📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ອຠິຘມ຺ມປິຏເກ

ອຏ຺ຐສາລິນີ ນາມ

ຘມ຺ມສງ຺ຄຓີ-ອຏ຺ຐກຖາ

ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກຖາ

ກຣຸຓາ ວິຍ ສຕ຺ເຕສຸ, ປຎ຺ຎາ ຍສ຺ສ ມເຫສິໂນ;

ເຎຍ຺ຍຘມ຺ເມສຸ ສພ຺ເພສຸ, ປວຕ຺ຕິຕ຺ຖ ຍຖາຣຸຈິ.

ທຍາຍ ຕາຍ ສຕ຺ເຕສຸ, ສມຸສ຺ສາຫິຕມານໂສ;

ປາຏິຫີຣາວສານມ຺ຫິ, ວສນ຺ໂຕ ຕິທສາລເຍ.

ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກມູລມ຺ຫິ, ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລນາມເກ;

ສິລາສເນ ສນ຺ນິສິນ຺ໂນ, ອາທິຈ຺ໂຈວ ຍຸຄນ຺ຘເຣ.

ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ເສຫິ, ທສຫາຄມ຺ມ ສພ຺ພໂສ;

ສນ຺ນິສິນ຺ເນນ ເທວານໍ, ຄເຓນ ປຣິວາຣິໂຕ.

ມາຕຣໍ ປມຸຂໍ ກຕ຺ວາ, ຕສ຺ສາ ປຎ຺ຎາຍ ເຕຊສາ;

ອຠິຘມ຺ມກຖາມຄ຺ຄໍ, ເທວານໍ ສມ຺ປວຕ຺ຕຍິ.

ຕສ຺ສ ປາເທ ນມສ຺ສິຕ຺ວາ, ສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສິຣີມໂຕ;

ສທ຺ຘມ຺ມຎ຺ຈສ຺ສ ປູເຊຕ຺ວາ, ກຕ຺ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ຈຎ຺ຊລິໍ.

ນິປຈ຺ຈກາຣສ຺ເສຕສ຺ສ, ກຕສ຺ສ ຣຕນຕ຺ຕເຍ;

ອານຸຠາເວນ ໂສເສຕ຺ວາ, ອນ຺ຕຣາເຍ ອເສສໂຕ.

ວິສຸທ຺ຘາຈາຣສີເລນ, ນິປຸຓາມລພຸທ຺ຘິນາ;

ຠິກ຺ຂຸນາ ພຸທ຺ຘໂຆເສນ, ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຠິຍາຈິໂຕ.

ຍໍ ເທວເທໂວ ເທວານໍ, ເທເສຕ຺ວາ ນຍໂຕ ປຸນ;

ເຖຣສ຺ສ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ, ສມາຈິກ຺ຂິ ວິນາຍໂກ.

ອໂນຕຕ຺ຕທເຫ ກຕ຺ວາ, ອຸປຏ຺ຐານໍ ມເຫສິໂນ;

ຍຎ຺ຈ ສຸຕ຺ວານ ໂສ ເຖໂຣ, ອາຫຣິຕ຺ວາ ມຫີຕລໍ.

ຠິກ຺ຂູນໍ ປຍິຣຸທາຫາສິ, ອິຕິ ຠິກ຺ຂູຫິ ຘາຣິໂຕ;

ສງ຺ຄີຕິກາເລ ສງ຺ຄີໂຕ, ເວເທຫມຸນິນາ ປຸນ.

ຕສ຺ສ ຄມ຺ຠີຣຎາເຓຫິ, ໂອຄາຬ຺ຫສ຺ສ ອຠິຓ຺ຫໂສ;

ນານານຍວິຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ອຠິຘມ຺ມສ຺ສ ອາທິໂຕ.

ຍາ ມຫາກສ຺ສປາທີຫິ, ວສີຫິຏ຺ຐກຖາ ປຸຣາ;

ສງ຺ຄີຕາ ອນຸສງ຺ຄີຕາ, ປຈ຺ຉາປິ ຈ ອິສີຫິ ຍາ.

ອາຠຕາ ປນ ເຖເຣນ, ມຫິນ຺ເທເນຕມຸຕ຺ຕມໍ;

ຍາ ທີປໍ ທີປວາສີນໍ, ຠາສາຍ ອຠິສງ຺ຂຕາ.

ອປເນຕ຺ວາ ຕໂຕ ຠາສໍ, ຕມ຺ພປຓ຺ຓິນິວາສິນໍ;

ອາໂຣປຍິຕ຺ວາ ນິທ຺ໂທສໍ, ຠາສໍ ຕນ຺ຕິນຍານຸຄໍ.

ນິກາຍນ຺ຕຣລທ຺ຘີຫິ, ອສມ຺ມິສ຺ສໍ ອນາກຸລໍ;

ມຫາວິຫາຣວາສີນໍ, ທີປຍນ຺ໂຕ ວິນິຈ຺ຉຍໍ.

ອຕ຺ຖໍ ປກາສຍິສ຺ສາມິ, ອາຄມຏ຺ຐກຖາສຸປິ;

ຄເຫຕພ຺ພໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ໂຕສຍນ຺ໂຕ ວິຈກ຺ຂເຓ.

ກມ຺ມຏ຺ຐານານິ ສພ຺ພານິ, ຈຣິຍາຠິຎ຺ຎາ ວິປສ຺ສນາ;

ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ປນິທໍ, ຍສ຺ມາ ສພ຺ພໍ ປກາສິຕໍ.

ຕສ຺ມາ ຕໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວານ, ສກລາຍປິ ຕນ຺ຕິຍາ;

ປທານຸກ຺ກມໂຕ ເອວ, ກຣິສ຺ສາມຕ຺ຖວຓ຺ຓນໍ.

ອິຕິ ເມ ຠາສມານສ຺ສ, ອຠິຘມ຺ມກຖໍ ອິມໍ;

ອວິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ນິສາເມຖ, ທຸລ຺ລຠາ ຫິ ອຍໍ ກຖາຕິ.

ນິທານກຖາ

ຕຕ຺ຖ ເກນຏ຺ເຐນ ອຠິຘມ຺ໂມ? ຘມ຺ມາຕິເຣກຘມ຺ມວິເສສຏ຺ເຐນ. ອຕິເຣກວິເສສຕ຺ຖທີປໂກ ເຫຕ຺ຖ ‘ອຠິ’-ສທ຺ໂທ. ‘‘ພາຬ຺ຫາ ເມ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ອຠິກ຺ກມນ຺ຕິ ໂນ ປຏິກ຺ກມນ຺ຕິ’’ (ມ. ນິ. ໓.໓໘໔; ສໍ. ນິ. ໕.໑໙໕) ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໑.໑-໒) ວິຍ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ສມຸສ຺ສິເຕສຸ ພຫູສຸ ຉຕ຺ເຕສຸ ເຈວ ຘເຊສຸ ຈ ຍໍ ອຕິເຣກປ຺ປມາຓໍ ວິເສສວຓ຺ຓສຓ຺ຐານຎ຺ຈ ຉຕ຺ຕໍ, ຕໍ ‘ອຕິຈ຺ຉຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ໂຍ ອຕິເຣກປ຺ປມາໂຓ ນານາວິຣາຄວຓ຺ຓວິເສສສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ຘໂຊ ໂສ ‘ອຕິຘໂຊ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຍຖາ ຈ ເອກໂຕ ສນ຺ນິປຕິເຕສຸ ພຫູສຸ ຣາຊກຸມາເຣສຸ ເຈວ ເທເວສຸ ຈ ໂຍ ຊາຕິໂຠຄຍສອິສ຺ສຣິຍາທິສມ຺ປຕ຺ຕີຫິ ອຕິເຣກຕໂຣ ເຈວ ວິເສສວນ຺ຕຕໂຣ ຈ ຣາຊກຸມາໂຣ ໂສ ‘ອຕິຣາຊກຸມາໂຣ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ໂຍ ອາຍຸວຓ຺ຓອິສ຺ສຣິຍຍສສມ຺ປຕ຺ຕິອາທີຫິ ອຕິເຣກຕໂຣ ເຈວ ວິເສສວນ຺ຕຕໂຣ ຈ ເທໂວ ໂສ ‘ອຕິເທໂວ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕຖາຣູໂປ ພ຺ຣຫ຺ມາປິ ‘ອຕິພ຺ຣຫ຺ມາ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວເມວ ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ຘມ຺ມາຕິເຣກຘມ຺ມວິເສສຏ຺ເຐນ ‘ອຠິຘມ຺ໂມ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຎ຺ຫິ ປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ເອກເທເສເນວ ວິຠຕ຺ຕາ, ນ ນິປ຺ປເທເສນ; ອຠິຘມ຺ມໍ ປຕ຺ວາ ປນ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍອຠິຘມ຺ມຠາຊນີຍປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉກນຍານໍ ວເສນ ນິປ຺ປເທສໂຕ ວິຠຕ຺ຕາ. ຕຖາ ທ຺ວາທສາຍຕນານິ, ອຏ຺ຐາຣສ ຘາຕຸໂຍ, ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ, ພາວີສຕິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ທ຺ວາທສປທິໂກ ປຈ຺ຈຍາກາໂຣ. ເກວລຎ຺ຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍວິຠງ຺ເຄ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍໍ ນຕ຺ຖິ, ປຈ຺ຈຍາກາເຣ ຈ ປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉກໍ ນຕ຺ຖິ. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຎ຺ຈ ປຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ເອກເທເສເນວ ວິຠຕ຺ຕາ, ນ ນິປ຺ປເທເສນ; ອຠິຘມ຺ມໍ ປຕ຺ວາ ປນ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ນຍານໍ ວເສນ ນິປ຺ປເທສໂຕວ ວິຠຕ຺ຕາ. ຕຖາ ຈຕ຺ຕາຣິ ສມ຺ມປ຺ປຘານານິ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ, ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ, ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຌານານິ, ຈຕສ຺ໂສ ອປ຺ປມຎ຺ຎາໂຍ, ປຎ຺ຈ ສິກ຺ຂາປທານິ, ຈຕສ຺ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາ. ເກວລຎ຺ເຫຕ຺ຖ ສິກ຺ຂາປທວິຠງ຺ເຄ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍໍ ນຕ຺ຖິ. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ຈ ຎາຓໍ ເອກເທເສເນວ ວິຠຕ຺ຕໍ ນ ນິປ຺ປເທເສນ; ຕຖາ ກິເລສາ. ອຠິຘມ຺ມໍ ປຕ຺ວາ ປນ ‘‘ເອກວິເຘນ ຎາຓວຕ຺ຖູ’’ຕິອາທິນາ (ວິຠ. ໗໕໑) ນເຍນ ມາຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ນິປ຺ປເທສໂຕວ ວິຠຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ເອກກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອເນເກຫິ ນເຍຫິ ກິເລສາ. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ຈ ຠູມນ຺ຕຣປຣິຈ຺ເຉໂທ ເອກເທເສເນວ ວິຠຕ຺ໂຕ, ນ ນິປ຺ປເທເສນ; ອຠິຘມ຺ມໍ ປນ ປຕ຺ວາ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ນຍານໍ ວເສນ ຠູມນ຺ຕຣປຣິຈ຺ເຉໂທ ນິປ຺ປເທສໂຕວ ວິຠຕ຺ໂຕ. ເອວໍ ຘມ຺ມາຕິເຣກຘມ຺ມວິເສສຏ຺ເຐນ ອຠິຘມ຺ໂມຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ປກຣຓປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ປເນສ ຘມ຺ມສງ຺ຄຓີວິຠງ຺ຄຘາຕຸກຖາປຸຄ຺ຄລປຎ຺ຎຕ຺ຕິກຖາວຕ຺ຖຸຍມກປຏ຺ຐານານໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ປກຣຓານໍ ວເສນ ຐິໂຕ. ອຍເມຕ຺ຖ ອາຈຣິຍານໍ ສມານກຖາ. ວິຕຓ຺ຑວາທີ ປນາຫ – ‘ກຖາວຕ຺ຖຸ ກສ຺ມາ ຄຫິຕໍ? ນນຸ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພານໂຕ ອຏ຺ຐາຣສວສ຺ສາຘິການິ ທ຺ເວ ວສ຺ສສຕານິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂມຄ຺ຄລິປຸຕ຺ຕຕິສ຺ສຕ຺ເຖເຣເນຕໍ ຐປິຕໍ? ຕສ຺ມາ ສາວກຠາສິຕຕ຺ຕາ ຉຑ຺ເຑຖ ນ’ນ຺ຕິ. ‘ກິໍ ປນ ຉປ຺ປກຣຓານິ ອຠິຘມ຺ໂມ’ຕິ? ‘ເອວໍ ນ ວທາມີ’ຕິ. ‘ອຖ ກິໍ ວເທສີ’ຕິ. ‘ສຕ຺ຕປ຺ປກຣຓານີ’ຕິ. ‘ກຕຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ກໂຣສີ’ຕິ? ‘ມຫາຘມ຺ມຫທຍໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ເອເຕນ ສຫ ສຕ຺ຕາ’ຕິ. ‘ມຫາຘມ຺ມຫທເຍ ອປຸພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ, ກຕິປຍາວ ປຎ຺ຫາວາຣາ ອວເສສາ, ກຖາວຕ຺ຖຸນາວ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຕາ’ຕິ. ‘ໂນ ກຖາວຕ຺ຖຸນາ, ມຫາຘາຕຸກຖາ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຕາ’ຕິ. ‘ມຫາຘາຕຸກຖາຍໍ ອປຸພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ, ອປ຺ປມຕ຺ຕິກາວ ຕນ຺ຕິ ອວເສສາ. ກຖາວຕ຺ຖຸນາວ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຕາ’ຕິ.

ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫິ ສຕ຺ຕປ຺ປກຣຓານິ ເທເສນ຺ໂຕ ກຖາວຕ຺ຖຸໍ ປຕ຺ວາ ຍາ ເອສາ ປຸຄ຺ຄລວາເຣ ຕາວ ຈຕູສຸ ປຎ຺ເຫສຸ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຎ຺ຈການໍ ວເສນ ອຏ຺ຐມຸຂາ ວາທຍຸຕ຺ຕິ ຕໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພກຖາມຄ຺ເຄສຸ ອສມ຺ປຸຓ຺ຓຠາຓວາຣມຕ຺ຕາຍ ປາຬິຍາ ມາຕິກໍ ຐເປສິ. ສາ ປເນສາ ‘‘ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປລພ຺ຠຕິ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐປຣມຕ຺ເຖນາຕິ. ອາມນ຺ຕາ. ໂຍ ສຈ຺ຈິກຏ຺ໂຐ ປຣມຕ຺ໂຖ ຕໂຕ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປລພ຺ຠຕິ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐປຣມຕ຺ເຖນາຕິ. ນເຫວໍ ວຕ຺ຕພ຺ເພ. ອາຊານາຫິ ນິຄ຺ຄຫໍ…ເປ… ປຸຄ຺ຄໂລ ນຸປລພ຺ຠຕິ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐປຣມຕ຺ເຖນາຕິ. ອາມນ຺ຕາ. ໂຍ ສຈ຺ຈິກຏ຺ໂຐ ປຣມຕ຺ໂຖ ຕໂຕ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ນຸປລພ຺ຠຕິ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐປຣມຕ຺ເຖນາຕິ. ນເຫວໍ ວຕ຺ຕພ຺ເພ. ອາຊານາຫິ ນິຄ຺ຄຫໍ…ເປ…. ສພ຺ພຕ຺ຖ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປລພ຺ຠຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປຸຄ຺ຄໂລ ນຸປລພ຺ຠຕິ, ສພ຺ພທາ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປລພ຺ຠຕິ ສພ຺ພທາ ປຸຄ຺ຄໂລ ນຸປລພ຺ຠຕິ, ສພ຺ເພສຸ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປລພ຺ຠຕິ ສພ຺ເພສຸ ປຸຄ຺ຄໂລ ນຸປລພ຺ຠຕິ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐປຣມຕ຺ເຖນາ’’ຕິ (ກຖາ. ໑໕-໑໖) ເອວໍ ປຐມໍ ວາທໍ ນິສ຺ສາຍ ປຐມໍ ນິຄ຺ຄຫໍ, ທຸຕິຍໍ ນິສ຺ສາຍ ທຸຕິຍໍ …ເປ… ອຏ຺ຐມໍ ນິສ຺ສາຍ ອຏ຺ຐມໍ ນິຄ຺ຄຫໍ ທສ຺ເສນ຺ເຕນ ສຕ຺ຖາຣາ ຐປິຕາ. ອິມິນາ ນເຍນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ມາຕິກາຐປນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕໍ ປເນຕໍ ມາຕິກໍ ຐເປນ຺ໂຕ ອິມໍ ທິສ຺ວາ ຐເປສິ – ມມ ປຣິນິພ຺ພານໂຕ ອຏ຺ຐາຣສວສ຺ສາຘິການໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວສ຺ສສຕານໍ ມຕ຺ຖເກ ໂມຄ຺ຄລິປຸຕ຺ຕຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສມຊ຺ເຌ ນິສິນ຺ໂນ ສກວາເທ ປຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕສຕານິ ປຣວາເທ ປຎ຺ຈາຕິ ສຸຕ຺ຕສຫສ຺ສໍ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ທີຆນິກາຍປ຺ປມາຓໍ ກຖາວຕ຺ຖຸປ຺ປກຣຓໍ ຠາເຊສ຺ສຕີຕິ.

ໂມຄ຺ຄລິປຸຕ຺ຕຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣປິ ອິທໍ ປກຣຓໍ ເທເສນ຺ໂຕ ນ ອຕ຺ຕໂນ ຎາເຓນ ເທເສສິ, ສຕ຺ຖາຣາ ປນ ທິນ຺ນນເຍນ ຐປິຕມາຕິກາຍ ເທເສສິ. ອິຕິ ສຕ຺ຖາຣາ ທິນ຺ນນເຍນ ຐປິຕມາຕິກາຍ ເທສິຕຕ຺ຕາ ສກລມ຺ເປຕໍ ປກຣຓໍ ພຸທ຺ຘຠາສິຕເມວ ນາມ ຊາຕໍ. ຍຖາ ກິໍ? ຍຖາ ມຘຸປິຓ຺ຑິກສຸຕ຺ຕນ຺ຕາທີນິ. ມຘຸປິຓ຺ຑິກສຸຕ຺ຕນ຺ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ຠຄວາ ‘‘ຍໂຕນິທານໍ ຠິກ຺ຂຸ ປຸຣິສໍ ປປຎ຺ຈສຎ຺ຎາສງ຺ຂາ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ, ເອຕ຺ຖ ເຈ ນຕ຺ຖິ ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພໍ ອຠິວທິຕພ຺ພໍ ອຊ຺ໂຌສິຕພ຺ພໍ, ເອເສວນ຺ໂຕ ຣາຄານຸສຍານ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໐໒) ມາຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ວິຫາຣໍ ປາວິສິ.

ຘມ຺ມປ຺ປຏິຄ຺ຄາຫກາ ຠິກ຺ຂູ ມຫາກຈ຺ຈານຕ຺ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ທສພເລນ ຐປິຕມາຕິກາຍ ອຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ເຖໂຣ ປຸຈ຺ຉິຕມຕ຺ຕເກເນວ ອກເຖຕ຺ວາ ທສພລສ຺ສ ອປຈິຕິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ອາວຸໂສ ປຸຣິໂສ ສາຣຕ຺ຖິໂກ ສາຣຄເວສີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໐໓) ສາໂຣປມໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສາຣຣຸກ຺ໂຂ ວິຍ ຠຄວາ ສາຂາປລາສສທິສາ ສາວກາ, ‘‘ໂສ ຫາວຸໂສ ຠຄວາ ຊານໍ ຊານາຕິ, ປສ຺ສໍ ປສ຺ສຕິ ຈກ຺ຂຸຠູໂຕ ຎາຓຠູໂຕ ຘມ຺ມຠູໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມຠູໂຕ ວຕ຺ຕາ ປວຕ຺ຕາ ອຕ຺ຖສ຺ສ ນິນ຺ເນຕາ ອມຕສ຺ສ ທາຕາ ຘມ຺ມສ຺ສາມີ ຕຖາຄໂຕ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ໂຖເມຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ເຖເຣຫິ ຍາຈິໂຕ ສຕ຺ຖາຣາ ຐປິຕມາຕິກາຍ ອຕ຺ຖໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ‘‘ອາກງ຺ຂມານາ ຈ ປນ ຕຸມ຺ເຫ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍເຍວ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ປຏິປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖ ສເຈ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ສທ຺ຘິໍ ສໍສນ຺ທິຍມານໍ ສເມຕິ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາຖ, ໂນ ເຈ ມາ ຄຓ຺ຫິຕ຺ຖາ’’ຕິ ອິມິນາ ອຘິປ຺ປາເຍນ ‘‘ຍຖາ ໂວ ຠຄວາ ພ຺ຍາກໂຣຕິ ຕຖາ ນໍ ຘາເຣຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ.

ເຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ທຸກ຺ກຖິຕໍ ກຈ຺ຈາເນນາຕິ ອວຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓາລິງ຺ຄໍ ອຸສ຺ສາເປນ຺ໂຕ ວິຍ ຄີວໍ ອຸນ຺ນາເມຕ຺ວາ ສຸປຸປ຺ຜິຕສຕປຕ຺ຕສສ຺ສິຣິກໍ ມຫາມຸຂໍ ປູເຣນ຺ໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມສ຺ສຣໍ ນິຈ຺ຉາເຣຕ຺ວາ ສາຘຸ ສາຘູຕິ ເຖຣສ຺ສ ສາຘຸກາຣໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ປຓ຺ຑິໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາກຈ຺ຈາໂນ, ມຫາປຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂເວ ມຫາກຈ຺ຈາໂນ, ມໍ ເຈປິ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕມຕ຺ຖໍ ປຏິປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖ, ອຫມ຺ປິ ຕໍ ເອວເມວໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍໍ ຍຖາ ຕໍ ມຫາກຈ຺ຈາເນນ ພ຺ຍາກຕ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໐໕) ອາຫ.

ເອວໍ ສຕ຺ຖາຣາ ອນຸໂມທິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈ ປນ ສກລໍ ສຸຕ຺ຕໍ ພຸທ຺ຘຠາສິຕໍ ນາມ ຊາຕໍ. ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣາທີຫິ ວິຕ຺ຖາຣິຕສຸຕ຺ເຕສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອວເມວ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ສຕ຺ຕປ຺ປກຣຓານິ ເທເສນ຺ໂຕ ກຖາວຕ຺ຖຸໍ ປຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ມາຕິກໍ ຐເປສິ. ຐເປນ຺ໂຕ ຈ ປນ ອິມໍ ອທ຺ທສ –

ມມ ປຣິນິພ຺ພານໂຕ ອຏ຺ຐາຣສວສ຺ສາຘິການໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວສ຺ສສຕານໍ ມຕ຺ຖເກ ໂມຄ຺ຄລິປຸຕ຺ຕຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສມຊ຺ເຌ ນິສິນ຺ໂນ ສກວາເທ ປຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕສຕານິ ປຣວາເທ ປຎ຺ຈາຕິ ສຸຕ຺ຕສຫສ຺ສໍ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ທີຆນິກາຍປ຺ປມາຓໍ ກຖາວຕ຺ຖຸປ຺ປກຣຓໍ ຠາເຊສ຺ສຕີຕິ.

ໂມຄ຺ຄລິປຸຕ຺ຕຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣປິ ອິມໍ ປກຣຓໍ ເທເສນ຺ໂຕ ນ ອຕ຺ຕໂນ ຎາເຓນ ເທເສສິ, ສຕ຺ຖາຣາ ປນ ທິນ຺ນນເຍນ ຐປິຕມາຕິກາຍ ເທເສສິ. ອິຕິ ສຕ຺ຖາຣາ ທິນ຺ນນເຍນ ຐປິຕມາຕິກາຍ ເທສິຕຕ຺ຕາ ສກລມ຺ເປຕໍ ປກຣຓໍ ພຸທ຺ຘຠາສິຕເມວ ຊາຕໍ. ເອວໍ ກຖາວຕ຺ຖຸນາວ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຕ ປກຣຓານິ ອຠິຘມ຺ໂມ ນາມ.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມສງ຺ຄຓີປກຣເຓ ຈຕສ຺ໂສ ວິຠຕ຺ຕິໂຍ – ຈິຕ຺ຕວິຠຕ຺ຕິ ຣູປວິຠຕ຺ຕິ ນິກ຺ເຂປຣາສິ ອຕ຺ຖຸທ຺ຘາໂຣຕິ. ຕຕ຺ຖ ກາມາວຈຣກຸສລໂຕ ອຏ຺ຐ, ອກຸສລໂຕ ທ຺ວາທສ, ກຸສລວິປາກໂຕ ໂສຬສ, ອກຸສລວິປາກໂຕ ສຕ຺ຕ, ກິຣິຍໂຕ ເອກາທສ; ຣູປາວຈຣກຸສລໂຕ ປຎ຺ຈ, ວິປາກໂຕ ປຎ຺ຈ, ກິຣິຍໂຕ ປຎ຺ຈ; ອຣູປາວຈຣກຸສລໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ, ວິປາກໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ, ກິຣິຍໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ; ໂລກຸຕ຺ຕຣກຸສລໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ, ວິປາກໂຕ ຈຕ຺ຕາຣີຕິ ເອກູນນວຸຕິ ຈິຕ຺ຕານິ ຈິຕ຺ຕວິຠຕ຺ຕິ ນາມ. ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທກຓ຺ຑນ຺ຕິປິ ເອຕສ຺ເສວ ນາມໍ. ຕໍ ວາຈນາມຄ຺ຄໂຕ ອຕິເຣກຉຠາຓວາຣໍ, ວິຕ຺ຖາຣິຍມານໍ ປນ ອນນ຺ຕມປຣິມາຓໍ ໂຫຕິ.

ຕທນນ຺ຕຣໍ ເອກວິເຘນ ທຸວິເຘນາຕິອາທິນາ ນເຍນ ມາຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ວິຕ຺ຖາເຣນ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕາ ຣູປວິຠຕ຺ຕິ ນາມ. ຣູປກຓ຺ຑນ຺ຕິປິ ເອຕສ຺ເສວ ນາມໍ. ຕໍ ວາຈນາມຄ຺ຄໂຕ ອຕິເຣກທ຺ວິຠາຓວາຣໍ. ວິຕ຺ຖາຣິຍມານໍ ປນ ອນນ຺ຕມປຣິມາຓໍ ໂຫຕິ.

ຕທນນ຺ຕຣໍ ມູລໂຕ ຂນ຺ຘໂຕ ທ຺ວາຣໂຕ ຠູມິໂຕ ອຕ຺ຖໂຕ ຘມ຺ມໂຕ ນາມໂຕ ລິງ຺ຄໂຕຕິ ເອວໍ ມູລາທີຫິ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເທສິໂຕ ນິກ຺ເຂປຣາສິ ນາມ. ໂສ –

ມູລໂຕ ຂນ຺ຘໂຕ ຈາປິ, ທ຺ວາຣໂຕ ຈາປິ ຠູມິໂຕ;

ອຕ຺ຖໂຕ ຘມ຺ມໂຕ ຈາປິ, ນາມໂຕ ຈາປິ ລິງ຺ຄໂຕ;

ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເທສິຕຕ຺ຕາ, ນິກ຺ເຂໂປຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

ນິກ຺ເຂປກຓ຺ຑນ຺ຕິປິ ຕສ຺ເສວ ນາມໍ. ຕໍ ວາຈນາມຄ຺ຄໂຕ ຕິມຕ຺ຕຠາຓວາຣໍ. ວິຕ຺ຖາຣິຍມານໍ ປນ ອນນ຺ຕມປຣິມາຓໍ ໂຫຕິ.

ຕທນນ຺ຕຣໍ ປນ ເຕປິຏກສ຺ສ ພຸທ຺ຘວຈນສ຺ສ ອຕ຺ຖຸທ຺ຘາຣຠູຕໍ ຍາວ ສຣຓທຸກາ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາກຓ຺ຑໍ ນາມ. ຍໂຕ ມຫາປກຣຓິຍາ ຠິກ຺ຂູ ມຫາປກຣເຓ ຄຓນຈາຣໍ ອສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ຕາ ຄຓນຈາຣໍ ສມາເນນ຺ຕິ. ຕໍ ວາຈນາມຄ຺ຄໂຕ ທ຺ວິມຕ຺ຕຠາຓວາຣໍ. ວິຕ຺ຖາຣິຍມານໍ ປນ ອນນ຺ຕມປຣິມາຓໍ ໂຫຕິ.

ອິຕິ ສກລມ຺ປິ ຘມ຺ມສງ຺ຄຓີປກຣຓໍ ວາຈນາມຄ຺ຄໂຕ ອຕິເຣກເຕຣສມຕ຺ຕຠາຓວາຣໍ. ວິຕ຺ຖາຣິຍມານໍ ປນ ອນນ຺ຕມປຣິມາຓໍ ໂຫຕິ. ເອວເມຕໍ –

ຈິຕ຺ຕວິຠຕ຺ຕິ ຣູປຎ຺ຈ, ນິກ຺ເຂໂປ ອຕ຺ຖໂຊຕນາ;

ຄມ຺ຠີຣໍ ນິປຸຓໍ ຐານໍ, ຕມ຺ປິ ພຸທ຺ເຘນ ເທສິຕໍ.

ຕທນນ຺ຕຣໍ ວິຠງ຺ຄປ຺ປກຣຓໍ ນາມ. ຕໍ ຂນ຺ຘວິຠງ຺ໂຄ ອາຍຕນວິຠງ຺ໂຄ ຘາຕຸວິຠງ຺ໂຄ ສຈ຺ຈວິຠງ຺ໂຄ ອິທ຺ຣິຍວິຠງ຺ໂຄ ປຈ຺ຈຍາກາຣວິຠງ຺ໂຄ ສຕິປຏ຺ຐານວິຠງ຺ໂຄ ສມ຺ມປ຺ປຘານວິຠງ຺ໂຄ ອິທ຺ຘິປາທວິຠງ຺ໂຄ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄວິຠງ຺ໂຄ ມຄ຺ຄງ຺ຄວິຠງ຺ໂຄ ຌານວິຠງ຺ໂຄ ອປ຺ປມຎ຺ຎາວິຠງ຺ໂຄ ສິກ຺ຂາປທວິຠງ຺ໂຄ ປຏິສມ຺ຠິທາວິຠງ຺ໂຄ ຎາຓວິຠງ຺ໂຄ ຂຸທ຺ທກວຕ຺ຖຸວິຠງ຺ໂຄ ຘມ຺ມຫທຍວິຠງ຺ໂຄຕິ ອຏ຺ຐາຣສວິເຘນ ວິຠຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ຂນ຺ຘວິຠງ຺ໂຄ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍອຠິຘມ຺ມຠາຊນີຍປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉການໍ ວເສນ ຕິຘາ ວິຠຕ຺ໂຕ. ໂສ ວາຈນາມຄ຺ຄໂຕ ປຎ຺ຈມຕ຺ຕຠາຓວາໂຣ, ວິຕ຺ຖາຣິຍມາໂນ ປນ ອນນ຺ໂຕ ອປຣິມາໂຓ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ປຣໍ ອາຍຕນວິຠງ຺ຄາທໂຍປິ ເອເຕເຫວ ຕີຫິ ນເຍຫິ ວິຠຕ຺ຕາ. ເຕສຸ ອາຍຕນວິຠງ຺ໂຄ ວາຈນາມຄ຺ຄໂຕ ອຕິເຣກຠາຓວາໂຣ, ຘາຕຸວິຠງ຺ໂຄ ທ຺ວິມຕ຺ຕຠາຓວາໂຣ. ຕຖາ ສຈ຺ຈວິຠງ຺ໂຄ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍວິຠງ຺ເຄ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍໍ ນຕ຺ຖິ; ວາຈນາມຄ຺ຄໂຕ ປເນສ ອຕິເຣກຠາຓວາຣມຕ຺ໂຕ. ປຈ຺ຈຍາກາຣວິຠງ຺ໂຄ ຉມຕ຺ຕຠາຓວາໂຣ, ປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉກໍ ປເນຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ. ສຕິປຏ຺ຐານວິຠງ຺ໂຄ ອຕິເຣກຠາຓວາຣມຕ຺ໂຕ; ຕຖາ ສມ຺ມປ຺ປຘານ ອິທ຺ຘິປາທໂພຊ຺ຌງ຺ຄມຄ຺ຄງ຺ຄວິຠງ຺ຄາ. ຌານວິຠງ຺ໂຄ ທ຺ວິຠາຓວາຣມຕ຺ໂຕ, ອປ຺ປມຎ຺ຎາວິຠງ຺ໂຄ ອຕິເຣກຠາຓວາຣມຕ຺ໂຕ. ສິກ຺ຂາປທວິຠງ຺ເຄປິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍໍ ນຕ຺ຖິ; ວາຈນາມຄ຺ຄໂຕ ປເນສ ອຕິເຣກຠາຓວາຣມຕ຺ໂຕ; ຕຖາ ປຏິສມ຺ຠິທາວິຠງ຺ໂຄ. ຎາຓວິຠງ຺ໂຄ ທສວິເຘນ ວິຠຕ຺ໂຕ; ວາຈນາມຄ຺ຄໂຕ ປເນສ ຕິມຕ຺ຕຠາຓວາໂຣ. ຂຸທ຺ທກວຕ຺ຖຸວິຠງ຺ໂຄປິ ທສວິເຘນ ວິຠຕ຺ໂຕ; ວາຈນາມຄ຺ຄໂຕ ປເນສ ຕິມຕ຺ຕຠາຓວາໂຣ. ຘມ຺ມຫທຍວິຠງ຺ໂຄ ຕິວິເຘນ ວິຠຕ຺ໂຕ; ວາຈນາມຄ຺ຄໂຕ ປເນສ ອຕິເຣກທ຺ວິຠາຓວາຣມຕ຺ໂຕ. ສພ຺ເພປິ ວິຕ຺ຖາຣິຍມານາ ອນນ຺ຕາ ອປຣິມາຓາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວເມຕໍ ວິຠງ຺ຄປ຺ປກຣຓໍ ວາຈນາມຄ຺ຄໂຕ ປຎ຺ຈຕິໍສມຕ຺ຕຠາຓວາຣໍ; ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ອນນ຺ຕມປຣິມາຓໍ ໂຫຕິ.

ຕທນນ຺ຕຣໍ ຘາຕຸກຖາປກຣຓໍ ນາມ. ຕໍ ສງ຺ຄໂຫ ອສງ຺ຄໂຫ, ສງ຺ຄຫິເຕນ ອສງ຺ຄຫິຕໍ, ອສງ຺ຄຫິເຕນ ສງ຺ຄຫິຕໍ, ສງ຺ຄຫິເຕນ ສງ຺ຄຫິຕໍ, ອສງ຺ຄຫິເຕນ ອສງ຺ຄຫິຕໍ; ສມ຺ປໂຍໂຄ ວິປ຺ປໂຍໂຄ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ, ວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ, ວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ; ສງ຺ຄຫິເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ; ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ ສງ຺ຄຫິຕໍ ອສງ຺ຄຫິຕໍ, ອສງ຺ຄຫິເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ, ວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ ສງ຺ຄຫິຕໍ ອສງ຺ຄຫິຕນ຺ຕິ ຈຸທ຺ທສວິເຘນ ວິຠຕ຺ຕໍ. ຕໍ ວາຈນາມຄ຺ຄໂຕ ອຕິເຣກຉຠາຓວາຣມຕ຺ຕໍ, ວິຕ຺ຖາຣິຍມານໍ ປນ ອນນ຺ຕມປຣິມາຓໍ ໂຫຕິ.

ຕທນນ຺ຕຣໍ ປຸຄ຺ຄລປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ. ສາ ‘‘ຂນ຺ຘປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອາຍຕນປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຘາຕຸປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສຈ຺ຈປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ປຸຄ຺ຄລປຎ຺ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ ຉພ຺ພິເຘນ ວິຠຕ຺ຕາ. ສາ ວາຈນາມຄ຺ຄໂຕ ອຕິເຣກປຎ຺ຈຠາຓວາຣາ; ວິຕ຺ຖາຣິຍມານາ ປນ ອນນ຺ຕາ ອປຣິມາຓາວ ໂຫຕິ.

ຕທນນ຺ຕຣໍ ກຖາວຕ຺ຖຸປ຺ປກຣຓໍ ນາມ. ຕໍ ສກວາເທ ປຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕສຕານິ ປຣວາເທ ປຎ຺ຈາຕິ ສຸຕ຺ຕສຫສ຺ສໍ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ວິຠຕ຺ຕໍ. ຕໍ ວາຈນາມຄ຺ຄໂຕ ອິທານິ ໂປຕ຺ຖເກ ລິຂິຕໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສງ຺ຄີຕິອາໂຣປິຕນເຍນ ທີຆນິກາຍປ຺ປມາຓໍ, ວິຕ຺ຖາຣິຍມານໍ ປນ ອນນ຺ຕມປຣິມາຓໍ ໂຫຕິ.

ຕທນນ຺ຕຣໍ ຍມກໍ ນາມ. ຕໍ ມູລຍມກໍ ຂນ຺ຘຍມກໍ ອາຍຕນຍມກໍ ຘາຕຸຍມກໍ ສຈ຺ຈຍມກໍ ສງ຺ຂາຣຍມກໍ ອນຸສຍຍມກໍ ຈິຕ຺ຕຍມກໍ ຘມ຺ມຍມກໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຍມກນ຺ຕິ ທສວິເຘນ ວິຠຕ຺ຕໍ. ຕໍ ວາຈນາມຄ຺ຄໂຕ ວີສຠາຓວາຣສຕໍ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ອນນ຺ຕມປຣິມາຓໍ ໂຫຕິ.

ຕທນນ຺ຕຣໍ ມຫາປກຣຓໍ ນາມ. ປຏ຺ຐານນ຺ຕິປິ ຕສ຺ເສວ ນາມໍ. ຕໍ ເຫຕຸປຈ຺ຈໂຍ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈໂຍ ອຘິປຕິປຈ຺ຈໂຍ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈໂຍ ສມນນ຺ຕຣປຈ຺ຈໂຍ ສຫຊາຕປຈ຺ຈໂຍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈໂຍ ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈໂຍ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈໂຍ ປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈໂຍ ປຈ຺ຉາຊາຕປຈ຺ຈໂຍ ອາເສວນປຈ຺ຈໂຍ ກມ຺ມປຈ຺ຈໂຍ ວິປາກປຈ຺ຈໂຍ ອາຫາຣປຈ຺ຈໂຍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈໂຍ ຌານປຈ຺ຈໂຍ ມຄ຺ຄປຈ຺ຈໂຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈໂຍ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈໂຍ ອຕ຺ຖິປຈ຺ຈໂຍ ນຕ຺ຖິປຈ຺ຈໂຍ ວິຄຕປຈ຺ຈໂຍ ອວິຄຕປຈ຺ຈໂຍຕິ. ປຈ຺ຈຍວເສນ ຕາວ ຈຕຸວີສຕິວິເຘນ ວິຠຕ຺ຕໍ.

ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ປຏ຺ຐານໍ ສມາເນຕພ຺ພໍ. ກຸສລຕ຺ຕິກາທໂຍ ຫິ ທ຺ວາວີສຕິ ຕິກາ, ນາມ ເຫຕູ ຘມ຺ມາ ນເຫຕູ ຘມ຺ມາ…ເປ… ສຣຓາ ຘມ຺ມາ ອຣຓາ ຘມ຺ມາຕິ ອິເມ ສຕໍ ທຸກາ. ອປເຣປິ ວິຊ຺ຊາຠາຄິໂນ ຘມ຺ມາ ອວິຊ຺ຊາຠາຄິໂນ ຘມ຺ມາ…ເປ… ຂເຍ ຎາຓໍ, ອນຸປ຺ປາເທ ຎາຓນ຺ຕິ ທ຺ວາຈຕ຺ຕາລີສ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກທຸກາ ນາມ. ເຕສຸ ທ຺ວາວີສຕິ ຕິກາ ສຕໍ ທຸກາຕິ ອຍໍ ອາຫຈ຺ຈຠາສິຕາ ຊິນວຈນຠູຕາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ເຘນ ເທສິຕາ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ປກຣຓານໍ ມາຕິກາ ນາມ.

ອຖາປເຣ ທ຺ວາຈຕ຺ຕາລີສ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກທຸກາ ກຸໂຕປຠວາ ເກນ ຐປິຕາ ເກນ ເທສິຕາຕິ? ຘມ຺ມເສນາປຕິສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣປ຺ປຠວາ, ເຕນ ຐປິຕາ, ເຕນ ເທສິຕາຕິ. ອິເມ ຐເປນ຺ໂຕ ປນ ເຖໂຣ ນ ສາມຸກ຺ກໍສິເກນ ອຕ຺ຕໂນ ຎາເຓນ ຐເປສິ. ເອກຸຕ຺ຕຣິຍໍ ປນ ເອກນິປາຕທຸກນິປາຕສງ຺ຄີຕິ ທສຸຕ຺ຕຣສຸຕ຺ຕນ຺ເຕຫິ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ອາຠິຘມ຺ມິກຕ຺ເຖຣານໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ອກິລມຕ຺ຖໍ ຐປິຕາ. ເຕ ປເນເຕ ເອກສ຺ມິໍ ນິກ຺ເຂປກຓ຺ເຑເຍວ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາ ວິຠຕ຺ຕາ. ເສສຏ຺ຐາເນສຸ ຍາວ ສຣຓທຸກາ ອຠິຘມ຺ໂມ ວິຠຕ຺ໂຕ.

ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຫິ ອນຸໂລມປຏ຺ຐາເນ ທ຺ວາວີສຕິ ຕິເກ ນິສ຺ສາຍ ຕິກປຏ຺ຐານໍ ນາມ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ສຕໍ ທຸເກ ນິສ຺ສາຍ ທຸກປຏ຺ຐານໍ ນາມ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ຕໂຕ ປຣໍ ທ຺ວາວີສຕິ ຕິເກ ຄເຫຕ຺ວາ ທຸກສເຕ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທຸກຕິກປຏ຺ຐານໍ ນາມ ທສ຺ສິຕໍ. ຕໂຕ ປຣໍ ທຸກສຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທ຺ວາວີສຕິຍາ ຕິເກສຸ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕິກທຸກປຏ຺ຐານໍ ນາມ ທສ຺ສິຕໍ. ຕິເກ ປນ ຕິເກສຸເຍວ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕິກຕິກປຏ຺ຐານໍ ນາມ ທສ຺ສິຕໍ. ທຸເກ ຈ ທຸເກສຸເຍວ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທຸກທຸກປຏ຺ຐານໍ ນາມ ທສ຺ສິຕໍ. ເອວໍ –

ຕິກຎ຺ຈ ປຏ຺ຐານວຣໍ ທຸກຸຕ຺ຕມໍ,

ທຸກຕິກຎ຺ເຈວ ຕິກທຸກຎ຺ຈ;

ຕິກຕິກຎ຺ເຈວ ທຸກທຸກຎ຺ຈ,

ຉ ອນຸໂລມມ຺ຫິ ນຍາ ສຸຄມ຺ຠີຣາຕິ. (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໓໙);

ປຈ຺ຈນີຍປຏ຺ຐາເນປິ ທ຺ວາວີສຕິຕິເກ ນິສ຺ສາຍ ຕິກປຏ຺ຐານໍ ນາມ. ທຸກສຕໍ ນິສ຺ສາຍ ທຸກປຏ຺ຐານໍ ນາມ. ທ຺ວາວີສຕິຕິເກ ທຸກສເຕ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທຸກຕິກປຏ຺ຐານໍ ນາມ. ທຸກສຕໍ ທ຺ວາວີສຕິຍາ ຕິເກສຸ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕິກທຸກປຏ຺ຐານໍ ນາມ. ຕິເກ ຕິເກສຸເຍວ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕິກຕິກປຏ຺ຐານໍ ນາມ. ທຸເກ ທຸເກສຸເຍວ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທຸກທຸກປຏ຺ຐານໍ ນາມາຕິ ປຈ຺ຈນີເຍປິ ຉຫິ ນເຍຫິ ປຏ຺ຐານໍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

ຕິກຎ຺ຈ ປຏ຺ຐານວຣໍ ທຸກຸຕ຺ຕມໍ,

ທຸກຕິກຎ຺ເຈວ ຕິກທຸກຎ຺ຈ;

ຕິກຕິກຎ຺ເຈວ ທຸກທຸກຎ຺ຈ,

ຉ ປຈ຺ຈນີຍມ຺ຫິ ນຍາ ສຸຄມ຺ຠີຣາຕິ. (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໔);

ຕໂຕ ປຣໍ ອນຸໂລມປຈ຺ຈນີເຍປິ ເອເຕເນວ ອຸປາເຍນ ຉ ນຍາ ທສ຺ສິຕາ. ເຕນາຫ –

ຕິກຎ຺ຈ ປຏ຺ຐານວຣໍ ທຸກຸຕ຺ຕມໍ,

ທຸກຕິກຎ຺ເຈວ ຕິກທຸກຎ຺ຈ;

ຕິກຕິກຎ຺ເຈວ ທຸກທຸກຎ຺ຈ,

ຉ ອນຸໂລມປຈ຺ຈນີຍມ຺ຫິ ນຍາ ສຸຄມ຺ຠີຣາຕິ. (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໘);

ຕທນນ຺ຕຣໍ ປຈ຺ຈນີຍານຸໂລເມປິ ເອເຕເຫວ ຉຫິ ນເຍຫິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ເຕນາຫ –

ຕິກຎ຺ຈ ປຏ຺ຐານວຣໍ ທຸກຸຕ຺ຕມໍ,

ທຸກຕິກຎ຺ເຈວ ຕິກທຸກຎ຺ຈ;

ຕິກຕິກຎ຺ເຈວ ທຸກທຸກຎ຺ຈ,

ຉ ປຈ຺ຈນີຍານຸໂລມມ຺ຫິ ນຍາ ສຸຄມ຺ຠີຣາຕິ. (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໕໒);

ເອວໍ ອນຸໂລເມ ຉ ປຏ຺ຐານານິ, ປຏິໂລເມ ຉ, ອນຸໂລມປຈ຺ຈນີເຍ ຉ, ປຈ຺ຈນີຍານຸໂລເມ ຉ ປຏ຺ຐານານີຕິ ອິທໍ ຈຕຸວີສຕິສມນ຺ຕປຏ຺ຐານສໂມຘານໍ ປຏ຺ຐານໍ ມຫາປກຣຓໍ ນາມ.

ອິທານິ ອິມສ຺ສ ອຠິຘມ຺ມສ຺ສ ຄມ຺ຠີຣຠາວວິຊານນຕ຺ຖໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສາຄຣາ ເວທິຕພ຺ພາ – ສໍສາຣສາຄໂຣ, ຊລສາຄໂຣ, ນຍສາຄໂຣ, ຎາຓສາຄໂຣຕິ. ຕຕ຺ຖ ສໍສາຣສາຄໂຣ ນາມ –

ຂນ຺ຘານຎ຺ຈ ປຏິປາຏິ, ຘາຕຸອາຍຕນານ ຈ;

ອພ຺ໂພຈ຺ຉິນ຺ນໍ ວຕ຺ຕມານາ, ສໍສາໂຣຕິ ປວຸຈ຺ຈຕີຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ ສໍສາຣວຏ຺ຏໍ. ສ຺ວາຍໍ ຍສ຺ມາ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຸຣິມາ ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ ເອຕ຺ຕການຎ຺ຫິ ວສ຺ສສຕານໍ ວາ ວສ຺ສສຫສ຺ສານໍ ວາ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານໍ ວາ, ກປ຺ປສຕານໍ ວາ ກປ຺ປສຫສ຺ສານໍ ວາ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສານໍ ວາ ມຕ຺ຖເກ ສຕ຺ຕາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ນາເຫສຸນ຺ຕິ ວາ, ອສຸກສ຺ສ ນາມ ຣຎ຺ໂຎ ກາເລ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ອສຸກສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ກາເລ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ນາເຫສຸນ຺ຕິ ວາ, ອຍໍ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ນຕ຺ຖິ; ‘‘ປຸຣິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ ອວິຊ຺ຊາຍ, ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ອວິຊ຺ຊາ ນາໂຫສິ ອຖ ປຈ຺ຉາ ສມຠວີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑໐.໖໑) ອິມິນາ ປນ ນເຍນ ສໍສາຣສາຄໂຣ ອນມຕຄ຺ໂຄວ.

ມຫາສມຸທ຺ໂທ ປນ ຊລສາຄໂຣ ນາມາຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂສ ຈຕຸຣາສີຕິໂຍຊນສຫສ຺ສຄມ຺ຠີໂຣ. ຕຕ຺ຖ ອຸທກສ຺ສ ອາຬ຺ຫກສເຕຫິ ວາ ອາຬ຺ຫກສຫສ຺ເສຫິ ວາ ອາຬ຺ຫກສຕສຫສ຺ເສຫິ ວາ ປມາຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອຖ ໂຂ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ໂຍ ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ ມຫາອຸທກກ຺ຂນ຺ໂຘຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຍໍ ຊລສາຄໂຣ ນາມ.

ກຕໂມ ນຍສາຄໂຣ? ເຕປິຏກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ. ທ຺ເວປິ ຫິ ຕນ຺ຕິໂຍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕານໍ ສທ຺ຘາສມ຺ປນ຺ນານໍ ປສາທພຫຸລານໍ ຎາຓຸຕ຺ຕຣານໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ອນນ຺ຕໍ ປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ກຕມາ ທ຺ເວ? ວິນຍຎ຺ຈ ອຠິຘມ຺ມຎ຺ຈ. ວິນຍຘຣຠິກ຺ຂູນຎ຺ຫິ ວິນຍຕນ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕານໍ ໂທສານຸຣູປໍ ສິກ຺ຂາປທປຎ຺ຎາປນໍ ນາມ – ອິມສ຺ມິໍ ໂທເສ ອິມສ຺ມິໍ ວີຕິກ຺ກເມ ອິທໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ ສິກ຺ຂາປທປຎ຺ຎາປນໍ – ອຎ຺ເຎສໍ ອວິສໂຍ, ພຸທ຺ຘານເມວ ວິສໂຍຕິ. ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມເປຍ຺ຍາລໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕານໍ ນີລເປຍ຺ຍາລໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕານໍ ສຎ຺ຈຣິຕ຺ຕເປຍ຺ຍາລໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕານໍ ອນນ຺ຕໍ ປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອາຠິຘມ຺ມິກຠິກ຺ຂູນມ຺ປິ ຂນ຺ຘນ຺ຕຣໍ ອາຍຕນນ຺ຕຣໍ ຘາຕ຺ວນ຺ຕຣໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕຣໍ ພລໂພຊ຺ຌງ຺ຄກມ຺ມວິປາກນ຺ຕຣໍ ຣູປາຣູປປຣິຈ຺ເຉທໍ ສຓ຺ຫສຸຂຸມຘມ຺ມໍ ຄຄນຕເລ ຕາຣກຣູປານິ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວິຍ ຣູປາຣູປຘມ຺ເມ ປພ຺ພໍ ປພ຺ພໍ ໂກຏ຺ຐາສໍ ໂກຏ຺ຐາສໍ ກຕ຺ວາ ວິຠຊນ຺ໂຕ ທສ຺ເສສິ ວຕ ໂນ ສຕ຺ຖາຕິ ອຠິຘມ຺ມຕນ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕານໍ ອນນ຺ຕໍ ປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ເອວໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປນສ຺ສ ອິທໍ ວຕ຺ຖຸປິ ເວທິຕພ຺ພໍ – ມຫາຄຕິຄມິຍຕິສ຺ສທຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ກິຣ ນາມ ມຫາໂພຘິໍ ວນ຺ທິສ຺ສາມີຕິ ປຣຕີຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນາວາຍ ອຸປຣິຕເລ ນິສິນ຺ໂນ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ໂອໂລເກສິ. ອຖສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ເນວ ປຣຕີຣໍ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ, ນ ໂອຣິມຕີຣໍ, ອູມິເວຄປ຺ປເຠທສມຸຄ຺ຄຕຊລຈຸຓ຺ຓປຣິກິຓ຺ໂຓ ປນ ປສາຣິຕຣຊຕປຏ຺ຏສຸມນປຸປ຺ຜສນ຺ຖຣສທິໂສ ມຫາສມຸທ຺ໂທວ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ໂສ ກິໍ ນຸ ໂຂ ມຫາສມຸທ຺ທສ຺ສ ອູມິເວໂຄ ພລວາ ອຸທາຫຸ ຈຕຸວີສຕິປ຺ປເຠເທ ສມນ຺ຕປຏ຺ຐາເນ ນຍມຸຂໍ ພລວນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ອຖສ຺ສ ມຫາສມຸທ຺ເທ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ປຎ຺ຎາຍຕິ – ອຍຎ຺ຫິ ເຫຏ຺ຐາ ມຫາປຖວິຍາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ, ອຸປຣິ ອາກາເສນ, ເອກໂຕ ຈກ຺ກວາຬປພ຺ພເຕນ, ເອກໂຕ ເວລນ຺ເຕນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ; ສມນ຺ຕປຏ຺ຐານສ຺ສ ປນ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ນ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ສຓ຺ຫສຸຂຸມຘມ຺ມໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ພລວປີຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ໂສ ປີຕິໍ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ຍຖານິສິນ຺ໂນວ ສພ຺ພກິເລເສ ເຂເປຕ຺ວາ ອຄ຺ຄຜເລ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາຍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ –

ອຕ຺ເຖວ ຄມ຺ຠີຣຄຕໍ ສຸທຸພ຺ພຸຘໍ,

ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ສເຫຕຸສມ຺ຠວໍ;

ຍຖານຸປຸພ຺ພໍ ນິຂິເລນ ເທສິຕໍ,

ມເຫສິນາ ຣູປຄຕໍວ ປສ຺ສຕີຕິ.

ອຍໍ ນຍສາຄໂຣ ນາມ.

ກຕໂມ ຎາຓສາຄໂຣ? ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ຎາຓສາຄໂຣ ນາມ. ອຍໍ ສໍສາຣສາຄໂຣ ນາມ, ອຍໍ ຊລສາຄໂຣ ນາມ, ອຍໍ ນຍສາຄໂຣ ນາມາຕິ ຫິ ອຎ຺ເຎນ ນ ສກ຺ກາ ຊານິຕຸໍ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓເນວ ສກ຺ກາ ຊານິຕຸນ຺ຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ຎາຓສາຄໂຣ ນາມ. ອິເມສຸ ຈຕູສຸ ສາຄເຣສຸ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ນຍສາຄໂຣ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ອິມຎ຺ຫິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘາວ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕິ.

ອຍມ຺ປິ ຠຄວາ ໂພຘິມູເລ ນິສິນ຺ໂນ ‘ອິມໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອິມໍ ວຕ ເມ ຘມ຺ມໍ ເອສນ຺ຕສ຺ສ ຄເວສນ຺ຕສ຺ສ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິການິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ວີຕິວຕ຺ຕານິ, ອຖ ເມ ອິມສ຺ມິໍ ປລ຺ລງ຺ເກ ນິສິນ຺ເນນ ທິຍຑ຺ຒກິເລສສຫສ຺ສໍ ເຂເປຕ຺ວາ ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ປຏິວິທ຺ໂຘ’ຕິ ປຏິວິທ຺ຘຘມ຺ມໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາຫໍ ເອກປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິ. ຕໂຕ ຕມ຺ຫາ ປລ຺ລງ຺ກາ ວຸຏ຺ຐາຍ ‘ອິມສ຺ມິໍ ວຕ ເມ ປລ຺ລງ຺ເກ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ປຏິວິທ຺ຘ’ນ຺ຕິ ອນິມິເສຫິ ຈກ຺ຂູຫິ ສຕ຺ຕາຫໍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ຕໂຕ ເທວຕານໍ ‘ອຊ຺ຊາປິ ນູນ ສິທ຺ຘຕ຺ຖສ຺ສ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖິ, ປລ຺ລງ຺ກສ຺ມິຎ຺ຫິ ອາລຍໍ ນ ວິຊຫຕີ’ຕິ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ.

ສຕ຺ຖາ ເທວຕານໍ ວິຕກ຺ກໍ ຎຕ຺ວາ ຕາວເທວ ຕາສໍ ວິຕກ຺ກວູປສມນຕ຺ຖໍ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ທສ຺ເສສິ. ມຫາໂພຘິປລ຺ລງ຺ກສ຺ມິຎ຺ຫິ ກຕປາຏິຫາຣິຍຎ຺ຈ, ຎາຕິສມາຄເມ ກຕປາຏິຫາຣິຍຎ຺ຈ, ປາຏິຍປຸຕ຺ຕສມາຄເມ ກຕປາຏິຫາຣິຍຎ຺ຈ, ສພ຺ພໍ ກຓ຺ຑມ຺ພຣຸກ຺ຂມູເລ ກຕຍມກປາຏິຫາຣິຍສທິສເມວ ອໂຫສິ. ເອວໍ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ປລ຺ລງ຺ກສ຺ສ ຐິຕຏ຺ຐານສ຺ສ ຈ ອນ຺ຕເຣ ອາກາສໂຕ ໂອຣຸຍ຺ຫ ສຕ຺ຕາຫໍ ຈງ຺ກມິ. ອິເມສຸ ຈ ເອກວີສຕິຍາ ທິວເສສຸ ເອກທິວເສປິ ສຕ຺ຖຸ ສຣີຣໂຕ ຣສ຺ມິໂຍ ນ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ.

ຈຕຸຕ຺ເຖ ປນ ສຕ຺ຕາເຫ ປຈ຺ຉິມຸຕ຺ຕຣາຍ ທິສາຍ ຣຕນຆເຣ ນິສີທິ – ຣຕນຆຣໍ ນາມ ເນວ ສຕ຺ຕຣຕນມຍໍ ເຄຫໍ. ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ປນ ປກຣຓານໍ ສມ຺ມສິຕຏ຺ຐານໍ ຣຕນຆຣນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ – ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມສງ຺ຄຓິໍ ສມ຺ມສນ຺ຕສ຺ສາປິ ສຣີຣໂຕ ຣສ຺ມິໂຍ ນ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ. ວິຠງ຺ຄປ຺ປກຣຓໍ ຘາຕຸກຖໍ ປຸຄ຺ຄລປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ກຖາວຕ຺ຖຸປ຺ປກຣຓໍ ຍມກປ຺ປກຣຓໍ ສມ຺ມສນ຺ຕສ຺ສາປິ ສຣີຣໂຕ ຣສ຺ມິໂຍ ນ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ. ຍທາ ປນ ມຫາປກຣຓໍ ໂອຣຸຍ຺ຫ ‘‘ເຫຕຸປຈ຺ຈໂຍ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈໂຍ…ເປ… ອວິຄຕປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ສມ຺ມສນໍ ອາຣຠິ, ອຖສ຺ສ ຈຕຸວີສຕິສມນ຺ຕປຏ຺ຐານໍ ສມ຺ມສນ຺ຕສ຺ສ ເອກນ຺ຕໂຕ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ມຫາປກຣເຓເຍວ ໂອກາສໍ ລຠິ. ຍຖາ ຫິ ຕິມິຣປິງ຺ຄລມຫາມຈ຺ໂຉ ຈຕຸຣາສີຕິໂຍຊນສຫສ຺ສຄມ຺ຠີເຣ ມຫາສມຸທ຺ເທເຍວ ໂອກາສໍ ລຠຕິ, ເອວເມວ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ເອກນ຺ຕໂຕ ມຫາປກຣເຓເຍວ ໂອກາສໍ ລຠິ.

ສຕ຺ຖຸ ເອວໍ ລທ຺ໂຘກາເສນ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ຍຖາສຸຂໍ ສຓ຺ຫສຸຂຸມຘມ຺ມໍ ສມ຺ມສນ຺ຕສ຺ສ ສຣີຣໂຕ ນີລປີຕໂລຫິໂຕທາຕມຎ຺ຊິຏ຺ຐປຠສ຺ສຣວເສນ ຉພ຺ພຓ຺ຓຣສ຺ມິໂຍ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ເກສມສ຺ສູຫິ ເຈວ ອກ຺ຂີນຎ຺ຈ ນີລຏ຺ຐາເນຫິ ນີລຣສ຺ມິໂຍ ນິກ຺ຂມິໍສຸ, ຍາສໍ ວເສນ ຄຄນຕລໍ ອຎ຺ຊນຈຸຓ຺ຓສໂມກິຓ຺ຓໍ ວິຍ ອຸມາປຸປ຺ຜນີລຸປ຺ປລທລສຎ຺ຉນ຺ນໍ ວິຍ ວີຕິປຕນ຺ຕມຓິຕາລວຓ຺ຏໍ ວິຍ ສມ຺ປສາຣິຕເມຈກປຏໍ ວິຍ ຈ ອໂຫສິ.

ຉວິໂຕ ເຈວ ອກ຺ຂີນຎ຺ຈ ປີຕຏ຺ຐາເນຫິ ປີຕຣສ຺ມິໂຍ ນິກ຺ຂມິໍສຸ; ຍາສໍ ວເສນ ທິສາຠາຄາ ສຸວຓ຺ຓຣສຘາຣາຠິສິຎ຺ຈມານາ ວິຍ ສຸວຓ຺ຓປຏປສາຣິຕາ ວິຍ ກຸງ຺ກຸມຈຸຓ຺ຓກຓິກາຣປຸປ຺ຜສມ຺ປຣິກິຓ຺ຓາ ວິຍ ຈ ວິໂຣຈິໍສຸ.

ມໍສໂລຫິເຕຫິ ເຈວ ອກ຺ຂີນຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕຏ຺ຐາເນຫິ ໂລຫິຕຣສ຺ມິໂຍ ນິກ຺ຂມິໍສຸ ຍາສໍ ວເສນ ທິສາຠາຄາ ຈີນປິຏ຺ຐຈຸຓ຺ຓຣຎ຺ຊິຕາ ວິຍ ສຸປກ຺ກລາຂາຣສສິຎ຺ຈມານາ ວິຍ ຣຕ຺ຕກມ຺ພລປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ວິຍ ຊຍສຸມນປາຣິຠທ຺ທກພນ຺ຘຸຊີວກກຸສຸມສມ຺ປຣິກິຓ຺ຓາ ວິຍ ຈ ວິໂຣຈິໍສຸ.

ອຏ຺ຐີຫິ ເຈວ ທນ຺ເຕຫິ ຈ ອກ຺ຂີນຎ຺ຈ ເສຕຏ຺ຐາເນຫິ ໂອທາຕຣສ຺ມິໂຍ ນິກ຺ຂມິໍສຸ; ຍາສໍ ວເສນ ທິສາຠາຄາ ຣຊຕຆເຏຫິ ອາສິຎ຺ຈມານຂີຣຘາຣາສມ຺ປຣິກິຓ຺ຓາ ວິຍ ສມ຺ປສາຣິຕຣຊຕປຏ຺ຏວິຕານາ ວິຍ, ວີຕິປຕນ຺ຕຣຊຕຕາລວຓ຺ຏາ ວິຍ, ກຸນ຺ທກຸມຸທສິນ຺ທຸວາຣສຸມນມລ຺ລິກາທິກຸສຸມສຎ຺ຉນ຺ນາ ວິຍ ຈ ວິໂຣຈິໍສຸ.

ມຎ຺ຊິຏ຺ຐປຠສ຺ສຣາ ປນ ຕມ຺ຫາ ຕມ຺ຫາ ສຣີຣປ຺ປເທສາ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ອິຕິ ຕາ ຉພ຺ພຓ຺ຓຣສ຺ມິໂຍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຆນມຫາປຖວິໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ.

ຈຕຸນຫຸຕາຘິກທ຺ວິໂຍຊນສຕສຫສ຺ສພຫລາ ມຫາປຖວີ ນິທ຺ຘນ຺ຕສຸວຓ຺ຓປິຓ຺ຑິ ວິຍ ອໂຫສິ. ອຖ ມຫາປຖວິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ອຸທກໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ປຖວິສນ຺ຘາຣກໍ ອຏ຺ຐນຫຸຕາຘິກຈຕຸໂຍຊນສຕສຫສ຺ສພຫລໍ ອຸທກໍ ສຸວຓ຺ຓກລເສຫິ ອາສິຎ຺ຈມານວິລີນສຸວຓ຺ຓໍ ວິຍ ອໂຫສິ. ອຸທກໍ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ວາຕໍ ອຄ຺ຄເຫສຸໍ. ຉນຫຸຕາຘິກນວໂຍຊນສຕສຫສ຺ສພຫໂລ ວາໂຕ ສມຸສ຺ສິຕສຸວຓ຺ຓກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິຍ ອໂຫສິ. ວາຕໍ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ອຊຏາກາສໍ ປກ຺ຂນ຺ທິໍສຸ.

ອຸປຣິຠາເຄນ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ຈາຕຸມຫາຣາຊິເກ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ເຕ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຕາວຕິໍເສ ຕໂຕ ຍາເມ ຕໂຕ ຕຸສິເຕ ຕໂຕ ນິມ຺ມານຣຕີ ຕໂຕ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີ ຕໂຕ ນວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ຕໂຕ ເວຫປ຺ຜເລ ຕໂຕ ປຎ຺ຈ ສຸທ຺ຘາວາເສ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຣຸປ຺ເປ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ອາຣຸປ຺ເປ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຊຏາກາສໍ ປກ຺ຂນ຺ທິໍສຸ.

ຕິຣິຍຠາເຄຫິ ອນນ຺ຕາ ໂລກຘາຕຸໂຍ ປກ຺ຂນ຺ທິໍສຸ. ເອຕ຺ຕເກສຸ ຐາເນສຸ ຈນ຺ທມ຺ຫິ ຈນ຺ທປ຺ປຠາ ນຕ຺ຖິ, ສູຣິເຍ ສູຣິຍປ຺ປຠາ ນຕ຺ຖິ, ຕາຣກຣູເປສຸ ຕາຣກຣູປປ຺ປຠາ ນຕ຺ຖິ, ເທວຕານໍ ອຸຍ຺ຍານວິມານກປ຺ປຣຸກ຺ເຂສຸ ເຈວ ສຣີເຣສຸ ຈ ອາຠຣເຓສຸ ຈາຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປຠາ ນຕ຺ຖິ. ຕິສຫສ຺ສິມຫາສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸຍາ ອາໂລກຜຣຓສມຕ຺ໂຖ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາປິ ສູຣິຍຸຄ຺ຄມເນ ຂຊ຺ໂຊປນໂກ ວິຍ ອໂຫສິ. ຈນ຺ທສູຣິຍຕາຣກຣູປເທວຕຸຍ຺ຍານວິມານກປ຺ປຣຸກ຺ຂານໍ ປຣິຈ຺ເຉທມຕ຺ຕກເມວ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ເອຕ຺ຕກໍ ຐານໍ ພຸທ຺ຘຣສ຺ມີຫິເຍວ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຏໍ ອໂຫສິ. ອຍຎ຺ຈ ເນວ ພຸທ຺ຘານໍ ອຘິຏ຺ຐານິທ຺ຘິ, ນ ຠາວນາມຍິທ຺ຘິ. ສຓ຺ຫສຸຂຸມຘມ຺ມໍ ປນ ສມ຺ມສໂຕ ໂລກນາຖສ຺ສ ໂລຫິຕໍ ປສີທິ, ວຕ຺ຖຸຣູປໍ ປສີທິ, ຉວິວຓ຺ໂຓ ປສີທິ. ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາ ວຓ຺ຓຘາຕຸ ສມນ຺ຕາ ອສີຕິຫຕ຺ຖມຕ຺ເຕ ປເທເສ ນິຈ຺ຈລາວ ອຏ຺ຐາສິ. ອິມິນາ ນີຫາເຣນ ສຕ຺ຕາຫໍ ສມ຺ມສິ.

ສຕ຺ຕ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວານິ ສມ຺ມສິຕຘມ຺ໂມ ກິຕ຺ຕໂກ ອໂຫສີຕິ? ອນນ຺ໂຕ ອປຣິມາໂຓ ອໂຫສິ. ອຍໍ ຕາວ ມນສາເທສນາ ນາມ. ສຕ຺ຖາ ປນ ເອວໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ມນສາ ຈິນ຺ຕິຕຘມ຺ມໍ ວຈີເຠທໍ ກຕ຺ວາ ເທເສນ຺ໂຕ ວສ຺ສສເຕນປິ ວສ຺ສສຫສ຺ເສນປິ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ເສນປິ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາ ເທເສຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ອປຣຠາເຄປິ ຫິ ຕຖາຄໂຕ ຕາວຕິໍສຠວເນ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກມູເລ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາຍໍ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬເທວຕານໍ ມຊ຺ເຌ ນິສິນ຺ໂນ ມາຕຣໍ ກາຍສກ຺ຂິໍ ກຕ຺ວາ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ອພ຺ຍາກຕາ ຘມ຺ມາຕິ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ສຕຠາເຄນ ສຫສ຺ສຠາເຄນ ສຕສຫສ຺ສຠາເຄນ ຘມ຺ມນ຺ຕຣາ ຘມ຺ມນ຺ຕຣໍ ສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສງ຺ກມິຕ຺ວາວ ເທເສສິ. ຕໂຍ ມາເສ ນິຣນ຺ຕຣໍ ປວຕ຺ຕິຕເທສນາ ເວເຄນ ປວຕ຺ຕາ ອາກາສຄງ຺ຄາ ວິຍ ອໂຘມຸຂຐປິຕອຸທກຆຏາ ນິກ຺ຂນ຺ຕອຸທກຘາຣາ ວິຍ ຈ ຫຸຕ຺ວາ ອນນ຺ຕາ ອປຣິມາຓາ ອໂຫສິ.

ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ຠຕ຺ຕານຸໂມທນກາເລປິ ໂຖກໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອນຸໂມເທນ຺ຕານໍ ເທສນາ ທີຆມຊ຺ຌິມນິກາຍປ຺ປມາຓາ ໂຫຕິ. ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປນ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕານໍ ເທສນາ ສໍຍຸຕ຺ຕອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣິກທ຺ເວມຫານິກາຍປ຺ປມາຓາວ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ຠວງ຺ຄປຣິວາໂສ ລຫຸໂກ ທນ຺ຕາວຣຓໍ ສຸຜຸສິຕໍ ມຸຂາທານໍ ສິລິຏ຺ຐໍ ຊິວ຺ຫາ ມຸທຸກາ ສໂຣ ມຘຸໂຣ ວຈນໍ ລຫຸປຣິວຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ເທສິຕຘມ຺ໂມປິ ເອຕ຺ຕໂກ ໂຫຕິ. ເຕມາສໍ ເທສິຕຘມ຺ໂມ ປນ ອນນ຺ໂຕ ອປຣິມາໂຓເຍວ.

ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ຫິ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຕິປິຏກຘໂຣ ປຎ຺ຈທສ ຄາຖາສຫສ຺ສານິ ສຏ຺ຐິ ປທສຫສ຺ສານິ ລຕາປຸປ຺ຜານິ ອາກຑ຺ຒນ຺ໂຕ ວິຍ ຐິຕປເທເນວ ຐຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ ວາ ວາເຈຕິ ວາ ເທເສຕິ ວາ. ເອຕ຺ຕໂກ ເຖຣສ຺ສ ເອໂກ ອຸທ຺ເທສມຄ຺ໂຄ ນາມ ໂຫຕິ. ເຖຣສ຺ສ ຫິ ອນຸປທໍ ອຸທ຺ເທສໍ ທທມາໂນ ອຎ຺ໂຎ ທາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ນ ສມ຺ປາປຸຓາຕິ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘວ ສມ຺ປາປຸເຓຍ຺ຍ. ເອວໍ ອຘິມຕ຺ຕສຕິມາ ອຘິມຕ຺ຕຄຕິມາ ອຘິມຕ຺ຕຘິຕິມາ ສາວໂກ ສຕ຺ຖາຣາ ເຕມາສໍ ອິມິນາ ນີຫາເຣນ ເທສິຕເທສນໍ ວສ຺ສສຕໍ ວສ຺ສສຫສ຺ສໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕປິ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ.

ເອວໍ ເຕມາສໍ ນິຣນ຺ຕຣໍ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ປນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ກພຬີກາຣາຫາຣປ຺ປຏິພທ຺ຘໍ ອຸປາທິນ຺ນກສຣີຣໍ ກຖໍ ຍາເປສີຕິ? ປຏິຊຄ຺ຄເນເນວ. ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ໂສ ໂສ ກາໂລ ສຸວວຕ຺ຖິໂຕ ສຸປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ ສຸປຈ຺ຈກ຺ໂຂ. ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕວ ມນຸສ຺ສໂລເກ ກາລໍ ໂອໂລເກຕິ. ໂສ ຠິກ຺ຂາຈາຣເວລໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ນິມ຺ມິຕພຸທ຺ຘໍ ມາເປຕ຺ວາ ‘ອິມສ຺ສ ຈີວຣຄ຺ຄຫຓໍ ປຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓໍ ສຣກຸຕ຺ຕິ ອາກປ຺ໂປ ຈ ເອວຣູໂປ ນາມ ໂຫຕຸ, ເອຕ຺ຕກໍ ນາມ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕູ’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາຍ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ອໂນຕຕ຺ຕທຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເທວຕາ ນາຄລຕາທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ເທນ຺ຕິ. ຕໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອໂນຕຕ຺ຕທເຫ ສຣີຣໍ ປຏິຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ມໂນສິລາຕເລ ຐິໂຕ ສຸຣຕ຺ຕທຸປຏ຺ຏໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຈາຕຸມຫາຣາຊທຕ຺ຕິຍໍ ເສລມຍໍ ປຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕໂຕ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອໂນຕຕ຺ຕທຫຕີເຣ ນິສິນ຺ໂນ ຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ທິວາວິຫາຣາຍ ຈນ຺ທນວນໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

ຘມ຺ມເສນາປຕິສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣປິ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທຕິ. ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ນຍໍ ເທຕິ. ‘ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອຕ຺ຕໂກ ຘມ຺ໂມ ມຍາ ເທສິໂຕ’ຕິ ອາຈິກ຺ຂຕິ. ເອວໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘ ນຍໍ ເທນ຺ເຕ ປຏິສມ຺ຠິທາປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄສາວກສ຺ສ ເວລນ຺ເຕ ຐຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕສມຸທ຺ທສທິສໍ ນຍທານໍ ໂຫຕິ. ເຖຣສ຺ສາປິ ນຍສເຕນ ນຍສຫສ຺ເສນ ນຍສຕສຫສ຺ເສນ ຠຄວຕາ ເທສິຕຘມ຺ໂມ ອຸປຏ຺ຐາຕິເຍວ.

ສຕ຺ຖາ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸໍ ກາຍ ເວລາຍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ? ສາວຕ຺ຖິວາສີນໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ສມ຺ປຕ຺ຕານໍ ຘມ຺ມເທສນເວລາ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຕາຍ ເວລາຍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ວາ ເກ ຊານນ຺ຕິ ເກ ນ ຊານນ຺ຕີຕິ? ມເຫສກ຺ຂາ ເທວຕາ ຊານນ຺ຕິ, ອປ຺ເປສກ຺ຂາ ເທວຕາ ນ ຊານນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ ນ ຊານນ຺ຕີຕິ? ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ວາ ນິມ຺ມິຕພຸທ຺ຘສ຺ສ ວາ ຣສ຺ມິອາທີສຸ ນານຕ຺ຕາຠາວາ. ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ຫິ ເຕສໍ ຣສ຺ມີສຸ ວາ ສເຣສຸ ວາ ວຈເນສຸ ວາ ນານຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖິ.

ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣປິ ສຕ຺ຖາຣາ ເທສິຕໍ ເທສິຕໍ ຘມ຺ມໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສທ຺ຘິວິຫາຣິການໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸສຕານໍ ເທເສສິ. ເຕສໍ ອຍໍ ປຸພ຺ພໂຍໂຄ – ເຕ ກິຣ ກສ຺ສປທສພລສ຺ສ ກາເລ ຂຸທ຺ທກວຄ຺ຄຸລິໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ປພ຺ຠາເຣ ໂອລມ຺ພນ຺ຕາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອາຠິຘມ຺ມິກຠິກ຺ຂູນໍ ອຠິຘມ຺ມໍ ສຊ຺ຌາຍນ຺ຕານໍ ສເຣ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກຓ຺ຫປກ຺ຂສຸກ຺ກປກ຺ເຂ ອຊານິຕ຺ວາປິ ສເຣ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫມຕ຺ຕເກເນວ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ເທວໂລເກ ວສິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ມນຸສ຺ສໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ຍມກປາຏິຫາຣິເຍ ປສີທິຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິໍສຸ. ເຖໂຣ ສຕ຺ຖາຣາ ເທສິຕໍ ເທສິຕໍ ຘມ຺ມໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເຕສໍ ເທເສສິ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຠິຘມ຺ມເທສນາປຣິໂຍສານຎ຺ຈ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສຕ຺ຕປ຺ປກຣຓອຸຄ຺ຄຫຓຎ຺ຈ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ອໂຫສິ.

ອຠິຘມ຺ເມ ວາຈນາມຄ຺ໂຄ ນາມ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣປ຺ປຠໂວ. ມຫາປກຣເຓ ຄຓນຈາໂຣປິ ເຖເຣເນວ ຐປິໂຕ. ເຖໂຣ ຫິ ອິມິນາ ນີຫາເຣນ ຘມ຺ມນ຺ຕຣໍ ອມກ຺ເຂຕ຺ວາວ ສຸຂໍ ຄເຫຕຸໍ ຘາເຣຕຸໍ ປຣິຍາປຸຓິຕຸໍ ວາເຈຕຸຎ຺ຈ ປໂຫຕີຕິ ຄຓນຈາຣໍ ຐເປສິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ເຖໂຣວ ປຐມຕຣໍ ອາຠິຘມ຺ມິໂກ ໂຫຕີຕິ? ນ ໂຫຕິ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘວ ປຐມຕຣໍ ອາຠິຘມ຺ມິໂກ. ໂສ ຫິ ນໍ ມຫາໂພຘິປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ປຏິວິຊ຺ຌິ. ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ຈ ປນ ສຕ຺ຕາຫໍ ເອກປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສິນ຺ໂນ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ –

‘‘ຍທາ ຫເວ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ ຘມ຺ມາ,

ອາຕາປິໂນ ຌາຍໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ;

ອຖສ຺ສ ກງ຺ຂາ ວປຍນ຺ຕິ ສພ຺ພາ,

ຍໂຕ ປຊານາຕິ ສເຫຕຸຘມ຺ມໍ.

‘‘ຍທາ ຫເວ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ ຘມ຺ມາ,

ອາຕາປິໂນ ຌາຍໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ;

ອຖສ຺ສ ກງ຺ຂາ ວປຍນ຺ຕິ ສພ຺ພາ,

ຍໂຕ ຂຍໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ອເວທິ.

‘‘ຍທາ ຫເວ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ ຘມ຺ມາ,

ອາຕາປິໂນ ຌາຍໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ;

ວິຘູປຍໍ ຕິຏ຺ຐຕິ ມາຣເສນໍ,

ສູຣິໂຍວ ໂອຠາສຍມນ຺ຕລິກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ. (ມຫາວ. ໑-໓; ອຸທາ. ໑-໓);

ອິທໍ ປຐມພຸທ຺ຘວຈນໍ ນາມ. ຘມ຺ມປທຠາຓກາ ປນ –

‘‘ອເນກຊາຕິສໍສາຣໍ, ສນ຺ຘາວິສ຺ສໍ ອນິພ຺ພິສໍ;

ຄຫກາຣໍ ຄເວສນ຺ໂຕ, ທຸກ຺ຂາ ຊາຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ.

‘‘ຄຫກາຣກ ທິຏ຺ໂຐສິ, ປຸນ ເຄຫໍ ນ ກາຫສິ;

ສພ຺ພາ ເຕ ຜາສຸກາ ຠຄ຺ຄາ, ຄຫກູຏໍ ວິສງ຺ຂຕໍ;

ວິສງ຺ຂາຣຄຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ຕຓ຺ຫານໍ ຂຍມຊ຺ຌຄາ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໑໕໓-໑໕໔);

ອິທໍ ປຐມພຸທ຺ຘວຈນໍ ນາມາຕິ ວທນ຺ຕິ.

ຍມກສາລານມນ຺ຕເຣ ນິປນ຺ເນນ ປຣິນິພ຺ພານສມເຍ ‘‘ຫນ຺ທ ທານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາມນ຺ຕຍາມິ ໂວ, ວຍຘມ຺ມາ ສງ຺ຂາຣາ, ອປ຺ປມາເທນ ສມ຺ປາເທຖາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໒໑໘) ວຸຕ຺ຕວຈນໍ ປຈ຺ຉິມພຸທ຺ຘວຈນໍ ນາມ.

ອຸຠິນ຺ນມນ຺ຕເຣ ປຎ຺ຈຈຕ຺ຕາລີສ ວສ຺ສານິ ປຸປ຺ຜທາມໍ ຄນ຺ເຖນ຺ເຕນ ວິຍ, ຣຕນາວລິໍ ອາວຸນນ຺ເຕນ ວິຍ, ຈ ກຖິໂຕ ອມຕປ຺ປກາສໂນ ສທ຺ຘມ຺ໂມ ມຊ຺ຌິມພຸທ຺ຘວຈນໍ ນາມ.

ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ສງ຺ຄຍ຺ຫມານໍ ປິຏກໂຕ ຕີຓິ ປິຏການິ ໂຫນ຺ຕິ, ນິກາຍໂຕ ປຎ຺ຈ ນິກາຍາ, ອງ຺ຄໂຕ ນວງ຺ຄານິ, ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘໂຕ ຈຕຸຣາສີຕິຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘສຫສ຺ສານິ. ກຖໍ? ສພ຺ພມ຺ປິ ເຫຕໍ ປິຏກໂຕ ວິນຍປິຏກໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປິຏກໍ ອຠິຘມ຺ມປິຏກນ຺ຕິ ຕິປ຺ປເຠທເມວ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຸຠຍານິ ປາຕິໂມກ຺ຂານິ ທ຺ເວ ວິຠງ຺ຄາ ທ຺ວາວີສຕິ ຂນ຺ຘກາ ໂສຬສ ປຣິວາຣາຕິ ອິທໍ ວິນຍປິຏກໍ ນາມ. ພ຺ຣຫ຺ມຊາລາທິຈຕຸຕ຺ຕິໍສສຸຕ຺ຕສງ຺ຄໂຫ ທີຆນິກາໂຍ. ມູລປຣິຍາຍສຸຕ຺ຕາທິທິຍຑ຺ຒສຕທ຺ເວສຸຕ຺ຕສງ຺ຄໂຫ ມຊ຺ຌິມນິກາໂຍ. ໂອຆຕຣຓສຸຕ຺ຕາທິສຕ຺ຕສຸຕ຺ຕສຫສ຺ສສຕ຺ຕສຕທ຺ວາສຏ຺ຐິສຸຕ຺ຕສງ຺ຄໂຫ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາໂຍ. ຈິຕ຺ຕປຣິຍາທານສຸຕ຺ຕາທິນວສຸຕ຺ຕສຫສ຺ສປຎ຺ຈສຕສຕ຺ຕປຎ຺ຎາສສຸຕ຺ຕສງ຺ຄໂຫ ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣນິກາໂຍ. ຂຸທ຺ທກປາຐຘມ຺ມປທອຸທານອິຕິວຸຕ຺ຕກສຸຕ຺ຕນິປາຕວິມານວຕ຺ຖຸເປຕວຕ຺ຖຸເຖຣຄາຖາເຖຣີຄາຖາຊາຕກນິທ຺ເທສປຏິສມ຺ຠິທາອປທານພຸທ຺ຘວໍສຈຣິຍາປິຏກວເສນ ປນ຺ນຣສປ຺ປເຠໂທ ຂຸທ຺ທກນິກາໂຍຕິ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປິຏກໍ ນາມ. ຘມ຺ມສງ຺ຄຓີອາທີນິ ສຕ຺ຕ ປກຣຓານິ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ ນາມ. ຕຕ຺ຖ –

ວິວິຘວິເສສນຍຕ຺ຕາ, ວິນຍນໂຕ ເຈວ ກາຍວາຈານໍ;

ວິນຍຕ຺ຖວິທູຫິ ອຍໍ, ວິນໂຍ ວິນໂຍຕິ ອກ຺ຂາໂຕ.

ວິວິຘາ ຫິ ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຈວິຘປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສປາຣາຊິກາທິສຕ຺ຕອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘມາຕິກາວິຠງ຺ຄາທິປ຺ປເຠທາ ນຍາ ວິເສສຠູຕາ ຈ ທຬ຺ຫີກມ຺ມສິຖິລກຣຓປ຺ປໂຍຊນາ ອນຸປຎ຺ຎຕ຺ຕິນຍາ. ກາຍິກວາຈສິກອຊ຺ຌາຈາຣນິເສຘນໂຕ ເຈສ ກາຍໍ ວາຈຎ຺ຈ ວິເນຕິ. ຕສ຺ມາ ວິວິຘນຍຕ຺ຕາ ວິເສສນຍຕ຺ຕາ ກາຍວາຈານຎ຺ຈ ວິນຍນໂຕ ອຍໍ ວິນໂຍ ວິນໂຍຕິ ອກ຺ຂາໂຕ. ເຕເນຕເມຕສ຺ສ ວຈນຕ຺ຖໂກສລ຺ລຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ວິວິຘວິເສສນຍຕ຺ຕາ, ວິນຍນໂຕ ເຈວ ກາຍວາຈານໍ;

ວິນຍຕ຺ຖວິທູຫິ ອຍໍ, ວິນໂຍ ວິນໂຍຕິ ອກ຺ຂາໂຕ’’ຕິ.

ອິຕຣໍ ປນ –

ອຕ຺ຖານໍ ສູຈນໂຕ, ສຸວຸຕ຺ຕໂຕ ສວນໂຕຖ ສູທນໂຕ;

ສຸຕ຺ຕາຓາ ສຸຕ຺ຕສຠາຄໂຕ ຈ ‘ສຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ອກ຺ຂາຕໍ.

ຕຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕຕ຺ຖປຣຕ຺ຖາທິເຠເທ ອຕ຺ເຖ ສູເຈຕິ. ສຸວຸຕ຺ຕາ ເຈຕ຺ຖ ອຕ຺ຖາ ເວເນຍ຺ຍຊ຺ຌາສຍານຸໂລເມນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ສວຕິ ເຈຕໍ ອຕ຺ເຖ, ສສ຺ສມິວ ຜລໍ, ປສວຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສູທຕິ ເຈຕໍ, ເຘນຸ ວິຍ ຂີຣໍ, ປຄ຺ຆຣຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສຸຏ຺ຐຸ ຈ ເນ ຕາຍຕິ ຣກ຺ຂຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສຸຕ຺ຕສຠາຄຎ຺ເຈຕໍ. ຍຖາ ຫິ ຕຈ຺ຉການໍ ສຸຕ຺ຕໍ ປມາຓໍ ໂຫຕິ ເອວເມຕມ຺ປິ ວິຎ຺ຎູນໍ. ຍຖາ ຈ ສຸຕ຺ເຕນ ສງ຺ຄຫິຕານິ ປຸປ຺ຜານິ ນ ວິກິຣິຍນ຺ຕິ ນ ວິທ຺ຘໍສິຍນ຺ຕິ ເອວເມເຕນ ສງ຺ຄຫິຕາ ອຕ຺ຖາ. ເຕເນຕເມຕສ຺ສ ວຈນຕ຺ຖໂກສລ຺ລຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ອຕ຺ຖານໍ ສູຈນໂຕ, ສຸວຸຕ຺ຕໂຕ ສວນໂຕຖ ສູທນໂຕ;

ສຸຕ຺ຕາຓາ ສຸຕ຺ຕສຠາຄໂຕ ຈ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອກ຺ຂາຕ’’ນ຺ຕິ.

ອຠິຘມ຺ມສ຺ສ ວຈນຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ. ອປໂຣ ນໂຍ –

ຍໍ ເອຕ຺ຖ ວຸຑ຺ຒິມນ຺ໂຕ, ສລກ຺ຂຓາ ປູຊິຕາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ;

ວຸຕ຺ຕາຘິກາ ຈ ຘມ຺ມາ, ອຠິຘມ຺ໂມ ເຕນ ອກ຺ຂາໂຕ.

ອຍຎ຺ຫິ ອຠິສທ຺ໂທ ວຸຑ຺ຒິລກ຺ຂຓປູຊິຕປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາຘິເກສຸ ທິສ຺ສຕິ. ຕຖາ ເຫສ ‘‘ພາຬ຺ຫາ ເມ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ອຠິກ຺ກມນ຺ຕິ, ໂນ ປຏິກ຺ກມນ຺ຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໓໘໔; ສໍ. ນິ. ໕.໑໙໕) ວຸຑ຺ຒິຍໍ ອາຄໂຕ. ‘‘ຍາ ຕາ ຣຕ຺ຕິໂຍ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ອຠິລກ຺ຂິຕາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໔໙) ລກ຺ຂເຓ. ‘‘ຣາຊາຠິຣາຊາ ມນຸຊິນ຺ໂທ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໒.໓໙໙; ສຸ. ນິ. ໕໕໘) ປູຊິເຕ. ‘‘ປຏິພໂລ ວິເນຕຸໍ ອຠິຘມ຺ເມ ອຠິວິນເຍ’’ຕິອາທີສຸ (ມຫາວ. ໘໕) ປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນ; ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສງ຺ກຣວິຣຫິເຕ ຘມ຺ເມ ຈ ວິນເຍ ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ວຓ຺ເຓນາ’’ຕິອາທີສຸ (ວິ. ວ. ໗໕) ອຘິເກ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ຣູປູປປຕ຺ຕິຍາ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕິ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕີ’’ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ໑໖໓ ອາທໂຍ) ນເຍນ ວຸຑ຺ຒິມນ຺ໂຕປິ ຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ. ‘‘ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ວາ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓໍ ວາ’’ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ໑) ນເຍນ ອາຣມ຺ມຓາທີຫິ ລກ຺ຂຓີຍຕ຺ຕາ ສລກ຺ຂຓາປິ. ‘‘ເສກ຺ຂາ ຘມ຺ມາ, ອເສກ຺ຂາ ຘມ຺ມາ, ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ຕິກມາຕິກາ ໑໑; ທຸກມາຕິກາ ໑໒) ນເຍນ ປູຊິຕາປິ; ປູຊາຣຫາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ, ເວທນາ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ໑) ນເຍນ ສຠາວປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາປິ. ‘‘ມຫຄ຺ຄຕາ ຘມ຺ມາ, ອປ຺ປມາຓາ ຘມ຺ມາ, ອນຸຕ຺ຕຣາ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ຕິກມາຕິກາ ໑໒; ທຸກມາຕິກາ ໙໙) ນເຍນ ອຘິກາປິ ຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ. ເຕເນຕເມຕສ຺ສ ວຈນຕ຺ຖໂກສລ຺ລຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຍໍ ເອຕ຺ຖ ວຸຑ຺ຒິມນ຺ໂຕ, ສລກ຺ຂຓາ ປູຊິຕາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ;

ວຸຕ຺ຕາຘິກາ ຈ ຘມ຺ມາ, ອຠິຘມ຺ໂມ ເຕນ ອກ຺ຂາໂຕ’’ຕິ.

ຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອວິສິຏ຺ຐໍ, ຕໍ –

ປິຏກໍ ປິຏກຕ຺ຖວິທູ, ປຣິຍຕ຺ຕິພ຺ຠາຊນຕ຺ຖໂຕ ອາຫຸ;

ເຕນ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ, ຕໂຍປິ ວິນຍາທໂຍ ເຎຍ຺ຍາ.

ປຣິຍຕ຺ຕິປິ ຫິ ‘‘ມາ ປິຏກສມ຺ປທາເນນາ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໓.໖໖) ປິຏກນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ອຖ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ກຸທາລປິຏກໍອາທາຍາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໒໒໘; ອ. ນິ. ໓.໗໐) ຍໍກິຎ຺ຈິ ຠາຊນມ຺ປິ. ຕສ຺ມາ ປິຏກໍ ປິຏກຕ຺ຖວິທູ ປຣິຍຕ຺ຕິຠາຊນຕ຺ຖໂຕ ອາຫຸ.

ອິທານິ ເຕນ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ຕໂຍປິ ວິນຍາທໂຍ ເຎຍ຺ຍາຕິ. ເຕນ ເອວໍ ທຸວິຘຕ຺ເຖນ ປິຏກສທ຺ເທນ ສຫ ສມາສໍ ກຕ຺ວາ ວິນໂຍ ຈ ໂສ ປິຏກຎ຺ຈ ປຣິຍຕ຺ຕິຠາວໂຕ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ຠາຊນໂຕ ຈາຕິ ວິນຍປິຏກໍ. ຍຖາວຸຕ຺ເຕເນວ ນເຍນ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຎ຺ຈ ຕໍ ປິຏກຎ຺ຈາຕິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປິຏກໍ. ອຠິຘມ຺ໂມ ຈ ໂສ ປິຏກຎ຺ຈາຕິ ອຠິຘມ຺ມປິຏກນ຺ຕິ ເອວເມເຕ ຕໂຍປິ ວິນຍາທໂຍ ເຎຍ຺ຍາ.

ເອວໍ ຎຕ຺ວາ ຈ ປຸນປິ ເຕສ຺ເວວ ປິຏເກສຸ ນານປ຺ປກາຣໂກສລ຺ລຕ຺ຖໍ –

ເທສນາສາສນກຖາເຠທໍ ເຕສຸ ຍຖາຣຫໍ;

ສິກ຺ຂາປຫານຄມ຺ຠີຣຠາວຎ຺ຈ ປຣິທີປເຍ.

ປຣິຍຕ຺ຕິເຠທໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ, ວິປຕ຺ຕິຎ຺ຈາປິ ຍໍ ຍຫິໍ;

ປາປຸຓາຕິ ຍຖາ ຠິກ຺ຂຸ, ຕມ຺ປິ ສພ຺ພໍ ວິຠາວເຍ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ປຣິທີປນາ ວິຠາວນາ ຈ – ເອຕານິ ຫິ ຕີຓິ ປິຏການິ ຍຖາກ຺ກມໍ ອາຓາໂວຫາຣປຣມຕ຺ຖເທສນາ, ຍຖາປຣາຘຍຖານຸໂລມຍຖາຘມ຺ມສາສນານິ, ສໍວຣາສໍວຣທິຏ຺ຐິວິນິເວຐນນາມຣູປປຣິຈ຺ເຉທກຖາຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຫິ ວິນຍປິຏກໍ ອາຓາຣເຫນ ຠຄວຕາ ອາຓາພາຫຸລ຺ລໂຕ ເທສິຕຕ຺ຕາ ອາຓາເທສນາ; ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປິຏກໍ ໂວຫາຣກຸສເລນ ຠຄວຕາ ໂວຫາຣພາຫຸລ຺ລໂຕ ເທສິຕຕ຺ຕາ ໂວຫາຣເທສນາ; ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ ປຣມຕ຺ຖກຸສເລນ ຠຄວຕາ ປຣມຕ຺ຖພາຫຸລ຺ລໂຕ ເທສິຕຕ຺ຕາ ປຣມຕ຺ຖເທສນາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຕຖາ ປຐມໍ ເຍ ເຕ ປຈຸຣາປຣາຘາ ສຕ຺ຕາ ເຕ ຍຖາປຣາຘໍ ເອຕ຺ຖ ສາສິຕາຕິ ຍຖາປຣາຘສາສນໍ; ທຸຕິຍໍ ອເນກຊ຺ຌາສຍານຸສຍຈຣິຍາຘິມຸຕ຺ຕິກາ ສຕ຺ຕາ ຍຖານຸໂລມໍ ເອຕ຺ຖ ສາສິຕາຕິ ຍຖານຸໂລມສາສນໍ; ຕຕິຍໍ ຘມ຺ມປຸຎ຺ຊມຕ຺ເຕ ‘ອຫໍ ມມາ’ຕິ ສຎ຺ຎິໂນ ສຕ຺ຕາ ຍຖາຘມ຺ມໍ ເອຕ຺ຖ ສາສິຕາຕິ ຍຖາຘມ຺ມສາສນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຕຖາ ປຐມໍ ອຊ຺ຌາຈາຣປຏິປກ຺ຂຠູໂຕ ສໍວຣາສໍວໂຣ ເອຕ຺ຖ ກຖິໂຕຕິ ສໍວຣາສໍວຣກຖາ; ສໍວຣາສໍວໂຣຕິ ຂຸທ຺ທໂກ ເຈວ ມຫນ຺ໂຕ ຈ ສໍວຣາສໍວໂຣ, ກມ຺ມາກມ຺ມໍ ວິຍ ຈ ຜລາຜລໍ ວິຍ ຈ; ທຸຕິຍໍ ທ຺ວາສຏ຺ຐິທິຏ຺ຐິປຏິປກ຺ຂຠູຕາ ທິຏ຺ຐິວິນິເວຐນາ ເອຕ຺ຖ ກຖິຕາຕິ ທິຏ຺ຐິວິນິເວຐນກຖາ; ຕຕິຍໍ ຣາຄາທິປຏິປກ຺ຂຠູໂຕ ນາມຣູປປຣິຈ຺ເຉໂທ ເອຕ຺ຖ ກຖິໂຕຕິ ນາມຣູປປຣິຈ຺ເຉທກຖາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຕີສຸປິ ເຈເຕສຸ ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ ຕີຓິ ປຫານານິ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ຈ ຄມ຺ຠີຣຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຖາ ຫິ ວິນຍປິຏເກ ວິເສເສນ ອຘິສີລສິກ຺ຂາ ວຸຕ຺ຕາ, ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປິຏເກ ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາ, ອຠິຘມ຺ມປິຏເກ ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາ.

ວິນຍປິຏເກ ຈ ວີຕິກ຺ກມປ຺ປຫານໍ, ກິເລສານໍ ວີຕິກ຺ກມປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາ ສີລສ຺ສ; ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປິຏເກ ປຣິຍຸຏ຺ຐານປ຺ປຫານໍ, ປຣິຍຸຏ຺ຐານປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາ ສມາຘິສ຺ສ; ອຠິຘມ຺ມປິຏເກ ອນຸສຍປ຺ປຫານໍ, ອນຸສຍປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາຍ.

ປຐເມ ຈ ຕທງ຺ຄປ຺ປຫານໍ ກິເລສານໍ, ອິຕເຣສຸ ວິກ຺ຂມ຺ຠນສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫານານິ. ປຐເມ ຈ ທຸຈ຺ຈຣິຕສໍກິເລສສ຺ສ ປຫານໍ, ອິຕເຣສຸ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິສໍກິເລສານໍ ປຫານໍ.

ເອກເມກສ຺ມິຎ຺ເຈຕ຺ຖ ຈຕຸພ຺ພິໂຘປິ ຘມ຺ມຕ຺ຖເທສນາປຏິເວຘຄມ຺ຠີຣຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ – ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ໂມຕິ ຕນ຺ຕິ. ອຕ຺ໂຖຕິ ຕສ຺ສາເຍວຕ຺ໂຖ. ເທສນາຕິ ຕສ຺ສາ ມນສາ ວວຕ຺ຖາປິຕາຍ ຕນ຺ຕິຍາ ເທສນາ. ປຏິເວໂຘຕິ ຕນ຺ຕິຍາ ຕນ຺ຕິອຕ຺ຖສ຺ສ ຈ ຍຖາຠູຕາວໂພໂຘ. ຕີສຸປິ ເຈເຕສຸ ເອເຕ ຘມ຺ມຕ຺ຖເທສນາປຏິເວຘາ. ຍສ຺ມາ ສສາທີຫິ ວິຍ ມຫາສມຸທ຺ໂທ ມນ຺ທພຸທ຺ຘີຫິ ທຸກ຺ໂຂຄາຫາ ອລພ຺ຠເນຍ຺ຍປຕິຏ຺ຐາ ຈ ຕສ຺ມາ ຄມ຺ຠີຣາ. ເອວໍ ເອກເມກສ຺ມິໍ ເອຕ຺ຖ ຈຕຸພ຺ພິໂຘປິ ຄມ຺ຠີຣຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ຘມ຺ໂມຕິ ເຫຕຸ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ເຫຕຸມ຺ຫິ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ’’ຕິ (ວິຠ. ໗໒໐). ອຕ຺ໂຖຕິ ເຫຕຸຜລໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ເຫຕຸຜເລ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ’’ຕິ (ວິຠ. ໗໒໐). ເທສນາຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ຍຖາຘມ຺ມໍ ຘມ຺ມາຠິລາໂປຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ; ອນຸໂລມປຏິໂລມສງ຺ເຂປວິຕ຺ຖາຣາທິວເສນ ວາ ກຖນໍ. ປຏິເວໂຘຕິ ອຠິສມໂຍ. ໂສ ຈ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕໂຣ. ວິສຍໂຕ ຈ ອສມ຺ໂມຫໂຕ ຈ; ອຕ຺ຖານຸຣູປໍ ຘມ຺ເມສຸ, ຘມ຺ມານຸຣູປໍ ອຕ຺ເຖສຸ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕິປຖານຸຣູປໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕີສຸ ອວໂພໂຘ. ເຕສໍ ເຕສໍ ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕຘມ຺ມານໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕພ຺ໂພ ສລກ຺ຂຓສງ຺ຂາໂຕ ອວິປຣີຕສຠາໂວ.

ອິທານິ ຍສ຺ມາ ເອເຕສຸ ປິຏເກສຸ ຍໍ ຍໍ ຘມ຺ມຊາຕໍ ວາ ອຕ຺ຖຊາຕໍ ວາ ຍາ ຈາຍໍ ຍຖາ ຍຖາ ຎາເປຕພ຺ໂພ ອຕ຺ໂຖ ໂສຕູນໍ ຎາຓສ຺ສ ອຠິມຸໂຂ ໂຫຕິ ຕຖາ ຕຖາ ຕທຕ຺ຖໂຊຕິກາ ເທສນາ, ໂຍ ເຈຕ຺ຖ ອວິປຣີຕາວໂພຘສງ຺ຂາໂຕ ປຏິເວໂຘ ເຕສໍ ເຕສໍ ວາ ຘມ຺ມານໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕພ຺ໂພ ສລກ຺ຂຓສງ຺ຂາໂຕ ອວິປຣີຕສຠາໂວ – ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ອນຸປຈິຕກຸສລສມ຺ຠາເຣຫິ ທຸປ຺ປຎ຺ເຎຫິ, ສສາທີຫິ ວິຍ ມຫາສມຸທ຺ໂທ, ທຸກ຺ໂຂຄາຫໍ ອລພ຺ຠເນຍ຺ຍປຕິຏ຺ຐຎ຺ຈ, ຕສ຺ມາ ຄມ຺ຠີຣໍ. ເອວມ຺ປິ ເອກເມກສ຺ມິໍ ເອຕ຺ຖ ຈຕຸພ຺ພິໂຘປິ ຄມ຺ຠີຣຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ –

ເທສນາສາສນກຖາເຠທໍ ເຕສຸ ຍຖາຣຫໍ;

ສິກ຺ຂາປຫານຄມ຺ຠີຣຠາວຎ຺ຈ ປຣິທີປເຍຕິ –

ອຍໍ ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາ ໂຫຕິ.

ປຣິຍຕ຺ຕິເຠທໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ, ວິປຕ຺ຕິຎ຺ຈາປິ ຍໍ ຍຫິໍ;

ປາປຸຓາຕິ ຍຖາ ຠິກ຺ຂຸ, ຕມ຺ປິ ສພ຺ພໍ ວິຠາວເຍຕິ.

ເອຕ຺ຖ ປນ ຕີສຸ ປິຏເກສຸ ຕິວິໂຘ ປຣິຍຕ຺ຕິເຠໂທ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕິສ຺ໂສ ຫິ ປຣິຍຕ຺ຕິໂຍ – ອລຄທ຺ທູປມາ ນິສ຺ສຣຓຕ຺ຖາ ຠຓ຺ຑາຄາຣິກປຣິຍຕ຺ຕີຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍາ ທຸຄ຺ຄຫິຕາ ອຸປາຣມ຺ຠາທິເຫຕຸ ປຣິຍາປຸຏາ ອຍໍ ອລຄທ຺ທູປມາ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ອລຄທ຺ທຕ຺ຖິໂກ ອລຄທ຺ທຄເວສີ ອລຄທ຺ທປຣິເຍສນໍ ຈຣມາໂນ, ໂສ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ມຫນ຺ຕໍ ອລຄທ຺ທໍ, ຕເມນໍ ໂຠເຄ ວາ ນງ຺ຄຸຏ຺ເຐ ວາ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ໂສ ອລຄທ຺ໂທ ປຏິປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖ ວາ ພາຫາຍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ວາ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ເຄ ຑໍເສຍ຺ຍ, ໂສ ຕໂຕ ນິທານໍ ມຣຓໍ ວາ ນິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ມຣຓມຕ຺ຕໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ທຸຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອລຄທ຺ທສ຺ສ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ເຈ ໂມຆປຸຣິສາ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕິ ສຸຕ຺ຕໍ…ເປ… ເວທລ຺ລໍ, ເຕ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓິຕ຺ວາ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ປຎ຺ຎາຍ ອຕ຺ຖໍ ນ ອຸປປຣິກ຺ຂນ຺ຕິ, ເຕສໍ ເຕ ຘມ຺ມາ ປຎ຺ຎາຍ ອຕ຺ຖໍ ອນຸປປຣິກ຺ຂຕໍ ນ ນິຊ຺ຌານໍ ຂມນ຺ຕິ, ເຕ ອຸປາຣມ຺ຠານິສໍສາ ເຈວ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕິ ອິຕິວາທປ຺ປໂມກ຺ຂານິສໍສາ ຈ. ຍສ຺ສ ຈຕ຺ຖາຍ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕິ ຕຎ຺ຈສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ນານຸໂຠນ຺ຕິ. ເຕສໍ ເຕ ຘມ຺ມາ ທຸຄ຺ຄຫິຕາ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ທຸຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມານ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໓໘).

ຍາ ປນ ສຸຄ຺ຄຫິຕາ ສີລກ຺ຂນ຺ຘາທິປາຣິປູຣິໍເຍວ ອາກງ຺ຂມາເນນ ປຣິຍາປຸຏາ ນ ອຸປາຣມ຺ຠາທິເຫຕຸ, ອຍໍ ນິສ຺ສຣຓຕ຺ຖາ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເຕສໍ ເຕ ຘມ຺ມາ ສຸຄ຺ຄຫິຕາ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ສຸຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມານ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໓໙).

ຍໍ ປນ ປຣິຎ຺ຎາຕກ຺ຂນ຺ໂຘ ປຫີນກິເລໂສ ຠາວິຕມຄ຺ໂຄ ປຏິວິທ຺ຘາກຸປ຺ໂປ ສຈ຺ຉິກຕນິໂຣໂຘ ຂີຓາສໂວ ເກວລໍ ປເວຓິປາລນຕ຺ຖາຍ ວໍສານຸຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ປຣິຍາປຸຓາຕິ, ອຍໍ ຠຓ຺ຑາຄາຣິກປຣິຍຕ຺ຕີຕິ.

ວິນເຍ ປນ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸ ສີລສມ຺ປທໍ ນິສ຺ສາຍ ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ປາປຸຓາຕິ, ຕາສໍເຍວ ຈ ຕຕ຺ຖ ປເຠທວຈນໂຕ. ສຸຕ຺ເຕ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ສມາຘິສມ຺ປທໍ ນິສ຺ສາຍ ຉຬຠິຎ຺ຎາ ປາປຸຓາຕິ, ຕາສໍເຍວ ຈ ຕຕ຺ຖ ປເຠທວຈນໂຕ. ອຠິຘມ຺ເມ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ປຎ຺ຎາສມ຺ປທໍ ນິສ຺ສາຍ ຈຕສ຺ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາ ປາປຸຓາຕິ ຕາສຎ຺ຈ ຕຕ຺ເຖວ ປເຠທວຈນໂຕ. ເອວເມເຕສຸ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຍຖາກ຺ກເມນ ອິມໍ ວິຊ຺ຊາຕ຺ຕຍຉຬຠິຎ຺ຎາຈຕຸປຏິສມ຺ຠິທາປ຺ປເຠທໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປາປຸຓາຕິ.

ວິນເຍ ປນ ທຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ອນຸຎ຺ຎາຕສຸຂສມ຺ຜສ຺ສອຕ຺ຖຣຓປາວຸຣຓາທິຜສ຺ສສາມຎ຺ຎໂຕ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ເຕສຸ ອຸປາທິນ຺ນກຜສ຺ສາທີສຸ ອນວຊ຺ຊສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ຕຖາຫໍ ຠຄວຕາ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາມິ, ຍຖາ ເຍເມ ອນ຺ຕຣາຍິກາ ຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ເຕ ປຏິເສວໂຕ ນາລໍ ອນ຺ຕຣາຍາຍາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໔໑໗; ມ. ນິ. ໑.໒໓໔). ຕໂຕ ທຸສ຺ສີລຠາວໍ ປາປຸຓາຕິ. ສຸຕ຺ເຕ ທຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໔.໕) ອຘິປ຺ປາຍໍ ອຊານນ຺ໂຕ ທຸຄ຺ຄຫິຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຕ຺ຕນາ ທຸຄ຺ຄຫິເຕນ ອມ຺ເຫ ເຈວ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂຕິ ອຕ຺ຕານຎ຺ຈ ຂນຕິ ພຫຸຎ຺ຈ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ໔໑໗; ມ. ນິ. ໑.໒໓໖). ຕໂຕ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ອຠິຘມ຺ເມ ທຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຘມ຺ມຈິນ຺ຕໍ ອຕິຘາວນ຺ໂຕ ອຈິນ຺ເຕຍ຺ຍານິປິ ຈິນ຺ເຕຕິ, ຕໂຕ ຈິຕ຺ຕກ຺ເຂປໍ ປາປຸຓາຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຈິນ຺ເຕຍ຺ຍານິ, ນ ຈິນ຺ເຕຕພ຺ພານິ, ຍານິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ອຸມ຺ມາທສ຺ສ ວິຆາຕສ຺ສ ຠາຄີ ອສ຺ສາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໗໗). ເອວເມເຕສຸ ທຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຍຖາກ຺ກເມນ ອິມໍ ທຸສ຺ສີລຠາວມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຕາຈິຕ຺ຕກ຺ເຂປປ຺ປເຠທໍ ວິປຕ຺ຕິໍ ປາປຸຓາຕີຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ –

ປຣິຍຕ຺ຕິເຠທໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ, ວິປຕ຺ຕິຎ຺ຈາປິ ຍໍ ຍຫິໍ;

ປາປຸຓາຕິ ຍຖາ ຠິກ຺ຂຸ, ຕມ຺ປິ ສພ຺ພໍ ວິຠາວເຍຕິ.

ອຍມ຺ປິ ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາ ໂຫຕິ. ເອວໍ ນານປ຺ປກາຣໂຕ ປິຏການິ ຎຕ຺ວາ ເຕສໍ ວເສນ ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ສງ຺ຄຍ຺ຫມານໍ ຕີຓິ ປິຏການິ ໂຫນ຺ຕິ.

ກຖໍ ນິກາຍໂຕ ປຎ຺ຈ ນິກາຍາຕິ? ສພ຺ພເມວ ເຫຕໍ ທີຆນິກາໂຍ ມຊ຺ຌິມນິກາໂຍ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາໂຍ ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣນິກາໂຍ ຂຸທ຺ທກນິກາໂຍຕິ ປຎ຺ຈປ຺ປເຠທໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ທີຆນິກາໂຍ? ຕິວຄ຺ຄສງ຺ຄຫານິ ພ຺ຣຫ຺ມຊາລາທີນິ ຈຕຸຕ຺ຕິໍສ ສຸຕ຺ຕານິ.

ຈຕຸຕ຺ຕິໍເສວ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕາ, ຕິວຄ຺ໂຄ ຍສ຺ສ ສງ຺ຄໂຫ;

ເອສ ທີຆນິກາໂຍຕິ, ປຐໂມ ອນຸໂລມິໂກ.

ກສ຺ມາ ປເນສ ທີຆນິກາໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ? ທີຆປ຺ປມາຓານໍ ສຸຕ຺ຕານໍ ສມູຫໂຕ ນິວາສໂຕ ຈ. ສມູຫນິວາສາ ຫິ ນິກາໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ‘‘ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎໍ ເອກນິກາຍມ຺ປິ ສມນຸປສ຺ສາມິ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຍຖຍິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຣຈ຺ຉານຄຕາ ປາຓາ (ສໍ. ນິ. ໓.໑໐໐), ໂປຓິກນິກາໂຍ, ຈິກ຺ຂລ຺ລິກນິກາໂຍ’’ຕິ. ເອວມາທີນິ ເຈຕ຺ຖ ສາຘການິ ສາສນໂຕ ໂລກໂຕ ຈ. ເອວໍ ເສສານມ຺ປິ ນິກາຍຠາເວ ວຈນຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ກຕໂມ ມຊ຺ຌິມນິກາໂຍ? ມຊ຺ຌິມປ຺ປມາຓານິ ປຎ຺ຈທສວຄ຺ຄສງ຺ຄຫານິ ມູລປຣິຍາຍສຸຕ຺ຕາທີນິ ທິຍຑ຺ຒສຕໍ ທ຺ເວ ຈ ສຸຕ຺ຕານິ.

ທິຍຑ຺ຒສຕສຸຕ຺ຕນ຺ຕາ, ທ຺ເວ ຈ ສຸຕ຺ຕານິ ຍຕ຺ຖ ໂສ;

ນິກາໂຍ ມຊ຺ຌິໂມ ປຎ຺ຈ, ທສວຄ຺ຄປຣິຄ຺ຄໂຫ.

ກຕໂມ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາໂຍ? ເທວຕາສໍຍຸຕ຺ຕາທິວເສນ ຐິຕານິ ໂອຆຕຣຓາທີນິ ສຕ຺ຕ ສຸຕ຺ຕສຫສ຺ສານິ ສຕ຺ຕ ສຸຕ຺ຕສຕານິ ຈ ທ຺ວາສຏ຺ຐິ ຈ ສຸຕ຺ຕານິ.

ສຕ຺ຕ ສຸຕ຺ຕສຫສ຺ສານິ, ສຕ຺ຕ ສຸຕ຺ຕສຕານິ ຈ;

ທ຺ວາສຏ຺ຐິ ເຈວ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕາ, ເອໂສ ສໍຍຸຕ຺ຕສງ຺ຄໂຫ.

ກຕໂມ ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣນິກາໂຍ? ເອເກກອງ຺ຄາຕິເຣກວເສນ ຐິຕານິ ຈິຕ຺ຕປຣິຍາທານາທີນິ ນວ ສຸຕ຺ຕສຫສ຺ສານິ ປຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕສຕານິ ສຕ຺ຕປຎ຺ຎາສຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕານິ.

ນວ ສຸຕ຺ຕສຫສ຺ສານິ, ປຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕສຕານິ ຈ;

ສຕ຺ຕປຎ຺ຎາສສຸຕ຺ຕານິ, ສງ຺ຂ຺ຍາ ອງ຺ຄຸຕ຺ຕເຣ ອຍໍ.

ກຕໂມ ຂຸທ຺ທກນິກາໂຍ? ສກລໍ ວິນຍປິຏກໍ, ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ, ຂຸທ຺ທກປາຐ, ຘມ຺ມປທາທໂຍ ຈ ປຸພ຺ເພ ທສ຺ສິຕາ ປຎ຺ຈທສປ຺ປເຠທາ; ຐເປຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ນິກາເຍ ອວເສສໍ ພຸທ຺ຘວຈນນ຺ຕິ.

ຐເປຕ຺ວາ ຈຕຸໂຣເປເຕ, ນິກາເຍ ທີຆອາທິເກ;

ຕທຎ຺ຎໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ, ນິກາໂຍ ຂຸທ຺ທໂກ ມໂຕຕິ.

ເອວໍ ນິກາຍໂຕ ປຎ຺ຈ ນິກາຍາ ໂຫນ຺ຕິ.

ກຖໍ ອງ຺ຄວເສນ ນວງ຺ຄານີຕິ? ສພ຺ພເມວ ຫິທໍ ‘ສຸຕ຺ຕໍ ເຄຍ຺ຍໍ ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ ຄາຖາ ອຸທານໍ ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ ຊາຕກໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ເວທລ຺ລ’ນ຺ຕິ ນວປ຺ປເຠທໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຸຠໂຕວິຠງ຺ຄນິທ຺ເທສຂນ຺ຘກປຣິວາຣາ ສຸຕ຺ຕນິປາເຕ ມງ຺ຄລສຸຕ຺ຕຣຕນສຸຕ຺ຕນາລກສຸຕ຺ຕຕຸວຏ຺ຏກສຸຕ຺ຕານິ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ຈ ສຸຕ຺ຕນາມກໍ ຕຖາຄຕວຈນໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສພ຺ພມ຺ປິ ສຄາຖກໍ ສຸຕ຺ຕໍ ເຄຍ຺ຍນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວິເສເສນ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາເຍ ສກໂລປິ ສຄາຖາວຄ຺ໂຄ. ສກລມ຺ປິ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ, ນິຄ຺ຄາຖກໍ ສຸຕ຺ຕໍ, ຍຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ອຏ຺ຐຫິ ອງ຺ເຄຫິ ອສງ຺ຄຫິຕໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ, ຕໍ ເວຍ຺ຍາກຣຓນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຘມ຺ມປທໍ ເຖຣຄາຖາ ເຖຣີຄາຖາ ສຸຕ຺ຕນິປາເຕ ໂນສຸຕ຺ຕນາມິກາ ສຸທ຺ຘິກຄາຖາ ຈ ຄາຖາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ໂສມນສ຺ສຎາຓມຍິກຄາຖາປ຺ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ທ຺ວາສີຕິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕາ ອຸທານນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ‘ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ’ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕາ (ອິຕິວຸ. ໑) ທສຸຕ຺ຕຣສຕສຸຕ຺ຕນ຺ຕາ ອິຕິວຸຕ຺ຕກນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອປຓ຺ຓກຊາຕກາທີນິ ປຎ຺ຎາສາຘິການິ ປຎ຺ຈ ຊາຕກສຕານິ ຊາຕກນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຈ຺ຉຣິຍາ ອພ຺ຠຸຕາ ຘມ຺ມາ ອານນ຺ເທ’’ຕິອາທິນຍປວຕ຺ຕາ (ທີ. ນິ. ໒.໒໐໙; ອ. ນິ. ໔.໑໒໙) ສພ຺ເພປິ ອຈ຺ຉຣິຍອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມປ຺ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕາ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຈູຬເວທລ຺ລມຫາເວທລ຺ລສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສກ຺ກປຎ຺ຫສງ຺ຂາຣຠາຊນີຍມຫາປຸຓ຺ຓມສຸຕ຺ຕາທໂຍ ສພ຺ເພປິ ເວທຎ຺ຈ ຕຸຏ຺ຐິຎ຺ຈ ລທ຺ຘາ ລທ຺ຘາ ປຸຈ຺ຉິຕສຸຕ຺ຕນ຺ຕາ ເວທລ຺ລນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອວເມຕໍ ອງ຺ຄໂຕ ນວງ຺ຄານິ.

ກຖໍ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘໂຕ ຈຕຸຣາສີຕິ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘສຫສ຺ສານີຕິ? ສພ຺ພເມວ ຫິທໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ.

‘‘ທ຺ວາສີຕິ ພຸທ຺ຘໂຕ ຄຓ຺ຫິໍ, ທ຺ເວ ສຫສ຺ສານິ ຠິກ຺ຂຸໂຕ;

ຈຕຸຣາສີຕິ ສຫສ຺ສານິ, ເຍ ເມ ຘມ຺ມາ ປວຕ຺ຕິໂນ’’ຕິ. (ເຖຣຄາ. ໑໐໒໗);

ເອວໍ ປຣິທີປິຕຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘວເສນ ຈຕຸຣາສີຕິສຫສ຺ສປ຺ປເຠທໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ເອການຸສນ຺ຘິກໍ ສຸຕ຺ຕໍ ເອໂກ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ໂຘ. ຍໍ ອເນການຸສນ຺ຘິກໍ ຕຕ຺ຖ ອນຸສນ຺ຘິວເສນ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘຄຓນາ. ຄາຖາພນ຺ເຘສຸ ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉນໍ ເອໂກ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ໂຘ, ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ເອໂກ. ອຠິຘມ຺ເມ ເອກເມກໍ ຕິກທຸກຠາຊນໍ ເອກເມກຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕວາຣຠາຊນໍ ເອໂກ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ໂຘ. ວິນເຍ ອຕ຺ຖິ ວຕ຺ຖຸ, ອຕ຺ຖິ ມາຕິກາ, ອຕ຺ຖິ ປທຠາຊນີຍໍ, ອຕ຺ຖິ ອາປຕ຺ຕິ, ອຕ຺ຖິ ອນາປຕ຺ຕິ, ອຕ຺ຖິ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິ, ອຕ຺ຖິ ຕິກຈ຺ເຉໂທ. ຕຕ຺ຖ ເອກເມໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ເອກເມໂກ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘໂຕ ຈຕຸຣາສີຕິ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘສຫສ຺ສານິ.

ເອວເມຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ປຎ຺ຈສຕິກສງ຺ຄີຕິກາເລ ສງ຺ຄາຍນ຺ເຕນ ມຫາກສ຺ສປປ຺ປມຸເຂນ ວສີຄເຓນ ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ອຍໍ ວິນໂຍ, ອິທໍ ປຐມພຸທ຺ຘວຈນໍ, ອິທໍ ມຊ຺ຌິມພຸທ຺ຘວຈນໍ, ອິທໍ ປຈ຺ຉິມພຸທ຺ຘວຈນໍ, ອິທໍ ວິນຍປິຏກໍ, ອິທໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປິຏກໍ, ອິທໍ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ, ອຍໍ ທີຆນິກາໂຍ…ເປ… ອຍໍ ຂຸທ຺ທກນິກາໂຍ, ອິມານິ ສຸຕ຺ຕາທີນິ ນວງ຺ຄານິ, ອິມານິ ຈຕຸຣາສີຕິ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘສຫສ຺ສານີຕິ ອິມໍ ປເຠທໍ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາວ ສງ຺ຄີຕໍ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ອິມເມວ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ອຸທ຺ທານສງ຺ຄຫວຄ຺ຄສງ຺ຄຫເປຍ຺ຍາລສງ຺ຄຫເອກນິປາຕທຸກນິປາຕາທິນິປາຕສງ຺ຄຫສໍຍຸຕ຺ຕສງ຺ຄຫ ປຓ຺ຓາສສງ຺ຄຫາທິອເນກວິຘໍ, ຕີສຸ ປິຏເກສຸ ສນ຺ທິສ຺ສມານໍ ສງ຺ຄຫປ຺ປເຠທໍ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາວ ສຕ຺ຕຫິ ມາເສຫິ ສງ຺ຄີຕໍ.

ສງ຺ຄີຕິປຣິໂຍສາເນ ຈສ຺ສ ອິທໍ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖເຣນ ທສພລສ຺ສ ສາສນໍ ປຎ຺ຈວສ຺ສສຫສ຺ສປຣິມາຓກາລໍ ປວຕ຺ຕນສມຕ຺ຖໍ ກຕນ຺ຕິ ສຎ຺ຊາຕປ຺ປໂມທາ ສາຘຸກາຣໍ ວິຍ ທທມານາ ອຍໍ ມຫາປຖວີ ອຸທກປຣິຍນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ອເນກປ຺ປກາຣໍ ກມ຺ປິ ສງ຺ກມ຺ປິ ສມ຺ປກມ຺ປິ ສມ຺ປເວຘິ. ອເນການິ ຈ ອຈ຺ຉຣິຍານິ ປາຕຸຣເຫສຸໍ.

ເອວໍ ສງ຺ຄີເຕ ປເນຕ຺ຖ ອຍໍ ອຠິຘມ຺ໂມ ປິຏກໂຕ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ, ນິກາຍໂຕ ຂຸທ຺ທກນິກາໂຍ, ອງ຺ຄໂຕ ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ, ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘໂຕ ກຕິປຍານິ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘສຫສ຺ສານິ ໂຫນ຺ຕິ.

ຕໍ ຘາຣຍນ຺ເຕສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ປຸພ຺ເພ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພສາມຍິກປຣິສາຍ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຠິຘມ຺ມໂຕ ສຸຕ຺ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ໂຕ ‘‘ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ອພ຺ຍາກໂຕ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ ສິຍາ ກຸສລາ ສິຍາ ອກຸສລາ ສິຍາ ອພ຺ຍາກຕາ; ທສາຍຕນາ ອພ຺ຍາກຕາ, ທ຺ເວ ອາຍຕນາ ສິຍາ ກຸສລາ ສິຍາ ອກຸສລາ ສິຍາ ອພ຺ຍາກຕາ; ໂສຬສ ຘາຕຸໂຍ ອພ຺ຍາກຕາ, ທ຺ເວ ຘາຕຸໂຍ ສິຍາ ກຸສລາ ສິຍາ ອກຸສລາ ສິຍາ ອພ຺ຍາກຕາ; ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ ອກຸສລໍ, ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ ກຸສລໍ, ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ ອພ຺ຍາກຕໍ, ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ສິຍາ ກຸສລໍ ສິຍາ ອກຸສລໍ ສິຍາ ອພ຺ຍາກຕໍ; ທສິນ຺ທ຺ຣິຍາ ອພ຺ຍາກຕາ, ໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອກຸສລໍ, ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ກຸສລໍ, ຈຕ຺ຕາຣິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສິຍາ ກຸສລາ ສິຍາ ອພ຺ຍາກຕາ, ຉ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສິຍາ ກຸສລາ ສິຍາ ອກຸສລາ ສິຍາ ອພ຺ຍາກຕາ’’ຕິ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖສິ.

ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ນິສິນ຺ໂນ ‘ຘມ຺ມກຖິກ ຕ຺ວໍ ສິເນຣຸໍ ປຣິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ວິຍ ທີຆສຸຕ຺ຕໍ ອາຫຣສິ, ກິໍ ສຸຕ຺ຕໍ ນາເມຕ’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘ອຠິຘມ຺ມສຸຕ຺ຕໍ ນາມ, ອາວຸໂສ’ຕິ. ‘ອຠິຘມ຺ມສຸຕ຺ຕໍ ກສ຺ມາ ອາຫຣສິ? ກິໍ ອຎ຺ຎໍ ພຸທ຺ຘຠາສິຕໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອາຫຣິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’ຕິ? ‘ອຠິຘມ຺ໂມ ເກນ ຠາສິໂຕ’ຕິ? ‘ນ ເອໂສ ພຸທ຺ຘຠາສິໂຕ’ຕິ. ‘ກິໍ ປນ ເຕ, ອາວຸໂສ, ວິນຍປິຏກໍ ອຸຄ຺ຄຫິຕ’ນ຺ຕິ? ‘ນ ອຸຄ຺ຄຫິຕໍ, ອາວຸໂສ’ຕິ. ‘ອວິນຍຘາຣິຕາຍ ມຎ຺ເຎ ຕ຺ວໍ ອຊານນ຺ໂຕ ເອວໍ ວເທສີ’ຕິ. ‘ວິນຍມຕ຺ຕເມວ, ອາວຸໂສ, ອຸຄ຺ຄຫິຕ’ນ຺ຕິ. ‘ຕມ຺ປິ ເຕ ທຸຄ຺ຄຫິຕໍ, ປຣິສປຣິຍນ຺ເຕ ນິສີທິຕ຺ວາ ນິທ຺ທາຍນ຺ເຕນ ອຸຄ຺ຄຫິຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ; ຕຸມ຺ຫາທິເສ ຫິ ປພ຺ພາເຊນ຺ໂຕ ວາ ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ໂຕ ວາ ສາຕິສາໂຣ ໂຫຕິ’. ‘ກິໍ ກາຣຓາ’? ວິນຍມຕ຺ຕສ຺ສປິ ທຸຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ; ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ຕຕ຺ຖ ອນາປຕ຺ຕິ, ນ ວິວຓ຺ເຓຕຸກາໂມ ອິງ຺ຆ ຕາວ, ອາວຸໂສ, ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ວາ ຄາຖາໂຍ ວາ ອຠິຘມ຺ມໍ ວາ ປຣິຍາປຸຓສ຺ສຸ, ປຈ຺ຉາປິ ວິນຍໍ ປຣິຍາປຸຓິສ຺ສສີ’’ຕິ (ປາຈິ. ໔໔໒) ຠຓຕິ. ‘‘ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ໂອກາສໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ອຠິຘມ຺ມໍ ວາ ວິນຍໍ ວາ ປຸຈ຺ຉຕິ, ອຠິຘມ຺ເມ ໂອກາສໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ວາ ວິນຍໍ ວາ ປຸຈ຺ຉຕິ, ວິນເຍ ໂອກາສໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ວາ ອຠິຘມ຺ມໍ ວາ ປຸຈ຺ຉຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ໑໒໒໑). ‘ຕ຺ວໍ ປນ ເອຕ຺ຕກມ຺ປິ ນ ຊານາສີ’ຕິ ເອຕ຺ຕເກນປິ ປຣວາທີ ນິຄ຺ຄຫິໂຕ ໂຫຕິ.

ມຫາໂຄສິງ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ ປນ ອິໂຕປິ ພລວຕຣໍ. ຕຕ຺ຣ ຫິ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຸຈ຺ຉິຕປຎ຺ຫຎ຺ຈ ວິສ຺ສຊ຺ຊນຎ຺ຈ ອາໂຣເຈຕຸໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ອາໂຣເຈນ຺ໂຕ ‘‘ອິຘາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ທ຺ເວ ຠິກ຺ຂູ ອຠິຘມ຺ມກຖໍ ກເຖນ຺ຕິ, ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ຐາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕິ, ໂນ ຈ ສໍສາເທນ຺ຕິ, ຘມ຺ມີ ຈ ເນສໍ ກຖາປວຕ຺ຕິນີ ໂຫຕິ, ເອວຣູເປນ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸນາ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ ໂສເຠຍ຺ຍາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໓໔໓) ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ອາຠິຘມ຺ມິກາ ນາມ ມມ ສາສເນ ປຣິພາຫິຣາຕິ ອວຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓາລິງ຺ຄສທິສໍ ຄີວໍ ອຸນ຺ນາເມຕ຺ວາ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ທສສ຺ສິຣີກໍ ມຫາມຸຂໍ ປູເຣຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂຆສໍ ນິຈ຺ຉາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ ສາຣິປຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສາຘຸກາຣໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ຍຖາ ຕໍ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຈ ສມ຺ມາ ພ຺ຍາກຣມາໂນ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຫິ ສາຣິປຸຕ຺ຕ ຘມ຺ມກຖິໂກ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໓໔໓) ອາຫ. ອາຠິຘມ຺ມິກຠິກ຺ຂູເຍວ ກິຣ ຘມ຺ມກຖິກາ ນາມ, ອວເສສາ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖນ຺ຕາປິ ນ ຘມ຺ມກຖິກາ. ກສ຺ມາ? ເຕ ຫິ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖນ຺ຕາ ກມ຺ມນ຺ຕຣໍ ວິປາກນ຺ຕຣໍ ຣູປາຣູປປຣິຈ຺ເຉທໍ ຘມ຺ມນ຺ຕຣໍ ອາໂລເຬຕ຺ວາ ກເຖນ຺ຕິ. ອາຠິຘມ຺ມິກາ ປນ ຘມ຺ມນ຺ຕຣໍ ນ ອາໂລເຬນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ອາຠິຘມ຺ມິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມໍ ກເຖຕຸ ວາ ມາ ວາ, ປຸຈ຺ຉິຕກາເລ ປນ ປຎ຺ຫໍ ກເຖສ຺ສຕີຕິ. ອຍເມວ ເອກນ຺ຕຘມ຺ມກຖິໂກ ນາມ ໂຫຕິ. ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ ສຕ຺ຖາ ສາຘຸກາຣໍ ທຕ຺ວາ ‘ສຸກຖິຕໍ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນນາ’ຕິ ອາຫ.

ອຠິຘມ຺ມໍ ປຏິພາເຫນ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ຊິນຈກ຺ເກ ປຫາຣໍ ເທຕິ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ປຏິພາຫຕິ, ສຕ຺ຖຸ ເວສາຣຊ຺ຊຎ຺ຎາຓໍ ປຏິນິວຕ຺ເຕຕິ, ໂສຕຸກາມໍ ປຣິສໍ ວິສໍວາເທຕິ, ອຣິຍມຄ຺ເຄ ອາວຣຓໍ ພນ຺ຘຕິ, ອຏ຺ຐາຣສສຸ ເຠທກຣວຕ຺ຖູສຸ ເອກສ຺ມິໍ ສນ຺ທິສ຺ສຕິ ອຸກ຺ເຂປນີຍກມ຺ມຕຊ຺ຊນີຍກມ຺ມາຣໂຫ ໂຫຕິ. ຕໍ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕພ຺ໂພ ‘ຄຈ຺ຉ ວິຆາສາໂທ ຫຸຕ຺ວາ ຊີວິສ຺ສສີ’ຕິ.

ອຖາປິ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘‘ສເຈ ອຠິຘມ຺ໂມ ພຸທ຺ຘຠາສິໂຕ, ຍຖາ ອເນເກສຸ ສຸຕ຺ຕສຫສ຺ເສສຸ ‘ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕີ’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ນິທານໍ ສຊ຺ຊິຕໍ, ເອວມສ຺ສາປິ ນິທານໍ ສຊ຺ຊິຕໍ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ. ໂສ ‘ຊາຕກສຸຕ຺ຕນິປາຕຘມ຺ມປທາທີນໍ ເອວຣູປໍ ນິທານໍ ນຕ຺ຖິ, ນ ເຈຕານິ ນ ພຸທ຺ຘຠາສິຕານີ’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິປິ ເອວໍ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ‘ປຓ຺ຑິຕ, ອຠິຘມ຺ໂມ ນາເມສ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘານໍເຍວ ວິສໂຍ, ນ ອຎ຺ເຎສໍ ວິສໂຍ. ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ໂອກ຺ກນ຺ຕິ ປາກຏາ, ອຠິຊາຕິ ປາກຏາ, ອຠິສມ຺ໂພຘິ ປາກຏາ, ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນໍ ປາກຏໍ. ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ປາກຏໍ, ຕິທິວກ຺ກໂມ ປາກໂຏ, ເທວໂລເກ ເທສິຕຠາໂວ ປາກໂຏ, ເທໂວໂຣຫນໍ ປາກຏໍ. ຍຖາ ນາມ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣຎ຺ໂຎ ຫຕ຺ຖິຣຕນໍ ວາ ອສ຺ສຣຕນໍ ວາ ເຖເນຕ຺ວາ ຍານເກ ໂຍເຊຕ຺ວາ ວິຈຣຓໍ ນາມ ອຏ຺ຐານໍ ອກາຣຓໍ; ຈກ຺ກຣຕນໍ ວາ ປນ ເຖເນຕ຺ວາ ປລາລສກເຏ ໂອລມ຺ພິຕ຺ວາ ວິຈຣຓໍ ນາມ ອຏ຺ຐານໍ ອກາຣຓໍ; ໂຍຊນປ຺ປມາຓໍ ໂອຠາສນສມຕ຺ຖໍ ມຓິຣຕນໍ ວາ ປນ ກປ຺ປາສປຈ຺ຉິຍໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວຬຎ຺ຊນໍ ນາມ ອຏ຺ຐານໍ ອກາຣຓໍ. ກສ຺ມາ? ຣາຊາຣຫຠຓ຺ຑຕາຍ; ເອວເມວ ອຠິຘມ຺ໂມ ນາມ ນ ອຎ຺ເຎສໍ ວິສໂຍ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘານໍເຍວ ວິສໂຍ. ເຕສໍ ວເສນ ເທເສຕພ຺ພເທສນາ. ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ໂອກ຺ກນ຺ຕິ ປາກຏາ…ເປ… ເທໂວໂຣຫນໍ ປາກຏໍ. ອຠິຘມ຺ມສ຺ສ ນິທານກິຈ຺ຈໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ ປຓ຺ຑິຕາ’ຕິ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ປຣວາທິນາ ສຫຘມ຺ມິກໍ ອຸທາຫຣຓໍ ອຸທາຫຣິຕຸໍ.

ມຓ຺ຑລາຣາມວາສີ ຕິສ຺ສຠູຕິຕ຺ເຖໂຣ ປນ ມຫາໂພຘິນິທາໂນ ເອສ ອຠິຘມ຺ໂມ ນາມາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເຍນ ສ຺ວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຫາເຣນ ປຐມາຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຫຣາມິ ຕສ຺ສ ປເທເສນ ວິຫາສິ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໑) ອິມໍ ປເທສວິຫາຣສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ກເຖສິ. ທສວິໂຘ ຫິ ປເທໂສ ນາມ – ຂນ຺ຘປເທໂສ, ອາຍຕນປເທໂສ, ຘາຕຸປເທໂສ, ສຈ຺ຈປເທໂສ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍປເທໂສ, ປຈ຺ຈຍາກາຣປເທໂສ, ສຕິປຏ຺ຐານປເທໂສ, ຌານປເທໂສ, ນາມປເທໂສ, ຘມ຺ມປເທໂສຕິ. ເຕສຸ ສຕ຺ຖາ ມຫາໂພຘິມຓ຺ເຑ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ນິປ຺ປເທເສນ ປຏິວິຊ຺ຌິ, ອິມໍ ເຕມາສໍ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘວເສເນວ ວິຫາສິ. ທ຺ວາທສາຍຕນານິ ອຏ຺ຐາຣສ ຘາຕຸໂຍ ນິປ຺ປເທເສນ ປຏິວິຊ຺ຌິ. ອິມໍ ເຕມາສໍ ຘມ຺ມາຍຕເນ ເວທນາວເສນ ຘມ຺ມຘາຕຸຍຎ຺ຈ ເວທນາວເສເນວ ວິຫາສິ. ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ນິປ຺ປເທເສນ ປຏິວິຊ຺ຌິ, ອິມໍ ເຕມາສໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ເຈ ເວທນາວເສເນວ ວິຫາສິ. ພາວີສຕິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ນິປ຺ປເທເສນ ປຏິວິຊ຺ຌິ, ອິມໍ ເຕມາສໍ ເວທນາປຎ຺ຈກອິນ຺ທ຺ຣິຍວເສນ ວິຫາສິ. ທ຺ວາທສປທິກໍ ປຈ຺ຈຍາກາຣວຏ຺ຏໍ ນິປ຺ປເທເສນ ປຏິວິຊ຺ຌິ, ອິມໍ ເຕມາສໍ ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາວເສເນວ ວິຫາສິ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ນິປ຺ປເທເສນ ປຏິວິຊ຺ຌິ, ອິມໍ ເຕມາສໍ ເວທນາສຕິປຏ຺ຐານວເສເນວ ວິຫາສິ. ຈຕ຺ຕາຣິ ຌານານິ ນິປ຺ປເທເສນ ປຏິວິຊ຺ຌິ, ອິມໍ ເຕມາສໍ ຌານງ຺ເຄສຸ ເວທນາວເສເນວ ວິຫາສິ. ນາມໍ ນິປ຺ປເທເສນ ປຏິວິຊ຺ຌິ, ອິມໍ ເຕມາສໍ ຕຕ຺ຖ ເວທນາວເສເນວ ວິຫາສິ. ຘມ຺ເມ ນິປ຺ປເທເສນ ປຏິວິຊ຺ຌິ, ອິມໍ ເຕມາສໍ ເວທນາຕ຺ຕິກວເສເນວ ວິຫາສີຕິ. ເອວໍ ເຖໂຣ ປເທສວິຫາຣສຸຕ຺ຕນ຺ຕວເສນ ອຠິຘມ຺ມສ຺ສ ນິທານໍ ກເຖສິ.

ຄາມວາສີ ສຸມນເທວຕ຺ເຖໂຣ ປນ ເຫຏ຺ຐາໂລຫປາສາເທ ຘມ຺ມໍ ປຣິວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ‘ອຍໍ ປຣວາທີ ພາຫາ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ອຣຎ຺ເຎ ກນ຺ທນ຺ໂຕ ວິຍ, ອສກ຺ຂິກໍ ອຑ຺ຑໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຍ ຈ, ອຠິຘມ຺ເມ ນິທານສ຺ສ ອຕ຺ຖິຠາວມ຺ປິ ນ ຊານາຕີ’ຕິ ວຕ຺ວາ ນິທານໍ ກເຖນ຺ໂຕ ເອວມາຫ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ເທເວສຸ ວິຫຣຕິ ຕາວຕິໍເສສຸ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກມູເລ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາຍໍ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ອຠິຘມ຺ມກຖໍ ກເຖສິ – ‘‘ກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ອພ຺ຍາກຕາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ.

ອຎ຺ເຎສຸ ປນ ສຸຕ຺ເຕສຸ ເອກເມວ ນິທານໍ. ອຠິຘມ຺ເມ ທ຺ເວ ນິທານານິ – ອຘິຄມນິທານຎ຺ຈ ເທສນານິທານຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ອຘິຄມນິທານໍ ທີປງ຺ກຣທສພລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ມຫາໂພຘິປລ຺ລງ຺ກາ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເທສນານິທານໍ ຍາວ ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນາ. ເອວໍ ອຸຠຍນິທານສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປນສ຺ສ ອຠິຘມ຺ມສ຺ສ ນິທານໂກສລ຺ລຕ຺ຖໍ ອິທໍ ຕາວ ປຎ຺ຫາກມ຺ມໍ ເວທິຕພ຺ພໍ – ອຍໍ ອຠິຘມ຺ໂມ ນາມ ເກນ ປຠາວິໂຕ? ກຕ຺ຖ ປຣິປາຈິໂຕ? ກຕ຺ຖ ອຘິຄໂຕ? ກທາ ອຘິຄໂຕ? ເກນ ອຘິຄໂຕ? ກຕ຺ຖ ວິຈິໂຕ? ກທາ ວິຈິໂຕ? ເກນ ວິຈິໂຕ? ກຕ຺ຖ ເທສິໂຕ? ກສ຺ສຕ຺ຖາຍ ເທສິໂຕ? ກິມຕ຺ຖໍ ເທສິໂຕ? ເກຫິ ປຏິຄ຺ຄຫິໂຕ? ເກ ສິກ຺ຂນ຺ຕິ? ເກ ສິກ຺ຂິຕສິກ຺ຂາ? ເກ ຘາເຣນ຺ຕິ? ກສ຺ສ ວຈນໍ? ເກນາຠໂຕຕິ?

ຕຕ຺ຣິທໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ – ເກນ ປຠາວິໂຕຕິ ໂພຘິອຠິນີຫາຣສທ຺ຘາຍ ປຠາວິໂຕ. ກຕ຺ຖ ປຣິປາຈິໂຕຕິ ອຑ຺ຒຉກ຺ເກສຸ ຊາຕກສເຕສຸ. ກຕ຺ຖ ອຘິຄໂຕຕິ ໂພຘິມູເລ. ກທາ ອຘິຄໂຕຕິ ວິສາຂາປຸຓ຺ຓມາສິຍໍ. ເກນາຘິຄໂຕຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ເຘນ. ກຕ຺ຖ ວິຈິໂຕຕິ ໂພຘິມຓ຺ເຑ. ກທາ ວິຈິໂຕຕິ ຣຕນຆຣສຕ຺ຕາເຫ. ເກນ ວິຈິໂຕຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ເຘນ. ກຕ຺ຖ ເທສິໂຕຕິ ເທເວສຸ ຕາວຕິໍເສສຸ. ກສ຺ສຕ຺ຖາຍ ເທສິໂຕຕິ ເທວຕານໍ. ກິມຕ຺ຖໍ ເທສິໂຕຕິ ຈຕຸໂຣຆນິທ຺ຘຣຓຕ຺ຖໍ. ເກຫິ ປຏິຄ຺ຄຫິໂຕຕິ ເທເວຫິ. ເກ ສິກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ເສກ຺ຂາ ຈ ປຸຖຸຊ຺ຊນກລ຺ຍາຓາ ຈ. ເກ ສິກ຺ຂິຕສິກ຺ຂາຕິ ອຣຫນ຺ໂຕ ຂີຓາສວາ. ເກ ຘາເຣນ຺ຕີຕິ ເຍສໍ ວຕ຺ຕຕິ ເຕ ຘາເຣນ຺ຕິ. ກສ຺ສ ວຈນນ຺ຕິ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ, ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ. ເກນາຠໂຕຕິ ອາຈຣິຍປຣມ຺ປຣາຍ.

ອຍຎ຺ຫິ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ຠທ຺ທຊິ ໂສຠິໂຕ ປິຍຊາລີ ປິຍປາໂລ ປິຍທສ຺ສີ ໂກສິຍປຸຕ຺ໂຕ ສິຄ຺ຄໂວ ສນ຺ເທໂຫ ໂມຄ຺ຄລິປຸຕ຺ໂຕ ສຸທຕ຺ໂຕ ຘມ຺ມິໂຍ ທາສໂກ ໂສຓໂກ ເຣວໂຕຕິ ເອວມາທີຫິ ຍາວ ຕຕິຍສງ຺ຄີຕິກາລາ ອາຠໂຕ. ຕໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ເຕສໍເຍວ ສິສ຺ສານຸສິສ຺ເສຫີຕິ ເອວໍ ຕາວ ຊມ຺ພຸທີປຕເລ ອາຈຣິຍປຣມ຺ປຣາຍ ອາຠໂຕ. ອິມໍ ປນ ທີປໍ –

ຕໂຕ ມຫິນ຺ໂທ ອິຏ຺ຏິໂຍ, ອຸຕ຺ຕິໂຍ ສມ຺ພໂລ ຕຖາ;

ປຓ຺ຑິໂຕ ຠທ຺ທນາໂມ ຈ, ເອເຕ ນາຄາ ມຫາປຎ຺ຎາ.

ຊມ຺ພຸທີປາ ອິຘາຄຕາຕິ (ປຣິ. ໓, ໘).

ອິເມຫິ ມຫານາເຄຫິ ອາຠໂຕ. ຕໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ເຕສໍເຍວ ສິສ຺ສານຸສິສ຺ສສງ຺ຂາຕາຍ ອາຈຣິຍປຣມ຺ປຣາຍ ຍາວຊ຺ຊຕນກາລາ ອາຠໂຕ.

ສຸເມຘກຖາ

ເອວໍ ອາຠຕສ຺ສ ປນສ຺ສ ຍໍ ຕໍ ທີປງ຺ກຣທສພລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ມຫາໂພຘິປລ຺ລງ຺ກາ ອຘິຄມນິທານໍ, ຍາວ ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນາ ເທສນານິທານຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສ ອາວິຠາວຕ຺ຖໍ ອຍໍ ອນຸປຸພ຺ພິກຖາ ເວທິຕພ຺ພາ –

ອິໂຕ ກິຣ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິການໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານໍ ມຕ຺ຖເກ ອມຣວຕີ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ. ຕຕ຺ຖ ສຸເມໂຘ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປຏິວສຕິ ອຸຠໂຕ ສຸຊາໂຕ, ມາຕິໂຕ ຈ ປິຕິໂຕ ຈ, ສໍສຸທ຺ຘຄຫຓິໂກ, ຍາວ ສຕ຺ຕມາ ກຸລປຣິວຏ຺ຏາ ອກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ອນຸປກຸຏ຺ໂຐ ຊາຕິວາເທນ, ອຠິຣູໂປ ທສ຺ສນີໂຍ ປາສາທິໂກ ປຣມາຍ ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ໂສ ອຎ຺ຎໍ ກມ຺ມໍ ອກຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສິປ຺ປເມວ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິ. ຕສ຺ສ ທຫຣກາເລເຍວ ມາຕາປິຕໂຣ ກາລມກໍສຸ. ອຖສ຺ສ ຣາສິວຑ຺ຒໂກ ອມຈ຺ໂຈ ອາຍໂປຕ຺ຖກໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕມຓິມຸຕ຺ຕາທິປູຣິເຕ ຄພ຺ເຠ ວິວຣິຕ຺ວາ ‘ເອຕ຺ຕກໍ ເຕ ກຸມາຣ ມາຕຸ ສນ຺ຕກໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ປິຕຸ ສນ຺ຕກໍ, ເອຕ຺ຕກາ ອຍ຺ຍກປຍ຺ຍການໍ ສນ຺ຕກາຕິ ຍາວ ສຕ຺ຕມາ ກຸລປຣິວຏ຺ຏາ ຘນໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ເອຕໍ ປຏິປຊ຺ຊາຫີ’ຕິ ອາຫ. ສຸເມຘປຓ຺ຑິໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘ອິມໍ ຘນໍ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ປິຕຸປິຕາມຫາທໂຍ ປຣໂລກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ເອກກຫາປຓມ຺ປິ ຄເຫຕ຺ວາ ນ ຄຕາ, ມຍາ ປນ ຄເຫຕ຺ວາ ຄມນກາຣຓໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’ຕິ ໂສ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ນຄເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ທານໍ ທຕ຺ວາ ຕາປສປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ສຸເມຘກຖາ ກເຖຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ພຸທ຺ຘວໍເສ (ພຸ. ວໍ. ໒.໑-໓໓) –

ກປ຺ເປ ຈ ສຕສຫສ຺ເສ, ຈຕຸໂຣ ຈ ອສງ຺ຂິເຍ;

ອມຣໍ ນາມ ນຄຣໍ, ທສ຺ສເນຍ຺ຍໍ ມໂນຣມໍ.

ທສຫິ ສທ຺ເທຫິ ອວິວິຕ຺ຕໍ, ອນ຺ນປານສມາຍຸຕໍ;

ຫຕ຺ຖິສທ຺ທໍ ອສ຺ສສທ຺ທໍ, ເຠຣິສງ຺ຂຣຖານິ ຈ;

ຂາທຖ ປິວຖ ເຈວ, ອນ຺ນປາເນນ ໂຆສິຕໍ.

ນຄຣໍ ສພ຺ພງ຺ຄສມ຺ປນ຺ນໍ, ສພ຺ພກມ຺ມມຸປາຄຕໍ;

ສຕ຺ຕຣຕນສມ຺ປນ຺ນໍ, ນານາຊນສມາກຸລໍ;

ສມິທ຺ຘໍ ເທວນຄຣໍວ, ອາວາສໍ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມິນໍ.

ນຄເຣ ອມຣວຕິຍາ, ສຸເມໂຘ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ;

ອເນກໂກຏິສນ຺ນິຈໂຍ, ປຫູຕຘນຘຎ຺ຎວາ.

ອຊ຺ຌາຍໂກ ມນ຺ຕຘໂຣ, ຕິຓ຺ຓໍ ເວທານ ປາຣຄູ;

ລກ຺ຂເຓ ອິຕິຫາເສ ຈ, ສຘມ຺ເມ ປາຣມິໍ ຄໂຕ.

ຣໂຫຄໂຕ ນິສີທິຕ຺ວາ, ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສຫໍ ຕທາ;

ທຸກ຺ໂຂ ປຸນພ຺ຠໂວ ນາມ, ສຣີຣສ຺ສ ຈ ເຠທນໍ.

ຊາຕິຘມ຺ໂມ ຊຣາຘມ຺ໂມ, ພ຺ຍາຘິຘມ຺ໂມ ສຫໍ ຕທາ;

ອຊຣໍ ອມຕໍ ເຂມໍ, ປຣິເຍສິສ຺ສາມິ ນິພ຺ພຸຕິໍ.

ຍໍນູນິມໍ ປູຕິກາຍໍ, ນານາກຸຓປປູຣິຕໍ;

ຉຑ຺ຑຍິຕ຺ວານ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ, ອນເປກ຺ໂຂ ອນຕ຺ຖິໂກ.

ອຕ຺ຖິ ເຫຫິຕິ ໂສ ມຄ຺ໂຄ, ນ ໂສ ສກ຺ກາ ນ ເຫຕຸເຍ;

ປຣິເຍສິສ຺ສາມິ ຕໍ ມຄ຺ຄໍ, ຠວໂຕ ປຣິມຸຕ຺ຕິຍາ.

ຍຖາປິ ທຸກ຺ເຂ ວິຊ຺ຊນ຺ເຕ, ສຸຂໍ ນາມປິ ວິຊ຺ຊຕິ;

ເອວໍ ຠເວ ວິຊ຺ຊມາເນ, ວິຠໂວປິ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພໂກ.

ຍຖາປິ ອຸຓ຺ເຫ ວິຊ຺ຊນ຺ເຕ, ອປຣໍ ວິຊ຺ຊຕິ ສີຕລໍ;

ເອວໍ ຕິວິຘຄ຺ຄິ ວິຊ຺ຊນ຺ເຕ, ນິພ຺ພານໍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພກໍ.

ຍຖາປິ ປາເປ ວິຊ຺ຊນ຺ເຕ, ກລ຺ຍາຓມປິ ວິຊ຺ຊຕິ;

ເອວເມວ ຊາຕິ ວິຊ຺ຊນ຺ເຕ, ອຊາຕິປິຈ຺ຉິຕພ຺ພກໍ.

ຍຖາ ຄູຖຄໂຕ ປຸຣິໂສ, ຕຬາກໍ ທິສ຺ວານ ປູຣິຕໍ;

ນ ຄເວສຕິ ຕໍ ຕຬາກໍ, ນ ໂທໂສ ຕຬາກສ຺ສ ໂສ.

ເອວໍ ກິເລສມລໂຘເວ, ວິຊ຺ຊນ຺ເຕ ອມຕນ຺ຕເຬ;

ນ ຄເວສຕິ ຕໍ ຕຬາກໍ, ນ ໂທໂສ ອມຕນ຺ຕເຬ.

ຍຖາ ອຣີຫິ ປຣິຣຸທ຺ໂຘ, ວິຊ຺ຊນ຺ເຕ ຄມນມ຺ປເຖ;

ນ ປລາຍຕິ ໂສ ປຸຣິໂສ, ນ ໂທໂສ ອຎ຺ຊສສ຺ສ ໂສ.

ເອວໍ ກິເລສປຣິຣຸທ຺ໂຘ, ວິຊ຺ຊມາເນ ສິເວ ປເຖ;

ນ ຄເວສຕິ ຕໍ ມຄ຺ຄໍ, ນ ໂທໂສ ສິວມຎ຺ຊເສ.

ຍຖາປິ ພ຺ຍາຘິໂຕ ປຸຣິໂສ, ວິຊ຺ຊມາເນ ຕິກິຈ຺ຉເກ;

ນ ຕິກິຈ຺ຉາເປຕິ ຕໍ ພ຺ຍາຘິໍ, ນ ໂທໂສ ໂສ ຕິກິຈ຺ຉເກ.

ເອວໍ ກິເລສພ຺ຍາຘີຫິ, ທຸກ຺ຂິໂຕ ປຣິປີຬິໂຕ;

ນ ຄເວສຕິ ຕໍ ອາຈຣິຍໍ, ນ ໂທໂສ ໂສ ວິນາຍເກ.

ຍຖາປິ ກຸຓປໍ ປຸຣິໂສ, ກຓ຺ເຐ ພທ຺ຘໍ ຊິຄຸຈ຺ຉິຍ;

ໂມຈຍິຕ຺ວານ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ສຸຂີ ເສຣີ ສຍໍວສີ.

ຕເຖວິມໍ ປູຕິກາຍໍ, ນານາກຸຓປສຎ຺ຈຍໍ;

ຉຑ຺ຑຍິຕ຺ວານ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ, ອນເປກ຺ໂຂ ອນຕ຺ຖິໂກ.

ຍຖາ ອຸຈ຺ຈາຣຏ຺ຐານມ຺ຫິ, ກຣີສໍ ນຣນາຣິໂຍ;

ຉຑ຺ຑຍິຕ຺ວານ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນເປກ຺ຂາ ອນຕ຺ຖິກາ.

ເອວເມວາຫໍ ອິມໍ ກາຍໍ, ນານາກຸຓປປູຣິຕໍ;

ຉຑ຺ຑຍິຕ຺ວານ ຄຈ຺ຉິສ຺ສໍ, ວຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ຍຖາ ກຸຏິໍ.

ຍຖາປິ ຊຊ຺ຊຣໍ ນາວໍ, ປລຸຄ຺ຄໍ ອຸທຄາຫິນິໍ;

ສາມີ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນເປກ຺ຂາ ອນຕ຺ຖິກາ.

ເອວເມວາຫໍ ອິມໍ ກາຍໍ, ນວຈ຺ຉິທ຺ທໍ ຘຸວສ຺ສວໍ;

ຉຑ຺ຑຍິຕ຺ວານ ຄຈ຺ຉິສ຺ສໍ, ຊິຓ຺ຓນາວໍວ ສາມິກາ.

ຍຖາປິ ປຸຣິໂສ ໂຈເຣຫິ, ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຠຓ຺ຑມາທິຍ;

ຠຓ຺ຑຈ຺ເຉທຠຍໍ ທິສ຺ວາ, ຉຑ຺ຑຍິຕ຺ວານ ຄຈ຺ຉຕິ.

ເອວເມວ ອຍໍ ກາໂຍ, ມຫາໂຈຣສໂມ ວິຍ;

ປຫາຍິມໍ ຄມິສ຺ສາມິ, ກຸສລຈ຺ເຉທນາຠຍາ.

ເອວາຫໍ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ວານ, ເນກໂກຏິສຕໍ ຘນໍ;

ນາຖານາຖານໍ ທຕ຺ວານ, ຫິມວນ຺ຕມຸປາຄມິໍ.

ຫິມວນ຺ຕສ຺ສາວິທູເຣ, ຘມ຺ມິໂກ ນາມ ປພ຺ພໂຕ;

ອສ຺ສໂມ ສຸກໂຕ ມຍ຺ຫໍ, ປຓ຺ຓສາລາ ສຸມາປິຕາ.

ຈງ຺ກມໍ ຕຕ຺ຖ ມາເປສິໍ, ປຎ຺ຈໂທສວິວຊ຺ຊິຕໍ;

ອຏ຺ຐຄຸຓສມຸເປຕໍ, ອຠິຎ຺ຎາພລມາຫຣິໍ.

ສາຏກໍ ປຊຫິໍ ຕຕ຺ຖ, ນວໂທສມຸປາຄຕໍ;

ວາກຈີຣໍ ນິວາເສສິໍ, ທ຺ວາທສຄຸຓມຸປາຄຕໍ.

ອຏ຺ຐໂທສສມາກິຓ຺ຓໍ, ປຊຫິໍ ປຓ຺ຓສາລກໍ;

ອຸປາຄມິໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ, ຄຸເຓ ທສຫຸປາຄຕໍ.

ວາປິຕໍ ໂຣປິຕໍ ຘຎ຺ຎໍ, ປຊຫິໍ ນິຣວເສສໂຕ;

ອເນກຄຸຓສມ຺ປນ຺ນໍ, ປວຕ຺ຕຜລມາທິຍິໍ.

ຕຕ຺ຖປ຺ປຘານໍ ປທຫິໍ, ນິສຊ຺ຊຏ຺ຐານຈງ຺ກເມ;

ອພ຺ຠນ຺ຕຣມ຺ຫິ ສຕ຺ຕາເຫ, ອຠິຎ຺ຎາພລ ປາປຸຓິນ຺ຕິ. (ພຸ. ວໍ. ໒.໑-໓໓);

ຕຕ຺ຖ ອສ຺ສໂມ ສຸກໂຕ ມຍ຺ຫໍ, ປຓ຺ຓສາລາ ສຸມາປິຕາຕິ ອິມິສ຺ສາ ປາຬິຍາ ສຸເມຘປຓ຺ຑິເຕນ ອສ຺ສມປຓ຺ຓສາລາຈງ຺ກມາ ສຫຕ຺ຖາ ມາປິຕາ ວິຍ ວຸຕ຺ຕາ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ມຫາສຕ຺ຕຎ຺ຫິ ‘‘ຫິມວນ຺ຕໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ອຊ຺ຊ ຘມ຺ມິກປພ຺ພຕໍ ປວິສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ວິສ຺ສກມ຺ມເທວປຸຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຕາຕ, ອຍໍ ສຸເມຘປຓ຺ຑິໂຕ ‘ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’ຕິ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ເອຕສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ມາເປຫີ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຣມຓີຍໍ ອສ຺ສມໍ ສຸຄຸຕ຺ຕໍ ປຓ຺ຓສາລໍ, ມໂນຣມໍ ຈງ຺ກມຎ຺ຈ ມາເປສິ. ຠຄວາ ປນ ຕທາ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຎ຺ຎານຸຠາເວນ ນິປ຺ຜນ຺ນໍ ຕໍ ອສ຺ສມປທໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ຕ ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ມິກປພ຺ພເຕ –

ອສ຺ສໂມ ສຸກໂຕ ມຍ຺ຫໍ, ປຓ຺ຓສາລາ ສຸມາປິຕາ;

ຈງ຺ກມໍ ຕຕ຺ຖ ມາເປສິໍ, ປຎ຺ຈໂທສວິວຊ຺ຊິຕ’’ນ຺ຕິ. –

ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ອສ຺ສໂມ ສຸກໂຕ ມຍ຺ຫນ຺ຕິ ສຸກໂຕ ມຍາ. ປຓ຺ຓສາລາ ສຸມາປິຕາຕິ ປຓ຺ຓຈ຺ຉນ຺ນາ ສາລາປິ ເມ ສຸມາປິຕາ ອໂຫສິ.

ປຎ຺ຈໂທສວິວຊ຺ຊິຕນ຺ຕິ ປຎ຺ຈິເມ ຈງ຺ກມໂທສາ ນາມ ຖທ຺ຘວິສມຕາ, ອນ຺ໂຕຣຸກ຺ຂຕາ, ຄຫນຈ຺ຉນ຺ນຕາ, ອຕິສມ຺ພາຘຕາ, ອຕິວິສາລຕາຕິ. ຖທ຺ຘວິສມຠູມິຠາຄສ຺ມິຎ຺ຫິ ຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ປາທາ ຣຸຊ຺ຊນ຺ຕິ, ໂຜຏາ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄຕໍ ນ ລຠຕິ, ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວິປຊ຺ຊຕິ. ມຸທຸສມຕເລ ປນ ຜາສຸວິຫາຣໍ ອາຄມ຺ມ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມາ ຖທ຺ຘວິສມຠູມິຠາຄຕາ ເອໂກ ໂທໂສຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຈງ຺ກມນສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ວາ ມຊ຺ເຌ ວາ ໂກຏິຍໍ ວາ ຣຸກ຺ເຂ ສຕິ ປມາທມາຄມ຺ມ ຈງ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ນລາຏໍ ວາ ສີສໍ ວາ ປຏິຫຎ຺ຎຕີຕິ ອນ຺ໂຕຣຸກ຺ຂຕາ ທຸຕິໂຍ ໂທໂສ. ຕິຓລຕາທິຄຫນຈ຺ຉນ຺ເນ ຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕ ອນ຺ຘກາຣເວລາຍໍ ອຸຣຄາທິເກ ປາເຓ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ວາ ມາເຣຕິ, ເຕຫິ ວາ ທຏ຺ໂຐ ທຸກ຺ຂໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ຄຫນຈ຺ຉນ຺ນຕາ ຕຕິໂຍ ໂທໂສ. ອຕິສມ຺ພາເຘ ຈງ຺ກເມ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຣຕນິເກ ວາ ອຑ຺ຒຣຕນິເກ ວາ ຈງ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ປຣິຈ຺ເຉເທ ປກ຺ຂລິຕ຺ວາ ນຂາປິ ອງ຺ຄຸລິໂຍປິ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອຕິສມ຺ພາຘຕາ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ໂທໂສ. ອຕິວິສາເລ ຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຘາວຕິ, ເອກຄ຺ຄຕໍ ນ ລຠຕີຕິ ອຕິວິສາລຕາ ປຎ຺ຈໂມ ໂທໂສ. ປຸຖຸລໂຕ ປນ ທິຍຑ຺ຒຣຕນໍ ທ຺ວີສຸ ປສ຺ເສສຸ ຣຕນມຕ຺ຕອນຸຈງ຺ກມໍ ທີຆໂຕ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ຖໍ ມຸທຸຕລໍ ສມວິປ຺ປກິຓ຺ຓວາລຸກໍ ຈງ຺ກມໍ ວຏ຺ຏຕິ, ເຈຕິຍຄິຣິມ຺ຫິ ທີປປ຺ປສາທກມຫາມຫິນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຈງ຺ກມນໍ ວິຍ, ຕາທິສໍ ຕໍ ອໂຫສິ. ເຕນາຫ ‘‘ຈງ຺ກມໍ ຕຕ຺ຖ ມາເປສິໍ, ປຎ຺ຈໂທສວິວຊ຺ຊິຕ’’ນ຺ຕິ.

ອຏ຺ຐຄຸຓສມຸເປຕນ຺ຕິ ອຏ຺ຐຫິ ສມຓສຸເຂຫິ ອຸເປຕໍ. ອຏ຺ຐິມານິ ສມຓສຸຂານິ ນາມ ຘນຘຎ຺ຎປຣິຄ຺ຄຫາຠາໂວ ອນວຊ຺ຊປິຓ຺ຑປຣິເຍສນຠາໂວ, ນິພ຺ພຸຕປິຓ຺ຑຠຸຎ຺ຊນຠາໂວ, ຣຏ຺ຐໍ ປີເຬຕ຺ວາ ຘນສາຣໍ ວາ ສີສກຫາປຓາທີນິ ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕສຸ ຣາຊກຸເລສຸ ຣຏ຺ຐປີຬນກິເລສາຠາໂວ, ອຸປກຣເຓສຸ ນິຈ຺ຉນ຺ທຣາຄຠາໂວ, ໂຈຣວິໂລເປ ນິພ຺ຠຍຠາໂວ, ຣາຊຣາຊມຫາມຈ຺ເຈຫິ ອສໍສຏ຺ຐຠາໂວ ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ອປ຺ປຏິຫຕຠາໂວຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ‘‘ຍຖາ ຕສ຺ມິໍ ອສ຺ສເມ ວສນ຺ເຕນ ສກ຺ກາ ໂຫນ຺ຕິ ອິມານິ ອຏ຺ຐ ສມຓສຸຂານິ ວິນ຺ທິຕຸໍ, ເອວໍ ອຏ຺ຐຄຸຓສມຸເປຕໍ ຕໍ ອສ຺ສມໍ ມາເປສິ’’ ນ຺ຕິ.

ອຠິຎ຺ຎາພລມາຫຣິນ຺ຕິ ປຈ຺ຉາ ຕສ຺ມິໍ ອສ຺ສເມ ວສນ຺ໂຕ ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎານຎ຺ຈ ສມາປຕ຺ຕີນຎ຺ຈ ອຸປ຺ປາທນຕ຺ຖາຍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣຠິຕ຺ວາ ຖາມປ຺ປຕ຺ຕໍ ວິປສ຺ສນາພລໍ ອາຫຣິໍ. ຍຖາ ຕສ຺ມິໍ ວສນ຺ໂຕ ຕໍ ພລໍ ອາຫຣິຕຸໍ ສກ຺ໂກມິ, ເອວໍ ຕໍ ອສ຺ສມໍ ຕສ຺ສ ອຠິຎ຺ຎຕ຺ຖາຍ ວິປສ຺ສນາພລສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ກຕ຺ວາ ມາເປສິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສາຏກໍ ປຊຫິໍ ຕຕ຺ຖ, ນວໂທສມຸປາຄຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຍໍ ອນຸປຸພ຺ພິກຖາ, ຕທາ ກິຣ ກຸຏິເລຓຈງ຺ກມາທິປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ປຸປ຺ຜູປຄຜລູປຄຣຸກ຺ຂສຎ຺ຉນ຺ນໍ ຣມຓີຍໍ ມຘຸຣສລິລາສຍໍ ອປຄຕວາຬມິຄຠິໍສນກສກຸຓໍ ປວິເວກກ຺ຂມໍ ອສ຺ສມໍ ມາເປຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕຈງ຺ກມສ຺ສ ອຸໂຠສຸ ອນ຺ເຕສຸ ອາລມ຺ພນຜລກໍ ສໍວິຘາຍ ນິສີທນຕ຺ຖາຍ ຈງ຺ກມເວມຊ຺ເຌ ສມຕລໍ ມຸຄ຺ຄວຓ຺ຓສິລໍ ມາເປຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕປຓ຺ຓສາລາຍໍ ຊຏາມຓ຺ຑລວາກຈີຣຕິທຓ຺ຑກຸຓ຺ຑິກາທິເກ ຕາປສປຣິກ຺ຂາເຣ ມຓ຺ຑເປ ປານີຍຆຏປານີຍສງ຺ຂປານີຍສຣາວານິ ອຄ຺ຄິສາລາຍໍ ອງ຺ຄາຣກປລ຺ລທາຣຸອາທີນີຕິ ເອວໍ ຍໍ ຍໍ ປພ຺ພຊິຕານໍ ອຸປກາຣາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ຕໍ ຕໍ ສພ຺ພໍ ມາເປຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລາຍ ຠິຕ຺ຕິຍໍ ‘‘ເຍ ເກຈິ ປພ຺ພຊິຕຸກາມາ ອິເມ ປຣິກ຺ຂາເຣ ຄເຫຕ຺ວາ ປພ຺ພຊນ຺ຕູ’’ຕິ ອກ຺ຂຣານິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ເທວໂລກເມວ ຄເຕ ວິສ຺ສກມ຺ມເທວປຸຕ຺ເຕ ສຸເມຘປຓ຺ຑິໂຕ ຫິມວນ຺ຕປາເທ ຄິຣິກນ຺ທຣານຸສາເຣນ ອຕ຺ຕໂນ ນິວາສນານຸຣູປໍ ຜາສຸກຏ຺ຐານໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ນທີນິວຕ຺ຕເນ ວິສ຺ສກມ຺ມນິມ຺ມິຕໍ ສກ຺ກທຕ຺ຕິຍໍ ຣມຓີຍໍ ອສ຺ສມໍ ທິສ຺ວາ ຈງ຺ກມໂກຏິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປທວລຎ຺ຊໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ຘຸວໍ ປພ຺ພຊິຕາ ຘຸຣຄາເມ ຠິກ຺ຂໍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ກິລນ຺ຕຣູປາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ໂຖກໍ ອາຄເມຕ຺ວາ ‘‘ອຕິວິຍ ຈິຣາຍນ຺ຕິ, ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຓ຺ຓສາລກຸຏິທ຺ວາຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ປວິສິຕ຺ວາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ມຫາຠິຕ຺ຕິຍໍ ອກ຺ຂຣານິ ວາເຈຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ກປ຺ປິຍປຣິກ຺ຂາຣາ ເອເຕ, ອິເມ ຄເຫຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕນາ ນິວຕ຺ຖປາຣຸຕໍ ສາຏກຍຸຄໍ ປຊຫິ. ເຕນາຫ ‘‘ສາຏກໍ ປຊຫິໍ ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ. ເອວໍ ປວິຏ຺ໂຐ ອຫໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕ ຕສ຺ສໍ ປຓ຺ຓສາລາຍໍ ສາຏກໍ ປຊຫິໍ.

ນວໂທສມຸປາຄຕນ຺ຕິ ສາຏກໍ ປຊຫນ຺ໂຕ ນວ ໂທເສ ທິສ຺ວາ ປຊຫິນ຺ຕິ ທີເປຕິ. ຕາປສປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕານຎ຺ຫິ ສາຏກສ຺ມິໍ ນວ ໂທສາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ເຕສຸ ຕສ຺ສ ມຫຄ຺ຆຠາໂວ ເອໂກ ໂທໂສ, ປຣປຏິພທ຺ຘຕາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນຠາໂວ ເອໂກ, ປຣິໂຠເຄນ ລຫຸໍ ກິລິສ຺ສນຠາໂວ ເອໂກ, ກິລິຏ຺ໂຐ ຫິ ໂຘວິຕພ຺ໂພ ຈ ຣຊິຕພ຺ໂພ ຈ ໂຫຕິ, ປຣິໂຠເຄນ ລຫຸກໍ ຊີຣຓຠາໂວ ເອໂກ ຊິຓ຺ຓສ຺ສ ຫິ ຕຸນ຺ນໍ ວາ ອຄ຺ຄຬທານໍ ວາ ກາຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ປຸນປຣິເຍສນາຍ ທຸຣຠິສມ຺ຠວຠາໂວ ເອໂກ, ຕາປສປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ອສາຣຸປ຺ປຠາໂວ ເອໂກ, ປຈ຺ຈຕ຺ຖິການໍ ສາຘາຣຓຠາໂວ ເອໂກ, ຍຖາ ຫິ ນໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ໂຄເປຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ. ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ວິຠູສນຏ຺ຐານຠາໂວ ເອໂກ, ຄເຫຕ຺ວາ ຈຣນ຺ຕສ຺ສ ຂນ຺ຘຠາຣມຫິຈ຺ຉຠາໂວ ເອໂກຕິ.

ວາກຈີຣໍ ນິວາເສສິນ຺ຕິ ຕທາ ອຫໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕ ອິເມ ນວ ໂທເສ ທິສ຺ວາ ສາຏກໍ ປຫາຍ ວາກຈີຣໍ ນິວາເສສິໍ ມຸຎ຺ຊຕິຓໍ ຫີຣໍ ຫີຣໍ ກຕ຺ວາ ຄນ຺ເຖຕ຺ວາ ກຕໍ ວາກຈີຣໍ ນິວາສນປາຣຸປນຕ຺ຖາຍ ອາທິຍິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ທ຺ວາທສຄຸຓມຸປາຄຕນ຺ຕິ ທ຺ວາທສຫິ ອານິສໍເສຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ, ວາກຈີຣສ຺ມິຎ຺ຫິ ທ຺ວາທສານິສໍສາ – ອປ຺ປຄ຺ຆໍ ສຸນ຺ທຣໍ ກປ຺ປິຍນ຺ຕິ ອຍໍ ຕາວ ເອໂກ ອານິສໍໂສ, ສຫຕ຺ຖາ ກາຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ ອຍໍ ທຸຕິໂຍ, ປຣິໂຠເຄນ ສຓິກໍ ກິລິສ຺ສຕິ ໂຘວິຍມາເນປິ ປປຎ຺ໂຈ ນຕ຺ຖີຕິ ອຍໍ ຕຕິໂຍ, ປຣິໂຠເຄນ ຊິຓ຺ເຓປິ ສິພ຺ພິຕພ຺ພາຠາໂວ ຈຕຸຕ຺ໂຖ, ປຸນ ປຣິເຍສນ຺ຕສ຺ສ ສຸເຂນ ກຣຓຠາໂວ ປຎ຺ຈໂມ, ຕາປສປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ສາຣຸປ຺ປຠາໂວ ຉຏ຺ໂຐ, ປຈ຺ຈຕ຺ຖິການໍ ນິຣຸປໂຠຄຠາໂວ ສຕ຺ຕໂມ, ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ວິຠູສນຏ຺ຐານາຠາໂວ ອຏ຺ຐໂມ, ຘາຣເຓ ສລ຺ລຫຸກຠາໂວ ນວໂມ, ຈີວຣປຈ຺ຈເຍ ອປ຺ປິຈ຺ຉຠາໂວ ທສໂມ, ວາກຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຘມ຺ມິກອນວຊ຺ຊຠາໂວ ເອກາທສໂມ ວາກຈີເຣ ນຏ຺ເຐປິ ອນເປກ຺ຂຠາໂວ ທ຺ວາທສໂມຕິ.

ອຏ຺ຐໂທສສມາກິຓ຺ຓໍ, ປຊຫິໍ ປຓ຺ຓສາລກນ຺ຕິ ກຖໍ ປຊຫິໍ? ໂສ ກິຣ ວຣສາຏກຍຸຄໍ ໂອມຸຎ຺ຈນ຺ໂຕ ຈີວຣວໍເສ ລຄ຺ຄິຕໍ ອໂນຊປຸປ຺ຜທາມສທິສໍ ຣຕ຺ຕວາກຈີຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິວາເສຕ຺ວາ ຕສ຺ສຸປຣິ ອປຣໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ວາກຈີຣໍ ປຣິທຫິຕ຺ວາ ປຸນ຺ນາຄປຸປ຺ຜສນ຺ຖຣສທິສໍ ສຂຸຣໍ ອຊິນຈມ຺ມໍ ເອກໍສໍ ກຕ຺ວາ ຊຏາມຓ຺ຑລໍ ປຏິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຈູຬາຍ ສທ຺ຘິໍ ນິຈ຺ຈລຠາວກຣຓຕ຺ຖໍ ສາຣສູຈິໍ ປເວເສຕ຺ວາ ມຸຕ຺ຕາຊາລສທິສາຍ ສິກ຺ກາຍ ປວາຬວຓ຺ຓໍ ກຸຓ຺ຑິກໍ ໂອທຫິຕ຺ວາ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ວງ຺ກກາຊໍ ອາທາຍ ເອກິສ຺ສາ ກາຊໂກຏິຍາ ກຸຓ຺ຑິກໍ, ເອກິສ຺ສາ ອງ຺ກຸສກປຈ຺ຉິຕິທຓ຺ຑກາທີນິ ໂອລຄ຺ເຄຕ຺ວາ ຂາຣິກາຊໍ ອໍເສ ກຕ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ຫຕ຺ເຖນ ກຕ຺ຕຣທຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ເຖ ມຫາຈງ຺ກເມ ອປຣາປຣໍ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ເວສໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ມໂນຣໂຖ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ໂຕ, ໂສຠຕິ ວຕ ເມ ປພ຺ພຊ຺ຊາ, ພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາທີຫິ ສພ຺ເພຫິປິ ຘີຣປຸຣິເສຫິ ວຓ຺ຓິຕາ ໂຖມິຕາ ອຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ນາມ, ປຫີນໍ ເມ ຄິຫິພນ຺ຘນໍ, ນິກ຺ຂນ຺ໂຕສ຺ມິ ເນກ຺ຂມ຺ມໍ, ລທ຺ຘາ ເມ ອຸຕ຺ຕມປພ຺ພຊ຺ຊາ, ກຣິສ຺ສາມິ ສມຓຘມ຺ມໍ, ລຠິສ຺ສາມິ ອຄ຺ຄຜລສຸຂ’’ນ຺ຕິ ອຸສ຺ສາຫຊາໂຕ ຂາຣິກາຊໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ຈງ຺ກມເວມຊ຺ເຌ ມຸຄ຺ຄວຓ຺ຓສິລາປຏ຺ເຏ ສຸວຓ຺ຓປຏິມາ ວິຍ ນິສິນ຺ໂນ ທິວສຠາຄໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຓ຺ຓສາລໍ ປວິສິຕ຺ວາ ພິທລມຎ຺ຈກປສ຺ເສ ກຏ຺ຐຕ຺ຖຣິກາຍ ນິປນ຺ໂນ ສຣີຣໍ ອຸຕຸໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ພລວປຈ຺ຈູເສ ປພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອາຄມນໍ ອາວຊ຺ເຊສິ ‘‘ອຫໍ ຆຣາວາເສ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ອມິຕໂຠຄໍ ອນນ຺ຕຍສໍ ປຫາຍ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ເນກ຺ຂມຄເວສໂກ ຫຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ, ອິໂຕ ທານິ ປຏ຺ຐາຍ ປມາທຈາຣໍ ຈຣິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ປວິເວກຎ຺ຫິ ປຫາຍ ວິຈຣນ຺ຕໍ ມິຈ຺ຉາວິຕກ຺ກມກ຺ຂິກາ ຂາທນ຺ຕິ, ອິທານິ ມຍາ ປວິເວກມນຸພ຺ຣູເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອຫຎ຺ຫິ ຆຣາວາສໍ ປລິໂພຘໂຕ ທິສ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ອຍຎ຺ຈ ມນາປາ ປຓ຺ຓສາລາ, ເພລຸວປກ຺ກວຓ຺ຓາ ປຣິຠຓ຺ຑກຕາ ຠູມິ, ຣຊຕວຓ຺ຓາ ເສຕຠິຕ຺ຕິໂຍ, ກໂປຕປາທວຓ຺ຓໍ ປຓ຺ຓຈ຺ຉທນໍ, ວິຈິຕ຺ຕຕ຺ຖຣຓວຓ຺ໂຓ ພິທລມຎ຺ຈໂກ, ນິວາສຜາສຸກໍ ວສນຏ຺ຐານໍ, ນ ເອຕ຺ໂຕ ອຕິເຣກຕຣາ ວິຍ ເມ ເຄຫສມ຺ປທາ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ປຓ຺ຓສາລາຍ ໂທເສ ວິຈິນນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐ ໂທເສ ປສ຺ສິ.

ປຓ຺ຓສາລາປຣິໂຠຄສ຺ມິຎ຺ຫິ ອຏ຺ຐ ອາທີນວາ – ມຫາສມາຣມ຺ເຠນ? ທພ຺ພສມ຺ຠາເຣ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ກຣຓປຣິເຍສນຠາໂວ ເອໂກ ອາທີນໂວ. ຕິຓປຓ຺ຓມຕ຺ຕິກາສຸ ປຕິຕາສຸ ຕາສໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຐເປຕພ຺ພຕາຍ ນິພທ຺ຘຊຄ຺ຄນຠາໂວ ທຸຕິໂຍ, ເສນາສນໍ ນາມ ມຫລ຺ລກສ຺ສ ປາປຸຓາຕິ, ອເວລາຍ ວຸຏ຺ຐາປິຍມານສ຺ສ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ນ ໂຫຕີຕິ ອຸຏ຺ຐາປນີຍຠາໂວ ຕຕິໂຍ, ສີຕຸຓ຺ຫປຏິຆາເຕນ ກາຍສ຺ສ ສຸຂຸມາລກຣຓຠາໂວ ຈຕຸຕ຺ໂຖ, ເຄຫໍ ປວິຏ຺ເຐນ ຍໍກິຎ຺ຈິ ປາປໍ ສກ຺ກາ ກາຕຸນ຺ຕິ ຄຣຫປຏິຈ຺ຉາທນຠາໂວ ປຎ຺ຈໂມ, ‘‘ມຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ປຣິຄ຺ຄຫກຣຓຠາໂວ ຉຏ຺ໂຐ, ເຄຫສ຺ສ ອຕ຺ຖິຠາໂວ ນາເມສ ທຸຕິຍກວາໂສ ວິຍາຕິ ສຕ຺ຕໂມ ອູກາມງ຺ຄຸລຆຣໂຄຬິກາທີນໍ ສາຘາຣຓຕາຍ ພຫຸສາຘາຣຓຠາໂວ ອຏ຺ຐໂມຕິ ອິເມ ອຏ຺ຐ ອາທີນເວ ທິສ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ປຓ຺ຓສາລໍ ປຊຫິ. ເຕນາຫ ‘‘ອຏ຺ຐໂທສສມາກິຓ຺ຓໍ, ປຊຫິໍ ປຓ຺ຓສາລກ’’ນ຺ຕິ.

ອຸປາຄມິໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ຄຸເຓ ທສຫຸປາຄຕນ຺ຕິ ຉນ຺ນໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທສຫິ ຄຸເຓຫິ ອຸເປຕໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ອຸປາຄໂຕສ຺ມີຕິ ວທຕິ.

ຕຕ຺ຣິເມ ທສ ຄຸຓາ – ອປ຺ປສມາຣມ຺ຠຕາ ເອໂກ ຄຸໂຓ ອຸປຄມນມຕ຺ຕເມວ ຫິ ຕຕ຺ຖ ໂຫຕີຕິ. ອປ຺ປຏິຊຄ຺ຄນຕາ ທຸຕິໂຍ ຕຎ຺ຫິ ສມ຺ມຏ຺ຐມ຺ປິ ອສມ຺ມຏ຺ຐມ຺ປິ ປຣິໂຠຄຜາສຸກໍ ໂຫຕິເຍວ. ອນຸຏ຺ຐາປນີຍຠາໂວ ຕຕິໂຍ, ຄຣຫໍ ນປ຺ປຏິຈ຺ຉາເທຕິ, ຕຕ຺ຖ ຫິ ປາປໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ລຊ຺ຊຕີຕິ ຄຣຫາຍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉາທນຠາໂວ ຈຕຸຕ຺ໂຖ, ອພ຺ໂຠກາສາວາໂສ ວິຍ ກາຍໍ ນ ສນ຺ຖມ຺ເຠຕີຕິ ກາຍສ຺ສ ອສນ຺ຖມ຺ຠນຠາໂວ ປຎ຺ຈໂມ. ປຣິຄ຺ຄຫກຣຓາຠາໂວ ຉຏ຺ໂຐ, ເຄຫາລຍປຏິກ຺ເຂໂປ ສຕ຺ຕໂມ, ພຫຸສາຘາຣຓເຄເຫ ວິຍ ‘‘ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສາມິ ນໍ, ນິກ຺ຂມຖາ’’ຕິ ນີຫຣຓາຠາໂວ ອຏ຺ຐໂມ, ວສນ຺ຕສ຺ສ ສປ຺ປີຕິກຠາໂວ ນວໂມ, ຣຸກ຺ຂມູລເສນາສນສ຺ສ ຄຕຄຕຏ຺ຐາເນ ສຸລຠຕາຍ ອນເປກ຺ຂຠາໂວ ທສໂມຕິ, ອິເມ ທສ ຄຸເຓ ທິສ຺ວາ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ອຸປາຄໂຕສ຺ມີຕິ ວທຕິ.

ອິມານິ ເອຕ຺ຕການິ ກາຣຓານິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ປຸນທິວເສ ຠິກ຺ຂາຍ ຄາມໍ ປາວິສິ. ອຖສ຺ສ ສມ຺ປຕ຺ຕຄາເມ ມນຸສ຺ສາ ມຫນ຺ເຕນ ອຸສ຺ສາເຫນ ຠິກ຺ຂໍ ອທໍສຸ. ໂສ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ອສ຺ສມໍ ອາຄມ຺ມ ນິສີທິຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ນາຫໍ ‘ອາຫາຣໍ ນ ລຠາມີ’ຕິ ປພ຺ພຊິໂຕ ສິນິທ຺ຘາຫາໂຣ ນາເມສ ມານມທປຸຣິສມເທ ວຑ຺ເຒຕິ. ອາຫາຣມູລກສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ ຍໍນູນາຫໍ ວາປິຕໍ ໂຣປິຕໍ ຘຎ຺ຎນິພ຺ພຕ຺ຕກໍ ອາຫາຣໍ ປຊຫິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕຜລໂຠຊໂນ ຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ຆເຏນ຺ໂຕ ວາຍມນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາຫພ຺ຠນ຺ຕເຣເຍວ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ປຎ຺ຈ ຈ ອຠິຎ຺ຎາໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ວາປິຕໍ ໂຣປິຕໍ ຘຎ຺ຎໍ, ປຊຫິໍ ນິຣວເສສໂຕ;

ອເນກຄຸຓສມ຺ປນ຺ນໍ, ປວຕ຺ຕຜລມາທິຍິໍ.

‘‘ຕຕ຺ຖປ຺ປຘານໍ ປທຫິໍ, ນິສຊ຺ຊຏ຺ຐານຈງ຺ກເມ;

ອພ຺ຠນ຺ຕຣມ຺ຫິ ສຕ຺ຕາເຫ, ອຠິຎ຺ຎາພລ ປາປຸຓິ’’ນ຺ຕິ.

ເອວໍ ເມ ສິທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ, ວສີຠູຕສ຺ສ ສາສເນ;

ທີປງ຺ກໂຣ ນາມ ຊິໂນ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ໂລກນາຍໂກ.

ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ເຕ ຈ ຊາຍນ຺ເຕ, ພຸຊ຺ຌນ຺ເຕ ຘມ຺ມເທສເນ;

ຈຕຸໂຣ ນິມິຕ຺ເຕ ນາທ຺ທສໍ, ຌານຣຕິສມປ຺ປິໂຕ.

ປຈ຺ຈນ຺ຕເທສວິສເຍ, ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຖາຄຕໍ;

ຕສ຺ສ ອາຄມນໍ ມຄ຺ຄໍ, ໂສເຘນ຺ຕິ ຕຸຏ຺ຐມານສາ.

ອຫໍ ເຕນ ສມເຍນ, ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສກສ຺ສມາ;

ຘຸນນ຺ໂຕ ວາກຈີຣານິ, ຄຈ຺ຉາມິ ອມ຺ພເຣ ຕທາ.

ເວທຊາຕໍ ຊນໍ ທິສ຺ວາ, ຕຸຏ຺ຐຫຏ຺ຐໍ ປໂມທິຕໍ;

ໂອໂຣຫິຕ຺ວານ ຄຄນາ, ມນຸສ຺ເສ ປຸຈ຺ຉິ ຕາວເທ.

‘‘ຕຸຏ຺ຐຫຏ຺ໂຐ ປມຸທິໂຕ, ເວທຊາໂຕ ມຫາຊໂນ;

ກສ຺ສ ໂສຘີຍຕິ ມຄ຺ໂຄ, ອຎ຺ຊສໍ ວຏຸມາຍນໍ’’.

ເຕ ເມ ປຸຏ຺ຐາ ວິຍາກໍສຸ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ອນຸຕ຺ຕໂຣ;

ທີປງ຺ກໂຣ ນາມ ຊິໂນ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ໂລກນາຍໂກ;

ຕສ຺ສ ໂສຘີຍຕິ ມຄ຺ໂຄ, ອຎ຺ຊສໍ ວຏຸມາຍນໍ’’.

‘‘ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວານ, ປີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ຕາວເທ;

‘‘ພຸທ຺ໂຘ ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ກຖຍນ຺ໂຕ, ໂສມນສ຺ສໍ ປເວທຍິໍ.

ຕຕ຺ຖ ຐຕ຺ວາ ວິຈິນ຺ເຕສິໍ, ຕຸຏ຺ໂຐ ສໍວິຄ຺ຄມານໂສ;

‘‘ອິຘ ພີຊານິ ໂຣປິສ຺ສໍ, ຂໂຓ ເວ ມາ ອຸປຈ຺ຈຄາ’’.

ຍທິ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂສເຘຖ, ເອໂກກາສໍ ທທາຖ ເມ;

ອຫມ຺ປິ ໂສຘຍິສ຺ສາມິ, ອຎ຺ຊສໍ ວຏຸມາຍນໍ.

ອທໍສຸ ເຕ ມໂມກາສໍ, ໂສເຘຕຸໍ ອຎ຺ຊສໍ ຕທາ;

‘‘ພຸທ຺ໂຘ ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ, ມຄ຺ຄໍ ໂສເຘມຫໍ ຕທາ.

ອນິຏ຺ຐິເຕ ປໂມກາເສ, ທີປງ຺ກໂຣ ມຫາມຸນິ;

ຈຕູຫິ ສຕສຫສ຺ເສຫິ, ຉຬຠິຎ຺ເຎຫິ ຕາທິຫິ;

ຂີຓາສເວຫິ ວິມເລຫິ, ປຏິປຊ຺ຊິ ອຎ຺ຊສໍ ຊິໂນ.

ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ວຊ຺ຊນ຺ຕິ ເຠຣິໂຍ ພຫູ;

ອາໂມທິຕາ ນຣມຣູ, ສາຘຸກາຣໍ ປວຕ຺ຕຍຸໍ.

ເທວາ ມນຸສ຺ເສ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ມນຸສ຺ສາປິ ຈ ເທວຕາ;

ອຸໂຠປິ ເຕ ປຎ຺ຊລິກາ, ອນຸຍນ຺ຕິ ຕຖາຄຕໍ.

ເທວາ ທິພ຺ເພຫິ ຕຸຣິເຍຫິ, ມນຸສ຺ສາ ມານຸເສຫິ ຈ;

ອຸໂຠປິ ເຕ ວຊ຺ຊຍນ຺ຕາ, ອນຸຍນ຺ຕິ ຕຖາຄຕໍ.

ທິພ຺ພໍ ມນ຺ທາຣວໍ ປຸປ຺ຜໍ, ປທຸມໍ ປາຣິຉຕ຺ຕກໍ;

ທິໂສທິສໍ ໂອກິຣນ຺ຕິ, ອາກາສນຠຄຕາ ມຣູ.

ທິພ຺ພໍ ຈນ຺ທນຈຸຓ຺ຓຎ຺ຈ, ວຣຄນ຺ຘຎ຺ຈ ເກວລໍ;

ທິໂສທິສໍ ໂອກິຣນ຺ຕິ, ອາກາສນຠຄຕາ ມຣູ.

ຈມ຺ປກໍ ສລລໍ ນີປໍ, ນາຄປຸນ຺ນາຄເກຕກໍ;

ທິໂສທິສໍ ອຸກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ຠູມິຕລຄຕາ ນຣາ.

ເກເສ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາຫໍ ຕຕ຺ຖ, ວາກຈີຣຎ຺ຈ ຈມ຺ມກໍ;

ກລເລ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວານ, ອວກຸຊ຺ໂຊ ນິປຊ຺ຊຫໍ.

ອກ຺ກມິຕ຺ວານ ມໍ ພຸທ຺ໂຘ, ສຫ ສິສ຺ເສຫິ ຄຈ຺ຉຕຸ;

ມາ ນໍ ກລເລ ອກ຺ກມິຕ຺ຖ, ຫິຕາຍ ເມ ຠວິສ຺ສຕິ.

ປຖວິຍໍ ນິປນ຺ນສ຺ສ, ເອວໍ ເມ ອາສິ ເຈຕໂສ;

‘‘ອິຈ຺ຉມາໂນ ອຫໍ ອຊ຺ຊ, ກິເລເສ ຌາປເຍ ມມ.

‘‘ກິໍ ເມ ອຎ຺ຎາຕເວເສນ, ຘມ຺ມໍ ສຈ຺ຉິກເຕນິຘ;

ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ, ພຸທ຺ໂຘ ເຫສ຺ສໍ ສເທວເກ.

‘‘ກິໍ ເມ ເອເກນ ຕິຓ຺ເຓນ, ປຸຣິເສນ ຖາມທສ຺ສິນາ;

ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ, ສນ຺ຕາເຣສ຺ສໍ ສເທວກໍ.

‘‘ອິມິນາ ເມ ອຘິກາເຣນ, ກເຕນ ປຸຣິສຸຕ຺ຕເມ;

ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ, ຕາເຣມິ ຊນຕໍ ພຫຸໍ.

‘‘ສໍສາຣໂສຕໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ, ວິທ຺ຘໍເສຕ຺ວາ ຕໂຍ ຠເວ;

ຘມ຺ມນາວໍ ສມາຣຸຍ຺ຫ, ສນ຺ຕາເຣສ຺ສໍ ສເທວກໍ’’.

ທີປງ຺ກໂຣ ໂລກວິທູ, ອາຫຸຕີນໍ ປຏິຄ຺ຄໂຫ;

ອຸສ຺ສີສເກ ມໍ ຐຕ຺ວານ, ອິທໍ ວຈນມພ຺ຣວິ.

‘‘ປສ຺ສຖ ອິມໍ ຕາປສໍ, ຊຏິລໍ ອຸຄ຺ຄຕາປນໍ;

ອປຣິເມຍ຺ເຍ ອິໂຕ ກປ຺ເປ, ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ອຫຸ ກປິລວ຺ຫຍາ ຣມ຺ມາ, ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕຖາຄໂຕ;

ປຘານໍ ປທຫິຕ຺ວານ, ກຕ຺ວາ ທຸກ຺ກຣກາຣິກໍ.

‘‘ອຊປາລຣຸກ຺ຂມູເລ, ນິສີທິຕ຺ວາ ຕຖາຄໂຕ;

ຕຕ຺ຖ ປາຍາສໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ, ເນຣຎ຺ຊຣມຸເປຫິຕິ.

‘‘ເນຣຎ຺ຊຣາຍ ຕີຣມ຺ຫິ, ປາຍາສໍ ອທ ໂສ ຊິໂນ;

ປຏິຍຕ຺ຕວຣມຄ຺ເຄນ, ໂພຘິມູລມຸເປຫິຕິ.

‘‘ຕໂຕ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ, ໂພຘິມຓ຺ຑໍ ອນຸຕ຺ຕໂຣ;

ອສ຺ສຕ຺ຖຣຸກ຺ຂມູລມ຺ຫິ, ພຸຊ຺ຌິສ຺ສຕິ ມຫາຍໂສ.

‘‘ອິມສ຺ສ ຊນິກາ ມາຕາ, ມາຍາ ນາມ ຠວິສ຺ສຕິ;

ປິຕາ ສຸທ຺ໂຘທໂນ ນາມ, ອຍໍ ເຫສ຺ສຕິ ໂຄຕໂມ.

‘‘ອນາສວາ ວີຕຣາຄາ, ສນ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ສມາຫິຕາ;

ໂກລິໂຕ ອຸປຕິສ຺ໂສ ຈ, ອຄ຺ຄາ ເຫສ຺ສນ຺ຕິ ສາວກາ;

ອານນ຺ໂທ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ, ອຸປຏ຺ຐິສ຺ສຕິມໍ ຊິນໍ.

‘‘ເຂມາ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາ ຈ, ອຄ຺ຄາ ເຫສ຺ສນ຺ຕິ ສາວິກາ;

ອນາສວາ ວີຕຣາຄາ, ສນ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ສມາຫິຕາ.

‘‘ໂພຘິ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ, ອສ຺ສຕ຺ໂຖຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ;

ຈິຕ຺ໂຕ ຈ ຫຕ຺ຖາຬວໂກ, ອຄ຺ຄາ ເຫສ຺ສນ຺ຕຸປຏ຺ຐກາ;

ອຸຕ຺ຕຣາ ນນ຺ທມາຕາ ຈ, ອຄ຺ຄາ ເຫສ຺ສນ຺ຕຸປຏ຺ຐິກາ’’.

ອິທໍ ສຸຕ຺ວານ ວຈນໍ, ອສມສ຺ສ ມເຫສິໂນ;

ອາໂມທິຕາ ນຣມຣູ, ພຸທ຺ຘພີຊໍ ກິຣ ອຍໍ.

ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐິສທ຺ທາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ອປ຺ໂຜເຏນ຺ຕິ ຫສນ຺ຕິ ຈ;

ກຕຎ຺ຊລີ ນມສ຺ສນ຺ຕິ, ທສສຫສ຺ສີ ສເທວກາ.

ຍທິມສ຺ສ ໂລກນາຖສ຺ສ, ວິຣຊ຺ຌິສ຺ສາມ ສາສນໍ;

ອນາຄຕມ຺ຫິ ອທ຺ຘາເນ, ເຫສ຺ສາມ ສມ຺ມຸຂາ ອິມໍ.

ຍຖາ ມນຸສ຺ສາ ນທິໍ ຕຣນ຺ຕາ, ປຏິຕິຕ຺ຖໍ ວິຣຊ຺ຌິຍ;

ເຫຏ຺ຐາ ຕິຕ຺ເຖ ຄເຫຕ຺ວານ, ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ມຫານທິໍ.

ເອວເມວ ມຍໍ ສພ຺ເພ, ຍທິ ມຸຎ຺ຈາມິມໍ ຊິນໍ;

ອນາຄຕມ຺ຫິ ອທ຺ຘາເນ, ເຫສ຺ສາມ ສມ຺ມຸຂາ ອິມໍ.

ທີປງ຺ກໂຣ ໂລກວິທູ, ອາຫຸຕີນໍ ປຏິຄ຺ຄໂຫ;

ມມ ກມ຺ມໍ ປກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ, ທກ຺ຂິຓໍ ປາທມຸທ຺ຘຣິ.

ເຍ ຕຕ຺ຖາສຸໍ ຊິນປຸຕ຺ຕາ, ສພ຺ເພ ປທກ຺ຂິຓມກໍສຸ ມໍ;

ນຣາ ນາຄາ ຈ ຄນ຺ຘພ຺ພາ, ອຠິວາເທຕ຺ວານ ປກ຺ກມຸໍ.

ທສ຺ສນໍ ເມ ອຕິກ຺ກນ຺ເຕ, ສສງ຺ເຆ ໂລກນາຍເກ;

ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ເຐນ ຈິຕ຺ເຕນ, ອາສນາ ວຸຏ຺ຐຫິໍ ຕທາ.

ສຸເຂນ ສຸຂິໂຕ ໂຫມິ, ປາໂມຊ຺ເຊນ ປໂມທິໂຕ;

ປີຕິຍາ ຈ ອຠິສ຺ສນ຺ໂນ, ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິໍ ຕທາ.

ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິຕ຺ວາ, ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສຫໍ ຕທາ;

‘‘ວສີຠູໂຕ ອຫໍ ຌາເນ, ອຠິຎ຺ຎາປາຣມິໍ ຄໂຕ.

‘‘ທສສຫສ຺ສິໂລກມ຺ຫິ, ອິສໂຍ ນຕ຺ຖິ ເມ ສມາ;

ອສໂມ ອິທ຺ຘິຘມ຺ເມສຸ, ອລຠິໍ ອີທິສໍ ສຸຂໍ’’.

ປລ຺ລງ຺ກາຠຸຊເນ ມຍ຺ຫໍ, ທສສຫສ຺ສາຘິວາສິໂນ;

ມຫານາທໍ ປວຕ຺ເຕສຸໍ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ຍາ ປຸພ຺ເພ ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ, ປລ຺ລງ຺ກວຣມາຠຸເຊ;

ນິມິຕ຺ຕານິ ປທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕານິ ອຊ຺ຊ ປທິສ຺ສເຣ.

ສີຕໍ ພ຺ຍປຄຕໍ ໂຫຕິ, ອຸຓ຺ຫຎ຺ຈ ອຸປສມ຺ມຕິ;

ຕານິ ອຊ຺ຊ ປທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕູ, ນິສ຺ສທ຺ທາ ໂຫນ຺ຕິ ນິຣາກຸລາ;

ຕານິ ອຊ຺ຊ ປທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ມຫາວາຕາ ນ ວາຍນ຺ຕິ, ນ ສນ຺ທນ຺ຕິ ສວນ຺ຕິໂຍ;

ຕານິ ອຊ຺ຊ ປທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ຖລຊາ ທກຊາ ປຸປ຺ຜາ, ສພ຺ເພ ປຸປ຺ຜນ຺ຕິ ຕາວເທ;

ເຕປຊ຺ຊ ປຸປ຺ຜິຕາ ສພ຺ເພ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ລຕາ ວາ ຍທິ ວາ ຣຸກ຺ຂາ, ຜລຠາຣາ ໂຫນ຺ຕິ ຕາວເທ;

ເຕປຊ຺ຊ ຜລິຕາ ສພ຺ເພ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ອາກາສຏ຺ຐາ ຈ ຠູມຏ຺ຐາ, ຣຕນາ ໂຊຕນ຺ຕິ ຕາວເທ;

ເຕປຊ຺ຊ ຣຕນາ ໂຊຕນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ມານຸສ຺ສກາ ຈ ທິພ຺ພາ ຈ, ຕຸຣິຍາ ວຊ຺ຊນ຺ຕິ ຕາວເທ;

ເຕປຊ຺ຊຸໂຠ ອຠິຣວນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ວິຈິຕ຺ຕປຸປ຺ຜາ ຄຄນາ, ອຠິວສ຺ສນ຺ຕິ ຕາວເທ;

ເຕປິ ອຊ຺ຊ ປວສ຺ສນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ມຫາສມຸທ຺ໂທ ອາຠຸຊຕິ, ທສສຫສ຺ສີ ປກມ຺ປຕິ;

ເຕປຊ຺ຊຸໂຠ ອຠິຣວນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ນິຣເຍປິ ທສສຫສ຺ເສ, ອຄ຺ຄີ ນິພ຺ພນ຺ຕິ ຕາວເທ;

ເຕປຊ຺ຊ ນິພ຺ພຸຕາ ອຄ຺ຄີ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ວິມໂລ ໂຫຕິ ສູຣິໂຍ, ສພ຺ພາ ທິສ຺ສນ຺ຕິ ຕາຣກາ;

ເຕປິ ອຊ຺ຊ ປທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ອໂນວຏ຺ເຐນ ອຸທກໍ, ມຫິຍາ ອຸພ຺ຠິຊ຺ຊິ ຕາວເທ;

ຕມ຺ປຊ຺ຊຸພ຺ຠິຊ຺ຊເຕ ມຫິຍາ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ຕາຣາຄຓາ ວິໂຣຈນ຺ຕິ, ນກ຺ຂຕ຺ຕາ ຄຄນມຓ຺ຑເລ;

ວິສາຂາ ຈນ຺ທິມາຍຸຕ຺ຕາ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ພິລາສຍາ ທຣີສຍາ, ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ ສກາສຍາ;

ເຕປຊ຺ຊ ອາສຍາ ຉຸທ຺ຘາ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ນ ໂຫຕິ ອຣຕິ ສຕ຺ຕານໍ, ສນ຺ຕຸຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ ຕາວເທ;

ເຕປຊ຺ຊ ສພ຺ເພ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐາ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ໂຣຄາ ຕທຸປສມ຺ມນ຺ຕິ, ຊິຆຈ຺ຉາ ຈ ວິນສ຺ສຕິ;

ຕານິປຊ຺ຊ ປທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ໂຣໂຄ ຕທາ ຕນຸ ໂຫຕິ, ໂທໂສ ໂມໂຫ ວິນສ຺ສຕິ;

ເຕປຊ຺ຊ ວິຄຕາ ສພ຺ເພ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ຠຍໍ ຕທາ ນ ຠວຕິ, ອຊ຺ຊເປຕໍ ປທິສ຺ສຕິ;

ເຕນ ລິງ຺ເຄນ ຊານາມ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ຣໂຊ ນຸທ຺ຘໍສຕິ ອຸທ຺ຘໍ, ອຊ຺ຊເປຕໍ ປທິສ຺ສຕິ;

ເຕນ ລິງ຺ເຄນ ຊານາມ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ອນິຏ຺ຐຄນ຺ໂຘ ປກ຺ກມຕິ, ທິພ຺ພຄນ຺ໂຘ ປວາຍຕິ;

ໂສປຊ຺ຊ ວາຍຕິ ຄນ຺ໂຘ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ສພ຺ເພ ເທວາ ປທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຐປຍິຕ຺ວາ ອຣູປິໂນ;

ເຕປຊ຺ຊ ສພ຺ເພ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ຍາວຕາ ນິຣຍາ ນາມ, ສພ຺ເພ ທິສ຺ສນ຺ຕິ ຕາວເທ;

ເຕປຊ຺ຊ ສພ຺ເພ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ກຸຏ຺ຏາ ກວາຏາ ເສລາ ຈ, ນ ໂຫນ຺ຕາວຣຓາ ຕທາ;

ອກາສຠູຕາ ເຕປຊ຺ຊ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ຈຸຕີ ຈ ອຸປປຕ຺ຕິ ຈ, ຂເຓ ຕສ຺ມິໍ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ຕານິປຊ຺ຊ ປທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ທຬ຺ຫໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫ ວີຣິຍໍ, ມາ ນິວຕ຺ຕ ອຠິກ຺ກມ;

ມຍມ຺ເປຕໍ ວິຊານາມ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ພຸທ຺ຘສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ທສສຫສ຺ສີນຈູຠຍໍ;

ຕຸຏ຺ຐຫຏ຺ໂຐ ປໂມທິໂຕ, ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສຫໍ ຕທາ.

ອທ຺ເວຊ຺ຌວຈນາ ພຸທ຺ຘາ, ອໂມຆວຈນາ ຊິນາ;

ວິຕຖໍ ນຕ຺ຖິ ພຸທ຺ຘານໍ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວາມຫໍ.

ຍຖາ ຂິຕ຺ຕໍ ນເຠ ເລຑ຺ຑຸ, ຘຸວໍ ປຕຕິ ຠູມິຍໍ;

ຕເຖວ ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐານໍ, ວຈນໍ ຘຸວສສ຺ສຕໍ.

ຍຖາປິ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ, ມຣຓໍ ຘຸວສສ຺ສຕໍ;

ຕເຖວ ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐານໍ, ວຈນໍ ຘຸວສສ຺ສຕໍ.

ຍຖາ ຣຕ຺ຕິກ຺ຂເຍ ປຕ຺ເຕ, ສູຣິຍຸຄ຺ຄມນໍ ຘຸວໍ;

ຕເຖວ ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐານໍ, ວຈນໍ ຘຸວສສ຺ສຕໍ.

ຍຖາ ນິກ຺ຂນ຺ຕສຍນສ຺ສ, ສີຫສ຺ສ ນທນໍ ຘຸວໍ;

ຕເຖວ ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐານໍ, ວຈນໍ ຘຸວສສ຺ສຕໍ.

ຍຖາ ອາປນ຺ນສຕ຺ຕານໍ, ຠາຣໂມໂຣປນໍ ຘຸວໍ;

ຕເຖວ ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐານໍ, ວຈນໍ ຘຸວສສ຺ສຕໍ.

ຫນ຺ທ ພຸທ຺ຘກເຣ ຘມ຺ເມ, ວິຈິນາມິ ອິໂຕ ຈິໂຕ;

ອຸທ຺ຘໍ ອໂຘ ທສ ທິສາ, ຍາວຕາ ຘມ຺ມຘາຕຸຍາ.

ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕທາທກ຺ຂິໍ, ປຐມໍ ທານປາຣມິໍ;

ປຸພ຺ພເກຫິ ມເຫສີຫິ, ອນຸຈິຓ຺ຓໍ ມຫາປຖໍ.

ອິມໍ ຕ຺ວໍ ປຐມໍ ຕາວ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍ;

ທານປາຣມິຕໍ ຄຈ຺ຉ, ຍທິ ໂພຘິໍ ປຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉສິ.

ຍຖາປິ ກຸມ຺ໂຠ ສມ຺ປຸຓ຺ໂຓ, ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອໂຘກໂຕ;

ວມເຕ ວຸທກໍ ນິສ຺ເສສໍ, ນ ຕຕ຺ຖ ປຣິຣກ຺ຂຕິ.

ຕເຖວ ຍາຈເກ ທິສ຺ວາ, ຫີນມຸກ຺ກຏ຺ຐມຊ຺ຌິເມ;

ທທາຫິ ທານໍ ນິສ຺ເສສໍ, ກຸມ຺ໂຠ ວິຍ ອໂຘກໂຕ.

ນ ເຫເຕ ເອຕ຺ຕກາເຍວ, ພຸທ຺ຘຘມ຺ມາ ຠວິສ຺ສເຣ;

ອຎ຺ເຎປິ ວິຈິນິສ຺ສາມິ, ເຍ ຘມ຺ມາ ໂພຘິປາຈນາ.

ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕທາທກ຺ຂິໍ, ທຸຕິຍໍ ສີລປາຣມິໍ;

ປຸພ຺ພເກຫິ ມເຫສີຫິ, ອາເສວິຕນິເສວິຕໍ.

ອິມໍ ຕ຺ວໍ ທຸຕິຍໍ ຕາວ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍ;

ສີລປາຣມິຕໍ ຄຈ຺ຉ, ຍທິ ໂພຘິໍ ປຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉສິ.

ຍຖາປິ ຈມຣີ ວາລໍ, ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ປຏິລຄ຺ຄິຕໍ;

ອຸເປຕິ ມຣຓໍ ຕຕ຺ຖ, ນ ວິໂກເປຕິ ວາລຘິໍ.

ຕເຖວ ຈຕູສຸ ຠູມີສຸ, ສີລານິ ປຣິປູຣຍ;

ປຣິຣກ຺ຂ ສທາ ສີລໍ, ຈມຣີ ວິຍ ວາລຘິໍ.

ນ ເຫເຕ ເອຕ຺ຕກາເຍວ, ພຸທ຺ຘຘມ຺ມາ ຠວິສ຺ສເຣ;

ອຎ຺ເຎປິ ວິຈິນິສ຺ສາມິ, ເຍ ຘມ຺ມາ ໂພຘິປາຈນາ.

ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕທາທກ຺ຂິໍ, ຕຕິຍໍ ເນກ຺ຂມ຺ມປາຣມິໍ;

ປຸພ຺ພເກຫິ ມເຫສີຫິ, ອາເສວິຕນິເສວິຕໍ.

ອິມໍ ຕ຺ວໍ ຕຕິຍໍ ຕາວ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍ;

ເນກ຺ຂມ຺ມປາຣມິຕໍ ຄຈ຺ຉ, ຍທິ ໂພຘິໍ ປຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉສິ.

ຍຖາ ອນ຺ທຸຆເຣ ປຸຣິໂສ, ຈິຣວຸຕ຺ໂຖ ທຸຂຏ຺ຏິໂຕ;

ນ ຕຕ຺ຖ ຣາຄໍ ຊເນຕິ, ມຸຕ຺ຕິເມວ ຄເວສຕິ.

ຕເຖວ ຕ຺ວໍ ສພ຺ພຠເວ, ປສ຺ສ ອນ຺ທຸຆຣໍ ວິຍ;

ເນກ຺ຂມ຺ມາຠິມຸໂຂ ໂຫຕິ, ຠວໂຕ ປຣິມຸຕ຺ຕິຍາ.

ນ ເຫເຕ ເອຕ຺ຕກາເຍວ, ພຸທ຺ຘຘມ຺ມາ ຠວິສ຺ສເຣ;

ອຎ຺ເຎປິ ວິຈິນິສ຺ສາມິ, ເຍ ຘມ຺ມາ ໂພຘິປາຈນາ.

ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕທາທກ຺ຂິໍ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ປຎ຺ຎາປາຣມິໍ;

ປຸພ຺ພເກຫິ ມເຫສີຫິ, ອາເສວິຕນິເສວິຕໍ.

ອິມໍ ຕ຺ວໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຕາວ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍ;

ປຎ຺ຎາປາຣມິຕໍ ຄຈ຺ຉ, ຍທິ ໂພຘິໍ ປຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉສິ.

ຍຖາປິ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ຫີນມຸກ຺ກຏ຺ຐມຊ຺ຌິເມ;

ກຸລານິ ນ ວິວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ, ເອວໍ ລຠຕິ ຍາປນໍ.

ຕເຖວ ຕ຺ວໍ ສພ຺ພກາລໍ, ປຣິປຸຈ຺ຉໍ ພຸຘໍ ຊນໍ;

ປຎ຺ຎາປາຣມິຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສິ.

ນ ເຫເຕ ເອຕ຺ຕກາເຍວ, ພຸທ຺ຘຘມ຺ມາ ຠວິສ຺ສເຣ;

ອຎ຺ເຎປິ ວິຈິນິສ຺ສາມິ, ເຍ ຘມ຺ມາ ໂພຘິປາຈນາ.

ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕທາທກ຺ຂິໍ, ປຎ຺ຈມໍ ວີຣິຍປາຣມິໍ;

ປຸພ຺ພເກຫິ ມເຫສີຫິ, ອາເສວິຕນິເສວິຕໍ.

ອິມໍ ຕ຺ວໍ ປຎ຺ຈມໍ ຕາວ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍ;

ວີຣິຍປາຣມິຕໍ ຄຈ຺ຉ, ຍທິ ໂພຘິໍ ປຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉສິ.

ຍຖາປິ ສີໂຫ ມິຄຣາຊາ, ນິສຊ຺ຊຏ຺ຐານຈງ຺ກເມ;

ອລີນວີຣິໂຍ ໂຫຕິ, ປຄ຺ຄຫິຕມໂນ ສທາ.

ຕເຖວ ຕ຺ວໍ ສພ຺ພຠເວ, ປຄ຺ຄຓ຺ຫ ວີຣິຍໍ ທຬ຺ຫໍ;

ວີຣິຍປາຣມິຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສິ.

ນ ເຫເຕ ເອຕ຺ຕກາເຍວ, ພຸທ຺ຘຘມ຺ມາ ຠວິສ຺ສເຣ;

ອຎ຺ເຎປິ ວິຈິນິສ຺ສາມິ, ເຍ ຘມ຺ມາ ໂພຘິປາຈນາ.

ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕທາທກ຺ຂິໍ, ຉຏ຺ຐມໍ ຂນ຺ຕິປາຣມິໍ;

ປຸພ຺ພເກຫິ ມເຫສີຫິ, ອາເສວິຕນິເສວິຕໍ.

ອິມໍ ຕ຺ວໍ ຉຏ຺ຐມໍ ຕາວ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍ;

ຕຕ຺ຖ ອທ຺ເວຊ຺ຌມານໂສ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສິ.

ຍຖາປິ ປຖວີ ນາມ, ສຸຈິມ຺ປິ ອສຸຈິມ຺ປິ ຈ;

ສພ຺ພໍ ສຫຕິ ນິກ຺ເຂປໍ, ນ ກໂຣຕິ ປຏິຆໍ ຕຍາ.

ຕເຖວ ຕ຺ວມ຺ປິ ສພ຺ເພສໍ, ສມ຺ມານາວມານກ຺ຂໂມ;

ຂນ຺ຕິປາຣມິຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສິ.

ນ ເຫເຕ ເອຕ຺ຕກາເຍວ, ພຸທ຺ຘຘມ຺ມາ ຠວິສ຺ສເຣ;

ອຎ຺ເຎປິ ວິຈິນິສ຺ສາມິ, ເຍ ຘມ຺ມາ ໂພຘິປາຈນາ.

ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕທາທກ຺ຂິໍ, ສຕ຺ຕມໍ ສຈ຺ຈປາຣມິໍ;

ປຸພ຺ພເກຫິ ມເຫສີຫິ, ອາເສວິຕນິເສວິຕໍ.

ອິມໍ ຕ຺ວໍ ສຕ຺ຕມໍ ຕາວ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍ;

ຕຕ຺ຖ ອທ຺ເວຊ຺ຌວຈໂນ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສິ.

ຍຖາປິ ໂອສມີ ນາມ, ຕຸລາຠູຕາ ສເທວເກ;

ສມເຍ ອຸຕຸວສ຺ເສ ວາ, ນ ໂວກ຺ກມຕິ, ວີຖິໂຕ.

ຕເຖວ ຕ຺ວມ຺ປິ ສຈ຺ເຈສຸ, ມາ ໂວກ຺ກມສິ ວີຖິໂຕ;

ສຈ຺ຈປາຣມິຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສິ.

ນ ເຫເຕ ເອຕ຺ຕກາເຍວ, ພຸທ຺ຘຘມ຺ມາ ຠວິສ຺ສເຣ;

ອຎ຺ເຎປິ ວິຈິນິສ຺ສາມິ, ເຍ ຘມ຺ມາ ໂພຘິປາຈນາ.

ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕທາທກ຺ຂິໍ, ອຏ຺ຐມໍ ອຘິຏ຺ຐານປາຣມິໍ;

ປຸພ຺ພເກຫິ ມເຫສີຫິ, ອາເສວິຕນິເສວິຕໍ.

ອິມໍ ຕ຺ວໍ ອຏ຺ຐມໍ ຕາວ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍ;

ຕຕ຺ຖ ຕ຺ວໍ ອຈໂລ ຫຸຕ຺ວາ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສິ.

ຍຖາປິ ປພ຺ພໂຕ ເສໂລ, ອຈໂລ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິໂຕ;

ນ ກມ຺ປຕິ ຠຸສວາເຕຫິ, ສກຏ຺ຐາເນວ ຕິຏ຺ຐຕິ.

ຕເຖວ ຕ຺ວມ຺ປິ ອຘິຏ຺ຐາເນ, ສພ຺ພທາ ອຈໂລ ຠວ;

ອຘິຏ຺ຐານປາຣມິຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສິ.

ນ ເຫເຕ ເອຕ຺ຕກາເຍວ, ພຸທ຺ຘຘມ຺ມາ ຠວິສ຺ສເຣ;

ອຎ຺ເຎປິ ວິຈິນິສ຺ສາມິ, ເຍ ຘມ຺ມາ ໂພຘິປາຈນາ.

ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕທາທກ຺ຂິໍ, ນວມໍ ເມຕ຺ຕາປາຣມິໍ;

ປຸພ຺ພເກຫິ ມເຫສີຫິ, ອາເສວິຕນິເສວິຕໍ.

ອິມໍ ຕ຺ວໍ ນວມໍ ຕາວ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍ;

ເມຕ຺ຕາຍ ອສໂມ ໂຫຫິ, ຍທິ ໂພຘິໍ ປຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉສິ.

ຍຖາປິ ອຸທກໍ ນາມ, ກລ຺ຍາເຓ ປາປເກ ຊເນ;

ສມໍ ຜຣຕິ ສີເຕນ, ປວາເຫຕິ ຣໂຊມລໍ.

ຕເຖວ ຕ຺ວມ຺ປິ ຫິຕາຫິເຕ, ສມໍ ເມຕ຺ຕາຍ ຠາວຍ;

ເມຕ຺ຕາປາຣມິຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສິ.

ນ ເຫເຕ ເອຕ຺ຕກາເຍວ, ພຸທ຺ຘຘມ຺ມາ ຠວິສ຺ສເຣ;

ອຎ຺ເຎປິ ວິຈິນິສ຺ສາມິ, ເຍ ຘມ຺ມາ ໂພຘິປາຈນາ.

ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕທາທກ຺ຂິໍ, ທສມໍ ອຸເປກ຺ຂາປາຣມິໍ;

ປຸພ຺ພເກຫິ ມເຫສີຫິ, ອາເສວິຕນິເສວິຕໍ.

ອິມໍ ຕ຺ວໍ ທສມໍ ຕາວ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍ;

ຕຸລາຠູໂຕ ທຬ຺ໂຫ ຫຸຕ຺ວາ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສິ.

ຍຖາປິ ປຖວີ ນາມ, ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ອສຸຈິໍ ສຸຈິໍ;

ອຸເປກ຺ຂຕິ ອຸໂຠເປເຕ, ໂກປານຸນຍວຊ຺ຊິຕາ.

ຕເຖວ ຕ຺ວມ຺ປິ ສຸຂທຸກ຺ເຂ, ຕຸລາຠູໂຕ ສທາ ຠວ;

ອຸເປກ຺ຂາປາຣມິຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສິ.

ເອຕ຺ຕກາເຍວ ເຕ ໂລເກ, ເຍ ຘມ຺ມາ ໂພຘິປາຈນາ;

ຕຕຸທ຺ຘໍ ນຕ຺ຖິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ, ທຬ຺ຫໍ ຕຕ຺ຖ ປຕິຏ຺ຐຫ.

ອິເມ ຘມ຺ເມ ສມ຺ມສໂຕ, ສຠາວຣສລກ຺ຂເຓ;

ຘມ຺ມເຕເຊນ ວສຸຘາ, ທສສຫສ຺ສີ ປກມ຺ປຖ.

ຈລຕາ ຣວຕິ ປຖວີ, ອຸຈ຺ຉຸຍນ຺ຕໍວ ປີຬິຕໍ;

ເຕລຍນ຺ເຕ ຍຖາ ຈກ຺ກໍ, ເອວໍ ກມ຺ປຕິ ເມທິນີ.

ຍາວຕາ ປຣິສາ ອາສິ, ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຣິເວສເນ;

ປເວຘມານາ ສາ ຕຕ຺ຖ, ມຸຈ຺ຉິຕາ ເສສິ ຠູມິຍາ.

ຆຏາເນກສຫສ຺ສານິ, ກຸມ຺ຠີນຎ຺ຈ ສຕາ ພຫູ;

ສຎ຺ຈຸຓ຺ຓມຖິຕາ ຕຕ຺ຖ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຆຏ຺ຏິຕາ.

ອຸພ຺ພິຄ຺ຄາ ຕສິຕາ ຠີຕາ, ຠນ຺ຕາ ພ຺ຍາຖິຕມານສາ;

ມຫາຊນາ ສມາຄມ຺ມ, ທີປງ຺ກຣມຸປາຄມຸໍ.

ກິໍ ຠວິສ຺ສຕິ ໂລກສ຺ສ, ກລ຺ຍາຓມຖ ປາປກໍ;

ສພ຺ໂພ ອຸປທ຺ທຸໂຕ ໂລໂກ, ຕໍ ວິໂນເທຫິ ຈກ຺ຂຸມ.

ເຕສໍ ຕທາ ສຎ຺ຎາເປສິ, ທີປງ຺ກໂຣ ມຫາມຸນິ;

ວິສ຺ສຕ຺ຖາ ໂຫຖ ມາ ຠາຖ, ອິມສ຺ມິໍ ປຖວິກມ຺ປເນ.

ຍມຫໍ ອຊ຺ຊ ພ຺ຍາກາສິໍ, ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ຠວິສ຺ສຕິ;

ເອໂສ ສມ຺ມສຕິ ຘມ຺ມໍ, ປຸພ຺ພກໍ ຊິນເສວິຕໍ.

ຕສ຺ສ ສມ຺ມສໂຕ ຘມ຺ມໍ, ພຸທ຺ຘຠູມິໍ ອເສສໂຕ;

ເຕນາຍໍ ກມ຺ປິຕາ ປຖວີ, ທສສຫສ຺ສີ ສເທວເກ.

ພຸທ຺ຘສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ມໂນ ນິພ຺ພາຍິ ຕາວເທ;

ສພ຺ເພ ມໍ ອຸປສງ຺ກມ຺ມ, ປຸນາປິ ອຠິວນ຺ທິສຸໍ.

ສມາທຍິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘຄຸຓໍ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວານ ມານສໍ;

ທີປງ຺ກຣໍ ນມສ຺ສິຕ຺ວາ, ອາສນາ ວຸຏ຺ຐຫິໍ ຕທາ.

ທິພ຺ພໍ ມານຸສກໍ ປຸປ຺ຜໍ, ເທວາ ມານຸສກາ ອຸໂຠ;

ສໂມກິຣນ຺ຕິ ປຸປ຺ເຜຫິ, ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ອາສນາ.

ເວທຍນ຺ຕິ ຈ ເຕ ໂສຕ຺ຖິໍ, ເທວາ ມານຸສກາ ອຸໂຠ;

ມຫນ຺ຕໍ ປຕ຺ຖິຕໍ ຕຸຍ຺ຫໍ, ຕໍ ລຠສ຺ສຸ ຍຖິຈ຺ຉິຕໍ.

ສພ຺ພີຕິໂຍ ວິວຊ຺ຊນ຺ຕຸ, ໂສໂກ ໂຣໂຄ ວິນສ຺ສຕຸ;

ມາ ເຕ ຠວນ຺ຕ຺ວນ຺ຕຣາຍາ, ຜຸສ ຂິປ຺ປໍ ໂພຘິມຸຕ຺ຕມໍ.

ຍຖາປິ ສມເຍ ປຕ຺ເຕ, ປຸປ຺ຜນ຺ຕິ ປຸປ຺ຜິໂນ ທຸມາ;

ຕເຖວ ຕ຺ວໍ ມຫາວີຣ, ພຸທ຺ຘຎາເຓນ ປຸປ຺ຜສຸ.

ຍຖາ ເຍ ເກຈິ ສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ປູຣຍຸໍ ທສປາຣມີ;

ຕເຖວ ຕ຺ວໍ ມຫາວີຣ, ປູເຣຫິ ທສປາຣມີ.

ຍຖາ ເຍ ເກຈິ ສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ໂພຘິມຓ຺ຑມ຺ຫິ ພຸຊ຺ຌເຣ;

ຕເຖວ ຕ຺ວໍ ມຫາວີຣ, ພຸຊ຺ຌສ຺ສຸ ຊິນໂພຘິຍໍ.

ຍຖາ ເຍ ເກຈິ ສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ຕຍຸໍ;

ຕເຖວ ຕ຺ວໍ ມຫາວີຣ, ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ຕຍ.

ປຸຓ຺ຓມາເຍ ຍຖາ ຈນ຺ໂທ, ປຣິສຸທ຺ໂຘ ວິໂຣຈຕິ;

ຕເຖວ ຕ຺ວໍ ປຸຓ຺ຓມໂນ, ວິໂຣຈ ທສສຫສ຺ສິຍໍ.

ຣາຫຸມຸຕ຺ໂຕ ຍຖາ ສູຣິໂຍ, ຕາເປນ ອຕິໂຣຈຕິ;

ຕເຖວ ໂລກາ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ, ວິໂຣຈ ສິຣິຍາ ຕຸວໍ.

ຍຖາ ຍາ ກາຈິ ນທິໂຍ, ໂອສຣນ຺ຕິ ມໂຫທຘິໍ;

ເອວໍ ສເທວກາ ໂລກາ, ໂອສຣນ຺ຕຸ ຕວນ຺ຕິເກ.

ເຕຫິ ຖຸຕປ຺ປສຕ຺ໂຖ ໂສ, ທສ ຘມ຺ເມ ສມາທິຍ;

ເຕ ຘມ຺ເມ ປຣິປູເຣນ຺ໂຕ, ປວນໍ ປາວິສີ ຕທາ.

ສຸເມຘກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຕທາ ເຕ ໂຠຊຍິຕ຺ວານ, ສສງ຺ຆໍ ໂລກນາຍກໍ;

ອຸປຄຈ຺ຉຸໍ ສຣຓໍ ຕສ຺ສ, ທີປງ຺ກຣສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ.

ສຣຓາຄມເນ ກຎ຺ຈິ, ນິເວເສສິ ຕຖາຄໂຕ;

ກຎ຺ຈິ ປຎ຺ຈສຸ ສີເລສຸ, ສີເລ ທສວິເຘ ປຣໍ.

ກສ຺ສຈິ ເທຕິ ສາມຎ຺ຎໍ, ຈຕຸໂຣ ຜລມຸຕ຺ຕເມ;

ກສ຺ສຈິ ອສເມ ຘມ຺ເມ, ເທຕິ ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາ.

ກສ຺ສຈິ ວຣສມາປຕ຺ຕິໂຍ, ອຏ຺ຐ ເທຕິ ນຣາສໂຠ;

ຕິສ຺ໂສ ກສ຺ສຈິ ວິຊ຺ຊາໂຍ, ຉຬຠິຎ຺ຎາ ປເວຈ຺ຉຕິ.

ເຕນ ໂຍເຄນ ຊນກາຍໍ, ໂອວທຕິ ມຫາມຸນິ;

ເຕນ ວິຕ຺ຖາຣິກໍ ອາສິ, ໂລກນາຖສ຺ສ ສາສນໍ.

ມຫາຫນຸສຠກ຺ຂນ຺ໂຘ, ທີປງ຺ກຣສນາມໂກ;

ພຫູ ຊເນ ຕາຣຍຕິ, ປຣິໂມເຈຕິ ທຸຄ຺ຄຕິໍ.

ໂພຘເນຍ຺ຍໍ ຊນໍ ທິສ຺ວາ, ສຕສຫສ຺ເສປິ ໂຍຊເນ;

ຂເຓນ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວານ, ໂພເຘຕິ ຕໍ ມຫາມຸນິ.

ປຐມາຠິສມເຍ ພຸທ຺ໂຘ, ໂກຏິສຕມໂພຘຍິ;

ທຸຕິຍາຠິສມເຍ ນາໂຖ, ນວຸຕິໂກຏິມໂພຘຍິ.

ຍທາ ຈ ເທວຠວນມ຺ຫິ, ພຸທ຺ໂຘ ຘມ຺ມເທສຍິ;

ນວຸຕິໂກຏິສຫສ຺ສານໍ, ຕຕິຍາຠິສມໂຍ ອຫຸ.

ສນ຺ນິປາຕາ ຕໂຍ ອາສຸໍ, ທີປງ຺ກຣສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ;

ໂກຏິສຕສຫສ຺ສານໍ, ປຐໂມ ອາສິ ສມາຄໂມ.

ປຸນ ນາຣທກູຏມ຺ຫິ, ປວິເວກຄເຕ ຊິເນ;

ຂີຓາສວາ ວີຕມລາ, ສມິໍສຸ ສຕໂກຏິໂຍ.

ຍມ຺ຫິ ກາເລ ມຫາວີໂຣ, ສຸທສ຺ສນສິລຸຈ຺ຈເຍ;

ນວຸຕິໂກຏິສຫສ຺ເສຫິ, ປວາເຣສິ ມຫາມຸນິ.

ອຫໍ ເຕນ ສມເຍນ, ຊຏິໂລ ອຸຄ຺ຄຕາປໂນ;

ອນ຺ຕລິກ຺ຂມ຺ຫິ ຈຣໂຓ, ປຎ຺ຈາຠິຎ຺ຎາສຸ ປາຣຄູ.

ທສວີສສຫສ຺ສານໍ, ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອຫຸ;

ເອກທ຺ວິນ຺ນໍ ອຠິສມຍາ, ຄຓນາໂຕ ອສງ຺ຂິຍາ.

ວິຕ຺ຖາຣິກໍ ພາຫຸຊຎ຺ຎໍ, ອິທ຺ຘໍ ຜີຕໍ ອຫຸ ຕທາ;

ທີປງ຺ກຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ, ສາສນໍ ສຸວິໂສຘິຕໍ.

ຈຕ຺ຕາຣິ ສຕສຫສ຺ສານິ, ຉຬຠິຎ຺ຎາ ມຫິທ຺ຘິກາ;

ທີປງ຺ກຣໍ ໂລກວິທຸໍ, ປຣິວາເຣນ຺ຕິ ສພ຺ພທາ.

ເຍ ເກຈິ ເຕນ ສມເຍນ, ຊຫນ຺ຕິ ມານຸສໍ ຠວໍ;

ອປ຺ປຕ຺ຕມານສາ ເສຂາ, ຄຣຫິຕາ ຠວນ຺ຕິ ເຕ.

ສຸປຸປ຺ຜິຕໍ ປາວຈນໍ, ອຣຫນ຺ເຕຫິ ຕາທິຫິ;

ຂີຓາສເວຫິ ວິມເລຫິ, ອຸປໂສຠຕິ ສເທວເກ.

ນຄຣໍ ຣມ຺ມວຕີ ນາມ, ສຸເທໂວ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ;

ສຸເມຘາ ນາມ ຊນິກາ, ທີປງ຺ກຣສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ.

ສຸມງ຺ຄໂລ ຈ ຕິສ຺ໂສ ຈ, ອເຫສຸໍ ອຄ຺ຄສາວກາ;

ສາຄໂຕ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ, ທີປງ຺ກຣສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ.

ນນ຺ທາ ເຈວ ສຸນນ຺ທາ ຈ, ອເຫສຸໍ ອຄ຺ຄສາວິກາ;

ໂພຘິ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ, ປິປ຺ຜລີຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

ອສີຕິຫຕ຺ຖມຸພ຺ເພໂຘ, ທີປງ຺ກໂຣ ມຫາມຸນິ;

ໂສຠຕິ ທີປຣຸກ຺ໂຂວ, ສາລຣາຊາວ ປຸປ຺ຜິໂຕ;

ປຠາ ວິຘາວຕິ ຕສ຺ສ, ສມນ຺ຕາ ທ຺ວາທສໂຍຊເນ.

ສຕສຫສ຺ສວສ຺ສານິ, ອາຍຸ ຕສ຺ສ ມເຫສິໂນ;

ຕາວຕາ ຕິຏ຺ຐມາໂນ ໂສ, ຕາເຣສິ ຊນຕໍ ພຫຸໍ.

ໂຊຕຍິຕ຺ວານ ສທ຺ຘມ຺ມໍ, ສນ຺ຕາເຣຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ;

ຊລິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘວ, ນິພ຺ພຸໂຕ ໂສ ສສາວໂກ.

ສາ ຈ ອິທ຺ຘິ ໂສ ຈ ຍໂສ, ຕານິ ຈ ປາເທສຸ ຈກ຺ກຣຕນານິ;

ສພ຺ພໍ ຕມນ຺ຕຣຫິຕໍ, ນນຸ ຣິຕ຺ຕາ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣາຕິ.

ທີປງ຺ກຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອປຣຠາເຄ ເອກໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ ອເຫສຸໍ. ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສໍ. ທຸຕິເຍ ໂກຏິສຫສ຺ສໍ, ຕຕິເຍ ນວຸຕິໂກຏິໂຍ.

ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ວິຊິຕາວີ ນາມ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຫຸຕ຺ວາ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສສງ຺ຂສ຺ສ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ອທາສິ. ສຕ຺ຖາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ພ຺ຍາກຣິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ໂສ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ນິຍ຺ຍາເຕຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິ. ໂສ ຕີຓິ ປິຏການິ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ, ປຎ຺ຈ ຈ ອຠິຎ຺ຎາໂຍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອປຣິຫີນຊ຺ຌາໂນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ໂກຓ຺ຑຎ຺ຎພຸທ຺ຘສ຺ສ ປນ ຣມ຺ມວຕີ ນາມ ນຄຣໍ, ສຸນນ຺ໂທ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ ປິຕາ, ສຸຊາຕາ ນາມ ມາຕາ, ຠທ຺ໂທ ຈ ສຸຠທ຺ໂທ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ຕິສ຺ສາ ຈ ອຸປຕິສ຺ສາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ສາລກລ຺ຍາຓີ ໂພຘິ, ອຏ຺ຐາສີຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ສຣີຣໍ, ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ອໂຫສິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ເອກໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ກປ຺ເປ ຈຕ຺ຕາໂຣ ພຸທ຺ຘາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ ມງ຺ຄໂລ ສຸມໂນ ເຣວໂຕ ໂສຠິໂຕຕິ. ມງ຺ຄລສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ຕີສຸ ສາວກສນ຺ນິປາເຕສຸ ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຠິກ຺ຂູ ອເຫສຸໍ. ທຸຕິເຍ ໂກຏິສຫສ຺ສໍ. ຕຕິເຍ ນວຸຕິໂກຏິໂຍ. ເວມາຕິກຠາຕາ ປນສ຺ສ ອານນ຺ທກຸມາໂຣ ນາມ ນວຸຕິໂກຏິສງ຺ຂ຺ຍາຍ ປຣິສາຍ ສທ຺ຘິໍ ຘມ຺ມສວນຕ຺ຖາຍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ, ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ອນຸປຸພ຺ພິກຖໍ ກເຖສິ. ໂສ ສທ຺ຘິໍ ປຣິສາຍ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ປຸພ຺ພຈຣິຍກໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອິທ຺ຘິມຍປຕ຺ຕຈີວຣສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ‘‘ເອຖ ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ ອາຫ. ສພ຺ເພ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ອິທ຺ຘິມຍປຕ຺ຕຈີວຣຘຣາ ສຏ຺ຐິວສ຺ສິກຕ຺ເຖຣາ ວິຍ ອາກປ຺ປສມ຺ປນ຺ນາ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຣິວາຣຍິໍສຸ ອຍມສ຺ສ ຕຕິໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ.

ຍຖາ ປນ ອຎ຺ເຎສໍ ພຸທ຺ຘານໍ ສມນ຺ຕາ ອສີຕິຫຕ຺ຖປ຺ປມາຓາເຍວ ສຣີຣປ຺ປຠາ ໂຫຕິ, ນ, ເອວໍ ຕສ຺ສ. ຕສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ສຣີຣປ຺ປຠາ ນິຈ຺ຈກາລໍ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ຜຣິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຣຸກ຺ຂປຖວີປພ຺ພຕສມຸທ຺ທາທໂຍ ອນ຺ຕມໂສ ອຸກ຺ຂລິຍາທີນິ ອຸປາທາຍ ສຸວຓ຺ຓປຏ ປຣິໂຍນທ຺ຘາ ວິຍ ອເຫສຸໍ. ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ປນສ຺ສ ນວຸຕິວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອໂຫສິ. ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາທໂຍ ອຕ຺ຕໂນ ປຠາຍ ວິໂຣຈິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ, ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວປຣິຈ຺ເຉໂທ ນ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ທິວາ ສູຣິຍາໂລເກນ ວິຍ ສຕ຺ຕາ ນິຈ຺ຈໍ ພຸທ຺ຘາໂລເກເນວ ວິຈຣິໍສຸ. ສາຍໍ ປຸປ຺ຜິຕານໍ ກຸສຸມານໍ, ປາໂຕ ຣວນກສກຸຓານຎ຺ຈ ວເສນ ໂລໂກ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວປຣິຈ຺ເຉທໍ ສລ຺ລກ຺ເຂສິ. ກິໍ ປນ ອຎ຺ເຎສໍ ພຸທ຺ຘານໍ ອຍມານຸຠາໂວ ນຕ຺ຖີຕິ? ໂນ ນຕ຺ຖິ, ເຕປິ ຫິ ອາກງ຺ຂມານາ ທສສຫສ຺ສິໍ ວາ ໂລກຘາຕຸໍ, ຕໂຕ ວາ ຠິຍ຺ໂຍ ອາຠາຍ ຜເຣຍ຺ຍຸໍ. ມງ຺ຄລສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ປຸພ຺ພປຕ຺ຖນາວເສນ ອຎ຺ເຎສໍ ພ຺ຍາມປ຺ປຠາ ວິຍ ສຣີຣປ຺ປຠາ ນິຈ຺ຈເມວ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ຜຣິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ.

ໂສ ກິຣ ໂພຘິສຕ຺ຕຈຣິຍກາເລ ເວສ຺ສນ຺ຕຣສທິເສ ອຕ຺ຕຠາເວ ຐິໂຕ ສປຸຕ຺ຕທາໂຣ ວງ຺ກປພ຺ພຕສທິເສ ປພ຺ພເຕ ວສິ. ອເຖໂກ ຂຣທາຐິໂກ ນາມ ຍກ຺ໂຂ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ທານຊ຺ຌາສຍຕໍ ສຸຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓວຓ຺ເຓນ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕໍ ທ຺ເວ ທາຣເກ ຍາຈິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ທທາມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປຸຕ຺ຕເກ’’ຕິ ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ໂຐ ອຸທກປຣິຍນ຺ຕໍ ປຖວິໍ ກມ຺ເປນ຺ໂຕ ທ຺ເວປິ ທາຣເກ ອທາສິ. ຍກ຺ໂຂ ຈງ຺ກມນໂກຏິຍໍ ອາລມ຺ພນຜລກໍ ນິສ຺ສາຍ ຐຕ຺ວາ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ເສວ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ມຸຬາລກລາປໍ ວິຍ ທ຺ເວ ທາຣເກ ຂາທິ. ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ຍກ຺ຂໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ວິວຏມຕ຺ເຕ ອຄ຺ຄິຊາລໍ ວິຍ ໂລຫິຕຘາຣໍ ອຸຄ຺ຄິຣມານໍ ຕສ຺ສ ມຸຂໍ ທິສ຺ວາປິ ເກສຄ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ໂທມນສ຺ສໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ‘‘ສຸທິນ຺ນໍ ວຕ ເມ ທານ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ຕຍໂຕ ປນສ຺ສ ສຣີເຣ ມຫນ຺ຕໍ ປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ອຸທປາທິ. ໂສ ‘‘ອິມສ຺ສ ເມ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ອນາຄເຕ ອິມິນາວ ນີຫາເຣນ ສຣີຣໂຕ ຣສ຺ມິໂຍ ນິກ຺ຂມນ຺ຕູ’’ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ອກາສິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ປຕ຺ຖນໍ ນິສ຺ສາຍ ພຸທ຺ຘຠູຕສ຺ສ ສຣີຣໂຕ ຣສ຺ມິໂຍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເອຕ຺ຕກໍ ຐານໍ ຜຣິໍສຸ.

ອປຣມ຺ປິສ຺ສ ປຸພ຺ພຈຣິຕໍ ອຕ຺ຖິ. ໂສ ກິຣ ໂພຘິສຕ຺ຕກາເລ ເອກສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ເຈຕິຍໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ມຍາ ຊີວິຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ທຓ຺ຑກທີປິກາເວຐນນິຍາເມນ ສກລສຣີຣໍ ເວຐາເປຕ຺ວາ ຣຕນມຕ຺ຕມກຸລໍ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກໍ ສຸວຓ຺ຓປາຕິໍ ສປ຺ປິສ຺ສ ປູຣາເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ສຫສ຺ສວຏ຺ຏິໂຍ ຊາລາເປຕ຺ວາ ຕໍ ສີເສນາທາຍ ສກລສຣີຣໍ ຊາລາເປຕ຺ວາ ເຈຕິຍໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສກລຣຕ຺ຕິໍ ວີຕິນາເມສິ. ເອວໍ ຍາວ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນາ ວາຍມນ຺ຕສ຺ສາປິສ຺ສ ໂລມກູປມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸສຸມໍ ນ ຄຓ຺ຫິ, ປທຸມຄພ຺ຠໍ ປວິຏ຺ຐກາໂລ ວິຍ ອໂຫສິ. ຘມ຺ໂມ ຫິ ນາເມສ ອຕ຺ຕານໍ ຣກ຺ຂນ຺ຕໍ ຣກ຺ຂຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ –

‘‘ຘມ຺ໂມ ຫເວ ຣກ຺ຂຕິ ຘມ຺ມຈາຣິໍ,

ຘມ຺ໂມ ສຸຈິຓ຺ໂຓ ສຸຂມາວຫາຕິ;

ເອສານິສໍໂສ ຘມ຺ເມ ສຸຈິຓ຺ເຓ,

ນ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ຘມ຺ມຈາຣີ’’ຕິ. (ເຖຣຄາ. ໓໐໓; ຊາ. ໑.໑໐.໑໐໒; ໑.໑໕.໓໘໕);

ອິມສ຺ສາປິ ກມ຺ມສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສຣີໂຣຠາໂສ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ຜຣິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ.

ຕທາ ອມ຺ຫາກໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສຸຣຸຈິ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ສຕ຺ຖາຣໍ ນິມນ຺ເຕສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມຘຸຣຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສ຺ເວ ມຍ຺ຫໍ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ກິຕ຺ຕເກຫິ ເຕ ຠິກ຺ຂູຫິ ອຕ຺ໂຖຕິ, ກິຕ຺ຕກາ ປນ ໂວ ຠນ຺ເຕ ປຣິວາຣາ ຠິກ຺ຂູຕິ. ຕທາ ສຕ຺ຖຸ ປຐມສນ຺ນິປາໂຕເຍວ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ໂກຏິສຕສຫສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ສພ຺ເພຫິປິ ສທ຺ຘິໍ ມຍ຺ຫໍ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ອຘິວາເສສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສ຺ວາຕນາຍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຫໍ ເອຕ຺ຕການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຍາຄຸຠຕ຺ຕວຕ຺ຖາທີນິ ທາຕຸໍ ໂນ ນ ສກ຺ໂກມິ, ນິສີທນຏ຺ຐານໍ ປນ ກຖໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ສ ສາ ຈິນ຺ຕາ ຈຕຸຣາສີຕິໂຍຊນສຫສ຺ສມຕ຺ຖເກ ຐິຕສ຺ສ ເທວຣຎ຺ໂຎ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາສນສ຺ສ ອຸຓ຺ຫຠາວໍ ຊເນສິ. ສກ຺ໂກ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ມໍ ອິມສ຺ມາ ຐານາ ຈາເວຕຸກາໂມ’’ຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ມຫາປຸຣິສໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ສຸຣຸຈິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ນິສີທນຏ຺ຐານຕ຺ຖາຍ ຈິນ຺ເຕສິ, ມຍາປິ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຎ຺ຎໂກຏ຺ຐາສໍ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຑ຺ຒກິວຓ຺ຓໍ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ວາສິຜຣສຸຫຕ຺ໂຖ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ປຸຣໂຕ ປາຕຸຣໂຫສິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ກສ຺ສຈິ ຠຕິຍາ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ມຫາປຸຣິໂສ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ ອາຫ. ມມ ອຊານນສິປ຺ປໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເຄຫໍ ວາ ມຓ຺ຑປໍ ວາ ໂຍ ຍໍ ກາເຣຕິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ກາຕຸໍ ຊານາມີຕິ. ເຕນ ຫິ ມຍ຺ຫໍ ກມ຺ມໍ ອຕ຺ຖີຕິ. ກິໍ, ອຍ຺ຍາຕິ? ສ຺ວາຕນາຍ ເມ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຠິກ຺ຂູ ນິມນ຺ຕິຕາ, ເຕສໍ ນິສີທນມຓ຺ຑປໍ ກຣິສ຺ສສີຕິ. ອຫໍ ນາມ ກເຣຍ຺ຍໍ, ສເຈ ເມ ຠຕິໍ ທາຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຖາຕິ. ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ຕາຕາຕິ. ‘‘ສາຘຸ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກໍ ປເທສໍ ໂອໂລເກສິ.

ທ຺ວາທສເຕຣສໂຍຊນປ຺ປມາໂຓ ປເທໂສ ກສິຓມຓ຺ຑລໍ ວິຍ ສມຕໂລ ອໂຫສິ. ໂສ ‘‘ເອຕ຺ຕເກ ຐາເນ ສຕ຺ຕຣຕນມໂຍ ມຓ຺ຑໂປ ອຸຏ຺ຐຫຕູ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ໂອໂລເກສິ. ຕາວເທວ ປຖວິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ມຓ຺ຑໂປ ອຸຏ຺ຐຫິ. ຕສ຺ສ ສຸວຓ຺ຓມເຍສຸ ຖມ຺ເຠສຸ ຣຊຕມຍາ ຆຏກາ ອເຫສຸໍ, ຣຊຕມເຍສຸ ຖມ຺ເຠສຸ ສຸວຓ຺ຓມຍາ, ມຓິຕ຺ຖມ຺ເຠສຸ ປວາຬມຍາ, ປວາຬຕ຺ຖມ຺ເຠສຸ ມຓິມຍາ, ສຕ຺ຕຣຕນມເຍສຸ ຖມ຺ເຠສຸ ສຕ຺ຕຣຕນມຍາວ ຆຏກາ ອເຫສຸໍ. ຕໂຕ ‘‘ມຓ຺ຑປສ຺ສ ອນ຺ຕຣນ຺ເຕນ ກິງ຺ກິຓິກຊາລໍ ໂອລມ຺ພຕູ’’ຕິ ໂອໂລເກສິ. ສຫ ໂອໂລກເນເນວ ກິງ຺ກິຓິກຊາລໍ ໂອລມ຺ພິ, ຍສ຺ສ ມນ຺ທວາເຕຣິຕສ຺ສ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກສ຺ເສວ ຕູຣິຍສ຺ສ ມຘຸຣສທ຺ໂທ ນິຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ. ທິພ຺ພສງ຺ຄີຕິວຕ຺ຕນກາໂລ ວິຍ ອໂຫສິ. ‘‘ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ຄນ຺ຘທາມມາລາທາມານິ ໂອລມ຺ພນ຺ຕູ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ຕາວເທວ ທາມານິ ໂອລມ຺ພິໍສຸ. ‘‘ໂກຏິສຕສຫສ຺ສສງ຺ຂ຺ຍານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາສນານິ ຈ ອາຘາຣການິ ຈ ປຖວິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕູ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ຕາວເທວ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ. ‘‘ໂກເຓ ໂກເຓ ເອເກກາ ອຸທກຈາຏິໂຍ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕູ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ, ຕາວເທວ ອຸທກຈາຏິໂຍ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ ເອຕ຺ຕກໍ ມາເປຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເອຫິ ອຍ຺ຍ ຕວ ມຓ຺ຑປໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ຠຕິໍ ເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ມຫາປຸຣິໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຓ຺ຑປໍ ໂອໂລເກສິ. ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ເສວສ຺ສ ສກລສຣີຣໍ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓາຍ ປີຕິຍາ ນິຣນ຺ຕຣໍ ຜຸຏໍ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສ ມຓ຺ຑປໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ເອຕທໂຫສິ ‘‘ນາຍໍ ມຓ຺ຑໂປ ມນຸສ຺ສຠູເຕນ ກໂຕ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ອຊ຺ຌາສຍໍ ມຍ຺ຫໍ ຄຸຓໍ ອາຄມ຺ມ ອທ຺ຘາ ສກ຺ກສ຺ສ ຠວນໍ ອຸຓ຺ຫໍ ອໂຫສິ. ຕໂຕ ສກ຺ເກນ ເທວຣຎ຺ຎາ ອຍໍ ມຓ຺ຑໂປ ກາຣິໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ‘‘ນ ໂຂ ປນ ເມ ຍຸຕ຺ຕໍ ເອວຣູເປ ມຓ຺ຑເປ ເອກທິວສໍເຍວ ທານໍ ທາຕຸໍ, ສຕ຺ຕາຫໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ.

ພາຫິຣກທານຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຕກມ຺ປິ ສມານໍ ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ຕຸຏ຺ຐິໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ອລງ຺ກຕສີສໍ ປນ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊິຕອກ຺ຂີນິ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ, ຫທຍມໍສໍ ວາ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ທິນ຺ນກາເລ ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ຈາຄໍ ນິສ຺ສາຍ ຕຸຏ຺ຐິ ນາມ ໂຫຕິ. ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ຫິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສິວິຊາຕເກ ເທວສິກໍ ປຎ຺ຈສຕສຫສ຺ສກຫາປຓານິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຈຕູສຸ ນຄຣທ຺ວາເຣສຸ, ມຊ຺ເຌ ນຄເຣ ຈ ທານໍ ທທນ຺ຕສ຺ສ ຕໍ ທານໍ ຕຸຏ຺ຐິໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ຍທາ ປນສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓວຓ຺ເຓນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ອກ຺ຂີນິ ຍາຈິ, ຕທາ ຕານິ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ທທມານສ຺ເສວ ຫາໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ເກສຄ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ນາໂຫສິ. ເອວໍ ທານໍ ນິສ຺ສາຍ ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ຕິຕ຺ຕິ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ໂສປິ ມຫາປຸຣິໂສ ‘‘ສຕ຺ຕາຫໍ ມຍາ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສສງ຺ຂ຺ຍານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ທານໍ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ມຓ຺ຑເປ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ຄວປານໍ ນາມ ອທາສິ. ຄວປານນ຺ຕິ ມຫນ຺ເຕ ມຫນ຺ເຕ ໂກລມ຺ເພ ຂີຣສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘເນສຸ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຆນປາກປກ຺ເກ ຂີເຣ ໂຖເກ ຕຓ຺ຑຸເລ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປກ຺ກມຘຸສກ຺ກຣຈຸຓ຺ຓສປ຺ປີຫິ ອຠິສງ຺ຂຕໍ ໂຠຊນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ມນຸສ຺ສາເຍວ ປນ ປຣິວິສິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ, ເທວາປິ ເອກນ຺ຕຣິກາ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິວິສິໍສຸ. ທ຺ວາທສເຕຣສໂຍຊນປ຺ປມາຓໍ ຐານມ຺ປິ ຠິກ຺ຂູ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ນປ຺ປໂຫຕິເຍວ. ເຕ ປນ ຠິກ຺ຂູ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ນິສີທິໍສຸ. ປຣິໂຍສານທິວເສ ສພ຺ພຠິກ຺ຂູນໍ ປຕ຺ຕານິ ໂຘວາເປຕ຺ວາ ເຠສຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ສປ຺ປິນວນີຕເຕລມຘຸຜາຓິຕານໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຕິຈີວເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ອທາສິ. ສງ຺ຆນວກຠິກ຺ຂຸນາ ລທ຺ຘຕິຈີວຣສາຏກາ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກາ ອເຫສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ ປຸຣິໂສ ເອວຣູປໍ ມຫາທານໍ ອທາສິ, ໂກ ນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ອນາຄເຕ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິການໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານໍ ມຕ຺ຖເກ ໂຄຕໂມ ນາມ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ທິສ຺ວາ ມຫາປຸຣິສໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ເອຕ຺ຕກໍ ນາມ ກາລໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂຄຕໂມ ນາມ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ.

ມຫາປຸຣິໂສ ພ຺ຍາກຣຓໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ກິຣ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສາມິ, ໂກ ເມ ຆຣາວາເສນ ອຕ຺ໂຖ, ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຖາຣູປໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ເຂຬປິຓ຺ຑໍ ວິຍ ປຫາຍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິ. ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຈ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ, ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອາຍຸປຣິໂຍສເນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ມງ຺ຄລສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ອຸຕ຺ຕຣໍ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ. ປິຕາປິ ອຸຕ຺ຕໂຣ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ, ມາຕາປິ ອຸຕ຺ຕຣາ ນາມ, ສຸເທໂວ ຈ ຘມ຺ມເສໂນ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ປາລິໂຕ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ສີວລີ ຈ ອໂສກາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ນາຄຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ອຏ຺ຐາສີຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ສຣີຣໍ ອໂຫສິ. ນວຸຕິວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ຐຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ປນ ຕສ຺ມິໍ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ທສຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ສານິ ເອກນ຺ຘກາຣານິ ອເຫສຸໍ. ສພ຺ພຈກ຺ກວາເຬສຸ ມນຸສ຺ສານໍ ມຫນ຺ຕໍ ອາໂຣທນປຣິເທວນໍ ອໂຫສິ.

ເອວໍ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ອນ຺ຘກາຣໍ ກຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອປຣຠາເຄ ສຸມໂນ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ. ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຠິກ຺ຂູ ອເຫສຸໍ. ທຸຕິເຍ ກຎ຺ຈນປພ຺ພຕມ຺ຫິ ນວຸຕິໂກຏິສຫສ຺ສານິ, ຕຕິເຍ ອສີຕິໂກຏິສຫສ຺ສານິ. ຕທາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ອຕຸໂລ ນາມ ນາຄຣາຊາ ອໂຫສິ ມຫິທ຺ຘິໂກ ມຫານຸຠາໂວ, ໂສ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ຎາຕິສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ນາຄຠວນາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຠິກ຺ຂຸປຣິວາຣສ຺ສ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ທິພ຺ພຕູຣິເຍຫິ ອຸປຫາຣໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກໍ ທຸສ຺ສຍຸຄານິ ທຕ຺ວາ ສຣເຓສຸ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ໂສປິ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ອນາຄເຕ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ.

ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ນຄຣໍ ເມຂລໍ ນາມ ອໂຫສິ, ສຸທຕ຺ໂຕ ນາມ ຣາຊາ ປິຕາ, ສິຣິມາ ນາມ ມາຕາ, ສຣໂຓ ຈ ຠາວິຕຕ຺ໂຕ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ອຸເທໂນ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ໂສຓາ ຈ ອຸປໂສຓາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ນາຄຣຸກ຺ໂຂວ ໂພຘິ, ນວຸຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ສຣີຣໍ, ນວຸຕິເຍວ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ອໂຫສີຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ເຣວໂຕ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ ອເຫສຸໍ, ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ຄຓນາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ທຸຕິເຍ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຠິກ຺ຂູ ອເຫສຸໍ, ຕຖາ ຕຕິເຍ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຕິເທໂວ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ສຣເຓສຸ ປຕິຏ຺ຐາຍ ສິຣສ຺ມິໍ ອຎ຺ຊລິໍ ຐເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ ກິເລສປ຺ປຫາເນ ວຓ຺ຓໍ ວຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ເຄນ ປູຊມກາສິ. ໂສປິ ນໍ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ.

ຕສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ນຄຣໍ ສຸຘຎ຺ຎວຕີ ນາມ ອໂຫສິ, ປິຕາ ວິປຸໂລ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ, ມາຕາປິ ວິປຸລາ ນາມ, ວຣຸໂຓ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມເທໂວ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ສມ຺ຠໂວ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ຠທ຺ທາ ຈ ສຸຠທ຺ທາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ນາຄຣຸກ຺ໂຂວ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ອສີຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ອາຍຸ ສຏ຺ຐິວສ຺ສສຫສ຺ສານີຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ໂສຠິໂຕ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ, ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ໂກຏິສຕຠິກ຺ຂູ ອເຫສຸໍ, ທຸຕິເຍ ນວຸຕິໂກຏິໂຍ, ຕຕິເຍ ອສີຕິໂກຏິໂຍ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຊິໂຕ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ສຣເຓສຸ ປຕິຏ຺ຐາຍ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ອທາສິ. ໂສປິ ນໍ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ.

ຕສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ນຄຣໍ ສຸຘມ຺ມໍ ນາມ ອໂຫສິ, ປິຕາ ສຸຘມ຺ໂມ ນາມ ຣາຊາ, ມາຕາປິ ສຸຘມ຺ມາ ນາມ, ອສໂມ ຈ ສຸເນຕ຺ໂຕ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ອໂນໂມ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ນກຸລາ ຈ ສຸຊາຕາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ນາຄຣຸກ຺ໂຂວ ໂພຘິ, ອຏ຺ຐປຓ຺ຓາສຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ສຣີຣໍ ອໂຫສິ, ນວຸຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍຸປ຺ປມາຓນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ເອກໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ກປ຺ເປ ຕໂຍ ພຸທ຺ຘາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ ອໂນມທສ຺ສີ, ປທຸໂມ, ນາຣໂທຕິ. ອໂນມທສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ, ປຐເມ ອຏ຺ຐ ຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສານິ ອເຫສຸໍ, ທຸຕິເຍ ສຕ຺ຕ, ຕຕິເຍ ຉ ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອໂກ ຍກ຺ຂເສນາປຕິ ອໂຫສິ ມຫິທ຺ຘິໂກ ມຫານຸຠາໂວ ອເນກໂກຏິສຕສຫສ຺ສານໍ ຍກ຺ຂານໍ ອຘິປຕິ. ໂສ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ອທາສິ. ສຕ຺ຖາປິ ນໍ ‘‘ອນາຄເຕ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ.

ອໂນມທສ຺ສິສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ຈນ຺ທວຕີ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ຍສວາ ນາມ ຣາຊາ ປິຕາ, ຍໂສຘຣາ ນາມ ມາຕາ, ນິສໂຠ ຈ ອໂນໂມ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ວຣຸໂຓ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ສຸນ຺ທຣີ ຈ ສຸມນາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ອຊ຺ຊຸນຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ອຏ຺ຐປຓ຺ຓາສຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສໍ ອາຍູຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ປທຸໂມ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ, ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຠິກ຺ຂູ ອເຫສຸໍ, ທຸຕິເຍ ຕີຓິສຕສຫສ຺ສານິ, ຕຕິເຍ ອຄາມເກ ອຣຎ຺ເຎ ມຫາວນສຓ຺ຑວາສີນໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ທ຺ເວ ສຕສຫສ຺ສານິ. ຕທາ ຕຖາຄເຕ ຕສ຺ມິໍເຍວ ວນສຓ຺ເຑ ວສນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສີໂຫ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິສມາປນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊາໂຕ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສີຫນາທໍ ນທິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ປີຕິໍອວິຊຫິຕ຺ວາ ປີຕິສຸເຂເນວ ໂຄຈຣາຍ ອປກ຺ກມິຕ຺ວາ ຊີວິຕປຣິຈ຺ຈາຄໍ ກຕ຺ວາ ປຍິຣຸປາສມາໂນ ອຏ຺ຐາສິ. ສຕ຺ຖາ ສຕ຺ຕາຫຈ຺ຈເຍນ ນິໂຣຘາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ສີຫໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆປິ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕ຺ວາ ສງ຺ຆໍ ວນ຺ທິສ຺ສຕີ’’ຕິ ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ອາຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ຠິກ຺ຂູ ຕາວເທວ ອາຄມິໍສຸ. ສີໂຫ ສງ຺ເຆ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ມານສໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ອນາຄເຕ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ.

ປທຸມສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ຈມ຺ປກໍ ນຄຣໍ ອໂຫສິ ອສໂມ ນາມ ຣາຊາ ປິຕາ, ມາຕາ ອສມາ ນາມ, ສາໂລ ຈ ອຸປສາໂລ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ວຣຸໂຓ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ຣາມາ ຈ ສຸຣາມາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ໂສຓຣຸກ຺ໂຂ ນາມ ໂພຘິ ອຏ຺ຐປຓ຺ຓາສຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ສຣີຣໍ ອໂຫສິ, ອາຍຸ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ນາຣໂທ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ, ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຠິກ຺ຂູ ອເຫສຸໍ, ທຸຕິເຍ ນວຸຕິໂກຏິສຫສ຺ສານິ, ຕຕິເຍ ອສີຕິໂກຏິສຫສ຺ສານິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຸ ອຠິຎ຺ຎາສຸ, ອຏ຺ຐສຸ ຈ ສມາປຕ຺ຕີສຸ ຈິຓ຺ຓວສີ ຫຸຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ໂລຫິຕຈນ຺ທເນນ ປູຊມກາສິ, ໂສປິ ນໍ ‘‘ອນາຄເຕ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ.

ຕສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ຘຎ຺ຎວຕີ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ສຸເທໂວ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ ປິຕາ, ອໂນມາ ນາມ ມາຕາ, ຠທ຺ທສາໂລ ຈ ຊິຕມິຕ຺ໂຕ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ວາສິຏ຺ໂຐ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ອຸຕ຺ຕຣາ ຈ ຜຄ຺ຄຸນີ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ມຫາໂສຓຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ອຏ຺ຐາສີຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ນວຸຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍູຕິ.

ນາຣທພຸທ຺ຘສ຺ສ ປນ ອປຣຠາເຄ ເອກໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອິໂຕ ສຕສຫສ຺ສກປ຺ປມຕ຺ຖເກ ເອກສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ເອໂກວ ປທຸມຸຕ຺ຕໂຣ ນາມ ພຸທ຺ໂຘ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ, ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຠິກ຺ຂູ ອເຫສຸໍ, ທຸຕິເຍ ເວຠາຣປພ຺ພເຕ ນວຸຕິໂກຏິສຫສ຺ສານິ, ຕຕິເຍ ອສີຕິໂກຏິສຫສ຺ສານິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຊຏິໂລ ນາມ ມຫາຣຏ຺ຐິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ສຈີວຣໍ ທານໍ ອທາສິ. ໂສປິ ນໍ ‘‘ອນາຄເຕ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ. ປທຸມຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ກາເລ ຕິຕ຺ຖິຍາ ນາມ ນາເຫສຸໍ ສພ຺ເພ ເທວມນຸສ຺ສາ ພຸທ຺ຘເມວ ສຣຓມກໍສຸ.

ຕສ຺ສ ນຄຣໍ ຫໍສວຕີ ນາມ ອໂຫສິ, ປິຕາ ອານນ຺ໂທ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ, ມາຕາ ສຸຊາຕາ ນາມ, ເທວໂລ ຈ ສຸຊາໂຕ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ ສຸມໂນ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ອມິຕາ ຈ ອສມາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ສລລຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ອຏ຺ຐາສີຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ສຣີຣປ຺ປຠາ ສມນ຺ຕໂຕ ທ຺ວາທສ ໂຍຊນານິ ຄຓ຺ຫິ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສໍ ອາຍູຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ສຕ຺ຕຕິກປ຺ປສຫສ຺ສານິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອິໂຕ ຕິໍສກປ຺ປສຫສ຺ສມຕ຺ຖເກ ສຸເມໂຘ ຈ ສຸຊາໂຕ ຈາຕິ ເອກສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ທ຺ເວ ພຸທ຺ຘາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ສຸເມຘສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ, ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ສຸທສ຺ສນນຄເຣ ໂກຏິສຕຂີຓາສວາ ອເຫສຸໍ, ທຸຕິເຍ ນວຸຕິໂກຏິໂຍ, ຕຕິເຍ ອສີຕິໂກຏິໂຍ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຸຕ຺ຕໂຣ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມາຓໂວ ຫຸຕ຺ວາ ນິທຫິຕ຺ວາ ຐປິຕໍເຍວ ອສີຕິໂກຏິຘນໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ສຣເຓສຸ ປຕິຏ຺ຐາຍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິ. ໂສປິ ນໍ ‘‘ອນາຄເຕ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ.

ສຸເມຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສຸທສ຺ສນໍ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ສຸທຕ຺ໂຕ ນາມ ຣາຊາ ປິຕາ, ມາຕາປິ ສຸທຕ຺ຕາ ນາມ, ສຣໂຓ ຈ ສພ຺ພກາໂມ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ສາຄໂຣ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ຣາມາ ຈ ສຸຣາມາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ມຫານີປຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ອຏ຺ຐາສີຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ອາຍຸ ນວຸຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານີຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ສຸຊາໂຕ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ, ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ສຏ຺ຐິຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສານິ ອເຫສຸໍ, ທຸຕິເຍ ປຎ຺ຎາສໍ, ຕຕິເຍ ຈຕ຺ຕາລີສໍ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຕຫິ ຣຕເນຫິ ຈຕຸມຫາທີປຣຊ຺ຊໍ ທຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິ. ສກລຣຏ຺ຐວາສິໂນ ຣຏ຺ຐຸປ຺ປາທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຣາມິກກິຈ຺ຈໍ ສາເຘນ຺ຕາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ນິຈ຺ຈໍ ມຫາທານໍ ອທໍສຸ. ໂສປິ ນໍ ສຕ຺ຖາ ພ຺ຍາກາສິ.

ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ນຄຣໍ ສຸມງ຺ຄລໍ ນາມ ອໂຫສິ, ອຸຄ຺ຄໂຕ ນາມ ຣາຊາ ປິຕາ, ປຠາວຕີ ນາມ ມາຕາ, ສຸທສ຺ສໂນ ຈ ສຸເທໂວ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ນາຣໂທ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ນາຄາ ຈ ນາຄສມາລາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ມຫາເວຬຸຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ໂສ ກິຣ ມນ຺ທຈ຺ຉິທ຺ໂທ ຆນກ຺ຂນ຺ໂຘ ອຸປຣິນິຄ຺ຄຕາຫິ ມຫາສາຂາຫິ ໂມຣປິຎ຺ຉກລາໂປ ວິຍ ວິໂຣຈິຕ຺ຖ. ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສຣີຣໍ ປຓ຺ຓາສຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ອາຍຸ ນວຸຕິວສ຺ສສຫສ຺ສານີຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ອິໂຕ ອຏ຺ຐາຣສກປ຺ປສຕມຕ຺ຖເກ ເອກສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ປິຍທສ຺ສີ, ອຕ຺ຖທສ຺ສີ, ຘມ຺ມທສ຺ສີຕິ ຕໂຍ ພຸທ຺ຘາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ປິຍທສ຺ສິສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ. ປຐເມ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຠິກ຺ຂູ ອເຫສຸໍ, ທຸຕິເຍ ນວຸຕິໂກຏິໂຍ, ຕຕິເຍ ອສີຕິໂກຏິໂຍ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກສ຺ສໂປ ນາມ ມາຓໂວ ຕິຓ຺ຓໍ ເວທານໍ ປາຣງ຺ຄໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຘນປຣິຈ຺ຈາເຄນ ສງ຺ຆາຣາມໍ ກາເຣຕ຺ວາ ສຣເຓສຸ ຈ ສີເລສຸ ຈ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ອຏ຺ຐາຣສກປ຺ປສຕຈ຺ຈເຍນ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ.

ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອໂນມໍ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ປິຕາ ສຸທິນ຺ໂນ ນາມ ຣາຊາ, ມາຕາ ຈນ຺ທາ ນາມ, ປາລິໂຕ ຈ ສພ຺ພທສ຺ສີ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ໂສຠິໂຕ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ສຸຊາຕາ ຈ ຘມ຺ມທິນ຺ນາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ປິຍງ຺ຄຸຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ອສີຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ນວຸຕິວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍູຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ອຕ຺ຖທສ຺ສີ ນາມ ຠຄວາ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ. ປຐເມ ອຏ຺ຐນວຸຕິຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສານິ ອເຫສຸໍ, ທຸຕິເຍ ອຏ຺ຐາສີຕິສຫສ຺ສານິ, ຕຖາ ຕຕິເຍ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສຸສີໂມ ນາມ ມຫິທ຺ຘິໂກ ຕາປໂສ ຫຸຕ຺ວາ ເທວໂລກໂຕ ມນ຺ທາຣວປຸປ຺ຜຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ປູເຊສິ. ໂສປິ ນໍ ສຕ຺ຖາ ພ຺ຍາກາສິ.

ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ໂສຠຓໍ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ສາຄໂຣ ນາມ ຣາຊາ ປິຕາ, ສຸທສ຺ສນາ ນາມ ມາຕາ, ສນ຺ໂຕ ຈ ອຸປສນ຺ໂຕ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ອຠໂຍ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ຘມ຺ມາ ຈ ສຸຘມ຺ມາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ຈມ຺ປກຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ອສີຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ສຣີຣປ຺ປຠາ ສມນ຺ຕໂຕ ສພ຺ພກາລໍ ໂຍຊນມຕ຺ຕໍ ຜຣິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ, ອາຍຸ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ຘມ຺ມທສ຺ສີ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ. ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ໂກຏິສຕຠິກ຺ຂູ ອເຫສຸໍ, ທຸຕິເຍ ນວຸຕິໂກຏິໂຍ, ຕຕິເຍ ອສີຕິໂກຏິໂຍ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ທິພ຺ພຄນ຺ຘປຸປ຺ເຜຫິ ຈ ທິພ຺ພຕູຣິເຍຫິ ຈ ປູຊມກາສິ. ໂສປິ ນໍ ສຕ຺ຖາ ພ຺ຍາກາສິ.

ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສຣຓໍ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ປິຕາ ສຣໂຓ ນາມ ຣາຊາ, ມາຕາ ສຸນນ຺ທາ ນາມ, ປທຸໂມ ຈ ຜຸສ຺ສເທໂວ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ສຸເນຕ຺ໂຕ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ເຂມາ ຈ ສພ຺ພນາມາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ຣຕ຺ຕງ຺ກຸຣຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ‘‘ກກຸຘຣຸກ຺ໂຂ’’ຕິປິ ‘‘ພິມ຺ພິຊາໂລ’’ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ ສຣີຣໍ ປນສ຺ສ ອສີຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສໍ ອາຍູຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ອິໂຕ ຈຕຸນວຸຕິກປ຺ປມຕ຺ຖເກ ເອກສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ເອໂກວ ສິທ຺ຘຕ຺ໂຖ ນາມ ພຸທ຺ໂຘ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ. ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຠິກ຺ຂູ ອເຫສຸໍ, ທຸຕິເຍ ນວຸຕິໂກຏິໂຍ ຕຕິເຍ ອສີຕິໂກຏິໂຍ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຸຄ຺ຄເຕໂຊ ອຠິຎ຺ຎາພລສມ຺ປນ຺ໂນ ມງ຺ຄໂລ ນາມ ຕາປໂສ ຫຸຕ຺ວາ ມຫາຊມ຺ພຸຜລໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອທາສິ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ຜລໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ຈຕຸນວຸຕິກປ຺ປມຕ຺ຖເກ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ພ຺ຍາກາສິ.

ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ນຄຣໍ ເວຠາຣໍ ນາມ ອໂຫສິ, ປິຕາ ຊຍເສໂນ ນາມ ຣາຊາ, ມາຕາ ສຸຜສ຺ສາ ນາມ, ສມ຺ພໂລ ຈ ສຸມິຕ຺ໂຕ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ເຣວໂຕ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ສີວລາ ຈ ສຸຣາມາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ກຓິກາຣຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສໍ ອາຍູຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ອິໂຕ ທ຺ເວນວຸຕິກປ຺ປມຕ຺ຖເກ ຕິສ຺ໂສ ຜຸສ຺ໂສຕິ ເອກສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ທ຺ເວ ພຸທ຺ຘາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ຕິສ຺ສສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ. ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ຠິກ຺ຂູນໍ ໂກຏິສຕໍ ອໂຫສິ, ທຸຕິເຍ ນວຸຕິໂກຏິໂຍ, ຕຕິເຍ ອສີຕິໂກຏິໂຍ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມຫາໂຠໂຄ ມຫາຍໂສ ສຸຊາໂຕ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ມຫິທ຺ຘິກຠາວໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ທິພ຺ພມນ຺ທາຣວປທຸມປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກປຸປ຺ຜານິ ອາທາຍ ຈຕຸປຣິສມຊ຺ເຌ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ຕຖາຄຕໍ ປູເຊສິ, ອາກາເສ ປຸປ຺ຜວິຕານໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສປິ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ອິໂຕ ທ຺ເວນວຸຕິກປ຺ປມຕ຺ຖເກ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ.

ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ເຂມໍ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ປິຕາ ຊນສນ຺ໂຘ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ, ມາຕາ ປທຸມາ ນາມ, ພ຺ຣຫ຺ມເທໂວ ຈ ອຸທໂຍ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ ສມງ຺ໂຄ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ຜຸສ຺ສາ ຈ ສຸທຕ຺ຕາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ ອສນຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສໍ ອາຍູຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ຜຸສ຺ໂສ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ, ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ສຏ຺ຐິ ຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສານິ ອເຫສຸໍ, ທຸຕິເຍ ປຓ຺ຓາສ, ຕຕິເຍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ວິຊິຕາວີ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ມຫາຣຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຕີຓິ ປິຏການິ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖສິ. ສີລປາຣມິຎ຺ຈ ປູເຣສິ. ໂສປິ ນໍ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ.

ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາສິ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ຊຍເສໂນ ນາມ ຣາຊາ ປິຕາ, ສິຣິມາ ນາມ ມາຕາ, ສຸຣກ຺ຂິໂຕ ຈ ຘມ຺ມເສໂນ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ສຠິໂຍ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ຈາລາ ຈ ອຸປຈາລາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ອາມລກຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ອຏ຺ຐປຓ຺ຓາສຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ນວຸຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍູຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ອິໂຕ ເອກນວຸຕິກປ຺ເປ ວິປສ຺ສີ ນາມ ຠຄວາ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ, ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ອຏ຺ຐສຏ຺ຐິຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສານິ ອເຫສຸໍ, ທຸຕິເຍ ເອກສຕສຫສ຺ສໍ, ຕຕິເຍ ອສີຕິສຫສ຺ສານິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມຫິທ຺ຘິໂກ ມຫານຸຠາໂວ ອຕຸໂລ ນາມ ນາຄຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຣຕນຂຈິຕໍ ໂສວຓ຺ຓມຍໍ ມຫາປີຐໍ ຠຄວໂຕ ອທາສິ. ໂສປິ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ອິໂຕ ເອກນວຸຕິກປ຺ເປ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ.

ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ພນ຺ຘຸມຕີ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ພນ຺ຘຸມາ ນາມ ຣາຊາ ປິຕາ. ພນ຺ຘຸມຕີ ນາມ ມາຕາ, ຂຓ຺ໂຑ ຈ ຕິສ຺ໂສ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ອໂສໂກ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ຈນ຺ທາ ຈ ຈນ຺ທມິຕ຺ຕາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ ປາຏລິຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ອສີຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ສຣີຣປ຺ປຠາ ສທາ ສຕ຺ຕ ໂຍຊນານິ ຜຣິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ, ອສີຕິວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍູຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ອິໂຕ ເອກຕິໍສກປ຺ເປ ສິຂີ, ເວສ຺ສຠູ ຈາຕິ ທ຺ເວ ພຸທ຺ຘາ ອເຫສຸໍ. ສິຂິສ຺ສາປິ ຠຄວໂຕ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ, ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສໍ ອໂຫສິ, ທຸຕິເຍ ອສີຕິສຫສ຺ສານິ, ຕຕິເຍ ສຕ຺ຕຕິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຣິນ຺ທໂມ ນາມ ຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ສຈີວຣໍ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຣຕນປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ຫຕ຺ຖິຣຕນໍ ທຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິປ຺ປມາຓໍ ກຕ຺ວາ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ອທາສິ. ໂສປິ ນໍ ‘‘ອິໂຕ ເອກຕິໍສກປ຺ເປ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ.

ຕສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ອຣຸຓວຕີ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ອຣຸຓວາ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ ປິຕາ, ປຠາວຕີ ນາມ ມາຕາ, ອຠິຠູ ຈ ສມ຺ຠໂວ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ ເຂມງ຺ກໂຣ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ສຂິລາ ຈ ປທຸມາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ປຸຓ຺ຑຣີກຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ສຕ຺ຕຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ສຣີຣປ຺ປຠາ ໂຍຊນຕ຺ຕຍໍ ຜຣິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ, ສຕ຺ຕຫິວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍູຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ເວສ຺ສຠູ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ອສີຕິຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສານິ ອເຫສຸໍ ທຸຕິເຍ ສຕ຺ຕຕິ, ຕຕິເຍ ສຏ຺ຐິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສຸທສ຺ສໂນ ນາມ ຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ສຈີວຣໍ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອາຈາຣຄຸຓສມ຺ປນ຺ໂນ ພຸທ຺ຘຣຕເນ ຈິຕ຺ຕີກາຣປີຕິພຫຸໂລ ອໂຫສິ. ໂສປິ ນໍ ‘‘ອິໂຕ ເອກຕິໍເສ ກປ຺ເປ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ.

ຕສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ອໂນມໍ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ສຸປ຺ປຕີໂຕ ນາມ ຣາຊາ ປິຕາ, ຍສວຕີ ນາມ ມາຕາ, ໂສໂຓ ຈ ອຸຕ຺ຕໂຣ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ ອຸປສນ຺ໂຕ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ທາມາ ຈ ສມາລາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ສາລຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ສຏ຺ຐິວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍູຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ອິມສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ຈຕ຺ຕາໂຣ ພຸທ຺ຘາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ກກຸສນ຺ໂຘ, ໂກຓາຄມໂນ, ກສ຺ສໂປ, ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວາຕິ. ກກຸສນ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ເອໂກ ສາວກສນ຺ນິປາໂຕ, ຕຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາລີສຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສານິ ອເຫສຸໍ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເຂໂມ ນາມ ຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ສປຕ຺ຕຈີວຣໍ ມຫາທານຎ຺ຈ ອຎ຺ຊນາທິເຠສຊ຺ຊານິ ຈ ທຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິ. ໂສປິ ນໍ ສຕ຺ຖາ ພ຺ຍາກາສິ.

ກກຸສນ຺ຘສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ເຂມໍ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ອຄ຺ຄິທຕ຺ໂຕ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປິຕາ, ວິສາຂາ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ມາຕາ, ວິຘຸໂຣ ຈ ສຎ຺ຊີໂວ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ພຸທ຺ຘິໂຊ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ສາມາ ຈ ຈມ຺ປາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ ມຫາສິຣີສຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ ສຣີຣໍ ຈຕ຺ຕາລີສຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ຈຕ຺ຕາລີສວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍູຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ໂກຓາຄມໂນ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ເອໂກ ສາວກສນ຺ນິປາໂຕ, ຕຕ຺ຖ ຕິໍສຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສານິ ອເຫສຸໍ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປພ຺ພໂຕ ນາມ ຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ອມຈ຺ຈຄຓປຣິວຸໂຕ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຸຓ຺ຓຈີນປຏໂກເສຍ຺ຍກມ຺ພລທຸກຸລານິ ເຈວ ສຸວຓ຺ຓປາທຸກຎ຺ຈ ທຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິ. ໂສປິ ນໍ ສຕ຺ຖາ ພ຺ຍາກາສິ.

ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ໂສຠວຕີ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ຍຎ຺ຎທຕ຺ໂຕ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປິຕາ, ອຸຕ຺ຕຣາ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ມາຕາ, ຠິຍ຺ໂຍໂສ ຈ ອຸຕ຺ຕໂຣ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ໂສຕ຺ຖິໂຊ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ສມຸທ຺ທາ ຈ ອຸຕ຺ຕຣາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ອຸທຸມ຺ພຣຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ຕິໍສຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ຕິໍສວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍູຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ກສ຺ສໂປ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ເອໂກວ ສາວກສນ຺ນິປາໂຕ, ຕຕ຺ຖ ວີສຕິຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສານິ ອເຫສຸໍ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ໂຊຕິປາໂລ ນາມ ມາຓໂວ ຕິຓ຺ຓໍ ເວທານໍ ປາຣຄູ ຠູມິຍຎ຺ເຈວ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ຈ ປາກໂຏ ຆຏິກາຣສ຺ສ ກຸມ຺ຠກາຣສ຺ສ ມິຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ໂສ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ຕີຓິ ປິຏການິ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ພຸທ຺ຘສາສນໍ ໂສເຠສິ. ໂສປິ ນໍ ສຕ຺ຖາ ພ຺ຍາກາສິ.

ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຊາຕນຄຣໍ ພາຣາຓສີ ນາມ ອໂຫສິ. ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ໂຕ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປິຕາ, ຘນວຕີ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ມາຕາ, ຕິສ຺ໂສ ຈ ຠາຣທ຺ວາໂຊ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ສພ຺ພມິຕ຺ໂຕ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ອນຸຬາ ຈ ອຸຣຸເວຬາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ ສຣີຣໍ ວີສຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ວີສຕິວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍູຕິ.

ຕສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ໂອຣຠາເຄ ຐເປຕ຺ວາ ອິມໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ອຎ຺ໂຎ ພຸທ຺ໂຘ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອິຕິ ທີປງ຺ກຣາທີນໍ ຈຕຸວີສຕິຍາ ພຸທ຺ຘານໍ ສນ຺ຕິເກ ລທ຺ຘພ຺ຍາກຣໂຓ ປນ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເຍເນນ –

‘‘ມນຸສ຺ສຕ຺ຕໍ ລິງ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິ, ເຫຕຸ ສຕ຺ຖາຣທສ຺ສນໍ;

ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຄຸຓສມ຺ປຕ຺ຕິ, ອຘິກາໂຣ ຈ ຉນ຺ທຕາ;

ອຏ຺ຐຘມ຺ມສໂມຘານາ, ອຠິນີຫາໂຣ ສມິຊ຺ຌຕີ’’ຕິ. (ພຸ. ວໍ. ໒.໕໙);

ອິເມ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ເມ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ທີປງ຺ກຣປາທມູເລ ກຕາຠິນີຫາເຣນ ‘‘ຫນ຺ທ ພຸທ຺ຘກເຣ ຘມ຺ເມ ວິຈິນາມິ ອິໂຕ ຈິໂຕ’’ຕິ ອຸສ຺ສາຫໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕທາທກ຺ຂິໍ, ປຐມໍ ທານປາຣມິ’’ນ຺ຕິ ທານປາຣມິຕາທໂຍ ພຸທ຺ຘກຣາ ຘມ຺ມາ ທິຏ຺ຐາ, ເຕ ປູເຣນ຺ໂຕ ຍາວ ເວສ຺ສນ຺ຕຣຕ຺ຕຠາວາ ອາຄມິ. ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຈ ເຍ ເຕ ກຕາຠິນີຫາຣານໍ ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ອານິສໍສາ ສໍວຓ຺ຓິຕາ –

‘‘ເອວໍ ສພ຺ພງ຺ຄສມ຺ປນ຺ນາ, ໂພຘິຍາ ນິຍຕາ ນຣາ;

ສໍສຣໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ, ກປ຺ປໂກຏິສເຕຫິປິ.

‘‘ອວີຈິມ຺ຫິ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕຖາ ໂລກນ຺ຕເຣສຸ ຈ;

ນິຊ຺ຌາມຕຓ຺ຫາ ຂຸປ຺ປິປາສາ, ນ ໂຫນ຺ຕິ ກາລກຎ຺ຊິກາ.

‘‘ນ ໂຫນ຺ຕິ ຂຸທ຺ທກາ ປາຓາ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕາປິ ທຸຄ຺ຄຕິໍ;

ຊາຍມານາ ມນຸສ຺ເສສຸ, ຊຈ຺ຈນ຺ຘາ ນ ຠວນ຺ຕິ ເຕ.

‘‘ໂສຕເວກລ຺ລຕາ ນຕ຺ຖິ, ນ ຠວນ຺ຕິ ມູຄປກ຺ຂິກາ;

ອິຕ຺ຖິຠາວໍ ນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນປຓ຺ຑກາ.

‘‘ນ ຠວນ຺ຕິ ປຣິຍາປນ຺ນາ, ໂພຘິຍາ ນິຍຕາ ນຣາ;

ມຸຕ຺ຕາ ອານນ຺ຕຣິເກຫິ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ສຸທ຺ຘໂຄຈຣາ.

‘‘ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ນ ເສວນ຺ຕິ, ກມ຺ມກິຣິຍທສ຺ສນາ;

ວສມານາປິ ສຄ຺ເຄສຸ, ອສຎ຺ຎໍ ນຸປປຊ຺ຊເຣ.

‘‘ສຸທ຺ຘາວາເສສຸ ເທເວສຸ, ເຫຕຸ ນາມ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ເນກ຺ຂມ຺ມນິນ຺ນາ ສປ຺ປຸຣິສາ, ວິສໍຍຸຕ຺ຕາ ຠວາຠເວ;

ຈຣນ຺ຕິ ໂລກຕ຺ຖຈຣິຍາໂຍ, ປູເຣນ຺ຕິ ສພ຺ພປາຣມີ’’ຕິ.

ເຕ ອານິສໍເສ ອຘິຄນ຺ຕ຺ວາວ ອາຄໂຕ. ປາຣມິໂຍ ປູເຣນ຺ຕສ຺ສ ຈ ຕສ຺ສ ອກິຕ຺ຕິພ຺ຣາຫ຺ມຓກາເລ ສງ຺ຂພ຺ຣາຫ຺ມຓກາເລ ຘນຎ຺ຈຍຣາຊກາເລ ມຫາສຸທສ຺ສນຣາຊກາເລ ມຫາໂຄວິນ຺ທກາເລ ນິມິມຫາຣາຊກາເລ ຈນ຺ທກຸມາຣກາເລ ວິສຍ຺ຫເສຏ຺ຐິກາເລ ສິວິຣາຊກາເລ ເວສ຺ສນ຺ຕຣຣາຊກາເລຕິ ທານປາຣມິຕາຍ ປູຣິຕຕ຺ຕຠາວານໍ ປຣິມາຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເອກນ຺ເຕນ ປນສ຺ສ ສສປຓ຺ຑິຕຊາຕກາເລ –

‘‘ຠິກ຺ຂາຍ ອຸປຄຕໍ ທິສ຺ວາ, ສກຕ຺ຕານໍ ປຣິຈ຺ຈຊິໍ;

ທາເນນ ເມ ສໂມ ນຕ຺ຖິ, ເອສາ ເມ ທານປາຣມີ’’ຕິ. (ຈຣິຍາ. ໑.໑໔໓ ຕສ຺ສຸທ຺ທານ –

ເອວໍ ອຕ຺ຕປຣິຈ຺ຈາຄໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ທານປາຣມິຕາ ປຣມຕ຺ຖປາຣມີ ນາມ ຊາຕາ.

ຕຖາ ສີລວນາຄຣາຊກາເລ ຈມ຺ເປຍ຺ຍນາຄຣາຊກາເລ ຠູຣິທຕ຺ຕນາຄຣາຊກາເລ ຉທ຺ທນ຺ຕນາຄຣາຊກາເລ ຊຍທ຺ທິສຣາຊປຸຕ຺ຕກາເລ ອລີນສຕ຺ຕຸກຸມາຣກາເລຕິ ສີລປາຣມິຕາຍ ປູຣິຕຕ຺ຕຠາວານໍ ປຣິມາຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເອກນ຺ເຕນ ປນສ຺ສ ສງ຺ຂປາລຊາຕກາເລ –

‘‘ສູເລຫິປິ ວິຊ຺ຌິຍນ຺ໂຕ, ໂກຏ຺ຏິຍນ຺ໂຕປິ ສຕ຺ຕິຫິ;

ໂຠຊປຸຕ຺ເຕ ນ ກຸປ຺ປາມິ, ເອສາ ເມ ສີລປາຣມີ’’ຕິ. (ຈຣິຍາ. ໒.໙໑) –

ເອວໍ ອຕ຺ຕປຣິຈ຺ຈາຄໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ສີລປາຣມິຕາ ປຣມຕ຺ຖປາຣມີ ນາມ ຊາຕາ.

ຕຖາ ໂສມນສ຺ສກຸມາຣກາເລ ຫຕ຺ຖິປາລກຸມາຣກາເລ ອໂຍຆຣປຓ຺ຑິຕກາເລຕິ ມຫາຣຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ເນກ຺ຂມ຺ມປາຣມິຕາຍ ປູຣິຕຕ຺ຕຠາວານໍ ປຣິມາຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເອກນ຺ເຕນ ປນສ຺ສ ຈູຬສຸຕໂສມຊາຕກາເລ –

‘‘ມຫາຣຊ຺ຊໍ ຫຕ຺ຖຄຕໍ, ເຂຬປິຓ຺ຑໍວ ຉຑ຺ຑຍິໍ;

ຈຊໂຕ ນ ໂຫຕິ ລຄນໍ, ເອສາ ເມ ເນກ຺ຂມ຺ມປາຣມີ’’ຕິ. –

ເອວໍ ນິສ຺ສງ຺ຄຕາຍ ຣຊ຺ຊໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕສ຺ສ ເນກ຺ຂມ຺ມປາຣມິຕາ ປຣມຕ຺ຖປາຣມີ ນາມ ຊາຕາ.

ຕຖາ ວິຘຸຣປຓ຺ຑິຕກາເລ ມຫາໂຄວິນ຺ທປຓ຺ຑິຕກາເລ ກຸທາລປຓ຺ຑິຕກາເລ ອຣກປຓ຺ຑິຕກາເລ ໂພຘິປຣິພ຺ພາຊກກາເລ ມໂຫສຘປຓ຺ຑິຕກາເລຕິ ປຎ຺ຎາປາຣມິຕາຍ ປູຣິຕຕ຺ຕຠາວານໍ ປຣິມາຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເອກນ຺ເຕນ ປນສ຺ສ ສຕ຺ຕຸຠສ຺ຕຊາຕເກ ເສນກປຓ຺ຑິຕກາເລ –

‘‘ປຎ຺ຎາຍ ວິຈິນນ຺ໂຕຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ໂມຈຍິໍ ທຸຂາ;

ປຎ຺ຎາຍ ເມ ສໂມ ນຕ຺ຖິ, ເອສາ ເມ ປຎ຺ຎາປາຣມີ’’ຕິ. –

ອນ຺ໂຕຠສ຺ຕຄຕໍ ສປ຺ປໍ ທສ຺ເສນ຺ຕສ຺ສ ປຎ຺ຎາປາຣມິຕາ ປຣມຕ຺ຖປາຣມີ ນາມ ຊາຕາ.

ຕຖາ ວີຣິຍປາຣມິຕາທີນມ຺ປິ ປູຣິຕຕ຺ຕຠາວານໍ ປຣິມາຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເອກນ຺ເຕນ ປນສ຺ສ ມຫາຊນກຊາຕເກ –

‘‘ອຕີຣທສ຺ສີ ຊລມຊ຺ເຌ, ຫຕາ ສພ຺ເພວ ມານຸສາ;

ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖາ ນຕ຺ຖິ, ເອສາ ເມ ວີຣິຍປາຣມີ’’ຕິ. –

ເອວໍ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ຕຣນ຺ຕສ຺ສ ວີຣິຍປາຣມິຕາ ປຣມຕ຺ຖປາຣມີ ນາມ ຊາຕາ.

ຂນ຺ຕິວາທີຊາຕເກ –

‘‘ອເຈຕນໍວ ໂກຏ຺ເຏນ຺ເຕ, ຕິຓ຺ເຫນ ຜຣສຸນາ ມມໍ;

ກາສິຣາເຊ ນ ກຸປ຺ປາມິ, ເອສາ ເມ ຂນ຺ຕິປາຣມີ’’ຕິ. –

ເອວໍ ອເຈຕນຠາເວນ ວິຍ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ອຘິວາເສນ຺ຕສ຺ສ ຂນ຺ຕິປາຣມິຕາ ປຣມຕ຺ຖປາຣມີ ນາມ ຊາຕາ.

ມຫາສຸຕໂສມຊາຕເກ –

‘‘ສຈ຺ຈວາຈໍ ອນຸຣກ຺ຂນ຺ໂຕ, ຈຊິຕ຺ວາ ມມ ຊີວິຕໍ;

ໂມເຈສິໍ ເອກສຕໍ ຂຕ຺ຕິເຍ, ເອສາ ເມ ສຈ຺ຈປາຣມີ’’ຕິ. –

ເອວໍ ຊີວິຕໍ ຈວິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈມນຸຣກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ສຈ຺ຈປາຣມິຕາ ປຣມຕ຺ຖປາຣມີ ນາມ ຊາຕາ.

ມູຄປກ຺ຂຊາຕເກ –

‘‘ມາຕາ ປິຕາ ນ ເມ ເທສ຺ສາ, ນປິ ເທສ຺ສໍ ມຫາຍສໍ;

ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປິຍໍ ມຍ຺ຫໍ, ຕສ຺ມາ ວຕມຘິຏ຺ຐຫິ’’ນ຺ຕິ. –

ເອວໍ ຊີວິຕໍ ຈຊິຕ຺ວາ ວຕໍ ອຘິຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ອຘິຏ຺ຐານປາຣມິຕາ ປຣມຕ຺ຖປາຣມີ ນາມ ຊາຕາ.

ເອກຣາຊຊາຕເກ –

‘‘ນ ມໍ ໂກຈິ ອຸຕ຺ຕສຕິ, ນປິຫໍ ຠາຍາມິ ກສ຺ສຈິ;

ເມຕ຺ຕາພເລນຸປຕ຺ຖທ຺ໂຘ, ຣມາມິ ປວເນ ຕທາ’’ຕິ. (ຈຣິຍາ. ໓.໑໑໓) –

ເອວໍ ຊີວິຕໍ ອນປໂລເກຕ຺ວາ ເມຕ຺ຕາຍນ຺ຕສ຺ສ ເມຕ຺ຕາປາຣມິຕາ ປຣມຕ຺ຖປາຣມີ ນາມ ຊາຕາ.

ໂລມຫໍສຊາຕເກ –

‘‘ສຸສາເນ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປມິ, ຉວຏ຺ຐິກໍ ອຸປນິຘາຍຫໍ;

ຄາມຓ຺ຑລາ ອຸປາຄນ຺ຕ຺ວາ, ຣູປໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ ນປ຺ປກ’’ນ຺ຕິ. –

ເອວໍ ຄາມທາຣເກສຸ ນິຏ຺ຐຸຠນາທີຫິ ເຈວ ມາລາຄນ຺ຘູປຫາຣາທີຫິ ຈ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ເຕສຸປິ ອຸເປກ຺ຂນໍ ອນຕິວຕ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ອຸເປກ຺ຂາປາຣມິຕາ ປຣມຕ຺ຖປາຣມີ ນາມ ຊາຕາ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປເນສ ອຕ຺ໂຖ ຈຣິຍາປິຏກໂຕ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ເອວໍ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ເວສ຺ສນ຺ຕຣຕ຺ຕຠາເວ ຐິໂຕ –

‘‘ອເຈຕນາຍໍ ປຖວີ, ອວິຎ຺ຎາຍ ສຸຂໍ ທຸຂໍ;

ສາປິ ທານພລາ ມຍ຺ຫໍ, ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປກມ຺ປຖາ’’ຕິ. (ຈຣິຍາ. ໑.໑໒໔);

ເອວໍ ມຫາປຖວີກມ຺ປນານິ ມຫາປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ອາຍຸປຣິໂຍສາເນ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ຕຸສິຕຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ເຎ ເທເວ ທສຫິ ຐາເນຫິ ອຘິຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ‘‘ຍາວຕາຍຸກໍ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວນ຺ໂຕ ມນຸສ຺ສຄຓນາຍ ອິທານິ ສຕ຺ຕຫິ ທິວເສຫິ ອາຍຸກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຖານິ ກິລິສ຺ສນ຺ຕິ, ມາລາ ມິລາຍນ຺ຕິ, ກຈ຺ເຉຫິ ເສທາ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ກາເຍ ເວວຓ຺ຓິຍໍ ໂອກ຺ກມຕິ, ເທໂວ ເທວາສເນ ນ ສຓ຺ຐຫຕີຕິ ອິເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ເຕສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຕານິ ທິສ຺ວາ ‘‘ສຸຎ຺ຎາ ວຕ ໂຠ ສຄ຺ຄາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ສໍເວຄຊາຕາຫິ ເທວຕາຫິ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ປູຣິຕປາຣມິຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ອິທານິ ອຎ຺ຎໍ ເທວໂລກໍ ອນຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘຠາວໍ ປຕ຺ເຕ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ຈຸຕາ ຈຸຕາ ມນຸສ຺ສາ ເທວໂລກໍ ປຣິປູເຣສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ –

‘‘ຍໂຕຫໍ ຕຸສິເຕ ກາເຍ, ສນ຺ຕຸສິໂຕ ນາມຫໍ ຕທາ;

ທສສຫສ຺ສີ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ, ຍາຈນ຺ຕິ ປຎ຺ຊລີ ມມໍ.

‘‘ກາໂລ ເທວ ມຫາວີຣ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຍໍ;

ສເທວກໍ ຕາຣຍນ຺ໂຕ, ພຸຊ຺ຌສ຺ສຸ ອມຕໍ ປທ’’ນ຺ຕິ. (ພຸ. ວໍ. ໑.໖໖-໖໗);

ເອວໍ ພຸທ຺ຘຠາວຕ຺ຖາຍ ອາຍາຈິໂຕ ກາລໍ, ທີປໍ, ເທສໍ, ກຸລໍ, ຊເນຕ຺ຕິຍາ ອາຍຸປ຺ປມາຓນ຺ຕິ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ມຫາວິໂລກນານິ ວິໂລເກຕ຺ວາ ກຕສນ຺ນິຏ຺ຐາໂນ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ສກ຺ຍຣາຊກຸເລ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຣິຫຣິຍມາໂນ ອນຸກ຺ກເມນ ຠທ຺ຣໂຍພ຺ພນໍ ອນຸປາປຸຓິ. ອິມສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣ ‘‘ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ອານນ຺ທ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕຸສິຕາ ກາຍາ ຈວິຕ຺ວາ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກມີ’’ຕິອາທີນໍ (ມ. ນິ. ໓.໒໐໐) ສຸຕ຺ຕປທານຎ຺ເຈວ ເຕສໍ ອຏ຺ຐກຖາຍ ຈ ວເສນ ວິຕ຺ຖາໂຣ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ໂສ ຕິຓ຺ຓໍ ອຸຕູນໍ ອນຸຈ຺ຉວິເກສຸ ຕີສຸ ປາສາເທສຸ ເທວໂລກສິຣິໍ ວິຍ ຣຊ຺ຊສິຣິໍ ອນຸຠວມາໂນ ອຸຍ຺ຍານກີຬາຍ ຄມນສມເຍ ອນຸກ຺ກເມນ ຊິຓ຺ຓພ຺ຍາຘິມຕສງ຺ຂາເຕ ຕໂຍ ເທວທູເຕ ທິສ຺ວາ ສຎ຺ຊາຕສໍເວໂຄ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖວາເຣ ປພ຺ພຊິຕໍ ທິສ຺ວາ ‘ສາຘຸ ປພ຺ພຊ຺ຊາ’ຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ຣຸຈິໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ທິວສຠາຄໍ ເຂເປຕ຺ວາ ມງ຺ຄລໂປກ຺ຂຣຓີຕີເຣ ນິສິນ຺ໂນ ກປ຺ປກເວສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄເຕນ ວິສ຺ສກມ຺ເມນ ເທວປຸຕ຺ເຕນ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ໂຕ ຣາຫຸລຠທ຺ທສ຺ສ ຊາຕສາສນໍ ສຸຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕສິເນຫສ຺ສ ພລວຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘ຍາວ ອິທໍ ພນ຺ຘນໍ ນ ວຑ຺ຒຕິ ຕາວເທວ ນໍ ຉິນ຺ທິສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສາຍໍ ນຄຣໍ ປວິສນ຺ໂຕ –

‘‘ນິພ຺ພຸຕາ ນູນ ສາ ມາຕາ, ນິພ຺ພຸໂຕ ນູນ ໂສ ປິຕາ;

ນິພ຺ພຸຕາ ນູນ ສາ ນາຣີ, ຍສ຺ສາຍໍ ອີທິໂສ ປຕີ’’ຕິ. (ພຸ. ວໍ. ອຏ຺ຐ. ໒໗ ອວິທູເຣນິທານກຖາ; ຘ. ປ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໐ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ; ອປ. ອຏ຺ຐ. ໑.ອວິທູເຣນິທານກຖາ; ຊາ. ອຏ຺ຐ. ໑.ອວິທູເຣນິທານກຖາ);

ກິສາໂຄຕມິຍາ ນາມ ປິຕຸຈ຺ຉາຘີຕາຍ ຠາສິຕໍ ອິມໍ ຄາຖໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘ອຫໍ ອິມາຍ ນິພ຺ພຸຕປທໍ ສາວິໂຕ’ຕິ ຄີວໂຕ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກໍ ມຸຕ຺ຕາຫາຣໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ, ຕສ຺ສາ ເປເສຕ຺ວາ, ອຕ຺ຕໂນ ຠວນໍ ປວິສິຕ຺ວາ, ສິຣິສຍເນ ນິສິນ຺ໂນ ນິທ຺ທາວເສນ ນາຏການໍ ວິປ຺ປກາຣໍ ທິສ຺ວາ, ນິພ຺ພິນ຺ນຫທໂຍ ຉນ຺ນໍ ອຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ, ກຓ຺ຑກໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ, ກຓ຺ຑກໍ ອາຣຸຍ຺ຫ, ຉນ຺ນສຫາໂຍວ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸເທວຕາຫິ ກຕປຣິວາໂຣ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ, ເຕເນວ ຣຕ຺ຕາວເສເສນ ຕີຓິ ມຫາຣຊ຺ຊານິ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ອໂນມານທີຕີເຣ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ, ອນຸກ຺ກເມນ ຣາຊຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ຕຕ຺ຖ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ, ປຓ຺ຑວປພ຺ພຕປພ຺ຠາເຣ ນິສິນ຺ໂນ ມຄຘຣາເຊນ ຣຊ຺ເຊນ ນິມນ຺ຕິຍມາໂນ ຕໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວິຊິຕໍ ອາຄມນຕ຺ຖາຍ ເຕນ ຄຫິຕປຏິຎ຺ໂຎ, ອາຬາຣຎ຺ຈ ອຸທກຎ຺ຈ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ເຕສໍ ສນ຺ຕິເກ ອຘິຄຕວິເສເສນ ອປຣິຕຸຏ຺ໂຐ ຉພ຺ພສ຺ສານິ ມຫາປຘານໍ ປທຫິຕ຺ວາ, ວິສາຂາປຸຓ຺ຓມທິວເສ ປາໂຕວ ເສນານິຄເມ ສຸຊາຕາຍ ທິນ຺ນໍ ປາຍາສໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ, ເນຣຎ຺ຊຣາຍ ນທິຍາ ສຸວຓ຺ຓປາຕິໍ ປວາເຫຕ຺ວາ, ເນຣຎ຺ຊຣາຍ ຕີເຣ ມຫາວນສຓ຺ເຑ ນານາສມາປຕ຺ຕີຫິ ທິວສຠາຄໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ, ສາຍນ຺ຫສມເຍ ໂສຕ຺ຖິເຍນ ທິນ຺ນໍ ອຏ຺ຐຕິຓມຸຏ຺ຐິໍ ຄເຫຕ຺ວາ, ກາເຬນ ນາຄຣາເຊນ ອຠິຕ຺ຖຸຕຄຸໂຓ ໂພຘິມຓ຺ຑໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ຕິຓານິ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ, ‘ນ ຕາວິມໍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ຠິນ຺ທິສ຺ສາມິ ຍາວ ເມ ນ ອນຸປາທາຍ ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈິສ຺ສຕີ’ຕິ ປຏິຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ, ປາຈີນທິສາຠິມຸໂຂ ນິສີທິຕ຺ວາ, ສູຣິເຍ ອນຕ຺ຖງ຺ຄມິເຕເຍວ ມາຣພລໍ ວິຘມິຕ຺ວາ, ປຐມຍາເມ ປຸພ຺ເພນິວາສຎາຓໍ, ມຊ຺ຌິມຍາເມ ຈຸຕູປປາຕຎາຓໍ ປຕ຺ວາ, ປຈ຺ຉິມຍາມາວສາເນ ທສພລຈຕຸເວສາຣຊ຺ຊາທິສພ຺ພພຸທ຺ຘຄຸຓປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ໂຕເຍວ ອິມໍ ອຠິຘມ຺ມນຍສມຸທ຺ທໍ ອຘິຄຎ຺ຉິ. ເອວມສ຺ສ ອຘິຄມນິທານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເອວໍ ອຘິຄຕາຠິຘມ຺ໂມ ເອກປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສິນ຺ນສຕ຺ຕາຫໍ ອນິມິສສຕ຺ຕາຫໍ ຈງ຺ກມນສຕ຺ຕາຫຎ຺ຈ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ, ຈຕຸຕ຺ເຖ ສຕ຺ຕາເຫ ສຍມ຺ຠູຎາຓາຘິຄເມນ ອຘິຄຕໍ ອຠິຘມ຺ມໍ ວິຈິນິຕ຺ວາ ອປຣານິປິ ອຊປາລມຸຈລິນ຺ທຣາຊາຍຕເນສຸ ຕີຓິ ສຕ຺ຕາຫານິ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ, ອຏ຺ຐເມ ສຕ຺ຕາເຫ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສິນ຺ໂນ ຘມ຺ມຄມ຺ຠີຣຕາປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓນ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກຕໍ ອາປຊ຺ຊມາໂນ ທສສຫສ຺ສິມຫາພ຺ຣຫ຺ມປຣິວາເຣນ ສຫມ຺ປຕິພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ອາຍາຈິຕຘມ຺ມເທສໂນ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາ ໂລກໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ, ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ອຊ຺ເຌສນໍ ອາທາຍ ‘‘ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ປຐມໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອາຬາຣຸທການໍ ກາລງ຺ກຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ, ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ພຫູປກາຣຕໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ, ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ກາສິປຸຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ອຸປເກນ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ເຕຕ຺ວາ, ອາສາຬ຺ຫີປຸຓ຺ຓມທິວເສ ອິສິປຕເນ ມິຄທາເຍ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ປຕ຺ວາ,ເຕ ອນນຸຈ຺ຉວິເກນ ສມຸທາຈາເຣນ ສມຸທາຈຣນ຺ເຕ ສຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ, ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎາສິໂກຓ຺ຑຎ຺ຎຕ຺ເຖຣປ຺ປມຸຂາ ອຏ຺ຐາຣສ ພ຺ຣຫ຺ມໂກຏິໂຍ ອມຕປານໍ ປາເຍສິ. ເອວໍ ຍາວ ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນາ ເທສນານິທານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ສາຏ຺ຐກຖານໍ ອຣິຍປຣິເຍສນ(ມ. ນິ. ໑.໒໗໔) ປພ຺ພຊ຺ຊສຸຕ຺ຕາທີນໍ (ສຸ. ນິ. ໔໐໗ ອາທໂຍ) ວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອວໍ ອຘິຄມນິທານເທສນານິທານສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປນສ຺ສ ອຠິຘມ຺ມສ຺ສ ອປຣານິປິ ທູເຣນິທານໍ, ອວິທູເຣນິທານໍ, ສນ຺ຕິເກນິທານນ຺ຕິ ຕີຓິ ນິທານານິ. ຕຕ຺ຖ ທີປງ຺ກຣປາທມູລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ຕຸສິຕປຸຣາ ທູເຣນິທານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຸສິຕປຸຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ໂພຘິມຓ຺ຑາ ອວິທູເຣນິທານໍ. ‘ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ເທເວສຸ ວິຫຣຕິ ຕາວຕິໍເສສຸ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກມູເລ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາຍໍ, ຕຕ຺ຖ ໂຂ ຠຄວາ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ອຠິຘມ຺ມກຖໍ ກເຖສີ’ຕິ ອິທມສ຺ສ ສນ຺ຕິເກນິທານໍ. ອຍໍ ຕາວ ນິທານກຖາ.

ນິທານກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑. ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທກຓ຺ໂຑ

ຕິກມາຕິກາປທວຓ຺ຓນາ

ອິທານິ

ອິຕິ ເມ ຠາສມານສ຺ສ, ອຠິຘມ຺ມກຖໍ ອິມໍ;

ອວິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ນິສາເມຖ, ທຸລ຺ລຠາ ຫິ ອຍໍ ກຖາຕິ.

ເອວໍ ປຏິຎ຺ຎາຕາຍ ອຠິຘມ຺ມກຖາຍ ກຖໂນກາໂສ ສມ຺ປຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ອຠິຘມ຺ໂມ ນາມ ຘມ຺ມສງ຺ຄຓີອາທີນິ ສຕ຺ຕປ຺ປກຣຓານິ; ຘມ຺ມສງ຺ຄຓີປິ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທກຓ຺ຑາທີນໍ ວເສນ ຈຕ຺ຕາຣິ ກຓ຺ຑານິ; ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທກຓ຺ຑມ຺ປິ ມາຕິກາປທຠາຊນີຍວເສນ ທຸວິຘໍ; ຕຕ຺ຖ ມາຕິກາ ອາທິ; ສາປິ ຕິກມາຕິກາ ທຸກມາຕິກາຕິ ທຸວິຘາ; ຕຕ຺ຖ ຕິກມາຕິກາ ອາທິ; ຕິກມາຕິກາຍປິ ກຸສລຕ຺ຕິກໍ ກຸສລຕ຺ຕິເກປິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາຕິ ອິທໍ ປທໍ; ຕສ຺ມາ –

ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄມ຺ຠີຣໍ, ອຠິຘມ຺ມກຖໍ ອິມໍ;

ວຸຈ຺ຈມານໍ ນິສາເມຖ, ເອກຄ຺ຄາ ສາຘຸ ສາຘໂວຕິ.

໑. ‘‘ກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ອພ຺ຍາກຕາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ອຍໍ ຕາວ ອາທິປເທນ ລທ຺ຘນາໂມ ກຸສລຕ຺ຕິໂກ ນາມ. ‘‘ສຸຂາຍ ເວທນາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຘມ຺ມາ, ທຸກ຺ຂາຍ ເວທນາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຘມ຺ມາ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເວທນາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ອຍໍ ສພ຺ພປເທຫິ ລທ຺ຘນາໂມ ເວທນາຕ຺ຕິໂກ ນາມ. ເອວໍ ອາທິປທວເສນ ວາ ສພ຺ພປທວເສນ ວາ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຕິກທຸການໍ ນາມໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສພ຺ເພວ ເຈເຕ ປຎ຺ຈທສຫິ ປຣິຈ຺ເຉເທຫິ ວວຕ຺ຖິຕາ. ຕິການຎ຺ຫິ ເອໂກ ປຣິຈ຺ເຉໂທ, ທຸການໍ ຈຕຸທ຺ທສ. ‘‘ເຫຕູ ຘມ຺ມາ, ນເຫຕູ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທໂຍ ຫິ ຉ ທຸກາ ຄນ຺ຖໂຕ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສມ຺ພນ຺ເຘນ ກຓ຺ຓິກາ ວິຍ ຆຏາ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ຐິຕຕ຺ຕາ ‘ເຫຕຸໂຄຈ຺ຉໂກ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕໂຕ ອປເຣ ‘‘ສປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຘມ຺ມາ ອປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທໂຍ ສຕ຺ຕ ທຸກາ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອສມ຺ພນ຺ຘາ, ເກວລໍ ທຸກສາມຎ຺ຎໂຕ ອຸຈ຺ຈິນິຕ຺ວາ ອຸຈ຺ຈິນິຕ຺ວາ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ໂຄຈ຺ຉກນ຺ຕເຣ ຐປິຕຕ຺ຕາ ອຎ຺ເຎຫິ ຈ ມຫນ຺ຕຣທຸເກຫິ ຈູຬກຕ຺ຕາ ‘ຈູຬນ຺ຕຣທຸກາ’ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕໂຕ ປຣໍ ອາສວທຸກາທີນໍ ຉນ຺ນໍ ວເສນ ‘ອາສວໂຄຈ຺ຉໂກ’; ຕຖາ ສໍໂຍຊນທຸກາທີນໍ ວເສນ ‘ສໍໂຍຊນໂຄຈ຺ຉໂກ’; ຕຖາ ຄນ຺ຖໂອຆໂຍຄນີວຣຓທຸກາທີນໍ ວເສນ ‘ຄນ຺ຖໂອຆໂຍຄນີວຣຓໂຄຈ຺ຉກາ’; ປຣາມາສທຸກາທີນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ວເສນ ‘ປຣາມາສໂຄຈ຺ຉໂກ’ຕິ. ສພ຺ເພປິ ສຕ຺ຕ ໂຄຈ຺ຉກາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕໂຕ ປຣໍ ‘‘ສາຣມ຺ມຓາ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທໂຍ ຈຕຸທ຺ທສ ທຸກາ ‘ມຫນ຺ຕຣທຸກາ’ ນາມ. ຕໂຕ ອຸປາທານທຸກາທໂຍ ຉ ທຸກາ ‘ອຸປາທານໂຄຈ຺ຉໂກ’ ນາມ. ຕໂຕ ກິເລສທຸກາທໂຍ ອຏ຺ຐ ທຸກາ ‘ກິເລສໂຄຈ຺ຉໂກ’ ນາມ. ຕໂຕ ປຣໍ ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພທຸກາທໂຍ ອຏ຺ຐາຣສ ທຸກາ ອຠິຘມ຺ມມາຕິກາຍ ປຣິໂຍສາເນ ຐປິຕຕ຺ຕາ ‘ປິຏ຺ຐິທຸກາ’ ນາມ. ‘‘ວິຊ຺ຊາຠາຄິໂນ ຘມ຺ມາ ອວິຊ຺ຊາຠາຄິໂນ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທໂຍ ປນ ທ຺ວາຈຕ຺ຕາລີສ ທຸກາ ‘ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກທຸກາ’ ນາມ. ເອວໍ ສພ຺ເພເປເຕ ປຎ຺ຈທສຫິ ປຣິຈ຺ເຉເທຫິ ວວຕ຺ຖິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເອວໍ ວວຕ຺ຖິຕາ ປເນເຕ ສປ຺ປເທສນິປ຺ປເທສວເສນ ທ຺ເວ ໂກຏ຺ຐາສາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສຸ ຫິ ນວ ຕິກາ ເອກສຕ຺ຕຕິ ຈ ທຸກາ ສປ຺ປເທສານໍ ຣູປາຣູປຘມ຺ມານໍ ປຣິຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ສປ຺ປເທສາ ນາມ. ອວເສສາ ເຕຣສ ຕິກາ ເອກສຕ຺ຕຕິ ຈ ທຸກາ ນິປ຺ປເທສາ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ຕິເກສຸ ຕາວ ເວທນາຕ຺ຕິໂກ ວິຕກ຺ກຕ຺ຕິໂກ ປີຕິຕ຺ຕິໂກ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕິໂກ ອຕີຕຕ຺ຕິໂກ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິກາຕິ ອິເມ ນວ ຕິກາ ສປ຺ປເທສາ ນາມ. ທຸເກສຸ ເຫຕຸໂຄຈ຺ຉກາທີນໍ ອຸປາທານໂຄຈ຺ຉກປຣິໂຍສານານໍ ນວນ຺ນໍ ໂຄຈ຺ຉການໍ ປຣິໂຍສາເນ ຕໂຍ ຕໂຍ ທຸກາ, ກິເລສໂຄຈ຺ຉກປຣິໂຍສາເນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ທຸກາ, ‘‘ຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຘມ຺ມາ, ຈິຕ຺ຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຘມ຺ມາ’’‘‘ຈິຕ຺ຕສໍສຏ຺ຐາ ຘມ຺ມາ, ຈິຕ຺ຕວິສໍສຏ຺ຐາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ທ຺ເວ ມຫນ຺ຕຣທຸກາ, ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກທຸເກສຸ ອຘິວຈນທຸກໍ ນິຣຸຕ຺ຕິທຸກໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິທຸກໍ ນາມຣູປທຸກນ຺ຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ທຸເກ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສາ ອຏ຺ຐຕິໍສ ທຸກາ ຈາຕິ ເອເຕ ສປ຺ປເທສາ ນາມ. ວຸຕ຺ຕາວເສສາ ຕິກທຸກາ ສພ຺ເພປິ ນິປ຺ປເທສາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອິທານິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາຕິອາທີນໍ ມາຕິກາປທານໍ ອຍມນຸປຸພ຺ພປທວຓ຺ຓນາ – ‘ກຸສລ’-ສທ຺ໂທ ຕາວ ອາໂຣຄ຺ຍອນວຊ຺ຊເຉກສຸຂວິປາເກສຸ ທິສ຺ສຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ‘‘ກຈ຺ຈິ ນຸ ໂຠໂຕ ກຸສລໍ, ກຈ຺ຈິ ໂຠໂຕ ອນາມຍ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ຊາ. ໑.໑໕.໑໔໖; ໒.໒໐.໑໒໙) ອາໂຣຄ຺ເຍ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ກຕໂມ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ກາຍສມາຈາໂຣ ກຸສໂລ? ໂຍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກາຍສມາຈາໂຣ ອນວຊ຺ໂຊ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໓໖໑) ຈ, ‘‘ອປຣໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ ຍຖາ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສູ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໑໔໕) ຈ ເອວມາທີສຸ ອນວຊ຺ເຊ. ‘‘ກຸສໂລ ຕ຺ວໍ ຣຖສ຺ສ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄານໍ’’ (ມ. ນິ. ໒.໘໗), ‘‘ກຸສລາ ນຈ຺ຈຄີຕສ຺ສ ສິກ຺ຂິຕາ ຈາຕຸຣິຕ຺ຖິໂຍ’’ຕິອາທີສຸ (ຊາ. ໒.໒໒.໙໔) ເຉເກ. ‘‘ກຸສລານໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມານໍ ສມາທານເຫຕຸ’’ (ທີ. ນິ. ໓.໘໐), ‘‘ກຸສລສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ໔໓໑) ສຸຂວິປາເກ. ສ຺ວາຍມິຘ ອາໂຣຄ຺ເຍປິ ອນວຊ຺ເຊປິ ສຸຂວິປາເກປິ ວຕ຺ຕຕິ.

ຘມ຺ມສທ຺ໂທ ປນາຍໍ ປຣິຍຕ຺ຕິເຫຕຸຄຸຓນິສ຺ສຕ຺ຕນິຊ຺ຊີວຕາທີສຸ ທິສ຺ສຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ‘‘ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓາຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ເຄຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໔.໑໐໒) ປຣິຍຕ຺ຕິຍໍ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ເຫຕຸມ຺ຫິ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ’’ຕິອາທີສຸ (ວິຠ. ໗໒໐) ເຫຕຸມ຺ຫິ.

‘‘ນ ຫິ ຘມ຺ໂມ ອຘມ຺ໂມ ຈ, ອຸໂຠ ສມວິປາກິໂນ;

ອຘມ຺ໂມ ນິຣຍໍ ເນຕິ, ຘມ຺ໂມ ປາເປຕິ ສຸຄ຺ຄຕິ’’ນ຺ຕິ. (ເຖຣຄາ. ໓໐໔; ຊາ. ໑.໑໕.໓໘໖) –

ອາທີສຸ ຄຸເຓ. ‘‘ຕສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ ສມເຍ ຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕິ’’ (ຘ. ສ. ໑໒໑), ‘‘ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໒.໓໗໓) ນິສ຺ສຕ຺ຕນິຊ຺ຊີວຕາຍໍ. ສ຺ວາຍມິຘາປິ ນິສ຺ສຕ຺ຕນິຊ຺ຊີວຕາຍເມວ ວຏ຺ຏຕິ.

ວຈນຕ຺ໂຖ ປເນຕ຺ຖ – ກຸຈ຺ຉິເຕ ປາປເກ ຘມ຺ເມ ສລຍນ຺ຕິ ຈລຍນ຺ຕິ ກມ຺ເປນ຺ຕິ ວິທ຺ຘໍເສນ຺ຕີຕິ ກຸສລາ. ກຸຈ຺ຉິເຕນ ວາ ອາກາເຣນ ສຍນ຺ຕີຕິ ກຸສາ. ເຕ ອກຸສລສງ຺ຂາເຕ ກຸເສ ລຸນນ຺ຕິ ຉິນ຺ທນ຺ຕີຕິ ກຸສລາ. ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ວາ ສານໂຕ ຕນຸກຣຓໂຕ ໂອສານກຣຓໂຕ ຎາຓໍ ກຸສໍ ນາມ. ເຕນ ກຸເສນ ລາຕພ຺ພາຕິ ກຸສລາ; ຄເຫຕພ຺ພາ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາ ວາ ກຸສາ ອຸຠຍຠາຄຄຕໍ ຫຕ຺ຖປ຺ປເທສໍ ລຸນນ຺ຕິ, ເອວມິເມປິ ອຸປ຺ປນ຺ນານຸປ຺ປນ຺ນຠາເວນ ອຸຠຍຠາຄຄຕໍ ກິເລສປກ຺ຂໍ ລຸນນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ກຸສາ ວິຍ ລຸນນ຺ຕີຕິປິ ກຸສລາ. ອຕ຺ຕໂນ ປນ ສຠາວໍ ຘາເຣນ຺ຕີຕິ ຘມ຺ມາ. ຘາຣິຍນ຺ຕິ ວາ ປຈ຺ຈເຍຫິ, ຘາຣີຍນ຺ຕິ ວາ ຍຖາສຠາວໂຕຕິ ຘມ຺ມາ. ນ ກຸສລາ ອກຸສລາ. ມິຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂາ ອມິຕ຺ຕາ ວິຍ, ໂລຠາທິປຏິປກ຺ຂາ ອໂລຠາທໂຍ ວິຍ ຈ, ກຸສລປຏິປກ຺ຂາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ພ຺ຍາກຕາຕິ ອພ຺ຍາກຕາ, ກຸສລາກຸສລຠາເວນ ອກຖິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕສຸ ປນ ອນວຊ຺ຊສຸຂວິປາກລກ຺ຂຓາ ກຸສລາ, ສາວຊ຺ຊທຸກ຺ຂວິປາກລກ຺ຂຓາ ອກຸສລາ, ອວິປາກລກ຺ຂຓາ ອພ຺ຍາກຕາ.

ກິໍ ປເນຕານິ ‘ກຸສລາ’ຕິ ວາ ‘ຘມ຺ມາ’ຕິ ວາຕິອາທີນິ ເອກຕ຺ຖານິ ອຸທາຫຸ ນານຕ຺ຖານີຕິ? ກິຎ຺ເຈຕ຺ຖ? ຍທິ ຕາວ ເອກຕ຺ຖານິ ‘ກຸສລາ ຘມ຺ມາ’ຕິ ອິທໍ ‘ກຸສລາກຸສລາ’ຕິວຸຕ຺ຕສທິສໍ ໂຫຕິ. ອຖ ນານຕ຺ຖານິ ຕິກທຸການໍ ຉກ຺ກຈຕຸກ຺ກຠາໂວ ອາປຊ຺ຊຕິ ປທານຎ຺ຈ ອສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ຍຖາ ຫິ ‘ກຸສລາ’ ‘ຣູປໍ’‘ຈກ຺ຂຸມາ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຕ຺ຖວເສນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອໂນໂລເກນ຺ຕານໍ ປທານໍ ນ ໂກຈິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ເອວມິຘາປິ ປທານໍ ອສມ຺ພນ຺ໂຘ ອາປຊ຺ຊຕິ. ປຸພ຺ພາປຣສມ຺ພນ຺ຘຣຫິຕານິ ຈ ປທານິ ນິປ຺ປໂຍຊນານິ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ຍາປິ ເຈສາ ປຣໂຕ ‘ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ’ຕິ ປຸຈ຺ຉາ, ຕາຍປິ ສທ຺ຘິໍ ວິໂຣໂຘ ອາປຊ຺ຊຕິ. ເນວ ຫິ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ; ອຖ ຈ ປນິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ – ກຕເມ ຘມ຺ມາ ‘ກຸສລາ’ຕິ. ອປໂຣ ນໂຍ – ຍທິ ເອຕານິ ເອກຕ຺ຖານິ, ຕິຓ຺ຓໍ ‘ຘມ຺ມານໍ’ ເອກຕ຺ຕາ ກຸສລາທີນມ຺ປິ ເອກຕ຺ຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ກຸສລາທິປຣານຎ຺ຫິ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ‘ຘມ຺ມານໍ’ ຘມ຺ມຠາເວນ ເອກຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ຘມ຺ມຕ຺ຕເຍນ ສທ຺ຘິໍ ອຕ຺ຖໂຕ ນິນ຺ນານຕ຺ຖານໍ ກຸສລາທີນມ຺ປິ ເອກຕ຺ຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ‘ຍເທວ ກຸສລໍ, ຕໍ ອກຸສລໍ, ຕໍ ອພ຺ຍາກຕ’ນ຺ຕິ. ‘ອຖາປິ ຕິຓ຺ຓໍ ຘມ຺ມານໍ ເອກຕ຺ຕໍ ນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຖ, ອຎ຺ໂຎວ ກຸສລປໂຣ ຘມ຺ໂມ, ອຎ຺ໂຎ ອກຸສລປໂຣ ຘມ຺ໂມ, ອຎ຺ໂຎ ອພ຺ຍາກຕປໂຣ ຘມ຺ໂມຕິ ວທຖ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຘມ຺ໂມ ນາມ ຠາໂວ, ຠາວໂຕ ຈ ອຎ຺ໂຎ ອຠາໂວຕິ ກຸສລປຣາ ຠາວສງ຺ຂາຕາ ຘມ຺ມາ ອຎ຺ໂຎ ອກຸສລປໂຣ ຘມ຺ໂມ ອຠາໂວ ສິຍາ, ຕຖາ ອພ຺ຍາກຕປໂຣ. ເຕຫິ ຈ ອຎ຺ໂຎ ກຸສລປໂຣປິ. ເອວໍ ອຠາວຕ຺ຕໍ ອາປນ຺ເນຫິ ຘມ຺ເມຫິ ອນຎ຺ເຎ ກຸສລາທໂຍປິ ອຠາວາເຍວ ສິຍຸ’ນ຺ຕິ.

ສພ຺ພເມຕໍ ອກາຣຓໍ. ກສ຺ມາ? ຍຖານຸມຕິໂວຫາຣສິທ຺ຘິໂຕຕິ. ໂວຫາໂຣ ຫິ ຍຖາ ຍຖາ ອຕ຺ເຖສຸ ອນຸມໂຕ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໂຕ ຕຖາ ຕເຖວ ສິທ຺ໂຘ. ນ ຈາຍໍ ‘‘ກຸສລາ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທີສຸ ກຸສລປຸພ຺ໂພ ຘມ຺ມາຠິລາໂປ ຘມ຺ມປໂຣ ຈ ກຸສລາຠິລາໂປ, ຍຖາ ‘ກຸສລາ ກຸສລາ’ຕິ ເອວໍ, ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖວິເສສາຠາເວນ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໂຕ; ນ ຈ ‘ກຸສລາ’ ‘ຣູປໍ’ຈກ຺ຂຸມາສທ຺ທາ ວິຍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອໂນໂລກິຕຕ຺ຖຠາເວນ. ‘ກຸສລ’-ສທ຺ໂທ ປເນຕ຺ຖ ອນວຊ຺ຊສຸຂວິປາກສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ໂຊຕກຠາເວນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໂຕ, ‘ອກຸສລ’-ສທ຺ໂທ ສາວຊ຺ຊທຸກ຺ຂວິປາກຕ຺ຖໂຊຕກຕ຺ເຕນ, ‘ອພ຺ຍາກຕ’-ສທ຺ໂທ ອວິປາກຕ຺ຖໂຊຕກຕ຺ເຕນ, ‘ຘມ຺ມ’-ສທ຺ໂທ ສຠາວຘາຣຓາທິອຕ຺ຖໂຊຕກຕ຺ເຕນ. ໂສ ເອເຕສໍ ອຎ຺ຎຕຣານນ຺ຕເຣ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖສາມຎ຺ຎໍ ທີເປຕິ. ສພ຺ເພວ ຫິ ເອເຕ ສຠາວຘາຣຓາທິນາ ລກ຺ຂເຓນ ຘມ຺ມາ. ກຸສລາທິສທ຺ທາ ຈາປິ ຘມ຺ມສທ຺ທສ຺ສ ປຸຣໂຕ ວຸຈ຺ຈມານາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖວິເສສໍ ຕສ຺ສ ທີເປນ຺ຕິ. ຘມ຺ໂມ ຫິ ກຸສໂລ ວາ ໂຫຕິ ອກຸສໂລ ວາ ອພ຺ຍາກໂຕ ວາ. ເອວເມເຕ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ວຸຈ຺ຈມານາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖມຕ຺ຕທີປກຕ຺ເຕນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕາ. ຘມ຺ມສທ຺ເທນ ສຫ ວຸຈ຺ຈມານາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖສາມຎ຺ຎໍ ອຕ຺ຖວິເສສໍ ວາ ທີປກຕ຺ເຕນ ໂລເກ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕາ. ຕສ຺ມາ ຍເທຕເມຕ຺ຖ ເອກຕ຺ຖນານາຕ຺ຖຕໍ ວິກປ຺ເປຕ຺ວາ ໂທສາໂຣປນກາຣຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ ສພ຺ພເມຕໍ ອກາຣຓໍ. ອຍໍ ຕາວ ກຸສລຕ຺ຕິກສ຺ສ ອນຸປຸພ຺ພປທວຓ຺ຓນາ. ອິມິນາວ ນເຍນ ເສສຕິກທຸການມ຺ປິ ນໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິໂຕ ປຣໍ ປນ ວິເສສມຕ຺ຕເມວ ວກ຺ຂາມ.

໒. ສຸຂາຍ ເວທນາຍາຕິອາທີສຸ ‘ສຸຂ’-ສທ຺ໂທ ຕາວ ສຸຂເວທນາສຸຂມູລສຸຂາຣມ຺ມຓສຸຂເຫຕຸສຸຂປຈ຺ຈຍຏ຺ຐານອພ຺ຍາພຊ຺ຌນິພ຺ພານາທີສຸ ທິສ຺ສຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ‘‘ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໑.໒໓໒) ສຸຂເວທນາຍໍ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ສຸໂຂ ພຸທ຺ຘານໍ ອຸປ຺ປາໂທ’’ (ຘ. ປ. ໑໙໔), ‘‘ສຸຂາ ວິຣາຄຕາ ໂລເກ’’ຕິອາທີສຸ (ອຸທາ. ໑໑; ມຫາວ. ໕) ສຸຂມູເລ ‘‘ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ມຫາລິ, ຣູປໍ ສຸຂໍ ສຸຂານຸປຕິຕໍ ສຸຂາວກ຺ກນ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໓.໖໐) ສຸຂາຣມ຺ມເຓ. ‘‘ສຸຂສ຺ເສຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຘິວຈນໍ ຍທິທໍ ປຸຎ຺ຎານີ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໗.໖໒) ສຸຂເຫຕຸມ຺ຫິ. ‘‘ຍາວຎ຺ຈິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນ ສຸກຣໍ ອກ຺ຂາເນນ ປາປຸຓິຕຸໍ ຍາວ ສຸຂາ ສຄ຺ຄາ’’ (ມ. ນິ. ໓.໒໕໕), ‘‘ນ ເຕ ສຸຂໍ ປຊານນ຺ຕິ ເຍ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ ນນ຺ທນ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໑) ສຸຂປຈ຺ຈຍຏ຺ຐາເນ. ‘‘ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໘໒) ອພ຺ຍາພຊ຺ເຌ. ‘‘ນິພ຺ພານໍ ປຣມໍ ສຸຂ’’ນ຺ຕິອາທິສຸ (ຘ. ປ. ໒໐໓-໒໐໔) ນິພ຺ພາເນ. ອິຘ ປນາຍໍ ສຸຂເວທນາຍເມວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ‘ເວທນາ’-ສທ຺ໂທ ‘‘ວິທິຕາ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໒໐໘) ເວທຍິຕສ຺ມິໍເຍວ ວຕ຺ຕຕິ.

‘ທຸກ຺ຂ’-ສທ຺ໂທ ທຸກ຺ຂເວທນາທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸທຸກ຺ຂາຣມ຺ມຓທຸກ຺ຂປຈ຺ຈຍທຸກ຺ຂປຈ຺ຈຍຏ຺ຐານາທີສຸ ທິສ຺ສຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ‘‘ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ’’ຕິອາທີສຸ ທຸກ຺ຂເວທນາຍໍ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ຊາຕິປິ ທຸກ຺ຂາ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໒.໓໘໗; ວິຠ. ໑໙໐) ທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ. ‘‘ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ມຫາລິ, ຣູປໍ ທຸກ຺ຂໍ ທຸກ຺ຂານຸປຕິຕໍ ທຸກ຺ຂາວກ຺ກນ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ທຸກ຺ຂາຣມ຺ມເຓ. ‘‘ທຸກ຺ໂຂ ປາປສ຺ສ ອຸຈ຺ຈໂຍ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ປ. ໑໑໗) ທຸກ຺ຂປຈ຺ຈເຍ. ‘‘ຍາວຎ຺ຈິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນ ສຸກຣໍ ອກ຺ຂາເນນ ປາປຸຓິຕຸໍ ຍາວ ທຸກ຺ຂາ ນິຣຍາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໒໕໐) ທຸກ຺ຂປຈ຺ຈຍຏ຺ຐາເນ. ອິຘ ປນາຍໍ ທຸກ຺ຂເວທນາຍເມວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ວຈນຕ຺ໂຖ ປເນຕ຺ຖ – ສຸຂຍຕີຕິ ສຸຂາ. ທຸກ຺ຂຍຕີຕິ ທຸກ຺ຂາ. ນ ທຸກ຺ຂາ ນ ສຸຂາຕິ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ. ‘ມ-ກາໂຣ ປທສນ຺ຘິວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ. ສພ຺ພາປິ ອາຣມ຺ມຓຣສໍ ເວທຍນ຺ຕິ ອນຸຠວນ຺ຕີຕິ ເວທນາ. ຕາສຸ ອິຏ຺ຐານຸຠວນລກ຺ຂຓາ ສຸຂາ, ອນິຏ຺ຐານຸຠວນລກ຺ຂຓາ ທຸກ຺ຂາ, ອຸຠຍວິປຣີຕານຸຠວນລກ຺ຂຓາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ. ໂຍປນາຍໍ ຕີສຸປິ ປເທສຸ ‘ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ’-ສທ຺ໂທ, ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ສມໍ ປກາເຣຫິ ຍຸຕ຺ຕາຕິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ. ກຕເຣຫິ ປກາເຣຫີຕິ? ເອກຸປ຺ປາທຕາທີຫິ. ‘‘ນຕ຺ຖິ ເກຈິ ຘມ຺ມາ ເກຫິຈິ ຘມ຺ເມຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຕິ? ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ຫິ ອິມສ຺ສ ປຎ຺ຫສ຺ສ ປຏິກ຺ເຂເປ ‘‘ນນຸ ອຕ຺ຖິ ເກຈິ ຘມ຺ມາ ເກຫິຈິ ຘມ຺ເມຫິ ສຫຄຕາ ສຫຊາຕາ ສໍສຏ຺ຐາ ເອກຸປ຺ປາທາ ເອກນິໂຣຘາ ເອກວຕ຺ຖຸກາ ເອກາຣມ຺ມຓາ’’ຕິ (ກຖາ. ໔໗໓) ເອວໍ ເອກຸປ຺ປາທຕາທີນໍ ວເສນ ສມ຺ປໂຍຄຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ. ອິຕິ ອິເມຫິ ເອກຸປ຺ປາທຕາທີຫິ ສມໍ ປກາເຣຫິ ຍຸຕ຺ຕາຕິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ.

໓. ວິປາກຕ຺ຕິເກ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎວິສິຏ຺ຐານໍ ກຸສລາກຸສລານໍ ປາກາຕິ ວິປາກາ. ວິປກ຺ກຠາວມາປນ຺ນານໍ ອຣູປຘມ຺ມານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ວິປາກຘມ຺ມຘມ຺ມາຕິ ວິປາກສຠາວຘມ຺ມາ. ຍຖາ ຊາຕິຊຣາສຠາວາ ຊາຕິຊຣາປກຕິກາ ສຕ຺ຕາ ຊາຕິຘມ຺ມາ ຊຣາຘມ຺ມາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອວໍ ວິປາກຊນກຏ຺ເຐນ ວິປາກສຠາວາ ວິປາກປກຕິກາ ຘມ຺ມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕິຍປທໍ ອຸຠຍສຠາວປຏິກ຺ເຂປວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ.

໔. ອຸປາທິນ຺ນຸປາທານິຍຕ຺ຕິເກ ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐີຫິ ອຸເປເຕນ ກມ຺ມຸນາ ອາທິນ຺ນາ, ຜລຠາເວນ ຄຫິຕາຕິ ອຸປາທິນ຺ນາ. ອາຣມ຺ມຓຠາວໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸປາທານສມ຺ພນ຺ເຘນ ອຸປາທານານໍ ຫິຕາຕິ ອຸປາທານິຍາ. ອຸປາທານສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍຠູຕານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອຸປາທິຓ຺ຓາ ຈ ເຕ ອຸປາທານິຍາ ຈາຕິ ອຸປາທິຓ຺ຓຸປາທານິຍາ; ສາສວກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕານໍ ຣູປາຣູປຘມ຺ມານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອິຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ເສສປທທ຺ວເຍປິ ປຏິເສຘສຫິໂຕ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໕. ສໍກິລິຏ຺ຐສໍກິເລສິກຕ຺ຕິເກ ສໍກິເລເສຕີຕິ ສໍກິເລໂສ, ວິພາຘຕິ, ອຸປຕາເປຕິ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສໍກິເລເສນ ສມນ຺ນາຄຕາຕິ ສໍກິລິຏ຺ຐາ. ອຕ຺ຕານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕເນນ ສໍກິເລສໍ ອຣຫນ຺ຕິ, ສໍກິເລເສ ວາ ນິຍຸຕ຺ຕາ, ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓຠາວານຕິກ຺ກມນໂຕຕິ ສໍກິເລສິກາ. ສໍກິເລສສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍຠູຕານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ສໍກິລິຏ຺ຐາ ຈ ເຕ ສໍກິເລສິກາ ຈາຕິ ສໍກິລິຏ຺ຐສໍກິເລສິກາ. ເສສປທທ຺ວຍມ຺ປິ ປຸຣິມຕ຺ຕິເກ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໖. ວິຕກ຺ກຕ຺ຕິເກ ສມ຺ປໂຍຄວເສນ ວຕ຺ຕມາເນນ ສຫ ວິຕກ຺ເກນ ສວິຕກ຺ກາ. ສຫ ວິຈາເຣນ ສວິຈາຣາ. ສວິຕກ຺ກາ ຈ ເຕ ສວິຈາຣາ ຈາຕິ ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣາ. ອຸຠຍຣຫິຕາ ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣາ. ວິຕກ຺ກວິຈາເຣສຸ ວິຈາໂຣວ ມຕ຺ຕາ, ປມາຓໍ, ເອເຕສນ຺ຕິ ວິຈາຣມຕ຺ຕາ. ວິຈາຣໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ວິຕກ຺ເກນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ປໂຍຄໍ ນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອວິຕກ຺ກາ ຈ ເຕ ວິຈາຣມຕ຺ຕາ ຈາຕິ ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ຕາ.

໗. ປີຕິຕ຺ຕິເກ ປີຕິຍາ ສຫ ເອກຸປ຺ປາທາທິຠາວໍ ຄຕາຕິ ປີຕິສຫຄຕາ, ປີຕິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສປທທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຸເປກ຺ຂາຕິ ເຈຕ຺ຖ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາ. ສາ ຫິ ສຸຂທຸກ຺ຂາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ອຸເປກ຺ຂຕິ, ມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາຣສຓ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ເຕນາກາເຣນ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອຸເປກ຺ຂາ. ອິຕິ ເວທນາຕ຺ຕິກໂຕ ປທທ຺ວຍເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ນິປ຺ປີຕິກສ຺ສ ສຸຂສ຺ສ ສປ຺ປີຕິກສຸຂໂຕ ວິເສສທສ຺ສນວເສນ ອຍໍ ຕິໂກ ວຸຕ຺ໂຕ.

໘. ທສ຺ສນຕ຺ຕິເກ ທສ຺ສເນນາຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ. ໂສ ຫິ ປຐມໍ ນິພ຺ພານໍ ທສ຺ສນໂຕ ທສ຺ສນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ໂຄຕ຺ຣຠຸ ປນ ກິຎ຺ຈາປິ ປຐມຕຣໍ ປສ຺ສຕິ, ຍຖາ ປນ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ອາຄໂຕ ປຸຣິໂສ ທູຣໂຕວ ຣຖິກາຍ ຈຣນ຺ຕໍ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘຄຕໍ ຣາຊານໍ ທິສ຺ວາປິ ‘ທິຏ຺ໂຐ ເຕ ຣາຊາ’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ທິສ຺ວາປິ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈສ຺ສ ອກຕຕ຺ຕາ ‘ນ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ອາຫ. ເອວເມວ ນິພ຺ພານໍ ທິສ຺ວາປິ ກຕ຺ຕພ຺ພສ຺ສ ກິເລສປ຺ປຫານສ຺ສາຠາວາ ນ ທສ຺ສນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຎ຺ຫິ ຎາຓໍ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອາວຊ຺ຊນຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຠາວນາຍາຕິ ເສສມຄ຺ຄຕ຺ຕເຍນ. ເສສມຄ຺ຄຕ຺ຕຍຎ຺ຫິ ປຐມມຄ຺ເຄນ ທິຏ຺ຐສ຺ມິໍເຍວ ຘມ຺ເມ ຠາວນາວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອທິຏ຺ຐປຸພ຺ພໍ ກິຎ຺ຈິ ນ ປສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ຠາວນາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຕິຍປທໍ ອຸຠຍປຏິກ຺ເຂປວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ.

໙. ຕທນນ຺ຕຣຕ຺ຕິເກ ທສ຺ສເນນ ປຫາຕພ຺ໂພ ເຫຕຸ ເອເຕສນ຺ຕິ ທສ຺ສເນນ ປຫາຕພ຺ພເຫຕຸກາ. ທຸຕິຍປເທປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕຕິຍປເທ ເນວ ທສ຺ສເນນ ນ ຠາວນາຍ ປຫາຕພ຺ໂພ ເຫຕຸ ເອເຕສນ຺ຕິ ເອວມຕ຺ຖໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເນວ ທສ຺ສເນນ ນ ຠາວນາຍ ປຫາຕພ຺ໂພ ເຫຕຸ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ອິຕຣຖາ ຫິ ອເຫຕຸການໍ ອຄ຺ຄຫຓໍ ຠເວຍ຺ຍ; ເຫຕຸເຍວ ຫິ ເຕສໍ ນຕ຺ຖິ ໂຍ ທສ຺ສນຠາວນາຫິ ປຫາຕພ຺ໂພ ສິຍາ. ສເຫຕຸເກສຸປິ ເຫຕຸວຊ຺ຊານໍ ປຫານໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ນ ເຫຕູນໍ; ເຫຕຸເຍວ ຫິ ເອເຕສໍ ‘ເນວ ທສ຺ສເນນ ນ ຠາວນາຍ ປຫາຕພ຺ໂພ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ນ ເຕ ຘມ຺ມາ. ອຸຠຍມ຺ປິ ເຈຕໍ ອນຘິປ຺ເປຕໍ. ຕສ຺ມາ ເນວ ທສ຺ສເນນ ນ ຠາວນາຍ ປຫາຕພ຺ໂພ ເຫຕຸ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ເນວທສ຺ສເນນ ນຠາວນາຍ ປຫາຕພ຺ພເຫຕຸກາຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

໑໐. ອາຈຍຄາມິຕ຺ຕິເກ ກມ຺ມກິເລເສຫິ ອາຈິຍຕີຕິ ອາຈໂຍ. ປຏິສນ຺ຘິຈຸຕິຄຕິປ຺ປວຕ຺ຕານໍ ເອຕໍ ນາມໍ. ຕສ຺ສ ກາຣຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ນິປ຺ຜາທນກຠາເວນ ຕໍ ອາຈຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຍສ຺ສ ວາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕເມວ ອາຈຍໍ ຄເມນ຺ຕີຕິປິ ອາຈຍຄາມິໂນ; ສາສວກຸສລາກຸສລານໍ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕໂຕ ເອວ ອາຈຍສງ຺ຂາຕາ ຈຍາ ອເປຕຕ຺ຕາ, ນິພ຺ພານໍ ອເປຕໍ ຈຍາຕິ ອປຈໂຍ. ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນໂຕ ອປຈຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອປຈຍຄາມິໂນ; ອຣິຍມຄ຺ຄານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອປິຈ ປາກາຣໍ ອິຏ຺ຐກວຑ຺ຒກີ ວິຍ ປວຕ຺ຕໍ ອາຈິນນ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອາຈຍຄາມິໂນ. ເຕນ ຈິຕໍ ຈິຕໍ ອິຏ຺ຐກໍ ວິທ຺ຘໍສຍມາໂນ ປຸຣິໂສ ວິຍ ຕເທວ ປວຕ຺ຕໍ ອປຈິນນ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອປຈຍຄາມິໂນ. ຕຕິຍປທໍ ອຸຠຍປຏິກ຺ເຂເປນ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໑. ເສກ຺ຂຕ຺ຕິເກ ຕີສຸ ສິກ຺ຂາສຸ ຊາຕາຕິ ເສກ຺ຂາ. ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ເສກ຺ຂານໍ ເອເຕຕິປິ ເສກ຺ຂາ. ອປຣິໂຍສິຕສິກ຺ຂຕ຺ຕາ ສຍເມວ ສິກ຺ຂນ຺ຕີຕິປິ ເສກ຺ຂາ. ອຸປຣິ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພາຠາວໂຕ ນ ເສກ຺ຂາຕິ ອເສກ຺ຂາ. ວຸຑ຺ຒິປ຺ປຕ຺ຕາ ວາ ເສກ຺ຂາຕິປິ ອເສກ຺ຂາ. ອຣຫຕ຺ຕຜລຘມ຺ມານໍ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕຕິຍປທໍ ອຸຠຍປຏິກ຺ເຂເປນ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໒. ປຣິຕ຺ຕຕ຺ຕິເກ ສມນ຺ຕໂຕ ຂຓ຺ຑິຕຕ຺ຕາ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ປຣິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ; ‘ປຣິຕ຺ຕໍ ໂຄມຍປິຓ຺ຑ’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໓.໙໖) ວິຍ. ອິເມປິ ອປ຺ປານຸຠາວຕາຍ ປຣິຕ຺ຕາ ວິຍາຕິ ປຣິຕ຺ຕາ; ກາມາວຈຣຘມ຺ມານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ກິເລສວິກ຺ຂມ຺ຠນສມຕ຺ຖຕາຍ ວິປຸລຜລຕາຍ ທີຆສນ຺ຕານຕາຍ ຈ ມຫນ຺ຕຠາວໍ ຄຕາ, ມຫນ຺ເຕຫິ ວາ ອຸຬາຣຈ຺ຉນ຺ທວີຣິຍຈິຕ຺ຕປຎ຺ເຎຫິ ຄຕາ ປຏິປນ຺ນາຕິປິ ມຫຄ຺ຄຕາ. ປມາຓກຣາ ຘມ຺ມາ ຣາຄາທໂຍ ປມາຓໍ ນາມ. ອາຣມ຺ມຓໂຕ ວາ ສມ຺ປໂຍຄໂຕ ວາ ນຕ຺ຖິ ເອເຕສໍ ປມາຓໍ, ປມາຓສ຺ສ ຈ ປຏິປກ຺ຂາຕິ ອປ຺ປມາຓາ.

໑໓. ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິເກ ປຣິຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ. ເສສປທທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໑໔. ຫີນຕ຺ຕິເກ ຫີນາຕິ ລາມກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ. ຫີນປ຺ປຓີຕານໍ ມຊ຺ເຌ ຠວາຕິ ມຊ຺ຌິມາ. ອວເສສາ ເຕຠູມກາ ຘມ຺ມາ ອຸຕ຺ຕມຏ຺ເຐນ ອຕປ຺ປກຏ຺ເຐນ ຈ ປຓີຕາ; ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ຘມ຺ມາ.

໑໕. ມິຈ຺ຉຕ຺ຕຕ຺ຕິເກ ‘ຫິຕສຸຂາວຫາ ເມ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ ເອວໍ ອາສີສິຕາປິ ຕຖາ ອຠາວໂຕ, ‘ອສຸຠາທີສຸເຍວ ສຸຠ’ນ຺ຕິອາທິ ວິປຣີຕປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ຈ ມິຈ຺ຉາສຠາວາຕິ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕາ; ວິປາກທາເນ ສຕິ ຂນ຺ຘເຠທານນ຺ຕຣເມວ ວິປາກທານໂຕ ນິຍຕາ; ມິຈ຺ຉຕ຺ຕາ ຈ ເຕ ນິຍຕາ ຈາຕິ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍຕາ. ວຸຕ຺ຕວິປຣີເຕນ ອຕ຺ເຖນ ສມ຺ມາສຠາວາຕິ ສມ຺ມຕ຺ຕາ; ສມ຺ມຕ຺ຕາ ຈ ເຕ ນິຍຕາ ຈ ອນນ຺ຕຣເມວ ຜລທາເນນາຕິ ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍຕາ. ອຸຠຍຖາປິ ນ ນິຍຕາຕິ ອນິຍຕາ.

໑໖. ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິເກ ນິພ຺ພານໍ ມຄ຺ຄຕິ, ຄເວສຕິ, ກິເລເສ ວາ ມາເຣນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ມຄ຺ໂຄ. ມຄ຺ໂຄ ອາຣມ຺ມຓໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓາ. ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກປິ ມຄ຺ໂຄ ປຈ຺ຈຍຏ຺ເຐນ ເອເຕສໍ ເຫຕູຕິ ມຄ຺ຄເຫຕຸກາ. ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ວາ ເຫຕູ ມຄ຺ເຄ ວາ ເຫຕູຕິ ມຄ຺ຄເຫຕູ. ເຕ ເອເຕສໍ ເຫຕູຕິປິ ມຄ຺ຄເຫຕຸກາ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ສຍໍ ມຄ຺ໂຄ ເຈວ ເຫຕຸ ຈ. ອິຕິ ມຄ຺ໂຄ ເຫຕຸ ເອເຕສນ຺ຕິປິ ມຄ຺ຄເຫຕຸກາ. ອຠິຠວິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ ມຄ຺ໂຄ ອຘິປຕິ ເອເຕສນ຺ຕິ ມຄ຺ຄາຘິປຕິໂນ.

໑໗. ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕິເກ ອຸປ຺ປາທໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ຠງ຺ຄາ ອຸທ຺ຘໍ ປນ຺ນາ ຄຕາ ປວຕ຺ຕາຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ນ ອຸປ຺ປນ຺ນາຕິ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ. ປຣິນິຏ຺ຐິຕກາຣເຓກເທສຕ຺ຕາ ອວສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຸປ຺ປາທິໂນ.

໑໘. ອຕີຕຕ຺ຕິເກ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາວໍ ອຸປ຺ປາທາທິກ຺ຂຓໍ ວາ ປຕ຺ວາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາຕິ ອຕີຕາ. ຕທຸຠຍມ຺ປິ ນ ອາຄຕາຕິ ອນາຄຕາ. ຕໍ ຕໍ ກາຣຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນາຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ.

໑໙. ອນນ຺ຕຣຕ຺ຕິເກ ອຕີຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ອຕີຕາຣມ຺ມຓາ. ເສສປທທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໒໐. ອຊ຺ຌຕ຺ຕຕ຺ຕິເກ ‘ເອວໍ ປວຕ຺ຕມານາ ມຍໍ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ຄຫຓໍ, ‘ຄມິສ຺ສາມາ’ຕິ ອິມິນາ ວິຍ ອຘິປ຺ປາເຍນ ອຕ຺ຕານໍ ອຘິກາຣໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕາຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາ. ‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕ’-ສທ຺ໂທ ປນາຍໍ ໂຄຈຣຊ຺ຌຕ຺ເຕ ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ເຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຊ຺ຌຕ຺ເຕ ວິສຍຊ຺ຌຕ຺ເຕຕິ ຈຕູສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ເຕນານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸນາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ປຸຣິມສ຺ມິໍ ສມາຘິນິມິຕ຺ເຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ສຓ຺ຐເປຕພ຺ພໍ’’ (ມ. ນິ. ໓.໑໘໘), ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣໂຕ ສມາຫິໂຕ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ປ. ໓໖໒) ຫິ ອຍໍ ໂຄຈຣຊ຺ຌຕ຺ເຕ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາທນໍ’’ (ທີ. ນິ. ໑.໒໒໘; ຘ. ສ. ໑໖໑), ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໒.໓໗໓) ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ເຕ. ‘‘ຉ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການິ ອາຍຕນານີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໓໐໔) ອຊ຺ຌຕ຺ຕຊ຺ຌຕ຺ເຕ. ‘‘ອຍໍ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ວິຫາໂຣ ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຍທິທໍ ສພ຺ພນິມິຕ຺ຕານໍ ອມນສິກາຣາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໑໘໗) ວິສຍຊ຺ຌຕ຺ເຕ; ອິສ຺ສຣິຍຏ຺ຐາເນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຜລສມາປຕ຺ຕິ ຫິ ພຸທ຺ຘານໍ ອິສ຺ສຣິຍຏ຺ຐານໍ ນາມ. ອິຘ ປນ ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ເຕ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ປວຕ຺ຕາ ປາຏິປຸຄ຺ຄລິກາ ຘມ຺ມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕໂຕ ພາຫິຣຠູຕາ ປນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘາ ວາ ອນິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘາ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ນາມ. ຕຕິຍປທໍ ຕທຸຠຍວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໑. ອນນ຺ຕຣຕ຺ຕິໂກ ເຕເຍວ ຕິປ຺ປກາເຣປິ ຘມ຺ເມ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ.

໒໒. ສນິທສ຺ສນຕ຺ຕິເກ ທຏ຺ຐພ຺ພຠາວສງ຺ຂາເຕນ ສຫ ນິທສ຺ສເນນາຕິ ສນິທສ຺ສນາ. ປຏິຫນນຠາວສງ຺ຂາເຕນ ສຫ ປຏິເຆນາຕິ ສປ຺ປຏິຆາ. ສນິທສ຺ສນາ ຈ ເຕ ສປ຺ປຏິຆາ ຈາຕິ ສນິທສ຺ສນສປ຺ປຏິຆາ. ນຕ຺ຖິ ເອເຕສໍ ທຏ຺ຐພ຺ພຠາວສງ຺ຂາຕໍ ນິທສ຺ສນນ຺ຕິ ອນິທສ຺ສນາ. ອນິທສ຺ສນາ ຈ ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສປ຺ປຏິຆາ ຈາຕິ ອນິທສ຺ສນສປ຺ປຏິຆາ. ຕຕິຍປທໍ ອຸຠຍປຏິກ຺ເຂເປນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍໍ ຕາວ ຕິກມາຕິກາຍ ອນຸປຸພ຺ພປທວຓ຺ຓນາ.

ຕິກມາຕິກາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທຸກມາຕິກາປທວຓ຺ຓນາ

໑-໖. ທຸກມາຕິກາຍໍ ປນ ຕິເກສຸ ອນາຄຕປທວຓ຺ຓນໍເຍວ ກຣິສ຺ສາມ. ເຫຕຸໂຄຈ຺ຉເກ ຕາວ ເຫຕຸຘມ຺ມາຕິ ມູລຏ຺ເຐນ ເຫຕຸສງ຺ຂາຕາ ຘມ຺ມາ. ເຫຕູ ຘມ຺ມາຕິປິ ປາໂຐ. ນ ເຫຕູຕິ ເຕສໍເຍວ ປຏິກ຺ເຂປວຈນໍ. ສມ຺ປໂຍຄໂຕ ປວຕ຺ເຕນ ສຫ ເຫຕຸນາຕິ ສເຫຕຸກາ. ຕເຖວ ປວຕ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ ເອເຕສໍ ເຫຕູຕິ ອເຫຕຸກາ. ເອກຸປ຺ປາທາທິຕາຍ ເຫຕຸນາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຕິ ເຫຕຸສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ. ເຫຕຸນາ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາຕິ ເຫຕຸວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ. ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ທຸການໍ ກິຎ຺ຈາປິ ອຕ຺ຖໂຕ ນານຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖິ, ເທສນາວິລາເສນ ປນ ຕຖາ ພຸຊ຺ຌນ຺ຕານໍ ວາ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຊ຺ຌາສຍວເສນ ວຸຕ຺ຕາ. ຕໂຕ ປຣໍ ປຐມທຸກໍ ທຸຕິຍຕຕິເຍຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ເຕສໍ ‘ເຫຕູ ນ ເຫຕູ’ຕິອາທີນໍ ປທານໍ ວເສນ ຍຖາສມ຺ຠວໂຕ ອປເຣປິ ຕໂຍ ທຸກາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ຍເຖວ ‘ເຫຕູ ເຈວ ຘມ຺ມາ ສເຫຕຸກາ ຈາ’ຕິ ເອຕໍ ສມ຺ຠວຕິ, ຕຖາ ‘ເຫຕູ ເຈວ ຘມ຺ມາ ອເຫຕຸກາ ຈາ’ຕິ ອິທມ຺ປິ. ຍຖາ ຈ ‘ສເຫຕຸກາ ເຈວ ຘມ຺ມາ ນ ຈ ເຫຕູ’ຕິ ເອຕໍ ສມ຺ຠວຕິ, ຕຖາ ‘ອເຫຕຸກາ ເຈວ ຘມ຺ມາ ນ ຈ ເຫຕູ’ຕິ ອິທມ຺ປິ. ເຫຕຸສມ຺ປຍຸຕ຺ຕທຸເກນ ສທ຺ຘິໍ ໂຍຊນາຍປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕຕ຺ຣ ຍເທຕໍ ‘ນ ເຫຕູ ຘມ຺ມາ ສເຫຕຸກາປິ ອເຫຕຸກາປີ’ຕິ ສິທ຺ເຘ, ‘ນ ເຫຕູ ໂຂ ປນ ຘມ຺ມາ’ຕິ ອຕິຣິຕ຺ຕໍ ‘ໂຂ ປນາ’ຕິ ປທໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສ ວເສນ ອຍໍ ອຕິເຣກຕ຺ໂຖ ສງ຺ຄຫິໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກຖໍ? ນ ເກວລໍ ‘ນ ເຫຕຸ ຘມ຺ມາ ອຖ ໂຂ ອຎ຺ເຎປິ ນ ຈ ສເຫຕຸກາປິ ອເຫຕຸກາປິ ອິຈ຺ເຈວ, ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຖາປີຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍເຖວ ຫິ ‘ນ ເຫຕູ ຘມ຺ມາ ສເຫຕຸກາປິ ອເຫຕຸກາປິ’, ເອວໍ ‘ເຫຕູ ຘມ຺ມາ ສເຫຕຸກາປິ ອເຫຕຸກາປິ’. ຍຖາ ຈ ‘ນ ເຫຕູ ຘມ຺ມາ ສເຫຕຸກາປິ ອເຫຕຸກາປິ’, ເອວໍ ‘ນ ເຫຕູ ຘມ຺ມາ ເຫຕຸສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາປິ ເຫຕຸວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາປີ’ຕິ.

໗-໑໓. ຈູຬນ຺ຕຣທຸເກສຸ ອຕ຺ຕໂນ ນິປ຺ຜາທເກນ ສຫ ປຈ຺ຈເຍນາຕິ ສປ຺ປຈ຺ຈຍາ. ນຕ຺ຖິ ເອເຕສໍ ອຸປ຺ປາເທ ວາ ຐິຕິຍໍ ວາ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ອປ຺ປຈ຺ຈຍາ. ປຈ຺ຈເຍຫິ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ ກຕາຕິ ສງ຺ຂຕາ. ນ ສງ຺ຂຕາຕິ ອສງ຺ຂຕາ. ອວິນິພ຺ໂຠຄວເສນ ຣູປໍ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ຣູປິໂນ. ຕຖາວິຘໍ ນຕ຺ຖິ ເອເຕສໍ ຣູປນ຺ຕິ ອຣູປິໂນ. ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂຓໍ ວາ ຣູປໍ; ຕໍ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ຣູປິໂນ. ນ ຣູປິໂນ ອຣູປິໂນ. ໂລກິຍາ ຘມ຺ມາຕິ ໂລໂກ ວຸຈ຺ຈຕິ ລຸຊ຺ຊນປລຸຊ຺ຊນຏ຺ເຐນ ວຏ຺ຏໍ; ຕສ຺ມິໍ ປຣິຍາປນ຺ນຠາເວນ ໂລເກ ນິຍຸຕ຺ຕາຕິ ໂລກິຍາ. ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕິຓ຺ຓາຕິ ອຸຕ຺ຕຣາ; ໂລເກ ອປຣິຍາປນ຺ນຠາເວນ ໂລກໂຕ ອຸຕ຺ຕຣາຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ. ເກນຈິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີສຸ ເກນຈິ ເອເກນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ວາ ໂສຕວິຎ຺ຎາເຓນ ວາ ວິຊານິຕພ຺ພາ. ເກນຈິ ນ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາຕິ ເຕເນວ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ວາ ໂສຕວິຎ຺ຎາເຓນ ວາ ນ ວິຊານິຕພ຺ພາ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ປທານໍ ອຕ຺ຖນານຕ຺ຕໂຕ ທຸໂກ ໂຫຕິ.

໑໔-໑໙. ອາສວໂຄຈ຺ຉເກ ອາສວນ຺ຕີຕິ ອາສວາ. ຈກ຺ຂຸໂຕປິ…ເປ… ມນໂຕປິ ສນ຺ທນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຘມ຺ມໂຕ ຍາວ ໂຄຕ຺ຣຠຸໍ, ໂອກາສໂຕ ຍາວ ຠວຄ຺ຄໍ ສວນ຺ຕີຕິ ວາ ອາສວາ. ເອເຕ ຘມ຺ເມ ເອຕຎ຺ຈ ໂອກາສໍ ອນ຺ໂຕກຣິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນ຺ໂຕກຣຓຕ຺ໂຖ ຫິ ອຍໍ ‘ອາ’ກາໂຣ. ຈິຣປາຣິວາສິຍຏ຺ເຐນ ມທິຣາທໂຍ ອາສວາ. ອາສວາ ວິຍາຕິປິ ອາສວາ. ໂລກສ຺ມິຎ຺ຫິ ຈິຣປາຣິວາສິກາ ມທິຣາທໂຍ ອາສວາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຍທິ ຈ ຈິຣປາຣິວາສິຍຏ຺ເຐນ ອາສວາ, ເອເຕເຍວ ຠວິຕຸມຣຫນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ປຸຣິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ ອວິຊ຺ຊາຍ, ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ອວິຊ຺ຊາ ນາໂຫສີ’’ຕິອາທິ (ອ. ນິ. ໑໐.໖໑). ອາຍຕໍ ວາ ສໍສາຣທຸກ຺ຂໍ ສວນ຺ຕິ ປສວນ຺ຕີຕິປິ ອາສວາ. ຕໂຕ ອຎ຺ເຎ ໂນ ອາສວາ ນາມ. ອຕ຺ຕານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ເຕຫິ ສຫ ອາສເວຫີຕິ ສາສວາ. ເອວໍ ປວຕ຺ຕມານາ ນຕ຺ຖິ ເອເຕສໍ ອາສວາຕິ ອນາສວາ. ເສສໍ ເຫຕຸໂຄຈ຺ຉເກ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ຍຖາ ຕຕ຺ຖ ‘ນ ເຫຕູ ໂຂ ປນ ຘມ຺ມາ ສເຫຕຸກາປິ ອເຫຕຸກາປີຕິ ອຍໍ ໂອສານທຸໂກ ປຐມທຸກສ຺ສ ທຸຕິຍປທໍ ອາທິມ຺ຫິ ຐເປຕ຺ວາ ວຸຕ຺ໂຕ, ເອວໍ ອິຘ ‘ໂນ ອາສວາ ໂຂ ປນ ຘມ຺ມາ ສາສວາປິ ອນາສວາປີ’ຕິ ນ ວຸຕ຺ໂຕ. ກິຎ຺ຈາປິ ນ ວຸຕ຺ໂຕ, ອຖ ໂຂ ອຍຎ຺ຈ ອຎ຺ໂຎ ຈ ເຠໂທ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໒໐-໒໕. ສໍໂຍຊນໂຄຈ຺ຉເກ ຍສ຺ສ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວຏ຺ຏສ຺ມິໍ ສໍໂຍເຊນ຺ຕິ ພນ຺ຘນ຺ຕີຕິ ສໍໂຍຊນາ. ຕໂຕ ອຎ຺ເຎ ໂນ ສໍໂຍຊນາ ນາມ. ອາຣມ຺ມຓຠາວໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ສໍໂຍຊນສມ຺ພນ຺ຘເນ ສໍໂຍຊນານໍ ຫິຕາຕິ ສໍໂຍຊນິຍາ. ສໍໂຍຊນສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍຠູຕານໍ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ນ ສໍໂຍຊນິຍາ ອສໍໂຍຊນິຍາ. ເສສໍ ເຫຕຸໂຄຈ຺ຉເກ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

໒໖-໓໑. ຄນ຺ຖໂຄຈ຺ຉເກ ຍສ຺ສ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ຕໍ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິວເສນ ວຏ຺ຏສ຺ມິໍ ຄນ຺ເຖນ຺ຕິ ຆເຏນ຺ຕີຕິ ຄນ຺ຖາ. ຕໂຕ ອຎ຺ເຎ ໂນ ຄນ຺ຖາ. ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນ ຄນ຺ເຖຫິ ຄນ຺ຖິຕພ຺ພາຕິ ຄນ຺ຖນິຍາ. ເສສໍ ເຫຕຸໂຄຈ຺ຉເກ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ຈ ອິຘ, ເອວໍ ອິໂຕ ປເຣສຸປິ ວຸຕ຺ຕາວເສສໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໓໒-໓໗. ໂອຆໂຄຈ຺ຉເກ ຍສ຺ສ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ຕໍ ວຏ຺ຏສ຺ມິໍເຍວ ໂອຫນນ຺ຕິ ໂອສີທາເປນ຺ຕີຕິ ໂອຆາ. ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຕິກ຺ກມນີຍໂຕ ໂອເຆຫິ ອຕິກ຺ກມິຕພ຺ພາຕິ ໂອຆນິຍາ. ໂອຆານໍ ອາຣມ຺ມຓຘມ຺ມາ ເອວ ເວທິຕພ຺ພາ.

໓໘-໔໓. ໂຍຄໂຄຈ຺ຉເກ ວຏ຺ຏສ຺ມິໍ ໂຍເຊນ຺ຕີຕິ ໂຍຄາ. ໂຍຄນິຍາ ໂອຆນິຍາ ວິຍ ເວທິຕພ຺ພາ.

໔໔-໔໙. ນີວຣຓໂຄຈ຺ຉເກ ຈິຕ຺ຕໍ ນີວຣນ຺ຕິ ປຣິໂຍນນ຺ຘນ຺ຕີຕິ ນີວຣຓາ. ນີວຣຓິຍາ ສໍໂຍຊນິຍາ ວິຍ ເວທິຕພ຺ພາ.

໕໐-໕໔. ປຣາມາສໂຄຈ຺ຉເກ ຘມ຺ມານໍ ຍຖາຠູຕໍ ອນິຈ຺ຈາທິອາກາຣໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ‘ນິຈ຺ຈ’ນ຺ຕິ ອາທິວເສນ ປວຕ຺ຕມານາ ປຣໂຕ ອາມສນ຺ຕີຕິ ປຣາມາສາ. ປຣາມາເສຫິ ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນ ປຣາມຏ຺ຐຕ຺ຕາ ປຣາມຏ຺ຐາ.

໕໕-໖໘. ມຫນ຺ຕຣທຸເກສຸ ອາຣມ຺ມຓໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ສຫ ອາຣມ຺ມເຓນາຕິ ສາຣມ຺ມຓາ. ນຕ຺ຖິ ເອເຕສໍ ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ອນາຣມ຺ມຓາ. ຈິນ຺ຕນຏ຺ເຐນ ຈິຕ຺ຕາ, ວິຈິຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ວາ ຈິຕ຺ຕາ. ອວິປ຺ປໂຍຄວເສນ ເຈຕສິ ນິຍຸຕ຺ຕາຕິ ເຈຕສິກາ. ນິຣນ຺ຕຣຠາວູປຄມນຕາຍ, ອຸປ຺ປາທໂຕ ຍາວ ຠງ຺ຄາ, ຈິຕ຺ເຕນ ສໍສຏ຺ຐາຕິ ຈິຕ຺ຕສໍສຏ຺ຐາ. ເອກໂຕ ວຕ຺ຕມານາປິ ນິຣນ຺ຕຣຠາວໍ ອນຸປຄມນຕາຍ ຈິຕ຺ເຕນ ວິສໍສຏ຺ຐາຕິ ຈິຕ຺ຕວິສໍສຏ຺ຐາ. ສມຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ສມຸຏ຺ຐານໍ. ຈິຕ຺ຕໍ ສມຸຏ຺ຐານໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາ. ສຫ ຠວນ຺ຕີຕິ ສຫຠຸໂນ. ຈິຕ຺ເຕນ ສຫຠຸໂນ ຈິຕ຺ຕສຫຠຸໂນ. ອນຸປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອນຸປຣິວຕ຺ຕິໂນ. ກິໍ ອນຸປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ? ຈິຕ຺ຕໍ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸປຣິວຕ຺ຕິໂນ ຈິຕ຺ຕານຸປຣິວຕ຺ຕິໂນ. ຈິຕ຺ຕສໍສຏ຺ຐາ ຈ ເຕ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາ ຈາຕິ ຈິຕ຺ຕສໍສຏ຺ຐສມຸຏ຺ຐານາ. ຈິຕ຺ຕສໍສຏ຺ຐາ ຈ ເຕ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາ ຈ ຈິຕ຺ຕສຫຠຸໂນ ເອວ ຈາຕິ ຈິຕ຺ຕສໍສຏ຺ຐສມຸຏ຺ຐານສຫຠຸໂນ. ຈິຕ຺ຕສໍສຏ຺ຐາ ຈ ເຕ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາ ຈ ຈິຕ຺ຕານຸປຣິວຕ຺ຕິໂນ ເອວ ຈາຕິ ຈິຕ຺ຕສໍສຏ຺ຐສມຸຏ຺ຐານານຸປຣິວຕ຺ຕິໂນ. ເສສານິ ສພ຺ພປທານິ ວຸຕ຺ຕປທານໍ ປຏິກ຺ເຂປວເສນ ເວທິຕພ຺ພານິ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຕ຺ຕິເກ ວຸຕ຺ຕວເສນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ. ຕໂຕ ພຫິຠູຕາຕິ ພາຫິຣາ. ອຸປາທິຍນ຺ເຕວ ຠູຕານິ, ນ ຠູຕານິ ວິຍ ອຸປາທິຍນ຺ຕີຕິ ອຸປາທາ. ນ ອຸປາທິຍນ຺ເຕວາຕິ ໂນອຸປາທາ.

໖໙-໗໔. ອຸປາທານໂຄຈ຺ຉເກ ຠຸສໍ ອາທິຍນ຺ຕີຕິ ອຸປາທານາ; ທຬ຺ຫຄ຺ຄາຫໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໂຕ ອຎ຺ເຎ ໂນອຸປາທານາ.

໗໕-໘໒. ກິເລສໂຄຈ຺ຉເກ ສໍກິລິຏ຺ຐຕ຺ຕິເກ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໘໓-໑໐໐. ປິຏ຺ຐິທຸເກສຸ ກາເມ ອວຈຣນ຺ຕີຕິ ກາມາວຈຣາ ຣູເປ ອວຈຣນ຺ຕີຕິ ຣູປາວຈຣາ. ອຣູເປ ອວຈຣນ຺ຕີຕິ ອຣູປາວຈຣາ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ປຣໂຕ ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ເຕຠູມກວຏ຺ເຏ ປຣິຍາປນ຺ນາ ອນ຺ໂຕຄຘາຕິ ປຣິຍາປນ຺ນາ. ຕສ຺ມິໍ ນ ປຣິຍາປນ຺ນາຕິ ອປຣິຍາປນ຺ນາ. ວຏ຺ຏມູລໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕາ ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ວຏ຺ຏໂຕ ນິຍ຺ຍນ຺ຕີຕິ ນິຍ຺ຍານິກາ. ອິມິນາ ລກ຺ຂເຓນ ນ ນິຍ຺ຍນ຺ຕີຕິ ອນິຍ຺ຍານິກາ. ຈຸຕິຍາ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ປວຕ຺ຕິຍາ ອນນ຺ຕຣໍ ຜລທາເນ ນິຍຕຕ຺ຕາ ນິຍຕາ. ຕຖາ ອນິຍຕຕ຺ຕາ ອນິຍຕາ. ອຎ຺ເຎ ຘມ຺ເມ ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ປຊຫນ຺ຕີຕິ ອຸຕ຺ຕຣາ. ອຕ຺ຕານໍ ອຸຕ຺ຕຣິຕຸໍ ສມຕ຺ເຖຫິ ສຫ ອຸຕ຺ຕເຣຫີຕິ ສອຸຕ຺ຕຣາ. ນຕ຺ຖິ ເອເຕສໍ ອຸຕ຺ຕຣາຕິ ອນຸຕ຺ຕຣາ. ຣຓນ຺ຕິ ເອເຕຫີຕິ ຣຓາ; ເຍຫິ ອຠິຠູຕາ ສຕ຺ຕາ ນານປ຺ປກາເຣນ ກນ຺ທນ຺ຕິ ປຣິເທວນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຣາຄາທີນໍ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ສມ຺ປໂຍຄວເສນ ປຫາເນກຏ຺ຐຕາວເສນ ຈ ສຫ ຣເຓຫີຕິ ສຣຓາ. ເຕນາກາເຣນ ນຕ຺ຖິ ເອເຕສໍ ຣຓາຕິ ອຣຓາ.

ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກທຸກມາຕິກາປທວຓ຺ຓນາ

໑໐໑-໑໐໘. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກທຸເກສຸ ສມ຺ປໂຍຄວເສນ ວິຊ຺ຊໍ ຠຊນ຺ຕີຕິ ວິຊ຺ຊາຠາຄິໂນ; ວິຊ຺ຊາຠາເຄ ວິຊ຺ຊາໂກຏ຺ຐາເສ ວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິປິ ວິຊ຺ຊາຠາຄິໂນ. ຕຕ຺ຖ ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ, ມໂນມຍິທ຺ຘິ, ຉ ອຠິຎ຺ຎາຕິ ອຏ຺ຐ ວິຊ຺ຊາ. ປຸຣິເມນ ອຕ຺ເຖນ ຕາຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາປິ ວິຊ຺ຊາຠາຄິໂນ. ປຈ຺ຉິເມນ ອຕ຺ເຖນ ຕາສຸ ຍາ ກາຈິ ເອກາ ວິຊ຺ຊາ ວິຊ຺ຊາ. ເສສາ ວິຊ຺ຊາຠາຄິໂນຕິ. ເອວໍ ວິຊ຺ຊາປິ ວິຊ຺ຊາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາປິ ວິຊ຺ຊາຠາຄິໂນຕ຺ເວວ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິຘ ປນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາວ ອຘິປ຺ເປຕາ. ສມ຺ປໂຍຄວເສເນວ ອວິຊ຺ຊໍ ຠຊນ຺ຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາຠາຄິໂນ. ອວິຊ຺ຊາຠາເຄ ອວິຊ຺ຊາໂກຏ຺ຐາເສ ວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິປິ ອວິຊ຺ຊາຠາຄິໂນ. ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂປຏິຈ຺ຉາທກໍ ຕໂມ ສມຸທຍາທິປຏິຈ຺ຉາທກນ຺ຕິ ຈຕສ຺ໂສ ອວິຊ຺ຊາ. ປຸຣິມນເຍເນວ ຕາຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາປິ ອວິຊ຺ຊາຠາຄິໂນ. ຕາສຸ ຍາ ກາຈິ ເອກາ ອວິຊ຺ຊາ ອວິຊ຺ຊາ. ເສສາ ອວິຊ຺ຊາຠາຄິໂນຕິ. ເອວໍ ອວິຊ຺ຊາປິ ອວິຊ຺ຊາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາປິ ອວິຊ຺ຊາຠາຄິໂນຕ຺ເວວ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິຘ ປນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາວ ອຘິປ຺ເປຕາ.

ປຸນ ອນຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຓຠາເວນ ກິເລສນ຺ຘກາຣໍ ວິທ຺ຘໍເສຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຕາຍ ວິຊ຺ຊຸ ອຸປມາ ເອເຕສນ຺ຕິ ວິຊ຺ຊູປມາ. ນິສ຺ເສສໍ ວິທ຺ຘໍສນສມຕ຺ຖຕາຍ ວຊິຣໍ ອຸປມາ ເອເຕສນ຺ຕິ ວຊິຣູປມາ. ພາເລສຸ ຐິຕຕ຺ຕາ ຍຕ຺ຖ ຐິຕາ ຕທຸປຈາເຣນ ພາລາ. ປຓ຺ຑິເຕສຸ ຐິຕຕ຺ຕາ ປຓ຺ຑິຕາ. ພາລກຣຕ຺ຕາ ວາ ພາລາ, ປຓ຺ຑິຕກຣຕ຺ຕາ ປຓ຺ຑິຕາ. ກຓ຺ຫາຕິ ກາຬກາ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອປຠສ຺ສຣຠາວກຣຓາ. ສຸກ຺ກາຕິ ໂອທາຕາ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຠສ຺ສຣຠາວກຣຓາ. ກຓ຺ຫາຠິຊາຕິເຫຕຸໂຕ ວາ ກຓ຺ຫາ; ສຸກ຺ກາຠິຊາຕິເຫຕຸໂຕ ສຸກ຺ກາ. ອິຘ ເຈວ ສມ຺ປຣາເຍ ຈ ຕເປນ຺ຕີຕິ ຕປນີຍາ. ນ ຕປນີຍາ ອຕປນີຍາ.

ອຘິວຈນທຸກາທໂຍ ຕໂຍ ອຕ຺ຖໂຕ ນິນ຺ນານາກຣຓາ; ພ຺ຍຎ຺ຊນເມເວຕ຺ຖ ນານໍ. ສິຣິວຑ຺ຒໂກ ຘນວຑ຺ຒໂກຕິ ອາທໂຍ ຫິ ວຈນມຕ຺ຕເມວ ອຘິກາຣໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕາ ອຘິວຈນາ ນາມ. ອຘິວຈນານໍ ປຖາ ອຘິວຈນປຖາ. ‘‘ອຠິສງ຺ຂໂຣນ຺ຕີຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕສ຺ມາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໗໙) ເອວໍ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ສເຫຕຸກໍ ກຕ຺ວາ ວຸຈ຺ຈມານາ ອຠິລາປາ ນິຣຸຕ຺ຕິ ນາມ. ນິຣຸຕ຺ຕີນໍ ປຖາ ນິຣຸຕ຺ຕິປຖາ. ຕກ຺ໂກ ວິຕກ຺ໂກ ສງ຺ກປ຺ໂປຕິ (ຘ. ສ. ໗) ເອວໍ ເຕນ ເຕນ ປກາເຣນ ຎາປນໂຕ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ. ປຎ຺ຎຕ຺ຕີນໍ ປຖາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິປຖາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ເອກໍ ທຸກໍ ວຕ຺ວາປິ ອິຕເຣສໍ ວຈເນ ປໂຍຊນໍ ເຫຕຸໂຄຈ຺ຉເກ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໑໐໙-໑໑໘. ນາມຣູປທຸເກ ນາມກຣຓຏ຺ເຐນ ນມນຏ຺ເຐນ ນາມນຏ຺ເຐນ ຈ ນາມໍ. ຣຸປ຺ປນຏ຺ເຐນ ຣູປໍ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ນິກ຺ເຂປກຓ຺ເຑ ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ອວິຊ຺ຊາຕິ ທຸກ຺ຂາທີສຸ ອຎ຺ຎາຓໍ. ຠວຕຓ຺ຫາຕິ ຠວປຕ຺ຖນາ. ຠວທິຏ຺ຐີຕິ ຠໂວ ວຸຈ຺ຈຕິ ສສ຺ສຕໍ; ສສ຺ສຕວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນທິຏ຺ຐິ. ວິຠວທິຏ຺ຐີຕິ ວິຠໂວ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຸຈ຺ເຉທໍ; ອຸຈ຺ເຉທວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນທິຏ຺ຐິ. ສສ຺ສໂຕ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈາຕິ ປວຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐິ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິ. ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ ປວຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐິ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິ. ອນ຺ຕວາຕິ ປວຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐິ ອນ຺ຕວາທິຏ຺ຐິ. ອນນ຺ຕວາຕິ ປວຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐິ ອນນ຺ຕວາທິຏ຺ຐິ. ປຸພ຺ພນ຺ຕໍ ອນຸຄຕາ ທິຏ຺ຐິ ປຸພ຺ພນ຺ຕານຸທິຏ຺ຐິ. ອປຣນ຺ຕໍ ອນຸຄຕາ ທິຏ຺ຐິ ອປຣນ຺ຕານຸທິຏ຺ຐິ. ອຫິຣິກນ຺ຕິ ຍໍ ນ ຫິຣິຍຕິ ຫິຣິຍິຕພ຺ເພນາຕິ (ຘ. ສ. ໓໘໗) ເອວໍ ວິຕ຺ຖາຣິຕາ ນິລ຺ລຊ຺ຊຕາ. ອໂນຕ຺ຕປ຺ປນ຺ຕິ ຍໍ ນ ໂອຕ຺ຕປ຺ປຕິ ໂອຕ຺ຕປ຺ປິຕພ຺ເພນາຕິ ເອວໍ ວິຕ຺ຖາຣິໂຕ ອຠາຍນກອາກາໂຣ. ຫິຣິຍນາ ຫິຣີ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປນາ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ. ໂທວຈສ຺ສຕາທີສຸ ທຸກ຺ຂໍ ວໂຈ ເອຕສ຺ມິໍ ວິປ຺ປຏິກູລຄາຫິມ຺ຫິ ວິປຈ຺ຈນີກສາເຕ ອນາທເຣ ປຸຄ຺ຄເລຕິ ທຸພ຺ພໂຈ. ຕສ຺ສ ກມ຺ມໍ ໂທວຈສ຺ສໍ. ຕສ຺ສ ຠາໂວ ໂທວຈສ຺ສຕາ. ປາປາ ອສ຺ສທ຺ຘາທໂຍ ປຸຄ຺ຄລາ ເອຕສ຺ສ ມິຕ຺ຕາຕິ ປາປມິຕ຺ໂຕ; ຕສ຺ສ ຠາໂວ ປາປມິຕ຺ຕຕາ. ໂສວຈສ຺ສຕາ ຈ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ ຈ ວຸຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂນເຍນ ເວທິຕພ຺ພາ.

໑໑໙-໑໒໓. ‘ປຎ຺ຈປິ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ, ສຕ຺ຕປິ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໓໓໖) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາສຸ ອາປຕ຺ຕີສຸ ກຸສລຠາໂວ ອາປຕ຺ຕິກຸສລຕາ. ຕາຫິ ອາປຕ຺ຕີຫິ ວຸຏ຺ຐາເນ ກຸສລຠາໂວ ອາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐານກຸສລຕາ. ສມາປຕ຺ຕີສຸ ກຸສລຠາໂວ ສມາປຕ຺ຕິກຸສລຕາ. ສມາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປນາປຣິຈ຺ເຉທປຎ຺ຎາເຍຕໍ ອຘິວຈນໍ. ສມາປຕ຺ຕີຫິ ວຸຏ຺ຐາເນ ກຸສລຠາໂວ ສມາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐານກຸສລຕາ. ອຏ຺ຐາຣສສຸ ຘາຕູສຸ ກຸສລຠາໂວ ຘາຕຸກຸສລຕາ. ຕາສໍເຍວ ຘາຕູນໍ ມນສິກາເຣ ກຸສລຠາໂວ ມນສິກາຣກຸສລຕາ. ຈກ຺ຂາຍຕນາທີສຸ ກຸສລຠາໂວ ອາຍຕນກຸສລຕາ. ທ຺ວາທສງ຺ເຄ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາເທ ກຸສລຠາໂວ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທກຸສລຕາ. ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ກຸສລຠາໂວ ຐານກຸສລຕາ. ຐານນ຺ຕິ ກາຣຓໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ຕທາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕາຍ ຜລໍ ຕິຏ຺ຐຕິ ນາມ, ຕສ຺ມາ ຐານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຏ຺ຐາເນ ກຸສລຠາໂວ ອຏ຺ຐານກຸສລຕາ.

໑໒໔-໑໓໔. ອຸຊຸຠາໂວ ອຊ຺ຊໂວ. ມຸທຸຠາໂວ ມທ຺ທໂວ. ອຘິວາສນສງ຺ຂາໂຕ ຂມນຠາໂວ ຂນ຺ຕິ. ສຸຣຕສ຺ສ ຠາໂວ ໂສຣຈ຺ຈໍ. ສມ຺ໂມທກມຸທຸຠາວສງ຺ຂາໂຕ ສຂິລຠາໂວ ສາຂລ຺ຍໍ. ຍຖາ ປເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຕ຺ຕໂນ ຉິທ຺ທໍ ນ ໂຫຕິ ເອວໍ ຘມ຺ມາມິເສຫິ ປຏິສນ຺ຖຣຓໍ ປຏິສນ຺ຖາໂຣ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣເຠທສງ຺ຂາໂຕ ມນຈ຺ຉຏ຺ເຐສຸ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ອຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣຠາໂວ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ອຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣຕາ. ປຏິຄ຺ຄຫຓປຣິໂຠຄວເສນ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕໍ ອຊານນຠາໂວ ໂຠຊເນ ອມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ. ອນນ຺ຕຣທຸໂກ ວຸຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂນເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສຕິວິປ຺ປວາສສງ຺ຂາໂຕ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິຠາໂວ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຈ຺ຈໍ. ອສມ຺ປຊານຠາໂວ ອສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ. ສຣຕີຕິ ສຕິ. ສມ຺ປຊານາຕີຕິ ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ. ອປ຺ປຏິສງ຺ຂາເນ ອກມ຺ປນຏ຺ເຐນ ປຏິສງ຺ຂານສງ຺ຂາຕໍ ພລໍ ປຏິສງ຺ຂານພລໍ. ວີຣິຍສີເສນ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ພລໍ ຠາວນາພລໍ. ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ເມ ສເມຕີຕິ ສມໂຖ. ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ວິວິເຘນ ອາກາເຣນ ປສ຺ສຕີຕິ ວິປສ຺ສນາ. ສມໂຖວ ຕໍ ອາກາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸນ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພສ຺ສ ສມຖສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕວເສນ ສມຖນິມິຕ຺ຕໍ. ປຄ຺ຄາຫນິມິຕ຺ເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ປຄ຺ຄາໂຫ. ນ ວິກ຺ຂິປຕີຕິ ອວິກ຺ເຂໂປ.

໑໓໕-໑໔໒. ສີລວິນາສິກາ ອສໍວຣສງ຺ຂາຕາ ສີລສ຺ສ ວິປຕ຺ຕິ ສີລວິປຕ຺ຕິ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິວິນາສິກາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິສງ຺ຂາຕາ ທິຏ຺ຐິຍາ ວິປຕ຺ຕິ ທິຏ຺ຐິວິປຕ຺ຕິ. ໂສຣຈ຺ຈເມວ ສີລສ຺ສ ສມ຺ປາທນໂຕ ສີລປຣິປູຣຓໂຕ ສີລສ຺ສ ສມ຺ປທາຕິ ສີລສມ຺ປທາ. ທິຏ຺ຐິປາຣິປູຣິຠູຕໍ ຎາຓໍ ທິຏ຺ຐິຍາ ສມ຺ປທາຕິ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປທາ. ວິສຸທ຺ຘິຠາວໍ ສມ຺ປຕ຺ຕາ ສີລສງ຺ຂາຕາ ສີລສ຺ສ ວິສຸທ຺ຘິ, ສີລວິສຸທ຺ຘິ. ນິພ຺ພານສງ຺ຂາຕໍ ວິສຸທ຺ຘິໍ ປາເປຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ, ທສ຺ສນສງ຺ຂາຕາ, ທິຏ຺ຐິຍາ ວິສຸທ຺ຘິ ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິ. ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິ ໂຂ ປນ ຍຖາທິຏ຺ຐິສ຺ສ ຈ ປຘານນ຺ຕິ ກມ຺ມສ຺ສກຕຎ຺ຎາຓາທິສງ຺ຂາຕາ ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິ ເຈວ ຍຖາທິຏ຺ຐິສ຺ສ ຈ ອນຸຣູປທິຏ຺ຐິສ຺ສ ກລ຺ຍາຓທິຏ຺ຐິສ຺ສ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເມວ ປຘານໍ. ສໍເວໂຄຕິ ຊາຕິອາທີນິ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນຠຍສງ຺ຂາຕໍ ສໍວິຊ຺ຊນໍ. ສໍເວຊນິຍຏ຺ຐານນ຺ຕິ ສໍເວຄຊນກໍ ຊາຕິອາທິກາຣຓໍ. ສໍວິຄ຺ຄສ຺ສ ຈ ໂຍນິໂສປຘານນ຺ຕິ ເອວໍ ສໍເວຄຊາຕສ຺ສ ອຸປາຍປຘານໍ. ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຕາ ຈ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສູຕິ ກຸສລຘມ຺ມປູຣເຓ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຠາໂວ. ອປ຺ປຏິວານິຕາ ຈ ປຘານສ຺ມິນ຺ຕິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອປຕ຺ວາ ປຘານສ຺ມິໍ ອນິວຕ຺ຕນຕາ ອໂນສກ຺ກນຕາ. ວິຊານນໂຕ ວິຊ຺ຊາ. ວິມຸຈ຺ຈນໂຕ ວິມຸຕ຺ຕິ. ຂເຍ ຎາຓນ຺ຕິ ກິເລສກ຺ຂຍກເຣ ອຣິຍມຄ຺ເຄ ຎາຓໍ. ອນຸປ຺ປາເທ ຎາຓນ຺ຕິ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ອນຸປ຺ປາທຠູເຕ ຕໍຕໍມຄ຺ຄວຊ຺ຌກິເລສານໍ ອນຸປ຺ປາທປຣິໂຍສາເນ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອຣິຍຜເລ ຎາຓໍ. ອຍໍ ມາຕິກາຍ ອນຸປຸພ຺ພປທວຓ຺ຓນາ.

ທຸກມາຕິກາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ກາມາວຈຣກຸສລປທຠາຊນີຍໍ

໑. ອິທານິ ຍຖານິກ຺ຂິຕ຺ຕາຍ ມາຕິກາຍ ສງ຺ຄຫິເຕ ຘມ຺ເມ ປເຠທໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາຕິ ອິທໍ ປທຠາຊນີຍໍ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ຍເທຕໍ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາມາວຈຣໍ ກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີຕິ ປຐມໍ ກາມາວຈຣກຸສລໍ ທສ຺ສິຕໍ, ຕສ຺ສ ຕາວ ນິທ຺ເທເສ ຘມ຺ມວວຕ຺ຖານວາໂຣ ສງ຺ຄຫວາໂຣ ສຸຎ຺ຎຕວາໂຣຕິ ຕໂຍ ມຫາວາຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສຸ ຘມ຺ມວວຕ຺ຖານວາໂຣ ອຸທ຺ເທສນິທ຺ເທສວເສນ ທ຺ວິຘາ ຐິໂຕ. ເຕສຸ ອຸທ຺ເທສວາຣສ຺ສ ປຸຈ຺ຉາ, ສມຍນິທ຺ເທໂສ, ຘມ຺ມຸທ຺ເທໂສ, ອປ຺ປນາຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຣິຈ຺ເຉທາ. ເຕສຸ ‘ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ’ຕິ ອຍໍ ປຸຈ຺ຉາ ນາມ. ‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາມາວຈຣໍ…ເປ… ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ’ຕິ ອຍໍ ສມຍນິທ຺ເທໂສ ນາມ. ‘ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ…ເປ… ອວິກ຺ເຂໂປ ໂຫຕີ’ຕິ ອຍໍ ຘມ຺ມຸທ຺ເທໂສ ນາມ. ‘ເຍ ວາ ປນ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຎ຺ເຎປິ ອຕ຺ຖິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນາ ອຣູປິໂນ ຘມ຺ມາ ອິເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ’ຕິ ອຍໍ ອປ຺ປນາ ນາມ.

ເອວໍ ຈຕູຫິ ປຣິຈ຺ເຉເທຫິ ຐິຕສ຺ສ ອຸທ຺ເທສວາຣສ຺ສ ຍ຺ວາຍໍ ປຐໂມ ປຸຈ຺ຉາປຣິຈ຺ເຉໂທ, ຕຕ຺ຖ ‘ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ’ຕິ ອຍໍ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາ. ປຎ຺ຈວິຘາຫິ ປຸຈ຺ຉາ – ອທິຏ຺ຐໂຊຕນາປຸຈ຺ຉາ, ທິຏ຺ຐສໍສນ຺ທນາປຸຈ຺ຉາ, ວິມຕິຈ຺ເຉທນາປຸຈ຺ຉາ, ອນຸມຕິປຸຈ຺ຉາ, ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາຕິ. ຕາສໍ ອິທໍ ນານຕ຺ຕໍ –

ກຕມາ ອທິຏ຺ຐໂຊຕນາປຸຈ຺ຉາ? ປກຕິຍາ ລກ຺ຂຓໍ ອຎ຺ຎາຕໍ ໂຫຕິ, ອທິຏ຺ຐໍ ອຕຸລິຕໍ ອຕີຣິຕໍ ອວິຠູຕໍ ອວິຠາວິຕໍ. ຕສ຺ສ ຎາຓາຍ ທສ຺ສນາຍ ຕຸລນາຍ ຕີຣຓາຍ ວິຠູຕຕ຺ຖາຍ ວິຠາວນຕ຺ຖາຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອຍໍ ອທິຏ຺ຐໂຊຕນາປຸຈ຺ຉາ (ມຫານິ. ໑໕໐; ຈູຬນິ. ປຸຓ຺ຓກມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໑໒).

ກຕມາ ທິຏ຺ຐສໍສນ຺ທນາປຸຈ຺ຉາ? ປກຕິຍາ ລກ຺ຂຓໍ ຎາຕໍ ໂຫຕິ, ທິຏ຺ຐໍ ຕຸລິຕໍ ຕີຣິຕໍ ວິຠູຕໍ ວິຠາວິຕໍ, ໂສ ອຎ຺ເຎຫິ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍສນ຺ທນຕ຺ຖາຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອຍໍ ທິຏ຺ຐສໍສນ຺ທນາປຸຈ຺ຉາ (ມຫານິ. ໑໕໐; ຈູຬນິ. ປຸຓ຺ຓກມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໑໒).

ກຕມາ ວິມຕິຈ຺ເຉທນາປຸຈ຺ຉາ? ປກຕິຍາ ສໍສຍປກ຺ຂນ຺ໂທ ໂຫຕິ, ວິມຕິປກ຺ຂນ຺ໂທ ທ຺ເວຬ຺ຫກຊາໂຕ – ‘ເອວໍ ນຸ ໂຂ, ນນຸ ໂຂ, ກິໍ ນຸ ໂຂ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ’ຕິ. ໂສ ວິມຕິຈ຺ເຉທນຕ຺ຖາຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອຍໍ ວິມຕິຈ຺ເຉທນາປຸຈ຺ຉາ (ມຫານິ. ໑໕໐; ຈູຬນິ. ປຸຓ຺ຓກມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໑໒).

ກຕມາ ອນຸມຕິປຸຈ຺ຉາ? ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນຸມຕິຍາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ – ‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣູປໍ ນິຈ຺ຈໍ ວາ ອນິຈ຺ຈໍ ວາ’ຕິ? ‘ອນິຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’. ‘ຍໍ ປນານິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ຕໍ ສຸຂໍ ວາ’ຕິ? ‘ທຸກ຺ຂໍ, ຠນ຺ເຕ’. ‘ຍໍ ປນານິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ວິປຣິຓາມຘມ຺ມໍ, ກລ຺ລໍ ນຸ ຕໍ ສມນຸປສ຺ສິຕຸໍ ເອຕໍ ມມ, ເອໂສຫມສ຺ມິ, ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາ’ຕິ? ‘ໂນເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໗໙; ມຫາວ. ໒໑). ອຍໍ ອນຸມຕິປຸຈ຺ຉາ.

ກຕມາ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາ? ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິປຏ຺ຐານາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໓໗໓)? ອຍໍ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພຸທ຺ຘານໍ ປຸຣິມາ ຕິສ຺ໂສ ປຸຈ຺ຉາ ນຕ຺ຖິ. ກສ຺ມາ? ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ຕີສຸ ອທ຺ຘາສຸ ກິຎ຺ຈິ ສງ຺ຂຕໍ, ອທ຺ຘາວິມຸຕ຺ຕໍ ວາ ອສງ຺ຂຕໍ, ອທິຏ຺ຐໍ ອນຎ຺ຎາຕໍ ອໂຊຕິຕໍ ອຕຸລິຕໍ ອຕີຣິຕໍ ອວິຠູຕໍ ອວິຠາວິຕໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເຕນ ເຕສໍ ອທິຏ຺ຐໂຊຕນາປຸຈ຺ຉາ ນຕ຺ຖິ. ຍໍ ປນ ຠຄວຕາ ອຕ຺ຕໂນ ຎາເຓນ ປຏິວິທ຺ຘໍ, ຕສ຺ສ ອຎ຺ເຎນ ສມເຓນ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວາ ເທເວນ ວາ ມາເຣນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ວາ ສທ຺ຘິໍ ສໍສນ຺ທນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ເຕນສ຺ສ ທິຏ຺ຐສໍສນ຺ທນາປຸຈ຺ຉາ ນຕ຺ຖິ. ຍສ຺ມາ ປເນສ ອກຖໍກຖີ ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ໂຉ ສພ຺ພຘມ຺ເມສຸ ວິຫຕສໍສໂຍ, ເຕນສ຺ສ ວິມຕິຈ຺ເຉທນາປຸຈ຺ຉາ ນຕ຺ຖິ. ອິຕຣາ ທ຺ເວ ປນ ປຸຈ຺ຉາ ຠຄວໂຕ ອຕ຺ຖິ. ຕາສຸ ອຍໍ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຖ ‘ກຕເມ’ຕິປເທນ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພຘມ຺ເມ ປຸຈ຺ຉຕິ. ‘ຘມ຺ມາ ກຸສລາ’ຕິ ຫິ ວຈນມຕ຺ເຕນ ‘ກິໍ ກຕາ ກິໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕີ’ຕິ ນ ສກ຺ກາ ຎາຕຸໍ. ‘ກຕເມ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ເຕສໍ ປຸຏ຺ຐຠາໂວ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ກຕເມຕິປເທນ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພຘມ຺ເມ ປຸຈ຺ຉຕີ’ຕິ. ‘ຘມ຺ມາ ກຸສລາ’ຕິປທທ຺ວເຍນ ປຸຈ຺ຉາຍ ປຸຏ຺ຐຘມ຺ເມ ທສ຺ເສຕິ. ເຕສໍ ອຕ຺ໂຖ ເຫຏ຺ຐາ ປກາສິໂຕວ.

ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ມາຕິກາຍໍ ວິຍ ‘ກຸສລາ ຘມ຺ມາ’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘ຘມ຺ມາ ກຸສລາ’ຕິ ປທານຸກ຺ກໂມ ກໂຕຕິ? ປເຠທໂຕ ຘມ຺ມານໍ ເທສນໍ ທີເປຕ຺ວາ ປເຠທວນ຺ຕທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ອຠິຘມ຺ເມ ຘມ຺ມາວ ເທເສຕພ຺ພາ. ເຕ ຈ ກຸສລາທີຫິ ປເຠເທຫິ ອເນກປ຺ປເຠທາ. ຕສ຺ມາ ຘມ຺ມາເຍວ ອິຘ ເທເສຕພ຺ພາ. ນາຍໍ ໂວຫາຣເທສນາ. ເຕ ຈ ອເນກປ຺ປເຠທໂຕ ເທເສຕພ຺ພາ, ນ ຘມ຺ມມຕ຺ຕໂຕ. ປເຠທໂຕ ຫິ ເທສນາ ຆນວິນິພ຺ໂຠຄປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓາວຫາ ໂຫຕີຕິ ‘ກຸສລາ ຘມ຺ມາ’ຕິ ເອວໍ ປເຠທໂຕ ຘມ຺ມານໍ ເທສນໍ ທີເປຕ຺ວາ, ອິທານິ ເຍ ເຕນ ປເຠເທນ ເທເສຕພ຺ພາ ຘມ຺ມາ ເຕ ທສ຺ເສຕຸໍ, ອຍໍ ‘ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ’ຕິ ປທານຸກ຺ກໂມ ກໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປເຠທວນ຺ເຕສຸ ຫິ ທສ຺ສິເຕສຸ ປເຠໂທ ທສ຺ສິຍມາໂນ ຍຸຊ຺ຊຕິ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ຈ ໂຫຕີຕິ.

ອິທານິ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາມາວຈຣໍ ກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ –

ສມເຍ ນິທ຺ທິສິ ຈິຕ຺ຕໍ, ຈິຕ຺ເຕນ ສມຍໍ ມຸນິ;

ນິຍເມຕ຺ວານ ທີເປຕຸໍ, ຘມ຺ເມ ຕຕ຺ຖ ປເຠທໂຕ.

‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາມາວຈຣໍ ກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ຫິ ນິທ຺ທິສນ຺ໂຕ ຠຄວາ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນິທ຺ທິສິ. ກິໍກາຣຓາ? ເຕນ ສມຍນິຍມິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ປຣິໂຍສາເນ ‘ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ’ຕິ ເອວໍ ສມຍໍ ນິຍເມຕ຺ວານ, ອຖ ວິຊ຺ຊມາເນປິ ສມຍນານຕ຺ເຕ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ຕສ຺ມິໍເຍວ ສມເຍ ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ, ເວທນາ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ຕສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ຕນິຍມິເຕ ສມເຍ ເອເຕ ສນ຺ຕຕິສມູຫກິຈ຺ຈາຣມ຺ມຓຆນວເສນ ທຸຣນຸໂພຘປ຺ປເຠເທ ຜສ຺ສເວທນາທໂຍ ຘມ຺ເມ ໂພເຘຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິທານິ ‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ’ຕິອາທີສຸ ອຍມນຸປຸພ຺ພປທວຓ຺ຓນາ. ຍສ຺ມິນ຺ຕິ ອນິຍມໂຕ ຠຸມ຺ມນິທ຺ເທໂສ. ສມເຍຕິ ອນິຍມນິທ຺ທິຏ຺ຐປຣິທີປນໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ອນິຍມໂຕ ສມໂຍ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ສມຍສທ຺ໂທ –

ສມວາເຍ ຂເຓ ກາເລ, ສມູເຫ ເຫຕຸ ທິຏ຺ຐິສຸ;

ປຏິລາເຠ ປຫາເນ ຈ, ປຏິເວເຘ ຈ ທິສ຺ສຕິ.

ຕຖາ ຫິສ຺ສ ‘‘ອປ຺ເປວ ນາມ ສ຺ເວປິ ອຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍາມ ກາລຎ຺ຈ ສມຍຎ຺ຈ ອຸປາທາຍາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໔໔໗) ເອວມາທີສຸ ສມວາໂຍ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ເອໂກວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂໂຓ ຈ ສມໂຍ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສາຍາ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໘.໒໙) ຂໂຓ. ‘‘ອຸຓ຺ຫສມໂຍ ປຣິຬາຫສມໂຍ’’ຕິອາທີສຸ (ປາຈິ. ໓໕໘) ກາໂລ. ‘‘ມຫາສມໂຍ ປວນສ຺ມິ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ສມູໂຫ. ‘‘ສມໂຍປິ ໂຂ ເຕ, ຠທ຺ທາລິ, ອປ຺ປຏິວິທ຺ໂຘ ອໂຫສິ – ຠຄວາ ໂຂ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ, ຠຄວາປິ ມໍ ຊານິສ຺ສຕິ ‘ຠທ຺ທາລິ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ສິກ຺ຂາຍ ອປຣິປູຣກາຣີ’ຕິ. ອຍມ຺ປິ ໂຂ ເຕ, ຠທ຺ທາລິ, ສມໂຍ ອປ຺ປຏິວິທ຺ໂຘ ອໂຫສີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໒.໑໓໕) ເຫຕຸ. ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອຸຄ຺ຄາຫມາໂນ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ສມຓມຸຓ຺ຑິກາປຸຕ຺ໂຕ ສມຍປ຺ປວາທເກ ຕິນ຺ທຸກາຈີເຣ ເອກສາລເກ ມລ຺ລິກາຍ ອາຣາເມ ປຏິວສຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໒.໒໖໐) ທິຏ຺ຐິ.

‘‘ທິຏ຺ເຐ ຘມ຺ເມ ຈ ໂຍ ອຕ຺ໂຖ, ໂຍ ຈຕ຺ໂຖ ສມ຺ປຣາຍິໂກ;

ອຕ຺ຖາຠິສມຍາ ຘີໂຣ, ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ປວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໑໒໙) –

ອາທີສຸ ປຏິລາໂຠ. ‘‘ສມ຺ມາ ມານາຠິສມຍາ ອນ຺ຕມກາສິ ທຸກ຺ຂສ຺ສາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໒໘) ປຫານໍ. ‘‘ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປີຬນຏ຺ໂຐ ສງ຺ຂຕຏ຺ໂຐ ສນ຺ຕາປຏ຺ໂຐ ວິປຣິຓາມຏ຺ໂຐ ອຠິສມຍຏ຺ໂຐ’’ຕິອາທີສຸ (ປຏິ. ມ. ໒.໘) ປຏິເວໂຘ. ເອວມເນເກສຸ ສມເຍສຸ –

ສມວາໂຍ ຂໂຓ ກາໂລ, ສມູໂຫ ເຫຕຸເຍວ ຈ;

ເອເຕ ປຎ຺ຈປິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ, ສມຍາ ອິຘ ວິຎ຺ຎຸນາ.

‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາມາວຈຣໍ ກຸສລ’ນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ກຸສລາຘິກາເຣ ເຕສຸ ນວສຸ ສມເຍສຸ ເອເຕ ສມວາຍາທໂຍ ປຎ຺ຈ ສມຍາ ປຓ຺ຑິເຕນ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເຕສຸ ປຈ຺ຈຍສາມຄ຺ຄີ, ສມວາໂຍ ຂໂຓ ປນ;

ເອໂກວ ນວໂມ ເຎຍ຺ໂຍ, ຈກ຺ການິ ຈຕຸໂຣປິ ວາ.

ຍາ ຫິ ເອສາ ສາຘາຣຓຜລນິປ຺ຜາທກຕ຺ເຕນ ສຓ຺ຐິຕາ ປຈ຺ຈຍານໍ ສາມຄ຺ຄີ, ສາ ອິຘ ສມວາໂຍຕິ ຎາຕພ຺ພາ. ‘‘ເອໂກວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂໂຓ ຈ ສມໂຍ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສາຍາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໘.໒໙) ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕ ປນ ນວໂມວ ຂໂຓ ເອໂກ ຂໂຓຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍານິ ວາ ປເນຕານິ ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈກ຺ການິ ເຍຫິ ສມນ຺ນາຄຕານໍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ຈຕຸຈກ຺ກໍ ວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ – ເອຕ຺ຖ ‘ປຕິຣູປເທສວາໂສ, ສປ຺ປຸຣິສູປນິສ຺ສໂຍ, ອຕ຺ຕສມ຺ມາປຓິຘິ, ປຸພ຺ເພ ຈ ກຕປຸຎ຺ຎຕາ’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໓໑) ຈຕ຺ຕາຣິ ຈກ຺ການິ ວຸຕ຺ຕານິ, ເອຕານິ ວາ ເອກຊ຺ຌໍ ກຕ຺ວາ ໂອກາສຏ຺ເຐນ ຂໂຓຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ຕານິ ຫິ ກຸສລຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ໂອກາສຠູຕານິ.

ເອວໍ ສມວາຍຎ຺ຈ ຂຓຎ຺ຈ ຎຕ຺ວາ ອິຕເຣສຸ –

ຕໍ ຕໍ ອຸປາທາຍ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ, ກາໂລ ໂວຫາຣມຕ຺ຕໂກ;

ປຸຎ຺ໂຊ ຜສ຺ສາທິຘມ຺ມານໍ, ສມູໂຫຕິ ວິຠາວິໂຕ.

‘ຈິຕ຺ຕກາໂລ ຣູປກາໂລ’ຕິອາທິນາ ຫິ ນເຍນ ຘມ຺ເມ ວາ, ‘ອຕີໂຕ ອນາຄໂຕ’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຘມ຺ມວຸຕ຺ຕິໍ ວາ, ‘ພີຊກາໂລ ອງ຺ກຸຣກາໂລ’ຕິ ອາທິນາ ນເຍນ ຘມ຺ມປຏິປາຏິໍ ວາ, ‘ອຸປ຺ປາທກາໂລ ຊຣາກາໂລ’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຘມ຺ມລກ຺ຂຓໍ ວາ, ‘ເວທິຍນກາໂລ ສຎ຺ຊານນກາໂລ’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຘມ຺ມກິຈ຺ຈໍ ວາ, ‘ນ຺ຫານກາໂລ ປານກາໂລ’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ສຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ວາ, ‘ຄມນກາໂລ ຐານກາໂລ’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອິຣິຍາປຖໍ ວາ, ‘ປຸພ຺ພຓ຺ໂຫ ສາຍນ຺ໂຫ ທິວາ ຣຕ຺ຕີ’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາທິປຣິວຕ຺ຕນໍ ວາ, ‘ອຑ຺ຒມາໂສ ມາໂສ’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອໂຫຣຕ຺ຕາທິສງ຺ຂາຕໍ ກາລສຎ຺ຈຍໍ ວາຕິ – ເອວໍ ຕໍ ຕໍ ອຸປາທາຍ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ ກາໂລ ນາມ. ໂສ ປເນສ ສຠາວໂຕ ອວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິມຕ຺ຕໂກ ເອວາຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂຍ ປເນສ ຜສ຺ສເວທນາທີນໍ ຘມ຺ມານໍ ປຸຎ຺ໂຊ, ໂສ ອິຘ ສມູໂຫຕິ ວິຠາວິໂຕ. ເອວໍ ກາລສມູເຫປິ ຎຕ຺ວາ ອິຕໂຣ ປນ –

ເຫຕູຕິ ປຈ຺ຈໂຍເວຕ຺ຖ, ຕສ຺ສ ທ຺ວາຣວເສນ ວາ;

ອເນກຠາໂວ ວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ, ປຈ຺ຈຍານໍ ວເສນ ວາ.

ເອຕ຺ຖ ຫິ ປຈ຺ຈໂຍວ ເຫຕຸ ນາມ, ຕສ຺ສ ທ຺ວາຣານໍ ວາ ປຈ຺ຈຍານໍ ວາ ວເສນ ອເນກຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກຖໍ? ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣາທີສຸ ຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ຈກ຺ຂຸຣູປອາໂລກມນສິກາຣາທໂຍ ປຈ຺ຈຍາ, ມຫາປກຣເຓ ຈ ‘‘ເຫຕຸປຈ຺ຈໂຍ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຈຕຸວີສຕິ ປຈ຺ຈຍາ ວຸຕ຺ຕາ. ເຕສຸ ຐເປຕ຺ວາ ວິປາກປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປຈ຺ຉາຊາຕປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ, ເສສາ ກຸສລຘມ຺ມານໍ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິເຍວ. ເຕ ສພ຺ເພປິ ອິຘ ເຫຕູຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ. ເອວມສ຺ສ ອິມິນາ ທ຺ວາຣວເສນ ວາ ປຈ຺ຈຍວເສນ ວາ ອເນກຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອວເມເຕ ສມວາຍາທໂຍ ປຎ຺ຈ ອຕ຺ຖາ ອິຘ ສມຍສທ຺ເທນ ປຣິຄ຺ຄຫິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

‘ກສ຺ມາ ປນ ເອເຕສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ເອກໍ ອປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສພ຺ເພສໍ ປຣິຄ຺ຄໂຫ ກໂຕ’ຕິ? ‘ເຕນ ເຕນ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖວິເສສສ຺ສ ທີປນໂຕ. ເອເຕສຸ ຫິ ສມວາຍສງ຺ຂາໂຕ ສມໂຍ ອເນກເຫຕຸໂຕ ວຸຕ຺ຕິໍ ທີເປຕິ. ເຕນ ເອກກາຣຓວາໂທ ປຏິເສຘິໂຕ ໂຫຕິ. ສມວາໂຍ ຈ ນາມ ສາຘາຣຓຜລນິປ຺ຜາທເນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎາເປກ຺ໂຂ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ‘ເອໂກ ກຕ຺ຕາ ນາມ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ອິມມ຺ປິ ອຕ຺ຖໍ ທີເປຕິ. ສຠາເວນ ຫິ ກາຣເຓ ສຕິ ກາຣຓນ຺ຕຣາເປກ຺ຂາ ອຍຸຕ຺ຕາຕິ. ເອວໍ ເອກສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ກາຣຓສ຺ສ ອຠາວທີປເນນ ‘‘ສຍໍກຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິອາທິ ປຏິເສຘິຕໍ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສິຍາ – ‘ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອເນກເຫຕຸໂຕ ວຸຕ຺ຕິໍ ທີເປຕີ’ຕິ, ຕໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ. ‘ກິໍກາຣຓາ’?‘ອສາມຄ຺ຄິຍໍ ອເຫຕູນໍ ສາມຄ຺ຄິຍມ຺ປິ ອເຫຕຸຠາວາປຕ຺ຕິໂຕ’. ‘ນ ຫິ ເອກສ຺ມິໍ ອນ຺ເຘ ທຏ຺ຐຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕ ອນ຺ຘສຕໍ ປສ຺ສຕີ’ຕິ. ‘ໂນ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ; ສາຘາຣຓຜລນິປ຺ຜາທກຕ຺ເຕນ ຫິ ຐິຕຠາໂວ ສາມຄ຺ຄີ; ນ ອເນເກສໍ ສໂມຘານມຕ຺ຕໍ. ນ ຈ ອນ຺ຘານໍ ທສ຺ສນໍ ນາມ ສາຘາຣຓຜລໍ’. ‘ກສ຺ມາ’?‘ອນ຺ຘສເຕ ສຕິປິ ຕສ຺ສ ອຠາວໂຕ. ຈກ຺ຂາທີນໍ ປນ ຕໍ ສາຘາຣຓຜລໍ, ເຕສໍ ຠາເວ ຠາວໂຕ. ອສາມຄ຺ຄິຍໍ ອເຫຕູນມ຺ປິ ຈ ສາມຄ຺ຄິຍໍ ເຫຕຸຠາໂວ ສິທ຺ໂຘ. ສ຺ວາຍໍ ອສາມຄ຺ຄິຍໍ ຜລາຠາເວນ, ສາມຄ຺ຄິຍຎ຺ຈສ຺ສ ຠາເວນ, ເວທິຕພ຺ໂພ. ຈກ຺ຂາທີນຎ຺ຫິ ເວກລ຺ເລ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ອຠາໂວ, ອເວກລ຺ເລ ຈ ຠາໂວ, ປຈ຺ຈກ຺ຂສິທ຺ໂຘ ໂລກສ຺ສາ’ຕິ. ອຍໍ ຕາວ ສມວາຍສງ຺ຂາເຕນ ສມເຍນ ອຕ຺ໂຖ ທີປິໂຕ.

ໂຍ ປເນສ ອຏ຺ຐຫິ ອກ຺ຂເຓຫິ ປຣິວຊ຺ຊິໂຕ ນວໂມ ຂໂຓ, ປຕິຣູປເທສວາສາທິໂກ ຈ ຈຕຸຈກ຺ກສງ຺ຂາໂຕ ໂອກາສຏ຺ເຐນ ຂໂຓ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕພຸທ຺ຘຸປ຺ປາທສທ຺ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິອາທິກໍ ຂຓສາມຄ຺ຄິໍ ວິນາ ນຕ຺ຖິ. ມນຸສ຺ສຕ຺ຕາທີນຎ຺ຈ ກາຓກຈ຺ຉໂປປມາທີຫິ (ມ. ນິ. ໓.໒໕໒) ທຸລ຺ລຠຠາໂວ. ອິຕິ ຂຓສ຺ສ ທຸລ຺ລຠຕ຺ຕາ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ຂຓາຍຕ຺ຕໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມານໍ ອຸປກາຣຠູຕໍ ກຸສລໍ ທຸລ຺ລຠເມວ. ເອວເມເຕສຸ ຂຓສງ຺ຂາໂຕ ສມໂຍ ກຸສລຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ທຸລ຺ລຠຠາວໍ ທີເປຕິ. ເອວໍ ທີເປນ຺ເຕນ ອເນນ ອຘິຄຕຂຓານໍ ຂຓາຍຕ຺ຕສ຺ເສວ ຕສ຺ສ ກຸສລສ຺ສ ອນນຸຏ຺ຐາເນນ ໂມຆຂຓໍ ກຸຣຸມານານໍ ປມາທວິຫາໂຣ ປຏິເສຘິໂຕ ໂຫຕິ. ອຍໍ ຂຓສງ຺ຂາເຕນ ສມເຍນ ອຕ຺ໂຖ ທີປິໂຕ.

ໂຍ ປເນຕສ຺ສ ກຸສລຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕິກາໂລ ນາມ ໂຫຕິ, ໂສ ອຕິປຣິຕ຺ໂຕ. ສາ ຈສ຺ສ ອຕິປຣິຕ຺ຕຕາ ‘‘ຍຖາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຊໂວ, ຍຖາ ຈ ຈນ຺ທິມສູຣິຍານໍ ຊໂວ, ຍຖາ ຈ ຍາ ເທວຕາ ຈນ຺ທິມສູຣິຍານໍ ປຸຣໂຕ ຘາວນ຺ຕິ ຕາສໍ ເທວຕານໍ ຊໂວ, ຕໂຕ ສີຆຕຣໍ ອາຍຸສງ຺ຂາຣາ ຂີຍນ຺ຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໒໒໘) – ອິມສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຏ຺ຐກຖາວເສນ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຣ ຫິ ໂສ ຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ຕາວ ປຣິຕ຺ຕໂກ ກາໂລ ວຸຕ຺ໂຕ. ຍາວ ປຏຸປ຺ປນ຺ນໍ ຣູປໍ ຕິຏ຺ຐຕິ ຕາວ ໂສຬສ ຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອິຕິ ເຕສໍ ກາລປຣິຕ຺ຕຕາຍ ອຸປມາປິ ນຕ຺ຖິ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ຍາວຎ຺ຈິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປມາປິ ນ ສຸກຣາ ຍາວ ລຫຸປຣິວຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໔໘). ເອວເມເຕສຸ ກາລສງ຺ຂາໂຕ ສມໂຍ ກຸສລຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິກາລສ຺ສ ອຕິປຣິຕ຺ຕຕໍ ທີເປຕິ. ເອວໍ ທີເປນ຺ເຕນ ຈາເນນ ອຕິປຣິຕ຺ຕກາລຕາຍ, ວິຊ຺ຊຸລໂຕຠາເສນ ມຸຕ຺ຕາວຸຓນໍ ວິຍ, ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌມິທໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ເອຕສ຺ສ ປຏິເວເຘ ມຫາອຸສ຺ສາໂຫ ຈ ອາທໂຣ ຈ ກຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ ໂອວາໂທ ທິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອຍໍ ກາລສງ຺ຂາເຕນ ສມເຍນ ອຕ຺ໂຖ ທີປິໂຕ.

ສມູຫສງ຺ຂາໂຕ ປນ ສມໂຍ ອເນເກສໍ ສຫຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ທີເປຕິ. ຜສ຺ສາທີນຎ຺ຫິ ຘມ຺ມານໍ ປຸຎ຺ໂຊ ສມູໂຫຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສຫ ເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອເນເກສໍ ສຫຸປ຺ປຕ຺ຕິ ທີປິຕາ. ເອວໍ ທີເປນ຺ເຕນ ຈາເນນ ເອກສ຺ເສວ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ປຏິເສຘິຕາ ໂຫຕິ. ອຍໍ ສມູຫສງ຺ຂາເຕນ ສມເຍນ ອຕ຺ໂຖ ທີປິໂຕ.

ເຫຕຸສງ຺ຂາໂຕ ປນ ສມໂຍ ປຣາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕໍ ທີເປຕິ. ‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ’ຕິ ຫິ ປທສ຺ສ ຍສ຺ມາ ‘ຍສ຺ມິໍ ເຫຕຸມ຺ຫິ ສຕິ’ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ, ຕສ຺ມາ ‘ເຫຕຸມ຺ຫິ ສຕິ’ ປວຕ຺ຕິໂຕ ປຣາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕາ ທີປິຕາ. ເອວໍ ທີເປນ຺ເຕນ ຈາເນນ ຘມ຺ມານໍ ສວສວຕ຺ຕິຕາຠິມາໂນ ປຏິເສຘິໂຕ ໂຫຕິ. ອຍໍ ເຫຕຸສງ຺ຂາເຕນ ສມເຍນ ອຕ຺ໂຖ ທີປິໂຕ.

ຕຕ຺ຖ ‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ’ຕິ ກາລສງ຺ຂາຕສ຺ສ ສມຍສ຺ສ ວເສນ ‘ຍສ຺ມິໍ ກາເລ’ຕິ ອຕ຺ໂຖ; ສມູຫສງ຺ຂາຕສ຺ສ ‘ຍສ຺ມິໍ ສມູເຫ’ຕິ. ຂຓສມວາຍເຫຕຸສງ຺ຂາຕານໍ ‘ຍສ຺ມິໍ ຂເຓ ສຕິ, ຍາຍ ສາມຄ຺ຄິຍາ ສຕິ, ຍມ຺ຫິ ເຫຕຸມ຺ຫິ ສຕິ’ ກາມາວຈຣໍ ກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍເຍວ ສຕິ ‘ຜສ຺ສາທໂຍປີ’ຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຘິກຣຓຎ຺ຫິ ກາລສງ຺ຂາໂຕ ສມູຫສງ຺ຂາໂຕ ຈ ສມໂຍ. ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕຘມ຺ມານນ຺ຕິ ອຘິກຣຓວເສເນຕ຺ຖ ຠຸມ຺ມໍ. ຂຓສມວາຍເຫຕຸສງ຺ຂາຕສ຺ສ ຈ ສມຍສ຺ສ ຠາເວນ ເຕສໍ ຠາໂວ ລກ຺ຂີຍຕີຕິ ຠາເວນຠາວລກ຺ຂຓວເສເນຕ຺ຖ ຠຸມ຺ມໍ.

ກາມາວຈຣນ຺ຕິ ‘‘ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກາມາວຈຣາ? ເຫຏ຺ຐໂຕ ອວີຈິນິຣຍໍ ອຸປຣິໂຕ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕິໍ ປຣິຍນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ໑໒໘໗) ນເຍນ ວຸຕ຺ເຕສຸ ກາມາວຈຣຘມ຺ເມສຸ ປຣິຍາປນ຺ນໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວຈນຕ຺ໂຖ – ອຸທ຺ທານໂຕ ທ຺ເວ ກາມາ, ວຕ຺ຖຸກາໂມ ຈ ກິເລສກາໂມ ຈ. ຕຕ຺ຖ ກິເລສກາໂມ ອຕ຺ຖໂຕ ຉນ຺ທຣາໂຄວ ວຕ຺ຖຸກາໂມ ເຕຠູມກວຏ຺ຏໍ. ກິເລສກາໂມ ເຈຕ຺ຖ ກາເມຕີຕິ ກາໂມ; ອິຕໂຣ ປນ ກາມິຍຕີຕິ ກາໂມ. ຍສ຺ມິໍ ປນ ປເທເສ ທຸວິໂຘເປໂສ ກາໂມ ປວຕ຺ຕິວເສນ ອວຈຣຕິ, ໂສ ຈຕຸນ຺ນໍ ອປາຍານໍ, ມນຸສ຺ສານໍ, ຉນ຺ນຎ຺ຈ ເທວໂລການໍ ວເສນ ເອກາທສວິໂຘ ປເທໂສ. ກາໂມ ເອຕ຺ຖ ອວຈຣຕີຕິ ກາມາວຈໂຣ, ສສຕ຺ຖາວຈໂຣ ວິຍ. ຍຖາ ຫິ ຍສ຺ມິໍ ປເທເສ ສສຕ຺ຖາ ປຸຣິສາ ອວຈຣນ຺ຕິ, ໂສ ວິຊ຺ຊມາເນສຸປິ ອຎ຺ເຎສຸ ທ຺ວິປທຈຕຸປ຺ປເທສຸ ອວຈຣນ຺ເຕສຸ, ເຕສໍ ອຠິລກ຺ຂິຕຕ຺ຕາ ‘ສສຕ຺ຖາວຈໂຣ’ຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ວິຊ຺ຊມາເນສຸປິ ອຎ຺ເຎສຸ ຣູປາວຈຣາທີສຸ ຕຕ຺ຖ ອວຈຣນ຺ເຕສຸ, ເຕສໍ ອຠິລກ຺ຂິຕຕ຺ຕາ ອຍໍ ປເທໂສ ‘ກາມາວຈໂຣ’ຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສ຺ວາຍໍ ຍຖາ ຣູປຠໂວ ຣູປໍ, ເອວໍ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລປໍ ກຕ຺ວາ ‘ກາໂມ’ຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວມິທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອິມສ຺ມິໍ ເອກາທສປເທສສງ຺ຂາເຕ ກາເມ ອວຈຣຕີຕິ ກາມາວຈຣໍ.

ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ເອຕໍ ຣູປາຣູປຠເວສຸປິ ອວຈຣຕິ, ຍຖາ ປນ ສງ຺ຄາເມ ອວຈຣຓໂຕ ສງ຺ຄາມາວຈໂຣຕິ ລທ຺ຘນາມໂກ ນາໂຄ ນຄເຣ ຈຣນ຺ໂຕປິ ‘ສງ຺ຄາມາວຈໂຣ’ຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຖລຊລຈຣາ ຈ ປາຓາ ອຖເລ ອຊເລ ຈ ຐິຕາປິ ‘ຖລຈຣາ ຊລຈຣາ’ຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ເອວມິທໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອວຈຣນ຺ຕມ຺ປິ ກາມາວຈຣເມວາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນ ວາ ເອຕ຺ຖ ກາໂມ ອວຈຣຕີຕິປິ ກາມາວຈຣໍ. ກາມຎ຺ເຈສ ຣູປາຣູປາວຈເຣສຸປິ ອວຈຣຕິ, ຍຖາ ປນ ວທຕີຕິ ‘ວຈ຺ໂຉ’, ມຫິຍໍ ເສຕີຕິ ‘ມຫິໍໂສ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ນ ສຕ຺ຕາ ຍຕ຺ຕກາ ວທນ຺ຕິ, ມຫິຍໍ ວາ ເສນ຺ຕິ ສພ຺ເພສໍ ຕໍ ນາມໍ ໂຫຕິ, ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອປິຈ ກາມຠວສງ຺ຂາເຕ ກາເມ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອວຈາເຣຕີຕິປິ ກາມາວຈຣໍ.

ກຸສລນ຺ຕິ ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ສລນາທີຫິ ອຕ຺ເຖຫິ ກຸສລໍ. ອປິຈ ອາໂຣຄ຺ຍຏ຺ເຐນ ອນວຊ຺ຊຏ຺ເຐນ ໂກສລ຺ລສມ຺ຠູຕຏ຺ເຐນ ຈ ກຸສລໍ. ຍເຖວ ຫິ ‘ກຈ຺ຈິ ນຸ ໂຠໂຕ ກຸສລ’ນ຺ຕິ (ຊາ. ໑.໑໕.໑໔໖; ໒.໒໐.໑໒໙) ຣູປກາເຍ ອນາຕຸຣຕາຍ ອເຄລຎ຺ເຎນ ນິພ຺ຍາຘິຕາຍ ອາໂຣຄ຺ຍຏ຺ເຐນ ກຸສລໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ອຣູປຘມ຺ເມປິ ກິເລສາຕຸຣຕາຍ ກິເລສເຄລຎ຺ຎສ຺ສ ຈ ກິເລສພ຺ຍາຘິໂນ ອຠາເວນ ອາໂຣຄ຺ຍຏ຺ເຐນ ກຸສລໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ກິເລສວຊ຺ຊສ຺ສ ປນ ກິເລສໂທສສ຺ສ ກິເລສທຣຖສ຺ສ ຈ ອຠາວາ ອນວຊ຺ຊຏ຺ເຐນ ກຸສລໍ. ໂກສລ຺ລໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຎ຺ຎາ; ໂກສລ຺ລໂຕ ສມ຺ຠູຕຕ຺ຕາ ໂກສລ຺ລສມ຺ຠູຕຏ຺ເຐນ ກຸສລໍ.

‘ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ’ ຕາວ ເອວໍ ໂຫຕຸ; ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ກຖນ຺ຕິ. ຕມ຺ປິ ຣຸຬ຺ຫີສທ຺ເທນ ກຸສລເມວ. ຍຖາ ຫິ ຕາລປຓ຺ເຓຫິ ອກຕ຺ວາ ກິລຎ຺ຊາທີຫິ ກຕມ຺ປິ ຕໍສຣິກ຺ຂຕ຺ຕາ ຣຸຬ຺ຫີສທ຺ເທນ ຕາລວຓ຺ຏນ຺ຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ‘ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕ’ມ຺ປິ ກຸສລນ຺ຕ຺ເວວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ປນ ‘ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ’ ອາໂຣຄ຺ຍຏ຺ເຐນ ອນວຊ຺ຊຏ຺ເຐນ ໂກສລ຺ລສມ຺ຠູຕຏ຺ເຐນາຕິ ຕິວິເຘນປິ ກຸສລນ຺ຕິ ນາມໍ ລຠຕິ, ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ທຸວິເຘເນວ. ອິຕິ ຍຎ຺ຈ ຊາຕກປຣິຍາເຍນ ຍຎ຺ຈ ພາຫິຕິກສຸຕ຺ຕປຣິຍາເຍນ ຍຎ຺ຈ ອຠິຘມ຺ມປຣິຍາເຍນ ກຸສລໍ ກຖິຕໍ ສພ຺ພໍ ຕໍ ຕີຫິປິ ອຕ຺ເຖຫິ ອິມສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ເຕ ລພ຺ຠຕິ.

ຕເທຕໍ ລກ຺ຂຓາທິວເສນ ອນວຊ຺ຊສຸຂວິປາກລກ຺ຂຓໍ, ອກຸສລວິທ຺ຘໍສນຣສໍ, ໂວທານປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ໂຍນິໂສມນສິກາຣປທຏ຺ຐານໍ. ອວຊ຺ຊປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາ ວາ ອນວຊ຺ຊລກ຺ຂຓເມວ ກຸສລໍ, ໂວທານຠາວຣສໍ, ອິຏ຺ຐວິປາກປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ຍຖາວຸຕ຺ຕປທຏ຺ຐານເມວ. ລກ຺ຂຓາທີສຸ ຫິ ເຕສໍ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ສຠາໂວ ວາ ສາມຎ຺ຎໍ ວາ ລກ຺ຂຓໍ ນາມ. ກິຈ຺ຈໍ ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ວາ ຣໂສ ນາມ. ອຸປຏ຺ຐານາກາໂຣ ວາ ຜລໍ ວາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ ນາມ. ອາສນ຺ນກາຣຓໍ ປທຏ຺ຐານໍ ນາມ. ອິຕິ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ລກ຺ຂຓາທີນິ ວກ຺ຂາມ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອິມິນາວ ນເຍນ ເຕສໍ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຣມ຺ມຓໍ ຈິນ຺ເຕຕີຕິ ຈິຕ຺ຕໍ; ວິຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍສ຺ມາ ວາ ‘ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ສພ຺ພຈິຕ຺ຕສາຘາຣໂຓ ເອສ ສທ຺ໂທ, ຕສ຺ມາ ຍເທຕ຺ຖ ໂລກິຍກຸສລາກຸສລກິຣິຍຈິຕ຺ຕໍ, ຕໍ ຊວນວີຖິວເສນ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕານໍ ຈິໂນຕີຕິ ຈິຕ຺ຕໍ. ວິປາກໍ ກມ຺ມກິເລເສຫິ ຈິຕນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ. ອປິຈ ສພ຺ພມ຺ປິ ຍຖານຸຣູປໂຕ ຈິຕ຺ຕຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ. ຈິຕ຺ຕກຣຓຕາຍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອວມ຺ເປຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ອຎ຺ຎເທວ ສຣາຄໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ອຎ຺ຎໍ ສໂທສໍ, ອຎ຺ຎໍ ສໂມຫໍ; ອຎ຺ຎໍ ກາມາວຈຣໍ, ອຎ຺ຎໍ ຣູປາວຈຣາທິເຠທໍ; ອຎ຺ຎໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ, ອຎ຺ຎໍ ສທ຺ທາທິອາຣມ຺ມຓໍ; ຣູປາຣມ຺ມເຓສຸ ຈາປິ ອຎ຺ຎໍ ນີລາຣມ຺ມຓໍ, ອຎ຺ຎໍ ປີຕາທິອາຣມ຺ມຓໍ; ສທ຺ທາທິອາຣມ຺ມເຓສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ; ສພ຺ເພສຸປິ ເຈເຕສຸ ອຎ຺ຎໍ ຫີນໍ ອຎ຺ຎໍ ມຊ຺ຌິມໍ ອຎ຺ຎໍ ປຓີຕໍ; ຫີນາທີສຸປິ ອຎ຺ຎໍ ຉນ຺ທາຘິປເຕຍ຺ຍໍ, ອຎ຺ຎໍ ວີຣິຍາຘິປເຕຍ຺ຍໍ ອຎ຺ຎໍ ຈິຕ຺ຕາຘິປເຕຍ຺ຍໍ, ອຎ຺ຎໍ ວີມໍສາຘິປເຕຍ຺ຍໍ, ຕສ຺ມາ ອສ຺ສ ອິເມສໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຠູມິອາຣມ຺ມຓຫີນມຊ຺ຌິມປຓີຕາຘິປຕີນໍ ວເສນ ຈິຕ຺ຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ກາມຎ຺ເຈຕ຺ຖ ເອກເມວ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ໂຫຕິ, ຈິຕ຺ຕານໍ ປນ ອນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາ ເອເຕສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ເອກມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕຕາຍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວໍ ຕາວ ຈິຕ຺ຕຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ.

ກຖໍ ຈິຕ຺ຕກຣຓຕາຍາຕິ? ໂລກສ຺ມິຎ຺ຫິ ຈິຕ຺ຕກມ຺ມໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ອຎ຺ຎໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມິມ຺ປິ ຈຣຓໍ ນາມ ຈິຕ຺ຕໍ ອຕິຈິຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ. ຕໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ຈິຕ຺ຕກາຣານໍ ‘ເອວໍວິຘານິ ເອຕ຺ຖ ຣູປານິ ກາຕພ຺ພານີ’ຕິ ຈິຕ຺ຕສຎ຺ຎາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕາຍ ຈິຕ຺ຕສຎ຺ຎາຍ ເລຂາຄຫນຣຎ຺ຊນອຸຊ຺ໂຊຕນວຕ຺ຕນາທິນິປ຺ຜາທິກາ ຈິຕ຺ຕກິຣິຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕໂຕ ຈຣຓສງ຺ຂາເຕ ຈິຕ຺ເຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວິຈິຕ຺ຕຣູປໍ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕິ. ຕໂຕ ‘ອິມສ຺ສ ຣູປສ຺ສ ອຸປຣິ ອິທໍ ໂຫຕຸ, ເຫຏ຺ຐາ ອິທໍ, ອຸຠຍປສ຺ເສ ອິທ’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຍຖາຈິນ຺ຕິເຕນ ກເມນ ເສສຈິຕ຺ຕຣູປນິປ຺ຜາທນໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ໂລເກ ວິຈິຕ຺ຕໍ ສິປ຺ປຊາຕໍ ສພ຺ພໍ ຕໍ ຈິຕ຺ເຕເນວ ກຣິຍຕິ, ເອວໍ ອິມາຍ ກຣຓວິຈິຕ຺ຕຕາຍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນິປ຺ຜາທກໍ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ຕເຖວ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍຖາຈິນ຺ຕິຕສ຺ສ ວາ ອນວເສສສ຺ສ ອນິປ຺ຜຊ຺ຊນໂຕ ຕໂຕປິ ຈິຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕຕຣໍ. ເຕນາຫ ຠຄວາ –

‘‘ທິຏ຺ຐໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຣຓໍ ນາມ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ? ‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’. ຕມ຺ປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຣຓໍ ນາມ ຈິຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ເຕເນວ ຈິນ຺ຕິຕໍ. ເຕນປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຣເຓນ ຈິຕ຺ເຕນ ຈິຕ຺ຕໍເຍວ ຈິຕ຺ຕຕຣ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໑໐໐).

ຕຖາ ຍເທຕໍ ເທວມນຸສ຺ສນິຣຍຕິຣຈ຺ຉານເຠທາສຸ ຄຕີສຸ ກມ຺ມລິງ຺ຄສຎ຺ຎາໂວຫາຣາທິເຠທໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຕມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕກຕເມວ. ກາຍກມ຺ມາທິເຠທຎ຺ຫິ ທານສີລວິຫິໍສາສາເຐຍ຺ຍາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕໍ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມໍ ຈິຕ຺ຕນິປ຺ຜາທິຕໍ ກມ຺ມນານຕ຺ຕໍ. ກມ຺ມນານຕ຺ເຕເນວ ຈ ຕາສຸ ຕາສຸ ຄຕີສຸ ຫຕ຺ຖປາທກຓ຺ຓອຸທຣຄີວາມຸຂາທິສຓ຺ຐານຠິນ຺ນໍ ລິງ຺ຄນານຕ຺ຕໍ. ລິງ຺ຄນານຕ຺ຕໂຕ ຍຖາຄຫິຕສຓ຺ຐານວເສນ ‘ອຍໍ ອິຕ຺ຖີ ອຍໍ ປຸຣິໂສ’ຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາຍ ສຎ຺ຎາຍ ສຎ຺ຎານານຕ຺ຕໍ. ສຎ຺ຎານານຕ຺ຕໂຕ ສຎ຺ຎານຸຣູເປນ ‘ອິຕ຺ຖີ’ຕິ ວາ ‘ປຸຣິໂສ’ຕິ ວາ ໂວຫຣນ຺ຕານໍ ໂວຫາຣນານຕ຺ຕໍ. ໂວຫາຣນານຕ຺ຕວເສນ ປນ ຍສ຺ມາ ‘ອິຕ຺ຖີ ຠວິສ຺ສາມິ ປຸຣິໂສ ຠວິສ຺ສາມິ, ຂຕ຺ຕິໂຍ ຠວິສ຺ສາມິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠວິສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ຊນກໍ ກມ຺ມໍ ກຣີຍຕິ, ຕສ຺ມາ ໂວຫາຣນານຕ຺ຕໂຕ ກມ຺ມນານຕ຺ຕໍ. ຕໍ ປເນຕໍ ກມ຺ມນານຕ຺ຕໍ ຍຖາປຕ຺ຖິຕໍ ຠວໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ຕໍ ຍສ຺ມາ ຄຕິວເສນ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ ຕສ຺ມາ ກມ຺ມນານຕ຺ຕໂຕ ຄຕິນານຕ຺ຕໍ. ກມ຺ມນານຕ຺ເຕເນວ ຈ ເຕສໍ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຕສ຺ສາ ຕສ຺ສາ ຄຕິຍາ ອປາທກທ຺ວິປາທກາທິຕາ, ຕສ຺ສາ ຕສ຺ສາ ອຸປປຕ຺ຕິຍາ ອຸຈ຺ຈນີຈາທິຕາ, ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓາທິຕາ, ໂລກຘມ຺ເມສຸ ລາຠາລາຠາທິຕາ ຈ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຕສ຺ມາ ສພ຺ພເມຕໍ ເທວມນຸສ຺ສນິຣຍຕິຣຈ຺ຉານເຠທາສຸ ຄຕີສຸ ກມ຺ມລິງ຺ຄສຎ຺ຎາໂວຫາຣາທິເຠທໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ເຕເນວ ກຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສ຺ວາຍມຕ຺ໂຖ ອິມສ຺ສ ສງ຺ຄີຕິອນາຣຸຬ຺ຫສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ກມ຺ມນານຕ຺ຕປຸຖຸຕ຺ຕປ຺ປເຠທວວຕ຺ຖານວເສນ ລິງ຺ຄນານຕ຺ຕປຸຖຸຕ຺ຕປ຺ປເຠທວວຕ຺ຖານໍ ຠວຕິ, ລິງ຺ຄນານຕ຺ຕປຸຖຸຕ຺ຕປ຺ປເຠທວວຕ຺ຖານວເສນ ສຎ຺ຎານານຕ຺ຕປຸຖຸຕ຺ຕປ຺ປເຠທວວຕ຺ຖານໍ ຠວຕິ, ສຎ຺ຎານານຕ຺ຕປຸຖຸຕ຺ຕປ຺ປເຠທວວຕ຺ຖານວເສນ ໂວຫາຣນານຕ຺ຕປຸຖຸຕ຺ຕປ຺ປເຠທວວຕ຺ຖານໍ ຠວຕິ, ໂວຫາຣນານຕ຺ຕປຸຖຸຕ຺ຕປ຺ປເຠທວວຕ຺ຖານວເສນ ກມ຺ມນານຕ຺ຕປຸຖຸຕ຺ຕປ຺ປເຠທວວຕ຺ຖານໍ ຠວຕິ. ກມ຺ມນານາກຣຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ສຕ຺ຕານໍ ຄຕິຍາ ນານາກຣຓໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ – ອປທາ ທ຺ວິປທາ ຈຕຸປ຺ປທາ ພຫຸປ຺ປທາ, ຣູປິໂນ ອຣູປິໂນ, ສຎ຺ຎິໂນ ອສຎ຺ຎິໂນ ເນວສຎ຺ຎີນາສຎ຺ຎິໂນ. ກມ຺ມນານາກຣຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ສຕ຺ຕານໍ ອຸປປຕ຺ຕິຍາ ນານາກຣຓໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ – ອຸຈ຺ຈນີຈຕາ ຫີນປຓີຕຕາ ສຸຄຕທຸຄ຺ຄຕຕາ. ກມ຺ມນານາກຣຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ສຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ນານາກຣຓໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ – ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓຕາ ສຸຊາຕທຸຊ຺ຊາຕຕາ ສຸສຓ຺ຐິຕທຸສ຺ສຓ຺ຐິຕຕາ. ກມ຺ມນານາກຣຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ສຕ຺ຕານໍ ໂລກຘມ຺ເມ ນານາກຣຓໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ – ລາຠາລາເຠ ຍສາຍເສ ນິນ຺ທາປສໍສາຍໍ ສຸຂທຸກ຺ເຂ’’ຕິ.

ອປຣມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕໍ –

ກມ຺ມໂຕ ລິງ຺ຄໂຕ ເຈວ, ລິງ຺ຄສຎ຺ຎາ ປວຕ຺ຕເຣ;

ສຎ຺ຎາໂຕ ເຠທໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອິຕ຺ຖາຍໍ ປຸຣິໂສຕິ ວາ.

‘‘ກມ຺ມຸນາ ວຕ຺ຕເຕ ໂລໂກ, ກມ຺ມຸນາ ວຕ຺ຕເຕ ປຊາ;

ກມ຺ມນິພນ຺ຘນາ ສຕ຺ຕາ, ຣຖສ຺ສາຓີວ ຍາຍໂຕ’’. (ມ. ນິ. ໒.໔໖໐; ສຸ. ນິ. ໖໕໙);

ກມ຺ເມນ ກິຕ຺ຕິໍ ລຠເຕ ປສໍສໍ,

ກມ຺ເມນ ຊານິຎ຺ຈ ວຘຎ຺ຈ ພນ຺ຘໍ;

ຕໍ ກມ຺ມນານາກຣຓໍ ວິທິຕ຺ວາ,

ກສ຺ມາ ວເທ ນຕ຺ຖິ ກມ຺ມນ຺ຕິ ໂລເກ. (ກຖາ. ໗໘໕);

‘‘ກມ຺ມສ຺ສກາ ມາຓວ ສຕ຺ຕາ ກມ຺ມທາຍາທາ ກມ຺ມໂຍນີ ກມ຺ມພນ຺ຘູ ກມ຺ມປຏິສຣຓາ; ກມ຺ມໍ ສຕ຺ເຕ ວິຠຊຕິ ຍທິທໍ ຫີນປ຺ປຓີຕຕາຍາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໒໘໙).

ເອວໍ ອິມາຍ ກຣຓຈິຕ຺ຕຕາຍປິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ສພ຺ພານິປິ ຫິ ເອຕານິ ວິຈິຕ຺ຣານິ ຈິຕ຺ເຕເນວ ກຕານິ. ອລທ຺ໂຘກາສສ຺ສ ປນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຍໍ ວາ ປນ ອວເສສປຈ຺ຈຍວິກລໍ ຕສ຺ສ ເອກຈ຺ຈຈິຕ຺ຕກຣຓາຠາວໂຕ ຍເທຕໍ ຈິຕ຺ເຕນ ກຕໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໂຕປິ ຈິຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕຕຣໍ. ເຕນາຫ ຠຄວາ –

‘‘ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎໍ ເອກນິກາຍມ຺ປິ ສມນຸປສ຺ສາມິ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຍຖຍິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຣຈ຺ຉານຄຕາ ປາຓາ… ເຕຫິປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຣຈ຺ຉານຄເຕຫິ ປາເຓຫິ ຈິຕ຺ຕໍເຍວ ຈິຕ຺ຕຕຣ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໑໐໐).

ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ວຕ຺ຕມານຠູຕາປຄໂຕກາສກຕຠູມິລທ຺ຘວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ ອເນກປ຺ປເຠທໍ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພມ຺ປິ ອຸປ຺ປາທຊຣາຠງ຺ຄສມງ຺ຄີສງ຺ຂາຕໍ ວຕ຺ຕມານຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ອາຣມ຺ມຓຣສໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ຘໍ, ອນຸຠູຕາປຄຕສງ຺ຂາຕໍ ກຸສລາກຸສລໍ, ອຸປ຺ປາທາທິຕ຺ຕຍໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ຘໍ, ຠູຕາປຄຕສງ຺ຂາຕໍ, ເສສສງ຺ຂຕຎ຺ຈ ຠູຕາປຄຕຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ‘‘ຍານິສ຺ສ ຕານິ ປຸພ຺ເພ ກຕານິ ກມ຺ມານີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໒໔໘) ເອວມາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ ກມ຺ມໍ ອຕີຕມ຺ປິ ສມານໍ, ອຎ຺ຎໍ ວິປາກໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວິປາກສ຺ໂສກາສໍ ກຕ຺ວາ ຐິຕຕ຺ຕາ, ຕຖາ ກໂຕກາສຎ຺ຈ ວິປາກໍ ອນຸປ຺ປນ຺ນມ຺ປິ ສມານໍ ເອວໍ ກເຕ ໂອກາເສ ເອກນ຺ເຕນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ໂອກາສກຕຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ຕາສຸ ຕາສຸ ຠູມີສຸ ອສມູຫຕໍ ອກຸສລໍ ຠູມິລທ຺ຘຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຠູມິຍາ ຠູມິລທ຺ຘສ຺ສ ຈ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຠູມີຕິ ວິປສ຺ສນາຍ ອາຣມ຺ມຓຠູຕາ ເຕຠູມກາ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ. ຠູມິລທ຺ຘໍ ນາມ ເຕສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ອຸປ຺ປຕ຺ຕາຣຫໍ ກິເລສຊາຕໍ. ເຕນ ເຫສາ ຠູມິ ລທ຺ຘາ ນາມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຠູມິລທ຺ຘນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວເມເຕສຸ ຈຕູສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ອິຘ ‘ວຕ຺ຕມານຸປ຺ປນ຺ນໍ’ ອຘິປ຺ເປຕໍ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ວຈນຕ຺ໂຖ – ປຸພ຺ພນ຺ຕໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ອຸປ຺ປາທາທິອຠິມຸຂໍ ປນ຺ນນ຺ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ. ‘ອຸປ຺ປນ຺ນ’-ສທ຺ໂທ ປເນສ ອຕີເຕ ປຏິລທ຺ເຘ ສມຸຏ຺ຐິເຕ ອວິກ຺ຂມ຺ຠິເຕ ອສມຸຈ຺ຉິນ຺ເນ ຂຓຕ຺ຕຍຄເຕຕິ ອເນເກສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ທິສ຺ສຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍນ ກກຸສນ຺ໂຘ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໔໓) ເອຕ຺ຖ ອຕີເຕ ອາຄໂຕ. ‘‘ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ອຕິເຣກຈີວຣໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີ’’ຕິ (ປາຣາ. ໔໖໑) ເອຕ຺ຖ ປຏິລທ຺ເຘ. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ມຫາເມຆໍ ຕເມນໍ ມຫາວາໂຕ ອນ຺ຕຣາເຍວ ອນ຺ຕຣຘາເປຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໕໗) ເອຕ຺ຖ ສມຸຏ຺ຐິເຕ. ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຄມິຍຈິຕ຺ຕໍ ທຸປ຺ປຏິວິໂນທນີຍໍ (ອ. ນິ. ໕.໑໖໐; ປຣິ. ໓໒໕); ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ເນ ປາປເກ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ ຐານໂສ ອນ຺ຕຣຘາເປຕີ’’ຕິ (ປາຣາ. ໑໖໕) ເອຕ຺ຖ ອວິກ຺ຂມ຺ຠິເຕ. ‘‘ອຣິຍໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ພຫຸລີກໂຣນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ເນ ປາປເກ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ ຐານໂສ ອນ຺ຕຣາເຍວ ອນ຺ຕຣຘາເປຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໕໖-໑໕໗) ເອຕ຺ຖ ອສມຸຈ຺ຉິນ຺ເນ. ‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ? ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ (ຍມ. ໒.ຈິຕ຺ຕຍມກ.໘໑) ເອຕ຺ຖ ຂຓຕ຺ຕຍຄເຕ. ສ຺ວາຍມິຘາປິ ຂຓຕ຺ຕຍຄເຕວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕສ຺ມາ ‘ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີ’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຂຓຕ຺ຕຍຄຕໍ ໂຫຕິ, ວຕ຺ຕມານໍ ໂຫຕິ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີຕິ. ອຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ.

ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີຕິ ເຈຕໍ ເທສນາສີສເມວ. ນ ປນ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກກເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ຣາຊາ ອາຄໂຕຕິ ວຸຕ຺ເຕ ນ ປຣິສໍ ປຫາຍ ເອກໂກວ ອາຄໂຕ, ຣາຊປຣິສາຍ ປນ ສທ຺ຘິໍເຍວ ອາຄໂຕຕິ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອວມິທມ຺ປິ ປໂຣປຓ຺ຓາສກຸສລຘມ຺ເມຫິ ສທ຺ຘິໍເຍວ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປຸພ຺ພງ຺ຄມຏ຺ເຐນ ປນ ‘‘ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ’’ຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ.

ໂລກິຍຘມ຺ມຎ຺ຫິ ປຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຘຸຣໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ໂຫຕິ. ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ປຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາ ເຊຏ຺ຐິກາ ປຎ຺ຎາ ຘຸຣາ ປຎ຺ຎາ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ. ເຕເນວ ຠຄວາ ວິນຍປຣິຍາຍໍ ປຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘ກິໍຜສ຺ໂສສິ, ກິໍເວທໂນສິ, ກິໍສຎ຺ໂຎສິ, ກິໍເຈຕໂນສີ’ຕິ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍຈິຕ຺ໂຕ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕເມວ ຘຸຣໍ ກຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉຕິ. ‘‘ອເຖຍ຺ຍຈິຕ຺ໂຕ ອຫໍ ຠຄວາ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ‘ອນາປຕ຺ຕິ ອເຖຍ຺ຍຜສ຺ສສ຺ສາ’ຕິອາທີນິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ອນາປຕ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸ ອເຖຍ຺ຍຈິຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ວທຕິ.

ນ ເກວລຎ຺ຈ ວິນຍປຣິຍາຍໍ, ອຎ຺ຎມ຺ປິ ໂລກິຍເທສນໍ ເທເສນ຺ໂຕ ຈິຕ຺ຕເມວ ຘຸຣໍ ກຕ຺ວາ ເທເສຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ເຍ ເກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ອກຸສລາ ອກຸສລຠາຄິຍາ ອກຸສລປກ຺ຂິກາ ສພ຺ເພເຕ ມໂນປຸພ຺ພງ຺ຄມາ. ມໂນ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ປຐມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ’’ (ອ. ນິ. ໑.໕໖).

‘‘ມໂນປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ຘມ຺ມາ, ມໂນເສຏ຺ຐາ ມໂນມຍາ;

ມນສາ ເຈ ປທຸຏ຺ເຐນ, ຠາສຕິ ວາ ກໂຣຕິ ວາ;

ຕໂຕ ນໍ ທຸກ຺ຂມນ຺ເວຕິ, ຈກ຺ກໍວ ວຫໂຕ ປທໍ.

‘‘ມໂນປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ຘມ຺ມາ, ມໂນເສຏ຺ຐາ ມໂນມຍາ;

ມນສາ ເຈ ປສນ຺ເນນ, ຠາສຕິ ວາ ກໂຣຕິ ວາ;

ຕໂຕ ນໍ ສຸຂມນ຺ເວຕິ, ຉາຍາວ ອນປາຍິນີ’’. (ຘ. ປ. ໑,໒);

‘‘ຈິຕ຺ເຕນ ນີຍຕິ ໂລໂກ, ຈິຕ຺ເຕນ ປຣິກສ຺ສຕິ;

ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອກຘມ຺ມສ຺ສ, ສພ຺ເພວ ວສມນ຺ວຄູ’’. (ສໍ. ນິ. ໑.໖໒);

‘‘ຈິຕ຺ຕສໍກິເລສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ສໍກິລິສ຺ສນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕໂວທານາ ວິສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ’’ (ສໍ. ນິ. ໓.໑໐໐);

‘‘ປຠສ຺ສຣມິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈິຕ຺ຕໍ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ອາຄນ຺ຕຸເກຫິ ອຸປກ຺ກິເລເສຫິ ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐໍ’’ (ອ. ນິ. ໑.໔໙);

‘‘ຈິຕ຺ເຕ, ຄຫປຕິ, ອຣກ຺ຂິເຕ ກາຍກມ຺ມມ຺ປິ ອຣກ຺ຂິຕໍ ໂຫຕິ, ວຈີກມ຺ມມ຺ປິ ອຣກ຺ຂິຕໍ ໂຫຕິ, ມໂນກມ຺ມມ຺ປິ ອຣກ຺ຂິຕໍ ໂຫຕິ; ຈິຕ຺ເຕ, ຄຫປຕິ, ຣກ຺ຂິເຕ…ເປ… ຈິຕ຺ເຕ, ຄຫປຕິ, ພ຺ຍາປນ຺ເນ…ເປ… ຈິຕ຺ເຕ, ຄຫປຕິ, ອພ຺ຍາປນ຺ເນ…ເປ… ຈິຕ຺ເຕ, ຄຫປຕິ, ອວສ຺ສຸເຕ…ເປ… ຈິຕ຺ເຕ, ຄຫປຕິ, ອນວສ຺ສຸເຕ ກາຍກມ຺ມມ຺ປິ ອນວສ຺ສຸຕໍ ໂຫຕິ, ວຈີກມ຺ມມ຺ປິ ອນວສ຺ສຸຕໍ ໂຫຕິ, ມໂນກມ຺ມມ຺ປິ ອນວສ຺ສຸຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໑໑໐).

ເອວໍ ໂລກິຍຘມ຺ມໍ ປຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ໂຫຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ຘຸຣໍ ໂຫຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິເມສຸ ປນ ສຸຕ຺ເຕສຸ ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຸຕ຺ຕານຸຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ສພ຺ພານິປິ ຄຫິຕານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປນ ‘ກຕຣຜສ຺ສໍ ອຘິຄໂຕສິ, ກຕຣເວທນໍ ກຕຣສຎ຺ຎໍ ກຕຣເຈຕນໍ ກຕຣຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ, ‘ກຕຣປຎ຺ຎໍ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ອຘິຄໂຕ’ສິ, ‘ກິໍ ປຐມໍ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎໍ, ອຸທາຫຸ ທຸຕິຍໍ…ເປ… ຕຕິຍໍ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎໍ ອຘິຄໂຕ’ຕິ ປຎ຺ຎໍ ເຊຏ຺ຐິກໍ ປຎ຺ຎໍ ຘຸຣໍ ກຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉຕິ. ປຎ຺ຎຸຕ຺ຕຣາ ສພ຺ເພ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ນ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ. ປຎ຺ຎາ ປນ ກິມຕ຺ຖິຍາ (ມ. ນິ. ໑.໔໕໑)? ‘‘ປຎ຺ຎວໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວກສ຺ສ ຕທນ຺ວຍາ ສທ຺ຘາ ສຓ຺ຐາຕິ, ຕທນ຺ວຍໍ ວີຣິຍໍ ສຓ຺ຐາຕິ, ຕທນ຺ວຍາ ສຕິ ສຓ຺ຐາຕິ, ຕທນ຺ວໂຍ ສມາຘິ ສຓ຺ຐາຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໕໑໕) ເອວມາທີນິ ປເນຕ຺ຖ ສຸຕ຺ຕານິ ທຏ຺ຐພ຺ພານິ. ອິຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ປຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາ ເຊຏ຺ຐິກາ ໂຫຕິ ປຎ຺ຎາ ຘຸຣາ ປຎ຺ຎາ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຍໍ ປນ ໂລກິຍເທສນາ. ຕສ຺ມາ ຈິຕ຺ຕໍ ຘຸຣໍ ກຕ຺ວາ ເທເສນ຺ໂຕ ‘‘ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ອາຫ.

ໂສມນສ຺ສສຫຄຕນ຺ຕິ ສາຕມຘຸຣເວທຍິຕສງ຺ຂາເຕນ ໂສມນສ຺ເສນ ສຫ ເອກຸປ຺ປາທາທິຠາວໍ ຄຕໍ. ອຍໍ ປນ ‘ສຫຄຕ’-ສທ຺ໂທ ຕພ຺ຠາເວ ໂວກິຓ຺ເຓ ນິສ຺ສເຍ ອາຣມ຺ມເຓ ສໍສຏ຺ເຐຕິ ອິເມສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ທິສ຺ສຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຍາຍໍ ຕຓ຺ຫາ ໂປໂນພ຺ຠວິກາ ນນ຺ທິຣາຄສຫຄຕາ’’ຕິ (ວິຠ. ໒໐໓) ຕພ຺ຠາເວ ເວທິຕພ຺ໂພ; ນນ຺ທິຣາຄຠູຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຍາ, ຠິກ຺ຂເວ, ວີມໍສາ ໂກສຊ຺ຊສຫຄຕາ ໂກສຊ຺ຊສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໘໓໒) ໂວກິຓ຺ເຓ ເວທິຕພ຺ໂພ; ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນນ ໂກສຊ຺ເຊນ ໂວກິຓ຺ຓາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອຏ຺ຐິກສຎ຺ຎາສຫຄຕໍ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໘) ນິສ຺ສເຍ ເວທິຕພ຺ໂພ; ອຏ຺ຐິກສຎ຺ຎໍ ນິສ຺ສາຍ ອຏ຺ຐິກສຎ຺ຎໍ ຠາເວຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ລາຠີ ໂຫຕິ ຣູປສຫຄຕານໍ ວາ ສມາປຕ຺ຕີນໍ ອຣູປສຫຄຕານໍ ວາ’’ຕິ (ປຸ. ປ. ໓-໕) ອາຣມ຺ມເຓ; ເວທິຕພ຺ໂພ ຣູປາຣູປາຣມ຺ມຓານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອິທໍ ສຸຂໍ ອິມາຍ ປີຕິຍາ ສຫຄຕໍ ໂຫຕິ ສຫຊາຕໍ ສໍສຏ຺ຐໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໕໗໘) ສໍສຏ຺ເຐ. ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ປເທ ອຍເມວຕ຺ໂຖ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ໂສມນສ຺ສສໍສຏ຺ຐຎ຺ຫິ ອິຘ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘ສໍສຏ຺ຐ’-ສທ຺ໂທປິ ເຈສ ສທິເສ ອວສ຺ສຸເຕ ມິຕ຺ຕສນ຺ຖເວ ສຫຊາເຕຕິ ພຫູສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ທິສ຺ສຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ‘‘ກິເສ ຖູເລ ວິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສໍສຏ຺ຐາ ໂຍຊິຕາ ຫຍາ’’ຕິ (ຊາ. ໒.໒໒.໗໐) ເອຕ຺ຖ ສທິເສ ອາຄໂຕ. ‘‘ສໍສຏ຺ຐາວ ຕຸມ຺ເຫ ອຍ຺ເຍ ວິຫຣຖາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໗໒໗) ອວສ຺ສຸເຕ. ‘‘ຄິຫິ ສໍສຏ຺ໂຐ ວິຫຣຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໓) ມິຕ຺ຕສນ຺ຖເວ. ‘‘ອິທໍ ສຸຂໍ ອິມາຍ ປີຕິຍາ ສຫຄຕໍ ໂຫຕິ ສຫຊາຕໍ ສໍສຏ຺ຐໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ສຫຊາເຕ. ອິຘາປິ ສຫຊາເຕ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຕຕ຺ຖ ‘ສຫຄຕໍ’ ອສຫຊາຕໍ ອສໍສຏ຺ຐໍ ອສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ສຫຊາຕໍ ປນ ສໍສຏ຺ຐໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິປິ, ນ ໂຫຕິປິ. ຣູປາຣູປຘມ຺ເມສຸ ຫິ ເອກໂຕ ຊາເຕສຸ ຣູປໍ ອຣູເປນ ສຫຊາຕໍ ໂຫຕິ, ນ ສໍສຏ຺ຐໍ, ນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ; ຕຖາ ອຣູປໍ ຣູເປນ; ຣູປຎ຺ຈ ຣູເປນ; ອຣູປໍ ປນ ອຣູເປນ ສທ຺ຘິໍ ນິຍມໂຕວ ສຫຄຕໍ ສຫຊາຕໍ ສໍສຏ຺ຐໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເມວ ໂຫຕີຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ໂສມນສ຺ສສຫຄຕ’ນ຺ຕິ.

ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຎາເຓນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ, ສມໍ ເອກຸປ຺ປາທາທິປ຺ປກາເຣຫິ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍໍ ປເນຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ ຕໍ ມາຕິກາວຓ຺ຓນາຍ ເວທນາຕ຺ຕິເກ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ຕສ຺ມາ ເອກຸປ຺ປາທາ ເອກນິໂຣຘາ ເອກວຕ຺ຖຸກາ ເອກາຣມ຺ມຓາຕິ ອິມິນາ ລກ຺ຂເຓເນຕໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຸກ຺ກຏ຺ຐນິທ຺ເທໂສ ເຈສ. ອຣູເປ ປນ ວິນາປິ ເອກວຕ຺ຖຸກຠາວໍ ສມ຺ປໂຍໂຄ ລພ຺ຠຕິ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ກິໍ ກຖິຕໍ? ກາມາວຈຣກຸສເລສຸ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕໍ ຕິເຫຕຸກໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອສງ຺ຂາຣິກໍ ມຫາຈິຕ຺ຕໍ ກຖິຕໍ. ‘‘ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ’’ຕິ ຫິ ອນິຍມິຕປຸຈ຺ຉາຍ ຈຕຸຠູມກກຸສລໍ ຄຫິຕໍ. ‘ກາມາວຈຣໍ ກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີ’ຕິ ວຈເນນ ປນ ເຕຠູມກໍ ກຸສລໍ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ, ອຏ຺ຐວິຘໍ ກາມາວຈຣກຸສລເມວ ຄຫິຕໍ. ‘ໂສມນສ຺ສສຫຄຕ’ນ຺ຕິ ວຈເນນ ຕໂຕ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕເມວ ຄຫິຕໍ. ‘ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ວຈເນນ ຕໂຕ ທຸວິຘໍ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາເນວ ຄຫິຕານິ. ອສງ຺ຂາຣິກຠາໂວ ປນ ອນາຠຏ຺ຐຕາເຍວ ນ ຄຫິໂຕ. ກິຎ຺ຈາປິ ນ ຄຫິໂຕ, ປຣໂຕ ປນ ‘ສສງ຺ຂາເຣນາ’ຕິ ວຈນໂຕ ອິຘ ‘ອສງ຺ຂາເຣນາ’ຕິ ອວຸຕ຺ເຕປິ ອສງ຺ຂາຣິກຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫິ ອາທິໂຕວ ອິທໍ ມຫາຈິຕ຺ຕໍ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ນິຍເມຕ຺ວາວ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອິທານິ ຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ວາຕິອາທິມາຫ. ຠຄວາ ຫິ ອຣູປຘມ຺ມໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ວຕ຺ຖຸນາ ວາ ທສ຺ເສຕິ, ອາຣມ຺ມເຓນ ວາ, ວຕ຺ຖາຣມ຺ມເຓຫິ ວາ, ສຣສຠາເວນ ວາ. ‘‘ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ໂສ…ເປ… ມໂນສມ຺ຜສ຺ໂສ; ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາ…ເປ… ມໂນສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາ; ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ…ເປ… ມໂນວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ຫິ ວຕ຺ຖຸນາ ອຣູປຘມ຺ມາ ທສ຺ສິຕາ. ‘‘ຣູປສຎ຺ຎາ…ເປ… ຘມ຺ມສຎ຺ຎາ, ຣູປສຎ຺ເຈຕນາ…ເປ… ຘມ຺ມສຎ຺ເຈຕນາ’’ຕິອາທີສຸ ອາຣມ຺ມເຓນ. ‘‘ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຣູເປ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ, ຕິຓ຺ຓໍ ສງ຺ຄຕິ ຜສ຺ໂສ…ເປ… ມນຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຘມ຺ເມ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ, ຕິຓ຺ຓໍ ສງ຺ຄຕິ ຜສ຺ໂສ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໔.໖໐) ວຕ຺ຖາຣມ຺ມເຓຫິ. ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຂາຣາ, ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໒.໑) ສຣສຠາເວນ ອຣູປຘມ຺ມາ ທສ຺ສິຕາ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ອາຣມ຺ມເຓນ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘ຣູປາຣມ຺ມຓໍ’ ວາຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ຣູປເມວ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ. ທ຺ວິສມຸຏ຺ຐາໂນ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ໂນ ສທ຺ໂທວ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓໍ. ຈຕຸສມຸຏ຺ຐາໂນ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ໂນ ຄນ຺ໂຘວ ຄນ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ. ຈຕຸສມຸຏ຺ຐາໂນ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ໂນ ຣໂສວ ຣສາຣມ຺ມຓໍ. ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພເມວ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ. ເອກສມຸຏ຺ຐານາ ທ຺ວິສມຸຏ຺ຐານາ ຕິສມຸຏ຺ຐານາ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານາ ນກຸໂຕຈິສມຸຏ຺ຐານາ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ, ຕຖາ ນວຕ຺ຕພ຺ພາ ຈ, ວຸຕ຺ຕາວເສສາ ຈິຕ຺ຕໂຄຈຣສງ຺ຂາຕາ ຘມ຺ມາເຍວ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ. ເຍ ປນ ອນາປາຖຄຕາ ຣູປາທໂຍປິ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓມິຈ຺ເຈວ ວທນ຺ຕິ ເຕ ອິມິນາ ສຸຕ຺ເຕນ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ອິເມສໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ນານາວິສຍານໍ ນານາໂຄຈຣານໍ ນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ໂຄຈຣວິສຍໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠນ຺ຕານໍ ມໂນ ປຏິສຣຓໍ ມໂນ ເນສໍ ໂຄຈຣວິສຍໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໕໕).

ເອເຕສຎ຺ຫິ ຣູປາຣມ຺ມຓາທີນິ ໂຄຈຣວິສໂຍ ນາມ. ຕານິ ມເນນ ປຈ຺ຈນຸຠວິຍມານານິປິ ຣູປາຣມ຺ມຓາທີນິເຍວາຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ສິທ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓາທີນຎ຺ຈ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາປິ ອຍມຕ຺ໂຖ ສິທ຺ໂຘເຍວ ໂຫຕິ. ອນາປາຖຄຕາເນວ ຫິ ຣູປາຣມ຺ມຓາທີນິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸອາທີນໍ ອາຣມ຺ມຓານິ, ນ ຈ ຕານິ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓານິ ຠວນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອາຣມ຺ມຓວວຕ຺ຖານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ ເອເກກໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ທ຺ວີສຸ ທ຺ວີສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ. ຣູປາຣມ຺ມຓຎ຺ຫິ ຈກ຺ຂຸປສາທໍ ຆຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ມໂນທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ; ຠວງ຺ຄຈລນສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສທ຺ທຄນ຺ຘຣສໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຣມ຺ມເຓສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຍຖາ ຫິ ສກຸໂຓ ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂຄ຺ເຄ ນິລີຍມາໂນວ ຣຸກ຺ຂສາຂຎ຺ຈ ຆຏ຺ເຏຕິ, ຉາຍາ ຈສ຺ສ ປຖວິຍໍ ປຏິຫຎ຺ຎຕິ ສາຂາຆຏ຺ຏນຉາຍາຜຣຓານິ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ເອກກ຺ຂເຓເຍວ ຠວນ຺ຕິ, ເອວໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຣູປາທີນໍ ຈກ຺ຂຸປສາທາທິຆຏ຺ຏນຎ຺ຈ ຠວງ຺ຄຈລນສມຕ຺ຖຕາຍ ມໂນທ຺ວາເຣ ອາປາຖຄມນຎ຺ຈ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ເອກກ຺ຂເຓເຍວ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ຠວງ຺ຄໍ ວິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣາທີສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ອາວຊ຺ຊນາທີນໍ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນປຣິໂຍສານານໍ ອນນ຺ຕຣາ ເຕສໍ ອາຣມ຺ມຓານໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ອິທໍ ມຫາຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ສຸທ຺ຘມໂນທ຺ວາເຣ ປນ ປສາທຆຏ຺ຏນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ປກຕິຍາ ທິຏ຺ຐສຸຕຆາຍິຕສາຍິຕຜຸຏ຺ຐວເສເນວ ເອຕານິ ອາຣມ຺ມຓານິ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ກຖໍ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ກຕສຸຘາກມ຺ມໍ ຫຣິຕາລມໂນສິລາທິວຓ຺ຓວິຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຫິຕນານປ຺ປກາຣຘຊປຏາກໍ ມາລາທາມວິນທ຺ຘໍ ທີປມາລາປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ອຕິມໂນຣມາຍ ສິຣິຍາ ວິໂຣຈມານໍ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕໍ ມຫາເຈຕິຍໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ໂສຬສສຸ ປາທປິຏ຺ຐິກາສຸ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ອຸລ຺ໂລເກນ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ປີຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ເຈຕິຍໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ປີຕິໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຄຕສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານທິວາຏ຺ຐາເນສຸ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ອາວຊ຺ຊມານສ຺ສ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕໍ ມຫາເຈຕິຍໍ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄຕສທິສເມວ ໂຫຕິ, ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ເຈຕິຍວນ຺ທນກາໂລ ວິຍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຕາວ ທິຏ຺ຐວເສນ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ.

ມຘຸເຣນ ປນ ສເຣນ ຘມ຺ມກຖິກສ຺ສ ວາ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ, ສຣຠາຓກສ຺ສ ວາ ສເຣນ ຠຓນ຺ຕສ຺ສ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ນິສີທິຕ຺ວາ ອາວຊ຺ຊມານສ຺ສ ຘມ຺ມກຖາ ວາ ສຣຠຎ຺ຎໍ ວາ ໂສຕທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄຕໍ ວິຍ ໂຫຕິ, ສາຘຸກາຣໍ ທຕ຺ວາ ສຸຓນກາໂລ ວິຍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສຸຕວເສນ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓໍ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ.

ສຸຄນ຺ຘໍ ປນ ຄນ຺ຘໍ ວາ ມາລໍ ວາ ລຠິຕ຺ວາ ອາສເນ ວາ ເຈຕິເຍ ວາ ຄນ຺ຘາຣມ຺ມເຓນ ຈິຕ຺ເຕນ ປູຊໍ ກຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ນິສີທິຕ຺ວາ ອາວຊ຺ຊມານສ຺ສ ຕໍ ຄນ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ຆານທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄຕໍ ວິຍ ໂຫຕິ, ປູຊາກຣຓກາໂລ ວິຍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຆາຍິຕວເສນ ຄນ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ.

ປຓີຕໍ ປນ ຂາທນີຍໍ ວາ ໂຠຊນີຍໍ ວາ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍວິຠຊິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ກຸທ຺ຣູສກາທິໂຠຊນໍ ລຠິຕ຺ວາ ‘ອສຸກກາເລ ປຓີຕໍ ໂຠຊນໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍວິຠຊິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ອາວຊ຺ຊມານສ຺ສ ຕໍ ຣສາຣມ຺ມຓໍ ຊິວ຺ຫາທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄຕໍ ວິຍ ໂຫຕິ, ປຣິຠຸຎ຺ຊນກາໂລ ວິຍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສາຍິຕວເສນ ຣສາຣມ຺ມຓໍ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ.

ມຸທຸກໍ ປນ ສຸຂສມ຺ຜສ຺ສໍ ມຎ຺ຈໍ ວາ ປີຐໍ ວາ ອຕ຺ຖຣຓປາປຸຣຓໍ ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ທຸກ຺ຂເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ‘ອສຸກກາເລ ເມ ມຸທຸກໍ ມຎ຺ຈປີຐໍ ອຕ຺ຖຣຓປາວຸຣຓໍ ປຣິຠຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ອາວຊ຺ຊມານສ຺ສ ຕໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ ກາຍທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄຕໍ ວິຍ ໂຫຕິ. ສຸຂສມ຺ຜສ຺ສໍ ເວທຍິຕກາໂລ ວິຍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຜຸຏ຺ຐວເສນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ. ເອວໍ ສຸທ຺ຘມໂນທ຺ວາເຣ ປສາທຆຏ຺ຏນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ປກຕິຍາ ທິຏ຺ຐສຸຕຆາຍິຕສາຍິຕຜຸຏ຺ຐວເສເນວ ເອຕານິ ອາຣມ຺ມຓານິ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ອິທານິ ປກຕິຍາ ທິຏ຺ຐາທີນໍ ວເສນ ອາປາຖຄມເນ ອຍມປໂຣປິ ອຏ຺ຐກຖາມຸຕ຺ຕໂກ ນໂຍ ໂຫຕິ. ທິຏ຺ຐໍ ສຸຕໍ ອຸຠຍສມ຺ພນ຺ຘນ຺ຕິ ອິເມ ຕາວ ທິຏ຺ຐາທໂຍ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ‘ທິຏ຺ຐໍ’ ນາມ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣວເສນ ຄຫິຕປຸພ຺ພໍ. ‘ສຸຕ’ນ຺ຕິ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ອທິສ຺ວາ ອນຸສ຺ສວວເສນ ຄຫິຕາ ຣູປາທໂຍວ. ເຕຫິ ທ຺ວີຫິປິ ສມ຺ພນ຺ຘໍ ‘ອຸຠຍສມ຺ພນ຺ຘໍ’ ນາມ. ອິຕິ ອິເມສມ຺ປິ ທິຏ຺ຐາທີນໍ ວເສນ ເອຕານິ ມໂນທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐວເສນ ຕາວ ອາປາຖຄມນໍ ເຫຏ຺ຐາ ປຎ຺ຈຫິ ນເຍຫິ ວຸຕ຺ຕເມວ.

ເອກຈ຺ໂຈ ປນ ສຸຓາຕິ – ‘ຠຄວໂຕ ປຸຎ຺ຎາຕິສຍນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ເອວຣູປໍ ນາມ ຣູປໍ, ອຕິມຘຸໂຣ ສທ຺ໂທ, ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ປເທເສ ເກສຎ຺ຈິ ປຸປ຺ຜານໍ ອຕິມນຸຎ຺ໂຎ ຄນ຺ໂຘ, ເກສຎ຺ຈິ ຜລານໍ ອຕິມຘຸໂຣ ຣໂສ, ເກສຎ຺ຈິ ປາວຸຣຓາທີນໍ ອຕິສຸໂຂ ສມ຺ຜສ຺ໂສ’ຕິ. ຕສ຺ສ, ຈກ຺ຂຸປສາທາທິຆຏ຺ຏນໍ ວິນາ, ສຸຕມຕ຺ຕາເນວ ຕານິ ມໂນທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອຖສ຺ສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຕສ຺ມິໍ ຣູເປ ວາ ສທ຺ເທ ວາ ປສາທວເສນ ຄນ຺ຘາທີສຸ ອຣິຍານໍ ທາຕຸກາມຕາວເສນ ອຎ຺ເຎຫິ ທິນ຺ເນສຸ ອນຸໂມທນາວເສນ ວາ ປວຕ຺ຕຕິ. ເອວໍ ສຸຕວເສນ ເອຕານິ ມໂນທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ອປເຣນ ປນ ຍຖາວຸຕ຺ຕານິ ຣູປາທີນິ ທິຏ຺ຐານິ ວາ ສຸຕານິ ວາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ‘ອີທິສໍ ຣູປໍ ອາຍຕິໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກພຸທ຺ຘສ຺ສາປິ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຈກ຺ຂຸປສາທາທິຆຏ຺ຏນໍ ວິນາ ທິຏ຺ຐສຸຕສມ຺ພນ຺ເຘເນວ ຕານິ ມໂນທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອຖສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເຕສຸ ອຎ຺ຎຕຣາຣມ຺ມຓໍ ອິທໍ ມຫາຈິຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ເອວໍ ອຸຠຍສມ຺ພນ຺ຘວເສນ ເອຕານິ ມໂນທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ອິທມ຺ປິ ຈ ມຸຂມຕ຺ຕເມວ. ສທ຺ຘາຣຸຈິອາກາຣປຣິວິຕກ຺ກທິຏ຺ຐິນິຊ຺ຌານກ຺ຂນ຺ຕິອາທີນໍ ປນ ວເສນ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ເອເຕສໍ ມໂນທ຺ວາເຣ ອາປາຖຄມນໍ ເວທິຕພ຺ພເມວ. ຍສ຺ມາ ປນ ເອວໍ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕານິ ຠູຕານິປິ ໂຫນ຺ຕິ ອຠູຕານິປິ, ຕສ຺ມາ ອຍໍ ນໂຍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ນ ຄຫິໂຕ. ເອວໍ ເອເກກາຣມ຺ມຓໍ ຊວນໍ ທ຺ວີສຸ ທ຺ວີສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຣູປາຣມ຺ມຓຎ຺ຫິ ຊວນໍ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ມໂນທ຺ວາເຣປິ. ສທ຺ທາທິອາຣມ຺ມເຓສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕຕ຺ຖ ມໂນທ຺ວາເຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ຊວນໍ ທານມຍໍ ສີລມຍໍ ຠາວນາມຍນ຺ຕິ ຕິວິຘໍ ໂຫຕິ. ເຕສຸ ເອເກກໍ ກາຍກມ຺ມໍ ວຈີກມ຺ມໍ ມໂນກມ຺ມນ຺ຕິ ຕິວິຘເມວ ໂຫຕິ. ສທ຺ທຄນ຺ຘຣສໂຜຏ຺ຐພ຺ພຘມ຺ມາຣມ຺ມເຓສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕຕ຺ຖ ຣູປໍ ຕາວ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ເອຕໍ ມຫາກຸສລຈິຕ຺ຕໍ ນີລປີຕໂລຫິໂຕທາຕວຓ຺ເຓສຸ ປຸປ຺ຜວຕ຺ຖຘາຕູສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສຸຠນິມິຕ຺ຕສງ຺ຂາຕໍ ອິຏ຺ຐໍ ກນ຺ຕໍ ມນາປໍ ຣຊນີຍໍ ວຓ຺ຓໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ນນຸ ເຈຕໍ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓໍ ໂລຠສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ? ກຖໍ ເອຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ກຸສລໍ ນາມ ຊາຕນ຺ຕິ? ນິຍມິຕວເສນ ປຣິຓາມິຕວເສນ ສມຸທາຈາຣວເສນ ອາຠຸຊິຕວເສນາຕິ. ຍສ຺ສ ຫິ ‘ກຸສລເມວ ມຍາ ກຕ຺ຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ ກຸສລກຣເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ນິຍມິຕໍ ໂຫຕິ, ອກຸສລປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ກຸສລກຣເຓເຍວ ປຣິຓາມິຕໍ, ອຠິຓ຺ຫກຣເຓນ ກຸສລສມຸທາຈາເຣເນວ ສມຸທາຈຣິຕໍ, ປຕິຣູປເທສວາສສປ຺ປຸຣິສູປນິສ຺ສຍສທ຺ຘມ຺ມສວນປຸພ຺ເພກຕປຸຎ຺ຎຕາທີຫິ ຈ ອຸປນິສ຺ສເຍຫິ ໂຍນິໂສ ຈ ອາໂຠໂຄ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ສ ອິມິນາ ນິຍມິຕວເສນ ປຣິຓາມິຕວເສນ ສມຸທາຈາຣວເສນ ອາຠຸຊິຕວເສນ ຈ ກຸສລໍ ນາມ ຊາຕໍ ໂຫຕິ.

ອາຣມ຺ມຓວເສນ ປເນຕ຺ຖ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓສ຺ມິຎ຺ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ເອຕໍ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕໍ ຊາຕໍ. ສທ຺ຘາພຫຸລຕາທີນິເປຕ຺ຖ ກາຣຓານິເຍວ. ອສ຺ສທ຺ຘານຎ຺ຫິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐີນຎ຺ຈ ເອກນ຺ຕອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓຠູຕໍ ຕຖາຄຕຣູປມ຺ປິ ທິສ຺ວາ ໂສມນສ຺ສໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຍ ຈ ກຸສລປ຺ປວຕ຺ຕິຍໍ ອານິສໍສໍ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ ເຕສໍ ປເຣຫິ ອຸສ຺ສາຫິຕານໍ ກຸສລໍ ກໂຣນ຺ຕານມ຺ປິ ໂສມນສ຺ສໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມາ ສທ຺ຘາພຫຸລຕາ ວິສຸທ຺ຘທິຏ຺ຐິຕາ ອານິສໍສທສ຺ສາວິຕາຕິ. ເອວມ຺ເປຕ຺ຖ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອປິຈ ເອກາທສຘມ຺ມາ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ – ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິ ຘມ຺ມານຸສ຺ສຕິ ສງ຺ຆານຸສ຺ສຕິ ສີລານຸສ຺ສຕິ ຈາຄານຸສ຺ສຕິ ເທວຕານຸສ຺ສຕິ ອຸປສມານຸສ຺ສຕິ ລູຂປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນຕາ ສິນິທ຺ຘປຸຄ຺ຄລເສວນຕາ ປສາທນີຍສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຕາ ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາຕິ. ອິເມຫິປິ ກາຣເຓເຫຕ຺ຖ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິເມສໍ ປນ ວິຕ຺ຖາໂຣ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄວິຠງ຺ເຄ (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໓໖໗ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄປພ຺ພວຓ຺ຓນາ, ໔໖໘-໔໖໙) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ.

ກມ຺ມໂຕ, ອຸປປຕ຺ຕິໂຕ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິປາກໂຕ, ກິເລສທູຣີຠາວໂຕຕິ ອິເມຫິ ປເນຕ຺ຖ ກາຣເຓຫິ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ໂຍ ຫິ ປເຣສໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອນວຊ຺ຊານິ ສິປ຺ປາຍຕນກມ຺ມາຍຕນວິຊ຺ຊາຏ຺ຐານານິ ສິກ຺ຂາເປຕິ ຘມ຺ມກຖິກໍ ສກ຺ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ກຖາເປຕິ, ‘ອາຍຕິໍ ປຎ຺ຎວາ ຠວິສ຺ສາມີ’ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ນານປ຺ປກາຣໍ ທານໍ ເທຕິ, ຕສ຺ສ ເອວຣູປໍ ກມ຺ມໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ກຸສລໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອພ຺ຍາປຊ຺ເຊ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາປິ ‘‘ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ສຸຂິໂນ ຘມ຺ມປທາ ປິລວນ຺ຕິ… ທນ຺ໂຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕຸປ຺ປາໂທ, ອຖ ໂສ ສຕ຺ໂຕ ຂິປ຺ປໍເຍວ ວິເສສຄາມີ ໂຫຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໑໙໑) ອິມິນາ ນເຍນ ອຸປປຕ຺ຕິໍ ນິສ຺ສາຍປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ກຸສລໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕຖາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິປາກໍ ອຸປຄຕານໍ ປຎ຺ຎາທສກປ຺ປຕ຺ຕານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິປາກໍ ນິສ຺ສາຍປິ ກຸສລໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຍຫິ ປນ ກິເລສາ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕາ ເຕສໍ ກິເລສທູຣີຠາວໍ ນິສ຺ສາຍປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ກຸສລໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ໂຍຄາ ເວ ຊາຍຕີ ຠູຣິ, ອໂຍຄາ ຠູຣິສງ຺ຂໂຍ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໒໘໒).

ເອວໍ ກມ຺ມໂຕ ອຸປປຕ຺ຕິໂຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິປາກໂຕ ກິເລສທູຣີຠາວໂຕຕິ ອິເມຫິ ກາຣເຓຫິ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອປິຈ ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ – ປຣິປຸຈ຺ຉກຕາ, ວຕ຺ຖຸວິສທກິຣິຍາ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍສມຕ຺ຕປຏິປາທນາ, ທຸປ຺ປຎ຺ຎປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນາ, ປຎ຺ຎວນ຺ຕປຸຄ຺ຄລເສວນາ, ຄມ຺ຠີຣຎາຓຈຣິຍປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ, ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາຕິ. ອິເມຫິປິ ກາຣເຓຫິ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິເມສໍ ປນ ວິຕ຺ຖາໂຣ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄວິຠງ຺ເຄ (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໓໖໗ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄປພ຺ພວຓ຺ຓນາ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ.

ເອວໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ເຈຕໍ ອສງ຺ຂາເຣນ ອປ຺ປໂຍເຄນ ອນຸປາຍຈິນ຺ຕນາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ອສງ຺ຂາຣໍ ນາມ ຊາຕໍ. ຕຍິທໍ ຣຊນີຍວຓ຺ຓາຣມ຺ມຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານເມວ ຕິວິເຘນ ນິຍເມນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ – ທານມຍໍ ວາ ໂຫຕິ, ສີລມຍໍ ວາ, ຠາວນາມຍໍ ວາ.

ກຖໍ? ຍທາ ຫິ ນີລປີຕໂລຫິໂຕທາເຕສຸ ປຸປ຺ຜາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ລຠິຕ຺ວາ ວຓ຺ຓວເສນ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ‘ວຓ຺ຓທານໍ ມຍ຺ຫ’ນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘຣຕນາທີນິ ປູເຊຕິ, ຕທາ ທານມຍໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ຠຓ຺ຑາຄາຣິກສງ຺ຆມິຕ຺ໂຕ ກິຣ ເອກໍ ສຸວຓ຺ຓຂຈິຕໍ ວຕ຺ຖໍ ລຠິຕ຺ວາ ອິທມ຺ປິ ວຕ຺ຖໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘປິ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ, ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ວຕ຺ຖໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓສ຺ເສວ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ, ອມ຺ຫາກຎ຺ຈ ວຓ຺ຓທານໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ມຫາເຈຕິເຍ ອາໂຣເປສິ. ເອວຣູເປ ກາເລ ທານມຍໍ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍທາ ປນ ຕຖາຣູປເມວ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ລຠິຕ຺ວາ ‘ມຍ຺ຫໍ ກຸລວໍໂສ, ກຸລຕນ຺ຕິ ກຸລປ຺ປເວຓີ ເອສາ, ກຸລວຕ຺ຕໍ ເອຕ’ນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘຣຕນາທີນິ ປູເຊຕິ ຕທາ ສີລມຍໍ ໂຫຕິ. ຍທາ ປນ ຕາທິເສເນວ ວຕ຺ຖຸນາ ຣຕນຕ຺ຕຍສ຺ສ ປູຊໍ ກຕ຺ວາ ‘ອຍໍ ວຓ຺ໂຓ ຂຍໍ ຄຈ຺ຉິສ຺ສຕິ, ວຍໍ ຄຈ຺ຉິສ຺ສຕີ’ຕິ ຂຍວຍໍ ປຏ຺ຐເປຕິ, ຕທາ ຠາວນາມຍໍ ໂຫຕິ.

ທານມຍໍ ປນ ຫຸຕ຺ວາ ວຕ຺ຕມານມ຺ປິ ຍທາ ຕີຓິ ຣຕນານິ ສຫຕ຺ເຖນ ປູເຊນ຺ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕິ, ຕທາ ກາຍກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ຍທາ ຕີຓິ ຣຕນານິ ປູເຊນ຺ໂຕ ປຸຕ຺ຕທາຣທາສກມ຺ມກຣໂປຣິສາທໂຍປິ ອາຓາເປຕ຺ວາ ປູຊາເປຕິ ຕທາ ວຈີກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ຍທາ ຕເທວ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ວິຊ຺ຊມານກວຕ຺ຖຸໍ ອາຣພ຺ຠ ວຓ຺ຓທານໍ ທສ຺ສາມີຕິ ຈິນ຺ເຕຕິ ຕທາ ມໂນກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ວິນຍປຣິຍາຍໍ ປຕ຺ວາ ຫິ ‘ທສ຺ສາມິ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ວາຈາ ຠິນ຺ນາ ໂຫຕີຕິ (ປາຣາ. ໖໕໙) ອິມິນາ ລກ຺ຂເຓນ ທານໍ ນາມ ໂຫຕິ. ອຠິຘມ຺ມປຣິຍາຍໍ ປຕ຺ວາ ປນ ວິຊ຺ຊມານກວຕ຺ຖຸໍ ອາຣພ຺ຠ ‘ທສ຺ສາມີ’ຕິ ມນສາ ຈິນ຺ຕິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກຸສລໍ ໂຫຕິ. ອປຣຠາເຄ ກາເຍນ ວາ ວາຈາຍ ວາ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກຣິສ຺ສຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ທານມຍໍ ກາຍວຈີມໂນກມ຺ມວເສເນວ ຕິວິຘໍ ໂຫຕິ.

ຍທາ ປນ ຕໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ວຕ຺ຖຸໍ ລຠິຕ຺ວາ ກຸລວໍສາທິວເສນ ສຫຕ຺ຖາ ຣຕນຕ຺ຕຍໍ ປູເຊຕິ ຕທາ ສີລມຍໍ ກາຍກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ຍທາ ກຸລວໍສາທິວເສເນວ ປຸຕ຺ຕທາຣາທໂຍ ອາຓາເປຕ຺ວາ ປູຊາເປຕິ ຕທາ ວຈີກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ຍທາ ‘ມຍ຺ຫໍ ກຸລວໍໂສ, ກຸລຕນ຺ຕິ ກຸລປ຺ປເວຓີ ເອສາ, ກຸລວຕ຺ຕເມຕ’ນ຺ຕິ ວິຊ຺ຊມານກວຕ຺ຖຸໍ ອາຣພ຺ຠ ‘ວຓ຺ຓທານໍ ທສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕິ ຕທາ ມໂນກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສີລມຍໍ ກາຍວຈີມໂນກມ຺ມວເສນ ຕິວິຘໍ ໂຫຕິ.

ຍທາ ປນ ຕໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ວຕ຺ຖຸໍ ລຠິຕ຺ວາ ຕີຓິ ຣຕນານິ ປູເຊຕ຺ວາ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕ ຂຍວຍໍ ປຏ຺ຐເປຕິ ຕທາ ຠາວນາມຍໍ ກາຍກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ວາຈາຍ ສມ຺ມສນໍ ປຏ຺ຐເປນ຺ຕສ຺ສ ວຈີກມ຺ມໍ ໂຫຕິ, ກາຍງ຺ຄວາຈງ຺ຄານິ ອໂຈເປຕ຺ວາ ມນສາວ ສມ຺ມສນໍ ປຏ຺ຐເປນ຺ຕສ຺ສ ມໂນກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຠາວນາມຍໍ ກາຍວຈີມໂນກມ຺ມວເສນ ຕິວິຘໍ ໂຫຕິ. ເອວເມຕໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ກຸສລໍ ຕິວິຘປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸວເສນ ນວຫິ ກມ຺ມທ຺ວາເຣຫິ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ ຘມ຺ມຣາຊາ. ສທ຺ທາຣມ຺ມຓາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ເຠຣິສທ຺ທາທີສຸ ຫິ ຣຊນີຍສທ຺ທໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຕີຫິ ນິຍເມເຫຕໍ ກຸສລໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຖ ສທ຺ທໍ ກນ຺ທມູລໍ ວິຍ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ນີລຸປ຺ປລຫຕ຺ຖກໍ ວິຍ ຈ ຫຕ຺ເຖ ຐເປຕ຺ວາ ທາຕຸໍ ນາມ ນ ສກ຺ກາ, ສວຕ຺ຖຸກໍ ປນ ກຕ຺ວາ ເທນ຺ໂຕ ສທ຺ທທານໍ ເທຕິ ນາມ. ຕສ຺ມາ ຍທາ ‘ສທ຺ທທານໍ ທສ຺ສາມີ’ຕິ ເຠຣິມຸທິງ຺ຄາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣຕູຣິເຍນ ຕິຓ຺ຓໍ ຣຕນານໍ ອຸປຫາຣໍ ກໂຣຕິ, ‘ສທ຺ທທານໍ ເມ’ຕິ ເຠຣິອາທີນິ ຐປາເປຕິ, ຘມ຺ມກຖິກຠິກ຺ຂູນໍ ສຣເຠສຊ຺ຊເຕລຜາຓິຕາທີນິ ເທຕິ, ຘມ຺ມສວນໍ ໂຆເສຕິ, ສຣຠຎ຺ຎໍ ຠຓຕິ, ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖຕິ, ອຸປນິສິນ຺ນກກຖໍ ອນຸໂມທນກຖໍ ກໂຣຕິ, ຕທາ ທານມຍໍເຍວ ໂຫຕິ. ຍທາ ເອຕເທວ ວິຘານໍ ກຸລວໍສາທິວເສນ ວຕ຺ຕວເສນ ກໂຣຕິ ຕທາ ສີລມຍໍ ໂຫຕິ. ຍທາ ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ກຕ຺ວາ ອຍໍ ເອຕ຺ຕໂກ ສທ຺ໂທ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປ຺ປມາໂຓປິ ຫຸຕ຺ວາ ‘ຂຍໍ ຄມິສ຺ສຕິ, ວຍໍ ຄມິສ຺ສຕີ’ຕິ ສມ຺ມສນໍ ປຏ຺ຐເປຕິ ຕທາ ຠາວນາມຍໍ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທານມຍໍ ຕາວ ຍທາ ເຠຣິອາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ສຫຕ຺ຖາ ອຸປຫາຣໍ ກໂຣຕິ, ນິຈ຺ຈຸປຫາຣຕ຺ຖາຍ ຐເປນ຺ໂຕປິ ສຫຕ຺ຖາ ຐເປຕິ, ‘ສທ຺ທທານໍ ເມ’ຕິ ຘມ຺ມສວນໍ ໂຆເສຕຸໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຘມ຺ມກຖໍ ສຣຠຎ຺ຎໍ ກາຕຸໍ ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕທາ ກາຍກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ຍທາ ‘ຄຈ຺ຉຖ, ຕາຕາ, ອມ຺ຫາກໍ ສທ຺ທທານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຣຕນານໍ ອຸປຫາຣໍ ກໂຣຖາ’ຕິ ອາຓາເປຕິ, ‘ສທ຺ທທານໍ ເມ’ຕິ ເຈຕິຍງ຺ຄເຓສຸ ‘ອິມໍ ເຠຣິໍ, ອິມໍ ມຸທິງ຺ຄໍ ຐເປຖາ’ຕິ ອາຓາເປຕິ, ສຍເມວ ຘມ຺ມສວນໍ ໂຆເສຕິ, ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖຕິ, ສຣຠຎ຺ຎໍ ຠຓຕິ, ຕທາ ວຈີກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ຍທາ ກາຍງ຺ຄວາຈງ຺ຄານິ ອໂຈເປຕ຺ວາ ‘ສທ຺ທທານໍ ທສ຺ສາມີ’ຕິ ວິຊ຺ຊມານກວຕ຺ຖຸໍ ມນສາ ປຣິຈ຺ຈຊຕິ, ຕທາ ມໂນກມ຺ມໍ ໂຫຕິ.

ສີລມຍມ຺ປິ ‘ສທ຺ທທານໍ ນາມ ມຍ຺ຫໍ ກຸລວໍໂສ ກຸລຕນ຺ຕິ ກຸລປ຺ປເວຓີ’ຕິ ເຠຣິອາທີຫິ ສຫຕ຺ຖາ ອຸປຫາຣໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ, ເຠຣິອາທີນິ ສຫຕ຺ຖາ ເຈຕິຍງ຺ຄຓາທີສຸ ຐເປນ຺ຕສ຺ສ, ຘມ຺ມກຖິການໍ ສຣເຠສຊ຺ຊໍ ສຫຕ຺ຖາ ທທນ຺ຕສ຺ສ, ວຕ຺ຕສີເສນ ຘມ຺ມສວນໂຆສນຘມ຺ມກຖາກຖນສຣຠຎ຺ຎຠຓນຕ຺ຖາຍ ຈ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ກາຍກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ‘ສທ຺ທທານໍ ນາມ ອມ຺ຫາກໍ ກຸລວໍໂສ ກຸລຕນ຺ຕິ ກຸລປ຺ປເວຓີ, ຄຈ຺ຉຖ, ຕາຕາ, ພຸທ຺ຘຣຕນາທີນໍ ອຸປຫາຣໍ ກໂຣຖາ’ຕິ ອາຓາເປນ຺ຕສ຺ສ ກຸລວໍສວເສເນວ ອຕ຺ຕນາ ຘມ຺ມກຖໍ ວາ ສຣຠຎ຺ຎໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຈ ວຈີກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ‘ສທ຺ທທານໍ ນາມ ມຍ຺ຫໍ ກຸລວໍໂສ ສທ຺ທທານໍ ທສ຺ສາມີ’ຕິ ກາຍງ຺ຄວາຈງ຺ຄານິ ອໂຈເປຕ຺ວາ ມນສາວ ວິຊ຺ຊມານກວຕ຺ຖຸໍ ປຣິຈ຺ຈຊນ຺ຕສ຺ສ ມໂນກມ຺ມໍ ໂຫຕິ.

ຠາວນາມຍມ຺ປິ ຍທາ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕ ສທ຺ເທ ຂຍວຍໍ ປຏ຺ຐເປຕິ ຕທາ ກາຍກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ກາຍງ຺ຄໍ ປນ ອໂຈເປຕ຺ວາ ວາຈາຍ ສມ຺ມສນ຺ຕສ຺ສ ວຈີກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ກາຍງ຺ຄວາຈງ຺ຄໍ ອໂຈເປຕ຺ວາ ມນສາວ ສທ຺ທາຍຕນໍ ສມ຺ມສນ຺ຕສ຺ສ ມໂນກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ກຸສລໍ ຕິວິຘປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸວເສນ ນວຫິ ກມ຺ມທ຺ວາເຣຫິ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ ຘມ຺ມຣາຊາ.

ມູລຄນ຺ຘາທີສຸປິ ຣຊນີຍຄນ຺ຘໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຕີຫິ ນິຍເມເຫຕໍ ກຸສລໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍທາ ມູລຄນ຺ຘາທີສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຄນ຺ຘໍ ລຠິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘວເສນ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ‘ຄນ຺ຘທານໍ ມຍ຺ຫ’ນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘຣຕນາທີນິ ປູເຊຕິ, ຕທາ ທານມຍໍ ໂຫຕີຕິ ສພ຺ພໍ ວຓ຺ຓທາເນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ຄນ຺ຘາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ກຸສລໍ ຕິວິຘປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸວເສນ ນວຫິ ກມ຺ມທ຺ວາເຣຫິ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ ຘມ຺ມຣາຊາ.

ມູລຣສາທີສຸ ປນ ຣຊນີຍຣສໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຕີຫິ ນິຍເມເຫຕໍ ກຸສລໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍທາ ມູລຣສາທີສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຣຊນີຍໍ ຣສວຕ຺ຖຸໍ ລຠິຕ຺ວາ ຣສວເສນ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ‘ຣສທານໍ ມຍ຺ຫ’ນ຺ຕິ ເທຕິ ປຣິຈ຺ຈຊຕິ, ຕທາ ທານມຍໍ ໂຫຕີຕິ ສພ຺ພໍ ວຓ຺ຓທາເນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສີລມເຍ ປເນຕ຺ຖ ‘ສງ຺ຆສ຺ສ ອທຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນໍ ນາມ ອມ຺ຫາກໍ ນ ອາຈິຓ຺ຓ’ນ຺ຕິ ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສານໍ ທາເປຕ຺ວາ ສາທຸຣສໍ ປຣິຠຸຕ຺ຕສ຺ສ ທຸຏ຺ຐຄາມຓິອຠຍຣຎ຺ໂຎ ວຕ຺ຖຸໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຕ຺ຖູນິ ອາຄຕານິ. ອຍເມວ ວິເສໂສ. ເອວໍ ຣສາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ກຸສລໍ ຕິວິຘປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸວເສນ ນວຫິ ກມ຺ມທ຺ວາເຣຫິ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ ຘມ຺ມຣາຊາ.

ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຣມ຺ມເຓປິ ປຖວີຘາຕຸ ເຕໂຊຘາຕຸ ວາໂຍຘາຕູຕິ ຕີຓິ ມຫາຠູຕານິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ ນາມ. ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ເອເຕສໍ ວເສນ ໂຍຊນໍ ອກຕ຺ວາ ມຎ຺ຈປີຐາທິວເສນ ກາຕພ຺ພາ. ຍທາ ຫິ ມຎ຺ຈປີຐາທີສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຣຊນີຍໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພວຕ຺ຖຸໍ ລຠິຕ຺ວາ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພວເສນ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ‘ໂຜຏ຺ຐພ຺ພທານໍ ມຍ຺ຫ’ນ຺ຕິ ເທຕິ ປຣິຈ຺ຈຊຕິ, ຕທາ ທານມຍໍ ໂຫຕີຕິ ສພ຺ພໍ ວຓ຺ຓທາເນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ກຸສລໍ ຕິວິຘປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸວເສນ ນວຫິ ກມ຺ມທ຺ວາເຣຫິ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ ຘມ຺ມຣາຊາ.

ຘມ຺ມາຣມ຺ມເຓ ຉ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການິ ອາຍຕນານິ, ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ, ຕໂຍ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາ, ປນ຺ນຣສ ສຸຂຸມຣູປານິ, ນິພ຺ພານປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ອິເມ ຘມ຺ມາຍຕເນ ປຣິຍາປນ຺ນາ ຈ, ອປຣິຍາປນ຺ນາ ຈ, ຘມ຺ມາ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ນາມ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ເອເຕສໍ ວເສນ ໂຍຊນໍ ອກຕ຺ວາ ໂອຊທານປານທານຊີວິຕທານວເສນ ກາຕພ຺ພາ. ໂອຊາທີສຸ ຫິ ຣຊນີຍໍ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຕີຫິ ນິຍເມເຫຕໍ ກຸສລໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍທາ ‘ໂອຊທານໍ ມຍ຺ຫ’ນ຺ຕິ ສປ຺ປິນວນີຕາທີນິ ເທຕິ, ປານທານນ຺ຕິ ອຏ຺ຐ ປານານິ ເທຕິ, ຊີວິຕທານນ຺ຕິ ສລາກຠຕ຺ຕສງ຺ຆຠຕ຺ຕາທີນິ ເທຕິ, ອຜາສຸການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ເທຕິ, ເວຊ຺ຊໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປຕິ, ຊາລໍ ຜາລາເປຕິ, ກຸມີນໍ ວິທ຺ຘໍສາເປຕິ, ສກຸຓປຎ຺ຊຣໍ ວິທ຺ຘໍສາເປຕິ, ພນ຺ຘນໂມກ຺ຂໍ ກາຣາເປຕິ, ມາຆາຕເຠຣິໍ ຈຣາເປຕິ, ອຎ຺ຎານິປິ ຊີວິຕປຣິຕ຺ຕາຓຕ຺ຖໍ ເອວຣູປານິ ກມ຺ມານິ ກໂຣຕິ ຕທາ ທານມຍໍ ໂຫຕິ. ຍທາ ປນ ‘ໂອຊທານປານທານຊີວິຕທານານິ ມຍ຺ຫໍ ກຸລວໍໂສ ກຸລຕນ຺ຕິ ກຸລປ຺ປເວຓີ’ຕິ ວຕ຺ຕສີເສນ ໂອຊທານາທີນິ ປວຕ຺ເຕຕິ ຕທາ ສີລມຍໍ ໂຫຕິ. ຍທາ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓສ຺ມິໍ ຂຍວຍໍ ປຏ຺ຐເປຕິ ຕທາ ຠາວນາມຍໍ ໂຫຕິ.

ທານມຍໍ ປນ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕມານມ຺ປິ ຍທາ ໂອຊທານປານທານຊີວິຕທານານິ ສຫຕ຺ຖາ ເທຕິ, ຕທາ ກາຍກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ຍທາ ປຸຕ຺ຕທາຣາທໂຍ ອາຓາເປຕ຺ວາ ທາເປຕິ, ຕທາ ວຈີກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ຍທາ ກາຍງ຺ຄວາຈງ຺ຄານິ ອໂຈເປຕ຺ວາ ໂອຊທານປານທານຊີວິຕທານວເສນ ວິຊ຺ຊມານກວຕ຺ຖຸໍ ‘ທສ຺ສາມີ’ຕິ ມນສາ ຈິນ຺ເຕຕິ, ຕທາ ມໂນກມ຺ມໍ ໂຫຕິ.

ຍທາ ປນ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ວິຊ຺ຊມານກວຕ຺ຖຸໍ ກຸລວໍສາທິວເສນ ສຫຕ຺ຖາ ເທຕິ, ຕທາ ສີລມຍໍ ກາຍກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ຍທາ ກຸລວໍສາທິວເສເນວ ປຸຕ຺ຕທາຣາທໂຍ ອາຓາເປຕ຺ວາ ທາເປຕິ, ຕທາ ວຈີກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ຍທາ ກຸລວໍສາທິວເສເນວ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ວິຊ຺ຊມານກວຕ຺ຖຸໍ ‘ທສ຺ສາມີ’ຕິ ມນສາວ ຈິນ຺ເຕຕິ, ຕທາ ມໂນກມ຺ມໍ ໂຫຕິ.

ຈງ຺ກມິຕ຺ວາ ຘມ຺ມາຣມ຺ມເຓ ຂຍວຍໍ ປຏ຺ຐເປນ຺ຕສ຺ສ ປນ ຠາວນາມຍໍ ກາຍກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ກາຍງ຺ຄໍ ອໂຈເປຕ຺ວາ ວາຈາຍ ຂຍວຍໍ ປຏ຺ຐເປນ຺ຕສ຺ສ ວຈີກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ກາຍງ຺ຄວາຈງ຺ຄານິ ອໂຈເປຕ຺ວາ ມນສາວ ຘມ຺ມາຣມ຺ມເຓ ຂຍວຍໍ ປຏ຺ຐເປນ຺ຕສ຺ສ ມໂນກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຠາວນາມຍໍ ກາຍວຈີມໂນກມ຺ມວເສນ ຕິວິຘໍ ໂຫຕິ. ເອວເມຕໍ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ກຸສລໍ ຕິວິຘປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸວເສນ ນວຫິ ກມ຺ມທ຺ວາເຣຫິ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ ຘມ຺ມຣາຊາ.

ເອວມິທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນານາວຕ຺ຖູສຸ ນານາຣມ຺ມຓວເສນ ທີປິຕໍ. ອິທໍ ປນ ເອກວຕ຺ຖຸສ຺ມິມ຺ປິ ນານາຣມ຺ມຓວເສນ ລພ຺ຠຕິເຍວ. ກຖໍ? ຈຕູສຸ ຫິ ປຈ຺ຈເຍສຸ ຈີວເຣ ຉ ອາຣມ຺ມຓານິ ລພ຺ຠນ຺ຕິ – ນວຣຕ຺ຕສ຺ສ ຫິ ຈີວຣສ຺ສ ວຓ຺ໂຓ ມນາໂປ ໂຫຕິ ທສ຺ສນີໂຍ, ອິທໍ ວຓ຺ຓາຣມ຺ມຓໍ. ປຣິໂຠຄກາເລ ປຏປຏສທ຺ທໍ ກໂຣຕິ, ອິທໍ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓໍ. ໂຍ ຕຕ຺ຖ ກາຬກຈ຺ຉກາທິຄນ຺ໂຘ, ອິທໍ ຄນ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ. ຣສາຣມ຺ມຓໍ ປນ ປຣິໂຠຄຣສວເສນ ກຖິຕໍ. ຍາ ຕຕ຺ຖ ສຸຂສມ຺ຜສ຺ສຕາ, ອິທໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ. ຈີວຣໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສຸຂາ ເວທນາ, ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ. ປິຓ຺ຑປາເຕ ຣສາຣມ຺ມຓໍ ນິປ຺ປຣິຍາເຍເນວ ລພ຺ຠຕິ. ເອວໍ ຈຕູສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ນານາຣມ຺ມຓວເສນ ໂຍຊນໍ ກຕ຺ວາ ທານມຍາທິເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອິມສ຺ສ ປນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓເມວ ນິພທ຺ຘໍ, ວິນາ ອາຣມ຺ມເຓນ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ. ທ຺ວາຣໍ ປນ ອນິພທ຺ຘໍ. ກສ຺ມາ? ກມ຺ມສ຺ສ ອນິພທ຺ຘຕ຺ຕາ. ກມ຺ມສ຺ມິຎ຺ຫິ ອນິພທ຺ເຘ ທ຺ວາຣມ຺ປິ ອນິພທ຺ຘເມວ ໂຫຕິ.

ກາມາວຈຣກຸສລໍ ທ຺ວາຣກຖາ

ກາຍກມ຺ມທ຺ວາຣກຖາ

ອິມສ຺ສ ປນຕ຺ຖສ຺ສ ປກາສນຕ຺ຖໍ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ທ຺ວາຣກຖາ ກຖິຕາ. ຕຕ຺ຖ ຕີຓິ ກມ຺ມານິ, ຕີຓິ ກມ຺ມທ຺ວາຣານິ, ປຎ຺ຈ ວິຎ຺ຎາຓານິ, ປຎ຺ຈ ວິຎ຺ຎາຓທ຺ວາຣານິ, ຉ ຜສ຺ສາ, ຉ ຜສ຺ສທ຺ວາຣານິ, ອຏ຺ຐ ອສໍວຣາ, ອຏ຺ຐ ອສໍວຣທ຺ວາຣານິ, ອຏ຺ຐ ສໍວຣາ, ອຏ຺ຐ ສໍວຣທ຺ວາຣານິ, ທສ ກຸສລກມ຺ມປຖາ, ທສ ອກຸສລກມ຺ມປຖາຕິ, ອິທໍ ເອຕ຺ຕກໍ ທ຺ວາຣກຖາຍ ມາຕິກາຐປນໍ ນາມ.

ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ຕີຓິ ກມ຺ມານິ ປຐມໍ ວຸຕ຺ຕານິ, ຕານິ ປນ ຐເປຕ຺ວາ ອາທິໂຕ ຕາວ ຕີຓິ ກມ຺ມທ຺ວາຣານິ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕານິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ກາຍກມ຺ມທ຺ວາຣໍ, ວຈີກມ຺ມທ຺ວາຣໍ, ມໂນກມ຺ມທ຺ວາຣນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ກາໂຍ – ອຸປາທິນ຺ນໂກ, ອາຫາຣສມຸຏ຺ຐາໂນ, ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐາໂນ, ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐາໂນຕິ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂາຍຕນາທີນິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິຍນ຺ຕານິ ອຏ຺ຐ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານຣູປານິປິ, ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານາເນວ ຈຕສ຺ໂສ ຘາຕຸໂຍ ວຓ຺ໂຓ ຄນ຺ໂຘ ຣໂສ ໂອຊາຕິ ອຏ຺ຐ ອຸປາທິນ຺ນກກາໂຍ ນາມ. ຕາເນວ ອຏ຺ຐ ອາຫາຣຊານິ ອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານິກກາໂຍ ນາມ. ອຏ຺ຐ ອຸຕຸຊານິ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານິກກາໂຍ ນາມ. ອຏ຺ຐ ຈິຕ຺ຕຊານິ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານິກກາໂຍ ນາມ.

ເຕສຸ ກາຍກມ຺ມທ຺ວາຣນ຺ຕິ ເນວ ອຸປາທິນ຺ນກກາຍສ຺ສ ນາມໍ ນ ອິຕເຣສໍ. ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐາເນສຸ ປນ ອຏ຺ຐສຸ ຣູເປສຸ ເອກາ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອຕ຺ຖິ, ອິທໍ ກາຍກມ຺ມທ຺ວາຣໍ ນາມ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ກຕມໍ ຕໍ ຣູປໍ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ? ຍາ ກຸສລຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວາ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວາ, ອພ຺ຍາກຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວາ, ອຠິກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ວາ ປຏິກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ວາ, ອາໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ວາ ວິໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ວາ, ສມິຎ຺ເຊນ຺ຕສ຺ສ ວາ ປສາເຣນ຺ຕສ຺ສ ວາ, ກາຍສ຺ສ ຖມ຺ຠນາ ສນ຺ຖມ຺ຠນາ ສນ຺ຖມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ, ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາປນາ ວິຎ຺ຎາປິຕຕ຺ຕໍ, ອິທໍ ຕໍ ຣູປໍ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໗໒໐). ‘ອຠິກ຺ກມິສ຺ສາມິ ປຏິກ຺ກມິສ຺ສາມີ’ຕິ ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍາ ປຖວີຘາຕຸ ອາໂປຘາຕຸ ເຕໂຊຘາຕຸ ວາໂຍຘາຕຸ ຕນ຺ນິສ຺ສິໂຕ ວຓ຺ໂຓ ຄນ຺ໂຘ ຣໂສ ໂອຊາຕິ ອິເມສໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ຣູປກລາປານໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາ ວາໂຍຘາຕຸ, ສາ ອຕ຺ຕນາ ສຫຊາຕໍ ຣູປກາຍໍ ສນ຺ຖມ຺ເຠຕິ ສນ຺ຘາເຣຕິ ຈາເລຕິ ອຠິກ຺ກມາເປຕິ ປຏິກ຺ກມາເປຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອກາວຊ຺ຊນວີຖິຍໍ ສຕ຺ຕສຸ ຊວເນສຸ ປຐມຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐິຕາ ວາໂຍຘາຕຸ ອຕ຺ຕນາ ສຫຊາຕໍ ຣູປກາຍໍ ສນ຺ຖມ຺ເຠຕຸໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ອປຣາປຣໍ ປນ ຈາເລຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ທຸຕິຍາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສຕ຺ຕມຈິຕ຺ເຕນ ປນ ສມຸຏ຺ຐິຕາ ວາໂຍຘາຕຸ ເຫຏ຺ຐາ ຉຫິ ຈິຕ຺ເຕຫິ ສມຸຏ຺ຐິຕໍ ວາໂຍຘາຕຸໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນປຈ຺ຈຍໍ ລຠິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ສຫຊາຕໍ ຣູປກາຍໍ ສນ຺ຖມ຺ເຠຕຸໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ຈາເລຕຸໍ ອຠິກ຺ກມາເປຕຸໍ ປຏິກ຺ກມາເປຕຸໍ ອາໂລກາເປຕຸໍ ວິໂລກາເປຕຸໍ ສມ຺ມິຎ຺ຊາເປຕຸໍ ປສາຣາເປຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ເຕນ ຄມນໍ ນາມ ຊາຍຕິ, ອາຄມນໍ ນາມ ຊາຍຕິ, ຄມນາຄມນໍ ນາມ ຊາຍຕິ. ‘ໂຍຊນໍ ຄໂຕ ທສໂຍຊນໍ ຄໂຕ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອາປຊ຺ຊາເປຕິ.

ຍຖາ ຫິ ສຕ຺ຕຫິ ຍຸເຄຫິ ອາກຑ຺ຒິຕພ຺ເພ ສກເຏ ປຐມຍຸເຄ ຍຸຕ຺ຕໂຄຓາ ຍຸຄໍ ຕາວ ສນ຺ຖມ຺ເຠຕຸໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ຈກ຺ກໍ ປນ ນປວຏ຺ເຏນ຺ຕິ; ທຸຕິຍາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ; ສຕ຺ຕມຍຸເຄ ປນ ໂຄເຓ ໂຍເຊຕ຺ວາ ຍທາ ເຉໂກ ສາຣຖິ ຘຸເຣ ນິສີທິຕ຺ວາ ໂຍຕ຺ຕານິ ອາທາຍ ສພ຺ພປຸຣິມໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປໂຕທລຏ຺ຐິຍາ ໂຄເຓ ອາໂກເຏຕິ, ຕທາ ສພ຺ເພວ ເອກພລາ ຫຸຕ຺ວາ ຘຸຣຎ຺ຈ ສນ຺ຘາເຣນ຺ຕິ ຈກ຺ການິ ຈ ປວຏ຺ເຏນ຺ຕິ. ‘ສກຏໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທສໂຍຊນໍ ວີສຕິໂຍຊນໍ ຄຕາ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອາປາເທນ຺ຕິ – ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານິກກາໂຍ ນ ໂສ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາຍ ປນ ວາໂຍຘາຕຸຍາ ສຫຊາຕໍ ຣູປກາຍໍ ສນ຺ຖມ຺ເຠຕຸໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ຈາເລຕຸໍ ປຈ຺ຈໂຍ ຠວິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ເອໂກ ອາກາຣວິກາໂຣ ອຕ຺ຖິ, ອຍໍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ. ສາ ອຏ຺ຐ ຣູປານິ ວິຍ ນ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາ. ຍຖາ ປນ ອນິຈ຺ຈາທິເຠທານໍ ຘມ຺ມານໍ ຊຣາມຣຓຕ຺ຕາ, ‘‘ຊຣາມຣຓໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນິຈ຺ຈໍ ສງ຺ຂຕ’’ນ຺ຕິອາທິ (ສໍ. ນິ. ໒.໒໐) ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານໍ ຣູປານໍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຕາຍ ສາປິ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາ ນາມ ໂຫຕິ.

ວິຎ຺ຎາປນຕ຺ຕາ ປເນສາ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກິໍ ວິຎ຺ຎາເປຕີຕິ? ເອກໍ ກາຍິກກຣຓໍ. ຈກ຺ຂຸປຖສ຺ມິຎ຺ຫິ ຐິໂຕ ຫຕ຺ຖໍ ວາ ປາທໍ ວາ ອຸກ຺ຂິປຕິ, ສີສໍ ວາ ຠມຸກໍ ວາ ຈາເລຕິ, ອຍໍ ຫຕ຺ຖາທີນໍ ອາກາໂຣ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ. ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ປນ ນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ມໂນວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ເອວ. ຈກ຺ຂຸນາ ຫິ ຫຕ຺ຖວິກາຣາທິວເສນ ວິປ຺ຜນ຺ທມານໍ ວຓ຺ຓາຣມ຺ມຓເມວ ປສ຺ສຕິ. ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ປນ ມໂນທ຺ວາຣິກຈິຕ຺ເຕນ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ເອສ ກາເຣຕິ ມຎ຺ເຎ’ຕິ ຊານາຕິ.

ຍຖາ ຫິ ອຣຎ຺ເຎ ນິທາຆສມເຍ ອຸທກຏ຺ຐາເນ ມນຸສ຺ສາ ‘ອິມາຍ ສຎ຺ຎາຍ ອິຘ ອຸທກສ຺ສ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ຊານິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ ຣຸກ຺ຂຄ຺ເຄ ຕາລປຓ຺ຓາທີນິ ພນ຺ຘາເປນ຺ຕິ, ສຸຣາປານທ຺ວາເຣ ຘຊໍ ອຸສ຺ສາເປນ຺ຕິ, ອຸຈ຺ຈໍ ວາ ປນ ຣຸກ຺ຂໍ ວາໂຕ ປຫຣິຕ຺ວາ ຈາເລຕິ, ອນ຺ໂຕອຸທເກ ມຈ຺ເຉ ຈລນ຺ເຕ ອຸປຣິ ພຸພ຺ພຸຬການິ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ມໂຫຆສ຺ສ ຄຕມຄ຺ຄປຣິຍນ຺ເຕ ຕິຓປຓ຺ຓກສຏໍ ອຸສ຺ສາຣິຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕາລປຓ຺ຓຘຊສາຂາຈລນພຸພ຺ພຸຬກຕິຓປຓ຺ຓກສເຏ ທິສ຺ວາ ຍຖາ ຈກ຺ຂຸນາ ອທິຏ຺ຐມ຺ປິ ‘ເອຕ຺ຖ ອຸທກໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ສຸຣາ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຍໍ ຣຸກ຺ໂຂ ວາເຕນ ປຫໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ອນ຺ໂຕອຸທເກ ມຈ຺ໂຉ ຠວິສ຺ສຕິ, ເອຕ຺ຕກໍ ຐານໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ໂອໂຆ ຄໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ມໂນວິຎ຺ຎາເຓນ ຊານາຕິ, ເອວເມວ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິປິ ນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ມໂນວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາວ. ຈກ຺ຂຸນາ ຫິ ຫຕ຺ຖວິກາຣາທິວເສນ ວິປ຺ຜນ຺ທມານໍ ວຓ຺ຓາຣມ຺ມຓເມວ ປສ຺ສຕິ. ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ປນ ມໂນທ຺ວາຣິກຈິຕ຺ເຕນ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ເອສ ກາເຣຕິ ມຎ຺ເຎ’ຕິ ຊານາຕິ.

ນ ເກວລຎ຺ເຈສາ ວິຎ຺ຎາປນໂຕວ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ. ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໂຕປິ ປນ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິເຍວ ນາມ. ອຍຎ຺ຫິ ປເຣສໍ ອນ຺ຕມໂສ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕານມ຺ປິ ປາກຏາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສນ຺ນິປຕິຕາ ຫິ ໂສຓສິງ຺ຄາລກາກໂຄຓາທໂຍ ທຓ຺ຑໍ ວາ ເລຑ຺ຑຸໍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ປຫຣຓາກາເຣ ທສ຺ສິເຕ ‘ອຍໍ ໂນ ປຫຣິຕຸກາໂມ’ຕິ ຎຕ຺ວາ ເຍນ ວາ ເຕນ ວາ ປລາຍນ຺ຕິ. ປາກາຣກຸຏ຺ຏາທິອນ຺ຕຣິກສ຺ສ ປນ ປຣສ຺ສ ອປາກຏກາໂລປິ ອຕ຺ຖິ. ກິຎ຺ຈາປິ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ອປາກຏາ ສມ຺ມຸຂີຠູຕານໍ ປນ ປາກຏຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິເຍວ ນາມ ໂຫຕິ.

ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານິເກ ປນ ກາເຍ ຈລນ຺ເຕ ຕິສມຸຏ຺ຐານິໂກ ຈລຕິ ນ ຈລຕີຕິ? ໂສປິ ຕເຖວ ຈລຕິ. ຕໍຄຕິໂກ ຕທນຸວຕ຺ຕໂກວ ໂຫຕິ. ຍຖາ ຫິ ອຸທເກ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ອຸທເກ ປຕິຕານິ ສຸກ຺ຂທຓ຺ຑກຕິຓປຓ຺ຓາທີນິປິ ອຸທກຄຕິກາເນວ ຠວນ຺ຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕິຏ຺ຐນ຺ເຕ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ – ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອວເມສາ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐາເນສຸ ຣູເປສຸ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ກາຍກມ຺ມທ຺ວາຣໍ ນາມາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຍາ ປນ ຕສ຺ມິໍ ທ຺ວາເຣ ສິທ຺ຘາ ເຈຕນາ ຍາຍ ປາຓໍ ຫນຕິ, ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍຕິ, ມິຈ຺ຉາຈາຣໍ ຈຣຕິ, ປາຓາຕິປາຕາທີຫິ ວິຣມຕິ, ອິທໍ ກາຍກມ຺ມໍ ນາມ. ເອວໍ ປຣວາທິມ຺ຫິ ສຕິ ກາໂຍ ທ຺ວາຣໍ, ຕມ຺ຫິ ທ຺ວາເຣ ສິທ຺ຘາ ເຈຕນາ ກາຍກມ຺ມໍ ‘ກຸສລໍ ວາ ອກຸສລໍ ວາ’ຕິ ຐເປຕພ຺ພໍ. ປຣວາທິມ຺ຫິ ປນ ອສຕິ ‘ອພ຺ຍາກຕໍ ວາ’ຕິ ຕິກໍ ປູເຣຕ຺ວາວ ຐເປຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ນຄຣທ຺ວາຣໍ ກຕຏ຺ຐາເນເຍວ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອງ຺ຄຸລມຕ຺ຕມ຺ປິ ອປຣາປຣໍ ນ ສງ຺ກມຕິ, ເຕນ ເຕນ ປນ ທ຺ວາເຣນ ມຫາຊໂນ ສຎ຺ຈຣຕິ, ເອວເມວ ທ຺ວາເຣ ທ຺ວາຣໍ ນ ສຎ຺ຈຣຕິ, ກມ຺ມໍ ປນ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ທ຺ວາເຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ຈຣຕິ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

ທ຺ວາເຣ ຈຣນ຺ຕິ ກມ຺ມານິ, ນ ທ຺ວາຣາ ທ຺ວາຣຈາຣິໂນ;

ຕສ຺ມາ ທ຺ວາເຣຫິ ກມ຺ມານິ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວວຕ຺ຖິຕາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກມ຺ເມນາປິ ທ຺ວາຣໍ ນາມໍ ລຠຕິ, ທ຺ວາເຣນາປິ ກມ຺ມໍ. ຍຖາ ຫິ ວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນຏ຺ຐານານິ ວິຎ຺ຎາຓທ຺ວາຣໍ ຜສ຺ສທ຺ວາຣໍ ອສໍວຣທ຺ວາຣໍ ສໍວຣທ຺ວາຣນ຺ຕິ ນາມໍ ລຠນ຺ຕິ, ເອວໍ ກາຍກມ຺ມສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນຏ຺ຐານໍ ກາຍກມ຺ມທ຺ວາຣນ຺ຕິ ນາມໍ ລຠຕິ. ວຈີມໂນກມ຺ມທ຺ວາເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຍຖາ ປນ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ເຂ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ສິມ຺ພລິເທວຕາ ປລາສເທວຕາ ປຸຈິມນ຺ທເທວຕາ ຜນ຺ທນເທວຕາຕິ ເຕນ ເຕນ ຣຸກ຺ເຂນ ນາມໍ ລຠຕິ, ເອວເມວ ກາຍທ຺ວາເຣນ ກຕໍ ກມ຺ມມ຺ປິ ກາຍກມ຺ມນ຺ຕິ ທ຺ວາເຣນ ນາມໍ ລຠຕິ. ວຈີກມ຺ມມໂນກມ຺ເມສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ໂຎ ກາໂຍ, ອຎ຺ຎໍ ກມ຺ມໍ, ກາເຍນ ປນ ກຕຕ຺ຕາ ຕໍ ກາຍກມ຺ມນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕນາຫຸ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍາ –

ກາເຍນ ເຈ ກຕໍ ກມ຺ມໍ, ກາຍກມ຺ມນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ;

ກາໂຍ ຈ ກາຍກມ຺ມຎ຺ຈ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວວຕ຺ຖິຕາ.

ສູຈິຍາ ເຈ ກຕໍ ກມ຺ມໍ, ສູຈິກມ຺ມນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ;

ສູຈິ ຈ ສູຈິກມ຺ມຎ຺ຈ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວວຕ຺ຖິຕາ.

ວາສິຍາ ເຈ ກຕໍ ກມ຺ມໍ, ວາສິກມ຺ມນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ;

ວາສິ ຈ ວາສິກມ຺ມຎ຺ຈ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວວຕ຺ຖິຕາ.

ປຸຣິເສນ ເຈ ກຕໍ ກມ຺ມໍ, ປຸຣິສກມ຺ມນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ;

ປຸຣິໂສ ຈ ປຸຣິສກມ຺ມຎ຺ຈ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວວຕ຺ຖິຕາ.

ເອວເມວໍ.

ກາເຍນ ເຈ ກຕໍ ກມ຺ມໍ, ກາຍກມ຺ມນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ;

ກາໂຍ ຈ ກາຍກມ຺ມຎ຺ຈ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວວຕ຺ຖິຕາຕິ.

ເອວໍ ສນ຺ເຕ ເນວ ທ຺ວາຣວວຕ຺ຖານໍ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ນ ກມ຺ມວວຕ຺ຖານໍ. ກຖໍ? ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍຎ຺ຫິ ‘‘ທ຺ວາເຣ ຈຣນ຺ຕິ ກມ຺ມານີ’’ຕິ ວຈນໂຕ ວຈີກມ຺ມມ຺ປິ ປວຕ຺ຕຕິ, ເຕນສ຺ສາ ກາຍກມ຺ມທ຺ວາຣນ຺ຕິ ວວຕ຺ຖານໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ. ກາຍກມ຺ມຎ຺ຈ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍມ຺ປິ ປວຕ຺ຕຕິ, ເຕນສ຺ສ ກາຍກມ຺ມນ຺ຕິ ວວຕ຺ຖານໍ ນ ຍຸຊ຺ຊຕີ’ຕິ. ‘ໂນ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ກສ຺ມາ? ເຍຠຸຍ຺ຍວຸຕ຺ຕິຕາຍ ເຈວ ຕພ຺ພຫຸລວຸຕ຺ຕິຕາຍ ຈ. ກາຍກມ຺ມເມວ ຫິ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍໍ ປວຕ຺ຕຕິ ນ ອິຕຣານິ, ຕສ຺ມາ ກາຍກມ຺ມສ຺ສ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ປວຕ຺ຕິໂຕ ຕສ຺ສາ ກາຍກມ຺ມທ຺ວາຣຠາໂວ ສິທ຺ໂຘ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາມອມ຺ພວນນາຄວນາທີນໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາມາທິຠາໂວ ວິຍາຕິ ທ຺ວາຣວວຕ຺ຖານໍ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ກາຍກມ຺ມໍ ປນ ກາຍທ຺ວາຣມ຺ຫິເຍວ ພຫຸລໍ ປວຕ຺ຕຕິ ອປ຺ປໍ ວຈີທ຺ວາເຣ. ຕສ຺ມາ ກາຍທ຺ວາເຣ ພຫຸລໍ ປວຕ຺ຕິໂຕ ເອຕສ຺ສ ກາຍກມ຺ມຠາໂວ ສິທ຺ໂຘ, ວນຈຣກຖຸລ຺ລກຸມາຣິກາທິໂຄຈຣານໍ ວນຈຣກາທິຠາໂວ ວິຍາຕິ. ເອວໍ ກມ຺ມວວຕ຺ຖານມ຺ປິ ຍຸຊ຺ຊຕີ’ຕິ.

ກາຍກມ຺ມທ຺ວາຣກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ວຈີກມ຺ມທ຺ວາຣກຖາ

ວຈີກມ຺ມທ຺ວາຣກຖາຍໍ ປນ ເຈຕນາວິຣຕິສທ຺ທວເສນ ຕິວິຘາ ວາຈາ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ວາຈາ ສຸຠາສິຕາ ໂຫຕິ ໂນ ທຸພ຺ຠາສິຕາ, ອນວຊ຺ຊາ ຈ ອນນຸວຊ຺ຊາ ຈ ວິຎ຺ຎູນ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໑໓); ອຍໍ ເຈຕນາວາຈາ ນາມ. ຍາ ‘‘ຈຕູຫິ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕຫິ ອາຣຕິ ວິຣຕິ…ເປ… ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສມ຺ມາວາຈາ’’ຕິ (ວິຠ. ໒໐໖), ອຍໍ ວິຣຕິວາຈາ ນາມ. ‘‘ວາຈາ ຄິຣາ ພ຺ຍປ຺ປໂຖ ອຸທີຣຓໍ ໂຆໂສ ໂຆສກມ຺ມໍ ວາຈາ ວຈີເຠໂທ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໘໕໐), ອຍໍ ສທ຺ທວາຈາ ນາມ. ຕາສຸ ວຈີກມ຺ມທ຺ວາຣນ຺ຕິ ເນວ ເຈຕນາຍ ນາມໍ ນ ວິຣຕິຍາ. ສຫສທ຺ທາ ປນ ເອກາ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອຕ຺ຖິ, ອິທໍ ວຈີກມ຺ມທ຺ວາຣໍ ນາມ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ກຕມໍ ຕໍ ຣູປໍ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ? ຍາ ກຸສລຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ອກຸສລຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ອພ຺ຍາກຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ວາຈາ ຄິຣາ ພ຺ຍປ຺ປໂຖ ອຸທີຣຓໍ ໂຆໂສ ໂຆສກມ຺ມໍ ວາຈາ ວຈີເຠໂທ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ວາຈາ. ຍາ ຕາຍ ວາຈາຍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາປນາ ວິຎ຺ຎາປິຕຕ຺ຕໍ, ອິທໍ ຕໍ ຣູປໍ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໖໓໖).

‘ອິທໍ ວກ຺ຂາມິ ເອຕໍ ວກ຺ຂາມີ’ຕິ ຫິ ວິຕກ຺ກຍໂຕ ວິຕກ຺ກວິປ຺ຜາຣສທ຺ໂທ ນາມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ນ ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ມໂນວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍຕິ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ອາຄໂຕ. ອາຄມຏ຺ຐກຖາສຸ ປນ ‘ວິຕກ຺ກວິປ຺ຜາຣສທ຺ທ’ນ຺ຕິ ວິຕກ຺ກວິປ຺ຜາຣວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວິປ຺ປລປນ຺ຕານໍ ສຸຕ຺ຕປ຺ປມຕ຺ຕາທີນໍ ສທ຺ທໍ; ‘ສຸຕ຺ວາ’ຕິ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ, ຍໍ ວິຕກ຺ກຍໂຕ ຕສ຺ສ ໂສ ສທ຺ໂທ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ; ຕສ຺ສ ວເສນ ‘ເອວມ຺ປິ ເຕ ມໂນ, ອິຕ຺ຖມ຺ປິ ເຕ ມໂນ’ຕິ ອາທິສຕີຕິ ວຕ຺ວາ ວຕ຺ຖູນິປິ ກຖິຕານິ. ປຏ຺ຐາເນປິ ‘‘ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານໍ ສທ຺ທາຍຕນໍ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ອາຄຕໍ. ຕສ຺ມາ ວິນາ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຆຏ຺ຏນາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ອໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ວິຕກ຺ກວິປ຺ຜາຣສທ຺ໂທ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ‘ອິທໍ ວກ຺ຂາມິ ເອຕໍ ວກ຺ຂາມີ’ຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ປນ ຈິຕ຺ຕໍ ປຖວີຘາຕຸ ອາໂປຘາຕຸ ເຕໂຊຘາຕຸ ວາໂຍຘາຕຸ ວຓ຺ໂຓ ຄນ຺ໂຘ ຣໂສ ໂອຊາຕິ ອຏ຺ຐ ຣູປານິ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ເຕສໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາ ປຖວີຘາຕຸ ອຸປາທິນ຺ນກໍ ຆຏ຺ຏຍມານາວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕນ ຘາຕຸສງ຺ຆຏ຺ຏເນນ ສເຫວ ສທ຺ໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ. ອຍໍ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານສທ຺ໂທ ນາມ. ອຍໍ ນ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສາ ປນ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາຍ ປຖວີຘາຕຸຍາ ອຸປາທິນ຺ນກຆຏ຺ຏນສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠູໂຕ ເອໂກ ອາກາຣວິກາໂຣ ອຕ຺ຖິ, ອຍໍ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ. ອິໂຕ ປຣໍ ສາ ອຏ຺ຐ ຣູປານິ ວິຍ ນ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອິຘາປິ ຫິ ‘ຕິສ຺ສ, ທຕ຺ຕ, ມິຕ຺ຕາ’ຕິ ປກ຺ໂກສນ຺ຕສ຺ສ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ມໂນທ຺ວາຣິກຈິຕ຺ເຕນ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ເອສ ກາເຣຕິ ມຎ຺ເຎ’ຕິ ຊານາຕິ. ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວິຍ ຈ ອຍມ຺ປິ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕານມ຺ປິ ປາກຏາ ໂຫຕິ. ‘ເອຫິ, ຍາຫີ’ຕິ ຫິ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕາປິ ‘ອິທໍ ນາເມສ ກາເຣຕິ ມຎ຺ເຎ’ຕິ ຎຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ເຈວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ຈ. ຕິສມຸຏ຺ຐານິກກາຍໍ ຈາເລຕິ ນ ຈາເລຕີຕິ, ອຍໍ ປນ ວາໂຣ ອິຘ ນ ລພ຺ຠຕິ. ປຸຣິມຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາຍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນກິຈ຺ຈມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ. ຍາ ປນ ຕສ຺ມິໍ ວຈີທ຺ວາເຣ ສິທ຺ຘາ ເຈຕນາ, ຍາຍ ມຸສາ ກເຖຕິ, ເປສຸຎ຺ຎໍ ກເຖຕິ, ຜຣຸສໍ ກເຖຕິ, ສມ຺ຜໍ ປລປຕິ, ມຸສາວາທາທີຫິ ວິຣມຕິ, ອິທໍ ວຈີກມ຺ມໍ ນາມ. ອິໂຕ ປຣໍ ສພ຺ພໍ ກມ຺ມວວຕ຺ຖານຎ຺ຈ ທ຺ວາຣວວຕ຺ຖານຎ຺ຈ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ວຈີກມ຺ມທ຺ວາຣກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ມໂນກມ຺ມທ຺ວາຣກຖາ

ມໂນກມ຺ມທ຺ວາຣກຖາຍໍ ປນ ກາມາວຈຣາທິວເສນ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ມໂນ ມໂນ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ກາມາວຈໂຣ ຈຕຸປຎ຺ຎາສວິໂຘ ໂຫຕິ, ຣູປາວຈໂຣ ປນ຺ນຣສວິໂຘ, ອຣູປາວຈໂຣ ທ຺ວາທສວິໂຘ, ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ ອຏ຺ຐວິໂຘຕິ ສພ຺ໂພປິ ເອກູນນວຸຕິວິໂຘ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຍໍ ນາມ ມໂນ ມໂນທ຺ວາຣໍ ນ ໂຫຕີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ຍຖາ ຫິ ອຍໍ ນາມ ເຈຕນາ ກມ຺ມໍ ນ ໂຫຕີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ອນ຺ຕມໂສ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາປິ ຫິ ເຈຕນາ ມຫາປກຣເຓ ກມ຺ມນ຺ຕ຺ເວວ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ, ເອວເມວ ອຍໍ ນາມ ມໂນ ມໂນທ຺ວາຣໍ ນ ໂຫຕີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ.

ເອຕ຺ຖາຫ – ກມ຺ມໍ ນາເມຕໍ ກິໍ ກໂຣຕີຕິ? ອາຍູຫຕິ, ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ປິຓ຺ຑໍ ກໂຣຕິ, ເຈເຕຕິ, ກປ຺ເປຕິ, ປກປ຺ເປຕີຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓເຈຕນາ ກິໍ ອາຍູຫຕິ, ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ປິຓ຺ຑໍ ກໂຣຕິ, ເຈເຕຕິ, ກປ຺ເປຕິ, ປກປ຺ເປຕີຕິ?. ສຫຊາຕຘມ຺ເມ. ສາປິ ຫິ ສຫຊາເຕ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ເຘ ອາຍູຫຕິ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ ປິຓ຺ຑໍ ກໂຣຕິ ເຈເຕຕິ ກປ຺ເປຕິ ປກປ຺ເປຕີຕິ. ກິໍ ວາ ອິມິນາ ວາເທນ? ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກວເສນ ເຫຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິທໍ ປເນຕ຺ຖ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ – ເຕຠູມກກຸສລາກຸສໂລ ເອກູນຕິໍສວິໂຘ ມໂນ ມໂນກມ຺ມທ຺ວາຣໍ ນາມ. ຍາ ປນ ຕສ຺ມິໍ ມໂນທ຺ວາເຣ ສິທ຺ຘາ ເຈຕນາ ຍາຍ ອຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາທມິຈ຺ຉາທສ຺ສນານິ ເຈວ ອນຠິຊ຺ຌາອພ຺ຍາປາທສມ຺ມາທສ຺ສນານິ ຈ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອິທໍ ມໂນກມ຺ມໍ ນາມ. ອິໂຕ ປຣໍ ສພ຺ພໍ ກມ຺ມວວຕ຺ຖານຎ຺ຈ ທ຺ວາຣວວຕ຺ຖານຎ຺ຈ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ. ອິມານິ ຕີຓິ ກມ຺ມທ຺ວາຣານິ ນາມ.

ມໂນກມ຺ມທ຺ວາຣກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ກມ຺ມກຖາ

ອິທານິ ຍານິ ຕີຓິ ກມ຺ມານິ ຐເປຕ຺ວາ ອິມານິ ກມ຺ມທ຺ວາຣານິ ທສ຺ສິຕານິ, ຕານິ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ອວເສສສ຺ສ ທ຺ວາຣກຖາຍ ມາຕິກາຐປນສ຺ສ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ ໂຫຕິ. ຕີຓິ ຫິ ກມ຺ມານິ – ກາຍກມ຺ມໍ ວຈີກມ຺ມໍ ມໂນກມ຺ມນ຺ຕິ. ກິໍ ປເນຕໍ ກມ຺ມໍ ນາມາຕິ? ເຈຕນາ ເຈວ, ເອກຈ຺ເຈ ຈ ເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກາ ຘມ຺ມາ. ຕຕ຺ຖ ເຈຕນາຍ ກມ຺ມຠາເວ ອິມານິ ສຸຕ຺ຕານິ –

‘‘ເຈຕນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ວທາມິ, ເຈຕຍິຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ ກາເຍນ ວາຈາຍ ມນສາ’’ (ອ. ນິ. ໖.໖໓; ກຖາ. ໕໓໙). ‘‘ກາເຍ ວາ ຫິ, ອານນ຺ທ, ສຕິ ກາຍສຎ຺ເຈຕນາເຫຕຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ, ວາຈາຍ ວາ, ອານນ຺ທ, ສຕິ ວຈີສຎ຺ເຈຕນາເຫຕຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ; ມເນ ວາ, ອານນ຺ທ, ສຕິ ມໂນສຎ຺ເຈຕນາເຫຕຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ’’ (ສໍ. ນິ. ໒.໒໕; ອ. ນິ. ໔.໑໗໑). ‘‘ຕິວິຘາ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາຍສຎ຺ເຈຕນາ ອກຸສລໍ ກາຍກມ຺ມໍ ທຸກ຺ຂຸທ຺ຣຍໍ, ທຸກ຺ຂວິປາກໍ; ຈຕຸພ຺ພິຘາ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຈີສຎ຺ເຈຕນາ…ເປ… ຕິວິຘາ, ຠິກ຺ຂເວ, ມໂນສຎ຺ເຈຕນາ ອກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມໍ ທຸກ຺ຂຸທ຺ຣຍໍ ທຸກ຺ຂວິປາກໍ ຕິວິຘາ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາຍສຎ຺ເຈຕນາ ກຸສລໍ ກາຍກມ຺ມໍ ສຸຂຸທ຺ຣຍໍ ສຸຂວິປາກໍ ຈຕຸພ຺ພິຘາ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຈີສຎ຺ເຈຕນາ…ເປ… ຕິວິຘາ, ຠິກ຺ຂເວ, ມໂນສຎ຺ເຈຕນາ, ກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມໍ ສຸຂຸທ຺ຣຍໍ ສຸຂວິປາກໍ’’ (ກຖາ. ໕໓໙; ອ. ນິ. ໑໐.໒໑໗ ໂຖກໍ ວິສທິສໍ). ‘‘ສຈາຍໍ, ອານນ຺ທ, ສມິທ຺ຘິ ໂມຆປຸຣິໂສ ປາຏລິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສ ເອວໍ ປຸຏ຺ໂຐ ເອວໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ – ສຎ຺ເຈຕນິຍໍ, ອາວຸໂສ ປາຏລິປຸຕ຺ຕ, ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ກາເຍນ ວາຈາຍ ມນສາ, ສຸຂເວທນີຍໍ ສຸຂໍ ໂສ ເວທຍຕິ…ເປ… ອທຸກ຺ຂມສຸຂເວທນີຍໍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ໂສ ເວທຍຕີຕິ; ເອວໍ ພ຺ຍາກຣມາໂນ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ສມິທ຺ຘິ ໂມຆປຸຣິໂສ ປາຏລິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສ ສມ຺ມາ ພ຺ຍາກຣມາໂນ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໓໐໐; ກຖາ. ໕໓໙).

ອິມານິ ຕາວ ເຈຕນາຍ ກມ຺ມຠາເວ ສຸຕ຺ຕານິ. ເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມານໍ ປນ ກມ຺ມຠາໂວ ກມ຺ມຈຕຸກ຺ເກນ ທີປິໂຕ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມານິ ມຍາ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວທິຕານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫໍ ກຓ຺ຫວິປາກໍ, ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ສຸກ຺ກໍ ສຸກ຺ກວິປາກໍ, ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກວິປາກໍ, ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ອກຓ຺ຫໍ ອສຸກ຺ກໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກວິປາກໍ ກມ຺ມກ຺ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໓໒-໒໓໓).… ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ອກຓ຺ຫໍ ອສຸກ຺ກໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກວິປາກໍ ກມ຺ມກ຺ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ? ຍທິທໍ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ – ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ…ເປ… ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ອກຓ຺ຫໍ ອສຸກ຺ກໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກວິປາກໍ ກມ຺ມກ຺ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໓໘).… ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ອກຓ຺ຫໍ ອສຸກ຺ກໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກວິປາກໍ ກມ຺ມກ຺ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ? ອຍເມວ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ – ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ …ເປ… ສມ຺ມາສມາຘິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ອກຓ຺ຫໍ ອສຸກ຺ກໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກວິປາກໍ ກມ຺ມກ຺ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໓໗).

ເອວໍ ອິເມ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄມຄ຺ຄງ຺ຄປ຺ປເຠທໂຕ ປນ຺ນຣສ ຘມ຺ມາ ກມ຺ມຈຕຸກ຺ເກນ ທີປິຕາ. ອຠິຊ຺ຌາ, ພ຺ຍາປາໂທ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ, ອນຠິຊ຺ຌາ, ອພ຺ຍາປາໂທ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີຕິ ອິເມຫິ ປນ ຉຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກວີສຕິ ເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກາ ຘມ຺ມາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຖ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ໂຄ ຠຊາປິຍມາໂນ ກາຍກມ຺ມາທີນິ ຕີຓິ ກມ຺ມານິ ຠຊຕິ. ຍຎ຺ຫິ ກາເຍນ ທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ ອຊ຺ຌາຈຣຕິ, ຕມ຺ຫາ ສໍວໂຣ ກາຍິໂກຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍໍ ວາຈາຍ ທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ ອຊ຺ຌາຈຣຕິ, ຕມ຺ຫາ ສໍວໂຣ ວາຈສິໂກຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິຕິ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ກາຍກມ຺ມໍ, ສມ຺ມາວາຈາ ວຈີກມ຺ມໍ. ເອຕສ຺ມິໍ ທ຺ວເຍ ຄຫິເຕ ສມ຺ມາອາຊີໂວ ຕປ຺ປກ຺ຂິກຕ຺ຕາ ຄຫິໂຕວ ໂຫຕິ. ຍໍ ປນ ມເນນ ທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ ອຊ຺ຌາຈຣຕິ, ຕມ຺ຫາ ສໍວໂຣ ມານສິໂກຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂສ ທິຏ຺ຐິສງ຺ກປ຺ປວາຍາມສຕິສມາຘິວເສນ ປຎ຺ຈວິໂຘ ໂຫຕິ. ອຍໍ ປຎ຺ຈວິໂຘປິ ມໂນກມ຺ມໍ ນາມ. ເອວໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ໂຄ ຠຊາປິຍມາໂນ ຕີຓິ ກມ຺ມານິ ຠຊຕິ.

ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ທ຺ວາຣສໍສນ຺ທນໍ ນາມ ໂຫຕິ. ກາຍວຈີທ຺ວາເຣສຸ ຫິ ໂຈປນໍ ປຕ຺ວາ ກມ຺ມປຖໍ ອປ຺ປຕ຺ຕມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ, ມໂນທ຺ວາເຣ ຈ ສມຸທາຈາຣໍ ປຕ຺ວາ ກມ຺ມປຖໍ ອປ຺ປຕ຺ຕມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ; ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍຕໍທ຺ວາຣປກ຺ຂິກເມວ ອກໍສຸ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ນໂຍ – ໂຍ ‘ມິຄວໍ ຄມິສ຺ສາມີ’ຕິ ຘນຸໍ ສຊ຺ເຊຕິ, ຊິຍໍ ວຏ຺ເຏຕິ, ສຕ຺ຕິໍ ນິເສຕິ, ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ວຕ຺ຖໍ ປຣິທຫຕິ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ກາຍທ຺ວາເຣ ໂຈປນໍ ປຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂສ ອຣຎ຺ເຎ ທິວສໍ ຈຣິຕ຺ວາ ອນ຺ຕມໂສ ສສພິຬາຣມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ລຠຕິ, ອິທໍ ອກຸສລໍ ກາຍກມ຺ມໍ ນາມ ໂຫຕິ ນ ໂຫຕີຕິ? ນ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ກມ຺ມປຖໍ ອປ຺ປຕ຺ຕຕາຍ. ເກວລໍ ປນ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ມຈ຺ຉຄ຺ຄຫຓາທີ ສຸປໂຍເຄສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ວຈີທ຺ວາເຣປິ ‘ມິຄວໍ ຄມິສ຺ສາມິ’ ‘ເວເຄນ ຘນຸອາທີນິ ສຊ຺ເຊຖາ’ຕິ ອາຓາເປຕ຺ວາ ປຸຣິມນເຍເນວ ອຣຎ຺ເຎ ກິຎ຺ຈິ ອລຠນ຺ຕສ຺ສ ກິຎ຺ຈາປິ ວຈີທ຺ວາເຣ ໂຈປນໍ ປຕ຺ຕໍ, ກມ຺ມປຖໍ ອປ຺ປຕ຺ຕຕາຍ ປນ ກາຍກມ຺ມໍ ນ ໂຫຕິ. ເກວລໍ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ມໂນທ຺ວາເຣ ປນ ວຘກເຈຕນາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນມຕ຺ຕາຍ ເອວ ກມ຺ມປຖເຠໂທວ ໂຫຕິ. ໂສ ຈ ໂຂ ພ຺ຍາປາທວເສນ ນ ປາຓາຕິປາຕວເສນ. ອກຸສລຎ຺ຫິ ກາຍກມ຺ມໍ ກາຍວຈີທ຺ວາເຣສຸ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ນ ມໂນທ຺ວາເຣ; ຕຖາ ອກຸສລໍ ວຈີກມ຺ມໍ. ອກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມໍ ປນ ຕີສຸປິ ທ຺ວາເຣສຸ ສມຸຏ຺ຐາຕິ; ຕຖາ ກຸສລານິ ກາຍວຈີມໂນກມ຺ມານິ.

ກຖໍ? ສຫຕ຺ຖາ ຫິ ປາຓໍ ຫນນ຺ຕສ຺ສ ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍນ຺ຕສ຺ສ ມິຈ຺ຉາຈາຣໍ ຈຣນ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ມໍ ກາຍກມ຺ມເມວ ໂຫຕິ. ທ຺ວາຣມ຺ປິ ກາຍທ຺ວາຣເມວ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຕາວ ອກຸສລໍ ກາຍກມ຺ມໍ ກາຍທ຺ວາເຣ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ເຕຫິ ປນ ຈິຕ຺ເຕຫິ ສຫຊາຕາ ອຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາທມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂຍ ເຈຕນາປກ຺ຂິກາ ວາ ຠວນ຺ຕິ, ອພ຺ໂພຫາຣິກາ ວາ. ‘ຄຈ຺ຉ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຫິ, ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠຓ຺ຑໍ ອວຫຣາ’ຕິ ອາຓາເປນ຺ຕສ຺ສ ປນ ກມ຺ມໍ ກາຍກມ຺ມໍ ໂຫຕິ, ທ຺ວາຣໍ ປນ ວຈີທ຺ວາຣໍ. ເອວໍ ອກຸສລໍ ກາຍກມ຺ມໍ ວຈີທ຺ວາເຣ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ເຕຫິ ປນ ຈິຕ຺ເຕຫິ ສຫຊາຕາ ອຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາທມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂຍ ເຈຕນາປກ຺ຂິກາ ວາ ຠວນ຺ຕິ ອພ຺ໂພຫາຣິກາ ວາ. ເອຕ຺ຕກາ ອາຈຣິຍານໍ ສມານຕ຺ຖກຖາ ນາມ.

ວິຕຓ຺ຑວາທີ ປນາຫ – ‘ອກຸສລໍ ກາຍກມ຺ມໍ ມໂນທ຺ວາເຣປິ ສມຸຏ຺ຐາຕີ’ຕິ. ໂສ ‘ຕໂຍ ສງ຺ຄເຫ ອາຣຸຬ຺ຫໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອາຫຣາຫີ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ອິທໍ ກຸລຸມ຺ພສຸຕ຺ຕໍ ນາມ ອາຫຣິ –

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ອິທ຺ຘິມາ ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ກຸຈ຺ຉິຄຕໍ ຄພ຺ຠໍ ປາປເກນ ມນສາ ອນຸເປກ຺ຂໂກ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຍໍ ກຸຈ຺ຉິຄໂຕ ຄພ຺ໂຠ ນ ໂສຕ຺ຖິນາ ອຠິນິກ຺ຂເມຍ຺ຍາ’ຕິ. ເອວໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸລຸມ຺ພສ຺ສ ອຸປຆາໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘ເອວໍ ຈິນ຺ຕິຕມຕ຺ເຕເຍວ ມນສາ ກຸຈ຺ຉິຄໂຕ ຄພ຺ໂຠ ເຜຓປິຓ຺ໂຑ ວິຍ ວິລີຍຕິ. ເອຕ຺ຖ ກຸໂຕ ກາຍງ຺ຄໂຈປນໍ ວາ ວາຈງ຺ຄໂຈປນໍ ວາ? ມໂນທ຺ວາຣສ຺ມິໍເຍວ ປນ ອິທໍ ອກຸສລໍ ກາຍກມ຺ມໍ ສມຸຏ຺ຐາຕີ’ຕິ.

ຕເມນໍ ‘ຕວ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ຕຸລຍິສ຺ສາມາ’ຕິ ວຕ຺ວາ ເອວໍ ຕຸລຍິໍສຸ – ‘ຕ຺ວໍ ອິທ຺ຘິຍາ ປຣູປຆາຕໍ ວເທສິ. ອິທ຺ຘິ ນາມ ເຈສາ – ອຘິຏ຺ຐານິທ຺ຘິ, ວິກຸພ຺ພນິທ຺ຘິ, ມໂນມຍິທ຺ຘິ, ຎາຓວິປ຺ຜາຣິທ຺ຘິ, ສມາຘິວິປ຺ຜາຣິທ຺ຘິ, ອຣິຍິທ຺ຘິ, ກມ຺ມວິປາກຊິທ຺ຘິ, ປຸຎ຺ຎວໂຕ ອິທ຺ຘິ, ວິຊ຺ຊາມຍິທ຺ຘິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມາປໂຍຄປຈ຺ຈຍາ ອິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ອິທ຺ຘີຕິ ທສວິຘາ (ປຏິ. ມ. ໓.໑໐). ຕຕ຺ຖ ກຕຣໍ ອິທ຺ຘິໍ ວເທສີ’ຕິ? ‘ຠາວນາມຍ’ນ຺ຕິ. ‘ກິໍ ປນ ຠາວນາມຍິທ຺ຘິຍາ ປຣູປຆາຕກມ຺ມໍ ໂຫຕີ’ຕິ? ‘ອາມ, ເອກຈ຺ເຈ ອາຈຣິຍາ ເອກວາຣໍ ໂຫຕີ’ຕິ; ວທນ຺ຕິ ຍຖາ ຫິ ປຣໍ ປຫຣິຕຸກາເມນ ອຸທກຠຣິເຕ ຆເຏ ຂິຕ຺ເຕ ຆໂຏປິ ຠິຊ຺ຊຕິ, ອຸທກມ຺ປິ ນສ຺ສຕິ, ເອວເມວ ຠາວນາມຍິທ຺ຘິຍາ ເອກວາຣໍ ປຣູປຆາຕກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປນ ສາ ນສ຺ສຕີຕິ. ອຖ ນໍ ‘ຠາວນາມຍິທ຺ຘິຍາ ເນວ ເອກວາຣໍ ນ ທ຺ເວ ວາເຣ ປຣູປຆາຕກມ຺ມໍ ໂຫຕີ’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ສຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ – ‘ຠາວນາມຍິທ຺ຘິ ກິໍ ກຸສລາ, ອກຸສລາ, ອພ຺ຍາກຕາ? ສຸຂາຍ ເວທນາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ, ທຸກ຺ຂາຍ ເວທນາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເວທນາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ? ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣາ, ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ຕາ, ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣາ? ກາມາວຈຣາ, ຣູປາວຈຣາ, ອຣູປາວຈຣາ’ຕິ?

ອິມໍ ປນ ປຎ຺ຫໍ ໂຍ ຊານາຕິ ໂສ ເອວໍ ວກ຺ຂຕິ – ‘ຠາວນາມຍິທ຺ຘິ ກຸສລາ ວາ ໂຫຕິ, ອພ຺ຍາກຕາ ວາ; ອທຸກ຺ຂມສຸຂເວທນີຍາ ເອວ, ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣາ ເອວ, ຣູປາວຈຣາ ເອວາ’ຕິ. ໂສ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ‘ປາຓາຕິປາຕເຈຕນາ ກຸສລາທີສຸ ກຕຣໍ ໂກຏ຺ຐາສໍ ຠຊຕີ’ຕິ? ຊານນ຺ໂຕ ວກ຺ຂຕິ – ‘ປາຓາຕິປາຕເຈຕນາ ອກຸສລາ ເອວ, ທຸກ຺ຂເວທນີຍາ ເອວ, ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣາ ເອວ ກາມາວຈຣາ ເອວາ’ຕິ. ‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຕວ ປຎ຺ໂຫ ເນວ ກຸສລຕ຺ຕິເກນ ສເມຕິ, ນ ເວທນາຕ຺ຕິເກນ, ນ ວິຕກ຺ກຕ຺ຕິເກນ, ນ ຠູມນ຺ຕເຣນາ’ຕິ.

‘ກິໍ ປນ ເອວໍ ມຫນ຺ຕໍ ສຸຕ຺ຕໍ ນິຣຕ຺ຖກ’ນ຺ຕິ? ‘ໂນ ນິຣຕ຺ຖກໍ; ຕ຺ວໍ ປນສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ນ ຊານາສິ. ‘‘ອິທ຺ຘິມາ ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຫິ ເນວ ຠາວນາມຍິທ຺ຘິ ອຘິປ຺ເປຕາ, ອາຖພ຺ພຓິທ຺ຘິ ປນ ອຘິປ຺ເປຕາ. ສາ ຫິ ເອຕ຺ຖ ລພ຺ຠມານາ ລພ຺ຠຕິ. ສາ ປນ ກາຍວຈີທ຺ວາຣານິ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ອາຖພ຺ພຓິທ຺ຘິກາ ຫິ ສຕ຺ຕາຫໍ ອໂລຓກໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ທພ຺ເພ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ປຖວິຍໍ ສຍມານາ ຕປໍ ຈຣິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ສຸສານຠູມິໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ປເທ ຐຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖໍ ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ມຸເຂນ ວິຊ຺ຊໍ ປຣິຊປ຺ປນ຺ຕິ. ອຖ ເນສໍ ກມ຺ມໍ ສມິຊ຺ຌຕິ. ເອວໍ ອຍມ຺ປິ ອິທ຺ຘິ ກາຍວຈີທ຺ວາຣານິ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ. ‘ນ ກາຍກມ຺ມໍ ມໂນທ຺ວາເຣ ສມຸຏ຺ຐາຕີ’ຕິ ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ.

ຫຕ຺ຖມຸທ຺ທາຍ ປນ ມຸສາວາທາທີນິ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ມໍ ວຈີກມ຺ມໍ, ທ຺ວາຣໍ ປນ ກາຍທ຺ວາຣໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອກຸສລໍ ວຈີກມ຺ມມ຺ປິ ກາຍທ຺ວາເຣ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ເຕຫິ ປນ ຈິຕ຺ເຕຫິ ສຫຊາຕາ ອຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາທມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂຍ ເຈຕນາປກ຺ຂິກາ ວາ ຠວນ຺ຕິ, ອພ຺ໂພຫາຣິກາ ວາ. ວຈີເຠທໍ ປນ ກຕ຺ວາ ມຸສາວາທາທີນິ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ມມ຺ປິ ວຈີກມ຺ມໍ ທ຺ວາຣມ຺ປິ ວຈີທ຺ວາຣເມວ. ເອວໍ ອກຸສລໍ ວຈີກມ຺ມໍ ວຈີທ຺ວາເຣ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ເຕຫິ ປນ ຈິຕ຺ເຕຫິ ສຫຊາຕາ ອຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາທມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂຍ ເຈຕນາປກ຺ຂິກາ ວາ ຠວນ຺ຕິ ອພ຺ໂພຫາຣິກາ ວາ. ເອຕ຺ຕກາ ອາຈຣິຍານໍ ສມານຕ຺ຖກຖາ ນາມ.

ວິຕຓ຺ຑວາທີ ປນາຫ – ‘ອກຸສລໍ ວຈີກມ຺ມໍ ມໂນທ຺ວາເຣປິ ສມຸຏ຺ຐາຕີ’ຕິ. ໂສ ‘ຕໂຍ ສງ຺ຄເຫ ອາຣຸຬ຺ຫໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອາຫຣາຫີ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ອິທໍ ອຸໂປສຖກ຺ຂນ຺ຘກໂຕ ສຸຕ຺ຕໍ ອາຫຣິ –

‘‘ໂຍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ຍາວຕຕິຍໍ ອນຸສ຺ສາວິຍມາເນ ສຣມາໂນ ສນ຺ຕິໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ນາວິກເຣຍ຺ຍ ສມ຺ປຊານມຸສາວາທສ຺ສ ໂຫຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໓໔).

ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘ເອວໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອນາວິກໂຣນ຺ໂຕ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕວ ອຎ຺ຎໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ເອຕ຺ຖ ກຸໂຕ ກາຍງ຺ຄໂຈປນໍ ວາ ວາຈງ຺ຄໂຈປນໍ ວາ? ມໂນທ຺ວາຣສ຺ມິໍເຍວ ປນ ອິທໍ ອກຸສລໍ ວຈີກມ຺ມໍ ສມຸຏ຺ຐາຕີ’ຕິ.

ໂສ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ‘ກິໍ ປເນຕໍ ສຸຕ຺ຕໍ ເນຍ຺ຍຕ຺ຖໍ ອຸທາຫຸ ນີຕຕ຺ຖ’ນ຺ຕິ? ‘ນີຕຕ຺ຖເມວ ມຍ຺ຫໍ ສຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ. ໂສ ‘ມາ ເອວໍ ອວຈ, ຕຸລຍິສ຺ສາມສ຺ສ ອຕ຺ຖ’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ເອວໍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ – ‘ສມ຺ປຊານມຸສາວາເທ ກິໍ ໂຫຕີ’ຕິ? ຊານນ຺ໂຕ ‘ສມ຺ປຊານມຸສາວາເທ ທຸກ຺ກຏໍ ໂຫຕີ’ຕິ ວກ຺ຂຕິ. ຕໂຕ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘ວິນຍສ຺ສ ທ຺ເວ ມູລານິ – ກາໂຍ ຈ ວາຈາ ຈ; ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຫິ ສພ຺ພາປຕ຺ຕິໂຍ ອິເມສຸເຍວ ທ຺ວີສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ, ມໂນທ຺ວາເຣ ອາປຕ຺ຕິປຎ຺ຎປນໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕ຺ວໍ ອຕິວິຍ ວິນເຍ ປກຕຎ຺ຎູ, ໂຍ ສຕ຺ຖາຣາ ອປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ຐາເນ ອາປຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎເປສິ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂສິ, ຊິນຈກ຺ກໍ ປຫຣສີ’ຕິອາທິວຈເນຫິ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ – ‘ສມ຺ປຊານມຸສາວາໂທ ກິຣິຍໂຕ ສມຸຏ຺ຐາຕິ ອຸທາຫຸ ອກິຣິຍໂຕ’ຕິ? ຊານນ຺ໂຕ ‘ກິຣິຍໂຕ’ຕິ ວກ຺ຂຕິ. ຕໂຕ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ‘ອນາວິກໂຣນ຺ໂຕ ກຕຣໍ ກິຣິຍໍ ກໂຣຕີ’ຕິ? ອທ຺ຘາ ຫິ ກິຣິຍໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ວິຆາຕໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ຕໂຕ ອິມສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ເຖນ ສຎ຺ຎາເປຕພ຺ໂພ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ຍ຺ວາຍໍ ‘ສມ຺ປຊານມຸສາວາໂທ ໂຫຕີ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ອາປຕ຺ຕິໂຕ ກິໍ ໂຫຕິ? ‘ກຕຣາປຕ຺ຕິ ໂຫຕີ’ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘ທຸກ຺ກຏາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ’. ສາ ຈ ໂຂ ນ ມຸສາວາທລກ຺ຂເຓນ, ຠຄວໂຕ ປນ ວຈເນນ ວຈີທ຺ວາເຣ ອກິຣິຍສມຸຏ຺ຐານາ ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ອນາລປນ຺ໂຕ ມນຸເຊນ ເກນຈິ,

ວາຈາຄິຣໍ ໂນ ຈ ປເຣ ຠເຓຍ຺ຍ;

ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ວາຈສິກໍ ນ ກາຍິກໍ,

ປຎ຺ຫາ ເມສາ ກຸສເລຫິ ຈິນ຺ຕິຕາ’’ຕິ. (ປຏິ. ໔໗໙);

ເອວໍ ອກຸສລໍ ວຈີກມ຺ມໍ ນ ມໂນທ຺ວາເຣ ສມຸຏ຺ຐາຕີຕິ ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ.

ຍທາ ປນ ອຠິຊ຺ຌາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ກາຍງ຺ຄໍ ໂຈເປນ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖຄ຺ຄາຫາທີນິ ກໂຣຕິ, ພ຺ຍາປາທສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ທຓ຺ຑປຣາມາສາທີນິ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ‘ຂນ຺ທສິວາທໂຍ ເສຏ຺ຐາ’ຕິ ເຕສໍ ອຠິວາທນອຎ຺ຊລິກມ຺ມຠູຕປີຐກປຣິຠຓ຺ຑາທີນິ ກໂຣຕິ, ຕທາ ກມ຺ມໍ ມໂນກມ຺ມໍ ໂຫຕິ, ທ຺ວາຣໍ ປນ ກາຍທ຺ວາຣໍ. ເອວໍ ອກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມໍ ກາຍທ຺ວາເຣ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ເຈຕນາ ປເນຕ຺ຖ ອພ຺ໂພຫາຣິກາ.

ຍທາ ປນ ອຠິຊ຺ຌາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວາຈງ຺ຄໍ ໂຈເປນ຺ໂຕ ‘ອໂຫ ວຕ ຍໍ ປຣສ຺ສ, ຕໍ ມມສ຺ສາ’ຕິ ປຣວິຕ຺ຕູປກຣຓໍ ອຠິຊ຺ຌາຍຕິ, ພ຺ຍາປາທສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ‘ອິເມ ສຕ຺ຕາ ຫຎ຺ຎນ຺ຕຸ ວາ, ພຊ຺ຌນ຺ຕຸ ວາ, ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊນ຺ຕຸ ວາ, ມາ ວາ ອເຫສຸ’ນ຺ຕິ ວທຕິ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ‘ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນໍ, ນຕ຺ຖິ ຍິຏ຺ຐ’ນ຺ຕິອາທີນິ ວທຕິ, ຕທາ ກມ຺ມໍ ມໂນກມ຺ມໍ ໂຫຕິ, ທ຺ວາຣໍ ປນ ວຈີທ຺ວາຣໍ. ເອວໍ ອກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມໍ ວຈີທ຺ວາເຣ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ເຈຕນາ ປເນຕ຺ຖ ອພ຺ໂພຫາຣິກາ.

ຍທາ ປນ ກາຍງ຺ຄວາຈງ຺ຄານິ ອໂຈເປຕ຺ວາ ຣໂຫ ນິສິນ຺ໂນ ອຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາທມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິສຫຄຕານິ ຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ຕທາ ກມ຺ມໍ ມໂນກມ຺ມໍ, ທ຺ວາຣມ຺ປິ ມໂນທ຺ວາຣເມວ. ເອວໍ ອກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມໍ ມໂນທ຺ວາເຣ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ເຈຕນາປິ ເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກາ ຘມ຺ມາປິ ມໂນທ຺ວາເຣເຍວ ສມຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ອກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມໍ ຕີສຸປິ ທ຺ວາເຣສຸ ສມຸຏ຺ຐາຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ຕຖາ ກຸສລານິ ກາຍວຈີມໂນກມ຺ມານີ’ຕິ, ຕຕ຺ຣາຍໍ ນໂຍ – ຍທາ ຫິ ເກນຈິ ກາຣເຓນ ວຕ຺ຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ‘ປາຓາຕິປາຕາ ອທິນ຺ນາທານາ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ປຏິວິຣມາມີ’ຕິ ອິມານິ ສິກ຺ຂາປທານິ ຫຕ຺ຖມຸທ຺ທາຍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕທາ ກມ຺ມໍ ກາຍກມ຺ມໍ ທ຺ວາຣມ຺ປິ ກາຍທ຺ວາຣເມວ. ເອວໍ ກຸສລໍ ກາຍກມ຺ມໍ ກາຍທ຺ວາເຣ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ເຕຫິ ຈິຕ຺ເຕຫິ ສຫຄຕາ ອນຠິຊ຺ຌາທໂຍ ເຈຕນາປກ຺ຂິກາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ, ອພ຺ໂພຫາຣິກາ ວາ.

ຍທາ ປນ ຕາເນວ ສິກ຺ຂາປທານິ ວຈີເຠທໍ ກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕທາ ກມ຺ມໍ ກາຍກມ຺ມໍ, ທ຺ວາຣໍ ປນ ວຈີທ຺ວາຣໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ກຸສລໍ ກາຍກມ຺ມໍ ວຈີທ຺ວາເຣ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ເຕຫິ ຈິຕ຺ເຕຫິ ສຫຄຕາ ອນຠິຊ຺ຌາທໂຍ ເຈຕນາປກ຺ຂິກາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ, ອພ຺ໂພຫາຣິກາ ວາ.

ຍທາ ປນ ເຕສຸ ສິກ຺ຂາປເທສຸ ທິຍ຺ຍມາເນສຸ ກາຍງ຺ຄວາຈງ຺ຄານິ ອໂຈເປຕ຺ວາ ມນສາວ ‘ປາຓາຕິປາຕາ ອທິນ຺ນາທານາ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ປຏິວິຣມາມີ’ຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕທາ ກມ຺ມໍ ກາຍກມ຺ມໍ, ທ຺ວາຣໍ ປນ ມໂນທ຺ວາຣໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ກຸສລໍ ກາຍກມ຺ມໍ ມໂນທ຺ວາເຣ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ເຕຫິ ຈິຕ຺ເຕຫິ ສຫຄຕາ ອນຠິຊ຺ຌາທໂຍ ເຈຕນາປກ຺ຂິກາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ, ອພ຺ໂພຫາຣິກາ ວາ.

‘ມຸສາວາທາ ເວຣມຓີ’ອາທີນິ ປນ ຈຕ຺ຕາຣິ ສິກ຺ຂາປທານິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ກາຍາທີຫິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ກຸສລໍ ວຈີກມ຺ມໍ ຕີສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ສມຸຏ຺ຐາຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິຘາປິ ອນຠິຊ຺ຌາທໂຍ ເຈຕນາປກ຺ຂິກາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ, ອພ຺ໂພຫາຣິກາ ວາ.

ອນຠິຊ຺ຌາທິສຫຄເຕຫິ ປນ ຈິຕ຺ເຕຫິ ກາຍງ຺ຄໍ ໂຈເປຕ຺ວາ ເຈຕິຍງ຺ຄຓສມ຺ມຊ຺ຊນຄນ຺ຘມາລາທິປູຊນເຈຕິຍວນ຺ທນາທີນິ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ມໍ ມໂນກມ຺ມໍ ໂຫຕິ, ທ຺ວາຣໍ ປນ ກາຍທ຺ວາຣໍ. ເອວໍ ກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມໍ ກາຍທ຺ວາເຣ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ເຈຕນາ ປເນຕ຺ຖ ອພ຺ໂພຫາຣິກາ. ອນຠິຊ຺ຌາສຫຄເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ວາຈງ຺ຄໍ ໂຈເປຕ຺ວາ ‘ອໂຫ ວຕ ຍໍ ປຣສ຺ສ ວິຕ຺ຕູປກຣຓໍ ນ ຕໍ ມມສ຺ສາ’ຕິ ອນຠິຊ຺ຌາຍໂຕ ອພ຺ຍາປາທສຫຄເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ‘ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ອເວຣາ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌາ ອນີຆາ ສຸຂີ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣນ຺ຕູ’ຕິ ວທນ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສຫຄເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ‘ອຕ຺ຖິ ທິນ຺ນ’ນ຺ຕິອາທີນິ ອຸທາຫຣນ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ມໍ ມໂນກມ຺ມໍ ໂຫຕິ, ທ຺ວາຣໍ ປນ ວຈີທ຺ວາຣໍ. ເອວໍ ກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມໍ ວຈີທ຺ວາເຣ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ເຈຕນາ ປເນຕ຺ຖ ອພ຺ໂພຫາຣິກາ. ກາຍງ຺ຄວາຈງ຺ຄານິ ປນ ອໂຈເປຕ຺ວາ ຣໂຫ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ມນສາວ ອນຠິຊ຺ຌາທິສຫຄຕານິ ຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ມໍ ມໂນກມ຺ມໍ, ທ຺ວາຣມ຺ປິ ມໂນທ຺ວາຣເມວ. ເອວໍ ກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມໍ ມໂນທ຺ວາເຣ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ເຈຕນາປິ ເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກາ ຘມ຺ມາປິ ມໂນທ຺ວາເຣເຍວ ສມຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອາຓຕ຺ຕິສມຸຏ຺ຐິເຕສຸ ປາຓາຕິປາຕອທິນ຺ນາທາເນສຸ ກມ຺ມມ຺ປິ ກາຍກມ຺ມໍ ທ຺ວາຣມ຺ປິ ກມ຺ມວເສເນວ ກາຍທ຺ວາຣນ຺ຕິ ວທນ຺ໂຕ ກມ຺ມໍ ຣກ຺ຂຕິ, ທ຺ວາຣໍ ຠິນ຺ທຕິ ນາມ. ຫຕ຺ຖມຸທ຺ທາຍ ສມຸຏ຺ຐິເຕສຸ ມຸສາວາທາທີສຸ ທ຺ວາຣມ຺ປິ ກາຍທ຺ວາຣໍ, ກມ຺ມມ຺ປິ ທ຺ວາຣວເສເນວ ກາຍກມ຺ມນ຺ຕິ ວທນ຺ໂຕ ທ຺ວາຣໍ ຣກ຺ຂຕິ ກມ຺ມໍ ຠິນ຺ທຕິ ນາມ. ຕສ຺ມາ ‘ກມ຺ມໍ ຣກ຺ຂາມີ’ຕິ ທ຺ວາຣໍ ນ ຠິນ຺ທິຕພ຺ພໍ, ‘ທ຺ວາຣໍ ຣກ຺ຂາມີ’ຕິ ກມ຺ມໍ ນ ຠິນ຺ທິຕພ຺ພໍ. ຍຖາວຸຕ຺ເຕເນວ ປນ ນເຍນ ກມ຺ມຎ຺ຈ ທ຺ວາຣຎ຺ຈ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ກເຖນ຺ໂຕ ຫິ ເນວ ກມ຺ມໍ ນ ທ຺ວາຣໍ ຠິນ຺ທຕີຕິ.

ກມ຺ມກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອິທານິ ‘ປຎ຺ຈ ວິຎ຺ຎາຓານິ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓທ຺ວາຣານີ’ຕິອາທີສຸ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓໍ ຆານວິຎ຺ຎາຓໍ ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ຎາຓໍ ກາຍວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ວິຎ຺ຎາຓານິ ນາມ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓທ຺ວາຣໍ ໂສຕ… ຆານ… ຊິວ຺ຫາ… ກາຍວິຎ຺ຎາຓທ຺ວາຣນ຺ຕິ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ວິຎ຺ຎາຓທ຺ວາຣານິ ນາມ. ອິເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ທ຺ວາຣານໍ ວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ເຈຕນາ ເນວ ກາຍກມ຺ມໍ ໂຫຕິ, ນ ວຈີກມ຺ມໍ, ມໂນກມ຺ມເມວ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ໂສ ໂສຕ… ຆານ… ຊິວ຺ຫາ… ກາຍ… ມໂນສມ຺ຜສ຺ໂສຕິ ອິເມ ປນ ຉ ສມ຺ຜສ຺ສາ ນາມ. ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສທ຺ວາຣໍ ໂສຕ… ຆານ… ຊິວ຺ຫາ… ກາຍ… ມໂນສມ຺ຜສ຺ສທ຺ວາຣນ຺ຕິ ອິມານິ ຉ ສມ຺ຜສ຺ສທ຺ວາຣານິ ນາມ.

ຈກ຺ຂຸອສໍວໂຣ ໂສຕ… ຆານ… ຊິວ຺ຫາ… ປສາທກາຍ… ໂຈປນກາຍອສໍວໂຣ ວາຈາອສໍວໂຣ ມໂນອສໍວໂຣຕິ – ອິເມ ອຏ຺ຐ ອສໍວຣາ ນາມ. ເຕ ອຕ຺ຖໂຕ ‘ທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຈ຺ຈໍ ອຎ຺ຎາຓໍ ອກ຺ຂນ຺ຕິ ໂກສຊ຺ຊ’ນ຺ຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສຸ ເອກຘມ຺ໂມປິ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນປຣິໂຍສາເນສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຊວນກ຺ຂເຓເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຊວເນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນປິ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ອສໍວໂຣຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສຫຊາໂຕ ຫິ ຜສ຺ໂສ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ໂສ ນາມ, ເຈຕນາ ມໂນກມ຺ມໍ ນາມ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ມໂນກມ຺ມທ຺ວາຣໍ ນາມ. ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຈວິໂຘ ອສໍວໂຣ ນຕ຺ຖິ. ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນສຫຊາໂຕ ຜສ຺ໂສ ມໂນສມ຺ຜສ຺ໂສ ນາມ, ເຈຕນາ ມໂນກມ຺ມໍ ນາມ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ມໂນກມ຺ມທ຺ວາຣໍ ນາມ. ເອຕ຺ຖາປິ ອສໍວໂຣ ນຕ຺ຖິ. ສນ຺ຕີຣຓໂວຏ຺ຐພ຺ພເນສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຊວນສຫຊາໂຕ ປນ ຜສ຺ໂສ ມໂນສມ຺ຜສ຺ໂສ ນາມ, ເຈຕນາ ມໂນກມ຺ມໍ ນາມ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ມໂນກມ຺ມທ຺ວາຣໍ ນາມ. ເອຕ຺ຖ ອສໍວໂຣ ຈກ຺ຂຸອສໍວໂຣ ນາມ ໂຫຕິ. ໂສຕຆານຊິວ຺ຫາປສາທກາຍທ຺ວາເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຍທາ ປນ ຣູປາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣາຣມ຺ມຓໍ ມໂນທ຺ວາຣິກຊວນໍ ວິນາ ວຈີທ຺ວາເຣນ ສຸທ຺ຘໍ ກາຍທ຺ວາຣສງ຺ຂາຕໍ ໂຈປນໍ ປາປຍມານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕທາ ເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ສຫຊາໂຕ ຜສ຺ໂສ ມໂນສມ຺ຜສ຺ໂສ ນາມ, ເຈຕນາ ກາຍກມ຺ມໍ ນາມ, ຕໍ ປນ ຈິຕ຺ຕໍ ອພ຺ໂພຫາຣິກໍ, ໂຈປນສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ມໂນທ຺ວາຣນ຺ຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອຕ຺ຖ ອສໍວໂຣ ໂຈປນກາຍອສໍວໂຣ ນາມ. ຍທາ ຕາທິສໍເຍວ ຊວນໍ ວິນາ ກາຍທ຺ວາເຣນ ສຸທ຺ຘໍ ວຈີທ຺ວາຣສງ຺ຂາຕໍ ໂຈປນໍ ປາປຍມານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕທາ ເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ສຫຊາໂຕ ຜສ຺ໂສ ມໂນສມ຺ຜສ຺ໂສ ນາມ, ເຈຕນາ ວຈີກມ຺ມໍ ນາມ, ຕໍ ປນ ຈິຕ຺ຕໍ ອພ຺ໂພຫາຣິກໍ, ໂຈປນສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ມໂນທ຺ວາຣນ຺ຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອຕ຺ຖ ອສໍວໂຣ ວາຈາອສໍວໂຣ ນາມ. ຍທາ ປນ ຕາທິສໍ ຊວນຈິຕ຺ຕໍ ວິນາ ກາຍວຈີທ຺ວາເຣຫິ ສຸທ຺ຘໍ ມໂນທ຺ວາຣເມວ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕທາ ເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ສຫຊາໂຕ ຜສ຺ໂສ ມໂນສມ຺ຜສ຺ໂສ ນາມ, ເຈຕນາ ມໂນກມ຺ມໍ ນາມ, ຕໍ ປນ ຈິຕ຺ຕໍ ມໂນກມ຺ມທ຺ວາຣໍ ນາມ. ເອຕ຺ຖ ອສໍວໂຣ ມໂນອສໍວໂຣ ນາມ. ອິຕິ ອິເມສໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ອສໍວຣານໍ ວເສນ ຈກ຺ຂຸອສໍວຣທ຺ວາຣໍ, ໂສຕ… ຆານ… ຊິວ຺ຫາ… ປສາທກາຍ… ໂຈປນກາຍ… ວາຈາ… ມໂນອສໍວຣທ຺ວາຣນ຺ຕິ ອິມານິ ອຏ຺ຐ ອສໍວຣທ຺ວາຣານິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ຈກ຺ຂຸສໍວໂຣ ໂສຕ… ຆານ… ຊິວ຺ຫາ… ປສາທກາຍ… ໂຈປນກາຍ… ວາຈາ… ມໂນສໍວໂຣຕິ ອິເມ ປນ ອຏ຺ຐ ສໍວຣາ ນາມ. ເຕ ອຕ຺ຖໂຕ ‘ສີລໍ ສຕິ ຎາຓໍ ຂນ຺ຕິ ວີຣິຍ’ນ຺ຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສຸປິ ເອກຘມ຺ໂມປິ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນປຣິໂຍສາເນສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຊວນກ຺ຂເຓເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຊວເນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນປິ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ສໍວໂຣຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ສາປິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສຫຊາໂຕ ຫິ ຜສ຺ໂສ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ໂສຕິອາທິນາ ອສໍວເຣ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິຕິ ອິເມສໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ສໍວຣານໍ ວເສນ ຈກ຺ຂຸສໍວຣທ຺ວາຣໍ…ເປ… ມໂນສໍວຣທ຺ວາຣນ຺ຕິ ອິມານິ ອຏ຺ຐ ສໍວຣທ຺ວາຣານິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ອກຸສລກມ຺ມປຖກຖາ

ປາຓາຕິປາໂຕ, ອທິນ຺ນາທານໍ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາໂຣ, ມຸສາວາໂທ, ປິສຸຓວາຈາ, ຜຣຸສວາຈາ, ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ, ອຠິຊ຺ຌາ, ພ຺ຍາປາໂທ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐີຕິ ອິເມ ປນ ທສ ອກຸສລກມ຺ມປຖາ ນາມ.

ຕຕ຺ຖ ປາຓສ຺ສ ອຕິປາໂຕ ປາຓາຕິປາໂຕ ນາມ; ປາຓວໂຘ, ປາຓຆາໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປາໂຓຕິ ເຈຕ຺ຖ ໂວຫາຣໂຕ ສຕ຺ໂຕ, ປຣມຕ຺ຖໂຕ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ປາເຓ ປາຓສຎ຺ຎິໂນ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍຸປຈ຺ເຉທກອຸປກ຺ກມສມຸຏ຺ຐາປິກາ ກາຍວຈີທ຺ວາຣານໍ ອຎ຺ຎຕຣທ຺ວາຣປ຺ປວຕ຺ຕາ ວຘກເຈຕນາ ປາຓາຕິປາໂຕ. ໂສ ຄຸຓວິຣຫິເຕສຸ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕາທີສຸ ປາເຓສຸ ຂຸທ຺ທເກ ປາເຓ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ມຫາສຣີເຣ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ກສ຺ມາ? ປໂຍຄມຫນ຺ຕຕາຍ. ປໂຍຄສມຕ຺ເຕປິ ວຕ຺ຖຸມຫນ຺ຕຕາຍ. ຄຸຓວນ຺ເຕສຸ ມນຸສ຺ສາທີສຸ ອປ຺ປຄຸເຓ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ມຫາຄຸເຓ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ສຣີຣຄຸຓານໍ ປນ ສມຠາເວ ສຕິ ກິເລສານໍ ອຸປກ຺ກມານຎ຺ຈ ມຸທຸຕາຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ຕິພ຺ພຕາຍ ມຫາສາວຊ຺ໂຊຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈ ສມ຺ຠາຣາ ໂຫນ຺ຕິ – ປາໂຓ, ປາຓສຎ຺ຎິຕາ, ວຘກຈິຕ຺ຕໍ, ອຸປກ຺ກໂມ, ເຕນ ມຣຓນ຺ຕິ. ຉ ປໂຍຄາ – ສາຫຕ຺ຖິໂກ, ອາຓຕ຺ຕິໂກ, ນິສ຺ສຄ຺ຄິໂຍ, ຖາວໂຣ, ວິຊ຺ຊາມໂຍ, ອິທ຺ຘິມໂຍຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນຕ຺ເຖ ວິຕ຺ຖາຣິຍມາເນ ອຕິປປຎ຺ໂຈ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ນ ວິຕ຺ຖາຣຍາມ. ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ເອວຣູປໍ ອຕ຺ຖິເກຫິ ປນ ສມນ຺ຕປາສາທິກໍ ວິນຍຏ຺ຐກຖໍ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑໗໒) ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ອທິນ຺ນສ຺ສ ອາທານໍ ‘ອທິນ຺ນາທານໍ’; ປຣສ຺ສຫຣຓໍ, ເຖຍ຺ຍໍ, ໂຈຣິກາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ອທິນ຺ນນ຺ຕິ ປຣປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ, ຍຕ຺ຖ ປໂຣ ຍຖາກາມກາຣິຕໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອທຓ຺ຑາຣໂຫ ອນຸປວຊ຺ໂຊ ຈ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປຣປຣິຄ຺ຄຫິເຕ ປຣປຣິຄ຺ຄຫິຕສຎ຺ຎິໂນ ຕທາທາຍກອຸປກ຺ກມສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເຖຍ຺ຍເຈຕນາ ອທິນ຺ນາທານໍ. ຕໍ ຫີເນ ປຣສນ຺ຕເກ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊໍ, ປຓີເຕ ມຫາສາວຊ຺ຊໍ. ກສ຺ມາ? ວຕ຺ຖຸປຓີຕຕາຍ. ວຕ຺ຖຸສມຕ຺ເຕ ສຕິ ຄຸຓາຘິການໍ ສນ຺ຕເກ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ມຫາສາວຊ຺ຊໍ. ຕໍຕໍຄຸຓາຘິກໍ ອຸປາທາຍ ຕໂຕ ຕໂຕ ຫີນຄຸຓສ຺ສ ສນ຺ຕເກ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊໍ.

ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈ ສມ຺ຠາຣາ ໂຫນ຺ຕິ – ປຣປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ, ປຣປຣິຄ຺ຄຫິຕສຎ຺ຎິຕາ, ເຖຍ຺ຍຈິຕ຺ຕໍ, ອຸປກ຺ກໂມ, ເຕນ ຫຣຓນ຺ຕິ. ຉ ປໂຍຄາ – ສາຫຕ຺ຖິກາທໂຍວ. ເຕ ຈ ໂຂ ຍຖານຸຣູປໍ ເຖຍ຺ຍາວຫາໂຣ, ປສຍ຺ຫາວຫາໂຣ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາວຫາໂຣ, ປຣິກປ຺ປາວຫາໂຣ, ກຸສາວຫາໂຣຕິ ອິເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອວຫາຣານໍ ວເສນ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍໍ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໓໘) ວຸຕ຺ໂຕ.

‘ກາເມສຸ ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ‘ກາເມສູ’ຕິ ເມຖຸນສມາຈາເຣສຸ; ‘ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ’ຕິ ເອກນ຺ຕນິນ຺ທິໂຕ ລາມກາຈາໂຣ. ລກ຺ຂຓໂຕ ປນ ອສທ຺ຘມ຺ມາຘິປ຺ປາເຍນ ກາຍທ຺ວາຣປ຺ປວຕ຺ຕາ ອຄມນີຍຏ຺ຐານວີຕິກ຺ກມເຈຕນາ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາໂຣ.

ຕຕ຺ຖ ອຄມນີຍຏ຺ຐານໍ ນາມ – ປຸຣິສານໍ ຕາວ ມາຕຸຣກ຺ຂິຕາ, ປິຕຸຣກ຺ຂິຕາ, ມາຕາປິຕຸຣກ຺ຂິຕາ, ຠາຕຸຣກ຺ຂິຕາ, ຠຄິນິຣກ຺ຂິຕາ, ຎາຕິຣກ຺ຂິຕາ, ໂຄຕ຺ຕຣກ຺ຂິຕາ, ຘມ຺ມຣກ຺ຂິຕາ, ສາຣກ຺ຂາ, ສປຣິທຓ຺ຑາຕິ ມາຕຸຣກ຺ຂິຕາທໂຍ ທສ; ຘນກ຺ກີຕາ, ຉນ຺ທວາສິນີ, ໂຠຄວາສິນີ, ປຏວາສິນີ, ໂອທປຕ຺ຕກິນີ, ໂອຠຏຈຸມ຺ພຏາ, ທາສີ ຈ ຠຣິຍາ, ກມ຺ມກາຣີ ຈ ຠຣິຍາ, ຘຊາຫຏາ, ມຸຫຸຕ຺ຕິກາຕິ ເອຕາ ຘນກ຺ກີຕາທໂຍ ທສາຕິ ວີສຕິ ອິຕ຺ຖິໂຍ. ອິຕ຺ຖີສຸ ປນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສາຣກ຺ຂສປຣິທຓ຺ຑານໍ, ທສນ຺ນຎ຺ຈ ຘນກ຺ກີຕາທີນນ຺ຕິ ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ອິຕ຺ຖີນໍ ອຎ຺ເຎ ປຸຣິສາ ອິທໍ ອຄມນີຍຏ຺ຐານໍ ນາມ.

ໂສ ປເນສ ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ສີລາທິຄຸຓຣຫິເຕ ອຄມນີຍຏ຺ຐາເນ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ສີລາທິຄຸຓສມ຺ປນ຺ເນ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ຕສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ຠາຣາ – ອຄມນີຍວຕ຺ຖຸ, ຕສ຺ມິໍ ເສວນຈິຕ຺ຕໍ, ເສວນປ຺ປໂຍໂຄ, ມຄ຺ເຄນມຄ຺ຄປ຺ປຏິປຕ຺ຕິອຘິວາສນນ຺ຕິ. ເອໂກ ປໂຍໂຄ ສາຫຕ຺ຖິໂກ ເອວ.

‘ມຸສາ’ຕິ ວິສໍວາທນປຸເຣກ຺ຂາຣສ຺ສ ອຕ຺ຖຠຎ຺ຊໂກ ວຈີປໂຍໂຄ, ກາຍປໂຍໂຄ ວາ. ວິສໍວາທນາຘິປ຺ປາເຍນ ປນສ຺ສ ປຣວິສໍວາທກກາຍວຈີປໂຍຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເຈຕນາ ມຸສາວາໂທ. ອປໂຣ ນໂຍ – ‘ມຸສາ’ຕິ ອຠູຕໍ ອຕຈ຺ຉໍ ວຕ຺ຖຸ. ‘ວາໂທ’ຕິ ຕສ຺ສ ຠູຕໂຕ ຕຈ຺ຉໂຕ ວິຎ຺ຎາປນໍ. ລກ຺ຂຓໂຕ ປນ ອຕຖໍ ວຕ຺ຖຸໍ ຕຖໂຕ ປຣໍ ວິຎ຺ຎາເປຕຸກາມສ຺ສ ຕຖາວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເຈຕນາ ມຸສາວາໂທ. ໂສ ຍມຕ຺ຖໍ ຠຎ຺ຊຕິ ຕສ຺ສ ອປ຺ປຕາຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ມຫນ຺ຕຕາຍ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ອປິຈ ຄຫຏ຺ຐານໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ອທາຕຸກາມຕາຍ ‘ນຕ຺ຖີ’ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ໂຕ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ. ສກ຺ຂິນາ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຖຠຎ຺ຊນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ໂຕ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ປພ຺ພຊິຕານໍ ອປ຺ປກມ຺ປິ ເຕລໍ ວາ ສປ຺ປິໍ ວາ ລຠິຕ຺ວາ ຫສາຘິປ຺ປາເຍນ ‘ອຊ຺ຊ ຄາເມ ເຕລໍ ນທີ ມຎ຺ເຎ ສນ຺ທຕີ’ຕິ ປູຣຓກຖານເຍນ ປວຕ຺ໂຕ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ. ອທິຏ຺ຐໍເຍວ ປນ ທິຏ຺ຐນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວທນ຺ຕານໍ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ.

ຕສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ຠາຣາ ໂຫນ຺ຕິ – ອຕຖໍ ວຕ຺ຖຸ, ວິສໍວາທນຈິຕ຺ຕໍ, ຕຊ຺ໂຊ ວາຍາໂມ, ປຣສ຺ສ ຕທຕ຺ຖວິຊານນນ຺ຕິ. ເອໂກ ປໂຍໂຄ – ສາຫຕ຺ຖິໂກວ. ໂສ ຈ ກາເຍນ ວາ ກາຍປ຺ປຏິພທ຺ເຘນ ວາ ວາຈາຍ ວາ ປຣວິສໍວາທກກິຣິຍາກຣເຓ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕາຍ ເຈ ກິຣິຍາຍ ປໂຣ ຕມຕ຺ຖໍ ຊານາຕິ, ອຍໍ ກິຣິຍສມຸຏ຺ຐາປິກເຈຕນາກ຺ຂເຓເຍວ ມຸສາວາທກມ຺ມຸນາ ພຊ຺ຌຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ຍຖາ ກາຍກາຍປ຺ປຏິພທ຺ຘວາຈາຫິ ປຣໍ ວິສໍວາເທຕິ, ຕຖາ ອິມສ຺ສ ‘ອິມໍ ຠຓາຫີ’ຕິ ອາຓາເປນ຺ໂຕປິ, ປຓ຺ຓໍ ລິຂິຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ນິສ຺ສຊ຺ຊນ຺ໂຕປິ, ‘ອຍມຕ຺ໂຖ ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ’ຕິ ກຸຏ຺ຏາທີສຸ ລິຂິຕ຺ວາ ຐເປນ຺ໂຕປິ; ຕສ຺ມາ ເອຕ຺ຖ ອາຓຕ຺ຕິກນິສ຺ສຄ຺ຄິຍຖາວຣາປິ ປໂຍຄາ ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐກຖາສຸ ປນ ອນາຄຕຕ຺ຕາ ວີມໍສິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພາ.

‘ປິສຸຓວາຈາ’ຕິອາທີສຸ ຍາຍ ວາຈາຍ ຍສ຺ສ ຕໍ ວາຈໍ ຠາສຕິ ຕສ຺ສ ຫທເຍ ອຕ຺ຕໂນ ປິຍຠາວໍ ປຣສ຺ສ ຈ ສຸຎ຺ຎຠາວໍ ກໂຣຕິ, ສາ ປິສຸຓວາຈາ. ຍາຍ ປນ ອຕ຺ຕານມ຺ປິ ປຣມ຺ປິ ຜຣຸສໍ ກໂຣຕິ, ຍາ ວາຈາ ສຍມ຺ປິ ຜຣຸສາ ເນວ ກຓ຺ຓສຸຂາ, ນ ຫທຍງ຺ຄມາ, ອຍໍ ‘ຜຣຸສວາຈາ’. ເຍນ ສມ຺ຜໍ ປລປຕິ, ນິຣຕ຺ຖກໍ, ໂສ ‘ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ’. ເຕສໍ ມູລຠູຕາ ເຈຕນາປິ ປິສຸຓວາຈາທິນາມເມວ ລຠຕິ. ສາ ເອວ ຈ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສໍກິລິຏ຺ຐຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປເຣສໍ ວາ ເຠທາຍ ອຕ຺ຕໂນ ປິຍກມ຺ຍຕາຍ ວາ ກາຍວຈີປໂຍຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເຈຕນາ ປິສຸຓວາຈາ ນາມ. ສາ ຍສ຺ສ ເຠທໍ ກໂຣຕິ ຕສ຺ສ ອປ຺ປຄຸຓຕາຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊາ, ມຫາຄຸຓຕາຍ ມຫາສາວຊ຺ຊາ.

ຕສ຺ສາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ຠາຣາ – ‘ຠິນ຺ທິຕພ຺ໂພ ປໂຣ’ ອິຕິ ‘ອິເມ ນານາ ຠວິສ຺ສ’ນ຺ຕິ ວິນາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ເຠທປຸເຣກ຺ຂາຣຕາ ວາ, ‘ອິຕິ ອຫໍ ປິໂຍ ຠວິສ຺ສາມິ ວິສ຺ສາສິໂກ’ຕິ ປິຍກມ຺ຍຕາ ວາ, ຕຊ຺ໂຊ ວາຍາໂມ, ຕສ຺ສ ຕທຕ຺ຖວິຊານນນ຺ຕິ. ປເຣ ປນ ອຠິນ຺ເນ ກມ຺ມປຖເຠໂທ ນຕ຺ຖິ, ຠິນ຺ເນ ເອວ ໂຫຕິ.

ປຣສ຺ສ ມມ຺ມຈ຺ເຉທກກາຍວຈີປໂຍຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເອກນ຺ຕຜຣຸສເຈຕນາ ‘ຜຣຸສວາຈາ’. ຕສ຺ສາ ອາວິຠາວຕ຺ຖມິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ເອໂກ ກິຣ ທາຣໂກ ມາຕຸ ວຈນໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕໍ ມາຕາ ນິວຕ຺ເຕຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ‘ຈຓ຺ຑາ ຕໍ ມຫິໍສີ ອນຸພນ຺ຘຕູ’ຕິ ອກ຺ໂກສິ. ອຖສ຺ສ ຕເຖວ ອຣຎ຺ເຎ ມຫິໍສີ ອຸຏ຺ຐາສິ. ທາຣໂກ ‘ຍໍ ມມ ມາຕາ ມຸເຂນ ກເຖສິ ຕໍ ມາ ໂຫຕຸ, ຍໍ ຈິຕ຺ເຕນ ຈິນ຺ເຕສິ ຕໍ ໂຫຕູ’ຕິ ສຈ຺ຈກິຣິຍໍ ອກາສິ. ມຫິໍສີ ຕຕ຺ເຖວ ພທ຺ຘາ ວິຍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອວໍ ມມ຺ມຈ຺ເຉທໂກປິ ປໂຍໂຄ ຈິຕ຺ຕສຓ຺ຫຕາຍ ຜຣຸສວາຈາ ນ ໂຫຕິ. ມາຕາປິຕໂຣ ຫິ ກທາຈິ ປຸຕ຺ຕເກ ເອວມ຺ປິ ວທນ຺ຕິ – ‘ໂຈຣາ ໂວ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑິກໍ ກໂຣນ຺ຕູ’ຕິ, ອຸປ຺ປລປຕ຺ຕມ຺ປິ ຈ ເນສໍ ອຸປຣິ ປຕນ຺ຕໍ ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາ ຈ ກທາຈິ ນິສ຺ສິຕເກ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ – ‘ກິໍ ອິເມ ອຫິຣິກາ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປິໂນ ຈຣນ຺ຕິ, ນິທ຺ຘມຖ ເນ’ຕິ; ອຖ ຈ ເນສໍ ອາຄມາຘິຄມສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຍຖາ ຈ ຈິຕ຺ຕສຓ຺ຫຕາຍ ຜຣຸສວາຈາ ນ ໂຫຕິ, ເອວໍ ວຈນສຓ຺ຫຕາຍ ອຜຣຸສວາຈາປິ ນ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ມາຣາເປຕຸກາມສ຺ສ ‘ອິມໍ ສຸຂໍ ສຍາເປຖາ’ຕິ ວຈນໍ ອຜຣຸສວາຈາ ໂຫຕິ. ຈິຕ຺ຕຜຣຸສຕາຍ ປເນສາ ຜຣຸສວາຈາວ. ສາ ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ປວຕ຺ຕິຕາ ຕສ຺ສ ອປ຺ປຄຸຓຕາຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊາ, ມຫາຄຸຓຕາຍ ມຫາສາວຊ຺ຊາ. ຕສ຺ສາ ຕໂຍ ສມ຺ຠາຣາ – ອກ຺ໂກສິຕພ຺ໂພ ປໂຣ, ກຸປິຕຈິຕ຺ຕໍ, ອກ຺ໂກສນນ຺ຕິ.

ອນຕ຺ຖວິຎ຺ຎາປິກາ ກາຍວຈີປໂຍຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ອກຸສລເຈຕນາ ‘ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ’. ໂສ ອາເສວນມນ຺ທຕາຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ. ອາເສວນມຫນ຺ຕຕາຍ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ຕສ຺ສ ທ຺ເວ ສມ຺ຠາຣາ – ຠາຣຕຍຸທ຺ຘສີຕາຫຣຓາທິນິຣຕ຺ຖກກຖາປຸເຣກ຺ຂາຣຕາ, ຕຖາຣູປີກຖາກຖນຎ຺ຈາຕິ. ປເຣ ປນ ຕໍ ກຖໍ ອຄຓ຺ຫນ຺ເຕ ກມ຺ມປຖເຠໂທ ນຕ຺ຖິ, ປເຣນ ສມ຺ຜປ຺ປລາເປ ຄຫິເຕເຍວ ໂຫຕິ.

ອຠິຊ຺ຌາຍຕີຕິ ‘ອຠິຊ຺ຌາ’. ປຣຠຓ຺ຑາຠິມຸຂີ ຫຸຕ຺ວາ ຕນ຺ນິນ຺ນຕາຍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາ ‘ອໂຫ ຕວ ອິທໍ ມມສ຺ສາ’ຕິ ເອວໍ ປຣຠຓ຺ຑາຠິຊ຺ຌາຍນລກ຺ຂຓາ. ອທິນ຺ນາທານໍ ວິຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊາ ມຫາສາວຊ຺ຊາ ຈ. ຕສ຺ສາ ທ຺ເວ ສມ຺ຠາຣາ – ປຣຠຓ຺ຑໍ, ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຓາມນຎ຺ຈາຕິ. ປຣຠຓ຺ຑວຕ຺ຖຸເກ ຫິ ໂລເຠ ອຸປ຺ປນ຺ເນປິ ນ ຕາວ ກມ຺ມປຖເຠໂທ ໂຫຕິ ຍາວ ນ ‘ອໂຫ ວຕ ອິທໍ ມມສ຺ສາ’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຓາເມຕິ.

ຫິຕສຸຂໍ ພ຺ຍາປາທຍຕີຕິ ‘ພ຺ຍາປາໂທ’. ໂສ ປຣວິນາສາຍ ມໂນປໂທສລກ຺ຂໂຓ. ຜຣຸສວາຈາ ວິຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ ຈ. ຕສ຺ສ ທ຺ເວ ສມ຺ຠາຣາ – ປຣສຕ຺ໂຕ ຈ, ຕສ຺ສ ຈ ວິນາສຈິນ຺ຕາຕິ. ປຣສຕ຺ຕວຕ຺ຖຸເກ ຫິ ໂກເຘ ອຸປ຺ປນ຺ເນປິ ນ ຕາວ ກມ຺ມປຖເຠໂທ ໂຫຕິ ຍາວ ‘ອໂຫ ວຕາຍໍ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ເຊຍ຺ຍ ວິນສ຺ເສຍ຺ຍາ’ຕິ ຕສ຺ສ ວິນາສນໍ ນ ຈິນ຺ເຕສິ.

ຍຖາຠຸຈ຺ຈຄຫຓາຠາເວນ ມິຈ຺ຉາ ປສ຺ສຕີຕິ ‘ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ’. ສາ ‘ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນ’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວິປຣີຕທສ຺ສນລກ຺ຂຓາ. ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ ວິຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊາ ມຫາສາວຊ຺ຊາ ຈ. ອປິຈ ອນິຍຕາ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊາ, ນິຍຕາ ມຫາສາວຊ຺ຊາ. ຕສ຺ສາ ທ຺ເວ ສມ຺ຠາຣາ – ວຕ຺ຖຸໂນ ຈ ຄຫິຕາກາຣວິປຣີຕຕາ, ຍຖາ ຈ ຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ ຕຖາຠາເວນ ຕສ຺ສຸປຏ຺ຐານນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິກາເຫຕຸກອກິຣິຍທິຏ຺ຐີຫິ ເອວ ກມ຺ມປຖເຠໂທ ໂຫຕິ, ນ ອຎ຺ຎທິຏ຺ຐີຫິ.

ອິເມສໍ ປນ ທສນ຺ນໍ ອກຸສລກມ຺ມປຖານໍ ຘມ຺ມໂຕ ໂກຏ຺ຐາສໂຕ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ເວທນາໂຕ ມູລໂຕ ຈາຕິ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ –

ຕຕ຺ຖ ‘ຘມ຺ມໂຕ’ຕິ ເອເຕສຸ ຫິ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ ເຈຕນາຘມ຺ມາວ ໂຫນ຺ຕິ, ອຠິຊ຺ຌາທໂຍ ຕໂຍ ເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ.

‘ໂກຏ຺ຐາສໂຕ’ຕິ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ຈາຕິ ອິເມ ອຏ຺ຐ ກມ຺ມປຖາ ເອວ ໂຫນ຺ຕິ; ໂນ ມູລານິ. ອຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາທາ ກມ຺ມປຖາ ເຈວ ມູລານິ ຈ. ອຠິຊ຺ຌາ ຫິ ມູລໍ ປຕ຺ວາ ‘ໂລໂຠ ອກຸສລມູລໍ’ ໂຫຕິ, ພ຺ຍາປາໂທ ‘ໂທໂສ ອກຸສລມູລໍ’.

‘ອາຣມ຺ມຓໂຕ’ຕິ ປາຓາຕິປາໂຕ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍາຣມ຺ມຓໂຕ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມໂຓ ໂຫຕິ. ອທິນ຺ນາທານໍ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ວາ ໂຫຕິ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມຓໍ ວາ. ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພວເສນ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມໂຓ ໂຫຕິ; ສຕ຺ຕາຣມ຺ມໂຓຕິປິ ເອເກ. ມຸສາວາໂທ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມໂຓ ວາ, ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມໂຓ ວາ. ຕຖາ ປິສຸຓວາຈາ. ຜຣຸສວາຈາ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາວ. ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ ທິຏ຺ຐສຸຕມຸຕວິຎ຺ຎາຕວເສນ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມໂຓ ວາ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມໂຓ ວາ. ຕຖາ ອຠິຊ຺ຌາ. ພ຺ຍາປາໂທ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມໂຓວ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ເຕຠູມກຘມ຺ມວເສນ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມຓາວ.

‘ເວທນາໂຕ’ຕິ ປາຓາຕິປາໂຕ ທຸກ຺ຂເວທໂນ ໂຫຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ຣາຊາໂນ ໂຈຣໍ ທິສ຺ວາ ຫສມານາປິ ‘ຄຈ຺ຉຖ ນໍ ຆາເຕຖາ’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ສນ຺ນິຏ຺ຐາປກເຈຕນາ ປນ ເນສໍ ທຸກ຺ຂສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ ໂຫຕິ. ອທິນ຺ນາທານໍ ຕິເວທນໍ. ຕຎ຺ຫິ ປຣຠຓ຺ຑໍ ທິສ຺ວາ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐສ຺ສ ຄຓ຺ຫໂຕ ສຸຂເວທນໍ ໂຫຕິ, ຠີຕຕສິຕສ຺ສ ຄຓ຺ຫໂຕ ທຸກ຺ຂເວທນໍ. ຕຖາ ວິປາກນິສ຺ສນ຺ທຜລານິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ. ຄຫຓກາເລ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠາເວ ຐິຕສ຺ສ ປນ ຄຓ຺ຫໂຕ ອທຸກ຺ຂມສຸຂເວທນໍ ໂຫຕີຕິ. ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ສຸຂມຊ຺ຌຕ຺ຕວເສນ ທ຺ວິເວທໂນ. ສນ຺ນິຏ຺ຐາປກຈິຕ຺ເຕ ປນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕເວທໂນ ນ ໂຫຕິ. ມຸສາວາໂທ ອທິນ຺ນາທາເນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຕິເວທໂນ; ຕຖາ ປິສຸຓວາຈາ. ຜຣຸສວາຈາ ທຸກ຺ຂເວທນາ. ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ ຕິເວທໂນ. ປເຣສຸ ຫິ ສາຘຸກາຣໍ ເທນ຺ເຕສຸ ເຈລຸກ຺ເຂປາທີນິ ຂິປນ຺ເຕສຸ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐສ຺ສ ສີຕາຫຣຓຠາຣຕຍຸທ຺ຘາທີນິ ກຖນກາເລ ໂສ ສຸຂເວທໂນ ໂຫຕິ. ປຐມໍ ທິນ຺ນເວຕເນນ ເອເກນ ປຈ຺ຉາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກເຖຫີ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘ອນນຸສນ຺ຘິກໍ ປກິຓ຺ຓກກຖໍ ກເຖສ຺ສາມິ ນຸ ໂຂ ໂນ’ຕິ ໂທມນສ຺ສິຕສ຺ສ ກຖນກາເລ ທຸກ຺ຂເວທໂນ ໂຫຕິ, ມຊ຺ຌຕ຺ຕສ຺ສ ກຖຍໂຕ ອທຸກ຺ຂມສຸຂເວທໂນ ໂຫຕິ. ອຠິຊ຺ຌາ ສຸຂມຊ຺ຌຕ຺ຕວເສນ ທ຺ວິເວທນາ; ຕຖາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ. ພ຺ຍາປາໂທ ທຸກ຺ຂເວທໂນ.

‘ມູລໂຕ’ຕິ ປາຓາຕິປາໂຕ ໂທສໂມຫວເສນ ທ຺ວິມູລໂກ ໂຫຕິ. ອທິນ຺ນາທານໍ ໂທສໂມຫວເສນ ວາ ໂລຠໂມຫວເສນ ວາ. ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ໂລຠໂມຫວເສນ. ມຸສາວາໂທ ໂທສໂມຫວເສນ ວາ ໂລຠໂມຫວເສນ ວາ; ຕຖາ ປິສຸຓວາຈາ ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ ຈ. ຜຣຸສວາຈາ ໂທສໂມຫວເສນ. ອຠິຊ຺ຌາ ໂມຫວເສນ ເອກມູລາ; ຕຖາ ພ຺ຍາປາໂທ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ໂລຠໂມຫວເສນ ທ຺ວິມູລາຕິ.

ອກຸສລກມ຺ມປຖກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ກຸສລກມ຺ມປຖກຖາ

ປາຓາຕິປາຕາທີຫິ ປນ ວິຣຕິໂຍ ອນຠິຊ຺ຌາອພ຺ຍາປາທສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂຍ ຈາຕິ ອິເມ ທສ ກຸສລກມ຺ມປຖາ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ປາຓາຕິປາຕາທໂຍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາ ເອວ. ປາຓາຕິປາຕາທີຫິ ເອຕາຍ ວິຣມນ຺ຕິ, ສຍໍ ວາ ວິຣມຕິ, ວິຣມຓມຕ຺ຕເມວ ວາ ເອຕນ຺ຕິ ວິຣຕິ. ຍາ ປາຓາຕິປາຕາ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ‘‘ຍາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ປາຓາຕິປາຕາ ອາຣຕິ ວິຣຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໒໙໙-໓໐໑) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ ກຸສລຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ວິຣຕິ, ສາ ປເຠທໂຕ ຕິວິຘາ ໂຫຕິ – ສມ຺ປຕ຺ຕວິຣຕິ, ສມາທານວິຣຕິ, ສມຸຈ຺ເຉທວິຣຕີຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອສມາທິນ຺ນສິກ຺ຂາປທານໍ ອຕ຺ຕໂນ ຊາຕິວຍພາຫຸສຈ຺ຈາທີນິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘ອຍຸຕ຺ຕໍ ອມ຺ຫາກໍ ເອວຣູປໍ ປາປໍ ກາຕຸ’ນ຺ຕິ ສມ຺ປຕ຺ຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ອວີຕິກ຺ກມນ຺ຕານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ວິຣຕິ ‘ສມ຺ປຕ຺ຕວິຣຕີ’ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ – ສີຫຬທີເປ ຈກ຺ກນອຸປາສກສ຺ສ ວິຍ. ຕສ຺ສ ກິຣ ທຫຣກາເລເຍວ ມາຕຸຍາ ໂຣໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ເວຊ຺ເຊນ ຈ ‘ອລ຺ລສສມໍສໍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໂຕ ຈກ຺ກນສ຺ສ ຠາຕາ ‘ຄຈ຺ຉ, ຕາຕ, ເຂຕ຺ຕໍ ອາຫິຓ຺ຑາຫີ’ຕິ ຈກ຺ກນໍ ເປເສສິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຄໂຕ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ສມເຍ ເອໂກ ສໂສ ຕຣຸຓສສ຺ສໍ ຂາທິຕຸໍ ອາຄໂຕ ໂຫຕິ. ໂສ ຕໍ ທິສ຺ວາວ ເວເຄນ ຘາວນ຺ໂຕ ວລ຺ລິຍາ ພທ຺ໂຘ ‘ກິຣິ ກິຣີ’ຕິ ສທ຺ທມກາສິ. ຈກ຺ກໂນ ເຕນ ສທ຺ເທນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘ມາຕຸ ເຠສຊ຺ຊໍ ກໂຣມີ’ຕິ. ປຸນ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘ນ ເມຕໍ ປຕິຣູປໍ ຍ຺ວາຫໍ ມາຕຸ ຊີວິຕກາຣຓາ ປຣໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ອຖ ນໍ ‘ຄຈ຺ຉ, ອຣຎ຺ເຎ ສເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ຕິໂຓທກໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊາ’ຕິ ມຸຎ຺ຈິ. ຠາຕຣາ ຈ ‘ກິໍ ຕາຕ ສໂສ ລທ຺ໂຘ’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ຕໂຕ ນໍ ຠາຕາ ປຣິຠາສິ. ໂສ ມາຕຸສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ຍໂຕ ອຫໍ ຊາໂຕ ນາຠິຊານາມິ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ປາຓໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕາ’ຕິ ສຈ຺ຈໍ ວຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຕາວເທວສ຺ສ ມາຕາ ອໂຣຄາ ອໂຫສິ.

ສມາທິນ຺ນສິກ຺ຂາປທານໍ ປນ ສິກ຺ຂາປທສມາທາເນ ຈ ຕຕຸຕ຺ຕຣິຎ຺ຈ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິຕມ຺ປິ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ວຕ຺ຖຸໍ ອວີຕິກ຺ກມນ຺ຕານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ວິຣຕິ ‘ສມາທານວິຣຕີ’ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຸຕ຺ຕຣວຑ຺ຒມານປພ຺ພຕວາສີອຸປາສກສ຺ສ ວິຍ. ໂສ ກິຣ ອມ຺ພຣິຍວິຫາຣວາສິໂນ ປິງ຺ຄລພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ສິກ຺ຂາປທານິ ຄເຫຕ຺ວາ ເຂຕ຺ຕໍ ກສຕິ. ອຖສ຺ສ ໂຄໂຓ ນຏ຺ໂຐ. ໂສ ຕໍ ຄເວສນ຺ໂຕ ອຸຕ຺ຕຣວຑ຺ຒມານປພ຺ພຕໍ ອາຣຸຫິ. ຕຕ຺ຣ ນໍ ມຫາສປ຺ໂປ ອຄ຺ຄເຫສິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘ອິມາຍສ຺ສ ຕິຂິຓວາສິຍາ ສີສໍ ຉິນ຺ທາມີ’ຕິ. ປຸນ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘ນ ເມຕໍ ປຕິຣູປໍ ຍ຺ວາຫໍ ຠາວນີຍສ຺ສ ຄຣຸໂນ ສນ຺ຕິເກ ສິກ຺ຂາປທານິ ຄເຫຕ຺ວາ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຍາວຕຕິຍໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘ຊີວິຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊາມິ, ນ ສິກ຺ຂາປທ’ນ຺ຕິ ອໍເສ ຐປິຕໍ ຕິຂິຓທຓ຺ຑວາສິໍ ອຣຎ຺ເຎ ຉຑ຺ເຑສິ. ຕາວເທວ ນໍ ມຫາວາໂຬ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຄມາສີຕິ.

ອຣິຍມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ປນ ວິຣຕິ ‘ສມຸຈ຺ເຉທວິຣຕີ’ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ, ຍສ຺ສາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປຠຸຕິ ‘ປາຓໍ ຆາເຕສ຺ສາມີ’ຕິ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລານໍ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ.

ອິທານິ ຍຖາ ອກຸສລານໍ ເອວໍ ອິເມສມ຺ປິ ກຸສລກມ຺ມປຖານໍ ຘມ຺ມໂຕ ໂກຏ຺ຐາສໂຕ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ເວທນາໂຕ ມູລໂຕຕິ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ –

ຕຕ຺ຖ ‘ຘມ຺ມໂຕ’ຕິ ເອເຕສຸ ຫິ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ ເຈຕນາປິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ວິຣຕິໂຍປິ; ອນ຺ເຕ ຕໂຍ ເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ.

‘ໂກຏ຺ຐາສໂຕ’ຕິ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ ກມ຺ມປຖາ ເອວ, ໂນ ມູລານິ. ອນ຺ເຕ ຕໂຍ ກມ຺ມປຖາ ເຈວ ມູລານິ ຈ. ອນຠິຊ຺ຌາ ຫິ ມູລໍ ປຕ຺ວາ ‘ອໂລໂຠ ກຸສລມູລໍ’ ໂຫຕິ. ອພ຺ຍາປາໂທ ‘ອໂທໂສ ກຸສລມູລໍ’, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ‘ອໂມໂຫ ກຸສລມູລໍ’.

‘ອາຣມ຺ມຓໂຕ’ຕິ ປາຓາຕິປາຕາທີນໍ ອາຣມ຺ມຓາເນວ ເອເຕສໍ ອາຣມ຺ມຓານິ. ວີຕິກ຺ກມິຕພ຺ພໂຕເຍວ ຫິ ເວຣມຓີ ນາມ ໂຫຕິ. ຍຖາ ປນ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມໂຓ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ກິເລເສ ປຊຫຕິ, ເອວໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍາທິອາຣມ຺ມຓາເປເຕ ກມ຺ມປຖາ ປາຓາຕິປາຕາທີນິ ທຸສ຺ສີລ຺ຍານິ ປຊຫນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

‘ເວທນາໂຕ’ຕິ ສພ຺ເພ ສຸຂເວທນາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ ມຊ຺ຌຕ຺ຕເວທນາ ວາ. ກຸສລໍ ປຕ຺ວາ ຫິ ທຸກ຺ຂເວທນາ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

‘ມູລໂຕ’ຕິ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ ກມ຺ມປຖາ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ອໂລຠອໂທສອໂມຫວເສນ ຕິມູລາ ໂຫນ຺ຕິ; ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ທ຺ວິມູລາ. ອນຠິຊ຺ຌາ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ທ຺ວິມູລາ ໂຫຕິ; ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ເອກມູລາ. ອໂລໂຠ ປນ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕໂນ ມູລໍ ນ ໂຫຕິ. ອພ຺ຍາປາເທປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ອໂລຠາໂທສວເສນ ທ຺ວິມູລາວ ໂຫຕິ. ອິເມ ທສ ກຸສລກມ຺ມປຖາ ນາມ.

ກມ຺ມປຖສໍສນ຺ທນກຖາ

ອິທານິ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ກມ຺ມປຖສໍສນ຺ທນໍ ນາມ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປຎ຺ຈຜສ຺ສທ຺ວາຣວເສນ ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ອສໍວໂຣ ອກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມເມວ ໂຫຕິ. ມໂນຜສ຺ສທ຺ວາຣວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຕີຓິປິ ກມ຺ມານິ ໂຫນ຺ຕິ – ໂສ ຫິ ກາຍທ຺ວາເຣ ໂຈປນປ຺ປຕ຺ໂຕ ອກຸສລໍ ກາຍກມ຺ມໍ ໂຫຕິ, ວຈີທ຺ວາເຣ ອກຸສລໍ ວຈີກມ຺ມໍ, ອຸຠຍຕ຺ຖ ໂຈປນໍ ອປ຺ປຕ຺ໂຕ ອກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມໍ. ປຎ຺ຈອສໍວຣທ຺ວາຣວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນປິ ອກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມເມວ ໂຫຕິ. ໂຈປນກາຍອສໍວຣທ຺ວາຣວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ອກຸສລໍ ກາຍກມ຺ມເມວ ໂຫຕິ, ວາຈາອສໍວຣທ຺ວາຣວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ອກຸສລໍ ວຈີກມ຺ມເມວ ໂຫຕິ, ມໂນອສໍວຣທ຺ວາຣວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ອກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມເມວ ໂຫຕິ. ຕິວິຘໍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ອກຸສລໍ ກາຍກມ຺ມເມວ ໂຫຕິ, ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ອກຸສລໍ ວຈີກມ຺ມເມວ ໂຫຕິ, ຕິວິຘໍ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ອກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມເມວ ໂຫຕິ.

ປຎ຺ຈຜສ຺ສທ຺ວາຣວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ສໍວໂຣປິ ກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມເມວ ໂຫຕິ. ມໂນຜສ຺ສທ຺ວາຣວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ປນ ອຍມ຺ປິ, ອສໍວໂຣ ວິຍ, ຕີຓິປິ ກມ຺ມານິ ໂຫນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈສໍວຣທ຺ວາຣວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນປິ ກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມເມວ ໂຫຕິ, ໂຈປນກາຍສໍວຣທ຺ວາຣວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ກຸສລໍ ກາຍກມ຺ມເມວ ໂຫຕິ, ວາຈາສໍວຣທ຺ວາຣວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ກຸສລໍ ວຈີກມ຺ມເມວ ໂຫຕິ, ມໂນສໍວຣທ຺ວາຣວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມເມວ ໂຫຕິ. ຕິວິຘໍ ກາຍສຸຈຣິຕໍ ກຸສລໍ ກາຍກມ຺ມເມວ ໂຫຕິ, ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ວຈີສຸຈຣິຕໍ ກຸສລໍ ວຈີກມ຺ມເມວ ໂຫຕິ, ຕິວິຘໍ ມໂນສຸຈຣິຕໍ ກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມເມວ ໂຫຕິ.

ອກຸສລໍ ກາຍກມ຺ມໍ ປຎ຺ຈຜສ຺ສທ຺ວາຣວເສນ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ມໂນຜສ຺ສທ຺ວາຣວເສເນວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕຖາ ອກຸສລໍ ວຈີກມ຺ມໍ. ອກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມໍ ປນ ຉຜສ຺ສທ຺ວາຣວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ຕໍ ກາຍວຈີທ຺ວາເຣສຸ ໂຈປນໍ ປຕ຺ຕໍ ອກຸສລໍ ກາຍວຈີກມ຺ມໍ ໂຫຕິ, ໂຈປນໍ ອປ຺ປຕ຺ຕໍ ອກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມເມວ. ຍຖາ ຈ ປຎ຺ຈຜສ຺ສທ຺ວາຣວເສນ, ເອວໍ ປຎ຺ຈອສໍວຣທ຺ວາຣວເສນປິ ອກຸສລໍ ກາຍກມ຺ມໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ໂຈປນກາຍອສໍວຣທ຺ວາຣວເສນ ປນ ວາຈາອສໍວຣທ຺ວາຣວເສນ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ມໂນອສໍວຣທ຺ວາຣວເສນ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອກຸສລໍ ວຈີກມ຺ມມ຺ປິ ປຎ຺ຈອສໍວຣທ຺ວາຣວເສນ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ໂຈປນກາຍວາຈາອສໍວຣທ຺ວາຣວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ມໂນອສໍວຣທ຺ວາຣວເສນ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມໍ ອຏ຺ຐອສໍວຣທ຺ວາຣວເສນປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊເຕວ. ກຸສລກາຍກມ຺ມາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ຍຖາ ອກຸສລກາຍກມ຺ມວຈີກມ຺ມານິ ມໂນອສໍວຣທ຺ວາຣວເສນ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ຕຖາ ເອຕານິ. ເອຕານິ ປນ ກາຍງ຺ຄວາຈງ຺ຄໍ ອໂຈເປຕ຺ວາ ສິກ຺ຂາປທານິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ມໂນສໍວຣທ຺ວາເຣປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ເອວ. ຕຕ຺ຖ ກາມາວຈຣໍ ກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຕິວິຘກມ຺ມທ຺ວາຣວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓທ຺ວາຣວເສນ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ‘ຍມິທໍ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເວທຍິຕໍ, ສຸຂໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ວາ’ຕິ ອິມິນາ ປນ ນເຍນ ຉຜສ຺ສທ຺ວາຣວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ອຏ຺ຐອສໍວຣທ຺ວາຣວເສນ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຏ຺ຐສໍວຣທ຺ວາຣວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ທສອກຸສລກມ຺ມປຖວເສນ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ທສກຸສລກມ຺ມປຖວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ຕສ຺ມາ ອິທມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕໍ ຕິວິຘກມ຺ມທ຺ວາຣວເສນ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕຸ, ຉຜສ຺ສທ຺ວາຣວເສນ ວາ, ອຏ຺ຐສໍວຣທ຺ວາຣວເສນ ວາ ທສກຸສລກມ຺ມປຖວເສນ ວາ. ‘‘ກາມາວຈຣໍ ກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ…ເປ… ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ວາ…ເປ… ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສພ຺ພໍ ວຸຕ຺ຕເມວ ໂຫຕີຕິ.

ທ຺ວາຣກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຍໍ ຍໍ ວາ ປນາຣພ຺ຠາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍໍ ໂຍຊນາ – ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ເຕສຸ ຣູປາຣມ຺ມຓາທີສຸ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ວາ ອາຣພ຺ຠ, ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສທ຺ທາຣມ຺ມຓໍ ວາ…ເປ… ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ວາ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ເອຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອເຕສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ເອກເມວ ອາຣມ຺ມຓໍ ອນຸຎ຺ຎາຕສທິສໍ ໂຫຕິ. ອິທຎ຺ຈ ເອກສ຺ມິໍ ສມເຍ ເອກສ຺ສ ວາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຸນ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ວາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສທ຺ທາທີສຸປິ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເອວ. ເອວໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານສ຺ສ ຈສ຺ສ ເອກສ຺ມິໍ ຠເວ ປຐມໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ປຈ຺ຉາ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ອຍມ຺ປິ ກໂມ ນຕ຺ຖິ. ຣູປາທີສຸ ຈາປິ ປຐມໍ ນີລາຣມ຺ມຓໍ ປຈ຺ຉາ ປີຕາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ອຍມ຺ປິ ນິຍໂມ ນຕ຺ຖິ. ອິຕິ ອິມໍ ສພ຺ພາຣມ຺ມຓຕຎ຺ເຈວ, ກມາຠາວຎ຺ຈ, ກມາຠາເວປິ ຈ ນີລປີຕາທີສຸ ນິຍມາຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ຍໍ ຍໍ ວາ ປນາຣພ຺ຠາ’ຕິ ອາຫ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອິເມສຸ ຣູປາທີສຸ ນ ຍໍກິຎ຺ຈິ ເອກເມວ, ອຖ ໂຂ ຍໍ ຍໍ ວາ ປນາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານມ຺ປິ ຈ ‘ປຐມໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ປຈ຺ຉາ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠາ’ຕິ ເອວມ຺ປິ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຍໍ ຍໍ ວາ ປນາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ; ‘ປຏິໂລມໂຕ ວາ ອນຸໂລມໂຕ ວາ, ເອກນ຺ຕຣິກທ຺ວນ຺ຕຣິກາທິນເຍນ ວາ, ຣູປາຣມ຺ມຓາທີສຸ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີ’ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣູປາຣມ຺ມເຓສຸປິ ຈ ‘ປຐມໍ ນີລາຣມ຺ມຓໍ ປຈ຺ຉາ ປີຕາຣມ຺ມຓ’ນ຺ຕິ ອິມິນາປິ ນິຍເມນ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ, ຍໍ ຍໍ ວາ ປນາຣພ຺ຠ ‘ນີລປີຕກາທີສຸ ຣູປາຣມ຺ມເຓສຸ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີ’ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສທ຺ທາຣມ຺ມຓາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຍໍ ຕາວ ເອກາ ໂຍຊນາ.

ອຍໍ ປນ ອປຣາ – ຣູປໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ…ເປ… ຘມ຺ໂມ ອາຣມ຺ມຓໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ. ອິຕິ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ວາ…ເປ… ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ‘ຍໍ ຍໍ ວາ ປນາຣພ຺ຠາ’ຕິ ອາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ເອເຕສຸ ຣູປາທີສຸ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ປນ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີຕິ. ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ເຍວາປນເກ ອຠິນວໍ ນຕ຺ຖິ, ເຫຏ຺ຐາ ຄຫິຕເມວ ຄຫິຕ’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘ຣູປໍ ວາ ອາຣພ຺ຠ…ເປ… ຘມ຺ມໍ ວາ ອາຣພ຺ຠ, ອິທໍ ວາ ອິທໍ ວາ ອາຣພ຺ຠາຕິ ກເຖຕຸໍ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ອາຄຕໍ.

ຘມ຺ມຸທ຺ເທສວາໂຣ

ຜສ຺ສປຎ຺ຈມກຣາສິວຓ຺ຓນາ

ຕສ຺ມິໍ ສມເຍຕິ ອິທໍ ອນິຍມນິທ຺ທິຏ຺ຐສ຺ສ ສມຍສ຺ສ ນິຍມໂຕ ປຏິນິທ຺ເທສວຈນໍ. ຕສ຺ມາ ‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາມາວຈຣໍ ກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍເຍວ ສມເຍ ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ…ເປ… ອວິກ຺ເຂໂປ ໂຫຕີ’ຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ຍເຖວ ຈິຕ຺ຕໍ ເອວໍ ຜສ຺ສາທີສຸປິ ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ. ກິໍ ໂຫຕິ? ‘ກາມາວຈໂຣ ໂຫຕິ, ກຸສໂລ ໂຫຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂສມນສ຺ສສຫຄໂຕ ໂຫຕີ’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ລພ຺ຠມານປທວເສນ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ເວທນາຍຎ຺ຫິ ‘ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາ’ຕິ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິເຍ ຈ ‘ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ນ ລພ຺ຠຕິ, ຕສ຺ມາ ‘ລພ຺ຠມານປທວເສນາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິທໍ ອຏ຺ຐກຖາມຸຕ຺ຕກໍ ອາຈຣິຍານໍ ມຕໍ; ນ ປເນຕໍ ສາຣໂຕ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ຜສ຺ໂສວ ປຐມໍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ? ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຐມາຠິນິປາຕຕ຺ຕາ. ອາຣມ຺ມຓສ຺ມິຎ຺ຫິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຐມາຠິນິປາໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຜສ຺ໂສ ອາຣມ຺ມຓໍ ຜຸສມາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ປຐມໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ຜສ຺ເສນ ປນ ຜຸສິຕ຺ວາ ເວທນາຍ ເວທຍຕິ, ສຎ຺ຎາຍ ສຎ຺ຊານາຕິ, ເຈຕນາຍ ເຈເຕຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຜຸຏ຺ໂຐ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວເທຕິ, ຜຸຏ຺ໂຐ ສຎ຺ຊານາຕິ ຜຸຏ຺ໂຐ ເຈເຕຕີ’’ຕິ.

ອປິຈ, ອຍໍ ຜສ຺ໂສ ນາມ ຍຖາ ປາສາທໍ ປຕ຺ວາ ຖມ຺ໂຠ ນາມ ເສສທພ຺ພສມ຺ຠາຣານໍ ພລວປຈ຺ຈໂຍ, ຕຸລາສງ຺ຆາຏຠິຕ຺ຕິປາທກູຏໂຄປານສີປກ຺ຂປາສກມຸຂວຏ຺ຏິໂຍ ຖມ຺ຠາພທ຺ຘາ ຖມ຺ເຠ ປຕິຏ຺ຐິຕາ, ເອວເມວ ສຫຊາຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມານໍ ພລວປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ຖມ຺ຠສທິໂສ ຫິ ເອສ. ອວເສສາ ທພ຺ພສມ຺ຠາຣສທິສາຕິ. ຕສ຺ມາປິ ປຐມໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ອິທໍ ປນ ອກາຣຓໍ. ເອກຈິຕ຺ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ມານໍ ‘ອຍໍ ປຐມໍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ອຍໍ ປຈ຺ຉາ’ຕິ ອິທໍ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ລພ຺ຠາ. ພລວປຈ຺ຈຍຠາເວປິ ຜສ຺ສສ຺ສ ກາຣຓໍ ນ ທິສ຺ສຕິ. ເທສນາວາເຣເນວ ປນ ຜສ຺ໂສ ປຐມໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ເວທນາ ໂຫຕິ ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ, ສຎ຺ຎາ ໂຫຕິ ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ, ເຈຕນາ ໂຫຕິ ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ, ເວທນາ ໂຫຕິ ສຎ຺ຎາ ໂຫຕິ, ເຈຕນາ ໂຫຕິ ວິຕກ຺ໂກ ໂຫຕີຕິ ອາຫຣິຕຸມ຺ປິ ຫິ ວຏ຺ເຏຍ຺ຍ. ເທສນາວາເຣນ ປນ ຜສ຺ໂສວ ປຐມໍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍຖາ ເຈຕ຺ຖ ເອວໍ ເສສຘມ຺ເມສຸປິ ປຸພ຺ພາປຣກ຺ກໂມ ນາມ ນ ປຣິເຍສິຕພ຺ໂພ. ວຈນຕ຺ຖລກ຺ຂຓຣສາທີຫິ ປນ ຘມ຺ມາ ເອວ ປຣິເຍສິຕພ຺ພາ.

ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຜຸສຕີຕິ ຜສ຺ໂສ. ສ຺ວາຍໍ ຜຸສນລກ຺ຂໂຓ, ສງ຺ຆຏ຺ຏນຣໂສ, ສນ຺ນິປາຕປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ, ອາປາຖຄຕວິສຍປທຏ຺ຐາໂນ.

ອຍຎ຺ຫິ ອຣູປຘມ຺ໂມປິ ສມາໂນ ອາຣມ຺ມເຓ ຜຸສນາກາເຣເນວ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ຜຸສນລກ຺ຂໂຓ. ເອກເທເສນ ຈ ອນລ຺ລີຍມາໂນປິ ຣູປໍ ວິຍ ຈກ຺ຂຸໍ, ສທ຺ໂທ ວິຍ ຈ ໂສຕໍ, ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ສງ຺ຆຏ຺ເຏຕີຕິ ສງ຺ຆຏ຺ຏນຣໂສ. ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓສງ຺ຆຏ຺ຏນໂຕ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ສມ຺ປຕ຺ຕິອຕ຺ເຖນປິ ຣເສນ ສງ຺ຆຏ຺ຏນຣໂສຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ – ‘‘ຈຕຸຠູມກຜສ຺ໂສ ຫິ ໂນຜຸສນລກ຺ຂໂຓ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ສງ຺ຆຏ຺ຏນຣໂສ ປນ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິໂກວ ໂຫຕິ. ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກສ຺ສ ຫິ ຜຸສນລກ຺ຂໂຓຕິປິ ສງ຺ຆຏ຺ຏນຣໂສຕິປິ ນາມໍ; ມໂນທ຺ວາຣິກສ຺ສ ຜຸສນລກ຺ຂໂຓຕ຺ເວວ ນາມໍ, ນ ສງ຺ຆຏ຺ຏນຣໂສ’’ຕິ.

ອິທຎ຺ຈ ວຕ຺ວາ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອາຠຕໍ – ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ທ຺ເວ ເມຓ຺ຑາ ຍຸຊ຺ເຌຍ຺ຍຸໍ, ເຕສຸ ຍຖາ ເອໂກ ເມຓ຺ໂຑ ເອວໍ ຈກ຺ຂຸ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ຍຖາ ທຸຕິໂຍ ເມຓ຺ໂຑ ເອວໍ ຣູປໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ; ຍຖາ ເຕສໍ ສນ຺ນິປາໂຕ ເອວໍ ຜສ຺ໂສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ’’. ເອວໍ ຜຸສນລກ຺ຂໂຓ ຈ ຜສ຺ໂສ, ສງ຺ຆຏ຺ຏນຣໂສ ຈ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ທ຺ເວ ສມ຺ມາ ວຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ…ເປ… ທ຺ເວ ປາຓີ ວຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ຍຖາ ເອໂກ ປາຓິ ເອວໍ ຈກ຺ຂຸ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ຍຖາ ທຸຕິໂຍ ປາຓິ ເອວໍ ຣູປໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ຍຖາ ເຕສໍ ສນ຺ນິປາໂຕ ເອວໍ ຜສ຺ໂສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເອວໍ ຜຸສນລກ຺ຂໂຓ ຈ ຜສ຺ໂສ ສງ຺ຆຏ຺ຏນຣໂສ ຈາ’’ຕິ (ມິ. ປ. ໒.໓.໘) ວິຕ຺ຖາໂຣ.

ຍຖາ ວາ ‘‘ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ໑໓໕໒, ໑໓໕໔) ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ຈກ຺ຂຸອາທິນາເມນ ວຸຕ຺ຕານິ, ເອວມິຘາປິ ຕານິ ຈກ຺ຂຸອາທິນາເມນ ວຸຕ຺ຕານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ຕສ຺ມາ ‘ເອວໍ ຈກ຺ຂຸ ທຏ຺ຐພ຺ພ’ນ຺ຕິອາທີສຸ ເອວໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ທຏ຺ຐພ຺ພນ຺ຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓສງ຺ຆຏ຺ຏນໂຕ ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ສຸຕ຺ເຕ ກິຈ຺ຈຏ຺ເຐເນວ ຣເສນ ສງ຺ຆຏ຺ຏນຣໂສຕິ ສິທ຺ໂຘ ໂຫຕິ.

ຕິກສນ຺ນິປາຕສງ຺ຂາຕສ຺ສ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ກາຣຓສ຺ສ ວເສນ ປເວທິຕຕ຺ຕາ ສນ຺ນິປາຕປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ອຍຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ‘‘ຕິຓ຺ຓໍ ສງ຺ຄຕິ ຜສ຺ໂສ’’ຕິ ເອວໍ ກາຣຓສ຺ສ ວເສນ ປເວທິໂຕຕິ. ອິມສ຺ສ ຈ ສຸຕ຺ຕປທສ຺ສ ຕິຓ຺ຓໍ ສງ຺ຄຕິຍາ ຜສ຺ໂສຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ; ນ ສງ຺ຄຕິມຕ຺ຕເມວ ຜສ຺ໂສຕິ.

ເອວໍ ປເວທິຕຕ຺ຕາ ປນ ເຕເນວາກາເຣນ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາຕີຕິ ສນ຺ນິປາຕປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຜລຏ຺ເຐນ ປນ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເນເນສ ເວທນາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ ນາມ ໂຫຕິ. ເວທນຎ຺ເຫສ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປຕິ ອຸປ຺ປາເທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປ຺ປາທຍມາໂນ ຈ ຍຖາ ພຫິທ຺ຘາ ອຸຓ຺ຫປຈ຺ຈຍາປິ ລາຂາສງ຺ຂາຕຘາຕຸນິສ຺ສິຕາ ອຸສ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສເຍ ມຸທຸຠາວກາຣີ ໂຫຕິ, ນ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈຍຠູເຕປິ ພຫິທ຺ຘາ ວີຕຈ຺ຈິຕງ຺ຄາຣສງ຺ຂາເຕ ອຸຓ຺ຫຠາເວ, ເອວໍ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓສງ຺ຂາຕອຎ຺ຎປຈ຺ຈໂຍປິ ສມາໂນ, ຈິຕ຺ຕນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສຍຠູເຕ ຈິຕ຺ເຕ ເອວ ເອສ ເວທນຸປ຺ປາທໂກ ໂຫຕິ, ນ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈຍຠູເຕປິ ວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ອາຣມ຺ມເຓ ວາຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຊ຺ຊາສມນ຺ນາຫາເຣນ ປນ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ຈ ປຣິກ຺ຂເຕ ວິສເຍ ອນນ຺ຕຣາເຍນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ເອສ ອາປາຖຄຕວິສຍປທຏ຺ຐາໂນຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ເວທຍຕີຕິ ເວທນາ. ສາ ເວທຍິຕລກ຺ຂຓາ, ອນຸຠວນຣສາ ອິຏ຺ຐາກາຣສມ຺ໂຠຄຣສາ ວາ, ເຈຕສິກອສ຺ສາທປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ປສ຺ສທ຺ຘິປທຏ຺ຐານາ.

‘ຈຕຸຠູມິກເວທນາ ຫິ ໂນເວທຍິຕລກ຺ຂຓາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອນຸຠວນຣສຕາ ປນ ສຸຂເວທນາຍເມວ ລພ຺ຠຕີ’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ຕໍ ວາທໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘ສຸຂເວທນາ ວາ ໂຫຕຸ, ທຸກ຺ຂເວທນາ ວາ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂເວທນາ ວາ, ສພ຺ພາ ອນຸຠວນຣສາ’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຍມຕ຺ໂຖ ທີປິໂຕ – ອາຣມ຺ມຓຣສານຸຠວນຏ຺ຐານໍ ປຕ຺ວາ ເສສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາ ເອກເທສມຕ຺ຕກເມວ ອນຸຠວນ຺ຕິ. ຜສ຺ສສ຺ສ ຫິ ຜຸສນມຕ຺ຕກເມວ ໂຫຕິ, ສຎ຺ຎາຍ ສຎ຺ຊານນມຕ຺ຕກເມວ, ເຈຕນາຍ ເຈຕນາມຕ຺ຕກເມວ, ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວິຊານນມຕ຺ຕກເມວ. ເອກໍສໂຕ ປນ ອິສ຺ສຣວຕາຍ ວິສ຺ສວິຕາຍ ສາມິຠາເວນ ເວທນາວ ອາຣມ຺ມຓຣສໍ ອນຸຠວຕິ.

ຣາຊາ ວິຍ ຫິ ເວທນາ, ສູໂທ ວິຍ ເສສຘມ຺ມາ. ຍຖາ ສູໂທ ນານາຣສໂຠຊນໍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ເປຬາຍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ລຎ຺ຉນໍ ທຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ລຎ຺ຉນໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ເປຬໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ສພ຺ພສູປພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ອຄ຺ຄຄ຺ຄໍ ອາທາຍ ຠາຊເນ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສໂທສນິທ຺ໂທສຠາວວີມໍສນຕ຺ຖໍ ອຊ຺ໂຌຫຣຕິ, ຕໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ນານຄ຺ຄຣສໂຠຊນໍ ອຸປນາເມຕິ. ຣາຊາ ອິສ຺ສຣວຕາຍ ວິສ຺ສວິຕາຍ ສາມີ ຫຸຕ຺ວາ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ສູທສ຺ສ ຠຕ຺ຕວີມໍສນມຕ຺ຕມິວ ອວເສສຘມ຺ມານໍ ອາຣມ຺ມຓຣສສ຺ສ ເອກເທສານຸຠວນໍ. ຍຖາ ຫິ ສູໂທ ຠຕ຺ເຕກເທສມຕ຺ຕເມວ ວີມໍສຕິ ເອວໍ ເສສຘມ຺ມາປິ ອາຣມ຺ມຓຣເສກເທສເມວ ອນຸຠວນ຺ຕິ. ຍຖາ ປນ ຣາຊາ ອິສ຺ສຣວຕາຍ ວິສ຺ສວິຕາຍ ສາມີ ຫຸຕ຺ວາ ຍທິຈ຺ຉກໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ເອວໍ ເວທນາປິ ອິສ຺ສຣວຕາຍ ວິສ຺ສວິຕາຍ ສາມິຠາເວນ ອາຣມ຺ມຓຣສໍ ອນຸຠວຕິ. ຕສ຺ມາ ອນຸຠວນຣສາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ທຸຕິເຍ ອຕ຺ຖວິກປ຺ເປ ອຍໍ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ ເວທນາ ຍຖາ ວາ ຕຖາ ວາ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອິຏ຺ຐາກາຣເມວ ສມ຺ຠຸຎ຺ຊຕີຕິ ອິຏ຺ຐາກາຣສມ຺ໂຠຄຣສາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເຈຕສິກອສ຺ສາທໂຕ ປເນສາ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາເວເນວ ອຸປຏ຺ຐານໍ ສນ຺ຘາຍ ເຈຕສິກອສ຺ສາທປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຍສ຺ມາ ປນ ‘‘ປສ຺ສທ຺ຘິກາໂຍ ສຸຂໍ ເວເທຕິ’’ ຕສ຺ມາ ປສ຺ສທ຺ຘິປທຏ຺ຐານາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ນີລາທິເຠທໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ສຎ຺ຊານາຕີຕິ ສຎ຺ຎາ. ສາ ສຎ຺ຊານນລກ຺ຂຓາ ປຈ຺ຈາຠິຎ຺ຎາຓຣສາ. ຈຕຸຠູມິກສຎ຺ຎາ ຫິ ໂນສຎ຺ຊານນລກ຺ຂຓາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ສພ຺ພາ ສຎ຺ຊານນລກ຺ຂຓາວ. ຍາ ປເນຕ຺ຖ ອຠິຎ຺ຎາເຓນ ສຎ຺ຊານາຕິ ສາ ປຈ຺ຈາຠິຎ຺ຎາຓຣສາ ນາມ ໂຫຕິ.

ຕສ຺ສາ, ວຑ຺ຒກິສ຺ສ ທາຣຸມ຺ຫິ ອຠິຎ຺ຎາຓໍ ກຕ຺ວາ ປຸນ ເຕນ ອຠິຎ຺ຎາເຓນ ຕໍ ປຈ຺ຈາຠິຊານນກາເລ, ປຸຣິສສ຺ສ ກາຬຕິລກາທິອຠິຎ຺ຎາຓໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ປຸນ ເຕນ ອຠິຎ຺ຎາເຓນ ອສຸໂກ ນາມ ເອໂສຕິ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈາຠິຊານນກາເລ, ຣຎ຺ໂຎ ປິຬນ຺ຘນໂຄປກຠຓ຺ຑາຄາຣິກສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ປິຬນ຺ຘເນ ນາມປຓ຺ຓກໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ‘ອສຸກໍ ປິຬນ຺ຘນໍ ນາມ ອາຫຣາ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ທີປໍ ຊາເລຕ຺ວາ ຣຕນຄພ຺ຠໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປຓ຺ຓໍ ວາເຈຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ປິຬນ຺ຘນສ຺ສ ອາຫຣຓກາເລ ຈ ປວຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກວເສນ ຫິ ສຎ຺ຊານນລກ຺ຂຓາ ສຎ຺ຎາ. ປຸນສຎ຺ຊານນປຈ຺ຈຍນິມິຕ຺ຕກຣຓຣສາ, ທາຣຸອາທີສຸ ຕຈ຺ຉກາທໂຍ ວິຍ. ຍຖາຄຫິຕນິມິຕ຺ຕວເສນ ອຠິນິເວສກຣຓປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ຫຕ຺ຖິທສ຺ສກອນ຺ຘາ ວິຍ. ອາຣມ຺ມເຓ ອໂນຄາຬ຺ຫວຸຕ຺ຕິຕາຍ ອຈິຣຏ຺ຐານປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ວາ, ວິຊ຺ຊຸ ວິຍ. ຍຖາອຸປຏ຺ຐິຕວິສຍປທຏ຺ຐານາ, ຕິຓປຸຣິສເກສຸ ມິຄໂປຕການໍ ‘ປຸຣິສາ’ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນສຎ຺ຎາ ວິຍ. ຍາ ປເນຕ຺ຖ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ໂຫຕິ ສາ ສຎ຺ຎາ ຎາຓເມວ ອນຸວຕ຺ຕຕິ. ສສມ຺ຠາຣປຖວີອາທີສຸ ເສສຘມ຺ມາ ປຖວີອາທີນິ ວິຍາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເຈຕຍຕີຕິ ເຈຕນາ ສທ຺ຘິໍ ອຕ຺ຕນາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ອາຣມ຺ມເຓ ອຠິສນ຺ທຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາ ເຈຕຍິຕລກ຺ຂຓາ, ເຈຕນາຠາວລກ຺ຂຓາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຍູຫນຣສາ. ຈຕຸຠູມິກເຈຕນາ ຫິ ໂນເຈຕຍິຕລກ຺ຂຓາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ສພ຺ພາ ເຈຕຍິຕລກ຺ຂຓາວ. ອາຍູຫນຣສຕາ ປນ ກຸສລາກຸສເລສຸ ເອວ ໂຫຕິ. ກຸສລາກຸສລກມ຺ມາຍູຫນຏ຺ຐານຎ຺ຫິ ປຕ຺ວາ ເສສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມານໍ ເອກເທສມຕ຺ຕກເມວ ກິຈ຺ຈໍ ໂຫຕິ. ເຈຕນາ ປນ ອຕິເຣກອຸສ຺ສາຫາ ອຕິເຣກວາຍາມາ, ທິຄຸຓຸສ຺ສາຫາ ທິຄຸຓວາຍາມາ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ – ‘‘ຖາວຣິຍສຠາວສຓ຺ຐິຕາ ຈ ປເນສາ ເຈຕນາ’’ຕິ. ຖາວຣິໂຍຕິ ເຂຕ຺ຕສາມີ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາ ເຂຕ຺ຕສາມີ ປຸຣິໂສ ປຎ຺ຈປຓ຺ຓາສ ພລິປຸຣິເສ ຄເຫຕ຺ວາ ‘ລາຍິສ຺ສາມີ’ຕິ ເອກໂຕ ເຂຕ຺ຕໍ ໂອຕຣຕິ. ຕສ຺ສ ອຕິເຣໂກ ອຸສ຺ສາໂຫ ອຕິເຣໂກ ວາຍາໂມ, ທິຄຸໂຓ ອຸສ຺ສາໂຫ ທິຄຸໂຓ ວາຍາໂມ ໂຫຕິ, ‘ນິຣນ຺ຕຣໍ ຄຓ຺ຫຖາ’ຕິອາທີນິ ວທຕິ, ສີມໍ ອາຈິກ຺ຂຕິ, ເຕສໍ ສຸຣາຠຕ຺ຕຄນ຺ຘມາລາທີນິ ຊານາຕິ, ມຄ຺ຄໍ ສມກໍ ຫຣຕິ. ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຂຕ຺ຕສາມິປຸຣິໂສ ວິຍ ຫິ ເຈຕນາ. ປຎ຺ຈປຓ຺ຓາສ ພລິປຸຣິສາ ວິຍ ຈິຕ຺ຕງ຺ຄວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ປຎ຺ຈປຓ຺ຓາສ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ. ເຂຕ຺ຕສາມິປຸຣິສສ຺ສ ທິຄຸຓຸສ຺ສາຫທິຄຸຓວາຍາມກຣຓກາໂລ ວິຍ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມາຍູຫນຏ຺ຐານໍ ປຕ຺ວາ ເຈຕນາຍ ທິຄຸຓຸສ຺ສາໂຫ ທິຄຸຓວາຍາໂມ ໂຫຕິ. ເອວມສ຺ສາ ອາຍູຫນຣສຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ສາ ປເນສາ ສໍວິທຫນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ສໍວິທຫມານາ ຫິ ອຍໍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ສກິຈ຺ຈປຣກິຈ຺ຈສາຘກາ, ເຊຏ຺ຐສິສ຺ສມຫາວຑ຺ຒກີອາທໂຍ ວິຍ. ຍຖາ ຫິ ເຊຏ຺ຐສິສ຺ໂສ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ສຍໍ ອຘີຍມາໂນ ອິຕເຣປິ ທາຣເກ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອຊ຺ຌຍນກມ຺ເມ ປວຕ຺ຕຍຕິ, ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ອຘີຍິຕຸໍ ອາຣທ຺ເຘ ເຕປິ ອຘີຍນ຺ຕິ, ຕທນຸວຕ຺ຕິຕາຍ. ຍຖາ ຈ ມຫາວຑ຺ຒກີ ສຍໍ ຕຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອິຕເຣປິ ຕຈ຺ຉເກ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຕຈ຺ຉນກມ຺ເມ ປວຕ຺ຕຍຕິ, ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ຕຈ຺ຉິຕຸໍ ອາຣທ຺ເຘ ເຕປິ ຕຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕທນຸວຕ຺ຕິຕາຍ. ຍຖາ ຈ ໂຍຘນາຍໂກ ສຍໍ ຍຸຊ຺ຌມາໂນ ອິຕເຣປິ ໂຍເຘ ສມ຺ປຫາຣວຸຕ຺ຕິຍໍ ປວຕ຺ຕຍຕິ, ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ຍຸຊ຺ຌິຕຸໍ ອາຣທ຺ເຘ ເຕປິ ອນິວຕ຺ຕມານາ ຍຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ຕທນຸວຕ຺ຕິຕາຍ. ເອວເມສາປິ ອຕ຺ຕໂນ ກິຈ຺ເຈນ ອາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕມານາ ອຎ຺ເຎປິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ກິຣິຍາຍ ປວຕ຺ເຕຕິ. ຕສ຺ສາ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ກິຈ຺ຈໍ ອາຣທ຺ຘາຍ, ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາປິ ອາຣຠນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘ສກິຈ຺ຈປຣກິຈ຺ຈສາຘກາ, ເຊຏ຺ຐສິສ຺ສມຫາວຑ຺ຒກີອາທໂຍ ວິຍາ’ຕິ. ອຈ຺ຈາຍິກກມ຺ມານຸສ຺ສຣຓາທີສຸ ຈ ປນາຍໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ອຸສ຺ສາຫນຠາເວນ ປວຕ຺ຕມານາ ປາກຏາ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

‘ອາຣມ຺ມຓໍ ຈິນ຺ເຕຕີ’ຕິ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ນເຍນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ ເອວ. ລກ຺ຂຓາທິໂຕ ປນ ວິຊານນລກ຺ຂຓໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ປຸພ຺ພງ຺ຄມຣສໍ, ສນ຺ທຫນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ນາມຣູປປທຏ຺ຐານໍ. ຈຕຸຠູມກຈິຕ຺ຕຎ຺ຫິ ໂນວິຊານນລກ຺ຂຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ສພ຺ພໍ ວິຊານນລກ຺ຂຓເມວ. ທ຺ວາຣໍ ປນ ປຕ຺ວາ ອາຣມ຺ມຓວິຠາວນຏ຺ຐາເນ ຈິຕ຺ຕໍ ປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ປຸເຣຈາຣິກໍ ໂຫຕິ. ຈກ຺ຂຸນາ ຫິ ທິຏ຺ຐໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ຈິຕ຺ເຕເນວ ວິຊານາຕິ…ເປ… ມເນນ ວິຎ຺ຎາຕໍ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ຈິຕ຺ເຕເນວ ວິຊານາຕິ. ຍຖາ ຫິ ນຄຣຄຸຕ຺ຕິໂກ ນາມ ນຄຣມຊ຺ເຌ ສິງ຺ຆາຏເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘ອຍໍ ເນວາສິໂກ ອຍໍ ອາຄນ຺ຕຸໂກ’ຕິ ອາຄຕາຄຕໍ ຊນໍ ອຸປຘາເຣຕິ ວວຕ຺ຖເປຕິ – ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ມຫາເຖເຣນ – ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ນຄຣຄຸຕ຺ຕິໂກ ນາມ ມຊ຺ເຌ ນຄຣສ຺ສ ສິງ຺ຆາຏເກ ນິສິນ຺ໂນ ປຸຣຕ຺ຖິມໂຕ ທິສໂຕ ປຸຣິສໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ… ປຈ຺ຉິມໂຕ… ທກ຺ຂິຓໂຕ… ອຸຕ຺ຕຣໂຕ ທິສໂຕ ປຸຣິສໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຍໍ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ປສ຺ສຕິ ຕໍ ວິຎ຺ຎາເຓນ ວິຊານາຕິ, ຍໍ ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຓາຕິ, ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍຕິ, ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ສາຍຕິ, ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຜຸສຕິ, ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຊານາຕິ, ຕໍ ວິຎ຺ຎາເຓນ ວິຊານາຕີ’’ຕິ (ມິ. ປ. ໒.໓.໑໒). ເອວໍ ທ຺ວາຣໍ ປຕ຺ວາ ອາຣມ຺ມຓວິຠາວນຏ຺ຐາເນ ຈິຕ຺ຕເມວ ປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ປຸເຣຈາຣິກໍ. ຕສ຺ມາ ປຸພ຺ພງ຺ຄມຣສນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຕເທຕໍ ປຈ຺ຉິມໍ ປຈ຺ຉິມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ປຸຣິມໍ ປຸຣິມໍ ນິຣນ຺ຕຣໍ ກຕ຺ວາ ສນ຺ທຫນເມວ ອຸປຏ຺ຐາຕີຕິ ສນ຺ທຫນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ. ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວ ປນສ຺ສ ນິຍມໂຕ ນາມຣູປໍ, ຈຕຸໂວກາຣຠເວ ນາມເມວ ປທຏ຺ຐານໍ. ຕສ຺ມາ ນາມຣູປປທຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ກິໍ ປເນຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຸຣິມນິທ຺ທິຏ຺ຐຈິຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເອກເມວ ອຸທາຫຸ ອຎ຺ຎນ຺ຕິ? ເອກເມວ. ອຖ ກສ຺ມາ ປຸຣິມນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ ປຸນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ? ອວິຈາຣິຕໍ ເອຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ຍຸຕ຺ຕິ – ຍຖາ ຫິ ຣູປາທີນິ ອຸປາທາຍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ ສູຣິຍາທໂຍ ນ ອຕ຺ຖໂຕ ຣູປາທີຫິ ອຎ຺ເຎ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕເນວ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ສູຣິໂຍ ອຸເທຕິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຕສ຺ສ ເຕຊສງ຺ຂາຕໍ ຣູປມ຺ປີຕິ. ເອວໍ ວຸຈ຺ຈມາເນປິ ນ ຣູປາທີຫິ ອຎ຺ໂຎ ສູຣິໂຍ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ນ ຕຖາ ຈິຕ຺ຕໍ; ຜສ຺ສາທໂຍ ຘມ຺ເມ ອຸປາທາຍ ປຎ຺ຎາປິຍຕິ; ອຕ຺ຖໂຕ ປເນຕໍ ເຕຫິ ອຎ຺ຎເມວ. ເຕນ ‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ ເອກໍເສເນວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຜສ຺ສາທີຫິ ອຕ຺ຖໂຕ ອຎ຺ຎເມວ ຕໍ ໂຫຕີ’ຕິ ອິມສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສ ທີປນຕ຺ຖາຍ ເອຕໍ ປຸນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຍຖາ ຈ ‘‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຣູປູປປຕ຺ຕິຍາ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕິ…ເປ… ປຖວີກສິຓໍ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ ເວທນາ ໂຫຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ໑໖໐) ປນ ຠາເວນ຺ເຕນ ວວຕ຺ຖາປິເຕ ສມເຍ ໂຍ ຠາເວຕິ ນ ໂສ ອຕ຺ຖໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນາມ, ເຕເນວ ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ‘‘ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ ເວທນາ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ເອວໍ ‘‘ໂຍ ຠາເວຕິ ໂສ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາມາວຈຣໍ ກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີ’’ຕິອາທີສຸ ປນ ຈິຕ຺ເຕນ ວວຕ຺ຖາປິເຕ ສມເຍ ສມຍວວຕ຺ຖາປິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ຕຖາ ອຕ຺ຖໂຕ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍເຖວ ປນ ຕທາ ‘ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ ເວທນາ ໂຫຕິ’, ຕຖາ ‘ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ໂຫຕີ’ຕິ ອິມສ຺ສປິ ອຕ຺ຖສ຺ສ ທີປນຕ຺ຖມິທໍ ປຸນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ ປເນຕ຺ຖ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ – ອຸທ຺ເທສວາເຣ ສງ຺ຄຓ຺ຫນຕ຺ຖໍ ນິທ຺ເທສວາເຣ ຈ ວິຠຊນຕ຺ຖໍ ປຸຣິເມນ ຫິ ‘ຈິຕ຺ຕ’-ສທ຺ເທນ ເກວລໍ ສມໂຍ ວວຕ຺ຖາປິໂຕ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ຈິຕ຺ເຕນ ວວຕ຺ຖາປິຕສມເຍ ເຍ ຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕິ ເຕສໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ຜສ຺ໂສ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈາປິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂຫຕິເຍວ. ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສາປິ ສງ຺ຄຓ຺ຫນຕ຺ຖເມຕໍ ປຸນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ຐາເນ ເອຕສ຺ມິໍ ອວຸຈ຺ຈມາເນ ‘‘ກຕມໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ນ ສກ຺ກາ ຠເວຍ຺ຍ ນິທ຺ເທສວາເຣ ວິຠຊິຕຸໍ. ເອວມສ຺ສ ວິຠຊນໍເຍວ ປຣິຫາເຍຖ. ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ນິທ຺ເທສວາເຣ ວິຠຊນຕ຺ຖມ຺ປິ ເອຕຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຍສ຺ມາ ວາ ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ເອຕໍ ເທສນາສີສເມວ, ‘ນ ປນ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວິຈາຣິຕໍ, ຕສ຺ມາ ຈິຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ຈິຕ຺ຕມຕ຺ຕເມວ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປໂຣປຓ຺ຓາສກຸສລຘມ຺ເມຫິ ສທ຺ຘິໍເຍວ ຈິຕ຺ຕໍ ຄຫິຕໍ. ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປໂຕ ສພ຺ເພປິ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກຘມ຺ເມ ຄເຫຕ຺ວາ ອິຘ ສຣູເປນ ປເຠທໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຜສ຺ໂສ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ອິຕິ ຜສ຺ສາທໂຍ ວິຍ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕເມວາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຘມ຺ມຸທ຺ເທສວາໂຣ

ຌານງ຺ຄຣາສິວຓ຺ຓນາ

ວິຕກ຺ເກຕີຕິ ວິຕກ຺ໂກ; ວິຕກ຺ກນໍ ວາ ວິຕກ຺ໂກ; ອູຫນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສ຺ວາຍໍ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຠິນິໂຣປນລກ຺ຂໂຓ. ໂສ ຫິ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ອາໂຣເປຕິ. ຍຖາ ຫິ ໂກຈິ ຣາຊວລ຺ລຠໍ ຎາຕິໍ ວາ ມິຕ຺ຕໍ ວາ ນິສ຺ສາຍ ຣາຊເຄຫໍ ອາໂຣຫຕິ, ເອວໍ ວິຕກ຺ກໍ ນິສ຺ສາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອາໂຣຫຕິ. ຕສ຺ມາ ໂສ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຠິນິໂຣປນລກ຺ຂໂຓຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ນາຄເສນຕ຺ເຖໂຣ ປນາຫ – ອາໂກຏນລກ຺ຂໂຓ ວິຕກ຺ໂກ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ເຠຣີ ອາໂກຏິຕາ ອຖ ປຈ຺ຉາ ອນຸຣວຕິ ອນຸສທ຺ທາຍຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຍຖາ ອາໂກຏນາ ເອວໍ ວິຕກ຺ໂກ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຍຖາ ປຈ຺ຉາ ອນຸຣວນາ ອນຸສທ຺ທາຍນາ ເອວໍ ວິຈາໂຣ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ’’ຕິ (ມິ. ປ. ໒.໓.໑໔ ໂຖກໍ ວິສທິສໍ). ສ຺ວາຍໍ ອາຫນນປຣິຍາຫນນຣໂສ. ຕຖາ ຫິ ເຕນ ໂຍຄາວຈໂຣ ອາຣມ຺ມຓໍ ວິຕກ຺ກາຫຕໍ ວິຕກ຺ກປຣິຍາຫຕໍ ກໂຣຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອານຍນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ.

ອາຣມ຺ມເຓ ເຕນ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຈຣຕີຕິ ວິຈາໂຣ; ວິຈຣຓໍ ວາ ວິຈາໂຣ. ອນຸສຎ຺ຈຣຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສ຺ວາຍໍ ອາຣມ຺ມຓານຸມຊ຺ຊນລກ຺ຂໂຓ. ຕຕ຺ຖ ສຫຊາຕານຸໂຍຊນຣໂສ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸປ຺ປພນ຺ຘປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ສນ຺ເຕປິ ຈ ເນສໍ ກຕ຺ຖຈິ ອວິໂຍເຄ ໂອຬາຣິກຏ຺ເຐນ ປຸພ຺ພງ຺ຄມຏ຺ເຐນ ຈ ຆຓ຺ຏາຠິຆາໂຕ ວິຍ ອຠິນິໂຣປນຏ຺ເຐນ ຈ ເຈຕໂສ ປຐມາຠິນິປາໂຕ ວິຕກ຺ໂກ. ສຸຂຸມຏ຺ເຐນ ອນຸມຊ຺ຊນສຠາວຏ຺ເຐນ ຈ ຆຓ຺ຏານຸຣໂວ ວິຍ ອນຸປ຺ປພນ຺ໂຘ ວິຈາໂຣ. ວິປ຺ຜາຣວາ ເຈຕ຺ຖ ວິຕກ຺ໂກ, ປຐມຸປ຺ປຕ຺ຕິກາເລ ປຣິປ຺ຜນ຺ທຠູໂຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ. ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕຸກາມສ຺ສ ປກ຺ຂິໂນ ປກ຺ຂວິກ຺ເຂໂປ ວິຍ. ປທຸມາຠິມຸຂປາໂຕ ວິຍ ຈ ຄນ຺ຘານຸພທ຺ຘເຈຕໂສ ຠມຣສ຺ສ. ສນ຺ຕວຸຕ຺ຕິ ວິຈາໂຣ ນາຕິປຣິປ຺ຜນ຺ທນຠາໂວ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕສ຺ສ ປກ຺ຂິໂນ ປກ຺ຂປ຺ປສາຣຓໍ ວິຍ, ປຣິພ຺ຠມນໍ ວິຍ ຈ ປທຸມາຠິມຸຂປຕິຕສ຺ສ ຠມຣສ຺ສ ປທຸມສ຺ສ ອຸປຣິຠາເຄ.

ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ອາກາເສ ຄຈ຺ຉໂຕ ມຫາສກຸຓສ຺ສ ອຸໂຠຫິ ປກ຺ເຂຫິ ວາຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປກ຺ເຂ ສນ຺ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຄມນໍ ວິຍ ອາຣມ຺ມເຓ ເຈຕໂສ ອຠິນິໂຣປນຠາເວນ ປວຕ຺ໂຕ ວິຕກ຺ໂກ. ໂສ ຫິ ເອກຄ຺ໂຄ ຫຸຕ຺ວາ ອປ຺ເປຕິ ວາຕຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ປກ຺ເຂ ຜນ຺ທາປຍມານສ຺ສ ຄມນໍ ວິຍ. ອນຸມຊ຺ຊຠາເວນ ປວຕ຺ໂຕ ວິຈາໂຣ. ໂສ ຫິ ອາຣມ຺ມຓໍ ອນຸມຊ຺ຊຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ອນຸປ຺ປພນ຺ຘເນນ ປວຕ຺ຕິຍໍ ອຕິວິຍ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ໂສ ປນ ເນສໍ ວິເສໂສ ປຐມທຸຕິຍຊ຺ຌາເນສຸ ປາກໂຏ ໂຫຕິ. ອປິຈ ມລຄ຺ຄຫິຕໍ ກໍສຠາຊນໍ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ທຬ຺ຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອິຕເຣນ ຫຕ຺ເຖນ ຈຸຓ຺ຓເຕລວາລຓ຺ຑຸປເກນ ປຣິມຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ທຬ຺ຫຄ຺ຄຫຓຫຕ຺ໂຖ ວິຍ ວິຕກ຺ໂກ, ປຣິມຊ຺ຊນຫຕ຺ໂຖ ວິຍ ວິຈາໂຣ. ຕຖາ ກຸມ຺ຠກາຣສ຺ສ ທຓ຺ຑປ຺ປຫາເຣນ ຈກ຺ກໍ ຠມຍິຕ຺ວາ ຠາຊນໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປີຬນຫຕ຺ໂຖ ວິຍ ວິຕກ຺ໂກ, ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ສຎ຺ຈຣຓຫຕ຺ໂຖ ວິຍ ວິຈາໂຣ. ຕຖາ ມຓ຺ຑລໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ສນ຺ນິຣຸມ຺ຠິຕ຺ວາ ຐິຕກຓ຺ຏໂກ ວິຍ ອຠິນິໂຣປໂນ ວິຕກ຺ໂກ, ພຫິປຣິພ຺ຠມນກຓ຺ຏໂກ ວິຍ ອນຸມຊ຺ຊມາໂນ ວິຈາໂຣ.

ປິຓຍຕີຕິ ປີຕິ. ສາ ສມ຺ປິຍາຍນລກ຺ຂຓາ. ກາຍຈິຕ຺ຕປີຓນຣສາ, ຜຣຓຣສາ ວາ. ໂອທຄ຺ຍປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ສາ ປເນສາ ຂຸທ຺ທິກາປີຕິ, ຂຓິກາປີຕິ, ໂອກ຺ກນ຺ຕິກາປີຕິ, ອຸພ຺ເພຄາປີຕິ, ຜຣຓາປີຕີຕິ ປຎ຺ຈວິຘາ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຂຸທ຺ທິກາປີຕິ ສຣີເຣ ໂລມຫໍສມຕ຺ຕເມວ ກາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ຂຓິກາປີຕິ ຂເຓ ຂເຓ ວິຊ຺ຊຸປ຺ປາທສທິສາ ໂຫຕິ. ໂອກ຺ກນ຺ຕິກາປີຕິ, ສມຸທ຺ທຕີຣໍ ວີຈິ ວິຍ, ກາຍໍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ຠິຊ຺ຊຕິ. ອຸພ຺ເພຄາປີຕິ ພລວຕີ ໂຫຕິ, ກາຍໍ ອຸທ຺ຘຄ຺ຄໍ ກຕ຺ວາ ອາກາເສ ລງ຺ຆາປນປ຺ປມາຓປ຺ປຕ຺ຕາ. ຕຖາ ຫິ ປຸຓ຺ຓວລ຺ລິກວາສີ ມຫາຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ປຸຓ຺ຓມທິວເສ ສາຍໍ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈນ຺ທາໂລກໍ ທິສ຺ວາ ມຫາເຈຕິຍາຠິມຸໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ‘ອິມາຍ ວຕ ເວລາຍ ຈຕສ຺ໂສ ປຣິສາ ມຫາເຈຕິຍໍ ວນ຺ທນ຺ຕີ’ຕິ ປກຕິຍາ ທິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓວເສນ ພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ອຸພ຺ເພຄໍ ປີຕິໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ສຸຘາຕເລ ປຫຏຈິຕ຺ຣເຄຓ຺ຑຸໂກ ວິຍ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ມຫາເຈຕິຍງ຺ຄເຓເຍວ ອຏ຺ຐາສິ.

ຕຖາ ຄິຣິກຓ຺ຑກວິຫາຣສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສເຍ ວຕ຺ຕກາລກຄາເມ ເອກາ ກຸລຘີຕາປິ ພລວພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓາຍ ອຸພ຺ເພຄາຍ ປີຕິຍາ ອາກາເສ ລງ຺ເຆສິ. ຕສ຺ສາ ກິຣ ມາຕາປິຕໂຣ ສາຍໍ ຘມ຺ມສວນຕ຺ຖາຍ ວິຫາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ‘ອມ຺ມ, ຕ຺ວໍ ຄຣຸຠາຣາ, ອກາເລ ວິຈຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກສິ, ມຍໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ໂສສ຺ສາມາ’ຕິ ອຄມໍສຸ. ສາ ຄນ຺ຕຸກາມາປິ ເຕສໍ ວຈນໍ ປຏິພາຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ຆເຣ ໂອຫີຍິຕ຺ວາ ຆຣທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ຈນ຺ທາໂລເກນ ຄິຣິກຓ຺ຑເກ ອາກາສເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ເຈຕິຍສ຺ສ ທີປປູຊໍ ອທ຺ທສ. ຈຕສ຺ໂສ ຈ ປຣິສາ ມາລາຄນ຺ຘາທີຫິ ເຈຕິຍປູຊໍ ກຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກໂຣນ຺ຕິໂຍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ຄຓສຊ຺ຌາຍສທ຺ທໍ ອສ຺ໂສສິ. ອຖສ຺ສາ ‘ຘຎ຺ຎາ ວຕິເມ ມນຸສ຺ສາ ເຍ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອວຣູເປ ເຈຕິຍງ຺ຄເຓ ອນຸສຎ຺ຈຣິຕຸໍ ເອວຣູປຎ຺ຈ ມຘຸຣໍ ຘມ຺ມກຖໍ ໂສຕຸໍ ລຠນ຺ຕີ’ຕິ ມຸຕ຺ຕຣາສິສທິສໍ ເຈຕິຍໍ ປສ຺ສນ຺ຕິຍາ ເອວ ອຸພ຺ເພຄາປີຕິ ອຸທປາທິ. ສາ ອາກາເສ ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ມາຕາປິຕູນໍ ປຸຣິມຕຣໍເຍວ ອາກາສໂຕ ເຈຕິຍງ຺ຄເຓ ໂອຣຸຍ຺ຫ ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓມານາ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ມາຕາປິຕໂຣ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ອມ຺ມ, ຕ຺ວໍ ກຕເຣນ ມຄ຺ເຄນ ອາຄຕາສີ’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ສາ ‘ອາກາເສນ ອາຄຕາມ຺ຫິ, ນ ມຄ຺ເຄນາ’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘ອມ຺ມ, ອາກາເສນ ນາມ ຂີຓາສວາ ສຎ຺ຈຣນ຺ຕິ, ຕ຺ວໍ ກຖໍ ອາຄຕາ’ຕິ ປຸຏ຺ຐາ ອາຫ – ‘ມຍ຺ຫໍ ຈນ຺ທາໂລເກນ ເຈຕິຍໍ ໂອໂລເກນ຺ຕິຍາ ຐິຕາຍ ພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓາ ພລວປີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຖາຫໍ ເນວ ອຕ຺ຕໂນ ຐິຕຠາວໍ ນ ນິສິນ຺ນຠາວໍ ອຎ຺ຎາສິໍ, ຄຫິຕນິມິຕ຺ເຕເນວ ປນ ອາກາສໍ ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ເຈຕິຍງ຺ຄເຓ ປຕິຏ຺ຐິຕາມ຺ຫີ’ຕິ. ເອວໍ ອຸພ຺ເພຄາປີຕິ ອາກາເສ ລງ຺ຆາປນປ຺ປມາຓາ ໂຫຕິ.

ຜຣຓປີຕິຍາ ປນ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ສກລສຣີຣໍ ຘມິຕ຺ວາ ປູຣິຕວຕ຺ຖິ ວິຍ, ມຫຕາ ອຸທໂກເຆນ ປກ຺ຂນ຺ທປພ຺ພຕກຸຈ຺ຉິ ວິຍ ຈ ອນຸປຣິປ຺ຜຸຏໍ ໂຫຕິ. ສາ ປເນສາ ປຎ຺ຈວິຘາ ປີຕິ ຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ທຸວິຘໍ ປສ຺ສທ຺ຘິໍ ປຣິປູເຣຕິ – ກາຍປສ຺ສທ຺ຘິຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕປສ຺ສທ຺ຘິຎ຺ຈ. ປສ຺ສທ຺ຘິ ຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ທຸວິຘໍ ສຸຂໍ ປຣິປູເຣຕິ – ກາຍິກໍ ເຈຕສິກຎ຺ຈ. ສຸຂໍ ຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕໍ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ຕິວິຘໍ ສມາຘິໍ ປຣິປູເຣຕິ – ຂຓິກສມາຘິໍ ອຸປຈາຣສມາຘິໍ ອປ຺ປນາສມາຘິນ຺ຕິ. ຕາສຸ ຐເປຕ຺ວາ ອປ຺ປນາສມາຘິປູຣິກໍ ອິຕຣາ ທ຺ເວປິ ອິຘ ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ.

ສຸຂຍຕີຕິ ສຸຂໍ; ຍສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຕໍ ສຸຂິຕໍ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸຏ຺ຐຸ ວາ ຂາທຕິ, ຂນຕິ ຈ ກາຍຈິຕ຺ຕາພາຘນ຺ຕິ ສຸຂໍ. ໂສມນສ຺ສເວທນາເຍຕໍ ນາມໍ. ຕສ຺ສ ລກ຺ຂຓາທີນິ ເວທນາປເທ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ສາຕລກ຺ຂຓໍ ສຸຂໍ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ອຸປພ຺ຣູຫນຣສໍ, ອນຸຄ຺ຄຫຓປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ. ສຕິປິ ຈ ເນສໍ ປີຕິສຸຂານໍ ກຕ຺ຖຈິ ອວິປ຺ປໂຍເຄ, ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓປຏິລາຠຕຸຏ຺ຐິ ປີຕິ; ປຏິລທ຺ຘຣສານຸຠວນໍ ສຸຂໍ. ຍຕ຺ຖ ປີຕິ ຕຕ຺ຖ ສຸຂໍ. ຍຕ຺ຖ ສຸຂໍ ຕຕ຺ຖ ນ ນິຍມໂຕ ປີຕິ. ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຄຫິຕາ ປີຕິ, ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຄຫິຕໍ ສຸຂໍ. ກນ຺ຕາຣຂິນ຺ນສ຺ສ ວນນ຺ໂຕທກທສ຺ສນສວເນສຸ ວິຍ ປີຕິ. ວນຈ຺ຉາຍາປເວສນອຸທກປຣິໂຠເຄສຸ ວິຍ ສຸຂໍ.

ຍຖາ ຫິ ປຸຣິໂສ ມຫາກນ຺ຕາຣມຄ຺ຄໍ ປຏິປນ຺ໂນ ຆມ຺ມປເຣໂຕ ຕສິໂຕ ປິປາສິໂຕ ປຏິປເຖ ປຸຣິສໍ ທິສ຺ວາ ‘ກຕ຺ຖ ປານີຍໍ ອຕ຺ຖີ’ຕິ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ໂສ ‘ອຏວິໍ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ຊາຕສ຺ສຣວນສຓ຺ໂຑ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ລຠິສ຺ສສີ’ຕິ ວເທຍ຺ຍ. ໂສ ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ໂຐ ຠເວຍ຺ຍ. ຕໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຠູມິຍໍ ປຕິຕານິ ອຸປ຺ປລທລນາລປຕ຺ຕາທີນິ ທິສ຺ວາ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ໂຐ ຫຸຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອລ຺ລວຕ຺ເຖ ອລ຺ລເກເສ ປຸຣິເສ ປສ຺ເສຍ຺ຍ, ວນກຸກ຺ກຸຏໂມຣາທີນໍ ສທ຺ທໍ ສຸເຓຍ຺ຍ, ຊາຕສ຺ສຣປຣິຍນ຺ເຕ ຊາຕໍ ມຓິຊາລສທິສໍ ນີລວນສຓ຺ຑໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ, ສເຣ ຊາຕານິ ອຸປ຺ປລປທຸມກຸມຸທາທີນິ ປສ຺ເສຍ຺ຍ, ອຈ຺ຉໍ ວິປ຺ປສນ຺ນໍ ອຸທກໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ. ໂສ ຠິຍ຺ໂຍ ຠິຍ຺ໂຍ ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ໂຐ ຫຸຕ຺ວາ ຊາຕສ຺ສຣໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຍຖາຣຸຈິ ນ຺ຫຕ຺ວາ ຈ ປິວິຕ຺ວາ ຈ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘທຣໂຖ ຠິສມຸຬາລໂປກ຺ຂຣາທີນິ ຂາທິຕ຺ວາ ນີລຸປ຺ປລາທີນິ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ມນ຺ທາລກມູລານິ ຂນ຺ເຘ ກຣິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ສາຏກໍ ນິວາເສຕ຺ວາ, ອຸທກສາຏກໍ ອາຕເປ ກຕ຺ວາ, ສີຕຈ຺ຉາຍາຍ ມນ຺ທມນ຺ເທ ວາເຕ ປຫຣນ຺ເຕ ນິປນ຺ໂນ ‘ອໂຫ ສຸຂໍ, ອໂຫ ສຸຂ’ນ຺ຕິ ວເທຍ຺ຍ. ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ຕສ຺ສ ຫິ ປຸຣິສສ຺ສ ຊາຕສ຺ສຣວນສຓ຺ຑສວນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອຸທກທສ຺ສນາ ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ຐກາໂລ ວິຍ ປຸພ຺ພຠາຄາຣມ຺ມເຓ ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ຐາກາຣາ ປີຕິ. ນ຺ຫຕ຺ວາ ຈ ປິວິຕ຺ວາ ຈ ສີຕຈ຺ຉາຍາຍ ມນ຺ທມນ຺ເທ ວາເຕ ປຫຣນ຺ເຕ ‘ອໂຫ ສຸຂໍ, ອໂຫ ສຸຂ’ນ຺ຕິ ວທໂຕ ນິປນ຺ນກາໂລ ວິຍ ພລວປ຺ປຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມຓຣສານຸຠວນາກາຣສຓ຺ຐິຕໍ ສຸຂໍ. ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ປາກຏຠາວໂຕ ເຈຕໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍຕ຺ຖ ປນ ປີຕິ ສຸຂມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ຕເມເວຕໍ.

ຈິຕ຺ຕສ຺ເສກຄ຺ຄຕາຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອກຄ຺ຄຠາໂວ; ສມາຘິສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ລກ຺ຂຓາທີສຸ ປນສ຺ສ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ຕາວ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ປາໂມກ຺ຂລກ຺ຂໂຓ ຈ ສມາຘິ ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂໂຓ ຈ’’. ຍຖາ ຫິ ກູຏາຄາຣກຓ຺ຓິກາ ເສສທພ຺ພສມ຺ຠາຣານໍ ອາພນ຺ຘນໂຕ ປມຸຂາ ໂຫຕິ ເອວເມວ ສພ຺ພກຸສລຘມ຺ມານໍ ສມາຘິຈິຕ຺ເຕນ ອິຊ຺ຌນໂຕ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ສມາຘິ ປາໂມກ຺ໂຂ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ກູຏາຄາຣສ຺ສ ຍາ ກາຈິ ໂຄປານສິໂຍ ສພ຺ພາ ຕາ ກູຏງ຺ຄມາ ໂຫນ຺ຕິ, ກູຏນິນ຺ນາ ກູຏສໂມສຣຓາ, ກູຏໍ ຕາສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເກຈິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສພ຺ເພ ເຕ ສມາຘິນິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ, ສມາຘິໂປຓາ, ສມາຘິປພ຺ຠາຣາ, ສມາຘິ ເຕສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕີ’’ຕິ (ມິ. ປ. ໒.໑.໑໔).

ຍຖາ ຈ ເສນງ຺ຄໍ ປຕ຺ວາ ຣາຊາ ນາມ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ເສນາ ໂອສີທຕິ ຕໍ ຕໍ ຐານໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສ ຄຕຄຕຏ຺ຐາເນ ເສນາ ປຣິປູຣຕິ, ປຣເສນາ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຣາຊານເມວ ອນຸວຕ຺ຕຕິ, ເອວເມວ ສຫຊາຕຘມ຺ມານໍ ວິກ຺ຂິປິຕຸໍ ວິປ຺ປກິຣິຕຸໍ ອປ຺ປທານໂຕ ສມາຘິ ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂໂຓ ນາມ ໂຫຕີຕິ.

ອປໂຣ ປນ ນໂຍ – ອຍໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ເສກຄ຺ຄຕາສງ຺ຂາໂຕ ສມາຘິ ນາມ ອວິສາຣລກ຺ຂໂຓ ວາ ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂໂຓ ວາ, ສຫຊາຕຘມ຺ມານໍ, ສມ຺ປິຓ຺ຑນຣໂສ ນ຺ຫານິຍຈຸຓ຺ຓານໍ ອຸທກໍ ວິຍ, ອຸປສມປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ ຎາຓປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ ວາ. ‘‘ສມາຫິໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ຊານາຕິ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິເສສໂຕ ສຸຂປທຏ຺ຐາໂນ, ນິວາເຕ ທີປຈ຺ຈີນໍ ຐິຕິ ວິຍ ເຈຕໂສ ຐິຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ອິນ຺ທ຺ຣິຍຣາສິວຓ຺ຓນາ

ສທ຺ທຫນ຺ຕິ ເອຕາຍ, ສຍໍ ວາ ສທ຺ທຫຕິ, ສທ຺ທຫນມຕ຺ຕເມວ ວາ ເອສາຕິ ສທ຺ຘາ. ສາວ ອສ຺ສທ຺ຘິຍສ຺ສ ອຠິຠວນໂຕ ອຘິປຕິຍຏ຺ເຐນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອຘິໂມກ຺ຂລກ຺ຂເຓ ວາ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ສທ຺ຘາວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ສາ ປເນສາ ສມ຺ປສາທນລກ຺ຂຓາ ຈ ສທ຺ຘາ ສມ຺ປກ຺ຂນ຺ທນລກ຺ຂຓາ ຈ.

ຍຖາ ຫິ ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ອຸທກປ຺ປສາທໂກ ມຓິ ອຸທເກ ປກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ປງ຺ກເສວາລປຓກກທ຺ທມໍ ສນ຺ນິສີທາເປຕິ, ອຸທກໍ ອຈ຺ຉໍ ກໂຣຕິ ວິປ຺ປສນ຺ນໍ ອນາວິລໍ, ເອວເມວ ສທ຺ຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ນີວຣເຓ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕິ, ກິເລເສ ສນ຺ນິສີທາເປຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕິ, ອນາວິລໍ ກໂຣຕິ. ປສນ຺ເນນ ຈິຕ຺ເຕນ ໂຍຄາວຈໂຣ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ທານໍ ເທຕິ, ສີລໍ ສມາທິຍຕິ, ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຠາວນໍ ອາຣຠຕິ. ເອວໍ ຕາວ ສທ຺ຘາ ສມ຺ປສາທນລກ຺ຂຓາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເຕນາຫ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ –

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍ ສທ຺ຘິໍ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ປຣິຕ຺ຕໍ ອຸທກໍ ຕເຣຍ຺ຍ, ຕໍ ອຸທກໍ ຫຕ຺ຖີຫິ ຈ ອສ຺ເສຫິ ຈ ຣເຖຫິ ຈ ປຕ຺ຕີຫິ ຈ ສງ຺ຂຸຠິຕໍ ຠເວຍ຺ຍ ອາວິລໍ ລຸລິຕໍ ກລລີຠູຕໍ, ອຸຕ຺ຕິຓ຺ໂຓ ຈ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິ ມນຸສ຺ເສ ອາຓາເປຍ຺ຍ ‘ປານີຍໍ ຠເຓ ອາຫຣຖ, ຕໍ ປິວິສ຺ສາມີ’ຕິ. ຣຎ຺ໂຎ ຈ ອຸທກປ຺ປສາທໂກ ມຓິ ຠເວຍ຺ຍ. ‘ເອວໍ ເທວາ’ຕິ ໂຂ ເຕ ມນຸສ຺ສາ ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ຕໍ ອຸທກປ຺ປສາທກໍ ມຓິໍ ອຸທເກ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍຸໍ. ຕສ຺ມິໍ ອຸທເກ ປກ຺ຂິຕ຺ຕມຕ຺ເຕ ປງ຺ກເສວາລປຓກໍ ວິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ກທ຺ທໂມ ຈ ສນ຺ນິສີເທຍ຺ຍ, ອຈ຺ຉໍ ຠເວຍ຺ຍ ອຸທກໍ ວິປ຺ປສນ຺ນໍ ອນາວິລໍ, ຕໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ປານີຍໍ ອຸປນາເມຍ຺ຍຸໍ – ‘ປິວຕຸ ເທໂວ ປານີຍ’ນ຺ຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອຸທກໍ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍຖາ ເຕ ມນຸສ຺ສາ ເອວໍ ໂຍຄາວຈໂຣ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຍຖາ ປງ຺ກເສວາລປຓກໍ ກທ຺ທໂມ ຈ ເອວໍ ກິເລສາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ຍຖາ ອຸທກປ຺ປສາທໂກ ມຓິ ເອວໍ ສທ຺ຘາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ຍຖາ ອຸທກປ຺ປສາທເກ ມຓິມ຺ຫິ ປກ຺ຂິຕ຺ຕມຕ຺ເຕ ປງ຺ກເສວາລປຓກໍ ວິຄຈ຺ຉຕິ ກທ຺ທໂມ ຈ ສນ຺ນິສີທຕິ, ອຈ຺ຉໍ ຠວຕິ ອຸທກໍ ວິປ຺ປສນ຺ນໍ ອນາວິລໍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສທ຺ຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ນີວຣເຓ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕິ, ວິນີວຣຓໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ອຈ຺ຉໍ ວິປ຺ປສນ຺ນໍ ອນາວິລ’’ນ຺ຕິ (ມິ. ປ. ໒.໑.໑໐).

ຍຖາ ປນ ກຸມ຺ຠິລມກຣຄາຫຣກ຺ຂສາທິກິຓ຺ຓໍ ປູຣໍ ມຫານທິໍ ອາຄມ຺ມ ຠີຣຸກຊໂນ ອຸໂຠສຸ ຕີເຣສຸ ຕິຏ຺ຐຕິ. ສງ຺ຄາມສູໂຣ ປນ ມຫາໂຍໂຘ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ກສ຺ມາ ຐິຕຕ຺ຖາ’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘ສປ຺ປຏິຠຍຠາເວນ ໂອຕຣິຕຸໍ ນ ວິສຫາມາ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສຸນິສິຕໍ ອສິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘ມມ ປຈ຺ຉໂຕ ເອຖ, ມາ ຠາຍິຕ຺ຖາ’ຕິ ວຕ຺ວາ ນທິໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອາຄຕາຄເຕ ກຸມ຺ຠິລາທໂຍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ໂອຣິມຕີຣໂຕ ມນຸສ຺ສານໍ ໂສຕ຺ຖິຠາວໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປາຣິມຕີຣໍ ເນຕິ. ປາຣິມຕີຣໂຕປິ ໂສຕ຺ຖິນາ ໂອຣິມຕີຣໍ ອາເນຕິ. ເອວເມວ ທານໍ ທທໂຕ ສີລໍ ຣກ຺ຂໂຕ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກໂຣໂຕ ຠາວນໍ ອາຣຠໂຕ ສທ຺ຘາ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ປຸເຣຈາຣິກາ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ສມ຺ປກ຺ຂນ຺ທນລກ຺ຂຓາ ຈ ສທ຺ຘາ’ຕິ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ສທ຺ທຫນລກ຺ຂຓາ ສທ຺ຘາ, ໂອກປ຺ປນລກ຺ຂຓາ ວາ. ປສາທນຣສາ ອຸທກປ຺ປສາທກມຓິ ວິຍ, ປກ຺ຂນ຺ທນຣສາ ວາ ໂອຆຸຕ຺ຕຣໂຓ ວິຍ. ອກາລຸສິຍປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ອຘິມຸຕ຺ຕິປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ວາ. ສທ຺ເຘຍ຺ຍວຕ຺ຖຸປທຏ຺ຐານາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຍງ຺ຄປທຏ຺ຐານາ ວາ, ສາ ຫຕ຺ຖວິຕ຺ຕພີຊານິ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ວີຣສ຺ສ ຠາໂວ ວີຣິຍໍ, ວີຣານໍ ວາ ກມ຺ມໍ ວີຣິຍໍ. ວິຘິນາ ວາ ນເຍນ ອຸປາເຍນ ອີຣຍິຕພ຺ພໍ ປວຕ຺ຕຍິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວີຣິຍໍ. ຕເທວ ໂກສຊ຺ຊສ຺ສ ອຠິຠວນໂຕ ອຘິປຕິຍຏ຺ເຐນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ປຄ຺ຄຫຓລກ຺ຂເຓ ວາ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ວີຣິຍເມວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຕໍ ປເນຕໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນລກ຺ຂຓຎ຺ຈ ວີຣິຍໍ ປຄ຺ຄຫຓລກ຺ຂຓຎ຺ຈ. ຍຖາ ຫິ ຊິຓ຺ຓຆຣໍ ອາຄນ຺ຕຸເກນ ຖູຓຸປຕ຺ຖມ຺ເຠນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອວເມວ ໂຍຄາວຈໂຣ ວີຣິຍຸປຕ຺ຖມ຺ເຠນ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ສພ຺ພກຸສລຘມ຺ເມຫິ ນ ຫາຍຕິ, ນ ປຣິຫາຍຕິ. ເອວໍ ຕາວສ຺ສ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນລກ຺ຂຓຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເຕນາຫ ເຖໂຣ ນາຄເສໂນ –

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ເຄເຫ ປຕນ຺ເຕ ຕມຎ຺ເຎນ ທາຣຸນາ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠຍ຺ຍ, ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠິຕໍ ສນ຺ຕໍ ເອວໍ ຕໍ ເຄຫໍ ນ ປເຕຍ຺ຍ, ເອວເມວ ໂຂ ມຫາຣາຊ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນລກ຺ຂຓໍ ວີຣິຍໍ, ວີຣິຍຸປຕ຺ຖມ຺ຠິຕາ ສພ຺ເພ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ນ ຫາຍນ຺ຕິ ນ ປຣິຫາຍນ຺ຕີ’’ຕິ (ມິ. ປ. ໒.໑.໑໒).

ຍຖາ ວາ ປນ ຂຸທ຺ທິກາຍ ຈ ມຫຕິກາຍ ຈ ເສນາຍ ສງ຺ຄາເມ ປວຕ຺ເຕ ຂຸທ຺ທິກາ ເສນາ ໂອລີເຍຍ຺ຍ, ຕໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈຍ຺ຍ, ຣາຊາ ພລວາຫນໍ ເປເສຍ຺ຍ, ເຕນ ປຄ຺ຄຫິຕາ ສກເສນາ ປຣເສນໍ ປຣາເຊຍ຺ຍ, ເອວເມວ ວີຣິຍໍ ສຫຊາຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມານໍ ໂອລີຍິຕຸໍ ໂອສກ຺ກິຕຸໍ ນ ເທຕິ, ອຸກ຺ຂິປຕິ, ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ປຄ຺ຄຫຓລກ຺ຂຓຎ຺ຈ ວີຣິຍ’ນ຺ຕິ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ອຸສ຺ສາຫລກ຺ຂຓໍ ວີຣິຍໍ, ສຫຊາຕານໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນຣສໍ, ອສໍສີທນຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ‘‘ສໍວິຄ຺ໂຄ ໂຍນິໂສ ປທຫຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໑໑໓) ວຈນໂຕ ສໍເວຄປທຏ຺ຐານໍ, ວີຣິຍາຣມ຺ຠວຕ຺ຖຸປທຏ຺ຐານໍ ວາ. ສມ຺ມາ ອາຣທ຺ຘໍ ສພ຺ພາສໍ ສມ຺ປຕ຺ຕີນໍ ມູລໍ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ສຣນ຺ຕິ ເອຕາຍ, ສຍໍ ວາ ສຣຕິ, ສຣຓມຕ຺ຕເມວ ວາ ເອສາຕິ ສຕິ. ສາວ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຈ຺ຈສ຺ສ ອຠິຠວນໂຕ ອຘິປຕິຍຏ຺ເຐນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ອຸປຏ຺ຐານລກ຺ຂເຓ ວາ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ສຕິ ເອວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ສາ ປເນສາ ອປິລາປນລກ຺ຂຓາ ຈ ສຕິ ອຸປຄ຺ຄຓ຺ຫນລກ຺ຂຓາ ຈ. ຍຖາ ຫິ ຣຎ຺ໂຎ ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ທສວິຘໍ ຣຕນໍ ໂຄປຍນ຺ໂຕ ສາຍໍປາຕໍ ຣາຊານໍ ອິສ຺ສຣິຍສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ສລ຺ລກ຺ຂາເປຕິ ສາເຣຕິ, ເອວເມວ ສຕິ ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ສລ຺ລກ຺ຂາເປຕິ ສຣາເປຕິ. ເຕນາຫ ເຖໂຣ –

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ຣາຊານໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໍ ສາຍໍປາຕໍ ຍສໍ ສຣາເປຕິ – ‘ເອຕ຺ຕກາ, ເທວ, ຫຕ຺ຖີ, ເອຕ຺ຕກາ ອສ຺ສາ, ເອຕ຺ຕກາ ຣຖາ, ເອຕ຺ຕກາ ປຕ຺ຕີ, ເອຕ຺ຕກໍ ຫິຣຎ຺ຎໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ສຸວຓ຺ຓໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ສພ຺ພໍ ສາປເຕຍ຺ຍໍ, ຕໍ ເທໂວ ສຣຕູ’ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສຕິ ກຸສເລ ຘມ຺ເມ ອປິລາເປຕິ – ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ, ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ, ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ, ອິມານິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ອິມານິ ປຎ຺ຈ ພລານິ, ອິເມ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ, ອຍໍ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ, ອຍໍ ສມໂຖ, ອຍໍ ວິປສ຺ສນາ, ອຍໍ ວິຊ຺ຊາ, ອຍໍ ວິມຸຕ຺ຕິ, ອິເມ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ຘມ຺ມາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອປິລາປນລກ຺ຂຓາ ສຕີ’’ຕິ (ມິ. ປ. ໒.໑.໑໓).

ຍຖາ ປນ ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ປຣິຓາຍກຣຕນໍ ຣຎ຺ໂຎ ອຫິເຕ ຈ ຫິເຕ ຈ ຎຕ຺ວາ ອຫິເຕ ອປຍາເປຕິ, ຫິເຕ ອຸປຍາເປຕິ, ເອວເມວ ສຕິ ຫິຕາຫິຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ຄຕິໂຍ ສມນ຺ເວສິຕ຺ວາ ‘ອິເມ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທໂຍ ຘມ຺ມາ ອຫິຕາ’ຕິ ອຫິເຕ ຘມ຺ເມ ອປນຸເທຕິ, ‘ອິເມ ກາຍສຸຈຣິຕາທໂຍ ຘມ຺ມາ ຫິຕາ’ຕິ ຫິເຕ ຘມ຺ເມ ອຸປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເຕນາຫ ເຖໂຣ –

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ປຣິຓາຍກຣຕນໍ ຣຎ຺ໂຎ ຫິຕາຫິເຕ ຊານາຕິ ‘ອິເມ ຣຎ຺ໂຎ ຫິຕາ ອິເມ ອຫິຕາ, ອິເມ ອຸປກາຣາ ອິເມ ອນຸປກາຣາ’ຕິ, ຕໂຕ ອຫິເຕ ອປນຸເທຕິ ຫິເຕ ອຸປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ຫິຕາຫິຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ຄຕິໂຍ ສມນ຺ເວສຕິ ‘ອິເມ ຘມ຺ມາ ຫິຕາ ອິເມ ຘມ຺ມາ ອຫິຕາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ອຸປກາຣາ ອິເມ ຘມ຺ມາ ອນຸປກາຣາ’ຕິ, ຕໂຕ ອຫິເຕ ຘມ຺ເມ ອປນຸເທຕິ ຫິເຕ ຘມ຺ເມ ອຸປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຸປຄ຺ຄຓ຺ຫນລກ຺ຂຓາ ສຕີ’’ຕິ (ມິ. ປ. ໒.໑.໑໓).

ອປໂຣ ນໂຍ – ອປິລາປນລກ຺ຂຓາ ສຕິ, ອສມ຺ໂມສນຣສາ, ອາຣກ຺ຂປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ວິສຍາຠິມຸຂີຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ວາ, ຖິຣສຎ຺ຎາປທຏ຺ຐານາ, ກາຍາທິສຕິປຏ຺ຐານປທຏ຺ຐານາ ວາ, ອາຣມ຺ມເຓ ທຬ຺ຫໍ ປຕິຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ປນ ເອສິກາ ວິຍ, ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣາທິຣກ຺ຂຓໂຕ ໂທວາຣິໂກ ວິຍ ຈ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ມາ ອຘິຍຕິ ຐເປຕີຕິ ສມາຘິ. ໂສວ ວິກ຺ເຂປສ຺ສ ອຠິຠວນໂຕ ອຘິປຕິຍຏ຺ເຐນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂເຓ ວາ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ສມາຘິເຍວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ລກ຺ຂຓາທີນິ ປນສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ປຊານາຕີຕິ ປຎ຺ຎາ. ກິໍ ປຊານາຕິ? ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘ປຎ຺ຎາເປຕີຕິ ປຎ຺ຎາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິນ຺ຕິ ປຎ຺ຎາເປຕີຕິ? ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາຕິ ປຎ຺ຎາເປຕິ. ສາວ ອວິຊ຺ຊາຍ ອຠິຠວນໂຕ ອຘິປຕິຍຏ຺ເຐນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ທສ຺ສນລກ຺ຂເຓ ວາ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ປຎ຺ຎາວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ສາ ປເນສາ ໂອຠາສນລກ຺ຂຓາ ຈ ປຎ຺ຎາ ປຊານນລກ຺ຂຓາ ຈ. ຍຖາ ຫິ ຈຕຸຠິຕ຺ຕິເກ ເຄເຫ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ທີເປ ຊລິເຕ ອນ຺ຘກາໂຣ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ ອາໂລໂກ ປາຕຸຠວຕິ, ເອວເມວ ໂອຠາສນລກ຺ຂຓາ ປຎ຺ຎາ. ປຎ຺ໂຎຠາສສໂມ ໂອຠາໂສ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ປຎ຺ຎວໂຕ ຫິ ເອກປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸ ເອກາໂລກາ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ເຖໂຣ –

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ອນ຺ຘກາເຣ ເຄເຫ ປທີປໍ ປເວເສຍ຺ຍ, ປວິຏ຺ໂຐ ປທີໂປ ອນ຺ຘກາຣໍ ວິທ຺ຘໍເສຕິ, ໂອຠາສໍ ຊເນຕິ, ອາໂລກໍ ວິທໍເສຕິ, ປາກຏານິ ຈ ຣູປານິ ກໂຣຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຎ຺ຎາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອວິຊ຺ຊນ຺ຘກາຣໍ ວິທ຺ຘໍເສຕິ, ວິຊ຺ໂຊຠາສໍ ຊເນຕິ, ຎາຓາໂລກໍ ວິທໍເສຕິ, ປາກຏານິ ຈ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ກໂຣຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂອຠາສນລກ຺ຂຓາ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ (ມິ. ປ. ໒.໑.໑໕).

ຍຖາ ປນ ເຉໂກ ຠິສກ຺ໂກ ອາຕຸຣານໍ ສປ຺ປາຍາສປ຺ປາຍານິ ໂຠຊນານິ ຊານາຕິ, ເອວໍ ປຎ຺ຎາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ກຸສລາກຸສເລ ເສວິຕພ຺ພາເສວິຕພ຺ເພ ຫີນປ຺ປຓີຕກຓ຺ຫສຸກ຺ກສປ຺ປຏິຠາຄອປ຺ປຏິຠາເຄ ຘມ຺ເມ ປຊານາຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ – ‘‘ປຊານາຕິ ປຊານາຕີຕິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຕສ຺ມາ ປຎ຺ຎວາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກິຎ຺ຈ ປຊານາຕິ? ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ປຊານາຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໔໙) ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ. ເອວມສ຺ສາ ປຊານນລກ຺ຂຓຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ຍຖາສຠາວປຏິເວຘລກ຺ຂຓາ ປຎ຺ຎາ; ອກ຺ຂລິຕປຏິເວຘລກ຺ຂຓາ ວາ ກຸສລິສ຺ສາສຂິຕ຺ຕອຸສຸປຏິເວໂຘ ວິຍ. ວິສໂຍຠາສຣສາ ປທີໂປ ວິຍ. ອສມ຺ໂມຫປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ອຣຎ຺ຎຄຕສຸເທສໂກ ວິຍ.

ມນຕີຕິ ມໂນ; ວິຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍາ ປນາຫຸ – ນາຬິຍາ ມິນມາໂນ ວິຍ, ມຫາຕຸລາຍ ຘາຣຍມາໂນ ວິຍ ຈ, ອາຣມ຺ມຓໍ ມິນຕິ ປຊານາຕີຕິ ມໂນຕິ. ຕເທວ ມນນລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ມໂນວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ເສເວຕໍ ເວວຈນໍ.

ປີຕິໂສມນສ຺ສສມ຺ປໂຍຄໂຕ ໂສຠນໍ ມໂນ ອສ຺ສາຕິ ສຸມໂນ. ສຸມນສ຺ສ ຠາໂວ ໂສມນສ຺ສໍ. ສາຕລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ໂສມນສ຺ສເມວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕເວທນາເຍເວຕໍ ເວວຈນໍ.

ຊີວນ຺ຕິ ເຕນ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກາ ຘມ຺ມາຕິ ຊີວິຕໍ. ອນຸປາລນລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຊີວິຕເມວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຕໍ ປວຕ຺ຕສນ຺ຕຕາຘິປເຕຍ຺ຍໍ ໂຫຕິ. ລກ຺ຂຓາທີຫິ ປນ ອຕ຺ຕນາ ອວິນິຠຸຕ຺ຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຸປາລນລກ຺ຂຓໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ເຕສໍ ປວຕ຺ຕນຣສໍ, ເຕສໍເຍວ ຐປນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ຍາປຍິຕພ຺ພຘມ຺ມປທຏ຺ຐານໍ. ສນ຺ເຕປິ ຈ ອນຸປາລນລກ຺ຂຓາທິມ຺ຫິ ວິຘາເນ ອຕ຺ຖິກ຺ຂເຓເຍວ ຕໍ ເຕ ຘມ຺ເມ ອນຸປາເລຕິ ອຸທກໍ ວິຍ ອຸປ຺ປລາທີນິ, ຍຖາສກໍປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ເນປິ ຈ ຘມ຺ເມ ປາເລຕິ ຘາຕີ ວິຍ ກຸມາຣໍ, ສຍໍປວຕ຺ຕິຕຘມ຺ມສມ຺ພນ຺ເຘເນວ ຈ ປວຕ຺ຕຕິ ນິຍາມໂກ ວິຍ, ນ ຠງ຺ຄໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ປວຕ຺ຕຍຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປວຕ຺ຕຍິຕພ຺ພານຎ຺ຈ ອຠາວາ, ນ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ຐເປຕິ ສຍໍ ຠິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ຂີຍມາໂນ ວິຍ ວຏ຺ຏິສິເນໂຫ ທີປສິຂໍ. ນ ຈ ອນຸປາລນປວຕ຺ຕນຏ຺ຐປນານຸຠາວວິຣຫິຕໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ສາຘນໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ມຄ຺ຄງ຺ຄຣາສິວຓ຺ຓນາ

ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິອາທີສຸ ທສ຺ສນຏ຺ເຐນ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ອຠິນິໂຣປນຏ຺ເຐນ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ, ປຄ຺ຄຫນຏ຺ເຐນ ສມ຺ມາວາຍາໂມ, ອຸປຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ສມ຺ມາສຕິ, ອວິກ຺ເຂປນຏ຺ເຐນ ສມ຺ມາສມາຘີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ວຈນຕ຺ຖໂຕ ປນ ສມ຺ມາ ປສ຺ສຕິ, ສມ຺ມາ ວາ ຕາຍ ປສ຺ສນ຺ຕີຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ສມ຺ມາ ສງ຺ກປ຺ເປຕິ, ສມ຺ມາ ວາ ເຕນ ສງ຺ກປ຺ເປນ຺ຕີຕິ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ. ສມ຺ມາ ວາຍາເມຕິ, ສມ຺ມາ ວາ ເຕນ ວາຍມນ຺ຕີຕິ ສມ຺ມາວາຍາໂມ. ສມ຺ມາ ສຣຕິ, ສມ຺ມາ ວາ ຕາຍ ສຣນ຺ຕີຕິ ສມ຺ມາສຕິ. ສມ຺ມາ ສມາຘິຍຕິ, ສມ຺ມາ ວາ ເຕນ ສມາຘິຍນ຺ຕີຕິ ສມ຺ມາສມາຘິ. ອປິຈ, ປສຕ຺ຖາ ສຸນ຺ທຣາ ວາ ທິຏ຺ຐິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີຕິ. ອິມິນາປິ ນເຍນ ເຕສໍ ວຈນຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ລກ຺ຂຓາທີນິ ປນ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕາເນວ.

ພລຣາສິວຓ຺ຓນາ

ສທ຺ຘາພລາທີສຸປິ ສທ຺ຘາທີນິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເນວ. ອກມ຺ປິຍຏ຺ເຐນ ປນ ພລນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອວເມເຕສຸ ອສ຺ສທ຺ຘິເຍ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ສທ຺ຘາພລໍ. ໂກສຊ຺ເຊ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ວີຣິຍພລໍ. ມຸຏ຺ຐສ຺ສຈ຺ເຈ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ສຕິພລໍ. ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ສມາຘິພລໍ. ອວິຊ຺ຊາຍ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ປຎ຺ຎາພລໍ. ອຫິຣິເກ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ຫິຣິພລໍ. ອໂນຕ຺ຕປ຺ເປ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ໂອຕ຺ຕປ຺ປພລນ຺ຕິ. ອຍໍ ອຸຠຍປທວເສນ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຸຣິມານິ ປຎ຺ຈ ເຫຏ຺ຐາ ລກ຺ຂຓາທີຫິ ປກາສິຕາເນວ. ປຈ຺ຉິມທ຺ວເຍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີຫິ ຫິຣິຍຕີຕິ ຫິຣີ; ລຊ຺ຊາເຍຕໍ ອຘິວຈນໍ. ເຕຫິ ເອວ ໂອຕ຺ຕປ຺ປຕີຕິ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ; ປາປໂຕ ອຸພ຺ເພຄສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ເຕສໍ ນານາກຣຓທີປນຕ຺ຖໍ ‘ສມຸຏ຺ຐານໍ ອຘິປຕິ ລຊ຺ຊາ ຠຍລກ຺ຂເຓນ ຈາ’ຕິ ອິມໍ ມາຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຍໍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ ວຸຕ຺ຕາ.

ອຊ຺ຌຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາ ຫິຣີ ນາມ; ພຫິທ຺ຘາສມຸຏ຺ຐານໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ນາມ. ອຕ຺ຕາຘິປຕິ ຫິຣີ ນາມ; ໂລກາຘິປຕິ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ນາມ. ລຊ຺ຊາສຠາວສຓ຺ຐິຕາ ຫິຣີ ນາມ; ຠຍສຠາວສຓ຺ຐິຕໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ນາມ. ສປ຺ປຕິສ຺ສວລກ຺ຂຓາ ຫິຣີ ນາມ; ວຊ຺ຊຠີຣຸກຠຍທສ຺ສາວິລກ຺ຂຓໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ນາມ.

ຕຕ຺ຖ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານໍ ຫິຣິໍ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ – ຊາຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ, ວຍໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ, ສູຣຠາວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ, ພາຫຸສຈ຺ຈໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ. ກຖໍ? ‘ປາປກຣຓໍ ນາເມຕໍ ນ ຊາຕິສມ຺ປນ຺ນານໍ ກມ຺ມໍ, ຫີນຊຈ຺ຈານໍ ເກວຏ຺ຏາທີນໍ ອິທໍ ກມ຺ມໍ. ມາທິສສ຺ສ ຊາຕິສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອິທໍ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ, ເອວໍ ຕາວ ຊາຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປາຓາຕິປາຕາທິປາປໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ຫິຣິໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ຕຖາ ‘ປາປກຣຓໍ ນາເມຕໍ ທຫເຣຫິ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກມ຺ມໍ, ມາທິສສ຺ສ ວເຍ ຐິຕສ຺ສ ອິທໍ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ, ເອວໍ ວຍໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປາຓາຕິປາຕາທິປາປໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ຫິຣິໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ຕຖາ ‘ປາປກມ຺ມໍ ນາເມຕໍ ທຸພ຺ພລຊາຕິການໍ ກມ຺ມໍ, ນ ສູຣຠາວານໍ. ມາທິສສ຺ສ ສູຣຠາວສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອິທໍ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ, ເອວໍ ສູຣຠາວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປາຓາຕິປາຕາທິປາປໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ຫິຣິໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ຕຖາ ‘ປາປກມ຺ມໍ ນາເມຕໍ ອນ຺ຘພາລານໍ ກມ຺ມໍ, ນ ປຓ຺ຑິຕານໍ. ມາທິສສ຺ສ ປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ພຫຸສ຺ສຸຕສ຺ສ ອິທໍ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ, ເອວໍ ພາຫຸສຈ຺ຈໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປາຓາຕິປາຕາທິປາປໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ຫິຣິໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ເອວໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານຫິຣິໍ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຈ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ເຕ ຫິຣິໍ ປເວເສຕ຺ວາ ປາປກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ. ເອວໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາ ຫິຣີ ນາມ ໂຫຕິ.

ກຖໍ ພຫິທ຺ຘາສມຸຏ຺ຐານໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ນາມ? ສເຈ ຕ຺ວໍ ປາປກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສສິ ຈຕູສຸ ປຣິສາສຸ ຄຣຫປ຺ປຕ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສສິ.

ຄຣຫິສ຺ສນ຺ຕິ ຕໍ ວິຎ຺ຎູ, ອສຸຈິໍ ນາຄຣິໂກ ຍຖາ;

ວຊ຺ຊິໂຕ ສີລວນ຺ເຕຫິ, ກຖໍ ຠິກ຺ຂຸ ກຣິສ຺ສສີຕິ.

ເອວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕ ຫິ ພຫິທ຺ຘາສມຸຏ຺ຐິເຕນ ໂອຕ຺ຕປ຺ເປນ ປາປກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ. ເອວໍ ພຫິທ຺ຘາສມຸຏ຺ຐານໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ນາມ ໂຫຕິ.

ກຖໍ ອຕ຺ຕາຘິປຕິ ຫິຣີ ນາມ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ອຘິປຕິໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ‘ມາທິສສ຺ສ ສທ຺ຘາປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ພຫຸສ຺ສຸຕສ຺ສ ຘຸຕງ຺ຄຘຣສ຺ສ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ກາຕຸ’ນ຺ຕິ ປາປໍ ນ ກໂຣຕິ. ເອວໍ ອຕ຺ຕາຘິປຕິ ຫິຣີ ນາມ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ໂສ ອຕ຺ຕານໍເຍວ ອຘິປຕິໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຣິຕ຺ວາ ອກຸສລໍ ປຊຫຕິ ກຸສລໍ ຠາເວຕິ, ສາວຊ຺ຊໍ ປຊຫຕິ ອນວຊ຺ຊໍ ຠາເວຕິ, ສຸທ຺ຘມຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໔໐).

ກຖໍ ໂລກາຘິປຕິ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ນາມ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ໂລກໍ ອຘິປຕິໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ປາປກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ມຫາ ໂຂ ປນາຍໍ ໂລກສນ຺ນິວາໂສ. ມຫນ຺ຕສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ ໂລກສນ຺ນິວາເສ ສນ຺ຕິ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອິທ຺ຘິມນ຺ໂຕ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸກາ ປຣຈິຕ຺ຕວິທຸໂນ, ເຕ ທູຣໂຕປິ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ອາສນ຺ນາປິ ນ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຈຕສາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຊານນ຺ຕິ, ເຕປິມໍ ເອວໍ ຊານິສ຺ສນ຺ຕິ ‘ປສ຺ສຖ ໂຠ ອິມໍ ກຸລປຸຕ຺ຕໍ, ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ໂວກິຓ຺ໂຓ ວິຫຣຕິ ປາປເກຫິ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫີ’ຕິ. ສນ຺ຕິ ເທວຕາ ອິທ຺ຘິມນ຺ຕິນິໂຍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸກາ ປຣຈິຕ຺ຕວິທຸນິໂຍ. ຕາ ທູຣໂຕປິ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ອາສນ຺ນາປິ ນ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຈຕສາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຊານນ຺ຕິ, ຕາປິ ມໍ ຊານິສ຺ສນ຺ຕິ ‘ປສ຺ສຖ ໂຠ ອິມໍ ກຸລປຸຕ຺ຕໍ, ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ໂວກິຓ຺ໂຓ ວິຫຣຕິ ປາປເກຫິ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫີ’ຕິ… ໂສ ໂລກໍເຍວ ອຘິປຕິໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ອກຸສລໍ ປຊຫຕິ ກຸສລໍ ຠາເວຕິ, ສາວຊ຺ຊໍ ປຊຫຕິ ອນວຊ຺ຊໍ ຠາເວຕິ, ສຸທ຺ຘມຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໑໔໖). ເອວໍ ໂລກາຘິປຕິ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ນາມ ໂຫຕິ.

ລຊ຺ຊາສຠາວສຓ຺ຐິຕາ ຫິຣີ, ຠຍສຠາວສຓ຺ຐິຕໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ປນ ລຊ຺ຊາຕິ ລຊ຺ຊນາກາໂຣ; ເຕນ ສຠາເວນ ສຓ຺ຐິຕາ ຫິຣີ. ຠຍນ຺ຕິ ອປາຍຠຍໍ; ເຕນ ສຠາເວນ ສຓ຺ຐິຕໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ. ຕທຸຠຍມ຺ປິ ປາປປຣິວຊ຺ຊເນ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ, ຍຖາ ນາມ ເອໂກ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວາທີນິ ກໂຣນ຺ໂຕ ລຊ຺ຊິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ເອກໍ ທິສ຺ວາ ລຊ຺ຊນາກາຣປ຺ປຕ຺ໂຕ ຠເວຍ຺ຍ ຫີຬິໂຕ, ເອວເມວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ລຊ຺ຊິຘມ຺ມໍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ປາປກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ. ເອກຈ຺ໂຈ ອປາຍຠຍຠີໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປາປກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ໂອປມ຺ມໍ – ຍຖາ ຫິ ທ຺ວີສຸ ອໂຍຄຸເຬສຸ ເອໂກ ສີຕໂລ ຠເວຍ຺ຍ ຄູຖມກ຺ຂິໂຕ, ເອໂກ ອຸຓ຺ໂຫ ອາທິຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖ ປຓ຺ຑິໂຕ ສີຕລໍ ຄູຖມກ຺ຂິຕຕ຺ຕາ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອິຕຣໍ ຑາຫຠເຍນ. ຕຕ຺ຖ ສີຕລສ຺ສ ຄູຖມກ຺ຂນຊິຄຸຈ຺ຉາຍ ອຄຓ຺ຫນໍ ວິຍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ລຊ຺ຊິຘມ຺ມໍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ປາປສ຺ສ ອກຣຓໍ. ອຸຓ຺ຫສ຺ສ ຑາຫຠເຍນ ອຄຓ຺ຫນໍ ວິຍ ອປາຍຠເຍນ ປາປສ຺ສ ອກຣຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ສປ຺ປຕິສ຺ສວລກ຺ຂຓາ ຫິຣີ, ວຊ຺ຊຠີຣຸກຠຍທສ຺ສາວິລກ຺ຂຓໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປນ຺ຕິ. ອິທມ຺ປິ ທ຺ວຍໍ ປາປປຣິວຊ຺ຊເນ ເອວ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ຊາຕິມຫຕ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ສຕ຺ຖຸມຫຕ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ທາຍຊ຺ຊມຫຕ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີມຫຕ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາຕິ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ສປ຺ປຕິສ຺ສວລກ຺ຂຓໍ ຫິຣິໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປາປໍ ນ ກໂຣຕິ. ເອກຈ຺ໂຈ ອຕ຺ຕານຸວາທຠຍໍ ປຣານຸວາທຠຍໍ ທຓ຺ຑຠຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິຠຍນ຺ຕິ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ວຊ຺ຊຠີຣຸກຠຍທສ຺ສາວິລກ຺ຂຓໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປາປໍ ນ ກໂຣຕິ. ຕຕ຺ຖ ຊາຕິມຫຕ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາທີນິ ເຈວ ອຕ຺ຕານຸວາທຠຍາທີນິ ຈ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ກເຖຕພ຺ພານິ.

ມູລຣາສິວຓ຺ຓນາ

ນ ລຸພ຺ຠນ຺ຕິ ເອເຕນ, ສຍໍ ວາ ນ ລຸພ຺ຠຕິ, ອລຸພ຺ຠນມຕ຺ຕເມວ ວາ ຕນ຺ຕິ ອໂລໂຠ. ອໂທສາໂມເຫສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເຕສຸ ອໂລໂຠ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອເຄຘລກ຺ຂໂຓ, ອລຄ຺ຄຠາວລກ຺ຂໂຓ ວາ ກມລທເລ ຊລພິນ຺ທຸ ວິຍ. ອປຣິຄ຺ຄຫຓຣໂສ ມຸຕ຺ຕຠິກ຺ຂຸ ວິຍ. ອນລ຺ລີນຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ ອສຸຈິມ຺ຫິ ປຕິຕປຸຣິໂສ ວິຍ. ອໂທໂສ ອຈຓ຺ຑິກ຺ກລກ຺ຂໂຓ, ອວິໂຣຘລກ຺ຂໂຓ ວາ ອນຸກູລມິຕ຺ໂຕ ວິຍ. ອາຆາຕວິນຍຣໂສ ປຣິຬາຫວິນຍຣໂສ ວາ ຈນ຺ທນໍ ວິຍ. ໂສມ຺ມຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ໂທ ວິຍ. ອໂມໂຫ ລກ຺ຂຓາທີຫິ ເຫຏ຺ຐາ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍປເທ ວິຠາວິໂຕ ເອວ.

ອິເມສຸ ປນ ຕີສຸ ອໂລໂຠ ມຈ຺ເຉຣມລສ຺ສ ປຏິປກ຺ໂຂ, ອໂທໂສ ທຸສ຺ສີລ຺ຍມລສ຺ສ, ອໂມໂຫ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອຠາວນາຍ ປຏິປກ຺ໂຂ. ອໂລໂຠ ເຈຕ຺ຖ ທານເຫຕຸ, ອໂທໂສ ສີລເຫຕຸ, ອໂມໂຫ ຠາວນາເຫຕຸ. ເຕສຸ ຈ ອໂລເຠນ ອນຘິກໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ລຸທ຺ຘສ຺ສ ອຘິກຄ຺ຄຫຓໂຕ. ອໂທເສນ ອນູນໍ, ທຸຏ຺ຐສ຺ສ ອູນຄ຺ຄຫຓໂຕ. ອໂມເຫນ ອວິປຣີຕໍ, ມູຬ຺ຫສ຺ສ ວິປຣີຕຄ຺ຄຫຓໂຕ.

ອໂລເຠນ ເຈຕ຺ຖ ວິຊ຺ຊມານໍ ໂທສໍ ໂທສໂຕ ຘາເຣນ຺ໂຕ ໂທເສ ປວຕ຺ຕຕິ; ລຸທ຺ໂຘ ຫິ ໂທສໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕິ. ອໂທເສນ ວິຊ຺ຊມານໍ ຄຸຓໍ ຄຸຓໂຕ ຘາເຣນ຺ໂຕ ຄຸເຓ ປວຕ຺ຕຕິ; ທຸຏ຺ໂຐ ຫິ ຄຸຓໍ ມກ຺ເຂຕິ. ອໂມເຫນ ຍາຖາວສຠາວໍ ຍາຖາວສຠາວໂຕ ຘາເຣນ຺ໂຕ ຍາຖາວສຠາເວ ປວຕ຺ຕຕິ. ມູຬ຺ໂຫ ຫິ ‘ຕຈ຺ຉໍ ອຕຈ຺ຉນ຺ຕິ ອຕຈ຺ຉໍ ຈ ຕຈ຺ຉ’ນ຺ຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອໂລເຠນ ຈ ປິຍວິປ຺ປໂຍຄທຸກ຺ຂໍ ນ ໂຫຕິ, ລຸທ຺ຘສ຺ສ ປິຍສຠາວໂຕ ປິຍວິປ຺ປໂຍຄາສຫນໂຕ ຈ. ອໂທເສນ ອປ຺ປິຍສມ຺ປໂຍຄທຸກ຺ຂໍ ນ ໂຫຕິ, ທຸຏ຺ຐສ຺ສ ຫິ ອປ຺ປິຍສຠາວໂຕ ອປ຺ປິຍສມ຺ປໂຍຄາສຫນໂຕ ຈ. ອໂມເຫນ ອິຈ຺ຉິຕາລາຠທຸກ຺ຂໍ ນ ໂຫຕິ, ອມູຬ຺ຫສ຺ສ ຫິ ‘ຕໍ ກຸເຕຕ຺ຖ ລພ຺ຠາ’ຕິເອວມາທິປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓສມ຺ຠວໂຕ (ທີ. ນິ. ໓.໓໔; ອ. ນິ. ໙.໓໐).

ອໂລເຠນ ເຈຕ຺ຖ ຊາຕິທຸກ຺ຂໍ ນ ໂຫຕິ, ອໂລຠສ຺ສ ຕຓ຺ຫາປຏິປກ຺ຂໂຕ ຕຓ຺ຫາມູລກຕ຺ຕາ ຈ ຊາຕິທຸກ຺ຂສ຺ສ. ອໂທເສນ ຊຣາທຸກ຺ຂໍ ນ ໂຫຕິ, ຕິກ຺ຂໂທສສ຺ສ ຂິປ຺ປໍ ຊຣາສມ຺ຠວໂຕ. ອໂມເຫນ ມຣຓທຸກ຺ຂໍ ນ ໂຫຕິ, ສມ຺ໂມຫມຣຓຎ຺ຫິ ທຸກ຺ຂໍ, ນ ເຈຕໍ ອມູຬ຺ຫສ຺ສ ໂຫຕິ. ອໂລເຠນ ຈ ຄຫຏ຺ຐານໍ, ອໂມເຫນ ປພ຺ພຊິຕານໍ, ອໂທເສນ ປນ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ສຸຂສໍວາສຕາ ໂຫຕິ.

ວິເສສໂຕ ເຈຕ຺ຖ ອໂລເຠນ ເປຕ຺ຕິວິສເຍ ອຸປປຕ຺ຕິ ນ ໂຫຕິ. ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຫິ ສຕ຺ຕາ ຕຓ຺ຫາຍ ເປຕ຺ຕິວິສຍໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕຓ຺ຫາຍ ຈ ປຏິປກ຺ໂຂ ອໂລໂຠ. ອໂທເສນ ນິຣເຍ ອຸປປຕ຺ຕິ ນ ໂຫຕິ. ໂທເສນ ຫິ ຈຓ຺ຑຊາຕິຕາຍ ໂທສສທິສໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ໂທສສ຺ສ ຈ ປຏິປກ຺ໂຂ ອໂທໂສ. ອໂມເຫນ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ນ ໂຫຕິ. ໂມເຫນ ຫິ ນິຈ຺ຈສມ຺ມູຬ຺ຫໍ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ໂມຫສ຺ສ ປຏິປກ຺ໂຂ ຈ ອໂມໂຫ. ເອເຕສຸ ຈ ອໂລໂຠ ຣາຄວເສນ ອຸປຄມນສ຺ສ ອຠາວກໂຣ, ອໂທໂສ ໂທສວເສນ ອປຄມນສ຺ສ, ອໂມໂຫ ໂມຫວເສນ ອມຊ຺ຌຕ຺ຕຠາວສ຺ສ.

ຕີຫິປິ ເຈເຕຫິ ຍຖາປຏິປາຏິຍາ ເນກ຺ຂມ຺ມສຎ຺ຎາ ອພ຺ຍາປາທສຎ຺ຎາ ອວິຫິໍສາສຎ຺ຎາຕິ ອິມາ ຕິສ຺ໂສ. ອສຸຠສຎ຺ຎາ ອປ຺ປມາຓສຎ຺ຎາ ຘາຕຸສຎ຺ຎາຕິ ອິມາ ຈ ຕິສ຺ໂສ ສຎ຺ຎາໂຍ ໂຫນ຺ຕິ. ອໂລເຠນ ປນ ກາມສຸຂລ຺ລິການຸໂຍຄອນ຺ຕສ຺ສ, ອໂທເສນ ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍຄອນ຺ຕສ຺ສ ປຣິວຊ຺ຊນໍ ໂຫຕິ; ອໂມເຫນ ມຊ຺ຌິມາຍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ປຏິປຊ຺ຊນໍ. ຕຖາ ອໂລເຠນ ອຠິຊ຺ຌາກາຍຄນ຺ຖສ຺ສ ປເຠທນໍ ໂຫຕິ, ອໂທເສນ ພ຺ຍາປາທກາຍຄນ຺ຖສ຺ສ, ອໂມເຫນ ເສສຄນ຺ຖທ຺ວຍສ຺ສ. ປຸຣິມານິ ຈ ທ຺ເວ ສຕິປຏ຺ຐານານິ ປຸຣິມານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອານຸຠາເວນ, ປຈ຺ຉິມານິ ປຈ຺ຉິມສ຺ເສວ ອານຸຠາເວນ ອິຊ຺ຌນ຺ຕິ.

ອໂລໂຠ ເຈຕ຺ຖ ອາໂຣຄ຺ຍສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ; ອລຸທ຺ໂຘ ຫິ ໂລຠນີຍມ຺ປິ ອສປ຺ປາຍໍ ນ ເສວຕິ, ເຕນ ໂຂ ອໂຣໂຄ ໂຫຕິ. ອໂທໂສ ໂຍພ຺ພນສ຺ສ; ອທຸຏ຺ໂຐ ຫິ ວລິປລິຕາວເຫນ ໂທສຄ຺ຄິນາ ອຑຍ຺ຫມາໂນ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຍຸວາ ໂຫຕິ. ອໂມໂຫ ທີຆາຍຸກຕາຍ; ອມູຬ຺ໂຫ ຫິ ຫິຕາຫິຕໍ ຎຕ຺ວາ ອຫິຕໍ ປຣິວຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຫິຕຎ຺ຈ ປຏິເສວມາໂນ ທີຆາຍຸໂກ ໂຫຕິ.

ອໂລໂຠ ເຈຕ຺ຖ ໂຠຄສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ອລຸທ຺ຘສ຺ສ ຫິ ຈາເຄນ ໂຠຄປຏິລາໂຠ. ອໂທໂສ ມິຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ, ເມຕ຺ຕາຍ ມິຕ຺ຕານໍ ປຏິລາຠໂຕ ເຈວ ອປຣິຫານໂຕ ຈ. ອໂມໂຫ ອຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ, ອມູຬ຺ໂຫ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຫິຕເມວ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ສມ຺ປາເທຕິ. ອໂລໂຠ ຈ ທິພ຺ພວິຫາຣສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ອໂທໂສ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣສ຺ສ, ອໂມໂຫ ອຣິຍວິຫາຣສ຺ສ.

ອໂລເຠນ ເຈຕ຺ຖ ສກປກ຺ເຂສຸ ສຕ຺ຕສງ຺ຂາເຣສຸ ນິພ຺ພຸໂຕ ໂຫຕິ, ເຕສໍ ວິນາເສນ ອຠິສງ຺ຄເຫຕຸກສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອຠາວາ; ອໂທເສນ ປຣປກ຺ເຂສຸ, ອທຸຏ຺ຐສ຺ສ ຫິ ເວຣີສຸປິ ເວຣິສຎ຺ຎາຍ ອຠາວໂຕ; ອໂມເຫນ ອຸທາສີນປກ຺ເຂສຸ, ອມູຬ຺ຫສ຺ສ ສພ຺ພາຠິສງ຺ຄຕາຍ ອຠາວໂຕ.

ອໂລເຠນ ຈ ອນິຈ຺ຈທສ຺ສນໍ ໂຫຕິ; ລຸທ຺ໂຘ ຫິ ອຸປໂຠຄາສາຍ ອນິຈ຺ເຈປິ ສງ຺ຂາເຣ ອນິຈ຺ຈໂຕ ນ ປສ຺ສຕິ. ອໂທເສນ ທຸກ຺ຂທສ຺ສນໍ; ອໂທສຊ຺ຌາສໂຍ ຫິ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕອາຆາຕວຕ຺ຖຸປຣິຄ຺ຄໂຫ ສງ຺ຂາເຣເຍວ ທຸກ຺ຂໂຕ ປສ຺ສຕິ. ອໂມເຫນ ອນຕ຺ຕທສ຺ສນໍ; ອມູຬ຺ໂຫ ຫິ ຍາຖາວຄຫຓກຸສໂລ ອປຣິຓາຍກໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ອປຣິຓາຍກໂຕ ພຸຊ຺ຌຕິ. ຍຖາ ຈ ເອເຕຫິ ອນິຈ຺ຈທສ຺ສນາທີນິ ເອວເມເຕປິ ອນິຈ຺ຈທສ຺ສນາທີຫິ ໂຫນ຺ຕິ. ອນິຈ຺ຈທສ຺ສເນນ ຫິ ອໂລໂຠ ໂຫຕິ, ທຸກ຺ຂທສ຺ສເນນ ອໂທໂສ, ອນຕ຺ຕທສ຺ສເນນ ອໂມໂຫ ໂຫຕິ. ໂກ ຫິ ນາມ ‘ອນິຈ຺ຈມິທ’ນ຺ຕິ ສມ຺ມາ ຎຕ຺ວາ ຕສ຺ສຕ຺ຖາຍ ປິຫໍ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍ, ສງ຺ຂາເຣ ວາ ‘ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຊານນ຺ໂຕ ອປຣມ຺ປິ ອຈ຺ຈນ຺ຕຕິຂິຓໍ ໂກຘທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍ, ອຕ຺ຕສຸຎ຺ຎຕຎ຺ຈ ພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຸນ ສມ຺ໂມຫມາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ?

ກມ຺ມປຖຣາສິວຓ຺ຓນາ

ນາຠິຊ຺ຌາຍຕີຕິ ອນຠິຊ຺ຌາ. ກາຍິກເຈຕສິກສຸຂໍ ອິຘໂລກປຣໂລກຫິຕໍ ຄຸຓານຸຠາວປຏິລທ຺ຘໍ ກິຕ຺ຕິສທ຺ທຎ຺ຈ ນ ພ຺ຍາປາເທຕີຕິ ອພ຺ຍາປາໂທ. ສມ຺ມາ ປສ຺ສຕິ, ໂສຠນາ ວາ ທິຏ຺ຐີຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ອໂລຠາທີນໍເຍວ ຕານິ ນາມານິ. ເຫຏ຺ຐາ ປເນເຕ ຘມ຺ມາ ມູລວເສນ ຄຫິຕາ, ອິຘ ກມ຺ມປຖວເສນາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ໂລກປາລທຸກວຓ຺ຓນາ

ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປານິປິ ເຫຏ຺ຐາ ພລວເສນ ຄຫິຕານິ, ອິຘ ໂລກປາລວເສນ. ໂລກຎ຺ຫິ ອິເມ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ປາລຍນ຺ຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ທ຺ເວເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸກ຺ກາ ຘມ຺ມາ ໂລກໍ ປາເລນ຺ຕິ. ກຕເມ ທ຺ເວ? ຫິຣີ ຈ ໂອຕ຺ຕປ຺ປຎ຺ຈ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ທ຺ເວ ສຸກ຺ກາ ຘມ຺ມາ ໂລກໍ ປາເລນ຺ຕິ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ທ຺ເວ ສຸກ຺ກາ ຘມ຺ມາ ໂລກໍ ນ ປາເລຍ຺ຍຸໍ, ນຍິຘ ປຎ຺ຎາເຍຖ ມາຕາຕິ ວາ, ມາຕຸຈ຺ຉາຕິ ວາ, ມາຕຸລານີຕິ ວາ, ອາຈຣິຍຠຣິຍາຕິ ວາ, ຄຣູນໍ ທາຣາຕິ ວາ. ສມ຺ເຠທໍ ໂລໂກ ອຄມິສ຺ສ ຍຖາ ອເຊຬກາ ກຸກ຺ກຸຏສູກຣາ ໂສຓສິງ຺ຄາລາ. ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມ ທ຺ເວ ສຸກ຺ກາ ຘມ຺ມາ ໂລກໍ ປາເລນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ປຎ຺ຎາຍຕິ ມາຕາຕິ ວາ ມາຕຸຈ຺ຉາຕິ ວາ ມາຕຸລານີຕິ ວາ ອາຈຣິຍຠຣິຍາຕິ ວາ ຄຣູນໍ ທາຣາຕິ ວາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໒.໙).

ປສ຺ສທ຺ຘາທິຍຸຄລວຓ຺ຓນາ

ກາຍສ຺ສ ປສ຺ສມ຺ຠນໍ ກາຍປສ຺ສທ຺ຘິ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປສ຺ສມ຺ຠນໍ ຈິຕ຺ຕປສ຺ສທ຺ຘິ. ກາໂຍຕິ ເຈຕ຺ຖ ເວທນາທໂຍ ຕໂຍ ຂນ຺ຘາ. ອຸໂຠປິ ປເນຕາ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ກາຍຈິຕ຺ຕທຣຖວູປສມລກ຺ຂຓາ ກາຍຈິຕ຺ຕປສ຺ສທ຺ຘິໂຍ, ກາຍຈິຕ຺ຕທຣຖນິມ຺ມທ຺ທນຣສາ, ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ອປຣິປ຺ຜນ຺ທສີຕິຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ກາຍຈິຕ຺ຕປທຏ຺ຐານາ. ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ອວູປສມກຣອຸທ຺ຘຈ຺ຈາທິກິເລສປຏິປກ຺ຂຠູຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ກາຍສ຺ສ ລຫຸຠາໂວ ກາຍລຫຸຕາ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ລຫຸຠາໂວ ຈິຕ຺ຕລຫຸຕາ. ຕາ ກາຍຈິຕ຺ຕຄຣຸຠາວວູປສມລກ຺ຂຓາ, ກາຍຈິຕ຺ຕຄຣຸຠາວນິມ຺ມທ຺ທນຣສາ, ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ອທນ຺ຘຕາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ກາຍຈິຕ຺ຕປທຏ຺ຐານາ. ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ຄຣຸຠາວກຣຖິນມິທ຺ຘາທິກິເລສປຏິປກ຺ຂຠູຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ກາຍສ຺ສ ມຸທຸຠາໂວ ກາຍມຸທຸຕາ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ມຸທຸຠາໂວ ຈິຕ຺ຕມຸທຸຕາ. ຕາ ກາຍຈິຕ຺ຕຖທ຺ຘຠາວວູປສມລກ຺ຂຓາ, ກາຍຈິຕ຺ຕຖທ຺ຘຠາວນິມ຺ມທ຺ທນຣສາ, ອປ຺ປຏິຆາຕປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ກາຍຈິຕ຺ຕປທຏ຺ຐານາ. ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ຖທ຺ຘຠາວກຣທິຏ຺ຐິມານາທິກິເລສປຏິປກ຺ຂຠູຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ກາຍສ຺ສ ກມ຺ມຎ຺ຎຠາໂວ ກາຍກມ຺ມຎ຺ຎຕາ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ມຎ຺ຎຠາໂວ ຈິຕ຺ຕກມ຺ມຎ຺ຎຕາ. ຕາ ກາຍຈິຕ຺ຕອກມ຺ມຎ຺ຎຠາວວູປສມລກ຺ຂຓາ, ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ອກມ຺ມຎ຺ຎຠາວນິມ຺ມທ຺ທນຣສາ, ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ອາຣມ຺ມຓກຣຓສມ຺ປຕ຺ຕິປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ກາຍຈິຕ຺ຕປທຏ຺ຐານາ. ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ອກມ຺ມຎ຺ຎຠາວກຣາວເສສນີວຣຓປຏິປກ຺ຂຠູຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ຕາ ປສາທນີຍວຕ຺ຖູສຸ ປສາທາວຫາ, ຫິຕກິຣິຍາສຸ ວິນິໂຍຄກ຺ເຂມຠາວາວຫາ ສຸວຓ຺ຓວິສຸທ຺ຘິ ວິຍາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ກາຍສ຺ສ ປາຄຸຎ຺ຎຠາໂວ ກາຍປາຄຸຎ຺ຎຕາ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປາຄຸຎ຺ຎຠາໂວ ຈິຕ຺ຕປາຄຸຎ຺ຎຕາ. ຕາ ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ອເຄລຎ຺ຎຠາວລກ຺ຂຓາ, ກາຍຈິຕ຺ຕເຄລຎ຺ຎນິມ຺ມທ຺ທນຣສາ, ນິຣາທີນວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ກາຍຈິຕ຺ຕປທຏ຺ຐານາ. ກາຍຈິຕ຺ຕເຄລຎ຺ຎກຣອສ຺ສທ຺ຘິຍາທິກິເລສປຏິປກ຺ຂຠູຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ກາຍສ຺ສ ອຸຊຸກຠາໂວ ກາຍຸຊຸກຕາ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸຊຸກຠາໂວ ຈິຕ຺ຕຸຊຸກຕາ. ຕາ ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ອຊ຺ຊວລກ຺ຂຓາ, ກາຍຈິຕ຺ຕກຸຏິລຠາວນິມ຺ມທ຺ທນຣສາ, ອຊິມ຺ຫຕາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ກາຍຈິຕ຺ຕປທຏ຺ຐານາ. ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ກຸຏິລຠາວກຣມາຍາສາເຐຍ຺ຍາທິກິເລສປຏິປກ຺ຂຠູຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ສຣຕີຕິ ສຕິ. ສມ຺ປຊານາຕີຕິ ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ; ສມນ຺ຕໂຕ ປກາເຣຫິ ຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາຕ຺ຖກສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ສປ຺ປາຍສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ໂຄຈຣສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ອສມ຺ໂມຫສມ຺ປຊຎ຺ຎນ຺ຕິ ອິເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປນສ຺ສ ວເສນ ເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ລກ຺ຂຓາທີນິ ຈ ເຕສໍ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ. ອິຕິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕເມເວຕໍ ຘມ຺ມທ຺ວຍໍ ປຸນ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ອຸປກາຣວເສນ ຄຫິຕໍ.

ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທໂຍ ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ເມ ສເມຕີຕິ ສມໂຖ. ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ວິວິເຘຫິ ອາກາເຣຫິ ຘມ຺ເມ ປສ຺ສຕີຕິ ວິປສ຺ສນາ. ປຎ຺ຎາເວສາ ອຕ຺ຖໂຕ. ອິເມສມ຺ປິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ລກ຺ຂຓາທີນິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕາເນວ. ອິຘ ປເນເຕ ຍຸຄນທ຺ຘວເສນ ຄຫິຕາ.

ສຫຊາຕຘມ຺ເມ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ປຄ຺ຄາໂຫ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສງ຺ຂາຕສ຺ສ ວິກ຺ເຂປສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂຠາວໂຕ ນ ວິກ຺ເຂໂປຕິ ອວິກ຺ເຂໂປ. ເອເຕສມ຺ປິ ລກ຺ຂຓາທີນິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕາເນວ. ອິຘ ປເນຕໍ ທ຺ວຍໍ ວີຣິຍສມາຘິໂຍຊນຕ຺ຖາຍ ຄຫິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເຍວາປນກວຓ຺ຓນາ

ເຍ ວາ ປນ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຎ຺ເຎປິ ອຕ຺ຖິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນາ ອຣູປິໂນ ຘມ຺ມາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາຕິ ‘ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ…ເປ… ອວິກ຺ເຂໂປ ໂຫຕີ’ຕິ ນ ເກວລໍ ປທປຏິປາຏິຍາ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາ ອິເມ ປໂຣປຓ຺ຓາສຘມ຺ມາ ເອວ, ອຖ ໂຂ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາມາວຈຣໍ ຕິເຫຕຸກໍ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕໍ ປຐມໍ ອສງ຺ຂາຣິກໍ ມຫາຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ເຍ ວາ ປນ ອຎ຺ເຎປິ ເຕຫິເຍວ ຜສ຺ສາທີຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕມານາ ອຕ຺ຖິ, ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸຣູປໍ ປຈ຺ຈຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ສມຸປ຺ປນ຺ນາ ຣູປາຠາເວນ ອຣູປິໂນ, ສຠາວໂຕ ອຸປລພ຺ຠມານາ ຘມ຺ມາ ສພ຺ເພປິ ອິເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈິຕ຺ຕງ຺ຄວເສນ ປາຬິຍໍ ອາຣຸຬ຺ເຫ ປໂຣປຓ຺ຓາສຘມ຺ເມ ທີເປຕ຺ວາ ເຍວາປນກວເສນ ອປເຣປິ ນວ ຘມ຺ເມ ຘມ຺ມຣາຊາ ທີເປຕິ. ເຕສຸ ເຕສຸ ຫິ ສຸຕ຺ຕປເທສຸ ‘ຉນ຺ໂທ ອຘິໂມກ຺ໂຂ ມນສິກາໂຣ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ ກຣຸຓາ ມຸທິຕາ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕວິຣຕິ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕວິຣຕິ ມິຈ຺ຉາຊີວວິຣຕີ’ຕິ ອິເມ ນວ ຘມ຺ມາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຈາປິ ມຫາຈິຕ຺ເຕ ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາກຸສລຘມ຺ມຈ຺ຉນ຺ໂທ ອຕ຺ຖິ, ຈິຕ຺ຕງ຺ຄວເສນ ປນ ປາຬິຍໍ ນ ອາຣຸຬ຺ໂຫ. ໂສ ອິຘ ເຍວາປນກວເສນ ຄຫິໂຕ.

ອຘິໂມກ຺ໂຂ ອຕ຺ຖິ, ມນສິກາໂຣ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ ອຕ຺ຖິ. ເມຕ຺ຕາປຸພ຺ພຠາໂຄ ອຕ຺ຖິ; ໂສ ອໂທເສ ຄຫິເຕ ຄຫິໂຕ ເອວ ໂຫຕິ. ກຣຸຓາປຸພ຺ພຠາໂຄ ອຕ຺ຖິ, ມຸທິຕາປຸພ຺ພຠາໂຄ ອຕ຺ຖິ. ອຸເປກ຺ຂາປຸພ຺ພຠາໂຄ ອຕ຺ຖິ; ໂສ ປນ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາຍ ຄຫິຕາຍ ຄຫິໂຕວ ໂຫຕິ. ສມ຺ມາວາຈາ ອຕ຺ຖິ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ອຕ຺ຖິ. ສມ຺ມາອາຊີໂວ ອຕ຺ຖິ; ຈິຕ຺ຕງ຺ຄວເສນ ປນ ປາຬິຍໍ ນ ອາຣຸຬ຺ໂຫ. ໂສປິ ອິຘ ເຍວາປນກວເສນ ຄຫິໂຕ.

ອິເມສຸ ປນ ນວສຸ ຉນ຺ໂທ ອຘິໂມກ຺ໂຂ ມນສິກາໂຣ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣວ ເອກກ຺ຂເຓ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ເສສາ ນານາກ຺ຂເຓ. ຍທາ ຫິ ອິມິນາ ຈິຕ຺ເຕນ ມິຈ຺ຉາວາຈໍ ປຊຫຕິ, ວິຣຕິວເສນ ສມ຺ມາວາຈໍ ປູເຣຕິ, ຕທາ ຉນ຺ທາທໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ, ສມ຺ມາວາຈາ ຈາຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ເອກກ຺ຂເຓ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ຍທາ ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ຕໍ ປຊຫຕິ, ວິຣຕິວເສນ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕໍ ປູເຣຕິ…ເປ… ມິຈ຺ຉາອາຊີວໍ ປຊຫຕິ, ວິຣຕິວເສນ ສມ຺ມາອາຊີວໍ ປູເຣຕິ…ເປ… ຍທາ ກຣຸຓາຍ ປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ…ເປ… ຍທາ ມຸທິຕາຍ ປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຕທາ ຉນ຺ທາທໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ, ມຸທິຕາປຸພ຺ພຠາໂຄ ຈາຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ເອກກ຺ຂເຓ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ອິໂຕ ປນ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ, ທານໍ ເທນ຺ຕສ຺ສ ສີລໍ ປູເຣນ຺ຕສ຺ສ ໂຍເຄ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຈຕ຺ຕາຣິ ອປຓ຺ຓກງ຺ຄາເນວ ລພ຺ຠນ຺ຕິ.

ເອວເມເຕສຸ ນວສຸ ເຍວາປນກຘມ຺ເມສຸ ‘ຉນ຺ໂທ’ຕິ ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາເຍຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕສ຺ມາ ໂສ ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາລກ຺ຂໂຓ ຉນ຺ໂທ, ອາຣມ຺ມຓປຣິເຍສນຣໂສ, ອາຣມ຺ມເຓນ ອຕ຺ຖິກຕາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ຕເທວສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ຄຫເຓ ຈາຍໍ ເຈຕໂສ ຫຕ຺ຖປ຺ປສາຣຓໍ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ອຘິມຸຈ຺ຈນໍ ‘ອຘິໂມກ຺ໂຂ’. ໂສ ສນ຺ນິຏ຺ຐານລກ຺ຂໂຓ, ອສໍສປ຺ປນຣໂສ, ນິຈ຺ຉຍປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ ສນ຺ນິຏ຺ຐາຕພ຺ພຘມ຺ມປທຏ຺ຐາໂນ. ອາຣມ຺ມເຓ ນິຈ຺ຈລຠາເວນ ອິນ຺ທຂີໂລ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ກິຣິຍາ ກາໂຣ, ມນສ຺ມິໍ ກາໂຣ ‘ມນສິກາໂຣ’. ປຸຣິມມນໂຕ ວິສທິສໍ ມນໍ ກໂຣຕີຕິປິ ມນສິກາໂຣ. ສ຺ວາຍໍ ອາຣມ຺ມຓປຏິປາທໂກ ວີຖິປຏິປາທໂກ ຊວນປຏິປາທໂກຕິ ຕິປ຺ປກາໂຣ. ຕຕ຺ຖ ອາຣມ຺ມຓປຏິປາທໂກ ມນສ຺ມິໍ ກາໂຣຕິ ມນສິກາໂຣ. ໂສ ສາຣຓລກ຺ຂໂຓ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ອາຣມ຺ມເຓ ສມ຺ປໂຍຊນຣໂສ, ອາຣມ຺ມຓາຠິມຸຂຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ, ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘປຣິຍາປນ຺ໂນ. ອາຣມ຺ມຓປຏິປາທກຕ຺ເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ສາຣຖິ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ວີຖິປຏິປາທໂກຕິ ປນ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຊວນປຏິປາທໂກຕິ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນສ຺ສ. ນ ເຕ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ.

ເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ ‘ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ’. ສາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ສມວາຫິຕລກ຺ຂຓາ, ອູນາຘິກນິວາຣຓຣສາ, ປກ຺ຂປາຕຸປຈ຺ເຉທນຣສາ ວາ; ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນວເສນ ສມປ຺ປວຕ຺ຕານໍ ອາຊາເນຍ຺ຍານໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນສາຣຖິ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

‘ກຣຸຓາມຸທິຕາ’ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣນິທ຺ເທເສ ອາວິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ເກວລຎ຺ຫິ ຕາ ອປ຺ປນປ຺ປຕ຺ຕາ ຣູປາວຈຣາ, ອິຘ ກາມາວຈຣາຕິ ອຍເມວ ວິເສໂສ.

ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໂຕ ວິຣຕິ ‘ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕວິຣຕິ’. ເສສປທທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ລກ຺ຂຓາທິໂຕ ປເນຕາ ຕິສ຺ໂສປິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທິວຕ຺ຖູນໍ ອວີຕິກ຺ກມລກ຺ຂຓາ; ອມທ຺ທນລກ຺ຂຓາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທິວຕ຺ຖຸໂຕ ສງ຺ໂກຈນຣສາ, ອກິຣິຍປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ສທ຺ຘາຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປອປ຺ປິຈ຺ຉຕາທິຄຸຓປທຏ຺ຐານາ. ປາປກິຣິຍໂຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິມຸຂີຠາວຠູຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ອິຕິ ຜສ຺ສາທີນິ ຉປ຺ປຎ຺ຎາສ ເຍວາປນກວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ ນວາຕິ ສພ຺ພານິປິ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມຸທ຺ເທສວາເຣ ປຎ຺ຈສຏ຺ຐິ ຘມ຺ມປທານິ ຠວນ຺ຕິ. ເຕສຸ ເອກກ຺ຂເຓ ກທາຈິ ເອກສຏ຺ຐິ ຠວນ຺ຕິ, ກທາຈິ ສມສຏ຺ຐິ. ຕານິ ຫິ ສມ຺ມາວາຈາປູຣຓາທິວເສນ. ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ປຎ຺ຈສຸ ຐາເນສຸ ເອກສຏ຺ຐິ ຠວນ຺ຕິ. ເຕຫິ ມຸຕ຺ເຕ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ສມສຏ຺ຐິ ຠວນ຺ຕິ. ຐເປຕ຺ວາ ປນ ເຍວາປນເກ ປາຬິຍໍ ຍຖາຣຸຕວເສນ ຄຍ຺ຫມານານິ ຉປ຺ປຎ຺ຎາສາວ ໂຫນ຺ຕິ. ອຄ຺ຄຫິຕຄ຺ຄຫເຓນ ປເນຕ຺ຖ ຜສ຺ສປຎ຺ຈກໍ, ວິຕກ຺ໂກ ວິຈາໂຣ ປີຕິ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ, ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ຫິຣິພລໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປພລນ຺ຕິ ທ຺ເວ ພລານິ, ອໂລໂຠ ອໂທໂສຕິ ທ຺ເວ ມູລານິ, ກາຍປສ຺ສທ຺ຘິຈິຕ຺ຕປສ຺ສທ຺ຘິອາທໂຍ ທ຺ວາທສ ຘມ຺ມາຕິ ສມຕິໍສ ຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕິ.

ເຕສຸ ສມຕິໍສາຍ ຘມ຺ເມສຸ ອຏ຺ຐາຣສ ຘມ຺ມາ ອວິຠຕ຺ຕິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ທ຺ວາທສ ສວິຠຕ຺ຕິກາ. ກຕເມ ອຏ຺ຐາຣສ? ຜສ຺ໂສ ສຎ຺ຎາ ເຈຕນາ ວິຈາໂຣ ປີຕິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ກາຍປສ຺ສທ຺ຘິອາທໂຍ ທ຺ວາທສ ຘມ຺ມາຕິ ອິເມ ອຏ຺ຐາຣສ ອວິຠຕ຺ຕິກາ. ເວທນາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຕກ຺ໂກ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ, ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຫິຣິພລໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປພລໍ, ອໂລໂຠ ອໂທໂສຕິ ອິເມ ທ຺ວາທສ ຘມ຺ມາ ສວິຠຕ຺ຕິກາ. ເຕສຸ ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ວິຠຕ຺ຕາ, ເອໂກ ຕີສຸ, ທ຺ເວ ຈຕູສຸ, ເອໂກ ຉສຸ, ເອໂກ ສຕ຺ຕສຸ ຐາເນສຸ ວິຠຕ຺ໂຕ.

ກຖໍ? ຈິຕ຺ຕໍ ວິຕກ຺ໂກ ສທ຺ຘາ ຫິຣີ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ອໂລໂຠ ອໂທໂສຕິ ອິເມ ສຕ຺ຕ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ວິຠຕ຺ຕາ.

ເອເຕສຸ ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ຕາວ ຜສ຺ສປຎ຺ຈກໍ ປຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຕ຺ວາ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ. ວິຕກ຺ໂກ ຌານງ຺ຄານິ ປຕ຺ວາ ວິຕກ຺ໂກ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ປຕ຺ວາ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປຕິ. ສທ຺ຘາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຕ຺ວາ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ພລານິ ປຕ຺ວາ ສທ຺ຘາພລນ຺ຕິ. ຫິຣີ ພລານິ ປຕ຺ວາ ຫິຣິພລໍ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ໂລກປາລທຸກໍ ປຕ຺ວາ ຫິຣີຕິ. ໂອຕ຺ຕປ຺ເປປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອໂລໂຠ ມູລໍ ປຕ຺ວາ ອໂລໂຠ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ກມ຺ມປຖໍ ປຕ຺ວາ ອນຠິຊ຺ຌາຕິ. ອໂທໂສ ມູລໍ ປຕ຺ວາ ອໂທໂສ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ກມ຺ມປຖໍ ປຕ຺ວາ ອພ຺ຍາປາໂທຕິ. ອິເມ ສຕ຺ຕ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ວິຠຕ຺ຕາ.

ເວທນາ ປນ ຜສ຺ສປຎ຺ຈກໍ ປຕ຺ວາ ເວທນາ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ຌານງ຺ຄານິ ປຕ຺ວາ ສຸຂນ຺ຕິ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຕ຺ວາ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ. ເອວໍ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ວິຠຕ຺ໂຕ.

ວີຣິຍໍ ປນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຕ຺ວາ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ປຕ຺ວາ ສມ຺ມາວາຍາໂມຕິ, ພລານິ ປຕ຺ວາ ວີຣິຍພລນ຺ຕິ, ປິຏ຺ຐິທຸກໍ ປຕ຺ວາ ປຄ຺ຄາໂຫຕິ. ສຕິປິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຕ຺ວາ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ປຕ຺ວາ ສມ຺ມາສຕີຕິ, ພລານິ ປຕ຺ວາ ສຕິພລນ຺ຕິ, ປິຏ຺ຐິທຸກໍ ປຕ຺ວາ ສຕິ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເອວໍ ອິເມ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ວິຠຕ຺ຕາ.

ສມາຘິ ປນ ຌານງ຺ຄານິ ປຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕສ຺ເສກຄ຺ຄຕາ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຕ຺ວາ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ, ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ປຕ຺ວາ ສມ຺ມາສມາຘີຕິ. ພລານິ ປຕ຺ວາ ສມາຘິພລນ຺ຕິ, ປິຏ຺ຐິທຸກໍ ປຕ຺ວາ ສມໂຖ ອວິກ຺ເຂໂປຕິ. ເອວມຍໍ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ຉສຸ ຐາເນສຸ ວິຠຕ຺ໂຕ.

ປຎ຺ຎາ ປນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຕ຺ວາ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ປຕ຺ວາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີຕິ, ພລານິ ປຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາພລນ຺ຕິ, ມູລານິ ປຕ຺ວາ ອໂມໂຫຕິ, ກມ຺ມປຖໍ ປຕ຺ວາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີຕິ, ປິຏ຺ຐິທຸກໍ ປຕ຺ວາ ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ວິປສ຺ສນາຕິ. ເອວໍ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ສຕ຺ຕສຸ ຐາເນສຸ ວິຠຕ຺ໂຕ.

ສເຈ ປນ ໂກຈິ ວເທຍ຺ຍ – ‘ເອຕ຺ຖ ອປຸພ຺ພໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເຫຏ຺ຐາ ຄຫິຕເມວ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ປທໍ ປູຣິຕໍ, ອນນຸສນ຺ຘິກາ ກຖາ ອຸປ຺ປຏິປາຏິຍາ ໂຈເຣຫິ ອາຠຕຠຓ຺ຑສທິສາ, ໂຄຍູເຖນ ຄຕມຄ຺ເຄ ອາລຸລິຕຕິຓສທິສາ ອຊານິຕ຺ວາ ກຖິຕາ’ຕິ, ໂສ ‘ມາເຫວ’ນ຺ຕິ ປຏິເສເຘຕ຺ວາ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ‘ພຸທ຺ຘານໍ ເທສນາ ອນນຸສນ຺ຘິກາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ສານຸສນ຺ຘິກາ ວ ໂຫຕິ. ອຊານິຕ຺ວາ ກຖິຕາປິ ນຕ຺ຖິ, ສພ຺ພາ ຊານິຕ຺ວາ ກຖິຕາເຍວ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫິ ເຕສໍ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ກິຈ຺ຈໍ ຊານາຕິ, ຕໍ ຎຕ຺ວາ ກິຈ຺ຈວເສນ ວິຠຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເປນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາຣສ ຘມ຺ມາ ເອເກກກິຈ຺ຈາຕິ ຎຕ຺ວາ ເອເກກສ຺ມິໍ ຐາເນ ວິຠຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເປສິ. ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ທ຺ເວທ຺ເວກິຈ຺ຈາຕິ ຎຕ຺ວາ ທ຺ວີສຸ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ວິຠຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເປສິ. ເວທນາ ຕິກິຈ຺ຈາຕິ ຎຕ຺ວາ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ວິຠຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເປສິ. ວີຣິຍສຕີນໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈຕ຺ຕາຣິ ກິຈ຺ຈານີຕິ ຎຕ຺ວາ ຈຕູສຸ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ວິຠຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເປສິ. ສມາຘິ ຉກິຈ຺ໂຈຕິ ຎຕ຺ວາ ຉສຸ ຐາເນສຸ ວິຠຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເປສິ. ປຎ຺ຎາ ສຕ຺ຕກິຈ຺ຈາຕິ ຎຕ຺ວາ ສຕ຺ຕສຸ ຐາເນສຸ ວິຠຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເປສິ’.

ຕຕ຺ຣິທໍ ໂອປມ຺ມໍ – ເອໂກ ກິຣ ປຓ຺ຑິໂຕ ຣາຊາ ຣໂຫຄໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘ອິມໍ ຣາຊກຸລສນ຺ຕກໍ ນ ຍຖາ ວາ ຕຖາ ວາ ຂາທິຕພ຺ພໍ, ສິປ຺ປານຸຈ຺ຉວິກໍ ເວຕນໍ ວຑ຺ເຒສ຺ສາມີ’ຕິ. ໂສ ສພ຺ເພ ສິປ຺ປິເກ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ ‘ເອເກກສິປ຺ປຊານນເກ ປກ຺ໂກສຖາ’ຕິ ອາຫ. ເອວໍ ປກ຺ໂກສິຍມານາ ອຏ຺ຐາຣສ ຊນາ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ. ເຕສໍ ເອເກກໍ ປຏິວີສໍ ທາເປຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ‘ທ຺ເວ ທ຺ເວ ສິປ຺ປານິ ຊານນ຺ຕາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕູ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ສຕ຺ຕ ຊນາ ອາຄມໍສຸ. ເຕສໍ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ປຏິວີເສ ທາເປສິ. ‘ຕີຓິ ສິປ຺ປານິ ຊານນ຺ຕາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕູ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເອໂກວ ອາຄຈ຺ຉິ. ຕສ຺ສ ຕໂຍ ປຏິວີເສ ທາເປສິ. ‘ຈຕ຺ຕາຣິ ສິປ຺ປານິ ຊານນ຺ຕາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕູ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ທ຺ເວ ຊນາ ອາຄມໍສຸ. ເຕສໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຏິວີເສ ທາເປສິ. ‘ປຎ຺ຈ ສິປ຺ປານິ ຊານນ຺ຕາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕູ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເອໂກປິ ນາຄຈ຺ຉິ. ‘ຉ ສິປ຺ປານິ ຊານນ຺ຕາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕູ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເອໂກວ ອາຄຈ຺ຉິ. ຕສ຺ສ ຉ ປຏິວີເສ ທາເປສິ. ‘ສຕ຺ຕ ສິປ຺ປານິ ຊານນ຺ຕາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕູ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເອໂກວ ອາຄຈ຺ຉິ. ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕ ປຏິວີເສ ທາເປສິ.

ຕຕ຺ຖ ປຓ຺ຑິໂຕ ຣາຊາ ວິຍ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ຘມ຺ມຣາຊາ. ສິປ຺ປຊານນກາ ວິຍ ຈິຕ຺ຕຈິຕ຺ຕງ຺ຄວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຘມ຺ມາ. ສິປ຺ປານຸຈ຺ຉວິກເວຕນວຑ຺ຒນໍ ວິຍ ກິຈ຺ຈວເສນ ເຕສໍ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ວິຠຕ຺ຕິອາໂຣປນໍ.

ສພ຺ເພປິ ປເນເຕ ຘມ຺ມາ ຜສ຺ສປຎ຺ຈກວເສນ ຌານງ຺ຄວເສນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍວເສນ ມຄ຺ຄວເສນ ພລວເສນ ມູລວເສນ ກມ຺ມປຖວເສນ ໂລກປາລວເສນ ປສ຺ສທ຺ຘິວເສນ ລຫຸຕາວເສນ ມຸທຸຕາວເສນ ກມ຺ມຎ຺ຎຕາວເສນ ປາຄຸຎ຺ຎຕາວເສນ ອຸຊຸກຕາວເສນ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎວເສນ ສມຖວິປສ຺ສນາວເສນ ປຄ຺ຄາຫາວິກ຺ເຂປວເສນາຕິ ສຕ຺ຕຣສ ຣາສໂຍ ໂຫນ຺ຕີຕິ.

ຘມ຺ມຸທ຺ເທສວາຣກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ກາມາວຈຣກຸສລໍ ນິທ຺ເທສວາຣກຖາ

໒. ອິທານິ ຕາເນວ ຘມ຺ມຸທ຺ເທສວາເຣ ປາຬິອາຣຸຬ຺ຫານິ ຉປ຺ປຎ຺ຎາສ ປທານິ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ກຕໂມ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຜສ຺ໂສ ໂຫຕີ’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ນິທ຺ເທສວາໂຣ ອາຣທ຺ໂຘ.

ຕຕ຺ຖ ປຸຈ຺ຉາຍ ຕາວ ອຍມຕ຺ໂຖ – ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາມາວຈຣໍ ກຸສລໍ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕໍ ຕິເຫຕຸກໍ ອສງ຺ຂາຣິກໍ ມຫາຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຜສ຺ໂສ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ກຕໂມ ໂສ ຜສ຺ໂສຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ສພ຺ພປຸຈ຺ຉາສຸ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ໂຍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຜສ຺ໂສຕິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂຍ ຜຸສນກວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຜສ຺ໂສ, ໂສ ຜສ຺ໂສຕິ. ອິທໍ ຜສ຺ສສ຺ສ ສຠາວທີປນໂຕ ສຠາວປທໍ ນາມ. ຜຸສນາຕິ ຜຸສນາກາໂຣ. ສມ຺ຜຸສນາຕິ ຜຸສນາກາໂຣວ ອຸປສຄ຺ເຄນ ປທໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ວຸຕ຺ໂຕ. ສມ຺ຜຸສິຕຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ຜຸສິຕຠາໂວ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ໂຍຊນາ – ໂຍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຜຸສນກວເສນ ຜສ຺ໂສ, ຍາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຜຸສນາ, ຍາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ສມ຺ຜຸສນາ, ຍໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ສມ຺ຜຸສິຕຕ຺ຕໍ; ອຖ ວາ, ໂຍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຜຸສນວເສນ ຜສ຺ໂສ, ອຎ຺ເຎນາປິ ປຣິຍາເຍນ ຜຸສນາ ສມ຺ຜຸສນາ ສມ຺ຜຸສິຕຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອຍໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຜສ຺ໂສ ໂຫຕີຕິ. ເວທນາທີນມ຺ປິ ນິທ຺ເທເສສຸ ອິມິນາວ ນເຍນ ປທໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສພ຺ພສາຘາຣໂຓ ວິຠຕ຺ຕິວິນິຈ຺ຉໂຍ. ຍານິມານິ ຠຄວຕາ ປຐມໍ ກາມາວຈຣໍ ກຸສລໍ ມຫາຈິຕ຺ຕໍ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ເຕນ ອຕິເຣກປຓ຺ຓາສປທານິ ມາຕິກາວເສນ ຐເປຕ຺ວາ ປຸນ ເອເກກປທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຠຕ຺ຕິໍ ອາໂຣປິຕານິ, ຕານິ ວິຠຕ຺ຕິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕານິ ຕີຫິ ກາຣເຓຫິ ວິຠຕ຺ຕິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ; ນານາ ໂຫນ຺ຕານິ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ນານາ ຠວນ຺ຕິ. ອປຣທີປນາ ປເນຕ຺ຖ ທ຺ເວ ຐານານິ ຄຈ຺ຉຕິ. ກຖໍ? ເອຕານິຫິ ພ຺ຍຎ຺ຊນວເສນ ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ອຕ຺ຖວເສນາຕິ ອິເມຫິ ຕີຫິ ກາຣເຓຫິ ວິຠຕ຺ຕິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂກໂຘ ກຸຊ຺ຌນາ ກຸຊ຺ຌິຕຕ຺ຕໍ, ໂທໂສ ທຸສ຺ສນາ ທຸສ຺ສິຕຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອວໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນວເສນ ວິຠຕ຺ຕິຄມນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ເອໂກວ ໂກໂຘ ພ຺ຍຎ຺ຊນວເສນ ເອວໍ ວິຠຕ຺ຕິໍ ຄໂຕ. ຈາໂຣ ວິຈາໂຣ ອນຸວິຈາໂຣ ອຸປວິຈາໂຣຕິ ເອວໍ ປນ ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ວິຠຕ຺ຕິຄມນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປຓ຺ຑິຈ຺ຈໍ ໂກສລ຺ລໍ ເນປຸຎ຺ຎໍ ເວຠພ຺ຍາ ຈິນ຺ຕາ ອຸປປຣິກ຺ຂາຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຖວເສນ ວິຠຕ຺ຕິຄມນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຕສຸ ຜສ຺ສປທນິທ຺ເທເສ ຕາວ ອິມາ ຕິສ຺ໂສປິ ວິຠຕ຺ຕິໂຍ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ‘ຜສ຺ໂສ ຜຸສນາ’ຕິ ຫິ ພ຺ຍຎ຺ຊນວເສນ ວິຠຕ຺ຕິຄມນໍ ໂຫຕິ. ‘ສມ຺ຜຸສນາ’ຕິ ອຸປສຄ຺ຄວເສນ. ‘ສມ຺ຜຸສິຕຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຖວເສນ. ອິມິນາ ນເຍນ ສພ຺ພປທນິທ຺ເທເສສຸ ວິຠຕ຺ຕິຄມນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ນານາ ໂຫນ຺ຕານິປິ ປນ ນາມນານຕ຺ເຕນ ລກ຺ຂຓນານຕ຺ເຕນ ກິຈ຺ຈນານຕ຺ເຕນ ປຏິກ຺ເຂປນານຕ຺ເຕນາຕິ ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ນານາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ພ຺ຍາປາໂທ ໂຫຕິ? ໂຍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂທໂສ ທຸສ຺ສນາຕິ (ຘ. ສ. ໔໑໙) ເອຕ຺ຖ ພ຺ຍາປາໂທຕິ ວາ, ໂທໂສຕິ ວາ, ທ຺ເວປິ ເອເຕ ໂກໂຘ ເອວ, ນາເມນ ນານຕ຺ຕໍ ຄຕາຕິ. ເອວໍ ‘ນາມນານຕ຺ເຕນ’ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຣາສຏ຺ເຐນ ຈ ປຎ຺ຈປິ ຂນ຺ຘາ ເອໂກວ ຂນ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຖ ປນ ຣູປໍ ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂຓໍ, ເວທນາ ເວທຍິຕລກ຺ຂຓາ, ສຎ຺ຎາ ສຎ຺ຊານນລກ຺ຂຓາ, ເຈຕນາ ເຈຕຍິຕລກ຺ຂຓາ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຊານນລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ອິມິນາ ລກ຺ຂຓນານຕ຺ເຕນ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ‘ລກ຺ຂຓນານຕ຺ເຕນ’ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ – ‘‘ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຸປ຺ປາທາຍ…ເປ… ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ປທຫຕີ’’ຕິ (ວິຠ. ໓໙໐; ທີ. ນິ. ໒.໔໐໒) ເອກເມວ ວີຣິຍໍ ກິຈ຺ຈນານຕ຺ເຕນ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ອາຄຕໍ. ເອວໍ ‘ກິຈ຺ຈນານຕ຺ເຕນ’ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຈຕ຺ຕາໂຣ ອສທ຺ຘມ຺ມາ – ໂກຘຄຣຸຕາ ນ ສທ຺ຘມ຺ມຄຣຸຕາ, ມກ຺ຂຄຣຸຕາ ນ ສທ຺ຘມ຺ມຄຣຸຕາ, ລາຠຄຣຸຕາ ນ ສທ຺ຘມ຺ມຄຣຸຕາ, ສກ຺ກາຣຄຣຸຕາ ນ ສທ຺ຘມ຺ມຄຣຸຕາຕິ, ເອວມາທີສຸ (ອ. ນິ. ໔.໔໔) ປນ ‘ປຏິກ຺ເຂປນານຕ຺ເຕນ’ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອິມານິ ປນ ຈຕ຺ຕາຣິ ນານຕ຺ຕານິ ນ ຜສ຺ເສເຍວ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ສພ຺ເພສຸປິ ຜສ຺ສປຎ຺ຈກາທີສຸ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ຜສ຺ສສ຺ສ ຫິ ຜສ຺ໂສຕິ ນາມໍ…ເປ… ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຜສ຺ໂສ ຈ ຜຸສນລກ຺ຂໂຓ, ເວທນາ ເວທຍິຕລກ຺ຂຓາ, ສຎ຺ຎາ ສຎ຺ຊານນລກ຺ຂຓາ, ເຈຕນາ ເຈຕຍິຕລກ຺ຂຓາ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຊານນລກ຺ຂຓໍ. ຕຖາ ຜສ຺ໂສ ຜຸສນກິຈ຺ໂຈ, ເວທນາ ອນຸຠວນກິຈ຺ຈາ, ສຎ຺ຎາ ສຎ຺ຊານນກິຈ຺ຈາ, ເຈຕນາ ເຈຕຍິຕກິຈ຺ຈາ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຊານນກິຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເອວໍ ກິຈ຺ຈນານຕ຺ເຕນ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ປຏິກ຺ເຂປນານຕ຺ຕໍ ຜສ຺ສປຎ຺ຈມເກ ນຕ຺ຖິ. ອໂລຠາທິນິທ຺ເທເສ ປນ ອໂລໂຠ ອລຸພ຺ຠນາ ອລຸພ຺ຠິຕຕ຺ຕນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ລພ຺ຠຕີຕິ ເອວໍ ປຏິກ຺ເຂປນານຕ຺ເຕນ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ສພ຺ພປທນິທ຺ເທເສສຸ ລພ຺ຠມານວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘມ຺ປິ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອປຣທີປນາ ປນ ປທຕ຺ຖຸຕິ ວາ ໂຫຕິ ທຬ຺ຫີກມ຺ມໍ ວາຕິ ເອວໍ ທ຺ເວ ຐານານິ ຄຈ຺ຉຕິ. ຍຏ຺ຐິໂກຏິຍາ ອຸປ຺ປີເຬນ຺ເຕນ ວິຍ ຫິ ສກິເມວ ຜສ຺ໂສຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເອຕໍ ປທໍ ຜຸລ຺ລິຕມຓ຺ຑິຕວິຠູສິຕໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນວເສນ ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ອຕ຺ຖວເສນ ‘ຜສ຺ໂສ ຜຸສນາ ສມ຺ຜຸສນາ ສມ຺ຜຸສິຕຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຜຸລ຺ລິຕມຓ຺ຑິຕວິຠູສິຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຍຖາ ຫິ ທຫຣກຸມາຣໍ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ, ມໂນຣມໍ ວຕ຺ຖໍ ປຣິທຫາເປຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜານິ ປິຬນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ອກ຺ຂີນິ ອຎ຺ເຊຕ຺ວາ ອຖສ຺ສ ນລາເຏ ເອກເມວ ມໂນສິລາພິນ຺ທຸໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ສ ນ ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈິຕ຺ຕຕິລໂກ ນາມ ໂຫຕິ. ນານາວຓ຺ເຓຫິ ປນ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ພິນ຺ທູສຸ ກເຕສຸ ຈິຕ຺ຕຕິລໂກ ນາມ ໂຫຕິ. ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ‘ປທຕ຺ຖຸຕິ’ ນາມ.

ພ຺ຍຎ຺ຊນວເສນ ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ອຕ຺ຖວເສນ ຈ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຠຓນເມວ ທຬ຺ຫີກມ຺ມໍ ນາມ. ຍຖາ ຫິ ‘ອາວຸໂສ’ຕິ ວາ ‘ຠນ຺ເຕ’ຕິ ວາ ‘ຍກ຺ໂຂ’ຕິ ວາ ‘ສປ຺ໂປ’ຕິ ວາ ວຸຕ຺ເຕ ທຬ຺ຫີກມ຺ມໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ‘ອາວຸໂສ ອາວຸໂສ’‘ຠນ຺ເຕ ຠນ຺ເຕ’‘ຍກ຺ໂຂ ຍກ຺ໂຂ’‘ສປ຺ໂປ ສປ຺ໂປ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ທຬ຺ຫີກມ຺ມໍ ນາມ ໂຫຕິ. ເອວເມວ ສກິເທວ ຍຏ຺ຐິໂກຏິຍາ ອຸປ຺ປີເຬນ຺ເຕນ ວິຍ ‘ຜສ຺ໂສ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປທໍ ທຬ຺ຫີກມ຺ມໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນວເສນ ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ອຕ຺ຖວເສນ ‘ຜສ຺ໂສ ຜຸສນາ ສມ຺ຜຸສນາ ສມ຺ຜຸສິຕຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕເຍວ ‘ທຬ຺ຫີກມ຺ມໍ’ ນາມ ໂຫຕີຕິ. ເອວໍ ອປຣທີປນາ ທ຺ເວ ຐານານິ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອຕສ຺ສາປິ ວເສນ ລພ຺ຠມານກປທນິທ຺ເທເສສຸ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຍໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຜສ຺ໂສ ໂຫຕີຕິ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ປຐມໍ ກາມາວຈຣໍ ມຫາກຸສລຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຍໍ ຜສ຺ໂສ ນາມ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍໍ ຕາວ ຜສ຺ສປທນິທ຺ເທສສ຺ສ ວຓ຺ຓນາ. ອິໂຕ ປເຣສຸ ປນ ເວທນາທີນໍ ປທານໍ ນິທ຺ເທເສສຸ ວິເສສມຕ຺ຕເມວ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມ. ເສສໍ ອິຘ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໓. ຍໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ກຕມາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ເວທນາ ໂຫຕີຕິ ອາຣທ຺ຘໍ, ‘ສາຕປທວເສນ ປນ ‘ຍ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຊ຺ຊາມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸສມ຺ຜສ຺ສຊນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘ຕຊ຺ຊາ’ ວຸຈ຺ຈຕິ ຕສ຺ສ ສາຕສຸຂສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິກາ ສາຣຸປ຺ປາ. ອນຸຈ຺ຉວິກຕ຺ໂຖປິ ຫິ ອຍໍ ‘ຕຊ຺ຊາ’-ສທ຺ໂທ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ຕຊ຺ຊໍ ຕສ຺ສາຣຸປ຺ປໍ ກຖໍ ມນ຺ເຕຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໒໔໖). ເຕຫິ ວາ ຣູປາທີຫິ ອາຣມ຺ມເຓຫິ ອິມສ຺ສ ຈ ສຸຂສ຺ສ ປຈ຺ຈເຍຫິ ຊາຕາຕິປິ ຕຊ຺ຊາ. ມໂນວິຎ຺ຎາຓເມວ ນິສ຺ສຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ຘາຕູຕິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ. ສມ຺ຜສ຺ສໂຕ ຊາຕໍ, ສມ຺ຜສ຺ເສ ວາ ຊາຕນ຺ຕິ ສມ຺ຜສ຺ສຊໍ. ຈິຕ຺ຕນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ເຈຕສິກໍ. ມຘຸຣຏ຺ເຐນ ສາຕໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ອຕ຺ເຖນ ຕຊ຺ຊາຍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ສມ຺ຜສ຺ສຊໍ ເຈຕສິກໍ ສາຕໍ, ອຍໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ເວທນາ ໂຫຕີຕິ. ເອວໍ ສພ຺ພປເທຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອິທານິ ເຈຕສິກໍ ສຸຂນ຺ຕິອາທີສຸ ເຈຕສິກປເທນ ກາຍິກສຸຂໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ສຸຂປເທນ ເຈຕສິກໍ ທຸກ຺ຂໍ. ເຈໂຕສມ຺ຜສ຺ສຊນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕສມ຺ຜສ຺ເສ ຊາຕໍ. ສາຕໍ ສຸຂໍ ເວທຍິຕນ຺ຕິ ສາຕໍ ເວທຍິຕໍ, ນ ອສາຕໍ ເວທຍິຕໍ; ສຸຂໍ ເວທຍິຕໍ, ນ ທຸກ຺ຂໍ ເວທຍິຕໍ. ປຣໂຕ ຕີຓິ ປທານິ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ສາຕາ ເວທນາ, ນ ອສາຕາ; ສຸຂາ ເວທນາ, ນ ທຸກ຺ຂາຕິ. ອຍເມວ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ.

໔. ສຎ຺ຎານິທ຺ເທເສ ຕຊ຺ຊາມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸສມ຺ຜສ຺ສຊາຕິ ຕສ຺ສາກຸສລສຎ຺ຎາຍ ອນຸຈ຺ຉວິກາຍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ສມ຺ຜສ຺ສມ຺ຫິ ຊາຕາ. ສຎ຺ຎາຕິ ສຠາວນາມໍ. ສຎ຺ຊານນາຕິ ສຎ຺ຊານນາກາໂຣ. ສຎ຺ຊານິຕຕ຺ຕນ຺ຕິ ສຎ຺ຊານິຕຠາໂວ.

໕. ເຈຕນານິທ຺ເທເສປິ ອິມິນາວ ນເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຈິຕ຺ຕນິທ຺ເທເສ ຈິຕ຺ຕວິຈິຕ຺ຕຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ. ອາຣມ຺ມຓໍ ມິນມານໍ ຊານາຕີຕິ ມໂນ. ມານສນ຺ຕິ ມໂນ ເອວ. ‘‘ອນ຺ຕລິກ຺ຂຈໂຣ ປາໂສ ຍ຺ວາຍໍ ຈຣຕິ ມານໂສ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໕໑; ມຫາວ. ໓໓) ຫິ ເອຕ຺ຖ ປນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກຘມ຺ໂມ ‘ມານໂສ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ.

‘‘ກຖຎ຺ຫິ ຠຄວາ ຕຸຍ຺ຫໍ, ສາວໂກ ສາສເນ ຣໂຕ;

ອປ຺ປຕ຺ຕມານໂສ ເສກ຺ໂຂ, ກາລໍ ກຍິຣາ ຊເນ ສຸຕາ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໑໕໙);

ເອຕ຺ຖ ອຣຫຕ຺ຕໍ ‘ມານສ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຘ ປນ ‘ມໂນວ’ ມານສໍ. ພ຺ຍຎ຺ຊນວເສນ ເຫຕໍ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ.

ຫທຍນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ. ‘‘ຈິຕ຺ຕໍ ວາ ເຕ ຂິປິສ຺ສາມິ, ຫທຍໍ ວາ ເຕ ຜາເລສ຺ສາມີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໓໗; ສຸ. ນິ. ອາຬວກສຸຕ຺ຕ) ເອຕ຺ຖ ອຸໂຣ ຫທຍນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຫທຍາ ຫທຍໍ ມຎ຺ເຎ ອຎ຺ຎາຍ ຕຈ຺ຉຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໖໓) ເອຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ. ‘‘ວກ຺ກໍ ຫທຍ’’ນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໓໗໗; ມ. ນິ. ໑.໑໑໐) ເອຕ຺ຖ ຫທຍວຕ຺ຖຸ. ອິຘ ປນ ຈິຕ຺ຕເມວ ອພ຺ຠນ຺ຕຣຏ຺ເຐນ ‘ຫທຍ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕເມວ ປຣິສຸທ຺ຘຏ຺ເຐນ ປຓ຺ຑຣໍ. ຠວງ຺ຄໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ປຠສ຺ສຣມິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈິຕ຺ຕໍ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ອາຄນ຺ຕຸເກຫິ ອຸປກ຺ກິເລເສຫິ ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໔໙). ຕໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕຕ຺ຕາ ປນ ອກຸສລມ຺ປິ, ຄງ຺ຄາຍ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ ນທີ ຄງ຺ຄາ ວິຍ, ໂຄຘາວຣິໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ ໂຄຘາວຣີ ວິຍ ຈ, ປຓ຺ຑຣນ຺ຕ຺ເວວ ວຸຕ຺ຕໍ.

ມໂນ ມນາຍຕນນ຺ຕິ ອິຘ ປນ ມໂນຄ຺ຄຫຓໍ ມນສ຺ເສວ ອາຍຕນຠາວທີປນຕ຺ຖໍ. ເຕເນຕໍ ທີເປຕິ – ‘ນຍິທໍ ເທວາຍຕນໍ ວິຍ ມນສ຺ສ ອາຍຕນຕ຺ຕາ ມນາຍຕນໍ, ອຖ ໂຂ ມໂນ ເອວ ອາຍຕນໍ ມນາຍຕນ’ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ນິວາສຐານຏ຺ເຐນ ອາກຣຏ຺ເຐນ ສໂມສຣຓຐານຏ຺ເຐນ ສຎ຺ຊາຕິເທສຏ຺ເຐນ ກາຣຓຏ຺ເຐນ ຈ ອາຍຕນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຖາ ຫິ ໂລເກ ‘ອິສ຺ສຣາຍຕນໍ ວາສຸເທວາຍຕນ’ນ຺ຕິອາທີສຸ ນິວາສຏ຺ຐານໍ ອາຍຕນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘ສຸວຓ຺ຓາຍຕນໍ ຣຊຕາຍຕນ’ນ຺ຕິອາທີສຸ ອາກໂຣ. ສາສເນ ປນ ‘‘ມໂນຣເມ ອາຍຕເນ ເສວນ຺ຕິ ນໍ ວິຫງ຺ຄມາ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໕.໓໘) ສໂມສຣຓຏ຺ຐານໍ. ‘‘ທກ຺ຂິຓາປໂຖ ຄຸນ຺ນໍ ອາຍຕນ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ສຎ຺ຊາຕິເທໂສ. ‘‘ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓາຕິ ສຕິ ສຕິອາຍຕເນ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໑໕໘) ກາຣຓໍ. ອິຘ ປນ ສຎ຺ຊາຕິເທສຏ຺ເຐນ ສໂມສຣຓຐານຏ຺ເຐນ ກາຣຓຏ຺ເຐນາຕິ ຕິຘາປິ ວຏ຺ຏຕິ.

ຜສ຺ສາທໂຍ ຫິ ຘມ຺ມາ ເອຕ຺ຖ ສຎ຺ຊາຍນ຺ຕີຕິ ສຎ຺ຊາຕິເທສຏ຺ເຐນປິ ເອຕໍ ອາຍຕນໍ. ພຫິທ຺ຘາ ຣູປສທ຺ທຄນ຺ຘຣສໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ ອາຣມ຺ມຓຠາເວເນຕ຺ຖ ໂອສຣນ຺ຕີຕິ ສໂມສຣຓຐານຏ຺ເຐນປິ ອາຍຕນໍ. ຜສ຺ສາທີນໍ ປນ ສຫຊາຕາທິປຈ຺ຈຍຏ຺ເຐນ ກາຣຓຕ຺ຕາ ກາຣຓຏ຺ເຐນປິ ອາຍຕນນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ.

ວິຊານາຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຎ຺ຎາຓເມວ ຂນ຺ໂຘ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ. ຕສ຺ສ ຣາສິອາທິວເສນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ມຫາອຸທກກ຺ຂນ຺ໂຘຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ (ອ. ນິ. ໔.໕໑). ເອຕ຺ຖ ຫິ ຣາສຏ຺ເຐນ ຂນ຺ໂຘ ວຸຕ຺ໂຕ. ‘‘ສີລກ຺ຂນ຺ໂຘ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໓.໓໕໕) ຄຸຓຏ຺ເຐນ. ‘‘ອທ຺ທສາ ໂຂ ຠຄວາ ມຫນ຺ຕໍ ທາຣຸກ຺ຂນ຺ຘ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໒໔໑) ເອຕ຺ຖ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິມຕ຺ຕຏ຺ເຐນ. ອິຘ ປນ ຣຸຬ຺ຫິໂຕ ຂນ຺ໂຘ ວຸຕ຺ໂຕ. ຣາສຏ຺ເຐນ ຫິ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ເອກເທໂສ ເອກໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ເອກເທສໍ ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ຣຸກ຺ຂໍ ຉິນ຺ທຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວເມວ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ເອກເທສຠູຕໍ ເອກມ຺ປິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ຣຸຬ຺ຫິໂຕ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຊ຺ຊາມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕູຕິ ເຕສໍ ຜສ຺ສາທີນໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຸຈ຺ຉວິກາ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ປເທ ເອກເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ມິນນຏ຺ເຐນ ມໂນ, ວິຊານນຏ຺ເຐນ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ສຠາວຏ຺ເຐນ ນິສ຺ສຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ວາ ຘາຕູຕິ ຕີຫິ ນາເມຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຜສ຺ສປຎ຺ຈມເກ ຜສ຺ໂສ ຕາວ ຍສ຺ມາ ຜສ຺ໂສ ເອວ, ນ ຕຊ຺ຊາມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸສມ຺ຜສ຺ສໂຊ, ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ຍສ຺ມາ ຕຊ຺ຊາມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ເອວ, ຕສ຺ມາ ອິມສ຺ມິໍ ປທທ຺ວເຍ ‘ຕຊ຺ຊາມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸສມ຺ຜສ຺ສຊາ’ຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນ ອາໂຣປິຕາ. ວິຕກ຺ກປທາທີສຸ ປນ ລພ຺ຠມານາປິ ອິຘ ປຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ນ ອຸທ຺ຘຏາ.

ອິເມສຎ຺ຈ ປນ ຜສ຺ສປຎ຺ຈມການໍ ຘມ຺ມານໍ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ວິນິພ຺ໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ອຸທ຺ຘຣມາເນນ ຠຄວຕາ ທຸກ຺ກຣໍ ກຕໍ. ນານາອຸທການຎ຺ຫິ ນານາເຕລານໍ ວາ ເອກຠາຊເນ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທິວສໍ ນິມ຺ມຖິຕານໍ ວຓ຺ຓ ຄນ຺ຘຣສານໍ ນານຕາຍ ທິສ຺ວາ ວາ ຆາຍິຕ຺ວາ ວາ ສາຍິຕ຺ວາ ວາ ນານາກຣຓໍ ສກ຺ກາ ຠເວຍ຺ຍ ຎາຕຸໍ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຕໍ ທຸກ຺ກຣນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ປນ ອິເມສໍ ອຣູປີນໍ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ຘມ຺ມານໍ ເອກາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕມານານໍ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ວິນິພ຺ໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ອຸທ຺ຘຣມາເນນ ອຕິທຸກ຺ກຣໍ ກຕໍ. ເຕນາຫ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສນຕ຺ເຖໂຣ –

‘‘ທຸກ຺ກຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ກຕນ຺ຕິ. ‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ທຸກ຺ກຣໍ ກຕ’ນ຺ຕິ. ‘ທຸກ຺ກຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ກຕໍ, ຍໍ ອິເມສໍ ອຣູປີນໍ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ຘມ຺ມານໍ ເອກາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕມານານໍ ວວຕ຺ຖານໍ ອກ຺ຂາຕໍ – ອຍໍ ຜສ຺ໂສ, ອຍໍ ເວທນາ, ອຍໍ ສຎ຺ຎາ, ອຍໍ ເຈຕນາ, ອິທໍ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ. ‘ໂອປມ຺ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ກໂຣຫີ’ຕິ. ‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ນາວາຍ ສມຸທ຺ທໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປຸເຏນ ອຸທກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຊິວ຺ຫາຍ ສາຍິຕ຺ວາ ຊາເນຍ຺ຍ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂສ ປຸຣິໂສ – ອິທໍ ຄງ຺ຄາຍ ອຸທກໍ, ອິທໍ ຍມຸນາຍ ອຸທກໍ, ອິທໍ ອຈິຣວຕິຍາ ອຸທກໍ, ອິທໍ ສຣຠຸຍາ ອຸທກໍ, ອິທໍ ມຫິຍາ ອຸທກ’ນ຺ຕິ? ‘ທຸກ຺ກຣໍ, ຠນ຺ເຕ, ຊານິຕຸ’ນ຺ຕິ. ‘ຕໂຕ ທຸກ຺ກຣຕຣໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ກຕໍ ຍໍ ອິເມສໍ ອຣູປີນໍ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ຘມ຺ມານໍ…ເປ… ອິທໍ ຈິຕ຺ຕ’’’ນ຺ຕິ (ມິ. ປ. ໒.໗.໑໖).

໗. ວິຕກ຺ກນິທ຺ເທເສ ຕກ຺ກນວເສນ ຕກ຺ໂກ. ຕສ຺ສ ຕິຕ຺ຕກໍ ຕກ຺ເກສິ ກຸມ຺ຠໍ ຕກ຺ເກສິ ສກຏໍ ຕກ຺ເກສິ ໂຍຊນໍ ຕກ຺ເກສິ ອທ຺ຘໂຍຊນໍ ຕກ຺ເກສີຕິ ເອວໍ ຕກ຺ກນວເສນ ປວຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິທໍ ຕກ຺ກສ຺ສ ສຠາວປທໍ. ວິຕກ຺ກນວເສນ ວິຕກ຺ໂກ. ພລວຕຣຕກ຺ກສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ສຸຏ຺ຐຸ ກປ຺ປນວເສນ ສງ຺ກປ຺ໂປ. ເອກຄ຺ຄໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມເຓ ອປ຺ເປຕີຕິ ອປ຺ປນາ. ທຸຕິຍປທໍ ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ວຑ຺ຒິຕໍ. ພລວຕຣາ ວາ ອປ຺ປນາ ພ຺ຍປ຺ປນາ. ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິໂຣເປຕິ ປຕິຏ຺ຐາເປຕີຕິ ເຈຕໂສ ອຠິນິໂຣປນາ. ຍາຖາວຕາຍ ນິຍ຺ຍານິກຕາຍ ຈ ກຸສລຠາວປ຺ປຕ຺ໂຕ ປສຕ຺ໂຖ ສງ຺ກປ຺ໂປຕິ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ.

໘. ວິຈາຣນິທ຺ເທເສ ອາຣມ຺ມເຓ ຈຣຓກວເສນ ຈາໂຣ. ອິທມສ຺ສ ສຠາວປທໍ. ວິຈຣຓວເສນ ວິຈາໂຣ. ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຈຣຓວເສນ ອນຸວິຈາໂຣ. ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຈຣຓວເສນ ອຸປວິຈາໂຣຕິ. ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ວາ ປທານິ ວຑ຺ຒິຕານິ. ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕໍ, ສຣໍ ວິຍ ຊິຍາຍ, ອນຸສນ຺ທຫິຕ຺ວາ ຐປນໂຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸສນ຺ຘານຕາ. ອາຣມ຺ມຓໍ ອນຸເປກ຺ຂມາໂນ ວິຍ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ອນຸເປກ຺ຂນຕາ. ວິຈຣຓວເສນ ວາ ອຸເປກ຺ຂນຕາ ອນຸເປກ຺ຂນຕາ.

໙. ປີຕິນິທ຺ເທເສ ປີຕີຕິ ສຠາວປທໍ. ປມຸທິຕສ຺ສ ຠາໂວ ປາໂມຊ຺ຊໍ. ອາໂມທນາກາໂຣ ອາໂມທນາ. ປໂມທນາກາໂຣ ປໂມທນາ. ຍຖາ ວາ ເຠສຊ຺ຊານໍ ວາ ເຕລານໍ ວາ ອຸຓ຺ໂຫທກສີໂຕທການໍ ວາ ເອກໂຕກຣຓໍ ໂມທນາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວມຍມ຺ປິ ປີຕິ ຘມ຺ມານໍ ເອກໂຕກຣເຓນ ໂມທນາ. ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ປນ ມຓ຺ເຑຕ຺ວາ ອາໂມທນາ ປໂມທນາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຫາເສຕີຕິ ຫາໂສ. ປຫາເສຕີຕິ ປຫາໂສ. ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ຐາກາຣານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ວິຕ຺ຕີຕິ ວິຕ຺ຕໍ; ຘນສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ອຍໍ ປນ ໂສມນສ຺ສປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ວິຕ຺ຕິສຣິກ຺ຂຕາຍ ວິຕ຺ຕິ. ຍຖາ ຫິ ຘນິໂນ ຘນໍ ປຏິຈ຺ຈ ໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ປີຕິມໂຕປິ ປີຕິໍ ປຏິຈ຺ຈ ໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ວິຕ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຸຏ຺ຐິສຠາວສຓ຺ຐິຕາຍ ປີຕິຍາ ເອຕໍ ນາມໍ. ປີຕິມາ ປນ ປຸຄ຺ຄໂລ ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ອຸຄ຺ຄຕຕ຺ຕາ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຕຕ຺ຕາ ອຸທຄ຺ໂຄຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຸທຄ຺ຄສ຺ສ ຠາໂວ ໂອທຄ຺ຍໍ. ອຕ຺ຕໂນ ມນຕາ ອຕ຺ຕມນຕາ. ອນຠິຣທ຺ຘສ຺ສ ຫິ ມໂນ ທຸກ຺ຂປທຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ມໂນ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ອຠິຣທ຺ຘສ຺ສ ປນ ສຸຂປທຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ມໂນ ນາມ ໂຫຕິ. ອິຕິ ອຕ຺ຕໂນ ມນຕາ ອຕ຺ຕມນຕາ, ສກມນຕາ. ສກມນສ຺ສ ຠາໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາ ປນ ຍສ຺ມາ ນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອຕ຺ຕໂນ ມນຕາ, ຈິຕ຺ຕສ຺ເສວ ປເນໂສ ຠາໂວ, ເຈຕສິໂກ ຘມ຺ໂມ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕມນຕາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

໑໑. ເອກຄ຺ຄຕານິທ຺ເທເສ ອຈລຠາເວນ ອາຣມ຺ມເຓ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ຐິຕິ. ປຣໂຕ ປທທ຺ວຍໍ ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ວຑ຺ຒິຕໍ. ອປິຈ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ອາຣມ຺ມຓມ຺ຫິ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ສຓ຺ຐິຕິ. ອາຣມ຺ມຓໍ ໂອຄາເຫຕ຺ວາ ອນຸປວິສິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ອວຏ຺ຐິຕິ. ກຸສລປກ຺ຂສ຺ມິຎ຺ຫິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂອຄາຫນ຺ຕິ – ສທ຺ຘາ ສຕິ ສມາຘິ ປຎ຺ຎາຕິ. ເຕເນວ ສທ຺ຘາ ໂອກປ຺ປນາຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ສຕິ ອປິລາປນຕາຕິ, ສມາຘິ ອວຏ຺ຐິຕີຕິ, ປຎ຺ຎາ ປຣິໂຍຄາຫນາຕິ. ອກຸສລປກ຺ເຂ ປນ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂອຄາຫນ຺ຕິ – ຕຓ຺ຫາ ທິຏ຺ຐິ ອວິຊ຺ຊາຕິ. ເຕເນວ ເຕ ໂອຆາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ປເນຕ຺ຖ ນ ພລວຕີ ໂຫຕິ. ຍຖາ ຫິ ຣຊຸຏ຺ຐານຏ຺ຐາເນ ອຸທເກນ ສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ສມ຺ມຏ຺ເຐ ໂຖກເມວ ກາລໍ ຣໂຊ ສນ຺ນິສີທຕິ, ສຸກ຺ຂນ຺ເຕ ສຸກ຺ຂນ຺ເຕ ປຸນ ປກຕິຠາເວນ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ເອວເມວ ອກຸສລປກ຺ເຂ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ນ ພລວຕີ ໂຫຕິ. ຍຖາ ປນ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ຆເຏຫິ ອຸທກໍ ອາສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ກຸທາເລນ ຂນິຕ຺ວາ ອາໂກຏນມທ຺ທນຆຏ຺ຏນານິ ກຕ຺ວາ ອຸປລິຕ຺ເຕ ອາທາເສ ວິຍ ຉາຍາ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ວສ຺ສສຕາຕິກ຺ກເມປິ ຕໍມຸຫຸຕ຺ຕກຕໍ ວິຍ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ກຸສລປກ຺ເຂ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ພລວຕີ ໂຫຕິ.

ອຸທ຺ຘຈ຺ຈວິຈິກິຈ຺ຉາວເສນ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ວິສາຫາຣສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂໂຕ ອວິສາຫາໂຣ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈວິຈິກິຈ຺ຉາວເສເນວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວິກ຺ຂິປຕິ ນາມ. ອຍໍ ປນ ຕຖາວິໂຘ ວິກ຺ເຂໂປ ນ ໂຫຕີຕິ ອວິກ຺ເຂໂປ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈວິຈິກິຈ຺ຉາວເສເນວ ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ວິສາຫຏໍ ນາມ ໂຫຕິ, ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ຫຣີຍຕິ. ອຍໍ ປນ ເອວໍ ອວິສາຫຏສ຺ສ ມານສສ຺ສ ຠາໂວຕິ ອວິສາຫຏມານສຕາ.

ສມໂຖຕິ ຕິວິໂຘ ສມໂຖ – ຈິຕ຺ຕສມໂຖ, ອຘິກຣຓສມໂຖ, ສພ຺ພສງ຺ຂາຣສມໂຖຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐສຸ ສມາປຕ຺ຕີສຸ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ຈິຕ຺ຕສມໂຖ ນາມ. ຕຎ຺ຫິ ອາຄມ຺ມ ຈິຕ຺ຕຈລນໍ ຈິຕ຺ຕວິປ຺ຜນ຺ທິຕໍ ສມ຺ມຕິ ວູປສມ຺ມຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສ ຈິຕ຺ຕສມໂຖຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສມ຺ມຸຂາວິນຍາທິສຕ຺ຕວິໂຘ ສມໂຖ ອຘິກຣຓສມໂຖ ນາມ. ຕຎ຺ຫິ ອາຄມ຺ມ ຕານິ ຕານິ ອຘິກຣຓານິ ສມ຺ມນ຺ຕິ ວູປສມ຺ມນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສ ອຘິກຣຓສມໂຖຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ນິພ຺ພານໍ ອາຄມ຺ມ ສມ຺ມນ຺ຕິ ວູປສມ຺ມນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣສມໂຖຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ຈິຕ຺ຕສມໂຖ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ສມາຘິລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ສມາຘິພລໍ. ສມ຺ມາສມາຘີຕິ ຍາຖາວສມາຘິ ນິຍ຺ຍານິກສມາຘິ ກຸສລສມາຘິ.

໑໒. ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍນິທ຺ເທເສ ພຸທ຺ຘາທິຄຸຓານໍ ສທ຺ທຫນວເສນ ສທ຺ຘາ. ພຸທ຺ຘາທີນິ ວາ ຣຕນານິ ສທ຺ທຫຕິ ປຕ຺ຕິຍາຍຕີຕິ ສທ຺ຘາ. ສທ຺ທຫນາຕິ ສທ຺ທຫນາກາໂຣ. ພຸທ຺ຘາທີນໍ ຄຸເຓ ໂອຄາຫຕິ, ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ວິຍ ອນຸປວິສຕີຕິ ໂອກປ຺ປນາ. ພຸທ຺ຘາທີນໍ ຄຸເຓສຸ ເອຕາຍ ສຕ຺ຕາ ອຕິວິຍ ປສີທນ຺ຕິ, ສຍໍ ວາ ອຠິປ຺ປສີທຕີຕິ ອຠິປ຺ປສາໂທ. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນໍ ສມາສປທານໍ ວເສນ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ປຣິຍາເຍ ອາຣທ຺ເຘ ອາທິປທໍ ຄເຫຕ຺ວາວ ປທຠາຊນໍ ກຣີຍຕິ – ອຍໍ ອຠິຘມ຺ເມ ຘມ຺ມຕາ – ຕສ຺ມາ ປຸນ ສທ຺ຘາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ວາ ອິຕ຺ຖິຍາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ນ ຕຖາ ອິທໍ. ອິທໍ ປນ ສທ຺ຘາວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ. ເອວໍ ສມານາຘິກຣຓຠາວຎາປນຕ຺ຖມ຺ປິ ປຸນ ສທ຺ຘາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ສພ຺ພປທນິທ຺ເທເສສຸ ອາທິປທສ຺ສ ປຸນ ວຈເນ ປໂຍຊນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຘິໂມກ຺ຂລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອສທ຺ຘິເຍ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ສທ຺ຘາພລໍ.

໑໓. ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍນິທ຺ເທເສ ເຈຕສິໂກຕິ ອິທໍ ວີຣິຍສ຺ສ ນິຍມໂຕ ເຈຕສິກຠາວທີປນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິທຎ຺ຫິ ວີຣິຍໍ ‘‘ຍທປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາຍິກໍ ວີຣິຍໍ ຕທປິ ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ຍທປິ ເຈຕສິກໍ ວີຣິຍໍ ຕທປິ ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄຕິ. ອິຕິຫິທໍ ອຸທ຺ເທສໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໓) ເອວມາທີສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ ຈງ຺ກມາທີນິ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ‘ກາຍິກ’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈມານມ຺ປິ ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຍ ກາຍິກໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເຈຕສິກເມວ ປເນຕນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ເຈຕສິໂກ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວີຣິຍາຣມ຺ໂຠຕິ ວີຣິຍສງ຺ຂາໂຕ ອາຣມ຺ໂຠ. ອິມິນາ ເສສາຣມ຺ເຠ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ‘ອາຣມ຺ຠ’-ສທ຺ໂທ ກມ຺ເມ ອາປຕ຺ຕິຍໍ ກິຣິຍາຍໍ ວີຣິເຍ ຫິໍສາຍ ວິໂກປເນຕິ ອເນເກສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ອາຄໂຕ.

‘‘ຍໍກິຎ຺ຈິ ທຸກ຺ຂໍ ສມ຺ໂຠຕິ, ສພ຺ພໍ ອາຣມ຺ຠປຈ຺ຈຍາ;

ອາຣມ຺ຠານໍ ນິໂຣເຘນ, ນຕ຺ຖິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ສມ຺ຠໂວ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໗໔໙);

ເອຕ຺ຖ ຫິ ກມ຺ມໍ ‘ອາຣມ຺ໂຠ’ຕິ ອາຄຕໍ. ‘‘ອາຣມ຺ຠຕິ ຈ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ຈ ໂຫຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໕.໑໔໒; ປຸ. ປ. ໑໙໑) ເອຕ຺ຖ ອາປຕ຺ຕິ. ‘‘ມຫາຍຎ຺ຎາ ມຫາຣມ຺ຠາ ນ ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ມຫປ຺ຜລາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໓໙; ສໍ. ນິ. ໑.໑໒໐) ເອຕ຺ຖ ຍູປຸສ຺ສາປນາທິກິຣິຍາ. ‘‘ອາຣມ຺ຠຖ ນິກ຺ກມຖ ຍຸຎ຺ຊຖ ພຸທ຺ຘສາສເນ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໘໕) ເອຕ຺ຖ ວີຣິຍໍ. ‘‘ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປາຓໍ ອາຣຠນ຺ຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໕໑-໕໒) ເອຕ຺ຖ ຫິໍສາ. ‘‘ພີຊຄາມຠູຕຄາມສມາຣມ຺ຠາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໑໐; ມ. ນິ. ໑.໒໙໓) ເອຕ຺ຖ ເຉທນຠຎ຺ຊນາທິກໍ ວິໂກປນໍ. ອິຘ ປນ ວີຣິຍເມວ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ເຕນາຫ – ‘ວີຣິຍາຣມ຺ໂຠຕິ ວີຣິຍສງ຺ຂາໂຕ ອາຣມ຺ໂຠ’ຕິ. ວີຣິຍຎ຺ຫິ ອາຣມ຺ຠນກວເສນ ອາຣມ຺ໂຠຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິທມສ຺ສ ສຠາວປທໍ. ໂກສຊ຺ຊໂຕ ນິກ຺ຂມນວເສນ ນິກ຺ກໂມ. ປຣໍ ປຣໍ ຐານໍ ອກ຺ກມນວເສນ ປຣກ຺ກໂມ. ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍມນວເສນ ອຸຍ຺ຍາໂມ. ພ຺ຍາຍມນວເສນ ວາຍາໂມ. ອຸສ຺ສາຫນວເສນ ອຸສ຺ສາໂຫ. ອຘິມຕ຺ຕຸສ຺ສາຫນວເສນ ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫີ. ຖິຣຠາວຏ຺ເຐນ ຖາໂມ. ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ຘາຣຓວເສນ ອວິຈ຺ເຉທໂຕ ວາ ປວຕ຺ຕນວເສນ ກຸສລສນ຺ຕານໍ ຘາເຣຕີຕິ ຘິຕິ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ນິກ຺ກໂມ ເຈໂສ ກາມານໍ ປນຸທນາຍ, ປຣກ຺ກໂມ ເຈໂສ ພນ຺ຘນຈ຺ເຉທາຍ, ອຸຍ຺ຍາໂມ ເຈໂສ ໂອຆນິຕ຺ຖຣຓາຍ, ວາຍາໂມ ເຈໂສ ປາຣງ຺ຄມນຏ຺ເຐນ, ອຸສ຺ສາໂຫ ເຈໂສ ປຸພ຺ພງ຺ຄມຏ຺ເຐນ, ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫີ ເຈໂສ ອຘິມຕ຺ຕຏ຺ເຐນ, ຖາໂມ ເຈໂສ ປລິຆຸຄ຺ຆາຏນຕາຍ, ຘິຕິ ເຈໂສ ອວຏ຺ຐິຕິກາຣິຕາຍາຕິ.

‘‘ກາມໍ ຕໂຈ ຈ ນ຺ຫາຣຸ ຈ ອຏ຺ຐິ ຈ ອວສິສ຺ສຕູ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໑໘໔; ສໍ. ນິ. ໒.໒໒, ໒໓໗; ອ. ນິ. ໒.໕; ມຫານິ. ໑໙໖; ຈູຬນິ. ຂຄ຺ຄວິສາຓສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສ ໑໕໔) ເອວໍ ປວຕ຺ຕິກາເລ ອສິຖິລປຣກ຺ກມວເສນ ອສິຖິລປຣກ຺ກມຕາ; ຖິຣປຣກ຺ກໂມ, ທຬ຺ຫປຣກ຺ກໂມຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍສ຺ມາ ປເນຕໍ ວີຣິຍໍ ກຸສລກມ຺ມກຣຓຏ຺ຐາເນ ຉນ຺ທໍ ນ ນິກ຺ຂິປຕິ, ຘຸຣໍ ນ ນິກ຺ຂິປຕິ, ນ ໂອຕາເຣຕິ, ນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ, ອໂນສກ຺ກິຕມານສຕໍ ອາວຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຉນ຺ທຕາ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸຣຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ປນ ຕຊ຺ຊາຕິເກ ອຸທກສມ຺ຠິນ຺ນຏ຺ຐາເນ ຘຸຣວາຫໂຄຓໍ ຄຓ຺ຫຖາຕິ ວທນ຺ຕິ, ໂສ ຊຓ຺ຓຸນາ ຠູມິໍ ອຸປ຺ປີເຬຕ຺ວາປິ ຘຸຣໍ ວຫຕິ, ຠູມິຍໍ ປຕິຕຸໍ ນ ເທຕິ, ເອວເມວ ວີຣິຍໍ ກຸສລກມ຺ມກຣຓຏ຺ຐາເນ ຘຸຣໍ ອຸກ຺ຂິປຕິ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕສ຺ມາ ຘຸຣສມ຺ປຄ຺ຄາໂຫຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຄ຺ຄຫລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ໂກສຊ຺ເຊ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ວີຣິຍພລໍ. ຍາຖາວນິຍ຺ຍານິກກຸສລວາຍາມຕາຍ ສມ຺ມາວາຍາໂມ.

໑໔. ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍນິທ຺ເທເສ ສຣຓກວເສນ ສຕິ. ອິທໍ ສຕິຍາ ສຠາວປທໍ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ສຣຓໂຕ ອນຸສ຺ສຣຓວເສນ ອນຸສ຺ສຕິ. ອຠິມຸຂໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຍ ສຣຓໂຕ ປຏິສຣຓວເສນ ປຏິສ຺ສຕິ. ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ວາ ວຑ຺ຒິຕມຕ຺ຕເມຕໍ. ສຣຓາກາໂຣ ສຣຓຕາ. ຍສ຺ມາ ປນ ສຣຓຕາຕິ ຕິຓ຺ຓໍ ສຣຓານມ຺ປິ ນາມໍ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ປຏິເສເຘຕຸໍ ປຸນ ສຕິຄ຺ຄຫຓໍ ກຕໍ. ສຕິສງ຺ຂາຕາ ສຣຓຕາຕິ ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ສຸຕປຣິຍຕ຺ຕສ຺ສ ຘາຣຓຠາວໂຕ ຘາຣຓຕາ. ອນຸປວິສນສງ຺ຂາເຕນ ໂອຄາຫນຏ຺ເຐນ ອປິລາປນຠາໂວ ອປິລາປນຕາ. ຍຖາ ຫິ ລາພຸກຏາຫາທີນິ ອຸທເກ ປ຺ລວນ຺ຕິ, ນ ອນຸປວິສນ຺ຕິ, ນ ຕຖາ ອາຣມ຺ມເຓ ສຕິ. ອາຣມ຺ມຓຎ຺ເຫສາ ອນຸປວິສຕິ, ຕສ຺ມາ ອປິລາປນຕາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຈິຣກຕຈິຣຠາສິຕານໍ ອສມ຺ມຸສ຺ສນຠາວໂຕ ອສມ຺ມຸສ຺ສນຕາ. ອຸປຏ຺ຐານລກ຺ຂເຓ ໂຊຕນລກ຺ຂເຓ ຈ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ສຕິສງ຺ຂາຕໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ປມາເທ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ສຕິພລໍ. ຍາຖາວສຕິ ນິຍ຺ຍານິກສຕິ ກຸສລສຕີຕິ ສມ຺ມາສຕິ.

໑໖. ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍນິທ຺ເທເສ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ປາກຏກຣຓສງ຺ຂາເຕນ ປຎ຺ຎາປນຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຎາ. ເຕນ ເຕນ ວາ ອນິຈ຺ຈາທິນາ ປກາເຣນ ຘມ຺ເມ ຊານາຕີຕິປິ ປຎ຺ຎາ. ອິທມສ຺ສາ ສຠາວປທໍ. ປຊານນາກາໂຣ ປຊານນາ. ອນິຈ຺ຈາທີນິ ວິຈິນາຕີຕິ ວິຈໂຍ. ປວິຈໂຍຕິ ອຸປສຄ຺ເຄນ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ. ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ເມ ວິຈິນາຕີຕິ ຘມ຺ມວິຈໂຍ. ອນິຈ຺ຈາທີນໍ ສລ຺ລກ຺ຂຓວເສນ ສລ຺ລກ຺ຂຓາ. ສາເຍວ ປຸນ ອຸປສຄ຺ຄນານຕ຺ເຕນ ອຸປລກ຺ຂຓາ ປຈ຺ຈຸປລກ຺ຂຓາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ຠາໂວ ປຓ຺ຑິຈ຺ຈໍ. ກຸສລສ຺ສ ຠາໂວ ໂກສລ຺ລໍ. ນິປຸຓສ຺ສ ຠາໂວ ເນປຸຎ຺ຎໍ. ອນິຈ຺ຈາທີນໍ ວິຠາວນວເສນ ເວຠພ຺ຍາ. ອນິຈ຺ຈາທີນໍ ຈິນ຺ຕນກວເສນ ຈິນ຺ຕາ. ຍສ຺ສ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຕໍ ອນິຈ຺ຈາທີນິ ຈິນ຺ຕາເປຕີຕິປິ ຈິນ຺ຕາ. ອນິຈ຺ຈາທີນິ ອຸປປຣິກ຺ຂຕີຕິ ອຸປປຣິກ຺ຂາ. ຠູຣີຕິ ປຖວິຍາ ນາມໍ. ອຍມ຺ປິ ສຓ຺ຫຏ຺ເຐນ ວິຕ຺ຖຏຏ຺ເຐນ ຈ ຠູຣີ ວິຍາຕິ ຠູຣີ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຠູຣີ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຖວີ. ຕາຍ ປຖວີສມາຍ ວິຕ຺ຖຏາຍ ວິປຸລາຍ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ຠູຣິປຎ຺ໂຎຕິ (ມຫານິ. ໒໗). ອປິຈ ປຎ຺ຎາຍ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ ຠູຣີ’’ຕິ. ຠູເຕ ອຕ຺ເຖ ຣມຕີຕິປິ ຠູຣີ. ອສນິ ວິຍ ສິລຸຈ຺ຈເຍ ກິເລເສ ເມຘຕິ ຫິໍສຕີຕິ ເມຘາ. ຂິປ຺ປໍ ຄຫຓຘາຣຓຏ຺ເຐນ ວາ ເມຘາ. ຍສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຕໍ ອຕ຺ຕຫິຕປຏິປຕ຺ຕິຍໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ຈ ຍາຖາວລກ຺ຂຓປຏິເວເຘ ປຣິເນຕີຕິ ປຣິຓາຍິກາ. ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ຘມ຺ເມ ວິປສ຺ສຕີຕິ ວິປສ຺ສນາ. ສມ຺ມາ ປກາເຣຫິ ອນິຈ຺ຈາທີນິ ຊານາຕີຕິ ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ. ອຸປ຺ປຖປຏິປນ຺ເນ ສິນ຺ຘເວ ວີຖິອາໂຣປນຕ຺ຖໍ ປໂຕໂທ ວິຍ ອຸປ຺ປເຖ ຘາວນກໍ ກູຏຈິຕ຺ຕໍ ວີຖິອາໂຣປນຕ຺ຖໍ ວິຊ຺ຌຕີຕິ ປໂຕໂທ ວິຍ ປໂຕໂທ. ທສ຺ສນລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ປຎ຺ຎາສງ຺ຂາຕໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອວິຊ຺ຊາຍ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ປຎ຺ຎາພລໍ. ກິເລສຈ຺ເຉທນຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຎາວ ສຕ຺ຖໍ ປຎ຺ຎາສຕ຺ຖໍ. ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄຕຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຎາວ ປາສາໂທ ປຎ຺ຎາປາສາໂທ.

ອາໂລກນຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຎາວ ອາໂລໂກ ປຎ຺ຎາອາໂລໂກ. ໂອຠາສນຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຎາວ ໂອຠາໂສ ປຎ຺ຎາໂອຠາໂສ. ປຊ຺ໂຊຕນຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຎາວ ປຊ຺ໂຊໂຕ ປຎ຺ຎາປຊ຺ໂຊໂຕ. ປຎ຺ຎວໂຕ ຫິ ເອກປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸ ເອກາໂລກາ ເອໂກຠາສາ ເອກປຊ຺ໂຊຕາ ໂຫຕິ, ເຕເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິເມສຸ ປນ ຕີສຸ ປເທສຸ ເອກປເທນປິ ເອຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ສິທ຺ເຘ, ຍານິ ປເນຕານິ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາໂລກາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ຈນ຺ທາໂລໂກ ສູຣິຍາໂລໂກ ອຄ຺ຍາໂລໂກ ປຎ຺ຎາໂລໂກ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາໂລກາ. ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອາໂລການໍ ຍທິທໍ ປຎ຺ຎາໂລໂກ’’. ຕຖາ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂອຠາສາ…ເປ… ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຊ຺ໂຊຕາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໑໔໔) ສຕ຺ຕານໍ ອຊ຺ຌາສຍວເສນ ສຸຕ຺ຕານິ ເທສິຕານິ, ຕທນຸຣູເປເນວ ອິຘາປິ ເທສນາ ກຕາ. ອຕ຺ໂຖ ຫິ ອເນເກຫິ ອາກາເຣຫິ ວິຠຊ຺ຊມາໂນ ສຸວິຠຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ອຎ຺ຎຖາ ຈ ອຎ຺ໂຎ ພຸຊ຺ຌຕິ, ອຎ຺ຎຖາ ຈ ອຎ຺ໂຎຕິ.

ຣຕິກຣຓຏ຺ເຐນ ປນ ຣຕິທາຍກຏ຺ເຐນ ຣຕິຊນກຏ຺ເຐນ ຈິຕ຺ຕີກຕຏ຺ເຐນ ທຸລ຺ລຠປາຕຸຠາວຏ຺ເຐນ ອຕຸລຏ຺ເຐນ ອໂນມສຕ຺ຕປຣິໂຠຄຏ຺ເຐນ ຈ ປຎ຺ຎາວ ຣຕນໍ ປຎ຺ຎາຣຕນໍ. ນ ເຕນ ສຕ຺ຕາ ມຸຍ຺ຫນ຺ຕິ, ສຍໍ ວາ ອາຣມ຺ມເຓ ນ ມຸຍ຺ຫຕີຕິ ອໂມໂຫ. ຘມ຺ມວິຈຍປທໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ. ກສ຺ມາ ປເນຕໍ ປຸນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ? ອໂມຫສ຺ສ ໂມຫປຏິປກ຺ຂຠາວທີປນຕ຺ຖໍ. ເຕເນຕໍ ທີເປຕິ – ຍ຺ວາຍໍ ອໂມໂຫ ໂສ ນ ເກວລໍ ໂມຫໂຕ ອຎ຺ໂຎ ຘມ຺ໂມ, ໂມຫສ຺ສ ປນ ປຏິປກ຺ໂຂ, ຘມ຺ມວິຈຍສງ຺ຂາໂຕ ອໂມໂຫ ນາມ ອິຘ ອຘິປ຺ເປໂຕຕິ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີຕິ ຍາຖາວນິຍ຺ຍານິກກຸສລທິຏ຺ຐິ.

໑໙. ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍນິທ຺ເທເສ ໂຍ ເຕສໍ ອຣູປີນໍ ຘມ຺ມານໍ ອາຍູຕິ ເຕສໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການໍ ອຣູປຘມ຺ມານໍ ໂຍ ອາຍາປນຏ຺ເຐນ ອາຍຸ, ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ສຕິ ອຣູປຘມ຺ມາ ອຍນ຺ຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອາຍູຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິທມສ຺ສ ສຠາວປທໍ. ຍສ຺ມາ ປເນເຕ ຘມ຺ມາ ອາຍຸສ຺ມິໍເຍວ ສຕິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ຍເປນ຺ຕິ ຍາເປນ຺ຕິ ອິຣິຍນ຺ຕິ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ ປາລຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຐິຕີຕິອາທີນິ ວຸຕ຺ຕານິ. ວຈນຕ຺ໂຖ ປເນຕ຺ຖ – ເອຕາຍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີຕິ ຐິຕິ. ຍເປນ຺ຕີຕິ ຍປນາ. ຕຖາ ຍາປນາ. ເອວໍ ພຸຊ຺ຌນ຺ຕານໍ ປນ ວເສນ ປຸຣິມປເທ ຣສ຺ສຕ຺ຕໍ ກຕໍ. ເອຕາຍ ອິຣິຍນ຺ຕີຕິ ອິຣິຍນາ. ວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ວຕ຺ຕນາ. ປາລຍນ຺ຕີຕິ ປາລນາ. ຊີວນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ຊີວິຕໍ. ອນຸປາລນລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ.

໓໐. ຫິຣິພລນິທ຺ເທເສ ຍໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍຕິ ເຍນ ຘມ຺ເມນ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ. ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາສໍ ວາ ກຕ຺ວາ ໂຍ ຘມ຺ໂມ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍຕິປິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຫິຣິຍິຕພ຺ເພນາຕິ ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ກຣຓວຈນໍ. ຫິຣິຍິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທິຘມ຺ມໍ ຫິຣິຍຕິ ຊິຄຸຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປາປການນ຺ຕິ ລາມການໍ. ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ອໂກສລ຺ລສມ຺ຠູຕານໍ ຘມ຺ມານໍ. ສມາປຕ຺ຕິຍາຕິ ອິທມ຺ປິ ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ກຣຓວຈນໍ. ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ປຏິລາຠໍ ສມງ຺ຄີຠາວໍ ຫິຣິຍຕິ ຊິຄຸຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໑. ໂອຕ຺ຕປ຺ປພລນິທ຺ເທເສ ໂອຕ຺ຕປ຺ປິຕພ຺ເພນາຕິ ເຫຕ຺ວຕ຺ເຖ ກຣຓວຈນໍ. ໂອຕ຺ຕປ຺ປິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕເກນ ໂອຕ຺ຕປ຺ປສ຺ສ ເຫຕຸຠູເຕນ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທິນາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາຍ ຈ ສມາປຕ຺ຕິຍາ ໂອຕ຺ຕປ຺ປສ຺ສ ເຫຕຸຠູຕາຍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປຕິ, ຠາຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໒. ອໂລຠນິທ຺ເທເສ ອລຸພ຺ຠນກວເສນ ອໂລໂຠ. ນ ລຸພ຺ຠຕີຕິປິ ອໂລໂຠ. ອິທມສ຺ສ ສຠາວປທໍ. ອລຸພ຺ຠນາຕິ ອລຸພ຺ຠນາກາໂຣ. ໂລຠສມງ຺ຄີ ປຸຄ຺ຄໂລ ລຸພ຺ຠິໂຕ ນາມ. ນ ລຸພ຺ຠິໂຕ ອລຸພ຺ຠິໂຕ. ອລຸພ຺ຠິຕສ຺ສ ຠາໂວ ອລຸພ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ. ສາຣາຄປຏິປກ຺ຂໂຕ ນ ສາຣາໂຄຕິ ອສາຣາໂຄ. ອສາຣຊ຺ຊນາຕິ ອສາຣຊ຺ຊນາກາໂຣ. ອສາຣຊ຺ຊິຕສ຺ສ ຠາໂວ ອສາຣຊ຺ຊິຕຕ຺ຕໍ. ນ ອຠິຊ຺ຌາຍຕີຕິ ອນຠິຊ຺ຌາ. ອໂລໂຠ ກຸສລມູລນ຺ຕິ ອໂລຠສງ຺ຂາຕໍ ກຸສລມູລໍ. ອໂລໂຠ ຫິ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ມູລໍ ປຈ຺ຈຍຏ຺ເຐນາຕິ ກຸສລມູລໍ. ກຸສລຎ຺ຈ ຕໍ ປຈ຺ຈຍຏ຺ເຐນ ມູລຎ຺ຈາຕິປິ ກຸສລມູລໍ.

໓໓. ອໂທສນິທ຺ເທເສ ອທຸສ຺ສນກວເສນ ອໂທໂສ. ນ ທຸສ຺ສຕີຕິປິ ອໂທໂສ. ອິທມສ຺ສ ສຠາວປທໍ. ອທຸສ຺ສນາຕິ ອທຸສ຺ສນາກາໂຣ. ອທຸສ຺ສິຕສ຺ສ ຠາໂວ ອທຸສ຺ສິຕຕ຺ຕໍ. ພ຺ຍາປາທປຏິປກ຺ຂໂຕ ນ ພ຺ຍາປາໂທຕິ ອພ຺ຍາປາໂທ. ໂກຘທຸກ຺ຂປຏິປກ຺ຂໂຕ ນ ພ຺ຍາປຊ຺ໂຊຕິ ອພ຺ຍາປຊ຺ໂຊ. ອໂທສສງ຺ຂາຕໍ ກຸສລມູລໍ ອໂທໂສ ກຸສລມູລໍ. ຕໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ.

໔໐-໔໑. ກາຍປສ຺ສທ຺ຘິນິທ຺ເທສາທີສຸ ຍສ຺ມາ ກາໂຍຕິ ຕໂຍ ຂນ຺ຘາ ອຘິປ຺ເປຕາ, ຕສ຺ມາ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສາຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປສ຺ສມ຺ຠນ຺ຕິ ເອຕາຍ ເຕ ຘມ຺ມາ, ວິຄຕທຣຖາ ຠວນ຺ຕິ, ສມສ຺ສາສປ຺ປຕ຺ຕາຕິ ປສ຺ສທ຺ຘິ. ທຸຕິຍປທໍ ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ວຑ຺ຒິຕໍ. ປສ຺ສມ຺ຠນາຕິ ປສ຺ສມ຺ຠນາກາໂຣ. ທຸຕິຍປທໍ ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ວຑ຺ຒິຕໍ. ປສ຺ສທ຺ຘິສມງ຺ຄິຕາຍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠິຕສ຺ສ ຂນ຺ຘຕ຺ຕຍສ຺ສ ຠາໂວ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ. ສພ຺ພປເທຫິປິ ຕິຓ຺ຓໍ ຂນ຺ຘານໍ ກິເລສທຣຖປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິ ເອວ ກຖິຕາ. ທຸຕິຍນເຍນ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ທຣຖປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິ ກຖິຕາ.

໔໒-໔໓. ລຫຸຕາຕິ ລຫຸຕາກາໂຣ. ລຫຸປຣິຓາມຕາຕິ ລຫຸປຣິຓາໂມ ເອເຕສໍ ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ລຫຸປຣິຓາມາ; ເຕສໍ ຠາໂວ ລຫຸປຣິຓາມຕາ; ສີຆໍ ສີຆໍ ປຣິວຕ຺ຕນສມຕ຺ຖຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອທນ຺ຘນຕາຕິ ຄຣຸຠາວປຏິກ຺ເຂປວຈນເມຕໍ; ອຠາຣິຍຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອວິຕ຺ຖນຕາຕິ ມານາທິກິເລສຠາຣສ຺ສ ອຠາເວນ ອຖທ຺ຘຕາ. ເອວໍ ປຐເມນ ຕິຓ຺ຓໍ ຂນ຺ຘານໍ ລຫຸຕາກາໂຣ ກຖິໂຕ. ທຸຕິເຍນ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ລຫຸຕາກາໂຣ ກຖິໂຕ.

໔໔-໔໕. ມຸທຸຕາຕິ ມຸທຸຠາໂວ. ມທ຺ທວຕາຕິ ມທ຺ທວໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສິນິທ຺ຘໍ, ມຏ຺ຐໍ; ມທ຺ທວສ຺ສ ຠາໂວ ມທ຺ທວຕາ. ອກກ຺ຂຬຕາຕິ ອກກ຺ຂຬຠາໂວ. ອກຖິນຕາຕິ ອກຖິນຠາໂວ. ອິຘາປິ ປຸຣິມນເຍນ ຕິຓ຺ຓໍ ຂນ຺ຘານໍ, ປຈ຺ຉິມນເຍນ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ມຸທຸຕາກາໂຣວ ກຖິໂຕ.

໔໖-໔໗. ກມ຺ມຎ຺ຎຕາຕິ ກມ຺ມນິ ສາຘຸຕາ; ກຸສລກິຣິຍາຍ ວິນິໂຍຄກ຺ຂມຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສປທທ຺ວຍໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນວເສນ ວຑ຺ຒິຕໍ. ປທທ຺ວເຍນາປິ ຫິ ປຸຣິມນເຍນ ຕິຓ຺ຓໍ ຂນ຺ຘານໍ, ປຈ຺ຉິມນເຍນ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ກມ຺ມນິຍາກາໂຣວ ກຖິໂຕ.

໔໘-໔໙. ປຄຸຓຕາຕິ ປຄຸຓຠາໂວ, ອນາຕຸຣຕາ ນິຄ຺ຄິລານຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສປທທ຺ວຍໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນວເສນ ວຑ຺ຒິຕໍ. ອິຘາປິ ປຸຣິມນເຍນ ຕິຓ຺ຓໍ ຂນ຺ຘານໍ, ປຈ຺ຉິມນເຍນ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ນິຄ຺ຄິລານາກາໂຣວ ກຖິໂຕ.

໕໐-໕໑. ອຸຊຸກຕາຕິ ອຸຊຸກຠາໂວ, ອຸຊຸເກນາກາເຣນ ປວຕ຺ຕນຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຊຸກສ຺ສ ຂນ຺ຘຕ຺ຕຍສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ຈ ຠາໂວ ອຸຊຸກຕາ. ອຊິມ຺ຫຕາຕິ ໂຄມຸຕ຺ຕວງ຺ກຠາວປຏິກ຺ເຂໂປ. ອວງ຺ກຕາຕິ ຈນ຺ທເລຂາວງ຺ກຠາວປຏິກ຺ເຂໂປ. ອກຸຏິລຕາຕິ ນງ຺ຄລໂກຏິວງ຺ກຠາວປຏິກ຺ເຂໂປ.

ໂຍ ຫິ ປາປໍ ກຕ຺ວາວ ‘ນ ກໂຣມີ’ຕິ ຠາສຕິ, ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຈ຺ໂຈສກ຺ກນຕາຍ ‘ໂຄມຸຕ຺ຕວງ຺ໂກ’ ນາມ ໂຫຕິ. ໂຍ ປາປໍ ກໂຣນ຺ໂຕວ ‘ຠາຍາມຫໍ ປາປສ຺ສາ’ຕິ ຠາສຕິ, ໂສ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ກຸຏິລຕາຍ ‘ຈນ຺ທເລຂາວງ຺ໂກ’ ນາມ ໂຫຕິ. ໂຍ ປາປໍ ກໂຣນ຺ໂຕວ ‘ໂກ ປາປສ຺ສ ນ ຠາເຍຍ຺ຍາ’ຕິ ຠາສຕິ, ໂສ ນາຕິກຸຏິລຕາຍ ‘ນງ຺ຄລໂກຏິວງ຺ໂກ’ ນາມ ໂຫຕິ. ຍສ຺ສ ວາ ຕີຓິປິ ກມ຺ມທ຺ວາຣານິ ອສຸທ຺ຘານິ, ໂສ ‘ໂຄມຸຕ຺ຕວງ຺ໂກ’ ນາມ ໂຫຕິ. ຍສ຺ສ ຍານິ ການິຈິ ທ຺ເວ, ໂສ ‘ຈນ຺ທເລຂາວງ຺ໂກ’ ນາມ. ຍສ຺ສ ຍໍກິຎ຺ຈິ ເອກໍ, ໂສ ‘ນງ຺ຄລໂກຏິວງ຺ໂກ ນາມ.

ທີຆຠາຓກາ ປນາຫຸ – ເອກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພວເຍ ເອກວີສຕິຍາ ອເນສນາສຸ, ຉສຸ ຈ ອໂຄຈເຣສຸ ຈຣຕິ, ອຍໍ ‘ໂຄມຸຕ຺ຕວງ຺ໂກ’ ນາມ. ເອໂກ ປຐມວເຍ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ ປຣິປູເຣຕິ, ລຊ຺ຊີ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໂກ ສິກ຺ຂາກາໂມ ໂຫຕິ, ມຊ຺ຌິມວຍປຈ຺ຉິມວເຍສຸ ປຸຣິມສທິໂສ, ອຍໍ ‘ຈນ຺ທເລຂາວງ຺ໂກ’ ນາມ. ເອໂກ ປຐມວເຍ ມຊ຺ຌິມວເຍປິ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ ປູເຣຕິ, ລຊ຺ຊີ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໂກ ສິກ຺ຂາກາໂມ ໂຫຕິ, ປຈ຺ຉິມວເຍ ປຸຣິມສທິໂສ. ອຍໍ ‘ນງ຺ຄລໂກຏິວງ຺ໂກ’ ນາມ.

ຕສ຺ສ ກິເລສວເສນ ເອວໍ ວງ຺ກສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຠາໂວ ຊິມ຺ຫຕາ ວງ຺ກຕາ ກຸຏິລຕາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕາສໍ ປຏິກ຺ເຂປວເສນ ອຊິມ຺ຫຕາທິກາ ວຸຕ຺ຕາ. ຂນ຺ຘາຘິຏ຺ຐານາວ ເທສນາ ກຕາ. ຂນ຺ຘານຎ຺ຫິ ເອຕາ ອຊິມ຺ຫຕາທິກາ, ໂນ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສາຕິ. ເອວໍ ສພ຺ເພຫິປິ ອິເມຫິ ປເທຫິ ປຸຣິມນເຍນ ຕິຓ຺ຓໍ ຂນ຺ຘານໍ, ປຈ຺ຉິມນເຍນ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສາຕິ ອຣູປີນໍ ຘມ຺ມານໍ ນິກ຺ກິເລສຕາຍ ອຸຊຸຕາກາໂຣວ ກຖິໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອິທານິ ຍ຺ວາຍໍ ເຍວາປນາຕິ ອປ຺ປນາວາໂຣ ວຸຕ຺ໂຕ, ເຕນ ຘມ຺ມຸທ຺ເທສວາເຣ ທສ຺ສິຕານໍ ‘ເຍວາປນການໍ’ເຍວ ສງ຺ເຂປໂຕ ນິທ຺ເທໂສ ກຖິໂຕ ໂຫຕີຕິ.

ນິທ຺ເທສວາຣກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ປຸຈ຺ຉາ ສມຍນິທ຺ເທໂສ ຘມ຺ມຸທ຺ເທໂສ ອປ຺ປນາຕິ ອຸທ຺ເທສວາເຣ ຈຕູຫິ ປຣິຈ຺ເຉເທຫິ, ປຸຈ຺ຉາ ສມຍນິທ຺ເທໂສ ຘມ຺ມຸທ຺ເທໂສ ອປ຺ປນາຕິ ນິທ຺ເທສວາເຣ ຈຕູຫິ ປຣິຈ຺ເຉເທຫີຕິ ອຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉທປຏິມຓ຺ຑິໂຕ ຘມ຺ມວວຕ຺ຖານວາໂຣ ນິຏ຺ຐິໂຕວ ໂຫຕິ.

ໂກຏ຺ຐາສວາໂຣ

໕໘-໑໒໐. ອິທານິ ຕສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ ສມເຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ສງ຺ຄຫວາໂຣ ອາຣທ຺ໂຘ. ໂສ ອຸທ຺ເທສນິທ຺ເທສປຏິນິທ຺ເທສານໍ ວເສນ ຕິວິໂຘ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘ຕສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ ສມເຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ’ຕິ ເອວມາທິໂກ ອຸທ຺ເທໂສ. ກຕເມ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ’ຕິອາທິໂກ ນິທ຺ເທໂສ. ກຕໂມ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘຕິອາທິໂກ ປຏິນິທ຺ເທໂສຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ອຸທ຺ເທສວາເຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາຕິອາທໂຍ ເຕວີສຕິ ໂກຏ຺ຐາສາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສໍ ເອວມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ – ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາມາວຈຣໍ ປຐມໍ ມຫາກຸສລຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເຍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕງ຺ຄວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ຐເປຕ຺ວາ ເຍວາປນເກ, ປາຬິອາຣຸຬ຺ຫາ ອຕິເຣກປຓ຺ຓາສຘມ຺ມາ, ເຕ ສພ຺ເພປິ ສງ຺ຄຍ຺ຫມານາ ຣາສຏ຺ເຐນ ຈຕ຺ຕາໂຣວ ຂນ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ເຕນ ອາຍຕນຏ຺ເຐນ ທ຺ເວ ອາຍຕນານິ ໂຫນ຺ຕິ. ສຠາວຏ຺ເຐນ ສຸຎ຺ຎຕຏ຺ເຐນ ນິສ຺ສຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ທ຺ເວວ ຘາຕຸໂຍ ໂຫນ຺ຕິ. ປຈ຺ຈຍສງ຺ຂາເຕນ ອາຫາຣຏ຺ເຐນ ຕໂຍເວຕ຺ຖ ຘມ຺ມາ ອາຫາຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ອວເສສາ ໂນ ອາຫາຣາ.

‘ກິໍ ປເນເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວາ ຕໍສມຸຏ຺ຐານຣູປສ຺ສ ວາ ປຈ຺ຈຍາ ນ ໂຫນ຺ຕີ’ຕິ? ‘ໂນ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ອິເມ ປນ ຕຖາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎຖາ ຈາຕິ ສມາເນປິ ປຈ຺ຈຍຕ຺ເຕ ອຕິເຣກປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອາຫາຣາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ກຖໍ? ເອເຕສຸ ຫິ ຜສ຺ສາຫາໂຣ, ເຍສໍ ຘມ຺ມານໍ ອວເສສາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສຎ຺ຈ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຕິສ຺ໂສ ຈ ເວທນາ ອາຫຣຕິ. ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຫາໂຣ ເຕສຎ຺ຈ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ ຕໂຍ ຈ ຠເວ ອາຫຣຕິ. ວິຎ຺ຎາຓາຫາໂຣ ເຕສຎ຺ຈ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ ປຏິສນ຺ຘິນາມຣູປຎ຺ຈ ອາຫຣຕີ’ຕິ. ‘ນນຸ ຈ ໂສ ວິປາໂກວ ອິທໍ ປນ ກຸສລວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ? ‘ກິຎ຺ຈາປິ ກຸສລວິຎ຺ຎາຓໍ, ຕໍສຣິກ຺ຂຕາຍ ປນ ວິຎ຺ຎາຓາຫາໂຣ’ຕ຺ເວວ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກຏ຺ເຐນ ວາ ອິເມ ຕໂຍ ອາຫາຣາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ອິເມ ຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມານໍ, ກພຬີກາຣາຫາໂຣ ວິຍ ຣູປກາຍສ຺ສ, ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕເນວ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຣູປິໂນ ອາຫາຣາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການໍ ຘມ຺ມານໍ ຕໍສມຸຏ຺ຐານານຎ຺ຈ ຣູປານໍ ອາຫາຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໑໕).

ອປໂຣ ນໂຍ – ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກສນ຺ຕຕິຍາ ວິເສສປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ກພຬີກາຣາຫາໂຣ ຈ ອິເມ ຈ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ອາຫາຣາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ວິເສສປຈ຺ຈໂຍ ຫິ ກພຬີກາຣາຫາຣຠກ຺ຂານໍ ສຕ຺ຕານໍ ຣູປກາຍສ຺ສ ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ; ນາມກາເຍ ເວທນາຍ ຜສ຺ໂສ, ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ມໂນສຎ຺ເຈຕນາ, ນາມຣູປສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ຍຖາຫ –

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຍໍ ກາໂຍ ອາຫາຣຏ຺ຐິຕິໂກ, ອາຫາຣໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອນາຫາໂຣ ໂນ ຕິຏ຺ຐຕິ’’ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໘໓). ຕຖາ ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ, ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໑).

ອຘິປຕິຍຏ຺ເຐນ ປນ ອຏ຺ເຐວ ຘມ຺ມາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ອວເສສາ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ອຏ຺ຐິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ອຸປນິຊ຺ຌາຍນຏ຺ເຐນ ປຎ຺ເຈວ ຘມ຺ມາ ຌານງ຺ຄານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ປຎ຺ຈງ຺ຄິກໍ ຌານໍ ໂຫຕີຕິ.

ນິຍ຺ຍານຏ຺ເຐນ ຈ ເຫຕ຺ວຏ຺ເຐນ ຈ ປຎ຺ເຈວ ຘມ຺ມາ ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ປຎ຺ຈງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ໂຫຕີຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ, ໂລກິຍຈິຕ຺ເຕ ປນ ເອກກ຺ຂເຓ ຕິສ຺ໂສ ວິຣຕິໂຍ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ປຎ຺ຈງ຺ຄິໂກຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ‘ນນຸ ຈ ‘‘ຍຖາຄຕມຄ຺ໂຄຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ອຣິຍສ຺ເສຕໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໒໔໕) ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ‘ຍເຖວ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ໂຄ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ, ປຸພ຺ພຠາຄວິປສ຺ສນາມຄ຺ໂຄປິ ຕເຖວ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ’ຕິ ຍຖາຄຕວຈເນນ ອິມສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສ ທີປິຕຕ຺ຕາ, ໂລກິຍມຄ຺ເຄນາປິ ອຏ຺ຐງ຺ຄິເກນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ? ນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອຍຎ຺ຫິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກເທສນາ ນາມ ປຣິຍາຍເທສນາ. ເຕນາຫ – ‘‘ປຸພ຺ເພວ ໂຂ ປນສ຺ສ ກາຍກມ຺ມໍ ວຈີກມ຺ມໍ ອາຊີໂວ ສຸປຣິສຸທ຺ໂຘ ໂຫຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໔໓໑). ອຍໍ ປນ ນິປ຺ປຣິຍາຍເທສນາ. ໂລກິຍຈິຕ຺ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ຕິສ຺ໂສ ວິຣຕິໂຍ ເອກກ຺ຂເຓ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘ປຎ຺ຈງ຺ຄິໂກ’ວ ວຸຕ຺ໂຕຕິ.

ອກມ຺ປິຍຏ຺ເຐນ ປນ ສຕ຺ເຕວ ຘມ຺ມາ ພລານິ ໂຫນ຺ຕິ. ມູລຏ຺ເຐນ ຕໂຍວ ຘມ຺ມາ ເຫຕູ. ຜຸສນຏ຺ເຐນ ເອໂກວ ຘມ຺ໂມ ຜສ຺ໂສ. ເວທຍິຕຏ຺ເຐນ ເອໂກວ ຘມ຺ໂມ ເວທນາ. ສຎ຺ຊານນຏ຺ເຐນ ເອໂກວ ຘມ຺ໂມ ສຎ຺ຎາ. ເຈຕຍນຏ຺ເຐນ ເອໂກວ ຘມ຺ໂມ ເຈຕນາ. ຈິຕ຺ຕວິຈິຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ເອໂກວ ຘມ຺ໂມ ຈິຕ຺ຕໍ. ຣາສຏ຺ເຐນ ເຈວ ເວທຍິຕຏ຺ເຐນ ຈ ເອໂກວ ຘມ຺ໂມ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ. ຣາສຏ຺ເຐນ ຈ ສຎ຺ຊານນຏ຺ເຐນ ຈ ເອໂກວ ຘມ຺ໂມ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ. ຣາສຏ຺ເຐນ ຈ ອຠິສງ຺ຂຣຓຏ຺ເຐນ ຈ ເອໂກວ ຘມ຺ໂມ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘ. ຣາສຏ຺ເຐນ ຈ ຈິຕ຺ຕວິຈິຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ຈ ເອໂກວ ຘມ຺ໂມ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ. ວິຊານນຏ຺ເຐນ ເຈວ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕອາຍຕນຏ຺ເຐນ ຈ ເອກເມວ ມນາຍຕນໍ. ວິຊານນຏ຺ເຐນ ຈ ອຘິປຕິຍຏ຺ເຐນ ຈ ເອກເມວ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ວິຊານນຏ຺ເຐນ ຈ ສຠາວສຸຎ຺ຎຕນິສ຺ສຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ຈ ເອໂກວ ຘມ຺ໂມ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ນາມ ໂຫຕິ, ນ ອວເສສາ. ຐເປຕ຺ວາ ປນ ຈິຕ຺ຕໍ, ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ອຕ຺ເຖນ ອວເສສາ ສພ຺ເພປິ ຘມ຺ມາ ເອກໍ ຘມ຺ມາຍຕນເມວ, ເອກາ ຈ ຘມ຺ມຘາຕຸເຍວ ໂຫຕີຕິ.

ເຍ ວາ ປນ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍຕິ ອິມິນາ ປນ ອປ຺ປນາວາເຣນ ອິຘາປິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕາ ເຍວາປນກາວ ສງ຺ຄຫິຕາ. ຍຖາ ຈ ອິຘ ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ອິໂຕ ປຣຎ຺ຫິ ເອຕ຺ຕກມ຺ປິ ນ ວິຈາຣຍິສ຺ສາມ. ນິທ຺ເທສປຏິນິທ຺ເທສວາເຣສຸ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ.

ສງ຺ຄຫວາໂຣ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

ໂກຏ຺ຐາສວາໂຣຕິປິ ເອຕສ຺ເສວ ນາມໍ.

ສຸຎ຺ຎຕວາໂຣ

໑໒໑-໑໔໕. ອິທານິ ຕສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ ສມເຍ ຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ສຸຎ຺ຎຕວາໂຣ ອາຣທ຺ໂຘ. ໂສ ອຸທ຺ເທສນິທ຺ເທສວເສນ ທ຺ວິຘາ ວວຕ຺ຖິໂຕ. ຕຕ຺ຖ ອຸທ຺ເທສວາເຣ ‘ຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕີ’ຕິ ອິມິນາ ສທ຺ຘິໍ ຈຕຸວີສຕິ ໂກຏ຺ຐາສາ ໂຫນ຺ຕິ. ສພ຺ພໂກຏ຺ຐາເສສຸ ຈ ‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ທ຺ເວ ຕໂຍ’ຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ ນ ວຸຕ຺ໂຕ. ກສ຺ມາ? ສງ຺ຄຫວາເຣ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຘມ຺ມາເຍວ ຫິ ອິຘາປິ ວຸຕ຺ຕາ. ນ ເຫຕ຺ຖ ສຕ຺ໂຕ ວາ ຠາໂວ ວາ ອຕ຺ຕາ ວາ ອຸປລພ຺ຠຕິ. ຘມ຺ມາວ ເອເຕ ຘມ຺ມມຕ຺ຕາ ອສາຣາ ອປຣິຓາຍກາຕິ ອິມິສ຺ສາ ສຸຎ຺ຎຕາຍ ທີປນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມາ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ – ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາມາວຈຣໍ ປຐມໍ ມຫາກຸສລຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕງ຺ຄວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອຕິເຣກປຓ຺ຓາສຘມ຺ມາ ສຠາວຏ຺ເຐນ ຘມ຺ມາ ເອວ ໂຫນ຺ຕິ. ນ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ສຕ຺ໂຕ ວາ ຠາໂວ ວາ ໂປໂສ ວາ ປຸຄ຺ຄໂລ ວາ ໂຫຕີຕິ. ຕຖາ ຣາສຏ຺ເຐນ ຂນ຺ຘາວ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ເອວໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ສພ຺ພປເທສຸ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຍສ຺ມາ ປນ ຌານໂຕ ອຎ຺ຎໍ ຌານງ຺ຄໍ, ມຄ຺ຄໂຕ ວາ ອຎ຺ຎໍ ມຄ຺ຄງ຺ຄໍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ອິຘ ‘ຌານໍ ໂຫຕິ, ມຄ຺ໂຄ ໂຫຕິ’ ອິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸປນິຊ຺ຌາຍນຏ຺ເຐນ ຫິ ຌານເມວ ເຫຕ຺ວຏ຺ເຐນ ມຄ຺ໂຄວ ໂຫຕິ. ນ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ສຕ຺ໂຕ ວາ ຠາໂວ ວາຕິ. ເອວໍ ສພ຺ພປເທສຸ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ນິທ຺ເທສວາໂຣ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ໂຖເຍວາຕິ.

ສຸຎ຺ຎຕວາໂຣ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

ນິຏ຺ຐິຕາ ຈ ຕີຫິ ມຫາວາເຣຫິ ມຓ຺ເຑຕ຺ວາ ນິທ຺ທິຏ຺ຐສ຺ສ

ປຐມຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ.

ທຸຕິຍຈິຕ຺ຕໍ

໑໔໖. ອິທານິ ທຸຕິຍຈິຕ຺ຕາທີນິ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸນ ‘‘ກຕເມ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ເຕສຸ ສພ຺ເພສຸປິ ປຐມຈິຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຕໂຍ ຕໂຍ ມຫາວາຣາ ເວທິຕພ຺ພາ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ມຫາວາຣາ ເອວ, ປຐມຈິຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕສທິສານໍ ສພ຺ພປທານໍ ອຕ຺ໂຖປິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິໂຕ ປຣມ຺ປິ ອປຸພ຺ພປທວຓ຺ຓນໍເຍວ ກຣິສ຺ສາມ. ອິມສ຺ມິໍ ຕາວ ທຸຕິຍຈິຕ຺ຕນິທ຺ເທເສ ສສງ຺ຂາເຣນາຕິ ອິທເມວ ອປຸພ຺ພໍ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ສຫ ສງ຺ຂາເຣນາຕິ ສສງ຺ຂາໂຣ. ເຕນ ສສງ຺ຂາເຣນ ສປ຺ປໂຍເຄນ ສອຸປາເຍນ ປຈ຺ຈຍຄເຓນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຍນ ຫິ ອາຣມ຺ມຓາທິນາ ປຈ຺ຈຍຄເຓນ ປຐມໍ ມຫາຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເຕເນວ ສປ຺ປໂຍເຄນ ສອຸປາເຍນ ອິທໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ຕສ຺ເສວໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ – ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ວິຫາຣປຈ຺ຈນ຺ເຕ ວສມາໂນ ເຈຕິຍງ຺ຄຓສມ຺ມຊ຺ຊນເວລາຍ ວາ ເຖຣຸປຏ຺ຐານເວລາຍ ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕາຍ, ຘມ຺ມສວນທິວເສ ວາ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ‘ມຍ຺ຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉໂຕ ອຕິທູຣໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ນ ຄມິສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸນ ຈິນ຺ເຕຕິ – ‘ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ນາມ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ວາ ເຖຣຸປຏ຺ຐານໍ ວາ ຘມ຺ມສວນໍ ວາ ອຄນ຺ຕຸໍ ອສາຣຸປ຺ປໍ, ຄມິສ຺ສາມີ’ຕິ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ອຕ຺ຕໂນ ປໂຍເຄນ ວາ, ປເຣນ ວາ ວຕ຺ຕາທີນໍ ອກຣເຓ ຈ ອາທີນວໍ ກຣເຓ ຈ ອານິສໍສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ໂອວທິຍມານສ຺ສ, ນິຄ຺ຄຫວເສເນວ ວາ ‘ເອຫິ, ອິທໍ ກໂຣຫີ’ຕິ ກາຣິຍມານສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກຸສລຈິຕ຺ຕໍ ສສງ຺ຂາເຣນ ປຈ຺ຈຍຄເຓນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ.

ທຸຕິຍຈິຕ຺ຕໍ.

ຕຕິຍຈິຕ຺ຕໍ

໑໔໗-໑໔໘. ຕຕິເຍ ຎາເຓນ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ. ອິທມ຺ປິ ຫິ ອາຣມ຺ມເຓ ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທກຎາຓໍ ປເນຕ຺ຖ ນ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ອິທໍ ທຫຣກຸມາຣການໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ທິສ຺ວາ ‘ອຍໍ ເຖໂຣ ມຍ຺ຫ’ນ຺ຕິ ວນ຺ທນກາເລ, ເຕເນວ ນເຍນ ເຈຕິຍວນ຺ທນຘມ຺ມສວນກາລາທີສຸ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປາຬິຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສຕ຺ຕສຸ ຐາເນສຸ ປຎ຺ຎາ ປຣິຫາຍຕິ. ເສສໍ ປາກຕິກເມວາຕິ.

ຕຕິຍຈິຕ຺ຕໍ.

ຈຕຸຕ຺ຖຈິຕ຺ຕໍ

໑໔໙. ຈຕຸຕ຺ຖຈິຕ຺ເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິທໍ ປນ ສສງ຺ຂາເຣນາຕິ ວຈນໂຕ ຍທາ ມາຕາປິຕໂຣ ທຫຣກຸມາຣເກ ສີເສ ຄເຫຕ຺ວາ ເຈຕິຍາທີນິ ວນ຺ທາເປນ຺ຕິ ເຕ ຈ ອນຕ຺ຖິກາ ສມານາປິ ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ຐາວ ວນ຺ທນ຺ຕິ. ເອວຣູເປ ກາເລ ລພ຺ຠຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຈຕຸຕ຺ຖຈິຕ຺ຕໍ.

ປຎ຺ຈມຈິຕ຺ຕໍ

໑໕໐. ປຎ຺ຈເມ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕນ຺ຕິ ອຸເປກ຺ຂາເວທນາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ. ອິທຎ຺ຫິ ອາຣມ຺ມເຓ ມຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທກຎາຓໍ ປເນຕ຺ຖ ໂຫຕິເຍວ. ປາຬິຍໍ ປເນຕ຺ຖ ຌານຈຕຸກ຺ເກ ອຸເປກ຺ຂາ ໂຫຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຏ຺ຐເກ ອຸເປກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂຫຕີຕິ ວຕ຺ວາ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ເວທນາທິປທານໍ ນິທ຺ເທເສ ສາຕາສາຕສຸຂທຸກ຺ຂປຏິກ຺ເຂປວເສນ ເທສນໍ ກຕ຺ວາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂເວທນາ ກຖິຕາ. ຕສ຺ສາ ມຊ຺ຌຕ຺ຕລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຕ຺ຕກຣຓວເສນ ອຸເປກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປທປຏິປາຏິຍາ ຈ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ປີຕິ ປຣິຫີນາ. ຕສ຺ມາ ຈິຕ຺ຕງ຺ຄວເສນ ປາຬິອາຣຸຬ຺ຫາ ປຎ຺ຈປຓ຺ຓາເສວ ຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສໍ ວເສນ ສພ຺ພໂກຏ຺ຐາເສສຸ ສພ຺ພວາເຣສຸ ຈ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ປຎ຺ຈມຈິຕ຺ຕໍ.

ຉຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາທິ

໑໕໖-໙. ຉຏ຺ຐສຕ຺ຕມອຏ຺ຐມານິ ທຸຕິຍຕຕິຍຈຕຸຕ຺ເຖສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ. ເກວລຎ຺ຫິ ອິເມສຸ ເວທນາປຣິວຕ຺ຕນຎ຺ເຈວ ປີຕິປຣິຫານຎ຺ຈ ໂຫຕິ. ເສສໍ ສທ຺ຘິໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິນເຍນ ຕາທິສເມວ. ກຣຸຓາມຸທິຕາ ປຣິກມ຺ມກາເລປິ ຫິ ອິເມສໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ອນຸຎ຺ຎາຕາ ເອວ. ອິມານິ ອຏ຺ຐ ກາມາວຈຣກຸສລຈິຕ຺ຕານິ ນາມ.

ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖາທິກຖາ

ຕານິ ສພ຺ພານິປິ ທສຫິ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖູຫິ ທີເປຕພ຺ພານິ. ກຖໍ? ທານມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ, ສີລມຍໍ… ຠາວນາມຍໍ… ອປຈິຕິສຫຄຕໍ… ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈສຫຄຕໍ… ປຕ຺ຕານຸປ຺ປທານໍ… ອພ຺ຠນຸໂມທນໍ… ເທສນາມຍໍ… ສວນມຍໍ… ທິຏ຺ຐິຊຸກມ຺ມໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖູຕິ ອິມານິ ທສ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖູນິ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ທານເມວ ທານມຍໍ. ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາ ຈ ສາ ເຕສໍ ເຕສໍ ອານິສໍສານໍ ວຕ຺ຖຸ ຈາຕິ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕຕ຺ຖ ຈີວຣາທີສຸ ຈຕູສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ, ຣູປາທີສຸ ວາ ຉສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ, ອນ຺ນາທີສຸ ວາ ທສສຸ ທານວຕ຺ຖູສຸ, ຕໍ ຕໍ ເທນ຺ຕສ຺ສ ເຕສໍ ເຕສໍ ອຸປ຺ປາທນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຸພ຺ພຠາເຄ, ປຣິຈ຺ຈາຄກາເລ, ປຈ຺ຉາ ໂສມນສ຺ສຈິຕ຺ເຕນ ອນຸສ຺ສຣຓກາເລ ຈາຕິ ຕີສຸ ກາເລສຸ ປວຕ຺ຕາ ເຈຕນາ ‘ທານມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ’ ນາມ.

ປຎ຺ຈສີລໍ ອຏ຺ຐສີລໍ ທສສີລໍ ສມາທິຍນ຺ຕສ຺ສ, ‘ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’ຕິ ວິຫາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ, ປພ຺ພຊນ຺ຕສ຺ສ, ‘ມໂນຣຖໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ ວຕ’ມ຺ຫິ, ‘ສາຘຸ ສາຘູ’ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ຕສ຺ສ, ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ສໍວຣນ຺ຕສ຺ສ, ຈີວຣາທໂຍ ປຈ຺ຈເຍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ, ອາປາຖຄເຕສຸ ຣູປາທີສຸ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣາທີນິ ສໍວຣນ຺ຕສ຺ສ, ອາຊີວໍ ໂສເຘນ຺ຕສ຺ສ ຈ ປວຕ຺ຕາ ເຈຕນາ ‘ສີລມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ’ ນາມ.

ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ ວຸຕ຺ເຕນ ວິປສ຺ສນາມຄ຺ເຄນ ຈກ຺ຂຸໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຕ຺ຕໂຕ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ…ເປ… ມນໍ… ຣູເປ…ເປ… ຘມ຺ເມ… ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ…ເປ… ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ,… ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສໍ…ເປ… ມໂນສມ຺ຜສ຺ສໍ, ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊໍ ເວທນໍ…ເປ… ມໂນສມ຺ຜສ຺ສຊໍ ເວທນໍ, …ເປ… ຣູປສຎ຺ຎໍ…ເປ… ຊຣາມຣຓໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຕ຺ຕໂຕ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕາ ເຈຕນາ, ອຏ຺ຐຕິໍສາຍ ວາ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ອປ຺ປນໍ ອປ຺ປຕ຺ຕາ ສພ຺ພາປິ ເຈຕນາ ‘ຠາວນາມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ’ ນາມ.

ມຫລ຺ລກໍ ປນ ທິສ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນປຕ຺ຕຈີວຣປຏິຄ຺ຄຫຓອຠິວາທນມຄ຺ຄສມ຺ປທານາທິວເສນ ‘ອປຈິຕິສຫຄຕໍ’ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ວຸຑ຺ຒຕຣານໍ ວຕ຺ຕປ຺ປຏິປຕ຺ຕິກຣຓວເສນ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ຐໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ທິສ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄາເມ ຠິກ຺ຂໍ ສມາທເປຕ຺ວາ ອຸປສໍຫຣຓວເສນ, ‘ຄຈ຺ຉ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຕ຺ຕໍ ອາຫຣາ’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ຕາຫຣຓາທິວເສນ ຈ ກາຍເວຍ຺ຍາວຏິກກາເລ ‘ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈສຫຄຕໍ’ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ທານໍ ທຕ຺ວາ ຄນ຺ຘາທີຫິ ປູຊໍ ກຕ຺ວາ ‘ອສຸກສ຺ສ ນາມ ປຕ຺ຕິ ໂຫຕູ’ຕິ ວາ, ‘ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ໂຫຕູ’ຕິ ວາ ປຕ຺ຕິໍ ທທໂຕ ‘ປຕ຺ຕານຸປ຺ປທານໍ’ ເວທິຕພ຺ພໍ. ກິໍ ປເນວໍ ປຕ຺ຕິໍ ທທໂຕ ປຸຎ຺ຎກ຺ຂໂຍ ໂຫຕີຕິ? ນ ໂຫຕິ. ຍຖາ ປນ ເອກໍ ທີປໍ ຊາເລຕ຺ວາ ຕໂຕ ທີປສຫສ຺ສໍ ຊາເລນ຺ຕສ຺ສ ປຐມທີໂປ ຂີໂຓຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ; ປຸຣິມາໂລເກນ ປນ ສທ຺ຘິໍ ປຈ຺ຉິມາໂລໂກ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອຕິມຫາ ໂຫຕິ. ເອວເມວ ປຕ຺ຕິໍ ທທໂຕ ປຣິຫານິ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ວຸຑ຺ຒິເຍວ ປນ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ປເຣຫິ ທິນ຺ນາຍ ປຕ຺ຕິຍາ ວາ ອຎ຺ຎາຍ ວາ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາຍ ‘ສາຘຸ ສາຘູ’ຕິ ອນຸໂມທນວເສນ ‘ອພ຺ຠນຸໂມທນໍ’ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເອໂກ ‘ເອວໍ ມໍ ຘມ຺ມກຖິໂກຕິ ມໍ ຊານິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ ອິຈ຺ຉາຍ ຐຕ຺ວາ ລາຠຄຣຸໂກ ຫຸຕ຺ວາ ເທເສຕິ, ຕໍ ນ ມຫປ຺ຜລໍ. ເອໂກ ອຕ຺ຕໂນ ປຄຸຓໍ ຘມ຺ມໍ ອປຈ຺ຈາສີສມາໂນ ວິມຸຕ຺ຕາຍຕນສີເສນ ປເຣສໍ ເທເສຕິ, ອິທໍ ‘ເທສນາມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ’ ນາມ.

ເອໂກ ສຸຓນ຺ໂຕ ‘ອິຕິ ມໍ ສທ຺ໂຘຕິ ຊານິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ ສຸຓາຕິ, ຕໍ ນ ມຫປ຺ຜລໍ. ເອໂກ ‘ເອວໍ ເມ ມຫປ຺ຜລໍ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ຫິຕຜຣເຓນ ມຸທຸຈິຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ, ອິທໍ ‘ສວນມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ’ ນາມ.

ທິຏ຺ຐິໍ ອຸຊຸໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ‘ທິຏ຺ຐິຊຸກມ຺ມໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ’ ນາມ. ທີຆຠາຓກາ ປນາຫຸ – ‘ທິຏ຺ຐິຊຸກມ຺ມໍ ສພ຺ເພສໍ ນິຍມລກ຺ຂຓໍ, ຍໍກິຎ຺ຈິ ປຸຎ຺ຎໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຫິ ທິຏ຺ຐິຍາ ອຸຊຸກຠາເວເນວ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕີ’ຕິ.

ເອເຕສຸ ປນ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖູສຸ ທານມຍໍ ຕາວ ‘ທານໍ ທສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ທານໍ ທທໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ‘ທິນ຺ນໍ ເມ’ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ປຸພ຺ພເຈຕນໍ ມຸຎ຺ຈນເຈຕນໍ ອປຣເຈຕນນ຺ຕິ ຕິສ຺ໂສປິ ເຈຕນາ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ‘ທານມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ’ ນາມ ໂຫຕິ. ສີລມຍມ຺ປິ ‘ສີລໍ ປູເຣສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສີລປູຣຓກາເລ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ‘ປູຣິຕໍ ເມ’ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕາ ສພ຺ພາປິ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ‘ສີລມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ’ ນາມ ໂຫຕິ…ເປ… ທິຏ຺ຐິຊຸກມ຺ມມ຺ປິ ‘ທິຏ຺ຐິໍ ອຸຊຸກໍ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ທິຏ຺ຐິໍ ອຸຊຸໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ‘ທິຏ຺ຐິ ເມ ອຸຊຸກາ ກຕາ’ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕາ ສພ຺ພາປິ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ‘ທິຏ຺ຐິຊຸກມ຺ມໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ’ ນາມ ໂຫຕິ.

ສຸຕ຺ເຕ ປນ ຕີຓິເຍວ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖູນິ ອາຄຕານິ. ເຕສຸ ອິຕເຣສມ຺ປິ ສງ຺ຄໂຫ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອປຈິຕິເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈານິ ຫິ ສີລມເຍ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ປຕ຺ຕານຸປ຺ປທານອພ຺ຠນຸໂມທນານິ ທານມເຍ. ເທສນາສວນທິຏ຺ຐິຊຸກມ຺ມານິ ຠາວນາມເຍ. ເຍ ປນ ‘ທິຏ຺ຐິຊຸກມ຺ມໍ ສພ຺ເພສໍ ນິຍມລກ຺ຂຓ’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ ເຕສໍ ຕໍ ຕີສຸປິ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວເມຕານິ ສງ຺ເຂປໂຕ ຕີຓິ ຫຸຕ຺ວາ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ທສ ໂຫນ຺ຕິ.

ເຕສຸ ‘ທານໍ ທສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ກາມາວຈຣກຸສລຈິຕ຺ຕານໍ ອຎ຺ຎຕເຣເນວ ຈິນ຺ເຕຕິ; ທທມາໂນປິ ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎຕເຣນ ເທຕິ; ‘ທານໍ ເມ ທິນ຺ນ’ນ຺ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕປິ ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎຕເຣນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ‘ສີລໍ ປູເຣສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕປິ ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎຕເຣນ ຈິນ຺ເຕຕິ; ສີລໍ ປູເຣນ຺ໂຕປິ ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎຕເຣນ ປູເຣຕິ, ‘ສີລໍ ເມ ປູຣິຕ’ນ຺ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕປິ ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎຕເຣນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ‘ຠາວນໍ ຠາເວສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕປິ ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎຕເຣນ ຈິນ຺ເຕຕິ; ຠາເວນ຺ໂຕປິ ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎຕເຣນ ຠາເວຕິ; ‘ຠາວນາ ເມ ຠາວິຕາ’ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕປິ ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎຕເຣນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ.

‘ເຊຏ຺ຐາປຈິຕິກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕປິ ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎຕເຣນ ຈິນ຺ເຕຕິ, ກໂຣນ຺ໂຕປິ ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎຕເຣນ ກໂຣຕິ, ‘ກຕໍ ເມ’ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕປິ ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎຕເຣນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ‘ກາຍເວຍ຺ຍາວຏິກກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕປິ, ກໂຣນ຺ໂຕປິ, ‘ກຕໍ ເມ’ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕປິ ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎຕເຣນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ‘ປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕປິ, ທທນ຺ໂຕປິ, ‘ທິນ຺ນໍ ເມ’ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕປິ, ‘ປຕ຺ຕິໍ ວາ ເສສກຸສລໍ ວາ ອນຸໂມທິສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕປິ ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎຕເຣນ ຈິນ຺ເຕຕິ; ອນຸໂມທນ຺ໂຕປິ ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎຕເຣນ ອນຸໂມທຕິ, ‘ອນຸໂມທິຕໍ ເມ’ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕປິ ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎຕເຣນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ‘ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕປິ ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎຕເຣນ ຈິນ຺ເຕຕິ, ເທເສນ຺ໂຕປິ ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎຕເຣນ ເທເສຕິ, ‘ເທສິໂຕ ເມ’ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕປິ ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎຕເຣນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ‘ຘມ຺ມໍ ໂສສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕປິ ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎຕເຣນ ຈິນ຺ເຕຕິ, ສຸຓນ຺ໂຕປິ ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎຕເຣນ ສຸຓາຕິ, ‘ສຸໂຕ ເມ’ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕປິ ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎຕເຣນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ‘ທິຏ຺ຐິໍ ອຸຊຸກໍ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕປິ ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎຕເຣນ ຈິນ຺ເຕຕິ, ອຸຊຸໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປນ ຈຕຸນ຺ນໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ກໂຣຕິ, ‘ທິຏ຺ຐິ ເມ ອຸຊຸກາ ກຕາ’ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ.

ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ຈຕ຺ຕາຣິ ອນນ຺ຕານິ ນາມ ຄຫິຕານິ. ຈຕ຺ຕາຣິ ຫິ ອນນ຺ຕານິ – ອາກາໂສ ອນນ຺ໂຕ, ຈກ຺ກວາຬານິ ອນນ຺ຕານິ, ສຕ຺ຕນິກາໂຍ ອນນ຺ໂຕ, ພຸທ຺ຘຎ຺ຎາຓໍ ອນນ຺ຕໍ. ອາກາສສ຺ສ ຫິ ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ວາ ປຈ຺ຉິມຸຕ຺ຕຣທກ຺ຂິຓາສຸ ວາ ເອຕ຺ຕການິ ວາ ໂຍຊນສຕານິ ເອຕ຺ຕການິ ວາ ໂຍຊນສຫສ຺ສານີຕິ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ນຕ຺ຖິ. ສິເນຣຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ອໂຍກູຏໍ ປຖວິໍ ທ຺ວິຘາ ກຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ຂິຕ຺ຕໍ ຠສ຺ເສເຖວ, ໂນ ປຕິຏ຺ຐໍ ລເຠຖ, ເອວໍ ອາກາສໍ ອນນ຺ຕໍ ນາມ.

ຈກ຺ກວາຬານມ຺ປິ ສເຕຫິ ວາ ສຫສ຺ເສຫິ ວາ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ນຕ຺ຖິ. ສເຈປິ ຫິ ອກນິຏ຺ຐຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ທຬ຺ຫຖາມຘນຸຄ຺ຄຫສ຺ສ ລຫຸເກນ ສເຣນ ຕິຣິຍໍ ຕາລຈ຺ຉາຍໍ ອຕິກ຺ກມນມຕ຺ເຕນ ກາເລນ ຈກ຺ກວາຬສຕສຫສ຺ສໍ ອຕິກ຺ກມນສມຕ຺ເຖນ ຊເວນ ສມນ຺ນາຄຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ‘ຈກ຺ກວາຬປຣິຍນ຺ຕໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມາ’ຕິ ເຕນ ຊເວນ ຘາເວຍ຺ຍຸໍ, ຈກ຺ກວາຬປຣິຍນ຺ຕໍ ອທິສ຺ວາວ ປຣິນິພ຺ພາເຍຍ຺ຍຸໍ, ເອວໍ ຈກ຺ກວາຬານິ ອນນ຺ຕານິ ນາມ.

ເອຕ຺ຕເກສຸ ປນ ຈກ຺ກວາເຬສຸ ອຸທກຏ຺ຐກຖລຏ຺ຐກສຕ຺ຕານໍ ປມາຓໍ ນຕ຺ຖິ. ເອວໍ ສຕ຺ຕນິກາໂຍ ອນນ຺ໂຕ ນາມ. ຕໂຕປິ ພຸທ຺ຘຎາຓໍ ອນນ຺ຕເມວ.

ເອວໍ ອປຣິມາເຓສຸ ຈກ຺ກວາເຬສຸ ອປຣິມາຓານໍ ສຕ຺ຕານໍ ກາມາວຈຣໂສມນສ຺ສສຫຄຕຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕອສງ຺ຂາຣິກກຸສລຈິຕ຺ຕານິ ເອກສ຺ສ ພຫູນິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ພຫູນມ຺ປິ ພຫູນິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕານິ ສພ຺ພານິປິ ກາມາວຈຣຏ຺ເຐນ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຏ຺ເຐນ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ອສງ຺ຂາຣິກຏ຺ເຐນ ເອກຕ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເອກເມວ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕໍ ຕິເຫຕຸກໍ ອສງ຺ຂາຣິກໍ ມຫາຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຖາ ສສງ຺ຂາຣິກໍ ມຫາຈິຕ຺ຕໍ…ເປ… ຕຖາ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ທ຺ວິເຫຕຸກໍ ສສງ຺ຂາຣິກຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເອວໍ ສພ຺ພານິປິ ອປຣິມາເຓສຸ ຈກ຺ກວາເຬສຸ ອປຣິມາຓານໍ ສຕ຺ຕານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານິ ກາມາວຈຣກຸສລຈິຕ຺ຕານິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ມຫາຕຸລາຍ ຕຸລຍມາໂນ ວິຍ, ຕຸມ຺ເພ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມິນມາໂນ ວິຍ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ‘ອຏ຺ເຐເວຕານີ’ຕິ ສຣິກ຺ຂຏ຺ເຐນ ອຏ຺ເຐວ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ.

ປຸນ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ຉພ຺ພິເຘນ ປຸຎ຺ຎາຍູຫນໍ ນາມ ຄຫິຕໍ. ປຸຎ຺ຎຎ຺ຫິ ອຕ຺ຖິ ສຍໍກາຣໍ ອຕ຺ຖິ ປຣໍກາຣໍ, ອຕ຺ຖິ ສາຫຕ຺ຖິກໍ ອຕ຺ຖິ ອາຓຕ຺ຕິກໍ, ອຕ຺ຖິ ສມ຺ປຊານກຕໍ ອຕ຺ຖິ ອສມ຺ປຊານກຕນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ກຕໍ ‘ສຍໍກາຣໍ’ ນາມ. ປຣໍ ກໂຣນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ກຕໍ ‘ປຣໍກາຣໍ’ ນາມ. ສຫຕ຺ເຖນ ກຕໍ ‘ສາຫຕ຺ຖິກໍ’ ນາມ. ອາຓາເປຕ຺ວາ ກາຣິຕໍ ‘ອາຓຕ຺ຕິກໍ’ ນາມ. ກມ຺ມຎ຺ຈ ຜລຎ຺ຈ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ກຕໍ ‘ສມ຺ປຊານກຕໍ’ ນາມ. ກມ຺ມມ຺ປິ ຜລມ຺ປິ ອຊານິຕ຺ວາ ກຕໍ ‘ອສມ຺ປຊານກຕໍ’ ນາມ. ເຕສຸ ສຍໍກາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ອິເມສໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ກຸສລຈິຕ຺ຕານໍ ອຎ຺ຎຕເຣເນວ ກໂຣຕິ. ປຣໍກາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕປິ, ສຫຕ຺ເຖນ ກໂຣນ຺ໂຕປິ, ອາຓາເປຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ອິເມສໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ກຸສລຈິຕ຺ຕານໍ ອຎ຺ຎຕເຣເນວ ກໂຣຕິ. ສມ຺ປຊານກຣຓໍ ປນ ຈຕູຫິ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕຫິ ໂຫຕິ. ອສມ຺ປຊານກຣຓໍ ຈຕູຫິ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕຫິ.

ອປຣາປິ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ຈຕສ຺ໂສ ທກ຺ຂິຓາວິສຸທ຺ຘິໂຍ ຄຫິຕາ – ປຈ຺ຈຍານໍ ຘມ຺ມິກຕາ, ເຈຕນາມຫຕ຺ຕໍ, ວຕ຺ຖຸສມ຺ປຕ຺ຕິ, ຄຸຓາຕິເຣກຕາຕິ. ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ປຈ຺ຈຍາ ‘ຘມ຺ມິກາ’ ນາມ. ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ໂອກປ຺ເປຕ຺ວາ ທທໂຕ ປນ ‘ເຈຕນາມຫຕ຺ຕໍ’ ນາມ ໂຫຕິ. ຂີຓາສວຠາໂວ ‘ວຕ຺ຖຸສມ຺ປຕ຺ຕິ’ ນາມ. ຂີຓາສວສ຺ເສວ ນິໂຣຘາ ວຸຏ຺ຐິຕຠາໂວ ‘ຄຸຓາຕິເຣກຕາ’ ນາມ. ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ທາຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສ ກາມາວຈຣໍ ກຸສລໍ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ ວິປາກໍ ເທຕິ. ປຸຓ຺ຓກເສຏ຺ຐິກາກວລິຍສຸມນມາລາກາຣາທີນໍ (ຘ. ປ. ອຏ຺ຐ. ໒.໒໒໕ ປຸຓ຺ຓທາສີວຕ຺ຖຸ) (ຘ. ປ. ອຏ຺ຐ. ໑.໖໗ ສຸມນມາລາກາຣວຕ຺ຖຸ) ວິຍ.

ສງ຺ເຂປໂຕ ປເນຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ກາມາວຈຣກຸສລຈິຕ຺ຕໍ ‘ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ກຣິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕວິຈິຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ເອກເມວ ໂຫຕິ. ເວທນາວເສນ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕນ຺ຕິ ທຸວິຘໍ ໂຫຕິ. ຎາຓວິຠຕ຺ຕິເທສນາວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ໂຫຕິ. ໂສມນສ຺ສສຫຄຕໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອສງ຺ຂາຣິກໍ ມຫາຈິຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອສງ຺ຂາຣິກໍ ມຫາຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ອສງ຺ຂາຣິກຏ຺ເຐນ ຈ ເອກເມວ ໂຫຕິ. ຕຖາ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ສສງ຺ຂາຣິກໍ, ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອສງ຺ຂາຣິກໍ, ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ສສງ຺ຂາຣິກຎ຺ຈາຕິ. ເອວໍ ຎາຓວິຠຕ຺ຕິເທສນາວເສນ ຈຕຸພ຺ພິເຘ ປເນຕສ຺ມິໍ ອສງ຺ຂາຣສສງ຺ຂາຣວິຠຕ຺ຕິໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ຂາຣິການິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສສງ຺ຂາຣິການີຕິ ອຏ຺ເຐວ ກຸສລຈິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕານິ ຍາຖາວໂຕ ຎຕ຺ວາ ຠຄວາ ສພ຺ພຎ຺ຎູ ຄຓີວໂຣ ມຸນິເສຏ຺ໂຐ ອາຈິກ຺ຂຕິ ເທເສຕິ ປຎ຺ຎເປຕິ ປຏ຺ຐເປຕິ ວິວຣຕິ ວິຠຊຕິ ອຸຕ຺ຕານີກໂຣຕີຕິ.

ອຏ຺ຐສາລິນິຍາ ຘມ຺ມສງ຺ຄຫຏ຺ຐກຖາຍ

ກາມາວຈຣກຸສລນິທ຺ເທໂສ ສມຕ຺ໂຕ.

ຣູປາວຈຣກຸສລວຓ຺ຓນາ

ຈຕຸກ຺ກນໂຍ ປຐມຊ຺ຌານໍ

໑໖໐. ອິທານິ ຣູປາວຈຣກຸສລໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ຣູປູປປຕ຺ຕິຍາ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕີຕິ ຣູປໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຣູປຠໂວ. ອຸປປຕ຺ຕີຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ຊາຕິ ສຎ຺ຊາຕິ. ມຄ຺ໂຄຕິ ອຸປາໂຍ. ວຈນຕ຺ໂຖ ປເນຕ຺ຖ – ຕໍ ອຸປປຕ຺ຕິໍ ມຄ຺ຄຕິ ຄເວສຕິ ຊເນຕິ ນິປ຺ຜາເທຕີຕິ ມຄ຺ໂຄ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ເຍນ ມຄ຺ເຄນ ຣູປຠເວ ອຸປປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ຊາຕິ ສຎ຺ຊາຕິ, ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕີຕິ. ກິໍ ປເນເຕນ ນິຍມໂຕ ຣູປຠເວ ອຸປປຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ? ນ ໂຫຕິ. ‘‘ສມາຘິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາເວຖ, ສມາຫິໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໕; ໔.໙໙; ໕.໑໐໗໑; ເນຕ຺ຕິ. ໔໐; ມິ. ປ. ໒.໑.໑໕) ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕນ ຫິ ນິພ຺ເພຘຠາຄິເຍນ ຣູປຠວາຕິກ຺ກໂມປິ ໂຫຕິ. ຣູປູປປຕ຺ຕິຍາ ປນ ອິໂຕ ອຎ຺ໂຎ ມຄ຺ໂຄ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ຣູປູປປຕ຺ຕິຍາ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕີ’ຕິ. ອຕ຺ຖໂຕ ຈາຍໍ ມຄ຺ໂຄ ນາມ ເຈຕນາປິ ໂຫຕິ, ເຈຕນາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາປິ, ຕທຸຠຍມ຺ປິ. ‘‘ນິຣຍຎ຺ຈາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ປຊານາມິ ນິຣຍຄາມິຎ຺ຈ ມຄ຺ຄ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໕໓) ຫິ ເອຕ຺ຖ ເຈຕນາ ມຄ຺ໂຄ ນາມ.

‘‘ສທ຺ຘາ ຫິຣິຍໍ ກຸສລຎ຺ຈ ທານໍ, ຘມ຺ມາ ເອເຕ ສປ຺ປຸຣິສານຸຍາຕາ;

ເອຕຎ຺ຫິ ມຄ຺ຄໍ ທິວິຍໍ ວທນ຺ຕິ, ເອເຕນ ຫິ ຄຈ຺ຉຕິ ເທວໂລກ’’ນ຺ຕິ. (ອ. ນິ. ໘.໓໒);

ເອຕ຺ຖ ເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາ ມຄ຺ໂຄ ນາມ. ‘‘ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຄ຺ໂຄ, ອຍໍ ປຏິປທາ’’ຕິ ສງ຺ຂາຣຸປປຕ຺ຕິສຸຕ຺ຕາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໑໖໑ ອາທໂຍ) ເຈຕນາປິ ເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາປິ ມຄ຺ໂຄ ນາມ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ‘ຌານ’ນ຺ຕິ ວຈນໂຕ ເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ອຘິປ຺ເປຕາ. ຍສ຺ມາ ປນ ຌານເຈຕນາ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອາກຑ຺ຒຕິ, ຕສ຺ມາ ເຈຕນາປິ ເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາປິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິເຍວ.

ຠາເວຕີຕິ ຊເນຕິ ອຸປ຺ປາເທຕິ ວຑ຺ເຒຕິ. ອຍໍ ຕາວ ອິຘ ຠາວນາຍ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປນ ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ສມ຺ຠາວນາ ປຣິຠາວນາ ວິຠາວນາຕິ ເອວໍ ອຎ຺ຎຖາປິ ອຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອິຘຸທາຍິ ມມ ສາວກາ ອຘິສີເລ ສມ຺ຠາເວນ຺ຕິ – ສີລວາ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ, ປຣເມນ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໒໔໓) ອຍໍ ສມ຺ຠາວນາ ນາມ; ໂອກປ຺ປນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສີລປຣິຠາວິໂຕ ສມາຘິ ມຫປ຺ຜໂລ ໂຫຕິ ມຫານິສໍໂສ, ສມາຘິປຣິຠາວິຕາ ປຎ຺ຎາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສາ, ປຎ຺ຎາປຣິຠາວິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ມເທວ ອາສເວຫິ ວິມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໑໘໖) ອຍໍ ປຣິຠາວນາ ນາມ; ວາສນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອິງ຺ຆ ຣູປໍ ວິຠາເວຫິ, ເວທນໍ… ສຎ຺ຎໍ… ສງ຺ຂາເຣ… ວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຠາເວຫີ’’ຕິ ອຍໍ ວິຠາວນາ ນາມ; ອນ຺ຕຣຘາປນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອຸທາຍິ, ອກ຺ຂາຕາ ມຍາ ສາວການໍ ປຏິປທາ, ຍຖາປຏິປນ຺ນາ ເມ ສາວກາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ຠາເວນ຺ຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໒໔໗), ອຍໍ ປນ ອຸປ຺ປາທນວຑ຺ຒນຏ຺ເຐນ ຠາວນາ ນາມ. ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ຐາເນ ອຍເມວ ອຘິປ຺ເປຕາ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘ຠາເວຕີຕິ ຊເນຕິ ອຸປ຺ປາເທຕິ ວຑ຺ເຒຕີ’ຕິ.

ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ, ຍຖາ ກາມາວຈຣກຸສລນິທ຺ເທເສ ຘມ຺ມປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ເທສນາ ກຕາ ຕຖາ ອກຕ຺ວາ, ປຸຄ຺ຄລປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ກຕາຕິ? ປຏິປທາຍ ສາເຘຕພ຺ພໂຕ. ອິທຎ຺ຫິ ຈຕູສຸ ປຏິປທາສຸ ອຎ຺ຎຕຣາຍ ສາເຘຕພ຺ພໍ; ນ ກາມາວຈຣໍ ວິຍ ວິນາ ປຏິປທາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ປຏິປທາ ຈ ນາເມສາ ປຏິປນ຺ນເກ ສຕິ ໂຫຕີຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸຄ຺ຄລປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ເທສນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘ຣູປູປປຕ຺ຕິຍາ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕີ’ຕິ ອາຫ.

ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫີຕິ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈິຕ຺ວາ, ວິນາ ຫຸຕ຺ວາ, ອປກ຺ກມິຕ຺ວາ. ໂຍ ປນາຍເມຕ຺ຖ ‘ເອວ’-ກາໂຣ ໂສ ນິຍມຕ຺ໂຖຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍສ຺ມາ ຈ ນິຍມຕ຺ໂຖ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ມິໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຓສມເຍ ອວິຊ຺ຊມານານມ຺ປິ ກາມານໍ ຕສ຺ສ ປຐມຊ຺ຌານສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂຠາວໍ, ກາມປຣິຈ຺ຈາເຄເນວ ຈສ຺ສ ອຘິຄມໍ ທີເປຕິ. ກຖໍ? ‘ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫີ’ຕິ ເອວຎ຺ຫິ ນິຍເມ ກຣິຍມາເນ ອິທໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ – ນູນິມສ຺ສ ກາມາ ປຏິປກ຺ຂຠູຕາ ເຍສຸ ສຕິ ອິທໍ ນ ປວຕ຺ຕຕິ, ອນ຺ຘກາເຣ ສຕິ ປທີໂປຠາໂສ ວິຍ? ເຕສໍ ປຣິຈ຺ຈາເຄເນວ ຈສ຺ສ ອຘິຄໂມ ໂຫຕິ ໂອຣິມຕີຣປຣິຈ຺ຈາເຄນ ປາຣິມຕີຣສ຺ເສວ. ຕສ຺ມາ ນິຍມໍ ກໂຣຕີຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສິຍາ – ‘ກສ຺ມາ ປເນສ ປຸພ຺ພປເທເຍວ ວຸຕ຺ໂຕ, ນ ອຸຕ຺ຕຣປເທ? ກິໍ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ອວິວິຈ຺ຈາປິ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍາ’ຕິ? ນ ໂຂ ປເນຕໍ ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຕໍນິສ຺ສຣຓໂຕ ຫິ ປຸພ຺ພປເທ ເອສ ວຸຕ຺ໂຕ. ກາມຘາຕຸສມຕິກ຺ກມນໂຕ ຫິ ກາມຣາຄປຏິປກ຺ຂໂຕ ຈ ອິທໍ ຌານໍ ກາມານເມວ ນິສ຺ສຣຓໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ກາມານເມຕໍ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍທິທໍ ເນກ຺ຂມ຺ມ’’ນ຺ຕິ (ອິຕິວຸ. ໗໒; ທີ. ນິ. ໓.໓໕໓). ອຸຕ຺ຕຣປເທປິ ປນ, ຍຖາ ‘‘ອິເຘວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມໂຓ, ອິຘ ທຸຕິໂຍ ສມໂຓ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໓໙; ອ. ນິ. ໔.໒໔໑) ເອຕ຺ຖ ‘ເອວ’-ກາໂຣ ອາເນຕ຺ວາ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ອິໂຕ ອຎ຺ເຎຫິປິ ນີວຣຓສງ຺ຂາເຕຫິ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ອວິວິຈ຺ຈ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ‘ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ເຈວ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫີ’ຕິ ເອວໍ ປທທ຺ວເຍປິ ເອສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ປທທ຺ວເຍປິ ຈ ກິຎ຺ຈາປິ ວິວິຈ຺ຈາຕິ ອິມິນາ ສາຘາຣຓວຈເນນ ຕທງ຺ຄວິເວກາທໂຍ ກາຍວິເວກາທໂຍ ຈ ສພ຺ເພປິ ວິເວກາ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕຖາປິ ກາຍວິເວໂກ ຈິຕ຺ຕວິເວໂກ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວິເວໂກຕິ ຕໂຍ ເອວ ອິຘ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ກາເມຫີຕິ ອິມິນາ ປນ ປເທນ ເຍ ຈ ນິທ຺ເທເສ ‘‘ກຕເມ ວຕ຺ຖຸກາມາ? ມນາປິຍາ ຣູປາ’’ຕິອາທິນາ (ມຫານິ. ໑) ນເຍນ ວຕ຺ຖຸກາມາ ວຸຕ຺ຕາ, ເຍ ຈ ຕຕ຺ເຖວ ວິຠງ຺ເຄ ຈ ‘‘ຉນ຺ໂທ ກາໂມ, ຣາໂຄ ກາໂມ, ຉນ຺ທຣາໂຄ ກາໂມ; ສງ຺ກປ຺ໂປ ກາໂມ, ຣາໂຄ ກາໂມ, ສງ຺ກປ຺ປຣາໂຄ ກາໂມ; ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ກາມາ’’ຕິ (ມຫານິ. ໑; ວິຠ. ໕໖໔) ເອວໍ ກິເລສກາມາ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕ ສພ຺ເພປິ ສງ຺ຄຫິຕາອິຈ຺ເຈວ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫີຕິ ວຕ຺ຖຸກາເມຫິປິ ວິວິຈ຺ເຈວາຕິ ອຕ຺ໂຖ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ເຕນ ກາຍວິເວໂກ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ.

ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫີຕິ ກິເລສກາເມຫິ ສພ຺ພາກຸສເລຫິ ວາ ວິວິຈ຺ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ເຕນ ຈິຕ຺ຕວິເວໂກ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ປຸຣິເມນ ເຈຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸກາເມຫິ ວິເວກວຈນໂຕ ເອວ ກາມສຸຂປຣິຈ຺ຈາໂຄ, ທຸຕິເຍນ ກິເລສກາເມຫິ ວິເວກວຈນໂຕ ເນກ຺ຂມ຺ມສຸຂປຣິຄ຺ຄໂຫ ວິຠາວິໂຕ ໂຫຕິ. ເອວໍ ວຕ຺ຖຸກາມກິເລສກາມວິເວກວຈນໂຕເຍວ ຈ ເອເຕສໍ ປຐເມນ ສໍກິເລສວຕ຺ຖຸປ຺ປຫານໍ, ທຸຕິເຍນ ສໍກິເລສປ຺ປຫານໍ; ປຐເມນ ໂລລຠາວສ຺ສ ເຫຕຸປຣິຈ຺ຈາໂຄ, ທຸຕິເຍນ ພາລຠາວສ຺ສ; ປຐເມນ ຈ ປໂຍຄສຸທ຺ຘິ, ທຸຕິເຍນ ອາສຍໂປສນໍ ວິຠາວິຕໍ ໂຫຕີຕິ ຎາຕພ຺ພໍ. ເອສ ຕາວ ນໂຍ ‘ກາເມຫີ’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕກາເມສຸ ວຕ຺ຖຸກາມປກ຺ເຂ.

ກິເລສກາມປກ຺ເຂ ປນ ‘ຉນ຺ໂທຕິ ຈ ຣາໂຄ’ຕິ ຈ ເອວມາທີຫິ ອເນກເຠໂທ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທເຍວ ກາໂມຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ໂສ ຈ ອກຸສລປຣິຍາປນ຺ໂນປິ ສມາໂນ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ກາໂມ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວິຠງ຺ເຄ (ວິຠ. ໕໖໔) ຌານປຏິປກ຺ຂໂຕ ວິສຸໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ກິເລສກາມຕ຺ຕາ ວາ ປຸຣິມປເທ ວຸຕ຺ໂຕ, ອກຸສລປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ທຸຕິຍປເທ. ອເນກເຠທໂຕ ຈສ຺ສ ‘ກາມໂຕ’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘ກາເມຫີ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ຈ ຘມ຺ມານໍ ອກຸສລຠາເວ ວິຊ຺ຊມາເນ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕເມ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ? ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວິຠງ຺ເຄ ອຸປຣິຌານງ຺ຄປຈ຺ຈນີກປຏິປກ຺ຂຠາວທສ຺ສນໂຕ ນີວຣຓາເນວ ວຸຕ຺ຕານິ. ນີວຣຓານິ ຫິ ຌານງ຺ຄປຈ຺ຈນີການິ. ເຕສໍ ຌານງ຺ຄາເນວ ປຏິປກ຺ຂານິ, ວິທ຺ຘໍສການິ, ວິຆາຕການີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຖາ ຫິ ‘‘ສມາຘິ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ປຏິປກ຺ໂຂ, ປີຕິ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ, ວິຕກ຺ໂກ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ, ສຸຂໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ, ວິຈາໂຣ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍາ’’ຕິ ເປຏເກ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເອວເມຕ຺ຖ ‘ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫີ’ຕິ ອິມິນາ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວິເວໂກ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ‘ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫີ’ຕິ ອິມິນາ ປຎ຺ຈນ຺ນມ຺ປິ ນີວຣຓານໍ. ອຄ຺ຄຫິຕຄ຺ຄຫເຓນ ປນ ປຐເມນ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ, ທຸຕິເຍນ ເສສນີວຣຓານໍ; ຕຖາ ປຐເມນ ຕີສຸ ອກຸສລມູເລສຸ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓເຠທວິສຍສ຺ສ ໂລຠສ຺ສ, ທຸຕິເຍນ ອາຆາຕວຕ຺ຖຸເຠທາທິວິສຍານໍ ໂທສໂມຫານໍ. ໂອຆາທີສຸ ວາ ຘມ຺ເມສຸ ປຐເມນ ກາໂມຆກາມໂຍຄກາມາສວກາມຸປາທານອຠິຊ຺ຌາກາຍຄນ຺ຖກາມຣາຄສໍໂຍຊນານໍ, ທຸຕິເຍນ ອວເສສໂອຆໂຍຄາສວອຸປາທານຄນ຺ຖສໍໂຍຊນານໍ. ປຐເມນ ຈ ຕຓ຺ຫາຍ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການຎ຺ຈ, ທຸຕິເຍນ ອວິຊ຺ຊາຍ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການຎ຺ຈ. ອປິຈ ປຐເມນ ໂລຠສມ຺ປຍຸຕ຺ຕອຏ຺ຐຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທານໍ, ທຸຕິເຍນ ເສສານໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອກຸສລຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທານໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວິເວໂກ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຍໍ ຕາວ ‘ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫີ’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ຖປ຺ປກາສນາ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ປຫານງ຺ຄໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ສມ຺ປໂຍຄງ຺ຄໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓາທິວິຠາເຄນ ອປ຺ປນາສມ຺ປໂຍຄໂຕ ຣູປາວຈຣຠາວປ຺ປຕ຺ເຕນ ວິຕກ຺ເກນ ເຈວ ວິຈາເຣນ ຈ ສຫ ວຕ຺ຕຕິ. ຣຸກ຺ໂຂ ວິຍ ປຸປ຺ເຜນ ຈ ຜເລນ ຈາຕິ ອິທໍ ຌານໍ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວິຠງ຺ເຄ ປນ ‘‘ອິມິນາ ຈ ວິຕກ຺ເກນ ອິມິນາ ຈ ວິຈາເຣນ ອຸເປໂຕ ໂຫຕິ ສມຸເປໂຕ’’ຕິອາທິນາ (ວິຠ. ໕໖໕) ນເຍນ ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐານາ ເທສນາ ກຕາ. ອຕ຺ໂຖ ປນ ຕຕ຺ຣປິ ເອວເມວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ວິເວກຊນ຺ຕິ – ເອຕ຺ຖ ວິວິຕ຺ຕິ ວິເວໂກ. ນີວຣຓວິຄໂມຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິວິຕ຺ໂຕຕິ ວາ ວິເວໂກ, ນີວຣຓວິວິຕ຺ໂຕ ຌານສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມຣາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາ ວິເວກາ, ຕສ຺ມິໍ ວາ ວິເວເກ, ຊາຕນ຺ຕິ ວິເວກຊໍ. ປີຕິສຸຂນ຺ຕິ – ເອຕ຺ຖ ປີຕິສຸຂານິ ເຫຏ຺ຐາ ປກາສິຕາເນວ. ເຕສຸ ປນ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາຍ ປຎ຺ຈວິຘາຍ ປີຕິຍາ ຍາ ອປ຺ປນາສມາຘິສ຺ສ ມູລໍ ຫຸຕ຺ວາ ວຑ຺ຒມານາ ສມາຘິສມ຺ປໂຍຄໍ ຄຕາ ຜຣຓາປີຕິ – ອຍໍ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ອຘິປ຺ເປຕາ ປີຕີຕິ. ອຍຎ຺ຈ ປີຕິ ອິທຎ຺ຈ ສຸຂໍ ອສ຺ສ ຌານສ຺ສ, ອສ຺ມິໍ ວາ ຌາເນ ອຕ຺ຖີຕິ ອິທໍ ຌານໍ ປີຕິສຸຂນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຖ ວາ ປີຕິ ຈ ສຸຂຎ຺ຈ ປີຕິສຸຂໍ, ຘມ຺ມວິນຍາທໂຍ ວິຍ. ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂມສ຺ສ ຌານສ຺ສ, ອສ຺ມິໍ ວາ ຌາເນ, ອຕ຺ຖີຕິ ເອວມ຺ປິ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ. ຍເຖວ ຫິ ຌານໍ ເອວໍ ປີຕິສຸຂມ຺ເປຕ຺ຖ ວິເວກຊເມວ ໂຫຕິ. ຕຎ຺ຈສ຺ສ ອຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ເອກປເທເນວ ‘ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂ’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ວິຠງ຺ເຄ ປນ ‘‘ອິທໍ ສຸຂໍ ອິມາຍ ປີຕິຍາ ສຫຄຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕ຺ໂຖ ປນ ຕຕ຺ຖາປິ ເອວເມວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ປຐມໍ ຌານນ຺ຕິ – ເອຕ຺ຖ ຄຓນານຸປຸພ຺ພຕາ ປຐມໍ. ປຐມໍ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ປຐມໍ. ປຐມໍ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິປິ ປຐມໍ. ອິທໍ ປນ ນ ເອກນ຺ຕລກ຺ຂຓໍ. ຈິຓ຺ຓວສີຠາໂວ ຫິ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິລາຠີ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປນ຺ໂຕປິ ສມາປຊ຺ຊິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ມຕ຺ຖກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອາທິໍ ປາເປນ຺ໂຕປິ ສມາປຊ຺ຊິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ໂອກ຺ກມນ຺ໂຕປິ ສກ຺ໂກຕິ. ເອວໍ ປຸພ຺ພຸປ຺ປຕ຺ຕິຍຏ຺ເຐນ ປນ ປຐມໍ ນາມ ໂຫຕິ.

ຌານນ຺ຕິ ທຸວິຘໍ ຌານໍ – ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌານໍ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ປຖວິກສິຓາທິອາຣມ຺ມຓໍ ອຸປນິຊ຺ຌາຍນ຺ຕີຕິ ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌານນ຺ຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຕາ. ວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄຜລານິ ປນ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານໍ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ວິປສ຺ສນາ ອນິຈ຺ຈາທິລກ຺ຂຓສ຺ສ ອຸປນິຊ຺ຌານໂຕ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານໍ. ວິປສ຺ສນາຍ ກຕກິຈ຺ຈສ຺ສ ມຄ຺ເຄນ ອິຊ຺ຌນໂຕ ມຄ຺ໂຄ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານໍ. ຜລໍ ປນ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ ຕຖລກ຺ຂຓໍ ອຸປນິຊ຺ຌາຍຕີຕິ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານໍ ນາມ. ເຕສຸ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌານໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຕສ຺ມາ ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌານໂຕ ປຈ຺ຈນີກຊ຺ຌາປນໂຕ ວາ ຌານນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊາຕິ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ, ປາປຸຓິຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຸປສມ຺ປາທຍິຕ຺ວາ ວາ ນິປ຺ຜາເທຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ວິຠງ຺ເຄ ປນ ‘‘ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊາຕິ ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ລາໂຠ ປຏິລາໂຠ ປຕ຺ຕິ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ຜຸສນາ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາ ອຸປສມ຺ປທາ’’ຕິ (ວິຠ. ໕໗໐) ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສາປິ ເອວເມວຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ວິຫຣຕີຕິ ຕທນຸຣູເປນ ອິຣິຍາປຖວິຫາເຣນ ອິຕິວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣຊ຺ຌານສມງ຺ຄີ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ອິຣິຍນໍ ວຸຕ຺ຕິໍ ປາລນໍ ຍປນໍ ຍາປນໍ ຈາຣໍ ວິຫາຣໍ ອຠິນິປ຺ຜາເທຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ວິຠງ຺ເຄ – ‘‘ວິຫຣຕີຕິ ອິຣິຍຕິ ວຕ຺ຕຕິ ປາເລຕິ ຍເປຕິ ຍາເປຕິ ຈຣຕິ ວິຫຣຕິ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ວິຫຣຕີ’’ຕິ (ວິຠ. ໕໑໒, ໕໗໑).

ປຖວິກສິຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຖວິມຓ຺ຑລມ຺ປິ ສກລຏ຺ເຐນ ປຖວິກສິຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ປຏິລທ຺ຘໍ ນິມິຕ຺ຕມ຺ປິ. ປຖວິກສິຓນິມິຕ຺ເຕ ປຏິລທ຺ຘຊ຺ຌານມ຺ປິ. ຕຕ຺ຖ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ຌານໍ ປຖວີກສິຓນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປຖວິກສິຓສງ຺ຂາຕໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີຕິ ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ປຖວິກສິເຓ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຈຕຸກ຺ກປຎ຺ຈກຊ຺ຌານານິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຌານປທຏ຺ຐານໍ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕຸກາເມນ ກຸລປຸຕ຺ເຕນ ກິໍ ກຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ? ອາທິໂຕ ຕາວ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣອາຊີວປາຣິສຸທ຺ຘິປຈ຺ຈຍສນ຺ນິສ຺ສິຕສງ຺ຂາຕານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສີລານິ ວິໂສເຘຕ຺ວາ ສຸປຣິສຸທ຺ເຘ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐິເຕນ, ຍ຺ວາສ຺ສ ອາວາສາທີສຸ ທສສຸ ປລິໂພເຘສຸ ປລິໂພໂຘ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານທາຍກໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປາຬິຍາ ອາຄເຕສຸ ອຏ຺ຐຕິໍສາຍ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນສຸ ອຕ຺ຕໂນ ຈຣິຍານຸກູລໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອຸປປຣິກ຺ຂນ຺ເຕນ ສຈສ຺ສ ອິທໍ ປຖວິກສິຓໍ ອນຸກູລໍ ໂຫຕິ, ອິທເມວ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຌານຠາວນາຍ ອນນຸຣູປໍ ວິຫາຣໍ ປຫາຍ ອນຸຣູເປ ວິຫາເຣ ວິຫຣນ຺ເຕນ ຂຸທ຺ທກປລິໂພຘຸປຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ກສິຓປຣິກມ຺ມນິມິຕ຺ຕານຸຣກ຺ຂຓສຕ຺ຕອສປ຺ປາຍປຣິວຊ຺ຊນສຕ຺ຕສປ຺ປາຍເສວນທສວິຘອປ຺ປນາໂກສລ຺ລປ຺ປເຠທໍ ສພ຺ພໍ ຠາວນາວິຘານໍ ອປຣິຫາເປນ຺ເຕນ ຌານາຘິຄມຕ຺ຖາຍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໕໑ ອາທໂຍ) ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍຖາ ເຈຕ຺ຖ ເອວໍ ອິໂຕ ປເຣສຸປິ. ສພ຺ພກມ຺ມຏ຺ຐານານຎ຺ຫິ ຠາວນາວິຘານໍ ສພ຺ພໍ ອຏ຺ຐກຖານເຍນ ຄເຫຕ຺ວາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວິຕ຺ຖາຣິຕໍ. ກິໍ ເຕນ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຸນ ວຸຕ຺ເຕນາຕິ ນ ນໍ ປຸນ ວິຕ຺ຖາຣຍາມ. ປາຬິຍາ ປນ ເຫຏ຺ຐາ ອນາຄຕໍ ອຕ຺ຖໍ ອປຣິຫາເປນ຺ຕາ ນິຣນ຺ຕຣໍ ອນຸປທວຓ຺ຓນເມວ ກຣິສ຺ສາມ.

ຕສ຺ມິໍ ສມເຍຕິ ຕສ຺ມິໍ ປຐມຊ຺ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຓສມເຍ. ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ…ເປ… ອວິກ຺ເຂໂປ ໂຫຕີຕິ ອິເມ ກາມາວຈຣປຐມກຸສລຈິຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາຍ ປທປຏິປາຏິຍາ ຉປຓ຺ຓາສ ຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕິ. ເກວລຎ຺ຫິ ເຕ ກາມາວຈຣາ, ອິເມ ຠູມນ຺ຕຣວເສນ ມຫຄ຺ຄຕາ ຣູປາວຈຣາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ວິເສໂສ. ເສສໍ ຕາທິສເມວ. ເຍວາປນກາ ປເນຕ຺ຖ ຉນ຺ທາທໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣວ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ໂກຏ຺ຐາສວາຣສຸຎ຺ຎຕວາຣາ ປາກຕິກາ ເອວາຕິ.

ປຐມໍ.

ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ

໑໖໑-໑໖໒. ທຸຕິຍຊ຺ຌານນິທ຺ເທເສ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາຕິ ວິຕກ຺ກສ຺ສ ຈ ວິຈາຣສ຺ສ ຈາຕິ ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວູປສມາ, ສມຕິກ຺ກມາ; ທຸຕິຍຊ຺ຌານກ຺ຂເຓ ອປາຕຸຠາວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ທຸຕິຍຊ຺ຌາເນ ສພ຺ເພປິ ປຐມຊ຺ຌານຘມ຺ມາ ນ ສນ຺ຕິ, ອຎ຺ເຎເຍວ ຫິ ປຐມຊ຺ຌາເນ ຜສ຺ສາທໂຍ ອຎ຺ເຎ ອິຘ, ໂອຬາຣິກສ຺ສ ປນ ໂອຬາຣິກສ຺ສ ອງ຺ຄສ຺ສ ສມຕິກ຺ກມາ ປຐມຊ຺ຌານໂຕ ປເຣສໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານາທີນໍ ອຘິຄໂມ ໂຫຕີຕິ ທີປນຕ຺ຖໍ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິຘ – ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ວິຠງ຺ເຄ ປນ ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໕໗໓) ເອຕ຺ຕກເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕນິ ຊາຕໍ, ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ.

ສມ຺ປສາທນນ຺ຕິ ສມ຺ປສາທນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສທ຺ຘາ. ສມ຺ປສາທນໂຍຄໂຕ ຌານມ຺ປິ ສມ຺ປສາທນໍ, ນີລວຓ຺ຓໂຍຄໂຕ ນີລວຕ຺ຖໍ ວິຍ. ຍສ຺ມາ ວາ ຕໍ ຌານໍ ສມ຺ປສາທນສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ວິຕກ຺ກວິຈາຣກ຺ໂຂຠວູປສມເນນ ຈ ເຈໂຕ ສມ຺ປສາທຍຕິ, ຕສ຺ມາປິ ສມ຺ປສາທນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ອຕ຺ຖວິກປ຺ເປ ‘ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສ’ຕິ ເອວໍ ປທສມ຺ພນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປຸຣິມສ຺ມິໍ ປນ ອຕ຺ຖວິກປ຺ເປ ‘ເຈຕໂສ’ຕິ ເອຕໍ ເອໂກທິຠາເວນ ສທ຺ຘິໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ – ເອໂກ ອຸເທຕີຕິ ເອໂກທິ, ວິຕກ຺ກວິຈາເຣຫິ ອນຊ຺ຌາຣຸຬ຺ຫຕ຺ຕາ ອຄ຺ໂຄ ເສຏ຺ໂຐ ຫຸຕ຺ວາ ອຸເທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສຏ຺ໂຐປິ ຫິ ໂລເກ ເອໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣວິຣຫໂຕ ວາ ເອໂກ ອສຫາໂຍ ຫຸຕ຺ວາຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຖ ວາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ອຸທາຍຕີຕິ ອຸທິ. ອຸຏ຺ຐາເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ເອໂກ ຈ ໂສ ອຸທິ ຈາຕິ ເອໂກທິ. ສມາຘິສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອິຕິ ອິມໍ ເອໂກທິໍ ຠາເວຕິ ວຑ຺ເຒຕີຕິ ອິທໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ ເອໂກທິຠາວໍ. ໂສ ປນາຍໍ ເອໂກທິ ຍສ຺ມາ ເຈຕໂສ, ນ ສຕ຺ຕສ຺ສ, ນ ຊີວສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ‘ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘ນນຸ ຈາຍໍ ສທ຺ຘາ ປຐມຊ຺ຌາເນປິ ອຕ຺ຖິ, ອຍຎ຺ຈ ເອໂກທິນາມໂກ ສມາຘິ, ອຖ ກສ຺ມາ ອິທເມວ ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວຎ຺ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ‘ອທຸຎ຺ຫິ ປຐມຊ຺ຌານໍ ວິຕກ຺ກວິຈາຣກ຺ໂຂເຠນ ວີຈິຕຣງ຺ຄສມາກຸລມິວ ຊລໍ ນ ສຸປ຺ປສນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ສຕິຍາປິ ສທ຺ຘາຍ ສມ຺ປສາທນ’ນ຺ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ສຸປ຺ປສນ຺ນຕ຺ຕາ ເອວ ເຈຕ຺ຖ ສມາຘິປິ ນ ສຸຏ຺ຐຸ ປາກໂຏ. ຕສ຺ມາ ເອໂກທິຠາວນ຺ຕິປິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຌາເນ ວິຕກ຺ກວິຈາຣປລິໂພຘາຠາເວນ ລທ຺ໂຘກາສາ ພລວຕີ ສທ຺ຘາ, ພລວສທ຺ຘາສຫາຍປຏິລາເຠເນວ ສມາຘິປິ ປາກໂຏ. ຕສ຺ມາ ອິທເມວ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວິຠງ຺ເຄ ປນ ‘‘ສມ຺ປສາທນນ຺ຕິ ຍາ ສທ຺ຘາ ສທ຺ທຫນາ ໂອກປ຺ປນາ ອຠິປ຺ປສາໂທ; ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວນ຺ຕິ ຍາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຐິຕິ…ເປ… ສມ຺ມາສມາຘີ’’ຕິ (ວິຠ. ໕໗໔-໕໗໕) ເອຕ຺ຕກເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕນ ປເນເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອຍໍ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ຍຖາ ນ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ສໍສນ຺ທຕິ ເຈວ ສເມຕິ ຈ, ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣນ຺ຕິ ຠາວນາຍ ປຫີນຕ຺ຕາ ເອຕສ຺ມິໍ ເອຕສ຺ສ ວາ ວິຕກ຺ໂກ ນຕ຺ຖີຕິ ອວິຕກ຺ກໍ. ອິມິນາວ ນເຍນ ອວິຈາຣໍ. ວິຠງ຺ເຄປິ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອິຕິ ອຍຎ຺ຈ ວິຕກ຺ໂກ ອຍຎ຺ຈ ວິຈາໂຣ ສນ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ ສມິຕາ ວູປສນ຺ຕາ ອຕ຺ຖງ຺ຄຕາ ອພ຺ຠຕ຺ຖງ຺ຄຕາ ອປ຺ປິຕາ ພ຺ຍປ຺ປິຕາ ໂສສິຕາ ວິໂສສິຕາ ພ຺ຍນ຺ຕີກຕາ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣ’’ນ຺ຕິ.

ເອຕ຺ຖາຫ – ນນຸ ຈ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາຕິ ອິມິນາປິ ອຍມຕ຺ໂຖ ສິທ຺ໂຘ? ອຖ ກສ຺ມາ ປຸນ ‘ວຸຕ຺ຕໍ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣ’ນ຺ຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ເອວເມຕໍ, ສິທ຺ໂຘວາຍມຕ຺ໂຖ, ນ ປເນຕໍ ຕທຕ຺ຖທີປກໍ. ນນຸ ອໂວຈຸມ຺ຫ – ‘ໂອຬາຣິກສ຺ສ ປນ ໂອຬາຣິກສ຺ສ ອງ຺ຄສ຺ສ ສມຕິກ຺ກມາ ປຐມຊ຺ຌານໂຕ ປເຣສໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານາທີນໍ ສມຘິຄໂມ ໂຫຕີຕິ ທີປນຕ຺ຖໍ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ.

ອປິຈ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອິທໍ ສມ຺ປສາທນໍ, ນ ກິເລສກາລຸສິຍສ຺ສ; ວິຕກ຺ກວິຈາຣານຎ຺ຈ ວູປສມາ ເອໂກທິຠາວໍ, ນ ອຸປຈາຣຊ຺ຌານມິວ ນີວຣຓປ຺ປຫານາ; ນ ປຐມຊ຺ຌານມິວ ຈ ອງ຺ຄປາຕຸຠາວາຕິ ເອວໍ ສມ຺ປສາທນເອໂກທິຠາວານໍ ເຫຕຸປຣິທີປກມິທໍ ວຈນໍ. ຕຖາ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອິທໍ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ, ນ ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານານິ ວິຍ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ວິຍ ຈ, ອຠາວາຕິ ເອວໍ ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣຠາວສ຺ສ ເຫຕຸປຣິທີປກຎ຺ຈ, ນ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາຠາວມຕ຺ຕປຣິທີປກໍ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣາຠາວມຕ຺ຕປຣິທີປກເມວ ປນ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣນ຺ຕິ ອິທໍ ວຈນໍ, ຕສ຺ມາ ປຸຣິມໍ ວຕ຺ວາປິ ປຸນ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວາຕິ.

ສມາຘິຊນ຺ຕິ ປຐມຊ຺ຌານສມາຘິໂຕ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສມາຘິໂຕ ວາ ຊາຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ປຐມມ຺ປິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສມາຘິໂຕ ຊາຕໍ, ອຖ ໂຂ ອຍເມວ ສມາຘິ ‘ສມາຘີ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອຣຫຕິ, ວິຕກ຺ກວິຈາຣກ຺ໂຂຠວິຣເຫນ ອຕິວິຍ ອຈລຕ຺ຕາ ສຸປ຺ປສນ຺ນຕ຺ຕາ ຈ. ຕສ຺ມາ ອິມສ຺ສ ວຓ຺ຓຠຓນຕ຺ຖໍ ອິທເມວ ສມາຘິຊນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປີຕິສຸຂນ຺ຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ທຸຕິຍນ຺ຕິ ຄຓນານຸປຸພ຺ພຕາ ທຸຕິຍໍ. ອິທໍ ທຸຕິຍໍ ສມາປຊ຺ຊຕີຕິປິ ທຸຕິຍໍ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຜສ຺ໂສ ໂຫຕີຕິອາທີສຸ ຌານປຎ຺ຈເກ ວິຕກ຺ກວິຈາຣປທານິ ມຄ຺ຄປຎ຺ຈເກ ຈ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປປທໍ ປຣິຫີນໍ. ເຕສໍ ວເສນ ສວິຠຕ຺ຕິກາວິຠຕ຺ຕິກປທວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂກຏ຺ຐາສວາເຣປິ ຕິວງ຺ຄິກໍ ຌານໍ ໂຫຕິ, ຈຕຸຣງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ໂຫຕີຕິ ອາຄຕໍ. ເສສໍ ປຐມຊ຺ຌານສທິສເມວາຕິ.

ທຸຕິຍໍ.

ຕຕິຍຊ຺ຌານໍ

໑໖໓. ຕຕິຍຊ຺ຌານນິທ຺ເທເສ ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາຕິ ວິຣາໂຄ ນາມ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາຍ ປີຕິຍາ ຊິຄຸຈ຺ຉນໍ ວາ ສມຕິກ຺ກໂມ ວາ. ອຸຠິນ຺ນໍ ປນ ອນ຺ຕຣາ ‘ຈ’-ສທ຺ໂທ ສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ໂຖ. ໂສ ວູປສມໍ ວາ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ ວິຕກ຺ກວິຈາຣວູປສມໍ ວາ. ຕຕ຺ຖ ຍທາ ວູປສມເມວ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ ຕທາ ປີຕິຍາ ວິຣາຄາ ຈ, ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ ‘ວູປສມາ’ ຈາຕິ ເອວໍ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິມິສ຺ສາ ຈ ໂຍຊນາຍ ວິຣາໂຄ ຊິຄຸຈ຺ຉນຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ປີຕິຍາ ຊິຄຸຈ຺ຉນາ ຈ ວູປສມາ ຈາຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຍທາ ປນ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມໍ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ ຕທາ ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ ‘ວິຕກ຺ກວິຈາຣານຎ຺ຈ ວູປສມາ’ຕິ ເອວໍ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິມິສ຺ສາ ຈ ໂຍຊນາຍ ວິຣາໂຄ ສມຕິກ຺ກມນຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປີຕິຍາ ຈ ສມຕິກ຺ກມາ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານຎ຺ຈ ວູປສມາຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ກາມຎ຺ເຈເຕ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາ ທຸຕິຍຊ຺ຌາເນເຍວ ວູປສນ຺ຕາ, ອິມສ຺ສ ປນ ຌານສ຺ສ ມຄ຺ຄປຣິທີປນຕ຺ຖໍ ວຓ຺ຓຠຓນຕ຺ຖຎ຺ເຈຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣານຎ຺ຈ ວູປສມາຕິ ຫິ ວຸຕ຺ເຕ ອິທໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ – ນູນ ວິຕກ຺ກວິຈາຣວູປສໂມ ມຄ຺ໂຄ ອິມສ຺ສ ຌານສ຺ສາຕິ? ຍຖາ ຈ ຕຕິເຍ ອຣິຍມຄ຺ເຄ ອປ຺ປຫີນານມ຺ປິ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐາທີນໍ ‘‘ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຫານາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໑໓໒) ເອວໍ ປຫານໍ ວຸຈ຺ຈມານໍ ວຓ຺ຓຠຓນໍ ໂຫຕິ, ຕທຘິຄມາຍ ອຸສ຺ສຸກ຺ການໍ ອຸສ຺ສາຫຊນກໍ, ເອວເມວ ອິຘ ອວູປສນ຺ຕານມ຺ປິ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສໂມ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ວຓ຺ຓຠຓນໍ ໂຫຕິ. ເຕນາຍມຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ – ‘ປີຕິຍາ ຈ ສມຕິກ຺ກມາ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານຎ຺ຈ ວູປສມາ’ຕິ.

ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕີຕິ – ເອຕ຺ຖ ອຸປປຕ຺ຕິໂຕ ອິກ຺ຂຕີຕິ ອຸເປກ຺ຂາ. ສມໍ ປສ຺ສຕິ, ອປກ຺ຂປຕິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ປສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕາຍ ວິສທາຍ ວິປຸລາຍ ຖາມຄຕາຍ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ຕຕິຍຊ຺ຌານສມງ຺ຄີ ອຸເປກ຺ຂໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ອຸເປກ຺ຂາ ປນ ທສວິຘາ ໂຫຕິ – ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣຸເປກ຺ຂາ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ ວີຣິຍຸເປກ຺ຂາ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ເວທນຸເປກ຺ຂາ ວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂາ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາ ຌານຸເປກ຺ຂາ ປາຣິສຸທ຺ຘຸເປກ຺ຂາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍາ ‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ເນວ ສຸມໂນ ໂຫຕິ, ນ ທຸມ຺ມໂນ, ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໕.໑; ມຫານິ. ໙໐; ຈູຬນິ. ເມຕ຺ຕຄູມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໑໘; ປຏິ. ມ. ໓.໑໗) ເອວມາຄຕາ ຂີຓາສວສ຺ສ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐຉຬາຣມ຺ມຓາປາເຖ ປຣິສຸທ຺ຘປກຕິຠາວາວິຊຫນາກາຣຠູຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ‘ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ’ ນາມ.

ຍາ ປນ ‘‘ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໕໕໖; ມ. ນິ. ໑.໗໗) ເອວມາຄຕາ ສຕ຺ເຕສຸ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາຣຠູຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ‘ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣຸເປກ຺ຂາ’ ນາມ.

ຍາ ‘‘ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ ວິເວກນິສ຺ສິຕ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໗; ໓.໒໔໗) ເອວມາຄຕາ ສຫຊາຕຘມ຺ມານໍ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາຣຠູຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ‘ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ’ ນາມ.

ຍາ ປນ ‘‘ກາເລນ ກາລໍ ອຸເປກ຺ຂານິມິຕ຺ຕໍ ມນສິ ກໂຣຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໑໐໓) ເອວມາຄຕາ ອນຈ຺ຈາຣທ຺ຘນາຕິສິຖິລວີຣິຍສງ຺ຂາຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ‘ວີຣິຍຸເປກ຺ຂາ’ ນາມ.

ຍາ ‘‘ກຕິ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ສມຖວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ກຕິ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ວິປສ຺ສນາວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ? ອຏ຺ຐ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ສມຖວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ທສ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ວິປສ຺ສນາວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໕໗) ເອວມາຄຕາ ນີວຣຓາທິປຏິສງ຺ຂາສນ຺ຕິຏ຺ຐນາຄຫເຓ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠູຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ‘ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ’ ນາມ.

ຍາ ປນ ‘‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາມາວຈຣໍ ກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໑໕໐) ເອວມາຄຕາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂສງ຺ຂາຕາ ອຸເປກ຺ຂາ ອຍໍ ‘ເວທນຸເປກ຺ຂາ’ ນາມ.

ຍາ ‘‘ຍທຕ຺ຖິ, ຍໍ ຠູຕໍ, ຕໍ ປຊຫຕິ, ອຸເປກ຺ຂໍ ປຏິລຠຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໗໑; ອ. ນິ. ໗.໕໕) ເອວມາຄຕາ ວິຈິນເນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠູຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ‘ວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂາ’ ນາມ.

ຍາ ປນ ຉນ຺ທາທີສຸ ເຍວາປນເກສຸ ອາຄຕາ ສຫຊາຕານໍ ສມວາຫິຕຠູຕາ ອຸເປກ຺ຂາ ອຍໍ, ‘ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາ’ ນາມ.

ຍາ ‘‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໖໓; ທີ. ນິ. ໑.໒໓໐) ເອວມາຄຕາ ອຄ຺ຄສຸເຂປິ ຕສ຺ມິໍ ອປກ຺ຂປາຕຊນນີ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ‘ຌານຸເປກ຺ຂາ’ ນາມ.

ຍາ ‘‘ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານ’’ນ຺ຕິ ເອວມາຄຕາ ສພ຺ພປຈ຺ຈນີກປຣິສຸທ຺ຘາ ປຈ຺ຈນີກວູປສມເນປິ ອພ຺ຍາປາຣຠູຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ‘ປາຣິສຸທ຺ຘຸເປກ຺ຂາ’ ນາມ.

ຕຕ຺ຖ ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣຸເປກ຺ຂາ ຈ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ ຈ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາ ຈ ຌານຸເປກ຺ຂາ ຈ ປາຣິສຸທ຺ຘຸເປກ຺ຂາ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກາ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາວ ໂຫຕິ. ເຕນ ເຕນ ອວຕ຺ຖາເຠເທນ ປນສ຺ສາ ອຍໍ ເຠໂທ. ເອກສ຺ສາປິ ສໂຕ ສຕ຺ຕສ຺ສ ກຸມາຣຍຸວເຖຣ ເສນາປຕິຣາຊາທິວເສນ ເຠໂທ ວິຍ. ຕສ຺ມາ ຕາສຸ ຍຕ຺ຖ ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ ນ ຕຕ຺ຖ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຸເປກ຺ຂາທໂຍ, ຍຕ຺ຖ ວາ ປນ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ ນ ຕຕ຺ຖ ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາທໂຍ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຍຖາ ເຈຕາສໍ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກີຠາໂວ, ເອວໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂານມ຺ປິ. ປຎ຺ຎາ ເອວ ຫິ ເອສາ ກິຈ຺ຈວເສນ ທ຺ວິຘາ ຠິນ຺ນາ. ຍຖາ ຫິ ປຸຣິສສ຺ສ ສາຍໍ ເຄຫໍ ປວິຏ຺ຐໍ ສປ຺ປໍ ອຊປທທຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິເຍສມານສ຺ສ ຕໍ ຖຸສໂກຏ຺ຐເກ ນິປນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ‘ສປ຺ໂປ ນຸ ໂຂ ໂນ’ຕິ ອວໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ໂສວຕ຺ຖິກຕ຺ຕຍໍ ທິສ຺ວາ ນິພ຺ເພມຕິກສ຺ສ ‘ສປ຺ໂປ, ນ ສປ຺ໂປ’ຕິ ວິຈິນເນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ ໂຫຕິ; ເອວເມວ ຍາ ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສກສ຺ສ ວິປສ຺ສນາຎາເຓນ ລກ຺ຂຓຕ຺ຕເຍ ທິຏ຺ເຐ ສງ຺ຂາຣານໍ ອນິຈ຺ຈຠາວາທິວິຈິນເນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຍໍ ‘ວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂາ’. ຍຖາ ປນ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອຊປທທຓ຺ຑເກນ ຄາຬ຺ຫໍ ສປ຺ປໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘ກິນ຺ຕາຫໍ ອິມໍ ສປ຺ປໍ ອວິເຫເຐນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕານຎ຺ຈ ອິມິນາ ອຑໍສາເປນ຺ໂຕ ມຸຎ຺ເຈຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ ມຸຎ຺ຈນາກາຣເມວ ປຣິເຍສໂຕ ຄຫເຓ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ ໂຫຕິ; ເອວເມວ ຍາ ລກ຺ຂຓຕ຺ຕຍສ຺ສ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ, ອາທິຕ຺ເຕ ວິຍ ຕໂຍ ຠເວ ປສ຺ສໂຕ, ສງ຺ຂາຣຄ຺ຄຫເຓ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ, ອຍໍ ‘ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ’. ອິຕິ ວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂາຍ ສິທ຺ຘາຍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາປິ ສິທ຺ຘາວ ໂຫຕິ. ອິມິນາ ປເນສາ ວິຈິນນຄ຺ຄຫເຓສຸ ມຊ຺ຌຕ຺ຕສງ຺ຂາເຕນ ກິຈ຺ເຈນ ທ຺ວິຘາ ຠິນ຺ນາຕິ. ວິຣິຍຸເປກ຺ຂາ ປນ ເວທນຸເປກ຺ຂາ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎຎ຺ຈ ອວເສສາຫິ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ຠິນ຺ນາເຍວາຕິ.

ອິມາສຸ ທສສຸ ອຸເປກ຺ຂາສຸ ‘ຌານຸເປກ຺ຂາ’ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ. ສາ ມຊ຺ຌຕ຺ຕລກ຺ຂຓາ ອນາໂຠຄຣສາ ອພ຺ຍາປາຣປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ປີຕິວິຣາຄປທຏ຺ຐານາຕິ. ເອຕ຺ຖາຫ – ນນຸ ຈາຍໍ ອຕ຺ຖໂຕ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາວ ໂຫຕິ? ສາ ຈ ປຐມທຸຕິຍຊ຺ຌາເນສຸປິ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຣາປິ ‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕີ’ຕິ ເອວມຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ສິຍາ. ສາ ກສ຺ມາ ນ ວຸຕ຺ຕາຕິ? ອປຣິພ຺ຍຕ຺ຕກິຈ຺ຈໂຕ. ອປຣິພ຺ຍຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕສ຺ສາ ຕຕ຺ຖ ກິຈ຺ຈໍ, ວິຕກ຺ກາທີຫິ ອຠິຠູຕຕ຺ຕາ. ອິຘ ປນາຍໍ ວິຕກ຺ກວິຈາຣປີຕີຫິ ອນຠິຠູຕຕ຺ຕາ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕສິຣາ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິພ຺ຍຕ຺ຕກິຈ຺ຈາ ຊາຕາ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາຕິ.

ນິຏ຺ຐິຕາ ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕີຕິ ເອຕສ຺ສ

ສພ຺ພໂສ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ.

ອິທານິ ສໂຕ ຈ ສມ຺ປຊາໂນຕິ ເອຕ຺ຖ ສຣຕີຕິ ສໂຕ. ສມ຺ປຊານາຕີຕິ ສມ຺ປຊາໂນ. ອິຕິ ປຸຄ຺ຄເລນ ສຕິ ຈ ສມ຺ປຊຎ຺ຎຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສຣຓລກ຺ຂຓາ ສຕິ, ອສມ຺ມຸສ຺ສນຣສາ, ອາຣກ຺ຂປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ອສມ຺ໂມຫລກ຺ຂຓໍ ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ, ຕີຣຓຣສໍ, ປວິຈຍປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ.

ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ອິທໍ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ປຸຣິມຊ຺ຌາເນສຸປິ ອຕ຺ຖິ – ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິສ຺ສ ຫິ ອສມ຺ປຊານສ຺ສ ອຸປຈາຣມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ປເຄວ ອປ຺ປນາ – ໂອຬາຣິກຕ຺ຕາ ປນ ເຕສໍ ຌານານໍ, ຠູມິຍໍ ວິຍ ປຸຣິສສ຺ສ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຄຕິ ສຸຂາ ໂຫຕິ, ອພ຺ຍຕ຺ຕໍ ຕຕ຺ຖ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎກິຈ຺ຈໍ. ໂອຬາຣິກງ຺ຄປ຺ປຫາເນນ ປນ ສຸຂຸມຕ຺ຕາ ອິມສ຺ສ ຌານສ຺ສ, ປຸຣິສສ຺ສ ຂຸຣຘາຣາຍໍ ວິຍ, ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎກິຈ຺ຈປຣິຄ຺ຄຫິຕາ ເອວ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຄຕິ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາຕິ ອິເຘວ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ? ຍຖາ ເຘນຸປໂຄ ວຈ຺ໂຉ ເຘນຸໂຕ ອປນີໂຕ ອຣກ຺ຂິຍມາໂນ ປຸນເທວ ເຘນຸໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ, ເອວມິທໍ ຕຕິຍຊ຺ຌານສຸຂໍ ປີຕິໂຕ ອປນີຕມ຺ປິ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎາຣກ຺ເຂນ ອຣກ຺ຂິຍມານໍ ປຸນເທວ ປີຕິໍ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ປີຕິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເມວ ສິຍາ. ສຸເຂ ວາປິ ສຕ຺ຕາ ສາຣຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອິທຎ຺ຈ ອຕິມຘຸຣໍ ສຸຂໍ, ຕໂຕ ປຣໍ ສຸຂາຠາວາ. ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎານຸຠາເວນ ປເນຕ຺ຖ ສຸເຂ ອສາຣຊ຺ຊນາ ໂຫຕິ, ໂນ ອຎ຺ຎຖາຕິ ອິມມ຺ປິ ອຕ຺ຖວິເສສໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິທມິເຘວ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອິທານິ ສຸຂຎ຺ຈ ກາເຍນ ປຏິສໍເວເທຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ຕຕິຍຊ຺ຌານສມງ຺ຄິໂນ ສຸຂປຏິສໍເວທນາໂຠໂຄ ນຕ຺ຖິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຍສ຺ມາ ຕສ຺ສ ນາມກາເຍນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ສຸຂໍ, ຍໍ ວາ ຕໍ ນາມກາຍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ສຸຂໍ, ຕໍສມຸຏ຺ຐາເນນສ຺ສ ຍສ຺ມາ ອຕິປຓີເຕນ ຣູເປນ ຣູປກາໂຍ ຜຸໂຏ, ຍສ຺ສ ຜຸຏຕ຺ຕາ ຌານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕປິ ສຸຂໍ ປຏິສໍເວເທຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘ສຸຂຎ຺ຈ ກາເຍນ ປຏິສໍເວເທຕີ’ຕິ ອາຫ.

ອິທານິ ຍໍ ຕໍ ອຣິຍາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີຕິ ເອຕ຺ຖ ຍໍຌານເຫຕຸ ຍໍຌານກາຣຓາ ຕໍ ຕຕິຍຊ຺ຌານສມງ຺ຄີປຸຄ຺ຄລໍ ພຸທ຺ຘາທໂຍ ອຣິຍາ ‘‘ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ ເທເສນ຺ຕິ ປຎ຺ຎາເປນ຺ຕິ ປຏ຺ຐເປນ຺ຕິ ວິວຣນ຺ຕິ ວິຠຊນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕານີກໂຣນ຺ຕິ ປກາເສ’’ນ຺ຕິ ປສໍສນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ກິນ຺ຕິ? ‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີ’ຕິ – ຕໍ ຕຕິຍຊ຺ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ກສ຺ມາ ປນ ຕໍ ເຕ ເອວໍ ປສໍສນ຺ຕີຕິ? ປສໍສາຣຫໂຕ. ອຍຎ຺ຫິ ຍສ຺ມາ ອຕິມຘຸຣສຸເຂ ສຸຂປາຣມິປ຺ປຕ຺ເຕປິ ຕຕິຍຊ຺ຌາເນ ອຸເປກ຺ຂໂກ, ນ ຕຕ຺ຖ ສຸຂາຠິສງ຺ເຄນ ອາກຑ຺ຒີຍຕິ, ‘ຍຖາ ຈ ປີຕິ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ’ ເອວໍ ອຸປຏ຺ຐິຕສຕິຕາຍ ສຕິມາ, ຍສ຺ມາ ຈ ອຣິຍກນ຺ຕໍ ອຣິຍຊນເສວິຕເມວ ອສໍກິລິຏ຺ຐໍ ສຸຂໍ ນາມກາເຍນ ປຏິສໍເວເທຕິ ຕສ຺ມາ ປສໍສາຣໂຫ; ອິຕິ ປສໍສາຣຫໂຕ ນໍ ອຣິຍາ ເຕ ເອວໍ ປສໍສາເຫຕຸຠູເຕ ຄຸເຓ ປກາເສນ຺ຕາ ‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີ’ຕິ ເອວໍ ປສໍສນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕຕິຍນ຺ຕິ ຄຓນານຸປຸພ຺ພຕາ ຕຕິຍໍ. ອິທໍ ຕຕິຍໍ ສມາປຊ຺ຊຕີຕິປິ ຕຕິຍໍ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຜສ຺ໂສ ໂຫຕີຕິອາທີສຸ ຌານປຎ຺ຈເກ ປີຕິປທມ຺ປິ ປຣິຫີນໍ. ຕສ຺ສາປິ ວເສນ ສວິຠຕ຺ຕິກາວິຠຕ຺ຕິກປທວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂກຏ຺ຐາສວາເຣປິ ທຸວງ຺ຄິກໍ ຌານໍ ໂຫຕີຕິ ອາຄຕໍ. ເສສໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານສທິສເມວາຕິ.

ຕຕິຍໍ.

ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ

໑໖໕. ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານນິທ຺ເທເສ ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາຕິ ກາຍິກສຸຂສ຺ສ ຈ ກາຍິກທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ. ປຸພ຺ເພວາຕິ ຕຎ຺ຈ ໂຂ ປຸພ຺ເພວ ນ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານກ຺ຂເຓ. ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາຕິ ເຈຕສິກສຸຂສ຺ສ ຈ ເຈຕສິກທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈາຕິ ອິເມສມ຺ປິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຸພ຺ເພວ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ; ປຫານາ ອິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກທາ ປນ ເນສໍ ປຫານໍ ໂຫຕິ? ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ອຸປຈາຣກ຺ຂເຓ. ໂສມນສ຺ສຎ຺ຫິ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສ຺ສ ອຸປຈາຣກ຺ຂເຓເຍວ ປຫີຍຕິ. ທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສສຸຂານິ ປຐມທຸຕິຍຕຕິຍຊ຺ຌານານໍ ອຸປຈາຣກ຺ຂເຓສຸ. ເອວເມເຕສໍ ປຫານກ຺ກເມນ ອວຸຕ຺ຕານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍວິຠງ຺ເຄ ປນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອຸທ຺ເທສກ຺ກເມເນວ ອິຘາປິ ວຸຕ຺ຕານໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ປຫານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຍທິ ປເນຕານິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຌານສ຺ສ ອຸປຈາຣກ຺ຂເຓເຍວ ປຫີຍນ຺ຕິ, ອຖ ກສ຺ມາ ‘‘ກຕ຺ຖ ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອປຣິເສສໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ເອຕ຺ຖຸປ຺ປນ຺ນໍ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອປຣິເສສໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ກຕ຺ຖ ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ… ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ… ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອປຣິເສສໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ເອຕ຺ຖຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອປຣິເສສໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໕໑໐) ເອວໍ ຌາເນສ຺ເວວ ນິໂຣໂຘ ວຸຕ຺ໂຕຕິ? ອຕິສຍນິໂຣຘຕ຺ຕາ. ອຕິສຍນິໂຣໂຘ ຫິ ເຕສໍ ປຐມຊ຺ຌານາທີສຸ, ນ ນິໂຣໂຘເຍວ. ນິໂຣໂຘເຍວ ປນ ອຸປຈາຣກ຺ຂເຓ, ນາຕິສຍນິໂຣໂຘ. ຕຖາ ຫິ ນານາວຊ຺ຊເນ ປຐມຊ຺ຌານຸປຈາເຣ ນິຣຸທ຺ຘສ຺ສາປິ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ຑໍສມກສາທິສມ຺ຜສ຺ເສນ ວາ, ວິສມາສນຸປຕາເປນ ວາ ສິຍາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ນຕ຺ເວວ ອນ຺ໂຕອປ຺ປນາຍໍ. ອຸປຈາເຣ ວາ ນິຣຸທ຺ຘມ຺ເປຕໍ ນ ສຸຏ຺ຐຸ ນິຣຸທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ປຏິປກ຺ເຂນ ອວິຫຕຕ຺ຕາ. ອນ຺ໂຕອປ຺ປນາຍໍ ປນ ປີຕິຜຣເຓນ ສພ຺ໂພ ກາໂຍ ສຸໂຂກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ສຸໂຂກ຺ກນ຺ຕກາຍສ຺ສ ຈ ສຸຏ຺ຐຸ ນິຣຸທ຺ຘໍ ໂຫຕິ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ປຏິປກ຺ເຂນ ວິຫຕຕ຺ຕາ. ນານາວຊ຺ຊເນເຍວ ຈ ທຸຕິຍຊ຺ຌານຸປຈາເຣ ປຫີນສ຺ສ ໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ຍສ຺ມາ ເອຕໍ ວິຕກ຺ກວິຈາຣປຈ຺ຈເຍປິ ກາຍກິລມເຖ ຈິຕ຺ຕຸປຆາເຕ ຈ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ວິຕກ຺ກວິຈາຣາຠາເວ ເນວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ຍຕ຺ຖ ປນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຕຕ຺ຖ ວິຕກ຺ກວິຈາຣຠາເວ; ອປ຺ປຫີນາ ເອວ ຈ ທຸຕິຍຊ຺ຌານຸປຈາເຣ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາຕິ ຕຕ຺ຖສ຺ສ ສິຍາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ນຕ຺ເວວ ທຸຕິຍຊ຺ຌາເນ, ປຫີນປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ. ຕຖາ ຕຕິຍຊ຺ຌານຸປຈາເຣ ປຫີນສ຺ສາປິ ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ປີຕິສມຸຏ຺ຐານປຓີຕຣູປຜຸຏກາຍສ຺ສ ສິຍາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ນຕ຺ເວວ ຕຕິຍຊ຺ຌາເນ. ຕຕິຍຊ຺ຌາເນ ຫິ ສຸຂສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠູຕາ ປີຕິ ສພ຺ພໂສ ນິຣຸທ຺ຘາຕິ. ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານຸປຈາເຣ ປຫີນສ຺ສາປິ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອາສນ຺ນຕ຺ຕາ, ອປ຺ປນາປ຺ປຕ຺ຕາຍ ອຸເປກ຺ຂາຍ ອຠາເວນ ສມ຺ມາ ອນຕິກ຺ກນ຺ຕຕ຺ຕາ ຈ, ສິຍາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ນຕ຺ເວວ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນ. ຕສ຺ມາ ເອວ ຈ ‘ເອຕ຺ຖຸປ຺ປນ຺ນໍ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອປຣິເສສໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’ຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອປຣິເສສຄ຺ຄຫຓໍ ກຕນ຺ຕິ.

ເອຕ຺ຖາຫ – ‘ອເຖວໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຌານສ຺ສຸປຈາເຣ ປຫີນາປິ ເອຕາ ເວທນາ ອິຘ ກສ຺ມາ ສມາຫຏາ’ຕິ? ‘ສຸຂຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ’. ຍາ ຫິ ອຍໍ ‘ອທຸກ຺ຂມສຸຂ’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ສຸຂຸມາ, ທຸພ຺ພິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ, ນ ສກ຺ກາ ສຸເຂນ ຄເຫຕຸໍ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ນາມ ທຸຏ຺ຐສ຺ສ ຍຖາ ຕຖາ ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຄເຫຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍສ຺ສ ໂຄຓສ຺ສ ຄຫຓຕ຺ຖໍ ໂຄໂປ ເອກສ຺ມິໍ ວເຊ ສພ຺ພາ ຄາໂວ ສມາຫຣຕິ, ອເຖເກກໍ ນີຫຣນ຺ໂຕ ປຏິປາຏິຍາ ອາຄຕໍ ‘ອຍໍ ໂສ, ຄຓ຺ຫຖ ນ’ນ຺ຕິ ຕມ຺ປິ ຄາຫາປຍຕິ; ເອວເມວ ຠຄວາ ສຸຂຄຫຓຕ຺ຖໍ ສພ຺ພາປິ ເອຕາ ສມາຫຣີຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ສມາຫຏາ ເອຕາ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຍໍ ເນວ ສຸຂໍ ນ ທຸກ຺ຂໍ, ນ ໂສມນສ຺ສໍ ນ ໂທມນສ຺ສໍ, ອຍໍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາເວທນາຕິ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ເອສາ ຄາຫຍິຕຸໍ.

ອປິຈ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈຍທສ຺ສນຕ຺ຖຎ຺ຈາປິ ເອຕາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຫານາທໂຍ ຫິ ຕສ຺ສາ ປຈ຺ຈຍາ. ຍຖາຫ – ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຈ຺ຈຍາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ສມາປຕ຺ຕິຍາ. ອິຘາວຸໂສ ຠິກ຺ຂຸ, ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ອິເມ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈຍາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ສມາປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໕໘). ຍຖາ ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປຫີນາປິ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິອາທໂຍ ຕຕິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ວຓ຺ຓຠຓນຕ຺ຖໍ ຕຕ຺ຖ ປຫີນາຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ເອວໍ ວຓ຺ຓຠຓນຕ຺ຖມ຺ເປຕສ຺ສ ຌານສ຺ເສຕາ ອິຘ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ປຈ຺ຈຍຆາເຕນ ວາ ເອຕ຺ຖ ຣາຄໂທສານໍ ອຕິທູຣຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸມ຺ເປຕາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອຕາສຸ ຫິ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ, ໂສມນສ຺ສໍ ຣາຄສ຺ສ; ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສສ຺ສ, ໂທມນສ຺ສໍ ໂທສສ຺ສ. ສຸຂາທິຆາເຕນ ຈ ສປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຣາຄໂທສາ ຫຕາຕິ ອຕິທູເຣ ໂຫນ຺ຕີຕິ.

ອທຸກ຺ຂມສຸຂນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂາຠາເວນ ອທຸກ຺ຂໍ, ສຸຂາຠາເວນ ອສຸຂໍ. ເອເຕເນຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂສຸຂປ຺ປຏິປກ຺ຂຠູຕໍ ຕຕິຍເວທນໍ ທີເປຕິ, ນ ທຸກ຺ຂສຸຂາຠາວມຕ຺ຕໍ. ຕຕິຍເວທນາ ນາມ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ. ອຸເປກ຺ຂາຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສາ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐວິປຣີຕານຸຠວນລກ຺ຂຓາ, ມຊ຺ຌຕ຺ຕຣສາ, ອວິຠູຕປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ສຸຂນິໂຣຘປທຏ຺ຐານາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິນ຺ຕິ ອຸເປກ຺ຂາຍ ຊນິຕສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ຌາເນ ສຸປຣິສຸທ຺ຘາ ສຕິ. ຍາ ຈ ຕສ຺ສາ ສຕິຍາ ປາຣິສຸທ຺ຘິ ສາ ອຸເປກ຺ຂາຍ ກຕາ, ນ ອຎ຺ເຎນ. ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວິຠງ຺ເຄປິ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຍໍ ສຕິ ອິມາຍ ອຸເປກ຺ຂາຍ ວິສທາ ໂຫຕິ ປຣິສຸທ຺ຘາ ປຣິໂຍທາຕາ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘີ’’ຕິ (ວິຠ. ໕໙໗). ຍາຍ ຈ ອຸເປກ຺ຂາຍ ເອຕ຺ຖ ສຕິ ປາຣິສຸທ຺ຘິ ໂຫຕິ ສາ ອຕ຺ຖໂຕ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ນ ເກວລຎ຺ເຈຕ຺ຖ ຕາຍ ສຕິເຍວ ປຣິສຸທ຺ຘາ ອປິຈ ໂຂ ສພ຺ເພປິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາ. ສຕິສີເສນ ປນ ເທສນາ ວຸຕ຺ຕາ.

ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ອຍໍ ອຸເປກ຺ຂາ ເຫຏ຺ຐາປິ ຕີສຸ ຌາເນສຸ ວິຊ຺ຊຕິ – ຍຖາ ປນ ທິວາ ສູຣິຍປ຺ປຠາຠິຠວາ ໂສມ຺ມຠາເວນ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປກາຣກຕ຺ເຕນ ວາ ສຠາຄາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອລາຠາ ທິວາ ວິຊ຺ຊມານາປິ ຈນ຺ທເລຂາ ອປຣິສຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ ອປຣິໂຍທາຕາ – ເອວມຍມ຺ປິ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາຈນ຺ທເລຂາ ວິຕກ຺ກາທິປຈ຺ຈນີກຘມ຺ມເຕຊາຠິຠວາ ສຠາຄາຍ ຈ ອຸເປກ຺ຂາເວທນາຣຕ຺ຕິຍາ ອປ຺ປຏິລາຠາ ວິຊ຺ຊມານາປິ ປຐມາທິຊ຺ຌານເຠເທສຸ ອປຣິສຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສາ ຈ ອປຣິສຸທ຺ຘາຍ ທິວາ ອປຣິສຸທ຺ຘຈນ຺ທເລຂາຍ ປຠາ ວິຍ ສຫຊາຕາປິ ສຕິອາທໂຍ ອປຣິສຸທ຺ຘາວ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕສຸ ເອກມ຺ປິ ‘ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘີ’ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຘ ປນ ວິຕກ຺ກາທິປຈ຺ຈນີກຘມ຺ມເຕຊາຠິຠວາຠາວາ ສຠາຄາຍ ຈ ອຸເປກ຺ຂາ ເວທນາຣຕ຺ຕິຍາ ປຏິລາຠາ ອຍໍ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາຈນ຺ທເລຂາ ອຕິວິຍ ປຣິສຸທ຺ຘາ. ຕສ຺ສາ ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ປຣິສຸທ຺ຘຈນ຺ທເລຂາຍ ປຠາ ວິຍ ສຫຊາຕາປິ ສຕິອາທໂຍ ປຣິສຸທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ ປຣິໂຍທາຕາ. ຕສ຺ມາ ອິທເມວ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘີຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຈຕຸຕ຺ຖນ຺ຕິ ຄຓນານຸປຸພ຺ພຕາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ອິທໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ສມາປຊ຺ຊຕີຕິປິ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ຜສ຺ໂສ ໂຫຕີຕິອາທີສຸ ຜສ຺ສປຎ຺ຈເກ ຕາວ ເວທນາຕິ ອຸເປກ຺ຂາເວທນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຌານປຎ຺ຈກອິນ຺ທ຺ຣິຍອຏ຺ຐເກສຸ ປນ ອຸເປກ຺ຂາ ໂຫຕິ ອຸເປກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂຫຕີຕິ (ຘ. ສ. ໑໖໕) ວຸຕ຺ຕເມວ. ເສສານິ ຕຕິເຍ ປຣິຫີນປທານິ ອິຘາປິ ປຣິຫີນາເນວ. ໂກຏ຺ຐາສວາເຣປິ ທຸວງ຺ຄິກໍ ຌານນ຺ຕິ ອຸເປກ຺ຂາຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາວເສເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເສສໍ ສພ຺ພໍ ຕຕິຍສທິສເມວາຕິ.

ຈຕຸກ຺ກນໂຍ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

ປຎ຺ຈກນໂຍ

໑໖໗. ອິທານິ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາຕິ ປຎ຺ຈກນໂຍ ອາຣທ຺ໂຘ. ກສ຺ມາຕິ ເຈ, ປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສຍວເສນ ເຈວ ເທສນາວິລາເສນ ຈ. ສນ຺ນິສິນ຺ນເທວປຣິສາຍ ກິຣ ເອກຈ຺ຈານໍ ເທວານໍ ວິຕກ຺ໂກ ເອວ ໂອຬາຣິກໂຕ ອຸປຏ຺ຐາສິ, ວິຈາຣປີຕິສຸຂຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ສນ຺ຕໂຕ. ເຕສໍ ສປ຺ປາຍວເສນ ສຕ຺ຖາ ຈຕຸຣງ຺ຄິກໍ ອວິຕກ຺ກໍ ວິຈາຣມຕ຺ຕໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ ນາມ ຠາເຊສິ. ເອກຈ຺ຈານໍ ວິຈາໂຣ ໂອຬາຣິກໂຕ ອຸປຏ຺ຐາສິ, ປີຕິສຸຂຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ສນ຺ຕໂຕ. ເຕສໍ ສປ຺ປາຍວເສນ ຕິວງ຺ຄິກໍ ຕຕິຍຊ຺ຌານໍ ນາມ ຠາເຊສິ. ເອກຈ຺ຈານໍ ປີຕິ ໂອຬາຣິກໂຕ ອຸປຏ຺ຐາສິ, ສຸຂຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ສນ຺ຕໂຕ. ເຕສໍ ສປ຺ປາຍວເສນ ທຸວງ຺ຄິກໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ນາມ ຠາເຊສິ. ເອກຈ຺ຈານໍ ສຸຂໍ ໂອຬາຣິກໂຕ ອຸປຏ຺ຐາສິ, ອຸເປກ຺ຂາຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ສນ຺ຕໂຕ. ເຕສໍ ສປ຺ປາຍວເສນ ທຸວງ຺ຄິກໍ ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານໍ ນາມ ຠາເຊສິ. ອຍໍ ຕາວ ‘ປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສໂຍ’.

ຍສ຺ສາ ປນ ຘມ຺ມຘາຕຸຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘຕ຺ຕາ ເທສນາວິລາສປ຺ປຕ຺ໂຕ ນາມ ໂຫຕິ – ສາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຸຏ຺ຐຸ ປຏິວິທ຺ຘາ – ຕສ຺ມາ ຎາຓມຫຕ຺ຕຕາຍ ເທສນາວິຘາເນສຸ ກຸສໂລ ເທສນາວິລາສປ຺ປຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ຍໍ ຍໍ ອງ຺ຄໍ ລພ຺ຠຕິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ວເສນ ຍຖາ ຍຖາ ອິຈ຺ຉຕິ ຕຖາ ຕຖາ ເທສນໍ ນິຍາເມຕີຕິ ໂສ ອິຘ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກໍ ປຐມຊ຺ຌານໍ ຠາເຊສິ, ຈຕຸຣງ຺ຄິກໍ ອວິຕກ຺ກໍ ວິຈາຣມຕ຺ຕໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ, ຠາເຊສິ ຕິວງ຺ຄິກໍ ຕຕິຍຊ຺ຌານໍ, ຠາເຊສິ ທຸວງ຺ຄິກໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ, ທຸວງ຺ຄິກເມວ ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານໍ ຠາເຊສິ. ອຍໍ ‘ເທສນາວິລາໂສ’ ນາມ.

ອປິຈ ເຍ ຠຄວຕາ ‘‘ຕໂຍເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມາຘີ – ສວິຕກ຺ກສວິຈາໂຣ ສມາຘິ, ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ໂຕ ສມາຘິ, ອວິຕກ຺ກອວິຈາໂຣ ສມາຘີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໓໐໕) ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ຕໂຍ ສມາຘີ ເທສິຕາ, ເຕສຸ ເຫຏ຺ຐາ ສວິຕກ຺ກສວິຈາໂຣ ສມາຘິ ອວິຕກ຺ກອວິຈາໂຣ ສມາຘິ ຈ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ສິໂຕ, ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ໂຕ ນ ທສ຺ສິໂຕ. ຕໍ ທສ຺ເສຕຸມ຺ປິ ອຍໍ ປຎ຺ຈກນໂຍ ອາຣທ຺ໂຘຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ທຸຕິຍຊ຺ຌານນິທ຺ເທເສ ຜສ຺ສາທີສຸ ວິຕກ຺ກມຕ຺ຕໍ ປຣິຫາຍຕິ, ໂກຏ຺ຐາສວາເຣ ‘‘ຈຕຸຣງ຺ຄິກໍ ຌານໍ ໂຫຕິ ຈຕຸຣງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ໂຫຕີ’’ຕິ ອຍເມວ ວິເສໂສ. ເສສໍ ສພ຺ພໍ ປຐມຊ຺ຌານສທິສເມວ. ຍານິ ຈ ຈຕຸກ຺ກນເຍ ທຸຕິຍຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖານິ ຕາເນວ ອິຘ ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ຈມານິ. ເຕສໍ ອຘິຄມປຏິປາຏິທີປນຕ຺ຖໍ ອຍໍ ນໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ –

ເອໂກ ກິຣ ອມຈ຺ຈປຸຕ຺ໂຕ ຣາຊານໍ ອຸປຏ຺ຐາຕຸໍ ຊນປທໂຕ ນຄຣໍ ອາຄໂຕ. ໂສ ເອກທິວສເມວ ຣາຊານໍ ທິສ຺ວາ ປານພ຺ຍສເນນ ສພ຺ພໍ ວິຠວຊາຕໍ ນາເສສິ. ຕໍ ເອກທິວສໍ ສຸຣາມທມຕ຺ຕໍ ນິຈ຺ໂຈຬໍ ກຕ຺ວາ ຊິຓ຺ຓກຏສາຣກມຕ຺ເຕນ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ປານາຄາຣໂຕ ນີຫຣິໍສຸ. ຕເມນໍ ສງ຺ກາຣກູເຏ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິທ຺ທາຍນ຺ຕໍ ເອໂກ ອງ຺ຄວິຊ຺ຊາປາຐໂກ ທິສ຺ວາ ‘ອຍໍ ປຸຣິໂສ ມຫາຊນສ຺ສ ອວສ຺ສໂຍ ຠວິສ຺ສຕິ, ປຏິຊຄ຺ຄິຕພ຺ໂພ ເອໂສ’ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ມຕ຺ຕິກາຍ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ຖູລສາຏກຍຸຄໍ ນິວາສາເປຕ຺ວາ ປຸນ ຄນ຺ໂຘທເກນ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ສຸຂຸເມນ ທຸກູລຍຸຄເຬນ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ປາສາທໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສຸໂຠຊນໍ ໂຠເຊຕ຺ວາ ‘ເອວໍ ນໍ ປຣິຈາເຣຍ຺ຍາຖາ’ຕິ ປຣິຈາຣເກ ປຏິປາເທຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ອຖ ນໍ ເຕ ສຍນໍ ອາໂຣເປສຸໍ. ປານາຄາຣຄມນປຏິພາຫນຕ຺ຖຎ຺ຈ ນໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຕາວ ຊນາ ຈຕູສຸ ຫຕ຺ຖປາເທສຸ ອຸປ຺ປີເຬຕ຺ວາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ເອໂກ ປາເທ ປຣິມຊ຺ຊິ. ເອໂກ ຕາລວຓ຺ຏໍ ຄເຫຕ຺ວາ ພີຊິ. ເອໂກ ວີຓໍ ວາທຍມາໂນ ຄາຍນ຺ໂຕ ນິສີທິ.

ໂສ ສຍນຸປຄມເນນ ວິຄຕກິລມໂຖ ໂຖກໍ ນິທ຺ທາຍິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ຫຕ຺ຖປາທນິປ຺ປີຬນໍ ອສຫມາໂນ ‘ໂກ ເມ ຫຕ຺ຖປາເທ ອຸປ຺ປີເຬຕິ? ອປຄຈ຺ຉຖາ’ຕິ ຕຊ຺ເຊສິ. ເຕ ເອກວຈເນເນວ ອປຄຈ຺ຉິໍສຸ. ຕໂຕ ປຸນ ໂຖກໍ ນິທ຺ທາຍິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ປາທປຣິມຊ຺ຊນໍ ອສຫມາໂນ ‘ໂກ ເມ ປາເທ ປຣິມຊ຺ຊຕິ? ອປຄຈ຺ຉາ’ຕິ ອາຫ. ໂສປິ ເອກວຈເນເນວ ອປຄຈ຺ຉິ. ປຸນ ໂຖກໍ ນິທ຺ທາຍິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ວາຕວຸຏ຺ຐິ ວິຍ ຕາລວຓ຺ຏວາຕໍ ອສຫນ຺ໂຕ ‘ໂກ ເອສ? ອປຄຈ຺ຉຕູ’ຕິ ອາຫ. ໂສປິ ເອກວຈເນເນວ ອປຄຈ຺ຉິ. ປຸນ ໂຖກໍ ນິທ຺ທາຍິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ກຓ຺ຓສູລໍ ວິຍ ຄີຕວາທິຕສທ຺ທໍ ອສຫມາໂນ ວີຓາວາທກໍ ຕຊ຺ເຊສິ. ໂສປິ ເອກວຈເນເນວ ອປຄຈ຺ຉິ. ອເຖວໍ ອນຸກ຺ກເມນ ປຫີນກິລ