលិត្ថីនំ កុលធីតានំ កុលកុមារីនំ កុលសុណ្ហានំ កុលទាសីនំ ឯកតោវណ្ដិកមាលំ ហរន្តិបិ ហរាបេន្តិបិ, ឧភតោវណ្ដិកមាលំ ហរន្តិបិ ហរាបេន្តិបិ, មញ្ជរិកំ ហរន្តិបិ ហរាបេន្តិបិ, វិធូតិកំ ហរន្តិបិ ហរាបេន្តិបិ, វដំសកំ ហរន្តិបិ ហរាបេន្តិបិ, អាវេឡំ ហរន្តិបិ ហរាបេន្តិបិ, ឧរច្ឆទំ ហរន្តិបិ ហរាបេន្តិបិ. តេ កុលិត្ថីហិ កុលធីតាហិ កុលកុមារីហិ កុលសុណ្ហាហិ កុលទាសីហិ សទ្ធិំ ឯកភាជនេបិ ភុញ្ជន្តិ, ឯកថាលកេបិ បិវន្តិ, ឯកាសនេបិ និសីទន្តិ, ឯកមញ្ចេបិ តុវដ្ដេន្តិ, ឯកត្ថរណាបិ តុវដ្ដេន្តិ, ឯកបាវុរណាបិ តុវដ្ដេន្តិ, ឯកត្ថរណបាវុរណាបិ តុវដ្ដេន្តិ, វិកាលេបិ ភុញ្ជន្តិ, មជ្ជម្បិ បិវន្តិ, មាលាគន្ធវិលេបនម្បិ ធារេន្តិ, នច្ចន្តិបិ គាយន្តិបិ វាទេន្តិបិ លាសេន្តិបិ, នច្ចន្តិយាបិ នច្ចន្តិ, នច្ចន្តិយាបិ គាយន្តិ, នច្ចន្តិយាបិ វាទេន្តិ, នច្ចន្តិយាបិ លាសេន្តិ, គាយន្តិយាបិ នច្ចន្តិ, គាយន្តិយាបិ គាយន្តិ, គាយន្តិយាបិ វាទេន្តិ, គាយន្តិយាបិ លាសេន្តិ, វាទេន្តិយាបិ នច្ចន្តិ, វាទេន្តិយាបិ គាយន្តិ, វាទេន្តិយាបិ វាទេន្តិ, វាទេន្តិយាបិ លាសេន្តិ, លាសេន្តិយាបិ នច្ចន្តិ, លាសេន្តិយាបិ គាយន្តិ, លាសេន្តិយាបិ វាទេន្តិ, លាសេន្តិយាបិ លាសេន្តិ. អដ្ឋបទេបិ កីឡន្តិ, ទសបទេបិ កីឡន្តិ, អាកាសេបិ កីឡន្តិ, បរិហារបថេបិ កីឡន្តិ, សន្តិកាយបិ កីឡន្តិ, ខលិកាយបិ កីឡន្តិ, ឃដិកាយបិ កីឡន្តិ, សលាកហត្ថេនបិ កីឡន្តិ, អក្ខេនបិ កីឡន្តិ, បង្គចីរេនបិ កីឡន្តិ, វង្កកេនបិ កីឡន្តិ, មោក្ខចិកាយបិ កីឡន្តិ, ចិង្គុលកេនបិ កីឡន្តិ, បត្តាឡ្ហកេនបិ កីឡន្តិ, រថកេនបិ កីឡន្តិ, ធនុកេនបិ កីឡន្តិ, អក្ខរិកាយបិ កីឡន្តិ, មនេសិកាយបិ កីឡន្តិ, យថាវជ្ជេនបិ កីឡន្តិ. ហត្ថិស្មិម្បិ សិក្ខន្តិ, អស្សស្មិម្បិ សិក្ខន្តិ, រថស្មិម្បិ សិក្ខន្តិ, ធនុស្មិម្បិ សិក្ខន្តិ, ថរុស្មិម្បិ សិក្ខន្តិ, ហត្ថិស្សបិ បុរតោ ធាវន្តិ, អស្សស្សបិ បុរតោ ធាវន្តិ, រថស្សបិ បុរតោ [បុរតោ ធាវន្តិ (ស្យា.)] ធាវន្តិបិ អាធាវន្តិបិ, ឧស្សេឡេន្តិបិ, អប្ផោដេន្តិបិ, និព្ពុជ្ឈន្តិបិ, មុដ្ឋីហិបិ យុជ្ឈន្តិ, រង្គមជ្ឈេបិ សង្ឃាដិំ បត្ថរិត្វា នច្ចកិំ [នច្ចន្តិំ (សី. ស្យា.)] ឯវំ វទន្តិ – ឥធ, ភគិនិ, នច្ចស្សូតិ, នលាដិកម្បិ ទេន្តិ, វិវិធម្បិ អនាចារំ អាចរន្តិ.

៤៣២. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ កាសីសុ វស្សំវុដ្ឋោ សាវត្ថិំ គច្ឆន្តោ ភគវន្តំ ទស្សនាយ, យេន កីដាគិរិ តទវសរិ. អថ ខោ សោ ភិក្ខុ បុព្ពណ្ហសមយំ និវាសេត្វា បត្តចីវរមាទាយ កីដាគិរិំ បិណ្ឌាយ បាវិសិ បាសាទិកេន អភិក្កន្តេន បដិក្កន្តេន អាលោកិតេន វិលោកិតេន សមិញ្ជិតេន បសារិតេន ឱក្ខិត្តចក្ខុ ឥរិយាបថសម្បន្នោ. មនុស្សា តំ ភិក្ខុំ បស្សិត្វា ឯវមាហំសុ – ‘‘ក្វាយំ អពលពលោ វិយ មន្ទមន្ទោ វិយ ភាកុដិកភាកុដិកោ វិយ? កោ ឥមស្ស ឧបគតស្ស បិណ្ឌកំ ទស្សតិ? អម្ហាកំ បន អយ្យា អស្សជិបុនព្ពសុកា សណ្ហា សខិលា សុខសម្ភាសា មិហិតបុព្ពង្គមា ឯហិស្វាគតវាទិនោ អព្ភាកុដិកា ឧត្តានមុខា បុព្ពភាសិនោ. តេសំ ខោ នាម បិណ្ឌោ ទាតព្ពោ’’តិ.

អទ្ទសា ខោ អញ្ញតរោ ឧបាសកោ តំ ភិក្ខុំ កីដាគិរិស្មិំ បិណ្ឌាយ ចរន្តំ. ទិស្វាន យេន សោ ភិក្ខុ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា តំ ភិក្ខុំ អភិវាទេត្វា ឯតទវោច – ‘‘អបិ, ភន្តេ, បិណ្ឌោ លព្ភតី’’តិ? ‘‘ន ខោ, អាវុសោ, បិណ្ឌោ លព្ភតី’’តិ. ‘‘ឯហិ, ភន្តេ, ឃរំ គមិស្សាមា’’តិ. អថ ខោ សោ ឧបាសកោ តំ ភិក្ខុំ ឃរំ នេត្វា ភោជេត្វា ឯតទវោច – ‘‘កហំ, ភន្តេ, អយ្យោ គមិស្សតី’’តិ? ‘‘សាវត្ថិំ ខោ អហំ, អាវុសោ, គមិស្សាមិ ភគវន្តំ ទស្សនាយា’’តិ. ‘‘តេន ហិ, ភន្តេ, មម វចនេន ភគវតោ បាទេ សិរសា វន្ទ, ឯវញ្ច វទេហិ – ‘ទុដ្ឋោ, ភន្តេ, កីដាគិរិស្មិំ អាវាសោ. អស្សជិបុនព្ពសុកា នាម កីដាគិរិស្មិំ អាវាសិកា អលជ្ជិនោ បាបភិក្ខូ. តេ ឯវរូបំ អនាចារំ អាចរន្តិ – មាលាវច្ឆំ រោបេន្តិបិ រោបាបេន្តិបិ, សិញ្ចន្តិបិ សិញ្ចាបេន្តិបិ…បេ… វិវិធម្បិ អនាចារំ អាចរន្តិ. យេបិ តេ, ភន្តេ, មនុស្សា បុព្ពេ សទ្ធា អហេសុំ បសន្នា តេបិ ឯតរហិ អស្សទ្ធា អប្បសន្នា. យានិបិ តានិ សង្ឃស្ស បុព្ពេ ទានបថានិ តានិបិ ឯតរហិ ឧបច្ឆិន្នានិ. រិញ្ចន្តិ បេសលា ភិក្ខូ, និវសន្តិ បាបភិក្ខូ. សាធុ, ភន្តេ, ភគវា កីដាគិរិំ ភិក្ខូ បហិណេយ្យ យថាយំ កីដាគិរិស្មិំ អាវាសោ សណ្ឋហេយ្យា’’’តិ.

ឯវមាវុសោតិ ខោ សោ ភិក្ខុ តស្ស ឧបាសកស្ស បដិស្សុត្វា យេន សាវត្ថិ តេន បក្កាមិ. អនុបុព្ពេន យេន សាវត្ថិ ជេតវនំ អនាថបិណ្ឌិកស្ស អារាមោ យេន ភគវា តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា ភគវន្តំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិ. អាចិណ្ណំ ខោ បនេតំ ពុទ្ធានំ ភគវន្តានំ អាគន្តុកេហិ ភិក្ខូហិ សទ្ធិំ បដិសម្មោទិតុំ. អថ ខោ ភគវា តំ ភិក្ខុំ ឯតទវោច – ‘‘កច្ចិ, ភិក្ខុ, ខមនីយំ កច្ចិ យាបនីយំ, កច្ចិសិ អប្បកិលមថេន អទ្ធានំ អាគតោ, កុតោ ច ត្វំ ភិក្ខុ អាគច្ឆសី’’តិ? ‘‘ខមនីយំ, ភគវា, យាបនីយំ, ភគវា. អប្បកិលមថេន ចាហំ, ភន្តេ, អទ្ធានំ អាគតោ. ឥធាហំ, ភន្តេ, កាសីសុ វស្សំវុដ្ឋោ សាវត្ថិំ អាគច្ឆន្តោ ភគវន្តំ ទស្សនាយ យេន កីដាគិរិ តទវសរិំ. អថ ខ្វាហំ, ភន្តេ, បុព្ពណ្ហសមយំ និវាសេត្វា បត្តចីវរមាទាយ កីដាគិរិំ បិណ្ឌាយ បាវិសិំ. អទ្ទសា ខោ មំ, ភន្តេ, អញ្ញតរោ ឧបាសកោ កីដាគិរិស្មិំ បិណ្ឌាយ ចរន្តំ. ទិស្វាន យេនាហំ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា មំ អភិវាទេត្វា ឯតទវោច – ‘អបិ, ភន្តេ, បិណ្ឌោ លព្ភតី’តិ? ‘ន ខោ, អាវុសោ, បិណ្ឌោ លព្ភតី’តិ. ‘ឯហិ, ភន្តេ, ឃរំ គមិស្សាមា’តិ. អថ ខោ, ភន្តេ, សោ ឧបាសកោ មំ ឃរំ នេត្វា ភោជេត្វា ឯតទវោច – ‘កហំ, ភន្តេ, អយ្យោ គមិស្សសី’តិ? ‘សាវត្ថិំ ខោ អហំ, អាវុសោ, គមិស្សាមិ ភគវន្តំ ទស្សនាយា’តិ. តេន ហិ, ភន្តេ, មម វចនេន ភគវតោ បាទេ សិរសា វន្ទ, ឯវញ្ច វទេហិ – ‘ទុដ្ឋោ, ភន្តេ, កីដាគិរិស្មិំ អាវាសោ, អស្សជិបុនព្ពសុកា នាម កីដាគិរិស្មិំ អាវាសិកា អលជ្ជិនោ បាបភិក្ខូ. តេ ឯវរូបំ អនាចារំ អាចរន្តិ – មាលាវច្ឆំ រោបេន្តិបិ រោបាបេន្តិបិ, សិញ្ចន្តិបិ សិញ្ចាបេន្តិបិ…បេ… វិវិធម្បិ អនាចារំ អាចរន្តិ. យេបិ តេ, ភន្តេ, មនុស្សា បុព្ពេ សទ្ធា អហេសុំ បសន្នា តេបិ ឯតរហិ អស្សទ្ធា អប្បសន្នា, យានិបិ តានិ សង្ឃស្ស បុព្ពេ ទានបថានិ តានិបិ ឯតរហិ ឧបច្ឆិន្នានិ, រិញ្ចន្តិ បេសលា ភិក្ខូ និវសន្តិ បាបភិក្ខូ. សាធុ, ភន្តេ, ភគវា កីដាគិរិំ ភិក្ខូ បហិណេយ្យ យថាយំ កីដាគិរិស្មិំ អាវាសោ សណ្ឋហេយ្យា’តិ. តតោ អហំ, ភគវា, អាគច្ឆាមី’’តិ.

៤៣៣. អថ ខោ ភគវា ឯតស្មិំ និទានេ ឯតស្មិំ បករណេ ភិក្ខុសង្ឃំ សន្និបាតាបេត្វា ភិក្ខូ បដិបុច្ឆិ – ‘‘សច្ចំ កិរ, ភិក្ខវេ, អស្សជិបុនព្ពសុកា នាម កីដាគិរិស្មិំ អាវាសិកា អលជ្ជិនោ បាបភិក្ខូ តេ ឯវរូបំ អនាចារំ អាចរន្តិ – មាលាវច្ឆំ រោបេន្តិបិ រោបាបេន្តិបិ, សិញ្ចន្តិបិ សិញ្ចាបេន្តិបិ …បេ… វិវិធម្បិ អនាចារំ អាចរន្តិ, យេបិ តេ, ភិក្ខវេ, មនុស្សា បុព្ពេ សទ្ធា អហេសុំ បសន្នា តេបិ ឯតរហិ អស្សទ្ធា អប្បសន្នា; យានិបិ តានិ សង្ឃស្ស បុព្ពេ ទានបថានិ តានិបិ ឯតរហិ ឧបច្ឆិន្នានិ; រិញ្ចន្តិ បេសលា ភិក្ខូ និវសន្តិ បាបភិក្ខូ’’តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា…បេ… ‘‘កថញ្ហិ នាម តេ, ភិក្ខវេ, មោឃបុរិសា ឯវរូបំ អនាចារំ អាចរិស្សន្តិ – មាលាវច្ឆំ រោបេស្សន្តិបិ រោបាបេស្សន្តិបិ, សញ្ចិស្សន្តិបិ សិញ្ចាបេស្សន្តិបិ, ឱចិនិស្សន្តិបិ ឱចិនាបេស្សន្តិបិ, គន្ថិស្សន្តិបិ គន្ថាបេស្សន្តិបិ, ឯកតោវណ្ដិកមាលំ ករិស្សន្តិបិ ការាបេស្សន្តិបិ, ឧភតោវណ្ដិកមាលំ ករិស្សន្តិបិ ការាបេស្សន្តិបិ, មញ្ជរិកំ ករិស្សន្តិបិ ការាបេស្សន្តិបិ, វិធូតិកំ ករិស្សន្តិបិ ការាបេស្សន្តិបិ, វដំសកំ ករិស្សន្តិបិ ការាបេស្សន្តិបិ, អាវេឡំ ករិស្សន្តិបិ ការាបេស្សន្តិបិ, ឧរច្ឆទំ ករិស្សន្តិបិ ការាបេស្សន្តិបិ. តេ កុលិត្ថីនំ កុលធីតានំ កុលកុមារីនំ កុលសុណ្ហានំ កុលទាសីនំ ឯកតោវណ្ដិកមាលំ ហរិស្សន្តិបិ ហារាបេស្សន្តិបិ, ឧភតោវណ្ដិកមាលំ ហរិស្សន្តិបិ ហារាបេស្សន្តិបិ, មញ្ជរិកំ ហរិស្សន្តិបិ ហារាបេស្សន្តិបិ, វិធូតិកំ ហរិស្សន្តិបិ ហារាបេស្សន្តិបិ, វដំសកំ ហរិស្សន្តិបិ ហារាបេស្សន្តិបិ, អាវេឡំ ហរិស្សន្តិបិ ហារាបេស្សន្តិបិ, ឧរច្ឆទំ ហរិស្សន្តិបិ ហារាបេស្សន្តិបិ. តេ កុលិត្ថីហិ កុលធីតាហិ កុលកុមារីហិ កុលសុណ្ហាហិ កុលទាសីហិ សទ្ធិំ ឯកភាជនេបិ ភុញ្ជិស្សន្តិ, ឯកថាលកេបិ បិវិស្សន្តិ, ឯកាសនេបិ និសីទិស្សន្តិ, ឯកមញ្ចេបិ តុវដ្ដិស្សន្តិ, ឯកត្ថរណាបិ តុវដ្ដិស្សន្តិ, ឯកបាវុរណាបិ តុវដ្ដិស្សន្តិ, ឯកត្ថរណបាវុរណាបិ តុវដ្ដិស្សន្តិ, វិកាលេបិ ភុញ្ជិស្សន្តិ, មជ្ជម្បិ បិវិស្សន្តិ, មាលាគន្ធវិលេបនម្បិ ធារិស្សន្តិ, នច្ចិស្សន្តិបិ គាយិស្សន្តិបិ វាទេស្សន្តិបិ លាសេស្សន្តិបិ, នច្ចន្តិយាបិ នច្ចិស្សន្តិ នច្ចន្តិយាបិ គាយិស្សន្តិ នច្ចន្តិយាបិ វាទេស្សន្តិ នច្ចន្តិយាបិ លាសេស្សន្តិ, គាយន្តិយាបិ នច្ចិស្សន្តិ គាយន្តិយាបិ គាយិស្សន្តិ គាយន្តិយាបិ វាទេស្សន្តិ គាយន្តិយាបិ លាសេស្សន្តិ, វាទេន្តិយាបិ នច្ចិស្សន្តិ វាទេន្តិយាបិ គាយិស្សន្តិ វាទេន្តិយាបិ វាទេស្សន្តិ វាទេន្តិយាបិ លាសេស្សន្តិ, លាសេន្តិយាបិ នច្ចិស្សន្តិ លាសេន្តិយាបិ គាយិស្សន្តិ លាសេន្តិយាបិ វាទេស្សន្តិ លាសេន្តិយាបិ លាសេស្សន្តិ, អដ្ឋបទេបិ កីឡិស្សន្តិ ទសបទេបិ កីឡិស្សន្តិ, អកាសេបិ កីឡិស្សន្តិ, បរិហារបថេបិ កីឡិស្សន្តិ, សន្តិកាយបិ កីឡិស្សន្តិ, ខលិកាយបិ កីឡិស្សន្តិ, ឃដិកាយបិ កីឡិស្សន្តិ, សលាកហត្ថេនបិ កីឡិស្សន្តិ, អក្ខេនបិ កីឡិស្សន្តិ, បង្គចីរេនបិ កីឡិស្សន្តិ, វង្កកេនបិ កីឡិស្សន្តិ, មោក្ខចិកាយបិ កីឡិស្សន្តិ, ចិង្គុលកេនបិ កីឡិស្សន្តិ, បត្តាឡ្ហកេនបិ កីឡិស្សន្តិ, រថកេនបិ កីឡិស្សន្តិ, ធនុកេនបិ កីឡិស្សន្តិ, អក្ខរិកាយបិ កីឡិស្សន្តិ, មនេសិកាយបិ កីឡិស្សន្តិ, យថាវជ្ជេនបិ កីឡិស្សន្តិ, ហត្ថិស្មិម្បិ សិក្ខិស្សន្តិ, អស្សស្មិម្បិ សិក្ខិស្សន្តិ, រថស្មិម្បិ សិក្ខិស្សន្តិ, ធនុស្មិម្បិ សិក្ខិស្សន្តិ, ថរុស្មិម្បិ សិក្ខិស្សន្តិ, ហត្ថិស្សបិ បុរតោ ធាវិស្សន្តិ, អស្សស្សបិ បុរតោ ធាវិស្សន្តិ, រថស្សបិ បុរតោ [បុរតោ ធាវិស្សន្តិ (ស្យា.)] ធាវិស្សន្តិបិ អាធាវិស្សន្តិបិ, ឧស្សេឡេស្សន្តិបិ, អប្ផោដេស្សន្តិបិ, និព្ពុជ្ឈិស្សន្តិបិ, មុដ្ឋីហិបិ យុជ្ឈិស្សន្តិ, រង្គមជ្ឈេបិ សង្ឃាដិំ បត្ថរិត្វា នច្ចកិំ ឯវំ វក្ខន្តិ ‘‘ឥធ ភគិនិ នច្ចស្សូ’’តិ នលាដិកម្បិ ទស្សន្តិ, វិវិធម្បិ អនាចារំ អាចរិស្សន្តិ! នេតំ, ភិក្ខវេ, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… វិគរហិត្វា ធម្មិំ កថំ កត្វា សារិបុត្តមោគ្គល្លានេ អាមន្តេសិ – ‘‘គច្ឆថ តុម្ហេ, សារិបុត្តា, កីដាគិរិំ គន្ត្វា អស្សជិបុនព្ពសុកានំ ភិក្ខូនំ កីដាគិរិស្មា បព្ពាជនីយកម្មំ ករោថ. តុម្ហាកំ ឯតេ សទ្ធិវិហារិកា’’តិ.

‘‘កថំ មយំ, ភន្តេ, អស្សជិបុនព្ពសុកានំ ភិក្ខូនំ កីដាគិរិស្មា បព្ពាជនីយកម្មំ ករោម? ចណ្ឌា តេ ភិក្ខូ ផរុសា’’តិ. ‘‘តេន ហិ តុម្ហេ, សារិបុត្តា, ពហុកេហិ ភិក្ខូហិ សទ្ធិំ គច្ឆថា’’តិ. ‘‘ឯវំ, ភន្តេ’’តិ ខោ សារិបុត្តមោគ្គល្លានា ភគវតោ បច្ចស្សោសុំ. ‘‘ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, កាតព្ពំ. បឋមំ អស្សជិបុនព្ពសុកា ភិក្ខូ ចោទេតព្ពា. ចោទេត្វា សារេតព្ពា. សារេត្វា អាបត្តិំ រោបេតព្ពា. អាបត្តិំ រោបេត្វា ព្យត្តេន ភិក្ខុនា បដិពលេន សង្ឃោ ញាបេតព្ពោ –

៤៣៤. ‘‘សុណាតុ មេ, ភន្តេ, សង្ឃោ. ឥមេ អស្សជិបុនព្ពសុកា ភិក្ខូ កុលទូសកា បាបសមាចារា. ឥមេសំ បាបកា សមាចារា ទិស្សន្តិ ចេវ សុយ្យន្តិ ច. កុលានិ ច ឥមេហិ ទុដ្ឋានិ ទិស្សន្តិ ចេវ សុយ្យន្តិ ច. យទិ សង្ឃស្ស បត្តកល្លំ, សង្ឃោ អស្សជិបុនព្ពសុកានំ ភិក្ខូនំ កីដាគិរិស្មា បព្ពាជនីយកម្មំ ករេយ្យ – ‘ន អស្សជិបុនព្ពសុកេហិ ភិក្ខូហិ កីដាគិរិស្មិំ វត្ថព្ព’ន្តិ. ឯសា ញត្តិ.

‘‘សុណាតុ មេ, ភន្តេ, សង្ឃោ. ឥមេ អស្សជិបុនព្ពសុកា ភិក្ខូ កុលទូសកា បាបសមាចារា. ឥមេសំ បាបកា សមាចារា ទិស្សន្តិ ចេវ សុយ្យន្តិ ច. កុលានិ ច ឥមេហិ ទុដ្ឋានិ ទិស្សន្តិ ចេវ សុយ្យន្តិ ច. សង្ឃោ អស្សជិបុនព្ពសុកានំ ភិក្ខូនំ កីដាគិរិស្មា បព្ពាជនីយកម្មំ ករោតិ – ‘ន អស្សជិបុនព្ពសុកេហិ ភិក្ខូហិ កីដាគិរិស្មិំ វត្ថព្ព’ន្តិ. យស្សាយស្មតោ ខមតិ អស្សជិបុនព្ពសុកានំ ភិក្ខូនំ កីដាគិរិស្មា បព្ពាជនីយកម្មស្ស ករណំ – ‘ន អស្សជិបុនព្ពសុកេហិ ភិក្ខូហិ កីដាគិរិស្មិំ វត្ថព្ព’ន្តិ, សោ តុណ្ហស្ស; យស្ស នក្ខមតិ, សោ ភាសេយ្យ.

‘‘ទុតិយម្បិ ឯតមត្ថំ វទាមិ…បេ… តតិយម្បិ ឯតមត្ថំ វទាមិ – សុណាតុ មេ, ភន្តេ, សង្ឃោ…បេ… សោ ភាសេយ្យ.

‘‘កតំ សង្ឃេន អស្សជិបុនព្ពសុកានំ ភិក្ខូនំ កីដាគិរិស្មា បព្ពាជនីយកម្មំ – ‘ន អស្សជិបុនព្ពសុកេហិ ភិក្ខូហិ កីដាគិរិស្មិំ វត្ថព្ព’ន្តិ. ខមតិ សង្ឃស្ស, តស្មា តុណ្ហី, ឯវមេតំ ធារយាមី’’តិ.

៤៣៥. អថ ខោ សារិបុត្តមោគ្គល្លានប្បមុខោ ភិក្ខុសង្ឃោ កីដាគិរិំ គន្ត្វា អស្សជិបុនព្ពសុកានំ ភិក្ខូនំ កីដាគិរិស្មា បព្ពាជនីយកម្មំ អកាសិ – ‘ន អស្សជិបុនព្ពសុកេហិ ភិក្ខូហិ កីដាគិរិស្មិំ វត្ថព្ព’ន្តិ. តេ សង្ឃេន បព្ពាជនីយកម្មកតា ន សម្មា វត្តន្តិ, ន លោមំ បាតេន្តិ, ន នេត្ថារំ វត្តន្តិ, ន ភិក្ខូ ខមាបេន្តិ, អក្កោសន្តិ បរិភាសន្តិ ឆន្ទគាមិតា ទោសគាមិតា មោហគាមិតា ភយគាមិតា បាបេន្តិ, បក្កមន្តិបិ, វិព្ភមន្តិបិ. យេ តេ ភិក្ខូ អប្បិច្ឆា…បេ… តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម អស្សជិបុនព្ពសុកា ភិក្ខូ សង្ឃេន បព្ពាជនីយកម្មកតា ន សម្មា វត្តិស្សន្តិ, ន លោមំ បាតេស្សន្តិ, ន នេត្ថារំ វត្តិស្សន្តិ, ន ភិក្ខូ ខមាបេស្សន្តិ, អក្កោសិស្សន្តិ បរិភាសិស្សន្តិ, ឆន្ទគាមិតា ទោសគាមិតា មោហគាមិតា ភយគាមិតា បាបេស្សន្តិ បក្កមិស្សន្តិបិ វិព្ភមិស្សន្តិបី’’តិ! អថ ខោ តេ ភិក្ខូ អស្សជិបុនព្ពសុកេ ភិក្ខូ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ…បេ… ‘‘សច្ចំ កិរ, ភិក្ខវេ, អស្សជិបុនព្ពសុកា ភិក្ខូ សង្ឃេន បព្ពាជនីយកម្មកតា ន សម្មា វត្តន្តិ…បេ… វិព្ភមន្តិបី’’តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៤៣៦. ‘‘ភិក្ខុ បនេវ អញ្ញតរំ គាមំ វា និគមំ វា ឧបនិស្សាយ វិហរតិ កុលទូសកោ បាបសមាចារោ. តស្ស ខោ បាបកា សមាចារា ទិស្សន្តិ ចេវ សុយ្យន្តិ ច, កុលានិ ច តេន ទុដ្ឋានិ ទិស្សន្តិ ចេវ សុយ្យន្តិ ច. សោ ភិក្ខុ ភិក្ខូហិ ឯវមស្ស វចនីយោ – ‘អាយស្មា ខោ កុលទូសកោ បាបសមាចារោ, អាយស្មតោ ខោ បាបកា សមាចារា ទិស្សន្តិ ចេវ សុយ្យន្តិ ច, កុលានិ ចាយស្មតា ទុដ្ឋានិ ទិស្សន្តិ ចេវ សុយ្យន្តិ ច. បក្កមតាយស្មា ឥមម្ហា អាវាសា. អលំ តេ ឥធ វាសេនា’តិ. ឯវញ្ច សោ ភិក្ខុ ភិក្ខូហិ វុច្ចមានោ តេ ភិក្ខូ ឯវំ វទេយ្យ – ‘ឆន្ទគាមិនោ ច ភិក្ខូ ទោសគាមិនោ ច ភិក្ខូ មោហគាមិនោ ច ភិក្ខូ ភយគាមិនោ ច ភិក្ខូ តាទិសិកាយ អាបត្តិយា ឯកច្ចំ បព្ពាជេន្តិ ឯកច្ចំ ន បព្ពាជេន្តី’តិ, សោ ភិក្ខុ ភិក្ខូហិ ឯវមស្ស វចនីយោ – ‘មាយស្មា ឯវំ អវច. ន ច ភិក្ខូ ឆន្ទគាមិនោ. ន ច ភិក្ខូ ទោសគាមិនោ. ន ច ភិក្ខូ មោហគាមិនោ. ន ច ភិក្ខូ ភយគាមិនោ. អាយស្មា ខោ កុលទូសកោ បាបសមាចារោ. អាយស្មតោ ខោ បាបកា សមាចារា ទិស្សន្តិ ចេវ សុយ្យន្តិ ច. កុលានិ ចាយស្មតា ទុដ្ឋានិ ទិស្សន្តិ ចេវ សុយ្យន្តិ ច. បក្កមតាយស្មា ឥមម្ហា អាវាសា. អលំ តេ ឥធ វាសេនា’តិ. ឯវញ្ច សោ ភិក្ខុ ភិក្ខូហិ វុច្ចមានោ តថេវ បគ្គណ្ហេយ្យ, សោ ភិក្ខុ ភិក្ខូហិ យាវតតិយំ សមនុភាសិតព្ពោ តស្ស បដិនិស្សគ្គាយ. យាវតតិយញ្ចេ សមនុភាសីយមានោ តំ បដិនិស្សជ្ជេយ្យ, ឥច្ចេតំ កុសលំ; នោ ចេ បដិនិស្សជ្ជេយ្យ, សង្ឃាទិសេសោ’’តិ.

៤៣៧. ភិក្ខុ បនេវ អញ្ញតរំ គាមំ វា និគមំ វាតិ គាមោបិ និគមោបិ នគរម្បិ គាមោ ចេវ និគមោ ច.

ឧបនិស្សាយ វិហរតីតិ តត្ថ បដិពទ្ធា ហោន្តិ ចីវរបិណ្ឌបាតសេនាសនគិលានប្បច្ចយភេសជ្ជបរិក្ខារា.

កុលំ នាម ចត្តារិ កុលានិ – ខត្តិយកុលំ, ព្រាហ្មណកុលំ, វេស្សកុលំ, សុទ្ទកុលំ.

កុលទូសកោតិ កុលានិ ទូសេតិ បុប្ផេន វា ផលេន វា ចុណ្ណេន វា មត្តិកាយ វា ទន្តកដ្ឋេន វា វេឡុយា វា [វេឡុនា វា (ស្យា.)] វេជ្ជិកាយ វា ជង្ឃបេសនិកេន វា.

បាបសមាចារោតិ មាលាវច្ឆំ រោបេតិបិ រោបាបេតិបិ, សិញ្ចតិបិ សិញ្ចាបេតិបិ, ឱចិនាតិបិ ឱចិនាបេតិបិ, គន្ថេតិបិ គន្ថាបេតិបិ.

ទិស្សន្តិ ចេវ សុយ្យន្តិ ចាតិ យេ សំមុខា តេ បស្សន្តិ, យេ តិរោក្ខា តេ សុណន្តិ.

កុលានិ ច តេន ទុដ្ឋានីតិ បុព្ពេ សទ្ធា ហុត្វា តំ អាគម្ម អស្សទ្ធា ហោន្តិ, បសន្នា ហុត្វា អប្បសន្នា ហោន្តិ.

ទិស្សន្តិ ចេវ សុយ្យន្តិ ចាតិ យេ សំមុខា តេ បស្សន្តិ, យេ តិរោក្ខា តេ សុណន្តិ.

សោ ភិក្ខូតិ យោ សោ កុលទូសកោ ភិក្ខុ.

ភិក្ខូហីតិ អញ្ញេហិ ភិក្ខូហិ. យេ បស្សន្តិ យេ សុណន្តិ. តេហិ វត្តព្ពោ – ‘‘អាយស្មា ខោ កុលទូសកោ បាបសមាចារោ. អាយស្មតោ ខោ បាបកា សមាចារា ទិស្សន្តិ ចេវ សុយ្យន្តិ ច. កុលានិ ចាយស្មតា ទុដ្ឋានិ ទិស្សន្តិ ចេវ សុយ្យន្តិ ច. បក្កមតាយស្មា ឥមម្ហា អាវាសា. អលំ តេ ឥធ វាសេនា’’តិ.

ឯវញ្ច សោ ភិក្ខុ ភិក្ខូហិ វុច្ចមានោ តេ ភិក្ខូ ឯវំ វទេយ្យ – ‘‘ឆន្ទគាមិនោ ច ភិក្ខូ, ទោសគាមិនោ ច ភិក្ខូ, មោហគាមិនោ ច ភិក្ខូ, ភយគាមិនោ ច ភិក្ខូ. តាទិសិកាយ អាបត្តិយា ឯកច្ចំ បព្ពាជេន្តិ ឯកច្ចំ ន បព្ពាជេន្តី’’តិ.

សោ ភិក្ខូតិ យោ សោ កម្មកតោ ភិក្ខុ.

ភិក្ខូហីតិ អញ្ញេហិ ភិក្ខូហិ. យេ បស្សន្តិ យេ សុណន្តិ តេហិ វត្តព្ពោ – ‘‘មាយស្មា ឯវំ អវច. ន ច ភិក្ខូ ឆន្ទគាមិនោ, ន ច ភិក្ខូ ទោសគាមិនោ, ន ច ភិក្ខូ មោហគាមិនោ, ន ច ភិក្ខូ ភយគាមិនោ. អាយស្មា ខោ កុលទូសកោ បាបសមាចារោ. អាយស្មតោ ខោ បាបកា សមាចារា ទិស្សន្តិ ចេវ សុយ្យន្តិ ច. កុលានិ ចាយស្មតា ទុដ្ឋានិ ទិស្សន្តិ ចេវ សុយ្យន្តិ ច. បក្កមតាយស្មា ឥមម្ហា អាវាសា. អលំ តេ ឥធ វាសេនា’’តិ. ទុតិយម្បិ វត្តព្ពោ. តតិយម្បិ វត្តព្ពោ.

សចេ បដិនិស្សជ្ជតិ, ឥច្ចេតំ កុសលំ. នោ ចេ បដិនិស្សជ្ជតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. សុត្វា ន វទន្តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. សោ ភិក្ខុ សង្ឃមជ្ឈម្បិ អាកឌ្ឍិត្វា វត្តព្ពោ – ‘‘មាយស្មា ឯវំ អវច. ន ច ភិក្ខូ ឆន្ទគាមិនោ, ន ច ភិក្ខូ ទោសគាមិនោ, ន ច ភិក្ខូ មោហគាមិនោ, ន ច ភិក្ខូ ភយគាមិនោ. អាយស្មា ខោ កុលទូសកោ បាបសមាចារោ. អាយស្មតោ ខោ បាបកា សមាចារា ទិស្សន្តិ ចេវ សុយ្យន្តិ ច. កុលានិ ចាយស្មតា ទុដ្ឋានិ ទិស្សន្តិ ចេវ សុយ្យន្តិ ច. បក្កមតាយស្មា ឥមម្ហា អាវាសា. អលំ តេ ឥធ វាសេនា’’តិ. ទុតិយម្បិ វត្តព្ពោ. តតិយម្បិ វត្តព្ពោ. សចេ បដិនិស្សជ្ជតិ, ឥច្ចេតំ កុសលំ. នោ ចេ បដិនិស្សជ្ជតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. សោ ភិក្ខុ សមនុភាសិតព្ពោ. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, សមនុភាសិតព្ពោ. ព្យត្តេន ភិក្ខុនា បដិពលេន សង្ឃោ ញាបេតព្ពោ –

៤៣៨. ‘‘សុណាតុ មេ, ភន្តេ, សង្ឃោ. អយំ ឥត្ថន្នាមោ ភិក្ខុ សង្ឃេន បព្ពាជនីយកម្មកតោ ភិក្ខូ ឆន្ទគាមិតា ទោសគាមិតា មោហគាមិតា ភយគាមិតា បាបេតិ. សោ តំ វត្ថុំ ន បដិនិស្សជ្ជតិ. យទិ សង្ឃស្ស បត្តកល្លំ, សង្ឃោ ឥត្ថន្នាមំ ភិក្ខុំ សមនុភាសេយ្យ តស្ស វត្ថុស្ស បដិនិស្សគ្គាយ. ឯសា ញត្តិ.

‘‘សុណាតុ មេ, ភន្តេ, សង្ឃោ. អយំ ឥត្ថន្នាមោ ភិក្ខុ សង្ឃេន បព្ពាជនីយកម្មកតោ ភិក្ខូ ឆន្ទគាមិតា ទោសគាមិតា មោហគាមិតា ភយគាមិតា បាបេតិ. សោ តំ វត្ថុំ ន បដិនិស្សជ្ជតិ. សង្ឃោ ឥត្ថន្នាមំ ភិក្ខុំ សមនុភាសតិ តស្ស វត្ថុស្ស បដិនិស្សគ្គាយ. យស្សាយស្មតោ ខមតិ ឥត្ថន្នាមស្ស ភិក្ខុនោ សមនុភាសនា តស្ស វត្ថុស្ស បដិនិស្សគ្គាយ, សោ តុណ្ហស្ស; យស្ស នក្ខមតិ, សោ ភាសេយ្យ.

‘‘ទុតិយម្បិ ឯតមត្ថំ វទាមិ…បេ… តតិយម្បិ ឯតមត្ថំ វទាមិ…បេ….

‘‘សមនុភដ្ឋោ សង្ឃេន ឥត្ថន្នាមោ ភិក្ខុ តស្ស វត្ថុស្ស បដិនិស្សគ្គាយ. ខមតិ សង្ឃស្ស, តស្មា តុណ្ហី, ឯវមេតំ ធារយាមី’’តិ.

៤៣៩. ញត្តិយា ទុក្កដំ, ទ្វីហិ កម្មវាចាហិ ថុល្លច្ចយា, កម្មវាចាបរិយោសានេ អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស. សង្ឃាទិសេសំ អជ្ឈាបជ្ជន្តស្ស ញត្តិយា ទុក្កដំ, ទ្វីហិ កម្មវាចាហិ ថុល្លច្ចយា បដិប្បស្សម្ភន្តិ.

សង្ឃាទិសេសោតិ សង្ឃោវ តស្សា អាបត្តិយា បរិវាសំ ទេតិ, មូលាយ បដិកស្សតិ, មានត្តំ ទេតិ, អព្ភេតិ; ន សម្ពហុលា, ន ឯកបុគ្គលោ. តេន វុច្ចតិ – ‘សង្ឃាទិសេសោ’តិ, តស្សេវ អាបត្តិនិកាយស្ស នាមកម្មំ អធិវចនំ. តេនបិ វុច្ចតិ សង្ឃាទិសេសោតិ.

៤៤០. ធម្មកម្មេ ធម្មកម្មសញ្ញី ន បដិនិស្សជ្ជតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ធម្មកម្មេ វេមតិកោ ន បដិនិស្សជ្ជតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

ធម្មកម្មេ អធម្មកម្មសញ្ញី ន បដិនិស្សជ្ជតិ, អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្ស.

អធម្មកម្មេ ធម្មកម្មសញ្ញី, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

អធម្មកម្មេ វេមតិកោ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

អធម្មកម្មេ អធម្មកម្មសញ្ញី, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

៤៤១. អនាបត្តិ អសមនុភាសន្តស្ស, បដិនិស្សជ្ជន្តស្ស, ឧម្មត្តកស្ស, អាទិកម្មិកស្សាតិ.

កុលទូសកសិក្ខាបទំ និដ្ឋិតំ តេរសមំ.

៤៤២. ឧទ្ទិដ្ឋា ខោ, អាយស្មន្តោ, តេរស សង្ឃាទិសេសា ធម្មា, នវ បឋមាបត្តិកា, ចត្តារោ យាវតតិយកា. យេសំ ភិក្ខុ អញ្ញតរំ វា អញ្ញតរំ វា អាបជ្ជិត្វា យាវតីហំ ជានំ បដិច្ឆាទេតិ តាវតីហំ តេន ភិក្ខុនា អកាមា បរិវត្ថព្ពំ. បរិវុត្ថបរិវាសេន ភិក្ខុនា ឧត្តរិ ឆារត្តំ ភិក្ខុមានត្តាយ បដិបជ្ជិតព្ពំ. ចិណ្ណមានត្តោ ភិក្ខុ យត្ថ សិយា វីសតិគណោ ភិក្ខុសង្ឃោ តត្ថ សោ ភិក្ខុ អព្ភេតព្ពោ. ឯកេនបិ ចេ ឩនោ វីសតិគណោ ភិក្ខុសង្ឃោ តំ ភិក្ខុំ អព្ភេយ្យ, សោ ច ភិក្ខុ អនព្ភិតោ, តេ ច ភិក្ខូ គារយ្ហា, អយំ តត្ថ សាមីចិ. តត្ថាយស្មន្តេ បុច្ឆាមិ – ‘កច្ចិត្ថ បរិសុទ្ធា’? ទុតិយម្បិ បុច្ឆាមិ – ‘កច្ចិត្ថ បរិសុទ្ធា’? តតិយម្បិ បុច្ឆាមិ – ‘កច្ចិត្ថ បរិសុទ្ធា’? បរិសុទ្ធេត្ថាយស្មន្តោ. តស្មា តុណ្ហី, ឯវមេតំ ធារយាមីតិ.

តេរសកំ និដ្ឋិតំ.

តស្សុទ្ទានំ –

វិស្សដ្ឋិ កាយសំសគ្គំ, ទុដ្ឋុល្លំ អត្តកាមញ្ច;

សញ្ចរិត្តំ កុដី ចេវ, វិហារោ ច អមូលកំ.

កិញ្ចិលេសញ្ច ភេទោ ច, តស្សេវ អនុវត្តកា;

ទុព្ពចំ កុលទូសញ្ច, សង្ឃាទិសេសា តេរសាតិ.

សង្ឃាទិសេសកណ្ឌំ និដ្ឋិតំ.

៣. អនិយតកណ្ឌំ

១. បឋមអនិយតសិក្ខាបទំ

ឥមេ ខោ បនាយស្មន្តោ ទ្វេ អនិយតា ធម្មា

ឧទ្ទេសំ អាគច្ឆន្តិ.

៤៤៣. តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា សាវត្ថិយំ វិហរតិ ជេតវនេ អនាថបិណ្ឌិកស្ស អារាមេ. តេន ខោ បន សមយេន អាយស្មា ឧទាយី សាវត្ថិយំ កុលូបកោ ហោតិ, ពហុកានិ កុលានិ ឧបសង្កមតិ. តេន ខោ បន សមយេន អាយស្មតោ ឧទាយិស្ស ឧបដ្ឋាកកុលស្ស កុមារិកា អញ្ញតរស្ស កុលស្ស កុមារកស្ស ទិន្នា ហោតិ. អថ ខោ អាយស្មា ឧទាយី បុព្ពណ្ហសមយំ និវាសេត្វា បត្តចីវរមាទាយ យេន តំ កុលំ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា មនុស្សេ បុច្ឆិ – ‘‘កហំ ឥត្ថន្នាមា’’តិ? តេ ឯវមាហំសុ – ‘‘ទិន្នា, ភន្តេ, អមុកស្ស កុលស្ស កុមារកស្សា’’តិ. តម្បិ ខោ កុលំ អាយស្មតោ ឧទាយិស្ស ឧបដ្ឋាកំ ហោតិ. អថ ខោ អាយស្មា ឧទាយី យេន តំ កុលំ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា មនុស្សេ បុច្ឆិ – ‘‘កហំ ឥត្ថន្នាមា’’តិ? តេ ឯវមាហំសុ – ‘‘ឯសាយ្យ, ឱវរកេ និសិន្នា’’តិ. អថ ខោ អាយស្មា ឧទាយី យេន សា កុមារិកា តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា តស្សា កុមារិកាយ សទ្ធិំ ឯកោ ឯកាយ រហោ បដិច្ឆន្នេ អាសនេ អលំកម្មនិយេ និសជ្ជំ កប្បេសិ កាលយុត្តំ សមុល្លបន្តោ កាលយុត្តំ ធម្មំ ភណន្តោ.

តេន ខោ បន សមយេន វិសាខា មិគារមាតា ពហុបុត្តា ហោតិ ពហុនត្តា អរោគបុត្តា អរោគនត្តា អភិមង្គលសម្មតា. មនុស្សា យញ្ញេសុ ឆណេសុ ឧស្សវេសុ វិសាខំ មិគារមាតរំ បឋមំ ភោជេន្តិ. អថ ខោ វិសាខា មិគារមាតា និមន្តិតា តំ កុលំ អគមាសិ. អទ្ទសា ខោ វិសាខា មិគារមាតា អាយស្មន្តំ ឧទាយិំ តស្សា កុមារិកាយ សទ្ធិំ ឯកំ ឯកាយ រហោ បដិច្ឆន្នេ អាសនេ អលំកម្មនិយេ និសិន្នំ. ទិស្វាន អាយស្មន្តំ ឧទាយិំ ឯតទវោច – ‘‘ឥទំ, ភន្តេ, នច្ឆន្នំ នប្បតិរូបំ យំ អយ្យោ មាតុគាមេន សទ្ធិំ ឯកោ ឯកាយ រហោ បដិច្ឆន្នេ អាសនេ អលំកម្មនិយេ និសជ្ជំ កប្បេតិ. កិញ្ចាបិ, ភន្តេ, អយ្យោ អនត្ថិកោ តេន ធម្មេន, អបិច ទុស្សទ្ធាបយា អប្បសន្នា មនុស្សា’’តិ. ឯវម្បិ ខោ អាយស្មា ឧទាយី វិសាខាយ មិគារមាតុយា វុច្ចមានោ នាទិយិ. អថ ខោ វិសាខា មិគារមាតា និក្ខមិត្វា ភិក្ខូនំ ឯតមត្ថំ អារោចេសិ. យេ តេ ភិក្ខូ អប្បិច្ឆា…បេ… តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម អាយស្មា ឧទាយី មាតុគាមេន សទ្ធិំ ឯកោ ឯកាយ រហោ បដិច្ឆន្នេ អាសនេ អលំកម្មនិយេ និសជ្ជំ កប្បេស្សតី’’តិ! អថ ខោ តេ ភិក្ខូ អាយស្មន្តំ ឧទាយិំ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ…បេ… ‘‘សច្ចំ កិរ ត្វំ, ឧទាយិ, មាតុគាមេន សទ្ធិំ ឯកោ ឯកាយ រហោ បដិច្ឆន្នេ អាសនេ អលំកម្មនិយេ និសជ្ជំ កប្បេសី’’តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា…បេ… កថញ្ហិ នាម ត្វំ, មោឃបុរិស, មាតុគាមេន សទ្ធិំ ឯកោ ឯកាយ រហោ បដិច្ឆន្នេ អាសនេ អលំកម្មនិយេ និសជ្ជំ កប្បេស្សសិ! នេតំ, មោឃបុរិស, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៤៤៤. ‘‘យោ បន ភិក្ខុ មាតុគាមេន សទ្ធិំ ឯកោ ឯកាយ រហោ បដិច្ឆន្នេ អាសនេ អលំកម្មនិយេ និសជ្ជំ កប្បេយ្យ, តមេនំ សទ្ធេយ្យវចសា ឧបាសិកា ទិស្វា តិណ្ណំ ធម្មានំ អញ្ញតរេន វទេយ្យ – បារាជិកេន វា សង្ឃាទិសេសេន វា បាចិត្តិយេន វា, និសជ្ជំ ភិក្ខុ បដិជានមានោ តិណ្ណំ ធម្មានំ អញ្ញតរេន ការេតព្ពោ – បារាជិកេន វា សង្ឃាទិសេសេន វា បាចិត្តិយេន វា យេន វា សា សទ្ធេយ្យវចសា ឧបាសិកា វទេយ្យ, តេន សោ ភិក្ខុ ការេតព្ពោ. អយំ ធម្មោ អនិយតោ’’តិ.

៤៤៥. យោ បនាតិ យោ យាទិសោ…បេ… ភិក្ខូតិ…បេ… អយំ ឥមស្មិំ អត្ថេ អធិប្បេតោ ភិក្ខូតិ.

មាតុគាមោ នាម មនុស្សិត្ថី, ន យក្ខី ន បេតី ន តិរច្ឆានគតា. អន្តមសោ តទហុជាតាបិ ទារិកា, បគេវ មហត្តរី.

សទ្ធិន្តិ ឯកតោ.

ឯកោ ឯកាយាតិ ភិក្ខុ ចេវ ហោតិ មាតុគាមោ ច.

រហោ នាម ចក្ខុស្ស រហោ, សោតស្ស រហោ. ចក្ខុស្ស រហោនាម ន សក្កា ហោតិ អក្ខិំ វា និខណីយមានេ ភមុកំ វា ឧក្ខិបីយមានេ សីសំ វា ឧក្ខិបីយមានេ បស្សិតុំ. សោតស្ស រហោនាម ន សក្កា ហោតិ បកតិកថា សោតុំ.

បដិច្ឆន្នំ នាម អាសនំ កុដ្ដេន វា [កុឌ្ឌេន វា (សី. ស្យា.)] កវាដេន វា កិលញ្ជេន វា សាណិបាការេន វា រុក្ខេន វា ថម្ភេន វា កោត្ថឡិយា វា យេន កេនចិ បដិច្ឆន្នំ ហោតិ.

អលំកម្មនិយេតិ សក្កា ហោតិ មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវិតុំ.

និសជ្ជំ កប្បេយ្យាតិ មាតុគាមេ និសិន្នេ ភិក្ខុ ឧបនិសិន្នោ វា ហោតិ ឧបនិបន្នោ វា. ភិក្ខុ និសិន្នេ មាតុគាមោ ឧបនិសិន្នោ វា ហោតិ ឧបនិបន្នោ វា. ឧភោ វា និសិន្នា ហោន្តិ ឧភោ វា និបន្នា.

សទ្ធេយ្យវចសា នាម អាគតផលា អភិសមេតាវិនី វិញ្ញាតសាសនា.

ឧបាសិកា នាម ពុទ្ធំ សរណំ គតា, ធម្មំ សរណំ គតា, សង្ឃំ សរណំ គតា.

ទិស្វាតិ បស្សិត្វា.

តិណ្ណំ ធម្មានំ អញ្ញតរេន វទេយ្យ – បារាជិកេន វា សង្ឃាទិសេសេន វា បាចិត្តិយេន វា. និសជ្ជំ ភិក្ខុ បដិជានមានោ តិណ្ណំ ធម្មានំ អញ្ញតរេន ការេតព្ពោ – បារាជិកេន វា សង្ឃាទិសេសេន វា បាចិត្តិយេន វា. យេន វា សា សទ្ធេយ្យវចសា ឧបាសិកា វទេយ្យ តេន សោ ភិក្ខុ ការេតព្ពោ.

៤៤៦. សា ចេ ឯវំ វទេយ្យ – ‘‘អយ្យោ មយា ទិដ្ឋោ និសិន្នោ មាតុគាមស្ស មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវន្តោ’’តិ, សោ ច តំ បដិជានាតិ, អាបត្តិយា ការេតព្ពោ. សា ចេ ឯវំ វទេយ្យ – ‘‘អយ្យោ មយា ទិដ្ឋោ និសិន្នោ មាតុគាមស្ស មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវន្តោ’’តិ, សោ ចេ ឯវំ វទេយ្យ – ‘‘សច្ចាហំ និសិន្នោ, នោ ច ខោ មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវិ’’ន្តិ, និសជ្ជាយ ការេតព្ពោ. សា ចេ ឯវំ វទេយ្យ – ‘‘អយ្យោ មយា ទិដ្ឋោ និសិន្នោ មាតុគាមស្ស មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវន្តោ’’តិ, សោ ចេ ឯវំ វទេយ្យ – ‘‘នាហំ និសិន្នោ, អបិច ខោ និបន្នោ’’តិ, និបជ្ជាយ ការេតព្ពោ. សា ចេ ឯវំ វទេយ្យ – ‘‘អយ្យោ មយា ទិដ្ឋោ និសិន្នោ មាតុគាមស្ស មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវន្តោ’’តិ, សោ ចេ ឯវំ វទេយ្យ – ‘‘នាហំ និសិន្នោ អបិច ខោ ឋិតោ’’តិ, ន ការេតព្ពោ.

៤៤៧. សា ចេ ឯវំ វទេយ្យ – ‘‘អយ្យោ មយា ទិដ្ឋោ និបន្នោ មាតុគាមស្ស មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវន្តោ’’តិ, សោ ច តំ បដិជានាតិ, អាបត្តិយា ការេតព្ពោ. សា ចេ ឯវំ វទេយ្យ – ‘‘អយ្យោ មយា ទិដ្ឋោ និបន្នោ មាតុគាមស្ស មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវន្តោ’’តិ, សោ ចេ ឯវំ វទេយ្យ – ‘‘សច្ចាហំ និបន្នោ, នោ ច ខោ មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវិ’’ន្តិ, និបជ្ជាយ ការេតព្ពោ. សា ចេ ឯវំ វទេយ្យ – ‘‘អយ្យោ មយា ទិដ្ឋោ និបន្នោ មាតុគាមស្ស មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវន្តោ’’តិ, សោ ចេ ឯវំ វទេយ្យ – ‘‘នាហំ និបន្នោ, អបិច ខោ និសិន្នោ’’តិ, និសជ្ជាយ ការេតព្ពោ. សា ចេ ឯវំ វទេយ្យ – ‘‘អយ្យោ មយា ទិដ្ឋោ និបន្នោ មាតុគាមស្ស មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវន្តោ’’តិ, សោ ចេ ឯវំ វទេយ្យ – ‘‘នាហំ និបន្នោ អបិច ខោ ឋិតោ’’តិ, ន ការេតព្ពោ.

៤៤៨. សា ចេ ឯវំ វទេយ្យ – ‘‘អយ្យោ មយា ទិដ្ឋោ និសិន្នោ មាតុគាមេន សទ្ធិំ កាយសំសគ្គំ សមាបជ្ជន្តោ’’តិ, សោ ច តំ បដិជានាតិ, អាបត្តិយា ការេតព្ពោ…បេ… សច្ចាហំ និសិន្នោ នោ ច ខោ កាយសំសគ្គំ សមាបជ្ជិន្តិ, និសជ្ជាយ ការេតព្ពោ…បេ… នាហំ និសិន្នោ អបិច ខោ និបន្នោតិ, និបជ្ជាយ ការេតព្ពោ…បេ… នាហំ និសិន្នោ អបិច ខោ ឋិតោតិ, ន ការេតព្ពោ.

សា ចេ ឯវំ វទេយ្យ – ‘‘អយ្យោ មយា ទិដ្ឋោ និបន្នោ មាតុគាមេន សទ្ធិំ កាយសំសគ្គំ សមាបជ្ជន្តោ’’តិ, សោ ច តំ បដិជានាតិ, អាបត្តិយា ការេតព្ពោ…បេ… សច្ចាហំ និបន្នោ, នោ ច ខោ កាយសំសគ្គំ សមាបជ្ជិន្តិ, និបជ្ជាយ ការេតព្ពោ…បេ… នាហំ និបន្នោ, អបិច ខោ និសិន្នោតិ, និសជ្ជាយ ការេតព្ពោ…បេ… នាហំ និបន្នោ, អបិច ខោ ឋិតោតិ, ន ការេតព្ពោ.

៤៤៩. សា ចេ ឯវំ វទេយ្យ – ‘‘អយ្យោ មយា ទិដ្ឋោ មាតុគាមេន សទ្ធិំ ឯកោ ឯកាយ រហោ បដិច្ឆន្នេ អាសនេ អលំកម្មនិយេ និសិន្នោ’’តិ, សោ ច តំ បដិជានាតិ, និសជ្ជាយ ការេតព្ពោ…បេ… នាហំ និសិន្នោ អបិច ខោ និបន្នោតិ, និបជ្ជាយ ការេតព្ពោ…បេ… នាហំ និសិន្នោ, អបិច ខោ ឋិតោតិ, ន ការេតព្ពោ.

៤៥០. សា ចេ ឯវំ វទេយ្យ – ‘‘អយ្យោ មយា ទិដ្ឋោ មាតុគាមេន សទ្ធិំ ឯកោ ឯកាយ រហោ បដិច្ឆន្នេ អាសនេ អលំកម្មនិយេ និបន្នោ’’តិ, សោ ច តំ បដិជានាតិ, និបជ្ជាយ ការេតព្ពោ…បេ… នាហំ និបន្នោ, អបិច ខោ និសិន្នោតិ, និសជ្ជាយ ការេតព្ពោ…បេ… នាហំ និបន្នោ, អបិច ខោ ឋិតោតិ, ន ការេតព្ពោ.

អនិយតោតិ ន និយតោ, បារាជិកំ វា សង្ឃាទិសេសោ វា បាចិត្តិយំ វា.

៤៥១. គមនំ បដិជានាតិ, និសជ្ជំ បដិជានាតិ, អាបត្តិំ បដិជានាតិ, អាបត្តិយា ការេតព្ពោ. គមនំ បដិជានាតិ, និសជ្ជំ ន បដិជានាតិ, អាបត្តិំ បដិជានាតិ, អាបត្តិយា ការេតព្ពោ. គមនំ បដិជានាតិ, និសជ្ជំ បដិជានាតិ, អាបត្តិំ ន បដិជានាតិ, និសជ្ជាយ ការេតព្ពោ. គមនំ បដិជានាតិ, និសជ្ជំ ន បដិជានាតិ, អាបត្តិំ ន បដិជានាតិ, ន ការេតព្ពោ.

គមនំ ន បដិជានាតិ, និសជ្ជំ បដិជានាតិ, អាបត្តិំ បដិជានាតិ, អាបត្តិយា

ការេតព្ពោ. គមនំ ន បដិជានាតិ, និសជ្ជំ ន បដិជានាតិ, អាបត្តិំ បដិជានាតិ, អាបត្តិយា ការេតព្ពោ. គមនំ ន បដិជានាតិ, និសជ្ជំ បដិជានាតិ, អាបត្តិំ ន បដិជានាតិ, និសជ្ជាយ ការេតព្ពោ. គមនំ ន បដិជានាតិ, និសជ្ជំ ន បដិជានាតិ, អាបត្តិំ ន បដិជានាតិ, ន ការេតព្ពោតិ.

បឋមោ អនិយតោ និដ្ឋិតោ.

២. ទុតិយអនិយតសិក្ខាបទំ

៤៥២. តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា សាវត្ថិយំ វិហរតិ ជេតវនេ អនាថបិណ្ឌិកស្ស អារាមេ. តេន ខោ បន សមយេន អាយស្មា ឧទាយី – ‘‘ភគវតា បដិក្ខិត្តំ មាតុគាមេន សទ្ធិំ ឯកោ ឯកាយ រហោ បដិច្ឆន្នេ អាសនេ អលំកម្មនិយេ និសជ្ជំ កប្បេតុ’’ន្តិ តស្សាយេវ កុមារិកាយ សទ្ធិំ ឯកោ ឯកាយ រហោ និសជ្ជំ កប្បេសិ កាលយុត្តំ សមុល្លបន្តោ កាលយុត្តំ ធម្មំ ភណន្តោ. ទុតិយម្បិ ខោ វិសាខា មិគារមាតា និមន្តិតា តំ កុលំ អគមាសិ. អទ្ទសា ខោ វិសាខា មិគារមាតា អាយស្មន្តំ ឧទាយិំ តស្សាយេវ កុមារិកាយ សទ្ធិំ ឯកំ ឯកាយ រហោ និសិន្នំ. ទិស្វាន អាយស្មន្តំ ឧទាយិំ ឯតទវោច – ‘‘ឥទំ, ភន្តេ, នច្ឆន្នំ នប្បតិរូបំ យំ អយ្យោ មាតុគាមេន សទ្ធិំ ឯកោ ឯកាយ រហោ និសជ្ជំ កប្បេតិ. កិញ្ចាបិ, ភន្តេ, អយ្យោ អនត្ថិកោ តេន ធម្មេន, អបិច ទុស្សទ្ធាបយា អប្បសន្នា មនុស្សា’’តិ. ឯវម្បិ ខោ អាយស្មា ឧទាយី វិសាខាយ មិគារមាតុយា វុច្ចមានោ នាទិយិ. អថ ខោ វិសាខា មិគារមាតា និក្ខមិត្វា ភិក្ខូនំ ឯតមត្ថំ អារោចេសិ. យេ តេ ភិក្ខូ អប្បិច្ឆា…បេ… តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម អាយស្មា ឧទាយី មាតុគាមេន សទ្ធិំ ឯកោ ឯកាយ រហោ និសជ្ជំ កប្បេស្សតី’’តិ! អថ ខោ តេ ភិក្ខូ អាយស្មន្តំ ឧទាយិំ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ …បេ… ‘‘សច្ចំ កិរ ត្វំ, ឧទាយិ, មាតុគាមេន សទ្ធិំ ឯកោ ឯកាយ រហោ និសជ្ជំ កប្បេសី’’តិ? ‘‘សច្ចំ ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា…បេ… កថញ្ហិ នាម ត្វំ, មោឃបុរិស, មាតុគាមេន សទ្ធិំ ឯកោ ឯកាយ រហោ និសជ្ជំ កប្បេស្សសិ! នេតំ, មោឃបុរិស, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៤៥៣. ‘‘ន ហេវ ខោ បន បដិច្ឆន្នំ អាសនំ ហោតិ នាលំ កម្មនិយំ, អលញ្ច ខោ ហោតិ មាតុគាមំ ទុដ្ឋុល្លាហិ វាចាហិ ឱភាសិតុំ. យោ បន ភិក្ខុ តថារូបេ អាសនេ មាតុគាមេន សទ្ធិំ ឯកោ ឯកាយ រហោ និសជ្ជំ កប្បេយ្យ, តមេនំ សទ្ធេយ្យវចសា ឧបាសិកា ទិស្វា ទ្វិន្នំ ធម្មានំ អញ្ញតរេន វទេយ្យ – សង្ឃាទិសេសេន វា បាចិត្តិយេន វា. និសជ្ជំ ភិក្ខុ បដិជានមានោ ទ្វិន្នំ ធម្មានំ អញ្ញតរេន ការេតព្ពោ – សង្ឃាទិសេសេន វា បាចិត្តិយេន វា. យេន វា សា សទ្ធេយ្យវចសា ឧបាសិកា វទេយ្យ តេន សោ ភិក្ខុ ការេតព្ពោ. អយម្បិ ធម្មោ អនិយតោ’’តិ.

៤៥៤. ន ហេវ ខោ បន បដិច្ឆន្នំ អាសនំ ហោតីតិ អប្បដិច្ឆន្នំ ហោតិ កុដ្ដេន វា កវាដេន វា កិលញ្ជេន វា សាណិបាការេន វា រុក្ខេន វា ថម្ភេន វា កោត្ថឡិយា វា យេន កេនចិ អប្បដិច្ឆន្នំ ហោតិ.

នាលំ កម្មនិយន្តិ ន សក្កា ហោតិ មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវិតុំ.

អលញ្ច ខោ ហោតិ មាតុគាមំ ទុដ្ឋុល្លាហិ វាចាហិ ឱភាសិតុន្តិ សក្កា ហោតិ មាតុគាមំ ទុដ្ឋុល្លាហិ វាចាហិ ឱភាសិតុំ.

យោ បនាតិ យោ យាទិសោ…បេ… ភិក្ខូតិ…បេ… អយំ ឥមស្មិំ អត្ថេ អធិប្បេតោ ភិក្ខូតិ.

តថារូបេ អាសនេតិ ឯវរូបេ អាសនេ.

មាតុគាមោ នាម មនុស្សិត្ថី, ន យក្ខី ន បេតី ន តិរច្ឆានគតា, វិញ្ញូ បដិពលា សុភាសិតទុព្ភាសិតំ ទុដ្ឋុល្លាទុដ្ឋុល្លំ អាជានិតុំ.

សទ្ធិន្តិ ឯកតោ.

ឯកោ ឯកាយាតិ ភិក្ខុ ចេវ ហោតិ មាតុគាមោ ច.

រហោ នាម ចក្ខុស្ស រហោ, សោតស្ស រហោ. ចក្ខុស្ស រហោ នាម ន សក្កា ហោតិ អក្ខិំ វា និខណីយមានេ ភមុកំ វា ឧក្ខិបីយមានេ សីសំ វា ឧក្ខិបីយមានេ បស្សិតុំ. សោតស្ស រហោ នាម ន សក្កា ហោតិ បកតិកថា សោតុំ.

និសជ្ជំ កប្បេយ្យាតិ មាតុគាមេ និសិន្នេ ភិក្ខុ ឧបនិសិន្នោ វា ហោតិ ឧបនិបន្នោ វា. ភិក្ខុ និសិន្នេ មាតុគាមោ ឧបនិសិន្នោ វា ហោតិ ឧបនិបន្នោ វា. ឧភោ វា និសិន្នា ហោន្តិ ឧភោ វា និបន្នា.

សទ្ធេយ្យវចសា នាម អាគតផលា អភិសមេតាវិនី វិញ្ញាតសាសនា.

ឧបាសិកា នាម ពុទ្ធំ សរណំ គតា, ធម្មំ សរណំ គតា, សង្ឃំ សរណំ គតា.

ទិស្វាតិ បស្សិត្វា.

ទ្វិន្នំ ធម្មានំ អញ្ញតរេន វទេយ្យ សង្ឃាទិសេសេន វា បាចិត្តិយេន វា. និសជ្ជំ ភិក្ខុ បដិជានមានោ ទ្វិន្នំ ធម្មានំ អញ្ញតរេន ការេតព្ពោ – សង្ឃាទិសេសេន វា បាចិត្តិយេន វា. យេន វា សា សទ្ធេយ្យវចសា ឧបាសិកា វទេយ្យ, តេន សោ ភិក្ខុ ការេតព្ពោ.

៤៥៥. សា ចេ ឯវំ វទេយ្យ – ‘‘អយ្យោ មយា ទិដ្ឋោ និសិន្នោ មាតុគាមេន សទ្ធិំ កាយសំសគ្គំ សមាបជ្ជន្តោ’’តិ, សោ ច តំ បដិជានាតិ, អាបត្តិយា ការេតព្ពោ. សា ចេ ឯវំ វទេយ្យ – ‘‘អយ្យោ មយា ទិដ្ឋោ និសិន្នោ មាតុគាមេន សទ្ធិំ កាយសំសគ្គំ សមាបជ្ជន្តោ’’តិ, សោ ចេ ឯវំ វទេយ្យ – ‘‘សច្ចាហំ និសិន្នោ, នោ ច ខោ កាយសំសគ្គំ សមាបជ្ជិ’’ន្តិ, និសជ្ជាយ ការេតព្ពោ…បេ… នាហំ និសិន្នោ, អបិច ខោ និបន្នោតិ, និបជ្ជាយ ការេតព្ពោ…បេ… នាហំ និសិន្នោ, អបិច ខោ ឋិតោតិ, ន ការេតព្ពោ.

សា ចេ ឯវំ វទេយ្យ – ‘‘អយ្យោ មយា ទិដ្ឋោ និបន្នោ មាតុគាមេន សទ្ធិំ កាយសំសគ្គំ សមាបជ្ជន្តោ’’តិ, សោ ច តំ បដិជានាតិ, អាបត្តិយា ការេតព្ពោ…បេ… សច្ចាហំ និបន្នោ, នោ ច ខោ កាយសំសគ្គំ សមាបជ្ជិន្តិ, និបជ្ជាយ ការេតព្ពោ…បេ… នាហំ និបន្នោ, អបិច ខោ និសិន្នោតិ, និសជ្ជាយ ការេតព្ពោ …បេ… នាហំ និបន្នោ, អបិច ខោ ឋិតោតិ, ន ការេតព្ពោ.

សា ចេ ឯវំ វទេយ្យ – ‘‘អយ្យស្ស មយា សុតំ និសិន្នស្ស មាតុគាមំ ទុដ្ឋុល្លាហិ វាចាហិ ឱភាសន្តស្សា’’តិ, សោ ច តំ បដិជានាតិ, អាបត្តិយា ការេតព្ពោ. សា ចេ ឯវំ វទេយ្យ – ‘‘អយ្យស្ស មយា សុតំ និសិន្នស្ស មាតុគាមំ ទុដ្ឋុល្លាហិ វាចាហិ ឱភាសន្តស្សា’’តិ, សោ ចេ ឯវំ វទេយ្យ – ‘‘សច្ចាហំ និសិន្នោ, នោ ច ខោ ទុដ្ឋុល្លាហិ វាចាហិ ឱភាសិ’’ន្តិ, និសជ្ជាយ ការេតព្ពោ…បេ… នាហំ និសិន្នោ, អបិច ខោ និបន្នោតិ, និបជ្ជាយ ការេតព្ពោ…បេ… នាហំ និសិន្នោ, អបិច ខោ ឋិតោតិ, ន ការេតព្ពោ.

សា ចេ ឯវំ វទេយ្យ – ‘‘អយ្យស្ស មយា សុតំ និបន្នស្ស មាតុគាមំ ទុដ្ឋុល្លាហិ វាចាហិ ឱភាសន្តស្សា’’តិ, សោ ច តំ បដិជានាតិ, អាបត្តិយា ការេតព្ពោ…បេ… សច្ចាហំ និបន្នោ នោ ច ខោ ទុដ្ឋុល្លាហិ វាចាហិ ឱភាសិន្តិ, និបជ្ជាយ ការេតព្ពោ…បេ… នាហំ និបន្នោ, អបិច ខោ និសិន្នោតិ, និសជ្ជាយ ការេតព្ពោ…បេ… នាហំ និបន្នោ, អបិច ខោ ឋិតោតិ, ន ការេតព្ពោ.

៤៥៦. សា ចេ ឯវំ វទេយ្យ – ‘‘អយ្យោ មយា ទិដ្ឋោ មាតុគាមេន សទ្ធិំ ឯកោ ឯកាយ រហោ និសិន្នោ’’តិ, សោ ច តំ បដិជានាតិ, និសជ្ជាយ ការេតព្ពោ…បេ… នាហំ និសិន្នោ, អបិច ខោ និបន្នោតិ, និបជ្ជាយ ការេតព្ពោ…បេ… នាហំ និសិន្នោ, អបិច ខោ ឋិតោតិ, ន ការេតព្ពោ.

សា ចេ ឯវំ វទេយ្យ – ‘‘អយ្យោ មយា ទិដ្ឋោ មាតុគាមេន សទ្ធិំ ឯកោ ឯកាយ រហោ និបន្នោ’’តិ, សោ ច តំ បដិជានាតិ, និបជ្ជាយ ការេតព្ពោ…បេ… នាហំ និបន្នោ, អបិច ខោ និសិន្នោតិ, និសជ្ជាយ ការេតព្ពោ…បេ… នាហំ និបន្នោ, អបិច ខោ ឋិតោតិ, ន ការេតព្ពោ.

អយម្បីតិ បុរិមំ ឧបាទាយ វុច្ចតិ.

អនិយតោតិ ន និយតោ, សង្ឃាទិសេសោ វា បាចិត្តិយំ វា.

៤៥៧. គមនំ បដិជានាតិ និសជ្ជំ បដិជានាតិ អាបត្តិំ បដិជានាតិ, អាបត្តិយា ការេតព្ពោ. គមនំ បដិជានាតិ និសជ្ជំ ន បដិជានាតិ អាបត្តិំ បដិជានាតិ, អាបត្តិយា ការេតព្ពោ. គមនំ បដិជានាតិ និសជ្ជំ បដិជានាតិ អាបត្តិំ ន បដិជានាតិ, និសជ្ជាយ ការេតព្ពោ. គមនំ បដិជានាតិ និសជ្ជំ ន បដិជានាតិ អាបត្តិំ ន បដិជានាតិ, ន ការេតព្ពោ.

គមនំ ន បដិជានាតិ និសជ្ជំ បដិជានាតិ អាបត្តិំ បដិជានាតិ, អាបត្តិយា ការេតព្ពោ. គមនំ ន បដិជានាតិ និសជ្ជំ ន បដិជានាតិ អាបត្តិំ បដិជានាតិ, អាបត្តិយា ការេតព្ពោ. គមនំ ន បដិជានាតិ និសជ្ជំ បដិជានាតិ អាបត្តិំ ន បដិជានាតិ, និសជ្ជាយ ការេតព្ពោ. គមនំ ន បដិជានាតិ និសជ្ជំ ន បដិជានាតិ អាបត្តិំ ន បដិជានាតិ, ន ការេតព្ពោតិ.

ទុតិយោ អនិយតោ និដ្ឋិតោ.

៤៥៨. ឧទ្ទិដ្ឋា ខោ អាយស្មន្តោ ទ្វេ អនិយតា ធម្មា. តត្ថាយស្មន្តេ បុច្ឆាមិ – ‘‘កច្ចិត្ថ បរិសុទ្ធា’’? ទុតិយម្បិ បុច្ឆាមិ – ‘‘កច្ចិត្ថ បរិសុទ្ធា’’? តតិយម្បិ បុច្ឆាមិ – ‘‘កច្ចិត្ថ បរិសុទ្ធា’’? បរិសុទ្ធេត្ថាយស្មន្តោ; តស្មា តុណ្ហី, ឯវមេតំ ធារយាមីតិ.

តស្សុទ្ទានំ –

អលំ កម្មនិយញ្ចេវ, តថេវ ច នហេវ ខោ;

អនិយតា សុបញ្ញត្តា, ពុទ្ធសេដ្ឋេន តាទិនាតិ.

អនិយតកណ្ឌំ និដ្ឋិតំ.

៤. និស្សគ្គិយកណ្ឌំ

១. ចីវរវគ្គោ

១. បឋមកថិនសិក្ខាបទំ

ឥមេ ខោ បនាយស្មន្តោ តិំស និស្សគ្គិយា បាចិត្តិយា

ធម្មា ឧទ្ទេសំ អាគច្ឆន្តិ.

៤៥៩. តេនេ សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា វេសាលិយំ វិហរតិ គោតមកេ ចេតិយេ. តេន ខោ បន សមយេន ភគវតា ភិក្ខូនំ តិចីវរំ អនុញ្ញាតំ ហោតិ. ឆព្ពគ្គិយា ភិក្ខូ – ‘‘ភគវតា តិចីវរំ អនុញ្ញាត’’ន្តិ អញ្ញេនេវ តិចីវរេន គាមំ បវិសន្តិ, អញ្ញេន តិចីវរេន អារាមេ អច្ឆន្តិ, អញ្ញេន តិចីវរេន នហានំ ឱតរន្តិ. យេ តេ ភិក្ខូ អប្បិច្ឆា…បេ… តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម ឆព្ពគ្គិយា ភិក្ខូ អតិរេកចីវរំ ធារេស្សន្តី’’តិ! អថ ខោ តេ ភិក្ខូ ឆព្ពគ្គិយេ ភិក្ខូ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ…បេ… ‘‘សច្ចំ កិរ តុម្ហេ, ភិក្ខវេ, អតិរេកចីវរំ ធារេថា’’តិ? ‘‘សច្ចំ ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា…បេ… កថញ្ហិ នាម តុម្ហេ, មោឃបុរិសា, អតិរេកចីវរំ ធារេស្សថ! នេតំ, មោឃបុរិសា, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៤៦០. ‘‘យោ បន ភិក្ខុ អតិរេកចីវរំ ធារេយ្យ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយ’’ន្តិ.

ឯវញ្ចិទំ ភគវតា ភិក្ខូនំ សិក្ខាបទំ បញ្ញត្តំ ហោតិ.

៤៦១. [មហាវ. ៣៤៧] តេន ខោ បន សមយេន អាយស្មតោ អានន្ទស្ស អតិរេកចីវរំ ឧប្បន្នំ ហោតិ. អាយស្មា ច អានន្ទោ តំ ចីវរំ អាយស្មតោ សារិបុត្តស្ស ទាតុកាមោ ហោតិ. អាយស្មា ច សារិបុត្តោ សាកេតេ វិហរតិ. អថ ខោ អាយស្មតោ អានន្ទស្ស ឯតទហោសិ – ‘‘ភគវតា សិក្ខាបទំ បញ្ញត្តំ – ‘ន អតិរេកចីវរំ ធារេតព្ព’ន្តិ. ឥទញ្ច មេ អតិរេកចីវរំ ឧប្បន្នំ. អហញ្ចិមំ ចីវរំ អាយស្មតោ សារិបុត្តស្ស ទាតុកាមោ. អាយស្មា ច សារិបុត្តោ សាកេតេ វិហរតិ. កថំ នុ ខោ មយា បដិបជ្ជិតព្ព’’ន្តិ? អថ ខោ អាយស្មា អានន្ទោ ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសិ. ‘‘កីវចិរំ បនានន្ទ, សារិបុត្តោ អាគច្ឆិស្សតី’’តិ? ‘‘នវមំ វា, ភគវា, ទិវសំ ទសមំ វា’’តិ. អថ ខោ ភគវា ឯតស្មិំ និទានេ ឯតស្មិំ បករណេ ធម្មិំ កថំ កត្វា ភិក្ខូ អាមន្តេសិ – ‘‘អនុជានាមិ, ភិក្ខវេ, ទសាហបរមំ អតិរេកចីវរំ ធារេតុំ. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៤៦២. ‘‘និដ្ឋិតចីវរស្មិំ ភិក្ខុនា ឧព្ភតស្មិំ កថិនេ ទសាហបរមំ អតិរេកចីវរំ ធារេតព្ពំ. តំ អតិក្កាមយតោ និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយ’’ន្តិ.

៤៦៣. និដ្ឋិតចីវរស្មិន្តិ ភិក្ខុនោ ចីវរំ កតំ វា ហោតិ នដ្ឋំ វា វិនដ្ឋំ វា ទឌ្ឍំ វា ចីវរាសា វា ឧបច្ឆិន្នា.

ឧព្ភតស្មិំ កថិនេតិ អដ្ឋន្នំ មាតិកានំ អញ្ញតរាយ មាតិកាយ ឧព្ភតំ ហោតិ, សង្ឃេន វា អន្តរា ឧព្ភតំ ហោតិ.

ទសាហបរមន្តិ ទសាហបរមតា ធារេតព្ពំ.

អតិរេកចីវរំ នាម អនធិដ្ឋិតំ អវិកប្បិតំ.

ចីវរំ នាម ឆន្នំ ចីវរានំ អញ្ញតរំ ចីវរំ, វិកប្បនុបគំ បច្ឆិមំ.

តំ អតិក្កាមយតោ និស្សគ្គិយំ ហោតី [ហោតីតិ ឥទំ បទំ សព្ពបោត្ថកេសុ អត្ថិ, សិក្ខាបទេ បន នត្ថិ, ឯវមុបរិបិ] តិ ឯកាទសេ អរុណុគ្គមនេ និស្សគ្គិយំ ហោតិ. និស្សជ្ជិតព្ពំ សង្ឃស្ស វា គណស្ស វា បុគ្គលស្ស វា. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, និស្សជ្ជិតព្ពំ. តេន ភិក្ខុនា សង្ឃំ ឧបសង្កមិត្វា ឯកំសំ ឧត្តរាសង្គំ ករិត្វា វុឌ្ឍានំ ភិក្ខូនំ បាទេ វន្ទិត្វា ឧក្កុដិកំ និសីទិត្វា អញ្ជលិំ បគ្គហេត្វា ឯវមស្ស វចនីយោ – ‘‘ឥទំ មេ, ភន្តេ, ចីវរំ ទសាហាតិក្កន្តំ និស្សគ្គិយំ, ឥមាហំ សង្ឃស្ស និស្សជ្ជាមី’’តិ. និស្សជ្ជិត្វា អាបត្តិ ទេសេតព្ពា. ព្យត្តេន ភិក្ខុនា បដិពលេន អាបត្តិ បដិគ្គហេតព្ពា. និស្សដ្ឋចីវរំ ទាតព្ពំ.

៤៦៤. ‘‘សុណាតុ មេ, ភន្តេ, សង្ឃោ. ឥទំ ចីវរំ ឥត្ថន្នាមស្ស ភិក្ខុនោ និស្សគ្គិយំ សង្ឃស្ស និស្សដ្ឋំ. យទិ សង្ឃស្ស បត្តកល្លំ, សង្ឃោ ឥមំ ចីវរំ ឥត្ថន្នាមស្ស ភិក្ខុនោ ទទេយ្យា’’តិ.

៤៦៥. តេន ភិក្ខុនា សម្ពហុលេ ភិក្ខូ ឧបសង្កមិត្វា ឯកំសំ ឧត្តរាសង្គំ ករិត្វា វុឌ្ឍានំ ភិក្ខូនំ បាទេ វន្ទិត្វា ឧក្កុដិកំ និសីទិត្វា អញ្ជលិំ បគ្គហេត្វា ឯវមស្សុ វចនីយា – ‘‘ឥទំ មេ, ភន្តេ, ចីវរំ ទសាហាតិក្កន្តំ និស្សគ្គិយំ. ឥមាហំ អាយស្មន្តានំ និស្សជ្ជាមី’’តិ. និស្សជ្ជិត្វា អាបត្តិ ទេសេតព្ពា. ព្យត្តេន ភិក្ខុនា បដិពលេន អាបត្តិ បដិគ្គហេតព្ពា. និស្សដ្ឋចីវរំ ទាតព្ពំ.

៤៦៦. ‘‘សុណន្តុ មេ អាយស្មន្តា. ឥទំ ចីវរំ ឥត្ថន្នាមស្ស ភិក្ខុនោ និស្សគ្គិយំ អាយស្មន្តានំ និស្សដ្ឋំ. យទាយស្មន្តានំ បត្តកល្លំ, អាយស្មន្តា ឥមំ ចីវរំ ឥត្ថន្នាមស្ស ភិក្ខុនោ ទទេយ្យុ’’ន្តិ.

៤៦៧. តេន ភិក្ខុនា ឯកំ ភិក្ខុំ ឧបសង្កមិត្វា ឯកំសំ ឧត្តរាសង្គំ ករិត្វា ឧក្កុដិកំ និសីទិត្វា អញ្ជលិំ បគ្គហេត្វា ឯវមស្ស វចនីយោ – ‘‘ឥទំ មេ, អាវុសោ, ចីវរំ ទសាហាតិក្កន្តំ និស្សគ្គិយំ. ឥមាហំ អាយស្មតោ និស្សជ្ជាមី’’តិ. និស្សជ្ជិត្វា អាបត្តិ ទេសេតព្ពា. តេន ភិក្ខុនា អាបត្តិ បដិគ្គហេតព្ពា. និស្សដ្ឋចីវរំ ទាតព្ពំ – ‘‘ឥមំ ចីវរំ អាយស្មតោ ទម្មី’’តិ.

៤៦៨. ទសាហាតិក្កន្តេ អតិក្កន្តសញ្ញី, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. ទសាហាតិក្កន្តេ វេមតិកោ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. ទសាហាតិក្កន្តេ អនតិក្កន្តសញ្ញី, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អនធិដ្ឋិតេ អធិដ្ឋិតសញ្ញី, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អវិកប្បិតេ វិកប្បិតសញ្ញី, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អវិស្សជ្ជិតេ វិស្សជ្ជិតសញ្ញី, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អនដ្ឋេ នដ្ឋសញ្ញី, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អវិនដ្ឋេ វិនដ្ឋសញ្ញី, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អទឌ្ឍេ ទឌ្ឍសញ្ញី, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អវិលុត្តេ វិលុត្តសញ្ញី, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ.

និស្សគ្គិយំ ចីវរំ អនិស្សជ្ជិត្វា បរិភុញ្ជតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ទសាហានតិក្កន្តេ អតិក្កន្តសញ្ញី, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ទសាហានតិក្កន្តេ វេមតិកោ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ទសាហានតិក្កន្តេ អនតិក្កន្តសញ្ញី, អនាបត្តិ.

៤៦៩. អនាបត្តិ អន្តោទសាហំ អធិដ្ឋេតិ, វិកប្បេតិ, វិស្សជ្ជេតិ, នស្សតិ, វិនស្សតិ, ឌយ្ហតិ, អច្ឆិន្ទិត្វា គណ្ហន្តិ, វិស្សាសំ គណ្ហន្តិ, ឧម្មត្តកស្ស, អាទិកម្មិកស្សាតិ.

៤៧០. តេន ខោ បន សមយេន ឆព្ពគ្គិយា ភិក្ខូ និស្សដ្ឋចីវរំ ន ទេន្តិ. ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. ‘‘ន, ភិក្ខវេ, និស្សដ្ឋចីវរំ ន ទាតព្ពំ. យោ ន ទទេយ្យ, អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

កថិនសិក្ខាបទំ និដ្ឋិតំ បឋមំ.

២. ឧទោសិតសិក្ខាបទំ

៤៧១. តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា សាវត្ថិយំ វិហរតិ ជេតវនេ អនាថបិណ្ឌិកស្ស អារាមេ. តេន ខោ បន សមយេន ភិក្ខូ ភិក្ខូនំ ហត្ថេ ចីវរំ និក្ខិបិត្វា សន្តរុត្តរេន ជនបទចារិកំ បក្កមន្តិ. តានិ ចីវរានិ ចិរំ និក្ខិត្តានិ កណ្ណកិតានិ ហោន្តិ. តានិ ភិក្ខូ ឱតាបេន្តិ. អទ្ទសា ខោ អាយស្មា អានន្ទោ សេនាសនចារិកំ អាហិណ្ឌន្តោ តេ ភិក្ខូ តានិ ចីវរានិ ឱតាបេន្តេ. ទិស្វាន យេន តេ ភិក្ខូ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា តេ ភិក្ខូ ឯតទវោច – ‘‘កស្សិមានិ, អាវុសោ, ចីវរានិ កណ្ណកិតានី’’តិ? អថ ខោ តេ ភិក្ខូ អាយស្មតោ អានន្ទស្ស ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. អាយស្មា អានន្ទោ ឧជ្ឈាយតិ ខិយ្យតិ វិបាចេតិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម ភិក្ខូ ភិក្ខូនំ ហត្ថេ ចីវរំ និក្ខិបិត្វា សន្តរុត្តរេន ជនបទចារិកំ បក្កមិស្សន្តី’’តិ! អថ ខោ អាយស្មា អានន្ទោ តេ ភិក្ខូ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសិ…បេ… ‘‘សច្ចំ កិរ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខូ ភិក្ខូនំ ហត្ថេ ចីវរំ និក្ខិបិត្វា សន្តរុត្តរេន ជនបទចារិកំ បក្កមន្តី’’តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា…បេ… កថញ្ហិ នាម តេ, ភិក្ខវេ, មោឃបុរិសា ភិក្ខូនំ ហត្ថេ ចីវរំ និក្ខិបិត្វា សន្តរុត្តរេន ជនបទចារិកំ បក្កមិស្សន្តិ! នេតំ, ភិក្ខវេ, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៤៧២. ‘‘និដ្ឋិតចីវរស្មិំ ភិក្ខុនា ឧព្ភតស្មិំ កថិនេ ឯករត្តម្បិ ចេ ភិក្ខុ តិចីវរេន វិប្បវសេយ្យ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយ’’ន្តិ.

ឯវញ្ចិទំ ភគវតា ភិក្ខូនំ សិក្ខាបទំ បញ្ញត្តំ ហោតិ.

៤៧៣. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ កោសម្ពិយំ គិលានោ ហោតិ. ញាតកា តស្ស ភិក្ខុនោ សន្តិកេ ទូតំ បាហេសុំ – ‘‘អាគច្ឆតុ ភទន្តោ, មយំ, ឧបដ្ឋហិស្សាមា’’តិ. ភិក្ខូបិ ឯវមាហំសុ – ‘‘គច្ឆាវុសោ, ញាតកា តំ ឧបដ្ឋហិស្សន្តី’’តិ. សោ ឯវមាហ – ‘‘ភគវតាវុសោ, សិក្ខាបទំ បញ្ញត្តំ – ‘ន តិចីវរេន វិប្បវសិតព្ព’ន្តិ. អហញ្ចម្ហិ គិលានោ. ន សក្កោមិ តិចីវរំ អាទាយ បក្កមិតុំ. នាហំ គមិស្សាមី’’តិ. ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. អថ ខោ ភគវា ឯតស្មិំ និទានេ ឯតស្មិំ បករណេ ធម្មិំ កថំ កត្វា ភិក្ខូ អាមន្តេសិ – ‘‘អនុជានាមិ, ភិក្ខវេ, គិលានស្ស ភិក្ខុនោ តិចីវរេន អវិប្បវាសសម្មុតិំ ទាតុំ. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ទាតព្ពា. តេន គិលានេន ភិក្ខុនា សង្ឃំ ឧបសង្កមិត្វា ឯកំសំ ឧត្តរាសង្គំ ករិត្វា វុឌ្ឍានំ ភិក្ខូនំ បាទេ វន្ទិត្វា ឧក្កុដិកំ និសីទិត្វា អញ្ជលិំ បគ្គហេត្វា ឯវមស្ស វចនីយោ – ‘អហំ, ភន្តេ, គិលានោ. ន សក្កោមិ តិចីវរំ អាទាយ បក្កមិតុំ. សោហំ, ភន្តេ, សង្ឃំ តិចីវរេន អវិប្បវាសសម្មុតិំ យាចាមី’តិ. ទុតិយម្បិ យាចិតព្ពា. តតិយម្បិ យាចិតព្ពា. ព្យត្តេន ភិក្ខុនា បដិពលេន សង្ឃោ ញាបេតព្ពោ –

៤៧៤. ‘‘សុណាតុ មេ, ភន្តេ, សង្ឃោ. អយំ ឥត្ថន្នាមោ ភិក្ខុ គិលានោ. ន សក្កោតិ តិចីវរំ អាទាយ បក្កមិតុំ. សោ សង្ឃំ តិចីវរេន អវិប្បវាសសម្មុតិំ យាចតិ. យទិ សង្ឃស្ស បត្តកល្លំ, សង្ឃោ ឥត្ថន្នាមស្ស ភិក្ខុនោ តិចីវរេន អវិប្បវាសសម្មុតិំ ទទេយ្យ. ឯសា ញត្តិ.

‘‘សុណាតុ មេ, ភន្តេ, សង្ឃោ. អយំ ឥត្ថន្នាមោ ភិក្ខុ គិលានោ. ន សក្កោតិ តិចីវរំ អាទាយ បក្កមិតុំ. សោ សង្ឃំ តិចីវរេន អវិប្បវាសសម្មុតិំ យាចតិ. សង្ឃោ ឥត្ថន្នាមស្ស ភិក្ខុនោ តិចីវរេន អវិប្បវាសសម្មុតិំ ទេតិ. យស្សាយស្មតោ ខមតិ ឥត្ថន្នាមស្ស ភិក្ខុនោ តិចីវរេន អវិប្បវាសសម្មុតិយា ទានំ, សោ តុណ្ហស្ស; យស្ស នក្ខមតិ, សោ ភាសេយ្យ.

‘‘ទិន្នា សង្ឃេន ឥត្ថន្នាមស្ស ភិក្ខុនោ តិចីវរេន អវិប្បវាសសម្មុតិ. ខមតិ សង្ឃស្ស, តស្មា តុណ្ហី, ឯវមេតំ ធារយាមី’’តិ.

ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៤៧៥. ‘‘និដ្ឋិតចីវរស្មិំ ភិក្ខុនា ឧព្ភតស្មិំ កថិនេ ឯករត្តម្បិ ចេ ភិក្ខុ តិចីវរេន វិប្បវសេយ្យ, អញ្ញត្រ ភិក្ខុសម្មុតិយា, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយ’’ន្តិ.

៤៧៦. ‘‘និដ្ឋិតចីវរស្មិន្តិ ភិក្ខុនោ ចីវរំ កតំ វា ហោតិ នដ្ឋំ វា វិនដ្ឋំ វា ទឌ្ឍំ វា ចីវរាសា វា ឧបច្ឆិន្នា.

ឧព្ភតស្មិំ កថិនេតិ អដ្ឋន្នំ មាតិកានំ អញ្ញតរាយ មាតិកាយ ឧព្ភតំ ហោតិ, សង្ឃេន វា អន្តរា ឧព្ភតំ ហោតិ.

ឯករត្តម្បិ ចេ ភិក្ខុ តិចីវរេន វិប្បវសេយ្យាតិ សង្ឃាដិយា វា ឧត្តរាសង្គេន វា អន្តរវាសកេន វា.

អញ្ញត្រ ភិក្ខុសម្មុតិយាតិ ឋបេត្វា ភិក្ខុសម្មុតិំ.

និស្សគ្គិយំ ហោតីតិ សហ អរុណុគ្គមនា [អរុណុគ្គមនេន (សី. ស្យា.)] និស្សគ្គិយំ ហោតិ. និស្សជ្ជិតព្ពំ សង្ឃស្ស វា គណស្ស វា បុគ្គលស្ស វា. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, និស្សជ្ជិតព្ពំ…បេ… ឥទំ មេ, ភន្តេ, ចីវរំ រត្តិវិប្បវុត្ថំ [រត្តិំ វិប្បវុត្ថំ (សី.)] អញ្ញត្រ ភិក្ខុសម្មុតិយា និស្សគ្គិយំ, ឥមាហំ សង្ឃស្ស និស្សជ្ជាមីតិ…បេ… ទទេយ្យាតិ…បេ… ទទេយ្យុន្តិ…បេ… អាយស្មតោ ទម្មីតិ.

៤៧៧. គាមោ ឯកូបចារោ នានូបចារោ. និវេសនំ ឯកូបចារំ នានូបចារំ. ឧទោសិតោ ឯកូបចារោ នានូបចារោ. អដ្ដោ ឯកូបចារោ នានូបចារោ. មាឡោ ឯកូបចារោ នានូបចារោ. បាសាទោ ឯកូបចារោ នានូបចារោ. ហម្មិយំ ឯកូបចារំ នានូបចារំ. នាវា ឯកូបចារា នានូបចារា. សត្ថោ ឯកូបចារោ នានូបចារោ. ខេត្តំ ឯកូបចារំ នានូបចារំ. ធញ្ញករណំ ឯកូបចារំ នានូបចារំ. អារាមោ ឯកូបចារោ នានូបចារោ. វិហារោ ឯកូបចារោ នានូបចារោ. រុក្ខមូលំ ឯកូបចារំ នានូបចារំ. អជ្ឈោកាសោ ឯកូបចារោ នានូបចារោ.

៤៧៨. គាមោ ឯកូបចារោ នាម ឯកកុលស្ស គាមោ ហោតិ បរិក្ខិត្តោ ច. អន្តោគាមេ ចីវរំ និក្ខិបិត្វា អន្តោគាមេ វត្ថព្ពំ. អបរិក្ខិត្តោ ហោតិ, យស្មិំ ឃរេ ចីវរំ និក្ខិត្តំ ហោតិ តស្មិំ ឃរេ វត្ថព្ពំ, ហត្ថបាសា វា ន វិជហិតព្ពំ.

៤៧៩. នានាកុលស្ស គាមោ ហោតិ បរិក្ខិត្តោ ច. យស្មិំ ឃរេ ចីវរំ និក្ខិត្តំ ហោតិ តស្មិំ ឃរេ វត្ថព្ពំ សភាយេ វា ទ្វារមូលេ វា, ហត្ថបាសា វា ន វិជហិតព្ពំ. សភាយំ គច្ឆន្តេន ហត្ថបាសេ ចីវរំ និក្ខិបិត្វា សភាយេ វា វត្ថព្ពំ ទ្វារមូលេ វា, ហត្ថបាសា វា ន វិជហិតព្ពំ. សភាយេ ចីវរំ និក្ខិបិត្វា សភាយេ វា វត្ថព្ពំ ទ្វារមូលេ វា, ហត្ថបាសា វា ន វិជហិតព្ពំ. អបរិក្ខិត្តោ ហោតិ, យស្មិំ ឃរេ ចីវរំ និក្ខិត្តំ ហោតិ តស្មិំ ឃរេ វត្ថព្ពំ, ហត្ថបាសា វា ន វិជហិតព្ពំ.

៤៨០. ឯកកុលស្ស និវេសនំ ហោតិ បរិក្ខិត្តញ្ច, នានាគព្ភា នានាឱវរកា. អន្តោនិវេសនេ ចីវរំ និក្ខិបិត្វា អន្តោនិវេសនេ វត្ថព្ពំ. អបរិក្ខិត្តំ ហោតិ, យស្មិំ គព្ភេ ចីវរំ និក្ខិត្តំ ហោតិ តស្មិំ គព្ភេ វត្ថព្ពំ, ហត្ថបាសា វា ន វិជហិតព្ពំ.

៤៨១. នានាកុលស្ស និវេសនំ ហោតិ បរិក្ខិត្តញ្ច, នានាគព្ភា នានាឱវរកា. យស្មិំ គព្ភេ ចីវរំ និក្ខិត្តំ ហោតិ តស្មិំ គព្ភេ វត្ថព្ពំ ទ្វារមូលេ វា, ហត្ថបាសា វា ន វិជហិតព្ពំ. អបរិក្ខិត្តំ ហោតិ, យស្មិំ គព្ភេ ចីវរំ និក្ខិត្តំ ហោតិ តស្មិំ គព្ភេ វត្ថព្ពំ, ហត្ថបាសា វា ន វិជហិតព្ពំ.

៤៨២. ឯកកុលស្ស ឧទោសិតោ ហោតិ បរិក្ខិត្តោ ច, នានាគព្ភា នានាឱវរកា. អន្តោឧទោសិតេ ចីវរំ និក្ខិបិត្វា អន្តោឧទោសិតេ វត្ថព្ពំ. អបរិក្ខិត្តោ ហោតិ, យស្មិំ គព្ភេ ចីវរំ និក្ខិត្តំ ហោតិ តស្មិំ គព្ភេ វត្ថព្ពំ, ហត្ថបាសា វា ន វិជហិតព្ពំ.

៤៨៣. នានាកុលស្ស ឧទោសិតោ ហោតិ បរិក្ខិត្តោ ច, នានាគព្ភា នានាឱវរកា. យស្មិំ គព្ភេ ចីវរំ និក្ខិត្តំ ហោតិ តស្មិំ គព្ភេ វត្ថព្ពំ ទ្វារមូលេ វា, ហត្ថបាសា វា ន វិជហិតព្ពំ. អបរិក្ខិត្តោ ហោតិ, យស្មិំ គព្ភេ ចីវរំ និក្ខិត្តំ ហោតិ តស្មិំ គព្ភេ វត្ថព្ពំ, ហត្ថបាសា វា ន វិជហិតព្ពំ.

៤៨៤. ឯកកុលស្ស អដ្ដោ ហោតិ, អន្តោអដ្ដេ ចីវរំ និក្ខិបិត្វា អន្តោអដ្ដេ វត្ថព្ពំ. នានាកុលស្ស អដ្ដោ ហោតិ, នានាគព្ភា នានាឱវរកា. យស្មិំ គព្ភេ ចីវរំ និក្ខិត្តំ ហោតិ តស្មិំ គព្ភេ វត្ថព្ពំ ទ្វារមូលេ វា, ហត្ថបាសា វា ន វិជហិតព្ពំ.

៤៨៥. ឯកកុលស្ស មាឡោ ហោតិ, អន្តោមាឡេ ចីវរំ និក្ខិបិត្វា អន្តោមាឡេ វត្ថព្ពំ. នានាកុលស្ស មាឡោ ហោតិ នានាគព្ភា នានាឱវរកា, យស្មិំ គព្ភេ ចីវរំ និក្ខិត្តំ ហោតិ តស្មិំ គព្ភេ វត្ថព្ពំ ទ្វារមូលេ វា, ហត្ថបាសា វា ន វិជហិតព្ពំ.

៤៨៦. ឯកកុលស្ស បាសាទោ ហោតិ, អន្តោបាសាទេ ចីវរំ និក្ខិបិត្វា អន្តោបាសាទេ វត្ថព្ពំ. នានាកុលស្ស បាសាទោ ហោតិ, នានាគព្ភា នានាឱវរកា. យស្មិំ គព្ភេ ចីវរំ និក្ខិត្តំ ហោតិ តស្មិំ គព្ភេ វត្ថព្ពំ ទ្វារមូលេ វា, ហត្ថបាសា វា ន វិជហិតព្ពំ.

៤៨៧. ឯកកុលស្ស ហម្មិយំ ហោតិ. អន្តោហម្មិយេ ចីវរំ និក្ខិបិត្វា អន្តោហម្មិយេ វត្ថព្ពំ. នានាកុលស្ស ហម្មិយំ ហោតិ, នានាគព្ភា នានាឱវរកា. យស្មិំ គព្ភេ ចីវរំ និក្ខិត្តំ ហោតិ តស្មិំ គព្ភេ វត្ថព្ពំ ទ្វារមូលេ វា, ហត្ថបាសា វា ន វិជហិតព្ពំ.

៤៨៨. ឯកកុលស្ស នាវា ហោតិ. អន្តោនាវាយ ចីវរំ និក្ខិបិត្វា អន្តោនាវាយ វត្ថព្ពំ. នានាកុលស្ស នាវា ហោតិ នានាគព្ភា នានាឱវរកា. យស្មិំ ឱវរកេ ចីវរំ និក្ខិត្តំ ហោតិ តស្មិំ ឱវរកេ វត្ថព្ពំ, ហត្ថបាសា វា ន វិជហិតព្ពំ.

៤៨៩. ឯកកុលស្ស សត្ថោ ហោតិ. សត្ថេ ចីវរំ និក្ខិបិត្វា បុរតោ វា បច្ឆតោ វា សត្តព្ភន្តរា ន វិជហិតព្ពា, បស្សតោ អព្ភន្តរំ ន វិជហិតព្ពំ. នានាកុលស្ស សត្ថោ ហោតិ, សត្ថេ ចីវរំ និក្ខិបិត្វា ហត្ថបាសា ន វិជហិតព្ពំ.

៤៩០. ឯកកុលស្ស ខេត្តំ ហោតិ បរិក្ខិត្តញ្ច. អន្តោខេត្តេ ចីវរំ និក្ខិបិត្វា អន្តោខេត្តេ វត្ថព្ពំ. អបរិក្ខិត្តំ ហោតិ, ហត្ថបាសា ន វិជហិតព្ពំ. នានាកុលស្ស ខេត្តំ ហោតិ បរិក្ខិត្តញ្ច. អន្តោខេត្តេ ចីវរំ និក្ខិបិត្វា ទ្វារមូលេ វា វត្ថព្ពំ, ហត្ថបាសា វា ន វិជហិតព្ពំ. អបរិក្ខិត្តំ ហោតិ, ហត្ថបាសា ន វិជហិតព្ពំ.

៤៩១. ឯកកុលស្ស ធញ្ញករណំ ហោតិ បរិក្ខិត្តញ្ច. អន្តោធញ្ញករណេ ចីវរំ និក្ខិបិត្វា អន្តោធញ្ញករណេ វត្ថព្ពំ. អបរិក្ខិត្តំ ហោតិ, ហត្ថបាសា ន វិជហិតព្ពំ. នានាកុលស្ស ធញ្ញករណំ ហោតិ បរិក្ខិត្តញ្ច. អន្តោធញ្ញករណេ ចីវរំ និក្ខិបិត្វា ទ្វារមូលេ វា វត្ថព្ពំ, ហត្ថបាសា វា ន វិជហិតព្ពំ. អបរិក្ខិត្តំ ហោតិ, ហត្ថបាសា ន វិជហិតព្ពំ.

៤៩២. ឯកកុលស្ស អារាមោ ហោតិ បរិក្ខិត្តោ ច. អន្តោអារាមេ ចីវរំ និក្ខិបិត្វា អន្តោអារាមេ វត្ថព្ពំ. អបរិក្ខិត្តោ ហោតិ, ហត្ថបាសា ន វិជហិតព្ពំ. នានាកុលស្ស អារាមោ ហោតិ បរិក្ខិត្តោ ច. អន្តោអារាមេ ចីវរំ និក្ខិបិត្វា ទ្វារមូលេ វា វត្ថព្ពំ, ហត្ថបាសា វា ន វិជហិតព្ពំ. អបរិក្ខិត្តោ ហោតិ, ហត្ថបាសា ន វិជហិតព្ពំ.

៤៩៣. ឯកកុលស្ស វិហារោ ហោតិ បរិក្ខិត្តោ ច. អន្តោវិហារេ ចីវរំ និក្ខិបិត្វា អន្តោវិហារេ វត្ថព្ពំ. អបរិក្ខិត្តោ ហោតិ, យស្មិំ វិហារេ ចីវរំ និក្ខិត្តំ ហោតិ តស្មិំ វិហារេ វត្ថព្ពំ, ហត្ថបាសា វា ន វិជហិតព្ពំ. នានាកុលស្ស វិហារោ ហោតិ បរិក្ខិត្តោ ច. យស្មិំ វិហារេ ចីវរំ និក្ខិត្តំ ហោតិ តស្មិំ វិហារេ វត្ថព្ពំ ទ្វារមូលេ វា, ហត្ថបាសា វា ន វិជហិតព្ពំ. អបរិក្ខិត្តោ ហោតិ, យស្មិំ វិហារេ ចីវរំ និក្ខិត្តំ ហោតិ តស្មិំ វិហារេ វត្ថព្ពំ, ហត្ថបាសា វា ន វិជហិតព្ពំ.

៤៩៤. ឯកកុលស្ស រុក្ខមូលំ ហោតិ, យំ មជ្ឈន្ហិកេ កាលេ សមន្តា ឆាយា ផរតិ, អន្តោឆាយាយ ចីវរំ និក្ខិបិត្វា អន្តោឆាយាយ វត្ថព្ពំ. នានាកុលស្ស រុក្ខមូលំ ហោតិ, ហត្ថបាសា ន វិជហិតព្ពំ.

អជ្ឈោកាសោ ឯកូបចារោ នាម អគាមកេ អរញ្ញេ សមន្តា សត្តព្ភន្តរា ឯកូបចារោ, តតោ បរំ នានូបចារោ.

៤៩៥. វិប្បវុត្ថេ វិប្បវុត្ថសញ្ញី អញ្ញត្រ ភិក្ខុសម្មុតិយា, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. វិប្បវុត្ថេ វេមតិកោ, អញ្ញត្រ ភិក្ខុសម្មុតិយា, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. វិប្បវុត្ថេ អវិប្បវុត្ថសញ្ញី, អញ្ញត្រ ភិក្ខុសម្មុតិយា, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អប្បច្ចុទ្ធដេ បច្ចុទ្ធដសញ្ញី…បេ… អវិស្សជ្ជិតេ វិស្សជ្ជិតសញ្ញី… អនដ្ឋេ នដ្ឋសញ្ញី… អវិនដ្ឋេ វិនដ្ឋសញ្ញី… អទឌ្ឍេ ទឌ្ឍសញ្ញី…បេ… អវិលុត្តេ វិលុត្តសញ្ញី, អញ្ញត្រ ភិក្ខុសម្មុតិយា, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ.

និស្សគ្គិយំ ចីវរំ អនិស្សជ្ជិត្វា បរិភុញ្ជតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អវិប្បវុត្ថេ វិប្បវុត្ថសញ្ញី, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អវិប្បវុត្ថេ វេមតិកោ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អវិប្បវុត្ថេ អវិប្បវុត្ថសញ្ញី, អនាបត្តិ.

៤៩៦. អនាបត្តិ អន្តោអរុណេ បច្ចុទ្ធរតិ, វិស្សជ្ជេតិ, នស្សតិ, វិនស្សតិ, ឌយ្ហតិ, អច្ឆិន្ទិត្វា គណ្ហន្តិ, វិស្សាសំ គណ្ហន្តិ, ភិក្ខុសម្មុតិយា, ឧម្មត្តកស្ស, អាទិកម្មិកស្សាតិ.

ឧទោសិតសិក្ខាបទំ និដ្ឋិតំ ទុតិយំ.

៣. តតិយកថិនសិក្ខាបទំ

៤៩៧. តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា សាវត្ថិយំ វិហរតិ ជេតវនេ អនាថបិណ្ឌិកស្ស អារាមេ. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ អកាលចីវរំ ឧប្បន្នំ ហោតិ. តស្ស តំ ចីវរំ កយិរមានំ នប្បហោតិ. អថ ខោ សោ ភិក្ខុ តំ ចីវរំ ឧស្សាបេត្វា បុនប្បុនំ វិមជ្ជតិ. អទ្ទសា ខោ ភគវា សេនាសនចារិកំ អាហិណ្ឌន្តោ តំ ភិក្ខុំ តំ ចីវរំ ឧស្សាបេត្វា បុនប្បុនំ វិមជ្ជន្តំ. ទិស្វាន យេន សោ ភិក្ខុ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា តំ ភិក្ខុំ ឯតទវោច – ‘‘កិស្ស ត្វំ, ភិក្ខុ, ឥមំ ចីវរំ ឧស្សាបេត្វា បុនប្បុនំ វិមជ្ជសី’’តិ? ‘‘ឥទំ មេ, ភន្តេ, អកាលចីវរំ ឧប្បន្នំ. កយិរមានំ នប្បហោតិ. តេនាហំ ឥមំ ចីវរំ ឧស្សាបេត្វា បុនប្បុនំ វិមជ្ជាមី’’តិ. ‘‘អត្ថិ បន តេ, ភិក្ខុ, ចីវរបច្ចាសា’’តិ? ‘‘អត្ថិ, ភគវា’’តិ. អថ ខោ ភគវា ឯតស្មិំ និទានេ ឯតស្មិំ បករណេ ធម្មិំ កថំ កត្វា, ភិក្ខូ អាមន្តេសិ – ‘‘អនុជានាមិ, ភិក្ខវេ, អកាលចីវរំ បដិគ្គហេត្វា ចីវរបច្ចាសា និក្ខិបិតុ’’ន្តិ.

៤៩៨. តេន ខោ បន សមយេន ភិក្ខូ – ‘‘ភគវតា អនុញ្ញាតំ អកាលចីវរំ បដិគ្គហេត្វា ចីវរបច្ចាសា និក្ខិបិតុ’’ន្តិ អកាលចីវរានិ បដិគ្គហេត្វា អតិរេកមាសំ និក្ខិបន្តិ. តានិ ចីវរានិ ចីវរវំសេ ភណ្ឌិកាពទ្ធានិ តិដ្ឋន្តិ. អទ្ទសា ខោ អាយស្មា អានន្ទោ សេនាសនចារិកំ អាហិណ្ឌន្តោ តានិ ចីវរានិ ចីវរវំសេ ភណ្ឌិកាពទ្ធានិ តិដ្ឋន្តេ. ទិស្វាន ភិក្ខូ អាមន្តេសិ – ‘‘កស្សិមានិ, អាវុសោ, ចីវរានិ ចីវរវំសេ ភណ្ឌិកាពទ្ធានិ តិដ្ឋន្តី’’តិ? ‘‘អម្ហាកំ, អាវុសោ, អកាលចីវរានិ ចីវរបច្ចាសា និក្ខិត្តានី’’តិ. ‘‘កីវចិរំ បនាវុសោ, ឥមានិ ចីវរានិ និក្ខិត្តានី’’តិ? ‘‘អតិរេកមាសំ, អាវុសោ’’តិ. អាយស្មា អានន្ទោ ឧជ្ឈាយតិ ខិយ្យតិ វិបាចេតិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម ភិក្ខូ អកាលចីវរំ បដិគ្គហេត្វា អតិរេកមាសំ និក្ខិបិស្សន្តី’’តិ! អថ ខោ អាយស្មា អានន្ទោ តេ ភិក្ខូ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសិ…បេ… ‘‘សច្ចំ កិរ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខូ អកាលចីវរំ បដិគ្គហេត្វា អតិរេកមាសំ និក្ខិបន្តី’’តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា…បេ… កថញ្ហិ នាម តេ, ភិក្ខវេ, មោឃបុរិសា អកាលចីវរំ បដិគ្គហេត្វា អតិរេកមាសំ និក្ខិបិស្សន្តិ! នេតំ, ភិក្ខវេ, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៤៩៩. ‘‘និដ្ឋិតចីវរស្មិំ ភិក្ខុនា ឧព្ភតស្មិំ កថិនេ ភិក្ខុនោ បនេវ អកាលចីវរំ ឧប្បជ្ជេយ្យ, អាកង្ខមានេន ភិក្ខុនា បដិគ្គហេតព្ពំ. បដិគ្គហេត្វា ខិប្បមេវ ការេតព្ពំ. នោចស្ស បារិបូរិ, មាសបរមំ តេន ភិក្ខុនា តំ ចីវរំ និក្ខិបិតព្ពំ ឩនស្ស បារិបូរិយា សតិយា បច្ចាសាយ. តតោ ចេ ឧត្តរិ [ឧត្តរិំ (សី. ស្យា.)] និក្ខិបេយ្យ, សតិយាបិ បច្ចាសាយ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយ’’ន្តិ.

៥០០. និដ្ឋិតចីវរស្មិន្តិ ភិក្ខុនោ ចីវរំ កតំ វា ហោតិ នដ្ឋំ វា វិនដ្ឋំ វា ទឌ្ឍំ វា ចីវរាសា វា ឧបច្ឆិន្នា.

ឧព្ភតស្មិំ កថិនេតិ អដ្ឋន្នំ មាតិកានំ អញ្ញតរាយ មាតិកាយ ឧព្ភតំ ហោតិ, សង្ឃេន វា អន្តរា ឧព្ភតំ ហោតិ.

អកាលចីវរំ នាម អនត្ថតេ កថិនេ ឯកាទសមាសេ ឧប្បន្នំ, អត្ថតេ កថិនេ សត្តមាសេ ឧប្បន្នំ, កាលេបិ អាទិស្ស ទិន្នំ, ឯតំ អកាលចីវរំ នាម.

ឧប្បជ្ជេយ្យាតិ ឧប្បជ្ជេយ្យ សង្ឃតោ វា គណតោ វា ញាតិតោ វា មិត្តតោ វា បំសុកូលំ វា អត្តនោ វា ធនេន.

អាកង្ខមានេនាតិ ឥច្ឆមានេន បដិគ្គហេតព្ពំ.

បដិគ្គហេត្វា ខិប្បមេវ ការេតព្ពន្តិ ទសាហា ការេតព្ពំ.

នោ ចស្ស បារិបូរីតិ កយិរមានំ នប្បហោតិ.

មាសបរមំ តេន ភិក្ខុនា តំ ចីវរំ និក្ខិបិតព្ពន្តិ មាសបរមតា និក្ខិបិតព្ពំ.

ឩនស្ស បារិបូរិយាតិ ឩនស្ស បារិបូរត្ថាយ.

សតិយា បច្ចាសាយាតិ បច្ចាសា ហោតិ សង្ឃតោ វា គណតោ វា ញាតិតោ វា មិត្តតោ វា បំសុកូលំ វា អត្តនោ វា ធនេន.

តតោ ចេ ឧត្តរិ និក្ខិបេយ្យ សតិយាបិ បច្ចាសាយាតិ តទហុប្បន្នេ មូលចីវរេ បច្ចាសាចីវរំ ឧប្បជ្ជតិ, ទសាហា ការេតព្ពំ. ទ្វីហុប្បន្នេ មូលចីវរេ បច្ចាសាចីវរំ ឧប្បជ្ជតិ, ទសាហា ការេតព្ពំ. តីហុប្បន្នេ មូលចីវរេ…បេ… ចតូហុប្បន្នេ… បញ្ចាហុប្បន្នេ… ឆាហុប្បន្នេ… សត្តាហុប្បន្នេ… អដ្ឋាហុប្បន្នេ … នវាហុប្បន្នេ… ទសាហុប្បន្នេ មូលចីវរេ បច្ចាសាចីវរំ ឧប្បជ្ជតិ, ទសាហា ការេតព្ពំ. ឯកាទសេ ឧប្បន្នេ…បេ… ទ្វាទសេ ឧប្បន្នេ… តេរសេ ឧប្បន្នេ… ចុទ្ទសេ ឧប្បន្នេ… បន្នរសេ ឧប្បន្នេ… សោឡសេ ឧប្បន្នេ… សត្តរសេ ឧប្បន្នេ… អដ្ឋារសេ ឧប្បន្នេ… ឯកូនវីសេ ឧប្បន្នេ… វីសេ ឧប្បន្នេ មូលចីវរេ បច្ចាសាចីវរំ ឧប្បជ្ជតិ, ទសាហា ការេតព្ពំ. ឯកវីសេ ឧប្បន្នេ មូលចីវរេ បច្ចាសាចីវរំ ឧប្បជ្ជតិ, នវាហា ការេតព្ពំ. ទ្វាវីសេ ឧប្បន្នេ…បេ… តេវីសេ ឧប្បន្នេ… ចតុវីសេ ឧប្បន្នេ… បញ្ចវីសេ ឧប្បន្នេ… ឆព្ពីសេ ឧប្បន្នេ… សត្តវីសេ ឧប្បន្នេ… អដ្ឋវីសេ ឧប្បន្នេ… ឯកូនតិំសេ ឧប្បន្នេ មូលចីវរេ បច្ចាសាចីវរំ ឧប្បជ្ជតិ, ឯកាហំ ការេតព្ពំ… តិំសេ ឧប្បន្នេ មូលចីវរេ បច្ចាសាចីវរំ ឧប្បជ្ជតិ, តទហេវ អធិដ្ឋាតព្ពំ វិកប្បេតព្ពំ វិស្សជ្ជេតព្ពំ. នោ ចេ អធិដ្ឋេយ្យ វា វិកប្បេយ្យ វា វិស្សជ្ជេយ្យ វា, ឯកតិំសេ អរុណុគ្គមនេ និស្សគ្គិយំ ហោតិ. និស្សជ្ជិតព្ពំ សង្ឃស្ស វា គណស្ស វា បុគ្គលស្ស វា. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, និស្សជ្ជិតព្ពំ…បេ… ឥទំ មេ, ភន្តេ, អកាលចីវរំ មាសាតិក្កន្តំ និស្សគ្គិយំ, ឥមាហំ សង្ឃស្ស និស្សជ្ជាមីតិ…បេ… ទទេយ្យាតិ…បេ… ទទេយ្យុន្តិ…បេ… អាយស្មតោ ទម្មីតិ.

វិសភាគេ ឧប្បន្នេ មូលចីវរេ បច្ចាសាចីវរំ ឧប្បជ្ជតិ, រត្តិយោ ច សេសា ហោន្តិ, ន អកាមា ការេតព្ពំ.

៥០១. មាសាតិក្កន្តេ អតិក្កន្តសញ្ញី, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. មាសាតិក្កន្តេ វេមតិកោ និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. មាសាតិក្កន្តេ អនតិក្កន្តសញ្ញី និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អនធិដ្ឋិតេ អធិដ្ឋិតសញ្ញី…បេ… អវិកប្បិតេ វិកប្បិតសញ្ញី… អវិស្សជ្ជិតេ វិស្សជ្ជិតសញ្ញី… អនដ្ឋេ នដ្ឋសញ្ញី… អវិនដ្ឋេ វិនដ្ឋសញ្ញី… អទឌ្ឍេ ទឌ្ឍសញ្ញី… អវិលុត្តេ វិលុត្តសញ្ញី, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ.

និស្សគ្គិយំ ចីវរំ អនិស្សជ្ជិត្វា បរិភុញ្ជតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. មាសានតិក្កន្តេ អតិក្កន្តសញ្ញី, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. មាសានតិក្កន្តេ វេមតិកោ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. មាសានតិក្កន្តេ អនតិក្កន្តសញ្ញី, អនាបត្តិ.

៥០២. អនាបត្តិ អន្តោមាសេ អធិដ្ឋេតិ, វិកប្បេតិ, វិស្សជ្ជេតិ, នស្សតិ, វិនស្សតិ, ឌយ្ហតិ, អច្ឆិន្ទិត្វា គណ្ហន្តិ, វិស្សាសំ គណ្ហន្តិ, ឧម្មត្តកស្ស, អាទិកម្មិកស្សាតិ.

តតិយកថិនសិក្ខាបទំ និដ្ឋិតំ.

៤. បុរាណចីវរសិក្ខាបទំ

៥០៣. តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា សាវត្ថិយំ វិហរតិ ជេតវនេ អនាថបិណ្ឌិកស្ស អារាមេ. តេន ខោ បន សមយេន អាយស្មតោ ឧទាយិស្ស បុរាណទុតិយិកា ភិក្ខុនីសុ បព្ពជិតា ហោតិ. សា អាយស្មតោ ឧទាយិស្ស សន្តិកេ អភិក្ខណំ អាគច្ឆតិ. អាយស្មាបិ ឧទាយី តស្សា ភិក្ខុនិយា សន្តិកេ អភិក្ខណំ គច្ឆតិ. តេន ខោ បន សមយេន អាយស្មា ឧទាយី តស្សា ភិក្ខុនិយា សន្តិកេ ភត្តវិស្សគ្គំ ករោតិ. អថ ខោ អាយស្មា ឧទាយី បុព្ពណ្ហសមយំ និវាសេត្វា បត្តចីវរមាទាយ យេន សា ភិក្ខុនី តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា តស្សា ភិក្ខុនិយា បុរតោ អង្គជាតំ វិវរិត្វា អាសនេ និសីទិ. សាបិ ខោ ភិក្ខុនី អាយស្មតោ ឧទាយិស្ស បុរតោ អង្គជាតំ វិវរិត្វា អាសនេ និសីទិ. អថ ខោ អាយស្មា ឧទាយី សារត្តោ តស្សា ភិក្ខុនិយា អង្គជាតំ ឧបនិជ្ឈាយិ. តស្ស អសុចិ មុច្ចិ. អថ ខោ អាយស្មា ឧទាយី តំ ភិក្ខុនិំ ឯតទវោច – ‘‘គច្ឆ, ភគិនិ, ឧទកំ អាហរ, អន្តរវាសកំ ធោវិស្សាមី’’តិ. ‘‘អាហរយ្យ, អហមេវ ធោវិស្សាមី’’តិ តំ អសុចិំ ឯកទេសំ មុខេន អគ្គហេសិ ឯកទេសំ អង្គជាតេ បក្ខិបិ. សា តេន គព្ភំ គណ្ហិ. ភិក្ខុនិយោ ឯវមាហំសុ – ‘‘អព្រហ្មចារិនី អយំ ភិក្ខុនី, គព្ភិនី’’តិ. ‘‘នាហំ, អយ្យេ, អព្រហ្មចារិនី’’តិ ភិក្ខុនីនំ ឯតមត្ថំ អារោចេសិ. ភិក្ខុនិយោ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម អយ្យោ ឧទាយី ភិក្ខុនិយា បុរាណចីវរំ ធោវាបេស្សតី’’តិ! អថ ខោ តា ភិក្ខុនិយោ ភិក្ខូនំ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. យេ តេ ភិក្ខូ អប្បិច្ឆា…បេ… តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម អាយស្មា ឧទាយី ភិក្ខុនិយា បុរាណចីវរំ ធោវាបេស្សតី’’តិ! អថ ខោ តេ ភិក្ខូ អាយស្មន្តំ ឧទាយិំ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ…បេ… ‘‘សច្ចំ កិរ ត្វំ, ឧទាយិ, ភិក្ខុនិយា បុរាណចីវរំ ធោវាបេសី’’តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. ‘‘ញាតិកា តេ, ឧទាយិ, អញ្ញាតិកា’’តិ? ‘‘អញ្ញាតិកា, ភគវា’’តិ. ‘‘អញ្ញាតកោ, មោឃបុរិស, អញ្ញាតិកាយ ន ជានាតិ បតិរូបំ វា អប្បតិរូបំ វា បាសាទិកំ វា អបាសាទិកំ វា. តត្ថ នាម ត្វំ, មោឃបុរិស, អញ្ញាតិកាយ ភិក្ខុនិយា បុរាណចីវរំ ធោវាបេស្សសិ! នេតំ, មោឃបុរិស, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៥០៤. ‘‘យោ បន ភិក្ខុ អញ្ញាតិកាយ ភិក្ខុនិយា បុរាណចីវរំ ធោវាបេយ្យ វា រជាបេយ្យ វា អាកោដាបេយ្យ វា, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយ’’ន្តិ.

៥០៥. យោ បនាតិ យោ យាទិសោ…បេ… ភិក្ខូតិ…បេ… អយំ ឥមស្មិំ អត្ថេ អធិប្បេតោ ភិក្ខូតិ.

អញ្ញាតិកា នាម មាតិតោ វា បិតិតោ វា យាវ សត្តមា បិតាមហយុគា អសម្ពទ្ធា.

ភិក្ខុនី នាម ឧភតោសង្ឃេ ឧបសម្បន្នា.

បុរាណចីវរំ នាម សកិំ និវត្ថម្បិ សកិំ បារុតម្បិ.

ធោវាតិ អាណាបេតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ធោតំ និស្សគ្គិយំ ហោតិ. រជាតិ អាណាបេតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. រត្តំ និស្សគ្គិយំ ហោតិ. អាកោដេហីតិ អាណាបេតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. សកិំ បាណិប្បហារំ វា មុគ្គរប្បហារំ វា ទិន្នេ និស្សគ្គិយំ ហោតិ. និស្សជ្ជិតព្ពំ សង្ឃស្ស វា គណស្ស វា បុគ្គលស្ស វា. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, និស្សជ្ជិតព្ពំ…បេ… ឥទំ មេ, ភន្តេ, បុរាណចីវរំ អញ្ញាតិកាយ ភិក្ខុនិយា ធោវាបិតំ និស្សគ្គិយំ. ឥមាហំ សង្ឃស្ស និស្សជ្ជាមីតិ…បេ… ទទេយ្យាតិ…បេ… ទទេយ្យុន្តិ…បេ… អាយស្មតោ ទម្មីតិ.

៥០៦. អញ្ញាតិកាយ អញ្ញាតិកសញ្ញី បុរាណចីវរំ ធោវាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អញ្ញាតិកាយ អញ្ញាតិកសញ្ញី បុរាណចីវរំ ធោវាបេតិ រជាបេតិ, និស្សគ្គិយេន អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អញ្ញាតិកាយ អញ្ញាតិកសញ្ញី បុរាណចីវរំ ធោវាបេតិ អាកោដាបេតិ, និស្សគ្គិយេន អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អញ្ញាតិកាយ អញ្ញាតិកសញ្ញី បុរាណចីវរំ ធោវាបេតិ រជាបេតិ អាកោដាបេតិ, និស្សគ្គិយេន អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ.

អញ្ញាតិកាយ អញ្ញាតិកសញ្ញី បុរាណចីវរំ រជាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អញ្ញាតិកាយ អញ្ញាតិកសញ្ញី បុរាណចីវរំ រជាបេតិ អាកោដាបេតិ, និស្សគ្គិយេន អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អញ្ញាតិកាយ អញ្ញាតិកសញ្ញី បុរាណចីវរំ រជាបេតិ ធោវាបេតិ, និស្សគ្គិយេន អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អញ្ញាតិកាយ អញ្ញាតិកសញ្ញី បុរាណចីវរំ រជាបេតិ អាកោដាបេតិ ធោវាបេតិ, និស្សគ្គិយេន អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ.

អញ្ញាតិកាយ អញ្ញាតិកសញ្ញី បុរាណចីវរំ អាកោដាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អញ្ញាតិកាយ អញ្ញាតិកសញ្ញី បុរាណចីវរំ អាកោដាបេតិ ធោវាបេតិ, និស្សគ្គិយេន អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អញ្ញាតិកាយ អញ្ញាតិកសញ្ញី បុរាណចីវរំ អាកោដាបេតិ រជាបេតិ, និស្សគ្គិយេន អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អញ្ញាតិកាយ អញ្ញាតិកសញ្ញី បុរាណចីវរំ អាកោដាបេតិ ធោវាបេតិ រជាបេតិ, និស្សគ្គិយេន អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ.

អញ្ញាតិកាយ វេមតិកោ…បេ… អញ្ញាតិកាយ ញាតិកសញ្ញី…បេ… អញ្ញស្ស បុរាណចីវរំ ធោវាបេតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. និសីទនបច្ចត្ថរណំ ធោវាបេតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ឯកតោឧបសម្បន្នាយ ធោវាបេតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ញាតិកាយ អញ្ញាតិកសញ្ញី, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ញាតិកាយ វេមតិកោ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ញាតិកាយ ញាតិកសញ្ញី, អនាបត្តិ.

៥០៧. អនាបត្តិ ញាតិកាយ ធោវន្តិយា អញ្ញាតិកា ទុតិយា ហោតិ, អវុត្តា ធោវតិ, អបរិភុត្តំ ធោវាបេតិ, ចីវរំ ឋបេត្វា អញ្ញំ បរិក្ខារំ ធោវាបេតិ, សិក្ខមានាយ, សាមណេរិយា, ឧម្មត្តកស្ស, អាទិកម្មិកស្សាតិ.

បុរាណចីវរសិក្ខាបទំ និដ្ឋិតំ ចតុត្ថំ.

៥. ចីវរបដិគ្គហណសិក្ខាបទំ

៥០៨. តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា រាជគហេ វិហរតិ វេឡុវនេ កលន្ទកនិវាបេ. តេន ខោ បន សមយេន ឧប្បលវណ្ណា ភិក្ខុនី សាវត្ថិយំ វិហរតិ. អថ ខោ ឧប្បលវណ្ណា ភិក្ខុនី បុព្ពណ្ហសមយំ និវាសេត្វា បត្តចីវរមាទាយ សាវត្ថិំ បិណ្ឌាយ បាវិសិ. សាវត្ថិយំ បិណ្ឌាយ ចរិត្វា បច្ឆាភត្តំ បិណ្ឌបាតប្បដិក្កន្តា យេន អន្ធវនំ តេនុបសង្កមិ ទិវាវិហារាយ. អន្ធវនំ អជ្ឈោគាហេត្វា អញ្ញតរស្មិំ រុក្ខមូលេ ទិវាវិហារំ និសីទិ. តេន ខោ បន សមយេន ចោរា កតកម្មា គាវិំ វធិត្វា មំសំ គហេត្វា អន្ធវនំ បវិសិំសុ. អទ្ទសា ខោ ចោរគាមណិកោ ឧប្បលវណ្ណំ ភិក្ខុនិំ អញ្ញតរស្មិំ រុក្ខមូលេ ទិវាវិហារំ និសិន្នំ. ទិស្វានស្ស ឯតទហោសិ – ‘‘សចេ មេ បុត្តភាតុកា បស្សិស្សន្តិ វិហេឋិស្សន្តិ ឥមំ ភិក្ខុនិ’’ន្តិ អញ្ញេន មគ្គេន អគមាសិ. អថ ខោ សោ ចោរគាមណិកោ មំសេ បក្កេ វរមំសានិ គហេត្វា បណ្ណបុដំ [បណ្ណេន បុដំ (ស្យា.)] ពន្ធិត្វា ឧប្បលវណ្ណាយ ភិក្ខុនិយា អវិទូរេ រុក្ខេ អាលគ្គេត្វា – ‘‘យោ បស្សតិ សមណោ វា ព្រាហ្មណោ វា ទិន្នំយេវ ហរតូ’’តិ, វត្វា បក្កាមិ. អស្សោសិ ខោ ឧប្បលវណ្ណា ភិក្ខុនី សមាធិម្ហា វុដ្ឋហិត្វា តស្ស ចោរគាមណិកស្ស ឥមំ វាចំ ភាសមានស្ស. អថ ខោ ឧប្បលវណ្ណា ភិក្ខុនី តំ មំសំ គហេត្វា ឧបស្សយំ អគមាសិ. អថ ខោ ឧប្បលវណ្ណា ភិក្ខុនី តស្សា រត្តិយា អច្ចយេន តំ មំសំ សម្បាទេត្វា ឧត្តរាសង្គេន ភណ្ឌិកំ ពន្ធិត្វា វេហាសំ អព្ភុគ្គន្ត្វា វេឡុវនេ បច្ចុដ្ឋាសិ [បច្ចុបដ្ឋាសិ (?)].

តេន ខោ បន សមយេន ភគវា គាមំ បិណ្ឌាយ បវិដ្ឋោ ហោតិ. អាយស្មា ឧទាយី ឱហិយ្យកោ ហោតិ វិហារបាលោ. អថ ខោ ឧប្បលវណ្ណា ភិក្ខុនី យេនាយស្មា ឧទាយី តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា អាយស្មន្តំ ឧទាយិំ ឯតទវោច – ‘‘កហំ, ភន្តេ, ភគវា’’តិ? ‘‘បវិដ្ឋោ, ភគិនិ, ភគវា គាមំ បិណ្ឌាយា’’តិ. ‘‘ឥមំ, ភន្តេ, មំសំ ភគវតោ ទេហី’’តិ. ‘‘សន្តប្បិតោ តយា, ភគិនិ, ភគវា មំសេន. សចេ មេ ត្វំ អន្តរវាសកំ ទទេយ្យាសិ, ឯវំ អហម្បិ សន្តប្បិតោ ភវេយ្យំ អន្តរវាសកេនា’’តិ. ‘‘មយំ ខោ, ភន្តេ, មាតុគាមា នាម កិច្ឆលាភា. ឥទញ្ច មេ អន្តិមំ បញ្ចមំ ចីវរំ. នាហំ ទស្សាមី’’តិ. ‘‘សេយ្យថាបិ, ភគិនិ, បុរិសោ ហត្ថិំ ទត្វា កច្ឆេ សជ្ជេយ្យ [វិស្សជ្ជេយ្យ (ស្យា.)] ឯវមេវ ខោ ត្វំ ភគិនិ ភគវតោ មំសំ ទត្វា មយិ អន្តរវាសកេ សជ្ជសី’’តិ [អន្តរវាសកំ ន សជ្ជសីតិ (ក.), មយ្ហំ អន្តរវាសកំ វិស្សជ្ជេហីតិ (ស្យា.)]. អថ ខោ ឧប្បលវណ្ណា ភិក្ខុនី អាយស្មតា ឧទាយិនា និប្បីឡិយមានា អន្តរវាសកំ ទត្វា ឧបស្សយំ អគមាសិ. ភិក្ខុនិយោ ឧប្បលវណ្ណាយ ភិក្ខុនិយា បត្តចីវរំ បដិគ្គណ្ហន្តិយោ ឧប្បលវណ្ណំ ភិក្ខុនិំ ឯតទវោចុំ – ‘‘កហំ តេ, អយ្យេ, អន្តរវាសកោ’’តិ? ឧប្បលវណ្ណា ភិក្ខុនី ភិក្ខុនីនំ ឯតមត្ថំ អារោចេសិ. ភិក្ខុនិយោ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម អយ្យោ ឧទាយី ភិក្ខុនិយា ចីវរំ បដិគ្គហេស្សតិ កិច្ឆលាភោ មាតុគាមោ’’តិ. អថ ខោ តា ភិក្ខុនិយោ ភិក្ខូនំ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. យេ តេ ភិក្ខូ អប្បិច្ឆា…បេ… តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម អាយស្មា ឧទាយី ភិក្ខុនិយា ចីវរំ បដិគ្គហេស្សតី’’តិ! អថ ខោ តេ ភិក្ខូ អាយស្មន្តំ ឧទាយិំ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ…បេ… ‘‘សច្ចំ កិរ ត្វំ, ឧទាយិ, ភិក្ខុនិយា ចីវរំ បដិគ្គហេសី’’តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. ‘‘ញាតិកា តេ, ឧទាយិ, អញ្ញាតិកា’’តិ? ‘‘អញ្ញាតិកា, ភគវា’’តិ. ‘‘អញ្ញាតកោ, មោឃបុរិស, អញ្ញាតិកាយ ន ជានាតិ បតិរូបំ វា អប្បតិរូបំ វា សន្តំ វា អសន្តំ វា. តត្ថ នាម ត្វំ, មោឃបុរិស, អញ្ញាតិកាយ ភិក្ខុនិយា ហត្ថតោ ចីវរំ បដិគ្គហេស្សសិ! នេតំ មោឃបុរិស, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៥០៩. ‘‘យោ បន ភិក្ខុ អញ្ញាតិកាយ ភិក្ខុនិយា ហត្ថតោ ចីវរំ បដិគ្គណ្ហេយ្យ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយ’’ន្តិ.

ឯវញ្ចិទំ ភគវតា ភិក្ខូនំ សិក្ខាបទំ បញ្ញត្តំ ហោតិ.

៥១០. តេន ខោ បន សមយេន ភិក្ខូ កុក្កុច្ចាយន្តា ភិក្ខុនីនំ បារិវត្តកចីវរំ ន បដិគ្គណ្ហន្តិ. ភិក្ខុនិយោ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម អយ្យា អម្ហាកំ បារិវត្តកចីវរំ ន បដិគ្គហេស្សន្តី’’តិ! អស្សោសុំ ខោ ភិក្ខូ តាសំ ភិក្ខុនីនំ ឧជ្ឈាយន្តីនំ ខិយ្យន្តីនំ វិបាចេន្តីនំ. អថ ខោ តេ ភិក្ខូ ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. អថ ខោ ភគវា ឯតស្មិំ និទានេ ឯតស្មិំ បករណេ ធម្មិំ កថំ កត្វា ភិក្ខូ អាមន្តេសិ – ‘‘អនុជានាមិ, ភិក្ខវេ, បញ្ចន្នំ បារិវត្តកំ បដិគ្គហេតុំ – ភិក្ខុស្ស, ភិក្ខុនិយា, សិក្ខមានាយ, សាមណេរស្ស, សាមណេរិយា. អនុជានាមិ, ភិក្ខវេ, ឥមេសំ បញ្ចន្នំ បារិវត្តកំ បដិគ្គហេតុំ. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ.

៥១១. ‘‘យោ បន ភិក្ខុ អញ្ញាតិកាយ ភិក្ខុនិយា ហត្ថតោ ចីវរំ បដិគ្គណ្ហេយ្យ, អញ្ញត្រ បារិវត្តកា, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយ’’ន្តិ.

៥១២. យោ បនាតិ យោ យាទិសោ…បេ… ភិក្ខូតិ…បេ… អយំ ឥមស្មិំ អត្ថេ អធិប្បេតោ ភិក្ខូតិ.

អញ្ញាតិកា នាម មាតិតោ វា បិតិតោ វា យាវ សត្តមា បិតាមហយុគា អសម្ពទ្ធា.

ភិក្ខុនី នាម ឧភតោសង្ឃេ ឧបសម្បន្នា.

ចីវរំ នាម ឆន្នំ ចីវរានំ អញ្ញតរំ ចីវរំ វិកប្បនុបគំ បច្ឆិមំ.

អញ្ញត្រ បារិវត្តកាតិ ឋបេត្វា បារិវត្តកំ.

បដិគ្គណ្ហាតិ, បយោគេ ទុក្កដំ. បដិលាភេន និស្សគ្គិយំ ហោតិ. និស្សជ្ជិតព្ពំ សង្ឃស្ស វា គណស្ស វា បុគ្គលស្ស វា. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, និស្សជ្ជិតព្ពំ…បេ… ឥទំ មេ, ភន្តេ, ចីវរំ អញ្ញាតិកាយ ភិក្ខុនិយា ហត្ថតោ បដិគ្គហិតំ, អញ្ញត្រ បារិវត្តកា, និស្សគ្គិយំ. ឥមាហំ សង្ឃស្ស និស្សជ្ជាមីតិ…បេ… ទទេយ្យាតិ…បេ… ទទេយ្យុន្តិ…បេ… អាយស្មតោ ទម្មីតិ.

៥១៣. អញ្ញាតិកាយ អញ្ញាតិកសញ្ញី ចីវរំ បដិគ្គណ្ហាតិ, អញ្ញត្រ បារិវត្តកា, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អញ្ញាតិកាយ វេមតិកោ ចីវរំ បដិគ្គណ្ហាតិ, អញ្ញត្រ បារិវត្តកា, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អញ្ញាតិកាយ ញាតិកសញ្ញី ចីវរំ បដិគ្គណ្ហាតិ, អញ្ញត្រ បារិវត្តកា, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ.

ឯកតោឧបសម្បន្នាយ ហត្ថតោ ចីវរំ បដិគ្គណ្ហាតិ, អញ្ញត្រ បារិវត្តកា, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ញាតិកាយ អញ្ញាតិកសញ្ញី, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ញាតិកាយ វេមតិកោ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ញាតិកាយ ញាតិកសញ្ញី, អនាបត្តិ.

៥១៤. អនាបត្តិ ញាតិកាយ, បារិវត្តកំ បរិត្តេន វា វិបុលំ, វិបុលេន វា បរិត្តំ, ភិក្ខុ វិស្សាសំ គណ្ហាតិ, តាវកាលិកំ គណ្ហាតិ, ចីវរំ ឋបេត្វា អញ្ញំ បរិក្ខារំ គណ្ហាតិ, សិក្ខមានាយ, សាមណេរិយា, ឧម្មត្តកស្ស, អាទិកម្មិកស្សាតិ.

ចីវរបដិគ្គហណសិក្ខាបទំ និដ្ឋិតំ បញ្ចមំ.

៦. អញ្ញាតកវិញ្ញត្តិសិក្ខាបទំ

៥១៥. តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា សាវត្ថិយំ វិហរតិ ជេតវនេ អនាថបិណ្ឌិកស្ស អារាមេ. តេន ខោ បន សមយេន អាយស្មា ឧបនន្ទោ សក្យបុត្តោ បដ្ដោ [បដ្ឋោ (ស្យា. ក.)] ហោតិ ធម្មិំ កថំ កាតុំ. អថ ខោ អញ្ញតរោ សេដ្ឋិបុត្តោ យេនាយស្មា ឧបនន្ទោ សក្យបុត្តោ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា អាយស្មន្តំ ឧបនន្ទំ សក្យបុត្តំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិ. ឯកមន្តំ និសិន្នំ ខោ តំ សេដ្ឋិបុត្តំ អាយស្មា ឧបនន្ទោ សក្យបុត្តោ ធម្មិយា កថាយ សន្ទស្សេសិ សមាទបេសិ សមុត្តេជេសិ សម្បហំសេសិ. អថ ខោ សោ សេដ្ឋិបុត្តោ អាយស្មតា ឧបនន្ទេន សក្យបុត្តេន ធម្មិយា កថាយ សន្ទស្សិតោ សមាទបិតោ សមុត្តេជិតោ សម្បហំសិតោ អាយស្មន្តំ ឧបនន្ទំ សក្យបុត្តំ ឯតទវោច – ‘‘វទេយ្យាថ, ភន្តេ, យេន អត្ថោ. បដិពលា មយំ អយ្យស្ស ទាតុំ យទិទំ ចីវរបិណ្ឌបាតសេនាសនគិលានប្បច្ចយភេសជ្ជបរិក្ខារ’’ន្តិ. ‘‘សចេ មេ ត្វំ, អាវុសោ, ទាតុកាមោសិ, ឥតោ ឯកំ សាដកំ ទេហី’’តិ. ‘‘អម្ហាកំ ខោ, ភន្តេ, កុលបុត្តានំ កិស្មិំ វិយ ឯកសាដកំ គន្តុំ. អាគមេហិ, ភន្តេ, យាវ ឃរំ គច្ឆាមិ. ឃរំ គតោ ឥតោ វា ឯកំ សាដកំ បហិណិស្សាមិ ឥតោ វា សុន្ទរតរ’’ន្តិ. ទុតិយម្បិ ខោ អាយស្មា ឧបនន្ទោ សក្យបុត្តោ តំ សេដ្ឋិបុត្តំ ឯតទវោច ‘‘សចេ មេ ត្វំ អាវុសោ ទាតុកាមោសិ ឥតោ ឯកំ សាដកំ ទេហី’’តិ. អម្ហាកំ ខោ ភន្តេ កុលបុត្តានំ កិស្មិំ វិយ ឯកសាដកំ គន្តុំ, អាគមេហិ ភន្តេ យាវ ឃរំ គច្ឆាមិ, ឃរំ គតោ ឥតោ វា ឯកំ សាដកំ បហិណិស្សាមិ ឥតោ វា សុន្ទរតរន្តិ. តតិយម្បិ ខោ អាយស្មា ឧបនន្ទោ សក្យបុត្តោ តំ សេដ្ឋិបុត្តំ ឯតទវោច ‘‘សចេ មេ ត្វំ អាវុសោ ទាតុកាមោសិ, ឥតោ ឯកំ សាដកំ ទេហី’’តិ. អម្ហាកំ ខោ ភន្តេ កុលបុត្តានំ កិស្មិំ វិយ ឯកសាដកំ គន្តុំ, អាគមេហិ ភន្តេ យាវ ឃរំ គច្ឆាមិ, ឃរំ គតោ ឥតោ វា ឯកំ សាដកំ បហិណិស្សាមិ ឥតោ វា សុន្ទរតរន្តិ. ‘‘កិំ បន តយា, អាវុសោ, អទាតុកាមេន បវារិតេន យំ ត្វំ បវារេត្វា ន ទេសី’’តិ.

អថ ខោ សោ សេដ្ឋិបុត្តោ អាយស្មតា ឧបនន្ទេន សក្យបុត្តេន និប្បីឡិយមានោ ឯកំ សាដកំ ទត្វា អគមាសិ. មនុស្សា តំ សេដ្ឋិបុត្តំ ឯតទវោចុំ – ‘‘កិស្ស ត្វំ អយ្យោ ឯកសាដកោ អាគច្ឆសី’’តិ? អថ ខោ សោ សេដ្ឋិបុត្តោ តេសំ មនុស្សានំ ឯតមត្ថំ អារោចេសិ. មនុស្សា ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘មហិច្ឆា ឥមេ សមណា សក្យបុត្តិយា អសន្តុដ្ឋា. នយិមេសំ សុករា ធម្មនិមន្តនាបិ កាតុំ [នយិមេ សុករា ធម្មនិមន្តនាយបិ កាតុំ (ស្យា.)]. កថញ្ហិ នាម សេដ្ឋិបុត្តេន ធម្មនិមន្តនាយ កយិរមានាយ សាដកំ គហេស្សន្តី’’តិ! អស្សោសុំ ខោ ភិក្ខូ តេសំ មនុស្សានំ ឧជ្ឈាយន្តានំ ខិយ្យន្តានំ វិបាចេន្តានំ. យេ តេ ភិក្ខូ អប្បិច្ឆា…បេ… តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម អាយស្មា ឧបនន្ទោ សក្យបុត្តោ សេដ្ឋិបុត្តំ ចីវរំ វិញ្ញាបេស្សតី’’តិ! អថ ខោ តេ ភិក្ខូ អាយស្មន្តំ ឧបនន្ទំ សក្យបុត្តំ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ…បេ… ‘‘សច្ចំ កិរ ត្វំ, ឧបនន្ទ, សេដ្ឋិបុត្តំ ចីវរំ វិញ្ញាបេសី’’តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. ‘‘ញាតកោ តេ, ឧបនន្ទ, អញ្ញាតកោ’’តិ? ‘‘អញ្ញាតកោ, ភគវា’’តិ. ‘‘អញ្ញាតកោ, មោឃបុរិស, អញ្ញាតកស្ស ន ជានាតិ បតិរូបំ វា អប្បតិរូបំ វា សន្តំ វា អសន្តំ វា. តត្ថ នាម ត្វំ, មោឃបុរិស, អញ្ញាតកំ សេដ្ឋិបុត្តំ ចីវរំ វិញ្ញាបេស្សសិ! នេតំ, មោឃបុរិស, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៥១៦. ‘‘យោ បន ភិក្ខុ អញ្ញាតកំ គហបតិំ វា គហបតានិំ វា ចីវរំ វិញ្ញាបេយ្យ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយ’’ន្តិ.

ឯវញ្ចិទំ ភគវតា ភិក្ខូនំ សិក្ខាបទំ បញ្ញត្តំ ហោតិ.

៥១៧. តេន ខោ បន សមយេន សម្ពហុលា ភិក្ខូ សាកេតា សាវត្ថិំ ២ អទ្ធានមគ្គប្បដិបន្នា ហោន្តិ. អន្តរាមគ្គេ ចោរា និក្ខមិត្វា តេ ភិក្ខូ អច្ឆិន្ទិំសុ. អថ ខោ តេ ភិក្ខូ – ‘‘ភគវតា បដិក្ខិត្តំ អញ្ញាតកំ គហបតិំ វា គហបតានិំ វា ចីវរំ វិញ្ញាបេតុ’’ន្តិ, កុក្កុច្ចាយន្តា ន វិញ្ញាបេសុំ. យថានគ្គាវ សាវត្ថិំ គន្ត្វា ភិក្ខូ អភិវាទេន្តិ. ភិក្ខូ ឯវមាហំសុ – ‘‘សុន្ទរា ខោ ឥមេ, អាវុសោ, អាជីវកា យេ ឥមេ ភិក្ខូសុ អភិវាទេន្តី’’តិ. តេ ឯវមាហំសុ – ‘‘ន មយំ, អាវុសោ, អាជីវកា, ភិក្ខូ មយ’’ន្តិ. ភិក្ខូ អាយស្មន្តំ ឧបាលិំ ឯតទវោចុំ – ‘‘ឥង្ឃាវុសោ ឧបាលិ, ឥមេ អនុយុញ្ជាហី’’តិ. អថ ខោ អាយស្មតា ឧបាលិនា អនុយុញ្ជិយមានា តេ ភិក្ខូ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. អថ ខោ អាយស្មា ឧបាលិ តេ ភិក្ខូ អនុយុញ្ជិត្វា ភិក្ខូ ឯតទវោច – ‘‘ភិក្ខូ ឥមេ, អាវុសោ. ទេថ នេសំ ចីវរានី’’តិ. យេ តេ ភិក្ខូ អប្បិច្ឆា…បេ… តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម ភិក្ខូ នគ្គា អាគច្ឆិស្សន្តិ! ននុ នាម តិណេន វា បណ្ណេន វា បដិច្ឆាទេត្វា អាគន្តព្ព’’ន្តិ. អថ ខោ តេ ភិក្ខូ តេ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. អថ ខោ ភគវា ឯតស្មិំ និទានេ ឯតស្មិំ បករណេ ធម្មិំ កថំ កត្វា ភិក្ខូ អាមន្តេសិ – ‘‘អនុជានាមិ, ភិក្ខវេ, អច្ឆិន្នចីវរស្ស វា នដ្ឋចីវរស្ស វា អញ្ញាតកំ គហបតិំ វា គហបតានិំ វា ចីវរំ វិញ្ញាបេតុំ. យំ អាវាសំ បឋមំ ឧបគច្ឆតិ, សចេ តត្ថ ហោតិ សង្ឃស្ស វិហារចីវរំ វា ឧត្តរត្ថរណំ វា ភូមត្ថរណំ វា ភិសិច្ឆវិ វា, តំ គហេត្វា បារុបិតុំ លភិត្វា ឱទហិស្សាមី’’តិ. នោ ចេ ហោតិ សង្ឃស្ស វិហារចីវរំ វា ឧត្តរត្ថរណំ វា ភុមត្ថរណំ វា ភិសិច្ឆវិ វា តិណេន វា បណ្ណេន វា បដិច្ឆាទេត្វា អាគន្តព្ពំ; ន ត្វេវ នគ្គេន អាគន្តព្ពំ. យោ អាគច្ឆេយ្យ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៥១៨. ‘‘យោ បន ភិក្ខុ អញ្ញាតកំ គហបតិំ វា គហបតានិំ វា ចីវរំ វិញ្ញាបេយ្យ, អញ្ញត្រ សមយា, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. តត្ថាយំ សមយោ – អច្ឆិន្នចីវរោ វា ហោតិ ភិក្ខុ នដ្ឋចីវរោ វា. អយំ តត្ថ សមយោ’’តិ.

៥១៩. យោ បនាតិ យោ យាទិសោ…បេ… ភិក្ខូតិ…បេ… អយំ ឥមស្មិំ អត្ថេ អធិប្បេតោ ភិក្ខូតិ.

អញ្ញាតកោ នាម មាតិតោ វា បិតិតោ វា យាវ សត្តមា បិតាមហយុគា អសម្ពទ្ធោ.

គហបតិ នាម យោ កោចិ អគារំ អជ្ឈាវសតិ.

គហបតានី នាម យា កាចិ អគារំ អជ្ឈាវសតិ.

ចីវរំ នាម ឆន្នំ ចីវរានំ អញ្ញតរំ ចីវរំ វិកប្បនុបគំ បច្ឆិមំ.

អញ្ញត្រ សមយាតិ ឋបេត្វា សមយំ.

អច្ឆិន្នចីវរោ នាម ភិក្ខុស្ស ចីវរំ អច្ឆិន្នំ ហោតិ រាជូហិ វា ចោរេហិ វា ធុត្តេហិ វា, យេហិ កេហិចិ វា អច្ឆិន្នំ ហោតិ.

នដ្ឋចីវរោ នាម ភិក្ខុស្ស ចីវរំ អគ្គិនា វា ទឌ្ឍំ ហោតិ, ឧទកេន វា វុឡ្ហំ ហោតិ, ឧន្ទូរេហិ វា ឧបចិកាហិ វា ខាយិតំ ហោតិ, បរិភោគជិណ្ណំ វា ហោតិ.

អញ្ញត្រ សមយា វិញ្ញាបេតិ, បយោគេ ទុក្កដំ. បដិលាភេន និស្សគ្គិយំ ហោតិ. និស្សជ្ជិតព្ពំ សង្ឃស្ស វា គណស្ស វា បុគ្គលស្ស វា. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, និស្សជ្ជិតព្ពំ…បេ… ឥទំ មេ, ភន្តេ, ចីវរំ អញ្ញាតកំ គហបតិកំ, អញ្ញត្រ សមយា វិញ្ញាបិតំ, និស្សគ្គិយំ. ឥមាហំ សង្ឃស្ស និស្សជ្ជាមីតិ…បេ… ទទេយ្យាតិ…បេ… ទទេយ្យុន្តិ…បេ… អាយស្មតោ ទម្មីតិ.

៥២០. អញ្ញាតកេ អញ្ញាតកសញ្ញី, អញ្ញត្រ សមយា, ចីវរំ វិញ្ញាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អញ្ញាតកេ វេមតិកោ, អញ្ញត្រ សមយា, ចីវរំ វិញ្ញាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អញ្ញាតកេ ញាតកសញ្ញី, អញ្ញត្រ សមយា, ចីវរំ វិញ្ញាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ.

ញាតកេ អញ្ញាតកសញ្ញី, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ញាតកេ វេមតិកោ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ញាតកេ ញាតកសញ្ញី, អនាបត្តិ.

៥២១. អនាបត្តិ សមយេ, ញាតកានំ, បវារិតានំ, អញ្ញស្សត្ថាយ, អត្តនោ ធនេន, ឧម្មត្តកស្ស, អាទិកម្មិកស្សាតិ.

អញ្ញាតកវិញ្ញត្តិសិក្ខាបទំ និដ្ឋិតំ ឆដ្ឋំ.

៧. តតុត្តរិសិក្ខាបទំ

៥២២. តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា សាវត្ថិយំ វិហរតិ ជេតវនេ អនាថបិណ្ឌិកស្ស អារាមេ. តេន ខោ បន សមយេន ឆព្ពគ្គិយា ភិក្ខូ អច្ឆិន្នចីវរកេ ភិក្ខូ ឧបសង្កមិត្វា ឯវំ វទន្តិ – ‘‘ភគវតា, អាវុសោ, អនុញ្ញាតំ – ‘អច្ឆិន្នចីវរស្ស វា នដ្ឋចីវរស្ស វា អញ្ញាតកំ គហបតិំ វា គហបតានិំ វា ចីវរំ វិញ្ញាបេតុំ’; វិញ្ញាបេថ, អាវុសោ, ចីវរ’’ន្តិ. ‘‘អលំ, អាវុសោ, លទ្ធំ អម្ហេហិ ចីវរ’’ន្តិ. ‘‘មយំ អាយស្មន្តានំ វិញ្ញាបេមា’’តិ. ‘‘វិញ្ញាបេថ, អាវុសោ’’តិ. អថ ខោ ឆព្ពគ្គិយា ភិក្ខូ គហបតិកេ ឧបសង្កមិត្វា ឯតទវោចុំ – ‘‘អច្ឆិន្នចីវរកា, អាវុសោ, ភិក្ខូ អាគតា. ទេថ នេសំ ចីវរានី’’តិ, ពហុំ ចីវរំ វិញ្ញាបេសុំ.

តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ បុរិសោ សភាយំ និសិន្នោ អញ្ញតរំ បុរិសំ ឯតទវោច – ‘‘អច្ឆិន្នចីវរកា អយ្យោ ភិក្ខូ អាគតា. តេសំ មយា ចីវរំ ទិន្ន’’ន្តិ. សោបិ ឯវមាហ – ‘‘មយាបិ ទិន្ន’’ន្តិ. អបរោបិ ឯវមាហ – ‘‘មយាបិ ទិន្ន’’ន្តិ. តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម សមណា សក្យបុត្តិយា ន មត្តំ ជានិត្វា ពហុំ ចីវរំ វិញ្ញាបេស្សន្តិ, ទុស្សវាណិជ្ជំ វា សមណា សក្យបុត្តិយា ករិស្សន្តិ, បគ្គាហិកសាលំ [បដគ្គាហិកសាលំ (?)] វា បសារេស្សន្តី’’តិ! អស្សោសុំ ខោ ភិក្ខូ តេសំ មនុស្សានំ ឧជ្ឈាយន្តានំ ខិយ្យន្តានំ វិបាចេន្តានំ. យេ តេ ភិក្ខូ អប្បិច្ឆា…បេ… តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម ឆព្ពគ្គិយា ភិក្ខូ ន មត្តំ ជានិត្វា ពហុំ ចីវរំ វិញ្ញាបេស្សន្តី’’តិ! អថ ខោ តេ ភិក្ខូ ឆព្ពគ្គិយេ ភិក្ខូ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ…បេ… ‘‘សច្ចំ កិរ តុម្ហេ, ភិក្ខវេ, ន មត្តំ ជានិត្វា ពហុំ ចីវរំ វិញ្ញាបេថា’’តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា…បេ… កថញ្ហិ នាម តុម្ហេ, មោឃបុរិសា, ន មត្តំ ជានិត្វា ពហុំ ចីវរំ វិញ្ញាបេស្សថ! នេតំ, មោឃបុរិសា, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៥២៣. ‘‘តញ្ចេ អញ្ញាតកោ គហបតិ វា គហបតានី វា ពហូហិ ចីវរេហិ អភិហដ្ឋុំ បវារេយ្យ សន្តរុត្តរបរមំ តេន ភិក្ខុនា តតោ ចីវរំ សាទិតព្ពំ. តតោ ចេ ឧត្តរិ សាទិយេយ្យ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយ’’ន្តិ.

៥២៤. តញ្ចេតិ អច្ឆិន្នចីវរកំ ភិក្ខុំ.

អញ្ញាតកោ នាម មាតិតោ វា បិតិតោ វា យាវ សត្តមា បិតាមហយុគា អសម្ពទ្ធោ.

គហបតិ នាម យោ កោចិ អគារំ អជ្ឈាវសតិ.

គហបតានី នាម យា កាចិ អគារំ អជ្ឈាវសតិ.

ពហូហិ ចីវរេហីតិ ពហុកេហិ ចីវរេហិ.

អភិហដ្ឋុំ បវារេយ្យាតិ យាវតកំ ឥច្ឆសិ តាវតកំ គណ្ហាហីតិ.

សន្តរុត្តរបរមំ តេន ភិក្ខុនា តតោ ចីវរំ សាទិតព្ពន្តិ សចេ តីណិ នដ្ឋានិ ហោន្តិ ទ្វេ សាទិតព្ពានិ, ទ្វេ នដ្ឋានិ ឯកំ សាទិតព្ពំ, ឯកំ នដ្ឋំ ន កិញ្ចិ សាទិតព្ពំ.

តតោ ចេ ឧត្តរិ សាទិយេយ្យាតិ តតុត្តរិ វិញ្ញាបេតិ, បយោគេ ទុក្កដំ. បដិលាភេន និស្សគ្គិយំ ហោតិ. និស្សជ្ជិតព្ពំ សង្ឃស្ស វា គណស្ស វា បុគ្គលស្ស វា. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, និស្សជ្ជិតព្ពំ…បេ… ឥទំ មេ, ភន្តេ, ចីវរំ អញ្ញាតកំ គហបតិកំ ឧបសង្កមិត្វា តតុត្តរិ វិញ្ញាបិតំ និស្សគ្គិយំ. ឥមាហំ សង្ឃស្ស និស្សជ្ជាមីតិ…បេ… ទទេយ្យាតិ…បេ… ទទេយ្យុន្តិ…បេ… អាយស្មតោ ទម្មីតិ.

៥២៥. អញ្ញាតកេ អញ្ញាតកសញ្ញី តតុត្តរិ ចីវរំ វិញ្ញាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អញ្ញាតកេ វេមតិកោ តតុត្តរិ ចីវរំ វិញ្ញាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អញ្ញាតកេ ញាតកសញ្ញី តតុត្តរិ ចីវរំ វិញ្ញាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ.

ញាតកេ អញ្ញាតកសញ្ញី, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ញាតកេ វេមតិកោ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ញាតកេ ញាតកសញ្ញី, អនាបត្តិ.

៥២៦. អនាបត្តិ – ‘‘សេសកំ អាហរិស្សាមី’’តិ ហរន្តោ គច្ឆតិ, ‘‘សេសកំ តុយ្ហេវ ហោតូ’’តិ ទេន្តិ, ន អច្ឆិន្នការណា ទេន្តិ, ន នដ្ឋការណា ទេន្តិ, ញាតកានំ, បវារិតានំ, អត្តនោ ធនេន, ឧម្មត្តកស្ស, អាទិកម្មិកស្សាតិ.

តតុត្តរិសិក្ខាបទំ និដ្ឋិតំ សត្តមំ.

៨. ឧបក្ខដសិក្ខាបទំ

៥២៧. តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា សាវត្ថិយំ វិហរតិ ជេតវនេ អនាថបិណ្ឌិកស្ស អារាមេ. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ បុរិសោ បជាបតិំ ឯតទវោច – ‘‘អយ្យំ ឧបនន្ទំ ចីវរេន អច្ឆាទេស្សាមី’’តិ. អស្សោសិ ខោ អញ្ញតរោ បិណ្ឌចារិកោ ភិក្ខុ តស្ស បុរិសស្ស ឥមំ វាចំ ភាសមានស្ស. អថ ខោ សោ ភិក្ខុ យេនាយស្មា ឧបនន្ទោ សក្យបុត្តោ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា អាយស្មន្តំ ឧបនន្ទំ សក្យបុត្តំ ឯតទវោច – ‘‘មហាបុញ្ញោសិ ត្វំ, អាវុសោ ឧបនន្ទ, អមុកស្មិំ ឱកាសេ អញ្ញតរោ បុរិសោ បជាបតិំ ឯតទវោច – ‘‘អយ្យំ ឧបនន្ទំ ចីវរេន អច្ឆាទេស្សាមី’’’តិ. ‘‘អត្ថាវុសោ, មំ សោ ឧបដ្ឋាកោ’’តិ. អថ ខោ អាយស្មា ឧបនន្ទោ សក្យបុត្តោ យេន សោ បុរិសោ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា តំ បុរិសំ ឯតទវោច – ‘‘សច្ចំ កិរ មំ ត្វំ, អាវុសោ, ចីវរេន អច្ឆាទេតុកាមោសី’’តិ? ‘‘អបិ មេយ្យ, ឯវំ ហោតិ – ‘អយ្យំ ឧបនន្ទំ ចីវរេន អច្ឆាទេស្សាមី’’’តិ. ‘‘សចេ ខោ មំ ត្វំ, អាវុសោ, ចីវរេន អច្ឆាទេតុកាមោសិ, ឯវរូបេន ចីវរេន អច្ឆាទេហិ. ក្យាហំ តេន អច្ឆន្នោបិ ករិស្សាមិ យាហំ ន បរិភុញ្ជិស្សាមី’’តិ.

អថ ខោ សោ បុរិសោ ឧជ្ឈាយតិ ខិយ្យតិ វិបាចេតិ – ‘‘មហិច្ឆា ឥមេ សមណា សក្យបុត្តិយា អសន្តុដ្ឋា. នយិមេ សុករា ចីវរេន អច្ឆាទេតុំ. កថញ្ហិ នាម អយ្យោ ឧបនន្ទោ មយា បុព្ពេ អប្បវារិតោ មំ ឧបសង្កមិត្វា ចីវរេ វិកប្បំ អាបជ្ជិស្សតី’’តិ! អស្សោសុំ ខោ ភិក្ខូ តស្ស បុរិសស្ស ឧជ្ឈាយន្តស្ស ខិយ្យន្តស្ស វិបាចេន្តស្ស. យេ តេ ភិក្ខូ អប្បិច្ឆា…បេ… តេ ឧជ្ឈាយ្យន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម អាយស្មា ឧបនន្ទោ សក្យបុត្តោ បុព្ពេ អប្បវារិតោ គហបតិកំ ឧបសង្កមិត្វា ចីវរេ វិកប្បំ អាបជ្ជិស្សតី’’តិ! អថ ខោ តេ ភិក្ខូ អាយស្មន្តំ ឧបនន្ទំ សក្យបុត្តំ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ …បេ… ‘‘សច្ចំ កិរ ត្វំ, ឧបនន្ទ, បុព្ពេ អប្បវារិតោ គហបតិកំ ឧបសង្កមិត្វា ចីវរេ វិកប្បំ អាបជ្ជសី’’តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. ‘‘ញាតកោ តេ, ឧបនន្ទ, អញ្ញាតកោ’’តិ? ‘‘អញ្ញាតកោ, ភគវា’’តិ. ‘‘អញ្ញាតកោ, មោឃបុរិស, អញ្ញាតកស្ស ន ជានាតិ បតិរូបំ វា អប្បតិរូបំ វា សន្តំ វា អសន្តំ វា. តត្ថ នាម ត្វំ, មោឃបុរិស, បុព្ពេ អប្បវារិតោ អញ្ញាតកំ គហបតិកំ ឧបសង្កមិត្វា ចីវរេ វិកប្បំ អាបជ្ជិស្សសិ! នេតំ, មោឃបុរិស, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៥២៨. ‘‘ភិក្ខុំ បនេវ ឧទ្ទិស្ស អញ្ញាតកស្ស គហបតិស្ស វា គហបតានិយា វា ចីវរចេតាបន្នំ [ចីវរចេតាបនំ (ស្យា.)] ឧបក្ខដំ ហោតិ – ‘ឥមិនា ចីវរចេតាបន្នេន ចីវរំ ចេតាបេត្វា ឥត្ថន្នាមំ ភិក្ខុំ ចីវរេន អច្ឆាទេស្សាមី’តិ; តត្រ ចេ សោ ភិក្ខុ បុព្ពេ អប្បវារិតោ ឧបសង្កមិត្វា ចីវរេ វិកប្បំ អាបជ្ជេយ្យ – ‘សាធុ វត មំ អាយស្មា ឥមិនា ចីវរចេតាបន្នេន ឯវរូបំ វា ឯវរូបំ វា ចីវរំ ចេតាបេត្វា អច្ឆាទេហី’តិ, កល្យាណកម្យតំ ឧបាទាយ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយ’’ន្តិ.

៥២៩. ភិក្ខុំ បនេវ ឧទ្ទិស្សាតិ ភិក្ខុស្សត្ថាយ, ភិក្ខុំ អារម្មណំ ករិត្វា, ភិក្ខុំ អច្ឆាទេតុកាមោ.

អញ្ញាតកោ នាម មាតិតោ វា បិតិតោ វា យាវ សត្តមា បិតាមហយុគា អសម្ពទ្ធោ.

គហបតិ នាម យោ កោចិ អគារំ អជ្ឈាវសតិ.

គហបតានី នាម យា កាចិ អគារំ អជ្ឈាវសតិ.

ចីវរចេតាបន្នំ នាម ហិរញ្ញំ វា សុវណ្ណំ វា មុត្តា វា មណិ វា បវាឡោ វា ផលិកោ វា បដកោ វា សុត្តំ វា កប្បាសោ វា.

ឥមិនា ចីវរចេតាបន្នេនាតិ បច្ចុបដ្ឋិតេន.

ចេតាបេត្វាតិ បរិវត្តេត្វា.

អច្ឆាទេស្សាមីតិ ទស្សាមិ.

តត្រ ចេ សោ ភិក្ខូតិ យំ ភិក្ខុំ ឧទ្ទិស្ស ចីវរចេតាបន្នំ ឧបក្ខដំ ហោតិ សោ ភិក្ខុ.

បុព្ពេ អប្បវារិតោតិ បុព្ពេ អវុត្តោ ហោតិ – ‘‘កីទិសេន តេ, ភន្តេ, ចីវរេន អត្ថោ, កីទិសំ តេ ចីវរំ ចេតាបេមី’’តិ?

ឧបសង្កមិត្វាតិ ឃរំ គន្ត្វា យត្ថ កត្ថចិ ឧបសង្កមិត្វា .

ចីវរេ វិកប្បំ អាបជ្ជេយ្យាតិ អាយតំ វា ហោតុ វិត្ថតំ វា អប្បិតំ វា សណ្ហំ វា.

ឥមិនា ចីវរចេតាបន្នេនាតិ បច្ចុបដ្ឋិតេន.

ឯវរូបំ វា ឯវរូបំ វាតិ. អាយតំ វា វិត្ថតំ វា អប្បិតំ វា សណ្ហំ វា.

ចេតាបេត្វាតិ បរិវត្តេត្វា.

អច្ឆាទេហីតិ ទជ្ជេហិ.

កល្យាណកម្យតំ ឧបាទាយាតិ សាធត្ថិកោ [សាធុត្ថិកោ (ស្យា.)] មហគ្ឃត្ថិកោ. តស្ស វចនេន អាយតំ វា វិត្ថតំ វា អប្បិតំ វា សណ្ហំ វា ចេតាបេតិ, បយោគេ ទុក្កដំ. បដិលាភេន និស្សគ្គិយំ ហោតិ. និស្សជ្ជិតព្ពំ សង្ឃស្ស វា គណស្ស វា បុគ្គលស្ស វា. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, និស្សជ្ជិតព្ពំ…បេ… ឥទំ មេ, ភន្តេ, ចីវរំ បុព្ពេ អប្បវារិតោ អញ្ញាតកំ គហបតិកំ ឧបសង្កមិត្វា ចីវរេ វិកប្បំ អាបន្នំ និស្សគ្គិយំ, ឥមាហំ សង្ឃស្ស និស្សជ្ជាមីតិ…បេ… ទទេយ្យាតិ…បេ… ទទេយ្យុន្តិ…បេ… អាយស្មតោ ទម្មីតិ.

៥៣០. អញ្ញាតកេ អញ្ញាតកសញ្ញី បុព្ពេ អប្បវារិតោ គហបតិកំ ឧបសង្កមិត្វា ចីវរេ វិកប្បំ អាបជ្ជតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អញ្ញាតកេ វេមតិកោ បុព្ពេ អប្បវារិតោ គហបតិកំ ឧបសង្កមិត្វា ចីវរេ វិកប្បំ អាបជ្ជតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អញ្ញាតកេ ញាតកសញ្ញី បុព្ពេ អប្បវារិតោ គហបតិកំ ឧបសង្កមិត្វា ចីវរេ វិកប្បំ អាបជ្ជតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ.

ញាតកេ អញ្ញាតកសញ្ញី, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ញាតកេ វេមតិកោ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ញាតកេ ញាតកសញ្ញី, អនាបត្តិ.

៥៣១. អនាបត្តិ ញាតកានំ, បវារិតានំ, អញ្ញស្សត្ថាយ, អត្តនោ ធនេន, មហគ្ឃំ ចេតាបេតុកាមស្ស អប្បគ្ឃំ ចេតាបេតិ, ឧម្មត្តកស្ស, អាទិកម្មិកស្សាតិ.

ឧបក្ខដសិក្ខាបទំ និដ្ឋិតំ អដ្ឋមំ.

៩. ទុតិយឧបក្ខដសិក្ខាបទំ

៥៣២. តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា សាវត្ថិយំ វិហរតិ ជេតវនេ អនាថបិណ្ឌិកស្ស អារាមេ. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ បុរិសោ អញ្ញតរំ បុរិសំ ឯតទវោច – ‘‘អយ្យំ ឧបនន្ទំ ចីវរេន អច្ឆាទេស្សាមី’’តិ. សោបិ ឯវមាហ – ‘‘អហម្បិ អយ្យំ ឧបនន្ទំ ចីវរេន អច្ឆាទេស្សាមី’’តិ. អស្សោសិ ខោ អញ្ញតរោ បិណ្ឌចារិកោ ភិក្ខុ តេសំ បុរិសានំ ឥមំ កថាសល្លាបំ. អថ ខោ សោ ភិក្ខុ យេនាយស្មា ឧបនន្ទោ សក្យបុត្តោ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា អាយស្មន្តំ ឧបនន្ទំ សក្យបុត្តំ ឯតទវោច – ‘‘មហាបុញ្ញោសិ ត្វំ, អាវុសោ ឧបនន្ទ. អមុកស្មិំ ឱកាសេ អញ្ញតរោ បុរិសោ អញ្ញតរំ បុរិសំ ឯតទវោច – ‘អយ្យំ ឧបនន្ទំ ចីវរេន អច្ឆាទេស្សាមី’តិ. សោបិ ឯវមាហ – ‘អហម្បិ អយ្យំ ឧបនន្ទំ ចីវរេន អច្ឆាទេស្សាមី’’’តិ. ‘‘អត្ថាវុសោ, មំ តេ ឧបដ្ឋាកា’’តិ.

អថ ខោ អាយស្មា ឧបនន្ទោ សក្យបុត្តោ យេន តេ បុរិសា តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា តេ បុរិសេ ឯតទវោច – ‘‘សច្ចំ កិរ មំ តុម្ហេ, អាវុសោ, ចីវរេហិ អច្ឆាទេតុកាមាត្ថា’’តិ? ‘‘អបិ នយ្យ, ឯវំ ហោតិ – ‘អយ្យំ ឧបនន្ទំ ចីវរេហិ អច្ឆាទេស្សាមា’’’តិ. ‘‘សចេ ខោ មំ តុម្ហេ, អាវុសោ, ចីវរេហិ អច្ឆាទេតុកាមាត្ថ, ឯវរូបេន ចីវរេន អច្ឆាទេថ, ក្យាហំ តេហិ អច្ឆន្នោបិ ករិស្សាមិ, យានាហំ ន បរិភុញ្ជិស្សាមី’’តិ. អថ ខោ តេ បុរិសា ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘មហិច្ឆា ឥមេ សមណា សក្យបុត្តិយា អសន្តុដ្ឋា. នយិមេ សុករា ចីវរេហិ អច្ឆាទេតុំ. កថញ្ហិ នាម អយ្យោ ឧបនន្ទោ អម្ហេហិ បុព្ពេ អប្បវារិតោ ឧបសង្កមិត្វា ចីវរេ វិកប្បំ អាបជ្ជិស្សតី’’តិ!

អស្សោសុំ ខោ ភិក្ខូ តេសំ បុរិសានំ ឧជ្ឈាយន្តានំ ខិយ្យន្តានំ វិបាចេន្តានំ. យេ តេ ភិក្ខូ អប្បិច្ឆា…បេ… តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម អាយស្មា ឧបនន្ទោ សក្យបុត្តោ បុព្ពេ អប្បវារិតោ គហបតិកេ ឧបសង្កមិត្វា ចីវរេ វិកប្បំ អាបជ្ជិស្សតី’’តិ! អថ ខោ តេ ភិក្ខូ អាយស្មន្តំ ឧបនន្ទំ សក្យបុត្តំ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ…បេ… ‘‘សច្ចំ កិរ ត្វំ, ឧបនន្ទ, បុព្ពេ អប្បវារិតោ គហបតិកេ ឧបសង្កមិត្វា ចីវរេ វិកប្បំ អាបជ្ជសី’’តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. ‘‘ញាតកា តេ, ឧបនន្ទ, អញ្ញាតកា’’តិ? ‘‘អញ្ញាតកា, ភគវា’’តិ. ‘‘អញ្ញាតកោ, មោឃបុរិស, អញ្ញាតកានំ ន ជានាតិ បតិរូបំ វា អប្បតិរូបំ វា សន្តំ វា អសន្តំ វា. តត្ថ នាម ត្វំ, មោឃបុរិស, បុព្ពេ អប្បវារិតោ អញ្ញាតកេ គហបតិកេ ឧបសង្កមិត្វា ចីវរេ វិកប្បំ អាបជ្ជិស្សសិ! នេតំ, មោឃបុរិស, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៥៣៣. ‘‘ភិក្ខុំ បនេវ ឧទ្ទិស្ស ឧភិន្នំ អញ្ញាតកានំ គហបតីនំ វា គហបតានីនំ វា បច្ចេកចីវរចេតាបន្នានិ ឧបក្ខដានិ ហោន្តិ – ‘ឥមេហិ មយំ បច្ចេកចីវរចេតាបន្នេហិ បច្ចេកចីវរានិ ចេតាបេត្វា ឥត្ថន្នាមំ ភិក្ខុំ ចីវរេហិ អច្ឆាទេស្សាមា’តិ; តត្រ ចេ សោ ភិក្ខុ បុព្ពេ អប្បវារិតោ ឧបសង្កមិត្វា ចីវរេ វិកប្បំ អាបជ្ជេយ្យ – ‘សាធុ វត មំ អាយស្មន្តោ ឥមេហិ បច្ចេកចីវរចេតាបន្នេហិ ឯវរូបំ វា ឯវរូបំ វា ចីវរំ ចេតាបេត្វា អច្ឆាទេថ, ឧភោវ សន្តា ឯកេនា’តិ, កល្យាណកម្យតំ ឧបាទាយ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយ’’ន្តិ.

៥៣៤. ភិក្ខុំ បនេវ ឧទ្ទិស្សាតិ ភិក្ខុស្សត្ថាយ, ភិក្ខុំ អារម្មណំ ករិត្វា, ភិក្ខុំ អច្ឆាទេតុកាមា.

ឧភិន្នន្តិ ទ្វិន្នំ.

អញ្ញាតកា នាម មាតិតោ វា បិតិតោ វា យាវ សត្តមា បិតាមហយុគា អសម្ពទ្ធា.

គហបតី នាម យេ កេចិ អគារ អជ្ឈាវសន្តិ.

គហបតានិយោ នាម យា កាចិ អគារំ អជ្ឈាវសន្តិ.

ចីវរចេតាបន្នានិ នាម ហិរញ្ញា វា សុវណ្ណា វា មុត្តា វា មណី វា បវាឡា វា ផលិកា វា បដកា វា សុត្តា វា កប្បាសា វា.

ឥមេហិ បច្ចេកចីវរចេតាបន្នេហិតិ បច្ចុបដ្ឋិតេហិ.

ចេតាបេត្វាតិ បរិវត្តេត្វា.

អច្ឆាទេស្សាមាតិ ទស្សាម.

តត្រ ចេ សោ ភិក្ខូតិ យំ ភិក្ខុំ ឧទ្ទិស្ស ចីវរចេតាបន្នានិ ឧបក្ខដានិ ហោន្តិ សោ ភិក្ខុ.

បុព្ពេ អប្បវារិតោតិ បុព្ពេ អវុត្តោ ហោតិ – ‘‘កីទិសេន តេ, ភន្តេ, ចីវរេន អត្ថោ, កីទិសំ តេ ចីវរំ ចេតាបេមា’’តិ.

ឧបសង្កមិត្វាតិ ឃរំ គន្ត្វា យត្ថ កត្ថចិ ឧបសង្កមិត្វា.

ចីវរេ វិកប្បំ អាបជ្ជេយ្យាតិ អាយតំ វា ហោតុ វិត្ថតំ វា អប្បិតំ វា សណ្ហំ វា.

ឥមេហិ បច្ចេកចីវរចេតាបន្នេហីតិ បច្ចុបដ្ឋិតេហិ.

ឯវរូបំ វា ឯវរូបំ វាតិ អាយតំ វា វិត្ថតំ វា អប្បិតំ វា សណ្ហំ វា.

ចេតាបេត្វាតិ បរិវត្តេត្វា.

អច្ឆាទេថាតិ ទជ្ជេថ.

ឧភោវ សន្តា ឯកេនាតិ ទ្វេបិ ជនា ឯកេន.

កល្យាណកម្យតំ ឧបាទាយាតិ សាធត្ថិកោ មហគ្ឃត្ថិកោ.

តស្ស វចនេន អាយតំ វា វិត្ថតំ វា អប្បិតំ វា សណ្ហំ វា ចេតាបេន្តិ, បយោគេ ទុក្កដំ. បដិលាភេន និស្សគ្គិយំ ហោតិ. និស្សជ្ជិតព្ពំ សង្ឃស្ស វា គណស្ស វា បុគ្គលស្ស វា. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, និស្សជ្ជិតព្ពំ…បេ… ឥទំ មេ, ភន្តេ, ចីវរំ បុព្ពេ អប្បវារិតោ អញ្ញាតកេ គហបតិកេ ឧបសង្កមិត្វា ចីវរេ វិកប្បំ អាបន្នំ និស្សគ្គិយំ. ឥមាហំ សង្ឃស្ស និស្សជ្ជាមីតិ…បេ… ទទេយ្យាតិ…បេ… ទទេយ្យុន្តិ…បេ… អាយស្មតោ ទម្មីតិ.

៥៣៥. អញ្ញាតកេ អញ្ញាតកសញ្ញី បុព្ពេ អប្បវារិតោ គហបតិកេ ឧបសង្កមិត្វា ចីវរេ វិកប្បំ អាបជ្ជតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អញ្ញាតកេ វេមតិកោ បុព្ពេ អប្បវារិតោ គហបតិកេ ឧបសង្កមិត្វា ចីវរេ វិកប្បំ អាបជ្ជតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អញ្ញាតកេ ញាតកសញ្ញី បុព្ពេ អប្បវារិតោ គហបតិកេ ឧបសង្កមិត្វា ចីវរេ វិកប្បំ អាបជ្ជតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ.

ញាតកេ អញ្ញាតកសញ្ញី, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ញាតកេ វេមតិកោ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ញាតកេ ញាតកសញ្ញី, អនាបត្តិ.

៥៣៦. អនាបត្តិ – ញាតកានំ, បវារិតានំ, អញ្ញស្សត្ថាយ, អត្តនោ ធនេន, មហគ្ឃំ ចេតាបេតុកាមានំ អប្បគ្ឃំ ចេតាបេតិ, ឧម្មត្តកស្ស, អាទិកម្មិកស្សាតិ.

ទុតិយឧបក្ខដសិក្ខាបទំ និដ្ឋិតំ នវមំ.

១០. រាជសិក្ខាបទំ

៥៣៧. តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា សាវត្ថិយំ វិហរតិ ជេតវនេ អនាថបិណ្ឌិកស្ស អារាមេ. តេន ខោ បន សមយេន អាយស្មតោ ឧបនន្ទស្ស សក្យបុត្តស្ស ឧបដ្ឋាកោ មហាមត្តោ អាយស្មតោ ឧបនន្ទស្ស សក្យបុត្តស្ស ទូតេន ចីវរចេតាបន្នំ បាហេសិ – ‘‘ឥមិនា ចីវរចេតាបន្នេន ចីវរំ ចេតាបេត្វា អយ្យំ ឧបនន្ទំ ចីវរេន អច្ឆាទេហី’’តិ. អថ ខោ សោ ទូតោ យេនាយស្មា ឧបនន្ទោ សក្យបុត្តោ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា អាយស្មន្តំ ឧបនន្ទំ សក្យបុត្តំ ឯតទវោច – ‘‘ឥទំ ខោ, ភន្តេ, អាយស្មន្តំ ឧទ្ទិស្ស ចីវរចេតាបន្នំ អាភតំ. បដិគ្គណ្ហាតុ អាយស្មា ចីវរចេតាបន្ន’’ន្តិ. ឯវំ វុត្តេ អាយស្មា ឧបនន្ទោ សក្យបុត្តោ តំ ទូតំ ឯតទវោច – ‘‘ន ខោ មយំ, អាវុសោ, ចីវរចេតាបន្នំ បដិគ្គណ្ហាម, ចីវរញ្ច ខោ មយំ បដិគ្គណ្ហាម កាលេន កប្បិយ’’ន្តិ. ឯវំ វុត្តេ សោ ទូតោ អាយស្មន្តំ ឧបនន្ទំ សក្យបុត្តំ ឯតទវោច – ‘‘អត្ថិ បនាយស្មតោ កោចិ វេយ្យាវច្ចករោ’’តិ? តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ឧបាសកោ អារាមំ អគមាសិ កេនចិទេវ ករណីយេន. អថ ខោ អាយស្មា ឧបនន្ទោ សក្យបុត្តោ តំ ទូតំ ឯតទវោច – ‘‘ឯសោ ខោ, អាវុសោ, ឧបាសកោ ភិក្ខូនំ វេយ្យាវច្ចករោ’’តិ. អថ ខោ សោ ទូតោ តំ ឧបាសកំ សញ្ញាបេត្វា យេនាយស្មា ឧបនន្ទោ សក្យបុត្តោ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា អាយស្មន្តំ ឧបនន្ទំ សក្យបុត្តំ ឯតទវោច – ‘‘យំ ខោ, ភន្តេ, អាយស្មា វេយ្យាវច្ចករំ និទ្ទិសិ សញ្ញត្តោ សោ មយា. ឧបសង្កមតុ អាយស្មា កាលេន, ចីវរេន តំ អច្ឆាទេស្សតី’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន សោ មហាមត្តោ អាយស្មតោ ឧបនន្ទស្ស សក្យបុត្តស្ស សន្តិកេ ទូតំ បាហេសិ – ‘‘បរិភុញ្ជតុ អយ្យោ តំ ចីវរំ, ឥច្ឆាម មយំ អយ្យេន តំ ចីវរំ បរិភុត្ត’’ន្តិ. អថ ខោ អាយស្មា ឧបនន្ទោ សក្យបុត្តោ តំ ឧបាសកំ ន កិញ្ចិ អវចាសិ. ទុតិយម្បិ ខោ សោ មហាមត្តោ អាយស្មតោ ឧបនន្ទស្ស សក្យបុត្តស្ស សន្តិកេ ទូតំ បាហេសិ – ‘‘បរិភុញ្ជតុ អយ្យោ តំ ចីវរំ, ឥច្ឆាម មយំ អយ្យេន តំ ចីវរំ បរិភុត្ត’’ន្តិ. ទុតិយម្បិ ខោ អាយស្មា ឧបនន្ទោ សក្យបុត្តោ តំ ឧបាសកំ ន កិញ្ចិ អវចាសិ. តតិយម្បិ ខោ សោ មហាមត្តោ អាយស្មតោ ឧបនន្ទស្ស សក្យបុត្តស្ស សន្តិកេ ទូតំ បាហេសិ – ‘‘បរិភុញ្ជតុ អយ្យោ តំ ចីវរំ, ឥច្ឆាម មយំ អយ្យេន តំ ចីវរំ បរិភុត្ត’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន នេគមស្ស សមយោ ហោតិ. នេគមេន ច កតិកា កតា ហោតិ – ‘‘យោ បច្ឆា អាគច្ឆតិ បញ្ញាសំ ពទ្ធោ’’តិ. អថ ខោ អាយស្មា ឧបនន្ទោ សក្យបុត្តោ យេន សោ ឧបាសកោ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា តំ ឧបាសកំ ឯតទវោច – ‘‘អត្ថោ មេ, អាវុសោ, ចីវរេនា’’តិ. ‘‘អជ្ជណ្ហោ, ភន្តេ, អាគមេហិ, អជ្ជ នេគមស្ស សមយោ. នេគមេន ច កតិកា កតា ហោតិ – ‘យោ បច្ឆា អាគច្ឆតិ បញ្ញាសំ ពទ្ធោ’’’តិ. ‘‘អជ្ជេវ មេ, អាវុសោ, ចីវរំ ទេហី’’តិ ឱវដ្ដិកាយ បរាមសិ. អថ ខោ សោ ឧបាសកោ អាយស្មតា ឧបនន្ទេន សក្យបុត្តេន និប្បីឡិយមានោ អាយស្មតោ ឧបនន្ទស្ស សក្យបុត្តស្ស ចីវរំ ចេតាបេត្វា បច្ឆា អគមាសិ. មនុស្សា តំ ឧបាសកំ ឯតទវោចុំ – ‘‘កិស្ស ត្វំ, អយ្យោ, បច្ឆា អាគតោ, បញ្ញាសំ ជីនោសី’’តិ.

អថ ខោ សោ ឧបាសកោ តេសំ មនុស្សានំ ឯតមត្ថំ អារោចេសិ. មនុស្សា ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘មហិច្ឆា ឥមេ សមណា សក្យបុត្តិយា អសន្តុដ្ឋា. នយិមេសំ សុករំ វេយ្យាវច្ចម្បិ កាតុំ. កថញ្ហិ នាម អាយស្មា ឧបនន្ទោ ឧបាសកេន – ‘អជ្ជណ្ហោ, ភន្តេ, អាគមេហី’តិ វុច្ចមានោ នាគមេស្សតី’’តិ! អស្សោសុំ ខោ ភិក្ខូ តេសំ មនុស្សានំ ឧជ្ឈាយន្តានំ ខិយ្យន្តានំ វិបាចេន្តានំ. យេ តេ ភិក្ខូ អប្បិច្ឆា… តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម អាយស្មា ឧបនន្ទោ សក្យបុត្តោ ឧបាសកេន – ‘អជ្ជណ្ហោ, ភន្តេ, អាគមេហី’តិ វុច្ចមានោ នាគមេស្សតី’’តិ! អថ ខោ តេ ភិក្ខូ អាយស្មន្តំ ឧបនន្ទំ សក្យបុត្តំ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ…បេ… ‘‘សច្ចំ កិរ ត្វំ, ឧបនន្ទ, ឧបាសកេន – ‘អជ្ជណ្ហោ, ភន្តេ, អាគមេហី’តិ វុច្ចមានោ នាគមេសី’’តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា…បេ… កថញ្ហិ នាម ត្វំ, មោឃបុរិស, ឧបាសកេន – ‘អជ្ជណ្ហោ, ភន្តេ, អាគមេហី’តិ វុច្ចមានោ នាគមេស្សសិ! នេតំ, មោឃបុរិស, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៥៣៨. ‘‘ភិក្ខុំ បនេវ ឧទ្ទិស្ស រាជា វា រាជភោគ្គោ វា ព្រាហ្មណោ វា គហបតិកោ វា ទូតេន ចីវរចេតាបន្នំ បហិណេយ្យ – ‘ឥមិនា ចីវរចេតាបន្នេន ចីវរំ ចេតាបេត្វា ឥត្ថន្នាមំ ភិក្ខុំ ចីវរេន អច្ឆាទេហី’តិ. សោ ចេ ទូតោ តំ ភិក្ខុំ ឧបសង្កមិត្វា ឯវំ វទេយ្យ – ‘ឥទំ ខោ, ភន្តេ, អាយស្មន្តំ ឧទ្ទិស្ស ចីវរចេតាបន្នំ អាភតំ, បដិគ្គណ្ហាតុ អាយស្មា ចីវរចេតាបន្ន’ន្តិ, តេន ភិក្ខុនា សោ ទូតោ ឯវមស្ស វចនីយោ – ‘ន ខោ មយំ, អាវុសោ, ចីវរចេតាបន្នំ បដិគ្គណ្ហាម. ចីវរញ្ច ខោ មយំ បដិគ្គណ្ហាម, កាលេន កប្បិយ’ន្តិ. សោ ចេ ទូតោ តំ ភិក្ខុំ ឯវំ វទេយ្យ – ‘អត្ថិ បនាយស្មតោ កោចិ វេយ្យាវច្ចករោ’តិ, ចីវរត្ថិកេន, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុនា វេយ្យាវច្ចករោ និទ្ទិសិតព្ពោ អារាមិកោ វា ឧបាសកោ វា – ‘ឯសោ ខោ, អាវុសោ, ភិក្ខូនំ វេយ្យាវច្ចករោ’តិ. សោ ចេ ទូតោ តំ វេយ្យាវច្ចករំ សញ្ញាបេត្វា តំ ភិក្ខុំ ឧបសង្កមិត្វា ឯវំ វទេយ្យ – ‘យំ ខោ, ភន្តេ, អាយស្មា វេយ្យាវច្ចករំ និទ្ទិសិ សញ្ញត្តោ សោ មយា, ឧបសង្កមតុ អាយស្មា កាលេន, ចីវរេន តំ អច្ឆាទេស្សតី’តិ, ចីវរត្ថិកេន, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុនា វេយ្យាវច្ចករោ ឧបសង្កមិត្វា ទ្វត្តិក្ខត្តុំ ចោទេតព្ពោ សារេតព្ពោ – ‘អត្ថោ មេ, អាវុសោ, ចីវរេនា’តិ. ទ្វត្តិក្ខត្តុំ ចោទយមានោ សារយមានោ តំ ចីវរំ អភិនិប្ផាទេយ្យ, ឥច្ចេតំ កុសលំ; នោ ចេ អភិនិប្ផាទេយ្យ, ចតុក្ខត្តុំ បញ្ចក្ខត្តុំ ឆក្ខត្តុបរមំ តុណ្ហីភូតេន ឧទ្ទិស្ស ឋាតព្ពំ. ចតុក្ខត្តុំ បញ្ចក្ខត្តុំ ឆក្ខត្តុបរមំ តុណ្ហីភូតោ ឧទ្ទិស្ស តិដ្ឋមានោ តំ ចីវរំ អភិនិប្ផាទេយ្យ, ឥច្ចេតំ កុសលំ; តតោ ចេ ឧត្តរិ វាយមមានោ តំ ចីវរ អភិនិប្ផាទេយ្យ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. នោ ចេ អភិនិប្ផាទេយ្យ, យតស្ស ចីវរចេតាបន្នំ អាភតំ, តត្ថ សាមំ វា គន្តព្ពំ ទូតោ វា បាហេតព្ពោ – ‘យំ ខោ តុម្ហេ អាយស្មន្តោ ភិក្ខុំ ឧទ្ទិស្ស ចីវរចេតាបន្នំ បហិណិត្ថ, ន តំ តស្ស ភិក្ខុនោ កិញ្ចិ អត្ថំ អនុភោតិ, យុញ្ជន្តាយស្មន្តោ សកំ, មា វោ សកំ វិនស្សា’តិ, អយំ តត្ថ សាមីចី’’តិ.

៥៣៩. ភិក្ខុំ បនេវ ឧទ្ទិស្សាតិ ភិក្ខុស្សត្ថាយ, ភិក្ខុំ អារម្មណំ ករិត្វា, ភិក្ខុំ អច្ឆាទេតុកាមោ.

រាជា នាម យោ កោចិ រជ្ជំ ការេតិ.

រាជភោគ្គោ នាម យោ កោចិ រញ្ញោ ភត្តវេតនាហារោ.

ព្រាហ្មណោ នាម ជាតិយា ព្រាហ្មណោ.

គហបតិកោ នាម ឋបេត្វា រាជំ រាជភោគ្គំ ព្រាហ្មណំ អវសេសោ គហបតិកោ នាម.

ចីវរចេតាបន្នំ នាម ហិរញ្ញំ វា សុវណ្ណំ វា មុត្តា វា មណិ វា.

ឥមិនា ចីវរចេតាបន្នេនាតិ បច្ចុបដ្ឋិតេន.

ចេតាបេត្វាតិ បរិវត្តេត្វា.

អច្ឆាទេហីតិ ទជ្ជេហិ.

សោ ចេ ទូតោ តំ ភិក្ខុំ ឧបសង្កមិត្វា ឯវំ វទេយ្យ – ‘‘ឥទំ ខោ, ភន្តេ, អាយស្មន្តំ ឧទ្ទិស្ស ចីវរចេតាបន្នំ អាភតំ. បដិគ្គណ្ហាតុ អាយស្មា ចីវរចេតាបន្ន’’ន្តិ, តេន ភិក្ខុនា សោ ទូតោ ឯវមស្ស វចនីយោ – ‘‘ន ខោ មយំ, អាវុសោ, ចីវរចេតាបន្នំ បដិគ្គណ្ហាម. ចីវរញ្ច ខោ មយំ បដិគ្គណ្ហាម, កាលេន កប្បិយ’’ន្តិ. សោ ចេ ទូតោ តំ ភិក្ខុំ ឯវំ វទេយ្យ – ‘‘អត្ថិ បនាយស្មតោ កោចិ វេយ្យាវច្ចករោ’’តិ? ចីវរត្ថិកេន, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុនា វេយ្យាវច្ចករោ និទ្ទិសិតព្ពោ អារាមិកោ វា ឧបាសកោ វា – ‘‘ឯសោ ខោ, អាវុសោ, ភិក្ខូនំ វេយ្យាវច្ចករោ’’តិ. ន វត្តព្ពោ – ‘‘តស្ស ទេហីតិ វា, សោ វា និក្ខិបិស្សតិ, សោ វា បរិវត្តេស្សតិ, សោ វា ចេតាបេស្សតី’’តិ.

សោ ចេ ទូតោ តំ វេយ្យាវច្ចករំ សញ្ញាបេត្វា តំ ភិក្ខុំ ឧបសង្កមិត្វា ឯវំ វទេយ្យ – ‘‘យំ ខោ, ភន្តេ, អាយស្មា វេយ្យាវច្ចករំ និទ្ទិសិ សញ្ញត្តោ សោ មយា. ឧបសង្កមតុ អាយស្មា កាលេន, ចីវរេន តំ អច្ឆាទេស្សតី’’តិ, ចីវរត្ថិកេន, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុនា វេយ្យាវច្ចករោ ឧបសង្កមិត្វា ទ្វត្តិក្ខត្តុំ ចោទេតព្ពោ សារេតព្ពោ – ‘‘អត្ថោ មេ, អាវុសោ, ចីវរេនា’’តិ. ន វត្តព្ពោ – ‘‘ទេហិ មេ ចីវរំ, អាហរ មេ ចីវរំ, បរិវត្តេហិ មេ ចីវរំ, ចេតាបេហិ មេ ចីវរ’’ន្តិ. ទុតិយម្បិ វត្តព្ពោ. តតិយម្បិ វត្តព្ពោ. សចេ អភិនិប្ផាទេតិ, ឥច្ចេតំ កុសលំ; នោ ចេ អភិនិប្ផាទេតិ, តត្ថ គន្ត្វា តុណ្ហីភូតេន ឧទ្ទិស្ស ឋាតព្ពំ. ន អាសនេ និសីទិតព្ពំ. ន អាមិសំ បដិគ្គហេតព្ពំ. ន ធម្មោ ភាសិតព្ពោ. ‘‘កិំ ការណា អាគតោសី’’តិ បុច្ឆិយមានោ ‘‘ជានាហិ, អាវុសោ’’តិ វត្តព្ពោ. សចេ អាសនេ វា និសីទតិ, អាមិសំ វា បដិគ្គណ្ហាតិ, ធម្មំ វា ភាសតិ, ឋានំ ភញ្ជតិ. ទុតិយម្បិ ឋាតព្ពំ. តតិយម្បិ ឋាតព្ពំ. ចតុក្ខត្តុំ ចោទេត្វា ចតុក្ខត្តុំ ឋាតព្ពំ. បញ្ចក្ខតុំ ចោទេត្វា ទ្វិក្ខត្តុំ ឋាតព្ពំ. ឆក្ខត្តុំ ចោទេត្វា ន ឋាតព្ពំ. តតោ ចេ ឧត្តរិ វាយមមានោ តំ ចីវរំ អភិនិប្ផាទេតិ, បយោគេ ទុក្កដំ. បដិលាភេន និស្សគ្គិយំ ហោតិ. និស្សជ្ជិតព្ពំ សង្ឃស្ស វា គណស្ស វា បុគ្គលស្ស វា. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, និស្សជ្ជិតព្ពំ…បេ… ឥទំ មេ, ភន្តេ, ចីវរំ អតិរេកតិក្ខត្តុំ ចោទនាយ អតិរេកឆក្ខត្តុំ ឋានេន អភិនិប្ផាទិតំ និស្សគ្គិយំ. ឥមាហំ សង្ឃស្ស និស្សជ្ជាមីតិ…បេ… ទទេយ្យាតិ…បេ… ទទេយ្យុន្តិ…បេ… អាយស្មតោ ទម្មីតិ.

នោ ចេ អភិនិប្ផាទេយ្យ, យតស្ស ចីវរចេតាបន្នំ អាភតំ តត្ថ សាមំ វា គន្តព្ពំ ទូតោ វា បាហេតព្ពោ – ‘‘យំ ខោ តុម្ហេ អាយស្មន្តោ ភិក្ខុំ ឧទ្ទិស្ស ចីវរចេតាបន្នំ បហិណិត្ថ ន តំ តស្ស ភិក្ខុនោ កិញ្ចិ អត្ថំ អនុភោតិ. យុញ្ជន្តាយស្មន្តោ សកំ, មា វោ សកំ វិនស្សា’’តិ.

អយំ តត្ថ សាមីចីតិ អយំ តត្ថ អនុធម្មតា.

៥៤០. អតិរេកតិក្ខត្តុំ ចោទនាយ អតិរេកឆក្ខត្តុំ ឋានេន អតិរេកសញ្ញី អភិនិប្ផាទេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អតិរេកតិក្ខត្តុំ ចោទនាយ អតិរេកឆក្ខត្តុំ ឋានេន វេមតិកោ អភិនិប្ផាទេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អតិរេកតិក្ខត្តុំ ចោទនាយ អតិរេកឆក្ខត្តុំ ឋានេន ឩនកសញ្ញី អភិនិប្ផាទេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ.

ឩនកតិក្ខត្តុំ ចោទនាយ ឩនកឆក្ខត្តុំ ឋានេន អតិរេកសញ្ញី, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ឩនកតិក្ខត្តុំ ចោទនាយ ឩនកឆក្ខត្តុំ ឋានេន វេមតិកោ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ឩនកតិក្ខត្តុំ ចោទនាយ ឩនកឆក្ខត្តុំ ឋានេន ឩនកសញ្ញី អនាបត្តិ.

៥៤១. អនាបត្តិ – តិក្ខត្តុំ ចោទនាយ, ឆក្ខត្តុំ ឋានេន, ឩនកតិក្ខត្តុំ ចោទនាយ, ឩនកឆក្ខត្តុំ ឋានេន, អចោទិយមានោ ទេតិ, សាមិកា ចោទេត្វា ទេន្តិ, ឧម្មត្តកស្ស, អាទិកម្មិកស្សាតិ.

រាជសិក្ខាបទំ និដ្ឋិតំ ទសមំ.

កថិនវគ្គោ បឋមោ.

តស្សុទ្ទានំ –

ឧព្ភតំ កថិនំ តីណិ, ធោវនញ្ច បដិគ្គហោ;

អញ្ញាតកានិ តីណេវ, ឧភិន្នំ ទូតកេន ចាតិ.

២. កោសិយវគ្គោ

១. កោសិយសិក្ខាបទំ

៥៤២. តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា អាឡវិយំ វិហរតិ អគ្គាឡវេ ចេតិយេ. តេន ខោ បន សមយេន ឆព្ពគ្គិយា ភិក្ខូ កោសិយការកេ ឧបសង្កមិត្វា ឯវំ វទន្តិ – ‘‘ពហូ, អាវុសោ, កោសការកេ បចថ, អម្ហាកម្បិ ទស្សថ, មយម្បិ ឥច្ឆាម កោសិយមិស្សកំ សន្ថតំ កាតុ’’ន្តិ. តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម សមណា សក្យបុត្តិយា អម្ហេ ឧបសង្កមិត្វា ឯវំ វក្ខន្តិ – ‘ពហូ, អាវុសោ, កោសការកេ បចថ, អម្ហាកម្បិ ទស្សថ, មយម្បិ ឥច្ឆាម កោសិយមិស្សកំ សន្ថតំ កាតុ’ន្តិ! អម្ហាកម្បិ អលាភា, អម្ហាកម្បិ ទុល្លទ្ធំ, យេ មយំ អាជីវស្ស ហេតុ បុត្តទារស្ស ការណា ពហូ ខុទ្ទកេ បាណេ សង្ឃាតំ អាបាទេមា’’តិ. អស្សោសុំ ខោ ភិក្ខូ តេសំ មនុស្សានំ ឧជ្ឈាយន្តានំ ខិយ្យន្តានំ វិបាចេន្តានំ. យេ តេ ភិក្ខូ អប្បិច្ឆា…បេ… តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម ឆព្ពគ្គិយា ភិក្ខូ កោសិយការកេ ឧបសង្កមិត្វា ឯវំ វក្ខន្តិ – ‘ពហូ, អាវុសោ, កោសការកេ បចថ, អម្ហាកម្បិ ទស្សថ, មយម្បិ ឥច្ឆាម កោសិយមិស្សកំ សន្ថតំ កាតុ’’’ន្តិ! អថ ខោ តេ ភិក្ខូ ឆព្ពគ្គិយេ ភិក្ខូ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ…បេ… ‘‘សច្ចំ កិរ តុម្ហេ, ភិក្ខវេ, កោសិយការកេ ឧបសង្កមិត្វា ឯវំ វទេថ – ‘ពហូ, អាវុសោ, កោសការកេ បចថ, អម្ហាកម្បិ ទស្សថ, មយម្បិ ឥច្ឆាម កោសិយមិស្សកំ សន្ថតំ កាតុ’’’ន្តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា…បេ… កថញ្ហិ នាម តុម្ហេ, មោឃបុរិសា, កោសិយការកេ ឧបសង្កមិត្វា ឯវំ វក្ខថ – ពហូ, អាវុសោ, កោសការកេ បចថ, អម្ហាកម្បិ ទស្សថ, មយម្បិ ឥច្ឆាម កោសិយមិស្សកំ សន្ថតំ កាតុន្តិ. នេតំ, មោឃបុរិសា, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៥៤៣. ‘‘យោ បន ភិក្ខុ កោសិយមិស្សកំ សន្ថតំ ការាបេយ្យ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយ’’ន្តិ.

៥៤៤. យោ បនាតិ យោ យាទិសោ…បេ… ភិក្ខូតិ…បេ… អយំ ឥមស្មិំ អត្ថេ អធិប្បេតោ ភិក្ខូតិ.

សន្ថតំ នាម សន្ថរិត្វា កតំ ហោតិ អវាយិមំ.

ការាបេយ្យាតិ ឯកេនបិ កោសិយំសុនា មិស្សិត្វា ករោតិ វា ការាបេតិ វា, បយោគេ ទុក្កដំ. បដិលាភេន និស្សគ្គិយំ ហោតិ. និស្សជ្ជិតព្ពំ សង្ឃស្ស វា គណស្ស វា បុគ្គលស្ស វា. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, និស្សជ្ជិតព្ព…បេ… ឥទំ មេ, ភន្តេ, កោសិយមិស្សកំ សន្ថតំ ការាបិតំ និស្សគ្គិយំ. ឥមាហំ សង្ឃស្ស និស្សជ្ជាមីតិ…បេ… ទទេយ្យាតិ…បេ… ទទេយ្យុន្តិ…បេ… អាយស្មតោ ទម្មីតិ.

៥៤៥. អត្តនា វិប្បកតំ អត្តនា បរិយោសាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អត្តនា វិប្បកតំ បរេហិ បរិយោសាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. បរេហិ វិប្បកតំ អត្តនា បរិយោសាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. បរេហិ វិប្បកតំ បរេហិ បរិយោសាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ.

អញ្ញស្សត្ថាយ ករោតិ វា ការាបេតិ វា, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អញ្ញេន កតំ បដិលភិត្វា បរិភុញ្ជតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

៥៤៦. អនាបត្តិ វិតានំ វា ភូមត្ថរណំ វា សាណិបាការំ វា ភិសិំ វា ពិព្ពោហនំ វា ករោតិ, ឧម្មត្តកស្ស, អាទិកម្មិកស្សាតិ.

កោសិយសិក្ខាបទំ និដ្ឋិតំ បឋមំ.

២. សុទ្ធកាឡកសិក្ខាបទំ

៥៤៧. តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា វេសាលិយំ វិហរតិ មហាវនេ កូដាគារសាលាយំ. តេន ខោ បន សមយេន ឆព្ពគ្គិយា ភិក្ខូ សុទ្ធកាឡកានំ ឯឡកលោមានំ សន្ថតំ ការាបេន្តិ. មនុស្សា វិហារចារិកំ អាហិណ្ឌន្តា បស្សិត្វា ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម សមណា សក្យបុត្តិយា សុទ្ធកាឡកានំ ឯឡកលោមានំ សន្ថតំ ការាបេស្សន្តិ, សេយ្យថាបិ គិហី កាមភោគិនោ’’តិ! អស្សោសុំ ខោ ភិក្ខូ តេសំ មនុស្សានំ ឧជ្ឈាយន្តានំ ខិយ្យន្តានំ វិបាចេន្តានំ. យេ តេ ភិក្ខូ អប្បិច្ឆា…បេ… តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម ឆព្ពគ្គិយា ភិក្ខូ សុទ្ធកាឡកានំ ឯឡកលោមានំ សន្ថតំ ការាបេស្សន្តី’’តិ! អថ ខោ តេ ភិក្ខូ ឆព្ពគ្គិយេ ភិក្ខូ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ…បេ… ‘‘សច្ចំ កិរ តុម្ហេ, ភិក្ខវេ, សុទ្ធកាឡកានំ ឯឡកលោមានំ សន្ថតំ ការាបេថា’’តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា…បេ… កថញ្ហិ នាម តុម្ហេ, មោឃបុរិសា, សុទ្ធកាឡកានំ ឯឡកលោមានំ សន្ថតំ ការាបេស្សថ! នេតំ, មោឃបុរិសា, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៥៤៨. ‘‘យោ បន ភិក្ខុ សុទ្ធកាឡកានំ ឯឡកលោមានំ សន្ថតំ ការាបេយ្យ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយ’’ន្តិ.

៥៤៩. យោ បនាតិ យោ យាទិសោ…បេ… ភិក្ខូតិ…បេ… អយំ ឥមស្មិំ អត្ថេ អធិប្បេតោ ភិក្ខូតិ.

កាឡកំ នាម ទ្វេ កាឡកានិ – ជាតិយា កាឡកំ វា រជនកាឡកំ វា.

សន្ថតំ នាម សន្ថរិត្វា កតំ ហោតិ អវាយិមំ.

ការាបេយ្យាតិ ករោតិ វា ការាបេតិ វា, បយោគេ ទុក្កដំ. បដិលាភេន និស្សគ្គិយំ ហោតិ. និស្សជ្ជិតព្ពំ សង្ឃស្ស វា គណស្ស វា បុគ្គលស្ស វា. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, និស្សជ្ជិតព្ពំ …បេ… ឥទំ មេ, ភន្តេ, សុទ្ធកាឡកានំ ឯឡកលោមានំ សន្ថតំ ការាបិតំ និស្សគ្គិយំ. ឥមាហំ សង្ឃស្ស និស្សជ្ជាមីតិ…បេ… ទទេយ្យាតិ…បេ… ទទេយ្យុន្តិ…បេ… អាយស្មតោ ទម្មីតិ.

៥៥០. អត្តនា វិប្បកតំ អត្តនា បរិយោសាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អត្តនា វិប្បកតំ បរេហិ បរិយោសាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. បរេហិ វិប្បកតំ អត្តនា បរិយោសាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. បរេហិ វិប្បកតំ បរេហិ បរិយោសាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ.

អញ្ញស្សត្ថាយ ករោតិ វា ការាបេតិ វា, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អញ្ញេន កតំ បដិលភិត្វា បរិភុញ្ជតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

៥៥១. អនាបត្តិ វិតានំ វា ភូមត្ថរណំ វា សាណិបាការំ វា ភិសិំ វា ពិព្ពោហនំ វា ករោតិ, ឧម្មត្តកស្ស, អាទិកម្មិកស្សាតិ.

សុទ្ធកាឡកសិក្ខាបទំ និដ្ឋិតំ ទុតិយំ.

៣. ទ្វេភាគសិក្ខាបទំ

៥៥២. តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា សាវត្ថិយំ វិហរតិ ជេតវនេ អនាថបិណ្ឌិកស្ស អារាមេ. តេន ខោ បន សមយេន ឆព្ពគ្គិយា ភិក្ខូ – ‘‘ភគវតា បដិក្ខិត្តំ សុទ្ធកាឡកានំ ឯឡកលោមានំ សន្ថតំ ការាបេតុ’’ន្តិ, តេ ថោកំយេវ ឱទាតំ អន្តេ អាទិយិត្វា តថេវ សុទ្ធកាឡកានំ ឯឡកលោមានំ សន្ថតំ ការាបេន្តិ. យេ តេ ភិក្ខូ អប្បិច្ឆា… តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម ឆព្ពគ្គិយា ភិក្ខូ ថោកំយេវ ឱទាតំ អន្តេ អាទិយិត្វា តថេវ សុទ្ធកាឡកានំ ឯឡកលោមានំ សន្ថតំ ការាបេស្សន្តី’’តិ! អថ ខោ តេ ភិក្ខូ ឆព្ពគ្គិយេ ភិក្ខូ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ…បេ… ‘‘សច្ចំ កិរ តុម្ហេ, ភិក្ខវេ, ថោកំយេវ ឱទាតំ អន្តេ អាទិយិត្វា តថេវ សុទ្ធកាឡកានំ ឯឡកលោមានំ សន្ថតំ ការាបេថា’’តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា…បេ… កថញ្ហិ នាម តុម្ហេ, មោឃបុរិសា, ថោកំយេវ ឱទាតំ អន្តេ អាទិយិត្វា តថេវ សុទ្ធកាឡកានំ ឯឡកលោមានំ សន្ថតំ ការាបេស្សថ! នេតំ, មោឃបុរិសា, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៥៥៣. ‘‘នវំ បន ភិក្ខុនា សន្ថតំ ការយមានេន ទ្វេ ភាគា សុទ្ធកាឡកានំ ឯឡកលោមានំ អាទាតព្ពា តតិយំ ឱទាតានំ ចតុត្ថំ គោចរិយានំ. អនាទា ចេ ភិក្ខុ ទ្វេ ភាគេ សុទ្ធកាឡកានំ ឯឡកលោមានំ តតិយំ ឱទាតានំ ចតុត្ថំ គោចរិយានំ នវំ សន្ថតំ ការាបេយ្យ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយ’’ន្តិ.

៥៥៤. នវំ នាម ករណំ ឧបាទាយ វុច្ចតិ.

សន្ថតំ នាម សន្ថរិត្វា កតំ ហោតិ អវាយិមំ.

ការយមានេនាតិ ករោន្តោ វា ការាបេន្តោ វា.

ទ្វេ ភាគា សុទ្ធកាឡកានំ ឯឡកលោមានំ អាទាតព្ពាតិ ធារយិត្វា ទ្វេ តុលា អាទាតព្ពា.

តតិយំ ឱទាតានន្តិ តុលំ ឱទាតានំ.

ចតុត្ថំ គោចរិយានន្តិ តុលំ គោចរិយានំ.

អនាទា ចេ ភិក្ខុ ទ្វេ ភាគេ សុទ្ធកាឡកានំ ឯឡកលោមានំ តតិយំ ឱទាតានំ ចតុត្ថំ គោចរិយានន្តិ. អនាទិយិត្វា ទ្វេ តុលេ សុទ្ធកាឡកានំ ឯឡកលោមានំ តុលំ ឱទាតានំ តុលំ គោចរិយានំ នវំ សន្ថតំ ករោតិ វា ការាបេតិ វា បយោគេ ទុក្កដំ, បដិលាភេន និស្សគ្គិយំ ហោតិ. និស្សជ្ជិតព្ពំ សង្ឃស្ស វា គណស្ស វា បុគ្គលស្ស វា. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, និស្សជ្ជិតព្ពំ…បេ… ឥទំ មេ, ភន្តេ, សន្ថតំ អនាទិយិត្វា ទ្វេ តុលេ សុទ្ធកាឡកានំ ឯឡកលោមានំ តុលំ ឱទាតានំ តុលំ គោចរិយានំ ការាបិតំ និស្សគ្គិយំ. ឥមាហំ សង្ឃស្ស និស្សជ្ជាមីតិ…បេ… ទទេយ្យាតិ…បេ… ទទេយ្យុន្តិ…បេ… អាយស្មតោ ទម្មីតិ.

៥៥៥. អត្តនា វិប្បកតំ អត្តនា បរិយោសាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អត្តនា វិប្បកតំ បរេហិ បរិយោសាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. បរេហិ វិប្បកតំ អត្តនា បរិយោសាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. បរេហិ វិប្បកតំ បរេហិ បរិយោសាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ.

អញ្ញស្សត្ថាយ ករោតិ វា ការាបេតិ វា, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អញ្ញេន កតំ បដិលភិត្វា បរិភុញ្ជតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

៥៥៦. អនាបត្តិ តុលំ ឱទាតានំ តុលំ គោចរិយានំ អាទិយិត្វា ករោតិ, ពហុតរំ ឱទាតានំ ពហុតរំ គោចរិយានំ អាទិយិត្វា ករោតិ, សុទ្ធំ ឱទាតានំ សុទ្ធំ គោចរិយានំ អាទិយិត្វា ករោតិ, វិតានំ វា ភូមត្ថរណំ វា សាណិបាការំ វា ភិសិំ វា ពិព្ពោហនំ វា ករោតិ, ឧម្មត្តកស្ស, អាទិកម្មិកស្សាតិ.

ទ្វេភាគសិក្ខាបទំ និដ្ឋិតំ តតិយំ.

៤. ឆព្ពស្សសិក្ខាបទំ

៥៥៧. តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា សាវត្ថិយំ វិហរតិ ជេតវនេ អនាថបិណ្ឌិកស្ស អារាមេ. តេន ខោ បន សមយេន ភិក្ខូ អនុវស្សំ សន្ថតំ ការាបេន្តិ. តេ យាចនពហុលា វិញ្ញត្តិពហុលា វិហរន្តិ – ‘‘ឯឡកលោមានិ ទេថ. ឯឡកលោមេហិ អត្ថោ’’តិ. មនុស្សា ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម សមណា សក្យបុត្តិយា អនុវស្សំ សន្ថតំ ការាបេស្សន្តិ, យាចនពហុលា វិញ្ញត្តិពហុលា វិហរិស្សន្តិ – ‘ឯឡកលោមានិ ទេថ, ឯឡកលោមេហិ អត្ថោ’’’តិ! អម្ហាកំ បន សកិំ កតានិ សន្ថតានិ បញ្ចបិ ឆបិ វស្សានិ ហោន្តិ, យេសំ នោ ទារកា ឧហទន្តិបិ ឧម្មិហន្តិបិ ឧន្ទូរេហិបិ ខជ្ជន្តិ. ឥមេ បន សមណា សក្យបុត្តិយា អនុវស្សំ សន្ថតំ ការាបេន្តិ, យាចនពហុលា វិញ្ញត្តិពហុលា វិហរន្តិ – ‘‘ឯឡកលោមានិ ទេថ, ឯឡកលោមេហិ អត្ថោ’’តិ!

អស្សោសុំ ខោ ភិក្ខូ តេសំ មនុស្សានំ ឧជ្ឈាយន្តានំ ខិយ្យន្តានំ វិបាចេន្តានំ. យេ តេ ភិក្ខូ អប្បិច្ឆា…បេ… តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម ភិក្ខូ អនុវស្សំ សន្ថតំ ការាបេស្សន្តិ, យាចនពហុលា វិញ្ញត្តិពហុលា វិហរិស្សន្តិ – ‘ឯឡកលោមានិ ទេថ, ឯឡកលោមេហិ អត្ថោ’’’តិ! អថ ខោ តេ ភិក្ខូ តេ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ…បេ… សច្ចំ កិរ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខូ អនុវស្សំ សន្ថតំ ការាបេន្តិ, យាចនពហុលា វិញ្ញត្តិពហុលា វិហរន្តិ – ‘ឯឡកលោមានិ ទេថ, ឯឡកលោមេហិ អត្ថោ’តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា…បេ… កថញ្ហិ នាម តេ, ភិក្ខវេ, មោឃបុរិសា អនុវស្សំ សន្ថតំ ការាបេស្សន្តិ, យាចនពហុលា វិញ្ញត្តិពហុលា វិហរិស្សន្តិ – ‘ឯឡកលោមានិ ទេថ, ឯឡកលោមេហិ អត្ថោ’តិ! នេតំ, ភិក្ខវេ, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៥៥៨. ‘‘នវំ បន ភិក្ខុនា សន្ថតំ ការាបេត្វា ឆព្ពស្សានិ ធារេតព្ពំ. ឱរេន ចេ ឆន្នំ វស្សានំ តំ សន្ថតំ វិស្សជ្ជេត្វា វា អវិស្សជ្ជេត្វា វា អញ្ញំ នវំ សន្ថតំ ការាបេយ្យ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយ’’ន្តិ.

ឯវញ្ចិទំ ភគវតា ភិក្ខូនំ សិក្ខាបទំ បញ្ញត្តំ ហោតិ.

៥៥៩. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ ភិក្ខុ កោសម្ពិយំ គិលានោ ហោតិ. ញាតកា តស្ស ភិក្ខុនោ សន្តិកេ ទូតំ បាហេសុំ – ‘‘អាគច្ឆតុ, ភទន្តោ មយំ ឧបដ្ឋហិស្សាមា’’តិ. ភិក្ខូបិ ឯវមាហំសុ – ‘‘គច្ឆាវុសោ, ញាតកា តំ ឧបដ្ឋហិស្សន្តី’’តិ. សោ ឯវមាហ – ‘‘ភគវតា, អាវុសោ, សិក្ខាបទំ បញ្ញត្តំ – ‘នវំ បន ភិក្ខុនា សន្ថតំ ការាបេត្វា ឆព្ពស្សានិ ធារេតព្ព’ន្តិ. អហញ្ចម្ហិ គិលានោ, ន សក្កោមិ សន្ថតំ អាទាយ បក្កមិតុំ. មយ្ហញ្ច វិនា សន្ថតា ន ផាសុ ហោតិ. នាហំ គមិស្សាមី’’តិ. ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. អថ ខោ ភគវា ឯតស្មិំ និទានេ ឯតស្មិំ បករណេ ធម្មិំ កថំ កត្វា ភិក្ខូ អាមន្តេសិ – ‘‘អនុជានាមិ, ភិក្ខវេ, គិលានស្ស ភិក្ខុនោ សន្ថតសម្មុតិំ ទាតុំ. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ទាតព្ពា. តេន គិលានេន ភិក្ខុនា សង្ឃំ ឧបសង្កមិត្វា ឯកំសំ ឧត្តរាសង្គំ ករិត្វា វុឌ្ឍានំ ភិក្ខូនំ បាទេ វន្ទិត្វា ឧក្កុដិកំ និសីទិត្វា អញ្ជលិំ បគ្គហេត្វា ឯវមស្ស វចនីយោ – ‘អហំ, ភន្តេ, គិលានោ. ន សក្កោមិ សន្ថតំ អាទាយ បក្កមិតុំ. សោហំ, ភន្តេ, សង្ឃំ សន្ថតសម្មុតិំ យាចាមី’តិ. ទុតិយម្បិ យាចិតព្ពា. តតិយម្បិ យាចិតព្ពា. ព្យត្តេន ភិក្ខុនា បដិពលេន សង្ឃោ ញាបេតព្ពោ –

៥៦០. ‘‘សុណាតុ មេ, ភន្តេ, សង្ឃោ. អយំ ឥត្ថន្នាមោ ភិក្ខុ គិលានោ. ន សក្កោតិ សន្ថតំ អាទាយ បក្កមិតុំ. សោ សង្ឃំ សន្ថតសម្មុតិំ យាចតិ. យទិ សង្ឃស្ស បត្តកល្លំ, សង្ឃោ ឥត្ថន្នាមស្ស ភិក្ខុនោ សន្ថតសម្មុតិំ ទទេយ្យ. ឯសា ញត្តិ.

‘‘សុណាតុ មេ, ភន្តេ, សង្ឃោ. អយំ ឥត្ថន្នាមោ ភិក្ខុ គិលានោ. ន សក្កោតិ សន្ថតំ អាទាយ បក្កមិតុំ. សោ សង្ឃំ សន្ថតសម្មុតិំ យាចតិ. សង្ឃោ ឥត្ថន្នាមស្ស ភិក្ខុនោ សន្ថតសម្មុតិំ ទេតិ. យស្សាយស្មតោ ខមតិ ឥត្ថន្នាមស្ស ភិក្ខុនោ សន្ថតសម្មុតិយា ទានំ, សោ តុណ្ហស្ស; យស្ស នក្ខមតិ, សោ ភាសេយ្យ.

‘‘ទិន្នា សង្ឃេន ឥត្ថន្នាមស្ស ភិក្ខុនោ សន្ថតសម្មុតិ. ខមតិ សង្ឃស្ស, តស្មា តុណ្ហី, ឯវមេតំ ធារយាមី’’តិ.

ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៥៦១. ‘‘នវំ បន ភិក្ខុនា សន្ថតំ ការាបេត្វា ឆព្ពស្សានិ ធារេតព្ពំ. ឱរេន ចេ ឆន្នំ វស្សានំ តំ សន្ថតំ វិស្សជ្ជេត្វា វា អវិស្សជ្ជេត្វា វា អញ្ញំ នវំ សន្ថតំ ការាបេយ្យ, អញ្ញត្រ ភិក្ខុសម្មុតិយា, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយ’’ន្តិ.

៥៦២. នវំ នាម ករណំ ឧបាទាយ វុច្ចតិ.

សន្ថតំ នាម សន្ថរិត្វា កតំ ហោតិ អវាយិមំ.

ការាបេត្វាតិ ករិត្វា វា ការាបេត្វា វា.

ឆព្ពស្សានិ ធារេតព្ពន្តិ ឆព្ពស្សបរមតា ធារេតព្ពំ.

ឱរេន ចេ ឆន្នំ វស្សានន្តិ ឩនកឆព្ពស្សានិ.

តំ សន្ថតំ វិស្សជ្ជេត្វាតិ អញ្ញេសំ ទត្វា.

អវិស្សជ្ជេត្វាតិ ន កស្សចិ ទត្វា.

អញ្ញត្រ ភិក្ខុសម្មុតិយាតិ ឋបេត្វា ភិក្ខុសម្មុតិំ អញ្ញំ នវំ សន្ថតំ ករោតិ វា ការាបេតិ វា, បយោគេ ទុក្កដំ. បដិលាភេន និស្សគ្គិយំ ហោតិ. និស្សជ្ជិតព្ពំ សង្ឃស្ស វា គណស្ស វា បុគ្គលស្ស វា. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, និស្សជ្ជិតព្ពំ…បេ… ឥទំ មេ, ភន្តេ, សន្ថតំ ឩនកឆព្ពស្សានិ ការាបិតំ, អញ្ញត្រ ភិក្ខុសម្មុតិយា, និស្សគ្គិយំ. ឥមាហំ សង្ឃស្ស និស្សជ្ជាមីតិ…បេ… ទទេយ្យាតិ…បេ… ទទេយ្យុន្តិ…បេ… អាយស្មតោ ទម្មីតិ.

៥៦៣. អត្តនា វិប្បកតំ អត្តនា បរិយោសាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អត្តនា វិប្បកតំ បរេហិ បរិយោសាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. បរេហិ វិប្បកតំ អត្តនា បរិយោសាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. បរេហិ វិប្បកតំ បរេហិ បរិយោសាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ.

៥៦៤. អនាបត្តិ ឆព្ពស្សានិ ករោតិ, អតិរេកឆព្ពស្សានិ ករោតិ, អញ្ញស្សត្ថាយ ករោតិ វា ការាបេតិ វា, អញ្ញេន កតំ បដិលភិត្វា បរិភុញ្ជតិ, វិតានំ វា ភូមត្ថរណំ វា សាណិបាការំ វា ភិសិំ វា ពិព្ពោហនំ វា ករោតិ, ភិក្ខុសម្មុតិយា, ឧម្មត្តកស្ស, អាទិកម្មិកស្សាតិ.

ឆព្ពស្សសិក្ខាបទំ និដ្ឋិតំ ចតុត្ថំ.

៥. និសីទនសន្ថតសិក្ខាបទំ

៥៦៥. តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា សាវត្ថិយំ វិហរតិ ជេតវនេ អនាថបិណ្ឌិកស្ស អារាមេ. អថ ខោ ភគវា ភិក្ខូ អាមន្តេសិ – ‘‘ឥច្ឆាមហំ, ភិក្ខវេ, តេមាសំ បដិសល្លីយិតុំ. នម្ហិ កេនចិ ឧបសង្កមិតព្ពោ, អញ្ញត្រ ឯកេន បិណ្ឌបាតនីហារកេនា’’តិ. ‘‘ឯវំ, ភន្តេ,’’តិ ខោ តេ ភិក្ខូ ភគវតោ បដិស្សុណិត្វា នាស្សុធ កោចិ ភគវន្តំ ឧបសង្កមតិ, អញ្ញត្រ ឯកេន បិណ្ឌបាតនីហារកេន. តេន ខោ បន សមយេន សាវត្ថិយា សង្ឃេន កតិកា កតា ហោតិ – ‘‘ឥច្ឆតាវុសោ, ភគវា តេមាសំ បដិសល្លីយិតុំ. ន ភគវា កេនចិ ឧបសង្កមិតព្ពោ, អញ្ញត្រ ឯកេន បិណ្ឌបាតនីហារកេន. យោ ភគវន្តំ ឧបសង្កមតិ សោ បាចិត្តិយំ ទេសាបេតព្ពោ’’តិ. អថ ខោ អាយស្មា ឧបសេនោ វង្គន្តបុត្តោ, សបរិសោ យេន ភគវា តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា ភគវន្តំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិ. អាចិណ្ណំ ខោ បនេតំ ពុទ្ធានំ ភគវន្តានំ អាគន្តុកេហិ ភិក្ខូហិ សទ្ធិំ បដិសម្មោទិតុំ. អថ ខោ ភគវា អាយស្មន្តំ ឧបសេនំ វង្គន្តបុត្តំ ឯតទវោច – ‘‘កច្ចិ វោ, ឧបសេន, ខមនីយំ កច្ចិ យាបនីយំ, កច្ចិត្ថ អប្បកិលមថេន អទ្ធានំ អាគតា’’តិ? ‘‘ខមនីយំ, ភគវា, យាបនីយំ, ភគវា. អប្បកិលមថេន ច មយំ, ភន្តេ, អទ្ធានំ អាគតា’’តិ.

តេន ខោ បន សមយេន អាយស្មតោ ឧបសេនស្ស វង្គន្តបុត្តស្ស សទ្ធិវិហារិកោ ភិក្ខុ ភគវតោ អវិទូរេ និសិន្នោ ហោតិ. អថ ខោ ភគវា តំ ភិក្ខុំ ឯតទវោច – ‘‘មនាបានិ តេ, ភិក្ខុ, បំសុកូលានី’’តិ? ‘‘ន ខោ មេ, ភន្តេ, មនាបានិ បំសុកូលានី’’តិ. ‘‘កិស្ស បន ត្វំ, ភិក្ខុ, បំសុកូលិកោ’’តិ? ‘‘ឧបជ្ឈាយោ មេ, ភន្តេ, បំសុកូលិកោ. ឯវំ អហម្បិ បំសុកូលិកោ’’តិ. អថ ខោ ភគវា អាយស្មន្តំ ឧបសេនំ វង្គន្តបុត្តំ ឯតទវោច – ‘‘បាសាទិកា ខោ ត្យាយំ, ឧបសេន, បរិសា. កថំ ត្វំ, ឧបសេន, បរិសំ វិនេសី’’តិ? ‘‘យោ មំ, ភន្តេ, ឧបសម្បទំ យាចតិ តមហំ [តាហំ (ក.)] ឯវំ វទាមិ – ‘អហំ ខោ, អាវុសោ, អារញ្ញិកោ បិណ្ឌបាតិកោ បំសុកូលិកោ. សចេ ត្វម្បិ អារញ្ញិកោ ភវិស្សសិ បិណ្ឌបាតិកោ បំសុកូលិកោ, ឯវាហំ តំ ឧបសម្បាទេស្សាមី’តិ. សចេ មេ បដិស្សុណាតិ ឧបសម្បាទេមិ, នោ ចេ មេ បដិស្សុណាតិ ន ឧបសម្បាទេមិ. យោ មំ និស្សយំ យាចតិ តមហំ [តាហំ (ក.)] ឯវំ វទាមិ – ‘អហំ ខោ, អាវុសោ, អារញ្ញិកោ បិណ្ឌបាតិកោ បំសុកូលិកោ. សចេ ត្វម្បិ អារញ្ញិកោ ភវិស្សសិ បិណ្ឌបាតិកោ បំសុកូលិកោ, ឯវាហំ តេ និស្សយំ ទស្សាមី’តិ. សចេ មេ បដិស្សុណាតិ និស្សយំ ទេមិ, នោ ចេ មេ បដិស្សុណាតិ ន និស្សយំ ទេមិ. ឯវំ ខោ អហំ, ភន្តេ, បរិសំ វិនេមី’’តិ.

‘‘សាធុ សាធុ, ឧបសេន. សាធុ ខោ ត្វំ, ឧបសេន, បរិសំ វិនេសិ. ជានាសិ បន ត្វំ, ឧបសេន, សាវត្ថិយា សង្ឃស្ស កតិក’’ន្តិ? ‘‘ន ខោ អហំ, ភន្តេ, ជានាមិ សាវត្ថិយា សង្ឃស្ស កតិក’’ន្តិ. ‘‘សាវត្ថិយា ខោ, ឧបសេន, សង្ឃេន កតិកា កតា – ‘ឥច្ឆតាវុសោ, ភគវា តេមាសំ បដិសល្លីយិតុំ. ន ភគវា កេនចិ ឧបសង្កមិតព្ពោ, អញ្ញត្រ ឯកេន បិណ្ឌបាតនីហារកេន. យោ ភគវន្តំ ឧបសង្កមតិ សោ បាចិត្តិយំ ទេសាបេតព្ពោ’តិ. ‘‘បញ្ញាយិស្សតិ, ភន្តេ, សាវត្ថិយា សង្ឃោ សកាយ កតិកាយ, ន មយំ អបញ្ញត្តំ បញ្ញបេស្សាម បញ្ញត្តំ វា ន សមុច្ឆិន្ទិស្សាម, យថាបញ្ញត្តេសុ សិក្ខាបទេសុ សមាទាយ វត្តិស្សាមា’’តិ. ‘‘សាធុ សាធុ, ឧបសេន, អបញ្ញត្តំ ន បញ្ញបេតព្ពំ, បញ្ញត្តំ វា ន សមុច្ឆិន្ទិតព្ពំ, យថាបញ្ញត្តេសុ សិក្ខាបទេសុ សមាទាយ វត្តិតព្ពំ. អនុជានាមិ, ឧបសេន, យេ តេ ភិក្ខូ អារញ្ញិកា បិណ្ឌបាតិកា បំសុកូលិកា យថាសុខំ មំ ទស្សនាយ ឧបសង្កមន្តូ’’តិ.

៥៦៦. តេន ខោ បន សមយេន សម្ពហុលា ភិក្ខូ ពហិទ្វារកោដ្ឋកេ ឋិតា ហោន្តិ – ‘‘មយំ អាយស្មន្តំ ឧបសេនំ វង្គន្តបុត្តំ បាចិត្តិយំ ទេសាបេស្សាមា’’តិ. អថ ខោ អាយស្មា ឧបសេនោ វង្គន្តបុត្តោ សបរិសោ ឧដ្ឋាយាសនា ភគវន្តំ អភិវាទេត្វា បទក្ខិណំ កត្វា បក្កាមិ. អថ ខោ តេ ភិក្ខូ អាយស្មន្តំ ឧបសេនំ វង្គន្តបុត្តំ ឯតទវោចុំ – ‘‘ជានាសិ ត្វំ, អាវុសោ ឧបសេន, សាវត្ថិយា សង្ឃស្ស កតិក’’ន្តិ. ‘‘ភគវាបិ មំ, អាវុសោ, ឯវមាហ – ‘ជានាសិ បន ត្វំ, ឧបសេន, សាវត្ថិយា សង្ឃស្ស កតិក’ន្តិ? ន ខោ អហំ, ភន្តេ, ជានាមិ សាវត្ថិយា សង្ឃស្ស កតិក’’ន្តិ. ‘‘សាវត្ថិយា ខោ, ឧបសេន, សង្ឃេន កតិកា កតា – ឥច្ឆតាវុសោ, ភគវា តេមាសំ បដិសល្លីយិតុំ. ន ភគវា កេនចិ ឧបសង្កមិតព្ពោ, អញ្ញត្រ ឯកេន បិណ្ឌបាតនីហារកេន. យោ ភគវន្តំ ឧបសង្កមតិ សោ បាចិត្តិយំ ទេសាបេតព្ពោ’’តិ. ‘‘បញ្ញាយិស្សតិ, ភន្តេ, សាវត្ថិយា សង្ឃោ សកាយ កតិកាយ, ន មយំ អបញ្ញត្តំ បញ្ញបេស្សាម បញ្ញត្តំ វា ន សមុច្ឆិន្ទិស្សាម, យថាបញ្ញត្តេសុ សិក្ខាបទេសុ សមាទាយ វត្តិស្សាមាតិ. អនុញ្ញាតាវុសោ, ភគវតា – ‘យេ តេ ភិក្ខូ អារញ្ញិកា បិណ្ឌបាតិកា បំសុកូលិកា យថាសុខំ មំ ទស្សនាយ ឧបសង្កមន្តូ’’’តិ.

អថ ខោ តេ ភិក្ខូ – ‘‘សច្ចំ ខោ អាយស្មា ឧបសេនោ អាហ – ‘ន អបញ្ញត្តំ បញ្ញបេតព្ពំ, បញ្ញត្តំ វា ន សមុច្ឆិន្ទិតព្ពំ, យថាបញ្ញត្តេសុ សិក្ខាបទេសុ សមាទាយ វត្តិតព្ព’’’ន្តិ. អស្សោសុំ ខោ ភិក្ខូ – ‘‘អនុញ្ញាតា កិរ ភគវតា – ‘យេ តេ ភិក្ខូ អារញ្ញិកា បិណ្ឌបាតិកា បំសុកូលិកា យថាសុខំ មំ ទស្សនាយ ឧបសង្កមន្តូ’’’តិ. តេ ភគវន្តំ ទស្សនំ បិហេន្តា [ទស្សនាយ បិហយមានា (ស្យា.)] សន្ថតានិ ឧជ្ឈិត្វា អារញ្ញិកង្គំ បិណ្ឌបាតិកង្គំ បំសុកូលិកង្គំ សមាទិយិំសុ. អថ ខោ ភគវា សម្ពហុលេហិ ភិក្ខូហិ សទ្ធិំ សេនាសនចារិកំ អាហិណ្ឌន្តោ អទ្ទស សន្ថតានិ តហំ តហំ ឧជ្ឈិតានិ. បស្សិត្វា ភិក្ខូ អាមន្តេសិ – ‘‘កស្សិមានិ, ភិក្ខវេ, សន្ថតានិ តហំ តហំ ឧជ្ឈិតានី’’តិ? អថ ខោ តេ ភិក្ខូ ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. អថ ខោ ភគវា ឯតស្មិំ និទានេ ឯតស្មិំ បករណេ ធម្មិំ កថំ កត្វា ភិក្ខូ អាមន្តេសិ – ‘‘តេន ហិ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខូនំ សិក្ខាបទំ បញ្ញបេស្សាមិ ទស អត្ថវសេ បដិច្ច – សង្ឃសុដ្ឋុតាយ, សង្ឃផាសុតាយ,…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៥៦៧. ‘‘និសីទនសន្ថតំ បន ភិក្ខុនា ការយមានេន បុរាណសន្ថតស្ស សាមន្តា សុគតវិទត្ថិ អាទាតព្ពា ទុព្ពណ្ណករណាយ, អនាទា ចេ ភិក្ខុ បុរាណសន្ថតស្ស សាមន្តា សុគតវិទត្ថិំ នវំ និសីទនសន្ថតំ ការាបេយ្យ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយ’’ន្តិ.

៥៦៨. និសីទនំ នាម សទសំ វុច្ចតិ.

សន្ថតំ នាម សន្ថរិត្វា កតំ ហោតិ អវាយិមំ.

ការយមានេនាតិ ករោន្តោ វា ការាបេន្តោ វា.

បុរាណសន្ថតំ នាម សកិំ និវត្ថម្បិ សកិំ បារុតម្បិ.

សាមន្តា សុគតវិទត្ថិ អាទាតព្ពា ទុព្ពណ្ណករណាយាតិ ថិរភាវាយ វដ្ដំ វា ចតុរស្សំ វា ឆិន្ទិត្វា ឯកទេសេ វា សន្ថរិតព្ពំ វិជដេត្វា វា សន្ថរិតព្ពំ.

អនាទា ចេ ភិក្ខុ បុរាណសន្ថតស្ស សាមន្តា សុគតវិទត្ថិន្តិ អនាទិយិត្វា បុរាណសន្ថតស្ស សាមន្តា សុគតវិទត្ថិំ នវំ និសីទនសន្ថតំ ករោតិ វា ការាបេតិ វា, បយោគេ ទុក្កដំ, បដិលាភេន និស្សគ្គិយំ ហោតិ. និស្សជ្ជិតព្ពំ សង្ឃស្ស វា គណស្ស វា បុគ្គលស្ស វា. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, និស្សជ្ជិតព្ពំ…បេ… ឥទំ មេ, ភន្តេ, និសីទនសន្ថតំ អនាទិយិត្វា បុរាណសន្ថតស្ស សាមន្តា សុគតវិទត្ថិំ ការាបិតំ និស្សគ្គិយំ. ឥមាហំ សង្ឃស្ស និស្សជ្ជាមីតិ…បេ… ទទេយ្យាតិ…បេ… អាយស្មតោ ទម្មីតិ.

៥៦៩. អត្តនា វិប្បកតំ អត្តនា បរិយោសាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អត្តនា វិប្បកតំ បរេហិ បរិយោសាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. បរេហិ វិប្បកតំ អត្តនា បរិយោសាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. បរេហិ វិប្បកតំ បរេហិ បរិយោសាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ.

អញ្ញស្សត្ថាយ ករោតិ វា ការាបេតិ វា, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

៥៧០. អនាបត្តិ – បុរាណសន្ថតស្ស សាមន្តា សុគតវិទត្ថិំ អាទិយិត្វា ករោតិ, អលភន្តោ ថោកតរំ អាទិយិត្វា ករោតិ, អលភន្តោ អនាទិយិត្វា ករោតិ, អញ្ញេន កតំ បដិលភិត្វា បរិភុញ្ជតិ, វិតានំ វា ភូមត្ថរណំ វា សាណិបាការំ វា ភិសិំ វា ពិព្ពោហនំ វា ករោតិ, ឧម្មត្តកស្ស អាទិកម្មិកស្សាតិ.

និសីទនសន្ថតសិក្ខាបទំ និដ្ឋិតំ បញ្ចមំ.

៦. ឯឡកលោមសិក្ខាបទំ

៥៧១. តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា សាវត្ថិយំ វិហរតិ ជេតវនេ អនាថបិណ្ឌិកស្ស អារាមេ. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ កោសលេសុ ជនបទេ សាវត្ថិំ គច្ឆន្តស្ស អន្តរាមគ្គេ ឯឡកលោមានិ ឧប្បជ្ជិំសុ. អថ ខោ សោ ភិក្ខុ តានិ ឯឡកលោមានិ ឧត្តរាសង្គេន ភណ្ឌិកំ ពន្ធិត្វា អគមាសិ. មនុស្សា តំ ភិក្ខុំ បស្សិត្វា ឧប្បណ្ឌេសុំ – ‘‘កិត្តកេន តេ, ភន្តេ, កីតានិ? កិត្តកោ ឧទយោ ភវិស្សតី’’តិ? សោ ភិក្ខុ តេហិ មនុស្សេហិ ឧប្បណ្ឌិយមានោ មង្កុ អហោសិ. អថ ខោ សោ ភិក្ខុ សាវត្ថិំ គន្ត្វា តានិ ឯឡកលោមានិ ឋិតកោវ អាសុម្ភិ. ភិក្ខូ តំ ភិក្ខុំ ឯតទវោចុំ – ‘‘កិស្ស ត្វំ, អាវុសោ, ឥមានិ ឯឡកលោមានិ ឋិតកោវ អាសុម្ភសី’’តិ? ‘‘តថា ហិ បនាហំ, អាវុសោ, ឥមេសំ ឯឡកលោមានំ ការណា មនុស្សេហិ ឧប្បណ្ឌិតោ’’តិ. ‘‘កីវ ទូរតោ បន ត្វំ, អាវុសោ, ឥមានិ ឯឡកលោមានិ អាហរី’’តិ? ‘‘អតិរេកតិយោជនំ, អាវុសោ’’តិ. យេ តេ ភិក្ខូ អប្បិច្ឆា…បេ… តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម ភិក្ខុ អតិរេកតិយោជនំ ឯឡកលោមានិ អាហរិស្សតី’’តិ! អថ ខោ តេ ភិក្ខូ តំ ភិក្ខុំ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ…បេ… សច្ចំ កិរ ត្វំ, ភិក្ខុ, អតិរេកតិយោជនំ ឯឡកលោមានិ អាហរីតិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា…បេ… កថញ្ហិ នាម ត្វំ, មោឃបុរិស, អតិរេកតិយោជនំ ឯឡកលោមានិ អាហរិស្សសិ! នេតំ មោឃបុរិស, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៥៧២. ‘‘ភិក្ខុនោ បនេវ អទ្ធានមគ្គប្បដិបន្នស្ស ឯឡកលោមានិ ឧប្បជ្ជយ្យុំ. អាកង្ខមានេន ភិក្ខុនា បដិគ្គហេតព្ពានិ. បដិគ្គហេត្វា តិយោជនបរមំ សហត្ថា ហរិតព្ពានិ [ហារេតព្ពានិ (សី. ស្យា. ក.)], អសន្តេ ហារកេ. តតោ ចេ ឧត្តរិ ហរេយ្យ, អសន្តេបិ ហារកេ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយ’’ន្តិ.

៥៧៣. ភិក្ខុនោ បនេវ អទ្ធានមគ្គប្បដិបន្នស្សាតិ បន្ថំ គច្ឆន្តស្ស.

ឯឡកលោមានិ ឧប្បជ្ជេយ្យុន្តិ ឧប្បជ្ជេយ្យុំ សង្ឃតោ វា គណតោ វា ញាតិតោ វា មិត្តតោ វា បំសុកូលំ វា អត្តនោ វា ធនេន.

អាកង្ខមានេនាតិ ឥច្ឆមានេន បដិគ្គហេតព្ពានិ.

បដិគ្គហេត្វា តិយោជនបរមំ សហត្ថា ហរិតព្ពានីតិ តិយោជនបរមតា សហត្ថា ហរិតព្ពានិ.

អសន្តេ ហារកេតិ នាញ្ញោ កោចិ ហារកោ ហោតិ ឥត្ថី វា បុរិសោ វា គហដ្ឋោ វា បព្ពជិតោ វា.

តតោ ចេ ឧត្តរិ ហរេយ្យ, អសន្តេបិ ហារកេតិ បឋមំ បាទំ តិយោជនំ អតិក្កាមេតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ទុតិយំ បាទំ អតិក្កាមេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ [និស្សគ្គិយានិ ហោន្តិ (ស្យា.)]. អន្តោតិយោជនេ ឋិតោ ពហិតិយោជនំ បាតេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ [និស្សគ្គិយានិ ហោន្តិ (ស្យា.)]. អញ្ញស្ស យានេ វា ភណ្ឌេ វា អជានន្តស្ស បក្ខិបិត្វា តិយោជនំ អតិក្កាមេតិ, និស្សគ្គិយានិ ហោន្តិ. និស្សជ្ជិតព្ពានិ សង្ឃស្ស វា គណស្ស វា បុគ្គលស្ស វា. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, និស្សជ្ជិតព្ពានិ…បេ… ឥមានិ មេ, ភន្តេ, ឯឡកលោមានិ តិយោជនំ អតិក្កាមិតានិ និស្សគ្គិយានិ. ឥមានាហំ សង្ឃស្ស និស្សជ្ជាមីតិ…បេ… ទទេយ្យាតិ…បេ… ទទេយ្យុន្តិ…បេ… អាយស្មតោ ទម្មីតិ.

៥៧៤. អតិរេកតិយោជនេ អតិរេកសញ្ញី អតិក្កាមេតិ [តិយោជនំ អតិក្កាមេតិ (ស្យា.)], និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អតិរេកតិយោជនេ វេមតិកោ អតិក្កាមេតិ [តិយោជនំ អតិក្កាមេតិ (ស្យា.)], និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អតិរេកតិយោជនេ ឩនកសញ្ញី អតិក្កាមេតិ [តិយោជនំ អតិក្កាមេតិ (ស្យា.)], និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ.

ឩនកតិយោជនេ អតិរេកសញ្ញី, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ឩនកតិយោជនេ វេមតិកោ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ឩនកតិយោជនេ ឩនកសញ្ញី, អនាបត្តិ.

៥៧៥. អនាបត្តិ តិយោជនំ ហរតិ, ឩនកតិយោជនំ ហរតិ, តិយោជនំ ហរតិបិ, បច្ចាហរតិបិ, តិយោជនំ វាសាធិប្បាយោ គន្ត្វា តតោ បរំ ហរតិ, អច្ឆិន្នំ បដិលភិត្វា ហរតិ, និស្សដ្ឋំ បដិលភិត្វា ហរតិ, អញ្ញំ ហរាបេតិ កតភណ្ឌំ, ឧម្មត្តកស្ស, អាទិកម្មិកស្សាតិ.

ឯឡកលោមសិក្ខាបទំ និដ្ឋិតំ ឆដ្ឋំ.

៧. ឯឡកលោមធោវាបនសិក្ខាបទំ

៥៧៦. តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា សក្កេសុ វិហរតិ កបិលវត្ថុស្មិំ និគ្រោធារាមេ. តេន ខោ បន សមយេន ឆព្ពគ្គិយា ភិក្ខូ ភិក្ខុនីហិ ឯឡកលោមានិ ធោវាបេន្តិបិ រជាបេន្តិបិ វិជដាបេន្តិបិ. ភិក្ខុនិយោ ឯឡកលោមានិ ធោវន្តិយោ រជន្តិយោ វិជដេន្តិយោ រិញ្ចន្តិ ឧទ្ទេសំ បរិបុច្ឆំ អធិសីលំ អធិចិត្តំ អធិបញ្ញំ. អថ ខោ មហាបជាបតិ គោតមី យេន ភគវា តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា ភគវន្តំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ អដ្ឋាសិ. ឯកមន្តំ ឋិតំ ខោ មហាបជាបតិំ គោតមិំ ភគវា ឯតទវោច – ‘‘កច្ចិ, គោតមិ, ភិក្ខុនិយោ អប្បមត្តា អាតាបិនិយោ បហិតត្តា វិហរន្តី’’តិ? ‘‘កុតោ, ភន្តេ, ភិក្ខុនីនំ អប្បមាទោ! អយ្យា ឆព្ពគ្គិយា ភិក្ខុនីហិ ឯឡកលោមានិ ធោវាបេន្តិបិ រជាបេន្តិបិ វិជដាបេន្តិបិ. ភិក្ខុនិយោ ឯឡកលោមានិ ធោវន្តិយោ រជន្តិយោ វិជដេន្តិយោ រិញ្ចន្តិ ឧទ្ទេសំ បរិបុច្ឆំ អធិសីលំ អធិចិត្តំ អធិបញ្ញ’’ន្តិ.

អថ ខោ ភគវា មហាបជាបតិំ គោតមិំ ធម្មិយា កថាយ សន្ទស្សេសិ សមាទបេសិ សមុត្តេជេសិ សម្បហំសេសិ. អថ ខោ មហាបជាបតិ គោតមី ភគវតា ធម្មិយា កថាយ សន្ទស្សិតា សមាទបិតា សមុត្តេជិតា សម្បហំសិតា ភគវន្តំ អភិវាទេត្វា បទក្ខិណំ កត្វា បក្កាមិ. អថ ខោ ភគវា ឯតស្មិំ និទានេ ឯតស្មិំ បករណេ ភិក្ខុសង្ឃំ សន្និបាតាបេត្វា ឆព្ពគ្គិយេ ភិក្ខូ បដិបុច្ឆិ – ‘‘សច្ចំ កិរ តុម្ហេ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុនីហិ ឯឡកលោមានិ ធោវាបេថបិ រជាបេថបិ វិជដាបេថបី’’តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. ‘‘ញាតិកាយោ តុម្ហាកំ, ភិក្ខវេ, អញ្ញាតិកាយោ’’តិ? ‘‘អញ្ញាតិកាយោ, ភគវា’’តិ. ‘‘អញ្ញាតកា, មោឃបុរិសា, អញ្ញាតិកានំ ន ជានន្តិ បតិរូបំ វា អប្បតិរូបំ វា បាសាទិកំ វា អបាសាទិកំ. តត្ថ នាម តុម្ហេ, មោឃបុរិសា, អញ្ញាតិកាហិ ភិក្ខុនីហិ ឯឡកលោមានិ ធោវាបេស្សថបិ រជាបេស្សថបិ វិជដាបេស្សថបិ! នេតំ, មោឃបុរិសា, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៥៧៧. ‘‘យោ បន ភិក្ខុ អញ្ញាតិកាយ ភិក្ខុនិយា ឯឡកលោមានិ ធោវាបេយ្យ វា រជាបេយ្យ វា វិជដាបេយ្យ វា, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយ’’ន្តិ.

៥៧៨. យោ បនាតិ យោ យាទិសោ…បេ… ភិក្ខូតិ…បេ… អយំ ឥមស្មិំ អត្ថេ អធិប្បេតោ ភិក្ខូតិ.

អញ្ញាតិកា នាម មាតិតោ វា បិតិតោ វា យាវ សត្តមា បិតាមហយុគា អសម្ពទ្ធា.

ភិក្ខុនី នាម ឧភតោសង្ឃេ ឧបសម្បន្នា.

ធោវាតិ អាណាបេតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ធោតានិ និស្សគ្គិយានិ ហោន្តិ. រជាតិ អាណាបេតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. រត្តានិ និស្សគ្គិយានិ ហោន្តិ. វិជដេហីតិ អាណាបេតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. វិជដិតានិ និស្សគ្គិយានិ ហោន្តិ. និស្សជ្ជិតព្ពានិ សង្ឃស្ស វា គណស្ស វា បុគ្គលស្ស វា. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, និស្សជ្ជិតព្ពានិ…បេ… ឥមានិ មេ, ភន្តេ, ឯឡកលោមានិ អញ្ញាតិកាយ ភិក្ខុនិយា ធោវាបិតានិ និស្សគ្គិយានិ. ឥមានាហំ សង្ឃស្ស និស្សជ្ជាមីតិ…បេ… ទទេយ្យាតិ…បេ… ទទេយ្យុន្តិ…បេ… អាយស្មតោ ទម្មីតិ.

៥៧៩. អញ្ញាតិកាយ អញ្ញាតិកសញ្ញី ឯឡកលោមានិ ធោវាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អញ្ញាតិកាយ អញ្ញាតិកសញ្ញី ឯឡកលោមានិ ធោវាបេតិ រជាបេតិ, និស្សគ្គិយេន អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អញ្ញាតិកាយ អញ្ញាតិកសញ្ញី ឯឡកលោមានិ ធោវាបេតិ វិជដាបេតិ, និស្សគ្គិយេន អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អញ្ញាតិកាយ អញ្ញាតិកសញ្ញី ឯឡកលោមានិ ធោវាបេតិ រជាបេតិ វិជដាបេតិ, និស្សគ្គិយេន អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ.

អញ្ញាតិកាយ អញ្ញាតិកសញ្ញី ឯឡកលោមានិ រជាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អញ្ញាតិកាយ អញ្ញាតិកសញ្ញី ឯឡកលោមានិ រជាបេតិ វិជដាបេតិ, និស្សគ្គិយេន អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អញ្ញាតិកាយ អញ្ញាតិកសញ្ញី ឯឡកលោមានិ រជាបេតិ ធោវាបេតិ, និស្សគ្គិយេន អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អញ្ញាតិកាយ អញ្ញាតិកសញ្ញី ឯឡកលោមានិ រជាបេតិ វិជដាបេតិ ធោវាបេតិ, និស្សគ្គិយេន អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ.

អញ្ញាតិកាយ អញ្ញាតិកសញ្ញី ឯឡកលោមានិ វិជដាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អញ្ញាតិកាយ អញ្ញាតិកសញ្ញី ឯឡកលោមានិ វិជដាបេតិ ធោវាបេតិ, និស្សគ្គិយេន អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អញ្ញាតិកាយ អញ្ញាតិកសញ្ញី ឯឡកលោមានិ វិជដាបេតិ រជាបេតិ, និស្សគ្គិយេន អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អញ្ញាតិកាយ អញ្ញាតិកសញ្ញី ឯឡកលោមានិ វិជដាបេតិ ធោវាបេតិ រជាបេតិ, និស្សគ្គិយេន អាបត្តិ ទ្វិន្នំ ទុក្កដានំ.

៥៨០. អញ្ញាតិកាយ វេមតិកោ…បេ… អញ្ញាតិកាយ ញាតិកសញ្ញី…បេ… អញ្ញស្ស ឯឡកលោមានិ ធោវាបេតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ឯកតោ ឧបសម្បន្នាយ ធោវាបេតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ញាតិកាយ អញ្ញាតិកសញ្ញី, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ញាតិកាយ វេមតិកោ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ញាតិកាយ ញាតិកសញ្ញី, អនាបត្តិ.

៥៨១. អនាបត្តិ ញាតិកាយ ធាវន្តិយា អញ្ញាតិកា ទុតិយា ហោតិ, អវុត្តា ធោវតិ, អបរិភុត្តំ កតភណ្ឌំ ធោវាបេតិ, សិក្ខមានាយ សាមណេរិយា ឧម្មត្តកស្ស អាទិកម្មិកស្សាតិ.

ឯឡកលោមធោវាបនសិក្ខាបទំ និដ្ឋិតំ សត្តមំ.

៨. រូបិយសិក្ខាបទំ

៥៨២. តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា រាជគហេ វិហរតិ វេឡុវនេ កលន្ទកនិវាបេ. តេន ខោ បន សមយេន អាយស្មា ឧបនន្ទោ សក្យបុត្តោ អញ្ញតរស្ស កុលស្ស កុលូបកោ ហោតិ និច្ចភត្តិកោ. យំ តស្មិំ កុលេ ឧប្បជ្ជតិ ខាទនីយំ វា ភោជនីយំ វា តតោ អាយស្មតោ ឧបនន្ទស្ស សក្យបុត្តស្ស បដិវិសោ ឋបិយ្យតិ. តេន ខោ បន សមយេន សាយំ តស្មិំ កុលេ មំសំ ឧប្បន្នំ ហោតិ. តតោ អាយស្មតោ ឧបនន្ទស្ស សក្យបុត្តស្ស បដិវិសោ ឋបិតោ ហោតិ. តស្ស កុលស្ស ទារកោ រត្តិយា បច្ចូសសមយំ បច្ចុដ្ឋាយ រោទតិ – ‘‘មំសំ មេ ទេថា’’តិ. អថ ខោ សោ បុរិសោ បជាបតិំ ឯតទវោច – ‘‘អយ្យស្ស បដិវិសំ ទារកស្ស ទេហិ. អញ្ញំ ចេតាបេត្វា អយ្យស្ស ទស្សាមា’’តិ.

អថ ខោ អាយស្មា ឧបនន្ទោ សក្យបុត្តោ បុព្ពណ្ហសមយំ និវាសេត្វា បត្តចីវរំ អាទាយ យេន តំ កុលំ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា បញ្ញត្តេ អាសនេ និសីទិ. អថ ខោ សោ បុរិសោ យេនាយស្មា ឧបនន្ទោ សក្យបុត្តោ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា អាយស្មន្តំ ឧបនន្ទំ សក្យបុត្តំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិ. ឯកមន្តំ និសិន្នោ ខោ សោ បុរិសោ អាយស្មន្តំ ឧបនន្ទំ សក្យបុត្តំ ឯតទវោច – ‘‘ហិយ្យោ ខោ, ភន្តេ, សាយំ មំសំ ឧប្បន្នំ អហោសិ. តតោ អយ្យស្ស បដិវិសោ ឋបិតោ. អយំ, ភន្តេ, ទារកោ រត្តិយា បច្ចូសសមយំ បច្ចុដ្ឋាយ រោទតិ – ‘មំសំ មេ ទេថា’តិ. អយ្យស្ស បដិវិសោ ទារកស្ស ទិន្នោ. កហាបណេន, ភន្តេ, កិំ អាហរិយ្យតូ’’តិ? ‘‘បរិច្ចត្តោ មេ, អាវុសោ, កហាបណោ’’តិ? ‘‘អាម, ភន្តេ, បរិច្ចត្តោ’’តិ. ‘‘តញ្ញេវ មេ, អាវុសោ, កហាបណំ ទេហី’’តិ.

អថ ខោ សោ បុរិសោ អាយស្មតោ ឧបនន្ទស្ស សក្យបុត្តស្ស កហាបណំ ទត្វា ឧជ្ឈាយតិ ខិយ្យតិ វិបាចេតិ – ‘‘តថេវ មយំ រូបិយំ បដិគ្គណ្ហាម ឯវមេវិមេ សមណា សក្យបុត្តិយា រូបិយំ បដិគ្គណ្ហន្តី’’តិ. អស្សោសុំ ខោ ភិក្ខូ តស្ស បុរិសស្ស ឧជ្ឈាយន្តស្ស ខិយ្យន្តស្ស វិបាចេន្តស្ស. យេ តេ ភិក្ខូ អប្បិច្ឆា…បេ… តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម អាយស្មា ឧបនន្ទោ សក្យបុត្តោ រូបិយំ បដិគ្គហេស្សតី’’តិ! អថ ខោ តេ ភិក្ខូ អាយស្មន្តំ ឧបនន្ទំ សក្យបុត្តំ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ…បេ… ‘‘សច្ចំ កិរ ត្វំ, ឧបនន្ទ, រូបិយំ បដិគ្គហេសី’’តិ [បដិគ្គណ្ហាសីតិ (ស្យា.)]? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា…បេ… កថញ្ហិ នាម ត្វំ, មោឃបុរិស, រូបិយំ បដិគ្គហេស្សសិ! នេតំ, មោឃបុរិស, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៥៨៣. ‘‘យោ បន ភិក្ខុ ជាតរូបរជតំ ឧគ្គណ្ហេយ្យ វា ឧគ្គណ្ហាបេយ្យ វា ឧបនិក្ខិត្តំ វា សាទិយេយ្យ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយ’’ន្តិ.

៥៨៤. យោ បនាតិ យោ យាទិសោ…បេ… ភិក្ខូតិ…បេ… អយំ ឥមស្មិំ អត្ថេ អធិប្បេតោ ភិក្ខូតិ.

ជាតរូបំ នាម សត្ថុវណ្ណោ វុច្ចតិ.

រជតំ នាម កហាបណោ លោហមាសកោ ទារុមាសកោ ជតុមាសកោ យេ វោហារំ គច្ឆន្តិ.

ឧគ្គណ្ហេយ្យាតិ សយំ គណ្ហាតិ និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ [និស្សគ្គិយំ ហោតិ (ស្យា.)].

ឧគ្គណ្ហាបេយ្យាតិ អញ្ញំ គាហាបេតិ និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ [និស្សគ្គិយំ ហោតិ (ស្យា.)].

ឧបនិក្ខិត្តំ វា សាទិយេយ្យាតិ ឥទំ អយ្យស្ស ហោតូតិ ឧបនិក្ខិត្តំ សាទិយតិ, និស្សគ្គិយំ ហោតិ. សង្ឃមជ្ឈេ និស្សជ្ជិតព្ពំ. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, និស្សជ្ជិតព្ពំ – តេន ភិក្ខុនា សង្ឃំ ឧបសង្កមិត្វា ឯកំសំ ឧត្តរាសង្គំ ករិត្វា វុឌ្ឍានំ ភិក្ខូនំ បាទេ វន្ទិត្វា ឧក្កុដិកំ និសីទិត្វា អញ្ជលិំ បគ្គហេត្វា ឯវមស្ស វចនីយោ – ‘‘អហំ, ភន្តេ, រូបិយំ បដិគ្គហេសិំ. ឥទំ មេ និស្សគ្គិយំ. ឥមាហំ សង្ឃស្ស និស្សជ្ជាមី’’តិ. និស្សជ្ជិត្វា អាបត្តិ ទេសេតព្ពា. ព្យត្តេន ភិក្ខុនា បដិពលេន អាបត្តិ បដិគ្គហេតព្ពា. សចេ តត្ថ អាគច្ឆតិ អារាមិកោ វា ឧបាសកោ វា សោ វត្តព្ពោ – ‘‘អាវុសោ, ឥមំ ជានាហី’’តិ. សចេ សោ ភណតិ – ‘‘ឥមិនា កិំ អាហរិយ្យតូ’’តិ, ន វត្តព្ពោ – ‘‘ឥមំ វា ឥមំ វា អាហរា’’តិ. កប្បិយំ អាចិក្ខិតព្ពំ – សប្បិ វា តេលំ វា មធុ វា ផាណិតំ វា. សចេ សោ តេន បរិវត្តេត្វា កប្បិយំ អាហរតិ រូបិយប្បដិគ្គាហកំ ឋបេត្វា សព្ពេហេវ បរិភុញ្ជិតព្ពំ. ឯវញ្ចេតំ លភេថ, ឥច្ចេតំ កុសលំ; នោ ចេ លភេថ, សោ វត្តព្ពោ – ‘‘អាវុសោ, ឥមំ ឆឌ្ឌេហី’’តិ. សចេ សោ ឆឌ្ឌេតិ, ឥច្ចេតំ កុសលំ; នោ ចេ ឆឌ្ឌេតិ, បញ្ចហង្គេហិ សមន្នាគតោ ភិក្ខុ រូបិយឆឌ្ឌកោ សម្មន្និតព្ពោ – យោ ន ឆន្ទាគតិំ គច្ឆេយ្យ, ន ទោសាគតិំ គច្ឆេយ្យ, ន មោហាគតិំ គច្ឆេយ្យ, ន ភយាគតិំ គច្ឆេយ្យ, ឆឌ្ឌិតាឆឌ្ឌិតញ្ច ជានេយ្យ. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, សម្មន្និតព្ពោ. បឋមំ ភិក្ខុ យាចិតព្ពោ. យាចិត្វា ព្យត្តេន ភិក្ខុនា បដិពលេន សង្ឃោ ញាបេតព្ពោ –

៥៨៥. ‘‘សុណាតុ មេ, ភន្តេ, សង្ឃោ. យទិ សង្ឃស្ស បត្តកល្លំ, សង្ឃោ ឥត្ថន្នាមំ ភិក្ខុំ រូបិយឆឌ្ឌកំ សម្មន្នេយ្យ. ឯសា ញត្តិ.

‘‘សុណាតុ មេ, ភន្តេ, សង្ឃោ. សង្ឃោ ឥត្ថន្នាមំ ភិក្ខុំ រូបិយឆឌ្ឌកំ សម្មន្នតិ. យស្សាយស្មតោ ខមតិ ឥត្ថន្នាមស្ស ភិក្ខុនោ រូបិយឆឌ្ឌកស្ស សម្មុតិ, សោ តុណ្ហស្ស; យស្ស នក្ខមតិ, សោ ភាសេយ្យ.

‘‘សម្មតោ សង្ឃេន ឥត្ថន្នាមោ ភិក្ខុ រូបិយឆឌ្ឌកោ. ខមតិ សង្ឃស្ស, តស្មា តុណ្ហី, ឯវមេតំ ធារយាមី’’តិ.

តេន សម្មតេន ភិក្ខុនា អនិមិត្តំ កត្វា បាតេតព្ពំ. សចេ និមិត្តំ កត្វា បាតេតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

៥៨៦. រូបិយេ រូបិយសញ្ញី រូបិយំ បដិគ្គណ្ហាតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. រូបិយេ វេមតិកោ រូបិយំ បដិគ្គណ្ហាតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. រូបិយេ អរូបិយសញ្ញី រូបិយំ បដិគ្គណ្ហាតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ.

អរូបិយេ រូបិយសញ្ញី, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អរូបិយេ វេមតិកោ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អរូបិយេ អរូបិយសញ្ញី, អនាបត្តិ.

អនាបត្តិ អជ្ឈារាមេ វា អជ្ឈាវសថេ វា ឧគ្គហេត្វា វា ឧគ្គហាបេត្វា វា និក្ខិបតិ – យស្ស ភវិស្សតិ សោ ហរិស្សតីតិ, ឧម្មត្តកស្ស, អាទិកម្មិកស្សាតិ.

រូបិយសិក្ខាបទំ និដ្ឋិតំ អដ្ឋមំ.

៩. រូបិយសំវោហារសិក្ខាបទំ

៥៨៧. តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា សាវត្ថិយំ វិហរតិ ជេតវនេ អនាថបិណ្ឌិកស្ស អារាមេ. តេន ខោ បន សមយេន ឆព្ពគ្គិយា ភិក្ខូ នានប្បការកំ រូបិយសំវោហារំ សមាបជ្ជន្តិ. មនុស្សា ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម សមណា សក្យបុត្តិយា នានប្បការកំ រូបិយសំវោហារំ សមាបជ្ជិស្សន្តិ, សេយ្យថាបិ គិហី កាមភោគិនោ’’តិ! អស្សោសុំ ខោ ភិក្ខូ តេសំ មនុស្សានំ ឧជ្ឈាយន្តានំ ខិយ្យន្តានំ វិបាចេន្តានំ. យេ តេ ភិក្ខូ អប្បិច្ឆា…បេ… តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម ឆព្ពគ្គិយា ភិក្ខូ នានប្បការកំ រូបិយសំវោហារំ សមាបជ្ជិស្សន្តី’’តិ! អថ ខោ តេ ភិក្ខូ ឆព្ពគ្គិយេ ភិក្ខូ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ…បេ… ‘‘សច្ចំ កិរ តុម្ហេ, ភិក្ខវេ, នានប្បការកំ រូបិយសំវោហារំ សមាបជ្ជថា’’តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា…បេ… កថញ្ហិ នាម តុម្ហេ, មោឃបុរិសា, នានប្បការកំ រូបិយសំវោហារំ សមាបជ្ជិស្សថ! នេតំ, មោឃបុរិសា, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៥៨៨. ‘‘យោ បន ភិក្ខុ នានប្បការកំ រូបិយសំវោហារំ សមាបជ្ជេយ្យ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយ’’ន្តិ.

៥៨៩. យោ បនាតិ យោ យាទិសោ…បេ… ភិក្ខូតិ…បេ… អយំ ឥមស្មិំ អត្ថេ អធិប្បេតោ ភិក្ខូតិ.

នានប្បការកំ នាម កតម្បិ អកតម្បិ កតាកតម្បិ. កតំ នាម សីសូបគំ គីវូបគំ ហត្ថូបគំ បាទូបគំ កដូបគំ. អកតំ នាម ឃនកតំ វុច្ចតិ. កតាកតំ នាម តទុភយំ.

រូបិយំ នាម សត្ថុវណ្ណោ កហាបណោ, លោហមាសកោ, ទារុមាសកោ, ជតុមាសកោ យេ វោហារំ គច្ឆន្តិ.

សមាបជ្ជេយ្យាតិ កតេន កតំ ចេតាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ [និស្សគ្គិយំ ហោតិ (ស្យា.)]. កតេន អកតំ ចេតាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. កតេន កតាកតំ ចេតាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អកតេន កតំ ចេតាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អកតេន អកតំ ចេតាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អកតេន កតាកតំ ចេតាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. កតាកតេន កតំ ចេតាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. កតាកតេន អកតំ ចេតាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. កតាកតេន កតាកតំ ចេតាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. សង្ឃមជ្ឈេ និស្សជ្ជិតព្ពំ. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, និស្សជ្ជិតព្ពំ. តេន ភិក្ខុនា សង្ឃំ ឧបសង្កមិត្វា ឯកំសំ ឧត្តរាសង្គំ ករិត្វា វុឌ្ឍានំ ភិក្ខូនំ បាទេ វន្ទិត្វា ឧក្កុដិកំ និសីទិត្វា អញ្ជលិំ បគ្គហេត្វា ឯវមស្ស វចនីយោ – ‘‘អហំ, ភន្តេ, នានប្បការកំ រូបិយសំវោហារំ សមាបជ្ជិំ. ឥទំ មេ និស្សគ្គិយំ. ឥមាហំ សង្ឃស្ស និស្សជ្ជាមី’’តិ. និស្សជ្ជិត្វា អាបត្តិ ទេសេតព្ពា. ព្យត្តេន ភិក្ខុនា បដិពលេន អាបត្តិ បដិគ្គហេតព្ពា. សចេ តត្ថ អាគច្ឆតិ អារាមិកោ វា ឧបាសកោ វា សោ វត្តព្ពោ – ‘‘អាវុសោ, ឥមំ ជានាហី’’តិ. សចេ សោ ភណតិ – ‘‘ឥមិនា កិំ អាហរិយ្យតូ’’តិ, ន វត្តព្ពោ – ‘‘ឥមំ វា ឥមំ វា អាហរា’’តិ. កប្បិយំ អាចិក្ខិតព្ពំ – សប្បិ វា តេលំ វា មធុ វា ផាណិតំ វា. សចេ សោ តេន បរិវត្តេត្វា កប្បិយំ អាហរតិ, រូបិយចេតាបកំ ឋបេត្វា, សព្ពេហេវ បរិភុញ្ជិតព្ពំ. ឯវញ្ចេតំ លភេថ, ឥច្ចេតំ កុសលំ; នោ ចេ លភេថ, សោ វត្តព្ពោ – ‘‘អាវុសោ, ឥមំ ឆឌ្ឌេហី’’តិ. សចេ សោ ឆឌ្ឌេតិ, ឥច្ចេតំ កុសលំ; នោ ចេ ឆឌ្ឌេតិ, បញ្ចហង្គេហិ សមន្នាគតោ ភិក្ខុ រូបិយឆឌ្ឌកោ សម្មន្និតព្ពោ – យោ ន ឆន្ទាគតិំ គច្ឆេយ្យ, ន ទោសាគតិំ គច្ឆេយ្យ, ន មោហាគតិំ គច្ឆេយ្យ, ន ភយាគតិំ គច្ឆេយ្យ, ឆឌ្ឌិតាឆឌ្ឌិតញ្ច ជានេយ្យ. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, សម្មន្និតព្ពោ. បឋមំ ភិក្ខុ យាចិតព្ពោ. យាចិត្វា ព្យត្តេន ភិក្ខុនា បដិពលេន សង្ឃោ ញាបេតព្ពោ –

៥៩០. ‘‘សុណាតុ មេ, ភន្តេ, សង្ឃោ. យទិ សង្ឃស្ស បត្តកល្លំ, សង្ឃោ ឥត្ថន្នាមំ ភិក្ខុំ រូបិយឆឌ្ឌកំ សម្មន្នេយ្យ. ឯសា ញត្តិ.

‘‘សុណាតុ មេ, ភន្តេ, សង្ឃោ. សង្ឃោ ឥត្ថន្នាមំ ភិក្ខុំ រូបិយឆឌ្ឌកំ សម្មន្នតិ. យស្សាយស្មតោ ខមតិ ឥត្ថន្នាមស្ស ភិក្ខុនោ រូបិយឆឌ្ឌកស្ស សម្មុតិ, សោ តុណ្ហស្ស; យស្ស នក្ខមតិ, សោ ភាសេយ្យ.

‘‘សម្មតោ សង្ឃេន ឥត្ថន្នាមោ ភិក្ខុ រូបិយឆឌ្ឌកោ. ខមតិ សង្ឃស្ស, តស្មា តុណ្ហី, ឯវមេតំ ធារយាមី’’តិ.

តេន សម្មតេន ភិក្ខុនា អនិមិត្តំ កត្វា បាតេតព្ពំ. សចេ និមិត្តំ កត្វា បាតេតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

៥៩១. រូបិយេ រូបិយសញ្ញី រូបិយំ ចេតាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. រូបិយេ វេមតិកោ រូបិយំ ចេតាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. រូបិយេ អរូបិយសញ្ញី រូបិយំ ចេតាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អរូបិយេ រូបិយសញ្ញី រូបិយំ ចេតាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អរូបិយេ វេមតិកោ រូបិយំ ចេតាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អរូបិយេ អរូបិយសញ្ញី រូបិយំ ចេតាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ.

អរូបិយេ រូបិយសញ្ញី, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អរូបិយេ វេមតិកោ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អរូបិយេ អរូបិយសញ្ញី, អនាបត្តិ.

៥៩២. អនាបត្តិ ឧម្មត្តកស្ស, អាទិកម្មិកស្សាតិ.

រូបិយសំវោហារសិក្ខាបទំ និដ្ឋិតំ នវមំ.

១០. កយវិក្កយសិក្ខាបទំ

៥៩៣. តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា សាវត្ថិយំ វិហរតិ ជេតវនេ អនាថបិណ្ឌិកស្ស អារាមេ. តេន ខោ បន សមយេន អាយស្មា ឧបនន្ទោ សក្យបុត្តោ បដ្ដោ ហោតិ ចីវរកម្មំ កាតុំ. សោ បដបិលោតិកានំ សង្ឃាដិំ ករិត្វា សុរត្តំ សុបរិកម្មកតំ កត្វា បារុបិ. អថ ខោ អញ្ញតរោ បរិព្ពាជកោ មហគ្ឃំ បដំ បារុបិត្វា យេនាយស្មា ឧបនន្ទោ សក្យបុត្តោ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា អាយស្មន្តំ ឧបនន្ទំ សក្យបុត្តំ ឯតទវោច – ‘‘សុន្ទរា ខោ ត្យាយំ, អាវុសោ, សង្ឃាដិ; ទេហិ មេ បដេនា’’តិ. ‘‘ជានាហិ, អាវុសោ’’តិ. ‘‘អាមាវុសោ, ជានាមី’’តិ. ‘‘ហន្ទាវុសោ’’តិ, អទាសិ. អថ ខោ សោ បរិព្ពាជកោ តំ សង្ឃាដិំ បារុបិត្វា បរិព្ពាជការាមំ អគមាសិ. បរិព្ពាជកា តំ បរិព្ពាជកំ ឯតទវោចុំ – ‘‘សុន្ទរា ខោ ត្យាយំ, អាវុសោ, សង្ឃាដិ; កុតោ តយា លទ្ធា’’តិ? ‘‘តេន មេ, អាវុសោ, បដេន បរិវត្តិតា’’តិ. ‘‘កតិហិបិ ត្យាយំ, អាវុសោ, សង្ឃាដិ ភវិស្សតិ, សោយេវ តេ បដោ វរោ’’តិ.

អថ ខោ សោ បរិព្ពាជកោ – ‘‘សច្ចំ ខោ បរិព្ពាជកា អាហំសុ – ‘កតិហិបិ ម្យាយំ សង្ឃាដិ ភវិស្សតិ! សោយេវ មេ បដោ វរោ’’’តិ យេនាយស្មា ឧបនន្ទោ សក្យបុត្តោ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា អាយស្មន្តំ ឧបនន្ទំ សក្យបុត្តំ ឯតទវោច – ‘‘ហន្ទ តេ, អាវុសោ, សង្ឃាដិ [សង្ឃាដិំ (ស្យា. ក.)]; ទេហិ មេ បដ’’ន្តិ. ‘‘ននុ ត្វំ, អាវុសោ, មយា វុត្តោ – ‘ជានាហិ, អាវុសោ’តិ! នាហ ទស្សាមី’’តិ. អថ ខោ សោ បរិព្ពាជកោ ឧជ្ឈាយតិ ខិយ្យតិ វិបាចេតិ – ‘‘គិហីបិ នំ គិហិស្ស វិប្បដិសារិស្ស ទេន្តិ, កិំ បន បព្ពជិតោ បព្ពជិតស្ស ន ទស្សតី’’តិ! អស្សោសុំ ខោ ភិក្ខូ តស្ស បរិព្ពាជកស្ស ឧជ្ឈាយន្តស្ស ខិយ្យន្តស្ស វិបាចេន្តស្ស. យេ តេ ភិក្ខូ អប្បិច្ឆា…បេ… តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម អាយស្មា ឧបនន្ទោ សក្យបុត្តោ បរិព្ពាជកេន សទ្ធិំ កយវិក្កយំ សមាបជ្ជិស្សតី’’តិ! អថ ខោ តេ ភិក្ខូ អាយស្មន្តំ ឧបនន្ទំ សក្យបុត្តំ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ…បេ… ‘‘សច្ចំ កិរ ត្វំ, ឧបនន្ទ, បរិព្ពាជកេន សទ្ធិំ កយវិក្កយំ សមាបជ្ជសី’’តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា…បេ… កថញ្ហិ នាម ត្វំ, មោឃបុរិស, បរិព្ពាជកេន សទ្ធិំ កយវិក្កយំ សមាបជ្ជិស្សសិ! នេតំ, មោឃបុរិស, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៥៩៤. ‘‘យោ បន ភិក្ខុ នានប្បការកំ កយវិក្កយំ សមាបជ្ជេយ្យ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយ’’ន្តិ.

៥៩៥. យោ បនាតិ យោ យាទិសោ…បេ… ភិក្ខូតិ…បេ… អយំ ឥមស្មិំ អត្ថេ អធិប្បេតោ ភិក្ខូតិ.

នានប្បការកំ នាម ចីវរបិណ្ឌបាតសេនាសនគិលានប្បច្ចយភេសជ្ជបរិក្ខារា, អន្តមសោ ចុណ្ណបិណ្ឌោបិ ទន្តកដ្ឋម្បិ ទសិកសុត្តម្បិ.

កយវិក្កយំ សមាបជ្ជេយ្យាតិ ឥមិនា ឥមំ ទេហិ, ឥមិនា ឥមំ អាហរ, ឥមិនា ឥមំ បរិវត្តេហិ, ឥមិនា ឥមំ ចេតាបេហីតិ. អជ្ឈាចរតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. យតោ កយិតញ្ច ហោតិ វិក្កយិតញ្ច អត្តនោ ភណ្ឌំ បរហត្ថគតំ បរភណ្ឌំ អត្តនោ ហត្ថគតំ, និស្សគ្គិយំ ហោតិ. និស្សជ្ជិតព្ពំ សង្ឃស្ស វា គណស្ស វា បុគ្គលស្ស វា. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, និស្សជ្ជិតព្ពំ…បេ… អហំ, ភន្តេ, នានប្បការកំ កយវិក្កយំ សមាបជ្ជិំ. ឥទំ មេ និស្សគ្គិយំ. ឥមាហំ សង្ឃស្ស និស្សជ្ជាមីតិ…បេ… ទទេយ្យាតិ…បេ… ទទេយ្យុន្តិ…បេ… អាយស្មតោ ទម្មីតិ.

៥៩៦. កយវិក្កយេ កយវិក្កយសញ្ញី, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. កយវិក្កយេ វេមតិកោ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. កយវិក្កយេ នកយវិក្កយសញ្ញី, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ.

នកយវិក្កយេ កយវិក្កយសញ្ញី, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. នកយវិក្កយេ វេមតិកោ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. នកយវិក្កយេ នកយវិក្កយសញ្ញី, អនាបត្តិ.

៥៩៧. អនាបត្តិ – អគ្ឃំ បុច្ឆតិ, កប្បិយការកស្ស អាចិក្ខតិ, ‘‘ឥទំ អម្ហាកំ អត្ថិ, អម្ហាកញ្ច ឥមិនា ច ឥមិនា ច អត្ថោ’’តិ ភណតិ, ឧម្មត្តកស្ស, អាទិកម្មិកស្សាតិ.

កយវិក្កយសិក្ខាបទំ និដ្ឋិតំ ទសមំ.

កោសិយវគ្គោ ទុតិយោ.

តស្សុទ្ទានំ –

កោសិយា សុទ្ធទ្វេភាគា, ឆព្ពស្សានិ និសីទនំ;

ទ្វេ ច លោមានិ ឧគ្គណ្ហេ, ឧភោ នានប្បការកាតិ.

៣. បត្តវគ្គោ

១. បត្តសិក្ខាបទំ

៥៩៨. តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា សាវត្ថិយំ វិហរតិ ជេតវនេ អនាថបិណ្ឌិកស្ស អារាមេ. តេន ខោ បន សមយេន ឆព្ពគ្គិយា ភិក្ខូ ពហូ បត្តេ សន្និចយំ ករោន្តិ. មនុស្សា វិហារចារិកំ អាហិណ្ឌន្តា បស្សិត្វា ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម សមណា សក្យបុត្តិយា ពហូ បត្តេ សន្និចយំ ករិស្សន្តិ, បត្តវាណិជ្ជំ វា សមណា សក្យបុត្តិយា ករិស្សន្តិ អាមត្តិកាបណំ វា បសារេស្សន្តី’’តិ! អស្សោសុំ ខោ ភិក្ខូ តេសំ មនុស្សានំ ឧជ្ឈាយន្តានំ ខិយ្យន្តានំ វិបាចេន្តានំ. យេ តេ ភិក្ខូ អប្បិច្ឆា…បេ… តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម ឆព្ពគ្គិយា ភិក្ខូ អតិរេកបត្តំ ធារេស្សន្តី’’តិ! អថ ខោ តេ ភិក្ខូ ឆព្ពគ្គិយេ ភិក្ខូ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ…បេ… ‘‘សច្ចំ កិរ តុម្ហេ, ភិក្ខវេ, អតិរេកបត្តំ ធារេថា’’តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា…បេ… កថញ្ហិ នាម តុម្ហេ, មោឃបុរិសា, អតិរេកបត្តំ ធារេស្សថ! នេតំ, មោឃបុរិសា, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ …បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៥៩៩. ‘‘យោ បន ភិក្ខុ អតិរេកបត្តំ ធារេយ្យ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយ’’ន្តិ.

ឯវញ្ចិទំ ភគវតា ភិក្ខូនំ សិក្ខាបទំ បញ្ញត្តំ ហោតិ.

៦០០. តេន ខោ បន សមយេន អាយស្មតោ អានន្ទស្ស អតិរេកបត្តោ ឧប្បន្នោ ហោតិ. អាយស្មា ច អានន្ទោ តំ បត្តំ អាយស្មតោ សារិបុត្តស្ស ទាតុកាមោ ហោតិ. អាយស្មា ច សារិបុត្តោ សាកេតេ វិហរតិ. អថ ខោ អាយស្មតោ អានន្ទស្ស ឯតទហោសិ – ‘‘ភគវតា សិក្ខាបទំ បញ្ញត្តំ – ‘ន អតិរេកបត្តោ ធារេតព្ពោ’តិ. អយញ្ច មេ អតិរេកបត្តោ ឧប្បន្នោ. អហញ្ចិមំ បត្តំ អាយស្មតោ សារិបុត្តស្ស ទាតុកាមោ. អាយស្មា ច សារិបុត្តោ សាកេតេ វិហរតិ. កថំ នុ ខោ មយា បដិបជ្ជិតព្ព’’ន្តិ? ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសិ. ‘‘កីវចិរំ បនានន្ទ, សារិបុត្តោ អាគច្ឆិស្សតី’’តិ? ‘‘នវមំ វា, ភគវា, ទិវសំ ទសមំ វា’’តិ. អថ ខោ ភគវា ឯតស្មិំ និទានេ ឯតស្មិំ បករណេ ធម្មិំ កថំ កត្វា ភិក្ខូ អាមន្តេសិ – ‘‘អនុជានាមិ, ភិក្ខវេ, ទសាហបរមំ អតិរេកបត្តំ ធារេតុំ. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៦០១. ‘‘ទសាហបរមំ អតិរេកបត្តោ ធារេតព្ពោ. តំ អតិក្កាមយតោ និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយ’’ន្តិ.

៦០២. ទសាហបរមន្តិ ទសាហបរមតា ធារេតព្ពោ.

អតិរេកបត្តោ នាម អនធិដ្ឋិតោ អវិកប្បិតោ.

បត្តោ នាម ទ្វេ បត្តា អយោបត្តោ មត្តិកាបត្តោតិ.

តយោ បត្តស្ស វណ្ណា ឧក្កដ្ឋោ បត្តោ មជ្ឈិមោ បត្តោ ឱមកោ បត្តោ. ឧក្កដ្ឋោ នាម បត្តោ អឌ្ឍាឡ្ហកោទនំ គណ្ហាតិ ចតុភាគំ ខាទនំ តទុបិយំ ព្យញ្ជនំ. មជ្ឈិមោ នាម បត្តោ នាឡិកោទនំ គណ្ហាតិ ចតុភាគំ ខាទនំ តទុបិយំ ព្យញ្ជនំ. ឱមកោ នាម បត្តោ បត្ថោទនំ គណ្ហាតិ ចតុភាគំ ខាទនំ តទុបិយំ ព្យញ្ជនំ. តតោ ឧក្កដ្ឋោ អបត្តោ, ឱមកោ អបត្តោ.

តំ អតិក្កាមយតោ និស្សគ្គិយោ ហោតីតិ ឯកាទសេ អរុណុគ្គមនេ និស្សគ្គិយោ ហោតិ. និស្សជ្ជិតព្ពោ សង្ឃស្ស វា គណស្ស វា បុគ្គលស្ស វា. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, និស្សជ្ជិតព្ពោ. តេន ភិក្ខុនា សង្ឃំ ឧបសង្កមិត្វា ឯកំសំ ឧត្តរាសង្គំ ករិត្វា វុឌ្ឍានំ ភិក្ខូនំ បាទេ វន្ទិត្វា ឧក្កុដិកំ និសីទិត្វា អញ្ជលិំ បគ្គហេត្វា ឯវមស្ស វចនីយោ – ‘‘អយំ មេ, ភន្តេ, បត្តោ ទសាហាតិក្កន្តោ និស្សគ្គិយោ. ឥមាហំ សង្ឃស្ស និស្សជ្ជាមី’’តិ. និស្សជ្ជិត្វា អាបត្តិ ទេសេតព្ពា. ព្យត្តេន ភិក្ខុនា បដិពលេន អាបត្តិ បដិគ្គហេតព្ពា, និស្សដ្ឋបត្តោ ទាតព្ពោ.

៦០៣. ‘‘សុណាតុ មេ, ភន្តេ, សង្ឃោ. អយំ បត្តោ ឥត្ថន្នាមស្ស ភិក្ខុនោ និស្សគ្គិយោ សង្ឃស្ស និស្សដ្ឋោ. យទិ សង្ឃស្ស បត្តកល្លំ, សង្ឃោ ឥមំ បត្តំ ឥត្ថន្នាមស្ស ភិក្ខុនោ ទទេយ្យា’’តិ.

៦០៤. តេន ភិក្ខុនា សម្ពហុលេ ភិក្ខូ ឧបសង្កមិត្វា ឯកំសំ ឧត្តរាសង្គំ ករិត្វា វុឌ្ឍានំ ភិក្ខូនំ បាទេ វន្ទិត្វា ឧក្កុដិកំ និសីទិត្វា អញ្ជលិំ បគ្គហេត្វា ឯវមស្សុ វចនីយា – ‘‘អយំ មេ, ភន្តេ, បត្តោ ទសាហាតិក្កន្តោ និស្សគ្គិយោ. ឥមាហំ អាយស្មន្តានំ និស្សជ្ជាមី’’តិ. និស្សជ្ជិត្វា អាបត្តិ ទេសេតព្ពា. ព្យត្តេន ភិក្ខុនា បដិពលេន អាបត្តិ បដិគ្គហេតព្ពា, និស្សដ្ឋបត្តោ ទាតព្ពោ.

៦០៥. ‘‘សុណន្តុ មេ អាយស្មន្តា. អយំ បត្តោ ឥត្ថន្នាមស្ស ភិក្ខុនោ និស្សគ្គិយោ អាយស្មន្តានំ និស្សដ្ឋោ. យទាយស្មន្តានំ បត្តកល្លំ, អាយស្មន្តា ឥមំ បត្តំ ឥត្ថន្នាមស្ស ភិក្ខុនោ ទទេយ្យុ’’ន្តិ.

៦០៦. តេន ភិក្ខុនា ឯកំ ភិក្ខុំ ឧបសង្កមិត្វា ឯកំសំ ឧត្តរាសង្គំ ករិត្វា ឧក្កុដិកំ និសីទិត្វា អញ្ជលិំ បគ្គហេត្វា ឯវមស្ស វចនីយោ – ‘‘អយំ មេ, អាវុសោ, បត្តោ ទសាហាតិក្កន្តោ និស្សគ្គិយោ. ឥមាហំ អាយស្មតោ និស្សជ្ជាមី’’តិ. និស្សជ្ជិត្វា អាបត្តិ ទេសេតព្ពា. តេន ភិក្ខុនា អាបត្តិ បដិគ្គហេតព្ពា, និស្សដ្ឋបត្តោ ទាតព្ពោ – ‘‘ឥមំ បត្តំ អាយស្មតោ ទម្មី’’តិ.

៦០៧. ទសាហាតិក្កន្តេ អតិក្កន្តសញ្ញី, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. ទសាហាតិក្កន្តេ វេមតិកោ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. ទសាហាតិក្កន្តេ អនតិក្កន្តសញ្ញី, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អនធិដ្ឋិតេ អធិដ្ឋិតសញ្ញី, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អវិកប្បិតេ វិកប្បិតសញ្ញី, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អវិស្សជ្ជិតេ វិស្សជ្ជិតសញ្ញី, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អនដ្ឋេ នដ្ឋសញ្ញី និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អវិនដ្ឋេ វិនដ្ឋសញ្ញី, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អភិន្នេ ភិន្នសញ្ញី, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អវិលុត្តេ វិលុត្តសញ្ញី, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ.

និស្សគ្គិយំ បត្តំ អនិស្សជ្ជិត្វា បរិភុញ្ជតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ទសាហានតិក្កន្តេ អតិក្កន្តសញ្ញី, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ទសាហានតិក្កន្តេ វេមតិកោ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ទសាហានតិក្កន្តេ អនតិក្កន្តសញ្ញី, អនាបត្តិ.

៦០៨. អនាបត្តិ អន្តោទសាហំ អធិដ្ឋេតិ, វិកប្បេតិ, វិស្សជ្ជេតិ, នស្សតិ, វិនស្សតិ, ភិជ្ជតិ, អច្ឆិន្ទិត្វា គណ្ហន្តិ, វិស្សាសំ គណ្ហន្តិ, ឧម្មត្តកស្ស, អាទិកម្មិកស្សាតិ.

តេន ខោ បន សមយេន ឆព្ពគ្គិយា ភិក្ខូ និស្សដ្ឋបត្តំ ន ទេន្តិ. ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. ‘‘ន, ភិក្ខវេ, និស្សដ្ឋបត្តោ ន ទាតព្ពោ. យោ ន ទទេយ្យ, អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

បត្តសិក្ខាបទំ និដ្ឋិតំ បឋមំ.

២. ឩនបញ្ចពន្ធនសិក្ខាបទំ

៦០៩. តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា សក្កេសុ វិហរតិ កបិលវត្ថុស្មិំ និគ្រោធារាមេ. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរេន កុម្ភការេន ភិក្ខូ បវារិតា ហោន្តិ – ‘‘យេសំ អយ្យានំ បត្តេន អត្ថោ អហំ បត្តេនា’’តិ. តេន ខោ បន សមយេន ភិក្ខូ ន មត្តំ ជានិត្វា ពហូ បត្តេ វិញ្ញាបេន្តិ. យេសំ ខុទ្ទកា បត្តា តេ មហន្តេ បត្តេ វិញ្ញាបេន្តិ. យេសំ មហន្តា បត្តា តេ ខុទ្ទកេ បត្តេ វិញ្ញាបេន្តិ. អថ ខោ សោ កុម្ភការោ ភិក្ខូនំ ពហូ បត្តេ ករោន្តោ ន សក្កោតិ អញ្ញំ វិក្កាយិកំ ភណ្ឌំ កាតុំ, អត្តនាបិ ន យាបេតិ, បុត្តទារាបិស្ស កិលមន្តិ. មនុស្សា ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម សមណា សក្យបុត្តិយា ន មត្តំ ជានិត្វា ពហូ បត្តេ វិញ្ញាបេស្សន្តិ! អយំ ឥមេសំ ពហូ បត្តេ ករោន្តោ ន សក្កោតិ អញ្ញំ វិក្កាយិកំ ភណ្ឌំ កាតុំ, អត្តនាបិ ន យាបេតិ, បុត្តទារាបិស្ស កិលមន្តី’’តិ.

អស្សោសុំ ខោ ភិក្ខូ តេសំ មនុស្សានំ ឧជ្ឈាយន្តានំ ខិយ្យន្តានំ វិបាចេន្តានំ. យេ តេ ភិក្ខូ អប្បិច្ឆា…បេ… តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម ភិក្ខូ ន មត្តំ ជានិត្វា ពហូ បត្តេ វិញ្ញាបេស្សន្តី’’តិ! អថ ខោ តេ ភិក្ខូ តេ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ…បេ… សច្ចំ កិរ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខូ ន មត្តំ ជានិត្វា ពហូ បត្តេ វិញ្ញាបេន្តីតិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា…បេ… កថញ្ហិ នាម តេ, ភិក្ខវេ, មោឃបុរិសា ន មត្តំ ជានិត្វា ពហូ បត្តេ វិញ្ញាបេស្សន្តិ! នេតំ, ភិក្ខវេ, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… វិគរហិត្វា ធម្មិំ កថំ កត្វា ភិក្ខូ អាមន្តេសិ – ‘‘ន, ភិក្ខវេ, បត្តោ វិញ្ញាបេតព្ពោ. យោ វិញ្ញាបេយ្យ, អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ.

៦១០. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ បត្តោ ភិន្នោ ហោតិ. អថ ខោ សោ ភិក្ខុ – ‘‘ភគវតា បដិក្ខិត្តំ បត្តំ វិញ្ញាបេតុ’’ន្តិ កុក្កុច្ចាយន្តោ ន វិញ្ញាបេតិ. ហត្ថេសុ បិណ្ឌាយ ចរតិ. មនុស្សា ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម សមណា សក្យបុត្តិយា ហត្ថេសុ បិណ្ឌាយ ចរិស្សន្តិ, សេយ្យថាបិ តិត្ថិយា’’តិ! អស្សោសុំ ខោ ភិក្ខូ តេសំ មនុស្សានំ ឧជ្ឈាយន្តានំ ខិយ្យន្តានំ វិបាចេន្តានំ. អថ ខោ តេ ភិក្ខូ ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. អថ ខោ ភគវា ឯតស្មិំ និទានេ ឯតស្មិំ បករណេ ធម្មិំ កថំ កត្វា ភិក្ខូ អាមន្តេសិ – ‘‘អនុជានាមិ, ភិក្ខវេ, នដ្ឋបត្តស្ស វា ភិន្នបត្តស្ស វា បត្តំ វិញ្ញាបេតុ’’ន្តិ.

៦១១. តេន ខោ បន សមយេន ឆព្ពគ្គិយា ភិក្ខូ – ‘‘ភគវតា អនុញ្ញាតំ នដ្ឋបត្តស្ស វា ភិន្នបត្តស្ស វា បត្តំ វិញ្ញាបេតុ’’ន្តិ អប្បមត្តកេនបិ ភិន្នេន អប្បមត្តកេនបិ ខណ្ឌេន វិលិខិតមត្តេនបិ ពហូ បត្តេ វិញ្ញាបេន្តិ. អថ ខោ សោ កុម្ភការោ ភិក្ខូនំ តថេវ ពហូ បត្តេ ករោន្តោ ន សក្កោតិ អញ្ញំ វិក្កាយិកំ ភណ្ឌំ កាតុំ, អត្តនាបិ ន យាបេតិ, បុត្តទារាបិស្ស កិលមន្តិ. មនុស្សា តថេវ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម សមណា សក្យបុត្តិយា ន មត្តំ ជានិត្វា ពហូ បត្តេ វិញ្ញាបេស្សន្តិ! អយំ ឥមេសំ ពហូ បត្តេ ករោន្តោ ន សក្កោតិ អញ្ញំ វិក្កាយិកំ ភណ្ឌំ កាតុំ, អត្តនាបិ ន យាបេតិ, បុត្តទារាបិស្ស កិលមន្តី’’តិ.

អស្សោសុំ ខោ ភិក្ខូ តេសំ មនុស្សានំ ឧជ្ឈាយន្តានំ ខិយ្យន្តានំ វិបាចេន្តានំ. យេ តេ ភិក្ខូ អប្បិច្ឆា…បេ… តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម ឆព្ពគ្គិយា ភិក្ខូ អប្បមត្តកេនបិ ភិន្នេន អប្បមត្តកេនបិ ខណ្ឌេន វិលិខិតមត្តេនបិ ពហូ បត្តេ វិញ្ញាបេស្សន្តី’’តិ! អថ ខោ តេ ភិក្ខូ ឆព្ពគ្គិយេ ភិក្ខូ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ…បេ… ‘‘សច្ចំ កិរ តុម្ហេ, ភិក្ខវេ, អប្បមត្តកេនបិ ភិន្នេន អប្បមត្តកេនបិ ខណ្ឌេន វិលិខិតមត្តេនបិ ពហូ បត្តេ វិញ្ញាបេថា’’តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា…បេ… កថញ្ហិ នាម តុម្ហេ, មោឃបុរិសា, អប្បមត្តកេនបិ ភិន្នេន អប្បមត្តកេនបិ ខណ្ឌេន វិលិខិតមត្តេនបិ ពហូ បត្តេ វិញ្ញាបេស្សថ! នេតំ, មោឃបុរិសា, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៦១២. ‘‘យោ បន ភិក្ខុ ឩនបញ្ចពន្ធនេន បត្តេន អញ្ញំ នវំ បត្តំ ចេតាបេយ្យ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. តេន ភិក្ខុនា សោ បត្តោ ភិក្ខុបរិសាយ និស្សជ្ជិតព្ពោ. យោ ច តស្សា ភិក្ខុបរិសាយ បត្តបរិយន្តោ សោ តស្ស ភិក្ខុនោ បទាតព្ពោ – ‘អយំ តេ, ភិក្ខុ, បត្តោ យាវ ភេទនាយ ធារេតព្ពោ’តិ. អយំ តត្ថ សាមីចី’’តិ.

៦១៣. យោ បនាតិ យោ យាទិសោ…បេ… ភិក្ខូតិ…បេ… អយំ ឥមស្មិំ អត្ថេ អធិប្បេតោ ភិក្ខូតិ.

ឩនបញ្ចពន្ធនោ នាម បត្តោ អពន្ធនោ វា ឯកពន្ធនោ វា ទ្វិពន្ធនោ វា តិពន្ធនោ វា ចតុពន្ធនោ វា. អពន្ធនោកាសោ នាម បត្តោ យស្ស ទ្វង្គុលា រាជិ ន ហោតិ. ពន្ធនោកាសោ នាម បត្តោ យស្ស ទ្វង្គុលា រាជិ ហោតិ. នវោ នាម បត្តោ វិញ្ញត្តិំ ឧបាទាយ វុច្ចតិ.

ចេតាបេយ្យាតិ វិញ្ញាបេតិ, បយោគេ ទុក្កដំ. បដិលាភេន និស្សគ្គិយោ ហោតិ. សង្ឃមជ្ឈេ និស្សជ្ជិតព្ពោ. សព្ពេហេវ អធិដ្ឋិតបត្តំ គហេត្វា សន្និបតិតព្ពំ. ន លាមកោ បត្តោ អធិដ្ឋាតព្ពោ – ‘‘មហគ្ឃំ បត្តំ គហេស្សាមី’’តិ. សចេ លាមកំ បត្តំ អធិដ្ឋេតិ – ‘‘មហគ្ឃំ បត្តំ គហេស្សាមី’’តិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, និស្សជ្ជិតព្ពោ. តេន ភិក្ខុនា សង្ឃំ ឧបសង្កមិត្វា ឯកំសំ ឧត្តរាសង្គំ ករិត្វា វុឌ្ឍានំ ភិក្ខូនំ បាទេ វន្ទិត្វា ឧក្កុដិកំ និសីទិត្វា អញ្ជលិំ បគ្គហេត្វា ឯវមស្ស វចនីយោ – ‘‘អយំ មេ, ភន្តេ, បត្តោ ឩនបញ្ចពន្ធនេន បត្តេន ចេតាបិតោ និស្សគ្គិយោ. ឥមាហំ សង្ឃស្ស និស្សជ្ជាមី’’តិ. និស្សជ្ជិត្វា អាបត្តិ ទេសេតព្ពា. ព្យត្តេន ភិក្ខុនា បដិពលេន អាបត្តិ បដិគ្គហេតព្ពា. បញ្ចហង្គេហិ សមន្នាគតោ ភិក្ខុ បត្តគ្គាហាបកោ សម្មន្និតព្ពោ – យោ ន ឆន្ទាគតិំ គច្ឆេយ្យ, ន ទោសាគតិំ គច្ឆេយ្យ, ន មោហាគតិំ គច្ឆេយ្យ, ន ភយាគតិំ គច្ឆេយ្យ, គាហិតាគាហិតញ្ច ជានេយ្យ. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, សម្មន្និតព្ពោ. បឋមំ ភិក្ខុ យាចិតព្ពោ. យាចិត្វា ព្យត្តេន ភិក្ខុនា បដិពលេន សង្ឃោ ញាបេតព្ពោ –

៦១៤. ‘‘សុណាតុ មេ, ភន្តេ, សង្ឃោ. យទិ សង្ឃស្ស បត្តកល្លំ, សង្ឃោ ឥត្ថន្នាមំ ភិក្ខុំ បត្តគ្គាហាបកំ សម្មន្នេយ្យ. ឯសា ញត្តិ.

‘‘សុណាតុ មេ, ភន្តេ, សង្ឃោ. សង្ឃោ ឥត្ថន្នាមំ ភិក្ខុំ បត្តគ្គាហាបកំ សម្មន្នតិ. យស្សាយស្មតោ ខមតិ ឥត្ថន្នាមស្ស ភិក្ខុនោ បត្តគ្គាហាបកស្ស សម្មុតិ, សោ តុណ្ហស្ស; យស្ស នក្ខមតិ, សោ ភាសេយ្យ.

‘‘សម្មតោ សង្ឃេន ឥត្ថន្នាមោ ភិក្ខុ បត្តគ្គាហាបកោ. ខមតិ សង្ឃស្ស, តស្មា តុណ្ហី, ឯវមេតំ ធារយាមី’’តិ.

៦១៥. តេន សម្មតេន ភិក្ខុនា បត្តោ គាហេតព្ពោ. ថេរោ វត្តព្ពោ – ‘‘គណ្ហាតុ, ភន្តេ, ថេរោ បត្ត’’ន្តិ. សចេ ថេរោ គណ្ហាតិ, ថេរស្ស បត្តោ ទុតិយស្ស គាហេតព្ពោ. ន ច តស្ស អនុទ្ទយតាយ ន គហេតព្ពោ. យោ ន គណ្ហេយ្យ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អបត្តកស្ស ន គាហេតព្ពោ. ឯតេនេវ ឧបាយេន យាវ សង្ឃនវកា គាហេតព្ពា. យោ ច តស្សា ភិក្ខុបរិសាយ បត្តបរិយន្តោ, សោ តស្ស ភិក្ខុនោ បទាតព្ពោ – ‘‘អយំ តេ, ភិក្ខុ, បត្តោ យាវ ភេទនាយ ធារេតព្ពោ’’តិ.

តេន ភិក្ខុនា សោ បត្តោ ន អទេសេ និក្ខិបិតព្ពោ, ន អភោគេន ភុញ្ជិតព្ពោ, ន វិស្សជ្ជេតព្ពោ – ‘‘កថាយំ បត្តោ នស្សេយ្យ វា វិនស្សេយ្យ វា ភិជ្ជេយ្យ វា’’តិ? សចេ អទេសេ វា និក្ខិបតិ អភោគេន វា ភុញ្ជតិ វិស្សជ្ជេតិ វា, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

អយំ តត្ថ សាមីចីតិ អយំ តត្ថ អនុធម្មតា.

៦១៦. អពន្ធនេន បត្តេន អពន្ធនំ បត្តំ ចេតាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អពន្ធនេន បត្តេន ឯកពន្ធនំ បត្តំ ចេតាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អពន្ធនេន បត្តេន ទ្វិពន្ធនំ បត្តំ ចេតាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អពន្ធនេន បត្តេន តិពន្ធនំ បត្តំ ចេតាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អពន្ធនេន បត្តេន ចតុពន្ធនំ បត្តំ ចេតាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ.

ឯកពន្ធនេន បត្តេន អពន្ធនំ បត្តំ ចេតាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. ឯកពន្ធនេន បត្តេន ឯកពន្ធនំ បត្តំ ចេតាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. ឯកពន្ធនេន បត្តេន ទ្វិពន្ធនំ បត្តំ ចេតាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. ឯកពន្ធនេន បត្តេន តិពន្ធនំ បត្តំ ចេតាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. ឯកពន្ធនេន បត្តេន ចតុពន្ធនំ បត្តំ ចេតាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ.

ទ្វិពន្ធនេន បត្តេន អពន្ធនំ បត្តំ ចេតាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. ទ្វិពន្ធនេន បត្តេន ឯកពន្ធនំ បត្តំ…បេ… ទ្វិពន្ធនំ បត្តំ… តិពន្ធនំ បត្តំ… ចតុពន្ធនំ បត្តំ ចេតាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ.

តិពន្ធនេន បត្តេន អពន្ធនំ បត្តំ…បេ… ឯកពន្ធនំ បត្តំ…បេ… ទ្វិពន្ធនំ បត្តំ… តិពន្ធនំ បត្តំ… ចតុពន្ធនំ បត្តំ ចេតាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ.

ចតុពន្ធនេន បត្តេន អពន្ធនំ បត្តំ…បេ… ឯកពន្ធនំ បត្តំ… ទ្វិពន្ធនំ បត្តំ… តិពន្ធនំ បត្តំ… ចតុពន្ធនំ បត្តំ ចេតាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ.

អពន្ធនេន បត្តេន អពន្ធនោកាសំ បត្តំ ចេតាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អពន្ធនេន បត្តេន ឯកពន្ធនោកាសំ បត្តំ…បេ… ទ្វិពន្ធនោកាសំ បត្តំ … តិពន្ធនោកាសំ បត្តំ… ចតុពន្ធនោកាសំ បត្តំ ចេតាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ.

ឯកពន្ធនេន បត្តេន អពន្ធនោកាសំ បត្តំ…បេ… ឯកពន្ធនោកាសំ បត្តំ… ទ្វិពន្ធនោកាសំ បត្តំ… តិពន្ធនោកាសំ បត្តំ… ចតុពន្ធនោកាសំ បត្តំ ចេតាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ.

ទ្វិពន្ធនេន បត្តេន អពន្ធនោកាសំ បត្តំ…បេ… ចតុពន្ធនោកាសំ បត្តំ ចេតាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ.

តិពន្ធនេន បត្តេន អពន្ធនោកាសំ បត្តំ…បេ… ចតុពន្ធនោកាសំ បត្តំ ចេតាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ.

ចតុពន្ធនេន បត្តេន អពន្ធនោកាសំ បត្តំ…បេ… ឯកពន្ធនោកាសំ បត្តំ… ទ្វិពន្ធនោកាសំ បត្តំ… តិពន្ធនោកាសំ បត្តំ… ចតុពន្ធនោកាសំ បត្តំ ចេតាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ.

អពន្ធនោកាសេន បត្តេន អពន្ធនំ បត្តំ ចេតាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អពន្ធនោកាសេន បត្តេន ឯកពន្ធនំ បត្តំ…បេ… ទ្វិពន្ធនំ បត្តំ… តិពន្ធនំ បត្តំ… ចតុពន្ធនំ បត្តំ ចេតាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ.

ចតុពន្ធនោកាសេន បត្តេន អពន្ធនំ បត្តំ ចេតាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. ចតុពន្ធនោកាសេន បត្តេន ឯកពន្ធនំ បត្តំ…បេ… ទ្វិពន្ធនំ បត្តំ… តិពន្ធនំ បត្តំ… ចតុពន្ធនំ បត្តំ ចេតាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ.

អពន្ធនោកាសេន បត្តេន អពន្ធនោកាសំ បត្តំ…បេ… ឯកពន្ធនោកាសំ បត្តំ… ទ្វិពន្ធនោកាសំ បត្តំ… តិពន្ធនោកាសំ បត្តំ… ចតុពន្ធនោកាសំ បត្តំ ចេតាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ.

ចតុពន្ធនោកាសេន បត្តេន អពន្ធនោកាសំ បត្តំ…បេ… ឯកពន្ធនោកាសំ បត្តំ… ទ្វិពន្ធនោកាសំ បត្តំ… តិពន្ធនោកាសំ បត្តំ… ចតុពន្ធនោកាសំ បត្តំ ចេតាបេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ.

៦១៧. អនាបត្តិ នដ្ឋបត្តស្ស, ភិន្នបត្តស្ស, ញាតកានំ បវារិតានំ, អញ្ញស្សត្ថាយ, អត្តនោ ធនេន, ឧម្មត្តកស្ស, អាទិកម្មិកស្សាតិ.

ឩនបញ្ចពន្ធនសិក្ខាបទំ និដ្ឋិតំ ទុតិយំ.

៣. ភេសជ្ជសិក្ខាបទំ

៦១៨. [ឥទំ វត្ថុ មហាវ. ២៧០] តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា សាវត្ថិយំ វិហរតិ ជេតវនេ អនាថបិណ្ឌិកស្ស អារាមេ. តេន ខោ បន សមយេន អាយស្មា បិលិន្ទវច្ឆោ រាជគហេ បព្ភារំ សោធាបេតិ លេណំ កត្តុកាមោ. អថ ខោ រាជា មាគធោ សេនិយោ ពិម្ពិសារោ យេនាយស្មា បិលិន្ទវច្ឆោ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា អាយស្មន្តំ បិលិន្ទវច្ឆំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិ. ឯកមន្តំ និសិន្នោ ខោ រាជា មាគធោ សេនិយោ ពិម្ពិសារោ អាយស្មន្តំ បិលិន្ទវច្ឆំ ឯតទវោច – ‘‘កិំ, ភន្តេ, ថេរោ ការាបេតី’’តិ? ‘‘បព្ភារំ មហារាជ, សោធាបេមិ លេណំ កត្តុកាមោ’’តិ. ‘‘អត្ថោ, ភន្តេ, អយ្យស្ស អារាមិកេនា’’តិ? ‘‘ន ខោ, មហារាជ, ភគវតា អារាមិកោ អនុញ្ញាតោ’’តិ. ‘‘តេន ហិ, ភន្តេ, ភគវន្តំ បដិបុច្ឆិត្វា មម អារោចេយ្យាថា’’តិ. ‘‘ឯវំ មហារាជា’’តិ ខោ អាយស្មា បិលិន្ទវច្ឆោ រញ្ញោ មាគធស្ស សេនិយស្ស ពិម្ពិសារស្ស បច្ចស្សោសិ. អថ ខោ អាយស្មា បិលិន្ទវច្ឆោ រាជានំ មាគធំ សេនិយំ ពិម្ពិសារំ ធម្មិយា កថាយ សន្ទស្សេសិ សមាទបេសិ សមុត្តេជេសិ សម្បហំសេសិ. អថ ខោ រាជា មាគធោ សេនិយោ ពិម្ពិសារោ អាយស្មតា បិលិន្ទវច្ឆេន ធម្មិយា កថាយ សន្ទស្សិតោ សមាទបិតោ សមុត្តេជិតោ សម្បហំសិតោ ឧដ្ឋាយាសនា អាយស្មន្តំ បិលិន្ទវច្ឆំ អភិវាទេត្វា បទក្ខិណំ កត្វា បក្កាមិ.

៦១៩. អថ ខោ អាយស្មា បិលិន្ទវច្ឆោ ភគវតោ សន្តិកេ ទូតំ បាហេសិ – ‘‘រាជា, ភន្តេ, មាគធោ សេនិយោ ពិម្ពិសារោ អារាមិកំ ទាតុកាមោ. កថំ នុ ខោ, ភន្តេ, មយា បដិបជ្ជិតព្ព’’ន្តិ? អថ ខោ ភគវា ឯតស្មិំ និទានេ ឯតស្មិំ បករណេ ធម្មិំ កថំ កត្វា ភិក្ខូ អាមន្តេសិ – ‘‘អនុជានាមិ, ភិក្ខវេ, អារាមិក’’ន្តិ. ទុតិយម្បិ ខោ រាជា មាគធោ សេនិយោ ពិម្ពិសារោ យេនាយស្មា បិលិន្ទិវច្ឆោ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា អាយស្មន្តំ បិលិន្ទវច្ឆំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិ. ឯកមន្តំ និសិន្នោ ខោ រាជា មាគធោ សេនិយោ ពិម្ពិសារោ អាយស្មន្តំ បិលិន្ទវច្ឆំ ឯតទវោច – ‘‘អនុញ្ញាតោ, ភន្តេ, ភគវតា អារាមិកោ’’តិ? ‘‘ឯវំ, មហារាជា’’តិ. ‘‘តេន ហិ, ភន្តេ, អយ្យស្ស អារាមិកំ ទម្មី’’តិ. អថ ខោ រាជា មាគធោ សេនិយោ ពិម្ពិសារោ អាយស្មតោ បិលិន្ទវច្ឆស្ស អារាមិកំ បដិស្សុណិត្វា វិស្សរិត្វា ចិរេន សតិំ បដិលភិត្វា អញ្ញតរំ សព្ពត្ថកំ មហាមត្តំ អាមន្តេសិ – ‘‘យោ មយា, ភណេ, អយ្យស្ស អារាមិកោ បដិស្សុតោ, ទិន្នោ សោ អារាមិកោ’’តិ? ‘‘ន ខោ, ទេវ, អយ្យស្ស អារាមិកោ ទិន្នោ’’តិ. ‘‘កីវចិរំ នុ ខោ, ភណេ, ឥតោ ហិ តំ ហោតី’’តិ? អថ ខោ សោ មហាមត្តោ រត្តិយោ គណេត្វា [វិគណេត្វា (ក.)] រាជានំ មាគធំ សេនិយំ ពិម្ពិសារំ ឯតទវោច – ‘‘បញ្ច, ទេវ, រត្តិសតានី’’តិ. ‘‘តេន ហិ, ភណេ, អយ្យស្ស បញ្ច អារាមិកសតានិ ទេហី’’តិ. ‘‘ឯវំ, ទេវា’’តិ ខោ សោ មហាមត្តោ រញ្ញោ មាគធស្ស សេនិយស្ស ពិម្ពិសារស្ស បដិស្សុណិត្វា អាយស្មតោ បិលិន្ទវច្ឆស្ស បញ្ច អារាមិកសតានិ បាទាសិ [អទាសិ (ស្យា.)], បាដិយេក្កោ គាមោ និវិសិ. អារាមិកគាមកោតិបិ នំ អាហំសុ, បិលិន្ទគាមកោតិបិ នំ អាហំសុ.

៦២០. តេន ខោ បន សមយេន អាយស្មា បិលិន្ទវច្ឆោ តស្មិំ គាមកេ កុលូបកោ ហោតិ. អថ ខោ អាយស្មា បិលិន្ទវច្ឆោ បុព្ពណ្ហសមយំ និវាសេត្វា បត្តចីវរំ អាទាយ បិលិន្ទគាមកំ បិណ្ឌាយ បាវិសិ. តេន ខោ បន សមយេន តស្មិំ គាមកេ ឧស្សវោ ហោតិ. ទារកា អលង្កតា មាលាកិតា កីឡន្តិ. អថ ខោ អាយស្មា បិលិន្ទវច្ឆោ បិលិន្ទគាមកេ សបទានំ បិណ្ឌាយ ចរមានោ យេន អញ្ញតរស្ស អារាមិកស្ស និវេសនំ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា បញ្ញត្តេ អាសនេ និសីទិ. តេន ខោ បន សមយេន តស្សា អារាមិកិនិយា ធីតា អញ្ញេ ទារកេ អលង្កតេ មាលាកិតេ បស្សិត្វា រោទតិ – ‘‘មាលំ មេ ទេថ, អលង្ការំ មេ ទេថា’’តិ. អថ ខោ អាយស្មា បិលិន្ទវច្ឆោ តំ អារាមិកិនិំ ឯតទវោច – ‘‘កិស្សាយំ ទារិកា រោទតី’’តិ? ‘‘អយំ, ភន្តេ, ទារិកា អញ្ញេ ទារកេ អលង្កតេ មាលាកិតេ បស្សិត្វា រោទតិ – ‘មាលំ មេ ទេថ, អលង្ការំ មេ ទេថា’តិ. កុតោ អម្ហាកំ ទុគ្គតានំ មាលា កុតោ, អលង្ការោ’’តិ? អថ ខោ អាយស្មា បិលិន្ទវច្ឆោ អញ្ញតរំ តិណណ្ឌុបកំ គហេត្វា តំ អារាមិកិនិំ ឯតទវោច – ‘‘ហន្ទិមំ តិណណ្ឌុបកំ តស្សា ទារិកាយ សីសេ បដិមុញ្ចា’’តិ. អថ ខោ សា អារាមិកិនី តំ តិណណ្ឌុបកំ គហេត្វា តស្សា ទារិកាយ សីសេ បដិមុញ្ចិ. សា អហោសិ សុវណ្ណមាលា អភិរូបា ទស្សនីយា បាសាទិកា. នត្ថិ តាទិសា រញ្ញោបិ អន្តេបុរេ សុវណ្ណមាលា. មនុស្សា រញ្ញោ មាគធស្ស សេនិយស្ស ពិម្ពិសារស្ស អារោចេសុំ – ‘‘អមុកស្ស, ទេវ, អារាមិកស្ស ឃរេ សុវណ្ណមាលា អភិរូបា ទស្សនីយា បាសាទិកា. នត្ថិ តាទិសា ទេវស្សាបិ អន្តេបុរេ សុវណ្ណមាលា. កុតោ តស្ស ទុគ្គតស្ស! និស្សំសយំ ចោរិកាយ អាភតា’’តិ!! អថ ខោ រាជា មាគធោ សេនិយោ ពិម្ពិសារោ តំ អារាមិកកុលំ ពន្ធាបេសិ. ទុតិយម្បិ ខោ អាយស្មា បិលិន្ទវច្ឆោ បុព្ពណ្ហសមយំ និវាសេត្វា បត្តចីវរំ អាទាយ បិលិន្ទគាមកំ បិណ្ឌាយ បាវិសិ. បិលិន្ទគាមកេ សបទានំ បិណ្ឌាយ ចរមានោ យេន តស្ស អារាមិកស្ស និវេសនំ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា បដិវិស្សកេ បុច្ឆិ – ‘‘កហំ ឥមំ អារាមិកកុលំ គត’’ន្តិ? ‘‘ឯតិស្សា, ភន្តេ, សុវណ្ណមាលាយ ការណា រញ្ញា ពន្ធាបិត’’ន្តិ.

៦២១. អថ ខោ អាយស្មា បិលិន្ទវច្ឆោ យេន រញ្ញោ មាគធស្ស សេនិយស្ស ពិម្ពិសារស្ស និវេសនំ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា បញ្ញត្តេ អាសនេ និសីទិ. អថ ខោ រាជា មាគធោ សេនិយោ ពិម្ពិសារោ យេនាយស្មា បិលិន្ទវច្ឆោ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា អាយស្មន្តំ បិលិន្ទវច្ឆំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិ. ឯកមន្តំ និសិន្នំ ខោ រាជានំ មាគធំ សេនិយំ ពិម្ពិសារំ អាយស្មា បិលិន្ទវច្ឆោ ឯតទវោច – ‘‘កិស្ស, មហារាជ, អារាមិកកុលំ ពន្ធាបិត’’ន្តិ? ‘‘តស្ស, ភន្តេ, អារាមិកស្ស ឃរេ សុវណ្ណមាលា អភិរូបា ទស្សនីយា បាសាទិកា. នត្ថិ តាទិសា អម្ហាកម្បិ អន្តេបុរេ សុវណ្ណមាលា. កុតោ តស្ស ទុគ្គតស្ស! និស្សំសយំ ចោរិកាយ អាភតា’’តិ!! អថ ខោ អាយស្មា បិលិន្ទវច្ឆោ រញ្ញោ មាគធស្ស សេនិយស្ស ពិម្ពិសារស្ស បាសាទំ សុវណ្ណន្តិ អធិមុច្ចិ. សោ អហោសិ សព្ពសោវណ្ណមយោ. ‘‘ឥទំ បន តេ, មហារាជ, តាវ ពហុំ សុវណ្ណំ កុតោ’’តិ? ‘‘អញ្ញាតំ, ភន្តេ, អយ្យស្សេវេសោ ឥទ្ធានុភាវោ’’តិ. តំ អារាមិកកុលំ មុញ្ចាបេសិ. មនុស្សា – ‘‘អយ្យេន កិរ បិលិន្ទវច្ឆេន សរាជិកាយ បរិសាយ ឧត្តរិមនុស្សធម្មំ ឥទ្ធិបាដិហារិយំ ទស្សិត’’ន្តិ, អត្តមនា អភិប្បសន្នា អាយស្មតោ បិលិន្ទវច្ឆស្ស បញ្ច ភេសជ្ជានិ អភិហរិំសុ, សេយ្យថិទំ – សប្បិ នវនីតំ តេលំ មធុ ផាណិតំ. បកតិយាបិ ច អាយស្មា បិលិន្ទវច្ឆោ លាភី ហោតិ បញ្ចន្នំ ភេសជ្ជានំ. លទ្ធំ លទ្ធំ បរិសាយ វិស្សជ្ជេតិ. បរិសា ចស្ស ហោតិ ពាហុល្លិកា. លទ្ធំ លទ្ធំ កោលម្ពេបិ ឃដេបិ បូរេត្វា បដិសាមេតិ, បរិស្សាវនានិបិ ថវិកាយោបិ បូរេត្វា វាតបានេសុ លគ្គេតិ. តានិ ឱលីនវិលីនានិ តិដ្ឋន្តិ. ឧន្ទូរេហិបិ វិហារា ឱកិណ្ណវិកិណ្ណា ហោន្តិ. មនុស្សា វិហារចារិកំ អាហិណ្ឌន្តា បស្សិត្វា ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘អន្តោកោដ្ឋាគារិកា ឥមេ សមណា សក្យបុត្តិយា, សេយ្យថាបិ រាជា មាគធោ សេនិយោ ពិម្ពិសារោ’’តិ! អស្សោសុំ ខោ ភិក្ខូ តេសំ មនុស្សានំ ឧជ្ឈាយន្តានំ ខិយ្យន្តានំ វិបាចេន្តានំ. យេ តេ ភិក្ខូ អប្បិច្ឆា…បេ… តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម ភិក្ខូ ឯវរូបាយ ពាហុល្លាយ ចេតេស្សន្តី’’តិ! អថ ខោ តេ ភិក្ខូ តេ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ…បេ… ‘‘សច្ចំ កិរ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខូ ឯវរូបាយ ពាហុល្លាយ ចេតេន្តី’’តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា…បេ… កថញ្ហិ នាម តេ, ភិក្ខវេ, មោឃបុរិសា ឯវរូបាយ ពាហុល្លាយ ចេតេស្សន្តិ! នេតំ, ភិក្ខវេ, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៦២២. ‘‘យានិ ខោ បន តានិ គិលានានំ ភិក្ខូនំ បដិសាយនីយានិ ភេសជ្ជានិ, សេយ្យថិទំ – សប្បិ នវនីតំ តេលំ មធុ ផាណិតំ, តានិ បដិគ្គហេត្វា សត្តាហបរមំ សន្និធិការកំ បរិភុញ្ជិតព្ពានិ. តំ អតិក្កាមយតោ និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយ’’ន្តិ.

៦២៣. យានិ ខោ បន តានិ គិលានានំ ភិក្ខូនំ បដិសាយនីយានិ ភេស្សជ្ជានីតិ សប្បិ នាម គោសប្បិ វា អជិកាសប្បិ វា មហិំសសប្បិ [មហិសសប្បិ (សី. ស្យា.)] វា យេសំ មំសំ កប្បតិ តេសំ សប្បិ. នវនីតំ នាម តេសំ យេវ នវនីតំ. តេលំ នាម តិលតេលំ សាសបតេលំ មធុកតេលំ ឯរណ្ឌតេលំ វសាតេលំ. មធុ នាម មក្ខិកាមធុ. ផាណិតំ នាម ឧច្ឆុម្ហា និព្ពត្តំ.

តានិ បដិគ្គហេត្វា សត្តាហបរមំ សន្និធិការកំ បរិភុញ្ជិតព្ពានីតិ សត្តាហបរមតា បរិភុញ្ជិតព្ពានិ.

តំ អតិក្កាមយតោ និស្សគ្គិយំ ហោតីតិ អដ្ឋមេ អរុណុគ្គមនេ និស្សគ្គិយំ ហោតិ. និស្សជ្ជិតព្ពំ សង្ឃស្ស វា គណស្ស វា បុគ្គលស្ស វា. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, និស្សជ្ជិតព្ពំ…បេ… ឥទំ មេ, ភន្តេ, ភេសជ្ជំ សត្តាហាតិក្កន្តំ និស្សគ្គិយំ, ឥមាហំ សង្ឃស្ស និស្សជ្ជាមីតិ…បេ… ទទេយ្យាតិ…បេ… ទទេយ្យុន្តិ…បេ… អាយស្មតោ ទម្មីតិ.

៦២៤. សត្តាហាតិក្កន្តេ អតិក្កន្តសញ្ញី, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. សត្តាហាតិក្កន្តេ វេមតិកោ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. សត្តាហាតិក្កន្តេ អនតិក្កន្តសញ្ញី, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អនធិដ្ឋិតេ អធិដ្ឋិតសញ្ញី, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អវិស្សជ្ជិតេ វិស្សជ្ជិតសញ្ញី, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អនដ្ឋេ នដ្ឋសញ្ញី, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អវិនដ្ឋេ វិនដ្ឋសញ្ញី, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អទឌ្ឍេ ទឌ្ឍសញ្ញី, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អវិលុត្តេ វិលុត្តសញ្ញី, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ.

និស្សដ្ឋំ បដិលភិត្វា ន កាយិកេន បរិភោគេន បរិភុញ្ជិតព្ពំ, ន អជ្ឈោហរិតព្ពំ, បទីបេ វា កាឡវណ្ណេ វា ឧបនេតព្ពំ, អញ្ញេន ភិក្ខុនា កាយិកេន បរិភោគេន បរិភុញ្ជិតព្ពំ, ន អជ្ឈោហរិតព្ពំ.

សត្តាហានតិក្កន្តេ អតិក្កន្តសញ្ញី, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. សត្តាហានតិក្កន្តេ វេមតិកោ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. សត្តាហានតិក្កន្តេ អនតិក្កន្តសញ្ញី, អនាបត្តិ.

៦២៥. អនាបត្តិ អន្តោសត្តាហំ អធិដ្ឋេតិ, វិស្សជ្ជេតិ, នស្សតិ, វិនស្សតិ, ឌយ្ហតិ, អច្ឆិន្ទិត្វា គណ្ហន្តិ, វិស្សាសំ គណ្ហន្តិ, អនុបសម្បន្នស្ស ចត្តេន វន្តេន មុត្តេន អនបេក្ខោ ទត្វា បដិលភិត្វា បរិភុញ្ជតិ, ឧម្មត្តកស្ស, អាទិកម្មិកស្សាតិ.

ភេសជ្ជសិក្ខាបទំ និដ្ឋិតំ តតិយំ.

៤. វស្សិកសាដិកសិក្ខាបទំ

៦២៦. តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា សាវត្ថិយំ វិហរតិ ជេតវនេ អនាថបិណ្ឌិកស្ស អារាមេ. តេន ខោ បន សមយេន ភគវតា ភិក្ខូនំ វស្សិកសាដិកា អនុញ្ញាតា ហោតិ. ឆព្ពគ្គិយា ភិក្ខូ – ‘‘ភគវតា វស្សិកសាដិកា អនុញ្ញាតា’’តិ, បដិកច្ចេវ [បដិគច្ចេវ (សី.)] វស្សិកសាដិកចីវរំ បរិយេសន្តិ, បដិកច្ចេវ កត្វា និវាសេន្តិ, ជិណ្ណាយ វស្សិកសាដិកាយ នគ្គា កាយំ ឱវស្សាបេន្តិ. យេ តេ ភិក្ខូ អប្បិច្ឆា… តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម ឆព្ពគ្គិយា ភិក្ខូ បដិកច្ចេវ វស្សិកសាដិកចីវរំ បរិយេសិស្សន្តិ, បដិកច្ចេវ កត្វា និវាសេស្សន្តិ, ជិណ្ណាយ វស្សិកសាដិកាយ នគ្គា កាយំ ឱវស្សាបេស្សន្តី’’តិ! អថ ខោ តេ ភិក្ខូ ឆព្ពគ្គិយេ ភិក្ខូ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ…បេ… ‘‘សច្ចំ កិរ តុម្ហេ, ភិក្ខវេ, បដិកច្ចេវ វស្សិកសាដិកចីវរំ បរិយេសថ? បដិកច្ចេវ កត្វា និវាសេថ? ជិណ្ណាយ វស្សិកសាដិកាយ នគ្គា កាយំ ឱវស្សាបេថា’’តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា…បេ… កថញ្ហិ នាម តុម្ហេ មោឃបុរិសា, បដិកច្ចេវ វស្សិកសាដិកចីវរំ បរិយេសិស្សថ, បដិកច្ចេវ កត្វា និវាសេស្សថ, ជិណ្ណាយ វស្សិកសាដិកាយ នគ្គា កាយំ ឱវស្សាបេស្សថ! នេតំ, មោឃបុរិសា, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៦២៧. ‘‘មាសោ សេសោ គិម្ហាន’ន្តិ ភិក្ខុនា វស្សិកសាដិកចីវរំ បរិយេសិតព្ពំ; ‘អទ្ធមាសោ សេសោ គិម្ហាន’ន្តិ កត្វា និវាសេតព្ពំ. ‘ឱរេន ចេ មាសោ សេសោ គិម្ហាន’ន្តិ វស្សិកសាដិកចីវរំ បរិយេសេយ្យ, ‘ឱរេនទ្ធមាសោ សេសោ គិម្ហាន’ន្តិ កត្វា និវាសេយ្យ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយ’’ន្តិ.

៦២៨. ‘មាសោ សេសោ គិម្ហាន’ន្តិ ភិក្ខុនា វស្សិកសាដិកចីវរំ បរិយេសិតព្ពន្តិ. យេ មនុស្សា បុព្ពេបិ វស្សិកសាដិកចីវរំ ទេន្តិ តេ ឧបសង្កមិត្វា ឯវមស្សុ វចនីយា – ‘‘កាលោ វស្សិកសាដិកាយ, សមយោ វស្សិកសាដិកាយ, អញ្ញេបិ មនុស្សា វស្សិកសាដិកចីវរំ ទេន្តី’’តិ. ន វត្តព្ពា – ‘‘ទេថ មេ វស្សិកសាដិកចីវរំ, អាហរថ មេ វស្សិកសាដិកចីវរំ, បរិវត្តេថ មេ វស្សិកសាដិកចីវរំ, ចេតាបេថ មេ វស្សិកសាដិកចីវរ’’ន្តិ.

‘អទ្ធមាសោ សេសោ គិម្ហាន’ន្តិ កត្វា និវាសេតព្ពន្តិ. អទ្ធមាសេ សេសេ គិម្ហានេ កត្វា និវាសេតព្ពំ.

‘ឱរេន ចេ មាសោ សេសោ គិម្ហាន’ន្តិ អតិរេកមាសេ សេស គិម្ហានេ វស្សិកសាដិកចីវរំ បរិយេសតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ.

‘ឱរេនទ្ធមាសោ សេសោ គិម្ហាន’ន្តិ អតិរេកទ្ធមាសេ សេសេ គិម្ហានេ កត្វា និវាសេតិ, និស្សគ្គិយំ ហោតិ. និស្សជ្ជិតព្ពំ សង្ឃស្ស វា គណស្ស វា បុគ្គលស្ស វា. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, និស្សជ្ជិតព្ពំ…បេ… ឥទំ មេ, ភន្តេ, វស្សិកសាដិកចីវរំ អតិរេកមាសេ សេសេ គិម្ហានេ បរិយិដ្ឋំ អតិរេកទ្ធមាសេ សេសេ គិម្ហានេ កត្វា បរិទហិតំ និស្សគ្គិយំ. ឥមាហំ សង្ឃស្ស និស្សជ្ជាមីតិ.…បេ… ទទេយ្យាតិ…បេ… ទទេយ្យុន្តិ…បេ… អាយស្មតោ ទម្មីតិ.

៦២៩. អតិរេកមាសេ សេសេ គិម្ហានេ អតិរេកសញ្ញី វស្សិកសាដិកចីវរំ បរិយេសតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អតិរេកមាសេ សេសេ គិម្ហានេ វេមតិកោ វស្សិកសាដិកចីវរំ បរិយេសតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អតិរេកមាសេ សេសេ គិម្ហានេ ឩនកសញ្ញី វស្សិកសាដិកចីវរំ បរិយេសតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ.

អតិរេកទ្ធមាសេ សេសេ គិម្ហានេ អតិរេកសញ្ញី កត្វា និវាសេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អតិរេកទ្ធមាសេ សេសេ គិម្ហានេ វេមតិកោ កត្វា និវាសេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អតិរេកទ្ធមាសេ សេសេ គិម្ហានេ ឩនកសញ្ញី កត្វា និវាសេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ.

សតិយា វស្សិកសាដិកាយ នគ្គោ កាយំ ឱវស្សាបេតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ឩនកមាសេ សេសេ គិម្ហានេ អតិរេកសញ្ញី, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ឩនកមាសេ សេសេ គិម្ហានេ វេមតិកោ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ឩនកមាសេ សេសេ គិម្ហានេ ឩនកសញ្ញី, អនាបត្តិ.

ឩនកទ្ធមាសេ សេសេ គិម្ហានេ អតិរេកសញ្ញី, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ឩនកទ្ធមាសេ សេសេ គិម្ហានេ វេមតិកោ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ឩនកទ្ធមាសេ សេសេ គិម្ហានេ ឩនកសញ្ញី, អនាបត្តិ.

៦៣០. អនាបត្តិ ‘មាសោ សេសោ គិម្ហាន’ន្តិ វស្សិកសាដិកចីវរំ បរិយេសតិ, ‘អទ្ធមាសោ សេសោ គិម្ហាន’ន្តិ កត្វា និវាសេតិ, ‘ឩនកមាសោ សេសោ គិម្ហាន’ន្តិ វស្សិកសាដិកចីវរំ បរិយេសតិ, ‘ឩនកទ្ធមាសោ សេសោ គិម្ហាន’ន្តិ កត្វា និវាសេតិ, បរិយិដ្ឋាយ វស្សិកសាដិកាយ វស្សំ ឧក្កឌ្ឍិយ្យតិ, និវត្ថាយ វស្សិកសាដិកាយ វស្សំ ឧក្កឌ្ឍិយ្យតិ, ធោវិត្វា និក្ខិបិតព្ពំ; សមយេ និវាសេតព្ពំ, អច្ឆិន្នចីវរស្ស, នដ្ឋចីវរស្ស, អាបទាសុ, ឧម្មត្តកស្ស, អាទិកម្មិកស្សាតិ.

វស្សិកសាដិកសិក្ខាបទំ និដ្ឋិតំ ចតុត្ថំ.

៥. ចីវរអច្ឆិន្ទនសិក្ខាបទំ

៦៣១. តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា សាវត្ថិយំ វិហរតិ ជេតវនេ អនាថបិណ្ឌិកស្ស អារាមេ. តេន ខោ បន សមយេន អាយស្មា ឧបនន្ទោ សក្យបុត្តោ ភាតុនោ សទ្ធិវិហារិកំ ភិក្ខុំ ឯតទវោច – ‘‘ឯហាវុសោ, ជនបទចារិកំ បក្កមិស្សាមា’’តិ. ‘‘នាហំ, ភន្តេ, គមិស្សាមិ; ទុព្ពលចីវរោម្ហី’’តិ. ‘‘ឯហាវុសោ, អហំ តេ ចីវរំ ទស្សាមី’’តិ តស្ស ចីវរំ អទាសិ. អស្សោសិ ខោ សោ ភិក្ខុ – ‘‘ភគវា កិរ ជនបទចារិកំ បក្កមិស្សតី’’តិ. អថ ខោ តស្ស ភិក្ខុនោ ឯតទហោសិ – ‘‘ន ទានាហំ អាយស្មតា ឧបនន្ទេន សក្យបុត្តេន សទ្ធិំ ជនបទចារិកំ បក្កមិស្សាមិ, ភគវតា សទ្ធិំ ជនបទចារិកំ បក្កមិស្សាមី’’តិ. អថ ខោ អាយស្មា ឧបនន្ទោ សក្យបុត្តោ តំ ភិក្ខុំ ឯតទវោច – ‘‘ឯហិ ទានិ, អាវុសោ, ជនបទចារិកំ បក្កមិស្សាមា’’តិ. ‘‘នាហំ, ភន្តេ, តយា សទ្ធិំ ជនបទចារិកំ បក្កមិស្សាមិ, ភគវតា សទ្ធិំ ជនបទចារិកំ បក្កមិស្សាមី’’តិ. ‘‘យម្បិ ត្យាហំ, អាវុសោ, ចីវរំ អទាសិំ, មយា សទ្ធិំ ជនបទចារិកំ បក្កមិស្សតី’’តិ, កុបិតោ អនត្តមនោ អច្ឆិន្ទិ.

អថ ខោ សោ ភិក្ខុ ភិក្ខូនំ ឯតមត្ថំ អារោចេសិ. យេ តេ ភិក្ខូ អប្បិច្ឆា…បេ… តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម អាយស្មា ឧបនន្ទោ សក្យបុត្តោ ភិក្ខុស្ស សាមំ ចីវរំ ទត្វា កុបិតោ អនត្តមនោ អច្ឆិន្ទិស្សតី’’តិ! អថ ខោ តេ ភិក្ខូ អាយស្មន្តំ ឧបនន្ទំ សក្យបុត្តំ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ…បេ… ‘‘សច្ចំ កិរ ត្វំ, ឧបនន្ទ, ភិក្ខុស្ស សាមំ ចីវរំ ទត្វា កុបិតោ អនត្តមនោ អច្ឆិន្ទី’’តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា…បេ… កថញ្ហិ នាម ត្វំ, មោឃបុរិស, ភិក្ខុស្ស សាមំ ចីវរំ ទត្វា កុបិតោ អនត្តមនោ អច្ឆិន្ទិស្សសិ! នេតំ, មោឃបុរិស, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៦៣២. ‘‘យោ បន ភិក្ខុ ភិក្ខុស្ស សាមំ ចីវរំ ទត្វា កុបិតោ អនត្តមនោ អច្ឆិន្ទេយ្យ វា អច្ឆិន្ទាបេយ្យ វា, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយ’’ន្តិ.

៦៣៣. យោ បនាតិ យោ យាទិសោ…បេ… ភិក្ខូតិ…បេ… អយំ ឥមស្មិំ អត្ថេ អធិប្បេតោ ភិក្ខូតិ.

ភិក្ខុស្សាតិ អញ្ញស្ស ភិក្ខុស្ស.

សាមន្តិ សយំ ទត្វា.

ចីវរំ នាម ឆន្នំ ចីវរានំ អញ្ញតរំ ចីវរំ, វិកប្បនុបគំ បច្ឆិមំ.

កុបិតោ អនត្តមនោតិ អនភិរទ្ធោ អាហតចិត្តោ ខិលជាតោ.

អច្ឆិន្ទេយ្យាតិ សយំ អច្ឆិន្ទតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ [និស្សគ្គិយំ ហោតិ (ស្យា.)].

អច្ឆិន្ទាបេយ្យាតិ អញ្ញំ អាណាបេតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. សកិំ អាណត្តោ ពហុកម្បិ អច្ឆិន្ទតិ, និស្សគ្គិយំ ហោតិ. និស្សជ្ជិតព្ពំ សង្ឃស្ស វា គណស្ស វា បុគ្គលស្ស វា. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, និស្សជ្ជិតព្ពំ…បេ… ឥទំ មេ, ភន្តេ, ចីវរំ ភិក្ខុស្ស សាមំ ទត្វា អច្ឆិន្នំ និស្សគ្គិយំ ឥមាហំ សង្ឃស្ស និស្សជ្ជាមីតិ…បេ… ទទេយ្យាតិ …បេ… ទទេយ្យុន្តិ…បេ… អាយស្មតោ ទម្មីតិ.

៦៣៤. ឧបសម្បន្នេ ឧបសម្បន្នសញ្ញី ចីវរំ ទត្វា កុបិតោ អនត្តមនោ អច្ឆិន្ទតិ វា អច្ឆិន្ទាបេតិ វា, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. ឧបសម្បន្នេ វេមតិកោ ចីវរំ ទត្វា កុបិតោ អនត្តមនោ អច្ឆិន្ទតិ វា អច្ឆិន្ទាបេតិ វា, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. ឧបសម្បន្នេ អនុបសម្បន្នសញ្ញី ចីវរំ ទត្វា កុបិតោ អនត្តមនោ អច្ឆិន្ទតិ វា អច្ឆិន្ទាបេតិ វា, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ.

អញ្ញំ បរិក្ខារំ ទត្វា កុបិតោ អនត្តមនោ អច្ឆិន្ទតិ វា អច្ឆិន្ទាបេតិ វា, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អនុបសម្បន្នស្ស ចីវរំ វា អញ្ញំ វា បរិក្ខារំ ទត្វា កុបិតោ អនត្តមនោ អច្ឆិន្ទតិ វា អច្ឆិន្ទាបេតិ វា, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អនុបសម្បន្នេ ឧបសម្បន្នសញ្ញី, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អនុបសម្បន្នេ វេមតិកោ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អនុបសម្បន្នេ អនុបសម្បន្នសញ្ញី, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស.

៦៣៥. អនាបត្តិ – សោ វា ទេតិ, តស្ស វា វិស្សសន្តោ គណ្ហាតិ, ឧម្មត្តកស្ស អាទិកម្មិកស្សាតិ.

ចីវរអច្ឆិន្ទនសិក្ខាបទំ និដ្ឋិតំ បញ្ចមំ.

៦. សុត្តវិញ្ញត្តិសិក្ខាបទំ

៦៣៦. តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា រាជគហេ វិហរតិ វេឡុវនេ កលន្ទកនិវាបេ. តេន ខោ បន សមយេន ឆព្ពគ្គិយា ភិក្ខូ ចីវរការសមយេ ពហុំ សុត្តំ វិញ្ញាបេសុំ. កតេបិ ចីវរេ ពហុំ សុត្តំ អវសិដ្ឋំ ហោតិ. អថ ខោ ឆព្ពគ្គិយានំ ភិក្ខូនំ ឯតទហោសិ – ‘‘ហន្ទ មយំ, អាវុសោ, អញ្ញម្បិ សុត្តំ វិញ្ញាបេត្វា តន្តវាយេហិ ចីវរំ វាយាបេមា’’តិ. អថ ខោ ឆព្ពគ្គិយា ភិក្ខូ អញ្ញម្បិ សុត្តំ វិញ្ញាបេត្វា តន្តវាយេហិ ចីវរំ វាយាបេសុំ. វីតេបិ ចីវរេ ពហុំ សុត្តំ អវសិដ្ឋំ ហោតិ. ទុតិយម្បិ ខោ ឆព្ពគ្គិយា ភិក្ខូ អញ្ញម្បិ សុត្តំ វិញ្ញាបេត្វា តន្តវាយេហិ ចីវរំ វាយាបេសុំ. វីតេបិ ចីវរេ ពហុំ សុត្តំ អវសិដ្ឋំ ហោតិ. តតិយម្បិ ខោ ឆព្ពគ្គិយា ភិក្ខូ អញ្ញម្បិ សុត្តំ វិញ្ញាបេត្វា តន្តវាយេហិ ចីវរំ វាយាបេសុំ. មនុស្សា ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម សមណា សក្យបុត្តិយា សាមំ សុត្តំ វិញ្ញាបេត្វា តន្តវាយេហិ ចីវរំ វាយាបេស្សន្តី’’តិ!

អស្សោសុំ ខោ ភិក្ខូ តេសំ មនុស្សានំ ឧជ្ឈាយន្តានំ ខិយ្យន្តានំ វិបាចេន្តានំ. យេ តេ ភិក្ខូ អប្បិច្ឆា… តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម ឆព្ពគ្គិយា ភិក្ខូ សាមំ សុត្តំ វិញ្ញាបេត្វា តន្តវាយេហិ ចីវរំ វាយាបេស្សន្តី’’តិ! អថ ខោ តេ ភិក្ខូ ឆព្ពគ្គិយេ ភិក្ខូ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ…បេ… ‘‘សច្ចំ កិរ តុម្ហេ, ភិក្ខវេ, សាមំ សុត្តំ វិញ្ញាបេត្វា តន្តវាយេហិ ចីវរំ វាយាបេថា’’តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា…បេ… កថញ្ហិ នាម តុម្ហេ, មោឃបុរិសា, សាមំ សុត្តំ វិញ្ញាបេត្វា តន្តវាយេហិ ចីវរំ វាយាបេស្សថ! នេតំ, មោឃបុរិសា, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៦៣៧. ‘‘យោ បន ភិក្ខុ សាមំ សុត្តំ វិញ្ញាបេត្វា តន្តវាយេហិ ចីវរំ វាយាបេយ្យ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយ’’ន្តិ.

៦៣៨. យោ បនាតិ យោ យាទិសោ…បេ… ភិក្ខូតិ…បេ… អយំ ឥមស្មិំ អត្ថេ អធិប្បេតោ ភិក្ខូតិ.

សាមន្តិ សយំ វិញ្ញាបេត្វា.

សុត្តំ នាម ឆ សុត្តានិ – ខោមំ កប្បាសិកំ កោសេយ្យំ កម្ពលំ សាណំ ភង្គំ.

តន្តវាយេហីតិ បេសការេហិ វាយាបេតិ, បយោគេ បយោគេ ទុក្កដំ [វាយាបេតិ, បយោគេ ទុក្កដំ (ស្យា.)]. បដិលាភេន និស្សគ្គិយំ ហោតិ. និស្សជ្ជិតព្ពំ សង្ឃស្ស វា គណស្ស វា បុគ្គលស្ស វា. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, និស្សជ្ជិតព្ពំ…បេ… ឥទំ មេ, ភន្តេ, ចីវរំ សាមំ សុត្តំ វិញ្ញាបេត្វា តន្តវាយេហិ វាយាបិតំ និស្សគ្គិយំ. ឥមាហំ សង្ឃស្ស និស្សជ្ជាមីតិ…បេ… ទទេយ្យាតិ…បេ… ទទេយ្យុន្តិ…បេ… អាយស្មតោ ទម្មីតិ.

៦៣៩. វាយាបិតេ វាយាបិតសញ្ញី, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. វាយាបិតេ វេមតិកោ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. វាយាបិតេ អវាយាបិតសញ្ញី, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ.

អវាយាបិតេ វាយាបិតសញ្ញី, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អវាយាបិតេ វេមតិកោ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អវាយាបិតេ អវាយាបិតសញ្ញី, អនាបត្តិ.

៦៤០. អនាបត្តិ – ចីវរំ សិព្ពេតុំ, អាយោគេ, កាយពន្ធនេ, អំសពន្ធកេ [អំសវដ្ដកេ (សី.)], បត្តត្ថវិកាយ, បរិស្សាវនេ, ញាតកានំ, បវារិតានំ, អញ្ញស្សត្ថាយ, អត្តនោ ធនេន, ឧម្មត្តកស្ស, អាទិកម្មិកស្សាតិ.

សុត្តវិញ្ញត្តិសិក្ខាបទំ និដ្ឋិតំ ឆដ្ឋំ.

៧. មហាបេសការសិក្ខាបទំ

៦៤១. តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា សាវត្ថិយំ វិហរតិ ជេតវនេ អនាថបិណ្ឌិកស្ស អារាមេ. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ បុរិសោ បវាសំ គច្ឆន្តោ បជាបតិំ ឯតទវោច – ‘‘សុត្តំ ធារយិត្វា អមុកស្ស តន្តវាយស្ស ទេហិ, ចីវរំ វាយាបេត្វា និក្ខិប, អាគតោ អយ្យំ ឧបនន្ទំ ចីវរេន អច្ឆាទេស្សាមី’’តិ. អស្សោសិ ខោ អញ្ញតរោ បិណ្ឌចារិកោ ភិក្ខុ តស្ស បុរិសស្ស ឥមំ វាចំ ភាសមានស្ស. អថ ខោ សោ ភិក្ខុ យេនាយស្មា ឧបនន្ទោ សក្យបុត្តោ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា អាយស្មន្តំ ឧបនន្ទំ សក្យបុត្តំ ឯតទវោច – ‘‘មហាបុញ្ញោសិ ត្វំ, អាវុសោ ឧបនន្ទ, អមុកស្មិំ ឱកាសេ អញ្ញតរោ បុរិសោ បវាសំ គច្ឆន្តោ បជាបតិំ ឯតទវោច – ‘‘សុត្តំ ធារយិត្វា អមុកស្ស តន្តវាយស្ស ទេហិ, ចីវរំ វាយាបេត្វា និក្ខិប, អាគតោ អយ្យំ ឧបនន្ទំ ចីវរេន អច្ឆាទេស្សាមី’’តិ. ‘‘អត្ថាវុសោ, មំ សោ ឧបដ្ឋាកោ’’តិ. សោបិ ខោ តន្តវាយោ អាយស្មតោ ឧបនន្ទស្ស សក្យបុត្តស្ស ឧបដ្ឋាកោ ហោតិ. អថ ខោ អាយស្មា ឧបនន្ទោ សក្យបុត្តោ យេន សោ តន្តវាយោ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា តំ តន្តវាយំ ឯតទវោច – ‘‘ឥទំ ខោ, អាវុសោ, ចីវរំ មំ ឧទ្ទិស្ស វិយ្យតិ; អាយតញ្ច ករោហិ វិត្ថតញ្ច. អប្បិតញ្ច សុវីតញ្ច សុប្បវាយិតញ្ច សុវិលេខិតញ្ច សុវិតច្ឆិតញ្ច ករោហី’’តិ. ‘‘ឯតេ ខោ មេ, ភន្តេ, សុត្តំ ធារយិត្វា អទំសុ; ឥមិនា សុត្តេន ចីវរំ វិនាហី’’តិ. ‘‘ន, ភន្តេ, សក្កា អាយតំ វា វិត្ថតំ វា អប្បិតំ វា កាតុំ. សក្កា ច ខោ, ភន្តេ, សុវីតញ្ច សុប្បវាយិតញ្ច សុវិលេខិតញ្ច សុវិតច្ឆិតញ្ច កាតុ’’ន្តិ. ‘‘ឥង្ឃ ត្វំ, អាវុសោ, អាយតញ្ច ករោហិ វិត្ថតញ្ច អប្បិតញ្ច. ន តេន សុត្តេន បដិពទ្ធំ ភវិស្សតី’’តិ.

អថ ខោ សោ តន្តវាយោ យថាភតំ សុត្តំ តន្តេ ឧបនេត្វា យេន សា ឥត្ថី តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា តំ ឥត្ថិំ ឯតទវោច – ‘‘សុត្តេន, អយ្យេ, អត្ថោ’’តិ. ‘‘ននុ ត្វំ អយ្យោ [អយ្យ (ស្យា.)] មយា វុត្តោ – ‘ឥមិនា សុត្តេន ចីវរំ វិនាហី’’’តិ. ‘‘សច្ចាហំ, អយ្យេ, តយា វុត្តោ – ‘ឥមិនា សុត្តេន ចីវរំ វិនាហី’តិ. អបិច, មំ អយ្យោ ឧបនន្ទោ ឯវមាហ – ‘ឥង្ឃ ត្វំ, អាវុសោ, អាយតញ្ច ករោហិ វិត្ថតញ្ច អប្បិតញ្ច, ន តេន សុត្តេន បដិពទ្ធំ ភវិស្សតី’’’តិ. អថ ខោ សា ឥត្ថី យត្តកំយេវ សុត្តំ បឋមំ អទាសិ តត្តកំ បច្ឆា អទាសិ. អស្សោសិ ខោ អាយស្មា ឧបនន្ទោ សក្យបុត្តោ – ‘‘សោ កិរ បុរិសោ បវាសតោ អាគតោ’’តិ. អថ ខោ អាយស្មា ឧបនន្ទោ សក្យបុត្តោ យេន តស្ស បុរិសស្ស និវេសនំ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា បញ្ញត្តេ អាសនេ និសីទិ. អថ ខោ សោ បុរិសោ យេនាយស្មា ឧបនន្ទោ សក្យបុត្តោ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា អាយស្មន្តំ ឧបនន្ទំ សក្យបុត្តំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិ. ឯកមន្តំ និសិន្នោ ខោ សោ បុរិសោ បជាបតិំ ឯតទវោច – ‘‘វីតំ តំ ចីវរ’’ន្តិ? ‘‘អាមាយ្យ, វីតំ តំ ចីវរ’’ន្តិ. ‘‘អាហរ, អយ្យំ ឧបនន្ទំ ចីវរេន អច្ឆាទេស្សាមី’’តិ. អថ ខោ សា ឥត្ថី តំ ចីវរំ នីហរិត្វា សាមិកស្ស ទត្វា ឯតមត្ថំ អារោចេសិ. អថ ខោ សោ បុរិសោ អាយស្មតោ ឧបនន្ទស្ស សក្យបុត្តស្ស ចីវរំ ទត្វា ឧជ្ឈាយតិ ខិយ្យតិ វិបាចេតិ – ‘‘មហិច្ឆា ឥមេ សមណា សក្យបុត្តិយា អសន្តុដ្ឋា. នយិមេ សុករា ចីវរេន អច្ឆាទេតុំ. កថញ្ហិ នាម អយ្យោ ឧបនន្ទោ មយា បុព្ពេ អប្បវារិតោ តន្តវាយេ [គហបតិកស្ស តន្តវាយេ (ក.)] ឧបសង្កមិត្វា ចីវរេ វិកប្បំ អាបជ្ជិស្សតី’’តិ.

អស្សោសុំ ខោ ភិក្ខូ តស្ស បុរិសស្ស ឧជ្ឈាយន្តស្ស ខិយ្យន្តស្ស វិបាចេន្តស្ស. យេ តេ ភិក្ខូ អប្បិច្ឆា…បេ… តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម អាយស្មា ឧបនន្ទោ សក្យបុត្តោ បុព្ពេ អប្បវារិតោ គហបតិកស្ស តន្តវាយេ ឧបសង្កមិត្វា ចីវរេ វិកប្បំ អាបជ្ជិស្សតី’’តិ! អថ ខោ តេ ភិក្ខូ អាយស្មន្តំ ឧបនន្ទំ សក្យបុត្តំ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ…បេ… ‘‘សច្ចំ កិរ ត្វំ, ឧបនន្ទ, បុព្ពេ អប្បវារិតោ គហបតិកស្ស តន្តវាយេ ឧបសង្កមិត្វា ចីវរេ វិកប្បំ អាបជ្ជី’’តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. ‘‘ញាតកោ តេ, ឧបនន្ទ, អញ្ញាតកោ’’តិ? ‘‘អញ្ញាតកោ, ភគវា’’តិ. ‘‘អញ្ញាតកោ, មោឃបុរិស, អញ្ញាតកស្ស ន ជានាតិ បតិរូបំ វា អប្បតិរូបំ វា សន្តំ វា អសន្តំ វា. តត្ថ នាម ត្វំ, មោឃបុរិស, បុព្ពេ អប្បវារិតោ អញ្ញាតកស្ស គហបតិកស្ស តន្តវាយេ ឧបសង្កមិត្វា ចីវរេ វិកប្បំ អាបជ្ជិស្សសិ! នេតំ, មោឃបុរិស, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៦៤២. ‘‘ភិក្ខុំ បនេវ ឧទ្ទិស្ស អញ្ញាតកោ គហបតិ វា គហបតានី វា តន្តវាយេហិ ចីវរំ វាយាបេយ្យ, តត្រ ចេ សោ ភិក្ខុ បុព្ពេ អប្បវារិតោ តន្តវាយេ ឧបសង្កមិត្វា ចីវរេ វិកប្បំ អាបជ្ជេយ្យ – ‘ឥទំ ខោ, អាវុសោ, ចីវរំ មំ ឧទ្ទិស្ស វិយ្យតិ. អាយតញ្ច ករោថ វិត្ថតញ្ច. អប្បិតញ្ច សុវីតញ្ច សុប្បវាយិតញ្ច សុវិលេខិតញ្ច សុវិតច្ឆិតញ្ច ករោថ. អប្បេវ នាម មយម្បិ អាយស្មន្តានំ កិញ្ចិមត្តំ អនុបទជ្ជេយ្យាមា’តិ. ឯវញ្ច សោ ភិក្ខុ វត្វា កិញ្ចិមត្តំ អនុបទជ្ជេយ្យ អន្តមសោ បិណ្ឌបាតមត្តម្បិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយ’’ន្តិ.

៦៤៣. ភិក្ខុំ បនេវ ឧទ្ទិស្សាតិ ភិក្ខុស្សត្ថាយ ភិក្ខុំ អារម្មណំ ករិត្វា ភិក្ខុំ អច្ឆាទេតុកាមោ.

អញ្ញាតកោ នាម មាតិតោ វា បិតិតោ វា យាវ សត្តមា បិតាមហយុគា អសម្ពទ្ធោ.

គហបតិ នាម យោ កោចិ អគារំ អជ្ឈាវសតិ.

គហបតានី នាម យា កាចិ អគារំ អជ្ឈាវសតិ.

តន្តវាយេហីតិ បេសការេហិ.

ចីវរំ នាម ឆន្នំ ចីវរានំ អញ្ញតរំ ចីវរំ វិកប្បនុបគំ បច្ឆិមំ.

វាយាបេយ្យាតិ វិនាបេតិ.

តត្រ ចេ សោ ភិក្ខូតិ យំ ភិក្ខុំ ឧទ្ទិស្ស ចីវរំ វិយ្យតិ សោ ភិក្ខុ.

បុព្ពេ អប្បវារិតោតិ បុព្ពេ អវុត្តោ ហោតិ – ‘‘កីទិសេន តេ, ភន្តេ, ចីវរេន អត្ថោ, កីទិសំ តេ ចីវរំ វាយាបេមី’’តិ?

តន្តវាយេ ឧបសង្កមិត្វាតិ ឃរំ គន្ត្វា យត្ថ កត្ថចិ ឧបសង្កមិត្វា.

ចីវរេ វិកប្បំ អាបជ្ជេយ្យាតិ – ‘‘ឥទំ ខោ, អាវុសោ, ចីវរំ មំ ឧទ្ទិស្ស វិយ្យតិ, អាយតញ្ច ករោថ វិត្ថតញ្ច. អប្បិតញ្ច សុវីតញ្ច សុប្បវាយិតញ្ច សុវិលេខិតញ្ច សុវិតច្ឆិតញ្ច ករោថ. អប្បេវ នាម មយម្បិ អាយស្មន្តានំ កិញ្ចិមត្តំ អនុបទជ្ជេយ្យាមា’’តិ.

ឯវញ្ច សោ ភិក្ខុ វត្វា កិញ្ចិមត្តំ អនុបទជ្ជេយ្យ អន្តមសោ បិណ្ឌបាតមត្តម្បីតិ. បិណ្ឌបាតោ នាម យាគុបិ ភត្តម្បិ ខាទនីយម្បិ ចុណ្ណបិណ្ឌោបិ ទន្តកដ្ឋម្បិ ទសិកសុត្តម្បិ, អន្តមសោ ធម្មម្បិ ភណតិ.

តស្ស វចនេន អាយតំ វា វិត្ថតំ វា អប្បិតំ វា ករោតិ, បយោគេ ទុក្កដំ. បដិលាភេន និស្សគ្គិយំ ហោតិ. និស្សជ្ជិតព្ពំ សង្ឃស្ស វា គណស្ស វា បុគ្គលស្ស វា. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, និស្សជ្ជិតព្ពំ…បេ… ឥទំ មេ, ភន្តេ, ចីវរំ បុព្ពេ អប្បវារិតោ អញ្ញាតកស្ស គហបតិកស្ស តន្តវាយេ ឧបសង្កមិត្វា ចីវរេ វិកប្បំ អាបន្នំ និស្សគ្គិយំ. ឥមាហំ សង្ឃស្ស និស្សជ្ជាមីតិ…បេ… ទទេយ្យាតិ…បេ… ទទេយ្យុន្តិ…បេ… អាយស្មតោ ទម្មីតិ.

៦៤៤. អញ្ញាតកេ អញ្ញាតកសញ្ញី បុព្ពេ អប្បវារិតោ គហបតិកស្ស តន្តវាយេ ឧបសង្កមិត្វា ចីវរេ វិកប្បំ អាបជ្ជតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អញ្ញាតកេ វេមតិកោ បុព្ពេ អប្បវារិតោ គហបតិកស្ស តន្តវាយេ ឧបសង្កមិត្វា ចីវរេ វិកប្បំ អាបជ្ជតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អញ្ញាតកេ ញាតកសញ្ញី បុព្ពេ អប្បវារិតោ គហបតិកស្ស តន្តវាយេ ឧបសង្កមិត្វា ចីវរេ វិកប្បំ អាបជ្ជតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ.

ញាតកេ អញាតកសញ្ញី, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ញាតកេ វេមតិកោ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ញាតកេ ញាតកសញ្ញី, អនាបត្តិ.

៦៤៥. អនាបត្តិ – ញាតកានំ, បវារិតានំ, អញ្ញស្សត្ថាយ, អត្តនោ ធនេន, មហគ្ឃំ វាយាបេតុកាមស្ស អប្បគ្ឃំ វាយាបេតិ, ឧម្មត្តកស្ស, អាទិកម្មិកស្សាតិ.

មហាបេសការសិក្ខាបទំ និដ្ឋិតំ សត្តមំ.

៨. អច្ចេកចីវរសិក្ខាបទំ

៦៤៦. តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា សាវត្ថិយំ វិហរតិ ជេតវនេ អនាថបិណ្ឌិកស្ស អារាមេ. តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរោ មហាមត្តោ បវាសំ គច្ឆន្តោ ភិក្ខូនំ សន្តិកេ ទូតំ បាហេសិ – ‘‘អាគច្ឆន្តុ ភទន្តា វស្សាវាសិកំ ទស្សាមី’’តិ. ភិក្ខូ – ‘វស្សំវុដ្ឋានំ ភគវតា វស្សាវាសិកំ អនុញ្ញាត’ន្តិ, កុក្កុច្ចាយន្តា នាគមំសុ. អថ ខោ សោ មហាមត្តោ ឧជ្ឈាយតិ ខិយ្យតិ វិបាចេតិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម ភទន្តា មយា ទូតេ បហិតេ នាគច្ឆិស្សន្តិ! អហញ្ហិ សេនាយ គច្ឆាមិ. ទុជ្ជានំ ជីវិតំ ទុជ្ជានំ មរណ’’ន្តិ. អស្សោសុំ ខោ ភិក្ខូ តស្ស មហាមត្តស្ស ឧជ្ឈាយន្តស្ស ខិយ្យន្តស្ស វិបាចេន្តស្ស. អថ ខោ តេ ភិក្ខូ ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. អថ ខោ ភគវា ឯតស្មិំ និទានេ ឯតស្មិំ បករណេ ធម្មិំ កថំ កត្វា ភិក្ខូ អាមន្តេសិ – ‘‘អនុជានាមិ, ភិក្ខវេ, អច្ចេកចីវរំ បដិគ្គហេត្វា និក្ខិបិតុ’’ន្តិ.

៦៤៧. តេន ខោ បន សមយេន ភិក្ខូ – ‘‘ភគវតា អនុញ្ញាតំ អច្ចេកចីវរំ បដិគ្គហេត្វា និក្ខិបិតុ’’ន្តិ, អច្ចេកចីវរានិ បដិគ្គហេត្វា ចីវរកាលសមយំ អតិក្កាមេន្តិ. តានិ ចីវរានិ ចីវរវំសេ ភណ្ឌិកាពទ្ធានិ តិដ្ឋន្តិ. អទ្ទស ខោ អាយស្មា អានន្ទោ សេនាសនចារិកំ អាហិណ្ឌន្តោ តានិ ចីវរានិ ចីវរវំសេ ភណ្ឌិកាពទ្ធានិ. តិដ្ឋន្តេ ទិស្វា ភិក្ខូ ឯតទវោច – ‘‘កស្សិមានិ, អាវុសោ, ចីវរានិ ចីវរវំសេ ភណ្ឌិកាពទ្ធានិ តិដ្ឋន្តី’’តិ? ‘‘អម្ហាកំ, អាវុសោ, អច្ចេកចីវរានី’’តិ. ‘‘កីវចិរំ បនាវុសោ, ឥមានិ ចីវរានិ និក្ខិត្តានី’’តិ? អថ ខោ តេ ភិក្ខូ អាយស្មតោ អានន្ទស្ស យថានិក្ខិត្តំ អារោចេសុំ. អាយស្មា អានន្ទោ ឧជ្ឈាយតិ ខិយ្យតិ វិបាចេតិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម ភិក្ខូ អច្ចេកចីវរំ បដិគ្គហេត្វា ចីវរកាលសមយំ អតិក្កាមេស្សន្តី’’តិ! អថ ខោ អាយស្មា អានន្ទោ តេ ភិក្ខូ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសិ…បេ… – ‘‘សច្ចំ កិរ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខូ អច្ចេកចីវរំ បដិគ្គហេត្វា ចីវរកាលសមយំ អតិក្កាមេន្តី’’តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា…បេ… កថញ្ហិ នាម តេ, ភិក្ខវេ, មោឃបុរិសា អច្ចេកចីវរំ បដិគ្គហេត្វា ចីវរកាលសមយំ អតិក្កាមេស្សន្តិ! នេតំ, ភិក្ខវេ, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៦៤៨. ‘‘ទសាហានាគតំ កត្តិកតេមាសិកបុណ្ណមំ ភិក្ខុនោ បនេវ អច្ចេកចីវរំ ឧប្បជ្ជេយ្យ, អច្ចេកំ មញ្ញមានេន ភិក្ខុនា បដិគ្គហេតព្ពំ, បដិគ្គហេត្វា យាវ ចីវរកាលសមយំ និក្ខិបិតព្ពំ. តតោ ចេ ឧត្តរិ និក្ខិបេយ្យ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយ’’ន្តិ.

៦៤៩. ទសាហានាគតន្តិ ទសាហានាគតាយ បវារណាយ.

កត្តិកតេមាសិកបុណ្ណមន្តិ បវារណា កត្តិកា វុច្ចតិ.

អច្ចេកចីវរំ នាម សេនាយ វា គន្តុកាមោ ហោតិ, បវាសំ វា គន្តុកាមោ ហោតិ, គិលានោ វា ហោតិ, គព្ភិនី វា ហោតិ, អស្សទ្ធស្ស វា សទ្ធា ឧប្បន្នា ហោតិ, អប្បសន្នស្ស វា បសាទោ ឧប្បន្នោ ហោតិ, សោ ចេ ភិក្ខូនំ សន្តិកេ ទូតំ បហិណេយ្យ – ‘‘អាគច្ឆន្តុ ភទន្តា វស្សាវាសិកំ ទស្សាមី’’តិ, ឯតំ អច្ចេកចីវរំ នាម.

អច្ចេកំ មញ្ញមានេន ភិក្ខុនា បដិគ្គហេតព្ពំ បដិគ្គហេត្វា យាវ ចីវរកាលសមយំ និក្ខិបិតព្ពន្តិ សញ្ញាណំ កត្វា និក្ខិបិតព្ពំ – ‘‘ឥទំ អច្ចេកចីវរ’’ន្តិ.

ចីវរកាលសមយោ នាម អនត្ថតេ កថិនេ វស្សានស្ស បច្ឆិមោ មាសោ, អត្ថតេ កថិនេ បញ្ចមាសា.

តតោ ចេ ឧត្តរិ និក្ខិបេយ្យាតិ អនត្ថតេ កថិនេ វស្សានស្ស បច្ឆិមំ ទិវសំ អតិក្កាមេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ [និស្សគ្គិយំ ហោតិ (ស្យា.)]. អត្ថតេ កថិនេ កថិនុទ្ធារទិវសំ អតិក្កាមេតិ, និស្សគ្គិយំ ហោតិ. និស្សជ្ជិតព្ពំ សង្ឃស្ស វា គណស្ស វា បុគ្គលស្ស វា. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, និស្សជ្ជិតព្ពំ…បេ… ឥទំ មេ, ភន្តេ, អច្ចេកចីវរំ ចីវរកាលសមយំ អតិក្កាមិតំ និស្សគ្គិយំ. ឥមាហំ សង្ឃស្ស និស្សជ្ជាមីតិ…បេ… ទទេយ្យាតិ…បេ… ទទេយ្យុន្តិ…បេ… អាយស្មតោ ទម្មីតិ.

៦៥០. អច្ចេកចីវរេ អច្ចេកចីវរសញ្ញី ចីវរកាលសមយំ អតិក្កាមេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អច្ចេកចីវរេ វេមតិកោ ចីវរកាលសមយំ អតិក្កាមេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អច្ចេកចីវរេ អនច្ចេកចីវរសញ្ញី ចីវរកាលសមយំ អតិក្កាមេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អនធិដ្ឋិតេ អធិដ្ឋិតសញ្ញី …បេ… អវិកប្បិតេ វិកប្បិតសញ្ញី… អវិស្សជ្ជិតេ វិស្សជ្ជិតសញ្ញី… អនដ្ឋេ នដ្ឋសញ្ញី… អវិនដ្ឋេ វិនដ្ឋសញ្ញី… អទឌ្ឍេ ទឌ្ឍសញ្ញី… អវិលុត្តេ វិលុត្តសញ្ញី ចីវរកាលសមយំ អតិក្កាមេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ.

និស្សគ្គិយំ ចីវរំ អនិស្សជ្ជិត្វា បរិភុញ្ជតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អនច្ចេកចីវរេ អច្ចេកចីវរសញ្ញី, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អនច្ចេកចីវរេ វេមតិកោ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អនច្ចេកចីវរេ អនច្ចេកចីវរសញ្ញី, អនាបត្តិ.

៦៥១. អនាបត្តិ – អន្តោសមយេ អធិដ្ឋេតិ, វិកប្បេតិ, វិស្សជ្ជេតិ, នស្សតិ, វិនស្សតិ, ឌយ្ហតិ, អច្ឆិន្ទិត្វា គណ្ហន្តិ, វិស្សាសំ គណ្ហន្តិ, ឧម្មត្តកស្ស, អាទិកម្មិកស្សាតិ.

អច្ចេកចីវរសិក្ខាបទំ និដ្ឋិតំ អដ្ឋមំ.

៩. សាសង្កសិក្ខាបទំ

៦៥២. តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា សាវត្ថិយំ វិហរតិ ជេតវនេ អនាថបិណ្ឌិកស្ស អារាមេ. តេន ខោ បន សមយេន ភិក្ខូ វុត្ថវស្សា អារញ្ញកេសុ សេនាសនេសុ វិហរន្តិ. កត្តិកចោរកា ភិក្ខូ – ‘‘លទ្ធលាភា’’តិ បរិបាតេន្តិ. ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. អថ ខោ ភគវា ឯតស្មិំ និទានេ ឯតស្មិំ បករណេ ធម្មិំ កថំ កត្វា ភិក្ខូ អាមន្តេសិ – ‘‘អនុជានាមិ, ភិក្ខវេ, អារញ្ញកេសុ សេនាសនេសុ វិហរន្តេន តិណ្ណំ ចីវរានំ អញ្ញតរំ ចីវរំ អន្តរឃរេ និក្ខិបិតុ’’ន្តិ.

តេន ខោ បន សមយេន ភិក្ខូ – ‘‘ភគវតា អនុញ្ញាតំ អារញ្ញកេសុ សេនាសនេសុ វិហរន្តេន តិណ្ណំ ចីវរានំ អញ្ញតរំ ចីវរំ អន្តរឃរេ និក្ខិបិតុ’’ន្តិ តិណ្ណំ ចីវរានំ អញ្ញតរំ ចីវរំ អន្តរឃរេ និក្ខិបិត្វា អតិរេកឆារត្តំ វិប្បវសន្តិ. តានិ ចីវរានិ នស្សន្តិបិ វិនស្សន្តិបិ ឌយ្ហន្តិបិ ឧន្ទូរេហិបិ ខជ្ជន្តិ. ភិក្ខូ ទុច្ចោឡា ហោន្តិ លូខចីវរា. ភិក្ខូ ឯវមាហំសុ – ‘‘កិស្ស តុម្ហេ, អាវុសោ, ទុច្ចោឡា លូខចីវរា’’តិ? អថ ខោ តេ ភិក្ខូ ភិក្ខូនំ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ. យេ តេ ភិក្ខូ អប្បិច្ឆា… តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម ភិក្ខូ តិណ្ណំ ចីវរានំ អញ្ញតរំ ចីវរំ អន្តរឃរេ និក្ខិបិត្វា អតិរេកឆារត្តំ វិប្បវសិស្សន្តី’’តិ! អថ ខោ តេ ភិក្ខូ តេ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ…បេ… សច្ចំ កិរ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខូ តិណ្ណំ ចីវរានំ អញ្ញតរំ ចីវរំ អន្តរឃរេ និក្ខិបិត្វា អតិរេកឆារត្តំ វិប្បវសន្តីតិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា…បេ… កថញ្ហិ នាម តេ, ភិក្ខវេ, មោឃបុរិសា តិណ្ណំ ចីវរានំ អញ្ញតរំ ចីវរំ អន្តរឃរេ និក្ខិបិត្វា អតិរេកឆារត្តំ វិប្បវសិស្សន្តិ! នេតំ, ភិក្ខវេ, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៦៥៣. ‘‘ឧបវស្សំ ខោ បន កត្តិកបុណ្ណមំ យានិ ខោ បន តានិ អារញ្ញកានិ សេនាសនានិ សាសង្កសម្មតានិ សប្បដិភយានិ តថារូបេសុ ភិក្ខុ សេនាសនេសុ វិហរន្តោ អាកង្ខមានោ តិណ្ណំ ចីវរានំ អញ្ញតរំ ចីវរំ អន្តរឃរេ និក្ខិបេយ្យ, សិយា ច តស្ស ភិក្ខុនោ កោចិទេវ បច្ចយោ តេន ចីវរេន វិប្បវាសាយ. ឆារត្តបរមំ តេន ភិក្ខុនា តេន ចីវរេន វិប្បវសិតព្ពំ. តតោ ចេ ឧត្តរិ វិប្បវសេយ្យ, អញ្ញត្រ ភិក្ខុសម្មុតិយា, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយ’’ន្តិ.

៦៥៤. ឧបវស្សំ ខោ បនាតិ វុដ្ឋវស្សានំ.

កត្តិកបុណ្ណមន្តិ កត្តិកចាតុមាសិនី វុច្ចតិ.

[បាចិ. ៥៧៣] យានិ ខោ បន តានិ អារញ្ញកានិ សេនាសនានីតិ អារញ្ញកំ នាម សេនាសនំ បញ្ចធនុសតិកំ បច្ឆិមំ.

[បាចិ. ៥៧៣] សាសង្កំ នាម អារាមេ អារាមូបចារេ ចោរានំ និវិដ្ឋោកាសោ ទិស្សតិ, ភុត្តោកាសោ ទិស្សតិ, ឋិតោកាសោ ទិស្សតិ, និសិន្នោកាសោ ទិស្សតិ, និបន្នោកាសោ ទិស្សតិ.

[បាចិ. ៥៧៣] សប្បដិភយំ នាម អារាមេ អារាមូបចារេ ចោរេហិ មនុស្សា ហតា ទិស្សន្តិ, វិលុត្តា ទិស្សន្តិ, អាកោដិតា ទិស្សន្តិ.

[បាចិ. ៥៧៣] តថារូបេសុ ភិក្ខុ សេនាសនេសុ វិហរន្តោតិ ឯវរូបេសុ ភិក្ខុ សេនាសនេសុ វិហរន្តោ.

អាកង្ខមានោតិ ឥច្ឆមានោ.

តិណ្ណំ ចីវរានំ អញ្ញតរំ ចីវរន្តិ សង្ឃាដិំ វា ឧត្តរាសង្គំ វា អន្តរវាសកំ វា.

អន្តរឃរេ និក្ខិបេយ្យាតិ សមន្តា គោចរគាមេ និក្ខិបេយ្យ.

សិយា ច តស្ស ភិក្ខុនោ កោចិទេវ បច្ចយោ តេន ចីវរេន វិប្បវាសាយាតិ សិយា បច្ចយោ សិយា ករណីយំ.

ឆារត្តបរមំ តេន ភិក្ខុនា តេន ចីវរេន វិប្បវសិតព្ពន្តិ ឆារត្តបរមតា វិប្បវសិតព្ពំ.

អញ្ញត្រ ភិក្ខុសម្មុតិយាតិ ឋបេត្វា ភិក្ខុសម្មុតិំ.

តតោ ចេ ឧត្តរិ វិប្បវសេយ្យាតិ សត្តមេ អរុណុគ្គមនេ និស្សគ្គិយំ ហោតិ. និស្សជ្ជិតព្ពំ សង្ឃស្ស វា គណស្ស វា បុគ្គលស្ស វា. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, និស្សជ្ជិតព្ពំ. ‘‘ឥទំ មេ, ភន្តេ, ចីវរំ អតិរេកឆារត្តំ វិប្បវុដ្ឋំ, អញ្ញត្រ ភិក្ខុសម្មុតិយា, និស្សគ្គិយំ. ឥមាហំ សង្ឃស្ស និស្សជ្ជាមី’’តិ…បេ… ទទេយ្យាតិ…បេ… ទទេយ្យុន្តិ…បេ… អាយស្មតោ ទម្មីតិ.

៦៥៥. អតិរេកឆារត្តេ អតិរេកសញ្ញី វិប្បវសតិ, អញ្ញត្រ ភិក្ខុសម្មុតិយា, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អតិរេកឆារត្តេ វេមតិកោ វិប្បវសតិ, អញ្ញត្រ ភិក្ខុសម្មុតិយា, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អតិរេកឆារត្តេ ឩនកសញ្ញី វិប្បវសតិ, អញ្ញត្រ ភិក្ខុសម្មុតិយា, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ. អប្បច្ចុទ្ធដេ បច្ចុទ្ធដសញ្ញី…បេ… អវិស្សជ្ជិតេ វិស្សជ្ជិតសញ្ញី… អនដ្ឋេ នដ្ឋសញ្ញី… អវិនដ្ឋេ វិនដ្ឋសញ្ញី… អទឌ្ឍេ ទឌ្ឍសញ្ញី … អវិលុត្តេ វិលុត្តសញ្ញី វិប្បវសតិ, អញ្ញត្រ ភិក្ខុសម្មុតិយា, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ.

និស្សគ្គិយំ ចីវរំ អនិស្សជ្ជិត្វា បរិភុញ្ជតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ឩនកឆារត្តេ អតិរេកសញ្ញី, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ឩនកឆារត្តេ វេមតិកោ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ឩនកឆារត្តេ ឩនកសញ្ញី, អនាបត្តិ.

៦៥៦. អនាបត្តិ – ឆារត្តំ វិប្បវសតិ, ឩនកឆារត្តំ វិប្បវសតិ, ឆារត្តំ វិប្បវសិត្វា បុន គាមសីមំ ឱក្កមិត្វា វសិត្វា បក្កមតិ, អន្តោ ឆារត្តំ បច្ចុទ្ធរតិ, វិស្សជ្ជេតិ, នស្សតិ, វិនស្សតិ, ឌយ្ហតិ, អច្ឆិន្ទិត្វា គណ្ហន្តិ, វិស្សាសំ គណ្ហន្តិ, ភិក្ខុសម្មុតិយា, ឧម្មត្តកស្ស, អាទិកម្មិកស្សាតិ.

សាសង្កសិក្ខាបទំ និដ្ឋិតំ នវមំ.

១០. បរិណតសិក្ខាបទំ

៦៥៧. តេន សមយេន ពុទ្ធោ ភគវា សាវត្ថិយំ វិហរតិ ជេតវនេ អនាថបិណ្ឌិកស្ស អារាមេ. តេន ខោ បន សមយេន សាវត្ថិយំ អញ្ញតរស្ស បូគស្ស សង្ឃស្ស សចីវរភត្តំ បដិយត្តំ ហោតិ – ‘‘ភោជេត្វា ចីវរេន អច្ឆាទេស្សាមា’’តិ. អថ ខោ ឆព្ពគ្គិយា ភិក្ខូ យេន សោ បូគោ តេនុបសង្កមិំសុ; ឧបសង្កមិត្វា តំ បូគំ ឯតទវោចុំ – ‘‘ទេថាវុសោ, អម្ហាកំ ឥមានិ ចីវរានី’’តិ. ‘‘ន មយំ, ភន្តេ, ទស្សាម. អម្ហាកំ សង្ឃស្ស អនុវស្សំ សចីវរភិក្ខា បញ្ញត្តា’’តិ. ‘‘ពហូ, អាវុសោ, សង្ឃស្ស ទាយកា, ពហូ សង្ឃស្ស ភត្តា [ភទ្ទា (ក.)]. មយំ តុម្ហេ និស្សាយ តុម្ហេ សម្បស្សន្តា ឥធ វិហរាម. តុម្ហេ ចេ អម្ហាកំ ន ទស្សថ, អថ កោ ចរហិ អម្ហាកំ ទស្សតិ? ទេថាវុសោ, អម្ហាកំ ឥមានិ ចីវរានី’’តិ. អថ ខោ សោ បូគោ ឆព្ពគ្គិយេហិ ភិក្ខូហិ និប្បីឡិយមានោ យថាបដិយត្តំ ចីវរំ ឆព្ពគ្គិយានំ ភិក្ខូនំ ទត្វា សង្ឃំ ភត្តេន បរិវិសិ. យេ តេ ភិក្ខូ ជានន្តិ សង្ឃស្ស សចីវរភត្តំ បដិយត្តំ, ន ច ជានន្តិ ឆព្ពគ្គិយានំ ភិក្ខូនំ ទិន្នន្តិ, តេ ឯវមាហំសុ – ‘‘ឱណោជេថាវុសោ, សង្ឃស្ស ចីវរ’’ន្តិ. ‘‘នត្ថិ, ភន្តេ. យថាបដិយត្តំ ចីវរំ អយ្យា ឆព្ពគ្គិយា អត្តនោ បរិណាមេសុ’’ន្តិ. យេ តេ ភិក្ខូ អប្បិច្ឆា… តេ ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘កថញ្ហិ នាម ឆព្ពគ្គិយា ភិក្ខូ ជានំ សង្ឃិកំ លាភំ បរិណតំ អត្តនោ បរិណាមេស្សន្តី’’តិ! អថ ខោ តេ ភិក្ខូ ឆព្ពគ្គិយេ ភិក្ខូ អនេកបរិយាយេន វិគរហិត្វា ភគវតោ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ…បេ… ‘‘សច្ចំ កិរ តុម្ហេ, ភិក្ខវេ, ជានំ សង្ឃិកំ លាភំ បរិណតំ អត្តនោ បរិណាមេថា’’តិ? ‘‘សច្ចំ, ភគវា’’តិ. វិគរហិ ពុទ្ធោ ភគវា…បេ… កថញ្ហិ នាម តុម្ហេ, មោឃបុរិសា, ជានំ សង្ឃិកំ លាភំ បរិណតំ អត្តនោ បរិណាមេស្សថ! នេតំ, មោឃបុរិសា, អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ…បេ… ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, ឥមំ សិក្ខាបទំ ឧទ្ទិសេយ្យាថ –

៦៥៨. ‘‘យោ បន ភិក្ខុ ជានំ សង្ឃិកំ លាភំ បរិណតំ អត្តនោ បរិណាមេយ្យ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយ’’ន្តិ.

៦៥៩. យោ បនាតិ យោ យាទិសោ…បេ… ភិក្ខូតិ…បេ… អយ ឥមស្មិំ អត្ថេ អធិប្បេតោ ភិក្ខូតិ.

[បាចិ. ៤៩១] ជានាតិ នាម សាមំ វា ជានាតិ អញ្ញេ វា តស្ស អារោចេន្តិ សោ វា អារោចេតិ.

[បាចិ. ៤៩១] សង្ឃិកំ នាម សង្ឃស្ស ទិន្នំ ហោតិ បរិច្ចត្តំ.

[បាចិ. ៤៩១] លាភោ នាម ចីវរបិណ្ឌបាតសេនាសនគិលានប្បច្ចយភេសជ្ជបរិក្ខារា. អន្តមសោ ចុណ្ណបិណ្ឌោបិ, ទន្តកដ្ឋម្បិ, ទសិកសុត្តម្បិ.

[បាចិ. ៤៩១] បរិណតំ នាម ទស្សាម ករិស្សាមាតិ វាចា ភិន្នា ហោតិ.

អត្តនោ បរិណាមេតិ, បយោគេ ទុក្កដំ. បដិលាភេន និស្សគ្គិយំ ហោតិ. និស្សជ្ជិតព្ពំ សង្ឃស្ស វា គណស្ស វា បុគ្គលស្ស វា. ឯវញ្ច បន, ភិក្ខវេ, និស្សជ្ជិតព្ពំ…បេ… ឥទំ មេ, ភន្តេ, ជានំ សង្ឃិកំ លាភំ បរិណតំ អត្តនោ បរិណាមិតំ និស្សគ្គិយំ. ឥមាហំ សង្ឃស្ស និស្សជ្ជាមីតិ…បេ… ទទេយ្យាតិ…បេ… ទទេយ្យុន្តិ…បេ… អាយស្មតោ ទម្មីតិ.

៦៦០. បរិណតេ បរិណតសញ្ញី អត្តនោ បរិណាមេតិ, និស្សគ្គិយំ បាចិត្តិយំ.

បរិណតេ វេមតិកោ អត្តនោ បរិណាមេតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. បរិណតេ អបរិណតសញ្ញី អត្តនោ បរិណាមេតិ, អនាបត្តិ. សង្ឃស្ស បរិណតំ អញ្ញសង្ឃស្ស វា ចេតិយស្ស វា បរិណាមេតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. ចេតិយស្ស បរិណតំ អញ្ញចេតិយស្ស វា សង្ឃស្ស វា បុគ្គលស្ស វា បរិណាមេតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. បុគ្គលស្ស បរិណតំ អញ្ញបុគ្គលស្ស វា សង្ឃស្ស វា ចេតិយស្ស វា បរិណាមេតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អបរិណតេ បរិណតសញ្ញី, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អបរិណតេ វេមតិកោ, អាបត្តិ ទុក្កដស្ស. អបរិណតេ អបរិណតសញ្ញី, អនាបត្តិ.

៦៦១. អនាបត្តិ កត្ថ ទេមាតិ បុច្ឆិយមានោ យត្ថ តុម្ហាកំ ទេយ្យធម្មោ បរិភោគំ វា លភេយ្យ បដិសង្ខារំ វា លភេយ្យ ចិរដ្ឋិតិកោ វា អស្ស យត្ថ វា បន តុម្ហាកំ ចិត្តំ បសីទតិ តត្ថ ទេថាតិ ភណតិ, ឧម្មត្តកស្ស, អាទិកម្មិកស្សាតិ.

បរិណតសិក្ខាបទំ និដ្ឋិតំ ទសមំ.

បត្តវគ្គោ តតិយោ.

តស្សុទ្ទានំ –

ទ្វេ ច បត្តានិ ភេសជ្ជំ, វស្សិកា ទានបញ្ចមំ;

សាមំ វាយាបនច្ចេកោ, សាសង្កំ សង្ឃិកេន ចាតិ.

៦៦២. ឧទ្ទិដ្ឋា ខោ, អាយស្មន្តោ, តិំស និស្សគ្គិយា បាចិត្តិយា ធម្មា. តត្ថាយស្មន្តេ បុច្ឆាមិ – ‘កច្ចិត្ថ បរិសុទ្ធា’? ទុតិយម្បិ បុច្ឆាមិ – ‘កច្ចិត្ថ បរិសុទ្ធា’? តតិយម្បិ បុច្ឆាមិ – ‘កច្ចិត្ថ បរិសុទ្ធា’? បរិសុទ្ធេត្ថាយស្មន្តោ, តស្មា តុណ្ហី, ឯវមេតំ ធារយាមីតិ.

និស្សគ្គិយកណ្ឌំ និដ្ឋិតំ.

បារាជិកបាឡិ និដ្ឋិតា.