📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ອຠິຘມ຺ມປິຏເກ

ອຏ຺ຐສາລິນີ ນາມ

ຘມ຺ມສງ຺ຄຓີ-ອຏ຺ຐກຖາ

ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກຖາ

ກຣຸຓາ ວິຍ ສຕ຺ເຕສຸ, ປຎ຺ຎາ ຍສ຺ສ ມເຫສິໂນ;

ເຎຍ຺ຍຘມ຺ເມສຸ ສພ຺ເພສຸ, ປວຕ຺ຕິຕ຺ຖ ຍຖາຣຸຈິ.

ທຍາຍ ຕາຍ ສຕ຺ເຕສຸ, ສມຸສ຺ສາຫິຕມານໂສ;

ປາຏິຫີຣາວສານມ຺ຫິ, ວສນ຺ໂຕ ຕິທສາລເຍ.

ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກມູລມ຺ຫິ, ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລນາມເກ;

ສິລາສເນ ສນ຺ນິສິນ຺ໂນ, ອາທິຈ຺ໂຈວ ຍຸຄນ຺ຘເຣ.

ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ເສຫິ, ທສຫາຄມ຺ມ ສພ຺ພໂສ;

ສນ຺ນິສິນ຺ເນນ ເທວານໍ, ຄເຓນ ປຣິວາຣິໂຕ.

ມາຕຣໍ ປມຸຂໍ ກຕ຺ວາ, ຕສ຺ສາ ປຎ຺ຎາຍ ເຕຊສາ;

ອຠິຘມ຺ມກຖາມຄ຺ຄໍ, ເທວານໍ ສມ຺ປວຕ຺ຕຍິ.

ຕສ຺ສ ປາເທ ນມສ຺ສິຕ຺ວາ, ສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສິຣີມໂຕ;

ສທ຺ຘມ຺ມຎ຺ຈສ຺ສ ປູເຊຕ຺ວາ, ກຕ຺ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ຈຎ຺ຊລິໍ.

ນິປຈ຺ຈກາຣສ຺ເສຕສ຺ສ, ກຕສ຺ສ ຣຕນຕ຺ຕເຍ;

ອານຸຠາເວນ ໂສເສຕ຺ວາ, ອນ຺ຕຣາເຍ ອເສສໂຕ.

ວິສຸທ຺ຘາຈາຣສີເລນ, ນິປຸຓາມລພຸທ຺ຘິນາ;

ຠິກ຺ຂຸນາ ພຸທ຺ຘໂຆເສນ, ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຠິຍາຈິໂຕ.

ຍໍ ເທວເທໂວ ເທວານໍ, ເທເສຕ຺ວາ ນຍໂຕ ປຸນ;

ເຖຣສ຺ສ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ, ສມາຈິກ຺ຂິ ວິນາຍໂກ.

ອໂນຕຕ຺ຕທເຫ ກຕ຺ວາ, ອຸປຏ຺ຐານໍ ມເຫສິໂນ;

ຍຎ຺ຈ ສຸຕ຺ວານ ໂສ ເຖໂຣ, ອາຫຣິຕ຺ວາ ມຫີຕລໍ.

ຠິກ຺ຂູນໍ ປຍິຣຸທາຫາສິ, ອິຕິ ຠິກ຺ຂູຫິ ຘາຣິໂຕ;

ສງ຺ຄີຕິກາເລ ສງ຺ຄີໂຕ, ເວເທຫມຸນິນາ ປຸນ.

ຕສ຺ສ ຄມ຺ຠີຣຎາເຓຫິ, ໂອຄາຬ຺ຫສ຺ສ ອຠິຓ຺ຫໂສ;

ນານານຍວິຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ອຠິຘມ຺ມສ຺ສ ອາທິໂຕ.

ຍາ ມຫາກສ຺ສປາທີຫິ, ວສີຫິຏ຺ຐກຖາ ປຸຣາ;

ສງ຺ຄີຕາ ອນຸສງ຺ຄີຕາ, ປຈ຺ຉາປິ ຈ ອິສີຫິ ຍາ.

ອາຠຕາ ປນ ເຖເຣນ, ມຫິນ຺ເທເນຕມຸຕ຺ຕມໍ;

ຍາ ທີປໍ ທີປວາສີນໍ, ຠາສາຍ ອຠິສງ຺ຂຕາ.

ອປເນຕ຺ວາ ຕໂຕ ຠາສໍ, ຕມ຺ພປຓ຺ຓິນິວາສິນໍ;

ອາໂຣປຍິຕ຺ວາ ນິທ຺ໂທສໍ, ຠາສໍ ຕນ຺ຕິນຍານຸຄໍ.

ນິກາຍນ຺ຕຣລທ຺ຘີຫິ, ອສມ຺ມິສ຺ສໍ ອນາກຸລໍ;

ມຫາວິຫາຣວາສີນໍ, ທີປຍນ຺ໂຕ ວິນິຈ຺ຉຍໍ.

ອຕ຺ຖໍ ປກາສຍິສ຺ສາມິ, ອາຄມຏ຺ຐກຖາສຸປິ;

ຄເຫຕພ຺ພໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ໂຕສຍນ຺ໂຕ ວິຈກ຺ຂເຓ.

ກມ຺ມຏ຺ຐານານິ ສພ຺ພານິ, ຈຣິຍາຠິຎ຺ຎາ ວິປສ຺ສນາ;

ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ປນິທໍ, ຍສ຺ມາ ສພ຺ພໍ ປກາສິຕໍ.

ຕສ຺ມາ ຕໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວານ, ສກລາຍປິ ຕນ຺ຕິຍາ;

ປທານຸກ຺ກມໂຕ ເອວ, ກຣິສ຺ສາມຕ຺ຖວຓ຺ຓນໍ.

ອິຕິ ເມ ຠາສມານສ຺ສ, ອຠິຘມ຺ມກຖໍ ອິມໍ;

ອວິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ນິສາເມຖ, ທຸລ຺ລຠາ ຫິ ອຍໍ ກຖາຕິ.

ນິທານກຖາ

ຕຕ຺ຖ ເກນຏ຺ເຐນ ອຠິຘມ຺ໂມ? ຘມ຺ມາຕິເຣກຘມ຺ມວິເສສຏ຺ເຐນ. ອຕິເຣກວິເສສຕ຺ຖທີປໂກ ເຫຕ຺ຖ ‘ອຠິ’-ສທ຺ໂທ. ‘‘ພາຬ຺ຫາ ເມ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ອຠິກ຺ກມນ຺ຕິ ໂນ ປຏິກ຺ກມນ຺ຕິ’’ (ມ. ນິ. ໓.໓໘໔; ສໍ. ນິ. ໕.໑໙໕) ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໑.໑-໒) ວິຍ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ສມຸສ຺ສິເຕສຸ ພຫູສຸ ຉຕ຺ເຕສຸ ເຈວ ຘເຊສຸ ຈ ຍໍ ອຕິເຣກປ຺ປມາຓໍ ວິເສສວຓ຺ຓສຓ຺ຐານຎ຺ຈ ຉຕ຺ຕໍ, ຕໍ ‘ອຕິຈ຺ຉຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ໂຍ ອຕິເຣກປ຺ປມາໂຓ ນານາວິຣາຄວຓ຺ຓວິເສສສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ຘໂຊ ໂສ ‘ອຕິຘໂຊ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຍຖາ ຈ ເອກໂຕ ສນ຺ນິປຕິເຕສຸ ພຫູສຸ ຣາຊກຸມາເຣສຸ ເຈວ ເທເວສຸ ຈ ໂຍ ຊາຕິໂຠຄຍສອິສ຺ສຣິຍາທິສມ຺ປຕ຺ຕີຫິ ອຕິເຣກຕໂຣ ເຈວ ວິເສສວນ຺ຕຕໂຣ ຈ ຣາຊກຸມາໂຣ ໂສ ‘ອຕິຣາຊກຸມາໂຣ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ໂຍ ອາຍຸວຓ຺ຓອິສ຺ສຣິຍຍສສມ຺ປຕ຺ຕິອາທີຫິ ອຕິເຣກຕໂຣ ເຈວ ວິເສສວນ຺ຕຕໂຣ ຈ ເທໂວ ໂສ ‘ອຕິເທໂວ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕຖາຣູໂປ ພ຺ຣຫ຺ມາປິ ‘ອຕິພ຺ຣຫ຺ມາ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວເມວ ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ຘມ຺ມາຕິເຣກຘມ຺ມວິເສສຏ຺ເຐນ ‘ອຠິຘມ຺ໂມ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຎ຺ຫິ ປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ເອກເທເສເນວ ວິຠຕ຺ຕາ, ນ ນິປ຺ປເທເສນ; ອຠິຘມ຺ມໍ ປຕ຺ວາ ປນ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍອຠິຘມ຺ມຠາຊນີຍປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉກນຍານໍ ວເສນ ນິປ຺ປເທສໂຕ ວິຠຕ຺ຕາ. ຕຖາ ທ຺ວາທສາຍຕນານິ, ອຏ຺ຐາຣສ ຘາຕຸໂຍ, ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ, ພາວີສຕິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ທ຺ວາທສປທິໂກ ປຈ຺ຈຍາກາໂຣ. ເກວລຎ຺ຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍວິຠງ຺ເຄ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍໍ ນຕ຺ຖິ, ປຈ຺ຈຍາກາເຣ ຈ ປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉກໍ ນຕ຺ຖິ. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຎ຺ຈ ປຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ເອກເທເສເນວ ວິຠຕ຺ຕາ, ນ ນິປ຺ປເທເສນ; ອຠິຘມ຺ມໍ ປຕ຺ວາ ປນ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ນຍານໍ ວເສນ ນິປ຺ປເທສໂຕວ ວິຠຕ຺ຕາ. ຕຖາ ຈຕ຺ຕາຣິ ສມ຺ມປ຺ປຘານານິ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ, ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ, ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຌານານິ, ຈຕສ຺ໂສ ອປ຺ປມຎ຺ຎາໂຍ, ປຎ຺ຈ ສິກ຺ຂາປທານິ, ຈຕສ຺ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາ. ເກວລຎ຺ເຫຕ຺ຖ ສິກ຺ຂາປທວິຠງ຺ເຄ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍໍ ນຕ຺ຖິ. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ຈ ຎາຓໍ ເອກເທເສເນວ ວິຠຕ຺ຕໍ ນ ນິປ຺ປເທເສນ; ຕຖາ ກິເລສາ. ອຠິຘມ຺ມໍ ປຕ຺ວາ ປນ ‘‘ເອກວິເຘນ ຎາຓວຕ຺ຖູ’’ຕິອາທິນາ (ວິຠ. ໗໕໑) ນເຍນ ມາຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ນິປ຺ປເທສໂຕວ ວິຠຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ເອກກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອເນເກຫິ ນເຍຫິ ກິເລສາ. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ຈ ຠູມນ຺ຕຣປຣິຈ຺ເຉໂທ ເອກເທເສເນວ ວິຠຕ຺ໂຕ, ນ ນິປ຺ປເທເສນ; ອຠິຘມ຺ມໍ ປນ ປຕ຺ວາ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ນຍານໍ ວເສນ ຠູມນ຺ຕຣປຣິຈ຺ເຉໂທ ນິປ຺ປເທສໂຕວ ວິຠຕ຺ໂຕ. ເອວໍ ຘມ຺ມາຕິເຣກຘມ຺ມວິເສສຏ຺ເຐນ ອຠິຘມ຺ໂມຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ປກຣຓປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ປເນສ ຘມ຺ມສງ຺ຄຓີວິຠງ຺ຄຘາຕຸກຖາປຸຄ຺ຄລປຎ຺ຎຕ຺ຕິກຖາວຕ຺ຖຸຍມກປຏ຺ຐານານໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ປກຣຓານໍ ວເສນ ຐິໂຕ. ອຍເມຕ຺ຖ ອາຈຣິຍານໍ ສມານກຖາ. ວິຕຓ຺ຑວາທີ ປນາຫ – ‘ກຖາວຕ຺ຖຸ ກສ຺ມາ ຄຫິຕໍ? ນນຸ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພານໂຕ ອຏ຺ຐາຣສວສ຺ສາຘິການິ ທ຺ເວ ວສ຺ສສຕານິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂມຄ຺ຄລິປຸຕ຺ຕຕິສ຺ສຕ຺ເຖເຣເນຕໍ ຐປິຕໍ? ຕສ຺ມາ ສາວກຠາສິຕຕ຺ຕາ ຉຑ຺ເຑຖ ນ’ນ຺ຕິ. ‘ກິໍ ປນ ຉປ຺ປກຣຓານິ ອຠິຘມ຺ໂມ’ຕິ? ‘ເອວໍ ນ ວທາມີ’ຕິ. ‘ອຖ ກິໍ ວເທສີ’ຕິ. ‘ສຕ຺ຕປ຺ປກຣຓານີ’ຕິ. ‘ກຕຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ກໂຣສີ’ຕິ? ‘ມຫາຘມ຺ມຫທຍໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ເອເຕນ ສຫ ສຕ຺ຕາ’ຕິ. ‘ມຫາຘມ຺ມຫທເຍ ອປຸພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ, ກຕິປຍາວ ປຎ຺ຫາວາຣາ ອວເສສາ, ກຖາວຕ຺ຖຸນາວ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຕາ’ຕິ. ‘ໂນ ກຖາວຕ຺ຖຸນາ, ມຫາຘາຕຸກຖາ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຕາ’ຕິ. ‘ມຫາຘາຕຸກຖາຍໍ ອປຸພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ, ອປ຺ປມຕ຺ຕິກາວ ຕນ຺ຕິ ອວເສສາ. ກຖາວຕ຺ຖຸນາວ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຕາ’ຕິ.

ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫິ ສຕ຺ຕປ຺ປກຣຓານິ ເທເສນ຺ໂຕ ກຖາວຕ຺ຖຸໍ ປຕ຺ວາ ຍາ ເອສາ ປຸຄ຺ຄລວາເຣ ຕາວ ຈຕູສຸ ປຎ຺ເຫສຸ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຎ຺ຈການໍ ວເສນ ອຏ຺ຐມຸຂາ ວາທຍຸຕ຺ຕິ ຕໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພກຖາມຄ຺ເຄສຸ ອສມ຺ປຸຓ຺ຓຠາຓວາຣມຕ຺ຕາຍ ປາຬິຍາ ມາຕິກໍ ຐເປສິ. ສາ ປເນສາ ‘‘ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປລພ຺ຠຕິ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐປຣມຕ຺ເຖນາຕິ. ອາມນ຺ຕາ. ໂຍ ສຈ຺ຈິກຏ຺ໂຐ ປຣມຕ຺ໂຖ ຕໂຕ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປລພ຺ຠຕິ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐປຣມຕ຺ເຖນາຕິ. ນເຫວໍ ວຕ຺ຕພ຺ເພ. ອາຊານາຫິ ນິຄ຺ຄຫໍ…ເປ… ປຸຄ຺ຄໂລ ນຸປລພ຺ຠຕິ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐປຣມຕ຺ເຖນາຕິ. ອາມນ຺ຕາ. ໂຍ ສຈ຺ຈິກຏ຺ໂຐ ປຣມຕ຺ໂຖ ຕໂຕ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ນຸປລພ຺ຠຕິ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐປຣມຕ຺ເຖນາຕິ. ນເຫວໍ ວຕ຺ຕພ຺ເພ. ອາຊານາຫິ ນິຄ຺ຄຫໍ…ເປ…. ສພ຺ພຕ຺ຖ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປລພ຺ຠຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປຸຄ຺ຄໂລ ນຸປລພ຺ຠຕິ, ສພ຺ພທາ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປລພ຺ຠຕິ ສພ຺ພທາ ປຸຄ຺ຄໂລ ນຸປລພ຺ຠຕິ, ສພ຺ເພສຸ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປລພ຺ຠຕິ ສພ຺ເພສຸ ປຸຄ຺ຄໂລ ນຸປລພ຺ຠຕິ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐປຣມຕ຺ເຖນາ’’ຕິ (ກຖາ. ໑໕-໑໖) ເອວໍ ປຐມໍ ວາທໍ ນິສ຺ສາຍ ປຐມໍ ນິຄ຺ຄຫໍ, ທຸຕິຍໍ ນິສ຺ສາຍ ທຸຕິຍໍ …ເປ… ອຏ຺ຐມໍ ນິສ຺ສາຍ ອຏ຺ຐມໍ ນິຄ຺ຄຫໍ ທສ຺ເສນ຺ເຕນ ສຕ຺ຖາຣາ ຐປິຕາ. ອິມິນາ ນເຍນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ມາຕິກາຐປນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕໍ ປເນຕໍ ມາຕິກໍ ຐເປນ຺ໂຕ ອິມໍ ທິສ຺ວາ ຐເປສິ – ມມ ປຣິນິພ຺ພານໂຕ ອຏ຺ຐາຣສວສ຺ສາຘິການໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວສ຺ສສຕານໍ ມຕ຺ຖເກ ໂມຄ຺ຄລິປຸຕ຺ຕຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສມຊ຺ເຌ ນິສິນ຺ໂນ ສກວາເທ ປຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕສຕານິ ປຣວາເທ ປຎ຺ຈາຕິ ສຸຕ຺ຕສຫສ຺ສໍ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ທີຆນິກາຍປ຺ປມາຓໍ ກຖາວຕ຺ຖຸປ຺ປກຣຓໍ ຠາເຊສ຺ສຕີຕິ.

ໂມຄ຺ຄລິປຸຕ຺ຕຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣປິ ອິທໍ ປກຣຓໍ ເທເສນ຺ໂຕ ນ ອຕ຺ຕໂນ ຎາເຓນ ເທເສສິ, ສຕ຺ຖາຣາ ປນ ທິນ຺ນນເຍນ ຐປິຕມາຕິກາຍ ເທເສສິ. ອິຕິ ສຕ຺ຖາຣາ ທິນ຺ນນເຍນ ຐປິຕມາຕິກາຍ ເທສິຕຕ຺ຕາ ສກລມ຺ເປຕໍ ປກຣຓໍ ພຸທ຺ຘຠາສິຕເມວ ນາມ ຊາຕໍ. ຍຖາ ກິໍ? ຍຖາ ມຘຸປິຓ຺ຑິກສຸຕ຺ຕນ຺ຕາທີນິ. ມຘຸປິຓ຺ຑິກສຸຕ຺ຕນ຺ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ຠຄວາ ‘‘ຍໂຕນິທານໍ ຠິກ຺ຂຸ ປຸຣິສໍ ປປຎ຺ຈສຎ຺ຎາສງ຺ຂາ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ, ເອຕ຺ຖ ເຈ ນຕ຺ຖິ ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພໍ ອຠິວທິຕພ຺ພໍ ອຊ຺ໂຌສິຕພ຺ພໍ, ເອເສວນ຺ໂຕ ຣາຄານຸສຍານ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໐໒) ມາຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ວິຫາຣໍ ປາວິສິ.

ຘມ຺ມປ຺ປຏິຄ຺ຄາຫກາ ຠິກ຺ຂູ ມຫາກຈ຺ຈານຕ຺ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ທສພເລນ ຐປິຕມາຕິກາຍ ອຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ເຖໂຣ ປຸຈ຺ຉິຕມຕ຺ຕເກເນວ ອກເຖຕ຺ວາ ທສພລສ຺ສ ອປຈິຕິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ອາວຸໂສ ປຸຣິໂສ ສາຣຕ຺ຖິໂກ ສາຣຄເວສີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໐໓) ສາໂຣປມໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສາຣຣຸກ຺ໂຂ ວິຍ ຠຄວາ ສາຂາປລາສສທິສາ ສາວກາ, ‘‘ໂສ ຫາວຸໂສ ຠຄວາ ຊານໍ ຊານາຕິ, ປສ຺ສໍ ປສ຺ສຕິ ຈກ຺ຂຸຠູໂຕ ຎາຓຠູໂຕ ຘມ຺ມຠູໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມຠູໂຕ ວຕ຺ຕາ ປວຕ຺ຕາ ອຕ຺ຖສ຺ສ ນິນ຺ເນຕາ ອມຕສ຺ສ ທາຕາ ຘມ຺ມສ຺ສາມີ ຕຖາຄໂຕ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ໂຖເມຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ເຖເຣຫິ ຍາຈິໂຕ ສຕ຺ຖາຣາ ຐປິຕມາຕິກາຍ ອຕ຺ຖໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ‘‘ອາກງ຺ຂມານາ ຈ ປນ ຕຸມ຺ເຫ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍເຍວ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ປຏິປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖ ສເຈ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ສທ຺ຘິໍ ສໍສນ຺ທິຍມານໍ ສເມຕິ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາຖ, ໂນ ເຈ ມາ ຄຓ຺ຫິຕ຺ຖາ’’ຕິ ອິມິນາ ອຘິປ຺ປາເຍນ ‘‘ຍຖາ ໂວ ຠຄວາ ພ຺ຍາກໂຣຕິ ຕຖາ ນໍ ຘາເຣຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ.

ເຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ທຸກ຺ກຖິຕໍ ກຈ຺ຈາເນນາຕິ ອວຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓາລິງ຺ຄໍ ອຸສ຺ສາເປນ຺ໂຕ ວິຍ ຄີວໍ ອຸນ຺ນາເມຕ຺ວາ ສຸປຸປ຺ຜິຕສຕປຕ຺ຕສສ຺ສິຣິກໍ ມຫາມຸຂໍ ປູເຣນ຺ໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມສ຺ສຣໍ ນິຈ຺ຉາເຣຕ຺ວາ ສາຘຸ ສາຘູຕິ ເຖຣສ຺ສ ສາຘຸກາຣໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ປຓ຺ຑິໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາກຈ຺ຈາໂນ, ມຫາປຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂເວ ມຫາກຈ຺ຈາໂນ, ມໍ ເຈປິ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕມຕ຺ຖໍ ປຏິປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖ, ອຫມ຺ປິ ຕໍ ເອວເມວໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍໍ ຍຖາ ຕໍ ມຫາກຈ຺ຈາເນນ ພ຺ຍາກຕ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໐໕) ອາຫ.

ເອວໍ ສຕ຺ຖາຣາ ອນຸໂມທິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈ ປນ ສກລໍ ສຸຕ຺ຕໍ ພຸທ຺ຘຠາສິຕໍ ນາມ ຊາຕໍ. ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣາທີຫິ ວິຕ຺ຖາຣິຕສຸຕ຺ເຕສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອວເມວ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ສຕ຺ຕປ຺ປກຣຓານິ ເທເສນ຺ໂຕ ກຖາວຕ຺ຖຸໍ ປຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ມາຕິກໍ ຐເປສິ. ຐເປນ຺ໂຕ ຈ ປນ ອິມໍ ອທ຺ທສ –

ມມ ປຣິນິພ຺ພານໂຕ ອຏ຺ຐາຣສວສ຺ສາຘິການໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວສ຺ສສຕານໍ ມຕ຺ຖເກ ໂມຄ຺ຄລິປຸຕ຺ຕຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສມຊ຺ເຌ ນິສິນ຺ໂນ ສກວາເທ ປຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕສຕານິ ປຣວາເທ ປຎ຺ຈາຕິ ສຸຕ຺ຕສຫສ຺ສໍ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ທີຆນິກາຍປ຺ປມາຓໍ ກຖາວຕ຺ຖຸປ຺ປກຣຓໍ ຠາເຊສ຺ສຕີຕິ.

ໂມຄ຺ຄລິປຸຕ຺ຕຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣປິ ອິມໍ ປກຣຓໍ ເທເສນ຺ໂຕ ນ ອຕ຺ຕໂນ ຎາເຓນ ເທເສສິ, ສຕ຺ຖາຣາ ປນ ທິນ຺ນນເຍນ ຐປິຕມາຕິກາຍ ເທເສສິ. ອິຕິ ສຕ຺ຖາຣາ ທິນ຺ນນເຍນ ຐປິຕມາຕິກາຍ ເທສິຕຕ຺ຕາ ສກລມ຺ເປຕໍ ປກຣຓໍ ພຸທ຺ຘຠາສິຕເມວ ຊາຕໍ. ເອວໍ ກຖາວຕ຺ຖຸນາວ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຕ ປກຣຓານິ ອຠິຘມ຺ໂມ ນາມ.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມສງ຺ຄຓີປກຣເຓ ຈຕສ຺ໂສ ວິຠຕ຺ຕິໂຍ – ຈິຕ຺ຕວິຠຕ຺ຕິ ຣູປວິຠຕ຺ຕິ ນິກ຺ເຂປຣາສິ ອຕ຺ຖຸທ຺ຘາໂຣຕິ. ຕຕ຺ຖ ກາມາວຈຣກຸສລໂຕ ອຏ຺ຐ, ອກຸສລໂຕ ທ຺ວາທສ, ກຸສລວິປາກໂຕ ໂສຬສ, ອກຸສລວິປາກໂຕ ສຕ຺ຕ, ກິຣິຍໂຕ ເອກາທສ; ຣູປາວຈຣກຸສລໂຕ ປຎ຺ຈ, ວິປາກໂຕ ປຎ຺ຈ, ກິຣິຍໂຕ ປຎ຺ຈ; ອຣູປາວຈຣກຸສລໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ, ວິປາກໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ, ກິຣິຍໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ; ໂລກຸຕ຺ຕຣກຸສລໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ, ວິປາກໂຕ ຈຕ຺ຕາຣີຕິ ເອກູນນວຸຕິ ຈິຕ຺ຕານິ ຈິຕ຺ຕວິຠຕ຺ຕິ ນາມ. ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທກຓ຺ຑນ຺ຕິປິ ເອຕສ຺ເສວ ນາມໍ. ຕໍ ວາຈນາມຄ຺ຄໂຕ ອຕິເຣກຉຠາຓວາຣໍ, ວິຕ຺ຖາຣິຍມານໍ ປນ ອນນ຺ຕມປຣິມາຓໍ ໂຫຕິ.

ຕທນນ຺ຕຣໍ ເອກວິເຘນ ທຸວິເຘນາຕິອາທິນາ ນເຍນ ມາຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ວິຕ຺ຖາເຣນ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕາ ຣູປວິຠຕ຺ຕິ ນາມ. ຣູປກຓ຺ຑນ຺ຕິປິ ເອຕສ຺ເສວ ນາມໍ. ຕໍ ວາຈນາມຄ຺ຄໂຕ ອຕິເຣກທ຺ວິຠາຓວາຣໍ. ວິຕ຺ຖາຣິຍມານໍ ປນ ອນນ຺ຕມປຣິມາຓໍ ໂຫຕິ.

ຕທນນ຺ຕຣໍ ມູລໂຕ ຂນ຺ຘໂຕ ທ຺ວາຣໂຕ ຠູມິໂຕ ອຕ຺ຖໂຕ ຘມ຺ມໂຕ ນາມໂຕ ລິງ຺ຄໂຕຕິ ເອວໍ ມູລາທີຫິ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເທສິໂຕ ນິກ຺ເຂປຣາສິ ນາມ. ໂສ –

ມູລໂຕ ຂນ຺ຘໂຕ ຈາປິ, ທ຺ວາຣໂຕ ຈາປິ ຠູມິໂຕ;

ອຕ຺ຖໂຕ ຘມ຺ມໂຕ ຈາປິ, ນາມໂຕ ຈາປິ ລິງ຺ຄໂຕ;

ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເທສິຕຕ຺ຕາ, ນິກ຺ເຂໂປຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

ນິກ຺ເຂປກຓ຺ຑນ຺ຕິປິ ຕສ຺ເສວ ນາມໍ. ຕໍ ວາຈນາມຄ຺ຄໂຕ ຕິມຕ຺ຕຠາຓວາຣໍ. ວິຕ຺ຖາຣິຍມານໍ ປນ ອນນ຺ຕມປຣິມາຓໍ ໂຫຕິ.

ຕທນນ຺ຕຣໍ ປນ ເຕປິຏກສ຺ສ ພຸທ຺ຘວຈນສ຺ສ ອຕ຺ຖຸທ຺ຘາຣຠູຕໍ ຍາວ ສຣຓທຸກາ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາກຓ຺ຑໍ ນາມ. ຍໂຕ ມຫາປກຣຓິຍາ ຠິກ຺ຂູ ມຫາປກຣເຓ ຄຓນຈາຣໍ ອສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ຕາ ຄຓນຈາຣໍ ສມາເນນ຺ຕິ. ຕໍ ວາຈນາມຄ຺ຄໂຕ ທ຺ວິມຕ຺ຕຠາຓວາຣໍ. ວິຕ຺ຖາຣິຍມານໍ ປນ ອນນ຺ຕມປຣິມາຓໍ ໂຫຕິ.

ອິຕິ ສກລມ຺ປິ ຘມ຺ມສງ຺ຄຓີປກຣຓໍ ວາຈນາມຄ຺ຄໂຕ ອຕິເຣກເຕຣສມຕ຺ຕຠາຓວາຣໍ. ວິຕ຺ຖາຣິຍມານໍ ປນ ອນນ຺ຕມປຣິມາຓໍ ໂຫຕິ. ເອວເມຕໍ –

ຈິຕ຺ຕວິຠຕ຺ຕິ ຣູປຎ຺ຈ, ນິກ຺ເຂໂປ ອຕ຺ຖໂຊຕນາ;

ຄມ຺ຠີຣໍ ນິປຸຓໍ ຐານໍ, ຕມ຺ປິ ພຸທ຺ເຘນ ເທສິຕໍ.

ຕທນນ຺ຕຣໍ ວິຠງ຺ຄປ຺ປກຣຓໍ ນາມ. ຕໍ ຂນ຺ຘວິຠງ຺ໂຄ ອາຍຕນວິຠງ຺ໂຄ ຘາຕຸວິຠງ຺ໂຄ ສຈ຺ຈວິຠງ຺ໂຄ ອິທ຺ຣິຍວິຠງ຺ໂຄ ປຈ຺ຈຍາກາຣວິຠງ຺ໂຄ ສຕິປຏ຺ຐານວິຠງ຺ໂຄ ສມ຺ມປ຺ປຘານວິຠງ຺ໂຄ ອິທ຺ຘິປາທວິຠງ຺ໂຄ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄວິຠງ຺ໂຄ ມຄ຺ຄງ຺ຄວິຠງ຺ໂຄ ຌານວິຠງ຺ໂຄ ອປ຺ປມຎ຺ຎາວິຠງ຺ໂຄ ສິກ຺ຂາປທວິຠງ຺ໂຄ ປຏິສມ຺ຠິທາວິຠງ຺ໂຄ ຎາຓວິຠງ຺ໂຄ ຂຸທ຺ທກວຕ຺ຖຸວິຠງ຺ໂຄ ຘມ຺ມຫທຍວິຠງ຺ໂຄຕິ ອຏ຺ຐາຣສວິເຘນ ວິຠຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ຂນ຺ຘວິຠງ຺ໂຄ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍອຠິຘມ຺ມຠາຊນີຍປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉການໍ ວເສນ ຕິຘາ ວິຠຕ຺ໂຕ. ໂສ ວາຈນາມຄ຺ຄໂຕ ປຎ຺ຈມຕ຺ຕຠາຓວາໂຣ, ວິຕ຺ຖາຣິຍມາໂນ ປນ ອນນ຺ໂຕ ອປຣິມາໂຓ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ປຣໍ ອາຍຕນວິຠງ຺ຄາທໂຍປິ ເອເຕເຫວ ຕີຫິ ນເຍຫິ ວິຠຕ຺ຕາ. ເຕສຸ ອາຍຕນວິຠງ຺ໂຄ ວາຈນາມຄ຺ຄໂຕ ອຕິເຣກຠາຓວາໂຣ, ຘາຕຸວິຠງ຺ໂຄ ທ຺ວິມຕ຺ຕຠາຓວາໂຣ. ຕຖາ ສຈ຺ຈວິຠງ຺ໂຄ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍວິຠງ຺ເຄ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍໍ ນຕ຺ຖິ; ວາຈນາມຄ຺ຄໂຕ ປເນສ ອຕິເຣກຠາຓວາຣມຕ຺ໂຕ. ປຈ຺ຈຍາກາຣວິຠງ຺ໂຄ ຉມຕ຺ຕຠາຓວາໂຣ, ປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉກໍ ປເນຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ. ສຕິປຏ຺ຐານວິຠງ຺ໂຄ ອຕິເຣກຠາຓວາຣມຕ຺ໂຕ; ຕຖາ ສມ຺ມປ຺ປຘານ ອິທ຺ຘິປາທໂພຊ຺ຌງ຺ຄມຄ຺ຄງ຺ຄວິຠງ຺ຄາ. ຌານວິຠງ຺ໂຄ ທ຺ວິຠາຓວາຣມຕ຺ໂຕ, ອປ຺ປມຎ຺ຎາວິຠງ຺ໂຄ ອຕິເຣກຠາຓວາຣມຕ຺ໂຕ. ສິກ຺ຂາປທວິຠງ຺ເຄປິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍໍ ນຕ຺ຖິ; ວາຈນາມຄ຺ຄໂຕ ປເນສ ອຕິເຣກຠາຓວາຣມຕ຺ໂຕ; ຕຖາ ປຏິສມ຺ຠິທາວິຠງ຺ໂຄ. ຎາຓວິຠງ຺ໂຄ ທສວິເຘນ ວິຠຕ຺ໂຕ; ວາຈນາມຄ຺ຄໂຕ ປເນສ ຕິມຕ຺ຕຠາຓວາໂຣ. ຂຸທ຺ທກວຕ຺ຖຸວິຠງ຺ໂຄປິ ທສວິເຘນ ວິຠຕ຺ໂຕ; ວາຈນາມຄ຺ຄໂຕ ປເນສ ຕິມຕ຺ຕຠາຓວາໂຣ. ຘມ຺ມຫທຍວິຠງ຺ໂຄ ຕິວິເຘນ ວິຠຕ຺ໂຕ; ວາຈນາມຄ຺ຄໂຕ ປເນສ ອຕິເຣກທ຺ວິຠາຓວາຣມຕ຺ໂຕ. ສພ຺ເພປິ ວິຕ຺ຖາຣິຍມານາ ອນນ຺ຕາ ອປຣິມາຓາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວເມຕໍ ວິຠງ຺ຄປ຺ປກຣຓໍ ວາຈນາມຄ຺ຄໂຕ ປຎ຺ຈຕິໍສມຕ຺ຕຠາຓວາຣໍ; ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ອນນ຺ຕມປຣິມາຓໍ ໂຫຕິ.

ຕທນນ຺ຕຣໍ ຘາຕຸກຖາປກຣຓໍ ນາມ. ຕໍ ສງ຺ຄໂຫ ອສງ຺ຄໂຫ, ສງ຺ຄຫິເຕນ ອສງ຺ຄຫິຕໍ, ອສງ຺ຄຫິເຕນ ສງ຺ຄຫິຕໍ, ສງ຺ຄຫິເຕນ ສງ຺ຄຫິຕໍ, ອສງ຺ຄຫິເຕນ ອສງ຺ຄຫິຕໍ; ສມ຺ປໂຍໂຄ ວິປ຺ປໂຍໂຄ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ, ວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ, ວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ; ສງ຺ຄຫິເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ; ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ ສງ຺ຄຫິຕໍ ອສງ຺ຄຫິຕໍ, ອສງ຺ຄຫິເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ, ວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ ສງ຺ຄຫິຕໍ ອສງ຺ຄຫິຕນ຺ຕິ ຈຸທ຺ທສວິເຘນ ວິຠຕ຺ຕໍ. ຕໍ ວາຈນາມຄ຺ຄໂຕ ອຕິເຣກຉຠາຓວາຣມຕ຺ຕໍ, ວິຕ຺ຖາຣິຍມານໍ ປນ ອນນ຺ຕມປຣິມາຓໍ ໂຫຕິ.

ຕທນນ຺ຕຣໍ ປຸຄ຺ຄລປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ. ສາ ‘‘ຂນ຺ຘປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອາຍຕນປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຘາຕຸປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສຈ຺ຈປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ປຸຄ຺ຄລປຎ຺ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ ຉພ຺ພິເຘນ ວິຠຕ຺ຕາ. ສາ ວາຈນາມຄ຺ຄໂຕ ອຕິເຣກປຎ຺ຈຠາຓວາຣາ; ວິຕ຺ຖາຣິຍມານາ ປນ ອນນ຺ຕາ ອປຣິມາຓາວ ໂຫຕິ.

ຕທນນ຺ຕຣໍ ກຖາວຕ຺ຖຸປ຺ປກຣຓໍ ນາມ. ຕໍ ສກວາເທ ປຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕສຕານິ ປຣວາເທ ປຎ຺ຈາຕິ ສຸຕ຺ຕສຫສ຺ສໍ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ວິຠຕ຺ຕໍ. ຕໍ ວາຈນາມຄ຺ຄໂຕ ອິທານິ ໂປຕ຺ຖເກ ລິຂິຕໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສງ຺ຄີຕິອາໂຣປິຕນເຍນ ທີຆນິກາຍປ຺ປມາຓໍ, ວິຕ຺ຖາຣິຍມານໍ ປນ ອນນ຺ຕມປຣິມາຓໍ ໂຫຕິ.

ຕທນນ຺ຕຣໍ ຍມກໍ ນາມ. ຕໍ ມູລຍມກໍ ຂນ຺ຘຍມກໍ ອາຍຕນຍມກໍ ຘາຕຸຍມກໍ ສຈ຺ຈຍມກໍ ສງ຺ຂາຣຍມກໍ ອນຸສຍຍມກໍ ຈິຕ຺ຕຍມກໍ ຘມ຺ມຍມກໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຍມກນ຺ຕິ ທສວິເຘນ ວິຠຕ຺ຕໍ. ຕໍ ວາຈນາມຄ຺ຄໂຕ ວີສຠາຓວາຣສຕໍ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ອນນ຺ຕມປຣິມາຓໍ ໂຫຕິ.

ຕທນນ຺ຕຣໍ ມຫາປກຣຓໍ ນາມ. ປຏ຺ຐານນ຺ຕິປິ ຕສ຺ເສວ ນາມໍ. ຕໍ ເຫຕຸປຈ຺ຈໂຍ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈໂຍ ອຘິປຕິປຈ຺ຈໂຍ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈໂຍ ສມນນ຺ຕຣປຈ຺ຈໂຍ ສຫຊາຕປຈ຺ຈໂຍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈໂຍ ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈໂຍ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈໂຍ ປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈໂຍ ປຈ຺ຉາຊາຕປຈ຺ຈໂຍ ອາເສວນປຈ຺ຈໂຍ ກມ຺ມປຈ຺ຈໂຍ ວິປາກປຈ຺ຈໂຍ ອາຫາຣປຈ຺ຈໂຍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈໂຍ ຌານປຈ຺ຈໂຍ ມຄ຺ຄປຈ຺ຈໂຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈໂຍ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈໂຍ ອຕ຺ຖິປຈ຺ຈໂຍ ນຕ຺ຖິປຈ຺ຈໂຍ ວິຄຕປຈ຺ຈໂຍ ອວິຄຕປຈ຺ຈໂຍຕິ. ປຈ຺ຈຍວເສນ ຕາວ ຈຕຸວີສຕິວິເຘນ ວິຠຕ຺ຕໍ.

ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ປຏ຺ຐານໍ ສມາເນຕພ຺ພໍ. ກຸສລຕ຺ຕິກາທໂຍ ຫິ ທ຺ວາວີສຕິ ຕິກາ, ນາມ ເຫຕູ ຘມ຺ມາ ນເຫຕູ ຘມ຺ມາ…ເປ… ສຣຓາ ຘມ຺ມາ ອຣຓາ ຘມ຺ມາຕິ ອິເມ ສຕໍ ທຸກາ. ອປເຣປິ ວິຊ຺ຊາຠາຄິໂນ ຘມ຺ມາ ອວິຊ຺ຊາຠາຄິໂນ ຘມ຺ມາ…ເປ… ຂເຍ ຎາຓໍ, ອນຸປ຺ປາເທ ຎາຓນ຺ຕິ ທ຺ວາຈຕ຺ຕາລີສ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກທຸກາ ນາມ. ເຕສຸ ທ຺ວາວີສຕິ ຕິກາ ສຕໍ ທຸກາຕິ ອຍໍ ອາຫຈ຺ຈຠາສິຕາ ຊິນວຈນຠູຕາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ເຘນ ເທສິຕາ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ປກຣຓານໍ ມາຕິກາ ນາມ.

ອຖາປເຣ ທ຺ວາຈຕ຺ຕາລີສ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກທຸກາ ກຸໂຕປຠວາ ເກນ ຐປິຕາ ເກນ ເທສິຕາຕິ? ຘມ຺ມເສນາປຕິສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣປ຺ປຠວາ, ເຕນ ຐປິຕາ, ເຕນ ເທສິຕາຕິ. ອິເມ ຐເປນ຺ໂຕ ປນ ເຖໂຣ ນ ສາມຸກ຺ກໍສິເກນ ອຕ຺ຕໂນ ຎາເຓນ ຐເປສິ. ເອກຸຕ຺ຕຣິຍໍ ປນ ເອກນິປາຕທຸກນິປາຕສງ຺ຄີຕິ ທສຸຕ຺ຕຣສຸຕ຺ຕນ຺ເຕຫິ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ອາຠິຘມ຺ມິກຕ຺ເຖຣານໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ອກິລມຕ຺ຖໍ ຐປິຕາ. ເຕ ປເນເຕ ເອກສ຺ມິໍ ນິກ຺ເຂປກຓ຺ເຑເຍວ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາ ວິຠຕ຺ຕາ. ເສສຏ຺ຐາເນສຸ ຍາວ ສຣຓທຸກາ ອຠິຘມ຺ໂມ ວິຠຕ຺ໂຕ.

ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຫິ ອນຸໂລມປຏ຺ຐາເນ ທ຺ວາວີສຕິ ຕິເກ ນິສ຺ສາຍ ຕິກປຏ຺ຐານໍ ນາມ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ສຕໍ ທຸເກ ນິສ຺ສາຍ ທຸກປຏ຺ຐານໍ ນາມ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ຕໂຕ ປຣໍ ທ຺ວາວີສຕິ ຕິເກ ຄເຫຕ຺ວາ ທຸກສເຕ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທຸກຕິກປຏ຺ຐານໍ ນາມ ທສ຺ສິຕໍ. ຕໂຕ ປຣໍ ທຸກສຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທ຺ວາວີສຕິຍາ ຕິເກສຸ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕິກທຸກປຏ຺ຐານໍ ນາມ ທສ຺ສິຕໍ. ຕິເກ ປນ ຕິເກສຸເຍວ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕິກຕິກປຏ຺ຐານໍ ນາມ ທສ຺ສິຕໍ. ທຸເກ ຈ ທຸເກສຸເຍວ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທຸກທຸກປຏ຺ຐານໍ ນາມ ທສ຺ສິຕໍ. ເອວໍ –

ຕິກຎ຺ຈ ປຏ຺ຐານວຣໍ ທຸກຸຕ຺ຕມໍ,

ທຸກຕິກຎ຺ເຈວ ຕິກທຸກຎ຺ຈ;

ຕິກຕິກຎ຺ເຈວ ທຸກທຸກຎ຺ຈ,

ຉ ອນຸໂລມມ຺ຫິ ນຍາ ສຸຄມ຺ຠີຣາຕິ. (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໓໙);

ປຈ຺ຈນີຍປຏ຺ຐາເນປິ ທ຺ວາວີສຕິຕິເກ ນິສ຺ສາຍ ຕິກປຏ຺ຐານໍ ນາມ. ທຸກສຕໍ ນິສ຺ສາຍ ທຸກປຏ຺ຐານໍ ນາມ. ທ຺ວາວີສຕິຕິເກ ທຸກສເຕ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທຸກຕິກປຏ຺ຐານໍ ນາມ. ທຸກສຕໍ ທ຺ວາວີສຕິຍາ ຕິເກສຸ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕິກທຸກປຏ຺ຐານໍ ນາມ. ຕິເກ ຕິເກສຸເຍວ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕິກຕິກປຏ຺ຐານໍ ນາມ. ທຸເກ ທຸເກສຸເຍວ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທຸກທຸກປຏ຺ຐານໍ ນາມາຕິ ປຈ຺ຈນີເຍປິ ຉຫິ ນເຍຫິ ປຏ຺ຐານໍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

ຕິກຎ຺ຈ ປຏ຺ຐານວຣໍ ທຸກຸຕ຺ຕມໍ,

ທຸກຕິກຎ຺ເຈວ ຕິກທຸກຎ຺ຈ;

ຕິກຕິກຎ຺ເຈວ ທຸກທຸກຎ຺ຈ,

ຉ ປຈ຺ຈນີຍມ຺ຫິ ນຍາ ສຸຄມ຺ຠີຣາຕິ. (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໔);

ຕໂຕ ປຣໍ ອນຸໂລມປຈ຺ຈນີເຍປິ ເອເຕເນວ ອຸປາເຍນ ຉ ນຍາ ທສ຺ສິຕາ. ເຕນາຫ –

ຕິກຎ຺ຈ ປຏ຺ຐານວຣໍ ທຸກຸຕ຺ຕມໍ,

ທຸກຕິກຎ຺ເຈວ ຕິກທຸກຎ຺ຈ;

ຕິກຕິກຎ຺ເຈວ ທຸກທຸກຎ຺ຈ,

ຉ ອນຸໂລມປຈ຺ຈນີຍມ຺ຫິ ນຍາ ສຸຄມ຺ຠີຣາຕິ. (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໘);

ຕທນນ຺ຕຣໍ ປຈ຺ຈນີຍານຸໂລເມປິ ເອເຕເຫວ ຉຫິ ນເຍຫິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ເຕນາຫ –

ຕິກຎ຺ຈ ປຏ຺ຐານວຣໍ ທຸກຸຕ຺ຕມໍ,

ທຸກຕິກຎ຺ເຈວ ຕິກທຸກຎ຺ຈ;

ຕິກຕິກຎ຺ເຈວ ທຸກທຸກຎ຺ຈ,

ຉ ປຈ຺ຈນີຍານຸໂລມມ຺ຫິ ນຍາ ສຸຄມ຺ຠີຣາຕິ. (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໕໒);

ເອວໍ ອນຸໂລເມ ຉ ປຏ຺ຐານານິ, ປຏິໂລເມ ຉ, ອນຸໂລມປຈ຺ຈນີເຍ ຉ, ປຈ຺ຈນີຍານຸໂລເມ ຉ ປຏ຺ຐານານີຕິ ອິທໍ ຈຕຸວີສຕິສມນ຺ຕປຏ຺ຐານສໂມຘານໍ ປຏ຺ຐານໍ ມຫາປກຣຓໍ ນາມ.

ອິທານິ ອິມສ຺ສ ອຠິຘມ຺ມສ຺ສ ຄມ຺ຠີຣຠາວວິຊານນຕ຺ຖໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສາຄຣາ ເວທິຕພ຺ພາ – ສໍສາຣສາຄໂຣ, ຊລສາຄໂຣ, ນຍສາຄໂຣ, ຎາຓສາຄໂຣຕິ. ຕຕ຺ຖ ສໍສາຣສາຄໂຣ ນາມ –

ຂນ຺ຘານຎ຺ຈ ປຏິປາຏິ, ຘາຕຸອາຍຕນານ ຈ;

ອພ຺ໂພຈ຺ຉິນ຺ນໍ ວຕ຺ຕມານາ, ສໍສາໂຣຕິ ປວຸຈ຺ຈຕີຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ ສໍສາຣວຏ຺ຏໍ. ສ຺ວາຍໍ ຍສ຺ມາ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຸຣິມາ ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ ເອຕ຺ຕການຎ຺ຫິ ວສ຺ສສຕານໍ ວາ ວສ຺ສສຫສ຺ສານໍ ວາ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານໍ ວາ, ກປ຺ປສຕານໍ ວາ ກປ຺ປສຫສ຺ສານໍ ວາ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສານໍ ວາ ມຕ຺ຖເກ ສຕ຺ຕາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ນາເຫສຸນ຺ຕິ ວາ, ອສຸກສ຺ສ ນາມ ຣຎ຺ໂຎ ກາເລ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ອສຸກສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ກາເລ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ນາເຫສຸນ຺ຕິ ວາ, ອຍໍ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ນຕ຺ຖິ; ‘‘ປຸຣິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ ອວິຊ຺ຊາຍ, ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ອວິຊ຺ຊາ ນາໂຫສິ ອຖ ປຈ຺ຉາ ສມຠວີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑໐.໖໑) ອິມິນາ ປນ ນເຍນ ສໍສາຣສາຄໂຣ ອນມຕຄ຺ໂຄວ.

ມຫາສມຸທ຺ໂທ ປນ ຊລສາຄໂຣ ນາມາຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂສ ຈຕຸຣາສີຕິໂຍຊນສຫສ຺ສຄມ຺ຠີໂຣ. ຕຕ຺ຖ ອຸທກສ຺ສ ອາຬ຺ຫກສເຕຫິ ວາ ອາຬ຺ຫກສຫສ຺ເສຫິ ວາ ອາຬ຺ຫກສຕສຫສ຺ເສຫິ ວາ ປມາຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອຖ ໂຂ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ໂຍ ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ ມຫາອຸທກກ຺ຂນ຺ໂຘຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຍໍ ຊລສາຄໂຣ ນາມ.

ກຕໂມ ນຍສາຄໂຣ? ເຕປິຏກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ. ທ຺ເວປິ ຫິ ຕນ຺ຕິໂຍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕານໍ ສທ຺ຘາສມ຺ປນ຺ນານໍ ປສາທພຫຸລານໍ ຎາຓຸຕ຺ຕຣານໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ອນນ຺ຕໍ ປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ກຕມາ ທ຺ເວ? ວິນຍຎ຺ຈ ອຠິຘມ຺ມຎ຺ຈ. ວິນຍຘຣຠິກ຺ຂູນຎ຺ຫິ ວິນຍຕນ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕານໍ ໂທສານຸຣູປໍ ສິກ຺ຂາປທປຎ຺ຎາປນໍ ນາມ – ອິມສ຺ມິໍ ໂທເສ ອິມສ຺ມິໍ ວີຕິກ຺ກເມ ອິທໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ ສິກ຺ຂາປທປຎ຺ຎາປນໍ – ອຎ຺ເຎສໍ ອວິສໂຍ, ພຸທ຺ຘານເມວ ວິສໂຍຕິ. ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມເປຍ຺ຍາລໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕານໍ ນີລເປຍ຺ຍາລໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕານໍ ສຎ຺ຈຣິຕ຺ຕເປຍ຺ຍາລໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕານໍ ອນນ຺ຕໍ ປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອາຠິຘມ຺ມິກຠິກ຺ຂູນມ຺ປິ ຂນ຺ຘນ຺ຕຣໍ ອາຍຕນນ຺ຕຣໍ ຘາຕ຺ວນ຺ຕຣໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕຣໍ ພລໂພຊ຺ຌງ຺ຄກມ຺ມວິປາກນ຺ຕຣໍ ຣູປາຣູປປຣິຈ຺ເຉທໍ ສຓ຺ຫສຸຂຸມຘມ຺ມໍ ຄຄນຕເລ ຕາຣກຣູປານິ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວິຍ ຣູປາຣູປຘມ຺ເມ ປພ຺ພໍ ປພ຺ພໍ ໂກຏ຺ຐາສໍ ໂກຏ຺ຐາສໍ ກຕ຺ວາ ວິຠຊນ຺ໂຕ ທສ຺ເສສິ ວຕ ໂນ ສຕ຺ຖາຕິ ອຠິຘມ຺ມຕນ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕານໍ ອນນ຺ຕໍ ປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ເອວໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປນສ຺ສ ອິທໍ ວຕ຺ຖຸປິ ເວທິຕພ຺ພໍ – ມຫາຄຕິຄມິຍຕິສ຺ສທຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ກິຣ ນາມ ມຫາໂພຘິໍ ວນ຺ທິສ຺ສາມີຕິ ປຣຕີຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນາວາຍ ອຸປຣິຕເລ ນິສິນ຺ໂນ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ໂອໂລເກສິ. ອຖສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ເນວ ປຣຕີຣໍ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ, ນ ໂອຣິມຕີຣໍ, ອູມິເວຄປ຺ປເຠທສມຸຄ຺ຄຕຊລຈຸຓ຺ຓປຣິກິຓ຺ໂຓ ປນ ປສາຣິຕຣຊຕປຏ຺ຏສຸມນປຸປ຺ຜສນ຺ຖຣສທິໂສ ມຫາສມຸທ຺ໂທວ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ໂສ ກິໍ ນຸ ໂຂ ມຫາສມຸທ຺ທສ຺ສ ອູມິເວໂຄ ພລວາ ອຸທາຫຸ ຈຕຸວີສຕິປ຺ປເຠເທ ສມນ຺ຕປຏ຺ຐາເນ ນຍມຸຂໍ ພລວນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ອຖສ຺ສ ມຫາສມຸທ຺ເທ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ປຎ຺ຎາຍຕິ – ອຍຎ຺ຫິ ເຫຏ຺ຐາ ມຫາປຖວິຍາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ, ອຸປຣິ ອາກາເສນ, ເອກໂຕ ຈກ຺ກວາຬປພ຺ພເຕນ, ເອກໂຕ ເວລນ຺ເຕນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ; ສມນ຺ຕປຏ຺ຐານສ຺ສ ປນ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ນ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ສຓ຺ຫສຸຂຸມຘມ຺ມໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ພລວປີຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ໂສ ປີຕິໍ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ຍຖານິສິນ຺ໂນວ ສພ຺ພກິເລເສ ເຂເປຕ຺ວາ ອຄ຺ຄຜເລ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາຍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ –

ອຕ຺ເຖວ ຄມ຺ຠີຣຄຕໍ ສຸທຸພ຺ພຸຘໍ,

ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ສເຫຕຸສມ຺ຠວໍ;

ຍຖານຸປຸພ຺ພໍ ນິຂິເລນ ເທສິຕໍ,

ມເຫສິນາ ຣູປຄຕໍວ ປສ຺ສຕີຕິ.

ອຍໍ ນຍສາຄໂຣ ນາມ.

ກຕໂມ ຎາຓສາຄໂຣ? ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ຎາຓສາຄໂຣ ນາມ. ອຍໍ ສໍສາຣສາຄໂຣ ນາມ, ອຍໍ ຊລສາຄໂຣ ນາມ, ອຍໍ ນຍສາຄໂຣ ນາມາຕິ ຫິ ອຎ຺ເຎນ ນ ສກ຺ກາ ຊານິຕຸໍ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓເນວ ສກ຺ກາ ຊານິຕຸນ຺ຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ຎາຓສາຄໂຣ ນາມ. ອິເມສຸ ຈຕູສຸ ສາຄເຣສຸ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ນຍສາຄໂຣ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ອິມຎ຺ຫິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘາວ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕິ.

ອຍມ຺ປິ ຠຄວາ ໂພຘິມູເລ ນິສິນ຺ໂນ ‘ອິມໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອິມໍ ວຕ ເມ ຘມ຺ມໍ ເອສນ຺ຕສ຺ສ ຄເວສນ຺ຕສ຺ສ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິການິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ວີຕິວຕ຺ຕານິ, ອຖ ເມ ອິມສ຺ມິໍ ປລ຺ລງ຺ເກ ນິສິນ຺ເນນ ທິຍຑ຺ຒກິເລສສຫສ຺ສໍ ເຂເປຕ຺ວາ ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ປຏິວິທ຺ໂຘ’ຕິ ປຏິວິທ຺ຘຘມ຺ມໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາຫໍ ເອກປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິ. ຕໂຕ ຕມ຺ຫາ ປລ຺ລງ຺ກາ ວຸຏ຺ຐາຍ ‘ອິມສ຺ມິໍ ວຕ ເມ ປລ຺ລງ຺ເກ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ປຏິວິທ຺ຘ’ນ຺ຕິ ອນິມິເສຫິ ຈກ຺ຂູຫິ ສຕ຺ຕາຫໍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ຕໂຕ ເທວຕານໍ ‘ອຊ຺ຊາປິ ນູນ ສິທ຺ຘຕ຺ຖສ຺ສ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖິ, ປລ຺ລງ຺ກສ຺ມິຎ຺ຫິ ອາລຍໍ ນ ວິຊຫຕີ’ຕິ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ.

ສຕ຺ຖາ ເທວຕານໍ ວິຕກ຺ກໍ ຎຕ຺ວາ ຕາວເທວ ຕາສໍ ວິຕກ຺ກວູປສມນຕ຺ຖໍ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ທສ຺ເສສິ. ມຫາໂພຘິປລ຺ລງ຺ກສ຺ມິຎ຺ຫິ ກຕປາຏິຫາຣິຍຎ຺ຈ, ຎາຕິສມາຄເມ ກຕປາຏິຫາຣິຍຎ຺ຈ, ປາຏິຍປຸຕ຺ຕສມາຄເມ ກຕປາຏິຫາຣິຍຎ຺ຈ, ສພ຺ພໍ ກຓ຺ຑມ຺ພຣຸກ຺ຂມູເລ ກຕຍມກປາຏິຫາຣິຍສທິສເມວ ອໂຫສິ. ເອວໍ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ປລ຺ລງ຺ກສ຺ສ ຐິຕຏ຺ຐານສ຺ສ ຈ ອນ຺ຕເຣ ອາກາສໂຕ ໂອຣຸຍ຺ຫ ສຕ຺ຕາຫໍ ຈງ຺ກມິ. ອິເມສຸ ຈ ເອກວີສຕິຍາ ທິວເສສຸ ເອກທິວເສປິ ສຕ຺ຖຸ ສຣີຣໂຕ ຣສ຺ມິໂຍ ນ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ.

ຈຕຸຕ຺ເຖ ປນ ສຕ຺ຕາເຫ ປຈ຺ຉິມຸຕ຺ຕຣາຍ ທິສາຍ ຣຕນຆເຣ ນິສີທິ – ຣຕນຆຣໍ ນາມ ເນວ ສຕ຺ຕຣຕນມຍໍ ເຄຫໍ. ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ປນ ປກຣຓານໍ ສມ຺ມສິຕຏ຺ຐານໍ ຣຕນຆຣນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ – ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມສງ຺ຄຓິໍ ສມ຺ມສນ຺ຕສ຺ສາປິ ສຣີຣໂຕ ຣສ຺ມິໂຍ ນ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ. ວິຠງ຺ຄປ຺ປກຣຓໍ ຘາຕຸກຖໍ ປຸຄ຺ຄລປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ກຖາວຕ຺ຖຸປ຺ປກຣຓໍ ຍມກປ຺ປກຣຓໍ ສມ຺ມສນ຺ຕສ຺ສາປິ ສຣີຣໂຕ ຣສ຺ມິໂຍ ນ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ. ຍທາ ປນ ມຫາປກຣຓໍ ໂອຣຸຍ຺ຫ ‘‘ເຫຕຸປຈ຺ຈໂຍ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈໂຍ…ເປ… ອວິຄຕປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ສມ຺ມສນໍ ອາຣຠິ, ອຖສ຺ສ ຈຕຸວີສຕິສມນ຺ຕປຏ຺ຐານໍ ສມ຺ມສນ຺ຕສ຺ສ ເອກນ຺ຕໂຕ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ມຫາປກຣເຓເຍວ ໂອກາສໍ ລຠິ. ຍຖາ ຫິ ຕິມິຣປິງ຺ຄລມຫາມຈ຺ໂຉ ຈຕຸຣາສີຕິໂຍຊນສຫສ຺ສຄມ຺ຠີເຣ ມຫາສມຸທ຺ເທເຍວ ໂອກາສໍ ລຠຕິ, ເອວເມວ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ເອກນ຺ຕໂຕ ມຫາປກຣເຓເຍວ ໂອກາສໍ ລຠິ.

ສຕ຺ຖຸ ເອວໍ ລທ຺ໂຘກາເສນ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ຍຖາສຸຂໍ ສຓ຺ຫສຸຂຸມຘມ຺ມໍ ສມ຺ມສນ຺ຕສ຺ສ ສຣີຣໂຕ ນີລປີຕໂລຫິໂຕທາຕມຎ຺ຊິຏ຺ຐປຠສ຺ສຣວເສນ ຉພ຺ພຓ຺ຓຣສ຺ມິໂຍ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ເກສມສ຺ສູຫິ ເຈວ ອກ຺ຂີນຎ຺ຈ ນີລຏ຺ຐາເນຫິ ນີລຣສ຺ມິໂຍ ນິກ຺ຂມິໍສຸ, ຍາສໍ ວເສນ ຄຄນຕລໍ ອຎ຺ຊນຈຸຓ຺ຓສໂມກິຓ຺ຓໍ ວິຍ ອຸມາປຸປ຺ຜນີລຸປ຺ປລທລສຎ຺ຉນ຺ນໍ ວິຍ ວີຕິປຕນ຺ຕມຓິຕາລວຓ຺ຏໍ ວິຍ ສມ຺ປສາຣິຕເມຈກປຏໍ ວິຍ ຈ ອໂຫສິ.

ຉວິໂຕ ເຈວ ອກ຺ຂີນຎ຺ຈ ປີຕຏ຺ຐາເນຫິ ປີຕຣສ຺ມິໂຍ ນິກ຺ຂມິໍສຸ; ຍາສໍ ວເສນ ທິສາຠາຄາ ສຸວຓ຺ຓຣສຘາຣາຠິສິຎ຺ຈມານາ ວິຍ ສຸວຓ຺ຓປຏປສາຣິຕາ ວິຍ ກຸງ຺ກຸມຈຸຓ຺ຓກຓິກາຣປຸປ຺ຜສມ຺ປຣິກິຓ຺ຓາ ວິຍ ຈ ວິໂຣຈິໍສຸ.

ມໍສໂລຫິເຕຫິ ເຈວ ອກ຺ຂີນຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕຏ຺ຐາເນຫິ ໂລຫິຕຣສ຺ມິໂຍ ນິກ຺ຂມິໍສຸ ຍາສໍ ວເສນ ທິສາຠາຄາ ຈີນປິຏ຺ຐຈຸຓ຺ຓຣຎ຺ຊິຕາ ວິຍ ສຸປກ຺ກລາຂາຣສສິຎ຺ຈມານາ ວິຍ ຣຕ຺ຕກມ຺ພລປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ວິຍ ຊຍສຸມນປາຣິຠທ຺ທກພນ຺ຘຸຊີວກກຸສຸມສມ຺ປຣິກິຓ຺ຓາ ວິຍ ຈ ວິໂຣຈິໍສຸ.

ອຏ຺ຐີຫິ ເຈວ ທນ຺ເຕຫິ ຈ ອກ຺ຂີນຎ຺ຈ ເສຕຏ຺ຐາເນຫິ ໂອທາຕຣສ຺ມິໂຍ ນິກ຺ຂມິໍສຸ; ຍາສໍ ວເສນ ທິສາຠາຄາ ຣຊຕຆເຏຫິ ອາສິຎ຺ຈມານຂີຣຘາຣາສມ຺ປຣິກິຓ຺ຓາ ວິຍ ສມ຺ປສາຣິຕຣຊຕປຏ຺ຏວິຕານາ ວິຍ, ວີຕິປຕນ຺ຕຣຊຕຕາລວຓ຺ຏາ ວິຍ, ກຸນ຺ທກຸມຸທສິນ຺ທຸວາຣສຸມນມລ຺ລິກາທິກຸສຸມສຎ຺ຉນ຺ນາ ວິຍ ຈ ວິໂຣຈິໍສຸ.

ມຎ຺ຊິຏ຺ຐປຠສ຺ສຣາ ປນ ຕມ຺ຫາ ຕມ຺ຫາ ສຣີຣປ຺ປເທສາ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ອິຕິ ຕາ ຉພ຺ພຓ຺ຓຣສ຺ມິໂຍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຆນມຫາປຖວິໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ.

ຈຕຸນຫຸຕາຘິກທ຺ວິໂຍຊນສຕສຫສ຺ສພຫລາ ມຫາປຖວີ ນິທ຺ຘນ຺ຕສຸວຓ຺ຓປິຓ຺ຑິ ວິຍ ອໂຫສິ. ອຖ ມຫາປຖວິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ອຸທກໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ປຖວິສນ຺ຘາຣກໍ ອຏ຺ຐນຫຸຕາຘິກຈຕຸໂຍຊນສຕສຫສ຺ສພຫລໍ ອຸທກໍ ສຸວຓ຺ຓກລເສຫິ ອາສິຎ຺ຈມານວິລີນສຸວຓ຺ຓໍ ວິຍ ອໂຫສິ. ອຸທກໍ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ວາຕໍ ອຄ຺ຄເຫສຸໍ. ຉນຫຸຕາຘິກນວໂຍຊນສຕສຫສ຺ສພຫໂລ ວາໂຕ ສມຸສ຺ສິຕສຸວຓ຺ຓກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິຍ ອໂຫສິ. ວາຕໍ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ອຊຏາກາສໍ ປກ຺ຂນ຺ທິໍສຸ.

ອຸປຣິຠາເຄນ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ຈາຕຸມຫາຣາຊິເກ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ເຕ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຕາວຕິໍເສ ຕໂຕ ຍາເມ ຕໂຕ ຕຸສິເຕ ຕໂຕ ນິມ຺ມານຣຕີ ຕໂຕ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີ ຕໂຕ ນວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ຕໂຕ ເວຫປ຺ຜເລ ຕໂຕ ປຎ຺ຈ ສຸທ຺ຘາວາເສ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຣຸປ຺ເປ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ອາຣຸປ຺ເປ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຊຏາກາສໍ ປກ຺ຂນ຺ທິໍສຸ.

ຕິຣິຍຠາເຄຫິ ອນນ຺ຕາ ໂລກຘາຕຸໂຍ ປກ຺ຂນ຺ທິໍສຸ. ເອຕ຺ຕເກສຸ ຐາເນສຸ ຈນ຺ທມ຺ຫິ ຈນ຺ທປ຺ປຠາ ນຕ຺ຖິ, ສູຣິເຍ ສູຣິຍປ຺ປຠາ ນຕ຺ຖິ, ຕາຣກຣູເປສຸ ຕາຣກຣູປປ຺ປຠາ ນຕ຺ຖິ, ເທວຕານໍ ອຸຍ຺ຍານວິມານກປ຺ປຣຸກ຺ເຂສຸ ເຈວ ສຣີເຣສຸ ຈ ອາຠຣເຓສຸ ຈາຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປຠາ ນຕ຺ຖິ. ຕິສຫສ຺ສິມຫາສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸຍາ ອາໂລກຜຣຓສມຕ຺ໂຖ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາປິ ສູຣິຍຸຄ຺ຄມເນ ຂຊ຺ໂຊປນໂກ ວິຍ ອໂຫສິ. ຈນ຺ທສູຣິຍຕາຣກຣູປເທວຕຸຍ຺ຍານວິມານກປ຺ປຣຸກ຺ຂານໍ ປຣິຈ຺ເຉທມຕ຺ຕກເມວ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ເອຕ຺ຕກໍ ຐານໍ ພຸທ຺ຘຣສ຺ມີຫິເຍວ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຏໍ ອໂຫສິ. ອຍຎ຺ຈ ເນວ ພຸທ຺ຘານໍ ອຘິຏ຺ຐານິທ຺ຘິ, ນ ຠາວນາມຍິທ຺ຘິ. ສຓ຺ຫສຸຂຸມຘມ຺ມໍ ປນ ສມ຺ມສໂຕ ໂລກນາຖສ຺ສ ໂລຫິຕໍ ປສີທິ, ວຕ຺ຖຸຣູປໍ ປສີທິ, ຉວິວຓ຺ໂຓ ປສີທິ. ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາ ວຓ຺ຓຘາຕຸ ສມນ຺ຕາ ອສີຕິຫຕ຺ຖມຕ຺ເຕ ປເທເສ ນິຈ຺ຈລາວ ອຏ຺ຐາສິ. ອິມິນາ ນີຫາເຣນ ສຕ຺ຕາຫໍ ສມ຺ມສິ.

ສຕ຺ຕ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວານິ ສມ຺ມສິຕຘມ຺ໂມ ກິຕ຺ຕໂກ ອໂຫສີຕິ? ອນນ຺ໂຕ ອປຣິມາໂຓ ອໂຫສິ. ອຍໍ ຕາວ ມນສາເທສນາ ນາມ. ສຕ຺ຖາ ປນ ເອວໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ມນສາ ຈິນ຺ຕິຕຘມ຺ມໍ ວຈີເຠທໍ ກຕ຺ວາ ເທເສນ຺ໂຕ ວສ຺ສສເຕນປິ ວສ຺ສສຫສ຺ເສນປິ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ເສນປິ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາ ເທເສຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ອປຣຠາເຄປິ ຫິ ຕຖາຄໂຕ ຕາວຕິໍສຠວເນ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກມູເລ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາຍໍ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬເທວຕານໍ ມຊ຺ເຌ ນິສິນ຺ໂນ ມາຕຣໍ ກາຍສກ຺ຂິໍ ກຕ຺ວາ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ອພ຺ຍາກຕາ ຘມ຺ມາຕິ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ສຕຠາເຄນ ສຫສ຺ສຠາເຄນ ສຕສຫສ຺ສຠາເຄນ ຘມ຺ມນ຺ຕຣາ ຘມ຺ມນ຺ຕຣໍ ສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສງ຺ກມິຕ຺ວາວ ເທເສສິ. ຕໂຍ ມາເສ ນິຣນ຺ຕຣໍ ປວຕ຺ຕິຕເທສນາ ເວເຄນ ປວຕ຺ຕາ ອາກາສຄງ຺ຄາ ວິຍ ອໂຘມຸຂຐປິຕອຸທກຆຏາ ນິກ຺ຂນ຺ຕອຸທກຘາຣາ ວິຍ ຈ ຫຸຕ຺ວາ ອນນ຺ຕາ ອປຣິມາຓາ ອໂຫສິ.

ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ຠຕ຺ຕານຸໂມທນກາເລປິ ໂຖກໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອນຸໂມເທນ຺ຕານໍ ເທສນາ ທີຆມຊ຺ຌິມນິກາຍປ຺ປມາຓາ ໂຫຕິ. ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປນ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕານໍ ເທສນາ ສໍຍຸຕ຺ຕອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣິກທ຺ເວມຫານິກາຍປ຺ປມາຓາວ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ຠວງ຺ຄປຣິວາໂສ ລຫຸໂກ ທນ຺ຕາວຣຓໍ ສຸຜຸສິຕໍ ມຸຂາທານໍ ສິລິຏ຺ຐໍ ຊິວ຺ຫາ ມຸທຸກາ ສໂຣ ມຘຸໂຣ ວຈນໍ ລຫຸປຣິວຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ເທສິຕຘມ຺ໂມປິ ເອຕ຺ຕໂກ ໂຫຕິ. ເຕມາສໍ ເທສິຕຘມ຺ໂມ ປນ ອນນ຺ໂຕ ອປຣິມາໂຓເຍວ.

ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ຫິ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຕິປິຏກຘໂຣ ປຎ຺ຈທສ ຄາຖາສຫສ຺ສານິ ສຏ຺ຐິ ປທສຫສ຺ສານິ ລຕາປຸປ຺ຜານິ ອາກຑ຺ຒນ຺ໂຕ ວິຍ ຐິຕປເທເນວ ຐຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ ວາ ວາເຈຕິ ວາ ເທເສຕິ ວາ. ເອຕ຺ຕໂກ ເຖຣສ຺ສ ເອໂກ ອຸທ຺ເທສມຄ຺ໂຄ ນາມ ໂຫຕິ. ເຖຣສ຺ສ ຫິ ອນຸປທໍ ອຸທ຺ເທສໍ ທທມາໂນ ອຎ຺ໂຎ ທາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ນ ສມ຺ປາປຸຓາຕິ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘວ ສມ຺ປາປຸເຓຍ຺ຍ. ເອວໍ ອຘິມຕ຺ຕສຕິມາ ອຘິມຕ຺ຕຄຕິມາ ອຘິມຕ຺ຕຘິຕິມາ ສາວໂກ ສຕ຺ຖາຣາ ເຕມາສໍ ອິມິນາ ນີຫາເຣນ ເທສິຕເທສນໍ ວສ຺ສສຕໍ ວສ຺ສສຫສ຺ສໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕປິ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ.

ເອວໍ ເຕມາສໍ ນິຣນ຺ຕຣໍ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ປນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ກພຬີກາຣາຫາຣປ຺ປຏິພທ຺ຘໍ ອຸປາທິນ຺ນກສຣີຣໍ ກຖໍ ຍາເປສີຕິ? ປຏິຊຄ຺ຄເນເນວ. ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ໂສ ໂສ ກາໂລ ສຸວວຕ຺ຖິໂຕ ສຸປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ ສຸປຈ຺ຈກ຺ໂຂ. ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕວ ມນຸສ຺ສໂລເກ ກາລໍ ໂອໂລເກຕິ. ໂສ ຠິກ຺ຂາຈາຣເວລໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ນິມ຺ມິຕພຸທ຺ຘໍ ມາເປຕ຺ວາ ‘ອິມສ຺ສ ຈີວຣຄ຺ຄຫຓໍ ປຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓໍ ສຣກຸຕ຺ຕິ ອາກປ຺ໂປ ຈ ເອວຣູໂປ ນາມ ໂຫຕຸ, ເອຕ຺ຕກໍ ນາມ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕູ’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາຍ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ອໂນຕຕ຺ຕທຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເທວຕາ ນາຄລຕາທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ເທນ຺ຕິ. ຕໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອໂນຕຕ຺ຕທເຫ ສຣີຣໍ ປຏິຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ມໂນສິລາຕເລ ຐິໂຕ ສຸຣຕ຺ຕທຸປຏ຺ຏໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຈາຕຸມຫາຣາຊທຕ຺ຕິຍໍ ເສລມຍໍ ປຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕໂຕ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອໂນຕຕ຺ຕທຫຕີເຣ ນິສິນ຺ໂນ ຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ທິວາວິຫາຣາຍ ຈນ຺ທນວນໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

ຘມ຺ມເສນາປຕິສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣປິ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທຕິ. ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ນຍໍ ເທຕິ. ‘ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອຕ຺ຕໂກ ຘມ຺ໂມ ມຍາ ເທສິໂຕ’ຕິ ອາຈິກ຺ຂຕິ. ເອວໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘ ນຍໍ ເທນ຺ເຕ ປຏິສມ຺ຠິທາປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄສາວກສ຺ສ ເວລນ຺ເຕ ຐຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕສມຸທ຺ທສທິສໍ ນຍທານໍ ໂຫຕິ. ເຖຣສ຺ສາປິ ນຍສເຕນ ນຍສຫສ຺ເສນ ນຍສຕສຫສ຺ເສນ ຠຄວຕາ ເທສິຕຘມ຺ໂມ ອຸປຏ຺ຐາຕິເຍວ.

ສຕ຺ຖາ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸໍ ກາຍ ເວລາຍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ? ສາວຕ຺ຖິວາສີນໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ສມ຺ປຕ຺ຕານໍ ຘມ຺ມເທສນເວລາ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຕາຍ ເວລາຍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ວາ ເກ ຊານນ຺ຕິ ເກ ນ ຊານນ຺ຕີຕິ? ມເຫສກ຺ຂາ ເທວຕາ ຊານນ຺ຕິ, ອປ຺ເປສກ຺ຂາ ເທວຕາ ນ ຊານນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ ນ ຊານນ຺ຕີຕິ? ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ວາ ນິມ຺ມິຕພຸທ຺ຘສ຺ສ ວາ ຣສ຺ມິອາທີສຸ ນານຕ຺ຕາຠາວາ. ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ຫິ ເຕສໍ ຣສ຺ມີສຸ ວາ ສເຣສຸ ວາ ວຈເນສຸ ວາ ນານຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖິ.

ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣປິ ສຕ຺ຖາຣາ ເທສິຕໍ ເທສິຕໍ ຘມ຺ມໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສທ຺ຘິວິຫາຣິການໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸສຕານໍ ເທເສສິ. ເຕສໍ ອຍໍ ປຸພ຺ພໂຍໂຄ – ເຕ ກິຣ ກສ຺ສປທສພລສ຺ສ ກາເລ ຂຸທ຺ທກວຄ຺ຄຸລິໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ປພ຺ຠາເຣ ໂອລມ຺ພນ຺ຕາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອາຠິຘມ຺ມິກຠິກ຺ຂູນໍ ອຠິຘມ຺ມໍ ສຊ຺ຌາຍນ຺ຕານໍ ສເຣ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກຓ຺ຫປກ຺ຂສຸກ຺ກປກ຺ເຂ ອຊານິຕ຺ວາປິ ສເຣ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫມຕ຺ຕເກເນວ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ເທວໂລເກ ວສິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ມນຸສ຺ສໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ຍມກປາຏິຫາຣິເຍ ປສີທິຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິໍສຸ. ເຖໂຣ ສຕ຺ຖາຣາ ເທສິຕໍ ເທສິຕໍ ຘມ຺ມໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເຕສໍ ເທເສສິ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຠິຘມ຺ມເທສນາປຣິໂຍສານຎ຺ຈ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສຕ຺ຕປ຺ປກຣຓອຸຄ຺ຄຫຓຎ຺ຈ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ອໂຫສິ.

ອຠິຘມ຺ເມ ວາຈນາມຄ຺ໂຄ ນາມ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣປ຺ປຠໂວ. ມຫາປກຣເຓ ຄຓນຈາໂຣປິ ເຖເຣເນວ ຐປິໂຕ. ເຖໂຣ ຫິ ອິມິນາ ນີຫາເຣນ ຘມ຺ມນ຺ຕຣໍ ອມກ຺ເຂຕ຺ວາວ ສຸຂໍ ຄເຫຕຸໍ ຘາເຣຕຸໍ ປຣິຍາປຸຓິຕຸໍ ວາເຈຕຸຎ຺ຈ ປໂຫຕີຕິ ຄຓນຈາຣໍ ຐເປສິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ເຖໂຣວ ປຐມຕຣໍ ອາຠິຘມ຺ມິໂກ ໂຫຕີຕິ? ນ ໂຫຕິ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘວ ປຐມຕຣໍ ອາຠິຘມ຺ມິໂກ. ໂສ ຫິ ນໍ ມຫາໂພຘິປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ປຏິວິຊ຺ຌິ. ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ຈ ປນ ສຕ຺ຕາຫໍ ເອກປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສິນ຺ໂນ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ –

‘‘ຍທາ ຫເວ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ ຘມ຺ມາ,

ອາຕາປິໂນ ຌາຍໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ;

ອຖສ຺ສ ກງ຺ຂາ ວປຍນ຺ຕິ ສພ຺ພາ,

ຍໂຕ ປຊານາຕິ ສເຫຕຸຘມ຺ມໍ.

‘‘ຍທາ ຫເວ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ ຘມ຺ມາ,

ອາຕາປິໂນ ຌາຍໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ;

ອຖສ຺ສ ກງ຺ຂາ ວປຍນ຺ຕິ ສພ຺ພາ,

ຍໂຕ ຂຍໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ອເວທິ.

‘‘ຍທາ ຫເວ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ ຘມ຺ມາ,

ອາຕາປິໂນ ຌາຍໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ;

ວິຘູປຍໍ ຕິຏ຺ຐຕິ ມາຣເສນໍ,

ສູຣິໂຍວ ໂອຠາສຍມນ຺ຕລິກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ. (ມຫາວ. ໑-໓; ອຸທາ. ໑-໓);

ອິທໍ ປຐມພຸທ຺ຘວຈນໍ ນາມ. ຘມ຺ມປທຠາຓກາ ປນ –

‘‘ອເນກຊາຕິສໍສາຣໍ, ສນ຺ຘາວິສ຺ສໍ ອນິພ຺ພິສໍ;

ຄຫກາຣໍ ຄເວສນ຺ໂຕ, ທຸກ຺ຂາ ຊາຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ.

‘‘ຄຫກາຣກ ທິຏ຺ໂຐສິ, ປຸນ ເຄຫໍ ນ ກາຫສິ;

ສພ຺ພາ ເຕ ຜາສຸກາ ຠຄ຺ຄາ, ຄຫກູຏໍ ວິສງ຺ຂຕໍ;

ວິສງ຺ຂາຣຄຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ຕຓ຺ຫານໍ ຂຍມຊ຺ຌຄາ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໑໕໓-໑໕໔);

ອິທໍ ປຐມພຸທ຺ຘວຈນໍ ນາມາຕິ ວທນ຺ຕິ.

ຍມກສາລານມນ຺ຕເຣ ນິປນ຺ເນນ ປຣິນິພ຺ພານສມເຍ ‘‘ຫນ຺ທ ທານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາມນ຺ຕຍາມິ ໂວ, ວຍຘມ຺ມາ ສງ຺ຂາຣາ, ອປ຺ປມາເທນ ສມ຺ປາເທຖາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໒໑໘) ວຸຕ຺ຕວຈນໍ ປຈ຺ຉິມພຸທ຺ຘວຈນໍ ນາມ.

ອຸຠິນ຺ນມນ຺ຕເຣ ປຎ຺ຈຈຕ຺ຕາລີສ ວສ຺ສານິ ປຸປ຺ຜທາມໍ ຄນ຺ເຖນ຺ເຕນ ວິຍ, ຣຕນາວລິໍ ອາວຸນນ຺ເຕນ ວິຍ, ຈ ກຖິໂຕ ອມຕປ຺ປກາສໂນ ສທ຺ຘມ຺ໂມ ມຊ຺ຌິມພຸທ຺ຘວຈນໍ ນາມ.

ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ສງ຺ຄຍ຺ຫມານໍ ປິຏກໂຕ ຕີຓິ ປິຏການິ ໂຫນ຺ຕິ, ນິກາຍໂຕ ປຎ຺ຈ ນິກາຍາ, ອງ຺ຄໂຕ ນວງ຺ຄານິ, ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘໂຕ ຈຕຸຣາສີຕິຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘສຫສ຺ສານິ. ກຖໍ? ສພ຺ພມ຺ປິ ເຫຕໍ ປິຏກໂຕ ວິນຍປິຏກໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປິຏກໍ ອຠິຘມ຺ມປິຏກນ຺ຕິ ຕິປ຺ປເຠທເມວ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຸຠຍານິ ປາຕິໂມກ຺ຂານິ ທ຺ເວ ວິຠງ຺ຄາ ທ຺ວາວີສຕິ ຂນ຺ຘກາ ໂສຬສ ປຣິວາຣາຕິ ອິທໍ ວິນຍປິຏກໍ ນາມ. ພ຺ຣຫ຺ມຊາລາທິຈຕຸຕ຺ຕິໍສສຸຕ຺ຕສງ຺ຄໂຫ ທີຆນິກາໂຍ. ມູລປຣິຍາຍສຸຕ຺ຕາທິທິຍຑ຺ຒສຕທ຺ເວສຸຕ຺ຕສງ຺ຄໂຫ ມຊ຺ຌິມນິກາໂຍ. ໂອຆຕຣຓສຸຕ຺ຕາທິສຕ຺ຕສຸຕ຺ຕສຫສ຺ສສຕ຺ຕສຕທ຺ວາສຏ຺ຐິສຸຕ຺ຕສງ຺ຄໂຫ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາໂຍ. ຈິຕ຺ຕປຣິຍາທານສຸຕ຺ຕາທິນວສຸຕ຺ຕສຫສ຺ສປຎ຺ຈສຕສຕ຺ຕປຎ຺ຎາສສຸຕ຺ຕສງ຺ຄໂຫ ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣນິກາໂຍ. ຂຸທ຺ທກປາຐຘມ຺ມປທອຸທານອິຕິວຸຕ຺ຕກສຸຕ຺ຕນິປາຕວິມານວຕ຺ຖຸເປຕວຕ຺ຖຸເຖຣຄາຖາເຖຣີຄາຖາຊາຕກນິທ຺ເທສປຏິສມ຺ຠິທາອປທານພຸທ຺ຘວໍສຈຣິຍາປິຏກວເສນ ປນ຺ນຣສປ຺ປເຠໂທ ຂຸທ຺ທກນິກາໂຍຕິ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປິຏກໍ ນາມ. ຘມ຺ມສງ຺ຄຓີອາທີນິ ສຕ຺ຕ ປກຣຓານິ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ ນາມ. ຕຕ຺ຖ –

ວິວິຘວິເສສນຍຕ຺ຕາ, ວິນຍນໂຕ ເຈວ ກາຍວາຈານໍ;

ວິນຍຕ຺ຖວິທູຫິ ອຍໍ, ວິນໂຍ ວິນໂຍຕິ ອກ຺ຂາໂຕ.

ວິວິຘາ ຫິ ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຈວິຘປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສປາຣາຊິກາທິສຕ຺ຕອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘມາຕິກາວິຠງ຺ຄາທິປ຺ປເຠທາ ນຍາ ວິເສສຠູຕາ ຈ ທຬ຺ຫີກມ຺ມສິຖິລກຣຓປ຺ປໂຍຊນາ ອນຸປຎ຺ຎຕ຺ຕິນຍາ. ກາຍິກວາຈສິກອຊ຺ຌາຈາຣນິເສຘນໂຕ ເຈສ ກາຍໍ ວາຈຎ຺ຈ ວິເນຕິ. ຕສ຺ມາ ວິວິຘນຍຕ຺ຕາ ວິເສສນຍຕ຺ຕາ ກາຍວາຈານຎ຺ຈ ວິນຍນໂຕ ອຍໍ ວິນໂຍ ວິນໂຍຕິ ອກ຺ຂາໂຕ. ເຕເນຕເມຕສ຺ສ ວຈນຕ຺ຖໂກສລ຺ລຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ວິວິຘວິເສສນຍຕ຺ຕາ, ວິນຍນໂຕ ເຈວ ກາຍວາຈານໍ;

ວິນຍຕ຺ຖວິທູຫິ ອຍໍ, ວິນໂຍ ວິນໂຍຕິ ອກ຺ຂາໂຕ’’ຕິ.

ອິຕຣໍ ປນ –

ອຕ຺ຖານໍ ສູຈນໂຕ, ສຸວຸຕ຺ຕໂຕ ສວນໂຕຖ ສູທນໂຕ;

ສຸຕ຺ຕາຓາ ສຸຕ຺ຕສຠາຄໂຕ ຈ ‘ສຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ອກ຺ຂາຕໍ.

ຕຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕຕ຺ຖປຣຕ຺ຖາທິເຠເທ ອຕ຺ເຖ ສູເຈຕິ. ສຸວຸຕ຺ຕາ ເຈຕ຺ຖ ອຕ຺ຖາ ເວເນຍ຺ຍຊ຺ຌາສຍານຸໂລເມນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ສວຕິ ເຈຕໍ ອຕ຺ເຖ, ສສ຺ສມິວ ຜລໍ, ປສວຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສູທຕິ ເຈຕໍ, ເຘນຸ ວິຍ ຂີຣໍ, ປຄ຺ຆຣຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສຸຏ຺ຐຸ ຈ ເນ ຕາຍຕິ ຣກ຺ຂຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສຸຕ຺ຕສຠາຄຎ຺ເຈຕໍ. ຍຖາ ຫິ ຕຈ຺ຉການໍ ສຸຕ຺ຕໍ ປມາຓໍ ໂຫຕິ ເອວເມຕມ຺ປິ ວິຎ຺ຎູນໍ. ຍຖາ ຈ ສຸຕ຺ເຕນ ສງ຺ຄຫິຕານິ ປຸປ຺ຜານິ ນ ວິກິຣິຍນ຺ຕິ ນ ວິທ຺ຘໍສິຍນ຺ຕິ ເອວເມເຕນ ສງ຺ຄຫິຕາ ອຕ຺ຖາ. ເຕເນຕເມຕສ຺ສ ວຈນຕ຺ຖໂກສລ຺ລຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ອຕ຺ຖານໍ ສູຈນໂຕ, ສຸວຸຕ຺ຕໂຕ ສວນໂຕຖ ສູທນໂຕ;

ສຸຕ຺ຕາຓາ ສຸຕ຺ຕສຠາຄໂຕ ຈ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອກ຺ຂາຕ’’ນ຺ຕິ.

ອຠິຘມ຺ມສ຺ສ ວຈນຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ. ອປໂຣ ນໂຍ –

ຍໍ ເອຕ຺ຖ ວຸຑ຺ຒິມນ຺ໂຕ, ສລກ຺ຂຓາ ປູຊິຕາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ;

ວຸຕ຺ຕາຘິກາ ຈ ຘມ຺ມາ, ອຠິຘມ຺ໂມ ເຕນ ອກ຺ຂາໂຕ.

ອຍຎ຺ຫິ ອຠິສທ຺ໂທ ວຸຑ຺ຒິລກ຺ຂຓປູຊິຕປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາຘິເກສຸ ທິສ຺ສຕິ. ຕຖາ ເຫສ ‘‘ພາຬ຺ຫາ ເມ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ອຠິກ຺ກມນ຺ຕິ, ໂນ ປຏິກ຺ກມນ຺ຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໓໘໔; ສໍ. ນິ. ໕.໑໙໕) ວຸຑ຺ຒິຍໍ ອາຄໂຕ. ‘‘ຍາ ຕາ ຣຕ຺ຕິໂຍ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ອຠິລກ຺ຂິຕາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໔໙) ລກ຺ຂເຓ. ‘‘ຣາຊາຠິຣາຊາ ມນຸຊິນ຺ໂທ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໒.໓໙໙; ສຸ. ນິ. ໕໕໘) ປູຊິເຕ. ‘‘ປຏິພໂລ ວິເນຕຸໍ ອຠິຘມ຺ເມ ອຠິວິນເຍ’’ຕິອາທີສຸ (ມຫາວ. ໘໕) ປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນ; ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສງ຺ກຣວິຣຫິເຕ ຘມ຺ເມ ຈ ວິນເຍ ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ວຓ຺ເຓນາ’’ຕິອາທີສຸ (ວິ. ວ. ໗໕) ອຘິເກ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ຣູປູປປຕ຺ຕິຍາ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕິ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕີ’’ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ໑໖໓ ອາທໂຍ) ນເຍນ ວຸຑ຺ຒິມນ຺ໂຕປິ ຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ. ‘‘ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ວາ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓໍ ວາ’’ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ໑) ນເຍນ ອາຣມ຺ມຓາທີຫິ ລກ຺ຂຓີຍຕ຺ຕາ ສລກ຺ຂຓາປິ. ‘‘ເສກ຺ຂາ ຘມ຺ມາ, ອເສກ຺ຂາ ຘມ຺ມາ, ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ຕິກມາຕິກາ ໑໑; ທຸກມາຕິກາ ໑໒) ນເຍນ ປູຊິຕາປິ; ປູຊາຣຫາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ, ເວທນາ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ໑) ນເຍນ ສຠາວປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາປິ. ‘‘ມຫຄ຺ຄຕາ ຘມ຺ມາ, ອປ຺ປມາຓາ ຘມ຺ມາ, ອນຸຕ຺ຕຣາ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ຕິກມາຕິກາ ໑໒; ທຸກມາຕິກາ ໙໙) ນເຍນ ອຘິກາປິ ຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ. ເຕເນຕເມຕສ຺ສ ວຈນຕ຺ຖໂກສລ຺ລຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຍໍ ເອຕ຺ຖ ວຸຑ຺ຒິມນ຺ໂຕ, ສລກ຺ຂຓາ ປູຊິຕາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ;

ວຸຕ຺ຕາຘິກາ ຈ ຘມ຺ມາ, ອຠິຘມ຺ໂມ ເຕນ ອກ຺ຂາໂຕ’’ຕິ.

ຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອວິສິຏ຺ຐໍ, ຕໍ –

ປິຏກໍ ປິຏກຕ຺ຖວິທູ, ປຣິຍຕ຺ຕິພ຺ຠາຊນຕ຺ຖໂຕ ອາຫຸ;

ເຕນ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ, ຕໂຍປິ ວິນຍາທໂຍ ເຎຍ຺ຍາ.

ປຣິຍຕ຺ຕິປິ ຫິ ‘‘ມາ ປິຏກສມ຺ປທາເນນາ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໓.໖໖) ປິຏກນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ອຖ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ກຸທາລປິຏກໍອາທາຍາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໒໒໘; ອ. ນິ. ໓.໗໐) ຍໍກິຎ຺ຈິ ຠາຊນມ຺ປິ. ຕສ຺ມາ ປິຏກໍ ປິຏກຕ຺ຖວິທູ ປຣິຍຕ຺ຕິຠາຊນຕ຺ຖໂຕ ອາຫຸ.

ອິທານິ ເຕນ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ຕໂຍປິ ວິນຍາທໂຍ ເຎຍ຺ຍາຕິ. ເຕນ ເອວໍ ທຸວິຘຕ຺ເຖນ ປິຏກສທ຺ເທນ ສຫ ສມາສໍ ກຕ຺ວາ ວິນໂຍ ຈ ໂສ ປິຏກຎ຺ຈ ປຣິຍຕ຺ຕິຠາວໂຕ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ຠາຊນໂຕ ຈາຕິ ວິນຍປິຏກໍ. ຍຖາວຸຕ຺ເຕເນວ ນເຍນ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຎ຺ຈ ຕໍ ປິຏກຎ຺ຈາຕິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປິຏກໍ. ອຠິຘມ຺ໂມ ຈ ໂສ ປິຏກຎ຺ຈາຕິ ອຠິຘມ຺ມປິຏກນ຺ຕິ ເອວເມເຕ ຕໂຍປິ ວິນຍາທໂຍ ເຎຍ຺ຍາ.

ເອວໍ ຎຕ຺ວາ ຈ ປຸນປິ ເຕສ຺ເວວ ປິຏເກສຸ ນານປ຺ປກາຣໂກສລ຺ລຕ຺ຖໍ –

ເທສນາສາສນກຖາເຠທໍ ເຕສຸ ຍຖາຣຫໍ;

ສິກ຺ຂາປຫານຄມ຺ຠີຣຠາວຎ຺ຈ ປຣິທີປເຍ.

ປຣິຍຕ຺ຕິເຠທໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ, ວິປຕ຺ຕິຎ຺ຈາປິ ຍໍ ຍຫິໍ;

ປາປຸຓາຕິ ຍຖາ ຠິກ຺ຂຸ, ຕມ຺ປິ ສພ຺ພໍ ວິຠາວເຍ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ປຣິທີປນາ ວິຠາວນາ ຈ – ເອຕານິ ຫິ ຕີຓິ ປິຏການິ ຍຖາກ຺ກມໍ ອາຓາໂວຫາຣປຣມຕ຺ຖເທສນາ, ຍຖາປຣາຘຍຖານຸໂລມຍຖາຘມ຺ມສາສນານິ, ສໍວຣາສໍວຣທິຏ຺ຐິວິນິເວຐນນາມຣູປປຣິຈ຺ເຉທກຖາຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຫິ ວິນຍປິຏກໍ ອາຓາຣເຫນ ຠຄວຕາ ອາຓາພາຫຸລ຺ລໂຕ ເທສິຕຕ຺ຕາ ອາຓາເທສນາ; ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປິຏກໍ ໂວຫາຣກຸສເລນ ຠຄວຕາ ໂວຫາຣພາຫຸລ຺ລໂຕ ເທສິຕຕ຺ຕາ ໂວຫາຣເທສນາ; ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ ປຣມຕ຺ຖກຸສເລນ ຠຄວຕາ ປຣມຕ຺ຖພາຫຸລ຺ລໂຕ ເທສິຕຕ຺ຕາ ປຣມຕ຺ຖເທສນາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຕຖາ ປຐມໍ ເຍ ເຕ ປຈຸຣາປຣາຘາ ສຕ຺ຕາ ເຕ ຍຖາປຣາຘໍ ເອຕ຺ຖ ສາສິຕາຕິ ຍຖາປຣາຘສາສນໍ; ທຸຕິຍໍ ອເນກຊ຺ຌາສຍານຸສຍຈຣິຍາຘິມຸຕ຺ຕິກາ ສຕ຺ຕາ ຍຖານຸໂລມໍ ເອຕ຺ຖ ສາສິຕາຕິ ຍຖານຸໂລມສາສນໍ; ຕຕິຍໍ ຘມ຺ມປຸຎ຺ຊມຕ຺ເຕ ‘ອຫໍ ມມາ’ຕິ ສຎ຺ຎິໂນ ສຕ຺ຕາ ຍຖາຘມ຺ມໍ ເອຕ຺ຖ ສາສິຕາຕິ ຍຖາຘມ຺ມສາສນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຕຖາ ປຐມໍ ອຊ຺ຌາຈາຣປຏິປກ຺ຂຠູໂຕ ສໍວຣາສໍວໂຣ ເອຕ຺ຖ ກຖິໂຕຕິ ສໍວຣາສໍວຣກຖາ; ສໍວຣາສໍວໂຣຕິ ຂຸທ຺ທໂກ ເຈວ ມຫນ຺ໂຕ ຈ ສໍວຣາສໍວໂຣ, ກມ຺ມາກມ຺ມໍ ວິຍ ຈ ຜລາຜລໍ ວິຍ ຈ; ທຸຕິຍໍ ທ຺ວາສຏ຺ຐິທິຏ຺ຐິປຏິປກ຺ຂຠູຕາ ທິຏ຺ຐິວິນິເວຐນາ ເອຕ຺ຖ ກຖິຕາຕິ ທິຏ຺ຐິວິນິເວຐນກຖາ; ຕຕິຍໍ ຣາຄາທິປຏິປກ຺ຂຠູໂຕ ນາມຣູປປຣິຈ຺ເຉໂທ ເອຕ຺ຖ ກຖິໂຕຕິ ນາມຣູປປຣິຈ຺ເຉທກຖາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຕີສຸປິ ເຈເຕສຸ ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ ຕີຓິ ປຫານານິ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ຈ ຄມ຺ຠີຣຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຖາ ຫິ ວິນຍປິຏເກ ວິເສເສນ ອຘິສີລສິກ຺ຂາ ວຸຕ຺ຕາ, ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປິຏເກ ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາ, ອຠິຘມ຺ມປິຏເກ ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາ.

ວິນຍປິຏເກ ຈ ວີຕິກ຺ກມປ຺ປຫານໍ, ກິເລສານໍ ວີຕິກ຺ກມປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາ ສີລສ຺ສ; ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປິຏເກ ປຣິຍຸຏ຺ຐານປ຺ປຫານໍ, ປຣິຍຸຏ຺ຐານປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາ ສມາຘິສ຺ສ; ອຠິຘມ຺ມປິຏເກ ອນຸສຍປ຺ປຫານໍ, ອນຸສຍປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາຍ.

ປຐເມ ຈ ຕທງ຺ຄປ຺ປຫານໍ ກິເລສານໍ, ອິຕເຣສຸ ວິກ຺ຂມ຺ຠນສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫານານິ. ປຐເມ ຈ ທຸຈ຺ຈຣິຕສໍກິເລສສ຺ສ ປຫານໍ, ອິຕເຣສຸ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິສໍກິເລສານໍ ປຫານໍ.

ເອກເມກສ຺ມິຎ຺ເຈຕ຺ຖ ຈຕຸພ຺ພິໂຘປິ ຘມ຺ມຕ຺ຖເທສນາປຏິເວຘຄມ຺ຠີຣຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ – ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ໂມຕິ ຕນ຺ຕິ. ອຕ຺ໂຖຕິ ຕສ຺ສາເຍວຕ຺ໂຖ. ເທສນາຕິ ຕສ຺ສາ ມນສາ ວວຕ຺ຖາປິຕາຍ ຕນ຺ຕິຍາ ເທສນາ. ປຏິເວໂຘຕິ ຕນ຺ຕິຍາ ຕນ຺ຕິອຕ຺ຖສ຺ສ ຈ ຍຖາຠູຕາວໂພໂຘ. ຕີສຸປິ ເຈເຕສຸ ເອເຕ ຘມ຺ມຕ຺ຖເທສນາປຏິເວຘາ. ຍສ຺ມາ ສສາທີຫິ ວິຍ ມຫາສມຸທ຺ໂທ ມນ຺ທພຸທ຺ຘີຫິ ທຸກ຺ໂຂຄາຫາ ອລພ຺ຠເນຍ຺ຍປຕິຏ຺ຐາ ຈ ຕສ຺ມາ ຄມ຺ຠີຣາ. ເອວໍ ເອກເມກສ຺ມິໍ ເອຕ຺ຖ ຈຕຸພ຺ພິໂຘປິ ຄມ຺ຠີຣຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ຘມ຺ໂມຕິ ເຫຕຸ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ເຫຕຸມ຺ຫິ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ’’ຕິ (ວິຠ. ໗໒໐). ອຕ຺ໂຖຕິ ເຫຕຸຜລໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ເຫຕຸຜເລ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ’’ຕິ (ວິຠ. ໗໒໐). ເທສນາຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ຍຖາຘມ຺ມໍ ຘມ຺ມາຠິລາໂປຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ; ອນຸໂລມປຏິໂລມສງ຺ເຂປວິຕ຺ຖາຣາທິວເສນ ວາ ກຖນໍ. ປຏິເວໂຘຕິ ອຠິສມໂຍ. ໂສ ຈ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕໂຣ. ວິສຍໂຕ ຈ ອສມ຺ໂມຫໂຕ ຈ; ອຕ຺ຖານຸຣູປໍ ຘມ຺ເມສຸ, ຘມ຺ມານຸຣູປໍ ອຕ຺ເຖສຸ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕິປຖານຸຣູປໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕີສຸ ອວໂພໂຘ. ເຕສໍ ເຕສໍ ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕຘມ຺ມານໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕພ຺ໂພ ສລກ຺ຂຓສງ຺ຂາໂຕ ອວິປຣີຕສຠາໂວ.

ອິທານິ ຍສ຺ມາ ເອເຕສຸ ປິຏເກສຸ ຍໍ ຍໍ ຘມ຺ມຊາຕໍ ວາ ອຕ຺ຖຊາຕໍ ວາ ຍາ ຈາຍໍ ຍຖາ ຍຖາ ຎາເປຕພ຺ໂພ ອຕ຺ໂຖ ໂສຕູນໍ ຎາຓສ຺ສ ອຠິມຸໂຂ ໂຫຕິ ຕຖາ ຕຖາ ຕທຕ຺ຖໂຊຕິກາ ເທສນາ, ໂຍ ເຈຕ຺ຖ ອວິປຣີຕາວໂພຘສງ຺ຂາໂຕ ປຏິເວໂຘ ເຕສໍ ເຕສໍ ວາ ຘມ຺ມານໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕພ຺ໂພ ສລກ຺ຂຓສງ຺ຂາໂຕ ອວິປຣີຕສຠາໂວ – ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ອນຸປຈິຕກຸສລສມ຺ຠາເຣຫິ ທຸປ຺ປຎ຺ເຎຫິ, ສສາທີຫິ ວິຍ ມຫາສມຸທ຺ໂທ, ທຸກ຺ໂຂຄາຫໍ ອລພ຺ຠເນຍ຺ຍປຕິຏ຺ຐຎ຺ຈ, ຕສ຺ມາ ຄມ຺ຠີຣໍ. ເອວມ຺ປິ ເອກເມກສ຺ມິໍ ເອຕ຺ຖ ຈຕຸພ຺ພິໂຘປິ ຄມ຺ຠີຣຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ –

ເທສນາສາສນກຖາເຠທໍ ເຕສຸ ຍຖາຣຫໍ;

ສິກ຺ຂາປຫານຄມ຺ຠີຣຠາວຎ຺ຈ ປຣິທີປເຍຕິ –

ອຍໍ ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາ ໂຫຕິ.

ປຣິຍຕ຺ຕິເຠທໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ, ວິປຕ຺ຕິຎ຺ຈາປິ ຍໍ ຍຫິໍ;

ປາປຸຓາຕິ ຍຖາ ຠິກ຺ຂຸ, ຕມ຺ປິ ສພ຺ພໍ ວິຠາວເຍຕິ.

ເອຕ຺ຖ ປນ ຕີສຸ ປິຏເກສຸ ຕິວິໂຘ ປຣິຍຕ຺ຕິເຠໂທ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕິສ຺ໂສ ຫິ ປຣິຍຕ຺ຕິໂຍ – ອລຄທ຺ທູປມາ ນິສ຺ສຣຓຕ຺ຖາ ຠຓ຺ຑາຄາຣິກປຣິຍຕ຺ຕີຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍາ ທຸຄ຺ຄຫິຕາ ອຸປາຣມ຺ຠາທິເຫຕຸ ປຣິຍາປຸຏາ ອຍໍ ອລຄທ຺ທູປມາ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ອລຄທ຺ທຕ຺ຖິໂກ ອລຄທ຺ທຄເວສີ ອລຄທ຺ທປຣິເຍສນໍ ຈຣມາໂນ, ໂສ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ມຫນ຺ຕໍ ອລຄທ຺ທໍ, ຕເມນໍ ໂຠເຄ ວາ ນງ຺ຄຸຏ຺ເຐ ວາ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ໂສ ອລຄທ຺ໂທ ປຏິປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖ ວາ ພາຫາຍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ວາ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ເຄ ຑໍເສຍ຺ຍ, ໂສ ຕໂຕ ນິທານໍ ມຣຓໍ ວາ ນິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ມຣຓມຕ຺ຕໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ທຸຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອລຄທ຺ທສ຺ສ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ເຈ ໂມຆປຸຣິສາ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕິ ສຸຕ຺ຕໍ…ເປ… ເວທລ຺ລໍ, ເຕ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓິຕ຺ວາ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ປຎ຺ຎາຍ ອຕ຺ຖໍ ນ ອຸປປຣິກ຺ຂນ຺ຕິ, ເຕສໍ ເຕ ຘມ຺ມາ ປຎ຺ຎາຍ ອຕ຺ຖໍ ອນຸປປຣິກ຺ຂຕໍ ນ ນິຊ຺ຌານໍ ຂມນ຺ຕິ, ເຕ ອຸປາຣມ຺ຠານິສໍສາ ເຈວ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕິ ອິຕິວາທປ຺ປໂມກ຺ຂານິສໍສາ ຈ. ຍສ຺ສ ຈຕ຺ຖາຍ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕິ ຕຎ຺ຈສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ນານຸໂຠນ຺ຕິ. ເຕສໍ ເຕ ຘມ຺ມາ ທຸຄ຺ຄຫິຕາ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ທຸຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມານ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໓໘).

ຍາ ປນ ສຸຄ຺ຄຫິຕາ ສີລກ຺ຂນ຺ຘາທິປາຣິປູຣິໍເຍວ ອາກງ຺ຂມາເນນ ປຣິຍາປຸຏາ ນ ອຸປາຣມ຺ຠາທິເຫຕຸ, ອຍໍ ນິສ຺ສຣຓຕ຺ຖາ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເຕສໍ ເຕ ຘມ຺ມາ ສຸຄ຺ຄຫິຕາ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ສຸຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມານ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໓໙).

ຍໍ ປນ ປຣິຎ຺ຎາຕກ຺ຂນ຺ໂຘ ປຫີນກິເລໂສ ຠາວິຕມຄ຺ໂຄ ປຏິວິທ຺ຘາກຸປ຺ໂປ ສຈ຺ຉິກຕນິໂຣໂຘ ຂີຓາສໂວ ເກວລໍ ປເວຓິປາລນຕ຺ຖາຍ ວໍສານຸຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ປຣິຍາປຸຓາຕິ, ອຍໍ ຠຓ຺ຑາຄາຣິກປຣິຍຕ຺ຕີຕິ.

ວິນເຍ ປນ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸ ສີລສມ຺ປທໍ ນິສ຺ສາຍ ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ປາປຸຓາຕິ, ຕາສໍເຍວ ຈ ຕຕ຺ຖ ປເຠທວຈນໂຕ. ສຸຕ຺ເຕ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ສມາຘິສມ຺ປທໍ ນິສ຺ສາຍ ຉຬຠິຎ຺ຎາ ປາປຸຓາຕິ, ຕາສໍເຍວ ຈ ຕຕ຺ຖ ປເຠທວຈນໂຕ. ອຠິຘມ຺ເມ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ປຎ຺ຎາສມ຺ປທໍ ນິສ຺ສາຍ ຈຕສ຺ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາ ປາປຸຓາຕິ ຕາສຎ຺ຈ ຕຕ຺ເຖວ ປເຠທວຈນໂຕ. ເອວເມເຕສຸ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຍຖາກ຺ກເມນ ອິມໍ ວິຊ຺ຊາຕ຺ຕຍຉຬຠິຎ຺ຎາຈຕຸປຏິສມ຺ຠິທາປ຺ປເຠທໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປາປຸຓາຕິ.

ວິນເຍ ປນ ທຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ອນຸຎ຺ຎາຕສຸຂສມ຺ຜສ຺ສອຕ຺ຖຣຓປາວຸຣຓາທິຜສ຺ສສາມຎ຺ຎໂຕ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ເຕສຸ ອຸປາທິນ຺ນກຜສ຺ສາທີສຸ ອນວຊ຺ຊສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ຕຖາຫໍ ຠຄວຕາ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາມິ, ຍຖາ ເຍເມ ອນ຺ຕຣາຍິກາ ຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ເຕ ປຏິເສວໂຕ ນາລໍ ອນ຺ຕຣາຍາຍາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໔໑໗; ມ. ນິ. ໑.໒໓໔). ຕໂຕ ທຸສ຺ສີລຠາວໍ ປາປຸຓາຕິ. ສຸຕ຺ເຕ ທຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໔.໕) ອຘິປ຺ປາຍໍ ອຊານນ຺ໂຕ ທຸຄ຺ຄຫິຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຕ຺ຕນາ ທຸຄ຺ຄຫິເຕນ ອມ຺ເຫ ເຈວ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂຕິ ອຕ຺ຕານຎ຺ຈ ຂນຕິ ພຫຸຎ຺ຈ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ໔໑໗; ມ. ນິ. ໑.໒໓໖). ຕໂຕ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ອຠິຘມ຺ເມ ທຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຘມ຺ມຈິນ຺ຕໍ ອຕິຘາວນ຺ໂຕ ອຈິນ຺ເຕຍ຺ຍານິປິ ຈິນ຺ເຕຕິ, ຕໂຕ ຈິຕ຺ຕກ຺ເຂປໍ ປາປຸຓາຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຈິນ຺ເຕຍ຺ຍານິ, ນ ຈິນ຺ເຕຕພ຺ພານິ, ຍານິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ອຸມ຺ມາທສ຺ສ ວິຆາຕສ຺ສ ຠາຄີ ອສ຺ສາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໗໗). ເອວເມເຕສຸ ທຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຍຖາກ຺ກເມນ ອິມໍ ທຸສ຺ສີລຠາວມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຕາຈິຕ຺ຕກ຺ເຂປປ຺ປເຠທໍ ວິປຕ຺ຕິໍ ປາປຸຓາຕີຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ –

ປຣິຍຕ຺ຕິເຠທໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ, ວິປຕ຺ຕິຎ຺ຈາປິ ຍໍ ຍຫິໍ;

ປາປຸຓາຕິ ຍຖາ ຠິກ຺ຂຸ, ຕມ຺ປິ ສພ຺ພໍ ວິຠາວເຍຕິ.

ອຍມ຺ປິ ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາ ໂຫຕິ. ເອວໍ ນານປ຺ປກາຣໂຕ ປິຏການິ ຎຕ຺ວາ ເຕສໍ ວເສນ ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ສງ຺ຄຍ຺ຫມານໍ ຕີຓິ ປິຏການິ ໂຫນ຺ຕິ.

ກຖໍ ນິກາຍໂຕ ປຎ຺ຈ ນິກາຍາຕິ? ສພ຺ພເມວ ເຫຕໍ ທີຆນິກາໂຍ ມຊ຺ຌິມນິກາໂຍ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາໂຍ ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣນິກາໂຍ ຂຸທ຺ທກນິກາໂຍຕິ ປຎ຺ຈປ຺ປເຠທໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ທີຆນິກາໂຍ? ຕິວຄ຺ຄສງ຺ຄຫານິ ພ຺ຣຫ຺ມຊາລາທີນິ ຈຕຸຕ຺ຕິໍສ ສຸຕ຺ຕານິ.

ຈຕຸຕ຺ຕິໍເສວ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕາ, ຕິວຄ຺ໂຄ ຍສ຺ສ ສງ຺ຄໂຫ;

ເອສ ທີຆນິກາໂຍຕິ, ປຐໂມ ອນຸໂລມິໂກ.

ກສ຺ມາ ປເນສ ທີຆນິກາໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ? ທີຆປ຺ປມາຓານໍ ສຸຕ຺ຕານໍ ສມູຫໂຕ ນິວາສໂຕ ຈ. ສມູຫນິວາສາ ຫິ ນິກາໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ‘‘ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎໍ ເອກນິກາຍມ຺ປິ ສມນຸປສ຺ສາມິ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຍຖຍິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຣຈ຺ຉານຄຕາ ປາຓາ (ສໍ. ນິ. ໓.໑໐໐), ໂປຓິກນິກາໂຍ, ຈິກ຺ຂລ຺ລິກນິກາໂຍ’’ຕິ. ເອວມາທີນິ ເຈຕ຺ຖ ສາຘການິ ສາສນໂຕ ໂລກໂຕ ຈ. ເອວໍ ເສສານມ຺ປິ ນິກາຍຠາເວ ວຈນຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ກຕໂມ ມຊ຺ຌິມນິກາໂຍ? ມຊ຺ຌິມປ຺ປມາຓານິ ປຎ຺ຈທສວຄ຺ຄສງ຺ຄຫານິ ມູລປຣິຍາຍສຸຕ຺ຕາທີນິ ທິຍຑ຺ຒສຕໍ ທ຺ເວ ຈ ສຸຕ຺ຕານິ.

ທິຍຑ຺ຒສຕສຸຕ຺ຕນ຺ຕາ, ທ຺ເວ ຈ ສຸຕ຺ຕານິ ຍຕ຺ຖ ໂສ;

ນິກາໂຍ ມຊ຺ຌິໂມ ປຎ຺ຈ, ທສວຄ຺ຄປຣິຄ຺ຄໂຫ.

ກຕໂມ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາໂຍ? ເທວຕາສໍຍຸຕ຺ຕາທິວເສນ ຐິຕານິ ໂອຆຕຣຓາທີນິ ສຕ຺ຕ ສຸຕ຺ຕສຫສ຺ສານິ ສຕ຺ຕ ສຸຕ຺ຕສຕານິ ຈ ທ຺ວາສຏ຺ຐິ ຈ ສຸຕ຺ຕານິ.

ສຕ຺ຕ ສຸຕ຺ຕສຫສ຺ສານິ, ສຕ຺ຕ ສຸຕ຺ຕສຕານິ ຈ;

ທ຺ວາສຏ຺ຐິ ເຈວ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕາ, ເອໂສ ສໍຍຸຕ຺ຕສງ຺ຄໂຫ.

ກຕໂມ ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣນິກາໂຍ? ເອເກກອງ຺ຄາຕິເຣກວເສນ ຐິຕານິ ຈິຕ຺ຕປຣິຍາທານາທີນິ ນວ ສຸຕ຺ຕສຫສ຺ສານິ ປຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕສຕານິ ສຕ຺ຕປຎ຺ຎາສຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕານິ.

ນວ ສຸຕ຺ຕສຫສ຺ສານິ, ປຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕສຕານິ ຈ;

ສຕ຺ຕປຎ຺ຎາສສຸຕ຺ຕານິ, ສງ຺ຂ຺ຍາ ອງ຺ຄຸຕ຺ຕເຣ ອຍໍ.

ກຕໂມ ຂຸທ຺ທກນິກາໂຍ? ສກລໍ ວິນຍປິຏກໍ, ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ, ຂຸທ຺ທກປາຐ, ຘມ຺ມປທາທໂຍ ຈ ປຸພ຺ເພ ທສ຺ສິຕາ ປຎ຺ຈທສປ຺ປເຠທາ; ຐເປຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ນິກາເຍ ອວເສສໍ ພຸທ຺ຘວຈນນ຺ຕິ.

ຐເປຕ຺ວາ ຈຕຸໂຣເປເຕ, ນິກາເຍ ທີຆອາທິເກ;

ຕທຎ຺ຎໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ, ນິກາໂຍ ຂຸທ຺ທໂກ ມໂຕຕິ.

ເອວໍ ນິກາຍໂຕ ປຎ຺ຈ ນິກາຍາ ໂຫນ຺ຕິ.

ກຖໍ ອງ຺ຄວເສນ ນວງ຺ຄານີຕິ? ສພ຺ພເມວ ຫິທໍ ‘ສຸຕ຺ຕໍ ເຄຍ຺ຍໍ ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ ຄາຖາ ອຸທານໍ ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ ຊາຕກໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ເວທລ຺ລ’ນ຺ຕິ ນວປ຺ປເຠທໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຸຠໂຕວິຠງ຺ຄນິທ຺ເທສຂນ຺ຘກປຣິວາຣາ ສຸຕ຺ຕນິປາເຕ ມງ຺ຄລສຸຕ຺ຕຣຕນສຸຕ຺ຕນາລກສຸຕ຺ຕຕຸວຏ຺ຏກສຸຕ຺ຕານິ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ຈ ສຸຕ຺ຕນາມກໍ ຕຖາຄຕວຈນໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສພ຺ພມ຺ປິ ສຄາຖກໍ ສຸຕ຺ຕໍ ເຄຍ຺ຍນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວິເສເສນ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາເຍ ສກໂລປິ ສຄາຖາວຄ຺ໂຄ. ສກລມ຺ປິ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ, ນິຄ຺ຄາຖກໍ ສຸຕ຺ຕໍ, ຍຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ອຏ຺ຐຫິ ອງ຺ເຄຫິ ອສງ຺ຄຫິຕໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ, ຕໍ ເວຍ຺ຍາກຣຓນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຘມ຺ມປທໍ ເຖຣຄາຖາ ເຖຣີຄາຖາ ສຸຕ຺ຕນິປາເຕ ໂນສຸຕ຺ຕນາມິກາ ສຸທ຺ຘິກຄາຖາ ຈ ຄາຖາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ໂສມນສ຺ສຎາຓມຍິກຄາຖາປ຺ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ທ຺ວາສີຕິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕາ ອຸທານນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ‘ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ’ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕາ (ອິຕິວຸ. ໑) ທສຸຕ຺ຕຣສຕສຸຕ຺ຕນ຺ຕາ ອິຕິວຸຕ຺ຕກນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອປຓ຺ຓກຊາຕກາທີນິ ປຎ຺ຎາສາຘິການິ ປຎ຺ຈ ຊາຕກສຕານິ ຊາຕກນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຈ຺ຉຣິຍາ ອພ຺ຠຸຕາ ຘມ຺ມາ ອານນ຺ເທ’’ຕິອາທິນຍປວຕ຺ຕາ (ທີ. ນິ. ໒.໒໐໙; ອ. ນິ. ໔.໑໒໙) ສພ຺ເພປິ ອຈ຺ຉຣິຍອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມປ຺ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕາ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຈູຬເວທລ຺ລມຫາເວທລ຺ລສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສກ຺ກປຎ຺ຫສງ຺ຂາຣຠາຊນີຍມຫາປຸຓ຺ຓມສຸຕ຺ຕາທໂຍ ສພ຺ເພປິ ເວທຎ຺ຈ ຕຸຏ຺ຐິຎ຺ຈ ລທ຺ຘາ ລທ຺ຘາ ປຸຈ຺ຉິຕສຸຕ຺ຕນ຺ຕາ ເວທລ຺ລນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອວເມຕໍ ອງ຺ຄໂຕ ນວງ຺ຄານິ.

ກຖໍ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘໂຕ ຈຕຸຣາສີຕິ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘສຫສ຺ສານີຕິ? ສພ຺ພເມວ ຫິທໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ.

‘‘ທ຺ວາສີຕິ ພຸທ຺ຘໂຕ ຄຓ຺ຫິໍ, ທ຺ເວ ສຫສ຺ສານິ ຠິກ຺ຂຸໂຕ;

ຈຕຸຣາສີຕິ ສຫສ຺ສານິ, ເຍ ເມ ຘມ຺ມາ ປວຕ຺ຕິໂນ’’ຕິ. (ເຖຣຄາ. ໑໐໒໗);

ເອວໍ ປຣິທີປິຕຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘວເສນ ຈຕຸຣາສີຕິສຫສ຺ສປ຺ປເຠທໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ເອການຸສນ຺ຘິກໍ ສຸຕ຺ຕໍ ເອໂກ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ໂຘ. ຍໍ ອເນການຸສນ຺ຘິກໍ ຕຕ຺ຖ ອນຸສນ຺ຘິວເສນ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘຄຓນາ. ຄາຖາພນ຺ເຘສຸ ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉນໍ ເອໂກ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ໂຘ, ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ເອໂກ. ອຠິຘມ຺ເມ ເອກເມກໍ ຕິກທຸກຠາຊນໍ ເອກເມກຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕວາຣຠາຊນໍ ເອໂກ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ໂຘ. ວິນເຍ ອຕ຺ຖິ ວຕ຺ຖຸ, ອຕ຺ຖິ ມາຕິກາ, ອຕ຺ຖິ ປທຠາຊນີຍໍ, ອຕ຺ຖິ ອາປຕ຺ຕິ, ອຕ຺ຖິ ອນາປຕ຺ຕິ, ອຕ຺ຖິ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິ, ອຕ຺ຖິ ຕິກຈ຺ເຉໂທ. ຕຕ຺ຖ ເອກເມໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ເອກເມໂກ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘໂຕ ຈຕຸຣາສີຕິ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘສຫສ຺ສານິ.

ເອວເມຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ປຎ຺ຈສຕິກສງ຺ຄີຕິກາເລ ສງ຺ຄາຍນ຺ເຕນ ມຫາກສ຺ສປປ຺ປມຸເຂນ ວສີຄເຓນ ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ອຍໍ ວິນໂຍ, ອິທໍ ປຐມພຸທ຺ຘວຈນໍ, ອິທໍ ມຊ຺ຌິມພຸທ຺ຘວຈນໍ, ອິທໍ ປຈ຺ຉິມພຸທ຺ຘວຈນໍ, ອິທໍ ວິນຍປິຏກໍ, ອິທໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປິຏກໍ, ອິທໍ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ, ອຍໍ ທີຆນິກາໂຍ…ເປ… ອຍໍ ຂຸທ຺ທກນິກາໂຍ, ອິມານິ ສຸຕ຺ຕາທີນິ ນວງ຺ຄານິ, ອິມານິ ຈຕຸຣາສີຕິ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘສຫສ຺ສານີຕິ ອິມໍ ປເຠທໍ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາວ ສງ຺ຄີຕໍ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ອິມເມວ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ອຸທ຺ທານສງ຺ຄຫວຄ຺ຄສງ຺ຄຫເປຍ຺ຍາລສງ຺ຄຫເອກນິປາຕທຸກນິປາຕາທິນິປາຕສງ຺ຄຫສໍຍຸຕ຺ຕສງ຺ຄຫ ປຓ຺ຓາສສງ຺ຄຫາທິອເນກວິຘໍ, ຕີສຸ ປິຏເກສຸ ສນ຺ທິສ຺ສມານໍ ສງ຺ຄຫປ຺ປເຠທໍ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາວ ສຕ຺ຕຫິ ມາເສຫິ ສງ຺ຄີຕໍ.

ສງ຺ຄີຕິປຣິໂຍສາເນ ຈສ຺ສ ອິທໍ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖເຣນ ທສພລສ຺ສ ສາສນໍ ປຎ຺ຈວສ຺ສສຫສ຺ສປຣິມາຓກາລໍ ປວຕ຺ຕນສມຕ຺ຖໍ ກຕນ຺ຕິ ສຎ຺ຊາຕປ຺ປໂມທາ ສາຘຸກາຣໍ ວິຍ ທທມານາ ອຍໍ ມຫາປຖວີ ອຸທກປຣິຍນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ອເນກປ຺ປກາຣໍ ກມ຺ປິ ສງ຺ກມ຺ປິ ສມ຺ປກມ຺ປິ ສມ຺ປເວຘິ. ອເນການິ ຈ ອຈ຺ຉຣິຍານິ ປາຕຸຣເຫສຸໍ.

ເອວໍ ສງ຺ຄີເຕ ປເນຕ຺ຖ ອຍໍ ອຠິຘມ຺ໂມ ປິຏກໂຕ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ, ນິກາຍໂຕ ຂຸທ຺ທກນິກາໂຍ, ອງ຺ຄໂຕ ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ, ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘໂຕ ກຕິປຍານິ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘສຫສ຺ສານິ ໂຫນ຺ຕິ.

ຕໍ ຘາຣຍນ຺ເຕສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ປຸພ຺ເພ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພສາມຍິກປຣິສາຍ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຠິຘມ຺ມໂຕ ສຸຕ຺ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ໂຕ ‘‘ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ອພ຺ຍາກໂຕ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ ສິຍາ ກຸສລາ ສິຍາ ອກຸສລາ ສິຍາ ອພ຺ຍາກຕາ; ທສາຍຕນາ ອພ຺ຍາກຕາ, ທ຺ເວ ອາຍຕນາ ສິຍາ ກຸສລາ ສິຍາ ອກຸສລາ ສິຍາ ອພ຺ຍາກຕາ; ໂສຬສ ຘາຕຸໂຍ ອພ຺ຍາກຕາ, ທ຺ເວ ຘາຕຸໂຍ ສິຍາ ກຸສລາ ສິຍາ ອກຸສລາ ສິຍາ ອພ຺ຍາກຕາ; ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ ອກຸສລໍ, ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ ກຸສລໍ, ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ ອພ຺ຍາກຕໍ, ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ສິຍາ ກຸສລໍ ສິຍາ ອກຸສລໍ ສິຍາ ອພ຺ຍາກຕໍ; ທສິນ຺ທ຺ຣິຍາ ອພ຺ຍາກຕາ, ໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອກຸສລໍ, ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ກຸສລໍ, ຈຕ຺ຕາຣິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສິຍາ ກຸສລາ ສິຍາ ອພ຺ຍາກຕາ, ຉ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສິຍາ ກຸສລາ ສິຍາ ອກຸສລາ ສິຍາ ອພ຺ຍາກຕາ’’ຕິ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖສິ.

ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ນິສິນ຺ໂນ ‘ຘມ຺ມກຖິກ ຕ຺ວໍ ສິເນຣຸໍ ປຣິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ວິຍ ທີຆສຸຕ຺ຕໍ ອາຫຣສິ, ກິໍ ສຸຕ຺ຕໍ ນາເມຕ’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘ອຠິຘມ຺ມສຸຕ຺ຕໍ ນາມ, ອາວຸໂສ’ຕິ. ‘ອຠິຘມ຺ມສຸຕ຺ຕໍ ກສ຺ມາ ອາຫຣສິ? ກິໍ ອຎ຺ຎໍ ພຸທ຺ຘຠາສິຕໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອາຫຣິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’ຕິ? ‘ອຠິຘມ຺ໂມ ເກນ ຠາສິໂຕ’ຕິ? ‘ນ ເອໂສ ພຸທ຺ຘຠາສິໂຕ’ຕິ. ‘ກິໍ ປນ ເຕ, ອາວຸໂສ, ວິນຍປິຏກໍ ອຸຄ຺ຄຫິຕ’ນ຺ຕິ? ‘ນ ອຸຄ຺ຄຫິຕໍ, ອາວຸໂສ’ຕິ. ‘ອວິນຍຘາຣິຕາຍ ມຎ຺ເຎ ຕ຺ວໍ ອຊານນ຺ໂຕ ເອວໍ ວເທສີ’ຕິ. ‘ວິນຍມຕ຺ຕເມວ, ອາວຸໂສ, ອຸຄ຺ຄຫິຕ’ນ຺ຕິ. ‘ຕມ຺ປິ ເຕ ທຸຄ຺ຄຫິຕໍ, ປຣິສປຣິຍນ຺ເຕ ນິສີທິຕ຺ວາ ນິທ຺ທາຍນ຺ເຕນ ອຸຄ຺ຄຫິຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ; ຕຸມ຺ຫາທິເສ ຫິ ປພ຺ພາເຊນ຺ໂຕ ວາ ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ໂຕ ວາ ສາຕິສາໂຣ ໂຫຕິ’. ‘ກິໍ ກາຣຓາ’? ວິນຍມຕ຺ຕສ຺ສປິ ທຸຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ; ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ຕຕ຺ຖ ອນາປຕ຺ຕິ, ນ ວິວຓ຺ເຓຕຸກາໂມ ອິງ຺ຆ ຕາວ, ອາວຸໂສ, ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ວາ ຄາຖາໂຍ ວາ ອຠິຘມ຺ມໍ ວາ ປຣິຍາປຸຓສ຺ສຸ, ປຈ຺ຉາປິ ວິນຍໍ ປຣິຍາປຸຓິສ຺ສສີ’’ຕິ (ປາຈິ. ໔໔໒) ຠຓຕິ. ‘‘ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ໂອກາສໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ອຠິຘມ຺ມໍ ວາ ວິນຍໍ ວາ ປຸຈ຺ຉຕິ, ອຠິຘມ຺ເມ ໂອກາສໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ວາ ວິນຍໍ ວາ ປຸຈ຺ຉຕິ, ວິນເຍ ໂອກາສໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ວາ ອຠິຘມ຺ມໍ ວາ ປຸຈ຺ຉຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ໑໒໒໑). ‘ຕ຺ວໍ ປນ ເອຕ຺ຕກມ຺ປິ ນ ຊານາສີ’ຕິ ເອຕ຺ຕເກນປິ ປຣວາທີ ນິຄ຺ຄຫິໂຕ ໂຫຕິ.

ມຫາໂຄສິງ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ ປນ ອິໂຕປິ ພລວຕຣໍ. ຕຕ຺ຣ ຫິ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຸຈ຺ຉິຕປຎ຺ຫຎ຺ຈ ວິສ຺ສຊ຺ຊນຎ຺ຈ ອາໂຣເຈຕຸໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ອາໂຣເຈນ຺ໂຕ ‘‘ອິຘາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ທ຺ເວ ຠິກ຺ຂູ ອຠິຘມ຺ມກຖໍ ກເຖນ຺ຕິ, ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ຐາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕິ, ໂນ ຈ ສໍສາເທນ຺ຕິ, ຘມ຺ມີ ຈ ເນສໍ ກຖາປວຕ຺ຕິນີ ໂຫຕິ, ເອວຣູເປນ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸນາ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນໍ ໂສເຠຍ຺ຍາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໓໔໓) ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ອາຠິຘມ຺ມິກາ ນາມ ມມ ສາສເນ ປຣິພາຫິຣາຕິ ອວຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓາລິງ຺ຄສທິສໍ ຄີວໍ ອຸນ຺ນາເມຕ຺ວາ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ທສສ຺ສິຣີກໍ ມຫາມຸຂໍ ປູເຣຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂຆສໍ ນິຈ຺ຉາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ ສາຣິປຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສາຘຸກາຣໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ຍຖາ ຕໍ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຈ ສມ຺ມາ ພ຺ຍາກຣມາໂນ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຫິ ສາຣິປຸຕ຺ຕ ຘມ຺ມກຖິໂກ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໓໔໓) ອາຫ. ອາຠິຘມ຺ມິກຠິກ຺ຂູເຍວ ກິຣ ຘມ຺ມກຖິກາ ນາມ, ອວເສສາ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖນ຺ຕາປິ ນ ຘມ຺ມກຖິກາ. ກສ຺ມາ? ເຕ ຫິ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖນ຺ຕາ ກມ຺ມນ຺ຕຣໍ ວິປາກນ຺ຕຣໍ ຣູປາຣູປປຣິຈ຺ເຉທໍ ຘມ຺ມນ຺ຕຣໍ ອາໂລເຬຕ຺ວາ ກເຖນ຺ຕິ. ອາຠິຘມ຺ມິກາ ປນ ຘມ຺ມນ຺ຕຣໍ ນ ອາໂລເຬນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ອາຠິຘມ຺ມິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມໍ ກເຖຕຸ ວາ ມາ ວາ, ປຸຈ຺ຉິຕກາເລ ປນ ປຎ຺ຫໍ ກເຖສ຺ສຕີຕິ. ອຍເມວ ເອກນ຺ຕຘມ຺ມກຖິໂກ ນາມ ໂຫຕິ. ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ ສຕ຺ຖາ ສາຘຸກາຣໍ ທຕ຺ວາ ‘ສຸກຖິຕໍ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນນາ’ຕິ ອາຫ.

ອຠິຘມ຺ມໍ ປຏິພາເຫນ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ຊິນຈກ຺ເກ ປຫາຣໍ ເທຕິ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ປຏິພາຫຕິ, ສຕ຺ຖຸ ເວສາຣຊ຺ຊຎ຺ຎາຓໍ ປຏິນິວຕ຺ເຕຕິ, ໂສຕຸກາມໍ ປຣິສໍ ວິສໍວາເທຕິ, ອຣິຍມຄ຺ເຄ ອາວຣຓໍ ພນ຺ຘຕິ, ອຏ຺ຐາຣສສຸ ເຠທກຣວຕ຺ຖູສຸ ເອກສ຺ມິໍ ສນ຺ທິສ຺ສຕິ ອຸກ຺ເຂປນີຍກມ຺ມຕຊ຺ຊນີຍກມ຺ມາຣໂຫ ໂຫຕິ. ຕໍ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕພ຺ໂພ ‘ຄຈ຺ຉ ວິຆາສາໂທ ຫຸຕ຺ວາ ຊີວິສ຺ສສີ’ຕິ.

ອຖາປິ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘‘ສເຈ ອຠິຘມ຺ໂມ ພຸທ຺ຘຠາສິໂຕ, ຍຖາ ອເນເກສຸ ສຸຕ຺ຕສຫສ຺ເສສຸ ‘ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕີ’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ນິທານໍ ສຊ຺ຊິຕໍ, ເອວມສ຺ສາປິ ນິທານໍ ສຊ຺ຊິຕໍ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ. ໂສ ‘ຊາຕກສຸຕ຺ຕນິປາຕຘມ຺ມປທາທີນໍ ເອວຣູປໍ ນິທານໍ ນຕ຺ຖິ, ນ ເຈຕານິ ນ ພຸທ຺ຘຠາສິຕານີ’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິປິ ເອວໍ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ‘ປຓ຺ຑິຕ, ອຠິຘມ຺ໂມ ນາເມສ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘານໍເຍວ ວິສໂຍ, ນ ອຎ຺ເຎສໍ ວິສໂຍ. ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ໂອກ຺ກນ຺ຕິ ປາກຏາ, ອຠິຊາຕິ ປາກຏາ, ອຠິສມ຺ໂພຘິ ປາກຏາ, ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນໍ ປາກຏໍ. ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ປາກຏໍ, ຕິທິວກ຺ກໂມ ປາກໂຏ, ເທວໂລເກ ເທສິຕຠາໂວ ປາກໂຏ, ເທໂວໂຣຫນໍ ປາກຏໍ. ຍຖາ ນາມ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣຎ຺ໂຎ ຫຕ຺ຖິຣຕນໍ ວາ ອສ຺ສຣຕນໍ ວາ ເຖເນຕ຺ວາ ຍານເກ ໂຍເຊຕ຺ວາ ວິຈຣຓໍ ນາມ ອຏ຺ຐານໍ ອກາຣຓໍ; ຈກ຺ກຣຕນໍ ວາ ປນ ເຖເນຕ຺ວາ ປລາລສກເຏ ໂອລມ຺ພິຕ຺ວາ ວິຈຣຓໍ ນາມ ອຏ຺ຐານໍ ອກາຣຓໍ; ໂຍຊນປ຺ປມາຓໍ ໂອຠາສນສມຕ຺ຖໍ ມຓິຣຕນໍ ວາ ປນ ກປ຺ປາສປຈ຺ຉິຍໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວຬຎ຺ຊນໍ ນາມ ອຏ຺ຐານໍ ອກາຣຓໍ. ກສ຺ມາ? ຣາຊາຣຫຠຓ຺ຑຕາຍ; ເອວເມວ ອຠິຘມ຺ໂມ ນາມ ນ ອຎ຺ເຎສໍ ວິສໂຍ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘານໍເຍວ ວິສໂຍ. ເຕສໍ ວເສນ ເທເສຕພ຺ພເທສນາ. ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ໂອກ຺ກນ຺ຕິ ປາກຏາ…ເປ… ເທໂວໂຣຫນໍ ປາກຏໍ. ອຠິຘມ຺ມສ຺ສ ນິທານກິຈ຺ຈໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ ປຓ຺ຑິຕາ’ຕິ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ປຣວາທິນາ ສຫຘມ຺ມິກໍ ອຸທາຫຣຓໍ ອຸທາຫຣິຕຸໍ.

ມຓ຺ຑລາຣາມວາສີ ຕິສ຺ສຠູຕິຕ຺ເຖໂຣ ປນ ມຫາໂພຘິນິທາໂນ ເອສ ອຠິຘມ຺ໂມ ນາມາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເຍນ ສ຺ວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຫາເຣນ ປຐມາຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຫຣາມິ ຕສ຺ສ ປເທເສນ ວິຫາສິ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໑) ອິມໍ ປເທສວິຫາຣສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ກເຖສິ. ທສວິໂຘ ຫິ ປເທໂສ ນາມ – ຂນ຺ຘປເທໂສ, ອາຍຕນປເທໂສ, ຘາຕຸປເທໂສ, ສຈ຺ຈປເທໂສ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍປເທໂສ, ປຈ຺ຈຍາກາຣປເທໂສ, ສຕິປຏ຺ຐານປເທໂສ, ຌານປເທໂສ, ນາມປເທໂສ, ຘມ຺ມປເທໂສຕິ. ເຕສຸ ສຕ຺ຖາ ມຫາໂພຘິມຓ຺ເຑ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ນິປ຺ປເທເສນ ປຏິວິຊ຺ຌິ, ອິມໍ ເຕມາສໍ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘວເສເນວ ວິຫາສິ. ທ຺ວາທສາຍຕນານິ ອຏ຺ຐາຣສ ຘາຕຸໂຍ ນິປ຺ປເທເສນ ປຏິວິຊ຺ຌິ. ອິມໍ ເຕມາສໍ ຘມ຺ມາຍຕເນ ເວທນາວເສນ ຘມ຺ມຘາຕຸຍຎ຺ຈ ເວທນາວເສເນວ ວິຫາສິ. ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ນິປ຺ປເທເສນ ປຏິວິຊ຺ຌິ, ອິມໍ ເຕມາສໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ເຈ ເວທນາວເສເນວ ວິຫາສິ. ພາວີສຕິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ນິປ຺ປເທເສນ ປຏິວິຊ຺ຌິ, ອິມໍ ເຕມາສໍ ເວທນາປຎ຺ຈກອິນ຺ທ຺ຣິຍວເສນ ວິຫາສິ. ທ຺ວາທສປທິກໍ ປຈ຺ຈຍາກາຣວຏ຺ຏໍ ນິປ຺ປເທເສນ ປຏິວິຊ຺ຌິ, ອິມໍ ເຕມາສໍ ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາວເສເນວ ວິຫາສິ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ນິປ຺ປເທເສນ ປຏິວິຊ຺ຌິ, ອິມໍ ເຕມາສໍ ເວທນາສຕິປຏ຺ຐານວເສເນວ ວິຫາສິ. ຈຕ຺ຕາຣິ ຌານານິ ນິປ຺ປເທເສນ ປຏິວິຊ຺ຌິ, ອິມໍ ເຕມາສໍ ຌານງ຺ເຄສຸ ເວທນາວເສເນວ ວິຫາສິ. ນາມໍ ນິປ຺ປເທເສນ ປຏິວິຊ຺ຌິ, ອິມໍ ເຕມາສໍ ຕຕ຺ຖ ເວທນາວເສເນວ ວິຫາສິ. ຘມ຺ເມ ນິປ຺ປເທເສນ ປຏິວິຊ຺ຌິ, ອິມໍ ເຕມາສໍ ເວທນາຕ຺ຕິກວເສເນວ ວິຫາສີຕິ. ເອວໍ ເຖໂຣ ປເທສວິຫາຣສຸຕ຺ຕນ຺ຕວເສນ ອຠິຘມ຺ມສ຺ສ ນິທານໍ ກເຖສິ.

ຄາມວາສີ ສຸມນເທວຕ຺ເຖໂຣ ປນ ເຫຏ຺ຐາໂລຫປາສາເທ ຘມ຺ມໍ ປຣິວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ‘ອຍໍ ປຣວາທີ ພາຫາ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ອຣຎ຺ເຎ ກນ຺ທນ຺ໂຕ ວິຍ, ອສກ຺ຂິກໍ ອຑ຺ຑໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຍ ຈ, ອຠິຘມ຺ເມ ນິທານສ຺ສ ອຕ຺ຖິຠາວມ຺ປິ ນ ຊານາຕີ’ຕິ ວຕ຺ວາ ນິທານໍ ກເຖນ຺ໂຕ ເອວມາຫ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ເທເວສຸ ວິຫຣຕິ ຕາວຕິໍເສສຸ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກມູເລ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາຍໍ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ອຠິຘມ຺ມກຖໍ ກເຖສິ – ‘‘ກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ອພ຺ຍາກຕາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ.

ອຎ຺ເຎສຸ ປນ ສຸຕ຺ເຕສຸ ເອກເມວ ນິທານໍ. ອຠິຘມ຺ເມ ທ຺ເວ ນິທານານິ – ອຘິຄມນິທານຎ຺ຈ ເທສນານິທານຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ອຘິຄມນິທານໍ ທີປງ຺ກຣທສພລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ມຫາໂພຘິປລ຺ລງ຺ກາ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເທສນານິທານໍ ຍາວ ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນາ. ເອວໍ ອຸຠຍນິທານສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປນສ຺ສ ອຠິຘມ຺ມສ຺ສ ນິທານໂກສລ຺ລຕ຺ຖໍ ອິທໍ ຕາວ ປຎ຺ຫາກມ຺ມໍ ເວທິຕພ຺ພໍ – ອຍໍ ອຠິຘມ຺ໂມ ນາມ ເກນ ປຠາວິໂຕ? ກຕ຺ຖ ປຣິປາຈິໂຕ? ກຕ຺ຖ ອຘິຄໂຕ? ກທາ ອຘິຄໂຕ? ເກນ ອຘິຄໂຕ? ກຕ຺ຖ ວິຈິໂຕ? ກທາ ວິຈິໂຕ? ເກນ ວິຈິໂຕ? ກຕ຺ຖ ເທສິໂຕ? ກສ຺ສຕ຺ຖາຍ ເທສິໂຕ? ກິມຕ຺ຖໍ ເທສິໂຕ? ເກຫິ ປຏິຄ຺ຄຫິໂຕ? ເກ ສິກ຺ຂນ຺ຕິ? ເກ ສິກ຺ຂິຕສິກ຺ຂາ? ເກ ຘາເຣນ຺ຕິ? ກສ຺ສ ວຈນໍ? ເກນາຠໂຕຕິ?

ຕຕ຺ຣິທໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ – ເກນ ປຠາວິໂຕຕິ ໂພຘິອຠິນີຫາຣສທ຺ຘາຍ ປຠາວິໂຕ. ກຕ຺ຖ ປຣິປາຈິໂຕຕິ ອຑ຺ຒຉກ຺ເກສຸ ຊາຕກສເຕສຸ. ກຕ຺ຖ ອຘິຄໂຕຕິ ໂພຘິມູເລ. ກທາ ອຘິຄໂຕຕິ ວິສາຂາປຸຓ຺ຓມາສິຍໍ. ເກນາຘິຄໂຕຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ເຘນ. ກຕ຺ຖ ວິຈິໂຕຕິ ໂພຘິມຓ຺ເຑ. ກທາ ວິຈິໂຕຕິ ຣຕນຆຣສຕ຺ຕາເຫ. ເກນ ວິຈິໂຕຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ເຘນ. ກຕ຺ຖ ເທສິໂຕຕິ ເທເວສຸ ຕາວຕິໍເສສຸ. ກສ຺ສຕ຺ຖາຍ ເທສິໂຕຕິ ເທວຕານໍ. ກິມຕ຺ຖໍ ເທສິໂຕຕິ ຈຕຸໂຣຆນິທ຺ຘຣຓຕ຺ຖໍ. ເກຫິ ປຏິຄ຺ຄຫິໂຕຕິ ເທເວຫິ. ເກ ສິກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ເສກ຺ຂາ ຈ ປຸຖຸຊ຺ຊນກລ຺ຍາຓາ ຈ. ເກ ສິກ຺ຂິຕສິກ຺ຂາຕິ ອຣຫນ຺ໂຕ ຂີຓາສວາ. ເກ ຘາເຣນ຺ຕີຕິ ເຍສໍ ວຕ຺ຕຕິ ເຕ ຘາເຣນ຺ຕິ. ກສ຺ສ ວຈນນ຺ຕິ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ, ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ. ເກນາຠໂຕຕິ ອາຈຣິຍປຣມ຺ປຣາຍ.

ອຍຎ຺ຫິ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ຠທ຺ທຊິ ໂສຠິໂຕ ປິຍຊາລີ ປິຍປາໂລ ປິຍທສ຺ສີ ໂກສິຍປຸຕ຺ໂຕ ສິຄ຺ຄໂວ ສນ຺ເທໂຫ ໂມຄ຺ຄລິປຸຕ຺ໂຕ ສຸທຕ຺ໂຕ ຘມ຺ມິໂຍ ທາສໂກ ໂສຓໂກ ເຣວໂຕຕິ ເອວມາທີຫິ ຍາວ ຕຕິຍສງ຺ຄີຕິກາລາ ອາຠໂຕ. ຕໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ເຕສໍເຍວ ສິສ຺ສານຸສິສ຺ເສຫີຕິ ເອວໍ ຕາວ ຊມ຺ພຸທີປຕເລ ອາຈຣິຍປຣມ຺ປຣາຍ ອາຠໂຕ. ອິມໍ ປນ ທີປໍ –

ຕໂຕ ມຫິນ຺ໂທ ອິຏ຺ຏິໂຍ, ອຸຕ຺ຕິໂຍ ສມ຺ພໂລ ຕຖາ;

ປຓ຺ຑິໂຕ ຠທ຺ທນາໂມ ຈ, ເອເຕ ນາຄາ ມຫາປຎ຺ຎາ.

ຊມ຺ພຸທີປາ ອິຘາຄຕາຕິ (ປຣິ. ໓, ໘).

ອິເມຫິ ມຫານາເຄຫິ ອາຠໂຕ. ຕໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ເຕສໍເຍວ ສິສ຺ສານຸສິສ຺ສສງ຺ຂາຕາຍ ອາຈຣິຍປຣມ຺ປຣາຍ ຍາວຊ຺ຊຕນກາລາ ອາຠໂຕ.

ສຸເມຘກຖາ

ເອວໍ ອາຠຕສ຺ສ ປນສ຺ສ ຍໍ ຕໍ ທີປງ຺ກຣທສພລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ມຫາໂພຘິປລ຺ລງ຺ກາ ອຘິຄມນິທານໍ, ຍາວ ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນາ ເທສນານິທານຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສ ອາວິຠາວຕ຺ຖໍ ອຍໍ ອນຸປຸພ຺ພິກຖາ ເວທິຕພ຺ພາ –

ອິໂຕ ກິຣ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິການໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານໍ ມຕ຺ຖເກ ອມຣວຕີ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ. ຕຕ຺ຖ ສຸເມໂຘ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປຏິວສຕິ ອຸຠໂຕ ສຸຊາໂຕ, ມາຕິໂຕ ຈ ປິຕິໂຕ ຈ, ສໍສຸທ຺ຘຄຫຓິໂກ, ຍາວ ສຕ຺ຕມາ ກຸລປຣິວຏ຺ຏາ ອກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ອນຸປກຸຏ຺ໂຐ ຊາຕິວາເທນ, ອຠິຣູໂປ ທສ຺ສນີໂຍ ປາສາທິໂກ ປຣມາຍ ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ໂສ ອຎ຺ຎໍ ກມ຺ມໍ ອກຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສິປ຺ປເມວ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິ. ຕສ຺ສ ທຫຣກາເລເຍວ ມາຕາປິຕໂຣ ກາລມກໍສຸ. ອຖສ຺ສ ຣາສິວຑ຺ຒໂກ ອມຈ຺ໂຈ ອາຍໂປຕ຺ຖກໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕມຓິມຸຕ຺ຕາທິປູຣິເຕ ຄພ຺ເຠ ວິວຣິຕ຺ວາ ‘ເອຕ຺ຕກໍ ເຕ ກຸມາຣ ມາຕຸ ສນ຺ຕກໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ປິຕຸ ສນ຺ຕກໍ, ເອຕ຺ຕກາ ອຍ຺ຍກປຍ຺ຍການໍ ສນ຺ຕກາຕິ ຍາວ ສຕ຺ຕມາ ກຸລປຣິວຏ຺ຏາ ຘນໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ເອຕໍ ປຏິປຊ຺ຊາຫີ’ຕິ ອາຫ. ສຸເມຘປຓ຺ຑິໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘ອິມໍ ຘນໍ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ປິຕຸປິຕາມຫາທໂຍ ປຣໂລກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ເອກກຫາປຓມ຺ປິ ຄເຫຕ຺ວາ ນ ຄຕາ, ມຍາ ປນ ຄເຫຕ຺ວາ ຄມນກາຣຓໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’ຕິ ໂສ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ນຄເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ທານໍ ທຕ຺ວາ ຕາປສປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ສຸເມຘກຖາ ກເຖຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ພຸທ຺ຘວໍເສ (ພຸ. ວໍ. ໒.໑-໓໓) –

ກປ຺ເປ ຈ ສຕສຫສ຺ເສ, ຈຕຸໂຣ ຈ ອສງ຺ຂິເຍ;

ອມຣໍ ນາມ ນຄຣໍ, ທສ຺ສເນຍ຺ຍໍ ມໂນຣມໍ.

ທສຫິ ສທ຺ເທຫິ ອວິວິຕ຺ຕໍ, ອນ຺ນປານສມາຍຸຕໍ;

ຫຕ຺ຖິສທ຺ທໍ ອສ຺ສສທ຺ທໍ, ເຠຣິສງ຺ຂຣຖານິ ຈ;

ຂາທຖ ປິວຖ ເຈວ, ອນ຺ນປາເນນ ໂຆສິຕໍ.

ນຄຣໍ ສພ຺ພງ຺ຄສມ຺ປນ຺ນໍ, ສພ຺ພກມ຺ມມຸປາຄຕໍ;

ສຕ຺ຕຣຕນສມ຺ປນ຺ນໍ, ນານາຊນສມາກຸລໍ;

ສມິທ຺ຘໍ ເທວນຄຣໍວ, ອາວາສໍ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມິນໍ.

ນຄເຣ ອມຣວຕິຍາ, ສຸເມໂຘ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ;

ອເນກໂກຏິສນ຺ນິຈໂຍ, ປຫູຕຘນຘຎ຺ຎວາ.

ອຊ຺ຌາຍໂກ ມນ຺ຕຘໂຣ, ຕິຓ຺ຓໍ ເວທານ ປາຣຄູ;

ລກ຺ຂເຓ ອິຕິຫາເສ ຈ, ສຘມ຺ເມ ປາຣມິໍ ຄໂຕ.

ຣໂຫຄໂຕ ນິສີທິຕ຺ວາ, ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສຫໍ ຕທາ;

ທຸກ຺ໂຂ ປຸນພ຺ຠໂວ ນາມ, ສຣີຣສ຺ສ ຈ ເຠທນໍ.

ຊາຕິຘມ຺ໂມ ຊຣາຘມ຺ໂມ, ພ຺ຍາຘິຘມ຺ໂມ ສຫໍ ຕທາ;

ອຊຣໍ ອມຕໍ ເຂມໍ, ປຣິເຍສິສ຺ສາມິ ນິພ຺ພຸຕິໍ.

ຍໍນູນິມໍ ປູຕິກາຍໍ, ນານາກຸຓປປູຣິຕໍ;

ຉຑ຺ຑຍິຕ຺ວານ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ, ອນເປກ຺ໂຂ ອນຕ຺ຖິໂກ.

ອຕ຺ຖິ ເຫຫິຕິ ໂສ ມຄ຺ໂຄ, ນ ໂສ ສກ຺ກາ ນ ເຫຕຸເຍ;

ປຣິເຍສິສ຺ສາມິ ຕໍ ມຄ຺ຄໍ, ຠວໂຕ ປຣິມຸຕ຺ຕິຍາ.

ຍຖາປິ ທຸກ຺ເຂ ວິຊ຺ຊນ຺ເຕ, ສຸຂໍ ນາມປິ ວິຊ຺ຊຕິ;

ເອວໍ ຠເວ ວິຊ຺ຊມາເນ, ວິຠໂວປິ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພໂກ.

ຍຖາປິ ອຸຓ຺ເຫ ວິຊ຺ຊນ຺ເຕ, ອປຣໍ ວິຊ຺ຊຕິ ສີຕລໍ;

ເອວໍ ຕິວິຘຄ຺ຄິ ວິຊ຺ຊນ຺ເຕ, ນິພ຺ພານໍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພກໍ.

ຍຖາປິ ປາເປ ວິຊ຺ຊນ຺ເຕ, ກລ຺ຍາຓມປິ ວິຊ຺ຊຕິ;

ເອວເມວ ຊາຕິ ວິຊ຺ຊນ຺ເຕ, ອຊາຕິປິຈ຺ຉິຕພ຺ພກໍ.

ຍຖາ ຄູຖຄໂຕ ປຸຣິໂສ, ຕຬາກໍ ທິສ຺ວານ ປູຣິຕໍ;

ນ ຄເວສຕິ ຕໍ ຕຬາກໍ, ນ ໂທໂສ ຕຬາກສ຺ສ ໂສ.

ເອວໍ ກິເລສມລໂຘເວ, ວິຊ຺ຊນ຺ເຕ ອມຕນ຺ຕເຬ;

ນ ຄເວສຕິ ຕໍ ຕຬາກໍ, ນ ໂທໂສ ອມຕນ຺ຕເຬ.

ຍຖາ ອຣີຫິ ປຣິຣຸທ຺ໂຘ, ວິຊ຺ຊນ຺ເຕ ຄມນມ຺ປເຖ;

ນ ປລາຍຕິ ໂສ ປຸຣິໂສ, ນ ໂທໂສ ອຎ຺ຊສສ຺ສ ໂສ.

ເອວໍ ກິເລສປຣິຣຸທ຺ໂຘ, ວິຊ຺ຊມາເນ ສິເວ ປເຖ;

ນ ຄເວສຕິ ຕໍ ມຄ຺ຄໍ, ນ ໂທໂສ ສິວມຎ຺ຊເສ.

ຍຖາປິ ພ຺ຍາຘິໂຕ ປຸຣິໂສ, ວິຊ຺ຊມາເນ ຕິກິຈ຺ຉເກ;

ນ ຕິກິຈ຺ຉາເປຕິ ຕໍ ພ຺ຍາຘິໍ, ນ ໂທໂສ ໂສ ຕິກິຈ຺ຉເກ.

ເອວໍ ກິເລສພ຺ຍາຘີຫິ, ທຸກ຺ຂິໂຕ ປຣິປີຬິໂຕ;

ນ ຄເວສຕິ ຕໍ ອາຈຣິຍໍ, ນ ໂທໂສ ໂສ ວິນາຍເກ.

ຍຖາປິ ກຸຓປໍ ປຸຣິໂສ, ກຓ຺ເຐ ພທ຺ຘໍ ຊິຄຸຈ຺ຉິຍ;

ໂມຈຍິຕ຺ວານ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ສຸຂີ ເສຣີ ສຍໍວສີ.

ຕເຖວິມໍ ປູຕິກາຍໍ, ນານາກຸຓປສຎ຺ຈຍໍ;

ຉຑ຺ຑຍິຕ຺ວານ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ, ອນເປກ຺ໂຂ ອນຕ຺ຖິໂກ.

ຍຖາ ອຸຈ຺ຈາຣຏ຺ຐານມ຺ຫິ, ກຣີສໍ ນຣນາຣິໂຍ;

ຉຑ຺ຑຍິຕ຺ວານ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນເປກ຺ຂາ ອນຕ຺ຖິກາ.

ເອວເມວາຫໍ ອິມໍ ກາຍໍ, ນານາກຸຓປປູຣິຕໍ;

ຉຑ຺ຑຍິຕ຺ວານ ຄຈ຺ຉິສ຺ສໍ, ວຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ຍຖາ ກຸຏິໍ.

ຍຖາປິ ຊຊ຺ຊຣໍ ນາວໍ, ປລຸຄ຺ຄໍ ອຸທຄາຫິນິໍ;

ສາມີ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນເປກ຺ຂາ ອນຕ຺ຖິກາ.

ເອວເມວາຫໍ ອິມໍ ກາຍໍ, ນວຈ຺ຉິທ຺ທໍ ຘຸວສ຺ສວໍ;

ຉຑ຺ຑຍິຕ຺ວານ ຄຈ຺ຉິສ຺ສໍ, ຊິຓ຺ຓນາວໍວ ສາມິກາ.

ຍຖາປິ ປຸຣິໂສ ໂຈເຣຫິ, ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຠຓ຺ຑມາທິຍ;

ຠຓ຺ຑຈ຺ເຉທຠຍໍ ທິສ຺ວາ, ຉຑ຺ຑຍິຕ຺ວານ ຄຈ຺ຉຕິ.

ເອວເມວ ອຍໍ ກາໂຍ, ມຫາໂຈຣສໂມ ວິຍ;

ປຫາຍິມໍ ຄມິສ຺ສາມິ, ກຸສລຈ຺ເຉທນາຠຍາ.

ເອວາຫໍ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ວານ, ເນກໂກຏິສຕໍ ຘນໍ;

ນາຖານາຖານໍ ທຕ຺ວານ, ຫິມວນ຺ຕມຸປາຄມິໍ.

ຫິມວນ຺ຕສ຺ສາວິທູເຣ, ຘມ຺ມິໂກ ນາມ ປພ຺ພໂຕ;

ອສ຺ສໂມ ສຸກໂຕ ມຍ຺ຫໍ, ປຓ຺ຓສາລາ ສຸມາປິຕາ.

ຈງ຺ກມໍ ຕຕ຺ຖ ມາເປສິໍ, ປຎ຺ຈໂທສວິວຊ຺ຊິຕໍ;

ອຏ຺ຐຄຸຓສມຸເປຕໍ, ອຠິຎ຺ຎາພລມາຫຣິໍ.

ສາຏກໍ ປຊຫິໍ ຕຕ຺ຖ, ນວໂທສມຸປາຄຕໍ;

ວາກຈີຣໍ ນິວາເສສິໍ, ທ຺ວາທສຄຸຓມຸປາຄຕໍ.

ອຏ຺ຐໂທສສມາກິຓ຺ຓໍ, ປຊຫິໍ ປຓ຺ຓສາລກໍ;

ອຸປາຄມິໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ, ຄຸເຓ ທສຫຸປາຄຕໍ.

ວາປິຕໍ ໂຣປິຕໍ ຘຎ຺ຎໍ, ປຊຫິໍ ນິຣວເສສໂຕ;

ອເນກຄຸຓສມ຺ປນ຺ນໍ, ປວຕ຺ຕຜລມາທິຍິໍ.

ຕຕ຺ຖປ຺ປຘານໍ ປທຫິໍ, ນິສຊ຺ຊຏ຺ຐານຈງ຺ກເມ;

ອພ຺ຠນ຺ຕຣມ຺ຫິ ສຕ຺ຕາເຫ, ອຠິຎ຺ຎາພລ ປາປຸຓິນ຺ຕິ. (ພຸ. ວໍ. ໒.໑-໓໓);

ຕຕ຺ຖ ອສ຺ສໂມ ສຸກໂຕ ມຍ຺ຫໍ, ປຓ຺ຓສາລາ ສຸມາປິຕາຕິ ອິມິສ຺ສາ ປາຬິຍາ ສຸເມຘປຓ຺ຑິເຕນ ອສ຺ສມປຓ຺ຓສາລາຈງ຺ກມາ ສຫຕ຺ຖາ ມາປິຕາ ວິຍ ວຸຕ຺ຕາ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ມຫາສຕ຺ຕຎ຺ຫິ ‘‘ຫິມວນ຺ຕໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ອຊ຺ຊ ຘມ຺ມິກປພ຺ພຕໍ ປວິສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ວິສ຺ສກມ຺ມເທວປຸຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຕາຕ, ອຍໍ ສຸເມຘປຓ຺ຑິໂຕ ‘ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’ຕິ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ເອຕສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ມາເປຫີ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຣມຓີຍໍ ອສ຺ສມໍ ສຸຄຸຕ຺ຕໍ ປຓ຺ຓສາລໍ, ມໂນຣມໍ ຈງ຺ກມຎ຺ຈ ມາເປສິ. ຠຄວາ ປນ ຕທາ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຎ຺ຎານຸຠາເວນ ນິປ຺ຜນ຺ນໍ ຕໍ ອສ຺ສມປທໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ຕ ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ມິກປພ຺ພເຕ –

ອສ຺ສໂມ ສຸກໂຕ ມຍ຺ຫໍ, ປຓ຺ຓສາລາ ສຸມາປິຕາ;

ຈງ຺ກມໍ ຕຕ຺ຖ ມາເປສິໍ, ປຎ຺ຈໂທສວິວຊ຺ຊິຕ’’ນ຺ຕິ. –

ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ອສ຺ສໂມ ສຸກໂຕ ມຍ຺ຫນ຺ຕິ ສຸກໂຕ ມຍາ. ປຓ຺ຓສາລາ ສຸມາປິຕາຕິ ປຓ຺ຓຈ຺ຉນ຺ນາ ສາລາປິ ເມ ສຸມາປິຕາ ອໂຫສິ.

ປຎ຺ຈໂທສວິວຊ຺ຊິຕນ຺ຕິ ປຎ຺ຈິເມ ຈງ຺ກມໂທສາ ນາມ ຖທ຺ຘວິສມຕາ, ອນ຺ໂຕຣຸກ຺ຂຕາ, ຄຫນຈ຺ຉນ຺ນຕາ, ອຕິສມ຺ພາຘຕາ, ອຕິວິສາລຕາຕິ. ຖທ຺ຘວິສມຠູມິຠາຄສ຺ມິຎ຺ຫິ ຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ປາທາ ຣຸຊ຺ຊນ຺ຕິ, ໂຜຏາ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄຕໍ ນ ລຠຕິ, ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວິປຊ຺ຊຕິ. ມຸທຸສມຕເລ ປນ ຜາສຸວິຫາຣໍ ອາຄມ຺ມ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມາ ຖທ຺ຘວິສມຠູມິຠາຄຕາ ເອໂກ ໂທໂສຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຈງ຺ກມນສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ວາ ມຊ຺ເຌ ວາ ໂກຏິຍໍ ວາ ຣຸກ຺ເຂ ສຕິ ປມາທມາຄມ຺ມ ຈງ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ນລາຏໍ ວາ ສີສໍ ວາ ປຏິຫຎ຺ຎຕີຕິ ອນ຺ໂຕຣຸກ຺ຂຕາ ທຸຕິໂຍ ໂທໂສ. ຕິຓລຕາທິຄຫນຈ຺ຉນ຺ເນ ຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕ ອນ຺ຘກາຣເວລາຍໍ ອຸຣຄາທິເກ ປາເຓ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ວາ ມາເຣຕິ, ເຕຫິ ວາ ທຏ຺ໂຐ ທຸກ຺ຂໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ຄຫນຈ຺ຉນ຺ນຕາ ຕຕິໂຍ ໂທໂສ. ອຕິສມ຺ພາເຘ ຈງ຺ກເມ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຣຕນິເກ ວາ ອຑ຺ຒຣຕນິເກ ວາ ຈງ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ປຣິຈ຺ເຉເທ ປກ຺ຂລິຕ຺ວາ ນຂາປິ ອງ຺ຄຸລິໂຍປິ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອຕິສມ຺ພາຘຕາ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ໂທໂສ. ອຕິວິສາເລ ຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຘາວຕິ, ເອກຄ຺ຄຕໍ ນ ລຠຕີຕິ ອຕິວິສາລຕາ ປຎ຺ຈໂມ ໂທໂສ. ປຸຖຸລໂຕ ປນ ທິຍຑ຺ຒຣຕນໍ ທ຺ວີສຸ ປສ຺ເສສຸ ຣຕນມຕ຺ຕອນຸຈງ຺ກມໍ ທີຆໂຕ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ຖໍ ມຸທຸຕລໍ ສມວິປ຺ປກິຓ຺ຓວາລຸກໍ ຈງ຺ກມໍ ວຏ຺ຏຕິ, ເຈຕິຍຄິຣິມ຺ຫິ ທີປປ຺ປສາທກມຫາມຫິນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຈງ຺ກມນໍ ວິຍ, ຕາທິສໍ ຕໍ ອໂຫສິ. ເຕນາຫ ‘‘ຈງ຺ກມໍ ຕຕ຺ຖ ມາເປສິໍ, ປຎ຺ຈໂທສວິວຊ຺ຊິຕ’’ນ຺ຕິ.

ອຏ຺ຐຄຸຓສມຸເປຕນ຺ຕິ ອຏ຺ຐຫິ ສມຓສຸເຂຫິ ອຸເປຕໍ. ອຏ຺ຐິມານິ ສມຓສຸຂານິ ນາມ ຘນຘຎ຺ຎປຣິຄ຺ຄຫາຠາໂວ ອນວຊ຺ຊປິຓ຺ຑປຣິເຍສນຠາໂວ, ນິພ຺ພຸຕປິຓ຺ຑຠຸຎ຺ຊນຠາໂວ, ຣຏ຺ຐໍ ປີເຬຕ຺ວາ ຘນສາຣໍ ວາ ສີສກຫາປຓາທີນິ ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕສຸ ຣາຊກຸເລສຸ ຣຏ຺ຐປີຬນກິເລສາຠາໂວ, ອຸປກຣເຓສຸ ນິຈ຺ຉນ຺ທຣາຄຠາໂວ, ໂຈຣວິໂລເປ ນິພ຺ຠຍຠາໂວ, ຣາຊຣາຊມຫາມຈ຺ເຈຫິ ອສໍສຏ຺ຐຠາໂວ ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ອປ຺ປຏິຫຕຠາໂວຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ‘‘ຍຖາ ຕສ຺ມິໍ ອສ຺ສເມ ວສນ຺ເຕນ ສກ຺ກາ ໂຫນ຺ຕິ ອິມານິ ອຏ຺ຐ ສມຓສຸຂານິ ວິນ຺ທິຕຸໍ, ເອວໍ ອຏ຺ຐຄຸຓສມຸເປຕໍ ຕໍ ອສ຺ສມໍ ມາເປສິ’’ ນ຺ຕິ.

ອຠິຎ຺ຎາພລມາຫຣິນ຺ຕິ ປຈ຺ຉາ ຕສ຺ມິໍ ອສ຺ສເມ ວສນ຺ໂຕ ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎານຎ຺ຈ ສມາປຕ຺ຕີນຎ຺ຈ ອຸປ຺ປາທນຕ຺ຖາຍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣຠິຕ຺ວາ ຖາມປ຺ປຕ຺ຕໍ ວິປສ຺ສນາພລໍ ອາຫຣິໍ. ຍຖາ ຕສ຺ມິໍ ວສນ຺ໂຕ ຕໍ ພລໍ ອາຫຣິຕຸໍ ສກ຺ໂກມິ, ເອວໍ ຕໍ ອສ຺ສມໍ ຕສ຺ສ ອຠິຎ຺ຎຕ຺ຖາຍ ວິປສ຺ສນາພລສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ກຕ຺ວາ ມາເປສິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສາຏກໍ ປຊຫິໍ ຕຕ຺ຖ, ນວໂທສມຸປາຄຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຍໍ ອນຸປຸພ຺ພິກຖາ, ຕທາ ກິຣ ກຸຏິເລຓຈງ຺ກມາທິປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ປຸປ຺ຜູປຄຜລູປຄຣຸກ຺ຂສຎ຺ຉນ຺ນໍ ຣມຓີຍໍ ມຘຸຣສລິລາສຍໍ ອປຄຕວາຬມິຄຠິໍສນກສກຸຓໍ ປວິເວກກ຺ຂມໍ ອສ຺ສມໍ ມາເປຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕຈງ຺ກມສ຺ສ ອຸໂຠສຸ ອນ຺ເຕສຸ ອາລມ຺ພນຜລກໍ ສໍວິຘາຍ ນິສີທນຕ຺ຖາຍ ຈງ຺ກມເວມຊ຺ເຌ ສມຕລໍ ມຸຄ຺ຄວຓ຺ຓສິລໍ ມາເປຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕປຓ຺ຓສາລາຍໍ ຊຏາມຓ຺ຑລວາກຈີຣຕິທຓ຺ຑກຸຓ຺ຑິກາທິເກ ຕາປສປຣິກ຺ຂາເຣ ມຓ຺ຑເປ ປານີຍຆຏປານີຍສງ຺ຂປານີຍສຣາວານິ ອຄ຺ຄິສາລາຍໍ ອງ຺ຄາຣກປລ຺ລທາຣຸອາທີນີຕິ ເອວໍ ຍໍ ຍໍ ປພ຺ພຊິຕານໍ ອຸປກາຣາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ຕໍ ຕໍ ສພ຺ພໍ ມາເປຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລາຍ ຠິຕ຺ຕິຍໍ ‘‘ເຍ ເກຈິ ປພ຺ພຊິຕຸກາມາ ອິເມ ປຣິກ຺ຂາເຣ ຄເຫຕ຺ວາ ປພ຺ພຊນ຺ຕູ’’ຕິ ອກ຺ຂຣານິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ເທວໂລກເມວ ຄເຕ ວິສ຺ສກມ຺ມເທວປຸຕ຺ເຕ ສຸເມຘປຓ຺ຑິໂຕ ຫິມວນ຺ຕປາເທ ຄິຣິກນ຺ທຣານຸສາເຣນ ອຕ຺ຕໂນ ນິວາສນານຸຣູປໍ ຜາສຸກຏ຺ຐານໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ນທີນິວຕ຺ຕເນ ວິສ຺ສກມ຺ມນິມ຺ມິຕໍ ສກ຺ກທຕ຺ຕິຍໍ ຣມຓີຍໍ ອສ຺ສມໍ ທິສ຺ວາ ຈງ຺ກມໂກຏິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປທວລຎ຺ຊໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ຘຸວໍ ປພ຺ພຊິຕາ ຘຸຣຄາເມ ຠິກ຺ຂໍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ກິລນ຺ຕຣູປາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ໂຖກໍ ອາຄເມຕ຺ວາ ‘‘ອຕິວິຍ ຈິຣາຍນ຺ຕິ, ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຓ຺ຓສາລກຸຏິທ຺ວາຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ປວິສິຕ຺ວາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ມຫາຠິຕ຺ຕິຍໍ ອກ຺ຂຣານິ ວາເຈຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ກປ຺ປິຍປຣິກ຺ຂາຣາ ເອເຕ, ອິເມ ຄເຫຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕນາ ນິວຕ຺ຖປາຣຸຕໍ ສາຏກຍຸຄໍ ປຊຫິ. ເຕນາຫ ‘‘ສາຏກໍ ປຊຫິໍ ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ. ເອວໍ ປວິຏ຺ໂຐ ອຫໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕ ຕສ຺ສໍ ປຓ຺ຓສາລາຍໍ ສາຏກໍ ປຊຫິໍ.

ນວໂທສມຸປາຄຕນ຺ຕິ ສາຏກໍ ປຊຫນ຺ໂຕ ນວ ໂທເສ ທິສ຺ວາ ປຊຫິນ຺ຕິ ທີເປຕິ. ຕາປສປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕານຎ຺ຫິ ສາຏກສ຺ມິໍ ນວ ໂທສາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ເຕສຸ ຕສ຺ສ ມຫຄ຺ຆຠາໂວ ເອໂກ ໂທໂສ, ປຣປຏິພທ຺ຘຕາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນຠາໂວ ເອໂກ, ປຣິໂຠເຄນ ລຫຸໍ ກິລິສ຺ສນຠາໂວ ເອໂກ, ກິລິຏ຺ໂຐ ຫິ ໂຘວິຕພ຺ໂພ ຈ ຣຊິຕພ຺ໂພ ຈ ໂຫຕິ, ປຣິໂຠເຄນ ລຫຸກໍ ຊີຣຓຠາໂວ ເອໂກ ຊິຓ຺ຓສ຺ສ ຫິ ຕຸນ຺ນໍ ວາ ອຄ຺ຄຬທານໍ ວາ ກາຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ປຸນປຣິເຍສນາຍ ທຸຣຠິສມ຺ຠວຠາໂວ ເອໂກ, ຕາປສປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ອສາຣຸປ຺ປຠາໂວ ເອໂກ, ປຈ຺ຈຕ຺ຖິການໍ ສາຘາຣຓຠາໂວ ເອໂກ, ຍຖາ ຫິ ນໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ໂຄເປຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ. ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ວິຠູສນຏ຺ຐານຠາໂວ ເອໂກ, ຄເຫຕ຺ວາ ຈຣນ຺ຕສ຺ສ ຂນ຺ຘຠາຣມຫິຈ຺ຉຠາໂວ ເອໂກຕິ.

ວາກຈີຣໍ ນິວາເສສິນ຺ຕິ ຕທາ ອຫໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕ ອິເມ ນວ ໂທເສ ທິສ຺ວາ ສາຏກໍ ປຫາຍ ວາກຈີຣໍ ນິວາເສສິໍ ມຸຎ຺ຊຕິຓໍ ຫີຣໍ ຫີຣໍ ກຕ຺ວາ ຄນ຺ເຖຕ຺ວາ ກຕໍ ວາກຈີຣໍ ນິວາສນປາຣຸປນຕ຺ຖາຍ ອາທິຍິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ທ຺ວາທສຄຸຓມຸປາຄຕນ຺ຕິ ທ຺ວາທສຫິ ອານິສໍເສຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ, ວາກຈີຣສ຺ມິຎ຺ຫິ ທ຺ວາທສານິສໍສາ – ອປ຺ປຄ຺ຆໍ ສຸນ຺ທຣໍ ກປ຺ປິຍນ຺ຕິ ອຍໍ ຕາວ ເອໂກ ອານິສໍໂສ, ສຫຕ຺ຖາ ກາຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ ອຍໍ ທຸຕິໂຍ, ປຣິໂຠເຄນ ສຓິກໍ ກິລິສ຺ສຕິ ໂຘວິຍມາເນປິ ປປຎ຺ໂຈ ນຕ຺ຖີຕິ ອຍໍ ຕຕິໂຍ, ປຣິໂຠເຄນ ຊິຓ຺ເຓປິ ສິພ຺ພິຕພ຺ພາຠາໂວ ຈຕຸຕ຺ໂຖ, ປຸນ ປຣິເຍສນ຺ຕສ຺ສ ສຸເຂນ ກຣຓຠາໂວ ປຎ຺ຈໂມ, ຕາປສປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ສາຣຸປ຺ປຠາໂວ ຉຏ຺ໂຐ, ປຈ຺ຈຕ຺ຖິການໍ ນິຣຸປໂຠຄຠາໂວ ສຕ຺ຕໂມ, ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ວິຠູສນຏ຺ຐານາຠາໂວ ອຏ຺ຐໂມ, ຘາຣເຓ ສລ຺ລຫຸກຠາໂວ ນວໂມ, ຈີວຣປຈ຺ຈເຍ ອປ຺ປິຈ຺ຉຠາໂວ ທສໂມ, ວາກຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຘມ຺ມິກອນວຊ຺ຊຠາໂວ ເອກາທສໂມ ວາກຈີເຣ ນຏ຺ເຐປິ ອນເປກ຺ຂຠາໂວ ທ຺ວາທສໂມຕິ.

ອຏ຺ຐໂທສສມາກິຓ຺ຓໍ, ປຊຫິໍ ປຓ຺ຓສາລກນ຺ຕິ ກຖໍ ປຊຫິໍ? ໂສ ກິຣ ວຣສາຏກຍຸຄໍ ໂອມຸຎ຺ຈນ຺ໂຕ ຈີວຣວໍເສ ລຄ຺ຄິຕໍ ອໂນຊປຸປ຺ຜທາມສທິສໍ ຣຕ຺ຕວາກຈີຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິວາເສຕ຺ວາ ຕສ຺ສຸປຣິ ອປຣໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ວາກຈີຣໍ ປຣິທຫິຕ຺ວາ ປຸນ຺ນາຄປຸປ຺ຜສນ຺ຖຣສທິສໍ ສຂຸຣໍ ອຊິນຈມ຺ມໍ ເອກໍສໍ ກຕ຺ວາ ຊຏາມຓ຺ຑລໍ ປຏິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຈູຬາຍ ສທ຺ຘິໍ ນິຈ຺ຈລຠາວກຣຓຕ຺ຖໍ ສາຣສູຈິໍ ປເວເສຕ຺ວາ ມຸຕ຺ຕາຊາລສທິສາຍ ສິກ຺ກາຍ ປວາຬວຓ຺ຓໍ ກຸຓ຺ຑິກໍ ໂອທຫິຕ຺ວາ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ວງ຺ກກາຊໍ ອາທາຍ ເອກິສ຺ສາ ກາຊໂກຏິຍາ ກຸຓ຺ຑິກໍ, ເອກິສ຺ສາ ອງ຺ກຸສກປຈ຺ຉິຕິທຓ຺ຑກາທີນິ ໂອລຄ຺ເຄຕ຺ວາ ຂາຣິກາຊໍ ອໍເສ ກຕ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ຫຕ຺ເຖນ ກຕ຺ຕຣທຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ເຖ ມຫາຈງ຺ກເມ ອປຣາປຣໍ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ເວສໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ມໂນຣໂຖ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ໂຕ, ໂສຠຕິ ວຕ ເມ ປພ຺ພຊ຺ຊາ, ພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາທີຫິ ສພ຺ເພຫິປິ ຘີຣປຸຣິເສຫິ ວຓ຺ຓິຕາ ໂຖມິຕາ ອຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ນາມ, ປຫີນໍ ເມ ຄິຫິພນ຺ຘນໍ, ນິກ຺ຂນ຺ໂຕສ຺ມິ ເນກ຺ຂມ຺ມໍ, ລທ຺ຘາ ເມ ອຸຕ຺ຕມປພ຺ພຊ຺ຊາ, ກຣິສ຺ສາມິ ສມຓຘມ຺ມໍ, ລຠິສ຺ສາມິ ອຄ຺ຄຜລສຸຂ’’ນ຺ຕິ ອຸສ຺ສາຫຊາໂຕ ຂາຣິກາຊໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ຈງ຺ກມເວມຊ຺ເຌ ມຸຄ຺ຄວຓ຺ຓສິລາປຏ຺ເຏ ສຸວຓ຺ຓປຏິມາ ວິຍ ນິສິນ຺ໂນ ທິວສຠາຄໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຓ຺ຓສາລໍ ປວິສິຕ຺ວາ ພິທລມຎ຺ຈກປສ຺ເສ ກຏ຺ຐຕ຺ຖຣິກາຍ ນິປນ຺ໂນ ສຣີຣໍ ອຸຕຸໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ພລວປຈ຺ຈູເສ ປພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອາຄມນໍ ອາວຊ຺ເຊສິ ‘‘ອຫໍ ຆຣາວາເສ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ອມິຕໂຠຄໍ ອນນ຺ຕຍສໍ ປຫາຍ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ເນກ຺ຂມຄເວສໂກ ຫຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ, ອິໂຕ ທານິ ປຏ຺ຐາຍ ປມາທຈາຣໍ ຈຣິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ປວິເວກຎ຺ຫິ ປຫາຍ ວິຈຣນ຺ຕໍ ມິຈ຺ຉາວິຕກ຺ກມກ຺ຂິກາ ຂາທນ຺ຕິ, ອິທານິ ມຍາ ປວິເວກມນຸພ຺ຣູເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອຫຎ຺ຫິ ຆຣາວາສໍ ປລິໂພຘໂຕ ທິສ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ອຍຎ຺ຈ ມນາປາ ປຓ຺ຓສາລາ, ເພລຸວປກ຺ກວຓ຺ຓາ ປຣິຠຓ຺ຑກຕາ ຠູມິ, ຣຊຕວຓ຺ຓາ ເສຕຠິຕ຺ຕິໂຍ, ກໂປຕປາທວຓ຺ຓໍ ປຓ຺ຓຈ຺ຉທນໍ, ວິຈິຕ຺ຕຕ຺ຖຣຓວຓ຺ໂຓ ພິທລມຎ຺ຈໂກ, ນິວາສຜາສຸກໍ ວສນຏ຺ຐານໍ, ນ ເອຕ຺ໂຕ ອຕິເຣກຕຣາ ວິຍ ເມ ເຄຫສມ຺ປທາ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ປຓ຺ຓສາລາຍ ໂທເສ ວິຈິນນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐ ໂທເສ ປສ຺ສິ.

ປຓ຺ຓສາລາປຣິໂຠຄສ຺ມິຎ຺ຫິ ອຏ຺ຐ ອາທີນວາ – ມຫາສມາຣມ຺ເຠນ? ທພ຺ພສມ຺ຠາເຣ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ກຣຓປຣິເຍສນຠາໂວ ເອໂກ ອາທີນໂວ. ຕິຓປຓ຺ຓມຕ຺ຕິກາສຸ ປຕິຕາສຸ ຕາສໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຐເປຕພ຺ພຕາຍ ນິພທ຺ຘຊຄ຺ຄນຠາໂວ ທຸຕິໂຍ, ເສນາສນໍ ນາມ ມຫລ຺ລກສ຺ສ ປາປຸຓາຕິ, ອເວລາຍ ວຸຏ຺ຐາປິຍມານສ຺ສ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ນ ໂຫຕີຕິ ອຸຏ຺ຐາປນີຍຠາໂວ ຕຕິໂຍ, ສີຕຸຓ຺ຫປຏິຆາເຕນ ກາຍສ຺ສ ສຸຂຸມາລກຣຓຠາໂວ ຈຕຸຕ຺ໂຖ, ເຄຫໍ ປວິຏ຺ເຐນ ຍໍກິຎ຺ຈິ ປາປໍ ສກ຺ກາ ກາຕຸນ຺ຕິ ຄຣຫປຏິຈ຺ຉາທນຠາໂວ ປຎ຺ຈໂມ, ‘‘ມຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ປຣິຄ຺ຄຫກຣຓຠາໂວ ຉຏ຺ໂຐ, ເຄຫສ຺ສ ອຕ຺ຖິຠາໂວ ນາເມສ ທຸຕິຍກວາໂສ ວິຍາຕິ ສຕ຺ຕໂມ ອູກາມງ຺ຄຸລຆຣໂຄຬິກາທີນໍ ສາຘາຣຓຕາຍ ພຫຸສາຘາຣຓຠາໂວ ອຏ຺ຐໂມຕິ ອິເມ ອຏ຺ຐ ອາທີນເວ ທິສ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ປຓ຺ຓສາລໍ ປຊຫິ. ເຕນາຫ ‘‘ອຏ຺ຐໂທສສມາກິຓ຺ຓໍ, ປຊຫິໍ ປຓ຺ຓສາລກ’’ນ຺ຕິ.

ອຸປາຄມິໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ຄຸເຓ ທສຫຸປາຄຕນ຺ຕິ ຉນ຺ນໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທສຫິ ຄຸເຓຫິ ອຸເປຕໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ອຸປາຄໂຕສ຺ມີຕິ ວທຕິ.

ຕຕ຺ຣິເມ ທສ ຄຸຓາ – ອປ຺ປສມາຣມ຺ຠຕາ ເອໂກ ຄຸໂຓ ອຸປຄມນມຕ຺ຕເມວ ຫິ ຕຕ຺ຖ ໂຫຕີຕິ. ອປ຺ປຏິຊຄ຺ຄນຕາ ທຸຕິໂຍ ຕຎ຺ຫິ ສມ຺ມຏ຺ຐມ຺ປິ ອສມ຺ມຏ຺ຐມ຺ປິ ປຣິໂຠຄຜາສຸກໍ ໂຫຕິເຍວ. ອນຸຏ຺ຐາປນີຍຠາໂວ ຕຕິໂຍ, ຄຣຫໍ ນປ຺ປຏິຈ຺ຉາເທຕິ, ຕຕ຺ຖ ຫິ ປາປໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ລຊ຺ຊຕີຕິ ຄຣຫາຍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉາທນຠາໂວ ຈຕຸຕ຺ໂຖ, ອພ຺ໂຠກາສາວາໂສ ວິຍ ກາຍໍ ນ ສນ຺ຖມ຺ເຠຕີຕິ ກາຍສ຺ສ ອສນ຺ຖມ຺ຠນຠາໂວ ປຎ຺ຈໂມ. ປຣິຄ຺ຄຫກຣຓາຠາໂວ ຉຏ຺ໂຐ, ເຄຫາລຍປຏິກ຺ເຂໂປ ສຕ຺ຕໂມ, ພຫຸສາຘາຣຓເຄເຫ ວິຍ ‘‘ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສາມິ ນໍ, ນິກ຺ຂມຖາ’’ຕິ ນີຫຣຓາຠາໂວ ອຏ຺ຐໂມ, ວສນ຺ຕສ຺ສ ສປ຺ປີຕິກຠາໂວ ນວໂມ, ຣຸກ຺ຂມູລເສນາສນສ຺ສ ຄຕຄຕຏ຺ຐາເນ ສຸລຠຕາຍ ອນເປກ຺ຂຠາໂວ ທສໂມຕິ, ອິເມ ທສ ຄຸເຓ ທິສ຺ວາ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ອຸປາຄໂຕສ຺ມີຕິ ວທຕິ.

ອິມານິ ເອຕ຺ຕການິ ກາຣຓານິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ປຸນທິວເສ ຠິກ຺ຂາຍ ຄາມໍ ປາວິສິ. ອຖສ຺ສ ສມ຺ປຕ຺ຕຄາເມ ມນຸສ຺ສາ ມຫນ຺ເຕນ ອຸສ຺ສາເຫນ ຠິກ຺ຂໍ ອທໍສຸ. ໂສ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ອສ຺ສມໍ ອາຄມ຺ມ ນິສີທິຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ນາຫໍ ‘ອາຫາຣໍ ນ ລຠາມີ’ຕິ ປພ຺ພຊິໂຕ ສິນິທ຺ຘາຫາໂຣ ນາເມສ ມານມທປຸຣິສມເທ ວຑ຺ເຒຕິ. ອາຫາຣມູລກສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ ຍໍນູນາຫໍ ວາປິຕໍ ໂຣປິຕໍ ຘຎ຺ຎນິພ຺ພຕ຺ຕກໍ ອາຫາຣໍ ປຊຫິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕຜລໂຠຊໂນ ຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ຆເຏນ຺ໂຕ ວາຍມນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາຫພ຺ຠນ຺ຕເຣເຍວ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ປຎ຺ຈ ຈ ອຠິຎ຺ຎາໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ວາປິຕໍ ໂຣປິຕໍ ຘຎ຺ຎໍ, ປຊຫິໍ ນິຣວເສສໂຕ;

ອເນກຄຸຓສມ຺ປນ຺ນໍ, ປວຕ຺ຕຜລມາທິຍິໍ.

‘‘ຕຕ຺ຖປ຺ປຘານໍ ປທຫິໍ, ນິສຊ຺ຊຏ຺ຐານຈງ຺ກເມ;

ອພ຺ຠນ຺ຕຣມ຺ຫິ ສຕ຺ຕາເຫ, ອຠິຎ຺ຎາພລ ປາປຸຓິ’’ນ຺ຕິ.

ເອວໍ ເມ ສິທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ, ວສີຠູຕສ຺ສ ສາສເນ;

ທີປງ຺ກໂຣ ນາມ ຊິໂນ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ໂລກນາຍໂກ.

ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ເຕ ຈ ຊາຍນ຺ເຕ, ພຸຊ຺ຌນ຺ເຕ ຘມ຺ມເທສເນ;

ຈຕຸໂຣ ນິມິຕ຺ເຕ ນາທ຺ທສໍ, ຌານຣຕິສມປ຺ປິໂຕ.

ປຈ຺ຈນ຺ຕເທສວິສເຍ, ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຖາຄຕໍ;

ຕສ຺ສ ອາຄມນໍ ມຄ຺ຄໍ, ໂສເຘນ຺ຕິ ຕຸຏ຺ຐມານສາ.

ອຫໍ ເຕນ ສມເຍນ, ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສກສ຺ສມາ;

ຘຸນນ຺ໂຕ ວາກຈີຣານິ, ຄຈ຺ຉາມິ ອມ຺ພເຣ ຕທາ.

ເວທຊາຕໍ ຊນໍ ທິສ຺ວາ, ຕຸຏ຺ຐຫຏ຺ຐໍ ປໂມທິຕໍ;

ໂອໂຣຫິຕ຺ວານ ຄຄນາ, ມນຸສ຺ເສ ປຸຈ຺ຉິ ຕາວເທ.

‘‘ຕຸຏ຺ຐຫຏ຺ໂຐ ປມຸທິໂຕ, ເວທຊາໂຕ ມຫາຊໂນ;

ກສ຺ສ ໂສຘີຍຕິ ມຄ຺ໂຄ, ອຎ຺ຊສໍ ວຏຸມາຍນໍ’’.

ເຕ ເມ ປຸຏ຺ຐາ ວິຍາກໍສຸ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ອນຸຕ຺ຕໂຣ;

ທີປງ຺ກໂຣ ນາມ ຊິໂນ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ໂລກນາຍໂກ;

ຕສ຺ສ ໂສຘີຍຕິ ມຄ຺ໂຄ, ອຎ຺ຊສໍ ວຏຸມາຍນໍ’’.

‘‘ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວານ, ປີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ຕາວເທ;

‘‘ພຸທ຺ໂຘ ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ກຖຍນ຺ໂຕ, ໂສມນສ຺ສໍ ປເວທຍິໍ.

ຕຕ຺ຖ ຐຕ຺ວາ ວິຈິນ຺ເຕສິໍ, ຕຸຏ຺ໂຐ ສໍວິຄ຺ຄມານໂສ;

‘‘ອິຘ ພີຊານິ ໂຣປິສ຺ສໍ, ຂໂຓ ເວ ມາ ອຸປຈ຺ຈຄາ’’.

ຍທິ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂສເຘຖ, ເອໂກກາສໍ ທທາຖ ເມ;

ອຫມ຺ປິ ໂສຘຍິສ຺ສາມິ, ອຎ຺ຊສໍ ວຏຸມາຍນໍ.

ອທໍສຸ ເຕ ມໂມກາສໍ, ໂສເຘຕຸໍ ອຎ຺ຊສໍ ຕທາ;

‘‘ພຸທ຺ໂຘ ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ, ມຄ຺ຄໍ ໂສເຘມຫໍ ຕທາ.

ອນິຏ຺ຐິເຕ ປໂມກາເສ, ທີປງ຺ກໂຣ ມຫາມຸນິ;

ຈຕູຫິ ສຕສຫສ຺ເສຫິ, ຉຬຠິຎ຺ເຎຫິ ຕາທິຫິ;

ຂີຓາສເວຫິ ວິມເລຫິ, ປຏິປຊ຺ຊິ ອຎ຺ຊສໍ ຊິໂນ.

ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ວຊ຺ຊນ຺ຕິ ເຠຣິໂຍ ພຫູ;

ອາໂມທິຕາ ນຣມຣູ, ສາຘຸກາຣໍ ປວຕ຺ຕຍຸໍ.

ເທວາ ມນຸສ຺ເສ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ມນຸສ຺ສາປິ ຈ ເທວຕາ;

ອຸໂຠປິ ເຕ ປຎ຺ຊລິກາ, ອນຸຍນ຺ຕິ ຕຖາຄຕໍ.

ເທວາ ທິພ຺ເພຫິ ຕຸຣິເຍຫິ, ມນຸສ຺ສາ ມານຸເສຫິ ຈ;

ອຸໂຠປິ ເຕ ວຊ຺ຊຍນ຺ຕາ, ອນຸຍນ຺ຕິ ຕຖາຄຕໍ.

ທິພ຺ພໍ ມນ຺ທາຣວໍ ປຸປ຺ຜໍ, ປທຸມໍ ປາຣິຉຕ຺ຕກໍ;

ທິໂສທິສໍ ໂອກິຣນ຺ຕິ, ອາກາສນຠຄຕາ ມຣູ.

ທິພ຺ພໍ ຈນ຺ທນຈຸຓ຺ຓຎ຺ຈ, ວຣຄນ຺ຘຎ຺ຈ ເກວລໍ;

ທິໂສທິສໍ ໂອກິຣນ຺ຕິ, ອາກາສນຠຄຕາ ມຣູ.

ຈມ຺ປກໍ ສລລໍ ນີປໍ, ນາຄປຸນ຺ນາຄເກຕກໍ;

ທິໂສທິສໍ ອຸກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ຠູມິຕລຄຕາ ນຣາ.

ເກເສ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາຫໍ ຕຕ຺ຖ, ວາກຈີຣຎ຺ຈ ຈມ຺ມກໍ;

ກລເລ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວານ, ອວກຸຊ຺ໂຊ ນິປຊ຺ຊຫໍ.

ອກ຺ກມິຕ຺ວານ ມໍ ພຸທ຺ໂຘ, ສຫ ສິສ຺ເສຫິ ຄຈ຺ຉຕຸ;

ມາ ນໍ ກລເລ ອກ຺ກມິຕ຺ຖ, ຫິຕາຍ ເມ ຠວິສ຺ສຕິ.

ປຖວິຍໍ ນິປນ຺ນສ຺ສ, ເອວໍ ເມ ອາສິ ເຈຕໂສ;

‘‘ອິຈ຺ຉມາໂນ ອຫໍ ອຊ຺ຊ, ກິເລເສ ຌາປເຍ ມມ.

‘‘ກິໍ ເມ ອຎ຺ຎາຕເວເສນ, ຘມ຺ມໍ ສຈ຺ຉິກເຕນິຘ;

ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ, ພຸທ຺ໂຘ ເຫສ຺ສໍ ສເທວເກ.

‘‘ກິໍ ເມ ເອເກນ ຕິຓ຺ເຓນ, ປຸຣິເສນ ຖາມທສ຺ສິນາ;

ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ, ສນ຺ຕາເຣສ຺ສໍ ສເທວກໍ.

‘‘ອິມິນາ ເມ ອຘິກາເຣນ, ກເຕນ ປຸຣິສຸຕ຺ຕເມ;

ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ, ຕາເຣມິ ຊນຕໍ ພຫຸໍ.

‘‘ສໍສາຣໂສຕໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ, ວິທ຺ຘໍເສຕ຺ວາ ຕໂຍ ຠເວ;

ຘມ຺ມນາວໍ ສມາຣຸຍ຺ຫ, ສນ຺ຕາເຣສ຺ສໍ ສເທວກໍ’’.

ທີປງ຺ກໂຣ ໂລກວິທູ, ອາຫຸຕີນໍ ປຏິຄ຺ຄໂຫ;

ອຸສ຺ສີສເກ ມໍ ຐຕ຺ວານ, ອິທໍ ວຈນມພ຺ຣວິ.

‘‘ປສ຺ສຖ ອິມໍ ຕາປສໍ, ຊຏິລໍ ອຸຄ຺ຄຕາປນໍ;

ອປຣິເມຍ຺ເຍ ອິໂຕ ກປ຺ເປ, ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ອຫຸ ກປິລວ຺ຫຍາ ຣມ຺ມາ, ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕຖາຄໂຕ;

ປຘານໍ ປທຫິຕ຺ວານ, ກຕ຺ວາ ທຸກ຺ກຣກາຣິກໍ.

‘‘ອຊປາລຣຸກ຺ຂມູເລ, ນິສີທິຕ຺ວາ ຕຖາຄໂຕ;

ຕຕ຺ຖ ປາຍາສໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ, ເນຣຎ຺ຊຣມຸເປຫິຕິ.

‘‘ເນຣຎ຺ຊຣາຍ ຕີຣມ຺ຫິ, ປາຍາສໍ ອທ ໂສ ຊິໂນ;

ປຏິຍຕ຺ຕວຣມຄ຺ເຄນ, ໂພຘິມູລມຸເປຫິຕິ.

‘‘ຕໂຕ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ, ໂພຘິມຓ຺ຑໍ ອນຸຕ຺ຕໂຣ;

ອສ຺ສຕ຺ຖຣຸກ຺ຂມູລມ຺ຫິ, ພຸຊ຺ຌິສ຺ສຕິ ມຫາຍໂສ.

‘‘ອິມສ຺ສ ຊນິກາ ມາຕາ, ມາຍາ ນາມ ຠວິສ຺ສຕິ;

ປິຕາ ສຸທ຺ໂຘທໂນ ນາມ, ອຍໍ ເຫສ຺ສຕິ ໂຄຕໂມ.

‘‘ອນາສວາ ວີຕຣາຄາ, ສນ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ສມາຫິຕາ;

ໂກລິໂຕ ອຸປຕິສ຺ໂສ ຈ, ອຄ຺ຄາ ເຫສ຺ສນ຺ຕິ ສາວກາ;

ອານນ຺ໂທ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ, ອຸປຏ຺ຐິສ຺ສຕິມໍ ຊິນໍ.

‘‘ເຂມາ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາ ຈ, ອຄ຺ຄາ ເຫສ຺ສນ຺ຕິ ສາວິກາ;

ອນາສວາ ວີຕຣາຄາ, ສນ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ສມາຫິຕາ.

‘‘ໂພຘິ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ, ອສ຺ສຕ຺ໂຖຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ;

ຈິຕ຺ໂຕ ຈ ຫຕ຺ຖາຬວໂກ, ອຄ຺ຄາ ເຫສ຺ສນ຺ຕຸປຏ຺ຐກາ;

ອຸຕ຺ຕຣາ ນນ຺ທມາຕາ ຈ, ອຄ຺ຄາ ເຫສ຺ສນ຺ຕຸປຏ຺ຐິກາ’’.

ອິທໍ ສຸຕ຺ວານ ວຈນໍ, ອສມສ຺ສ ມເຫສິໂນ;

ອາໂມທິຕາ ນຣມຣູ, ພຸທ຺ຘພີຊໍ ກິຣ ອຍໍ.

ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐິສທ຺ທາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ອປ຺ໂຜເຏນ຺ຕິ ຫສນ຺ຕິ ຈ;

ກຕຎ຺ຊລີ ນມສ຺ສນ຺ຕິ, ທສສຫສ຺ສີ ສເທວກາ.

ຍທິມສ຺ສ ໂລກນາຖສ຺ສ, ວິຣຊ຺ຌິສ຺ສາມ ສາສນໍ;

ອນາຄຕມ຺ຫິ ອທ຺ຘາເນ, ເຫສ຺ສາມ ສມ຺ມຸຂາ ອິມໍ.

ຍຖາ ມນຸສ຺ສາ ນທິໍ ຕຣນ຺ຕາ, ປຏິຕິຕ຺ຖໍ ວິຣຊ຺ຌິຍ;

ເຫຏ຺ຐາ ຕິຕ຺ເຖ ຄເຫຕ຺ວານ, ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ມຫານທິໍ.

ເອວເມວ ມຍໍ ສພ຺ເພ, ຍທິ ມຸຎ຺ຈາມິມໍ ຊິນໍ;

ອນາຄຕມ຺ຫິ ອທ຺ຘາເນ, ເຫສ຺ສາມ ສມ຺ມຸຂາ ອິມໍ.

ທີປງ຺ກໂຣ ໂລກວິທູ, ອາຫຸຕີນໍ ປຏິຄ຺ຄໂຫ;

ມມ ກມ຺ມໍ ປກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ, ທກ຺ຂິຓໍ ປາທມຸທ຺ຘຣິ.

ເຍ ຕຕ຺ຖາສຸໍ ຊິນປຸຕ຺ຕາ, ສພ຺ເພ ປທກ຺ຂິຓມກໍສຸ ມໍ;

ນຣາ ນາຄາ ຈ ຄນ຺ຘພ຺ພາ, ອຠິວາເທຕ຺ວານ ປກ຺ກມຸໍ.

ທສ຺ສນໍ ເມ ອຕິກ຺ກນ຺ເຕ, ສສງ຺ເຆ ໂລກນາຍເກ;

ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ເຐນ ຈິຕ຺ເຕນ, ອາສນາ ວຸຏ຺ຐຫິໍ ຕທາ.

ສຸເຂນ ສຸຂິໂຕ ໂຫມິ, ປາໂມຊ຺ເຊນ ປໂມທິໂຕ;

ປີຕິຍາ ຈ ອຠິສ຺ສນ຺ໂນ, ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິໍ ຕທາ.

ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິຕ຺ວາ, ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສຫໍ ຕທາ;

‘‘ວສີຠູໂຕ ອຫໍ ຌາເນ, ອຠິຎ຺ຎາປາຣມິໍ ຄໂຕ.

‘‘ທສສຫສ຺ສິໂລກມ຺ຫິ, ອິສໂຍ ນຕ຺ຖິ ເມ ສມາ;

ອສໂມ ອິທ຺ຘິຘມ຺ເມສຸ, ອລຠິໍ ອີທິສໍ ສຸຂໍ’’.

ປລ຺ລງ຺ກາຠຸຊເນ ມຍ຺ຫໍ, ທສສຫສ຺ສາຘິວາສິໂນ;

ມຫານາທໍ ປວຕ຺ເຕສຸໍ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ຍາ ປຸພ຺ເພ ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ, ປລ຺ລງ຺ກວຣມາຠຸເຊ;

ນິມິຕ຺ຕານິ ປທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕານິ ອຊ຺ຊ ປທິສ຺ສເຣ.

ສີຕໍ ພ຺ຍປຄຕໍ ໂຫຕິ, ອຸຓ຺ຫຎ຺ຈ ອຸປສມ຺ມຕິ;

ຕານິ ອຊ຺ຊ ປທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕູ, ນິສ຺ສທ຺ທາ ໂຫນ຺ຕິ ນິຣາກຸລາ;

ຕານິ ອຊ຺ຊ ປທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ມຫາວາຕາ ນ ວາຍນ຺ຕິ, ນ ສນ຺ທນ຺ຕິ ສວນ຺ຕິໂຍ;

ຕານິ ອຊ຺ຊ ປທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ຖລຊາ ທກຊາ ປຸປ຺ຜາ, ສພ຺ເພ ປຸປ຺ຜນ຺ຕິ ຕາວເທ;

ເຕປຊ຺ຊ ປຸປ຺ຜິຕາ ສພ຺ເພ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ລຕາ ວາ ຍທິ ວາ ຣຸກ຺ຂາ, ຜລຠາຣາ ໂຫນ຺ຕິ ຕາວເທ;

ເຕປຊ຺ຊ ຜລິຕາ ສພ຺ເພ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ອາກາສຏ຺ຐາ ຈ ຠູມຏ຺ຐາ, ຣຕນາ ໂຊຕນ຺ຕິ ຕາວເທ;

ເຕປຊ຺ຊ ຣຕນາ ໂຊຕນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ມານຸສ຺ສກາ ຈ ທິພ຺ພາ ຈ, ຕຸຣິຍາ ວຊ຺ຊນ຺ຕິ ຕາວເທ;

ເຕປຊ຺ຊຸໂຠ ອຠິຣວນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ວິຈິຕ຺ຕປຸປ຺ຜາ ຄຄນາ, ອຠິວສ຺ສນ຺ຕິ ຕາວເທ;

ເຕປິ ອຊ຺ຊ ປວສ຺ສນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ມຫາສມຸທ຺ໂທ ອາຠຸຊຕິ, ທສສຫສ຺ສີ ປກມ຺ປຕິ;

ເຕປຊ຺ຊຸໂຠ ອຠິຣວນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ນິຣເຍປິ ທສສຫສ຺ເສ, ອຄ຺ຄີ ນິພ຺ພນ຺ຕິ ຕາວເທ;

ເຕປຊ຺ຊ ນິພ຺ພຸຕາ ອຄ຺ຄີ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ວິມໂລ ໂຫຕິ ສູຣິໂຍ, ສພ຺ພາ ທິສ຺ສນ຺ຕິ ຕາຣກາ;

ເຕປິ ອຊ຺ຊ ປທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ອໂນວຏ຺ເຐນ ອຸທກໍ, ມຫິຍາ ອຸພ຺ຠິຊ຺ຊິ ຕາວເທ;

ຕມ຺ປຊ຺ຊຸພ຺ຠິຊ຺ຊເຕ ມຫິຍາ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ຕາຣາຄຓາ ວິໂຣຈນ຺ຕິ, ນກ຺ຂຕ຺ຕາ ຄຄນມຓ຺ຑເລ;

ວິສາຂາ ຈນ຺ທິມາຍຸຕ຺ຕາ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ພິລາສຍາ ທຣີສຍາ, ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ ສກາສຍາ;

ເຕປຊ຺ຊ ອາສຍາ ຉຸທ຺ຘາ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ນ ໂຫຕິ ອຣຕິ ສຕ຺ຕານໍ, ສນ຺ຕຸຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ ຕາວເທ;

ເຕປຊ຺ຊ ສພ຺ເພ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐາ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ໂຣຄາ ຕທຸປສມ຺ມນ຺ຕິ, ຊິຆຈ຺ຉາ ຈ ວິນສ຺ສຕິ;

ຕານິປຊ຺ຊ ປທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ໂຣໂຄ ຕທາ ຕນຸ ໂຫຕິ, ໂທໂສ ໂມໂຫ ວິນສ຺ສຕິ;

ເຕປຊ຺ຊ ວິຄຕາ ສພ຺ເພ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ຠຍໍ ຕທາ ນ ຠວຕິ, ອຊ຺ຊເປຕໍ ປທິສ຺ສຕິ;

ເຕນ ລິງ຺ເຄນ ຊານາມ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ຣໂຊ ນຸທ຺ຘໍສຕິ ອຸທ຺ຘໍ, ອຊ຺ຊເປຕໍ ປທິສ຺ສຕິ;

ເຕນ ລິງ຺ເຄນ ຊານາມ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ອນິຏ຺ຐຄນ຺ໂຘ ປກ຺ກມຕິ, ທິພ຺ພຄນ຺ໂຘ ປວາຍຕິ;

ໂສປຊ຺ຊ ວາຍຕິ ຄນ຺ໂຘ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ສພ຺ເພ ເທວາ ປທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຐປຍິຕ຺ວາ ອຣູປິໂນ;

ເຕປຊ຺ຊ ສພ຺ເພ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ຍາວຕາ ນິຣຍາ ນາມ, ສພ຺ເພ ທິສ຺ສນ຺ຕິ ຕາວເທ;

ເຕປຊ຺ຊ ສພ຺ເພ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ກຸຏ຺ຏາ ກວາຏາ ເສລາ ຈ, ນ ໂຫນ຺ຕາວຣຓາ ຕທາ;

ອກາສຠູຕາ ເຕປຊ຺ຊ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ຈຸຕີ ຈ ອຸປປຕ຺ຕິ ຈ, ຂເຓ ຕສ຺ມິໍ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ຕານິປຊ຺ຊ ປທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ທຬ຺ຫໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫ ວີຣິຍໍ, ມາ ນິວຕ຺ຕ ອຠິກ຺ກມ;

ມຍມ຺ເປຕໍ ວິຊານາມ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

ພຸທ຺ຘສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ທສສຫສ຺ສີນຈູຠຍໍ;

ຕຸຏ຺ຐຫຏ຺ໂຐ ປໂມທິໂຕ, ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສຫໍ ຕທາ.

ອທ຺ເວຊ຺ຌວຈນາ ພຸທ຺ຘາ, ອໂມຆວຈນາ ຊິນາ;

ວິຕຖໍ ນຕ຺ຖິ ພຸທ຺ຘານໍ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວາມຫໍ.

ຍຖາ ຂິຕ຺ຕໍ ນເຠ ເລຑ຺ຑຸ, ຘຸວໍ ປຕຕິ ຠູມິຍໍ;

ຕເຖວ ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐານໍ, ວຈນໍ ຘຸວສສ຺ສຕໍ.

ຍຖາປິ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ, ມຣຓໍ ຘຸວສສ຺ສຕໍ;

ຕເຖວ ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐານໍ, ວຈນໍ ຘຸວສສ຺ສຕໍ.

ຍຖາ ຣຕ຺ຕິກ຺ຂເຍ ປຕ຺ເຕ, ສູຣິຍຸຄ຺ຄມນໍ ຘຸວໍ;

ຕເຖວ ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐານໍ, ວຈນໍ ຘຸວສສ຺ສຕໍ.

ຍຖາ ນິກ຺ຂນ຺ຕສຍນສ຺ສ, ສີຫສ຺ສ ນທນໍ ຘຸວໍ;

ຕເຖວ ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐານໍ, ວຈນໍ ຘຸວສສ຺ສຕໍ.

ຍຖາ ອາປນ຺ນສຕ຺ຕານໍ, ຠາຣໂມໂຣປນໍ ຘຸວໍ;

ຕເຖວ ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐານໍ, ວຈນໍ ຘຸວສສ຺ສຕໍ.

ຫນ຺ທ ພຸທ຺ຘກເຣ ຘມ຺ເມ, ວິຈິນາມິ ອິໂຕ ຈິໂຕ;

ອຸທ຺ຘໍ ອໂຘ ທສ ທິສາ, ຍາວຕາ ຘມ຺ມຘາຕຸຍາ.

ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕທາທກ຺ຂິໍ, ປຐມໍ ທານປາຣມິໍ;

ປຸພ຺ພເກຫິ ມເຫສີຫິ, ອນຸຈິຓ຺ຓໍ ມຫາປຖໍ.

ອິມໍ ຕ຺ວໍ ປຐມໍ ຕາວ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍ;

ທານປາຣມິຕໍ ຄຈ຺ຉ, ຍທິ ໂພຘິໍ ປຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉສິ.

ຍຖາປິ ກຸມ຺ໂຠ ສມ຺ປຸຓ຺ໂຓ, ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອໂຘກໂຕ;

ວມເຕ ວຸທກໍ ນິສ຺ເສສໍ, ນ ຕຕ຺ຖ ປຣິຣກ຺ຂຕິ.

ຕເຖວ ຍາຈເກ ທິສ຺ວາ, ຫີນມຸກ຺ກຏ຺ຐມຊ຺ຌິເມ;

ທທາຫິ ທານໍ ນິສ຺ເສສໍ, ກຸມ຺ໂຠ ວິຍ ອໂຘກໂຕ.

ນ ເຫເຕ ເອຕ຺ຕກາເຍວ, ພຸທ຺ຘຘມ຺ມາ ຠວິສ຺ສເຣ;

ອຎ຺ເຎປິ ວິຈິນິສ຺ສາມິ, ເຍ ຘມ຺ມາ ໂພຘິປາຈນາ.

ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕທາທກ຺ຂິໍ, ທຸຕິຍໍ ສີລປາຣມິໍ;

ປຸພ຺ພເກຫິ ມເຫສີຫິ, ອາເສວິຕນິເສວິຕໍ.

ອິມໍ ຕ຺ວໍ ທຸຕິຍໍ ຕາວ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍ;

ສີລປາຣມິຕໍ ຄຈ຺ຉ, ຍທິ ໂພຘິໍ ປຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉສິ.

ຍຖາປິ ຈມຣີ ວາລໍ, ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ປຏິລຄ຺ຄິຕໍ;

ອຸເປຕິ ມຣຓໍ ຕຕ຺ຖ, ນ ວິໂກເປຕິ ວາລຘິໍ.

ຕເຖວ ຈຕູສຸ ຠູມີສຸ, ສີລານິ ປຣິປູຣຍ;

ປຣິຣກ຺ຂ ສທາ ສີລໍ, ຈມຣີ ວິຍ ວາລຘິໍ.

ນ ເຫເຕ ເອຕ຺ຕກາເຍວ, ພຸທ຺ຘຘມ຺ມາ ຠວິສ຺ສເຣ;

ອຎ຺ເຎປິ ວິຈິນິສ຺ສາມິ, ເຍ ຘມ຺ມາ ໂພຘິປາຈນາ.

ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕທາທກ຺ຂິໍ, ຕຕິຍໍ ເນກ຺ຂມ຺ມປາຣມິໍ;

ປຸພ຺ພເກຫິ ມເຫສີຫິ, ອາເສວິຕນິເສວິຕໍ.

ອິມໍ ຕ຺ວໍ ຕຕິຍໍ ຕາວ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍ;

ເນກ຺ຂມ຺ມປາຣມິຕໍ ຄຈ຺ຉ, ຍທິ ໂພຘິໍ ປຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉສິ.

ຍຖາ ອນ຺ທຸຆເຣ ປຸຣິໂສ, ຈິຣວຸຕ຺ໂຖ ທຸຂຏ຺ຏິໂຕ;

ນ ຕຕ຺ຖ ຣາຄໍ ຊເນຕິ, ມຸຕ຺ຕິເມວ ຄເວສຕິ.

ຕເຖວ ຕ຺ວໍ ສພ຺ພຠເວ, ປສ຺ສ ອນ຺ທຸຆຣໍ ວິຍ;

ເນກ຺ຂມ຺ມາຠິມຸໂຂ ໂຫຕິ, ຠວໂຕ ປຣິມຸຕ຺ຕິຍາ.

ນ ເຫເຕ ເອຕ຺ຕກາເຍວ, ພຸທ຺ຘຘມ຺ມາ ຠວິສ຺ສເຣ;

ອຎ຺ເຎປິ ວິຈິນິສ຺ສາມິ, ເຍ ຘມ຺ມາ ໂພຘິປາຈນາ.

ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕທາທກ຺ຂິໍ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ປຎ຺ຎາປາຣມິໍ;

ປຸພ຺ພເກຫິ ມເຫສີຫິ, ອາເສວິຕນິເສວິຕໍ.

ອິມໍ ຕ຺ວໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຕາວ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍ;

ປຎ຺ຎາປາຣມິຕໍ ຄຈ຺ຉ, ຍທິ ໂພຘິໍ ປຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉສິ.

ຍຖາປິ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ຫີນມຸກ຺ກຏ຺ຐມຊ຺ຌິເມ;

ກຸລານິ ນ ວິວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ, ເອວໍ ລຠຕິ ຍາປນໍ.

ຕເຖວ ຕ຺ວໍ ສພ຺ພກາລໍ, ປຣິປຸຈ຺ຉໍ ພຸຘໍ ຊນໍ;

ປຎ຺ຎາປາຣມິຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສິ.

ນ ເຫເຕ ເອຕ຺ຕກາເຍວ, ພຸທ຺ຘຘມ຺ມາ ຠວິສ຺ສເຣ;

ອຎ຺ເຎປິ ວິຈິນິສ຺ສາມິ, ເຍ ຘມ຺ມາ ໂພຘິປາຈນາ.

ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕທາທກ຺ຂິໍ, ປຎ຺ຈມໍ ວີຣິຍປາຣມິໍ;

ປຸພ຺ພເກຫິ ມເຫສີຫິ, ອາເສວິຕນິເສວິຕໍ.

ອິມໍ ຕ຺ວໍ ປຎ຺ຈມໍ ຕາວ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍ;

ວີຣິຍປາຣມິຕໍ ຄຈ຺ຉ, ຍທິ ໂພຘິໍ ປຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉສິ.

ຍຖາປິ ສີໂຫ ມິຄຣາຊາ, ນິສຊ຺ຊຏ຺ຐານຈງ຺ກເມ;

ອລີນວີຣິໂຍ ໂຫຕິ, ປຄ຺ຄຫິຕມໂນ ສທາ.

ຕເຖວ ຕ຺ວໍ ສພ຺ພຠເວ, ປຄ຺ຄຓ຺ຫ ວີຣິຍໍ ທຬ຺ຫໍ;

ວີຣິຍປາຣມິຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສິ.

ນ ເຫເຕ ເອຕ຺ຕກາເຍວ, ພຸທ຺ຘຘມ຺ມາ ຠວິສ຺ສເຣ;

ອຎ຺ເຎປິ ວິຈິນິສ຺ສາມິ, ເຍ ຘມ຺ມາ ໂພຘິປາຈນາ.

ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕທາທກ຺ຂິໍ, ຉຏ຺ຐມໍ ຂນ຺ຕິປາຣມິໍ;

ປຸພ຺ພເກຫິ ມເຫສີຫິ, ອາເສວິຕນິເສວິຕໍ.

ອິມໍ ຕ຺ວໍ ຉຏ຺ຐມໍ ຕາວ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍ;

ຕຕ຺ຖ ອທ຺ເວຊ຺ຌມານໂສ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສິ.

ຍຖາປິ ປຖວີ ນາມ, ສຸຈິມ຺ປິ ອສຸຈິມ຺ປິ ຈ;

ສພ຺ພໍ ສຫຕິ ນິກ຺ເຂປໍ, ນ ກໂຣຕິ ປຏິຆໍ ຕຍາ.

ຕເຖວ ຕ຺ວມ຺ປິ ສພ຺ເພສໍ, ສມ຺ມານາວມານກ຺ຂໂມ;

ຂນ຺ຕິປາຣມິຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສິ.

ນ ເຫເຕ ເອຕ຺ຕກາເຍວ, ພຸທ຺ຘຘມ຺ມາ ຠວິສ຺ສເຣ;

ອຎ຺ເຎປິ ວິຈິນິສ຺ສາມິ, ເຍ ຘມ຺ມາ ໂພຘິປາຈນາ.

ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕທາທກ຺ຂິໍ, ສຕ຺ຕມໍ ສຈ຺ຈປາຣມິໍ;

ປຸພ຺ພເກຫິ ມເຫສີຫິ, ອາເສວິຕນິເສວິຕໍ.

ອິມໍ ຕ຺ວໍ ສຕ຺ຕມໍ ຕາວ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍ;

ຕຕ຺ຖ ອທ຺ເວຊ຺ຌວຈໂນ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສິ.

ຍຖາປິ ໂອສມີ ນາມ, ຕຸລາຠູຕາ ສເທວເກ;

ສມເຍ ອຸຕຸວສ຺ເສ ວາ, ນ ໂວກ຺ກມຕິ, ວີຖິໂຕ.

ຕເຖວ ຕ຺ວມ຺ປິ ສຈ຺ເຈສຸ, ມາ ໂວກ຺ກມສິ ວີຖິໂຕ;

ສຈ຺ຈປາຣມິຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສິ.

ນ ເຫເຕ ເອຕ຺ຕກາເຍວ, ພຸທ຺ຘຘມ຺ມາ ຠວິສ຺ສເຣ;

ອຎ຺ເຎປິ ວິຈິນິສ຺ສາມິ, ເຍ ຘມ຺ມາ ໂພຘິປາຈນາ.

ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕທາທກ຺ຂິໍ, ອຏ຺ຐມໍ ອຘິຏ຺ຐານປາຣມິໍ;

ປຸພ຺ພເກຫິ ມເຫສີຫິ, ອາເສວິຕນິເສວິຕໍ.

ອິມໍ ຕ຺ວໍ ອຏ຺ຐມໍ ຕາວ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍ;

ຕຕ຺ຖ ຕ຺ວໍ ອຈໂລ ຫຸຕ຺ວາ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສິ.

ຍຖາປິ ປພ຺ພໂຕ ເສໂລ, ອຈໂລ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິໂຕ;

ນ ກມ຺ປຕິ ຠຸສວາເຕຫິ, ສກຏ຺ຐາເນວ ຕິຏ຺ຐຕິ.

ຕເຖວ ຕ຺ວມ຺ປິ ອຘິຏ຺ຐາເນ, ສພ຺ພທາ ອຈໂລ ຠວ;

ອຘິຏ຺ຐານປາຣມິຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສິ.

ນ ເຫເຕ ເອຕ຺ຕກາເຍວ, ພຸທ຺ຘຘມ຺ມາ ຠວິສ຺ສເຣ;

ອຎ຺ເຎປິ ວິຈິນິສ຺ສາມິ, ເຍ ຘມ຺ມາ ໂພຘິປາຈນາ.

ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕທາທກ຺ຂິໍ, ນວມໍ ເມຕ຺ຕາປາຣມິໍ;

ປຸພ຺ພເກຫິ ມເຫສີຫິ, ອາເສວິຕນິເສວິຕໍ.

ອິມໍ ຕ຺ວໍ ນວມໍ ຕາວ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍ;

ເມຕ຺ຕາຍ ອສໂມ ໂຫຫິ, ຍທິ ໂພຘິໍ ປຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉສິ.

ຍຖາປິ ອຸທກໍ ນາມ, ກລ຺ຍາເຓ ປາປເກ ຊເນ;

ສມໍ ຜຣຕິ ສີເຕນ, ປວາເຫຕິ ຣໂຊມລໍ.

ຕເຖວ ຕ຺ວມ຺ປິ ຫິຕາຫິເຕ, ສມໍ ເມຕ຺ຕາຍ ຠາວຍ;

ເມຕ຺ຕາປາຣມິຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສິ.

ນ ເຫເຕ ເອຕ຺ຕກາເຍວ, ພຸທ຺ຘຘມ຺ມາ ຠວິສ຺ສເຣ;

ອຎ຺ເຎປິ ວິຈິນິສ຺ສາມິ, ເຍ ຘມ຺ມາ ໂພຘິປາຈນາ.

ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕທາທກ຺ຂິໍ, ທສມໍ ອຸເປກ຺ຂາປາຣມິໍ;

ປຸພ຺ພເກຫິ ມເຫສີຫິ, ອາເສວິຕນິເສວິຕໍ.

ອິມໍ ຕ຺ວໍ ທສມໍ ຕາວ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍ;

ຕຸລາຠູໂຕ ທຬ຺ໂຫ ຫຸຕ຺ວາ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສິ.

ຍຖາປິ ປຖວີ ນາມ, ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ອສຸຈິໍ ສຸຈິໍ;

ອຸເປກ຺ຂຕິ ອຸໂຠເປເຕ, ໂກປານຸນຍວຊ຺ຊິຕາ.

ຕເຖວ ຕ຺ວມ຺ປິ ສຸຂທຸກ຺ເຂ, ຕຸລາຠູໂຕ ສທາ ຠວ;

ອຸເປກ຺ຂາປາຣມິຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສິ.

ເອຕ຺ຕກາເຍວ ເຕ ໂລເກ, ເຍ ຘມ຺ມາ ໂພຘິປາຈນາ;

ຕຕຸທ຺ຘໍ ນຕ຺ຖິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ, ທຬ຺ຫໍ ຕຕ຺ຖ ປຕິຏ຺ຐຫ.

ອິເມ ຘມ຺ເມ ສມ຺ມສໂຕ, ສຠາວຣສລກ຺ຂເຓ;

ຘມ຺ມເຕເຊນ ວສຸຘາ, ທສສຫສ຺ສີ ປກມ຺ປຖ.

ຈລຕາ ຣວຕິ ປຖວີ, ອຸຈ຺ຉຸຍນ຺ຕໍວ ປີຬິຕໍ;

ເຕລຍນ຺ເຕ ຍຖາ ຈກ຺ກໍ, ເອວໍ ກມ຺ປຕິ ເມທິນີ.

ຍາວຕາ ປຣິສາ ອາສິ, ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຣິເວສເນ;

ປເວຘມານາ ສາ ຕຕ຺ຖ, ມຸຈ຺ຉິຕາ ເສສິ ຠູມິຍາ.

ຆຏາເນກສຫສ຺ສານິ, ກຸມ຺ຠີນຎ຺ຈ ສຕາ ພຫູ;

ສຎ຺ຈຸຓ຺ຓມຖິຕາ ຕຕ຺ຖ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຆຏ຺ຏິຕາ.

ອຸພ຺ພິຄ຺ຄາ ຕສິຕາ ຠີຕາ, ຠນ຺ຕາ ພ຺ຍາຖິຕມານສາ;

ມຫາຊນາ ສມາຄມ຺ມ, ທີປງ຺ກຣມຸປາຄມຸໍ.

ກິໍ ຠວິສ຺ສຕິ ໂລກສ຺ສ, ກລ຺ຍາຓມຖ ປາປກໍ;

ສພ຺ໂພ ອຸປທ຺ທຸໂຕ ໂລໂກ, ຕໍ ວິໂນເທຫິ ຈກ຺ຂຸມ.

ເຕສໍ ຕທາ ສຎ຺ຎາເປສິ, ທີປງ຺ກໂຣ ມຫາມຸນິ;

ວິສ຺ສຕ຺ຖາ ໂຫຖ ມາ ຠາຖ, ອິມສ຺ມິໍ ປຖວິກມ຺ປເນ.

ຍມຫໍ ອຊ຺ຊ ພ຺ຍາກາສິໍ, ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ຠວິສ຺ສຕິ;

ເອໂສ ສມ຺ມສຕິ ຘມ຺ມໍ, ປຸພ຺ພກໍ ຊິນເສວິຕໍ.

ຕສ຺ສ ສມ຺ມສໂຕ ຘມ຺ມໍ, ພຸທ຺ຘຠູມິໍ ອເສສໂຕ;

ເຕນາຍໍ ກມ຺ປິຕາ ປຖວີ, ທສສຫສ຺ສີ ສເທວເກ.

ພຸທ຺ຘສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ມໂນ ນິພ຺ພາຍິ ຕາວເທ;

ສພ຺ເພ ມໍ ອຸປສງ຺ກມ຺ມ, ປຸນາປິ ອຠິວນ຺ທິສຸໍ.

ສມາທຍິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘຄຸຓໍ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວານ ມານສໍ;

ທີປງ຺ກຣໍ ນມສ຺ສິຕ຺ວາ, ອາສນາ ວຸຏ຺ຐຫິໍ ຕທາ.

ທິພ຺ພໍ ມານຸສກໍ ປຸປ຺ຜໍ, ເທວາ ມານຸສກາ ອຸໂຠ;

ສໂມກິຣນ຺ຕິ ປຸປ຺ເຜຫິ, ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ອາສນາ.

ເວທຍນ຺ຕິ ຈ ເຕ ໂສຕ຺ຖິໍ, ເທວາ ມານຸສກາ ອຸໂຠ;

ມຫນ຺ຕໍ ປຕ຺ຖິຕໍ ຕຸຍ຺ຫໍ, ຕໍ ລຠສ຺ສຸ ຍຖິຈ຺ຉິຕໍ.

ສພ຺ພີຕິໂຍ ວິວຊ຺ຊນ຺ຕຸ, ໂສໂກ ໂຣໂຄ ວິນສ຺ສຕຸ;

ມາ ເຕ ຠວນ຺ຕ຺ວນ຺ຕຣາຍາ, ຜຸສ ຂິປ຺ປໍ ໂພຘິມຸຕ຺ຕມໍ.

ຍຖາປິ ສມເຍ ປຕ຺ເຕ, ປຸປ຺ຜນ຺ຕິ ປຸປ຺ຜິໂນ ທຸມາ;

ຕເຖວ ຕ຺ວໍ ມຫາວີຣ, ພຸທ຺ຘຎາເຓນ ປຸປ຺ຜສຸ.

ຍຖາ ເຍ ເກຈິ ສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ປູຣຍຸໍ ທສປາຣມີ;

ຕເຖວ ຕ຺ວໍ ມຫາວີຣ, ປູເຣຫິ ທສປາຣມີ.

ຍຖາ ເຍ ເກຈິ ສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ໂພຘິມຓ຺ຑມ຺ຫິ ພຸຊ຺ຌເຣ;

ຕເຖວ ຕ຺ວໍ ມຫາວີຣ, ພຸຊ຺ຌສ຺ສຸ ຊິນໂພຘິຍໍ.

ຍຖາ ເຍ ເກຈິ ສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ຕຍຸໍ;

ຕເຖວ ຕ຺ວໍ ມຫາວີຣ, ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ຕຍ.

ປຸຓ຺ຓມາເຍ ຍຖາ ຈນ຺ໂທ, ປຣິສຸທ຺ໂຘ ວິໂຣຈຕິ;

ຕເຖວ ຕ຺ວໍ ປຸຓ຺ຓມໂນ, ວິໂຣຈ ທສສຫສ຺ສິຍໍ.

ຣາຫຸມຸຕ຺ໂຕ ຍຖາ ສູຣິໂຍ, ຕາເປນ ອຕິໂຣຈຕິ;

ຕເຖວ ໂລກາ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ, ວິໂຣຈ ສິຣິຍາ ຕຸວໍ.

ຍຖາ ຍາ ກາຈິ ນທິໂຍ, ໂອສຣນ຺ຕິ ມໂຫທຘິໍ;

ເອວໍ ສເທວກາ ໂລກາ, ໂອສຣນ຺ຕຸ ຕວນ຺ຕິເກ.

ເຕຫິ ຖຸຕປ຺ປສຕ຺ໂຖ ໂສ, ທສ ຘມ຺ເມ ສມາທິຍ;

ເຕ ຘມ຺ເມ ປຣິປູເຣນ຺ໂຕ, ປວນໍ ປາວິສີ ຕທາ.

ສຸເມຘກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຕທາ ເຕ ໂຠຊຍິຕ຺ວານ, ສສງ຺ຆໍ ໂລກນາຍກໍ;

ອຸປຄຈ຺ຉຸໍ ສຣຓໍ ຕສ຺ສ, ທີປງ຺ກຣສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ.

ສຣຓາຄມເນ ກຎ຺ຈິ, ນິເວເສສິ ຕຖາຄໂຕ;

ກຎ຺ຈິ ປຎ຺ຈສຸ ສີເລສຸ, ສີເລ ທສວິເຘ ປຣໍ.

ກສ຺ສຈິ ເທຕິ ສາມຎ຺ຎໍ, ຈຕຸໂຣ ຜລມຸຕ຺ຕເມ;

ກສ຺ສຈິ ອສເມ ຘມ຺ເມ, ເທຕິ ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາ.

ກສ຺ສຈິ ວຣສມາປຕ຺ຕິໂຍ, ອຏ຺ຐ ເທຕິ ນຣາສໂຠ;

ຕິສ຺ໂສ ກສ຺ສຈິ ວິຊ຺ຊາໂຍ, ຉຬຠິຎ຺ຎາ ປເວຈ຺ຉຕິ.

ເຕນ ໂຍເຄນ ຊນກາຍໍ, ໂອວທຕິ ມຫາມຸນິ;

ເຕນ ວິຕ຺ຖາຣິກໍ ອາສິ, ໂລກນາຖສ຺ສ ສາສນໍ.

ມຫາຫນຸສຠກ຺ຂນ຺ໂຘ, ທີປງ຺ກຣສນາມໂກ;

ພຫູ ຊເນ ຕາຣຍຕິ, ປຣິໂມເຈຕິ ທຸຄ຺ຄຕິໍ.

ໂພຘເນຍ຺ຍໍ ຊນໍ ທິສ຺ວາ, ສຕສຫສ຺ເສປິ ໂຍຊເນ;

ຂເຓນ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວານ, ໂພເຘຕິ ຕໍ ມຫາມຸນິ.

ປຐມາຠິສມເຍ ພຸທ຺ໂຘ, ໂກຏິສຕມໂພຘຍິ;

ທຸຕິຍາຠິສມເຍ ນາໂຖ, ນວຸຕິໂກຏິມໂພຘຍິ.

ຍທາ ຈ ເທວຠວນມ຺ຫິ, ພຸທ຺ໂຘ ຘມ຺ມເທສຍິ;

ນວຸຕິໂກຏິສຫສ຺ສານໍ, ຕຕິຍາຠິສມໂຍ ອຫຸ.

ສນ຺ນິປາຕາ ຕໂຍ ອາສຸໍ, ທີປງ຺ກຣສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ;

ໂກຏິສຕສຫສ຺ສານໍ, ປຐໂມ ອາສິ ສມາຄໂມ.

ປຸນ ນາຣທກູຏມ຺ຫິ, ປວິເວກຄເຕ ຊິເນ;

ຂີຓາສວາ ວີຕມລາ, ສມິໍສຸ ສຕໂກຏິໂຍ.

ຍມ຺ຫິ ກາເລ ມຫາວີໂຣ, ສຸທສ຺ສນສິລຸຈ຺ຈເຍ;

ນວຸຕິໂກຏິສຫສ຺ເສຫິ, ປວາເຣສິ ມຫາມຸນິ.

ອຫໍ ເຕນ ສມເຍນ, ຊຏິໂລ ອຸຄ຺ຄຕາປໂນ;

ອນ຺ຕລິກ຺ຂມ຺ຫິ ຈຣໂຓ, ປຎ຺ຈາຠິຎ຺ຎາສຸ ປາຣຄູ.

ທສວີສສຫສ຺ສານໍ, ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອຫຸ;

ເອກທ຺ວິນ຺ນໍ ອຠິສມຍາ, ຄຓນາໂຕ ອສງ຺ຂິຍາ.

ວິຕ຺ຖາຣິກໍ ພາຫຸຊຎ຺ຎໍ, ອິທ຺ຘໍ ຜີຕໍ ອຫຸ ຕທາ;

ທີປງ຺ກຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ, ສາສນໍ ສຸວິໂສຘິຕໍ.

ຈຕ຺ຕາຣິ ສຕສຫສ຺ສານິ, ຉຬຠິຎ຺ຎາ ມຫິທ຺ຘິກາ;

ທີປງ຺ກຣໍ ໂລກວິທຸໍ, ປຣິວາເຣນ຺ຕິ ສພ຺ພທາ.

ເຍ ເກຈິ ເຕນ ສມເຍນ, ຊຫນ຺ຕິ ມານຸສໍ ຠວໍ;

ອປ຺ປຕ຺ຕມານສາ ເສຂາ, ຄຣຫິຕາ ຠວນ຺ຕິ ເຕ.

ສຸປຸປ຺ຜິຕໍ ປາວຈນໍ, ອຣຫນ຺ເຕຫິ ຕາທິຫິ;

ຂີຓາສເວຫິ ວິມເລຫິ, ອຸປໂສຠຕິ ສເທວເກ.

ນຄຣໍ ຣມ຺ມວຕີ ນາມ, ສຸເທໂວ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ;

ສຸເມຘາ ນາມ ຊນິກາ, ທີປງ຺ກຣສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ.

ສຸມງ຺ຄໂລ ຈ ຕິສ຺ໂສ ຈ, ອເຫສຸໍ ອຄ຺ຄສາວກາ;

ສາຄໂຕ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ, ທີປງ຺ກຣສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ.

ນນ຺ທາ ເຈວ ສຸນນ຺ທາ ຈ, ອເຫສຸໍ ອຄ຺ຄສາວິກາ;

ໂພຘິ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ, ປິປ຺ຜລີຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

ອສີຕິຫຕ຺ຖມຸພ຺ເພໂຘ, ທີປງ຺ກໂຣ ມຫາມຸນິ;

ໂສຠຕິ ທີປຣຸກ຺ໂຂວ, ສາລຣາຊາວ ປຸປ຺ຜິໂຕ;

ປຠາ ວິຘາວຕິ ຕສ຺ສ, ສມນ຺ຕາ ທ຺ວາທສໂຍຊເນ.

ສຕສຫສ຺ສວສ຺ສານິ, ອາຍຸ ຕສ຺ສ ມເຫສິໂນ;

ຕາວຕາ ຕິຏ຺ຐມາໂນ ໂສ, ຕາເຣສິ ຊນຕໍ ພຫຸໍ.

ໂຊຕຍິຕ຺ວານ ສທ຺ຘມ຺ມໍ, ສນ຺ຕາເຣຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ;

ຊລິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘວ, ນິພ຺ພຸໂຕ ໂສ ສສາວໂກ.

ສາ ຈ ອິທ຺ຘິ ໂສ ຈ ຍໂສ, ຕານິ ຈ ປາເທສຸ ຈກ຺ກຣຕນານິ;

ສພ຺ພໍ ຕມນ຺ຕຣຫິຕໍ, ນນຸ ຣິຕ຺ຕາ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣາຕິ.

ທີປງ຺ກຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອປຣຠາເຄ ເອກໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ ອເຫສຸໍ. ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສໍ. ທຸຕິເຍ ໂກຏິສຫສ຺ສໍ, ຕຕິເຍ ນວຸຕິໂກຏິໂຍ.

ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ວິຊິຕາວີ ນາມ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຫຸຕ຺ວາ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສສງ຺ຂສ຺ສ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ອທາສິ. ສຕ຺ຖາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ພ຺ຍາກຣິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ໂສ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ນິຍ຺ຍາເຕຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິ. ໂສ ຕີຓິ ປິຏການິ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ, ປຎ຺ຈ ຈ ອຠິຎ຺ຎາໂຍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອປຣິຫີນຊ຺ຌາໂນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ໂກຓ຺ຑຎ຺ຎພຸທ຺ຘສ຺ສ ປນ ຣມ຺ມວຕີ ນາມ ນຄຣໍ, ສຸນນ຺ໂທ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ ປິຕາ, ສຸຊາຕາ ນາມ ມາຕາ, ຠທ຺ໂທ ຈ ສຸຠທ຺ໂທ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ຕິສ຺ສາ ຈ ອຸປຕິສ຺ສາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ສາລກລ຺ຍາຓີ ໂພຘິ, ອຏ຺ຐາສີຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ສຣີຣໍ, ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ອໂຫສິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ເອກໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ກປ຺ເປ ຈຕ຺ຕາໂຣ ພຸທ຺ຘາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ ມງ຺ຄໂລ ສຸມໂນ ເຣວໂຕ ໂສຠິໂຕຕິ. ມງ຺ຄລສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ຕີສຸ ສາວກສນ຺ນິປາເຕສຸ ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຠິກ຺ຂູ ອເຫສຸໍ. ທຸຕິເຍ ໂກຏິສຫສ຺ສໍ. ຕຕິເຍ ນວຸຕິໂກຏິໂຍ. ເວມາຕິກຠາຕາ ປນສ຺ສ ອານນ຺ທກຸມາໂຣ ນາມ ນວຸຕິໂກຏິສງ຺ຂ຺ຍາຍ ປຣິສາຍ ສທ຺ຘິໍ ຘມ຺ມສວນຕ຺ຖາຍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ, ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ອນຸປຸພ຺ພິກຖໍ ກເຖສິ. ໂສ ສທ຺ຘິໍ ປຣິສາຍ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ປຸພ຺ພຈຣິຍກໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອິທ຺ຘິມຍປຕ຺ຕຈີວຣສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ‘‘ເອຖ ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ ອາຫ. ສພ຺ເພ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ອິທ຺ຘິມຍປຕ຺ຕຈີວຣຘຣາ ສຏ຺ຐິວສ຺ສິກຕ຺ເຖຣາ ວິຍ ອາກປ຺ປສມ຺ປນ຺ນາ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຣິວາຣຍິໍສຸ ອຍມສ຺ສ ຕຕິໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ.

ຍຖາ ປນ ອຎ຺ເຎສໍ ພຸທ຺ຘານໍ ສມນ຺ຕາ ອສີຕິຫຕ຺ຖປ຺ປມາຓາເຍວ ສຣີຣປ຺ປຠາ ໂຫຕິ, ນ, ເອວໍ ຕສ຺ສ. ຕສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ສຣີຣປ຺ປຠາ ນິຈ຺ຈກາລໍ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ຜຣິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຣຸກ຺ຂປຖວີປພ຺ພຕສມຸທ຺ທາທໂຍ ອນ຺ຕມໂສ ອຸກ຺ຂລິຍາທີນິ ອຸປາທາຍ ສຸວຓ຺ຓປຏ ປຣິໂຍນທ຺ຘາ ວິຍ ອເຫສຸໍ. ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ປນສ຺ສ ນວຸຕິວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອໂຫສິ. ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາທໂຍ ອຕ຺ຕໂນ ປຠາຍ ວິໂຣຈິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ, ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວປຣິຈ຺ເຉໂທ ນ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ທິວາ ສູຣິຍາໂລເກນ ວິຍ ສຕ຺ຕາ ນິຈ຺ຈໍ ພຸທ຺ຘາໂລເກເນວ ວິຈຣິໍສຸ. ສາຍໍ ປຸປ຺ຜິຕານໍ ກຸສຸມານໍ, ປາໂຕ ຣວນກສກຸຓານຎ຺ຈ ວເສນ ໂລໂກ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວປຣິຈ຺ເຉທໍ ສລ຺ລກ຺ເຂສິ. ກິໍ ປນ ອຎ຺ເຎສໍ ພຸທ຺ຘານໍ ອຍມານຸຠາໂວ ນຕ຺ຖີຕິ? ໂນ ນຕ຺ຖິ, ເຕປິ ຫິ ອາກງ຺ຂມານາ ທສສຫສ຺ສິໍ ວາ ໂລກຘາຕຸໍ, ຕໂຕ ວາ ຠິຍ຺ໂຍ ອາຠາຍ ຜເຣຍ຺ຍຸໍ. ມງ຺ຄລສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ປຸພ຺ພປຕ຺ຖນາວເສນ ອຎ຺ເຎສໍ ພ຺ຍາມປ຺ປຠາ ວິຍ ສຣີຣປ຺ປຠາ ນິຈ຺ຈເມວ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ຜຣິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ.

ໂສ ກິຣ ໂພຘິສຕ຺ຕຈຣິຍກາເລ ເວສ຺ສນ຺ຕຣສທິເສ ອຕ຺ຕຠາເວ ຐິໂຕ ສປຸຕ຺ຕທາໂຣ ວງ຺ກປພ຺ພຕສທິເສ ປພ຺ພເຕ ວສິ. ອເຖໂກ ຂຣທາຐິໂກ ນາມ ຍກ຺ໂຂ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ທານຊ຺ຌາສຍຕໍ ສຸຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓວຓ຺ເຓນ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕໍ ທ຺ເວ ທາຣເກ ຍາຈິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ທທາມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປຸຕ຺ຕເກ’’ຕິ ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ໂຐ ອຸທກປຣິຍນ຺ຕໍ ປຖວິໍ ກມ຺ເປນ຺ໂຕ ທ຺ເວປິ ທາຣເກ ອທາສິ. ຍກ຺ໂຂ ຈງ຺ກມນໂກຏິຍໍ ອາລມ຺ພນຜລກໍ ນິສ຺ສາຍ ຐຕ຺ວາ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ເສວ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ມຸຬາລກລາປໍ ວິຍ ທ຺ເວ ທາຣເກ ຂາທິ. ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ຍກ຺ຂໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ວິວຏມຕ຺ເຕ ອຄ຺ຄິຊາລໍ ວິຍ ໂລຫິຕຘາຣໍ ອຸຄ຺ຄິຣມານໍ ຕສ຺ສ ມຸຂໍ ທິສ຺ວາປິ ເກສຄ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ໂທມນສ຺ສໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ‘‘ສຸທິນ຺ນໍ ວຕ ເມ ທານ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ຕຍໂຕ ປນສ຺ສ ສຣີເຣ ມຫນ຺ຕໍ ປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ອຸທປາທິ. ໂສ ‘‘ອິມສ຺ສ ເມ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ອນາຄເຕ ອິມິນາວ ນີຫາເຣນ ສຣີຣໂຕ ຣສ຺ມິໂຍ ນິກ຺ຂມນ຺ຕູ’’ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ອກາສິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ປຕ຺ຖນໍ ນິສ຺ສາຍ ພຸທ຺ຘຠູຕສ຺ສ ສຣີຣໂຕ ຣສ຺ມິໂຍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເອຕ຺ຕກໍ ຐານໍ ຜຣິໍສຸ.

ອປຣມ຺ປິສ຺ສ ປຸພ຺ພຈຣິຕໍ ອຕ຺ຖິ. ໂສ ກິຣ ໂພຘິສຕ຺ຕກາເລ ເອກສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ເຈຕິຍໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ມຍາ ຊີວິຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ທຓ຺ຑກທີປິກາເວຐນນິຍາເມນ ສກລສຣີຣໍ ເວຐາເປຕ຺ວາ ຣຕນມຕ຺ຕມກຸລໍ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກໍ ສຸວຓ຺ຓປາຕິໍ ສປ຺ປິສ຺ສ ປູຣາເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ສຫສ຺ສວຏ຺ຏິໂຍ ຊາລາເປຕ຺ວາ ຕໍ ສີເສນາທາຍ ສກລສຣີຣໍ ຊາລາເປຕ຺ວາ ເຈຕິຍໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສກລຣຕ຺ຕິໍ ວີຕິນາເມສິ. ເອວໍ ຍາວ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນາ ວາຍມນ຺ຕສ຺ສາປິສ຺ສ ໂລມກູປມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸສຸມໍ ນ ຄຓ຺ຫິ, ປທຸມຄພ຺ຠໍ ປວິຏ຺ຐກາໂລ ວິຍ ອໂຫສິ. ຘມ຺ໂມ ຫິ ນາເມສ ອຕ຺ຕານໍ ຣກ຺ຂນ຺ຕໍ ຣກ຺ຂຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ –

‘‘ຘມ຺ໂມ ຫເວ ຣກ຺ຂຕິ ຘມ຺ມຈາຣິໍ,

ຘມ຺ໂມ ສຸຈິຓ຺ໂຓ ສຸຂມາວຫາຕິ;

ເອສານິສໍໂສ ຘມ຺ເມ ສຸຈິຓ຺ເຓ,

ນ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ຘມ຺ມຈາຣີ’’ຕິ. (ເຖຣຄາ. ໓໐໓; ຊາ. ໑.໑໐.໑໐໒; ໑.໑໕.໓໘໕);

ອິມສ຺ສາປິ ກມ຺ມສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສຣີໂຣຠາໂສ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ຜຣິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ.

ຕທາ ອມ຺ຫາກໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສຸຣຸຈິ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ສຕ຺ຖາຣໍ ນິມນ຺ເຕສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມຘຸຣຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສ຺ເວ ມຍ຺ຫໍ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ກິຕ຺ຕເກຫິ ເຕ ຠິກ຺ຂູຫິ ອຕ຺ໂຖຕິ, ກິຕ຺ຕກາ ປນ ໂວ ຠນ຺ເຕ ປຣິວາຣາ ຠິກ຺ຂູຕິ. ຕທາ ສຕ຺ຖຸ ປຐມສນ຺ນິປາໂຕເຍວ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ໂກຏິສຕສຫສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ສພ຺ເພຫິປິ ສທ຺ຘິໍ ມຍ຺ຫໍ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ອຘິວາເສສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສ຺ວາຕນາຍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຫໍ ເອຕ຺ຕການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຍາຄຸຠຕ຺ຕວຕ຺ຖາທີນິ ທາຕຸໍ ໂນ ນ ສກ຺ໂກມິ, ນິສີທນຏ຺ຐານໍ ປນ ກຖໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ສ ສາ ຈິນ຺ຕາ ຈຕຸຣາສີຕິໂຍຊນສຫສ຺ສມຕ຺ຖເກ ຐິຕສ຺ສ ເທວຣຎ຺ໂຎ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາສນສ຺ສ ອຸຓ຺ຫຠາວໍ ຊເນສິ. ສກ຺ໂກ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ມໍ ອິມສ຺ມາ ຐານາ ຈາເວຕຸກາໂມ’’ຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ມຫາປຸຣິສໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ສຸຣຸຈິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ນິສີທນຏ຺ຐານຕ຺ຖາຍ ຈິນ຺ເຕສິ, ມຍາປິ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຎ຺ຎໂກຏ຺ຐາສໍ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຑ຺ຒກິວຓ຺ຓໍ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ວາສິຜຣສຸຫຕ຺ໂຖ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ປຸຣໂຕ ປາຕຸຣໂຫສິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ກສ຺ສຈິ ຠຕິຍາ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ມຫາປຸຣິໂສ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ ອາຫ. ມມ ອຊານນສິປ຺ປໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເຄຫໍ ວາ ມຓ຺ຑປໍ ວາ ໂຍ ຍໍ ກາເຣຕິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ກາຕຸໍ ຊານາມີຕິ. ເຕນ ຫິ ມຍ຺ຫໍ ກມ຺ມໍ ອຕ຺ຖີຕິ. ກິໍ, ອຍ຺ຍາຕິ? ສ຺ວາຕນາຍ ເມ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຠິກ຺ຂູ ນິມນ຺ຕິຕາ, ເຕສໍ ນິສີທນມຓ຺ຑປໍ ກຣິສ຺ສສີຕິ. ອຫໍ ນາມ ກເຣຍ຺ຍໍ, ສເຈ ເມ ຠຕິໍ ທາຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຖາຕິ. ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ຕາຕາຕິ. ‘‘ສາຘຸ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກໍ ປເທສໍ ໂອໂລເກສິ.

ທ຺ວາທສເຕຣສໂຍຊນປ຺ປມາໂຓ ປເທໂສ ກສິຓມຓ຺ຑລໍ ວິຍ ສມຕໂລ ອໂຫສິ. ໂສ ‘‘ເອຕ຺ຕເກ ຐາເນ ສຕ຺ຕຣຕນມໂຍ ມຓ຺ຑໂປ ອຸຏ຺ຐຫຕູ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ໂອໂລເກສິ. ຕາວເທວ ປຖວິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ມຓ຺ຑໂປ ອຸຏ຺ຐຫິ. ຕສ຺ສ ສຸວຓ຺ຓມເຍສຸ ຖມ຺ເຠສຸ ຣຊຕມຍາ ຆຏກາ ອເຫສຸໍ, ຣຊຕມເຍສຸ ຖມ຺ເຠສຸ ສຸວຓ຺ຓມຍາ, ມຓິຕ຺ຖມ຺ເຠສຸ ປວາຬມຍາ, ປວາຬຕ຺ຖມ຺ເຠສຸ ມຓິມຍາ, ສຕ຺ຕຣຕນມເຍສຸ ຖມ຺ເຠສຸ ສຕ຺ຕຣຕນມຍາວ ຆຏກາ ອເຫສຸໍ. ຕໂຕ ‘‘ມຓ຺ຑປສ຺ສ ອນ຺ຕຣນ຺ເຕນ ກິງ຺ກິຓິກຊາລໍ ໂອລມ຺ພຕູ’’ຕິ ໂອໂລເກສິ. ສຫ ໂອໂລກເນເນວ ກິງ຺ກິຓິກຊາລໍ ໂອລມ຺ພິ, ຍສ຺ສ ມນ຺ທວາເຕຣິຕສ຺ສ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກສ຺ເສວ ຕູຣິຍສ຺ສ ມຘຸຣສທ຺ໂທ ນິຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ. ທິພ຺ພສງ຺ຄີຕິວຕ຺ຕນກາໂລ ວິຍ ອໂຫສິ. ‘‘ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ຄນ຺ຘທາມມາລາທາມານິ ໂອລມ຺ພນ຺ຕູ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ຕາວເທວ ທາມານິ ໂອລມ຺ພິໍສຸ. ‘‘ໂກຏິສຕສຫສ຺ສສງ຺ຂ຺ຍານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາສນານິ ຈ ອາຘາຣການິ ຈ ປຖວິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕູ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ຕາວເທວ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ. ‘‘ໂກເຓ ໂກເຓ ເອເກກາ ອຸທກຈາຏິໂຍ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕູ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ, ຕາວເທວ ອຸທກຈາຏິໂຍ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ ເອຕ຺ຕກໍ ມາເປຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເອຫິ ອຍ຺ຍ ຕວ ມຓ຺ຑປໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ຠຕິໍ ເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ມຫາປຸຣິໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຓ຺ຑປໍ ໂອໂລເກສິ. ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ເສວສ຺ສ ສກລສຣີຣໍ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓາຍ ປີຕິຍາ ນິຣນ຺ຕຣໍ ຜຸຏໍ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສ ມຓ຺ຑປໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ເອຕທໂຫສິ ‘‘ນາຍໍ ມຓ຺ຑໂປ ມນຸສ຺ສຠູເຕນ ກໂຕ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ອຊ຺ຌາສຍໍ ມຍ຺ຫໍ ຄຸຓໍ ອາຄມ຺ມ ອທ຺ຘາ ສກ຺ກສ຺ສ ຠວນໍ ອຸຓ຺ຫໍ ອໂຫສິ. ຕໂຕ ສກ຺ເກນ ເທວຣຎ຺ຎາ ອຍໍ ມຓ຺ຑໂປ ກາຣິໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ‘‘ນ ໂຂ ປນ ເມ ຍຸຕ຺ຕໍ ເອວຣູເປ ມຓ຺ຑເປ ເອກທິວສໍເຍວ ທານໍ ທາຕຸໍ, ສຕ຺ຕາຫໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ.

ພາຫິຣກທານຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຕກມ຺ປິ ສມານໍ ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ຕຸຏ຺ຐິໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ອລງ຺ກຕສີສໍ ປນ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊິຕອກ຺ຂີນິ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ, ຫທຍມໍສໍ ວາ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ທິນ຺ນກາເລ ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ຈາຄໍ ນິສ຺ສາຍ ຕຸຏ຺ຐິ ນາມ ໂຫຕິ. ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ຫິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສິວິຊາຕເກ ເທວສິກໍ ປຎ຺ຈສຕສຫສ຺ສກຫາປຓານິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຈຕູສຸ ນຄຣທ຺ວາເຣສຸ, ມຊ຺ເຌ ນຄເຣ ຈ ທານໍ ທທນ຺ຕສ຺ສ ຕໍ ທານໍ ຕຸຏ຺ຐິໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ຍທາ ປນສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓວຓ຺ເຓນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ອກ຺ຂີນິ ຍາຈິ, ຕທາ ຕານິ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ທທມານສ຺ເສວ ຫາໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ເກສຄ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ນາໂຫສິ. ເອວໍ ທານໍ ນິສ຺ສາຍ ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ຕິຕ຺ຕິ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ໂສປິ ມຫາປຸຣິໂສ ‘‘ສຕ຺ຕາຫໍ ມຍາ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສສງ຺ຂ຺ຍານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ທານໍ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ມຓ຺ຑເປ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ຄວປານໍ ນາມ ອທາສິ. ຄວປານນ຺ຕິ ມຫນ຺ເຕ ມຫນ຺ເຕ ໂກລມ຺ເພ ຂີຣສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘເນສຸ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຆນປາກປກ຺ເກ ຂີເຣ ໂຖເກ ຕຓ຺ຑຸເລ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປກ຺ກມຘຸສກ຺ກຣຈຸຓ຺ຓສປ຺ປີຫິ ອຠິສງ຺ຂຕໍ ໂຠຊນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ມນຸສ຺ສາເຍວ ປນ ປຣິວິສິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ, ເທວາປິ ເອກນ຺ຕຣິກາ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິວິສິໍສຸ. ທ຺ວາທສເຕຣສໂຍຊນປ຺ປມາຓໍ ຐານມ຺ປິ ຠິກ຺ຂູ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ນປ຺ປໂຫຕິເຍວ. ເຕ ປນ ຠິກ຺ຂູ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ນິສີທິໍສຸ. ປຣິໂຍສານທິວເສ ສພ຺ພຠິກ຺ຂູນໍ ປຕ຺ຕານິ ໂຘວາເປຕ຺ວາ ເຠສຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ສປ຺ປິນວນີຕເຕລມຘຸຜາຓິຕານໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຕິຈີວເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ອທາສິ. ສງ຺ຆນວກຠິກ຺ຂຸນາ ລທ຺ຘຕິຈີວຣສາຏກາ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກາ ອເຫສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ ປຸຣິໂສ ເອວຣູປໍ ມຫາທານໍ ອທາສິ, ໂກ ນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ອນາຄເຕ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິການໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານໍ ມຕ຺ຖເກ ໂຄຕໂມ ນາມ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ທິສ຺ວາ ມຫາປຸຣິສໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ເອຕ຺ຕກໍ ນາມ ກາລໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂຄຕໂມ ນາມ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ.

ມຫາປຸຣິໂສ ພ຺ຍາກຣຓໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ກິຣ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສາມິ, ໂກ ເມ ຆຣາວາເສນ ອຕ຺ໂຖ, ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຖາຣູປໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ເຂຬປິຓ຺ຑໍ ວິຍ ປຫາຍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິ. ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຈ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ, ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອາຍຸປຣິໂຍສເນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ມງ຺ຄລສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ອຸຕ຺ຕຣໍ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ. ປິຕາປິ ອຸຕ຺ຕໂຣ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ, ມາຕາປິ ອຸຕ຺ຕຣາ ນາມ, ສຸເທໂວ ຈ ຘມ຺ມເສໂນ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ປາລິໂຕ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ສີວລີ ຈ ອໂສກາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ນາຄຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ອຏ຺ຐາສີຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ສຣີຣໍ ອໂຫສິ. ນວຸຕິວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ຐຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ປນ ຕສ຺ມິໍ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ທສຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ສານິ ເອກນ຺ຘກາຣານິ ອເຫສຸໍ. ສພ຺ພຈກ຺ກວາເຬສຸ ມນຸສ຺ສານໍ ມຫນ຺ຕໍ ອາໂຣທນປຣິເທວນໍ ອໂຫສິ.

ເອວໍ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ອນ຺ຘກາຣໍ ກຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອປຣຠາເຄ ສຸມໂນ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ. ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຠິກ຺ຂູ ອເຫສຸໍ. ທຸຕິເຍ ກຎ຺ຈນປພ຺ພຕມ຺ຫິ ນວຸຕິໂກຏິສຫສ຺ສານິ, ຕຕິເຍ ອສີຕິໂກຏິສຫສ຺ສານິ. ຕທາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ອຕຸໂລ ນາມ ນາຄຣາຊາ ອໂຫສິ ມຫິທ຺ຘິໂກ ມຫານຸຠາໂວ, ໂສ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ຎາຕິສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ນາຄຠວນາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຠິກ຺ຂຸປຣິວາຣສ຺ສ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ທິພ຺ພຕູຣິເຍຫິ ອຸປຫາຣໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກໍ ທຸສ຺ສຍຸຄານິ ທຕ຺ວາ ສຣເຓສຸ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ໂສປິ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ອນາຄເຕ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ.

ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ນຄຣໍ ເມຂລໍ ນາມ ອໂຫສິ, ສຸທຕ຺ໂຕ ນາມ ຣາຊາ ປິຕາ, ສິຣິມາ ນາມ ມາຕາ, ສຣໂຓ ຈ ຠາວິຕຕ຺ໂຕ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ອຸເທໂນ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ໂສຓາ ຈ ອຸປໂສຓາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ນາຄຣຸກ຺ໂຂວ ໂພຘິ, ນວຸຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ສຣີຣໍ, ນວຸຕິເຍວ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ອໂຫສີຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ເຣວໂຕ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ ອເຫສຸໍ, ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ຄຓນາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ທຸຕິເຍ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຠິກ຺ຂູ ອເຫສຸໍ, ຕຖາ ຕຕິເຍ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຕິເທໂວ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ສຣເຓສຸ ປຕິຏ຺ຐາຍ ສິຣສ຺ມິໍ ອຎ຺ຊລິໍ ຐເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ ກິເລສປ຺ປຫາເນ ວຓ຺ຓໍ ວຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ເຄນ ປູຊມກາສິ. ໂສປິ ນໍ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ.

ຕສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ນຄຣໍ ສຸຘຎ຺ຎວຕີ ນາມ ອໂຫສິ, ປິຕາ ວິປຸໂລ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ, ມາຕາປິ ວິປຸລາ ນາມ, ວຣຸໂຓ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມເທໂວ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ສມ຺ຠໂວ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ຠທ຺ທາ ຈ ສຸຠທ຺ທາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ນາຄຣຸກ຺ໂຂວ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ອສີຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ອາຍຸ ສຏ຺ຐິວສ຺ສສຫສ຺ສານີຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ໂສຠິໂຕ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ, ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ໂກຏິສຕຠິກ຺ຂູ ອເຫສຸໍ, ທຸຕິເຍ ນວຸຕິໂກຏິໂຍ, ຕຕິເຍ ອສີຕິໂກຏິໂຍ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຊິໂຕ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ສຣເຓສຸ ປຕິຏ຺ຐາຍ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ອທາສິ. ໂສປິ ນໍ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ.

ຕສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ນຄຣໍ ສຸຘມ຺ມໍ ນາມ ອໂຫສິ, ປິຕາ ສຸຘມ຺ໂມ ນາມ ຣາຊາ, ມາຕາປິ ສຸຘມ຺ມາ ນາມ, ອສໂມ ຈ ສຸເນຕ຺ໂຕ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ອໂນໂມ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ນກຸລາ ຈ ສຸຊາຕາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ນາຄຣຸກ຺ໂຂວ ໂພຘິ, ອຏ຺ຐປຓ຺ຓາສຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ສຣີຣໍ ອໂຫສິ, ນວຸຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍຸປ຺ປມາຓນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ເອກໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ກປ຺ເປ ຕໂຍ ພຸທ຺ຘາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ ອໂນມທສ຺ສີ, ປທຸໂມ, ນາຣໂທຕິ. ອໂນມທສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ, ປຐເມ ອຏ຺ຐ ຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສານິ ອເຫສຸໍ, ທຸຕິເຍ ສຕ຺ຕ, ຕຕິເຍ ຉ ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອໂກ ຍກ຺ຂເສນາປຕິ ອໂຫສິ ມຫິທ຺ຘິໂກ ມຫານຸຠາໂວ ອເນກໂກຏິສຕສຫສ຺ສານໍ ຍກ຺ຂານໍ ອຘິປຕິ. ໂສ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ອທາສິ. ສຕ຺ຖາປິ ນໍ ‘‘ອນາຄເຕ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ.

ອໂນມທສ຺ສິສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ຈນ຺ທວຕີ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ຍສວາ ນາມ ຣາຊາ ປິຕາ, ຍໂສຘຣາ ນາມ ມາຕາ, ນິສໂຠ ຈ ອໂນໂມ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ວຣຸໂຓ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ສຸນ຺ທຣີ ຈ ສຸມນາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ອຊ຺ຊຸນຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ອຏ຺ຐປຓ຺ຓາສຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສໍ ອາຍູຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ປທຸໂມ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ, ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຠິກ຺ຂູ ອເຫສຸໍ, ທຸຕິເຍ ຕີຓິສຕສຫສ຺ສານິ, ຕຕິເຍ ອຄາມເກ ອຣຎ຺ເຎ ມຫາວນສຓ຺ຑວາສີນໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ທ຺ເວ ສຕສຫສ຺ສານິ. ຕທາ ຕຖາຄເຕ ຕສ຺ມິໍເຍວ ວນສຓ຺ເຑ ວສນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສີໂຫ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິສມາປນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊາໂຕ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສີຫນາທໍ ນທິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ປີຕິໍອວິຊຫິຕ຺ວາ ປີຕິສຸເຂເນວ ໂຄຈຣາຍ ອປກ຺ກມິຕ຺ວາ ຊີວິຕປຣິຈ຺ຈາຄໍ ກຕ຺ວາ ປຍິຣຸປາສມາໂນ ອຏ຺ຐາສິ. ສຕ຺ຖາ ສຕ຺ຕາຫຈ຺ຈເຍນ ນິໂຣຘາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ສີຫໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆປິ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕ຺ວາ ສງ຺ຆໍ ວນ຺ທິສ຺ສຕີ’’ຕິ ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ອາຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ຠິກ຺ຂູ ຕາວເທວ ອາຄມິໍສຸ. ສີໂຫ ສງ຺ເຆ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ມານສໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ອນາຄເຕ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ.

ປທຸມສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ຈມ຺ປກໍ ນຄຣໍ ອໂຫສິ ອສໂມ ນາມ ຣາຊາ ປິຕາ, ມາຕາ ອສມາ ນາມ, ສາໂລ ຈ ອຸປສາໂລ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ວຣຸໂຓ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ຣາມາ ຈ ສຸຣາມາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ໂສຓຣຸກ຺ໂຂ ນາມ ໂພຘິ ອຏ຺ຐປຓ຺ຓາສຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ສຣີຣໍ ອໂຫສິ, ອາຍຸ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ນາຣໂທ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ, ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຠິກ຺ຂູ ອເຫສຸໍ, ທຸຕິເຍ ນວຸຕິໂກຏິສຫສ຺ສານິ, ຕຕິເຍ ອສີຕິໂກຏິສຫສ຺ສານິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຸ ອຠິຎ຺ຎາສຸ, ອຏ຺ຐສຸ ຈ ສມາປຕ຺ຕີສຸ ຈິຓ຺ຓວສີ ຫຸຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ໂລຫິຕຈນ຺ທເນນ ປູຊມກາສິ, ໂສປິ ນໍ ‘‘ອນາຄເຕ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ.

ຕສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ຘຎ຺ຎວຕີ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ສຸເທໂວ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ ປິຕາ, ອໂນມາ ນາມ ມາຕາ, ຠທ຺ທສາໂລ ຈ ຊິຕມິຕ຺ໂຕ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ວາສິຏ຺ໂຐ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ອຸຕ຺ຕຣາ ຈ ຜຄ຺ຄຸນີ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ມຫາໂສຓຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ອຏ຺ຐາສີຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ນວຸຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍູຕິ.

ນາຣທພຸທ຺ຘສ຺ສ ປນ ອປຣຠາເຄ ເອກໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອິໂຕ ສຕສຫສ຺ສກປ຺ປມຕ຺ຖເກ ເອກສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ເອໂກວ ປທຸມຸຕ຺ຕໂຣ ນາມ ພຸທ຺ໂຘ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ, ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຠິກ຺ຂູ ອເຫສຸໍ, ທຸຕິເຍ ເວຠາຣປພ຺ພເຕ ນວຸຕິໂກຏິສຫສ຺ສານິ, ຕຕິເຍ ອສີຕິໂກຏິສຫສ຺ສານິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຊຏິໂລ ນາມ ມຫາຣຏ຺ຐິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ສຈີວຣໍ ທານໍ ອທາສິ. ໂສປິ ນໍ ‘‘ອນາຄເຕ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ. ປທຸມຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ກາເລ ຕິຕ຺ຖິຍາ ນາມ ນາເຫສຸໍ ສພ຺ເພ ເທວມນຸສ຺ສາ ພຸທ຺ຘເມວ ສຣຓມກໍສຸ.

ຕສ຺ສ ນຄຣໍ ຫໍສວຕີ ນາມ ອໂຫສິ, ປິຕາ ອານນ຺ໂທ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ, ມາຕາ ສຸຊາຕາ ນາມ, ເທວໂລ ຈ ສຸຊາໂຕ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ ສຸມໂນ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ອມິຕາ ຈ ອສມາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ສລລຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ອຏ຺ຐາສີຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ສຣີຣປ຺ປຠາ ສມນ຺ຕໂຕ ທ຺ວາທສ ໂຍຊນານິ ຄຓ຺ຫິ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສໍ ອາຍູຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ສຕ຺ຕຕິກປ຺ປສຫສ຺ສານິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອິໂຕ ຕິໍສກປ຺ປສຫສ຺ສມຕ຺ຖເກ ສຸເມໂຘ ຈ ສຸຊາໂຕ ຈາຕິ ເອກສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ທ຺ເວ ພຸທ຺ຘາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ສຸເມຘສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ, ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ສຸທສ຺ສນນຄເຣ ໂກຏິສຕຂີຓາສວາ ອເຫສຸໍ, ທຸຕິເຍ ນວຸຕິໂກຏິໂຍ, ຕຕິເຍ ອສີຕິໂກຏິໂຍ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຸຕ຺ຕໂຣ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມາຓໂວ ຫຸຕ຺ວາ ນິທຫິຕ຺ວາ ຐປິຕໍເຍວ ອສີຕິໂກຏິຘນໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ສຣເຓສຸ ປຕິຏ຺ຐາຍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິ. ໂສປິ ນໍ ‘‘ອນາຄເຕ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ.

ສຸເມຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສຸທສ຺ສນໍ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ສຸທຕ຺ໂຕ ນາມ ຣາຊາ ປິຕາ, ມາຕາປິ ສຸທຕ຺ຕາ ນາມ, ສຣໂຓ ຈ ສພ຺ພກາໂມ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ສາຄໂຣ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ຣາມາ ຈ ສຸຣາມາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ມຫານີປຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ອຏ຺ຐາສີຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ອາຍຸ ນວຸຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານີຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ສຸຊາໂຕ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ, ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ສຏ຺ຐິຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສານິ ອເຫສຸໍ, ທຸຕິເຍ ປຎ຺ຎາສໍ, ຕຕິເຍ ຈຕ຺ຕາລີສໍ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຕຫິ ຣຕເນຫິ ຈຕຸມຫາທີປຣຊ຺ຊໍ ທຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິ. ສກລຣຏ຺ຐວາສິໂນ ຣຏ຺ຐຸປ຺ປາທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຣາມິກກິຈ຺ຈໍ ສາເຘນ຺ຕາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ນິຈ຺ຈໍ ມຫາທານໍ ອທໍສຸ. ໂສປິ ນໍ ສຕ຺ຖາ ພ຺ຍາກາສິ.

ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ນຄຣໍ ສຸມງ຺ຄລໍ ນາມ ອໂຫສິ, ອຸຄ຺ຄໂຕ ນາມ ຣາຊາ ປິຕາ, ປຠາວຕີ ນາມ ມາຕາ, ສຸທສ຺ສໂນ ຈ ສຸເທໂວ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ນາຣໂທ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ນາຄາ ຈ ນາຄສມາລາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ມຫາເວຬຸຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ໂສ ກິຣ ມນ຺ທຈ຺ຉິທ຺ໂທ ຆນກ຺ຂນ຺ໂຘ ອຸປຣິນິຄ຺ຄຕາຫິ ມຫາສາຂາຫິ ໂມຣປິຎ຺ຉກລາໂປ ວິຍ ວິໂຣຈິຕ຺ຖ. ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສຣີຣໍ ປຓ຺ຓາສຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ອາຍຸ ນວຸຕິວສ຺ສສຫສ຺ສານີຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ອິໂຕ ອຏ຺ຐາຣສກປ຺ປສຕມຕ຺ຖເກ ເອກສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ປິຍທສ຺ສີ, ອຕ຺ຖທສ຺ສີ, ຘມ຺ມທສ຺ສີຕິ ຕໂຍ ພຸທ຺ຘາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ປິຍທສ຺ສິສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ. ປຐເມ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຠິກ຺ຂູ ອເຫສຸໍ, ທຸຕິເຍ ນວຸຕິໂກຏິໂຍ, ຕຕິເຍ ອສີຕິໂກຏິໂຍ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກສ຺ສໂປ ນາມ ມາຓໂວ ຕິຓ຺ຓໍ ເວທານໍ ປາຣງ຺ຄໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຘນປຣິຈ຺ຈາເຄນ ສງ຺ຆາຣາມໍ ກາເຣຕ຺ວາ ສຣເຓສຸ ຈ ສີເລສຸ ຈ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ອຏ຺ຐາຣສກປ຺ປສຕຈ຺ຈເຍນ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ.

ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອໂນມໍ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ປິຕາ ສຸທິນ຺ໂນ ນາມ ຣາຊາ, ມາຕາ ຈນ຺ທາ ນາມ, ປາລິໂຕ ຈ ສພ຺ພທສ຺ສີ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ໂສຠິໂຕ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ສຸຊາຕາ ຈ ຘມ຺ມທິນ຺ນາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ປິຍງ຺ຄຸຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ອສີຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ນວຸຕິວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍູຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ອຕ຺ຖທສ຺ສີ ນາມ ຠຄວາ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ. ປຐເມ ອຏ຺ຐນວຸຕິຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສານິ ອເຫສຸໍ, ທຸຕິເຍ ອຏ຺ຐາສີຕິສຫສ຺ສານິ, ຕຖາ ຕຕິເຍ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສຸສີໂມ ນາມ ມຫິທ຺ຘິໂກ ຕາປໂສ ຫຸຕ຺ວາ ເທວໂລກໂຕ ມນ຺ທາຣວປຸປ຺ຜຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ປູເຊສິ. ໂສປິ ນໍ ສຕ຺ຖາ ພ຺ຍາກາສິ.

ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ໂສຠຓໍ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ສາຄໂຣ ນາມ ຣາຊາ ປິຕາ, ສຸທສ຺ສນາ ນາມ ມາຕາ, ສນ຺ໂຕ ຈ ອຸປສນ຺ໂຕ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ອຠໂຍ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ຘມ຺ມາ ຈ ສຸຘມ຺ມາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ຈມ຺ປກຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ອສີຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ສຣີຣປ຺ປຠາ ສມນ຺ຕໂຕ ສພ຺ພກາລໍ ໂຍຊນມຕ຺ຕໍ ຜຣິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ, ອາຍຸ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ຘມ຺ມທສ຺ສີ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ. ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ໂກຏິສຕຠິກ຺ຂູ ອເຫສຸໍ, ທຸຕິເຍ ນວຸຕິໂກຏິໂຍ, ຕຕິເຍ ອສີຕິໂກຏິໂຍ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ທິພ຺ພຄນ຺ຘປຸປ຺ເຜຫິ ຈ ທິພ຺ພຕູຣິເຍຫິ ຈ ປູຊມກາສິ. ໂສປິ ນໍ ສຕ຺ຖາ ພ຺ຍາກາສິ.

ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສຣຓໍ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ປິຕາ ສຣໂຓ ນາມ ຣາຊາ, ມາຕາ ສຸນນ຺ທາ ນາມ, ປທຸໂມ ຈ ຜຸສ຺ສເທໂວ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ສຸເນຕ຺ໂຕ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ເຂມາ ຈ ສພ຺ພນາມາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ຣຕ຺ຕງ຺ກຸຣຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ‘‘ກກຸຘຣຸກ຺ໂຂ’’ຕິປິ ‘‘ພິມ຺ພິຊາໂລ’’ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ ສຣີຣໍ ປນສ຺ສ ອສີຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສໍ ອາຍູຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ອິໂຕ ຈຕຸນວຸຕິກປ຺ປມຕ຺ຖເກ ເອກສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ເອໂກວ ສິທ຺ຘຕ຺ໂຖ ນາມ ພຸທ຺ໂຘ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ. ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຠິກ຺ຂູ ອເຫສຸໍ, ທຸຕິເຍ ນວຸຕິໂກຏິໂຍ ຕຕິເຍ ອສີຕິໂກຏິໂຍ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຸຄ຺ຄເຕໂຊ ອຠິຎ຺ຎາພລສມ຺ປນ຺ໂນ ມງ຺ຄໂລ ນາມ ຕາປໂສ ຫຸຕ຺ວາ ມຫາຊມ຺ພຸຜລໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອທາສິ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ຜລໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ຈຕຸນວຸຕິກປ຺ປມຕ຺ຖເກ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ພ຺ຍາກາສິ.

ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ນຄຣໍ ເວຠາຣໍ ນາມ ອໂຫສິ, ປິຕາ ຊຍເສໂນ ນາມ ຣາຊາ, ມາຕາ ສຸຜສ຺ສາ ນາມ, ສມ຺ພໂລ ຈ ສຸມິຕ຺ໂຕ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ເຣວໂຕ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ສີວລາ ຈ ສຸຣາມາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ກຓິກາຣຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສໍ ອາຍູຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ອິໂຕ ທ຺ເວນວຸຕິກປ຺ປມຕ຺ຖເກ ຕິສ຺ໂສ ຜຸສ຺ໂສຕິ ເອກສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ທ຺ເວ ພຸທ຺ຘາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ຕິສ຺ສສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ. ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ຠິກ຺ຂູນໍ ໂກຏິສຕໍ ອໂຫສິ, ທຸຕິເຍ ນວຸຕິໂກຏິໂຍ, ຕຕິເຍ ອສີຕິໂກຏິໂຍ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມຫາໂຠໂຄ ມຫາຍໂສ ສຸຊາໂຕ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ມຫິທ຺ຘິກຠາວໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ທິພ຺ພມນ຺ທາຣວປທຸມປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກປຸປ຺ຜານິ ອາທາຍ ຈຕຸປຣິສມຊ຺ເຌ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ຕຖາຄຕໍ ປູເຊສິ, ອາກາເສ ປຸປ຺ຜວິຕານໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສປິ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ອິໂຕ ທ຺ເວນວຸຕິກປ຺ປມຕ຺ຖເກ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ.

ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ເຂມໍ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ປິຕາ ຊນສນ຺ໂຘ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ, ມາຕາ ປທຸມາ ນາມ, ພ຺ຣຫ຺ມເທໂວ ຈ ອຸທໂຍ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ ສມງ຺ໂຄ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ຜຸສ຺ສາ ຈ ສຸທຕ຺ຕາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ ອສນຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສໍ ອາຍູຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ຜຸສ຺ໂສ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ, ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ສຏ຺ຐິ ຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສານິ ອເຫສຸໍ, ທຸຕິເຍ ປຓ຺ຓາສ, ຕຕິເຍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ວິຊິຕາວີ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ມຫາຣຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຕີຓິ ປິຏການິ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖສິ. ສີລປາຣມິຎ຺ຈ ປູເຣສິ. ໂສປິ ນໍ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ.

ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາສິ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ຊຍເສໂນ ນາມ ຣາຊາ ປິຕາ, ສິຣິມາ ນາມ ມາຕາ, ສຸຣກ຺ຂິໂຕ ຈ ຘມ຺ມເສໂນ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ສຠິໂຍ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ຈາລາ ຈ ອຸປຈາລາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ອາມລກຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ອຏ຺ຐປຓ຺ຓາສຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ນວຸຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍູຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ອິໂຕ ເອກນວຸຕິກປ຺ເປ ວິປສ຺ສີ ນາມ ຠຄວາ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ, ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ອຏ຺ຐສຏ຺ຐິຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສານິ ອເຫສຸໍ, ທຸຕິເຍ ເອກສຕສຫສ຺ສໍ, ຕຕິເຍ ອສີຕິສຫສ຺ສານິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມຫິທ຺ຘິໂກ ມຫານຸຠາໂວ ອຕຸໂລ ນາມ ນາຄຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຣຕນຂຈິຕໍ ໂສວຓ຺ຓມຍໍ ມຫາປີຐໍ ຠຄວໂຕ ອທາສິ. ໂສປິ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ອິໂຕ ເອກນວຸຕິກປ຺ເປ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ.

ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ພນ຺ຘຸມຕີ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ພນ຺ຘຸມາ ນາມ ຣາຊາ ປິຕາ. ພນ຺ຘຸມຕີ ນາມ ມາຕາ, ຂຓ຺ໂຑ ຈ ຕິສ຺ໂສ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ອໂສໂກ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ຈນ຺ທາ ຈ ຈນ຺ທມິຕ຺ຕາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ ປາຏລິຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ອສີຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ສຣີຣປ຺ປຠາ ສທາ ສຕ຺ຕ ໂຍຊນານິ ຜຣິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ, ອສີຕິວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍູຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ອິໂຕ ເອກຕິໍສກປ຺ເປ ສິຂີ, ເວສ຺ສຠູ ຈາຕິ ທ຺ເວ ພຸທ຺ຘາ ອເຫສຸໍ. ສິຂິສ຺ສາປິ ຠຄວໂຕ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ, ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສໍ ອໂຫສິ, ທຸຕິເຍ ອສີຕິສຫສ຺ສານິ, ຕຕິເຍ ສຕ຺ຕຕິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຣິນ຺ທໂມ ນາມ ຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ສຈີວຣໍ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຣຕນປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ຫຕ຺ຖິຣຕນໍ ທຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິປ຺ປມາຓໍ ກຕ຺ວາ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ອທາສິ. ໂສປິ ນໍ ‘‘ອິໂຕ ເອກຕິໍສກປ຺ເປ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ.

ຕສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ອຣຸຓວຕີ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ອຣຸຓວາ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ ປິຕາ, ປຠາວຕີ ນາມ ມາຕາ, ອຠິຠູ ຈ ສມ຺ຠໂວ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ ເຂມງ຺ກໂຣ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ສຂິລາ ຈ ປທຸມາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ປຸຓ຺ຑຣີກຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ສຕ຺ຕຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ສຣີຣປ຺ປຠາ ໂຍຊນຕ຺ຕຍໍ ຜຣິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ, ສຕ຺ຕຫິວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍູຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ເວສ຺ສຠູ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ອສີຕິຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສານິ ອເຫສຸໍ ທຸຕິເຍ ສຕ຺ຕຕິ, ຕຕິເຍ ສຏ຺ຐິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສຸທສ຺ສໂນ ນາມ ຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ສຈີວຣໍ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອາຈາຣຄຸຓສມ຺ປນ຺ໂນ ພຸທ຺ຘຣຕເນ ຈິຕ຺ຕີກາຣປີຕິພຫຸໂລ ອໂຫສິ. ໂສປິ ນໍ ‘‘ອິໂຕ ເອກຕິໍເສ ກປ຺ເປ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ.

ຕສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ອໂນມໍ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ສຸປ຺ປຕີໂຕ ນາມ ຣາຊາ ປິຕາ, ຍສວຕີ ນາມ ມາຕາ, ໂສໂຓ ຈ ອຸຕ຺ຕໂຣ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ ອຸປສນ຺ໂຕ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ທາມາ ຈ ສມາລາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ສາລຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ສຏ຺ຐິວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍູຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ອິມສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ຈຕ຺ຕາໂຣ ພຸທ຺ຘາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ກກຸສນ຺ໂຘ, ໂກຓາຄມໂນ, ກສ຺ສໂປ, ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວາຕິ. ກກຸສນ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ເອໂກ ສາວກສນ຺ນິປາໂຕ, ຕຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາລີສຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສານິ ອເຫສຸໍ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເຂໂມ ນາມ ຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ສປຕ຺ຕຈີວຣໍ ມຫາທານຎ຺ຈ ອຎ຺ຊນາທິເຠສຊ຺ຊານິ ຈ ທຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິ. ໂສປິ ນໍ ສຕ຺ຖາ ພ຺ຍາກາສິ.

ກກຸສນ຺ຘສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ເຂມໍ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ອຄ຺ຄິທຕ຺ໂຕ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປິຕາ, ວິສາຂາ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ມາຕາ, ວິຘຸໂຣ ຈ ສຎ຺ຊີໂວ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ພຸທ຺ຘິໂຊ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ສາມາ ຈ ຈມ຺ປາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ ມຫາສິຣີສຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ ສຣີຣໍ ຈຕ຺ຕາລີສຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ຈຕ຺ຕາລີສວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍູຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ໂກຓາຄມໂນ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ເອໂກ ສາວກສນ຺ນິປາໂຕ, ຕຕ຺ຖ ຕິໍສຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສານິ ອເຫສຸໍ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປພ຺ພໂຕ ນາມ ຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ອມຈ຺ຈຄຓປຣິວຸໂຕ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຸຓ຺ຓຈີນປຏໂກເສຍ຺ຍກມ຺ພລທຸກຸລານິ ເຈວ ສຸວຓ຺ຓປາທຸກຎ຺ຈ ທຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິ. ໂສປິ ນໍ ສຕ຺ຖາ ພ຺ຍາກາສິ.

ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ໂສຠວຕີ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ຍຎ຺ຎທຕ຺ໂຕ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປິຕາ, ອຸຕ຺ຕຣາ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ມາຕາ, ຠິຍ຺ໂຍໂສ ຈ ອຸຕ຺ຕໂຣ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ໂສຕ຺ຖິໂຊ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ສມຸທ຺ທາ ຈ ອຸຕ຺ຕຣາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ອຸທຸມ຺ພຣຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ຕິໍສຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ຕິໍສວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍູຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ກສ຺ສໂປ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ເອໂກວ ສາວກສນ຺ນິປາໂຕ, ຕຕ຺ຖ ວີສຕິຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສານິ ອເຫສຸໍ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ໂຊຕິປາໂລ ນາມ ມາຓໂວ ຕິຓ຺ຓໍ ເວທານໍ ປາຣຄູ ຠູມິຍຎ຺ເຈວ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ຈ ປາກໂຏ ຆຏິກາຣສ຺ສ ກຸມ຺ຠກາຣສ຺ສ ມິຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ໂສ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ຕີຓິ ປິຏການິ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ພຸທ຺ຘສາສນໍ ໂສເຠສິ. ໂສປິ ນໍ ສຕ຺ຖາ ພ຺ຍາກາສິ.

ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຊາຕນຄຣໍ ພາຣາຓສີ ນາມ ອໂຫສິ. ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ໂຕ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປິຕາ, ຘນວຕີ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ມາຕາ, ຕິສ຺ໂສ ຈ ຠາຣທ຺ວາໂຊ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ສພ຺ພມິຕ຺ໂຕ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ອນຸຬາ ຈ ອຸຣຸເວຬາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ ສຣີຣໍ ວີສຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ວີສຕິວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍູຕິ.

ຕສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ໂອຣຠາເຄ ຐເປຕ຺ວາ ອິມໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ອຎ຺ໂຎ ພຸທ຺ໂຘ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອິຕິ ທີປງ຺ກຣາທີນໍ ຈຕຸວີສຕິຍາ ພຸທ຺ຘານໍ ສນ຺ຕິເກ ລທ຺ຘພ຺ຍາກຣໂຓ ປນ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເຍເນນ –

‘‘ມນຸສ຺ສຕ຺ຕໍ ລິງ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິ, ເຫຕຸ ສຕ຺ຖາຣທສ຺ສນໍ;

ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຄຸຓສມ຺ປຕ຺ຕິ, ອຘິກາໂຣ ຈ ຉນ຺ທຕາ;

ອຏ຺ຐຘມ຺ມສໂມຘານາ, ອຠິນີຫາໂຣ ສມິຊ຺ຌຕີ’’ຕິ. (ພຸ. ວໍ. ໒.໕໙);

ອິເມ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ເມ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ທີປງ຺ກຣປາທມູເລ ກຕາຠິນີຫາເຣນ ‘‘ຫນ຺ທ ພຸທ຺ຘກເຣ ຘມ຺ເມ ວິຈິນາມິ ອິໂຕ ຈິໂຕ’’ຕິ ອຸສ຺ສາຫໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕທາທກ຺ຂິໍ, ປຐມໍ ທານປາຣມິ’’ນ຺ຕິ ທານປາຣມິຕາທໂຍ ພຸທ຺ຘກຣາ ຘມ຺ມາ ທິຏ຺ຐາ, ເຕ ປູເຣນ຺ໂຕ ຍາວ ເວສ຺ສນ຺ຕຣຕ຺ຕຠາວາ ອາຄມິ. ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຈ ເຍ ເຕ ກຕາຠິນີຫາຣານໍ ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ອານິສໍສາ ສໍວຓ຺ຓິຕາ –

‘‘ເອວໍ ສພ຺ພງ຺ຄສມ຺ປນ຺ນາ, ໂພຘິຍາ ນິຍຕາ ນຣາ;

ສໍສຣໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ, ກປ຺ປໂກຏິສເຕຫິປິ.

‘‘ອວີຈິມ຺ຫິ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕຖາ ໂລກນ຺ຕເຣສຸ ຈ;

ນິຊ຺ຌາມຕຓ຺ຫາ ຂຸປ຺ປິປາສາ, ນ ໂຫນ຺ຕິ ກາລກຎ຺ຊິກາ.

‘‘ນ ໂຫນ຺ຕິ ຂຸທ຺ທກາ ປາຓາ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕາປິ ທຸຄ຺ຄຕິໍ;

ຊາຍມານາ ມນຸສ຺ເສສຸ, ຊຈ຺ຈນ຺ຘາ ນ ຠວນ຺ຕິ ເຕ.

‘‘ໂສຕເວກລ຺ລຕາ ນຕ຺ຖິ, ນ ຠວນ຺ຕິ ມູຄປກ຺ຂິກາ;

ອິຕ຺ຖິຠາວໍ ນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນປຓ຺ຑກາ.

‘‘ນ ຠວນ຺ຕິ ປຣິຍາປນ຺ນາ, ໂພຘິຍາ ນິຍຕາ ນຣາ;

ມຸຕ຺ຕາ ອານນ຺ຕຣິເກຫິ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ສຸທ຺ຘໂຄຈຣາ.

‘‘ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ນ ເສວນ຺ຕິ, ກມ຺ມກິຣິຍທສ຺ສນາ;

ວສມານາປິ ສຄ຺ເຄສຸ, ອສຎ຺ຎໍ ນຸປປຊ຺ຊເຣ.

‘‘ສຸທ຺ຘາວາເສສຸ ເທເວສຸ, ເຫຕຸ ນາມ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ເນກ຺ຂມ຺ມນິນ຺ນາ ສປ຺ປຸຣິສາ, ວິສໍຍຸຕ຺ຕາ ຠວາຠເວ;

ຈຣນ຺ຕິ ໂລກຕ຺ຖຈຣິຍາໂຍ, ປູເຣນ຺ຕິ ສພ຺ພປາຣມີ’’ຕິ.

ເຕ ອານິສໍເສ ອຘິຄນ຺ຕ຺ວາວ ອາຄໂຕ. ປາຣມິໂຍ ປູເຣນ຺ຕສ຺ສ ຈ ຕສ຺ສ ອກິຕ຺ຕິພ຺ຣາຫ຺ມຓກາເລ ສງ຺ຂພ຺ຣາຫ຺ມຓກາເລ ຘນຎ຺ຈຍຣາຊກາເລ ມຫາສຸທສ຺ສນຣາຊກາເລ ມຫາໂຄວິນ຺ທກາເລ ນິມິມຫາຣາຊກາເລ ຈນ຺ທກຸມາຣກາເລ ວິສຍ຺ຫເສຏ຺ຐິກາເລ ສິວິຣາຊກາເລ ເວສ຺ສນ຺ຕຣຣາຊກາເລຕິ ທານປາຣມິຕາຍ ປູຣິຕຕ຺ຕຠາວານໍ ປຣິມາຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເອກນ຺ເຕນ ປນສ຺ສ ສສປຓ຺ຑິຕຊາຕກາເລ –

‘‘ຠິກ຺ຂາຍ ອຸປຄຕໍ ທິສ຺ວາ, ສກຕ຺ຕານໍ ປຣິຈ຺ຈຊິໍ;

ທາເນນ ເມ ສໂມ ນຕ຺ຖິ, ເອສາ ເມ ທານປາຣມີ’’ຕິ. (ຈຣິຍາ. ໑.໑໔໓ ຕສ຺ສຸທ຺ທານ –

ເອວໍ ອຕ຺ຕປຣິຈ຺ຈາຄໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ທານປາຣມິຕາ ປຣມຕ຺ຖປາຣມີ ນາມ ຊາຕາ.

ຕຖາ ສີລວນາຄຣາຊກາເລ ຈມ຺ເປຍ຺ຍນາຄຣາຊກາເລ ຠູຣິທຕ຺ຕນາຄຣາຊກາເລ ຉທ຺ທນ຺ຕນາຄຣາຊກາເລ ຊຍທ຺ທິສຣາຊປຸຕ຺ຕກາເລ ອລີນສຕ຺ຕຸກຸມາຣກາເລຕິ ສີລປາຣມິຕາຍ ປູຣິຕຕ຺ຕຠາວານໍ ປຣິມາຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເອກນ຺ເຕນ ປນສ຺ສ ສງ຺ຂປາລຊາຕກາເລ –

‘‘ສູເລຫິປິ ວິຊ຺ຌິຍນ຺ໂຕ, ໂກຏ຺ຏິຍນ຺ໂຕປິ ສຕ຺ຕິຫິ;

ໂຠຊປຸຕ຺ເຕ ນ ກຸປ຺ປາມິ, ເອສາ ເມ ສີລປາຣມີ’’ຕິ. (ຈຣິຍາ. ໒.໙໑) –

ເອວໍ ອຕ຺ຕປຣິຈ຺ຈາຄໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ສີລປາຣມິຕາ ປຣມຕ຺ຖປາຣມີ ນາມ ຊາຕາ.

ຕຖາ ໂສມນສ຺ສກຸມາຣກາເລ ຫຕ຺ຖິປາລກຸມາຣກາເລ ອໂຍຆຣປຓ຺ຑິຕກາເລຕິ ມຫາຣຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ເນກ຺ຂມ຺ມປາຣມິຕາຍ ປູຣິຕຕ຺ຕຠາວານໍ ປຣິມາຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເອກນ຺ເຕນ ປນສ຺ສ ຈູຬສຸຕໂສມຊາຕກາເລ –

‘‘ມຫາຣຊ຺ຊໍ ຫຕ຺ຖຄຕໍ, ເຂຬປິຓ຺ຑໍວ ຉຑ຺ຑຍິໍ;

ຈຊໂຕ ນ ໂຫຕິ ລຄນໍ, ເອສາ ເມ ເນກ຺ຂມ຺ມປາຣມີ’’ຕິ. –

ເອວໍ ນິສ຺ສງ຺ຄຕາຍ ຣຊ຺ຊໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕສ຺ສ ເນກ຺ຂມ຺ມປາຣມິຕາ ປຣມຕ຺ຖປາຣມີ ນາມ ຊາຕາ.

ຕຖາ ວິຘຸຣປຓ຺ຑິຕກາເລ ມຫາໂຄວິນ຺ທປຓ຺ຑິຕກາເລ ກຸທາລປຓ຺ຑິຕກາເລ ອຣກປຓ຺ຑິຕກາເລ ໂພຘິປຣິພ຺ພາຊກກາເລ ມໂຫສຘປຓ຺ຑິຕກາເລຕິ ປຎ຺ຎາປາຣມິຕາຍ ປູຣິຕຕ຺ຕຠາວານໍ ປຣິມາຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເອກນ຺ເຕນ ປນສ຺ສ ສຕ຺ຕຸຠສ຺ຕຊາຕເກ ເສນກປຓ຺ຑິຕກາເລ –

‘‘ປຎ຺ຎາຍ ວິຈິນນ຺ໂຕຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ໂມຈຍິໍ ທຸຂາ;

ປຎ຺ຎາຍ ເມ ສໂມ ນຕ຺ຖິ, ເອສາ ເມ ປຎ຺ຎາປາຣມີ’’ຕິ. –

ອນ຺ໂຕຠສ຺ຕຄຕໍ ສປ຺ປໍ ທສ຺ເສນ຺ຕສ຺ສ ປຎ຺ຎາປາຣມິຕາ ປຣມຕ຺ຖປາຣມີ ນາມ ຊາຕາ.

ຕຖາ ວີຣິຍປາຣມິຕາທີນມ຺ປິ ປູຣິຕຕ຺ຕຠາວານໍ ປຣິມາຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເອກນ຺ເຕນ ປນສ຺ສ ມຫາຊນກຊາຕເກ –

‘‘ອຕີຣທສ຺ສີ ຊລມຊ຺ເຌ, ຫຕາ ສພ຺ເພວ ມານຸສາ;

ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖາ ນຕ຺ຖິ, ເອສາ ເມ ວີຣິຍປາຣມີ’’ຕິ. –

ເອວໍ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ຕຣນ຺ຕສ຺ສ ວີຣິຍປາຣມິຕາ ປຣມຕ຺ຖປາຣມີ ນາມ ຊາຕາ.

ຂນ຺ຕິວາທີຊາຕເກ –

‘‘ອເຈຕນໍວ ໂກຏ຺ເຏນ຺ເຕ, ຕິຓ຺ເຫນ ຜຣສຸນາ ມມໍ;

ກາສິຣາເຊ ນ ກຸປ຺ປາມິ, ເອສາ ເມ ຂນ຺ຕິປາຣມີ’’ຕິ. –

ເອວໍ ອເຈຕນຠາເວນ ວິຍ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ອຘິວາເສນ຺ຕສ຺ສ ຂນ຺ຕິປາຣມິຕາ ປຣມຕ຺ຖປາຣມີ ນາມ ຊາຕາ.

ມຫາສຸຕໂສມຊາຕເກ –

‘‘ສຈ຺ຈວາຈໍ ອນຸຣກ຺ຂນ຺ໂຕ, ຈຊິຕ຺ວາ ມມ ຊີວິຕໍ;

ໂມເຈສິໍ ເອກສຕໍ ຂຕ຺ຕິເຍ, ເອສາ ເມ ສຈ຺ຈປາຣມີ’’ຕິ. –

ເອວໍ ຊີວິຕໍ ຈວິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈມນຸຣກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ສຈ຺ຈປາຣມິຕາ ປຣມຕ຺ຖປາຣມີ ນາມ ຊາຕາ.

ມູຄປກ຺ຂຊາຕເກ –

‘‘ມາຕາ ປິຕາ ນ ເມ ເທສ຺ສາ, ນປິ ເທສ຺ສໍ ມຫາຍສໍ;

ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປິຍໍ ມຍ຺ຫໍ, ຕສ຺ມາ ວຕມຘິຏ຺ຐຫິ’’ນ຺ຕິ. –

ເອວໍ ຊີວິຕໍ ຈຊິຕ຺ວາ ວຕໍ ອຘິຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ອຘິຏ຺ຐານປາຣມິຕາ ປຣມຕ຺ຖປາຣມີ ນາມ ຊາຕາ.

ເອກຣາຊຊາຕເກ –

‘‘ນ ມໍ ໂກຈິ ອຸຕ຺ຕສຕິ, ນປິຫໍ ຠາຍາມິ ກສ຺ສຈິ;

ເມຕ຺ຕາພເລນຸປຕ຺ຖທ຺ໂຘ, ຣມາມິ ປວເນ ຕທາ’’ຕິ. (ຈຣິຍາ. ໓.໑໑໓) –

ເອວໍ ຊີວິຕໍ ອນປໂລເກຕ຺ວາ ເມຕ຺ຕາຍນ຺ຕສ຺ສ ເມຕ຺ຕາປາຣມິຕາ ປຣມຕ຺ຖປາຣມີ ນາມ ຊາຕາ.

ໂລມຫໍສຊາຕເກ –

‘‘ສຸສາເນ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປມິ, ຉວຏ຺ຐິກໍ ອຸປນິຘາຍຫໍ;

ຄາມຓ຺ຑລາ ອຸປາຄນ຺ຕ຺ວາ, ຣູປໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ ນປ຺ປກ’’ນ຺ຕິ. –

ເອວໍ ຄາມທາຣເກສຸ ນິຏ຺ຐຸຠນາທີຫິ ເຈວ ມາລາຄນ຺ຘູປຫາຣາທີຫິ ຈ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ເຕສຸປິ ອຸເປກ຺ຂນໍ ອນຕິວຕ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ອຸເປກ຺ຂາປາຣມິຕາ ປຣມຕ຺ຖປາຣມີ ນາມ ຊາຕາ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປເນສ ອຕ຺ໂຖ ຈຣິຍາປິຏກໂຕ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ເອວໍ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ເວສ຺ສນ຺ຕຣຕ຺ຕຠາເວ ຐິໂຕ –

‘‘ອເຈຕນາຍໍ ປຖວີ, ອວິຎ຺ຎາຍ ສຸຂໍ ທຸຂໍ;

ສາປິ ທານພລາ ມຍ຺ຫໍ, ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປກມ຺ປຖາ’’ຕິ. (ຈຣິຍາ. ໑.໑໒໔);

ເອວໍ ມຫາປຖວີກມ຺ປນານິ ມຫາປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ອາຍຸປຣິໂຍສາເນ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ຕຸສິຕຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ເຎ ເທເວ ທສຫິ ຐາເນຫິ ອຘິຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ‘‘ຍາວຕາຍຸກໍ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວນ຺ໂຕ ມນຸສ຺ສຄຓນາຍ ອິທານິ ສຕ຺ຕຫິ ທິວເສຫິ ອາຍຸກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຖານິ ກິລິສ຺ສນ຺ຕິ, ມາລາ ມິລາຍນ຺ຕິ, ກຈ຺ເຉຫິ ເສທາ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ກາເຍ ເວວຓ຺ຓິຍໍ ໂອກ຺ກມຕິ, ເທໂວ ເທວາສເນ ນ ສຓ຺ຐຫຕີຕິ ອິເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ເຕສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຕານິ ທິສ຺ວາ ‘‘ສຸຎ຺ຎາ ວຕ ໂຠ ສຄ຺ຄາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ສໍເວຄຊາຕາຫິ ເທວຕາຫິ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ປູຣິຕປາຣມິຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ອິທານິ ອຎ຺ຎໍ ເທວໂລກໍ ອນຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘຠາວໍ ປຕ຺ເຕ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ຈຸຕາ ຈຸຕາ ມນຸສ຺ສາ ເທວໂລກໍ ປຣິປູເຣສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ –

‘‘ຍໂຕຫໍ ຕຸສິເຕ ກາເຍ, ສນ຺ຕຸສິໂຕ ນາມຫໍ ຕທາ;

ທສສຫສ຺ສີ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ, ຍາຈນ຺ຕິ ປຎ຺ຊລີ ມມໍ.

‘‘ກາໂລ ເທວ ມຫາວີຣ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຍໍ;

ສເທວກໍ ຕາຣຍນ຺ໂຕ, ພຸຊ຺ຌສ຺ສຸ ອມຕໍ ປທ’’ນ຺ຕິ. (ພຸ. ວໍ. ໑.໖໖-໖໗);

ເອວໍ ພຸທ຺ຘຠາວຕ຺ຖາຍ ອາຍາຈິໂຕ ກາລໍ, ທີປໍ, ເທສໍ, ກຸລໍ, ຊເນຕ຺ຕິຍາ ອາຍຸປ຺ປມາຓນ຺ຕິ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ມຫາວິໂລກນານິ ວິໂລເກຕ຺ວາ ກຕສນ຺ນິຏ຺ຐາໂນ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ສກ຺ຍຣາຊກຸເລ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຣິຫຣິຍມາໂນ ອນຸກ຺ກເມນ ຠທ຺ຣໂຍພ຺ພນໍ ອນຸປາປຸຓິ. ອິມສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣ ‘‘ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ອານນ຺ທ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕຸສິຕາ ກາຍາ ຈວິຕ຺ວາ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກມີ’’ຕິອາທີນໍ (ມ. ນິ. ໓.໒໐໐) ສຸຕ຺ຕປທານຎ຺ເຈວ ເຕສໍ ອຏ຺ຐກຖາຍ ຈ ວເສນ ວິຕ຺ຖາໂຣ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ໂສ ຕິຓ຺ຓໍ ອຸຕູນໍ ອນຸຈ຺ຉວິເກສຸ ຕີສຸ ປາສາເທສຸ ເທວໂລກສິຣິໍ ວິຍ ຣຊ຺ຊສິຣິໍ ອນຸຠວມາໂນ ອຸຍ຺ຍານກີຬາຍ ຄມນສມເຍ ອນຸກ຺ກເມນ ຊິຓ຺ຓພ຺ຍາຘິມຕສງ຺ຂາເຕ ຕໂຍ ເທວທູເຕ ທິສ຺ວາ ສຎ຺ຊາຕສໍເວໂຄ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖວາເຣ ປພ຺ພຊິຕໍ ທິສ຺ວາ ‘ສາຘຸ ປພ຺ພຊ຺ຊາ’ຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ຣຸຈິໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ທິວສຠາຄໍ ເຂເປຕ຺ວາ ມງ຺ຄລໂປກ຺ຂຣຓີຕີເຣ ນິສິນ຺ໂນ ກປ຺ປກເວສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄເຕນ ວິສ຺ສກມ຺ເມນ ເທວປຸຕ຺ເຕນ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ໂຕ ຣາຫຸລຠທ຺ທສ຺ສ ຊາຕສາສນໍ ສຸຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕສິເນຫສ຺ສ ພລວຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘ຍາວ ອິທໍ ພນ຺ຘນໍ ນ ວຑ຺ຒຕິ ຕາວເທວ ນໍ ຉິນ຺ທິສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສາຍໍ ນຄຣໍ ປວິສນ຺ໂຕ –

‘‘ນິພ຺ພຸຕາ ນູນ ສາ ມາຕາ, ນິພ຺ພຸໂຕ ນູນ ໂສ ປິຕາ;

ນິພ຺ພຸຕາ ນູນ ສາ ນາຣີ, ຍສ຺ສາຍໍ ອີທິໂສ ປຕີ’’ຕິ. (ພຸ. ວໍ. ອຏ຺ຐ. ໒໗ ອວິທູເຣນິທານກຖາ; ຘ. ປ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໐ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ; ອປ. ອຏ຺ຐ. ໑.ອວິທູເຣນິທານກຖາ; ຊາ. ອຏ຺ຐ. ໑.ອວິທູເຣນິທານກຖາ);

ກິສາໂຄຕມິຍາ ນາມ ປິຕຸຈ຺ຉາຘີຕາຍ ຠາສິຕໍ ອິມໍ ຄາຖໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘ອຫໍ ອິມາຍ ນິພ຺ພຸຕປທໍ ສາວິໂຕ’ຕິ ຄີວໂຕ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກໍ ມຸຕ຺ຕາຫາຣໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ, ຕສ຺ສາ ເປເສຕ຺ວາ, ອຕ຺ຕໂນ ຠວນໍ ປວິສິຕ຺ວາ, ສິຣິສຍເນ ນິສິນ຺ໂນ ນິທ຺ທາວເສນ ນາຏການໍ ວິປ຺ປກາຣໍ ທິສ຺ວາ, ນິພ຺ພິນ຺ນຫທໂຍ ຉນ຺ນໍ ອຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ, ກຓ຺ຑກໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ, ກຓ຺ຑກໍ ອາຣຸຍ຺ຫ, ຉນ຺ນສຫາໂຍວ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸເທວຕາຫິ ກຕປຣິວາໂຣ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ, ເຕເນວ ຣຕ຺ຕາວເສເສນ ຕີຓິ ມຫາຣຊ຺ຊານິ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ອໂນມານທີຕີເຣ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ, ອນຸກ຺ກເມນ ຣາຊຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ຕຕ຺ຖ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ, ປຓ຺ຑວປພ຺ພຕປພ຺ຠາເຣ ນິສິນ຺ໂນ ມຄຘຣາເຊນ ຣຊ຺ເຊນ ນິມນ຺ຕິຍມາໂນ ຕໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວິຊິຕໍ ອາຄມນຕ຺ຖາຍ ເຕນ ຄຫິຕປຏິຎ຺ໂຎ, ອາຬາຣຎ຺ຈ ອຸທກຎ຺ຈ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ເຕສໍ ສນ຺ຕິເກ ອຘິຄຕວິເສເສນ ອປຣິຕຸຏ຺ໂຐ ຉພ຺ພສ຺ສານິ ມຫາປຘານໍ ປທຫິຕ຺ວາ, ວິສາຂາປຸຓ຺ຓມທິວເສ ປາໂຕວ ເສນານິຄເມ ສຸຊາຕາຍ ທິນ຺ນໍ ປາຍາສໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ, ເນຣຎ຺ຊຣາຍ ນທິຍາ ສຸວຓ຺ຓປາຕິໍ ປວາເຫຕ຺ວາ, ເນຣຎ຺ຊຣາຍ ຕີເຣ ມຫາວນສຓ຺ເຑ ນານາສມາປຕ຺ຕີຫິ ທິວສຠາຄໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ, ສາຍນ຺ຫສມເຍ ໂສຕ຺ຖິເຍນ ທິນ຺ນໍ ອຏ຺ຐຕິຓມຸຏ຺ຐິໍ ຄເຫຕ຺ວາ, ກາເຬນ ນາຄຣາເຊນ ອຠິຕ຺ຖຸຕຄຸໂຓ ໂພຘິມຓ຺ຑໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ຕິຓານິ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ, ‘ນ ຕາວິມໍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ຠິນ຺ທິສ຺ສາມິ ຍາວ ເມ ນ ອນຸປາທາຍ ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈິສ຺ສຕີ’ຕິ ປຏິຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ, ປາຈີນທິສາຠິມຸໂຂ ນິສີທິຕ຺ວາ, ສູຣິເຍ ອນຕ຺ຖງ຺ຄມິເຕເຍວ ມາຣພລໍ ວິຘມິຕ຺ວາ, ປຐມຍາເມ ປຸພ຺ເພນິວາສຎາຓໍ, ມຊ຺ຌິມຍາເມ ຈຸຕູປປາຕຎາຓໍ ປຕ຺ວາ, ປຈ຺ຉິມຍາມາວສາເນ ທສພລຈຕຸເວສາຣຊ຺ຊາທິສພ຺ພພຸທ຺ຘຄຸຓປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ໂຕເຍວ ອິມໍ ອຠິຘມ຺ມນຍສມຸທ຺ທໍ ອຘິຄຎ຺ຉິ. ເອວມສ຺ສ ອຘິຄມນິທານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເອວໍ ອຘິຄຕາຠິຘມ຺ໂມ ເອກປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສິນ຺ນສຕ຺ຕາຫໍ ອນິມິສສຕ຺ຕາຫໍ ຈງ຺ກມນສຕ຺ຕາຫຎ຺ຈ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ, ຈຕຸຕ຺ເຖ ສຕ຺ຕາເຫ ສຍມ຺ຠູຎາຓາຘິຄເມນ ອຘິຄຕໍ ອຠິຘມ຺ມໍ ວິຈິນິຕ຺ວາ ອປຣານິປິ ອຊປາລມຸຈລິນ຺ທຣາຊາຍຕເນສຸ ຕີຓິ ສຕ຺ຕາຫານິ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ, ອຏ຺ຐເມ ສຕ຺ຕາເຫ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສິນ຺ໂນ ຘມ຺ມຄມ຺ຠີຣຕາປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓນ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກຕໍ ອາປຊ຺ຊມາໂນ ທສສຫສ຺ສິມຫາພ຺ຣຫ຺ມປຣິວາເຣນ ສຫມ຺ປຕິພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ອາຍາຈິຕຘມ຺ມເທສໂນ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາ ໂລກໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ, ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ອຊ຺ເຌສນໍ ອາທາຍ ‘‘ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ປຐມໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອາຬາຣຸທການໍ ກາລງ຺ກຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ, ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ພຫູປກາຣຕໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ, ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ກາສິປຸຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ອຸປເກນ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ເຕຕ຺ວາ, ອາສາຬ຺ຫີປຸຓ຺ຓມທິວເສ ອິສິປຕເນ ມິຄທາເຍ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ປຕ຺ວາ,ເຕ ອນນຸຈ຺ຉວິເກນ ສມຸທາຈາເຣນ ສມຸທາຈຣນ຺ເຕ ສຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ, ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎາສິໂກຓ຺ຑຎ຺ຎຕ຺ເຖຣປ຺ປມຸຂາ ອຏ຺ຐາຣສ ພ຺ຣຫ຺ມໂກຏິໂຍ ອມຕປານໍ ປາເຍສິ. ເອວໍ ຍາວ ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນາ ເທສນານິທານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ສາຏ຺ຐກຖານໍ ອຣິຍປຣິເຍສນ(ມ. ນິ. ໑.໒໗໔) ປພ຺ພຊ຺ຊສຸຕ຺ຕາທີນໍ (ສຸ. ນິ. ໔໐໗ ອາທໂຍ) ວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອວໍ ອຘິຄມນິທານເທສນານິທານສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປນສ຺ສ ອຠິຘມ຺ມສ຺ສ ອປຣານິປິ ທູເຣນິທານໍ, ອວິທູເຣນິທານໍ, ສນ຺ຕິເກນິທານນ຺ຕິ ຕີຓິ ນິທານານິ. ຕຕ຺ຖ ທີປງ຺ກຣປາທມູລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ຕຸສິຕປຸຣາ ທູເຣນິທານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຸສິຕປຸຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ໂພຘິມຓ຺ຑາ ອວິທູເຣນິທານໍ. ‘ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ເທເວສຸ ວິຫຣຕິ ຕາວຕິໍເສສຸ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກມູເລ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາຍໍ, ຕຕ຺ຖ ໂຂ ຠຄວາ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ອຠິຘມ຺ມກຖໍ ກເຖສີ’ຕິ ອິທມສ຺ສ ສນ຺ຕິເກນິທານໍ. ອຍໍ ຕາວ ນິທານກຖາ.

ນິທານກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑. ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທກຓ຺ໂຑ

ຕິກມາຕິກາປທວຓ຺ຓນາ

ອິທານິ

ອິຕິ ເມ ຠາສມານສ຺ສ, ອຠິຘມ຺ມກຖໍ ອິມໍ;

ອວິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ນິສາເມຖ, ທຸລ຺ລຠາ ຫິ ອຍໍ ກຖາຕິ.

ເອວໍ ປຏິຎ຺ຎາຕາຍ ອຠິຘມ຺ມກຖາຍ ກຖໂນກາໂສ ສມ຺ປຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ອຠິຘມ຺ໂມ ນາມ ຘມ຺ມສງ຺ຄຓີອາທີນິ ສຕ຺ຕປ຺ປກຣຓານິ; ຘມ຺ມສງ຺ຄຓີປິ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທກຓ຺ຑາທີນໍ ວເສນ ຈຕ຺ຕາຣິ ກຓ຺ຑານິ; ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທກຓ຺ຑມ຺ປິ ມາຕິກາປທຠາຊນີຍວເສນ ທຸວິຘໍ; ຕຕ຺ຖ ມາຕິກາ ອາທິ; ສາປິ ຕິກມາຕິກາ ທຸກມາຕິກາຕິ ທຸວິຘາ; ຕຕ຺ຖ ຕິກມາຕິກາ ອາທິ; ຕິກມາຕິກາຍປິ ກຸສລຕ຺ຕິກໍ ກຸສລຕ຺ຕິເກປິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາຕິ ອິທໍ ປທໍ; ຕສ຺ມາ –

ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄມ຺ຠີຣໍ, ອຠິຘມ຺ມກຖໍ ອິມໍ;

ວຸຈ຺ຈມານໍ ນິສາເມຖ, ເອກຄ຺ຄາ ສາຘຸ ສາຘໂວຕິ.

໑. ‘‘ກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ອພ຺ຍາກຕາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ອຍໍ ຕາວ ອາທິປເທນ ລທ຺ຘນາໂມ ກຸສລຕ຺ຕິໂກ ນາມ. ‘‘ສຸຂາຍ ເວທນາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຘມ຺ມາ, ທຸກ຺ຂາຍ ເວທນາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຘມ຺ມາ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເວທນາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ອຍໍ ສພ຺ພປເທຫິ ລທ຺ຘນາໂມ ເວທນາຕ຺ຕິໂກ ນາມ. ເອວໍ ອາທິປທວເສນ ວາ ສພ຺ພປທວເສນ ວາ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຕິກທຸການໍ ນາມໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສພ຺ເພວ ເຈເຕ ປຎ຺ຈທສຫິ ປຣິຈ຺ເຉເທຫິ ວວຕ຺ຖິຕາ. ຕິການຎ຺ຫິ ເອໂກ ປຣິຈ຺ເຉໂທ, ທຸການໍ ຈຕຸທ຺ທສ. ‘‘ເຫຕູ ຘມ຺ມາ, ນເຫຕູ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທໂຍ ຫິ ຉ ທຸກາ ຄນ຺ຖໂຕ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສມ຺ພນ຺ເຘນ ກຓ຺ຓິກາ ວິຍ ຆຏາ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ຐິຕຕ຺ຕາ ‘ເຫຕຸໂຄຈ຺ຉໂກ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕໂຕ ອປເຣ ‘‘ສປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຘມ຺ມາ ອປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທໂຍ ສຕ຺ຕ ທຸກາ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອສມ຺ພນ຺ຘາ, ເກວລໍ ທຸກສາມຎ຺ຎໂຕ ອຸຈ຺ຈິນິຕ຺ວາ ອຸຈ຺ຈິນິຕ຺ວາ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ໂຄຈ຺ຉກນ຺ຕເຣ ຐປິຕຕ຺ຕາ ອຎ຺ເຎຫິ ຈ ມຫນ຺ຕຣທຸເກຫິ ຈູຬກຕ຺ຕາ ‘ຈູຬນ຺ຕຣທຸກາ’ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕໂຕ ປຣໍ ອາສວທຸກາທີນໍ ຉນ຺ນໍ ວເສນ ‘ອາສວໂຄຈ຺ຉໂກ’; ຕຖາ ສໍໂຍຊນທຸກາທີນໍ ວເສນ ‘ສໍໂຍຊນໂຄຈ຺ຉໂກ’; ຕຖາ ຄນ຺ຖໂອຆໂຍຄນີວຣຓທຸກາທີນໍ ວເສນ ‘ຄນ຺ຖໂອຆໂຍຄນີວຣຓໂຄຈ຺ຉກາ’; ປຣາມາສທຸກາທີນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ວເສນ ‘ປຣາມາສໂຄຈ຺ຉໂກ’ຕິ. ສພ຺ເພປິ ສຕ຺ຕ ໂຄຈ຺ຉກາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕໂຕ ປຣໍ ‘‘ສາຣມ຺ມຓາ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທໂຍ ຈຕຸທ຺ທສ ທຸກາ ‘ມຫນ຺ຕຣທຸກາ’ ນາມ. ຕໂຕ ອຸປາທານທຸກາທໂຍ ຉ ທຸກາ ‘ອຸປາທານໂຄຈ຺ຉໂກ’ ນາມ. ຕໂຕ ກິເລສທຸກາທໂຍ ອຏ຺ຐ ທຸກາ ‘ກິເລສໂຄຈ຺ຉໂກ’ ນາມ. ຕໂຕ ປຣໍ ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພທຸກາທໂຍ ອຏ຺ຐາຣສ ທຸກາ ອຠິຘມ຺ມມາຕິກາຍ ປຣິໂຍສາເນ ຐປິຕຕ຺ຕາ ‘ປິຏ຺ຐິທຸກາ’ ນາມ. ‘‘ວິຊ຺ຊາຠາຄິໂນ ຘມ຺ມາ ອວິຊ຺ຊາຠາຄິໂນ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທໂຍ ປນ ທ຺ວາຈຕ຺ຕາລີສ ທຸກາ ‘ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກທຸກາ’ ນາມ. ເອວໍ ສພ຺ເພເປເຕ ປຎ຺ຈທສຫິ ປຣິຈ຺ເຉເທຫິ ວວຕ຺ຖິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເອວໍ ວວຕ຺ຖິຕາ ປເນເຕ ສປ຺ປເທສນິປ຺ປເທສວເສນ ທ຺ເວ ໂກຏ຺ຐາສາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສຸ ຫິ ນວ ຕິກາ ເອກສຕ຺ຕຕິ ຈ ທຸກາ ສປ຺ປເທສານໍ ຣູປາຣູປຘມ຺ມານໍ ປຣິຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ສປ຺ປເທສາ ນາມ. ອວເສສາ ເຕຣສ ຕິກາ ເອກສຕ຺ຕຕິ ຈ ທຸກາ ນິປ຺ປເທສາ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ຕິເກສຸ ຕາວ ເວທນາຕ຺ຕິໂກ ວິຕກ຺ກຕ຺ຕິໂກ ປີຕິຕ຺ຕິໂກ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕິໂກ ອຕີຕຕ຺ຕິໂກ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິກາຕິ ອິເມ ນວ ຕິກາ ສປ຺ປເທສາ ນາມ. ທຸເກສຸ ເຫຕຸໂຄຈ຺ຉກາທີນໍ ອຸປາທານໂຄຈ຺ຉກປຣິໂຍສານານໍ ນວນ຺ນໍ ໂຄຈ຺ຉການໍ ປຣິໂຍສາເນ ຕໂຍ ຕໂຍ ທຸກາ, ກິເລສໂຄຈ຺ຉກປຣິໂຍສາເນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ທຸກາ, ‘‘ຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຘມ຺ມາ, ຈິຕ຺ຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຘມ຺ມາ’’‘‘ຈິຕ຺ຕສໍສຏ຺ຐາ ຘມ຺ມາ, ຈິຕ຺ຕວິສໍສຏ຺ຐາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ທ຺ເວ ມຫນ຺ຕຣທຸກາ, ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກທຸເກສຸ ອຘິວຈນທຸກໍ ນິຣຸຕ຺ຕິທຸກໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິທຸກໍ ນາມຣູປທຸກນ຺ຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ທຸເກ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສາ ອຏ຺ຐຕິໍສ ທຸກາ ຈາຕິ ເອເຕ ສປ຺ປເທສາ ນາມ. ວຸຕ຺ຕາວເສສາ ຕິກທຸກາ ສພ຺ເພປິ ນິປ຺ປເທສາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອິທານິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາຕິອາທີນໍ ມາຕິກາປທານໍ ອຍມນຸປຸພ຺ພປທວຓ຺ຓນາ – ‘ກຸສລ’-ສທ຺ໂທ ຕາວ ອາໂຣຄ຺ຍອນວຊ຺ຊເຉກສຸຂວິປາເກສຸ ທິສ຺ສຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ‘‘ກຈ຺ຈິ ນຸ ໂຠໂຕ ກຸສລໍ, ກຈ຺ຈິ ໂຠໂຕ ອນາມຍ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ຊາ. ໑.໑໕.໑໔໖; ໒.໒໐.໑໒໙) ອາໂຣຄ຺ເຍ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ກຕໂມ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ກາຍສມາຈາໂຣ ກຸສໂລ? ໂຍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກາຍສມາຈາໂຣ ອນວຊ຺ໂຊ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໓໖໑) ຈ, ‘‘ອປຣໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ ຍຖາ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສູ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໑໔໕) ຈ ເອວມາທີສຸ ອນວຊ຺ເຊ. ‘‘ກຸສໂລ ຕ຺ວໍ ຣຖສ຺ສ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄານໍ’’ (ມ. ນິ. ໒.໘໗), ‘‘ກຸສລາ ນຈ຺ຈຄີຕສ຺ສ ສິກ຺ຂິຕາ ຈາຕຸຣິຕ຺ຖິໂຍ’’ຕິອາທີສຸ (ຊາ. ໒.໒໒.໙໔) ເຉເກ. ‘‘ກຸສລານໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມານໍ ສມາທານເຫຕຸ’’ (ທີ. ນິ. ໓.໘໐), ‘‘ກຸສລສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ໔໓໑) ສຸຂວິປາເກ. ສ຺ວາຍມິຘ ອາໂຣຄ຺ເຍປິ ອນວຊ຺ເຊປິ ສຸຂວິປາເກປິ ວຕ຺ຕຕິ.

ຘມ຺ມສທ຺ໂທ ປນາຍໍ ປຣິຍຕ຺ຕິເຫຕຸຄຸຓນິສ຺ສຕ຺ຕນິຊ຺ຊີວຕາທີສຸ ທິສ຺ສຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ‘‘ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓາຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ເຄຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໔.໑໐໒) ປຣິຍຕ຺ຕິຍໍ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ເຫຕຸມ຺ຫິ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ’’ຕິອາທີສຸ (ວິຠ. ໗໒໐) ເຫຕຸມ຺ຫິ.

‘‘ນ ຫິ ຘມ຺ໂມ ອຘມ຺ໂມ ຈ, ອຸໂຠ ສມວິປາກິໂນ;

ອຘມ຺ໂມ ນິຣຍໍ ເນຕິ, ຘມ຺ໂມ ປາເປຕິ ສຸຄ຺ຄຕິ’’ນ຺ຕິ. (ເຖຣຄາ. ໓໐໔; ຊາ. ໑.໑໕.໓໘໖) –

ອາທີສຸ ຄຸເຓ. ‘‘ຕສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ ສມເຍ ຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕິ’’ (ຘ. ສ. ໑໒໑), ‘‘ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໒.໓໗໓) ນິສ຺ສຕ຺ຕນິຊ຺ຊີວຕາຍໍ. ສ຺ວາຍມິຘາປິ ນິສ຺ສຕ຺ຕນິຊ຺ຊີວຕາຍເມວ ວຏ຺ຏຕິ.

ວຈນຕ຺ໂຖ ປເນຕ຺ຖ – ກຸຈ຺ຉິເຕ ປາປເກ ຘມ຺ເມ ສລຍນ຺ຕິ ຈລຍນ຺ຕິ ກມ຺ເປນ຺ຕິ ວິທ຺ຘໍເສນ຺ຕີຕິ ກຸສລາ. ກຸຈ຺ຉິເຕນ ວາ ອາກາເຣນ ສຍນ຺ຕີຕິ ກຸສາ. ເຕ ອກຸສລສງ຺ຂາເຕ ກຸເສ ລຸນນ຺ຕິ ຉິນ຺ທນ຺ຕີຕິ ກຸສລາ. ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ວາ ສານໂຕ ຕນຸກຣຓໂຕ ໂອສານກຣຓໂຕ ຎາຓໍ ກຸສໍ ນາມ. ເຕນ ກຸເສນ ລາຕພ຺ພາຕິ ກຸສລາ; ຄເຫຕພ຺ພາ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາ ວາ ກຸສາ ອຸຠຍຠາຄຄຕໍ ຫຕ຺ຖປ຺ປເທສໍ ລຸນນ຺ຕິ, ເອວມິເມປິ ອຸປ຺ປນ຺ນານຸປ຺ປນ຺ນຠາເວນ ອຸຠຍຠາຄຄຕໍ ກິເລສປກ຺ຂໍ ລຸນນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ກຸສາ ວິຍ ລຸນນ຺ຕີຕິປິ ກຸສລາ. ອຕ຺ຕໂນ ປນ ສຠາວໍ ຘາເຣນ຺ຕີຕິ ຘມ຺ມາ. ຘາຣິຍນ຺ຕິ ວາ ປຈ຺ຈເຍຫິ, ຘາຣີຍນ຺ຕິ ວາ ຍຖາສຠາວໂຕຕິ ຘມ຺ມາ. ນ ກຸສລາ ອກຸສລາ. ມິຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂາ ອມິຕ຺ຕາ ວິຍ, ໂລຠາທິປຏິປກ຺ຂາ ອໂລຠາທໂຍ ວິຍ ຈ, ກຸສລປຏິປກ຺ຂາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ພ຺ຍາກຕາຕິ ອພ຺ຍາກຕາ, ກຸສລາກຸສລຠາເວນ ອກຖິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕສຸ ປນ ອນວຊ຺ຊສຸຂວິປາກລກ຺ຂຓາ ກຸສລາ, ສາວຊ຺ຊທຸກ຺ຂວິປາກລກ຺ຂຓາ ອກຸສລາ, ອວິປາກລກ຺ຂຓາ ອພ຺ຍາກຕາ.

ກິໍ ປເນຕານິ ‘ກຸສລາ’ຕິ ວາ ‘ຘມ຺ມາ’ຕິ ວາຕິອາທີນິ ເອກຕ຺ຖານິ ອຸທາຫຸ ນານຕ຺ຖານີຕິ? ກິຎ຺ເຈຕ຺ຖ? ຍທິ ຕາວ ເອກຕ຺ຖານິ ‘ກຸສລາ ຘມ຺ມາ’ຕິ ອິທໍ ‘ກຸສລາກຸສລາ’ຕິວຸຕ຺ຕສທິສໍ ໂຫຕິ. ອຖ ນານຕ຺ຖານິ ຕິກທຸການໍ ຉກ຺ກຈຕຸກ຺ກຠາໂວ ອາປຊ຺ຊຕິ ປທານຎ຺ຈ ອສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ຍຖາ ຫິ ‘ກຸສລາ’ ‘ຣູປໍ’‘ຈກ຺ຂຸມາ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຕ຺ຖວເສນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອໂນໂລເກນ຺ຕານໍ ປທານໍ ນ ໂກຈິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ເອວມິຘາປິ ປທານໍ ອສມ຺ພນ຺ໂຘ ອາປຊ຺ຊຕິ. ປຸພ຺ພາປຣສມ຺ພນ຺ຘຣຫິຕານິ ຈ ປທານິ ນິປ຺ປໂຍຊນານິ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ຍາປິ ເຈສາ ປຣໂຕ ‘ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ’ຕິ ປຸຈ຺ຉາ, ຕາຍປິ ສທ຺ຘິໍ ວິໂຣໂຘ ອາປຊ຺ຊຕິ. ເນວ ຫິ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ; ອຖ ຈ ປນິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ – ກຕເມ ຘມ຺ມາ ‘ກຸສລາ’ຕິ. ອປໂຣ ນໂຍ – ຍທິ ເອຕານິ ເອກຕ຺ຖານິ, ຕິຓ຺ຓໍ ‘ຘມ຺ມານໍ’ ເອກຕ຺ຕາ ກຸສລາທີນມ຺ປິ ເອກຕ຺ຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ກຸສລາທິປຣານຎ຺ຫິ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ‘ຘມ຺ມານໍ’ ຘມ຺ມຠາເວນ ເອກຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ຘມ຺ມຕ຺ຕເຍນ ສທ຺ຘິໍ ອຕ຺ຖໂຕ ນິນ຺ນານຕ຺ຖານໍ ກຸສລາທີນມ຺ປິ ເອກຕ຺ຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ‘ຍເທວ ກຸສລໍ, ຕໍ ອກຸສລໍ, ຕໍ ອພ຺ຍາກຕ’ນ຺ຕິ. ‘ອຖາປິ ຕິຓ຺ຓໍ ຘມ຺ມານໍ ເອກຕ຺ຕໍ ນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຖ, ອຎ຺ໂຎວ ກຸສລປໂຣ ຘມ຺ໂມ, ອຎ຺ໂຎ ອກຸສລປໂຣ ຘມ຺ໂມ, ອຎ຺ໂຎ ອພ຺ຍາກຕປໂຣ ຘມ຺ໂມຕິ ວທຖ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຘມ຺ໂມ ນາມ ຠາໂວ, ຠາວໂຕ ຈ ອຎ຺ໂຎ ອຠາໂວຕິ ກຸສລປຣາ ຠາວສງ຺ຂາຕາ ຘມ຺ມາ ອຎ຺ໂຎ ອກຸສລປໂຣ ຘມ຺ໂມ ອຠາໂວ ສິຍາ, ຕຖາ ອພ຺ຍາກຕປໂຣ. ເຕຫິ ຈ ອຎ຺ໂຎ ກຸສລປໂຣປິ. ເອວໍ ອຠາວຕ຺ຕໍ ອາປນ຺ເນຫິ ຘມ຺ເມຫິ ອນຎ຺ເຎ ກຸສລາທໂຍປິ ອຠາວາເຍວ ສິຍຸ’ນ຺ຕິ.

ສພ຺ພເມຕໍ ອກາຣຓໍ. ກສ຺ມາ? ຍຖານຸມຕິໂວຫາຣສິທ຺ຘິໂຕຕິ. ໂວຫາໂຣ ຫິ ຍຖາ ຍຖາ ອຕ຺ເຖສຸ ອນຸມໂຕ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໂຕ ຕຖາ ຕເຖວ ສິທ຺ໂຘ. ນ ຈາຍໍ ‘‘ກຸສລາ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທີສຸ ກຸສລປຸພ຺ໂພ ຘມ຺ມາຠິລາໂປ ຘມ຺ມປໂຣ ຈ ກຸສລາຠິລາໂປ, ຍຖາ ‘ກຸສລາ ກຸສລາ’ຕິ ເອວໍ, ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖວິເສສາຠາເວນ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໂຕ; ນ ຈ ‘ກຸສລາ’ ‘ຣູປໍ’ຈກ຺ຂຸມາສທ຺ທາ ວິຍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອໂນໂລກິຕຕ຺ຖຠາເວນ. ‘ກຸສລ’-ສທ຺ໂທ ປເນຕ຺ຖ ອນວຊ຺ຊສຸຂວິປາກສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ໂຊຕກຠາເວນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໂຕ, ‘ອກຸສລ’-ສທ຺ໂທ ສາວຊ຺ຊທຸກ຺ຂວິປາກຕ຺ຖໂຊຕກຕ຺ເຕນ, ‘ອພ຺ຍາກຕ’-ສທ຺ໂທ ອວິປາກຕ຺ຖໂຊຕກຕ຺ເຕນ, ‘ຘມ຺ມ’-ສທ຺ໂທ ສຠາວຘາຣຓາທິອຕ຺ຖໂຊຕກຕ຺ເຕນ. ໂສ ເອເຕສໍ ອຎ຺ຎຕຣານນ຺ຕເຣ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖສາມຎ຺ຎໍ ທີເປຕິ. ສພ຺ເພວ ຫິ ເອເຕ ສຠາວຘາຣຓາທິນາ ລກ຺ຂເຓນ ຘມ຺ມາ. ກຸສລາທິສທ຺ທາ ຈາປິ ຘມ຺ມສທ຺ທສ຺ສ ປຸຣໂຕ ວຸຈ຺ຈມານາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖວິເສສໍ ຕສ຺ສ ທີເປນ຺ຕິ. ຘມ຺ໂມ ຫິ ກຸສໂລ ວາ ໂຫຕິ ອກຸສໂລ ວາ ອພ຺ຍາກໂຕ ວາ. ເອວເມເຕ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ວຸຈ຺ຈມານາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖມຕ຺ຕທີປກຕ຺ເຕນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕາ. ຘມ຺ມສທ຺ເທນ ສຫ ວຸຈ຺ຈມານາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖສາມຎ຺ຎໍ ອຕ຺ຖວິເສສໍ ວາ ທີປກຕ຺ເຕນ ໂລເກ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕາ. ຕສ຺ມາ ຍເທຕເມຕ຺ຖ ເອກຕ຺ຖນານາຕ຺ຖຕໍ ວິກປ຺ເປຕ຺ວາ ໂທສາໂຣປນກາຣຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ ສພ຺ພເມຕໍ ອກາຣຓໍ. ອຍໍ ຕາວ ກຸສລຕ຺ຕິກສ຺ສ ອນຸປຸພ຺ພປທວຓ຺ຓນາ. ອິມິນາວ ນເຍນ ເສສຕິກທຸການມ຺ປິ ນໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິໂຕ ປຣໍ ປນ ວິເສສມຕ຺ຕເມວ ວກ຺ຂາມ.

໒. ສຸຂາຍ ເວທນາຍາຕິອາທີສຸ ‘ສຸຂ’-ສທ຺ໂທ ຕາວ ສຸຂເວທນາສຸຂມູລສຸຂາຣມ຺ມຓສຸຂເຫຕຸສຸຂປຈ຺ຈຍຏ຺ຐານອພ຺ຍາພຊ຺ຌນິພ຺ພານາທີສຸ ທິສ຺ສຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ‘‘ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໑.໒໓໒) ສຸຂເວທນາຍໍ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ສຸໂຂ ພຸທ຺ຘານໍ ອຸປ຺ປາໂທ’’ (ຘ. ປ. ໑໙໔), ‘‘ສຸຂາ ວິຣາຄຕາ ໂລເກ’’ຕິອາທີສຸ (ອຸທາ. ໑໑; ມຫາວ. ໕) ສຸຂມູເລ ‘‘ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ມຫາລິ, ຣູປໍ ສຸຂໍ ສຸຂານຸປຕິຕໍ ສຸຂາວກ຺ກນ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໓.໖໐) ສຸຂາຣມ຺ມເຓ. ‘‘ສຸຂສ຺ເສຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຘິວຈນໍ ຍທິທໍ ປຸຎ຺ຎານີ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໗.໖໒) ສຸຂເຫຕຸມ຺ຫິ. ‘‘ຍາວຎ຺ຈິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນ ສຸກຣໍ ອກ຺ຂາເນນ ປາປຸຓິຕຸໍ ຍາວ ສຸຂາ ສຄ຺ຄາ’’ (ມ. ນິ. ໓.໒໕໕), ‘‘ນ ເຕ ສຸຂໍ ປຊານນ຺ຕິ ເຍ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ ນນ຺ທນ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໑) ສຸຂປຈ຺ຈຍຏ຺ຐາເນ. ‘‘ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໘໒) ອພ຺ຍາພຊ຺ເຌ. ‘‘ນິພ຺ພານໍ ປຣມໍ ສຸຂ’’ນ຺ຕິອາທິສຸ (ຘ. ປ. ໒໐໓-໒໐໔) ນິພ຺ພາເນ. ອິຘ ປນາຍໍ ສຸຂເວທນາຍເມວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ‘ເວທນາ’-ສທ຺ໂທ ‘‘ວິທິຕາ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໒໐໘) ເວທຍິຕສ຺ມິໍເຍວ ວຕ຺ຕຕິ.

‘ທຸກ຺ຂ’-ສທ຺ໂທ ທຸກ຺ຂເວທນາທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸທຸກ຺ຂາຣມ຺ມຓທຸກ຺ຂປຈ຺ຈຍທຸກ຺ຂປຈ຺ຈຍຏ຺ຐານາທີສຸ ທິສ຺ສຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ‘‘ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ’’ຕິອາທີສຸ ທຸກ຺ຂເວທນາຍໍ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ຊາຕິປິ ທຸກ຺ຂາ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໒.໓໘໗; ວິຠ. ໑໙໐) ທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ. ‘‘ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ມຫາລິ, ຣູປໍ ທຸກ຺ຂໍ ທຸກ຺ຂານຸປຕິຕໍ ທຸກ຺ຂາວກ຺ກນ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ທຸກ຺ຂາຣມ຺ມເຓ. ‘‘ທຸກ຺ໂຂ ປາປສ຺ສ ອຸຈ຺ຈໂຍ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ປ. ໑໑໗) ທຸກ຺ຂປຈ຺ຈເຍ. ‘‘ຍາວຎ຺ຈິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນ ສຸກຣໍ ອກ຺ຂາເນນ ປາປຸຓິຕຸໍ ຍາວ ທຸກ຺ຂາ ນິຣຍາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໒໕໐) ທຸກ຺ຂປຈ຺ຈຍຏ຺ຐາເນ. ອິຘ ປນາຍໍ ທຸກ຺ຂເວທນາຍເມວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ວຈນຕ຺ໂຖ ປເນຕ຺ຖ – ສຸຂຍຕີຕິ ສຸຂາ. ທຸກ຺ຂຍຕີຕິ ທຸກ຺ຂາ. ນ ທຸກ຺ຂາ ນ ສຸຂາຕິ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ. ‘ມ-ກາໂຣ ປທສນ຺ຘິວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ. ສພ຺ພາປິ ອາຣມ຺ມຓຣສໍ ເວທຍນ຺ຕິ ອນຸຠວນ຺ຕີຕິ ເວທນາ. ຕາສຸ ອິຏ຺ຐານຸຠວນລກ຺ຂຓາ ສຸຂາ, ອນິຏ຺ຐານຸຠວນລກ຺ຂຓາ ທຸກ຺ຂາ, ອຸຠຍວິປຣີຕານຸຠວນລກ຺ຂຓາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ. ໂຍປນາຍໍ ຕີສຸປິ ປເທສຸ ‘ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ’-ສທ຺ໂທ, ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ສມໍ ປກາເຣຫິ ຍຸຕ຺ຕາຕິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ. ກຕເຣຫິ ປກາເຣຫີຕິ? ເອກຸປ຺ປາທຕາທີຫິ. ‘‘ນຕ຺ຖິ ເກຈິ ຘມ຺ມາ ເກຫິຈິ ຘມ຺ເມຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຕິ? ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ຫິ ອິມສ຺ສ ປຎ຺ຫສ຺ສ ປຏິກ຺ເຂເປ ‘‘ນນຸ ອຕ຺ຖິ ເກຈິ ຘມ຺ມາ ເກຫິຈິ ຘມ຺ເມຫິ ສຫຄຕາ ສຫຊາຕາ ສໍສຏ຺ຐາ ເອກຸປ຺ປາທາ ເອກນິໂຣຘາ ເອກວຕ຺ຖຸກາ ເອກາຣມ຺ມຓາ’’ຕິ (ກຖາ. ໔໗໓) ເອວໍ ເອກຸປ຺ປາທຕາທີນໍ ວເສນ ສມ຺ປໂຍຄຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ. ອິຕິ ອິເມຫິ ເອກຸປ຺ປາທຕາທີຫິ ສມໍ ປກາເຣຫິ ຍຸຕ຺ຕາຕິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ.

໓. ວິປາກຕ຺ຕິເກ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎວິສິຏ຺ຐານໍ ກຸສລາກຸສລານໍ ປາກາຕິ ວິປາກາ. ວິປກ຺ກຠາວມາປນ຺ນານໍ ອຣູປຘມ຺ມານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ວິປາກຘມ຺ມຘມ຺ມາຕິ ວິປາກສຠາວຘມ຺ມາ. ຍຖາ ຊາຕິຊຣາສຠາວາ ຊາຕິຊຣາປກຕິກາ ສຕ຺ຕາ ຊາຕິຘມ຺ມາ ຊຣາຘມ຺ມາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອວໍ ວິປາກຊນກຏ຺ເຐນ ວິປາກສຠາວາ ວິປາກປກຕິກາ ຘມ຺ມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕິຍປທໍ ອຸຠຍສຠາວປຏິກ຺ເຂປວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ.

໔. ອຸປາທິນ຺ນຸປາທານິຍຕ຺ຕິເກ ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐີຫິ ອຸເປເຕນ ກມ຺ມຸນາ ອາທິນ຺ນາ, ຜລຠາເວນ ຄຫິຕາຕິ ອຸປາທິນ຺ນາ. ອາຣມ຺ມຓຠາວໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸປາທານສມ຺ພນ຺ເຘນ ອຸປາທານານໍ ຫິຕາຕິ ອຸປາທານິຍາ. ອຸປາທານສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍຠູຕານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອຸປາທິຓ຺ຓາ ຈ ເຕ ອຸປາທານິຍາ ຈາຕິ ອຸປາທິຓ຺ຓຸປາທານິຍາ; ສາສວກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕານໍ ຣູປາຣູປຘມ຺ມານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອິຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ເສສປທທ຺ວເຍປິ ປຏິເສຘສຫິໂຕ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໕. ສໍກິລິຏ຺ຐສໍກິເລສິກຕ຺ຕິເກ ສໍກິເລເສຕີຕິ ສໍກິເລໂສ, ວິພາຘຕິ, ອຸປຕາເປຕິ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສໍກິເລເສນ ສມນ຺ນາຄຕາຕິ ສໍກິລິຏ຺ຐາ. ອຕ຺ຕານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕເນນ ສໍກິເລສໍ ອຣຫນ຺ຕິ, ສໍກິເລເສ ວາ ນິຍຸຕ຺ຕາ, ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓຠາວານຕິກ຺ກມນໂຕຕິ ສໍກິເລສິກາ. ສໍກິເລສສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍຠູຕານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ສໍກິລິຏ຺ຐາ ຈ ເຕ ສໍກິເລສິກາ ຈາຕິ ສໍກິລິຏ຺ຐສໍກິເລສິກາ. ເສສປທທ຺ວຍມ຺ປິ ປຸຣິມຕ຺ຕິເກ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໖. ວິຕກ຺ກຕ຺ຕິເກ ສມ຺ປໂຍຄວເສນ ວຕ຺ຕມາເນນ ສຫ ວິຕກ຺ເກນ ສວິຕກ຺ກາ. ສຫ ວິຈາເຣນ ສວິຈາຣາ. ສວິຕກ຺ກາ ຈ ເຕ ສວິຈາຣາ ຈາຕິ ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣາ. ອຸຠຍຣຫິຕາ ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣາ. ວິຕກ຺ກວິຈາເຣສຸ ວິຈາໂຣວ ມຕ຺ຕາ, ປມາຓໍ, ເອເຕສນ຺ຕິ ວິຈາຣມຕ຺ຕາ. ວິຈາຣໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ວິຕກ຺ເກນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ປໂຍຄໍ ນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອວິຕກ຺ກາ ຈ ເຕ ວິຈາຣມຕ຺ຕາ ຈາຕິ ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ຕາ.

໗. ປີຕິຕ຺ຕິເກ ປີຕິຍາ ສຫ ເອກຸປ຺ປາທາທິຠາວໍ ຄຕາຕິ ປີຕິສຫຄຕາ, ປີຕິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສປທທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຸເປກ຺ຂາຕິ ເຈຕ຺ຖ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາ. ສາ ຫິ ສຸຂທຸກ຺ຂາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ອຸເປກ຺ຂຕິ, ມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາຣສຓ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ເຕນາກາເຣນ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອຸເປກ຺ຂາ. ອິຕິ ເວທນາຕ຺ຕິກໂຕ ປທທ຺ວຍເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ນິປ຺ປີຕິກສ຺ສ ສຸຂສ຺ສ ສປ຺ປີຕິກສຸຂໂຕ ວິເສສທສ຺ສນວເສນ ອຍໍ ຕິໂກ ວຸຕ຺ໂຕ.

໘. ທສ຺ສນຕ຺ຕິເກ ທສ຺ສເນນາຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ. ໂສ ຫິ ປຐມໍ ນິພ຺ພານໍ ທສ຺ສນໂຕ ທສ຺ສນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ໂຄຕ຺ຣຠຸ ປນ ກິຎ຺ຈາປິ ປຐມຕຣໍ ປສ຺ສຕິ, ຍຖາ ປນ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ອາຄໂຕ ປຸຣິໂສ ທູຣໂຕວ ຣຖິກາຍ ຈຣນ຺ຕໍ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘຄຕໍ ຣາຊານໍ ທິສ຺ວາປິ ‘ທິຏ຺ໂຐ ເຕ ຣາຊາ’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ທິສ຺ວາປິ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈສ຺ສ ອກຕຕ຺ຕາ ‘ນ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ອາຫ. ເອວເມວ ນິພ຺ພານໍ ທິສ຺ວາປິ ກຕ຺ຕພ຺ພສ຺ສ ກິເລສປ຺ປຫານສ຺ສາຠາວາ ນ ທສ຺ສນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຎ຺ຫິ ຎາຓໍ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອາວຊ຺ຊນຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຠາວນາຍາຕິ ເສສມຄ຺ຄຕ຺ຕເຍນ. ເສສມຄ຺ຄຕ຺ຕຍຎ຺ຫິ ປຐມມຄ຺ເຄນ ທິຏ຺ຐສ຺ມິໍເຍວ ຘມ຺ເມ ຠາວນາວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອທິຏ຺ຐປຸພ຺ພໍ ກິຎ຺ຈິ ນ ປສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ຠາວນາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຕິຍປທໍ ອຸຠຍປຏິກ຺ເຂປວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ.

໙. ຕທນນ຺ຕຣຕ຺ຕິເກ ທສ຺ສເນນ ປຫາຕພ຺ໂພ ເຫຕຸ ເອເຕສນ຺ຕິ ທສ຺ສເນນ ປຫາຕພ຺ພເຫຕຸກາ. ທຸຕິຍປເທປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕຕິຍປເທ ເນວ ທສ຺ສເນນ ນ ຠາວນາຍ ປຫາຕພ຺ໂພ ເຫຕຸ ເອເຕສນ຺ຕິ ເອວມຕ຺ຖໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເນວ ທສ຺ສເນນ ນ ຠາວນາຍ ປຫາຕພ຺ໂພ ເຫຕຸ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ອິຕຣຖາ ຫິ ອເຫຕຸການໍ ອຄ຺ຄຫຓໍ ຠເວຍ຺ຍ; ເຫຕຸເຍວ ຫິ ເຕສໍ ນຕ຺ຖິ ໂຍ ທສ຺ສນຠາວນາຫິ ປຫາຕພ຺ໂພ ສິຍາ. ສເຫຕຸເກສຸປິ ເຫຕຸວຊ຺ຊານໍ ປຫານໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ນ ເຫຕູນໍ; ເຫຕຸເຍວ ຫິ ເອເຕສໍ ‘ເນວ ທສ຺ສເນນ ນ ຠາວນາຍ ປຫາຕພ຺ໂພ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ນ ເຕ ຘມ຺ມາ. ອຸຠຍມ຺ປິ ເຈຕໍ ອນຘິປ຺ເປຕໍ. ຕສ຺ມາ ເນວ ທສ຺ສເນນ ນ ຠາວນາຍ ປຫາຕພ຺ໂພ ເຫຕຸ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ເນວທສ຺ສເນນ ນຠາວນາຍ ປຫາຕພ຺ພເຫຕຸກາຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

໑໐. ອາຈຍຄາມິຕ຺ຕິເກ ກມ຺ມກິເລເສຫິ ອາຈິຍຕີຕິ ອາຈໂຍ. ປຏິສນ຺ຘິຈຸຕິຄຕິປ຺ປວຕ຺ຕານໍ ເອຕໍ ນາມໍ. ຕສ຺ສ ກາຣຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ນິປ຺ຜາທນກຠາເວນ ຕໍ ອາຈຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຍສ຺ສ ວາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕເມວ ອາຈຍໍ ຄເມນ຺ຕີຕິປິ ອາຈຍຄາມິໂນ; ສາສວກຸສລາກຸສລານໍ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕໂຕ ເອວ ອາຈຍສງ຺ຂາຕາ ຈຍາ ອເປຕຕ຺ຕາ, ນິພ຺ພານໍ ອເປຕໍ ຈຍາຕິ ອປຈໂຍ. ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນໂຕ ອປຈຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອປຈຍຄາມິໂນ; ອຣິຍມຄ຺ຄານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອປິຈ ປາກາຣໍ ອິຏ຺ຐກວຑ຺ຒກີ ວິຍ ປວຕ຺ຕໍ ອາຈິນນ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອາຈຍຄາມິໂນ. ເຕນ ຈິຕໍ ຈິຕໍ ອິຏ຺ຐກໍ ວິທ຺ຘໍສຍມາໂນ ປຸຣິໂສ ວິຍ ຕເທວ ປວຕ຺ຕໍ ອປຈິນນ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອປຈຍຄາມິໂນ. ຕຕິຍປທໍ ອຸຠຍປຏິກ຺ເຂເປນ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໑. ເສກ຺ຂຕ຺ຕິເກ ຕີສຸ ສິກ຺ຂາສຸ ຊາຕາຕິ ເສກ຺ຂາ. ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ເສກ຺ຂານໍ ເອເຕຕິປິ ເສກ຺ຂາ. ອປຣິໂຍສິຕສິກ຺ຂຕ຺ຕາ ສຍເມວ ສິກ຺ຂນ຺ຕີຕິປິ ເສກ຺ຂາ. ອຸປຣິ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພາຠາວໂຕ ນ ເສກ຺ຂາຕິ ອເສກ຺ຂາ. ວຸຑ຺ຒິປ຺ປຕ຺ຕາ ວາ ເສກ຺ຂາຕິປິ ອເສກ຺ຂາ. ອຣຫຕ຺ຕຜລຘມ຺ມານໍ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕຕິຍປທໍ ອຸຠຍປຏິກ຺ເຂເປນ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໒. ປຣິຕ຺ຕຕ຺ຕິເກ ສມນ຺ຕໂຕ ຂຓ຺ຑິຕຕ຺ຕາ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ປຣິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ; ‘ປຣິຕ຺ຕໍ ໂຄມຍປິຓ຺ຑ’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໓.໙໖) ວິຍ. ອິເມປິ ອປ຺ປານຸຠາວຕາຍ ປຣິຕ຺ຕາ ວິຍາຕິ ປຣິຕ຺ຕາ; ກາມາວຈຣຘມ຺ມານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ກິເລສວິກ຺ຂມ຺ຠນສມຕ຺ຖຕາຍ ວິປຸລຜລຕາຍ ທີຆສນ຺ຕານຕາຍ ຈ ມຫນ຺ຕຠາວໍ ຄຕາ, ມຫນ຺ເຕຫິ ວາ ອຸຬາຣຈ຺ຉນ຺ທວີຣິຍຈິຕ຺ຕປຎ຺ເຎຫິ ຄຕາ ປຏິປນ຺ນາຕິປິ ມຫຄ຺ຄຕາ. ປມາຓກຣາ ຘມ຺ມາ ຣາຄາທໂຍ ປມາຓໍ ນາມ. ອາຣມ຺ມຓໂຕ ວາ ສມ຺ປໂຍຄໂຕ ວາ ນຕ຺ຖິ ເອເຕສໍ ປມາຓໍ, ປມາຓສ຺ສ ຈ ປຏິປກ຺ຂາຕິ ອປ຺ປມາຓາ.

໑໓. ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິເກ ປຣິຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ. ເສສປທທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໑໔. ຫີນຕ຺ຕິເກ ຫີນາຕິ ລາມກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ. ຫີນປ຺ປຓີຕານໍ ມຊ຺ເຌ ຠວາຕິ ມຊ຺ຌິມາ. ອວເສສາ ເຕຠູມກາ ຘມ຺ມາ ອຸຕ຺ຕມຏ຺ເຐນ ອຕປ຺ປກຏ຺ເຐນ ຈ ປຓີຕາ; ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ຘມ຺ມາ.

໑໕. ມິຈ຺ຉຕ຺ຕຕ຺ຕິເກ ‘ຫິຕສຸຂາວຫາ ເມ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ ເອວໍ ອາສີສິຕາປິ ຕຖາ ອຠາວໂຕ, ‘ອສຸຠາທີສຸເຍວ ສຸຠ’ນ຺ຕິອາທິ ວິປຣີຕປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ຈ ມິຈ຺ຉາສຠາວາຕິ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕາ; ວິປາກທາເນ ສຕິ ຂນ຺ຘເຠທານນ຺ຕຣເມວ ວິປາກທານໂຕ ນິຍຕາ; ມິຈ຺ຉຕ຺ຕາ ຈ ເຕ ນິຍຕາ ຈາຕິ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍຕາ. ວຸຕ຺ຕວິປຣີເຕນ ອຕ຺ເຖນ ສມ຺ມາສຠາວາຕິ ສມ຺ມຕ຺ຕາ; ສມ຺ມຕ຺ຕາ ຈ ເຕ ນິຍຕາ ຈ ອນນ຺ຕຣເມວ ຜລທາເນນາຕິ ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍຕາ. ອຸຠຍຖາປິ ນ ນິຍຕາຕິ ອນິຍຕາ.

໑໖. ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິເກ ນິພ຺ພານໍ ມຄ຺ຄຕິ, ຄເວສຕິ, ກິເລເສ ວາ ມາເຣນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ມຄ຺ໂຄ. ມຄ຺ໂຄ ອາຣມ຺ມຓໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓາ. ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກປິ ມຄ຺ໂຄ ປຈ຺ຈຍຏ຺ເຐນ ເອເຕສໍ ເຫຕູຕິ ມຄ຺ຄເຫຕຸກາ. ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ວາ ເຫຕູ ມຄ຺ເຄ ວາ ເຫຕູຕິ ມຄ຺ຄເຫຕູ. ເຕ ເອເຕສໍ ເຫຕູຕິປິ ມຄ຺ຄເຫຕຸກາ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ສຍໍ ມຄ຺ໂຄ ເຈວ ເຫຕຸ ຈ. ອິຕິ ມຄ຺ໂຄ ເຫຕຸ ເອເຕສນ຺ຕິປິ ມຄ຺ຄເຫຕຸກາ. ອຠິຠວິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ ມຄ຺ໂຄ ອຘິປຕິ ເອເຕສນ຺ຕິ ມຄ຺ຄາຘິປຕິໂນ.

໑໗. ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕິເກ ອຸປ຺ປາທໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ຠງ຺ຄາ ອຸທ຺ຘໍ ປນ຺ນາ ຄຕາ ປວຕ຺ຕາຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ນ ອຸປ຺ປນ຺ນາຕິ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ. ປຣິນິຏ຺ຐິຕກາຣເຓກເທສຕ຺ຕາ ອວສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຸປ຺ປາທິໂນ.

໑໘. ອຕີຕຕ຺ຕິເກ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາວໍ ອຸປ຺ປາທາທິກ຺ຂຓໍ ວາ ປຕ຺ວາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາຕິ ອຕີຕາ. ຕທຸຠຍມ຺ປິ ນ ອາຄຕາຕິ ອນາຄຕາ. ຕໍ ຕໍ ກາຣຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນາຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ.

໑໙. ອນນ຺ຕຣຕ຺ຕິເກ ອຕີຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ອຕີຕາຣມ຺ມຓາ. ເສສປທທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໒໐. ອຊ຺ຌຕ຺ຕຕ຺ຕິເກ ‘ເອວໍ ປວຕ຺ຕມານາ ມຍໍ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ຄຫຓໍ, ‘ຄມິສ຺ສາມາ’ຕິ ອິມິນາ ວິຍ ອຘິປ຺ປາເຍນ ອຕ຺ຕານໍ ອຘິກາຣໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕາຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາ. ‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕ’-ສທ຺ໂທ ປນາຍໍ ໂຄຈຣຊ຺ຌຕ຺ເຕ ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ເຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຊ຺ຌຕ຺ເຕ ວິສຍຊ຺ຌຕ຺ເຕຕິ ຈຕູສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ເຕນານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸນາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ປຸຣິມສ຺ມິໍ ສມາຘິນິມິຕ຺ເຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ສຓ຺ຐເປຕພ຺ພໍ’’ (ມ. ນິ. ໓.໑໘໘), ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣໂຕ ສມາຫິໂຕ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ປ. ໓໖໒) ຫິ ອຍໍ ໂຄຈຣຊ຺ຌຕ຺ເຕ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາທນໍ’’ (ທີ. ນິ. ໑.໒໒໘; ຘ. ສ. ໑໖໑), ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໒.໓໗໓) ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ເຕ. ‘‘ຉ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການິ ອາຍຕນານີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໓໐໔) ອຊ຺ຌຕ຺ຕຊ຺ຌຕ຺ເຕ. ‘‘ອຍໍ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ວິຫາໂຣ ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຍທິທໍ ສພ຺ພນິມິຕ຺ຕານໍ ອມນສິກາຣາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໑໘໗) ວິສຍຊ຺ຌຕ຺ເຕ; ອິສ຺ສຣິຍຏ຺ຐາເນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຜລສມາປຕ຺ຕິ ຫິ ພຸທ຺ຘານໍ ອິສ຺ສຣິຍຏ຺ຐານໍ ນາມ. ອິຘ ປນ ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ເຕ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ປວຕ຺ຕາ ປາຏິປຸຄ຺ຄລິກາ ຘມ຺ມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕໂຕ ພາຫິຣຠູຕາ ປນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘາ ວາ ອນິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘາ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ນາມ. ຕຕິຍປທໍ ຕທຸຠຍວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໑. ອນນ຺ຕຣຕ຺ຕິໂກ ເຕເຍວ ຕິປ຺ປກາເຣປິ ຘມ຺ເມ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ.

໒໒. ສນິທສ຺ສນຕ຺ຕິເກ ທຏ຺ຐພ຺ພຠາວສງ຺ຂາເຕນ ສຫ ນິທສ຺ສເນນາຕິ ສນິທສ຺ສນາ. ປຏິຫນນຠາວສງ຺ຂາເຕນ ສຫ ປຏິເຆນາຕິ ສປ຺ປຏິຆາ. ສນິທສ຺ສນາ ຈ ເຕ ສປ຺ປຏິຆາ ຈາຕິ ສນິທສ຺ສນສປ຺ປຏິຆາ. ນຕ຺ຖິ ເອເຕສໍ ທຏ຺ຐພ຺ພຠາວສງ຺ຂາຕໍ ນິທສ຺ສນນ຺ຕິ ອນິທສ຺ສນາ. ອນິທສ຺ສນາ ຈ ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສປ຺ປຏິຆາ ຈາຕິ ອນິທສ຺ສນສປ຺ປຏິຆາ. ຕຕິຍປທໍ ອຸຠຍປຏິກ຺ເຂເປນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍໍ ຕາວ ຕິກມາຕິກາຍ ອນຸປຸພ຺ພປທວຓ຺ຓນາ.

ຕິກມາຕິກາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທຸກມາຕິກາປທວຓ຺ຓນາ

໑-໖. ທຸກມາຕິກາຍໍ ປນ ຕິເກສຸ ອນາຄຕປທວຓ຺ຓນໍເຍວ ກຣິສ຺ສາມ. ເຫຕຸໂຄຈ຺ຉເກ ຕາວ ເຫຕຸຘມ຺ມາຕິ ມູລຏ຺ເຐນ ເຫຕຸສງ຺ຂາຕາ ຘມ຺ມາ. ເຫຕູ ຘມ຺ມາຕິປິ ປາໂຐ. ນ ເຫຕູຕິ ເຕສໍເຍວ ປຏິກ຺ເຂປວຈນໍ. ສມ຺ປໂຍຄໂຕ ປວຕ຺ເຕນ ສຫ ເຫຕຸນາຕິ ສເຫຕຸກາ. ຕເຖວ ປວຕ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ ເອເຕສໍ ເຫຕູຕິ ອເຫຕຸກາ. ເອກຸປ຺ປາທາທິຕາຍ ເຫຕຸນາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຕິ ເຫຕຸສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ. ເຫຕຸນາ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາຕິ ເຫຕຸວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ. ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ທຸການໍ ກິຎ຺ຈາປິ ອຕ຺ຖໂຕ ນານຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖິ, ເທສນາວິລາເສນ ປນ ຕຖາ ພຸຊ຺ຌນ຺ຕານໍ ວາ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຊ຺ຌາສຍວເສນ ວຸຕ຺ຕາ. ຕໂຕ ປຣໍ ປຐມທຸກໍ ທຸຕິຍຕຕິເຍຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ເຕສໍ ‘ເຫຕູ ນ ເຫຕູ’ຕິອາທີນໍ ປທານໍ ວເສນ ຍຖາສມ຺ຠວໂຕ ອປເຣປິ ຕໂຍ ທຸກາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ຍເຖວ ‘ເຫຕູ ເຈວ ຘມ຺ມາ ສເຫຕຸກາ ຈາ’ຕິ ເອຕໍ ສມ຺ຠວຕິ, ຕຖາ ‘ເຫຕູ ເຈວ ຘມ຺ມາ ອເຫຕຸກາ ຈາ’ຕິ ອິທມ຺ປິ. ຍຖາ ຈ ‘ສເຫຕຸກາ ເຈວ ຘມ຺ມາ ນ ຈ ເຫຕູ’ຕິ ເອຕໍ ສມ຺ຠວຕິ, ຕຖາ ‘ອເຫຕຸກາ ເຈວ ຘມ຺ມາ ນ ຈ ເຫຕູ’ຕິ ອິທມ຺ປິ. ເຫຕຸສມ຺ປຍຸຕ຺ຕທຸເກນ ສທ຺ຘິໍ ໂຍຊນາຍປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕຕ຺ຣ ຍເທຕໍ ‘ນ ເຫຕູ ຘມ຺ມາ ສເຫຕຸກາປິ ອເຫຕຸກາປີ’ຕິ ສິທ຺ເຘ, ‘ນ ເຫຕູ ໂຂ ປນ ຘມ຺ມາ’ຕິ ອຕິຣິຕ຺ຕໍ ‘ໂຂ ປນາ’ຕິ ປທໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສ ວເສນ ອຍໍ ອຕິເຣກຕ຺ໂຖ ສງ຺ຄຫິໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກຖໍ? ນ ເກວລໍ ‘ນ ເຫຕຸ ຘມ຺ມາ ອຖ ໂຂ ອຎ຺ເຎປິ ນ ຈ ສເຫຕຸກາປິ ອເຫຕຸກາປິ ອິຈ຺ເຈວ, ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຖາປີຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍເຖວ ຫິ ‘ນ ເຫຕູ ຘມ຺ມາ ສເຫຕຸກາປິ ອເຫຕຸກາປິ’, ເອວໍ ‘ເຫຕູ ຘມ຺ມາ ສເຫຕຸກາປິ ອເຫຕຸກາປິ’. ຍຖາ ຈ ‘ນ ເຫຕູ ຘມ຺ມາ ສເຫຕຸກາປິ ອເຫຕຸກາປິ’, ເອວໍ ‘ນ ເຫຕູ ຘມ຺ມາ ເຫຕຸສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາປິ ເຫຕຸວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາປີ’ຕິ.

໗-໑໓. ຈູຬນ຺ຕຣທຸເກສຸ ອຕ຺ຕໂນ ນິປ຺ຜາທເກນ ສຫ ປຈ຺ຈເຍນາຕິ ສປ຺ປຈ຺ຈຍາ. ນຕ຺ຖິ ເອເຕສໍ ອຸປ຺ປາເທ ວາ ຐິຕິຍໍ ວາ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ອປ຺ປຈ຺ຈຍາ. ປຈ຺ຈເຍຫິ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ ກຕາຕິ ສງ຺ຂຕາ. ນ ສງ຺ຂຕາຕິ ອສງ຺ຂຕາ. ອວິນິພ຺ໂຠຄວເສນ ຣູປໍ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ຣູປິໂນ. ຕຖາວິຘໍ ນຕ຺ຖິ ເອເຕສໍ ຣູປນ຺ຕິ ອຣູປິໂນ. ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂຓໍ ວາ ຣູປໍ; ຕໍ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ຣູປິໂນ. ນ ຣູປິໂນ ອຣູປິໂນ. ໂລກິຍາ ຘມ຺ມາຕິ ໂລໂກ ວຸຈ຺ຈຕິ ລຸຊ຺ຊນປລຸຊ຺ຊນຏ຺ເຐນ ວຏ຺ຏໍ; ຕສ຺ມິໍ ປຣິຍາປນ຺ນຠາເວນ ໂລເກ ນິຍຸຕ຺ຕາຕິ ໂລກິຍາ. ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕິຓ຺ຓາຕິ ອຸຕ຺ຕຣາ; ໂລເກ ອປຣິຍາປນ຺ນຠາເວນ ໂລກໂຕ ອຸຕ຺ຕຣາຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ. ເກນຈິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີສຸ ເກນຈິ ເອເກນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ວາ ໂສຕວິຎ຺ຎາເຓນ ວາ ວິຊານິຕພ຺ພາ. ເກນຈິ ນ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາຕິ ເຕເນວ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ວາ ໂສຕວິຎ຺ຎາເຓນ ວາ ນ ວິຊານິຕພ຺ພາ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ປທານໍ ອຕ຺ຖນານຕ຺ຕໂຕ ທຸໂກ ໂຫຕິ.

໑໔-໑໙. ອາສວໂຄຈ຺ຉເກ ອາສວນ຺ຕີຕິ ອາສວາ. ຈກ຺ຂຸໂຕປິ…ເປ… ມນໂຕປິ ສນ຺ທນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຘມ຺ມໂຕ ຍາວ ໂຄຕ຺ຣຠຸໍ, ໂອກາສໂຕ ຍາວ ຠວຄ຺ຄໍ ສວນ຺ຕີຕິ ວາ ອາສວາ. ເອເຕ ຘມ຺ເມ ເອຕຎ຺ຈ ໂອກາສໍ ອນ຺ໂຕກຣິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນ຺ໂຕກຣຓຕ຺ໂຖ ຫິ ອຍໍ ‘ອາ’ກາໂຣ. ຈິຣປາຣິວາສິຍຏ຺ເຐນ ມທິຣາທໂຍ ອາສວາ. ອາສວາ ວິຍາຕິປິ ອາສວາ. ໂລກສ຺ມິຎ຺ຫິ ຈິຣປາຣິວາສິກາ ມທິຣາທໂຍ ອາສວາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຍທິ ຈ ຈິຣປາຣິວາສິຍຏ຺ເຐນ ອາສວາ, ເອເຕເຍວ ຠວິຕຸມຣຫນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ປຸຣິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ ອວິຊ຺ຊາຍ, ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ອວິຊ຺ຊາ ນາໂຫສີ’’ຕິອາທິ (ອ. ນິ. ໑໐.໖໑). ອາຍຕໍ ວາ ສໍສາຣທຸກ຺ຂໍ ສວນ຺ຕິ ປສວນ຺ຕີຕິປິ ອາສວາ. ຕໂຕ ອຎ຺ເຎ ໂນ ອາສວາ ນາມ. ອຕ຺ຕານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ເຕຫິ ສຫ ອາສເວຫີຕິ ສາສວາ. ເອວໍ ປວຕ຺ຕມານາ ນຕ຺ຖິ ເອເຕສໍ ອາສວາຕິ ອນາສວາ. ເສສໍ ເຫຕຸໂຄຈ຺ຉເກ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ຍຖາ ຕຕ຺ຖ ‘ນ ເຫຕູ ໂຂ ປນ ຘມ຺ມາ ສເຫຕຸກາປິ ອເຫຕຸກາປີຕິ ອຍໍ ໂອສານທຸໂກ ປຐມທຸກສ຺ສ ທຸຕິຍປທໍ ອາທິມ຺ຫິ ຐເປຕ຺ວາ ວຸຕ຺ໂຕ, ເອວໍ ອິຘ ‘ໂນ ອາສວາ ໂຂ ປນ ຘມ຺ມາ ສາສວາປິ ອນາສວາປີ’ຕິ ນ ວຸຕ຺ໂຕ. ກິຎ຺ຈາປິ ນ ວຸຕ຺ໂຕ, ອຖ ໂຂ ອຍຎ຺ຈ ອຎ຺ໂຎ ຈ ເຠໂທ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໒໐-໒໕. ສໍໂຍຊນໂຄຈ຺ຉເກ ຍສ຺ສ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວຏ຺ຏສ຺ມິໍ ສໍໂຍເຊນ຺ຕິ ພນ຺ຘນ຺ຕີຕິ ສໍໂຍຊນາ. ຕໂຕ ອຎ຺ເຎ ໂນ ສໍໂຍຊນາ ນາມ. ອາຣມ຺ມຓຠາວໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ສໍໂຍຊນສມ຺ພນ຺ຘເນ ສໍໂຍຊນານໍ ຫິຕາຕິ ສໍໂຍຊນິຍາ. ສໍໂຍຊນສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍຠູຕານໍ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ນ ສໍໂຍຊນິຍາ ອສໍໂຍຊນິຍາ. ເສສໍ ເຫຕຸໂຄຈ຺ຉເກ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

໒໖-໓໑. ຄນ຺ຖໂຄຈ຺ຉເກ ຍສ຺ສ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ຕໍ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິວເສນ ວຏ຺ຏສ຺ມິໍ ຄນ຺ເຖນ຺ຕິ ຆເຏນ຺ຕີຕິ ຄນ຺ຖາ. ຕໂຕ ອຎ຺ເຎ ໂນ ຄນ຺ຖາ. ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນ ຄນ຺ເຖຫິ ຄນ຺ຖິຕພ຺ພາຕິ ຄນ຺ຖນິຍາ. ເສສໍ ເຫຕຸໂຄຈ຺ຉເກ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ຈ ອິຘ, ເອວໍ ອິໂຕ ປເຣສຸປິ ວຸຕ຺ຕາວເສສໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໓໒-໓໗. ໂອຆໂຄຈ຺ຉເກ ຍສ຺ສ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ຕໍ ວຏ຺ຏສ຺ມິໍເຍວ ໂອຫນນ຺ຕິ ໂອສີທາເປນ຺ຕີຕິ ໂອຆາ. ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຕິກ຺ກມນີຍໂຕ ໂອເຆຫິ ອຕິກ຺ກມິຕພ຺ພາຕິ ໂອຆນິຍາ. ໂອຆານໍ ອາຣມ຺ມຓຘມ຺ມາ ເອວ ເວທິຕພ຺ພາ.

໓໘-໔໓. ໂຍຄໂຄຈ຺ຉເກ ວຏ຺ຏສ຺ມິໍ ໂຍເຊນ຺ຕີຕິ ໂຍຄາ. ໂຍຄນິຍາ ໂອຆນິຍາ ວິຍ ເວທິຕພ຺ພາ.

໔໔-໔໙. ນີວຣຓໂຄຈ຺ຉເກ ຈິຕ຺ຕໍ ນີວຣນ຺ຕິ ປຣິໂຍນນ຺ຘນ຺ຕີຕິ ນີວຣຓາ. ນີວຣຓິຍາ ສໍໂຍຊນິຍາ ວິຍ ເວທິຕພ຺ພາ.

໕໐-໕໔. ປຣາມາສໂຄຈ຺ຉເກ ຘມ຺ມານໍ ຍຖາຠູຕໍ ອນິຈ຺ຈາທິອາກາຣໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ‘ນິຈ຺ຈ’ນ຺ຕິ ອາທິວເສນ ປວຕ຺ຕມານາ ປຣໂຕ ອາມສນ຺ຕີຕິ ປຣາມາສາ. ປຣາມາເສຫິ ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນ ປຣາມຏ຺ຐຕ຺ຕາ ປຣາມຏ຺ຐາ.

໕໕-໖໘. ມຫນ຺ຕຣທຸເກສຸ ອາຣມ຺ມຓໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ສຫ ອາຣມ຺ມເຓນາຕິ ສາຣມ຺ມຓາ. ນຕ຺ຖິ ເອເຕສໍ ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ອນາຣມ຺ມຓາ. ຈິນ຺ຕນຏ຺ເຐນ ຈິຕ຺ຕາ, ວິຈິຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ວາ ຈິຕ຺ຕາ. ອວິປ຺ປໂຍຄວເສນ ເຈຕສິ ນິຍຸຕ຺ຕາຕິ ເຈຕສິກາ. ນິຣນ຺ຕຣຠາວູປຄມນຕາຍ, ອຸປ຺ປາທໂຕ ຍາວ ຠງ຺ຄາ, ຈິຕ຺ເຕນ ສໍສຏ຺ຐາຕິ ຈິຕ຺ຕສໍສຏ຺ຐາ. ເອກໂຕ ວຕ຺ຕມານາປິ ນິຣນ຺ຕຣຠາວໍ ອນຸປຄມນຕາຍ ຈິຕ຺ເຕນ ວິສໍສຏ຺ຐາຕິ ຈິຕ຺ຕວິສໍສຏ຺ຐາ. ສມຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ສມຸຏ຺ຐານໍ. ຈິຕ຺ຕໍ ສມຸຏ຺ຐານໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາ. ສຫ ຠວນ຺ຕີຕິ ສຫຠຸໂນ. ຈິຕ຺ເຕນ ສຫຠຸໂນ ຈິຕ຺ຕສຫຠຸໂນ. ອນຸປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອນຸປຣິວຕ຺ຕິໂນ. ກິໍ ອນຸປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ? ຈິຕ຺ຕໍ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸປຣິວຕ຺ຕິໂນ ຈິຕ຺ຕານຸປຣິວຕ຺ຕິໂນ. ຈິຕ຺ຕສໍສຏ຺ຐາ ຈ ເຕ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາ ຈາຕິ ຈິຕ຺ຕສໍສຏ຺ຐສມຸຏ຺ຐານາ. ຈິຕ຺ຕສໍສຏ຺ຐາ ຈ ເຕ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາ ຈ ຈິຕ຺ຕສຫຠຸໂນ ເອວ ຈາຕິ ຈິຕ຺ຕສໍສຏ຺ຐສມຸຏ຺ຐານສຫຠຸໂນ. ຈິຕ຺ຕສໍສຏ຺ຐາ ຈ ເຕ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາ ຈ ຈິຕ຺ຕານຸປຣິວຕ຺ຕິໂນ ເອວ ຈາຕິ ຈິຕ຺ຕສໍສຏ຺ຐສມຸຏ຺ຐານານຸປຣິວຕ຺ຕິໂນ. ເສສານິ ສພ຺ພປທານິ ວຸຕ຺ຕປທານໍ ປຏິກ຺ເຂປວເສນ ເວທິຕພ຺ພານິ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຕ຺ຕິເກ ວຸຕ຺ຕວເສນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ. ຕໂຕ ພຫິຠູຕາຕິ ພາຫິຣາ. ອຸປາທິຍນ຺ເຕວ ຠູຕານິ, ນ ຠູຕານິ ວິຍ ອຸປາທິຍນ຺ຕີຕິ ອຸປາທາ. ນ ອຸປາທິຍນ຺ເຕວາຕິ ໂນອຸປາທາ.

໖໙-໗໔. ອຸປາທານໂຄຈ຺ຉເກ ຠຸສໍ ອາທິຍນ຺ຕີຕິ ອຸປາທານາ; ທຬ຺ຫຄ຺ຄາຫໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໂຕ ອຎ຺ເຎ ໂນອຸປາທານາ.

໗໕-໘໒. ກິເລສໂຄຈ຺ຉເກ ສໍກິລິຏ຺ຐຕ຺ຕິເກ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໘໓-໑໐໐. ປິຏ຺ຐິທຸເກສຸ ກາເມ ອວຈຣນ຺ຕີຕິ ກາມາວຈຣາ ຣູເປ ອວຈຣນ຺ຕີຕິ ຣູປາວຈຣາ. ອຣູເປ ອວຈຣນ຺ຕີຕິ ອຣູປາວຈຣາ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ປຣໂຕ ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ເຕຠູມກວຏ຺ເຏ ປຣິຍາປນ຺ນາ ອນ຺ໂຕຄຘາຕິ ປຣິຍາປນ຺ນາ. ຕສ຺ມິໍ ນ ປຣິຍາປນ຺ນາຕິ ອປຣິຍາປນ຺ນາ. ວຏ຺ຏມູລໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕາ ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ວຏ຺ຏໂຕ ນິຍ຺ຍນ຺ຕີຕິ ນິຍ຺ຍານິກາ. ອິມິນາ ລກ຺ຂເຓນ ນ ນິຍ຺ຍນ຺ຕີຕິ ອນິຍ຺ຍານິກາ. ຈຸຕິຍາ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ປວຕ຺ຕິຍາ ອນນ຺ຕຣໍ ຜລທາເນ ນິຍຕຕ຺ຕາ ນິຍຕາ. ຕຖາ ອນິຍຕຕ຺ຕາ ອນິຍຕາ. ອຎ຺ເຎ ຘມ຺ເມ ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ປຊຫນ຺ຕີຕິ ອຸຕ຺ຕຣາ. ອຕ຺ຕານໍ ອຸຕ຺ຕຣິຕຸໍ ສມຕ຺ເຖຫິ ສຫ ອຸຕ຺ຕເຣຫີຕິ ສອຸຕ຺ຕຣາ. ນຕ຺ຖິ ເອເຕສໍ ອຸຕ຺ຕຣາຕິ ອນຸຕ຺ຕຣາ. ຣຓນ຺ຕິ ເອເຕຫີຕິ ຣຓາ; ເຍຫິ ອຠິຠູຕາ ສຕ຺ຕາ ນານປ຺ປກາເຣນ ກນ຺ທນ຺ຕິ ປຣິເທວນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຣາຄາທີນໍ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ສມ຺ປໂຍຄວເສນ ປຫາເນກຏ຺ຐຕາວເສນ ຈ ສຫ ຣເຓຫີຕິ ສຣຓາ. ເຕນາກາເຣນ ນຕ຺ຖິ ເອເຕສໍ ຣຓາຕິ ອຣຓາ.

ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກທຸກມາຕິກາປທວຓ຺ຓນາ

໑໐໑-໑໐໘. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກທຸເກສຸ ສມ຺ປໂຍຄວເສນ ວິຊ຺ຊໍ ຠຊນ຺ຕີຕິ ວິຊ຺ຊາຠາຄິໂນ; ວິຊ຺ຊາຠາເຄ ວິຊ຺ຊາໂກຏ຺ຐາເສ ວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິປິ ວິຊ຺ຊາຠາຄິໂນ. ຕຕ຺ຖ ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ, ມໂນມຍິທ຺ຘິ, ຉ ອຠິຎ຺ຎາຕິ ອຏ຺ຐ ວິຊ຺ຊາ. ປຸຣິເມນ ອຕ຺ເຖນ ຕາຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາປິ ວິຊ຺ຊາຠາຄິໂນ. ປຈ຺ຉິເມນ ອຕ຺ເຖນ ຕາສຸ ຍາ ກາຈິ ເອກາ ວິຊ຺ຊາ ວິຊ຺ຊາ. ເສສາ ວິຊ຺ຊາຠາຄິໂນຕິ. ເອວໍ ວິຊ຺ຊາປິ ວິຊ຺ຊາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາປິ ວິຊ຺ຊາຠາຄິໂນຕ຺ເວວ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິຘ ປນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາວ ອຘິປ຺ເປຕາ. ສມ຺ປໂຍຄວເສເນວ ອວິຊ຺ຊໍ ຠຊນ຺ຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາຠາຄິໂນ. ອວິຊ຺ຊາຠາເຄ ອວິຊ຺ຊາໂກຏ຺ຐາເສ ວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິປິ ອວິຊ຺ຊາຠາຄິໂນ. ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂປຏິຈ຺ຉາທກໍ ຕໂມ ສມຸທຍາທິປຏິຈ຺ຉາທກນ຺ຕິ ຈຕສ຺ໂສ ອວິຊ຺ຊາ. ປຸຣິມນເຍເນວ ຕາຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາປິ ອວິຊ຺ຊາຠາຄິໂນ. ຕາສຸ ຍາ ກາຈິ ເອກາ ອວິຊ຺ຊາ ອວິຊ຺ຊາ. ເສສາ ອວິຊ຺ຊາຠາຄິໂນຕິ. ເອວໍ ອວິຊ຺ຊາປິ ອວິຊ຺ຊາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາປິ ອວິຊ຺ຊາຠາຄິໂນຕ຺ເວວ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິຘ ປນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາວ ອຘິປ຺ເປຕາ.

ປຸນ ອນຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຓຠາເວນ ກິເລສນ຺ຘກາຣໍ ວິທ຺ຘໍເສຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຕາຍ ວິຊ຺ຊຸ ອຸປມາ ເອເຕສນ຺ຕິ ວິຊ຺ຊູປມາ. ນິສ຺ເສສໍ ວິທ຺ຘໍສນສມຕ຺ຖຕາຍ ວຊິຣໍ ອຸປມາ ເອເຕສນ຺ຕິ ວຊິຣູປມາ. ພາເລສຸ ຐິຕຕ຺ຕາ ຍຕ຺ຖ ຐິຕາ ຕທຸປຈາເຣນ ພາລາ. ປຓ຺ຑິເຕສຸ ຐິຕຕ຺ຕາ ປຓ຺ຑິຕາ. ພາລກຣຕ຺ຕາ ວາ ພາລາ, ປຓ຺ຑິຕກຣຕ຺ຕາ ປຓ຺ຑິຕາ. ກຓ຺ຫາຕິ ກາຬກາ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອປຠສ຺ສຣຠາວກຣຓາ. ສຸກ຺ກາຕິ ໂອທາຕາ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຠສ຺ສຣຠາວກຣຓາ. ກຓ຺ຫາຠິຊາຕິເຫຕຸໂຕ ວາ ກຓ຺ຫາ; ສຸກ຺ກາຠິຊາຕິເຫຕຸໂຕ ສຸກ຺ກາ. ອິຘ ເຈວ ສມ຺ປຣາເຍ ຈ ຕເປນ຺ຕີຕິ ຕປນີຍາ. ນ ຕປນີຍາ ອຕປນີຍາ.

ອຘິວຈນທຸກາທໂຍ ຕໂຍ ອຕ຺ຖໂຕ ນິນ຺ນານາກຣຓາ; ພ຺ຍຎ຺ຊນເມເວຕ຺ຖ ນານໍ. ສິຣິວຑ຺ຒໂກ ຘນວຑ຺ຒໂກຕິ ອາທໂຍ ຫິ ວຈນມຕ຺ຕເມວ ອຘິກາຣໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕາ ອຘິວຈນາ ນາມ. ອຘິວຈນານໍ ປຖາ ອຘິວຈນປຖາ. ‘‘ອຠິສງ຺ຂໂຣນ຺ຕີຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕສ຺ມາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໗໙) ເອວໍ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ສເຫຕຸກໍ ກຕ຺ວາ ວຸຈ຺ຈມານາ ອຠິລາປາ ນິຣຸຕ຺ຕິ ນາມ. ນິຣຸຕ຺ຕີນໍ ປຖາ ນິຣຸຕ຺ຕິປຖາ. ຕກ຺ໂກ ວິຕກ຺ໂກ ສງ຺ກປ຺ໂປຕິ (ຘ. ສ. ໗) ເອວໍ ເຕນ ເຕນ ປກາເຣນ ຎາປນໂຕ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ. ປຎ຺ຎຕ຺ຕີນໍ ປຖາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິປຖາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ເອກໍ ທຸກໍ ວຕ຺ວາປິ ອິຕເຣສໍ ວຈເນ ປໂຍຊນໍ ເຫຕຸໂຄຈ຺ຉເກ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໑໐໙-໑໑໘. ນາມຣູປທຸເກ ນາມກຣຓຏ຺ເຐນ ນມນຏ຺ເຐນ ນາມນຏ຺ເຐນ ຈ ນາມໍ. ຣຸປ຺ປນຏ຺ເຐນ ຣູປໍ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ນິກ຺ເຂປກຓ຺ເຑ ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ອວິຊ຺ຊາຕິ ທຸກ຺ຂາທີສຸ ອຎ຺ຎາຓໍ. ຠວຕຓ຺ຫາຕິ ຠວປຕ຺ຖນາ. ຠວທິຏ຺ຐີຕິ ຠໂວ ວຸຈ຺ຈຕິ ສສ຺ສຕໍ; ສສ຺ສຕວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນທິຏ຺ຐິ. ວິຠວທິຏ຺ຐີຕິ ວິຠໂວ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຸຈ຺ເຉທໍ; ອຸຈ຺ເຉທວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນທິຏ຺ຐິ. ສສ຺ສໂຕ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈາຕິ ປວຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐິ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິ. ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ ປວຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐິ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິ. ອນ຺ຕວາຕິ ປວຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐິ ອນ຺ຕວາທິຏ຺ຐິ. ອນນ຺ຕວາຕິ ປວຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐິ ອນນ຺ຕວາທິຏ຺ຐິ. ປຸພ຺ພນ຺ຕໍ ອນຸຄຕາ ທິຏ຺ຐິ ປຸພ຺ພນ຺ຕານຸທິຏ຺ຐິ. ອປຣນ຺ຕໍ ອນຸຄຕາ ທິຏ຺ຐິ ອປຣນ຺ຕານຸທິຏ຺ຐິ. ອຫິຣິກນ຺ຕິ ຍໍ ນ ຫິຣິຍຕິ ຫິຣິຍິຕພ຺ເພນາຕິ (ຘ. ສ. ໓໘໗) ເອວໍ ວິຕ຺ຖາຣິຕາ ນິລ຺ລຊ຺ຊຕາ. ອໂນຕ຺ຕປ຺ປນ຺ຕິ ຍໍ ນ ໂອຕ຺ຕປ຺ປຕິ ໂອຕ຺ຕປ຺ປິຕພ຺ເພນາຕິ ເອວໍ ວິຕ຺ຖາຣິໂຕ ອຠາຍນກອາກາໂຣ. ຫິຣິຍນາ ຫິຣີ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປນາ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ. ໂທວຈສ຺ສຕາທີສຸ ທຸກ຺ຂໍ ວໂຈ ເອຕສ຺ມິໍ ວິປ຺ປຏິກູລຄາຫິມ຺ຫິ ວິປຈ຺ຈນີກສາເຕ ອນາທເຣ ປຸຄ຺ຄເລຕິ ທຸພ຺ພໂຈ. ຕສ຺ສ ກມ຺ມໍ ໂທວຈສ຺ສໍ. ຕສ຺ສ ຠາໂວ ໂທວຈສ຺ສຕາ. ປາປາ ອສ຺ສທ຺ຘາທໂຍ ປຸຄ຺ຄລາ ເອຕສ຺ສ ມິຕ຺ຕາຕິ ປາປມິຕ຺ໂຕ; ຕສ຺ສ ຠາໂວ ປາປມິຕ຺ຕຕາ. ໂສວຈສ຺ສຕາ ຈ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ ຈ ວຸຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂນເຍນ ເວທິຕພ຺ພາ.

໑໑໙-໑໒໓. ‘ປຎ຺ຈປິ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ, ສຕ຺ຕປິ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໓໓໖) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາສຸ ອາປຕ຺ຕີສຸ ກຸສລຠາໂວ ອາປຕ຺ຕິກຸສລຕາ. ຕາຫິ ອາປຕ຺ຕີຫິ ວຸຏ຺ຐາເນ ກຸສລຠາໂວ ອາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐານກຸສລຕາ. ສມາປຕ຺ຕີສຸ ກຸສລຠາໂວ ສມາປຕ຺ຕິກຸສລຕາ. ສມາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປນາປຣິຈ຺ເຉທປຎ຺ຎາເຍຕໍ ອຘິວຈນໍ. ສມາປຕ຺ຕີຫິ ວຸຏ຺ຐາເນ ກຸສລຠາໂວ ສມາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐານກຸສລຕາ. ອຏ຺ຐາຣສສຸ ຘາຕູສຸ ກຸສລຠາໂວ ຘາຕຸກຸສລຕາ. ຕາສໍເຍວ ຘາຕູນໍ ມນສິກາເຣ ກຸສລຠາໂວ ມນສິກາຣກຸສລຕາ. ຈກ຺ຂາຍຕນາທີສຸ ກຸສລຠາໂວ ອາຍຕນກຸສລຕາ. ທ຺ວາທສງ຺ເຄ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາເທ ກຸສລຠາໂວ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທກຸສລຕາ. ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ກຸສລຠາໂວ ຐານກຸສລຕາ. ຐານນ຺ຕິ ກາຣຓໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ຕທາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕາຍ ຜລໍ ຕິຏ຺ຐຕິ ນາມ, ຕສ຺ມາ ຐານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຏ຺ຐາເນ ກຸສລຠາໂວ ອຏ຺ຐານກຸສລຕາ.

໑໒໔-໑໓໔. ອຸຊຸຠາໂວ ອຊ຺ຊໂວ. ມຸທຸຠາໂວ ມທ຺ທໂວ. ອຘິວາສນສງ຺ຂາໂຕ ຂມນຠາໂວ ຂນ຺ຕິ. ສຸຣຕສ຺ສ ຠາໂວ ໂສຣຈ຺ຈໍ. ສມ຺ໂມທກມຸທຸຠາວສງ຺ຂາໂຕ ສຂິລຠາໂວ ສາຂລ຺ຍໍ. ຍຖາ ປເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຕ຺ຕໂນ ຉິທ຺ທໍ ນ ໂຫຕິ ເອວໍ ຘມ຺ມາມິເສຫິ ປຏິສນ຺ຖຣຓໍ ປຏິສນ຺ຖາໂຣ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣເຠທສງ຺ຂາໂຕ ມນຈ຺ຉຏ຺ເຐສຸ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ອຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣຠາໂວ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ອຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣຕາ. ປຏິຄ຺ຄຫຓປຣິໂຠຄວເສນ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕໍ ອຊານນຠາໂວ ໂຠຊເນ ອມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ. ອນນ຺ຕຣທຸໂກ ວຸຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂນເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສຕິວິປ຺ປວາສສງ຺ຂາໂຕ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິຠາໂວ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຈ຺ຈໍ. ອສມ຺ປຊານຠາໂວ ອສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ. ສຣຕີຕິ ສຕິ. ສມ຺ປຊານາຕີຕິ ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ. ອປ຺ປຏິສງ຺ຂາເນ ອກມ຺ປນຏ຺ເຐນ ປຏິສງ຺ຂານສງ຺ຂາຕໍ ພລໍ ປຏິສງ຺ຂານພລໍ. ວີຣິຍສີເສນ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ພລໍ ຠາວນາພລໍ. ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ເມ ສເມຕີຕິ ສມໂຖ. ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ວິວິເຘນ ອາກາເຣນ ປສ຺ສຕີຕິ ວິປສ຺ສນາ. ສມໂຖວ ຕໍ ອາກາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸນ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພສ຺ສ ສມຖສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕວເສນ ສມຖນິມິຕ຺ຕໍ. ປຄ຺ຄາຫນິມິຕ຺ເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ປຄ຺ຄາໂຫ. ນ ວິກ຺ຂິປຕີຕິ ອວິກ຺ເຂໂປ.

໑໓໕-໑໔໒. ສີລວິນາສິກາ ອສໍວຣສງ຺ຂາຕາ ສີລສ຺ສ ວິປຕ຺ຕິ ສີລວິປຕ຺ຕິ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິວິນາສິກາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິສງ຺ຂາຕາ ທິຏ຺ຐິຍາ ວິປຕ຺ຕິ ທິຏ຺ຐິວິປຕ຺ຕິ. ໂສຣຈ຺ຈເມວ ສີລສ຺ສ ສມ຺ປາທນໂຕ ສີລປຣິປູຣຓໂຕ ສີລສ຺ສ ສມ຺ປທາຕິ ສີລສມ຺ປທາ. ທິຏ຺ຐິປາຣິປູຣິຠູຕໍ ຎາຓໍ ທິຏ຺ຐິຍາ ສມ຺ປທາຕິ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປທາ. ວິສຸທ຺ຘິຠາວໍ ສມ຺ປຕ຺ຕາ ສີລສງ຺ຂາຕາ ສີລສ຺ສ ວິສຸທ຺ຘິ, ສີລວິສຸທ຺ຘິ. ນິພ຺ພານສງ຺ຂາຕໍ ວິສຸທ຺ຘິໍ ປາເປຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ, ທສ຺ສນສງ຺ຂາຕາ, ທິຏ຺ຐິຍາ ວິສຸທ຺ຘິ ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິ. ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິ ໂຂ ປນ ຍຖາທິຏ຺ຐິສ຺ສ ຈ ປຘານນ຺ຕິ ກມ຺ມສ຺ສກຕຎ຺ຎາຓາທິສງ຺ຂາຕາ ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິ ເຈວ ຍຖາທິຏ຺ຐິສ຺ສ ຈ ອນຸຣູປທິຏ຺ຐິສ຺ສ ກລ຺ຍາຓທິຏ຺ຐິສ຺ສ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເມວ ປຘານໍ. ສໍເວໂຄຕິ ຊາຕິອາທີນິ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນຠຍສງ຺ຂາຕໍ ສໍວິຊ຺ຊນໍ. ສໍເວຊນິຍຏ຺ຐານນ຺ຕິ ສໍເວຄຊນກໍ ຊາຕິອາທິກາຣຓໍ. ສໍວິຄ຺ຄສ຺ສ ຈ ໂຍນິໂສປຘານນ຺ຕິ ເອວໍ ສໍເວຄຊາຕສ຺ສ ອຸປາຍປຘານໍ. ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຕາ ຈ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສູຕິ ກຸສລຘມ຺ມປູຣເຓ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຠາໂວ. ອປ຺ປຏິວານິຕາ ຈ ປຘານສ຺ມິນ຺ຕິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອປຕ຺ວາ ປຘານສ຺ມິໍ ອນິວຕ຺ຕນຕາ ອໂນສກ຺ກນຕາ. ວິຊານນໂຕ ວິຊ຺ຊາ. ວິມຸຈ຺ຈນໂຕ ວິມຸຕ຺ຕິ. ຂເຍ ຎາຓນ຺ຕິ ກິເລສກ຺ຂຍກເຣ ອຣິຍມຄ຺ເຄ ຎາຓໍ. ອນຸປ຺ປາເທ ຎາຓນ຺ຕິ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ອນຸປ຺ປາທຠູເຕ ຕໍຕໍມຄ຺ຄວຊ຺ຌກິເລສານໍ ອນຸປ຺ປາທປຣິໂຍສາເນ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອຣິຍຜເລ ຎາຓໍ. ອຍໍ ມາຕິກາຍ ອນຸປຸພ຺ພປທວຓ຺ຓນາ.

ທຸກມາຕິກາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ກາມາວຈຣກຸສລປທຠາຊນີຍໍ

໑. ອິທານິ ຍຖານິກ຺ຂິຕ຺ຕາຍ ມາຕິກາຍ ສງ຺ຄຫິເຕ ຘມ຺ເມ ປເຠທໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາຕິ ອິທໍ ປທຠາຊນີຍໍ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ຍເທຕໍ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາມາວຈຣໍ ກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີຕິ ປຐມໍ ກາມາວຈຣກຸສລໍ ທສ຺ສິຕໍ, ຕສ຺ສ ຕາວ ນິທ຺ເທເສ ຘມ຺ມວວຕ຺ຖານວາໂຣ ສງ຺ຄຫວາໂຣ ສຸຎ຺ຎຕວາໂຣຕິ ຕໂຍ ມຫາວາຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສຸ ຘມ຺ມວວຕ຺ຖານວາໂຣ ອຸທ຺ເທສນິທ຺ເທສວເສນ ທ຺ວິຘາ ຐິໂຕ. ເຕສຸ ອຸທ຺ເທສວາຣສ຺ສ ປຸຈ຺ຉາ, ສມຍນິທ຺ເທໂສ, ຘມ຺ມຸທ຺ເທໂສ, ອປ຺ປນາຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຣິຈ຺ເຉທາ. ເຕສຸ ‘ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ’ຕິ ອຍໍ ປຸຈ຺ຉາ ນາມ. ‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາມາວຈຣໍ…ເປ… ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ’ຕິ ອຍໍ ສມຍນິທ຺ເທໂສ ນາມ. ‘ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ…ເປ… ອວິກ຺ເຂໂປ ໂຫຕີ’ຕິ ອຍໍ ຘມ຺ມຸທ຺ເທໂສ ນາມ. ‘ເຍ ວາ ປນ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຎ຺ເຎປິ ອຕ຺ຖິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນາ ອຣູປິໂນ ຘມ຺ມາ ອິເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ’ຕິ ອຍໍ ອປ຺ປນາ ນາມ.

ເອວໍ ຈຕູຫິ ປຣິຈ຺ເຉເທຫິ ຐິຕສ຺ສ ອຸທ຺ເທສວາຣສ຺ສ ຍ຺ວາຍໍ ປຐໂມ ປຸຈ຺ຉາປຣິຈ຺ເຉໂທ, ຕຕ຺ຖ ‘ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ’ຕິ ອຍໍ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາ. ປຎ຺ຈວິຘາຫິ ປຸຈ຺ຉາ – ອທິຏ຺ຐໂຊຕນາປຸຈ຺ຉາ, ທິຏ຺ຐສໍສນ຺ທນາປຸຈ຺ຉາ, ວິມຕິຈ຺ເຉທນາປຸຈ຺ຉາ, ອນຸມຕິປຸຈ຺ຉາ, ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາຕິ. ຕາສໍ ອິທໍ ນານຕ຺ຕໍ –

ກຕມາ ອທິຏ຺ຐໂຊຕນາປຸຈ຺ຉາ? ປກຕິຍາ ລກ຺ຂຓໍ ອຎ຺ຎາຕໍ ໂຫຕິ, ອທິຏ຺ຐໍ ອຕຸລິຕໍ ອຕີຣິຕໍ ອວິຠູຕໍ ອວິຠາວິຕໍ. ຕສ຺ສ ຎາຓາຍ ທສ຺ສນາຍ ຕຸລນາຍ ຕີຣຓາຍ ວິຠູຕຕ຺ຖາຍ ວິຠາວນຕ຺ຖາຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອຍໍ ອທິຏ຺ຐໂຊຕນາປຸຈ຺ຉາ (ມຫານິ. ໑໕໐; ຈູຬນິ. ປຸຓ຺ຓກມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໑໒).

ກຕມາ ທິຏ຺ຐສໍສນ຺ທນາປຸຈ຺ຉາ? ປກຕິຍາ ລກ຺ຂຓໍ ຎາຕໍ ໂຫຕິ, ທິຏ຺ຐໍ ຕຸລິຕໍ ຕີຣິຕໍ ວິຠູຕໍ ວິຠາວິຕໍ, ໂສ ອຎ຺ເຎຫິ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍສນ຺ທນຕ຺ຖາຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອຍໍ ທິຏ຺ຐສໍສນ຺ທນາປຸຈ຺ຉາ (ມຫານິ. ໑໕໐; ຈູຬນິ. ປຸຓ຺ຓກມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໑໒).

ກຕມາ ວິມຕິຈ຺ເຉທນາປຸຈ຺ຉາ? ປກຕິຍາ ສໍສຍປກ຺ຂນ຺ໂທ ໂຫຕິ, ວິມຕິປກ຺ຂນ຺ໂທ ທ຺ເວຬ຺ຫກຊາໂຕ – ‘ເອວໍ ນຸ ໂຂ, ນນຸ ໂຂ, ກິໍ ນຸ ໂຂ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ’ຕິ. ໂສ ວິມຕິຈ຺ເຉທນຕ຺ຖາຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອຍໍ ວິມຕິຈ຺ເຉທນາປຸຈ຺ຉາ (ມຫານິ. ໑໕໐; ຈູຬນິ. ປຸຓ຺ຓກມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໑໒).

ກຕມາ ອນຸມຕິປຸຈ຺ຉາ? ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນຸມຕິຍາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ – ‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣູປໍ ນິຈ຺ຈໍ ວາ ອນິຈ຺ຈໍ ວາ’ຕິ? ‘ອນິຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’. ‘ຍໍ ປນານິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ຕໍ ສຸຂໍ ວາ’ຕິ? ‘ທຸກ຺ຂໍ, ຠນ຺ເຕ’. ‘ຍໍ ປນານິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ວິປຣິຓາມຘມ຺ມໍ, ກລ຺ລໍ ນຸ ຕໍ ສມນຸປສ຺ສິຕຸໍ ເອຕໍ ມມ, ເອໂສຫມສ຺ມິ, ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາ’ຕິ? ‘ໂນເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໗໙; ມຫາວ. ໒໑). ອຍໍ ອນຸມຕິປຸຈ຺ຉາ.

ກຕມາ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາ? ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິປຏ຺ຐານາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໓໗໓)? ອຍໍ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພຸທ຺ຘານໍ ປຸຣິມາ ຕິສ຺ໂສ ປຸຈ຺ຉາ ນຕ຺ຖິ. ກສ຺ມາ? ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ຕີສຸ ອທ຺ຘາສຸ ກິຎ຺ຈິ ສງ຺ຂຕໍ, ອທ຺ຘາວິມຸຕ຺ຕໍ ວາ ອສງ຺ຂຕໍ, ອທິຏ຺ຐໍ ອນຎ຺ຎາຕໍ ອໂຊຕິຕໍ ອຕຸລິຕໍ ອຕີຣິຕໍ ອວິຠູຕໍ ອວິຠາວິຕໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເຕນ ເຕສໍ ອທິຏ຺ຐໂຊຕນາປຸຈ຺ຉາ ນຕ຺ຖິ. ຍໍ ປນ ຠຄວຕາ ອຕ຺ຕໂນ ຎາເຓນ ປຏິວິທ຺ຘໍ, ຕສ຺ສ ອຎ຺ເຎນ ສມເຓນ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວາ ເທເວນ ວາ ມາເຣນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ວາ ສທ຺ຘິໍ ສໍສນ຺ທນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ເຕນສ຺ສ ທິຏ຺ຐສໍສນ຺ທນາປຸຈ຺ຉາ ນຕ຺ຖິ. ຍສ຺ມາ ປເນສ ອກຖໍກຖີ ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ໂຉ ສພ຺ພຘມ຺ເມສຸ ວິຫຕສໍສໂຍ, ເຕນສ຺ສ ວິມຕິຈ຺ເຉທນາປຸຈ຺ຉາ ນຕ຺ຖິ. ອິຕຣາ ທ຺ເວ ປນ ປຸຈ຺ຉາ ຠຄວໂຕ ອຕ຺ຖິ. ຕາສຸ ອຍໍ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຖ ‘ກຕເມ’ຕິປເທນ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພຘມ຺ເມ ປຸຈ຺ຉຕິ. ‘ຘມ຺ມາ ກຸສລາ’ຕິ ຫິ ວຈນມຕ຺ເຕນ ‘ກິໍ ກຕາ ກິໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕີ’ຕິ ນ ສກ຺ກາ ຎາຕຸໍ. ‘ກຕເມ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ເຕສໍ ປຸຏ຺ຐຠາໂວ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ກຕເມຕິປເທນ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພຘມ຺ເມ ປຸຈ຺ຉຕີ’ຕິ. ‘ຘມ຺ມາ ກຸສລາ’ຕິປທທ຺ວເຍນ ປຸຈ຺ຉາຍ ປຸຏ຺ຐຘມ຺ເມ ທສ຺ເສຕິ. ເຕສໍ ອຕ຺ໂຖ ເຫຏ຺ຐາ ປກາສິໂຕວ.

ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ມາຕິກາຍໍ ວິຍ ‘ກຸສລາ ຘມ຺ມາ’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘ຘມ຺ມາ ກຸສລາ’ຕິ ປທານຸກ຺ກໂມ ກໂຕຕິ? ປເຠທໂຕ ຘມ຺ມານໍ ເທສນໍ ທີເປຕ຺ວາ ປເຠທວນ຺ຕທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ອຠິຘມ຺ເມ ຘມ຺ມາວ ເທເສຕພ຺ພາ. ເຕ ຈ ກຸສລາທີຫິ ປເຠເທຫິ ອເນກປ຺ປເຠທາ. ຕສ຺ມາ ຘມ຺ມາເຍວ ອິຘ ເທເສຕພ຺ພາ. ນາຍໍ ໂວຫາຣເທສນາ. ເຕ ຈ ອເນກປ຺ປເຠທໂຕ ເທເສຕພ຺ພາ, ນ ຘມ຺ມມຕ຺ຕໂຕ. ປເຠທໂຕ ຫິ ເທສນາ ຆນວິນິພ຺ໂຠຄປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓາວຫາ ໂຫຕີຕິ ‘ກຸສລາ ຘມ຺ມາ’ຕິ ເອວໍ ປເຠທໂຕ ຘມ຺ມານໍ ເທສນໍ ທີເປຕ຺ວາ, ອິທານິ ເຍ ເຕນ ປເຠເທນ ເທເສຕພ຺ພາ ຘມ຺ມາ ເຕ ທສ຺ເສຕຸໍ, ອຍໍ ‘ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ’ຕິ ປທານຸກ຺ກໂມ ກໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປເຠທວນ຺ເຕສຸ ຫິ ທສ຺ສິເຕສຸ ປເຠໂທ ທສ຺ສິຍມາໂນ ຍຸຊ຺ຊຕິ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ຈ ໂຫຕີຕິ.

ອິທານິ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາມາວຈຣໍ ກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ –

ສມເຍ ນິທ຺ທິສິ ຈິຕ຺ຕໍ, ຈິຕ຺ເຕນ ສມຍໍ ມຸນິ;

ນິຍເມຕ຺ວານ ທີເປຕຸໍ, ຘມ຺ເມ ຕຕ຺ຖ ປເຠທໂຕ.

‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາມາວຈຣໍ ກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ຫິ ນິທ຺ທິສນ຺ໂຕ ຠຄວາ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນິທ຺ທິສິ. ກິໍກາຣຓາ? ເຕນ ສມຍນິຍມິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ປຣິໂຍສາເນ ‘ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ’ຕິ ເອວໍ ສມຍໍ ນິຍເມຕ຺ວານ, ອຖ ວິຊ຺ຊມາເນປິ ສມຍນານຕ຺ເຕ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ຕສ຺ມິໍເຍວ ສມເຍ ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ, ເວທນາ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ຕສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ຕນິຍມິເຕ ສມເຍ ເອເຕ ສນ຺ຕຕິສມູຫກິຈ຺ຈາຣມ຺ມຓຆນວເສນ ທຸຣນຸໂພຘປ຺ປເຠເທ ຜສ຺ສເວທນາທໂຍ ຘມ຺ເມ ໂພເຘຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິທານິ ‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ’ຕິອາທີສຸ ອຍມນຸປຸພ຺ພປທວຓ຺ຓນາ. ຍສ຺ມິນ຺ຕິ ອນິຍມໂຕ ຠຸມ຺ມນິທ຺ເທໂສ. ສມເຍຕິ ອນິຍມນິທ຺ທິຏ຺ຐປຣິທີປນໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ອນິຍມໂຕ ສມໂຍ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ສມຍສທ຺ໂທ –

ສມວາເຍ ຂເຓ ກາເລ, ສມູເຫ ເຫຕຸ ທິຏ຺ຐິສຸ;

ປຏິລາເຠ ປຫາເນ ຈ, ປຏິເວເຘ ຈ ທິສ຺ສຕິ.

ຕຖາ ຫິສ຺ສ ‘‘ອປ຺ເປວ ນາມ ສ຺ເວປິ ອຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍາມ ກາລຎ຺ຈ ສມຍຎ຺ຈ ອຸປາທາຍາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໔໔໗) ເອວມາທີສຸ ສມວາໂຍ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ເອໂກວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂໂຓ ຈ ສມໂຍ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສາຍາ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໘.໒໙) ຂໂຓ. ‘‘ອຸຓ຺ຫສມໂຍ ປຣິຬາຫສມໂຍ’’ຕິອາທີສຸ (ປາຈິ. ໓໕໘) ກາໂລ. ‘‘ມຫາສມໂຍ ປວນສ຺ມິ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ສມູໂຫ. ‘‘ສມໂຍປິ ໂຂ ເຕ, ຠທ຺ທາລິ, ອປ຺ປຏິວິທ຺ໂຘ ອໂຫສິ – ຠຄວາ ໂຂ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ, ຠຄວາປິ ມໍ ຊານິສ຺ສຕິ ‘ຠທ຺ທາລິ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ສິກ຺ຂາຍ ອປຣິປູຣກາຣີ’ຕິ. ອຍມ຺ປິ ໂຂ ເຕ, ຠທ຺ທາລິ, ສມໂຍ ອປ຺ປຏິວິທ຺ໂຘ ອໂຫສີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໒.໑໓໕) ເຫຕຸ. ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອຸຄ຺ຄາຫມາໂນ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ສມຓມຸຓ຺ຑິກາປຸຕ຺ໂຕ ສມຍປ຺ປວາທເກ ຕິນ຺ທຸກາຈີເຣ ເອກສາລເກ ມລ຺ລິກາຍ ອາຣາເມ ປຏິວສຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໒.໒໖໐) ທິຏ຺ຐິ.

‘‘ທິຏ຺ເຐ ຘມ຺ເມ ຈ ໂຍ ອຕ຺ໂຖ, ໂຍ ຈຕ຺ໂຖ ສມ຺ປຣາຍິໂກ;

ອຕ຺ຖາຠິສມຍາ ຘີໂຣ, ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ປວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໑໒໙) –

ອາທີສຸ ປຏິລາໂຠ. ‘‘ສມ຺ມາ ມານາຠິສມຍາ ອນ຺ຕມກາສິ ທຸກ຺ຂສ຺ສາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໒໘) ປຫານໍ. ‘‘ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປີຬນຏ຺ໂຐ ສງ຺ຂຕຏ຺ໂຐ ສນ຺ຕາປຏ຺ໂຐ ວິປຣິຓາມຏ຺ໂຐ ອຠິສມຍຏ຺ໂຐ’’ຕິອາທີສຸ (ປຏິ. ມ. ໒.໘) ປຏິເວໂຘ. ເອວມເນເກສຸ ສມເຍສຸ –

ສມວາໂຍ ຂໂຓ ກາໂລ, ສມູໂຫ ເຫຕຸເຍວ ຈ;

ເອເຕ ປຎ຺ຈປິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ, ສມຍາ ອິຘ ວິຎ຺ຎຸນາ.

‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາມາວຈຣໍ ກຸສລ’ນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ກຸສລາຘິກາເຣ ເຕສຸ ນວສຸ ສມເຍສຸ ເອເຕ ສມວາຍາທໂຍ ປຎ຺ຈ ສມຍາ ປຓ຺ຑິເຕນ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເຕສຸ ປຈ຺ຈຍສາມຄ຺ຄີ, ສມວາໂຍ ຂໂຓ ປນ;

ເອໂກວ ນວໂມ ເຎຍ຺ໂຍ, ຈກ຺ການິ ຈຕຸໂຣປິ ວາ.

ຍາ ຫິ ເອສາ ສາຘາຣຓຜລນິປ຺ຜາທກຕ຺ເຕນ ສຓ຺ຐິຕາ ປຈ຺ຈຍານໍ ສາມຄ຺ຄີ, ສາ ອິຘ ສມວາໂຍຕິ ຎາຕພ຺ພາ. ‘‘ເອໂກວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂໂຓ ຈ ສມໂຍ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສາຍາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໘.໒໙) ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕ ປນ ນວໂມວ ຂໂຓ ເອໂກ ຂໂຓຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍານິ ວາ ປເນຕານິ ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈກ຺ການິ ເຍຫິ ສມນ຺ນາຄຕານໍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ຈຕຸຈກ຺ກໍ ວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ – ເອຕ຺ຖ ‘ປຕິຣູປເທສວາໂສ, ສປ຺ປຸຣິສູປນິສ຺ສໂຍ, ອຕ຺ຕສມ຺ມາປຓິຘິ, ປຸພ຺ເພ ຈ ກຕປຸຎ຺ຎຕາ’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໓໑) ຈຕ຺ຕາຣິ ຈກ຺ການິ ວຸຕ຺ຕານິ, ເອຕານິ ວາ ເອກຊ຺ຌໍ ກຕ຺ວາ ໂອກາສຏ຺ເຐນ ຂໂຓຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ຕານິ ຫິ ກຸສລຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ໂອກາສຠູຕານິ.

ເອວໍ ສມວາຍຎ຺ຈ ຂຓຎ຺ຈ ຎຕ຺ວາ ອິຕເຣສຸ –

ຕໍ ຕໍ ອຸປາທາຍ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ, ກາໂລ ໂວຫາຣມຕ຺ຕໂກ;

ປຸຎ຺ໂຊ ຜສ຺ສາທິຘມ຺ມານໍ, ສມູໂຫຕິ ວິຠາວິໂຕ.

‘ຈິຕ຺ຕກາໂລ ຣູປກາໂລ’ຕິອາທິນາ ຫິ ນເຍນ ຘມ຺ເມ ວາ, ‘ອຕີໂຕ ອນາຄໂຕ’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຘມ຺ມວຸຕ຺ຕິໍ ວາ, ‘ພີຊກາໂລ ອງ຺ກຸຣກາໂລ’ຕິ ອາທິນາ ນເຍນ ຘມ຺ມປຏິປາຏິໍ ວາ, ‘ອຸປ຺ປາທກາໂລ ຊຣາກາໂລ’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຘມ຺ມລກ຺ຂຓໍ ວາ, ‘ເວທິຍນກາໂລ ສຎ຺ຊານນກາໂລ’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຘມ຺ມກິຈ຺ຈໍ ວາ, ‘ນ຺ຫານກາໂລ ປານກາໂລ’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ສຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ວາ, ‘ຄມນກາໂລ ຐານກາໂລ’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອິຣິຍາປຖໍ ວາ, ‘ປຸພ຺ພຓ຺ໂຫ ສາຍນ຺ໂຫ ທິວາ ຣຕ຺ຕີ’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາທິປຣິວຕ຺ຕນໍ ວາ, ‘ອຑ຺ຒມາໂສ ມາໂສ’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອໂຫຣຕ຺ຕາທິສງ຺ຂາຕໍ ກາລສຎ຺ຈຍໍ ວາຕິ – ເອວໍ ຕໍ ຕໍ ອຸປາທາຍ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ ກາໂລ ນາມ. ໂສ ປເນສ ສຠາວໂຕ ອວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິມຕ຺ຕໂກ ເອວາຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂຍ ປເນສ ຜສ຺ສເວທນາທີນໍ ຘມ຺ມານໍ ປຸຎ຺ໂຊ, ໂສ ອິຘ ສມູໂຫຕິ ວິຠາວິໂຕ. ເອວໍ ກາລສມູເຫປິ ຎຕ຺ວາ ອິຕໂຣ ປນ –

ເຫຕູຕິ ປຈ຺ຈໂຍເວຕ຺ຖ, ຕສ຺ສ ທ຺ວາຣວເສນ ວາ;

ອເນກຠາໂວ ວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ, ປຈ຺ຈຍານໍ ວເສນ ວາ.

ເອຕ຺ຖ ຫິ ປຈ຺ຈໂຍວ ເຫຕຸ ນາມ, ຕສ຺ສ ທ຺ວາຣານໍ ວາ ປຈ຺ຈຍານໍ ວາ ວເສນ ອເນກຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກຖໍ? ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣາທີສຸ ຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ຈກ຺ຂຸຣູປອາໂລກມນສິກາຣາທໂຍ ປຈ຺ຈຍາ, ມຫາປກຣເຓ ຈ ‘‘ເຫຕຸປຈ຺ຈໂຍ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຈຕຸວີສຕິ ປຈ຺ຈຍາ ວຸຕ຺ຕາ. ເຕສຸ ຐເປຕ຺ວາ ວິປາກປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປຈ຺ຉາຊາຕປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ, ເສສາ ກຸສລຘມ຺ມານໍ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິເຍວ. ເຕ ສພ຺ເພປິ ອິຘ ເຫຕູຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ. ເອວມສ຺ສ ອິມິນາ ທ຺ວາຣວເສນ ວາ ປຈ຺ຈຍວເສນ ວາ ອເນກຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອວເມເຕ ສມວາຍາທໂຍ ປຎ຺ຈ ອຕ຺ຖາ ອິຘ ສມຍສທ຺ເທນ ປຣິຄ຺ຄຫິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

‘ກສ຺ມາ ປນ ເອເຕສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ເອກໍ ອປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສພ຺ເພສໍ ປຣິຄ຺ຄໂຫ ກໂຕ’ຕິ? ‘ເຕນ ເຕນ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖວິເສສສ຺ສ ທີປນໂຕ. ເອເຕສຸ ຫິ ສມວາຍສງ຺ຂາໂຕ ສມໂຍ ອເນກເຫຕຸໂຕ ວຸຕ຺ຕິໍ ທີເປຕິ. ເຕນ ເອກກາຣຓວາໂທ ປຏິເສຘິໂຕ ໂຫຕິ. ສມວາໂຍ ຈ ນາມ ສາຘາຣຓຜລນິປ຺ຜາທເນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎາເປກ຺ໂຂ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ‘ເອໂກ ກຕ຺ຕາ ນາມ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ອິມມ຺ປິ ອຕ຺ຖໍ ທີເປຕິ. ສຠາເວນ ຫິ ກາຣເຓ ສຕິ ກາຣຓນ຺ຕຣາເປກ຺ຂາ ອຍຸຕ຺ຕາຕິ. ເອວໍ ເອກສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ກາຣຓສ຺ສ ອຠາວທີປເນນ ‘‘ສຍໍກຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິອາທິ ປຏິເສຘິຕໍ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສິຍາ – ‘ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອເນກເຫຕຸໂຕ ວຸຕ຺ຕິໍ ທີເປຕີ’ຕິ, ຕໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ. ‘ກິໍກາຣຓາ’?‘ອສາມຄ຺ຄິຍໍ ອເຫຕູນໍ ສາມຄ຺ຄິຍມ຺ປິ ອເຫຕຸຠາວາປຕ຺ຕິໂຕ’. ‘ນ ຫິ ເອກສ຺ມິໍ ອນ຺ເຘ ທຏ຺ຐຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕ ອນ຺ຘສຕໍ ປສ຺ສຕີ’ຕິ. ‘ໂນ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ; ສາຘາຣຓຜລນິປ຺ຜາທກຕ຺ເຕນ ຫິ ຐິຕຠາໂວ ສາມຄ຺ຄີ; ນ ອເນເກສໍ ສໂມຘານມຕ຺ຕໍ. ນ ຈ ອນ຺ຘານໍ ທສ຺ສນໍ ນາມ ສາຘາຣຓຜລໍ’. ‘ກສ຺ມາ’?‘ອນ຺ຘສເຕ ສຕິປິ ຕສ຺ສ ອຠາວໂຕ. ຈກ຺ຂາທີນໍ ປນ ຕໍ ສາຘາຣຓຜລໍ, ເຕສໍ ຠາເວ ຠາວໂຕ. ອສາມຄ຺ຄິຍໍ ອເຫຕູນມ຺ປິ ຈ ສາມຄ຺ຄິຍໍ ເຫຕຸຠາໂວ ສິທ຺ໂຘ. ສ຺ວາຍໍ ອສາມຄ຺ຄິຍໍ ຜລາຠາເວນ, ສາມຄ຺ຄິຍຎ຺ຈສ຺ສ ຠາເວນ, ເວທິຕພ຺ໂພ. ຈກ຺ຂາທີນຎ຺ຫິ ເວກລ຺ເລ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ອຠາໂວ, ອເວກລ຺ເລ ຈ ຠາໂວ, ປຈ຺ຈກ຺ຂສິທ຺ໂຘ ໂລກສ຺ສາ’ຕິ. ອຍໍ ຕາວ ສມວາຍສງ຺ຂາເຕນ ສມເຍນ ອຕ຺ໂຖ ທີປິໂຕ.

ໂຍ ປເນສ ອຏ຺ຐຫິ ອກ຺ຂເຓຫິ ປຣິວຊ຺ຊິໂຕ ນວໂມ ຂໂຓ, ປຕິຣູປເທສວາສາທິໂກ ຈ ຈຕຸຈກ຺ກສງ຺ຂາໂຕ ໂອກາສຏ຺ເຐນ ຂໂຓ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕພຸທ຺ຘຸປ຺ປາທສທ຺ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິອາທິກໍ ຂຓສາມຄ຺ຄິໍ ວິນາ ນຕ຺ຖິ. ມນຸສ຺ສຕ຺ຕາທີນຎ຺ຈ ກາຓກຈ຺ຉໂປປມາທີຫິ (ມ. ນິ. ໓.໒໕໒) ທຸລ຺ລຠຠາໂວ. ອິຕິ ຂຓສ຺ສ ທຸລ຺ລຠຕ຺ຕາ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ຂຓາຍຕ຺ຕໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມານໍ ອຸປກາຣຠູຕໍ ກຸສລໍ ທຸລ຺ລຠເມວ. ເອວເມເຕສຸ ຂຓສງ຺ຂາໂຕ ສມໂຍ ກຸສລຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ທຸລ຺ລຠຠາວໍ ທີເປຕິ. ເອວໍ ທີເປນ຺ເຕນ ອເນນ ອຘິຄຕຂຓານໍ ຂຓາຍຕ຺ຕສ຺ເສວ ຕສ຺ສ ກຸສລສ຺ສ ອນນຸຏ຺ຐາເນນ ໂມຆຂຓໍ ກຸຣຸມານານໍ ປມາທວິຫາໂຣ ປຏິເສຘິໂຕ ໂຫຕິ. ອຍໍ ຂຓສງ຺ຂາເຕນ ສມເຍນ ອຕ຺ໂຖ ທີປິໂຕ.

ໂຍ ປເນຕສ຺ສ ກຸສລຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕິກາໂລ ນາມ ໂຫຕິ, ໂສ ອຕິປຣິຕ຺ໂຕ. ສາ ຈສ຺ສ ອຕິປຣິຕ຺ຕຕາ ‘‘ຍຖາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຊໂວ, ຍຖາ ຈ ຈນ຺ທິມສູຣິຍານໍ ຊໂວ, ຍຖາ ຈ ຍາ ເທວຕາ ຈນ຺ທິມສູຣິຍານໍ ປຸຣໂຕ ຘາວນ຺ຕິ ຕາສໍ ເທວຕານໍ ຊໂວ, ຕໂຕ ສີຆຕຣໍ ອາຍຸສງ຺ຂາຣາ ຂີຍນ຺ຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໒໒໘) – ອິມສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຏ຺ຐກຖາວເສນ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຣ ຫິ ໂສ ຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ຕາວ ປຣິຕ຺ຕໂກ ກາໂລ ວຸຕ຺ໂຕ. ຍາວ ປຏຸປ຺ປນ຺ນໍ ຣູປໍ ຕິຏ຺ຐຕິ ຕາວ ໂສຬສ ຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອິຕິ ເຕສໍ ກາລປຣິຕ຺ຕຕາຍ ອຸປມາປິ ນຕ຺ຖິ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ຍາວຎ຺ຈິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປມາປິ ນ ສຸກຣາ ຍາວ ລຫຸປຣິວຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໔໘). ເອວເມເຕສຸ ກາລສງ຺ຂາໂຕ ສມໂຍ ກຸສລຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິກາລສ຺ສ ອຕິປຣິຕ຺ຕຕໍ ທີເປຕິ. ເອວໍ ທີເປນ຺ເຕນ ຈາເນນ ອຕິປຣິຕ຺ຕກາລຕາຍ, ວິຊ຺ຊຸລໂຕຠາເສນ ມຸຕ຺ຕາວຸຓນໍ ວິຍ, ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌມິທໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ເອຕສ຺ສ ປຏິເວເຘ ມຫາອຸສ຺ສາໂຫ ຈ ອາທໂຣ ຈ ກຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ ໂອວາໂທ ທິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອຍໍ ກາລສງ຺ຂາເຕນ ສມເຍນ ອຕ຺ໂຖ ທີປິໂຕ.

ສມູຫສງ຺ຂາໂຕ ປນ ສມໂຍ ອເນເກສໍ ສຫຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ທີເປຕິ. ຜສ຺ສາທີນຎ຺ຫິ ຘມ຺ມານໍ ປຸຎ຺ໂຊ ສມູໂຫຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສຫ ເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອເນເກສໍ ສຫຸປ຺ປຕ຺ຕິ ທີປິຕາ. ເອວໍ ທີເປນ຺ເຕນ ຈາເນນ ເອກສ຺ເສວ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ປຏິເສຘິຕາ ໂຫຕິ. ອຍໍ ສມູຫສງ຺ຂາເຕນ ສມເຍນ ອຕ຺ໂຖ ທີປິໂຕ.

ເຫຕຸສງ຺ຂາໂຕ ປນ ສມໂຍ ປຣາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕໍ ທີເປຕິ. ‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ’ຕິ ຫິ ປທສ຺ສ ຍສ຺ມາ ‘ຍສ຺ມິໍ ເຫຕຸມ຺ຫິ ສຕິ’ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ, ຕສ຺ມາ ‘ເຫຕຸມ຺ຫິ ສຕິ’ ປວຕ຺ຕິໂຕ ປຣາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕາ ທີປິຕາ. ເອວໍ ທີເປນ຺ເຕນ ຈາເນນ ຘມ຺ມານໍ ສວສວຕ຺ຕິຕາຠິມາໂນ ປຏິເສຘິໂຕ ໂຫຕິ. ອຍໍ ເຫຕຸສງ຺ຂາເຕນ ສມເຍນ ອຕ຺ໂຖ ທີປິໂຕ.

ຕຕ຺ຖ ‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ’ຕິ ກາລສງ຺ຂາຕສ຺ສ ສມຍສ຺ສ ວເສນ ‘ຍສ຺ມິໍ ກາເລ’ຕິ ອຕ຺ໂຖ; ສມູຫສງ຺ຂາຕສ຺ສ ‘ຍສ຺ມິໍ ສມູເຫ’ຕິ. ຂຓສມວາຍເຫຕຸສງ຺ຂາຕານໍ ‘ຍສ຺ມິໍ ຂເຓ ສຕິ, ຍາຍ ສາມຄ຺ຄິຍາ ສຕິ, ຍມ຺ຫິ ເຫຕຸມ຺ຫິ ສຕິ’ ກາມາວຈຣໍ ກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍເຍວ ສຕິ ‘ຜສ຺ສາທໂຍປີ’ຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຘິກຣຓຎ຺ຫິ ກາລສງ຺ຂາໂຕ ສມູຫສງ຺ຂາໂຕ ຈ ສມໂຍ. ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕຘມ຺ມານນ຺ຕິ ອຘິກຣຓວເສເນຕ຺ຖ ຠຸມ຺ມໍ. ຂຓສມວາຍເຫຕຸສງ຺ຂາຕສ຺ສ ຈ ສມຍສ຺ສ ຠາເວນ ເຕສໍ ຠາໂວ ລກ຺ຂີຍຕີຕິ ຠາເວນຠາວລກ຺ຂຓວເສເນຕ຺ຖ ຠຸມ຺ມໍ.

ກາມາວຈຣນ຺ຕິ ‘‘ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກາມາວຈຣາ? ເຫຏ຺ຐໂຕ ອວີຈິນິຣຍໍ ອຸປຣິໂຕ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕິໍ ປຣິຍນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ໑໒໘໗) ນເຍນ ວຸຕ຺ເຕສຸ ກາມາວຈຣຘມ຺ເມສຸ ປຣິຍາປນ຺ນໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວຈນຕ຺ໂຖ – ອຸທ຺ທານໂຕ ທ຺ເວ ກາມາ, ວຕ຺ຖຸກາໂມ ຈ ກິເລສກາໂມ ຈ. ຕຕ຺ຖ ກິເລສກາໂມ ອຕ຺ຖໂຕ ຉນ຺ທຣາໂຄວ ວຕ຺ຖຸກາໂມ ເຕຠູມກວຏ຺ຏໍ. ກິເລສກາໂມ ເຈຕ຺ຖ ກາເມຕີຕິ ກາໂມ; ອິຕໂຣ ປນ ກາມິຍຕີຕິ ກາໂມ. ຍສ຺ມິໍ ປນ ປເທເສ ທຸວິໂຘເປໂສ ກາໂມ ປວຕ຺ຕິວເສນ ອວຈຣຕິ, ໂສ ຈຕຸນ຺ນໍ ອປາຍານໍ, ມນຸສ຺ສານໍ, ຉນ຺ນຎ຺ຈ ເທວໂລການໍ ວເສນ ເອກາທສວິໂຘ ປເທໂສ. ກາໂມ ເອຕ຺ຖ ອວຈຣຕີຕິ ກາມາວຈໂຣ, ສສຕ຺ຖາວຈໂຣ ວິຍ. ຍຖາ ຫິ ຍສ຺ມິໍ ປເທເສ ສສຕ຺ຖາ ປຸຣິສາ ອວຈຣນ຺ຕິ, ໂສ ວິຊ຺ຊມາເນສຸປິ ອຎ຺ເຎສຸ ທ຺ວິປທຈຕຸປ຺ປເທສຸ ອວຈຣນ຺ເຕສຸ, ເຕສໍ ອຠິລກ຺ຂິຕຕ຺ຕາ ‘ສສຕ຺ຖາວຈໂຣ’ຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ວິຊ຺ຊມາເນສຸປິ ອຎ຺ເຎສຸ ຣູປາວຈຣາທີສຸ ຕຕ຺ຖ ອວຈຣນ຺ເຕສຸ, ເຕສໍ ອຠິລກ຺ຂິຕຕ຺ຕາ ອຍໍ ປເທໂສ ‘ກາມາວຈໂຣ’ຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສ຺ວາຍໍ ຍຖາ ຣູປຠໂວ ຣູປໍ, ເອວໍ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລປໍ ກຕ຺ວາ ‘ກາໂມ’ຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວມິທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອິມສ຺ມິໍ ເອກາທສປເທສສງ຺ຂາເຕ ກາເມ ອວຈຣຕີຕິ ກາມາວຈຣໍ.

ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ເອຕໍ ຣູປາຣູປຠເວສຸປິ ອວຈຣຕິ, ຍຖາ ປນ ສງ຺ຄາເມ ອວຈຣຓໂຕ ສງ຺ຄາມາວຈໂຣຕິ ລທ຺ຘນາມໂກ ນາໂຄ ນຄເຣ ຈຣນ຺ໂຕປິ ‘ສງ຺ຄາມາວຈໂຣ’ຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຖລຊລຈຣາ ຈ ປາຓາ ອຖເລ ອຊເລ ຈ ຐິຕາປິ ‘ຖລຈຣາ ຊລຈຣາ’ຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ເອວມິທໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອວຈຣນ຺ຕມ຺ປິ ກາມາວຈຣເມວາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນ ວາ ເອຕ຺ຖ ກາໂມ ອວຈຣຕີຕິປິ ກາມາວຈຣໍ. ກາມຎ຺ເຈສ ຣູປາຣູປາວຈເຣສຸປິ ອວຈຣຕິ, ຍຖາ ປນ ວທຕີຕິ ‘ວຈ຺ໂຉ’, ມຫິຍໍ ເສຕີຕິ ‘ມຫິໍໂສ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ນ ສຕ຺ຕາ ຍຕ຺ຕກາ ວທນ຺ຕິ, ມຫິຍໍ ວາ ເສນ຺ຕິ ສພ຺ເພສໍ ຕໍ ນາມໍ ໂຫຕິ, ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອປິຈ ກາມຠວສງ຺ຂາເຕ ກາເມ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອວຈາເຣຕີຕິປິ ກາມາວຈຣໍ.

ກຸສລນ຺ຕິ ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ສລນາທີຫິ ອຕ຺ເຖຫິ ກຸສລໍ. ອປິຈ ອາໂຣຄ຺ຍຏ຺ເຐນ ອນວຊ຺ຊຏ຺ເຐນ ໂກສລ຺ລສມ຺ຠູຕຏ຺ເຐນ ຈ ກຸສລໍ. ຍເຖວ ຫິ ‘ກຈ຺ຈິ ນຸ ໂຠໂຕ ກຸສລ’ນ຺ຕິ (ຊາ. ໑.໑໕.໑໔໖; ໒.໒໐.໑໒໙) ຣູປກາເຍ ອນາຕຸຣຕາຍ ອເຄລຎ຺ເຎນ ນິພ຺ຍາຘິຕາຍ ອາໂຣຄ຺ຍຏ຺ເຐນ ກຸສລໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ອຣູປຘມ຺ເມປິ ກິເລສາຕຸຣຕາຍ ກິເລສເຄລຎ຺ຎສ຺ສ ຈ ກິເລສພ຺ຍາຘິໂນ ອຠາເວນ ອາໂຣຄ຺ຍຏ຺ເຐນ ກຸສລໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ກິເລສວຊ຺ຊສ຺ສ ປນ ກິເລສໂທສສ຺ສ ກິເລສທຣຖສ຺ສ ຈ ອຠາວາ ອນວຊ຺ຊຏ຺ເຐນ ກຸສລໍ. ໂກສລ຺ລໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຎ຺ຎາ; ໂກສລ຺ລໂຕ ສມ຺ຠູຕຕ຺ຕາ ໂກສລ຺ລສມ຺ຠູຕຏ຺ເຐນ ກຸສລໍ.

‘ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ’ ຕາວ ເອວໍ ໂຫຕຸ; ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ກຖນ຺ຕິ. ຕມ຺ປິ ຣຸຬ຺ຫີສທ຺ເທນ ກຸສລເມວ. ຍຖາ ຫິ ຕາລປຓ຺ເຓຫິ ອກຕ຺ວາ ກິລຎ຺ຊາທີຫິ ກຕມ຺ປິ ຕໍສຣິກ຺ຂຕ຺ຕາ ຣຸຬ຺ຫີສທ຺ເທນ ຕາລວຓ຺ຏນ຺ຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ‘ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕ’ມ຺ປິ ກຸສລນ຺ຕ຺ເວວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ປນ ‘ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ’ ອາໂຣຄ຺ຍຏ຺ເຐນ ອນວຊ຺ຊຏ຺ເຐນ ໂກສລ຺ລສມ຺ຠູຕຏ຺ເຐນາຕິ ຕິວິເຘນປິ ກຸສລນ຺ຕິ ນາມໍ ລຠຕິ, ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ທຸວິເຘເນວ. ອິຕິ ຍຎ຺ຈ ຊາຕກປຣິຍາເຍນ ຍຎ຺ຈ ພາຫິຕິກສຸຕ຺ຕປຣິຍາເຍນ ຍຎ຺ຈ ອຠິຘມ຺ມປຣິຍາເຍນ ກຸສລໍ ກຖິຕໍ ສພ຺ພໍ ຕໍ ຕີຫິປິ ອຕ຺ເຖຫິ ອິມສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ເຕ ລພ຺ຠຕິ.

ຕເທຕໍ ລກ຺ຂຓາທິວເສນ ອນວຊ຺ຊສຸຂວິປາກລກ຺ຂຓໍ, ອກຸສລວິທ຺ຘໍສນຣສໍ, ໂວທານປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ໂຍນິໂສມນສິກາຣປທຏ຺ຐານໍ. ອວຊ຺ຊປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາ ວາ ອນວຊ຺ຊລກ຺ຂຓເມວ ກຸສລໍ, ໂວທານຠາວຣສໍ, ອິຏ຺ຐວິປາກປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ຍຖາວຸຕ຺ຕປທຏ຺ຐານເມວ. ລກ຺ຂຓາທີສຸ ຫິ ເຕສໍ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ສຠາໂວ ວາ ສາມຎ຺ຎໍ ວາ ລກ຺ຂຓໍ ນາມ. ກິຈ຺ຈໍ ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ວາ ຣໂສ ນາມ. ອຸປຏ຺ຐານາກາໂຣ ວາ ຜລໍ ວາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ ນາມ. ອາສນ຺ນກາຣຓໍ ປທຏ຺ຐານໍ ນາມ. ອິຕິ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ລກ຺ຂຓາທີນິ ວກ຺ຂາມ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອິມິນາວ ນເຍນ ເຕສໍ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຣມ຺ມຓໍ ຈິນ຺ເຕຕີຕິ ຈິຕ຺ຕໍ; ວິຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍສ຺ມາ ວາ ‘ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ສພ຺ພຈິຕ຺ຕສາຘາຣໂຓ ເອສ ສທ຺ໂທ, ຕສ຺ມາ ຍເທຕ຺ຖ ໂລກິຍກຸສລາກຸສລກິຣິຍຈິຕ຺ຕໍ, ຕໍ ຊວນວີຖິວເສນ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕານໍ ຈິໂນຕີຕິ ຈິຕ຺ຕໍ. ວິປາກໍ ກມ຺ມກິເລເສຫິ ຈິຕນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ. ອປິຈ ສພ຺ພມ຺ປິ ຍຖານຸຣູປໂຕ ຈິຕ຺ຕຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ. ຈິຕ຺ຕກຣຓຕາຍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອວມ຺ເປຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ອຎ຺ຎເທວ ສຣາຄໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ອຎ຺ຎໍ ສໂທສໍ, ອຎ຺ຎໍ ສໂມຫໍ; ອຎ຺ຎໍ ກາມາວຈຣໍ, ອຎ຺ຎໍ ຣູປາວຈຣາທິເຠທໍ; ອຎ຺ຎໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ, ອຎ຺ຎໍ ສທ຺ທາທິອາຣມ຺ມຓໍ; ຣູປາຣມ຺ມເຓສຸ ຈາປິ ອຎ຺ຎໍ ນີລາຣມ຺ມຓໍ, ອຎ຺ຎໍ ປີຕາທິອາຣມ຺ມຓໍ; ສທ຺ທາທິອາຣມ຺ມເຓສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ; ສພ຺ເພສຸປິ ເຈເຕສຸ ອຎ຺ຎໍ ຫີນໍ ອຎ຺ຎໍ ມຊ຺ຌິມໍ ອຎ຺ຎໍ ປຓີຕໍ; ຫີນາທີສຸປິ ອຎ຺ຎໍ ຉນ຺ທາຘິປເຕຍ຺ຍໍ, ອຎ຺ຎໍ ວີຣິຍາຘິປເຕຍ຺ຍໍ ອຎ຺ຎໍ ຈິຕ຺ຕາຘິປເຕຍ຺ຍໍ, ອຎ຺ຎໍ ວີມໍສາຘິປເຕຍ຺ຍໍ, ຕສ຺ມາ ອສ຺ສ ອິເມສໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຠູມິອາຣມ຺ມຓຫີນມຊ຺ຌິມປຓີຕາຘິປຕີນໍ ວເສນ ຈິຕ຺ຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ກາມຎ຺ເຈຕ຺ຖ ເອກເມວ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ໂຫຕິ, ຈິຕ຺ຕານໍ ປນ ອນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາ ເອເຕສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ເອກມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕຕາຍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວໍ ຕາວ ຈິຕ຺ຕຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ.

ກຖໍ ຈິຕ຺ຕກຣຓຕາຍາຕິ? ໂລກສ຺ມິຎ຺ຫິ ຈິຕ຺ຕກມ຺ມໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ອຎ຺ຎໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມິມ຺ປິ ຈຣຓໍ ນາມ ຈິຕ຺ຕໍ ອຕິຈິຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ. ຕໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ຈິຕ຺ຕກາຣານໍ ‘ເອວໍວິຘານິ ເອຕ຺ຖ ຣູປານິ ກາຕພ຺ພານີ’ຕິ ຈິຕ຺ຕສຎ຺ຎາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕາຍ ຈິຕ຺ຕສຎ຺ຎາຍ ເລຂາຄຫນຣຎ຺ຊນອຸຊ຺ໂຊຕນວຕ຺ຕນາທິນິປ຺ຜາທິກາ ຈິຕ຺ຕກິຣິຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕໂຕ ຈຣຓສງ຺ຂາເຕ ຈິຕ຺ເຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວິຈິຕ຺ຕຣູປໍ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕິ. ຕໂຕ ‘ອິມສ຺ສ ຣູປສ຺ສ ອຸປຣິ ອິທໍ ໂຫຕຸ, ເຫຏ຺ຐາ ອິທໍ, ອຸຠຍປສ຺ເສ ອິທ’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຍຖາຈິນ຺ຕິເຕນ ກເມນ ເສສຈິຕ຺ຕຣູປນິປ຺ຜາທນໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ໂລເກ ວິຈິຕ຺ຕໍ ສິປ຺ປຊາຕໍ ສພ຺ພໍ ຕໍ ຈິຕ຺ເຕເນວ ກຣິຍຕິ, ເອວໍ ອິມາຍ ກຣຓວິຈິຕ຺ຕຕາຍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນິປ຺ຜາທກໍ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ຕເຖວ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍຖາຈິນ຺ຕິຕສ຺ສ ວາ ອນວເສສສ຺ສ ອນິປ຺ຜຊ຺ຊນໂຕ ຕໂຕປິ ຈິຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕຕຣໍ. ເຕນາຫ ຠຄວາ –

‘‘ທິຏ຺ຐໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຣຓໍ ນາມ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ? ‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’. ຕມ຺ປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຣຓໍ ນາມ ຈິຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ເຕເນວ ຈິນ຺ຕິຕໍ. ເຕນປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຣເຓນ ຈິຕ຺ເຕນ ຈິຕ຺ຕໍເຍວ ຈິຕ຺ຕຕຣ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໑໐໐).

ຕຖາ ຍເທຕໍ ເທວມນຸສ຺ສນິຣຍຕິຣຈ຺ຉານເຠທາສຸ ຄຕີສຸ ກມ຺ມລິງ຺ຄສຎ຺ຎາໂວຫາຣາທິເຠທໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຕມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕກຕເມວ. ກາຍກມ຺ມາທິເຠທຎ຺ຫິ ທານສີລວິຫິໍສາສາເຐຍ຺ຍາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕໍ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມໍ ຈິຕ຺ຕນິປ຺ຜາທິຕໍ ກມ຺ມນານຕ຺ຕໍ. ກມ຺ມນານຕ຺ເຕເນວ ຈ ຕາສຸ ຕາສຸ ຄຕີສຸ ຫຕ຺ຖປາທກຓ຺ຓອຸທຣຄີວາມຸຂາທິສຓ຺ຐານຠິນ຺ນໍ ລິງ຺ຄນານຕ຺ຕໍ. ລິງ຺ຄນານຕ຺ຕໂຕ ຍຖາຄຫິຕສຓ຺ຐານວເສນ ‘ອຍໍ ອິຕ຺ຖີ ອຍໍ ປຸຣິໂສ’ຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາຍ ສຎ຺ຎາຍ ສຎ຺ຎານານຕ຺ຕໍ. ສຎ຺ຎານານຕ຺ຕໂຕ ສຎ຺ຎານຸຣູເປນ ‘ອິຕ຺ຖີ’ຕິ ວາ ‘ປຸຣິໂສ’ຕິ ວາ ໂວຫຣນ຺ຕານໍ ໂວຫາຣນານຕ຺ຕໍ. ໂວຫາຣນານຕ຺ຕວເສນ ປນ ຍສ຺ມາ ‘ອິຕ຺ຖີ ຠວິສ຺ສາມິ ປຸຣິໂສ ຠວິສ຺ສາມິ, ຂຕ຺ຕິໂຍ ຠວິສ຺ສາມິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠວິສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ຊນກໍ ກມ຺ມໍ ກຣີຍຕິ, ຕສ຺ມາ ໂວຫາຣນານຕ຺ຕໂຕ ກມ຺ມນານຕ຺ຕໍ. ຕໍ ປເນຕໍ ກມ຺ມນານຕ຺ຕໍ ຍຖາປຕ຺ຖິຕໍ ຠວໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ຕໍ ຍສ຺ມາ ຄຕິວເສນ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ ຕສ຺ມາ ກມ຺ມນານຕ຺ຕໂຕ ຄຕິນານຕ຺ຕໍ. ກມ຺ມນານຕ຺ເຕເນວ ຈ ເຕສໍ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຕສ຺ສາ ຕສ຺ສາ ຄຕິຍາ ອປາທກທ຺ວິປາທກາທິຕາ, ຕສ຺ສາ ຕສ຺ສາ ອຸປປຕ຺ຕິຍາ ອຸຈ຺ຈນີຈາທິຕາ, ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓາທິຕາ, ໂລກຘມ຺ເມສຸ ລາຠາລາຠາທິຕາ ຈ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຕສ຺ມາ ສພ຺ພເມຕໍ ເທວມນຸສ຺ສນິຣຍຕິຣຈ຺ຉານເຠທາສຸ ຄຕີສຸ ກມ຺ມລິງ຺ຄສຎ຺ຎາໂວຫາຣາທິເຠທໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ເຕເນວ ກຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສ຺ວາຍມຕ຺ໂຖ ອິມສ຺ສ ສງ຺ຄີຕິອນາຣຸຬ຺ຫສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ກມ຺ມນານຕ຺ຕປຸຖຸຕ຺ຕປ຺ປເຠທວວຕ຺ຖານວເສນ ລິງ຺ຄນານຕ຺ຕປຸຖຸຕ຺ຕປ຺ປເຠທວວຕ຺ຖານໍ ຠວຕິ, ລິງ຺ຄນານຕ຺ຕປຸຖຸຕ຺ຕປ຺ປເຠທວວຕ຺ຖານວເສນ ສຎ຺ຎານານຕ຺ຕປຸຖຸຕ຺ຕປ຺ປເຠທວວຕ຺ຖານໍ ຠວຕິ, ສຎ຺ຎານານຕ຺ຕປຸຖຸຕ຺ຕປ຺ປເຠທວວຕ຺ຖານວເສນ ໂວຫາຣນານຕ຺ຕປຸຖຸຕ຺ຕປ຺ປເຠທວວຕ຺ຖານໍ ຠວຕິ, ໂວຫາຣນານຕ຺ຕປຸຖຸຕ຺ຕປ຺ປເຠທວວຕ຺ຖານວເສນ ກມ຺ມນານຕ຺ຕປຸຖຸຕ຺ຕປ຺ປເຠທວວຕ຺ຖານໍ ຠວຕິ. ກມ຺ມນານາກຣຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ສຕ຺ຕານໍ ຄຕິຍາ ນານາກຣຓໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ – ອປທາ ທ຺ວິປທາ ຈຕຸປ຺ປທາ ພຫຸປ຺ປທາ, ຣູປິໂນ ອຣູປິໂນ, ສຎ຺ຎິໂນ ອສຎ຺ຎິໂນ ເນວສຎ຺ຎີນາສຎ຺ຎິໂນ. ກມ຺ມນານາກຣຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ສຕ຺ຕານໍ ອຸປປຕ຺ຕິຍາ ນານາກຣຓໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ – ອຸຈ຺ຈນີຈຕາ ຫີນປຓີຕຕາ ສຸຄຕທຸຄ຺ຄຕຕາ. ກມ຺ມນານາກຣຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ສຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ນານາກຣຓໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ – ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓຕາ ສຸຊາຕທຸຊ຺ຊາຕຕາ ສຸສຓ຺ຐິຕທຸສ຺ສຓ຺ຐິຕຕາ. ກມ຺ມນານາກຣຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ສຕ຺ຕານໍ ໂລກຘມ຺ເມ ນານາກຣຓໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ – ລາຠາລາເຠ ຍສາຍເສ ນິນ຺ທາປສໍສາຍໍ ສຸຂທຸກ຺ເຂ’’ຕິ.

ອປຣມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕໍ –

ກມ຺ມໂຕ ລິງ຺ຄໂຕ ເຈວ, ລິງ຺ຄສຎ຺ຎາ ປວຕ຺ຕເຣ;

ສຎ຺ຎາໂຕ ເຠທໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອິຕ຺ຖາຍໍ ປຸຣິໂສຕິ ວາ.

‘‘ກມ຺ມຸນາ ວຕ຺ຕເຕ ໂລໂກ, ກມ຺ມຸນາ ວຕ຺ຕເຕ ປຊາ;

ກມ຺ມນິພນ຺ຘນາ ສຕ຺ຕາ, ຣຖສ຺ສາຓີວ ຍາຍໂຕ’’. (ມ. ນິ. ໒.໔໖໐; ສຸ. ນິ. ໖໕໙);

ກມ຺ເມນ ກິຕ຺ຕິໍ ລຠເຕ ປສໍສໍ,

ກມ຺ເມນ ຊານິຎ຺ຈ ວຘຎ຺ຈ ພນ຺ຘໍ;

ຕໍ ກມ຺ມນານາກຣຓໍ ວິທິຕ຺ວາ,

ກສ຺ມາ ວເທ ນຕ຺ຖິ ກມ຺ມນ຺ຕິ ໂລເກ. (ກຖາ. ໗໘໕);

‘‘ກມ຺ມສ຺ສກາ ມາຓວ ສຕ຺ຕາ ກມ຺ມທາຍາທາ ກມ຺ມໂຍນີ ກມ຺ມພນ຺ຘູ ກມ຺ມປຏິສຣຓາ; ກມ຺ມໍ ສຕ຺ເຕ ວິຠຊຕິ ຍທິທໍ ຫີນປ຺ປຓີຕຕາຍາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໒໘໙).

ເອວໍ ອິມາຍ ກຣຓຈິຕ຺ຕຕາຍປິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ສພ຺ພານິປິ ຫິ ເອຕານິ ວິຈິຕ຺ຣານິ ຈິຕ຺ເຕເນວ ກຕານິ. ອລທ຺ໂຘກາສສ຺ສ ປນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຍໍ ວາ ປນ ອວເສສປຈ຺ຈຍວິກລໍ ຕສ຺ສ ເອກຈ຺ຈຈິຕ຺ຕກຣຓາຠາວໂຕ ຍເທຕໍ ຈິຕ຺ເຕນ ກຕໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໂຕປິ ຈິຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕຕຣໍ. ເຕນາຫ ຠຄວາ –

‘‘ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎໍ ເອກນິກາຍມ຺ປິ ສມນຸປສ຺ສາມິ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຍຖຍິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຣຈ຺ຉານຄຕາ ປາຓາ… ເຕຫິປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຣຈ຺ຉານຄເຕຫິ ປາເຓຫິ ຈິຕ຺ຕໍເຍວ ຈິຕ຺ຕຕຣ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໑໐໐).

ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ວຕ຺ຕມານຠູຕາປຄໂຕກາສກຕຠູມິລທ຺ຘວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ ອເນກປ຺ປເຠທໍ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພມ຺ປິ ອຸປ຺ປາທຊຣາຠງ຺ຄສມງ຺ຄີສງ຺ຂາຕໍ ວຕ຺ຕມານຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ອາຣມ຺ມຓຣສໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ຘໍ, ອນຸຠູຕາປຄຕສງ຺ຂາຕໍ ກຸສລາກຸສລໍ, ອຸປ຺ປາທາທິຕ຺ຕຍໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ຘໍ, ຠູຕາປຄຕສງ຺ຂາຕໍ, ເສສສງ຺ຂຕຎ຺ຈ ຠູຕາປຄຕຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ‘‘ຍານິສ຺ສ ຕານິ ປຸພ຺ເພ ກຕານິ ກມ຺ມານີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໒໔໘) ເອວມາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ ກມ຺ມໍ ອຕີຕມ຺ປິ ສມານໍ, ອຎ຺ຎໍ ວິປາກໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວິປາກສ຺ໂສກາສໍ ກຕ຺ວາ ຐິຕຕ຺ຕາ, ຕຖາ ກໂຕກາສຎ຺ຈ ວິປາກໍ ອນຸປ຺ປນ຺ນມ຺ປິ ສມານໍ ເອວໍ ກເຕ ໂອກາເສ ເອກນ຺ເຕນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ໂອກາສກຕຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ຕາສຸ ຕາສຸ ຠູມີສຸ ອສມູຫຕໍ ອກຸສລໍ ຠູມິລທ຺ຘຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຠູມິຍາ ຠູມິລທ຺ຘສ຺ສ ຈ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຠູມີຕິ ວິປສ຺ສນາຍ ອາຣມ຺ມຓຠູຕາ ເຕຠູມກາ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ. ຠູມິລທ຺ຘໍ ນາມ ເຕສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ອຸປ຺ປຕ຺ຕາຣຫໍ ກິເລສຊາຕໍ. ເຕນ ເຫສາ ຠູມິ ລທ຺ຘາ ນາມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຠູມິລທ຺ຘນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວເມເຕສຸ ຈຕູສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ອິຘ ‘ວຕ຺ຕມານຸປ຺ປນ຺ນໍ’ ອຘິປ຺ເປຕໍ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ວຈນຕ຺ໂຖ – ປຸພ຺ພນ຺ຕໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ອຸປ຺ປາທາທິອຠິມຸຂໍ ປນ຺ນນ຺ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ. ‘ອຸປ຺ປນ຺ນ’-ສທ຺ໂທ ປເນສ ອຕີເຕ ປຏິລທ຺ເຘ ສມຸຏ຺ຐິເຕ ອວິກ຺ຂມ຺ຠິເຕ ອສມຸຈ຺ຉິນ຺ເນ ຂຓຕ຺ຕຍຄເຕຕິ ອເນເກສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ທິສ຺ສຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍນ ກກຸສນ຺ໂຘ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໔໓) ເອຕ຺ຖ ອຕີເຕ ອາຄໂຕ. ‘‘ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ອຕິເຣກຈີວຣໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີ’’ຕິ (ປາຣາ. ໔໖໑) ເອຕ຺ຖ ປຏິລທ຺ເຘ. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ມຫາເມຆໍ ຕເມນໍ ມຫາວາໂຕ ອນ຺ຕຣາເຍວ ອນ຺ຕຣຘາເປຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໕໗) ເອຕ຺ຖ ສມຸຏ຺ຐິເຕ. ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຄມິຍຈິຕ຺ຕໍ ທຸປ຺ປຏິວິໂນທນີຍໍ (ອ. ນິ. ໕.໑໖໐; ປຣິ. ໓໒໕); ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ເນ ປາປເກ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ ຐານໂສ ອນ຺ຕຣຘາເປຕີ’’ຕິ (ປາຣາ. ໑໖໕) ເອຕ຺ຖ ອວິກ຺ຂມ຺ຠິເຕ. ‘‘ອຣິຍໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ພຫຸລີກໂຣນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ເນ ປາປເກ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ ຐານໂສ ອນ຺ຕຣາເຍວ ອນ຺ຕຣຘາເປຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໕໖-໑໕໗) ເອຕ຺ຖ ອສມຸຈ຺ຉິນ຺ເນ. ‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ? ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ (ຍມ. ໒.ຈິຕ຺ຕຍມກ.໘໑) ເອຕ຺ຖ ຂຓຕ຺ຕຍຄເຕ. ສ຺ວາຍມິຘາປິ ຂຓຕ຺ຕຍຄເຕວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕສ຺ມາ ‘ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີ’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຂຓຕ຺ຕຍຄຕໍ ໂຫຕິ, ວຕ຺ຕມານໍ ໂຫຕິ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີຕິ. ອຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ.

ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີຕິ ເຈຕໍ ເທສນາສີສເມວ. ນ ປນ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກກເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ຣາຊາ ອາຄໂຕຕິ ວຸຕ຺ເຕ ນ ປຣິສໍ ປຫາຍ ເອກໂກວ ອາຄໂຕ, ຣາຊປຣິສາຍ ປນ ສທ຺ຘິໍເຍວ ອາຄໂຕຕິ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອວມິທມ຺ປິ ປໂຣປຓ຺ຓາສກຸສລຘມ຺ເມຫິ ສທ຺ຘິໍເຍວ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປຸພ຺ພງ຺ຄມຏ຺ເຐນ ປນ ‘‘ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ’’ຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ.

ໂລກິຍຘມ຺ມຎ຺ຫິ ປຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຘຸຣໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ໂຫຕິ. ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ປຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາ ເຊຏ຺ຐິກາ ປຎ຺ຎາ ຘຸຣາ ປຎ຺ຎາ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ. ເຕເນວ ຠຄວາ ວິນຍປຣິຍາຍໍ ປຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘ກິໍຜສ຺ໂສສິ, ກິໍເວທໂນສິ, ກິໍສຎ຺ໂຎສິ, ກິໍເຈຕໂນສີ’ຕິ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍຈິຕ຺ໂຕ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕເມວ ຘຸຣໍ ກຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉຕິ. ‘‘ອເຖຍ຺ຍຈິຕ຺ໂຕ ອຫໍ ຠຄວາ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ‘ອນາປຕ຺ຕິ ອເຖຍ຺ຍຜສ຺ສສ຺ສາ’ຕິອາທີນິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ອນາປຕ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸ ອເຖຍ຺ຍຈິຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ວທຕິ.

ນ ເກວລຎ຺ຈ ວິນຍປຣິຍາຍໍ, ອຎ຺ຎມ຺ປິ ໂລກິຍເທສນໍ ເທເສນ຺ໂຕ ຈິຕ຺ຕເມວ ຘຸຣໍ ກຕ຺ວາ ເທເສຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ເຍ ເກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ອກຸສລາ ອກຸສລຠາຄິຍາ ອກຸສລປກ຺ຂິກາ ສພ຺ເພເຕ ມໂນປຸພ຺ພງ຺ຄມາ. ມໂນ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ປຐມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ’’ (ອ. ນິ. ໑.໕໖).

‘‘ມໂນປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ຘມ຺ມາ, ມໂນເສຏ຺ຐາ ມໂນມຍາ;

ມນສາ ເຈ ປທຸຏ຺ເຐນ, ຠາສຕິ ວາ ກໂຣຕິ ວາ;

ຕໂຕ ນໍ ທຸກ຺ຂມນ຺ເວຕິ, ຈກ຺ກໍວ ວຫໂຕ ປທໍ.

‘‘ມໂນປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ຘມ຺ມາ, ມໂນເສຏ຺ຐາ ມໂນມຍາ;

ມນສາ ເຈ ປສນ຺ເນນ, ຠາສຕິ ວາ ກໂຣຕິ ວາ;

ຕໂຕ ນໍ ສຸຂມນ຺ເວຕິ, ຉາຍາວ ອນປາຍິນີ’’. (ຘ. ປ. ໑,໒);

‘‘ຈິຕ຺ເຕນ ນີຍຕິ ໂລໂກ, ຈິຕ຺ເຕນ ປຣິກສ຺ສຕິ;

ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອກຘມ຺ມສ຺ສ, ສພ຺ເພວ ວສມນ຺ວຄູ’’. (ສໍ. ນິ. ໑.໖໒);

‘‘ຈິຕ຺ຕສໍກິເລສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ສໍກິລິສ຺ສນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕໂວທານາ ວິສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ’’ (ສໍ. ນິ. ໓.໑໐໐);

‘‘ປຠສ຺ສຣມິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈິຕ຺ຕໍ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ອາຄນ຺ຕຸເກຫິ ອຸປກ຺ກິເລເສຫິ ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐໍ’’ (ອ. ນິ. ໑.໔໙);

‘‘ຈິຕ຺ເຕ, ຄຫປຕິ, ອຣກ຺ຂິເຕ ກາຍກມ຺ມມ຺ປິ ອຣກ຺ຂິຕໍ ໂຫຕິ, ວຈີກມ຺ມມ຺ປິ ອຣກ຺ຂິຕໍ ໂຫຕິ, ມໂນກມ຺ມມ຺ປິ ອຣກ຺ຂິຕໍ ໂຫຕິ; ຈິຕ຺ເຕ, ຄຫປຕິ, ຣກ຺ຂິເຕ…ເປ… ຈິຕ຺ເຕ, ຄຫປຕິ, ພ຺ຍາປນ຺ເນ…ເປ… ຈິຕ຺ເຕ, ຄຫປຕິ, ອພ຺ຍາປນ຺ເນ…ເປ… ຈິຕ຺ເຕ, ຄຫປຕິ, ອວສ຺ສຸເຕ…ເປ… ຈິຕ຺ເຕ, ຄຫປຕິ, ອນວສ຺ສຸເຕ ກາຍກມ຺ມມ຺ປິ ອນວສ຺ສຸຕໍ ໂຫຕິ, ວຈີກມ຺ມມ຺ປິ ອນວສ຺ສຸຕໍ ໂຫຕິ, ມໂນກມ຺ມມ຺ປິ ອນວສ຺ສຸຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໑໑໐).

ເອວໍ ໂລກິຍຘມ຺ມໍ ປຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ໂຫຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ຘຸຣໍ ໂຫຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິເມສຸ ປນ ສຸຕ຺ເຕສຸ ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຸຕ຺ຕານຸຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ສພ຺ພານິປິ ຄຫິຕານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປນ ‘ກຕຣຜສ຺ສໍ ອຘິຄໂຕສິ, ກຕຣເວທນໍ ກຕຣສຎ຺ຎໍ ກຕຣເຈຕນໍ ກຕຣຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ, ‘ກຕຣປຎ຺ຎໍ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ອຘິຄໂຕ’ສິ, ‘ກິໍ ປຐມໍ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎໍ, ອຸທາຫຸ ທຸຕິຍໍ…ເປ… ຕຕິຍໍ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎໍ ອຘິຄໂຕ’ຕິ ປຎ຺ຎໍ ເຊຏ຺ຐິກໍ ປຎ຺ຎໍ ຘຸຣໍ ກຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉຕິ. ປຎ຺ຎຸຕ຺ຕຣາ ສພ຺ເພ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ນ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ. ປຎ຺ຎາ ປນ ກິມຕ຺ຖິຍາ (ມ. ນິ. ໑.໔໕໑)? ‘‘ປຎ຺ຎວໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວກສ຺ສ ຕທນ຺ວຍາ ສທ຺ຘາ ສຓ຺ຐາຕິ, ຕທນ຺ວຍໍ ວີຣິຍໍ ສຓ຺ຐາຕິ, ຕທນ຺ວຍາ ສຕິ ສຓ຺ຐາຕິ, ຕທນ຺ວໂຍ ສມາຘິ ສຓ຺ຐາຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໕໑໕) ເອວມາທີນິ ປເນຕ຺ຖ ສຸຕ຺ຕານິ ທຏ຺ຐພ຺ພານິ. ອິຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ປຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາ ເຊຏ຺ຐິກາ ໂຫຕິ ປຎ຺ຎາ ຘຸຣາ ປຎ຺ຎາ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຍໍ ປນ ໂລກິຍເທສນາ. ຕສ຺ມາ ຈິຕ຺ຕໍ ຘຸຣໍ ກຕ຺ວາ ເທເສນ຺ໂຕ ‘‘ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ອາຫ.

ໂສມນສ຺ສສຫຄຕນ຺ຕິ ສາຕມຘຸຣເວທຍິຕສງ຺ຂາເຕນ ໂສມນສ຺ເສນ ສຫ ເອກຸປ຺ປາທາທິຠາວໍ ຄຕໍ. ອຍໍ ປນ ‘ສຫຄຕ’-ສທ຺ໂທ ຕພ຺ຠາເວ ໂວກິຓ຺ເຓ ນິສ຺ສເຍ ອາຣມ຺ມເຓ ສໍສຏ຺ເຐຕິ ອິເມສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ທິສ຺ສຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຍາຍໍ ຕຓ຺ຫາ ໂປໂນພ຺ຠວິກາ ນນ຺ທິຣາຄສຫຄຕາ’’ຕິ (ວິຠ. ໒໐໓) ຕພ຺ຠາເວ ເວທິຕພ຺ໂພ; ນນ຺ທິຣາຄຠູຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຍາ, ຠິກ຺ຂເວ, ວີມໍສາ ໂກສຊ຺ຊສຫຄຕາ ໂກສຊ຺ຊສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໘໓໒) ໂວກິຓ຺ເຓ ເວທິຕພ຺ໂພ; ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນນ ໂກສຊ຺ເຊນ ໂວກິຓ຺ຓາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອຏ຺ຐິກສຎ຺ຎາສຫຄຕໍ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໘) ນິສ຺ສເຍ ເວທິຕພ຺ໂພ; ອຏ຺ຐິກສຎ຺ຎໍ ນິສ຺ສາຍ ອຏ຺ຐິກສຎ຺ຎໍ ຠາເວຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ລາຠີ ໂຫຕິ ຣູປສຫຄຕານໍ ວາ ສມາປຕ຺ຕີນໍ ອຣູປສຫຄຕານໍ ວາ’’ຕິ (ປຸ. ປ. ໓-໕) ອາຣມ຺ມເຓ; ເວທິຕພ຺ໂພ ຣູປາຣູປາຣມ຺ມຓານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອິທໍ ສຸຂໍ ອິມາຍ ປີຕິຍາ ສຫຄຕໍ ໂຫຕິ ສຫຊາຕໍ ສໍສຏ຺ຐໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໕໗໘) ສໍສຏ຺ເຐ. ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ປເທ ອຍເມວຕ຺ໂຖ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ໂສມນສ຺ສສໍສຏ຺ຐຎ຺ຫິ ອິຘ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘ສໍສຏ຺ຐ’-ສທ຺ໂທປິ ເຈສ ສທິເສ ອວສ຺ສຸເຕ ມິຕ຺ຕສນ຺ຖເວ ສຫຊາເຕຕິ ພຫູສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ທິສ຺ສຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ‘‘ກິເສ ຖູເລ ວິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສໍສຏ຺ຐາ ໂຍຊິຕາ ຫຍາ’’ຕິ (ຊາ. ໒.໒໒.໗໐) ເອຕ຺ຖ ສທິເສ ອາຄໂຕ. ‘‘ສໍສຏ຺ຐາວ ຕຸມ຺ເຫ ອຍ຺ເຍ ວິຫຣຖາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໗໒໗) ອວສ຺ສຸເຕ. ‘‘ຄິຫິ ສໍສຏ຺ໂຐ ວິຫຣຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໓) ມິຕ຺ຕສນ຺ຖເວ. ‘‘ອິທໍ ສຸຂໍ ອິມາຍ ປີຕິຍາ ສຫຄຕໍ ໂຫຕິ ສຫຊາຕໍ ສໍສຏ຺ຐໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ສຫຊາເຕ. ອິຘາປິ ສຫຊາເຕ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຕຕ຺ຖ ‘ສຫຄຕໍ’ ອສຫຊາຕໍ ອສໍສຏ຺ຐໍ ອສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ສຫຊາຕໍ ປນ ສໍສຏ຺ຐໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິປິ, ນ ໂຫຕິປິ. ຣູປາຣູປຘມ຺ເມສຸ ຫິ ເອກໂຕ ຊາເຕສຸ ຣູປໍ ອຣູເປນ ສຫຊາຕໍ ໂຫຕິ, ນ ສໍສຏ຺ຐໍ, ນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ; ຕຖາ ອຣູປໍ ຣູເປນ; ຣູປຎ຺ຈ ຣູເປນ; ອຣູປໍ ປນ ອຣູເປນ ສທ຺ຘິໍ ນິຍມໂຕວ ສຫຄຕໍ ສຫຊາຕໍ ສໍສຏ຺ຐໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເມວ ໂຫຕີຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ໂສມນສ຺ສສຫຄຕ’ນ຺ຕິ.

ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຎາເຓນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ, ສມໍ ເອກຸປ຺ປາທາທິປ຺ປກາເຣຫິ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍໍ ປເນຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ ຕໍ ມາຕິກາວຓ຺ຓນາຍ ເວທນາຕ຺ຕິເກ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ຕສ຺ມາ ເອກຸປ຺ປາທາ ເອກນິໂຣຘາ ເອກວຕ຺ຖຸກາ ເອກາຣມ຺ມຓາຕິ ອິມິນາ ລກ຺ຂເຓເນຕໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຸກ຺ກຏ຺ຐນິທ຺ເທໂສ ເຈສ. ອຣູເປ ປນ ວິນາປິ ເອກວຕ຺ຖຸກຠາວໍ ສມ຺ປໂຍໂຄ ລພ຺ຠຕິ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ກິໍ ກຖິຕໍ? ກາມາວຈຣກຸສເລສຸ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕໍ ຕິເຫຕຸກໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອສງ຺ຂາຣິກໍ ມຫາຈິຕ຺ຕໍ ກຖິຕໍ. ‘‘ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ’’ຕິ ຫິ ອນິຍມິຕປຸຈ຺ຉາຍ ຈຕຸຠູມກກຸສລໍ ຄຫິຕໍ. ‘ກາມາວຈຣໍ ກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີ’ຕິ ວຈເນນ ປນ ເຕຠູມກໍ ກຸສລໍ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ, ອຏ຺ຐວິຘໍ ກາມາວຈຣກຸສລເມວ ຄຫິຕໍ. ‘ໂສມນສ຺ສສຫຄຕ’ນ຺ຕິ ວຈເນນ ຕໂຕ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕເມວ ຄຫິຕໍ. ‘ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ວຈເນນ ຕໂຕ ທຸວິຘໍ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາເນວ ຄຫິຕານິ. ອສງ຺ຂາຣິກຠາໂວ ປນ ອນາຠຏ຺ຐຕາເຍວ ນ ຄຫິໂຕ. ກິຎ຺ຈາປິ ນ ຄຫິໂຕ, ປຣໂຕ ປນ ‘ສສງ຺ຂາເຣນາ’ຕິ ວຈນໂຕ ອິຘ ‘ອສງ຺ຂາເຣນາ’ຕິ ອວຸຕ຺ເຕປິ ອສງ຺ຂາຣິກຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫິ ອາທິໂຕວ ອິທໍ ມຫາຈິຕ຺ຕໍ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ນິຍເມຕ຺ວາວ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອິທານິ ຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ວາຕິອາທິມາຫ. ຠຄວາ ຫິ ອຣູປຘມ຺ມໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ວຕ຺ຖຸນາ ວາ ທສ຺ເສຕິ, ອາຣມ຺ມເຓນ ວາ, ວຕ຺ຖາຣມ຺ມເຓຫິ ວາ, ສຣສຠາເວນ ວາ. ‘‘ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ໂສ…ເປ… ມໂນສມ຺ຜສ຺ໂສ; ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາ…ເປ… ມໂນສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາ; ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ…ເປ… ມໂນວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ຫິ ວຕ຺ຖຸນາ ອຣູປຘມ຺ມາ ທສ຺ສິຕາ. ‘‘ຣູປສຎ຺ຎາ…ເປ… ຘມ຺ມສຎ຺ຎາ, ຣູປສຎ຺ເຈຕນາ…ເປ… ຘມ຺ມສຎ຺ເຈຕນາ’’ຕິອາທີສຸ ອາຣມ຺ມເຓນ. ‘‘ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຣູເປ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ, ຕິຓ຺ຓໍ ສງ຺ຄຕິ ຜສ຺ໂສ…ເປ… ມນຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຘມ຺ເມ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ, ຕິຓ຺ຓໍ ສງ຺ຄຕິ ຜສ຺ໂສ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໔.໖໐) ວຕ຺ຖາຣມ຺ມເຓຫິ. ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຂາຣາ, ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໒.໑) ສຣສຠາເວນ ອຣູປຘມ຺ມາ ທສ຺ສິຕາ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ອາຣມ຺ມເຓນ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘ຣູປາຣມ຺ມຓໍ’ ວາຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ຣູປເມວ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ. ທ຺ວິສມຸຏ຺ຐາໂນ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ໂນ ສທ຺ໂທວ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓໍ. ຈຕຸສມຸຏ຺ຐາໂນ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ໂນ ຄນ຺ໂຘວ ຄນ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ. ຈຕຸສມຸຏ຺ຐາໂນ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ໂນ ຣໂສວ ຣສາຣມ຺ມຓໍ. ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພເມວ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ. ເອກສມຸຏ຺ຐານາ ທ຺ວິສມຸຏ຺ຐານາ ຕິສມຸຏ຺ຐານາ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານາ ນກຸໂຕຈິສມຸຏ຺ຐານາ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ, ຕຖາ ນວຕ຺ຕພ຺ພາ ຈ, ວຸຕ຺ຕາວເສສາ ຈິຕ຺ຕໂຄຈຣສງ຺ຂາຕາ ຘມ຺ມາເຍວ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ. ເຍ ປນ ອນາປາຖຄຕາ ຣູປາທໂຍປິ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓມິຈ຺ເຈວ ວທນ຺ຕິ ເຕ ອິມິນາ ສຸຕ຺ເຕນ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ອິເມສໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ນານາວິສຍານໍ ນານາໂຄຈຣານໍ ນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ໂຄຈຣວິສຍໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠນ຺ຕານໍ ມໂນ ປຏິສຣຓໍ ມໂນ ເນສໍ ໂຄຈຣວິສຍໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໕໕).

ເອເຕສຎ຺ຫິ ຣູປາຣມ຺ມຓາທີນິ ໂຄຈຣວິສໂຍ ນາມ. ຕານິ ມເນນ ປຈ຺ຈນຸຠວິຍມານານິປິ ຣູປາຣມ຺ມຓາທີນິເຍວາຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ສິທ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓາທີນຎ຺ຈ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາປິ ອຍມຕ຺ໂຖ ສິທ຺ໂຘເຍວ ໂຫຕິ. ອນາປາຖຄຕາເນວ ຫິ ຣູປາຣມ຺ມຓາທີນິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸອາທີນໍ ອາຣມ຺ມຓານິ, ນ ຈ ຕານິ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓານິ ຠວນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອາຣມ຺ມຓວວຕ຺ຖານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ ເອເກກໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ທ຺ວີສຸ ທ຺ວີສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ. ຣູປາຣມ຺ມຓຎ຺ຫິ ຈກ຺ຂຸປສາທໍ ຆຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ມໂນທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ; ຠວງ຺ຄຈລນສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສທ຺ທຄນ຺ຘຣສໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຣມ຺ມເຓສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຍຖາ ຫິ ສກຸໂຓ ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂຄ຺ເຄ ນິລີຍມາໂນວ ຣຸກ຺ຂສາຂຎ຺ຈ ຆຏ຺ເຏຕິ, ຉາຍາ ຈສ຺ສ ປຖວິຍໍ ປຏິຫຎ຺ຎຕິ ສາຂາຆຏ຺ຏນຉາຍາຜຣຓານິ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ເອກກ຺ຂເຓເຍວ ຠວນ຺ຕິ, ເອວໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຣູປາທີນໍ ຈກ຺ຂຸປສາທາທິຆຏ຺ຏນຎ຺ຈ ຠວງ຺ຄຈລນສມຕ຺ຖຕາຍ ມໂນທ຺ວາເຣ ອາປາຖຄມນຎ຺ຈ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ເອກກ຺ຂເຓເຍວ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ຠວງ຺ຄໍ ວິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣາທີສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ອາວຊ຺ຊນາທີນໍ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນປຣິໂຍສານານໍ ອນນ຺ຕຣາ ເຕສໍ ອາຣມ຺ມຓານໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ອິທໍ ມຫາຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ສຸທ຺ຘມໂນທ຺ວາເຣ ປນ ປສາທຆຏ຺ຏນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ປກຕິຍາ ທິຏ຺ຐສຸຕຆາຍິຕສາຍິຕຜຸຏ຺ຐວເສເນວ ເອຕານິ ອາຣມ຺ມຓານິ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ກຖໍ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ກຕສຸຘາກມ຺ມໍ ຫຣິຕາລມໂນສິລາທິວຓ຺ຓວິຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຫິຕນານປ຺ປກາຣຘຊປຏາກໍ ມາລາທາມວິນທ຺ຘໍ ທີປມາລາປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ອຕິມໂນຣມາຍ ສິຣິຍາ ວິໂຣຈມານໍ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕໍ ມຫາເຈຕິຍໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ໂສຬສສຸ ປາທປິຏ຺ຐິກາສຸ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ອຸລ຺ໂລເກນ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ປີຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ເຈຕິຍໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ປີຕິໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຄຕສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານທິວາຏ຺ຐາເນສຸ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ອາວຊ຺ຊມານສ຺ສ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕໍ ມຫາເຈຕິຍໍ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄຕສທິສເມວ ໂຫຕິ, ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ເຈຕິຍວນ຺ທນກາໂລ ວິຍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຕາວ ທິຏ຺ຐວເສນ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ.

ມຘຸເຣນ ປນ ສເຣນ ຘມ຺ມກຖິກສ຺ສ ວາ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ, ສຣຠາຓກສ຺ສ ວາ ສເຣນ ຠຓນ຺ຕສ຺ສ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ນິສີທິຕ຺ວາ ອາວຊ຺ຊມານສ຺ສ ຘມ຺ມກຖາ ວາ ສຣຠຎ຺ຎໍ ວາ ໂສຕທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄຕໍ ວິຍ ໂຫຕິ, ສາຘຸກາຣໍ ທຕ຺ວາ ສຸຓນກາໂລ ວິຍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສຸຕວເສນ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓໍ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ.

ສຸຄນ຺ຘໍ ປນ ຄນ຺ຘໍ ວາ ມາລໍ ວາ ລຠິຕ຺ວາ ອາສເນ ວາ ເຈຕິເຍ ວາ ຄນ຺ຘາຣມ຺ມເຓນ ຈິຕ຺ເຕນ ປູຊໍ ກຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ນິສີທິຕ຺ວາ ອາວຊ຺ຊມານສ຺ສ ຕໍ ຄນ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ຆານທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄຕໍ ວິຍ ໂຫຕິ, ປູຊາກຣຓກາໂລ ວິຍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຆາຍິຕວເສນ ຄນ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ.

ປຓີຕໍ ປນ ຂາທນີຍໍ ວາ ໂຠຊນີຍໍ ວາ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍວິຠຊິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ກຸທ຺ຣູສກາທິໂຠຊນໍ ລຠິຕ຺ວາ ‘ອສຸກກາເລ ປຓີຕໍ ໂຠຊນໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍວິຠຊິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ອາວຊ຺ຊມານສ຺ສ ຕໍ ຣສາຣມ຺ມຓໍ ຊິວ຺ຫາທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄຕໍ ວິຍ ໂຫຕິ, ປຣິຠຸຎ຺ຊນກາໂລ ວິຍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສາຍິຕວເສນ ຣສາຣມ຺ມຓໍ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ.

ມຸທຸກໍ ປນ ສຸຂສມ຺ຜສ຺ສໍ ມຎ຺ຈໍ ວາ ປີຐໍ ວາ ອຕ຺ຖຣຓປາປຸຣຓໍ ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ທຸກ຺ຂເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ‘ອສຸກກາເລ ເມ ມຸທຸກໍ ມຎ຺ຈປີຐໍ ອຕ຺ຖຣຓປາວຸຣຓໍ ປຣິຠຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ອາວຊ຺ຊມານສ຺ສ ຕໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ ກາຍທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄຕໍ ວິຍ ໂຫຕິ. ສຸຂສມ຺ຜສ຺ສໍ ເວທຍິຕກາໂລ ວິຍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຜຸຏ຺ຐວເສນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ. ເອວໍ ສຸທ຺ຘມໂນທ຺ວາເຣ ປສາທຆຏ຺ຏນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ປກຕິຍາ ທິຏ຺ຐສຸຕຆາຍິຕສາຍິຕຜຸຏ຺ຐວເສເນວ ເອຕານິ ອາຣມ຺ມຓານິ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ອິທານິ ປກຕິຍາ ທິຏ຺ຐາທີນໍ ວເສນ ອາປາຖຄມເນ ອຍມປໂຣປິ ອຏ຺ຐກຖາມຸຕ຺ຕໂກ ນໂຍ ໂຫຕິ. ທິຏ຺ຐໍ ສຸຕໍ ອຸຠຍສມ຺ພນ຺ຘນ຺ຕິ ອິເມ ຕາວ ທິຏ຺ຐາທໂຍ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ‘ທິຏ຺ຐໍ’ ນາມ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣວເສນ ຄຫິຕປຸພ຺ພໍ. ‘ສຸຕ’ນ຺ຕິ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ອທິສ຺ວາ ອນຸສ຺ສວວເສນ ຄຫິຕາ ຣູປາທໂຍວ. ເຕຫິ ທ຺ວີຫິປິ ສມ຺ພນ຺ຘໍ ‘ອຸຠຍສມ຺ພນ຺ຘໍ’ ນາມ. ອິຕິ ອິເມສມ຺ປິ ທິຏ຺ຐາທີນໍ ວເສນ ເອຕານິ ມໂນທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐວເສນ ຕາວ ອາປາຖຄມນໍ ເຫຏ຺ຐາ ປຎ຺ຈຫິ ນເຍຫິ ວຸຕ຺ຕເມວ.

ເອກຈ຺ໂຈ ປນ ສຸຓາຕິ – ‘ຠຄວໂຕ ປຸຎ຺ຎາຕິສຍນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ເອວຣູປໍ ນາມ ຣູປໍ, ອຕິມຘຸໂຣ ສທ຺ໂທ, ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ປເທເສ ເກສຎ຺ຈິ ປຸປ຺ຜານໍ ອຕິມນຸຎ຺ໂຎ ຄນ຺ໂຘ, ເກສຎ຺ຈິ ຜລານໍ ອຕິມຘຸໂຣ ຣໂສ, ເກສຎ຺ຈິ ປາວຸຣຓາທີນໍ ອຕິສຸໂຂ ສມ຺ຜສ຺ໂສ’ຕິ. ຕສ຺ສ, ຈກ຺ຂຸປສາທາທິຆຏ຺ຏນໍ ວິນາ, ສຸຕມຕ຺ຕາເນວ ຕານິ ມໂນທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອຖສ຺ສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຕສ຺ມິໍ ຣູເປ ວາ ສທ຺ເທ ວາ ປສາທວເສນ ຄນ຺ຘາທີສຸ ອຣິຍານໍ ທາຕຸກາມຕາວເສນ ອຎ຺ເຎຫິ ທິນ຺ເນສຸ ອນຸໂມທນາວເສນ ວາ ປວຕ຺ຕຕິ. ເອວໍ ສຸຕວເສນ ເອຕານິ ມໂນທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ອປເຣນ ປນ ຍຖາວຸຕ຺ຕານິ ຣູປາທີນິ ທິຏ຺ຐານິ ວາ ສຸຕານິ ວາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ‘ອີທິສໍ ຣູປໍ ອາຍຕິໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກພຸທ຺ຘສ຺ສາປິ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຈກ຺ຂຸປສາທາທິຆຏ຺ຏນໍ ວິນາ ທິຏ຺ຐສຸຕສມ຺ພນ຺ເຘເນວ ຕານິ ມໂນທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອຖສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເຕສຸ ອຎ຺ຎຕຣາຣມ຺ມຓໍ ອິທໍ ມຫາຈິຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ເອວໍ ອຸຠຍສມ຺ພນ຺ຘວເສນ ເອຕານິ ມໂນທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ອິທມ຺ປິ ຈ ມຸຂມຕ຺ຕເມວ. ສທ຺ຘາຣຸຈິອາກາຣປຣິວິຕກ຺ກທິຏ຺ຐິນິຊ຺ຌານກ຺ຂນ຺ຕິອາທີນໍ ປນ ວເສນ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ເອເຕສໍ ມໂນທ຺ວາເຣ ອາປາຖຄມນໍ ເວທິຕພ຺ພເມວ. ຍສ຺ມາ ປນ ເອວໍ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕານິ ຠູຕານິປິ ໂຫນ຺ຕິ ອຠູຕານິປິ, ຕສ຺ມາ ອຍໍ ນໂຍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ນ ຄຫິໂຕ. ເອວໍ ເອເກກາຣມ຺ມຓໍ ຊວນໍ ທ຺ວີສຸ ທ຺ວີສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຣູປາຣມ຺ມຓຎ຺ຫິ ຊວນໍ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ມໂນທ຺ວາເຣປິ. ສທ຺ທາທິອາຣມ຺ມເຓສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕຕ຺ຖ ມໂນທ຺ວາເຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ຊວນໍ ທານມຍໍ ສີລມຍໍ ຠາວນາມຍນ຺ຕິ ຕິວິຘໍ ໂຫຕິ. ເຕສຸ ເອເກກໍ ກາຍກມ຺ມໍ ວຈີກມ຺ມໍ ມໂນກມ຺ມນ຺ຕິ ຕິວິຘເມວ ໂຫຕິ. ສທ຺ທຄນ຺ຘຣສໂຜຏ຺ຐພ຺ພຘມ຺ມາຣມ຺ມເຓສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕຕ຺ຖ ຣູປໍ ຕາວ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ເອຕໍ ມຫາກຸສລຈິຕ຺ຕໍ ນີລປີຕໂລຫິໂຕທາຕວຓ຺ເຓສຸ ປຸປ຺ຜວຕ຺ຖຘາຕູສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສຸຠນິມິຕ຺ຕສງ຺ຂາຕໍ ອິຏ຺ຐໍ ກນ຺ຕໍ ມນາປໍ ຣຊນີຍໍ ວຓ຺ຓໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ນນຸ ເຈຕໍ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓໍ ໂລຠສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ? ກຖໍ ເອຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ກຸສລໍ ນາມ ຊາຕນ຺ຕິ? ນິຍມິຕວເສນ ປຣິຓາມິຕວເສນ ສມຸທາຈາຣວເສນ ອາຠຸຊິຕວເສນາຕິ. ຍສ຺ສ ຫິ ‘ກຸສລເມວ ມຍາ ກຕ຺ຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ ກຸສລກຣເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ນິຍມິຕໍ ໂຫຕິ, ອກຸສລປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ກຸສລກຣເຓເຍວ ປຣິຓາມິຕໍ, ອຠິຓ຺ຫກຣເຓນ ກຸສລສມຸທາຈາເຣເນວ ສມຸທາຈຣິຕໍ, ປຕິຣູປເທສວາສສປ຺ປຸຣິສູປນິສ຺ສຍສທ຺ຘມ຺ມສວນປຸພ຺ເພກຕປຸຎ຺ຎຕາທີຫິ ຈ ອຸປນິສ຺ສເຍຫິ ໂຍນິໂສ ຈ ອາໂຠໂຄ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ສ ອິມິນາ ນິຍມິຕວເສນ ປຣິຓາມິຕວເສນ ສມຸທາຈາຣວເສນ ອາຠຸຊິຕວເສນ ຈ ກຸສລໍ ນາມ ຊາຕໍ ໂຫຕິ.

ອາຣມ຺ມຓວເສນ ປເນຕ຺ຖ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓສ຺ມິຎ຺ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ເອຕໍ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕໍ ຊາຕໍ. ສທ຺ຘາພຫຸລຕາທີນິເປຕ຺ຖ ກາຣຓານິເຍວ. ອສ຺ສທ຺ຘານຎ຺ຫິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐີນຎ຺ຈ ເອກນ຺ຕອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓຠູຕໍ ຕຖາຄຕຣູປມ຺ປິ ທິສ຺ວາ ໂສມນສ຺ສໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຍ ຈ ກຸສລປ຺ປວຕ຺ຕິຍໍ ອານິສໍສໍ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ ເຕສໍ ປເຣຫິ ອຸສ຺ສາຫິຕານໍ ກຸສລໍ ກໂຣນ຺ຕານມ຺ປິ ໂສມນສ຺ສໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມາ ສທ຺ຘາພຫຸລຕາ ວິສຸທ຺ຘທິຏ຺ຐິຕາ ອານິສໍສທສ຺ສາວິຕາຕິ. ເອວມ຺ເປຕ຺ຖ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອປິຈ ເອກາທສຘມ຺ມາ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ – ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິ ຘມ຺ມານຸສ຺ສຕິ ສງ຺ຆານຸສ຺ສຕິ ສີລານຸສ຺ສຕິ ຈາຄານຸສ຺ສຕິ ເທວຕານຸສ຺ສຕິ ອຸປສມານຸສ຺ສຕິ ລູຂປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນຕາ ສິນິທ຺ຘປຸຄ຺ຄລເສວນຕາ ປສາທນີຍສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຕາ ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາຕິ. ອິເມຫິປິ ກາຣເຓເຫຕ຺ຖ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິເມສໍ ປນ ວິຕ຺ຖາໂຣ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄວິຠງ຺ເຄ (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໓໖໗ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄປພ຺ພວຓ຺ຓນາ, ໔໖໘-໔໖໙) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ.

ກມ຺ມໂຕ, ອຸປປຕ຺ຕິໂຕ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິປາກໂຕ, ກິເລສທູຣີຠາວໂຕຕິ ອິເມຫິ ປເນຕ຺ຖ ກາຣເຓຫິ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ໂຍ ຫິ ປເຣສໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອນວຊ຺ຊານິ ສິປ຺ປາຍຕນກມ຺ມາຍຕນວິຊ຺ຊາຏ຺ຐານານິ ສິກ຺ຂາເປຕິ ຘມ຺ມກຖິກໍ ສກ຺ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ກຖາເປຕິ, ‘ອາຍຕິໍ ປຎ຺ຎວາ ຠວິສ຺ສາມີ’ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ນານປ຺ປກາຣໍ ທານໍ ເທຕິ, ຕສ຺ສ ເອວຣູປໍ ກມ຺ມໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ກຸສລໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອພ຺ຍາປຊ຺ເຊ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາປິ ‘‘ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ສຸຂິໂນ ຘມ຺ມປທາ ປິລວນ຺ຕິ… ທນ຺ໂຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕຸປ຺ປາໂທ, ອຖ ໂສ ສຕ຺ໂຕ ຂິປ຺ປໍເຍວ ວິເສສຄາມີ ໂຫຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໑໙໑) ອິມິນາ ນເຍນ ອຸປປຕ຺ຕິໍ ນິສ຺ສາຍປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ກຸສລໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕຖາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິປາກໍ ອຸປຄຕານໍ ປຎ຺ຎາທສກປ຺ປຕ຺ຕານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິປາກໍ ນິສ຺ສາຍປິ ກຸສລໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຍຫິ ປນ ກິເລສາ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕາ ເຕສໍ ກິເລສທູຣີຠາວໍ ນິສ຺ສາຍປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ກຸສລໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ໂຍຄາ ເວ ຊາຍຕີ ຠູຣິ, ອໂຍຄາ ຠູຣິສງ຺ຂໂຍ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໒໘໒).

ເອວໍ ກມ຺ມໂຕ ອຸປປຕ຺ຕິໂຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິປາກໂຕ ກິເລສທູຣີຠາວໂຕຕິ ອິເມຫິ ກາຣເຓຫິ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອປິຈ ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ – ປຣິປຸຈ຺ຉກຕາ, ວຕ຺ຖຸວິສທກິຣິຍາ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍສມຕ຺ຕປຏິປາທນາ, ທຸປ຺ປຎ຺ຎປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນາ, ປຎ຺ຎວນ຺ຕປຸຄ຺ຄລເສວນາ, ຄມ຺ຠີຣຎາຓຈຣິຍປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ, ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາຕິ. ອິເມຫິປິ ກາຣເຓຫິ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິເມສໍ ປນ ວິຕ຺ຖາໂຣ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄວິຠງ຺ເຄ (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໓໖໗ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄປພ຺ພວຓ຺ຓນາ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ.

ເອວໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ເຈຕໍ ອສງ຺ຂາເຣນ ອປ຺ປໂຍເຄນ ອນຸປາຍຈິນ຺ຕນາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ອສງ຺ຂາຣໍ ນາມ ຊາຕໍ. ຕຍິທໍ ຣຊນີຍວຓ຺ຓາຣມ຺ມຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານເມວ ຕິວິເຘນ ນິຍເມນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ – ທານມຍໍ ວາ ໂຫຕິ, ສີລມຍໍ ວາ, ຠາວນາມຍໍ ວາ.

ກຖໍ? ຍທາ ຫິ ນີລປີຕໂລຫິໂຕທາເຕສຸ ປຸປ຺ຜາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ລຠິຕ຺ວາ ວຓ຺ຓວເສນ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ‘ວຓ຺ຓທານໍ ມຍ຺ຫ’ນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘຣຕນາທີນິ ປູເຊຕິ, ຕທາ ທານມຍໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ຠຓ຺ຑາຄາຣິກສງ຺ຆມິຕ຺ໂຕ ກິຣ ເອກໍ ສຸວຓ຺ຓຂຈິຕໍ ວຕ຺ຖໍ ລຠິຕ຺ວາ ອິທມ຺ປິ ວຕ຺ຖໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘປິ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ, ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ວຕ຺ຖໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓສ຺ເສວ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ, ອມ຺ຫາກຎ຺ຈ ວຓ຺ຓທານໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ມຫາເຈຕິເຍ ອາໂຣເປສິ. ເອວຣູເປ ກາເລ ທານມຍໍ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍທາ ປນ ຕຖາຣູປເມວ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ລຠິຕ຺ວາ ‘ມຍ຺ຫໍ ກຸລວໍໂສ, ກຸລຕນ຺ຕິ ກຸລປ຺ປເວຓີ ເອສາ, ກຸລວຕ຺ຕໍ ເອຕ’ນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘຣຕນາທີນິ ປູເຊຕິ ຕທາ ສີລມຍໍ ໂຫຕິ. ຍທາ ປນ ຕາທິເສເນວ ວຕ຺ຖຸນາ ຣຕນຕ຺ຕຍສ຺ສ ປູຊໍ ກຕ຺ວາ ‘ອຍໍ ວຓ຺ໂຓ ຂຍໍ ຄຈ຺ຉິສ຺ສຕິ, ວຍໍ ຄຈ຺ຉິສ຺ສຕີ’ຕິ ຂຍວຍໍ ປຏ຺ຐເປຕິ, ຕທາ ຠາວນາມຍໍ ໂຫຕິ.

ທານມຍໍ ປນ ຫຸຕ຺ວາ ວຕ຺ຕມານມ຺ປິ ຍທາ ຕີຓິ ຣຕນານິ ສຫຕ຺ເຖນ ປູເຊນ຺ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕິ, ຕທາ ກາຍກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ຍທາ ຕີຓິ ຣຕນານິ ປູເຊນ຺ໂຕ ປຸຕ຺ຕທາຣທາສກມ຺ມກຣໂປຣິສາທໂຍປິ ອາຓາເປຕ຺ວາ ປູຊາເປຕິ ຕທາ ວຈີກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ຍທາ ຕເທວ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ວິຊ຺ຊມານກວຕ຺ຖຸໍ ອາຣພ຺ຠ ວຓ຺ຓທານໍ ທສ຺ສາມີຕິ ຈິນ຺ເຕຕິ ຕທາ ມໂນກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ວິນຍປຣິຍາຍໍ ປຕ຺ວາ ຫິ ‘ທສ຺ສາມິ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ວາຈາ ຠິນ຺ນາ ໂຫຕີຕິ (ປາຣາ. ໖໕໙) ອິມິນາ ລກ຺ຂເຓນ ທານໍ ນາມ ໂຫຕິ. ອຠິຘມ຺ມປຣິຍາຍໍ ປຕ຺ວາ ປນ ວິຊ຺ຊມານກວຕ຺ຖຸໍ ອາຣພ຺ຠ ‘ທສ຺ສາມີ’ຕິ ມນສາ ຈິນ຺ຕິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກຸສລໍ ໂຫຕິ. ອປຣຠາເຄ ກາເຍນ ວາ ວາຈາຍ ວາ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກຣິສ຺ສຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ທານມຍໍ ກາຍວຈີມໂນກມ຺ມວເສເນວ ຕິວິຘໍ ໂຫຕິ.

ຍທາ ປນ ຕໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ວຕ຺ຖຸໍ ລຠິຕ຺ວາ ກຸລວໍສາທິວເສນ ສຫຕ຺ຖາ ຣຕນຕ຺ຕຍໍ ປູເຊຕິ ຕທາ ສີລມຍໍ ກາຍກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ຍທາ ກຸລວໍສາທິວເສເນວ ປຸຕ຺ຕທາຣາທໂຍ ອາຓາເປຕ຺ວາ ປູຊາເປຕິ ຕທາ ວຈີກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ຍທາ ‘ມຍ຺ຫໍ ກຸລວໍໂສ, ກຸລຕນ຺ຕິ ກຸລປ຺ປເວຓີ ເອສາ, ກຸລວຕ຺ຕເມຕ’ນ຺ຕິ ວິຊ຺ຊມານກວຕ຺ຖຸໍ ອາຣພ຺ຠ ‘ວຓ຺ຓທານໍ ທສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕິ ຕທາ ມໂນກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສີລມຍໍ ກາຍວຈີມໂນກມ຺ມວເສນ ຕິວິຘໍ ໂຫຕິ.

ຍທາ ປນ ຕໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ວຕ຺ຖຸໍ ລຠິຕ຺ວາ ຕີຓິ ຣຕນານິ ປູເຊຕ຺ວາ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕ ຂຍວຍໍ ປຏ຺ຐເປຕິ ຕທາ ຠາວນາມຍໍ ກາຍກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ວາຈາຍ ສມ຺ມສນໍ ປຏ຺ຐເປນ຺ຕສ຺ສ ວຈີກມ຺ມໍ ໂຫຕິ, ກາຍງ຺ຄວາຈງ຺ຄານິ ອໂຈເປຕ຺ວາ ມນສາວ ສມ຺ມສນໍ ປຏ຺ຐເປນ຺ຕສ຺ສ ມໂນກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຠາວນາມຍໍ ກາຍວຈີມໂນກມ຺ມວເສນ ຕິວິຘໍ ໂຫຕິ. ເອວເມຕໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ກຸສລໍ ຕິວິຘປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸວເສນ ນວຫິ ກມ຺ມທ຺ວາເຣຫິ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ ຘມ຺ມຣາຊາ. ສທ຺ທາຣມ຺ມຓາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ເຠຣິສທ຺ທາທີສຸ ຫິ ຣຊນີຍສທ຺ທໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຕີຫິ ນິຍເມເຫຕໍ ກຸສລໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຖ ສທ຺ທໍ ກນ຺ທມູລໍ ວິຍ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ນີລຸປ຺ປລຫຕ຺ຖກໍ ວິຍ ຈ ຫຕ຺ເຖ ຐເປຕ຺ວາ ທາຕຸໍ ນາມ ນ ສກ຺ກາ, ສວຕ຺ຖຸກໍ ປນ ກຕ຺ວາ ເທນ຺ໂຕ ສທ຺ທທານໍ ເທຕິ ນາມ. ຕສ຺ມາ ຍທາ ‘ສທ຺ທທານໍ ທສ຺ສາມີ’ຕິ ເຠຣິມຸທິງ຺ຄາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣຕູຣິເຍນ ຕິຓ຺ຓໍ ຣຕນານໍ ອຸປຫາຣໍ ກໂຣຕິ, ‘ສທ຺ທທານໍ ເມ’ຕິ ເຠຣິອາທີນິ ຐປາເປຕິ, ຘມ຺ມກຖິກຠິກ຺ຂູນໍ ສຣເຠສຊ຺ຊເຕລຜາຓິຕາທີນິ ເທຕິ, ຘມ຺ມສວນໍ ໂຆເສຕິ, ສຣຠຎ຺ຎໍ ຠຓຕິ, ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖຕິ, ອຸປນິສິນ຺ນກກຖໍ ອນຸໂມທນກຖໍ ກໂຣຕິ, ຕທາ ທານມຍໍເຍວ ໂຫຕິ. ຍທາ ເອຕເທວ ວິຘານໍ ກຸລວໍສາທິວເສນ ວຕ຺ຕວເສນ ກໂຣຕິ ຕທາ ສີລມຍໍ ໂຫຕິ. ຍທາ ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ກຕ຺ວາ ອຍໍ ເອຕ຺ຕໂກ ສທ຺ໂທ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປ຺ປມາໂຓປິ ຫຸຕ຺ວາ ‘ຂຍໍ ຄມິສ຺ສຕິ, ວຍໍ ຄມິສ຺ສຕີ’ຕິ ສມ຺ມສນໍ ປຏ຺ຐເປຕິ ຕທາ ຠາວນາມຍໍ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທານມຍໍ ຕາວ ຍທາ ເຠຣິອາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ສຫຕ຺ຖາ ອຸປຫາຣໍ ກໂຣຕິ, ນິຈ຺ຈຸປຫາຣຕ຺ຖາຍ ຐເປນ຺ໂຕປິ ສຫຕ຺ຖາ ຐເປຕິ, ‘ສທ຺ທທານໍ ເມ’ຕິ ຘມ຺ມສວນໍ ໂຆເສຕຸໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຘມ຺ມກຖໍ ສຣຠຎ຺ຎໍ ກາຕຸໍ ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕທາ ກາຍກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ຍທາ ‘ຄຈ຺ຉຖ, ຕາຕາ, ອມ຺ຫາກໍ ສທ຺ທທານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຣຕນານໍ ອຸປຫາຣໍ ກໂຣຖາ’ຕິ ອາຓາເປຕິ, ‘ສທ຺ທທານໍ ເມ’ຕິ ເຈຕິຍງ຺ຄເຓສຸ ‘ອິມໍ ເຠຣິໍ, ອິມໍ ມຸທິງ຺ຄໍ ຐເປຖາ’ຕິ ອາຓາເປຕິ, ສຍເມວ ຘມ຺ມສວນໍ ໂຆເສຕິ, ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖຕິ, ສຣຠຎ຺ຎໍ ຠຓຕິ, ຕທາ ວຈີກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ຍທາ ກາຍງ຺ຄວາຈງ຺ຄານິ ອໂຈເປຕ຺ວາ ‘ສທ຺ທທານໍ ທສ຺ສາມີ’ຕິ ວິຊ຺ຊມານກວຕ຺ຖຸໍ ມນສາ ປຣິຈ຺ຈຊຕິ, ຕທາ ມໂນກມ຺ມໍ ໂຫຕິ.

ສີລມຍມ຺ປິ ‘ສທ຺ທທານໍ ນາມ ມຍ຺ຫໍ ກຸລວໍໂສ ກຸລຕນ຺ຕິ ກຸລປ຺ປເວຓີ’ຕິ ເຠຣິອາທີຫິ ສຫຕ຺ຖາ ອຸປຫາຣໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ, ເຠຣິອາທີນິ ສຫຕ຺ຖາ ເຈຕິຍງ຺ຄຓາທີສຸ ຐເປນ຺ຕສ຺ສ, ຘມ຺ມກຖິການໍ ສຣເຠສຊ຺ຊໍ ສຫຕ຺ຖາ ທທນ຺ຕສ຺ສ, ວຕ຺ຕສີເສນ ຘມ຺ມສວນໂຆສນຘມ຺ມກຖາກຖນສຣຠຎ຺ຎຠຓນຕ຺ຖາຍ ຈ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ກາຍກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ‘ສທ຺ທທານໍ ນາມ ອມ຺ຫາກໍ ກຸລວໍໂສ ກຸລຕນ຺ຕິ ກຸລປ຺ປເວຓີ, ຄຈ຺ຉຖ, ຕາຕາ, ພຸທ຺ຘຣຕນາທີນໍ ອຸປຫາຣໍ ກໂຣຖາ’ຕິ ອາຓາເປນ຺ຕສ຺ສ ກຸລວໍສວເສເນວ ອຕ຺ຕນາ ຘມ຺ມກຖໍ ວາ ສຣຠຎ຺ຎໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຈ ວຈີກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ‘ສທ຺ທທານໍ ນາມ ມຍ຺ຫໍ ກຸລວໍໂສ ສທ຺ທທານໍ ທສ຺ສາມີ’ຕິ ກາຍງ຺ຄວາຈງ຺ຄານິ ອໂຈເປຕ຺ວາ ມນສາວ ວິຊ຺ຊມານກວຕ຺ຖຸໍ ປຣິຈ຺ຈຊນ຺ຕສ຺ສ ມໂນກມ຺ມໍ ໂຫຕິ.

ຠາວນາມຍມ຺ປິ ຍທາ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕ ສທ຺ເທ ຂຍວຍໍ ປຏ຺ຐເປຕິ ຕທາ ກາຍກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ກາຍງ຺ຄໍ ປນ ອໂຈເປຕ຺ວາ ວາຈາຍ ສມ຺ມສນ຺ຕສ຺ສ ວຈີກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ກາຍງ຺ຄວາຈງ຺ຄໍ ອໂຈເປຕ຺ວາ ມນສາວ ສທ຺ທາຍຕນໍ ສມ຺ມສນ຺ຕສ຺ສ ມໂນກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ກຸສລໍ ຕິວິຘປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸວເສນ ນວຫິ ກມ຺ມທ຺ວາເຣຫິ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ ຘມ຺ມຣາຊາ.

ມູລຄນ຺ຘາທີສຸປິ ຣຊນີຍຄນ຺ຘໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຕີຫິ ນິຍເມເຫຕໍ ກຸສລໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍທາ ມູລຄນ຺ຘາທີສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຄນ຺ຘໍ ລຠິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘວເສນ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ‘ຄນ຺ຘທານໍ ມຍ຺ຫ’ນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘຣຕນາທີນິ ປູເຊຕິ, ຕທາ ທານມຍໍ ໂຫຕີຕິ ສພ຺ພໍ ວຓ຺ຓທາເນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ຄນ຺ຘາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ກຸສລໍ ຕິວິຘປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸວເສນ ນວຫິ ກມ຺ມທ຺ວາເຣຫິ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ ຘມ຺ມຣາຊາ.

ມູລຣສາທີສຸ ປນ ຣຊນີຍຣສໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຕີຫິ ນິຍເມເຫຕໍ ກຸສລໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍທາ ມູລຣສາທີສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຣຊນີຍໍ ຣສວຕ຺ຖຸໍ ລຠິຕ຺ວາ ຣສວເສນ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ‘ຣສທານໍ ມຍ຺ຫ’ນ຺ຕິ ເທຕິ ປຣິຈ຺ຈຊຕິ, ຕທາ ທານມຍໍ ໂຫຕີຕິ ສພ຺ພໍ ວຓ຺ຓທາເນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສີລມເຍ ປເນຕ຺ຖ ‘ສງ຺ຆສ຺ສ ອທຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນໍ ນາມ ອມ຺ຫາກໍ ນ ອາຈິຓ຺ຓ’ນ຺ຕິ ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສານໍ ທາເປຕ຺ວາ ສາທຸຣສໍ ປຣິຠຸຕ຺ຕສ຺ສ ທຸຏ຺ຐຄາມຓິອຠຍຣຎ຺ໂຎ ວຕ຺ຖຸໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຕ຺ຖູນິ ອາຄຕານິ. ອຍເມວ ວິເສໂສ. ເອວໍ ຣສາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ກຸສລໍ ຕິວິຘປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸວເສນ ນວຫິ ກມ຺ມທ຺ວາເຣຫິ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ ຘມ຺ມຣາຊາ.

ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຣມ຺ມເຓປິ ປຖວີຘາຕຸ ເຕໂຊຘາຕຸ ວາໂຍຘາຕູຕິ ຕີຓິ ມຫາຠູຕານິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ ນາມ. ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ເອເຕສໍ ວເສນ ໂຍຊນໍ ອກຕ຺ວາ ມຎ຺ຈປີຐາທິວເສນ ກາຕພ຺ພາ. ຍທາ ຫິ ມຎ຺ຈປີຐາທີສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຣຊນີຍໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພວຕ຺ຖຸໍ ລຠິຕ຺ວາ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພວເສນ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ‘ໂຜຏ຺ຐພ຺ພທານໍ ມຍ຺ຫ’ນ຺ຕິ ເທຕິ ປຣິຈ຺ຈຊຕິ, ຕທາ ທານມຍໍ ໂຫຕີຕິ ສພ຺ພໍ ວຓ຺ຓທາເນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ກຸສລໍ ຕິວິຘປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸວເສນ ນວຫິ ກມ຺ມທ຺ວາເຣຫິ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ ຘມ຺ມຣາຊາ.

ຘມ຺ມາຣມ຺ມເຓ ຉ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການິ ອາຍຕນານິ, ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ, ຕໂຍ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາ, ປນ຺ນຣສ ສຸຂຸມຣູປານິ, ນິພ຺ພານປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ອິເມ ຘມ຺ມາຍຕເນ ປຣິຍາປນ຺ນາ ຈ, ອປຣິຍາປນ຺ນາ ຈ, ຘມ຺ມາ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ນາມ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ເອເຕສໍ ວເສນ ໂຍຊນໍ ອກຕ຺ວາ ໂອຊທານປານທານຊີວິຕທານວເສນ ກາຕພ຺ພາ. ໂອຊາທີສຸ ຫິ ຣຊນີຍໍ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຕີຫິ ນິຍເມເຫຕໍ ກຸສລໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍທາ ‘ໂອຊທານໍ ມຍ຺ຫ’ນ຺ຕິ ສປ຺ປິນວນີຕາທີນິ ເທຕິ, ປານທານນ຺ຕິ ອຏ຺ຐ ປານານິ ເທຕິ, ຊີວິຕທານນ຺ຕິ ສລາກຠຕ຺ຕສງ຺ຆຠຕ຺ຕາທີນິ ເທຕິ, ອຜາສຸການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ເທຕິ, ເວຊ຺ຊໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປຕິ, ຊາລໍ ຜາລາເປຕິ, ກຸມີນໍ ວິທ຺ຘໍສາເປຕິ, ສກຸຓປຎ຺ຊຣໍ ວິທ຺ຘໍສາເປຕິ, ພນ຺ຘນໂມກ຺ຂໍ ກາຣາເປຕິ, ມາຆາຕເຠຣິໍ ຈຣາເປຕິ, ອຎ຺ຎານິປິ ຊີວິຕປຣິຕ຺ຕາຓຕ຺ຖໍ ເອວຣູປານິ ກມ຺ມານິ ກໂຣຕິ ຕທາ ທານມຍໍ ໂຫຕິ. ຍທາ ປນ ‘ໂອຊທານປານທານຊີວິຕທານານິ ມຍ຺ຫໍ ກຸລວໍໂສ ກຸລຕນ຺ຕິ ກຸລປ຺ປເວຓີ’ຕິ ວຕ຺ຕສີເສນ ໂອຊທານາທີນິ ປວຕ຺ເຕຕິ ຕທາ ສີລມຍໍ ໂຫຕິ. ຍທາ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓສ຺ມິໍ ຂຍວຍໍ ປຏ຺ຐເປຕິ ຕທາ ຠາວນາມຍໍ ໂຫຕິ.

ທານມຍໍ ປນ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕມານມ຺ປິ ຍທາ ໂອຊທານປານທານຊີວິຕທານານິ ສຫຕ຺ຖາ ເທຕິ, ຕທາ ກາຍກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ຍທາ ປຸຕ຺ຕທາຣາທໂຍ ອາຓາເປຕ຺ວາ ທາເປຕິ, ຕທາ ວຈີກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ຍທາ ກາຍງ຺ຄວາຈງ຺ຄານິ ອໂຈເປຕ຺ວາ ໂອຊທານປານທານຊີວິຕທານວເສນ ວິຊ຺ຊມານກວຕ຺ຖຸໍ ‘ທສ຺ສາມີ’ຕິ ມນສາ ຈິນ຺ເຕຕິ, ຕທາ ມໂນກມ຺ມໍ ໂຫຕິ.

ຍທາ ປນ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ວິຊ຺ຊມານກວຕ຺ຖຸໍ ກຸລວໍສາທິວເສນ ສຫຕ຺ຖາ ເທຕິ, ຕທາ ສີລມຍໍ ກາຍກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ຍທາ ກຸລວໍສາທິວເສເນວ ປຸຕ຺ຕທາຣາທໂຍ ອາຓາເປຕ຺ວາ ທາເປຕິ, ຕທາ ວຈີກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ຍທາ ກຸລວໍສາທິວເສເນວ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ວິຊ຺ຊມານກວຕ຺ຖຸໍ ‘ທສ຺ສາມີ’ຕິ ມນສາວ ຈິນ຺ເຕຕິ, ຕທາ ມໂນກມ຺ມໍ ໂຫຕິ.

ຈງ຺ກມິຕ຺ວາ ຘມ຺ມາຣມ຺ມເຓ ຂຍວຍໍ ປຏ຺ຐເປນ຺ຕສ຺ສ ປນ ຠາວນາມຍໍ ກາຍກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ກາຍງ຺ຄໍ ອໂຈເປຕ຺ວາ ວາຈາຍ ຂຍວຍໍ ປຏ຺ຐເປນ຺ຕສ຺ສ ວຈີກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ກາຍງ຺ຄວາຈງ຺ຄານິ ອໂຈເປຕ຺ວາ ມນສາວ ຘມ຺ມາຣມ຺ມເຓ ຂຍວຍໍ ປຏ຺ຐເປນ຺ຕສ຺ສ ມໂນກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຠາວນາມຍໍ ກາຍວຈີມໂນກມ຺ມວເສນ ຕິວິຘໍ ໂຫຕິ. ເອວເມຕໍ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ກຸສລໍ ຕິວິຘປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸວເສນ ນວຫິ ກມ຺ມທ຺ວາເຣຫິ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ ຘມ຺ມຣາຊາ.

ເອວມິທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນານາວຕ຺ຖູສຸ ນານາຣມ຺ມຓວເສນ ທີປິຕໍ. ອິທໍ ປນ ເອກວຕ຺ຖຸສ຺ມິມ຺ປິ ນານາຣມ຺ມຓວເສນ ລພ຺ຠຕິເຍວ. ກຖໍ? ຈຕູສຸ ຫິ ປຈ຺ຈເຍສຸ ຈີວເຣ ຉ ອາຣມ຺ມຓານິ ລພ຺ຠນ຺ຕິ – ນວຣຕ຺ຕສ຺ສ ຫິ ຈີວຣສ຺ສ ວຓ຺ໂຓ ມນາໂປ ໂຫຕິ ທສ຺ສນີໂຍ, ອິທໍ ວຓ຺ຓາຣມ຺ມຓໍ. ປຣິໂຠຄກາເລ ປຏປຏສທ຺ທໍ ກໂຣຕິ, ອິທໍ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓໍ. ໂຍ ຕຕ຺ຖ ກາຬກຈ຺ຉກາທິຄນ຺ໂຘ, ອິທໍ ຄນ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ. ຣສາຣມ຺ມຓໍ ປນ ປຣິໂຠຄຣສວເສນ ກຖິຕໍ. ຍາ ຕຕ຺ຖ ສຸຂສມ຺ຜສ຺ສຕາ, ອິທໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ. ຈີວຣໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສຸຂາ ເວທນາ, ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ. ປິຓ຺ຑປາເຕ ຣສາຣມ຺ມຓໍ ນິປ຺ປຣິຍາເຍເນວ ລພ຺ຠຕິ. ເອວໍ ຈຕູສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ນານາຣມ຺ມຓວເສນ ໂຍຊນໍ ກຕ຺ວາ ທານມຍາທິເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອິມສ຺ສ ປນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓເມວ ນິພທ຺ຘໍ, ວິນາ ອາຣມ຺ມເຓນ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ. ທ຺ວາຣໍ ປນ ອນິພທ຺ຘໍ. ກສ຺ມາ? ກມ຺ມສ຺ສ ອນິພທ຺ຘຕ຺ຕາ. ກມ຺ມສ຺ມິຎ຺ຫິ ອນິພທ຺ເຘ ທ຺ວາຣມ຺ປິ ອນິພທ຺ຘເມວ ໂຫຕິ.

ກາມາວຈຣກຸສລໍ ທ຺ວາຣກຖາ

ກາຍກມ຺ມທ຺ວາຣກຖາ

ອິມສ຺ສ ປນຕ຺ຖສ຺ສ ປກາສນຕ຺ຖໍ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ທ຺ວາຣກຖາ ກຖິຕາ. ຕຕ຺ຖ ຕີຓິ ກມ຺ມານິ, ຕີຓິ ກມ຺ມທ຺ວາຣານິ, ປຎ຺ຈ ວິຎ຺ຎາຓານິ, ປຎ຺ຈ ວິຎ຺ຎາຓທ຺ວາຣານິ, ຉ ຜສ຺ສາ, ຉ ຜສ຺ສທ຺ວາຣານິ, ອຏ຺ຐ ອສໍວຣາ, ອຏ຺ຐ ອສໍວຣທ຺ວາຣານິ, ອຏ຺ຐ ສໍວຣາ, ອຏ຺ຐ ສໍວຣທ຺ວາຣານິ, ທສ ກຸສລກມ຺ມປຖາ, ທສ ອກຸສລກມ຺ມປຖາຕິ, ອິທໍ ເອຕ຺ຕກໍ ທ຺ວາຣກຖາຍ ມາຕິກາຐປນໍ ນາມ.

ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ຕີຓິ ກມ຺ມານິ ປຐມໍ ວຸຕ຺ຕານິ, ຕານິ ປນ ຐເປຕ຺ວາ ອາທິໂຕ ຕາວ ຕີຓິ ກມ຺ມທ຺ວາຣານິ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕານິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ກາຍກມ຺ມທ຺ວາຣໍ, ວຈີກມ຺ມທ຺ວາຣໍ, ມໂນກມ຺ມທ຺ວາຣນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ກາໂຍ – ອຸປາທິນ຺ນໂກ, ອາຫາຣສມຸຏ຺ຐາໂນ, ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐາໂນ, ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐາໂນຕິ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂາຍຕນາທີນິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິຍນ຺ຕານິ ອຏ຺ຐ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານຣູປານິປິ, ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານາເນວ ຈຕສ຺ໂສ ຘາຕຸໂຍ ວຓ຺ໂຓ ຄນ຺ໂຘ ຣໂສ ໂອຊາຕິ ອຏ຺ຐ ອຸປາທິນ຺ນກກາໂຍ ນາມ. ຕາເນວ ອຏ຺ຐ ອາຫາຣຊານິ ອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານິກກາໂຍ ນາມ. ອຏ຺ຐ ອຸຕຸຊານິ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານິກກາໂຍ ນາມ. ອຏ຺ຐ ຈິຕ຺ຕຊານິ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານິກກາໂຍ ນາມ.

ເຕສຸ ກາຍກມ຺ມທ຺ວາຣນ຺ຕິ ເນວ ອຸປາທິນ຺ນກກາຍສ຺ສ ນາມໍ ນ ອິຕເຣສໍ. ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐາເນສຸ ປນ ອຏ຺ຐສຸ ຣູເປສຸ ເອກາ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອຕ຺ຖິ, ອິທໍ ກາຍກມ຺ມທ຺ວາຣໍ ນາມ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ກຕມໍ ຕໍ ຣູປໍ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ? ຍາ ກຸສລຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວາ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວາ, ອພ຺ຍາກຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວາ, ອຠິກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ວາ ປຏິກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ວາ, ອາໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ວາ ວິໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ວາ, ສມິຎ຺ເຊນ຺ຕສ຺ສ ວາ ປສາເຣນ຺ຕສ຺ສ ວາ, ກາຍສ຺ສ ຖມ຺ຠນາ ສນ຺ຖມ຺ຠນາ ສນ຺ຖມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ, ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາປນາ ວິຎ຺ຎາປິຕຕ຺ຕໍ, ອິທໍ ຕໍ ຣູປໍ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໗໒໐). ‘ອຠິກ຺ກມິສ຺ສາມິ ປຏິກ຺ກມິສ຺ສາມີ’ຕິ ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍາ ປຖວີຘາຕຸ ອາໂປຘາຕຸ ເຕໂຊຘາຕຸ ວາໂຍຘາຕຸ ຕນ຺ນິສ຺ສິໂຕ ວຓ຺ໂຓ ຄນ຺ໂຘ ຣໂສ ໂອຊາຕິ ອິເມສໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ຣູປກລາປານໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາ ວາໂຍຘາຕຸ, ສາ ອຕ຺ຕນາ ສຫຊາຕໍ ຣູປກາຍໍ ສນ຺ຖມ຺ເຠຕິ ສນ຺ຘາເຣຕິ ຈາເລຕິ ອຠິກ຺ກມາເປຕິ ປຏິກ຺ກມາເປຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອກາວຊ຺ຊນວີຖິຍໍ ສຕ຺ຕສຸ ຊວເນສຸ ປຐມຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐິຕາ ວາໂຍຘາຕຸ ອຕ຺ຕນາ ສຫຊາຕໍ ຣູປກາຍໍ ສນ຺ຖມ຺ເຠຕຸໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ອປຣາປຣໍ ປນ ຈາເລຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ທຸຕິຍາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສຕ຺ຕມຈິຕ຺ເຕນ ປນ ສມຸຏ຺ຐິຕາ ວາໂຍຘາຕຸ ເຫຏ຺ຐາ ຉຫິ ຈິຕ຺ເຕຫິ ສມຸຏ຺ຐິຕໍ ວາໂຍຘາຕຸໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນປຈ຺ຈຍໍ ລຠິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ສຫຊາຕໍ ຣູປກາຍໍ ສນ຺ຖມ຺ເຠຕຸໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ຈາເລຕຸໍ ອຠິກ຺ກມາເປຕຸໍ ປຏິກ຺ກມາເປຕຸໍ ອາໂລກາເປຕຸໍ ວິໂລກາເປຕຸໍ ສມ຺ມິຎ຺ຊາເປຕຸໍ ປສາຣາເປຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ເຕນ ຄມນໍ ນາມ ຊາຍຕິ, ອາຄມນໍ ນາມ ຊາຍຕິ, ຄມນາຄມນໍ ນາມ ຊາຍຕິ. ‘ໂຍຊນໍ ຄໂຕ ທສໂຍຊນໍ ຄໂຕ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອາປຊ຺ຊາເປຕິ.

ຍຖາ ຫິ ສຕ຺ຕຫິ ຍຸເຄຫິ ອາກຑ຺ຒິຕພ຺ເພ ສກເຏ ປຐມຍຸເຄ ຍຸຕ຺ຕໂຄຓາ ຍຸຄໍ ຕາວ ສນ຺ຖມ຺ເຠຕຸໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ຈກ຺ກໍ ປນ ນປວຏ຺ເຏນ຺ຕິ; ທຸຕິຍາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ; ສຕ຺ຕມຍຸເຄ ປນ ໂຄເຓ ໂຍເຊຕ຺ວາ ຍທາ ເຉໂກ ສາຣຖິ ຘຸເຣ ນິສີທິຕ຺ວາ ໂຍຕ຺ຕານິ ອາທາຍ ສພ຺ພປຸຣິມໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປໂຕທລຏ຺ຐິຍາ ໂຄເຓ ອາໂກເຏຕິ, ຕທາ ສພ຺ເພວ ເອກພລາ ຫຸຕ຺ວາ ຘຸຣຎ຺ຈ ສນ຺ຘາເຣນ຺ຕິ ຈກ຺ການິ ຈ ປວຏ຺ເຏນ຺ຕິ. ‘ສກຏໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທສໂຍຊນໍ ວີສຕິໂຍຊນໍ ຄຕາ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອາປາເທນ຺ຕິ – ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານິກກາໂຍ ນ ໂສ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາຍ ປນ ວາໂຍຘາຕຸຍາ ສຫຊາຕໍ ຣູປກາຍໍ ສນ຺ຖມ຺ເຠຕຸໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ຈາເລຕຸໍ ປຈ຺ຈໂຍ ຠວິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ເອໂກ ອາກາຣວິກາໂຣ ອຕ຺ຖິ, ອຍໍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ. ສາ ອຏ຺ຐ ຣູປານິ ວິຍ ນ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາ. ຍຖາ ປນ ອນິຈ຺ຈາທິເຠທານໍ ຘມ຺ມານໍ ຊຣາມຣຓຕ຺ຕາ, ‘‘ຊຣາມຣຓໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນິຈ຺ຈໍ ສງ຺ຂຕ’’ນ຺ຕິອາທິ (ສໍ. ນິ. ໒.໒໐) ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານໍ ຣູປານໍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຕາຍ ສາປິ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາ ນາມ ໂຫຕິ.

ວິຎ຺ຎາປນຕ຺ຕາ ປເນສາ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກິໍ ວິຎ຺ຎາເປຕີຕິ? ເອກໍ ກາຍິກກຣຓໍ. ຈກ຺ຂຸປຖສ຺ມິຎ຺ຫິ ຐິໂຕ ຫຕ຺ຖໍ ວາ ປາທໍ ວາ ອຸກ຺ຂິປຕິ, ສີສໍ ວາ ຠມຸກໍ ວາ ຈາເລຕິ, ອຍໍ ຫຕ຺ຖາທີນໍ ອາກາໂຣ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ. ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ປນ ນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ມໂນວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ເອວ. ຈກ຺ຂຸນາ ຫິ ຫຕ຺ຖວິກາຣາທິວເສນ ວິປ຺ຜນ຺ທມານໍ ວຓ຺ຓາຣມ຺ມຓເມວ ປສ຺ສຕິ. ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ປນ ມໂນທ຺ວາຣິກຈິຕ຺ເຕນ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ເອສ ກາເຣຕິ ມຎ຺ເຎ’ຕິ ຊານາຕິ.

ຍຖາ ຫິ ອຣຎ຺ເຎ ນິທາຆສມເຍ ອຸທກຏ຺ຐາເນ ມນຸສ຺ສາ ‘ອິມາຍ ສຎ຺ຎາຍ ອິຘ ອຸທກສ຺ສ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ຊານິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ ຣຸກ຺ຂຄ຺ເຄ ຕາລປຓ຺ຓາທີນິ ພນ຺ຘາເປນ຺ຕິ, ສຸຣາປານທ຺ວາເຣ ຘຊໍ ອຸສ຺ສາເປນ຺ຕິ, ອຸຈ຺ຈໍ ວາ ປນ ຣຸກ຺ຂໍ ວາໂຕ ປຫຣິຕ຺ວາ ຈາເລຕິ, ອນ຺ໂຕອຸທເກ ມຈ຺ເຉ ຈລນ຺ເຕ ອຸປຣິ ພຸພ຺ພຸຬການິ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ມໂຫຆສ຺ສ ຄຕມຄ຺ຄປຣິຍນ຺ເຕ ຕິຓປຓ຺ຓກສຏໍ ອຸສ຺ສາຣິຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕາລປຓ຺ຓຘຊສາຂາຈລນພຸພ຺ພຸຬກຕິຓປຓ຺ຓກສເຏ ທິສ຺ວາ ຍຖາ ຈກ຺ຂຸນາ ອທິຏ຺ຐມ຺ປິ ‘ເອຕ຺ຖ ອຸທກໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ສຸຣາ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຍໍ ຣຸກ຺ໂຂ ວາເຕນ ປຫໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ອນ຺ໂຕອຸທເກ ມຈ຺ໂຉ ຠວິສ຺ສຕິ, ເອຕ຺ຕກໍ ຐານໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ໂອໂຆ ຄໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ມໂນວິຎ຺ຎາເຓນ ຊານາຕິ, ເອວເມວ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິປິ ນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ມໂນວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາວ. ຈກ຺ຂຸນາ ຫິ ຫຕ຺ຖວິກາຣາທິວເສນ ວິປ຺ຜນ຺ທມານໍ ວຓ຺ຓາຣມ຺ມຓເມວ ປສ຺ສຕິ. ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ປນ ມໂນທ຺ວາຣິກຈິຕ຺ເຕນ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ເອສ ກາເຣຕິ ມຎ຺ເຎ’ຕິ ຊານາຕິ.

ນ ເກວລຎ຺ເຈສາ ວິຎ຺ຎາປນໂຕວ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ. ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໂຕປິ ປນ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິເຍວ ນາມ. ອຍຎ຺ຫິ ປເຣສໍ ອນ຺ຕມໂສ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕານມ຺ປິ ປາກຏາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສນ຺ນິປຕິຕາ ຫິ ໂສຓສິງ຺ຄາລກາກໂຄຓາທໂຍ ທຓ຺ຑໍ ວາ ເລຑ຺ຑຸໍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ປຫຣຓາກາເຣ ທສ຺ສິເຕ ‘ອຍໍ ໂນ ປຫຣິຕຸກາໂມ’ຕິ ຎຕ຺ວາ ເຍນ ວາ ເຕນ ວາ ປລາຍນ຺ຕິ. ປາກາຣກຸຏ຺ຏາທິອນ຺ຕຣິກສ຺ສ ປນ ປຣສ຺ສ ອປາກຏກາໂລປິ ອຕ຺ຖິ. ກິຎ຺ຈາປິ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ອປາກຏາ ສມ຺ມຸຂີຠູຕານໍ ປນ ປາກຏຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິເຍວ ນາມ ໂຫຕິ.

ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານິເກ ປນ ກາເຍ ຈລນ຺ເຕ ຕິສມຸຏ຺ຐານິໂກ ຈລຕິ ນ ຈລຕີຕິ? ໂສປິ ຕເຖວ ຈລຕິ. ຕໍຄຕິໂກ ຕທນຸວຕ຺ຕໂກວ ໂຫຕິ. ຍຖາ ຫິ ອຸທເກ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ອຸທເກ ປຕິຕານິ ສຸກ຺ຂທຓ຺ຑກຕິຓປຓ຺ຓາທີນິປິ ອຸທກຄຕິກາເນວ ຠວນ຺ຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕິຏ຺ຐນ຺ເຕ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ – ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອວເມສາ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐາເນສຸ ຣູເປສຸ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ກາຍກມ຺ມທ຺ວາຣໍ ນາມາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຍາ ປນ ຕສ຺ມິໍ ທ຺ວາເຣ ສິທ຺ຘາ ເຈຕນາ ຍາຍ ປາຓໍ ຫນຕິ, ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍຕິ, ມິຈ຺ຉາຈາຣໍ ຈຣຕິ, ປາຓາຕິປາຕາທີຫິ ວິຣມຕິ, ອິທໍ ກາຍກມ຺ມໍ ນາມ. ເອວໍ ປຣວາທິມ຺ຫິ ສຕິ ກາໂຍ ທ຺ວາຣໍ, ຕມ຺ຫິ ທ຺ວາເຣ ສິທ຺ຘາ ເຈຕນາ ກາຍກມ຺ມໍ ‘ກຸສລໍ ວາ ອກຸສລໍ ວາ’ຕິ ຐເປຕພ຺ພໍ. ປຣວາທິມ຺ຫິ ປນ ອສຕິ ‘ອພ຺ຍາກຕໍ ວາ’ຕິ ຕິກໍ ປູເຣຕ຺ວາວ ຐເປຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ນຄຣທ຺ວາຣໍ ກຕຏ຺ຐາເນເຍວ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອງ຺ຄຸລມຕ຺ຕມ຺ປິ ອປຣາປຣໍ ນ ສງ຺ກມຕິ, ເຕນ ເຕນ ປນ ທ຺ວາເຣນ ມຫາຊໂນ ສຎ຺ຈຣຕິ, ເອວເມວ ທ຺ວາເຣ ທ຺ວາຣໍ ນ ສຎ຺ຈຣຕິ, ກມ຺ມໍ ປນ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ທ຺ວາເຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ຈຣຕິ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

ທ຺ວາເຣ ຈຣນ຺ຕິ ກມ຺ມານິ, ນ ທ຺ວາຣາ ທ຺ວາຣຈາຣິໂນ;

ຕສ຺ມາ ທ຺ວາເຣຫິ ກມ຺ມານິ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວວຕ຺ຖິຕາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກມ຺ເມນາປິ ທ຺ວາຣໍ ນາມໍ ລຠຕິ, ທ຺ວາເຣນາປິ ກມ຺ມໍ. ຍຖາ ຫິ ວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນຏ຺ຐານານິ ວິຎ຺ຎາຓທ຺ວາຣໍ ຜສ຺ສທ຺ວາຣໍ ອສໍວຣທ຺ວາຣໍ ສໍວຣທ຺ວາຣນ຺ຕິ ນາມໍ ລຠນ຺ຕິ, ເອວໍ ກາຍກມ຺ມສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນຏ຺ຐານໍ ກາຍກມ຺ມທ຺ວາຣນ຺ຕິ ນາມໍ ລຠຕິ. ວຈີມໂນກມ຺ມທ຺ວາເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຍຖາ ປນ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ເຂ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ສິມ຺ພລິເທວຕາ ປລາສເທວຕາ ປຸຈິມນ຺ທເທວຕາ ຜນ຺ທນເທວຕາຕິ ເຕນ ເຕນ ຣຸກ຺ເຂນ ນາມໍ ລຠຕິ, ເອວເມວ ກາຍທ຺ວາເຣນ ກຕໍ ກມ຺ມມ຺ປິ ກາຍກມ຺ມນ຺ຕິ ທ຺ວາເຣນ ນາມໍ ລຠຕິ. ວຈີກມ຺ມມໂນກມ຺ເມສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ໂຎ ກາໂຍ, ອຎ຺ຎໍ ກມ຺ມໍ, ກາເຍນ ປນ ກຕຕ຺ຕາ ຕໍ ກາຍກມ຺ມນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕນາຫຸ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍາ –

ກາເຍນ ເຈ ກຕໍ ກມ຺ມໍ, ກາຍກມ຺ມນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ;

ກາໂຍ ຈ ກາຍກມ຺ມຎ຺ຈ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວວຕ຺ຖິຕາ.

ສູຈິຍາ ເຈ ກຕໍ ກມ຺ມໍ, ສູຈິກມ຺ມນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ;

ສູຈິ ຈ ສູຈິກມ຺ມຎ຺ຈ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວວຕ຺ຖິຕາ.

ວາສິຍາ ເຈ ກຕໍ ກມ຺ມໍ, ວາສິກມ຺ມນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ;

ວາສິ ຈ ວາສິກມ຺ມຎ຺ຈ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວວຕ຺ຖິຕາ.

ປຸຣິເສນ ເຈ ກຕໍ ກມ຺ມໍ, ປຸຣິສກມ຺ມນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ;

ປຸຣິໂສ ຈ ປຸຣິສກມ຺ມຎ຺ຈ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວວຕ຺ຖິຕາ.

ເອວເມວໍ.

ກາເຍນ ເຈ ກຕໍ ກມ຺ມໍ, ກາຍກມ຺ມນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ;

ກາໂຍ ຈ ກາຍກມ຺ມຎ຺ຈ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວວຕ຺ຖິຕາຕິ.

ເອວໍ ສນ຺ເຕ ເນວ ທ຺ວາຣວວຕ຺ຖານໍ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ນ ກມ຺ມວວຕ຺ຖານໍ. ກຖໍ? ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍຎ຺ຫິ ‘‘ທ຺ວາເຣ ຈຣນ຺ຕິ ກມ຺ມານີ’’ຕິ ວຈນໂຕ ວຈີກມ຺ມມ຺ປິ ປວຕ຺ຕຕິ, ເຕນສ຺ສາ ກາຍກມ຺ມທ຺ວາຣນ຺ຕິ ວວຕ຺ຖານໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ. ກາຍກມ຺ມຎ຺ຈ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍມ຺ປິ ປວຕ຺ຕຕິ, ເຕນສ຺ສ ກາຍກມ຺ມນ຺ຕິ ວວຕ຺ຖານໍ ນ ຍຸຊ຺ຊຕີ’ຕິ. ‘ໂນ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ກສ຺ມາ? ເຍຠຸຍ຺ຍວຸຕ຺ຕິຕາຍ ເຈວ ຕພ຺ພຫຸລວຸຕ຺ຕິຕາຍ ຈ. ກາຍກມ຺ມເມວ ຫິ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍໍ ປວຕ຺ຕຕິ ນ ອິຕຣານິ, ຕສ຺ມາ ກາຍກມ຺ມສ຺ສ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ປວຕ຺ຕິໂຕ ຕສ຺ສາ ກາຍກມ຺ມທ຺ວາຣຠາໂວ ສິທ຺ໂຘ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາມອມ຺ພວນນາຄວນາທີນໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາມາທິຠາໂວ ວິຍາຕິ ທ຺ວາຣວວຕ຺ຖານໍ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ກາຍກມ຺ມໍ ປນ ກາຍທ຺ວາຣມ຺ຫິເຍວ ພຫຸລໍ ປວຕ຺ຕຕິ ອປ຺ປໍ ວຈີທ຺ວາເຣ. ຕສ຺ມາ ກາຍທ຺ວາເຣ ພຫຸລໍ ປວຕ຺ຕິໂຕ ເອຕສ຺ສ ກາຍກມ຺ມຠາໂວ ສິທ຺ໂຘ, ວນຈຣກຖຸລ຺ລກຸມາຣິກາທິໂຄຈຣານໍ ວນຈຣກາທິຠາໂວ ວິຍາຕິ. ເອວໍ ກມ຺ມວວຕ຺ຖານມ຺ປິ ຍຸຊ຺ຊຕີ’ຕິ.

ກາຍກມ຺ມທ຺ວາຣກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ວຈີກມ຺ມທ຺ວາຣກຖາ

ວຈີກມ຺ມທ຺ວາຣກຖາຍໍ ປນ ເຈຕນາວິຣຕິສທ຺ທວເສນ ຕິວິຘາ ວາຈາ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ວາຈາ ສຸຠາສິຕາ ໂຫຕິ ໂນ ທຸພ຺ຠາສິຕາ, ອນວຊ຺ຊາ ຈ ອນນຸວຊ຺ຊາ ຈ ວິຎ຺ຎູນ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໑໓); ອຍໍ ເຈຕນາວາຈາ ນາມ. ຍາ ‘‘ຈຕູຫິ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕຫິ ອາຣຕິ ວິຣຕິ…ເປ… ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສມ຺ມາວາຈາ’’ຕິ (ວິຠ. ໒໐໖), ອຍໍ ວິຣຕິວາຈາ ນາມ. ‘‘ວາຈາ ຄິຣາ ພ຺ຍປ຺ປໂຖ ອຸທີຣຓໍ ໂຆໂສ ໂຆສກມ຺ມໍ ວາຈາ ວຈີເຠໂທ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໘໕໐), ອຍໍ ສທ຺ທວາຈາ ນາມ. ຕາສຸ ວຈີກມ຺ມທ຺ວາຣນ຺ຕິ ເນວ ເຈຕນາຍ ນາມໍ ນ ວິຣຕິຍາ. ສຫສທ຺ທາ ປນ ເອກາ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອຕ຺ຖິ, ອິທໍ ວຈີກມ຺ມທ຺ວາຣໍ ນາມ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ກຕມໍ ຕໍ ຣູປໍ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ? ຍາ ກຸສລຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ອກຸສລຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ອພ຺ຍາກຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ວາຈາ ຄິຣາ ພ຺ຍປ຺ປໂຖ ອຸທີຣຓໍ ໂຆໂສ ໂຆສກມ຺ມໍ ວາຈາ ວຈີເຠໂທ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ວາຈາ. ຍາ ຕາຍ ວາຈາຍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາປນາ ວິຎ຺ຎາປິຕຕ຺ຕໍ, ອິທໍ ຕໍ ຣູປໍ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໖໓໖).

‘ອິທໍ ວກ຺ຂາມິ ເອຕໍ ວກ຺ຂາມີ’ຕິ ຫິ ວິຕກ຺ກຍໂຕ ວິຕກ຺ກວິປ຺ຜາຣສທ຺ໂທ ນາມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ນ ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ມໂນວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍຕິ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ອາຄໂຕ. ອາຄມຏ຺ຐກຖາສຸ ປນ ‘ວິຕກ຺ກວິປ຺ຜາຣສທ຺ທ’ນ຺ຕິ ວິຕກ຺ກວິປ຺ຜາຣວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວິປ຺ປລປນ຺ຕານໍ ສຸຕ຺ຕປ຺ປມຕ຺ຕາທີນໍ ສທ຺ທໍ; ‘ສຸຕ຺ວາ’ຕິ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ, ຍໍ ວິຕກ຺ກຍໂຕ ຕສ຺ສ ໂສ ສທ຺ໂທ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ; ຕສ຺ສ ວເສນ ‘ເອວມ຺ປິ ເຕ ມໂນ, ອິຕ຺ຖມ຺ປິ ເຕ ມໂນ’ຕິ ອາທິສຕີຕິ ວຕ຺ວາ ວຕ຺ຖູນິປິ ກຖິຕານິ. ປຏ຺ຐາເນປິ ‘‘ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານໍ ສທ຺ທາຍຕນໍ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ອາຄຕໍ. ຕສ຺ມາ ວິນາ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຆຏ຺ຏນາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ອໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ວິຕກ຺ກວິປ຺ຜາຣສທ຺ໂທ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ‘ອິທໍ ວກ຺ຂາມິ ເອຕໍ ວກ຺ຂາມີ’ຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ປນ ຈິຕ຺ຕໍ ປຖວີຘາຕຸ ອາໂປຘາຕຸ ເຕໂຊຘາຕຸ ວາໂຍຘາຕຸ ວຓ຺ໂຓ ຄນ຺ໂຘ ຣໂສ ໂອຊາຕິ ອຏ຺ຐ ຣູປານິ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ເຕສໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາ ປຖວີຘາຕຸ ອຸປາທິນ຺ນກໍ ຆຏ຺ຏຍມານາວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕນ ຘາຕຸສງ຺ຆຏ຺ຏເນນ ສເຫວ ສທ຺ໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ. ອຍໍ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານສທ຺ໂທ ນາມ. ອຍໍ ນ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສາ ປນ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາຍ ປຖວີຘາຕຸຍາ ອຸປາທິນ຺ນກຆຏ຺ຏນສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠູໂຕ ເອໂກ ອາກາຣວິກາໂຣ ອຕ຺ຖິ, ອຍໍ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ. ອິໂຕ ປຣໍ ສາ ອຏ຺ຐ ຣູປານິ ວິຍ ນ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອິຘາປິ ຫິ ‘ຕິສ຺ສ, ທຕ຺ຕ, ມິຕ຺ຕາ’ຕິ ປກ຺ໂກສນ຺ຕສ຺ສ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ມໂນທ຺ວາຣິກຈິຕ຺ເຕນ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ເອສ ກາເຣຕິ ມຎ຺ເຎ’ຕິ ຊານາຕິ. ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວິຍ ຈ ອຍມ຺ປິ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕານມ຺ປິ ປາກຏາ ໂຫຕິ. ‘ເອຫິ, ຍາຫີ’ຕິ ຫິ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕາປິ ‘ອິທໍ ນາເມສ ກາເຣຕິ ມຎ຺ເຎ’ຕິ ຎຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ເຈວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ຈ. ຕິສມຸຏ຺ຐານິກກາຍໍ ຈາເລຕິ ນ ຈາເລຕີຕິ, ອຍໍ ປນ ວາໂຣ ອິຘ ນ ລພ຺ຠຕິ. ປຸຣິມຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາຍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນກິຈ຺ຈມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ. ຍາ ປນ ຕສ຺ມິໍ ວຈີທ຺ວາເຣ ສິທ຺ຘາ ເຈຕນາ, ຍາຍ ມຸສາ ກເຖຕິ, ເປສຸຎ຺ຎໍ ກເຖຕິ, ຜຣຸສໍ ກເຖຕິ, ສມ຺ຜໍ ປລປຕິ, ມຸສາວາທາທີຫິ ວິຣມຕິ, ອິທໍ ວຈີກມ຺ມໍ ນາມ. ອິໂຕ ປຣໍ ສພ຺ພໍ ກມ຺ມວວຕ຺ຖານຎ຺ຈ ທ຺ວາຣວວຕ຺ຖານຎ຺ຈ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ວຈີກມ຺ມທ຺ວາຣກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ມໂນກມ຺ມທ຺ວາຣກຖາ

ມໂນກມ຺ມທ຺ວາຣກຖາຍໍ ປນ ກາມາວຈຣາທິວເສນ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ມໂນ ມໂນ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ກາມາວຈໂຣ ຈຕຸປຎ຺ຎາສວິໂຘ ໂຫຕິ, ຣູປາວຈໂຣ ປນ຺ນຣສວິໂຘ, ອຣູປາວຈໂຣ ທ຺ວາທສວິໂຘ, ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ ອຏ຺ຐວິໂຘຕິ ສພ຺ໂພປິ ເອກູນນວຸຕິວິໂຘ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຍໍ ນາມ ມໂນ ມໂນທ຺ວາຣໍ ນ ໂຫຕີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ຍຖາ ຫິ ອຍໍ ນາມ ເຈຕນາ ກມ຺ມໍ ນ ໂຫຕີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ອນ຺ຕມໂສ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາປິ ຫິ ເຈຕນາ ມຫາປກຣເຓ ກມ຺ມນ຺ຕ຺ເວວ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ, ເອວເມວ ອຍໍ ນາມ ມໂນ ມໂນທ຺ວາຣໍ ນ ໂຫຕີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ.

ເອຕ຺ຖາຫ – ກມ຺ມໍ ນາເມຕໍ ກິໍ ກໂຣຕີຕິ? ອາຍູຫຕິ, ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ປິຓ຺ຑໍ ກໂຣຕິ, ເຈເຕຕິ, ກປ຺ເປຕິ, ປກປ຺ເປຕີຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓເຈຕນາ ກິໍ ອາຍູຫຕິ, ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ປິຓ຺ຑໍ ກໂຣຕິ, ເຈເຕຕິ, ກປ຺ເປຕິ, ປກປ຺ເປຕີຕິ?. ສຫຊາຕຘມ຺ເມ. ສາປິ ຫິ ສຫຊາເຕ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ເຘ ອາຍູຫຕິ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ ປິຓ຺ຑໍ ກໂຣຕິ ເຈເຕຕິ ກປ຺ເປຕິ ປກປ຺ເປຕີຕິ. ກິໍ ວາ ອິມິນາ ວາເທນ? ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກວເສນ ເຫຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິທໍ ປເນຕ຺ຖ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ – ເຕຠູມກກຸສລາກຸສໂລ ເອກູນຕິໍສວິໂຘ ມໂນ ມໂນກມ຺ມທ຺ວາຣໍ ນາມ. ຍາ ປນ ຕສ຺ມິໍ ມໂນທ຺ວາເຣ ສິທ຺ຘາ ເຈຕນາ ຍາຍ ອຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາທມິຈ຺ຉາທສ຺ສນານິ ເຈວ ອນຠິຊ຺ຌາອພ຺ຍາປາທສມ຺ມາທສ຺ສນານິ ຈ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອິທໍ ມໂນກມ຺ມໍ ນາມ. ອິໂຕ ປຣໍ ສພ຺ພໍ ກມ຺ມວວຕ຺ຖານຎ຺ຈ ທ຺ວາຣວວຕ຺ຖານຎ຺ຈ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ. ອິມານິ ຕີຓິ ກມ຺ມທ຺ວາຣານິ ນາມ.

ມໂນກມ຺ມທ຺ວາຣກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ກມ຺ມກຖາ

ອິທານິ ຍານິ ຕີຓິ ກມ຺ມານິ ຐເປຕ຺ວາ ອິມານິ ກມ຺ມທ຺ວາຣານິ ທສ຺ສິຕານິ, ຕານິ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ອວເສສສ຺ສ ທ຺ວາຣກຖາຍ ມາຕິກາຐປນສ຺ສ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ ໂຫຕິ. ຕີຓິ ຫິ ກມ຺ມານິ – ກາຍກມ຺ມໍ ວຈີກມ຺ມໍ ມໂນກມ຺ມນ຺ຕິ. ກິໍ ປເນຕໍ ກມ຺ມໍ ນາມາຕິ? ເຈຕນາ ເຈວ, ເອກຈ຺ເຈ ຈ ເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກາ ຘມ຺ມາ. ຕຕ຺ຖ ເຈຕນາຍ ກມ຺ມຠາເວ ອິມານິ ສຸຕ຺ຕານິ –

‘‘ເຈຕນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ວທາມິ, ເຈຕຍິຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ ກາເຍນ ວາຈາຍ ມນສາ’’ (ອ. ນິ. ໖.໖໓; ກຖາ. ໕໓໙). ‘‘ກາເຍ ວາ ຫິ, ອານນ຺ທ, ສຕິ ກາຍສຎ຺ເຈຕນາເຫຕຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ, ວາຈາຍ ວາ, ອານນ຺ທ, ສຕິ ວຈີສຎ຺ເຈຕນາເຫຕຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ; ມເນ ວາ, ອານນ຺ທ, ສຕິ ມໂນສຎ຺ເຈຕນາເຫຕຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ’’ (ສໍ. ນິ. ໒.໒໕; ອ. ນິ. ໔.໑໗໑). ‘‘ຕິວິຘາ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາຍສຎ຺ເຈຕນາ ອກຸສລໍ ກາຍກມ຺ມໍ ທຸກ຺ຂຸທ຺ຣຍໍ, ທຸກ຺ຂວິປາກໍ; ຈຕຸພ຺ພິຘາ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຈີສຎ຺ເຈຕນາ…ເປ… ຕິວິຘາ, ຠິກ຺ຂເວ, ມໂນສຎ຺ເຈຕນາ ອກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມໍ ທຸກ຺ຂຸທ຺ຣຍໍ ທຸກ຺ຂວິປາກໍ ຕິວິຘາ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາຍສຎ຺ເຈຕນາ ກຸສລໍ ກາຍກມ຺ມໍ ສຸຂຸທ຺ຣຍໍ ສຸຂວິປາກໍ ຈຕຸພ຺ພິຘາ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຈີສຎ຺ເຈຕນາ…ເປ… ຕິວິຘາ, ຠິກ຺ຂເວ, ມໂນສຎ຺ເຈຕນາ, ກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມໍ ສຸຂຸທ຺ຣຍໍ ສຸຂວິປາກໍ’’ (ກຖາ. ໕໓໙; ອ. ນິ. ໑໐.໒໑໗ ໂຖກໍ ວິສທິສໍ). ‘‘ສຈາຍໍ, ອານນ຺ທ, ສມິທ຺ຘິ ໂມຆປຸຣິໂສ ປາຏລິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສ ເອວໍ ປຸຏ຺ໂຐ ເອວໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ – ສຎ຺ເຈຕນິຍໍ, ອາວຸໂສ ປາຏລິປຸຕ຺ຕ, ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ກາເຍນ ວາຈາຍ ມນສາ, ສຸຂເວທນີຍໍ ສຸຂໍ ໂສ ເວທຍຕິ…ເປ… ອທຸກ຺ຂມສຸຂເວທນີຍໍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ໂສ ເວທຍຕີຕິ; ເອວໍ ພ຺ຍາກຣມາໂນ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ສມິທ຺ຘິ ໂມຆປຸຣິໂສ ປາຏລິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສ ສມ຺ມາ ພ຺ຍາກຣມາໂນ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໓໐໐; ກຖາ. ໕໓໙).

ອິມານິ ຕາວ ເຈຕນາຍ ກມ຺ມຠາເວ ສຸຕ຺ຕານິ. ເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມານໍ ປນ ກມ຺ມຠາໂວ ກມ຺ມຈຕຸກ຺ເກນ ທີປິໂຕ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມານິ ມຍາ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວທິຕານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫໍ ກຓ຺ຫວິປາກໍ, ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ສຸກ຺ກໍ ສຸກ຺ກວິປາກໍ, ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກວິປາກໍ, ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ອກຓ຺ຫໍ ອສຸກ຺ກໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກວິປາກໍ ກມ຺ມກ຺ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໓໒-໒໓໓).… ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ອກຓ຺ຫໍ ອສຸກ຺ກໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກວິປາກໍ ກມ຺ມກ຺ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ? ຍທິທໍ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ – ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ…ເປ… ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ອກຓ຺ຫໍ ອສຸກ຺ກໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກວິປາກໍ ກມ຺ມກ຺ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໓໘).… ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ອກຓ຺ຫໍ ອສຸກ຺ກໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກວິປາກໍ ກມ຺ມກ຺ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ? ອຍເມວ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ – ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ …ເປ… ສມ຺ມາສມາຘິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ອກຓ຺ຫໍ ອສຸກ຺ກໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກວິປາກໍ ກມ຺ມກ຺ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໓໗).

ເອວໍ ອິເມ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄມຄ຺ຄງ຺ຄປ຺ປເຠທໂຕ ປນ຺ນຣສ ຘມ຺ມາ ກມ຺ມຈຕຸກ຺ເກນ ທີປິຕາ. ອຠິຊ຺ຌາ, ພ຺ຍາປາໂທ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ, ອນຠິຊ຺ຌາ, ອພ຺ຍາປາໂທ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີຕິ ອິເມຫິ ປນ ຉຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກວີສຕິ ເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກາ ຘມ຺ມາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຖ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ໂຄ ຠຊາປິຍມາໂນ ກາຍກມ຺ມາທີນິ ຕີຓິ ກມ຺ມານິ ຠຊຕິ. ຍຎ຺ຫິ ກາເຍນ ທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ ອຊ຺ຌາຈຣຕິ, ຕມ຺ຫາ ສໍວໂຣ ກາຍິໂກຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍໍ ວາຈາຍ ທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ ອຊ຺ຌາຈຣຕິ, ຕມ຺ຫາ ສໍວໂຣ ວາຈສິໂກຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິຕິ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ກາຍກມ຺ມໍ, ສມ຺ມາວາຈາ ວຈີກມ຺ມໍ. ເອຕສ຺ມິໍ ທ຺ວເຍ ຄຫິເຕ ສມ຺ມາອາຊີໂວ ຕປ຺ປກ຺ຂິກຕ຺ຕາ ຄຫິໂຕວ ໂຫຕິ. ຍໍ ປນ ມເນນ ທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ ອຊ຺ຌາຈຣຕິ, ຕມ຺ຫາ ສໍວໂຣ ມານສິໂກຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂສ ທິຏ຺ຐິສງ຺ກປ຺ປວາຍາມສຕິສມາຘິວເສນ ປຎ຺ຈວິໂຘ ໂຫຕິ. ອຍໍ ປຎ຺ຈວິໂຘປິ ມໂນກມ຺ມໍ ນາມ. ເອວໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ໂຄ ຠຊາປິຍມາໂນ ຕີຓິ ກມ຺ມານິ ຠຊຕິ.

ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ທ຺ວາຣສໍສນ຺ທນໍ ນາມ ໂຫຕິ. ກາຍວຈີທ຺ວາເຣສຸ ຫິ ໂຈປນໍ ປຕ຺ວາ ກມ຺ມປຖໍ ອປ຺ປຕ຺ຕມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ, ມໂນທ຺ວາເຣ ຈ ສມຸທາຈາຣໍ ປຕ຺ວາ ກມ຺ມປຖໍ ອປ຺ປຕ຺ຕມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ; ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍຕໍທ຺ວາຣປກ຺ຂິກເມວ ອກໍສຸ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ນໂຍ – ໂຍ ‘ມິຄວໍ ຄມິສ຺ສາມີ’ຕິ ຘນຸໍ ສຊ຺ເຊຕິ, ຊິຍໍ ວຏ຺ເຏຕິ, ສຕ຺ຕິໍ ນິເສຕິ, ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ວຕ຺ຖໍ ປຣິທຫຕິ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ກາຍທ຺ວາເຣ ໂຈປນໍ ປຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂສ ອຣຎ຺ເຎ ທິວສໍ ຈຣິຕ຺ວາ ອນ຺ຕມໂສ ສສພິຬາຣມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ລຠຕິ, ອິທໍ ອກຸສລໍ ກາຍກມ຺ມໍ ນາມ ໂຫຕິ ນ ໂຫຕີຕິ? ນ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ກມ຺ມປຖໍ ອປ຺ປຕ຺ຕຕາຍ. ເກວລໍ ປນ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ມຈ຺ຉຄ຺ຄຫຓາທີ ສຸປໂຍເຄສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ວຈີທ຺ວາເຣປິ ‘ມິຄວໍ ຄມິສ຺ສາມິ’ ‘ເວເຄນ ຘນຸອາທີນິ ສຊ຺ເຊຖາ’ຕິ ອາຓາເປຕ຺ວາ ປຸຣິມນເຍເນວ ອຣຎ຺ເຎ ກິຎ຺ຈິ ອລຠນ຺ຕສ຺ສ ກິຎ຺ຈາປິ ວຈີທ຺ວາເຣ ໂຈປນໍ ປຕ຺ຕໍ, ກມ຺ມປຖໍ ອປ຺ປຕ຺ຕຕາຍ ປນ ກາຍກມ຺ມໍ ນ ໂຫຕິ. ເກວລໍ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ມໂນທ຺ວາເຣ ປນ ວຘກເຈຕນາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນມຕ຺ຕາຍ ເອວ ກມ຺ມປຖເຠໂທວ ໂຫຕິ. ໂສ ຈ ໂຂ ພ຺ຍາປາທວເສນ ນ ປາຓາຕິປາຕວເສນ. ອກຸສລຎ຺ຫິ ກາຍກມ຺ມໍ ກາຍວຈີທ຺ວາເຣສຸ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ນ ມໂນທ຺ວາເຣ; ຕຖາ ອກຸສລໍ ວຈີກມ຺ມໍ. ອກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມໍ ປນ ຕີສຸປິ ທ຺ວາເຣສຸ ສມຸຏ຺ຐາຕິ; ຕຖາ ກຸສລານິ ກາຍວຈີມໂນກມ຺ມານິ.

ກຖໍ? ສຫຕ຺ຖາ ຫິ ປາຓໍ ຫນນ຺ຕສ຺ສ ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍນ຺ຕສ຺ສ ມິຈ຺ຉາຈາຣໍ ຈຣນ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ມໍ ກາຍກມ຺ມເມວ ໂຫຕິ. ທ຺ວາຣມ຺ປິ ກາຍທ຺ວາຣເມວ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຕາວ ອກຸສລໍ ກາຍກມ຺ມໍ ກາຍທ຺ວາເຣ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ເຕຫິ ປນ ຈິຕ຺ເຕຫິ ສຫຊາຕາ ອຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາທມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂຍ ເຈຕນາປກ຺ຂິກາ ວາ ຠວນ຺ຕິ, ອພ຺ໂພຫາຣິກາ ວາ. ‘ຄຈ຺ຉ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຫິ, ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠຓ຺ຑໍ ອວຫຣາ’ຕິ ອາຓາເປນ຺ຕສ຺ສ ປນ ກມ຺ມໍ ກາຍກມ຺ມໍ ໂຫຕິ, ທ຺ວາຣໍ ປນ ວຈີທ຺ວາຣໍ. ເອວໍ ອກຸສລໍ ກາຍກມ຺ມໍ ວຈີທ຺ວາເຣ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ເຕຫິ ປນ ຈິຕ຺ເຕຫິ ສຫຊາຕາ ອຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາທມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂຍ ເຈຕນາປກ຺ຂິກາ ວາ ຠວນ຺ຕິ ອພ຺ໂພຫາຣິກາ ວາ. ເອຕ຺ຕກາ ອາຈຣິຍານໍ ສມານຕ຺ຖກຖາ ນາມ.

ວິຕຓ຺ຑວາທີ ປນາຫ – ‘ອກຸສລໍ ກາຍກມ຺ມໍ ມໂນທ຺ວາເຣປິ ສມຸຏ຺ຐາຕີ’ຕິ. ໂສ ‘ຕໂຍ ສງ຺ຄເຫ ອາຣຸຬ຺ຫໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອາຫຣາຫີ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ອິທໍ ກຸລຸມ຺ພສຸຕ຺ຕໍ ນາມ ອາຫຣິ –

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ອິທ຺ຘິມາ ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ກຸຈ຺ຉິຄຕໍ ຄພ຺ຠໍ ປາປເກນ ມນສາ ອນຸເປກ຺ຂໂກ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຍໍ ກຸຈ຺ຉິຄໂຕ ຄພ຺ໂຠ ນ ໂສຕ຺ຖິນາ ອຠິນິກ຺ຂເມຍ຺ຍາ’ຕິ. ເອວໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸລຸມ຺ພສ຺ສ ອຸປຆາໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘ເອວໍ ຈິນ຺ຕິຕມຕ຺ເຕເຍວ ມນສາ ກຸຈ຺ຉິຄໂຕ ຄພ຺ໂຠ ເຜຓປິຓ຺ໂຑ ວິຍ ວິລີຍຕິ. ເອຕ຺ຖ ກຸໂຕ ກາຍງ຺ຄໂຈປນໍ ວາ ວາຈງ຺ຄໂຈປນໍ ວາ? ມໂນທ຺ວາຣສ຺ມິໍເຍວ ປນ ອິທໍ ອກຸສລໍ ກາຍກມ຺ມໍ ສມຸຏ຺ຐາຕີ’ຕິ.

ຕເມນໍ ‘ຕວ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ຕຸລຍິສ຺ສາມາ’ຕິ ວຕ຺ວາ ເອວໍ ຕຸລຍິໍສຸ – ‘ຕ຺ວໍ ອິທ຺ຘິຍາ ປຣູປຆາຕໍ ວເທສິ. ອິທ຺ຘິ ນາມ ເຈສາ – ອຘິຏ຺ຐານິທ຺ຘິ, ວິກຸພ຺ພນິທ຺ຘິ, ມໂນມຍິທ຺ຘິ, ຎາຓວິປ຺ຜາຣິທ຺ຘິ, ສມາຘິວິປ຺ຜາຣິທ຺ຘິ, ອຣິຍິທ຺ຘິ, ກມ຺ມວິປາກຊິທ຺ຘິ, ປຸຎ຺ຎວໂຕ ອິທ຺ຘິ, ວິຊ຺ຊາມຍິທ຺ຘິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມາປໂຍຄປຈ຺ຈຍາ ອິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ອິທ຺ຘີຕິ ທສວິຘາ (ປຏິ. ມ. ໓.໑໐). ຕຕ຺ຖ ກຕຣໍ ອິທ຺ຘິໍ ວເທສີ’ຕິ? ‘ຠາວນາມຍ’ນ຺ຕິ. ‘ກິໍ ປນ ຠາວນາມຍິທ຺ຘິຍາ ປຣູປຆາຕກມ຺ມໍ ໂຫຕີ’ຕິ? ‘ອາມ, ເອກຈ຺ເຈ ອາຈຣິຍາ ເອກວາຣໍ ໂຫຕີ’ຕິ; ວທນ຺ຕິ ຍຖາ ຫິ ປຣໍ ປຫຣິຕຸກາເມນ ອຸທກຠຣິເຕ ຆເຏ ຂິຕ຺ເຕ ຆໂຏປິ ຠິຊ຺ຊຕິ, ອຸທກມ຺ປິ ນສ຺ສຕິ, ເອວເມວ ຠາວນາມຍິທ຺ຘິຍາ ເອກວາຣໍ ປຣູປຆາຕກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປນ ສາ ນສ຺ສຕີຕິ. ອຖ ນໍ ‘ຠາວນາມຍິທ຺ຘິຍາ ເນວ ເອກວາຣໍ ນ ທ຺ເວ ວາເຣ ປຣູປຆາຕກມ຺ມໍ ໂຫຕີ’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ສຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ – ‘ຠາວນາມຍິທ຺ຘິ ກິໍ ກຸສລາ, ອກຸສລາ, ອພ຺ຍາກຕາ? ສຸຂາຍ ເວທນາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ, ທຸກ຺ຂາຍ ເວທນາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເວທນາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ? ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣາ, ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ຕາ, ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣາ? ກາມາວຈຣາ, ຣູປາວຈຣາ, ອຣູປາວຈຣາ’ຕິ?

ອິມໍ ປນ ປຎ຺ຫໍ ໂຍ ຊານາຕິ ໂສ ເອວໍ ວກ຺ຂຕິ – ‘ຠາວນາມຍິທ຺ຘິ ກຸສລາ ວາ ໂຫຕິ, ອພ຺ຍາກຕາ ວາ; ອທຸກ຺ຂມສຸຂເວທນີຍາ ເອວ, ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣາ ເອວ, ຣູປາວຈຣາ ເອວາ’ຕິ. ໂສ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ‘ປາຓາຕິປາຕເຈຕນາ ກຸສລາທີສຸ ກຕຣໍ ໂກຏ຺ຐາສໍ ຠຊຕີ’ຕິ? ຊານນ຺ໂຕ ວກ຺ຂຕິ – ‘ປາຓາຕິປາຕເຈຕນາ ອກຸສລາ ເອວ, ທຸກ຺ຂເວທນີຍາ ເອວ, ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣາ ເອວ ກາມາວຈຣາ ເອວາ’ຕິ. ‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຕວ ປຎ຺ໂຫ ເນວ ກຸສລຕ຺ຕິເກນ ສເມຕິ, ນ ເວທນາຕ຺ຕິເກນ, ນ ວິຕກ຺ກຕ຺ຕິເກນ, ນ ຠູມນ຺ຕເຣນາ’ຕິ.

‘ກິໍ ປນ ເອວໍ ມຫນ຺ຕໍ ສຸຕ຺ຕໍ ນິຣຕ຺ຖກ’ນ຺ຕິ? ‘ໂນ ນິຣຕ຺ຖກໍ; ຕ຺ວໍ ປນສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ນ ຊານາສິ. ‘‘ອິທ຺ຘິມາ ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຫິ ເນວ ຠາວນາມຍິທ຺ຘິ ອຘິປ຺ເປຕາ, ອາຖພ຺ພຓິທ຺ຘິ ປນ ອຘິປ຺ເປຕາ. ສາ ຫິ ເອຕ຺ຖ ລພ຺ຠມານາ ລພ຺ຠຕິ. ສາ ປນ ກາຍວຈີທ຺ວາຣານິ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ອາຖພ຺ພຓິທ຺ຘິກາ ຫິ ສຕ຺ຕາຫໍ ອໂລຓກໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ທພ຺ເພ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ປຖວິຍໍ ສຍມານາ ຕປໍ ຈຣິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ສຸສານຠູມິໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ປເທ ຐຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖໍ ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ມຸເຂນ ວິຊ຺ຊໍ ປຣິຊປ຺ປນ຺ຕິ. ອຖ ເນສໍ ກມ຺ມໍ ສມິຊ຺ຌຕິ. ເອວໍ ອຍມ຺ປິ ອິທ຺ຘິ ກາຍວຈີທ຺ວາຣານິ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ. ‘ນ ກາຍກມ຺ມໍ ມໂນທ຺ວາເຣ ສມຸຏ຺ຐາຕີ’ຕິ ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ.

ຫຕ຺ຖມຸທ຺ທາຍ ປນ ມຸສາວາທາທີນິ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ມໍ ວຈີກມ຺ມໍ, ທ຺ວາຣໍ ປນ ກາຍທ຺ວາຣໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອກຸສລໍ ວຈີກມ຺ມມ຺ປິ ກາຍທ຺ວາເຣ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ເຕຫິ ປນ ຈິຕ຺ເຕຫິ ສຫຊາຕາ ອຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາທມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂຍ ເຈຕນາປກ຺ຂິກາ ວາ ຠວນ຺ຕິ, ອພ຺ໂພຫາຣິກາ ວາ. ວຈີເຠທໍ ປນ ກຕ຺ວາ ມຸສາວາທາທີນິ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ມມ຺ປິ ວຈີກມ຺ມໍ ທ຺ວາຣມ຺ປິ ວຈີທ຺ວາຣເມວ. ເອວໍ ອກຸສລໍ ວຈີກມ຺ມໍ ວຈີທ຺ວາເຣ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ເຕຫິ ປນ ຈິຕ຺ເຕຫິ ສຫຊາຕາ ອຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາທມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂຍ ເຈຕນາປກ຺ຂິກາ ວາ ຠວນ຺ຕິ ອພ຺ໂພຫາຣິກາ ວາ. ເອຕ຺ຕກາ ອາຈຣິຍານໍ ສມານຕ຺ຖກຖາ ນາມ.

ວິຕຓ຺ຑວາທີ ປນາຫ – ‘ອກຸສລໍ ວຈີກມ຺ມໍ ມໂນທ຺ວາເຣປິ ສມຸຏ຺ຐາຕີ’ຕິ. ໂສ ‘ຕໂຍ ສງ຺ຄເຫ ອາຣຸຬ຺ຫໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອາຫຣາຫີ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ອິທໍ ອຸໂປສຖກ຺ຂນ຺ຘກໂຕ ສຸຕ຺ຕໍ ອາຫຣິ –

‘‘ໂຍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ຍາວຕຕິຍໍ ອນຸສ຺ສາວິຍມາເນ ສຣມາໂນ ສນ຺ຕິໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ນາວິກເຣຍ຺ຍ ສມ຺ປຊານມຸສາວາທສ຺ສ ໂຫຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໓໔).

ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘ເອວໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອນາວິກໂຣນ຺ໂຕ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕວ ອຎ຺ຎໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ເອຕ຺ຖ ກຸໂຕ ກາຍງ຺ຄໂຈປນໍ ວາ ວາຈງ຺ຄໂຈປນໍ ວາ? ມໂນທ຺ວາຣສ຺ມິໍເຍວ ປນ ອິທໍ ອກຸສລໍ ວຈີກມ຺ມໍ ສມຸຏ຺ຐາຕີ’ຕິ.

ໂສ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ‘ກິໍ ປເນຕໍ ສຸຕ຺ຕໍ ເນຍ຺ຍຕ຺ຖໍ ອຸທາຫຸ ນີຕຕ຺ຖ’ນ຺ຕິ? ‘ນີຕຕ຺ຖເມວ ມຍ຺ຫໍ ສຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ. ໂສ ‘ມາ ເອວໍ ອວຈ, ຕຸລຍິສ຺ສາມສ຺ສ ອຕ຺ຖ’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ເອວໍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ – ‘ສມ຺ປຊານມຸສາວາເທ ກິໍ ໂຫຕີ’ຕິ? ຊານນ຺ໂຕ ‘ສມ຺ປຊານມຸສາວາເທ ທຸກ຺ກຏໍ ໂຫຕີ’ຕິ ວກ຺ຂຕິ. ຕໂຕ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘ວິນຍສ຺ສ ທ຺ເວ ມູລານິ – ກາໂຍ ຈ ວາຈາ ຈ; ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຫິ ສພ຺ພາປຕ຺ຕິໂຍ ອິເມສຸເຍວ ທ຺ວີສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ, ມໂນທ຺ວາເຣ ອາປຕ຺ຕິປຎ຺ຎປນໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕ຺ວໍ ອຕິວິຍ ວິນເຍ ປກຕຎ຺ຎູ, ໂຍ ສຕ຺ຖາຣາ ອປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ຐາເນ ອາປຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎເປສິ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂສິ, ຊິນຈກ຺ກໍ ປຫຣສີ’ຕິອາທິວຈເນຫິ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ – ‘ສມ຺ປຊານມຸສາວາໂທ ກິຣິຍໂຕ ສມຸຏ຺ຐາຕິ ອຸທາຫຸ ອກິຣິຍໂຕ’ຕິ? ຊານນ຺ໂຕ ‘ກິຣິຍໂຕ’ຕິ ວກ຺ຂຕິ. ຕໂຕ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ‘ອນາວິກໂຣນ຺ໂຕ ກຕຣໍ ກິຣິຍໍ ກໂຣຕີ’ຕິ? ອທ຺ຘາ ຫິ ກິຣິຍໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ວິຆາຕໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ຕໂຕ ອິມສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ເຖນ ສຎ຺ຎາເປຕພ຺ໂພ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ຍ຺ວາຍໍ ‘ສມ຺ປຊານມຸສາວາໂທ ໂຫຕີ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ອາປຕ຺ຕິໂຕ ກິໍ ໂຫຕິ? ‘ກຕຣາປຕ຺ຕິ ໂຫຕີ’ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘ທຸກ຺ກຏາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ’. ສາ ຈ ໂຂ ນ ມຸສາວາທລກ຺ຂເຓນ, ຠຄວໂຕ ປນ ວຈເນນ ວຈີທ຺ວາເຣ ອກິຣິຍສມຸຏ຺ຐານາ ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ອນາລປນ຺ໂຕ ມນຸເຊນ ເກນຈິ,

ວາຈາຄິຣໍ ໂນ ຈ ປເຣ ຠເຓຍ຺ຍ;

ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ວາຈສິກໍ ນ ກາຍິກໍ,

ປຎ຺ຫາ ເມສາ ກຸສເລຫິ ຈິນ຺ຕິຕາ’’ຕິ. (ປຏິ. ໔໗໙);

ເອວໍ ອກຸສລໍ ວຈີກມ຺ມໍ ນ ມໂນທ຺ວາເຣ ສມຸຏ຺ຐາຕີຕິ ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ.

ຍທາ ປນ ອຠິຊ຺ຌາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ກາຍງ຺ຄໍ ໂຈເປນ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖຄ຺ຄາຫາທີນິ ກໂຣຕິ, ພ຺ຍາປາທສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ທຓ຺ຑປຣາມາສາທີນິ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ‘ຂນ຺ທສິວາທໂຍ ເສຏ຺ຐາ’ຕິ ເຕສໍ ອຠິວາທນອຎ຺ຊລິກມ຺ມຠູຕປີຐກປຣິຠຓ຺ຑາທີນິ ກໂຣຕິ, ຕທາ ກມ຺ມໍ ມໂນກມ຺ມໍ ໂຫຕິ, ທ຺ວາຣໍ ປນ ກາຍທ຺ວາຣໍ. ເອວໍ ອກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມໍ ກາຍທ຺ວາເຣ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ເຈຕນາ ປເນຕ຺ຖ ອພ຺ໂພຫາຣິກາ.

ຍທາ ປນ ອຠິຊ຺ຌາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວາຈງ຺ຄໍ ໂຈເປນ຺ໂຕ ‘ອໂຫ ວຕ ຍໍ ປຣສ຺ສ, ຕໍ ມມສ຺ສາ’ຕິ ປຣວິຕ຺ຕູປກຣຓໍ ອຠິຊ຺ຌາຍຕິ, ພ຺ຍາປາທສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ‘ອິເມ ສຕ຺ຕາ ຫຎ຺ຎນ຺ຕຸ ວາ, ພຊ຺ຌນ຺ຕຸ ວາ, ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊນ຺ຕຸ ວາ, ມາ ວາ ອເຫສຸ’ນ຺ຕິ ວທຕິ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ‘ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນໍ, ນຕ຺ຖິ ຍິຏ຺ຐ’ນ຺ຕິອາທີນິ ວທຕິ, ຕທາ ກມ຺ມໍ ມໂນກມ຺ມໍ ໂຫຕິ, ທ຺ວາຣໍ ປນ ວຈີທ຺ວາຣໍ. ເອວໍ ອກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມໍ ວຈີທ຺ວາເຣ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ເຈຕນາ ປເນຕ຺ຖ ອພ຺ໂພຫາຣິກາ.

ຍທາ ປນ ກາຍງ຺ຄວາຈງ຺ຄານິ ອໂຈເປຕ຺ວາ ຣໂຫ ນິສິນ຺ໂນ ອຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາທມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິສຫຄຕານິ ຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ຕທາ ກມ຺ມໍ ມໂນກມ຺ມໍ, ທ຺ວາຣມ຺ປິ ມໂນທ຺ວາຣເມວ. ເອວໍ ອກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມໍ ມໂນທ຺ວາເຣ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ເຈຕນາປິ ເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກາ ຘມ຺ມາປິ ມໂນທ຺ວາເຣເຍວ ສມຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ອກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມໍ ຕີສຸປິ ທ຺ວາເຣສຸ ສມຸຏ຺ຐາຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ຕຖາ ກຸສລານິ ກາຍວຈີມໂນກມ຺ມານີ’ຕິ, ຕຕ຺ຣາຍໍ ນໂຍ – ຍທາ ຫິ ເກນຈິ ກາຣເຓນ ວຕ຺ຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ‘ປາຓາຕິປາຕາ ອທິນ຺ນາທານາ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ປຏິວິຣມາມີ’ຕິ ອິມານິ ສິກ຺ຂາປທານິ ຫຕ຺ຖມຸທ຺ທາຍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕທາ ກມ຺ມໍ ກາຍກມ຺ມໍ ທ຺ວາຣມ຺ປິ ກາຍທ຺ວາຣເມວ. ເອວໍ ກຸສລໍ ກາຍກມ຺ມໍ ກາຍທ຺ວາເຣ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ເຕຫິ ຈິຕ຺ເຕຫິ ສຫຄຕາ ອນຠິຊ຺ຌາທໂຍ ເຈຕນາປກ຺ຂິກາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ, ອພ຺ໂພຫາຣິກາ ວາ.

ຍທາ ປນ ຕາເນວ ສິກ຺ຂາປທານິ ວຈີເຠທໍ ກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕທາ ກມ຺ມໍ ກາຍກມ຺ມໍ, ທ຺ວາຣໍ ປນ ວຈີທ຺ວາຣໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ກຸສລໍ ກາຍກມ຺ມໍ ວຈີທ຺ວາເຣ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ເຕຫິ ຈິຕ຺ເຕຫິ ສຫຄຕາ ອນຠິຊ຺ຌາທໂຍ ເຈຕນາປກ຺ຂິກາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ, ອພ຺ໂພຫາຣິກາ ວາ.

ຍທາ ປນ ເຕສຸ ສິກ຺ຂາປເທສຸ ທິຍ຺ຍມາເນສຸ ກາຍງ຺ຄວາຈງ຺ຄານິ ອໂຈເປຕ຺ວາ ມນສາວ ‘ປາຓາຕິປາຕາ ອທິນ຺ນາທານາ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ປຏິວິຣມາມີ’ຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕທາ ກມ຺ມໍ ກາຍກມ຺ມໍ, ທ຺ວາຣໍ ປນ ມໂນທ຺ວາຣໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ກຸສລໍ ກາຍກມ຺ມໍ ມໂນທ຺ວາເຣ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ເຕຫິ ຈິຕ຺ເຕຫິ ສຫຄຕາ ອນຠິຊ຺ຌາທໂຍ ເຈຕນາປກ຺ຂິກາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ, ອພ຺ໂພຫາຣິກາ ວາ.

‘ມຸສາວາທາ ເວຣມຓີ’ອາທີນິ ປນ ຈຕ຺ຕາຣິ ສິກ຺ຂາປທານິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ກາຍາທີຫິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ກຸສລໍ ວຈີກມ຺ມໍ ຕີສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ສມຸຏ຺ຐາຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິຘາປິ ອນຠິຊ຺ຌາທໂຍ ເຈຕນາປກ຺ຂິກາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ, ອພ຺ໂພຫາຣິກາ ວາ.

ອນຠິຊ຺ຌາທິສຫຄເຕຫິ ປນ ຈິຕ຺ເຕຫິ ກາຍງ຺ຄໍ ໂຈເປຕ຺ວາ ເຈຕິຍງ຺ຄຓສມ຺ມຊ຺ຊນຄນ຺ຘມາລາທິປູຊນເຈຕິຍວນ຺ທນາທີນິ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ມໍ ມໂນກມ຺ມໍ ໂຫຕິ, ທ຺ວາຣໍ ປນ ກາຍທ຺ວາຣໍ. ເອວໍ ກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມໍ ກາຍທ຺ວາເຣ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ເຈຕນາ ປເນຕ຺ຖ ອພ຺ໂພຫາຣິກາ. ອນຠິຊ຺ຌາສຫຄເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ວາຈງ຺ຄໍ ໂຈເປຕ຺ວາ ‘ອໂຫ ວຕ ຍໍ ປຣສ຺ສ ວິຕ຺ຕູປກຣຓໍ ນ ຕໍ ມມສ຺ສາ’ຕິ ອນຠິຊ຺ຌາຍໂຕ ອພ຺ຍາປາທສຫຄເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ‘ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ອເວຣາ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌາ ອນີຆາ ສຸຂີ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣນ຺ຕູ’ຕິ ວທນ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສຫຄເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ‘ອຕ຺ຖິ ທິນ຺ນ’ນ຺ຕິອາທີນິ ອຸທາຫຣນ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ມໍ ມໂນກມ຺ມໍ ໂຫຕິ, ທ຺ວາຣໍ ປນ ວຈີທ຺ວາຣໍ. ເອວໍ ກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມໍ ວຈີທ຺ວາເຣ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ເຈຕນາ ປເນຕ຺ຖ ອພ຺ໂພຫາຣິກາ. ກາຍງ຺ຄວາຈງ຺ຄານິ ປນ ອໂຈເປຕ຺ວາ ຣໂຫ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ມນສາວ ອນຠິຊ຺ຌາທິສຫຄຕານິ ຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ມໍ ມໂນກມ຺ມໍ, ທ຺ວາຣມ຺ປິ ມໂນທ຺ວາຣເມວ. ເອວໍ ກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມໍ ມໂນທ຺ວາເຣ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ເຈຕນາປິ ເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກາ ຘມ຺ມາປິ ມໂນທ຺ວາເຣເຍວ ສມຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອາຓຕ຺ຕິສມຸຏ຺ຐິເຕສຸ ປາຓາຕິປາຕອທິນ຺ນາທາເນສຸ ກມ຺ມມ຺ປິ ກາຍກມ຺ມໍ ທ຺ວາຣມ຺ປິ ກມ຺ມວເສເນວ ກາຍທ຺ວາຣນ຺ຕິ ວທນ຺ໂຕ ກມ຺ມໍ ຣກ຺ຂຕິ, ທ຺ວາຣໍ ຠິນ຺ທຕິ ນາມ. ຫຕ຺ຖມຸທ຺ທາຍ ສມຸຏ຺ຐິເຕສຸ ມຸສາວາທາທີສຸ ທ຺ວາຣມ຺ປິ ກາຍທ຺ວາຣໍ, ກມ຺ມມ຺ປິ ທ຺ວາຣວເສເນວ ກາຍກມ຺ມນ຺ຕິ ວທນ຺ໂຕ ທ຺ວາຣໍ ຣກ຺ຂຕິ ກມ຺ມໍ ຠິນ຺ທຕິ ນາມ. ຕສ຺ມາ ‘ກມ຺ມໍ ຣກ຺ຂາມີ’ຕິ ທ຺ວາຣໍ ນ ຠິນ຺ທິຕພ຺ພໍ, ‘ທ຺ວາຣໍ ຣກ຺ຂາມີ’ຕິ ກມ຺ມໍ ນ ຠິນ຺ທິຕພ຺ພໍ. ຍຖາວຸຕ຺ເຕເນວ ປນ ນເຍນ ກມ຺ມຎ຺ຈ ທ຺ວາຣຎ຺ຈ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ກເຖນ຺ໂຕ ຫິ ເນວ ກມ຺ມໍ ນ ທ຺ວາຣໍ ຠິນ຺ທຕີຕິ.

ກມ຺ມກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອິທານິ ‘ປຎ຺ຈ ວິຎ຺ຎາຓານິ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓທ຺ວາຣານີ’ຕິອາທີສຸ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓໍ ຆານວິຎ຺ຎາຓໍ ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ຎາຓໍ ກາຍວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ວິຎ຺ຎາຓານິ ນາມ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓທ຺ວາຣໍ ໂສຕ… ຆານ… ຊິວ຺ຫາ… ກາຍວິຎ຺ຎາຓທ຺ວາຣນ຺ຕິ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ວິຎ຺ຎາຓທ຺ວາຣານິ ນາມ. ອິເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ທ຺ວາຣານໍ ວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ເຈຕນາ ເນວ ກາຍກມ຺ມໍ ໂຫຕິ, ນ ວຈີກມ຺ມໍ, ມໂນກມ຺ມເມວ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ໂສ ໂສຕ… ຆານ… ຊິວ຺ຫາ… ກາຍ… ມໂນສມ຺ຜສ຺ໂສຕິ ອິເມ ປນ ຉ ສມ຺ຜສ຺ສາ ນາມ. ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສທ຺ວາຣໍ ໂສຕ… ຆານ… ຊິວ຺ຫາ… ກາຍ… ມໂນສມ຺ຜສ຺ສທ຺ວາຣນ຺ຕິ ອິມານິ ຉ ສມ຺ຜສ຺ສທ຺ວາຣານິ ນາມ.

ຈກ຺ຂຸອສໍວໂຣ ໂສຕ… ຆານ… ຊິວ຺ຫາ… ປສາທກາຍ… ໂຈປນກາຍອສໍວໂຣ ວາຈາອສໍວໂຣ ມໂນອສໍວໂຣຕິ – ອິເມ ອຏ຺ຐ ອສໍວຣາ ນາມ. ເຕ ອຕ຺ຖໂຕ ‘ທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຈ຺ຈໍ ອຎ຺ຎາຓໍ ອກ຺ຂນ຺ຕິ ໂກສຊ຺ຊ’ນ຺ຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສຸ ເອກຘມ຺ໂມປິ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນປຣິໂຍສາເນສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຊວນກ຺ຂເຓເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຊວເນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນປິ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ອສໍວໂຣຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສຫຊາໂຕ ຫິ ຜສ຺ໂສ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ໂສ ນາມ, ເຈຕນາ ມໂນກມ຺ມໍ ນາມ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ມໂນກມ຺ມທ຺ວາຣໍ ນາມ. ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຈວິໂຘ ອສໍວໂຣ ນຕ຺ຖິ. ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນສຫຊາໂຕ ຜສ຺ໂສ ມໂນສມ຺ຜສ຺ໂສ ນາມ, ເຈຕນາ ມໂນກມ຺ມໍ ນາມ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ມໂນກມ຺ມທ຺ວາຣໍ ນາມ. ເອຕ຺ຖາປິ ອສໍວໂຣ ນຕ຺ຖິ. ສນ຺ຕີຣຓໂວຏ຺ຐພ຺ພເນສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຊວນສຫຊາໂຕ ປນ ຜສ຺ໂສ ມໂນສມ຺ຜສ຺ໂສ ນາມ, ເຈຕນາ ມໂນກມ຺ມໍ ນາມ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ມໂນກມ຺ມທ຺ວາຣໍ ນາມ. ເອຕ຺ຖ ອສໍວໂຣ ຈກ຺ຂຸອສໍວໂຣ ນາມ ໂຫຕິ. ໂສຕຆານຊິວ຺ຫາປສາທກາຍທ຺ວາເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຍທາ ປນ ຣູປາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣາຣມ຺ມຓໍ ມໂນທ຺ວາຣິກຊວນໍ ວິນາ ວຈີທ຺ວາເຣນ ສຸທ຺ຘໍ ກາຍທ຺ວາຣສງ຺ຂາຕໍ ໂຈປນໍ ປາປຍມານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕທາ ເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ສຫຊາໂຕ ຜສ຺ໂສ ມໂນສມ຺ຜສ຺ໂສ ນາມ, ເຈຕນາ ກາຍກມ຺ມໍ ນາມ, ຕໍ ປນ ຈິຕ຺ຕໍ ອພ຺ໂພຫາຣິກໍ, ໂຈປນສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ມໂນທ຺ວາຣນ຺ຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອຕ຺ຖ ອສໍວໂຣ ໂຈປນກາຍອສໍວໂຣ ນາມ. ຍທາ ຕາທິສໍເຍວ ຊວນໍ ວິນາ ກາຍທ຺ວາເຣນ ສຸທ຺ຘໍ ວຈີທ຺ວາຣສງ຺ຂາຕໍ ໂຈປນໍ ປາປຍມານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕທາ ເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ສຫຊາໂຕ ຜສ຺ໂສ ມໂນສມ຺ຜສ຺ໂສ ນາມ, ເຈຕນາ ວຈີກມ຺ມໍ ນາມ, ຕໍ ປນ ຈິຕ຺ຕໍ ອພ຺ໂພຫາຣິກໍ, ໂຈປນສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ມໂນທ຺ວາຣນ຺ຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອຕ຺ຖ ອສໍວໂຣ ວາຈາອສໍວໂຣ ນາມ. ຍທາ ປນ ຕາທິສໍ ຊວນຈິຕ຺ຕໍ ວິນາ ກາຍວຈີທ຺ວາເຣຫິ ສຸທ຺ຘໍ ມໂນທ຺ວາຣເມວ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕທາ ເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ສຫຊາໂຕ ຜສ຺ໂສ ມໂນສມ຺ຜສ຺ໂສ ນາມ, ເຈຕນາ ມໂນກມ຺ມໍ ນາມ, ຕໍ ປນ ຈິຕ຺ຕໍ ມໂນກມ຺ມທ຺ວາຣໍ ນາມ. ເອຕ຺ຖ ອສໍວໂຣ ມໂນອສໍວໂຣ ນາມ. ອິຕິ ອິເມສໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ອສໍວຣານໍ ວເສນ ຈກ຺ຂຸອສໍວຣທ຺ວາຣໍ, ໂສຕ… ຆານ… ຊິວ຺ຫາ… ປສາທກາຍ… ໂຈປນກາຍ… ວາຈາ… ມໂນອສໍວຣທ຺ວາຣນ຺ຕິ ອິມານິ ອຏ຺ຐ ອສໍວຣທ຺ວາຣານິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ຈກ຺ຂຸສໍວໂຣ ໂສຕ… ຆານ… ຊິວ຺ຫາ… ປສາທກາຍ… ໂຈປນກາຍ… ວາຈາ… ມໂນສໍວໂຣຕິ ອິເມ ປນ ອຏ຺ຐ ສໍວຣາ ນາມ. ເຕ ອຕ຺ຖໂຕ ‘ສີລໍ ສຕິ ຎາຓໍ ຂນ຺ຕິ ວີຣິຍ’ນ຺ຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສຸປິ ເອກຘມ຺ໂມປິ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນປຣິໂຍສາເນສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຊວນກ຺ຂເຓເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຊວເນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນປິ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ສໍວໂຣຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ສາປິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສຫຊາໂຕ ຫິ ຜສ຺ໂສ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ໂສຕິອາທິນາ ອສໍວເຣ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິຕິ ອິເມສໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ສໍວຣານໍ ວເສນ ຈກ຺ຂຸສໍວຣທ຺ວາຣໍ…ເປ… ມໂນສໍວຣທ຺ວາຣນ຺ຕິ ອິມານິ ອຏ຺ຐ ສໍວຣທ຺ວາຣານິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ອກຸສລກມ຺ມປຖກຖາ

ປາຓາຕິປາໂຕ, ອທິນ຺ນາທານໍ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາໂຣ, ມຸສາວາໂທ, ປິສຸຓວາຈາ, ຜຣຸສວາຈາ, ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ, ອຠິຊ຺ຌາ, ພ຺ຍາປາໂທ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐີຕິ ອິເມ ປນ ທສ ອກຸສລກມ຺ມປຖາ ນາມ.

ຕຕ຺ຖ ປາຓສ຺ສ ອຕິປາໂຕ ປາຓາຕິປາໂຕ ນາມ; ປາຓວໂຘ, ປາຓຆາໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປາໂຓຕິ ເຈຕ຺ຖ ໂວຫາຣໂຕ ສຕ຺ໂຕ, ປຣມຕ຺ຖໂຕ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ປາເຓ ປາຓສຎ຺ຎິໂນ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍຸປຈ຺ເຉທກອຸປກ຺ກມສມຸຏ຺ຐາປິກາ ກາຍວຈີທ຺ວາຣານໍ ອຎ຺ຎຕຣທ຺ວາຣປ຺ປວຕ຺ຕາ ວຘກເຈຕນາ ປາຓາຕິປາໂຕ. ໂສ ຄຸຓວິຣຫິເຕສຸ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕາທີສຸ ປາເຓສຸ ຂຸທ຺ທເກ ປາເຓ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ມຫາສຣີເຣ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ກສ຺ມາ? ປໂຍຄມຫນ຺ຕຕາຍ. ປໂຍຄສມຕ຺ເຕປິ ວຕ຺ຖຸມຫນ຺ຕຕາຍ. ຄຸຓວນ຺ເຕສຸ ມນຸສ຺ສາທີສຸ ອປ຺ປຄຸເຓ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ມຫາຄຸເຓ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ສຣີຣຄຸຓານໍ ປນ ສມຠາເວ ສຕິ ກິເລສານໍ ອຸປກ຺ກມານຎ຺ຈ ມຸທຸຕາຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ຕິພ຺ພຕາຍ ມຫາສາວຊ຺ໂຊຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈ ສມ຺ຠາຣາ ໂຫນ຺ຕິ – ປາໂຓ, ປາຓສຎ຺ຎິຕາ, ວຘກຈິຕ຺ຕໍ, ອຸປກ຺ກໂມ, ເຕນ ມຣຓນ຺ຕິ. ຉ ປໂຍຄາ – ສາຫຕ຺ຖິໂກ, ອາຓຕ຺ຕິໂກ, ນິສ຺ສຄ຺ຄິໂຍ, ຖາວໂຣ, ວິຊ຺ຊາມໂຍ, ອິທ຺ຘິມໂຍຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນຕ຺ເຖ ວິຕ຺ຖາຣິຍມາເນ ອຕິປປຎ຺ໂຈ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ນ ວິຕ຺ຖາຣຍາມ. ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ເອວຣູປໍ ອຕ຺ຖິເກຫິ ປນ ສມນ຺ຕປາສາທິກໍ ວິນຍຏ຺ຐກຖໍ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑໗໒) ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ອທິນ຺ນສ຺ສ ອາທານໍ ‘ອທິນ຺ນາທານໍ’; ປຣສ຺ສຫຣຓໍ, ເຖຍ຺ຍໍ, ໂຈຣິກາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ອທິນ຺ນນ຺ຕິ ປຣປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ, ຍຕ຺ຖ ປໂຣ ຍຖາກາມກາຣິຕໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອທຓ຺ຑາຣໂຫ ອນຸປວຊ຺ໂຊ ຈ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປຣປຣິຄ຺ຄຫິເຕ ປຣປຣິຄ຺ຄຫິຕສຎ຺ຎິໂນ ຕທາທາຍກອຸປກ຺ກມສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເຖຍ຺ຍເຈຕນາ ອທິນ຺ນາທານໍ. ຕໍ ຫີເນ ປຣສນ຺ຕເກ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊໍ, ປຓີເຕ ມຫາສາວຊ຺ຊໍ. ກສ຺ມາ? ວຕ຺ຖຸປຓີຕຕາຍ. ວຕ຺ຖຸສມຕ຺ເຕ ສຕິ ຄຸຓາຘິການໍ ສນ຺ຕເກ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ມຫາສາວຊ຺ຊໍ. ຕໍຕໍຄຸຓາຘິກໍ ອຸປາທາຍ ຕໂຕ ຕໂຕ ຫີນຄຸຓສ຺ສ ສນ຺ຕເກ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊໍ.

ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈ ສມ຺ຠາຣາ ໂຫນ຺ຕິ – ປຣປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ, ປຣປຣິຄ຺ຄຫິຕສຎ຺ຎິຕາ, ເຖຍ຺ຍຈິຕ຺ຕໍ, ອຸປກ຺ກໂມ, ເຕນ ຫຣຓນ຺ຕິ. ຉ ປໂຍຄາ – ສາຫຕ຺ຖິກາທໂຍວ. ເຕ ຈ ໂຂ ຍຖານຸຣູປໍ ເຖຍ຺ຍາວຫາໂຣ, ປສຍ຺ຫາວຫາໂຣ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາວຫາໂຣ, ປຣິກປ຺ປາວຫາໂຣ, ກຸສາວຫາໂຣຕິ ອິເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອວຫາຣານໍ ວເສນ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍໍ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໓໘) ວຸຕ຺ໂຕ.

‘ກາເມສຸ ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ‘ກາເມສູ’ຕິ ເມຖຸນສມາຈາເຣສຸ; ‘ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ’ຕິ ເອກນ຺ຕນິນ຺ທິໂຕ ລາມກາຈາໂຣ. ລກ຺ຂຓໂຕ ປນ ອສທ຺ຘມ຺ມາຘິປ຺ປາເຍນ ກາຍທ຺ວາຣປ຺ປວຕ຺ຕາ ອຄມນີຍຏ຺ຐານວີຕິກ຺ກມເຈຕນາ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາໂຣ.

ຕຕ຺ຖ ອຄມນີຍຏ຺ຐານໍ ນາມ – ປຸຣິສານໍ ຕາວ ມາຕຸຣກ຺ຂິຕາ, ປິຕຸຣກ຺ຂິຕາ, ມາຕາປິຕຸຣກ຺ຂິຕາ, ຠາຕຸຣກ຺ຂິຕາ, ຠຄິນິຣກ຺ຂິຕາ, ຎາຕິຣກ຺ຂິຕາ, ໂຄຕ຺ຕຣກ຺ຂິຕາ, ຘມ຺ມຣກ຺ຂິຕາ, ສາຣກ຺ຂາ, ສປຣິທຓ຺ຑາຕິ ມາຕຸຣກ຺ຂິຕາທໂຍ ທສ; ຘນກ຺ກີຕາ, ຉນ຺ທວາສິນີ, ໂຠຄວາສິນີ, ປຏວາສິນີ, ໂອທປຕ຺ຕກິນີ, ໂອຠຏຈຸມ຺ພຏາ, ທາສີ ຈ ຠຣິຍາ, ກມ຺ມກາຣີ ຈ ຠຣິຍາ, ຘຊາຫຏາ, ມຸຫຸຕ຺ຕິກາຕິ ເອຕາ ຘນກ຺ກີຕາທໂຍ ທສາຕິ ວີສຕິ ອິຕ຺ຖິໂຍ. ອິຕ຺ຖີສຸ ປນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສາຣກ຺ຂສປຣິທຓ຺ຑານໍ, ທສນ຺ນຎ຺ຈ ຘນກ຺ກີຕາທີນນ຺ຕິ ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ອິຕ຺ຖີນໍ ອຎ຺ເຎ ປຸຣິສາ ອິທໍ ອຄມນີຍຏ຺ຐານໍ ນາມ.

ໂສ ປເນສ ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ສີລາທິຄຸຓຣຫິເຕ ອຄມນີຍຏ຺ຐາເນ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ສີລາທິຄຸຓສມ຺ປນ຺ເນ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ຕສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ຠາຣາ – ອຄມນີຍວຕ຺ຖຸ, ຕສ຺ມິໍ ເສວນຈິຕ຺ຕໍ, ເສວນປ຺ປໂຍໂຄ, ມຄ຺ເຄນມຄ຺ຄປ຺ປຏິປຕ຺ຕິອຘິວາສນນ຺ຕິ. ເອໂກ ປໂຍໂຄ ສາຫຕ຺ຖິໂກ ເອວ.

‘ມຸສາ’ຕິ ວິສໍວາທນປຸເຣກ຺ຂາຣສ຺ສ ອຕ຺ຖຠຎ຺ຊໂກ ວຈີປໂຍໂຄ, ກາຍປໂຍໂຄ ວາ. ວິສໍວາທນາຘິປ຺ປາເຍນ ປນສ຺ສ ປຣວິສໍວາທກກາຍວຈີປໂຍຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເຈຕນາ ມຸສາວາໂທ. ອປໂຣ ນໂຍ – ‘ມຸສາ’ຕິ ອຠູຕໍ ອຕຈ຺ຉໍ ວຕ຺ຖຸ. ‘ວາໂທ’ຕິ ຕສ຺ສ ຠູຕໂຕ ຕຈ຺ຉໂຕ ວິຎ຺ຎາປນໍ. ລກ຺ຂຓໂຕ ປນ ອຕຖໍ ວຕ຺ຖຸໍ ຕຖໂຕ ປຣໍ ວິຎ຺ຎາເປຕຸກາມສ຺ສ ຕຖາວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເຈຕນາ ມຸສາວາໂທ. ໂສ ຍມຕ຺ຖໍ ຠຎ຺ຊຕິ ຕສ຺ສ ອປ຺ປຕາຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ມຫນ຺ຕຕາຍ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ອປິຈ ຄຫຏ຺ຐານໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ອທາຕຸກາມຕາຍ ‘ນຕ຺ຖີ’ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ໂຕ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ. ສກ຺ຂິນາ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຖຠຎ຺ຊນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ໂຕ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ປພ຺ພຊິຕານໍ ອປ຺ປກມ຺ປິ ເຕລໍ ວາ ສປ຺ປິໍ ວາ ລຠິຕ຺ວາ ຫສາຘິປ຺ປາເຍນ ‘ອຊ຺ຊ ຄາເມ ເຕລໍ ນທີ ມຎ຺ເຎ ສນ຺ທຕີ’ຕິ ປູຣຓກຖານເຍນ ປວຕ຺ໂຕ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ. ອທິຏ຺ຐໍເຍວ ປນ ທິຏ຺ຐນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວທນ຺ຕານໍ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ.

ຕສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ຠາຣາ ໂຫນ຺ຕິ – ອຕຖໍ ວຕ຺ຖຸ, ວິສໍວາທນຈິຕ຺ຕໍ, ຕຊ຺ໂຊ ວາຍາໂມ, ປຣສ຺ສ ຕທຕ຺ຖວິຊານນນ຺ຕິ. ເອໂກ ປໂຍໂຄ – ສາຫຕ຺ຖິໂກວ. ໂສ ຈ ກາເຍນ ວາ ກາຍປ຺ປຏິພທ຺ເຘນ ວາ ວາຈາຍ ວາ ປຣວິສໍວາທກກິຣິຍາກຣເຓ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕາຍ ເຈ ກິຣິຍາຍ ປໂຣ ຕມຕ຺ຖໍ ຊານາຕິ, ອຍໍ ກິຣິຍສມຸຏ຺ຐາປິກເຈຕນາກ຺ຂເຓເຍວ ມຸສາວາທກມ຺ມຸນາ ພຊ຺ຌຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ຍຖາ ກາຍກາຍປ຺ປຏິພທ຺ຘວາຈາຫິ ປຣໍ ວິສໍວາເທຕິ, ຕຖາ ອິມສ຺ສ ‘ອິມໍ ຠຓາຫີ’ຕິ ອາຓາເປນ຺ໂຕປິ, ປຓ຺ຓໍ ລິຂິຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ນິສ຺ສຊ຺ຊນ຺ໂຕປິ, ‘ອຍມຕ຺ໂຖ ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ’ຕິ ກຸຏ຺ຏາທີສຸ ລິຂິຕ຺ວາ ຐເປນ຺ໂຕປິ; ຕສ຺ມາ ເອຕ຺ຖ ອາຓຕ຺ຕິກນິສ຺ສຄ຺ຄິຍຖາວຣາປິ ປໂຍຄາ ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐກຖາສຸ ປນ ອນາຄຕຕ຺ຕາ ວີມໍສິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພາ.

‘ປິສຸຓວາຈາ’ຕິອາທີສຸ ຍາຍ ວາຈາຍ ຍສ຺ສ ຕໍ ວາຈໍ ຠາສຕິ ຕສ຺ສ ຫທເຍ ອຕ຺ຕໂນ ປິຍຠາວໍ ປຣສ຺ສ ຈ ສຸຎ຺ຎຠາວໍ ກໂຣຕິ, ສາ ປິສຸຓວາຈາ. ຍາຍ ປນ ອຕ຺ຕານມ຺ປິ ປຣມ຺ປິ ຜຣຸສໍ ກໂຣຕິ, ຍາ ວາຈາ ສຍມ຺ປິ ຜຣຸສາ ເນວ ກຓ຺ຓສຸຂາ, ນ ຫທຍງ຺ຄມາ, ອຍໍ ‘ຜຣຸສວາຈາ’. ເຍນ ສມ຺ຜໍ ປລປຕິ, ນິຣຕ຺ຖກໍ, ໂສ ‘ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ’. ເຕສໍ ມູລຠູຕາ ເຈຕນາປິ ປິສຸຓວາຈາທິນາມເມວ ລຠຕິ. ສາ ເອວ ຈ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສໍກິລິຏ຺ຐຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປເຣສໍ ວາ ເຠທາຍ ອຕ຺ຕໂນ ປິຍກມ຺ຍຕາຍ ວາ ກາຍວຈີປໂຍຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເຈຕນາ ປິສຸຓວາຈາ ນາມ. ສາ ຍສ຺ສ ເຠທໍ ກໂຣຕິ ຕສ຺ສ ອປ຺ປຄຸຓຕາຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊາ, ມຫາຄຸຓຕາຍ ມຫາສາວຊ຺ຊາ.

ຕສ຺ສາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ຠາຣາ – ‘ຠິນ຺ທິຕພ຺ໂພ ປໂຣ’ ອິຕິ ‘ອິເມ ນານາ ຠວິສ຺ສ’ນ຺ຕິ ວິນາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ເຠທປຸເຣກ຺ຂາຣຕາ ວາ, ‘ອິຕິ ອຫໍ ປິໂຍ ຠວິສ຺ສາມິ ວິສ຺ສາສິໂກ’ຕິ ປິຍກມ຺ຍຕາ ວາ, ຕຊ຺ໂຊ ວາຍາໂມ, ຕສ຺ສ ຕທຕ຺ຖວິຊານນນ຺ຕິ. ປເຣ ປນ ອຠິນ຺ເນ ກມ຺ມປຖເຠໂທ ນຕ຺ຖິ, ຠິນ຺ເນ ເອວ ໂຫຕິ.

ປຣສ຺ສ ມມ຺ມຈ຺ເຉທກກາຍວຈີປໂຍຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເອກນ຺ຕຜຣຸສເຈຕນາ ‘ຜຣຸສວາຈາ’. ຕສ຺ສາ ອາວິຠາວຕ຺ຖມິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ເອໂກ ກິຣ ທາຣໂກ ມາຕຸ ວຈນໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕໍ ມາຕາ ນິວຕ຺ເຕຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ‘ຈຓ຺ຑາ ຕໍ ມຫິໍສີ ອນຸພນ຺ຘຕູ’ຕິ ອກ຺ໂກສິ. ອຖສ຺ສ ຕເຖວ ອຣຎ຺ເຎ ມຫິໍສີ ອຸຏ຺ຐາສິ. ທາຣໂກ ‘ຍໍ ມມ ມາຕາ ມຸເຂນ ກເຖສິ ຕໍ ມາ ໂຫຕຸ, ຍໍ ຈິຕ຺ເຕນ ຈິນ຺ເຕສິ ຕໍ ໂຫຕູ’ຕິ ສຈ຺ຈກິຣິຍໍ ອກາສິ. ມຫິໍສີ ຕຕ຺ເຖວ ພທ຺ຘາ ວິຍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອວໍ ມມ຺ມຈ຺ເຉທໂກປິ ປໂຍໂຄ ຈິຕ຺ຕສຓ຺ຫຕາຍ ຜຣຸສວາຈາ ນ ໂຫຕິ. ມາຕາປິຕໂຣ ຫິ ກທາຈິ ປຸຕ຺ຕເກ ເອວມ຺ປິ ວທນ຺ຕິ – ‘ໂຈຣາ ໂວ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑິກໍ ກໂຣນ຺ຕູ’ຕິ, ອຸປ຺ປລປຕ຺ຕມ຺ປິ ຈ ເນສໍ ອຸປຣິ ປຕນ຺ຕໍ ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາ ຈ ກທາຈິ ນິສ຺ສິຕເກ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ – ‘ກິໍ ອິເມ ອຫິຣິກາ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປິໂນ ຈຣນ຺ຕິ, ນິທ຺ຘມຖ ເນ’ຕິ; ອຖ ຈ ເນສໍ ອາຄມາຘິຄມສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຍຖາ ຈ ຈິຕ຺ຕສຓ຺ຫຕາຍ ຜຣຸສວາຈາ ນ ໂຫຕິ, ເອວໍ ວຈນສຓ຺ຫຕາຍ ອຜຣຸສວາຈາປິ ນ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ມາຣາເປຕຸກາມສ຺ສ ‘ອິມໍ ສຸຂໍ ສຍາເປຖາ’ຕິ ວຈນໍ ອຜຣຸສວາຈາ ໂຫຕິ. ຈິຕ຺ຕຜຣຸສຕາຍ ປເນສາ ຜຣຸສວາຈາວ. ສາ ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ປວຕ຺ຕິຕາ ຕສ຺ສ ອປ຺ປຄຸຓຕາຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊາ, ມຫາຄຸຓຕາຍ ມຫາສາວຊ຺ຊາ. ຕສ຺ສາ ຕໂຍ ສມ຺ຠາຣາ – ອກ຺ໂກສິຕພ຺ໂພ ປໂຣ, ກຸປິຕຈິຕ຺ຕໍ, ອກ຺ໂກສນນ຺ຕິ.

ອນຕ຺ຖວິຎ຺ຎາປິກາ ກາຍວຈີປໂຍຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ອກຸສລເຈຕນາ ‘ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ’. ໂສ ອາເສວນມນ຺ທຕາຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ. ອາເສວນມຫນ຺ຕຕາຍ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ຕສ຺ສ ທ຺ເວ ສມ຺ຠາຣາ – ຠາຣຕຍຸທ຺ຘສີຕາຫຣຓາທິນິຣຕ຺ຖກກຖາປຸເຣກ຺ຂາຣຕາ, ຕຖາຣູປີກຖາກຖນຎ຺ຈາຕິ. ປເຣ ປນ ຕໍ ກຖໍ ອຄຓ຺ຫນ຺ເຕ ກມ຺ມປຖເຠໂທ ນຕ຺ຖິ, ປເຣນ ສມ຺ຜປ຺ປລາເປ ຄຫິເຕເຍວ ໂຫຕິ.

ອຠິຊ຺ຌາຍຕີຕິ ‘ອຠິຊ຺ຌາ’. ປຣຠຓ຺ຑາຠິມຸຂີ ຫຸຕ຺ວາ ຕນ຺ນິນ຺ນຕາຍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາ ‘ອໂຫ ຕວ ອິທໍ ມມສ຺ສາ’ຕິ ເອວໍ ປຣຠຓ຺ຑາຠິຊ຺ຌາຍນລກ຺ຂຓາ. ອທິນ຺ນາທານໍ ວິຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊາ ມຫາສາວຊ຺ຊາ ຈ. ຕສ຺ສາ ທ຺ເວ ສມ຺ຠາຣາ – ປຣຠຓ຺ຑໍ, ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຓາມນຎ຺ຈາຕິ. ປຣຠຓ຺ຑວຕ຺ຖຸເກ ຫິ ໂລເຠ ອຸປ຺ປນ຺ເນປິ ນ ຕາວ ກມ຺ມປຖເຠໂທ ໂຫຕິ ຍາວ ນ ‘ອໂຫ ວຕ ອິທໍ ມມສ຺ສາ’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຓາເມຕິ.

ຫິຕສຸຂໍ ພ຺ຍາປາທຍຕີຕິ ‘ພ຺ຍາປາໂທ’. ໂສ ປຣວິນາສາຍ ມໂນປໂທສລກ຺ຂໂຓ. ຜຣຸສວາຈາ ວິຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ ຈ. ຕສ຺ສ ທ຺ເວ ສມ຺ຠາຣາ – ປຣສຕ຺ໂຕ ຈ, ຕສ຺ສ ຈ ວິນາສຈິນ຺ຕາຕິ. ປຣສຕ຺ຕວຕ຺ຖຸເກ ຫິ ໂກເຘ ອຸປ຺ປນ຺ເນປິ ນ ຕາວ ກມ຺ມປຖເຠໂທ ໂຫຕິ ຍາວ ‘ອໂຫ ວຕາຍໍ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ເຊຍ຺ຍ ວິນສ຺ເສຍ຺ຍາ’ຕິ ຕສ຺ສ ວິນາສນໍ ນ ຈິນ຺ເຕສິ.

ຍຖາຠຸຈ຺ຈຄຫຓາຠາເວນ ມິຈ຺ຉາ ປສ຺ສຕີຕິ ‘ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ’. ສາ ‘ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນ’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວິປຣີຕທສ຺ສນລກ຺ຂຓາ. ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ ວິຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊາ ມຫາສາວຊ຺ຊາ ຈ. ອປິຈ ອນິຍຕາ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊາ, ນິຍຕາ ມຫາສາວຊ຺ຊາ. ຕສ຺ສາ ທ຺ເວ ສມ຺ຠາຣາ – ວຕ຺ຖຸໂນ ຈ ຄຫິຕາກາຣວິປຣີຕຕາ, ຍຖາ ຈ ຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ ຕຖາຠາເວນ ຕສ຺ສຸປຏ຺ຐານນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິກາເຫຕຸກອກິຣິຍທິຏ຺ຐີຫິ ເອວ ກມ຺ມປຖເຠໂທ ໂຫຕິ, ນ ອຎ຺ຎທິຏ຺ຐີຫິ.

ອິເມສໍ ປນ ທສນ຺ນໍ ອກຸສລກມ຺ມປຖານໍ ຘມ຺ມໂຕ ໂກຏ຺ຐາສໂຕ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ເວທນາໂຕ ມູລໂຕ ຈາຕິ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ –

ຕຕ຺ຖ ‘ຘມ຺ມໂຕ’ຕິ ເອເຕສຸ ຫິ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ ເຈຕນາຘມ຺ມາວ ໂຫນ຺ຕິ, ອຠິຊ຺ຌາທໂຍ ຕໂຍ ເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ.

‘ໂກຏ຺ຐາສໂຕ’ຕິ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ຈາຕິ ອິເມ ອຏ຺ຐ ກມ຺ມປຖາ ເອວ ໂຫນ຺ຕິ; ໂນ ມູລານິ. ອຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາທາ ກມ຺ມປຖາ ເຈວ ມູລານິ ຈ. ອຠິຊ຺ຌາ ຫິ ມູລໍ ປຕ຺ວາ ‘ໂລໂຠ ອກຸສລມູລໍ’ ໂຫຕິ, ພ຺ຍາປາໂທ ‘ໂທໂສ ອກຸສລມູລໍ’.

‘ອາຣມ຺ມຓໂຕ’ຕິ ປາຓາຕິປາໂຕ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍາຣມ຺ມຓໂຕ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມໂຓ ໂຫຕິ. ອທິນ຺ນາທານໍ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ວາ ໂຫຕິ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມຓໍ ວາ. ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພວເສນ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມໂຓ ໂຫຕິ; ສຕ຺ຕາຣມ຺ມໂຓຕິປິ ເອເກ. ມຸສາວາໂທ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມໂຓ ວາ, ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມໂຓ ວາ. ຕຖາ ປິສຸຓວາຈາ. ຜຣຸສວາຈາ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາວ. ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ ທິຏ຺ຐສຸຕມຸຕວິຎ຺ຎາຕວເສນ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມໂຓ ວາ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມໂຓ ວາ. ຕຖາ ອຠິຊ຺ຌາ. ພ຺ຍາປາໂທ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມໂຓວ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ເຕຠູມກຘມ຺ມວເສນ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມຓາວ.

‘ເວທນາໂຕ’ຕິ ປາຓາຕິປາໂຕ ທຸກ຺ຂເວທໂນ ໂຫຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ຣາຊາໂນ ໂຈຣໍ ທິສ຺ວາ ຫສມານາປິ ‘ຄຈ຺ຉຖ ນໍ ຆາເຕຖາ’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ສນ຺ນິຏ຺ຐາປກເຈຕນາ ປນ ເນສໍ ທຸກ຺ຂສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ ໂຫຕິ. ອທິນ຺ນາທານໍ ຕິເວທນໍ. ຕຎ຺ຫິ ປຣຠຓ຺ຑໍ ທິສ຺ວາ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐສ຺ສ ຄຓ຺ຫໂຕ ສຸຂເວທນໍ ໂຫຕິ, ຠີຕຕສິຕສ຺ສ ຄຓ຺ຫໂຕ ທຸກ຺ຂເວທນໍ. ຕຖາ ວິປາກນິສ຺ສນ຺ທຜລານິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ. ຄຫຓກາເລ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠາເວ ຐິຕສ຺ສ ປນ ຄຓ຺ຫໂຕ ອທຸກ຺ຂມສຸຂເວທນໍ ໂຫຕີຕິ. ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ສຸຂມຊ຺ຌຕ຺ຕວເສນ ທ຺ວິເວທໂນ. ສນ຺ນິຏ຺ຐາປກຈິຕ຺ເຕ ປນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕເວທໂນ ນ ໂຫຕິ. ມຸສາວາໂທ ອທິນ຺ນາທາເນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຕິເວທໂນ; ຕຖາ ປິສຸຓວາຈາ. ຜຣຸສວາຈາ ທຸກ຺ຂເວທນາ. ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ ຕິເວທໂນ. ປເຣສຸ ຫິ ສາຘຸກາຣໍ ເທນ຺ເຕສຸ ເຈລຸກ຺ເຂປາທີນິ ຂິປນ຺ເຕສຸ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐສ຺ສ ສີຕາຫຣຓຠາຣຕຍຸທ຺ຘາທີນິ ກຖນກາເລ ໂສ ສຸຂເວທໂນ ໂຫຕິ. ປຐມໍ ທິນ຺ນເວຕເນນ ເອເກນ ປຈ຺ຉາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກເຖຫີ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘ອນນຸສນ຺ຘິກໍ ປກິຓ຺ຓກກຖໍ ກເຖສ຺ສາມິ ນຸ ໂຂ ໂນ’ຕິ ໂທມນສ຺ສິຕສ຺ສ ກຖນກາເລ ທຸກ຺ຂເວທໂນ ໂຫຕິ, ມຊ຺ຌຕ຺ຕສ຺ສ ກຖຍໂຕ ອທຸກ຺ຂມສຸຂເວທໂນ ໂຫຕິ. ອຠິຊ຺ຌາ ສຸຂມຊ຺ຌຕ຺ຕວເສນ ທ຺ວິເວທນາ; ຕຖາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ. ພ຺ຍາປາໂທ ທຸກ຺ຂເວທໂນ.

‘ມູລໂຕ’ຕິ ປາຓາຕິປາໂຕ ໂທສໂມຫວເສນ ທ຺ວິມູລໂກ ໂຫຕິ. ອທິນ຺ນາທານໍ ໂທສໂມຫວເສນ ວາ ໂລຠໂມຫວເສນ ວາ. ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ໂລຠໂມຫວເສນ. ມຸສາວາໂທ ໂທສໂມຫວເສນ ວາ ໂລຠໂມຫວເສນ ວາ; ຕຖາ ປິສຸຓວາຈາ ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ ຈ. ຜຣຸສວາຈາ ໂທສໂມຫວເສນ. ອຠິຊ຺ຌາ ໂມຫວເສນ ເອກມູລາ; ຕຖາ ພ຺ຍາປາໂທ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ໂລຠໂມຫວເສນ ທ຺ວິມູລາຕິ.

ອກຸສລກມ຺ມປຖກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ກຸສລກມ຺ມປຖກຖາ

ປາຓາຕິປາຕາທີຫິ ປນ ວິຣຕິໂຍ ອນຠິຊ຺ຌາອພ຺ຍາປາທສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂຍ ຈາຕິ ອິເມ ທສ ກຸສລກມ຺ມປຖາ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ປາຓາຕິປາຕາທໂຍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາ ເອວ. ປາຓາຕິປາຕາທີຫິ ເອຕາຍ ວິຣມນ຺ຕິ, ສຍໍ ວາ ວິຣມຕິ, ວິຣມຓມຕ຺ຕເມວ ວາ ເອຕນ຺ຕິ ວິຣຕິ. ຍາ ປາຓາຕິປາຕາ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ‘‘ຍາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ປາຓາຕິປາຕາ ອາຣຕິ ວິຣຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໒໙໙-໓໐໑) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ ກຸສລຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ວິຣຕິ, ສາ ປເຠທໂຕ ຕິວິຘາ ໂຫຕິ – ສມ຺ປຕ຺ຕວິຣຕິ, ສມາທານວິຣຕິ, ສມຸຈ຺ເຉທວິຣຕີຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອສມາທິນ຺ນສິກ຺ຂາປທານໍ ອຕ຺ຕໂນ ຊາຕິວຍພາຫຸສຈ຺ຈາທີນິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘ອຍຸຕ຺ຕໍ ອມ຺ຫາກໍ ເອວຣູປໍ ປາປໍ ກາຕຸ’ນ຺ຕິ ສມ຺ປຕ຺ຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ອວີຕິກ຺ກມນ຺ຕານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ວິຣຕິ ‘ສມ຺ປຕ຺ຕວິຣຕີ’ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ – ສີຫຬທີເປ ຈກ຺ກນອຸປາສກສ຺ສ ວິຍ. ຕສ຺ສ ກິຣ ທຫຣກາເລເຍວ ມາຕຸຍາ ໂຣໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ເວຊ຺ເຊນ ຈ ‘ອລ຺ລສສມໍສໍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໂຕ ຈກ຺ກນສ຺ສ ຠາຕາ ‘ຄຈ຺ຉ, ຕາຕ, ເຂຕ຺ຕໍ ອາຫິຓ຺ຑາຫີ’ຕິ ຈກ຺ກນໍ ເປເສສິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຄໂຕ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ສມເຍ ເອໂກ ສໂສ ຕຣຸຓສສ຺ສໍ ຂາທິຕຸໍ ອາຄໂຕ ໂຫຕິ. ໂສ ຕໍ ທິສ຺ວາວ ເວເຄນ ຘາວນ຺ໂຕ ວລ຺ລິຍາ ພທ຺ໂຘ ‘ກິຣິ ກິຣີ’ຕິ ສທ຺ທມກາສິ. ຈກ຺ກໂນ ເຕນ ສທ຺ເທນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘ມາຕຸ ເຠສຊ຺ຊໍ ກໂຣມີ’ຕິ. ປຸນ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘ນ ເມຕໍ ປຕິຣູປໍ ຍ຺ວາຫໍ ມາຕຸ ຊີວິຕກາຣຓາ ປຣໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ອຖ ນໍ ‘ຄຈ຺ຉ, ອຣຎ຺ເຎ ສເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ຕິໂຓທກໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊາ’ຕິ ມຸຎ຺ຈິ. ຠາຕຣາ ຈ ‘ກິໍ ຕາຕ ສໂສ ລທ຺ໂຘ’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ຕໂຕ ນໍ ຠາຕາ ປຣິຠາສິ. ໂສ ມາຕຸສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ຍໂຕ ອຫໍ ຊາໂຕ ນາຠິຊານາມິ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ປາຓໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕາ’ຕິ ສຈ຺ຈໍ ວຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຕາວເທວສ຺ສ ມາຕາ ອໂຣຄາ ອໂຫສິ.

ສມາທິນ຺ນສິກ຺ຂາປທານໍ ປນ ສິກ຺ຂາປທສມາທາເນ ຈ ຕຕຸຕ຺ຕຣິຎ຺ຈ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິຕມ຺ປິ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ວຕ຺ຖຸໍ ອວີຕິກ຺ກມນ຺ຕານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ວິຣຕິ ‘ສມາທານວິຣຕີ’ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຸຕ຺ຕຣວຑ຺ຒມານປພ຺ພຕວາສີອຸປາສກສ຺ສ ວິຍ. ໂສ ກິຣ ອມ຺ພຣິຍວິຫາຣວາສິໂນ ປິງ຺ຄລພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ສິກ຺ຂາປທານິ ຄເຫຕ຺ວາ ເຂຕ຺ຕໍ ກສຕິ. ອຖສ຺ສ ໂຄໂຓ ນຏ຺ໂຐ. ໂສ ຕໍ ຄເວສນ຺ໂຕ ອຸຕ຺ຕຣວຑ຺ຒມານປພ຺ພຕໍ ອາຣຸຫິ. ຕຕ຺ຣ ນໍ ມຫາສປ຺ໂປ ອຄ຺ຄເຫສິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘ອິມາຍສ຺ສ ຕິຂິຓວາສິຍາ ສີສໍ ຉິນ຺ທາມີ’ຕິ. ປຸນ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘ນ ເມຕໍ ປຕິຣູປໍ ຍ຺ວາຫໍ ຠາວນີຍສ຺ສ ຄຣຸໂນ ສນ຺ຕິເກ ສິກ຺ຂາປທານິ ຄເຫຕ຺ວາ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຍາວຕຕິຍໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘ຊີວິຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊາມິ, ນ ສິກ຺ຂາປທ’ນ຺ຕິ ອໍເສ ຐປິຕໍ ຕິຂິຓທຓ຺ຑວາສິໍ ອຣຎ຺ເຎ ຉຑ຺ເຑສິ. ຕາວເທວ ນໍ ມຫາວາໂຬ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຄມາສີຕິ.

ອຣິຍມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ປນ ວິຣຕິ ‘ສມຸຈ຺ເຉທວິຣຕີ’ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ, ຍສ຺ສາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປຠຸຕິ ‘ປາຓໍ ຆາເຕສ຺ສາມີ’ຕິ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລານໍ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ.

ອິທານິ ຍຖາ ອກຸສລານໍ ເອວໍ ອິເມສມ຺ປິ ກຸສລກມ຺ມປຖານໍ ຘມ຺ມໂຕ ໂກຏ຺ຐາສໂຕ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ເວທນາໂຕ ມູລໂຕຕິ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ –

ຕຕ຺ຖ ‘ຘມ຺ມໂຕ’ຕິ ເອເຕສຸ ຫິ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ ເຈຕນາປິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ວິຣຕິໂຍປິ; ອນ຺ເຕ ຕໂຍ ເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ.

‘ໂກຏ຺ຐາສໂຕ’ຕິ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ ກມ຺ມປຖາ ເອວ, ໂນ ມູລານິ. ອນ຺ເຕ ຕໂຍ ກມ຺ມປຖາ ເຈວ ມູລານິ ຈ. ອນຠິຊ຺ຌາ ຫິ ມູລໍ ປຕ຺ວາ ‘ອໂລໂຠ ກຸສລມູລໍ’ ໂຫຕິ. ອພ຺ຍາປາໂທ ‘ອໂທໂສ ກຸສລມູລໍ’, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ‘ອໂມໂຫ ກຸສລມູລໍ’.

‘ອາຣມ຺ມຓໂຕ’ຕິ ປາຓາຕິປາຕາທີນໍ ອາຣມ຺ມຓາເນວ ເອເຕສໍ ອາຣມ຺ມຓານິ. ວີຕິກ຺ກມິຕພ຺ພໂຕເຍວ ຫິ ເວຣມຓີ ນາມ ໂຫຕິ. ຍຖາ ປນ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມໂຓ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ກິເລເສ ປຊຫຕິ, ເອວໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍາທິອາຣມ຺ມຓາເປເຕ ກມ຺ມປຖາ ປາຓາຕິປາຕາທີນິ ທຸສ຺ສີລ຺ຍານິ ປຊຫນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

‘ເວທນາໂຕ’ຕິ ສພ຺ເພ ສຸຂເວທນາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ ມຊ຺ຌຕ຺ຕເວທນາ ວາ. ກຸສລໍ ປຕ຺ວາ ຫິ ທຸກ຺ຂເວທນາ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

‘ມູລໂຕ’ຕິ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ ກມ຺ມປຖາ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ອໂລຠອໂທສອໂມຫວເສນ ຕິມູລາ ໂຫນ຺ຕິ; ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ທ຺ວິມູລາ. ອນຠິຊ຺ຌາ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ທ຺ວິມູລາ ໂຫຕິ; ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ເອກມູລາ. ອໂລໂຠ ປນ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕໂນ ມູລໍ ນ ໂຫຕິ. ອພ຺ຍາປາເທປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ອໂລຠາໂທສວເສນ ທ຺ວິມູລາວ ໂຫຕິ. ອິເມ ທສ ກຸສລກມ຺ມປຖາ ນາມ.

ກມ຺ມປຖສໍສນ຺ທນກຖາ

ອິທານິ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ກມ຺ມປຖສໍສນ຺ທນໍ ນາມ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປຎ຺ຈຜສ຺ສທ຺ວາຣວເສນ ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ອສໍວໂຣ ອກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມເມວ ໂຫຕິ. ມໂນຜສ຺ສທ຺ວາຣວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຕີຓິປິ ກມ຺ມານິ ໂຫນ຺ຕິ – ໂສ ຫິ ກາຍທ຺ວາເຣ ໂຈປນປ຺ປຕ຺ໂຕ ອກຸສລໍ ກາຍກມ຺ມໍ ໂຫຕິ, ວຈີທ຺ວາເຣ ອກຸສລໍ ວຈີກມ຺ມໍ, ອຸຠຍຕ຺ຖ ໂຈປນໍ ອປ຺ປຕ຺ໂຕ ອກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມໍ. ປຎ຺ຈອສໍວຣທ຺ວາຣວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນປິ ອກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມເມວ ໂຫຕິ. ໂຈປນກາຍອສໍວຣທ຺ວາຣວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ອກຸສລໍ ກາຍກມ຺ມເມວ ໂຫຕິ, ວາຈາອສໍວຣທ຺ວາຣວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ອກຸສລໍ ວຈີກມ຺ມເມວ ໂຫຕິ, ມໂນອສໍວຣທ຺ວາຣວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ອກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມເມວ ໂຫຕິ. ຕິວິຘໍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ອກຸສລໍ ກາຍກມ຺ມເມວ ໂຫຕິ, ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ອກຸສລໍ ວຈີກມ຺ມເມວ ໂຫຕິ, ຕິວິຘໍ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ອກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມເມວ ໂຫຕິ.

ປຎ຺ຈຜສ຺ສທ຺ວາຣວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ສໍວໂຣປິ ກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມເມວ ໂຫຕິ. ມໂນຜສ຺ສທ຺ວາຣວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ປນ ອຍມ຺ປິ, ອສໍວໂຣ ວິຍ, ຕີຓິປິ ກມ຺ມານິ ໂຫນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈສໍວຣທ຺ວາຣວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນປິ ກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມເມວ ໂຫຕິ, ໂຈປນກາຍສໍວຣທ຺ວາຣວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ກຸສລໍ ກາຍກມ຺ມເມວ ໂຫຕິ, ວາຈາສໍວຣທ຺ວາຣວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ກຸສລໍ ວຈີກມ຺ມເມວ ໂຫຕິ, ມໂນສໍວຣທ຺ວາຣວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມເມວ ໂຫຕິ. ຕິວິຘໍ ກາຍສຸຈຣິຕໍ ກຸສລໍ ກາຍກມ຺ມເມວ ໂຫຕິ, ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ວຈີສຸຈຣິຕໍ ກຸສລໍ ວຈີກມ຺ມເມວ ໂຫຕິ, ຕິວິຘໍ ມໂນສຸຈຣິຕໍ ກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມເມວ ໂຫຕິ.

ອກຸສລໍ ກາຍກມ຺ມໍ ປຎ຺ຈຜສ຺ສທ຺ວາຣວເສນ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ມໂນຜສ຺ສທ຺ວາຣວເສເນວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕຖາ ອກຸສລໍ ວຈີກມ຺ມໍ. ອກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມໍ ປນ ຉຜສ຺ສທ຺ວາຣວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ຕໍ ກາຍວຈີທ຺ວາເຣສຸ ໂຈປນໍ ປຕ຺ຕໍ ອກຸສລໍ ກາຍວຈີກມ຺ມໍ ໂຫຕິ, ໂຈປນໍ ອປ຺ປຕ຺ຕໍ ອກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມເມວ. ຍຖາ ຈ ປຎ຺ຈຜສ຺ສທ຺ວາຣວເສນ, ເອວໍ ປຎ຺ຈອສໍວຣທ຺ວາຣວເສນປິ ອກຸສລໍ ກາຍກມ຺ມໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ໂຈປນກາຍອສໍວຣທ຺ວາຣວເສນ ປນ ວາຈາອສໍວຣທ຺ວາຣວເສນ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ມໂນອສໍວຣທ຺ວາຣວເສນ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອກຸສລໍ ວຈີກມ຺ມມ຺ປິ ປຎ຺ຈອສໍວຣທ຺ວາຣວເສນ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ໂຈປນກາຍວາຈາອສໍວຣທ຺ວາຣວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ມໂນອສໍວຣທ຺ວາຣວເສນ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມໍ ອຏ຺ຐອສໍວຣທ຺ວາຣວເສນປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊເຕວ. ກຸສລກາຍກມ຺ມາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ຍຖາ ອກຸສລກາຍກມ຺ມວຈີກມ຺ມານິ ມໂນອສໍວຣທ຺ວາຣວເສນ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ຕຖາ ເອຕານິ. ເອຕານິ ປນ ກາຍງ຺ຄວາຈງ຺ຄໍ ອໂຈເປຕ຺ວາ ສິກ຺ຂາປທານິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ມໂນສໍວຣທ຺ວາເຣປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ເອວ. ຕຕ຺ຖ ກາມາວຈຣໍ ກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຕິວິຘກມ຺ມທ຺ວາຣວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓທ຺ວາຣວເສນ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ‘ຍມິທໍ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເວທຍິຕໍ, ສຸຂໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ວາ’ຕິ ອິມິນາ ປນ ນເຍນ ຉຜສ຺ສທ຺ວາຣວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ອຏ຺ຐອສໍວຣທ຺ວາຣວເສນ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຏ຺ຐສໍວຣທ຺ວາຣວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ທສອກຸສລກມ຺ມປຖວເສນ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ທສກຸສລກມ຺ມປຖວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ຕສ຺ມາ ອິທມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕໍ ຕິວິຘກມ຺ມທ຺ວາຣວເສນ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕຸ, ຉຜສ຺ສທ຺ວາຣວເສນ ວາ, ອຏ຺ຐສໍວຣທ຺ວາຣວເສນ ວາ ທສກຸສລກມ຺ມປຖວເສນ ວາ. ‘‘ກາມາວຈຣໍ ກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ…ເປ… ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ວາ…ເປ… ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສພ຺ພໍ ວຸຕ຺ຕເມວ ໂຫຕີຕິ.

ທ຺ວາຣກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຍໍ ຍໍ ວາ ປນາຣພ຺ຠາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍໍ ໂຍຊນາ – ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ເຕສຸ ຣູປາຣມ຺ມຓາທີສຸ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ວາ ອາຣພ຺ຠ, ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສທ຺ທາຣມ຺ມຓໍ ວາ…ເປ… ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ວາ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ເອຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອເຕສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ເອກເມວ ອາຣມ຺ມຓໍ ອນຸຎ຺ຎາຕສທິສໍ ໂຫຕິ. ອິທຎ຺ຈ ເອກສ຺ມິໍ ສມເຍ ເອກສ຺ສ ວາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຸນ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ວາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສທ຺ທາທີສຸປິ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເອວ. ເອວໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານສ຺ສ ຈສ຺ສ ເອກສ຺ມິໍ ຠເວ ປຐມໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ປຈ຺ຉາ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ອຍມ຺ປິ ກໂມ ນຕ຺ຖິ. ຣູປາທີສຸ ຈາປິ ປຐມໍ ນີລາຣມ຺ມຓໍ ປຈ຺ຉາ ປີຕາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ອຍມ຺ປິ ນິຍໂມ ນຕ຺ຖິ. ອິຕິ ອິມໍ ສພ຺ພາຣມ຺ມຓຕຎ຺ເຈວ, ກມາຠາວຎ຺ຈ, ກມາຠາເວປິ ຈ ນີລປີຕາທີສຸ ນິຍມາຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ຍໍ ຍໍ ວາ ປນາຣພ຺ຠາ’ຕິ ອາຫ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອິເມສຸ ຣູປາທີສຸ ນ ຍໍກິຎ຺ຈິ ເອກເມວ, ອຖ ໂຂ ຍໍ ຍໍ ວາ ປນາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານມ຺ປິ ຈ ‘ປຐມໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ປຈ຺ຉາ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠາ’ຕິ ເອວມ຺ປິ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຍໍ ຍໍ ວາ ປນາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ; ‘ປຏິໂລມໂຕ ວາ ອນຸໂລມໂຕ ວາ, ເອກນ຺ຕຣິກທ຺ວນ຺ຕຣິກາທິນເຍນ ວາ, ຣູປາຣມ຺ມຓາທີສຸ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີ’ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣູປາຣມ຺ມເຓສຸປິ ຈ ‘ປຐມໍ ນີລາຣມ຺ມຓໍ ປຈ຺ຉາ ປີຕາຣມ຺ມຓ’ນ຺ຕິ ອິມິນາປິ ນິຍເມນ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ, ຍໍ ຍໍ ວາ ປນາຣພ຺ຠ ‘ນີລປີຕກາທີສຸ ຣູປາຣມ຺ມເຓສຸ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີ’ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສທ຺ທາຣມ຺ມຓາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຍໍ ຕາວ ເອກາ ໂຍຊນາ.

ອຍໍ ປນ ອປຣາ – ຣູປໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ…ເປ… ຘມ຺ໂມ ອາຣມ຺ມຓໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ. ອິຕິ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ວາ…ເປ… ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ‘ຍໍ ຍໍ ວາ ປນາຣພ຺ຠາ’ຕິ ອາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ເອເຕສຸ ຣູປາທີສຸ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ປນ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີຕິ. ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ເຍວາປນເກ ອຠິນວໍ ນຕ຺ຖິ, ເຫຏ຺ຐາ ຄຫິຕເມວ ຄຫິຕ’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘ຣູປໍ ວາ ອາຣພ຺ຠ…ເປ… ຘມ຺ມໍ ວາ ອາຣພ຺ຠ, ອິທໍ ວາ ອິທໍ ວາ ອາຣພ຺ຠາຕິ ກເຖຕຸໍ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ອາຄຕໍ.

ຘມ຺ມຸທ຺ເທສວາໂຣ

ຜສ຺ສປຎ຺ຈມກຣາສິວຓ຺ຓນາ

ຕສ຺ມິໍ ສມເຍຕິ ອິທໍ ອນິຍມນິທ຺ທິຏ຺ຐສ຺ສ ສມຍສ຺ສ ນິຍມໂຕ ປຏິນິທ຺ເທສວຈນໍ. ຕສ຺ມາ ‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາມາວຈຣໍ ກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍເຍວ ສມເຍ ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ…ເປ… ອວິກ຺ເຂໂປ ໂຫຕີ’ຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ຍເຖວ ຈິຕ຺ຕໍ ເອວໍ ຜສ຺ສາທີສຸປິ ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ. ກິໍ ໂຫຕິ? ‘ກາມາວຈໂຣ ໂຫຕິ, ກຸສໂລ ໂຫຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂສມນສ຺ສສຫຄໂຕ ໂຫຕີ’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ລພ຺ຠມານປທວເສນ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ເວທນາຍຎ຺ຫິ ‘ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາ’ຕິ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິເຍ ຈ ‘ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ນ ລພ຺ຠຕິ, ຕສ຺ມາ ‘ລພ຺ຠມານປທວເສນາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິທໍ ອຏ຺ຐກຖາມຸຕ຺ຕກໍ ອາຈຣິຍານໍ ມຕໍ; ນ ປເນຕໍ ສາຣໂຕ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ຜສ຺ໂສວ ປຐມໍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ? ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຐມາຠິນິປາຕຕ຺ຕາ. ອາຣມ຺ມຓສ຺ມິຎ຺ຫິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຐມາຠິນິປາໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຜສ຺ໂສ ອາຣມ຺ມຓໍ ຜຸສມາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ປຐມໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ຜສ຺ເສນ ປນ ຜຸສິຕ຺ວາ ເວທນາຍ ເວທຍຕິ, ສຎ຺ຎາຍ ສຎ຺ຊານາຕິ, ເຈຕນາຍ ເຈເຕຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຜຸຏ຺ໂຐ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວເທຕິ, ຜຸຏ຺ໂຐ ສຎ຺ຊານາຕິ ຜຸຏ຺ໂຐ ເຈເຕຕີ’’ຕິ.

ອປິຈ, ອຍໍ ຜສ຺ໂສ ນາມ ຍຖາ ປາສາທໍ ປຕ຺ວາ ຖມ຺ໂຠ ນາມ ເສສທພ຺ພສມ຺ຠາຣານໍ ພລວປຈ຺ຈໂຍ, ຕຸລາສງ຺ຆາຏຠິຕ຺ຕິປາທກູຏໂຄປານສີປກ຺ຂປາສກມຸຂວຏ຺ຏິໂຍ ຖມ຺ຠາພທ຺ຘາ ຖມ຺ເຠ ປຕິຏ຺ຐິຕາ, ເອວເມວ ສຫຊາຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມານໍ ພລວປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ຖມ຺ຠສທິໂສ ຫິ ເອສ. ອວເສສາ ທພ຺ພສມ຺ຠາຣສທິສາຕິ. ຕສ຺ມາປິ ປຐມໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ອິທໍ ປນ ອກາຣຓໍ. ເອກຈິຕ຺ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ມານໍ ‘ອຍໍ ປຐມໍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ອຍໍ ປຈ຺ຉາ’ຕິ ອິທໍ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ລພ຺ຠາ. ພລວປຈ຺ຈຍຠາເວປິ ຜສ຺ສສ຺ສ ກາຣຓໍ ນ ທິສ຺ສຕິ. ເທສນາວາເຣເນວ ປນ ຜສ຺ໂສ ປຐມໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ເວທນາ ໂຫຕິ ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ, ສຎ຺ຎາ ໂຫຕິ ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ, ເຈຕນາ ໂຫຕິ ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ, ເວທນາ ໂຫຕິ ສຎ຺ຎາ ໂຫຕິ, ເຈຕນາ ໂຫຕິ ວິຕກ຺ໂກ ໂຫຕີຕິ ອາຫຣິຕຸມ຺ປິ ຫິ ວຏ຺ເຏຍ຺ຍ. ເທສນາວາເຣນ ປນ ຜສ຺ໂສວ ປຐມໍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍຖາ ເຈຕ຺ຖ ເອວໍ ເສສຘມ຺ເມສຸປິ ປຸພ຺ພາປຣກ຺ກໂມ ນາມ ນ ປຣິເຍສິຕພ຺ໂພ. ວຈນຕ຺ຖລກ຺ຂຓຣສາທີຫິ ປນ ຘມ຺ມາ ເອວ ປຣິເຍສິຕພ຺ພາ.

ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຜຸສຕີຕິ ຜສ຺ໂສ. ສ຺ວາຍໍ ຜຸສນລກ຺ຂໂຓ, ສງ຺ຆຏ຺ຏນຣໂສ, ສນ຺ນິປາຕປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ, ອາປາຖຄຕວິສຍປທຏ຺ຐາໂນ.

ອຍຎ຺ຫິ ອຣູປຘມ຺ໂມປິ ສມາໂນ ອາຣມ຺ມເຓ ຜຸສນາກາເຣເນວ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ຜຸສນລກ຺ຂໂຓ. ເອກເທເສນ ຈ ອນລ຺ລີຍມາໂນປິ ຣູປໍ ວິຍ ຈກ຺ຂຸໍ, ສທ຺ໂທ ວິຍ ຈ ໂສຕໍ, ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ສງ຺ຆຏ຺ເຏຕີຕິ ສງ຺ຆຏ຺ຏນຣໂສ. ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓສງ຺ຆຏ຺ຏນໂຕ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ສມ຺ປຕ຺ຕິອຕ຺ເຖນປິ ຣເສນ ສງ຺ຆຏ຺ຏນຣໂສຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ – ‘‘ຈຕຸຠູມກຜສ຺ໂສ ຫິ ໂນຜຸສນລກ຺ຂໂຓ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ສງ຺ຆຏ຺ຏນຣໂສ ປນ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິໂກວ ໂຫຕິ. ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກສ຺ສ ຫິ ຜຸສນລກ຺ຂໂຓຕິປິ ສງ຺ຆຏ຺ຏນຣໂສຕິປິ ນາມໍ; ມໂນທ຺ວາຣິກສ຺ສ ຜຸສນລກ຺ຂໂຓຕ຺ເວວ ນາມໍ, ນ ສງ຺ຆຏ຺ຏນຣໂສ’’ຕິ.

ອິທຎ຺ຈ ວຕ຺ວາ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອາຠຕໍ – ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ທ຺ເວ ເມຓ຺ຑາ ຍຸຊ຺ເຌຍ຺ຍຸໍ, ເຕສຸ ຍຖາ ເອໂກ ເມຓ຺ໂຑ ເອວໍ ຈກ຺ຂຸ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ຍຖາ ທຸຕິໂຍ ເມຓ຺ໂຑ ເອວໍ ຣູປໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ; ຍຖາ ເຕສໍ ສນ຺ນິປາໂຕ ເອວໍ ຜສ຺ໂສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ’’. ເອວໍ ຜຸສນລກ຺ຂໂຓ ຈ ຜສ຺ໂສ, ສງ຺ຆຏ຺ຏນຣໂສ ຈ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ທ຺ເວ ສມ຺ມາ ວຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ…ເປ… ທ຺ເວ ປາຓີ ວຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ຍຖາ ເອໂກ ປາຓິ ເອວໍ ຈກ຺ຂຸ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ຍຖາ ທຸຕິໂຍ ປາຓິ ເອວໍ ຣູປໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ຍຖາ ເຕສໍ ສນ຺ນິປາໂຕ ເອວໍ ຜສ຺ໂສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເອວໍ ຜຸສນລກ຺ຂໂຓ ຈ ຜສ຺ໂສ ສງ຺ຆຏ຺ຏນຣໂສ ຈາ’’ຕິ (ມິ. ປ. ໒.໓.໘) ວິຕ຺ຖາໂຣ.

ຍຖາ ວາ ‘‘ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ໑໓໕໒, ໑໓໕໔) ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ຈກ຺ຂຸອາທິນາເມນ ວຸຕ຺ຕານິ, ເອວມິຘາປິ ຕານິ ຈກ຺ຂຸອາທິນາເມນ ວຸຕ຺ຕານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ຕສ຺ມາ ‘ເອວໍ ຈກ຺ຂຸ ທຏ຺ຐພ຺ພ’ນ຺ຕິອາທີສຸ ເອວໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ທຏ຺ຐພ຺ພນ຺ຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓສງ຺ຆຏ຺ຏນໂຕ ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ສຸຕ຺ເຕ ກິຈ຺ຈຏ຺ເຐເນວ ຣເສນ ສງ຺ຆຏ຺ຏນຣໂສຕິ ສິທ຺ໂຘ ໂຫຕິ.

ຕິກສນ຺ນິປາຕສງ຺ຂາຕສ຺ສ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ກາຣຓສ຺ສ ວເສນ ປເວທິຕຕ຺ຕາ ສນ຺ນິປາຕປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ອຍຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ‘‘ຕິຓ຺ຓໍ ສງ຺ຄຕິ ຜສ຺ໂສ’’ຕິ ເອວໍ ກາຣຓສ຺ສ ວເສນ ປເວທິໂຕຕິ. ອິມສ຺ສ ຈ ສຸຕ຺ຕປທສ຺ສ ຕິຓ຺ຓໍ ສງ຺ຄຕິຍາ ຜສ຺ໂສຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ; ນ ສງ຺ຄຕິມຕ຺ຕເມວ ຜສ຺ໂສຕິ.

ເອວໍ ປເວທິຕຕ຺ຕາ ປນ ເຕເນວາກາເຣນ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາຕີຕິ ສນ຺ນິປາຕປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຜລຏ຺ເຐນ ປນ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເນເນສ ເວທນາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ ນາມ ໂຫຕິ. ເວທນຎ຺ເຫສ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປຕິ ອຸປ຺ປາເທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປ຺ປາທຍມາໂນ ຈ ຍຖາ ພຫິທ຺ຘາ ອຸຓ຺ຫປຈ຺ຈຍາປິ ລາຂາສງ຺ຂາຕຘາຕຸນິສ຺ສິຕາ ອຸສ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສເຍ ມຸທຸຠາວກາຣີ ໂຫຕິ, ນ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈຍຠູເຕປິ ພຫິທ຺ຘາ ວີຕຈ຺ຈິຕງ຺ຄາຣສງ຺ຂາເຕ ອຸຓ຺ຫຠາເວ, ເອວໍ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓສງ຺ຂາຕອຎ຺ຎປຈ຺ຈໂຍປິ ສມາໂນ, ຈິຕ຺ຕນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສຍຠູເຕ ຈິຕ຺ເຕ ເອວ ເອສ ເວທນຸປ຺ປາທໂກ ໂຫຕິ, ນ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈຍຠູເຕປິ ວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ອາຣມ຺ມເຓ ວາຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຊ຺ຊາສມນ຺ນາຫາເຣນ ປນ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ຈ ປຣິກ຺ຂເຕ ວິສເຍ ອນນ຺ຕຣາເຍນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ເອສ ອາປາຖຄຕວິສຍປທຏ຺ຐາໂນຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ເວທຍຕີຕິ ເວທນາ. ສາ ເວທຍິຕລກ຺ຂຓາ, ອນຸຠວນຣສາ ອິຏ຺ຐາກາຣສມ຺ໂຠຄຣສາ ວາ, ເຈຕສິກອສ຺ສາທປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ປສ຺ສທ຺ຘິປທຏ຺ຐານາ.

‘ຈຕຸຠູມິກເວທນາ ຫິ ໂນເວທຍິຕລກ຺ຂຓາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອນຸຠວນຣສຕາ ປນ ສຸຂເວທນາຍເມວ ລພ຺ຠຕີ’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ຕໍ ວາທໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘ສຸຂເວທນາ ວາ ໂຫຕຸ, ທຸກ຺ຂເວທນາ ວາ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂເວທນາ ວາ, ສພ຺ພາ ອນຸຠວນຣສາ’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຍມຕ຺ໂຖ ທີປິໂຕ – ອາຣມ຺ມຓຣສານຸຠວນຏ຺ຐານໍ ປຕ຺ວາ ເສສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາ ເອກເທສມຕ຺ຕກເມວ ອນຸຠວນ຺ຕິ. ຜສ຺ສສ຺ສ ຫິ ຜຸສນມຕ຺ຕກເມວ ໂຫຕິ, ສຎ຺ຎາຍ ສຎ຺ຊານນມຕ຺ຕກເມວ, ເຈຕນາຍ ເຈຕນາມຕ຺ຕກເມວ, ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວິຊານນມຕ຺ຕກເມວ. ເອກໍສໂຕ ປນ ອິສ຺ສຣວຕາຍ ວິສ຺ສວິຕາຍ ສາມິຠາເວນ ເວທນາວ ອາຣມ຺ມຓຣສໍ ອນຸຠວຕິ.

ຣາຊາ ວິຍ ຫິ ເວທນາ, ສູໂທ ວິຍ ເສສຘມ຺ມາ. ຍຖາ ສູໂທ ນານາຣສໂຠຊນໍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ເປຬາຍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ລຎ຺ຉນໍ ທຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ລຎ຺ຉນໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ເປຬໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ສພ຺ພສູປພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ອຄ຺ຄຄ຺ຄໍ ອາທາຍ ຠາຊເນ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສໂທສນິທ຺ໂທສຠາວວີມໍສນຕ຺ຖໍ ອຊ຺ໂຌຫຣຕິ, ຕໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ນານຄ຺ຄຣສໂຠຊນໍ ອຸປນາເມຕິ. ຣາຊາ ອິສ຺ສຣວຕາຍ ວິສ຺ສວິຕາຍ ສາມີ ຫຸຕ຺ວາ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ສູທສ຺ສ ຠຕ຺ຕວີມໍສນມຕ຺ຕມິວ ອວເສສຘມ຺ມານໍ ອາຣມ຺ມຓຣສສ຺ສ ເອກເທສານຸຠວນໍ. ຍຖາ ຫິ ສູໂທ ຠຕ຺ເຕກເທສມຕ຺ຕເມວ ວີມໍສຕິ ເອວໍ ເສສຘມ຺ມາປິ ອາຣມ຺ມຓຣເສກເທສເມວ ອນຸຠວນ຺ຕິ. ຍຖາ ປນ ຣາຊາ ອິສ຺ສຣວຕາຍ ວິສ຺ສວິຕາຍ ສາມີ ຫຸຕ຺ວາ ຍທິຈ຺ຉກໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ເອວໍ ເວທນາປິ ອິສ຺ສຣວຕາຍ ວິສ຺ສວິຕາຍ ສາມິຠາເວນ ອາຣມ຺ມຓຣສໍ ອນຸຠວຕິ. ຕສ຺ມາ ອນຸຠວນຣສາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ທຸຕິເຍ ອຕ຺ຖວິກປ຺ເປ ອຍໍ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ ເວທນາ ຍຖາ ວາ ຕຖາ ວາ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອິຏ຺ຐາກາຣເມວ ສມ຺ຠຸຎ຺ຊຕີຕິ ອິຏ຺ຐາກາຣສມ຺ໂຠຄຣສາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເຈຕສິກອສ຺ສາທໂຕ ປເນສາ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາເວເນວ ອຸປຏ຺ຐານໍ ສນ຺ຘາຍ ເຈຕສິກອສ຺ສາທປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຍສ຺ມາ ປນ ‘‘ປສ຺ສທ຺ຘິກາໂຍ ສຸຂໍ ເວເທຕິ’’ ຕສ຺ມາ ປສ຺ສທ຺ຘິປທຏ຺ຐານາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ນີລາທິເຠທໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ສຎ຺ຊານາຕີຕິ ສຎ຺ຎາ. ສາ ສຎ຺ຊານນລກ຺ຂຓາ ປຈ຺ຈາຠິຎ຺ຎາຓຣສາ. ຈຕຸຠູມິກສຎ຺ຎາ ຫິ ໂນສຎ຺ຊານນລກ຺ຂຓາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ສພ຺ພາ ສຎ຺ຊານນລກ຺ຂຓາວ. ຍາ ປເນຕ຺ຖ ອຠິຎ຺ຎາເຓນ ສຎ຺ຊານາຕິ ສາ ປຈ຺ຈາຠິຎ຺ຎາຓຣສາ ນາມ ໂຫຕິ.

ຕສ຺ສາ, ວຑ຺ຒກິສ຺ສ ທາຣຸມ຺ຫິ ອຠິຎ຺ຎາຓໍ ກຕ຺ວາ ປຸນ ເຕນ ອຠິຎ຺ຎາເຓນ ຕໍ ປຈ຺ຈາຠິຊານນກາເລ, ປຸຣິສສ຺ສ ກາຬຕິລກາທິອຠິຎ຺ຎາຓໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ປຸນ ເຕນ ອຠິຎ຺ຎາເຓນ ອສຸໂກ ນາມ ເອໂສຕິ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈາຠິຊານນກາເລ, ຣຎ຺ໂຎ ປິຬນ຺ຘນໂຄປກຠຓ຺ຑາຄາຣິກສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ປິຬນ຺ຘເນ ນາມປຓ຺ຓກໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ‘ອສຸກໍ ປິຬນ຺ຘນໍ ນາມ ອາຫຣາ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ທີປໍ ຊາເລຕ຺ວາ ຣຕນຄພ຺ຠໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປຓ຺ຓໍ ວາເຈຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ປິຬນ຺ຘນສ຺ສ ອາຫຣຓກາເລ ຈ ປວຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກວເສນ ຫິ ສຎ຺ຊານນລກ຺ຂຓາ ສຎ຺ຎາ. ປຸນສຎ຺ຊານນປຈ຺ຈຍນິມິຕ຺ຕກຣຓຣສາ, ທາຣຸອາທີສຸ ຕຈ຺ຉກາທໂຍ ວິຍ. ຍຖາຄຫິຕນິມິຕ຺ຕວເສນ ອຠິນິເວສກຣຓປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ຫຕ຺ຖິທສ຺ສກອນ຺ຘາ ວິຍ. ອາຣມ຺ມເຓ ອໂນຄາຬ຺ຫວຸຕ຺ຕິຕາຍ ອຈິຣຏ຺ຐານປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ວາ, ວິຊ຺ຊຸ ວິຍ. ຍຖາອຸປຏ຺ຐິຕວິສຍປທຏ຺ຐານາ, ຕິຓປຸຣິສເກສຸ ມິຄໂປຕການໍ ‘ປຸຣິສາ’ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນສຎ຺ຎາ ວິຍ. ຍາ ປເນຕ຺ຖ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ໂຫຕິ ສາ ສຎ຺ຎາ ຎາຓເມວ ອນຸວຕ຺ຕຕິ. ສສມ຺ຠາຣປຖວີອາທີສຸ ເສສຘມ຺ມາ ປຖວີອາທີນິ ວິຍາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເຈຕຍຕີຕິ ເຈຕນາ ສທ຺ຘິໍ ອຕ຺ຕນາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ອາຣມ຺ມເຓ ອຠິສນ຺ທຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາ ເຈຕຍິຕລກ຺ຂຓາ, ເຈຕນາຠາວລກ຺ຂຓາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຍູຫນຣສາ. ຈຕຸຠູມິກເຈຕນາ ຫິ ໂນເຈຕຍິຕລກ຺ຂຓາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ສພ຺ພາ ເຈຕຍິຕລກ຺ຂຓາວ. ອາຍູຫນຣສຕາ ປນ ກຸສລາກຸສເລສຸ ເອວ ໂຫຕິ. ກຸສລາກຸສລກມ຺ມາຍູຫນຏ຺ຐານຎ຺ຫິ ປຕ຺ວາ ເສສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມານໍ ເອກເທສມຕ຺ຕກເມວ ກິຈ຺ຈໍ ໂຫຕິ. ເຈຕນາ ປນ ອຕິເຣກອຸສ຺ສາຫາ ອຕິເຣກວາຍາມາ, ທິຄຸຓຸສ຺ສາຫາ ທິຄຸຓວາຍາມາ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ – ‘‘ຖາວຣິຍສຠາວສຓ຺ຐິຕາ ຈ ປເນສາ ເຈຕນາ’’ຕິ. ຖາວຣິໂຍຕິ ເຂຕ຺ຕສາມີ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາ ເຂຕ຺ຕສາມີ ປຸຣິໂສ ປຎ຺ຈປຓ຺ຓາສ ພລິປຸຣິເສ ຄເຫຕ຺ວາ ‘ລາຍິສ຺ສາມີ’ຕິ ເອກໂຕ ເຂຕ຺ຕໍ ໂອຕຣຕິ. ຕສ຺ສ ອຕິເຣໂກ ອຸສ຺ສາໂຫ ອຕິເຣໂກ ວາຍາໂມ, ທິຄຸໂຓ ອຸສ຺ສາໂຫ ທິຄຸໂຓ ວາຍາໂມ ໂຫຕິ, ‘ນິຣນ຺ຕຣໍ ຄຓ຺ຫຖາ’ຕິອາທີນິ ວທຕິ, ສີມໍ ອາຈິກ຺ຂຕິ, ເຕສໍ ສຸຣາຠຕ຺ຕຄນ຺ຘມາລາທີນິ ຊານາຕິ, ມຄ຺ຄໍ ສມກໍ ຫຣຕິ. ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຂຕ຺ຕສາມິປຸຣິໂສ ວິຍ ຫິ ເຈຕນາ. ປຎ຺ຈປຓ຺ຓາສ ພລິປຸຣິສາ ວິຍ ຈິຕ຺ຕງ຺ຄວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ປຎ຺ຈປຓ຺ຓາສ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ. ເຂຕ຺ຕສາມິປຸຣິສສ຺ສ ທິຄຸຓຸສ຺ສາຫທິຄຸຓວາຍາມກຣຓກາໂລ ວິຍ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມາຍູຫນຏ຺ຐານໍ ປຕ຺ວາ ເຈຕນາຍ ທິຄຸຓຸສ຺ສາໂຫ ທິຄຸຓວາຍາໂມ ໂຫຕິ. ເອວມສ຺ສາ ອາຍູຫນຣສຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ສາ ປເນສາ ສໍວິທຫນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ສໍວິທຫມານາ ຫິ ອຍໍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ສກິຈ຺ຈປຣກິຈ຺ຈສາຘກາ, ເຊຏ຺ຐສິສ຺ສມຫາວຑ຺ຒກີອາທໂຍ ວິຍ. ຍຖາ ຫິ ເຊຏ຺ຐສິສ຺ໂສ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ສຍໍ ອຘີຍມາໂນ ອິຕເຣປິ ທາຣເກ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອຊ຺ຌຍນກມ຺ເມ ປວຕ຺ຕຍຕິ, ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ອຘີຍິຕຸໍ ອາຣທ຺ເຘ ເຕປິ ອຘີຍນ຺ຕິ, ຕທນຸວຕ຺ຕິຕາຍ. ຍຖາ ຈ ມຫາວຑ຺ຒກີ ສຍໍ ຕຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອິຕເຣປິ ຕຈ຺ຉເກ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຕຈ຺ຉນກມ຺ເມ ປວຕ຺ຕຍຕິ, ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ຕຈ຺ຉິຕຸໍ ອາຣທ຺ເຘ ເຕປິ ຕຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕທນຸວຕ຺ຕິຕາຍ. ຍຖາ ຈ ໂຍຘນາຍໂກ ສຍໍ ຍຸຊ຺ຌມາໂນ ອິຕເຣປິ ໂຍເຘ ສມ຺ປຫາຣວຸຕ຺ຕິຍໍ ປວຕ຺ຕຍຕິ, ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ຍຸຊ຺ຌິຕຸໍ ອາຣທ຺ເຘ ເຕປິ ອນິວຕ຺ຕມານາ ຍຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ຕທນຸວຕ຺ຕິຕາຍ. ເອວເມສາປິ ອຕ຺ຕໂນ ກິຈ຺ເຈນ ອາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕມານາ ອຎ຺ເຎປິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ກິຣິຍາຍ ປວຕ຺ເຕຕິ. ຕສ຺ສາ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ກິຈ຺ຈໍ ອາຣທ຺ຘາຍ, ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາປິ ອາຣຠນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘ສກິຈ຺ຈປຣກິຈ຺ຈສາຘກາ, ເຊຏ຺ຐສິສ຺ສມຫາວຑ຺ຒກີອາທໂຍ ວິຍາ’ຕິ. ອຈ຺ຈາຍິກກມ຺ມານຸສ຺ສຣຓາທີສຸ ຈ ປນາຍໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ອຸສ຺ສາຫນຠາເວນ ປວຕ຺ຕມານາ ປາກຏາ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

‘ອາຣມ຺ມຓໍ ຈິນ຺ເຕຕີ’ຕິ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ນເຍນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ ເອວ. ລກ຺ຂຓາທິໂຕ ປນ ວິຊານນລກ຺ຂຓໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ປຸພ຺ພງ຺ຄມຣສໍ, ສນ຺ທຫນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ນາມຣູປປທຏ຺ຐານໍ. ຈຕຸຠູມກຈິຕ຺ຕຎ຺ຫິ ໂນວິຊານນລກ຺ຂຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ສພ຺ພໍ ວິຊານນລກ຺ຂຓເມວ. ທ຺ວາຣໍ ປນ ປຕ຺ວາ ອາຣມ຺ມຓວິຠາວນຏ຺ຐາເນ ຈິຕ຺ຕໍ ປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ປຸເຣຈາຣິກໍ ໂຫຕິ. ຈກ຺ຂຸນາ ຫິ ທິຏ຺ຐໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ຈິຕ຺ເຕເນວ ວິຊານາຕິ…ເປ… ມເນນ ວິຎ຺ຎາຕໍ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ຈິຕ຺ເຕເນວ ວິຊານາຕິ. ຍຖາ ຫິ ນຄຣຄຸຕ຺ຕິໂກ ນາມ ນຄຣມຊ຺ເຌ ສິງ຺ຆາຏເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘ອຍໍ ເນວາສິໂກ ອຍໍ ອາຄນ຺ຕຸໂກ’ຕິ ອາຄຕາຄຕໍ ຊນໍ ອຸປຘາເຣຕິ ວວຕ຺ຖເປຕິ – ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ມຫາເຖເຣນ – ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ນຄຣຄຸຕ຺ຕິໂກ ນາມ ມຊ຺ເຌ ນຄຣສ຺ສ ສິງ຺ຆາຏເກ ນິສິນ຺ໂນ ປຸຣຕ຺ຖິມໂຕ ທິສໂຕ ປຸຣິສໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ… ປຈ຺ຉິມໂຕ… ທກ຺ຂິຓໂຕ… ອຸຕ຺ຕຣໂຕ ທິສໂຕ ປຸຣິສໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຍໍ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ປສ຺ສຕິ ຕໍ ວິຎ຺ຎາເຓນ ວິຊານາຕິ, ຍໍ ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຓາຕິ, ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍຕິ, ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ສາຍຕິ, ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຜຸສຕິ, ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຊານາຕິ, ຕໍ ວິຎ຺ຎາເຓນ ວິຊານາຕີ’’ຕິ (ມິ. ປ. ໒.໓.໑໒). ເອວໍ ທ຺ວາຣໍ ປຕ຺ວາ ອາຣມ຺ມຓວິຠາວນຏ຺ຐາເນ ຈິຕ຺ຕເມວ ປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ປຸເຣຈາຣິກໍ. ຕສ຺ມາ ປຸພ຺ພງ຺ຄມຣສນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຕເທຕໍ ປຈ຺ຉິມໍ ປຈ຺ຉິມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ປຸຣິມໍ ປຸຣິມໍ ນິຣນ຺ຕຣໍ ກຕ຺ວາ ສນ຺ທຫນເມວ ອຸປຏ຺ຐາຕີຕິ ສນ຺ທຫນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ. ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວ ປນສ຺ສ ນິຍມໂຕ ນາມຣູປໍ, ຈຕຸໂວກາຣຠເວ ນາມເມວ ປທຏ຺ຐານໍ. ຕສ຺ມາ ນາມຣູປປທຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ກິໍ ປເນຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຸຣິມນິທ຺ທິຏ຺ຐຈິຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເອກເມວ ອຸທາຫຸ ອຎ຺ຎນ຺ຕິ? ເອກເມວ. ອຖ ກສ຺ມາ ປຸຣິມນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ ປຸນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ? ອວິຈາຣິຕໍ ເອຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ຍຸຕ຺ຕິ – ຍຖາ ຫິ ຣູປາທີນິ ອຸປາທາຍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ ສູຣິຍາທໂຍ ນ ອຕ຺ຖໂຕ ຣູປາທີຫິ ອຎ຺ເຎ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕເນວ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ສູຣິໂຍ ອຸເທຕິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຕສ຺ສ ເຕຊສງ຺ຂາຕໍ ຣູປມ຺ປີຕິ. ເອວໍ ວຸຈ຺ຈມາເນປິ ນ ຣູປາທີຫິ ອຎ຺ໂຎ ສູຣິໂຍ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ນ ຕຖາ ຈິຕ຺ຕໍ; ຜສ຺ສາທໂຍ ຘມ຺ເມ ອຸປາທາຍ ປຎ຺ຎາປິຍຕິ; ອຕ຺ຖໂຕ ປເນຕໍ ເຕຫິ ອຎ຺ຎເມວ. ເຕນ ‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ ເອກໍເສເນວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຜສ຺ສາທີຫິ ອຕ຺ຖໂຕ ອຎ຺ຎເມວ ຕໍ ໂຫຕີ’ຕິ ອິມສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສ ທີປນຕ຺ຖາຍ ເອຕໍ ປຸນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຍຖາ ຈ ‘‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຣູປູປປຕ຺ຕິຍາ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕິ…ເປ… ປຖວີກສິຓໍ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ ເວທນາ ໂຫຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ໑໖໐) ປນ ຠາເວນ຺ເຕນ ວວຕ຺ຖາປິເຕ ສມເຍ ໂຍ ຠາເວຕິ ນ ໂສ ອຕ຺ຖໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນາມ, ເຕເນວ ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ‘‘ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ ເວທນາ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ເອວໍ ‘‘ໂຍ ຠາເວຕິ ໂສ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາມາວຈຣໍ ກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີ’’ຕິອາທີສຸ ປນ ຈິຕ຺ເຕນ ວວຕ຺ຖາປິເຕ ສມເຍ ສມຍວວຕ຺ຖາປິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ຕຖາ ອຕ຺ຖໂຕ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍເຖວ ປນ ຕທາ ‘ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ ເວທນາ ໂຫຕິ’, ຕຖາ ‘ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ໂຫຕີ’ຕິ ອິມສ຺ສປິ ອຕ຺ຖສ຺ສ ທີປນຕ຺ຖມິທໍ ປຸນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ ປເນຕ຺ຖ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ – ອຸທ຺ເທສວາເຣ ສງ຺ຄຓ຺ຫນຕ຺ຖໍ ນິທ຺ເທສວາເຣ ຈ ວິຠຊນຕ຺ຖໍ ປຸຣິເມນ ຫິ ‘ຈິຕ຺ຕ’-ສທ຺ເທນ ເກວລໍ ສມໂຍ ວວຕ຺ຖາປິໂຕ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ຈິຕ຺ເຕນ ວວຕ຺ຖາປິຕສມເຍ ເຍ ຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕິ ເຕສໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ຜສ຺ໂສ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈາປິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂຫຕິເຍວ. ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສາປິ ສງ຺ຄຓ຺ຫນຕ຺ຖເມຕໍ ປຸນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ຐາເນ ເອຕສ຺ມິໍ ອວຸຈ຺ຈມາເນ ‘‘ກຕມໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ນ ສກ຺ກາ ຠເວຍ຺ຍ ນິທ຺ເທສວາເຣ ວິຠຊິຕຸໍ. ເອວມສ຺ສ ວິຠຊນໍເຍວ ປຣິຫາເຍຖ. ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ນິທ຺ເທສວາເຣ ວິຠຊນຕ຺ຖມ຺ປິ ເອຕຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຍສ຺ມາ ວາ ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ເອຕໍ ເທສນາສີສເມວ, ‘ນ ປນ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວິຈາຣິຕໍ, ຕສ຺ມາ ຈິຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ຈິຕ຺ຕມຕ຺ຕເມວ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປໂຣປຓ຺ຓາສກຸສລຘມ຺ເມຫິ ສທ຺ຘິໍເຍວ ຈິຕ຺ຕໍ ຄຫິຕໍ. ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປໂຕ ສພ຺ເພປິ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກຘມ຺ເມ ຄເຫຕ຺ວາ ອິຘ ສຣູເປນ ປເຠທໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຜສ຺ໂສ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ອິຕິ ຜສ຺ສາທໂຍ ວິຍ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕເມວາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຘມ຺ມຸທ຺ເທສວາໂຣ

ຌານງ຺ຄຣາສິວຓ຺ຓນາ

ວິຕກ຺ເກຕີຕິ ວິຕກ຺ໂກ; ວິຕກ຺ກນໍ ວາ ວິຕກ຺ໂກ; ອູຫນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສ຺ວາຍໍ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຠິນິໂຣປນລກ຺ຂໂຓ. ໂສ ຫິ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ອາໂຣເປຕິ. ຍຖາ ຫິ ໂກຈິ ຣາຊວລ຺ລຠໍ ຎາຕິໍ ວາ ມິຕ຺ຕໍ ວາ ນິສ຺ສາຍ ຣາຊເຄຫໍ ອາໂຣຫຕິ, ເອວໍ ວິຕກ຺ກໍ ນິສ຺ສາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອາໂຣຫຕິ. ຕສ຺ມາ ໂສ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຠິນິໂຣປນລກ຺ຂໂຓຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ນາຄເສນຕ຺ເຖໂຣ ປນາຫ – ອາໂກຏນລກ຺ຂໂຓ ວິຕກ຺ໂກ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ເຠຣີ ອາໂກຏິຕາ ອຖ ປຈ຺ຉາ ອນຸຣວຕິ ອນຸສທ຺ທາຍຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຍຖາ ອາໂກຏນາ ເອວໍ ວິຕກ຺ໂກ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຍຖາ ປຈ຺ຉາ ອນຸຣວນາ ອນຸສທ຺ທາຍນາ ເອວໍ ວິຈາໂຣ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ’’ຕິ (ມິ. ປ. ໒.໓.໑໔ ໂຖກໍ ວິສທິສໍ). ສ຺ວາຍໍ ອາຫນນປຣິຍາຫນນຣໂສ. ຕຖາ ຫິ ເຕນ ໂຍຄາວຈໂຣ ອາຣມ຺ມຓໍ ວິຕກ຺ກາຫຕໍ ວິຕກ຺ກປຣິຍາຫຕໍ ກໂຣຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອານຍນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ.

ອາຣມ຺ມເຓ ເຕນ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຈຣຕີຕິ ວິຈາໂຣ; ວິຈຣຓໍ ວາ ວິຈາໂຣ. ອນຸສຎ຺ຈຣຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສ຺ວາຍໍ ອາຣມ຺ມຓານຸມຊ຺ຊນລກ຺ຂໂຓ. ຕຕ຺ຖ ສຫຊາຕານຸໂຍຊນຣໂສ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸປ຺ປພນ຺ຘປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ສນ຺ເຕປິ ຈ ເນສໍ ກຕ຺ຖຈິ ອວິໂຍເຄ ໂອຬາຣິກຏ຺ເຐນ ປຸພ຺ພງ຺ຄມຏ຺ເຐນ ຈ ຆຓ຺ຏາຠິຆາໂຕ ວິຍ ອຠິນິໂຣປນຏ຺ເຐນ ຈ ເຈຕໂສ ປຐມາຠິນິປາໂຕ ວິຕກ຺ໂກ. ສຸຂຸມຏ຺ເຐນ ອນຸມຊ຺ຊນສຠາວຏ຺ເຐນ ຈ ຆຓ຺ຏານຸຣໂວ ວິຍ ອນຸປ຺ປພນ຺ໂຘ ວິຈາໂຣ. ວິປ຺ຜາຣວາ ເຈຕ຺ຖ ວິຕກ຺ໂກ, ປຐມຸປ຺ປຕ຺ຕິກາເລ ປຣິປ຺ຜນ຺ທຠູໂຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ. ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕຸກາມສ຺ສ ປກ຺ຂິໂນ ປກ຺ຂວິກ຺ເຂໂປ ວິຍ. ປທຸມາຠິມຸຂປາໂຕ ວິຍ ຈ ຄນ຺ຘານຸພທ຺ຘເຈຕໂສ ຠມຣສ຺ສ. ສນ຺ຕວຸຕ຺ຕິ ວິຈາໂຣ ນາຕິປຣິປ຺ຜນ຺ທນຠາໂວ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕສ຺ສ ປກ຺ຂິໂນ ປກ຺ຂປ຺ປສາຣຓໍ ວິຍ, ປຣິພ຺ຠມນໍ ວິຍ ຈ ປທຸມາຠິມຸຂປຕິຕສ຺ສ ຠມຣສ຺ສ ປທຸມສ຺ສ ອຸປຣິຠາເຄ.

ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ອາກາເສ ຄຈ຺ຉໂຕ ມຫາສກຸຓສ຺ສ ອຸໂຠຫິ ປກ຺ເຂຫິ ວາຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປກ຺ເຂ ສນ຺ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຄມນໍ ວິຍ ອາຣມ຺ມເຓ ເຈຕໂສ ອຠິນິໂຣປນຠາເວນ ປວຕ຺ໂຕ ວິຕກ຺ໂກ. ໂສ ຫິ ເອກຄ຺ໂຄ ຫຸຕ຺ວາ ອປ຺ເປຕິ ວາຕຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ປກ຺ເຂ ຜນ຺ທາປຍມານສ຺ສ ຄມນໍ ວິຍ. ອນຸມຊ຺ຊຠາເວນ ປວຕ຺ໂຕ ວິຈາໂຣ. ໂສ ຫິ ອາຣມ຺ມຓໍ ອນຸມຊ຺ຊຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ອນຸປ຺ປພນ຺ຘເນນ ປວຕ຺ຕິຍໍ ອຕິວິຍ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ໂສ ປນ ເນສໍ ວິເສໂສ ປຐມທຸຕິຍຊ຺ຌາເນສຸ ປາກໂຏ ໂຫຕິ. ອປິຈ ມລຄ຺ຄຫິຕໍ ກໍສຠາຊນໍ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ທຬ຺ຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອິຕເຣນ ຫຕ຺ເຖນ ຈຸຓ຺ຓເຕລວາລຓ຺ຑຸປເກນ ປຣິມຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ທຬ຺ຫຄ຺ຄຫຓຫຕ຺ໂຖ ວິຍ ວິຕກ຺ໂກ, ປຣິມຊ຺ຊນຫຕ຺ໂຖ ວິຍ ວິຈາໂຣ. ຕຖາ ກຸມ຺ຠກາຣສ຺ສ ທຓ຺ຑປ຺ປຫາເຣນ ຈກ຺ກໍ ຠມຍິຕ຺ວາ ຠາຊນໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປີຬນຫຕ຺ໂຖ ວິຍ ວິຕກ຺ໂກ, ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ສຎ຺ຈຣຓຫຕ຺ໂຖ ວິຍ ວິຈາໂຣ. ຕຖາ ມຓ຺ຑລໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ສນ຺ນິຣຸມ຺ຠິຕ຺ວາ ຐິຕກຓ຺ຏໂກ ວິຍ ອຠິນິໂຣປໂນ ວິຕກ຺ໂກ, ພຫິປຣິພ຺ຠມນກຓ຺ຏໂກ ວິຍ ອນຸມຊ຺ຊມາໂນ ວິຈາໂຣ.

ປິຓຍຕີຕິ ປີຕິ. ສາ ສມ຺ປິຍາຍນລກ຺ຂຓາ. ກາຍຈິຕ຺ຕປີຓນຣສາ, ຜຣຓຣສາ ວາ. ໂອທຄ຺ຍປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ສາ ປເນສາ ຂຸທ຺ທິກາປີຕິ, ຂຓິກາປີຕິ, ໂອກ຺ກນ຺ຕິກາປີຕິ, ອຸພ຺ເພຄາປີຕິ, ຜຣຓາປີຕີຕິ ປຎ຺ຈວິຘາ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຂຸທ຺ທິກາປີຕິ ສຣີເຣ ໂລມຫໍສມຕ຺ຕເມວ ກາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ຂຓິກາປີຕິ ຂເຓ ຂເຓ ວິຊ຺ຊຸປ຺ປາທສທິສາ ໂຫຕິ. ໂອກ຺ກນ຺ຕິກາປີຕິ, ສມຸທ຺ທຕີຣໍ ວີຈິ ວິຍ, ກາຍໍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ຠິຊ຺ຊຕິ. ອຸພ຺ເພຄາປີຕິ ພລວຕີ ໂຫຕິ, ກາຍໍ ອຸທ຺ຘຄ຺ຄໍ ກຕ຺ວາ ອາກາເສ ລງ຺ຆາປນປ຺ປມາຓປ຺ປຕ຺ຕາ. ຕຖາ ຫິ ປຸຓ຺ຓວລ຺ລິກວາສີ ມຫາຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ປຸຓ຺ຓມທິວເສ ສາຍໍ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈນ຺ທາໂລກໍ ທິສ຺ວາ ມຫາເຈຕິຍາຠິມຸໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ‘ອິມາຍ ວຕ ເວລາຍ ຈຕສ຺ໂສ ປຣິສາ ມຫາເຈຕິຍໍ ວນ຺ທນ຺ຕີ’ຕິ ປກຕິຍາ ທິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓວເສນ ພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ອຸພ຺ເພຄໍ ປີຕິໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ສຸຘາຕເລ ປຫຏຈິຕ຺ຣເຄຓ຺ຑຸໂກ ວິຍ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ມຫາເຈຕິຍງ຺ຄເຓເຍວ ອຏ຺ຐາສິ.

ຕຖາ ຄິຣິກຓ຺ຑກວິຫາຣສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສເຍ ວຕ຺ຕກາລກຄາເມ ເອກາ ກຸລຘີຕາປິ ພລວພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓາຍ ອຸພ຺ເພຄາຍ ປີຕິຍາ ອາກາເສ ລງ຺ເຆສິ. ຕສ຺ສາ ກິຣ ມາຕາປິຕໂຣ ສາຍໍ ຘມ຺ມສວນຕ຺ຖາຍ ວິຫາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ‘ອມ຺ມ, ຕ຺ວໍ ຄຣຸຠາຣາ, ອກາເລ ວິຈຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກສິ, ມຍໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ໂສສ຺ສາມາ’ຕິ ອຄມໍສຸ. ສາ ຄນ຺ຕຸກາມາປິ ເຕສໍ ວຈນໍ ປຏິພາຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ຆເຣ ໂອຫີຍິຕ຺ວາ ຆຣທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ຈນ຺ທາໂລເກນ ຄິຣິກຓ຺ຑເກ ອາກາສເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ເຈຕິຍສ຺ສ ທີປປູຊໍ ອທ຺ທສ. ຈຕສ຺ໂສ ຈ ປຣິສາ ມາລາຄນ຺ຘາທີຫິ ເຈຕິຍປູຊໍ ກຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກໂຣນ຺ຕິໂຍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ຄຓສຊ຺ຌາຍສທ຺ທໍ ອສ຺ໂສສິ. ອຖສ຺ສາ ‘ຘຎ຺ຎາ ວຕິເມ ມນຸສ຺ສາ ເຍ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອວຣູເປ ເຈຕິຍງ຺ຄເຓ ອນຸສຎ຺ຈຣິຕຸໍ ເອວຣູປຎ຺ຈ ມຘຸຣໍ ຘມ຺ມກຖໍ ໂສຕຸໍ ລຠນ຺ຕີ’ຕິ ມຸຕ຺ຕຣາສິສທິສໍ ເຈຕິຍໍ ປສ຺ສນ຺ຕິຍາ ເອວ ອຸພ຺ເພຄາປີຕິ ອຸທປາທິ. ສາ ອາກາເສ ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ມາຕາປິຕູນໍ ປຸຣິມຕຣໍເຍວ ອາກາສໂຕ ເຈຕິຍງ຺ຄເຓ ໂອຣຸຍ຺ຫ ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓມານາ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ມາຕາປິຕໂຣ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ອມ຺ມ, ຕ຺ວໍ ກຕເຣນ ມຄ຺ເຄນ ອາຄຕາສີ’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ສາ ‘ອາກາເສນ ອາຄຕາມ຺ຫິ, ນ ມຄ຺ເຄນາ’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘ອມ຺ມ, ອາກາເສນ ນາມ ຂີຓາສວາ ສຎ຺ຈຣນ຺ຕິ, ຕ຺ວໍ ກຖໍ ອາຄຕາ’ຕິ ປຸຏ຺ຐາ ອາຫ – ‘ມຍ຺ຫໍ ຈນ຺ທາໂລເກນ ເຈຕິຍໍ ໂອໂລເກນ຺ຕິຍາ ຐິຕາຍ ພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓາ ພລວປີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຖາຫໍ ເນວ ອຕ຺ຕໂນ ຐິຕຠາວໍ ນ ນິສິນ຺ນຠາວໍ ອຎ຺ຎາສິໍ, ຄຫິຕນິມິຕ຺ເຕເນວ ປນ ອາກາສໍ ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ເຈຕິຍງ຺ຄເຓ ປຕິຏ຺ຐິຕາມ຺ຫີ’ຕິ. ເອວໍ ອຸພ຺ເພຄາປີຕິ ອາກາເສ ລງ຺ຆາປນປ຺ປມາຓາ ໂຫຕິ.

ຜຣຓປີຕິຍາ ປນ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ສກລສຣີຣໍ ຘມິຕ຺ວາ ປູຣິຕວຕ຺ຖິ ວິຍ, ມຫຕາ ອຸທໂກເຆນ ປກ຺ຂນ຺ທປພ຺ພຕກຸຈ຺ຉິ ວິຍ ຈ ອນຸປຣິປ຺ຜຸຏໍ ໂຫຕິ. ສາ ປເນສາ ປຎ຺ຈວິຘາ ປີຕິ ຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ທຸວິຘໍ ປສ຺ສທ຺ຘິໍ ປຣິປູເຣຕິ – ກາຍປສ຺ສທ຺ຘິຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕປສ຺ສທ຺ຘິຎ຺ຈ. ປສ຺ສທ຺ຘິ ຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ທຸວິຘໍ ສຸຂໍ ປຣິປູເຣຕິ – ກາຍິກໍ ເຈຕສິກຎ຺ຈ. ສຸຂໍ ຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕໍ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ຕິວິຘໍ ສມາຘິໍ ປຣິປູເຣຕິ – ຂຓິກສມາຘິໍ ອຸປຈາຣສມາຘິໍ ອປ຺ປນາສມາຘິນ຺ຕິ. ຕາສຸ ຐເປຕ຺ວາ ອປ຺ປນາສມາຘິປູຣິກໍ ອິຕຣາ ທ຺ເວປິ ອິຘ ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ.

ສຸຂຍຕີຕິ ສຸຂໍ; ຍສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຕໍ ສຸຂິຕໍ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸຏ຺ຐຸ ວາ ຂາທຕິ, ຂນຕິ ຈ ກາຍຈິຕ຺ຕາພາຘນ຺ຕິ ສຸຂໍ. ໂສມນສ຺ສເວທນາເຍຕໍ ນາມໍ. ຕສ຺ສ ລກ຺ຂຓາທີນິ ເວທນາປເທ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ສາຕລກ຺ຂຓໍ ສຸຂໍ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ອຸປພ຺ຣູຫນຣສໍ, ອນຸຄ຺ຄຫຓປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ. ສຕິປິ ຈ ເນສໍ ປີຕິສຸຂານໍ ກຕ຺ຖຈິ ອວິປ຺ປໂຍເຄ, ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓປຏິລາຠຕຸຏ຺ຐິ ປີຕິ; ປຏິລທ຺ຘຣສານຸຠວນໍ ສຸຂໍ. ຍຕ຺ຖ ປີຕິ ຕຕ຺ຖ ສຸຂໍ. ຍຕ຺ຖ ສຸຂໍ ຕຕ຺ຖ ນ ນິຍມໂຕ ປີຕິ. ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຄຫິຕາ ປີຕິ, ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຄຫິຕໍ ສຸຂໍ. ກນ຺ຕາຣຂິນ຺ນສ຺ສ ວນນ຺ໂຕທກທສ຺ສນສວເນສຸ ວິຍ ປີຕິ. ວນຈ຺ຉາຍາປເວສນອຸທກປຣິໂຠເຄສຸ ວິຍ ສຸຂໍ.

ຍຖາ ຫິ ປຸຣິໂສ ມຫາກນ຺ຕາຣມຄ຺ຄໍ ປຏິປນ຺ໂນ ຆມ຺ມປເຣໂຕ ຕສິໂຕ ປິປາສິໂຕ ປຏິປເຖ ປຸຣິສໍ ທິສ຺ວາ ‘ກຕ຺ຖ ປານີຍໍ ອຕ຺ຖີ’ຕິ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ໂສ ‘ອຏວິໍ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ຊາຕສ຺ສຣວນສຓ຺ໂຑ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ລຠິສ຺ສສີ’ຕິ ວເທຍ຺ຍ. ໂສ ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ໂຐ ຠເວຍ຺ຍ. ຕໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຠູມິຍໍ ປຕິຕານິ ອຸປ຺ປລທລນາລປຕ຺ຕາທີນິ ທິສ຺ວາ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ໂຐ ຫຸຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອລ຺ລວຕ຺ເຖ ອລ຺ລເກເສ ປຸຣິເສ ປສ຺ເສຍ຺ຍ, ວນກຸກ຺ກຸຏໂມຣາທີນໍ ສທ຺ທໍ ສຸເຓຍ຺ຍ, ຊາຕສ຺ສຣປຣິຍນ຺ເຕ ຊາຕໍ ມຓິຊາລສທິສໍ ນີລວນສຓ຺ຑໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ, ສເຣ ຊາຕານິ ອຸປ຺ປລປທຸມກຸມຸທາທີນິ ປສ຺ເສຍ຺ຍ, ອຈ຺ຉໍ ວິປ຺ປສນ຺ນໍ ອຸທກໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ. ໂສ ຠິຍ຺ໂຍ ຠິຍ຺ໂຍ ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ໂຐ ຫຸຕ຺ວາ ຊາຕສ຺ສຣໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຍຖາຣຸຈິ ນ຺ຫຕ຺ວາ ຈ ປິວິຕ຺ວາ ຈ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘທຣໂຖ ຠິສມຸຬາລໂປກ຺ຂຣາທີນິ ຂາທິຕ຺ວາ ນີລຸປ຺ປລາທີນິ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ມນ຺ທາລກມູລານິ ຂນ຺ເຘ ກຣິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ສາຏກໍ ນິວາເສຕ຺ວາ, ອຸທກສາຏກໍ ອາຕເປ ກຕ຺ວາ, ສີຕຈ຺ຉາຍາຍ ມນ຺ທມນ຺ເທ ວາເຕ ປຫຣນ຺ເຕ ນິປນ຺ໂນ ‘ອໂຫ ສຸຂໍ, ອໂຫ ສຸຂ’ນ຺ຕິ ວເທຍ຺ຍ. ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ຕສ຺ສ ຫິ ປຸຣິສສ຺ສ ຊາຕສ຺ສຣວນສຓ຺ຑສວນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອຸທກທສ຺ສນາ ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ຐກາໂລ ວິຍ ປຸພ຺ພຠາຄາຣມ຺ມເຓ ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ຐາກາຣາ ປີຕິ. ນ຺ຫຕ຺ວາ ຈ ປິວິຕ຺ວາ ຈ ສີຕຈ຺ຉາຍາຍ ມນ຺ທມນ຺ເທ ວາເຕ ປຫຣນ຺ເຕ ‘ອໂຫ ສຸຂໍ, ອໂຫ ສຸຂ’ນ຺ຕິ ວທໂຕ ນິປນ຺ນກາໂລ ວິຍ ພລວປ຺ປຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມຓຣສານຸຠວນາກາຣສຓ຺ຐິຕໍ ສຸຂໍ. ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ປາກຏຠາວໂຕ ເຈຕໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍຕ຺ຖ ປນ ປີຕິ ສຸຂມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ຕເມເວຕໍ.

ຈິຕ຺ຕສ຺ເສກຄ຺ຄຕາຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອກຄ຺ຄຠາໂວ; ສມາຘິສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ລກ຺ຂຓາທີສຸ ປນສ຺ສ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ຕາວ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ປາໂມກ຺ຂລກ຺ຂໂຓ ຈ ສມາຘິ ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂໂຓ ຈ’’. ຍຖາ ຫິ ກູຏາຄາຣກຓ຺ຓິກາ ເສສທພ຺ພສມ຺ຠາຣານໍ ອາພນ຺ຘນໂຕ ປມຸຂາ ໂຫຕິ ເອວເມວ ສພ຺ພກຸສລຘມ຺ມານໍ ສມາຘິຈິຕ຺ເຕນ ອິຊ຺ຌນໂຕ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ສມາຘິ ປາໂມກ຺ໂຂ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ກູຏາຄາຣສ຺ສ ຍາ ກາຈິ ໂຄປານສິໂຍ ສພ຺ພາ ຕາ ກູຏງ຺ຄມາ ໂຫນ຺ຕິ, ກູຏນິນ຺ນາ ກູຏສໂມສຣຓາ, ກູຏໍ ຕາສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເກຈິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສພ຺ເພ ເຕ ສມາຘິນິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ, ສມາຘິໂປຓາ, ສມາຘິປພ຺ຠາຣາ, ສມາຘິ ເຕສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕີ’’ຕິ (ມິ. ປ. ໒.໑.໑໔).

ຍຖາ ຈ ເສນງ຺ຄໍ ປຕ຺ວາ ຣາຊາ ນາມ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ເສນາ ໂອສີທຕິ ຕໍ ຕໍ ຐານໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສ ຄຕຄຕຏ຺ຐາເນ ເສນາ ປຣິປູຣຕິ, ປຣເສນາ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຣາຊານເມວ ອນຸວຕ຺ຕຕິ, ເອວເມວ ສຫຊາຕຘມ຺ມານໍ ວິກ຺ຂິປິຕຸໍ ວິປ຺ປກິຣິຕຸໍ ອປ຺ປທານໂຕ ສມາຘິ ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂໂຓ ນາມ ໂຫຕີຕິ.

ອປໂຣ ປນ ນໂຍ – ອຍໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ເສກຄ຺ຄຕາສງ຺ຂາໂຕ ສມາຘິ ນາມ ອວິສາຣລກ຺ຂໂຓ ວາ ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂໂຓ ວາ, ສຫຊາຕຘມ຺ມານໍ, ສມ຺ປິຓ຺ຑນຣໂສ ນ຺ຫານິຍຈຸຓ຺ຓານໍ ອຸທກໍ ວິຍ, ອຸປສມປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ ຎາຓປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ ວາ. ‘‘ສມາຫິໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ຊານາຕິ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິເສສໂຕ ສຸຂປທຏ຺ຐາໂນ, ນິວາເຕ ທີປຈ຺ຈີນໍ ຐິຕິ ວິຍ ເຈຕໂສ ຐິຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ອິນ຺ທ຺ຣິຍຣາສິວຓ຺ຓນາ

ສທ຺ທຫນ຺ຕິ ເອຕາຍ, ສຍໍ ວາ ສທ຺ທຫຕິ, ສທ຺ທຫນມຕ຺ຕເມວ ວາ ເອສາຕິ ສທ຺ຘາ. ສາວ ອສ຺ສທ຺ຘິຍສ຺ສ ອຠິຠວນໂຕ ອຘິປຕິຍຏ຺ເຐນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອຘິໂມກ຺ຂລກ຺ຂເຓ ວາ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ສທ຺ຘາວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ສາ ປເນສາ ສມ຺ປສາທນລກ຺ຂຓາ ຈ ສທ຺ຘາ ສມ຺ປກ຺ຂນ຺ທນລກ຺ຂຓາ ຈ.

ຍຖາ ຫິ ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ອຸທກປ຺ປສາທໂກ ມຓິ ອຸທເກ ປກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ປງ຺ກເສວາລປຓກກທ຺ທມໍ ສນ຺ນິສີທາເປຕິ, ອຸທກໍ ອຈ຺ຉໍ ກໂຣຕິ ວິປ຺ປສນ຺ນໍ ອນາວິລໍ, ເອວເມວ ສທ຺ຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ນີວຣເຓ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕິ, ກິເລເສ ສນ຺ນິສີທາເປຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕິ, ອນາວິລໍ ກໂຣຕິ. ປສນ຺ເນນ ຈິຕ຺ເຕນ ໂຍຄາວຈໂຣ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ທານໍ ເທຕິ, ສີລໍ ສມາທິຍຕິ, ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຠາວນໍ ອາຣຠຕິ. ເອວໍ ຕາວ ສທ຺ຘາ ສມ຺ປສາທນລກ຺ຂຓາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເຕນາຫ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ –

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍ ສທ຺ຘິໍ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ປຣິຕ຺ຕໍ ອຸທກໍ ຕເຣຍ຺ຍ, ຕໍ ອຸທກໍ ຫຕ຺ຖີຫິ ຈ ອສ຺ເສຫິ ຈ ຣເຖຫິ ຈ ປຕ຺ຕີຫິ ຈ ສງ຺ຂຸຠິຕໍ ຠເວຍ຺ຍ ອາວິລໍ ລຸລິຕໍ ກລລີຠູຕໍ, ອຸຕ຺ຕິຓ຺ໂຓ ຈ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິ ມນຸສ຺ເສ ອາຓາເປຍ຺ຍ ‘ປານີຍໍ ຠເຓ ອາຫຣຖ, ຕໍ ປິວິສ຺ສາມີ’ຕິ. ຣຎ຺ໂຎ ຈ ອຸທກປ຺ປສາທໂກ ມຓິ ຠເວຍ຺ຍ. ‘ເອວໍ ເທວາ’ຕິ ໂຂ ເຕ ມນຸສ຺ສາ ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ຕໍ ອຸທກປ຺ປສາທກໍ ມຓິໍ ອຸທເກ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍຸໍ. ຕສ຺ມິໍ ອຸທເກ ປກ຺ຂິຕ຺ຕມຕ຺ເຕ ປງ຺ກເສວາລປຓກໍ ວິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ກທ຺ທໂມ ຈ ສນ຺ນິສີເທຍ຺ຍ, ອຈ຺ຉໍ ຠເວຍ຺ຍ ອຸທກໍ ວິປ຺ປສນ຺ນໍ ອນາວິລໍ, ຕໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ປານີຍໍ ອຸປນາເມຍ຺ຍຸໍ – ‘ປິວຕຸ ເທໂວ ປານີຍ’ນ຺ຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອຸທກໍ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍຖາ ເຕ ມນຸສ຺ສາ ເອວໍ ໂຍຄາວຈໂຣ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຍຖາ ປງ຺ກເສວາລປຓກໍ ກທ຺ທໂມ ຈ ເອວໍ ກິເລສາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ຍຖາ ອຸທກປ຺ປສາທໂກ ມຓິ ເອວໍ ສທ຺ຘາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ຍຖາ ອຸທກປ຺ປສາທເກ ມຓິມ຺ຫິ ປກ຺ຂິຕ຺ຕມຕ຺ເຕ ປງ຺ກເສວາລປຓກໍ ວິຄຈ຺ຉຕິ ກທ຺ທໂມ ຈ ສນ຺ນິສີທຕິ, ອຈ຺ຉໍ ຠວຕິ ອຸທກໍ ວິປ຺ປສນ຺ນໍ ອນາວິລໍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສທ຺ຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ນີວຣເຓ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕິ, ວິນີວຣຓໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ອຈ຺ຉໍ ວິປ຺ປສນ຺ນໍ ອນາວິລ’’ນ຺ຕິ (ມິ. ປ. ໒.໑.໑໐).

ຍຖາ ປນ ກຸມ຺ຠິລມກຣຄາຫຣກ຺ຂສາທິກິຓ຺ຓໍ ປູຣໍ ມຫານທິໍ ອາຄມ຺ມ ຠີຣຸກຊໂນ ອຸໂຠສຸ ຕີເຣສຸ ຕິຏ຺ຐຕິ. ສງ຺ຄາມສູໂຣ ປນ ມຫາໂຍໂຘ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ກສ຺ມາ ຐິຕຕ຺ຖາ’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘ສປ຺ປຏິຠຍຠາເວນ ໂອຕຣິຕຸໍ ນ ວິສຫາມາ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສຸນິສິຕໍ ອສິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘ມມ ປຈ຺ຉໂຕ ເອຖ, ມາ ຠາຍິຕ຺ຖາ’ຕິ ວຕ຺ວາ ນທິໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອາຄຕາຄເຕ ກຸມ຺ຠິລາທໂຍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ໂອຣິມຕີຣໂຕ ມນຸສ຺ສານໍ ໂສຕ຺ຖິຠາວໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປາຣິມຕີຣໍ ເນຕິ. ປາຣິມຕີຣໂຕປິ ໂສຕ຺ຖິນາ ໂອຣິມຕີຣໍ ອາເນຕິ. ເອວເມວ ທານໍ ທທໂຕ ສີລໍ ຣກ຺ຂໂຕ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກໂຣໂຕ ຠາວນໍ ອາຣຠໂຕ ສທ຺ຘາ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ປຸເຣຈາຣິກາ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ສມ຺ປກ຺ຂນ຺ທນລກ຺ຂຓາ ຈ ສທ຺ຘາ’ຕິ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ສທ຺ທຫນລກ຺ຂຓາ ສທ຺ຘາ, ໂອກປ຺ປນລກ຺ຂຓາ ວາ. ປສາທນຣສາ ອຸທກປ຺ປສາທກມຓິ ວິຍ, ປກ຺ຂນ຺ທນຣສາ ວາ ໂອຆຸຕ຺ຕຣໂຓ ວິຍ. ອກາລຸສິຍປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ອຘິມຸຕ຺ຕິປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ວາ. ສທ຺ເຘຍ຺ຍວຕ຺ຖຸປທຏ຺ຐານາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຍງ຺ຄປທຏ຺ຐານາ ວາ, ສາ ຫຕ຺ຖວິຕ຺ຕພີຊານິ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ວີຣສ຺ສ ຠາໂວ ວີຣິຍໍ, ວີຣານໍ ວາ ກມ຺ມໍ ວີຣິຍໍ. ວິຘິນາ ວາ ນເຍນ ອຸປາເຍນ ອີຣຍິຕພ຺ພໍ ປວຕ຺ຕຍິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວີຣິຍໍ. ຕເທວ ໂກສຊ຺ຊສ຺ສ ອຠິຠວນໂຕ ອຘິປຕິຍຏ຺ເຐນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ປຄ຺ຄຫຓລກ຺ຂເຓ ວາ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ວີຣິຍເມວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຕໍ ປເນຕໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນລກ຺ຂຓຎ຺ຈ ວີຣິຍໍ ປຄ຺ຄຫຓລກ຺ຂຓຎ຺ຈ. ຍຖາ ຫິ ຊິຓ຺ຓຆຣໍ ອາຄນ຺ຕຸເກນ ຖູຓຸປຕ຺ຖມ຺ເຠນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອວເມວ ໂຍຄາວຈໂຣ ວີຣິຍຸປຕ຺ຖມ຺ເຠນ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ສພ຺ພກຸສລຘມ຺ເມຫິ ນ ຫາຍຕິ, ນ ປຣິຫາຍຕິ. ເອວໍ ຕາວສ຺ສ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນລກ຺ຂຓຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເຕນາຫ ເຖໂຣ ນາຄເສໂນ –

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ເຄເຫ ປຕນ຺ເຕ ຕມຎ຺ເຎນ ທາຣຸນາ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠຍ຺ຍ, ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠິຕໍ ສນ຺ຕໍ ເອວໍ ຕໍ ເຄຫໍ ນ ປເຕຍ຺ຍ, ເອວເມວ ໂຂ ມຫາຣາຊ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນລກ຺ຂຓໍ ວີຣິຍໍ, ວີຣິຍຸປຕ຺ຖມ຺ຠິຕາ ສພ຺ເພ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ນ ຫາຍນ຺ຕິ ນ ປຣິຫາຍນ຺ຕີ’’ຕິ (ມິ. ປ. ໒.໑.໑໒).

ຍຖາ ວາ ປນ ຂຸທ຺ທິກາຍ ຈ ມຫຕິກາຍ ຈ ເສນາຍ ສງ຺ຄາເມ ປວຕ຺ເຕ ຂຸທ຺ທິກາ ເສນາ ໂອລີເຍຍ຺ຍ, ຕໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈຍ຺ຍ, ຣາຊາ ພລວາຫນໍ ເປເສຍ຺ຍ, ເຕນ ປຄ຺ຄຫິຕາ ສກເສນາ ປຣເສນໍ ປຣາເຊຍ຺ຍ, ເອວເມວ ວີຣິຍໍ ສຫຊາຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມານໍ ໂອລີຍິຕຸໍ ໂອສກ຺ກິຕຸໍ ນ ເທຕິ, ອຸກ຺ຂິປຕິ, ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ປຄ຺ຄຫຓລກ຺ຂຓຎ຺ຈ ວີຣິຍ’ນ຺ຕິ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ອຸສ຺ສາຫລກ຺ຂຓໍ ວີຣິຍໍ, ສຫຊາຕານໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນຣສໍ, ອສໍສີທນຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ‘‘ສໍວິຄ຺ໂຄ ໂຍນິໂສ ປທຫຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໑໑໓) ວຈນໂຕ ສໍເວຄປທຏ຺ຐານໍ, ວີຣິຍາຣມ຺ຠວຕ຺ຖຸປທຏ຺ຐານໍ ວາ. ສມ຺ມາ ອາຣທ຺ຘໍ ສພ຺ພາສໍ ສມ຺ປຕ຺ຕີນໍ ມູລໍ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ສຣນ຺ຕິ ເອຕາຍ, ສຍໍ ວາ ສຣຕິ, ສຣຓມຕ຺ຕເມວ ວາ ເອສາຕິ ສຕິ. ສາວ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຈ຺ຈສ຺ສ ອຠິຠວນໂຕ ອຘິປຕິຍຏ຺ເຐນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ອຸປຏ຺ຐານລກ຺ຂເຓ ວາ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ສຕິ ເອວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ສາ ປເນສາ ອປິລາປນລກ຺ຂຓາ ຈ ສຕິ ອຸປຄ຺ຄຓ຺ຫນລກ຺ຂຓາ ຈ. ຍຖາ ຫິ ຣຎ຺ໂຎ ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ທສວິຘໍ ຣຕນໍ ໂຄປຍນ຺ໂຕ ສາຍໍປາຕໍ ຣາຊານໍ ອິສ຺ສຣິຍສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ສລ຺ລກ຺ຂາເປຕິ ສາເຣຕິ, ເອວເມວ ສຕິ ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ສລ຺ລກ຺ຂາເປຕິ ສຣາເປຕິ. ເຕນາຫ ເຖໂຣ –

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ຣາຊານໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໍ ສາຍໍປາຕໍ ຍສໍ ສຣາເປຕິ – ‘ເອຕ຺ຕກາ, ເທວ, ຫຕ຺ຖີ, ເອຕ຺ຕກາ ອສ຺ສາ, ເອຕ຺ຕກາ ຣຖາ, ເອຕ຺ຕກາ ປຕ຺ຕີ, ເອຕ຺ຕກໍ ຫິຣຎ຺ຎໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ສຸວຓ຺ຓໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ສພ຺ພໍ ສາປເຕຍ຺ຍໍ, ຕໍ ເທໂວ ສຣຕູ’ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສຕິ ກຸສເລ ຘມ຺ເມ ອປິລາເປຕິ – ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ, ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ, ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ, ອິມານິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ອິມານິ ປຎ຺ຈ ພລານິ, ອິເມ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ, ອຍໍ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ, ອຍໍ ສມໂຖ, ອຍໍ ວິປສ຺ສນາ, ອຍໍ ວິຊ຺ຊາ, ອຍໍ ວິມຸຕ຺ຕິ, ອິເມ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ຘມ຺ມາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອປິລາປນລກ຺ຂຓາ ສຕີ’’ຕິ (ມິ. ປ. ໒.໑.໑໓).

ຍຖາ ປນ ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ປຣິຓາຍກຣຕນໍ ຣຎ຺ໂຎ ອຫິເຕ ຈ ຫິເຕ ຈ ຎຕ຺ວາ ອຫິເຕ ອປຍາເປຕິ, ຫິເຕ ອຸປຍາເປຕິ, ເອວເມວ ສຕິ ຫິຕາຫິຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ຄຕິໂຍ ສມນ຺ເວສິຕ຺ວາ ‘ອິເມ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທໂຍ ຘມ຺ມາ ອຫິຕາ’ຕິ ອຫິເຕ ຘມ຺ເມ ອປນຸເທຕິ, ‘ອິເມ ກາຍສຸຈຣິຕາທໂຍ ຘມ຺ມາ ຫິຕາ’ຕິ ຫິເຕ ຘມ຺ເມ ອຸປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເຕນາຫ ເຖໂຣ –

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ປຣິຓາຍກຣຕນໍ ຣຎ຺ໂຎ ຫິຕາຫິເຕ ຊານາຕິ ‘ອິເມ ຣຎ຺ໂຎ ຫິຕາ ອິເມ ອຫິຕາ, ອິເມ ອຸປກາຣາ ອິເມ ອນຸປກາຣາ’ຕິ, ຕໂຕ ອຫິເຕ ອປນຸເທຕິ ຫິເຕ ອຸປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ຫິຕາຫິຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ຄຕິໂຍ ສມນ຺ເວສຕິ ‘ອິເມ ຘມ຺ມາ ຫິຕາ ອິເມ ຘມ຺ມາ ອຫິຕາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ອຸປກາຣາ ອິເມ ຘມ຺ມາ ອນຸປກາຣາ’ຕິ, ຕໂຕ ອຫິເຕ ຘມ຺ເມ ອປນຸເທຕິ ຫິເຕ ຘມ຺ເມ ອຸປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຸປຄ຺ຄຓ຺ຫນລກ຺ຂຓາ ສຕີ’’ຕິ (ມິ. ປ. ໒.໑.໑໓).

ອປໂຣ ນໂຍ – ອປິລາປນລກ຺ຂຓາ ສຕິ, ອສມ຺ໂມສນຣສາ, ອາຣກ຺ຂປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ວິສຍາຠິມຸຂີຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ວາ, ຖິຣສຎ຺ຎາປທຏ຺ຐານາ, ກາຍາທິສຕິປຏ຺ຐານປທຏ຺ຐານາ ວາ, ອາຣມ຺ມເຓ ທຬ຺ຫໍ ປຕິຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ປນ ເອສິກາ ວິຍ, ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣາທິຣກ຺ຂຓໂຕ ໂທວາຣິໂກ ວິຍ ຈ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ມາ ອຘິຍຕິ ຐເປຕີຕິ ສມາຘິ. ໂສວ ວິກ຺ເຂປສ຺ສ ອຠິຠວນໂຕ ອຘິປຕິຍຏ຺ເຐນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂເຓ ວາ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ສມາຘິເຍວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ລກ຺ຂຓາທີນິ ປນສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ປຊານາຕີຕິ ປຎ຺ຎາ. ກິໍ ປຊານາຕິ? ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘ປຎ຺ຎາເປຕີຕິ ປຎ຺ຎາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິນ຺ຕິ ປຎ຺ຎາເປຕີຕິ? ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາຕິ ປຎ຺ຎາເປຕິ. ສາວ ອວິຊ຺ຊາຍ ອຠິຠວນໂຕ ອຘິປຕິຍຏ຺ເຐນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ທສ຺ສນລກ຺ຂເຓ ວາ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ປຎ຺ຎາວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ສາ ປເນສາ ໂອຠາສນລກ຺ຂຓາ ຈ ປຎ຺ຎາ ປຊານນລກ຺ຂຓາ ຈ. ຍຖາ ຫິ ຈຕຸຠິຕ຺ຕິເກ ເຄເຫ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ທີເປ ຊລິເຕ ອນ຺ຘກາໂຣ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ ອາໂລໂກ ປາຕຸຠວຕິ, ເອວເມວ ໂອຠາສນລກ຺ຂຓາ ປຎ຺ຎາ. ປຎ຺ໂຎຠາສສໂມ ໂອຠາໂສ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ປຎ຺ຎວໂຕ ຫິ ເອກປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸ ເອກາໂລກາ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ເຖໂຣ –

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ອນ຺ຘກາເຣ ເຄເຫ ປທີປໍ ປເວເສຍ຺ຍ, ປວິຏ຺ໂຐ ປທີໂປ ອນ຺ຘກາຣໍ ວິທ຺ຘໍເສຕິ, ໂອຠາສໍ ຊເນຕິ, ອາໂລກໍ ວິທໍເສຕິ, ປາກຏານິ ຈ ຣູປານິ ກໂຣຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຎ຺ຎາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອວິຊ຺ຊນ຺ຘກາຣໍ ວິທ຺ຘໍເສຕິ, ວິຊ຺ໂຊຠາສໍ ຊເນຕິ, ຎາຓາໂລກໍ ວິທໍເສຕິ, ປາກຏານິ ຈ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ກໂຣຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂອຠາສນລກ຺ຂຓາ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ (ມິ. ປ. ໒.໑.໑໕).

ຍຖາ ປນ ເຉໂກ ຠິສກ຺ໂກ ອາຕຸຣານໍ ສປ຺ປາຍາສປ຺ປາຍານິ ໂຠຊນານິ ຊານາຕິ, ເອວໍ ປຎ຺ຎາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ກຸສລາກຸສເລ ເສວິຕພ຺ພາເສວິຕພ຺ເພ ຫີນປ຺ປຓີຕກຓ຺ຫສຸກ຺ກສປ຺ປຏິຠາຄອປ຺ປຏິຠາເຄ ຘມ຺ເມ ປຊານາຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ – ‘‘ປຊານາຕິ ປຊານາຕີຕິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຕສ຺ມາ ປຎ຺ຎວາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກິຎ຺ຈ ປຊານາຕິ? ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ປຊານາຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໔໙) ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ. ເອວມສ຺ສາ ປຊານນລກ຺ຂຓຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ຍຖາສຠາວປຏິເວຘລກ຺ຂຓາ ປຎ຺ຎາ; ອກ຺ຂລິຕປຏິເວຘລກ຺ຂຓາ ວາ ກຸສລິສ຺ສາສຂິຕ຺ຕອຸສຸປຏິເວໂຘ ວິຍ. ວິສໂຍຠາສຣສາ ປທີໂປ ວິຍ. ອສມ຺ໂມຫປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ອຣຎ຺ຎຄຕສຸເທສໂກ ວິຍ.

ມນຕີຕິ ມໂນ; ວິຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍາ ປນາຫຸ – ນາຬິຍາ ມິນມາໂນ ວິຍ, ມຫາຕຸລາຍ ຘາຣຍມາໂນ ວິຍ ຈ, ອາຣມ຺ມຓໍ ມິນຕິ ປຊານາຕີຕິ ມໂນຕິ. ຕເທວ ມນນລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ມໂນວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ເສເວຕໍ ເວວຈນໍ.

ປີຕິໂສມນສ຺ສສມ຺ປໂຍຄໂຕ ໂສຠນໍ ມໂນ ອສ຺ສາຕິ ສຸມໂນ. ສຸມນສ຺ສ ຠາໂວ ໂສມນສ຺ສໍ. ສາຕລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ໂສມນສ຺ສເມວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕເວທນາເຍເວຕໍ ເວວຈນໍ.

ຊີວນ຺ຕິ ເຕນ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກາ ຘມ຺ມາຕິ ຊີວິຕໍ. ອນຸປາລນລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຊີວິຕເມວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຕໍ ປວຕ຺ຕສນ຺ຕຕາຘິປເຕຍ຺ຍໍ ໂຫຕິ. ລກ຺ຂຓາທີຫິ ປນ ອຕ຺ຕນາ ອວິນິຠຸຕ຺ຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຸປາລນລກ຺ຂຓໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ເຕສໍ ປວຕ຺ຕນຣສໍ, ເຕສໍເຍວ ຐປນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ຍາປຍິຕພ຺ພຘມ຺ມປທຏ຺ຐານໍ. ສນ຺ເຕປິ ຈ ອນຸປາລນລກ຺ຂຓາທິມ຺ຫິ ວິຘາເນ ອຕ຺ຖິກ຺ຂເຓເຍວ ຕໍ ເຕ ຘມ຺ເມ ອນຸປາເລຕິ ອຸທກໍ ວິຍ ອຸປ຺ປລາທີນິ, ຍຖາສກໍປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ເນປິ ຈ ຘມ຺ເມ ປາເລຕິ ຘາຕີ ວິຍ ກຸມາຣໍ, ສຍໍປວຕ຺ຕິຕຘມ຺ມສມ຺ພນ຺ເຘເນວ ຈ ປວຕ຺ຕຕິ ນິຍາມໂກ ວິຍ, ນ ຠງ຺ຄໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ປວຕ຺ຕຍຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປວຕ຺ຕຍິຕພ຺ພານຎ຺ຈ ອຠາວາ, ນ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ຐເປຕິ ສຍໍ ຠິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ຂີຍມາໂນ ວິຍ ວຏ຺ຏິສິເນໂຫ ທີປສິຂໍ. ນ ຈ ອນຸປາລນປວຕ຺ຕນຏ຺ຐປນານຸຠາວວິຣຫິຕໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ສາຘນໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ມຄ຺ຄງ຺ຄຣາສິວຓ຺ຓນາ

ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິອາທີສຸ ທສ຺ສນຏ຺ເຐນ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ອຠິນິໂຣປນຏ຺ເຐນ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ, ປຄ຺ຄຫນຏ຺ເຐນ ສມ຺ມາວາຍາໂມ, ອຸປຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ສມ຺ມາສຕິ, ອວິກ຺ເຂປນຏ຺ເຐນ ສມ຺ມາສມາຘີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ວຈນຕ຺ຖໂຕ ປນ ສມ຺ມາ ປສ຺ສຕິ, ສມ຺ມາ ວາ ຕາຍ ປສ຺ສນ຺ຕີຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ສມ຺ມາ ສງ຺ກປ຺ເປຕິ, ສມ຺ມາ ວາ ເຕນ ສງ຺ກປ຺ເປນ຺ຕີຕິ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ. ສມ຺ມາ ວາຍາເມຕິ, ສມ຺ມາ ວາ ເຕນ ວາຍມນ຺ຕີຕິ ສມ຺ມາວາຍາໂມ. ສມ຺ມາ ສຣຕິ, ສມ຺ມາ ວາ ຕາຍ ສຣນ຺ຕີຕິ ສມ຺ມາສຕິ. ສມ຺ມາ ສມາຘິຍຕິ, ສມ຺ມາ ວາ ເຕນ ສມາຘິຍນ຺ຕີຕິ ສມ຺ມາສມາຘິ. ອປິຈ, ປສຕ຺ຖາ ສຸນ຺ທຣາ ວາ ທິຏ຺ຐິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີຕິ. ອິມິນາປິ ນເຍນ ເຕສໍ ວຈນຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ລກ຺ຂຓາທີນິ ປນ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕາເນວ.

ພລຣາສິວຓ຺ຓນາ

ສທ຺ຘາພລາທີສຸປິ ສທ຺ຘາທີນິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເນວ. ອກມ຺ປິຍຏ຺ເຐນ ປນ ພລນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອວເມເຕສຸ ອສ຺ສທ຺ຘິເຍ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ສທ຺ຘາພລໍ. ໂກສຊ຺ເຊ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ວີຣິຍພລໍ. ມຸຏ຺ຐສ຺ສຈ຺ເຈ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ສຕິພລໍ. ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ສມາຘິພລໍ. ອວິຊ຺ຊາຍ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ປຎ຺ຎາພລໍ. ອຫິຣິເກ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ຫິຣິພລໍ. ອໂນຕ຺ຕປ຺ເປ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ໂອຕ຺ຕປ຺ປພລນ຺ຕິ. ອຍໍ ອຸຠຍປທວເສນ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຸຣິມານິ ປຎ຺ຈ ເຫຏ຺ຐາ ລກ຺ຂຓາທີຫິ ປກາສິຕາເນວ. ປຈ຺ຉິມທ຺ວເຍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີຫິ ຫິຣິຍຕີຕິ ຫິຣີ; ລຊ຺ຊາເຍຕໍ ອຘິວຈນໍ. ເຕຫິ ເອວ ໂອຕ຺ຕປ຺ປຕີຕິ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ; ປາປໂຕ ອຸພ຺ເພຄສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ເຕສໍ ນານາກຣຓທີປນຕ຺ຖໍ ‘ສມຸຏ຺ຐານໍ ອຘິປຕິ ລຊ຺ຊາ ຠຍລກ຺ຂເຓນ ຈາ’ຕິ ອິມໍ ມາຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຍໍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ ວຸຕ຺ຕາ.

ອຊ຺ຌຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາ ຫິຣີ ນາມ; ພຫິທ຺ຘາສມຸຏ຺ຐານໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ນາມ. ອຕ຺ຕາຘິປຕິ ຫິຣີ ນາມ; ໂລກາຘິປຕິ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ນາມ. ລຊ຺ຊາສຠາວສຓ຺ຐິຕາ ຫິຣີ ນາມ; ຠຍສຠາວສຓ຺ຐິຕໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ນາມ. ສປ຺ປຕິສ຺ສວລກ຺ຂຓາ ຫິຣີ ນາມ; ວຊ຺ຊຠີຣຸກຠຍທສ຺ສາວິລກ຺ຂຓໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ນາມ.

ຕຕ຺ຖ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານໍ ຫິຣິໍ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ – ຊາຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ, ວຍໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ, ສູຣຠາວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ, ພາຫຸສຈ຺ຈໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ. ກຖໍ? ‘ປາປກຣຓໍ ນາເມຕໍ ນ ຊາຕິສມ຺ປນ຺ນານໍ ກມ຺ມໍ, ຫີນຊຈ຺ຈານໍ ເກວຏ຺ຏາທີນໍ ອິທໍ ກມ຺ມໍ. ມາທິສສ຺ສ ຊາຕິສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອິທໍ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ, ເອວໍ ຕາວ ຊາຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປາຓາຕິປາຕາທິປາປໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ຫິຣິໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ຕຖາ ‘ປາປກຣຓໍ ນາເມຕໍ ທຫເຣຫິ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກມ຺ມໍ, ມາທິສສ຺ສ ວເຍ ຐິຕສ຺ສ ອິທໍ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ, ເອວໍ ວຍໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປາຓາຕິປາຕາທິປາປໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ຫິຣິໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ຕຖາ ‘ປາປກມ຺ມໍ ນາເມຕໍ ທຸພ຺ພລຊາຕິການໍ ກມ຺ມໍ, ນ ສູຣຠາວານໍ. ມາທິສສ຺ສ ສູຣຠາວສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອິທໍ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ, ເອວໍ ສູຣຠາວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປາຓາຕິປາຕາທິປາປໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ຫິຣິໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ຕຖາ ‘ປາປກມ຺ມໍ ນາເມຕໍ ອນ຺ຘພາລານໍ ກມ຺ມໍ, ນ ປຓ຺ຑິຕານໍ. ມາທິສສ຺ສ ປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ພຫຸສ຺ສຸຕສ຺ສ ອິທໍ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ, ເອວໍ ພາຫຸສຈ຺ຈໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປາຓາຕິປາຕາທິປາປໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ຫິຣິໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ເອວໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານຫິຣິໍ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຈ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ເຕ ຫິຣິໍ ປເວເສຕ຺ວາ ປາປກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ. ເອວໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາ ຫິຣີ ນາມ ໂຫຕິ.

ກຖໍ ພຫິທ຺ຘາສມຸຏ຺ຐານໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ນາມ? ສເຈ ຕ຺ວໍ ປາປກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສສິ ຈຕູສຸ ປຣິສາສຸ ຄຣຫປ຺ປຕ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສສິ.

ຄຣຫິສ຺ສນ຺ຕິ ຕໍ ວິຎ຺ຎູ, ອສຸຈິໍ ນາຄຣິໂກ ຍຖາ;

ວຊ຺ຊິໂຕ ສີລວນ຺ເຕຫິ, ກຖໍ ຠິກ຺ຂຸ ກຣິສ຺ສສີຕິ.

ເອວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕ ຫິ ພຫິທ຺ຘາສມຸຏ຺ຐິເຕນ ໂອຕ຺ຕປ຺ເປນ ປາປກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ. ເອວໍ ພຫິທ຺ຘາສມຸຏ຺ຐານໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ນາມ ໂຫຕິ.

ກຖໍ ອຕ຺ຕາຘິປຕິ ຫິຣີ ນາມ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ອຘິປຕິໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ‘ມາທິສສ຺ສ ສທ຺ຘາປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ພຫຸສ຺ສຸຕສ຺ສ ຘຸຕງ຺ຄຘຣສ຺ສ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ກາຕຸ’ນ຺ຕິ ປາປໍ ນ ກໂຣຕິ. ເອວໍ ອຕ຺ຕາຘິປຕິ ຫິຣີ ນາມ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ໂສ ອຕ຺ຕານໍເຍວ ອຘິປຕິໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຣິຕ຺ວາ ອກຸສລໍ ປຊຫຕິ ກຸສລໍ ຠາເວຕິ, ສາວຊ຺ຊໍ ປຊຫຕິ ອນວຊ຺ຊໍ ຠາເວຕິ, ສຸທ຺ຘມຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໔໐).

ກຖໍ ໂລກາຘິປຕິ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ນາມ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ໂລກໍ ອຘິປຕິໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ປາປກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ມຫາ ໂຂ ປນາຍໍ ໂລກສນ຺ນິວາໂສ. ມຫນ຺ຕສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ ໂລກສນ຺ນິວາເສ ສນ຺ຕິ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອິທ຺ຘິມນ຺ໂຕ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸກາ ປຣຈິຕ຺ຕວິທຸໂນ, ເຕ ທູຣໂຕປິ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ອາສນ຺ນາປິ ນ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຈຕສາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຊານນ຺ຕິ, ເຕປິມໍ ເອວໍ ຊານິສ຺ສນ຺ຕິ ‘ປສ຺ສຖ ໂຠ ອິມໍ ກຸລປຸຕ຺ຕໍ, ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ໂວກິຓ຺ໂຓ ວິຫຣຕິ ປາປເກຫິ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫີ’ຕິ. ສນ຺ຕິ ເທວຕາ ອິທ຺ຘິມນ຺ຕິນິໂຍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸກາ ປຣຈິຕ຺ຕວິທຸນິໂຍ. ຕາ ທູຣໂຕປິ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ອາສນ຺ນາປິ ນ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຈຕສາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຊານນ຺ຕິ, ຕາປິ ມໍ ຊານິສ຺ສນ຺ຕິ ‘ປສ຺ສຖ ໂຠ ອິມໍ ກຸລປຸຕ຺ຕໍ, ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ໂວກິຓ຺ໂຓ ວິຫຣຕິ ປາປເກຫິ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫີ’ຕິ… ໂສ ໂລກໍເຍວ ອຘິປຕິໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ອກຸສລໍ ປຊຫຕິ ກຸສລໍ ຠາເວຕິ, ສາວຊ຺ຊໍ ປຊຫຕິ ອນວຊ຺ຊໍ ຠາເວຕິ, ສຸທ຺ຘມຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໑໔໖). ເອວໍ ໂລກາຘິປຕິ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ນາມ ໂຫຕິ.

ລຊ຺ຊາສຠາວສຓ຺ຐິຕາ ຫິຣີ, ຠຍສຠາວສຓ຺ຐິຕໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ປນ ລຊ຺ຊາຕິ ລຊ຺ຊນາກາໂຣ; ເຕນ ສຠາເວນ ສຓ຺ຐິຕາ ຫິຣີ. ຠຍນ຺ຕິ ອປາຍຠຍໍ; ເຕນ ສຠາເວນ ສຓ຺ຐິຕໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ. ຕທຸຠຍມ຺ປິ ປາປປຣິວຊ຺ຊເນ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ, ຍຖາ ນາມ ເອໂກ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວາທີນິ ກໂຣນ຺ໂຕ ລຊ຺ຊິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ເອກໍ ທິສ຺ວາ ລຊ຺ຊນາກາຣປ຺ປຕ຺ໂຕ ຠເວຍ຺ຍ ຫີຬິໂຕ, ເອວເມວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ລຊ຺ຊິຘມ຺ມໍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ປາປກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ. ເອກຈ຺ໂຈ ອປາຍຠຍຠີໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປາປກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ໂອປມ຺ມໍ – ຍຖາ ຫິ ທ຺ວີສຸ ອໂຍຄຸເຬສຸ ເອໂກ ສີຕໂລ ຠເວຍ຺ຍ ຄູຖມກ຺ຂິໂຕ, ເອໂກ ອຸຓ຺ໂຫ ອາທິຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖ ປຓ຺ຑິໂຕ ສີຕລໍ ຄູຖມກ຺ຂິຕຕ຺ຕາ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອິຕຣໍ ຑາຫຠເຍນ. ຕຕ຺ຖ ສີຕລສ຺ສ ຄູຖມກ຺ຂນຊິຄຸຈ຺ຉາຍ ອຄຓ຺ຫນໍ ວິຍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ລຊ຺ຊິຘມ຺ມໍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ປາປສ຺ສ ອກຣຓໍ. ອຸຓ຺ຫສ຺ສ ຑາຫຠເຍນ ອຄຓ຺ຫນໍ ວິຍ ອປາຍຠເຍນ ປາປສ຺ສ ອກຣຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ສປ຺ປຕິສ຺ສວລກ຺ຂຓາ ຫິຣີ, ວຊ຺ຊຠີຣຸກຠຍທສ຺ສາວິລກ຺ຂຓໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປນ຺ຕິ. ອິທມ຺ປິ ທ຺ວຍໍ ປາປປຣິວຊ຺ຊເນ ເອວ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ຊາຕິມຫຕ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ສຕ຺ຖຸມຫຕ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ທາຍຊ຺ຊມຫຕ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີມຫຕ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາຕິ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ສປ຺ປຕິສ຺ສວລກ຺ຂຓໍ ຫິຣິໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປາປໍ ນ ກໂຣຕິ. ເອກຈ຺ໂຈ ອຕ຺ຕານຸວາທຠຍໍ ປຣານຸວາທຠຍໍ ທຓ຺ຑຠຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິຠຍນ຺ຕິ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ວຊ຺ຊຠີຣຸກຠຍທສ຺ສາວິລກ຺ຂຓໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປາປໍ ນ ກໂຣຕິ. ຕຕ຺ຖ ຊາຕິມຫຕ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາທີນິ ເຈວ ອຕ຺ຕານຸວາທຠຍາທີນິ ຈ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ກເຖຕພ຺ພານິ.

ມູລຣາສິວຓ຺ຓນາ

ນ ລຸພ຺ຠນ຺ຕິ ເອເຕນ, ສຍໍ ວາ ນ ລຸພ຺ຠຕິ, ອລຸພ຺ຠນມຕ຺ຕເມວ ວາ ຕນ຺ຕິ ອໂລໂຠ. ອໂທສາໂມເຫສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເຕສຸ ອໂລໂຠ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອເຄຘລກ຺ຂໂຓ, ອລຄ຺ຄຠາວລກ຺ຂໂຓ ວາ ກມລທເລ ຊລພິນ຺ທຸ ວິຍ. ອປຣິຄ຺ຄຫຓຣໂສ ມຸຕ຺ຕຠິກ຺ຂຸ ວິຍ. ອນລ຺ລີນຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ ອສຸຈິມ຺ຫິ ປຕິຕປຸຣິໂສ ວິຍ. ອໂທໂສ ອຈຓ຺ຑິກ຺ກລກ຺ຂໂຓ, ອວິໂຣຘລກ຺ຂໂຓ ວາ ອນຸກູລມິຕ຺ໂຕ ວິຍ. ອາຆາຕວິນຍຣໂສ ປຣິຬາຫວິນຍຣໂສ ວາ ຈນ຺ທນໍ ວິຍ. ໂສມ຺ມຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ໂທ ວິຍ. ອໂມໂຫ ລກ຺ຂຓາທີຫິ ເຫຏ຺ຐາ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍປເທ ວິຠາວິໂຕ ເອວ.

ອິເມສຸ ປນ ຕີສຸ ອໂລໂຠ ມຈ຺ເຉຣມລສ຺ສ ປຏິປກ຺ໂຂ, ອໂທໂສ ທຸສ຺ສີລ຺ຍມລສ຺ສ, ອໂມໂຫ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອຠາວນາຍ ປຏິປກ຺ໂຂ. ອໂລໂຠ ເຈຕ຺ຖ ທານເຫຕຸ, ອໂທໂສ ສີລເຫຕຸ, ອໂມໂຫ ຠາວນາເຫຕຸ. ເຕສຸ ຈ ອໂລເຠນ ອນຘິກໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ລຸທ຺ຘສ຺ສ ອຘິກຄ຺ຄຫຓໂຕ. ອໂທເສນ ອນູນໍ, ທຸຏ຺ຐສ຺ສ ອູນຄ຺ຄຫຓໂຕ. ອໂມເຫນ ອວິປຣີຕໍ, ມູຬ຺ຫສ຺ສ ວິປຣີຕຄ຺ຄຫຓໂຕ.

ອໂລເຠນ ເຈຕ຺ຖ ວິຊ຺ຊມານໍ ໂທສໍ ໂທສໂຕ ຘາເຣນ຺ໂຕ ໂທເສ ປວຕ຺ຕຕິ; ລຸທ຺ໂຘ ຫິ ໂທສໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕິ. ອໂທເສນ ວິຊ຺ຊມານໍ ຄຸຓໍ ຄຸຓໂຕ ຘາເຣນ຺ໂຕ ຄຸເຓ ປວຕ຺ຕຕິ; ທຸຏ຺ໂຐ ຫິ ຄຸຓໍ ມກ຺ເຂຕິ. ອໂມເຫນ ຍາຖາວສຠາວໍ ຍາຖາວສຠາວໂຕ ຘາເຣນ຺ໂຕ ຍາຖາວສຠາເວ ປວຕ຺ຕຕິ. ມູຬ຺ໂຫ ຫິ ‘ຕຈ຺ຉໍ ອຕຈ຺ຉນ຺ຕິ ອຕຈ຺ຉໍ ຈ ຕຈ຺ຉ’ນ຺ຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອໂລເຠນ ຈ ປິຍວິປ຺ປໂຍຄທຸກ຺ຂໍ ນ ໂຫຕິ, ລຸທ຺ຘສ຺ສ ປິຍສຠາວໂຕ ປິຍວິປ຺ປໂຍຄາສຫນໂຕ ຈ. ອໂທເສນ ອປ຺ປິຍສມ຺ປໂຍຄທຸກ຺ຂໍ ນ ໂຫຕິ, ທຸຏ຺ຐສ຺ສ ຫິ ອປ຺ປິຍສຠາວໂຕ ອປ຺ປິຍສມ຺ປໂຍຄາສຫນໂຕ ຈ. ອໂມເຫນ ອິຈ຺ຉິຕາລາຠທຸກ຺ຂໍ ນ ໂຫຕິ, ອມູຬ຺ຫສ຺ສ ຫິ ‘ຕໍ ກຸເຕຕ຺ຖ ລພ຺ຠາ’ຕິເອວມາທິປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓສມ຺ຠວໂຕ (ທີ. ນິ. ໓.໓໔; ອ. ນິ. ໙.໓໐).

ອໂລເຠນ ເຈຕ຺ຖ ຊາຕິທຸກ຺ຂໍ ນ ໂຫຕິ, ອໂລຠສ຺ສ ຕຓ຺ຫາປຏິປກ຺ຂໂຕ ຕຓ຺ຫາມູລກຕ຺ຕາ ຈ ຊາຕິທຸກ຺ຂສ຺ສ. ອໂທເສນ ຊຣາທຸກ຺ຂໍ ນ ໂຫຕິ, ຕິກ຺ຂໂທສສ຺ສ ຂິປ຺ປໍ ຊຣາສມ຺ຠວໂຕ. ອໂມເຫນ ມຣຓທຸກ຺ຂໍ ນ ໂຫຕິ, ສມ຺ໂມຫມຣຓຎ຺ຫິ ທຸກ຺ຂໍ, ນ ເຈຕໍ ອມູຬ຺ຫສ຺ສ ໂຫຕິ. ອໂລເຠນ ຈ ຄຫຏ຺ຐານໍ, ອໂມເຫນ ປພ຺ພຊິຕານໍ, ອໂທເສນ ປນ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ສຸຂສໍວາສຕາ ໂຫຕິ.

ວິເສສໂຕ ເຈຕ຺ຖ ອໂລເຠນ ເປຕ຺ຕິວິສເຍ ອຸປປຕ຺ຕິ ນ ໂຫຕິ. ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຫິ ສຕ຺ຕາ ຕຓ຺ຫາຍ ເປຕ຺ຕິວິສຍໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕຓ຺ຫາຍ ຈ ປຏິປກ຺ໂຂ ອໂລໂຠ. ອໂທເສນ ນິຣເຍ ອຸປປຕ຺ຕິ ນ ໂຫຕິ. ໂທເສນ ຫິ ຈຓ຺ຑຊາຕິຕາຍ ໂທສສທິສໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ໂທສສ຺ສ ຈ ປຏິປກ຺ໂຂ ອໂທໂສ. ອໂມເຫນ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ນ ໂຫຕິ. ໂມເຫນ ຫິ ນິຈ຺ຈສມ຺ມູຬ຺ຫໍ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ໂມຫສ຺ສ ປຏິປກ຺ໂຂ ຈ ອໂມໂຫ. ເອເຕສຸ ຈ ອໂລໂຠ ຣາຄວເສນ ອຸປຄມນສ຺ສ ອຠາວກໂຣ, ອໂທໂສ ໂທສວເສນ ອປຄມນສ຺ສ, ອໂມໂຫ ໂມຫວເສນ ອມຊ຺ຌຕ຺ຕຠາວສ຺ສ.

ຕີຫິປິ ເຈເຕຫິ ຍຖາປຏິປາຏິຍາ ເນກ຺ຂມ຺ມສຎ຺ຎາ ອພ຺ຍາປາທສຎ຺ຎາ ອວິຫິໍສາສຎ຺ຎາຕິ ອິມາ ຕິສ຺ໂສ. ອສຸຠສຎ຺ຎາ ອປ຺ປມາຓສຎ຺ຎາ ຘາຕຸສຎ຺ຎາຕິ ອິມາ ຈ ຕິສ຺ໂສ ສຎ຺ຎາໂຍ ໂຫນ຺ຕິ. ອໂລເຠນ ປນ ກາມສຸຂລ຺ລິການຸໂຍຄອນ຺ຕສ຺ສ, ອໂທເສນ ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍຄອນ຺ຕສ຺ສ ປຣິວຊ຺ຊນໍ ໂຫຕິ; ອໂມເຫນ ມຊ຺ຌິມາຍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ປຏິປຊ຺ຊນໍ. ຕຖາ ອໂລເຠນ ອຠິຊ຺ຌາກາຍຄນ຺ຖສ຺ສ ປເຠທນໍ ໂຫຕິ, ອໂທເສນ ພ຺ຍາປາທກາຍຄນ຺ຖສ຺ສ, ອໂມເຫນ ເສສຄນ຺ຖທ຺ວຍສ຺ສ. ປຸຣິມານິ ຈ ທ຺ເວ ສຕິປຏ຺ຐານານິ ປຸຣິມານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອານຸຠາເວນ, ປຈ຺ຉິມານິ ປຈ຺ຉິມສ຺ເສວ ອານຸຠາເວນ ອິຊ຺ຌນ຺ຕິ.

ອໂລໂຠ ເຈຕ຺ຖ ອາໂຣຄ຺ຍສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ; ອລຸທ຺ໂຘ ຫິ ໂລຠນີຍມ຺ປິ ອສປ຺ປາຍໍ ນ ເສວຕິ, ເຕນ ໂຂ ອໂຣໂຄ ໂຫຕິ. ອໂທໂສ ໂຍພ຺ພນສ຺ສ; ອທຸຏ຺ໂຐ ຫິ ວລິປລິຕາວເຫນ ໂທສຄ຺ຄິນາ ອຑຍ຺ຫມາໂນ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຍຸວາ ໂຫຕິ. ອໂມໂຫ ທີຆາຍຸກຕາຍ; ອມູຬ຺ໂຫ ຫິ ຫິຕາຫິຕໍ ຎຕ຺ວາ ອຫິຕໍ ປຣິວຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຫິຕຎ຺ຈ ປຏິເສວມາໂນ ທີຆາຍຸໂກ ໂຫຕິ.

ອໂລໂຠ ເຈຕ຺ຖ ໂຠຄສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ອລຸທ຺ຘສ຺ສ ຫິ ຈາເຄນ ໂຠຄປຏິລາໂຠ. ອໂທໂສ ມິຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ, ເມຕ຺ຕາຍ ມິຕ຺ຕານໍ ປຏິລາຠໂຕ ເຈວ ອປຣິຫານໂຕ ຈ. ອໂມໂຫ ອຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ, ອມູຬ຺ໂຫ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຫິຕເມວ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ສມ຺ປາເທຕິ. ອໂລໂຠ ຈ ທິພ຺ພວິຫາຣສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ອໂທໂສ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣສ຺ສ, ອໂມໂຫ ອຣິຍວິຫາຣສ຺ສ.

ອໂລເຠນ ເຈຕ຺ຖ ສກປກ຺ເຂສຸ ສຕ຺ຕສງ຺ຂາເຣສຸ ນິພ຺ພຸໂຕ ໂຫຕິ, ເຕສໍ ວິນາເສນ ອຠິສງ຺ຄເຫຕຸກສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອຠາວາ; ອໂທເສນ ປຣປກ຺ເຂສຸ, ອທຸຏ຺ຐສ຺ສ ຫິ ເວຣີສຸປິ ເວຣິສຎ຺ຎາຍ ອຠາວໂຕ; ອໂມເຫນ ອຸທາສີນປກ຺ເຂສຸ, ອມູຬ຺ຫສ຺ສ ສພ຺ພາຠິສງ຺ຄຕາຍ ອຠາວໂຕ.

ອໂລເຠນ ຈ ອນິຈ຺ຈທສ຺ສນໍ ໂຫຕິ; ລຸທ຺ໂຘ ຫິ ອຸປໂຠຄາສາຍ ອນິຈ຺ເຈປິ ສງ຺ຂາເຣ ອນິຈ຺ຈໂຕ ນ ປສ຺ສຕິ. ອໂທເສນ ທຸກ຺ຂທສ຺ສນໍ; ອໂທສຊ຺ຌາສໂຍ ຫິ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕອາຆາຕວຕ຺ຖຸປຣິຄ຺ຄໂຫ ສງ຺ຂາເຣເຍວ ທຸກ຺ຂໂຕ ປສ຺ສຕິ. ອໂມເຫນ ອນຕ຺ຕທສ຺ສນໍ; ອມູຬ຺ໂຫ ຫິ ຍາຖາວຄຫຓກຸສໂລ ອປຣິຓາຍກໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ອປຣິຓາຍກໂຕ ພຸຊ຺ຌຕິ. ຍຖາ ຈ ເອເຕຫິ ອນິຈ຺ຈທສ຺ສນາທີນິ ເອວເມເຕປິ ອນິຈ຺ຈທສ຺ສນາທີຫິ ໂຫນ຺ຕິ. ອນິຈ຺ຈທສ຺ສເນນ ຫິ ອໂລໂຠ ໂຫຕິ, ທຸກ຺ຂທສ຺ສເນນ ອໂທໂສ, ອນຕ຺ຕທສ຺ສເນນ ອໂມໂຫ ໂຫຕິ. ໂກ ຫິ ນາມ ‘ອນິຈ຺ຈມິທ’ນ຺ຕິ ສມ຺ມາ ຎຕ຺ວາ ຕສ຺ສຕ຺ຖາຍ ປິຫໍ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍ, ສງ຺ຂາເຣ ວາ ‘ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຊານນ຺ໂຕ ອປຣມ຺ປິ ອຈ຺ຈນ຺ຕຕິຂິຓໍ ໂກຘທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍ, ອຕ຺ຕສຸຎ຺ຎຕຎ຺ຈ ພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຸນ ສມ຺ໂມຫມາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ?

ກມ຺ມປຖຣາສິວຓ຺ຓນາ

ນາຠິຊ຺ຌາຍຕີຕິ ອນຠິຊ຺ຌາ. ກາຍິກເຈຕສິກສຸຂໍ ອິຘໂລກປຣໂລກຫິຕໍ ຄຸຓານຸຠາວປຏິລທ຺ຘໍ ກິຕ຺ຕິສທ຺ທຎ຺ຈ ນ ພ຺ຍາປາເທຕີຕິ ອພ຺ຍາປາໂທ. ສມ຺ມາ ປສ຺ສຕິ, ໂສຠນາ ວາ ທິຏ຺ຐີຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ອໂລຠາທີນໍເຍວ ຕານິ ນາມານິ. ເຫຏ຺ຐາ ປເນເຕ ຘມ຺ມາ ມູລວເສນ ຄຫິຕາ, ອິຘ ກມ຺ມປຖວເສນາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ໂລກປາລທຸກວຓ຺ຓນາ

ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປານິປິ ເຫຏ຺ຐາ ພລວເສນ ຄຫິຕານິ, ອິຘ ໂລກປາລວເສນ. ໂລກຎ຺ຫິ ອິເມ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ປາລຍນ຺ຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ທ຺ເວເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸກ຺ກາ ຘມ຺ມາ ໂລກໍ ປາເລນ຺ຕິ. ກຕເມ ທ຺ເວ? ຫິຣີ ຈ ໂອຕ຺ຕປ຺ປຎ຺ຈ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ທ຺ເວ ສຸກ຺ກາ ຘມ຺ມາ ໂລກໍ ປາເລນ຺ຕິ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ທ຺ເວ ສຸກ຺ກາ ຘມ຺ມາ ໂລກໍ ນ ປາເລຍ຺ຍຸໍ, ນຍິຘ ປຎ຺ຎາເຍຖ ມາຕາຕິ ວາ, ມາຕຸຈ຺ຉາຕິ ວາ, ມາຕຸລານີຕິ ວາ, ອາຈຣິຍຠຣິຍາຕິ ວາ, ຄຣູນໍ ທາຣາຕິ ວາ. ສມ຺ເຠທໍ ໂລໂກ ອຄມິສ຺ສ ຍຖາ ອເຊຬກາ ກຸກ຺ກຸຏສູກຣາ ໂສຓສິງ຺ຄາລາ. ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມ ທ຺ເວ ສຸກ຺ກາ ຘມ຺ມາ ໂລກໍ ປາເລນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ປຎ຺ຎາຍຕິ ມາຕາຕິ ວາ ມາຕຸຈ຺ຉາຕິ ວາ ມາຕຸລານີຕິ ວາ ອາຈຣິຍຠຣິຍາຕິ ວາ ຄຣູນໍ ທາຣາຕິ ວາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໒.໙).

ປສ຺ສທ຺ຘາທິຍຸຄລວຓ຺ຓນາ

ກາຍສ຺ສ ປສ຺ສມ຺ຠນໍ ກາຍປສ຺ສທ຺ຘິ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປສ຺ສມ຺ຠນໍ ຈິຕ຺ຕປສ຺ສທ຺ຘິ. ກາໂຍຕິ ເຈຕ຺ຖ ເວທນາທໂຍ ຕໂຍ ຂນ຺ຘາ. ອຸໂຠປິ ປເນຕາ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ກາຍຈິຕ຺ຕທຣຖວູປສມລກ຺ຂຓາ ກາຍຈິຕ຺ຕປສ຺ສທ຺ຘິໂຍ, ກາຍຈິຕ຺ຕທຣຖນິມ຺ມທ຺ທນຣສາ, ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ອປຣິປ຺ຜນ຺ທສີຕິຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ກາຍຈິຕ຺ຕປທຏ຺ຐານາ. ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ອວູປສມກຣອຸທ຺ຘຈ຺ຈາທິກິເລສປຏິປກ຺ຂຠູຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ກາຍສ຺ສ ລຫຸຠາໂວ ກາຍລຫຸຕາ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ລຫຸຠາໂວ ຈິຕ຺ຕລຫຸຕາ. ຕາ ກາຍຈິຕ຺ຕຄຣຸຠາວວູປສມລກ຺ຂຓາ, ກາຍຈິຕ຺ຕຄຣຸຠາວນິມ຺ມທ຺ທນຣສາ, ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ອທນ຺ຘຕາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ກາຍຈິຕ຺ຕປທຏ຺ຐານາ. ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ຄຣຸຠາວກຣຖິນມິທ຺ຘາທິກິເລສປຏິປກ຺ຂຠູຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ກາຍສ຺ສ ມຸທຸຠາໂວ ກາຍມຸທຸຕາ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ມຸທຸຠາໂວ ຈິຕ຺ຕມຸທຸຕາ. ຕາ ກາຍຈິຕ຺ຕຖທ຺ຘຠາວວູປສມລກ຺ຂຓາ, ກາຍຈິຕ຺ຕຖທ຺ຘຠາວນິມ຺ມທ຺ທນຣສາ, ອປ຺ປຏິຆາຕປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ກາຍຈິຕ຺ຕປທຏ຺ຐານາ. ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ຖທ຺ຘຠາວກຣທິຏ຺ຐິມານາທິກິເລສປຏິປກ຺ຂຠູຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ກາຍສ຺ສ ກມ຺ມຎ຺ຎຠາໂວ ກາຍກມ຺ມຎ຺ຎຕາ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ມຎ຺ຎຠາໂວ ຈິຕ຺ຕກມ຺ມຎ຺ຎຕາ. ຕາ ກາຍຈິຕ຺ຕອກມ຺ມຎ຺ຎຠາວວູປສມລກ຺ຂຓາ, ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ອກມ຺ມຎ຺ຎຠາວນິມ຺ມທ຺ທນຣສາ, ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ອາຣມ຺ມຓກຣຓສມ຺ປຕ຺ຕິປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ກາຍຈິຕ຺ຕປທຏ຺ຐານາ. ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ອກມ຺ມຎ຺ຎຠາວກຣາວເສສນີວຣຓປຏິປກ຺ຂຠູຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ຕາ ປສາທນີຍວຕ຺ຖູສຸ ປສາທາວຫາ, ຫິຕກິຣິຍາສຸ ວິນິໂຍຄກ຺ເຂມຠາວາວຫາ ສຸວຓ຺ຓວິສຸທ຺ຘິ ວິຍາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ກາຍສ຺ສ ປາຄຸຎ຺ຎຠາໂວ ກາຍປາຄຸຎ຺ຎຕາ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປາຄຸຎ຺ຎຠາໂວ ຈິຕ຺ຕປາຄຸຎ຺ຎຕາ. ຕາ ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ອເຄລຎ຺ຎຠາວລກ຺ຂຓາ, ກາຍຈິຕ຺ຕເຄລຎ຺ຎນິມ຺ມທ຺ທນຣສາ, ນິຣາທີນວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ກາຍຈິຕ຺ຕປທຏ຺ຐານາ. ກາຍຈິຕ຺ຕເຄລຎ຺ຎກຣອສ຺ສທ຺ຘິຍາທິກິເລສປຏິປກ຺ຂຠູຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ກາຍສ຺ສ ອຸຊຸກຠາໂວ ກາຍຸຊຸກຕາ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸຊຸກຠາໂວ ຈິຕ຺ຕຸຊຸກຕາ. ຕາ ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ອຊ຺ຊວລກ຺ຂຓາ, ກາຍຈິຕ຺ຕກຸຏິລຠາວນິມ຺ມທ຺ທນຣສາ, ອຊິມ຺ຫຕາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ກາຍຈິຕ຺ຕປທຏ຺ຐານາ. ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ກຸຏິລຠາວກຣມາຍາສາເຐຍ຺ຍາທິກິເລສປຏິປກ຺ຂຠູຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ສຣຕີຕິ ສຕິ. ສມ຺ປຊານາຕີຕິ ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ; ສມນ຺ຕໂຕ ປກາເຣຫິ ຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາຕ຺ຖກສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ສປ຺ປາຍສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ໂຄຈຣສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ອສມ຺ໂມຫສມ຺ປຊຎ຺ຎນ຺ຕິ ອິເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປນສ຺ສ ວເສນ ເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ລກ຺ຂຓາທີນິ ຈ ເຕສໍ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ. ອິຕິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕເມເວຕໍ ຘມ຺ມທ຺ວຍໍ ປຸນ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ອຸປກາຣວເສນ ຄຫິຕໍ.

ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທໂຍ ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ເມ ສເມຕີຕິ ສມໂຖ. ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ວິວິເຘຫິ ອາກາເຣຫິ ຘມ຺ເມ ປສ຺ສຕີຕິ ວິປສ຺ສນາ. ປຎ຺ຎາເວສາ ອຕ຺ຖໂຕ. ອິເມສມ຺ປິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ລກ຺ຂຓາທີນິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕາເນວ. ອິຘ ປເນເຕ ຍຸຄນທ຺ຘວເສນ ຄຫິຕາ.

ສຫຊາຕຘມ຺ເມ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ປຄ຺ຄາໂຫ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສງ຺ຂາຕສ຺ສ ວິກ຺ເຂປສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂຠາວໂຕ ນ ວິກ຺ເຂໂປຕິ ອວິກ຺ເຂໂປ. ເອເຕສມ຺ປິ ລກ຺ຂຓາທີນິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕາເນວ. ອິຘ ປເນຕໍ ທ຺ວຍໍ ວີຣິຍສມາຘິໂຍຊນຕ຺ຖາຍ ຄຫິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເຍວາປນກວຓ຺ຓນາ

ເຍ ວາ ປນ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຎ຺ເຎປິ ອຕ຺ຖິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນາ ອຣູປິໂນ ຘມ຺ມາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາຕິ ‘ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ…ເປ… ອວິກ຺ເຂໂປ ໂຫຕີ’ຕິ ນ ເກວລໍ ປທປຏິປາຏິຍາ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາ ອິເມ ປໂຣປຓ຺ຓາສຘມ຺ມາ ເອວ, ອຖ ໂຂ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາມາວຈຣໍ ຕິເຫຕຸກໍ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕໍ ປຐມໍ ອສງ຺ຂາຣິກໍ ມຫາຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ເຍ ວາ ປນ ອຎ຺ເຎປິ ເຕຫິເຍວ ຜສ຺ສາທີຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕມານາ ອຕ຺ຖິ, ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸຣູປໍ ປຈ຺ຈຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ສມຸປ຺ປນ຺ນາ ຣູປາຠາເວນ ອຣູປິໂນ, ສຠາວໂຕ ອຸປລພ຺ຠມານາ ຘມ຺ມາ ສພ຺ເພປິ ອິເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈິຕ຺ຕງ຺ຄວເສນ ປາຬິຍໍ ອາຣຸຬ຺ເຫ ປໂຣປຓ຺ຓາສຘມ຺ເມ ທີເປຕ຺ວາ ເຍວາປນກວເສນ ອປເຣປິ ນວ ຘມ຺ເມ ຘມ຺ມຣາຊາ ທີເປຕິ. ເຕສຸ ເຕສຸ ຫິ ສຸຕ຺ຕປເທສຸ ‘ຉນ຺ໂທ ອຘິໂມກ຺ໂຂ ມນສິກາໂຣ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ ກຣຸຓາ ມຸທິຕາ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕວິຣຕິ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕວິຣຕິ ມິຈ຺ຉາຊີວວິຣຕີ’ຕິ ອິເມ ນວ ຘມ຺ມາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຈາປິ ມຫາຈິຕ຺ເຕ ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາກຸສລຘມ຺ມຈ຺ຉນ຺ໂທ ອຕ຺ຖິ, ຈິຕ຺ຕງ຺ຄວເສນ ປນ ປາຬິຍໍ ນ ອາຣຸຬ຺ໂຫ. ໂສ ອິຘ ເຍວາປນກວເສນ ຄຫິໂຕ.

ອຘິໂມກ຺ໂຂ ອຕ຺ຖິ, ມນສິກາໂຣ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ ອຕ຺ຖິ. ເມຕ຺ຕາປຸພ຺ພຠາໂຄ ອຕ຺ຖິ; ໂສ ອໂທເສ ຄຫິເຕ ຄຫິໂຕ ເອວ ໂຫຕິ. ກຣຸຓາປຸພ຺ພຠາໂຄ ອຕ຺ຖິ, ມຸທິຕາປຸພ຺ພຠາໂຄ ອຕ຺ຖິ. ອຸເປກ຺ຂາປຸພ຺ພຠາໂຄ ອຕ຺ຖິ; ໂສ ປນ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາຍ ຄຫິຕາຍ ຄຫິໂຕວ ໂຫຕິ. ສມ຺ມາວາຈາ ອຕ຺ຖິ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ອຕ຺ຖິ. ສມ຺ມາອາຊີໂວ ອຕ຺ຖິ; ຈິຕ຺ຕງ຺ຄວເສນ ປນ ປາຬິຍໍ ນ ອາຣຸຬ຺ໂຫ. ໂສປິ ອິຘ ເຍວາປນກວເສນ ຄຫິໂຕ.

ອິເມສຸ ປນ ນວສຸ ຉນ຺ໂທ ອຘິໂມກ຺ໂຂ ມນສິກາໂຣ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣວ ເອກກ຺ຂເຓ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ເສສາ ນານາກ຺ຂເຓ. ຍທາ ຫິ ອິມິນາ ຈິຕ຺ເຕນ ມິຈ຺ຉາວາຈໍ ປຊຫຕິ, ວິຣຕິວເສນ ສມ຺ມາວາຈໍ ປູເຣຕິ, ຕທາ ຉນ຺ທາທໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ, ສມ຺ມາວາຈາ ຈາຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ເອກກ຺ຂເຓ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ຍທາ ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ຕໍ ປຊຫຕິ, ວິຣຕິວເສນ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕໍ ປູເຣຕິ…ເປ… ມິຈ຺ຉາອາຊີວໍ ປຊຫຕິ, ວິຣຕິວເສນ ສມ຺ມາອາຊີວໍ ປູເຣຕິ…ເປ… ຍທາ ກຣຸຓາຍ ປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ…ເປ… ຍທາ ມຸທິຕາຍ ປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຕທາ ຉນ຺ທາທໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ, ມຸທິຕາປຸພ຺ພຠາໂຄ ຈາຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ເອກກ຺ຂເຓ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ອິໂຕ ປນ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ, ທານໍ ເທນ຺ຕສ຺ສ ສີລໍ ປູເຣນ຺ຕສ຺ສ ໂຍເຄ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຈຕ຺ຕາຣິ ອປຓ຺ຓກງ຺ຄາເນວ ລພ຺ຠນ຺ຕິ.

ເອວເມເຕສຸ ນວສຸ ເຍວາປນກຘມ຺ເມສຸ ‘ຉນ຺ໂທ’ຕິ ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາເຍຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕສ຺ມາ ໂສ ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາລກ຺ຂໂຓ ຉນ຺ໂທ, ອາຣມ຺ມຓປຣິເຍສນຣໂສ, ອາຣມ຺ມເຓນ ອຕ຺ຖິກຕາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ຕເທວສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ຄຫເຓ ຈາຍໍ ເຈຕໂສ ຫຕ຺ຖປ຺ປສາຣຓໍ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ອຘິມຸຈ຺ຈນໍ ‘ອຘິໂມກ຺ໂຂ’. ໂສ ສນ຺ນິຏ຺ຐານລກ຺ຂໂຓ, ອສໍສປ຺ປນຣໂສ, ນິຈ຺ຉຍປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ ສນ຺ນິຏ຺ຐາຕພ຺ພຘມ຺ມປທຏ຺ຐາໂນ. ອາຣມ຺ມເຓ ນິຈ຺ຈລຠາເວນ ອິນ຺ທຂີໂລ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ກິຣິຍາ ກາໂຣ, ມນສ຺ມິໍ ກາໂຣ ‘ມນສິກາໂຣ’. ປຸຣິມມນໂຕ ວິສທິສໍ ມນໍ ກໂຣຕີຕິປິ ມນສິກາໂຣ. ສ຺ວາຍໍ ອາຣມ຺ມຓປຏິປາທໂກ ວີຖິປຏິປາທໂກ ຊວນປຏິປາທໂກຕິ ຕິປ຺ປກາໂຣ. ຕຕ຺ຖ ອາຣມ຺ມຓປຏິປາທໂກ ມນສ຺ມິໍ ກາໂຣຕິ ມນສິກາໂຣ. ໂສ ສາຣຓລກ຺ຂໂຓ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ອາຣມ຺ມເຓ ສມ຺ປໂຍຊນຣໂສ, ອາຣມ຺ມຓາຠິມຸຂຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ, ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘປຣິຍາປນ຺ໂນ. ອາຣມ຺ມຓປຏິປາທກຕ຺ເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ສາຣຖິ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ວີຖິປຏິປາທໂກຕິ ປນ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຊວນປຏິປາທໂກຕິ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນສ຺ສ. ນ ເຕ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ.

ເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ ‘ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ’. ສາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ສມວາຫິຕລກ຺ຂຓາ, ອູນາຘິກນິວາຣຓຣສາ, ປກ຺ຂປາຕຸປຈ຺ເຉທນຣສາ ວາ; ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນວເສນ ສມປ຺ປວຕ຺ຕານໍ ອາຊາເນຍ຺ຍານໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນສາຣຖິ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

‘ກຣຸຓາມຸທິຕາ’ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣນິທ຺ເທເສ ອາວິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ເກວລຎ຺ຫິ ຕາ ອປ຺ປນປ຺ປຕ຺ຕາ ຣູປາວຈຣາ, ອິຘ ກາມາວຈຣາຕິ ອຍເມວ ວິເສໂສ.

ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໂຕ ວິຣຕິ ‘ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕວິຣຕິ’. ເສສປທທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ລກ຺ຂຓາທິໂຕ ປເນຕາ ຕິສ຺ໂສປິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທິວຕ຺ຖູນໍ ອວີຕິກ຺ກມລກ຺ຂຓາ; ອມທ຺ທນລກ຺ຂຓາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທິວຕ຺ຖຸໂຕ ສງ຺ໂກຈນຣສາ, ອກິຣິຍປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ສທ຺ຘາຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປອປ຺ປິຈ຺ຉຕາທິຄຸຓປທຏ຺ຐານາ. ປາປກິຣິຍໂຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິມຸຂີຠາວຠູຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ອິຕິ ຜສ຺ສາທີນິ ຉປ຺ປຎ຺ຎາສ ເຍວາປນກວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ ນວາຕິ ສພ຺ພານິປິ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມຸທ຺ເທສວາເຣ ປຎ຺ຈສຏ຺ຐິ ຘມ຺ມປທານິ ຠວນ຺ຕິ. ເຕສຸ ເອກກ຺ຂເຓ ກທາຈິ ເອກສຏ຺ຐິ ຠວນ຺ຕິ, ກທາຈິ ສມສຏ຺ຐິ. ຕານິ ຫິ ສມ຺ມາວາຈາປູຣຓາທິວເສນ. ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ປຎ຺ຈສຸ ຐາເນສຸ ເອກສຏ຺ຐິ ຠວນ຺ຕິ. ເຕຫິ ມຸຕ຺ເຕ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ສມສຏ຺ຐິ ຠວນ຺ຕິ. ຐເປຕ຺ວາ ປນ ເຍວາປນເກ ປາຬິຍໍ ຍຖາຣຸຕວເສນ ຄຍ຺ຫມານານິ ຉປ຺ປຎ຺ຎາສາວ ໂຫນ຺ຕິ. ອຄ຺ຄຫິຕຄ຺ຄຫເຓນ ປເນຕ຺ຖ ຜສ຺ສປຎ຺ຈກໍ, ວິຕກ຺ໂກ ວິຈາໂຣ ປີຕິ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ, ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ຫິຣິພລໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປພລນ຺ຕິ ທ຺ເວ ພລານິ, ອໂລໂຠ ອໂທໂສຕິ ທ຺ເວ ມູລານິ, ກາຍປສ຺ສທ຺ຘິຈິຕ຺ຕປສ຺ສທ຺ຘິອາທໂຍ ທ຺ວາທສ ຘມ຺ມາຕິ ສມຕິໍສ ຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕິ.

ເຕສຸ ສມຕິໍສາຍ ຘມ຺ເມສຸ ອຏ຺ຐາຣສ ຘມ຺ມາ ອວິຠຕ຺ຕິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ທ຺ວາທສ ສວິຠຕ຺ຕິກາ. ກຕເມ ອຏ຺ຐາຣສ? ຜສ຺ໂສ ສຎ຺ຎາ ເຈຕນາ ວິຈາໂຣ ປີຕິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ກາຍປສ຺ສທ຺ຘິອາທໂຍ ທ຺ວາທສ ຘມ຺ມາຕິ ອິເມ ອຏ຺ຐາຣສ ອວິຠຕ຺ຕິກາ. ເວທນາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຕກ຺ໂກ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ, ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຫິຣິພລໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປພລໍ, ອໂລໂຠ ອໂທໂສຕິ ອິເມ ທ຺ວາທສ ຘມ຺ມາ ສວິຠຕ຺ຕິກາ. ເຕສຸ ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ວິຠຕ຺ຕາ, ເອໂກ ຕີສຸ, ທ຺ເວ ຈຕູສຸ, ເອໂກ ຉສຸ, ເອໂກ ສຕ຺ຕສຸ ຐາເນສຸ ວິຠຕ຺ໂຕ.

ກຖໍ? ຈິຕ຺ຕໍ ວິຕກ຺ໂກ ສທ຺ຘາ ຫິຣີ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ອໂລໂຠ ອໂທໂສຕິ ອິເມ ສຕ຺ຕ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ວິຠຕ຺ຕາ.

ເອເຕສຸ ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ຕາວ ຜສ຺ສປຎ຺ຈກໍ ປຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຕ຺ວາ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ. ວິຕກ຺ໂກ ຌານງ຺ຄານິ ປຕ຺ວາ ວິຕກ຺ໂກ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ປຕ຺ວາ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປຕິ. ສທ຺ຘາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຕ຺ວາ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ພລານິ ປຕ຺ວາ ສທ຺ຘາພລນ຺ຕິ. ຫິຣີ ພລານິ ປຕ຺ວາ ຫິຣິພລໍ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ໂລກປາລທຸກໍ ປຕ຺ວາ ຫິຣີຕິ. ໂອຕ຺ຕປ຺ເປປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອໂລໂຠ ມູລໍ ປຕ຺ວາ ອໂລໂຠ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ກມ຺ມປຖໍ ປຕ຺ວາ ອນຠິຊ຺ຌາຕິ. ອໂທໂສ ມູລໍ ປຕ຺ວາ ອໂທໂສ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ກມ຺ມປຖໍ ປຕ຺ວາ ອພ຺ຍາປາໂທຕິ. ອິເມ ສຕ຺ຕ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ວິຠຕ຺ຕາ.

ເວທນາ ປນ ຜສ຺ສປຎ຺ຈກໍ ປຕ຺ວາ ເວທນາ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ຌານງ຺ຄານິ ປຕ຺ວາ ສຸຂນ຺ຕິ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຕ຺ວາ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ. ເອວໍ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ວິຠຕ຺ໂຕ.

ວີຣິຍໍ ປນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຕ຺ວາ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ປຕ຺ວາ ສມ຺ມາວາຍາໂມຕິ, ພລານິ ປຕ຺ວາ ວີຣິຍພລນ຺ຕິ, ປິຏ຺ຐິທຸກໍ ປຕ຺ວາ ປຄ຺ຄາໂຫຕິ. ສຕິປິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຕ຺ວາ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ປຕ຺ວາ ສມ຺ມາສຕີຕິ, ພລານິ ປຕ຺ວາ ສຕິພລນ຺ຕິ, ປິຏ຺ຐິທຸກໍ ປຕ຺ວາ ສຕິ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເອວໍ ອິເມ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ວິຠຕ຺ຕາ.

ສມາຘິ ປນ ຌານງ຺ຄານິ ປຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕສ຺ເສກຄ຺ຄຕາ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຕ຺ວາ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ, ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ປຕ຺ວາ ສມ຺ມາສມາຘີຕິ. ພລານິ ປຕ຺ວາ ສມາຘິພລນ຺ຕິ, ປິຏ຺ຐິທຸກໍ ປຕ຺ວາ ສມໂຖ ອວິກ຺ເຂໂປຕິ. ເອວມຍໍ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ຉສຸ ຐາເນສຸ ວິຠຕ຺ໂຕ.

ປຎ຺ຎາ ປນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຕ຺ວາ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ປຕ຺ວາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີຕິ, ພລານິ ປຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາພລນ຺ຕິ, ມູລານິ ປຕ຺ວາ ອໂມໂຫຕິ, ກມ຺ມປຖໍ ປຕ຺ວາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີຕິ, ປິຏ຺ຐິທຸກໍ ປຕ຺ວາ ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ວິປສ຺ສນາຕິ. ເອວໍ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ສຕ຺ຕສຸ ຐາເນສຸ ວິຠຕ຺ໂຕ.

ສເຈ ປນ ໂກຈິ ວເທຍ຺ຍ – ‘ເອຕ຺ຖ ອປຸພ຺ພໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເຫຏ຺ຐາ ຄຫິຕເມວ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ປທໍ ປູຣິຕໍ, ອນນຸສນ຺ຘິກາ ກຖາ ອຸປ຺ປຏິປາຏິຍາ ໂຈເຣຫິ ອາຠຕຠຓ຺ຑສທິສາ, ໂຄຍູເຖນ ຄຕມຄ຺ເຄ ອາລຸລິຕຕິຓສທິສາ ອຊານິຕ຺ວາ ກຖິຕາ’ຕິ, ໂສ ‘ມາເຫວ’ນ຺ຕິ ປຏິເສເຘຕ຺ວາ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ‘ພຸທ຺ຘານໍ ເທສນາ ອນນຸສນ຺ຘິກາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ສານຸສນ຺ຘິກາ ວ ໂຫຕິ. ອຊານິຕ຺ວາ ກຖິຕາປິ ນຕ຺ຖິ, ສພ຺ພາ ຊານິຕ຺ວາ ກຖິຕາເຍວ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫິ ເຕສໍ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ກິຈ຺ຈໍ ຊານາຕິ, ຕໍ ຎຕ຺ວາ ກິຈ຺ຈວເສນ ວິຠຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເປນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາຣສ ຘມ຺ມາ ເອເກກກິຈ຺ຈາຕິ ຎຕ຺ວາ ເອເກກສ຺ມິໍ ຐາເນ ວິຠຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເປສິ. ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ທ຺ເວທ຺ເວກິຈ຺ຈາຕິ ຎຕ຺ວາ ທ຺ວີສຸ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ວິຠຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເປສິ. ເວທນາ ຕິກິຈ຺ຈາຕິ ຎຕ຺ວາ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ວິຠຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເປສິ. ວີຣິຍສຕີນໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈຕ຺ຕາຣິ ກິຈ຺ຈານີຕິ ຎຕ຺ວາ ຈຕູສຸ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ວິຠຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເປສິ. ສມາຘິ ຉກິຈ຺ໂຈຕິ ຎຕ຺ວາ ຉສຸ ຐາເນສຸ ວິຠຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເປສິ. ປຎ຺ຎາ ສຕ຺ຕກິຈ຺ຈາຕິ ຎຕ຺ວາ ສຕ຺ຕສຸ ຐາເນສຸ ວິຠຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເປສິ’.

ຕຕ຺ຣິທໍ ໂອປມ຺ມໍ – ເອໂກ ກິຣ ປຓ຺ຑິໂຕ ຣາຊາ ຣໂຫຄໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘ອິມໍ ຣາຊກຸລສນ຺ຕກໍ ນ ຍຖາ ວາ ຕຖາ ວາ ຂາທິຕພ຺ພໍ, ສິປ຺ປານຸຈ຺ຉວິກໍ ເວຕນໍ ວຑ຺ເຒສ຺ສາມີ’ຕິ. ໂສ ສພ຺ເພ ສິປ຺ປິເກ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ ‘ເອເກກສິປ຺ປຊານນເກ ປກ຺ໂກສຖາ’ຕິ ອາຫ. ເອວໍ ປກ຺ໂກສິຍມານາ ອຏ຺ຐາຣສ ຊນາ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ. ເຕສໍ ເອເກກໍ ປຏິວີສໍ ທາເປຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ‘ທ຺ເວ ທ຺ເວ ສິປ຺ປານິ ຊານນ຺ຕາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕູ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ສຕ຺ຕ ຊນາ ອາຄມໍສຸ. ເຕສໍ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ປຏິວີເສ ທາເປສິ. ‘ຕີຓິ ສິປ຺ປານິ ຊານນ຺ຕາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕູ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເອໂກວ ອາຄຈ຺ຉິ. ຕສ຺ສ ຕໂຍ ປຏິວີເສ ທາເປສິ. ‘ຈຕ຺ຕາຣິ ສິປ຺ປານິ ຊານນ຺ຕາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕູ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ທ຺ເວ ຊນາ ອາຄມໍສຸ. ເຕສໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຏິວີເສ ທາເປສິ. ‘ປຎ຺ຈ ສິປ຺ປານິ ຊານນ຺ຕາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕູ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເອໂກປິ ນາຄຈ຺ຉິ. ‘ຉ ສິປ຺ປານິ ຊານນ຺ຕາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕູ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເອໂກວ ອາຄຈ຺ຉິ. ຕສ຺ສ ຉ ປຏິວີເສ ທາເປສິ. ‘ສຕ຺ຕ ສິປ຺ປານິ ຊານນ຺ຕາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕູ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເອໂກວ ອາຄຈ຺ຉິ. ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕ ປຏິວີເສ ທາເປສິ.

ຕຕ຺ຖ ປຓ຺ຑິໂຕ ຣາຊາ ວິຍ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ຘມ຺ມຣາຊາ. ສິປ຺ປຊານນກາ ວິຍ ຈິຕ຺ຕຈິຕ຺ຕງ຺ຄວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຘມ຺ມາ. ສິປ຺ປານຸຈ຺ຉວິກເວຕນວຑ຺ຒນໍ ວິຍ ກິຈ຺ຈວເສນ ເຕສໍ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ວິຠຕ຺ຕິອາໂຣປນໍ.

ສພ຺ເພປິ ປເນເຕ ຘມ຺ມາ ຜສ຺ສປຎ຺ຈກວເສນ ຌານງ຺ຄວເສນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍວເສນ ມຄ຺ຄວເສນ ພລວເສນ ມູລວເສນ ກມ຺ມປຖວເສນ ໂລກປາລວເສນ ປສ຺ສທ຺ຘິວເສນ ລຫຸຕາວເສນ ມຸທຸຕາວເສນ ກມ຺ມຎ຺ຎຕາວເສນ ປາຄຸຎ຺ຎຕາວເສນ ອຸຊຸກຕາວເສນ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎວເສນ ສມຖວິປສ຺ສນາວເສນ ປຄ຺ຄາຫາວິກ຺ເຂປວເສນາຕິ ສຕ຺ຕຣສ ຣາສໂຍ ໂຫນ຺ຕີຕິ.

ຘມ຺ມຸທ຺ເທສວາຣກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ກາມາວຈຣກຸສລໍ ນິທ຺ເທສວາຣກຖາ

໒. ອິທານິ ຕາເນວ ຘມ຺ມຸທ຺ເທສວາເຣ ປາຬິອາຣຸຬ຺ຫານິ ຉປ຺ປຎ຺ຎາສ ປທານິ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ກຕໂມ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຜສ຺ໂສ ໂຫຕີ’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ນິທ຺ເທສວາໂຣ ອາຣທ຺ໂຘ.

ຕຕ຺ຖ ປຸຈ຺ຉາຍ ຕາວ ອຍມຕ຺ໂຖ – ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາມາວຈຣໍ ກຸສລໍ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕໍ ຕິເຫຕຸກໍ ອສງ຺ຂາຣິກໍ ມຫາຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຜສ຺ໂສ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ກຕໂມ ໂສ ຜສ຺ໂສຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ສພ຺ພປຸຈ຺ຉາສຸ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ໂຍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຜສ຺ໂສຕິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂຍ ຜຸສນກວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຜສ຺ໂສ, ໂສ ຜສ຺ໂສຕິ. ອິທໍ ຜສ຺ສສ຺ສ ສຠາວທີປນໂຕ ສຠາວປທໍ ນາມ. ຜຸສນາຕິ ຜຸສນາກາໂຣ. ສມ຺ຜຸສນາຕິ ຜຸສນາກາໂຣວ ອຸປສຄ຺ເຄນ ປທໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ວຸຕ຺ໂຕ. ສມ຺ຜຸສິຕຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ຜຸສິຕຠາໂວ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ໂຍຊນາ – ໂຍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຜຸສນກວເສນ ຜສ຺ໂສ, ຍາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຜຸສນາ, ຍາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ສມ຺ຜຸສນາ, ຍໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ສມ຺ຜຸສິຕຕ຺ຕໍ; ອຖ ວາ, ໂຍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຜຸສນວເສນ ຜສ຺ໂສ, ອຎ຺ເຎນາປິ ປຣິຍາເຍນ ຜຸສນາ ສມ຺ຜຸສນາ ສມ຺ຜຸສິຕຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອຍໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຜສ຺ໂສ ໂຫຕີຕິ. ເວທນາທີນມ຺ປິ ນິທ຺ເທເສສຸ ອິມິນາວ ນເຍນ ປທໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສພ຺ພສາຘາຣໂຓ ວິຠຕ຺ຕິວິນິຈ຺ຉໂຍ. ຍານິມານິ ຠຄວຕາ ປຐມໍ ກາມາວຈຣໍ ກຸສລໍ ມຫາຈິຕ຺ຕໍ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ເຕນ ອຕິເຣກປຓ຺ຓາສປທານິ ມາຕິກາວເສນ ຐເປຕ຺ວາ ປຸນ ເອເກກປທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຠຕ຺ຕິໍ ອາໂຣປິຕານິ, ຕານິ ວິຠຕ຺ຕິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕານິ ຕີຫິ ກາຣເຓຫິ ວິຠຕ຺ຕິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ; ນານາ ໂຫນ຺ຕານິ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ນານາ ຠວນ຺ຕິ. ອປຣທີປນາ ປເນຕ຺ຖ ທ຺ເວ ຐານານິ ຄຈ຺ຉຕິ. ກຖໍ? ເອຕານິຫິ ພ຺ຍຎ຺ຊນວເສນ ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ອຕ຺ຖວເສນາຕິ ອິເມຫິ ຕີຫິ ກາຣເຓຫິ ວິຠຕ຺ຕິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂກໂຘ ກຸຊ຺ຌນາ ກຸຊ຺ຌິຕຕ຺ຕໍ, ໂທໂສ ທຸສ຺ສນາ ທຸສ຺ສິຕຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອວໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນວເສນ ວິຠຕ຺ຕິຄມນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ເອໂກວ ໂກໂຘ ພ຺ຍຎ຺ຊນວເສນ ເອວໍ ວິຠຕ຺ຕິໍ ຄໂຕ. ຈາໂຣ ວິຈາໂຣ ອນຸວິຈາໂຣ ອຸປວິຈາໂຣຕິ ເອວໍ ປນ ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ວິຠຕ຺ຕິຄມນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປຓ຺ຑິຈ຺ຈໍ ໂກສລ຺ລໍ ເນປຸຎ຺ຎໍ ເວຠພ຺ຍາ ຈິນ຺ຕາ ອຸປປຣິກ຺ຂາຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຖວເສນ ວິຠຕ຺ຕິຄມນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຕສຸ ຜສ຺ສປທນິທ຺ເທເສ ຕາວ ອິມາ ຕິສ຺ໂສປິ ວິຠຕ຺ຕິໂຍ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ‘ຜສ຺ໂສ ຜຸສນາ’ຕິ ຫິ ພ຺ຍຎ຺ຊນວເສນ ວິຠຕ຺ຕິຄມນໍ ໂຫຕິ. ‘ສມ຺ຜຸສນາ’ຕິ ອຸປສຄ຺ຄວເສນ. ‘ສມ຺ຜຸສິຕຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຖວເສນ. ອິມິນາ ນເຍນ ສພ຺ພປທນິທ຺ເທເສສຸ ວິຠຕ຺ຕິຄມນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ນານາ ໂຫນ຺ຕານິປິ ປນ ນາມນານຕ຺ເຕນ ລກ຺ຂຓນານຕ຺ເຕນ ກິຈ຺ຈນານຕ຺ເຕນ ປຏິກ຺ເຂປນານຕ຺ເຕນາຕິ ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ນານາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ພ຺ຍາປາໂທ ໂຫຕິ? ໂຍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂທໂສ ທຸສ຺ສນາຕິ (ຘ. ສ. ໔໑໙) ເອຕ຺ຖ ພ຺ຍາປາໂທຕິ ວາ, ໂທໂສຕິ ວາ, ທ຺ເວປິ ເອເຕ ໂກໂຘ ເອວ, ນາເມນ ນານຕ຺ຕໍ ຄຕາຕິ. ເອວໍ ‘ນາມນານຕ຺ເຕນ’ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຣາສຏ຺ເຐນ ຈ ປຎ຺ຈປິ ຂນ຺ຘາ ເອໂກວ ຂນ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຖ ປນ ຣູປໍ ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂຓໍ, ເວທນາ ເວທຍິຕລກ຺ຂຓາ, ສຎ຺ຎາ ສຎ຺ຊານນລກ຺ຂຓາ, ເຈຕນາ ເຈຕຍິຕລກ຺ຂຓາ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຊານນລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ອິມິນາ ລກ຺ຂຓນານຕ຺ເຕນ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ‘ລກ຺ຂຓນານຕ຺ເຕນ’ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ – ‘‘ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຸປ຺ປາທາຍ…ເປ… ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ປທຫຕີ’’ຕິ (ວິຠ. ໓໙໐; ທີ. ນິ. ໒.໔໐໒) ເອກເມວ ວີຣິຍໍ ກິຈ຺ຈນານຕ຺ເຕນ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ອາຄຕໍ. ເອວໍ ‘ກິຈ຺ຈນານຕ຺ເຕນ’ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຈຕ຺ຕາໂຣ ອສທ຺ຘມ຺ມາ – ໂກຘຄຣຸຕາ ນ ສທ຺ຘມ຺ມຄຣຸຕາ, ມກ຺ຂຄຣຸຕາ ນ ສທ຺ຘມ຺ມຄຣຸຕາ, ລາຠຄຣຸຕາ ນ ສທ຺ຘມ຺ມຄຣຸຕາ, ສກ຺ກາຣຄຣຸຕາ ນ ສທ຺ຘມ຺ມຄຣຸຕາຕິ, ເອວມາທີສຸ (ອ. ນິ. ໔.໔໔) ປນ ‘ປຏິກ຺ເຂປນານຕ຺ເຕນ’ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອິມານິ ປນ ຈຕ຺ຕາຣິ ນານຕ຺ຕານິ ນ ຜສ຺ເສເຍວ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ສພ຺ເພສຸປິ ຜສ຺ສປຎ຺ຈກາທີສຸ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ຜສ຺ສສ຺ສ ຫິ ຜສ຺ໂສຕິ ນາມໍ…ເປ… ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຜສ຺ໂສ ຈ ຜຸສນລກ຺ຂໂຓ, ເວທນາ ເວທຍິຕລກ຺ຂຓາ, ສຎ຺ຎາ ສຎ຺ຊານນລກ຺ຂຓາ, ເຈຕນາ ເຈຕຍິຕລກ຺ຂຓາ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຊານນລກ຺ຂຓໍ. ຕຖາ ຜສ຺ໂສ ຜຸສນກິຈ຺ໂຈ, ເວທນາ ອນຸຠວນກິຈ຺ຈາ, ສຎ຺ຎາ ສຎ຺ຊານນກິຈ຺ຈາ, ເຈຕນາ ເຈຕຍິຕກິຈ຺ຈາ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຊານນກິຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເອວໍ ກິຈ຺ຈນານຕ຺ເຕນ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ປຏິກ຺ເຂປນານຕ຺ຕໍ ຜສ຺ສປຎ຺ຈມເກ ນຕ຺ຖິ. ອໂລຠາທິນິທ຺ເທເສ ປນ ອໂລໂຠ ອລຸພ຺ຠນາ ອລຸພ຺ຠິຕຕ຺ຕນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ລພ຺ຠຕີຕິ ເອວໍ ປຏິກ຺ເຂປນານຕ຺ເຕນ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ສພ຺ພປທນິທ຺ເທເສສຸ ລພ຺ຠມານວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘມ຺ປິ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອປຣທີປນາ ປນ ປທຕ຺ຖຸຕິ ວາ ໂຫຕິ ທຬ຺ຫີກມ຺ມໍ ວາຕິ ເອວໍ ທ຺ເວ ຐານານິ ຄຈ຺ຉຕິ. ຍຏ຺ຐິໂກຏິຍາ ອຸປ຺ປີເຬນ຺ເຕນ ວິຍ ຫິ ສກິເມວ ຜສ຺ໂສຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເອຕໍ ປທໍ ຜຸລ຺ລິຕມຓ຺ຑິຕວິຠູສິຕໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນວເສນ ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ອຕ຺ຖວເສນ ‘ຜສ຺ໂສ ຜຸສນາ ສມ຺ຜຸສນາ ສມ຺ຜຸສິຕຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຜຸລ຺ລິຕມຓ຺ຑິຕວິຠູສິຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຍຖາ ຫິ ທຫຣກຸມາຣໍ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ, ມໂນຣມໍ ວຕ຺ຖໍ ປຣິທຫາເປຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜານິ ປິຬນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ອກ຺ຂີນິ ອຎ຺ເຊຕ຺ວາ ອຖສ຺ສ ນລາເຏ ເອກເມວ ມໂນສິລາພິນ຺ທຸໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ສ ນ ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈິຕ຺ຕຕິລໂກ ນາມ ໂຫຕິ. ນານາວຓ຺ເຓຫິ ປນ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ພິນ຺ທູສຸ ກເຕສຸ ຈິຕ຺ຕຕິລໂກ ນາມ ໂຫຕິ. ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ‘ປທຕ຺ຖຸຕິ’ ນາມ.

ພ຺ຍຎ຺ຊນວເສນ ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ອຕ຺ຖວເສນ ຈ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຠຓນເມວ ທຬ຺ຫີກມ຺ມໍ ນາມ. ຍຖາ ຫິ ‘ອາວຸໂສ’ຕິ ວາ ‘ຠນ຺ເຕ’ຕິ ວາ ‘ຍກ຺ໂຂ’ຕິ ວາ ‘ສປ຺ໂປ’ຕິ ວາ ວຸຕ຺ເຕ ທຬ຺ຫີກມ຺ມໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ‘ອາວຸໂສ ອາວຸໂສ’‘ຠນ຺ເຕ ຠນ຺ເຕ’‘ຍກ຺ໂຂ ຍກ຺ໂຂ’‘ສປ຺ໂປ ສປ຺ໂປ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ທຬ຺ຫີກມ຺ມໍ ນາມ ໂຫຕິ. ເອວເມວ ສກິເທວ ຍຏ຺ຐິໂກຏິຍາ ອຸປ຺ປີເຬນ຺ເຕນ ວິຍ ‘ຜສ຺ໂສ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປທໍ ທຬ຺ຫີກມ຺ມໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນວເສນ ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ອຕ຺ຖວເສນ ‘ຜສ຺ໂສ ຜຸສນາ ສມ຺ຜຸສນາ ສມ຺ຜຸສິຕຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕເຍວ ‘ທຬ຺ຫີກມ຺ມໍ’ ນາມ ໂຫຕີຕິ. ເອວໍ ອປຣທີປນາ ທ຺ເວ ຐານານິ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອຕສ຺ສາປິ ວເສນ ລພ຺ຠມານກປທນິທ຺ເທເສສຸ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຍໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຜສ຺ໂສ ໂຫຕີຕິ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ປຐມໍ ກາມາວຈຣໍ ມຫາກຸສລຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຍໍ ຜສ຺ໂສ ນາມ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍໍ ຕາວ ຜສ຺ສປທນິທ຺ເທສສ຺ສ ວຓ຺ຓນາ. ອິໂຕ ປເຣສຸ ປນ ເວທນາທີນໍ ປທານໍ ນິທ຺ເທເສສຸ ວິເສສມຕ຺ຕເມວ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມ. ເສສໍ ອິຘ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໓. ຍໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ກຕມາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ເວທນາ ໂຫຕີຕິ ອາຣທ຺ຘໍ, ‘ສາຕປທວເສນ ປນ ‘ຍ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຊ຺ຊາມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸສມ຺ຜສ຺ສຊນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘ຕຊ຺ຊາ’ ວຸຈ຺ຈຕິ ຕສ຺ສ ສາຕສຸຂສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິກາ ສາຣຸປ຺ປາ. ອນຸຈ຺ຉວິກຕ຺ໂຖປິ ຫິ ອຍໍ ‘ຕຊ຺ຊາ’-ສທ຺ໂທ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ຕຊ຺ຊໍ ຕສ຺ສາຣຸປ຺ປໍ ກຖໍ ມນ຺ເຕຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໒໔໖). ເຕຫິ ວາ ຣູປາທີຫິ ອາຣມ຺ມເຓຫິ ອິມສ຺ສ ຈ ສຸຂສ຺ສ ປຈ຺ຈເຍຫິ ຊາຕາຕິປິ ຕຊ຺ຊາ. ມໂນວິຎ຺ຎາຓເມວ ນິສ຺ສຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ຘາຕູຕິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ. ສມ຺ຜສ຺ສໂຕ ຊາຕໍ, ສມ຺ຜສ຺ເສ ວາ ຊາຕນ຺ຕິ ສມ຺ຜສ຺ສຊໍ. ຈິຕ຺ຕນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ເຈຕສິກໍ. ມຘຸຣຏ຺ເຐນ ສາຕໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ອຕ຺ເຖນ ຕຊ຺ຊາຍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ສມ຺ຜສ຺ສຊໍ ເຈຕສິກໍ ສາຕໍ, ອຍໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ເວທນາ ໂຫຕີຕິ. ເອວໍ ສພ຺ພປເທຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອິທານິ ເຈຕສິກໍ ສຸຂນ຺ຕິອາທີສຸ ເຈຕສິກປເທນ ກາຍິກສຸຂໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ສຸຂປເທນ ເຈຕສິກໍ ທຸກ຺ຂໍ. ເຈໂຕສມ຺ຜສ຺ສຊນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕສມ຺ຜສ຺ເສ ຊາຕໍ. ສາຕໍ ສຸຂໍ ເວທຍິຕນ຺ຕິ ສາຕໍ ເວທຍິຕໍ, ນ ອສາຕໍ ເວທຍິຕໍ; ສຸຂໍ ເວທຍິຕໍ, ນ ທຸກ຺ຂໍ ເວທຍິຕໍ. ປຣໂຕ ຕີຓິ ປທານິ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ສາຕາ ເວທນາ, ນ ອສາຕາ; ສຸຂາ ເວທນາ, ນ ທຸກ຺ຂາຕິ. ອຍເມວ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ.

໔. ສຎ຺ຎານິທ຺ເທເສ ຕຊ຺ຊາມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸສມ຺ຜສ຺ສຊາຕິ ຕສ຺ສາກຸສລສຎ຺ຎາຍ ອນຸຈ຺ຉວິກາຍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ສມ຺ຜສ຺ສມ຺ຫິ ຊາຕາ. ສຎ຺ຎາຕິ ສຠາວນາມໍ. ສຎ຺ຊານນາຕິ ສຎ຺ຊານນາກາໂຣ. ສຎ຺ຊານິຕຕ຺ຕນ຺ຕິ ສຎ຺ຊານິຕຠາໂວ.

໕. ເຈຕນານິທ຺ເທເສປິ ອິມິນາວ ນເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຈິຕ຺ຕນິທ຺ເທເສ ຈິຕ຺ຕວິຈິຕ຺ຕຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ. ອາຣມ຺ມຓໍ ມິນມານໍ ຊານາຕີຕິ ມໂນ. ມານສນ຺ຕິ ມໂນ ເອວ. ‘‘ອນ຺ຕລິກ຺ຂຈໂຣ ປາໂສ ຍ຺ວາຍໍ ຈຣຕິ ມານໂສ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໕໑; ມຫາວ. ໓໓) ຫິ ເອຕ຺ຖ ປນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກຘມ຺ໂມ ‘ມານໂສ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ.

‘‘ກຖຎ຺ຫິ ຠຄວາ ຕຸຍ຺ຫໍ, ສາວໂກ ສາສເນ ຣໂຕ;

ອປ຺ປຕ຺ຕມານໂສ ເສກ຺ໂຂ, ກາລໍ ກຍິຣາ ຊເນ ສຸຕາ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໑໕໙);

ເອຕ຺ຖ ອຣຫຕ຺ຕໍ ‘ມານສ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຘ ປນ ‘ມໂນວ’ ມານສໍ. ພ຺ຍຎ຺ຊນວເສນ ເຫຕໍ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ.

ຫທຍນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ. ‘‘ຈິຕ຺ຕໍ ວາ ເຕ ຂິປິສ຺ສາມິ, ຫທຍໍ ວາ ເຕ ຜາເລສ຺ສາມີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໓໗; ສຸ. ນິ. ອາຬວກສຸຕ຺ຕ) ເອຕ຺ຖ ອຸໂຣ ຫທຍນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຫທຍາ ຫທຍໍ ມຎ຺ເຎ ອຎ຺ຎາຍ ຕຈ຺ຉຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໖໓) ເອຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ. ‘‘ວກ຺ກໍ ຫທຍ’’ນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໓໗໗; ມ. ນິ. ໑.໑໑໐) ເອຕ຺ຖ ຫທຍວຕ຺ຖຸ. ອິຘ ປນ ຈິຕ຺ຕເມວ ອພ຺ຠນ຺ຕຣຏ຺ເຐນ ‘ຫທຍ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕເມວ ປຣິສຸທ຺ຘຏ຺ເຐນ ປຓ຺ຑຣໍ. ຠວງ຺ຄໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ປຠສ຺ສຣມິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈິຕ຺ຕໍ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ອາຄນ຺ຕຸເກຫິ ອຸປກ຺ກິເລເສຫິ ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໔໙). ຕໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕຕ຺ຕາ ປນ ອກຸສລມ຺ປິ, ຄງ຺ຄາຍ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ ນທີ ຄງ຺ຄາ ວິຍ, ໂຄຘາວຣິໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ ໂຄຘາວຣີ ວິຍ ຈ, ປຓ຺ຑຣນ຺ຕ຺ເວວ ວຸຕ຺ຕໍ.

ມໂນ ມນາຍຕນນ຺ຕິ ອິຘ ປນ ມໂນຄ຺ຄຫຓໍ ມນສ຺ເສວ ອາຍຕນຠາວທີປນຕ຺ຖໍ. ເຕເນຕໍ ທີເປຕິ – ‘ນຍິທໍ ເທວາຍຕນໍ ວິຍ ມນສ຺ສ ອາຍຕນຕ຺ຕາ ມນາຍຕນໍ, ອຖ ໂຂ ມໂນ ເອວ ອາຍຕນໍ ມນາຍຕນ’ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ນິວາສຐານຏ຺ເຐນ ອາກຣຏ຺ເຐນ ສໂມສຣຓຐານຏ຺ເຐນ ສຎ຺ຊາຕິເທສຏ຺ເຐນ ກາຣຓຏ຺ເຐນ ຈ ອາຍຕນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຖາ ຫິ ໂລເກ ‘ອິສ຺ສຣາຍຕນໍ ວາສຸເທວາຍຕນ’ນ຺ຕິອາທີສຸ ນິວາສຏ຺ຐານໍ ອາຍຕນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘ສຸວຓ຺ຓາຍຕນໍ ຣຊຕາຍຕນ’ນ຺ຕິອາທີສຸ ອາກໂຣ. ສາສເນ ປນ ‘‘ມໂນຣເມ ອາຍຕເນ ເສວນ຺ຕິ ນໍ ວິຫງ຺ຄມາ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໕.໓໘) ສໂມສຣຓຏ຺ຐານໍ. ‘‘ທກ຺ຂິຓາປໂຖ ຄຸນ຺ນໍ ອາຍຕນ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ສຎ຺ຊາຕິເທໂສ. ‘‘ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓາຕິ ສຕິ ສຕິອາຍຕເນ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໑໕໘) ກາຣຓໍ. ອິຘ ປນ ສຎ຺ຊາຕິເທສຏ຺ເຐນ ສໂມສຣຓຐານຏ຺ເຐນ ກາຣຓຏ຺ເຐນາຕິ ຕິຘາປິ ວຏ຺ຏຕິ.

ຜສ຺ສາທໂຍ ຫິ ຘມ຺ມາ ເອຕ຺ຖ ສຎ຺ຊາຍນ຺ຕີຕິ ສຎ຺ຊາຕິເທສຏ຺ເຐນປິ ເອຕໍ ອາຍຕນໍ. ພຫິທ຺ຘາ ຣູປສທ຺ທຄນ຺ຘຣສໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ ອາຣມ຺ມຓຠາເວເນຕ຺ຖ ໂອສຣນ຺ຕີຕິ ສໂມສຣຓຐານຏ຺ເຐນປິ ອາຍຕນໍ. ຜສ຺ສາທີນໍ ປນ ສຫຊາຕາທິປຈ຺ຈຍຏ຺ເຐນ ກາຣຓຕ຺ຕາ ກາຣຓຏ຺ເຐນປິ ອາຍຕນນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ.

ວິຊານາຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຎ຺ຎາຓເມວ ຂນ຺ໂຘ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ. ຕສ຺ສ ຣາສິອາທິວເສນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ມຫາອຸທກກ຺ຂນ຺ໂຘຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ (ອ. ນິ. ໔.໕໑). ເອຕ຺ຖ ຫິ ຣາສຏ຺ເຐນ ຂນ຺ໂຘ ວຸຕ຺ໂຕ. ‘‘ສີລກ຺ຂນ຺ໂຘ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໓.໓໕໕) ຄຸຓຏ຺ເຐນ. ‘‘ອທ຺ທສາ ໂຂ ຠຄວາ ມຫນ຺ຕໍ ທາຣຸກ຺ຂນ຺ຘ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໒໔໑) ເອຕ຺ຖ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິມຕ຺ຕຏ຺ເຐນ. ອິຘ ປນ ຣຸຬ຺ຫິໂຕ ຂນ຺ໂຘ ວຸຕ຺ໂຕ. ຣາສຏ຺ເຐນ ຫິ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ເອກເທໂສ ເອກໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ເອກເທສໍ ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ຣຸກ຺ຂໍ ຉິນ຺ທຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວເມວ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ເອກເທສຠູຕໍ ເອກມ຺ປິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ຣຸຬ຺ຫິໂຕ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຊ຺ຊາມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕູຕິ ເຕສໍ ຜສ຺ສາທີນໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຸຈ຺ຉວິກາ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ປເທ ເອກເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ມິນນຏ຺ເຐນ ມໂນ, ວິຊານນຏ຺ເຐນ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ສຠາວຏ຺ເຐນ ນິສ຺ສຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ວາ ຘາຕູຕິ ຕີຫິ ນາເມຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຜສ຺ສປຎ຺ຈມເກ ຜສ຺ໂສ ຕາວ ຍສ຺ມາ ຜສ຺ໂສ ເອວ, ນ ຕຊ຺ຊາມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸສມ຺ຜສ຺ສໂຊ, ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ຍສ຺ມາ ຕຊ຺ຊາມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ເອວ, ຕສ຺ມາ ອິມສ຺ມິໍ ປທທ຺ວເຍ ‘ຕຊ຺ຊາມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸສມ຺ຜສ຺ສຊາ’ຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນ ອາໂຣປິຕາ. ວິຕກ຺ກປທາທີສຸ ປນ ລພ຺ຠມານາປິ ອິຘ ປຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ນ ອຸທ຺ຘຏາ.

ອິເມສຎ຺ຈ ປນ ຜສ຺ສປຎ຺ຈມການໍ ຘມ຺ມານໍ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ວິນິພ຺ໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ອຸທ຺ຘຣມາເນນ ຠຄວຕາ ທຸກ຺ກຣໍ ກຕໍ. ນານາອຸທການຎ຺ຫິ ນານາເຕລານໍ ວາ ເອກຠາຊເນ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທິວສໍ ນິມ຺ມຖິຕານໍ ວຓ຺ຓ ຄນ຺ຘຣສານໍ ນານຕາຍ ທິສ຺ວາ ວາ ຆາຍິຕ຺ວາ ວາ ສາຍິຕ຺ວາ ວາ ນານາກຣຓໍ ສກ຺ກາ ຠເວຍ຺ຍ ຎາຕຸໍ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຕໍ ທຸກ຺ກຣນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ປນ ອິເມສໍ ອຣູປີນໍ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ຘມ຺ມານໍ ເອກາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕມານານໍ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ວິນິພ຺ໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ອຸທ຺ຘຣມາເນນ ອຕິທຸກ຺ກຣໍ ກຕໍ. ເຕນາຫ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສນຕ຺ເຖໂຣ –

‘‘ທຸກ຺ກຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ກຕນ຺ຕິ. ‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ທຸກ຺ກຣໍ ກຕ’ນ຺ຕິ. ‘ທຸກ຺ກຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ກຕໍ, ຍໍ ອິເມສໍ ອຣູປີນໍ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ຘມ຺ມານໍ ເອກາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕມານານໍ ວວຕ຺ຖານໍ ອກ຺ຂາຕໍ – ອຍໍ ຜສ຺ໂສ, ອຍໍ ເວທນາ, ອຍໍ ສຎ຺ຎາ, ອຍໍ ເຈຕນາ, ອິທໍ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ. ‘ໂອປມ຺ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ກໂຣຫີ’ຕິ. ‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ນາວາຍ ສມຸທ຺ທໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປຸເຏນ ອຸທກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຊິວ຺ຫາຍ ສາຍິຕ຺ວາ ຊາເນຍ຺ຍ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂສ ປຸຣິໂສ – ອິທໍ ຄງ຺ຄາຍ ອຸທກໍ, ອິທໍ ຍມຸນາຍ ອຸທກໍ, ອິທໍ ອຈິຣວຕິຍາ ອຸທກໍ, ອິທໍ ສຣຠຸຍາ ອຸທກໍ, ອິທໍ ມຫິຍາ ອຸທກ’ນ຺ຕິ? ‘ທຸກ຺ກຣໍ, ຠນ຺ເຕ, ຊານິຕຸ’ນ຺ຕິ. ‘ຕໂຕ ທຸກ຺ກຣຕຣໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ກຕໍ ຍໍ ອິເມສໍ ອຣູປີນໍ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ຘມ຺ມານໍ…ເປ… ອິທໍ ຈິຕ຺ຕ’’’ນ຺ຕິ (ມິ. ປ. ໒.໗.໑໖).

໗. ວິຕກ຺ກນິທ຺ເທເສ ຕກ຺ກນວເສນ ຕກ຺ໂກ. ຕສ຺ສ ຕິຕ຺ຕກໍ ຕກ຺ເກສິ ກຸມ຺ຠໍ ຕກ຺ເກສິ ສກຏໍ ຕກ຺ເກສິ ໂຍຊນໍ ຕກ຺ເກສິ ອທ຺ຘໂຍຊນໍ ຕກ຺ເກສີຕິ ເອວໍ ຕກ຺ກນວເສນ ປວຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິທໍ ຕກ຺ກສ຺ສ ສຠາວປທໍ. ວິຕກ຺ກນວເສນ ວິຕກ຺ໂກ. ພລວຕຣຕກ຺ກສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ສຸຏ຺ຐຸ ກປ຺ປນວເສນ ສງ຺ກປ຺ໂປ. ເອກຄ຺ຄໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມເຓ ອປ຺ເປຕີຕິ ອປ຺ປນາ. ທຸຕິຍປທໍ ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ວຑ຺ຒິຕໍ. ພລວຕຣາ ວາ ອປ຺ປນາ ພ຺ຍປ຺ປນາ. ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິໂຣເປຕິ ປຕິຏ຺ຐາເປຕີຕິ ເຈຕໂສ ອຠິນິໂຣປນາ. ຍາຖາວຕາຍ ນິຍ຺ຍານິກຕາຍ ຈ ກຸສລຠາວປ຺ປຕ຺ໂຕ ປສຕ຺ໂຖ ສງ຺ກປ຺ໂປຕິ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ.

໘. ວິຈາຣນິທ຺ເທເສ ອາຣມ຺ມເຓ ຈຣຓກວເສນ ຈາໂຣ. ອິທມສ຺ສ ສຠາວປທໍ. ວິຈຣຓວເສນ ວິຈາໂຣ. ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຈຣຓວເສນ ອນຸວິຈາໂຣ. ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຈຣຓວເສນ ອຸປວິຈາໂຣຕິ. ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ວາ ປທານິ ວຑ຺ຒິຕານິ. ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕໍ, ສຣໍ ວິຍ ຊິຍາຍ, ອນຸສນ຺ທຫິຕ຺ວາ ຐປນໂຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸສນ຺ຘານຕາ. ອາຣມ຺ມຓໍ ອນຸເປກ຺ຂມາໂນ ວິຍ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ອນຸເປກ຺ຂນຕາ. ວິຈຣຓວເສນ ວາ ອຸເປກ຺ຂນຕາ ອນຸເປກ຺ຂນຕາ.

໙. ປີຕິນິທ຺ເທເສ ປີຕີຕິ ສຠາວປທໍ. ປມຸທິຕສ຺ສ ຠາໂວ ປາໂມຊ຺ຊໍ. ອາໂມທນາກາໂຣ ອາໂມທນາ. ປໂມທນາກາໂຣ ປໂມທນາ. ຍຖາ ວາ ເຠສຊ຺ຊານໍ ວາ ເຕລານໍ ວາ ອຸຓ຺ໂຫທກສີໂຕທການໍ ວາ ເອກໂຕກຣຓໍ ໂມທນາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວມຍມ຺ປິ ປີຕິ ຘມ຺ມານໍ ເອກໂຕກຣເຓນ ໂມທນາ. ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ປນ ມຓ຺ເຑຕ຺ວາ ອາໂມທນາ ປໂມທນາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຫາເສຕີຕິ ຫາໂສ. ປຫາເສຕີຕິ ປຫາໂສ. ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ຐາກາຣານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ວິຕ຺ຕີຕິ ວິຕ຺ຕໍ; ຘນສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ອຍໍ ປນ ໂສມນສ຺ສປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ວິຕ຺ຕິສຣິກ຺ຂຕາຍ ວິຕ຺ຕິ. ຍຖາ ຫິ ຘນິໂນ ຘນໍ ປຏິຈ຺ຈ ໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ປີຕິມໂຕປິ ປີຕິໍ ປຏິຈ຺ຈ ໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ວິຕ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຸຏ຺ຐິສຠາວສຓ຺ຐິຕາຍ ປີຕິຍາ ເອຕໍ ນາມໍ. ປີຕິມາ ປນ ປຸຄ຺ຄໂລ ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ອຸຄ຺ຄຕຕ຺ຕາ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຕຕ຺ຕາ ອຸທຄ຺ໂຄຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຸທຄ຺ຄສ຺ສ ຠາໂວ ໂອທຄ຺ຍໍ. ອຕ຺ຕໂນ ມນຕາ ອຕ຺ຕມນຕາ. ອນຠິຣທ຺ຘສ຺ສ ຫິ ມໂນ ທຸກ຺ຂປທຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ມໂນ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ອຠິຣທ຺ຘສ຺ສ ປນ ສຸຂປທຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ມໂນ ນາມ ໂຫຕິ. ອິຕິ ອຕ຺ຕໂນ ມນຕາ ອຕ຺ຕມນຕາ, ສກມນຕາ. ສກມນສ຺ສ ຠາໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາ ປນ ຍສ຺ມາ ນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອຕ຺ຕໂນ ມນຕາ, ຈິຕ຺ຕສ຺ເສວ ປເນໂສ ຠາໂວ, ເຈຕສິໂກ ຘມ຺ໂມ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕມນຕາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

໑໑. ເອກຄ຺ຄຕານິທ຺ເທເສ ອຈລຠາເວນ ອາຣມ຺ມເຓ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ຐິຕິ. ປຣໂຕ ປທທ຺ວຍໍ ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ວຑ຺ຒິຕໍ. ອປິຈ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ອາຣມ຺ມຓມ຺ຫິ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ສຓ຺ຐິຕິ. ອາຣມ຺ມຓໍ ໂອຄາເຫຕ຺ວາ ອນຸປວິສິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ອວຏ຺ຐິຕິ. ກຸສລປກ຺ຂສ຺ມິຎ຺ຫິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂອຄາຫນ຺ຕິ – ສທ຺ຘາ ສຕິ ສມາຘິ ປຎ຺ຎາຕິ. ເຕເນວ ສທ຺ຘາ ໂອກປ຺ປນາຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ສຕິ ອປິລາປນຕາຕິ, ສມາຘິ ອວຏ຺ຐິຕີຕິ, ປຎ຺ຎາ ປຣິໂຍຄາຫນາຕິ. ອກຸສລປກ຺ເຂ ປນ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂອຄາຫນ຺ຕິ – ຕຓ຺ຫາ ທິຏ຺ຐິ ອວິຊ຺ຊາຕິ. ເຕເນວ ເຕ ໂອຆາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ປເນຕ຺ຖ ນ ພລວຕີ ໂຫຕິ. ຍຖາ ຫິ ຣຊຸຏ຺ຐານຏ຺ຐາເນ ອຸທເກນ ສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ສມ຺ມຏ຺ເຐ ໂຖກເມວ ກາລໍ ຣໂຊ ສນ຺ນິສີທຕິ, ສຸກ຺ຂນ຺ເຕ ສຸກ຺ຂນ຺ເຕ ປຸນ ປກຕິຠາເວນ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ເອວເມວ ອກຸສລປກ຺ເຂ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ນ ພລວຕີ ໂຫຕິ. ຍຖາ ປນ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ຆເຏຫິ ອຸທກໍ ອາສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ກຸທາເລນ ຂນິຕ຺ວາ ອາໂກຏນມທ຺ທນຆຏ຺ຏນານິ ກຕ຺ວາ ອຸປລິຕ຺ເຕ ອາທາເສ ວິຍ ຉາຍາ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ວສ຺ສສຕາຕິກ຺ກເມປິ ຕໍມຸຫຸຕ຺ຕກຕໍ ວິຍ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ກຸສລປກ຺ເຂ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ພລວຕີ ໂຫຕິ.

ອຸທ຺ຘຈ຺ຈວິຈິກິຈ຺ຉາວເສນ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ວິສາຫາຣສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂໂຕ ອວິສາຫາໂຣ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈວິຈິກິຈ຺ຉາວເສເນວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວິກ຺ຂິປຕິ ນາມ. ອຍໍ ປນ ຕຖາວິໂຘ ວິກ຺ເຂໂປ ນ ໂຫຕີຕິ ອວິກ຺ເຂໂປ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈວິຈິກິຈ຺ຉາວເສເນວ ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ວິສາຫຏໍ ນາມ ໂຫຕິ, ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ຫຣີຍຕິ. ອຍໍ ປນ ເອວໍ ອວິສາຫຏສ຺ສ ມານສສ຺ສ ຠາໂວຕິ ອວິສາຫຏມານສຕາ.

ສມໂຖຕິ ຕິວິໂຘ ສມໂຖ – ຈິຕ຺ຕສມໂຖ, ອຘິກຣຓສມໂຖ, ສພ຺ພສງ຺ຂາຣສມໂຖຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐສຸ ສມາປຕ຺ຕີສຸ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ຈິຕ຺ຕສມໂຖ ນາມ. ຕຎ຺ຫິ ອາຄມ຺ມ ຈິຕ຺ຕຈລນໍ ຈິຕ຺ຕວິປ຺ຜນ຺ທິຕໍ ສມ຺ມຕິ ວູປສມ຺ມຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສ ຈິຕ຺ຕສມໂຖຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສມ຺ມຸຂາວິນຍາທິສຕ຺ຕວິໂຘ ສມໂຖ ອຘິກຣຓສມໂຖ ນາມ. ຕຎ຺ຫິ ອາຄມ຺ມ ຕານິ ຕານິ ອຘິກຣຓານິ ສມ຺ມນ຺ຕິ ວູປສມ຺ມນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສ ອຘິກຣຓສມໂຖຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ນິພ຺ພານໍ ອາຄມ຺ມ ສມ຺ມນ຺ຕິ ວູປສມ຺ມນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣສມໂຖຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ຈິຕ຺ຕສມໂຖ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ສມາຘິລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ສມາຘິພລໍ. ສມ຺ມາສມາຘີຕິ ຍາຖາວສມາຘິ ນິຍ຺ຍານິກສມາຘິ ກຸສລສມາຘິ.

໑໒. ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍນິທ຺ເທເສ ພຸທ຺ຘາທິຄຸຓານໍ ສທ຺ທຫນວເສນ ສທ຺ຘາ. ພຸທ຺ຘາທີນິ ວາ ຣຕນານິ ສທ຺ທຫຕິ ປຕ຺ຕິຍາຍຕີຕິ ສທ຺ຘາ. ສທ຺ທຫນາຕິ ສທ຺ທຫນາກາໂຣ. ພຸທ຺ຘາທີນໍ ຄຸເຓ ໂອຄາຫຕິ, ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ວິຍ ອນຸປວິສຕີຕິ ໂອກປ຺ປນາ. ພຸທ຺ຘາທີນໍ ຄຸເຓສຸ ເອຕາຍ ສຕ຺ຕາ ອຕິວິຍ ປສີທນ຺ຕິ, ສຍໍ ວາ ອຠິປ຺ປສີທຕີຕິ ອຠິປ຺ປສາໂທ. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນໍ ສມາສປທານໍ ວເສນ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ປຣິຍາເຍ ອາຣທ຺ເຘ ອາທິປທໍ ຄເຫຕ຺ວາວ ປທຠາຊນໍ ກຣີຍຕິ – ອຍໍ ອຠິຘມ຺ເມ ຘມ຺ມຕາ – ຕສ຺ມາ ປຸນ ສທ຺ຘາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ວາ ອິຕ຺ຖິຍາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ນ ຕຖາ ອິທໍ. ອິທໍ ປນ ສທ຺ຘາວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ. ເອວໍ ສມານາຘິກຣຓຠາວຎາປນຕ຺ຖມ຺ປິ ປຸນ ສທ຺ຘາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ສພ຺ພປທນິທ຺ເທເສສຸ ອາທິປທສ຺ສ ປຸນ ວຈເນ ປໂຍຊນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຘິໂມກ຺ຂລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອສທ຺ຘິເຍ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ສທ຺ຘາພລໍ.

໑໓. ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍນິທ຺ເທເສ ເຈຕສິໂກຕິ ອິທໍ ວີຣິຍສ຺ສ ນິຍມໂຕ ເຈຕສິກຠາວທີປນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິທຎ຺ຫິ ວີຣິຍໍ ‘‘ຍທປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາຍິກໍ ວີຣິຍໍ ຕທປິ ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ຍທປິ ເຈຕສິກໍ ວີຣິຍໍ ຕທປິ ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄຕິ. ອິຕິຫິທໍ ອຸທ຺ເທສໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໓) ເອວມາທີສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ ຈງ຺ກມາທີນິ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ‘ກາຍິກ’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈມານມ຺ປິ ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຍ ກາຍິກໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເຈຕສິກເມວ ປເນຕນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ເຈຕສິໂກ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວີຣິຍາຣມ຺ໂຠຕິ ວີຣິຍສງ຺ຂາໂຕ ອາຣມ຺ໂຠ. ອິມິນາ ເສສາຣມ຺ເຠ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ‘ອາຣມ຺ຠ’-ສທ຺ໂທ ກມ຺ເມ ອາປຕ຺ຕິຍໍ ກິຣິຍາຍໍ ວີຣິເຍ ຫິໍສາຍ ວິໂກປເນຕິ ອເນເກສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ອາຄໂຕ.

‘‘ຍໍກິຎ຺ຈິ ທຸກ຺ຂໍ ສມ຺ໂຠຕິ, ສພ຺ພໍ ອາຣມ຺ຠປຈ຺ຈຍາ;

ອາຣມ຺ຠານໍ ນິໂຣເຘນ, ນຕ຺ຖິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ສມ຺ຠໂວ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໗໔໙);

ເອຕ຺ຖ ຫິ ກມ຺ມໍ ‘ອາຣມ຺ໂຠ’ຕິ ອາຄຕໍ. ‘‘ອາຣມ຺ຠຕິ ຈ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ຈ ໂຫຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໕.໑໔໒; ປຸ. ປ. ໑໙໑) ເອຕ຺ຖ ອາປຕ຺ຕິ. ‘‘ມຫາຍຎ຺ຎາ ມຫາຣມ຺ຠາ ນ ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ມຫປ຺ຜລາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໓໙; ສໍ. ນິ. ໑.໑໒໐) ເອຕ຺ຖ ຍູປຸສ຺ສາປນາທິກິຣິຍາ. ‘‘ອາຣມ຺ຠຖ ນິກ຺ກມຖ ຍຸຎ຺ຊຖ ພຸທ຺ຘສາສເນ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໘໕) ເອຕ຺ຖ ວີຣິຍໍ. ‘‘ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປາຓໍ ອາຣຠນ຺ຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໕໑-໕໒) ເອຕ຺ຖ ຫິໍສາ. ‘‘ພີຊຄາມຠູຕຄາມສມາຣມ຺ຠາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໑໐; ມ. ນິ. ໑.໒໙໓) ເອຕ຺ຖ ເຉທນຠຎ຺ຊນາທິກໍ ວິໂກປນໍ. ອິຘ ປນ ວີຣິຍເມວ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ເຕນາຫ – ‘ວີຣິຍາຣມ຺ໂຠຕິ ວີຣິຍສງ຺ຂາໂຕ ອາຣມ຺ໂຠ’ຕິ. ວີຣິຍຎ຺ຫິ ອາຣມ຺ຠນກວເສນ ອາຣມ຺ໂຠຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິທມສ຺ສ ສຠາວປທໍ. ໂກສຊ຺ຊໂຕ ນິກ຺ຂມນວເສນ ນິກ຺ກໂມ. ປຣໍ ປຣໍ ຐານໍ ອກ຺ກມນວເສນ ປຣກ຺ກໂມ. ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍມນວເສນ ອຸຍ຺ຍາໂມ. ພ຺ຍາຍມນວເສນ ວາຍາໂມ. ອຸສ຺ສາຫນວເສນ ອຸສ຺ສາໂຫ. ອຘິມຕ຺ຕຸສ຺ສາຫນວເສນ ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫີ. ຖິຣຠາວຏ຺ເຐນ ຖາໂມ. ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ຘາຣຓວເສນ ອວິຈ຺ເຉທໂຕ ວາ ປວຕ຺ຕນວເສນ ກຸສລສນ຺ຕານໍ ຘາເຣຕີຕິ ຘິຕິ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ນິກ຺ກໂມ ເຈໂສ ກາມານໍ ປນຸທນາຍ, ປຣກ຺ກໂມ ເຈໂສ ພນ຺ຘນຈ຺ເຉທາຍ, ອຸຍ຺ຍາໂມ ເຈໂສ ໂອຆນິຕ຺ຖຣຓາຍ, ວາຍາໂມ ເຈໂສ ປາຣງ຺ຄມນຏ຺ເຐນ, ອຸສ຺ສາໂຫ ເຈໂສ ປຸພ຺ພງ຺ຄມຏ຺ເຐນ, ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫີ ເຈໂສ ອຘິມຕ຺ຕຏ຺ເຐນ, ຖາໂມ ເຈໂສ ປລິຆຸຄ຺ຆາຏນຕາຍ, ຘິຕິ ເຈໂສ ອວຏ຺ຐິຕິກາຣິຕາຍາຕິ.

‘‘ກາມໍ ຕໂຈ ຈ ນ຺ຫາຣຸ ຈ ອຏ຺ຐິ ຈ ອວສິສ຺ສຕູ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໑໘໔; ສໍ. ນິ. ໒.໒໒, ໒໓໗; ອ. ນິ. ໒.໕; ມຫານິ. ໑໙໖; ຈູຬນິ. ຂຄ຺ຄວິສາຓສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສ ໑໕໔) ເອວໍ ປວຕ຺ຕິກາເລ ອສິຖິລປຣກ຺ກມວເສນ ອສິຖິລປຣກ຺ກມຕາ; ຖິຣປຣກ຺ກໂມ, ທຬ຺ຫປຣກ຺ກໂມຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍສ຺ມາ ປເນຕໍ ວີຣິຍໍ ກຸສລກມ຺ມກຣຓຏ຺ຐາເນ ຉນ຺ທໍ ນ ນິກ຺ຂິປຕິ, ຘຸຣໍ ນ ນິກ຺ຂິປຕິ, ນ ໂອຕາເຣຕິ, ນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ, ອໂນສກ຺ກິຕມານສຕໍ ອາວຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຉນ຺ທຕາ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸຣຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ປນ ຕຊ຺ຊາຕິເກ ອຸທກສມ຺ຠິນ຺ນຏ຺ຐາເນ ຘຸຣວາຫໂຄຓໍ ຄຓ຺ຫຖາຕິ ວທນ຺ຕິ, ໂສ ຊຓ຺ຓຸນາ ຠູມິໍ ອຸປ຺ປີເຬຕ຺ວາປິ ຘຸຣໍ ວຫຕິ, ຠູມິຍໍ ປຕິຕຸໍ ນ ເທຕິ, ເອວເມວ ວີຣິຍໍ ກຸສລກມ຺ມກຣຓຏ຺ຐາເນ ຘຸຣໍ ອຸກ຺ຂິປຕິ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕສ຺ມາ ຘຸຣສມ຺ປຄ຺ຄາໂຫຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຄ຺ຄຫລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ໂກສຊ຺ເຊ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ວີຣິຍພລໍ. ຍາຖາວນິຍ຺ຍານິກກຸສລວາຍາມຕາຍ ສມ຺ມາວາຍາໂມ.

໑໔. ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍນິທ຺ເທເສ ສຣຓກວເສນ ສຕິ. ອິທໍ ສຕິຍາ ສຠາວປທໍ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ສຣຓໂຕ ອນຸສ຺ສຣຓວເສນ ອນຸສ຺ສຕິ. ອຠິມຸຂໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຍ ສຣຓໂຕ ປຏິສຣຓວເສນ ປຏິສ຺ສຕິ. ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ວາ ວຑ຺ຒິຕມຕ຺ຕເມຕໍ. ສຣຓາກາໂຣ ສຣຓຕາ. ຍສ຺ມາ ປນ ສຣຓຕາຕິ ຕິຓ຺ຓໍ ສຣຓານມ຺ປິ ນາມໍ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ປຏິເສເຘຕຸໍ ປຸນ ສຕິຄ຺ຄຫຓໍ ກຕໍ. ສຕິສງ຺ຂາຕາ ສຣຓຕາຕິ ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ສຸຕປຣິຍຕ຺ຕສ຺ສ ຘາຣຓຠາວໂຕ ຘາຣຓຕາ. ອນຸປວິສນສງ຺ຂາເຕນ ໂອຄາຫນຏ຺ເຐນ ອປິລາປນຠາໂວ ອປິລາປນຕາ. ຍຖາ ຫິ ລາພຸກຏາຫາທີນິ ອຸທເກ ປ຺ລວນ຺ຕິ, ນ ອນຸປວິສນ຺ຕິ, ນ ຕຖາ ອາຣມ຺ມເຓ ສຕິ. ອາຣມ຺ມຓຎ຺ເຫສາ ອນຸປວິສຕິ, ຕສ຺ມາ ອປິລາປນຕາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຈິຣກຕຈິຣຠາສິຕານໍ ອສມ຺ມຸສ຺ສນຠາວໂຕ ອສມ຺ມຸສ຺ສນຕາ. ອຸປຏ຺ຐານລກ຺ຂເຓ ໂຊຕນລກ຺ຂເຓ ຈ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ສຕິສງ຺ຂາຕໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ປມາເທ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ສຕິພລໍ. ຍາຖາວສຕິ ນິຍ຺ຍານິກສຕິ ກຸສລສຕີຕິ ສມ຺ມາສຕິ.

໑໖. ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍນິທ຺ເທເສ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ປາກຏກຣຓສງ຺ຂາເຕນ ປຎ຺ຎາປນຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຎາ. ເຕນ ເຕນ ວາ ອນິຈ຺ຈາທິນາ ປກາເຣນ ຘມ຺ເມ ຊານາຕີຕິປິ ປຎ຺ຎາ. ອິທມສ຺ສາ ສຠາວປທໍ. ປຊານນາກາໂຣ ປຊານນາ. ອນິຈ຺ຈາທີນິ ວິຈິນາຕີຕິ ວິຈໂຍ. ປວິຈໂຍຕິ ອຸປສຄ຺ເຄນ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ. ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ເມ ວິຈິນາຕີຕິ ຘມ຺ມວິຈໂຍ. ອນິຈ຺ຈາທີນໍ ສລ຺ລກ຺ຂຓວເສນ ສລ຺ລກ຺ຂຓາ. ສາເຍວ ປຸນ ອຸປສຄ຺ຄນານຕ຺ເຕນ ອຸປລກ຺ຂຓາ ປຈ຺ຈຸປລກ຺ຂຓາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ຠາໂວ ປຓ຺ຑິຈ຺ຈໍ. ກຸສລສ຺ສ ຠາໂວ ໂກສລ຺ລໍ. ນິປຸຓສ຺ສ ຠາໂວ ເນປຸຎ຺ຎໍ. ອນິຈ຺ຈາທີນໍ ວິຠາວນວເສນ ເວຠພ຺ຍາ. ອນິຈ຺ຈາທີນໍ ຈິນ຺ຕນກວເສນ ຈິນ຺ຕາ. ຍສ຺ສ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຕໍ ອນິຈ຺ຈາທີນິ ຈິນ຺ຕາເປຕີຕິປິ ຈິນ຺ຕາ. ອນິຈ຺ຈາທີນິ ອຸປປຣິກ຺ຂຕີຕິ ອຸປປຣິກ຺ຂາ. ຠູຣີຕິ ປຖວິຍາ ນາມໍ. ອຍມ຺ປິ ສຓ຺ຫຏ຺ເຐນ ວິຕ຺ຖຏຏ຺ເຐນ ຈ ຠູຣີ ວິຍາຕິ ຠູຣີ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຠູຣີ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຖວີ. ຕາຍ ປຖວີສມາຍ ວິຕ຺ຖຏາຍ ວິປຸລາຍ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ຠູຣິປຎ຺ໂຎຕິ (ມຫານິ. ໒໗). ອປິຈ ປຎ຺ຎາຍ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ ຠູຣີ’’ຕິ. ຠູເຕ ອຕ຺ເຖ ຣມຕີຕິປິ ຠູຣີ. ອສນິ ວິຍ ສິລຸຈ຺ຈເຍ ກິເລເສ ເມຘຕິ ຫິໍສຕີຕິ ເມຘາ. ຂິປ຺ປໍ ຄຫຓຘາຣຓຏ຺ເຐນ ວາ ເມຘາ. ຍສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຕໍ ອຕ຺ຕຫິຕປຏິປຕ຺ຕິຍໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ຈ ຍາຖາວລກ຺ຂຓປຏິເວເຘ ປຣິເນຕີຕິ ປຣິຓາຍິກາ. ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ຘມ຺ເມ ວິປສ຺ສຕີຕິ ວິປສ຺ສນາ. ສມ຺ມາ ປກາເຣຫິ ອນິຈ຺ຈາທີນິ ຊານາຕີຕິ ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ. ອຸປ຺ປຖປຏິປນ຺ເນ ສິນ຺ຘເວ ວີຖິອາໂຣປນຕ຺ຖໍ ປໂຕໂທ ວິຍ ອຸປ຺ປເຖ ຘາວນກໍ ກູຏຈິຕ຺ຕໍ ວີຖິອາໂຣປນຕ຺ຖໍ ວິຊ຺ຌຕີຕິ ປໂຕໂທ ວິຍ ປໂຕໂທ. ທສ຺ສນລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ປຎ຺ຎາສງ຺ຂາຕໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອວິຊ຺ຊາຍ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ປຎ຺ຎາພລໍ. ກິເລສຈ຺ເຉທນຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຎາວ ສຕ຺ຖໍ ປຎ຺ຎາສຕ຺ຖໍ. ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄຕຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຎາວ ປາສາໂທ ປຎ຺ຎາປາສາໂທ.

ອາໂລກນຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຎາວ ອາໂລໂກ ປຎ຺ຎາອາໂລໂກ. ໂອຠາສນຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຎາວ ໂອຠາໂສ ປຎ຺ຎາໂອຠາໂສ. ປຊ຺ໂຊຕນຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຎາວ ປຊ຺ໂຊໂຕ ປຎ຺ຎາປຊ຺ໂຊໂຕ. ປຎ຺ຎວໂຕ ຫິ ເອກປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸ ເອກາໂລກາ ເອໂກຠາສາ ເອກປຊ຺ໂຊຕາ ໂຫຕິ, ເຕເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິເມສຸ ປນ ຕີສຸ ປເທສຸ ເອກປເທນປິ ເອຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ສິທ຺ເຘ, ຍານິ ປເນຕານິ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາໂລກາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ຈນ຺ທາໂລໂກ ສູຣິຍາໂລໂກ ອຄ຺ຍາໂລໂກ ປຎ຺ຎາໂລໂກ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາໂລກາ. ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອາໂລການໍ ຍທິທໍ ປຎ຺ຎາໂລໂກ’’. ຕຖາ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂອຠາສາ…ເປ… ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຊ຺ໂຊຕາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໑໔໔) ສຕ຺ຕານໍ ອຊ຺ຌາສຍວເສນ ສຸຕ຺ຕານິ ເທສິຕານິ, ຕທນຸຣູເປເນວ ອິຘາປິ ເທສນາ ກຕາ. ອຕ຺ໂຖ ຫິ ອເນເກຫິ ອາກາເຣຫິ ວິຠຊ຺ຊມາໂນ ສຸວິຠຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ອຎ຺ຎຖາ ຈ ອຎ຺ໂຎ ພຸຊ຺ຌຕິ, ອຎ຺ຎຖາ ຈ ອຎ຺ໂຎຕິ.

ຣຕິກຣຓຏ຺ເຐນ ປນ ຣຕິທາຍກຏ຺ເຐນ ຣຕິຊນກຏ຺ເຐນ ຈິຕ຺ຕີກຕຏ຺ເຐນ ທຸລ຺ລຠປາຕຸຠາວຏ຺ເຐນ ອຕຸລຏ຺ເຐນ ອໂນມສຕ຺ຕປຣິໂຠຄຏ຺ເຐນ ຈ ປຎ຺ຎາວ ຣຕນໍ ປຎ຺ຎາຣຕນໍ. ນ ເຕນ ສຕ຺ຕາ ມຸຍ຺ຫນ຺ຕິ, ສຍໍ ວາ ອາຣມ຺ມເຓ ນ ມຸຍ຺ຫຕີຕິ ອໂມໂຫ. ຘມ຺ມວິຈຍປທໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ. ກສ຺ມາ ປເນຕໍ ປຸນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ? ອໂມຫສ຺ສ ໂມຫປຏິປກ຺ຂຠາວທີປນຕ຺ຖໍ. ເຕເນຕໍ ທີເປຕິ – ຍ຺ວາຍໍ ອໂມໂຫ ໂສ ນ ເກວລໍ ໂມຫໂຕ ອຎ຺ໂຎ ຘມ຺ໂມ, ໂມຫສ຺ສ ປນ ປຏິປກ຺ໂຂ, ຘມ຺ມວິຈຍສງ຺ຂາໂຕ ອໂມໂຫ ນາມ ອິຘ ອຘິປ຺ເປໂຕຕິ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີຕິ ຍາຖາວນິຍ຺ຍານິກກຸສລທິຏ຺ຐິ.

໑໙. ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍນິທ຺ເທເສ ໂຍ ເຕສໍ ອຣູປີນໍ ຘມ຺ມານໍ ອາຍູຕິ ເຕສໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການໍ ອຣູປຘມ຺ມານໍ ໂຍ ອາຍາປນຏ຺ເຐນ ອາຍຸ, ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ສຕິ ອຣູປຘມ຺ມາ ອຍນ຺ຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອາຍູຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິທມສ຺ສ ສຠາວປທໍ. ຍສ຺ມາ ປເນເຕ ຘມ຺ມາ ອາຍຸສ຺ມິໍເຍວ ສຕິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ຍເປນ຺ຕິ ຍາເປນ຺ຕິ ອິຣິຍນ຺ຕິ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ ປາລຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຐິຕີຕິອາທີນິ ວຸຕ຺ຕານິ. ວຈນຕ຺ໂຖ ປເນຕ຺ຖ – ເອຕາຍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີຕິ ຐິຕິ. ຍເປນ຺ຕີຕິ ຍປນາ. ຕຖາ ຍາປນາ. ເອວໍ ພຸຊ຺ຌນ຺ຕານໍ ປນ ວເສນ ປຸຣິມປເທ ຣສ຺ສຕ຺ຕໍ ກຕໍ. ເອຕາຍ ອິຣິຍນ຺ຕີຕິ ອິຣິຍນາ. ວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ວຕ຺ຕນາ. ປາລຍນ຺ຕີຕິ ປາລນາ. ຊີວນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ຊີວິຕໍ. ອນຸປາລນລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ.

໓໐. ຫິຣິພລນິທ຺ເທເສ ຍໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍຕິ ເຍນ ຘມ຺ເມນ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ. ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາສໍ ວາ ກຕ຺ວາ ໂຍ ຘມ຺ໂມ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍຕິປິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຫິຣິຍິຕພ຺ເພນາຕິ ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ກຣຓວຈນໍ. ຫິຣິຍິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທິຘມ຺ມໍ ຫິຣິຍຕິ ຊິຄຸຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປາປການນ຺ຕິ ລາມການໍ. ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ອໂກສລ຺ລສມ຺ຠູຕານໍ ຘມ຺ມານໍ. ສມາປຕ຺ຕິຍາຕິ ອິທມ຺ປິ ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ກຣຓວຈນໍ. ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ປຏິລາຠໍ ສມງ຺ຄີຠາວໍ ຫິຣິຍຕິ ຊິຄຸຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໑. ໂອຕ຺ຕປ຺ປພລນິທ຺ເທເສ ໂອຕ຺ຕປ຺ປິຕພ຺ເພນາຕິ ເຫຕ຺ວຕ຺ເຖ ກຣຓວຈນໍ. ໂອຕ຺ຕປ຺ປິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕເກນ ໂອຕ຺ຕປ຺ປສ຺ສ ເຫຕຸຠູເຕນ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທິນາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາຍ ຈ ສມາປຕ຺ຕິຍາ ໂອຕ຺ຕປ຺ປສ຺ສ ເຫຕຸຠູຕາຍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປຕິ, ຠາຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໒. ອໂລຠນິທ຺ເທເສ ອລຸພ຺ຠນກວເສນ ອໂລໂຠ. ນ ລຸພ຺ຠຕີຕິປິ ອໂລໂຠ. ອິທມສ຺ສ ສຠາວປທໍ. ອລຸພ຺ຠນາຕິ ອລຸພ຺ຠນາກາໂຣ. ໂລຠສມງ຺ຄີ ປຸຄ຺ຄໂລ ລຸພ຺ຠິໂຕ ນາມ. ນ ລຸພ຺ຠິໂຕ ອລຸພ຺ຠິໂຕ. ອລຸພ຺ຠິຕສ຺ສ ຠາໂວ ອລຸພ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ. ສາຣາຄປຏິປກ຺ຂໂຕ ນ ສາຣາໂຄຕິ ອສາຣາໂຄ. ອສາຣຊ຺ຊນາຕິ ອສາຣຊ຺ຊນາກາໂຣ. ອສາຣຊ຺ຊິຕສ຺ສ ຠາໂວ ອສາຣຊ຺ຊິຕຕ຺ຕໍ. ນ ອຠິຊ຺ຌາຍຕີຕິ ອນຠິຊ຺ຌາ. ອໂລໂຠ ກຸສລມູລນ຺ຕິ ອໂລຠສງ຺ຂາຕໍ ກຸສລມູລໍ. ອໂລໂຠ ຫິ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ມູລໍ ປຈ຺ຈຍຏ຺ເຐນາຕິ ກຸສລມູລໍ. ກຸສລຎ຺ຈ ຕໍ ປຈ຺ຈຍຏ຺ເຐນ ມູລຎ຺ຈາຕິປິ ກຸສລມູລໍ.

໓໓. ອໂທສນິທ຺ເທເສ ອທຸສ຺ສນກວເສນ ອໂທໂສ. ນ ທຸສ຺ສຕີຕິປິ ອໂທໂສ. ອິທມສ຺ສ ສຠາວປທໍ. ອທຸສ຺ສນາຕິ ອທຸສ຺ສນາກາໂຣ. ອທຸສ຺ສິຕສ຺ສ ຠາໂວ ອທຸສ຺ສິຕຕ຺ຕໍ. ພ຺ຍາປາທປຏິປກ຺ຂໂຕ ນ ພ຺ຍາປາໂທຕິ ອພ຺ຍາປາໂທ. ໂກຘທຸກ຺ຂປຏິປກ຺ຂໂຕ ນ ພ຺ຍາປຊ຺ໂຊຕິ ອພ຺ຍາປຊ຺ໂຊ. ອໂທສສງ຺ຂາຕໍ ກຸສລມູລໍ ອໂທໂສ ກຸສລມູລໍ. ຕໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ.

໔໐-໔໑. ກາຍປສ຺ສທ຺ຘິນິທ຺ເທສາທີສຸ ຍສ຺ມາ ກາໂຍຕິ ຕໂຍ ຂນ຺ຘາ ອຘິປ຺ເປຕາ, ຕສ຺ມາ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສາຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປສ຺ສມ຺ຠນ຺ຕິ ເອຕາຍ ເຕ ຘມ຺ມາ, ວິຄຕທຣຖາ ຠວນ຺ຕິ, ສມສ຺ສາສປ຺ປຕ຺ຕາຕິ ປສ຺ສທ຺ຘິ. ທຸຕິຍປທໍ ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ວຑ຺ຒິຕໍ. ປສ຺ສມ຺ຠນາຕິ ປສ຺ສມ຺ຠນາກາໂຣ. ທຸຕິຍປທໍ ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ວຑ຺ຒິຕໍ. ປສ຺ສທ຺ຘິສມງ຺ຄິຕາຍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠິຕສ຺ສ ຂນ຺ຘຕ຺ຕຍສ຺ສ ຠາໂວ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ. ສພ຺ພປເທຫິປິ ຕິຓ຺ຓໍ ຂນ຺ຘານໍ ກິເລສທຣຖປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິ ເອວ ກຖິຕາ. ທຸຕິຍນເຍນ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ທຣຖປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິ ກຖິຕາ.

໔໒-໔໓. ລຫຸຕາຕິ ລຫຸຕາກາໂຣ. ລຫຸປຣິຓາມຕາຕິ ລຫຸປຣິຓາໂມ ເອເຕສໍ ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ລຫຸປຣິຓາມາ; ເຕສໍ ຠາໂວ ລຫຸປຣິຓາມຕາ; ສີຆໍ ສີຆໍ ປຣິວຕ຺ຕນສມຕ຺ຖຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອທນ຺ຘນຕາຕິ ຄຣຸຠາວປຏິກ຺ເຂປວຈນເມຕໍ; ອຠາຣິຍຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອວິຕ຺ຖນຕາຕິ ມານາທິກິເລສຠາຣສ຺ສ ອຠາເວນ ອຖທ຺ຘຕາ. ເອວໍ ປຐເມນ ຕິຓ຺ຓໍ ຂນ຺ຘານໍ ລຫຸຕາກາໂຣ ກຖິໂຕ. ທຸຕິເຍນ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ລຫຸຕາກາໂຣ ກຖິໂຕ.

໔໔-໔໕. ມຸທຸຕາຕິ ມຸທຸຠາໂວ. ມທ຺ທວຕາຕິ ມທ຺ທວໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສິນິທ຺ຘໍ, ມຏ຺ຐໍ; ມທ຺ທວສ຺ສ ຠາໂວ ມທ຺ທວຕາ. ອກກ຺ຂຬຕາຕິ ອກກ຺ຂຬຠາໂວ. ອກຖິນຕາຕິ ອກຖິນຠາໂວ. ອິຘາປິ ປຸຣິມນເຍນ ຕິຓ຺ຓໍ ຂນ຺ຘານໍ, ປຈ຺ຉິມນເຍນ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ມຸທຸຕາກາໂຣວ ກຖິໂຕ.

໔໖-໔໗. ກມ຺ມຎ຺ຎຕາຕິ ກມ຺ມນິ ສາຘຸຕາ; ກຸສລກິຣິຍາຍ ວິນິໂຍຄກ຺ຂມຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສປທທ຺ວຍໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນວເສນ ວຑ຺ຒິຕໍ. ປທທ຺ວເຍນາປິ ຫິ ປຸຣິມນເຍນ ຕິຓ຺ຓໍ ຂນ຺ຘານໍ, ປຈ຺ຉິມນເຍນ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ກມ຺ມນິຍາກາໂຣວ ກຖິໂຕ.

໔໘-໔໙. ປຄຸຓຕາຕິ ປຄຸຓຠາໂວ, ອນາຕຸຣຕາ ນິຄ຺ຄິລານຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສປທທ຺ວຍໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນວເສນ ວຑ຺ຒິຕໍ. ອິຘາປິ ປຸຣິມນເຍນ ຕິຓ຺ຓໍ ຂນ຺ຘານໍ, ປຈ຺ຉິມນເຍນ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ນິຄ຺ຄິລານາກາໂຣວ ກຖິໂຕ.

໕໐-໕໑. ອຸຊຸກຕາຕິ ອຸຊຸກຠາໂວ, ອຸຊຸເກນາກາເຣນ ປວຕ຺ຕນຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຊຸກສ຺ສ ຂນ຺ຘຕ຺ຕຍສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ຈ ຠາໂວ ອຸຊຸກຕາ. ອຊິມ຺ຫຕາຕິ ໂຄມຸຕ຺ຕວງ຺ກຠາວປຏິກ຺ເຂໂປ. ອວງ຺ກຕາຕິ ຈນ຺ທເລຂາວງ຺ກຠາວປຏິກ຺ເຂໂປ. ອກຸຏິລຕາຕິ ນງ຺ຄລໂກຏິວງ຺ກຠາວປຏິກ຺ເຂໂປ.

ໂຍ ຫິ ປາປໍ ກຕ຺ວາວ ‘ນ ກໂຣມີ’ຕິ ຠາສຕິ, ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຈ຺ໂຈສກ຺ກນຕາຍ ‘ໂຄມຸຕ຺ຕວງ຺ໂກ’ ນາມ ໂຫຕິ. ໂຍ ປາປໍ ກໂຣນ຺ໂຕວ ‘ຠາຍາມຫໍ ປາປສ຺ສາ’ຕິ ຠາສຕິ, ໂສ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ກຸຏິລຕາຍ ‘ຈນ຺ທເລຂາວງ຺ໂກ’ ນາມ ໂຫຕິ. ໂຍ ປາປໍ ກໂຣນ຺ໂຕວ ‘ໂກ ປາປສ຺ສ ນ ຠາເຍຍ຺ຍາ’ຕິ ຠາສຕິ, ໂສ ນາຕິກຸຏິລຕາຍ ‘ນງ຺ຄລໂກຏິວງ຺ໂກ’ ນາມ ໂຫຕິ. ຍສ຺ສ ວາ ຕີຓິປິ ກມ຺ມທ຺ວາຣານິ ອສຸທ຺ຘານິ, ໂສ ‘ໂຄມຸຕ຺ຕວງ຺ໂກ’ ນາມ ໂຫຕິ. ຍສ຺ສ ຍານິ ການິຈິ ທ຺ເວ, ໂສ ‘ຈນ຺ທເລຂາວງ຺ໂກ’ ນາມ. ຍສ຺ສ ຍໍກິຎ຺ຈິ ເອກໍ, ໂສ ‘ນງ຺ຄລໂກຏິວງ຺ໂກ ນາມ.

ທີຆຠາຓກາ ປນາຫຸ – ເອກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພວເຍ ເອກວີສຕິຍາ ອເນສນາສຸ, ຉສຸ ຈ ອໂຄຈເຣສຸ ຈຣຕິ, ອຍໍ ‘ໂຄມຸຕ຺ຕວງ຺ໂກ’ ນາມ. ເອໂກ ປຐມວເຍ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ ປຣິປູເຣຕິ, ລຊ຺ຊີ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໂກ ສິກ຺ຂາກາໂມ ໂຫຕິ, ມຊ຺ຌິມວຍປຈ຺ຉິມວເຍສຸ ປຸຣິມສທິໂສ, ອຍໍ ‘ຈນ຺ທເລຂາວງ຺ໂກ’ ນາມ. ເອໂກ ປຐມວເຍ ມຊ຺ຌິມວເຍປິ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ ປູເຣຕິ, ລຊ຺ຊີ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໂກ ສິກ຺ຂາກາໂມ ໂຫຕິ, ປຈ຺ຉິມວເຍ ປຸຣິມສທິໂສ. ອຍໍ ‘ນງ຺ຄລໂກຏິວງ຺ໂກ’ ນາມ.

ຕສ຺ສ ກິເລສວເສນ ເອວໍ ວງ຺ກສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຠາໂວ ຊິມ຺ຫຕາ ວງ຺ກຕາ ກຸຏິລຕາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕາສໍ ປຏິກ຺ເຂປວເສນ ອຊິມ຺ຫຕາທິກາ ວຸຕ຺ຕາ. ຂນ຺ຘາຘິຏ຺ຐານາວ ເທສນາ ກຕາ. ຂນ຺ຘານຎ຺ຫິ ເອຕາ ອຊິມ຺ຫຕາທິກາ, ໂນ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສາຕິ. ເອວໍ ສພ຺ເພຫິປິ ອິເມຫິ ປເທຫິ ປຸຣິມນເຍນ ຕິຓ຺ຓໍ ຂນ຺ຘານໍ, ປຈ຺ຉິມນເຍນ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສາຕິ ອຣູປີນໍ ຘມ຺ມານໍ ນິກ຺ກິເລສຕາຍ ອຸຊຸຕາກາໂຣວ ກຖິໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອິທານິ ຍ຺ວາຍໍ ເຍວາປນາຕິ ອປ຺ປນາວາໂຣ ວຸຕ຺ໂຕ, ເຕນ ຘມ຺ມຸທ຺ເທສວາເຣ ທສ຺ສິຕານໍ ‘ເຍວາປນການໍ’ເຍວ ສງ຺ເຂປໂຕ ນິທ຺ເທໂສ ກຖິໂຕ ໂຫຕີຕິ.

ນິທ຺ເທສວາຣກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ປຸຈ຺ຉາ ສມຍນິທ຺ເທໂສ ຘມ຺ມຸທ຺ເທໂສ ອປ຺ປນາຕິ ອຸທ຺ເທສວາເຣ ຈຕູຫິ ປຣິຈ຺ເຉເທຫິ, ປຸຈ຺ຉາ ສມຍນິທ຺ເທໂສ ຘມ຺ມຸທ຺ເທໂສ ອປ຺ປນາຕິ ນິທ຺ເທສວາເຣ ຈຕູຫິ ປຣິຈ຺ເຉເທຫີຕິ ອຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉທປຏິມຓ຺ຑິໂຕ ຘມ຺ມວວຕ຺ຖານວາໂຣ ນິຏ຺ຐິໂຕວ ໂຫຕິ.

ໂກຏ຺ຐາສວາໂຣ

໕໘-໑໒໐. ອິທານິ ຕສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ ສມເຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ສງ຺ຄຫວາໂຣ ອາຣທ຺ໂຘ. ໂສ ອຸທ຺ເທສນິທ຺ເທສປຏິນິທ຺ເທສານໍ ວເສນ ຕິວິໂຘ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘ຕສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ ສມເຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ’ຕິ ເອວມາທິໂກ ອຸທ຺ເທໂສ. ກຕເມ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ’ຕິອາທິໂກ ນິທ຺ເທໂສ. ກຕໂມ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘຕິອາທິໂກ ປຏິນິທ຺ເທໂສຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ອຸທ຺ເທສວາເຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາຕິອາທໂຍ ເຕວີສຕິ ໂກຏ຺ຐາສາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສໍ ເອວມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ – ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາມາວຈຣໍ ປຐມໍ ມຫາກຸສລຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເຍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕງ຺ຄວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ຐເປຕ຺ວາ ເຍວາປນເກ, ປາຬິອາຣຸຬ຺ຫາ ອຕິເຣກປຓ຺ຓາສຘມ຺ມາ, ເຕ ສພ຺ເພປິ ສງ຺ຄຍ຺ຫມານາ ຣາສຏ຺ເຐນ ຈຕ຺ຕາໂຣວ ຂນ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ເຕນ ອາຍຕນຏ຺ເຐນ ທ຺ເວ ອາຍຕນານິ ໂຫນ຺ຕິ. ສຠາວຏ຺ເຐນ ສຸຎ຺ຎຕຏ຺ເຐນ ນິສ຺ສຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ທ຺ເວວ ຘາຕຸໂຍ ໂຫນ຺ຕິ. ປຈ຺ຈຍສງ຺ຂາເຕນ ອາຫາຣຏ຺ເຐນ ຕໂຍເວຕ຺ຖ ຘມ຺ມາ ອາຫາຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ອວເສສາ ໂນ ອາຫາຣາ.

‘ກິໍ ປເນເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວາ ຕໍສມຸຏ຺ຐານຣູປສ຺ສ ວາ ປຈ຺ຈຍາ ນ ໂຫນ຺ຕີ’ຕິ? ‘ໂນ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ອິເມ ປນ ຕຖາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎຖາ ຈາຕິ ສມາເນປິ ປຈ຺ຈຍຕ຺ເຕ ອຕິເຣກປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອາຫາຣາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ກຖໍ? ເອເຕສຸ ຫິ ຜສ຺ສາຫາໂຣ, ເຍສໍ ຘມ຺ມານໍ ອວເສສາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສຎ຺ຈ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຕິສ຺ໂສ ຈ ເວທນາ ອາຫຣຕິ. ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຫາໂຣ ເຕສຎ຺ຈ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ ຕໂຍ ຈ ຠເວ ອາຫຣຕິ. ວິຎ຺ຎາຓາຫາໂຣ ເຕສຎ຺ຈ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ ປຏິສນ຺ຘິນາມຣູປຎ຺ຈ ອາຫຣຕີ’ຕິ. ‘ນນຸ ຈ ໂສ ວິປາໂກວ ອິທໍ ປນ ກຸສລວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ? ‘ກິຎ຺ຈາປິ ກຸສລວິຎ຺ຎາຓໍ, ຕໍສຣິກ຺ຂຕາຍ ປນ ວິຎ຺ຎາຓາຫາໂຣ’ຕ຺ເວວ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກຏ຺ເຐນ ວາ ອິເມ ຕໂຍ ອາຫາຣາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ອິເມ ຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມານໍ, ກພຬີກາຣາຫາໂຣ ວິຍ ຣູປກາຍສ຺ສ, ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕເນວ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຣູປິໂນ ອາຫາຣາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການໍ ຘມ຺ມານໍ ຕໍສມຸຏ຺ຐານານຎ຺ຈ ຣູປານໍ ອາຫາຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໑໕).

ອປໂຣ ນໂຍ – ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກສນ຺ຕຕິຍາ ວິເສສປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ກພຬີກາຣາຫາໂຣ ຈ ອິເມ ຈ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ອາຫາຣາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ວິເສສປຈ຺ຈໂຍ ຫິ ກພຬີກາຣາຫາຣຠກ຺ຂານໍ ສຕ຺ຕານໍ ຣູປກາຍສ຺ສ ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ; ນາມກາເຍ ເວທນາຍ ຜສ຺ໂສ, ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ມໂນສຎ຺ເຈຕນາ, ນາມຣູປສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ຍຖາຫ –

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຍໍ ກາໂຍ ອາຫາຣຏ຺ຐິຕິໂກ, ອາຫາຣໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອນາຫາໂຣ ໂນ ຕິຏ຺ຐຕິ’’ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໘໓). ຕຖາ ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ, ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໑).

ອຘິປຕິຍຏ຺ເຐນ ປນ ອຏ຺ເຐວ ຘມ຺ມາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ອວເສສາ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ອຏ຺ຐິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ອຸປນິຊ຺ຌາຍນຏ຺ເຐນ ປຎ຺ເຈວ ຘມ຺ມາ ຌານງ຺ຄານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ປຎ຺ຈງ຺ຄິກໍ ຌານໍ ໂຫຕີຕິ.

ນິຍ຺ຍານຏ຺ເຐນ ຈ ເຫຕ຺ວຏ຺ເຐນ ຈ ປຎ຺ເຈວ ຘມ຺ມາ ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ປຎ຺ຈງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ໂຫຕີຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ, ໂລກິຍຈິຕ຺ເຕ ປນ ເອກກ຺ຂເຓ ຕິສ຺ໂສ ວິຣຕິໂຍ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ປຎ຺ຈງ຺ຄິໂກຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ‘ນນຸ ຈ ‘‘ຍຖາຄຕມຄ຺ໂຄຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ອຣິຍສ຺ເສຕໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໒໔໕) ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ‘ຍເຖວ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ໂຄ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ, ປຸພ຺ພຠາຄວິປສ຺ສນາມຄ຺ໂຄປິ ຕເຖວ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ’ຕິ ຍຖາຄຕວຈເນນ ອິມສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສ ທີປິຕຕ຺ຕາ, ໂລກິຍມຄ຺ເຄນາປິ ອຏ຺ຐງ຺ຄິເກນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ? ນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອຍຎ຺ຫິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກເທສນາ ນາມ ປຣິຍາຍເທສນາ. ເຕນາຫ – ‘‘ປຸພ຺ເພວ ໂຂ ປນສ຺ສ ກາຍກມ຺ມໍ ວຈີກມ຺ມໍ ອາຊີໂວ ສຸປຣິສຸທ຺ໂຘ ໂຫຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໔໓໑). ອຍໍ ປນ ນິປ຺ປຣິຍາຍເທສນາ. ໂລກິຍຈິຕ຺ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ຕິສ຺ໂສ ວິຣຕິໂຍ ເອກກ຺ຂເຓ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘ປຎ຺ຈງ຺ຄິໂກ’ວ ວຸຕ຺ໂຕຕິ.

ອກມ຺ປິຍຏ຺ເຐນ ປນ ສຕ຺ເຕວ ຘມ຺ມາ ພລານິ ໂຫນ຺ຕິ. ມູລຏ຺ເຐນ ຕໂຍວ ຘມ຺ມາ ເຫຕູ. ຜຸສນຏ຺ເຐນ ເອໂກວ ຘມ຺ໂມ ຜສ຺ໂສ. ເວທຍິຕຏ຺ເຐນ ເອໂກວ ຘມ຺ໂມ ເວທນາ. ສຎ຺ຊານນຏ຺ເຐນ ເອໂກວ ຘມ຺ໂມ ສຎ຺ຎາ. ເຈຕຍນຏ຺ເຐນ ເອໂກວ ຘມ຺ໂມ ເຈຕນາ. ຈິຕ຺ຕວິຈິຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ເອໂກວ ຘມ຺ໂມ ຈິຕ຺ຕໍ. ຣາສຏ຺ເຐນ ເຈວ ເວທຍິຕຏ຺ເຐນ ຈ ເອໂກວ ຘມ຺ໂມ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ. ຣາສຏ຺ເຐນ ຈ ສຎ຺ຊານນຏ຺ເຐນ ຈ ເອໂກວ ຘມ຺ໂມ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ. ຣາສຏ຺ເຐນ ຈ ອຠິສງ຺ຂຣຓຏ຺ເຐນ ຈ ເອໂກວ ຘມ຺ໂມ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘ. ຣາສຏ຺ເຐນ ຈ ຈິຕ຺ຕວິຈິຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ຈ ເອໂກວ ຘມ຺ໂມ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ. ວິຊານນຏ຺ເຐນ ເຈວ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕອາຍຕນຏ຺ເຐນ ຈ ເອກເມວ ມນາຍຕນໍ. ວິຊານນຏ຺ເຐນ ຈ ອຘິປຕິຍຏ຺ເຐນ ຈ ເອກເມວ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ວິຊານນຏ຺ເຐນ ຈ ສຠາວສຸຎ຺ຎຕນິສ຺ສຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ຈ ເອໂກວ ຘມ຺ໂມ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ນາມ ໂຫຕິ, ນ ອວເສສາ. ຐເປຕ຺ວາ ປນ ຈິຕ຺ຕໍ, ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ອຕ຺ເຖນ ອວເສສາ ສພ຺ເພປິ ຘມ຺ມາ ເອກໍ ຘມ຺ມາຍຕນເມວ, ເອກາ ຈ ຘມ຺ມຘາຕຸເຍວ ໂຫຕີຕິ.

ເຍ ວາ ປນ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍຕິ ອິມິນາ ປນ ອປ຺ປນາວາເຣນ ອິຘາປິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕາ ເຍວາປນກາວ ສງ຺ຄຫິຕາ. ຍຖາ ຈ ອິຘ ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ອິໂຕ ປຣຎ຺ຫິ ເອຕ຺ຕກມ຺ປິ ນ ວິຈາຣຍິສ຺ສາມ. ນິທ຺ເທສປຏິນິທ຺ເທສວາເຣສຸ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ.

ສງ຺ຄຫວາໂຣ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

ໂກຏ຺ຐາສວາໂຣຕິປິ ເອຕສ຺ເສວ ນາມໍ.

ສຸຎ຺ຎຕວາໂຣ

໑໒໑-໑໔໕. ອິທານິ ຕສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ ສມເຍ ຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ສຸຎ຺ຎຕວາໂຣ ອາຣທ຺ໂຘ. ໂສ ອຸທ຺ເທສນິທ຺ເທສວເສນ ທ຺ວິຘາ ວວຕ຺ຖິໂຕ. ຕຕ຺ຖ ອຸທ຺ເທສວາເຣ ‘ຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕີ’ຕິ ອິມິນາ ສທ຺ຘິໍ ຈຕຸວີສຕິ ໂກຏ຺ຐາສາ ໂຫນ຺ຕິ. ສພ຺ພໂກຏ຺ຐາເສສຸ ຈ ‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ທ຺ເວ ຕໂຍ’ຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ ນ ວຸຕ຺ໂຕ. ກສ຺ມາ? ສງ຺ຄຫວາເຣ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຘມ຺ມາເຍວ ຫິ ອິຘາປິ ວຸຕ຺ຕາ. ນ ເຫຕ຺ຖ ສຕ຺ໂຕ ວາ ຠາໂວ ວາ ອຕ຺ຕາ ວາ ອຸປລພ຺ຠຕິ. ຘມ຺ມາວ ເອເຕ ຘມ຺ມມຕ຺ຕາ ອສາຣາ ອປຣິຓາຍກາຕິ ອິມິສ຺ສາ ສຸຎ຺ຎຕາຍ ທີປນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມາ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ – ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາມາວຈຣໍ ປຐມໍ ມຫາກຸສລຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕງ຺ຄວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອຕິເຣກປຓ຺ຓາສຘມ຺ມາ ສຠາວຏ຺ເຐນ ຘມ຺ມາ ເອວ ໂຫນ຺ຕິ. ນ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ສຕ຺ໂຕ ວາ ຠາໂວ ວາ ໂປໂສ ວາ ປຸຄ຺ຄໂລ ວາ ໂຫຕີຕິ. ຕຖາ ຣາສຏ຺ເຐນ ຂນ຺ຘາວ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ເອວໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ສພ຺ພປເທສຸ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຍສ຺ມາ ປນ ຌານໂຕ ອຎ຺ຎໍ ຌານງ຺ຄໍ, ມຄ຺ຄໂຕ ວາ ອຎ຺ຎໍ ມຄ຺ຄງ຺ຄໍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ອິຘ ‘ຌານໍ ໂຫຕິ, ມຄ຺ໂຄ ໂຫຕິ’ ອິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸປນິຊ຺ຌາຍນຏ຺ເຐນ ຫິ ຌານເມວ ເຫຕ຺ວຏ຺ເຐນ ມຄ຺ໂຄວ ໂຫຕິ. ນ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ສຕ຺ໂຕ ວາ ຠາໂວ ວາຕິ. ເອວໍ ສພ຺ພປເທສຸ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ນິທ຺ເທສວາໂຣ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ໂຖເຍວາຕິ.

ສຸຎ຺ຎຕວາໂຣ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

ນິຏ຺ຐິຕາ ຈ ຕີຫິ ມຫາວາເຣຫິ ມຓ຺ເຑຕ຺ວາ ນິທ຺ທິຏ຺ຐສ຺ສ

ປຐມຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ.

ທຸຕິຍຈິຕ຺ຕໍ

໑໔໖. ອິທານິ ທຸຕິຍຈິຕ຺ຕາທີນິ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸນ ‘‘ກຕເມ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ເຕສຸ ສພ຺ເພສຸປິ ປຐມຈິຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຕໂຍ ຕໂຍ ມຫາວາຣາ ເວທິຕພ຺ພາ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ມຫາວາຣາ ເອວ, ປຐມຈິຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕສທິສານໍ ສພ຺ພປທານໍ ອຕ຺ໂຖປິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິໂຕ ປຣມ຺ປິ ອປຸພ຺ພປທວຓ຺ຓນໍເຍວ ກຣິສ຺ສາມ. ອິມສ຺ມິໍ ຕາວ ທຸຕິຍຈິຕ຺ຕນິທ຺ເທເສ ສສງ຺ຂາເຣນາຕິ ອິທເມວ ອປຸພ຺ພໍ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ສຫ ສງ຺ຂາເຣນາຕິ ສສງ຺ຂາໂຣ. ເຕນ ສສງ຺ຂາເຣນ ສປ຺ປໂຍເຄນ ສອຸປາເຍນ ປຈ຺ຈຍຄເຓນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຍນ ຫິ ອາຣມ຺ມຓາທິນາ ປຈ຺ຈຍຄເຓນ ປຐມໍ ມຫາຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເຕເນວ ສປ຺ປໂຍເຄນ ສອຸປາເຍນ ອິທໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ຕສ຺ເສວໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ – ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ວິຫາຣປຈ຺ຈນ຺ເຕ ວສມາໂນ ເຈຕິຍງ຺ຄຓສມ຺ມຊ຺ຊນເວລາຍ ວາ ເຖຣຸປຏ຺ຐານເວລາຍ ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕາຍ, ຘມ຺ມສວນທິວເສ ວາ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ‘ມຍ຺ຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉໂຕ ອຕິທູຣໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ນ ຄມິສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸນ ຈິນ຺ເຕຕິ – ‘ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ນາມ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ວາ ເຖຣຸປຏ຺ຐານໍ ວາ ຘມ຺ມສວນໍ ວາ ອຄນ຺ຕຸໍ ອສາຣຸປ຺ປໍ, ຄມິສ຺ສາມີ’ຕິ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ອຕ຺ຕໂນ ປໂຍເຄນ ວາ, ປເຣນ ວາ ວຕ຺ຕາທີນໍ ອກຣເຓ ຈ ອາທີນວໍ ກຣເຓ ຈ ອານິສໍສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ໂອວທິຍມານສ຺ສ, ນິຄ຺ຄຫວເສເນວ ວາ ‘ເອຫິ, ອິທໍ ກໂຣຫີ’ຕິ ກາຣິຍມານສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກຸສລຈິຕ຺ຕໍ ສສງ຺ຂາເຣນ ປຈ຺ຈຍຄເຓນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ.

ທຸຕິຍຈິຕ຺ຕໍ.

ຕຕິຍຈິຕ຺ຕໍ

໑໔໗-໑໔໘. ຕຕິເຍ ຎາເຓນ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ. ອິທມ຺ປິ ຫິ ອາຣມ຺ມເຓ ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທກຎາຓໍ ປເນຕ຺ຖ ນ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ອິທໍ ທຫຣກຸມາຣການໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ທິສ຺ວາ ‘ອຍໍ ເຖໂຣ ມຍ຺ຫ’ນ຺ຕິ ວນ຺ທນກາເລ, ເຕເນວ ນເຍນ ເຈຕິຍວນ຺ທນຘມ຺ມສວນກາລາທີສຸ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປາຬິຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສຕ຺ຕສຸ ຐາເນສຸ ປຎ຺ຎາ ປຣິຫາຍຕິ. ເສສໍ ປາກຕິກເມວາຕິ.

ຕຕິຍຈິຕ຺ຕໍ.

ຈຕຸຕ຺ຖຈິຕ຺ຕໍ

໑໔໙. ຈຕຸຕ຺ຖຈິຕ຺ເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິທໍ ປນ ສສງ຺ຂາເຣນາຕິ ວຈນໂຕ ຍທາ ມາຕາປິຕໂຣ ທຫຣກຸມາຣເກ ສີເສ ຄເຫຕ຺ວາ ເຈຕິຍາທີນິ ວນ຺ທາເປນ຺ຕິ ເຕ ຈ ອນຕ຺ຖິກາ ສມານາປິ ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ຐາວ ວນ຺ທນ຺ຕິ. ເອວຣູເປ ກາເລ ລພ຺ຠຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຈຕຸຕ຺ຖຈິຕ຺ຕໍ.

ປຎ຺ຈມຈິຕ຺ຕໍ

໑໕໐. ປຎ຺ຈເມ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕນ຺ຕິ ອຸເປກ຺ຂາເວທນາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ. ອິທຎ຺ຫິ ອາຣມ຺ມເຓ ມຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທກຎາຓໍ ປເນຕ຺ຖ ໂຫຕິເຍວ. ປາຬິຍໍ ປເນຕ຺ຖ ຌານຈຕຸກ຺ເກ ອຸເປກ຺ຂາ ໂຫຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຏ຺ຐເກ ອຸເປກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂຫຕີຕິ ວຕ຺ວາ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ເວທນາທິປທານໍ ນິທ຺ເທເສ ສາຕາສາຕສຸຂທຸກ຺ຂປຏິກ຺ເຂປວເສນ ເທສນໍ ກຕ຺ວາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂເວທນາ ກຖິຕາ. ຕສ຺ສາ ມຊ຺ຌຕ຺ຕລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຕ຺ຕກຣຓວເສນ ອຸເປກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປທປຏິປາຏິຍາ ຈ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ປີຕິ ປຣິຫີນາ. ຕສ຺ມາ ຈິຕ຺ຕງ຺ຄວເສນ ປາຬິອາຣຸຬ຺ຫາ ປຎ຺ຈປຓ຺ຓາເສວ ຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສໍ ວເສນ ສພ຺ພໂກຏ຺ຐາເສສຸ ສພ຺ພວາເຣສຸ ຈ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ປຎ຺ຈມຈິຕ຺ຕໍ.

ຉຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາທິ

໑໕໖-໙. ຉຏ຺ຐສຕ຺ຕມອຏ຺ຐມານິ ທຸຕິຍຕຕິຍຈຕຸຕ຺ເຖສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ. ເກວລຎ຺ຫິ ອິເມສຸ ເວທນາປຣິວຕ຺ຕນຎ຺ເຈວ ປີຕິປຣິຫານຎ຺ຈ ໂຫຕິ. ເສສໍ ສທ຺ຘິໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິນເຍນ ຕາທິສເມວ. ກຣຸຓາມຸທິຕາ ປຣິກມ຺ມກາເລປິ ຫິ ອິເມສໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ອນຸຎ຺ຎາຕາ ເອວ. ອິມານິ ອຏ຺ຐ ກາມາວຈຣກຸສລຈິຕ຺ຕານິ ນາມ.

ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖາທິກຖາ

ຕານິ ສພ຺ພານິປິ ທສຫິ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖູຫິ ທີເປຕພ຺ພານິ. ກຖໍ? ທານມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ, ສີລມຍໍ… ຠາວນາມຍໍ… ອປຈິຕິສຫຄຕໍ… ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈສຫຄຕໍ… ປຕ຺ຕານຸປ຺ປທານໍ… ອພ຺ຠນຸໂມທນໍ… ເທສນາມຍໍ… ສວນມຍໍ… ທິຏ຺ຐິຊຸກມ຺ມໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖູຕິ ອິມານິ ທສ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖູນິ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ທານເມວ ທານມຍໍ. ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາ ຈ ສາ ເຕສໍ ເຕສໍ ອານິສໍສານໍ ວຕ຺ຖຸ ຈາຕິ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕຕ຺ຖ ຈີວຣາທີສຸ ຈຕູສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ, ຣູປາທີສຸ ວາ ຉສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ, ອນ຺ນາທີສຸ ວາ ທສສຸ ທານວຕ຺ຖູສຸ, ຕໍ ຕໍ ເທນ຺ຕສ຺ສ ເຕສໍ ເຕສໍ ອຸປ຺ປາທນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຸພ຺ພຠາເຄ, ປຣິຈ຺ຈາຄກາເລ, ປຈ຺ຉາ ໂສມນສ຺ສຈິຕ຺ເຕນ ອນຸສ຺ສຣຓກາເລ ຈາຕິ ຕີສຸ ກາເລສຸ ປວຕ຺ຕາ ເຈຕນາ ‘ທານມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ’ ນາມ.

ປຎ຺ຈສີລໍ ອຏ຺ຐສີລໍ ທສສີລໍ ສມາທິຍນ຺ຕສ຺ສ, ‘ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’ຕິ ວິຫາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ, ປພ຺ພຊນ຺ຕສ຺ສ, ‘ມໂນຣຖໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ ວຕ’ມ຺ຫິ, ‘ສາຘຸ ສາຘູ’ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ຕສ຺ສ, ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ສໍວຣນ຺ຕສ຺ສ, ຈີວຣາທໂຍ ປຈ຺ຈເຍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ, ອາປາຖຄເຕສຸ ຣູປາທີສຸ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣາທີນິ ສໍວຣນ຺ຕສ຺ສ, ອາຊີວໍ ໂສເຘນ຺ຕສ຺ສ ຈ ປວຕ຺ຕາ ເຈຕນາ ‘ສີລມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ’ ນາມ.

ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ ວຸຕ຺ເຕນ ວິປສ຺ສນາມຄ຺ເຄນ ຈກ຺ຂຸໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຕ຺ຕໂຕ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ…ເປ… ມນໍ… ຣູເປ…ເປ… ຘມ຺ເມ… ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ…ເປ… ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ,… ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສໍ…ເປ… ມໂນສມ຺ຜສ຺ສໍ, ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊໍ ເວທນໍ…ເປ… ມໂນສມ຺ຜສ຺ສຊໍ ເວທນໍ, …ເປ… ຣູປສຎ຺ຎໍ…ເປ… ຊຣາມຣຓໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຕ຺ຕໂຕ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕາ ເຈຕນາ, ອຏ຺ຐຕິໍສາຍ ວາ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ອປ຺ປນໍ ອປ຺ປຕ຺ຕາ ສພ຺ພາປິ ເຈຕນາ ‘ຠາວນາມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ’ ນາມ.

ມຫລ຺ລກໍ ປນ ທິສ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນປຕ຺ຕຈີວຣປຏິຄ຺ຄຫຓອຠິວາທນມຄ຺ຄສມ຺ປທານາທິວເສນ ‘ອປຈິຕິສຫຄຕໍ’ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ວຸຑ຺ຒຕຣານໍ ວຕ຺ຕປ຺ປຏິປຕ຺ຕິກຣຓວເສນ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ຐໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ທິສ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄາເມ ຠິກ຺ຂໍ ສມາທເປຕ຺ວາ ອຸປສໍຫຣຓວເສນ, ‘ຄຈ຺ຉ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຕ຺ຕໍ ອາຫຣາ’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ຕາຫຣຓາທິວເສນ ຈ ກາຍເວຍ຺ຍາວຏິກກາເລ ‘ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈສຫຄຕໍ’ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ທານໍ ທຕ຺ວາ ຄນ຺ຘາທີຫິ ປູຊໍ ກຕ຺ວາ ‘ອສຸກສ຺ສ ນາມ ປຕ຺ຕິ ໂຫຕູ’ຕິ ວາ, ‘ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ໂຫຕູ’ຕິ ວາ ປຕ຺ຕິໍ ທທໂຕ ‘ປຕ຺ຕານຸປ຺ປທານໍ’ ເວທິຕພ຺ພໍ. ກິໍ ປເນວໍ ປຕ຺ຕິໍ ທທໂຕ ປຸຎ຺ຎກ຺ຂໂຍ ໂຫຕີຕິ? ນ ໂຫຕິ. ຍຖາ ປນ ເອກໍ ທີປໍ ຊາເລຕ຺ວາ ຕໂຕ ທີປສຫສ຺ສໍ ຊາເລນ຺ຕສ຺ສ ປຐມທີໂປ ຂີໂຓຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ; ປຸຣິມາໂລເກນ ປນ ສທ຺ຘິໍ ປຈ຺ຉິມາໂລໂກ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອຕິມຫາ ໂຫຕິ. ເອວເມວ ປຕ຺ຕິໍ ທທໂຕ ປຣິຫານິ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ວຸຑ຺ຒິເຍວ ປນ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ປເຣຫິ ທິນ຺ນາຍ ປຕ຺ຕິຍາ ວາ ອຎ຺ຎາຍ ວາ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາຍ ‘ສາຘຸ ສາຘູ’ຕິ ອນຸໂມທນວເສນ ‘ອພ຺ຠນຸໂມທນໍ’ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເອໂກ ‘ເອວໍ ມໍ ຘມ຺ມກຖິໂກຕິ ມໍ ຊານິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ ອິຈ຺ຉາຍ ຐຕ຺ວາ ລາຠຄຣຸໂກ ຫຸຕ຺ວາ ເທເສຕິ, ຕໍ ນ ມຫປ຺ຜລໍ. ເອໂກ ອຕ຺ຕໂນ ປຄຸຓໍ ຘມ຺ມໍ ອປຈ຺ຈາສີສມາໂນ ວິມຸຕ຺ຕາຍຕນສີເສນ ປເຣສໍ ເທເສຕິ, ອິທໍ ‘ເທສນາມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ’ ນາມ.

ເອໂກ ສຸຓນ຺ໂຕ ‘ອິຕິ ມໍ ສທ຺ໂຘຕິ ຊານິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ ສຸຓາຕິ, ຕໍ ນ ມຫປ຺ຜລໍ. ເອໂກ ‘ເອວໍ ເມ ມຫປ຺ຜລໍ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ຫິຕຜຣເຓນ ມຸທຸຈິຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ, ອິທໍ ‘ສວນມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ’ ນາມ.

ທິຏ຺ຐິໍ ອຸຊຸໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ‘ທິຏ຺ຐິຊຸກມ຺ມໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ’ ນາມ. ທີຆຠາຓກາ ປນາຫຸ – ‘ທິຏ຺ຐິຊຸກມ຺ມໍ ສພ຺ເພສໍ ນິຍມລກ຺ຂຓໍ, ຍໍກິຎ຺ຈິ ປຸຎ຺ຎໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຫິ ທິຏ຺ຐິຍາ ອຸຊຸກຠາເວເນວ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕີ’ຕິ.

ເອເຕສຸ ປນ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖູສຸ ທານມຍໍ ຕາວ ‘ທານໍ ທສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ທານໍ ທທໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ‘ທິນ຺ນໍ ເມ’ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ປຸພ຺ພເຈຕນໍ ມຸຎ຺ຈນເຈຕນໍ ອປຣເຈຕນນ຺ຕິ ຕິສ຺ໂສປິ ເຈຕນາ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ‘ທານມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ’ ນາມ ໂຫຕິ. ສີລມຍມ຺ປິ ‘ສີລໍ ປູເຣສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສີລປູຣຓກາເລ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ‘ປູຣິຕໍ ເມ’ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕາ ສພ຺ພາປິ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ‘ສີລມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ’ ນາມ ໂຫຕິ…ເປ… ທິຏ຺ຐິຊຸກມ຺ມມ຺ປິ ‘ທິຏ຺ຐິໍ ອຸຊຸກໍ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ທິຏ຺ຐິໍ ອຸຊຸໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ‘ທິຏ຺ຐິ ເມ ອຸຊຸກາ ກຕາ’ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕາ ສພ຺ພາປິ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ‘ທິຏ຺ຐິຊຸກມ຺ມໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ’ ນາມ ໂຫຕິ.

ສຸຕ຺ເຕ ປນ ຕີຓິເຍວ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖູນິ ອາຄຕານິ. ເຕສຸ ອິຕເຣສມ຺ປິ ສງ຺ຄໂຫ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອປຈິຕິເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈານິ ຫິ ສີລມເຍ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ປຕ຺ຕານຸປ຺ປທານອພ຺ຠນຸໂມທນານິ ທານມເຍ. ເທສນາສວນທິຏ຺ຐິຊຸກມ຺ມານິ ຠາວນາມເຍ. ເຍ ປນ ‘ທິຏ຺ຐິຊຸກມ຺ມໍ ສພ຺ເພສໍ ນິຍມລກ຺ຂຓ’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ ເຕສໍ ຕໍ ຕີສຸປິ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວເມຕານິ ສງ຺ເຂປໂຕ ຕີຓິ ຫຸຕ຺ວາ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ທສ ໂຫນ຺ຕິ.

ເຕສຸ ‘ທານໍ ທສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ກາມາວຈຣກຸສລຈິຕ຺ຕານໍ ອຎ຺ຎຕເຣເນວ ຈິນ຺ເຕຕິ; ທທມາໂນປິ ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎຕເຣນ ເທຕິ; ‘ທານໍ ເມ ທິນ຺ນ’ນ຺ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕປິ ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎຕເຣນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ‘ສີລໍ ປູເຣສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕປິ ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎຕເຣນ ຈິນ຺ເຕຕິ; ສີລໍ ປູເຣນ຺ໂຕປິ ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎຕເຣນ ປູເຣຕິ, ‘ສີລໍ ເມ ປູຣິຕ’ນ຺ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕປິ ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎຕເຣນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ‘ຠາວນໍ ຠາເວສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕປິ ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎຕເຣນ ຈິນ຺ເຕຕິ; ຠາເວນ຺ໂຕປິ ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎຕເຣນ ຠາເວຕິ; ‘ຠາວນາ ເມ ຠາວິຕາ’ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕປິ ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎຕເຣນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ.

‘ເຊຏ຺ຐາປຈິຕິກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕປິ ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎຕເຣນ ຈິນ຺ເຕຕິ, ກໂຣນ຺ໂຕປິ ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎຕເຣນ ກໂຣຕິ, ‘ກຕໍ ເມ’ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕປິ ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎຕເຣນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ‘ກາຍເວຍ຺ຍາວຏິກກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕປິ, ກໂຣນ຺ໂຕປິ, ‘ກຕໍ ເມ’ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕປິ ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎຕເຣນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ‘ປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕປິ, ທທນ຺ໂຕປິ, ‘ທິນ຺ນໍ ເມ’ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕປິ, ‘ປຕ຺ຕິໍ ວາ ເສສກຸສລໍ ວາ ອນຸໂມທິສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕປິ ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎຕເຣນ ຈິນ຺ເຕຕິ; ອນຸໂມທນ຺ໂຕປິ ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎຕເຣນ ອນຸໂມທຕິ, ‘ອນຸໂມທິຕໍ ເມ’ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕປິ ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎຕເຣນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ‘ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕປິ ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎຕເຣນ ຈິນ຺ເຕຕິ, ເທເສນ຺ໂຕປິ ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎຕເຣນ ເທເສຕິ, ‘ເທສິໂຕ ເມ’ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕປິ ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎຕເຣນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ‘ຘມ຺ມໍ ໂສສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕປິ ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎຕເຣນ ຈິນ຺ເຕຕິ, ສຸຓນ຺ໂຕປິ ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎຕເຣນ ສຸຓາຕິ, ‘ສຸໂຕ ເມ’ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕປິ ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎຕເຣນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ‘ທິຏ຺ຐິໍ ອຸຊຸກໍ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕປິ ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎຕເຣນ ຈິນ຺ເຕຕິ, ອຸຊຸໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປນ ຈຕຸນ຺ນໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ກໂຣຕິ, ‘ທິຏ຺ຐິ ເມ ອຸຊຸກາ ກຕາ’ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ.

ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ຈຕ຺ຕາຣິ ອນນ຺ຕານິ ນາມ ຄຫິຕານິ. ຈຕ຺ຕາຣິ ຫິ ອນນ຺ຕານິ – ອາກາໂສ ອນນ຺ໂຕ, ຈກ຺ກວາຬານິ ອນນ຺ຕານິ, ສຕ຺ຕນິກາໂຍ ອນນ຺ໂຕ, ພຸທ຺ຘຎ຺ຎາຓໍ ອນນ຺ຕໍ. ອາກາສສ຺ສ ຫິ ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ວາ ປຈ຺ຉິມຸຕ຺ຕຣທກ຺ຂິຓາສຸ ວາ ເອຕ຺ຕການິ ວາ ໂຍຊນສຕານິ ເອຕ຺ຕການິ ວາ ໂຍຊນສຫສ຺ສານີຕິ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ນຕ຺ຖິ. ສິເນຣຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ອໂຍກູຏໍ ປຖວິໍ ທ຺ວິຘາ ກຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ຂິຕ຺ຕໍ ຠສ຺ເສເຖວ, ໂນ ປຕິຏ຺ຐໍ ລເຠຖ, ເອວໍ ອາກາສໍ ອນນ຺ຕໍ ນາມ.

ຈກ຺ກວາຬານມ຺ປິ ສເຕຫິ ວາ ສຫສ຺ເສຫິ ວາ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ນຕ຺ຖິ. ສເຈປິ ຫິ ອກນິຏ຺ຐຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ທຬ຺ຫຖາມຘນຸຄ຺ຄຫສ຺ສ ລຫຸເກນ ສເຣນ ຕິຣິຍໍ ຕາລຈ຺ຉາຍໍ ອຕິກ຺ກມນມຕ຺ເຕນ ກາເລນ ຈກ຺ກວາຬສຕສຫສ຺ສໍ ອຕິກ຺ກມນສມຕ຺ເຖນ ຊເວນ ສມນ຺ນາຄຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ‘ຈກ຺ກວາຬປຣິຍນ຺ຕໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມາ’ຕິ ເຕນ ຊເວນ ຘາເວຍ຺ຍຸໍ, ຈກ຺ກວາຬປຣິຍນ຺ຕໍ ອທິສ຺ວາວ ປຣິນິພ຺ພາເຍຍ຺ຍຸໍ, ເອວໍ ຈກ຺ກວາຬານິ ອນນ຺ຕານິ ນາມ.

ເອຕ຺ຕເກສຸ ປນ ຈກ຺ກວາເຬສຸ ອຸທກຏ຺ຐກຖລຏ຺ຐກສຕ຺ຕານໍ ປມາຓໍ ນຕ຺ຖິ. ເອວໍ ສຕ຺ຕນິກາໂຍ ອນນ຺ໂຕ ນາມ. ຕໂຕປິ ພຸທ຺ຘຎາຓໍ ອນນ຺ຕເມວ.

ເອວໍ ອປຣິມາເຓສຸ ຈກ຺ກວາເຬສຸ ອປຣິມາຓານໍ ສຕ຺ຕານໍ ກາມາວຈຣໂສມນສ຺ສສຫຄຕຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕອສງ຺ຂາຣິກກຸສລຈິຕ຺ຕານິ ເອກສ຺ສ ພຫູນິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ພຫູນມ຺ປິ ພຫູນິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕານິ ສພ຺ພານິປິ ກາມາວຈຣຏ຺ເຐນ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຏ຺ເຐນ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ອສງ຺ຂາຣິກຏ຺ເຐນ ເອກຕ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເອກເມວ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕໍ ຕິເຫຕຸກໍ ອສງ຺ຂາຣິກໍ ມຫາຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຖາ ສສງ຺ຂາຣິກໍ ມຫາຈິຕ຺ຕໍ…ເປ… ຕຖາ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ທ຺ວິເຫຕຸກໍ ສສງ຺ຂາຣິກຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເອວໍ ສພ຺ພານິປິ ອປຣິມາເຓສຸ ຈກ຺ກວາເຬສຸ ອປຣິມາຓານໍ ສຕ຺ຕານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານິ ກາມາວຈຣກຸສລຈິຕ຺ຕານິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ມຫາຕຸລາຍ ຕຸລຍມາໂນ ວິຍ, ຕຸມ຺ເພ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມິນມາໂນ ວິຍ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ‘ອຏ຺ເຐເວຕານີ’ຕິ ສຣິກ຺ຂຏ຺ເຐນ ອຏ຺ເຐວ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ.

ປຸນ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ຉພ຺ພິເຘນ ປຸຎ຺ຎາຍູຫນໍ ນາມ ຄຫິຕໍ. ປຸຎ຺ຎຎ຺ຫິ ອຕ຺ຖິ ສຍໍກາຣໍ ອຕ຺ຖິ ປຣໍກາຣໍ, ອຕ຺ຖິ ສາຫຕ຺ຖິກໍ ອຕ຺ຖິ ອາຓຕ຺ຕິກໍ, ອຕ຺ຖິ ສມ຺ປຊານກຕໍ ອຕ຺ຖິ ອສມ຺ປຊານກຕນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ກຕໍ ‘ສຍໍກາຣໍ’ ນາມ. ປຣໍ ກໂຣນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ກຕໍ ‘ປຣໍກາຣໍ’ ນາມ. ສຫຕ຺ເຖນ ກຕໍ ‘ສາຫຕ຺ຖິກໍ’ ນາມ. ອາຓາເປຕ຺ວາ ກາຣິຕໍ ‘ອາຓຕ຺ຕິກໍ’ ນາມ. ກມ຺ມຎ຺ຈ ຜລຎ຺ຈ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ກຕໍ ‘ສມ຺ປຊານກຕໍ’ ນາມ. ກມ຺ມມ຺ປິ ຜລມ຺ປິ ອຊານິຕ຺ວາ ກຕໍ ‘ອສມ຺ປຊານກຕໍ’ ນາມ. ເຕສຸ ສຍໍກາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ອິເມສໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ກຸສລຈິຕ຺ຕານໍ ອຎ຺ຎຕເຣເນວ ກໂຣຕິ. ປຣໍກາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕປິ, ສຫຕ຺ເຖນ ກໂຣນ຺ໂຕປິ, ອາຓາເປຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ອິເມສໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ກຸສລຈິຕ຺ຕານໍ ອຎ຺ຎຕເຣເນວ ກໂຣຕິ. ສມ຺ປຊານກຣຓໍ ປນ ຈຕູຫິ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕຫິ ໂຫຕິ. ອສມ຺ປຊານກຣຓໍ ຈຕູຫິ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕຫິ.

ອປຣາປິ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ຈຕສ຺ໂສ ທກ຺ຂິຓາວິສຸທ຺ຘິໂຍ ຄຫິຕາ – ປຈ຺ຈຍານໍ ຘມ຺ມິກຕາ, ເຈຕນາມຫຕ຺ຕໍ, ວຕ຺ຖຸສມ຺ປຕ຺ຕິ, ຄຸຓາຕິເຣກຕາຕິ. ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ປຈ຺ຈຍາ ‘ຘມ຺ມິກາ’ ນາມ. ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ໂອກປ຺ເປຕ຺ວາ ທທໂຕ ປນ ‘ເຈຕນາມຫຕ຺ຕໍ’ ນາມ ໂຫຕິ. ຂີຓາສວຠາໂວ ‘ວຕ຺ຖຸສມ຺ປຕ຺ຕິ’ ນາມ. ຂີຓາສວສ຺ເສວ ນິໂຣຘາ ວຸຏ຺ຐິຕຠາໂວ ‘ຄຸຓາຕິເຣກຕາ’ ນາມ. ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ທາຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສ ກາມາວຈຣໍ ກຸສລໍ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ ວິປາກໍ ເທຕິ. ປຸຓ຺ຓກເສຏ຺ຐິກາກວລິຍສຸມນມາລາກາຣາທີນໍ (ຘ. ປ. ອຏ຺ຐ. ໒.໒໒໕ ປຸຓ຺ຓທາສີວຕ຺ຖຸ) (ຘ. ປ. ອຏ຺ຐ. ໑.໖໗ ສຸມນມາລາກາຣວຕ຺ຖຸ) ວິຍ.

ສງ຺ເຂປໂຕ ປເນຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ກາມາວຈຣກຸສລຈິຕ຺ຕໍ ‘ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ກຣິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕວິຈິຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ເອກເມວ ໂຫຕິ. ເວທນາວເສນ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕນ຺ຕິ ທຸວິຘໍ ໂຫຕິ. ຎາຓວິຠຕ຺ຕິເທສນາວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ໂຫຕິ. ໂສມນສ຺ສສຫຄຕໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອສງ຺ຂາຣິກໍ ມຫາຈິຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອສງ຺ຂາຣິກໍ ມຫາຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ອສງ຺ຂາຣິກຏ຺ເຐນ ຈ ເອກເມວ ໂຫຕິ. ຕຖາ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ສສງ຺ຂາຣິກໍ, ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອສງ຺ຂາຣິກໍ, ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ສສງ຺ຂາຣິກຎ຺ຈາຕິ. ເອວໍ ຎາຓວິຠຕ຺ຕິເທສນາວເສນ ຈຕຸພ຺ພິເຘ ປເນຕສ຺ມິໍ ອສງ຺ຂາຣສສງ຺ຂາຣວິຠຕ຺ຕິໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ຂາຣິການິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສສງ຺ຂາຣິການີຕິ ອຏ຺ເຐວ ກຸສລຈິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕານິ ຍາຖາວໂຕ ຎຕ຺ວາ ຠຄວາ ສພ຺ພຎ຺ຎູ ຄຓີວໂຣ ມຸນິເສຏ຺ໂຐ ອາຈິກ຺ຂຕິ ເທເສຕິ ປຎ຺ຎເປຕິ ປຏ຺ຐເປຕິ ວິວຣຕິ ວິຠຊຕິ ອຸຕ຺ຕານີກໂຣຕີຕິ.

ອຏ຺ຐສາລິນິຍາ ຘມ຺ມສງ຺ຄຫຏ຺ຐກຖາຍ

ກາມາວຈຣກຸສລນິທ຺ເທໂສ ສມຕ຺ໂຕ.

ຣູປາວຈຣກຸສລວຓ຺ຓນາ

ຈຕຸກ຺ກນໂຍ ປຐມຊ຺ຌານໍ

໑໖໐. ອິທານິ ຣູປາວຈຣກຸສລໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ຣູປູປປຕ຺ຕິຍາ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕີຕິ ຣູປໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຣູປຠໂວ. ອຸປປຕ຺ຕີຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ຊາຕິ ສຎ຺ຊາຕິ. ມຄ຺ໂຄຕິ ອຸປາໂຍ. ວຈນຕ຺ໂຖ ປເນຕ຺ຖ – ຕໍ ອຸປປຕ຺ຕິໍ ມຄ຺ຄຕິ ຄເວສຕິ ຊເນຕິ ນິປ຺ຜາເທຕີຕິ ມຄ຺ໂຄ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ເຍນ ມຄ຺ເຄນ ຣູປຠເວ ອຸປປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ຊາຕິ ສຎ຺ຊາຕິ, ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕີຕິ. ກິໍ ປເນເຕນ ນິຍມໂຕ ຣູປຠເວ ອຸປປຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ? ນ ໂຫຕິ. ‘‘ສມາຘິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາເວຖ, ສມາຫິໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໕; ໔.໙໙; ໕.໑໐໗໑; ເນຕ຺ຕິ. ໔໐; ມິ. ປ. ໒.໑.໑໕) ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕນ ຫິ ນິພ຺ເພຘຠາຄິເຍນ ຣູປຠວາຕິກ຺ກໂມປິ ໂຫຕິ. ຣູປູປປຕ຺ຕິຍາ ປນ ອິໂຕ ອຎ຺ໂຎ ມຄ຺ໂຄ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ຣູປູປປຕ຺ຕິຍາ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕີ’ຕິ. ອຕ຺ຖໂຕ ຈາຍໍ ມຄ຺ໂຄ ນາມ ເຈຕນາປິ ໂຫຕິ, ເຈຕນາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາປິ, ຕທຸຠຍມ຺ປິ. ‘‘ນິຣຍຎ຺ຈາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ປຊານາມິ ນິຣຍຄາມິຎ຺ຈ ມຄ຺ຄ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໕໓) ຫິ ເອຕ຺ຖ ເຈຕນາ ມຄ຺ໂຄ ນາມ.

‘‘ສທ຺ຘາ ຫິຣິຍໍ ກຸສລຎ຺ຈ ທານໍ, ຘມ຺ມາ ເອເຕ ສປ຺ປຸຣິສານຸຍາຕາ;

ເອຕຎ຺ຫິ ມຄ຺ຄໍ ທິວິຍໍ ວທນ຺ຕິ, ເອເຕນ ຫິ ຄຈ຺ຉຕິ ເທວໂລກ’’ນ຺ຕິ. (ອ. ນິ. ໘.໓໒);

ເອຕ຺ຖ ເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາ ມຄ຺ໂຄ ນາມ. ‘‘ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຄ຺ໂຄ, ອຍໍ ປຏິປທາ’’ຕິ ສງ຺ຂາຣຸປປຕ຺ຕິສຸຕ຺ຕາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໑໖໑ ອາທໂຍ) ເຈຕນາປິ ເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາປິ ມຄ຺ໂຄ ນາມ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ‘ຌານ’ນ຺ຕິ ວຈນໂຕ ເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ອຘິປ຺ເປຕາ. ຍສ຺ມາ ປນ ຌານເຈຕນາ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອາກຑ຺ຒຕິ, ຕສ຺ມາ ເຈຕນາປິ ເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາປິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິເຍວ.

ຠາເວຕີຕິ ຊເນຕິ ອຸປ຺ປາເທຕິ ວຑ຺ເຒຕິ. ອຍໍ ຕາວ ອິຘ ຠາວນາຍ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປນ ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ສມ຺ຠາວນາ ປຣິຠາວນາ ວິຠາວນາຕິ ເອວໍ ອຎ຺ຎຖາປິ ອຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອິຘຸທາຍິ ມມ ສາວກາ ອຘິສີເລ ສມ຺ຠາເວນ຺ຕິ – ສີລວາ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ, ປຣເມນ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໒໔໓) ອຍໍ ສມ຺ຠາວນາ ນາມ; ໂອກປ຺ປນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສີລປຣິຠາວິໂຕ ສມາຘິ ມຫປ຺ຜໂລ ໂຫຕິ ມຫານິສໍໂສ, ສມາຘິປຣິຠາວິຕາ ປຎ຺ຎາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສາ, ປຎ຺ຎາປຣິຠາວິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ມເທວ ອາສເວຫິ ວິມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໑໘໖) ອຍໍ ປຣິຠາວນາ ນາມ; ວາສນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອິງ຺ຆ ຣູປໍ ວິຠາເວຫິ, ເວທນໍ… ສຎ຺ຎໍ… ສງ຺ຂາເຣ… ວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຠາເວຫີ’’ຕິ ອຍໍ ວິຠາວນາ ນາມ; ອນ຺ຕຣຘາປນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອຸທາຍິ, ອກ຺ຂາຕາ ມຍາ ສາວການໍ ປຏິປທາ, ຍຖາປຏິປນ຺ນາ ເມ ສາວກາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ຠາເວນ຺ຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໒໔໗), ອຍໍ ປນ ອຸປ຺ປາທນວຑ຺ຒນຏ຺ເຐນ ຠາວນາ ນາມ. ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ຐາເນ ອຍເມວ ອຘິປ຺ເປຕາ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘ຠາເວຕີຕິ ຊເນຕິ ອຸປ຺ປາເທຕິ ວຑ຺ເຒຕີ’ຕິ.

ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ, ຍຖາ ກາມາວຈຣກຸສລນິທ຺ເທເສ ຘມ຺ມປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ເທສນາ ກຕາ ຕຖາ ອກຕ຺ວາ, ປຸຄ຺ຄລປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ກຕາຕິ? ປຏິປທາຍ ສາເຘຕພ຺ພໂຕ. ອິທຎ຺ຫິ ຈຕູສຸ ປຏິປທາສຸ ອຎ຺ຎຕຣາຍ ສາເຘຕພ຺ພໍ; ນ ກາມາວຈຣໍ ວິຍ ວິນາ ປຏິປທາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ປຏິປທາ ຈ ນາເມສາ ປຏິປນ຺ນເກ ສຕິ ໂຫຕີຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸຄ຺ຄລປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ເທສນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘ຣູປູປປຕ຺ຕິຍາ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕີ’ຕິ ອາຫ.

ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫີຕິ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈິຕ຺ວາ, ວິນາ ຫຸຕ຺ວາ, ອປກ຺ກມິຕ຺ວາ. ໂຍ ປນາຍເມຕ຺ຖ ‘ເອວ’-ກາໂຣ ໂສ ນິຍມຕ຺ໂຖຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍສ຺ມາ ຈ ນິຍມຕ຺ໂຖ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ມິໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຓສມເຍ ອວິຊ຺ຊມານານມ຺ປິ ກາມານໍ ຕສ຺ສ ປຐມຊ຺ຌານສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂຠາວໍ, ກາມປຣິຈ຺ຈາເຄເນວ ຈສ຺ສ ອຘິຄມໍ ທີເປຕິ. ກຖໍ? ‘ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫີ’ຕິ ເອວຎ຺ຫິ ນິຍເມ ກຣິຍມາເນ ອິທໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ – ນູນິມສ຺ສ ກາມາ ປຏິປກ຺ຂຠູຕາ ເຍສຸ ສຕິ ອິທໍ ນ ປວຕ຺ຕຕິ, ອນ຺ຘກາເຣ ສຕິ ປທີໂປຠາໂສ ວິຍ? ເຕສໍ ປຣິຈ຺ຈາເຄເນວ ຈສ຺ສ ອຘິຄໂມ ໂຫຕິ ໂອຣິມຕີຣປຣິຈ຺ຈາເຄນ ປາຣິມຕີຣສ຺ເສວ. ຕສ຺ມາ ນິຍມໍ ກໂຣຕີຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສິຍາ – ‘ກສ຺ມາ ປເນສ ປຸພ຺ພປເທເຍວ ວຸຕ຺ໂຕ, ນ ອຸຕ຺ຕຣປເທ? ກິໍ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ອວິວິຈ຺ຈາປິ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍາ’ຕິ? ນ ໂຂ ປເນຕໍ ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຕໍນິສ຺ສຣຓໂຕ ຫິ ປຸພ຺ພປເທ ເອສ ວຸຕ຺ໂຕ. ກາມຘາຕຸສມຕິກ຺ກມນໂຕ ຫິ ກາມຣາຄປຏິປກ຺ຂໂຕ ຈ ອິທໍ ຌານໍ ກາມານເມວ ນິສ຺ສຣຓໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ກາມານເມຕໍ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍທິທໍ ເນກ຺ຂມ຺ມ’’ນ຺ຕິ (ອິຕິວຸ. ໗໒; ທີ. ນິ. ໓.໓໕໓). ອຸຕ຺ຕຣປເທປິ ປນ, ຍຖາ ‘‘ອິເຘວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມໂຓ, ອິຘ ທຸຕິໂຍ ສມໂຓ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໓໙; ອ. ນິ. ໔.໒໔໑) ເອຕ຺ຖ ‘ເອວ’-ກາໂຣ ອາເນຕ຺ວາ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ອິໂຕ ອຎ຺ເຎຫິປິ ນີວຣຓສງ຺ຂາເຕຫິ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ອວິວິຈ຺ຈ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ‘ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ເຈວ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫີ’ຕິ ເອວໍ ປທທ຺ວເຍປິ ເອສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ປທທ຺ວເຍປິ ຈ ກິຎ຺ຈາປິ ວິວິຈ຺ຈາຕິ ອິມິນາ ສາຘາຣຓວຈເນນ ຕທງ຺ຄວິເວກາທໂຍ ກາຍວິເວກາທໂຍ ຈ ສພ຺ເພປິ ວິເວກາ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕຖາປິ ກາຍວິເວໂກ ຈິຕ຺ຕວິເວໂກ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວິເວໂກຕິ ຕໂຍ ເອວ ອິຘ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ກາເມຫີຕິ ອິມິນາ ປນ ປເທນ ເຍ ຈ ນິທ຺ເທເສ ‘‘ກຕເມ ວຕ຺ຖຸກາມາ? ມນາປິຍາ ຣູປາ’’ຕິອາທິນາ (ມຫານິ. ໑) ນເຍນ ວຕ຺ຖຸກາມາ ວຸຕ຺ຕາ, ເຍ ຈ ຕຕ຺ເຖວ ວິຠງ຺ເຄ ຈ ‘‘ຉນ຺ໂທ ກາໂມ, ຣາໂຄ ກາໂມ, ຉນ຺ທຣາໂຄ ກາໂມ; ສງ຺ກປ຺ໂປ ກາໂມ, ຣາໂຄ ກາໂມ, ສງ຺ກປ຺ປຣາໂຄ ກາໂມ; ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ກາມາ’’ຕິ (ມຫານິ. ໑; ວິຠ. ໕໖໔) ເອວໍ ກິເລສກາມາ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕ ສພ຺ເພປິ ສງ຺ຄຫິຕາອິຈ຺ເຈວ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫີຕິ ວຕ຺ຖຸກາເມຫິປິ ວິວິຈ຺ເຈວາຕິ ອຕ຺ໂຖ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ເຕນ ກາຍວິເວໂກ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ.

ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫີຕິ ກິເລສກາເມຫິ ສພ຺ພາກຸສເລຫິ ວາ ວິວິຈ຺ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ເຕນ ຈິຕ຺ຕວິເວໂກ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ປຸຣິເມນ ເຈຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸກາເມຫິ ວິເວກວຈນໂຕ ເອວ ກາມສຸຂປຣິຈ຺ຈາໂຄ, ທຸຕິເຍນ ກິເລສກາເມຫິ ວິເວກວຈນໂຕ ເນກ຺ຂມ຺ມສຸຂປຣິຄ຺ຄໂຫ ວິຠາວິໂຕ ໂຫຕິ. ເອວໍ ວຕ຺ຖຸກາມກິເລສກາມວິເວກວຈນໂຕເຍວ ຈ ເອເຕສໍ ປຐເມນ ສໍກິເລສວຕ຺ຖຸປ຺ປຫານໍ, ທຸຕິເຍນ ສໍກິເລສປ຺ປຫານໍ; ປຐເມນ ໂລລຠາວສ຺ສ ເຫຕຸປຣິຈ຺ຈາໂຄ, ທຸຕິເຍນ ພາລຠາວສ຺ສ; ປຐເມນ ຈ ປໂຍຄສຸທ຺ຘິ, ທຸຕິເຍນ ອາສຍໂປສນໍ ວິຠາວິຕໍ ໂຫຕີຕິ ຎາຕພ຺ພໍ. ເອສ ຕາວ ນໂຍ ‘ກາເມຫີ’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕກາເມສຸ ວຕ຺ຖຸກາມປກ຺ເຂ.

ກິເລສກາມປກ຺ເຂ ປນ ‘ຉນ຺ໂທຕິ ຈ ຣາໂຄ’ຕິ ຈ ເອວມາທີຫິ ອເນກເຠໂທ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທເຍວ ກາໂມຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ໂສ ຈ ອກຸສລປຣິຍາປນ຺ໂນປິ ສມາໂນ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ກາໂມ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວິຠງ຺ເຄ (ວິຠ. ໕໖໔) ຌານປຏິປກ຺ຂໂຕ ວິສຸໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ກິເລສກາມຕ຺ຕາ ວາ ປຸຣິມປເທ ວຸຕ຺ໂຕ, ອກຸສລປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ທຸຕິຍປເທ. ອເນກເຠທໂຕ ຈສ຺ສ ‘ກາມໂຕ’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘ກາເມຫີ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ຈ ຘມ຺ມານໍ ອກຸສລຠາເວ ວິຊ຺ຊມາເນ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕເມ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ? ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວິຠງ຺ເຄ ອຸປຣິຌານງ຺ຄປຈ຺ຈນີກປຏິປກ຺ຂຠາວທສ຺ສນໂຕ ນີວຣຓາເນວ ວຸຕ຺ຕານິ. ນີວຣຓານິ ຫິ ຌານງ຺ຄປຈ຺ຈນີການິ. ເຕສໍ ຌານງ຺ຄາເນວ ປຏິປກ຺ຂານິ, ວິທ຺ຘໍສການິ, ວິຆາຕການີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຖາ ຫິ ‘‘ສມາຘິ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ປຏິປກ຺ໂຂ, ປີຕິ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ, ວິຕກ຺ໂກ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ, ສຸຂໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ, ວິຈາໂຣ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍາ’’ຕິ ເປຏເກ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເອວເມຕ຺ຖ ‘ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫີ’ຕິ ອິມິນາ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວິເວໂກ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ‘ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫີ’ຕິ ອິມິນາ ປຎ຺ຈນ຺ນມ຺ປິ ນີວຣຓານໍ. ອຄ຺ຄຫິຕຄ຺ຄຫເຓນ ປນ ປຐເມນ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ, ທຸຕິເຍນ ເສສນີວຣຓານໍ; ຕຖາ ປຐເມນ ຕີສຸ ອກຸສລມູເລສຸ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓເຠທວິສຍສ຺ສ ໂລຠສ຺ສ, ທຸຕິເຍນ ອາຆາຕວຕ຺ຖຸເຠທາທິວິສຍານໍ ໂທສໂມຫານໍ. ໂອຆາທີສຸ ວາ ຘມ຺ເມສຸ ປຐເມນ ກາໂມຆກາມໂຍຄກາມາສວກາມຸປາທານອຠິຊ຺ຌາກາຍຄນ຺ຖກາມຣາຄສໍໂຍຊນານໍ, ທຸຕິເຍນ ອວເສສໂອຆໂຍຄາສວອຸປາທານຄນ຺ຖສໍໂຍຊນານໍ. ປຐເມນ ຈ ຕຓ຺ຫາຍ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການຎ຺ຈ, ທຸຕິເຍນ ອວິຊ຺ຊາຍ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການຎ຺ຈ. ອປິຈ ປຐເມນ ໂລຠສມ຺ປຍຸຕ຺ຕອຏ຺ຐຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທານໍ, ທຸຕິເຍນ ເສສານໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອກຸສລຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທານໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວິເວໂກ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຍໍ ຕາວ ‘ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫີ’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ຖປ຺ປກາສນາ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ປຫານງ຺ຄໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ສມ຺ປໂຍຄງ຺ຄໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓາທິວິຠາເຄນ ອປ຺ປນາສມ຺ປໂຍຄໂຕ ຣູປາວຈຣຠາວປ຺ປຕ຺ເຕນ ວິຕກ຺ເກນ ເຈວ ວິຈາເຣນ ຈ ສຫ ວຕ຺ຕຕິ. ຣຸກ຺ໂຂ ວິຍ ປຸປ຺ເຜນ ຈ ຜເລນ ຈາຕິ ອິທໍ ຌານໍ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວິຠງ຺ເຄ ປນ ‘‘ອິມິນາ ຈ ວິຕກ຺ເກນ ອິມິນາ ຈ ວິຈາເຣນ ອຸເປໂຕ ໂຫຕິ ສມຸເປໂຕ’’ຕິອາທິນາ (ວິຠ. ໕໖໕) ນເຍນ ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐານາ ເທສນາ ກຕາ. ອຕ຺ໂຖ ປນ ຕຕ຺ຣປິ ເອວເມວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ວິເວກຊນ຺ຕິ – ເອຕ຺ຖ ວິວິຕ຺ຕິ ວິເວໂກ. ນີວຣຓວິຄໂມຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິວິຕ຺ໂຕຕິ ວາ ວິເວໂກ, ນີວຣຓວິວິຕ຺ໂຕ ຌານສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມຣາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາ ວິເວກາ, ຕສ຺ມິໍ ວາ ວິເວເກ, ຊາຕນ຺ຕິ ວິເວກຊໍ. ປີຕິສຸຂນ຺ຕິ – ເອຕ຺ຖ ປີຕິສຸຂານິ ເຫຏ຺ຐາ ປກາສິຕາເນວ. ເຕສຸ ປນ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາຍ ປຎ຺ຈວິຘາຍ ປີຕິຍາ ຍາ ອປ຺ປນາສມາຘິສ຺ສ ມູລໍ ຫຸຕ຺ວາ ວຑ຺ຒມານາ ສມາຘິສມ຺ປໂຍຄໍ ຄຕາ ຜຣຓາປີຕິ – ອຍໍ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ອຘິປ຺ເປຕາ ປີຕີຕິ. ອຍຎ຺ຈ ປີຕິ ອິທຎ຺ຈ ສຸຂໍ ອສ຺ສ ຌານສ຺ສ, ອສ຺ມິໍ ວາ ຌາເນ ອຕ຺ຖີຕິ ອິທໍ ຌານໍ ປີຕິສຸຂນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຖ ວາ ປີຕິ ຈ ສຸຂຎ຺ຈ ປີຕິສຸຂໍ, ຘມ຺ມວິນຍາທໂຍ ວິຍ. ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂມສ຺ສ ຌານສ຺ສ, ອສ຺ມິໍ ວາ ຌາເນ, ອຕ຺ຖີຕິ ເອວມ຺ປິ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ. ຍເຖວ ຫິ ຌານໍ ເອວໍ ປີຕິສຸຂມ຺ເປຕ຺ຖ ວິເວກຊເມວ ໂຫຕິ. ຕຎ຺ຈສ຺ສ ອຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ເອກປເທເນວ ‘ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂ’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ວິຠງ຺ເຄ ປນ ‘‘ອິທໍ ສຸຂໍ ອິມາຍ ປີຕິຍາ ສຫຄຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕ຺ໂຖ ປນ ຕຕ຺ຖາປິ ເອວເມວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ປຐມໍ ຌານນ຺ຕິ – ເອຕ຺ຖ ຄຓນານຸປຸພ຺ພຕາ ປຐມໍ. ປຐມໍ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ປຐມໍ. ປຐມໍ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິປິ ປຐມໍ. ອິທໍ ປນ ນ ເອກນ຺ຕລກ຺ຂຓໍ. ຈິຓ຺ຓວສີຠາໂວ ຫິ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິລາຠີ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປນ຺ໂຕປິ ສມາປຊ຺ຊິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ມຕ຺ຖກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອາທິໍ ປາເປນ຺ໂຕປິ ສມາປຊ຺ຊິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ໂອກ຺ກມນ຺ໂຕປິ ສກ຺ໂກຕິ. ເອວໍ ປຸພ຺ພຸປ຺ປຕ຺ຕິຍຏ຺ເຐນ ປນ ປຐມໍ ນາມ ໂຫຕິ.

ຌານນ຺ຕິ ທຸວິຘໍ ຌານໍ – ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌານໍ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ປຖວິກສິຓາທິອາຣມ຺ມຓໍ ອຸປນິຊ຺ຌາຍນ຺ຕີຕິ ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌານນ຺ຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຕາ. ວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄຜລານິ ປນ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານໍ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ວິປສ຺ສນາ ອນິຈ຺ຈາທິລກ຺ຂຓສ຺ສ ອຸປນິຊ຺ຌານໂຕ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານໍ. ວິປສ຺ສນາຍ ກຕກິຈ຺ຈສ຺ສ ມຄ຺ເຄນ ອິຊ຺ຌນໂຕ ມຄ຺ໂຄ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານໍ. ຜລໍ ປນ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ ຕຖລກ຺ຂຓໍ ອຸປນິຊ຺ຌາຍຕີຕິ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານໍ ນາມ. ເຕສຸ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌານໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຕສ຺ມາ ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌານໂຕ ປຈ຺ຈນີກຊ຺ຌາປນໂຕ ວາ ຌານນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊາຕິ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ, ປາປຸຓິຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຸປສມ຺ປາທຍິຕ຺ວາ ວາ ນິປ຺ຜາເທຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ວິຠງ຺ເຄ ປນ ‘‘ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊາຕິ ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ລາໂຠ ປຏິລາໂຠ ປຕ຺ຕິ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ຜຸສນາ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາ ອຸປສມ຺ປທາ’’ຕິ (ວິຠ. ໕໗໐) ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສາປິ ເອວເມວຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ວິຫຣຕີຕິ ຕທນຸຣູເປນ ອິຣິຍາປຖວິຫາເຣນ ອິຕິວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣຊ຺ຌານສມງ຺ຄີ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ອິຣິຍນໍ ວຸຕ຺ຕິໍ ປາລນໍ ຍປນໍ ຍາປນໍ ຈາຣໍ ວິຫາຣໍ ອຠິນິປ຺ຜາເທຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ວິຠງ຺ເຄ – ‘‘ວິຫຣຕີຕິ ອິຣິຍຕິ ວຕ຺ຕຕິ ປາເລຕິ ຍເປຕິ ຍາເປຕິ ຈຣຕິ ວິຫຣຕິ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ວິຫຣຕີ’’ຕິ (ວິຠ. ໕໑໒, ໕໗໑).

ປຖວິກສິຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຖວິມຓ຺ຑລມ຺ປິ ສກລຏ຺ເຐນ ປຖວິກສິຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ປຏິລທ຺ຘໍ ນິມິຕ຺ຕມ຺ປິ. ປຖວິກສິຓນິມິຕ຺ເຕ ປຏິລທ຺ຘຊ຺ຌານມ຺ປິ. ຕຕ຺ຖ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ຌານໍ ປຖວີກສິຓນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປຖວິກສິຓສງ຺ຂາຕໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີຕິ ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ປຖວິກສິເຓ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຈຕຸກ຺ກປຎ຺ຈກຊ຺ຌານານິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຌານປທຏ຺ຐານໍ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕຸກາເມນ ກຸລປຸຕ຺ເຕນ ກິໍ ກຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ? ອາທິໂຕ ຕາວ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣອາຊີວປາຣິສຸທ຺ຘິປຈ຺ຈຍສນ຺ນິສ຺ສິຕສງ຺ຂາຕານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສີລານິ ວິໂສເຘຕ຺ວາ ສຸປຣິສຸທ຺ເຘ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐິເຕນ, ຍ຺ວາສ຺ສ ອາວາສາທີສຸ ທສສຸ ປລິໂພເຘສຸ ປລິໂພໂຘ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານທາຍກໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປາຬິຍາ ອາຄເຕສຸ ອຏ຺ຐຕິໍສາຍ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນສຸ ອຕ຺ຕໂນ ຈຣິຍານຸກູລໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອຸປປຣິກ຺ຂນ຺ເຕນ ສຈສ຺ສ ອິທໍ ປຖວິກສິຓໍ ອນຸກູລໍ ໂຫຕິ, ອິທເມວ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຌານຠາວນາຍ ອນນຸຣູປໍ ວິຫາຣໍ ປຫາຍ ອນຸຣູເປ ວິຫາເຣ ວິຫຣນ຺ເຕນ ຂຸທ຺ທກປລິໂພຘຸປຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ກສິຓປຣິກມ຺ມນິມິຕ຺ຕານຸຣກ຺ຂຓສຕ຺ຕອສປ຺ປາຍປຣິວຊ຺ຊນສຕ຺ຕສປ຺ປາຍເສວນທສວິຘອປ຺ປນາໂກສລ຺ລປ຺ປເຠທໍ ສພ຺ພໍ ຠາວນາວິຘານໍ ອປຣິຫາເປນ຺ເຕນ ຌານາຘິຄມຕ຺ຖາຍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໕໑ ອາທໂຍ) ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍຖາ ເຈຕ຺ຖ ເອວໍ ອິໂຕ ປເຣສຸປິ. ສພ຺ພກມ຺ມຏ຺ຐານານຎ຺ຫິ ຠາວນາວິຘານໍ ສພ຺ພໍ ອຏ຺ຐກຖານເຍນ ຄເຫຕ຺ວາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວິຕ຺ຖາຣິຕໍ. ກິໍ ເຕນ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຸນ ວຸຕ຺ເຕນາຕິ ນ ນໍ ປຸນ ວິຕ຺ຖາຣຍາມ. ປາຬິຍາ ປນ ເຫຏ຺ຐາ ອນາຄຕໍ ອຕ຺ຖໍ ອປຣິຫາເປນ຺ຕາ ນິຣນ຺ຕຣໍ ອນຸປທວຓ຺ຓນເມວ ກຣິສ຺ສາມ.

ຕສ຺ມິໍ ສມເຍຕິ ຕສ຺ມິໍ ປຐມຊ຺ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຓສມເຍ. ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ…ເປ… ອວິກ຺ເຂໂປ ໂຫຕີຕິ ອິເມ ກາມາວຈຣປຐມກຸສລຈິຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາຍ ປທປຏິປາຏິຍາ ຉປຓ຺ຓາສ ຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕິ. ເກວລຎ຺ຫິ ເຕ ກາມາວຈຣາ, ອິເມ ຠູມນ຺ຕຣວເສນ ມຫຄ຺ຄຕາ ຣູປາວຈຣາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ວິເສໂສ. ເສສໍ ຕາທິສເມວ. ເຍວາປນກາ ປເນຕ຺ຖ ຉນ຺ທາທໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣວ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ໂກຏ຺ຐາສວາຣສຸຎ຺ຎຕວາຣາ ປາກຕິກາ ເອວາຕິ.

ປຐມໍ.

ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ

໑໖໑-໑໖໒. ທຸຕິຍຊ຺ຌານນິທ຺ເທເສ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາຕິ ວິຕກ຺ກສ຺ສ ຈ ວິຈາຣສ຺ສ ຈາຕິ ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວູປສມາ, ສມຕິກ຺ກມາ; ທຸຕິຍຊ຺ຌານກ຺ຂເຓ ອປາຕຸຠາວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ທຸຕິຍຊ຺ຌາເນ ສພ຺ເພປິ ປຐມຊ຺ຌານຘມ຺ມາ ນ ສນ຺ຕິ, ອຎ຺ເຎເຍວ ຫິ ປຐມຊ຺ຌາເນ ຜສ຺ສາທໂຍ ອຎ຺ເຎ ອິຘ, ໂອຬາຣິກສ຺ສ ປນ ໂອຬາຣິກສ຺ສ ອງ຺ຄສ຺ສ ສມຕິກ຺ກມາ ປຐມຊ຺ຌານໂຕ ປເຣສໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານາທີນໍ ອຘິຄໂມ ໂຫຕີຕິ ທີປນຕ຺ຖໍ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິຘ – ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ວິຠງ຺ເຄ ປນ ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໕໗໓) ເອຕ຺ຕກເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕນິ ຊາຕໍ, ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ.

ສມ຺ປສາທນນ຺ຕິ ສມ຺ປສາທນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສທ຺ຘາ. ສມ຺ປສາທນໂຍຄໂຕ ຌານມ຺ປິ ສມ຺ປສາທນໍ, ນີລວຓ຺ຓໂຍຄໂຕ ນີລວຕ຺ຖໍ ວິຍ. ຍສ຺ມາ ວາ ຕໍ ຌານໍ ສມ຺ປສາທນສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ວິຕກ຺ກວິຈາຣກ຺ໂຂຠວູປສມເນນ ຈ ເຈໂຕ ສມ຺ປສາທຍຕິ, ຕສ຺ມາປິ ສມ຺ປສາທນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ອຕ຺ຖວິກປ຺ເປ ‘ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສ’ຕິ ເອວໍ ປທສມ຺ພນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປຸຣິມສ຺ມິໍ ປນ ອຕ຺ຖວິກປ຺ເປ ‘ເຈຕໂສ’ຕິ ເອຕໍ ເອໂກທິຠາເວນ ສທ຺ຘິໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ – ເອໂກ ອຸເທຕີຕິ ເອໂກທິ, ວິຕກ຺ກວິຈາເຣຫິ ອນຊ຺ຌາຣຸຬ຺ຫຕ຺ຕາ ອຄ຺ໂຄ ເສຏ຺ໂຐ ຫຸຕ຺ວາ ອຸເທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສຏ຺ໂຐປິ ຫິ ໂລເກ ເອໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣວິຣຫໂຕ ວາ ເອໂກ ອສຫາໂຍ ຫຸຕ຺ວາຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຖ ວາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ອຸທາຍຕີຕິ ອຸທິ. ອຸຏ຺ຐາເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ເອໂກ ຈ ໂສ ອຸທິ ຈາຕິ ເອໂກທິ. ສມາຘິສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອິຕິ ອິມໍ ເອໂກທິໍ ຠາເວຕິ ວຑ຺ເຒຕີຕິ ອິທໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ ເອໂກທິຠາວໍ. ໂສ ປນາຍໍ ເອໂກທິ ຍສ຺ມາ ເຈຕໂສ, ນ ສຕ຺ຕສ຺ສ, ນ ຊີວສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ‘ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘ນນຸ ຈາຍໍ ສທ຺ຘາ ປຐມຊ຺ຌາເນປິ ອຕ຺ຖິ, ອຍຎ຺ຈ ເອໂກທິນາມໂກ ສມາຘິ, ອຖ ກສ຺ມາ ອິທເມວ ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວຎ຺ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ‘ອທຸຎ຺ຫິ ປຐມຊ຺ຌານໍ ວິຕກ຺ກວິຈາຣກ຺ໂຂເຠນ ວີຈິຕຣງ຺ຄສມາກຸລມິວ ຊລໍ ນ ສຸປ຺ປສນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ສຕິຍາປິ ສທ຺ຘາຍ ສມ຺ປສາທນ’ນ຺ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ສຸປ຺ປສນ຺ນຕ຺ຕາ ເອວ ເຈຕ຺ຖ ສມາຘິປິ ນ ສຸຏ຺ຐຸ ປາກໂຏ. ຕສ຺ມາ ເອໂກທິຠາວນ຺ຕິປິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຌາເນ ວິຕກ຺ກວິຈາຣປລິໂພຘາຠາເວນ ລທ຺ໂຘກາສາ ພລວຕີ ສທ຺ຘາ, ພລວສທ຺ຘາສຫາຍປຏິລາເຠເນວ ສມາຘິປິ ປາກໂຏ. ຕສ຺ມາ ອິທເມວ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວິຠງ຺ເຄ ປນ ‘‘ສມ຺ປສາທນນ຺ຕິ ຍາ ສທ຺ຘາ ສທ຺ທຫນາ ໂອກປ຺ປນາ ອຠິປ຺ປສາໂທ; ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວນ຺ຕິ ຍາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຐິຕິ…ເປ… ສມ຺ມາສມາຘີ’’ຕິ (ວິຠ. ໕໗໔-໕໗໕) ເອຕ຺ຕກເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕນ ປເນເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອຍໍ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ຍຖາ ນ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ສໍສນ຺ທຕິ ເຈວ ສເມຕິ ຈ, ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣນ຺ຕິ ຠາວນາຍ ປຫີນຕ຺ຕາ ເອຕສ຺ມິໍ ເອຕສ຺ສ ວາ ວິຕກ຺ໂກ ນຕ຺ຖີຕິ ອວິຕກ຺ກໍ. ອິມິນາວ ນເຍນ ອວິຈາຣໍ. ວິຠງ຺ເຄປິ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອິຕິ ອຍຎ຺ຈ ວິຕກ຺ໂກ ອຍຎ຺ຈ ວິຈາໂຣ ສນ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ ສມິຕາ ວູປສນ຺ຕາ ອຕ຺ຖງ຺ຄຕາ ອພ຺ຠຕ຺ຖງ຺ຄຕາ ອປ຺ປິຕາ ພ຺ຍປ຺ປິຕາ ໂສສິຕາ ວິໂສສິຕາ ພ຺ຍນ຺ຕີກຕາ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣ’’ນ຺ຕິ.

ເອຕ຺ຖາຫ – ນນຸ ຈ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາຕິ ອິມິນາປິ ອຍມຕ຺ໂຖ ສິທ຺ໂຘ? ອຖ ກສ຺ມາ ປຸນ ‘ວຸຕ຺ຕໍ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣ’ນ຺ຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ເອວເມຕໍ, ສິທ຺ໂຘວາຍມຕ຺ໂຖ, ນ ປເນຕໍ ຕທຕ຺ຖທີປກໍ. ນນຸ ອໂວຈຸມ຺ຫ – ‘ໂອຬາຣິກສ຺ສ ປນ ໂອຬາຣິກສ຺ສ ອງ຺ຄສ຺ສ ສມຕິກ຺ກມາ ປຐມຊ຺ຌານໂຕ ປເຣສໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານາທີນໍ ສມຘິຄໂມ ໂຫຕີຕິ ທີປນຕ຺ຖໍ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ.

ອປິຈ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອິທໍ ສມ຺ປສາທນໍ, ນ ກິເລສກາລຸສິຍສ຺ສ; ວິຕກ຺ກວິຈາຣານຎ຺ຈ ວູປສມາ ເອໂກທິຠາວໍ, ນ ອຸປຈາຣຊ຺ຌານມິວ ນີວຣຓປ຺ປຫານາ; ນ ປຐມຊ຺ຌານມິວ ຈ ອງ຺ຄປາຕຸຠາວາຕິ ເອວໍ ສມ຺ປສາທນເອໂກທິຠາວານໍ ເຫຕຸປຣິທີປກມິທໍ ວຈນໍ. ຕຖາ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອິທໍ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ, ນ ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານານິ ວິຍ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ວິຍ ຈ, ອຠາວາຕິ ເອວໍ ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣຠາວສ຺ສ ເຫຕຸປຣິທີປກຎ຺ຈ, ນ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາຠາວມຕ຺ຕປຣິທີປກໍ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣາຠາວມຕ຺ຕປຣິທີປກເມວ ປນ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣນ຺ຕິ ອິທໍ ວຈນໍ, ຕສ຺ມາ ປຸຣິມໍ ວຕ຺ວາປິ ປຸນ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວາຕິ.

ສມາຘິຊນ຺ຕິ ປຐມຊ຺ຌານສມາຘິໂຕ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສມາຘິໂຕ ວາ ຊາຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ປຐມມ຺ປິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສມາຘິໂຕ ຊາຕໍ, ອຖ ໂຂ ອຍເມວ ສມາຘິ ‘ສມາຘີ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອຣຫຕິ, ວິຕກ຺ກວິຈາຣກ຺ໂຂຠວິຣເຫນ ອຕິວິຍ ອຈລຕ຺ຕາ ສຸປ຺ປສນ຺ນຕ຺ຕາ ຈ. ຕສ຺ມາ ອິມສ຺ສ ວຓ຺ຓຠຓນຕ຺ຖໍ ອິທເມວ ສມາຘິຊນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປີຕິສຸຂນ຺ຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ທຸຕິຍນ຺ຕິ ຄຓນານຸປຸພ຺ພຕາ ທຸຕິຍໍ. ອິທໍ ທຸຕິຍໍ ສມາປຊ຺ຊຕີຕິປິ ທຸຕິຍໍ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຜສ຺ໂສ ໂຫຕີຕິອາທີສຸ ຌານປຎ຺ຈເກ ວິຕກ຺ກວິຈາຣປທານິ ມຄ຺ຄປຎ຺ຈເກ ຈ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປປທໍ ປຣິຫີນໍ. ເຕສໍ ວເສນ ສວິຠຕ຺ຕິກາວິຠຕ຺ຕິກປທວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂກຏ຺ຐາສວາເຣປິ ຕິວງ຺ຄິກໍ ຌານໍ ໂຫຕິ, ຈຕຸຣງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ໂຫຕີຕິ ອາຄຕໍ. ເສສໍ ປຐມຊ຺ຌານສທິສເມວາຕິ.

ທຸຕິຍໍ.

ຕຕິຍຊ຺ຌານໍ

໑໖໓. ຕຕິຍຊ຺ຌານນິທ຺ເທເສ ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາຕິ ວິຣາໂຄ ນາມ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາຍ ປີຕິຍາ ຊິຄຸຈ຺ຉນໍ ວາ ສມຕິກ຺ກໂມ ວາ. ອຸຠິນ຺ນໍ ປນ ອນ຺ຕຣາ ‘ຈ’-ສທ຺ໂທ ສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ໂຖ. ໂສ ວູປສມໍ ວາ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ ວິຕກ຺ກວິຈາຣວູປສມໍ ວາ. ຕຕ຺ຖ ຍທາ ວູປສມເມວ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ ຕທາ ປີຕິຍາ ວິຣາຄາ ຈ, ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ ‘ວູປສມາ’ ຈາຕິ ເອວໍ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິມິສ຺ສາ ຈ ໂຍຊນາຍ ວິຣາໂຄ ຊິຄຸຈ຺ຉນຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ປີຕິຍາ ຊິຄຸຈ຺ຉນາ ຈ ວູປສມາ ຈາຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຍທາ ປນ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມໍ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ ຕທາ ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ ‘ວິຕກ຺ກວິຈາຣານຎ຺ຈ ວູປສມາ’ຕິ ເອວໍ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິມິສ຺ສາ ຈ ໂຍຊນາຍ ວິຣາໂຄ ສມຕິກ຺ກມນຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປີຕິຍາ ຈ ສມຕິກ຺ກມາ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານຎ຺ຈ ວູປສມາຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ກາມຎ຺ເຈເຕ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາ ທຸຕິຍຊ຺ຌາເນເຍວ ວູປສນ຺ຕາ, ອິມສ຺ສ ປນ ຌານສ຺ສ ມຄ຺ຄປຣິທີປນຕ຺ຖໍ ວຓ຺ຓຠຓນຕ຺ຖຎ຺ເຈຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣານຎ຺ຈ ວູປສມາຕິ ຫິ ວຸຕ຺ເຕ ອິທໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ – ນູນ ວິຕກ຺ກວິຈາຣວູປສໂມ ມຄ຺ໂຄ ອິມສ຺ສ ຌານສ຺ສາຕິ? ຍຖາ ຈ ຕຕິເຍ ອຣິຍມຄ຺ເຄ ອປ຺ປຫີນານມ຺ປິ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐາທີນໍ ‘‘ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຫານາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໑໓໒) ເອວໍ ປຫານໍ ວຸຈ຺ຈມານໍ ວຓ຺ຓຠຓນໍ ໂຫຕິ, ຕທຘິຄມາຍ ອຸສ຺ສຸກ຺ການໍ ອຸສ຺ສາຫຊນກໍ, ເອວເມວ ອິຘ ອວູປສນ຺ຕານມ຺ປິ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສໂມ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ວຓ຺ຓຠຓນໍ ໂຫຕິ. ເຕນາຍມຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ – ‘ປີຕິຍາ ຈ ສມຕິກ຺ກມາ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານຎ຺ຈ ວູປສມາ’ຕິ.

ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕີຕິ – ເອຕ຺ຖ ອຸປປຕ຺ຕິໂຕ ອິກ຺ຂຕີຕິ ອຸເປກ຺ຂາ. ສມໍ ປສ຺ສຕິ, ອປກ຺ຂປຕິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ປສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕາຍ ວິສທາຍ ວິປຸລາຍ ຖາມຄຕາຍ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ຕຕິຍຊ຺ຌານສມງ຺ຄີ ອຸເປກ຺ຂໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ອຸເປກ຺ຂາ ປນ ທສວິຘາ ໂຫຕິ – ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣຸເປກ຺ຂາ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ ວີຣິຍຸເປກ຺ຂາ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ເວທນຸເປກ຺ຂາ ວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂາ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາ ຌານຸເປກ຺ຂາ ປາຣິສຸທ຺ຘຸເປກ຺ຂາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍາ ‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ເນວ ສຸມໂນ ໂຫຕິ, ນ ທຸມ຺ມໂນ, ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໕.໑; ມຫານິ. ໙໐; ຈູຬນິ. ເມຕ຺ຕຄູມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໑໘; ປຏິ. ມ. ໓.໑໗) ເອວມາຄຕາ ຂີຓາສວສ຺ສ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐຉຬາຣມ຺ມຓາປາເຖ ປຣິສຸທ຺ຘປກຕິຠາວາວິຊຫນາກາຣຠູຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ‘ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ’ ນາມ.

ຍາ ປນ ‘‘ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໕໕໖; ມ. ນິ. ໑.໗໗) ເອວມາຄຕາ ສຕ຺ເຕສຸ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາຣຠູຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ‘ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣຸເປກ຺ຂາ’ ນາມ.

ຍາ ‘‘ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ ວິເວກນິສ຺ສິຕ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໗; ໓.໒໔໗) ເອວມາຄຕາ ສຫຊາຕຘມ຺ມານໍ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາຣຠູຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ‘ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ’ ນາມ.

ຍາ ປນ ‘‘ກາເລນ ກາລໍ ອຸເປກ຺ຂານິມິຕ຺ຕໍ ມນສິ ກໂຣຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໑໐໓) ເອວມາຄຕາ ອນຈ຺ຈາຣທ຺ຘນາຕິສິຖິລວີຣິຍສງ຺ຂາຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ‘ວີຣິຍຸເປກ຺ຂາ’ ນາມ.

ຍາ ‘‘ກຕິ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ສມຖວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ກຕິ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ວິປສ຺ສນາວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ? ອຏ຺ຐ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ສມຖວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ທສ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ວິປສ຺ສນາວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໕໗) ເອວມາຄຕາ ນີວຣຓາທິປຏິສງ຺ຂາສນ຺ຕິຏ຺ຐນາຄຫເຓ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠູຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ‘ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ’ ນາມ.

ຍາ ປນ ‘‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາມາວຈຣໍ ກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໑໕໐) ເອວມາຄຕາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂສງ຺ຂາຕາ ອຸເປກ຺ຂາ ອຍໍ ‘ເວທນຸເປກ຺ຂາ’ ນາມ.

ຍາ ‘‘ຍທຕ຺ຖິ, ຍໍ ຠູຕໍ, ຕໍ ປຊຫຕິ, ອຸເປກ຺ຂໍ ປຏິລຠຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໗໑; ອ. ນິ. ໗.໕໕) ເອວມາຄຕາ ວິຈິນເນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠູຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ‘ວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂາ’ ນາມ.

ຍາ ປນ ຉນ຺ທາທີສຸ ເຍວາປນເກສຸ ອາຄຕາ ສຫຊາຕານໍ ສມວາຫິຕຠູຕາ ອຸເປກ຺ຂາ ອຍໍ, ‘ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາ’ ນາມ.

ຍາ ‘‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໖໓; ທີ. ນິ. ໑.໒໓໐) ເອວມາຄຕາ ອຄ຺ຄສຸເຂປິ ຕສ຺ມິໍ ອປກ຺ຂປາຕຊນນີ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ‘ຌານຸເປກ຺ຂາ’ ນາມ.

ຍາ ‘‘ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານ’’ນ຺ຕິ ເອວມາຄຕາ ສພ຺ພປຈ຺ຈນີກປຣິສຸທ຺ຘາ ປຈ຺ຈນີກວູປສມເນປິ ອພ຺ຍາປາຣຠູຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ‘ປາຣິສຸທ຺ຘຸເປກ຺ຂາ’ ນາມ.

ຕຕ຺ຖ ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣຸເປກ຺ຂາ ຈ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ ຈ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາ ຈ ຌານຸເປກ຺ຂາ ຈ ປາຣິສຸທ຺ຘຸເປກ຺ຂາ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກາ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາວ ໂຫຕິ. ເຕນ ເຕນ ອວຕ຺ຖາເຠເທນ ປນສ຺ສາ ອຍໍ ເຠໂທ. ເອກສ຺ສາປິ ສໂຕ ສຕ຺ຕສ຺ສ ກຸມາຣຍຸວເຖຣ ເສນາປຕິຣາຊາທິວເສນ ເຠໂທ ວິຍ. ຕສ຺ມາ ຕາສຸ ຍຕ຺ຖ ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ ນ ຕຕ຺ຖ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຸເປກ຺ຂາທໂຍ, ຍຕ຺ຖ ວາ ປນ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ ນ ຕຕ຺ຖ ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາທໂຍ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຍຖາ ເຈຕາສໍ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກີຠາໂວ, ເອວໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂານມ຺ປິ. ປຎ຺ຎາ ເອວ ຫິ ເອສາ ກິຈ຺ຈວເສນ ທ຺ວິຘາ ຠິນ຺ນາ. ຍຖາ ຫິ ປຸຣິສສ຺ສ ສາຍໍ ເຄຫໍ ປວິຏ຺ຐໍ ສປ຺ປໍ ອຊປທທຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິເຍສມານສ຺ສ ຕໍ ຖຸສໂກຏ຺ຐເກ ນິປນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ‘ສປ຺ໂປ ນຸ ໂຂ ໂນ’ຕິ ອວໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ໂສວຕ຺ຖິກຕ຺ຕຍໍ ທິສ຺ວາ ນິພ຺ເພມຕິກສ຺ສ ‘ສປ຺ໂປ, ນ ສປ຺ໂປ’ຕິ ວິຈິນເນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ ໂຫຕິ; ເອວເມວ ຍາ ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສກສ຺ສ ວິປສ຺ສນາຎາເຓນ ລກ຺ຂຓຕ຺ຕເຍ ທິຏ຺ເຐ ສງ຺ຂາຣານໍ ອນິຈ຺ຈຠາວາທິວິຈິນເນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຍໍ ‘ວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂາ’. ຍຖາ ປນ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອຊປທທຓ຺ຑເກນ ຄາຬ຺ຫໍ ສປ຺ປໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘ກິນ຺ຕາຫໍ ອິມໍ ສປ຺ປໍ ອວິເຫເຐນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕານຎ຺ຈ ອິມິນາ ອຑໍສາເປນ຺ໂຕ ມຸຎ຺ເຈຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ ມຸຎ຺ຈນາກາຣເມວ ປຣິເຍສໂຕ ຄຫເຓ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ ໂຫຕິ; ເອວເມວ ຍາ ລກ຺ຂຓຕ຺ຕຍສ຺ສ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ, ອາທິຕ຺ເຕ ວິຍ ຕໂຍ ຠເວ ປສ຺ສໂຕ, ສງ຺ຂາຣຄ຺ຄຫເຓ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ, ອຍໍ ‘ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ’. ອິຕິ ວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂາຍ ສິທ຺ຘາຍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາປິ ສິທ຺ຘາວ ໂຫຕິ. ອິມິນາ ປເນສາ ວິຈິນນຄ຺ຄຫເຓສຸ ມຊ຺ຌຕ຺ຕສງ຺ຂາເຕນ ກິຈ຺ເຈນ ທ຺ວິຘາ ຠິນ຺ນາຕິ. ວິຣິຍຸເປກ຺ຂາ ປນ ເວທນຸເປກ຺ຂາ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎຎ຺ຈ ອວເສສາຫິ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ຠິນ຺ນາເຍວາຕິ.

ອິມາສຸ ທສສຸ ອຸເປກ຺ຂາສຸ ‘ຌານຸເປກ຺ຂາ’ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ. ສາ ມຊ຺ຌຕ຺ຕລກ຺ຂຓາ ອນາໂຠຄຣສາ ອພ຺ຍາປາຣປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ປີຕິວິຣາຄປທຏ຺ຐານາຕິ. ເອຕ຺ຖາຫ – ນນຸ ຈາຍໍ ອຕ຺ຖໂຕ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາວ ໂຫຕິ? ສາ ຈ ປຐມທຸຕິຍຊ຺ຌາເນສຸປິ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຣາປິ ‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕີ’ຕິ ເອວມຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ສິຍາ. ສາ ກສ຺ມາ ນ ວຸຕ຺ຕາຕິ? ອປຣິພ຺ຍຕ຺ຕກິຈ຺ຈໂຕ. ອປຣິພ຺ຍຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕສ຺ສາ ຕຕ຺ຖ ກິຈ຺ຈໍ, ວິຕກ຺ກາທີຫິ ອຠິຠູຕຕ຺ຕາ. ອິຘ ປນາຍໍ ວິຕກ຺ກວິຈາຣປີຕີຫິ ອນຠິຠູຕຕ຺ຕາ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕສິຣາ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິພ຺ຍຕ຺ຕກິຈ຺ຈາ ຊາຕາ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາຕິ.

ນິຏ຺ຐິຕາ ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕີຕິ ເອຕສ຺ສ

ສພ຺ພໂສ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ.

ອິທານິ ສໂຕ ຈ ສມ຺ປຊາໂນຕິ ເອຕ຺ຖ ສຣຕີຕິ ສໂຕ. ສມ຺ປຊານາຕີຕິ ສມ຺ປຊາໂນ. ອິຕິ ປຸຄ຺ຄເລນ ສຕິ ຈ ສມ຺ປຊຎ຺ຎຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສຣຓລກ຺ຂຓາ ສຕິ, ອສມ຺ມຸສ຺ສນຣສາ, ອາຣກ຺ຂປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ອສມ຺ໂມຫລກ຺ຂຓໍ ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ, ຕີຣຓຣສໍ, ປວິຈຍປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ.

ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ອິທໍ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ປຸຣິມຊ຺ຌາເນສຸປິ ອຕ຺ຖິ – ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິສ຺ສ ຫິ ອສມ຺ປຊານສ຺ສ ອຸປຈາຣມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ປເຄວ ອປ຺ປນາ – ໂອຬາຣິກຕ຺ຕາ ປນ ເຕສໍ ຌານານໍ, ຠູມິຍໍ ວິຍ ປຸຣິສສ຺ສ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຄຕິ ສຸຂາ ໂຫຕິ, ອພ຺ຍຕ຺ຕໍ ຕຕ຺ຖ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎກິຈ຺ຈໍ. ໂອຬາຣິກງ຺ຄປ຺ປຫາເນນ ປນ ສຸຂຸມຕ຺ຕາ ອິມສ຺ສ ຌານສ຺ສ, ປຸຣິສສ຺ສ ຂຸຣຘາຣາຍໍ ວິຍ, ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎກິຈ຺ຈປຣິຄ຺ຄຫິຕາ ເອວ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຄຕິ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາຕິ ອິເຘວ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ? ຍຖາ ເຘນຸປໂຄ ວຈ຺ໂຉ ເຘນຸໂຕ ອປນີໂຕ ອຣກ຺ຂິຍມາໂນ ປຸນເທວ ເຘນຸໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ, ເອວມິທໍ ຕຕິຍຊ຺ຌານສຸຂໍ ປີຕິໂຕ ອປນີຕມ຺ປິ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎາຣກ຺ເຂນ ອຣກ຺ຂິຍມານໍ ປຸນເທວ ປີຕິໍ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ປີຕິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເມວ ສິຍາ. ສຸເຂ ວາປິ ສຕ຺ຕາ ສາຣຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອິທຎ຺ຈ ອຕິມຘຸຣໍ ສຸຂໍ, ຕໂຕ ປຣໍ ສຸຂາຠາວາ. ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎານຸຠາເວນ ປເນຕ຺ຖ ສຸເຂ ອສາຣຊ຺ຊນາ ໂຫຕິ, ໂນ ອຎ຺ຎຖາຕິ ອິມມ຺ປິ ອຕ຺ຖວິເສສໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິທມິເຘວ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອິທານິ ສຸຂຎ຺ຈ ກາເຍນ ປຏິສໍເວເທຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ຕຕິຍຊ຺ຌານສມງ຺ຄິໂນ ສຸຂປຏິສໍເວທນາໂຠໂຄ ນຕ຺ຖິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຍສ຺ມາ ຕສ຺ສ ນາມກາເຍນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ສຸຂໍ, ຍໍ ວາ ຕໍ ນາມກາຍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ສຸຂໍ, ຕໍສມຸຏ຺ຐາເນນສ຺ສ ຍສ຺ມາ ອຕິປຓີເຕນ ຣູເປນ ຣູປກາໂຍ ຜຸໂຏ, ຍສ຺ສ ຜຸຏຕ຺ຕາ ຌານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕປິ ສຸຂໍ ປຏິສໍເວເທຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘ສຸຂຎ຺ຈ ກາເຍນ ປຏິສໍເວເທຕີ’ຕິ ອາຫ.

ອິທານິ ຍໍ ຕໍ ອຣິຍາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີຕິ ເອຕ຺ຖ ຍໍຌານເຫຕຸ ຍໍຌານກາຣຓາ ຕໍ ຕຕິຍຊ຺ຌານສມງ຺ຄີປຸຄ຺ຄລໍ ພຸທ຺ຘາທໂຍ ອຣິຍາ ‘‘ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ ເທເສນ຺ຕິ ປຎ຺ຎາເປນ຺ຕິ ປຏ຺ຐເປນ຺ຕິ ວິວຣນ຺ຕິ ວິຠຊນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕານີກໂຣນ຺ຕິ ປກາເສ’’ນ຺ຕິ ປສໍສນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ກິນ຺ຕິ? ‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີ’ຕິ – ຕໍ ຕຕິຍຊ຺ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ກສ຺ມາ ປນ ຕໍ ເຕ ເອວໍ ປສໍສນ຺ຕີຕິ? ປສໍສາຣຫໂຕ. ອຍຎ຺ຫິ ຍສ຺ມາ ອຕິມຘຸຣສຸເຂ ສຸຂປາຣມິປ຺ປຕ຺ເຕປິ ຕຕິຍຊ຺ຌາເນ ອຸເປກ຺ຂໂກ, ນ ຕຕ຺ຖ ສຸຂາຠິສງ຺ເຄນ ອາກຑ຺ຒີຍຕິ, ‘ຍຖາ ຈ ປີຕິ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ’ ເອວໍ ອຸປຏ຺ຐິຕສຕິຕາຍ ສຕິມາ, ຍສ຺ມາ ຈ ອຣິຍກນ຺ຕໍ ອຣິຍຊນເສວິຕເມວ ອສໍກິລິຏ຺ຐໍ ສຸຂໍ ນາມກາເຍນ ປຏິສໍເວເທຕິ ຕສ຺ມາ ປສໍສາຣໂຫ; ອິຕິ ປສໍສາຣຫໂຕ ນໍ ອຣິຍາ ເຕ ເອວໍ ປສໍສາເຫຕຸຠູເຕ ຄຸເຓ ປກາເສນ຺ຕາ ‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີ’ຕິ ເອວໍ ປສໍສນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕຕິຍນ຺ຕິ ຄຓນານຸປຸພ຺ພຕາ ຕຕິຍໍ. ອິທໍ ຕຕິຍໍ ສມາປຊ຺ຊຕີຕິປິ ຕຕິຍໍ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຜສ຺ໂສ ໂຫຕີຕິອາທີສຸ ຌານປຎ຺ຈເກ ປີຕິປທມ຺ປິ ປຣິຫີນໍ. ຕສ຺ສາປິ ວເສນ ສວິຠຕ຺ຕິກາວິຠຕ຺ຕິກປທວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂກຏ຺ຐາສວາເຣປິ ທຸວງ຺ຄິກໍ ຌານໍ ໂຫຕີຕິ ອາຄຕໍ. ເສສໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານສທິສເມວາຕິ.

ຕຕິຍໍ.

ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ

໑໖໕. ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານນິທ຺ເທເສ ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາຕິ ກາຍິກສຸຂສ຺ສ ຈ ກາຍິກທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ. ປຸພ຺ເພວາຕິ ຕຎ຺ຈ ໂຂ ປຸພ຺ເພວ ນ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານກ຺ຂເຓ. ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາຕິ ເຈຕສິກສຸຂສ຺ສ ຈ ເຈຕສິກທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈາຕິ ອິເມສມ຺ປິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຸພ຺ເພວ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ; ປຫານາ ອິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກທາ ປນ ເນສໍ ປຫານໍ ໂຫຕິ? ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ອຸປຈາຣກ຺ຂເຓ. ໂສມນສ຺ສຎ຺ຫິ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສ຺ສ ອຸປຈາຣກ຺ຂເຓເຍວ ປຫີຍຕິ. ທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສສຸຂານິ ປຐມທຸຕິຍຕຕິຍຊ຺ຌານານໍ ອຸປຈາຣກ຺ຂເຓສຸ. ເອວເມເຕສໍ ປຫານກ຺ກເມນ ອວຸຕ຺ຕານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍວິຠງ຺ເຄ ປນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອຸທ຺ເທສກ຺ກເມເນວ ອິຘາປິ ວຸຕ຺ຕານໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ປຫານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຍທິ ປເນຕານິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຌານສ຺ສ ອຸປຈາຣກ຺ຂເຓເຍວ ປຫີຍນ຺ຕິ, ອຖ ກສ຺ມາ ‘‘ກຕ຺ຖ ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອປຣິເສສໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ເອຕ຺ຖຸປ຺ປນ຺ນໍ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອປຣິເສສໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ກຕ຺ຖ ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ… ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ… ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອປຣິເສສໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ເອຕ຺ຖຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອປຣິເສສໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໕໑໐) ເອວໍ ຌາເນສ຺ເວວ ນິໂຣໂຘ ວຸຕ຺ໂຕຕິ? ອຕິສຍນິໂຣຘຕ຺ຕາ. ອຕິສຍນິໂຣໂຘ ຫິ ເຕສໍ ປຐມຊ຺ຌານາທີສຸ, ນ ນິໂຣໂຘເຍວ. ນິໂຣໂຘເຍວ ປນ ອຸປຈາຣກ຺ຂເຓ, ນາຕິສຍນິໂຣໂຘ. ຕຖາ ຫິ ນານາວຊ຺ຊເນ ປຐມຊ຺ຌານຸປຈາເຣ ນິຣຸທ຺ຘສ຺ສາປິ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ຑໍສມກສາທິສມ຺ຜສ຺ເສນ ວາ, ວິສມາສນຸປຕາເປນ ວາ ສິຍາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ນຕ຺ເວວ ອນ຺ໂຕອປ຺ປນາຍໍ. ອຸປຈາເຣ ວາ ນິຣຸທ຺ຘມ຺ເປຕໍ ນ ສຸຏ຺ຐຸ ນິຣຸທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ປຏິປກ຺ເຂນ ອວິຫຕຕ຺ຕາ. ອນ຺ໂຕອປ຺ປນາຍໍ ປນ ປີຕິຜຣເຓນ ສພ຺ໂພ ກາໂຍ ສຸໂຂກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ສຸໂຂກ຺ກນ຺ຕກາຍສ຺ສ ຈ ສຸຏ຺ຐຸ ນິຣຸທ຺ຘໍ ໂຫຕິ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ປຏິປກ຺ເຂນ ວິຫຕຕ຺ຕາ. ນານາວຊ຺ຊເນເຍວ ຈ ທຸຕິຍຊ຺ຌານຸປຈາເຣ ປຫີນສ຺ສ ໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ຍສ຺ມາ ເອຕໍ ວິຕກ຺ກວິຈາຣປຈ຺ຈເຍປິ ກາຍກິລມເຖ ຈິຕ຺ຕຸປຆາເຕ ຈ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ວິຕກ຺ກວິຈາຣາຠາເວ ເນວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ຍຕ຺ຖ ປນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຕຕ຺ຖ ວິຕກ຺ກວິຈາຣຠາເວ; ອປ຺ປຫີນາ ເອວ ຈ ທຸຕິຍຊ຺ຌານຸປຈາເຣ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາຕິ ຕຕ຺ຖສ຺ສ ສິຍາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ນຕ຺ເວວ ທຸຕິຍຊ຺ຌາເນ, ປຫີນປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ. ຕຖາ ຕຕິຍຊ຺ຌານຸປຈາເຣ ປຫີນສ຺ສາປິ ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ປີຕິສມຸຏ຺ຐານປຓີຕຣູປຜຸຏກາຍສ຺ສ ສິຍາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ນຕ຺ເວວ ຕຕິຍຊ຺ຌາເນ. ຕຕິຍຊ຺ຌາເນ ຫິ ສຸຂສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠູຕາ ປີຕິ ສພ຺ພໂສ ນິຣຸທ຺ຘາຕິ. ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານຸປຈາເຣ ປຫີນສ຺ສາປິ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອາສນ຺ນຕ຺ຕາ, ອປ຺ປນາປ຺ປຕ຺ຕາຍ ອຸເປກ຺ຂາຍ ອຠາເວນ ສມ຺ມາ ອນຕິກ຺ກນ຺ຕຕ຺ຕາ ຈ, ສິຍາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ນຕ຺ເວວ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນ. ຕສ຺ມາ ເອວ ຈ ‘ເອຕ຺ຖຸປ຺ປນ຺ນໍ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອປຣິເສສໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’ຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອປຣິເສສຄ຺ຄຫຓໍ ກຕນ຺ຕິ.

ເອຕ຺ຖາຫ – ‘ອເຖວໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຌານສ຺ສຸປຈາເຣ ປຫີນາປິ ເອຕາ ເວທນາ ອິຘ ກສ຺ມາ ສມາຫຏາ’ຕິ? ‘ສຸຂຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ’. ຍາ ຫິ ອຍໍ ‘ອທຸກ຺ຂມສຸຂ’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ສຸຂຸມາ, ທຸພ຺ພິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ, ນ ສກ຺ກາ ສຸເຂນ ຄເຫຕຸໍ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ນາມ ທຸຏ຺ຐສ຺ສ ຍຖາ ຕຖາ ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຄເຫຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍສ຺ສ ໂຄຓສ຺ສ ຄຫຓຕ຺ຖໍ ໂຄໂປ ເອກສ຺ມິໍ ວເຊ ສພ຺ພາ ຄາໂວ ສມາຫຣຕິ, ອເຖເກກໍ ນີຫຣນ຺ໂຕ ປຏິປາຏິຍາ ອາຄຕໍ ‘ອຍໍ ໂສ, ຄຓ຺ຫຖ ນ’ນ຺ຕິ ຕມ຺ປິ ຄາຫາປຍຕິ; ເອວເມວ ຠຄວາ ສຸຂຄຫຓຕ຺ຖໍ ສພ຺ພາປິ ເອຕາ ສມາຫຣີຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ສມາຫຏາ ເອຕາ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຍໍ ເນວ ສຸຂໍ ນ ທຸກ຺ຂໍ, ນ ໂສມນສ຺ສໍ ນ ໂທມນສ຺ສໍ, ອຍໍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາເວທນາຕິ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ເອສາ ຄາຫຍິຕຸໍ.

ອປິຈ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈຍທສ຺ສນຕ຺ຖຎ຺ຈາປິ ເອຕາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຫານາທໂຍ ຫິ ຕສ຺ສາ ປຈ຺ຈຍາ. ຍຖາຫ – ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຈ຺ຈຍາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ສມາປຕ຺ຕິຍາ. ອິຘາວຸໂສ ຠິກ຺ຂຸ, ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ອິເມ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈຍາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ສມາປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໕໘). ຍຖາ ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປຫີນາປິ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິອາທໂຍ ຕຕິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ວຓ຺ຓຠຓນຕ຺ຖໍ ຕຕ຺ຖ ປຫີນາຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ເອວໍ ວຓ຺ຓຠຓນຕ຺ຖມ຺ເປຕສ຺ສ ຌານສ຺ເສຕາ ອິຘ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ປຈ຺ຈຍຆາເຕນ ວາ ເອຕ຺ຖ ຣາຄໂທສານໍ ອຕິທູຣຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸມ຺ເປຕາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອຕາສຸ ຫິ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ, ໂສມນສ຺ສໍ ຣາຄສ຺ສ; ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສສ຺ສ, ໂທມນສ຺ສໍ ໂທສສ຺ສ. ສຸຂາທິຆາເຕນ ຈ ສປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຣາຄໂທສາ ຫຕາຕິ ອຕິທູເຣ ໂຫນ຺ຕີຕິ.

ອທຸກ຺ຂມສຸຂນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂາຠາເວນ ອທຸກ຺ຂໍ, ສຸຂາຠາເວນ ອສຸຂໍ. ເອເຕເນຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂສຸຂປ຺ປຏິປກ຺ຂຠູຕໍ ຕຕິຍເວທນໍ ທີເປຕິ, ນ ທຸກ຺ຂສຸຂາຠາວມຕ຺ຕໍ. ຕຕິຍເວທນາ ນາມ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ. ອຸເປກ຺ຂາຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສາ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐວິປຣີຕານຸຠວນລກ຺ຂຓາ, ມຊ຺ຌຕ຺ຕຣສາ, ອວິຠູຕປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ສຸຂນິໂຣຘປທຏ຺ຐານາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິນ຺ຕິ ອຸເປກ຺ຂາຍ ຊນິຕສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ຌາເນ ສຸປຣິສຸທ຺ຘາ ສຕິ. ຍາ ຈ ຕສ຺ສາ ສຕິຍາ ປາຣິສຸທ຺ຘິ ສາ ອຸເປກ຺ຂາຍ ກຕາ, ນ ອຎ຺ເຎນ. ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວິຠງ຺ເຄປິ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຍໍ ສຕິ ອິມາຍ ອຸເປກ຺ຂາຍ ວິສທາ ໂຫຕິ ປຣິສຸທ຺ຘາ ປຣິໂຍທາຕາ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘີ’’ຕິ (ວິຠ. ໕໙໗). ຍາຍ ຈ ອຸເປກ຺ຂາຍ ເອຕ຺ຖ ສຕິ ປາຣິສຸທ຺ຘິ ໂຫຕິ ສາ ອຕ຺ຖໂຕ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ນ ເກວລຎ຺ເຈຕ຺ຖ ຕາຍ ສຕິເຍວ ປຣິສຸທ຺ຘາ ອປິຈ ໂຂ ສພ຺ເພປິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາ. ສຕິສີເສນ ປນ ເທສນາ ວຸຕ຺ຕາ.

ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ອຍໍ ອຸເປກ຺ຂາ ເຫຏ຺ຐາປິ ຕີສຸ ຌາເນສຸ ວິຊ຺ຊຕິ – ຍຖາ ປນ ທິວາ ສູຣິຍປ຺ປຠາຠິຠວາ ໂສມ຺ມຠາເວນ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປກາຣກຕ຺ເຕນ ວາ ສຠາຄາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອລາຠາ ທິວາ ວິຊ຺ຊມານາປິ ຈນ຺ທເລຂາ ອປຣິສຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ ອປຣິໂຍທາຕາ – ເອວມຍມ຺ປິ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາຈນ຺ທເລຂາ ວິຕກ຺ກາທິປຈ຺ຈນີກຘມ຺ມເຕຊາຠິຠວາ ສຠາຄາຍ ຈ ອຸເປກ຺ຂາເວທນາຣຕ຺ຕິຍາ ອປ຺ປຏິລາຠາ ວິຊ຺ຊມານາປິ ປຐມາທິຊ຺ຌານເຠເທສຸ ອປຣິສຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສາ ຈ ອປຣິສຸທ຺ຘາຍ ທິວາ ອປຣິສຸທ຺ຘຈນ຺ທເລຂາຍ ປຠາ ວິຍ ສຫຊາຕາປິ ສຕິອາທໂຍ ອປຣິສຸທ຺ຘາວ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕສຸ ເອກມ຺ປິ ‘ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘີ’ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຘ ປນ ວິຕກ຺ກາທິປຈ຺ຈນີກຘມ຺ມເຕຊາຠິຠວາຠາວາ ສຠາຄາຍ ຈ ອຸເປກ຺ຂາ ເວທນາຣຕ຺ຕິຍາ ປຏິລາຠາ ອຍໍ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາຈນ຺ທເລຂາ ອຕິວິຍ ປຣິສຸທ຺ຘາ. ຕສ຺ສາ ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ປຣິສຸທ຺ຘຈນ຺ທເລຂາຍ ປຠາ ວິຍ ສຫຊາຕາປິ ສຕິອາທໂຍ ປຣິສຸທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ ປຣິໂຍທາຕາ. ຕສ຺ມາ ອິທເມວ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘີຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຈຕຸຕ຺ຖນ຺ຕິ ຄຓນານຸປຸພ຺ພຕາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ອິທໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ສມາປຊ຺ຊຕີຕິປິ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ຜສ຺ໂສ ໂຫຕີຕິອາທີສຸ ຜສ຺ສປຎ຺ຈເກ ຕາວ ເວທນາຕິ ອຸເປກ຺ຂາເວທນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຌານປຎ຺ຈກອິນ຺ທ຺ຣິຍອຏ຺ຐເກສຸ ປນ ອຸເປກ຺ຂາ ໂຫຕິ ອຸເປກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂຫຕີຕິ (ຘ. ສ. ໑໖໕) ວຸຕ຺ຕເມວ. ເສສານິ ຕຕິເຍ ປຣິຫີນປທານິ ອິຘາປິ ປຣິຫີນາເນວ. ໂກຏ຺ຐາສວາເຣປິ ທຸວງ຺ຄິກໍ ຌານນ຺ຕິ ອຸເປກ຺ຂາຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາວເສເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເສສໍ ສພ຺ພໍ ຕຕິຍສທິສເມວາຕິ.

ຈຕຸກ຺ກນໂຍ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

ປຎ຺ຈກນໂຍ

໑໖໗. ອິທານິ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາຕິ ປຎ຺ຈກນໂຍ ອາຣທ຺ໂຘ. ກສ຺ມາຕິ ເຈ, ປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສຍວເສນ ເຈວ ເທສນາວິລາເສນ ຈ. ສນ຺ນິສິນ຺ນເທວປຣິສາຍ ກິຣ ເອກຈ຺ຈານໍ ເທວານໍ ວິຕກ຺ໂກ ເອວ ໂອຬາຣິກໂຕ ອຸປຏ຺ຐາສິ, ວິຈາຣປີຕິສຸຂຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ສນ຺ຕໂຕ. ເຕສໍ ສປ຺ປາຍວເສນ ສຕ຺ຖາ ຈຕຸຣງ຺ຄິກໍ ອວິຕກ຺ກໍ ວິຈາຣມຕ຺ຕໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ ນາມ ຠາເຊສິ. ເອກຈ຺ຈານໍ ວິຈາໂຣ ໂອຬາຣິກໂຕ ອຸປຏ຺ຐາສິ, ປີຕິສຸຂຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ສນ຺ຕໂຕ. ເຕສໍ ສປ຺ປາຍວເສນ ຕິວງ຺ຄິກໍ ຕຕິຍຊ຺ຌານໍ ນາມ ຠາເຊສິ. ເອກຈ຺ຈານໍ ປີຕິ ໂອຬາຣິກໂຕ ອຸປຏ຺ຐາສິ, ສຸຂຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ສນ຺ຕໂຕ. ເຕສໍ ສປ຺ປາຍວເສນ ທຸວງ຺ຄິກໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ນາມ ຠາເຊສິ. ເອກຈ຺ຈານໍ ສຸຂໍ ໂອຬາຣິກໂຕ ອຸປຏ຺ຐາສິ, ອຸເປກ຺ຂາຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ສນ຺ຕໂຕ. ເຕສໍ ສປ຺ປາຍວເສນ ທຸວງ຺ຄິກໍ ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານໍ ນາມ ຠາເຊສິ. ອຍໍ ຕາວ ‘ປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສໂຍ’.

ຍສ຺ສາ ປນ ຘມ຺ມຘາຕຸຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘຕ຺ຕາ ເທສນາວິລາສປ຺ປຕ຺ໂຕ ນາມ ໂຫຕິ – ສາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຸຏ຺ຐຸ ປຏິວິທ຺ຘາ – ຕສ຺ມາ ຎາຓມຫຕ຺ຕຕາຍ ເທສນາວິຘາເນສຸ ກຸສໂລ ເທສນາວິລາສປ຺ປຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ຍໍ ຍໍ ອງ຺ຄໍ ລພ຺ຠຕິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ວເສນ ຍຖາ ຍຖາ ອິຈ຺ຉຕິ ຕຖາ ຕຖາ ເທສນໍ ນິຍາເມຕີຕິ ໂສ ອິຘ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກໍ ປຐມຊ຺ຌານໍ ຠາເຊສິ, ຈຕຸຣງ຺ຄິກໍ ອວິຕກ຺ກໍ ວິຈາຣມຕ຺ຕໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ, ຠາເຊສິ ຕິວງ຺ຄິກໍ ຕຕິຍຊ຺ຌານໍ, ຠາເຊສິ ທຸວງ຺ຄິກໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ, ທຸວງ຺ຄິກເມວ ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານໍ ຠາເຊສິ. ອຍໍ ‘ເທສນາວິລາໂສ’ ນາມ.

ອປິຈ ເຍ ຠຄວຕາ ‘‘ຕໂຍເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມາຘີ – ສວິຕກ຺ກສວິຈາໂຣ ສມາຘິ, ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ໂຕ ສມາຘິ, ອວິຕກ຺ກອວິຈາໂຣ ສມາຘີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໓໐໕) ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ຕໂຍ ສມາຘີ ເທສິຕາ, ເຕສຸ ເຫຏ຺ຐາ ສວິຕກ຺ກສວິຈາໂຣ ສມາຘິ ອວິຕກ຺ກອວິຈາໂຣ ສມາຘິ ຈ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ສິໂຕ, ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ໂຕ ນ ທສ຺ສິໂຕ. ຕໍ ທສ຺ເສຕຸມ຺ປິ ອຍໍ ປຎ຺ຈກນໂຍ ອາຣທ຺ໂຘຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ທຸຕິຍຊ຺ຌານນິທ຺ເທເສ ຜສ຺ສາທີສຸ ວິຕກ຺ກມຕ຺ຕໍ ປຣິຫາຍຕິ, ໂກຏ຺ຐາສວາເຣ ‘‘ຈຕຸຣງ຺ຄິກໍ ຌານໍ ໂຫຕິ ຈຕຸຣງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ໂຫຕີ’’ຕິ ອຍເມວ ວິເສໂສ. ເສສໍ ສພ຺ພໍ ປຐມຊ຺ຌານສທິສເມວ. ຍານິ ຈ ຈຕຸກ຺ກນເຍ ທຸຕິຍຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖານິ ຕາເນວ ອິຘ ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ຈມານິ. ເຕສໍ ອຘິຄມປຏິປາຏິທີປນຕ຺ຖໍ ອຍໍ ນໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ –

ເອໂກ ກິຣ ອມຈ຺ຈປຸຕ຺ໂຕ ຣາຊານໍ ອຸປຏ຺ຐາຕຸໍ ຊນປທໂຕ ນຄຣໍ ອາຄໂຕ. ໂສ ເອກທິວສເມວ ຣາຊານໍ ທິສ຺ວາ ປານພ຺ຍສເນນ ສພ຺ພໍ ວິຠວຊາຕໍ ນາເສສິ. ຕໍ ເອກທິວສໍ ສຸຣາມທມຕ຺ຕໍ ນິຈ຺ໂຈຬໍ ກຕ຺ວາ ຊິຓ຺ຓກຏສາຣກມຕ຺ເຕນ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ປານາຄາຣໂຕ ນີຫຣິໍສຸ. ຕເມນໍ ສງ຺ກາຣກູເຏ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິທ຺ທາຍນ຺ຕໍ ເອໂກ ອງ຺ຄວິຊ຺ຊາປາຐໂກ ທິສ຺ວາ ‘ອຍໍ ປຸຣິໂສ ມຫາຊນສ຺ສ ອວສ຺ສໂຍ ຠວິສ຺ສຕິ, ປຏິຊຄ຺ຄິຕພ຺ໂພ ເອໂສ’ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ມຕ຺ຕິກາຍ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ຖູລສາຏກຍຸຄໍ ນິວາສາເປຕ຺ວາ ປຸນ ຄນ຺ໂຘທເກນ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ສຸຂຸເມນ ທຸກູລຍຸຄເຬນ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ປາສາທໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສຸໂຠຊນໍ ໂຠເຊຕ຺ວາ ‘ເອວໍ ນໍ ປຣິຈາເຣຍ຺ຍາຖາ’ຕິ ປຣິຈາຣເກ ປຏິປາເທຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ອຖ ນໍ ເຕ ສຍນໍ ອາໂຣເປສຸໍ. ປານາຄາຣຄມນປຏິພາຫນຕ຺ຖຎ຺ຈ ນໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຕາວ ຊນາ ຈຕູສຸ ຫຕ຺ຖປາເທສຸ ອຸປ຺ປີເຬຕ຺ວາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ເອໂກ ປາເທ ປຣິມຊ຺ຊິ. ເອໂກ ຕາລວຓ຺ຏໍ ຄເຫຕ຺ວາ ພີຊິ. ເອໂກ ວີຓໍ ວາທຍມາໂນ ຄາຍນ຺ໂຕ ນິສີທິ.

ໂສ ສຍນຸປຄມເນນ ວິຄຕກິລມໂຖ ໂຖກໍ ນິທ຺ທາຍິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ຫຕ຺ຖປາທນິປ຺ປີຬນໍ ອສຫມາໂນ ‘ໂກ ເມ ຫຕ຺ຖປາເທ ອຸປ຺ປີເຬຕິ? ອປຄຈ຺ຉຖາ’ຕິ ຕຊ຺ເຊສິ. ເຕ ເອກວຈເນເນວ ອປຄຈ຺ຉິໍສຸ. ຕໂຕ ປຸນ ໂຖກໍ ນິທ຺ທາຍິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ປາທປຣິມຊ຺ຊນໍ ອສຫມາໂນ ‘ໂກ ເມ ປາເທ ປຣິມຊ຺ຊຕິ? ອປຄຈ຺ຉາ’ຕິ ອາຫ. ໂສປິ ເອກວຈເນເນວ ອປຄຈ຺ຉິ. ປຸນ ໂຖກໍ ນິທ຺ທາຍິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ວາຕວຸຏ຺ຐິ ວິຍ ຕາລວຓ຺ຏວາຕໍ ອສຫນ຺ໂຕ ‘ໂກ ເອສ? ອປຄຈ຺ຉຕູ’ຕິ ອາຫ. ໂສປິ ເອກວຈເນເນວ ອປຄຈ຺ຉິ. ປຸນ ໂຖກໍ ນິທ຺ທາຍິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ກຓ຺ຓສູລໍ ວິຍ ຄີຕວາທິຕສທ຺ທໍ ອສຫມາໂນ ວີຓາວາທກໍ ຕຊ຺ເຊສິ. ໂສປິ ເອກວຈເນເນວ ອປຄຈ຺ຉິ. ອເຖວໍ ອນຸກ຺ກເມນ ປຫີນກິລມຖຸປ຺ປີຬນປຣິມຊ຺ຊນວາຕປ຺ປຫາຣຄີຕວາທິຕສທ຺ທຸປທ຺ທໂວ ສຸຂໍ ສຍິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ຣາຊາປິສ຺ສ ມຫນ຺ຕໍ ອິສ຺ສຣິຍມທາສິ. ໂສ ມຫາຊນສ຺ສ ອວສ຺ສໂຍ ຊາໂຕ.

ຕຕ຺ຖ ປານພ຺ຍສເນນ ປາຣິຊຸຎ຺ຎປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂສ ອມຈ຺ຈປຸຕ຺ໂຕ ວິຍ ອເນກພ຺ຍສນປາຣິຊຸຎ຺ຎປ຺ປຕ຺ໂຕ ຆຣາວາສຄໂຕ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອງ຺ຄວິຊ຺ຊາປາຐໂກ ປຸຣິໂສ ວິຍ ຕຖາຄໂຕ. ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ‘ອຍໍ ມຫາຊນສ຺ສ ອວສ຺ສໂຍ ຠວິສ຺ສຕິ, ປຏິຊຄ຺ຄນໍ ອຣຫຕີ’ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ວິຍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ‘ອຍໍ ມຫາຊນສ຺ສ ອວສ຺ສໂຍ ຠວິສ຺ສຕິ, ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອຣຫຕິ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ’ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານກຣຓໍ.

ອຖສ຺ສ ອມຈ຺ຈປຸຕ຺ຕສ຺ສ ມຕ຺ຕິກາມຕ຺ເຕນ ນ຺ຫາປນໍ ວິຍ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສາປິ ປພ຺ພຊ຺ຊາປຏິລາໂຠ. ອຖສ຺ສ ຖູລສາຏກນິວາສນໍ ວິຍ ອິມສ຺ສາປິ ທສສິກ຺ຂາປທສງ຺ຂາຕສີລວຕ຺ຖນິວາສນໍ. ປຸນ ຕສ຺ສ ຄນ຺ໂຘທກນ຺ຫາປນໍ ວິຍ ອິມສ຺ສາປິ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣາທິສີລຄນ຺ໂຘທກນ຺ຫາປນໍ. ປຸນ ຕສ຺ສ ສຸຂຸມທຸກູລຍຸຄຬຈ຺ຉາທນໍ ວິຍ ອິມສ຺ສາປິ ຍຖາວຸຕ຺ຕສີລວິສຸທ຺ຘິສມ຺ປທາສງ຺ຂາຕທຸກູລຈ຺ຉາທນໍ.

ທຸກູລຈ຺ຉາທິຕສ຺ສ ປນສ຺ສ ປາສາທາໂຣປນໍ ວິຍ ອິມສ຺ສາປິ ສີລວິສຸທ຺ຘິທຸກູລຈ຺ຉາທິຕສ຺ສ ສມາຘິຠາວນາປາສາທາໂຣຫນໍ. ຕໂຕ ຕສ຺ສ ສຸໂຠຊນຠຸຎ຺ຊນໍ ວິຍ ອິມສ຺ສາປິ ສມາຘິອຸປກາຣກສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎາທິຘມ຺ມາມຕປຣິຠຸຎ຺ຊນໍ.

ຠຸຕ຺ຕໂຠຊນສ຺ສ ປນ ຕສ຺ສ ປຣິຈາຣເກຫິ ສຍນາໂຣປນໍ ວິຍ ອິມສ຺ສາປິ ວິຕກ຺ກາທີຫິ ອຸປຈາຣຊ຺ຌານາໂຣປນໍ. ປຸນ ຕສ຺ສ ປານາຄາຣຄມນປຏິພາຫນຕ຺ຖໍ ຫຕ຺ຖປາທຸປ຺ປີຬນກປຸຣິສຈຕຸກ຺ກໍ ວິຍ ອິມສ຺ສາປິ ກາມສຎ຺ຎາຠິມຸຂຄມນປຏິພາຫນຕ຺ຖໍ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປີຬນໂກ ເນກ຺ຂມ຺ມວິຕກ຺ໂກ. ຕສ຺ສ ປາທປຣິມຊ຺ຊກປຸຣິໂສ ວິຍ ອິມສ຺ສາປິ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕານຸມຊ຺ຊນໂກ ວິຈາໂຣ. ຕສ຺ສ ຕາລວຓ຺ຏວາຕທາຍໂກ ວິຍ ອິມສ຺ສາປິ ເຈຕໂສ ສີຕລຠາວທາຍິກາ ປີຕິ.

ຕສ຺ສ ໂສຕານຸຄ຺ຄຫກໂຣ ຄນ຺ຘພ຺ພປຸຣິໂສ ວິຍ ອິມສ຺ສາປິ ຈິຕ຺ຕານຸຄ຺ຄາຫກໍ ໂສມນສ຺ສໍ. ຕສ຺ສ ສຍນຸປຄມເນນ ວິຄຕກິລມຖສ຺ສ ໂຖກໍ ນິທ຺ທຸປຄມນໍ ວິຍ ອິມສ຺ສາປິ ອຸປຈາຣຊ຺ຌານສນ຺ນິສ຺ສເຍນ ວິຄຕນີວຣຓກິລມຖສ຺ສ ປຐມຊ຺ຌານຸປຄມນໍ.

ອຖສ຺ສ ນິທ຺ທາຍິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາທຸປ຺ປີຬນາສຫເນນ ຫຕ຺ຖປາທຸປ຺ປີຬການໍ ສນ຺ຕຊ຺ຊນໍ ເຕສຎ຺ຈ ອປຄມເນນ ປຸນ ໂຖກໍ ນິທ຺ທຸປຄມນໍ ວິຍ ອິມສ຺ສາປິ ປຐມຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປີຬກວິຕກ຺ກາສຫເນນ ວິຕກ຺ກໂທສທສ຺ສນໍ, ວິຕກ຺ກປ຺ປຫານາ ຈ ປຸນ ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ຕທຸຕິຍຊ຺ຌານຸປຄມນໍ.

ຕໂຕ ຕສ຺ສ ປຸນປ຺ປຸນໍ ນິທ຺ທາຍິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ກເມນ ປາທປຣິມຊ຺ຊນາທີນໍ ອສຫເນນ ປຏິປາຏິຍາ ປາທປຣິມຊ຺ຊກາທີນໍ ສນ຺ຕຊ຺ຊນໍ, ເຕສໍ ເຕສຎ຺ຈ ອປຄມເນນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ໂຖກໍ ນິທ຺ທຸປຄມນໍ ວິຍ ອິມສ຺ສາປິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ທຸຕິຍາທີຫິ ຌາເນຫິ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ຍຖາວຸຕ຺ຕໂທສານໍ ວິຈາຣາທີນໍ ອສຫເນນ ປຏິປາຏິຍາ ວິຈາຣາທິໂທສທສ຺ສນໍ. ເຕສໍ ເຕສຎ຺ຈ ປຫານາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣນິປ຺ປີຕິກ ປຫີນໂສມນສ຺ສຊ຺ຌານຸປຄມນໍ.

ຕສ຺ສ ປນ ສຍນາ ວຸຏ຺ຐາຍ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄຕສ຺ສ ອິສ຺ສຣິຍປ຺ປຕ຺ຕິ ວິຍ ອິມສ຺ສາປິ ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນາ ມຄ຺ຄໍ ອຸປຄຕສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິ.

ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິສ຺ສຣິຍສ຺ສ ພຫູນໍ ຊນານໍ ອວສ຺ສຍຠາໂວ ວິຍ ອິມສ຺ສາປິ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ພຫູນໍ ອວສ຺ສຍຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຫິ ເອສ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ.

ປຎ຺ຈກນໂຍ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈຕຸກ຺ກປຎ຺ຈກນຍທ຺ວຍເຠໂທ ສຸທ຺ຘິກນວໂກ ນາມ ປກາສິໂຕ ໂຫຕິ. ອຕ຺ຖໂຕ ປເນສ ປຎ຺ຈກນເຍ ຈຕຸກ຺ກນຍສ຺ສ ປວິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ຌານປຎ຺ຈໂກ ເອວາຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ປຏິປທາຈຕຸກ຺ກໍ

໑໗໖-໑໘໐. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ເອຕໍ ຌານໍ ນາມ ປຏິປທາກເມນ ສິຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ປຏິປທາເຠທໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸນ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ອສ຺ສາຕິ ທຸກ຺ຂປຏິປທໍ. ທນ຺ຘາ ອຠິຎ຺ຎາ ອສ຺ສາຕິ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎໍ. ອິຕິ ທຸກ຺ຂປຏິປທນ຺ຕິ ວາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎນ຺ຕິ ວາ ປຖວີກສິຓນ຺ຕິ ວາ ຕີຓິປິ ຌານສ຺ເສວ ນາມານິ. ທຸກ຺ຂປຏິປທໍ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎນ຺ຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕຕ຺ຖ ປຐມສມນ຺ນາຫາຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຌານສ຺ສ ອຸປຈາຣໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຕາວ ປວຕ຺ຕາ ຌານຠາວນາ ‘ປຏິປທາ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຸປຈາຣໂຕ ປນ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອປ຺ປນາ ຕາວ ປວຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາ ‘ອຠິຎ຺ຎາ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສາ ປເນສາ ປຏິປທາ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ທຸກ຺ຂາ ໂຫຕິ. ນີວຣຓາທິປຈ຺ຈນີກຘມ຺ມສມຸທາຈາຣຄຫນຕາຍ ກິຈ຺ຉາ ອສຸຂເສວນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ຕທຠາເວນ ສຸຂາ. ອຠິຎ຺ຎາປິ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ທນ຺ຘາ ໂຫຕິ, ມນ຺ທາ, ອສີຆປ຺ປວຕ຺ຕິ. ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ຂິປ຺ປາ ອມນ຺ທາ ສີຆປ຺ປວຕ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ໂຍ ອາທິໂຕ ກິເລເສ ວິກ຺ຂມ຺ເຠນ຺ໂຕ ທຸກ຺ເຂນ ສສງ຺ຂາເຣນ ສປ຺ປໂຍເຄນ ກິລມນ຺ໂຕ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕິ, ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ນາມ ໂຫຕິ. ໂຍ ປນ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕກິເລໂສ ອປ຺ປນາປຣິວາສໍ ວສນ຺ໂຕ ຈິເຣນ ອງ຺ຄປາຕຸຠາວໍ ປາປຸຓາຕິ, ຕສ຺ສ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ ນາມ ໂຫຕິ. ໂຍ ຂິປ຺ປໍ ອງ຺ຄປາຕຸຠາວໍ ປາປຸຓາຕິ ຕສ຺ສ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ ນາມ ໂຫຕິ. ໂຍ ກິເລເສ ວິກ຺ຂມ຺ເຠນ຺ໂຕ ສຸເຂນ ອກິລມນ຺ໂຕ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕິ, ຕສ຺ສ ສຸຂາ ປຏິປທາ ນາມ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍານິ ສປ຺ປາຍາສປ຺ປາຍານິ ຈ ປລິໂພຘຸປຈ຺ເຉທາທີນິ ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ຈ ອປ຺ປນາໂກສລ຺ລານິ ຈ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ຈິຕ຺ຕຠາວນານິທ຺ເທເສ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ, ເຕສຸ ໂຍ ອສປ຺ປາຍເສວີ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ທນ຺ຘາ ຈ ອຠິຎ຺ຎາ ໂຫຕິ. ສປ຺ປາຍເສວິໂນ ສຸຂາ ປຏິປທາ ຂິປ຺ປາ ຈ ອຠິຎ຺ຎາ. ໂຍ ປນ ປຸພ຺ພຠາເຄ ອສປ຺ປາຍໍ ເສວິຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ສປ຺ປາຍເສວີ ໂຫຕິ, ປຸພ຺ພຠາເຄ ວາ ສປ຺ປາຍໍ ເສວິຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ອສປ຺ປາຍເສວີ, ຕສ຺ສ ໂວມິສ຺ສກຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຖາ ປລິໂພຘຸປຈ຺ເຉທາທິກໍ ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ອສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ຠາວນໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ໂຫຕິ, ວິປຣິຍາເຍນ ສຸຂາ. ອປ຺ປນາໂກສລ຺ລານິ ປນ ອສມ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສ ທນ຺ຘາ ອຠິຎ຺ຎາ ໂຫຕິ, ສມ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສ ຂິປ຺ປາ.

ອປິຈ ຕຓ຺ຫາອວິຊ຺ຊາວເສນ ສມຖວິປສ຺ສນາກຕາຘິກາຣວເສນ ຈາປິ ເອຕາສໍ ປເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຓ຺ຫາຠິຠູຕສ຺ສ ຫິ ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ໂຫຕິ, ອນຠິຠູຕສ຺ສ ສຸຂາ. ອວິຊ຺ຊາຠິຠູຕສ຺ສ ຈ ທນ຺ຘາ ອຠິຎ຺ຎາ ໂຫຕິ, ອນຠິຠູຕສ຺ສ ຂິປ຺ປາ. ໂຍ ຈ ສມເຖ ອກຕາຘິກາໂຣ ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ໂຫຕິ, ກຕາຘິກາຣສ຺ສ ສຸຂາ. ໂຍ ປນ ວິປສ຺ສນາຍ ອກຕາຘິກາໂຣ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ທນ຺ຘາ ອຠິຎ຺ຎາ ໂຫຕິ, ກຕາຘິກາຣສ຺ສ ຂິປ຺ປາ.

ກິເລສິນ຺ທ຺ຣິຍວເສນ ຈາປິ ເອຕາສໍ ປເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕິພ຺ພກິເລສສ຺ສ ຫິ ມຸທິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ໂຫຕິ ທນ຺ຘາ ຈ ອຠິຎ຺ຎາ, ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ປນ ຂິປ຺ປາ ອຠິຎ຺ຎາ. ມນ຺ທກິເລສສ຺ສ ຈ ມຸທິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ສຸຂາ ປຏິປທາ ໂຫຕິ ທນ຺ຘາ ຈ ອຠິຎ຺ຎາ, ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ປນ ຂິປ຺ປາ ອຠິຎ຺ຎາຕິ.

ອິຕິ ອິມາສຸ ປຏິປທາອຠິຎ຺ຎາສຸ ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ທຸກ຺ຂາຍ ປຏິປທາຍ ທນ຺ຘາຍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ຌານໍ ປາປຸຓາຕິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ຌານໍ ທຸກ຺ຂປຏິປທໍ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕຕ຺ຖ ‘ຕທນຸຘມ຺ມຕາ ສຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ຐິຕິຠາຄິນີ ປຎ຺ຎາ’ຕິ (ວິຠ. ໗໙໙) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕສຕິຍາ ວາ ຕໍຕໍຌານນິກນ຺ຕິຍາ ວາ ວິກ຺ຂມ຺ຠເນ ປຏິປທາ, ຕໍຕໍຌານຸປຈາຣປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ອປ຺ປນາຍ ປຣິວາເສ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ເວທິຕພ຺ພາ. ອາຄມນວເສນາປິ ຈ ປຏິປທາ ອຠິຎ຺ຎາ ໂຫນ຺ຕິເຍວ. ທຸກ຺ຂປຏິປທຎ຺ຫິ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎໍ ປຐມຊ຺ຌານໍ ປຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕໍ ທຸຕິຍມ຺ປິ ຕາທິສເມວ ໂຫຕິ. ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ເຖສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຍຖາ ຈ ຈຕຸກ຺ກນເຍ ເອວໍ ປຎ຺ຈກນເຍປິ ປຏິປທາວເສນ ຈຕຸຘາ ເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິຕິ ປຏິປທາວເສນປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ນວກາ ວຸຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສຸ ປາຐໂຕ ຉຕ຺ຕິໍສ ຈິຕ຺ຕານິ, ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ປຎ຺ຈກນເຍ ຈຕຸກ຺ກນຍສ຺ສ ປວິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ວີສຕິເມວ ຠວນ຺ຕີຕິ.

ປຏິປທາຈຕຸກ຺ກໍ.

ອາຣມ຺ມຓຈຕຸກ຺ກໍ

໑໘໑. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ເອຕໍ ຌານໍ ນາມ ຍຖາ ປຏິປທາເຠເທນ ເອວໍ ອາຣມ຺ມຓເຠເທນາປິ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາສ຺ສ ຕໍ ປເຠທໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸນ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ປຣິຕ຺ຕໍ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓນ຺ຕິອາທີສຸ ຍໍ ອປ຺ປຄຸຓໍ ໂຫຕິ, ອຸປຣິຊ຺ຌານສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ຠວິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອິທໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ນາມ. ຍໍ ປນ ອວຑ຺ຒິເຕ ສຸປ຺ປມຕ຺ເຕ ວາ ສຣາວມຕ຺ເຕ ວາ ອາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕໍ, ຕໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອສ຺ສາຕິ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ. ຍໍ ປຄຸຓໍ ສຸຠາວິຕໍ ອຸປຣິຊ຺ຌານສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ຠວິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ອິທໍ ອປ຺ປມາຓໍ ນາມ. ຍໍ ວິປຸເລ ອາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕໍ ຕໍ ວຸຑ຺ຒິປ຺ປມາຓຕ຺ຕາ ອປ຺ປມາຓໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອສ຺ສາຕິ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓໍ. ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓໂວມິສ຺ສກຕາຍ ປນ ໂວມິສ຺ສກນໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິຕິ ອາຣມ຺ມຓວເສນປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ນວກາ ວຸຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ຈິຕ຺ຕຄຓນາເປຕ຺ຖ ປຸຣິມສທິສາ ເອວາຕິ.

ອາຣມ຺ມຓຈຕຸກ຺ກໍ.

ອາຣມ຺ມຓປຏິປທາມິສ຺ສກໍ

໑໘໖. ອິທານິ ອາຣມ຺ມຓປຏິປທາມິສ຺ສກໍ ໂສຬສກ຺ຂຕ຺ຕຸກນຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸນ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ປຐມນເຍ ວຸຕ຺ຕຊ຺ຌານໍ ທຸກ຺ຂປຏິປທຕ຺ຕາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎຕ຺ຕາ ປຣິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາຕິ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ຫີນໍ, ໂສຬສມນເຍ ວຸຕ຺ຕຊ຺ຌານໍ ສຸຂປຏິປທຕ຺ຕາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎຕ຺ຕາ ອປ຺ປມາຓຕ຺ຕາ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາຕິ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ປຓີຕໍ. ເສເສສຸ ຈຸທ຺ທສສຸ ເອເກນ ທ຺ວີຫິ ຕີຫິ ຈ ກາຣເຓຫິ ຫີນປ຺ປຓີຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ກສ຺ມາ ປນາຍໍ ນໂຍ ເທສິໂຕຕິ? ຌານຸປ຺ປຕ຺ຕິກາຣຓຕ຺ຕາ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຫິ ປຖວີກສິເຓ ສຸທ຺ຘິກຊ຺ຌານໍ ຈຕຸກ຺ກນຍວເສນ ປຎ຺ຈກນຍວເສນ ຈ ທສ຺ສິຕໍ; ຕຖາ ສຸທ຺ຘິກປຏິປທາ, ຕຖາ ສຸທ຺ຘິກາຣມ຺ມຓໍ. ຕຕ຺ຖ ຍາ ເທວຕາ ປຖວີກສິເຓ ສຸທ຺ຘິກຊ຺ຌານໍ ຈຕຸກ຺ກນຍວເສນ ເທສິຍມານໍ ພຸຊ຺ຌິຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ຕາສໍ ສປ຺ປາຍວເສນ ສຸທ຺ຘິກຊ຺ຌາເນ ຈຕຸກ຺ກນໂຍ ເທສິໂຕ. ຍາ ປຎ຺ຈກນຍວເສນ ເທສິຍມານໍ ພຸຊ຺ຌິຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ຕາສໍ ສປ຺ປາຍວເສນ ປຎ຺ຈກນໂຍ. ຍາ ສຸທ຺ຘິກປຏິປທາຍ, ສຸທ຺ຘິກາຣມ຺ມເຓ ຈຕຸກ຺ກນຍວເສນ ເທສິຍມານໍ ພຸຊ຺ຌິຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ຕາສໍ ສປ຺ປາຍວເສນ ສຸທ຺ຘິກປຏິປທາຍ ສຸທ຺ຘິກາຣມ຺ມເຓ ຈຕຸກ຺ກນໂຍ ເທສິໂຕ. ຍາ ປຎ຺ຈກນຍວເສນ ເທສິຍມານໍ ພຸຊ຺ຌິຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ ຕາສໍ ສປ຺ປາຍວເສນ ປຎ຺ຈກນໂຍ. ອິຕິ ເຫຏ຺ຐາ ປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສຍວເສນ ເທສນາ ກຕາ.

ເທສນາວິລາສປ຺ປຕ຺ໂຕ ເຈສ ປຠິນ຺ນປຏິສມ຺ຠິໂທ ທສພລຈຕຸເວສາຣຊ຺ຊວິສທຎາໂຓ ຘມ຺ມານໍ ຍາຖາວສຣສລກ຺ຂຓສ຺ສ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘຕ຺ຕາ ຘມ຺ມປຎ຺ຎຕ຺ຕິກຸສລຕາຍ ໂຍ ໂຍ ນໂຍ ລພ຺ຠຕິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ວເສນ ເທສນໍ ນິຍເມຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ມາ ອິມາຍ ເທສນາວິລາສປ຺ປຕ຺ຕິຍາປິ ເຕນ ເອສາ ປຖວີກສິເຓ ສຸທ຺ຘິກຈຕຸກ຺ກນຍາທິວເສນ ເທສນາ ກຕາ.

ຍສ຺ມາ ປນ ເຍ ເກຈິ ຌານໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕິ ນາມ ນ ເຕ ອາຣມ຺ມຓປຏິປທາຫິ ວິນາ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ນິຍມໂຕ ຌານຸປ຺ປຕ຺ຕິກາຣຓຕ຺ຕາ ອຍໍ ໂສຬສກ຺ຂຕ຺ຕຸກນໂຍ ກຖິໂຕ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ສຸທ຺ຘິກນວໂກ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຏິປທານວກາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຣມ຺ມຓນວກາ, ອິເມ ຈ ໂສຬສ ນວກາຕິ ປຎ຺ຈວີສຕິ ນວກາ ກຖິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເອເກກສ຺ມິໍ ນວເກ ຈຕຸກ຺ກປຎ຺ຈກວເສນ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ນຍາຕິ ປຎ຺ຎາສ ນຍາ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ປຎ຺ຈວີສຕິຍາ ຈຕຸກ຺ກນເຍສຸ ສຕໍ, ປຎ຺ຈກນເຍສຸ ປຎ຺ຈວີສສຕ’’ນ຺ຕິ ປາຐໂຕ ປຎ຺ຈວີສາຘິການິ ທ຺ເວ ຌານຈິຕ຺ຕສຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈກນເຍ ປນ ຈຕຸກ຺ກນຍສ຺ສ ປວິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ອຕ຺ຖໂຕ ປຎ຺ຈວີສາຘິກເມວ ຈິຕ຺ຕສຕໍ ໂຫຕິ. ຍານິ ເຈຕານິ ປາເຐ ປຎ຺ຈວີສາຘິການິ ທ຺ເວ ຈິຕ຺ຕສຕານິ ເຕສຸ ເອເກກສ຺ສ ນິທ຺ເທເສ ຘມ຺ມວວຕ຺ຖານາທໂຍ ຕໂຍ ຕໂຍ ມຫາວາຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕ ປນ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ນຍມຕ຺ຕເມວ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສໍຂິຕ຺ຕາຕິ.

ປຖວີກສິຓໍ.

໒໐໓. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ອາໂປກສິຓາທີສຸປິ ເອຕານິ ຌານານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ປຸນ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ເຕສຸ ສພ຺ໂພ ປາຬິນໂຍ ຈ ອຕ຺ຖວິຠາວນາ ຈ ຈິຕ຺ຕຄຓນາ ຈ ວາຣສງ຺ເຂໂປ ຈ ປຖວີກສິເຓ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຠາວນານໂຍ ປນ ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ໂພ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (ວິສຸທ຺ຘິ ໑.໙໑ ອາທໂຍ) ປກາສິໂຕເຍວ. ມຫາສກຸລຸທາຍິສຸຕ຺ເຕ ປນ ທສກສິຓານິ (ມ. ນິ. ໒.໒໕໐) ວຸຕ຺ຕານິ. ເຕສຸ ວິຎ຺ຎາຓກສິຓໍ ອາກາເສ ປວຕ຺ຕິຕມຫຄ຺ຄຕວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສມາປຕ຺ຕິປິ ໂຫຕີຕິ ສພ຺ພປ຺ປກາເຣນ ອາຣຸປ຺ປເທສນເມວ ຠຊຕິ, ຕສ຺ມາ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ນ ກຖິຕໍ.

ອາກາສກສິຓນ຺ຕິ ປນ ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມມາກາສມ຺ປິ, ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘາປິ, ຠິຕ຺ຕິຈ຺ຉິທ຺ທາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຄເຫຕພ຺ພນິມິຕ຺ຕປຣິຈ຺ເຉທາກາສມ຺ປິ, ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຈຕຸກ຺ກປຎ຺ຈກຊ຺ຌານມ຺ປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຸຣິມນໂຍ ອາຣຸປ຺ປເທສນໍ ຠຊຕິ, ປຈ຺ຉິມນໂຍ ຣູປາວຈຣເທສນໍ. ອິຕິ ມິສ຺ສກຕ຺ຕາ ອິມໍ ຣູປາວຈຣເທສນໍ ນ ອາຣຸຬ຺ຫໍ. ປຣິຈ຺ເຉທາກາເສ ນິພ຺ພຕ຺ຕຊ຺ຌານໍ ປນ ຣູປູປປຕ຺ຕິຍາ ມຄ຺ໂຄ ໂຫຕິ ຕສ຺ມາ ຕໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ຈຕຸກ຺ກປຎ຺ຈກຊ຺ຌານເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຣູປຊ຺ຌານໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ກສ຺ມາ? ກສິຓຸຄ຺ຆາຏນສ຺ສ ອລາຠໂຕ. ຕຎ຺ຫິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸຄ຺ຆາຏິຍມານມ຺ປິ ອາກາສເມວ ໂຫຕີຕິ ນ ຕຕ຺ຖ ກສິຓຸຄ຺ຆາຏນໍ ລພ຺ຠຕິ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖຸປ຺ປນ຺ນໍ ຌານໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ອຠິຎ຺ຎາປາທກໍ ໂຫຕິ, ວິປສ຺ສນາປາທກໍ ໂຫຕິ, ນິໂຣຘປາທກໍ ນ ໂຫຕິ. ອນຸປຸພ຺ພນິໂຣໂຘ ປເນຕ຺ຖ ຍາວ ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານາ ລພ຺ຠຕິ ວຏ຺ຏປາທກໍ ໂຫຕິເຍວ. ຍຖາ ເຈຕໍ ເອວໍ ປຸຣິມກສິເຓສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຌານມ຺ປິ. ນິໂຣຘປາທກຠາໂວ ປເນຕ຺ຖ ວິເສໂສ. ເສສເມຕ຺ຖ ອາກາສກສິເຓ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ ຕໍ ສພ຺ພໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໙໘-໙໙) ວຸຕ຺ຕເມວ.

‘ເອໂກປິ ຫຸຕ຺ວາ ພຫຸຘາ ໂຫຕີ’ຕິອາທິນຍໍ (ທີ. ນິ. ໑.໒໓໙; ປຏິ. ມ. ໑.໑໐໒) ປນ ວິກຸພ຺ພນໍ ອິຈ຺ຉນ຺ເຕນ ປຸຣິເມສຸ ອຏ຺ຐສຸ ກສິເຓສຸ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ກສິຓານຸໂລມໂຕ ກສິຓປຏິໂລມໂຕ, ກສິຓານຸໂລມປຏິໂລມໂຕ; ຌານານຸໂລມໂຕ, ຌານປຏິໂລມໂຕ, ຌານານຸໂລມປຏິໂລມໂຕ; ຌານຸກ຺ກນ຺ຕິກໂຕ, ກສິຓຸກ຺ກນ຺ຕິກໂຕ, ຌານກສິຓຸກ຺ກນ຺ຕິກໂຕ; ອງ຺ຄສງ຺ກນ຺ຕິກໂຕ, ອາຣມ຺ມຓສງ຺ກນ຺ຕິກໂຕ, ອງ຺ຄາຣມ຺ມຓສງ຺ກນ຺ຕິກໂຕ; ອງ຺ຄວວຕ຺ຖານໂຕ, ອາຣມ຺ມຓວວຕ຺ຖານໂຕຕິ ອິເມຫິ ຈຸທ຺ທສຫາກາເຣຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິທເມຕພ຺ພໍ. ເຕສໍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໓໖໕-໓໖໖) ວຸຕ຺ຕາເຍວ.

ເອວໍ ປນ ຈຸທ຺ທສຫາກາເຣຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ອປຣິທເມຕ຺ວາ, ປຸພ຺ເພ ອຠາວິຕຠາວໂນ ອາທິກມ຺ມິໂກ ໂຍຄາວຈໂຣ ອິທ຺ຘິວິກຸພ຺ພນໍ ສມ຺ປາເທສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ອາທິກມ຺ມິກສ຺ສ ຫິ ກສິຓປຣິກມ຺ມມ຺ປິ ຠາໂຣ; ສເຕສຸ ສຫສ຺ເສສຸ ວາ ເອໂກວ ສກ຺ໂກຕິ. ກຕກສິຓປຣິກມ຺ມສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕຸປ຺ປາທນໍ ຠາໂຣ; ສເຕສຸ ສຫສ຺ເສສຸ ວາ ເອໂກວ ສກ຺ໂກຕິ. ອຸປ຺ປນ຺ເນ ນິມິຕ຺ເຕ ຕໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອປ຺ປນາຘິຄໂມ ຠາໂຣ, ສເຕສຸ ສຫສ຺ເສສຸ ວາ ເອໂກວ ສກ຺ໂກຕິ. ອຘິຄຕປ຺ປນສ຺ສ ຈຸທ຺ທສຫາກາເຣຫິ ຈິຕ຺ຕປຣິທມນໍ ຠາໂຣ; ສເຕສຸ ສຫສ຺ເສສຸ ວາ ເອໂກວ ສກ຺ໂກຕິ. ຈຸທ຺ທສຫາກາເຣຫິ ປຣິທມິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສາປິ ອິທ຺ຘິວິກຸພ຺ພນໍ ນາມ ຠາໂຣ, ສເຕສຸ ສຫສ຺ເສສຸ ວາ ເອໂກວ ສກ຺ໂກຕິ. ວິກຸພ຺ພນປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສາປິ ຂິປ຺ປນິສນ຺ຕິຠາໂວ ນາມ ຠາໂຣ; ສເຕສຸ ສຫສ຺ເສສຸ ວາ ເອໂກວ ຂິປ຺ປນິສນ຺ຕິ ໂຫຕິ. ເຖຣມ຺ພຕ຺ຖເລ ມຫາໂຣຫນຄຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄິລານຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄເຕສຸ ຕິໍສມຕ຺ເຕສຸ ອິທ຺ຘິມນ຺ຕສຫສ຺ເສສຸ ອຸປສມ຺ປທາຍ ອຏ຺ຐວສ຺ສິໂກ ຣກ຺ຂິຕຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ. ສພ຺ພໍ ວຕ຺ຖຸ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໓໖໗) ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວາຕິ.

ກສິຓກຖາ.

ອຠິຠາຍຕນກຖາ

໒໐໔. ເອວໍ ອຏ຺ຐສຸ ກສິເຓສຸ ຣູປາວຈຣກຸສລໍ ນິທ຺ທິສິຕ຺ວາ, ອິທານິ ຍສ຺ມາ ສມາເນປິ ອາຣມ຺ມເຓ ຠາວນາຍ ອສມານໍ ອິເມສຸ ອຏ຺ຐສຸ ກສິເຓສຸ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ອຠິຠາຍຕນສງ຺ຂາຕໍ ຣູປາວຈຣກຸສລໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸນ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີຕິ ອລາຠິຕາຍ ວາ ອນຕ຺ຖິກຕາຍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣູເປ ປຣິກມ຺ມສຎ຺ຎາວິຣຫິໂຕ. ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕີຕິ ພຫິທ຺ຘາ ອຏ຺ຐສຸ ກສິເຓສຸ ກຕປຣິກມ຺ມຕາຍ ປຣິກມ຺ມວເສນ ເຈວ ອປ຺ປນາວເສນ ຈ ຕານິ ພຫິທ຺ຘາ ອຏ຺ຐສຸ ກສິເຓສຸ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ. ປຣິຕ຺ຕານີຕິ ອວຑ຺ຒິຕານິ. ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍາຕິ ຍຖາ ນາມ ສມ຺ປນ຺ນຄຫຓິໂກ ກຏຈ຺ຉຸມຕ຺ຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ‘ກິໍ ເອຕ຺ຖ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖີ’ຕິ ສງ຺ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ເອກກພຬເມວ ກໂຣຕິ, ເອວເມວ ຎາຓຸຕ຺ຕຣິໂກ ປຸຄ຺ຄໂລ ວິສທຎາໂຓ ‘ກິເມຕ຺ຖ ປຣິຕ຺ຕເກ ອາຣມ຺ມເຓ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖິ, ນາຍໍ ມມ ຠາໂຣ’ຕິ ຕານິ ຣູປານິ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ສມາປຊ຺ຊຕິ. ສຫ ນິມິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທເນເວຕ຺ຖ ອປ຺ປນໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຊານາມິ ປສ຺ສາມີຕິ ອິມິນາ ປນສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາໂຄ ກຖິໂຕ. ອາຄມຏ຺ຐກຖາສຸ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ – ອິມິນາສ຺ສ ປນ ອາໂຠໂຄ ກຖິໂຕ. ໂສ ຈ ໂຂ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ, ນ ອນ຺ໂຕສມາປຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໓.໘.໖໕).

ອປ຺ປມາຓານີຕິ ວຑ຺ຒິຕປ຺ປມາຓານິ. ອຠິຠຸຍ຺ຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ຍຖາ ມຫຄ຺ຆໂສ ປຸຣິໂສ ເອກໍ ຠຕ຺ຕວຑ຺ຒິຕກໍ ລຠິຕ຺ວາ ‘ອຎ຺ຎາປິ ໂຫຕຸ ‘ກິເມສາ ມຍ຺ຫໍ ກຣິສ຺ສຕີ’ຕິ ຕໍ ນ ມຫນ຺ຕໂຕ ປສ຺ສຕິ, ເອວເມວ ຎາຓຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຄ຺ຄໂລ ວິສທຎ຺ຎາໂຓ ‘ກິເມຕ຺ຖ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ນ ອິທໍ ອປ຺ປມາຓໍ, ນ ມຍ຺ຫໍ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາກຣເຓ ຠາໂຣ ອຕ຺ຖີ’ຕິ ຕານິ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ສມາປຊ຺ຊຕິ. ສຫ ນິມິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທເນເວຕ຺ຖ ອປ຺ປນໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ປຣິຕ຺ຕໍ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ອປ຺ປມາຓໍ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ອິຘ ປຣິຕ຺ຕານີຕິ ອາຄຕຕ຺ຕາ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓຕາ ນ ຄຫິຕາ, ປຣໂຕ ອປ຺ປມາຓານີຕິ ອາຄຕຕ຺ຕາ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕາ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອາຣມ຺ມຓານິ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ທ຺ເວ ທ຺ເວວ ຄຫິຕານິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ຈຕູສຸ ຫິ ຄຫິເຕສຸ ເທສນາ ໂສຬສກ຺ຂຕ຺ຕຸກາ ໂຫຕິ, ສຕ຺ຖາຣາ ຈ ເຫຏ຺ຐາ ໂສຬສກ຺ຂຕ຺ຕຸກາ ເທສນາ ກິລຎ຺ຊມ຺ຫິ ຕິເລ ປຕ຺ຖຣນ຺ເຕນ ວິຍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ກຖິຕາ. ຕສ຺ສ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ອຏ຺ຐກ຺ຂຕ຺ຕຸກໍ ເທສນໍ ກາຕຸໍ ອຊ຺ຌາສໂຍ. ຕສ຺ມາ ທ຺ເວ ທ຺ເວເຍວ ຄຫິຕານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານີຕິ.

ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານີຕິ ປຣິສຸທ຺ຘາປຣິສຸທ຺ຘວຓ຺ຓານິ. ປຣິສຸທ຺ຘານິ ຫິ ນີລາທີນິ ສຸວຓ຺ຓານິ, ອປຣິສຸທ຺ຘານິ ຈ ທຸພ຺ພຓ຺ຓານີຕິ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕານິ. ອາຄມຏ຺ຐກຖາສຸ ປນ ‘ສຸວຓ຺ຓານິ ວາ ໂຫນ຺ຕຸ ທຸພ຺ພຓ຺ຓານິ ວາ, ປຣິຕ຺ຕອປ຺ປມາຓວເສເນວ ອິມານິ ອຠິຠາຍຕນານິ ເທສິຕານີ’ຕິ (ອ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໓.໘.໖໕) ວຸຕ຺ຕໍ. ອິເມສຸ ປນ ຈຕູສຸ ປຣິຕ຺ຕໍ ວິຕກ຺ກຈຣິຕວເສນ ອາຄຕໍ, ອປ຺ປມາຓໍ ໂມຫຈຣິຕວເສນ, ສຸວຓ຺ຓໍ ໂທສຈຣິຕວເສນ, ທຸພ຺ພຓ຺ຓໍ ຣາຄຈຣິຕວເສນ. ເອເຕສຎ຺ຫິ ເອຕານິ ສປ຺ປາຍານິ. ສາ ຈ ເຕສໍ ສປ຺ປາຍຕາ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໔໓) ຈຣິຍນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕາ.

ກສ຺ມາ ປນ, ຍຖາ ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ປຣິຕ຺ຕານີ’’ຕິອາທິ (ທີ. ນິ. ໒.໑໗໓; ມ. ນິ. ໒.໒໔໙; ອ. ນິ. ໘.໖໕) ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ອວຕ຺ວາ ອິຘ ຈຕູສຸປິ ອຠິຠາຍຕເນສຸ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎິຕາວ ວຸຕ຺ຕາຕິ? ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣູປານໍ ອນຠິຠວນີຍໂຕ. ຕຕ຺ຖ ວາ ຫິ ອິຘ ວາ ພຫິທ຺ຘາຣູປາເນວ ອຠິຠວິຕພ຺ພານິ, ຕສ຺ມາ ຕານິ ນິຍມໂຕ ວຕ຺ຕພ຺ພານີຕິ ຕຕ຺ຣປິ ອິຘປິ ວຸຕ຺ຕານິ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີຕິ ອິທໍ ປນ ສຕ຺ຖຸ ເທສນາວິລາສມຕ຺ຕເມວ. ອຍໍ ຕາວ ຈຕູສຸ ອຠິຠາຍຕເນສຸ ອປຸພ຺ພປທວຓ຺ຓນາ. ສຸທ຺ຘິກນຍປຏິປທາເຠໂທ ປເນຕ຺ຖ ປຖວີກສິເຓ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເອເກກສ຺ມິໍ ອຠິຠາຍຕເນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເກວລຎ຺ເຈຕ຺ຖ ອາຣມ຺ມຓຈຕຸກ຺ກໍ ອາຣມ຺ມຓທຸກໍ ໂຫຕິ, ໂສຬສກ຺ຂຕ຺ຕຸກຎ຺ຈ ອຏ຺ຐກ຺ຂຕ຺ຕຸກໍ. ເສສໍ ຕາທິສເມວ. ເອວເມຕ຺ຖ ເອເກກສ຺ມິໍ ອຠິຠາຍຕເນ ເອໂກ ສຸທ຺ຘິກນວໂກ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຏິປທານວກາ, ທ຺ເວ ອາຣມ຺ມຓນວກາ, ອາຣມ຺ມຓປຏິປທາມິສ຺ສເກ ອຏ຺ຐ ນວກາຕິ ປນ຺ນຣສ ນວກາຕິ ຈຕູສຸປິ ອຠິຠາຍຕເນສຸ ສມສຏ຺ຐິ ນວກາ ເວທິຕພ຺ພາ.

໒໔໖. ປຎ຺ຈມອຠິຠາຍຕນາທີສຸ ນີລານີຕິ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ນີລວຓ຺ຓານີຕິ ວຓ຺ຓວເສນ, ນີລນິທສ຺ສນານີຕິ ນິທສ຺ສນວເສນ, ອປຎ຺ຎາຍມານວິວຣານິ, ອສມ຺ຠິນ຺ນວຓ຺ຓານິ, ເອກນີລາເນວ ຫຸຕ຺ວາ ທິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນີລນິຠາສານີຕິ ອິທໍ ປນ ໂອຠາສນວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ; ນີໂລຠາສານິ ນີລປ຺ປຠາຍຸຕ຺ຕານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕນ ເນສໍ ສຸວິສຸທ຺ຘຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ສຸວິສຸທ຺ຘວຓ຺ຓວເສນ ຫິ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຠິຠາຍຕນານິ ວຸຕ຺ຕານິ. ປີຕານີຕິອາທີສຸປິ ອິມິນາວ ນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ນີລກສິຓໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ນີລສ຺ມິໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ປຸປ຺ຜສ຺ມິໍ ວາ ວຕ຺ຖສ຺ມິໍ ວາ ວຓ຺ຓຘາຕຸຍາ ວາຕິອາທິກໍ ປເນຕ຺ຖ ກສິຓກຣຓຎ຺ຈ ປຣິກມ຺ມຎ຺ຈ ອປ຺ປນາວິຘານຎ຺ຈ ສພ຺ພໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໙໓ ອາທໂຍ) ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວຸຕ຺ຕເມວ. ຍຖາ ຈ ປຖວີກສິເຓ ເອວເມຕ຺ຖ ເອເກກສ຺ມິໍ ອຠິຠາຍຕເນ ປຎ຺ຈວີສຕິ ປຎ຺ຈວີສຕິ ນວກາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອຠິຠາຍຕນກຖາ.

ວິໂມກ຺ຂກຖາ

໒໔໘. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ອິທໍ ຣູປາວຈຣກຸສລໍ ນາມ ນ ເກວລໍ ອາຣມ຺ມຓສງ຺ຂາຕານໍ ອາຍຕນານໍ ອຠິຠວນໂຕ ອຠິຠາຍຕນວເສເນວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຖ ໂຂ ວິໂມກ຺ຂວເສນປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ຕມ຺ປິ ນຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸນ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ.

ເກນຏ຺ເຐນ ປນ ວິໂມກ຺ໂຂ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ? ອຘິມຸຈ຺ຈນຏ຺ເຐນ. ໂກ ອຍໍ ອຘິມຸຈ຺ຈນຏ຺ໂຐ ນາມ? ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ເມຫິ ຈ ສຸຏ຺ຐຸ ວິມຸຈ຺ຈນຏ຺ໂຐ, ອາຣມ຺ມເຓ ຈ ອຠິຣຕິວເສນ ສຸຏ຺ຐຸ ວິມຸຈ຺ຈນຏ຺ໂຐ. ປິຕຸອງ຺ເກ ວິສ຺ສຏ຺ຐອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄສ຺ສ ທາຣກສ຺ສ ສຍນໍ ວິຍ ອນິຄ຺ຄຫິຕຠາເວນ ນິຣາສງ຺ກຕາຍ ອາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອວໍລກ຺ຂຓຎ຺ຫິ ວິໂມກ຺ຂຠາວປ຺ປຕ຺ຕໍ ຣູປາວຈຣກຸສລໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຍໍ ນໂຍ ອາຣທ຺ໂຘ.

ຕຕ຺ຖ ຣູປີຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເກສາທີສຸ ອຸປ຺ປາທິຕໍ ຣູປຊ຺ຌານໍ ຣູປໍ, ຕທສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ຣູປີ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕຎ຺ຫິ ນີລປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ເກເສ ວາ ປິຕ຺ເຕ ວາ ອກ຺ຂິຕາຣກາຍ ວາ ກໂຣຕິ. ປີຕປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ເມເທ ວາ ຉວິຍາ ວາ ອກ຺ຂີນໍ ປີຕຏ຺ຐາເນ ວາ ກໂຣຕິ. ໂລຫິຕປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ມໍເສ ວາ ໂລຫິເຕ ວາ ຊິວ຺ຫາຍ ວາ ຫຕ຺ຖຕລປາທຕເລສຸ ວາ ອກ຺ຂີນໍ ຣຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ວາ ກໂຣຕິ. ໂອທາຕປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐິມ຺ຫິ ວາ ທນ຺ເຕ ວາ ນເຂ ວາ ອກ຺ຂີນໍ ເສຕຏ຺ຐາເນ ວາ ກໂຣຕິ. ເອວໍ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນຊ຺ຌານສມງ຺ຄິນໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຣູປານິ ປສ຺ສຕີຕິ ພຫິທ຺ຘາປິ ນີລກສິຓາທິຣູປານິ ຌານຈກ຺ຂຸນາ ປສ຺ສຕິ. ອິມິນາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາວຕ຺ຖຸເກສຸ ກສິເຓສຸ ຌານປຏິລາໂຠ ທສ຺ສິໂຕ.

ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ນ ຣູປສຎ຺ຎີ. ອຕ຺ຕໂນ ເກສາທີສຸ ອນຸປ຺ປາທິຕຣູປາວຈຣຊ຺ຌາໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມິນາ ພຫິທ຺ຘາ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ພຫິທ຺ຘາວ ປຏິລທ຺ຘຊ຺ຌານຕາ ທສ຺ສິຕາ.

ສຸຠນ຺ຕິ ອິມິນາ ສຸວິສຸທ຺ເຘສຸ ນີລາທີສຸ ວຓ຺ຓກສິເຓສຸ ຌານານິ ທສ຺ສິຕານິ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ອນ຺ໂຕອປ຺ປນາຍ ‘ສຸຠ’ນ຺ຕິ ອາໂຠໂຄ ນຕ຺ຖິ, ໂຍ ປນ ສຸວິສຸທ຺ຘໍ ສຸຠກສິຓໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ໂສ ຍສ຺ມາ ‘ສຸຠ’ນ຺ຕິ…ເປ… ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ຕຖາ ທຸຕິຍາທີນິ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ເທສນາ ກຕາ. ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ເຄ ປນ ‘‘ກຖໍ ສຸຠນ຺ຕ຺ເວວ ອຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ ວິໂມກ຺ໂຂ? ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ…ເປ… ວິຫຣຕິ, ເມຕ຺ຕາຍ ຠາວິຕຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕາ ອປ຺ປຏິກູລາ ໂຫນ຺ຕິ; ກຣຸຓາ… ມຸທິຕາ… ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ…ເປ… ວິຫຣຕິ, ອຸເປກ຺ຂາຍ ຠາວິຕຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕາ ອປ຺ປຏິກູລາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ສຸຠນ຺ຕ຺ເວວ ອຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ ວິໂມກ຺ໂຂຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໑໒) ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຘ ປນ ອຸປຣິ ປາຬິຍໍເຍວ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣານໍ ອາຄຕຕ຺ຕາ ຕໍ ນຍໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສຸນີລກສຸປີຕກສຸໂລຫິຕກສຸໂອທາຕກປຣິສຸທ຺ຘນີລກປຣິສຸທ຺ຘປີຕກປຣິສຸທ຺ຘໂລຫິຕກປຣິສຸທ຺ຘໂອທາຕກວເສເນວ ສຸຠວິໂມກ຺ໂຂ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ. ອິຕິ ກສິຓນ຺ຕິ ວາ ອຠິຠາຍຕນນ຺ຕິ ວາ ວິໂມກ຺ໂຂຕິ ວາ ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານເມວ. ຕຎ຺ຫິ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ສກລຏ຺ເຐນ ກສິຓໍ ນາມ, ອາຣມ຺ມຓໍ ອຠິຠວນຏ຺ເຐນ ອຠິຠາຍຕນໍ ນາມ, ອາຣມ຺ມເຓ ອຘິມຸຈ຺ຈນຏ຺ເຐນ ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ເມຫິ ຈ ວິມຸຈ຺ຈນຏ຺ເຐນ ວິໂມກ຺ໂຂ ນາມາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ກສິຓເທສນາ ອຠິຘມ຺ມວເສນ, ອິຕຣາ ປນ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕເທສນາວເສນ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຍເມຕ຺ຖ ອປຸພ຺ພປທວຓ຺ຓນາ. ເອເກກສ຺ມິໍ ປນ ວິໂມກ຺ເຂ ປຖວີກສິເຓ ວິຍ ປຎ຺ຈວີສຕິ ປຎ຺ຈວີສຕີຕິ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຕ຺ຕຕິ ນວກາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ວິໂມກ຺ຂກຖາ.

ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣກຖາ

໒໕໑. ອິທານິ ເມຕ຺ຕາທິພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣວເສນ ປວຕ຺ຕມານໍ ຣູປາວຈຣກຸສລໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸນ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ເມຕ຺ຕາສຫຄຕນ຺ຕິ ເມຕ຺ຕາຍ ສມນ຺ນາຄຕໍ. ປຣໂຕ ກຣຸຓາສຫຄຕາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເຍນ ປເນສ ວິຘາເນນ ປຏິປນ຺ໂນ ເມຕ຺ຕາທິສຫຄຕານິ ຌານານິ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ຕໍ ເມຕ຺ຕາທີນໍ ຠາວນາວິຘານໍ ສພ຺ພໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໒໔໐) ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ອວເສສາຍ ປາຬິຍາ ອຕ຺ໂຖ ປຖວີກສິເຓ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເກວລຎ຺ຫິ ປຖວີກສິເຓ ປຎ຺ຈວີສຕິ ນວກາ, ອິຘ ປຸຣິມາສຸ ຕີສຸ ຕິກຈຕຸກ຺ກຊ຺ຌານິກວເສນ ປຎ຺ຈວີສຕິ ສຕ຺ຕກາ, ອຸເປກ຺ຂາຍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານວເສນ ປຎ຺ຈວີສຕິ ເອກກາ, ກຣຸຓາມຸທິຕາສຸ ຈ ຉນ຺ທາທີຫິ ຈຕູຫິ ສທ຺ຘິໍ ກຣຸຓາມຸທິຕາຕິ ອິເມປິ ເຍວາປນກາ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ທຸກ຺ຂປຏິປທາທິຠາໂວ ເຈຕ຺ຖ ເມຕ຺ຕາຍ ຕາວ ພ຺ຍາປາທວິກ຺ຂມ຺ຠນວເສນ, ກຣຸຓາຍ ວິຫິໍສາວິກ຺ຂມ຺ຠນວເສນ, ມຸທິຕາຍ ອຣຕິວິກ຺ຂມ຺ຠນວເສນ, ອຸເປກ຺ຂາຍ ຣາຄປຏິຆວິກ຺ຂມ຺ຠນວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕາ ປນ ນພຫຸສຕ຺ຕາຣມ຺ມຓວເສນ; ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓຕາ ພຫຸສຕ຺ຕາຣມ຺ມຓວເສນ ໂຫຕີຕິ ອຍໍ ວິເສໂສ. ເສສໍ ຕາທິສເມວ.

ເອວໍ ຕາວ ປາຬິວເສເນວ –

ພ຺ຣຫ຺ມຸຕ຺ຕເມນ ກຖິເຕ, ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣ ອິເມ ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ;

ຠິຍ຺ໂຍ ເອເຕສຸ ອຍໍ, ປກິຓ຺ຓກກຖາປິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ.

ເອຕາສຸ ຫິ ເມຕ຺ຕາກຣຸຓາມຸທິຕາອຸເປກ຺ຂາສຸ ອຕ຺ຖໂຕ ຕາວ ເມຊ຺ຊຕີຕິ ເມຕ຺ຕາ, ສິນິຍ຺ຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມິຕ຺ເຕ ວາ ຠວາ, ມິຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ເອສາ ປວຕ຺ຕຕີປິ ເມຕ຺ຕາ. ປຣທຸກ຺ເຂ ສຕິ ສາຘູນໍ ຫທຍກມ຺ປນໍ ກໂຣຕີຕິ ກຣຸຓາ. ກິຓາຕິ ວາ ປຣທຸກ຺ຂໍ ຫິໍສຕິ ວິນາເສຕີຕິ ກຣຸຓາ. ກິຣີຍຕິ ວາ ທຸກ຺ຂິເຕສຸ ຜຣຓວເສນ ປສາຣິຍຕີຕິ ກຣຸຓາ. ໂມທນ຺ຕິ ຕາຍ ຕໍສມງ຺ຄິໂນ, ສຍໍ ວາ ໂມທຕິ, ໂມທນມຕ຺ຕເມວ ວາ ຕນ຺ຕິ ມຸທິຕາ. ‘ອເວຣາ ໂຫນ຺ຕູ’ຕິອາທິພ຺ຍາປາຣປ຺ປຫາເນນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠາວູປຄມເນນ ຈ ອຸເປກ຺ຂຕີຕິ ອຸເປກ຺ຂາ.

ລກ຺ຂຓາທິໂຕ ປເນຕ຺ຖ ຫິຕາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິລກ຺ຂຓາ ‘ເມຕ຺ຕາ’, ຫິຕູປສໍຫາຣຣສາ, ອາຆາຕວິນຍປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ສຕ຺ຕານໍ ມນາປຠາວທສ຺ສນປທຏ຺ຐານາ. ພ຺ຍາປາທູປສໂມ ເອຕິສ຺ສາ ສມ຺ປຕ຺ຕິ, ສິເນຫສມ຺ຠໂວ ວິປຕ຺ຕິ. ທຸກ຺ຂາປນຍນາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິລກ຺ຂຓາ ‘ກຣຸຓາ’, ປຣທຸກ຺ຂາສຫນຣສາ, ອວິຫິໍສາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ທຸກ຺ຂາຠິຠູຕານໍ ອນາຖຠາວທສ຺ສນປທຏ຺ຐານາ. ວິຫິໍສູປສໂມ ຕສ຺ສາ ສມ຺ປຕ຺ຕິ, ໂສກສມ຺ຠໂວ ວິປຕ຺ຕິ. ສຕ຺ເຕສຸ ປໂມທນລກ຺ຂຓາ ‘ມຸທິຕາ’, ອນິສ຺ສາຍນຣສາ, ອຣຕິວິຆາຕປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ສຕ຺ຕານໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິທສ຺ສນປທຏ຺ຐານາ. ອຣຕິວູປສໂມ ຕສ຺ສາ ສມ຺ປຕ຺ຕິ, ປຫາສສມ຺ຠໂວ ວິປຕ຺ຕິ. ສຕ຺ເຕສຸ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິລກ຺ຂຓາ ‘ອຸເປກ຺ຂາ’, ສຕ຺ເຕສຸ ສມຠາວທສ຺ສນຣສາ, ປຏິຆານຸນຍວູປສມປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ‘‘ກມ຺ມສ຺ສກາ ສຕ຺ຕາ, ເຕ ກສ຺ສ ຣຸຈິຍາ ສຸຂິຕາ ວາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ທຸກ຺ຂໂຕ ວາ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສນ຺ຕິ, ປຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ວາ ນ ປຣິຫາຍິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ? ເອວໍ ປວຕ຺ຕກມ຺ມສ຺ສກຕາທສ຺ສນປທຏ຺ຐານາ. ປຏິຆານຸນຍວູປສໂມ ຕສ຺ສາ ສມ຺ປຕ຺ຕິ, ເຄຫສ຺ສິຕາຍ ອຎ຺ຎາຓຸເປກ຺ຂາຍ ສມ຺ຠໂວ ວິປຕ຺ຕິ.

ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ປເນເຕສໍ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣານໍ ວິປສ຺ສນາສຸຂຎ຺ເຈວ ຠວສມ຺ປຕ຺ຕິ ຈ ສາຘາຣຓປ຺ປໂຍຊນໍ, ພ຺ຍາປາທາທິປຏິຆາໂຕ ອາເວຓິກໍ. ພ຺ຍາປາທປຏິຆາຕປ຺ປໂຍຊນາ ເຫຕ຺ຖ ເມຕ຺ຕາ, ວິຫິໍສາອຣຕິຣາຄປຏິຆາຕປ຺ປໂຍຊນາ ອິຕຣາ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ນິສ຺ສຣຓຎ຺ເຫຕໍ, ອາວຸໂສ, ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ຍທິທໍ ເມຕ຺ຕາເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ, ນິສ຺ສຣຓຎ຺ເຫຕໍ, ອາວຸໂສ, ວິເຫສາຍ ຍທິທໍ ກຣຸຓາເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ; ນິສ຺ສຣຓຎ຺ເຫຕໍ, ອາວຸໂສ, ອຣຕິຍາ ຍທິທໍ ມຸທິຕາເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ, ນິສ຺ສຣຓຎ຺ເຫຕໍ, ອາວຸໂສ, ຣາຄສ຺ສ ຍທິທໍ ອຸເປກ຺ຂາເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໓໒໖; ອ. ນິ. ໖.໑໓).

ເອກເມກສ຺ສ ເຈຕ຺ຖ ອາສນ຺ນທູຣວເສນ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ. ເມຕ຺ຕາພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣສ຺ສ ຫິ, ສມີປຈາໂຣ ວິຍ ປຸຣິສສ຺ສ ສປຕ຺ໂຕ, ຄຸຓທສ຺ສນສຠາຄຕາຍ ຣາໂຄ ອາສນ຺ນປຈ຺ຈຕ຺ຖິໂກ. ໂສ ລຫຸໍ ໂອຕາຣໍ ລຠຕິ. ຕສ຺ມາ ຕໂຕ ສຸຏ຺ຐຸ ເມຕ຺ຕາ ຣກ຺ຂິຕພ຺ພາ. ປພ຺ພຕາທິຄຫນນິສ຺ສິໂຕ ວິຍ ປຸຣິສສ຺ສ ສປຕ຺ໂຕ ສຠາວວິສຠາຄຕາຍ ພ຺ຍາປາໂທ ທູຣປຈ຺ຈຕ຺ຖິໂກ. ຕສ຺ມາ ຕໂຕ ນິພ຺ຠເຍນ ເມຕ຺ຕາຍິຕພ຺ພໍ. ເມຕ຺ຕາຍິສ຺ສຕິ ຈ ນາມ ໂກປຎ຺ຈ ກຣິສ຺ສຕີຕິ ອຏ຺ຐານເມຕໍ.

ກຣຸຓາພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣສ຺ສ ‘‘ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍານໍ ຣູປານໍ ອິຏ຺ຐານໍ ກນ຺ຕານໍ ມນາປານໍ ມໂນຣມານໍ ໂລກາມິສປຏິສໍຍຸຕ຺ຕານໍ ອປ຺ປຏິລາຠໍ ວາ ອປ຺ປຏິລາຠໂຕ ສມນຸປສ຺ສໂຕ ປຸພ຺ເພ ວາ ປຏິລທ຺ຘປຸພ຺ພໍ ອຕີຕໍ ນິຣຸທ຺ຘໍ ວິປຣິຓຕໍ ສມນຸສ຺ສຣໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ໂທມນສ຺ສໍ. ຍໍ ເອວຣູປໍ ໂທມນສ຺ສໍ ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ເຄຫສ຺ສິຕໍ ໂທມນສ຺ສ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອາຄຕໍ ເຄຫສ຺ສິຕໍ ໂທມນສ຺ສໍ ວິປຕ຺ຕິທສ຺ສນສຠາຄຕາຍ ອາສນ຺ນປຈ຺ຈຕ຺ຖິກໍ. ສຠາວວິສຠາຄຕາຍ ວິເຫສາ ທູຣປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ. ຕສ຺ມາ ຕໂຕ ນິພ຺ຠເຍນ ກຣຸຓາຍິຕພ຺ພໍ. ກຣຸຓຎ຺ຈ ນາມ ກຣິສ຺ສຕິ ປາຓິອາທີຫິ ຈ ວິເຫສິສ຺ສຕີຕິ ອຏ຺ຐານເມຕໍ.

ມຸທິຕາພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣສ຺ສ ‘‘ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍານໍ ຣູປານໍ ອິຏ຺ຐານໍ ກນ຺ຕານໍ ມນາປານໍ ມໂນຣມານໍ ໂລກາມິສປຏິສໍຍຸຕ຺ຕານໍ ປຏິລາຠໍ ວາ ປຏິລາຠໂຕ ສມນຸປສ຺ສໂຕ ປຸພ຺ເພ ວາ ປຏິລທ຺ຘປຸພ຺ພໍ ອຕີຕໍ ນິຣຸທ຺ຘໍ ວິປຣິຓຕໍ ສມນຸສ຺ສຣໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ໂສມນສ຺ສໍ. ຍໍ ເອວຣູປໍ ໂສມນສ຺ສໍ ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ເຄຫສ຺ສິຕໍ ໂສມນສ຺ສ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໓.໓໐໖) ນເຍນ ອາຄຕໍ ເຄຫສ຺ສິຕໍ ໂສມນສ຺ສໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິທສ຺ສນສຠາຄຕາຍ ອາສນ຺ນປຈ຺ຈຕ຺ຖິກໍ. ສຠາວວິສຠາຄຕາຍ ອຣຕິ ທູຣປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ. ຕສ຺ມາ ຕໂຕ ນິພ຺ຠເຍນ ມຸທິຕາ ຠາເວຕພ຺ພາ. ປມຸທິໂຕ ຈ ນາມ ຠວິສ຺ສຕິ ປນ຺ຕເສນາສເນສຸ ຈ ອຘິກຸສລຘມ຺ເມສຸ ຈ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິສ຺ສຕີຕິ ອຏ຺ຐານເມຕໍ.

ອຸເປກ຺ຂາພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣສ຺ສ ປນ ‘‘ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຸເປກ຺ຂາ ພາລສ຺ສ ມູຬ຺ຫສ຺ສ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ອໂນຘິຊິນສ຺ສ ອວິປາກຊິນສ຺ສ ອນາທີນວທສ຺ສາວິໂນ ອສ຺ສຸຕວໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ. ຍາ ເອວຣູປາ ອຸເປກ຺ຂາ ຣູປໍ ສາ ນາຕິວຕ຺ຕຕິ. ຕສ຺ມາ ສາ ອຸເປກ຺ຂາ ເຄຫສ຺ສິຕາຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໓.໓໐໘) ນເຍນ ອາຄຕາ ເຄຫສ຺ສິຕາ ອຎ຺ຎາຓຸເປກ຺ຂາ ໂທສຄຸຓານໍ ອວິຈາຣຓວເສນ ສຠາຄຕ຺ຕາ ອາສນ຺ນປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ. ສຠາວວິສຠາຄຕາຍ ຣາຄປຏິຆາ ທູຣປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ. ຕສ຺ມາ ຕໂຕ ນິພ຺ຠເຍນ ອຸເປກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ອຸເປກ຺ຂິສ຺ສຕິ ຈ ນາມ ຣຊ຺ຊິສ຺ສຕິ ຈ ປຏິຫຎ຺ຎິສ຺ສຕິ ຈາຕິ ອຏ຺ຐານເມຕໍ.

ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຈ ເອເຕສໍ ກຕ຺ຕຸກາມຕາຉນ຺ໂທ ອາທິ, ນີວຣຓາທິວິກ຺ຂມ຺ຠນໍ ມຊ຺ຌໍ, ອປ຺ປນາ ປຣິໂຍສານໍ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຘມ຺ມວເສນ ເອໂກ ວາ ສຕ຺ໂຕ ອເນກາ ວາ ສຕ຺ຕາ ອາຣມ຺ມຓໍ, ອຸປຈາເຣ ວາ ອປ຺ປນາຍ ວາ ປຕ຺ຕາຍ ອາຣມ຺ມຓວຑ຺ຒນໍ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ວຑ຺ຒນກ຺ກໂມ – ຍຖາ ຫິ ກຸສໂລ ກສ຺ສໂກ ກສິຕພ຺ພຏ຺ຐານໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກສຕິ, ເອວໍ ປຐມເມວ ເອກໍ ອາວາສໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ເຕສຸ ‘ອິມສ຺ມິໍ ອາວາເສ ສຕ຺ຕາ ອເວຣາ ໂຫນ຺ຕູ’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ເມຕ຺ຕາ ຠາເວຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ມຸທຸໍ ກມ຺ມນິຍໍ ກຕ຺ວາ ທ຺ເວ ອາວາສາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕພ຺ພາ. ຕໂຕ ອນຸກ຺ກເມນ ຕໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຎ຺ຈ ຉ ສຕ຺ຕ ອຏ຺ຐ ນວ ທສ, ເອກາ ຣຈ຺ຉາ, ອຸປຑ຺ຒຄາໂມ, ຄາໂມ, ຊນປໂທ, ຣຊ຺ຊໍ, ເອກາ ທິສາຕິ ເອວໍ ຍາວ ເອກໍ ຈກ຺ກວາຬໍ, ຕໂຕ ວາ ປນ ຠິຍ຺ໂຍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ເຕສຸ ເມຕ຺ຕາ ຠາເວຕພ຺ພາ. ຕຖາ ກຣຸຓາທໂຍຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ອາຣມ຺ມຓວຑ຺ຒນກ຺ກໂມ.

ຍຖາ ປນ ກສິຓານໍ ນິສ຺ສນ຺ໂທ ອາຣຸປ຺ປາ, ສມາຘີນໍ ນິສ຺ສນ຺ໂທ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ, ວິປສ຺ສນານໍ ນິສ຺ສນ຺ໂທ ຜລສມາປຕ຺ຕິ, ສມຖວິປສ຺ສນານໍ ນິສ຺ສນ຺ໂທ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິ, ເອວໍ ປຸຣິມພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣຕ຺ຕຍສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ໂທ ເອຕ຺ຖ ອຸເປກ຺ຂາພ຺ຣຫ຺ມວິຫາໂຣ. ຍຖາ ຫິ ຖມ຺ເຠ ອນຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ຕຸລາສງ຺ຆາຏໍ ອນາໂຣເປຕ຺ວາ ນ ສກ຺ກາ ອາກາເສ ກູຏໂຄປານສິໂຍ ຐເປຕຸໍ, ເອວໍ ປຸຣິເມສຸ ຕຕິຍຊ຺ຌານໍ ວິນາ ນ ສກ຺ກາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຠາເວຕຸໍ. ກສິເຓສຸ ປນ ອຸປ຺ປນ຺ນຕຕິຍຊ຺ຌານສ຺ສເປສາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ວິສຠາຄາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາຕິ.

ເອຕ຺ຖ ສິຍາ – ‘ກສ຺ມາ ປເນຕາ ເມຕ຺ຕາ ກຣຸຓາ ມຸທິຕາ ອຸເປກ຺ຂາ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ? ກສ຺ມາ ຈ, ຈຕສ຺ໂສວ? ໂກ ຈ ເອຕາສໍ ກໂມ? ວິຠງ຺ເຄ ຈ ກສ຺ມາ ອປ຺ປມຎ຺ຎາຕິ ວຸຕ຺ຕາ’ຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ເສຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ຕາວ ນິທ຺ໂທສຠາເວນ ເຈຕ຺ຖ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ສຕ຺ເຕສຸ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິຠາເວນ ຫິ ເສຏ຺ຐາ ເອເຕ ວິຫາຣາ. ຍຖາ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ນິທ຺ໂທສຈິຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ເອວໍ ເອເຕຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ໂຍຄິໂນ ພ຺ຣຫ຺ມສມາວ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ຕີຕິ ເສຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ນິທ຺ໂທສຠາເວນ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

ກສ຺ມາ ຈ ຈຕສ຺ໂສຕິອາທິປຎ຺ຫສ຺ສ ປນ ອິທໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ –

ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄາທິວສາ ຈຕສ຺ໂສ,

ຫິຕາທິອາກາຣວສາ ປນາສໍ;

ກໂມ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈ ອປ຺ປມາເຓ,

ຕາ ໂຄຈເຣ ເຍນ ຕທປ຺ປມຎ຺ຎາ.

ເອຕາສຸ ຫິ ຍສ຺ມາ ເມຕ຺ຕາ ພ຺ຍາປາທພຫຸລສ຺ສ, ກຣຸຓາ ວິຫິໍສາພຫຸລສ຺ສ, ມຸທິຕາ ອຣຕິພຫຸລສ຺ສ, ອຸເປກ຺ຂາ ຣາຄພຫຸລສ຺ສ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ; ຍສ຺ມາ ຈ ຫິຕູປສໍຫາຣອຫິຕາປນຍນສມ຺ປຕ຺ຕິໂມທນອນາໂຠຄວເສນ ຈຕຸພ຺ພິໂຘເຍວ ສຕ຺ເຕສຸ ມນສິກາໂຣ; ຍສ຺ມາ ຈ ຍຖາ ມາຕາ ທຫຣຄິລານໂຍພ຺ພນປ຺ປຕ຺ຕສກິຈ຺ຈປສຸເຕສຸ ຈຕູສຸ ປຸຕ຺ເຕສຸ ທຫຣສ຺ສ ອຠິວຸຑ຺ຒິກາມາ ໂຫຕິ, ຄິລານສ຺ສ ເຄລຎ຺ຎາປນຍນກາມາ, ໂຍພ຺ພນປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ໂຍພ຺ພນສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກາມາ, ສກິຈ຺ຈປສຸຕສ຺ສ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິປິ ປຣິຍາເຍ ອພ຺ຍາວຏາ ໂຫຕິ, ຕຖາ ອປ຺ປມຎ຺ຎາວິຫາຣິເກນາປິ ສພ຺ພສຕ຺ເຕສຸ ເມຕ຺ຕາທິວເສນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມາ ອິໂຕ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄາທິວສາ ຈຕສ຺ໂສວ ອປ຺ປມຎ຺ຎາ.

ຍສ຺ມາ ປນ ຈຕສ຺ໂສເປຕາ ຠາເວຕຸກາເມນ ປຐມໍ ຫິຕາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິວເສນ ສຕ຺ເຕສຸ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ຫິຕາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິລກ຺ຂຓາ ຈ ເມຕ຺ຕາ; ຕໂຕ ເອວໍ ປຕ຺ຖິຕຫິຕານໍ ສຕ຺ຕານໍ ທຸກ຺ຂາຠິຠວໍ ທິສ຺ວາ ວາ ສຸຕ຺ວາ ວາ ສມ຺ຠາເວຕ຺ວາ ວາ ທຸກ຺ຂາປນຍນາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິວເສນ, ທຸກ຺ຂາປນຍນາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິລກ຺ຂຓາ ຈ ກຣຸຓາ; ອເຖວໍ ປຕ຺ຖິຕຫິຕານໍ ປຕ຺ຖິຕທຸກ຺ຂາປຄມານຎ຺ຈ ເນສໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕິປ຺ປໂມທນວເສນ, ປໂມທນລກ຺ຂຓາ ຈ ມຸທິຕາ; ຕໂຕ ປຣໍ ປນ ກຕ຺ຕພ຺ພາຠາວໂຕ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂກຕາສງ຺ຂາເຕນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາເຣນ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິລກ຺ຂຓາ ຈ ອຸເປກ຺ຂາ; ຕສ຺ມາ ອິໂຕ ຫິຕາທິອາກາຣວສາ ປນາສໍ ປຐມໍ ເມຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ອຖ ກຣຸຓາ ມຸທິຕາ ອຸເປກ຺ຂາຕິ ອຍໍ ກໂມ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຍສ຺ມາ ປນ ສພ຺ພາເປຕາ ອປ຺ປມາເຓ ໂຄຈເຣ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອປ຺ປມຎ຺ຎາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອປ຺ປມາຓາ ຫິ ສຕ຺ຕາ ເອຕາສໍ ໂຄຈຣຠູຕາ, ‘ເອກສຕ຺ຕສ຺ສາປິ ຈ ເອຕ຺ຕເກ ປເທເສ ເມຕ຺ຕາທໂຍ ຠາເວຕພ຺ພາ’ຕິ ເອວໍ ປມາຓໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສກລຜຣຓວເສເນວ ປວຕ຺ຕາຕິ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄາທິວສາ ຈຕສ຺ໂສ,

ຫິຕາທິອາກາຣວສາ ປນາສໍ;

ກໂມ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈ ອປ຺ປມາເຓ,

ຕາ ໂຄຈເຣ ເຍນ ຕທປ຺ປມຎ຺ຎາຕິ.

ເອວໍ ອປ຺ປມາຓໂຄຈຣຕາຍ ເອກລກ຺ຂຓາສຸ ຈາປິ ເອຕາສຸ ປຸຣິມາ ຕິສ຺ໂສ ຕິກຈຕຸກ຺ກຊ຺ຌານິກາວ ໂຫນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ? ໂສມນສ຺ສາວິປ຺ປໂຍຄໂຕ. ກສ຺ມາ ປນາສໍ ໂສມນສ຺ເສນ ອວິປ຺ປໂຍໂຄຕິ? ໂທມນສ຺ສສມຸຏ຺ຐິຕານໍ ພ຺ຍາປາທາທີນໍ ນິສ຺ສຣຓຕ຺ຕາ. ປຈ຺ຉິມາ ປນ ອວເສເສກຊ຺ຌານິກາວ. ກສ຺ມາ? ອຸເປກ຺ຂາເວທນາສມ຺ປໂຍຄໂຕ. ນ ຫິ ສຕ຺ເຕສຸ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕາ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣຸເປກ຺ຂາ ອຸເປກ຺ຂາເວທນໍ ວິນາ ວຕ຺ຕຕີຕິ.

ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣກຖາ.

ອສຸຠກຖາ

໒໖໓. ອິທານິ ຣາຄຈຣິຕສຕ຺ຕານໍ ເອກນ຺ຕຫິຕໍ ນານາຣມ຺ມເຓສຸ ເອເກກຊ຺ຌານວເສເນວ ປວຕ຺ຕມານໍ ຣູປາວຈຣກຸສລໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸນ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ.

ຕຕ຺ຖ ອຸທ຺ຘຸມາຕກສຎ຺ຎາສຫຄຕນ຺ຕິອາທີສຸ, ຠສ຺ຕາ ວິຍ ວາຍຸນາ, ອຸທ຺ຘໍ ຊີວິຕປຣິຍາທານາ ຍຖານຸກ຺ກມໍ ສມຸຄ຺ຄເຕນ ສູນຠາເວນ ຘຸມາຕຕ຺ຕາ ອຸທ຺ຘຸມາຕໍ. ອຸທ຺ຘຸມາຕເມວ ອຸທ຺ຘຸມາຕກໍ. ປຏິກູລຕ຺ຕາ ວາ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ອຸທ຺ຘຸມາຕນ຺ຕິ ອຸທ຺ຘຸມາຕກໍ. ຕຖາຣູປສ຺ສ ຉວສຣີຣສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ວິນີລໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ວິປຣິຠິນ຺ນນີລວຓ຺ຓໍ. ວິນີລເມວ ວິນີລກໍ. ປຏິກູລຕ຺ຕາ ວາ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ວິນີລນ຺ຕິ ວິນີລກໍ. ມໍສຸສ຺ສທຏ຺ຐາເນສຸ ຣຕ຺ຕວຓ຺ຓສ຺ສ, ປຸພ຺ພສນ຺ນິຈຍຏ຺ຐາເນສຸ ເສຕວຓ຺ຓສ຺ສ, ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຈ ນີລວຓ຺ຓສ຺ສ, ນີລຏ຺ຐາເນ ນີລສາຏກປາຣຸຕສ຺ເສວ ຉວສຣີຣສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ປຣິຠິນ຺ນຏ຺ຐາເນສຸ ວິສ຺ສນ຺ທມານໍ ປຸພ຺ພໍ ວິປຸພ຺ພໍ. ວິປຸພ຺ພເມວ ວິປຸພ຺ພກໍ. ປຏິກູລຕ຺ຕາ ວາ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ວິປຸພ຺ພນ຺ຕິ ວິປຸພ຺ພກໍ. ຕຖາຣູປສ຺ສ ຉວສຣີຣສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ວິຈ຺ຉິທ຺ທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ທ຺ວິຘາ ຉິນ຺ທເນນ ອປຘາຣິຕໍ, ວິຈ຺ຉິທ຺ທເມວ ວິຈ຺ຉິທ຺ທກໍ. ປຏິກູລຕ຺ຕາ ວາ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ວິຈ຺ຉິທ຺ທນ຺ຕິ ວິຈ຺ຉິທ຺ທກໍ. ເວມຊ຺ເຌ ຉິນ຺ນສ຺ສ ຉວສຣີຣສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອິໂຕ ຈ ເອຕ຺ໂຕ ຈ ວິວິຘາກາເຣນ ໂສຓສິງ຺ຄາລາທີຫິ ຂາຍິຕໍ ວິກ຺ຂາຍິຕໍ. ວິກ຺ຂາຍິຕເມວ ວິກ຺ຂາຍິຕກໍ. ປຏິກູລຕ຺ຕາ ວາ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ວິກ຺ຂາຍິຕນ຺ຕິ ວິກ຺ຂາຍິຕກໍ. ຕຖາຣູປສ຺ສ ຉວສຣີຣສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ວິວິຘາ ຂິຕ຺ຕໍ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ວິກ຺ຂິຕ຺ຕເມວ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕກໍ. ປຏິກູລຕ຺ຕາ ວາ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕກໍ. ‘ອຎ຺ເຎນ ຫຕ຺ຖໍ ອຎ຺ເຎນ ປາທໍ ອຎ຺ເຎນ ສີສ’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຕໂຕ ຕໂຕ ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ຉວສຣີຣສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຫຕຎ຺ຈ ຕໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕກຎ຺ຈາຕິ ຫຕວິກ຺ຂິຕ຺ຕກໍ. ກາກປທາກາເຣນ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ເຄສຸ ສຕ຺ເຖນ ຫນິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕກສ຺ສ ຉວສຣີຣສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ໂລຫິຕໍ ກິຣຕິ, ວິກ຺ຂິປຕິ, ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ປຄ຺ຆຣຕີຕິ ໂລຫິຕກໍ. ປຄ຺ຆຣິຕໂລຫິຕມກ຺ຂິຕສ຺ສ ຉວສຣີຣສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ປຸຬວາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ກິມໂຍ. ປຸຬເວ ວິກິຣຕີຕິ ປຸຬວກໍ. ກິມິປຣິປຸຓ຺ຓສ຺ສ ຉວສຣີຣສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອຏ຺ຐິເຍວ ອຏ຺ຐິກໍ. ປຏິກູລຕ຺ຕາ ວາ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ອຏ຺ຐີຕິ ອຏ຺ຐິກໍ. ອຏ຺ຐິສງ຺ຂລິກາຍປິ ເອກຏ຺ຐິກສ຺ສປິ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອິມານິ ຈ ປນ ອຸທ຺ຘຸມາຕກາທີນິ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນນິມິຕ຺ຕານມ຺ປິ ນິມິຕ຺ເຕສຸ ປຏິລທ຺ຘຊ຺ຌານານມ຺ປິ ເອຕາເນວ ນາມານິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸທ຺ຘຸມາຕກນິມິຕ຺ເຕ ອປ຺ປນາວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສຎ຺ຎາ ອຸທ຺ຘຸມາຕກສຎ຺ຎາ. ຕາຍ ອຸທ຺ຘຸມາຕກສຎ຺ຎາຍ ສມ຺ປໂຍຄຏ຺ເຐນ ສຫຄຕໍ ອຸທ຺ຘຸມາຕກສຎ຺ຎາສຫຄຕໍ. ວິນີລກສຎ຺ຎາສຫຄຕາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຍໍ ປເນຕ຺ຖ ຠາວນາວິຘານໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ຠເວຍ຺ຍ, ຕໍ ສພ຺ພາກາເຣນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໑໐໓ ອາທໂຍ) ວຸຕ຺ຕເມວ. ອວເສສາ ປາຬິວຓ຺ຓນາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ເກວລຎ຺ຫິ ອິຘ, ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານວເສນ ອຸເປກ຺ຂາພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣ ວິຍ, ປຐມຊ຺ຌານວເສນ ເອເກກສ຺ມິໍ ປຎ຺ຈວີສຕິ ເອກກາ ໂຫນ຺ຕິ. ອສຸຠາຣມ຺ມຓສ຺ສ ຈ ອວຑ຺ຒນີຍຕ຺ຕາ, ປຣິຕ຺ເຕ ອຸທ຺ຘຸມາຕກຏ຺ຐາເນ ອຸປ຺ປນ຺ນນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ, ມຫນ຺ເຕ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍຕິ.

ອິຕິ ອສຸຠານິ ສຸຠຄຸໂຓ,

ທສສຕໂລຈເນນ ຖຸຕກິຕ຺ຕິ;

ຍານິ ອໂວຈ ທສພໂລ,

ເອເກກຊ຺ຌານເຫຕູນິ.

ເອວໍ ປາຬິນເຍເນວ, ຕາວ ສພ຺ພານິ ຕານິ ຊານິຕ຺ວາ;

ເຕສ຺ເວວ ອຍໍ ຠິຍ຺ໂຍ, ປກິຓ຺ຓກກຖາປິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ. (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໑໒໐);

ເອເຕສຸ ຫິ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ອຘິຄຕຊ຺ຌາໂນ ສຸວິກ຺ຂມ຺ຠິຕຣາຄຕ຺ຕາ ວີຕຣາໂຄ ວິຍ ນິລ຺ໂລລຸປ຺ປຈາໂຣ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຍ຺ວາຍໍ ອສຸຠເຠໂທ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ສຣີຣສຠາວປ຺ປຕ຺ຕິວເສນ ຈ ຣາຄຈຣິຕເຠທວເສນ ຈາຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຉວສຣີຣຎ຺ຫິ ປຏິກູລຠາວໍ ອາປຊ຺ຊມານໍ ອຸທ຺ຘຸມາຕກສຠາວປ຺ປຕ຺ຕໍ ວາ ສິຍາ, ວິນີລກາທີນໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣສຠາວປ຺ປຕ຺ຕໍ. ອິຕິ ຍາທິສໍ ຍາທິສໍ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ລທ຺ຘຸໍ ຕາທິເສ ຕາທິເສ ອຸທ຺ຘຸມາຕກປຏິກູລໍ ວິນີລກປຏິກູລນ຺ຕິ ເອວໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພເມວາຕິ ສຣີຣສຠາວປ຺ປຕ຺ຕິວເສນ ທສຘາ ອສຸຠປ຺ປເຠໂທ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ວິເສສໂຕ ເຈຕ຺ຖ ອຸທ຺ຘຸມາຕກໍ ສຣີຣສຓ຺ຐານວິປຕ຺ຕິປ຺ປກາສນໂຕ ສຣີຣສຓ຺ຐານຣາຄິໂນ ສປ຺ປາຍໍ. ວິນີລກໍ ຉວິຣາຄວິປຕ຺ຕິປ຺ປກາສນໂຕ ສຣີຣວຓ຺ຓຣາຄິໂນ ສປ຺ປາຍໍ. ວິປຸພ຺ພກໍ ກາຍວຓປຏິພທ຺ຘສ຺ສ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘຠາວສ຺ສ ປກາສນໂຕ ມາລາຄນ຺ຘາທິວເສນ ສມຸຏ຺ຐາປິຕສຣີຣຄນ຺ຘຣາຄິໂນ ສປ຺ປາຍໍ. ວິຈ຺ຉິທ຺ທກໍ ອນ຺ໂຕສຸສິຣຠາວປ຺ປກາສນໂຕ ສຣີເຣ ຆນຠາວຣາຄິໂນ ສປ຺ປາຍໍ. ວິກ຺ຂາຍິຕກໍ ມໍສູປຈຍສມ຺ປຕ຺ຕິວິນາສປ຺ປກາສນໂຕ ຖນາທີສຸ ສຣີຣປ຺ປເທເສສຸ ມໍສູປຈຍຣາຄິໂນ ສປ຺ປາຍໍ. ວິກ຺ຂິຕ຺ຕກໍ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄານໍ ວິກ຺ເຂປປ຺ປກາສນໂຕ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄລີລາຣາຄິໂນ ສປ຺ປາຍໍ. ຫຕວິກ຺ຂິຕ຺ຕກໍ ສຣີຣສງ຺ຆາຏເຠທວິກາຣປ຺ປກາສນໂຕ ສຣີຣສງ຺ຆາຏສມ຺ປຕ຺ຕິຣາຄິໂນ ສປ຺ປາຍໍ. ໂລຫິຕກໍ ໂລຫິຕມກ຺ຂິຕປຏິກູລຠາວປ຺ປກາສນໂຕ ອລງ຺ກາຣຊນິຕໂສຠຣາຄິໂນ ສປ຺ປາຍໍ. ປຸຬວກໍ ກາຍສ຺ສ ອເນກກິມິກຸລສາຘາຣຓຠາວປ຺ປກາສນໂຕ ກາເຍ ມມຕ຺ຕຣາຄິໂນ ສປ຺ປາຍໍ. ອຏ຺ຐິກໍ ສຣີຣຏ຺ຐີນໍ ປຏິກູລຠາວປ຺ປກາສນໂຕ ທນ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິຣາຄິໂນ ສປ຺ປາຍນ຺ຕິ. ເອວໍ ຣາຄຈຣິຕວເສນາປິ ທສຘາ ອສຸຠປ຺ປເຠໂທ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຍສ຺ມາ ປນ ທສວິເຘປິ ເອຕສ຺ມິໍ ອສຸເຠ ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ອປຣິສຓ຺ຐິຕຊລາຍ ສີຆໂສຕາຍ ນທິຍາ ອຣິຕ຺ຕພເລເນວ ນາວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ວິນາ ອຣິຕ຺ເຕນ ນ ສກ຺ກາ ຐເປຕຸໍ, ເອວເມວ ທຸພ຺ພລຕ຺ຕາ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ວິຕກ຺ກພເລເນວ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ວິນາ ວິຕກ຺ເກນ ນ ສກ຺ກາ ຐເປຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ປຐມຊ຺ຌານເມເວຕ຺ຖ ໂຫຕິ, ນ ທຸຕິຍາທີນິ. ປຏິກູເລປິ ເຈຕສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ ‘ອທ຺ຘາ ອິມາຍ ປຏິປທາຍ ຊຣາມຣຓມ຺ຫາ ປຣິມຸຈ຺ຈິສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍ ອານິສໍສທສ຺ສາວິຕາຍ ເຈວ ນີວຣຓສນ຺ຕາປປ຺ປຫາເນນ ຈ ປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ‘ພຫຸໍ ທານິ ເວຕນໍ ລຠິສ຺ສາມີ’ຕິ ອານິສໍສທສ຺ສາວິໂນ ປຸປ຺ຜຉຑ຺ຑກສ຺ສ ຄູຖຣາສິມ຺ຫິ ວິຍ, ອຸສ຺ສນ຺ນພ຺ຍາຘິທຸກ຺ຂສ຺ສ ໂຣຄິໂນ ວມນວິເຣຈນປ຺ປວຕ຺ຕິຍໍ ວິຍ ຈ.

ທສວິຘມ຺ປິ ເຈຕໍ ອສຸຠໍ ລກ຺ຂຓໂຕ ເອກເມວ ໂຫຕິ. ທສວິຘສ຺ສປິ ຫິ ເອຕສ຺ສ ອສຸຈິທຸຄ຺ຄນ຺ຘເຊຄຸຈ຺ຉປຏິກູລຠາໂວ ເອວ ລກ຺ຂຓໍ. ຕເທຕໍ ອິມິນາ ລກ຺ຂເຓນ ນ ເກວລໍ ມຕສຣີເຣເຍວ ທນ຺ຕຏ຺ຐິກທສ຺ສາວິໂນ ປນ ເຈຕິຍປພ຺ພຕວາສິໂນ ມຫາຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວິຍ, ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘຄຕໍ ຣາຊານໍ ອຸລ຺ໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ສງ຺ຆຣກ຺ຂິຕຕ຺ເຖຣຸປຏ຺ຐາກສາມເຓຣສ຺ສ ວິຍ ຈ, ຊີວມານກສຣີເຣປິ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ຍເຖວ ຫິ ມຕສຣີຣໍ ເອວໍ ຊີວມານກມ຺ປິ ອສຸຠເມວ. ອສຸຠລກ຺ຂຓໍ ປເນຕ຺ຖ ອາຄນ຺ຕຸເກນ ອລງ຺ກາເຣນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຕ຺ຕາ ນ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ.

ອສຸຠກຖາ.

ກິໍ ປນ ປຖວີກສິຓໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ອຏ຺ຐິກສຎ຺ຎາປຣິໂຍສານາເວສາ ຣູປາວຈຣປ຺ປນາ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ຎາປິ ອຕ຺ຖີຕິ? ອຕ຺ຖິ; ອານາປານຊ຺ຌານຎ຺ຫິ ກາຍຄຕາສຕິຠາວນາ ຈ ອິຘ ນ ກຖິຕາ. ກິຎ຺ຈາປິ ນ ກຖິຕາ ວາໂຍກສິເຓ ປນ ຄຫິເຕ ອານາປານຊ຺ຌານໍ ຄຫິຕເມວ; ວຓ຺ຓກສິເຓສຸ ຈ ຄຫິເຕສຸ ເກສາທີສຸ ຈຕຸກ຺ກປຎ຺ຈກຊ຺ຌານວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ກາຍຄຕາສຕິ, ທສສຸ ອສຸເຠສຸ ຄຫິເຕສຸ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາເຣ ປຏິກູລມນສິກາຣຊ຺ຌານວເສນ ເຈວ ນວສິວຖິກາວຓ຺ຓຊ຺ຌານວເສນ ຈ ປວຕ຺ຕາ ກາຍຄຕາສຕິ ຄຫິຕາວາຕິ. ສພ຺ພາປິ ຣູປາວຈຣປ຺ປນາ ອິຘ ກຖິຕາວ ໂຫຕີຕິ.

ຣູປາວຈຣກຸສລກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຣູປາວຈຣກຸສລວຓ຺ຓນາ

ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ

໒໖໕. ອິທານິ ອຣູປາວຈຣກຸສລໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸນ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ອຣູປູປປຕ຺ຕິຍາຕິ ອຣູປຠໂວ ອຣູປໍ, ອຣູເປ ອຸປປຕ຺ຕິ ອຣູປູປປຕ຺ຕິ, ຕສ຺ສາ ອຣູປູປປຕ຺ຕິຍາ. ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕີຕິ ອຸປາຍໍ ເຫຕຸໍ ກາຣຓໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ ວຑ຺ເຒຕິ. ສພ຺ພໂສຕິ ສພ຺ພາກາເຣນ. ສພ຺ພາສໍ ວາ ອນວເສສານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣູປສຎ຺ຎານນ຺ຕິ ສຎ຺ຎາສີເສນ ວຸຕ຺ຕຣູປາວຈຣຊ຺ຌານານຎ຺ເຈວ ຕທາຣມ຺ມຓານຎ຺ຈ. ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານມ຺ປິ ຫິ ຣູປນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ຣູປີ ຣູປານິ ປສ຺ສຕີ’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ໒໔໘; ທີ. ນິ. ໒.໑໒໙). ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ‘‘ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານີ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ໒໔໔-໒໔໖; ທີ. ນິ. ໒.໑໗໓); ຕສ຺ມາ ອິຘ ຣູເປ ສຎ຺ຎາ ຣູປສຎ຺ຎາຕິ ເອວໍ ສຎ຺ຎາສີເສນ ວຸຕ຺ຕຣູປາວຈຣຊ຺ຌານສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຣູປໍ ສຎ຺ຎາ ອສ຺ສາຕິ ຣູປສຎ຺ຎໍ, ຣູປມສ຺ສ ນາມນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ປຖວີກສິຓາທິເຠທສ຺ສ ຕທາຣມ຺ມຓສ຺ສ ເຈຕໍ ອຘິວຈນນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ສມຕິກ຺ກມາຕິ ວິຣາຄາ ນິໂຣຘາ ຈ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ເອຕາສໍ ກຸສລວິປາກກິຣິຍວເສນ ປຎ຺ຈທສນ຺ນໍ ຌານສງ຺ຂາຕານໍ ຣູປສຎ຺ຎານໍ, ເອເຕສຎ຺ຈ ປຖວີກສິຓາທິວເສນ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ອາຣມ຺ມຓສງ຺ຂາຕານໍ ຣູປສຎ຺ຎານໍ, ສພ຺ພາກາເຣນ ອນວເສສານໍ ວາ ວິຣາຄາ ຈ ນິໂຣຘາ ຈ ວິຣາຄເຫຕຸ ເຈວ ນິໂຣຘເຫຕຸ ຈ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ສພ຺ພໂສ ອນຕິກ຺ກນ຺ຕຣູປສຎ຺ເຎນ ເອຕໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິຕຸນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ອາຣມ຺ມເຓ ອວິຣຕ຺ຕສ຺ສ ສຎ຺ຎາສມຕິກ຺ກໂມ ນ ໂຫຕິ, ສມຕິກ຺ກນ຺ຕາສຸ ຈ ສຎ຺ຎາສຸ ອາຣມ຺ມຓໍ ສມຕິກ຺ກນ຺ຕເມວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອາຣມ຺ມຓສມຕິກ຺ກມໍ ອວຕ຺ວາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ຣູປສຎ຺ຎາ? ຣູປາວຈຣສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ວາ ອຸປປນ຺ນສ຺ສ ວາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣິສ຺ສ ວາ ສຎ຺ຎາ ສຎ຺ຊານນາ ສຎ຺ຊານິຕຕ຺ຕໍ, ອິມາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ຣູປສຎ຺ຎາໂຍ. ອິມາ ຣູປສຎ຺ຎາໂຍ ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ວີຕິກ຺ກນ຺ໂຕ, ສມຕິກ຺ກນ຺ໂຕ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ’’ຕິ (ວິຠ. ໖໐໒) ເອວໍ ວິຠງ຺ເຄ ສຎ຺ຎານໍເຍວ ສມຕິກ຺ກໂມ ວຸຕ຺ໂຕ. ຍສ຺ມາ ປນ ອາຣມ຺ມຓສມຕິກ຺ກເມນ ປຕ຺ຕພ຺ພາ ເອຕາ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ, ນ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ອາຣມ຺ມເຓ ປຐມຊ຺ຌານາທີນິ ວິຍ, ຕສ຺ມາ ອຍໍ ອາຣມ຺ມຓສມຕິກ຺ກມວເສນາປິ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ກຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາຕິ ຈກ຺ຂາທີນໍ ວຕ຺ຖູນໍ ຣູປາທີນໍ ອາຣມ຺ມຓານຎ຺ຈ ປຏິຆາເຕນ ສມຸປ຺ປນ຺ນາ ສຎ຺ຎາ ປຏິຆສຎ຺ຎາ. ຣູປສຎ຺ຎາທີນໍ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ປຏິຆສຎ຺ຎາ? ຣູປສຎ຺ຎາ ສທ຺ທສຎ຺ຎາ ຄນ຺ຘສຎ຺ຎາ ຣສສຎ຺ຎາ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພສຎ຺ຎາ, ອິມາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ປຏິຆສຎ຺ຎາໂຍ’’ຕິ (ວິຠ. ໖໐໓). ຕາສໍ ກຸສລວິປາການໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອກຸສລວິປາການໍ ປຎ຺ຈນ຺ນນ຺ຕິ ສພ຺ພໂສ ທສນ຺ນມ຺ປິ ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ປຫານາ ອສມຸປ຺ປາທາ ອປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ກາມຎ຺ເຈຕາ ປຐມຊ຺ຌານາທີນິ ສມາປນ຺ນສ຺ສາປິ ນ ສນ຺ຕິ – ນ ຫິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕຕິ – ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປຫີນານໍ ສຸຂທຸກ຺ຂານໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນ ວິຍ, ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐາທີນໍ ຕຕິຍມຄ຺ເຄ ວິຍ ຈ, ອິມສ຺ມິໍ ຌາເນ ອຸສ຺ສາຫຊນນຕ຺ຖໍ ອິມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ປສໍສາວເສນ ເອຕາສໍ ເອຕ຺ຖ ວຈນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຖ ວາ ກິຎ຺ຈາປິ ຕາ ຣູປາວຈຣໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ນ ສນ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ນ ປຫີນຕ຺ຕາ ນ ສນ຺ຕິ. ນ ຫິ ຣູປວິຣາຄາຍ ຣູປາວຈຣຠາວນາ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ຣູປາຍຕ຺ຕາ ຈ ເອຕາສໍ ປວຕ຺ຕິ. ອຍໍ ປນ ຠາວນາ ຣູປວິຣາຄາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ຕສ຺ມາ ຕາ ເອຕ຺ຖ ປຫີນາຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ວຕ຺ຕຸໍ, ເອກໍເສເນວ ເອວໍ ຘາເຣຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ຕາສຎ຺ຫິ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາເຍວ ປຐມຊ຺ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ‘‘ສທ຺ໂທ ກຓ຺ຏໂກ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑໐.໗໒) ວຸຕ຺ໂຕ ຠຄວຕາ. ອິຘ ຈ ປຫີນຕ຺ຕາເຍວ ອຣູປສມາປຕ຺ຕີນໍ ອາເນຎ຺ຊຕາ ສນ຺ຕວິໂມກ຺ຂຕາ ຈ ວຸຕ຺ຕາ. ອາຬາໂຣ ຈ ກາຬາໂມ ອາຣຸປ຺ປສມາປນ຺ໂນ ປຎ຺ຈມຕ຺ຕານິ ສກຏສຕານິ ນິສ຺ສາຍ ນິສ຺ສາຍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕານິ ເນວ ອທ຺ທສ, ນ ປນ ສທ຺ທໍ ອສ຺ໂສສີຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໑໙໒).

ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາຕິ ນານຕ຺ເຕ ໂຄຈເຣ ປວຕ຺ຕານໍ ສຎ຺ຎານໍ ນານຕ຺ຕານໍ ວາ ສຎ຺ຎານໍ. ຍສ຺ມາ ຫິ ເອຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາ? ອສມາປນ຺ນສ຺ສ ມໂນຘາຕຸສມງ຺ຄິສ຺ສ ວາ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸສມງ຺ຄິສ຺ສ ວາ ສຎ຺ຎາ ສຎ຺ຊານນາ ສຎ຺ຊານິຕຕ຺ຕໍ, ອິມາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາໂຍ’’ຕິ (ວິຠ. ໖໐໔) ເອວໍ ວິຠງ຺ເຄ ວິຠຊິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕາ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ; ອສມາປນ຺ນສ຺ສ ມໂນຘາຕຸມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸສງ຺ຄຫິຕາ ສຎ຺ຎາ ຣູປສທ຺ທາທິເຠເທ ນານຕ຺ເຕ ນານາສຠາເວ ໂຄຈເຣ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ; ຍສ຺ມາ ເຈຕາ ອຏ຺ຐ ກາມາວຈຣກຸສລສຎ຺ຎາ, ທ຺ວາທສ ອກຸສລສຎ຺ຎາ, ເອກາທສ ກາມາວຈຣກຸສລວິປາກສຎ຺ຎາ, ທ຺ເວ ອກຸສລວິປາກສຎ຺ຎາ, ເອກາທສ ກາມາວຈຣກິຣິຍສຎ຺ຎາຕິ ເອວໍ ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສມ຺ປິ ສຎ຺ຎາ ນານຕ຺ຕາ ນານາສຠາວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອສທິສາ, ຕສ຺ມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຕາສໍ ສພ຺ພໂສ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ ອນາວຊ຺ຊນາ ອສມນ຺ນາຫາຣາ ອປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ. ຍສ຺ມາ ຕາ ນາວຊ຺ຊຕິ, ນ ມນສິກໂຣຕິ, ນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ, ຕສ຺ມາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ຍສ຺ມາ ເຈຕ຺ຖ ປຸຣິມາ ຣູປສຎ຺ຎາ ປຏິຆສຎ຺ຎາ ຈ ອິມິນາ ຌາເນນ ນິພ຺ພຕ຺ເຕ ຠເວປິ ນ ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ປເຄວ ຕສ຺ມິໍ ຠເວ ອິມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຓກາເລ, ຕສ຺ມາ ຕາສໍ ‘ສມຕິກ຺ກມາ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ’ຕິ ທ຺ເວຘາປິ ອຠາໂວເຍວ ວຸຕ຺ໂຕ. ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາສຸ ປນ ຍສ຺ມາ ອຏ຺ຐ ກາມາວຈຣກຸສລສຎ຺ຎາ, ນວ ກິຣິຍາສຎ຺ຎາ, ທສ ອກຸສລສຎ຺ຎາຕິ ອິມາ ສຕ຺ຕວີສຕິ ສຎ຺ຎາ ອິມິນາ ຌາເນນ ນິພ຺ພຕ຺ເຕ ຠເວ ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕາສໍ ອມນສິກາຣາຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຣາປິ ຫິ ອິມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຕາສໍ ອມນສິກາຣາເຍວ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ຕາ ປນ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ອສມາປນ຺ໂນ ໂຫຕີຕິ. ສງ຺ເຂປໂຕ ເຈຕ຺ຖ ‘ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ’ຕິ ອິມິນາ ສພ຺ພຣູປາວຈຣຘມ຺ມານໍ ປຫານໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ’ຕິ ອິມິນາ ສພ຺ເພສໍ ກາມາວຈຣຈິຕ຺ຕເຈຕສິການຎ຺ຈ ປຫານໍ ອມນສິກາໂຣ ຈ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອິຕິ ຠຄວາ ‘ປນ຺ນຣສນ຺ນໍ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກເມນ, ທສນ຺ນໍ ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄເມນ, ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສາຍ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາເຣນາ’ຕິ ຕີຫິ ປເທຫິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາ ວຓ຺ຓໍ ກເຖສິ. ກິໍ ກາຣຓາຕິ ເຈ ໂສຕູນໍ ອຸສ຺ສາຫຊນນຕ຺ຖຎ຺ເຈວ ປໂລຠນຕ຺ຖຎ຺ຈ. ສເຈ ຫິ ເກຈິ ອປຓ຺ຑິຕາ ວເທຍ຺ຍຸໍ ‘ສຕ຺ຖາ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສມາປຕ຺ຕິໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຖາຕິ ວທຕິ, ໂກ ນຸ ໂຂ ເອຕາຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕາຍ ອຕ຺ໂຖ? ໂກ ອານິສໍໂສ’ຕິ ເຕ ເອວໍ ວຕ຺ຕຸໍ ມາ ລຠນ຺ຕູຕິ ອິເມຫິ ອາກາເຣຫິ ສມາປຕ຺ຕິຍາ ວຓ຺ຓໍ ກເຖສິ. ຕຎ຺ຫິ ເນສໍ ສຸຕ຺ວາ ເອວໍ ຠວິສ຺ສຕິ – ‘ເອວໍສນ຺ຕາ ກິຣ ອຍໍ ສມາປຕ຺ຕິ, ເອວໍປຓີຕາ, ນິພ຺ພຕ຺ເຕສ຺ສາມ ນ’ນ຺ຕິ. ອຖສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕນຕ຺ຖາຍ ອຸສ຺ສາຫໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີຕິ.

ປໂລຠນຕ຺ຖຎ຺ຈາປິ ເນສໍ ເອຕິສ຺ສາ ວຓ຺ຓໍ ກເຖສິ, ວິສກຓ຺ຏກວາຓິໂຊ ວິຍ. ວິສກຓ຺ຏກວາຓິໂຊ ນາມ ຄຸຬວາຓິໂຊ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂສ ກິຣ ຄຸຬຜາຓິຕຂຓ຺ຑສກ຺ກຣາທີນິ ສກເຏນາທາຍ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ວິສກຓ຺ຏກໍ ຄຓ຺ຫຖ ວິສກຓ຺ຏກໍ ຄຓ຺ຫຖາ’ຕິ ອຸຄ຺ໂຆເສສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຄາມິກາ ‘ວິສໍ ນາມ ກກ຺ຂຬໍ, ໂຍ ນໍ ຂາທຕິ ໂສ ມຣຕິ, ກຓ຺ຏໂກປິ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ມາເຣຕິ. ອຸໂຠເປເຕ ກກ຺ຂຬາ, ໂກ ເອຕ຺ຖ ອານິສໍໂສ’ຕິ ເຄຫທ຺ວາຣານິ ຖເກສຸໍ, ທາຣເກ ຈ ປລາເປສຸໍ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ວາຓິໂຊ ‘ອໂວຫາຣກຸສລາ ອິເມ ຄາມິກາ, ຫນ຺ທ ເນ ອຸປາເຍນ ຄຓ຺ຫາເປມີ’ຕິ ‘ອຕິມຘຸຣໍ ຄຓ຺ຫຖ ອຕິສາທຸໍ ຄຓ຺ຫຖ, ຄຸຬໍ ຜາຓິຕໍ ສກ຺ກຣໍ ສມຄ຺ຆໍ ລພ຺ຠຕິ, ກູຏມາສກກູຏກຫາປຓາທີຫິປິ ລພ຺ຠຕີ’ຕິ ອຸຄ຺ໂຆເສສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຄາມິກາ ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ຐາ ນິຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ພຫຸມ຺ປິ ມູລໍ ທຕ຺ວາ ຄເຫສຸໍ.

ຕຕ຺ຖ ວາຓິຊສ຺ສ ‘ວິສກຓ຺ຏກໍ ຄຓ຺ຫຖາ’ຕິ ອຸຄ຺ໂຆສນໍ ວິຍ ຠຄວໂຕ ‘ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສມາປຕ຺ຕິໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຖາ’ຕິ ວຈນໍ. ‘ອຸໂຠເປເຕ ກກ຺ຂຬາ, ໂກ ເອຕ຺ຖ ອານິສໍໂສ’ຕິ? ຄາມິການໍ ຈິນ຺ຕນໍ ວິຍ ‘ຠຄວາ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຖາຕິ ອາຫ, ໂກ ເອຕ຺ຖ ອານິສໍໂສ? ນາສ຺ສ ຄຸຓໍ ຊານາມາ’ຕິ ໂສຕູນໍ ຈິນ຺ຕນໍ. ອຖສ຺ສ ວາຓິຊສ຺ສ ‘ອຕິມຘຸຣໍ ຄຓ຺ຫຖາ’ຕິອາທິວຈນໍ ວິຍ ຠຄວໂຕ ຣູປສຎ຺ຎາສມຕິກ຺ກມນາທິກໍ ອານິສໍສປ຺ປກາສນໍ. ອິທຎ຺ຫິ ສຸຕ຺ວາ ເຕ ພຫຸມ຺ປິ ມູລໍ ທຕ຺ວາ, ຄາມິກາ ວິຍ ຄຸຬໍ, ອິມິນາ ອານິສໍເສນ ປໂລຠິຕຈິຕ຺ຕາ ມຫນ຺ຕມ຺ປິ ອຸສ຺ສາຫໍ ກຕ຺ວາ ອິມໍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຸສ຺ສາຫຊນນຕ຺ຖໍ ປໂລຠນຕ຺ຖຎ຺ຈ ກເຖສິ.

ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎາສຫຄຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ນາສ຺ສ ອນ຺ໂຕຕິ ອນນ຺ຕໍ. ອາກາສໍ ອນນ຺ຕໍ ອາກາສານນ຺ຕໍ. ອາກາສານນ຺ຕເມວ ອາກາສານຎ຺ຈໍ. ຕໍ ອາກາສານຎ຺ຈໍ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ອາຍຕນມສ຺ສ ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມສ຺ສ ຌານສ຺ສ, ເທວານໍ ເທວາຍຕນມິວາຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ. ອິຕິ ອາກາສານຎ຺ຈໍ ຈ ຕໍ ອາຍຕນຎ຺ຈາຕິປິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ. ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາສສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕສ຺ມິໍ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕເນ ອປ຺ປນາປ຺ປຕ຺ຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ສຫຄຕໍ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎາສຫຄຕໍ.

ຍຖາ ປນ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ‘ອນນ຺ໂຕ ອາກາໂສ’ຕິ (ວິຠ. ໕໐໘; ທີ. ນິ. ໒.໑໒໙) ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວມິຘ ອນນ຺ຕນ຺ຕິ ວາ ປຣິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວາ ນ ຄຫິຕໍ. ກສ຺ມາ? ອນນ຺ເຕ ຫິ ຄຫິເຕ ປຣິຕ຺ຕໍ ນ ຄຍ຺ຫຕິ, ປຣິຕ຺ເຕ ຄຫິເຕ ອນນ຺ຕໍ ນ ຄຍ຺ຫຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ອາຣມ຺ມຓຈຕຸກ຺ກໍ ນ ປູຣຕິ, ເທສນາ ໂສຬສກ຺ຂຕ຺ຕຸກາ ນ ໂຫຕິ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຈ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ເທສນໍ ໂສຬສກ຺ຂຕ຺ຕຸກໍ ກາຕຸໍ ອຊ຺ຌາສໂຍ, ຕສ຺ມາ ອນນ຺ຕນ຺ຕິ ວາ ປຣິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວາ ອວຕ຺ວາ ‘ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎາສຫຄຕ’ນ຺ຕິ ອາຫ. ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ອຸຠຍມ຺ປິ ຄຫິຕເມວ ໂຫຕິ. ອາຣມ຺ມຓຈຕຸກ຺ກໍ ປູຣຕິ, ເທສນາ ໂສຬສກ຺ຂຕ຺ຕຸກາ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອວເສໂສ ປາຬິອຕ຺ໂຖ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຣູປາວຈຣຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານນິກນ຺ຕິປຣິຍາທານທຸກ຺ຂຕາຍ ເຈຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ, ປຣິຍາທິນ຺ນນິກນ຺ຕິກສ຺ສ ອປ຺ປນາປຣິວາສທນ຺ຘຕາຍ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ ໂຫຕິ. ວິປຣິຍາເຍນ ສຸຂາ ປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ ຈ ເວທິຕພ຺ພາ. ປຣິຕ຺ຕກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາເສ ປນ ປວຕ຺ຕໍ ຌານໍ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ວິປຸລກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາເສ ປວຕ຺ຕໍ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຸເປກ຺ຂາພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣ ວິຍ ຈ ອິຘາປິ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານວເສນ ປຎ຺ຈວີສຕິ ເອກກາ ໂຫນ຺ຕິ. ຍຖາ ເຈຕ຺ຖ ເອວໍ ອິໂຕ ປເຣສຸປິ. ວິເສສມຕ຺ຕເມວ ປນ ເຕສຸ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມ.

ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ

໒໖໖. ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມາຕິ, ເອຕ຺ຖ ຕາວ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອາກາສານຎ຺ຈໍ ອາຍຕນມສ຺ສ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນາຕິ ຌານມ຺ປິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ. ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອາຣມ຺ມຓມ຺ປິ. ເອວເມຕໍ ຌານຎ຺ຈ ອາຣມ຺ມຓຎ຺ຈາຕິ ອຸຠຍມ຺ປິ ອປ຺ປວຕ຺ຕິກຣເຓນ ຈ ອມນສິກຣເຓນ ຈ ສມຕິກ຺ກມິຕ຺ວາວ ຍສ຺ມາ ອິທໍ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມາ ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ເອກຊ຺ຌໍ ກຕ຺ວາ ‘ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມາ’ຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎາສຫຄຕນ຺ຕິ, ເອຕ຺ຖ ປນ ອນນ຺ຕນ຺ຕິ ມນສິກາຕພ຺ພວເສນ ນາສ຺ສ ອນ຺ໂຕຕິ ອນນ຺ຕໍ. ອນນ຺ຕເມວ ອານຎ຺ຈໍ. ວິຎ຺ຎາຓໍ ອານຎ຺ຈໍ ວິຎ຺ຎາຓານຎ຺ຈນ຺ຕິ ອວຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ຣູຬ຺ຫີສທ຺ໂທ. ຕເທວ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈໍ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ອິມາຍ ສຎ຺ຎາຍ ອາຍຕນນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ. ຕສ຺ມິໍ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕເນ ປວຕ຺ຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ສຫຄຕນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎາສຫຄຕໍ. ອາກາເສ ປວຕ຺ຕວິຎ຺ຎາຓາຣມ຺ມຓສ຺ສ ຌານສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອິຘ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາ ນິກນ຺ຕິປຣິຍາທານທຸກ຺ຂຕາຍ ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ, ປຣິຍາທິນ຺ນນິກນ຺ຕິກສ຺ສ ອປ຺ປນາປຣິວາສທນ຺ຘຕາຍ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ. ວິປຣິຍາເຍນ ສຸຂາ ປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ ຈ. ປຣິຕ຺ຕກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາສາຣມ຺ມຓໍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕິຍາ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕາ, ວິປຣິຍາເຍນ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເສສໍ ປຸຣິມສທິສເມວ.

ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ

໒໖໗. ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈ ອາຍຕນມສ຺ສ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນາຕິ ຌານມ຺ປິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ. ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຈ ອາຣມ຺ມຓມ຺ປິ. ເອວເມຕໍ ຌານຎ຺ຈ ອາຣມ຺ມຓຎ຺ຈາຕິ ອຸຠຍມ຺ປິ ອປ຺ປວຕ຺ຕິກຣເຓນ ຈ ອມນສິກຣເຓນ ຈ ສມຕິກ຺ກມິຕ຺ວາວ ຍສ຺ມາ ອິທໍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມາ ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ເອກຊ຺ຌໍ ກຕ຺ວາ ‘ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມາ’ຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສຎ຺ຎາສຫຄຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ນາສ຺ສ ກິຎ຺ຈນນ຺ຕິ ອກິຎ຺ຈນໍ; ອນ຺ຕມໂສ ຠງ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ອສ຺ສ ອວສິຏ຺ຐໍ ນຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອກິຎ຺ຈນສ຺ສ ຠາໂວ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎໍ. ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນວິຎ຺ຎາຓາປຄມສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕໍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎໍ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ອິມິສ຺ສາ ສຎ຺ຎາຍ ອາຍຕນນ຺ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ. ຕສ຺ມິໍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕເນ ປວຕ຺ຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ສຫຄຕນ຺ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສຎ຺ຎາສຫຄຕໍ. ອາກາເສ ປວຕ຺ຕິຕວິຎ຺ຎາຓາປຄມາຣມ຺ມຓສ຺ສ ຌານສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອິຘ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາ ນິກນ຺ຕິປຣິຍາທານທຸກ຺ຂຕາຍ ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ, ປຣິຍາທິນ຺ນນິກນ຺ຕິກສ຺ສ ອປ຺ປນາ ປຣິວາສທນ຺ຘຕາຍ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ. ວິປຣິຍາເຍນ ສຸຂາ ປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ ຈ. ປຣິຕ຺ຕກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາເສ ປວຕ຺ຕິຕວິຎ຺ຎາຓາປຄມາຣມ຺ມຓຕາຍ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕາ, ວິປຣິຍາເຍນ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເສສໍ ປຸຣິມສທິສເມວ.

ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ

ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎໍ ອາຍຕນມສ຺ສ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນາຕິ ຌານມ຺ປິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ. ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອາຣມ຺ມຓມ຺ປິ. ເອວເມຕໍ ຌານຎ຺ຈ ອາຣມ຺ມຓຎ຺ຈາຕິ ອຸຠຍມ຺ປິ ອປ຺ປວຕ຺ຕິກຣເຓນ ຈ ອມນສິກຣເຓ ຈ ສມຕິກ຺ກມິຕ຺ວາວ ຍສ຺ມາ ອິທໍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມາ ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ເອກຊ຺ຌໍ ກຕ຺ວາ ‘ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມາ’ຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສຎ຺ຎາສຫຄຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ຍາຍ ສຎ຺ຎາຍ ຠາວໂຕ ຕໍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຍຖາ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ສາ ສຎ຺ຎາ ໂຫຕິ, ຕໍ ຕາວ ທສ຺ເສຕຸໍ ວິຠງ຺ເຄ ‘‘ເນວສຎ຺ຎີນາສຎ຺ຎີ’’ຕິ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ‘‘ຕຎ຺ເຎວ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສນ຺ຕໂຕ ມນສິກໂຣຕິ ສງ຺ຂາຣາວເສສສມາປຕ຺ຕິໍ ຠາເວຕິ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ເນວສຎ຺ຎີນາສຎ຺ຎີ’’ຕິ (ວິຠ. ໖໑໙) ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ‘ສນ຺ຕໂຕ ມນສິກໂຣຕີ’ຕິ ‘ສນ຺ຕາ ວຕາຍໍ ສມາປຕ຺ຕິ, ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ນຕ຺ຖິຠາວມ຺ປິ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຣິຕ຺ວາ ຐສ຺ສຕີ’ຕິ ເອວໍ ສນ຺ຕາຣມ຺ມຓຕາຍ ນໍ ‘ສນ຺ຕາ’ຕິ ມນສິກໂຣຕິ. ສນ຺ຕໂຕ ເຈ ມນສິກໂຣຕິ, ກຖໍ ສມຕິກ຺ກໂມ ໂຫຕີຕິ? ອນາວຊ຺ຊິຕຸກາມຕາຍ. ໂສ ຫິ ກິຎ຺ຈາປິ ນໍ ສນ຺ຕໂຕ ມນສິກໂຣຕິ, ອຖ ຂ຺ວສ຺ສ ‘ອຫເມຕໍ ອາວຊ຺ຊິສ຺ສາມິ ສມາປຊ຺ຊິສ຺ສາມິ ອຘິຏ຺ຐຫິສ຺ສາມິ ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິສ຺ສາມີ’ຕິ ເອສ ອາໂຠໂຄ ສມນ຺ນາຫາໂຣ ມນສິກາໂຣ ນ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໂຕ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສ຺ສ ສນ຺ຕຕຣປຓີຕຕຣຕາຍ.

ຍຖາ ຫິ ຣາຊາ ມຫຈ຺ຈຣາຊານຸຠາເວນ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘຄໂຕ ນຄຣວີຖິຍໍ ວິຈຣນ຺ໂຕ ທນ຺ຕກາຣາທໂຍ ສິປ຺ປິເກ ເອກໍ ວຕ຺ຖໍ ທຬ຺ຫໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ເອເກນ ສີສໍ ເວເຐຕ຺ວາ ທນ຺ຕຈຸຓ຺ຓາທີຫິ ສໂມກິຓ຺ຓຄຕ຺ເຕ ອເນການິ ທນ຺ຕວິກຕິອາທີນິ ກໂຣນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘ອໂຫ ວຕ ເຣ ເຉກາ ອາຈຣິຍາ, ອີທິສານິປິ ນາມ ສິປ຺ປານິ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ, ເອວໍ ເຕສໍ ເຉກຕາຍ ຕຸສ຺ສຕິ, ນ ຈສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ຣຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ເອວຣູໂປ ສິປ຺ປິໂກ ຠເວຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຣຊ຺ຊສິຣິຍາ ມຫານິສໍສຕາຍ. ໂສ ສິປ຺ປິເກ ສມຕິກ຺ກມິຕ຺ວາວ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວເມເວສ ກິຎ຺ຈາປິ ຕໍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຕໂຕ ມນສິກໂຣຕິ, ອຖ ຂ຺ວສ຺ສ ‘ອຫເມຕໍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ອາວຊ຺ຊິສ຺ສາມິ ສມາປຊ຺ຊິສ຺ສາມິ ອຘິຏ຺ຐຫິສ຺ສາມິ ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິສ຺ສາມີ’ຕິ ເນວ ເອສ ອາໂຠໂຄ ສມນ຺ນາຫາໂຣ ມນສິກາໂຣ ໂຫຕິ. ໂສ ຕໍ ສນ຺ຕໂຕ ມນສິ ກໂຣນ຺ໂຕ ຕໍ ປຣມສຸຂຸມໍ ອປ຺ປນາປ຺ປຕ຺ຕໍ ສຎ຺ຎໍ ປາປຸຓາຕິ, ຍາຍ ‘ເນວສຎ຺ຎີນາສຎ຺ຎີ ນາມ ໂຫຕິ, ສງ຺ຂາຣາວເສສສມາປຕ຺ຕິໍ ຠາເວຕີ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘ສງ຺ຂາຣາວເສສສມາປຕ຺ຕິ’ນ຺ຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕສຸຂຸມຠາວປ຺ປຕ຺ຕສງ຺ຂາຣໍ ຈຕຸຕ຺ຖາຣຸປ຺ປສມາປຕ຺ຕິໍ.

ອິທານິ ຍໍ ຕໍ ເອວໍ ອຘິຄຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ວເສນ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ອຕ຺ຖໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນນ຺ຕິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ວາ, ອຸປປນ຺ນສ຺ສ ວາ, ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣິສ຺ສ ວາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ (ວິຠ. ໖໒໐) ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕສຸ ອິຘ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ ອຘິປ຺ເປຕາ.

ວຈນຕ຺ໂຖ ປເນຕ຺ຖ – ໂອຬາຣິກາຍ ສຎ຺ຎາຍ ອຠາວໂຕ, ສຸຂຸມາຍ ຈ ຠາວໂຕ, ເນວສ຺ສ ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ສຎ຺ຎາ, ນາສຎ຺ຎາຕິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎໍ. ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎຎ຺ຈ ຕໍ ມນາຍຕນຘມ຺ມາຍຕນປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ອາຍຕນຎ຺ຈາຕິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ. ອຖ ວາ ຍາຍເມຕ຺ຖ ສຎ຺ຎາ, ສາ ປຏຸສຎ຺ຎາກິຈ຺ຈໍ ກາຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຕາຍ ເນວສຎ຺ຎາ, ສງ຺ຂາຣາວເສສສຸຂຸມຠາເວນ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ນາສຎ຺ຎາຕິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາ. ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາ ຈ ສາ ເສສຘມ຺ມານໍ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ອາຍຕນຎ຺ຈາຕິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ.

ນ ເກວລຎ຺ເຈຕ຺ຖ ສຎ຺ຎາວ ເອທິສີ, ອຖ ໂຂ ເວທນາປິ ເນວເວທນາ ນາເວທນາ, ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ເນວຈິຕ຺ຕໍ ນາຈິຕ຺ຕໍ, ຜສ຺ໂສປິ ເນວຜສ຺ໂສ ນາຜສ຺ໂສຕິ. ເອສ ນໂຍ ເສສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸ. ສຎ຺ຎາສີເສນ ປນາຍໍ ເທສນາ ກຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ປຕ຺ຕມກ຺ຂນເຕລປ຺ປຠຸຕີຫິ ຈ ອຸປມາຫິ ເອສມຕ຺ໂຖ ວິຠາເວຕພ຺ໂພ – ສາມເຓໂຣ ກິຣ ເຕເລນ ປຕ຺ຕໍ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ຐເປສິ. ຕໍ ຍາຄຸປານກາເລ ເຖໂຣ ‘ປຕ຺ຕມາຫຣາ’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘ປຕ຺ເຕ ເຕລມຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ’ຕິ ອາຫ. ຕໂຕ ‘ອາຫຣ, ສາມເຓຣ, ເຕລໍ ນາຬິໍ ປູເຣສ຺ສາມີ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘ນຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ, ເຕລ’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ອນ຺ໂຕວຸຕ຺ຖຕ຺ຕາ ຍາຄຸຍາ ສທ຺ຘິໍ ອກປ຺ປິຍຏ຺ເຐນ ເຕລໍ ອຕ຺ຖີຕິ ໂຫຕິ, ນາຬິປູຣຓາທີນໍ ອຠາວວເສນ ນຕ຺ຖີຕິ ໂຫຕິ, ເອວໍ ສາປິ ສຎ຺ຎາ ປຏຸສຎ຺ຎາກິຈ຺ຈໍ ກາຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຕາຍ ເນວສຎ຺ຎາ, ສງ຺ຂາຣາວເສສສຸຂຸມຠາເວນ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ນາສຎ຺ຎາ ໂຫຕິ.

ກິມ຺ປເນຕ຺ຖ ສຎ຺ຎາກິຈ຺ຈນ຺ຕິ? ອາຣມ຺ມຓສຎ຺ຊານນຎ຺ເຈວ ວິປສ຺ສນາຍ ຈ ວິສຍຠາວໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ນິພ຺ພິທາຊນນໍ. ທຫນກິຈ຺ຈມິວ ຫິ ສຸໂຂທເກ ເຕໂຊຘາຕຸ, ສຎ຺ຊານນກິຈ຺ຈມ຺ເປສາ ປຏຸໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ເສສສມາປຕ຺ຕີສຸ ສຎ຺ຎາ ວິຍ ວິປສ຺ສນາຍ ວິສຍຠາວໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ນິພ຺ພິທາຊນນມ຺ປິ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ອຎ຺ເຎສຸ ຫິ ຂນ຺ເຘສຸ ອກຕາຠິນິເວໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນກ຺ຂນ຺ເຘ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ນິພ຺ພິທໍ ປຕ຺ຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອປິຈ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ປກຕິວິປສ຺ສໂກ ປນ ມຫາປຎ຺ໂຎ ສາຣິປຸຕ຺ຕສທິໂສວ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ. ໂສປິ ‘‘ເອວໍ ກິຣິເມ ຘມ຺ມາ ອຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ໂຠນ຺ຕິ, ຫຸຕ຺ວາ ປຏິເວນ຺ຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໙໕) ເອວໍ ກລາປສມ຺ມສນວເສເນວ, ໂນ ອນຸປທຘມ຺ມວິປສ຺ສນາວເສນ. ເອວໍ ສຸຂຸມຕ຺ຕໍ ຄຕາ ເອສາ ສມາປຕ຺ຕິ.

ຍຖາ ຈ ປຕ຺ຕມກ຺ຂນເຕລູປມາຍ ເອວໍ ມຄ຺ຄຸທກູປມາຍປິ ອຍມຕ຺ໂຖ ວິຠາເວຕພ຺ໂພ. ມຄ຺ຄປຏິປນ຺ນສ຺ສ ກິຣ ເຖຣສ຺ສ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສາມເຓໂຣ ໂຖກມຸທກໍ ທິສ຺ວາ ‘ອຸທກໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປາຫນາ ໂອມຸຎ຺ຈຖາ’ຕິ ອາຫ. ຕໂຕ ເຖເຣນ ‘ສເຈ ອຸທກມຕ຺ຖິ, ອາຫຣ ນ຺ຫານສາຏກໍ, ນ຺ຫາຍິສ຺ສາມີ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘ນຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ’ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ອຸປາຫນເຕມນມຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ອຸທກໍ ອຕ຺ຖີຕິ ໂຫຕິ, ນ຺ຫານຏ຺ເຐນ ນຕ຺ຖີຕິ ໂຫຕິ, ເອວມ຺ປິ ສາ ປຏຸສຎ຺ຎາກິຈ຺ຈໍ ກາຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຕາຍ ເນວ ສຎ຺ຎາ, ສງ຺ຂາຣາວເສສສຸຂຸມຠາເວນ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ນາສຎ຺ຎາ ໂຫຕິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ເອຕາເຫວ, ອຎ຺ຎາຫິປິ ອນຸຣູປາຫິ ອຸປມາຫິ ເອສ ອຕ຺ໂຖ ວິຠາເວຕພ຺ໂພ. ອິຕິ ອິມາຍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕເນ ປວຕ຺ຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນຠູຕາຍ ວາ ສຎ຺ຎາຍ ສຫຄຕນ຺ຕິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສຎ຺ຎາສຫຄຕໍ. ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ຌານສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ.

ອິຘ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາ ນິກນ຺ຕິປຣິຍາທານທຸກ຺ຂຕາຍ ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ, ປຣິຍາທິນ຺ນນິກນ຺ຕິກສ຺ສ ອປ຺ປນາປຣິວາສທນ຺ຘຕາຍ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ. ວິປຣິຍາເຍນ ສຸຂາ ປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ ຈ. ປຣິຕ຺ຕກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາເສ ປວຕ຺ຕິຕວິຎ຺ຎາຓາປຄມາຣມ຺ມຓໍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕິຕາຍ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕາ, ວິປຣິຍາເຍນ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເສສໍ ປຸຣິມສທິສເມວ.

ອສທິສຣູໂປ ນາໂຖ, ອາຣຸປ຺ປໍ ຍໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ອາຫ;

ຕໍ ອິຕິ ຎຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ, ປກິຓ຺ຓກກຖາປິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ.

ອຣູປສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຫິ –

ອາຣມ຺ມຓາຕິກ຺ກມໂຕ, ຈຕສ຺ໂສປິ ຠວນ຺ຕິມາ;

ອງ຺ຄາຕິກ຺ກມເມຕາສໍ, ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ ວິຠາວິໂນ.

ເອຕາສຸ ຫິ ຣູປນິມິຕ຺ຕາຕິກ຺ກມໂຕ ປຐມາ, ອາກາສາຕິກ຺ກມໂຕ ທຸຕິຍາ, ອາກາເສ ປວຕ຺ຕິຕວິຎ຺ຎາຓາຕິກ຺ກມໂຕ ຕຕິຍາ, ອາກາເສ ປວຕ຺ຕິຕວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອປຄມາຕິກ຺ກມໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖາຕິ ສພ຺ພຖາ ‘ອາຣມ຺ມຓາຕິກ຺ກມໂຕ ຈຕສ຺ໂສປິ ຠວນ຺ຕິມາ’ ອຣູປສມາປຕ຺ຕິໂຍຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອງ຺ຄາຕິກ຺ກມໍ ປນ ເອຕາສໍ ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ. ນ ຫິ ຣູປາວຈຣສມາປຕ຺ຕີສຸ ວິຍ ເອຕາສຸ ອງ຺ຄາຕິກ຺ກໂມ ອຕ຺ຖິ. ສພ຺ພາສຸປິ ຫິ ເອຕາສຸ ອຸເປກ຺ຂາ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາຕິ ທ຺ເວ ເອວ ຌານງ຺ຄານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ –

ສຸປຓີຕຕຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຈ຺ຉິມາ ປຈ຺ຉິມາ ອິຘ;

ອຸປມາ ຕຕ຺ຖ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ, ປາສາທຕລສາຏິກາ.

ຍຖາ ຫິ ຈຕຸຠູມກປາສາທສ຺ສ ເຫຏ຺ຐິມຕເລ ທິພ຺ພນຈ຺ຈຄີຕວາທິຕສຸຣຠິຄນ຺ຘມາລາສາທຸຣສປານໂຠຊນສຍນຈ຺ຉາທນາທິວເສນ ປຓີຕາ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ອສ຺ສຸ, ທຸຕິເຍ ຕໂຕ ປຓີຕຕຣາ, ຕຕິເຍ ຕໂຕ ປຓີຕຕມາ, ຈຕຸຕ຺ເຖ ສພ຺ພປຓີຕາ; ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ຕານິ ຈຕ຺ຕາຣິປິ ປາສາທຕລາເນວ, ນຕ຺ຖິ ເນສໍ ປາສາທຕລຠາເວນ ວິເສໂສ, ປຎ຺ຈກາມຄຸຓສມິທ຺ຘິວິເສເສນ ປນ ເຫຏ຺ຐິມໂຕ ເຫຏ຺ຐິມໂຕ ອຸປຣິມໍ ອຸປຣິມໍ ປຓີຕຕຣໍ ໂຫຕິ.

ຍຖາ ຈ ເອກາຍ ອິຕ຺ຖິຍາ ກນ຺ຕິຕຖູລສຓ຺ຫສຓ຺ຫຕຣສຓ຺ຫຕມສຸຕ຺ຕານໍ ຈຕຸປລຕິປລທ຺ວິປລເອກປລສາຏິກາ ອສ຺ສຸ, ອາຍາເມນ ວິຕ຺ຖາເຣນ ຈ ສມປ຺ປມາຓາ; ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ຕາ ສາຏິກາ ຈຕສ຺ໂສປິ ອາຍາມໂຕ ຈ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຈ ສມປ຺ປມາຓາ, ນຕ຺ຖິ ຕາສໍ ປມາຓໂຕ ວິເສໂສ, ສຸຂສມ຺ຜສ຺ສສຸຂຸມຠາວມຫຄ຺ຆຠາເວຫິ ປນ ປຸຣິມາຍ ປຸຣິມາຍ ປຈ຺ຉິມາ ປຈ຺ຉິມາ ປຓີຕຕຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວເມວ ກິຎ຺ຈາປິ ຈຕູສຸປິ ເອຕາສຸ ອຸເປກ຺ຂາ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາຕິ ເອຕານິ ທ຺ເວເຍວ ອງ຺ຄານິ ໂຫນ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ຠາວນາວິເສເສນ ເຕສໍ ອງ຺ຄານໍ ປຓີຕປຓີຕຕຣຠາເວນ ສຸປຓີຕຕຣາ ໂຫນ຺ຕິ ປຈ຺ຉິມາ ປຈ຺ຉິມາ ອິຘາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອວໍ ອນຸປຸພ຺ເພນ ປຓີຕປຓີຕາ ເຈຕາ –

ອສຸຈິມ຺ຫິ ມຓ຺ຑເປ ລຄ຺ໂຄ, ເອໂກ ຕໍ ນິສ຺ສິໂຕ ປໂຣ;

ອຎ຺ໂຎ ພຫິ ອນິສ຺ສາຍ, ຕໍ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ຈາປໂຣ.

ຐິໂຕ ຈຕູຫິ ເອເຕຫິ, ປຸຣິເສຫິ ຍຖາກ຺ກມໍ;

ສມານຕາຍ ຎາຕພ຺ພາ, ຈຕສ຺ໂສປິ ວິຠາວິນາ. (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໒໙໑);

ຕຕ຺ຣາຍມຕ຺ຖໂຍຊນາ – ອສຸຈິມ຺ຫິ ກິຣ ເທເສ ເອໂກ ມຓ຺ຑໂປ. ອເຖໂກ ປຸຣິໂສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ອສຸຈິໍ ຊິຄຸຈ຺ຉມາໂນ ຕໍ ມຓ຺ຑປໍ ຫຕ຺ເຖຫິ ອາລມ຺ພິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ລຄ຺ໂຄ, ລຄ຺ຄິໂຕ ວິຍ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖາປໂຣ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ມຓ຺ຑປລຄ຺ຄໍ ປຸຣິສໍ ນິສ຺ສິໂຕ. ອຖຎ຺ໂຎ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘ໂຍ ເອສ ມຓ຺ຑເປ ລຄ຺ໂຄ, ໂຍ ຈ ຕໍ ນິສ຺ສິໂຕ, ອຸໂຠເປເຕ ທຸຏ຺ຐິຕາ; ຘຸໂວ ຈ ເນສໍ ມຓ຺ຑປປປາເຕ ປາໂຕ, ຫນ຺ທາຫໍ ພຫິເຍວ ຕິຏ຺ຐາມີ’ຕິ ໂສ ຕນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ອນິສ຺ສາຍ ພຫິເຍວ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖາປໂຣ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມຓ຺ຑປລຄ຺ຄສ຺ສ ຕນ຺ນິສ຺ສິຕສ຺ສ ຈ ອເຂມຠາວໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ພຫິຐິຕຎ຺ຈ ສຸຏ຺ຐິໂຕຕິ ມນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ອຏ຺ຐາສິ.

ຕຕ຺ຖ ອສຸຈິມ຺ຫິ ເທເສ ມຓ຺ຑໂປ ວິຍ ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາສໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອສຸຈິຊິຄຸຈ຺ຉາຍ ມຓ຺ຑປລຄ຺ໂຄ ປຸຣິໂສ ວິຍ ຣູປນິມິຕ຺ຕຊິຄຸຈ຺ຉາຍ ອາກາສາຣມ຺ມຓໍ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ. ມຓ຺ຑປລຄ຺ຄໍ ປຸຣິສໍ ນິສ຺ສິໂຕ ວິຍ ອາກາສາຣມ຺ມຓໍ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ. ເຕສໍ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ອເຂມຠາວໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອນິສ຺ສາຍ ຕໍ ມຓ຺ຑປລຄ຺ຄໍ, ພຫິຐິໂຕ ວິຍ, ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອກຕ຺ວາ ຕທຠາວາຣມ຺ມຓໍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ. ມຓ຺ຑປລຄ຺ຄສ຺ສ ຕນ຺ນິສ຺ສິຕສ຺ສ ຈ ອເຂມຕໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ພຫິຐິຕຎ຺ຈ ‘ສຸຏ຺ຐິໂຕ’ຕິ ມນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິໂຕ ວິຍ ວິຎ຺ຎາຓາຠາວສງ຺ຂາເຕ ພຫິປເທເສ ຐິຕໍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕໍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອວໍ ປວຕ຺ຕມານຎ຺ຈ –

ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣເຕວ, ອຎ຺ຎາຠາເວນ ຕໍ ອິທໍ;

ທິຏ຺ຐໂທສມ຺ປິ ຣາຊານໍ, ວຸຕ຺ຕິເຫຕຸ ຍຖາ ຊໂນ. (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໒໙໒);

ອິທຎ຺ຫິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ‘ອາສນ຺ນວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ອຍໍ ສມາປຕ຺ຕີ’ຕິ ເອວໍ ທິຏ຺ຐໂທສມ຺ປິ ຕໍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອຠາວາ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣເຕວ. ຍຖາ ກິໍ? ‘ທິຏ຺ຐໂທສມ຺ປິ ຣາຊານໍ ວຸຕ຺ຕິເຫຕຸ ຍຖາ ຊໂນ’. ຍຖາ ຫິ ອສໍຍຕໍ ຜຣຸສກາຍວຈີມໂນສມາຈາຣໍ ກຎ຺ຈິ ສພ຺ພທິສມ຺ປຕິໍ ຣາຊານໍ ‘ຜຣຸສສມາຈາໂຣ ອຍ’ນ຺ຕິ ເອວໍ ທິຏ຺ຐໂທສມ຺ປິ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕິໍ ອລຠມາໂນ ຊໂນ ວຸຕ຺ຕິເຫຕຸ ນິສ຺ສາຍ ວຕ຺ຕຕິ, ເອວໍ ທິຏ຺ຐໂທສມ຺ປິ ຕໍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຎ຺ຎໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອລຠມານມິທໍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣເຕວ. ເອວໍ ກຸຣຸມານຎ຺ຈ –

ອາຣຸຬ຺ໂຫ ທີຆນິສ຺ເສຓິໍ, ຍຖາ ນິສ຺ເສຓິພາຫຸກໍ;

ປພ຺ພຕຄ຺ຄຎ຺ຈ ອາຣຸຬ຺ໂຫ, ຍຖາ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖກໍ.

ຍຖາ ວາ ຄິຣິມາຣຸຬ຺ໂຫ, ອຕ຺ຕໂນເຍວ ຊຓ຺ຓຸກໍ;

ໂອລຸພ຺ຠຕິ ຕເຖເວຕໍ, ຌານໂມລຸພ຺ຠ ວຕ຺ຕຕີຕິ. (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໒໙໓);

ອຣູປາວຈຣກຸສລກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເຕຠູມກກຸສລວຓ຺ຓນາ

໒໖໙. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ສພ຺ພານິເປຕານິ ເຕຠູມກກຸສລານິ ຫີນາທິນາ ປເຠເທນ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ຕໍ ປເຠທໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸນ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ຫີນນ຺ຕິ ລາມກໍ. ຕໍ ອາຍູຫນວເສນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຫີນຸຕ຺ຕມານໍ ມຊ຺ເຌ ຠວໍ ມຊ຺ຌິມໍ. ປຘານຠາວໍ ນີຕໍ ປຓີຕໍ, ອຸຕ຺ຕມນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕານິປິ ອາຍູຫນວເສເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ. ຍສ຺ສ ຫິ ອາຍູຫນກ຺ຂເຓ ຉນ຺ໂທ ວາ ຫີໂນ ໂຫຕິ, ວີຣິຍໍ ວາ, ຈິຕ຺ຕໍ ວາ, ວີມໍສາ ວາ, ຕໍ ຫີນໍ ນາມ. ຍສ຺ສ ເຕ ຘມ຺ມາ ມຊ຺ຌິມາ ເຈວ ປຓີຕາ, ຈ ຕໍ ມຊ຺ຌິມຎ຺ເຈວ ປຓີຕຎ຺ຈ. ຍໍ ປນ ກຕ຺ຕຸກາມຕາສງ຺ຂາຕໍ ຉນ຺ທໍ ຘຸຣໍ ຉນ຺ທໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ຉນ຺ທໍ ປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ກຕ຺ວາ ອາຍູຫິຕໍ, ຕໍ ຉນ຺ທາຘິປຕິໂຕ ອາຄຕຕ຺ຕາ ຉນ຺ທາຘິປເຕຍ຺ຍໍ ນາມ. ວີຣິຍາຘິປເຕຍ຺ຍາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ນຍາ ຄເຓຕພ຺ພາ. ສພ຺ພປຐມໍ ວິຠຕ຺ໂຕ ຫິ ເອໂກ ນໂຍ, ຫີນນ຺ຕິ ເອໂກ, ມຊ຺ຌິມນ຺ຕິ ເອໂກ, ປຓີຕນ຺ຕິ ເອໂກ, ຉນ຺ທາຘິປເຕຍ຺ຍນ຺ຕິ ເອໂກ. ອິເມ ຕາວ ຉນ຺ທາຘິປເຕຍ຺ເຍ ປຎ຺ຈ ນຍາ. ເອວໍ ວີຣິຍາຘິປເຕຍ຺ຍາທີສຸປີຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຎ຺ຈກາ ວີສຕິ ໂຫນ຺ຕິ. ປຸຣິໂມ ວາ ເອໂກ ສຸທ຺ຘິກນໂຍ, ຫີນນ຺ຕິອາທໂຍ ຕໂຍ, ຉນ຺ທາຘິປເຕຍ຺ຍນ຺ຕິອາທໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ, ຉນ຺ທາຘິປເຕຍ຺ຍໍ ຫີນນ຺ຕິອາທໂຍ ທ຺ວາທສາຕິ ເອວມ຺ປິ ວີສຕິ ນຍາ ໂຫນ຺ຕິ.

ອິເມ ວີສຕິ ມຫານຍາ ກຕ຺ຖ ວິຠຕ຺ຕາຕິ? ມຫາປກຣເຓ (ປຏ຺ຐາ. ໒.໑໔.໑) ຫີນຕ຺ຕິເກ ວິຠຕ຺ຕາ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ຫີນຕ຺ຕິກໂຕ ມຊ຺ຌິມຣາສິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຫີນມຊ຺ຌິມປຓີຕວເສນ ຕໂຍ ໂກຏ຺ຐາສາ ກາຕພ຺ພາ. ຕໂຕປິ ມຊ຺ຌິມຣາສິໍ ຐເປຕ຺ວາ ຫີນປຓີເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ນວ ນວ ໂກຏ຺ຐາສາ ກາຕພ຺ພາ. ຫີນສ຺ມິໍເຍວ ຫິ ຫີນໍ ອຕ຺ຖິ ມຊ຺ຌິມໍ ອຕ຺ຖິ ປຓີຕໍ ອຕ຺ຖິ. ປຓີຕສ຺ມິມ຺ປິ ຫີນໍ ອຕ຺ຖິ ມຊ຺ຌິມໍ ອຕ຺ຖິ ປຓີຕໍ ອຕ຺ຖິ. ຕຖາ ຫີນຫີນສ຺ມິໍ ຫີນໍ, ຫີນຫີນສ຺ມິໍ ມຊ຺ຌິມໍ, ຫີນຫີນສ຺ມິໍ ປຓີຕໍ. ຫີນມຊ຺ຌິມສ຺ມິໍ ຫີນໍ, ຫີນມຊ຺ຌິມສ຺ມິໍ ມຊ຺ຌິມໍ, ຫີນມຊ຺ຌິມສ຺ມິໍ ປຓີຕໍ. ຫີນປຓີຕສ຺ມິໍ ຫີນໍ, ຫີນປຓີຕສ຺ມິໍ ມຊ຺ຌິມໍ, ຫີນປຓີຕສ຺ມິໍ ປຓີຕນ຺ຕິ ອຍເມໂກ ນວໂກ. ປຓີຕຫີນສ຺ມິມ຺ປິ ຫີນໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ປຓີຕຫີນສ຺ມິໍ ມຊ຺ຌິມໍ, ປຓີຕຫີນສ຺ມິໍ ປຓີຕໍ. ຕຖາ ປຓີຕມຊ຺ຌິມສ຺ມິໍ ຫີນໍ, ປຓີຕມຊ຺ຌິມສ຺ມິໍ ມຊ຺ຌິມໍ, ປຓີຕມຊ຺ຌິມສ຺ມິໍ ປຓີຕໍ. ປຓີຕປຓີຕສ຺ມິໍ ຫີນໍ, ປຓີຕປຓີຕສ຺ມິໍ ມຊ຺ຌິມໍ, ປຓີຕປຓີຕສ຺ມິໍ ປຓີຕນ຺ຕິ. ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ນວໂກຕິ ທ຺ເວ ນວກາ ອຏ຺ຐາຣສ. ອິມານິ ອຏ຺ຐາຣສ ກມ຺ມທ຺ວາຣານິ ນາມ. ອິເມຫິ ປຠາວິຕຕ຺ຕາ, ອິເມສໍ ວເສນ, ອຏ຺ຐາຣສ ຂຕ຺ຕິຍາ, ອຏ຺ຐາຣສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ, ອຏ຺ຐາຣສ ເວສ຺ສາ, ອຏ຺ຐາຣສ ສຸທ຺ທາ, ອຏ຺ຐຈຕ຺ຕາລີສ ໂຄຕ຺ຕຈຣຓານິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ອິເມສຸ ຈ ປນ ເຕຠູມເກສຸ ກຸສເລສຸ ກາມາວຈຣກຸສລໍ ຕິເຫຕຸກມ຺ປິ ທຸເຫຕຸກມ຺ປິ ໂຫຕິ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕວເສນ. ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣໍ ປນ ຕິເຫຕຸກເມວ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເມວ. ກາມາວຈຣມ຺ເປຕ຺ຖ ອຘິປຕິນາ ສຫາປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ວິນາປິ. ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣໍ ອຘິປຕິສມ຺ປນ຺ນເມວ ໂຫຕິ. ກາມາວຈຣກຸສເລ ເຈຕ຺ຖ ອາຣມ຺ມຓາຘິປຕິ ສຫຊາຕາຘິປຕີຕິ ທ຺ເວປິ ອຘິປຕໂຍ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈເຣສຸ ອາຣມ຺ມຓາຘິປຕິ ນ ລພ຺ຠຕິ, ສຫຊາຕາຘິປຕິເຍວ ລພ຺ຠຕິ. ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕາຘິປເຕຍ຺ຍຠາໂວ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມານໍ ວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ປນ ຈິຕ຺ຕານໍ ເອກໂຕ ອຠາເວນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕາຘິປຕິ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕຖາ ຉນ຺ທາທີນໍ ຉນ຺ທາຘິປຕິອາທໂຍ. ເກຈິ ປນ ‘ສເຈ ຈິຕ຺ຕວໂຕ ກຸສລໍ ໂຫຕິ, ມຍ຺ຫໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເອວໍ ຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຘຸຣໍ ກຕ຺ວາ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ອປຣໍ ກຸສລຈິຕ຺ຕໍ ອາຍູຫິຕໍ, ຕສ຺ສ ຕໍ ປຸຣິມຈິຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕາຘິປຕິ ນາມ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ອາຄຕຕ຺ຕາ ອິທໍ ຈິຕ຺ຕາຘິປເຕຍ຺ຍໍ ນາມາ’ຕິ ເອວໍ ອາຄມນວເສນາປິ ອຘິປຕິໍ ນາມ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອຍໍ ປນ ນໂຍ ເນວ ປາຬິຍໍ ນ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ທິສ຺ສຕິ. ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຘິປຕິຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິເມສຸ ຈ ເອກູນວີສຕິຍາ ມຫານເຍສຸ ປຸຣິເມ ສຸທ຺ຘິກນເຍ ວຸຕ຺ຕປຣິມາຓາເນວ ຈິຕ຺ຕານິ ຈ ນວກາ ຈ ປາຐວາຣາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸ ວຸຕ຺ຕປຣິມາຓໂຕ ວີສຕິຄຸໂຓ ຈິຕ຺ຕນວກວາຣເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ, ຈຕູສຸ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸ ໂສຬສຄຸໂຓຕິ, ອຍໍ ເຕຠູມກກຸສເລ ປກິຓ຺ຓກກຖາ ນາມາຕິ.

ເຕຠູມກກຸສລໍ.

ໂລກຸຕ຺ຕຣກຸສລວຓ຺ຓນາ

໒໗໗. ເອວໍ ຠວຕ຺ຕຍສມ຺ປຕ຺ຕິນິພ຺ພຕ຺ຕກໍ ກຸສລໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ສພ຺ພຠວສມຕິກ຺ກມນາຍ ໂລກຸຕ຺ຕຣກຸສລໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸນ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ໂລກຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ເກນຏ຺ເຐນ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ? ໂລກໍ ຕຣຕີຕິ, ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ໂລກໍ ອຸຕ຺ຕຣຕີຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ; ໂລກໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ (ປຏິ. ມ. ໒.໔໓). ຌານໍ ຠາເວຕີຕິ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິກໍ ອປ຺ປນາຌານໍ ຠາເວຕິ ຊເນຕິ ວຑ຺ເຒຕິ.

ໂລກໂຕ ນິຍ຺ຍາຕິ ວຏ຺ຏໂຕ ນິຍ຺ຍາຕີຕິ ນິຍ຺ຍານິກໍ. ນິຍ຺ຍາຕິ ວາ ເອເຕນາຕິ ນິຍ຺ຍານິກໍ. ຕໍສມງ຺ຄີ ຫິ ປຸຄ຺ຄໂລ ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຊານນ຺ໂຕ ນິຍ຺ຍາຕິ, ສມຸທຍໍ ປຊຫນ຺ໂຕ ນິຍ຺ຍາຕິ, ນິໂຣຘໍ ສຈ຺ຉິກໂຣນ຺ໂຕ ນິຍ຺ຍາຕິ, ມຄ຺ຄໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ນິຍ຺ຍາຕິ. ຍຖາ ຈ ປນ ເຕຠູມກກຸສລໍ ວຏ຺ຏສ຺ມິໍ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິໂຍ ອາຈິນາຕິ ວຑ຺ເຒຕີຕິ ອາຈຍຄາມີ ນາມ ໂຫຕິ, ນ ຕຖາ ອິທໍ. ອິທໍ ປນ ຍຖາ ເອກສ຺ມິໍ ປຸຣິເສ ອຏ຺ຐາຣສຫຕ຺ຖໍ ປາກາຣໍ ຈິນນ຺ເຕ ອປໂຣ ມຫາມຸຄ຺ຄຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕນ ຈິຕຈິຕຏ຺ຐານໍ ອປຈິນນ຺ໂຕ ວິທ຺ຘໍເສນ຺ໂຕ ເອວ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ເອວເມວ ເຕຠູມກກຸສເລນ ຈິຕາ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິໂຍ ປຈ຺ຈຍເວກລ຺ລກຣເຓນ ອປຈິນນ຺ຕໍ ວິທ຺ຘໍເສນ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອປຈຍຄາມິ.

ທິຏ຺ຐິຄຕານໍ ປຫານາຍາຕິ, ເອຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐິໂຍ ເອວ ທິຏ຺ຐິຄຕານິ, ຄູຖຄຕໍ ມຸຕ຺ຕຄຕນ຺ຕິອາທີນິ (ອ. ນິ. ໙.໑໑) ວິຍ. ທ຺ວາສຏ຺ຐິຍາ ວາ ທິຏ຺ຐີນໍ ອນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐີສຸ ຄຕານີຕິປິ ທິຏ຺ຐິຄຕານິ. ທິຏ຺ຐິຍາ ວາ ຄຕໍ ເອເຕສນ຺ຕິປິ ທິຏ຺ຐິຄຕານິ. ທິຏ຺ຐິສທິສຄມນານິ ທິຏ຺ຐິສທິສປ຺ປວຕ຺ຕານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ການິ ປນ ຕານີຕິ? ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານິ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິວິຈິກິຈ຺ຉາສີລພ຺ພຕປຣາມາສອປາຍຄມນີຍຣາຄໂທສໂມຫາກຸສລານິ. ຕານິ ຫິ ຍາວ ປຐມມຄ຺ຄຠາວນາ ຕາວ ປວຕ຺ຕິສພ຺ຠາວໂຕ ທິຏ຺ຐິສທິສຄມນານີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອິຕິ ທິຏ຺ຐິໂຍ ຈ ທິຏ຺ຐິຄຕານິ ຈ ທິຏ຺ຐິຄຕານິ. ເຕສໍ ທິຏ຺ຐິຄຕານໍ. ປຫານາຍາຕິ ສມຸຈ຺ເຉທວເສເນວ ປຊຫນຕ຺ຖາຍ. ປຐມາຍາຕິ ຄຓນວເສນປິ ປຐມຸປ຺ປຕ຺ຕິວເສນປິ ປຐມາຍ. ຠູມິຍາຕິ ‘‘ອນນ຺ຕຣຫິຕາຍ ຠູມິຍາ’’ຕິອາທີສຸ (ປາຣາ. ໒໗; ມ. ນິ. ໒.໒໙໖) ຕາວ ອຍໍ ມຫາປຖວີ ຠູມີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ສຸຂຠູມິຍໍ ກາມາວຈເຣ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ໙໘໘) ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ. ອິຘ ປນ ສາມຎ຺ຎຜລໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຕຎ຺ຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ນິສ຺ສຍຠາວໂຕ ເຕ ຘມ຺ມາ ຠວນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ຠູມິ. ຍສ຺ມາ ວາ ສມາເນປິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຠາເວ ສຍມ຺ປິ ຠວຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ນິພ຺ພານໍ ວິຍ ອປາຕຸຠາວໍ, ຕສ຺ມາປິ ຠູມີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ; ຕສ຺ສາ ປຐມາຍ ຠູມິຍາ. ປຕ຺ຕິຍາຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສງ຺ຂາຕສ຺ສ ປຐມສ຺ສ ສາມຎ຺ຎຜລສ຺ສ ປຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ ປຏິລາຠຕ຺ຖາຍາຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ວິວິຈ຺ຈາຕິ ສມຸຈ຺ເຉທວິເວກວເສນ ວິວິຈ຺ຈິຕ຺ວາ, ວິນາ ຫຸຕ຺ວາ.

ອິທານິ ກິຎ຺ຈາປິ ໂລກິຍຊ຺ຌານມ຺ປິ ນ ວິນາ ປຏິປທາຍ ອິຊ຺ຌຕິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ອິຘ ສຸທ຺ຘິກນຍໍ ປຫາຍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຊ຺ຌານໍ ປຏິປທາຍ ສທ຺ຘິໍເຍວ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ເທເສຕຸກາມຕາຍ ທຸກ຺ຂປຏິປທໍ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ໂຍ ອາທິໂຕວ ກິເລເສ ວິກ຺ຂມ຺ເຠນ຺ໂຕ ທຸກ຺ເຂນ ສສງ຺ຂາເຣນ ສປ຺ປໂຍເຄນ ກິລມນ຺ໂຕ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕິ ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ໂຫຕິ; ໂຍ ປນ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕ ກິເລໂສ ວິປສ຺ສນາປຣິວາສໍ ວສນ຺ໂຕ ຈິເຣນ ມຄ຺ຄປາຕຸຠາວໍ ປາປຸຓາຕິ ຕສ຺ສ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ ໂຫຕິ. ອິຕິ ໂຍ ໂກຈິ ວາໂຣ ທຸກ຺ຂປຏິປທທນ຺ຘາຠິຎ຺ໂຎ ນາມ ກໂຕ.

ກຕມໍ ປນ ວາຣໍ ໂຣເຈສຸນ຺ຕິ? ຍຕ຺ຖ ສກິໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕາ ກິເລສາ ສມຸທາຈຣິຕ຺ວາ ທຸຕິຍມ຺ປິ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕາ ປຸນ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ, ຕຕິຍໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠິເຕ ປນ ຕຖາວິກ຺ຂມ຺ຠິເຕວ ກຕ຺ວາ ມຄ຺ເຄນ ສມຸຄ຺ຆາຕໍ ປາເປຕິ, ອິມໍ ວາຣໍ ໂຣເຈສຸໍ. ອິມສ຺ສ ວາຣສ຺ສ ທຸກ຺ຂາປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາຕິ ນາມໍ ກຕໍ. ເອຕ຺ຕເກນ ປນ ນ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວເມຕ຺ຖ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວິຠາວນາ ເວທິຕພ຺ພາ – ໂຍ ຫິ ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາຠູຕານິ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປາທາຣູປໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຣູປໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ‘ຣູປາຣູປໍ’ ປນ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ທຸກ຺ເຂນ ກສິເຣນ ກິລມນ຺ໂຕ ປຣິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ນາມ ໂຫຕິ. ປຣິຄ຺ຄຫິຕຣູປາຣູປສ຺ສ ປນ ວິປສ຺ສນາປຣິວາເສ ມຄ຺ຄປາຕຸຠາວທນ຺ຘຕາຍ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ ນາມ ໂຫຕິ.

ໂຍປິ ຣູປາຣູປໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘ນາມຣູປໍ’ ວວຕ຺ຖເປນ຺ໂຕ ທຸກ຺ເຂນ ກສິເຣນ ກິລມນ຺ໂຕ ວວຕ຺ຖເປຕິ, ວວຕ຺ຖາປິເຕ ຈ ນາມຣູເປ ວິປສ຺ສນາປຣິວາສໍ ວສນ຺ໂຕ ຈິເຣນ ມຄ຺ຄໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ສາປິ ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ ນາມ ໂຫຕິ.

ອປໂຣ ນາມຣູປມ຺ປິ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ‘ປຈ຺ຈເຍ’ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ທຸກ຺ເຂນ ກສິເຣນ ກິລມນ຺ໂຕ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ປຈ຺ຈເຍ ຈ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາປຣິວາສໍ ວສນ຺ໂຕ ຈິເຣນ ມຄ຺ຄໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ເອວມ຺ປິ ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ ນາມ ໂຫຕິ.

ອປໂຣ ປຈ຺ຈເຍປິ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘ລກ຺ຂຓານິ’ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ໂຕ ທຸກ຺ເຂນ ກສິເຣນ ກິລມນ຺ໂຕ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ, ປຏິວິທ຺ຘລກ຺ຂໂຓ ຈ ວິປສ຺ສນາປຣິວາສໍ ວສນ຺ໂຕ ຈິເຣນ ມຄ຺ຄໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ເອວມ຺ປິ ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ ນາມ ໂຫຕິ.

ອປໂຣ ລກ຺ຂຓານິປິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຎາເຓ ຕິກ຺ເຂ ສູເຣ ປສນ຺ເນ ວຫນ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ‘ວິປສ຺ສນານິກນ຺ຕິໍ’ ປຣິຍາທິຍມາໂນ ທຸກ຺ເຂນ ກສິເຣນ ກິລມນ຺ໂຕ ປຣິຍາທິຍຕິ, ນິກນ຺ຕິຎ຺ຈ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາປຣິວາສໍ ວສນ຺ໂຕ ຈິເຣນ ມຄ຺ຄໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ເອວມ຺ປິ ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ ນາມ ໂຫຕິ. ອິມໍ ວາຣໍ ໂຣເຈສຸໍ. ອິມສ຺ສ ວາຣສ຺ສ ເອຕໍ ນາມໍ ກຕໍ. ອິມິນາວ ອຸປາເຍນ ປຣໂຕ ຕິສ຺ໂສ ປຏິປທາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຜສ຺ໂສ ໂຫຕີຕິອາທີສຸ ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ສມ຺ມາວາຈາ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ, ສມ຺ມາອາຊີໂວຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປທານິ ອຘິການິ. ນິທ຺ເທສວາເຣ ຈ ວິຕກ຺ກາທິນິທ຺ເທເສສຸ ‘ມຄ຺ຄງ຺ຄ’ນ຺ຕິອາທີນິ ປທານິ ອຘິການິ. ເສສໍ ສພ຺ພໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕສທິສເມວ. ຠູມນ຺ຕຣວເສນ ປນ ໂລກຸຕ຺ຕຣຕາວ ອິຘ ວິເສໂສ.

ຕຕ຺ຖ ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ‘ອນມຕຄ຺ເຄ ສໍສາຣວຏ຺ເຏ ອນຎ຺ຎາຕໍ ອມຕໍ ປທໍ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມເມວ ວາ ຊານິສ຺ສາມີ’ຕິ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ອິມິນາ ປຸພ຺ພາໂຠເຄນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ລກ຺ຂຓາທີນິ ປນສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິເຍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ສຸນ຺ທຣາ ປສຕ຺ຖາ ວາ ວາຈາ ສມ຺ມາວາຈາ. ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕສມຸຄ຺ຆາຏິກາຍ ມິຈ຺ຉາວາຈາວິຣຕິຍາ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ສາ ປຣິຄ຺ຄຫລກ຺ຂຓາ ວິຣມຓຣສາ ມິຈ຺ຉາວາຈປ຺ປຫານປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ສຸນ຺ທໂຣ ປສຕ຺ໂຖ ວາ ກມ຺ມນ຺ໂຕ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ. ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ຕສມຸຈ຺ເຉທິກາຍ ປາຓາຕິປາຕາທິວິຣຕິຍາ ເອຕໍ ນາມໍ. ໂສ ສມຸຏ຺ຐານລກ຺ຂໂຓ ວິຣມຓຣໂສ ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ຕປ຺ປຫານປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ສຸນ຺ທໂຣ ປສຕ຺ໂຖ ວາ ອາຊີໂວ ສມ຺ມາອາຊີໂວ. ມິຈ຺ຉາຊີວວິຣຕິຍາ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ໂສ ໂວທານລກ຺ຂໂຓ ຎາຍາຊີວປ຺ປວຕ຺ຕິຣໂສ ມິຈ຺ຉາຊີວປ຺ປຫານປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ.

ອປິຈ ເຫຏ຺ຐາ ວິຣຕິຕ຺ຕເຍ ວຸຕ຺ຕວເສນເປຕ຺ຖ ລກ຺ຂຓາທີນິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ອິຕິ ອິເມສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຘມ຺ມານໍ ວເສນ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕໍ ມຄ຺ຄປຎ຺ຈກໍ ອິຘ ມຄ຺ຄຏ຺ຐກໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຍວາປນເກສຸ ຈ ອິເມສໍ ອຠາໂວ. ຕຖາ ກຣຸຓາມຸທິຕານໍ. ອິເມ ຫິ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ອິຘ ປາຬິຍໍ ອາຄຕຕ຺ຕາວ ເຍວາປນເກສຸ ນ ຄຫິຕາ. ກຣຸຓາມຸທິຕາ ປນ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓາຕິ ຕາເປຕ຺ຖ ນ ຄຫິຕາ. ອຍໍ ຕາວ ອຸທ຺ເທສວາເຣ ວິເສສຕ຺ໂຖ.

໒໘໓. ນິທ຺ເທສວາເຣ ປນ ມຄ຺ຄງ຺ຄໍ ມຄ຺ຄປຣິຍາປນ຺ນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕາວ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອງ຺ຄນ຺ຕິ ມຄ຺ຄງ຺ຄໍ; ມຄ຺ຄໂກຏ຺ຐາໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາ ປນ ອຣຎ຺ເຎ ປຣິຍາປນ຺ນໍ ອຣຎ຺ຎປຣິຍາປນ຺ນໍ ນາມ ໂຫຕິ, ເອວໍ ມຄ຺ເຄ ປຣິຍາປນ຺ນນ຺ຕິ ມຄ຺ຄປຣິຍາປນ຺ນໍ. ມຄ຺ຄສນ຺ນິສ຺ສິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໘໕. ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄຕິ ເອຕ຺ຖ ປີຕິ ເອວ ສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄຕິ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ. ຕຕ຺ຖ ໂພຘິຍາ ໂພຘິສ຺ສ ວາ ອງ຺ໂຄຕິ ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍາ ອຍໍ ຘມ຺ມສາມຄ຺ຄີ ຍາຍ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາຍ ລີນຸທ຺ຘຈ຺ຈປຕິຏ຺ຐານາຍູຫນກາມສຸຂຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍຄອຸຈ຺ເຉທສສ຺ສຕາຠິນິເວສາທີນໍ ອເນເກສໍ ອຸປທ຺ທວານໍ ປຏິປກ຺ຂຠູຕາຍ ສຕິຘມ຺ມວິຈຍວີຣິຍປີຕິປສ຺ສທ຺ຘິສມາຘິອຸເປກ຺ຂາສງ຺ຂາຕາຍ ຘມ຺ມສາມຄ຺ຄິຍາ ອຣິຍສາວໂກ ພຸຊ຺ຌຕີຕິ ກຕ຺ວາ ໂພຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ພຸຊ຺ຌຕີຕິ ກິເລສສນ຺ຕານນິທ຺ທາຍ ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ວາ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ, ນິພ຺ພານເມວ ວາ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ. ຕສ຺ສາ ຘມ຺ມສາມຄ຺ຄີສງ຺ຂາຕາຍ ໂພຘິຍາ ອງ຺ໂຄຕິປິ ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ຌານງ຺ຄມຄ຺ຄງ຺ຄາທີນິ ວິຍ. ໂຍເປສ ຍຖາວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາຍ ເອຕາຍ ຘມ຺ມສາມຄ຺ຄິຍາ ພຸຊ຺ຌຕີຕິ ກຕ຺ວາ ອຣິຍສາວໂກ ໂພຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ສ ໂພຘິສ຺ສ ອງ຺ໂຄຕິປິ ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ; ເສນງ຺ຄຣຖງ຺ຄາທໂຍ ວິຍ. ເຕນາຫຸ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍາ – ‘‘ພຸຊ຺ຌນກສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອງ຺ຄາຕິ ວາ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ’’ຕິ (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໔໖໖; ສໍ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໓.໕.໑໘໒).

ອປິຈ ‘‘ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາຕິ ເກນຏ຺ເຐນ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ? ໂພຘາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ, ພຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ, ອນຸພຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ, ປຏິພຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ, ສມ຺ພຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໒.໑໗) ອິມິນາ ປຏິສມ຺ຠິທານເຍນາປິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປສຕ຺ໂຖ ສຸນ຺ທໂຣ ວາ ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄຕິ ສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ. ເອວໍ ປີຕິ ເອວ ສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄຕິ. ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕານິທ຺ເທສາທີສຸປິ ອິມິນາວ ນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໒໙໖. ເຕສໍ ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ເຍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ປຏິເວຘໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມາ, ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ. ອນຎ຺ຎາຕານນ຺ຕິ ກິຎ຺ຈາປິ ປຐມມຄ຺ເຄນ ເຕ ຘມ຺ມາ ຎາຕາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ຍຖາ ປນ ປກຕິຍາ ອນາຄຕປຸພ຺ພໍ ວິຫາຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຫາຣມຊ຺ເຌ ຐິໂຕປິ ປຸຄ຺ຄໂລ ປກຕິຍາ ອນາຄຕຠາວໍ ອຸປາທາຍ ‘ອນາຄຕປຸພ຺ພໍ ຐານໍ ອາຄໂຕມ຺ຫີ’ຕິ ວທຕິ, ຍຖາ ຈ ປກຕິຍາ ອປິຬນ຺ຘປຸພ຺ພໍ ມາລໍ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ, ອນິວຕ຺ຖປຸພ຺ພໍ ວຕ຺ຖໍ ນິວາເສຕ຺ວາ, ອຠຸຕ຺ຕປຸພ຺ພໍ ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ, ປກຕິຍາ ອຠຸຕ຺ຕຠາວໍ ອຸປາທາຍ ອຠຸຕ຺ຕປຸພ຺ພໍ ໂຠຊນໍ ຠຸຕ຺ໂຕມ຺ຫີຕິ ວທຕິ, ເອວມິຘາປິ ຍສ຺ມາ ປກຕິຍາ ອິມິນາ ປຸຄ຺ຄເລນ ອິເມ ຘມ຺ມາ ນ ຎາຕປຸພ຺ພາ ຕສ຺ມາ ອນຎ຺ຎາຕານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອທິຏ຺ຐາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕຕ຺ຖ ອທິຏ຺ຐານນ຺ຕິ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸນາ ອທິຏ຺ຐານໍ. ອປ຺ປຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອຘິຄມນວເສນ ອປ຺ປຕ຺ຕານໍ. ອວິທິຕານນ຺ຕິ ຎາເຓນ ອປາກຏກຕານໍ. ອສຈ຺ຉິກຕານນ຺ຕິ ອປຈ຺ຈກ຺ຂກຕານໍ. ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍາຕິ ປຈ຺ຈກ຺ຂກຣຓຕ຺ຖໍ. ຍຖາ ຈ ອິມິນາ ປເທນ, ເອວໍ ເສເສຫິປິ ສທ຺ຘິໍ ອນຎ຺ຎາຕານໍ ຎາຓາຍ, ອທິຏ຺ຐານໍ ທສ຺ສນາຍ, ອປ຺ປຕ຺ຕານໍ ປຕ຺ຕິຍາ, ອວິທິຕານໍ ເວທາຍາຕິ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ.

໒໙໙. ຈຕູຫິ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕຫີຕິອາທີສຸ ວຈີຕິ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕິຓ຺ຓໍ ໂທສານໍ ເຍນ ເກນຈິ ທຸຏ຺ຐານິ ຈຣິຕານີຕິ ທຸຈ຺ຈຣິຕານິ. ວຈີໂຕ ປວຕ຺ຕານິ ທຸຈ຺ຈຣິຕານິ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕານິ, ວຈິຍາ ວາ ນິປ຺ຜາທິຕານິ ທຸຈ຺ຈຣິຕານິ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕານິ. ເຕຫິ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕຫິ. ອາຣກາ ຣມຕີຕິ ອາຣຕິ. ວິນາ ເຕຫິ ຣມຕີຕິ ວິຣຕິ. ຕໂຕ ຕໂຕ ປຏິນິວຕ຺ຕາວ ຫຸຕ຺ວາ ເຕຫິ ວິນາ ຣມຕີຕິ ປຏິວິຣຕິ. ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ວາ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ. ສພ຺ພມິທໍ ໂອຣມຓຠາວສ຺ເສວາຘິວຈນໍ. ເວຣໍ ມຓຕິ, ວິນາເສຕີຕິ ເວຣມຓີ. ອິທມ຺ປິ ໂອຣມຓສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ຍາຍ ປນ ເຈຕນາຍ ມຸສາວາທາທີນິ ຠາສມາໂນ ກໂຣຕິ ນາມ, ອຍໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄວິຣຕິ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໍ ກິຣິຍໍ ກາຕຸໍ ນ ເທຕິ, ກິຣິຍາປຖໍ ປຈ຺ຉິນ຺ທຕີຕິ ອກິຣິຍາ. ຕຖາ ຕໍ ກຣຓໍ ກາຕຸໍ ນ ເທຕິ, ກຣຓປຖໍ ປຈ຺ຉິນ຺ທຕີຕິ ອກຣຓໍ. ຍາຍ ຈ ເຈຕນາຍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຠາສມາໂນ ອຊ຺ຌາປຊ຺ຊຕິ ນາມ, ອຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕຖາ ອຊ຺ຌາປຊ຺ຊິຕຸໍ ນ ເທຕີຕິ ອນຊ຺ຌາປຕ຺ຕິ.

ເວລາອນຕິກ຺ກໂມຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຕາຍ ເວລາຍາ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໒.໑໕໔; ມຫາວ. ໑-໓; ອຸທາ. ໑ ອາທໂຍ) ຕາວ ກາໂລ ເວລາຕິ ອາຄໂຕ. ‘‘ອຸຣຸເວລາຍໍ ວິຫຣຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑; ສໍ. ນິ. ໑.໑໓໗) ເອຕ຺ຖ ຣາສິ. ‘‘ຐິຕຘມ຺ໂມ ເວລໍ ນາຕິວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໓໘໔; ອ. ນິ. ໘.໑໙; ອຸທາ. ໔໕) ເອຕ຺ຖ ສີມາ. ອິຘາປິ ສີມາວ. ອນຕິກ຺ກມນີຍຏ຺ເຐນ ຫິ ຈຕ຺ຕາຣິ ວຈີສຸຈຣິຕານິ ເວລາຕິ ອຘິປ຺ເປຕານິ. ອິຕິ ຍາຍ ເຈຕນາຍ ຈຕ຺ຕາຣິ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕານິ ຠາສມາໂນ ເວລໍ ອຕິກ຺ກມຕິ ນາມ, ອຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໍ ເວລໍ ອຕິກ຺ກມິຕຸໍ ນ ເທຕີຕິ ເວລາອນຕິກ຺ກໂມຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເວລາຍຕີຕິ ວາ ເວລາ, ຈລຍຕິ ວິທ຺ຘໍເສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິໍ ເວລາຍຕິ? ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ. ອິຕິ ເວລາຍນໂຕ ‘ເວລາ’. ປຸຣິສສ຺ສ ປນ ຫິຕສຸຂໍ ອນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕຕີຕິ ‘ອນຕິກ຺ກໂມ’. ເອວເມຕ຺ຖ ປທທ຺ວຍວເສນາປິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເສຕຸໍ ຫນຕີຕິ ເສຕຸຆາໂຕ; ຈຕຸນ຺ນໍ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕານໍ ປທຆາໂຕ ປຈ຺ຈຍຆາໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຈ຺ຈໂຍ ຫິ ອິຘ ເສຕູຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວຈນຕ຺ໂຖ – ຣາຄາທິໂກ ຈຕຸນ຺ນໍ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕານໍ ປຈ຺ຈໂຍ ວຏ຺ຏສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ສິໂນຕິ ພນ຺ຘຕີຕິ ເສຕຸ. ເສຕຸສ຺ສ ຆາໂຕ ເສຕຸຆາໂຕ. ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕປຈ຺ຈຍສມຸຄ຺ຆາຏິກາຍ ວິຣຕິຍາ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອຍໍ ປນ ສມ຺ມາວາຈາສງ຺ຂາຕາ ວິຣຕິ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາຈິຕ຺ເຕສຸ ລພ຺ຠຕິ. ອຎ຺ເຎເນວ ຫິ ຈິຕ຺ເຕນ ມຸສາວາທາ ວິຣມຕິ, ອຎ຺ເຎນ ເປສຸຎ຺ຎາທີຫິ. ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ເອກຈິຕ຺ຕສ຺ມິໍເຍວ ລພ຺ຠຕິ. ຈຕຸພ຺ພິຘາຍ ຫິ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕເຈຕນາຍ ປທປຈ຺ເຉທໍ ກຸຣຸມານາ ມຄ຺ຄງ຺ຄໍ ປູຣຍມານາ ເອກາວ ວິຣຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

໓໐໐. ກາຍທຸຈ຺ຈຣິເຕຫີຕິ ກາຍໂຕ ປວຕ຺ເຕຫິ ກາເຍນ ວາ ນິປ຺ຜາທິເຕຫິ ປາຓາຕິປາຕາທີຫິ ທຸຈ຺ຈຣິເຕຫິ. ເສສໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຍມ຺ປິ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕສງ຺ຂາຕາ ວິຣຕິ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາຈິຕ຺ເຕສຸ ລພ຺ຠຕິ. ອຎ຺ເຎເນວ ຫິ ຈິຕ຺ເຕນ ປາຓາຕິປາຕາ ວິຣມຕິ, ອຎ຺ເຎນ ອທິນ຺ນາທານມິຈ຺ຉາຈາເຣຫິ. ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ເອກຈິຕ຺ຕສ຺ມິໍເຍວ ລພ຺ຠຕິ. ຕິວິຘາຍ ຫິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕເຈຕນາຍ ປທປຈ຺ເຉທໍ ກຸຣຸມານາ ມຄ຺ຄງ຺ຄໍ ປູຣຍມານາ ເອກາວ ວິຣຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

໓໐໑. ສມ຺ມາອາຊີວນິທ຺ເທເສ ອກິຣິຍາຕິອາທີສຸ ຍາຍ ເຈຕນາຍ ມິຈ຺ຉາຊີວໍ ອາຊີວມາໂນ ກິຣິຍໍ ກໂຣຕິ ນາມ, ອຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໍ ກິຣິຍໍ ກາຕຸໍ ນ ເທຕີຕິ ອກິຣິຍາຕິ. ອິມິນາ ນເຍນ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອາຊີໂວ ຈ ນາເມສ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ນຕ຺ຖິ, ວາຈາກມ຺ມນ຺ເຕສຸ ຄຫິເຕສຸ ຄຫິໂຕວ ໂຫຕິ, ຕປ຺ປກ຺ຂິກຕ຺ຕາ. ຘຸວປຏິເສວນວເສນ ປນາຍໍ ຕໂຕ ນີຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ສິໂຕຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ສມ຺ມາອາຊີໂວ ສກິຈ຺ຈໂກ ນ ໂຫຕິ, ອຏ຺ຐ ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ນ ປຣິປູເຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສມ຺ມາອາຊີໂວ ສກິຈ຺ຈໂກ ກາຕພ຺ໂພ, ອຏ຺ຐ ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ປຣິປູເຣຕພ຺ພານີຕິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ນໂຍ – ອາຊີໂວ ນາມ ຠິຊ຺ຊມາໂນ ກາຍວຈີທ຺ວາເຣສຸເຍວ ຠິຊ຺ຊຕິ. ມໂນທ຺ວາເຣ ອາຊີວເຠໂທ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ປູຣຍມາໂນປິ ຕສ຺ມິໍເຍວ ທ຺ວາຣທ຺ວເຍ ປູຣຕິ. ມໂນທ຺ວາເຣ ອາຊີວປູຣຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ກາຍທ຺ວາເຣ ປນ ວີຕິກ຺ກໂມ ອາຊີວເຫຕຸໂກປິ ອຕ຺ຖິ ນອາຊີວເຫຕຸໂກປິ. ຕຖາ ວຈີທ຺ວາເຣ.

ຕຕ຺ຖ ຍໍ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕາ ຂິຑ຺ຑາປສຸຕາ ສູຣຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ຕາ ມິຄວຘໍ ວາ ປນ຺ຖທຸຫນໍ ວາ ປຣທາຣວີຕິກ຺ກມໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕິ, ອິທໍ ອກຸສລໍ ກາຍກມ຺ມໍ ນາມ. ຕໂຕ ວິຣຕິປິ ‘ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ’ ນາມ. ຍໍ ປນ ນອາຊີວເຫຕຸກໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຠາສນ຺ຕິ, ອິທໍ ອກຸສລໍ ວຈີກມ຺ມໍ ນາມ. ຕໂຕ ວິຣຕິປິ ‘ສມ຺ມາວາຈາ’ ນາມ.

ຍໍ ປນ ອາຊີວເຫຕຸ ເນສາທມຈ຺ຉພນ຺ຘາທໂຍ ປາຓໍ ຫນນ຺ຕິ, ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍນ຺ຕິ, ມິຈ຺ຉາຈາຣໍ ຈຣນ຺ຕິ, ອຍໍ ມິຈ຺ຉາຊີໂວ ນາມ. ຕໂຕ ວິຣຕິ ‘ສມ຺ມາອາຊີໂວ’ ນາມ. ຍມ຺ປິ ລຎ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຸສາ ຠຓນ຺ຕິ, ເປສຸຎ຺ຎຜຣຸສສມ຺ຜປ຺ປລາເປ ປວຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ອຍມ຺ປິ ມິຈ຺ຉາຊີໂວ ນາມ. ຕໂຕ ວິຣຕິ ສມ຺ມາອາຊີໂວ ນາມ.

ມຫາສີວຕ຺ເຖໂຣ ປນາຫ – ‘ກາຍວຈີທ຺ວາເຣສຸປິ ວີຕິກ຺ກໂມ ອາຊີວເຫຕຸໂກ ວາ ໂຫຕຸ ໂນ ວາ ອາຊີວເຫຕຸໂກ, ອກຸສລໍ ກາຍກມ຺ມໍ ວຈີກມ຺ມນ຺ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕໂຕ ວິຣຕິປິ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ສມ຺ມາວາຈາຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕີ’ຕິ. ‘ອາຊີໂວ ກຸຫິ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ‘ຕີຓິ ກຸຫນວຕ຺ຖູນິ ນິສ຺ສາຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ເຕສໍ ປຣິໂຠໂຄ’ຕິ ອາຫ. ອຍໍ ປນ ໂກຏິປ຺ປຕ຺ໂຕ ມິຈ຺ຉາຊີໂວ. ຕໂຕ ວິຣຕິ ສມ຺ມາອາຊີໂວ ນາມ.

ອຍມ຺ປິ ສມ຺ມາອາຊີໂວ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາຈິຕ຺ເຕສຸ ລພ຺ຠຕິ, ອຎ຺ເຎເນວ ຫິ ຈິຕ຺ເຕນ ກາຍທ຺ວາຣວີຕິກ຺ກມາ ວິຣມຕິ, ອຎ຺ເຎນ ວຈີທ຺ວາຣວີຕິກ຺ກມາ. ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ເອກຈິຕ຺ຕສ຺ມິໍເຍວ ລພ຺ຠຕິ. ກາຍວຈີທ຺ວາເຣສຸ ຫິ ສຕ຺ຕກມ຺ມປຖວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ມິຈ຺ຉາຊີວສງ຺ຂາຕາຍ ທຸສ຺ສີລ຺ຍເຈຕນາຍ ປທປຈ຺ເຉທໍ ກຸຣຸມານາ ມຄ຺ຄງ຺ຄໍ ປູຣຍມານາ ເອກາວ ວິຣຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ. ອຍໍ ນິທ຺ເທສວາເຣ ວິເສໂສ.

ຍໍ ປເນຕໍ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວຑ຺ຒິຕໍ, ມຄ຺ຄງ຺ເຄສຸ ຈ ສມ຺ມາວາຈາທີນິ, ເຕສໍ ວເສນ ສງ຺ຄຫວາເຣ ‘‘ນວິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຸຎ຺ຎຕວາໂຣ ປາກຕິໂກເຍວາຕິ. ອຍໍ ຕາວ ສຸທ຺ຘິກປຏິປທາຍ ວິເສໂສ.

໓໔໓. ອິໂຕ ປຣໍ ສຸທ຺ຘິກສຸຎ຺ຎຕາ ສຸຎ຺ຎຕປຏິປທາ ສຸທ຺ຘິກອປ຺ປຓິຫິຕາ ອປ຺ປຓິຫິຕປຏິປທາຕິ ອຍໍ ເທສນາເຠໂທ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ສຸຎ຺ຎຕນ຺ຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄສ຺ສ ນາມໍ. ໂສ ຫິ ອາຄມນໂຕ ສຄຸຓໂຕ ອາຣມ຺ມຓໂຕຕິ ຕີຫິ ກາຣເຓຫິ ນາມໍ ລຠຕິ. ກຖໍ? ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ອນຕ຺ຕໂຕ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ອນຕ຺ຕໂຕ ສງ຺ຂາເຣ ປສ຺ສຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ອນຕ຺ຕໂຕ ທິຏ຺ຐມຕ຺ເຕເນວ ມຄ຺ຄວຸຏ຺ຐານໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ອນິຈ຺ຈໂຕປິ ທຸກ຺ຂໂຕປິ ທຏ຺ຐຸເມວ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ‘ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ’ຕິ ຕິວິຘໍ ອນຸປສ຺ສນໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ຈຣຕິ. ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິວິປສ຺ສນາ ປນສ຺ສ ເຕຠູມເກປິ ສງ຺ຂາເຣ ສຸຎ຺ຎໂຕວ ປສ຺ສຕິ. ອຍໍ ວິປສ຺ສນາ ສຸຎ຺ຎຕາ ນາມ ໂຫຕິ. ສາ ອາຄມນີຍຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ມຄ຺ຄສ຺ສ ‘ສຸຎ຺ຎຕ’ນ຺ຕິ ນາມໍ ເທຕິ. ເອວໍ ມຄ຺ໂຄ ‘ອາຄມນໂຕ’ ສຸຎ຺ຎຕນາມໍ ລຠຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ໂສ ຣາຄາທີຫິ ສຸຎ຺ໂຎ ຕສ຺ມາ ‘ສຄຸເຓເນວ’ ສຸຎ຺ຎຕນາມໍ ລຠຕິ. ນິພ຺ພານມ຺ປິ ຣາຄາທີຫິ ສຸຎ຺ຎຕ຺ຕາ ສຸຎ຺ຎຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ມຄ຺ໂຄ ‘ອາຣມ຺ມຓໂຕ’ ສຸຎ຺ຎຕນາມໍ ລຠຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກປຣິຍາເຍນ ສຄຸຓໂຕປິ ອາຣມ຺ມຓໂຕປິ ນາມໍ ລຠຕິ. ປຣິຍາຍເທສນາ ເຫສາ. ອຠິຘມ຺ມກຖາ ປນ ນິປ຺ປຣິຍາຍເທສນາ. ຕສ຺ມາ ອິຘ ສຄຸຓໂຕ ວາ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ວາ ນາມໍ ນ ລຠຕິ, ອາຄມນໂຕວ ລຠຕິ. ອາຄມນເມວ ຫິ ຘຸຣໍ. ຕໍ ທຸວິຘໍ ໂຫຕິ – ວິປສ຺ສນາຄມນໍ ມຄ຺ຄາຄມນນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ວິປສ຺ສນາຄມນໍ ຘຸຣໍ, ຜລສ຺ສ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ມຄ຺ຄາຄມນໍ ຘຸຣໍ. ອິຘ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອາຄຕຕ຺ຕາ ວິປສ຺ສນາຄມນເມວ ຘຸຣໍ ຊາຕໍ.

໓໕໐. ອປ຺ປຓິຫິຕນ຺ຕິ, ເອຕ຺ຖາປິ ອປ຺ປຓິຫິຕນ຺ຕິ ມຄ຺ຄສ຺ເສວ ນາມໍ. ອິທມ຺ປິ ນາມໍ ມຄ຺ໂຄ ຕີເຫວ ກາຣເຓຫິ ລຠຕິ. ກຖໍ? ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ອາທິໂຕວ ທຸກ຺ຂໂຕ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂໂຕວ ສງ຺ຂາເຣ ປສ຺ສຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ທຸກ຺ຂໂຕ ທິຏ຺ຐມຕ຺ເຕເນວ ມຄ຺ຄວຸຏ຺ຐານໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ອນິຈ຺ຈໂຕປິ ອນຕ຺ຕໂຕປິ ທຏ຺ຐຸເມວ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ’ຕິ ຕິວິຘໍ ອນຸປສ຺ສນໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ຈຣຕິ. ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິວິປສ຺ສນາ ປນສ຺ສ ເຕຠູມກສງ຺ຂາເຣສຸ ປຓິຘິໍ ໂສເສຕ຺ວາ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ. ອຍໍ ວິປສ຺ສນາ ອປ຺ປຓິຫິຕາ ນາມ ໂຫຕິ. ສາ ອາຄມນີຍຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ມຄ຺ຄສ຺ສ ‘ອປ຺ປຓິຫິຕ’ນ຺ຕິ ນາມໍ ເທຕິ. ເອວໍ ມຄ຺ໂຄ ‘ອາຄມນໂຕ’ ອປ຺ປຓິຫິຕນາມໍ ລຠຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ຕຕ຺ຖ ຣາຄໂທສໂມຫປຓິຘໂຍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ‘ສຄຸເຓເນວ’ ອປ຺ປຓິຫິຕນາມໍ ລຠຕິ. ນິພ຺ພານມ຺ປິ ເຕສໍ ປຓິຘີນໍ ອຠາວາ ອປ຺ປຓິຫິຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ມຄ຺ໂຄ ອປ຺ປຓິຫິຕນາມໍ ລຠຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກປຣິຍາເຍນ ສຄຸຓໂຕປິ ອາຣມ຺ມຓໂຕປິ ນາມໍ ລຠຕິ. ປຣິຍາຍເທສນາ ເຫສາ. ອຠິຘມ຺ມກຖາ ປນ ນິປ຺ປຣິຍາຍເທສນາ. ຕສ຺ມາ ອິຘ ສຄຸຓໂຕ ວາ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ວາ ນາມໍ ນ ລຠຕິ, ອາຄມນໂຕວ ລຠຕິ. ອາຄມນເມວ ຫິ ຘຸຣໍ. ຕໍ ທຸວິຘໍ ໂຫຕິ – ວິປສ຺ສນາຄມນໍ ມຄ຺ຄາຄມນນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ວິປສ຺ສນາຄມນໍ ຘຸຣໍ, ຜລສ຺ສ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ມຄ຺ຄາຄມນໍ ຘຸຣໍ. ອິຘ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອາຄຕຕ຺ຕາ ວິປສ຺ສນາຄມນເມວ ຘຸຣໍ ຊາຕໍ.

ນນຸ ຈ ສຸຎ຺ຎໂຕ ອນິມິຕ຺ໂຕ ອປ຺ປຓິຫິໂຕຕິ ຕີຓິ ມຄ຺ຄສ຺ສ ນາມານິ? ຍຖາຫ – ‘‘ຕໂຍເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິໂມກ຺ຂາ – ສຸຎ຺ຎໂຕ ວິໂມກ຺ໂຂ, ອນິມິຕ຺ໂຕ ວິໂມກ຺ໂຂ, ອປ຺ປຓິຫິໂຕ ວິໂມກ຺ໂຂ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໐໙). ເຕສຸ ອິຘ ທ຺ເວ ມຄ຺ເຄ ຄເຫຕ຺ວາ ອນິມິຕ຺ໂຕ ກສ຺ມາ ນ ຄຫິໂຕຕິ? ອາຄມນາຠາວໂຕ. ອນິມິຕ຺ຕວິປສ຺ສນາ ຫິ ສຍໍ ອາຄມນີຍຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ມຄ຺ຄສ຺ສ ນາມໍ ທາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຣາຫຸລຕ຺ເຖຣສ຺ສ.

‘‘ອນິມິຕ຺ຕຎ຺ຈ ຠາເວຫິ, ມານານຸສຍມຸຊ຺ຊຫ;

ຕໂຕ ມານາຠິສມຍາ, ອຸປສນ຺ໂຕ ຈຣິສ຺ສສີ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໓໔໔);

ອນິມິຕ຺ຕວິປສ຺ສນໍ ກເຖສິ. ວິປສ຺ສນາ ຫິ ນິຈ຺ຈນິມິຕ຺ຕໍ ຘຸວນິມິຕ຺ຕໍ ສຸຂນິມິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕນິມິຕ຺ຕຎ຺ຈ ອຸຄ຺ຆາເຏຕິ. ຕສ຺ມາ ອນິມິຕ຺ຕາຕິ ກຖິຕາ. ສາ ຈ ກິຎ຺ຈາປິ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຆາເຏຕິ, ສຍໍ ປນ ນິມິຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸ ຈຣຕີຕິ ສນິມິຕ຺ຕາວ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ສຍໍ ອາຄມນີຍຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ມຄ຺ຄສ຺ສ ນາມໍ ທາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ອຠິຘມ຺ໂມ ນາມ ປຣມຕ຺ຖເທສນາ. ອນິມິຕ຺ຕມຄ຺ຄສ຺ສ ຈ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ເຫຕຸເວກລ຺ລເມວ ໂຫຕິ. ກຖໍ? ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາຍ ຫິ ວເສນ ອນິມິຕ຺ຕວິໂມກ຺ໂຂ ກຖິໂຕ. ເຕນ ຈ ວິໂມກ຺ເຂນ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຘິມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕໍ ອຣິຍມຄ຺ເຄ ເອກງ຺ຄມ຺ປິ ນ ໂຫຕິ, ອມຄ຺ຄງ຺ຄຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ມຄ຺ຄສ຺ສ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ນາມໍ ທາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ອິຕເຣສຸ ປນ ທ຺ວີສຸ ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາຍ ຕາວ ວເສນ ສຸຎ຺ຎຕວິໂມກ຺ໂຂ, ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສນາຍ ວເສນ ອປ຺ປຓິຫິຕວິໂມກ຺ໂຂ ກຖິໂຕ. ເຕສຸ ສຸຎ຺ຎຕວິໂມກ຺ເຂນ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຘິມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ອປ຺ປຓິຫິຕວິໂມກ຺ເຂນ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຕານິ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ອງ຺ຄຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ມຄ຺ຄສ຺ສ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ນາມໍ ທາຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິເກປິ ຫິ ມຄ຺ຄາຘິປຕິຘມ຺ມວິຠຊເນ ຉນ຺ທຈິຕ຺ຕານໍ ອຘິປຕິກາເລ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ອມຄ຺ຄງ຺ຄຕ຺ຕາວ ມຄ຺ຄາຘິປຕິຠາໂວ ນ ວຸຕ຺ໂຕ. ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ອຏ຺ຐກຖາມຸຕ຺ຕໂກ ເອກສ຺ສ ອາຈຣິຍສ຺ສ ມຕິວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ເອວໍ ສພ຺ພຖາປິ ອນິມິຕ຺ຕວິປສ຺ສນາ ສຍໍ ອາຄມນີຍຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ມຄ຺ຄສ຺ສ ນາມໍ ທາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ ອນິມິຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ນ ຄຫິໂຕ. ເກຈິ ປນ ‘ອນິມິຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ອາຄມນໂຕ ນາມໍ ອລຠນ຺ໂຕປິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຣິຍາເຍນ ສຄຸຓໂຕ ຈ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ຈ ນາມໍ ລຠຕີ’ຕິ ອາຫໍສຸ. ເຕ ອິທໍ ວຕ຺ວາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ – ອນິມິຕ຺ຕມຄ຺ເຄ ສຄຸຓໂຕ ຈ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ຈ ນາມໍ ລຠນ຺ເຕ ສຸຎ຺ຎຕອປ຺ປຓິຫິຕມຄ຺ຄາປິ ສຄຸຓໂຕເຍວ ອາຣມ຺ມຓໂຕເຍວ ຈ ອິຘ ນາມໍ ລເຠຍ຺ຍຸໍ. ນ ປນ ລຠນ຺ຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ອຍຎ຺ຫິ ມຄ຺ໂຄ ນາມ ທ຺ວີຫິ ກາຣເຓຫິ ນາມໍ ລຠຕິ – ສຣສໂຕ ຈ ປຈ຺ຈນີກໂຕ ຈ; ສຠາວໂຕ ຈ ປຏິປກ຺ຂໂຕ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ສຸຎ຺ຎຕອປ຺ປຓິຫິຕມຄ຺ຄາ ສຣສໂຕປິ ປຈ຺ຈນີກໂຕປິ ນາມໍ ລຠນ຺ຕິ. ສຸຎ຺ຎຕອປ຺ປຓິຫິຕມຄ຺ຄາ ຫິ ຣາຄາທີຫິ ສຸຎ຺ຎາ, ຣາຄປຓິຘິອາທີຫິ ຈ ອປ຺ປຓິຫິຕາຕິ ເອວໍ ‘ສຣສໂຕ’ ນາມໍ ລຠນ຺ຕິ. ສຸຎ຺ຎໂຕ ຈ ອຕ຺ຕາຠິນິເວສສ຺ສ ປຏິປກ຺ໂຂ, ອປ຺ປຓິຫິໂຕ ປຓິຘິສ຺ສາຕິ ເອວໍ ‘ປຈ຺ຈນີກໂຕ’ ນາມໍ ລຠນ຺ຕິ. ອນິມິຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ປນ ຣາຄາທິນິມິຕ຺ຕານໍ ນິຈ຺ຈນິມິຕ຺ຕາທີນຎ຺ຈ ອຠາເວນ ສຣສໂຕວ ນາມໍ ລຠຕິ, ໂນ ປຈ຺ຈນີກໂຕ. ນ ຫິ ໂສ ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາຍ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາຍ ປຏິປກ຺ໂຂ. ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາ ປນສ຺ສ ອນຸໂລມຠາເວ ຐິຕາຕິ. ສພ຺ພຖາປິ ອຠິຘມ຺ມປຣິຍາເຍນ ອນິມິຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ.

ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກປຣິຍາເຍນ ປເນສ ເອວໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທີປິໂຕ – ຍສ຺ມິຎ຺ຫິ ວາເຣ ມຄ຺ຄວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ ເອກາວຊ຺ຊເນນ ວິຍ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕິຓ຺ຓຎ຺ຈ ເອກໂຕ ອາປາຖຄມນໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ກມ຺ມຏ຺ຐານສ຺ສ ປນ ວິຠູຕຠາວທີປນຕ຺ຖໍ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາທິໂຕ ຫິ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ອຠິນິເວໂສ ໂຫຕຸ, ວຸຏ຺ຐານຄາມິນີ ປນ ວິປສ຺ສນາ ຍໍ ຍໍ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຕິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ວເສນ ອາຄມນີຍຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ມຄ຺ຄສ຺ສ ນາມໍ ເທຕິ. ກຖໍ? ອນິຈ຺ຈາທີສຸ ຫິ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ອິຕຣມ຺ປິ ລກ຺ຂຓທ຺ວຍໍ ທຏ຺ຐຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ເອວ. ເອກລກ຺ຂຓທສ຺ສນມຕ຺ເຕເນວ ຫິ ມຄ຺ຄວຸຏ຺ຐານໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອນິຈ຺ຈໂຕ ອຠິນິວິຏ຺ໂຐ ຠິກ຺ຂຸ ນ ເກວລໍ ອນິຈ຺ຈໂຕວ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ທຸກ຺ຂໂຕປິ ອນຕ຺ຕໂຕປິ ວຸຏ຺ຐາຕິເຍວ. ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຕ຺ຕໂຕ ອຠິນິວິຏ຺ເຐປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິຕິ ອາທິໂຕ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ອຠິນິເວໂສ ໂຫຕຸ, ວຸຏ຺ຐານຄາມິນີ ປນ ວິປສ຺ສນາ ຍໍ ຍໍ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຕິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ວເສນ ອາຄມນີຍຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ມຄ຺ຄສ຺ສ ນາມໍ ເທຕິ. ຕຕ຺ຖ ອນິຈ຺ຈໂຕ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ມຄ຺ໂຄ ອນິມິຕ຺ໂຕ ນາມ ໂຫຕິ, ທຸກ຺ຂໂຕ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ອປ຺ປຓິຫິໂຕ, ອນຕ຺ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ສຸຎ຺ຎໂຕຕິ. ເອວໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຣິຍາເຍນ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທີປິໂຕ.

ວຸຏ຺ຐານຄາມິນີ ປນ ວິປສ຺ສນາ ກິມາຣມ຺ມຓາຕິ? ລກ຺ຂຓາຣມ຺ມຓາຕິ. ລກ຺ຂຓໍ ນາມ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຄຕິກໍ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພຘມ຺ມຠູຕໍ. ໂຍ ປນ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາຕິ ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕິ, ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ກຓ຺ເຐ ພທ຺ຘກຸຓປໍ ວິຍ ໂຫນ຺ຕິ. ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມຓເມວ ຎາຓໍ ສງ຺ຂາຣໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ຍຖາ ຫິ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ປຕ຺ຕໍ ກິຓິຕຸກາໂມ ປຕ຺ຕວາຓິເຊນ ປຕ຺ຕໍ ອາຠຕໍ ທິສ຺ວາ ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ໂຐ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ວີມໍສມາໂນ ຕີຓິ ຉິທ຺ທານິ ປສ຺ເສຍ຺ຍ, ໂສ ນ ຉິທ຺ເທສຸ ນິຣາລໂຍ ໂຫຕິ, ປຕ຺ເຕ ປນ ນິຣາລໂຍ ໂຫຕິ; ເອວເມວ ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ສງ຺ຂາເຣສຸ ນິຣາລໂຍ ໂຫຕິ. ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມເຓເນວ ຎາເຓນ ສງ຺ຂາຣໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ທຸສ຺ໂສປມາຍປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອິຕິ ຠຄວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ຌານໍ ຠາເຊນ຺ໂຕ ສຸທ຺ຘິກປຏິປທາຍ ຈຕຸກ຺ກນຍໍ ປຎ຺ຈກນຍນ຺ຕິ ທ຺ເວປິ ນເຍ ອາຫຣິ. ຕຖາ ສຸທ຺ຘິກສຸຎ຺ຎຕາຍ ສຸຎ຺ຎຕປຏິປທາຍ ສຸທ຺ຘິກອປ຺ປຓິຫິຕາຍ ອປ຺ປຓິຫິຕປຏິປທາຍາຕິ. ກສ຺ມາ ເອວໍ ອາຫຣີຕິ? ປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສເຍນ ເຈວ ເທສນາວິລາເສນ ຈ. ຕທຸຠຍມ຺ປິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ຌານໍ ຠາເວຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ສຸທ຺ຘິກປຏິປທາຍ ຈຕຸກ຺ກປຎ຺ຈກວເສນ ທ຺ເວ ນຍາ, ຕຖາ ເສເສສູຕິ ສພ຺ເພສຸປິ ປຎ຺ຈສຸ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ທສ ນຍາ ຠາຊິຕາ.

ໂລກຸຕ຺ຕຣກຸສລໍ ປກິຓ຺ຓກກຖາ

ຕຕ຺ຣິທໍ ປກິຓ຺ຓກໍ –

ອຊ຺ຌຕ຺ຕຎ຺ຈ ພຫິທ຺ຘາ ຈ, ຣູປາຣູເປສຸ ປຎ຺ຈສຸ;

ສຕ຺ຕຏ຺ຐງ຺ຄປຣິຓາມໍ, ນິມິຕ຺ຕໍ ປຏິປທາປຕີຕິ.

ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ໂຄ ຫິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ຣູເປ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ຣູປາ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ຣູເປ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ອຣູປາ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ອຣູເປ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ອຣູປາ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ອຣູເປ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ຣູປາ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ປຎ຺ຈຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ວຸຏ຺ຐາຕິ.

‘ສຕ຺ຕຏ຺ຐງ຺ຄປຣິຓາມ’ນ຺ຕິ ໂສ ປເນສ ມຄ຺ໂຄ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກປິ ໂຫຕິ ສຕ຺ຕງ຺ຄິໂກປິ. ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາປິ ສຕ຺ຕ ວາ ໂຫນ຺ຕິ ຉ ວາ. ຌານໍ ປນ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກໍ ວາ ໂຫຕິ ຈຕຸຣງ຺ຄິກໍ ວາ; ຕິວງ຺ຄິກໍ ວາ ທຸວງ຺ຄິກໍ ວາ. ເອວໍ ສຕ຺ຕອຏ຺ຐາທີນໍ ອງ຺ຄານໍ ປຣິຓາໂມ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ.

‘ນິມິຕ຺ຕໍ ປຏິປທາປຕີ’ຕິ ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍໂຕ ວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ; ‘ປຏິປທາປຕີ’ຕິ ປຏິປທາຍ ຈ ອຘິປຕິໂນ ຈ ຈລນາຈລນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວຸຏ຺ຐາຕີຕິອາທີສຸ ຕາວ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອາທິໂຕວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ອຠິນິວິສຕິ, ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ເຕ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕ ປສ຺ສຕິ, ຍສ຺ມາ ປນ ນ ສຸທ຺ຘອຊ຺ຌຕ຺ຕທສ຺ສນມຕ຺ເຕເນວ ມຄ຺ຄວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ພຫິທ຺ຘາປິ ທຏ຺ຐພ຺ພເມວ, ຕສ຺ມາ ປຣສ຺ສ ຂນ຺ເຘປິ ອນຸປາທິນ຺ນສງ຺ຂາເຣປິ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາຕິ ປສ຺ສຕິ. ໂສ ກາເລນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ມສຕິ ກາເລນ ພຫິທ຺ຘາຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ສມ຺ມສໂຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ມສນກາເລ ວິປສ຺ສນາ ມຄ຺ເຄນ ສທ຺ຘິໍ ຆຏິຍຕິ. ເອວໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວຸຏ຺ຐາຕິ ນາມ. ສເຈ ປນສ຺ສ ພຫິທ຺ຘາ ສມ຺ມສນກາເລ ວິປສ຺ສນາ ມຄ຺ເຄນ ສທ຺ຘິໍ ຆຏິຍຕິ, ເອວໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວຸຏ຺ຐາຕິ ນາມ. ເອເສວ ນໂຍ ພຫິທ຺ຘາ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ພຫິທ຺ຘາ ຈ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຎ຺ຈ ວຸຏ຺ຐາເນປິ.

ອປໂຣ ອາທິໂຕວ ຣູເປ ອຠິນິວິສຕິ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ຠູຕຣູປຎ຺ຈ ອຸປາທາຣູປຎ຺ຈ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕ ປສ຺ສຕິ, ຍສ຺ມາ ປນ ນ ສຸທ຺ຘຣູປທສ຺ສນມຕ຺ເຕເນວ ວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ ອຣູປມ຺ປິ ທຏ຺ຐພ຺ພເມວ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ຣູປໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ເວທນໍ ສຎ຺ຎໍ ສງ຺ຂາເຣ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈ ອິທໍ ອຣູປນ຺ຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕ ປສ຺ສຕິ. ໂສ ກາເລນ ຣູປໍ ສມ຺ມສຕິ ກາເລນ ອຣູປໍ. ຕສ຺ເສວໍ ສມ຺ມສໂຕ ຣູປສມ຺ມສນກາເລ ວິປສ຺ສນາ ມຄ຺ເຄນ ສທ຺ຘິໍ ຆຏິຍຕິ. ເອວໍ ຣູເປ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ຣູປາ ວຸຏ຺ຐາຕິ ນາມ. ສເຈ ປນສ຺ສ ອຣູປສມ຺ມສນກາເລ ວິປສ຺ສນາ ມຄ຺ເຄນ ສທ຺ຘິໍ ຆຏິຍຕິ, ເອວໍ ຣູເປ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ອຣູປາ ວຸຏ຺ຐາຕິ ນາມ. ເອສ ນໂຍ ອຣູເປ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ອຣູປາ ຈ ຣູປາ ຈ ວຸຏ຺ຐາເນປິ.

‘‘ຍໍກິຎ຺ຈິ ສມຸທຍຘມ຺ມໍ ສພ຺ພໍ ຕໍ ນິໂຣຘຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໑໖; ທີ. ນິ. ໑.໒໙໘) ເອວໍ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ເອວເມວ ວຸຏ຺ຐານກາເລ ປນ ເອກປ຺ປຫາເຣນ ປຎ຺ຈຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ວຸຏ຺ຐາຕິ ນາມາຕິ. ອຍໍ ຕິກ຺ຂວິປສ຺ສກສ຺ສ ມຫາປຎ຺ຎສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວິປສ຺ສນາ.

ຍຖາ ຫິ ຉາຕຊ຺ຌຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ຄູຖປິຓ຺ຑໍ ຐເປຕ຺ວາ ນານຄ຺ຄຣສໂຠຊນປຸຓ຺ຓໍ ປາຕິໍ ອຸປເນຍ຺ຍຸໍ, ໂສ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ຫຕ຺ເຖນ ວິຍູຫນ຺ໂຕ ຕໍ ຄູຖປິຓ຺ຑໍ ທິສ຺ວາ ‘ກິມິທ’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຄູຖປິຓ຺ໂຑຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘ຘິ ຘິ, ອປເນຖາ’ຕິ ຠຕ຺ເຕປິ ປາຕິຍມ຺ປິ ນິຣາລໂຍ ໂຫຕິ. ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ໂຠຊນປາຕິທສ຺ສນສ຺ມິຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕມນກາໂລ ວິຍ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ພາລປຸຖຸຊ຺ຊນກາເລ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ‘ອຫໍ ມມາ’ຕິ ຄຫິຕກາໂລ. ຄູຖປິຓ຺ຑສ຺ສ ທິຏ຺ຐກາໂລ ວິຍ ຕິຓ຺ຓໍ ລກ຺ຂຓານໍ ສລ຺ລກ຺ຂິຕກາໂລ. ຠຕ຺ເຕປິ ປາຕິຍມ຺ປິ ນິຣາລຍກາໂລ ວິຍ ຕິກ຺ຂວິປສ຺ສກສ຺ສ ມຫາປຎ຺ຎສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ‘‘ຍໍກິຎ຺ຈິ ສມຸທຍຘມ຺ມໍ ສພ຺ພໍ ຕໍ ນິໂຣຘຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ປຎ຺ຈຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ເອກປ຺ປຫາເຣນ ວຸຏ຺ຐິຕກາໂລ ເວທິຕພ຺ໂພ.

‘ສຕ຺ຕຏ຺ຐງ຺ຄປຣິຓາມ’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປເຠໂທ ອງ຺ຄປຣິຓາໂມ ຍຖາ ໂຫຕິ ຕຖາ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຎາຓເມວ ຫິ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄມຄ຺ຄງ຺ຄຌານງ຺ຄວິເສສໍ ນິຍເມຕິ. ເກຈິ ປນ ເຖຣາ ‘ໂພຊ຺ຌງ຺ຄມຄ຺ຄງ຺ຄຌານງ຺ຄວິເສສໍ ປາທກຊ຺ຌານໍ ນິຍເມຕີ’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເກຈິ ‘ວິປສ຺ສນາຍ ອາຣມ຺ມຓຠູຕາ ຂນ຺ຘາ ນິຍເມນ຺ຕີ’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເກຈິ ‘ປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສໂຍ ນິຍເມຕີ’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເຕສມ຺ປິ ວາເທສຸ ອຍໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາສງ຺ຂາຕາ ປຸພ຺ພຠາຄາ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິວິປສ຺ສນາວ ນິຍເມຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອນຸປຸພ຺ພີກຖາ – ວິປສ຺ສນານິຍເມນ ຫິ ສຸກ຺ຂວິປສ຺ສກສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນມຄ຺ໂຄປິ ສມາປຕ຺ຕິລາຠິໂນ ຌານໍ ປາທກໍ ອກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນມຄ຺ໂຄປິ ປຐມຊ຺ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ປກິຓ຺ຓກສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປາທິຕມຄ຺ໂຄປິ ປຐມຊ຺ຌານິໂກວ ໂຫຕິ. ສພ຺ເພສຸ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານິ ອຏ຺ຐ ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ປຎ຺ຈ ຌານງ຺ຄານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສຎ຺ຫິ ປຸພ຺ພຠາຄວິປສ຺ສນາ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາປິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາປິ ຫຸຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐານກາເລ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຠາວໍ ປຕ຺ຕາ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາວ ໂຫຕິ.

ປຎ຺ຈກນເຍ ທຸຕິຍຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານານິ ປາທການິ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປາທິຕມຄ຺ເຄສຸ ຍຖາກ຺ກເມເນວ ຌານໍ ຈຕຸຣງ຺ຄິກໍ ຕິວງ຺ຄິກໍ ທຸວງ຺ຄິກຎ຺ຈ ໂຫຕິ. ສພ຺ເພສຸ ປນ ສຕ຺ຕ ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຈຕຸຕ຺ເຖ ຉ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານິ. ອຍໍ ວິເສໂສ ປາທກຊ຺ຌານນິຍເມນ ເຈວ ວິປສ຺ສນານິຍເມນ ຈ ໂຫຕິ. ເຕສມ຺ປິ ຫິ ປຸພ຺ພຠາຄວິປສ຺ສນາ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາປິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາປິ ໂຫຕິ. ວຸຏ຺ຐານຄາມິນີ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາວ.

ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕມຄ຺ເຄ ປນ ອຸເປກ຺ຂາຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາວເສນ ທ຺ເວ ຌານງ຺ຄານິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ຉ ສຕ຺ຕ ເຈວ. ອຍມ຺ປິ ວິເສໂສ ອຸຠຍນິຍມວເສນ ໂຫຕິ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ນເຍ ປຸພ຺ພຠາຄວິປສ຺ສນາ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາ ວາ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາ ວາ ໂຫຕິ, ວຸຏ຺ຐານຄາມິນີ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາວ. ອຣູປຊ຺ຌານານິ ປາທການິ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປາທິຕມຄ຺ເຄປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອວໍ ປາທກຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ເຍ ເກຈິ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕມຄ຺ຄສ຺ສ ອາສນ຺ນປເທເສ ວຸຏ຺ຐິຕາ ສມາປຕ຺ຕິ ອຕ຺ຕນາ ສທິສຠາວໍ ກໂຣຕິ, ຠູມິວຓ຺ໂຓ ວິຍ ໂຄຘາວຓ຺ຓສ຺ສ.

ທຸຕິຍຕ຺ເຖຣວາເທ ປນ ຍໂຕ ຍໂຕ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ເຍ ເຍ ສມາປຕ຺ຕິຘມ຺ເມ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ມຄ຺ໂຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໂຕ ໂຫຕິ ຕໍຕໍສມາປຕ຺ຕິສທິໂສວ ໂຫຕິ, ສມ຺ມສິຕສມາປຕ຺ຕິສທິໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສເຈ ປນ ກາມາວຈຣຘມ຺ເມ ສມ຺ມສຕິ ປຐມຊ຺ຌານິໂກວ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣາປິ ວິປສ຺ສນານິຍໂມ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕິຍຕ຺ເຖຣວາເທ ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ສຕ຺ຕງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ ປາປຸເຓຍ຺ຍໍ, ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ ປາປຸເຓຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຊ຺ຌາສຍານຸຣູເປນ ຍໍ ຍໍ ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ເຍ ວາ ເຍ ວາ ຌານຘມ຺ເມ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ມຄ຺ໂຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໂຕ ຕໍຕໍຌານສທິໂສວ ໂຫຕິ. ປາທກຊ຺ຌານໍ ປນ ສມ຺ມສິຕຊ຺ຌານໍ ວາ ວິນາ, ອຊ຺ຌາສຍມຕ຺ເຕເນວ ຕໍ ນ ອິຊ຺ຌຕິ. ສ຺ວາຍມຕ຺ໂຖ ນນ຺ທໂກວາທສຸຕ຺ເຕນ ທີເປຕພ຺ໂພ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕທຫຸໂປສເຖ ປນ຺ນຣເສ ນ ໂຫຕິ ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ ກງ຺ຂາ ວາ ວິມຕິ ວາ ‘ອູໂນ ນຸ ໂຂ ຈນ຺ໂທ ປຸຓ຺ໂຓ ນຸ ໂຂ ຈນ຺ໂທ’ຕິ, ອຖ ໂຂ ປຸຓ຺ໂຓ ຈນ຺ໂທຕ຺ເວວ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ນນ຺ທກສ຺ສ ຘມ຺ມເທສນາຍ ອຕ຺ຕມນາ ເຈວ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ປາ ຈ. ຕາສໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸນິສຕານໍ ຍາ ປຈ຺ຉິມິກາ ຠິກ຺ຂຸນີ ສາ ໂສຕາປນ຺ນາ ອວິນິປາຕຘມ຺ມາ ນິຍຕາ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍຓາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໔໑໕).

ຕາສຸ ຫິ ຍສ຺ສາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສໂຍ, ສາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລເນວ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ປາ ອໂຫສິ…ເປ… ຍສ຺ສາ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ສາ ອຣຫຕ຺ເຕເນວ. ເອວເມວ ອຕ຺ຕໂນ ອຊ຺ຌາສຍານຸຣູເປນ ຍໍ ຍໍ ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ເຍ ວາ ເຍ ວາ ຌານຘມ຺ເມ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ມຄ຺ໂຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໂຕ ຕໍຕໍຌານສທິໂສວ ໂສ ໂຫຕິ. ປາທກຊ຺ຌານໍ ປນ ສມ຺ມສິຕຊ຺ຌານໍ ວາ ວິນາ, ອຊ຺ຌາສຍມຕ຺ເຕເນວ ຕໍ ນ ອິຊ຺ຌຕີຕິ. ເອຕ຺ຖາປິ ຈ ວິປສ຺ສນານິຍໂມ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ‘ປາທກຊ຺ຌານເມວ ນິຍເມຕີ’ຕິ ເອວໍວາທິໍ ຕິປິຏກຈູຬນາຄຕ຺ເຖຣໍ ອນ຺ເຕວາສິກາ ອາຫໍສຸ – ‘ຠນ຺ເຕ, ຍຕ຺ຖ ຕາວ ປາທກຊ຺ຌານໍ ອຕ຺ຖິ ຕຕ຺ຖ ຕໍ ນິຍເມຕຸ; ຍສ຺ມິໍ ປນ ປາທກຊ຺ຌານໍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມິໍ ອຣູປຠເວ ກິໍ ນິຍເມຕີ’ຕິ? ‘ອາວຸໂສ, ຕຕ຺ຖປິ ປາທກຊ຺ຌານເມວ ນິຍເມຕິ. ໂຍ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິລາຠີ ປຐມຊ຺ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຜລານິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອປຣິຫີນຊ຺ຌາໂນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ອຣູປຠເວ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ປຐມຊ຺ຌານິກາຍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສມາປຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐາຍ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຸປຣິ ຕີຓິ ມຄ຺ຄຜລານິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ, ຕສ຺ສ ຕານິ ປຐມຊ຺ຌານິກາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ທຸຕິຍຊ຺ຌານິກາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຣູເປ ຕິກຈຕຸກ຺ກຊ຺ຌານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ນ ໂລກິຍໍ. ເອວໍ ຕຕ຺ຖາປິ ປາທກຊ຺ຌານເມວ ນິຍເມຕິ ອາວຸໂສ’ຕິ. ‘ສຸກຖິໂຕ, ຠນ຺ເຕ, ປຎ຺ໂຫ’ຕິ.

‘ວິປສ຺ສນາຍ ອາຣມ຺ມຓຠູຕາ ຂນ຺ຘາ ນິຍເມນ຺ຕິ; ຍໍ ຍໍ ຫິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘໍ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຕິ ຕໍຕໍສທິໂສວ ມຄ຺ໂຄ ໂຫຕີ’ຕິ ວາທິໍ ໂມຣວາປິວາສິມຫາທຕ຺ຕຕ຺ເຖຣມ຺ປິ ອນ຺ເຕວາສິກາ ອາຫໍສຸ ‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ວາເທ ໂທໂສ ປຎ຺ຎາຍຕິ – ຣູປໍ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸໂນ ຫິ ຣູປສທິເສນ ອພ຺ຍາກເຕນ ມຄ຺ເຄນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ນຍໂຕ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ຕໍສທິເສເນວ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຠາວປ຺ປຕ຺ເຕນ ມຄ຺ເຄນ ຠວິຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ. ‘ນ, ອາວຸໂສ, ເອວໍ ໂຫຕິ. ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ໂຄ ຫິ ອປ຺ປນໍ ອປ຺ປຕ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຣູປໍ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕມຄ຺ໂຄ ໂຫຕິ, ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສປິ ນ ສພ຺ພາກາເຣນ ຕາທິໂສ ໂຫຕິ, ສຕ຺ຕງ຺ຄິໂກ ປນ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕມຄ຺ໂຄ ໂຫຕີ’ຕິ.

‘ປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສໂຍ ນິຍເມຕີ’ຕິວາທິໂນ ຈູຬາຠຍຕ຺ເຖຣສ຺ສາປິ ວາທໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕິປິຏກຈູຬນາຄຕ຺ເຖຣສ຺ສ ກຖຍິໍສຸ. ໂສ ອາຫ – ‘ຍສ຺ສ ຕາວ ປາທກຊ຺ຌານໍ ອຕ຺ຖິ ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສໂຍ ນິຍເມຕຸ, ຍສ຺ສ ຕໍ ນຕ຺ຖິ ຕສ຺ສ ກຕຣຊ຺ຌາສໂຍ ນິຍເມສ຺ສຕິ ນິທ຺ຘນສ຺ສ ວຸຑ຺ຒິຄເວສນກາໂລ ວິຍ ໂຫຕີ’ຕິ.

ຕໍ ກຖໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕິປິຏກຈູຬາຠຍຕ຺ເຖຣສ຺ສ ປຸນ ກຖຍິໍສຸ. ໂສ ‘ປາທກຊ຺ຌານວໂຕ ອິທໍ ກຖິຕໍ ອາວຸໂສ’ຕິ ອາຫ. ຍຖາ ປນ ປາທກຊ຺ຌານວໂຕ, ສມ຺ມສິຕຊ຺ຌານວໂຕປິ ຕເຖວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ຫິ ປຐມາທີນິ ສມ຺ມສໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນມຄ຺ໂຄ ປຐມຕ຺ເຖຣວາເທນ ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານິໂກ. ທຸຕິຍວາເທນ ປຐມາທິຊ຺ຌານິໂກ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ທ຺ເວປິ ວາທາ ວິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ຕຕິຍວາເທນ ປເນຕ຺ຖ ‘ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ ຕຊ຺ຌານິໂກ ໂຫຕີ’ຕິ ເຕ ຈ ວາທາ ນ ວິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ອຊ຺ຌາສໂຍ ຈ ສາຕ຺ຖໂກ ໂຫຕີຕິ. ເອວໍ ຕໂຍປິ ເຖຣາ ປຓ຺ຑິຕາ ພ຺ຍຕ຺ຕາ ພຸທ຺ຘິສມ຺ປນ຺ນາວ. ເຕນ ເຕສໍ ວາທໍ ຕນ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ຐປຍິໍສຸ. ອິຘ ປນ ອຕ຺ຖເມວ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຕໂຍເປເຕ ວາເທ ວິປສ຺ສນາວ ນິຍເມຕີຕິ ທສ຺ສິຕໍ.

ອິທານິ ‘ນິມິຕ຺ຕໍ ປຏິປທາປຕີ’ຕິ ເອຕ຺ຖ ເອວໍ ອງ຺ຄປຣິຓາມວໂຕ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກາເລ ໂຄຕ຺ຣຠຸ ກຸໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ? ມຄ຺ໂຄ ກຸໂຕຕິ? ໂຄຕ຺ຣຠຸ ຕາວ ນິມິຕ຺ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ປວຕ຺ຕໍ ເຉຕ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເອກໂຕວຸຏ຺ຐາໂນ ເຫສ. ມຄ຺ໂຄ ນິມິຕ຺ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ປວຕ຺ຕມ຺ປິ ຉິນ຺ທຕິ ອຸຠໂຕວຸຏ຺ຐາໂນ ເຫສ. ເຕສໍ ອຍໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິນໂຍ – ຍສ຺ມິຎ຺ຫິ ວາເຣ ມຄ຺ຄວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອນຸໂລມໍ ເນວ ເອກໍ ໂຫຕິ, ນ ປຎ຺ຈມໍ. ເອກຎ຺ຫິ ອາເສວນໍ ນ ລຠຕິ, ປຎ຺ຈມໍ ຠວງ຺ຄສ຺ສ ອາສນ຺ນຕ຺ຕາ ປເວຘຕິ. ຕທາ ຫິ ຊວນໍ ປຕິຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ເນວ ເອກໍ ໂຫຕິ ນ ປຎ຺ຈມໍ. ມຫາປຎ຺ຎສ຺ສ ປນ ທ຺ເວ ອນຸໂລມານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຕິຍໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ, ຕີຓິ ຜລານິ, ຕໂຕ ຠວງ຺ໂຄຕຣຓໍ. ມຊ຺ຌິມປຎ຺ຎສ຺ສ ຕີຓິ ອນຸໂລມານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸ, ປຎ຺ຈມໍ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ, ທ຺ເວ ຜລານິ, ຕໂຕ ຠວງ຺ໂຄຕຣຓໍ. ມນ຺ທປຎ຺ຎສ຺ສ ຈຕ຺ຕາຣິ ອນຸໂລມານິ, ໂຫນ຺ຕິ ປຎ຺ຈມໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸ, ຉຏ຺ຐໍ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ, ສຕ຺ຕມໍ ຜລໍ, ຕໂຕ ຠວງ຺ໂຄຕຣຓໍ. ຕຕ຺ຣ ມຫາປຎ຺ຎມນ຺ທປຎ຺ຎານໍ ວເສນ ອກເຖຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມປຎ຺ຎສ຺ສ ວເສນ ກເຖຕພ຺ພໍ.

ຍສ຺ມິຎ຺ຫິ ວາເຣ ມຄ຺ຄວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ກິຣິຍາເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນໍ ຫຸຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາໂຄຈເຣ ຂນ຺ເຘ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ຠວງ຺ຄໍ ອາວຏ຺ເຏຕິ. ຕທນນ຺ຕຣໍ ເຕເນວ ອາວຊ຺ຊເນນ ຄຫິຕກ຺ຂນ຺ເຘ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ປຐມໍ ຊວນໍ ອນຸໂລມຎາຓໍ. ຕໍ ເຕສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ອນິຈ຺ຈາຕິ ວາ ທຸກ຺ຂາຕິ ວາ ອນຕ຺ຕາຕິ ວາ ປວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂອຬາຣິກໍ ໂອຬາຣິກໍ ສຈ຺ຈປຏິຈ຺ຉາທກຕມໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ ຠິຍ຺ໂຍ ຠິຍ຺ໂຍ ປາກຏານິ ກຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ຕທນນ຺ຕຣໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ທຸຕິຍານຸໂລມໍ. ເຕສຸ ປຸຣິມໍ ອນາເສວນໍ. ທຸຕິຍສ຺ສ ປຸຣິມໍ ອາເສວນໍ ໂຫຕິ. ຕມ຺ປິ ລທ຺ຘາເສວນຕ຺ຕາ ຕິກ຺ຂໍ ສູຣໍ ປສນ຺ນໍ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວາຣມ຺ມເຓ ເຕເນວາກາເຣນ ປວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມປ຺ປມາຓໍ ສຈ຺ຈປຏິຈ຺ຉາທກຕມໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ ຠິຍ຺ໂຍ ຠິຍ຺ໂຍ ປາກຏານິ ກຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ຕທນນ຺ຕຣໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຕຕິຍານຸໂລມໍ. ຕສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ອາເສວນໍ ໂຫຕິ. ຕມ຺ປິ ລທ຺ຘາເສວນຕ຺ຕາ ຕິກ຺ຂໍ ສູຣໍ ປສນ຺ນໍ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວາຣມ຺ມເຓ ເຕເນວາກາເຣນ ປວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕທວເສສໍ ອຓຸສຫຄຕໍ ສຈ຺ຈປຏິຈ຺ຉາທກຕມໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ນິຣວເສສໍ ກຕ຺ວາ ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ ຠິຍ຺ໂຍ ຠິຍ຺ໂຍ ປາກຏານິ ກຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ເອວໍ ຕີຫິ ອນຸໂລເມຫິ ສຈ຺ຈປຏິຈ຺ຉາທກຕເມ ວິໂນທິເຕ ຕທນນ຺ຕຣໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎ຺ຎາຓໍ ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຸຣຸມານໍ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອຸປມາ – ເອໂກ ກິຣ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ນກ຺ຂຕ຺ຕໂຍຄໍ ຊານິສ຺ສາມີຕິ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຈນ຺ທໍ ປສ຺ສິຕຸໍ ອຸທ຺ຘໍ ອຸລ຺ໂລເກສິ. ຕສ຺ສ ວລາຫເກຫິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຕ຺ຕາ ຈນ຺ໂທ ນ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ອເຖໂກ ວາໂຕ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຖູລຖູເລ ວລາຫເກ ວິທ຺ຘໍເສສິ. ອປໂຣ ມຊ຺ຌິເມ. ອປໂຣ ສຸຂຸເມ. ຕໂຕ ໂສ ປຸຣິໂສ ວິຄຕວລາຫເກ ນເຠ ຈນ຺ທໍ ທິສ຺ວາ ນກ຺ຂຕ຺ຕໂຍຄໍ ອຎ຺ຎາສິ.

ຕຕ຺ຖ ຕໂຍ ວລາຫກາ ວິຍ ສຈ຺ຈປຏິຈ຺ຉາທກຖູລມຊ຺ຌິມສຸຂຸມກິເລສນ຺ຘກາຣາ. ຕໂຍ ວາຕາ ວິຍ ຕີຓິ ອນຸໂລມຈິຕ຺ຕານິ. ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ວິຍ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎ຺ຎາຓໍ. ຈນ຺ໂທ ວິຍ ນິພ຺ພານໍ. ເອເກກສ຺ສ ວາຕສ຺ສ ຍຖາກ຺ກເມນ ວລາຫກຕ຺ຕຍວິທ຺ຘໍສນໍ ວິຍ ເອເກກສ຺ສ ອນຸໂລມຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສຈ຺ຈປຏິຈ຺ຉາທກຕມວິໂນທນໍ. ວິຄຕວລາຫເກ ນເຠ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ວິສຸທ຺ຘຈນ຺ທທສ຺ສນໍ ວິຍ ວິຄເຕ ສຈ຺ຈປຏິຈ຺ຉາທເກ ຕເມ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສຸວິສຸທ຺ຘນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓກຣຓໍ.

ຍເຖວ ຫິ ຕໂຍ ວາຕາ ຈນ຺ທປຏິຈ຺ຉາທເກ ວລາຫເກເຍວ ວິທ຺ຘໍເສຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ນ ຈນ຺ທໍ ທຏ຺ຐຸໍ, ເອວໍ ອນຸໂລມານິ ສຈ຺ຈປຏິຈ຺ຉາທກຕເມເຍວ ວິໂນເທຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ນ ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກາຕຸໍ. ຍຖາ ໂສ ປຸຣິໂສ ຈນ຺ທເມວ ທຏ຺ຐຸໍ ສກ຺ໂກຕິ ນ ວລາຫເກ ວິທ຺ຘໍເສຕຸໍ, ເອວໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎ຺ຎາຓໍ ນິພ຺ພານເມວ ອາຣມ຺ມຓໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ ນ ກິເລສຕມໍ ວິໂນເທຕຸໍ. ເອວໍ ອນຸໂລມໍ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ໂຄຕ຺ຣຠຸ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓໍ.

ຍທິ ຫິ ໂຄຕ຺ຣຠຸ ອນຸໂລເມນ ຄຫິຕາຣມ຺ມຓໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ ປຸນ ອນຸໂລມໍ ຕໍ ອນຸພນ຺ເຘຍ຺ຍາຕິ ມຄ຺ຄວຸຏ຺ຐານເມວ ນ ຠເວຍ຺ຍ. ໂຄຕ຺ຣຠຸຎ຺ຎາຓໍ ປນ ອນຸໂລມສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ອປຈ຺ຉໂຕປວຕ຺ຕິກໍ ກຕ຺ວາ ສຍໍ ອນາວຊ຺ຊນມ຺ປິ ສມານໍ ອາວຊ຺ຊນຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ເອວໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາຫີຕິ ມຄ຺ຄສ຺ສ ສຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ວິຍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ມຄ຺ໂຄປິ ເຕນ ທິນ຺ນສຎ຺ຎໍ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາວ ອວີຈິສນ຺ຕຕິວເສນ ຕໍ ຎາຓໍ ອນຸພນ຺ຘມາໂນ ອນິພ຺ພິທ຺ຘປຸພ຺ພໍ ອປທາລິຕປຸພ຺ພໍ ໂລຠກ຺ຂນ຺ຘໍ ໂທສກ຺ຂນ຺ຘໍ ໂມຫກ຺ຂນ຺ຘໍ ນິພ຺ພິຊ຺ຌມາໂນວ ປທາລຍມາໂນວ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອຸປມາ – ເອໂກ ກິຣ ອິສ຺ສາໂສ ຘນຸສຕມຕ຺ຖເກ ຜລກສຕໍ ຐປາເປຕ຺ວາ ວຕ຺ເຖນ ມຸຂໍ ເວເຐຕ຺ວາ ສຣໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ຈກ຺ກຍນ຺ເຕ ອຏ຺ຐາສິ. ອຎ຺ໂຎ ປຸຣິໂສ ຈກ຺ກຍນ຺ຕໍ ອາວຎ຺ຉິຕ຺ວາ ຍທາ ອິສ຺ສາສສ຺ສ ຜລກສຕໍ ອຠິມຸຂໍ ໂຫຕິ ຕທາ ຕຕ຺ຖ ທຓ຺ຑເກນ ສຎ຺ຎໍ ເທຕິ, ອິສ຺ສາໂສ ທຓ຺ຑກສຎ຺ຎໍ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາວ ສຣໍ ຂິປິຕ຺ວາ ຜລກສຕໍ ນິພ຺ພິຊ຺ຌຕິ. ຕຕ຺ຖ ທຓ຺ຑກສຎ຺ຎາ ວິຍ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎ຺ຎາຓໍ. ອິສ຺ສາໂສ ວິຍ ມຄ຺ຄຎາຓໍ. ອິສ຺ສາສສ຺ສ ທຓ຺ຑກສຎ຺ຎໍ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາວ ຜລກສຕນິພ຺ພິຊ຺ຌນໍ ວິຍ ມຄ຺ຄຎາຓສ຺ສ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎ຺ຎາເຓນ ທິນ຺ນສຎ຺ຎໍ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາວ ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອນິພ຺ພິທ຺ຘປຸພ຺ພອປທາລິຕປຸພ຺ພານໍ ໂລຠກ຺ຂນ຺ຘາທີນໍ ນິພ຺ພິຊ຺ຌນປທາລນໍ. ຠູມິລທ຺ຘວຏ຺ຏເສຕຸສມຸຄ຺ຆາຕກຣຓນ຺ຕິປິ ເອຕເທວ. ມຄ຺ຄສ຺ສ ຫິ ເອກເມວ ກິຈ຺ຈໍ ອນຸສຍປ຺ປຊຫນໍ. ອິຕິ ໂສ ອນຸສເຍ ປຊຫນ຺ໂຕ ນິມິຕ຺ຕາ ວຸຏ຺ຐາຕິ ນາມ, ປວຕ຺ຕໍ ຉິນ຺ທຕິ ນາມ. ‘ນິມິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ຣູປເວທນາສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓນິມິຕ຺ຕໍ. ‘ປວຕ຺ຕ’ມ຺ປິ ຣູປເວທນາສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓປວຕ຺ຕເມວ. ຕໍ ທຸວິຘໍ ໂຫຕິ – ອຸປາທິນ຺ນກໍ ອນຸປາທິນ຺ນກນ຺ຕິ. ເຕສຸ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອນຸປາທິນ຺ນກໂຕ ວຸຏ຺ຐານຈ຺ຉາຍາ ທິສ຺ສຕີຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸປາທິນ຺ນກໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕີຕິ ວທິໍສຸ.

ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ຫິ ຈຕ຺ຕາຣິ ທິຏ຺ຐິຄຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານິ ວິຈິກິຈ຺ຉາສຫຄຕນ຺ຕິ ປຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕານິ ປຫີຍນ຺ຕິ. ຕານິ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ. ຕໍ ອນຸປາທິນ຺ນກຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ. ຕານິ ຈິຕ຺ຕານິ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ. ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ເວທນາ ສຎ຺ຎາ ສງ຺ຂາຣາ ຕໂຍ ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘາ. ຕຕ຺ຖ ສເຈ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ ອຠາວິໂຕ ອຠວິສ຺ສ ຕານິ ປຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕານິ ຉສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ ປາປຸເຓຍ຺ຍຸໍ. ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ ປນ ເຕສໍ ປຣິຍຸຏ຺ຐາເນນປ຺ປຕ຺ຕິໍ ວາຣຍມາໂນ ເສຕຸສມຸຄ຺ຆາຕໍ ອຠພ຺ພຸປ຺ປຕ຺ຕິກຠາວໍ ກຸຣຸມາໂນ ອນຸປາທິນ຺ນກໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ ນາມ.

ສກທາຄາມິມຄ຺ເຄນ ຈຕ຺ຕາຣິ ທິຏ຺ຐິຄຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕານິ ທ຺ເວ ໂທມນສ຺ສສຫຄຕານີຕິ ໂອຬາຣິກກາມຣາຄພ຺ຍາປາທວເສນ ຉ ຈິຕ຺ຕານິ ປຫີຍນ຺ຕິ. ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ອຓຸສຫຄຕກາມຣາຄພ຺ຍາປາທວເສນ ຕານິ ເອວ ຉ ຈິຕ຺ຕານິ ປຫີຍນ຺ຕິ. ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ຈຕ຺ຕາຣິ ທິຏ຺ຐິຄຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕານິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕຎ຺ຈາຕິ ປຎ຺ຈ ອກຸສລຈິຕ຺ຕານິ ປຫີຍນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ສເຈ ເຕສໍ ອຣິຍານໍ ເຕ ມຄ຺ຄາ ອຠາວິຕາ ອສ຺ສຸ, ຕານິ ຈິຕ຺ຕານິ ຉສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ ປາປຸເຓຍ຺ຍຸໍ. ເຕ ປນ ເຕສໍ ມຄ຺ຄາ ປຣິຍຸຏ຺ຐານປ຺ປຕ຺ຕິໍ ວາຣຍມານາ ເສຕຸສມຸຄ຺ຆາຕໍ ອຠພ຺ພຸປ຺ປຕ຺ຕິກຠາວໍ ກຸຣຸມານາ ອນຸປາທິນ຺ນກໂຕ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ນາມ.

ອຸປາທິນ຺ນກໂຕ ວຸຏ຺ຐານຈ຺ຉາຍາ ທິສ຺ສຕີຕິ ວຕ຺ວາ ອຸປາທິນ຺ນກໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕີຕິປິ ວທິໍສຸ. ສເຈ ຫິ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ ອຠາວິໂຕ ອຠວິສ຺ສ, ຐເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ຠເວ ອນມຕຄ຺ເຄ ສໍສາຣວຏ຺ເຏ ອຸປາທິນ຺ນກປ຺ປວຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍ. ກສ຺ມາ? ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຍາ ເຫຕູນໍ ອຕ຺ຖິຕາຍ. ຕີຓິ ສໍໂຍຊນານິ ທິຏ຺ຐານຸສໂຍ ວິຈິກິຈ຺ຉານຸສໂຍຕິ ອິເມ ປນ ປຎ຺ຈ ກິເລເສ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນວ ສມຸຄ຺ຆາເຕຕິ. ອິທານິ ກຸໂຕ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ສຕ຺ຕ ຠເວ ຐເປຕ຺ວາ ອນມຕຄ຺ເຄ ສໍສາຣວຏ຺ເຏ ອຸປາທິນ຺ນກປ຺ປວຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕິສ຺ສຕິ? ເອວໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ ອຸປາທິນ຺ນກປ຺ປວຕ຺ຕໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕໍ ກຸຣຸມາໂນ ອຸປາທິນ຺ນກໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ ນາມ.

ສເຈ ສກທາຄາມິສ຺ສ ສກທາຄາມິມຄ຺ໂຄ ອຠາວິໂຕ ອຠວິສ຺ສ, ຐເປຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຠເວ ປຎ຺ຈສຸ ຠເວສຸ ອຸປາທິນ຺ນກປວຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍ. ກສ຺ມາ? ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຍາ ເຫຕູນໍ ອຕ຺ຖິຕາຍ. ໂອຬາຣິການິ ກາມຣາຄປຏິຆສໍໂຍຊນານິ ໂອຬາຣິໂກ ກາມຣາຄານຸສໂຍ ປຏິຆານຸສໂຍຕິ ອິເມ ປນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກິເລເສ ໂສ ມຄ຺ໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນວ ສມຸຄ຺ຆາເຕຕິ. ອິທານິ ກຸໂຕ ສກທາຄາມິສ຺ສ ທ຺ເວ ຠເວ ຐເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຸ ຠເວສຸ ອຸປາທິນ຺ນກປ຺ປວຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕິສ຺ສຕິ? ເອວໍ ສກທາຄາມິມຄ຺ໂຄ ອຸປາທິນ຺ນກປ຺ປວຕ຺ຕໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕໍ ກຸຣຸມາໂນ ອຸປາທິນ຺ນກໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ ນາມ.

ສເຈ ອນາຄາມິສ຺ສ ອນາຄາມິມຄ຺ໂຄ ອຠາວິໂຕ ອຠວິສ຺ສ, ຐເປຕ຺ວາ ເອກໍ ຠວໍ ທຸຕິຍຠເວ ອຸປາທິນ຺ນກປ຺ປວຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍ. ກສ຺ມາ? ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຍາ ເຫຕູນໍ ອຕ຺ຖິຕາຍ. ອຓຸສຫຄຕານິ ກາມຣາຄປຏິຆສໍໂຍຊນານິ ອຓຸສຫຄໂຕ ກາມຣາຄານຸສໂຍ ປຏິຆານຸສໂຍຕິ ອິເມ ປນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກິເລເສ ໂສ ມຄ຺ໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນວ ສມຸຄ຺ຆາເຕຕິ. ອິທານິ ກຸໂຕ ອນາຄາມິສ຺ສ ເອກໍ ຠວໍ ຐເປຕ຺ວາ ທຸຕິຍຠເວ ອຸປາທິນ຺ນກປ຺ປວຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕິສ຺ສຕິ? ເອວໍ ອນາຄາມິມຄ຺ໂຄ ອຸປາທິນ຺ນກປ຺ປວຕ຺ຕໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕໍ ກຸຣຸມາໂນ ອຸປາທິນ຺ນກໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ ນາມ.

ສເຈ ອຣຫໂຕ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ອຠາວິໂຕ ອຠວິສ຺ສ, ຣູປາຣູປຠເວສຸ ອຸປາທິນ຺ນກປ຺ປວຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍ. ກສ຺ມາ? ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຍາ ເຫຕູນໍ ອຕ຺ຖິຕາຍ. ຣູປຣາໂຄ ອຣູປຣາໂຄ ມາໂນ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ອວິຊ຺ຊາ ມານານຸສໂຍ ຠວຣາຄານຸສໂຍ ອວິຊ຺ຊານຸສໂຍຕິ ອິເມ ປນ ອຏ຺ຐ ກິເລເສ ໂສ ມຄ຺ໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນວ ສມຸຄ຺ຆາເຕຕິ. ອິທານິ ກຸໂຕ ຂີຓາສວສ຺ສ ປຸນພ຺ຠເວ ອຸປາທິນ຺ນກປ຺ປວຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕິສ຺ສຕິ? ເອວໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ອຸປາທິນ຺ນກປ຺ປວຕ຺ຕໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕໍ ກຸຣຸມາໂນ ອຸປາທິນ຺ນກໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ ນາມ.

ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ ເຈຕ຺ຖ ອປາຍຠວໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ສກທາຄາມິມຄ຺ໂຄ ສຸຄຕິກາມຠເວກເທສໂຕ, ອນາຄາມິມຄ຺ໂຄ ກາມຠວໂຕ, ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ຣູປາຣູປຠວໂຕ ສພ຺ພຠເວຫິປິ ວຸຏ຺ຐາຕິ ເອວາຕິ ວທນ຺ຕິ.

ອິມສ຺ສ ປນຕ຺ຖສ຺ສ ວິຠາວນຕ຺ຖໍ ອຍໍ ປາຬິ – ‘‘ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຎາເຓນ ອຠິສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ນິໂຣເຘນ ສຕ຺ຕ ຠເວ ຐເປຕ຺ວາ ອນມຕຄ຺ເຄ ສໍສາຣວຏ຺ເຏ ເຍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ ເອຕ຺ເຖເຕ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ວູປສມນ຺ຕິ ອຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠນ຺ຕິ.

‘ສກທາຄາມິມຄ຺ຄຎາເຓນ ອຠິສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ນິໂຣເຘນ ທ຺ເວ ຠເວ ຐເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຸ ຠເວສຸ ເຍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ ເອຕ຺ເຖເຕ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ວູປສມນ຺ຕິ ອຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠນ຺ຕິ.

‘ອນາຄາມິມຄ຺ຄຎາເຓນ ອຠິສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ນິໂຣເຘນ ເອກໍ ຠວໍ ຐເປຕ຺ວາ ກາມຘາຕຸຍາ ທ຺ວີສຸ ຠເວສຸ ເຍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ ເອຕ຺ເຖເຕ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ວູປສມນ຺ຕິ ອຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠນ຺ຕິ.

‘ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາເຓນ ອຠິສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ນິໂຣເຘນ ຣູປຘາຕຸຍາ ວາ ອຣູປຘາຕຸຍາ ວາ ເຍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ ເອຕ຺ເຖເຕ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ວູປສມນ຺ຕິ ອຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠນ຺ຕິ. ອຣຫໂຕ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາຍນ຺ຕສ຺ສ ຈຣິມວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ນິໂຣເຘນ ປຎ຺ຎາ ຈ ສຕິ ຈ ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ ເອຕ຺ເຖເຕ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ວູປສມນ຺ຕິ ອຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠນ຺ຕີ’’ຕິ (ຈູຬນິ. ອຊິຕມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໖). ອຍໍ ຕາວ ນິມິຕ຺ເຕ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

‘ປຏິປທາປຕີ’ຕິ – ເອຕ຺ຖ ປນ ປຏິປທາ ຈລຕິ ນ ຈລຕີຕິ? ຈລຕິ. ຕຖາຄຕສ຺ສ ຫິ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຈ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ມຄ຺ຄາ ສຸຂປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ ອເຫສຸໍ. ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣສ຺ສ ປຐມມຄ຺ໂຄ ສຸຂປຏິປໂທ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ໂຎ, ອຸປຣິ ຕໂຍ ມຄ຺ຄາ ທຸກ຺ຂປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ. ກສ຺ມາ? ນິທ຺ທາຠິຠູຕຕ຺ຕາ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ກິຣ ສຕ຺ຕາຫໍ ທຫຣກຸມາຣກໍ ວິຍ ເຖຣໍ ປຣິຫຣິ. ເຖໂຣປິ ເອກທິວສໍ ນິທ຺ທາຍມາໂນ ນິສີທິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ອາຫ – ‘‘ປຈລາຍສິ ໂນ ຕ຺ວໍ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ປຈລາຍສິ ໂນ ຕ຺ວໍ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໗.໖໑). ເອວຣູປສ຺ສປິ ມຫາຠິຎ຺ຎປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ສາວກສ຺ສ ປຏິປທາ ຈລຕິ, ເສສານໍ ກິໍ ນ ຈລິສ຺ສຕິ? ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ຫິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ມຄ຺ຄາ ທຸກ຺ຂປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ທຸກ຺ຂປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ສຸຂປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ສຸຂປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ. ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຐມມຄ຺ໂຄ ທຸກ຺ຂປຏິປໂທ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ, ທຸຕິຍມຄ຺ໂຄ ທຸກ຺ຂປຏິປໂທ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ໂຎ, ຕຕິຍມຄ຺ໂຄ ສຸຂປຏິປໂທ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ໂຎ, ຈຕຸຕ຺ຖມຄ຺ໂຄ ສຸຂປຏິປໂທ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ໂຎຕິ.

ຍຖາ ຈ ປຏິປທາ ເອວໍ ອຘິປຕິປິ ຈລຕິ ເອວ. ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ຫິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ມຄ຺ຄາ ຉນ຺ທາຘິປເຕຍ຺ຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ວີຣິຍາຘິປເຕຍ຺ຍາ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ຈິຕ຺ຕາຘິປເຕຍ຺ຍາ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ວີມໍສາຘິປເຕຍ຺ຍາ. ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປນ ປຐມມຄ຺ໂຄ ຉນ຺ທາຘິປເຕຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ, ທຸຕິໂຍ ວີຣິຍາຘິປເຕຍ຺ໂຍ, ຕຕິໂຍ ຈິຕ຺ຕາຘິປເຕຍ຺ໂຍ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ວີມໍສາຘິປເຕຍ຺ໂຍຕິ.

ປກິຓ຺ຓກກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຐມມຄ຺ຄວີສຕິມຫານໂຍ

໓໕໗. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ໂລກຸຕ຺ຕຣກຸສລໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ນ ເກວລໍ ອຸປນິຊ຺ຌາຍນຏ຺ເຐນ ຌານໍເຍວ ຠາເວຕິ, ນິຍ຺ຍານຏ຺ເຐນ ປນ ມຄ຺ຄມ຺ປິ ຠາເວຕິ, ອຸປຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ສຕິປຏ຺ຐານມ຺ປິ, ປທຫນຏ຺ເຐນ ສມ຺ມປ຺ປຘານມ຺ປິ, ອິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ອິທ຺ຘິປາທມ຺ປິ, ອຘິປຕິຍຏ຺ເຐນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍມ຺ປິ, ອກມ຺ປິຍຏ຺ເຐນ ພລມ຺ປິ, ພຸຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄມ຺ປິ, ຕຖຏ຺ເຐນ ສຈ຺ຈມ຺ປິ, ອວິກ຺ເຂປຏ຺ເຐນ ສມຖມ຺ປິ, ສຸຎ຺ຎຕຏ຺ເຐນ ຘມ຺ມມ຺ປິ, ຣາສຏ຺ເຐນ ຂນ຺ຘມ຺ປິ, ອາຍຕນຏ຺ເຐນ ອາຍຕນມ຺ປິ, ສຸຎ຺ຎສຠາວນິສ຺ສຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ຘາຕຸມ຺ປິ, ປຈ຺ຈຍຏ຺ເຐນ ອາຫາຣມ຺ປິ, ຜຸສນຏ຺ເຐນ ຜສ຺ສມ຺ປິ, ເວທຍິຕຏ຺ເຐນ ເວທນມ຺ປິ, ສຎ຺ຊານນຏ຺ເຐນ ສຎ຺ຎມ຺ປິ, ເຈຕຍິຕຏ຺ເຐນ ເຈຕນມ຺ປິ, ວິຊານນຏ຺ເຐນ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ຠາເວຕິ, ຕສ຺ມາ ເອເຕສໍ ເອກູນວີສຕິຍາ ປທານໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ປຸນ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ‘ອິທມ຺ປິ ຠາເວຕິ, ອິທມ຺ປິ ຠາເວຕີ’ຕິ ປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສເຍນ ເຈວ ເທສນາວິລາເສນ ຈ ວີສຕິ ນຍາ ເທສິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸໍ ນິສິນ຺ນເທວປຣິສາຍ ຫິ ເຍ ອຸປນິຊ຺ຌາຍນຏ຺ເຐນ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ‘ຌານ’ນ຺ຕິ ກຖິເຕ ພຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ເຕສໍ ສປ຺ປາຍວເສນ ຌານນ຺ຕິ ກຖິຕໍ…ເປ… ເຍ ວິຊານນຏ຺ເຐນ ‘ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ພຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ເຕສໍ ສປ຺ປາຍວເສນ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ກຖິຕໍ. ອຍເມຕ຺ຖ ‘ປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສໂຍ’.

ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ພຸທ຺ຘສຸໂພຘິຕາຍ ທສພລຈຕຸເວສາຣຊ຺ຊຈຕຸປຏິສມ຺ຠິທຕາຍ ຉອສາຘາຣຓຎາຓໂຍເຄນ ຈ ເທສນໍ ຍທິຈ຺ຉກໍ ນິຍເມຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ. ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຸປນິຊ຺ຌາຍນຏ຺ເຐນ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ຌານນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ, ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນິຍ຺ຍານຏ຺ເຐນ…ເປ… ວິຊານນຏ຺ເຐນ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຍໍ ‘ເທສນາວິລາໂສ’ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ຍເຖວ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ຌານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ທສ ນຍາ ວິຠຕ຺ຕາ, ເອວໍ ມຄ຺ຄາທີສຸປິ ເຕເຍວ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິຕິ ວີສຕິຍາ ຐາເນສຸ ທສ ທສ ກຕ຺ວາ ທ຺ເວ ນຍສຕານິ ວິຠຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ.

໓໕໘. ອິທານິ ອຘິປຕິເຠທໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸນ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ຉນ຺ທໍ ຘຸຣໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ກຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ຌານໍ ຉນ຺ທາຘິປເຕຍ຺ຍໍ ນາມ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິຕິ ປຸຣິມສ຺ມິໍ ສຸທ຺ຘິເກ ທ຺ເວນຍສຕານິ ຉນ຺ທາຘິປເຕຍ຺ຍາທີສຸປິ ທ຺ເວ ທ຺ເວຕິ ນຍສຫສ຺ເສນ ຠາເຊຕ຺ວາ ປຐມມຄ຺ຄໍ ທສ຺ເສສິ ຘມ຺ມຣາຊາ.

ປຐມມຄ຺ໂຄ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

ທຸຕິຍມຄ຺ໂຄ

໓໖໑. ອິທານິ ທຸຕິຍມຄ຺ຄາທີນໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ປຸນ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ກາມຣາຄພ຺ຍາປາທານໍ ຕນຸຠາວາຍາຕິ ເອເຕສໍ ກິເລສານໍ ຕນຸຠາວຕ຺ຖາຍ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ວີຫິ ກາຣເຓຫິ ຕນຸຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ – ອຘິຈ຺ຈຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ປຣິຍຸຏ຺ຐານມນ຺ທຕາຍ ຈ. ສກທາຄາມິສ຺ສ ຫິ, ວຏ຺ຏານຸສາຣິມຫາຊນສ຺ເສວ, ກິເລສາ ອຠິຓ຺ຫໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ກທາຈິ ກທາຈິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ; ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕາປິ ວິຣຬາກາຣາ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ວິຣຬວາປິຕເຂຕ຺ເຕ ອງ຺ກຸຣາ ວິຍ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາປິ, ຈ ວຏ຺ຏານຸສາຣິມຫາຊນສ຺ເສວ, ມທ຺ທນ຺ຕາ ຜຣນ຺ຕາ ຉາເທນ຺ຕາ ອນ຺ຘກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ທ຺ວີຫິ ປນ ມຄ຺ເຄຫິ ປຫີນຕ຺ຕາ ມນ຺ທາ ມນ຺ທາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕນຸກາກາຣາ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອພ຺ຠປຏລໍ ວິຍ ມກ຺ຂິກາປຕ຺ຕໍ ວິຍ ຈ.

ຕຕ຺ຖ ເກຈິ ເຖຣາ ວທນ຺ຕິ – ‘ສກທາຄາມິສ຺ສ ກິເລສາ ກິຎ຺ຈາປິ ຈິເຣນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ພຫລາວ ປນ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕຖາ ຫິສ຺ສ ປຸຕ຺ຕາ ຈ ຘີຕໂຣ ຈ ທິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ. ເອຕໍ ປນ ອປ຺ປມາຓໍ. ປຸຕ຺ຕຘີຕໂຣ ຫິ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄປຣາມສນມຕ຺ເຕນປິ ໂຫນ຺ຕິ. ທ຺ວີຫິ ປນ ມຄ຺ເຄຫິ ປຫີນຕ຺ຕາ ນຕ຺ຖິ ກິເລສານໍ ພຫລຕາຕິ. ທ຺ວີຫິ ເອວ ກາຣເຓຫິສ຺ສ ກິເລສານໍ ຕນຸຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ – ອຘິຈ຺ຈຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ປຣິຍຸຏ຺ຐານມນ຺ທຕາຍ ຈາຕິ.

ທຸຕິຍາຍາຕິ ຄຓນວເສນາປິ ທຸຕິຍຸປ຺ປຕ຺ຕິວເສນາປິ ທຸຕິຍາຍ. ຠູມິຍາ ປຕ຺ຕິຍາຕິ ສາມຎ຺ຎຜລສ຺ສ ປຏິລາຠຕ຺ຖາຍ. ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ເຖສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ວິເສສມຕ຺ຕໍເຍວ ປນ ວກ຺ຂາມ.

ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ອາຊານນກໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ປຐມມຄ຺ເຄນ ຎາຕມຣິຍາທໍ ອນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ເຕສໍເຍວ ເຕນ ມຄ຺ເຄນ ຎາຕານໍ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມານໍ ຊານນກໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນິທ຺ເທສວາເຣປິສ຺ສ ອິມິນາວ ນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂກຏ຺ຐາສວາເຣປິ ອິມິນາວ ສທ຺ຘິໍ ນວິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເສສໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ທຸຕິຍມຄ຺ໂຄ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖມຄ຺ຄາ

໓໖໒. ຕຕິເຍ ອນວເສສປ຺ປຫານາຍາຕິ ເຕສໍເຍວ ສກທາຄາມິມຄ຺ເຄນ ຕນຸຠູຕານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ນິສ຺ເສສປຊຫນຕ຺ຖາຍ.

ຈຕຸຕ຺ເຖ ຣູປຣາຄອຣູປຣາຄມານອຸທ຺ຘຈ຺ຈອວິຊ຺ຊາຍ ອນວເສສປ຺ປຫານາຍາຕິ ເອເຕສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຸທ຺ຘມ຺ຠາຄິຍສໍໂຍຊນານໍ ນິສ຺ເສສປຊຫນຕ຺ຖາຍ. ຕຕ຺ຖ ຣູປຣາໂຄຕິ ຣູປຠເວ ຉນ຺ທຣາໂຄ. ອຣູປຣາໂຄຕິ ອຣູປຠເວ ຉນ຺ທຣາໂຄ. ມາໂນຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄວຊ຺ຌໂກ ມາໂນ ເອວ. ຕຖາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈາວິຊ຺ຊາ. ອິເມສຸປິ ທ຺ວີສຸ ມຄ຺ເຄສຸ ນວມໍ ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍເມວ ໂຫຕິ.

ຈຕຸມຄ຺ຄນຍສຫສ຺ສໍ

ສພ຺ພມຄ຺ເຄສຸ ປທປຏິປາຏິຍາ ສມສຏ຺ຐິປທານິ, ຈຕູຫິ ອປຓ຺ຓກງ຺ເຄຫິ ສທ຺ຘິໍ ຈຕຸສຏ຺ຐິ ໂຫນ຺ຕິ. ອສມ຺ຠິນ຺ນໂຕ ປນ ເຕຕ຺ຕິໍສ. ໂກຏ຺ຐາສວາຣສຸຎ຺ຎຕວາຣາ ປາກຕິກາ ເອວ. ຍຖາ ຈ ປນ ປຐມມຄ຺ເຄ ເອວໍ ທຸຕິຍາທີສຸປິ ນຍສຫສ຺ສເມວາຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ເຄ ຈຕູຫິ ນຍສຫສ຺ເສຫິ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ ຘມ຺ມຣາຊາ.

ສຈ຺ຈວິຠງ຺ເຄ ປນ ສຏ຺ຐິ ນຍສຫສ຺ສານິ ໂລກຸຕ຺ຕຣານິ ອິເມສໍ ເອວ ວເສນ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕານິ. ສຕິປຏ຺ຐານວິຠງ຺ເຄ ວີສຕິ ນຍສຫສ຺ສານິ ໂລກຸຕ຺ຕຣານິ, ສມ຺ມປ຺ປຘານວິຠງ຺ເຄ ວີສຕິ, ອິທ຺ຘິປາທວິຠງ຺ເຄ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ, ໂພຊ຺ຌງ຺ຄວິຠງ຺ເຄ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ, ມຄ຺ຄງ຺ຄວິຠງ຺ເຄ ອຏ຺ຐວີສຕິ ນຍສຫສ຺ສານິ ໂລກຸຕ຺ຕຣານິ ອິເມສໍ ເອວ ວເສນ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕານິ.

ອິຘ ປນ ຈຕູສຸ ມຄ຺ເຄສຸ ຈຕ຺ຕາຣິເຍວ ນຍສຫສ຺ສານິ. ເຕສຸ ປຐມຊ຺ຌານິເກ ປຐມມຄ຺ເຄ ອຏ຺ຐງ຺ຄານິ ຠາຊິຕານິ; ຕຖາ ທຸຕິຍາທີສຸ. ຕຕ຺ຖ ປຐມມຄ຺ເຄ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ປຊຫຕີຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປາທໂຍປິ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປາທີນໍ ປຊຫນຏ຺ເຐເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ‘ປຐມມຄ຺ເຄເນວ ທ຺ວາສຏ຺ຐິຍາ ທິຏ຺ຐິຄຕານໍ ປຫີນຕ຺ຕາ ອຸປຣິມຄ຺ຄຕ຺ຕເຍນ ປຫາຕພ຺ພາ ທິຏ຺ຐິ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີຕິ ນາມໍ ກຖໍ ໂຫຕີ’ຕິ? ‘ຍຖາ ວິສໍ ອຕ຺ຖິ ວາ, ໂຫຕຸ ມາ ວາ, ອຄໂທ ອຄໂທ ຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ອຕ຺ຖິ ວາ, ໂຫຕຸ ມາ ວາ, ອຍໍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ເອວ ນາມ’.

‘ຍທິ ເອວໍ ນາມມຕ຺ຕເມເວຕໍ ໂຫຕິ, ອຸປຣິມຄ຺ຄຕ຺ຕເຍ ປນ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ກິຈ຺ຈາຠາໂວ ອາປຊ຺ຊຕິ, ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ນ ປຣິປູເຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ສກິຈ຺ຈກາ ກາຕພ຺ພາ ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ປູເຣຕພ຺ພານີ’ຕິ. ສກິຈ຺ຈກາ ເຈຕ຺ຖ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ຍຖາລາຠນິຍເມນ ທີເປຕພ຺ພາ. ອຸປຣິມຄ຺ຄຕ຺ຕຍວຊ຺ໂຌ ຫິ ເອໂກ ມາໂນ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ທິຏ຺ຐິຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ສາ ຕໍ ມານໍ ປຊຫຕີຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ປຊຫຕິ. ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ປນ ສກທາຄາມິມຄ຺ຄວຊ຺ໂຌ ມາໂນ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ທິຏ຺ຐິຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐຕິ ສາ ຕໍ ມານໍ ປຊຫຕີຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ຕສ຺ເສວ ສຕ຺ຕອກຸສລຈິຕ຺ຕສຫຊາໂຕ ສງ຺ກປ຺ໂປ ອຕ຺ຖິ. ເຕເຫວ ຈິຕ຺ເຕຫິ ວາຈງ຺ຄໂຈປນໍ ອຕ຺ຖິ, ກາຍງ຺ຄໂຈປນໍ ອຕ຺ຖິ, ປຈ຺ຈຍປຣິໂຠໂຄ ອຕ຺ຖິ, ສຫຊາຕວາຍາໂມ ອຕ຺ຖິ, ອສຕິຠາໂວ ອຕ຺ຖິ, ສຫຊາຕຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ອຕ຺ຖິ. ເອເຕ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປາທໂຍ ນາມ ສກທາຄາມິມຄ຺ເຄ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປາທໂຍ. ເຕສໍ ປຫາເນນ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປາທໂຍຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອວໍ ສກທາຄາມິມຄ຺ເຄ ອຏ຺ຐງ຺ຄານິ ສກິຈ຺ຈການິ ກຕ຺ວາ ອາຄຕານິ. ສກທາຄາມິສ຺ສ ອນາຄາມິມຄ຺ຄວຊ຺ໂຌ ມາໂນ ອຕ຺ຖິ. ໂສ ທິຏ຺ຐິຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຕສ຺ເສວ ສຕ຺ຕຫິ ຈິຕ຺ເຕຫິ ສຫຊາຕາ ສງ຺ກປ຺ປາທໂຍ. ເຕສໍ ປຫາເນນ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ອງ຺ຄານໍ ສກິຈ຺ຈກຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອນາຄາມິສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄວຊ຺ໂຌ ມາໂນ ອຕ຺ຖິ. ໂສ ທິຏ຺ຐິຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຍານິ ປນສ຺ສ ປຎ຺ຈ ອກຸສລຈິຕ຺ຕານິ, ເຕຫິ ສຫຊາຕາ ສງ຺ກປ຺ປາທໂຍ. ເຕສໍ ປຫາເນນ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ອງ຺ຄານໍ ສກິຈ຺ຈກຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອິເມສຸ ຈຕູສຸ ມຄ຺ເຄສຸ ປຐມມຄ຺ເຄນ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ທິຏ຺ຐານິ. ‘ອຸປຣິມຄ຺ຄຕ຺ຕຍໍ ທິຏ຺ຐກເມວ ປສ຺ສຕິ, ອທິຏ຺ຐກໍ ປສ຺ສຕີ’ຕິ ທິຏ຺ຐກເມວ ປສ຺ສຕີຕິ ອຍໍ ອາຈຣິຍານໍ ສມານຕ຺ຖກຖາ. ວິຕຓ຺ຑວາທີ ປນາຫ ‘ອທິຏ຺ຐໍ ປສ຺ສຕີ’ຕິ. ໂສ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ‘ປຐມມຄ຺ເຄ ກຕມໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຠາເຊສີ’ຕິ? ຊານມາໂນ ‘ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍ’ນ຺ຕິ ວກ຺ຂຕິ. ‘ອຸປຣິມຄ຺ເຄສຸ ກຕຣ’ນ຺ຕິ? ວຸຕ຺ເຕປິ ‘ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍ’ນ຺ຕິ ວກ຺ຂຕິ. ໂສ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ‘ອທິຏ຺ຐສຈ຺ຈທສ຺ສເນ ສຕິ ອຸປຣິມຄ຺ເຄສຸປິ ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍເມວ ຠາເຊຫິ. ເອວໍ ເຕ ປຎ຺ໂຫ ສເມສ຺ສຕີ’ຕິ. ‘ກິເລເສ ປນ ອຎ຺ເຎ ອຎ຺ໂຎ ປຊຫຕິ; ປຫີເນ ເອວ ປຊຫຕີ’ຕິ? ‘ອຎ຺ເຎ ອຎ຺ໂຎ ປຊຫຕີ’ຕິ. ‘ຍທິ ອຎ຺ເຎ ອຎ຺ໂຎ, ອປ຺ປຫີເນ ກິເລເສ ປຊຫຕິ. ສຈ຺ຈານິປິ ອທິຏ຺ຐາເນວ ປສ຺ສຕີ’ຕິ ເອວໍວາທີ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ – ‘ສຈ຺ຈານິ ນາມ ກຕີ’ຕິ? ຊານນ຺ໂຕ ‘ຈຕ຺ຕາຣີ’ຕິ ວກ຺ຂຕິ. ໂສ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ‘ຕວ ວາເທ ໂສຬສ ສຈ຺ຈານິ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕ຺ວໍ ພຸທ຺ເຘຫິປິ ອທິຏ຺ຐໍ ປສ຺ສສິ. ພຫຸສຈ຺ຈໂກ ນາມ ຕ຺ວໍ. ເອວໍ ມາ ຄຓ຺ຫ. ສຈ຺ຈທສ຺ສນໍ ນາມ ອປຸພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ, ກິເລເສ ປນ ອປ຺ປຫີເນ ປຊຫຕີ’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຈ຺ຈທສ຺ສນສ຺ສ ອປຸພ຺ພາຠາເວ ເປໂຬປມໍ ນາມ ຄຫິຕໍ – ເອກສ຺ສ ກິຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຣຕນເປຬາ ສາຣຄພ຺ເຠ ຐປິຕາ. ໂສ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ເປຬາສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນກິຈ຺ໂຈ ທ຺ວາຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ, ທີປໍ ຊາເລຕ຺ວາ, ທີເປນ ວິຫເຕ ອນ຺ຘກາເຣ, ເປຬາສຸ ປາກຏຠາວໍ ຄຕາສຸ, ຕາສຸ ກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ປິທຫິຕ຺ວາ ຄໂຕ. ປຸນ ອນ຺ຘກາຣໍ ອວຕ຺ຖຣິ. ທຸຕິຍວາເຣປິ ຕຕິຍວາເຣປິ ຕເຖວ ອກາສິ. ຈຕຸຕ຺ຖວາເຣ ທ຺ວາເຣ ວິວເຏ ອນ຺ຘກາເຣ ເປຬາ ນ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕີຕິ ວີມໍສນ຺ຕສ຺ເສວ ສູຣິໂຍ ອຸຄ຺ຄຎ຺ຉິ, ສູຣິໂຍຠາເສນ ວິຫເຕ ອນ຺ຘກາເຣ ເປຬາສຸ ກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ຕຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາໂຣ ເປຬາ ວິຍ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ. ຕາສຸ ກິຈ຺ເຈ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ທ຺ວາຣວິວຣຓກາໂລ ວິຍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສ຺ສ ວິປສ຺ສນາຠິນີຫຣຓກາໂລ. ອນ຺ຘກາຣໍ ວິຍ ສຈ຺ຈປຏິຈ຺ຉາທກຕມໍ. ທີໂປ ຠາໂສ ວິຍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄຠາໂສ. ວິຫເຕ ອນ຺ຘກາເຣ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ເປຬານໍ ປາກຏຠາໂວ ວິຍ ມຄ຺ຄຎາຓສ຺ສ ສຈ຺ຈານໍ ປາກຏຠາໂວ. ມຄ຺ຄຎາຓສ຺ສ ປາກຏານິ ປນ ມຄ຺ຄສມງ຺ຄິສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປາກຏາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ເປຬາສຸ ກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ຄຕກາໂລ ວິຍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສ຺ສ ອຕ຺ຕນາ ປຫາຕພ຺ພກິເລເສ ປຊຫິຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ຘກາໂລ. ປຸນ ອນ຺ຘກາຣາວຕ຺ຖຣຓໍ ວິຍ ອຸປຣິມຄ຺ຄຕ຺ຕຍວຊ຺ຌສຈ຺ຈປຏິຈ຺ຉາທກຕມໍ.

ທຸຕິຍວາເຣ ທ຺ວາຣວິວຣຓກາໂລ ວິຍ ສກທາຄາມິມຄ຺ຄສ຺ສ ວິປສ຺ສນາຠິນີຫຣຓກາໂລ. ທີໂປຠາໂສ ວິຍ ສກທາຄາມິມຄ຺ໂຄຠາໂສ. ເປຬາສຸ ກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ຄຕກາໂລ ວິຍ ສກທາຄາມິມຄ຺ຄສ຺ສ ອຕ຺ຕນາ ປຫາຕພ຺ພກິເລເສ ປຊຫິຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ຘກາໂລ. ປຸນ ອນ຺ຘກາຣາວຕ຺ຖຣຓໍ ວິຍ ອຸປຣິມຄ຺ຄທ຺ວຍວຊ຺ຌສຈ຺ຈປຏິຈ຺ຉາທກຕມໍ.

ຕຕິຍວາເຣ ທ຺ວາຣວິວຣຓກາໂລ ວິຍ ອນາຄາມິມຄ຺ຄສ຺ສ ວິປສ຺ສນາຠິນີຫຣຓກາໂລ. ທີໂປຠາໂສ ວິຍ ອນາຄາມິມຄ຺ໂຄຠາໂສ. ເປຬາສຸ ກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ຄຕກາໂລ ວິຍ ອນາຄາມິມຄ຺ຄສ຺ສ ອຕ຺ຕນາ ປຫາຕພ຺ພກິເລເສ ປຊຫິຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ຘກາໂລ. ປຸນ ອນ຺ຘກາຣາວຕ຺ຖຣຓໍ ວິຍ ອຸປຣິອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄວຊ຺ຌສຈ຺ຈປຏິຈ຺ຉາທກຕມໍ.

ຈຕຸຕ຺ຖວາເຣ ທ຺ວາຣວິວຣຓກາໂລ ວິຍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄສ຺ສ ວິປສ຺ສນາຠິນີຫຣຓກາໂລ. ສູຣິຍຸຄ຺ຄມນໍ ວິຍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຸປ຺ປາໂທ. ອນ຺ຘກາຣວິຘມນໍ ວິຍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄສ຺ສ ສຈ຺ຈປຏິຈ຺ຉາທກຕມວິໂນທນໍ. ວິຫເຕ ອນ຺ຘກາເຣ ຕສ຺ສ ເປຬານໍ ປາກຏຠາໂວ ວິຍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາຓສ຺ສ ຈຕຸນ຺ນໍ ສຈ຺ຈານໍ ປາກຏຠາໂວ. ຎາຓສ຺ສ ປາກຏານິ ປນ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປາກຏາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ເປຬາສຸ ກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ຄຕກາໂລ ວິຍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄສ຺ສ ສພ຺ພກິເລສເຂປນໍ. ສູຣິຍຸຄ຺ຄມນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອາໂລກສ຺ເສວ ປວຕ຺ຕິກາໂລ ວິຍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຸນ ສຈ຺ຈປຏິຈ຺ຉາທກຕມາຠາໂວ. ອິທໍ ຕາວ ສຈ຺ຈທສ຺ສນສ຺ສ ອປຸພ຺ພາຠາເວ ໂອປມ຺ມໍ.

ທິຏ຺ຐກເມວ ຫິ ປສ຺ສຕິ. ‘ກິເລເສ ປນ ອຎ຺ເຎ ອຎ຺ໂຎ ປຊຫຕີ’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຂາໂຣປມໍ ນາມ ຄຫິຕໍ. ເອໂກ ປຸຣິໂສ ກິລິຏ຺ຐໍ ວຕ຺ຖໍ ຣຊກສ຺ສ ອທາສິ. ຣຊໂກ ອູສຂາຣໍ ຉາຣິກຂາຣໍ ໂຄມຍຂາຣນ຺ຕິ ຕໂຍ ຂາເຣ ທຕ຺ວາ ຂາເຣຫິ ຂາທິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອຸທເກ ວິກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ໂອຬາຣິໂກຬາຣິກໍ ມລໍ ປວາເຫສິ. ຕໂຕ ນ ຕາວ ປຣິສຸທ຺ຘນ຺ຕິ ທຸຕິຍມ຺ປິ ຕເຖວ ຂາເຣ ທຕ຺ວາ, ອຸທເກ ວິກ຺ຂາເລຕ຺ວາ, ຕໂຕ ນາຕິສຓ຺ຫຕຣໍ ມລໍ ປວາເຫສິ. ຕໂຕ ນ ຕາວ ປຣິສຸທ຺ຘນ຺ຕິ ຕຕິຍມ຺ປິ ເຕ ຂາເຣ ທຕ຺ວາ ອຸທເກ ວິກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ຕໂຕ ສຓ຺ຫຕຣໍ ມລໍ ປວາເຫສິ. ຕໂຕ ນ ຕາວ ປຣິສຸທ຺ຘນ຺ຕິ ຈຕຸຕ຺ຖມ຺ປິ ເຕ ຂາເຣ ທຕ຺ວາ, ອຸທເກ ວິກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ອໍສຸອພ຺ຠນ຺ຕຣຄຕມ຺ປິ ນິສ຺ເສສໍ ມລໍ ປວາເຫຕ຺ວາ ສາມິກສ຺ສ ອທາສິ. ໂສ ຄນ຺ຘກຣຓ຺ຑເກ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕກາເລ ປຣິທຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກິລິຏ຺ຐວຕ຺ຖໍ ວິຍ ກິເລສານຸຄຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ. ຕິວິຘຂາຣທານກາໂລ ວິຍ ຕີສຸ ອນຸປສ຺ສນາສຸ ກມ຺ມສ຺ສ ປວຕ຺ຕນກາໂລ. ອຸທເກ ວິກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ໂອຬາຣິໂກຬາຣິກມລປ຺ປວາຫນໍ ວິຍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ປຎ຺ຈກິເລສເຂປນໍ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ເຕສໍ ຂາຣານໍ ອນຸປ຺ປທານໍ ວິຍ ‘ນ ຕາວ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ອິທໍ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ຕາສຸເຍວ ຕີສຸ ອນຸປສ຺ສນາສຸ ກມ຺ມປ຺ປວຕ຺ຕນໍ. ຕໂຕ ນາຕິສຓ຺ຫຕຣມລປ຺ປວາຫນໍ ວິຍ ສກທາຄາມິມຄ຺ເຄນ ໂອຬາຣິກສໍໂຍຊນທ຺ວຍເຂປນໍ. ຕໂຕ ‘ນ ຕາວ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ວຕ຺ຖ’ນ຺ຕິ ປຸນ ຂາຣຕ຺ຕຍທານໍ ວິຍ ‘ນ ຕາວ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ອິທໍ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ຕາສຸເຍວ ຕີສຸ ອນຸປສ຺ສນາສຸ ກມ຺ມປ຺ປວຕ຺ຕນໍ. ຕໂຕ ສຓ຺ຫຕຣມລປ຺ປວາຫນໍ ວິຍ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ອຓຸສຫຄຕສໍໂຍຊນທ຺ວຍເຂປນໍ. ‘ນ ຕາວ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ວຕ຺ຖ’ນ຺ຕິ ປຸນ ຂາຣຕ຺ຕຍທານໍ ວິຍ ‘ນ ຕາວ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ອິທໍ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ຕາສຸເຍວ ຕີສຸ ອນຸປສ຺ສນາສຸ ກມ຺ມປ຺ປວຕ຺ຕນໍ. ຕໂຕ ວິກ຺ຂາລເນນ ອໍສຸອພ຺ຠນ຺ຕຣຄເຕ ມເລ ປວາເຫຕ຺ວາ ປຣິສຸທ຺ຘສ຺ສ ຣຊຕປຏ຺ຏສທິສສ຺ສ ຄນ຺ຘກຣຓ຺ຑເກ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖສ຺ສ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕກ຺ຂເຓ ປຣິທຫນໍ ວິຍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ກິເລສານໍ ເຂປິຕຕ຺ຕາ ປຣິສຸທ຺ຘສ຺ສ ຂີຓາສວຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕກ຺ຂເຓ ຜລສມາປຕ຺ຕິວິຫາເຣນ ວີຕິນາມນໍ. ອິທໍ ‘ອຎ຺ເຎ ອຎ຺ໂຎ ກິເລເສ ປຊຫຕີ’ຕິ ເອຕ຺ຖ ໂອປມ຺ມໍ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອາວຸໂສ, ວຕ຺ຖໍ ສໍກິລິຏ຺ຐໍ ມລຄ຺ຄຫິຕໍ, ຕເມນໍ ສາມິກາ ຣຊກສ຺ສ ອນຸປທຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ. ຕເມນໍ ຣຊໂກ ອູເສ ວາ ຂາເຣ ວາ ໂຄມເຍ ວາ ສມ຺ມທ຺ທິຕ຺ວາ ອຈ຺ເຉ ອຸທເກ ວິກ຺ຂາເລຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ຕໍ ໂຫຕິ ວຕ຺ຖໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ປຣິໂຍທາຕໍ, ອຖ ຂ຺ວສ຺ສ ໂຫຕິເຍວ ‘ອຓຸສຫຄໂຕ ອູສຄນ຺ໂຘ ວາ ຂາຣຄນ຺ໂຘ ວາ ໂຄມຍຄນ຺ໂຘ ວາ ອສມູຫໂຕ’. ຕເມນໍ ຣຊໂກ ສາມິການໍ ເທຕິ. ຕເມນໍ ສາມິກາ ຄນ຺ຘປຣິຠາວິເຕ ກຣຓ຺ຑເກ ນິກ຺ຂິປນ຺ຕິ. ໂຍປິສ຺ສ ໂຫຕິ ອຓຸສຫຄໂຕ ອູສຄນ຺ໂຘ ວາ ຂາຣຄນ຺ໂຘ ວາ ໂຄມຍຄນ຺ໂຘ ວາ ອສມູຫໂຕ, ໂສປິ ສມຸຄ຺ຆາຕໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ກິຎ຺ຈາປິ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ປຎ຺ໂຈຣມ຺ຠາຄິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ປຫີນານິ ຠວນ຺ຕິ, ອຖ ຂ຺ວສ຺ສ ໂຫຕິເຍວ ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ອຓຸສຫຄໂຕ ‘ອສ຺ມີ’ຕິ ມາໂນ, ‘ອສ຺ມີ’ຕິ ຉນ຺ໂທ, ‘ອສ຺ມີ’ຕິ ອນຸສໂຍ ອສມູຫໂຕ, ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ – ‘ອິຕິ ຣູປໍ, ອິຕິ ຣູປສ຺ສ ສມຸທໂຍ, ອິຕິ ຣູປສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ; ອິຕິ ເວທນາ ອິຕິ ສຎ຺ຎາ ອິຕິ ສງ຺ຂາຣາ ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສມຸທໂຍ, ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ’ຕິ. ຕສ຺ສິເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສິໂນ ວິຫຣໂຕ ໂຍປິສ຺ສ ໂຫຕິ ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ອຓຸສຫຄໂຕ ‘ອສ຺ມີ’ຕິ ມາໂນ, ‘ອສ຺ມີ’ຕິ ຉນ຺ໂທ, ‘ອສ຺ມີ’ຕິ ອນຸສໂຍ ອສມູຫໂຕ, ໂສປິ ສມຸຄ຺ຆາຕໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໘໙).

ຕຕ຺ຖ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ປຎ຺ຈ ອກຸສລຈິຕ຺ຕານິ ປຫີຍນ຺ຕິ ສທ຺ຘິໍ ຈິຕ຺ຕງ຺ຄວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກປາປຘມ຺ເມຫິ. ສກທາຄາມິມຄ຺ເຄນ ທ຺ເວ ໂທມນສ຺ສສຫຄຕຈິຕ຺ຕານິ ຕນຸການິ ຠວນ຺ຕິ ສທ຺ຘິໍ ຈິຕ຺ຕງ຺ຄວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກປາປຘມ຺ເມຫິ. ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ຕານິເຍວ ປຫີຍນ຺ຕິ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມຫິ. ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ປຎ຺ຈ ອກຸສລຈິຕ຺ຕານິ ປຫີຍນ຺ຕິ ສທ຺ຘິໍ ຈິຕ຺ຕງ຺ຄວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກປາປຘມ຺ເມຫິ. ອິເມສໍ ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ອກຸສລຈິຕ຺ຕານໍ ປຫີນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຂີຓາສວສ຺ສ ຈິຕ຺ຕງ຺ຄວເສນ ປຸນ ປຈ຺ຉໂຕປວຕ຺ຕນກກິເລໂສ ນາມ ນ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ໂອປມ຺ມໍ – ເອໂກ ກິຣ ມຫາຣາຊາ ປຈ຺ຈນ຺ເຕ ອາຣກ຺ຂໍ ທຕ຺ວາ ມຫານຄເຣ ອິສ຺ສຣິຍໍ ອນຸຠວນ຺ໂຕ ວສຕິ. ອຖສ຺ສ ປຈ຺ຈນ຺ໂຕ ກຸປ຺ປິ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ທ຺ວາທສ ໂຈຣເຊຏ຺ຐກາ ອເນເກຫິ ປຸຣິສສຫສ຺ເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ຣຏ຺ຐໍ ວິລຸມ຺ປນ຺ຕິ. ປຈ຺ຈນ຺ຕວາສິໂນ ມຫາມຕ຺ຕາ ‘ປຈ຺ຈນ຺ໂຕ ກຸປິໂຕ’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ປຫິຓິໍສຸ. ຣາຊາ ‘ວິສ຺ສຏ຺ຐາ ຄຓ຺ຫຖ, ອຫໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ສາສນໍ ປຫິຓິ. ເຕ ປຐມສມ຺ປຫາເຣເນວ ອເນເກຫິ ປຸຣິສສຫສ຺ເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຎ຺ຈ ໂຈຣເຊຏ຺ຐເກ ຆາຕຍິໍສຸ. ເສສາ ສຕ຺ຕ ຊນາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິວາເຣ ຄເຫຕ຺ວາ ປພ຺ພຕໍ ປວິສິໍສຸ. ອມຈ຺ຈາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຣຎ຺ໂຎ ເປສຍິໍສຸ.

ຣາຊາ ‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ກຕ຺ຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕໍ ອຫໍ ຊານິສ຺ສາມິ, ເຕປິ ຄຓ຺ຫຖາ’ຕິ ຘນໍ ປຫິຓິ. ເຕ ທຸຕິຍສມ຺ປຫາເຣນ ທ຺ເວ ໂຈຣເຊຏ຺ຐເກ ປຫຣິໍສຸ, ປຣິວາເຣປິ ເຕສໍ ທຸພ຺ພເລ ອກໍສຸ. ເຕ ສພ຺ເພປິ ປລາຍິຕ຺ວາ ປພ຺ພຕໍ ປວິສິໍສຸ. ຕມ຺ປິ ປວຕ຺ຕິໍ ອມຈ຺ຈາ ຣຎ຺ໂຎ ເປສຍິໍສຸ.

ປຸນ ຣາຊາ ‘ວິສ຺ສຏ຺ຐາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’ຕິ ຘນໍ ປຫິຓິ. ເຕ ຕຕິຍສມ຺ປຫາເຣນ ສທ຺ຘິໍ ສຫາຍປຸຣິເສຫິ ທ຺ເວ ໂຈຣເຊຏ຺ຐເກ ຆາຕຍິຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຣຎ຺ໂຎ ເປສຍິໍສຸ.

ປຸນ ຣາຊາ ‘ອວເສເສ ວິສ຺ສຏ຺ຐາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’ຕິ ຘນໍ ປຫິຓິ. ເຕ ຈຕຸຕ຺ຖສມ຺ປຫາເຣນ ສປຣິວາເຣ ປຎ຺ຈ ໂຈຣເຊຏ຺ຐເກ ຆາຕຍິໍສຸ. ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ໂຈຣເຊຏ຺ຐການໍ ຆາຕິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂກຈິ ໂຈໂຣ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເຂມາ ຊນປທາ ອຸເຣ ປຸຕ຺ເຕ ນຈ຺ເຈນ຺ຕາ ມຎ຺ເຎ ວິຫຣນ຺ຕິ. ຣາຊາ ວິຊິຕສງ຺ຄາເມຫິ ໂຍເຘຫິ ປຣິວຸໂຕ ວຣປາສາທຄໂຕ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິ.

ຕຕ຺ຖ ມຫນ຺ໂຕ ຣາຊາ ວິຍ ຘມ຺ມຣາຊາ. ປຈ຺ຈນ຺ຕວາສິໂນ ອມຈ຺ຈາ ວິຍ ໂຍຄາວຈຣາ ກຸລປຸຕ຺ຕາ. ທ຺ວາທສ ໂຈຣເຊຏ຺ຐກາ ວິຍ ທ຺ວາທສ ອກຸສລຈິຕ຺ຕານິ. ເຕສໍ ສຫາຍາ ອເນກສຫສ຺ສປຸຣິສາ ວິຍ ຈິຕ຺ຕງ຺ຄວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກປາປຘມ຺ມາ. ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ໂຕ ກຸປິໂຕຕິ ປຫິຕກາໂລ ວິຍ ອາຣມ຺ມເຓ ກິເລເສສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ‘ຠນ຺ເຕ, ກິເລໂສ ເມ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’ຕິ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣຈນກາໂລ. ‘ວິສ຺ສຏ຺ຐາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’ຕິ ຘນທານໍ ວິຍ ‘ກິເລເສ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫ ຠິກ຺ຂູ’ຕິ ຘມ຺ມຣຎ຺ໂຎ ກມ຺ມຏ຺ຐານາຈິກ຺ຂນໍ. ສປຣິວາຣານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂຈຣເຊຏ຺ຐການໍ ຆາຕິຕກາໂລ ວິຍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອກຸສລຈິຕ຺ຕານໍ ປຫານໍ.

ປຸນ ຣຎ຺ໂຎ ປວຕ຺ຕິເປສນໍ ວິຍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຏິລທ຺ຘຄຸຓາໂຣຈນໍ. ‘ເສສເກ ຈ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’ຕິ ປຸນ ຘນທານໍ ວິຍ ຠຄວໂຕ ສກທາຄາມິມຄ຺ຄສ຺ສ ວິປສ຺ສນາຈິກ຺ຂນໍ. ທຸຕິຍສມ຺ປຫາເຣນ ສປຣິວາຣານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ໂຈຣເຊຏ຺ຐການໍ ທຸພ຺ພລີກຣຓໍ ວິຍ ສກທາຄາມິມຄ຺ເຄນ ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ໂທມນສ຺ສຈິຕ຺ຕານໍ ຕນຸຠາວກຣຓໍ.

ປຸນ ຣຎ຺ໂຎ ປວຕ຺ຕິເປສນໍ ວິຍ ສຕ຺ຖຸ ປຏິລທ຺ຘຄຸຓາໂຣຈນໍ. ‘ວິສ຺ສຏ຺ຐາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’ຕິ ປຸນ ຘນທານໍ ວິຍ ຠຄວໂຕ ອນາຄາມິມຄ຺ຄສ຺ສ ວິປສ຺ສນາຈິກ຺ຂນໍ. ຕຕິຍສມ຺ປຫາເຣນ ສປຣິວາຣານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ໂຈຣເຊຏ຺ຐການໍ ຆາຕນໍ ວິຍ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ໂທມນສ຺ສຈິຕ຺ຕານໍ ປຫານໍ.

ປຸນ ຣຎ຺ໂຎ ປວຕ຺ຕິເປສນໍ ວິຍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຏິລທ຺ຘຄຸຓາໂຣຈນໍ. ‘ວິສ຺ສຏ຺ຐາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’ຕິ ປຸນ ຘນທານໍ ວິຍ ຠຄວໂຕ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄສ຺ສ ວິປສ຺ສນາຈິກ຺ຂນໍ. ຈຕຸຕ຺ຖສມ຺ປຫາເຣນ ສປຣິວາຣານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂຈຣເຊຏ຺ຐການໍ ຆາຕິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຊນປທສ຺ສ ເຂມກາໂລ ວິຍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ສສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸ ປຎ຺ຈສຸ ອກຸສລຈິຕ຺ເຕສຸ ປຫີເນສຸ ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ອກຸສລຈິຕ຺ຕານໍ ປຫີນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຸນ ຈິຕ຺ຕງ຺ຄວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກສ຺ສ ອກຸສລຘມ຺ມສ຺ສ ອຠາໂວ. ຣຎ຺ໂຎ ວິຊິຕສງ຺ຄາມສ຺ສ ອມຈ຺ຈຄຓປຣິວຸຕສ຺ສ ວຣປາສາເທ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິອນຸຠວນໍ ວິຍ ຂີຓາສວປຣິວຸຕສ຺ສ ຘມ຺ມຣຎ຺ໂຎ ສຸຎ຺ຎຕອນິມິຕ຺ຕອປ຺ປຓິຫິຕເຠເທສຸ ສມາປຕ຺ຕິສຸເຂສຸ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕຜລສມາປຕ຺ຕິສຸຂານຸຠວນໍ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ກຸສລາ ຘມ຺ມາຕິປທສ຺ສ ວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອກຸສລປທໍ

ຘມ຺ມຸທ຺ເທສວາຣກຖາ

ປຐມຈິຕ຺ຕໍ

໓໖໕. ອິທານິ ອກຸສລຘມ຺ມປທໍ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ອກຸສລາຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມວວຕ຺ຖານາທິວາຣປ຺ປເຠໂທ ຈ ເຫຏ຺ຐາ ອາຄຕານໍ ປທານໍ ອຕ຺ຖວິນິຈ຺ຉໂຍ ຈ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປນ ວິເສສມຕ຺ຕເມວ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມ. ຕຕ຺ຖ ສມຍວວຕ຺ຖາເນ ຕາວ ຍສ຺ມາ, ກຸສລສ຺ສ ວິຍ, ອກຸສລສ຺ສ ຠູມິເຠໂທ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ເອກນ຺ຕໍ ກາມາວຈຣມ຺ປິ ສມານໍ ເອຕໍ ‘ກາມາວຈຣ’ນ຺ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ທິຏ຺ຐິຄຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐິ ເອວ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ‘ຄູຖຄຕໍ ມຸຕ຺ຕຄຕ’ນ຺ຕິອາທີນິ (ອ. ນິ. ໙.໑໑) ວິຍ. ຄນ຺ຕພ຺ພາຠາວໂຕ ວາ ທິຏ຺ຐິຍາ ຄຕມຕ຺ຕເມເວຕນ຺ຕິປິ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ. ເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ທິຏ຺ຐິຄຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ອສທ຺ຘມ຺ມສວນໍ, ອກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ, ອຣິຍານໍ ອທສ຺ສນກາມຕາທີນິ ອໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣຕິ ເອວມາທີຫິ ກາຣເຓຫິ ອິມສ຺ສ ທິຏ຺ຐິຄຕສງ຺ຂາຕສ຺ສ ມິຈ຺ຉາທສ຺ສນສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເຍ ຫິ ເອເຕ ທິຏ຺ຐິວາທປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ອສທ຺ຘມ຺ມາ ເຕສໍ ພຫຸມານປຸພ຺ພງ຺ຄເມນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມຊ຺ຌຕ຺ເຕນ ອຸປປຣິກ຺ຂາຣຫິເຕນ ສວເນນ, ເຍ ຈ ທິຏ຺ຐິວິປນ຺ນາ ອກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕາ ຕໍສມ຺ປວງ຺ກຕາສງ຺ຂາຕາຍ ອກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາຍ, ພຸທ຺ຘາທີນໍ ອຣິຍານຎ຺ເຈວ ສປ຺ປຸຣິສານຎ຺ຈ ອທສ຺ສນກາມຕາຍ ຈຕຸສຕິປຏ຺ຐານາທິເຠເທ ອຣິຍຘມ຺ເມ ອໂກວິທຕ຺ເຕນ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສຕິສໍວຣຎາຓສໍວຣປຫານສໍວຣປ຺ປເຠເທ ອຣິຍຘມ຺ເມ ເຈວ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ເມ ຈ ສໍວຣເຠທສງ຺ຂາເຕນ ອວິນເຍນ ເຕເຫວ ກາຣເຓຫິ ປຣິຠາວິເຕນ ອໂຍນິໂສ ມນສິກາເຣນ ໂກຕູຫລມງ຺ຄລາທິປສຸຕຕາຍ ຈ ເອຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອສງ຺ຂາຣຠາໂວ ປນສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຘມ຺ມຸທ຺ເທສວາເຣ ຜສ຺ໂສຕິ ອກຸສລຈິຕ຺ຕສຫຊາໂຕ ຜສ຺ໂສ. ເວທນາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິຕິ ອກຸສລມຕ຺ຕເມວ ເອເຕສໍ ປຸຣິເມຫິ ວິເສໂສ.

ຈິຕ຺ຕສ຺ເສກຄ຺ຄຕາ ໂຫຕີຕິ ປາຓາຕິປາຕາທີສຸປິ ອວິກ຺ຂິຕ຺ຕຠາເວນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອກຄ຺ຄຕາ ໂຫຕິ. ມນຸສ຺ສາ ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາທຫິຕ຺ວາ ອວິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ອວິຣຊ຺ຌມານານິ ສຕ຺ຖານິ ປາຓສຣີເຣສຸ ນິປາເຕນ຺ຕິ, ສຸສມາຫິຕາ ປເຣສໍ ສນ຺ຕກໍ ຫຣນ຺ຕິ, ເອກຣເສນ ຈິຕ຺ເຕນ ມິຈ຺ຉາຈາຣໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວໍ ອກຸສລປ຺ປວຕ຺ຕິຍມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອກຄ຺ຄຕາ ໂຫຕິ.

ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐີຕິ ອຍາຖາວທິຏ຺ຐິ, ວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຄຫຓໂຕ ວາ ວິຕຖາ ທິຏ຺ຐິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ. ອນຕ຺ຖາວຫຕ຺ຕາ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ຊິຄຸຈ຺ຉິຕາ ທິຏ຺ຐີຕິປິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ. ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອປິຈ ມິຈ຺ຉາ ປສ຺ສນ຺ຕິ ຕາຍ, ສຍໍ ວາ ມິຈ຺ຉາ ປສ຺ສຕິ, ມິຈ຺ຉາທສ຺ສນມຕ຺ຕເມວ ວາ ເອສາຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ. ສາ ອໂຍນິໂສ ອຠິນິເວສລກ຺ຂຓາ, ປຣາມາສຣສາ, ມິຈ຺ຉາຠິນິເວສປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ອຣິຍານໍ ອທສ຺ສນກາມຕາທິປທຏ຺ຐານາ; ປຣມໍ ວຊ຺ຊນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປາທີສຸ ‘ມິຈ຺ຉາ’ຕິ ປທມຕ຺ຕເມວ ວິເສໂສ. ເສສໍ ກຸສລາຘິກາເຣ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຫິຣິກພລໍ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປພລນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ພລຕ຺ໂຖ ນິທ຺ເທສວາເຣ ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ອິຕເຣສຸ ປນ – ນ ຫິຣິຍຕີຕິ ອຫິຣິໂກ. ອຫິຣິກສ຺ສ ຠາໂວ ອຫິຣິກໍ. ນ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປໍ. ເຕສຸ ອຫິຣິກໍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີຫິ ອຊິຄຸຈ຺ຉນລກ຺ຂຓໍ, ອລຊ຺ຊາລກ຺ຂຓໍ ວາ. ອໂນຕ຺ຕປ຺ປໍ ເຕເຫວ ອສາຣຊ຺ຊນລກ຺ຂຓໍ ອນຸຕ຺ຕາສນລກ຺ຂຓໍ ວາ. ອຫິຣິກເມວ ພລໍ ອຫິຣິກພລໍ. ອໂນຕ຺ຕປ຺ປເມວ ພລໍ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປພລໍ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ລຸພ຺ຠນ຺ຕິ ເຕນ, ສຍໍ ວາ ລຸພ຺ຠຕິ, ລຸພ຺ຠນມຕ຺ຕເມວ ວາ ຕນ຺ຕິ ໂລໂຠ. ມຸຍ຺ຫນ຺ຕິ ເຕນ, ສຍໍ ວາ ມຸຍ຺ຫຕິ, ມຸຍ຺ຫນມຕ຺ຕເມວ ວາ ຕນ຺ຕິ ໂມໂຫ. ເຕສຸ ໂລໂຠ ອາຣມ຺ມຓຄ຺ຄຫຓລກ຺ຂໂຓ ມກ຺ກຏາເລໂປ ວິຍ, ອຠິສງ຺ຄຣໂສ ຕຕ຺ຕກປາເລ ຂິຕ຺ຕມໍສເປສິ ວິຍ, ອປຣິຈ຺ຈາຄປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ ເຕລຎ຺ຊນຣາໂຄ ວິຍ, ສໍໂຍຊນິຍຘມ຺ເມສຸ ອສ຺ສາທທສ຺ສນປທຏ຺ຐາໂນ. ໂສ ຕຓ຺ຫານທີຠາເວນ ວຑ຺ຒມາໂນ, ສີຆໂສຕາ ນທີ ວິຍ ມຫາສມຸທ຺ທໍ, ອປາຍເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ໂມໂຫ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ຘຠາວລກ຺ຂໂຓ ອຎ຺ຎາຓລກ຺ຂໂຓ ວາ, ອສມ຺ປຏິເວຘຣໂສ ອາຣມ຺ມຓສຠາວຈ຺ຉາທນຣໂສ ວາ, ອສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ ອນ຺ຘກາຣປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ ວາ, ອໂຍນິໂສມນສິກາຣປທຏ຺ຐາໂນ. ສພ຺ພາກຸສລານໍ ມູລນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ອຠິຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ ຕາຍ, ສຍໍ ວາ ອຠິຊ຺ຌາຍຕິ, ອຠິຊ຺ຌາຍນມຕ຺ຕເມວ ວາ ເອສາຕິ ອຠິຊ຺ຌາ. ສາ ປຣສມ຺ປຕ຺ຕີນໍ ສກກຣຓອິຈ຺ຉາລກ຺ຂຓາ, ເຕນາກາເຣນ ເອສນຠາວຣສາ, ປຣສມ຺ປຕ຺ຕິ-ອຠິມຸຂຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ປຣສມ຺ປຕ຺ຕີສຸ ອຠິຣຕິປທຏ຺ຐານາ. ປຣສມ຺ປຕ຺ຕິອຠິມຸຂາ ເອວ ຫິ ສາ ອຸປຏ຺ຐຫຕິ. ຕາສຸ ຈ ອຠິຣຕິຍາ ສຕິ ປວຕ຺ຕຕິ, ປຣສມ຺ປຕ຺ຕີສຸ ເຈຕໂສ ຫຕ຺ຖປ຺ປສາໂຣວິຍາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ສມໂຖ ໂຫຕີຕິອາທີສຸ ອຎ຺ເຎສຸ ກິຈ຺ເຈສຸ ວິກ຺ເຂປສມນໂຕ ສມໂຖ. ອກຸສລປ຺ປວຕ຺ຕິຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ປຄ຺ຄາໂຫ. ນ ວິກ຺ຂິປຕີຕິ ອວິກ຺ເຂໂປ.

ອິມສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ເຕ ສທ຺ຘາ, ສຕິ, ປຎ຺ຎາ, ຉ ຍຸຄຬການີຕິ ອິເມ ຘມ຺ມາ ນ ຄຫິຕາ. ກສ຺ມາ? ອສ຺ສທ຺ຘິຍຈິຕ຺ເຕ ປສາໂທ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ຕາວ ສທ຺ຘາ ນ ຄຫິຕາ. ກິໍ ປນ ທິຏ຺ຐິຄຕິກາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ສຕ຺ຖາຣານໍ ນ ສທ຺ທຫນ຺ຕີຕິ? ສທ຺ທຫນ຺ຕິ. ສາ ປນ ສທ຺ຘາ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ວຈນສມ຺ປຏິຈ຺ຉນມຕ຺ຕເມເວຕໍ. ອຕ຺ຖໂຕ ອນຸປປຣິກ຺ຂາ ວາ ໂຫຕິ, ທິຏ຺ຐິ ວາ. ອສຕິຍຈິຕ຺ເຕ ປນ ສຕິ ນຕ຺ຖີຕິ ນ ຄຫິຕາ. ກິໍ ທິຏ຺ຐິຄຕິກາ ອຕ຺ຕນາ ກຕກມ຺ມໍ ນ ສຣນ຺ຕີຕິ? ສຣນ຺ຕິ. ສາ ປນ ສຕິ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ເກວລໍ ເຕນາກາເຣນ ອກຸສລຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ສຕິ ນ ຄຫິຕາ. ອຖ ກສ຺ມາ ‘‘ມິຈ຺ຉາສຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໓໓໓; ສໍ. ນິ. ໕.໑) ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕາ? ສາ ປນ ອກຸສລກ຺ຂນ຺ຘານໍ ສຕິວິຣຫິຕຕ຺ຕາ ສຕິປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາ ຈ ມິຈ຺ຉາມຄ຺ຄມິຈ຺ຉຕ຺ຕານໍ ປູຣຓຕ຺ຖໍ ຕຕ຺ຖ ປຣິຍາເຍນ ເທສນາ ກຕາ. ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ປເນສາ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ນ ຄຫິຕາ. ອນ຺ຘພາລຈິຕ຺ເຕ ປນ ປຎ຺ຎາ ນຕ຺ຖີຕິ ນ ຄຫິຕາ. ກິໍ ທິຏ຺ຐິຄຕິການໍ ວຎ຺ຈນາປຎ຺ຎາ ນຕ຺ຖີຕິ? ອຕ຺ຖິ. ນ ປເນສາ ປຎ຺ຎາ, ມາຍາ ນາເມສາ ໂຫຕິ. ສາ ອຕ຺ຖໂຕ ຕຓ຺ຫາວ. ອິທໍ ປນ ຈິຕ຺ຕໍ ສທຣຖໍ ຄຣຸກໍ ຠາຣິຍໍ ກກ຺ຂຬໍ ຖທ຺ຘໍ ອກມ຺ມຎ຺ຎໍ ຄິລານໍ ວງ຺ກໍ ກຸຏິລໍ. ຕສ຺ມາ ປສ຺ສທ຺ຘາທີນິ ຉ ຍຸຄຬການິ ນ ຄຫິຕານິ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ປທປຏິປາຏິຍາ ຈິຕ຺ຕງ຺ຄວເສນ ປາຬິອາຣຸຬ຺ຫານິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ປທານິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ເຍວາປນກຘມ຺ເມ ທສ຺ເສຕຸໍ ເຍ ວາ ປນ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພສຸປິ ອກຸສລຈິຕ຺ເຕສຸ ຉນ຺ໂທ ອຘິໂມກ຺ໂຂ ມນສິກາໂຣ ມາໂນ ອິສ຺ສາ ມຈ຺ຉຣິຍໍ ຖິນໍ ມິທ຺ຘໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ອິເມ ທເສວ ເຍວາປນກາ ໂຫນ຺ຕິ ຘມ຺ມາ, ສຸຕ຺ຕາຄຕາ, ສຸຕ຺ຕປເທສຸ ທິສ຺ສເຣຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຈິຕ຺ເຕ ຉນ຺ໂທ ອຘິໂມກ຺ໂຂ ມນສິກາໂຣ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈນ຺ຕິ ອິເມ ອປຓ຺ຓກງ຺ຄສງ຺ຂາຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣວ ເຍວາປນກາ ໂຫນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຉນ຺ທາທໂຍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ເກວລຎ຺ຫິ ເຕ ກຸສລາ, ອິເມ ອກຸສລາ. ອິຕຣໍ ປນ ອຸທ຺ຘຕສ຺ສ ຠາໂວ ‘ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ’. ຕໍ ເຈຕໂສ ອວູປສມລກ຺ຂຓໍ ວາຕາຠິຆາຕຈລຊລໍ ວິຍ, ອນວຏ຺ຐານຣສໍ ວາຕາຠິຆາຕຈລຘຊປຏາກາ ວິຍ, ຠນ຺ຕຕ຺ຕປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ ປາສາຓາຠິຆາຕສມຸທ຺ຘຕຠສ຺ມາ ວິຍ, ເຈຕໂສ ອວູປສເມ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣປທຏ຺ຐານໍ. ຈິຕ຺ຕວິກ຺ເຂໂປຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ອິຕິ ຜສ຺ສາທີນິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ, ເຍວາປນກວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ ຈຕ຺ຕາຣີຕິ ສພ຺ພານິປິ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມຸທ຺ເທສວາເຣ ຉຕ຺ຕິໍສ ຘມ຺ມປທານິ ຠວນ຺ຕິ. ຈຕ຺ຕາຣິ ອປຓ຺ຓກງ຺ຄານິ ຫາເປຕ຺ວາ ປາຬິຍໍ ອາຄຕານິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສເມວ. ອຄ຺ຄຫິຕຄ຺ຄຫເຓນ ປເນຕ຺ຖ ຜສ຺ສປຎ຺ຈກໍ, ວິຕກ຺ໂກ ວິຈາໂຣ ປີຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ເສກຄ຺ຄຕາ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ອຫິຣິກໍ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປໍ ໂລໂຠ ໂມໂຫຕິ ໂສຬສ ຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕິ.

ເຕສຸ ໂສຬສສຸ ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ອວິຠຕ຺ຕິກາ ນວ ສວິຠຕ຺ຕິກາ ໂຫນ຺ຕິ. ກຕເມ ສຕ຺ຕ? ຜສ຺ໂສ ສຎ຺ຎາ ເຈຕນາ ວິຈາໂຣ ປີຕິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂມໂຫຕິ ອິເມ ສຕ຺ຕ ອວິຠຕ຺ຕິກາ. ເວທນາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຕກ຺ໂກ ຈິຕ຺ຕສ຺ເສກຄ຺ຄຕາ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ອຫິຣິກໍ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປໍ ໂລໂຠຕິ ອິເມ ນວ ສວິຠຕ຺ຕິກາ.

ເຕສຸ ຉ ຘມ຺ມາ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ວິຠຕ຺ຕາ, ເອໂກ ຕີສຸ, ເອໂກ ຈຕູສຸ, ເອໂກ ຉສຸ. ກຖໍ? ຈິຕ຺ຕໍ ວິຕກ຺ໂກ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ອຫິຣິກໍ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປໍ ໂລໂຠຕິ ອິເມ ຉ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ວິຠຕ຺ຕາ. ເຕສຸ ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ຕາວ ຜສ຺ສປຎ຺ຈກໍ ປຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຕ຺ວາ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ. ວິຕກ຺ໂກ ຌານງ຺ຄານິ ປຕ຺ວາ ວິຕກ຺ໂກ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ປຕ຺ວາ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ໂປຕິ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ມຄ຺ຄງ຺ເຄສຸປິ ກມ຺ມປເຖສຸປິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິເຍວ. ອຫິຣິກໍ ພລານິ ປຕ຺ວາ ອຫິຣິກພລໍ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ໂລກນາສກທຸກໍ ປຕ຺ວາ ອຫິຣິກນ຺ຕິ. ອໂນຕ຺ຕປ຺ເປປິ ເອເສວ ນໂຍ. ໂລໂຠ ມູລໍ ປຕ຺ວາ ໂລໂຠ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ກມ຺ມປຖໍ ປຕ຺ວາ ອຠິຊ຺ຌາຕິ. ອິເມ ຉ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ວິຠຕ຺ຕາ.

ເວທນາ ປນ ຜສ຺ສປຎ຺ຈກໍ ປຕ຺ວາ ເວທນາ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ຌານງ຺ຄານິ ປຕ຺ວາ ສຸຂນ຺ຕິ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຕ຺ວາ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ. ເອວໍ ເອໂກວ ຘມ຺ໂມ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ວິຠຕ຺ໂຕ.

ວີຣິຍໍ ປນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຕ຺ວາ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ປຕ຺ວາ ມິຈ຺ຉາວາຍາໂມ ໂຫຕີຕິ, ພລານິ ປຕ຺ວາ ວີຣິຍພລນ຺ຕິ, ປິຏ຺ຐິທຸກໍ ປຕ຺ວາ ປຄ຺ຄາໂຫ ໂຫຕີຕິ. ເອວໍ ອຍໍ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ວິຠຕ຺ໂຕ.

ສມາຘິ ປນ ຌານງ຺ຄານິ ປຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕສ຺ເສກຄ຺ຄຕາ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຕ຺ວາ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ, ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ປຕ຺ວາ ມິຈ຺ຉາສມາຘີຕິ, ພລານິ ປຕ຺ວາ ສມາຘິພລນ຺ຕິ, ປິຏ຺ຐິທຸກໍ ປຕ຺ວາ ທຸຕິຍທຸເກ ເອກກວເສເນວ ສມໂຖຕິ, ຕຕິເຍ ອວິກ຺ເຂໂປຕິ. ເອວມຍໍ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ຉສຸ ຐາເນສຸ ວິຠຕ຺ໂຕ.

ສພ຺ເພປິ ປເນເຕ ຘມ຺ມາ ຜສ຺ສປຎ຺ຈກວເສນ ຌານງ຺ຄວເສນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍວເສນ ມຄ຺ຄງ຺ຄວເສນ ພລວເສນ ມູລວເສນ ກມ຺ມປຖວເສນ ໂລກນາສກວເສນ ປິຏ຺ຐິທຸກວເສນາຕິ ນວ ຣາສໂຍ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ຕໍ ປຐມກຸສລຈິຕ຺ຕນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕເມວາຕິ.

ຘມ຺ມຸທ຺ເທສວາຣກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິທ຺ເທສວາຣກຖາ

໓໗໕. ນິທ຺ເທສວາເຣ ຈິຕ຺ຕສ຺ເສກຄ຺ຄຕານິທ຺ເທເສ ຕາວ ສຓ຺ຐິຕິ ອວຏ຺ຐິຕີຕິ. ອິທໍ ທ຺ວຍໍ ຐິຕິເວວຈນເມວ. ຍໍ ປນ ກຸສລນິທ຺ເທເສ ‘ອາຣມ຺ມຓໍ ໂອຄາເຫຕ຺ວາ ອນຸປວິສິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ອວຏ຺ຐິຕີ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ອິຘ ນ ລພ຺ຠຕິ. ອກຸສລສ຺ມິຎ຺ຫິ ທຸພ຺ພລາ ຈິຕ຺ຕສ຺ເສກຄ຺ຄຕາຕິ ເຫຏ຺ຐາ ທີປິຕເມວ.

໓໘໔. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈວິຈິກິຈ຺ຉາວເສນ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ວິສາຫາຣສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂໂຕ ອວິສາຫາໂຣຕິ ເອວຣູໂປປິ ອຕ຺ໂຖ ອິຘ ນ ລພ຺ຠຕິ. ສຫຊາຕຘມ຺ເມ ປນ ນ ວິສາຫຣຕີຕິ ອວິສາຫາໂຣ. ນ ວິກ຺ຂິປຕີຕິ ອວິກ຺ເຂໂປ. ອກຸສລຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາວເສນ ອວິສາຫຏສ຺ສ ມານສສ຺ສ ຠາໂວ ອວິສາຫຏມານສຕາ. ສຫຊາຕຘມ຺ເມສຸ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ສມາຘິພລໍ. ອຍາຖາວສມາຘານໂຕ ມິຈ຺ຉາສມາຘີຕິ ເອວມິຘ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

໓໘໕. ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍນິທ຺ເທເສ ໂຍ ເຫຏ຺ຐາ ‘ນິກ຺ກໂມ ເຈໂສ ກາມານໍ ປນຸທນາຍາ’ຕິອາທິ ນໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ອິຘ ນ ລພ຺ຠຕິ. ສຫຊາຕຘມ຺ເມສຸ ອກມ຺ປນຏ຺ເຐເນວ ວີຣິຍພລໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໓໘໖. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິນິທ຺ເທເສ ອຍາຖາວທສ຺ສນຏ຺ເຐນ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ. ທິຏ຺ຐີສຸ ຄຕໍ ອິທໍ ທສ຺ສນໍ, ທ຺ວາສຏ຺ຐິທິຏ຺ຐິອນ຺ໂຕຄຕຕ຺ຕາຕິ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ. ເຫຏ຺ຐາປິສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ. ທິຏ຺ຐິເຍວ ທຸຣຕິກ຺ກມນຏ຺ເຐນ ທິຏ຺ຐິຄຫນໍ, ຕິຓຄຫນວນຄຫນປພ຺ພຕຄຫນານິ ວິຍ. ທິຏ຺ຐິເຍວ ສາສງ຺ກສປ຺ປຏິຠຍຏ຺ເຐນ ທິຏ຺ຐິກນ຺ຕາໂຣ, ໂຈຣກນ຺ຕາຣວາຬກນ຺ຕາຣມຣຸກນ຺ຕາຣນິຣຸທກກນ຺ຕາຣທຸພ຺ຠິກ຺ຂກນ຺ຕາຣາ ວິຍ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ວິນິວິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ວິໂລມນຏ຺ເຐນ ຈ ທິຏ຺ຐິວິສູກາຍິກໍ. ມິຈ຺ຉາທສ຺ສນຎ຺ຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ສມ຺ມາທສ຺ສນໍ ວິນິວິຊ຺ຌຕິ ເຈວ ວິໂລເມຕິ ຈ. ກທາຈິ ສສ຺ສຕສ຺ສ ກທາຈິ ອຸຈ຺ເຉທສ຺ສ ຄຫຓໂຕ ທິຏ຺ຐິຍາ ວິຣູປໍ ຜນ຺ທິຕນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐິວິປ຺ຜນ຺ທິຕໍ. ທິຏ຺ຐິຄຕິໂກ ຫິ ເອກສ຺ມິໍ ປຕິຏ຺ຐາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ກທາຈິ ສສ຺ສຕໍ ອນຸປຕຕິ ກທາຈິ ອຸຈ຺ເຉທໍ. ທິຏ຺ຐິເຍວ ພນ຺ຘນຏ຺ເຐນ ສໍໂຍຊນນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐິສໍໂຍຊນໍ.

ສຸສຸມາຣາທໂຍ ວິຍ ປຸຣິສໍ, ອາຣມ຺ມຓໍ ທຬ຺ຫໍ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ຄາໂຫ. ປຕິຏ຺ຐຫນໂຕ ປຕິຏ຺ຐາໂຫ. ອຍຎ຺ຫິ ພລວປ຺ປວຕ຺ຕິຠາເວນ ປຕິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ. ນິຈ຺ຈາທິວເສນ ອຠິນິວິສຕີຕິ ອຠິນິເວໂສ. ຘມ຺ມສຠາວໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ນິຈ຺ຈາທິວເສນ ປຣໂຕ ອາມສຕີຕິ ປຣາມາໂສ. ອນຕ຺ຖາວຫຕ຺ຕາ ກຸຈ຺ຉິໂຕ ມຄ຺ໂຄ, ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ວາ ອປາຍານໍ ມຄ຺ໂຄຕິ ກຸມ຺ມຄ຺ໂຄ. ອຍາຖາວປຖໂຕ ມິຈ຺ຉາປໂຖ. ຍຖາ ຫິ ທິສາມູຬ຺ເຫນ ອຍໍ ອສຸກຄາມສ຺ສ ນາມ ປໂຖຕິ ຄຫິໂຕປິ ຕໍ ຄາມໍ ນ ສມ຺ປາເປຕິ, ເອວໍ ທິຏ຺ຐິຄຕິເກນ ສຸຄຕິປໂຖຕິ ຄຫິຕາປິ ທິຏ຺ຐິ ສຸຄຕິໍ ນ ປາເປຕີຕິ ອຍາຖາວປຖໂຕ, ມິຈ຺ຉາປໂຖ. ມິຈ຺ຉາສຠາວໂຕ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ເຖວ ປຣິພ຺ຠມນໂຕ ຕຣນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ພາລາຕິ ຕິຕ຺ຖໍ. ຕິຕ຺ຖຎ຺ຈ ຕໍ ອນຕ຺ຖານຎ຺ຈ ອາຍຕນນ຺ຕິ ຕິຕ຺ຖາຍຕນໍ. ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ວາ ສຎ຺ຊາຕິເທສຏ຺ເຐນ ນິວາສຐານຏ຺ເຐນ ຈ ອາຍຕນນ຺ຕິປິ ຕິຕ຺ຖາຍຕນໍ. ວິປຣິເຍສຠູໂຕ ຄາໂຫ, ວິປຣິເຍສໂຕ ວາ ຄາໂຫຕິ ວິປຣິເຍສຄ຺ຄາໂຫ; ວິປລ຺ລຕ຺ຖ ຄາໂຫຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໘໗-໓໘໘. ອຫິຣິກາໂນຕ຺ຕປ຺ປນິທ຺ເທເສສຸ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປນິທ຺ເທສວິປຣິຍາເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສຫຊາຕຘມ຺ເມສຸ ປນ ອກມ຺ປນຏ຺ເຐເນວ ອຫິຣິກພລໍ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປພລຎ຺ຈ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໓໘໙. ໂລຠໂມຫນິທ຺ເທເສສຸ ລຸພ຺ຠຕີຕິ ໂລໂຠ. ລຸພ຺ຠນາຕິ ລຸພ຺ຠນາກາໂຣ. ໂລຠສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ, ປຸຄ຺ຄໂລ ວາ ລຸພ຺ຠິໂຕ; ລຸພ຺ຠິຕສ຺ສ ຠາໂວ ລຸພ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ. ສາຣຊ຺ຊຕີຕິ ສາຣາໂຄ. ສາຣຊ຺ຊນາກາໂຣ ສາຣຊ຺ຊນາ. ສາຣຊ຺ຊິຕສ຺ສ ຠາໂວ ສາຣຊ຺ຊິຕຕ຺ຕໍ. ອຠິຊ຺ຌາຍນຏ຺ເຐນ ອຠິຊ຺ຌາ. ປຸນ ‘ໂລຠ’-ວຈເນ ກາຣຓໍ ວຸຕ຺ຕເມວ. ອກຸສລຎ຺ຈ ຕໍ ມູລຎ຺ຈ ອກຸສລານໍ ວາ ມູລນ຺ຕິ ອກຸສລມູລໍ.

໓໙໐. ຎາຓທສ຺ສນປຏິປກ຺ຂໂຕ ອຎ຺ຎາຓໍ ອທສ຺ສນໍ. ອຠິມຸໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ນ ສເມຕິ, ນ ສມາຄຈ຺ຉຕີຕິ ອນຠິສມໂຍ. ອນຸຣູປໂຕ ຘມ຺ເມ ພຸຊ຺ຌຕີຕິ ອນຸໂພໂຘ. ຕປ຺ປຏິປກ຺ຂຕາຍ ອນນຸໂພໂຘ. ອນິຈ຺ຈາທີຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ນ ພຸຊ຺ຌຕີຕິ ອສມ຺ໂພໂຘ. ອສນ຺ຕໍ ອສມຎ຺ຈ ພຸຊ຺ຌຕີຕິປິ ອສມ຺ໂພໂຘ. ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມໍ ນປ຺ປຏິວິຊ຺ຌຕີຕິ ອປ຺ປຏິເວໂຘ. ຣູປາທີສຸ ເອກຘມ຺ມມ຺ປິ ອນິຈ຺ຈາທິສາມຎ຺ຎໂຕ ນ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ອສໍຄາຫນາ. ຕເມວ ຘມ຺ມໍ ນ ປຣິໂຍຄາຫຕີຕິ ອປຣິໂຍຄາຫນາ. ນ ສມໍ ເປກ຺ຂຕີຕິ ອສມເປກ຺ຂຓາ. ຘມ຺ມານໍ ສຠາວໍ ປຕິ ນ ອເປກ຺ຂຕີຕິ ອປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ.

ກຸສລາກຸສລກມ຺ເມສຸ ວິປຣີຕວຸຕ຺ຕິຍາ ສຠາວຄ຺ຄຫຓາຠາເວນ ວາ ເອກມ຺ປິ ກມ຺ມໍ ເອຕສ຺ສ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ນຕ຺ຖິ, ສຍໍ ວາ ກສ຺ສຈິ ກມ຺ມສ຺ສ ປຈ຺ຈກ຺ຂກຣຓໍ ນາມ ນ ໂຫຕີຕິ ອປ຺ປຈ຺ຈກ຺ຂກມ຺ມໍ. ຍໍ ເອຕສ຺ມິໍ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານໍ ເມຊ຺ຌໍ ຠເວຍ຺ຍ, ສຸຈິ, ໂວທານໍ, ຕໍ ທຸຏ຺ຐໍ ເມຊ຺ຌໍ ອິມິນາຕິ ທຸມ຺ເມຊ຺ຌໍ. ພາລານໍ ຠາໂວຕິ ພາລ຺ຍໍ. ມຸຍ຺ຫຕີຕິ ໂມໂຫ. ພລວຕໂຣ ໂມໂຫ ປໂມໂຫ. ສມນ຺ຕໂຕ ມຸຍ຺ຫຕີຕິ ສມ຺ໂມໂຫ. ວິຊ຺ຊາຍ ປຏິປກ຺ຂຠາວໂຕ ນ ວິຊ຺ຊາຕິ ອວິຊ຺ຊາ. ໂອຆໂຍຄຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ. ຖາມຄຕຏ຺ເຐນ ອນຸເສຕີຕິ ອນຸສໂຍ. ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍຸຏ຺ຐາຕິ, ອຠິຠວຕີຕິ ປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ. ຫິຕຄ຺ຄຫຓາຠາເວນ ຫິຕາຠິມຸຂໍ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ລງ຺ຄຕິເຍວາຕິ ລງ຺ຄີ; ຂຎ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸຣຸຄ຺ຆາຏນຏ຺ເຐນ ວາ ລງ຺ຄີ. ຍຖາ ຫິ ມຫາປລິຆສງ຺ຂາຕາ ລງ຺ຄີ ທຸຣຸຄ຺ຆາຏາ ໂຫຕິ, ເອວມຍມ຺ປິ ລງ຺ຄີ ວິຍາຕິ ລງ຺ຄີ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ. ສງ຺ຄຫວາຣສຸຎ຺ຎຕວາຣາປິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຕ຺ຖໂຕ ເວທິຕພ຺ພາຕິ.

ທຸຕິຍຈິຕ຺ຕໍ

໓໙໙. ທຸຕິຍຈິຕ຺ເຕ ສສງ຺ຂາເຣນາຕິ ປທໍ ວິເສສໍ. ຕມ຺ປິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ. ອິທໍ ປນ ຈິຕ຺ຕໍ ກິຎ຺ຈາປິ ຉສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ໂສມນສ຺ສິຕສ຺ສ ໂລຠໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ‘ສຕ຺ໂຕ ສຕ຺ໂຕ’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປຣາມສນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຖາປິ ສສງ຺ຂາຣິກຕ຺ຕາ ສປ຺ປໂຍເຄນ ສອຸປາເຍນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ – ຍທາ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກສ຺ສ ກຸລສ຺ສ ກຸມາຣິກໍ ປຕ຺ເຖຕິ. ເຕ ຈ ‘ອຎ຺ຎທິຏ຺ຐິກາ ຕຸມ຺ເຫ’ຕິ ກຸມາຣິກໍ ນ ເທນ຺ຕິ. ອຖຎ຺ເຎ ຎາຕກາ ‘ຍໍ ຕຸມ຺ເຫ ກໂຣຖ ຕເມວາຍໍ ກຣິສ຺ສຕີ’ຕິ ທາເປນ຺ຕິ. ໂສ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ຕິຕ຺ຖິເຍ ອຸປສງ຺ກມຕິ. ອາທິໂຕວ ເວມຕິໂກ ໂຫຕິ. ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ກາເລ ເອເຕສໍ ກິຣິຍາ ມນາປາຕິ ລທ຺ຘິໍ ໂຣເຈຕິ, ທິຏ຺ຐິໍ ຄຓ຺ຫາຕິ – ເອວຣູເປ ກາເລ ອິທໍ ລພ຺ຠຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເຍວາປນເກສຸ ປເນຕ຺ຖ ຖິນມິທ຺ຘໍ ອຘິກໍ. ຕຕ຺ຖ ຖິນນຕາ ‘ຖິນໍ’. ມິທ຺ຘນຕາ ‘ມິທ຺ຘໍ’; ອນຸສ຺ສາຫສໍຫນນຕາ ອສຕ຺ຕິວິຆາໂຕ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຖິນຎ຺ຈ ມິທ຺ຘຎ຺ຈ ຖິນມິທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ຖິນໍ ອນຸສ຺ສາຫລກ຺ຂຓໍ, ວີຣິຍວິໂນທນຣສໍ, ສໍສີທນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ. ມິທ຺ຘໍ ອກມ຺ມຎ຺ຎຕາລກ຺ຂຓໍ, ໂອນຫນຣສໍ, ລີນຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ ປຈລາຍິການິທ຺ທາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ ວາ. ອຸຠຍມ຺ປິ ອຣຕິຕນ຺ທີວິຊມ຺ຠິຕາທີສຸ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣປທຏ຺ຐານນ຺ຕິ.

ຕຕິຍຈິຕ຺ຕໍ

໔໐໐. ຕຕິຍໍ ຉສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ໂສມນສ຺ສິຕສ຺ສ ໂລຠໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ‘ສຕ຺ໂຕ ສຕ຺ໂຕ’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອປຣາມສນ຺ຕສ຺ສ ນາຣາຍຓວິຣາຊນມລ຺ລຍຸທ຺ຘນຏສມຊ຺ຊາທີນິ ປສ຺ສໂຕ ມນາປິຍສທ຺ທສວນາທິປສຸຕສ຺ສ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິຘ ມາເນນ ສທ຺ຘິໍ ປຎ຺ຈ ອປຓ຺ຓກງ຺ຄານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ມຎ຺ຎຕີຕິ ‘ມາໂນ’. ໂສ ອຸນ຺ນຕິລກ຺ຂໂຓ, ສມ຺ປຄ຺ຄຫຣໂສ, ເກຕຸກມ຺ຍຕາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ, ທິຏ຺ຐິວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໂລຠປທຏ຺ຐາໂນ, ອຸມ຺ມາໂທ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພຕິ.

ຈຕຸຕ຺ຖຈິຕ຺ຕໍ

໔໐໒. ຈຕຸຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣສຸ ເອວ ຐາເນສຸ ຍທາ ສີເສ ເຂຬໍ ຂິປນ຺ຕິ, ປາທປໍສຸໍ ໂອກິຣນ຺ຕິ, ຕທາ ຕສ຺ສ ປຣິຫຣຓຕ຺ຖໍ ສອຸສ຺ສາເຫນ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ໂອໂລເກນ຺ຕານໍ ຣາຊນາຏເກສຸ ນິກ຺ຂນ຺ເຕສຸ ອຸສ຺ສາຣຓາຍ ວຕ຺ຕມານາຍ ເຕນ ເຕນ ຉິທ຺ເທນ ໂອໂລເກນ຺ຕານຎ຺ຈາຕິ ເອວມາທີສຸ ຐາເນສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິຘ ປນ ຖິນມິທ຺ເຘຫິ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຕ ເຍວາປນກາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຸຠຍຕ຺ຖາປິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ປຣິຫາຍຕິ. ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ເສສານໍ ວເສນ ຘມ຺ມຄຓນາ ເວທິຕພ຺ພາຕິ.

ປຎ຺ຈມຈິຕ຺ຕໍ

໔໐໓. ປຎ຺ຈມໍ ຉສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ເວທນາວເສນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕສ຺ສ ໂລຠໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ‘ສຕ຺ໂຕ ສຕ຺ໂຕ’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປຣາມສນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂສມນສ຺ສຏ຺ຐາເນ ປເນຕ຺ຖ ອຸເປກ຺ຂາເວທນາ ໂຫຕິ, ປີຕິປທໍ ປຣິຫາຍຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພໍ ປຐມຈິຕ຺ຕສທິສເມວ.

ຉຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາທິ

໔໐໙-໔໑໒. ຉຏ຺ຐສຕ຺ຕມຏ຺ຐມານິປິ ເວທນໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປີຕິປທຎ຺ຈ ຫາເປຕ຺ວາ ທຸຕິຍຕຕິຍຈຕຸຕ຺ເຖສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ. ອິເມສຸ ອຏ຺ຐສຸ ໂລຠສຫຄຕຈິຕ຺ເຕສຸ ສຫຊາຕາຘິປຕິ ອາຣມ຺ມຓາຘິປຕີຕິ ທ຺ເວປິ ອຘິປຕໂຍ ລພ຺ຠນ຺ຕິ.

ນວມຈິຕ຺ຕໍ

໔໑໓. ນວມໍ ຉສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ໂທມນສ຺ສິຕສ຺ສ ປຏິຆໍ ອຸປ຺ປາທຍໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ສ ສມຍວວຕ຺ຖານວາເຣ ຕາວ ທຸຏ຺ຐຸ ມໂນ, ຫີນເວທນຕ຺ຕາ ວາ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ມໂນຕິ ທຸມ຺ມໂນ; ທຸມ຺ມນສ຺ສ ຠາໂວ ໂທມນສ຺ສໍ. ເຕນ ສຫຄຕນ຺ຕິ ໂທມນສ຺ສສຫຄຕໍ. ອສມ຺ປິຍາຍນຠາເວນ ອາຣມ຺ມຓສ຺ມິໍ ປຏິຫຎ຺ຎຕີຕິ ປຏິຆໍ. ເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຏິຆສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ.

ຘມ຺ມຸທ຺ເທເສ ຕີສຸປິ ຐາເນສຸ ໂທມນສ຺ສເວທນາວ ອາຄຕາ. ຕຕ຺ຖ ເວທນາປທໍ ວຸຕ຺ຕເມວ. ຕຖາ ທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສປທານິ ລກ຺ຂຓາທິໂຕ ປນ ອນິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓານຸຠວນລກ຺ຂຓໍ ໂທມນສ຺ສໍ, ຍຖາຕຖາ ວາ ອນິຏ຺ຐາກາຣສມ຺ໂຠຄຣສໍ, ເຈຕສິກາພາຘປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ເອກນ຺ເຕເນວ ຫທຍວຕ຺ຖຸປທຏ຺ຐານໍ.

ມູລກມ຺ມປເຖສຸ ຍຖາ ປຸຣິມຈິຕ຺ເຕສຸ ໂລໂຠ ໂຫຕິ, ອຠິຊ຺ຌາ ໂຫຕີຕິ ອາຄຕໍ, ເອວໍ ໂທໂສ ໂຫຕິ, ພ຺ຍາປາໂທ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ທຸສ຺ສນ຺ຕິ ເຕນ, ສຍໍ ວາ ທຸສ຺ສຕິ, ທຸສ຺ສນມຕ຺ຕເມວ ວາ ຕນ຺ຕິ ໂທໂສ ໂສ ຈຓ຺ຑິກ຺ກລກ຺ຂໂຓ ປຫຏາສິວິໂສ ວິຍ, ວິສປ຺ປນຣໂສ ວິສນິປາໂຕ ວິຍ, ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສຍທຫນຣໂສ ວາ ທາວຄ຺ຄິ ວິຍ, ທຸສ຺ສນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ ລທ຺ໂຘກາໂສ ວິຍ ສປຕ຺ໂຕ, ອາຆາຕວຕ຺ຖຸປທຏ຺ຐາໂນ ວິສສໍສຏ຺ຐປູຕິມຸຕ຺ຕໍ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕິ ເຕນ ຈິຕ຺ຕໍ, ປູຕິຠາວໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ, ພ຺ຍາປາທຍຕິ ວາ ວິນຍາຈາຣຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິຫິຕສຸຂາທີນີຕິ ພ຺ຍາປາໂທ. ອຕ຺ຖໂຕ ປເນສ ໂທໂສເຍວ. ອິຘ ປທປຏິປາຏິຍາ ເອກູນຕິໍສ ປທານິ ໂຫນ຺ຕິ. ອຄ຺ຄຫິຕຄ຺ຄຫເຓນ ຈຸທ຺ທສ. ເຕສໍ ວເສນ ສວິຠຕ຺ຕິກາວິຠຕ຺ຕິກຣາສິເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເຍວາປນເກສຸ ຉນ຺ທາຘິໂມກ຺ຂມນສິກາຣອຸທ຺ຘຈ຺ຈານິ ນິຍຕານິ. ອິສ຺ສາມຈ຺ຉຣິຍກຸກ຺ກຸຈ຺ເຈສຸ ປນ ອຎ຺ຎຕເຣນ ສທ຺ຘິໍ ປຎ຺ຈ ປຎ຺ຈ ຫຸຕ຺ວາປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວເມປິ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ອນິຍຕເຍວາປນກາ ນາມ. ເຕສຸ ອິສ຺ສຕີຕິ ‘ອິສ຺ສາ’. ສາ ປຣສມ຺ປຕ຺ຕີນໍ ອຸສູຍນລກ຺ຂຓາ, ຕຕ຺ເຖວ ອນຠິຣຕິຣສາ, ຕໂຕ ວິມຸຂຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ປຣສມ຺ປຕ຺ຕິປທຏ຺ຐານາ. ສໍໂຍຊນນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ມຈ຺ເຉຣຠາໂວ ‘ມຈ຺ຉຣິຍໍ’. ຕໍ ລທ຺ຘານໍ ວາ ລຠິຕພ຺ພານໍ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ປຕ຺ຕີນໍ ນິຄູຫນລກ຺ຂຓໍ, ຕາສໍເຍວ ປເຣຫິ ສາຘາຣຓຠາວອກ຺ຂມນຣສໍ, ສງ຺ໂກຈນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ ກຏຸກຎ຺ຈຸກຕາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ ວາ, ອຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິປທຏ຺ຐານໍ. ເຈຕໂສ ວິຣູປຠາໂວຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ກຸຈ຺ຉິຕໍ ກຕໍ ກຸກຕໍ. ຕສ຺ສ ຠາໂວ ‘ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ’. ຕໍ ປຈ຺ຉານຸຕາປລກ຺ຂຓໍ, ກຕາກຕານຸໂສຈນຣສໍ, ວິປ຺ປຏິສາຣປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ກຕາກຕປທຏ຺ຐານໍ. ທາສພ຺ຍໍ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອຍໍ ຕາວ ອຸທ຺ເທສວາເຣ ວິເສໂສ.

໔໑໕. ນິທ຺ເທສວາເຣ ເວທນານິທ຺ເທເສ ອສາຕໍ ສາຕປຏິປກ຺ຂວເສນ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໔໑໘. ໂທສນິທ຺ເທເສ ທຸສ຺ສຕີຕິ ໂທໂສ. ທຸສ຺ສນາຕິ ທຸສ຺ສນາກາໂຣ. ທຸສ຺ສິຕຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຸສ຺ສິຕຠາໂວ. ປກຕິຠາວວິຊຫນຏ຺ເຐນ ພ຺ຍາປຊ຺ຊນໍ ພ຺ຍາປຕ຺ຕິ. ພ຺ຍາປຊ຺ຊນາຕິ ພ຺ຍາປຊ຺ຊນາກາໂຣ. ວິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ວິໂຣໂຘ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ວິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ປຏິວິໂຣໂຘ. ວິຣຸທ຺ຘາກາຣປຏິວິຣຸທ຺ຘາກາຣວເສນ ວາ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຈຓ຺ຑິໂກ ວຸຈ຺ຈຕິ ຈຓ຺ໂຑ, ຖທ຺ຘປຸຄ຺ຄໂລ; ຕສ຺ສ ຠາໂວ ຈຓ຺ຑິກ຺ກໍ. ນ ເອເຕນ ສຸໂຣປິຕໍ ວຈນໍ ໂຫຕິ, ທຸຣຸຕ຺ຕໍ ອປຣິປຸຓ຺ຓເມວ ໂຫຕີຕິ ອສຸໂຣໂປ. ກຸທ຺ຘກາເລ ຫິ ປຣິປຸຓ຺ຓວຈນໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ສເຈປິ ກສ຺ສຈິ ໂຫຕິ ຕໍ ອປ຺ປມາຓໍ. ອປເຣ ປນ ອສ຺ສຸຊນນຏ຺ເຐນ ອສ຺ສຸໂຣປນໂຕ ອສ຺ສຸໂຣໂປຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕໍ ອກາຣຓໍ, ໂສມນສ຺ສສ຺ສາປິ ອສ຺ສຸຊນນໂຕ. ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕອຕ຺ຕມນຕາປຏິປກ຺ຂໂຕ ນ ອຕ຺ຕມນຕາຕິ ອນຕ຺ຕມນຕາ. ສາ ປນ ຍສ຺ມາ ຈິຕ຺ຕສ຺ເສວ, ນ ສຕ຺ຕສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເສສເມຕ຺ຖ ສງ຺ຄຫສຸຎ຺ຎຕວາເຣສຸ ຈ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ທສມຈິຕ຺ຕໍ

໔໒໑. ທສມໍ ສສງ຺ຂາຣຕ຺ຕາ ປເຣຫິ ອຸສ຺ສາຫິຕສ຺ສ ວາ, ປເຣສໍ ວາ ອປຣາຘໍ ສາຣິຕສ຺ສ, ສຍເມວ ວາ ປເຣສໍ ອປຣາຘໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ກຸຊ຺ຌມານສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ອິຘາປິ ປທປຏິປາຏິຍາ ເອກູນຕິໍສ, ອຄ຺ຄຫິຕຄ຺ຄຫເຓນ ຈ ຈຸທ຺ທເສວ ປທານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເຍວາປນເກສຸ ປນ ຖິນມິທ຺ຘມ຺ປິ ລພ຺ຠຕິ. ຕສ຺ມາ ເອຕ຺ຖ ວິນາ ອິສ຺ສາມຈ຺ຉຣິຍກຸກ຺ກຸຈ຺ເຈຫິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອປຓ຺ຓກງ຺ຄານິ ຖິນມິທ຺ຘນ຺ຕິ ອິເມ ຉ ອິສ຺ສາທີນໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກາເລ ເຕສຸ ອຎ຺ຎຕເຣນ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຕ ເຍວາປນກາ ເອກກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພໍ ສພ຺ພວາເຣສຸ ນວມສທິສເມວ. ອິເມສຸ ປນ ທ຺ວີສຸ ໂທມນສ຺ສຈິຕ຺ເຕສຸ ສຫຊາຕາຘິປຕິເຍວ ລພ຺ຠຕິ, ນ ອາຣມ຺ມຓາຘິປຕິ. ນ ຫິ ກຸທ຺ໂຘ ກິຎ຺ຈິ ຄຣຸໍ ກໂຣຕີຕິ.

ເອກາທສມຈິຕ຺ຕໍ

໔໒໒. ເອກາທສມໍ ຉສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ເວທນາວເສນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕສ຺ສ ກງ຺ຂາປວຕ຺ຕິກາເລ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ສ ສມຍວວຕ຺ຖາເນ ວິຈິກິຈ຺ຉາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ປທໍ ອປຸພ຺ພໍ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ. ຘມ຺ມຸທ຺ເທເສ ‘ວິຈິກິຈ຺ຉາ ໂຫຕີ’ຕິ ປທເມວ ວິເສໂສ. ຕຕ຺ຖ ວິຄຕາ ຈິກິຈ຺ຉາຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ. ສຠາວໍ ວາ ວິຈິນນ຺ໂຕ ເອຕາຍ ກິຈ຺ຉຕິ ກິລມຕີຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ. ສາ ສໍສຍລກ຺ຂຓາ, ກມ຺ປນຣສາ, ອນິຈ຺ຉຍປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ອເນກໍສຄາຫປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ວາ, ອໂຍນິໂສມນສິກາຣປທຏ຺ຐານາ. ປຏິປຕ຺ຕິອນ຺ຕຣາຍກຣາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ອິຘ ປທປຏິປາຏິຍາ ເຕວີສຕິ ປທານິ ໂຫນ຺ຕິ. ອຄ຺ຄຫິຕຄ຺ຄຫເຓນ ຈຸທ຺ທສ. ເຕສໍ ວເສນ ສວິຠຕ຺ຕິກາວິຠຕ຺ຕິກຣາສິວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ມນສິກາໂຣ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈນ຺ຕິ ທ຺ເວເຍວ ເຍວາປນກາ.

໔໒໔. ນິທ຺ເທສວາຣສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ເສກຄ຺ຄຕານິທ຺ເທເສ ຍສ຺ມາ ອິທໍ ທຸພ຺ພລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐິຕິມຕ຺ຕກເມເວຕ຺ຖ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘ສຓ຺ຐິຕີ’ຕິອາທີນິ ອວຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ‘ຐິຕີ’ຕິ ເອກເມວ ປທໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕເນວ ຈ ກາຣເຓນ ອຸທ຺ເທສວາເຣປິ ‘ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍ’ນ຺ຕິອາທິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ.

໔໒໕. ວິຈິກິຈ຺ຉານິທ຺ເທເສ ກງ຺ຂນວເສນ ກງ຺ຂາ. ກງ຺ຂາຍ ອາຍນາຕິ ກງ຺ຂາຍນາ. ປຸຣິມກງ຺ຂາ ຫິ ອຸຕ຺ຕຣກງ຺ຂໍ ອາເນຕິ ນາມ. ອາກາຣວເສນ ວາ ເອຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກງ຺ຂາສມງ຺ຄິຈິຕ຺ຕໍ ກງ຺ຂາຍ ອາຍິຕຕ຺ຕາ ກງ຺ຂາຍິຕໍ ນາມ. ຕສ຺ສ ຠາໂວ ກງ຺ຂາຍິຕຕ຺ຕໍ. ວິມຕີຕິ ນມຕິ. ວິຈິກິຈ຺ຉາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາ ເອວ. ກມ຺ປນຏ຺ເຐນ ທ຺ວິຘາ ເອຬຍຕີຕິ ທ຺ເວຬ຺ຫກໍ. ປຏິປຕ຺ຕິນິວາຣເຓນ ທ຺ວິຘາປໂຖ ວິຍາຕິ ທ຺ເວຘາປໂຖ. ‘ນິຈ຺ຈໍ ນຸ ໂຂ ອິທໍ, ອນິຈ຺ຈໍ ນຸ ໂຂ’ຕິອາທິປວຕ຺ຕິຍາ ເອກສ຺ມິໍ ອາກາເຣ ສຓ຺ຐາຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຕາຍ ສມນ຺ຕໂຕ ເສຕີຕິ ສໍສໂຍ. ເອກໍສໍ ຄເຫຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຕາຍ ນ ເອກໍສຄ຺ຄາໂຫຕິ ອເນກໍສຄ຺ຄາໂຫ. ນິຈ຺ເຉຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ໂອສກ຺ກຕີຕິ ອາສປ຺ປນາ. ໂອຄາຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ປຣິສມນ຺ຕໂຕ ສປ຺ປຕີຕິ ປຣິສປ຺ປນາ. ປຣິໂຍຄາຫິຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຕາຍ ອປຣິໂຍຄາຫນາ. ນິຈ຺ຉຍວເສນ ອາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕິຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຕາຍ ຖມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ; ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຖທ຺ຘຠາໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິຈິກິຈ຺ຉາ ຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ຖທ຺ຘໍ ກໂຣຕິ. ຍສ຺ມາ ປເນສາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອາຣມ຺ມຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມນໍ ວິລິຂນ຺ຕີ ວິຍ, ຕສ຺ມາ ມໂນວິເລໂຂຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ.

ທ຺ວາທສມຈິຕ຺ຕໍ

໔໒໗. ທ຺ວາທສມສ຺ສ ສມຍວວຕ຺ຖາເນ ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ. ອິທຎ຺ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ຉສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ເວທນາວເສນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘຕໍ ໂຫຕິ. ອິຘ ຘມ຺ມຸທ຺ເທເສ ‘ວິຈິກິຈ຺ຉາ’-ຐາເນ ‘ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ໂຫຕີ’ຕິ ອາຄຕໍ. ປທປຏິປາຏິຍາ ອຏ຺ຐວີສຕິ ປທານິ ໂຫນ຺ຕິ. ອຄ຺ຄຫິຕຄ຺ຄຫເຓນ ຈຸທ຺ທສ. ເຕສໍ ວເສນ ສວິຠຕ຺ຕິກາວິຠຕ຺ຕິກຣາສິວິຘານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຘິໂມກ຺ໂຂ ມນສິກາໂຣຕິ ທ຺ເວເຍວ ເຍວາປນກາ.

໔໒໙. ນິທ຺ເທສວາຣສ຺ສ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈນິທ຺ເທເສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ນ ສຕ຺ຕສ຺ສ, ນ ໂປສສ຺ສ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈນ຺ຕິ ອຸທ຺ຘຕາກາໂຣ. ນ ວູປສໂມຕິ ອວູປສໂມ. ເຈໂຕ ວິກ຺ຂິປຕີຕິ ເຈຕໂສວິກ຺ເຂໂປ. ຠນ຺ຕຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠນ຺ຕຠາໂວ, ຠນ຺ຕຍານຠນ຺ຕໂຄຓາທີນິ ວິຍ. ອິມິນາ ເອກາຣມ຺ມຓສ຺ມິໍເຍວ ວິປ຺ຜນ຺ທນໍ ກຖິຕໍ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈຎ຺ຫິ ເອກາຣມ຺ມເຓ ວິປ຺ຜນ຺ທຕິ, ວິຈິກິຈ຺ຉາ ນານາຣມ຺ມເຓ. ເສສໍ ສພ຺ພວາເຣສຸ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອິທານິ ອິມສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ຕທ຺ວເຍ ປກິຓ຺ຓກວິນິຈ຺ຉໂຍ ໂຫຕິ. ‘ອາຣມ຺ມເຓ ປວຏ຺ຏນກຈິຕ຺ຕານິ ນາມ ກຕີ’ຕິ? ຫິ ວຸຕ຺ເຕ ‘ອິມາເນວ ທ຺ເວ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ວິຈິກິຈ຺ຉາສຫຄຕໍ ເອກນ຺ເຕນ ປວຏ຺ຏຕິ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕໍ ປນ ລທ຺ຘາຘິໂມກ຺ຂຕ຺ຕາ ລທ຺ຘປຕິຏ຺ຐໍ ປວຏ຺ຏຕິ. ຍຖາ ຫິ ວຏ຺ຏຈຕຸຣສ຺ເສສຸ ທ຺ວີສຸ ມຓີສຸ ປພ຺ຠາຣຏ຺ຐາເນ ປວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ວິສ຺ສຏ຺ເຐສຸ ວຏ຺ຏມຓິ ເອກນ຺ເຕເນວ ປວຏ຺ຏຕິ, ຈຕຸຣສ຺ໂສ ປຕິຏ຺ຐາຍ ປຕິຏ຺ຐາຍ ປວຏ຺ຏຕິ, ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສພ຺ເພສຸປິ ຫີນາທິເຠໂທ ນ ອຸທ຺ຘໂຏ, ສພ຺ເພສໍ ເອກນ຺ຕຫີນຕ຺ຕາ. ສຫຊາຕາຘິປຕິ ລພ຺ຠມາໂນປິ ນ ອຸທ຺ຘໂຏ, ເຫຏ຺ຐາ ທສ຺ສິຕນຍຕ຺ຕາ. ຎາຓາຠາວໂຕ ປເນຕ຺ຖ ວີມໍສາຘິປຕິ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ປຈ຺ຉິມທ຺ວເຍ ເສໂສປິ ນຕ຺ຖິ ເອວ. ກສ຺ມາ? ກຎ຺ຈິ ຘມ຺ມໍ ຘຸຣໍ ກຕ຺ວາ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ, ປຏ຺ຐາເນ ຈ ປຏິສິທ຺ຘໂຕ.

ອິເມຫິ ປນ ທ຺ວາທສຫິປິ ອກຸສລຈິຕ຺ເຕຫິ ກມ຺ເມ ອາຍູຫິເຕ, ຐເປຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕໍ, ເສສານິ ເອກາທເສວ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອາກຑ຺ຒນ຺ຕິ. ວິຈິກິຈ຺ຉາສຫຄເຕ ອລທ຺ຘາຘິໂມກ຺ເຂ ທຸພ຺ພເລປິ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອາກຑ຺ຒມາເນ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕໍ ລທ຺ຘາຘິໂມກ຺ຂໍ ພລວໍ ກສ຺ມາ ນາກຑ຺ຒຕີຕິ? ທສ຺ສເນນ ປຫາຕພ຺ພາຠາວໂຕ. ຍທິ ຫິ ອາກຑ຺ເຒຍ຺ຍ ‘ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພ’-ປທວິຠງ຺ເຄ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ, ຐເປຕ຺ວາ ຕໍ, ເສສານິ ເອກາທສ ອາກຑ຺ຒນ຺ຕິ. ເຕສຸ ຫິ ເຍນ ເກນຈິ ກມ຺ເມ ອາຍູຫິເຕ ຕາຍ ເຈຕນາຍ ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕິ. ອກຸສລວິປາເກສຸ ອເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາຍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອິຕຣສ຺ສາປິ ເອຕ຺ເຖວ ປຏິສນ຺ຘິທານໍ ຠເວຍ຺ຍ. ຍສ຺ມາ ປເນຕໍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ‘ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພ’-ປທວິຠງ຺ເຄ ນາຄຕນ຺ຕິ.

ອກຸສລາ ຘມ຺ມາຕິປທສ຺ສ ວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອພ຺ຍາກຕປທໍ

ອເຫຕຸກກຸສລວິປາໂກ

໔໓໑. ອິທານິ ອພ຺ຍາກຕປທໍ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ອພ຺ຍາກຕາຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ອພ຺ຍາກຕໍ – ວິປາກໍ ກິຣິຍໍ ຣູປໍ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ. ເຕສຸ ວິປາກາພ຺ຍາກຕໍ. ວິປາກາພ຺ຍາກເຕປິ ກຸສລວິປາກໍ. ຕສ຺ມິມ຺ປິ ປຣິຕ຺ຕວິປາກໍ. ຕສ຺ມິມ຺ປິ ອເຫຕຸກໍ. ຕສ຺ມິມ຺ປິ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓໍ. ຕສ຺ມິມ຺ປິ ທ຺ວາຣປຏິປາຏິຍາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ. ຕສ຺ສາປິ, ຐເປຕ຺ວາ ທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓາທິສາຘາຣຓປຈ຺ຈຍໍ, ອສາຘາຣຓກມ຺ມປຈ຺ຈຍວເສເນວ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ທີເປຕຸໍ ກາມາວຈຣສ຺ສ ກຸສລສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ກຕຕ຺ຕາຕິ ກຕກາຣຓາ. ອຸປຈິຕຕ຺ຕາຕິ ອາຈິຕຕ຺ຕາ, ວຑ຺ຒິຕກາຣຓາ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ກາຣຓຠູຕສ຺ສ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ຈກ຺ຂຸໂຕ ວາ ປວຕ຺ຕໍ, ຈກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ວາ ນິສ຺ສິຕໍ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ. ປຣໂຕ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸສນ຺ນິສ຺ສິຕຣູປວິຊານນລກ຺ຂຓໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ, ຣູປມຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຣສໍ, ຣູປາຠິມຸຂຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ຣູປາຣມ຺ມຓາຍ ກິຣິຍມໂນຘາຕຸຍາ ອປຄມປທຏ຺ຐານໍ. ປຣໂຕ ອາຄຕານິ ໂສຕາທິສນ຺ນິສ຺ສິຕສທ຺ທາທິວິຊານນລກ຺ຂຓານິ ໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍວິຎ຺ຎາຓານິ ສທ຺ທາທິມຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຣສານິ, ສທ຺ທາທິອຠິມຸຂຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານານິ, ສທ຺ທາທິອາຣມ຺ມຓານໍ ກິຣິຍມໂນຘາຕູນໍ ອປຄມປທຏ຺ຐານານິ.

ອິຘ ປທປຏິປາຏິຍາ ທສ ປທານິ ໂຫນ຺ຕິ. ອຄ຺ຄຫິຕຄ຺ຄຫເຓນ ສຕ຺ຕ. ເຕສຸ ປຎ຺ຈ ອວິຠຕ຺ຕິການິ, ທ຺ເວ ສວິຠຕ຺ຕິການິ. ເຕສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ຜສ຺ສປຎ຺ຈກວເສນ ເຈວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍວເສນ ຈ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ວິຠຕ຺ຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເວທນາ ຜສ຺ສປຎ຺ຈກຌານງ຺ຄອິນ຺ທ຺ຣິຍວເສນ ຕີສຸເຍວ. ຣາສໂຍປິ ອິເມວ ຕໂຍ ໂຫນ຺ຕິ. ເຍວາປນໂກ ເອໂກ ມນສິກາໂຣ ເອວ.

໔໓໖. ນິທ຺ເທສວາເຣ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ປຓ຺ຑຣນ຺ຕິ ວຕ຺ຖຸໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຸສລຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິສຸທ຺ຘຕາຍ ປຓ຺ຑຣໍ ນາມ, ອກຸສລໍ ຠວງ຺ຄນິສ຺ສນ຺ເທນ, ວິປາກໍ ວຕ຺ຖຸປຓ຺ຑຣຕ຺ຕາ.

໔໓໙. ຈິຕ຺ຕສ຺ເສກຄ຺ຄຕານິທ຺ເທເສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຐິຕີຕິ ເອກເມວ ປທໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິທມ຺ປິ ຫິ ທຸພ຺ພລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐິຕິມຕ຺ຕເມເວຕ຺ຖ ລພ຺ຠຕິ, ‘ສຓ຺ຐິຕິອວຏ຺ຐິຕິ’-ຠາວໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ສງ຺ຄຫວາເຣ ຌານງ຺ຄມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ນ ອຸທ຺ຘຏານິ. ກສ຺ມາ? ວິຕກ຺ກປຈ຺ຉິມກຎ຺ຫິ ຌານໍ ນາມ, ເຫຕຸປຈ຺ຉິມໂກ ມຄ຺ໂຄ ນາມ. ປກຕິຍາ ອວິຕກ຺ກຈິຕ຺ເຕ ຌານງ຺ຄໍ ນ ລພ຺ຠຕິ, ອເຫຕຸກຈິຕ຺ເຕ ຈ ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ. ຕສ຺ມາ ອິຘ ອຸຠຍມ຺ປິ ນ ອຸທ຺ຘຏໍ. ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘເປຕ຺ຖ ຈຕຸຣງ຺ຄິໂກເຍວ ຠາຊິໂຕ. ສຸຎ຺ຎຕວາໂຣ ປາກຕິໂກເຍວ. ໂສຕວິຎ຺ຎາຓາທິນິທ຺ເທສາປິ ອິມິນາວ ນເຍນ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເກວລຎ຺ຫິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີສຸ ‘ອຸເປກ຺ຂາ’ ຠາຊິຕາ, ກາຍວິຎ຺ຎາເຓ ‘ສຸຂ’ນ຺ຕິ, ອຍເມຕ຺ຖ ວິເສໂສ. ໂສປິ ຈ ຆຏ຺ຏນວເສນ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣາທີສຸ ຫິ ຈຕູສຸ ອຸປາທາຣູປເມວ ອຸປາທາຣູປໍ ຆຏ຺ເຏຕິ, ອຸປາທາຣູເປເຍວ ອຸປາທາຣູປໍ ຆຏ຺ເຏນ຺ເຕ ປຏິຆຏ຺ຏນານິຆໍໂສ ພລວາ ນ ໂຫຕິ. ຈຕຸນ຺ນໍ ອຘິກຣຓີນໍ ອຸປຣິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກປ຺ປາສປິຈຸປິຓ຺ເຑ ຐເປຕ຺ວາ ປິຈຸປິຓ຺ເຑເຫວ ປຫຕກາໂລ ວິຍ ຜຸຏ຺ຐມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ. ເວທນາ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ກາຍທ຺ວາເຣ ປນ ພຫິທ຺ຘາ ມຫາຠູຕາຣມ຺ມຓໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກກາຍປສາທໍ ຆຏ຺ເຏຕ຺ວາ ປສາທປຈ຺ຈເຍສຸ ມຫາຠູເຕສຸ ປຏິຫຎ຺ຎຕິ. ຍຖາ ອຘິກຣຓີມຕ຺ຖເກ ກປ຺ປາສປິຈຸປິຓ຺ຑໍ ຐເປຕ຺ວາ ກູເຏນ ປຫຣນ຺ຕສ຺ສ ກປ຺ປາສປິຈຸປິຓ຺ຑໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກູຏໍ ອຘິກຣຓິໍ ຄຓ຺ຫຕີຕິ, ນິຆໍໂສ ພລວາ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ປຏິຆຏ຺ຏນານິຆໍໂສ ພລວາ ໂຫຕິ. ອິຏ຺ເຐ ອາຣມ຺ມເຓ ສຸຂສຫຄຕໍ ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອນິຏ຺ເຐ ທຸກ຺ຂສຫຄຕໍ.

ອິເມສໍ ປນ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕານໍ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓານິ ນິພທ຺ຘາເນວ ໂຫນ຺ຕິ, ວຕ຺ຖາທິສງ຺ກມນໍ ນາເມຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ. ກຸສລວິປາກຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຫິ ຈກ຺ຂຸປສາທໍ ວຕ຺ຖຸໍ ກຕ຺ວາ ອິຏ຺ເຐ ຈ ອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ເຕ ຈ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານິກຣູປາຣມ຺ມເຓ ທສ຺ສນກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານໍ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ວິປຈ຺ຈຕິ. ໂສຕວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ໂສຕປສາທາທີນິ ວຕ຺ຖຸໍ ກຕ຺ວາ ອິຏ຺ຐອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ເຕສຸ ສທ຺ທາທີສຸ ສວນຆາຍນສາຍນຜຸສນກິຈ຺ຈານິ ສາຘຍມານານິ ໂສຕທ຺ວາຣາທີສຸ ຐຕ຺ວາ ວິປຈ຺ຈນ຺ຕິ. ສທ຺ໂທ ປເນຕ຺ຖ ທ຺ວິສມຸຏ຺ຐານິໂກເຍວ ໂຫຕິ.

໔໕໕. ມໂນຘາຕຸນິທ຺ເທເສ ສຠາວສຸຎ຺ຎຕນິສ຺ສຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ມໂນເຍວ ຘາຕຸ ມໂນຘາຕຸ. ສາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ອນນ຺ຕຣໍ ຣູປາທິວິຊານນລກ຺ຂຓາ, ຣູປາທີນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນຣສາ, ຕຖາຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທິອປຄມປທຏ຺ຐານາ. ອິຘ ຘມ຺ມຸທ຺ເທເສ ທ຺ວາທສ ປທານິ ໂຫນ຺ຕິ. ອຄ຺ຄຫິຕຄ຺ຄຫເຓນ ນວ. ເຕສຸ ສຕ຺ຕ ອວິຠຕ຺ຕິການິ ທ຺ເວ ສວິຠຕ຺ຕິການິ. ອຘິໂມກ຺ໂຂ ມນສິກາໂຣຕິ ທ຺ເວ ເຍວາປນກາ. ວິຕກ຺ກນິທ຺ເທໂສ ອຠິນິໂຣປນໍ ປາເປຕ຺ວາ ຐປິໂຕ. ຍສ຺ມາ ປເນຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເນວ ກຸສລໍ ນາກຸສລໍ, ຕສ຺ມາ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປຕິ ວາ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ໂປຕິ ວາ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ສງ຺ຄຫວາເຣ ລພ຺ຠມານມ຺ປິ ຌານງ຺ຄໍ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓໂສເຕ ປຕິຕ຺ວາ ຄຕນ຺ຕິ. ມຄ຺ຄງ຺ຄໍ ປນ ນ ລພ຺ຠຕິເຍວາຕິ ນ ອຸທ຺ຘຏໍ. ສຸຎ຺ຎຕວາໂຣ ປາກຕິໂກເຍວ. ອິມສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ນິພທ຺ຘໍ ຫທຍວຕ຺ຖຸເມວ ໂຫຕິ. ທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓານິ ອນິພທ຺ຘານິ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓານິ ສງ຺ກມນ຺ຕິ, ຐານໍ ປນ ເອກໍ. ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນກິຈ຺ຈເມວ ເຫຕໍ ໂຫຕິ. ອິທຎ຺ຫິ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ປຎ຺ຈສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນໍ ຫຸຕ຺ວາ ວິປຈ຺ຈຕິ. ກຸສລວິປາເກສຸ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີສຸ ນິຣຸທ຺ເຘສຸ ຕໍສມນນ຺ຕຣາ ຕາເນວ ຐານປ຺ປຕ຺ຕານິ ຣູປາຣມ຺ມຓາທີນິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ.

໔໖໙. ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸນິທ຺ເທເສສຸ ປຐມມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍໍ ‘ປີຕິ’ປທໍ ອຘິກໍ. ເວທນາປິ ‘ໂສມນສ຺ສ’-ເວທນາ ໂຫຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓສ຺ມິໍເຍວ ປວຕ຺ຕຕິ. ທຸຕິຍມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓ. ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ‘ອຸເປກ຺ຂາ’ ເວທນາ ໂຫຕີຕິ. ປທານິ ມໂນຘາຕຸນິທ຺ເທສສທິສາເນວ. ອຸຠຍຕ຺ຖາປິ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓໂສເຕ ປຕິຕ຺ວາ ຄຕຕ຺ຕາເຍວ ຌານງ຺ຄານິ ນ ອຸທ຺ຘຏານິ. ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ອລາຠໂຕເຍວ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ລກ຺ຂຓາທິໂຕ ປເນສາ ທຸວິຘາປິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ອເຫຕຸກວິປາກາ, ຉຬາຣມ຺ມຓວິຊານນລກ຺ຂຓາ, ສນ຺ຕີຣຓາທິຣສາ, ຕຖາຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ຫທຍວຕ຺ຖຸປທຏ຺ຐານາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຖ ປຐມາ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ວິປຈ຺ຈຕິ. ສາ ຫິ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ກຸສລວິປາກຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທິອນນ຺ຕຣໍ, ວິປາກມໂນຘາຕຸຍາ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ຘາຍ, ຕສ຺ມິໍ ເຍວາຣມ຺ມເຓ ສນ຺ຕີຣຓກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານາ ປຎ຺ຈສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ຐຕ຺ວາ ວິປຈ຺ຈຕິ. ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ປນ ພລວາຣມ຺ມເຓ ຕທາຣມ຺ມຓາ ຫຸຕ຺ວາ ວິປຈ຺ຈຕິ. ກຖໍ? ຍຖາ ຫິ ຈຓ຺ຑໂສເຕ, ຕິຣິຍໍ ນາວາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ, ອຸທກໍ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ໂຖກໍ ຐານໍ ນາວໍ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຍຖາໂສຕເມວ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວເມວ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ພລວາຣມ຺ມເຓ ປໂລຠຍມາເນ ອາປາຖຄເຕ ຊວນໍ ຊວຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຊວິເຕ ຠວງ຺ຄສ຺ສ ວາໂຣ. ອິທໍ ປນ ຈິຕ຺ຕໍ ຠວງ຺ຄສ຺ສ ວາຣໍ ອທຕ຺ວາ ຊວເນນ ຄຫິຕາຣມ຺ມຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກໍ ທ຺ເວ ຈິຕ຺ຕວາເຣ ປວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຠວງ຺ຄເມວ ໂອຕຣຕິ. ຄວກ຺ຂນ຺ເຘ ນທິໍ ຕຣນ຺ເຕປິ ເອວເມວ ອຸປມາ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພາ. ເອວເມສາ ຍໍ ຊວເນນ ຄຫິຕາຣມ຺ມຓໍ ຕສ຺ເສວ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ນາມ ຫຸຕ຺ວາ ວິປຈ຺ຈຕິ.

ທຸຕິຍາ ປນ ປຎ຺ຈສຸ ຐາເນສຸ ວິປຈ຺ຈຕິ. ກຖໍ? ມນຸສ຺ສໂລເກ ຕາວ ຊຈ຺ຈນ຺ຘຊຈ຺ຈພຘິຣຊຈ຺ຈເອຬຊຈ຺ຈຸມ຺ມຕ຺ຕກອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນກນປຸໍສການໍ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓກາເລ ປຏິສນ຺ຘິ ຫຸຕ຺ວາ ວິປຈ຺ຈຕິ. ປຏິສນ຺ຘິຍາ ວີຕິວຕ຺ຕາຍ ຍາວຕາຍຸກໍ ຠວງ຺ຄໍ ຫຸຕ຺ວາ ວິປຈ຺ຈຕິ. ອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ເຕ ປຎ຺ຈາຣມ຺ມຓວີຖິຍາ ສນ຺ຕີຣຓໍ ຫຸຕ຺ວາ, ພລວາຣມ຺ມເຓ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ຫຸຕ຺ວາ, ມຣຓກາເລ ຈຸຕິ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອິເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ ຐາເນສຸ ວິປຈ຺ຈຕີຕິ.

ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸທ຺ວຍໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

ອຏ຺ຐມຫາວິປາກຈິຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໙໘. ອິທານິ ອຏ຺ຐມຫາວິປາກຈິຕ຺ຕານິ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸນ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ອພ຺ຍາກຕາຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ປາຬິຍໍ ນຍມຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສພ຺ພວາຣາ ສໍຂິຕ຺ຕາ. ເຕສໍ ອຕ຺ໂຖ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂຍ ປເນຕ຺ຖ ວິເສໂສ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອໂລໂຠ ອພ຺ຍາກຕມູລນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍມ຺ປິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ ຕໍ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພໍ – ໂຍ ຫິ ກາມາວຈຣກຸສເລສຸ ກມ຺ມທ຺ວາຣກມ຺ມປຖປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸເຠໂທ ວຸຕ຺ໂຕ ໂສ ອິຘ ນຕ຺ຖິ. ກສ຺ມາ? ອວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຊນກໂຕ ອວິປາກຘມ຺ມໂຕ ຕຖາ ອປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ຈ. ຍາປິ ຕາ ເຍວາປນເກສຸ ກຣຸຓາມຸທິຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ຕາ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ວິປາເກສຸ ນ ສນ຺ຕິ. ເອກນ຺ຕປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓານິ ຫິ ກາມາວຈຣວິປາການິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ກຣຸຓາມຸທິຕາ, ວິຣຕິໂຍເປຕ຺ຖ ນ ສນ຺ຕິ. ‘ປຎ຺ຈ ສິກ຺ຂາປທານິ ກຸສລາເນວາ’ຕິ (ວິຠ. ໗໑໕) ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອສງ຺ຂາຣສສງ຺ຂາຣວິຘານຎ຺ເຈຕ຺ຖ ກຸສລໂຕ ເຈວ ປຈ຺ຈຍເຠທໂຕ ຈ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອສງ຺ຂາຣິກສ຺ສ ຫິ ກຸສລສ຺ສ ອສງ຺ຂາຣິກເມວ ວິປາກໍ, ສສງ຺ຂາຣິກສ຺ສ ສສງ຺ຂາຣິກໍ. ພລວປຈ຺ຈເຍຫິ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອສງ຺ຂາຣິກໍ, ອິຕເຣຫິ ອິຕຣໍ. ຫີນາທິເຠເທປິ ອິມານິ ຫີນມຊ຺ຌິມປຓີເຕຫິ ຉນ຺ທາທີຫິ ອນິປ຺ຜາທິຕຕ຺ຕາ ຫີນມຊ຺ຌິມປຓີຕານິ ນາມ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ຫີນສ຺ສ ປນ ກຸສລສ຺ສ ວິປາກໍ ຫີນໍ, ມຊ຺ຌິມສ຺ສ ມຊ຺ຌິມໍ, ປຓີຕສ຺ສ ປຓີຕໍ. ອຘິປຕິໂນ ເປຕ຺ຖ ນ ສນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ? ຉນ຺ທາທີນິ ຘຸຣໍ ກຕ຺ວາ ອນຸປ຺ປາເທຕພ຺ພໂຕ. ເສສໍ ສພ຺ພໍ ອຏ຺ຐສຸ ກຸສເລສຸ ວຸຕ຺ຕສທິສເມວ.

ອິທານິ ອິເມສໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ມຫາວິປາກຈິຕ຺ຕານໍ ວິປຈ຺ຈນຏ຺ຐານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອຕານິ ຫິ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ວິປຈ຺ຈນ຺ຕິ – ປຏິສນ຺ຘິຍໍ, ຠວງ຺ເຄ, ຈຸຕິຍໍ, ຕທາຣມ຺ມເຓຕິ. ກຖໍ? ມນຸສ຺ເສສຸ ຕາວ ກາມາວຈຣເທເວສຸ ຈ ປຸຎ຺ຎວນ຺ຕານໍ ທຸເຫຕຸກຕິເຫຕຸການໍ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓກາເລ ປຏິສນ຺ຘິ ຫຸຕ຺ວາ ວິປຈ຺ຈນ຺ຕິ. ປຏິສນ຺ຘິຍາ ວີຕິວຕ຺ຕາຍ ປວຕ຺ເຕ ສຏ຺ຐິປິ ອສີຕິປິ ວສ຺ສານິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍມ຺ປິ ອາຍຸກາລໍ ຠວງ຺ຄໍ ຫຸຕ຺ວາ, ພລວາຣມ຺ມເຓ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ຫຸຕ຺ວາ, ມຣຓກາເລ ຈຸຕິ ຫຸຕ຺ວາຕິ. ເອວໍ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ວິປຈ຺ຈນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພປິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸໂພຘິສຕ຺ຕາ ປຈ຺ຉິມປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫເຓ ປຐເມນ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຕິເຫຕຸກອສງ຺ຂາຣິກມຫາວິປາກຈິຕ຺ເຕນ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ຕໍ ປນ ເມຕ຺ຕາປຸພ຺ພຠາຄຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິປາກໍ ໂຫຕິ. ເຕນ ທິນ຺ນາຍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ອາຍຸ. ກາລວເສນ ປນ ປຣິຓມຕິ. ມຫາສີວຕ຺ເຖໂຣ ປນາຫ – ‘ໂສມນສ຺ສສຫຄຕໂຕ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ພລວຕຣໍ. ເຕນ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ເຕນ ຄຫິຕປຏິສນ຺ຘິກາ ຫິ ມຫຊ຺ຌາສຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ທິພ຺ເພສຸປິ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ອຸປ຺ປິລາວິໂນ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ຕິປິຏກຈູຬນາຄຕ຺ເຖຣາທໂຍ ວິຍາ’ຕິ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ – ‘ອຍໍ ເຖຣສ຺ສ ມໂນຣໂຖ,’‘ນຕ຺ຖິ ເອຕ’ນ຺ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘ສພ຺ພຎ຺ຎຸໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ຫິຕູປຈາໂຣ ພລວາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ເມຕ຺ຕາປຸພ຺ພຠາຄກາມາວຈຣກຸສລວິປາກໂສມນສ຺ສສຫຄຕຕິເຫຕຸກອສງ຺ຂາຣິກຈິຕ຺ເຕນ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ວິປາກຸທ຺ຘາຣກຖາ

ອິທານິ ວິປາກຸທ຺ຘາຣກຖາຍ ມາຕິກາ ຐເປຕພ຺ພາ – ຕິປິຏກຈູຬນາຄຕ຺ເຖໂຣ ຕາວ ອາຫ – ເອກາຍ ກຸສລເຈຕນາຍ ໂສຬສ ວິປາກຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອຕ຺ເຖວ ທ຺ວາທສກມຄ຺ໂຄປິ ອເຫຕຸກຏ຺ຐກມ຺ປີຕິ. ໂມຣວາປິວາສີ ມຫາທຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ປນາຫ – ເອກາຍ ກຸສລເຈຕນາຍ ທ຺ວາທສ ວິປາກຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອຕ຺ເຖວ ທສກມຄ຺ໂຄປິ ອເຫຕຸກຏ຺ຐກມ຺ປີຕິ. ຕິປິຏກມຫາຘມ຺ມຣກ຺ຂິຕຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ – ເອກາຍ ກຸສລເຈຕນາຍ ທສ ວິປາກຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເອຕ຺ເຖວ ອເຫຕຸກຏ຺ຐກນ຺ຕິ.

ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ສາເກຕປຎ຺ຫໍ ນາມ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ສາເກເຕ ກິຣ ອຸປາສກາ ສາລາຍໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອກາຍ ເຈຕນາຍ ກມ຺ເມ ອາຍູຫິເຕ ເອກາ ປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕິ ອຸທາຫຸ ນານາ’ຕິ? ປຎ຺ຫໍ ນາມ ສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ນິຈ຺ເຉຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ອາຠິຘມ຺ມິກຕ຺ເຖເຣ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ເຖຣາ ‘ຍຖາ ເອກສ຺ມາ ອມ຺ພພີຊາ ເອໂກວ ອງ຺ກຸໂຣ ນິກ຺ຂມຕິ, ເອວໍ ເອກາວ ປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕີ’ຕິ ສຎ຺ຎາເປສຸໍ. ອເຖກທິວສໍ ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ນານາເຈຕນາຫິ ກມ຺ເມ ອາຍູຫິເຕ ປຏິສນ຺ຘິໂຍ ນານາ ໂຫນ຺ຕິ ອຸທາຫຸ ເອກາ’ຕິ? ປຎ຺ຫໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ນິຈ຺ເຉຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ເຖເຣ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ເຖຣາ ‘ຍຖາ ພຫູສຸ ອມ຺ພພີເຊສຸ ໂຣປິເຕສຸ ພຫູ ອງ຺ກຸຣາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ, ເອວໍ ພຫຸກາວ ປຏິສນ຺ຘິໂຍ ໂຫນ຺ຕີ’ຕິ ສຎ຺ຎາເປສຸໍ.

ອປຣມ຺ປິ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ອຸສ຺ສທກິຕ຺ຕນໍ ນາມ ຄຫິຕໍ. ອິເມສຎ຺ຫິ ສຕ຺ຕານໍ ໂລໂຠປິ ອຸສ຺ສນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂທໂສປິ ໂມໂຫປິ; ອໂລໂຠປິ ອໂທໂສປິ ອໂມໂຫປິ. ຕໍ ເນສໍ ອຸສ຺ສນ຺ນຠາວໍ ໂກ ນິຍາເມຕີຕິ? ປຸພ຺ພເຫຕຸ ນິຍາເມຕິ. ກມ຺ມາຍູຫນກ຺ຂເຓເຍວ ນານຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກຖໍ? ‘‘ຍສ຺ສ ຫິ ກມ຺ມາຍູຫນກ຺ຂເຓ ໂລໂຠ ພລວາ ໂຫຕິ ອໂລໂຠ ມນ຺ໂທ, ອໂທສາໂມຫາ ພລວນ຺ໂຕ ໂທສໂມຫາ ມນ຺ທາ, ຕສ຺ສ ມນ຺ໂທ ອໂລໂຠ ໂລຠໍ ປຣິຍາທາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອໂທສາໂມຫາ ປນ ພລວນ຺ໂຕ ໂທສໂມເຫ ປຣິຍາທາຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ໂສ ເຕນ ກມ຺ເມນ ທິນ຺ນປຏິສນ຺ຘິວເສນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ລຸທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ສຸຂສີໂລ ອກ຺ໂກຘໂນ, ປຎ຺ຎວາ ປນ ໂຫຕິ ວຊິຣູປມຎາໂຓ’’ຕິ.

‘ຍສ຺ສ ປນ ກມ຺ມາຍູຫນກ຺ຂເຓ ໂລຠໂທສາ ພລວນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕິ ອໂລຠາໂທສາ ມນ຺ທາ, ອໂມໂຫ ພລວາ ໂມໂຫ ມນ຺ໂທ, ໂສ ປຸຣິມນເຍເນວ ລຸທ຺ໂຘ ເຈວ ໂຫຕິ ທຸຏ຺ໂຐ ຈ, ປຎ຺ຎວາ ປນ ໂຫຕິ ວຊິຣູປມຎາໂຓ ທຕ຺ຕາຠຍຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ.

‘ຍສ຺ສ ປນ ກມ຺ມາຍູຫນກ຺ຂເຓ ໂລຠາໂທສໂມຫາ ພລວນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕິ ອິຕເຣ ມນ຺ທາ, ໂສ ປຸຣິມນເຍເນວ ລຸທ຺ໂຘ ເຈວ ໂຫຕິ ທນ຺ໂຘ ຈ, ສຸຂສີລໂກ ປນ ໂຫຕິ ອກ຺ໂກຘໂນ.

‘ຕຖາ ຍສ຺ສ ກມ຺ມາຍູຫນກ຺ຂເຓ ຕໂຍປິ ໂລຠໂທສໂມຫາ ພລວນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕິ ອໂລຠາທໂຍ ມນ຺ທາ, ໂສ ປຸຣິມນເຍເນວ ລຸທ຺ໂຘ ເຈວ ໂຫຕິ ທຸຏ຺ໂຐ ຈ ມູຬ຺ໂຫ ຈ.

‘ຍສ຺ສ ປນ ກມ຺ມາຍູຫນກ຺ຂເຓ ອໂລຠໂທສໂມຫາ ພລວນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕິ ອິຕເຣ ມນ຺ທາ, ໂສ ປຸຣິມນເຍເນວ ອປ຺ປກິເລໂສ ໂຫຕິ, ທິພ຺ພາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ທິສ຺ວາ ນິຈ຺ຈໂລ, ທຸຏ຺ໂຐ ປນ ໂຫຕິ ທນ຺ຘປຎ຺ໂຎ ຈາຕິ.

‘ຍສ຺ສ ປນ ກມ຺ມາຍູຫນກ຺ຂເຓ ອໂລຠາໂທສໂມຫາ ພລວນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕິ ອິຕເຣ ມນ຺ທາ, ໂສ ປຸຣິມນເຍເນວ ອລຸທ຺ໂຘ ເຈວ ໂຫຕິ, ສຸຂສີລໂກ ຈ, ທນ຺ໂຘ ປນ ໂຫຕິ.

‘ຕຖາ ຍສ຺ສ ກມ຺ມາຍູຫນກ຺ຂເຓ ອໂລຠໂທສາໂມຫາ ພລວນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕິ ອິຕເຣ ມນ຺ທາ, ໂສ ປຸຣິມນເຍເນວ ອລຸທ຺ໂຘ ເຈວ ໂຫຕິ ປຎ຺ຎວາ ຈ, ທຸຏ຺ໂຐ ຈ ປນ ໂຫຕິ ໂກຘໂນ.

‘ຍສ຺ສ ປນ ກມ຺ມາຍູຫນກ຺ຂເຓ ຕໂຍປິ ອໂລຠາທໂຍ ພລວນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕິ ໂລຠາທໂຍ ມນ຺ທາ, ໂສ ມຫາສງ຺ຆຣກ຺ຂິຕຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ອລຸທ຺ໂຘ ອທຸຏ຺ໂຐ ປຎ຺ຎວາ ຈ ໂຫຕີ’ຕິ.

ອປຣມ຺ປິ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ເຫຕຸກິຕ຺ຕນໍ ນາມ ຄຫິຕໍ. ຕິເຫຕຸກກມ຺ມຎ຺ຫິ ຕິເຫຕຸກມ຺ປິ ທຸເຫຕຸກມ຺ປິ ອເຫຕຸກມ຺ປິ ວິປາກໍ ເທຕິ. ທຸເຫຕຸກກມ຺ມໍ ຕິເຫຕຸກວິປາກໍ ນ ເທຕິ, ອິຕຣໍ ເທຕິ. ຕິເຫຕຸກກມ຺ເມນ ປຏິສນ຺ຘິ ຕິເຫຕຸກາປິ ໂຫຕິ, ທຸເຫຕຸກາປິ; ອເຫຕຸກາ ນ ໂຫຕິ. ທຸເຫຕຸເກນ ທຸເຫຕຸກາປິ ໂຫຕິ ອເຫຕຸກາປິ; ຕິເຫຕຸກາ ນ ໂຫຕິ. ອສງ຺ຂາຣິກໍ ກຸສລໍ ອສງ຺ຂາຣິກມ຺ປິ ສສງ຺ຂາຣິກມ຺ປິ ວິປາກໍ ເທຕິ. ສສງ຺ຂາຣິກໍ ສສງ຺ຂາຣິກມ຺ປິ ອສງ຺ຂາຣິກມ຺ປິ ວິປາກໍ ເທຕິ. ອາຣມ຺ມເຓນ ເວທນາ ປຣິວຕ຺ເຕຕພ຺ພາ. ຊວເນນ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ນິຍາເມຕພ຺ພໍ.

ອິທານິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ວາເທ ໂສຬສມຄ຺ຄາທໂຍ ເວທິຕພ຺ພາ. ປຐມກາມາວຈຣກຸສລສທິເສນ ຫິ ປຐມມຫາວິປາກຈິຕ຺ເຕນ ຄຫິຕປຏິສນ຺ຘິກສ຺ສ ຄພ຺ຠາວາສໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສໍວຣາສໍວເຣ ປຏ຺ຐເປຕຸໍ ສມຕ຺ຖຠາວໍ ອຸປຄຕສ຺ສ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣສ຺ມິໍ ‘ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ’ ອາປາຖມາຄເຕ ກິຣິຍມໂນຘາຕຸຍາ ຠວງ຺ເຄ ອນາວຏ຺ຏິເຕເຍວ ອຕິກ຺ກມນອາຣມ຺ມຓານໍ ປມາຓໍ ນຕ຺ຖິ. ກສ຺ມາ ເອວໍ ໂຫຕິ? ອາຣມ຺ມຓທຸພ຺ພລຕາຍ. ອຍໍ ຕາວ ເອໂກ ໂມຆວາໂຣ.

ສເຈ ປນ ຠວງ຺ຄໍ ອາວຏ຺ເຏຕິ, ກິຣິຍມໂນຘາຕຸຍາ ຠວງ຺ເຄ ອາວຏ຺ຏິເຕ, ໂວຏ຺ຐພ຺ພນໍ ອປາເປຕ຺ວາວ ອນ຺ຕຣາ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓ ວາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉເນ ວາ ສນ຺ຕີຣເຓ ວາ ຐຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ໂວຏ຺ຐພ຺ພນວເສນ ປນ ຐຕ຺ວາ ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ຈິຕ຺ຕານິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕໂຕ ອາເສວນໍ ລຠິຕ຺ວາ ຊວນຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ປຸນ ຠວງ຺ຄໍ ໂອຕຣຕິ ອິທມ຺ປິ ອາຣມ຺ມຓທຸພ຺ພລຕາຍ ເອວ ໂຫຕິ. ອຍໍ ປນ ວາໂຣ ‘ທິຏ຺ຐໍ ວິຍ ເມ, ສຸຕໍ ວິຍ ເມ’ຕິອາທີນິ ວທນກາເລ ລພ຺ຠຕິ. ອຍມ຺ປິ ທຸຕິໂຍ ໂມຆວາໂຣ.

ອປຣສ຺ສ ກິຣິຍມໂນຘາຕຸຍາ ຠວງ຺ເຄ ອາວຏ຺ຏິເຕ ວີຖິຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຊວນໍ ຊວຕິ. ຊວນປຣິໂຍສາເນ ປນ ຕທາຣມ຺ມຓສ຺ສ ວາໂຣ. ຕສ຺ມິໍ ອນຸປ຺ປນ຺ເນເຍວ ຠວງ຺ຄໍ ໂອຕຣຕິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອຸປມາ – ຍຖາ ຫິ ນທິຍາ ອາວຣຓໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ມຫາມາຕິກາຠິມຸເຂ ອຸທເກ ກເຕ ອຸທກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸໂຠສຸ ຕີເຣສຸ ເກທາເຣ ປູເຣຕ຺ວາ ອຕິເຣກໍ ກກ຺ກຏກມຄ຺ຄາທີຫິ ປລາຍິຕ຺ວາ ປຸນ ນທິໍເຍວ ໂອຕຣຕິ, ເອວເມຕໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ນທິຍໍ ອຸທກປ຺ປວຕ຺ຕນກາໂລ ວິຍ ຠວງ຺ຄວີຖິປ຺ປວຕ຺ຕນກາໂລ. ອາວຣຓພນ຺ຘນກາໂລ ວິຍ ກິຣິຍມໂນຘາຕຸຍາ ຠວງ຺ຄສ຺ສ ອາວຏ຺ຏນກາໂລ. ມຫາມາຕິກາຍ ອຸທກປ຺ປວຕ຺ຕນກາໂລ ວິຍ ວີຖິຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິ. ອຸໂຠສຸ ຕີເຣສຸ ເກທາຣປູຣຓໍ ວິຍ ຊວນໍ. ກກ຺ກຏກມຄ຺ຄາທີຫິ ປລາຍິຕ຺ວາ ປຸນ ອຸທກສ຺ສ ນທີໂອຕຣຓໍ ວິຍ ຊວນໍ ຊວິຕ຺ວາ ຕທາຣມ຺ມເຓ ອນຸປ຺ປນ຺ເນເຍວ ປຸນ ຠວງ຺ໂຄຕຣຓໍ. ເອວໍ ຠວງ຺ຄໍ ໂອຕຣຓຈິຕ຺ຕານມ຺ປິ ຄຓນປໂຖ ນຕ຺ຖິ. ອິທຎ຺ຈາປິ ອາຣມ຺ມຓທຸພ຺ພລຕາຍ ເອວ ໂຫຕິ. ອຍໍ ຕຕິໂຍ ໂມຆວາໂຣ.

ສເຈ ປນ ພລວາຣມ຺ມຓໍ ອາປາຖຄຕໍ ໂຫຕິ ກິຣິຍມໂນຘາຕຸຍາ ຠວງ຺ເຄ ອາວຏ຺ຏິເຕ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຊວນຏ຺ຐາເນ ປນ ປຐມກາມາວຈຣກຸສລຈິຕ຺ຕໍ ຊວນໍ ຫຸຕ຺ວາ ຉສຕ຺ຕວາເຣ ຊວິຕ຺ວາ ຕທາຣມ຺ມຓສ຺ສ ວາຣໍ ເທຕິ. ຕທາຣມ຺ມຓໍ ປຕິຏ຺ຐຫມານໍ ຕໍສທິສເມວ ມຫາວິປາກຈິຕ຺ຕໍ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ອິທໍ ທ຺ເວ ນາມານິ ລຠຕິ – ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕສທິສຕ຺ຕາ ‘ມູລຠວງ຺ຄ’ນ຺ຕິ ຈ, ຍໍ ຊວເນນ ຄຫິຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຕສ຺ສ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ‘ຕທາຣມ຺ມຓ’ນ຺ຕິ ຈ. ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນໍ ສນ຺ຕີຣຓໍ ຕທາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ວິປາກຈິຕ຺ຕານິ ຄຓນູປຄານິ ໂຫນ຺ຕິ.

ຍທາ ປນ ທຸຕິຍກຸສລຈິຕ຺ຕໍ ຊວນໍ ໂຫຕິ, ຕທາ ຕໍສທິສໍ ທຸຕິຍວິປາກຈິຕ຺ຕເມວ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ອິທຎ຺ຈ ທ຺ເວ ນາມານິ ລຠຕິ. ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ເຕນ ອສທິສຕ຺ຕາ ‘ອາຄນ຺ຕຸກຠວງ຺ຄ’ນ຺ຕິ ຈ ປຸຣິມນເຍເນວ ‘ຕທາຣມ຺ມຓ’ນ຺ຕິ ຈ. ອິມິນາ ສທ຺ຘິໍ ປຸຣິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຎ຺ຈ ໂຫນ຺ຕິ.

ຍທາ ປນ ຕຕິຍກຸສລຈິຕ຺ຕໍ ຊວນໍ ໂຫຕິ, ຕທາ ຕໍສທິສໍ ຕຕິຍວິປາກຈິຕ຺ຕໍ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ອິທມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ‘ອາຄນ຺ຕຸກຠວງ຺ຄໍ’‘ຕທາຣມ຺ມຓ’ນ຺ຕິ ຈ ທ຺ເວ ນາມານິ ລຠຕິ. ອິມິນາ ສທ຺ຘິໍ ປຸຣິມານິ ປຎ຺ຈ ຉ ໂຫນ຺ຕິ.

ຍທາ ປນ ຈຕຸຕ຺ຖກຸສລຈິຕ຺ຕໍ ຊວນໍ ໂຫຕິ, ຕທາ ຕໍສທິສໍ ຈຕຸຕ຺ຖວິປາກຈິຕ຺ຕໍ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ອິທມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ‘ອາຄນ຺ຕຸກຠວງ຺ຄໍ’‘ຕທາຣມ຺ມຓ’ນ຺ຕິ ຈ ທ຺ເວ ນາມານິ ລຠຕິ. ອິມິນາ ສທ຺ຘິໍ ປຸຣິມານິ ຉ ສຕ຺ຕ ໂຫນ຺ຕິ.

ຍທາ ປນ ຕສ຺ມິໍ ທ຺ວາເຣ ‘ອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ’ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ, ຕຕ຺ຣາປິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຕໂຍ ໂມຆວາຣາ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ອາຣມ຺ມເຓນ ເວທນາ ປຣິວຕ຺ຕຕິ ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕສນ຺ຕີຣຓໍ. ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຈ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕມຫາກຸສລຊວນານໍ ປຣິໂຍສາເນ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕມຫາວິປາກຈິຕ຺ຕາເນວ ຕທາຣມ຺ມຓຠາເວນ ປຕິຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ຕານິປິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ‘ອາຄນ຺ຕຸກຠວງ຺ຄໍ’‘ຕທາຣມ຺ມຓ’ນ຺ຕິ ຈ ທ຺ເວ ນາມານິ ລຠນ຺ຕິ. ‘ປິຏ຺ຐິຠວງ຺ຄານີ’ຕິປິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອວ. ອິຕິ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ປຸຣິເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ທ຺ວາທສ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ທ຺ວາທສ, ໂສຕທ຺ວາຣາທີສຸ ທ຺ວາທສ ທ຺ວາທສາຕິ, ສມສຏ຺ຐິ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ເອກາຍ ເຈຕນາຍ ກມ຺ເມ ອາຍູຫິເຕ ສມສຏ຺ຐິ ວິປາກຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອຄ຺ຄຫິຕຄ຺ຄຫເຓນ ປນ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ທ຺ວາທສ, ໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍວິຎ຺ຎາຓານິ ຈຕ຺ຕາຣີຕິ ໂສຬສ ໂຫນ຺ຕິ.

ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ອມ຺ໂພປມໍ ນາມ ຄຓ຺ຫິໍສຸ – ເອໂກ ກິຣ ປຸຣິໂສ ຜລິຕມ຺ພຣຸກ຺ຂມູເລ ສສີສໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ນິປນ຺ໂນ ນິທ຺ທາຍຕິ. ອເຖກໍ ອມ຺ພປກ຺ກໍ ວຓ຺ຏໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ກຓ຺ຓສກ຺ຂລິໍ ປຸຎ຺ຉມານໍ ວິຍ ‘ຖ’ນ຺ຕິ ຠູມິຍໍ ປຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ສທ຺ເທນ ປພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ໂອໂລເກສິ. ຕໂຕ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ຜລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ອຸປສິງ຺ຆິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ.

ຕຕ຺ຖ, ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອມ຺ພຣຸກ຺ຂມູເລ ນິທ຺ທາຍນກາໂລ ວິຍ ຠວງ຺ຄສມງ຺ຄິກາໂລ. ອມ຺ພປກ຺ກສ຺ສ ວຓ຺ຏໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ກຓ຺ຓສກ຺ຂລິໍ ປຸຎ຺ຉມານສ຺ສ ປຕນກາໂລ ວິຍ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ປສາທຆຏ຺ຏນກາໂລ. ເຕນ ສທ຺ເທນ ປພຸທ຺ຘກາໂລ ວິຍ ກິຣິຍມໂນຘາຕຸຍາ ຠວງ຺ຄສ຺ສ ອາວຏ຺ຏິຕກາໂລ. ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ໂອໂລກິຕກາໂລ ວິຍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ທສ຺ສນກິຈ຺ຈສາຘນກາໂລ. ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ຄຫິຕກາໂລ ວິຍ ວິປາກມໂນຘາຕຸຍາ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕກາໂລ. ຄເຫຕ຺ວາ ມທ຺ທິຕກາໂລ ວິຍ ວິປາກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ສນ຺ຕີຣຓກາໂລ. ອຸປສິງ຺ຆິຕກາໂລ ວິຍ ກິຣິຍມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ວວຕ຺ຖາປິຕກາໂລ. ປຣິຠຸຕ຺ຕກາໂລ ວິຍ ຊວນສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓຣສໍ ອນຸຠວິຕກາໂລ. ອຍໍ ອຸປມາ ກິໍ ທີເປຕິ? ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ປສາທຆຏ຺ຏນເມວ ກິຈ຺ຈໍ. ເຕນ ປສາເທ ຆຏ຺ຏິເຕ ກິຣິຍມໂນຘາຕຸຍາ ຠວງ຺ຄາວຏ຺ຏນເມວ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ທສ຺ສນມຕ຺ຕກເມວ, ວິປາກມໂນຘາຕຸຍາ ອາຣມ຺ມຓສມ຺ປຏິຈ຺ຉນມຕ຺ຕກເມວ, ວິປາກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ອາຣມ຺ມຓສນ຺ຕີຣຓມຕ຺ຕກເມວ, ກິຣິຍມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ອາຣມ຺ມຓວວຕ຺ຖາປນມຕ຺ຕກເມວ ກິຈ຺ຈໍ. ເອກນ຺ເຕນ ປນ ອາຣມ຺ມຓຣສໍ ຊວນເມວ ອນຸຠວຕີຕິ ທີເປຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ‘ຕ຺ວໍ ຠວງ຺ຄໍ ນາມ ໂຫຫິ, ຕ຺ວໍ ອາວຊ຺ຊນໍ ນາມ, ຕ຺ວໍ ທສ຺ສນໍ ນາມ, ຕ຺ວໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນໍ ນາມ, ຕ຺ວໍ ສນ຺ຕີຣຓໍ ນາມ, ຕ຺ວໍ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນໍ ນາມ, ຕ຺ວໍ ຊວນໍ ນາມ, ໂຫຫີ’ຕິ ໂກຈິ ກຕ຺ຕາ ວາ ກາເຣຕາ ວາ ນຕ຺ຖິ.

ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ປຎ຺ຈວິຘໍ ນິຍາມໍ ນາມ ຄຓ຺ຫິໍສຸ – ພີຊນິຍາມໍ ອຸຕຸນິຍາມໍ ກມ຺ມນິຍາມໍ ຘມ຺ມນິຍາມໍ ຈິຕ຺ຕນິຍາມນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ກຸລຕ຺ຖຄຈ຺ຉສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣຄ຺ຄຠາໂວ, ທກ຺ຂິຓວລ຺ລິຍາ ທກ຺ຂິຓໂຕ ຣຸກ຺ຂປຣິຫຣຓໍ, ສູຣິຍາວຏ຺ຏປຸປ຺ຜານໍ ສູຣິຍາຠິມຸຂຠາໂວ, ມາລຸວລຕາຍ ຣຸກ຺ຂາຠິມຸຂຄມນເມວ, ນາຬິເກຣສ຺ສ ມຕ຺ຖເກ ຉິທ຺ທສພ຺ຠາໂວຕິ ເຕສໍ ເຕສໍ ພີຊານໍ ຕໍຕໍສທິສຜລທານໍ ພີຊນິຍາໂມ ນາມ. ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ເຕສໍ ເຕສໍ ຣຸກ຺ຂານໍ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ປຸປ຺ຜຜລປລ຺ລວຄ຺ຄຫຓໍ ອຸຕຸນິຍາໂມ ນາມ. ຕິເຫຕຸກກມ຺ມໍ ຕິເຫຕຸກທຸເຫຕຸກາເຫຕຸກວິປາກໍ ເທຕິ. ທຸເຫຕຸກກມ຺ມໍ ທຸເຫຕຸກາເຫຕຸກວິປາກໍ ເທຕິ, ຕິເຫຕຸກໍ ນ ເທຕີຕິ, ເອວໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ຕໍຕໍສທິສວິປາກທານເມວ ກມ຺ມນິຍາໂມ ນາມ.

ອປໂຣປິ ກມ຺ມສຣິກ຺ຂກວິປາກວເສເນວ ກມ຺ມນິຍາໂມ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ທີປນຕ຺ຖມິທໍ ວຕ຺ຖຸໍ ກເຖນ຺ຕິ – ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘກາເລ ສາວຕ຺ຖິຍາ ທ຺ວາຣຄາໂມ ຌາຍິ. ຕໂຕ ປຊ຺ຊລິຕໍ ຕິຓກຣຬໍ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອາກາເສນ ຄຈ຺ຉໂຕ ກາກສ຺ສ ຄີວາຍ ປຏິມຸຎ຺ຈິ. ໂສ ວິຣວນ຺ໂຕ ຠູມິຍໍ ປຕິຕ຺ວາ ກາລມກາສິ. ມຫາສມຸທ຺ເທປິ ເອກາ ນາວາ ນິຈ຺ຈລາ ອຏ຺ຐາສິ. ເຫຏ຺ຐາ ເກນຈິ ນິຣຸທ຺ຘຠາວໍ ອປສ຺ສນ຺ຕາ ກາຬກຓ຺ຓິສລາກໍ ວິຈາເຣສຸໍ. ສາ ນາວິກສ຺ເສວ ອຸປາສິກາຍ ຫຕ຺ເຖ ປຕິ. ຕໂຕ ເອກິສ຺ສາ ກາຣຓາ ມາ ສພ຺ເພ ນສ຺ສນ຺ຕຸ, ອຸທເກ ນໍ ຂິປາມາຕິ ອາຫໍສຸ. ນາວິໂກ ‘ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ ເອຕໍ ອຸທເກ ອຸປ຺ປິລວມານໍ ປສ຺ສິຕຸ’ນ຺ຕິ ວາລິກາຆຏໍ ຄີວາຍໍ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ຂິປາເປສິ. ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ນາວາ ຂິຕ຺ຕສໂຣ ວິຍ ປກ຺ຂນ຺ທິ. ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ເລເຓ ວສຕິ. ມຫນ຺ຕໍ ປພ຺ພຕກູຏໍ ປຕິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ປິທຫິ. ຕໍ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ສຍເມວ ອປຄຕໍ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ເຊຕວເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ອິມານິ ຕີຓິ ວຕ຺ຖູນິ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘ນ ເອຕໍ ອຎ຺ເຎຫິ ກຕໍ, ເຕຫິ ກຕກມ຺ມເມວ ຕ’ນ຺ຕິ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ –

ກາໂກ ປຸຣິມຕ຺ຕຠາເວ ມນຸສ຺ໂສ ຫຸຕ຺ວາ ເອກໍ ທຸຏ຺ຐໂຄຓໍ ທເມຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຄີວາຍ ປລາລເວຓິໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ອທາສິ. ໂຄໂຓ ເຕເນວ ມໂຕ. ອິທານິ ຕໍ ກມ຺ມໍ ເອຕສ຺ສ ອາກາເສນ ຄຈ຺ຉໂຕປິ ນ ມຸຈ຺ຈິຕຸໍ ອທາສິ. ສາປິ ອິຕ຺ຖີ ປຸຣິມຕ຺ຕຠາເວ ເອກາ ອິຕ຺ຖີເຍວ. ເອໂກ ກຸກ຺ກຸໂຣ ຕາຍ ປຣິຈິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ ສທ຺ຘິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສທ຺ຘິເມວາຄຈ຺ຉຕິ. ມນຸສ຺ສາ ‘ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ອິທານິ ອມ຺ຫາກໍ ສຸນຂລຸທ຺ທໂກ’ຕິ ອຸປ຺ປຓ຺ເຑນ຺ຕິ. ສາ ເຕນ ອຏ຺ຏີຍມານາ ກຸກ຺ກຸຣໍ ນິວາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ວາລິກາຆຏໍ ຄີວາຍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຸທເກ ຂິປິ. ຕໍ ກມ຺ມໍ ຕສ຺ສາ ສມຸທ຺ທມຊ຺ເຌ ມຸຈ຺ຈິຕຸໍ ນາທາສິ. ໂສປິ ຠິກ຺ຂຸ ປຸຣິມຕ຺ຕຠາເວ ໂຄປາລໂກ ຫຸຕ຺ວາ ພິລໍ ປວິຏ຺ຐາຍ ໂຄຘາຍ ສາຂາຠງ຺ຄມຸຏ຺ຐິຍາ ທ຺ວາຣໍ ຖເກສິ. ຕໂຕ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ສຍໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວິວຣິ. ໂຄຘາ ກມ຺ປມານາ ນິກ຺ຂມິ. ກຣຸຓາຍ ຕໍ ນ ມາເຣສິ. ຕໍ ກມ຺ມໍ ຕສ຺ສ ປພ຺ພຕນ຺ຕຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ມຸຈ຺ຈິຕຸໍ ນາທາສີຕິ. ອິມານິ ຕີຓິ ວຕ຺ຖູນິ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ນ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ນ ສມຸທ຺ທມຊ຺ເຌ,

ນ ປພ຺ພຕານໍ ວິວຣໍ ປວິສ຺ສ;

ນ ວິຊ຺ຊເຕ ໂສ ຊຄຕິປ຺ປເທໂສ,

ຍຕ຺ຖຏ຺ຐິໂຕ ມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ ປາປກມ຺ມາ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໑໒໗);

ອຍມ຺ປິ ກມ຺ມນິຍາໂມເຍວ ນາມ. ອຎ຺ຎານິປິ ເອວຣູປານິ ວຕ຺ຖູນິ ກເຖຕພ຺ພານິ.

ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ປນ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫເຓ, ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂມເນ, ອຠິສມ຺ໂພຘິຍໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕເນ, ອາຍຸສງ຺ຂາຣສ຺ສ ໂອສ຺ສຊ຺ຊເນ, ປຣິນິພ຺ພາເນ ຈ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬກມ຺ປນໍ ຘມ຺ມນິຍາໂມ ນາມ.

ອາຣມ຺ມເຓນ ປນ ປສາເທ ຆຏ຺ຏິເຕ ‘ຕ຺ວໍ ອາວຊ຺ຊນໍ ນາມ ໂຫຫິ…ເປ… ຕ຺ວໍ ຊວນໍ ນາມ ໂຫຫີ’ຕິ ໂກຈິ ກຕ຺ຕາ ວາ ກາເຣຕາ ວາ ນຕ຺ຖິ, ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ປນ ຘມ຺ມຕາຍ ເອວ ອາຣມ຺ມເຓນ ປສາທສ຺ສ ຆຏ຺ຏິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກິຣິຍມໂນຘາຕຸຈິຕ຺ຕໍ ຠວງ຺ຄໍ ອາວຏ຺ເຏຕິ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ທສ຺ສນກິຈ຺ຈໍ ສາເຘຕິ, ວິປາກມໂນຘາຕຸ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນກິຈ຺ຈໍ ສາເຘຕິ, ວິປາກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ສນ຺ຕີຣຓກິຈ຺ຈໍ ສາເຘຕິ, ກິຣິຍມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນກິຈ຺ຈໍ ສາເຘຕິ, ຊວນໍ ອາຣມ຺ມຓຣສໍ ອນຸຠວຕີຕິ ອຍໍ ຈິຕ຺ຕນິຍາໂມ ນາມ. ອຍໍ ອິຘ ອຘິປ຺ເປໂຕ.

ສສງ຺ຂາຣິກຕິເຫຕຸກກຸສເລນາປິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕຫິ ອສງ຺ຂາຣິກສສງ຺ຂາຣິກກຸສລຈິຕ຺ເຕຫິປິ ກມ຺ເມ ອາຍູຫິເຕ ຕໍສທິສວິປາກຈິຕ຺ເຕຫິ ອາທິນ຺ນາຍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ເອເສວ ນໂຍ. ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕທ຺ວເຍ ປນ ປຐມໍ ‘ອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓວເສນ’ ປວຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ‘ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓວເສນ’ ທສ຺ເສຕພ຺ພາ.

ເອວມ຺ປິ ເອເກກສ຺ມິໍ ທ຺ວາເຣ ທ຺ວາທສ ທ຺ວາທສ ຫຸຕ຺ວາ ສມສຏ຺ຐິ ໂຫນ຺ຕິ. ອຄ຺ຄຫິຕຄ຺ຄຫເຓນ ໂສຬສ ວິປາກຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຎ຺ຈອຸຈ຺ຉຸນາຬິຍນ຺ໂຕປມໍ ນາມ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ອຸຈ຺ຉຸປີຬນສມເຍ ກິຣ ເອກສ຺ມາ ຄາມາ ເອກາທສ ຍນ຺ຕວາຫາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເອກໍ ອຸຈ຺ຉຸວາຏໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຣິປກ຺ກຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອຸຈ຺ຉຸສາມິກໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘ຍນ຺ຕວາຫາ ມຍ’ນ຺ຕິ ອາໂຣເຈສຸໍ. ໂສ ‘ອຫໍ ຕຸມ຺ເຫເຍວ ປຣິເຍສາມີ’ຕິ ອຸຈ຺ຉຸສາລໍ ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ນາຬິຍນ຺ຕໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ‘ມຍໍ ເອກາທສ ຊນາ, ອປຣມ຺ປິ ເອກໍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ເວຕເນນ ຄຓ຺ຫຖາ’ຕິ ອາຫໍສຸ. ອຸຈ຺ຉຸສາມິໂກ ‘ອຫເມວ ສຫາໂຍ ຠວິສ຺ສາມີ’ຕິ ອຸຈ຺ຉູນໍ ສາລໍ ປູຣາເປຕ຺ວາ ເຕສໍ ສຫາໂຍ ອໂຫສິ. ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ກິຈ຺ຈານິ ກຕ຺ວາ, ຜາຓິຕປາຈເກນ ອຸຈ຺ຉຸຣເສ ປກ຺ເກ, ຄຸຬພນ຺ຘເກນ ພທ຺ເຘ, ອຸຈ຺ຉຸສາມິເກນ ຕຸລຍິຕ຺ວາ ຠາເຄສຸ ທິນ຺ເນສຸ, ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຠາຄໍ ອາທາຍ ອຸຈ຺ຉຸສາລໍ ສາມິກສ຺ສ ປຏິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ, ເອເຕເນວ ອຸປາເຍນ ອປຣາສຸປິ ຈຕູສຸ ສາລາສຸ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ.

ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈ ຍນ຺ຕສາລາ ວິຍ ປຎ຺ຈ ປສາທາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ປຎ຺ຈ ອຸຈ຺ຉຸວາຏາ ວິຍ ປຎ຺ຈ ອາຣມ຺ມຓານິ. ເອກາທສ ວິຈຣຓກຍນ຺ຕວາຫາ ວິຍ ເອກາທສ ວິປາກຈິຕ຺ຕານິ. ປຎ຺ຈ ອຸຈ຺ຉຸສາລາສາມິໂນ ວິຍ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານິ. ປຐມກສາລາຍໍ ສາມິເກນ ສທ຺ຘິໍ ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ຊນານໍ ເອກໂຕວ ຫຸຕ຺ວາ ກຕກມ຺ມານໍ ຠາຄຄ຺ຄຫຓກາໂລ ວິຍ ເອກາທສນ຺ນໍ ວິປາກຈິຕ຺ຕານໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ຣູປາຣມ຺ມເຓ ສກສກກິຈ຺ຈກຣຓກາໂລ. ສາລາສາມິກສ຺ສ ສາລາຍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນກາໂລ ວິຍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ທ຺ວາຣສງ຺ກນ຺ຕິອກຣຓໍ. ທຸຕິຍ ຕຕິຍ ຈຕຸຕ຺ຖ ປຎ຺ຈມສາລາຍ ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ກຕກມ຺ມານໍ ຠາຄຄ຺ຄຫຓກາໂລ ວິຍ ເອກາທສນ຺ນໍ ວິປາກຈິຕ຺ຕານໍ ກາຍວິຎ຺ຎາເຓນ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ກາຍທ຺ວາເຣ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຣມ຺ມເຓ ສກສກກິຈ຺ຈກຣຓກາໂລ. ສາລາສາມິກສ຺ສ ສາລາຍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນກາໂລ ວິຍ ກາຍວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ທ຺ວາຣສງ຺ກນ຺ຕິອກຣຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຕິເຫຕຸກກມ຺ເມນ ປຏິສນ຺ຘິ ຕິເຫຕຸກາ ໂຫຕີຕິ ວາໂຣ ກຖິໂຕ. ຍາ ປນ ເຕນ ທຸເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕິ, ສາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາວ ຫຸຕ຺ວາ ຄຕາ.

ອິທານິ ທຸເຫຕຸກກມ຺ເມນ ທຸເຫຕຸກາ ປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕີຕິ ວາໂຣ ກເຖຕພ຺ໂພ. ທຸເຫຕຸເກນ ຫິ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕອສງ຺ຂາຣິກຈິຕ຺ເຕນ ກມ຺ເມ ອາຍູຫິເຕ ຕໍສທິເສເນວ ທຸເຫຕຸກວິປາກຈິຕ຺ເຕນ ຄຫິຕປຏິສນ຺ຘິກສ຺ສ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ‘ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ’ ອາປາຖມາຄເຕ ຕໂຍ ໂມຆວາຣາ. ທຸເຫຕຸກໂສມນສ຺ສສຫຄຕອສງ຺ຂາຣິກຊວນາວສາເນ ຕໍສທິສເມວ ມູລຠວງ຺ຄສງ຺ຂາຕໍ ຕທາຣມ຺ມຓໍ. ສສງ຺ຂາຣິກຊວນາວສາເນ ຕໍສທິສເມວ ອາຄນ຺ຕຸກຠວງ຺ຄສງ຺ຂາຕໍ ຕທາຣມ຺ມຓໍ. ‘ອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓ’ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕຊວນານໍ ອວສາເນ ຕາທິສາເນວ ທ຺ເວ ຕທາຣມ຺ມຓານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອິຘ ເອເກກສ຺ມິໍ ທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐ ອຏ຺ຐ ກຕ຺ວາ ສມຈຕ຺ຕາລີສ ຈິຕ຺ຕານິ. ອຄ຺ຄຫິຕຄ຺ຄຫເຓນ ປນ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐ, ໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍວິຎ຺ຎາຓານິ ຈຕ຺ຕາຣີຕິ ທ຺ວາທສ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ເອກາຍ ເຈຕນາຍ ກມ຺ເມ ອາຍູຫິເຕ ທ຺ວາທສ ວິປາກຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອມ຺ໂພປມປຎ຺ຈນິຍາມກຖາ ປາກຕິກາ ເອວ. ທຸເຫຕຸກເສສຈິຕ຺ຕຕ຺ຕຍສທິສວິປາເກນ ຄຫິຕປຏິສນ຺ຘິເກປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຍນ຺ຕວາໂຫປມາຍ ປເນຕ຺ຖ ສຕ຺ຕ ຍນ຺ຕວາຫາ. ເຕຫິ ຕຕ຺ຖ ຍນ຺ເຕ ນາມ ສຊ຺ຊິເຕ ສາລາສາມິກໍ ອຏ຺ຐມໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ທຸເຫຕຸກກມ຺ເມນ ທຸເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕີຕິ ວາໂຣ ກຖິໂຕ.

ອິທານິ ອເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິກຖາ ໂຫຕິ – ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຫິ ທຸເຫຕຸກກຸສລຈິຕ຺ຕານໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ກມ຺ເມ ອາຍູຫິເຕ ກຸສລວິປາກອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຈິຕ຺ເຕນ ຄຫິຕປຏິສນ຺ຘິກສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິ ກມ຺ມສທິສາຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ກມ຺ມຎ຺ຫິ ທຸເຫຕຸກໍ ປຏິສນ຺ຘິ ອເຫຕຸກາ. ຕສ຺ສ ວຸຑ຺ຒິປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ‘ອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓ’ ອາປາຖມາຄເຕ ປຸຣິມນເຍເນວ ຕໂຍ ໂມຆວາຣາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຈຕຸນ຺ນໍ ປນ ທຸເຫຕຸກກຸສລຈິຕ຺ຕານໍ ອຎ຺ຎຕຣຊວນສ຺ສ ປຣິໂຍສາເນ ອເຫຕຸກຈິຕ຺ຕໍ ຕທາຣມ຺ມຓຠາເວນ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ຕໍ ‘ມູລຠວງ຺ຄໍ’‘ຕທາຣມ຺ມຓ’ນ຺ຕິ ທ຺ເວ ນາມານິ ລຠຕິ. ເອວເມຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕສນ຺ຕີຣຓໍ ຕທາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕເມວາຕິ ເຕສຸ ເອກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຓນູປຄານິ ຕີເຓວ ໂຫນ຺ຕິ.

‘ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ’ ປນ ສນ຺ຕີຣຓມ຺ປິ ຕທາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕເມວ. ເຕສຸ ເອກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸຣິມານິ ຕີຓິ ຈຕ຺ຕາຣິ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ປຎ຺ຈສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈຕ຺ຕາຣິ ກຕ຺ວາ ເອກາຍ ເຈຕນາຍ ກມ຺ເມ ອາຍູຫິເຕ ວີສຕິ ວິປາກຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ອຄ຺ຄຫິຕຄ຺ຄຫເຓນ ປນ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ຈຕ຺ຕາຣິ ໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍວິຎ຺ຎາຓານິ ຈຕ຺ຕາຣີຕິ ອຏ຺ຐ ໂຫນ຺ຕິ. ອິທໍ ‘ອເຫຕຸກຏ຺ຐກໍ’ ນາມ. ອິທໍ ມນຸສ຺ສໂລເກນ ຄຫິຕໍ.

ຈຕູສຸ ປນ ອປາເຍສຸ ປວຕ຺ເຕ ລພ຺ຠຕິ. ຍທາ ຫິ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖໂຣ ນິຣເຍ ປທຸມໍ ມາເປຕ຺ວາ ປທຸມກຓ຺ຓິກາຍ ນິສິນ຺ໂນ ເນຣຍິການໍ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖສິ, ຕທາ ເຕສໍ ເຖຣໍ ປສ຺ສນ຺ຕານໍ ກຸສລວິປາກໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ສທ຺ທໍ ສຸຓນ຺ຕານໍ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓໍ, ຈນ຺ທນວເນ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ຄຕສ຺ສ ຈີວຣຄນ຺ຘຆາຍນກາເລ ຆານວິຎ຺ຎາຓໍ, ນິຣຍຄ຺ຄິໍ ນິພ຺ພາເປຕຸໍ ເທວໍ ວສ຺ສາເປຕ຺ວາ ປານີຍທານກາເລ ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ຎາຓໍ, ມນ຺ທມນ຺ທວາຕສມຸຏ຺ຐາປນກາເລ ກາຍວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ເອວໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ປຎ຺ຈ, ເອກໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນໍ, ທ຺ເວ ສນ຺ຕີຣຓານີຕິ ອເຫຕຸກຏ຺ຐກໍ ລພ຺ຠຕິ. ນາຄສຸປຓ຺ຓເວມານິກເປຕານມ຺ປິ ອກຸສເລນ ປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕິ. ປວຕ຺ເຕ ກຸສລໍ ວິປຈ຺ຈຕິ. ຕຖາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂນ ມງ຺ຄລຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທີນໍ. ອຍໍ ຕາວ ‘ອິຏ຺ຐອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓສຸ’ ກຸສລຊວນວເສນ ກຖາມຄ຺ໂຄ.

‘ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ’ ປນ ຈຕູສຸ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາກຸສລຈິຕ຺ເຕສຸ ຊວິເຕສຸ ກຸສລວິປາກໍ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາເຫຕຸກຈິຕ຺ຕໍ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ‘ອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓ’ ຈຕູສຸ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໂລຠສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸ ຊວິເຕສຸ ກຸສລວິປາກໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາເຫຕຸກຈິຕ຺ຕໍ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ຍໍ ປນ ‘ຊວເນນ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ນິຍເມຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ຕໍ ກຸສລໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ໂທມນສ຺ສສຫຄຕຊວນານນ຺ຕຣໍ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ກິໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ? ອກຸສລວິປາກາເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ອິທໍ ປນ ຊວນໍ ກຸສລຕ຺ຖາຍ ວາ ອກຸສລຕ຺ຖາຍ ວາ ໂກ ນິຍາເມຕີຕິ? ອາວຊ຺ຊນຎ຺ເຈວ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນຎ຺ຈ. ອາວຊ຺ຊເນນ ຫິ ໂຍນິໂສ ອາວຏ຺ຏິເຕ ໂວຏ຺ຐພ຺ພເນນ ໂຍນິໂສ ວວຕ຺ຖາປິເຕ ຊວນໍ ອກຸສລໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອຏ຺ຐານເມຕໍ. ອາວຊ຺ຊເນນ ອໂຍນິໂສ ອາວຏ຺ຏິເຕ ໂວຏ຺ຐພ຺ພເນນ ອໂຍນິໂສ ວວຕ຺ຖາປິເຕ ຊວນໍ ກຸສລໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິປິ ອຏ຺ຐານເມຕໍ. ອຸຠເຍນ ປນ ໂຍນິໂສ ອາວຏ຺ຏິເຕ ວວຕ຺ຖາປິເຕ ຈ ຊວນໍ ກຸສລໍ ໂຫຕິ, ອໂຍນິໂສ ອກຸສລນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

‘ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ’ ປນ ກງ຺ຂໂຕ ອຸທ຺ຘຕສ຺ສ ຈ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ກິໍ ໂຫຕີຕິ? ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓສ຺ມິໍ ກງ຺ຂຕຸ ວາ ມາ ວາ, ອຸທ຺ຘໂຕ ວາ ໂຫຕຸ ມາ ວາ, ກຸສລວິປາກາເຫຕຸກໂສມນສ຺ສຈິຕ຺ຕເມວ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ‘ອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓ’ ‘ກຸສລວິປາກາເຫຕຸກອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕ’ນ຺ຕິ, ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປໂຕ ອຕ຺ຖທີປໂນ ມຫາຘມ຺ມຣກ຺ຂິຕຕ຺ເຖຣວາໂທ ນາມ. ໂສມນສ຺ສສຫຄຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ຊວເນ ຊວິເຕ ປຎ຺ຈ ຕທາຣມ຺ມຓານິ ຄເວສິຕພ຺ພານີຕິ. ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕສ຺ມິໍ ຊວເນ ຊວິເຕ ຉ ຄເວສິຕພ຺ພານີຕິ.

ອຖ ຍທາ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕປຏິສນ຺ຘິກສ຺ສ ປວຕ຺ເຕ ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປມາເທນ ປຣິຫີນຊ຺ຌານສ຺ສ ‘ປຓີຕຘມ຺ໂມ ເມ ນຏ຺ໂຐ’ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ວິປ຺ປຏິສາຣວເສນ ໂທມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕທາ ກິໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ? ‘ໂສມນສ຺ສານນ຺ຕຣຎ຺ຫິ ໂທມນສ຺ສໍ ໂທມນສ຺ສານນ຺ຕຣຎ຺ຈ ໂສມນສ຺ສໍ’ ປຏ຺ຐາເນ ປຏິສິທ຺ຘໍ. ມຫຄ຺ຄຕຘມ຺ມໍ ອາຣພ຺ຠ ຊວເນ ຊວິເຕ ຕທາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ຕຕ຺ເຖວ ປຏິສິທ຺ຘນ຺ຕິ? ກຸສລວິປາກາ ວາ ອກຸສລວິປາກາ ວາ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ກິມສ຺ສາ ອາວຊ຺ຊນນ຺ຕິ? ‘ຠວງ຺ຄາວຊ຺ຊນານໍ ວິຍ ນຕ຺ຖສ຺ສາ ອາວຊ຺ຊນກິຈ຺ຈ’ນ຺ຕິ. ‘ເອຕານິ ຕາວ ອຕ຺ຕໂນ ນິນ຺ນຕ຺ຕາ ຈ ຈິຓ຺ຓຕ຺ຕາ ຈ ສມຸທາຈາຣຕ຺ຕາ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕຸ, ອຍໍ ກຖໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’ຕິ? ‘ຍຖາ ນິໂຣຘສ຺ສ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍໍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ, ນິໂຣຘາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ຜລສມາປຕ຺ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ອຣິຍມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ, ມຄ຺ຄານນ຺ຕຣານິ ຜລຈິຕ຺ຕານິ, ເອວໍ ອສນ຺ເຕປິ ອາວຊ຺ຊເນ, ນິນ຺ນຈິຓ຺ຓສມຸທາຈາຣຠາເວນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ວິນາ ຫິ ອາວຊ຺ຊເນນ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອາຣມ຺ມເຓນ ປນ ວິນາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’ຕິ. ‘ອຖ ກິມສ຺ສາຣມ຺ມຓ’ນ຺ຕິ? ‘ຣູປາທີສຸ ປຣິຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ. ເອເຕສຸ ຫິ ຍເທວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອາປາຖມາຄຕໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ເອຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອິທານິ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ເອເຕສໍ ຈິຕ຺ຕານໍ ປາກຏຠາວຕ຺ຖໍ ອຍໍ ປກິຓ຺ຓກນໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ –

ສຸຕ຺ຕໍ ໂທວາຣິໂກ ຈ, ຄາມິລ຺ໂລ ອມ຺ໂພ ໂກລິຍເກນ ຈ;

ຊຈ຺ຈນ຺ໂຘ ປີຐສປ຺ປີ ຈ, ວິສຍຄ຺ຄາໂຫ ຈ ອຸປນິສ຺ສຍມຕ຺ຖໂສຕິ.

ຕຕ຺ຖ ‘ສຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ, ເອໂກ ປນ຺ຖມກ຺ກຏໂກ ປຎ຺ຈສຸ ທິສາສຸ ສຸຕ຺ຕໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ຊາລໍ ກຕ຺ວາ ມຊ຺ເຌ ນິປຊ຺ຊຕິ. ປຐມທິສາຍ ປສາຣິຕສຸຕ຺ເຕ ປາຓເກນ ວາ ປຏງ຺ເຄນ ວາ ມກ຺ຂິກາຍ ວາ ປຫເຏ ນິປນ຺ນຏ຺ຐານໂຕ ຈລິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສຸຕ຺ຕານຸສາເຣນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຍູສໍ ປິວິຕ຺ວາ ປຸນອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິປຊ຺ຊຕິ. ທຸຕິຍທິສາທີສຸ ປຫຏກາເລປິ ເອວເມວ ກໂຣຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈສຸ ທິສາສຸ ປສາຣິຕສຸຕ຺ຕໍ ວິຍ ປຎ຺ຈປສາທາ. ມຊ຺ເຌ ນິປນ຺ນມກ຺ກຏໂກ ວິຍ ຈິຕ຺ຕໍ. ປາຓກາທີຫິ ສຸຕ຺ຕຆຏ຺ຏນກາໂລ ວິຍ ອາຣມ຺ມເຓນ ປສາທສ຺ສ ຆຏ຺ຏິຕກາໂລ. ມຊ຺ເຌ ນິປນ຺ນມກ຺ກຏກສ຺ສ ຈລນໍ ວິຍ ປສາທຆຏ຺ຏນກໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກິຣິຍມໂນຘາຕຸຍາ ຠວງ຺ຄສ຺ສ ອາວຏ຺ຏິຕກາໂລ. ສຸຕ຺ຕານຸສາເຣນ ຄມນກາໂລ ວິຍ ວີຖິຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິ. ສີເສ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຍູສປິວນໍ ວິຍ ຊວນສ຺ສ ອາຣມ຺ມເຓ ຊວິຕກາໂລ. ປຸນອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມຊ຺ເຌ ນິປຊ຺ຊນໍ ວິຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຫທຍວຕ຺ຖຸເມວ ນິສ຺ສາຍ ປວຕ຺ຕນໍ.

ອິທໍ ໂອປມ຺ມໍ ກິໍ ທີເປຕິ? ອາຣມ຺ມເຓນ ປສາເທ ຆຏ຺ຏິເຕ ປສາທວຕ຺ຖຸກຈິຕ຺ຕໂຕ ຫທຍຣູປວຕ຺ຖຸກຈິຕ຺ຕໍ ປຐມຕຣໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ທີເປຕິ. ເອເກກໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ທ຺ວີສຸ ທ຺ວີສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕີຕິປິ.

‘ໂທວາຣິໂກ’ຕິ, ເອໂກ ຣາຊາ ສຍນຄໂຕ ນິທ຺ທາຍຕິ. ຕສ຺ສ ປຣິຈາຣໂກ ປາເທ ປຣິມຊ຺ຊນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ພຘິຣໂທວາຣິໂກ ທ຺ວາເຣ ຐິໂຕ. ຕໂຍ ປຏິຫາຣາ ປຏິປາຏິຍາ ຐິຕາ. ອເຖໂກ ປຈ຺ຈນ຺ຕວາສີ ມນຸສ຺ໂສ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ອາທາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ອາໂກເຏສິ. ພຘິຣໂທວາຣິໂກ ສທ຺ທໍ ນ ສຸຓາຕິ. ປາທປຣິມຊ຺ຊໂກ ສຎ຺ຎໍ ອທາສິ. ຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ທ຺ວາຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ປສ຺ສິ. ປຐມປຏິຫາໂຣ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທຸຕິຍສ຺ສ ອທາສິ, ທຸຕິໂຍ ຕຕິຍສ຺ສ, ຕຕິໂຍ ຣຎ຺ໂຎ. ຣາຊາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ.

ຕຕ຺ຖ ໂສ ຣາຊາ ວິຍ ຊວນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ປາທປຣິມຊ຺ຊໂກ ວິຍ ອາວຊ຺ຊນໍ. ພຘິຣໂທວາຣິໂກ ວິຍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ. ຕໂຍ ປຏິຫາຣາ ວິຍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນາທີນິ ຕີຓິ ວີຖິຈິຕ຺ຕານິ. ປຈ຺ຈນ຺ຕວາສິໂນ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ອາທາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວາຣາໂກຏນໍ ວິຍ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ປສາທຆຏ຺ຏນໍ. ປາທປຣິມຊ຺ຊເກນ ສຎ຺ຎາຍ ທິນ຺ນກາໂລ ວິຍ ກິຣິຍມໂນຘາຕຸຍາ ຠວງ຺ຄສ຺ສ ອາວຏ຺ຏິຕກາໂລ. ເຕນ ທິນ຺ນສຎ຺ຎາຍ ພຘິຣໂທວາຣິກສ຺ສ ທ຺ວາຣວິວຣຓກາໂລ ວິຍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອາຣມ຺ມເຓ ທສ຺ສນກິຈ຺ຈສາຘນກາໂລ. ປຐມປຏິຫາເຣນ ປຓ຺ຓາກາຣສ຺ສ ຄຫິຕກາໂລ ວິຍ ວິປາກມໂນຘາຕຸຍາ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕກາໂລ. ປຐເມນ ທຸຕິຍສ຺ສ ທິນ຺ນກາໂລ ວິຍ ວິປາກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ສນ຺ຕີຣຓກາໂລ. ທຸຕິເຍນ ຕຕິຍສ຺ສ ທິນ຺ນກາໂລ ວິຍ ກິຣິຍມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ວວຕ຺ຖາປິຕກາໂລ. ຕຕິເຍນ ຣຎ຺ໂຎ ທິນ຺ນກາໂລ ວິຍ ໂວຏ຺ຐພ຺ພເນນ ຊວນສ຺ສ ນິຍ຺ຍາທິຕກາໂລ. ຣຎ຺ໂຎ ປຣິໂຠຄກາໂລ ວິຍ ຊວນສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓຣສານຸຠວນກາໂລ.

ອິທໍ ໂອປມ຺ມໍ ກິໍ ທີເປຕິ? ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ປສາທຆຏ຺ຏມຕ຺ຕນເມວ ກິຈ຺ຈໍ, ກິຣິຍມໂນຘາຕຸຍາ ຠວງ຺ຄາວຏ຺ຏນມຕ຺ຕເມວ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ທສ຺ສນສມ຺ປຏິຈ຺ຉນສນ຺ຕີຣຓວວຕ຺ຖາປນມຕ຺ຕາເນວ ກິຈ຺ຈານິ. ເອກນ຺ເຕນ ປນ ຊວນເມວ ອາຣມ຺ມຓຣສໍ ອນຸໂຠຕີຕິ ທີເປຕິ.

‘ຄາມິລ຺ໂລ’ຕິ, ສມ຺ພຫຸລາ ຄາມທາຣກາ ອນ຺ຕຣວີຖິຍໍ ປໍສຸກີຬໍ ກີຬນ຺ຕິ. ຕຕ຺ເຖກສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ກຫາປໂຓ ປຏິຫຎ຺ຎິ. ໂສ ‘ມຍ຺ຫໍ ຫຕ຺ເຖ ປຏິຫຕໍ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕ’ນ຺ຕິ ອາຫ. ອເຖໂກ ‘ປຓ຺ຑຣໍ ເອຕ’ນ຺ຕິ ອາຫ. ອປໂຣ ສຫ ປໍສຸນາ ຄາຬ຺ຫໍ ຄຓ຺ຫິ. ອຎ຺ໂຎ ‘ປຸຖຸລໍ ຈຕຸຣສ຺ສໍ ເອຕ’ນ຺ຕິ ອາຫ. ອປໂຣ ‘ກຫາປໂຓ ເອໂສ’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ມາຕຸ ອທາສິ. ສາ ກມ຺ເມ ອຸປເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ສມ຺ພຫຸລານໍ ທາຣການໍ ອນ຺ຕຣວີຖິຍໍ ກີຬນ຺ຕານໍ ນິສິນ຺ນກາໂລ ວິຍ ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ກຫາປຓສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ປຏິຫຕກາໂລ ວິຍ ອາຣມ຺ມເຓນ ປສາທສ຺ສ ຆຏ຺ຏິຕກາໂລ. ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕກາໂລ ວິຍ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກິຣິຍມໂນຘາຕຸຍາ ຠວງ຺ຄສ຺ສ ອາວຏ຺ຏິຕກາໂລ. ‘ປຓ຺ຑຣໍ ເອຕ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕກາໂລ ວິຍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ທສ຺ສນກິຈ຺ຈສ຺ສ ສາຘິຕກາໂລ. ສຫ ປໍສຸນາ ຄາຬ຺ຫໍ ຄຫິຕກາໂລ ວິຍ ວິປາກມໂນຘາຕຸຍາ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕກາໂລ. ‘ປຸຖຸລໍ ຈຕຸຣສ຺ສໍ ເອຕ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕກາໂລ ວິຍ ວິປາກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ສນ຺ຕີຣຓກາໂລ. ‘ເອໂສ ກຫາປໂຓ’ຕິ ວຸຕ຺ຕກາໂລ ວິຍ ກິຣິຍມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ວວຕ຺ຖາປິຕກາໂລ. ມາຕຣາ ກມ຺ເມ ອຸປນີຕກາໂລ ວິຍ ຊວນສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓຣສານຸຠວນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອິທໍ ໂອປມ຺ມໍ ກິໍ ທີເປຕິ? ກິຣິຍມໂນຘາຕຸ ອທິສ຺ວາວ ຠວງ຺ຄໍ ອາວຏ຺ເຏຕິ, ວິປາກມໂນຘາຕຸ ອທິສ຺ວາວ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ, ວິປາກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ອທິສ຺ວາວ ສນ຺ຕີເຣຕິ, ກິຣິຍມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ອທິສ຺ວາວ ວວຕ຺ຖາເປຕິ, ຊວນໍ ອທິສ຺ວາວ ອາຣມ຺ມຓຣສໍ ອນຸໂຠຕິ. ເອກນ຺ເຕນ ປນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓເມວ ທສ຺ສນກິຈ຺ຈໍ ສາເຘຕີຕິ ທີເປຕິ.

‘ອມ຺ໂພ ໂກລິຍເກນ ຈາ’ຕິ, ອິທໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕໍ ອມ຺ໂພປມຎ຺ຈ ອຸຈ຺ຉຸສາລາສາມິໂກປມຎ຺ຈ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘ຊຈ຺ຈນ຺ໂຘ ປີຐສປ຺ປີ ຈາ’ຕິ, ອຸໂຠປິ ກິຣ ເຕ ນຄຣທ຺ວາເຣ ສາລາຍໍ ນິສີທິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ປີຐສປ຺ປີ ອາຫ – ‘ໂຠ ອນ຺ຘກ, ກສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ອິຘ ສຸສ຺ສມາໂນ ວິຈຣສິ, ອສຸໂກ ປເທໂສ ສຸຠິກ຺ໂຂ ພຫ຺ວນ຺ນປາໂນ, ກິໍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸເຂນ ຊີວິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’ຕິ? ‘ມຍ຺ຫໍ ຕາວ ຕຍາ ອາຈິກ຺ຂິຕໍ, ຕຸຍ຺ຫໍ ປນ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸເຂນ ຊີວິຕຸໍ ກິໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’ຕິ? ‘ມຍ຺ຫໍ ຄນ຺ຕຸໍ ປາທາ ນຕ຺ຖີ’ຕິ. ‘ມຍ຺ຫມ຺ປິ ປສ຺ສິຕຸໍ ຈກ຺ຂູນິ ນຕ຺ຖີ’ຕິ. ‘ຍທິ ເອວໍ, ຕວ ປາທາ ໂຫນ຺ຕຸ, ມມ ຈກ຺ຂູນີ’ຕິ ອຸໂຠປິ ‘ສາຘູ’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຊຈ຺ຈນ຺ໂຘ ປີຐສປ຺ປິໍ ຂນ຺ຘໍ ອາໂຣເປສິ. ໂສ ຕສ຺ສ ຂນ຺ເຘ ນິສີທິຕ຺ວາ ວາມຫຕ຺ເຖນສ຺ສ ສີສໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ເຖນ ‘ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ມູລໍ ອາວຣິຕ຺ວາ ຐິຕໍ, ອິມສ຺ມິໍ ປາສາໂຓ, ວາມໍ ມຸຎ຺ຈ ທກ຺ຂິຓໍ ຄຓ຺ຫ, ທກ຺ຂິຓໍ ມຸຎ຺ຈ ວາມໍ ຄຓ຺ຫາ’ຕິ ມຄ຺ຄໍ ນິຍເມຕ຺ວາ ອາຈິກ຺ຂຕິ. ເອວໍ ຊຈ຺ຈນ຺ຘສ຺ສ ປາທາ ປີຐສປ຺ປິສ຺ສ ຈກ຺ຂູນີຕິ ອຸໂຠປິ ສມ຺ປໂຍເຄນ ອິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸເຂນ ຊີວິໍສຸ.

ຕຕ຺ຖ ຊຈ຺ຈນ຺ໂຘ ວິຍ ຣູປກາໂຍ, ປີຐສປ຺ປີ ວິຍ ອຣູປກາໂຍ. ປີຐສປ຺ປິນາ ວິນາ ຊຈ຺ຈນ຺ຘສ຺ສ ທິສໍ ຄນ຺ຕຸໍ ຄມນາຠິສງ຺ຂາຣສ຺ສ ອນິພ຺ພຕ຺ຕິຕກາໂລ ວິຍ ຣູປສ຺ສ ອຣູເປນ ວິນາ ອາທານຄຫຓໂຈປນໍ ປາເປຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຕາ. ຊຈ຺ຈນ຺ເຘນ ວິນາ ປີຐສປ຺ປິສ຺ສ ທິສໍ ຄນ຺ຕຸໍ ຄມນາຠິສງ຺ຂາຣສ຺ສ ອປ຺ປວຕ຺ຕນໍ ວິຍ ປຎ຺ຈໂວກາເຣ ຣູປໍ, ວິນາ ອຣູປສ຺ສ ອປ຺ປວຕ຺ຕິ. ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ສມ຺ປໂຍເຄນ ອິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸເຂນ ຊີວິຕກາໂລ ວິຍ ຣູປາຣູປຘມ຺ມານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໂຍເຄນ ສພ຺ພກິຈ຺ເຈສຸ ປວຕ຺ຕິສມ຺ຠາໂວຕິ. ອຍໍ ປຎ຺ໂຫ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠວວເສນ ກຖິໂຕ.

‘ວິສຍຄ຺ຄາໂຫ’ ຈາຕິ, ຈກ຺ຂຸ ຣູປວິສຍໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ໂສຕາທີນິ ສທ຺ທາທິວິສເຍ.

‘ອຸປນິສ຺ສຍມຕ຺ຖໂສ’ຕິ, ‘ອຸປນິສ຺ສຍໂຕ’ ຈ ‘ອຕ຺ຖໂຕ’ ຈ. ຕຕ຺ຖ ອສມ຺ຠິນ຺ນຕ຺ຕາ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ, ອາປາຖຄຕຕ຺ຕາ ຣູປານໍ, ອາໂລກສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ, ມນສິກາຣເຫຕຸກໍ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ, ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມຫິ. ຕຕ຺ຖ ມຕສ຺ສາປິ ຈກ຺ຂຸ ສມ຺ຠິນ຺ນໍ ໂຫຕິ. ຊີວໂຕ ນິຣຸທ຺ຘມ຺ປິ, ປິຕ຺ເຕນ ວາ ເສມ຺ເຫນ ວາ ຣຸຫິເຣນ ວາ ປລິພຸທ຺ຘມ຺ປິ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ຠວິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕໍ ‘ສມ຺ຠິນ຺ນໍ’ ນາມ ໂຫຕິ. ສກ຺ໂກນ຺ຕໍ ອສມ຺ຠິນ຺ນໍ ນາມ. ໂສຕາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຈກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ປນ ອສມ຺ຠິນ຺ເນປິ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປາຣມ຺ມເຓ ອາປາຖໍ ອນາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕປິ ອາໂລກສນ຺ນິສ຺ສເຍ ອສຕິ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມິໍ ສນ຺ເຕປິ ກິຣິຍມໂນຘາຕຸຍາ ຠວງ຺ເຄ ອນາວຏ຺ຏິເຕ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອາວຏ຺ຏິເຕເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມຫິ ສທ຺ຘິໍເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ລຠິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ (ມ. ນິ. ໑.໓໐໖ ໂຖກໍ ວິສທິສໍ).

ອສມ຺ຠິນ຺ນຕ຺ຕາ ໂສຕສ຺ສ, ອາປາຖຄຕຕ຺ຕາ ສທ຺ທານໍ, ອາກາສສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ, ມນສິກາຣເຫຕຸກໍ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓໍ, ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມຫິ. ຕຕ຺ຖ ‘ອາກາສສນ຺ນິສ຺ສິຕ’ນ຺ຕິ ອາກາສສນ຺ນິສ຺ສຍໍ ລທ຺ຘາວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ວິນາ ເຕນ. ນ ຫິ ປິຫິຕກຓ຺ຓຈ຺ຉິທ຺ທສ຺ສ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ເສສໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ເຈຕ຺ຖ ເອວໍ ອິໂຕ ປເຣສຸປິ. ວິເສສມຕ຺ຕໍ ປນ ວກ຺ຂາມ.

ອສມ຺ຠິນ຺ນຕ຺ຕາ ຆານສ຺ສ, ອາປາຖຄຕຕ຺ຕາ ຄນ຺ຘານໍ, ວາໂຍສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ, ມນສິກາຣເຫຕຸກໍ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຆານວິຎ຺ຎາຓໍ, ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມຫິ. ຕຕ຺ຖ ‘ວາໂຍສນ຺ນິສ຺ສິຕ’ນ຺ຕິ ຆານພິລໍ ວາຍຸມ຺ຫິ ປວິສນ຺ເຕເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອສຕິ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອສມ຺ຠິນ຺ນຕ຺ຕາ ຊິວ຺ຫາຍ, ອາປາຖຄຕຕ຺ຕາ ຣສານໍ, ອາໂປສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ, ມນສິກາຣເຫຕຸກໍ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ຎາຓໍ, ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມຫິ. ຕຕ຺ຖ ‘ອາໂປສນ຺ນິສ຺ສິຕ’ນ຺ຕິ ຊິວ຺ຫາເຕມນໍ ອາປໍ ລທ຺ຘາວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ວິນາ ເຕນ. ສຸກ຺ຂຊິວ຺ຫານຎ຺ຫິ ສຸກ຺ຂຂາທນີເຍ ຊິວ຺ຫາຍ ຐປິເຕປິ ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ຎາຓໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊເຕວ.

ອສມ຺ຠິນ຺ນຕ຺ຕາ ກາຍສ຺ສ, ອາປາຖຄຕຕ຺ຕາ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພານໍ, ປຖວິສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ, ມນສິກາຣເຫຕຸກໍ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ, ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມຫິ. ຕຕ຺ຖ ‘ປຖວິສນ຺ນິສ຺ສິຕ’ນ຺ຕິ ກາຍປສາທປຈ຺ຈຍໍ ປຖວິສນ຺ນິສ຺ສຍໍ ລທ຺ຘາວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ເຕນ ວິນາ. ກາຍທ຺ວາຣສ຺ມິຎ຺ຫິ ພຫິທ຺ຘາມຫາຠູຕາຣມ຺ມຓໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກໍ ກາຍປສາທໍ ຆຏ຺ເຏຕ຺ວາ ປສາທປຈ຺ຈເຍສຸ ມຫາຠູເຕສຸ ປຏິຫຎ຺ຎຕິ.

ອສມ຺ຠິນ຺ນຕ຺ຕາ ມນສ຺ສ, ອາປາຖຄຕຕ຺ຕາ ຘມ຺ມານໍ, ວຕ຺ຖຸສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ, ມນສິກາຣເຫຕຸກໍ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ, ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມຫິ. ຕຕ຺ຖ ‘ມໂນ’ຕິ ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ. ຕໍ ນິຣຸທ຺ຘມ຺ປິ, ອາວຊ຺ຊນຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ຠວິຕຸໍ ອສມຕ຺ຖໍ ມນ຺ທຖາມຄຕເມວ ປວຕ຺ຕມານມ຺ປິ, ສມ຺ຠິນ຺ນໍ ນາມ ໂຫຕິ. ອາວຊ຺ຊນສ຺ສ ປນ ປຈ຺ຈໂຍ ຠວິຕຸໍ ສມຕ຺ຖໍ ອສມ຺ຠິນ຺ນໍ ນາມ. ‘ອາປາຖຄຕຕ຺ຕາ ຘມ຺ມານ’ນ຺ຕິ ຘມ຺ມາຣມ຺ມເຓ ອາປາຖຄເຕ. ‘ວຕ຺ຖຸສນ຺ນິສ຺ສິຕ’ນ຺ຕິ ຫທຍວຕ຺ຖຸສນ຺ນິສ຺ສຍໍ ລທ຺ຘາວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ເຕນ ວິນາ. ອຍມ຺ປິ ປຎ຺ໂຫ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠວໍ ສນ຺ຘາຍ ກຖິໂຕ. ‘ມນສິກາຣເຫຕຸກ’ນ຺ຕິ ກິຣິຍມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ຠວງ຺ເຄ ອາວຏ຺ຏິເຕເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍໍ ຕາວ ‘ອຸປນິສ຺ສຍມຕ຺ຖໂສ’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸປນິສ຺ສຍວຓ຺ຓນາ.

‘ອຕ຺ຖໂຕ’ ປນ ຈກ຺ຂຸ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ, ໂສຕໍ ສວນຕ຺ຖໍ, ຆານໍ ຆາຍນຕ຺ຖໍ, ຊິວ຺ຫາ ສາຍນຕ຺ຖາ, ກາໂຍ ຜຸສນຕ຺ໂຖ, ມໂນ ວິຊານນຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ທສ຺ສນໍ ອຕ຺ໂຖ ອສ຺ສ. ຕຎ຺ຫິ ເຕນ ນິປ຺ຜາເທຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຕິປິຏກຈູຬນາຄຕ຺ເຖຣວາເທ ໂສຬສກມຄ຺ໂຄ ນິຏ຺ຐິໂຕ, ສທ຺ຘິໍ ທ຺ວາທສກມຄ຺ເຄນ ເຈວ ອເຫຕຸກຏ຺ຐເກນ ຈາຕິ.

ອິທານິ ໂມຣວາປີວາສີມຫາທຕ຺ຕຕ຺ເຖຣວາເທ ທ຺ວາທສກມຄ຺ຄກຖາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ສາເກຕປຎ຺ຫອຸສ຺ສທກິຕ຺ຕນເຫຕຸກິຕ຺ຕນານິ ປາກຕິກາເນວ. ອຍໍ ປນ ເຖໂຣ ອສງ຺ຂາຣິກສສງ຺ຂາຣິເກສຸ ໂທສໍ ທິສ຺ວາ ‘ອສງ຺ຂາຣິກໍ ອສງ຺ຂາຣິກເມວ ວິປາກໍ ເທຕິ, ໂນ ສສງ຺ຂາຣິກໍ; ສສງ຺ຂາຣິກມ຺ປິ ສສງ຺ຂາຣິກເມວ ໂນ ອສງ຺ຂາຣິກ’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຊວເນນ ເຈສ ຈິຕ຺ຕນິຍາມໍ ນ ກເຖຕິ. ອາຣມ຺ມເຓນ ປນ ເວທນານິຍາມໍ ກເຖຕິ. ເຕນສ຺ສ ວິປາກຸທ຺ຘາເຣ ທ຺ວາທສກມຄ຺ໂຄ ນາມ ຊາໂຕ. ທສກມຄ຺ໂຄປິ, ອເຫຕຸກຏ຺ຐກມ຺ປິ ເອຕ຺ເຖວ ປວິຏ຺ຐໍ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ນໂຍ – ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຕິເຫຕຸກອສງ຺ຂາຣິກຈິຕ຺ເຕນ ຫິ ກມ຺ເມ ອາຍູຫິເຕ ຕາທິເສເນວ ວິປາກຈິຕ຺ເຕນ ຄຫິຕປຏິສນ຺ຘິກສ຺ສ ວຸຑ຺ຒິປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ‘ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ’ ອາປາຖຄເຕ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຕໂຍ ໂມຆວາຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ກຸສລໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕານິ, ອກຸສລໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ, ກິຣິຍໂຕ ປຎ຺ຈາຕິ ອິເມສໍ ເຕຣສນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕານໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ຊວິຕປຣິໂຍສາເນ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ປຕິຏ຺ຐຫມານໍ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕອສງ຺ຂາຣິກຕິເຫຕຸກຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ທຸເຫຕຸກຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ເອວມສ຺ສ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ຕີຓິ, ຕທາຣມ຺ມຓານິ ທ຺ເວຕິ, ປຎ຺ຈ ຄຓນູປຄຈິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ.

ອາຣມ຺ມເຓນ ປນ ເວທນໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ກຸສລໂຕ ຈຕຸນ຺ນໍ, ອກຸສລໂຕ ຈຕຸນ຺ນໍ, ກິຣິຍໂຕ ຈຕຸນ຺ນນ຺ຕິ, ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕຈິຕ຺ຕານໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ຊວິຕາວສາເນ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕຕິເຫຕຸກອສງ຺ຂາຣິກວິປາກມ຺ປິ ທຸເຫຕຸກອສງ຺ຂາຣິກວິປາກມ຺ປິ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວມສ຺ສ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕສນ຺ຕີຣຓໍ, ອິມານິ ທ຺ເວ ຕທາຣມ຺ມຓານີຕິ, ຕີຓິ ຄຓນູປຄຈິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕານິ ປຸຣິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຏ຺ຐ. ໂສຕທ຺ວາຣາທີສຸປິ ອຏ຺ຐ ອຏ຺ຐາຕິ ເອກາຍ ເຈຕນາຍ ກມ຺ເມ ອາຍູຫິເຕ ສມຈຕ຺ຕາລີສ ຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອຄ຺ຄຫິຕຄ຺ຄຫເຓນ ປນ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐ, ໂສຕວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣີຕິ, ທ຺ວາທສ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘ມູລຠວງ຺ຄຕາ’‘ອາຄນ຺ຕຸກຠວງ຺ຄຕາ’‘ອມ຺ໂພປມນິຍາມກຖາ’ ຈ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ.

ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຕິເຫຕຸກສສງ຺ຂາຣິກກຸສລຈິຕ຺ເຕນ ກມ຺ເມ ອາຍູຫິເຕປິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕຕິເຫຕຸກອສງ຺ຂາຣິກສສງ຺ຂາຣິເກຫິ ກມ຺ເມ ອາຍູຫິເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕຕ຺ຖ ຍນ຺ໂຕປມາປິ ເອຕ຺ຖ ປາກຕິກາ ເອວ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຕິເຫຕຸກກມ຺ເມນ ຕິເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕີຕິ ວາໂຣ ກຖິໂຕ. ຕິເຫຕຸກກມ຺ເມນ ທຸເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕີຕິ ວາໂຣ ປນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ຄໂຕ.

ອິທານິ ທຸເຫຕຸກກມ຺ເມນ ທຸເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິກຖາ ໂຫຕິ. ໂສມນສ຺ສສຫຄຕທຸເຫຕຸກອສງ຺ຂາຣິກຈິຕ຺ເຕນ ຫິ ກມ຺ເມ ອາຍູຫິເຕ ຕາທິເສເນວ ວິປາກຈິຕ຺ເຕນ ຄຫິຕປຏິສນ຺ຘິກສ຺ສ ວຸຑ຺ຒິປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ອາປາຖຄເຕ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຕໂຍ ໂມຆວາຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ທຸເຫຕຸກສ຺ສ ປນ ຊວນກິຣິຍາ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ກຸສລໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕານິ, ອກຸສລໂຕ ຈຕ຺ຕາຣີຕິ ອິເມສໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ຊວິຕປຣິໂຍສາເນ ທຸເຫຕຸກເມວ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕອສງ຺ຂາຣິກໍ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ເອວມສ຺ສ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ຕີຓິ, ອິທຎ຺ຈ ຕທາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຄຓນູປຄຈິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ‘ອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓ’ ປນ ກຸສລໂຕ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕານໍ ຈຕຸນ຺ນໍ, ອກຸສລໂຕ ຈຕຸນ຺ນນ຺ຕິ, ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ຊວິຕປຣິໂຍສາເນ ທຸເຫຕຸກເມວ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ອສງ຺ຂາຣິກໍ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ເອວມສ຺ສ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕສນ຺ຕີຣຓໍ, ອິທຎ຺ຈ ຕທາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ, ທ຺ເວ ຄຓນູປຄຈິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕານິ ປຸຣິເມຫິ ຈຕູຫິ ສທ຺ຘິໍ ຉ. ໂສຕທ຺ວາຣາທີສຸປິ ຉ ຉາຕິ ເອກາຍ ເຈຕນາຍ ກມ຺ເມ ອາຍູຫິເຕ ສມຕິໍສ ຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອຄ຺ຄຫິຕຄ຺ຄຫເຓນ ປນ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ຉ, ໂສຕວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣີຕິ ທສ ໂຫນ຺ຕິ. ອມ຺ໂພປມນິຍາມກຖາ ປາກຕິກາ ເອວ. ຍນ຺ໂຕປມາ ອິຘ ນ ລພ຺ຠຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ໂສມນສ຺ສສຫຄຕທຸເຫຕຸກສສງ຺ຂາຣິກກຸສລຈິຕ຺ເຕນ ກມ຺ເມ ອາຍູຫິເຕປິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕທຸເຫຕຸກອສງ຺ຂາຣິກສສງ຺ຂາຣິເກຫິ ກມ຺ເມ ອາຍູຫິເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ທຸເຫຕຸກກມ຺ເມນ ທຸເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕີຕິ ວາໂຣ ກຖິໂຕ.

ອເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕີຕິ ວາໂຣ ປນ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພ – ກຸສລໂຕ ຈຕູຫິ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕຫິ ກມ຺ເມ ອາຍູຫິເຕ, ກຸສລວິປາກາເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາຍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ຄຫິຕາຍ, ກມ຺ມສທິສາ ປຏິສນ຺ຘີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ກເຖຕ຺ວາ ອິຏ຺ເຐປິ ອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ເຕປິ ຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິມສ຺ສ ຫິ ເຖຣສ຺ສ ວາເທ ປິຓ຺ຑຊວນໍ ຊວຕິ. ເສສາ ອິທໍ ປນ ຊວນໍ ກຸສລຕ຺ຖາຍ ວາ ອກຸສລຕ຺ຖາຍ ວາ ໂກ ນິຍາເມຕີຕິອາທິກຖາ ສພ຺ພາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂມຣວາປີວາສີມຫາທຕ຺ຕຕ຺ເຖຣວາເທ ທ຺ວາທສກມຄ຺ໂຄ ນິຏ຺ຐິໂຕ ສທ຺ຘິໍ ທສກມຄ຺ເຄນ ເຈວ ອເຫຕຸກຏ຺ຐເກນ ຈ.

ອິທານິ ມຫາຘມ຺ມຣກ຺ຂິຕຕ຺ເຖຣວາເທ ທສກມຄ຺ຄກຖາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ສາເກຕປຎ຺ຫອຸສ຺ສທກິຕ຺ຕນານິ ປາກຕິກາເນວ. ເຫຕຸກິຕ຺ຕເນ ປນ ອຍໍ ວິເສໂສ. ຕິເຫຕຸກກມ຺ມໍ ຕິເຫຕຸກວິປາກມ຺ປິ ທຸເຫຕຸກວິປາກມ຺ປິ ອເຫຕຸກວິປາກມ຺ປິ ເທຕິ. ທຸເຫຕຸກກມ຺ມໍ ຕິເຫຕຸກເມວ ນ ເທຕິ, ອິຕຣໍ ເທຕິ. ຕິເຫຕຸກກມ຺ເມນ ປຏິສນ຺ຘິ ຕິເຫຕຸກາວ ໂຫຕິ; ທຸເຫຕຸກາເຫຕຸກາ ນ ໂຫຕິ. ທຸເຫຕຸກກມ຺ເມນ ທຸເຫຕຸກາເຫຕຸກາ ໂຫຕິ, ຕິເຫຕຸກາ ນ ໂຫຕິ. ອສງ຺ຂາຣິກກມ຺ມໍ ວິປາກໍ ອສງ຺ຂາຣິກເມວ ເທຕິ, ໂນ ສສງ຺ຂາຣິກໍ. ສສງ຺ຂາຣິກມ຺ປິ ສສງ຺ຂາຣິກເມວ ເທຕິ, ໂນ ອສງ຺ຂາຣິກໍ. ອາຣມ຺ມເຓນ ເວທນາ ປຣິວຕ຺ເຕຕພ຺ພາ. ຊວນໍ ປິຓ຺ຑຊວນເມວ ຊວຕິ. ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈິຕ຺ຕານິ ກເຖຕພ຺ພານິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ກຖາ – ເອໂກ ປຐມກຸສລຈິຕ຺ເຕນ ກມ຺ມໍ ອາຍູຫຕິ, ປຐມວິປາກຈິຕ຺ເຕເນວ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອຍໍ ກມ຺ມສທິສາ ປຏິສນ຺ຘິ. ຕສ຺ສ ວຸຑ຺ຒິປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ‘ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ’ ອາປາຖຄເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຕໂຍ ໂມຆວາຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຖສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕານໍ ເຕຣສນ຺ນໍ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຊວນານໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ຊວິຕປຣິໂຍສາເນ ປຐມວິປາກຈິຕ຺ຕເມວ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ຕໍ ‘ມູລຠວງ຺ຄໍ’ ‘ຕທາຣມ຺ມຓ’ນ຺ຕິ ທ຺ເວ ນາມານິ ລຠຕິ. ເອວມສ຺ສ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ຕີຓິ, ອິທຎ຺ຈ ຕທາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຄຓນູປຄຈິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ‘ອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓ’ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕານໍເຍວ ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕຊວນານໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ຊວິຕປຣິໂຍສາເນ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ຕິເຫຕຸກໍ ອສງ຺ຂາຣິກຈິຕ຺ຕໍ ຕທາຣມ຺ມຓຕາຍ ປວຕ຺ຕຕິ. ຕໍ ‘ອາຄນ຺ຕຸກຠວງ຺ຄໍ’‘ຕທາຣມ຺ມຓ’ນ຺ຕິ ທ຺ເວ ນາມານິ ລຠຕິ. ເອວມສ຺ສ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕສນ຺ຕີຣຓໍ ອິທຎ຺ຈ ຕທາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ທ຺ເວ ຄຓນູປຄຈິຕ຺ຕານິ. ຕານິ ປຸຣິເມຫິ ຈຕູຫິ ສທ຺ຘິໍ ຉ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ເອກາຍ ເຈຕນາຍ ກມ຺ເມ ອາຍູຫິເຕ ປຎ຺ຈສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ສມຕິໍສ ຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອຄ຺ຄຫິຕຄ຺ຄຫເຓນ ປນ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ຉ, ໂສຕວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣີຕິ ທສ ໂຫນ຺ຕິ. ອມ຺ໂພປມນິຍາມກຖາ ປາກຕິກາເຍວ.

ທຸຕິຍຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖກຸສລຈິຕ຺ເຕຫິ ກມ຺ເມ ອາຍູຫິເຕປິ ເອຕ຺ຕກາເນວ ວິປາກຈິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຈຕູຫິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕຈິຕ຺ເຕຫິ ອາຍູຫິເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິຘ ປນ ປຐມໍ ອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ທສ຺ເສຕພ຺ພໍ. ປຈ຺ຉາ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓນ ເວທນາ ປຣິວຕ຺ເຕຕພ຺ພາ. ອມ຺ໂພປມນິຍາມກຖາ ປາກຕິກາ ເອວ. ຍນ຺ໂຕປມາ ນ ລພ຺ຠຕິ. ‘ກຸສລໂຕ ປນ ຈຕຸນ຺ນໍ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ກມ຺ເມ ອາຍູຫິເຕ’ຕິ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສພ຺ພໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ອເຫຕຸກຏ຺ຐກໍ ກເຖຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ມຫາຘມ຺ມຣກ຺ຂິຕຕ຺ເຖຣວາເທ ທສກມຄ຺ໂຄ ນິຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ, ສທ຺ຘິໍ ອເຫຕຸກຏ຺ຐເກນາຕິ.

ອິເມສໍ ປນ ຕິຓ຺ຓໍ ເຖຣານໍ ກຕຣສ຺ສ ວາໂທ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ? ນ ກສ຺ສຈິ ເອກໍເສນ. ສພ຺ເພສໍ ປນ ວາເທສຸ ຍຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ປຐມວາທສ຺ມິຎ຺ຫິ ສສງ຺ຂາຣາສງ຺ຂາຣວິຘານໍ ປຈ຺ຈຍເຠທໂຕ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ເຕເນຕ຺ຖ, ອສງ຺ຂາຣິກກຸສລສ຺ສ ທຸພ຺ພລປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ສສງ຺ຂາຣິກວິປາກໍ, ສສງ຺ຂາຣິກກຸສລສ຺ສ ພລວປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອສງ຺ຂາຣິກວິປາກຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ, ລພ຺ຠມານານິປິ ກິຣິຍຊວນານິ ປຫາຍ, ກຸສລຊວເນນ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ອາຣມ຺ມເຓນ ຈ ເວທນໍ ນິຍາເມຕ຺ວາ, ເສກ຺ຂປຸຖຸຊ຺ຊນວເສນ ໂສຬສກມຄ຺ໂຄ ກຖິໂຕ. ຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອກຸສລຊວນາວສາເນ ອເຫຕຸກວິປາກເມວ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ທສ຺ສິຕໍ, ຕໍ ອິຕເຣສຸ ນ ທສ຺ສິຕເມວ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ຕຕ຺ຖ ເຕສຸ ວຸຕ຺ຕໍ ສເຫຕຸກວິປາກຎ຺ຈ, ເອຕ຺ຖາປິ ສພ຺ພມິທໍ ລພ຺ຠເຕວ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ນໂຍ – ຍທາ ຫິ ກຸສລຊວນານໍ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ອກຸສລໍ ຊວຕິ, ຕທາ ກຸສລາວສາເນ ອາຈິຓ຺ຓສທິສເມວ, ອກຸສລາວສາເນ ສເຫຕຸກໍ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ຍຸຕ຺ຕໍ. ຍທາ ນິຣນ຺ຕຣໍ ອກຸສລເມວ ຕທາ ອເຫຕຸກໍ. ເອວໍ ຕາວ ປຐມວາເທ ຍຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ທຸຕິຍວາເທ ປນ ກຸສລໂຕ ສສງ຺ຂາຣາສງ຺ຂາຣວິຘານໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ເຕເນຕ຺ຖ ອສງ຺ຂາຣິກກຸສລສ຺ສ ອສງ຺ຂາຣິກເມວ ວິປາກໍ, ສສງ຺ຂາຣິກກຸສລສ຺ສ ຈ ສສງ຺ຂາຣິກເມວ ຄເຫຕ຺ວາ, ຊວເນນ ຕທາຣມ຺ມຓນິຍາມໍ ອກຕ຺ວາ, ສພ຺ເພສມ຺ປິ ເສກ຺ຂາເສກ຺ຂປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຣໂຫ ປິຓ຺ຑຊວນວເສເນວ ທ຺ວາທສກມຄ຺ໂຄ ກຖິໂຕ. ຕິເຫຕຸກຊວນາວສາເນ ປເນຕ຺ຖ ຕິເຫຕຸກໍ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ຍຸຕ຺ຕໍ. ທຸເຫຕຸກຊວນາວສາເນ ທຸເຫຕຸກໍ, ອເຫຕຸກຊວນາວສາເນ ອເຫຕຸກໍ ຠາເຊຕ຺ວາ ປນ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ທຸຕິຍວາເທ ຍຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ຕຕິຍວາເທປິ ກຸສລໂຕວ ອສງ຺ຂາຣສສງ຺ຂາຣວິຘານໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ‘ຕິເຫຕຸກກມ຺ມໍ ຕິເຫຕຸກວິປາກມ຺ປິ ທຸເຫຕຸກວິປາກມ຺ປິ ອເຫຕຸກວິປາກມ຺ປິ ເທຕີ’ຕິ ປນ ວຈນໂຕ ອສງ຺ຂາຣິກຕິເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິກສ຺ສ ອສງ຺ຂາຣິກທຸເຫຕຸເກນປິ ຕທາຣມ຺ມເຓນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ຕໍ ອທສ຺ເສຕ຺ວາ ເຫຕຸສທິສເມວ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ທສ຺ສິຕໍ. ຕໍ ປຸຣິມາຍ ເຫຕຸກິຕ຺ຕນລທ຺ຘິຍາ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ເກວລໍ ທສກມຄ຺ຄວິຠາວນຕ຺ຖເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຕຣມ຺ປິ ປນ ລພ຺ຠເຕວ. ເອວໍ ຕຕິຍວາເທປິ ຍຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອຍຎ຺ຈ ສພ຺ພາປິ ປຏິສນ຺ຘິຊນກສ຺ເສວ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກໍ ສນ຺ຘາຍ ຕທາຣມ຺ມຓກຖາ. ‘ສເຫຕຸກໍ ຠວງ຺ຄໍ ອເຫຕຸກສ຺ສ ຠວງ຺ຄສ຺ສ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໓.໑.໑໐໒) ວຈນໂຕ ປນ ນານາກມ຺ເມນ ອເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິກສ຺ສາປິ ສເຫຕຸກວິປາກໍ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິວິຘານໍ ມຫາປກຣເຓ ອາວິ ຠວິສ຺ສຕີຕິ.

ກາມາວຈຣກຸສລວິປາກກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣວິປາກກຖາ

໔໙໙. ອິທານິ ຣູປາວຈຣາທິວິປາກໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸນ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ອພ຺ຍາກຕາຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ກາມາວຈຣວິປາກໍ ອຕ຺ຕໂນ ກຸສເລນ ສທິສມ຺ປິ ໂຫຕິ, ອສທິສມ຺ປິ, ຕສ຺ມາ ນ ຕໍ ກຸສລານຸຄຕິກໍ ກຕ຺ວາ ຠາຊິຕໍ. ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣວິປາກໍ ປນ ຍຖາ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສປພ຺ພຕາທີນໍ ຉາຍາ ຫຕ຺ຖິອາທິສທິສາວ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຖາ ອຕ຺ຕໂນ ກຸສລສທິສເມວ ໂຫຕີຕິ ກຸສລານຸຄຕິກໍ ກຕ຺ວາ ຠາຊິຕໍ. ກາມາວຈຣກມ຺ມຎ຺ຈ ຍທາ ກທາຈິ ວິປາກໍ ເທຕິ, ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣໍ ປນ ອນນ຺ຕຣາເຍນ, ທຸຕິຍສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ, ວິປາກໍ ເທຕີຕິປິ ກຸສລານຸຄຕິກເມວ ກຕ຺ວາ ຠາຊິຕໍ. ເສສໍ ກຸສເລ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ປຏິປທາທິເຠໂທ ຈ ຫີນປຓີຕມຊ຺ຌິມຠາໂວ ຈ ເອເຕສຸ ຌານາຄມນໂຕ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຉນ຺ທາທີນໍ ປນ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຘຸຣໍ ກຕ຺ວາ ອນຸປ຺ປາທນີຍຕ຺ຕາ ນິຣຘິປຕິກາເນວ ເອຕານີຕິ.

ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣວິປາກກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ໂລກຸຕ຺ຕຣວິປາກກຖາ

໕໐໕. ໂລກຸຕ຺ຕຣວິປາກມ຺ປິ ກຸສລສທິສຕ຺ຕາ ກຸສລານຸຄຕິກເມວ ກຕ຺ວາ ຠາຊິຕໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ເຕຠູມກກຸສລໍ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິວເສນ ວຏ຺ຏໍ ອາຈິນາຕິ ວຑ຺ເຒຕິ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ກຕຕ຺ຕາ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ປນ ເຕນ ອາຈິຕມ຺ປິ ອປຈິນາຕິ, ສຍມ຺ປິ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິວເສນ ນ ອາຈິນາຕິ, ເຕເນຕ຺ຖ ‘ກຕຕ຺ຕາ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາ’ຕິ ອວຕ຺ວາ ກຕຕ຺ຕາ ຠາວິຕຕ຺ຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ສຸຎ຺ຎຕນ຺ຕິອາທີສຸ ‘ມຄ຺ໂຄ’ ຕາວ ‘ອາຄມນໂຕ ສຄຸຓໂຕ ອາຣມ຺ມຓໂຕຕິ ຕີຫິ ກາຣເຓຫິ ນາມໍ ລຠຕີ’ຕິ, ອິທໍ ເຫຏ຺ຐາ ກຸສລາຘິກາເຣ ວິຕ຺ຖາຣິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກປຣິຍາເຍນ ສຄຸຓໂຕປິ ອາຣມ຺ມຓໂຕປິ ນາມໍ ລຠຕິ. ປຣິຍາຍເທສນາ ເຫສາ. ອຠິຘມ຺ມກຖາ ປນ ນິປ຺ປຣິຍາຍເທສນາ. ຕສ຺ມາ ອິຘ ສຄຸຓໂຕ ວາ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ວາ ນາມໍ ນ ລຠຕິ, ອາຄມນໂຕວ ລຠຕິ. ອາຄມນເມວ ຫິ ຘຸຣໍ. ຕໍ ທຸວິຘໍ ໂຫຕິ – ວິປສ຺ສນາຄມນໍ ມຄ຺ຄາຄມນນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ວິປສ຺ສນາຄມນໍ ຘຸຣໍ, ຜລສ຺ສ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ມຄ຺ຄາຄມນໍ ຘຸຣນ຺ຕິ, ອິທມ຺ປິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕເມວ. ເຕສຸ ອິທໍ ຜລສ຺ສ ອາຄຕຏ຺ຐານໍ, ຕສ຺ມາ ອິຘ ມຄ຺ຄາຄມນໍ ຘຸຣນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ໂສ ປເນສ ມຄ຺ໂຄ ອາຄມນໂຕ ‘ສຸຎ຺ຎຕ’ນ຺ຕິ ນາມໍ ລຠິຕ຺ວາ ສຄຸຓໂຕ ຈ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ຈ ‘ອນິມິຕ຺ໂຕ’‘ອປ຺ປຓິຫິໂຕ’ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມາ ສຍໍ ອາຄມນີຍຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຜລສ຺ສ ຕີຓິ ນາມານິ ເທຕິ. ກຖໍ? ອຍຎ຺ຫິ ສຸທ຺ຘາຄມນວເສເນວ ລທ຺ຘນາໂມ ‘ສຸຎ຺ຎຕມຄ຺ໂຄ’ ສຍໍ ອາຄມນີຍຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຜລສ຺ສ ນາມໍ ທທມາໂນ ‘ສຸຎ຺ຎຕ’ນ຺ຕິ ນາມໍ ອກາສິ. ‘ສຸຎ຺ຎຕອນິມິຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ’ ສຍໍ ອາຄມນີຍຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຜລສ຺ສ ນາມໍ ທທມາໂນ ‘ອນິມິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ນາມໍ ອກາສິ. ‘ສຸຎ຺ຎຕອປ຺ປຓິຫິຕມຄ຺ໂຄ’ ສຍໍ ອາຄມນີຍຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຜລສ຺ສ ນາມໍ ທທມາໂນ ‘ອປ຺ປຓິຫິຕ’ນ຺ຕິ ນາມໍ ອກາສິ. ອິມານິ ປນ ຕີຓິ ນາມານິ ມຄ຺ຄານນ຺ຕເຣ ຜລຈິຕ຺ຕສ຺ມິໍເຍວ ອິມິນາ ນເຍນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ໂນ ອປຣຠາເຄ ວຬຎ຺ຊນກຜລສມາປຕ຺ຕິຍາ. ອປຣຠາເຄ ປນ ອນິຈ຺ຈຕາທີຫິ ຕີຫິ ວິປສ຺ສນາຫິ ວິປສ຺ສິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ອຖສ຺ສ ວຸຏ຺ຐິຕວຸຏ຺ຐິຕວິປສ຺ສນາວເສນ ອນິມິຕ຺ຕອປ຺ປຓິຫິຕສຸຎ຺ຎຕສງ຺ຂາຕານິ ຕີຓິ ຜລານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເຕສໍ ຕາເນວ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມຓານິ. ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາທີນິ ຎາຓານິ ອນຸໂລມຎາຓານິ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ.

ໂຍ ຈາຍໍ ສຸຎ຺ຎຕມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ໂຕ. ອປ຺ປຓິຫິຕມຄ຺ເຄປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຍມ຺ປິ ຫິ ສຸທ຺ຘາຄມນວເສນ ລທ຺ຘນາໂມ ‘ອປ຺ປຓິຫິຕມຄ຺ໂຄ’ ສຍໍ ອາຄມນີຍຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຜລສ຺ສ ນາມໍ ທທມາໂນ ‘ອປ຺ປຓິຫິຕ’ນ຺ຕິ ນາມໍ ອກາສິ. ‘ອປ຺ປຓິຫິຕອນິມິຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ’ ສຍໍ ອາຄມນີຍຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຜລສ຺ສ ນາມໍ ທທມາໂນ ‘ອນິມິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ນາມໍ ອກາສິ. ‘ອປ຺ປຓິຫິຕສຸຎ຺ຎຕມຄ຺ໂຄ’ ສຍໍ ອາຄມນີຍຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຜລສ຺ສ ນາມໍ ທທມາໂນ ‘ສຸຎ຺ຎຕ’ນ຺ຕິ ນາມໍ ອກາສິ. ອິມານິປິ ຕີຓິ ນາມານິ ມຄ຺ຄານນ຺ຕເຣ ຜລຈິຕ຺ຕສ຺ມິໍເຍວ ອິມິນາ ນເຍນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ນ ອປຣຠາເຄ ວຬຎ຺ຊນກຜລສມາປຕ຺ຕິຍາຕິ. ເອວໍ ອິມສ຺ມິໍ ວິປາກນິທ຺ເທເສ ກຸສລຈິຕ຺ເຕຫິ ຕິຄຸຓານິ ວິປາກຈິຕ຺ຕານິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ຍຖາ ປນ ເຕຠູມກກຸສລານິ ອຕ຺ຕໂນ ວິປາກໍ ອຘິປຕິໍ ລຠາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ນ ເອວໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣກຸສລານິ. ກສ຺ມາ? ເຕຠູມກກຸສລານຎ຺ຫິ ອຎ຺ໂຎ ອາຍູຫນກາໂລ ອຎ຺ໂຎ ວິປຈ຺ຈນກາໂລ. ເຕນ ຕານິ ອຕ຺ຕໂນ ວິປາກໍ ອຘິປຕິໍ ລຠາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ໂລກຸຕ຺ຕຣານິ ປນ ຕາຍ ສທ຺ຘາຍ, ຕສ຺ມິໍ ວີຣິເຍ, ຕາຍ ສຕິຍາ, ຕສ຺ມິໍ ສມາຘິມ຺ຫິ, ຕາຍ ປຎ຺ຎາຍ ອວູປສນ຺ຕາຍ, ອປຓ຺ຓກໍ ອວິຣທ຺ຘໍ ມຄ຺ຄານນ຺ຕຣເມວ ວິປາກໍ ປຏິລຠນ຺ຕິ, ເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ວິປາກໍ ອຘິປຕິໍ ລຠາເປຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ.

ຍຖາ ຫິ ປຣິຕ຺ຕກສ຺ສ ອຄ຺ຄິໂນ ຄຕຏ຺ຐາເນ ອຄ຺ຄິສ຺ມິໍ ນິພ຺ພຸຕມຕ຺ເຕເຍວ ອຸຓ຺ຫາກາໂຣ ນິພ຺ພາຍິຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ນ ໂຫຕິ, ມຫນ຺ຕໍ ປນ ອາທິຕ຺ຕໍ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘໍ ນິພ຺ພາເປຕ຺ວາ ໂຄມຍປຣິຠຓ຺ເຑ ກເຕປິ ອຸຓ຺ຫາກາໂຣ ອວູປສນ຺ໂຕວ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ເຕຠູມກກຸສເລ ອຎ຺ໂຎ ກມ຺ມກ຺ຂໂຓ ອຎ຺ໂຎ ວິປາກກ຺ຂໂຓ ປຣິຕ຺ຕອຄ຺ຄິຏ຺ຐາເນ ອຸຓ຺ຫຠາວນິພ຺ພຸຕກາໂລ ວິຍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ວິປາກໍ ອຘິປຕິໍ ລຠາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ໂລກຸຕ຺ຕເຣ ປນ ຕາຍ ສທ຺ຘາຍ…ເປ… ຕາຍ ປຎ຺ຎາຍ ອວູປສນ຺ຕາຍ, ມຄ຺ຄານນ຺ຕຣເມວ ຜລໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ວິປາກໍ ອຘິປຕິໍ ລຠາເປຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ – ‘ວິປາເກ ອຘິປຕິ ນຕ຺ຖິ ຐເປຕ຺ວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣ’ນ຺ຕິ.

໕໕໕. ຈຕຸຕ຺ຖຜລນິທ຺ເທເສ ອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ອຎ຺ຎາຕາວິໂນ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ນິຏ຺ຐິຕຎາຓກິຈ຺ຈສ຺ສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ອຎ຺ຎາຕາວີນໍ ວາ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ນິຏ຺ຐິຕກິຈ຺ຈານໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ຎຕ຺ວາ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຐິຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອິນ຺ທຏ຺ຐສາຘເນນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ນິທ຺ເທສວາເຣປິສ຺ສ ອຎ຺ຎາຕາວີນນ຺ຕິ ອາຊານິຕ຺ວາ ຐິຕານໍ. ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມານໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ. ອຎ຺ຎາຕິ ອາຊານນາ, ປຎ຺ຎາ ປຊານນາຕິອາທີນິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເນວ. ມຄ຺ຄງ຺ຄໍ ມຄ຺ຄປຣິຍາປນ຺ນນ຺ຕິ ຜລມຄ຺ຄສ຺ສ ອງ຺ຄໍ, ຜລມຄ຺ເຄ ຈ ປຣິຍາປນ຺ນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອປິເຈຕ຺ຖ ອິທໍ ປກິຓ຺ຓກໍ – ເອກໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ເອກໍ ຐານໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອກໍ ຉ ຐານານິ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອກໍ ເອກໍ ຐານໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອກຎ຺ຫິ ‘ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ’ ເອກໍ ຐານໍ ຄຈ຺ຉຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄໍ. ເອກໍ ‘ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ’ ເຫຏ຺ຐາ ຕີຓິ ຜລານິ, ອຸປຣິ ຕໂຍ ມຄ຺ເຄຕິ ຉ ຐານານິ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອກໍ ‘ອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິຍໍ’ ເອກໍ ຐານໍ ຄຈ຺ຉຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ. ສພ຺ເພສຸປິ ມຄ຺ຄຜເລສຸ ອຕ຺ຖໂຕ ອຏ຺ຐ ອຏ຺ຐ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານີຕິ ຈຕຸສຏ຺ຐິ ໂລກຸຕ຺ຕຣິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ກຖິຕານິ. ປາຬິໂຕ ປນ ນວ ນວ ກຕ຺ວາ ທ຺ວາສຕ຺ຕຕິ ໂຫນ຺ຕິ. ມຄ຺ເຄ ມຄ຺ຄງ຺ຄນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຜເລປິ ມຄ຺ຄງ຺ຄໍ. ມຄ຺ເຄ ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ຜເລປິ ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ. ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ອາຣຕິ ວິຣຕີຕິ ວຸຕ຺ຕາ ຜລກ຺ຂເຓປິ ອາຣຕິ ວິຣຕີຕິ. ຕຕ຺ຖ ມຄ຺ໂຄ ມຄ຺ຄຠາເວເນວ ມຄ຺ໂຄ, ຜລໍ ປນ ມຄ຺ຄໍ ອຸປາທາຍ ມຄ຺ໂຄ ນາມ; ຜລງ຺ຄໍ ຜລປຣິຍາປນ຺ນນ຺ຕິ ວຕ຺ຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ມຄ຺ເຄ ພຸຊ຺ຌນກສ຺ສ ອງ຺ໂຄຕິ ສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ຜເລ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອງ຺ໂຄຕິ ສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ. ມຄ຺ເຄ ອາຣມຓວິຣມຓວເສເນວ ອາຣຕິ ວິຣຕິ. ຜເລ ປນ ອາຣຕິວິຣຕິວເສນາຕິ.

ໂລກຸຕ຺ຕຣວິປາກກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອກຸສລວິປາກກຖາ

໕໕໖. ອິໂຕ ປຣານິ ອກຸສລວິປາການິ – ປຎ຺ຈ ຈກ຺ຂຸໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍວິຎ຺ຎາຓານິ, ເອກາ ມໂນຘາຕຸ, ເອກາ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕູຕິ ອິມານິ ສຕ຺ຕ ຈິຕ຺ຕານິ – ປາຬິໂຕ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ຈ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ເຕຫິ ຕາທິເສເຫວ ກຸສລວິປາກຈິຕ຺ເຕຫິ ສທິສານິ.

ເກວລຎ຺ຫິ ຕານິ ກຸສລກມ຺ມປຈ຺ຈຍານິ ອິມານິ ອກຸສລກມ຺ມປຈ຺ຈຍານິ. ຕານິ ຈ ອິຏ຺ຐອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ເຕສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ອິມານິ ອນິຏ຺ຐອນິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ເຕສຸ. ຕຕ຺ຖ ຈ ສຸຂສຫຄຕໍ ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ, ອິຘ ທຸກ຺ຂສຫຄຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຈ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ມນຸສ຺ເສສຸ ຊຈ຺ຈນ຺ຘາທີນໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຸ ຐາເນສຸ ວິປຈ຺ຈຕິ. ອິຘ ປນ ເອກາທສວິເຘນາປິ ອກຸສລຈິຕ຺ເຕນ ກມ຺ເມ ອາຍູຫິເຕ ກມ຺ມກມ຺ມນິມິຕ຺ຕຄຕິນິມິຕ຺ເຕສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ປຏິສນ຺ຘິ ຫຸຕ຺ວາ ວິປຈ຺ຈຕິ; ທຸຕິຍວາຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວຕາຍຸກໍ ຠວງ຺ຄໍ ຫຸຕ຺ວາ, ອນິຏ຺ຐອນິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາຍ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓວີຖິຍາ ສນ຺ຕີຣຓໍ ຫຸຕ຺ວາ, ພລວາຣມ຺ມເຓ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ຫຸຕ຺ວາ, ມຣຓກາເລ ຈຸຕິ ຫຸຕ຺ວາຕິ, ເອວໍ ປຎ຺ຈສຸ ເອວ ຐາເນສຸ ວິປຈ຺ຈຕີຕິ.

ອກຸສລວິປາກກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ກິຣິຍາພ຺ຍາກຕວຓ຺ຓນາ

ມໂນຘາຕຸຈິຕ຺ຕໍ

໕໖໖. ອິທານິ ກິຣິຍາພ຺ຍາກຕໍ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸນ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ອພ຺ຍາກຕາຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ກິຣິຍາຕິ ກຣຓມຕ຺ຕໍ. ສພ຺ເພສຸເຍວ ຫິ ກິຣິຍຈິຕ຺ເຕສຸ ຍໍ ຊວນຠາວໍ ອປ຺ປຕ຺ຕໍ ຕໍ ວາຕປຸປ຺ຜໍ ວິຍ. ຍໍ ຊວນຠາວປ຺ປຕ຺ຕໍ ຕໍ ຉິນ຺ນມູລກຣຸກ຺ຂປຸປ຺ຜໍ ວິຍ ອຜລໍ ໂຫຕິ, ຕໍຕໍ ກິຈ຺ຈສາຘນວເສນ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປນ ກຣຓມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ກິຣິຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເນວກຸສລານາກຸສລາຕິອາທີສຸ ກຸສລມູລສງ຺ຂາຕສ຺ສ ກຸສລເຫຕຸໂນ ອຠາວາ ‘ເນວກຸສລາ’; ອກຸສລມູລສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອກຸສລເຫຕຸໂນ ອຠາວາ ‘ເນວອກຸສລາ’; ໂຍນິໂສມນສິກາຣອໂຍນິໂສມນສິກາຣສງ຺ຂາຕານມ຺ປິ ກຸສລາກຸສລປຈ຺ຈຍານໍ ອຠາວາ ‘ເນວກຸສລານາກຸສລາ’. ກຸສລາກຸສລສງ຺ຂາຕສ຺ສ ຊນກເຫຕຸໂນ ອຠາວາ ເນວກມ຺ມວິປາກາ.

ອິຘາປິ ຈິຕ຺ຕສ຺ເສກຄ຺ຄຕານິທ຺ເທເສ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐິຕິມຕ຺ຕເມວ ລພ຺ຠຕິ. ທ຺ເວ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານິ, ຕິສ຺ໂສ ມໂນຘາຕຸໂຍ, ຕິສ຺ໂສ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໂຍ, ວິຈິກິຈ຺ຉາສຫຄຕນ຺ຕິ ອິເມສຸ ສຕ຺ຕຣສສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ທຸພ຺ພລຕ຺ຕາ ສຓ຺ຐິຕິ ອວຏ຺ຐິຕິອາທີນິ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພໍ ວິປາກມໂນຘາຕຸນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານາ. ຕຎ຺ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານນ຺ຕຣໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິທໍ ປນ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ວຬຎ຺ຊນກປ຺ປວຕ຺ຕິກາເລ ສພ຺ເພສໍ ປຸເຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ກຖໍ? ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ຕາວ ອິຏ຺ຐອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕອນິຏ຺ຐອນິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ເຕສຸ ຣູປາຣມ຺ມເຓສຸ ເຍນ ເກນຈິ ປສາເທ ຆຏ຺ຏິເຕ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາວຊ຺ຊນວເສນ ປຸເຣຈາຣິກໍ ຫຸຕ຺ວາ ຠວງ຺ຄໍ ອາວຏ຺ຏຍມານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂສຕທ຺ວາຣາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍຕິ.

ກິຣິຍມໂນຘາຕຸຈິຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

ກິຣິຍມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຈິຕ຺ຕານິ

໕໖໘. ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ໂຫຕິ…ເປ… ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາຕິ, ອິທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຎ຺ເຎສໍ ອສາຘາຣຓໍ. ຂີຓາສວສ຺ເສວ ປາຏິປຸຄ຺ຄລິກໍ. ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ລພ຺ຠຕິ. ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ຫິ ປຘານສາຣຸປ຺ປໍ ຐານໍ ທິສ຺ວາ ຂີຓາສໂວ ອິມິນາ ຈິຕ຺ເຕນ ໂສມນສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ. ໂສຕທ຺ວາເຣ ຠຓ຺ຑຠາຊນີຍຏ຺ຐານໍ ປຕ຺ວາ ມຫາສທ຺ທໍ ກຕ຺ວາ ລຸທ຺ຘລຸທ຺ເຘສຸ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕສຸ ‘ເອວຣູປາ ນາມ ເມ ໂລລຸປ຺ປຕຓ຺ຫາ ປຫີນາ’ຕິ ອິມິນາ ຈິຕ຺ເຕນ ໂສມນສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ. ຆານທ຺ວາເຣ ຄນ຺ເຘຫິ ວາ ປຸປ຺ເຜຫິ ວາ ເຈຕິຍໍ ປູເຊນ຺ໂຕ ອິມິນາ ຈິຕ຺ເຕນ ໂສມນສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ. ຊິວ຺ຫາທ຺ວາເຣ ຣສສມ຺ປນ຺ນໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ລທ຺ຘາ ຠາເຊຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ‘ສາຣຓີຍຘມ຺ໂມ ວຕ ເມ ປູຣິໂຕ’ຕິ ອິມິນາ ຈິຕ຺ເຕນ ໂສມນສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ. ກາຍທ຺ວາເຣ ອຠິສມາຈາຣິກວຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘ກາຍທ຺ວາເຣ ເມ ວຕ຺ຕໍ ປູຣິຕ’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ຈິຕ຺ເຕນ ໂສມນສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຕາວ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ລພ຺ຠຕິ.

ມໂນທ຺ວາເຣ ປນ ອຕີຕານາຄຕມາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂຊຕິປາລມາຓວ(ມ. ນິ. ໒.໒໘໒ ອາທໂຍ) ມຄ຺ຆເທວຣາຊ(ມ. ນິ. ໒.໓໐໘ ອາທໂຍ) ກຓ຺ຫຕາປສາທິກາລສ຺ມິຎ຺ຫິ (ຊາ. ໑.໑໐.໑໑ ອາທໂຍ) ກຕໍ ກາຣຓໍ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຕຖາຄໂຕ ສິຕໍ ປາຕ຺ວາກາສິ. ຕໍ ປນ ປຸພ຺ເພນິວາສຎາຓສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓານໍ ກິຈ຺ຈໍ. ເຕສໍ ປນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຎາຓານໍ ຈິຓ຺ຓປຣິຍນ຺ເຕ ອິທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຫາສຍມານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອນາຄເຕ ‘ຕນ຺ຕິສ຺ສໂຣ ມຸທິງ຺ຄສ຺ສໂຣ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ສິຕໍ ປາຕ຺ວາກາສິ. ຕມ຺ປິ ອນາຄຕໍສຎາຓສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓານໍ ກິຈ຺ຈໍ. ເຕສໍ ປນ ທ຺ວິນ຺ນ ຎາຓານໍ ຈິຓ຺ຓປຣິຍນ຺ເຕ ອິທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຫາສຍມານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ນິທ຺ເທສວາເຣ ປນສ຺ສ ເສສອເຫຕຸກຈິຕ຺ເຕຫິ ພລວຕຣຕາຍ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ສມາຘິພລໍ ປາເປຕ຺ວາ ຐປິຕາ. ວີຣິຍມ຺ປິ ວີຣິຍພລໍ ປາເປຕ຺ວາ. ອຸທ຺ເທສວາເຣ ປນ ‘ສມາຘິພລໍ ໂຫຕິ ວີຣິຍພລໍ ໂຫຕີ’ຕິ ອນາຄຕຕ຺ຕາ ປຣິປຸຓ຺ເຓນ ພລຏ຺ເຐເນຕໍ ທ຺ວຍໍ ພລໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ‘ເນວ ກຸສລໍ ນາກຸສລໍ’ ຕສ຺ມາ ພລນ຺ຕິ ວຕ຺ວານ ຐປິຕໍ. ຍສ຺ມາ ຈ ນ ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ພລໍ, ຕສ຺ມາ ສງ຺ຄຫວາເຣປິ ‘ທ຺ເວ ພລານິ ໂຫນ຺ຕີ’ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເສສໍ ສພ຺ພໍ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໕໗໔. ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາຕິ ອິທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຕີສຸ ຠເວສຸ ສພ຺ເພສໍ ສຈິຕ຺ຕກສຕ຺ຕານໍ ສາຘາຣຓໍ, ນ ກສ຺ສຈິ ສຈິຕ຺ຕກສ຺ສ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນາມ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ປນ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນໍ ໂຫຕິ, ມໂນທ຺ວາເຣ ອາວຊ຺ຊນໍ. ຉ ອສາຘາຣຓຎາຓານິປິ ອິມິນາ ຄຫິຕາຣມ຺ມຓເມວ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ມຫາຄຊໍ ນາເມຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ; ອິມສ຺ສ ອນາຣມ຺ມຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ‘ອສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓຄຕິກໍ ນາມ ກຕມ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘ອິທ’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເສສເມຕ຺ຖ ປຸຣິມຈິຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເກວລຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ສປ຺ປີຕິກຕ຺ຕາ ນວງ຺ຄິໂກ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິຠຕ຺ໂຕ. ອິຘ ນິປ຺ປີຕິກຕ຺ຕາ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ.

ອິທານິ ຍານິ ກຸສລໂຕ ອຏ຺ຐ ມຫາຈິຕ຺ຕາເນວ ຂີຓາສວສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນຕາຍ ກິຣິຍານິ ຊາຕານິ, ຕສ຺ມາ ຕານິ ກຸສລນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ອິຘ ຐຕ຺ວາ ຫສນກຈິຕ຺ຕານິ ສໂມຘາເນຕພ຺ພານິ. ກຕິ ປເນຕານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ ເຕຣສ. ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ຫິ ກຸສລໂຕ ຈຕູຫິ ໂສມນສ຺ສສຫຄເຕຫິ, ອກຸສລໂຕ ຈຕູຫີຕິ, ອຏ຺ຐຫິ ຈິຕ຺ເຕຫິ ຫສນ຺ຕິ. ເສກ຺ຂາ ກຸສລໂຕ ຈຕູຫິ ໂສມນສ຺ສສຫຄເຕຫິ, ອກຸສລໂຕ ທ຺ວີຫິ ທິຏ຺ຐິຄຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕຫິ ໂສມນສ຺ສສຫຄເຕຫີຕິ, ຉຫິ ຈິຕ຺ເຕຫິ ຫສນ຺ຕິ. ຂີຓາສວາ ກິຣິຍໂຕ ປຎ຺ຈຫິ ໂສມນສ຺ສສຫຄເຕຫິ ຫສນ຺ຕີຕິ.

ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣກິຣິຍໍ

໕໗໗. ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣກິຣິຍນິທ຺ເທເສສຸ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ເມ, ອິມສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ, ສຸຂວິຫາຣມຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຂີຓາສວສ຺ສ ປຸຖຸຊ຺ຊນກາເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕາ ສມາປຕ຺ຕິ ຍາວ ນ ນໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ ຕາວ ກຸສລາວ ສມາປນ຺ນກາເລ ກິຣິຍາ ໂຫຕິ. ຂີຓາສວກາເລ ປນສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕາ ສມາປຕ຺ຕິ ກິຣິຍາວ ໂຫຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພໍ ຕໍສທິສຕ຺ຕາ ກຸສລນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ອຏ຺ຐສາລິນິຍາ ຘມ຺ມສງ຺ຄຫອຏ຺ຐກຖາຍ

ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທກຓ຺ຑກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອພ຺ຍາກຕປທໍ ປນ ເນວ ຕາວ ນິຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ.

ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທກຓ຺ຑວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ຣູປກຓ຺ໂຑ

ອຸທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

ອິທານິ ຣູປກຓ຺ຑໍ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸນ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ອພ຺ຍາກຕາຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ເຫຏ຺ຐາ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທກຓ຺ເຑ ວິປາກາພ຺ຍາກຕຎ຺ເຈວ ກິຣິຍາພ຺ຍາກຕຎ຺ຈ ນິສ຺ເສສໍ ກຕ຺ວາ ຠາຊິຕໍ, ຣູປາພ຺ຍາກຕນິພ຺ພານາພ຺ຍາກຕານິ ປນ ອກຖິຕານິ, ຕານິ ກເຖຕຸໍ ຈຕຸພ຺ພິຘມ຺ປິ ອພ຺ຍາກຕໍ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ກຸສລາກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ວິປາກາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກຸສລາກຸສລານນ຺ຕິ ຈຕຸຠູມກກຸສລານຎ຺ເຈວ ອກຸສລານຎ຺ຈ. ເອວໍ ຕາວ ວິປາກາພ຺ຍາກຕໍ ກຸສລວິປາກາກຸສລວິປາກວເສນ ທ຺ວີຫິ ປເທຫິ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ກາມາວຈຣໍ ວາ ໂຫຕິ, ຣູປາວຈຣາທີສຸ ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ, ຕສ຺ມາ ‘ກາມາວຈຣາ’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຕເທວ ວິປາກາພ຺ຍາກຕໍ ຠູມນ຺ຕຣວເສນ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ຕໍ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘປິ ໂຫຕິ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘປິ, ຕສ຺ມາ ປຸນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈຕຸກ຺ຂນ຺ຘວເສນ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕໍ.

ເອວໍ ວິປາກາພ຺ຍາກຕໍ ກຸສລາກຸສລວເສນ ຠູມນ຺ຕຣວເສນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘວເສນາຕິ ຕີຫິ ນເຍຫິ ປຣິຍາທາຍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ, ປຸນ ກິຣິຍາພ຺ຍາກຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເຍ ຈ ຘມ຺ມາ ກິຣິຍາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ‘ກາມາວຈຣາ ຣູປາວຈຣາ ອຣູປາວຈຣາ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ຠເວຍ຺ຍ. ເຫຏ຺ຐາ ປນ ຄຫິຕເມວາຕິ ນຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ນິສ຺ສຊ຺ຊິຕໍ. ອິທານິ ອວິຠຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສພ຺ພຎ຺ຈ ຣູປໍ ອສງ຺ຂຕາ ຈ ຘາຕູຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ‘ສພ຺ພຎ຺ຈ ຣູປ’ນ຺ຕິ ປເທນ ປຎ຺ຈວີສຕິ ຣູປານິ ຉນ຺ນວຸຕິຣູປໂກຏ຺ຐາສາ ນິປ຺ປເທສໂຕ ຄຫິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ‘ອສງ຺ຂຕາ ຈ ຘາຕູ’ຕິ ປເທນ ນິພ຺ພານໍ ນິປ຺ປເທສໂຕ ຄຫິຕນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ‘ອພ຺ຍາກຕາ ຘມ຺ມາ’ຕິ ປທໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ໂຫຕິ.

໕໘໔. ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ສພ຺ພໍ ຣູປນ຺ຕິ ອິທໍ ກສ຺ມາ ຄຫິຕໍ? ເຫຏ຺ຐາ ຣູປາພ຺ຍາກຕໍ ສງ຺ເຂເປນ ກຖິຕໍ. ອິທານິ ຕໍ ເອກກທຸກຕິກຈຕຸກ຺ກ…ເປ… ເອກາທສກວເສນ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິທໍ ຄຫິຕໍ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ສພ຺ພຎ຺ຈ ຣູປໍ, ອສງ຺ຂຕາ ຈ ຘາຕູ’ຕິ, ຕສ຺ມິໍ ປທທ຺ວເຍ ‘ກຕມໍ ສພ຺ພໍ ຣູປໍ ນາມ’? ອິທານິ ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ມຫາຠູຕາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາໂຣຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ. ເຕນ ເຕສໍ ອູນາຘິກຠາວໍ ນິວາເຣຕິ. ‘ຈ’-ສທ຺ໂທ ສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ໂຖ. ເຕນ ນ ເກວລໍ ‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຠູຕາວ’ ຣູປໍ, ອຎ຺ຎມ຺ປິ ອຕ຺ຖີຕິ ‘ອຸປາທາຣູປໍ’ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ.

ມຫາຠູຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ມຫນ຺ຕປາຕຸຠາວາທີຫິ ກາຣເຓຫິ ມຫາຠູຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອຕານິ ຫິ ມຫນ຺ຕປາຕຸຠາວໂຕ, ມຫາຠູຕສາມຎ຺ຎໂຕ, ມຫາປຣິຫາຣໂຕ, ມຫາວິກາຣໂຕ, ມຫນ຺ຕຠູຕຕ຺ຕາ ຈາຕິ ອິເມຫິ ກາຣເຓຫິ ມຫາຠູຕານີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘ມຫນ຺ຕປາຕຸຠາວໂຕ’ຕິ, ເອຕານິ ຫິ ອນຸປາທິນ຺ນກສນ຺ຕາເນປິ ອຸປາທິນ຺ນກສນ຺ຕາເນປິ ມຫນ຺ຕານິ ປາຕຸຠູຕານິ. ເຕສໍ ອນຸປາທິນ຺ນກສນ຺ຕາເນ ເອວໍ ມຫນ຺ຕປາຕຸຠາວຕາ ເວທິຕພ຺ພາ – ເອກຎ຺ຫິ ຈກ຺ກວາຬໍ ອາຍາມໂຕ ຈ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຈ ໂຍຊນານໍ ທ຺ວາທສ ສຕສຫສ຺ສານິ ຕີຓິ ສຫສ຺ສານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຕານິ ປຎ຺ຎາສຎ຺ຈ ໂຍຊນານິ. ປຣິກ຺ເຂປໂຕ –

ສພ຺ພໍ ສຕສຫສ຺ສານິ, ຉຕ຺ຕິໍສ ປຣິມຓ຺ຑລໍ;

ທສ ເຈວ ສຫສ຺ສານິ, ອຑ຺ຒຸຑ຺ຒານິ ສຕານິ ຈ. (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑; ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໑໓໗);

ຕຕ຺ຖ –

ທຸເວ ສຕສຫສ຺ສານິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ນຫຸຕານິ ຈ;

ເອຕ຺ຕກໍ ພຫລຕ຺ເຕນ, ສງ຺ຂາຕາຍໍ ວສຸນ຺ຘຣາ. (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑; ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໑໓໗);

ຕສ຺ສາເຍວ ສນ຺ຘາຣກໍ –

ຈຕ຺ຕາຣິ ສຕສຫສ຺ສານິ, ອຏ຺ເຐວ ນຫຸຕານິ ຈ;

ເອຕ຺ຕກໍ ພຫລຕ຺ເຕນ, ຊລໍ ວາເຕ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ.

ຕສ຺ສາປິ ສນ຺ຘາຣໂກ –

ນວສຕສຫສ຺ສານິ, ມາລຸໂຕ ນຠມຸຄ຺ຄໂຕ;

ສຏ຺ຐິ ເຈວ ສຫສ຺ສານິ, ເອສາ ໂລກສ຺ສ ສຓ຺ຐິຕິ.

ເອວໍ ສຓ຺ຐິເຕ ເຈຕ຺ຖ ໂຍຊນານໍ –

ຈຕຸຣາສີຕິສຫສ຺ສານິ, ອຊ຺ໂຌຄາຬ຺ໂຫ ມຫຓ຺ຓເວ;

ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄໂຕ ຕາວເທວ, ສິເນຣຸ ປພ຺ພຕຸຕ຺ຕໂມ.

ຕໂຕ ອຸປຑ຺ຒຸປຑ຺ເຒນ, ປມາເຓນ ຍຖາກ຺ກມໍ;

ອຊ຺ໂຌຄາຬ຺ຫຸຄ຺ຄຕາ ທິພ຺ພາ, ນານາຣຕນຈິຕ຺ຕິຕາ.

ຍຸຄນ຺ຘໂຣ ອີສຘໂຣ, ກຣວີໂກ ສຸທສ຺ສໂນ;

ເນມິນ຺ຘໂຣ ວິນຕໂກ, ອສ຺ສກຓ຺ໂຓ ຄິຣິ ພ຺ຣຫາ.

ເອເຕ ສຕ຺ຕ ມຫາເສລາ, ສິເນຣຸສ຺ສ ສມນ຺ຕໂຕ;

ມຫາຣາຊານມາວາສາ ເທວຍກ຺ຂນິເສວິຕາ.

ໂຍຊນານໍ ສຕານຸຈ຺ໂຈ, ຫິມວາ ປຎ຺ຈ ປພ຺ພໂຕ;

ໂຍຊນານໍ ສຫສ຺ສານິ, ຕີຓິ ອາຍຕວິຕ຺ຖໂຕ;

ຈຕຸຣາສີຕິສຫສ຺ເສຫິ, ກູເຏຫິ ປຏິມຓ຺ຑິໂຕ.

ຕິປຎ຺ຈໂຍຊນກ຺ຂນ຺ຘປຣິກ຺ເຂປາ ນຄວ຺ຫຍາ;

ປຎ຺ຎາສໂຍຊນກ຺ຂນ຺ຘສາຂາຍາມາ ສມນ຺ຕໂຕ.

ສຕໂຍຊນວິຕ຺ຖິຓ຺ຓາ, ຕາວເທວ ຈ ອຸຄ຺ຄຕາ;

ຊມ຺ພູ ຍສ຺ສານຸຠາເວນ, ຊມ຺ພຸທີໂປ ປກາສິໂຕ. (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑; ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໑໓໗);

ຍຎ຺ເຈຕໍ ຊມ຺ພຸຍາ ປມາຓໍ ຕເທວ ອສຸຣານໍ ຈິຕ຺ຕປາຏລິຍາ, ຄຣຸຬານໍ ສິມ຺ພລິຣຸກ຺ຂສ຺ສ, ອປຣໂຄຍາເນ ກທມ຺ພຣຸກ຺ຂສ຺ສ, ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸມ຺ຫິ ກປ຺ປຣຸກ຺ຂສ຺ສ, ປຸພ຺ພວິເທເຫ ສິຣີສສ຺ສ, ຕາວຕິໍເສສຸ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກສ຺ສາຕິ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

ປາຏລີ ສິມ຺ພລີ ຊມ຺ພູ, ເທວານໍ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕໂກ;

ກທມ຺ໂພ ກປ຺ປຣຸກ຺ໂຂ ຈ, ສິຣີເສນ ຠວຕິ ສຕ຺ຕມນ຺ຕິ.

ທ຺ເວອສີຕິສຫສ຺ສານິ, ອຊ຺ໂຌຄາຬ຺ໂຫ ມຫຓ຺ຓເວ;

ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄໂຕ ຕາວເທວ, ຈກ຺ກວາຬສິລຸຈ຺ຈໂຍ;

ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕໍ ສພ຺ພໍ, ໂລກຘາຕຸມຍໍ ຐິໂຕຕິ.

ອຸປາທິນ຺ນກສນ຺ຕາເນປິ ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປເທວທານວາທິສຣີຣວເສນ ມຫນ຺ຕາເນວ ປາຕຸຠູຕານິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ – ‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາສມຸທ຺ເທ ໂຍຊນສຕິກາປິ ອຕ຺ຕຠາວາຕິ’’ອາທິ.

‘ມຫາຠູຕສາມຎ຺ຎໂຕ’ຕິ ເອຕານິ ຫິ ຍຖາ ມາຍາກາໂຣ ອມຓິໍເຍວ ອຸທກໍ ມຓິໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ, ອສຸວຓ຺ຓໍເຍວ ເລຑ຺ຑຸໍ ສຸວຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ, ຍຖາ ຈ ສຍໍ ເນວ ຍກ຺ໂຂ ນ ປກ຺ຂີ ສມາໂນ ຍກ຺ຂຠາວມ຺ປິ ປກ຺ຂິຠາວມ຺ປິ ທສ຺ເສຕິ, ເອວເມວ ສຍໍ ອນີລາເນວ ຫຸຕ຺ວາ ນີລໍ ອຸປາທາຣູປໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ, ອປີຕານິ… ອໂລຫິຕານິ… ອໂນທາຕາເນວ ຫຸຕ຺ວາ ໂອທາຕໍ ອຸປາທາຣູປໍ ທສ຺ເສນ຺ຕີຕິ ມາຍາກາຣມຫາຠູຕສາມຎ຺ຎໂຕ ມຫາຠູຕານິ. ຍຖາ ຈ ຍກ຺ຂາທີນິ ມຫາຠູຕານິ ຍໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ເນວ ເຕສໍ ຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ນ ພຫິຐານໍ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ນ ຈ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ນ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ເອວເມວ ເອຕານິປິ ເນວ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ນ ພຫິ ຐິຕານິ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປລພ຺ຠນ຺ຕິ, ນ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນິສ຺ສາຍ ນ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີຕິ. ອຈິນ຺ເຕຍ຺ຍຏ຺ຐານຕາຍ ຍກ຺ຂາທິມຫາຠູຕສາມຎ຺ຎໂຕປິ ມຫາຠູຕານິ.

ຍຖາ ຈ ຍກ຺ຂິນີສງ຺ຂາຕານິ ມຫາຠູຕານິ ມນາເປຫິ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານວິກ຺ເຂເປຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຠຍານກຠາວໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ສຕ຺ເຕ ວຎ຺ເຈນ຺ຕິ, ເອວເມວ ເອຕານິປິ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສສຣີຣາທີສຸ ມນາເປນ ຉວິວຓ຺ເຓນ, ມນາເປນ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄສຓ຺ຐາເນນ, ມນາເປນ ຈ ຫຕ຺ຖປາທງ຺ຄຸລິຠມຸກວິກ຺ເຂເປນ ອຕ຺ຕໂນ ກກ຺ຂຬຕາທິເຠທໍ ສຣສລກ຺ຂຓໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ພາລຊນໍ ວຎ຺ເຈນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ສຠາວໍ ທຏ຺ຐຸໍ ນ ເທນ຺ຕິ. ອິຕິ ວຎ຺ຈກຏ຺ເຐນ ຍກ຺ຂິນີມຫາຠູຕສາມຎ຺ຎໂຕປິ ມຫາຠູຕານິ.

‘ມຫາປຣິຫາຣໂຕ’ຕິ ມຫນ຺ເຕຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ປຣິຫຣິຕພ຺ພໂຕ. ເອຕານິ ຫິ ທິວເສ ທິວເສ ອຸປເນຕພ຺ພຕ຺ຕາ ມຫນ຺ເຕຫິ ຆາສຈ຺ຉາທນາທີຫິ ຠູຕານິ ປວຕ຺ຕານີຕິ ມຫາຠູຕານິ. ມຫາປຣິຫາຣານິ ວາ ຠູຕານີຕິ ມຫາຠູຕານິ.

‘ມຫາວິກາຣໂຕ’ຕິ ຠູຕານໍ ມຫາວິກາຣໂຕ. ເອຕານິ ຫິ ອຸປາທິຓ຺ຓານິປິ ອນຸປາທິຓ຺ຓານິປິ ມຫາວິກາຣານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອນຸປາທິຓ຺ຓານໍ ກປ຺ປວຸຏ຺ຐາເນ ວິກາຣມຫຕ຺ຕໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ອຸປາທິຓ຺ຓານໍ ຘາຕຸກ຺ໂຂຠກາເລ. ຕຖາ ຫິ –

ຠູມິໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕາ ຍາວ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ວິຘາວຕິ;

ອຈ຺ຈິ ອຈ຺ຈິມໂຕ ໂລເກ, ທຍ຺ຫມານມ຺ຫິ ເຕຊສາ.

ໂກຏິສຕສຫສ຺ເສກໍ, ຈກ຺ກວາຬໍ ວິລີຍຕິ;

ກຸປິເຕນ ຍທາ ໂລໂກ, ສລິເລນ ວິນສ຺ສຕິ.

ໂກຏິສຕສຫສ຺ເສກໍ, ຈກ຺ກວາຬໍ ວິກີຣຕິ;

ວາໂຍຘາຕຸປ຺ປໂກເປນ, ຍທາ ໂລໂກ ວິນສ຺ສຕິ.

ປຕ຺ຖທ຺ໂຘ ຠວຕິ ກາໂຍ, ທຏ຺ໂຐ ກຏ຺ຐມຸເຂນ ວາ;

ປຖວີຘາຕຸປ຺ປໂກເປນ, ໂຫຕິ ກຏ຺ຐມຸເຂວ ໂສ.

ປູຕິໂຍ ຠວຕິ ກາໂຍ, ທຏ຺ໂຐ ປູຕິມຸເຂນ ວາ;

ອາໂປຘາຕຸປ຺ປໂກເປນ, ໂຫຕິ ປູຕິມຸເຂວ ໂສ.

ສນ຺ຕຕ຺ໂຕ ຠວຕິ ກາໂຍ, ທຏ຺ໂຐ ອຄ຺ຄິມຸເຂນ ວາ;

ເຕໂຊຘາຕຸປ຺ປໂກເປນ, ໂຫຕິ ອຄ຺ຄິມຸເຂວ ໂສ.

ສຎ຺ຉິນ຺ໂນ ຠວຕິ ກາໂຍ, ທຏ຺ໂຐ ສຕ຺ຖມຸເຂນ ວາ;

ວາໂຍຘາຕຸປ຺ປໂກເປນ, ໂຫຕິ ສຕ຺ຖມຸເຂວ ໂສ. (ສໍ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໓.໔.໒໓໘);

ອິຕິ ມຫາວິກາຣານິ ຠູຕານີຕິ ມຫາຠູຕານິ.

‘ມຫນ຺ຕຠູຕຕ຺ຕາ ຈາ’ຕິ ເອຕານິ ຫິ ມຫນ຺ຕານິ ມຫຕາ ວາຍາເມນ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພຕ຺ຕາ, ຠູຕານິ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາຕິ, ມຫນ຺ຕຠູຕຕ຺ຕາ ຈ ມຫາຠູຕານິ. ເອວໍ ມຫນ຺ຕປາຕຸຠາວາທີຫິ ກາຣເຓຫິ ມຫາຠູຕານິ.

ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຈ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍ ຣູປນ຺ຕິ ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ສາມິວຈນໍ. ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາຠູຕານິ ອຸປາທາຍ, ນິສ຺ສາຍ, ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕຣູປນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສພ຺ພໍ ຣູປນ຺ຕິ ອິທໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາຠູຕານິ, ປທປຏິປາຏິຍາ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ ເຕວີສຕິ ອຸປາທາຣູປານີຕິ, ສຕ຺ຕວີສຕິປ຺ປເຠທໍ ສພ຺ພໍ ຣູປໍ ນາມ.

ເອກວິຘຣູປສງ຺ຄໂຫ

ອິທານິ ຕໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ເອກວິຘາທີຫິ ເອກາທສຫິ ສງ຺ຄເຫຫິ ມາຕິກໍ ຐເປນ຺ໂຕ ສພ຺ພໍ ຣູປໍ ນ ເຫຕູຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ‘ສພ຺ພໍ ຣູປ’ນ຺ຕິ ອິທໍ ປທໍ ‘ສພ຺ພໍ ຣູປໍ ນ ເຫຕຸ’ ‘ສພ຺ພໍ ຣູປໍ ອເຫຕຸກ’ນ຺ຕິ ເອວໍ ສພ຺ພປເທຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ສພ຺ພາເນວ ເຈຕານິ ‘ນ ເຫຕູ’ຕິອາທີນິ ເຕຈຕ຺ຕາລີສປທານິ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ເຕສຸ ປຏິປາຏິຍາ ຈຕ຺ຕາລີສປທານິ ມາຕິກໂຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຐປິຕານິ, ອວສາເນ ຕີຓິ ມາຕິກາມຸຕ຺ຕການີຕິ. ເອວໍ ຕາວ ປຐເມ ສງ຺ຄເຫ ປາຬິວວຕ຺ຖານເມວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຖາ ທຸຕິຍສງ຺ຄຫາທີສຸ.

ທຸວິຘຣູປສງ຺ຄໂຫ

ຕຕ຺ຣາຍໍ ນໂຍ – ທຸຕິຍສງ຺ຄເຫ ຕາວ ສຕໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ທຸກາ. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິ ຣູປໍ ອຸປາທາ, ອຕ຺ຖິ ຣູປໍ ໂນອຸປາທາຕິອາທໂຍ ອາທິມ຺ຫິ ຈຸທ຺ທສ ທຸກາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສມ຺ພນ຺ຘາຠາວໂຕ ປກິຓ຺ຓກທຸກາ ນາມ. ຕໂຕ ອຕ຺ຖິ ຣູປໍ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສສ຺ສ ວຕ຺ຖູຕິອາທໂຍ ປຎ຺ຈວີສຕິ ທຸກາ ວຕ຺ຖຸອວຕ຺ຖຸອຸປປຣິກ຺ຂຓວເສນ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວຕ຺ຖຸທຸກາ ນາມ. ຕໂຕ ອຕ຺ຖິ ຣູປໍ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕິອາທໂຍ ປຎ຺ຈວີສຕິ ອາຣມ຺ມຓານາຣມ຺ມຓອຸປປຣິກ຺ຂຓວເສນ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອາຣມ຺ມຓທຸກາ ນາມ. ຕໂຕ ອຕ຺ຖິ ຣູປໍ ຈກ຺ຂາຍຕນນ຺ຕິ ອາທໂຍ ທສ ອາຍຕນານາຍຕນອຸປປຣິກ຺ຂຓວເສນ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອາຍຕນທຸກາ ນາມ. ຕໂຕ ອຕ຺ຖິ ຣູປໍ ຈກ຺ຂຸຘາຕູຕິອາທໂຍ ທສ ຘາຕຸອຘາຕຸອຸປປຣິກ຺ຂຓວເສນ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຘາຕຸທຸກາ ນາມ. ຕໂຕ ອຕ຺ຖິ ຣູປໍ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິອາທໂຍ ອຏ຺ຐ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິນ຺ທ຺ຣິຍອຸປປຣິກ຺ຂຓວເສນ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍທຸກາ ນາມ. ຕໂຕ ອຕ຺ຖິ ຣູປໍ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິອາທໂຍ ທ຺ວາທສ ສຸຂຸມາສຸຂຸມຣູປອຸປປຣິກ຺ຂຓວເສນ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສຸຂຸມຣູປທຸກາ ນາມາຕິ. ອິທໍ ທຸຕິຍສງ຺ຄເຫ ປາຬິວວຕ຺ຖານໍ.

ຕິວິຘຣູປສງ຺ຄໂຫ

໕໘໕. ຕຕິຍສງ຺ຄເຫ ສຕໍ ຕີຓິ ຈ ຕິການິ. ຕຕ຺ຖ ທຸຕິຍສງ຺ຄເຫ ວຸຕ຺ເຕສຸ ຈຸທ຺ທສສຸ ປກິຓ຺ຓກທຸເກສຸ ເອກໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກທຸກໍ ເສເສຫິ ເຕຣສຫິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ຍໍ ຕໍ ຣູປໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກໍ ຕໍ ອຸປາທາ; ຍໍ ຕໍ ຣູປໍ ພາຫິຣໍ ຕໍ ອຕ຺ຖິ ອຸປາທາ, ອຕ຺ຖິ ໂນອຸປາທາຕິອາທິນາ ນເຍນ ຐປິຕາ ເຕຣສ ປກິຓ຺ຓກຕິກາ ນາມ. ຕໂຕ ຕເມວ ທຸກໍ ເສສທຸເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ຍໍ ຕໍ ຣູປໍ ພາຫິຣໍ ຕໍ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສສ຺ສ ນ ວຕ຺ຖຸ, ຍໍ ຕໍ ຣູປໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກໍ ຕໍ ອຕ຺ຖິ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ, ອຕ຺ຖິ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສສ຺ສ ນ ວຕ຺ຖູຕິອາທິນາ ນເຍນ ເສສຕິກາ ຐປິຕາ. ເຕສໍ ນາມຎ຺ຈ ຄຓນາ ຈ ເຕສໍເຍວ ວຕ຺ຖຸທຸກາທີນໍ ວເສນ ເວທິຕພ຺ພາຕິ. ອິທໍ ຕຕິຍສງ຺ຄເຫ ປາຬິວວຕ຺ຖານໍ.

ຈຕຸພ຺ພິຘາທິຣູປສງ຺ຄຫາ

໕໘໖. ຈຕຸຕ຺ຖສງ຺ຄເຫ ທ຺ວາວີສຕິ ຈຕຸກ຺ກາ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພປຈ຺ຉິໂມ ອຕ຺ຖິ ຣູປໍ ອຸປາທາ ອຕ຺ຖິ ຣູປໍ ໂນອຸປາທາຕິ ເອວໍ ອິຘ ວຸຕ຺ຕໍ ມາຕິກໍ ອນາມສິຕ຺ວາ ຐປິໂຕ. ອິຕເຣ ປນ ອາມສິຕ຺ວາ ຐປິຕາ. ກຖໍ? ເຍ ຕາວ ອິຘ ທຸວິຘສງ຺ຄເຫ ປກິຓ຺ຓເກສຸ ອາທິໂຕ ຕໂຍ ທຸກາ, ເຕສຸ ເອເກກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຍໍ ຕໍ ຣູປໍ ອຸປາທາ ຕໍ ອຕ຺ຖິ ອຸປາທິຓ຺ຓໍ, ອຕ຺ຖິ ອນຸປາທິຓ຺ຓນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປຎ຺ຈຫິ ປຎ຺ຈຫິ ທຸເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ທຸກຕ຺ຕຍມູລກາ ອາທິມ຺ຫິ ປຎ຺ຈທສ ຈຕຸກ຺ກາ ຐປິຕາ.

ອິທານິ ໂຍ ຍໍ ຈຕຸກ຺ໂກ ສນິທສ຺ສນທຸໂກ ໂສ ຍສ຺ມາ ຍໍ ຕໍ ຣູປໍ ສນິທສ຺ສນໍ ຕໍ ອຕ຺ຖິ ສປ຺ປຏິຆໍ, ອຕ຺ຖິ ອປ຺ປຏິຆນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປເຣຫິ ວາ, ອຕ຺ຖິ ອຸປາທາ ອຕ຺ຖິ ໂນອຸປາທາຕິອາທິນາ ນເຍນ ປຸຣິເມຫິ ວາ, ທຸເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຕ຺ຖາຠາວໂຕ ກມາຠາວໂຕ ວິເສສາຠາວໂຕ ຈ ໂຍຄໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ສນິທສ຺ສນຎ຺ຫິ ‘ອປ຺ປຏິຆໍ’ ນາມ, ‘ໂນ ອຸປາທາ’ ວາ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ຖາຠາວໂຕ ໂຍຄໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ‘ອຸປາທິຓ຺ຓໍ ປນ ອນຸປາທິຓ຺ຓຎ຺ຈ ອຕ຺ຖິ ຕໍ ກມາຠາວາ ໂຍຄໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ສພ຺ພທຸກາ ຫິ ປຈ຺ຉິມປຈ຺ຉິເມເຫວ ສທ຺ຘິໍ ໂຍຊິຕາ. ອຍເມຕ຺ຖ ກໂມ. ປຸຣິເມຫິ ປນ ສທ຺ຘິໍ ກມາຠາໂວຕິ. ‘ສຕິ ອຕ຺ເຖ ກມາຠາໂວ ອກາຣຓໍ. ຕສ຺ມາ ອຸປາທິຓ຺ຓປທາທີຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ’ຕິ ເຈ – ນ, ວິເສສາຠາວາ; ອຸປາທິຓ຺ຓປທາທີນິ ຫິ ອິມິນາ ສທ຺ຘິໍ ໂຍຊິຕານິ. ຕຕ຺ຖ ‘ອຸປາທິຓ຺ຓໍ ວາ ສນິທສ຺ສນໍ, ສນິທສ຺ສນໍ ວາ ອຸປາທິຓ຺ຓ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ວິເສໂສ ນຕ຺ຖີຕິ ວິເສສາຠາວາປິ ໂຍຄໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ຈຕຸຕ຺ຖທຸກໍ ອນາມສິຕ຺ວາ, ຕໂຕ ປເຣຫິ ອຕ຺ຖິ ຣູປໍ ສປ຺ປຏິຆນ຺ຕິອາທີຫິ ຕີຫິ ທຸເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ‘ຍໍ ຕໍ ຣູປໍ ສປ຺ປຏິຆໍ ຕໍ ອຕ຺ຖິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ອຕ຺ຖິ ນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຍໍ ຕໍ ຣູປໍ ອປ຺ປຏິຆໍ ຕໍ ອຕ຺ຖິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ອຕ຺ຖິ ນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍ’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຍຸຊ຺ຊມາເນ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ທຸເກ ໂຍເຊຕ຺ວາ ຉ ຈຕຸກ຺ກາ ຐປິຕາ.

ຍຖາ ຈາຍໍ ຈຕຸຕ຺ຖທຸໂກ ໂຍຄໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕຖາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອາທິທຸໂກປິ. ກສ຺ມາ? ອນຸປາທາຣູປສ຺ສ ເອກນ຺ເຕນ ອນິທສ຺ສນຕ຺ຕາ. ໂສ ຫິ ຍໍ ຕໍ ຣູປໍ ໂນອຸປາທາ ຕໍ ອຕ຺ຖິ ສນິທສ຺ສນໍ, ອຕ຺ຖິ ອນິທສ຺ສນນ຺ຕິ – ເອວໍ ຈຕຸຕ຺ເຖນ ທຸເກນ ສທ຺ຘິໍ ໂຍຊິຍມາໂນ ໂຍຄໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈເມນ ສຫ ໂຍຊິໂຕ. ເອວໍ ໂຍ ເຍນ ສທ຺ຘິໍ ໂຍຄໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂຍ ຈ ນ ຄຈ຺ຉຕິ ໂສ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ. ອິທໍ ຈຕຸຕ຺ຖສງ຺ຄເຫ ປາຬິວວຕ຺ຖານໍ. ອິໂຕ ປເຣ ປນ ປຎ຺ຈວິຘສງ຺ຄຫາທໂຍ ສຕ຺ຕ ສງ຺ຄຫາ ອສມ຺ມິສ຺ສາ ເອວ. ເອວໍ ສກລາຍປິ ມາຕິກາຍ ປາຬິວວຕ຺ຖານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຣູປວິຠຕ຺ຕິເອກກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໕໙໔. ອິທານິ ຕສ຺ສາ ອຕ຺ຖໍ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ສພ຺ພໍ ຣູປໍ ນ ເຫຕຸເມວາຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ‘ກຕມໍ ຕໍ ສພ຺ພໍ ຣູປໍ ນ ເຫຕູ’ຕິ ປຸຈ຺ຉາ ນ ກຕາຕິ? ເຠທາຠາວໂຕ. ຍຖາ ຫິ ທຸກາທີສຸ ‘ອຸປາທາຣູປ’ມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ ‘ໂນອຸປາທາຣູປ’ມ຺ປິ, ເອວມິຘ ເຫຕຸ ນ ເຫຕູຕິປິ ສເຫຕຸກມເຫຕຸກນ຺ຕິປິ ເຠໂທ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ປຸຈ຺ຉໍ ອກຕ຺ວາວ ວິຠຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ‘ສພ຺ພ’ນ຺ຕິ ສກລໍ, ນິຣວເສສໍ. ‘ຣູປ’ນ຺ຕິ ອຍມສ຺ສ ສີຕາທີຫິ ຣຸປ຺ປນຠາວທີປໂນ ສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓນິທ຺ເທໂສ. ນ ເຫຕຸເມວາຕິ ສາຘາຣຓເຫຕຸປຏິກ຺ເຂປນິທ຺ເທໂສ.

ຕຕ຺ຖ ເຫຕຸເຫຕຸ ປຈ຺ຈຍເຫຕຸ ອຸຕ຺ຕມເຫຕຸ ສາຘາຣຓເຫຕູຕິ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ເຫຕຸ. ເຕສຸ ‘ຕໂຍ ກຸສລເຫຕູ, ຕໂຍ ອກຸສລເຫຕູ, ຕໂຍ ອພ຺ຍາກຕເຫຕູ’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໐໕໙) ອຍໍ ‘ເຫຕຸເຫຕຸ’ ນາມ. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ມຫາຠູຕາ ເຫຕຸ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຠູຕາ ປຈ຺ຈໂຍ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ປຎ຺ຎາປນາຍາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໘໕; ສໍ. ນິ. ໓.໘໒) ອຍໍ ‘ປຈ຺ຈຍເຫຕຸ’ ນາມ. ‘‘ກຸສລາກຸສລໍ ອຕ຺ຕໂນ ວິປາກຏ຺ຐາເນ, ອຸຕ຺ຕມໍ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓໍ ກຸສລວິປາກຏ຺ຐາເນ, ອຸຕ຺ຕມໍ ອນິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓໍ ອກຸສລວິປາກຏ຺ຐາເນ’’ຕິ ອຍໍ ‘ອຸຕ຺ຕມເຫຕຸ’ ນາມ. ຍຖາຫ – ‘ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກມ຺ມສມາທານານໍ ຐານໂສ ເຫຕຸໂສ ວິປາກໍ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕີ’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໔໘; ວິຠ. ໘໑໐; ປາຏິ. ມ. ໒.໔໔), ‘‘ເອເສວ ເຫຕຸ ເອສ ປຈ຺ຈໂຍ ສງ຺ຂາຣານໍ ຍທິທໍ ອວິຊ຺ຊາ’’ຕິ ອວິຊ຺ຊາ ສງ຺ຂາຣານໍ ສາຘາຣຓເຫຕຸ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຍຏ຺ຐໍ ຜຣຕີຕິ ອຍໍ ‘ສາຘາຣຓເຫຕຸ’ ນາມ. ຍຖາ ຫິ ປຖວີຣໂສ ອາໂປຣໂສ ຈ ມຘຸຣສ຺ສາປິ ອມຘຸຣສ຺ສາປິ ປຈ຺ຈໂຍ, ເອວໍ ອວິຊ຺ຊາ ກຸສລສງ຺ຂາຣານມ຺ປິ ອກຸສລສງ຺ຂາຣານມ຺ປິ ສາຘາຣຓປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນຕ຺ເຖ ‘ເຫຕຸເຫຕຸ’ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ອິຕິ ‘ເຫຕູ ຘມ຺ມາ ນ ເຫຕູ ຘມ຺ມາ’ຕິ (ຘ. ສ. ທຸກມາຕິກາ ໑) ມາຕິກາຍ ອາຄຕໍ ເຫຕຸຠາວໍ ຣູປສ຺ສ ນິຍເມຕ຺ວາ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ‘ນ ເຫຕຸເມວາ’ຕິ ອາຫ. ອິມິນາ ນເຍນ ສພ຺ພປເທສຸ ປຏິກ຺ເຂປນິທ຺ເທໂສ ຈ ອປ຺ປຏິກ຺ເຂປນິທ຺ເທໂສ ຈ ເວທິຕພ຺ໂພ. ວຈນຕ຺ໂຖ ປນ ສພ຺ພປທານໍ ມາຕິກາວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ.

ສປ຺ປຈ຺ຈຍເມວາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານໍ ກມ຺ມປຈ຺ຈຍເມວ ໂຫຕິ, ອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານາທີນິ ອາຫາຣາທິປຈ຺ຈຍາເນວາຕິ ເອວໍ ຣູປສ຺ເສວ ວຸຕ຺ຕຈຕຸປຈ຺ຈຍວເສນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຣູປເມວາຕິ ‘ຣູປິໂນ ຘມ຺ມາ ອຣູປິໂນ ຘມ຺ມາ’ຕິ ມາຕິກາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ອຣູປີຠາວໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຉຫິ ວິຎ຺ຎາເຓຫີຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຣູປເມວ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີຫິ ຉຫິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ນິຍາໂມ ປນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ສນ຺ຘາຍ ຄຫິໂຕ. ນ ຫິ ຕານິ ອຕີຕານາຄຕໍ ວິຊານນ຺ຕິ. ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ປນ ອຕີຕມ຺ປິ ອນາຄຕມ຺ປິ ວິຊານາຕິ. ຕໍ ອິມສ຺ມິໍ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓໂສເຕ ປຕິຕຕ຺ຕາ ໂສຕປຕິຕເມວ ຫຸຕ຺ວາ ຄຕໍ. ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວຏ຺ເຐນ ປນ ອນິຈ຺ຈເມວ. ຊຣາຍ ອຠິຠວິຕພ຺ພຘມ຺ມກຕ຺ຕາ ຊຣາຠິຠູຕເມວ. ຍສ຺ມາ ວາ ຣູປກາເຍ ຊຣາ ປາກຏາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາປິ ‘ຊຣາຠິຠູຕເມວາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເອວໍ ເອກວິເຘນ ຣູປສງ຺ຄໂຫຕິ ເອຕ຺ຖ ‘ວິຘາ’-ສທ຺ໂທ ມານສຓ຺ຐານໂກຏ຺ຐາເສສຸ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີຕິ ວິຘາ, ສທິໂສຫມສ຺ມີຕິ ວິຘາ’’ຕິອາທີສຸ (ວິຠ. ໙໖໒) ຫິ ມາໂນ ວິຘາ ນາມ. ‘‘ກຖໍວິຘໍ ສີລວນ຺ຕໍ ວທນ຺ຕິ, ກຖໍວິຘໍ ປຎ຺ຎວນ຺ຕໍ ວທນ຺ຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໑.໙໕) ສຓ຺ຐານໍ. ‘ກຖໍວິຘ’ນ຺ຕິ ຫິ ປທສ຺ສ ກຖໍສຓ຺ຐານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ເອກວິເຘນ ຎາຓວຕ຺ຖຸໍ ທຸວິເຘນ ຎາຓວຕ຺ຖູ’’ຕິອາທີສຸ (ວິຠ. ໗໕໑-໗໕໒) ໂກຏ຺ຐາໂສ ວິຘາ ນາມ. ອິຘາປິ ໂກຏ຺ຐາໂສວ ອຘິປ຺ເປໂຕ.

ສງ຺ຄຫສທ຺ໂທປິ ສຊາຕິສຎ຺ຊາຕິກິຣິຍາຄຓນວເສນ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ສພ຺ເພ ຂຕ຺ຕິຍາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ, ສພ຺ເພ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສພ຺ເພ ເວສ຺ສາ ສພ຺ເພ ສຸທ຺ທາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ’’, ‘‘ຍາ ຈາວຸໂສ ວິສາຂ, ສມ຺ມາວາຈາ, ໂຍ ຈ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ, ໂຍ ຈ ສມ຺ມາອາຊີໂວ – ອິເມ ຘມ຺ມາ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘ ສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໖໒) ອຍໍ ‘ສຊາຕິສງ຺ຄໂຫ’ ນາມ. ‘ເອກຊາຕິກາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕູ’ຕິ ວຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ວິຍ ຫິ ອິຘ ສພ຺ເພ ຊາຕິຍາ ເອກສງ຺ຄຫໍ ຄຕາ. ‘‘ສພ຺ເພ ໂກສລກາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ, ສພ຺ເພ ມາຄຘກາ, ສພ຺ເພ ຠາຣຸກຈ຺ຉກາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ’’, ‘‘ໂຍ ຈາວຸໂສ ວິສາຂ, ສມ຺ມາວາຍາໂມ, ຍາ ຈ ສມ຺ມາສຕິ, ໂຍ ຈ ສມ຺ມາສມາຘິ – ອິເມ ຘມ຺ມາ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ເຘ ສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ ອຍໍ ‘ສຎ຺ຊາຕິສງ຺ຄໂຫ’ ນາມ. ເອກຏ຺ຐາເນ ຊາຕາ ສໍວຸທ຺ຘາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕູຕິ ວຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ວິຍ ຫິ ອິຘ ສພ຺ເພ ສຎ຺ຊາຕິຏ຺ຐາເນນ ນິວຸຕ຺ໂຖກາເສນ ເອກສງ຺ຄຫໍ ຄຕາ. ‘‘ສພ຺ເພ ຫຕ຺ຖາໂຣຫາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ, ສພ຺ເພ ອສ຺ສາໂຣຫາ, ສພ຺ເພ ຣຖິກາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ’’, ‘‘ຍາ ຈາວຸໂສ ວິສາຂ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ໂຍ ຈ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ – ອິເມ ຘມ຺ມາ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘ ສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໖໒) ອຍໍ ‘ກິຣິຍາສງ຺ຄໂຫ’ ນາມ. ສພ຺ເພວ ເຫເຕ ອຕ຺ຕໂນ ກິຣິຍາກຣເຓນ ເອກສງ຺ຄຫໍ ຄຕາ. ‘‘ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ກຕມກ຺ຂນ຺ຘຄຓນໍ ຄຈ຺ຉຕິ? ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘຄຓນໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຫຎ຺ຈິ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘຄຓນໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເຕນ ວຕ ເຣ ວຕ຺ຕພ຺ເພ – ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນ ສງ຺ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ (ກຖາ. ໔໗໑), ອຍໍ ‘ຄຓນສງ຺ຄໂຫ’ ນາມ. ອຍມິຘ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ເອກໂກຏ຺ຐາເສນ ຣູປຄຓນາຕິ ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ.

ທຸກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

ອຸປາທາຠາຊນີຍກຖາ

໕໙໕. ອິທານິ ທຸວິຘສງ຺ຄຫາທີສຸ ‘ອຕ຺ຖິ ຣູປໍ ອຸປາທາ, ອຕ຺ຖິ ຣູປໍ ໂນອຸປາທາ’ຕິ ເອວໍ ເຠທສພ຺ຠາວໂຕ ປຸຈ຺ຉາປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ປທຠາຊນໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ກຕມໍ ຕໍ ຣູປໍ ອຸປາທາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຸປາທິຍຕີຕິ ‘ອຸປາທາ’; ມຫາຠູຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ, ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ, ຕານິ ນິສ຺ສາຍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທານິ ຕໍ ປເຠທໂຕ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຈກ຺ຂາຍຕນນ຺ຕິອາທິມາຫ.

໕໙໖. ເອວໍ ເຕວີສຕິວິຘໍ ອຸປາທາຣູປໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ປຸນ ຕເທວ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ນິທ຺ທິສນ຺ໂຕ ກຕມໍ ຕໍ ຣູປໍ ຈກ຺ຂາຍຕນນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ທຸວິຘໍ ຈກ຺ຂຸ – ມໍສຈກ຺ຂຸ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸ ຈ. ເອເຕສຸ ‘ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸ ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸ ຎາຓຈກ຺ຂຸ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ຘມ຺ມຈກ຺ຂູ’ຕິ ປຎ຺ຈວິຘໍ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອທ຺ທສໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ສຕ຺ເຕ ອປ຺ປຣຊກ຺ເຂ…ເປ… ທຸວິຎ຺ຎາປເຍ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໘໓) ອິທໍ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸ ນາມ. ‘‘ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸ ວຸຈ຺ຈຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸ ນາມ. ‘‘ຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທິ ຎາຓໍ ອຸທປາທີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໘໑; ມຫາວ. ໑໕) ອິທໍ ຎາຓຈກ຺ຂຸ ນາມ. ‘‘ອທ຺ທສໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໘໔) ອິທໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ນາມ. ‘‘ຕສ຺ມິໍ ເຍວາສເນ ວິຣຊໍ ວີຕມລໍ ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໓໙໕) ອິທໍ ເຫຏ຺ຐິມມຄ຺ຄຕ຺ຕຍສງ຺ຂາຕໍ ຎາຓໍ ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸ ນາມ.

ມໍສຈກ຺ຂຸປິ ປສາທຈກ຺ຂຸ ສສມ຺ຠາຣຈກ຺ຂູຕິ ທຸວິຘໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂຍຍໍ ອກ຺ຂິກູປເກ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ອກ຺ຂິກູປກຏ຺ຐິເກນ, ອຸປຣິ ຠມຸກຏ຺ຐິເກນ, ອຸຠໂຕ ອກ຺ຂິກູເຏຫິ, ອນ຺ໂຕ ມຕ຺ຖລຸງ຺ເຄນ, ພຫິທ຺ຘາ ອກ຺ຂິໂລເມຫິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ ມໍສປິຓ຺ໂຑ. ສງ຺ເຂປໂຕ ‘ຈຕສ຺ໂສ ຘາຕຸໂຍ, ວຓ຺ໂຓ ຄນ຺ໂຘ ຣໂສ ໂອຊາ, ສມ຺ຠໂວ ສຓ຺ຐານໍ, ຊີວິຕໍ ຠາໂວ ກາຍປສາໂທ ຈກ຺ຂຸປສາໂທ’ຕິ ຈຸທ຺ທສສມ຺ຠາໂຣ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ‘ຈຕສ຺ໂສ ຘາຕຸໂຍ, ຕໍສນ຺ນິສ຺ສິຕວຓ຺ຓຄນ຺ຘຣສໂອຊາສຓ຺ຐານສມ຺ຠວາ ຈາ’ຕິ ອິມານິ ທສ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານິກຕ຺ຕາ ຈຕ຺ຕາລີສໍ ໂຫນ຺ຕິ. ຊີວິຕໍ ຠາໂວ ກາຍປສາໂທ ຈກ຺ຂຸປສາໂທຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ເອກນ຺ຕກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານາເນວາຕິ ອິເມສໍ ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສາຍ ຣູປານໍ ວເສນ ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສສມ຺ຠາໂຣ. ຍໍ ໂລໂກ ເສຕໍ ຈກ຺ຂຸໍ ປຸຖຸລໍ ວິສຏໍ ວິຕ຺ຖິຓ຺ຓໍ ‘ຈກ຺ຂຸ’ນ຺ຕິ ສຎ຺ຊານນ຺ໂຕ ນ ຈກ຺ຂຸໍ ສຎ຺ຊານາຕິ, ວຕ຺ຖຸໍ ຈກ຺ຂຸໂຕ ສຎ຺ຊານາຕິ, ໂສ ມໍສປິຓ຺ໂຑ ອກ຺ຂິກູເປ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ, ນ຺ຫາຣຸສຸຕ຺ຕເກນ ມຕ຺ຖລຸງ຺ເຄ ອາພທ຺ໂຘ, ຍຕ຺ຖ ເສຕມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ, ກຓ຺ຫມ຺ປິ ໂລຫິຕກມ຺ປິ, ປຖວີປິ ອາໂປປິ ເຕໂຊປິ ວາໂຍປິ, ຍໍ ເສມ຺ຫູສ຺ສທຕ຺ຕາ ເສຕໍ, ປິຕ຺ຕຸສ຺ສທຕ຺ຕາ ກຓ຺ຫໍ, ຣຸຫິຣຸສ຺ສທຕ຺ຕາ ໂລຫິຕກໍ, ປຖວຸສ຺ສທຕ຺ຕາ ປຕ຺ຖິຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ, ອາປຸສ຺ສທຕ຺ຕາ ປຄ຺ຆຣຕິ, ເຕຊຸສ຺ສທຕ຺ຕາ ປຣິທຍ຺ຫຕິ, ວາຍຸສ຺ສທຕ຺ຕາ ສມ຺ຠມຕິ, ອິທໍ ສສມ຺ຠາຣຈກ຺ຂຸ ນາມ.

ໂຍ ປເນຕ຺ຖ ສິໂຕ ເອຕ຺ຖ ປຏິພທ຺ໂຘ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍ ປສາໂທ, ອິທໍ ປສາທຈກ຺ຂຸ ນາມ. ຕເທຕໍ ຕສ຺ສ ສສມ຺ຠາຣຈກ຺ຂຸໂນ ເສຕມຓ຺ຑລປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ກຓ຺ຫມຓ຺ຑລສ຺ສ ມຊ຺ເຌ, ອຠິມຸເຂ ຐິຕານໍ ສຣີຣສຓ຺ຐານຸປ຺ປຕ຺ຕິເທສຠູເຕ ທິຏ຺ຐິມຓ຺ຑເລ, ສຕ຺ຕສຸ ປິຈຸປຏເລສຸ ອາສິຕ຺ຕເຕລໍ ປິຈຸປຏລານິ ວິຍ, ສຕ຺ຕກ຺ຂິປຏລານິ ພ຺ຍາເປຕ຺ວາ, ຘາຣຓນ຺ຫາປນມຓ຺ຑນພີຊນກິຈ຺ຈາຫິ ຈຕູຫິ ຘາຕີຫິ ຂຕ຺ຕິຍກຸມາໂຣ ວິຍ, ສນ຺ຘາຣຓອາພນ຺ຘນປຣິປາຈນສມຸທີຣຓກິຈ຺ຈາຫິ ຈຕູຫິ ຘາຕູຫິ ກຕູປກາຣໍ, ອຸຕຸຈິຕ຺ຕາຫາເຣຫິ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠິຍມານໍ, ອາຍຸນາ ອນຸປາລິຍມານໍ, ວຓ຺ຓຄນ຺ຘຣສາທີຫິ ປຣິວຸຕໍ, ປມາຓໂຕ ອູກາສິຣມຕ຺ຕໍ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ຍຖາຣຫໍ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣຠາວໍ ສາຘຍມານໍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ –

‘‘ເຍນ ຈກ຺ຂຸປ຺ປສາເທນ, ຣູປານິ ມນຸປສ຺ສຕິ;

ປຣິຕ຺ຕໍ ສຸຂຸມໍ ເອຕໍ, ອູກາສິຣສມູປມ’’ນ຺ຕິ.

ຈກ຺ຂຸ ຈ ຕໍ ອາຍຕນຎ຺ຈາຕິ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ. ຍໍ ຈກ຺ຂຸ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍ ປສາໂທຕິ ອິຘາປິ ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖເຍວ ສາມິວຈນໍ; ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາຠູຕານິ ອຸປາທິຍິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕປ຺ປສາໂທຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມິນາ ປສາທຈກ຺ຂຸເມວ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເສສຈກ຺ຂຸໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ຍໍ ປນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໂຄຈຣສຸຕ຺ເຕ ‘‘ເອກໍ ມຫາຠູຕໍ ອຸປາທາຍ ປສາໂທ ປຖວີຘາຕຸຍາ ຕີຫິ ມຫາຠູເຕຫິ ສງ຺ຄຫິໂຕ ອາໂປຘາຕຸຍາ ຈ ເຕໂຊຘາຕຸຍາ ຈ ວາໂຍຘາຕຸຍາ ຈ,’’ ຈຕຸປຣິວຕ຺ຕສຸຕ຺ເຕ ‘‘ທ຺ວິນ຺ນໍ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍ ປສາໂທ ປຖວີຘາຕຸຍາ ຈ ອາໂປຘາຕຸຍາ ຈ ທ຺ວີຫິ ມຫາຠູເຕຫິ ສງ຺ຄຫິໂຕ ເຕໂຊຘາຕຸຍາ ຈ ວາໂຍຘາຕຸຍາ ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ປຣິຍາເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍຎ຺ຫິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກກຖາ ນາມ ປຣິຍາຍເທສນາ. ໂຍ ຈ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍ ປສາໂທ ໂສ ເຕສຸ ເອເກກສ຺ສາປິ ທິນ຺ນໍ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ປສາໂທເຍວາຕິ ອິມິນາ ປຣິຍາເຍນ ຕຕ຺ຖ ເທສນາ ອາຄຕາ. ອຠິຘມ຺ໂມ ປນ ນິປ຺ປຣິຍາຍເທສນາ ນາມ. ຕສ຺ມາ ອິຘ ‘ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍ ປສາໂທ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘ອຍໍ ເມ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ພາລຊເນນ ປຣິຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕຠາໂວ ວຸຈ຺ຈຕິ ສຣີຣມ຺ປິ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກມ຺ປິ. ຕສ຺ມິໍ ປຣິຍາປນ຺ໂນ ຕນ຺ນິສ຺ສິໂຕຕິ ອຕ຺ຕຠາວປຣິຍາປນ຺ໂນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ປສ຺ສິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ ອນິທສ຺ສໂນ. ປຏິຆຏ຺ຏນານິຆໍໂສ ເອຕ຺ຖ ຊາຍຕີຕິ ສປ຺ປຏິໂຆ.

ເຍນາຕິອາທີສຸ ອຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ເຍນ ກຣຓຠູເຕນ ຈກ຺ຂຸນາ ອຍໍ ສຕ຺ໂຕ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ຣູປໍ ອຕີເຕ ປສ຺ສິ ວາ, ວຕ຺ຕມາເນ ປສ຺ສຕິ ວາ, ອນາຄເຕ ປສ຺ສິສ຺ສຕິ ວາ, ສຈສ຺ສ ອປຣິຠິນ຺ນໍ ຈກ຺ຂຸ ຠເວຍ຺ຍ, ອຖາເນນ ອາປາຖຄຕໍ ຣູປໍ ປສ຺ເສ ວາ, ອຕີຕໍ ວາ ຣູປໍ ອຕີເຕນ ຈກ຺ຂຸນາ ປສ຺ສິ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນນ ປສ຺ສຕິ, ອນາຄຕໍ ອນາຄເຕນ ປສ຺ສິສ຺ສຕິ, ສເຈ ຕໍ ຣູປໍ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຈກ຺ຂຸນາ ຕໍ ຣູປໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍາຕິ ອິທເມຕ຺ຖ ປຣິກປ຺ປວຈນໍ. ທສ຺ສນປຣິຓາຍກຏ຺ເຐນ ຈກ຺ຂຸໍເປຕໍ, ສຎ຺ຊາຕິສໂມສຣຓຏ຺ເຐນ ຈກ຺ຂາຍຕນໍເປຕໍ, ສຸຎ຺ຎຕຠາວນິສ຺ສຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ຈກ຺ຂຸຘາຕຸເປສາ. ທສ຺ສນລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍເປຕໍ. ລຸຊ຺ຊນປລຸຊ຺ຊນຏ຺ເຐນ ໂລໂກເປໂສ. ວຬຎ຺ຊນຏ຺ເຐນ ທ຺ວາຣາເປສາ. ອປູຣຓີຍຏ຺ເຐນ ສມຸທ຺ໂທເປໂສ. ປຣິສຸທ຺ຘຏ຺ເຐນ ປຓ຺ຑຣໍເປຕໍ. ຜສ຺ສາທີນໍ ອຠິຊາຍນຏ຺ເຐນ ເຂຕ຺ຕໍເປຕໍ. ເຕສໍເຍວ ປຕິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ວຕ຺ຖຸໍເປຕໍ. ສມວິສມໍ ທສ຺ເສນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ເນຕີຕິ ເນຕ຺ຕໍເປຕໍ. ເຕເນວຏ຺ເຐນ ນຍນໍເປຕໍ. ສກ຺ກາຍປຣິຍາປນ຺ນຏ຺ເຐນ ໂອຣິມໍ ຕີຣໍເປຕໍ. ພຫຸສາຘາຣຓຏ຺ເຐນ ອສ຺ສາມິກຏ຺ເຐນ ຈ ສຸຎ຺ໂຎ ຄາໂມເປໂສຕິ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ‘ປສ຺ສິ ວາ’ຕິອາທີຫິ ຈຕູຫິ ປເທຫິ ຈກ຺ຂຸໍເປຕນ຺ຕິອາທີນິ ຈຸທ຺ທສ ນາມານິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ຈກ຺ຂາຍຕນສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວວຕ຺ຖາປນນຍາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ກຖໍ? ເອຕ຺ຖ ຫິ ເຍນ ຈກ຺ຂຸນາ ອນິທສ຺ສເນນ ສປ຺ປຏິເຆນ ຣູປໍ ສນິທສ຺ສນໍ ສປ຺ປຏິຆໍ ປສ຺ສິ ວາ ຈກ຺ຂຸໍເປຕໍ…ເປ… ສຸຎ຺ໂຎ ຄາໂມເປໂສ, ອິທໍ ຕໍ ຣູປໍ ຈກ຺ຂາຍຕນນ຺ຕິ ອຍເມໂກ ນໂຍ. ເອວໍ ເສສາປິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໕໙໗. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ວິຊ຺ຊຸນິຈ຺ຉຣຓາທິກາເລສຸ ອໂນໂລເກຕຸກາມສ຺ສາປິ ຣູປໍ ຈກ຺ຂຸປສາທໍ ຆຏ຺ເຏຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ອາກາຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ທຸຕິໂຍ ນິທ຺ເທສວາໂຣ ອາຣທ຺ໂຘ. ຕຕ຺ຖ ຍມ຺ຫິ ຈກ຺ຂຸມ຺ຫີຕິ ຍມ຺ຫິ ອຘິກຣຓຠູເຕ ຈກ຺ຂຸມ຺ຫິ. ຣູປນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນເມຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປຏິຫຎ຺ຎິ ວາຕິ ອຕີຕຕ຺ໂຖ. ປຏິຫຎ຺ຎຕິ ວາຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ໂຖ. ປຏິຫຎ຺ຎິສ຺ສຕິ ວາຕິ ອນາຄຕຕ຺ໂຖ. ປຏິຫຎ຺ເຎ ວາຕິ ວິກປ຺ປນຕ຺ໂຖ. ອຕີຕຎ຺ຫິ ຣູປໍ ອຕີເຕ ຈກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ປຏິຫຎ຺ຎິ ນາມ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ປຏິຫຎ຺ຎຕິ ນາມ. ອນາຄຕໍ ອນາຄເຕ ປຏິຫຎ຺ຎິສ຺ສຕິ ນາມ. ສເຈ ຕໍ ຣູປໍ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຈກ຺ຂຸມ຺ຫິ ປຏິຫຎ຺ເຎຍ຺ຍ ຕໍ ຣູປນ຺ຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ປຣິກປ຺ໂປ. ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ປສາທໍ ຆຏ຺ຏຍມານເມວ ຣູປໍ ປຏິຫຎ຺ຎຕິ ນາມ. ອິຘາປິ ປຸຣິມນເຍເນວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວວຕ຺ຖາປນນຍາ ເວທິຕພ຺ພາ.

໕໙໘. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ອິຈ຺ຉາຍ ໂອໂລເກຕຸກາມສ຺ສ ຣູເປ ຈກ຺ຂຸໍ ອຸປສໍຫຣໂຕ ຈກ຺ຂຸ ຣູປສ຺ມິໍ ປຏິຫຎ຺ຎຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ອາກາຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຕຕິໂຍ ນິທ຺ເທສວາໂຣ ອາຣທ຺ໂຘ. ໂສ ອຕ຺ຖໂຕ ປາກໂຏເຍວ. ເອຕ຺ຖ ປນ ຈກ຺ຂຸ ອາຣມ຺ມຓໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉມານເມວ ຣູປມ຺ຫິ ປຏິຫຎ຺ຎຕິ ນາມ. ອິຘາປິ ປຸຣິມນເຍເນວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວວຕ຺ຖາປນນຍາ ເວທິຕພ຺ພາ.

໕໙໙. ອິໂຕ ປຣໍ ຜສ຺ສປຎ຺ຈມການໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິທສ຺ສນວເສນ ປຎ຺ຈ, ເຕສໍເຍວ ອາຣມ຺ມຓປຏິພທ຺ຘອຸປ຺ປຕ຺ຕິທສ຺ສນວເສນ ປຎ຺ຈາຕິ, ທສ ວາຣາ ທສ຺ສິຕາ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸໍ ນິສ຺ສາຍາຕິ ຈກ຺ຂຸໍ ນິສ຺ສາຍ, ປຈ຺ຈຍໍ ກຕ຺ວາ. ຣູປໍ ອາຣພ຺ຠາຕິ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ອາຄມ຺ມ, ສນ຺ຘາຍ, ປຏິຈ຺ຈ. ອິມິນາ ຈກ຺ຂຸປສາທວຕ຺ຖຸການໍ ຜສ຺ສາທີນໍ ປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈເຍນ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣຊວນວີຖິປຣິຍາປນ຺ນານໍ ອາຣມ຺ມຓາຘິປຕິອາຣມ຺ມຓູປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍຫິ ຣູປສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠາໂວ ທສ຺ສິໂຕ. ອິຕເຣສຸ ປຎ຺ຈສຸ ວາເຣສຸ ຣູປໍ ອາຣມ຺ມຓມສ຺ສາຕິ ຣູປາຣມ຺ມໂຓຕິ ເອວໍ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍມຕ຺ເຕເນວ ປຈ຺ຈຍຠາໂວ ທສ຺ສິໂຕ. ຍຖາ ປນ ປຸຣິເມສຸ ຕີສຸ, ເອວໍ ອິເມສຸປິ ທສສຸ ວາເຣສຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວວຕ຺ຖາປນນຍາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອວໍ ກຕມໍ ຕໍ ຣູປໍ ຈກ຺ຂາຍຕນນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉາຍ ອຸທ຺ຘຏໍ ຈກ຺ຂຸໍ ‘ອິທໍ ຕ’ນ຺ຕິ ນານປ຺ປກາຣໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ, ປຸຣິມາ ຕໂຍ, ອິເມ ທສາຕິ, ເຕຣສ ນິທ຺ເທສວາຣາ ທສ຺ສິຕາ. ເອເກກສ຺ມິຎ຺ເຈຕ຺ຖ ຈຕຸນ຺ນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ວວຕ຺ຖາປນນຍານໍ ອາຄຕຕ຺ຕາ ທ຺ວິປຎ຺ຎາສາຍ ນເຍຫິ ປຏິມຓ຺ເຑຕ຺ວາວ ທສ຺ສິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໖໐໐. ອິໂຕ ປເຣສຸ ໂສຕາຍຕນາທິນິທ຺ເທເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ວິເສສມຕ຺ຕໍ ປເນຕ຺ຖ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພໍ – ສຸຓາຕີຕິ ໂສຕໍ. ຕໍ ສສມ຺ຠາຣໂສຕພິລສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ຕນຸຕມ຺ພໂລມາຈິເຕ ອງ຺ຄຸລິເວຘກສຓ຺ຐາເນ ປເທເສ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາຫິ ຘາຕູຫິ ກຕູປກາຣໍ, ອຸຕຸຈິຕ຺ຕາຫາເຣຫິ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠິຍມານໍ, ອາຍຸນາ ອນຸປາລິຍມານໍ, ວຓ຺ຓາທີຫິ ປຣິວຸຕໍ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ຍຖາຣຫໍ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣຠາວໍ ສາຘຍມານໍ ຕິຏ຺ຐຕິ.

ຆາຍຕີຕິ ຆານໍ. ຕໍ ສສມ຺ຠາຣຆານພິລສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ອຊປ຺ປທສຓ຺ຐາເນ ປເທເສ ຍຖາວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣອຸປກາຣຸປຕ຺ຖມ຺ຠນານຸປາລນປຣິວາຣໍ ຫຸຕ຺ວາ ຆານວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ຍຖາຣຫໍ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣຠາວໍ ສາຘຍມານໍ ຕິຏ຺ຐຕິ.

ສາຍນຏ຺ເຐນ ຊິວ຺ຫາ. ສາ ສສມ຺ຠາຣຊິວ຺ຫາມຊ຺ຌສ຺ສ ອຸປຣິ ອຸປ຺ປລທລຄ຺ຄສຓ຺ຐາເນ ປເທເສ ຍຖາວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣອຸປກາຣຸປຕ຺ຖມ຺ຠນານຸປາລນປຣິວາຣາ ຫຸຕ຺ວາ ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ຍຖາຣຫໍ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣຠາວໍ ສາຘຍມານາ ຕິຏ຺ຐຕິ.

ຍາວຕາ ປນ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ອຸປາທິຓ຺ຓກຣູປໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ກາຍາຍຕນໍ, ກປ຺ປາສປຏເລ ສ຺ເນໂຫ ວິຍ, ຍຖາວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣອຸປກາຣຸປຕ຺ຖມ຺ຠນານຸປາລນປຣິວາຣເມວ ຫຸຕ຺ວາ ກາຍວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ຍຖາຣຫໍ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣຠາວໍ ສາຘຍມານໍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ວິເສໂສ. ເສໂສ ປາຬິປ຺ປເຠໂທ ຈ ອຕ຺ໂຖ ຈ ຈກ຺ຂຸນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເກວລຎ຺ຫິ ອິຘ ຈກ຺ຂຸປທສ຺ສ ຐາເນ ໂສຕປທາທີນິ, ຣູປປທສ຺ສ ຐາເນ ສທ຺ທປທາທີນິ, ປສ຺ສີຕິ ອາທີນໍ ຐາເນ ສຸຓີຕິອາທິປທານິ ຈ ອາຄຕານິ. ‘ເນຕ຺ຕໍເປຕໍ, ນຍນໍເປຕ’ນ຺ຕິ ອິມສ຺ສ ຈ ປທທ຺ວຍສ຺ສ ອຠາວາ ທ຺ວາທສ ທ຺ວາທສ ນາມານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕສທິສເມວ.

ຕຕ຺ຖ ສິຍາ – ຍທິ ຍາວຕາ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ອຸປາທິຓ຺ຓກຣູປໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ກາຍາຍຕນໍ, ກປ຺ປາສປຏເລ ສ຺ເນໂຫ ວິຍ. ‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ ລກ຺ຂຓສມ຺ມິສ຺ສຕາ ອາປຊ຺ຊຕີ’ຕິ. ‘ນາປຊ຺ຊຕີ’ຕິ. ‘ກສ຺ມາ’? ‘ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຠາວໂຕ’. ‘ຍທິ ເອວໍ, ນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ກາຍາຍຕນ’ນ຺ຕິ? ‘ເນວ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ປນສ຺ສ ນານາກຣຓໍ ປຎ຺ຎາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ຫິ ຣູປຣສາທໂຍ, ວາລິກາຈຸຓ຺ຓານິ ວິຍ, ວິເວເຈຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕາຍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎພ຺ຍາປິໂນຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ນ ຈ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ຣູເປ ຣໂສ ອຕ຺ຖິ. ຍທິ ສິຍາ ຣູປຄ຺ຄຫເຓເນວ ຣສຄ຺ຄຫຓໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ເອວໍ ກາຍາຍຕນມ຺ປິ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ເນວ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິ, ນ ຈ ສພ຺ພຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ, ວິເວເຈຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕາຍາຕິ. ເອວເມຕ຺ຖ ນ ລກ຺ຂຓສມ຺ມິສ຺ສຕາ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ’.

ອປິຈ ລກ຺ຂຓາທິວວຕ຺ຖາປນໂຕເປເຕສໍ ອສມ຺ມິສ຺ສຕາ ເວທິຕພ຺ພາ – ເອເຕສຸ ຫິ ຣູປາຠິຆາຕາຣຫຠູຕປ຺ປສາທລກ຺ຂຓໍ ທຏ຺ຐຸກາມຕານິທານກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານຠູຕປ຺ປສາທລກ຺ຂຓໍ ວາ ຈກ຺ຂຸ, ຣູເປສຸ ອາວິຎ຺ຉນຣສໍ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອາຘາຣຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ທຏ຺ຐຸກາມຕານິທານກມ຺ມຊຠູຕປທຏ຺ຐານໍ.

ສທ຺ທາຠິຆາຕາຣຫຠູຕປ຺ປສາທລກ຺ຂຓໍ ໂສຕຸກາມຕານິທານກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານຠູຕປ຺ປສາທລກ຺ຂຓໍ ວາ ໂສຕໍ, ສທ຺ເທສຸ ອາວິຎ຺ຉນຣສໍ, ໂສຕວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອາຘາຣຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ໂສຕຸກາມຕານິທານກມ຺ມຊຠູຕປທຏ຺ຐານໍ.

ຄນ຺ຘາຠິຆາຕາຣຫຠູຕປ຺ປສາທລກ຺ຂຓໍ ຆາຍິຕຸກາມຕານິທານກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານຠູຕປ຺ປສາທລກ຺ຂຓໍ ວາ ຆານໍ, ຄນ຺ເຘສຸ ອາວິຎ຺ຉນຣສໍ, ຆານວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອາຘາຣຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ ຆາຍິຕຸກາມຕານິທານກມ຺ມຊຠູຕປທຏ຺ຐານໍ.

ຣສາຠິຆາຕາຣຫຠູຕປ຺ປສາທລກ຺ຂຓາ ສາຍິຕຸກາມຕານິທານກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານຠູຕປ຺ປສາທລກ຺ຂຓາ ວາ ຊິວ຺ຫາ, ຣເສສຸ ອາວິຎ຺ຉນຣສາ, ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອາຘາຣຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ສາຍິຕຸກາມຕານິທານກມ຺ມຊຠູຕປທຏ຺ຐານາ.

ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຠິຆາຕາຣຫຠູຕປ຺ປສາທລກ຺ຂໂຓ ຜຸສິຕຸກາມຕານິທານກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານຠູຕປ຺ປສາທລກ຺ຂໂຓ ວາ ກາໂຍ, ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພສຸ ອາວິຎ຺ຉນຣໂສ, ກາຍວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອາຘາຣຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ, ຜຸສິຕຸກາມຕານິທານກມ຺ມຊຠູຕປທຏ຺ຐາໂນ.

ເກຈິ ປນ ‘ເຕຊາຘິການໍ ຠູຕານໍ ປສາໂທ ຈກ຺ຂຸ, ວາຍຸປຖວີອາປາຘິການໍ ຠູຕານໍ ປສາທາ ໂສຕຆານຊິວ຺ຫາ, ກາໂຍ ສພ຺ເພສ’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອປເຣ ‘ເຕຊາຘິການໍ ປສາໂທ ຈກ຺ຂຸ, ວິວຣວາຍຸອາປປຖວາຘິການໍ ປສາທາ ໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍາ’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເຕ ວຕ຺ຕພ຺ພາ – ‘ສຸຕ຺ຕໍ ອາຫຣຖາ’ຕິ. ອທ຺ຘາ ສຸຕ຺ຕເມວ ນ ທກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ. ເກຈິ ປເນຕ຺ຖ ‘ເຕຊາທີນໍ ຄຸເຓຫິ ຣູປາທີຫິ ອນຸຄ຺ຄຍ຺ຫຠາວໂຕ’ຕິ ກາຣຓໍ ວທນ຺ຕິ. ເຕ ຈ ວຕ຺ຕພ຺ພາ – ‘ໂກ ປເນວມາຫ – ຣູປາທໂຍ ເຕຊາທີນໍ ຄຸຓາ’ຕິ? ອວິນິພ຺ໂຠເຄສຸ ຫິ ຣູເປສຸ ‘ອຍໍ ອິມສ຺ສ ຄຸໂຓ, ອຍໍ ອິມສ຺ສ ຄຸໂຓ’ຕິ ນ ລພ຺ຠາ ວຕ຺ຕຸໍ. ອຖາປິ ວເທຍ຺ຍຸໍ – ‘ຍຖາ ເຕສຸ ເຕສຸ ສມ຺ຠາເຣສຸ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຠູຕສ຺ສ ອຘິກຕາຍ ປຖວີອາທີນໍ ສນ຺ຘາຣຓາທີນິ ກິຈ຺ຈານິ ອິຈ຺ຉຖ, ເອວໍ ເຕຊາທິອຘິເກສຸ ສມ຺ຠາເຣສຸ ຣູປາທີນໍ ອຘິກຠາວທສ຺ສນໂຕ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພເມຕໍ ຣູປາທໂຍ ເຕສໍ ຄຸຓາ’ຕິ. ເຕ ວຕ຺ຕພ຺ພາ – ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍາມ, ຍທິ ອາປາຘິກສ຺ສ ອາສວສ຺ສ ຄນ຺ຘໂຕ ປຖວີອຘິເກ ກປ຺ປາເສ ຄນ຺ໂຘ ອຘິກຕໂຣ ສິຍາ, ເຕຊາຘິກສ຺ສ ຈ ອຸຓ຺ໂຫທກສ຺ສ ວຓ຺ຓໂຕປິ ສີຕູທກສ຺ສ ວຓ຺ໂຓ ປຣິຫາເຍຖ. ຍສ຺ມາ ປເນຕໍ ອຸຠຍມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ປຫາເຍເຖຕໍ ເອເຕສໍ ນິສ຺ສຍຠູຕານໍ ວິເສສກປ຺ປນໍ, ຍຖາ ອວິເສເສປິ ເອກກລາເປ ຠູຕານໍ ຣູປຣສາທໂຍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິສທິສາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ຈກ຺ຂຸປສາທາທໂຍ, ອວິຊ຺ຊມາເນປິ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ວິເສສກາຣເຓຕິ ຄເຫຕພ຺ພເມຕໍ.

ກິໍ ປນ ຕໍ ຍໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ອສາຘາຣຓໍ? ກມ຺ມເມວ ເນສໍ ວິເສສກາຣຓໍ. ຕສ຺ມາ ກມ຺ມວິເສສໂຕ ເອເຕສໍ ວິເສໂສ, ນ ຠູຕວິເສສໂຕ. ຠູຕວິເສເສ ຫິ ສຕິ ປສາໂທວ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ສມານານຎ຺ຫິ ປສາໂທ, ນ ວິສມານານນ຺ຕິ ໂປຣາຓາ. ເອວໍ ກມ຺ເມວິສສໂຕ ວິເສສວນ຺ເຕສຸ ຈ ເອເຕສຸ ຈກ຺ຂຸໂສຕານິ ອສມ຺ປຕ຺ຕວິສຍຄ຺ຄາຫການິ ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສຍໍ ອນລ຺ລີນນິສ຺ສເຍ ເອວ ວິສເຍ ວິຎ຺ຎາຓເຫຕຸຕ຺ຕາ. ຆານຊິວ຺ຫາກາຍາ ສມ຺ປຕ຺ຕວິສຍຄ຺ຄາຫກາ, ນິສ຺ສຍວເສນ ເຈວ ສຍຎ຺ຈ ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສຍໍ ອລ຺ລີເນເຍວ ວິສເຍ ວິຎ຺ຎາຓເຫຕຸຕ຺ຕາ.

ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ອາປາຖຄຕຕ຺ຕາວ ອາຣມ຺ມຓໍ ສມ຺ປຕ຺ຕໍ ນາມ. ຈນ຺ທມຓ຺ຑລສູຣິຍມຓ຺ຑລານຎ຺ຫິ ທ຺ວາຈຕ຺ຕາລີສໂຍຊນສຫສ຺ສມຕ຺ຖເກ ຐິຕານໍ ວຓ຺ໂຓ ຈກ຺ຂຸປສາທໍ ຆຏ຺ເຏຕິ. ໂສ ທູເຣ ຐຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາຍມາໂນປິ ສມ຺ປຕ຺ໂຕເຍວ ນາມ. ຕໍໂຄຈຣຕ຺ຕາ ຈກ຺ຂຸ ສມ຺ປຕ຺ຕໂຄຈຣເມວ ນາມ. ທູເຣ ຣຸກ຺ຂໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕານມ຺ປິ, ຣຊການຎ຺ຈ ວຕ຺ຖໍ ໂຘວນ຺ຕານໍ ທູຣໂຕວ ກາຍວິກາໂຣ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ສທ຺ໂທ ປນ ຘາຕຸປຣມ຺ປຣາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂສຕໍ ຆຏ຺ເຏຕ຺ວາ ສຓິກໍ ວວຕ຺ຖານໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ອາປາຖຄຕຕ຺ຕາ ອາຣມ຺ມຓໍ ສມ຺ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຈນ຺ທມຓ຺ຑລາທິວຓ຺ໂຓ ປນ ຈກ຺ຂຸໍ ອສມ຺ປຕ຺ໂຕ ທູເຣ ຐິໂຕວ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ສທ຺ໂທປິ ສເຈ ສຓິກໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ທູເຣ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຈິເຣນ ສຸຍ຺ເຍຍ຺ຍ, ປຣມ຺ປຣຆຏ຺ຏນາຍ ຈ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂສຕໍ ຆຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ອສຸກທິສາຍ ນາມາຕິ ນ ປຎ຺ຎາເຍຍ຺ຍ. ຕສ຺ມາ ອສມ຺ປຕ຺ຕໂຄຈຣາເນວ ຕານິ.

ອຫິອາທິສມານານິ ເຈຕານິ. ຍຖາ ຫິ ອຫິ ນາມ ພຫິ ສິຕ຺ຕສມ຺ມຏ຺ຐຏ຺ຐາເນ ນາຠິຣມຕິ, ສງ຺ກາຣຏ຺ຐານຕິຓປຓ຺ຓຄຫນວມ຺ມິການິເຍວ ປນ ປວິສິຕ຺ວາ ນິປນ຺ນກາເລ ອຠິຣມຕິ, ເອກຄ຺ຄຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ເອວເມວ ຈກ຺ຂຸເປຕໍ ວິສມຊ຺ຌາສຍໍ ມຏ຺ເຐສຸ ສຸວຓ຺ຓຠິຕ຺ຕິອາທີສຸ ນາຠິຣມຕິ, ໂອໂລເກຕຸມ຺ປິ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ຣູປຈິຕ຺ຕປຸປ຺ຜລຕາທິຈິຕ຺ເຕສຸເຍວ ປນ ອຠິຣມຕິ. ຕາທິເສສຸ ຫິ ຐາເນສຸ ຈກ຺ຂຸມ຺ຫິ ອປ຺ປໂຫນ຺ເຕ ມຸຂມ຺ປິ ວິວຣິຕ຺ວາ ໂອໂລເກຕຸກາມາ ໂຫນ຺ຕິ.

ສຸສຸມາໂຣປິ ພຫິ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ຄເຫຕພ຺ພໍ ນ ປສ຺ສຕິ, ອກ຺ຂີນິ ນິມ຺ມີເລຕ຺ວາວ ຈຣຕິ. ຍທາ ປນ ພ຺ຍາມສຕມຕ຺ຕໍ ອຸທກໍ ໂອຄາຫິຕ຺ວາ ພິລໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ຕທາ ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ໂຫຕິ ສຸຂໍ ສຸປຕິ, ເອວເມວ ໂສຕໍ ຕມ຺ເປ ພິລຊ຺ຌາສຍໍ ອາກາສສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ກຓ຺ຓຈ຺ຉິທ຺ທກູປເກເຍວ ອຊ຺ຌາສຍໍ ກໂຣຕິ. ກຓ຺ຓຈ຺ຉິທ຺ທາກາໂສເຍວ ຕສ຺ສ ສທ຺ທສວເນ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ອຊຏາກາໂສປິ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ອນ຺ໂຕເລຓສ຺ມິຎ຺ຫິ ສຊ຺ຌາເຍ ກຣິຍມາເນ ນ ເລຓຈ຺ຉທນໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ສທ຺ໂທ ພຫິ ນິກ຺ຂມຕິ, ທ຺ວາຣວາຕປານຈ຺ຉິທ຺ເທຫິ ປນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຘາຕຸປຣມ຺ປຣາເຍວ ຆຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂສຕປສາທໍ ຆຏ຺ເຏຕິ. ອຖ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ‘ອສຸໂກ ນາມ ສຊ຺ຌາຍຕີ’ຕິ ເລຓປິຏ຺ເຐ ນິສິນ຺ນາ ຊານນ຺ຕິ.

ເອວໍ ສນ຺ເຕ ສມ຺ປຕ຺ຕໂຄຈຣຕາ ໂຫຕິ. ‘ກິໍ ປເນຕໍ ສມ຺ປຕ຺ຕໂຄຈຣ’ນ຺ຕິ? ‘ອາມ, ສມ຺ປຕ຺ຕໂຄຈຣໍ’. ‘ຍທິ ເອວໍ, ທູເຣ ເຠຣີອາທີສຸ ວຊ຺ຊມາເນສຸ ທູເຣ ສທ຺ໂທຕິ ຊານນໍ ນ ຠເວຍ຺ຍາ’ຕິ? ‘ໂນ ນ ຠວຕິ. ໂສຕປສາທສ຺ມິຎ຺ຫິ ຆຏ຺ຏິເຕ ທູເຣ ສທ຺ໂທ ອາສນ຺ເນ ສທ຺ໂທ, ປຣຕີເຣ ໂອຣິມຕີເຣຕິ ຕຖາ ຕຖາ ຊານນາກາໂຣ ໂຫຕິ. ຘມ຺ມຕາ ເອສາ’ຕິ. ‘ກິໍ ເອຕາຍ ຘມ຺ມຕາຍ? ຍໂຕ ຍໂຕ ຉິທ຺ທໍ ຕໂຕ ຕໂຕ ສວນໍ ໂຫຕິ, ຈນ຺ທິມສູຣິຍາທີນໍ ທສ຺ສນໍ ວິຍາຕິ ອສມ຺ປຕ຺ຕໂຄຈຣເມເວຕໍ’.

ປກ຺ຂີປິ ຣຸກ຺ເຂ ວາ ຠູມິຍໍ ວາ ນ ຣມຕິ. ຍທາ ປນ ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ເລຑ຺ຑຸປາເຕ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ອຊຏາກາສໍ ປກ຺ຂນ຺ໂທ ໂຫຕິ, ຕທາ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ຕຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ເອວເມວ ຆານມ຺ປິ ອາກາສຊ຺ຌາສຍໍ ວາຕູປນິສ຺ສຍຄນ຺ຘໂຄຈຣໍ. ຕຖາ ຫິ ຄາໂວ ນວວຸຏ຺ເຐ ເທເວ ຠູມິຍໍ ຆາຍິຕ຺ວາ ຆາຍິຕ຺ວາ ອາກາສາຠິມຸຂາ ຫຸຕ຺ວາ ວາຕໍ ອາກຑ຺ຒນ຺ຕິ. ອງ຺ຄຸລີຫິ ຄນ຺ຘປິຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາປິ ຈ ອຸປສິງ຺ຆນກາເລ ວາຕໍ ອນາກຑ຺ຒນ຺ໂຕ ເນວ ຕສ຺ສ ຄນ຺ຘໍ ຊານາຕິ.

ກຸກ຺ກຸໂຣປິ ພຫິ ວິຈຣນ຺ໂຕ ເຂມຏ຺ຐານໍ ນ ປສ຺ສຕິ ເລຑ຺ຑຸປຫາຣາທີຫິ ອຸປທ຺ທຸໂຕ ໂຫຕິ. ອນ຺ໂຕຄາມໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘນຏ຺ຐາເນ ຉາຣິກໍ ພ຺ຍູຫິຕ຺ວາ ນິປນ຺ນສ຺ສ ປນ ຜາສຸກໍ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ຊິວ຺ຫາປິ ຄາມຊ຺ຌາສຍາ ອາໂປສນ຺ນິສ຺ສິຕຣສາຣມ຺ມຓາ. ຕຖາ ຫິ ຕິຍາມຣຕ຺ຕິໍ ສມຓຘມ຺ມໍ ກຕ຺ວາປິ ປາໂຕວ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຄາໂມ ປວິສິຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ. ສຸກ຺ຂຂາທນີຍສ຺ສ ຈ ນ ສກ຺ກາ ເຂເຬນ ອເຕມິຕສ຺ສ ຣສໍ ຊານິຕຸໍ.

ສິງ຺ຄາໂລປິ ພຫິ ຈຣນ຺ໂຕ ຣຕິໍ ນ ວິນ຺ທຕິ, ອາມກສຸສາເນ ມນຸສ຺ສມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ນິປນ຺ນສ຺ເສວ ປນສ຺ສ ຜາສຸກໍ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ກາໂຍປິ ອຸປາທິຓ຺ຓກຊ຺ຌາສໂຍ ປຖວີນິສ຺ສິຕໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຣມ຺ມໂຓ. ຕຖາ ຫິ ອຎ຺ຎໍ ອຸປາທິຓ຺ຓກໍ ອລຠມານາ ສຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນວ ຫຕ຺ຖຕເລ ສີສໍ ກຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣາ ຈສ຺ສ ປຖວີ ອາຣມ຺ມຓຄ຺ຄຫເຓ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ສຸສນ຺ຖຕສ຺ສປິ ຫິ ສຍນສ຺ສ, ຫຕ຺ເຖ ຐປິຕານມ຺ປິ ວາ ຜລານໍ, ນ ສກ຺ກາ ອນິສີທນ຺ເຕນ ວາ ອນິປ຺ປີເຬນ຺ເຕນ ວາ ຖທ຺ຘມຸທຸຠາໂວ ຊານິຕຸນ຺ຕິ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣາປຖວີ ເອຕສ຺ສ ກາຍປສາທສ຺ສ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພຊານເນ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ລກ຺ຂຓາທິວວຕ຺ຖານໂຕເປເຕສໍ ອສມ຺ມິສ຺ສຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຎ຺ເຎເຍວ ຫິ ຈກ຺ຂຸປສາທສ຺ສ ລກ຺ຂຓຣສປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານປທຏ຺ຐານໂຄຈຣຊ຺ຌາສຍນິສ຺ສຍາ ອຎ຺ເຎ ໂສຕປສາທາທີນນ຺ຕິ ອສມ຺ມິສ຺ສາເນວ ຈກ຺ຂາຍຕນາທີນິ.

ອປິຈ ເນສໍ ອສມ຺ມິສ຺ສຕາຍ ອຍໍ ອຸປມາປິ ເວທິຕພ຺ພາ – ຍຖາ ຫິ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓານໍ ຘຊານໍ ອຸສ຺ສາປິຕານໍ ກິຎ຺ຈາປິ ຉາຍາ ເອກາພທ຺ຘາ ວິຍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ປນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອສມ຺ມິສ຺ສາວ ຍຖາ ຈ ປຎ຺ຈວຓ຺ເຓນ ກປ຺ປາເສນ ວຏ຺ຏິໍ ກຕ຺ວາ ທີເປ ຊາລິເຕ ກິຎ຺ຈາປິ ຊາລາ ເອກາພທ຺ຘາ ວິຍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ປນ ອໍສຸໂນ ປາຏິເຍກ຺ກາ ປາຏິເຍກ຺ກາ ຊາລາ ອສມ຺ມິສ຺ສາ ເອວ, ເອວເມວ ກິຎ຺ຈາປິ ອິມານິ ປຎ຺ຈາຍຕນານິ ເອກສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ສໂມສຏານິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປນ ອສມ຺ມິສ຺ສາເນວ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ອິມາເນວ ປຎ຺ຈ, ເສສຣູປານິປິ ອສມ຺ມິສ຺ສາເນວ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ສຣີເຣ ເຫຏ຺ຐິມກາໂຍ ມຊ຺ຌິມກາໂຍ ອຸປຣິມກາໂຍຕິ ຕໂຍ ໂກຏ຺ຐາສາ. ຕຕ຺ຖ ນາຠິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຫຏ຺ຐາ ເຫຏ຺ຐິມກາໂຍ ນາມ. ຕສ຺ມິໍ ກາຍທສກໍ, ຠາວທສກໍ, ອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານານິ ອຏ຺ຐ, ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານານິ ອຏ຺ຐ, ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານິ ອຏ຺ຐາຕິ ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສ ຣູປານິ. ນາຠິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ຍາວ ຄລວາຏກາ ມຊ຺ຌິມກາໂຍ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ຈ ກາຍທສກໍ, ຠາວທສກໍ, ວຕ຺ຖຸທສກໍ, ອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານາທີນິ ຕີຓິ ອຏ຺ຐການີຕິ ຈຕຸປຎ຺ຎາສ ຣູປານິ. ຄລວາຏກໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ອຸປຣິມກາໂຍ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸທສກໍ, ໂສຕທສກໍ, ຆານທສກໍ, ຊິວ຺ຫາທສກໍ, ກາຍທສກໍ, ຠາວທສກໍ, ອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານາທີນິ ຕີຓິ ອຏ຺ຐການີຕິ ຈຕຸຣາສີຕິ ຣູປານິ.

ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸປສາທສ຺ສ ປຈ຺ຈຍານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາຠູຕານິ, ວຓ຺ໂຓ ຄນ຺ໂຘ ຣໂສ ໂອຊາ, ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຈກ຺ຂຸປສາໂທຕິ ອິທໍ ເອກນ຺ຕໂຕ ອວິນິຠຸຕ຺ຕານໍ ທສນ຺ນໍ ນິປ຺ຜນ຺ນຣູປານໍ ວເສນ ຈກ຺ຂຸທສກໍ ນາມ. ອິມິນາ ນເຍນ ເສສານິປິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ເຕສຸ ເຫຏ຺ຐິມກາເຍ ຣູປໍ ມຊ຺ຌິມກາຍອຸປຣິມກາຍຣູເປຫິ ສທ຺ຘິໍ ອສມ຺ມິສ຺ສໍ. ເສສກາຍທ຺ວເຍປິ ຣູປໍ ອິຕເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ອສມ຺ມິສ຺ສເມວ. ຍຖາ ຫິ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ປພ຺ພຕຈ຺ຉາຍາ ຈ ຣຸກ຺ຂຈ຺ຉາຍາ ຈ ກິຎ຺ຈາປິ ເອກາພທ຺ຘາ ວິຍ ໂຫນ຺ຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປນ ອສມ຺ມິສ຺ສາວ ເອວໍ ອິເມສຸປິ ກາເຍສຸ ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສ ຈຕຸປຎ຺ຎາສ ຈຕຸຣາສີຕິ ຣູປານິ ຈ ກິຎ຺ຈາປິ ເອກາພທ຺ຘານິ ວິຍ ໂຫນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປນ ອສມ຺ມິສ຺ສາເນວາຕິ.

໖໑໖. ຣູປາຍຕນນິທ຺ເທເສ ວຓ຺ໂຓວ ວຓ຺ຓນິຠາ; ນິຠາຕີຕິ ວາ ນິຠາ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປາກຏາ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຓ຺ໂຓວ ນິຠາ ວຓ຺ຓນິຠາ. ສທ຺ຘິໍ ນິທສ຺ສເນນ ສນິທສ຺ສນໍ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ປສ຺ສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສທ຺ຘິໍ ປຏິເຆນ ສປ຺ປຏິຆໍ, ປຏິຆຏ຺ຏນນິຆໍສຊນກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນີລາທີສຸ ອຸມາປຸປ຺ຜສມານໍ ນີລໍ, ກຓິກາຣປຸປ຺ຜສມານໍ ປີຕກໍ, ພນ຺ຘຸຊີວກປຸປ຺ຜສມານໍ ໂລຫິຕກໍ, ໂອສຘິຕາຣກສມານໍ ໂອທາຕໍ. ຌາມງ຺ຄາຣສມານໍ ກາຬກໍ, ມນ຺ທຣຕ຺ຕໍ ສິນ຺ທຸວາຣກຣວີຣມກຸຬສມານໍ ມຎ຺ຊິຏ຺ຐກໍ. ‘‘ຫຣິຕ຺ຕຈເຫມວຓ຺ຓກາມໍສຸມຸຂປກ຺ກມາ’’ຕິ (ຊາ. ໑.໑໕.໑໓໓) ເອຕ຺ຖ ປນ ກິຎ຺ຈາປິ ‘ຫຣີ’ຕິ ສຸວຓ຺ຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ປຣໂຕ ປນສ຺ສ ຊາຕຣູປຄ຺ຄຫເຓນ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ອິຘ ສາມໍ ຫຣິ ນາມ. ອິມານິ ສຕ຺ຕ ວຕ຺ຖຸໍ ອນາມສິຕ຺ວາ ສຠາເວເນວ ທສ຺ສິຕານິ.

ຫຣິວຓ຺ຓນ຺ຕິ ຫຣິຕສທ຺ທລວຓ຺ຓໍ. ອມ຺ພງ຺ກຸຣວຓ຺ຓນ຺ຕິ ອມ຺ພງ຺ກຸເຣນ ສມານວຓ຺ຓໍ. ອິມານິ ທ຺ເວ ວຕ຺ຖຸໍ ອາມສິຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕານິ. ທີຆາທີນິ ທ຺ວາທສ ໂວຫາຣໂຕ ທສ຺ສິຕານິ. ໂສ ຈ ເນສໍ ໂວຫາໂຣ ອຸປນິຘາຍສິທ຺ໂຘ ເຈວ ສນ຺ນິເວສສິທ຺ໂຘ ຈ. ທີຆາທີນິ ຫິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຸປນິຘາຍສິທ຺ຘານິ, ວຏ຺ຏາທີນິ ສນ຺ນິເວສວິເສເສນ. ຕຕ຺ຖ ຣສ຺ສໍ ອຸປນິຘາຍ ຕໂຕ ອຸຈ຺ຈຕຣໍ ທີຆໍ, ຕໍ ອຸປນິຘາຍ ຕໂຕ ນີຈຕຣໍ ຣສ຺ສໍ. ຖູລໍ ອຸປນິຘາຍ ຕໂຕ ຂຸທ຺ທກຕຣໍ ອຓຸໍ, ຕໍ ອຸປນິຘາຍ ຕໂຕ ມຫນ຺ຕຕຣໍ ຖູລໍ. ຈກ຺ກສຓ຺ຐານໍ ວຏ຺ຏໍ, ກຸກ຺ກຸຏຓ຺ຑສຓ຺ຐານໍ ປຣິມຓ຺ຑລໍ. ຈຕູຫິ ອໍເສຫິ ຍຸຕ຺ຕໍ ຈຕຸຣໍສໍ. ຉຬໍສາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ນິນ຺ນນ຺ຕິ ໂອນຕໍ, ຖລນ຺ຕິ ອຸນ຺ນຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ທີຆາທີນິ ຜຸສິຕ຺ວາ ສກ຺ກາ ຊານິຕຸໍ, ນີລາທີນິ ປເນວໍ ນ ສກ຺ກາ, ຕສ຺ມາ ນ ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ທີຆໍ ຣູປາຍຕນໍ; ຕຖາ ຣສ຺ສາທີນິ. ຕໍ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ປນ ຕຖາ ຕຖາ ຐິຕໍ ທີຆໍ ຣສ຺ສນ຺ຕິ ເຕນ ເຕນ ໂວຫາເຣນ ຣູປາຍຕນເມເວຕ຺ຖ ຠາສິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຉາຍາ ອາຕໂປຕິ ອິທໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ; ຕຖາ ອາໂລໂກ ອນ຺ຘກາໂຣ ຈ. ອພ຺ຠາ ມຫິກາຕິອາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ວຕ຺ຖຸນາວ ທສ຺ສິຕານິ. ຕຕ຺ຖ ‘ອພ຺ຠາ’ຕິ ວລາຫໂກ. ‘ມຫິກາ’ຕິ ຫິມໍ. ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ອພ຺ຠາທີນໍ ວຓ຺ຓາ ທສ຺ສິຕາ. ຈນ຺ທມຓ຺ຑລສ຺ສ ວຓ຺ຓນິຠາຕິອາທີຫິ ເຕສໍ ເຕສໍ ປຠາວຓ຺ຓາ ທສ຺ສິຕາ.

ຕຕ຺ຖ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລາທີນໍ ວຕ຺ຖູນໍ ເອວໍ ວິເສໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ – ມຓິມຍໍ ຣຊຕປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ເອກູນປຎ຺ຎາສໂຍຊນາຍາມວິຕ຺ຖາຣໍ ຈນ຺ທສ຺ສ ເທວປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວິມານໍ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ນາມ. ໂສວຓ຺ຓມຍໍ ຜລິກປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ສມປຓ຺ຓາສໂຍຊນາຍາມວິຕ຺ຖາຣໍ ສູຣິຍສ຺ສ ເທວປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວິມານໍ ສູຣິຍມຓ຺ຑລໍ ນາມ. ສຕ຺ຕຣຕນມຍານິ ສຕ຺ຕຏ຺ຐທສທ຺ວາທສໂຍຊນາຍາມວິຕ຺ຖາຣານິ ເຕສໍ ເຕສໍ ເທວປຸຕ຺ຕານໍ ວິມານານິ ຕາຣກຣູປານິ ນາມ.

ຕຕ຺ຖ ເຫຏ຺ຐາ ຈນ຺ໂທ, ສູຣິໂຍ ອຸປຣິ, ອຸຠິນ຺ນມນ຺ຕຣໍ ໂຍຊນໍ ໂຫຕິ. ຈນ຺ທສ຺ສ ເຫຏ຺ຐິມນ຺ຕໂຕ ສູຣິຍສ຺ສ ອຸປຣິມນ຺ໂຕ ໂຍຊນສຕໍ ໂຫຕິ. ທ຺ວີສຸ ປສ຺ເສສຸ ນກ຺ຂຕ຺ຕຕາຣກາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເອເຕສຸ ປນ ຕີສຸ ຈນ຺ໂທ ທນ຺ຘຄມໂນ, ສູຣິໂຍ ສີຆຄມໂນ, ນກ຺ຂຕ຺ຕຕາຣກາ ສພ຺ພສີຆຄມນາ. ກາເລນ ຈນ຺ທິມສູຣິຍານໍ ປຸຣໂຕ ໂຫນ຺ຕິ ກາເລນ ປຈ຺ຉາ.

ອາທາສມຓ຺ຑລນ຺ຕິ ກໍສມຍໍ. ມຓີຕິ ຐເປຕ຺ວາ ເວຬຸຣິຍໍ ເສໂສ ໂຊຕິຣສາທິອເນກປ຺ປເຠໂທ. ສງ຺ໂຂຕິ ສາມຸທ຺ທິໂກ; ມຸຕ຺ຕາ ສາມຸທ຺ທິກາປິ, ເສສາປິ. ເວຬຸຣິໂຍຕິ ເວຬຸວຓ຺ຓມຓິ. ຊາຕຣູປໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສຕ຺ຖຸວຓ຺ໂຓ. ສຕ຺ຖາ ຫິ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ, ສຸວຓ຺ຓມ຺ປິ ສຕ຺ຖຸວຓ຺ຓໍ. ຣຊຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ກຫາປໂຓ – ໂລຫມາສໂກ ທາຣຸມາສໂກ ຊຕຸມາສໂກ, ເຍ ‘ໂວຫາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’ຕິ (ປາຣາ. ໕໘໔) ວຸຕ຺ຕໍ ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ອິຘ ຄຫິຕໍ.

ຍໍ ວາ ປນຎ຺ຎມ຺ປີຕິ ອິມິນາ ປາຬິອາຄຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ເສສໍ ຕຏ຺ຏິກປິໂລຕິກກຓ຺ຓິກວຓ຺ຓາທິເຠທໍ ຣູປໍ ຄຫິຕໍ. ຕຎ຺ຫິ ສພ຺ພໍ ເຍວາປນເກສຸ ປວິຏ຺ຐໍ.

ເອວເມຕໍ ນີລາທິນາ ເຠເທນ ຠິນ຺ນມ຺ປິ ຣູປໍ ສພ຺ພໍ ລກ຺ຂຓາທີຫິ ອຠິນ຺ນເມວ. ສພ຺ພຎ຺ເຫຕໍ ຈກ຺ຂຸປຏິຫນນລກ຺ຂຓໍ ຣູປໍ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວິສຍຠາວຣສໍ, ຕສ຺ເສວ ໂຄຈຣປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ຈຕຸມຫາຠູຕປທຏ຺ຐານໍ. ຍຖາ ເຈຕໍ ຕຖາ ສພ຺ພານິປິ ອຸປາທາຣູປານິ. ຍຕ຺ຖ ປນ ວິເສໂສ ອຕ຺ຖິ ຕຕ຺ຖ ວກ຺ຂາມ. ເສສເມຕ຺ຖ ຈກ຺ຂາຍຕນນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເກວລຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸປຸພ຺ພງ຺ຄໂມ ນິທ຺ເທໂສ ອິຘ ຣູປປຸພ຺ພງ຺ຄໂມ. ຕຕ຺ຖ ‘ຈກ຺ຂຸໍ ເປຕ’ນ຺ຕິອາທີນິ ຈຸທ຺ທສ ນາມານິ, ອິຘ ‘ຣູປໍເປຕ’ນ຺ຕິອາທີນິ ຕີຓິ. ເສສໍ ຕາທິສເມວ. ຍຖາ ຫິ ຈຕູຫິ ຈຕູຫິ ນເຍຫິ ປຏິມຓ຺ເຑຕ຺ວາ ຈກ຺ຂຸໍ ວວຕ຺ຖາເປຕຸໍ ເຕຣສ ວາຣາ ວຸຕ຺ຕາ, ອິຘາປິ ເຕ ຕເຖວ ວຸຕ຺ຕາຕິ.

໖໒໐. ສທ຺ທາຍຕນນິທ຺ເທເສ ເຠຣິສທ຺ໂທຕິ ມຫາເຠຣີປຫຏເຠຣີນໍ ສທ຺ໂທ. ມຸທິງ຺ຄສງ຺ຂປຓວສທ຺ທາປິ ມຸທິງ຺ຄາທິປຈ຺ຈຍາ ສທ຺ທາ. ຄີຕສງ຺ຂາໂຕ ສທ຺ໂທ ຄີຕສທ຺ໂທ. ວຸຕ຺ຕາວເສສານໍ ວີຓາທີນໍ ຕນ຺ຕິພທ຺ຘານໍ ສທ຺ໂທ ວາທິຕສທ຺ໂທ. ສມ຺ມສທ຺ໂທຕິ ກໍສຕາລກຏ຺ຐຕາລສທ຺ໂທ. ປາຓິສທ຺ໂທຕິ ປາຓິປ຺ປຫາຣສທ຺ໂທ. ສຕ຺ຕານໍ ນິຄ຺ໂຆສສທ຺ໂທຕິ ພຫູນໍ ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ອປຎ຺ຎາຍມານປທພ຺ຍຎ຺ຊນນິຄ຺ໂຆສສທ຺ໂທ. ຘາຕູນໍ ສນ຺ນິຆາຕສທ຺ໂທຕິ ຣຸກ຺ຂານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎນິຆໍສນຆຓ຺ຏິກາໂກຏນາທິສທ຺ໂທ. ວາຕສ຺ສ ວາຍໂຕ ສທ຺ໂທ ວາຕສທ຺ໂທ. ອຸທກສ຺ສ ສນ຺ທມານສ຺ສ ວາ ປຏິຫຕສ຺ສ ວາ ສທ຺ໂທ ອຸທກສທ຺ໂທ. ມນຸສ຺ສານໍ ສລ຺ລາປາທິສທ຺ໂທ ມນຸສ຺ສສທ຺ໂທ. ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ເສໂສ ສພ຺ໂພປິ ອມນຸສ຺ສສທ຺ໂທ. ອິມິນາ ປທທ຺ວເຍນ ສພ຺ໂພປິ ສທ຺ໂທ ປຣິຍາທິນ຺ໂນ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ວໍສຜາລນປິໂລຕິກຜາລນາທີສຸ ປວຕ຺ໂຕ ປາຬິຍໍ ອນາຄຕສທ຺ໂທ ເຍວາປນກຏ຺ຐານໍ ປວິຏ຺ໂຐຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອວມຍໍ ເຠຣີສທ຺ທາທິນາ ເຠເທນ ຠິນ຺ໂນປິ ສທ຺ໂທ ລກ຺ຂຓາທີຫິ ອຠິນ຺ໂນເຍວ. ສພ຺ໂພປິ ເຫສ ໂສຕປຏິຫນນລກ຺ຂໂຓ ສທ຺ໂທ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວິສຍຠາວຣໂສ, ຕສ຺ເສວ ໂຄຈຣປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ເສສໍ ຈກ຺ຂາຍຕນນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິຘາປິ ຫິ ຈຕູຫິ ຈຕູຫິ ນເຍຫິ ປຏິມຓ຺ຑິຕາ ເຕຣສ ວາຣາ ວຸຕ຺ຕາ. ເຕສໍ ອຕ຺ໂຖ ສກ຺ກາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຊານິຕຸນ຺ຕິ ນ ວິຕ຺ຖາຣິໂຕ.

໖໒໔. ຄນ຺ຘາຍຕນນິທ຺ເທເສ ມູລຄນ຺ໂຘຕິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມູລໍ ປຏິຈ຺ຈ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ຄນ຺ໂຘ. ສາຣຄນ຺ຘາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອສິທ຺ຘທຸສິທ຺ຘານໍ ຑາກາທີນໍ ຄນ຺ໂຘ ອາມກຄນ຺ໂຘ. ມຈ຺ຉສກລິກາປູຕິມໍສສໍກິລິຏ຺ຐສປ຺ປິອາທີນໍ ຄນ຺ໂຘ ວິສ຺ສຄນ຺ໂຘ. ສຸຄນ຺ໂຘຕິ ອິຏ຺ຐຄນ຺ໂຘ. ທຸຄ຺ຄນ຺ໂຘຕິ ອນິຏ຺ຐຄນ຺ໂຘ. ອິມິນາ ປທທ຺ວເຍນ ສພ຺ໂພປິ ຄນ຺ໂຘ ປຣິຍາທິນ຺ໂນ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ກຓ຺ຓກຄນ຺ຘປິໂລຕິກຄນ຺ຘາທໂຍ ປາຬິຍໍ ອນາຄຕາ ສພ຺ເພປິ ຄນ຺ຘາ ເຍວາປນກຏ຺ຐານໍ ປວິຏ຺ຐາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເອວມຍໍ ມູລຄນ຺ຘາທິນາ ເຠເທນ ຠິນ຺ໂນປິ ຄນ຺ໂຘ ລກ຺ຂຓາທີຫິ ອຠິນ຺ໂນເຍວ. ສພ຺ໂພປິ ເຫສ ຆານປຏິຫນນລກ຺ຂໂຓ ຄນ຺ໂຘ, ຆານວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວິສຍຠາວຣໂສ, ຕສ຺ເສວ ໂຄຈຣປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ເສສໍ ຈກ຺ຂາຍຕນນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິຘາປິ ຫິ ຕເຖວ ທ຺ວິປຎ຺ຎາສນຍປຏິມຓ຺ຑິຕາ ເຕຣສ ວາຣາ ວຸຕ຺ຕາ. ເຕ ອຕ຺ຖໂຕ ປາກຏາເຍວ.

໖໒໘. ຣສາຍຕນນິທ຺ເທເສ ມູລຣໂສຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ມູລໍ ປຏິຈ຺ຈ ນິພ຺ພຕ຺ຕຣໂສ. ຂນ຺ຘຣສາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອມ຺ພິລນ຺ຕິ ຕກ຺ກມ຺ພິລາທິ. ມຘຸຣນ຺ຕິ ເອກນ຺ຕໂຕ ໂຄສປ຺ປິອາທິ. ມຘຸ ປນ ກສາວຍຸຕ຺ຕໍ ຈິຣນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ກສາວໍ ໂຫຕິ. ຜາຓິຕໍ ຂາຣິຍຸຕ຺ຕໍ ຈິຣນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ຂາຣິຍໍ ໂຫຕິ. ສປ຺ປິ ປນ ຈິຣນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ວຓ຺ຓຄນ຺ເຘ ຊຫນ຺ຕມ຺ປິ ຣສໍ ນ ຊຫຕີຕິ ຕເທວ ເອກນ຺ຕມຘຸຣໍ. ຕິຕ຺ຕກນ຺ຕິ ນິມ຺ພປຓ຺ຓາທິ. ກຏຸກນ຺ຕິ ສິງ຺ຄິເວຣມຣິຈາທິ. ໂລຓິກນ຺ຕິ ສາມຸທ຺ທິກໂລຓາທິ. ຂາຣິກນ຺ຕິ ວາຕິງ຺ຄຓກຬີຣາທິ. ລມ຺ພິລນ຺ຕິ ພທຣາມລກກປິຏ຺ຐສາລວາທິ. ກສາວນ຺ຕິ ຫຣິຕກາທິ. ອິເມ ສພ຺ເພປິ ຣສາ ວຕ຺ຖຸວເສນ ວຸຕ຺ຕາ. ຕໍຕໍວຕ຺ຖຸໂຕ ປເນຕ຺ຖ ຣໂສວ ອມ຺ພິລາທີຫິ ນາເມຫິ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສາທູຕິ ອິຏ຺ຐຣໂສ, ອສາທູຕິ ອນິຏ຺ຐຣໂສ. ອິມິນາ ປທທ຺ວເຍນ ສພ຺ໂພປິ ຣໂສ ປຣິຍາທິນ຺ໂນ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ເລຑ຺ຑຸຣສຠິຕ຺ຕິຣສປິໂລຕິກຣສາທໂຍ ປາຬິຍໍ ອນາຄຕາ ສພ຺ເພປິ ຣສາ ເຍວາປນກຏ຺ຐານໍ ປວິຏ຺ຐາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເອວມຍໍ ມູລຣສາທິນາເຠເທນ ຠິນ຺ໂນປິ ຣໂສ ລກ຺ຂຓາທີຫິ ອຠິນ຺ໂນເຍວ. ສພ຺ໂພປິ ເຫສ ຊິວ຺ຫາປຏິຫນນລກ຺ຂໂຓ ຣໂສ, ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວິສຍຠາວຣໂສ, ຕສ຺ເສວ ໂຄຈຣປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ເສສໍ ຈກ຺ຂາຍຕນນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິຘາປິ ຫິ ຕເຖວ ທ຺ວິປຎ຺ຎາສນຍປຏິມຓ຺ຑິຕາ ເຕຣສ ວາຣາ ວຸຕ຺ຕາ.

໖໓໒. ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍນິທ຺ເທເສ ຍນ຺ຕິ ກຣຓວຈນໍ. ເຍນ ກາຣເຓນ ອິຕ຺ຖິຍາ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄາທີນິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ‘ລິງ຺ຄ’ນ຺ຕິ ສຓ຺ຐານໍ. ອິຕ຺ຖິຍາ ຫິ ຫຕ຺ຖປາທຄີວາອຸຣາທີນໍ ສຓ຺ຐານໍ ນ ປຸຣິສສ຺ສ ວິຍ ໂຫຕິ. ອິຕ຺ຖີນຎ຺ຫິ ເຫຏ຺ຐິມກາໂຍ ວິສໂທ ໂຫຕິ, ອຸປຣິມກາໂຍ ອວິສໂທ. ຫຕ຺ຖປາທາ ຂຸທ຺ທກາ, ມຸຂໍ ຂຸທ຺ທກໍ. ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ສຎ຺ຊານນໍ. ອິຕ຺ຖີນຎ຺ຫິ ອຸຣມໍສໍ ອວິສທໍ ໂຫຕິ, ມຸຂໍ ນິມ຺ມສ຺ສຸທາຐິກໍ. ເກສພນ຺ຘວຕ຺ຖຄ຺ຄຫຓມ຺ປິ ນ ປຸຣິສານໍ ວິຍ ໂຫຕິ. ກຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ກິຣິຍາ. ອິຕ຺ຖິໂຍ ຫິ ທຫຣກາເລ ສຸປ຺ປກມຸສລເກຫິ ກີຬນ຺ຕິ, ຈິຕ຺ຕຘີຕລິກາຍ ກີຬນ຺ຕິ, ມຕ຺ຕິກວາເກນ ສຸຕ຺ຕກໍ ນາມ ກນ຺ຕນ຺ຕິ. ອາກປ຺ໂປຕິ ຄມນາທິອາກາໂຣ. ອິຕ຺ຖິໂຍ ຫິ ຄຈ຺ຉມານາ ອວິສທາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕິຏ຺ຐມານາ ນິປຊ຺ຊມານາ ນິສີທມານາ ຂາທມານາ ຠຸຎ຺ຊມານາ ອວິສທາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ປຸຣິສມ຺ປິ ຫິ ອວິສທໍ ທິສ຺ວາ ມາຕຸຄາໂມ ວິຍ ຄຈ຺ຉຕິ ຕິຏ຺ຐຕິ ນິປຊ຺ຊຕິ ນິສີທຕິ ຂາທຕິ ຠຸຎ຺ຊຕີຕິ ວທນ຺ຕິ.

ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອິຕ຺ຖິຠາໂວຕິ ອຸຠຍມ຺ປິ ເອກຕ຺ຖໍ; ອິຕ຺ຖິສຠາໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍໍ ກມ຺ມໂຊ ປຏິສນ຺ຘິສມຸຏ຺ຐິໂຕ. ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄາທີນິ ປນ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ປວຕ຺ເຕ ສມຸຏ຺ຐິຕານິ. ຍຖາ ຫິ ພີເຊ ສຕິ, ພີຊໍ ປຏິຈ຺ຈ, ພີຊປຈ຺ຈຍາ ຣຸກ຺ໂຂ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ສາຂາວິຏປສມ຺ປນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ອາກາສໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອວເມວ ອິຕ຺ຖິຠາວສງ຺ຂາເຕ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິເຍ ສຕິ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄາທີນິ ໂຫນ຺ຕິ. ພີຊໍ ວິຍ ຫິ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ພີຊໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ອາກາສໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຐິຕຣຸກ຺ໂຂ ວິຍ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄາທີນິ ປວຕ຺ເຕ ສມຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ, ມໂນວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ. ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄາທີນິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍານິປິ ມໂນວິຎ຺ເຎຍ຺ຍານິປິ.

ອິທໍ ຕໍ ຣູປໍ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ອິທໍ ຕໍ ຣູປໍ, ຍຖາ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍາທີນິ ປຸຣິສສ຺ສາປິ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ເອວໍ; ນິຍມໂຕ ປນ ອິຕ຺ຖິຍາ ເອວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ‘ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍໍ’.

໖໓໓. ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປຸຣິສລິງ຺ຄາທີນິ ປນ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄາທີນໍ ປຏິປກ຺ຂໂຕ ເວທິຕພ຺ພານິ. ປຸຣິສສ຺ສ ຫິ ຫຕ຺ຖປາທຄີວາອຸຣາທີນໍ ສຓ຺ຐານໍ ນ ອິຕ຺ຖິຍາ ວິຍ ໂຫຕິ. ປຸຣິສານຎ຺ຫິ ອຸປຣິມກາໂຍ ວິສໂທ ໂຫຕິ ເຫຏ຺ຐິມກາໂຍ ອວິສໂທ, ຫຕ຺ຖປາທາ ມຫນ຺ຕາ, ມຸຂໍ ມຫນ຺ຕໍ, ອຸຣມໍສໍ ວິສທໍ, ມສ຺ສຸທາຐິກາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເກສພນ຺ຘນວຕ຺ຖຄ຺ຄຫຓໍ ນ ອິຕ຺ຖີນໍ ວິຍ ໂຫຕິ. ທຫຣກາເລ ຣຖນງ຺ຄລາທີຫິ ກີຬນ຺ຕິ, ວາລິກປາຬິໍ ກຕ຺ວາ ວາປິໍ ນາມ ຂນນ຺ຕິ, ຄມນາທີນິ ວິສທານິ ໂຫນ຺ຕິ. ອິຕ຺ຖິມ຺ປິ ຄມນາທີນິ ວິສທານິ ກຸຣຸມານໍ ທິສ຺ວາ ‘ປຸຣິໂສ ວິຍ ຄຈ຺ຉຕີ’ຕິອາທີນິ ວທນ຺ຕິ. ເສສໍ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິເຍ ວຸຕ຺ຕສທິສເມວ.

ຕຕ຺ຖ ອິຕ຺ຖິຠາວລກ຺ຂຓໍ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ອິຕ຺ຖີຕິ ປກາສນຣສໍ, ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄນິມິຕ຺ຕກຸຕ຺ຕາກປ຺ປານໍ ກາຣຓຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ. ປຸຣິສຠາວລກ຺ຂຓໍ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ປຸຣິໂສຕິ ປກາສນຣສໍ, ປຸຣິສລິງ຺ຄນິມິຕ຺ຕກຸຕ຺ຕາກປ຺ປານໍ ກາຣຓຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ. ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ປຐມກປ຺ປິການໍ ປວຕ຺ເຕ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ອປຣຠາເຄ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ. ປຏິສນ຺ຘິສມຸຏ຺ຐິຕມ຺ປິ ປວຕ຺ເຕ ຈລຕິ ປຣິວຕ຺ຕຕິ.

ຍຖາຫ –

‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄໍ ປາຕຸຠູຕໍ ໂຫຕິ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອຎ຺ຎຕຣິສ຺ສາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ປຸຣິສລິງ຺ຄໍ ປາຕຸຠູຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ (ປາຣາ. ໖໙).

ອິເມສຸ ປນ ທ຺ວີສຸ ປຸຣິສລິງ຺ຄໍ ອຸຕ຺ຕມໍ, ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄໍ ຫີນໍ. ຕສ຺ມາ ປຸຣິສລິງ຺ຄໍ ພລວອກຸສເລນ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄໍ ທຸພ຺ພລກຸສເລນ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄໍ ປນ ອນ຺ຕຣຘາຍນ຺ຕໍ ທຸພ຺ພລອກຸສເລນ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ປຸຣິສລິງ຺ຄໍ ພລວກຸສເລນ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ເອວໍ ອຸຠຍມ຺ປິ ອກຸສເລນ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ກຸສເລນ ປຕິຏ຺ຐາຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນກສ຺ສ ປນ ກິໍ ເອກໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຸທາຫຸ ທ຺ເວຕິ? ເອກໍ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ອິຕ຺ຖິອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນກສ຺ສ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ປຸຣິສອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນກສ຺ສ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ ທຸຕິຍພ຺ຍຎ຺ຊນກສ຺ສ ອຠາໂວ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຫິ ພ຺ຍຎ຺ຊນກາຣຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຎ຺ຈສ຺ສ ນຕ຺ຖີ’ຕິ? ‘ນ ຕສ຺ສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນກາຣຓໍ’. ‘ກສ຺ມາ’? ‘ສທາ ອຠາວໂຕ. ອິຕ຺ຖິອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນກສ຺ສ ຫິ ຍທາ ອິຕ຺ຖິຍາ ຣາຄຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕທາວ ປຸຣິສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ອິຕ຺ຖິພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ຄຸຬ຺ຫໍ ໂຫຕິ. ຕຖາ ອິຕຣສ຺ສ ອິຕຣໍ.

ຍທິ ຈ ເຕສໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ທຸຕິຍພ຺ຍຎ຺ຊນກາຣຓໍ ຠເວຍ຺ຍ, ສທາປິ ພ຺ຍຎ຺ຊນທ຺ວຍໍ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ. ນ ປນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຕສ຺ມາ ເວທິຕພ຺ພເມຕໍ ນ ຕສ຺ສ ຕໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນກາຣຓໍ. ກມ຺ມສຫາຍໍ ປນ ຣາຄຈິຕ຺ຕເມເວຕ຺ຖ ກາຣຓໍ. ຍສ຺ມາ ຈສ຺ສ ເອກເມວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອິຕ຺ຖິອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນໂກ ສຍມ຺ປິ ຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ປຣມ຺ປິ ຄຓ຺ຫາເປຕິ. ປຸຣິສອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນໂກ ປຣໍ ຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫາເປຕິ, ສຍໍ ປນ ນ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ.

໖໓໔. ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍນິທ຺ເທເສ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ອຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິເຍ ວຸຕ຺ຕເມວ. ເກວລຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ໂຍ ເຕສໍ ອຣູປີນໍ ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິຘ ຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍຕ຺ຕາ ໂຍ ເຕສໍ ຣູປີນໍ ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ອຍເມວ ວິເສໂສ. ລກ຺ຂຓາທີນິ ປນສ຺ສ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພານິ – ສຫຊາຕຣູປານຸປາລນລກ຺ຂຓໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ເຕສໍ ປວຕ຺ຕນຣສໍ, ເຕສໍ ເຍວ ຐປນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ຍາປຍິຕພ຺ພຠູຕປທຏ຺ຐານນ຺ຕິ.

໖໓໕. ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິນິທ຺ເທເສ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ຕາວ ກາເຍນ ອຕ຺ຕໂນ ຠາວໍ ວິຎ຺ຎາເປນ຺ຕານໍ ຕິຣຈ຺ຉາເນຫິປິ ປຸຣິສານໍ, ປຸຣິເສຫິ ວາ ຕິຣຈ຺ຉານານມ຺ປິ ກາຍຄຫຓານຸສາເຣນ ຄຫິຕາຍ ເອຕາຍ ຠາໂວ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ‘ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ’. ສຍໍ ກາຍຄຫຓານຸສາເຣນ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິປິ ‘ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ’. ‘‘ກາເຍນ ສໍວໂຣ ສາຘູ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ປ. ໓໖໑) ອາຄໂຕ ໂຈປນສງ຺ຂາໂຕ ກາໂຍວ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ‘ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ’. ກາຍວິປ຺ຜນ຺ທເນນ ອຘິປ຺ປາຍວິຎ຺ຎາປນເຫຕຸຕ຺ຕາ, ສຍຎ຺ຈ ຕຖາ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ ກາເຍນ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິປິ ‘ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ’.

ກຸສລຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວາຕິອາທີສຸ ອຏ຺ຐຫິ ກາມາວຈເຣຫິ ອຠິຎ຺ຎາຈິຕ຺ເຕນ ຈາຕິ ນວຫິ ກຸສລຈິຕ຺ເຕຫິ ກຸສລຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວາ, ທ຺ວາທສຫິປິ ອກຸສລຈິຕ຺ເຕຫິ ອກຸສລຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວາ, ອຏ຺ຐຫິ ມຫາກິຣິເຍຫິ ທ຺ວີຫິ ອເຫຕຸກກິຣິເຍຫິ ອຠິຎ຺ຎາປ຺ປຕ຺ເຕນ ເອເກນ ຣູປາວຈຣກິຣິເຍນາຕິ ເອກາທສຫິ ກິຣິຍຈິຕ຺ເຕຫິ ອພ຺ຍາກຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວາ. ອິໂຕ ອຎ຺ຎານິ ຫິ ຈິຕ຺ຕານິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ນ ຊເນນ຺ຕິ. ເສກ຺ຂາເສກ຺ຂປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ປນ ເອຕ຺ຕເກເຫວ ຈິຕ຺ເຕຫິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ ເອເຕສໍ ກຸສລາທີນໍ ວເສນ ຕີຫິ ປເທຫິ ‘ເຫຕຸໂຕ’ ທສ຺ສິຕາ.

ອິທານິ ຉຫິ ປເທຫິ ‘ຜລໂຕ’ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຠິກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ວາຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຠິກ຺ກມາທໂຍ ຫິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິວເສນ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຜລໍ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ‘ອຠິກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສາ’ຕິ ປຸຣໂຕ ກາຍໍ ອຠິຫຣນ຺ຕສ຺ສ. ປຏິກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສາຕິ ປຈ຺ຉໂຕ ປຈ຺ຈາຫຣນ຺ຕສ຺ສ. ອາໂລເກນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອຸຊຸກໍ ເປກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ. ວິໂລເກນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ເປກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ. ສມິຎ຺ເຊນ຺ຕສ຺ສາຕິ ສນ຺ຘໂຍ ສງ຺ໂກເຈນ຺ຕສ຺ສ. ປສາເຣນ຺ຕສ຺ສາຕິ ສນ຺ຘໂຍ ປຏິປຓາເມນ຺ຕສ຺ສ.

ອິທານິ ຉຫິ ປເທຫິ ‘ສຠາວໂຕ’ ທສ຺ເສຕຸໍ ກາຍສ຺ສ ຖມ຺ຠນາຕິ ອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ‘ກາຍສ຺ສາ’ຕິ ສຣີຣສ຺ສ. ກາຍໍ ຖມ຺ເຠຕ຺ວາ ຖທ຺ຘໍ ກໂຣຕີຕິ ຖມ຺ຠນາ. ຕເມວ ອຸປສຄ຺ເຄນ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ສນ຺ຖມ຺ຠນາຕິ ອາຫ. ພລວຕຣາ ວາ ຖມ຺ຠນາ ‘ສນ຺ຖມ຺ຠນາ’. ສນ຺ຖມ຺ຠິຕຕ຺ຕນ຺ຕິ ສນ຺ຖມ຺ຠິຕຠາໂວ. ວິຎ຺ຎາປນວເສນ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ວິຎ຺ຎາປນາຕິ ວິຎ຺ຎາປນາກາໂຣ. ວິຎ຺ຎາປິຕຠາໂວ ວິຎ຺ຎາປິຕຕ຺ຕໍ. ເສສເມຕ຺ຖ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ທ຺ວາຣກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕເມວ. ຕຖາ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍໍ.

໖໓໖. ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິປທສ຺ສ ປນ ນິທ຺ເທສປທານຎ຺ຈ ອຕ຺ໂຖ ຕຕ຺ຖ ນ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພ – ວາຈາຍ ອຕ຺ຕໂນ ຠາວໍ ວິຎ຺ຎາເປນ຺ຕານໍ ຕິຣຈ຺ຉາເນຫິປິ ປຸຣິສານໍ, ປຸຣິເສຫິ ວາ ຕິຣຈ຺ຉານານມ຺ປິ, ວຈີຄຫຓານຸສາເຣນ ຄຫິຕາຍ ເອຕາຍ ຠາໂວ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ສຍຎ຺ຈ ວຈີຄຫຓານຸສາເຣນ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິປິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ‘‘ສາຘຸ ວາຈາຍ ສໍວໂຣ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ປ. ໓໖໑) ອາຄຕາ ໂຈປນສງ຺ຂາຕາ ວຈີ ເອວ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ‘ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ’. ວຈີໂຆເສນ ອຘິປ຺ປາຍວິຎ຺ຎາປນເຫຕຸຕ຺ຕາ ສຍຎ຺ຈ ຕຖາວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ ວາຈາຍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິປິ ‘ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ’. ວາຈາ ຄິຣາຕິອາທີສຸ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ‘ວາຈາ’. ຄິຣິຍຕີຕິ ‘ຄິຣາ’. ພ຺ຍປ຺ປໂຖຕິ ວາກ຺ຍເຠໂທ. ວາກ຺ຍຎ຺ຈ ຕໍ ປໂຖ ຈ ອຕ຺ຖໍ ຎາຕຸກາມານໍ ຎາເປຕຸກາມານຎ຺ຈາຕິປິ ‘ພ຺ຍປ຺ປໂຖ’. ອຸທີຣິຍຕີຕິ ອຸທີຣຓໍ. ຆຸສ຺ສຕີຕິ ໂຆໂສ. ກຣິຍຕີຕິ ກມ຺ມໍ. ໂຆໂສວ ກມ຺ມໍ ໂຆສກມ຺ມໍ. ນານປ຺ປກາເຣຫິ ກໂຕ ໂຆໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຈິຍາ ເຠໂທ ວຈີເຠໂທ. ໂສ ປນ ‘ນ ຠງ຺ໂຄ, ປເຠທຄຕາ ວາຈາ ເອວາ’ຕິ ຎາປນຕ຺ຖໍ ວາຈາ ວຈີເຠໂທຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິເມຫິ ສພ຺ເພຫິປິ ປເທຫິ ‘ສທ຺ທວາຈາວ’ ທສ຺ສິຕາ. ອິທານິ ຕາຍ ວາຈາຍ ສທ຺ຘິໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖານໍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິອາທີນໍ ປທານໍ ວເສນ ຕີຫາກາເຣຫິ ສຠາວໂຕ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຍາ ຕາຍ ວາຈາຍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ.

ອິທານິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສມຸຏ຺ຐາປກຈິຕ຺ເຕສຸ ອສມ຺ໂມຫຕ຺ຖໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ຉພ຺ພີສ ເອກູນວີສຕິ ໂສຬສ ປຈ຺ຉິມານີຕິ ອິທໍ ປກິຓ຺ຓກໍ ເວທິຕພ຺ພໍ – ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ຈິຕ຺ຕານິ ຫິ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ, ອິຣິຍາປຖມ຺ປິ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠນ຺ຕິ, ທຸວິຘມ຺ປິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ຊເນນ຺ຕິ. ຉພ຺ພີສຕິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິເມວ ນ ຊເນນ຺ຕິ, ອິຕຣທ຺ວຍໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ເອກູນວີສຕິ ຣູປເມວ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ, ອິຕຣທ຺ວຍໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ. ໂສຬສ ອິເມສຸ ຕີສຸ ເອກມ຺ປິ ນ ກໂຣນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາຕິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕາເນວ ກາມາວຈຣໂຕ ອຏ຺ຐ ກຸສລານິ, ທ຺ວາທສ ອກຸສລານິ, ກິຣິຍໂຕ ທສ ຈິຕ຺ຕານິ, ເສກ຺ຂປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ອຠິຎ຺ຎາຈິຕ຺ຕໍ, ຂີຓາສວານໍ ອຠິຎ຺ຎາຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຉພ຺ພີສາຕິ ຣູປາວຈຣໂຕ ປຎ຺ຈ ກຸສລານິ, ປຎ຺ຈ ກິຣິຍານິ, ອຣູປາວຈຣໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ ກຸສລານິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ກິຣິຍານິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕານິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຜລຈິຕ຺ຕານີຕິ. ເອກູນວີສຕີຕິ ກາມາວຈຣກຸສລວິປາກໂຕ ເອກາທສ, ອກຸສລວິປາກໂຕ ທ຺ເວ, ກິຣິຍໂຕ ກິຣິຍມໂນຘາຕຸ, ຣູປາວຈຣໂຕ ປຎ຺ຈ ວິປາກຈິຕ຺ຕານີຕິ. ໂສຬສາຕິ ທ຺ເວ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານິ, ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ, ຂີຓາສວານໍ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ, ອຣູເປ ຈຕ຺ຕາຣິ ວິປາກຈິຕ຺ຕານີຕິ. ອິມານິ ໂສຬສ ຣູປິຣິຍາປຖວິຎ຺ຎຕ຺ຕີສຸ ເອກມ຺ປິ ນ ກໂຣນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎານິປິ ພຫູນິ ອຣູເປ ອຸປ຺ປນ຺ນານິ ອໂນກາສຄຕຕ຺ຕາ ຣູປໍ ນ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ. ນ ຕາເນວ, ກາຍວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍປິ.

໖໓໗. ອາກາສຘາຕຸນິທ຺ເທເສ ນ ກສ຺ສຕິ, ນ ນິກສ຺ສຕິ, ກສິຕຸໍ ວາ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ວາ ຠິນ຺ທິຕຸໍ ວາ ນ ສກ຺ກາຕິ ອາກາໂສ. ອາກາໂສວ ອາກາສຄຕໍ, ເຂຬຄຕາທິ ວິຍ. ອາກາໂສຕິ ວາ ຄຕນ຺ຕິ ‘ອາກາສຄຕໍ’. ນ ຫຎ຺ຎຕີຕິ ອຆໍ, ອຆຏ຺ຏນີຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຆເມວ ອຆຄຕໍ. ຉິທ຺ທຏ຺ເຐນ ວິວໂຣ. ວິວໂຣວ ວິວຣຄຕໍ. ອສມ຺ຜຸຏ຺ຐໍ ຈຕູຫິ ມຫາຠູເຕຫີຕິ ເອເຕຫິ ອສມ຺ຜຸຏ຺ຐໍ ນິຊ຺ຊຏາກາສໍວ ກຖິຕໍ. ລກ຺ຂຓາທິໂຕ ປນ ຣູປປຣິຈ຺ເຉທລກ຺ຂຓາ ອາກາສຘາຕຸ, ຣູປປຣິຍນ຺ຕປ຺ປກາສນຣສາ, ຣູປມຣິຍາທປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ອສມ຺ຜຸຏ຺ຐຠາວຉິທ຺ທວິວຣຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ວາ, ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຣູປປທຏ຺ຐານາ, ຍາຍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນສຸ ຣູເປສຸ ‘ອິທມິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ອໂຘ ຕິຣິຍ’ນ຺ຕິ ຈ ໂຫຕິ.

໖໓໘. ອິໂຕ ປເຣ ຣູປສ຺ສລຫຸຕາທີນໍ ນິທ຺ເທສາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສລຫຸຕາທີສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ລກ຺ຂຓາທິໂຕ ປເນຕ຺ຖ ອທນ຺ຘຕາລກ຺ຂຓາ ຣູປສ຺ສ ລຫຸຕາ, ຣູປານໍ ຄຣຸຠາວວິໂນທນຣສາ, ລຫຸປຣິວຕ຺ຕິຕາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ລຫຸຣູປປທຏ຺ຐານາ. ອຖທ຺ຘຕາລກ຺ຂຓາ ຣູປສ຺ສ ມຸທຸຕາ, ຣູປານໍ ຖທ຺ຘຠາວວິໂນທນຣສາ, ສພ຺ພກິຣິຍາສຸ ອວິໂຣຘິຕາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ມຸທຸຣູປປທຏ຺ຐານາ. ສຣີຣກິຣິຍານຸກູລກມ຺ມຎ຺ຎຠາວລກ຺ຂຓາ ຣູປສ຺ສ ກມ຺ມຎ຺ຎຕາ, ອກມ຺ມຎ຺ຎຕາວິໂນທນຣສາ, ອທຸພ຺ພລຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ກມ຺ມຎ຺ຎຣູປປທຏ຺ຐານາ.

ເອຕາ ປນ ຕິສ຺ໂສ ນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິຊຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ໂຍ ອໂຣຄິໂນ ວິຍ ຣູປານໍ ລຫຸຠາໂວ, ອທນ຺ຘຕາລຫຸປຣິວຕ຺ຕິປ຺ປກາໂຣ, ຣູປທນ຺ຘຕ຺ຕກຣຘາຕຸກ຺ໂຂຠປຏິປກ຺ຂປຈ຺ຈຍສມຸຏ຺ຐາໂນ, ໂສ ຣູປວິກາໂຣ ‘ຣູປສ຺ສລຫຸຕາ’. ໂຍ ສຸປຣິມທ຺ທິຕຈມ຺ມສ຺ເສວ ຣູປານໍ ມຸທຸຠາໂວ ສພ຺ພກິຣິຍາວິເສເສສຸ ສຣສວຕ຺ຕນຠາໂວ ວສວຕ຺ຕນຠາວມທ຺ທວປ຺ປກາໂຣ ຣູປຖທ຺ຘຕ຺ຕກຣຘາຕຸກ຺ໂຂຠປຏິປກ຺ຂປຈ຺ຈຍສມຸຏ຺ຐາໂນ, ໂສ ຣູປວິກາໂຣ ‘ຣູປສ຺ສ ມຸທຸຕາ’. ໂຍ ປນ ສຸຘນ຺ຕສຸວຓ຺ຓສ຺ເສວ ຣູປານໍ ກມ຺ມຎ຺ຎຠາໂວ ສຣີຣກິຣິຍານຸກູລຠາວປ຺ປກາໂຣ ສຣີຣກິຣິຍານໍ ອນນຸກູລກຣຘາຕຸກ຺ໂຂຠປຏິປກ຺ຂປຈ຺ຈຍສມຸຏ຺ຐາໂນ, ໂສ ຣູປວິກາໂຣ ‘ຣູປສ຺ສ ກມ຺ມຎ຺ຎຕາ’ຕິ. ເອວເມຕາສໍ ວິເສໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອຕາ ປນ ຕິສ຺ໂສປິ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອາຫາຣາທໂຍວ ກໂຣນ຺ຕິ. ຕຖາ ຫິ ໂຍຄິໂນ ‘ອຊ຺ຊ ອມ຺ເຫຫິ ໂຠຊນສປ຺ປາຍໍ ລທ຺ຘໍ, ກາໂຍ ໂນ ລຫຸ ມຸທຸ ກມ຺ມຎ຺ໂຎ’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ‘ອຊ຺ຊ ອຸຕຸສປ຺ປາຍໍ ລທ຺ຘໍ, ອຊ຺ຊ ອມ຺ຫາກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ, ກາໂຍ ໂນ ລຫຸ ມຸທຸ ກມ຺ມຎ຺ໂຎ’ຕິ ວທນ຺ຕີຕິ.

໖໔໑. ອຸປຈຍສນ຺ຕຕິນິທ຺ເທເສສຸ ອາຍຕນານນ຺ຕິ ອຑ຺ເຒກາທສນ຺ນໍ ຣູປາຍຕນານໍ. ອາຈໂຍຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ໂສ ຣູປສ຺ສ ອຸປຈໂຍຕິ ໂຍ ອາຍຕນານໍ ອາຈໂຍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕມານານໍ, ໂສວ ຣູປສ຺ສ ອຸປຈໂຍ ນາມ ໂຫຕິ; ວຑ຺ຒີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຍ ຣູປສ຺ສ ອຸປຈໂຍ ສາ ຣູປສ຺ສ ສນ຺ຕຕີຕິ ຍາ ເອວໍ ອຸປຈິຕານໍ ຣູປານໍ ວຑ຺ຒິ, ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ປວຕ຺ຕິກາເລ ສາ ຣູປສ຺ສ ສນ຺ຕຕິ ນາມ ໂຫຕິ; ປວຕ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນທິຕີເຣ ຂຕກູປສ຺ມິຎ຺ຫິ ອຸທກຸຄ຺ຄມນກາໂລ ວິຍ ອາຈໂຍ, ນິພ຺ພຕ຺ຕິ; ປຣິປຸຓ຺ຓກາໂລ ວິຍ ອຸປຈໂຍ, ວຑ຺ຒິ; ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຄມນກາໂລ ວິຍ ສນ຺ຕຕິ, ປວຕ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເອວໍ ກິໍ ກຖິຕໍ ໂຫຕີຕິ? ອາຍຕເນນ ຫິ ອາຈໂຍ ກຖິໂຕ, ອາຈເຍນ ອາຍຕນໍ ກຖິຕໍ. ອາຈໂຍວ ກຖິໂຕ ອາຍຕນເມວ ກຖິຕໍ. ເອວມ຺ປິ ກິໍ ກຖິຕໍ ໂຫຕີຕິ? ຈຕຸສນ຺ຕຕິຣູປານໍ ອາຈໂຍ ອຸປຈໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ວຑ຺ຒິ ກຖິຕາ. ອຕ຺ຖໂຕ ຫິ ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ຊາຕິຣູປສ຺ເສວ ອຘິວຈນໍ. ອາກາຣນານຕ຺ເຕນ ປນ ເວເນຍ຺ຍວເສນ ຈ ອຸປຈໂຍ ສນ຺ຕຕີຕິ ອຸທ຺ເທສເທສນໍ ກຕ຺ວາ ຍສ຺ມາ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ຖໂຕ ນານຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ນິທ຺ເທເສ ‘‘ໂຍ ອາຍຕນານໍ ອາຈໂຍ ໂສ ຣູປສ຺ສ ອຸປຈໂຍ, ໂຍ ຣູປສ຺ສ ອຸປຈໂຍ ສາ ຣູປສ຺ສ ສນ຺ຕຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຍສ຺ມາ ຈ ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ຊາຕິຣູປສ຺ເສວ ອຘິວຈນໍ ຕສ຺ມາ ເອຕ຺ຖ ອາຈຍລກ຺ຂໂຓ ຣູປສ຺ສ ອຸປຈໂຍ, ປຸພ຺ພນ຺ຕໂຕ ຣູປານໍ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊາປນຣໂສ, ນິຍ຺ຍາຕນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ ປຣິປຸຓ຺ຓຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ ວາ, ອຸປຈິຕຣູປປທຏ຺ຐາໂນ. ປວຕ຺ຕິລກ຺ຂຓາ ຣູປສ຺ສ ສນ຺ຕຕິ, ອນຸປ຺ປພນ຺ຘຣສາ, ອນຸປຈ຺ເຉທປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ອນຸປ຺ປພນ຺ຘຣູປປທຏ຺ຐານາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໖໔໓. ຊຣຕານິທ຺ເທເສ ຊີຣຓກວເສນ ຊຣາ; ອຍເມຕ຺ຖ ສຠາວນິທ຺ເທໂສ. ຊີຣຓາກາໂຣ ຊີຣຓຕາ. ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈນ຺ຕິ ອາທໂຍ ຕໂຍ ກາລາຕິກ຺ກເມ ກິຈ຺ຈນິທ຺ເທສາ. ປຈ຺ຉິມາ ທ຺ເວ ປກຕິນິທ຺ເທສາ. ອຍຎ຺ຫິ ‘ຊຣາ’ຕິ ອິມິນາ ປເທນ ສຠາວໂຕ ທີປິຕາ; ເຕນສ຺ສາຍໍ ສຠາວນິທ຺ເທໂສ. ‘ຊີຣຓຕາ’ຕິ ອິມິນາ ອາກາຣໂຕ; ເຕນສ຺ສາຍໍ ອາກາຣນິທ຺ເທໂສ. ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈນ຺ຕິ ອິມິນາ ກາລາຕິກ຺ກເມ ທນ຺ຕນຂານໍ ຂຓ຺ຑິຕຠາວກຣຓກິຈ຺ຈໂຕ. ປາລິຈ຺ຈນ຺ຕິ ອິມິນາ ເກສໂລມານໍ ປລິຕຠາວກຣຓກິຈ຺ຈໂຕ. ວລິຕ຺ຕຈຕາຕິ ອິມິນາ ມໍສໍ ມິລາເປຕ຺ວາ ຕເຈ ວລິຠາວກຣຓກິຈ຺ຈໂຕ ທີປິຕາ. ເຕນສ຺ສາ ອິເມ ‘ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈ’ນ຺ຕິອາທໂຍ ຕໂຍ ກາລາຕິກ຺ກເມ ກິຈ຺ຈນິທ຺ເທສາ. ເຕຫິ ອິເມສໍ ວິກາຣານໍ ທສ຺ສນວເສນ ປາກຏີຠູຕາ ປາກຏຊຣາ ທສ຺ສິຕາ. ຍເຖວ ຫິ ອຸທກສ຺ສ ວາ ອຄ຺ຄິໂນ ວາ ຕິຓຣຸກ຺ຂາທີນໍ ສໍຠຄ຺ຄປລິຠຄ຺ຄຕາຍ ວາ ຌາມຕາຍ ວາ ຄຕມຄ຺ໂຄ ປາກໂຏ ໂຫຕິ, ນ ຈ ໂສ ຄຕມຄ຺ໂຄ ຕາເນວ ອຸທກາທີນິ, ເອວເມວ ຊຣາຍ ທນ຺ຕາທີສຸ ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈາທິວເສນ ຄຕມຄ຺ໂຄ ປາກໂຏ, ຈກ຺ຂຸໍ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາປິ ຄຍ຺ຫຕິ, ນ ຈ ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈາທີເນວ ຊຣາ. ນ ຫິ ຊຣາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ໂຫຕິ.

ອາຍຸໂນ ສໍຫານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປຣິປາໂກຕິ ອິເມຫິ ປນ ປເທຫິ ກາລາຕິກ຺ກເມເຍວ ອຠິພ຺ຍຕ຺ຕາຍ ອາຍຸກ຺ຂຍຈກ຺ຂາທິອິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິປາກສຎ຺ຎິຕາຍ ປກຕິຍາ ທີປິຕາ. ເຕນສ຺ສິເມ ປຈ຺ຉິມາ ທ຺ເວ ປກຕິນິທ຺ເທສາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ຊຣໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ອາຍຸ ຫາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ຊຣາ ‘ອາຍຸໂນ ສໍຫານີ’ຕິ ຜລູປຈາເຣນ ວຸຕ຺ຕາ. ຍສ຺ມາ ຈ ທຫຣກາເລ ສຸປ຺ປສນ຺ນານິ, ສຸຂຸມມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ວິສຍໍ ສຸເຂເນວ ຄຓ຺ຫນສມຕ຺ຖານິ ຈກ຺ຂາທີນິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຊຣໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິປກ຺ການິ ອາລຸຬິຕານິ ອວິສທານິ, ໂອຬາຣິກມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ວິສຍໍ ຄເຫຕຸໍ ອສມຕ຺ຖານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປຣິປາໂກ’ຕິປິ ຜລູປຈາເຣເນວ ວຸຕ຺ຕາ.

ສາ ປນາຍໍ ເອວໍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ ສພ຺ພາປິ ຊຣາ ປາກຏາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຕິ ທຸວິຘາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ທນ຺ຕາທີສຸ ຂຓ຺ຑຠາວາທິທສ຺ສນໂຕ ຣູປຘມ຺ເມສຸ ຊຣາ ປາກຏຊຣາ ນາມ. ອຣູປຘມ຺ເມສຸ ປນ ຊຣາ ຕາທິສສ຺ສ ວິກາຣສ຺ສ ອທສ຺ສນໂຕ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຊຣາ ນາມ. ປຸນ ອວີຈິ ສວີຈີຕິ ເອວມ຺ປິ ທຸວິຘາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ມຓິກນກຣຊຕປວາຬຈນ຺ທິມສູຣິຍາທີນໍ ວິຍ, ມນ຺ທທສກາທີສຸ ປາຓີນໍ ວິຍ ຈ, ປຸປ຺ຜຜລປລ຺ລວາທີສຸ ຈ ອປາຓີນໍ ວິຍ, ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ວຓ຺ຓວິເສສາທີນໍ ທຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ ຊຣາ ອວີຈິຊຣາ ນາມ; ນິຣນ຺ຕຣຊຣາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໂຕ ອຎ຺ເຎສຸ ປນ ຍຖາວຸຕ຺ເຕສຸ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ວຓ຺ຓວິເສສາທີນໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ ຊຣາ ສວີຈິຊຣາ ນາມາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ລກ຺ຂຓາທິໂຕປິ ຣູປປຣິປາກລກ຺ຂຓາ ຣູປສ຺ສ ຊຣຕາ, ອຸປນຍນຣສາ, ສຠາວານປຄເມປິ ນວຠາວາປຄມປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ວີຫິປຸຣາຓຠາໂວ ວິຍ ປຣິປຈ຺ຈມານຣູປປທຏ຺ຐານາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໖໔໔. ອນິຈ຺ຈຕານິທ຺ເທເສ ຂຍຄມນວເສນ ຂໂຍ, ວຍຄມນວເສນ ວໂຍ, ຠິຊ຺ຊນວເສນ ເຠໂທ. ອຖ ວາ, ຍສ຺ມາ ຕໍ ປຕ຺ວາ ຣູປໍ ຂີຍຕິ, ເວຕິ, ຠິຊ຺ຊຕິ ຈ, ຕສ຺ມາ ຂີຍຕິ ເອຕສ຺ມິນ຺ຕິ ‘ຂໂຍ’, ເວຕິ ເອຕສ຺ມິນ຺ຕິ ‘ວໂຍ’, ຠິຊ຺ຊຕິ ເອຕສ຺ມິນ຺ຕິ ‘ເຠໂທ’. ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ປທໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ເຠໂທວ ປຣິເຠໂທ. ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວຏ຺ເຐນ, ນ ນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ອນິຈ຺ຈໍ. ຕສ຺ສ ຠາໂວ ອນິຈ຺ຈຕາ. ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ອນ຺ຕຣຘານໍ. ມຣຓຎ຺ຫິ ປຕ຺ວາ ຣູປໍ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ອທສ຺ສນໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ຣູປເມວ, ສພ຺ເພປິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ. ຕສ຺ມາ ປຎ຺ຈນ຺ນມ຺ປິ ຂນ຺ຘານໍ ອນິຈ຺ຈຕາຍ ອິທເມວ ລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ລກ຺ຂຓາທິໂຕ ປນ ປຣິເຠທລກ຺ຂຓາ ຣູປສ຺ສ ອນິຈ຺ຈຕາ, ສໍສີທນຣສາ, ຂຍວຍປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ປຣິຠິຊ຺ຊມານຣູປປທຏ຺ຐານາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເຫຏ຺ຐາ ຊາຕິ ຄຫິຕາ ຊຣາ ຄຫິຕາ, ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ມຣຓໍ ຄຫິຕໍ. ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕາສິກປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕສທິສາ. ຍຖາ ຫິ ປຸຣິສສ຺ສ ຕໂຍ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕາ ໂອຕາຣໍ ຄເວສມານາ ວິຈເຣຍ຺ຍຸໍ. ເຕສຸ ເອໂກ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ເອຕໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອຏວິປເວສນໍ ມຍ຺ຫໍ ຠາໂຣ ໂຫຕູ’ຕິ. ທຸຕິໂຍ ‘ອຏວິຄຕກາເລ ໂປເຖຕ຺ວາ ປຖວິຍໍ ປາຕນໍ ມຍ຺ຫໍ ຠາໂຣ’ຕິ. ຕຕິໂຍ ‘ປຖວິຄຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອສິນາ ສີສຈ຺ເຉທນໍ ມຍ຺ຫໍ ຠາໂຣ’ຕິ. ເອວຣູປາ ອິເມ ຊາຕິ ອາທໂຍ. ນີຫຣິຕ຺ວາ ອຏວິປເວສນປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕສທິສາ ເຫຕ຺ຖ ຊາຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາປນໂຕ. ອຏວິຄຕໍ ໂປເຖຕ຺ວາ ປຖວິຍໍ ປາຕນປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕສທິສາ ຊຣາ, ນິພ຺ພຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘານໍ ທຸພ຺ພລປຣາຘີນມຎ຺ຈປຣາຍຓຠາວກຣຓໂຕ. ປຖວິຄຕສ຺ສ ອສິນາ ສີສຈ຺ເຉທກປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕສທິສໍ ມຣຓໍ, ຊຣາປ຺ປຕ຺ຕານໍ ຂນ຺ຘານໍ ຊີວິຕກ຺ຂຍປາປນໂຕຕິ.

໖໔໕. ກພຬີກາຣາຫາຣນິທ຺ເທເສ ກພຬໍ ກຣີຍຕີຕິ ກພຬີກາໂຣ. ອາຫຣີຍຕີຕິ ອາຫາໂຣ. ກພຬໍ ກຕ຺ວາ ອຊ຺ໂຌຫຣີຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣູປໍ ວາ ອາຫຣຕີຕິປິ ‘ອາຫາໂຣ’. ເອວໍ ວຕ຺ຖຸວເສນ ນາມໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ປຸນ ວຕ຺ຖຸວເສເນເວຕໍ ປເຠທໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ໂອທໂນ ກຸມ຺ມາໂສຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂອທນາທີນິ ຫິ ຜາຓິຕປຣິຍນ຺ຕານິ ທ຺ວາທສ ອິຘາຘິປ຺ເປຕສ຺ສ ອາຫາຣສ຺ສ ວຕ຺ຖູນິ. ປາຬິຍໍ ອນາຄຕານິ ມູລຜລາທີນິ ເຍວາປນກໍ ປວິຏ຺ຐານິ.

ອິທານິ ຕານິ ມູລຜລາທີນິ ກຕ຺ຕພ຺ພໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ຍມ຺ຫິ ຍມ຺ຫິ ຊນປເທຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ມຸເຂນ ອສິຕພ຺ພໍ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ມຸຂາສິຍໍ. ທນ຺ເຕຫິ ວິຂາທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ທນ຺ຕວິຂາທນໍ. ຄເລນ ອຊ຺ໂຌຫຣິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຄລຊ຺ໂຌຫຣຓີຍໍ. ອິທານິ ຕໍ ກິຈ຺ຈວເສນ ທສ຺ເສຕຸໍ ກຸຈ຺ຉິວິຕ຺ຖມ຺ຠນນ຺ຕິ ອາຫ. ຕຎ຺ຫິ ມູລຜລາທິ ໂອທນກຸມ຺ມາສາທິ ວາ ອຊ຺ໂຌຫຏໍ ກຸຈ຺ຉິໍ ວິຕ຺ຖມ຺ເຠຕິ. ອິທມສ຺ສ ກິຈ຺ຈໍ. ຍາຍ ໂອຊາຍ ສຕ຺ຕາ ຍາເປນ຺ຕີຕິ ເຫຏ຺ຐາ ສພ຺ພປເທຫິ ສວຕ຺ຖຸກໍ ອາຫາຣໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ນິພ຺ພຏ຺ຏິຕໂອຊເມວ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ກິໍ ປເນຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸສ຺ສ ກິຈ຺ຈໍ? ກິໍ ໂອຊາຍ? ປຣິສ຺ສຍຫຣຓປາລນານິ. ວຕ຺ຖຸຫິ ປຣິສ຺ສຍໍ ຫຣຕິ ປາເລຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ໂອຊາ ປາເລຕິ ປຣິສ຺ສຍໍ ຫຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ທ຺ເວປິ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປາເລຕຸມ຺ປິ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ ປຣິສ຺ສຍມ຺ປິ ຫຣິຕຸໍ. ໂກ ປເນສ ປຣິສ຺ສໂຍ ນາມ? ກມ຺ມຊເຕໂຊ. ອນ຺ໂຕກຸຈ຺ຉິຍຎ຺ຫິ ໂອທນາທິວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອສຕິ, ກມ຺ມຊເຕໂຊ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອຸທຣປຏລໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ‘ຉາໂຕມ຺ຫິ, ອາຫາຣໍ ເມ ເທຖາ’ຕິ ວທາເປຕິ. ຠຸຕ຺ຕກາເລ ອຸທຣປຏລໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ວຕ຺ຖຸໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອຖ ສຕ຺ໂຕ ເອກຄ຺ໂຄ ໂຫຕິ.

ຍຖາ ຫິ ຉາຍາຣກ຺ຂໂສ ຉາຍໍ ປວິຏ຺ຐໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເທວສງ຺ຂລິກາຍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຠວເນ ໂມທນ຺ໂຕ ຉາຕກາເລ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສີເສ ຑໍສຕິ. ໂສ ຑຏ຺ຐຕ຺ຕາ ວິຣວຕິ. ຕໍ ວິຣວໍ ສຸຕ຺ວາ ‘ທຸກ຺ຂປ຺ປຕ຺ໂຕ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ຖີ’ຕິ ຕໂຕ ຕໂຕ ມນຸສ຺ສາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ໂສ ອາຄຕາຄເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຂາທິຕ຺ວາ ຠວເນ ໂມທຕິ. ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຉາຍາຣກ຺ຂໂສ ວິຍ ຫິ ກມ຺ມຊເຕໂຊ, ເທວສງ຺ຂລິກາຍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐປິຕສຕ຺ໂຕ ວິຍ ອຸທຣປຏລໍ, ປຸນ ອາຄຕມນຸສ຺ສາ ວິຍ ໂອທນາທິວຕ຺ຖຸ, ໂອຕຣິຕ຺ວາ ສີເສ ຑໍສນໍ ວິຍ ກມ຺ມຊເຕຊສ຺ສ ວຕ຺ຖຸໂຕ ມຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຸທຣປຏລຄ຺ຄຫຓໍ, ຑຏ຺ຐສ຺ສ ວິຣວນກາໂລ ວິຍ ‘ອາຫາຣໍ ເທຖາ’ຕິ ວຈນກາໂລ, ຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ອາຄຕາຄເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຂາທິຕ຺ວາ ຠວເນ ໂມທນກາໂລ ວິຍ ກມ຺ມຊເຕເຊນ ອຸທຣປຏລໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ຄຫິເຕ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ຕຕາ.

ຕຕ຺ຖ ໂອຬາຣິເກ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ໂອຊາ ມນ຺ທາ ໂຫຕິ. ສຸຂຸເມ ພລວຕີ. ກຸທ຺ຣູສກຠຕ຺ຕາທີນິ ຫິ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ມຸຫຸຕ຺ເຕເນວ ຉາໂຕ ໂຫຕິ. ສປ຺ປິອາທີນິ ປິວິຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ ທິວສມ຺ປິ ຠຕ຺ຕໍ ນ ຣຸຈ຺ຈຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຸປາທາຍຸປາທາຍ ໂອຬາຣິກສຸຂຸມຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ກຸມ຺ຠີລານຎ຺ຫິ ອາຫາຣໍ ອຸປາທາຍ ໂມຣານໍ ອາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມ. ກຸມ຺ຠີລາ ກິຣ ປາສາເຓ ຄິລນ຺ຕິ. ເຕ ຈ ເນສໍ ກຸຈ຺ຉິປ຺ປຕ຺ຕາ ວິລີຍນ຺ຕິ. ໂມຣາ ສປ຺ປວິຈ຺ຉິກາທິປາເຓ ຂາທນ຺ຕິ. ໂມຣານໍ ປນ ອາຫາຣໍ ອຸປາທາຍ ຕຣຈ຺ຉານໍ ອາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມ. ເຕ ກິຣ ຕິວສ຺ສຉຑ຺ຑິຕານິ ວິສາຓານິ ເຈວ ອຏ຺ຐີນິ ຈ ຂາທນ຺ຕິ. ຕານິ ຈ ເນສໍ ເຂເຬນ ເຕມິຕມຕ຺ຕາເນວ ກນ຺ທມູລໍ ວິຍ ມຸທຸການິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຣຈ຺ຉານມ຺ປິ ອາຫາຣມຸປາທາຍ ຫຕ຺ຖີນໍ ອາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມ. ເຕ ຫິ ນານາຣຸກ຺ຂສາຂາທໂຍ ຂາທນ຺ຕິ. ຫຕ຺ຖີນໍ ອາຫາຣໂຕ ຄວຍໂຄກຓ຺ຓມິຄາທີນໍ ອາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມ. ເຕ ກິຣ ນິສ຺ສາຣານິ ນານາຣຸກ຺ຂປຓ຺ຓາທີນິ ຂາທນ຺ຕິ. ເຕສມ຺ປິ ອາຫາຣໂຕ ຄຸນ຺ນໍ ອາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມ. ເຕ ອລ຺ລສຸກ຺ຂຕິຓານິ ຂາທນ຺ຕິ. ເຕສມ຺ປິ ອາຫາຣໂຕ ສສານໍ ອາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມ. ສສານໍ ອາຫາຣໂຕ ສກຸຓານໍ ອາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມ. ສກຸຓານໍ ອາຫາຣໂຕ ປຈ຺ຈນ຺ຕວາສີນໍ ອາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມ. ປຈ຺ຈນ຺ຕວາສີນໍ ອາຫາຣໂຕ ຄາມໂຠຊການໍ ອາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມ. ຄາມໂຠຊການໍ ອາຫາຣໂຕ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕານໍ ອາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມ. ເຕສມ຺ປິ ອາຫາຣໂຕ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂນ ອາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມ. ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂນ ອາຫາຣໂຕ ຠຸມ຺ມເທວານໍ ອາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມ. ຠຸມ຺ມເທວານໍ ອາຫາຣໂຕ ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ ອາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມ. ເອວໍ ຍາວ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີນໍ ອາຫາໂຣ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ໂພ. ເຕສໍ ປນາຫາໂຣ ສຸຂຸໂມຕ຺ເວວ ນິຏ຺ຐໍ ປຕ຺ໂຕ.

ລກ຺ຂຓາທິໂຕປິ ໂອຊາລກ຺ຂໂຓ ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ, ຣູປາຫຣຓຣໂສ, ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ, ກພຬໍ ກຕ຺ວາ ອາຫຣິຕພ຺ພວຕ຺ຖຸປທຏ຺ຐາໂນຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໖໔໖. ໂນອຸປາທານິທ຺ເທເສ ຍຖາ ອຸປາທາຣູປໍ ອຸປາທິຍເຕວ, ນ ອຎ຺ເຎນ ອຸປາທິຍຕິ, ເອວເມຕໍ ນ ອຸປາທິຍເຕວາຕິ ໂນອຸປາທາ.

໖໔໗. ຜຸສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຜຸສິຕ຺ວາ ຊານິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຜຏ຺ຐພ຺ພຎ຺ຈ ຕໍ ອາຍຕນຎ຺ຈາຕິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕນໍ. ອາໂປ ຈ ຕໍ ນິສ຺ສຕ຺ຕສຸຎ຺ຎຕສຠາວຏ຺ເຐນ ຘາຕຸ ຈາຕິ ອາໂປຘາຕຸ. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ຕີຓິ ຣູປານິ ຜຸສິຕ຺ວາ ຊານິຕພ຺ພານິ ຕສ຺ມາ ຕານິ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ກຕມໍ ຕໍ ຣູປໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕນໍ? ປຖວີຘາຕູຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກກ຺ຂຬຕ຺ຕລກ຺ຂຓາ ປຖວີຘາຕຸ, ປຕິຏ຺ຐານຣສາ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ເຕໂຊຘາຕຸ ອຸຓ຺ຫຕ຺ຕລກ຺ຂຓາ, ປຣິປາຈນຣສາ, ມທ຺ທວານຸປ຺ປທານປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ວາໂຍຘາຕຸ ວິຕ຺ຖມ຺ຠນລກ຺ຂຓາ, ສມຸທີຣຓຣສາ, ອຠິນີຫາຣປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ປຸຣິມາ ປນ ‘ອາໂປຘາຕຸ’ ປຄ຺ຆຣຓລກ຺ຂຓາ, ພ຺ຣູຫນຣສາ, ສງ຺ຄຫປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ເອເກກາ ເຈຕ຺ຖ ເສສຕ຺ຕຍປທຏ຺ຐານາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ກກ຺ຂຬນ຺ຕິ ຖທ຺ຘໍ. ມຸທຸກນ຺ຕິ ອຖທ຺ຘໍ. ສຓ຺ຫນ຺ຕິ ມຏ຺ຐໍ. ຜຣຸສນ຺ຕິ ຂຣໍ. ສຸຂສມ຺ຜສ຺ສນ຺ຕິ ສຸຂເວທນາປຈ຺ຈຍໍ ອິຏ຺ຐໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ. ທຸກ຺ຂສມ຺ຜສ຺ສນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂເວທນາປຈ຺ຈຍໍ ອນິຏ຺ຐໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຄຣຸກນ຺ຕິ ຠາຣິຍໍ. ລຫຸກນ຺ຕິ ອຠາຣິຍໍ, ສລ຺ລຫຸກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘ກກ຺ຂຬໍ ມຸທຸກໍ ສຓ຺ຫໍ ຜຣຸສໍ ຄຣຸກໍ ລຫຸກ’ນ຺ຕິ ປເທຫິ ປຖວີຘາຕຸ ເອວ ຠາຊິຕາ. ‘‘ຍທາຍໍ ກາໂຍ ອາຍຸສຫຄໂຕ ຈ ໂຫຕິ ອຸສ຺ມາສຫຄໂຕ ຈ ວິຎ຺ຎາຓສຫຄໂຕ ຈ ຕທາ ລຫຸຕໂຣ ຈ ໂຫຕິ ມຸທຸຕໂຣ ຈ ກມ຺ມຎ຺ຎຕໂຣ ຈາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໔໒໔) ສຸຕ຺ເຕປິ ລຫຸມຸທຸຠູຕໍ ປຖວີຘາຕຸເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘ສຸຂສມ຺ຜສ຺ສໍ ທຸກ຺ຂສມ຺ຜສ຺ສ’ນ຺ຕິ ປທທ຺ວເຍນ ປນ ຕີຓິປິ ມຫາຠູຕານິ ຠາຊິຕານິ. ປຖວີຘາຕຸ ຫິ ສຸຂສມ຺ຜສ຺ສາປິ ອຕ຺ຖິ ທຸກ຺ຂສມ຺ຜສ຺ສາປິ. ຕຖາ ເຕໂຊຘາຕຸວາໂຍຘາຕຸໂຍ. ຕຕ຺ຖ ສຸຂສມ຺ຜສ຺ສາ ປຖວີຘາຕຸ ມຸທຸຕລຸຓຫຕ຺ເຖ ທຫເຣ ປາເທ ສມ຺ພາຫນ຺ເຕ ອສ຺ສາເທຕ຺ວາ ອສ຺ສາເທຕ຺ວາ ‘ສມ຺ພາຫ ຕາຕ, ສມ຺ພາຫ ຕາຕາ’ຕິ ວທາປນາກາຣໍ ກໂຣຕິ. ສຸຂສມ຺ຜສ຺ສາ ເຕໂຊຘາຕຸ ສີຕສມເຍ ອງ຺ຄາຣກປລ຺ລໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຄຕ຺ຕໍ ເສເທນ຺ເຕ ອສ຺ສາເທຕ຺ວາ ອສ຺ສາເທຕ຺ວາ ‘ເສເທຫິ ຕາຕ, ເສເທຫິ ຕາຕາ’ຕິ ວທາປນາກາຣໍ ກໂຣຕິ. ສຸຂສມ຺ຜສ຺ສາ ວາໂຍຘາຕຸ ອຸຓ຺ຫສມເຍ ວຕ຺ຕສມ຺ປນ຺ເນ ທຫເຣ ພີຊເນນ ພີຊນ຺ເຕ ອສ຺ສາເທຕ຺ວາ ອສ຺ສາເທຕ຺ວາ ‘ພີຊ ຕາຕ, ພີຊ ຕາຕາ’ຕິ ວທາປນາກາຣໍ ກໂຣຕິ. ຖທ຺ຘຫຕ຺ເຖ ປນ ທຫເຣ ປາເທ ສມ຺ພາຫນ຺ເຕ ອຏ຺ຐີນໍ ຠິຊ຺ຊນກາໂລ ວິຍ ໂຫຕິ. ໂສປິ ‘ອເປຫີ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຸຓ຺ຫສມເຍ ອງ຺ຄາຣກປລ຺ເລ ອາຠເຕ ‘ອປເນຫິ ນ’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ສີຕສມເຍ ພີຊເນນ ພີຊນ຺ເຕ ‘ອເປຫິ, ມາ ພີຊາ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ເອວເມຕາສໍ ສຸຂສມ຺ຜສ຺ສຕາ ທຸກ຺ຂສມ຺ຜສ຺ສຕາ ຈ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຍໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ອນິທສ຺ສນໍ ສປ຺ປຏິຆນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕາ ປນ ຈຕູຫິ ຈຕູຫິ ນເຍຫິ ປຏິມຓ຺ຑິຕາ ເຕຣສ ວາຣາ ເຫຏ຺ຐາ ຣູປາຍຕນາທີສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ.

ກິໍ ປເນຕານິ ຕີຓິ ມຫາຠູຕານິ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ອຸທາຫຸ ໂນຕິ? ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເອວໍ ອາຄຕານິ ກາຍປສາທໍ ຆຏ຺ເຏນ຺ຕິ ນ ຆຏ຺ເຏນ຺ຕີຕິ? ຆຏ຺ເຏນ຺ຕິ. ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ຕານິ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ? ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອາຠຸຊິຕວເສນ ວາ ຫິ ອຸສ຺ສທວເສນ ວາ ອາຣມ຺ມຓກຣຓໍ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອາຠຸຊິຕວເສນ ຕາວ, ປຕ຺ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ໂອທເນນ ປູເຣຕ຺ວາ ອາຠເຕ ເອກໍ ສິຕ຺ຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຖທ຺ຘໍ ວາ ມຸທຸກໍ ວາຕິ ວີມໍສນ຺ໂຕ ກິຎ຺ຈາປິ ຕຕ຺ຖ ເຕໂຊປິ ອຕ຺ຖິ ວາໂຍປິ ອຕ຺ຖິ, ປຖວີຘາຕຸເມວ ປນ ອາຠຸຊຕິ. ອຸຓ຺ໂຫທເກ ຫຕ຺ຖໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ວີມໍສນ຺ໂຕ ກິຎ຺ຈາປິ ຕຕ຺ຖ ປຖວີປິ ອຕ຺ຖິ ວາໂຍປິ ອຕ຺ຖິ, ເຕໂຊຘາຕຸເມວ ປນ ອາຠຸຊຕິ. ອຸຓ຺ຫສມເຍ ວາຕປານໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ວາເຕນ ສຣີຣໍ ປຫຣາເປນ຺ໂຕ ຐິໂຕ ມນ຺ທມນ຺ເທ ວາເຕ ປຫຣນ຺ເຕ ກິຎ຺ຈາປິ ຕຕ຺ຖ ປຖວີປິ ອຕ຺ຖິ ເຕໂຊປິ ອຕ຺ຖິ, ວາໂຍຘາຕຸເມວ ປນ ອາຠຸຊຕິ. ເອວໍ ອາຠຸຊິຕວເສນ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ ນາມ.

ໂຍ ປນ ອຸປກ຺ຂລຕິ ວາ ສີເສນ ວາ ຣຸກ຺ຂໍ ປຫຣຕິ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ວາ ສກ຺ຂຣໍ ຑໍສຕິ, ໂສ ກິຎ຺ຈາປິ ຕຕ຺ຖ ເຕໂຊປິ ອຕ຺ຖິ ວາໂຍປິ ອຕ຺ຖິ, ອຸສ຺ສທວເສນ ປນ ປຖວີຘາຕຸເມວ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ. ອຄ຺ຄິໍ ອກ຺ກມນ຺ໂຕປິ ກິຎ຺ຈາປິ ຕຕ຺ຖ ປຖວີປິ ອຕ຺ຖິ ວາໂຍປິ ອຕ຺ຖິ, ອຸສ຺ສທວເສນ ປນ ເຕໂຊຘາຕຸເມວ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ. ພລວວາເຕ ກຓ຺ຓສກ຺ຂລິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ພຘິຣຠາວໍ ກໂຣນ຺ເຕ. ກິຎ຺ຈາປິ ຕຕ຺ຖ ປຖວີປິ ອຕ຺ຖິ ເຕໂຊປິ ອຕ຺ຖິ, ອຸສ຺ສທວເສນ ປນ ວາໂຍຘາຕຸເມວ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ.

ຍໍກິຎ຺ຈິ ຘາຕຸໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ກາຍວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ເອກປ຺ປຫາເຣນ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ສູຈິກລາເປນ ວິທ຺ຘສ຺ສ ເອກປ຺ປຫາເຣນ ກາໂຍ ຆຏ຺ຏິຍຕິ. ຍສ຺ມິໍ ຍສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ກາຍປສາໂທ ອຸສ຺ສນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖາປິ ປຏິຆຏ຺ຏນນິຆໍໂສ ພລວາ ໂຫຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຐມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ກຸກ຺ກຸຏປຕ຺ເຕນ ວເຓ ໂຘວິຍມາເນ ອໍສຸອໍສຸ ກາຍປສາທໍ ຆຏ຺ເຏຕິ. ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ປນ ປສາໂທ ອຸສ຺ສນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ອຸສ຺ສທວເສນ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ. ອຸສ຺ສທວເສເນວ ຈ ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນາມ.

ກຖໍ ປນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ສງ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ? ທ຺ວີຫາກາເຣຫິ ໂຫຕິ – ອຊ຺ຌາສຍໂຕ ວາ ວິສຍາຘິມຕ຺ຕໂຕ ວາ. ວິຫາຣປູຊາທີສຸ ຫິ ‘ຕານິ ຕານິ ເຈຕິຍານິ ເຈວ ປຏິມາໂຍ ຈ ວນ຺ທິສ຺ສາມິ, ໂປຕ຺ຖກມ຺ມຈິຕ຺ຕກມ຺ມານິ ຈ ໂອໂລເກສ຺ສາມີ’ຕິ ອຊ຺ຌາສເຍນ ຄໂຕ ເອກໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ວາ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ວາ ອິຕຣສ຺ສ ວນ຺ທນຕ຺ຖາຍ ວາ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ວາ ມນໍ ກຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕຸມ຺ປິ ປສ຺ສິຕຸມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິເຍວ, ເອວໍ ອຊ຺ຌາສຍໂຕ ສງ຺ກມຕິ ນາມ.

ເກລາສກູຏປຏິຠາຄໍ ປນ ມຫາເຈຕິຍໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຐິໂຕປິ ອປຣຠາເຄ ສພ຺ພຕູຣິເຍສຸ ປຄ຺ຄຫິເຕສຸ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓໍ ສງ຺ກມຕິ. ມນຸຎ຺ຎຄນ຺ເຘສຸ ປຸປ຺ເຜສຸ ວາ ຄນ຺ເຘສຸ ວາ ອາຠເຕສຸ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຄນ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ສງ຺ກມຕິ. ເອວໍ ວິສຍາຘິມຕ຺ຕໂຕ ສງ຺ກມຕິ ນາມ.

໖໕໑. ອາໂປຘາຕຸນິທ຺ເທເສ ອາໂປຕິ ສຠາວນິທ຺ເທໂສ. ອາໂປວ ອາໂປຄຕໍ. ສິເນຫວເສນ ສິເນໂຫ, ສິເນໂຫວ ສິເນຫຄຕໍ. ພນ຺ຘນຕ຺ຕໍ ຣູປສ຺ສາຕິ ປຖວີຘາຕຸອາທິກສ຺ສ ຠູຕຣູປສ຺ສ ພນ຺ຘນຠາໂວ. ອໂຍປິຓ຺ຑິອາທີນິ ຫິ ອາໂປຘາຕຸ ອາພນ຺ຘິຕ຺ວາ ພທ຺ຘານິ ກໂຣຕິ. ຕາຍ ອາພທ຺ຘຕ຺ຕາ ຕານິ ພທ຺ຘານິ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ປາສາຓປພ຺ພຕຕາລຏ຺ຐິຫຕ຺ຖິທນ຺ຕໂຄສິງ຺ຄາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສພ຺ພານິ ເຫຕານິ ອາໂປຘາຕຸ ເອວ ອາພນ຺ຘິຕ຺ວາ ພທ຺ຘານິ ກໂຣຕິ. ອາໂປຘາຕຸຍາ ອາພທ຺ຘຕ຺ຕາວ ພທ຺ຘານິ ໂຫນ຺ຕິ.

ກິໍ ປນ ປຖວີຘາຕຸ ເສສຘາຕູນໍ ປຕິຏ຺ຐາ ໂຫຕິ ນ ໂຫຕີຕິ ໂຫຕິ ຜຸສິຕ຺ວາ ໂຫຕິ ອຸທາຫຸ ອຜຸສິຕ຺ວາ? ອາໂປຘາຕຸ ວາ ເສສາ ອາພນ຺ຘມານາ ຜຸສິຕ຺ວາ ອາພນ຺ຘຕິ ອຸທາຫຸ ອຜຸສິຕ຺ວາຕິ? ປຖວີຘາຕຸ ຕາວ ອາໂປຘາຕຸຍາ ອຜຸສິຕ຺ວາວ ປຕິຏ຺ຐາ ໂຫຕິ, ເຕໂຊຘາຕຸຍາ ຈ ວາໂຍຘາຕຸຍາ ຈ ຜຸສິຕ຺ວາ. ອາໂປຘາຕຸ ປນ ປຖວີຘາຕຸມ຺ປິ ເຕໂຊວາໂຍຘາຕຸໂຍປິ ອຜຸສິຕ຺ວາວ ອາພນ຺ຘຕິ. ຍທິ ຜຸສິຕ຺ວາ ອາພນ຺ເຘຍ຺ຍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕນໍ ນາມ ຠເວຍ຺ຍ.

ເຕໂຊຘາຕຸວາໂຍຘາຕູນມ຺ປິ ເສສຘາຕູສຸ ສກສກກິຈ຺ຈກຣເຓ ເອເສວ ນໂຍ. ເຕໂຊຘາຕຸ ຫິ ປຖວີຘາຕຸໍ ຜຸສິຕ຺ວາ ຌາເປຕິ. ສາ ປນ ນ ອຸຓ຺ຫາ ຫຸຕ຺ວາ ຌາຍຕິ. ຍທິ ອຸຓ຺ຫາ ຫຸຕ຺ວາ ຌາເຍຍ຺ຍ ອຸຓ຺ຫຕ຺ຕລກ຺ຂຓາ ນາມ ຠເວຍ຺ຍ. ອາໂປຘາຕຸໍ ປນ ອຜຸສິຕ຺ວາວ ຕາເປຕິ. ສາປິ ຕປມານາ ນ ອຸຓ຺ຫາ ຫຸຕ຺ວາ ຕປຕິ. ຍທິ ອຸຓ຺ຫາ ຫຸຕ຺ວາ ຕເປຍ຺ຍ ອຸຓ຺ຫຕ຺ຕລກ຺ຂຓາ ນາມ ຠເວຍ຺ຍ. ວາໂຍຘາຕຸໍ ປນ ຜຸສິຕ຺ວາວ ຕາເປຕິ. ສາປິ ຕປມານາ ນ ອຸຓ຺ຫາ ຫຸຕ຺ວາ ຕປຕິ. ຍທິ ອຸຓ຺ຫາ ຫຸຕ຺ວາ ຕເປຍ຺ຍ ອຸຓ຺ຫຕ຺ຕລກ຺ຂຓາ ນາມ ຠເວຍ຺ຍ. ວາໂຍຘາຕຸ ປຖວີຘາຕຸໍ ຜຸສິຕ຺ວາ ວິຕ຺ຖມ຺ເຠຕິ, ຕຖາ ເຕໂຊຘາຕຸໍ ອາໂປຘາຕຸໍ ປນ ອຜຸສິຕ຺ວາວ ວິຕ຺ຖມ຺ເຠຕິ.

ອຸຈ຺ຉຸຣສໍ ປຈິຕ຺ວາ ຜາຓິຕປິຓ຺ເຑ ກຣິຍມາເນ ອາໂປຘາຕຸ ຖທ຺ຘາ ໂຫຕິ ນ ໂຫຕີຕິ? ນ ໂຫຕິ. ສາ ຫິ ປຄ຺ຆຣຓລກ຺ຂຓາ. ປຖວີຘາຕຸ ກກ຺ຂຬລກ຺ຂຓາ. ໂອມຕ຺ຕໍ ປນ ອາໂປ ອຘິມຕ຺ຕປຖວີຄຕິກໍ ຊາຕໍ. ສາ ຫິ ຣສາກາເຣນ ຐິຕຠາວໍ ວິຊຫຕິ, ລກ຺ຂຓໍ ນ ວິຊຫຕິ. ຜາຓິຕປິຓ຺ເຑ ວິລີຍມາເນປິ ປຖວີຘາຕຸ ນ ວິລີຍຕິ. ກກ຺ຂຬລກ຺ຂຓາ ຫິ ປຖວີຘາຕຸ ປຄ຺ຆຣຓລກ຺ຂຓາ ອາໂປຘາຕຸ. ໂອມຕ຺ຕາ ປນ ປຖວີ ອຘິມຕ຺ຕອາປຄຕິກາ ໂຫຕິ. ສາ ປິຓ຺ຑາກາເຣນ ຐິຕຠາວໍ ວິຊຫຕິ, ລກ຺ຂຓໍ ນ ວິຊຫຕິ. ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຫິ ມຫາຠູຕານໍ ຠາວຎ຺ຎຖຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ, ລກ຺ຂຓຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ສ ອຠາໂວ ອຏ຺ຐານປຣິກປ຺ປສຸຕ຺ເຕນ ທີປິໂຕ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ສິຍາ, ອານນ຺ທ, ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຠູຕານໍ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ, ປຖວີຘາຕຸຍາ…ເປ… ວາໂຍຘາຕຸຍາ; ນ ຕ຺ເວວ ພຸທ຺ເຘ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ສິຍາ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໗໖).

ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ອານນ຺ທ, ກກ຺ຂຬຕ຺ຕລກ຺ຂຓາ ປຖວີຘາຕຸ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຄ຺ຆຣຓລກ຺ຂຓາ ອາໂປຘາຕຸ ນາມ ຠເວຍ຺ຍ, ອຣິຍສາວກສ຺ສ ປນ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ. ເອວເມຕ຺ຖ ອຏ຺ຐານປຣິກປ຺ໂປ ອາຄໂຕ.

໖໕໒. ອິໂຕ ປເຣສຸ ອຸປາທິຓ຺ຓຣູປາທິນິທ຺ເທເສສຸ ອຸປາທິຓ຺ຓປທາທີນໍ ອຕ຺ໂຖ ມາຕິກາກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຈກ຺ຂາຍຕນາທີນິ ເຫຏ຺ຐາ ວິຕ຺ຖາຣິຕາເນວ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປນ ວິເສສມຕ຺ຕເມວ ວກ຺ຂາມ.

ອຸປາທິຓ຺ຓນິທ຺ເທເສ ຕາວ ຈກ຺ຂາຍຕນາທີນິ ເອກນ຺ຕອຸປາທິຓ຺ຓຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕານິ. ຍສ຺ມາ ປນ ຣູປາຍຕນາທີນິ ອຸປາທິຓ຺ຓານິປິ ອຕ຺ຖິ ອນຸປາທິຓ຺ຓານິປິ, ຕສ຺ມາ ຕານິ ຍໍ ວາ ປນາຕິ ສງ຺ເຂປໂຕ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸນ ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ຣູປາຍຕນນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວິຕ຺ຖາຣິຕານິ. ອິມິນາ ອຸປາເຍນ ສພ຺ພເຍວາປນເກສຸ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ກສ຺ມາ ປນ ‘ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ’ຕິ ຈ ‘ນ ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ’ຕິ ຈ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ນິທ຺ເທເສ ‘ຊຣຕາ ຈ ອນິຈ຺ຈຕາ ຈ’ ນ ຄຫິຕາ, ອນຸປາທິຓ຺ຓາທີນໍເຍວ ນິທ຺ເທເສສຸ ຄຫິຕາຕິ? ນ ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ຕາວ ກມ຺ມໂຕ ອຎ຺ຎປຈ຺ຈຍສມຸຏ຺ຐານໍ ສງ຺ຄຫິຕໍ. ‘ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ’ຕິ ເອຕ຺ຖ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານເມວ. ອິມານິ ຈ ທ຺ເວ ຣູປານິ ເນວ ກມ຺ມໂຕ ນ ອຎ຺ຎສ຺ມາ ຣູປຊນກປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ຄຫິຕານິ. ສາ ຈ ເນສໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິ ປຣໂຕ ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ອນຸປາທິຓ຺ຓນ຺ຕິອາທີສຸ ປນ ເກວລໍ ອນຸປາທິຓ຺ຓາທິຄ຺ຄຫເຓນ ກມ຺ມາທິສມຸຏ຺ຐານຕາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ, ນອຎ຺ຎປຈ຺ຈຍສມຸຏ຺ຐານຕາ ອນຸຎ຺ຎາຕາ. ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ຄຫິຕານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

໖໖໖. ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານນິທ຺ເທເສ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ອິທໍ ທ຺ວຍໍ ຍສ຺ມາ ເອກນ຺ຕຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານິ ຠູຕານິ ອຸປາທາຍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຣມຕ຺ຖໂຕ ປນ ຕສ຺ສ ນິສ຺ສຍຠູຕານິ ຠູຕາເນວ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານິ, ຕໍນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ. ຍຖາ ອນິຈ຺ຈສ຺ສ ຣູປສ຺ສ ຊຣາມຣຓໍ ອນິຈ຺ຈໍ ນາມ ໂຫຕິ, ເອວມິທມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານໍ ນາມ ຊາຕໍ.

໖໖໘. ຈິຕ຺ຕສຫຠຸນິທ຺ເທເສປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຍາວ ຈິຕ຺ຕໍ ຕາວ ປຎ຺ຎາຍນໂຕ ອິທເມວ ທ຺ວຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ປເນຕໍ ຈິຕ຺ເຕນ ສຫ ຠູຕານິ ວິຍ, ເຈຕນາທໂຍ ວິຍ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

໖໗໐. ຈິຕ຺ຕານຸປຣິວຕ຺ຕິຕາຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຍາວ ຈິຕ຺ຕໍ ຕາວ ປຎ຺ຎາຍນໂຕ ເອວ ເຫຕໍ ທ຺ວຍໍ ຈິຕ຺ຕານຸປຣິວຕ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໖໗໔. ໂອຬາຣິກນ຺ຕິ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓຠູຕຕ຺ຕາ ສໍງ຺ຆຏ຺ຏນວເສນ ຄເຫຕພ຺ພໂຕ ຖູລໍ. ວຸຕ຺ຕວິປລ຺ລາສໂຕ ສຸຂຸມໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໖໗໖. ທູເຣຕິ ຆຏ຺ຏນວເສນ ອຄ຺ຄເຫຕພ຺ພຕ຺ຕາ ທຸພ຺ພິຎ຺ເຎຍ຺ຍຠາເວນ ສມີເປ ຐິຕມ຺ປິ ທູເຣ. ອິຕຣໍ ປນ ຆຏ຺ຏນວເສນ ຄເຫຕພ຺ພຕ຺ຕາ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຠາເວນ ທູເຣ ຐິຕມ຺ປິ ສນ຺ຕິເກ. ຈກ຺ຂາຍຕນາທິນິທ຺ເທສາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິທໍ ຕາວ ທຸວິເຘນ ຣູປສງ຺ຄເຫ ວິເສສມຕ຺ຕໍ. ຕິວິຘສງ຺ຄໂຫ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ໂຖວ.

ຈຕຸກ຺ກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໙໖໖. ຈຕຸພ຺ພິຘສງ຺ຄຫາວສາເນ ທິຏ຺ຐາທີນໍ ປຈ຺ຉິມປທສ຺ສ ເຠທາຠາເວນ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຸຈ຺ຉໍ ອກຕ຺ວາວ ຣູປາຍຕນໍ ທິຏ຺ຐໍ ສທ຺ທາຍຕນໍ ສຸຕນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຣູປາຍຕນໍ ຈກ຺ຂຸນາ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ ‘ທິຏ຺ຐໍ’ ນາມ ຊາຕໍ. ສທ຺ທາຍຕນໍ ໂສເຕນ ສຸຕ຺ວາ ຊານິຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ ‘ສຸຕໍ’ ນາມ ຊາຕໍ. ຄນ຺ຘາຍຕນາທິຕ຺ຕຍໍ ຆານຊິວ຺ຫາກາເຍຫິ ປຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໂຕ ມຸນິຕ຺ວາ ຊານິຕພ຺ພຏ຺ເຐນ ມຸຕໍ ນາມ ຊາຕໍ. ຜຸສິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎາຓຸປ຺ປຕ຺ຕິກາຣຓໂຕ ‘ມຸຕໍ’ ນາມາຕິປິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສພ຺ພເມວ ປນ ຣູປໍ ມໂນວິຎ຺ຎາເຓນ ຊານິຕພ຺ພນ຺ຕິ ມນສາ ວິຎ຺ຎາຕໍ ນາມ ຊາຕໍ.

ປຎ຺ຈກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໙໖໗. ປຎ຺ຈວິຘສງ຺ຄຫນິທ຺ເທເສ ກກ຺ຂຬນ຺ຕິ ຖທ຺ຘໍ. ຂຣເມວ ຂຣຄຕໍ, ຜຣຸສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕເຣ ທ຺ເວປິ ສຠາວນິທ຺ເທສາ ເອວ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕນ຺ຕິ ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ຕໍ. ພຫິທ຺ຘາຕິ ພາຫິຣໍ. ອຸປາທິຓ຺ຓນ຺ຕິ ນ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານເມວ. ອວິເສເສນ ປນ ສຣີຣຏ຺ຐກສ຺ເສຕໍ ຄຫຓໍ. ສຣີຣຏ຺ຐກຎ຺ຫິ ອຸປາທິຓ຺ຓໍ ວາ ໂຫຕຸ ອນຸປາທິຓ຺ຓໍ ວາ, ອາທິນ຺ນຄຫິຕປຣາມຏ຺ຐວເສນ ສພ຺ພໍ ອຸປາທິຓ຺ຓເມວ ນາມ.

໙໖໙. ເຕໂຊຄຕນ຺ຕິ ສພ຺ພເຕເຊສຸ ຄຕໍ ອຸຓ຺ຫຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ, ເຕໂຊ ເອວ ວາ ເຕໂຊຠາວໍ ຄຕນ຺ຕິ ‘ເຕໂຊຄຕໍ’. ອຸສ຺ມາຕິ ອຸສ຺ມາກາໂຣ. ອຸສ຺ມາຄຕນ຺ຕິ ອຸສ຺ມາຠາວໍ ຄຕໍ. ອຸສ຺ມາກາຣສ຺ເສເວຕໍ ນາມໍ. ອຸສຸມນ຺ຕິ ພລວອຸສ຺ມາ. ອຸສຸມເມວ ອຸສຸມຠາວໍ ຄຕນ຺ຕິ ອຸສຸມຄຕໍ.

໙໗໐. ວາຍນກວເສນ ວາໂຍ. ວາໂຍວ ວາໂຍຠາວໍ ຄຕຕ຺ຕາ ວາໂຍຄຕໍ. ຖມ຺ຠິຕຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຸປ຺ປລນາຬຕຈາທີນໍ ວິຍ ວາຕປຸຓ຺ຓານໍ ຖມ຺ຠິຕຠາໂວ ຣູປສ຺ສ.

ຉກ຺ກາທິນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໙໗໒-໔. ຉພ຺ພິຘາທິສງ຺ຄຫານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ໂອສານປທສ຺ສ ເຠທາຠາວໂຕ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ນິທ຺ເທໂສ ກໂຕ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ຊານິຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ…ເປ… ມໂນວິຎ຺ຎາເຓນ ຊານິຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ ມໂນວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ. ຕິວິຘາຍ ມໂນຘາຕຸຍາ ຊານິຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ ມໂນຘາຕຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ສພ຺ພໍ ຣູປນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ເອກໍ ຣູປມ຺ປິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ອຊານິຕພ຺ພໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ‘ສພ຺ພໍ ຣູປ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຫິ ອຠິຘມ຺ມໍ ປຕ຺ວາ ນຍໍ ກາຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ນໂຍ ອກໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອິທຎ຺ຈ ເອກຣູປສ຺ສາປິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ອຊານິຕພ຺ພສ຺ສ ອຠາເວນ ນຍໍ ກາຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ນາມ, ຕສ຺ມາ ນຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘ສພ຺ພໍ ຣູປ’ນ຺ຕິ ອາຫ.

໙໗໔. ສຸຂສມ຺ຜສ຺ໂສຕິ ສຸຂເວທນາປຏິລາຠປຈ຺ຈໂຍ. ທຸກ຺ຂສມ຺ຜສ຺ໂສຕິ ທຸກ຺ຂເວທນາປຏິລາຠປຈ຺ຈໂຍ. ອິຘາປິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຣມ຺ມຓສ຺ສ ສຸຂທຸກ຺ຂສ຺ສ ສພ຺ຠາວໂຕ ອຍໍ ນໂຍ ທິນ຺ໂນ.

ນວກາທິນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໙໗໕. ນວເກ ປນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຣູປສ຺ສ ນາມ ອຕ຺ຖິຕາຍ ນໂຍ ທິນ຺ໂນ. ຕສ຺ເສວ ສປ຺ປຏິຆອປ຺ປຏິຆຕາຍ ທສເກ ນໂຍ ທິນ຺ໂນ. ເອກາທສເກ ອຑ຺ເຒກາທສ ອາຍຕນານິ ວິຠຕ຺ຕານິ. ເຕສໍ ນິທ຺ເທສວາຣາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ເວທິຕພ຺ພາ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ.

ປກິຓ຺ຓກກຖາ

ອິເມສຸ ປນ ຣູເປສຸ ອສມ຺ໂມຫຕ຺ຖໍ ສໂມຘານໍ ສມຸຏ຺ຐານໍ ປຣິນິປ຺ຜນ຺ນຎ຺ຈ ສງ຺ຂຕນ຺ຕິ ອິທໍ ‘ປກິຓ຺ຓກໍ’ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ ‘ສໂມຘານ’ນ຺ຕິ ສພ຺ພເມວ ຫິທໍ ຣູປໍ ສໂມຘານໂຕ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ…ເປ… ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ, ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕນໍ ອາໂປຘາຕູຕິ ປຎ຺ຈວີສຕິສງ຺ຂ຺ຍໍ ໂຫຕິ. ຕໍ ວຕ຺ຖຸຣູເປນ ສທ຺ຘິໍ ຉພ຺ພີສຕິສງ຺ຂ຺ຍໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິໂຕ ອຎ຺ຎໍ ຣູປໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເກຈິ ປນ ‘ມິທ຺ຘຣູປໍ ນາມ ອຕ຺ຖີ’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເຕ ‘‘ອທ຺ຘາ ມຸນີສິ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ນຕ຺ຖິ ນີວຣຓາ ຕວາ’’ຕິອາທີນິ (ສຸ. ນິ. ໕໔໖) ວຕ຺ວາ ມິທ຺ຘຣູປໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ປຏິເສເຘຕພ຺ພາ. ອປເຣ ພລຣູເປນ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຕວີສຕິ, ສມ຺ຠວຣູເປນ ສທ຺ຘິໍ ອຏ຺ຐວີສຕິ, ຊາຕິຣູເປນ ສທ຺ຘິໍ ເອກູນຕິໍສຕິ, ໂຣຄຣູເປນ ສທ຺ຘິໍ ສມຕິໍສຕິ ຣູປານີຕິ ວທນ຺ຕິ. ເຕປິ ເຕສໍ ວິສຸໍ ອຠາວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພາ. ວາໂຍຘາຕຸຍາ ຫິ ຄຫິຕາຍ ພລຣູປໍ ຄຫິຕເມວ, ອຎ຺ຎໍ ພລຣູປໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອາໂປຘາຕຸຍາ ສມ຺ຠວຣູປໍ, ອຸປຈຍສນ຺ຕຕີຫິ ຊາຕິຣູປໍ, ຊຣຕາອນິຈ຺ຈຕາຫິ ຄຫິຕາຫິ ໂຣຄຣູປໍ ຄຫິຕເມວ. ອຎ຺ຎໍ ໂຣຄຣູປໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ໂຍປິ ກຓ຺ຓໂຣຄາທິ ອາພາໂຘ ໂສ ວິສມປຈ຺ຈຍສມຸຏ຺ຐິຕຘາຕຸມຕ຺ຕເມວ. ນ ອຎ຺ໂຎ ຕຕ຺ຖ ໂຣໂຄ ນາມ ອຕ຺ຖີຕິ ສໂມຘານໂຕ ຉພ຺ພີສຕິເມວ ຣູປານິ.

‘ສມຸຏ຺ຐານ’ນ຺ຕິ ກຕິ ຣູປານິ ກຕິສມຸຏ຺ຐານານິ? ທສ ເອກສມຸຏ຺ຐານານິ, ເອກໍ ທ຺ວິສມຸຏ຺ຐານໍ, ຕີຓິ ຕິສມຸຏ຺ຐານານິ, ນວ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານານິ, ທ຺ເວ ນ ເກນຈິ ສມຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸປສາໂທ…ເປ… ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ອິມານິ ອຏ຺ຐ ເອກນ຺ຕໍ ກມ຺ມໂຕວ ສມຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິທ຺ວຍໍ ເອກນ຺ເຕນ ຈິຕ຺ຕໂຕ ສມຸຏ຺ຐາຕີຕິ ທສ ‘ເອກສມຸຏ຺ຐານານິ’ ນາມ. ສທ຺ໂທ ອຸຕຸໂຕ ຈ ຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕີຕິ ເອໂກ ‘ທ຺ວິສມຸຏ຺ຐາໂນ’ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ອວິຎ຺ຎາຓກສທ຺ໂທ ອຸຕຸໂຕ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ສວິຎ຺ຎາຓກສທ຺ໂທ ຈິຕ຺ຕໂຕ. ລຫຸຕາທິຕ຺ຕຍໍ ປນ ອຸຕຸຈິຕ຺ຕາຫາເຣຫິ ສມຸຏ຺ຐາຕີຕິ ຕີຓິ ‘ຕິສມຸຏ຺ຐານານິ’ ນາມ. ອວເສສານິ ນວ ຣູປານິ ເຕຫິ ກມ຺ເມນ ຈາຕິ ຈຕູຫິ ສມຸຏ຺ຐຫນ຺ຕີຕິ ນວ ‘ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານານິ’ ນາມ. ຊຣຕາ ອນິຈ຺ຈຕາ ປນ ເອເຕສຸ ເອກໂຕປິ ນ ສມຸຏ຺ຐຫນ຺ຕີຕິ ທ຺ເວ ‘ນ ເກນຈິ ສມຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ’ ນາມ. ກສ຺ມາ? ອຊາຍນໂຕ. ນ ຫິ ເອຕານິ ຊາຍນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ? ຊາຕສ຺ສ ປາກເຠທຕ຺ຕາ. ອຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ຫິ ຣູປໍ ຊີຣຕິ ຠິຊ຺ຊຕີຕິ ອວສ຺ສໍ ປເນຕໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ນ ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຣູປໍ ອຣູປໍ ວາ ອກ຺ຂຍໍ ນາມ ທິສ຺ສຕິ. ຍາວ ປນ ນ ຠິຊ຺ຊຕິ ຕາວສ຺ສ ປຣິປາໂກຕິ ສິທ຺ຘເມຕໍ. ‘ຊາຕສ຺ສ ປາກເຠທຕ຺ຕາ’ຕິ ຍທິ ຈ ຕານິ ຊາເຍຍ຺ຍຸໍ ເຕສມ຺ປິ ປາກເຠທາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ນ ຈ ປາໂກ ປຈ຺ຈຕິ, ເຠໂທ ວາ ຠິຊ຺ຊຕີຕິ ຊາຕສ຺ສ ປາກເຠທຕ຺ຕາ ເນຕໍ ທ຺ວຍໍ ຊາຍຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສິຍາ – ຍຖາ ‘ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ’ຕິ ອາທິນິທ຺ເທເສສຸ ‘ຣູປສ຺ສ ອຸປຈໂຍ ຣູປສ຺ສ ສນ຺ຕຕີ’ຕິ ວຈເນນ ‘ຊາຕິ’ ຊາຍຕີຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ‘ປາໂກ’ປິ ປຈ຺ຈຕຸ ‘ເຠໂທ’ປິ ຠິຊ຺ຊຕູຕິ. ‘‘ນ ຕຕ຺ຖ ‘ຊາຕິ ຊາຍຕີ’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕໍ. ເຍ ປນ ຘມ຺ມາ ກມ຺ມາທີຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຕສໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິຠາວໂຕ ຊາຕິຍາ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍຠາວໂວຫາໂຣ ອນຸມໂຕ. ນ ປນ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ຊາຕິ ຊາຍຕິ. ຊາຍມານສ຺ສ ຫິ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິມຕ຺ຕໍ ຊາຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສິຍາ – ‘ຍເຖວ ຊາຕິ ເຍສໍ ຘມ຺ມານໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍຠາວໂວຫາຣໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິໂວຫາຣຎ຺ຈ ລຠຕິ, ຕຖາ ປາກເຠທາປິ ເຍສໍ ຘມ຺ມານໍ ປາກເຠທາ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍຠາວໂວຫາຣໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິໂວຫາຣຎ຺ຈ ລຠນ຺ຕຸ. ເອວໍ ອິທມ຺ປິ ທ຺ວຍໍ ກມ຺ມາທິສມຸຏ຺ຐານເມວາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ‘ນ ປາກເຠທາ ຕໍ ໂວຫາຣໍ ລຠນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ? ຊນກປຈ຺ຈຍານຸຠາວກ຺ຂເຓ ອຠາວໂຕ. ຊນກປຈ຺ຈຍານຎ຺ຫິ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພຘມ຺ມສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓເຍວ ອານຸຠາໂວ, ນ ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ. ເຕຫິ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິຕຘມ຺ມກ຺ຂຓສ຺ມິຎ຺ຈ ຊາຕິ ປຎ຺ຎາຍມານາ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍຠາວໂວຫາຣໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິໂວຫາຣຎ຺ຈ ລຠຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສພ຺ຠາວໂຕ; ນ ອິຕຣທ຺ວຍໍ, ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ອຠາວໂຕຕິ ເນເວຕໍ ຊາຍຕີ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ‘‘ຊຣາມຣຓໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນິຈ຺ຈໍ ສງ຺ຂຕໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໒໐) ອາຄຕຕ຺ຕາ ອິທມ຺ປິ ທ຺ວຍໍ ຊາຍຕີຕິ ເຈ – ‘ນ, ປຣິຍາຍເທສິຕຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນານໍ ຘມ຺ມານໍ ຊຣາມຣຓຕ຺ຕາ ປຣິຍາເຍນ ຕໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘ຍທິ ເອວໍ, ຕຍມ຺ເປຕໍ ອຊາຕຕ຺ຕາ ສສວິສາຓໍ ວິຍ ນຕ຺ຖິ; ນິພ຺ພານໍ ວິຍ ວາ ນິຈ຺ຈ’ນ຺ຕິ ເຈ – ນ, ນິສ຺ສຍປຏິພທ຺ຘວຸຕ຺ຕິໂຕ; ປຖວີອາທີນຎ຺ຫິ ນິສ຺ສຍານໍ ຠາເວ ຊາຕິອາທິຕ຺ຕຍໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ນຕ຺ຖິ. ເຕສຎ຺ຈ ອຠາເວ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ນິຈ຺ຈໍ. ເອຕມ຺ປິ ຈ ອຠິນິເວສໍ ປຏິເສເຘຕຸໍ ເອວ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຊຣາມຣຓໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນິຈ຺ຈໍ ສງ຺ຂຕໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໒໐). ເອວມາທີຫິ ນເຍຫິ ຕານິ ທ຺ເວ ຣູປານິ ນ ເກຫິຈິ ສມຸຏ຺ຐຫນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອປິຈ ‘ສມຸຏ຺ຐານ’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍມຎ຺ໂຎປິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ສາຍໍ ມາຕິກາ – ‘ກມ຺ມຊໍ ກມ຺ມປຈ຺ຈຍໍ ກມ຺ມປຈ຺ຈຍອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ, ອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານໍ ອາຫາຣປຈ຺ຈຍໍ ອາຫາຣປຈ຺ຈຍອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ, ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ ອຸຕຸປຈ຺ຈຍໍ ອຸຕຸປຈ຺ຈຍອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ, ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານໍ ຈິຕ຺ຕປຈ຺ຈຍໍ ຈິຕ຺ຕປຈ຺ຈຍອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານ’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸປສາທາທິ ອຏ຺ຐວິຘໍ ຣູປໍ ສທ຺ຘິໍ ຫທຍວຕ຺ຖຸນາ ‘ກມ຺ມຊໍ’ ນາມ. ເກສມສ຺ສຸ ຫຕ຺ຖິທນ຺ຕາ ອສ຺ສວາລາ ຈມຣວາລາຕິ ເອວມາທິ ‘ກມ຺ມປຈ຺ຈຍໍ’ ນາມ. ຈກ຺ກຣຕນໍ ເທວຕານໍ ອຸຍ຺ຍານວິມານາທີນີຕິ ເອວມາທິ ‘ກມ຺ມປຈ຺ຈຍອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ’ ນາມ.

ອາຫາຣໂຕ ສມຸຏ຺ຐິຕໍ ສຸທ຺ຘຏ຺ຐກໍ ‘ອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານໍ’ ນາມ. ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ຣູປສນ຺ຕຕີນໍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ ອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານສ຺ສ ຈ ອຸປາທິນ຺ນສ຺ສ ຈ. ອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານສ຺ສ ຊນໂກ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ກມ຺ມຊສ຺ສ ອນຸປາລໂກ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອິທໍ ອາຫາຣານຸປາລິຕໍ ກມ຺ມຊຣູປໍ ‘ອາຫາຣປຈ຺ຈຍໍ’ ນາມ. ວິສຠາຄາຫາຣໍ ເສວິຕ຺ວາ ອາຕເປ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ຕິລກກາຬກຸຏ຺ຐາທີນິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອິທໍ ‘ອາຫາຣປຈ຺ຈຍອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ’ ນາມ.

ອຸຕຸໂຕ ສມຸຏ຺ຐິຕໍ ສຸທ຺ຘຏ຺ຐກໍ ‘ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ’ ນາມ. ຕສ຺ມິໍ ອຸຕຸ ອຎ຺ຎໍ ອຏ຺ຐກໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ, ອິທໍ ‘ອຸຕຸປຈ຺ຈຍໍ’ ນາມ. ຕສ຺ມິມ຺ປິ ອຸຕຸ ອຎ຺ຎໍ ອຏ຺ຐກໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ, ອິທໍ ‘ອຸຕຸປຈ຺ຈຍອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ’ ນາມ. ເອວໍ ຕິສ຺ໂສເຍວ ສນ຺ຕຕິໂຍ ຆຏ຺ເຏຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ນ ຕໂຕ ປຣໍ. ອິມມຕ຺ຖໍ ອນຸປາທິນ຺ນເກນາປິ ທີເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐາໂນ ນາມ ວລາຫໂກ. ອຸຕຸປຈ຺ຈຍາ ນາມ ວຸຏ຺ຐິຘາຣາ. ເທເວ ປນ ວຸຏ຺ເຐ ພີຊານິ ວິຣູຫນ຺ຕິ, ປຖວີ ຄນ຺ຘໍ ມຸຎ຺ຈຕິ, ປພ຺ພຕາ ນີລາ ຂາຍນ຺ຕິ, ສມຸທ຺ໂທ ວຑ຺ຒຕິ, ເອຕໍ ອຸຕຸປຈ຺ຈຍອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ ນາມ.

ຈິຕ຺ຕໂຕ ສມຸຏ຺ຐິຕໍ ສຸທ຺ຘຏ຺ຐກໍ ‘ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານໍ’ ນາມ. ‘‘ປຈ຺ຉາຊາຕາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ ປຸເຣຊາຕສ຺ສ ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ປຈ຺ຉາຊາຕປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໑໑) ອິທໍ ‘ຈິຕ຺ຕປຈ຺ຈຍໍ’ ນາມ. ອາກາເສ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ຫຕ຺ຖິມ຺ປິ ທສ຺ເສຕິ, ອສ຺ສມ຺ປິ ທສ຺ເສຕິ, ຣຖມ຺ປິ ທສ຺ເສຕິ, ວິວິຘມ຺ປິ ເສນາພ຺ຍູຫໍ ທສ຺ເສຕິຕີ (ປຏິ. ມ. ໓.໑໘) ອິທໍ ‘ຈິຕ຺ຕປຈ຺ຈຍອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ’ ນາມ.

‘ປຣິນິປ຺ຜນ຺ນ’ນ຺ຕິ ປນ຺ນຣສ ຣູປານິ ປຣິນິປ຺ຜນ຺ນານິ ນາມ, ທສ ອປຣິນິປ຺ຜນ຺ນານິ ນາມ. ‘ຍທິ ອປຣິນິປ຺ຜນ຺ນາ, ອສງ຺ຂຕາ ນາມ ຠເວຍ຺ຍຸໍ’. ‘‘ເຕສໍເຍວ ປນ ຣູປານໍ ກາຍວິກາໂຣ ‘ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ’ ນາມ, ວຈີວິກາໂຣ ‘ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ’ ນາມ, ຉິທ຺ທໍ ວິວຣໍ ‘ອາກາສຘາຕຸ’ ນາມ, ລຫຸຠາໂວ ‘ລຫຸຕາ’ ນາມ, ມຸທຸຠາໂວ ‘ມຸທຸຕາ’ ນາມ, ກມ຺ມຎ຺ຎຠາໂວ ‘ກມ຺ມຎ຺ຎຕາ’ ນາມ, ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ‘ອຸປຈໂຍ’ ນາມ, ປວຕ຺ຕິ ‘ສນ຺ຕຕິ’ ນາມ, ຊີຣຓາກາໂຣ ‘ຊຣຕາ’ ນາມ, ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວາກາໂຣ ‘ອນິຈ຺ຈຕາ’ ນາມາຕິ. ສພ຺ພໍ ປຣິນິປ຺ຜນ຺ນໍ ສງ຺ຂຕເມວ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ອຏ຺ຐສາລິນິຍາ ຘມ຺ມສງ຺ຄຫອຏ຺ຐກຖາຍ

ຣູປກຓ຺ຑວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ນິກ຺ເຂປກຓ຺ໂຑ

ຕິກນິກ຺ເຂປກຖາ

໙໘໕. ເອຕ຺ຕາວຕາ ກຸສລຕ຺ຕິໂກ ສພ຺ເພສໍ ກຸສລາທິຘມ຺ມານໍ ປທຠາຊນນເຍນ ວິຕ຺ຖາຣິໂຕ ໂຫຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ຍ຺ວາຍໍ ກຸສລຕ຺ຕິກສ຺ສ ວິຠຊນນໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ, ເສສຕິກທຸການມ຺ປິ ເອເສວ ວິຠຊນນໂຍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ຫິ ເອຕ຺ຖ, ເອວໍ ‘ກຕເມ ຘມ຺ມາ ສຸຂາຍ ເວທນາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ? ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາມາວຈຣໍ ກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ວາ…ເປ… ເຍ ວາ ປນ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຎ຺ເຎປິ ອຕ຺ຖິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນາ ອຣູປິໂນ ຘມ຺ມາ ຐເປຕ຺ວາ ເວທນາຂນ຺ຘໍ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ສຸຂາຍ ເວທນາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ’ຕິອາທິນາ ອນຸກ຺ກເມນ ສພ຺ພຕິກທຸເກສຸ ສກ຺ກາ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ວິຠາຊນນຍໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕຸໍ – ຕສ຺ມາ ຕໍ ວິຕ຺ຖາຣເທສນໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ, ອຎ຺ເຎນ ນາຕິສງ຺ເຂປນາຕິວິຕ຺ຖາຣນເຍນ ສພ຺ພຕິກທຸກຘມ຺ມວິຠາຄໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາຕິ ນິກ຺ເຂປກຓ຺ຑໍ ອາຣທ຺ຘໍ. ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທກຓ຺ຑຎ຺ຫິ ວິຕ຺ຖາຣເທສນາ, ອຏ຺ຐກຖາກຓ຺ຑໍ ສງ຺ເຂປເທສນາ. ອິທໍ ປນ ນິກ຺ເຂປກຓ຺ຑໍ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທກຓ຺ຑໍ ອຸປາທາຍ ສງ຺ເຂໂປ, ອຏ຺ຐກຖາກຓ຺ຑໍ ອຸປາທາຍ ວິຕ຺ຖາໂຣຕິ ສງ຺ຂິຕ຺ຕວິຕ຺ຖາຣຘາຕຸກໍ ໂຫຕິ. ຕຍິທໍ, ວິຕ຺ຖາຣເທສນໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເທສິຕຕ຺ຕາປິ, ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕກາຣຓວເສນາປິ, ນິກ຺ເຂປກຓ຺ຑໍ ນາມາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

ມູລໂຕ ຂນ຺ຘໂຕ ຈາປິ, ທ຺ວາຣໂຕ ຈາປິ ຠູມິໂຕ;

ອຕ຺ຖໂຕ ຘມ຺ມໂຕ ຈາປິ, ນາມໂຕ ຈາປິ ລິງ຺ຄໂຕ;

ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເທສິຕຕ຺ຕາ, ນິກ຺ເຂໂປຕິ ປວຸຈ຺ຈຕີຕິ.

ອິທຎ຺ຫິ ຕີຓິ ກຸສລມູລານີຕິອາທິນາ ນເຍນ ມູລໂຕ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເທສິຕໍ. ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ຂນ຺ຘໂຕ. ຕໍສມຸຏ຺ຐານໍ ກາຍກມ຺ມນ຺ຕິ ທ຺ວາຣໂຕ. ກາຍທ຺ວາຣປ຺ປວຕ຺ຕຎ຺ຫິ ກມ຺ມໍ ກາຍກມ຺ມນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສຸຂຠູມິຍໍ, ກາມາວຈເຣຕິ ຠູມິໂຕ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເທສິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖຘມ຺ມນາມລິງ຺ຄານໍ ວເສນ ເທສິຕຕ຺ຕາ ອຕ຺ຖາທີຫິ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເທສິຕໍ ນາມາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ ກຸສລປທນິທ຺ເທເສ ຕາວ ຕີຓີຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ. ກຸສລານິ ຈ ຕານິ ມູລານິ ຈ, ກຸສລານໍ ວາ ຘມ຺ມານໍ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍປຠວຊນກສມຸຏ຺ຐານນິພ຺ພຕ຺ຕກຏ຺ເຐນ ມູລານີຕິ ກຸສລມູລານິ. ເອວໍ ອຕ຺ຖວເສນ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ນາມວເສນ ທສ຺ເສຕຸໍ ອໂລໂຠ ອໂທໂສ ອໂມໂຫຕິ ອາຫ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຍສ຺ມາ ມູເລນ ມຸຕ຺ຕໍ ກຸສລໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຈຕຸຠູມກກຸສລໍ ຕີຫິ ມູເລຫິ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ ຘມ຺ມຣາຊາ. ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕຕິ ເຕຫິ ອໂລຠາທີຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖ ອໂລເຠນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ເຘ, ອໂທສາໂມຫາປິ ອໂລເຠນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘຄຓນໍເຍວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເສສທ຺ວຍວເສນ ສມ຺ປໂຍເຄປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິຕິ ຈຕຸຠູມກກຸສລໍ ປຸນ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກຈຕຸກ຺ຂນ຺ຘວເສນ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ ຘມ຺ມຣາຊາ. ຕໍສມຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ ເຕຫິ ອໂລຠາທີຫິ ສມຸຏ຺ຐິຕໍ. ອິມິນາປິ ນເຍນ ຕເທວ ຈຕຸຠູມິກກຸສລໍ ຕິຓ຺ຓໍ ກມ຺ມທ຺ວາຣານໍ ວເສນ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ ຘມ຺ມຣາຊາ. ເອວໍ ຕາວ ກຸສລໍ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕໍ.

໙໘໖. ອກຸສເລປິ ເອເສວ ນໂຍ. ທ຺ວາທສນ຺ນຎ຺ຫິ ອກຸສລຈິຕ຺ຕານໍ ເອກມ຺ປິ ມູເລນ ມຸຕ຺ຕໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ມູເລນ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ ຘມ຺ມຣາຊາ. ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈຕຸກ຺ຂນ຺ຘໂຕ ຈ ອຸທ຺ຘໍ ອກຸສລໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ຕາເນວ ທ຺ວາທສ ອກຸສລຈິຕ຺ຕານິ ຈຕຸກ຺ຂນ຺ຘວເສນ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ. ຘມ຺ມຣາຊາ ກາຍກມ຺ມາທິວເສນ ປນ ເນສໍ ປວຕ຺ຕິສພ຺ຠາວໂຕ ກມ຺ມທ຺ວາຣວເສນ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ ຘມ຺ມຣາຊາ. ຍໍ ປເນຕ຺ຖ ຕເທກຏ຺ຐາ ຈ ກິເລສາຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ເອກສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ເຕ ປຸຄ຺ຄເລ ວາ ຐິຕນ຺ຕິ ‘ເອກຏ຺ຐໍ’. ຕຕ຺ຖ ເອກສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ເຕ ຐິຕໍ ສຫເຊກຏ຺ຐໍ ນາມ ໂຫຕິ. ເອກສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ຐິຕໍ ປຫາເນກຏ຺ຐໍ ນາມ. ເຕນ ໂລຠາທິນາ ອຎ຺ເຎນ ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ນິທ຺ທິຏ຺ເຐນ ສຫ ເອກສ຺ມິໍ ຐິຕນ຺ຕິ ຕເທກຏ຺ຐໍ. ຕຕ຺ຖ ‘ກຕເມ ຘມ຺ມາ ສໍກິລິຏ຺ຐສໍກິເລສິກາ? ຕີຓິ ອກຸສລມູລານິ – ໂລໂຠ ໂທໂສ ໂມໂຫ, ຕເທກຏ຺ຐາ ຈ ກິເລສາ’ຕິ ສໍກິລິຏ຺ຐຕ຺ຕິເກ; ‘ກຕເມ ຘມ຺ມາ ຫີນາ? ຕີຓິ ອກຸສລມູລານິ – ໂລໂຠ ໂທໂສ ໂມໂຫ, ຕເທກຏ຺ຐາ ຈ ກິເລສາ’ຕິ ຫີນຕ຺ຕິເກ ‘ກຕເມ ຘມ຺ມາ ອກຸສລາ? ຕີຓິ ອກຸສລມູລານິ – ໂລໂຠ ໂທໂສ ໂມໂຫ, ຕເທກຏ຺ຐາ ຈ ກິເລສາ’ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ກຸສລຕ຺ຕິເກ; ‘ກຕເມ ຘມ຺ມາ ສໍກິລິຏ຺ຐາ? ຕີຓິ ອກຸສລມູລານິ – ໂລໂຠ ໂທໂສ ໂມໂຫ, ຕເທກຏ຺ຐາ ຈ ກິເລສາ’ຕິ ກິເລສໂຄຈ຺ຉເກ ‘ກຕເມ ຘມ຺ມາ ສຣຓາ? ຕີຓິ ອກຸສລມູລານິ – ໂລໂຠ ໂທໂສ ໂມໂຫ, ຕເທກຏ຺ຐາ ຈ ກິເລສາຕິ ສຣຓທຸເກ’ຕິ – ອິເມສຸ ເອຕ຺ຕເກສຸ ຐາເນສຸ ‘ສຫເຊກຏ຺ຐໍ’ ອາຄຕໍ.

ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພຕ຺ຕິເກ ປນ ‘ອິມານິ ຕີຓິ ສໍໂຍຊນານິ, ຕເທກຏ຺ຐາ ຈ ກິເລສາ’ຕິ, ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພເຫຕຸກຕ຺ຕິເກປິ ‘ອິມານິ ຕີຓິ ສໍໂຍຊນານິ, ຕເທກຏ຺ຐາ ຈ ກິເລສາ’ຕິ, ປຸນ ຕຕ຺ເຖວ ຕີຓິ ສໍໂຍຊນານິ – ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ສີລພ຺ພຕປຣາມາໂສ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພາ; ຕເທກຏ຺ໂຐ ໂລໂຠ ໂທໂສ ໂມໂຫ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພເຫຕູ; ຕເທກຏ຺ຐາ ຈ ກິເລສາ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ເວທນາຂນ຺ໂຘ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ, ຕໍສມຸຏ຺ຐານໍ ກາຍກມ຺ມໍ ວຈີກມ຺ມໍ ມໂນກມ຺ມໍ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພເຫຕຸກາຕິ; ສມ຺ມປ຺ປຘານວິຠງ຺ເຄ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕເມ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ? ຕີຓິ ອກຸສລມູລານິ – ໂລໂຠ ໂທໂສ ໂມໂຫ, ຕເທກຏ຺ຐາ ຈ ກິເລສາ’’ຕິ (ວິຠ. ໓໙໑) – ອິເມສຸ ປນ ເອຕ຺ຕເກສຸ ຐາເນສຸ ‘ປຫາເນກຏ຺ຐໍ’ ອາຄຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໙໘໗. ອພ຺ຍາກຕປທນິທ຺ເທໂສ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ໂຖເຍວາຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ຕິເກ ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ ຕິສ຺ໂສ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍ ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາສໍ ອຊຏາກາສໍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິ ຈ ນ ລພ຺ຠຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໙໘໘. ເວທນາຕ຺ຕິກນິທ຺ເທເສ ສຸຂຠູມິຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍຖາ ຕມ຺ພຠູມິ ກຓ຺ຫຠູມີຕິ ຕມ຺ພກຓ຺ຫຠູມິໂຍວ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ເອວໍ ສຸຂມ຺ປິ ສຸຂຠູມິ ນາມ. ຍຖາ ອຸຈ຺ຉຸຠູມິ ສາລິຠູມີຕິ ອຸຈ຺ຉຸສາລີນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນຏ຺ຐານານິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ເອວໍ ສຸຂສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນຏ຺ຐານໍ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ສຸຂຠູມິ ນາມ. ຕໍ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ສາ ກາມາວຈເຣ ວາ ໂຫຕິ, ຣູປາວຈຣາທີສຸ ວາ, ຕສ຺ມາສ຺ສາ ຕໍ ປເຠທໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ກາມາວຈເຣຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຸຂເວທນໍ ຐເປຕ຺ວາຕິ ຍາ ສາ ສຸຂຠູມິຍໍ ສຸຂເວທນາ, ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ. ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕຕິ ຕາຍ ຐປິຕາຍ ສຸຂເວທນາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ. ເສສປທທ຺ວເຍປິ ອິມິນາວ ນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ.

ອິມສ຺ມິໍ ຕິເກ ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ, ສພ຺ພໍ ຣູປໍ, ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ອິທມ຺ປິ ນ ລພ຺ຠຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ຕິໂກ ກຸສລຕ຺ຕິເກ ຈ ອລພ຺ຠມາເນຫິ ອິເມຫິ ຈ ຕີຫິ ໂກຏ຺ຐາເສຫິ ມຸຕ຺ຕໂກ ນາມ. ອິໂຕ ປເຣສຸ ປນ ຕິກທຸເກສຸ ປາຬິໂຕ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ຈ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ ຕໍ ສພ຺ພໍ ປທານຸກ຺ກເມນ ມາຕິກາກຖາຍຎ຺ເຈວ ກຸສລາທີນໍ ນິທ຺ເທເສ ຈ ວຸຕ຺ຕເມວ. ຍໍ ປນ ຍຕ຺ຖ ວິເສສມຕ຺ຕໍ ຕເທວ ວກ຺ຂາມ.

໙໙໑. ຕຕ຺ຖ ວິປາກຕ຺ຕິເກ ຕາວ ກິຎ຺ຈາປິ ອຣູປຘມ຺ມາ ວິຍ ຣູປຘມ຺ມາປິ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານາ ອຕ຺ຖິ, ອນາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ປນ ເຕ ກມ຺ມສຣິກ຺ຂກາ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ສາຣມ຺ມຓາ ອຣູປຘມ຺ມາວ ກມ຺ມສຣິກ຺ຂກຕ຺ຕາ ວິປາກາຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ພີຊສຣິກ຺ຂກໍ ຜລໍ ວິຍ. ສາລິພີຊສ຺ມິຎ຺ຫິ ວປິເຕ ອງ຺ກຸຣປຕ຺ຕາທີສຸ ນິກ຺ຂນ຺ເຕສຸປິ ສາລິຜລນ຺ຕິ ນ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍທາ ປນ ສາລິສີສໍ ປກ຺ກໍ ໂຫຕິ ປຣິຓຕໍ, ຕທາ ພີຊສຣິກ຺ຂໂກ ສາລິ ເອວ ສາລິຜລນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອງ຺ກຸຣປຕ຺ຕາທີນິ ປນ ພີຊຊາຕານິ ພີຊໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕານີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ເອວເມວ ຣູປມ຺ປິ ກມ຺ມຊນ຺ຕິ ວາ ອຸປາທິຓ຺ຓນ຺ຕິ ວາ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໙໙໔. ອຸປາທິຓ຺ຓຕ຺ຕິເກ ກິຎ຺ຈາປິ ຂີຓາສວສ຺ສ ຂນ຺ຘາ ‘ອມ຺ຫາກໍ ມາຕຸລຕ຺ເຖໂຣ ອມ຺ຫາກໍ ຈູຬປິຕຸຕ຺ເຖໂຣ’ຕິ ວທນ຺ຕານໍ ປເຣສໍ ອຸປາທານສ຺ສ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພານານິ ປນ ອຄ຺ຄຫິຕານິ ອປຣາມຏ຺ຐານິ ອນຸປາທິຓ຺ຓາເນວ. ຕານິ ຫິ, ຍຖາ ທິວສໍ ສນ຺ຕຕ຺ໂຕ ອໂຍຄຸໂຬ ມກ຺ຂິການໍ ອຠິນິສີທນສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ນ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ເຕຊຸສ຺ສທຕ຺ຕາ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິວເສນ ຄຫຓສ຺ສ ປຈ຺ຈຍາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ອິເມ ຘມ຺ມາ ອນຸປາທິຓ຺ຓອນຸປາທານິຍາຕິ.

໙໙໘. ອສໍກິລິຏ຺ຐອສໍກິເລສິເກສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໑໐໐໐. ວິຕກ຺ກຕ຺ຕິເກ ວິຕກ຺ກສຫຊາເຕນ ວິຈາເຣນ ສທ຺ຘິໍ ກຸສລຕ຺ຕິເກ ອລພ຺ຠມານາວ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ.

໑໐໐໓. ປີຕິສຫຄຕຕ຺ຕິເກ ປີຕິອາທໂຍ ອຕ຺ຕນາ ສຫຊາຕຘມ຺ມານໍ ປີຕິສຫຄຕາທິຠາວໍ ທຕ຺ວາ ສຍໍ ປິຏ຺ຐິວຏ຺ຏກາ ຊາຕາ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ຕິເກ ທ຺ເວ ໂທມນສ຺ສສຫຄຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ທຸກ຺ຂສຫຄຕໍ ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸເປກ຺ຂາເວທນາ ຣູປໍ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ – ອິທມ຺ປິ ນ ລພ຺ຠຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ຕິໂກ ກຸສລຕ຺ຕິເກ ຈ ອລພ຺ຠມາເນຫິ ອິເມຫິ ຈ ປຎ຺ຈຫິ ໂກຏ຺ຐາເສຫິ ມຸຕ຺ຕໂກ ນາມ.

໑໐໐໖. ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພຕ຺ຕິເກ ສຎ຺ໂຎຊນານີຕິ ພນ຺ຘນານິ. ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐີຕິ ວິຊ຺ຊມານຏ຺ເຐນ ສຕິ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກສງ຺ຂາເຕ ກາເຍ; ສຍໍ ວາ ສຕີ ຕສ຺ມິໍ ກາເຍ ທິຏ຺ຐີຕິ ‘ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ’. ສີເລນ ສຸຊ຺ຌິຕຸໍ ສກ຺ກາ, ວເຕນ ສຸຊ຺ຌິຕຸໍ ສກ຺ກາ, ສີລວເຕຫິ ສຸຊ຺ຌິຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ ຄຫິຕສມາທານໍ ປນ ສີລພ຺ພຕປຣາມາໂສ ນາມ.

໑໐໐໗. ອິຘາຕິ ເທສາປເທເສ ນິປາໂຕ. ສ຺ວາຍໍ ກຕ຺ຖຈິ ໂລກໍ ອຸປາທາຍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ອິຘ ຕຖາຄໂຕ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໑໘໙). ກຕ຺ຖຈິ ສາສນໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ອິເຘວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມໂຓ ອິຘ ທຸຕິໂຍ ສມໂຓ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໓໙; ອ. ນິ. ໔.໒໔໑). ກຕ຺ຖຈິ ໂອກາສໍ. ຍຖາຫ –

‘‘ອິເຘວ ຕິຏ຺ຐມານສ຺ສ, ເທວຠູຕສ຺ສ ເມ ສໂຕ;

ປຸນຣາຍຸ ຈ ເມ ລທ຺ໂຘ, ເອວໍ ຊານາຫິ ມາຣິສາ’’ຕິ. (ທີ. ນິ. ໒.໓໖໙);

ກຕ຺ຖຈິ ປທປູຣຓມຕ຺ຕເມວ. ຍຖາຫ – ‘‘ອິຘາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຸຕ຺ຕາວີ ອສ຺ສໍ ປວາຣິໂຕ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໓໐). ອິຘ ປນ ໂລກໍ ອຸປາທາຍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ‘ອາຄມາຘິຄມາຠາວາ ເຎຍ຺ໂຍ ອສ຺ສຸຕວາ ອິຕິ’. ຍສ຺ສ ຫິ ຂນ຺ຘຘາຕຸອາຍຕນປຈ຺ຈຍາກາຣສຕິປຏ຺ຐານາທີສຸ ອຸຄ຺ຄຫປຣິປຸຈ຺ຉາວິນິຈ຺ຉຍຣຫິຕຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐິປຏິເສຘໂກ ເນວ ‘ອາຄໂມ’, ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພສ຺ສ ອນຘິຄຕຕ຺ຕາ ເນວ ‘ອຘິຄໂມ’ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ‘ອາຄມາຘິຄມາຠາວາ ເຎຍ຺ໂຍ ອສ຺ສຸຕວາ ອິຕິ’. ສ຺ວາຍໍ –

ປຸຖູນໍ ຊນນາທີຫິ, ກາຣເຓຫິ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ;

ປຸຖຸຊ຺ຊນນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາ, ປຸຖຸວາຍໍ ຊໂນ ອິຕິ. (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໗; ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໒; ອ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໕໑; ປຏິ. ມ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑.໑໓໐; ຈູຬນິ. ອຏ຺ຐ. ໘໘; ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໕໖);

ໂສ ຫິ ປຸຖູນໍ ນານປ຺ປກາຣານໍ ກິເລສາທີນໍ ຊນນາທີຫິ ກາຣເຓຫິ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ. ຍຖາຫ – ‘‘ປຸຖຸ ກິເລເສ ຊເນນ຺ຕີຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ. ປຸຖຸ ອວິຫຕສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິກາຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ. ປຸຖຸ ສຕ຺ຖາຣານໍ ມຸຂຸລ຺ໂລກິກາຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ. ປຸຖຸ ສພ຺ພຄຕີຫິ ອວຸຏ຺ຐິຕາຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ. ປຸຖຸ ນານາຠິສງ຺ຂາເຣ ອຠິສງ຺ຂໂຣນ຺ຕີຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ. ປຸຖຸ ນານາໂອເຆຫິ ວຸຍ຺ຫນ຺ຕີຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ. ປຸຖຸ ນານາສນ຺ຕາເປຫິ ສນ຺ຕປ຺ປນ຺ຕີຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ. ປຸຖຸ ນານາປຣິຬາເຫຫິ ປຣິຑຍ຺ຫນ຺ຕີຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ. ປຸຖຸ ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ຣຕ຺ຕາ ຄິທ຺ຘາ ຄຘິຕາ ມຸຈ຺ຉິຕາ ອຊ຺ໂຌສນ຺ນາ ລຄ຺ຄາ ລຄ຺ຄິຕາ ປລິພຸທ຺ຘາຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ. ປຸຖຸ ປຎ຺ຈຫິ ນີວຣເຓຫິ ອາວຸຕາ ນິວຸຕາ ໂອວຸຕາ ປິຫິຕາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ປຏິກຸຊ຺ຊິຕາຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ’’ຕິ (ມຫານິ. ໙໔). ປຸຖູນໍ ວາ ຄຓນປຖມຕີຕານໍ ອຣິຍຘມ຺ມປຣມ຺ມຸຂານໍ ນີຈຘມ຺ມສມາຈາຣານໍ ຊນານໍ ອນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາປິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ. ປຸຖຸ ວາ ອຍໍ – ວິສຸໍເຍວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄໂຕ, ວິສໍສຏ຺ໂຐ ສີລສຸຕາທິຄຸຓຍຸຕ຺ເຕຫິ ອຣິເຍຫິ – ຊໂນຕິປິ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ. ເອວເມເຕຫິ ‘ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ’ຕິ ທ຺ວີຫິ ປເທຫິ ເຍ ເຕ –

‘‘ທຸເວ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ວຸຕ຺ຕາ, ພຸທ຺ເຘນາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸນາ;

ອນ຺ໂຘ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ເອໂກ, ກລ຺ຍາເຓໂກ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ’’ຕິ. (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໗; ອ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໕໑; ປຏິ. ມ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑.໑໓໐; ຈູຬນິ. ອຏ຺ຐ. ໘໘);

ທ຺ເວ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕສຸ ອນ຺ຘປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຣິຍານໍ ອທສ຺ສາວີຕິອາທີສຸ ອຣິຍາຕິ ອາຣກຕ຺ຕາ ກິເລເສຫິ, ອນເຍ ນ ອິຣິຍນໂຕ, ອເຍ ອິຣິຍນໂຕ, ສເທວເກນ ໂລເກນ ຈ ອຣຓີຍໂຕ ພຸທ຺ຘາ ຈ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ຈ ພຸທ຺ຘສາວກາ ຈ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ພຸທ຺ຘາ ເອວ ວາ ອິຘ ອຣິຍາ. ຍຖາຫ – ‘‘ສເທວເກ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລເກ…ເປ… ຕຖາຄໂຕ ອຣິໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໙໘).

ສປ຺ປຸຣິສາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ຕຖາຄຕສາວກາ ຈ ສປ຺ປຸຣິສາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເຕ ຫິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຄຸຓໂຍເຄນ ໂສຠນາ ປຸຣິສາຕິ ສປ຺ປຸຣິສາ. ສພ຺ເພວ ວາ ເອເຕ ທ຺ເວຘາປິ ວຸຕ຺ຕາ. ພຸທ຺ຘາປິ ຫິ ອຣິຍາ ຈ ສປ຺ປຸຣິສາ ຈ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ພຸທ຺ຘສາວກາປິ. ຍຖາຫ –

‘‘ໂຍ ເວ ກຕຎ຺ຎູ ກຕເວທິ ຘີໂຣ,

ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ ທຬ຺ຫຠຕ຺ຕິ ຈ ໂຫຕິ;

ທຸຂິຕສ຺ສ ສກ຺ກຈ຺ຈ ກໂຣຕິ ກິຈ຺ຈໍ,

ຕຖາວິຘໍ ສປ຺ປຸຣິສໍ ວທນ຺ຕີ’’ຕິ. (ຊາ. ໒.໑໗.໗໘);

‘ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ ທຬ຺ຫຠຕ຺ຕິ ຈ ໂຫຕີ’ຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ຫິ ພຸທ຺ຘສາວໂກ ວຸຕ຺ໂຕ. ກຕຎ຺ຎຸຕາທີຫິ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ພຸທ຺ຘາຕິ. ອິທານິ ໂຍ ເຕສໍ ອຣິຍານໍ ອທສ຺ສນສີໂລ, ນ ຈ ທສ຺ສເນ ສາຘຸກາຣີ, ໂສ ອຣິຍານໍ ອທສ຺ສາວີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂສ ຈກ຺ຂຸນາ ອທສ຺ສາວີ ຎາເຓນ ອທສ຺ສາວີຕິ ທຸວິໂຘ. ເຕສຸ ຎາເຓນ ອທສ຺ສາວີ ອິຘ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ມໍສຈກ຺ຂຸນາ ຫິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ວາ ອຣິຍາ ທິຏ຺ຐາປິ ອທິຏ຺ຐາວ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຈກ຺ຂູນໍ ວຓ຺ຓມຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓໂຕ, ນ ອຣິຍຠາວໂຄຈຣໂຕ. ໂສຓສິງ຺ຄາລາທໂຍປິ ຈກ຺ຂຸນາ ອຣິເຍ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ນ ຈ ເຕ ອຣິຍານໍ ທສ຺ສາວິໂນ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ຈິຕ຺ຕລປພ຺ພຕວາສິໂນ ກິຣ ຂີຓາສວຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ວຸຑ຺ຒປພ຺ພຊິໂຕ ເອກທິວສໍ ເຖເຣນ ສທ຺ຘິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເຖຣໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘ອຣິຍາ ນາມ ຠນ຺ເຕ ກີທິສາ’ຕິ? ເຖໂຣ ອາຫ – ‘ອິເຘກຈ຺ໂຈ ມຫລ຺ລໂກ ອຣິຍານໍ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ສຫ ຈຣນ຺ໂຕປິ ເນວ ອຣິເຍ ຊານາຕິ, ເອວໍທຸຊ຺ຊານາວຸໂສ, ອຣິຍາ’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕປິ ໂສ ເນວ ອຎ຺ຎາສິ. ຕສ຺ມາ ນ ຈກ຺ຂຸນາ ທສ຺ສນໍ ‘ທສ຺ສນໍ’, ຎາຓທສ຺ສນເມວ ‘ທສ຺ສນໍ’. ຍຖາຫ – ‘‘ກິໍ ເຕ ວກ຺ກລິ ອິມິນາ ປູຕິກາເຍນ ທິຏ຺ເຐນ? ໂຍ ໂຂ, ວກ຺ກລິ, ຘມ຺ມໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ມໍ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໘໗). ຕສ຺ມາ ຈກ຺ຂຸນາ ປສ຺ສນ຺ໂຕປິ, ຎາເຓນ ອຣິເຍຫິ ທິຏ຺ຐໍ ອນິຈ຺ຈາທິລກ຺ຂຓໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ, ອຣິຍາຘິຄຕຎ຺ຈ ຘມ຺ມໍ ອນຘິຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ, ອຣິຍກຣຘມ຺ມານໍ ອຣິຍຠາວສ຺ສ ຈ ອທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ, ‘ອຣິຍານໍ ອທສ຺ສາວີ’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຣິຍຘມ຺ມສ຺ສ ອໂກວິໂທຕິ ສຕິປຏ຺ຐານາທິເຠເທ ອຣິຍຘມ຺ເມ ອກຸສໂລ. ອຣິຍຘມ຺ເມ ອວິນີໂຕຕິ, ເອຕ຺ຖ ປນ

ທຸວິໂຘ ວິນໂຍ ນາມ, ເອກເມເກຕ຺ຖ ປຎ຺ຈຘາ;

ອຠາວໂຕ ຕສ຺ສ ອຍໍ, ອວິນີໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ອຍຎ຺ຫິ ສໍວຣວິນໂຍ ປຫານວິນໂຍຕິ ທຸວິໂຘ ວິນໂຍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ທຸວິເຘປິ ວິນເຍ ເອກເມໂກ ວິນໂຍ ປຎ຺ຈຘາ ຠິຊ຺ຊຕິ. ສໍວຣວິນໂຍປິ ຫິ ສີລສໍວໂຣ ສຕິສໍວໂຣ ຎາຓສໍວໂຣ ຂນ຺ຕິສໍວໂຣ ວີຣິຍສໍວໂຣຕິ ປຎ຺ຈວິໂຘ. ປຫານວິນໂຍປິ ຕທງ຺ຄປຫານໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນປຫານໍ ສມຸຈ຺ເຉທປຫານໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິປຫານໍ ນິສ຺ສຣຓປຫານນ຺ຕິ ປຎ຺ຈວິໂຘ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ອິມິນາ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວເຣນ ອຸເປໂຕ ໂຫຕິ ສມຸເປໂຕ’’ຕິ (ວິຠ. ໕໑໑) ອຍໍ ສີລສໍວໂຣ. ‘‘ຣກ຺ຂຕິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໒໑໓; ມ. ນິ. ໑.໒໙໕; ສໍ. ນິ. ໔.໒໓໙; ອ. ນິ. ໓.໑໖) ອຍໍ ສຕິສໍວໂຣ.

‘‘ຍານິ ໂສຕານິ ໂລກສ຺ມິໍ, (ອຊິຕາຕິ ຠຄວາ)

ສຕິ ເຕສໍ ນິວາຣຓໍ;

ໂສຕານໍ ສໍວຣໍ ພ຺ຣູມິ,

ປຎ຺ຎາເຍເຕ ປິຘີຍເຣ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໑໐໔໑) –

ອຍໍ ຎາຓສໍວໂຣ ນາມ. ‘‘ຂໂມ ໂຫຕິ ສີຕສ຺ສ ອຸຓ຺ຫສ຺ສາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໔; ອ. ນິ. ໔.໑໑໔; ໖.໕໘) ອຍໍ ຂນ຺ຕິສໍວໂຣ. ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກາມວິຕກ຺ກໍ ນາຘິວາເສຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໖; ອ. ນິ. ໔.໑໑໔; ໖.໕໘) ອຍໍ ວີຣິຍສໍວໂຣ. ສພ຺ໂພປິ ຈາຍໍ ສໍວໂຣ ຍຖາສກໍ ສໍວຣິຕພ຺ພານໍ ວິເນຕພ຺ພານຎ຺ຈ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີນໍ ສໍວຣຓໂຕ ສໍວໂຣ, ວິນຍນໂຕ ວິນໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວໍ ຕາວ ‘ສໍວຣວິນໂຍ’ ປຎ຺ຈຘາ ຠິຊ຺ຊຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຖາ ຍໍ ນາມຣູປປຣິຈ຺ເຉທາທີສຸ ວິປສ຺ສນາຎາເຓສຸ ປຏິປກ຺ຂຠາວໂຕ, ທີປາໂລເກເນວ ຕມສ຺ສ, ເຕນ ເຕນ ວິປສ຺ສນາຎາເຓນ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອນຕ຺ຖສ຺ສ ປຫານໍ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ນາມຣູປວວຕ຺ຖາເນນ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິຍາ, ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄເຫນ ອເຫຕຸວິສມເຫຕຸທິຏ຺ຐີນໍ, ຕສ຺ເສວ ອປຣຠາເຄນ ກງ຺ຂາວິຕຣເຓນ ກຖໍກຖິຠາວສ຺ສ, ກລາປສມ຺ມສເນນ ‘ອຫໍ ມມາ’ຕິ ຄາຫສ຺ສ, ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄວວຕ຺ຖາເນນ ອມຄ຺ເຄ ມຄ຺ຄສຎ຺ຎາຍ, ອຸທຍທສ຺ສເນນ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິຍາ, ວຍທສ຺ສເນນ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິຍາ, ຠຍທສ຺ສເນນ ສຠເຍ ອຠຍສຎ຺ຎາຍ, ອາທີນວທສ຺ສເນນ ອສ຺ສາທສຎ຺ຎາຍ, ນິພ຺ພິທານຸປສ຺ສນາຍ ອຠິຣຕິສຎ຺ຎາຍ, ມຸຈ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາຎາເຓນ ອມຸຈ຺ຈິຕຸກາມຕາຍ, ອຸເປກ຺ຂາຎາເຓນ ອນຸເປກ຺ຂາຍ, ອນຸໂລເມນ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຍໍ ນິພ຺ພາເນ ຈ ປຏິໂລມຠາວສ຺ສ, ໂຄຕ຺ຣຠຸນາ ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫສ຺ສ ປຫານໍ, ເອຕໍ ‘ຕທງ຺ຄປຫານໍ’ ນາມ.

ຍໍ ປນ ອຸປຈາຣປ຺ປນາເຠເທນ ສມາຘິນາ ປວຕ຺ຕິຠາວນິວາຣຓໂຕ, ຆຏປ຺ປຫາເຣເນວ ອຸທກປິຏ຺ເຐ ເສວາລສ຺ສ, ເຕສໍ ເຕສໍ ນີວຣຓາທິຘມ຺ມານໍ ປຫານໍ, ເອຕໍ ‘ວິກ຺ຂມ຺ຠນປຫານໍ’ ນາມ. ‘‘ຍໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍມຄ຺ຄານໍ ຠາວິຕຕ຺ຕາ ຕໍຕໍມຄ຺ຄວໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ທິຏ຺ຐິຄຕານໍ ປຫານາຍາ’’ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ໒໗໗) ນເຍນ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ສມຸທຍປກ຺ຂິກສ຺ສ ກິເລສຄຓສ຺ສ ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິຠາເວນ ປຫານໍ, ອິທໍ ‘ສມຸຈ຺ເຉທປຫານໍ’ ນາມ. ຍໍ ປນ ຜລກ຺ຂເຓ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘຕ຺ຕໍ ກິເລສານໍ, ເອຕໍ ‘ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິປຫານໍ’ ນາມ. ຍໍ ສພ຺ພສງ຺ຂຕນິສ຺ສຏຕ຺ຕາ ປຫີນສພ຺ພສງ຺ຂຕໍ ນິພ຺ພານໍ, ເອຕໍ ‘ນິສ຺ສຣຓປຫານໍ’ ນາມ. ສພ຺ພມ຺ປິ ເຈຕໍ ປຫານໍ ຍສ຺ມາ ຈາຄຏ຺ເຐນ ປຫານໍ, ວິນຍນຏ຺ເຐນ ວິນໂຍ, ຕສ຺ມາ ‘ປຫານວິນໂຍ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕໍຕໍປຫານວໂຕ ວາ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ວິນຍສ຺ສ ສມ຺ຠວໂຕເປຕໍ ປຫານວິນໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວໍ ປຫານວິນໂຍປິ ປຎ຺ຈຘາ ຠິຊ຺ຊຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອວມຍໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ທຸວິໂຘ, ເຠທໂຕ ຈ ທສວິໂຘ ວິນໂຍ, ຠິນ຺ນສໍວຣຕ຺ຕາ, ປຫາຕພ຺ພສ຺ສ ຈ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ, ຍສ຺ມາ ເອຕສ຺ສ ອສ຺ສຸຕວໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ອຠາວໂຕ ຕສ຺ສ, ອຍໍ ‘ອວິນີໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ. ເອສ ນໂຍ ສປ຺ປຸຣິສານໍ ອທສ຺ສາວີ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ມສ຺ສ ອໂກວິໂທ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ເມ ອວິນີໂຕຕິ ເອຕ຺ຖາປິ. ນິນ຺ນານາກຣຓຎ຺ເຫຕໍ ອຕ຺ຖໂຕ. ຍຖາຫ – ‘‘ເຍວ ເຕ ອຣິຍາ ເຕວ ເຕ ສປ຺ປຸຣິສາ, ເຍວ ເຕ ສປ຺ປຸຣິສາ ເຕວ ເຕ ອຣິຍາ. ໂຍ ເອວ ໂສ ອຣິຍານໍ ຘມ຺ໂມ ໂສ ເອວ ໂສ ສປ຺ປຸຣິສານໍ ຘມ຺ໂມ, ໂຍ ເອວ ໂສ ສປ຺ປຸຣິສານໍ ຘມ຺ໂມ ໂສ ເອວ ໂສ ອຣິຍານໍ ຘມ຺ໂມ. ເຍວ ເຕ ອຣິຍວິນຍາ ເຕວ ເຕ ສປ຺ປຸຣິສວິນຍາ, ເຍວ ເຕ ສປ຺ປຸຣິສວິນຍາ ເຕວ ເຕ ອຣິຍວິນຍາ. ອຣິເຍຕິ ວາ ສປ຺ປຸຣິເສຕິ ວາ, ອຣິຍຘມ຺ເມຕິ ວາ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ເມຕິ ວາ, ອຣິຍວິນເຍຕິ ວາ ສປ຺ປຸຣິສວິນເຍຕິ ວາ, ເອເສເສ ເອເກ ເອກຏ຺ເຐ ສເມ ສມຠາເຄ ຕຊ຺ຊາເຕ ຕຎ຺ເຎວາ’’ຕິ.

ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕີຕິ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ – ‘ຍໍ ຣູປໍ ໂສ ອຫໍ, ໂຍ ອຫໍ ຕໍ ຣູປ’ນ຺ຕິ ຣູປຎ຺ຈ ອຕ຺ຕານຎ຺ຈ ອທ຺ວຍໍ ສມນຸປສ຺ສຕິ. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ເຕລປ຺ປທີປສ຺ສ ຌາຍໂຕ ຍາ ອຈ຺ຈິ ໂສ ວຓ຺ໂຓ, ໂຍ ວຓ຺ໂຓ ສາ ອຈ຺ຈີຕິ ອຈ຺ຈິຎ຺ຈ ວຓ຺ຓຎ຺ຈ ອທ຺ວຍໍ ສມນຸປສ຺ສຕິ,’’ ເອວເມວ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕີຕິ ເອວໍ ຣູປໍ ອຕ຺ຕາຕິ ທິຏ຺ຐິປສ຺ສນາຍ ປສ຺ສຕິ. ຣູປວນ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຕານນ຺ຕິ ‘ອຣູປໍ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ, ຉາຍາວນ຺ຕໍ ຣຸກ຺ຂໍ ວິຍ, ຕໍ ຣູປວນ຺ຕໍ ສມນຸປສ຺ສຕິ. ອຕ຺ຕນິ ວາ ຣູປນ຺ຕິ ‘ອຣູປເມວ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ, ປຸປ຺ຜມ຺ຫິ ຄນ຺ຘໍ ວິຍ, ອຕ຺ຕນິ ຣູປໍ ສມນຸປສ຺ສຕິ. ຣູປສ຺ມິໍ ວາ ອຕ຺ຕານນ຺ຕິ ‘ອຣູປເມວ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ, ກຣຓ຺ຑເກ ມຓິໍ ວິຍ, ອຕ຺ຕານໍ ຣູປສ຺ມິໍ ສມນຸປສ຺ສຕິ. ເວທນາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕຕ຺ຖ ‘ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕີ’ຕິ ສຸທ຺ຘຣູປເມວ ອຕ຺ຕາຕິ ກຖິຕໍ. ‘ຣູປວນ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ, ອຕ຺ຕນິ ວາ ຣູປໍ, ຣູປສ຺ມິໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ; ເວທນໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ… ສຎ຺ຎໍ… ສງ຺ຂາເຣ… ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕີ’ຕິ ອິເມສຸ ສຕ຺ຕສຸ ຐາເນສຸ ‘ອຣູປໍ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ກຖິຕໍ. ເວທນາວນ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ, ອຕ຺ຕນິ ວາ ເວທນໍ, ເວທນາຍ ວາ ອຕ຺ຕານນ຺ຕິ ເອວໍ ຈຕູສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ຕິຓ຺ຓໍ ຕິຓ຺ຓໍ ວເສນ ທ຺ວາທສສຸ ຐາເນສຸ ‘ຣູປາຣູປມິສ຺ສໂກ ອຕ຺ຕາ’ ກຖິໂຕ. ຕຕ຺ຖ ‘ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ ເວທນໍ… ສຎ຺ຎໍ… ສງ຺ຂາເຣ… ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕີ’ຕິ ອິເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ ຐາເນສຸ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິ ກຖິຕາ. ອວເສເສສຸ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິ. ເອວເມຕ຺ຖ ປນ຺ນຣສ ຠວທິຏ຺ຐິໂຍ ປຎ຺ຈ ວິຠວທິຏ຺ຐິໂຍ ໂຫນ຺ຕິ. ຕາ ສພ຺ພາປິ ມຄ຺ຄາວຣຓາ, ນ ສຄ຺ຄາວຣຓາ, ປຐມມຄ຺ຄວຊ຺ຌາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໑໐໐໘. ສຕ຺ຖຣິ ກງ຺ຂຕີຕິ ສຕ຺ຖຸ ສຣີເຣ ວາ ຄຸເຓ ວາ ອຸຠຍຕ຺ຖ ວາ ກງ຺ຂຕິ. ສຣີເຣ ກງ຺ຂມາໂນ ‘ທ຺ວຕ຺ຕິໍສວຣລກ຺ຂຓປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ນາມ ສຣີຣໍ ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ກງ຺ຂຕິ. ຄຸເຓ ກງ຺ຂມາໂນ ‘ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຊານນສມຕ຺ຖໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓໍ ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ກງ຺ຂຕິ. ອຸຠຍຕ຺ຖ ກງ຺ຂມາໂນ ‘ອສີຕິອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນພ຺ຍາມປ຺ປຠານຸຣຎ຺ຊິຕາຍ ສຣີຣນິປ຺ຜຕ຺ຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສພ຺ພເຎຍ຺ຍຊານນສມຕ຺ຖໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ໂລກຕາຣໂກ ພຸທ຺ໂຘ ນາມ ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ກງ຺ຂຕິ. ອຍຎ຺ຫິສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາເວ ຄຸເຓ ວາ ກງ຺ຂນໂຕ ອຸຠຍຕ຺ຖ ກງ຺ຂຕິ ນາມ. ວິຈິກິຈ຺ຉຕີຕິ ອາຣມ຺ມຓໍ ນິຈ຺ເຉຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ກິຈ຺ຉຕິ ກິລມຕິ. ນາຘິມຸຈ຺ຈຕີຕິ ຕຕ຺ເຖວ ອຘິໂມກ຺ຂໍ ນ ລຠຕິ. ນ ສມ຺ປສີທຕີຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອນາວິລໍ ກຕ຺ວາ ປສີທິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຄຸເຓສຸ ນປ຺ປສີທຕິ.

ຘມ຺ເມ ກງ຺ຂຕີຕິອາທີສຸ ປນ ‘ກິເລເສ ປຊຫນ຺ຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣິຍມຄ຺ຄາ, ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘກິເລສານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສາມຎ຺ຎຜລານິ, ມຄ຺ຄຜລານໍ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍຠູຕໍ ອມຕໍ ມຫານິພ຺ພານໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ກງ຺ຂນ຺ໂຕປິ ‘ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ນິຍ຺ຍານິໂກ ນຸ ໂຂ ອນິຍ຺ຍານິໂກ’ຕິ ກງ຺ຂນ຺ໂຕປິ ຘມ຺ເມ ກງ຺ຂຕິ ນາມ. ‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ຄຏ຺ຐກາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຜລຏ຺ຐກາຕິ ອິທໍ ສງ຺ຆຣຕນໍ ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ກງ຺ຂນ຺ໂຕປິ, ‘ອຍໍ ສງ຺ໂຆ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ນຸ ໂຂ ທຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ’ຕິ ກງ຺ຂນ຺ໂຕປິ, ‘ເອຕສ຺ມິໍ ສງ຺ຆຣຕເນ ທິນ຺ນສ຺ສ ວິປາກຜລໍ ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ກງ຺ຂນ຺ໂຕປິ ສງ຺ເຆ ກງ຺ຂຕິ ນາມ. ‘ຕິສ຺ໂສ ປນ ສິກ຺ຂາ ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ກງ຺ຂນ຺ໂຕປິ, ‘ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ ສິກ຺ຂິຕປຈ຺ຈເຍນ ອານິສໍໂສ ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ກງ຺ຂນ຺ໂຕປິ ສິກ຺ຂາຍ ກງ຺ຂຕິ ນາມ.

ປຸພ຺ພນ຺ໂຕ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຕີຕານິ ຂນ຺ຘຘາຕາຍຕນານິ. ອປຣນ຺ໂຕ ອນາຄຕານິ. ຕຕ຺ຖ ອຕີເຕສຸ ຂນ຺ຘາທີສຸ ‘ອຕີຕານິ ນຸ ໂຂ, ນ ນຸ ໂຂ’ຕິ ກງ຺ຂນ຺ໂຕ ປຸພ຺ພນ຺ເຕ ກງ຺ຂຕິ ນາມ. ອນາຄເຕສຸ ‘ອນາຄຕານິ ນຸ ໂຂ, ນ ນຸ ໂຂ’ຕິ ກງ຺ຂນ຺ໂຕ ອປຣນ຺ເຕ ກງ຺ຂຕິ ນາມ. ອຸຠຍຕ຺ຖ ກງ຺ຂນ຺ໂຕ ປຸພ຺ພນ຺ຕາປຣນ຺ເຕ ກງ຺ຂຕິ ນາມ. ‘ທ຺ວາທສປທິກໍ ປຈ຺ຈຍວຏ຺ຏໍ ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ກງ຺ຂນ຺ໂຕ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຘມ຺ເມສຸ ກງ຺ຂຕິ ນາມ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວຈນຕ຺ໂຖ – ອິເມສໍ ຊຣາມຣຓາທີນໍ ປຈ຺ຈຍາ ‘ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາ’. ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍານໍ ຠາໂວ ‘ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາ’. ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາ ເອວ ວາ ‘ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາ’; ຊາຕິອາທີນເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຊາຕິອາທີສຸ ຕໍ ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ອາຄມ຺ມ ສມຸປ຺ປນ຺ນາຕິ ‘ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນາ’. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາຍ ຈ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຈ ຘມ຺ເມສຸ ກງ຺ຂຕີຕິ.

໑໐໐໙. ສີເລນາຕິ ໂຄສີລາທິນາ. ວເຕນາຕິ ໂຄວຕາທິນາວ. ສີລພ຺ພເຕນາຕິ ຕທຸຠເຍນ. ສຸທ຺ຘີຕິ ກິເລສສຸທ຺ຘິ; ປຣມຕ຺ຖສຸທ຺ຘິຠູຕໍ ວາ ນິພ຺ພານເມວ. ຕເທກຏ຺ຐາຕິ ອິຘ ປຫາເນກຏ຺ຐໍ ຘຸຣໍ. ອິມິສ຺ສາ ຈ ປາຬິຍາ ທິຏ຺ຐິກິເລໂສ ວິຈິກິຈ຺ຉາກິເລໂສຕິ ທ຺ເວເຍວ ອາຄຕາ. ໂລໂຠ ໂທໂສ ໂມໂຫ ມາໂນ ຖິນໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ອຫິຣິກໍ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປນ຺ຕິ ອິເມ ປນ ອຏ຺ຐ ອນາຄຕາ. ອາຫຣິຕ຺ວາ ປນ ທີເປຕພ຺ພາ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ທິຏ຺ຐິວິຈິກິຈ຺ຉາສຸ ປຫີຍມານາສຸ ອປາຍຄມນີໂຍ ໂລໂຠ ໂທໂສ ໂມໂຫ ມາໂນ ຖິນໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ອຫິຣິກໍ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປນ຺ຕິ ສພ຺ເພປິເມ ປຫາເນກຏ຺ຐາ ຫຸຕ຺ວາ ປຫີຍນ຺ຕິ. ສຫເຊກຏ຺ຐໍ ປນ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທີເປຕພ຺ພໍ. ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ຫິ ຈຕ຺ຕາຣິ ທິຏ຺ຐິສຫຄຕານິ ວິຈິກິຈ຺ຉາສຫຄຕຎ຺ຈາຕິ ປຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕານິ ປຫີຍນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ວີສຸ ອສງ຺ຂາຣິກທິຏ຺ຐິຈິຕ຺ເຕສຸ ປຫີຍນ຺ເຕສຸ ເຕຫິ ສຫຊາໂຕ ໂລໂຠ ໂມໂຫ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ອຫິຣິກໍ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປນ຺ຕິ ອິເມ ກິເລສາ ສຫເຊກຏ຺ຐວເສນ ປຫີຍນ຺ຕິ. ເສສທິຏ຺ຐິກິເລໂສ ຈ ວິຈິກິຈ຺ຉາກິເລໂສ ຈ ປຫາເນກຏ຺ຐວເສນ ປຫີຍນ຺ຕິ. ທິຏ຺ຐິຄຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສສງ຺ຂາຣິກຈິຕ຺ເຕສຸປິ ປຫີຍນ຺ເຕສຸ ເຕຫິ ສຫຊາໂຕ ໂລໂຠ ໂມໂຫ ຖິນໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ອຫິຣິກໍ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປນ຺ຕິ ອິເມ ກິເລສາ ສຫເຊກຏ຺ຐວເສນ ປຫີຍນ຺ຕິ. ເສສທິຏ຺ຐິກິເລໂສ ຈ ວິຈິກິຈ຺ຉາກິເລໂສ ຈ ປຫາເນກຏ຺ຐວເສນ ປຫີຍນ຺ຕິ. ເອວໍ ປຫາເນກຏ຺ຐສ຺ມິໍເຍວ ສຫເຊກຏ຺ຐໍ ລພ຺ຠຕີຕິ ອິທໍ ສຫເຊກຏ຺ຐໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທີປຍິໍສຸ.

ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕຕິ ເຕຫິ ຕເທກຏ຺ເຐຫິ ອຏ຺ຐຫິ ກິເລເສຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ. ວິນິພ຺ໂຠຄໍ ວາ ກຕ຺ວາ ເຕນ ໂລເຠນ ເຕນ ໂທເສນາຕິ ເອວໍ ເອເກເກນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕາ ທີເປຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ໂລເຠ ຄຫິເຕ, ໂມໂຫ ມາໂນ ຖິນໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ອຫິຣິກໍ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປນ຺ຕິ ອຍໍ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ເຘ ກິເລສຄໂຓ ໂລຠສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ນາມ. ໂທເສ ຄຫິເຕ, ໂມໂຫ ຖິນໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ອຫິຣິກໍ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປນ຺ຕິ ອຍໍ ກິເລສຄໂຓ ໂທສສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ນາມ. ໂມເຫ ຄຫິເຕ, ໂລໂຠ ໂທໂສ ມາໂນ ຖິນໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ອຫິຣິກໍ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປນ຺ຕິ ອຍໍ ກິເລສຄໂຓ ໂມຫສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ນາມ. ມາເນ ຄຫິເຕ, ເຕນ ສຫຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂລໂຠ ໂມໂຫ ຖິນໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ອຫິຣິກໍ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປນ຺ຕິ ອຍໍ ກິເລສຄໂຓ ມານສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ນາມ. ອິມິນາ ອຸປາເຍນ ເຕນ ຖິເນນ ເຕນ ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈນ ເຕນ ອຫິຣິເກນ ເຕນ ອໂນຕ຺ຕປ຺ເປນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕຕິ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ຕໍສມຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ ເຕນ ໂລເຠນ…ເປ… ເຕນ ອໂນຕ຺ຕປ຺ເປນ ສມຸຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິເມ ຘມ຺ມາ ທສ຺ສເນນ ປຫາຕພ຺ພາຕິ ເອຕ຺ຖ ທສ຺ສນໍ ນາມ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ; ເຕນ ປຫາຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘ກສ຺ມາ ປນ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ ທສ຺ສນໍ ນາມ ຊາໂຕ’ຕິ? ‘ປຐມໍ ນິພ຺ພານທສ຺ສນໂຕ’. ‘ນນຸ ໂຄຕ຺ຣຠຸ ປຐມຕຣໍ ປສ຺ສຕີ’ຕິ? ‘ໂນ ນ ປສ຺ສຕິ; ທິສ຺ວາປິ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ປນ ນ ກໂຣຕິ, ສໍໂຍຊນານໍ ອປ຺ປຫານໂຕ. ຕສ຺ມາ ປສ຺ສຕີ’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຣາຊານໍ ທິສ຺ວາປິ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ທຕ຺ວາ ກິຈ຺ຈນິປ຺ຜຕ຺ຕິຍາ ອທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ‘ອຊ຺ຊາປິ ຣາຊານໍ ນ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ເຈຕ຺ຖ ຊານປທປຸຣິໂສ ນິທສ຺ສນໍ.

໑໐໑໑. ອວເສໂສ ໂລໂຠຕິ ທສ຺ສເນນ ປຫີນາວເສໂສ. ໂລໂຠ ໂທສໂມເຫສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ທສ຺ສເນນ ຫິ ອປາຍຄມນີຍາວ ປຫີນາ. ເຕຫິ ປນ ອຎ຺ເຎ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘ຕເທກຏ຺ຐາ’ຕິ ເຕຫິ ປາຬິຍໍ ອາຄເຕຫິ ຕີຫິ ກິເລເສຫິ ສມ຺ປໂຍຄໂຕປິ ປຫານໂຕປິ ເອກຏ຺ຐາ ປຎ຺ຈ ກິເລສາ. ເນວ ທສ຺ສເນນ ນ ຠາວນາຍາຕິ ອິທໍ ສໍໂຍຊນາທີນໍ ວິຍ ເຕຫິ ມຄ຺ເຄຫິ ອປ຺ປຫາຕພ຺ພຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍໍ ປນ ‘‘ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຎາເຓນ ອຠິສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ນິໂຣເຘນ ສຕ຺ຕ ຠເວ ຐເປຕ຺ວາ ອນມຕຄ຺ເຄ ສໍສາຣວຏ຺ເຏ ເຍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ ເອຕ຺ເຖເຕ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ກຸສລາທີນມ຺ປິ ປຫານໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ, ຕໍ ເຕສໍ ມຄ຺ຄານໍ ອຠາວິຕຕ຺ຕາ ເຍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ເຕ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍານໍ ກິເລສານໍ ປຫີນຕ຺ຕາ ປຫີນາຕິ ອິມໍ ປຣິຍາຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໑໐໑໓. ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພເຫຕຸກຕ຺ຕິເກ ອິເມ ຘມ຺ມາ ທສ຺ສເນນ ປຫາຕພ຺ພເຫຕຸກາຕິ ນິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ, ປຸນ ‘ຕີຓິ ສໍໂຍຊນານີ’ຕິອາທິ ປຫາຕພ຺ເພ ທສ຺ເສຕ຺ວາ, ຕເທກຏ຺ຐຠາເວນ ເຫຕູ ເຈວ ສເຫຕຸເກ ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ‘ກິຎ຺ຈາປິ ທສ຺ສເນນ ປຫາຕພ຺ເພສຸ ເຫຕູສຸ ໂລຠສຫຄໂຕ ໂມໂຫ ໂລເຠນ ສເຫຕຸໂກ ໂຫຕິ, ໂທສສຫຄໂຕ ໂມໂຫ ໂທເສນ, ໂລຠໂທສາ ຈ ໂມເຫນາຕິ ປຫາຕພ຺ພເຫຕຸກປເທເປເຕ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ວິຈິກິຈ຺ຉາສຫຄໂຕ ປນ ໂມໂຫ ອຎ຺ຎສ຺ສ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເຫຕຸໂນ ອຠາເວນ ເຫຕຸເຍວ, ນ ສເຫຕຸໂກຕິ ຕສ຺ສ ປຫານໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິເມ ຘມ຺ມາ ທສ຺ສເນນ ປຫາຕພ຺ພເຫຕູ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໐໑໘. ທຸຕິຍປເທ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕສ຺ສ ໂມຫສ຺ສ ປຫານໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິເມ ຘມ຺ມາ ຠາວນາຍ ປຫາຕພ຺ພເຫຕູຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂສ ຫິ ອຕ຺ຕນາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ສເຫຕຸເກ ກຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິວຏ຺ຏໂກ ຊາໂຕ, ວິຈິກິຈ຺ຉາສຫຄໂຕ ວິຍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເຫຕຸໂນ ອຠາວາ ປຫາຕພ຺ພເຫຕຸກປທໍ ນ ຠຊຕິ. ຕຕິຍປເທ ອວເສສາ ອກຸສລາຕິ ປຸນ ອກຸສລຄ຺ຄຫຓໍ ວິຈິກິຈ຺ຉຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕານໍ ໂມຫານໍ ສງ຺ຄຫຕ຺ຖໍ ກຕໍ. ເຕ ຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເຫຕຸໂນ ອຠາວາ ປຫາຕພ຺ພເຫຕຸກາ ນາມ ນ ໂຫນ຺ຕິ.

໑໐໒໙. ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິເກ ອາຣພ຺ຠາຕິ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ. ສຍຎ຺ຫິ ປຣິຕ຺ຕາ ວາ ໂຫນ຺ຕຸ ມຫຄ຺ຄຕາ ວາ, ປຣິຕ຺ຕຘມ຺ເມ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ, ມຫຄ຺ຄເຕ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓາ, ອປ຺ປມາເຓ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓາ. ເຕ ປນ ປຣິຕ຺ຕາປິ ໂຫນ຺ຕິ ມຫຄ຺ຄຕາປິ ອປ຺ປມາຓາປິ.

໑໐໓໕. ມິຈ຺ຉຕ຺ຕຕ຺ຕິເກ ອານນ຺ຕຣິການີຕິ ອນນ຺ຕຣາເຍນ ຜລທາຍການິ; ມາຕຸຆາຕກກມ຺ມາທີນເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ເຕສຸ ຫິ ເອກສ຺ມິມ຺ປິ ກມ຺ເມ ກເຕ ຕໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ກມ຺ມໍ ອຕ຺ຕໂນ ວິປາກສ຺ສ ໂອກາສໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ສິເນຣຸປ຺ປມາເຓປິ ຫິ ສຸວຓ຺ຓຖູເປ ກຕ຺ວາ ຈກ຺ກວາຬມຕ຺ຕໍ ວາ ຣຕນມຍປາກາຣໍ ວິຫາຣໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຕໍ ປູເຣຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ຍາວຊີວໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ທທໂຕປິ ຕໍ ກມ຺ມໍ ເອເຕສໍ ກມ຺ມານໍ ວິປາກໍ ປຏິພາເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ ເອວ. ຍາ ຈ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ນິຍຕາຕິ ອເຫຕຸກວາທອກິຣິຍວາທນຕ຺ຖິກວາເທສຸ ອຎ຺ຎຕຣາ. ຕຎ຺ຫິ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ພຸທ຺ຘສຕມ຺ປິ ພຸທ຺ຘສຫສ຺ສມ຺ປິ ໂພເຘຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ.

໑໐໓໘. ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິເກ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ອາຣພ຺ຠາຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ. ເຕ ປນ ປຣິຕ຺ຕາປິ ໂຫນ຺ຕິ ມຫຄ຺ຄຕາປິ.

໑໐໓໙. ມຄ຺ຄເຫຕຸກນິທ຺ເທເສ ປຐມນເຍນ ປຈ຺ຈຍຏ຺ເຐນ ເຫຕຸນາ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ຂນ຺ຘານໍ ສເຫຕຸກຠາໂວ ທສ຺ສິໂຕ. ທຸຕິຍນເຍນ ມຄ຺ຄຠູເຕນ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສງ຺ຂາເຕນ ເຫຕຸນາ ເສສມຄ຺ຄງ຺ຄານໍ ສເຫຕຸກຠາໂວ ທສ຺ສິໂຕ. ຕຕິຍນເຍນ ມຄ຺ເຄ ອຸປ຺ປນ຺ນເຫຕູຫິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ສເຫຕຸກຠາໂວ ທສ຺ສິໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໑໐໔໐. ອຘິປຕິໍ ກຣິຕ຺ວາຕິ ອາຣມ຺ມຓາຘິປຕິໍ ກຕ຺ວາ. ເຕ ຈ ໂຂ ປຣິຕ຺ຕຘມ຺ມາວ ໂຫນ຺ຕິ. ອຣິຍສາວການຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ມຄ຺ຄໍ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລ ອາຣມ຺ມຓາຘິປຕິ ລພ຺ຠຕິ. ເຈໂຕປຣິຍຎາເຓນ ປນ ອຣິຍສາວໂກ ປຣສ຺ສ ມຄ຺ຄໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ອຕ຺ຕນາ ປຏິວິທ຺ຘມຄ຺ຄໍ ວິຍ ຄຣຸໍ ນ ກໂຣຕິ. ‘ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ກໂຣນ຺ຕໍ ຕຖາຄຕໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ມຄ຺ຄໍ ຄຣຸໍ ກໂຣຕິ ນ ກໂຣຕີ’ຕິ? ກໂຣຕິ, ນ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ມຄ຺ຄໍ ວິຍ. ອຣຫາ ນ ກິຎ຺ຈິ ຘມ຺ມໍ ຄຣຸໍ ກໂຣຕິ ຐເປຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ຜລໍ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖາປິ ອຍເມວຕ຺ໂຖ. ວີມໍສາຘິປເຕຍ຺ຍນ຺ຕິ ອິທໍ ສຫຊາຕາຘິປຕິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຉນ຺ທຎ຺ຫິ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ ຉນ຺ໂທ ອຘິປຕິ ນາມ ໂຫຕິ, ນ ມຄ຺ໂຄ. ເສສຘມ຺ມາປິ ຉນ຺ທາຘິປຕິໂນ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ມຄ຺ຄາຘິປຕິໂນ. ຈິຕ຺ເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ວີມໍສໍ ປນ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ ວີມໍສາຘິປຕິ ເຈວ ໂຫຕິ ມຄ຺ໂຄ ຈາຕິ. ເສສຘມ຺ມາ ມຄ຺ຄາຘິປຕິໂນ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ວີຣິເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໑໐໔໑. ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕິກນິທ຺ເທເສ ຊາຕາຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ປຏິລທ຺ຘຕ຺ຕຠາວາ. ຠູຕາຕິອາທີນິ ເຕສໍເຍວ ເວວຈນານິ. ຊາຕາ ເອວ ຫິ ຠາວປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຠູຕາ. ປຈ຺ຈຍສໍໂຍເຄ ຊາຕຕ຺ຕາ ສຎ຺ຊາຕາ. ນິພ຺ພຕ຺ຕິລກ຺ຂຓປ຺ປຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ອຸປສຄ຺ເຄນ ປນ ປທໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ປາກຏີຠູຕາຕິ ປາຕຸຠູຕາ. ປຸພ຺ພນ຺ຕໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ປນ຺ນາຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ອຸປສຄ຺ເຄນ ປທໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ສມຸປ຺ປນ຺ນາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ເຐເນວ ອຸທ຺ຘໍ ຐິຕາຕິ ອຸຏ຺ຐິຕາ. ປຈ຺ຈຍສໍໂຍເຄ ອຸຏ຺ຐິຕາຕິ ສມຸຏ຺ຐິຕາ. ປຸນ ອຸປ຺ປນ຺ນາຕິວຈເນ ກາຣຓໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຸປ຺ປນ຺ນໍເສນ ສງ຺ຄຫິຕາຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນໂກຏ຺ຐາເສນ ຄຓນໍ ຄຕາ. ຣູປໍ ເວທນາ ສຎ຺ຎາ ສງ຺ຂາຣາ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ອິທໍ ເນສໍ ສຠາວທສ຺ສນໍ. ທຸຕິຍປທນິທ຺ເທໂສ ວຸຕ຺ຕປຏິເສຘນເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕິຍປທນິທ຺ເທໂສ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ໂຖເຍວ.

ອຍໍ ປນ ຕິໂກ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອທ຺ຘານໍ ວເສນ ປູເຣຕ຺ວາ ທສ຺ສິໂຕ. ລທ຺ໂຘກາສສ຺ສ ຫິ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາໂກ ທຸວິໂຘ – ຂຓປ຺ປຕ຺ໂຕ, ຈ ອປ຺ປຕ຺ໂຕ ຈ. ຕຕ຺ຖ ‘ຂຓປ຺ປຕ຺ໂຕ’ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ນາມ. ‘ອປ຺ປຕ຺ໂຕ’ ຈິຕ຺ຕານນ຺ຕເຣ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕຸ, ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຕິກ຺ກເມ ວາ. ຘຸວປຈ຺ຈຍຏ຺ເຐນ ນຕ຺ຖິ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ອຸປ຺ປາທິໂນ ຘມ຺ມາ ນາມ ຊາໂຕ. ຍຖາ ຫິ – ‘‘ຕິຏ຺ຐເຕວ ສາຍໍ, ໂປຏ຺ຐປາທ, ອຣູປີ ອຕ຺ຕາ ສຎ຺ຎາມໂຍ. ອຖ ອິມສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອຎ຺ຎາ ຈ ສຎ຺ຎາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ອຎ຺ຎາ ຈ ສຎ຺ຎາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໔໑໙). ເອຕ຺ຖ ອາຣຸປ຺ເປ ກາມາວຈຣສຎ຺ຎາປວຕ຺ຕິກາເລ ກິຎ຺ຈາປິ ມູລຠວງ຺ຄສຎ຺ຎາ ນິຣຸທ຺ຘາ ກາມາວຈຣສຎ຺ຎາຍ ປນ ນິຣຸທ຺ຘກາເລ ອວສ຺ສໍ ສາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ ອຣູປສງ຺ຂາໂຕ ອຕ຺ຕາ ນຕ຺ຖີຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ຕິຏ຺ຐເຕວ’ ນາມາຕິ ຊາໂຕ. ເອວເມວ ລທ຺ໂຘກາສສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາໂກ ທຸວິໂຘ…ເປ… ຘຸວປຈ຺ຈຍຏ຺ເຐນ ນຕ຺ຖິ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ອຸປ຺ປາທິໂນ ຘມ຺ມາ ນາມ ຊາໂຕ.

ຍທິ ປນ ອາຍູຫິຕໍ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມໍ ສພ຺ພໍ ວິປາກໍ ທເທຍ຺ຍ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ໂອກາໂສ ນ ຠເວຍ຺ຍ. ຕໍ ປນ ທຸວິຘໍ ໂຫຕິ – ຘຸວວິປາກໍ, ອຘຸວວິປາກຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈ ອານນ຺ຕຣິຍກມ຺ມານິ, ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣິຍມຄ຺ຄາຕິ ເອຕໍ ‘ຘຸວວິປາກໍ’ ນາມ. ຕໍ ປນ ຂຓປ຺ປຕ຺ຕມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ, ອປ຺ປຕ຺ຕມ຺ປິ. ຕຕ຺ຖ ‘ຂຓປ຺ປຕ຺ຕໍ’ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ‘ອປ຺ປຕ຺ຕໍ’ ອນຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ຕສ຺ສ ວິປາໂກ ຈິຕ຺ຕານນ຺ຕເຣ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕຸ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຕິກ຺ກເມ ວາ. ຘຸວປຈ຺ຈຍຏ຺ເຐນ ອນຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ອຸປ຺ປາທິໂນ ຘມ຺ມາ ນາມ ຊາຕໍ. ເມຕ຺ເຕຍ຺ຍໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ມຄ຺ໂຄ ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ນາມ, ຜລໍ ອຸປ຺ປາທິໂນ ຘມ຺ມາເຍວ ນາມ ຊາຕໍ.

໑໐໔໔. ອຕີຕຕ຺ຕິກນິທ຺ເທເສ ອຕີຕາຕິ ຂຓຕ຺ຕຍໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ. ນິຣຸທ຺ຘາຕິ ນິໂຣຘປ຺ປຕ຺ຕາ. ວິຄຕາຕິ ວິຠວໍ ຄຕາ, ວິຄຈ຺ຉິຕາ ວາ. ວິປຣິຓຕາຕິ ປກຕິວິຊຫເນນ ວິປຣິຓາມໍ ຄຕາ. ນິໂຣຘສງ຺ຂາຕໍ ອຕ຺ຖໍ ຄຕາຕິ ອຕ຺ຖງ຺ຄຕາ. ອພ຺ຠຕ຺ຖງ຺ຄຕາຕິ ອຸປສຄ຺ເຄນ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວິຄຕາຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຄຈ຺ຉິຕາ. ປຸນ ອຕີຕວຈເນ ກາຣຓໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕເມວ. ປຣໂຕ ອນາຄຕາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຕີຕໍເສນ ສງ຺ຄຫິຕາຕິ ອຕີຕໂກຏ຺ຐາເສນ ຄຓນໍ ຄຕາ. ກຕເມ ເຕຕິ? ຣູປໍ ເວທນາ ສຎ຺ຎາ ສງ຺ຂາຣາ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ປຣໂຕ ອນາຄຕາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໑໐໔໗. ອຕີຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິກນິທ຺ເທເສ ອຕີເຕ ຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠາຕິອາທີສຸ ປຣິຕ຺ຕມຫຄ຺ຄຕາວ ຘມ຺ມາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເຕ ຫິ ອຕີຕາທີນິ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

໑໐໕໐. ອຊ຺ຌຕ຺ຕຕ຺ຕິກນິທ຺ເທເສ ເຕສໍ ເຕສນ຺ຕິ ປທທ຺ວເຍນ ສພ຺ພສຕ຺ເຕ ປຣິຍາທິຍຕິ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຸຠຍໍ ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ຕາຘິວຈນໍ. ນິຍຕາຕິ ອຕ຺ຕນິ ຊາຕາ. ປາຏິປຸຄ຺ຄລິກາຕິ ປາຏິເຍກ຺ກສ຺ສ ປາຏິເຍກ຺ກສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສນ຺ຕກາ. ອຸປາທິຓ຺ຓາຕິ ສຣີຣຏ຺ຐກາ. ເຕ ຫິ ກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕາ ວາ ໂຫນ຺ຕຸ ມາ ວາ, ອາທິນ຺ນຄຫິຕປຣາມຏ຺ຐວເສນ ປນ ອິຘ ອຸປາທິຓ຺ຓາຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

໑໐໕໑. ປຣສຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອຕ຺ຕານໍ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສສຕ຺ຕານໍ. ປຣປຸຄ຺ຄລານນ຺ຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ເສສໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕສທິສເມວ. ຕທຸຠຍນ຺ຕິ ຕໍ ອຸຠຍໍ.

໑໐໕໓. ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິກສ຺ສ ປຐມປເທ ປຣິຕ຺ຕມຫຄ຺ຄຕາ ຘມ຺ມາ ເວທິຕພ຺ພາ. ທຸຕິເຍ ອປ຺ປມາຓາປິ. ຕຕິເຍ ປຣິຕ຺ຕມຫຄ຺ຄຕາວ. ອປ຺ປມາຓາ ປນ ກາເລນ ພຫິທ຺ຘາ ກາເລນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ. ສນິທສ຺ສນຕ຺ຕິກນິທ຺ເທໂສ ອຸຕ຺ຕາໂນເຍວາຕິ.

ທຸກນິກ຺ເຂປກຖາ

໑໐໖໒. ທຸເກສຸ ອໂທສນິທ຺ເທເສ ເມຕ຺ຕາຍນວເສນ ເມຕ຺ຕິ. ເມຕ຺ຕາກາໂຣ ເມຕ຺ຕາຍນາ. ເມຕ຺ຕາຍ ອຍິຕສ຺ສ ເມຕ຺ຕາສມງ຺ຄິໂນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠາໂວ ເມຕ຺ຕາຍິຕຕ຺ຕໍ. ອນຸທຍຕີຕິ ອນຸທ຺ທາ, ຣກ຺ຂຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນຸທ຺ທາກາໂຣ ອນຸທ຺ທາຍນາ. ອນຸທ຺ທາຍິຕສ຺ສ ຠາໂວ ອນຸທ຺ທາຍິຕຕ຺ຕໍ. ຫິຕສ຺ສ ເອສນວເສນ ຫິເຕສິຕາ. ອນຸກມ຺ປນວເສນ ອນຸກມ຺ປາ. ສພ຺ເພຫິປິ ອິເມຫິ ປເທຫິ ອຸປຈາຣປ຺ປນາປ຺ປຕ຺ຕາ ເມຕ຺ຕາວ ວຸຕ຺ຕາ. ເສສປເທຫິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕໂຣ ອໂທໂສ ກຖິໂຕ.

໑໐໖໓. ອໂມຫນິທ຺ເທເສ ທຸກ຺ເຂ ຎາຓນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ເຈ ປຎ຺ຎາ. ທຸກ຺ຂສມຸທເຍຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ທຸກ຺ເຂ ຎາຓໍ ສວນສມ຺ມສນປຏິເວຘປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາສຸ ວຕ຺ຕຕິ. ຕຖາ ທຸກ຺ຂສມຸທເຍ. ນິໂຣເຘ ປນ ສວນປຏິເວຘປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາສຸ ເອວ. ຕຖາ ປຏິປທາຍ. ປຸພ຺ພນ຺ເຕຕິ ອຕີຕໂກຏ຺ຐາເສ. ອປຣນ຺ເຕຕິ ອນາຄຕໂກຏ຺ຐາເສ. ປຸພ຺ພນ຺ຕາປຣນ຺ເຕຕິ ຕທຸຠເຍ. ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຎາຓນ຺ຕິ ອຍໍ ປຈ຺ຈໂຍ, ອິທໍ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນໍ, ອິທໍ ປຏິຈ຺ຈ ອິທໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເອວໍ ປຈ຺ຈເຍສຸ ຈ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ເມສຸ ຈ ຎາຓໍ.

໑໐໖໕. ໂລຠນິທ຺ເທເສປິ ເຫຏ຺ຐາ ອນາຄຕານໍ ປທານໍ ອຍມຕ຺ໂຖ – ຣຎ຺ຊນວເສນ ຣາໂຄ. ພລວຣຎ຺ຊນຏ຺ເຐນ ສາຣາໂຄ. ວິສເຍສຸ ສຕ຺ຕານໍ ອນຸນຍນໂຕ ອນຸນໂຍ. ອນຸຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ອນຸໂຣໂຘ, ກາເມຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຠເວ ສຕ຺ຕາ ເອຕາຍ ນນ຺ທນ຺ຕິ, ສຍໍ ວາ ນນ຺ທຕີຕິ ນນ຺ທີ. ນນ຺ທີ ຈ ສາ ຣຎ຺ຊນຏ຺ເຐນ ຣາໂຄ ຈາຕິ ນນ຺ທີຣາໂຄ. ຕຕ຺ຖ ເອກສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ ສກິໍ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຕຓ຺ຫາ ‘ນນ຺ທີ’. ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ‘ນນ຺ທີຣາໂຄ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສາຣາໂຄຕິ ໂຍ ເຫຏ຺ຐາ ພລວຣຎ຺ຊນຏ຺ເຐນ ສາຣາໂຄຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ນ ສຕ຺ຕສ຺ສ, ຈິຕ຺ຕສ຺ເສວ ສາຣາໂຄຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ ເອຕາຍ ອາຣມ຺ມຓານີຕິ ອິຈ຺ຉາ. ພຫລກິເລສຠາເວນ ມຸຈ຺ຉນ຺ຕິ ເອຕາຍ ປາຓິໂນຕິ ມຸຈ຺ຉາ. ຄິລິຕ຺ວາ ປຣິນິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຄຫຓວເສນ ອຊ຺ໂຌສານໍ. ອິມິນາ ສຕ຺ຕາ ຄິຊ຺ຌນ຺ຕິ, ເຄຘໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ເຄໂຘ; ພຫລຏ຺ເຐນ ວາ ເຄໂຘ. ‘‘ເຄຘໍ ວາ ປວນສຓ຺ຑ’’ນ຺ຕິ ຫິ ພຫລຏ຺ເຐເນວ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນນ຺ຕຣປທໍ ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ວຑ຺ຒິຕໍ. ສພ຺ພໂຕຠາເຄນ ວາ ເຄໂຘຕິ ປລິເຄໂຘ. ສຎ຺ຊນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ສງ຺ໂຄ; ລຄ຺ຄນຏ຺ເຐນ ວາ ສງ຺ໂຄ. ໂອສີທນຏ຺ເຐນ ປງ຺ໂກ. ອາກຑ຺ຒນວເສນ ເອຊາ. ‘‘ເອຊາ ອິມໍ ປຸຣິສໍ ປຣິກຑ຺ຒຕິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ຠວສ຺ສ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຎ຺ຈນຏ຺ເຐນ ມາຍາ. ວຏ຺ຏສ຺ມິໍ ສຕ຺ຕານໍ ຊນນຏ຺ເຐນ ຊນິກາ. ‘‘ຕຓ຺ຫາ ຊເນຕິ ປຸຣິສໍ ຈິຕ຺ຕມສ຺ສ ວິຘາວຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໕໕-໕໗) ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຏ຺ຏສ຺ມິໍ ສຕ຺ເຕ ທຸກ຺ເຂນ ສໍໂຍຊຍມານາ ຊເນຕີຕິ ສຎ຺ຊນນີ. ຆຏນຏ຺ເຐນ ສິພ຺ພິນີ. ອຍຎ຺ຫິ ວຏ຺ຏສ຺ມິໍ ສຕ຺ເຕ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິວເສນ ສິພ຺ພຕິ ຆເຏຕິ, ຕຸນ຺ນກາໂຣ ວິຍ ປິໂລຕິກາຍ ປິໂລຕິກໍ; ຕສ຺ມາ ຆຏນຏ຺ເຐນ ສິພ຺ພິນີຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ອເນກປ຺ປກາຣໍ ວິສຍຊາລໍ ຕຓ຺ຫາວິປ຺ຜນ຺ທິຕນິເວສສງ຺ຂາຕໍ ວາ ຊາລມສ຺ສາ ອຕ຺ຖີຕິ ຊາລິນີ.

ອາກຑ຺ຒນຏ຺ເຐນ ສີຆໂສຕາ ສຣິຕາ ວິຍາຕິ ສຣິຕາ. ອລ຺ລຏ຺ເຐນ ວາ ສຣິຕາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ສຣິຕານິ ສິເນຫິຕານິ ຈ ໂສມນສ຺ສານິ ຠວນ຺ຕິ ຊນ຺ຕຸໂນ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໓໔໑). ອລ຺ລານິ ເຈວ ສິນິທ຺ຘານິ ຈາຕິ ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ວິສຕາຕິ ວິສຕ຺ຕິກາ. ວິສຏາຕິ ວິສຕ຺ຕິກາ. ວິສາລາຕິ ວິສຕ຺ຕິກາ. ວິສກ຺ກຕີຕິ ວິສຕ຺ຕິກາ. ວິສໍວາທິກາຕິ ວິສຕ຺ຕິກາ. ວິສໍຫຣຕີຕິ ວິສຕ຺ຕິກາ. ວິສມູລາຕິ ວິສຕ຺ຕິກາ. ວິສຜລາຕິ ວິສຕ຺ຕິກາ. ວິສປຣິໂຠຄາຕິ ວິສຕ຺ຕິກາ. ວິສຕາ ວາ ປນ ສາ ຕຓ຺ຫາ ຣູເປ ສທ຺ເທ ຄນ຺ເຘ ຣເສ ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ກຸເລ ຄເຓ ວິຕ຺ຖຕາຕິ ວິສຕ຺ຕິກາ (ມຫານິ. ໓). ອນຍພ຺ຍສນປາປນຏ຺ເຐນ ກຸມ຺ມານຸພນ຺ຘສຸຕ຺ຕກໍ ວິຍາຕິ ສຸຕ຺ຕໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ສຸຕ຺ຕກນ຺ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ນນ຺ທີຣາຄສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໕໙). ຣູປາທີສຸ ວິຕ຺ຖຕຏ຺ເຐນ ວິສຏາ. ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ປຏິລາຠຕ຺ຖາຍ ສຕ຺ເຕ ອາຍູຫາເປຕີຕິ ອາຍູຫິນີ. ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຸໍ ອປ຺ປທານໂຕ ສຫາຍຏ຺ເຐນ ທຸຕິຍາ. ອຍຎ຺ຫິ ສຕ຺ຕານໍ ວຏ຺ຏສ຺ມິໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຸໍ ນ ເທຕິ, ຄຕຄຕຏ຺ຐາເນ ປິຍສຫາໂຍ ວິຍ ອຠິຣມາເປຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຕຓ຺ຫາທຸຕິໂຍ ປຸຣິໂສ, ທີຆມທ຺ຘານ ສໍສຣໍ;

ອິຕ຺ຖຠາວຎ຺ຎຖາຠາວໍ, ສໍສາຣໍ ນາຕິວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ. (ອ. ນິ. ໔.໙; ອິຕິວຸ. ໑໕; ມຫານິ. ໑໙໑; ຈູຬນິ. ປາຣາຍນານຸຄີຕິຄາຖານິທ຺ເທສ ໑໐໗);

ປຓິຘານກວເສນ ປຓິຘິ. ຠວເນຕ຺ຕີຕິ ຠວຣຊ຺ຊຸ. ເອຕາຍ ຫິ ສຕ຺ຕາ, ຣຊ຺ຊຸຍາ ຄີວາຍ ພທ຺ຘາ ໂຄຓາ ວິຍ, ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐານໍ ນິຍ຺ຍນ຺ຕິ. ຕໍ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ວນຕິ ຠຊຕິ ອລ຺ລີຍຕີຕິ ວນໍ. ວນຕິ ຍາຈຕີຕິ ວາ ວນໍ. ວນໂຖຕິ ພ຺ຍຎ຺ຊເນນ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ. ອນຕ຺ຖທຸກ຺ຂານໍ ວາ ສມຸຏ຺ຐາປນຏ຺ເຐນ ຄຫນຏ຺ເຐນ ຈ ວນໍ ວິຍາຕິ ‘ວນໍ’; ພລວຕຓ຺ຫາເຍຕໍ ນາມໍ. ຄຫນຕຣຏ຺ເຐນ ປນ ຕໂຕ ພລວຕໂຣ ‘ວນໂຖ’ ນາມ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ວນໍ ຉິນ຺ທຖ ມາ ຣຸກ຺ຂໍ, ວນໂຕ ຊາຍເຕ ຠຍໍ;

ເຉຕ຺ວາ ວນຎ຺ຈ ວນຖຎ຺ຈ, ນິພ຺ພນາ ໂຫຖ ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໒໘໓);

ສນ຺ຖວນວເສນ ສນ຺ຖໂວ; ສໍສຄ຺ໂຄຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ທຸວິໂຘ – ຕຓ຺ຫາສນ຺ຖໂວ ມິຕ຺ຕສນ຺ຖໂວ ຈ. ເຕສຸ ອິຘ ຕຓ຺ຫາສນ຺ຖໂວ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ສິເນຫວເສນ ສິເນໂຫ. ອາລຍກຣຓວເສນ ອເປກ຺ຂຕີຕິ ອເປກ຺ຂາ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ – ‘‘ອິມານິ ເຕ ເທວ ຈຕຸຣາສີຕິນຄຣສຫສ຺ສານິ ກຸສາວຕີຣາຊຘານີປມຸຂານິ. ເອຕ຺ຖ ເທວ ຉນ຺ທໍ ຊເນຫິ, ຊີວິເຕ ອເປກ຺ຂໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໒໖໖). ອາລຍໍ ກໂຣຫີຕິ ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ປາຏິເຍກ຺ເກ ປາຏິເຍກ຺ເກ ອາຣມ຺ມເຓ ພນ຺ຘຕີຕິ ປຏິພນ຺ຘຸ. ຎາຕກຏ຺ເຐນ ວາ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ພນ຺ຘູຕິປິ ປຏິພນ຺ຘຸ. ນິຈ຺ຈສນ຺ນິສ຺ສິຕຏ຺ເຐນ ຫິ ສຕ຺ຕານໍ ຕຓ຺ຫາສໂມ ພນ຺ຘຸ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ອາຣມ຺ມຓານໍ ອສນໂຕ ອາສາ. ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຓໂຕ ເຈວ ຕິຕ຺ຕິໍ ອນຸປຄນ຺ຕ຺ວາວ ປຣິຠຸຎ຺ຊນໂຕ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາສິສນວເສນ ອາສິສນາ. ອາສິສິຕສ຺ສ ຠາໂວ ອາສິສິຕຕ຺ຕໍ. ອິທານິ ຕສ຺ສາ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຣູປາສາຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອາສິສນວເສນ ອາສາຕິ ອາສາຍ ອຕ຺ຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣູເປ ອາສາ ຣູປາສາຕິ ເອວໍ ນວປິ ປທານິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຸຣິມານິ ປຎ຺ຈ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ປຣິກ຺ຂາຣໂລຠວເສນ ຉຏ຺ຐໍ. ຕໍ ວິເສສໂຕ ປພ຺ພຊິຕານໍ. ຕໂຕ ປຣານິ ຕີຓິ ອຕິຕ຺ຕິຍວຕ຺ຖຸວເສນ ຄຫຏ຺ຐານໍ. ນ ຫິ ເຕສໍ ຘນປຸຕ຺ຕຊີວິເຕຫິ ອຎ຺ຎໍ ປິຍຕຣໍ ອຕ຺ຖິ. ‘ເອຕໍ ມຍ຺ຫໍ ເອຕໍ ມຍ຺ຫ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ອສຸເກນ ເມ ອິທໍ ທິນ຺ນໍ ອິທໍ ທິນ຺ນ’ນ຺ຕິ ວາ ເອວໍ ສຕ຺ເຕ ຊປ຺ປາເປຕີຕິ ຊປ຺ປາ. ປຣໂຕ ທ຺ເວ ປທານິ ອຸປສຄ຺ເຄນ ວຑ຺ຒິຕານິ. ຕໂຕ ປຣໍ ອຎ຺ເຎນາກາເຣນ ວິຠຊິຕຸໍ ອາຣທ຺ຘຕ຺ຕາ ປຸນ ຊປ຺ປາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຊປ຺ປນາກາໂຣ ຊປ຺ປນາ. ຊປ຺ປິຕສ຺ສ ຠາໂວ ຊປ຺ປິຕຕ຺ຕໍ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ວິສເຍ ລຸມ຺ປຕິ ອາກຑ຺ຒຕີຕິ ໂລລຸໂປ. ໂລລຸປສ຺ສ ຠາໂວ ໂລລຸປ຺ປໍ. ໂລລຸປ຺ປາກາໂຣ ໂລລຸປ຺ປາຍນາ. ໂລລຸປ຺ປສມງ຺ຄິໂນ ຠາໂວ ໂລລຸປ຺ປາຍິຕຕ຺ຕໍ.

ປຸຈ຺ຉຎ຺ຊິກຕາຕິ ຍາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ລາຠຏ຺ຐາເນສຸ, ປຸຈ຺ຉໍ ຈາລຍມານາ ສຸນຂາ ວິຍ, ກມ຺ປມານາ ວິຈຣນ຺ຕິ, ຕໍ ຕສ຺ສາ ກມ຺ປນຕຓ຺ຫາຍ ນາມໍ. ສາຘຸ ມນາປມນາເປ ວິສເຍ ກາເມຕີຕິ ສາຘຸກາໂມ. ຕສ຺ສ ຠາໂວ ສາຘຸກມ຺ຍຕາ. ມາຕາ ມາຕຸຈ຺ຉາຕິອາທິເກ ອຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຣາໂຄຕິ ອຘມ຺ມຣາໂຄ. ຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນປິ ພລວາ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນໂລໂຠ ວິສມໂລໂຠ. ‘‘ຣາໂຄ ວິສມ’’ນ຺ຕິອາທິວຈນໂຕ (ວິຠ. ໙໒໔) ວາ ຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ວາ ອຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຉນ຺ທຣາໂຄ ອຘມ຺ມຏ຺ເຐນ ‘ອຘມ຺ມຣາໂຄ’, ວິສມຏ຺ເຐນ ‘ວິສມໂລໂຠ’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອາຣມ຺ມຓານໍ ນິກາມນວເສນ ນິກນ຺ຕິ. ນິກາມນາກາໂຣ ນິກາມນາ. ປຕ຺ຖນາວເສນ ປຕ຺ຖນາ. ປິຫາຍນວເສນ ປິຫນາ. ສຸຏ຺ຐຸ ປຕ຺ຖນາ ສມ຺ປຕ຺ຖນາ. ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ຕຓ຺ຫາ ກາມຕຓ຺ຫາ. ຣູປາຣູປຠເວ ຕຓ຺ຫາ ຠວຕຓ຺ຫາ. ອຸຈ຺ເຉທສງ຺ຂາເຕ ວິຠເວ ຕຓ຺ຫາ ວິຠວຕຓ຺ຫາ. ສຸທ຺ເຘ ຣູປຠວສ຺ມິໍເຍວ ຕຓ຺ຫາ ຣູປຕຓ຺ຫາ. ອຣູປຠເວ ຕຓ຺ຫາ ອຣູປຕຓ຺ຫາ. ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິສຫຄໂຕ ຣາໂຄ ທິຏ຺ຐິຣາໂຄ. ນິໂຣເຘ ຕຓ຺ຫາ ນິໂຣຘຕຓ຺ຫາ. ຣູເປ ຕຓ຺ຫາ ຣູປຕຓ຺ຫາ. ສທ຺ເທ ຕຓ຺ຫາ ສທ຺ທຕຓ຺ຫາ. ຄນ຺ຘຕຓ຺ຫາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ໂອຆາທໂຍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາວ.

ກຸສລຘມ຺ເມ ອາວຣຕີຕິ ອາວຣຓໍ. ຉາທນວເສນ ຉາທນໍ. ສຕ຺ເຕ ວຏ຺ຏສ຺ມິໍ ພນ຺ຘຕີຕິ ພນ຺ຘນໍ. ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ກິລິສ຺ສຕິ ສໍກິລິຏ຺ຐໍ ກໂຣຕີຕິ ອຸປກ຺ກິເລໂສ. ຖາມຄຕຏ຺ເຐນ ອນຸເສຕີຕິ ອນຸສໂຍ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍຸຏ຺ຐາຕີຕິ ປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ; ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕຸໍ ອປ຺ປທາເນນ ກຸສລຈາຣໍ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ໂຈຣາ ມຄ຺ເຄ ປຣິຍຸຏ຺ຐິໍສຸ ຘຸຕ຺ຕາ ມຄ຺ເຄ ປຣິຍຸຏ຺ຐິໍສູ’’ຕິອາທີສຸ (ຈູຬວ. ໔໓໐) ຫິ ມຄ຺ຄໍ ຄຓ຺ຫິໍສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວມິຘາປິ ຄຫຓຏ຺ເຐນ ປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປລິເວຐນຏ຺ເຐນ ລຕາ ວິຍາຕິ ລຕາ. ‘‘ລຕາ ອຸພ຺ຠິຊ຺ຊ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໓໔໐) ອາຄຕຏ຺ຐາເນປິ ອຍໍ ຕຓ຺ຫາ ລຕາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ວິວິຘານິ ວຕ຺ຖູນິ ອິຈ຺ຉຕີຕິ ເວວິຈ຺ຉໍ. ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ມູລນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂມູລໍ. ຕສ຺ເສວ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ນິທານນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂນິທານໍ. ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ອິໂຕ ປຠວຕີຕິ ທຸກ຺ຂປ຺ປຠໂວ. ພນ຺ຘນຏ຺ເຐນ ປາໂສ ວິຍາຕິ ປາໂສ. ມາຣສ຺ສ ປາໂສ ມາຣປາໂສ. ທຸຣຸຄ຺ຄິລນຏ຺ເຐນ ພຬິສໍ ວິຍາຕິ ພຬິສໍ. ມາຣສ຺ສ ພຬິສໍ ມາຣພຬິສໍ. ຕຓ຺ຫາຠິຠູຕາ ມາຣສ຺ສ ວິສຍໍ ນາຕິກ຺ກມນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອຸປຣິ ມາໂຣ ວສໍ ວຕ຺ເຕຕີຕິ ອິມິນາ ປຣິຍາເຍນ ມາຣສ຺ສ ວິສໂຍຕິ ມາຣວິສໂຍ. ສນ຺ທນຏ຺ເຐນ ຕຓ຺ຫາວ ນທີ ຕຓ຺ຫານທີ. ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຓຏ຺ເຐນ ຕຓ຺ຫາວ ຊາລໍ ຕຓ຺ຫາຊາລໍ. ຍຖາ ສຸນຂາ ຄທ຺ທຸລພທ຺ຘາ ຍທິຈ຺ຉກໍ ນີຍນ຺ຕິ, ເອວໍ ຕຓ຺ຫາພທ຺ຘາ ສຕ຺ຕາປີຕິ ທຬ຺ຫພນ຺ຘນຏ຺ເຐນ ຄທ຺ທຸລໍ ວິຍາຕິ ຄທ຺ທຸລໍ. ຕຓ຺ຫາວ ຄທ຺ທຸລໍ ຕຓ຺ຫາຄທ຺ທຸລໍ. ທຸປ຺ປູຣຓຏ຺ເຐນ ຕຓ຺ຫາວ ສມຸທ຺ໂທ ຕຓ຺ຫາສມຸທ຺ໂທ.

໑໐໖໖. ໂທສນິທ຺ເທເສ ອນຕ຺ຖໍ ເມ ອຈຣີຕິ ອວຸຑ຺ຒິໍ ເມ ອກາສິ. ອິມິນາ ອຸປາເຍນ ສພ຺ພປເທສຸ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຏ຺ຐາເນ ວາ ປນ ອາຆາໂຕຕິ ອກາຣເຓ ໂກໂປ – ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ‘ເທໂວ ອຕິວສ຺ສຕີ’ຕິ ກຸປ຺ປຕິ, ‘ນ ວສ຺ສຕີ’ຕິ ກຸປ຺ປຕິ, ‘ສູຣິໂຍ ຕປ຺ປຕີ’ຕິ ກຸປ຺ປຕິ, ‘ນ ຕປ຺ປຕີ’ຕິ ກຸປ຺ປຕິ, ວາເຕ ວາຍນ຺ເຕປິ ກຸປ຺ປຕິ, ອວາຍນ຺ເຕປິ ກຸປ຺ປຕິ, ສມ຺ມຊ຺ຊິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ໂພຘິປຓ຺ຓານໍ ກຸປ຺ປຕິ, ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ວາຕສ຺ສ ກຸປ຺ປຕິ, ອຸປກ຺ຂລິຕ຺ວາ ຂາຓຸກສ຺ສ ກຸປ຺ປຕິ ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ອຏ຺ຐາເນ ວາ ປນ ອາຆາໂຕ ຊາຍຕີຕິ. ຕຕ຺ຖ ເຫຏ຺ຐາ ນວສຸ ຐາເນສຸ ສຕ຺ເຕ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ກມ຺ມປຖເຠໂທ ໂຫຕິ. ອຏ຺ຐານາຆາໂຕ ປນ ສງ຺ຂາເຣສຸ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ກມ຺ມປຖເຠທໍ ນ ກໂຣຕິ. ຈິຕ຺ຕໍ ອາຆາເຕນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ໂນຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຆາໂຕ. ຕໂຕ ພລວຕໂຣ ປຏິຆາໂຕ. ປຏິຫຎ຺ຎນວເສນ ປຏິຆໍ. ປຏິວິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ປຏິວິໂຣໂຘ. ກຸປ຺ປນວເສນ ໂກໂປ. ປໂກໂປ ສມ຺ປໂກໂປຕິ ອຸປສຄ຺ເຄນ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ. ທຸສ຺ສນວເສນ ໂທໂສ. ປໂທໂສ ສມ຺ປໂທໂສຕິ ອຸປສຄ຺ເຄນ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ພ຺ຍາປຕ຺ຕີຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິປນ຺ນຕາ, ວິປຣິວຕ຺ຕນາກາໂຣ. ມນໍ ປທູສຍມາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ມໂນປໂທໂສ. ກຸຊ຺ຌນວເສນ ໂກໂຘ. ກຸຊ຺ຌນາກາໂຣ ກຸຊ຺ຌນາ. ກຸຊ຺ຌິຕສ຺ສ ຠາໂວ ກຸຊ຺ຌິຕຕ຺ຕໍ.

ອິທານິ ອກຸສລນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕນຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ໂທໂສ ທຸສ຺ສນາຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ‘‘ໂຍ ເອວຣູໂປ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຆາໂຕ…ເປ… ກຸຊ຺ຌິຕຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຈ ອິຘ ວຸຕ຺ໂຕ, ‘‘ໂທໂສ ທຸສ຺ສນາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ໂຕ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ໂທໂສຕິ. ເອວເມຕ຺ຖ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ປຸນຣຸຕ຺ຕິໂທໂສ ປຏິເສຘິໂຕ ໂຫຕິ. ໂມຫນິທ຺ເທໂສ ອໂມຫນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂນເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສພ຺ພາກາເຣນ ປເນສ ວິຠງ຺ຄຏ຺ຐກຖາຍໍ ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ.

໑໐໗໙. ເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ເຍ ຘມ຺ມາ ສເຫຕຸກາຕິ ເຕຫິ ເຫຕຸຘມ຺ເມຫິ ເຍ ອຎ຺ເຎ ເຫຕຸຘມ຺ມາ ວາ ນເຫຕຸຘມ຺ມາ ວາ ເຕ ສເຫຕຸກາ. ອເຫຕຸກປເທປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ເຫຕຸ ເຫຕຸເຍວ ຈ ໂຫຕິ, ຕິຓ຺ຓໍ ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວາ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ສເຫຕຸໂກ ຈ. ວິຈິກິຈ຺ຉຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄໂຕ ປນ ໂມໂຫ ເຫຕຸ ອເຫຕຸໂກ. ເຫຕຸສມ຺ປຍຸຕ຺ຕທຸກນິທ຺ເທເສປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໑໐໙໑. ສງ຺ຂຕທຸກນິທ຺ເທເສ ປຸຣິມທຸເກ ວຸຕ຺ຕໍ ອສງ຺ຂຕຘາຕຸໍ ສນ຺ຘາຍ ໂຍ ເອວ ໂສ ຘມ຺ໂມຕິ ເອກວຈນນິທ຺ເທໂສ ກໂຕ. ປຸຣິມທຸເກ ປນ ພຫຸວຈນວເສນ ປຸຈ຺ຉາຍ ອຸທ຺ຘຏຕ຺ຕາ ອິເມ ຘມ຺ມາ ອປ຺ປຈ຺ຈຍາຕິ ປຸຈ຺ຉານຸສນ຺ຘິນເຍນ ພຫຸວຈນໍ ກຕໍ. ອິເມ ຘມ຺ມາ ສນິທສ຺ສນາຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໑໑໐໑. ເກນຈິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍທຸກນິທ຺ເທເສ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ວິຊານິຕພ຺ພາ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ເກນຈິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີສຸ ເກນຈິ ເອເກນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ວາ ໂສຕວິຎ຺ຎາເຓນ ວາ ວິຊານິຕພ຺ພາ. ເກນຈິ ນ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາຕິ ເຕເນວ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ວາ ໂສຕວິຎ຺ຎາເຓນ ວາ ນ ວິຊານິຕພ຺ພາ. ‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ປທານໍ ອຕ຺ຖນານຕ຺ຕໂຕ ທຸໂກ ໂຫຕີ’ຕິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘ເຍ ເຕ ຘມ຺ມາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ນ ເຕ ຘມ຺ມາ ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ’ຕິ ອຍໍ ທຸໂກ ນ ໂຫຕິ. ຣູປໍ ປນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ສທ຺ໂທ ນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘ເຍ ເຕ ຘມ຺ມາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ນ ເຕ ຘມ຺ມາ ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ, ເຍ ວາ ປນ ເຕ ຘມ຺ມາ ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ນ ເຕ ຘມ຺ມາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ’ຕິ ອຍເມໂກ ທຸໂກຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ເອເກກອິນ຺ທ຺ຣິຍມູລເກ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກຕ຺ວາ ວີສຕິ ທຸກາ ວິຠຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ກິໍ ປນ ‘ມໂນວິຎ຺ຎາເຓນ ເກນຈິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ເກນຈິ ນ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ’ ນຕ຺ຖິ? ເຕເນຕ຺ຖ ທຸກາ ນ ວຸຕ຺ຕາຕິ? ໂນ ນຕ຺ຖິ, ວວຕ຺ຖານາຠາວໂຕ ປນ ນ ວຸຕ຺ຕາ. ນ ຫິ, ຍຖາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ອວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ເອວາຕິ ວວຕ຺ຖານໍ ອຕ຺ຖິ, ເອວໍ ມໂນວິຎ຺ຎາເຓນາປີຕິ ວວຕ຺ຖານາຠາວໂຕ ເອຕ຺ຖ ທຸກາ ນ ວຸຕ຺ຕາ. ມໂນວິຎ຺ຎາເຓນ ປນ ເກນຈິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ເຈວ ອວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຈາຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ອຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ໂສ ອວຸຕ຺ໂຕປິ ຍຖາລາຠວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ມໂນວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ຫິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄເຕຫິ ກາມາວຈຣຘມ຺ເມຫິ ກາມາວຈຣຘມ຺ມາ ເອວ ຕາວ ເກຫິຈິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ເກຫິຈິ ອວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ. ເຕຫິເຍວ ຣູປາວຈຣາທິຘມ຺ມາປິ ເກຫິຈິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ເກຫິຈິ ອວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ. ຣູປາວຈເຣຫິປິ ກາມາວຈຣາ ເກຫິຈິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ເກຫິຈິ ອວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ. ເຕເຫວ ຣູປາວຈຣາທໂຍປິ ເກຫິຈິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ເກຫິຈິ ອວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ. ອຣູປາວຈເຣຫິ ປນ ກາມາວຈຣາ ຣູປາວຈຣາ ອປຣິຍາປນ຺ນາ ຈ ເນວ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ. ອຣູປາວຈຣາ ປນ ເກຫິຈິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ເກຫິຈິ ອວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ. ເຕປິ ຈ ເກຈິເທວ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ເກຈິ ອວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ. ອປຣິຍາປນ຺ເນຫິ ກາມາວຈຣາທໂຍ ເນວ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ. ອປຣິຍາປນ຺ນາ ປນ ນິພ຺ພາເນນ ອວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ ເກຫິຈິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ເກຫິຈິ ອວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ. ເຕປິ ຈ ມຄ຺ຄຜລານໍ ອວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ ເກຈິເທວ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ເກຈິ ອວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາຕິ.

໑໑໐໒. ອາສວນິທ຺ເທເສ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິໂກ ຣາໂຄ ກາມາສໂວ ນາມ. ຣູປາຣູປຠເວສຸ ຉນ຺ທຣາໂຄ ຌານນິກນ຺ຕິ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິສຫຊາໂຕ ຣາໂຄ ຠວວເສນ ປຕ຺ຖນາ ຠວາສໂວ ນາມ. ທ຺ວາສຏ຺ຐິ ທິຏ຺ຐິໂຍ ທິຏ຺ຐາສໂວ ນາມ. ອຏ຺ຐສຸ ຐາເນສຸ ອຎ຺ຎາຓໍ ອວິຊ຺ຊາສໂວ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອາຄເຕສຸ ປນ ອາສເວສຸ ອສມ຺ໂມຫຕ຺ຖໍ ເອກວິຘາທິເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຕ຺ຖໂຕ ເຫເຕ ຈິຣປາຣິວາສິຍຏ຺ເຐນ ອາສວາຕິ ເອວໍ ເອກວິຘາວ ໂຫນ຺ຕິ. ວິນເຍ ປນ ‘‘ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິການໍ ອາສວານໍ ສໍວຣາຍ ສມ຺ປຣາຍິການໍ ອາສວານໍ ປຏິຆາຕາຍາ’’ຕິ (ປາຣາ. ໓໙) ທຸວິເຘນ ອາຄຕາ. ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ສຬາຍຕເນ ຕາວ ‘‘ຕໂຍເມ, ອາວຸໂສ, ອາສວາ – ກາມາສໂວ ຠວາສໂວ ອວິຊ຺ຊາສໂວ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໓໒໑) ຕິວິເຘນ ອາຄຕາ. ນິພ຺ເພຘິກປຣິຍາເຍ ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ ນິຣຍຄມນີຍາ, ອຕ຺ຖິ ອາສວາ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຄມນີຍາ, ອຕ຺ຖິ ອາສວາ ເປຕ຺ຕິວິສຍຄມນີຍາ, ອຕ຺ຖິ ອາສວາ ມນຸສ຺ສໂລກຄມນີຍາ, ອຕ຺ຖິ ອາສວາ ເທວໂລກຄມນີຍາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໖.໖໓) ປຎ຺ຈວິເຘນ ອາຄຕາ. ຉກ຺ກນິປາເຕ ອາຫຸເນຍ຺ຍສຸຕ຺ເຕ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ອາສວາ ສໍວຣາ ປຫາຕພ຺ພາ, ອຕ຺ຖິ ອາສວາ ປຏິເສວນາ ປຫາຕພ຺ພາ, ອຕ຺ຖິ ອາສວາ ອຘິວາສນາ ປຫາຕພ຺ພາ, ອຕ຺ຖິ ອາສວາ ປຣິວຊ຺ຊນາ ປຫາຕພ຺ພາ, ອຕ຺ຖິ ອາສວາ ວິໂນທນາ ປຫາຕພ຺ພາ, ອຕ຺ຖິ ອາສວາ ຠາວນາ ປຫາຕພ຺ພາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໖.໕໘) ຉພ຺ພິເຘນ ອາຄຕາ. ສພ຺ພາສວປຣິຍາເຍ (ມ. ນິ. ໑.໑໔ ອາທໂຍ) ‘ທສ຺ສນປຫາຕພ຺ເພຫິ’ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຕວິເຘນ ອາຄຕາ. ອິຘ ປເນເຕ ກາມາສວາທິເຠທໂຕ ຈຕຸພ຺ພິເຘນ ອາຄຕາ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວຈນຕ຺ໂຖ – ປຎ຺ຈກາມຄຸຓສງ຺ຂາເຕ ກາເມ ອາສໂວ ‘ກາມາສໂວ’. ຣູປາຣູປສງ຺ຂາເຕ ກມ຺ມໂຕ ຈ ອຸປປຕ຺ຕິໂຕ ຈ ທຸວິເຘປິ ຠເວ ອາສໂວ ‘ຠວາສໂວ’. ທິຏ຺ຐິ ເອວ ອາສໂວ ‘ທິຏ຺ຐາສໂວ’. ອວິຊ຺ຊາວ ອາສໂວ ‘ອວິຊ຺ຊາສໂວ’.

໑໑໐໓. ກາເມສູຕິ ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ. ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທຕິ ກາມສງ຺ຂາໂຕ ຉນ຺ໂທ, ນ ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາຉນ຺ໂທ, ນ ຘມ຺ມຈ຺ຉນ຺ໂທ. ກາມນວເສນ ຣຊ຺ຊນວເສນ ຈ ກາໂມເຍວ ຣາໂຄ ກາມຣາໂຄ. ກາມນວເສນ ນນ຺ທນວເສນ ຈ ກາໂມວ ນນ຺ທີຕິ ກາມນນ຺ທີ. ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ກາມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາ ຕຓ຺ຫາຍນຏ຺ເຐນ ກາມຕຓ຺ຫາ, ສິເນຫນຏ຺ເຐນ ກາມສິເນໂຫ, ປຣິຑຍ຺ຫນຏ຺ເຐນ ກາມປຣິຬາໂຫ, ມຸຈ຺ຉນຏ຺ເຐນ ກາມມຸຈ຺ຉາ, ຄິລິຕ຺ວາ ປຣິນິຏ຺ຐາປນຏ຺ເຐນ ກາມຊ຺ໂຌສານນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຍໍ ອຏ຺ຐຫິ ປເທຫິ ວິຠຕ຺ໂຕ ກາມາສໂວ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໑໑໐໔. ຠເວສຸ ຠວຉນ຺ໂທຕິ ຣູປາຣູປຠເວສຸ ຠວປຕ຺ຖນາວເສເນວ ປວຕ຺ໂຕ ຉນ຺ໂທ ‘ຠວຉນ຺ໂທ’. ເສສປທານິປິ ອິມິນາວ ນເຍນ ເວທິຕພ຺ພານິ.

໑໑໐໕. ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກຕິ ວາຕິອາທີຫິ ທສຫາກາເຣຫິ ທິຏ຺ຐິປ຺ປເຠໂທວ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖ ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກຕິ ເອຕ຺ຖ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ໂລໂກຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ‘ອຍໍ ໂລໂກ ນິຈ຺ໂຈ ຘຸໂວ ສພ຺ພກາລິໂກ’ຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ‘ສສ຺ສຕ’ນ຺ຕິ ຄຫຓາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐິ. ອສສ຺ສໂຕຕິ ຕເມວ ໂລກໍ ‘ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ ວິນສ຺ສຕີ’ຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ອຸຈ຺ເຉທຄຫຓາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐິ. ອນ຺ຕວາຕິ ປຣິຕ຺ຕກສິຓລາຠິໂນ ‘ສຸປ຺ປມຕ຺ເຕ ວາ ສຣາວມຕ຺ເຕ ວາ’ ກສິເຓ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ອນ຺ໂຕສມາປຕ຺ຕິຍໍ ປວຕ຺ຕິຕຣູປາຣູປຘມ຺ເມ ໂລໂກຕິ ຈ ກສິຓປຣິຈ຺ເຉທນ຺ເຕນ ຈ ‘ອນ຺ຕວາ’ຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ‘ອນ຺ຕວາ ໂລໂກ’ຕິ ຄຫຓາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐິ. ສາ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິປິ ໂຫຕິ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິປິ. ວິປຸລກສິຓລາຠິໂນ ປນ ຕສ຺ມິໍ ກສິເຓ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ອນ຺ໂຕສມາປຕ຺ຕິຍໍ ປວຕ຺ຕິຕຣູປາຣູປຘມ຺ເມ ໂລໂກຕິ ຈ ກສິຓປຣິຈ຺ເຉທນ຺ເຕນ ຈ ‘ອນນ຺ໂຕ’ຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ‘ອນນ຺ຕວາ ໂລໂກ’ຕິ ຄຫຓາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐິ. ສາ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິປິ ໂຫຕິ, ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິປິ.

ຕໍ ຊີວໍ ຕໍ ສຣີຣນ຺ຕິ ເຠທນຘມ຺ມສ຺ສ ສຣີຣສ຺ເສວ ‘ຊີວ’ນ຺ຕິ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ສຣີເຣ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊມາເນ ‘ຊີວມ຺ປິ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ອຸຈ຺ເຉທຄຫຓາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐິ. ທຸຕິຍປເທ ສຣີຣໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຊີວສ຺ສ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ສຣີເຣ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊມາເນປິ ‘ຊີວໍ ນ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ສສ຺ສຕຄຫຓາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐິ. ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາຕິອາທີສຸ ສຕ຺ໂຕ ຕຖາຄໂຕ ນາມ. ໂສ ປຣໍ ມຣຓາ ໂຫຕີຕິ ຄຓ຺ຫໂຕ ປຐມາ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິ. ນ ໂຫຕີຕິ ຄຓ຺ຫໂຕ ທຸຕິຍາ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິ. ໂຫຕິ ຈ ນ ຈ ໂຫຕີຕິ ຄຓ຺ຫໂຕ ຕຕິຍາ ເອກຈ຺ຈສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິ. ເນວ ໂຫຕິ ນ ນໂຫຕີຕິ ຄຓ຺ຫໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖາ ອມຣາວິກ຺ເຂປທິຏ຺ຐິ. ອິເມ ຘມ຺ມາ ອາສວາຕິ ອິເມ ກາມາສວຎ຺ຈ ຠວາສວຎ຺ຈ ຣາຄວເສນ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ, ສງ຺ເຂປໂຕ ຕໂຍ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ອາສວາ ນາມ.

ໂຍ ປນ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ວິມານກປ຺ປຣຸກ຺ຂອາຠຣເຓສຸ ຉນ຺ທຣາໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ໂສ ກາມາສໂວ ໂຫຕິ ນ ໂຫຕີຕິ? ນ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິກສ຺ສ ຣາຄສ຺ສ ອິເຘວ ປຫີນຕ຺ຕາ. ເຫຕຸໂຄຈ຺ຉກໍ ປນ ປຕ຺ວາ ໂລໂຠ ເຫຕຸ ນາມ ໂຫຕິ. ຄນ຺ຖໂຄຈ຺ຉກໍ ປຕ຺ວາ ອຠິຊ຺ຌາກາຍຄນ຺ໂຖ ນາມ. ກິເລສໂຄຈ຺ຉກໍ ປຕ຺ວາ ໂລໂຠ ກິເລໂສ ນາມ ໂຫຕິ. ທິຏ຺ຐິສຫຊາໂຕ ປນ ຣາໂຄ ກາມາສໂວ ໂຫຕິ ນ ໂຫຕີຕິ? ນ ໂຫຕິ; ທິຏ຺ຐິຣາໂຄ ນາມ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ທິຏ຺ຐິຣາຄຣຕ຺ເຕ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄເລ ທິນ຺ນທານໍ ນ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ, ນ ມຫານິສໍສ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໒໙).

ອິເມ ປນ ອາສເວ ກິເລສປຏິປາຏິຍາປິ ອາຫຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ມຄ຺ຄປຏິປາຏິຍາປິ. ກິເລສປຏິປາຏິຍາ ກາມາສໂວ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ປຫີຍຕິ, ຠວາສໂວ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ, ທິຏ຺ຐາສໂວ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ, ອວິຊ຺ຊາສໂວ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ. ມຄ຺ຄປຏິປາຏິຍາ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ທິຏ຺ຐາສໂວ ປຫີຍຕິ, ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ກາມາສໂວ, ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ຠວາສໂວ ອວິຊ຺ຊາສໂວ ຈາຕິ.

໑໑໒໑. ສໍໂຍຊເນສຸ ມານນິທ຺ເທເສ ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີຕິ ມາໂນຕິ ອຸຕ຺ຕມຏ຺ເຐນ ‘ອຫໍ ເສຍ຺ໂຍ’ຕິ ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນມາໂນ. ສທິໂສຫມສ຺ມີຕິ ມາໂນຕິ ສມສມຏ຺ເຐນ ‘ອຫໍ ສທິໂສ’ຕິ ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນມາໂນ. ຫີໂນຫມສ຺ມີຕິ ມາໂນຕິ ລາມກຏ຺ເຐນ ‘ອຫໍ ຫີໂນ’ຕິ ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນມາໂນ. ເອວໍ ເສຍ຺ຍມາໂນ ສທິສມາໂນ ຫີນມາໂນຕິ ອິເມ ຕໂຍ ມານາ ຕິຓ຺ຓໍ ຊນານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍສ຺ສາປິ ຫິ ‘ອຫໍ ເສຍ຺ໂຍ ສທິໂສ ຫີໂນ’ຕິ ຕໂຍ ມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ສທິສສ຺ສາປິ, ຫີນສ຺ສາປິ. ຕຕ຺ຖ ເສຍ຺ຍສ຺ສ ເສຍ຺ຍມາໂນວ ຍາຖາວມາໂນ, ອິຕເຣ ທ຺ເວ ອຍາຖາວມານາ. ສທິສສ຺ສ ສທິສມາໂນວ…ເປ… ຫີນສ຺ສ ຫີນມາໂນວ ຍາຖາວມາໂນ, ອິຕເຣ ທ຺ເວ ອຍາຖາວມານາ. ອິມິນາ ກິໍ ກຖິຕໍ? ເອກສ຺ສ ຕໂຍ ມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ກຖິຕໍ. ຂຸທ຺ທກວຕ຺ຖຸເກ ປນ ປຐມກມານຠາຊນີເຍ ເອໂກ ມາໂນ ຕິຓ຺ຓໍ ຊນານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ກຖິໂຕ.

ມານກຣຓວເສນ ມາໂນ. ມຎ຺ຎນາ ມຎ຺ຎິຕຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາກາຣຠາວນິທ຺ເທສາ. ອຸສ຺ສິຕຏ຺ເຐນ ອຸນ຺ນຕິ. ຍສ຺ສຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຸນ຺ນາເມຕິ, ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐເປຕີຕິ ອຸນ຺ນໂມ. ສມຸສ຺ສິຕຏ຺ເຐນ ຘໂຊ. ອຸກ຺ຂິປນຏ຺ເຐນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ສມ຺ປຄ຺ຄາໂຫ. ເກຕຸ ວຸຈ຺ຈຕິ ພຫູສຸ ຘເຊສຸ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄຕຘໂຊ. ມາໂນປິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ອປຣາປເຣ ອຸປາທາຍ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄຕຏ຺ເຐນ ເກຕຸ ວິຍາຕິ ‘ເກຕຸ’. ເກຕຸໍ ອິຈ຺ຉຕີຕິ ເກຕຸກມ຺ຍໍ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ເກຕຸກມ຺ຍຕາ. ສາ ປນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ນ ອຕ຺ຕໂນ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘ເກຕຸກມ຺ຍຕາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສາ’ຕິ. ມານສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ເກຕຸໍ ອິຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ສ ຈ ຠາໂວ ເກຕຸກມ຺ຍຕາ; ເກຕຸສງ຺ຂາໂຕ ມາໂນຕິ.

໑໑໒໖. ອິສ຺ສານິທ຺ເທເສ ຍາ ປຣລາຠສກ຺ກາຣຄຣຸກາຣມານນວນ຺ທນປູຊນາສຸ ອິສ຺ສາຕິ ຍາ ເອເຕສຸ ປເຣສໍ ລາຠາທີສຸ ‘ກິໍ ອິມິນາ ອິເມສ’ນ຺ຕິ ປຣສມ຺ປຕ຺ຕິຂິຍ຺ຍນລກ຺ຂຓາ ອິສ຺ສາ. ຕຕ຺ຖ ລາໂຠຕິ ຈີວຣາທີນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ປຏິລາໂຠ. ອິສ຺ສຸກີ ຫິ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣສ຺ສ ຕໍ ລາຠໍ ຂິຍ຺ຍຕິ, ‘ກິໍ ອິມສ຺ສ ອິມິນາ’ຕິ ນ ອິຈ຺ຉຕິ. ສກ຺ກາໂຣຕິ ເຕສໍເຍວ ປຈ຺ຈຍານໍ ສຸກຕານໍ ສຸນ຺ທຣານໍ ປຏິລາໂຠ. ຄຣຸກາໂຣຕິ ຄຣຸກິຣິຍາ, ຠາຣິຍກຣຓໍ. ມານນນ຺ຕິ ມເນນ ປິຍກຣຓໍ. ວນ຺ທນນ຺ຕິ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທນໍ. ປູຊນາຕິ ຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ປູຊນາ. ອິສ຺ສາຍນວເສນ ອິສ຺ສາ. ອິສ຺ສາກາໂຣ ອິສ຺ສາຍນາ. ອິສ຺ສາຍິຕຠາໂວ ອິສ຺ສາຍິຕຕ຺ຕໍ. ອຸສູຍາທີນິ ອິສ຺ສາທິເວວຈນານິ.

ອິມິສ຺ສາ ປນ ອິສ຺ສາຍ ຂິຍ຺ຍນລກ຺ຂຓໍ ອາຄາຣິເກນາປິ ອນາຄາຣິເກນາປິ ທີເປຕພ຺ພໍ. ອາຄາຣິໂກ ຫິ ເອກຈ຺ໂຈ ກສິວຓິຊ຺ຊາທີສຸ ອຎ຺ຎຕເຣນ ອາຊີເວນ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຣິສກາຣໍ ນິສ຺ສາຍ ຠທ຺ທກໍ ຍານໍ ວາ ວາຫນໍ ວາ ຣຕນໍ ວາ ລຠຕິ. ອປໂຣ ຕສ຺ສ ອລາຠຕ຺ຖິໂກ ເຕນ ລາເຠນ ນ ຕຸສ຺ສຕິ. ‘ກທາ ນຸ ໂຂ ເອສ ອິມາຍ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຣິຫາຍິຕ຺ວາ ກປໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ຈຣິສ຺ສຕີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອເກນ ກາຣເຓນ ຕສ຺ມິໍ ຕາຍ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຣິຫີເນ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ. ອນາຄາຣິໂກປິ ເອໂກ ອິສ຺ສາມນໂກ ອຎ຺ຎໍ ອຕ຺ຕໂນ ສຸຕປຣິຍຕ຺ຕິອາທີນິ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນລາຠາທິສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ‘ກທາ ນຸ ໂຂ ເອໂສ ອິເມຫິ ລາຠາທີຫິ ປຣິຫາຍິສ຺ສຕີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ, ຍທາ ຕໍ ເອເກນ ກາຣເຓນ ປຣິຫີນໍ ປສ຺ສຕິ, ຕທາ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ. ເອວໍ ປຣສມ຺ປຕ຺ຕິຂິຍ຺ຍນລກ຺ຂຓາ ‘ອິສ຺ສາ’ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໑໑໒໗. ມຈ຺ຉຣິຍນິທ຺ເທເສ ວຕ຺ຖຸໂຕ ມຈ຺ຉຣິຍທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘ປຎ຺ຈ ມຈ຺ຉຣິຍານິ ອາວາສມຈ຺ຉຣິຍ’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອາວາເສ ມຈ຺ຉຣິຍໍ ອາວາສມຈ຺ຉຣິຍໍ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອາວາໂສ ນາມ ສກລາຣາໂມປິ ປຣິເວຓມ຺ປິ ເອໂກວຣໂກປິ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານທິວາຏ຺ຐານາທີນິປິ. ເຕສຸ ວສນ຺ຕາ ສຸຂໍ ວສນ຺ຕິ ປຈ຺ຈເຍ ລຠນ຺ຕິ. ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ວຕ຺ຕສມ຺ປນ຺ນສ຺ເສວ ເປສລສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕຕ຺ຖ ອາຄມນໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ. ອາຄໂຕປິ ‘ຂິປ຺ປໍ ຄຈ຺ຉຕູ’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕິ. ອິທໍ ‘ອາວາສມຈ຺ຉຣິຍໍ’ ນາມ. ຠຓ຺ຑນກາຣກາທີນໍ ປນ ຕຕ຺ຖ ວາສໍ ອນິຈ຺ຉໂຕ ອາວາສມຈ຺ຉຣິຍໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ.

ກຸລນ຺ຕິ ອຸປຏ຺ຐາກກຸລມ຺ປິ ຎາຕິກຸລມ຺ປິ. ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຸປສງ຺ກມນໍ ອນິຈ຺ຉໂຕ ກຸລມຈ຺ຉຣິຍໍ ໂຫຕິ. ປາປປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປນ ອຸປສງ຺ກມນໍ ອນິຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ມຈ຺ຉຣີ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ໂສ ຫິ ເຕສໍ ປສາທເຠທາຍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ. ປສາທໍ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ສມຕ຺ຖສ຺ເສວ ປນ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕຕ຺ຖ ອຸປສງ຺ກມນໍ ອນິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ມຈ຺ຉຣີ ນາມ ໂຫຕິ.

ລາໂຠຕິ ຈຕຸປຈ຺ຈຍລາໂຠວ. ຕໍ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ສີລວນ຺ເຕເຍວ ລຠນ຺ເຕ ‘ມາ ລຠຕູ’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ລາຠມຈ຺ຉຣິຍໍ ໂຫຕິ. ໂຍ ປນ ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍໍ ວິນິປາເຕຕິ, ອປຣິໂຠຄທຸປ຺ປຣິໂຠຄາທິວເສນ ວິນາເສຕິ, ປູຕິຠາວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕມ຺ປິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ນ ເທຕິ, ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘ສເຈ ອິມໍ ເອສ ນ ລເຠຍ຺ຍ, ອຎ຺ໂຎ ສີລວາ ລເຠຍ຺ຍ, ປຣິໂຠຄໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ມຈ຺ຉຣິຍໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ວຓ຺ໂຓ ນາມ ສຣີຣວຓ຺ໂຓປິ ຄຸຓວຓ຺ໂຓປິ. ຕຕ຺ຖ ສຣີຣວຓ຺ເຓ ມຈ຺ຉຣິປຸຄ຺ຄໂລ ‘ປໂຣ ປາສາທິໂກ ຣູປວາ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕໍ ນ ກເຖຕຸກາໂມ ໂຫຕິ. ຄຸຓວຓ຺ຓມຈ຺ຉຣີ ສີເລນ ຘຸຕງ຺ເຄນ ປຏິປທາຍ ອາຈາເຣນ ວຓ຺ຓໍ ນ ກເຖຕຸກາໂມ ໂຫຕິ.

ຘມ຺ໂມຕິ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ຈ ປຏິເວຘຘມ຺ໂມ ຈ. ຕຕ຺ຖ ອຣິຍສາວກາ ປຏິເວຘຘມ຺ມໍ ນ ມຈ຺ຉຣາຍນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕນາ ປຏິວິທ຺ຘຘມ຺ເມ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ປຏິເວຘໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕໍ ປນ ປຏິເວຘໍ ‘ປເຣ ຊານນ຺ຕູ’ຕິ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕນ຺ຕິຘມ຺ເມເຍວ ປນ ຘມ຺ມມຈ຺ຉຣິຍໍ ນາມ ໂຫຕິ. ເຕນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ຍໍ ຄຸຬ຺ຫໍ ຄນ຺ຖໍ ວາ ກຖາມຄ຺ຄໍ ວາ ຊານາຕິ ຕໍ ອຎ຺ຎໍ ນ ຊານາເປຕຸກາໂມ ໂຫຕິ. ໂຍ ປນ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຘມ຺ມານຸຄ຺ຄເຫນ, ຘມ຺ມໍ ວາ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຸຄ຺ຄລານຸຄ຺ຄເຫນ ນ ເທຕິ, ອຍໍ ຘມ຺ມມຈ຺ຉຣີ ນາມ ນ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂລໂລ ໂຫຕິ, ກາເລນ ສມໂຓ ໂຫຕິ, ກາເລນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ກາເລນ ນິຄຓ຺ໂຐ. ໂຍ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ‘ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ປເວຓິອາຄຕໍ ຕນ຺ຕິໍ ສຓ຺ຫໍ ສຸຂຸມໍ ຘມ຺ມນ຺ຕຣໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອາລຸຬິສ຺ສຕີ’ຕິ ນ ເທຕິ, ອຍໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຘມ຺ມານຸຄ຺ຄເຫນ ນ ເທຕິ ນາມ. ໂຍ ປນ ‘ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ສຓ຺ໂຫ ສຸຂຸໂມ, ສຈາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕິ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກຣິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ອາວິກຕ຺ວາ ນສ຺ສິສ຺ສຕີ’ຕິ ນ ເທຕິ, ອຍໍ ຘມ຺ມໍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຸຄ຺ຄລານຸຄ຺ຄເຫນ ນ ເທຕິ ນາມ. ໂຍ ປນ ‘ສຈາຍໍ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕິ, ອມ຺ຫາກໍ ສມຍໍ ຠິນ຺ທິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ນ ເທຕິ, ອຍໍ ຘມ຺ມມຈ຺ຉຣີ ນາມ ໂຫຕິ.

ອິເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ ມຈ຺ຉຣິເຍສຸ ອາວາສມຈ຺ຉຣິເຍນ ຕາວ ຍກ຺ໂຂ ວາ ເປໂຕ ວາ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ອາວາສສ຺ສ ສງ຺ກາຣໍ ສີເສນ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວິຈຣຕິ. ກຸລມຈ຺ຉຣິເຍນ ຕສ຺ມິໍ ກຸເລ ອຎ຺ເຎສໍ ທານມານນາທີນິ ກໂຣນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘ຠິນ຺ນໍ ວຕິທໍ ກຸລໍ ມມາ’ຕິ ຈິນ຺ຕຍໂຕ ໂລຫິຕມ຺ປິ ມຸຂໂຕ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ກຸຈ຺ຉິວິເຣຈນມ຺ປິ ໂຫຕິ, ອນ຺ຕານິປິ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑານິ ຫຸຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ. ລາຠມຈ຺ຉຣິເຍນ ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ຄຓສ຺ສ ວາ ສນ຺ຕເກ ລາເຠ ມຈ຺ຉຣາຍິຕ຺ວາ ປຸຄ຺ຄລິກປຣິໂຠຄໍ ວິຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຍກ຺ໂຂ ວາ ເປໂຕ ວາ ມຫາອຊຄໂຣ ວາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ສຣີຣວຓ຺ຓຄຸຓວຓ຺ຓມຈ຺ຉເຣນ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ມມຈ຺ຉຣິເຍນ ຈ ອຕ຺ຕໂນວ ວຓ຺ຓໍ ວຓ຺ເຓຕິ, ປເຣສໍ ວຓ຺ເຓ ‘ກິໍ ວຓ຺ໂຓ ເອໂສ’ຕິ ຕໍ ຕໍ ໂທສໍ ວທນ຺ໂຕ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ມຎ຺ຈ ກສ຺ສຈິ ກິຎ຺ຈິ ອເທນ຺ໂຕ ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓ ເຈວ ເອຬມູໂຄ ຈ ໂຫຕິ.

ອປິຈ ອາວາສມຈ຺ຉຣິເຍນ ໂລຫເຄເຫ ປຈ຺ຈຕິ. ກຸລມຈ຺ຉຣິເຍນ ອປ຺ປລາໂຠ ໂຫຕິ. ລາຠມຈ຺ຉຣິເຍນ ຄູຖນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ວຓ຺ຓມຈ຺ຉຣິເຍນ ຠເວ ຠເວ ນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ສ ວຓ຺ໂຓ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ຘມ຺ມມຈ຺ຉຣິເຍນ ກຸກ຺ກຸຬນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕີຕິ.

ມຈ຺ຉຣາຍນວເສນ ມຈ຺ເຉຣໍ. ມຈ຺ຉຣາຍນາກາໂຣ ມຈ຺ຉຣາຍນາ. ມຈ຺ຉເຣນ ອຍິຕສ຺ສ ມຈ຺ເຉຣສມງ຺ຄິໂນ ຠາໂວ ມຈ຺ຉຣາຍິຕຕ຺ຕໍ. ‘ມຍ຺ຫເມວ ໂຫນ຺ຕຸ ມາ ອຎ຺ຎສ຺ສາ’ຕິ ສພ຺ພາປິ ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ພ຺ຍາເປຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉຕີຕິ ວິວິຈ຺ໂຉ. ວິວິຈ຺ຉສ຺ສ ຠາໂວ ເວວິຈ຺ຉໍ, ມຸທຸມຈ຺ຉຣິຍສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ກທຣິໂຍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອນາທໂຣ. ຕສ຺ສ ຠາໂວ ກທຣິຍໍ. ຖທ຺ຘມຈ຺ຉຣິຍສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ເຕນ ຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣມ຺ປິ ປເຣສໍ ທທມານໍ ນິວາເຣຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

ກທຣິໂຍ ປາປສງ຺ກປ຺ໂປ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ອນາທໂຣ;

ທທມານໍ ນິວາເຣຕິ, ຍາຈມານານ ໂຠຊນນ຺ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໑໓໒);

ຍາຈເກ ທິສ຺ວາ ກຏຸກຠາເວນ ຈິຕ຺ຕໍ ອຎ຺ຈຕິ ສງ຺ໂກເຈຕີຕິ ກຏຸກຎ຺ຈຸໂກ. ຕສ຺ສ ຠາໂວ ກຏຸກຎ຺ຈຸກຕາ. ອປໂຣ ນໂຍ – ກຏຸກຎ຺ຈຸກຕາ ວຸຈ຺ຈຕິ ກຏຈ຺ຉຸຄ຺ຄາໂຫ. ສມຕິຕ຺ຕິກປຸຓ຺ຓາຍ ຫິ ອຸກ຺ຂລິຍາ ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ສພ຺ພໂຕຠາເຄນ ສງ຺ກຸຏິເຕນ ອຄ຺ຄກຏຈ຺ຉຸນາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ປູເຣຕ຺ວາ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ; ເອວໍ ມຈ຺ຉຣິປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ສງ຺ກຸຈຕິ. ຕສ຺ມິໍ ສງ຺ກຸຈິເຕ ກາໂຍປິ ຕເຖວ ສງ຺ກຸຈຕິ, ປຏິກຸຏຕິ, ປຏິນິວຕ຺ຕຕິ, ນ ສມ຺ປສາຣິຍຕີຕິ ມຈ຺ເຉຣໍ ‘ກຏຸກຎ຺ຈຸກຕາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ປເຣສໍ ອຸປກາຣກຣເຓ ທານາທິນາ ອາກາເຣນ ຍຖາ ນ ສມ຺ປສາຣິຍຕິ, ເອວໍ ອາວຣິຕ຺ວາ ຄຫິຕຠາໂວ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ. ຍສ຺ມາ ປນ ມຈ຺ຉຣິປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ປເຣສໍ ອທາຕຸກາໂມ ໂຫຕິ ປຣສນ຺ຕກໍ ຄຓ຺ຫິຕຸກາໂມ, ຕສ຺ມາ ‘ອິທໍ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ມຍ຺ຫເມວ ໂຫຕຸ, ມາ ອຎ຺ຎສ຺ສາ’ຕິ ປວຕ຺ຕິວເສນສ຺ສ ອຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິນິຄູຫນລກ຺ຂຓຕາ ອຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິຄ຺ຄຫຓລກ຺ຂຓຕາ ວາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເສສໍ ອິມສ຺ມິໍ ໂຄຈ຺ຉເກ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ.

ອິມານິ ປນ ສໍໂຍຊນານິ ກິເລສປຏິປາຏິຍາປິ ອາຫຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ມຄ຺ຄປຏິປາຏິຍາປິ. ກິເລສປຏິປາຏິຍາ ກາມຣາຄປຏິຆສໍໂຍຊນານິ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ປຫີຍນ຺ຕິ, ມານສໍໂຍຊນໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ, ທິຏ຺ຐິວິຈິກິຈ຺ຉາສີລພ຺ພຕປຣາມາສາ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ, ຠວຣາຄສໍໂຍຊນໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ, ອິສ຺ສາມຈ຺ຉຣິຍານິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ, ອວິຊ຺ຊາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ. ມຄ຺ຄປຏິປາຏິຍາ ທິຏ຺ຐິວິຈິກິຈ຺ຉາສີລພ຺ພຕປຣາມາສອິສ຺ສາມຈ຺ຉຣິຍານິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ປຫີຍນ຺ຕິ, ກາມຣາຄປຏິຆາ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ, ມານຠວຣາຄອວິຊ຺ຊາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນາຕິ.

໑໑໔໐. ຄນ຺ຖໂຄຈ຺ຉເກ ນາມກາຍໍ ຄນ຺ເຖຕິ, ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິວເສນ ວຏ຺ຏສ຺ມິໍ ຆເຏຕີຕິ ກາຍຄນ຺ໂຖ. ສພ຺ພຎ຺ຎຸຠາສິຕມ຺ປິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎນ຺ຕິ ອິມິນາ ອາກາເຣນ ອຠິນິວິສຕີຕິ ອິທໍສຈ຺ຈາຠິນິເວໂສ. ຍສ຺ມາ ປນ ອຠິຊ຺ຌາກາມຣາຄານໍ ວິເສໂສ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ອຠິຊ຺ຌາກາຍຄນ຺ຖສ຺ສ ປທຠາຊເນ ‘‘ໂຍ ກາເມສຸ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ກາມຣາໂຄ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ໂຍ ຣາໂຄ ສາຣາໂຄຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິມິນາ ຍໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ວິມານາທີສຸ ຉນ຺ທຣາໂຄ ກາມາສໂວ ນ ໂຫຕິ, ຄນ຺ຖໂຄຈ຺ຉກໍ ປຕ຺ວາ ອຠິຊ຺ຌາກາຍຄນ຺ໂຖ ໂຫຕີ’ຕິ ຕໍ ສຸວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປຣໂຕ ກິເລສໂຄຈ຺ຉເກປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຐເປຕ຺ວາ ສີລພ຺ພຕປຣາມາສນ຺ຕິ ອິທໍ ຍສ຺ມາ ສີລພ຺ພຕປຣາມາໂສ ‘ອິທເມວ ສຈ຺ຈ’ນ຺ຕິອາທິນາ ອາກາເຣນ ນາຠິນິວິສຕິ, ‘ສີເລນ ສຸທ຺ຘີ’ຕິອາທິນາ ເອວ ປນ ອຠິນິວິສຕິ, ຕສ຺ມາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຠູຕມ຺ປິ ຕໍ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ‘ຐເປຕ຺ວາ’ຕິ ອາຫ.

໑໑໖໒. ນີວຣຓໂຄຈ຺ຉກສ຺ສ ຖິນມິທ຺ຘນິທ຺ເທເສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອກລ຺ລຕາຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຄິລານຠາໂວ. ຄິລາໂນ ຫິ ອກລ຺ລໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວິນເຍປິ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ນາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອກລ຺ລໂກ’’ຕິ (ປາຣາ. ໑໕໑). ອກມ຺ມຎ຺ຎຕາຕິ ຈິຕ຺ຕເຄລຎ຺ຎສງ຺ຂາໂຕວ ອກມ຺ມຎ຺ຎຕາກາໂຣ. ໂອລີຍນາຕິ ໂອລີຍນາກາໂຣ. ອິຣິຍາປຖິກຈິຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອິຣິຍາປຖໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕໍ, ຣຸກ຺ເຂ ວຄ຺ຄຸລິ ວິຍ, ຂີເລ ລຄ຺ຄິຕຜາຓິຕວາຣໂກ ວິຍ ຈ, ໂອລີຍຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ອາກາຣໍ ສນ຺ຘາຍ ໂອລີຍນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ທຸຕິຍປທໍ ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ວຑ຺ຒິຕໍ. ລີນນ຺ຕິ ອວິປ຺ຜາຣິກຕາຍ ປຏິກຸຏິຕໍ. ອິຕເຣ ທ຺ເວ ອາກາຣຠາວນິທ຺ເທສາ. ຖິນນ຺ຕິ ສປ຺ປິປິຓ຺ໂຑ ວິຍ ອວິປ຺ຜາຣິກຕາຍ ຆນຠາເວນ ຐິຕໍ. ຖິຍນາຕິ ອາກາຣນິທ຺ເທໂສ. ຖິຍິຕຠາໂວ ຖິຍິຕຕ຺ຕໍ, ອວິປ຺ຜາຣວເສເນວ ຖທ຺ຘຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໑໖໓. ກາຍສ຺ສາຕິ ຂນ຺ຘຕ຺ຕຍສງ຺ຂາຕສ຺ສ ນາມກາຍສ຺ສ. ອກລ຺ລຕາ ອກມ຺ມຎ຺ຎຕາຕິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ເມໂຆ ວິຍ ອາກາສໍ ກາຍໍ ໂອນຍ຺ຫຕີຕິ ໂອນາໂຫ. ສພ຺ພໂຕຠາເຄນ ໂອນາໂຫ ປຣິໂຍນາໂຫ. ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ສໂມຣຸນ຺ຘຕີຕິ ອນ຺ໂຕສໂມໂຣໂຘ. ຍຖາ ຫິ ນຄເຣ ຣຸນ຺ຘິຕ຺ວາ ຄຫິເຕ ມນຸສ຺ສາ ພຫິ ນິກ຺ຂມິຕຸໍ ນ ລຠນ຺ຕິ, ເອວມ຺ປິ ມິທ຺ເຘນ ສໂມຣຸທ຺ຘາ ຘມ຺ມາ ວິປ຺ຜາຣວເສນ ນິກ຺ຂມິຕຸໍ ນ ລຠນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ອນ຺ໂຕສໂມໂຣໂຘຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເມຘຕີຕິ ມິທ຺ຘໍ; ອກມ຺ມຎ຺ຎຠາເວນ ວິຫິໍສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸປນ຺ຕິ ເຕນາຕິ ໂສປ຺ປໍ. ອກ຺ຂິທລາທີນໍ ປຈລຠາວໍ ກໂຣຕີຕິ ປຈລາຍິກາ. ສຸປນາ ສຸປິຕຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາກາຣຠາວນິທ຺ເທສາ. ຍໍ ປນ ເຕສໍ ປຸຣໂຕ ໂສປ຺ປປທໍ ຕສ຺ສ ປຸນວຈເນ ກາຣຓໍ ວຸຕ຺ຕເມວ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຖິນມິທ຺ຘນີວຣຓນ຺ຕິ ອິທໍ ຖິນຎ຺ຈ ມິທ຺ຘຎ຺ຈ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ອາວຣຓຏ຺ເຐນ ຖິນມິທ຺ຘນີວຣຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍໍ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ເສກ຺ຂປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ນິທ຺ທາຍ ປຸພ຺ພຠາຄອປຣຠາເຄສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຕໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ສມຸຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ. ຂີຓາສວານໍ ປນ ກຣຊກາຍສ຺ສ ທຸພ຺ພລຠາເວນ ຠວງ຺ໂຄຕຣຓໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອສມ຺ມິສ຺ເສ ວຕ຺ຕມາເນ ເຕ ສຸປນ຺ຕິ, ສາ ເນສໍ ນິທ຺ທາ ນາມ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ອຠິຊານາມິ ໂຂ ປນາຫໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ຄິມ຺ຫານໍ ປຈ຺ຉິເມ ມາເສ ຈຕຸຄ຺ຄຸຓໍ ສງ຺ຆາຏິໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ປສ຺ເສນ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມິຕາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໓໘໗). ເອວຣູໂປ ປນາຍໍ ກຣຊກາຍສ຺ສ ທຸພ຺ພລຠາໂວ ນ ມຄ຺ຄວຊ຺ໂຌ, ອຸປາທິນ຺ນເກປິ ອນຸປາທິນ຺ນເກປິ ລພ຺ຠຕິ. ອຸປາທິນ຺ນເກ ລພ຺ຠມາໂນ ຍທາ ຂີຓາສໂວ ທີຆມຄ຺ຄໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ, ອຎ຺ຎຕຣໍ ວາ ປນ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ກິລນ຺ໂຕ, ເອວຣູເປ ກາເລ ລພ຺ຠຕິ. ອນຸປາທິນ຺ນເກ ລພ຺ຠມາໂນ ປຓ຺ຓປຸປ຺ເຜສຸ ລພ຺ຠຕິ. ເອກຈ຺ຈານຎ຺ຫິ ຣຸກ຺ຂານໍ ປຓ຺ຓານິ ສູຣິຍາຕເປນ ປສາຣິຍນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕິໍ ປຏິກຸຏນ຺ຕິ, ປທຸມປຸປ຺ຜາທີນິ ສູຣິຍາຕເປນ ປຸປ຺ຜນ຺ຕິ, ຣຕ຺ຕິໍ ປຸນ ປຏິກຸຏນ຺ຕິ. ອິທໍ ປນ ມິທ຺ຘໍ ອກຸສລຕ຺ຕາ ຂີຓາສວານໍ ນ ໂຫຕີຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສິຍາ – ‘‘ນ ມິທ຺ຘໍ ອກຸສລໍ. ກສ຺ມາ? ຣູປຕ຺ຕາ. ຣູປຎ຺ຫິ ອພ຺ຍາກຕໍ. ອິທຎ຺ຈ ຣູປໍ. ເຕເນເວຕ຺ຖ ‘ກາຍສ຺ສ ອກລ຺ລຕາ ອກມ຺ມຎ຺ຎຕາ’ຕິ ກາຍຄ຺ຄຫຓໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ. ຍທິ ‘ກາຍສ຺ສາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ເຕເນເວຕໍ ຣູປໍ, ກາຍປສ຺ສທ຺ຘາທໂຍປິ ຘມ຺ມາ ຣູປເມວ ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ‘ສຸຂຎ຺ຈ ກາເຍນ ປຏິສໍເວເທຕິ’ (ຘ. ສ. ໑໖໓; ທີ. ນິ. ໑.໒໓໐) ‘ກາເຍນ ເຈວ ປຣມສຈ຺ຈໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕີ’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໑໘໓; ອ. ນິ. ໔.໑໑໓) ສຸຂປຏິສໍເວທນປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈສຈ຺ຉິກຣຓານິປິ ຣູປກາເຍເນວ ສິຍຸໍ. ຕສ຺ມາ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພເມຕໍ ‘ຣູປໍ ມິທ຺ຘ’ນ຺ຕິ. ນາມກາໂຍ ເຫຕ຺ຖ ກາໂຍ ນາມ. ຍທິ ນາມກາໂຍ, ອຖ ກສ຺ມາ ‘ໂສປ຺ປໍ ປຈລາຍິກາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ? ນ ຫິ ນາມກາໂຍ ສຸປຕິ, ນ ຈ ປຈລາຍຕີຕິ. ‘ລິງ຺ຄາທີນິ ວິຍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ, ຕສ຺ສ ຜລຕ຺ຕາ. ຍຖາ ຫິ ‘ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄໍ ອິຕ຺ຖິນິມິຕ຺ຕໍ ອິຕ຺ຖິກຸຕ຺ຕໍ ອິຕ຺ຖາກປ຺ໂປ’ຕິ ອິມານິ ລິງ຺ຄາທີນິ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ຜລຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕານິ, ເອວໍ ອິມສ຺ສາປິ ນາມກາຍເຄລຎ຺ຎສງ຺ຂາຕສ຺ສ ມິທ຺ຘສ຺ສ ຜລຕ຺ຕາ ໂສປ຺ປາທີນິ ວຸຕ຺ຕານິ. ມິທ຺ເຘ ຫິ ສຕິ ຕານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ຜລູປຈາເຣນ, ມິທ຺ຘໍ ອຣູປມ຺ປິ ສມານໍ ‘ໂສປ຺ປໍ ປຈລາຍິກາ ສຸປນາ ສຸປິຕຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘ອກ຺ຂິທລາທີນໍ ປຈລຠາວໍ ກໂຣຕີຕິ ປຈລາຍິກາ’ຕິ ວຈນຕ຺ເຖນາປິ ຈາຍມຕ຺ໂຖ ສາຘິໂຕເຍວາຕິ ນ ຣູປໍ ມິທ຺ຘໍ. ໂອນາຫາທີຫິປິ ຈສ຺ສ ອຣູປຠາໂວ ທີປິໂຕເຍວ. ນ ຫິ ຣູປໍ ນາມກາຍສ຺ສ ‘ໂອນາໂຫ ປຣິໂຍນາໂຫ ອນ຺ໂຕສໂມໂຣໂຘ’ ໂຫຕີຕິ. ‘ນນຸ ຈ ອິມິນາວ ກາຣເຓເນຕໍ ຣູປໍ? ນ ຫິ ອຣູປໍ ກສ຺ສຈິ ໂອນາໂຫ, ນ ປຣິໂຍນາໂຫ, ນ ອນ຺ໂຕສໂມໂຣໂຘ ໂຫຕີ’ຕິ. ຍທິ ເອວໍ, ອາວຣຓມ຺ປິ ນ ຠເວຍ຺ຍ. ຕສ຺ມາ. ຍຖາ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທໂຍ ອຣູປຘມ຺ມາ ອາວຣຓຏ຺ເຐນ ນີວຣຓາ, ເອວໍ ອິມສ຺ສາປິ ໂອນາຫນາທິອຕ຺ເຖນ ໂອນາຫາທິຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອປິຈ ‘‘ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓ ປຫາຍ ເຈຕໂສ ອຸປກ຺ກິເລເສ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣເຓ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໑໔໖; ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໓) ວຈນໂຕເປຕໍ ອຣູປໍ. ນ ຫິ ຣູປໍ ຈິຕ຺ຕຸປກ຺ກິເລໂສ, ນ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣຓໍ ໂຫຕີຕິ.

ກສ຺ມາ ນ ໂຫຕິ? ນນຸ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສຸຣໍ ປິວນ຺ຕິ ເມຣຍໍ, ສຸຣາເມຣຍປານາ ອປ຺ປຏິວິຣຕາ, ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐໂມ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໕໐).

ອປຣມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຉ ໂຂເມ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ອາທີນວາ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານານຸໂຍເຄ – ສນ຺ທິຏ຺ຐິກາ ຘນຊານິ, ກລຫປ຺ປວຑ຺ຒນີ, ໂຣຄານໍ ອາຍຕນໍ, ອກິຕ຺ຕິສຎ຺ຊນນີ, ໂກປີນນິທໍສນີ, ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣຓີຕ຺ເວວ ຉຏ຺ຐໍ ປທໍ ຠວຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໒໔໘). ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕປິ ເຈຕໍ ສິທ຺ຘເມວ. ຍຖາ ມຊ຺ເຊ ອຸທຣຄເຕ, ຈິຕ຺ຕໍ ສໍກິລິສ຺ສຕິ, ປຎ຺ຎາ ທຸພ຺ພລາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ມຊ຺ຊໍ ວິຍ ມິທ຺ຘມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕສໍກິເລໂສ ເຈວ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣຓຎ຺ຈ ສິຍາຕິ. ນ, ປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສໂຕ. ຍທິ ຫິ ມຊ຺ຊໍ ສໍກິເລໂສ ຠເວຍ຺ຍ, ໂສ ‘‘ອິເມ ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓ ປຫາຍ ເຈຕໂສ ອຸປກ຺ກິເລເສ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໙໗) ວາ, ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈິເມ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ, ເຍຫິ ອຸປກ຺ກິເລເສຫິ ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ເຈວ ມຸທຸ ໂຫຕິ, ນ ຈ ກມ຺ມນິຍໍ, ນ ຈ ປຠສ຺ສຣໍ, ປຠງ຺ຄຸ ຈ, ນ ຈ ສມ຺ມາ ສມາຘິຍຕິ ອາສວານໍ ຂຍາຍ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໑໔) ວາ, ‘‘ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ? ອຠິຊ຺ຌາ ວິສມໂລໂຠ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໗໑) ວາ – ເອວມາທີສຸ ອຸປກ຺ກິເລສນິທ຺ເທເສສຸ ນິທ຺ເທສໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ຍສ຺ມາ ປນ ຕສ຺ມິໍ ປີເຕ ອຸປກ຺ກິເລສາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ເຍ ຈິຕ຺ຕສໍກິເລສາ ເຈວ ປຎ຺ຎາຍ ຈ ທຸພ຺ພລີກຣຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ເຕສໍ ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສໂຕ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ມິທ຺ຘໍ ປນ ສຍເມວ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສໍກິເລໂສ ເຈວ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣຓຎ຺ຈາຕິ ອຣູປເມວ ມິທ຺ຘໍ.

ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ? ສມ຺ປໂຍຄວຈນໂຕ. ‘‘ຖິນມິທ຺ຘນີວຣຓໍ ອວິຊ຺ຊານີວຣເຓນ ນີວຣຓຎ຺ເຈວ ນີວຣຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຎ຺ຈາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໑໗໖) ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ສມ຺ປໂຍຄວຈນໂຕ ນຍິທໍ ຣູປໍ. ນ ຫິ ຣູປໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສງ຺ຂ຺ຍໍ ລຠຕີຕິ. ອຖາປິ ສິຍາ – ‘ຍຖາລາຠວເສເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ຫິ ‘‘ສິປ຺ປິສມ຺ພຸກມ຺ປິ ສກ຺ຂຣກຖລມ຺ປິ ມຈ຺ຉຄຸມ຺ພມ຺ປິ ຈຣນ຺ຕມ຺ປິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕມ຺ປີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໒໔໙; ມ. ນິ. ໑.໔໓໓) ເອວໍ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ຍຖາລາຠວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ສກ຺ຂຣກຖລຎ຺ຫິ ຕິຏ຺ຐຕິ ເຍວ ນ ຈຣຕິ, ອິຕຣທ຺ວຍໍ ຕິຏ຺ຐຕິປິ ຈຣຕິປິ. ເອວມິຘາປິ ມິທ຺ຘໍ ນີວຣຓເມວ, ນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ, ຖິນໍ ນີວຣຓມ຺ປິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕມ຺ປີຕິ ສພ຺ພໍ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ຍຖາລາຠວເສນ ‘‘ນີວຣຓຎ຺ເຈວ ນີວຣຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຎ຺ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມິທ຺ຘໍ ປນ ຍຖາ ສກ຺ຂຣກຖລໍ ຕິຏ຺ຐເຕວ ນ ຈຣຕິ, ເອວໍ ນີວຣຓເມວ, ນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ຣູປເມວ ມິທ຺ຘນ຺ຕິ. ນ, ຣູປຠາວາສິທ຺ຘິໂຕ. ສກ຺ຂຣກຖລຎ຺ຫິ ນ ຈຣຕີຕິ ວິນາປິ ສຸຕ຺ເຕນ ສິທ຺ຘໍ. ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ຍຖາລາຠວເສນຕ຺ໂຖ ໂຫຕຸ. ມິທ຺ຘໍ ປນ ຣູປນ຺ຕິ ອສິທ຺ຘເມຕໍ. ນ ສກ຺ກາ ຕສ຺ສ ອິມິນາ ສຸຕ຺ເຕນ ຣູປຠາໂວ ສາເຘຕຸນ຺ຕິ ມິທ຺ຘສ຺ສ ຣູປຠາວາສິທ຺ຘິໂຕ ນ ອິທໍ ຍຖາລາຠວເສນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຣູປເມວ ມິທ຺ຘໍ.

ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ? ‘ຈຕ຺ຕຕ຺ຕາ’ຕິອາທິວຈນໂຕ. ວິຠງ຺ຄສ຺ມິຎ຺ຫິ ‘‘ວິຄຕຖິນມິທ຺ໂຘຕິ ຕສ຺ສ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ຈຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວນ຺ຕຕ຺ຕາ ມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຫີນຕ຺ຕາ ປຏິນິສ຺ສຏ຺ຐຕ຺ຕາ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ວິຄຕຖິນມິທ຺ໂຘ’’ຕິ (ວິຠ. ໕໔໗) ຈ, ‘‘ອິທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອິມມ຺ຫາ ຖິນມິທ຺ຘາ ໂສເຘຕິ ວິໂສເຘຕິ ປຣິໂສເຘຕິ ໂມເຈຕິ ວິໂມເຈຕິ ປຣິໂມເຈຕິ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ຖິນມິທ຺ຘາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ’’ ຈາຕິ (ວິຠ. ໕໕໑) – ເອວໍ ‘ຈຕ຺ຕຕ຺ຕາ’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ຈ ‘ຣູປໍ’ ເອວໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາປິ ອຣູປເມວ ມິທ຺ຘນ຺ຕິ. ນ, ຈິຕ຺ຕຊສ຺ສາສມ຺ຠວວຈນໂຕ. ຕິວິຘຎ຺ຫິ ມິທ຺ຘໍ – ຈິຕ຺ຕຊໍ ອຸຕຸຊໍ ອາຫາຣຊຎ຺ຈ. ຕສ຺ມາ ຍໍ ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕຊໍ ຕສ຺ສ ວິຠງ຺ເຄ ຌານຈິຕ຺ເຕຫິ ອສມ຺ຠໂວ ວຸຕ຺ໂຕ, ນ ອຣູປຠາໂວ ສາຘິໂຕຕິ ຣູປເມວ ມິທ຺ຘນ຺ຕິ. ນ, ຣູປຠາວາສິທ຺ຘິໂຕວ. ມິທ຺ຘສ຺ສ ຫິ ຣູປຠາເວ ສິທ຺ເຘ ສກ຺ກາ ເອຕໍ ລທ຺ຘຸໍ. ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕຊສ຺ສາສມ຺ຠໂວ ວຸຕ຺ໂຕ. ໂສ ເອວ ຈ ນ ສິຊ຺ຌຕີຕິ ອຣູປເມວ ມິທ຺ຘໍ.

ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ? ປຫານວຈນໂຕ. ຠຄວຕາ ຫິ ‘‘ຉ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມ ປຫາຍ ຠພ຺ໂພ ປຐມຊ຺ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິຕຸໍ; ກຕເມ ຉ? ກາມຈ຺ຉນ຺ທໍ, ພ຺ຍາປາທໍ, ຖິນມິທ຺ຘໍ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ, ກກ຺ກຸຈ຺ຈໍ, ວິຈິກິຈ຺ຉໍ; ກາເມສຸ ໂຂ ປນສ຺ສ ອາທີນໂວ ສມ຺ມປຎ຺ຎາຍ ສຸທິຏ຺ໂຐ ໂຫຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໖.໗໓) ຈ, ‘‘ອິເມ ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓ ປຫາຍ ພລວຕິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ອຕ຺ຕຕ຺ຖໍ ວາ ປຣຕ຺ຖໍ ວາ ຎສ຺ສຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໕.໕໑) ຈ ອາທີສຸ ມິທ຺ຘສ຺ສາປິ ປຫານໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ຈ ຣູປໍ ປຫາຕພ຺ພໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ, ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ, ນ ປຫາຕພ຺ໂພ, ນ ຠາເວຕພ຺ໂພ ນ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ໂພ’’ຕິ (ວິຠ. ໑໐໓໑) ອິມສ຺ສາປິ ປຫານວຈນໂຕ ອຣູປເມວ ມິທ຺ຘນ຺ຕິ. ນ, ຣູປສ຺ສາປິ ປຫານວຈນໂຕ. ‘‘ຣູປໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນ ຕຸມ຺ຫາກໍ, ຕໍ ປຊຫຖາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໔໗; ສໍ. ນິ. ໓.໓໓). ເອຕ຺ຖ ຫິ ຣູປສ຺ສາປິ ປຫານໍ ວຸຕ຺ຕເມວ. ຕສ຺ມາ ອກາຣຓເມຕນ຺ຕິ. ນ, ອຎ຺ຎຖາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ສຸຕ຺ເຕ ‘‘ໂຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣູເປ ຉນ຺ທຣາຄວິນໂຍ ຕໍ ຕຕ຺ຖ ປຫານ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໒໕) ເອວໍ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫານວເສນ ຣູປສ຺ສ ປຫານໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ຍຖາ ‘‘ຉ ຘມ຺ເມ ປຫາຍ ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓ ປຫາຍາ’’ຕິ ເອວໍ ປຫາຕພ຺ພເມວ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎຖາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ນ ຣູປໍ ມິທ຺ຘໍ. ຕສ຺ມາ ຍາເນຕານິ ‘‘ໂສ ອິເມ ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓ ປຫາຍ ເຈຕໂສ ອຸປກ຺ກິເລເສ’’ຕິອາທີນິ ສຸຕ຺ຕານິ ວຸຕ຺ຕານິ, ເອເຕຫິ ເຈວ ອຎ຺ເຎຫິ ຈ ສຸຕ຺ເຕຫິ ອຣູປເມວ ມິທ຺ຘນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຖາ ຫິ –

‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາວຣຓາ ນີວຣຓາ ເຈຕໂສ ອຊ຺ຌາຣຸຫາ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣຓາ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາວຣໂຓ ນີວຣໂຓ…ເປ… ຖິນມິທ຺ຘໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາວຣຓໍ ນີວຣຓໍ ເຈຕໂສ ອຊ຺ຌາຣຸຫໍ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣຓ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໒໐) ຈ, ‘‘ຖິນມິທ຺ຘນີວຣຓໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນ຺ຘກຣຓໍ ອຈກ຺ຂຸກຣຓໍ ອຎ຺ຎາຓກຣຓໍ ປຎ຺ຎານິໂຣຘິກໍ ວິຆາຕປກ຺ຂິກໍ ອນິພ຺ພານສໍວຕ຺ຕນິກ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໒໑) ຈ, ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຖິນມິທ຺ຘປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ ຖິນມິທ຺ຘປເຣເຕນາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໖) ຈ, ‘‘ອໂຍນິໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນສິກໂຣໂຕ ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ເຈວ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ…ເປ… ອນຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ເຈວ ຖິນມິທ຺ຘໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໑໖) ຈ, ‘‘ເກວໂລຫາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອກຸສລຣາສິ ຍທິທໍ ປຎ຺ຈ ນີວຣຓາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໓໗໑) ຈ –

ເອວມາທີນິ ຈ ອເນການິ ເອຕສ຺ສ ອຣູປຠາວໂຊຕກາເນວ ສຸຕ຺ຕານິ ວຸຕ຺ຕານິ. ຍສ຺ມາ ເຈຕໍ ອຣູປໍ ຕສ຺ມາ ອາຣຸປ຺ເປປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ມຫາປກຣເຓ ປຏ຺ຐາເນ – ‘‘ນີວຣຓໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຈ ນີວຣໂຓ ຘມ຺ໂມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ ເອຕສ຺ສ ວິຠງ຺ເຄ ‘‘ອາຣຸປ຺ເປ ກາມຈ຺ຉນ຺ທນີວຣຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ຖິນມິທ຺ຘໍ… ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ອວິຊ຺ຊານີວຣຓ’’ນ຺ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໓.໘.໘) ສພ຺ພໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ມາ ສນ຺ນິຏ຺ຐານເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ ອຣູປເມວ ມິທ຺ຘນ຺ຕິ.

໑໑໖໖. ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈນິທ຺ເທເສ ອກປ຺ປິເຍ ກປ຺ປິຍສຎ຺ຎິຕາຕິອາທີນິ ມູລໂຕ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕານິ. ເອວໍສຎ຺ຎິຕາຍ ຫິ ກເຕ ວີຕິກມ຺ເມ, ນິຏ຺ຐິເຕ ວຕ຺ຖຸຊ຺ຌາຈາເຣ, ປຸນ ສຎ຺ຊາຕສຕິໂນປິ ‘ທຸຏ຺ຐຸ ມຍາ ກຕ’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອນຸຕປ຺ປມານສ຺ສ ປຈ຺ຉານຸຕາປວເສເນຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕນ ຕໍ ມູລໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ອກປ຺ປິເຍ ກປ຺ປິຍສຎ຺ຎິຕາ’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອກປ຺ປິຍໂຠຊນໍ ກປ຺ປິຍສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ອກປ຺ປິຍມໍສໍ ກປ຺ປິຍມໍສສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ, ອຈ຺ຉມໍສໍ ສູກຣມໍສນ຺ຕິ, ທີປິມໍສໍ ວາ ມິຄມໍສນ຺ຕິ ຂາທຕິ; ກາເລ ວີຕິວຕ຺ເຕ ກາລສຎ຺ຎາຍ, ປວາເຣຕ຺ວາ ອປ຺ປວາຣິຕສຎ຺ຎາຍ, ປຕ຺ຕສ຺ມິໍ ຣເຊ ປຕິເຕ ປຏິຄ຺ຄຫິຕສຎ຺ຎາຍ ຠຸຎ຺ຊຕິ – ເອວໍ ‘ອກປ຺ປິເຍ ກປ຺ປິຍສຎ຺ຎາຍ’ ວີຕິກ຺ກມໍ ກໂຣຕິ ນາມ. ສູກຣມໍສໍ ປນ ອຈ຺ຉມໍສສຎ຺ຎາຍ ຂາທມາໂນ, ກາເລ ຈ ວິກາລສຎ຺ຎາຍ ຠຸຎ຺ຊມາໂນ ‘ກປ຺ປິເຍ ອກປ຺ປິຍສຎ຺ຎິຕາຍ’ ວີຕິກ຺ກມໍ ກໂຣຕິ ນາມ. ອນວຊ຺ຊໍ ປນ ກິຎ຺ຈິເທວ ວຊ຺ຊສຎ຺ຎິຕາຍ, ວຊ຺ຊຎ຺ຈ ອນວຊ຺ຊສຎ຺ຎິຕາຍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘ອນວຊ຺ເຊ ວຊ຺ຊສຎ຺ຎາຍ ວຊ຺ເຊ ຈ ອນວຊ຺ຊສຎ຺ຎາຍ’ ວີຕິກ຺ກມໍ ກໂຣຕິ ນາມ. ຍສ຺ມາ ປເນຕໍ ‘‘ອກຕໍ ວຕ ເມ ກລ຺ຍາຓໍ, ອກຕໍ ກຸສລໍ, ອກຕໍ ຠີຣຸຕ຺ຕາຓໍ, ກຕໍ ປາປໍ, ກຕໍ ລຸທ຺ທໍ, ກຕໍ ກິພ຺ພິສ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອນວຊ຺ເຊ ວຊ຺ຊສຎ຺ຎິຕາຍປິ ກເຕ ວີຕິກ຺ກເມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາສ຺ສ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ວຕ຺ຖຸໍ ອນຸຊານນ຺ໂຕ ຍໍ ເອວຣູປນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປທໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ. ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍນາກາໂຣ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍນາ. ກຸກ຺ກຸຈ຺ເຈນ ອຍິຕສ຺ສ ຠາໂວ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍິຕຕ຺ຕໍ. ເຈຕໂສ ວິປ຺ປຏິສາໂຣຕິ ເອຕ຺ຖ ກຕາກຕສ຺ສ ສາວຊ຺ຊານວຊ຺ຊສ຺ສ ວາ ອຠິມຸຂຄມນໍ ‘ວິປ຺ປຏິສາໂຣ’ ນາມ. ຍສ຺ມາ ປນ ໂສ ກຕໍ ວາ ປາປໍ ອກຕໍ ນ ກໂຣຕິ, ອກຕໍ ວາ ກລ຺ຍາຓໍ ກຕໍ ນ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ມາ ວິຣູໂປ ກຸຈ຺ຉິໂຕ ວາ ປຏິສາໂຣຕິ ‘ວິປ຺ປຏິສາໂຣ’. ໂສ ປນ ເຈຕໂສ, ນ ສຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ຎາປນຕ຺ຖໍ ‘ເຈຕໂສ’ ວິປ຺ປຏິສາໂຣຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍມສ຺ສ ສຠາວນິທ຺ເທໂສ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ປນ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອາຣຄ຺ຄມິວ ກໍສປຕ຺ຕໍ ມນໍ ວິລິຂມານເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ມໂນວິເລໂຂຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍມສ຺ສ ກິຈ຺ຈນິທ຺ເທໂສ. ຍໍ ປນ ວິນເຍ ‘‘ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວຕາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ອນຸວສິຕ຺ວາ ອນຸວສິຕ຺ວາ ອາວສຖປິຓ຺ຑໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍນ຺ໂຕ ນ ປຏິຄ຺ຄເຫສີຕິ (ປາຈິ. ໒໐໔) ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອາຄຕໍ, ນ ຕໍ ນີວຣຓໍ. ນ ຫິ ອຣຫໂຕ ‘ທຸຏ຺ຐຸ ມຍາ ອິທໍ ກຕ’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອນຸຕາໂປ ອຕ຺ຖິ. ນີວຣຓປຕິຣູປກໍ ປເນຕໍ ‘ກປ຺ປຕິ ນ ກປ຺ປຕີ’ຕິ ວີມໍສນສງ຺ຂາຕໍ ວິນຍກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ນາມ.

໑໑໗໖. ‘‘ກຕເມ ຘມ຺ມາ ນີວຣຓາ ເຈວ ນີວຣຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຈາ’’ຕິ ປທສ຺ສ ນິທ຺ເທເສ ຍສ຺ມາ ຖິນມິທ຺ຘໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນ ວິຊຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຖິນມິທ຺ຘນີວຣຓໍ ອວິຊ຺ຊານີວຣເຓນ ນີວຣຓຎ຺ເຈວ ນີວຣຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຎ຺ຈາຕິ ອຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈ ສຕິປິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ອຠາວາ ກຸກ຺ກຸຈ຺ເຈນ ວິນາປິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຎ຺ຈ ເຍນ ສມ຺ປໂຍຄໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ນ ໂຍຊິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອິເມ ປນ ນີວຣເຓ ກິເລສປຏິປາຏິຍາປິ ອາຫຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ມຄ຺ຄປຏິປາຏິຍາປິ. ກິເລສປຏິປາຏິຍາ ກາມຈ຺ຉນ຺ທພ຺ຍາປາທາ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ປຫີຍນ຺ຕິ, ຖິນມິທ຺ຘຸທ຺ຘຈ຺ຈານິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ, ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈວິຈິກິຈ຺ຉາ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ, ອວິຊ຺ຊາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ. ມຄ຺ຄປຏິປາຏິຍາ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈວິຈິກິຈ຺ຉາ ປຫີຍນ຺ຕິ, ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ກາມຈ຺ຉນ຺ທພ຺ຍາປາທາ, ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ຖິນມິທ຺ຘຸທ຺ຘຈ຺ຈາວິຊ຺ຊາຕິ.

໑໑໘໒. ປຣາມາສໂຄຈ຺ຉເກ ເຕ ຘມ຺ເມ ຐເປຕ຺ວາຕິ ປຸຈ຺ຉາສຠາເຄນ ພຫຸວຈນໍ ກຕໍ.

໑໒໑໙. ອຸປາທານນິທ຺ເທເສ ວຕ຺ຖຸສງ຺ຂາຕໍ ກາມໍ ອຸປາທິຍຕີຕິ ກາມຸປາທານໍ ກາໂມ ຈ ໂສ ອຸປາທານຎ຺ຈາຕິປິ ກາມຸປາທານໍ. ອຸປາທານນ຺ຕິ ທຬ຺ຫຄ຺ຄຫຓໍ. ທຬ຺ຫຕ຺ໂຖ ຫິ ເອຕ຺ຖ ອຸປສທ຺ໂທ ອຸປາຍາສອຸປກຏ຺ຐາທີສຸ ວິຍ. ຕຖາ ທິຏ຺ຐິ ຈ ສາ ອຸປາທານຎ຺ຈາຕິ ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ. ທິຏ຺ຐິໍ ອຸປາທິຍຕີຕິ ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ. ‘ສສ຺ສໂຕ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈາ’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໑.໓໑) ຫິ ປຸຣິມທິຏ຺ຐິໍ ອຸຕ຺ຕຣທິຏ຺ຐິ ອຸປາທິຍຫິ. ຕຖາ ສີລພ຺ພຕໍ ອຸປາທິຍຕີຕິ ສີລພ຺ພຕຸປາທານໍ. ສີລພ຺ພຕຎ຺ຈ ຕໍ ອຸປາທານຎ຺ຈາຕິປິ ສີລພ຺ພຕຸປາທານໍ. ໂຄສີລໂຄວຕາທີນິ ຫິ ‘ເອວໍ ສຸທ຺ຘີ’ຕິ ອຠິນິເວສໂຕ ສຍເມວ ອຸປາທານານິ. ຕຖາ, ວທນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ‘ວາໂທ’; ອຸປາທິຍນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ‘ອຸປາທານໍ’. ກິໍ ວທນ຺ຕິ, ອຸປາທິຍນ຺ຕິ ວາ? ອຕ຺ຕານໍ. ອຕ຺ຕໂນ ວາທຸປາທານໍ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານໍ; ‘ອຕ຺ຕວາທມຕ຺ຕເມວ ວາ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ອຸປາທິຍນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານໍ.

໑໒໒໐. ໂຍ ກາເມສຸ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ວຕ຺ຖຸກາມາວ ອນວເສສໂຕ ກາມາຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ. ຕສ຺ມາ ວຕ຺ຖຸກາເມສຸ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ອິຘ ກາມຸປາທານນ຺ຕິ ອນາຄາມິໂນປິ ຕໍ ສິທ຺ຘໍ ໂຫຕິ. ປຎ຺ຈກາມຄຸຓວຕ຺ຖຸໂກ ປນສ຺ສ ກາມຣາໂຄວ ນຕ຺ຖີຕິ.

໑໒໒໑. ທິຏ຺ຐຸປາທານນິທ຺ເທເສ ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນນ຺ຕິ. ທິນ຺ນໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ສກ຺ກາ ກສ຺ສຈິ ກິຎ຺ຈິ ທາຕຸນ຺ຕິ ຊານາຕິ; ທິນ຺ນສ຺ສ ປນ ຜລໍ ວິປາໂກ ນຕ຺ຖີຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ. ນຕ຺ຖິ ຍິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ຍິຏ຺ຐໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ມຫາຍາໂຄ. ຕໍ ຍຊິຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ ຊານາຕິ; ຍິຏ຺ຐສ຺ສ ປນ ຜລໍ ວິປາໂກ ນຕ຺ຖີຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ. ນຕ຺ຖິ ຫຸຕນ຺ຕິ ອາຫຸນປາຫຸນມງ຺ຄລກິຣິຍາ. ຕໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ ຊານາຕິ; ຕສ຺ສ ປນ ຜລໍ ວິປາໂກ ນຕ຺ຖີຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ. ນຕ຺ຖິ, ສຸກຕທຸກ຺ກຏານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ທສ ກຸສລກມ຺ມປຖາ ສຸກຕກມ຺ມານິ ນາມ. ທສ ອກຸສລກມ຺ມປຖາ ທຸກ຺ກຏກມ຺ມານິ ນາມ. ເຕສໍ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ຊານາຕິ ຜລໍ ວິປາໂກ ປນ ນຕ຺ຖີຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ. ນຕ຺ຖິ ອຍໍ ໂລໂກຕິ ປຣໂລເກ ຐິໂຕ ອິມໍ ໂລກໍ ນຕ຺ຖີຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ. ນຕ຺ຖິ ປຣໂລໂກຕິ ອິຘ ໂລເກ ຐິໂຕ ປຣໂລກໍ ນຕ຺ຖີຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ. ນຕ຺ຖິ ມາຕາ ນຕ຺ຖິ ປິຕາຕິ ມາຕາປິຕູນໍ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ຊານາຕິ, ເຕສຸ ກຕປຈ຺ຈເຍນ ໂກຈິ ຜລໍ ວິປາໂກ ນຕ຺ຖີຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ. ນຕ຺ຖິ ສຕ຺ຕາ ໂອປປາຕິກາຕິ ຈວນກອຸປປຊ຺ຊນກາ ສຕ຺ຕາ ນຕ຺ຖີຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ. ສມ຺ມຄ຺ຄຕາ ສມ຺ມາ ປຏິປນ຺ນາຕິ ອນຸໂລມປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ນາ ຘມ຺ມິກສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ໂລກສ຺ມິໍ ນຕ຺ຖີຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເຍ ອິມຎ຺ຈ ໂລກໍ ປຣຎ຺ຈ ໂລກໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທນ຺ຕີຕິ ອິມຎ຺ຈ ໂລກໍ ປຣຎ຺ຈ ໂລກໍ ອຕ຺ຕນາວ ອຠິວິສິຏ຺ເຐນ ຎາເຓນ ຎຕ຺ວາ ປເວທນສມຕ຺ໂຖ ສພ຺ພຎ຺ຎູ ພຸທ຺ໂຘ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ.

ອິມານິ ປນ ອຸປາທານານິ ກິເລສປຏິປາຏິຍາປິ ອາຫຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ມຄ຺ຄປຏິປາຏິຍາປິ. ກິເລສປຏິປາຏິຍາ ກາມຸປາທານໍ ຈຕູຫິ ມຄ຺ເຄຫິ ປຫີຍຕິ, ເສສານິ ຕີຓິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ. ມຄ຺ຄປຏິປາຏິຍາ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ທິຏ຺ຐຸປາທານາທີນິ ປຫີຍນ຺ຕິ, ຈຕູຫິ ມຄ຺ເຄຫິ ກາມຸປາທານນ຺ຕິ.

໑໒໓໕. ກິເລສໂຄຈ຺ຉເກ ກິເລສາ ເອວ ກິເລສວຕ຺ຖູນິ. ວສນ຺ຕິ ວາ ເອຕ຺ຖ ອຂີຓາສວາ ສຕ຺ຕາ ໂລຠາທີສຸ ປຕິຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາຕິ ‘ວຕ຺ຖູນິ’. ກິເລສາ ຈ ເຕ ຕປ຺ປຕິຏ຺ຐານໍ ສຕ຺ຕານໍ ວຕ຺ຖູນິ ຈາຕິ ‘ກິເລສວຕ຺ຖູນິ’. ຍສ຺ມາ ເຈຕ຺ຖ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍາທິຠາເວນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ກິເລສາປິ ວສນ຺ຕິ ເອວ ນາມ, ຕສ຺ມາ ກິເລສານໍ ວຕ຺ຖູນີຕິປິ ‘ກິເລສວຕ຺ຖູນິ’.

໑໒໓໖. ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ໂລໂຠ? ໂຍ ຣາໂຄ ສາຣາໂຄຕິ ອຍໍ ປນ ໂລໂຠ ເຫຕຸໂຄຈ຺ຉເກ ຄນ຺ຖໂຄຈ຺ຉເກ ອິມສ຺ມິໍ ກິເລສໂຄຈ຺ຉເກຕິ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ອຕິເຣກປທສເຕນ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ. ອາສວສໍໂຍຊນໂອຆໂຍຄນີວຣຓອຸປາທານໂຄຈ຺ຉເກສຸ ອຏ຺ຐຫິ ອຏ຺ຐຫິ ປເທຫິ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ. ສ຺ວາຍໍ ອຕິເຣກປທສເຕນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐຏ຺ຐາເນປິ ອຏ຺ຐຫິ ອຏ຺ຐຫິ ປເທຫິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐຏ຺ຐາເນປິ ນິປ຺ປເທສໂຕວ ຄຫິໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເຕສຸ ເຫຕຸຄນ຺ຖນີວຣຓອຸປາທານກິເລສໂຄຈ຺ຉເກສຸ ຈຕຸມຄ຺ຄວຊ຺ຌາ ຕຓ຺ຫາ ເອເກເນວ ໂກຏ຺ຐາເສນ ຐິຕາ. ອາສວສໍໂຍຊນໂອຆໂຍເຄສຸ ຈຕຸມຄ຺ຄວຊ຺ຌາປິ ທ຺ເວ ໂກຏ຺ຐາສາ ຫຸຕ຺ວາ ຐິຕາ. ກຖໍ? ອາສເວສຸ ກາມາສໂວ ຠວາສໂວຕິ, ສໍໂຍຊເນສຸ ກາມຣາຄສໍໂຍຊນໍ ຠວຣາຄສໍໂຍຊນນ຺ຕິ, ໂອເຆສຸ ກາໂມໂຆ ຠໂວໂຆຕິ, ໂຍເຄສຸ ກາມໂຍໂຄ ຠວໂຍໂຄຕິ.

ອິມານິ ປນ ກິເລສວຕ຺ຖູນິ ກິເລສປຏິປາຏິຍາປິ ອາຫຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ມຄ຺ຄປຏິປາຏິຍາປິ. ກິເລສປຏິປາຏິຍາ ໂລໂຠ ຈຕູຫິ ມຄ຺ເຄຫິ ປຫີຍຕິ, ໂທໂສ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ, ໂມຫມານາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ, ທິຏ຺ຐິວິຈິກິຈ຺ຉາ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ, ຖິນາທີນິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ. ມຄ຺ຄປຏິປາຏິຍາ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ທິຏ຺ຐິວິຈິກິຈ຺ຉາ ປຫີຍນ຺ຕິ, ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ໂທໂສ, ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ເສສາ ສຕ຺ຕາຕິ.

໑໒໘໗. ກາມາວຈຣນິທ຺ເທເສ ເຫຏ຺ຐໂຕຕິ ເຫຏ຺ຐາຠາເຄນ. ອວີຈິນິຣຍນ຺ຕິ ວາ ອຄ຺ຄິຊາລານໍ ວາ ສຕ຺ຕານໍ ວາ ທຸກ຺ຂເວທນາຍ ວີຈິ, ອນ຺ຕຣໍ, ຉິທ຺ທໍ ເອຕ຺ຖ ນຕ຺ຖີຕິ ອວີຈິ. ສຸຂສງ຺ຂາໂຕ ອໂຍ ເອຕ຺ຖ ນຕ຺ຖີຕິ ນິຣໂຍ. ນິຣຕິອຕ຺ເຖນປິ ນິຣສ຺ສາທຕ຺ເຖນປິ ນິຣໂຍ. ປຣິຍນ຺ຕໍ ກຣິຕ຺ວາຕິ ຕໍ ອວີຈິສງ຺ຂາຕໍ ນິຣຍໍ ອນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ. ອຸປຣິໂຕຕິ ອຸປຣິຠາເຄນ. ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕິເທເວຕິ ປຣນິມ຺ມິເຕສຸ ກາເມສຸ ວສໍ ວຕ຺ຕນໂຕ ເອວໍລທ຺ຘໂວຫາເຣ ເທເວ. ອນ຺ໂຕ ກຣິຕ຺ວາຕິ ອນ຺ໂຕ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ. ຍໍ ເອຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣຕິ ເຍ ເອຕສ຺ມິໍ ໂອກາເສ. ເອຕ຺ຖາວຈຣາຕິ ອິມິນາ ຍສ຺ມາ ເອຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣ ອຎ຺ເຎປິ ຈຣນ຺ຕິ ກທາຈິ ກຕ຺ຖຈິ ສມ຺ຠວໂຕ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ອສງ຺ຄຓ຺ຫນຕ຺ຖໍ ‘ອວຈຣາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນ ເຍ ເອຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣ ໂອຄາຬ຺ຫາ ຫຸຕ຺ວາ ຈຣນ຺ຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສທາ ຈ ສມ຺ຠວໂຕ, ອໂຘຠາເຄ ຈຣນ຺ຕິ ອວີຈິນິຣຍສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ຠູຕຸປາທາຍປວຕ຺ຕິຠາເວນ, ເຕສໍ ສງ຺ຄໂຫ ກໂຕ ໂຫຕິ. ເຕ ຫິ ອວຄາຬ຺ຫາວ ຈຣນ຺ຕິ, ອໂຘຠາເຄວ ຈຣນ຺ຕີຕິ ອວຈຣາ. ເອຕ຺ຖ ປຣິຍາປນ຺ນາຕິ ອິມິນາ ປນ ຍສ຺ມາ ເອເຕ ເອຕ຺ຖາວຈຣາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖາປິ ອວຈຣນ຺ຕິ, ນ ປນ ຕຕ຺ຖ ປຣິຍາປນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖາປິ ອວຈຣນ຺ຕານໍ ປຣິຄ຺ຄໂຫ ກໂຕ ໂຫຕິ. ອິທານິ ເຕ ເອຕ຺ຖ ປຣິຍາປນ຺ນຘມ຺ເມ ຣາສິສຸຎ຺ຎຕປຈ຺ຈຍຠາວໂຕ ເຈວ ສຠາວໂຕ ຈ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຂນ຺ຘາຕິອາທິມາຫ.

໑໒໘໙. ຣູປາວຈຣນິທ຺ເທເສ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກນ຺ຕິ ປຐມຊ຺ຌານຠູມິສງ຺ຂາຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຏ຺ຐານໍ. ເສສເມຕ຺ຖ ກາມາວຈຣນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສມາປນ຺ນສ຺ສ ວາຕິອາທີສຸ ປຐມປເທນ ກຸສລຊ຺ຌານໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ທຸຕິເຍນ ວິປາກຊ຺ຌານໍ, ວຸຕ຺ຕໍ ຕຕິເຍນ ກິຣິຍຊ຺ຌານໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໑໒໙໑. ອຣູປາວຈຣນິທ຺ເທເສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນູປເຄຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສງ຺ຂາຕໍ ຠວໍ ອຸປຄເຕ. ທຸຕິຍປເທປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເສສໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໑໓໐໑. ສຣຓທຸກນິທ຺ເທເສ ຍ຺ວາຍໍ ຕີສຸ ອກຸສລມູເລສຸ ໂມໂຫ, ໂສ ໂລຠສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ຈ ໂລເຠນ ສຣໂຓ, ໂທສສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ຈ ໂທເສນ ສຣໂຓ. ວິຈິກິຈ຺ຉຸທ຺ຘຈ຺ຈສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ປນ ໂມໂຫ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ ເຈວ ຣູປຣາຄອຣູປຣາຄສງ຺ຂາເຕນ ຈ ຣາຄຣເຓນ ປຫາເນກຏ຺ຐຠາວໂຕ ສຣໂຓ ສຣໂຊຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກທຸກນິກ຺ເຂປກຖາ

໑໓໐໓. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກທຸເກສຸ ມາຕິກາກຖາຍໍ ອຕ຺ຖໂຕ ວິເວຈິຕຕ຺ຕາ ຍານິ ຈ ເນສໍ ນິທ຺ເທສປທານິ ເຕສມ຺ປິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖານິ ເອວ. ອິທໍ ປເນຕ຺ຖ ວິເສສມຕ຺ຕໍ – ວິຊ຺ຊູປມທຸເກ ຕາວ ຈກ຺ຂຸມາ ກິຣ ປຸຣິໂສ ເມຆນ຺ຘກາເຣ ຣຕ຺ຕິໍ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ຕສ຺ສ ອນ຺ຘກາຣຕາຍ ມຄ຺ໂຄ ນ ປຎ຺ຎາຍິ. ວິຊ຺ຊຸ ນິຈ຺ຉຣິຕ຺ວາ ອນ຺ຘກາຣໍ ວິທ຺ຘໍເສສິ. ອຖສ຺ສ ອນ຺ຘກາຣວິຄມາ ມຄ຺ໂຄ ປາກໂຏ ອໂຫສິ. ໂສ ທຸຕິຍມ຺ປິ ຄມນໍ ອຠິນີຫຣິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ອນ຺ຘກາໂຣ ໂອຕ຺ຖຣິ. ມຄ຺ໂຄ ນ ປຎ຺ຎາຍິ. ວິຊ຺ຊຸ ນິຈ຺ຉຣິຕ຺ວາ ຕໍ ວິທ຺ຘໍເສສິ. ວິຄເຕ ອນ຺ຘກາເຣ ມຄ຺ໂຄ ປາກໂຏ ອໂຫສິ. ຕຕິຍມ຺ປິ ຄມນໍ ອຠິນີຫຣິ. ອນ຺ຘກາໂຣ ໂອຕ຺ຖຣິ. ມຄ຺ໂຄ ນ ປຎ຺ຎາຍິ. ວິຊ຺ຊຸ ນິຈ຺ຉຣິຕ຺ວາ ອນ຺ຘກາຣໍ ວິທ຺ຘໍເສສິ.

ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸມໂຕ ປຸຣິສສ຺ສ ອນ຺ຘກາເຣ ມຄ຺ຄປຏິປຊ຺ຊນໍ ວິຍ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຕ຺ຖາຍ ວິປສ຺ສນາຣມ຺ໂຠ. ອນ຺ຘກາເຣ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອປຎ຺ຎາຍນກາໂລ ວິຍ ສຈ຺ຈຈ຺ຉາທກຕມໍ. ວິຊ຺ຊຸຍາ ນິຈ຺ຉຣິຕ຺ວາ ອນ຺ຘກາຣສ຺ສ ວິທ຺ຘໍສິຕກາໂລ ວິຍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄຠາເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈຈ຺ຉາທກຕມສ຺ສ ວິໂນທິຕກາໂລ. ວິຄເຕ ອນ຺ຘກາເຣ ມຄ຺ຄສ຺ສ ປາກຏກາໂລ ວິຍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສ຺ສ ຈຕຸນ຺ນໍ ສຈ຺ຈານໍ ປາກຏກາໂລ. ມຄ຺ຄສ຺ສ ປາກຏໍ ປນ ມຄ຺ຄສມງ຺ຄິປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປາກຏເມວ. ທຸຕິຍຄມນາຠິນີຫາໂຣ ວິຍ ສກທາຄາມິມຄ຺ຄຕ຺ຖາຍ ວິປສ຺ສນາຣມ຺ໂຠ. ອນ຺ຘກາເຣ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອປຎ຺ຎາຍນກາໂລ ວິຍ ສຈ຺ຈຈ຺ຉາທກຕມໍ. ທຸຕິຍໍ ວິຊ຺ຊຸຍາ ນິຈ຺ຉຣິຕ຺ວາ ອນ຺ຘກາຣສ຺ສ ວິທ຺ຘໍສິຕກາໂລ ວິຍ ສກທາຄາມິມຄ຺ໂຄຠາເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈຈ຺ຉາທກຕມສ຺ສ ວິໂນທິຕກາໂລ. ວິຄເຕ ອນ຺ຘກາເຣ ມຄ຺ຄສ຺ສ ປາກຏກາໂລ ວິຍ ສກທາຄາມິມຄ຺ຄສ຺ສ ຈຕຸນ຺ນໍ ສຈ຺ຈານໍ ປາກຏກາໂລ. ມຄ຺ຄສ຺ສ ປາກຏໍ ປນ ມຄ຺ຄສມງ຺ຄິປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປາກຏເມວ. ຕຕິຍຄມນາຠິນີຫາໂຣ ວິຍ ອນາຄາມິມຄ຺ຄຕ຺ຖາຍ ວິປສ຺ສນາຣມ຺ໂຠ. ອນ຺ຘກາເຣ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອປຎ຺ຎາຍນກາໂລ ວິຍ ສຈ຺ຈຈ຺ຉາທກຕມໍ. ຕຕິຍໍ ວິຊ຺ຊຸຍາ ນິຈ຺ຉຣິຕ຺ວາ ອນ຺ຘກາຣສ຺ສ ວິທ຺ຘໍສິຕກາໂລ ວິຍ ອນາຄາມິມຄ຺ໂຄຠາເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈຈ຺ຉາທກຕມສ຺ສ ວິໂນທິຕກາໂລ. ວິຄເຕ ອນ຺ຘກາເຣ ມຄ຺ຄສ຺ສ ປາກຏກາໂລ ວິຍ ອນາຄາມິມຄ຺ຄສ຺ສ ຈຕຸນ຺ນໍ ສຈ຺ຈານໍ ປາກຏກາໂລ. ມຄ຺ຄສ຺ສ ປາກຏໍ ປນ ມຄ຺ຄສມງ຺ຄິປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປາກຏເມວ.

ວຊິຣສ຺ສ ປນ ປາສາໂຓ ວາ ມຓິ ວາ ອເຠຊ຺ໂຊ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຍຕ຺ຖ ປຕຕິ ຕໍ ວິນິວິທ຺ຘເມວ ໂຫຕິ. ວຊິຣໍ ເຂເປນ຺ຕໍ ອເສເສຕ຺ວາ ເຂເປຕິ. ວຊິເຣນ ຄຕມຄ຺ໂຄ ນາມ ປຸນ ປາກຕິໂກ ນ ໂຫຕິ. ເອວເມວ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄສ຺ສ ອວຊ຺ຌກິເລໂສ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ສພ຺ພກິເລເສ ວິນິວິຊ຺ຌຕິ ວຊິຣໍ ວິຍ. ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄປິ ກິເລເສ ເຂເປນ຺ໂຕ ອເສເສຕ຺ວາ ເຂເປຕິ. ວຊິເຣນ ຄຕມຄ຺ຄສ຺ສ ປຸນ ປາກຕິກຕ຺ຕາຠາໂວ ວິຍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ປຫີນກິເລສານໍ ປຸນ ປຈ຺ຈຸທາວຕ຺ຕນໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ.

໑໓໐໗. ພາລທຸກນິທ຺ເທເສ ພາເລສຸ ອຫິຣິກາໂນຕ຺ຕປ຺ປານິ ປາກຏານິ, ມູລານິ ຈ ເສສານໍ ພາລຘມ຺ມານໍ. ອຫິຣິໂກ ຫິ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປີ ຈ ນ ກິຎ຺ຈິ ອກຸສລໍ ນ ກໂຣຕິ ນາມາຕິ. ເອຕານິ ທ຺ເວ ປຐມໍເຍວ ວິສຸໍ ວຸຕ຺ຕານິ. ສຸກ຺ກປກ຺ເຂປິ ອຍເມວ ນໂຍ. ຕຖາ ກຓ຺ຫທຸເກ.

໑໓໑໑. ຕປນີຍທຸກນິທ຺ເທເສ ກຕຕ຺ຕາ ຈ ອກຕຕ຺ຕາ ຈ ຕປນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີນິ ຫິ ກຕຕ຺ຕາ ຕປນ຺ຕິ, ກາຍສຸຈຣິຕາທີນິ ອກຕຕ຺ຕາ. ຕຖາ ຫິ ປຸຄ຺ຄໂລ ‘ກຕໍ ເມ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕ’ນ຺ຕິ ຕປ຺ປຕິ, ‘ອກຕໍ ເມ ກາຍສຸຈຣິຕ’ນ຺ຕິ ຕປ຺ປຕິ. ‘ກຕໍ ເມ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕ’ນ຺ຕິ ຕປ຺ປຕິ…ເປ… ‘ອກຕໍ ເມ ມໂນສຸຈຣິຕ’ນ຺ຕິ ຕປ຺ປຕິ. ອຕປນີເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ກລ຺ຍາຓກາຣີ ຫິ ປຸຄ຺ຄໂລ ‘ກຕໍ ເມ ກາຍສຸຈຣິຕ’ນ຺ຕິ ນ ຕປ຺ປຕິ, ‘ອກຕໍ ເມ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕ’ນ຺ຕິ ນ ຕປ຺ປຕິ…ເປ… ‘ອກຕໍ ເມ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕ’ນ຺ຕິ ນ ຕປ຺ປຕີຕິ (ອ. ນິ. ໒.໓).

໑໓໑໓. ອຘິວຈນທຸກນິທ຺ເທເສ ຍາ ເຕສໍ ເຕສໍ ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ສພ຺ພຘມ຺ມຄ຺ຄຫຓໍ. ສງ຺ຂາຍຕີຕິ ສງ຺ຂາ, ສໍກຖິຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິນ຺ຕິ ສໍກຖິຍຕິ? ອຫນ຺ຕິ ມມນ຺ຕິ ປໂຣຕິ ປຣສ຺ສາຕິ ສຕ຺ໂຕຕິ ຠາໂວຕິ ໂປໂສຕິ ປຸຄ຺ຄໂລຕິ ນໂຣຕິ ມາຓໂວຕິ ຕິສ຺ໂສຕິ ທຕ຺ໂຕຕິ, ‘ມຎ຺ໂຈ ປີຐໍ ຠິສິ ພິມ຺ໂພຫນໍ’ ‘ວິຫາໂຣ ປຣິເວຓໍ ທ຺ວາຣໍ ວາຕປານ’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອເນເກຫິ ອາກາເຣຫິ ສໍກຖິຍຕີຕິ ‘ສງ຺ຂາ’. ສມຎ຺ຎາຍຕີຕິ ສມຎ຺ຎາ. ກິນ຺ຕິ ສມຎ຺ຎາຍຕິ? ‘ອຫນ຺ຕິ…ເປ… ວາຕປານ’ນ຺ຕິ ສມຎ຺ຎາຍຕີຕິ ‘ສມຎ຺ຎາ’. ປຎ຺ຎາປິຍຕີຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ໂວຫຣິຍຕີຕິ ໂວຫາໂຣ. ກິນ຺ຕິ ໂວຫຣິຍຕິ? ‘ອຫ’ນ຺ຕິ…ເປ… ‘ວາຕປານ’ນ຺ຕິ ໂວຫຣິຍຕີຕິ ໂວຫາໂຣ.

ນາມນ຺ຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ນາມໍ – ສາມຎ຺ຎນາມໍ ຄຸຓນາມໍ ກິຕ຺ຕິມນາມໍ ໂອປປາຕິກນາມນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຐມກປ຺ປິເກສຸ ມຫາຊເນນ ສມ຺ມນ຺ນິຕ຺ວາ ຐປິຕຕ຺ຕາ ມຫາສມ຺ມໂຕຕິ ຣຎ຺ໂຎ ນາມໍ ‘ສາມຎ຺ຎນາມໍ’ ນາມ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ມຫາຊນສມ຺ມໂຕຕິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ມຫາສມ຺ມໂຕ ຕ຺ເວວ ປຐມໍ ອກ຺ຂຣໍ ອຸປນິພ຺ພຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໑໓໑). ຘມ຺ມກຖິໂກ ປໍສຸກູລິໂກ ວິນຍຘໂຣ ເຕປິຏໂກ ສທ຺ໂຘ ປສນ຺ໂນຕິ ເອວຣູປໍ ຄຸຓໂຕ ອາຄຕນາມໍ ‘ຄຸຓນາມໍ’ ນາມ. ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິອາທີນິປິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອເນການິ ນາມສຕານິ ຄຸຓນາມາເນວ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ນາມານິ, ສຄຸເຓນ ມເຫສິໂນ;

ຄຸເຓນ ນາມມຸທ຺ເຘຍ຺ຍໍ, ອປິ ນາມສຫສ຺ສໂຕ’’ຕິ.

ຍໍ ປນ ຊາຕສ຺ສ ກຸມາຣກສ຺ສ ນາມຄ຺ຄຫຓທິວເສ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍານໍ ສກ຺ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ສມີເປ ຐິຕາ ຎາຕກາ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ປກປ຺ເປຕ຺ວາ ‘ອຍໍ ອສຸໂກນາມາ’ຕິ ນາມໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ອິທໍ ‘ກິຕ຺ຕິມນາມ’ ນາມ. ຍາ ປນ ປຸຣິມປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ປຈ຺ຉິມປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍໍ ປຕຕິ, ປຸຣິມໂວຫາໂຣ ປຈ຺ຉິມໂວຫາເຣ ປຕຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ປຸຣິມກປ຺ເປປິ ຈນ຺ໂທ ຈນ຺ໂທເຍວ ນາມ, ເອຕຣຫິປິ ຈນ຺ໂທວ. ອຕີເຕ ສູຣິໂຍ… ສມຸທ຺ໂທ… ປຖວີ… ປພ຺ພໂຕ ປພ຺ພໂຕເຍວ, ນາມ, ເອຕຣຫິປິ ປພ຺ພໂຕເຍວາຕິ ອິທໍ ‘ໂອປປາຕິກນາມໍ’ ນາມ. ອິທໍ ຈຕຸພ຺ພິຘມ຺ປິ ນາມໍ ເອຕ຺ຖ ນາມເມວ ໂຫຕິ.

ນາມກມ຺ມນ຺ຕິ ນາມກຣຓໍ. ນາມເຘຍ຺ຍນ຺ຕິ ນາມຏ຺ຐປນໍ. ນິຣຸຕ຺ຕີຕິ ນາມນິຣຸຕ຺ຕິ. ພ຺ຍຎ຺ຊນນ຺ຕິ ນາມພ຺ຍຎ຺ຊນໍ. ຍສ຺ມາ ປເນຕໍ ອຕ຺ຖໍ ພ຺ຍຎ຺ເຊຕິ ຕສ຺ມາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຠິລາໂປຕິ ນາມາຠິລາໂປວ. ສພ຺ເພວ ຘມ຺ມາ ອຘິວຈນປຖາຕິ ອຘິວຈນສ຺ສ ໂນປຖຘມ຺ໂມ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເອກຘມ຺ໂມ ສພ຺ພຘມ຺ເມສຸ ນິປຕຕິ, ສພ຺ພຘມ຺ມາ ເອກຘມ຺ມສ຺ມິໍ ນິປຕນ຺ຕິ. ກຖໍ? ອຍຎ຺ຫິ ນາມປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ເອກຘມ຺ໂມ, ໂສ ສພ຺ເພສຸ ຈຕຸຠູມກຘມ຺ເມສຸ ນິປຕຕິ. ສຕ຺ໂຕປິ ສງ຺ຂາໂຣປິ ນາມໂຕ ມຸຕ຺ຕໂກ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ອຏວີປພ຺ພຕາທີສຸ ຣຸກ຺ໂຂປິ ຊານປທານໍ ຠາໂຣ. ເຕ ຫິ ‘ອຍໍ ກິໍ ຣຸກ຺ໂຂ ນາມາ’ຕິ ປຸຏ຺ຐາ ‘ຂທິໂຣ’ ‘ປລາໂສ’ຕິ ອຕ຺ຕນາ ຊານນກນາມໍ ກເຖນ຺ຕິ. ຍສ຺ສ ນາມໍ ນ ຊານນ຺ຕິ ຕມ຺ປິ ‘ອນາມໂກ’ ນາມາຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕມ຺ປິ ຕສ຺ສ ນາມເຘຍ຺ຍເມວ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ສມຸທ຺ເທ ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິຕເຣ ທ຺ເວ ທຸກາ ອິມິນາ ສມານຕ຺ຖາ ເອວ.

໑໓໑໖. ນາມຣູປທຸເກ ນາມກຣຓຏ຺ເຐນ ຈ ນມນຏ຺ເຐນ ຈ ນາມນຏ຺ເຐນ ຈ ນາມໍ. ຕຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ ຕາວ ນາມກຣຓຏ຺ເຐນ ‘ນາມໍ’. ຍຖາ ຫິ ມຫາຊນສມ຺ມຕຕ຺ຕາ ມຫາສມ຺ມຕສ຺ສ ມຫາສມ຺ມໂຕຕິ ນາມໍ ອໂຫສິ, ຍຖາ ວາ ມາຕາປິຕໂຣ ‘ອຍໍ ຕິສ຺ໂສ ນາມ ໂຫຕຸ, ຜຸສ຺ໂສ ນາມ ໂຫຕູ’ຕິ ເອວໍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ກິຕ຺ຕິມນາມໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຍຖາ ວາ ‘ຘມ຺ມກຖິໂກ’ ‘ວິນຍຘໂຣ’ຕິ ຄຸຓໂຕ ນາມໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ນ ເອວໍ ເວທນາທີນໍ. ເວທນາທໂຍ ຫິ ມຫາປຖວີອາທໂຍ ວິຍ ອຕ຺ຕໂນ ນາມໍ ກໂຣນ຺ຕາວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເຕສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ເຕສໍ ນາມໍ ອຸປ຺ປນ຺ນເມວ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ເວທນໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ‘ຕ຺ວໍ ເວທນາ ນາມ ໂຫຫີ’ຕິ ໂກຈິ ຠຓຕິ. ນ ຈ ຕສ຺ສາ ນາມຄ຺ຄຫຓກິຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖິ. ຍຖາ ປຖວິຍາ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ‘ຕ຺ວໍ ປຖວີ ນາມ ໂຫຫີ’ຕິ ນາມຄ຺ຄຫຓກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ຈກ຺ກວາຬສິເນຣຸຈນ຺ທິມສູຣິຍນກ຺ຂຕ຺ເຕສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ‘ຕ຺ວໍ ຈກ຺ກວາຬໍ ນາມ ໂຫຫິ ຕ຺ວໍ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ນາມ ໂຫຫີ’ຕິ ນາມຄ຺ຄຫຓກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ນາມໍ ອຸປ຺ປນ຺ນເມວ ໂຫຕິ, ໂອປປາຕິກປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍໍ ນິປຕຕິ, ເອວໍ ເວທນາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ‘ຕ຺ວໍ ເວທນາ ນາມ ໂຫຫີ’ຕິ ນາມຄ຺ຄຫຓກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ຕາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ເວທນາຕິ ນາມໍ ອຸປ຺ປນ຺ນເມວ ໂຫຕິ. ໂອປປາຕິກປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍໍ ນິປຕຕິ. ສຎ຺ຎາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຕີເຕປິ ຫິ ເວທນາ ເວທນາເຍວ, ສຎ຺ຎາ… ສງ຺ຂາຣາ… ວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຎ຺ຎາຓເມວ. ອນາຄເຕປິ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນປິ. ນິພ຺ພານໍ ປນ ສທາປິ ນິພ຺ພານເມວາຕິ. ‘ນາມກຣຓຏ຺ເຐນ’ ນາມໍ.

‘ນມນຏ຺ເຐນາ’ປິ ເຈຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ ນາມໍ. ເຕ ຫິ ອາຣມ຺ມຓາຠິມຸຂາ ນມນ຺ຕິ. ‘ນາມນຏ຺ເຐນ’ ສພ຺ພມ຺ປິ ນາມໍ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ຫິ ຂນ຺ຘາ ອາຣມ຺ມເຓ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນາເມນ຺ຕິ. ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓາຘິປຕິປຈ຺ຈຍຕາຍ ອຕ຺ຕນິ ອນວຊ຺ຊຘມ຺ເມ ນາເມຕິ.

໑໓໑໘. ອວິຊ຺ຊາຠວຕຓ຺ຫາ ວຏ຺ຏມູລສມຸທາຈາຣທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຄຫິຕາ.

໑໓໒໐. ຠວິສ຺ສຕິ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈາຕິ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈາຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ‘ຕໍ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ຄຫຓາກາເຣນ ນິວິຏ຺ຐາ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິ. ທຸຕິຍາ ‘ນ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ອາກາເຣນ ນິວິຏ຺ຐາ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິ.

໑໓໒໖. ປຸພ຺ພນ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠາຕິ ອຕີຕໂກຏ຺ຐາສໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຣິຕ຺ວາ. ອິມິນາ ພ຺ຣຫ຺ມຊາເລ ອາຄຕາ ອຏ຺ຐາຣສ ປຸພ຺ພນ຺ຕານຸທິຏ຺ຐິໂຍ ຄຫິຕາ. ອປຣນ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠາຕິ ອນາຄຕໂກຏ຺ຐາສໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຣິຕ຺ວາ. ອິມິນາ ຕຕ຺ເຖວ ອາຄຕາ ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສ ອປຣນ຺ຕານຸທິຏ຺ຐິໂຍ ຄຫິຕາ.

໑໓໓໒. ໂທວຈສ຺ສຕານິທ຺ເທເສ ສຫຘມ຺ມິເກ ວຸຈ຺ຈມາເນຕິ ສຫຘມ຺ມິກໍ ນາມ ຍໍ ຠຄວຕາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ສິກ຺ຂາປທໍ, ຕສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ‘ອິທໍ ນາມ ຕ຺ວໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນ, ອິງ຺ຆ ເທເສຫິ ວຸຏ຺ຐາຫິ ປຏິກໂຣຫີ’ຕິ ວຸຈ຺ຈມາເນ. ໂທວຈສ຺ສາຍນ຺ຕິອາທີສຸ ເອວໍ ໂຈທິຍມານສ຺ສ ປຏິໂຈທນາຍ ວາ ອປ຺ປທກ຺ຂິຓຄາຫິຕາຍ ວາ ທຸພ຺ພຈສ຺ສ ກມ຺ມໍ ໂທວຈສ຺ສາຍໍ. ຕເທວ ໂທວຈສ຺ສນ຺ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສ ຠາໂວ ໂທວຈສ຺ສິຍໍ. ອິຕຣໍ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ວິປ຺ປຏິກູລຄາຫິຕາຕິ ວິໂລມຄາຫິຕາ. ວິໂລມຄຫຓສງ຺ຂາເຕນ ວິປຈ຺ຈນີເກນ ສາຕໍ ອສ຺ສາຕິ ວິປຈ຺ຈນີກສາໂຕ. ‘ປຏາຓິກຄຫຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກປເທເນວ ຕໍ ນິສ຺ສທ຺ທມກາສິ’ນ຺ຕິ ສຸຂໍ ປຏິລຠນ຺ຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕສ຺ສ ຠາໂວ ວິປຈ຺ຈນີກສາຕຕາ. ໂອວາທໍ ອນາທິຍນວເສນ ອນາທຣສ຺ສ ຠາໂວ ອນາທຣິຍໍ. ອິຕຣໍ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ອນາທິຍນາກາໂຣ ວາ ອນາທຣຕາ. ຄຣຸວາສໍ ອວສນວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ອຄາຣວຠາໂວ ອຄາຣວຕາ. ສເຊຏ຺ຐກວາສໍ ອວສນວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ອປ຺ປຏິສ຺ສວຠາໂວ ອປ຺ປຏິສ຺ສວຕາ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຍໍ ເອວຣູປາ ໂທວຈສ຺ສຕາ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຕ຺ຖໂຕ ປເນສາ ເຕນາກາເຣນ ປວຕ຺ຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ, ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘເຍວ ວາຕິ. ປາປມິຕ຺ຕຕາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ໂທວຈສ຺ສຕາ ປາປມິຕ຺ຕຕາທໂຍ ຫິ ວິສຸໍ ເຈຕສິກຘມ຺ມາ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

໑໓໓໓. ນຕ຺ຖິ ເອເຕສໍ ສທ຺ຘາຕິ ອສ຺ສທ຺ຘາ; ພຸທ຺ຘາທີນິ ວຕ຺ຖູນິ ນ ສທ຺ທຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸສ຺ສີລາຕິ ສີລສ຺ສ ທຸນ຺ນາມໍ ນຕ຺ຖິ, ນິສ຺ສີລາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປ຺ປສ຺ສຸຕາຕິ ສຸຕຣຫິຕາ. ປຎ຺ຈ ມຈ຺ຉຣິຍານິ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ມຈ຺ຉຣິໂນ. ທຸປ຺ປຎ຺ຎາຕິ ນິປ຺ປຎ຺ຎາ. ເສວນກວເສນ ເສວນາ. ພລວເສວນາ ນິເສວນາ. ສພ຺ພໂຕຠາເຄນ ເສວນາ ສໍເສວນາ. ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ວາ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ. ຕີຫິປິ ເສວນາວ ກຖິຕາ. ຠຊນາຕິ ອຸປສງ຺ກມນາ. ສມ຺ຠຊນາຕິ ສພ຺ພໂຕຠາເຄນ ຠຊນາ. ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ວາ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ. ຠຕ຺ຕີຕິ ທຬ຺ຫຠຕ຺ຕິ. ສມ຺ຠຕ຺ຕີຕິ ສພ຺ພໂຕຠາເຄນ ຠຕ຺ຕິ. ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ວາ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ. ທ຺ວີຫິປິ ທຬ຺ຫຠຕ຺ຕິ ເອວ ກຖິຕາ. ຕໍສມ຺ປວງ຺ກຕາຕິ ເຕສຸ ປຸຄ຺ຄເລສຸ ກາເຍນ ເຈວ ຈິຕ຺ເຕນ ຈ ສມ຺ປວງ຺ກຠາໂວ; ຕນ຺ນິນ຺ນຕາ ຕປ຺ໂປຓຕາ ຕປ຺ປພ຺ຠາຣຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໓໓໔. ໂສວຈສ຺ສຕາທຸກນິທ຺ເທໂສປິ ວຸຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂນເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໑໓໓໖. ປຎ຺ຈປິ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘາຕິ ມາຕິການິທ຺ເທເສນ ‘ປາຣາຊິກໍ ສງ຺ຆາທິເສສໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ປາຏິເທສນີຍໍ ທຸກ຺ກຏ’ນ຺ຕິ ອິມາ ປຎ຺ຈ ອາປຕ຺ຕິໂຍ. ສຕ຺ຕປິ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘາຕິ ວິນຍນິທ຺ເທເສນ ‘ປາຣາຊິກໍ ສງ຺ຆາທິເສສໍ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ປາຏິເທສນີຍໍ ທຸກ຺ກຏໍ ທຸພ຺ຠາສິຕ’ນ຺ຕິ ອິມາ ສຕ຺ຕ ອາປຕ຺ຕິໂຍ. ຕຕ຺ຖ ສຫ ວຕ຺ຖຸນາ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຣິຈ຺ເຉທຊານນກປຎ຺ຎາ ອາປຕ຺ຕິກຸສລຕາ ນາມ. ສຫ ກມ຺ມວາຈາຍ ອາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐານປຣິຈ຺ເຉທຊານນກປຎ຺ຎາ ປນ ອາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐານກຸສລຕາ ນາມ.

໑໓໓໘. ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໂຕ ສມາປຕ຺ຕິ. ສຫ ປຣິກມ຺ເມນ ອປ຺ປນາປຣິຈ຺ເຉທຊານນກປຎ຺ຎາ ປນ ສມາປຕ຺ຕິກຸສລຕາ ນາມ. ‘ຈນ຺ເທ ວາ ສູຣິເຍ ວາ ນກ຺ຂຕ຺ເຕ ວາ ເອຕ຺ຕກໍ ຐານໍ ຄເຕ ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’ຕິ ອວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ສມເຍ ວຸຏ຺ຐານກປຎ຺ຎາຍ ອຕ຺ຖິຕາຍ ສມາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐານກຸສລຕາ ນາມ.

໑໓໔໐. ອຏ຺ຐາຣສນ຺ນໍ ຘາຕູນໍ ອຸຄ຺ຄຫມນສິກາຣສວນຘາຣຓປຣິຈ຺ເຉທຊານນກປຎ຺ຎາ ຘາຕຸກຸສລຕາ ນາມ. ຕາສໍເຍວ ອຸຄ຺ຄຫມນສິກາຣຊານນກປຎ຺ຎາ ມນສິກາຣກຸສລຕາ ນາມ.

໑໓໔໒. ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ອາຍຕນານໍ ອຸຄ຺ຄຫມນສິກາຣສວນຘາຣຓປຣິຈ຺ເຉທຊານນກປຎ຺ຎາ ລຕາ ນາມ. ຕີສຸປິ ວາ ເອຕາສຸ ກຸສລຕາສຸ ອຸຄ຺ຄໂຫ ມນສິກາໂຣ ສວນໍ ສມ຺ມສນໍ ປຏິເວໂຘ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາຕິ ສພ຺ພໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຖ ສວນອຸຄ຺ຄຫປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ໂລກິຍາ, ປຏິເວໂຘ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ. ສມ຺ມສນມນສິກາຣາ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກາ. ‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ’ຕິອາທີນິ (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໒໒໕) ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທວິຠງ຺ເຄ ອາວິຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ‘ອິມິນາ ປນ ປຈ຺ຈເຍນ ອິທໍ ໂຫຕີ’ຕິ ຊານນກປຎ຺ຎາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທກຸສລຕາ ນາມ.

໑໓໔໔. ຐານາຏ຺ຐານກຸສລຕາທຸກນິທ຺ເທເສ ເຫຕູ ປຈ຺ຈຍາຕິ ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎເວວຈນໍ. ຈກ຺ຂຸປສາໂທ ຫິ ຣູປໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກສ຺ສ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ເຫຕຸ ເຈວ ປຈ຺ຈໂຍ ຈ. ຕຖາ ໂສຕປສາທາທໂຍ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ, ອມ຺ພພີຊາທີນິ ຈ ອມ຺ພຜລາທີນໍ. ທຸຕິຍນເຍ ເຍ ເຍ ຘມ຺ມາຕິ ວິສຠາຄປຈ຺ຈຍຘມ຺ມານໍ ນິທສ຺ສນໍ. ເຍສໍ ເຍສນ຺ຕິ ວິສຠາຄປຈ຺ຈຍສມຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ມນິທສ຺ສນໍ. ນ ເຫຕູ ນ ປຈ຺ຈຍາຕິ ຈກ຺ຂຸປສາໂທ ສທ຺ທໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກສ຺ສ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ນ ເຫຕຸ ນ ປຈ຺ຈໂຍ. ຕຖາ ໂສຕປສາທາທໂຍ ອວເສສວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ. ອມ຺ພາທໂຍ ຈ ຕາລາທີນໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໑໓໔໖. ອຊ຺ຊວມທ຺ທວນິທ຺ເທເສ ນີຈຈິຕ຺ຕຕາຕິ ປທມຕ຺ຕເມວ ວິເສໂສ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ມານາຠາເວນ ນີຈໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອສ຺ສາຕິ ນີຈຈິຕ຺ໂຕ. ນີຈຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠາໂວ ນີຈຈິຕ຺ຕຕາ. ເສສໍ ຈິຕ຺ຕຸຊຸກຕາຈິຕ຺ຕມຸທຸຕານໍ ປທຠາຊນີເຍ ອາຄຕເມວ.

໑໓໔໘. ຂນ຺ຕິນິທ຺ເທເສ ຂມນກວເສນ ຂນ຺ຕິ. ຂມນາກາໂຣ ຂມນຕາ. ອຘິວາເສນ຺ຕິ ເອຕາຍ, ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຣິ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ວາເສນ຺ຕິ, ນ ປຏິພາຫນ຺ຕິ, ນ ປຈ຺ຈນີກຕາຍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີຕິ ອຘິວາສນຕາ. ອຈຓ຺ຑິກສ຺ສ ຠາໂວ ອຈຓ຺ຑິກ຺ກໍ. ອນສຸໂຣໂປຕິ ອສຸໂຣໂປ ວຸຈ຺ຈຕິ ນ ສມ຺ມາໂຣປິຕຕ຺ຕາ ທຸຣຸຕ຺ຕວຈນໍ. ຕປ຺ປຏິປກ຺ຂໂຕ ອນສຸໂຣໂປ ສຸຣຸຕ຺ຕວາຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວເມຕ຺ຖ ຜລູປຈາເຣນ ກາຣຓໍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ອຕ຺ຕມນຕາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ໂສມນສ຺ສວເສນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສກມນຕາ, ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕສຠາໂວເຍວ, ນ ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ຕຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໓໔໙. ໂສຣຈ຺ຈນິທ຺ເທເສ ກາຍິໂກ ອວີຕິກ຺ກໂມຕິ ຕິວິຘໍ ກາຍສຸຈຣິຕໍ. ວາຈສິໂກ ອວີຕິກ຺ກໂມຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ວຈີສຸຈຣິຕໍ. ກາຍິກວາຈສິໂກຕິ ອິມິນາ ກາຍວຈີທ຺ວາຣສມຸຏ຺ຐິຕໍ ອາຊີວຏ຺ຐມກສີລໍ ປຣິຍາທິຍຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ໂສຣຈ຺ຈນ຺ຕິ ອິທໍ ປາປໂຕ ສຸຏ຺ຐຸ ໂອຣຕຕ຺ຕາ ໂສຣຈ຺ຈໍ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສພ຺ໂພປິ ສີລສໍວໂຣຕິ ອິທໍ ຍສ຺ມາ ນ ເກວລໍ ກາຍວາຈາເຫວ ອນາຈາຣໍ ອາຈຣຕິ ມນສາປິ ອາຈຣຕິ ເອວ, ຕສ຺ມາ ມານສິກສີລໍ ປຣິຍາທາຍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໓໕໐. ສາຂລ຺ຍນິທ຺ເທເສ ອຓ຺ຑກາຕິ ຍຖາ ສໂທເສ ຣຸກ຺ເຂ ອຓ຺ຑການິ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ສໂທສຕາຍ ຂຸໍສນວມ຺ຠນາທິວຈເນຫິ ອຓ຺ຑກາ ຊາຕາ. ກກ຺ກສາຕິ ປູຕິກາ ສາ ຍຖາ ນາມ ປູຕິຣຸກ຺ໂຂ ກກ຺ກໂສ ໂຫຕິ ປຄ຺ຆຣິຕຈຸຓ຺ໂຓ ເອວໍ ກກ຺ກສາ ໂຫຕິ. ໂສຕໍ ຆໍສຍມານາ ວິຍ ປວິສຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ກກ຺ກສາ’ຕິ. ປຣກຏຸກາຕິ ປເຣສໍ ກຏຸກາ ອມນາປາ ໂທສຊນນີ. ປຣາຠິສຊ຺ຊນີຕິ ກຸຏິລກຓ຺ຏກສາຂາ ວິຍ ຈມ຺ເມສຸ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປເຣສໍ ອຠິສຊ຺ຊນີ, ຄນ຺ຕຸກາມານມ຺ປິ ຄນ຺ຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ລຄ຺ຄນກາຣີ. ໂກຘສາມນ຺ຕາຕິ ໂກຘສ຺ສ ອາສນ຺ນາ. ອສມາຘິສໍວຕ຺ຕນິກາຕິ ອປ຺ປນາສມາຘິສ຺ສ ວາ ອຸປຈາຣສມາຘິສ຺ສ ວາ ອສໍວຕ຺ຕນິກາ. ອິຕິ ສພ຺ພາເນເວຕານິ ສໂທສວາຈາຍ ເວວຈນານິ. ຕຖາຣູປິໍ ວາຈໍ ປຫາຍາຕິ ອິທໍ ຜຣຸສວາຈໍ ອປ຺ປຊຫິຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ ອນ຺ຕຣນ຺ຕເຣ ປວຕ຺ຕາປິ ສຓ຺ຫວາຈາ ອສຓ຺ຫວາຈາ ເອວ ນາມາຕິ ທີປນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເນຬາຕິ ເອຬໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ໂທໂສ. ນາສ຺ສາ ເອຬນ຺ຕິ ເນຬາ; ນິທ຺ໂທສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ເນຬງ຺ໂຄ ເສຕປຈ຺ຉາໂທ’’ຕິ (ອຸທາ. ໖໕; ສໍ. ນິ. ໔.໓໔໗; ເປຏໂກ. ໒໕) ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕເນຬໍ ວິຍ. ກຓ຺ຓສຸຂາຕິ ພ຺ຍຎ຺ຊນມຘຸຣຕາຍ ກຓ຺ຓານໍ ສຸຂາ, ສູຈິວິຊ຺ຌນໍ ວິຍ ກຓ຺ຓສູລໍ ນ ຊເນຕິ. ອຕ຺ຖມຘຸຣຕາຍ ສຣີເຣ ໂກປໍ ອຊເນຕ຺ວາ ເປມໍ ຊເນຕີຕິ ເປມນີຍາ. ຫທຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອປ຺ປຏິຫຎ຺ຎມານາ ສຸເຂນ ຈິຕ຺ຕໍ ປວິສຕີຕິ ຫທຍງ຺ຄມາ. ຄຸຓປຣິປຸຓ຺ຓຕາຍ ປຸເຣ ຠວາຕິ ໂປຣີ. ປຸເຣ ສໍວຑ຺ຒນາຣີ ວິຍ ສຸກຸມາຣາຕິປິ ໂປຣີ. ປຸຣສ຺ສ ເອສາຕິປິ ໂປຣີ; ນຄຣວາສີນໍ ກຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນຄຣວາສິໂນ ຫິ ຍຸຕ຺ຕກຖາ ໂຫນ຺ຕິ. ປິຕິມຕ຺ຕໍ ປິຕາຕິ ຠາຕິມຕ຺ຕໍ ຠາຕາຕິ ວທນ຺ຕິ. ເອວຣູປີ ກຖາ ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ ກນ຺ຕາ ໂຫຕີຕິ ພຫຸຊນກນ຺ຕາ. ກນ຺ຕຠາເວເນວ ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ ມນາປາ ຈິຕ຺ຕວຸຑ຺ຒິກຣາຕິ ພຫຸຊນມນາປາ. ຍາ ຕຕ຺ຖາຕິ ຍາ ຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ. ສຓ຺ຫວາຈຕາຕິ ມຏ຺ຐວາຈຕາ. ສຂິລວາຈຕາຕິ ມຸທຸວາຈຕາ. ອຜຣຸສວາຈຕາຕິ ອກກ຺ຂຬວາຈຕາ.

໑໓໕໑. ປຏິສນ຺ຖາຣນິທ຺ເທເສ ອາມິສປຏິສນ຺ຖາໂຣຕິ ອາມິສອລາເຠນ ອຕ຺ຕນາ ສຫ ປເຣສໍ ຉິທ຺ທໍ ຍຖາ ປິຫິຕໍ ໂຫຕິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ເອວໍ ອາມິເສນ ປຏິສນ຺ຖຣຓໍ. ຘມ຺ມປຏິສນ຺ຖາໂຣຕິ ຘມ຺ມສ຺ສ ອປ຺ປຏິລາເຠນ ອຕ຺ຕນາ ສຫ ປເຣສໍ ຉິທ຺ທໍ ຍຖາ ປິຫິຕໍ ໂຫຕິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ, ເອວໍ ຘມ຺ເມນ ປຏິສນ຺ຖຣຓໍ. ປຏິສນ຺ຖາຣໂກ ໂຫຕີຕິ ທ຺ເວເຍວ ຫິ ໂລກສນ຺ນິວາສສ຺ສ ຉິທ຺ທານິ, ເຕສໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໂກ ໂຫຕິ. ອາມິສປຏິສນ຺ຖາເຣນ ວາ ຘມ຺ມປຏິສນ຺ຖາເຣນ ວາຕິ ອິມິນາ ທຸວິເຘນ ປຏິສນ຺ຖາເຣນ ປຏິສນ຺ຖາຣໂກ ໂຫຕິ, ປຏິສນ຺ຖຣຕິ, ນິຣນ຺ຕຣໍ ກໂຣຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກຖາ – ປຏິສນ຺ຖາຣເກນ ຫິ ຠິກ຺ຂຸນາ ອາຄນ຺ຕຸກໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາວ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ອາສນໍ ທາຕພ຺ພໍ, ຕາລວຓ຺ເຏນ ພີຊິຕພ຺ພໍ, ປາທາ ໂຘວິຕ຺ວາ ມກ຺ເຂຕພ຺ພາ, ສປ຺ປິຜາຓິເຕ ສຕິ ເຠສຊ຺ຊໍ ທາຕພ຺ພໍ, ປານີເຍນ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ອາວາໂສ ປຏິຊຄ຺ຄິຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ເອກເທເສນ ອາມິສປຏິສນ຺ຖາໂຣ ກໂຕ ນາມ ໂຫຕິ.

ສາຍໍ ປນ ນວກຕເຣປິ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອນາຄເຕເຍວ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສີທິຕ຺ວາ ອວິສເຍ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວິສເຍ ປຎ຺ໂຫ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ‘ຕຸມ຺ເຫ ກຕຣຠາຓກາ’ຕິ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ‘ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາ ກຕຣໍ ຄນ຺ຖໍ ວຬຎ຺ເຊນ຺ຕີ’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປໂຫນກຏ຺ຐາເນ ປຎ຺ໂຫ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ສເຈ ກເຖຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ. ໂນ ເຈ ສກ຺ໂກຕິ ສຍໍ ກເຖຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ເອກເທເສນ ຘມ຺ມປຏິສນ຺ຖາໂຣ ກໂຕ ນາມ ໂຫຕິ.

ສເຈ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິເກ ວສຕິ ຕໍ ອາທາຍ ນິພທ຺ຘໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ໂຫຕິ ປຸນທິວເສ ຄມນສຠາເຄນ ຕໍ ອາທາຍ ເອກສ຺ມິໍ ຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ສເຈ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ທິສາຠາເຄ ຠິກ຺ຂູ ນິມນ຺ຕິຕາ ໂຫນ຺ຕິ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອິຈ຺ຉມານໍ ອາທາຍ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ‘ນ ມຍ຺ຫໍ ເອສາ ທິສາ ສຠາຄາ’ຕິ ຄນ຺ຕຸໍ ອນິຈ຺ຉນ຺ເຕ ເສສຠິກ຺ຂູ ເປເສຕ຺ວາ ຕໍ ອາທາຍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕພ຺ພໍ. ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ຘາມິສໍ ຕສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ‘ອາມິສປຏິສນ຺ຖາໂຣ’ ກໂຕ ນາມ ໂຫຕິ.

ອາມິສປຏິສນ຺ຖາຣເກນ ປນ ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ຘໍ ກສ຺ສ ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ? ອາຄນ຺ຕຸກສ຺ສ ຕາວ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຄິລາໂນ ວາ ອວສ຺ສິໂກ ວາ ອຕ຺ຖິ, ເຕສມ຺ປິ ທາຕພ຺ພໍ. ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍານໍ ທາຕພ຺ພໍ. ຠຓ຺ຑຄາຫກສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ. ສາຣາຓີຍຘມ຺ມປູຣເກນ ປນ ສຕວາຣມ຺ປິ ສຫສ຺ສວາຣມ຺ປິ ອາຄຕາຄຕານໍ ເຖຣາສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທາຕພ຺ພໍ. ປຏິສນ຺ຖາຣເກນ ປນ ເຍນ ເຍນ ນ ລທ຺ຘໍ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ. ພຫິຄາມໍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຊິຓ຺ຓກໍ ວາ ອນາຖໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ວາ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ວາ ທິສ຺ວາ ເຕສມ຺ປິ ທາຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ໂຈເຣຫິ ກິຣ ຄຸຕ຺ຕສາລຄາເມ ປຫເຕ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ເອກາ ນິໂຣຘໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕາ ຂີຓາສວຕ຺ເຖຣີ ທຫຣຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຠຓ຺ຑກໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ມຫາຊເນນ ສທ຺ຘິໍ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຐິຕມຊ຺ຌນ຺ຫິເກ ນກຸລນຄຣຄາມທ຺ວາຣໍ ປຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທິ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາຬວລ຺ລິມຓ຺ຑປວາສີ ມຫານາຄຕ຺ເຖໂຣ ນກຸລນຄຣຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ເຖຣິໍ ທິສ຺ວາ ຠຕ຺ເຕນ ອາປຸຈ຺ຉິ. ສາ ‘ປຕ຺ໂຕ ເມ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ‘ອິມິນາວ ຠຸຎ຺ຊຖາ’ຕິ ສຫ ປຕ຺ເຕນ ອທາສິ. ເຖຣີ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ທຕ຺ວາ ອາຫ – ‘ອຊ຺ຊ ຕາວ ຠິກ຺ຂາຈາເຣນ ກິລມິສ຺ສຖ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປນ ໂວ ຠິກ຺ຂາຈາຣປຣິຕ຺ຕາໂສ ນາມ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕາຕາ’ຕິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຖຣສ຺ສ ອູນກຫາປຓຄ຺ຆນໂກ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ນາມ ນ ອຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ໂພ. ອຍໍ ‘ອາມິສປຏິສນ຺ຖາໂຣ’ ນາມ.

ອິມໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນາ ສງ຺ຄຫປກ຺ເຂ ຐຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖຕພ຺ພໍ, ຘມ຺ໂມ ວາເຈຕພ຺ໂພ, ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ວິໂນເທຕພ຺ພໍ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກິຈ຺ຈໍ ກຣຓີຍໍ ກາຕພ຺ພໍ, ອພ຺ຠານວຸຏ຺ຐານມານຕ຺ຕປຣິວາສາ ທາຕພ຺ພາ. ປພ຺ພຊ຺ຊາຣໂຫ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ ອຸປສມ຺ປທາຣໂຫ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ. ຠິກ຺ຂຸນິຍາປິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິເກ ອຸປສມ຺ປທໍ ອາກງ຺ຂມານາຍ ກມ຺ມວາຈໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຍໍ ‘ຘມ຺ມປຏິສນ຺ຖາໂຣ’ ນາມ.

ອິເມຫິ ທ຺ວີຫິ ປຏິສນ຺ຖາເຣຫິ ປຏິສນ຺ຖາຣໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອນຸປ຺ປນ຺ນໍ ລາຠໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຖາວຣໍ ກໂຣຕິ, ສຠຍຏ຺ຐາເນ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິຕໍ ຣກ຺ຂຕິ ໂຈຣນາຄຣຎ຺ໂຎ ປຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓຫຕ຺ເຖເນວ ອຄ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຕ຺ເຕເນວ ຠຕ຺ຕໍ ອາກິຣນ຺ໂຕ ເຖໂຣ ວິຍ. ອລທ຺ຘລາຠຸປ຺ປາທເນ ປນ ອິໂຕ ປລາຍິຕ຺ວາ ປຣຕີຣໍ ຄເຕນ ມຫານາຄຣຎ຺ຎາ ເອກສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ສງ຺ຄຫໍ ລຠິຕ຺ວາ ປຸນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐິເຕນ ເສຕມ຺ພງ຺ຄເຓ ຍາວຊີວໍ ປວຕ຺ຕິຕໍ ມຫາເຠສຊ຺ຊທານວຕ຺ຖຸ ກເຖຕພ຺ພໍ. ອຸປ຺ປນ຺ນລາຠຖາວຣກຣເຓ ທີຆຠາຓກອຠຍຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ລຠິຕ຺ວາ ເຈຕິຍປພ຺ພເຕ ໂຈເຣຫິ ຠຓ຺ຑກສ຺ສ ອວິລຸຕ຺ຕຠາເວ ວຕ຺ຖຸ ກເຖຕພ຺ພໍ.

໑໓໕໒. ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ອຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣຕານິທ຺ເທເສ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາຕິ ກາຣຓວເສນ ຈກ຺ຂູຕິ ລທ຺ຘໂວຫາເຣນ ຣູປທສ຺ສນສມຕ຺ເຖນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ. ໂປຣາຓາ ປນາຫຸ – ‘‘ຈກ຺ຂຸ ຣູປໍ ນ ປສ຺ສຕິ, ອຈິຕ຺ຕກຕ຺ຕາ; ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປສ຺ສຕິ, ອຈກ຺ຂຸກຕ຺ຕາ; ທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓສງ຺ຆຏ຺ຏເນນ ປນ ປສາທວຕ຺ຖຸເກນ ຈິຕ຺ເຕນ ປສ຺ສຕິ. ອີທິສີ ປເນສາ ‘ຘນຸນາ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ສສມ຺ຠາຣກຖາ ນາມ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ’’ຕິ ອຍເມເວຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖຕິ. ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີຕິ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສນິມິຕ຺ຕໍ ວາ ສຸຠນິມິຕ຺ຕາທິກໍ ວາ ກິເລສວຕ຺ຖຸຠູຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ຉນ຺ທຣາຄວເສນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ທິຏ຺ຐມຕ຺ເຕເຍວ ນ ສຓ຺ຐາຕິ. ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາຫີຕິ ກິເລສານໍ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ປາກຏຠາວກຣຓໂຕ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນນ຺ຕິ ລທ຺ຘໂວຫາຣໍ ຫຕ຺ຖປາທສິຕຫສິຕກຖິຕອາໂລກິຕວິໂລກິຕາທິເຠທໍ ອາກາຣໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຍຕ຺ວາຘິກຣຓເມນນ຺ຕິອາທິມ຺ຫິ ຍໍກາຣຓາ ຍສ຺ສ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍາສໍວຣສ຺ສ ເຫຕຸ, ເອຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ສຕິກວາເຏນ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອສໍວຸຕໍ ອປິຫິຕຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣໍ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ຕໍ ເອເຕ ອຠິຊ຺ຌາທໂຍ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ ອນຸພນ຺ເຘຍ຺ຍຸໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖເຣຍ຺ຍຸໍ. ຕສ຺ສ ສໍວຣາຍ ນ ປຏິປຊ຺ຊຕີຕິ ຕສ຺ສ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ສຕິກວາເຏນ ປິທຫນຕ຺ຖາຍ ນ ປຏິປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍຠູໂຕເຍວ ຈ ນ ຣກ຺ຂຕິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ນ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວໂຣ ວາ ອສໍວໂຣ ວາ ນຕ຺ຖິ, ນ ຫິ ຈກ຺ຂຸປສາທໍ ນິສ຺ສາຍ ສຕິ ວາ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຈ຺ຈໍ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອປິຈ ຍທາ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ ຕທາ ຠວງ຺ເຄ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ເຘ ກິຣິຍມໂນຘາຕຸ ອາວຊ຺ຊນກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ຕໂຕ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ທສ຺ສນກິຈ຺ຈໍ, ຕໂຕ ວິປາກມໂນຘາຕຸ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນກິຈ຺ຈໍ, ຕໂຕ ວິປາກາເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ສນ຺ຕີຣຓກິຈ຺ຈໍ, ຕໂຕ ກິຣິຍາເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ຕທນນ຺ຕຣໍ ຊວນໍ ຊວຕິ. ຕຕ຺ຣາປິ ເນວ ຠວງ຺ຄສມເຍ ນ ອາວຊ຺ຊນາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣສມເຍ ສໍວໂຣ ວາ ອສໍວໂຣ ວາ ອຕ຺ຖິ. ຊວນກ຺ຂເຓ ປນ ທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ ວາ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຈ຺ຈໍ ວາ ອຎ຺ຎາຓໍ ວາ ອກ຺ຂນ຺ຕິ ວາ ໂກສຊ຺ຊໍ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອສໍວໂຣ ໂຫຕິ.

ເອວໍ ໂຫນ຺ໂຕ ປນ ໂສ ‘ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ອສໍວໂຣ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ຕສ຺ມິໍ ອສໍວເຣ ສຕິ ທ຺ວາຣມ຺ປິ ອຄຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຠວງ຺ຄມ຺ປິ, ອາວຊ຺ຊນາທີນິປິ ວີຖິຈິຕ຺ຕານິ. ຍຖາ ກິໍ? ຍຖາ ນຄເຣ ຈຕູສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ອສໍວຸເຕສຸ ກິຎ຺ຈາປິ ອນ຺ໂຕຆຣທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກຄພ຺ຠາທໂຍ ສຸສໍວຸຕາ, ຕຖາປິ ອນ຺ໂຕນຄເຣ ສພ຺ພໍ ຠຓ຺ຑໍ ອຣກ຺ຂິຕໍ ອໂຄປິຕເມວ ໂຫຕິ. ນຄຣທ຺ວາເຣນ ຫິ ປວິສິຕ຺ວາ ໂຈຣາ ຍທິຈ຺ຉກໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ. ເອວເມວ ຊວເນ ທຸສ຺ສີລ຺ຍາທີສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຕສ຺ມິໍ ອສໍວເຣ ສຕິ ທ຺ວາຣມ຺ປິ ອຄຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຠວງ຺ຄມ຺ປິ, ອາວຊ຺ຊນາທີນິປິ ວີຖິຈິຕ຺ຕານີຕິ.

ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຍາ ອິເມສນ຺ຕິ ເອວໍ ສໍວຣໍ ອນາປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອິເມສໍ ຉນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ຍາ ອຄຸຕ຺ຕິ ຍາ ອໂຄປນາ ໂຍ ອນາຣກ຺ໂຂ ໂຍ ອສໍວໂຣ, ອຖກນໍ, ອປິທຫນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໓໕໓. ໂຠຊເນ ອມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕານິທ຺ເທເສ ອິເຘກຈ຺ໂຈຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຕ຺ຕໂລເກ ເອກຈ຺ໂຈ. ອປ຺ປຏິສງ຺ຂາຕິ ປຏິສງ຺ຂານປຎ຺ຎາຍ ອຊານິຕ຺ວາ ອນຸປຘາເຣຕ຺ວາ. ອໂຍນິໂສຕິ ອນຸປາເຍນ. ອາຫາຣນ຺ຕິ ອສິຕປີຕາທິອຊ຺ໂຌຫຣຓີຍໍ. ອາຫາເຣຕີຕິ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ ອຊ຺ໂຌຫຣຕິ. ທວາຍາຕິອາທິ ອນຸປາຍທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນຸປາເຍນ ຫິ ອາຫາເຣນ຺ໂຕ ທວຕ຺ຖາຍ ມທຕ຺ຖາຍ ມຓ຺ຑນຕ຺ຖາຍ ວິຠູສນຕ຺ຖາຍ ວາ ອາຫາເຣຕິ, ໂນ ອິທມຕ຺ຖິຕໍ ປຏິຈ຺ຈ. ຍາ ຕຕ຺ຖ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຕາຕິ ຍາ ຕສ຺ມິໍ ອໂຍນິໂສ ອາຫາຣປຣິໂຠເຄ ອສນ຺ຕຸສ຺ສນາ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຠາໂວ. ອມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາຕິ ອມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຠາໂວ, ປມາຓສງ຺ຂາຕາຍ ມຕ຺ຕາຍ ອຊານນໍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຍໍ ອປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕປຣິໂຠຄວເສນ ປວຕ຺ຕາ ໂຠຊເນ ອມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໑໓໕໔. ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣຕານິທ຺ເທເສ ຈກ຺ຂຸນາຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ໂຫຕີຕິ ຉນ຺ທຣາຄວເສນ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອວໍ ເສສປທານິປິ ວຸຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ. ຍຖາ ຈ ເຫຏ຺ຐາ ‘ຊວເນ ທຸສ຺ສີລ຺ຍາທີສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຕສ຺ມິໍ ອສໍວເຣ ສຕິ, ທ຺ວາຣມ຺ປິ ອຄຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຠວງ຺ຄມ຺ປິ, ອາວຊ຺ຊນາທີນິປິ ວີຖິຈິຕ຺ຕານີ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວມິຘ ຕສ຺ມິໍ ສີລາທີສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ທ຺ວາຣມ຺ປິ ຄຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຠວງ຺ຄມ຺ປິ, ອາວຊ຺ຊນາທີນິປິ ວີຖິຈິຕ຺ຕານິ. ຍຖາ ກິໍ? ຍຖາ ນຄຣທ຺ວາເຣສຸ ສຸສໍວຸເຕສຸ, ກິຎ຺ຈາປິ ອນ຺ໂຕຆຣາທໂຍ ອສໍວຸຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຖາປິ ອນ຺ໂຕນຄເຣ ສພ຺ພໍ ຠຓ຺ຑໍ ສຸຣກ຺ຂິຕໍ ສຸໂຄປິຕເມວ ໂຫຕິ – ນຄຣທ຺ວາເຣສຸ ປິຫິເຕສຸ ໂຈຣານໍ ປເວໂສ ນຕ຺ຖິ – ເອວເມວ ຊວເນ ສີລາທີສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ທ຺ວາຣມ຺ປິ ຄຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຠວງ຺ຄມ຺ປິ, ອາວຊ຺ຊນາທີນິປິ ວີຖິຈິຕ຺ຕານິ. ຕສ຺ມາ ຊວນກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນປິ ‘ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວໂຣ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໑໓໕໕. ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕານິທ຺ເທເສ ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣຕີຕິ ປຏິສງ຺ຂານປຎ຺ຎາຍ ຊານິຕ຺ວາ ອຸປາເຍນ ອາຫາຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ. ອິທານິ ຕໍ ອຸປາຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ເນວ ທວາຍາຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ‘ເນວ ທວາຍາ’ຕິ ທວຕ຺ຖາຍ ນ ອາຫາເຣຕິ. ຕຕ຺ຖ ນຏລງ຺ຆກາທໂຍ ທວຕ຺ຖາຍ ອາຫາເຣນ຺ຕິ ນາມ. ຍຎ຺ຫິ ໂຠຊນໍ ຠຸຕ຺ຕສ຺ສ ນຈ຺ຈຄີຕກພ຺ຍສິໂລກສງ຺ຂາໂຕ ທໂວ ອຕິເຣກຕເຣນ ປຏິຠາຕິ, ຕໍ ໂຠຊນໍ ອຘມ຺ເມນ ວິສເມນ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ເຕ ອາຫາເຣນ຺ຕິ. ອຍໍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ນ ອາຫາເຣຕິ.

ນ ມທາຍາຕິ ມານມທປຸຣິສມທານໍ ວຑ຺ຒນຕ຺ຖາຍ ນ ອາຫາເຣຕິ. ຕຕ຺ຖ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕາ ມທຕ຺ຖາຍ ອາຫາເຣນ຺ຕິ ນາມ. ເຕ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ມານມທປຸຣິສມທານໍ ວຑ຺ຒນຕ຺ຖາຍ ປິຓ຺ຑຣສໂຠຊນາທີນິ ປຓີຕໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ອຍໍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ນ ອາຫາເຣຕິ.

ນ ມຓ຺ຑນາຍາຕິ ສຣີຣມຓ຺ຑນຕ຺ຖາຍ ນ ອາຫາເຣຕິ. ຕຕ຺ຖ ຣູປູປຊີວິນິໂຍ ມາຕຸຄາມາ ອນ຺ເຕປຸຣິກາທໂຍ ຈ ສປ຺ປິຜາຓິຕໍ ນາມ ປິວນ຺ຕິ, ເຕ ຫິ ສິນິທ຺ຘໍ ມຸທຸໍ ມນ຺ທໍ ໂຠຊນໍ ອາຫາເຣນ຺ຕິ ‘ເອວໍ ໂນ ອງ຺ຄລຏ຺ຐິ ສຸສຓ຺ຐິຕາ ຠວິສ຺ສຕິ, ສຣີເຣ ຉວິວຓ຺ໂຓ ປສນ຺ໂນ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ອຍໍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ນ ອາຫາເຣຕິ.

ນ ວິຠູສນາຍາຕິ ສຣີເຣ ມໍສວິຠູສນຕ຺ຖາຍ ນ ອາຫາເຣຕິ. ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຸທ຺ຘມລ຺ລມຸຏ຺ຐິກມລ຺ລາທໂຍ ສຸສິນິທ຺ເຘຫິ ມຈ຺ຉມໍສາທີຫິ ສຣີຣມໍສໍ ປີເຓນ຺ຕິ ‘ເອວໍ ໂນ ມໍສໍ ອຸສ຺ສທໍ ຠວິສ຺ສຕິ ປຫາຣສຫນຕ຺ຖາຍາ’ຕິ. ອຍໍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ສຣີເຣ ມໍສວິຠູສນຕ຺ຖາຍ ນ ອາຫາເຣຕິ.

ຍາວເທວາຕິ ອາຫາຣາຫຣເຓ ປໂຍຊນສ຺ສ ປຣິຈ຺ເຉທນິຍມທສ຺ສນໍ. ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ຐິຕິຍາຕິ ອິມສ຺ສ ຈຕຸມຫາຠູຕິກກຣຊກາຍສ຺ສ ຐປນຕ຺ຖາຍ ອາຫາເຣຕິ. ອິທມສ຺ສ ອາຫາຣາຫຣເຓ ປໂຍຊນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍາປນາຍາຕິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍຍາປນຕ຺ຖາຍ ອາຫາເຣຕິ. ວິຫິໍສູປຣຕິຍາຕິ ວິຫິໍສາ ນາມ ອຠຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກາ ຂຸທ຺ທາ. ຕສ຺ສາ ອຸປຣຕິຍາ ວູປສມນຕ຺ຖາຍ ອາຫາເຣຕິ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍານຸຄ຺ຄຫາຍາຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ນາມ ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ, ສກລໍ ສາສນໍ, ຕສ຺ສ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫນຕ຺ຖາຍ ອາຫາເຣຕິ.

ອິຕີຕິ ອຸປາຍນິທສ຺ສນໍ; ອິມິນາ ອຸປາເຍນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸຣາຓຎ຺ຈ ເວທນໍ ປຏິຫງ຺ຂາມີຕິ ປຸຣາຓເວທນາ ນາມ ອຠຸຕ຺ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກເວທນາ. ຕໍ ປຏິຫນິສ຺ສາມີຕິ ອາຫາເຣຕິ. ນວຎ຺ຈ ເວທນໍ ນ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສາມີຕິ ນວເວທນາ ນາມ ອຕິຠຸຕ຺ຕປ຺ປຈ຺ຈເຍນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກເວທນາ. ຕໍ ນ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສາມີຕິ ອາຫາເຣຕິ. ອຖ ວາ, ‘ນວເວທນາ’ ນາມ ຠຸຕ຺ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ນອຸປ຺ປຊ຺ຊນກເວທນາ. ຕສ຺ສາ ອນຸປ຺ປນ຺ນາຍ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນຕ຺ຖເມວ ອາຫາເຣຕິ. ຍາຕ຺ຣາ ຈ ເມ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ຍາປນາ ຈ ເມ ຠວິສ຺ສຕິ. ອນວຊ຺ຊຕາ ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິ ສາວຊ຺ຊໍ ອຕ຺ຖິ ອນວຊ຺ຊໍ. ຕຕ຺ຖ ອຘມ຺ມິກປຣິເຍສນາ ອຘມ຺ມິກປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ອຘມ຺ເມນ ປຣິໂຠໂຄຕິ ອິທໍ ‘ສາວຊ຺ຊໍ’ ນາມ. ຘມ຺ເມນ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນໍ ‘ອນວຊ຺ຊໍ’ ນາມ. ເອກຈ຺ໂຈ ອນວຊ຺ເຊເຍວ ສາວຊ຺ຊໍ ກໂຣຕິ, ‘ລທ຺ຘໍ ເມ’ຕິ ກຕ຺ວາ ປມາຓາຕິກ຺ກນ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ. ຕໍ ຊີຣາເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອຸທ຺ຘໍວິເຣຈນອໂຘວິເຣຈນາທີຫິ ກິລມຕິ. ສກລວິຫາເຣ ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ສ ສຣີຣປຏິຊຄ຺ຄນເຠສຊ຺ຊປຣິເຍສນາທີສຸ ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ‘ກິໍ ອິທ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘ອສຸກສ຺ສ ນາມ ອຸທຣໍ ອຸທ຺ຘຸມາຕ’ນ຺ຕິອາທີນິ ວທນ຺ຕິ. ‘ເອສ ນິຈ຺ຈກາລມ຺ປິ ເອວໍປກຕິໂກເຍວ, ອຕ຺ຕໂນ ກຸຈ຺ຉິປມາຓໍ ນາມ ນ ຊານາຕີ’ຕິ ນິນ຺ທນ຺ຕິ ຄຣຫນ຺ຕິ. ອຍໍ ອນວຊ຺ເຊເຍວ ສາວຊ຺ຊໍ ກໂຣຕິ ນາມ. ເອວໍ ອກຕ຺ວາ ‘ອນວຊ຺ຊຕາ ຈ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ອາຫາເຣຕິ.

ຜາສຸວິຫາໂຣ ຈາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ອຕ຺ຖິ ຜາສຸວິຫາໂຣ ອຕ຺ຖິ ນ ຜາສຸວິຫາໂຣ. ຕຕ຺ຖ ‘ອາຫຣຫຕ຺ຖໂກ ອລໍສາຏໂກ ຕຕ຺ຖວຏ຺ຏໂກ ກາກມາສໂກ ຠຸຕ຺ຕວມິຕໂກ’ຕິ ອິເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ໂຠຊນໍ ນ ຜາສຸວິຫາໂຣ ນາມ. ເອເຕສຸ ຫິ ‘ອາຫຣຫຕ຺ຖໂກ’ ນາມ ພຫຸໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ອຸຏ຺ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ‘ອາຫຣ ຫຕ຺ຖ’ນ຺ຕິ ວທຕິ. ‘ອລໍສາຏໂກ’ ນາມ ອຈ຺ຈຸທ຺ຘຸມາຕກຸຈ຺ຉິຕາຍ ອຸຏ຺ຐິໂຕປິ ສາຏກໍ ນິວາເສຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ‘ຕຕ຺ຖວຏ຺ຏໂກ’ ນາມ ອຸຏ຺ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຕຕ຺ເຖວ ປຣິວຏ຺ຏຕິ. ‘ກາກມາສໂກ’ ນາມ ຍຖາ ກາເກຫິ ອາມສິຕຸໍ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຍາວ ມຸຂທ຺ວາຣາ ອາຫາເຣຕິ. ‘ຠຸຕ຺ຕວມິຕໂກ’ ນາມ ມຸເຂນ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຕຕ຺ເຖວ ວມຕິ. ເອວໍ ອກຕ຺ວາ ‘ຜາສຸວິຫາໂຣ ຈ ເມ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ອາຫາເຣຕິ. ຜາສຸວິຫາໂຣ ນາມ ຈຕູຫິ ປຎ຺ຈຫິ ອາໂລເປຫິ ອູນູທຣຕາ. ເອຕ຺ຕກຎ຺ຫິ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປິວໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິຣິຍາປຖາ ສຸເຂນ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ເອວມາຫ –

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຎ຺ຈ ອາໂລເປ, ອຠຸຕ຺ວາ ອຸທກໍ ປິເວ;

ອລໍ ຜາສຸວິຫາຣາຍ, ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ’’ຕິ. (ເຖຣຄາ. ໙໘໓);

ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ອງ຺ຄານິ ສໂມຘາເນຕພ຺ພານິ. ‘ເນວ ທວາຍາ’ຕິຫິ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ, ‘ນ ມທາຍາ’ຕິ ເອກໍ, ‘ນ ມຓ຺ຑນາຍາ’ຕິ ເອກໍ, ‘ນ ວິຠູສນາຍາ’ຕິ ເອກໍ, ‘ຍາວເທວ ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ຐິຕິຍາ ຍາປນາຍາ’ຕິ ເອກໍ, ‘ວິຫິໍສູປຣຕິຍາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍານຸຄ຺ຄຫາຍາ’ຕິ ເອກໍ, ‘ອິຕິ ປຸຣາຓຎ຺ຈ ເວທນໍ ປຏິຫງ຺ຂາມິ ນວຎ຺ຈ ເວທນໍ ນ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສາມີ’ຕິ ເອກໍ, ‘ຍາຕ຺ຣາ ຈ ເມ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ. ອນວຊ຺ຊຕາ ຈ ຜາສຸວິຫາໂຣ ຈາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ໂຠຊນານິສໍໂສ. ມຫາສີວຕ຺ເຖໂຣ ປນາຫ – ເຫຏ຺ຐາ ຈຕ຺ຕາຣິ ອງ຺ຄານິ ປຏິກ຺ເຂໂປ ນາມ. ອຸປຣິ ປນ ອຏ຺ຐງ຺ຄານິ ສໂມຘາເນຕພ຺ພານີຕິ – ຕຕ຺ຖ ‘ຍາວເທວ ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ຐິຕິຍາ’ຕິ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ, ‘ຍາປນາຍາ’ຕິ ເອກໍ, ‘ວິຫິໍສູປຣຕິຍາຕິ’ ເອກໍ, ‘ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍານຸຄ຺ຄຫາຍາ’ຕິ ເອກໍ, ‘ອິຕິ ປຸຣາຓຎ຺ຈ ເວທນໍ ປຏິຫງ຺ຂາມີ’ຕິ ເອກໍ, ‘ນວຎ຺ຈ ເວທນໍ ນ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສາມີ’ຕິ ເອກໍ, ‘ຍາຕ຺ຣາ ຈ ເມ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ເອກໍ, ‘ອນວຊ຺ຊຕາ’ ຈາຕິ ເອກໍ. ຜາສຸວິຫາໂຣ ປນ ໂຠຊນານິສໍໂສຕິ. ເອວໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣນ຺ໂຕ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ນາມ ໂຫຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຍໍ ປຣິເຍສນປຏິຄ຺ຄຫຓປຣິໂຠເຄສຸ ຍຸຕ຺ຕປ຺ປມາຓຊານນວເສນ ປວຕ຺ໂຕ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕປຣິໂຠໂຄ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໑໓໕໖. ມຸຏ຺ຐສ຺ສຈ຺ຈນິທ຺ເທເສ ອສຕີຕິ ສຕິວິຣຫິຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ. ອນນຸສ຺ສຕິ ອປ຺ປຏິສ຺ສຕີຕິ ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ. ອສຣຓຕາຕິ ອສຣຓາກາໂຣ. ອຘາຣຓຕາຕິ ຘາເຣຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຕາ. ຕາຍ ຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ອາຘານປ຺ປຕ຺ໂຕ ນິຘານກ຺ຂໂມ ນ ໂຫຕິ. ອຸທເກ ອລາພຸກຏາຫໍ ວິຍ ອາຣມ຺ມເຓ ປິລວຕີຕິ ປິລາປນຕາ. ສໍມຸສນຕາຕິ ນຏ຺ຐມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິຕາ. ຕາຍ ຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຠຕ຺ໂຕ ວິຍ ກາໂກ, ນິກ຺ຂິຕ຺ຕມໍໂສ ວິຍ ຈ ສິງ຺ຄາໂລ ໂຫຕິ.

໑໓໖໑. ຠາວນາພລນິທ຺ເທເສ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມານໍ ອາເສວນາຕິ ອາທິເສວນາ. ຠາວນາຕິ ວຑ຺ຒນາ. ພຫຸລີກມ຺ມນ຺ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກຣຓໍ.

໑໓໖໘. ສີລວິປຕ຺ຕິນິທ຺ເທໂສ ສີລສມ຺ປທານິທ຺ເທສປຏິປກ຺ຂໂຕ ເວທິຕພ຺ໂພ. ທິຏ຺ຐິວິປຕ຺ຕິນິທ຺ເທໂສ ຈ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປທານິທ຺ເທສປຏິປກ຺ຂໂຕ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປທານິທ຺ເທໂສ ຈ ທິຏ຺ຐຸປາທານນິທ຺ເທສປຏິປກ຺ຂໂຕ. ສີລວິສຸທ຺ຘິນິທ຺ເທໂສ ກິຎ຺ຈາປິ ສີລສມ຺ປທານິທ຺ເທເສນ ສມາໂນ, ຕຕ຺ຖ ປນ ວິສຸທ຺ຘິສມ຺ປາປກໍ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສີລໍ ກຖິຕໍ, ອິຘ ວິສຸທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ຕໍ ສີລໍ. ສຕິ ຈ ສມ຺ປຊຎ຺ຎຎ຺ຈ, ປຏິສງ຺ຂານພລຎ຺ຈ ຠາວນາພລຎ຺ຈ, ສມໂຖ ຈ ວິປສ຺ສນາ ຈ, ສມຖນິມິຕ຺ຕຎ຺ຈ ປຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕຎ຺ຈ, ປຄ຺ຄາໂຫ ຈ ອວິກ຺ເຂໂປ ຈ, ສີລສມ຺ປທາ ຈ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປທາ ຈາຕິ ອິເມຫິ ປນ ຉຫິ ທຸເກຫິ ຈຕຸຠູມກາປິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມາວ ກຖິຕາ.

໑໓໗໓. ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິນິທ຺ເທເສ ກມ຺ມສ຺ສກຕຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ‘ອິທໍ ກມ຺ມໍ ສກໍ, ອິທໍ ໂນ ສກ’ນ຺ຕິ ຊານນປຎ຺ຎາ. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຕນາ ວາ ກຕໍ ໂຫຕຸ ປເຣນ ວາ ສພ຺ພມ຺ປິ ອກຸສລກມ຺ມໍ ໂນ ສກໍ. ກສ຺ມາ? ອຕ຺ຖຠຎ຺ຊນໂຕ ອນຕ຺ຖຊນນໂຕ ຈ. ກຸສລກມ຺ມໍ ປນ ອນຕ຺ຖຠຎ຺ຊນໂຕ ອຕ຺ຖຊນນໂຕ ຈ ‘ສກໍ’ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ນາມ ສຘໂນ ສໂຠໂຄ ປຸຣິໂສ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຄາມນິຄມາທີສຸ ນກ຺ຂຕ຺ເຕ ສງ຺ຆຸຏ຺ເຐ ‘ອຫໍ ອາຄນ຺ຕຸໂກ, ກໍ ນຸ ໂຂ ນິສ຺ສາຍ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ກີເຬຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ ອຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຍຖາ ຍຖາ ອິຈ຺ຉຕິ ເຕນ ເຕນ ນີຫາເຣນ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ກີຬນ຺ໂຕ ສຸເຂນ ກນ຺ຕາຣໍ ອຕິກ຺ກມຕິ, ເອວເມວ ອິມສ຺ມິໍ ກມ຺ມສ຺ສກຕຎ຺ຎາເຓ ຐຕ຺ວາ ອິເມ ສຕ຺ຕາ ພຫຸໍ ວຏ຺ຏຄາມິກມ຺ມໍ ອາຍູຫິຕ຺ວາ ສຸເຂນ ສຸຂໍ ອນຸຠວນ຺ຕາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕາ ຄຓນປຖໍ ວີຕິວຕ຺ຕາ. ສຈ຺ຈານຸໂລມິກຎາຓນ຺ຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ສຈ຺ຈານໍ ອນຸໂລມໍ ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ. ມຄ຺ຄສມງ຺ຄິສ຺ສ ຎາຓໍ ຜລສມງ຺ຄິສ຺ສ ຎາຓນ຺ຕິ ມຄ຺ຄຎາຓຜລຎາຓານິເຍວ.

໑໓໗໔. ‘ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິ ໂຂ ປນາ’ຕິປທສ຺ສ ນິທ຺ເທເສ ຍາ ປຎ຺ຎາ ປຊານນາຕິອາທີຫິ ປເທຫິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕານິ ກມ຺ມສ຺ສກຕຎ຺ຎາຓາທີເນວ ຈຕ຺ຕາຣິ ຎາຓານິ ວິຠຕ຺ຕານິ.

໑໓໗໕. ‘ຍຖາທິຏ຺ຐິສ຺ສ ຈ ປຘານ’ນ຺ຕິ ປທສ຺ສ ນິທ຺ເທເສ ໂຍ ເຈຕສິໂກ ວີຣິຍາຣມ຺ໂຠຕິອາທີຫິ ປເທຫິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ ວີຣິຍໍ ປຎ຺ຎາຄຕິກເມວ; ປຎ຺ຎາຍ ຫິ ໂລກິຍຏ຺ຐາເນ ໂລກິຍໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຏ຺ຐາເນ ໂລກຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໑໓໗໖. ສໍເວຄທຸກນິທ຺ເທເສ ຊາຕິຠຍນ຺ຕິ ຊາຕິໍ ຠຍໂຕ ທິສ຺ວາ ຐິຕຎາຓໍ. ຊຣາມຣຓຠຍາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໑໓໗໗. ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປາປການນ຺ຕິອາທີຫິ ຊາຕິອາທີນິ ຠຍໂຕ ທິສ຺ວາ ຊາຕິຊຣາພ຺ຍາຘິມຣເຓຫິ ມຸຈ຺ຈິຕຸກາມສ຺ສ ອຸປາຍປຘານໍ ກຖິຕໍ. ປທຠາຊນີຍສ຺ສ ປນຕ຺ໂຖ ວິຠງ຺ຄຏ຺ຐກຖາຍໍ (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໓໖໗ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄປພ຺ພວຓ຺ຓນາ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ.

໑໓໗໘. ‘ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຕາ ຈ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສູ’ຕິ ປທນິທ຺ເທເສ ຠິຍ຺ໂຍກມ຺ຍຕາຕິ ວິເສສກາມຕາ. ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຫິ ອາທິໂຕວ ປກ຺ຂິກຠຕ຺ຕໍ ວາ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ວາ ອຸໂປສຖິກໍ ວາ ປາຏິປທິກໍ ວາ ເທຕິ, ໂສ ເຕນ ອສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ຫຸຕ຺ວາ ປຸນ ຘຸຣຠຕ຺ຕໍ ສງ຺ຆຠຕ຺ຕໍ ວສ຺ສາວາສິກໍ ເທຕິ, ອາວາສໍ ກາເຣຕິ, ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ປຈ຺ຈເຍ ເທຕິ. ຕຕ຺ຣາປິ ອສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ຫຸຕ຺ວາ ສຣຓານິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ປຎ຺ຈ ສີລານິ ສມາທິຍຕິ. ຕຕ຺ຣາປິ ອສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ຫຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຊຕິ. ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ເອກໍ ນິກາຍໍ ທ຺ເວ ນິກາເຍຕິ ເຕປິຏກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຠາເວຕິ, ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຫາສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ນາມ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ວິເສສກາມຕາ ‘ຠິຍ຺ໂຍກມ຺ຍຕາ’ ນາມ.

໑໓໗໙. ‘ອປ຺ປຏິວານິຕາ ຈ ປຘານສ຺ມິ’ນ຺ຕິ ປທສ຺ສ ນິທ຺ເທເສ ຍສ຺ມາ ປນ຺ຕເສນາສເນສຸ ອຘິກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ຠາວນາຍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐມາໂນ ປຘານໍ ປຏິວາເສຕິ ນາມ, ອນຸກ຺ກຓ຺ຐມາໂນ ໂນ ປຏິວາເສຕິ ນາມ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ນຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຍາ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສກ຺ກຈ຺ຈກິຣິຍຕາຕິ ກຸສລານໍ ກຣເຓ ສກ຺ກຈ຺ຈກາຣິຕາ. ສາຕຈ຺ຈກິຣິຍຕາຕິ ສຕຕເມວ ກຣຓໍ. ອຏ຺ຐິຕກິຣິຍຕາຕິ ຂຓ຺ຑໍ ອກຕ຺ວາ ອຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ກຣຓໍ. ອໂນລີນວຸຕ຺ຕິຕາຕິ ອລີນຊີວິຕາ, ອລີນປວຕ຺ຕິຕາ ວາ. ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຉນ຺ທຕາຕິ ກຸສລຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ອນິກ຺ຂິປນໍ. ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸຣຕາຕິ ກຸສລກຣເຓ ວີຣິຍຘຸຣສ຺ສ ອນິກ຺ຂິປນໍ.

໑໓໘໐. ‘ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓໍ ວິຊ຺ຊາ’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຸພ຺ເພນິວາໂສຕິ ປຸພ຺ເພ ນິວຸຕ຺ຖກ຺ຂນ຺ຘາ ຈ ຂນ຺ຘປຏິພທ຺ຘຎ຺ຈ. ປຸພ຺ເພນິວາສສ຺ສ ອນຸສ຺ສຕິ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິ. ຕາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓໍ. ຕຍິທໍ ປຸພ຺ເພ ນິວຸຕ຺ຖກ຺ຂນ຺ຘປຏິຈ຺ຉາທກໍ ຕມໍ ວິຊ຺ຌຕີຕິ ວິຊ຺ຊາ. ຕໍ ຕມໍ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ເຕ ຂນ຺ເຘ ວິທິເຕ ປາກເຏ ກໂຣຕີຕິ ວິທິຕກຣຓຏ຺ເຐນາປິ ວິຊ຺ຊາ.

ຈຸຕູປປາເຕ ຎາຓນ຺ຕິ ຈຸຕິຍຎ຺ຈ ອຸປປາເຕ ຈ ຎາຓໍ. ອິທມ຺ປິ ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິຈ຺ຉາທກໍ ຕມໍ ວິຊ຺ຌຕີຕິ ວິຊ຺ຊາ. ຕໍ ຕມໍ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິໂຍ ວິທິຕາ ປາກຏາ ກໂຣຕີຕິ ວິທິຕກຣຓຏ຺ເຐນາປິ ວິຊ຺ຊາ. ອາສວານໍ ຂເຍ ຎາຓນ຺ຕິ ສພ຺ພກິເລສານໍ ຂຍສມເຍ ຎາຓໍ. ຕຍິທໍ ຈຕຸສຈ຺ຈຈ຺ຉາທກຕມໍ ວິຊ຺ຌຕີຕິ ວິຊ຺ຊາ. ຕໍ ຕມໍ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ວິທິຕານິ ປາກຏານິ ກໂຣຕີຕິ ວິທິຕກຣຓຏ຺ເຐນາປິ ວິຊ຺ຊາ.

໑໓໘໑. ‘ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ອຘິມຸຕ຺ຕິ ນິພ຺ພານຎ຺ຈາ’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອາຣມ຺ມເຓ ອຘິມຸຈ຺ຈນຏ຺ເຐນ, ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ເມຫິ ຈ ສຸຏ຺ຐຸມຸຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຘິມຸຕ຺ຕິ ນາມ. ອິຕຣໍ ປນ ‘ນຕ຺ຖິ ເອຕ຺ຖ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂາຕໍ ວານໍ’, ‘ນິຄ຺ຄຕໍ ວາ ຕສ຺ມາ ວານາ’ຕິ ນິພ຺ພານໍ. ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ສຍໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕກິເລເສຫິ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິມຸຕ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ນິພ຺ພານໍ ປນ ສພ຺ພກິເລເສຫິ ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິມຸຕ຺ຕີຕິ.

໑໓໘໒. ມຄ຺ຄສມງ຺ຄິສ຺ສ ຎາຓນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ມຄ຺ຄຎາຓານິ. ຜລສມງ຺ຄິສ຺ສ ຎາຓນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຜລຎາຓານິ. ຕຕ຺ຖ ປຐມມຄ຺ຄຎາຓໍ ປຎ຺ຈ ກິເລເສ ເຂເປນ຺ຕໍ ນິໂຣເຘນ຺ຕໍ ວູປສເມນ຺ຕໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠນ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ຂເຍ ຎາຓໍ ນາມ ຊາຕໍ. ທຸຕິຍມຄ຺ຄຎາຓໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກິເລເສ. ຕຖາ ຕຕິຍມຄ຺ຄຎາຓໍ. ຈຕຸຕ຺ຖມຄ຺ຄຎາຓໍ ປນ ອຏ຺ຐ ກິເລເສ ເຂເປນ຺ຕໍ ນິໂຣເຘນ຺ຕໍ ວູປສເມນ຺ຕໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠນ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ‘ຂເຍ ຎາຓໍ’ ນາມ ຊາຕໍ. ຕໍ ຕໍ ມຄ຺ຄຜລຎາຓໍ ປນ ເຕສໍ ເຕສໍ ກິເລສານໍ ຂີຓນ຺ເຕ ນິຣຸທ຺ຘນ຺ເຕ ວູປສມນ຺ເຕ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠນ຺ເຕ ອນຸປ຺ປາທນ຺ເຕ ອປ຺ປວຕ຺ຕນ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ອນຸປ຺ປາເທ ຎາຓໍ ນາມ ຊາຕນ຺ຕິ.

ອຏ຺ຐສາລິນິຍາ ຘມ຺ມສງ຺ຄຫອຏ຺ຐກຖາຍ

ນິກ຺ເຂປກຓ຺ຑວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ອຏ຺ຐກຖາກຓ຺ໂຑ

ຕິກອຕ຺ຖຸທ຺ຘາຣວຓ຺ຓນາ

໑໓໘໔. ອິທານິ ນິກ຺ເຂປກຓ຺ຑານນ຺ຕຣໍ ຐປິຕສ຺ສ ອຏ຺ຐກຖາກຓ຺ຑສ຺ສ ວຓ຺ຓນາກ຺ກໂມ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ. ກສ຺ມາ ປເນຕໍ ອຏ຺ຐກຖາກຓ຺ຑໍ ນາມ ຊາຕນ຺ຕິ? ເຕປິຏກສ຺ສ ພຸທ຺ຘວຈນສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຐປິຕຕ຺ຕາ. ຕີສຸປິ ຫິ ປິຏເກສຸ ຘມ຺ມນ຺ຕຣໍ ອາຄຕໍ ອຏ຺ຐກຖາກຓ຺ເຑເນວ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວິນິຈ຺ຉິຕໍ ສຸວິນິຈ຺ຉິຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ສກເລ ອຠິຘມ຺ມປິຏເກ ນຍມຄ຺ຄໍ ມຫາປກຣເຓ ປຎ຺ຫຸທ຺ຘາຣໍ ຄຓນຈາຣໍ ອສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ເຕນາປິ ອຏ຺ຐກຖາກຓ຺ຑໂຕເຍວ ສມາເນຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ກຸໂຕ ປຠວໍ ປນ ເອຕນ຺ຕິ? ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣປ຺ປຠວໍ. ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ຫິ ເອກສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກສ຺ສ ນິກ຺ເຂປກຓ຺ເຑ ອຕ຺ຖຸທ຺ຘາຣໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສ ອຏ຺ຐກຖາກຓ຺ຑໍ ກເຖຕ຺ວາ ອທາສິ. ອິທໍ ປນ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ – ອຠິຘມ຺ໂມ ນາມ ນ ສາວກວິສໂຍ, ນ ສາວກໂຄຈໂຣ; ພຸທ຺ຘວິສໂຍ ເອສ, ພຸທ຺ຘໂຄຈໂຣ. ຘມ຺ມເສນາປຕິ ປນ ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກນ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ຕໍ ອາທາຍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ກເຖສິ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຏ຺ຐກຖາກຓ຺ຑໍ ກເຖຕ຺ວາ ອທາສິ. ກຖໍ? ຠຄວາ ຫິ ‘ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ນາມ ກຕເມ’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖສ຺ສ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕສ຺ສ ‘ນນຸ ຍໍ ມຍາ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ? ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາມາວຈຣໍ ກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີຕິອາທິນາ ນເຍນ ຠູມິເຠທໂຕ ກຸສລໍ ທສ຺ສິຕໍ, ສພ຺ພມ຺ປິ ຕໍ ຈຕູສຸ ຠູມີສຸ ກຸສລໍ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ’ຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ກຓ຺ຓິກໍ ກຓ຺ຓິກໍ ຆຏໍ ຆຏໍ ໂຄຈ຺ຉກໍ ໂຄຈ຺ຉກໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຖຸທ຺ຘາຣວເສນ ກຸສລາທິຘມ຺ເມ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ກເຖຕ຺ວາ ອທາສິ.

ຕຕ຺ຖ ຈຕູສູຕິ ກາມາວຈຣຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣອປຣິຍາປນ຺ນາສຸ. ກຸສລນ຺ຕິ ຜສ຺ສາທິເຠທໍ ກຸສລໍ. ອິເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາຕິ ອິເມ ສພ຺ເພປິ ຕາສຸ ຕາສຸ ຠູມີສຸ ວຸຕ຺ຕາ ຜສ຺ສາທໂຍ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ ນາມ.

໑໓໘໕. ອກຸສລານໍ ປນ ຠູມິວເສນ ເຠທາຠາວໂຕ ທ຺ວາທສ ອກຸສລຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອຸປ຺ປາໂທ. ຈິຕ຺ຕເມວ ອຸປ຺ປາໂທ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ. ເທສນາສີສເມວ ເຈຕໍ. ຍຖາ ປນ ‘ຣາຊາ ອາຄໂຕ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອມຈ຺ຈາທີນມ຺ປິ ອາຄມນໍ ວຸຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ, ເອວໍ ‘ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເຕຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາປິ ວຸຕ຺ຕາວ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທຄ຺ຄຫເຓນ ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຄຫິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິໂຕ ປຣໍ ຈຕູສຸ ຠູມີສຸ ວິປາໂກຕິອາທີນໍ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຕິກທຸກຠາຊນີຍປທານໍ ອຕ຺ໂຖ, ເວທນາຕ຺ຕິກາທີສຸ ຈ ສຸຂາທີນໍ ນວຕ຺ຕພ຺ພຕາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປາຬິຍຕ຺ຖໍ ວີມໍສິຕ຺ວາ ເວທິຕພ຺ພາ. ວິເສສມຕ຺ຕເມວ ປນ ວກ຺ຂາມ.

໑໔໒໐. ຕຕ຺ຖ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິເກ ຕາວ ສພ຺ໂພ ກາມາວຈຣສ຺ສ ວິປາໂກຕິ ເອຕ຺ຖ ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານິ ຈກ຺ຂຸປສາທາທໂຍ ນິສ຺ສາຍ ນິຍເມເນວ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐາທິເຠເທ ຣູປສທ຺ທຄນ຺ຘຣສໂຜຏ຺ຐພ຺ພຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓານິ. ກຸສລາກຸສລວິປາກາ ປນ ທ຺ເວ ມໂນຘາຕຸໂຍ ຫທຍວຕ຺ຖຸໍ ນິສ຺ສາຍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ອນນ຺ຕຣາ ນິຍມໂຕ ຣູປາທີເນວ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ. ກຸສລວິປາກາເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ສນ຺ຕີຣຓວເສນ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ຕທາຣມ຺ມຓວເສນາຕິ ນິຍມໂຕ ຣູປາທີນິ ຉ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາເນວ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ. ກຸສລາກຸສລວິປາກາເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸທ຺ວຍໍ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ສນ຺ຕີຣຓວເສນ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ຕທາຣມ຺ມຓວເສນ ນິຍມໂຕ ຣູປາທີນິ ຉ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາເນວ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕຕິ. ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ປວຕ຺ຕມານມ຺ປິ ປຣິຕ຺ຕໍ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ ຄຕິນິມິຕ຺ຕໍ ວາ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ, ປວຕ຺ຕິຍໍ ຠວງ຺ຄວເສນ, ປຣິໂຍສາເນ ຈຸຕິວເສນ ປວຕ຺ຕມານມ຺ປິ ຕເທວ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕີຕິ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ. ອຏ຺ຐ ປນ ສເຫຕຸກວິປາກຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຕທາຣມ຺ມຓວເສນ ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄຈຸຕິວເສນ ຈ ປຣິຕ຺ຕຘມ຺ເມເຍວ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກິຣິຍມໂນຘາຕຸ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ຣູປາທີນິ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕຕິ. ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາເຫຕຸກກິຣິຍມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ມໂນທ຺ວາເຣ ອຕີຕານາຄເຕປິ ປຣິຕ຺ເຕ ຣູປາທິຘມ຺ເມເຍວ ອາຣພ຺ຠ ຂີຓາສວານໍ ປຫຏ຺ຐາກາຣໍ ກຸຣຸມານາ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ. ເອວມິເມ ປຎ຺ຈວີສຕິ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ເອກນ຺ເຕເນວ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໑໔໒໑. ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນຘມ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ເຫຏ຺ຐິມໍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕນໂຕ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓາ. ເອວ ມຄ຺ຄຜລຘມ຺ມາ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓາ.

ກຸສລໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກິຣິຍໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣຕິ ອຏ຺ຐ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ເສກ຺ຂປຸຖຸຊ຺ຊນຂີຓາສວານໍ ອສກ຺ກຈ຺ຈທານປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຘມ຺ມສວນາທີສຸ ກາມາວຈຣຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕິກາເລ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ. ອຕິປຄຸຓານໍ ປຐມຊ຺ຌານາທີນໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓາ. ກສິຓນິມິຕ຺ຕາທິປຎ຺ຎຕ຺ຕິປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓາ. ອກຸສລໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ທິຏ຺ຐິຄຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ປຎ຺ຈປຓ຺ຓາສາຍ ກາມາວຈຣຘມ຺ມານໍ ‘ສຕ຺ໂຕ ສຕ຺ໂຕ’ຕິ ປຣາມສນອສ຺ສາທນາຠິນນ຺ທນກາເລ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ. ເຕເນວາກາເຣນ ສຕ຺ຕວີສຕິ ມຫຄ຺ຄຕຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕິກາເລ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓາ. ປຓ຺ຓຕ຺ຕິຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕນກາເລ ສິຍາ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓາ. ທິຏ຺ຐິວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ເຕເຍວ ຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ເກວລໍ ອສ຺ສາທນາຠິນນ຺ທນວເສນ, ປວຕ຺ຕິຍໍ ປຏິຆສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ໂທມນສ຺ສວເສນ, ວິຈິກິຈ຺ຉາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທສ຺ສ ອນິຏ຺ຐງ຺ຄຕວເສນ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕສ຺ສ ວິກ຺ເຂປວເສນ ອວູປສມວເສນ ຈ ປວຕ຺ຕິຍໍ ປຣິຕ຺ຕມຫຄ຺ຄຕນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອເຕສຸ ປນ ເອກຘມ຺ໂມປິ ອປ຺ປມາເຓ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓາ.

ກຸສລໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກິຣິຍໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣຕິ ອຏ຺ຐ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ເສກ຺ຂປຸຖຸຊ຺ຊນຂີຓາສວານໍ ສກ຺ກຈ຺ຈທານປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຘມ຺ມສວນາທີສຸ ຍຖາວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣ ຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕິກາເລ ປຣິຕ຺ຕມຫຄ຺ຄຕນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓາ ໂຫນ຺ຕິ. ໂຄຕ຺ຣຠຸກາເລ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ເມ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລ ຈ ເນສໍ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຍໍ ປເນຕໍ ຣູປາວຈຣຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ຕໍ ສພ຺ພຕ຺ຖປາທກຈຕຸຕ຺ຖໍ ອາກາສກສິຓຈຕຸຕ຺ຖໍ ອາໂລກກສິຓຈຕຸຕ຺ຖໍ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣຈຕຸຕ຺ຖໍ ອານາປານຈຕຸຕ຺ຖໍ ອິທ຺ຘິວິຘຈຕຸຕ຺ຖໍ ທິພ຺ພໂສຕຈຕຸຕ຺ຖໍ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓຈຕຸຕ຺ຖໍ ຍຖາກມ຺ມຸປຄຎາຓຈຕຸຕ຺ຖໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓຈຕຸຕ຺ຖໍ ປຸພ຺ເພນິວາສຎາຓຈຕຸຕ຺ຖໍ ອນາຄຕໍສຎາຓຈຕຸຕ຺ຖນ຺ຕິ ກຸສລໂຕປິ ກິຣິຍໂຕປິ ທ຺ວາທສວິຘໍ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ‘ສພ຺ພຕ຺ຖປາທກຈຕຸຕ຺ຖໍ’ ນາມ ອຏ຺ຐສຸ ກສິເຓສຸ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ. ຕຎ຺ຫິ ວິປສ຺ສນາຍປິ ປາທກໍ ໂຫຕິ, ອຠິຎ຺ຎານມ຺ປິ, ນິໂຣຘສ຺ສາປິ, ວຏ຺ຏສ຺ສາປິ ປາທກໍ ໂຫຕິເຍວາຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖປາທກນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘ອາກາສກສິຓອາໂລກກສິຓຈຕຸຕ຺ຖານິ’ ປນ ວິປສ຺ສນາຍປິ ອຠິຎ຺ຎານມ຺ປິ ວຏ຺ຏສ຺ສາປິ ປາທການິ ໂຫນ຺ຕິ, ນິໂຣຘປາທກາເນວ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ‘ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣອານາປານຈຕຸຕ຺ຖານິ’ ວິປສ຺ສນາຍ ເຈວ ວຏ຺ຏສ຺ສ ຈ ປາທການິ ໂຫນ຺ຕິ, ອຠິຎ຺ຎານໍ ປນ ນິໂຣຘສ຺ສ ຈ ປາທການິ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ທສວິຘມ຺ປິ ກສິຓຊ຺ຌານໍ ກສິຓປຓ຺ຓຕ຺ຕິໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣຈຕຸຕ຺ຖໍ ສຕ຺ຕປຓ຺ຓຕ຺ຕິໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ອານາປານຈຕຸຕ຺ຖໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຣິຕ຺ຕາທິວເສນ ນວຕ຺ຕພ຺ພຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໂຕ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ ນາມ ໂຫຕິ.

‘ອິທ຺ຘິວິຘຈຕຸຕ຺ຖໍ’ ປຣິຕ຺ຕມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ກຖໍ? ຕຎ຺ຫິ ຍທາ ກາຍໍ ຈິຕ຺ຕສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ກຕ຺ວາ ອທິສ຺ສມາເນນ ກາເຍນ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ຈິຕ຺ຕວເສນ ກາຍໍ ປຣິຓາເມຕິ, ມຫຄ຺ຄຕຈິຕ຺ເຕ ສໂມທຫຕິ, ສມາໂຣເປຕິ, ຕທາ ອຸປໂຍຄລທ຺ຘໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕີຕິ ກຕ຺ວາ ຣູປກາຍາຣມ຺ມຓໂຕ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ຍທາ ຈິຕ຺ຕໍ ກາຍສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ກຕ຺ວາ ທິສ຺ສມາເນນ ກາເຍນ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ກາຍວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຓາເມຕິ, ປາທກຊ຺ຌານຈິຕ຺ຕໍ ຣູປກາເຍ ສໂມທຫຕິ, ສມາໂຣເປຕິ, ຕທາ ອຸປໂຍຄລທ຺ຘໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕີຕິ ກຕ຺ວາ ມຫຄ຺ຄຕຈິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໂຕ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ.

‘ທິພ຺ພໂສຕຈຕຸຕ຺ຖໍ’ ສທ຺ທໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເອກນ຺ຕປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓເມວ. ‘ເຈໂຕປຣິຍຎາຓຈຕຸຕ຺ຖໍ’ ປຣິຕ຺ຕມຫຄ຺ຄຕອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ກຖໍ? ຕຎ຺ຫິ ປເຣສໍ ກາມາວຈຣຈິຕ຺ຕຊານນກາເລ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣຈິຕ຺ຕຊານນກາເລ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓໍ, ມຄ຺ຄຜລຊານນກາເລ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ຊານາຕິ, ໂສຕາປນ຺ໂນ ວາ ສກທາຄາມິສ຺ສາຕິ ເອວໍ ຍາວ ອຣຫໂຕ ເນຕພ຺ພໍ. ອຣຫາ ປນ ສພ຺ເພສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຊານາຕິ. ອຎ຺ໂຎປິ ຈ ອຸປຣິໂມ ເຫຏ຺ຐິມສ຺ສາຕິ ອຍໍ ວິເສໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ. ‘ຍຖາກມ຺ມຸປຄຎາຓຈຕຸຕ຺ຖໍ’ ກາມາວຈຣກມ຺ມຊານນກາເລ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣກມ຺ມຊານນກາເລ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓໍ.

‘ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓຈຕຸຕ຺ຖໍ’ ຣູປາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ເອກນ຺ຕປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓເມວ. ‘ປຸພ຺ເພນິວາສຎາຓຈຕຸຕ຺ຖໍ’ ປຣິຕ຺ຕມຫຄ຺ຄຕອປ຺ປມາຓນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ກຖໍ? ຕຎ຺ຫິ ກາມາວຈຣກ຺ຂນ຺ຘານຸສ຺ສຣຓກາເລ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣກ຺ຂນ຺ຘານຸສ຺ສຣຓກາເລ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓໍ. ອຕີເຕ ອຕ຺ຕນາ ວາ ປເຣຫິ ວາ ຠາວິຕມຄ຺ຄໍ ສຈ຺ຉິກຕຜລຎ຺ຈ ອນຸສ຺ສຣຓກາເລ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓໍ. ອຕີເຕ ພຸທ຺ຘາ ມຄ຺ຄໍ ຠາວຍິໍສຸ, ຜລໍ ສຈ຺ຉາກໍສຸ, ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາຍິໍສູຕິ ຉິນ຺ນວຏຸມການຸສ຺ສຣຓວເສນ ມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພານປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓໂຕປິ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓໍ. ອຕີເຕ ‘ວິປສ຺ສີ ນາມ ຠຄວາ’ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ‘ພນ຺ຘຸມຕີ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ພນ຺ຘຸມາ ນາມ ຣາຊາ ປິຕາ, ພນ຺ຘຸມຕີ ນາມ ມາຕາ’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ນາມໂຄຕ຺ຕປຖວີນິມິຕ຺ຕາທິອນຸສ຺ສຣຓກາເລ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ.

‘ອນາຄຕໍສຎາຓຈຕຸຕ຺ເຖ’ປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕມ຺ປິ ອຍໍ ອນາຄເຕ ‘ກາມາວຈເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕີ’ຕິ ຊານນກາເລ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ‘ຣູປາວຈເຣ ວາ ອຣູປາວຈເຣ ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕີ’ຕິ ຊານນກາເລ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓໍ. ‘ມຄ຺ຄໍ ຠາເວສ຺ສຕິ ຜລໍ ສຈ຺ຉິກຣິສ຺ສຕິ’ ‘ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕີ’ຕິ ຊານນກາເລ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓໍ. ອນາຄເຕ ‘‘ເມຕ຺ເຕຍ຺ໂຍ ນາມ ຠຄວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ສຸພ຺ຣຫ຺ມາ ນາມສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປິຕາ ຠວິສ຺ສຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມວຕີ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ມາຕາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ນາມໂຄຕ຺ຕຊານນກາເລ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ.

ອຣູປາວຈຣຈຕຸຕ຺ຖໍ ປນ ອາສວານໍ ຂຍຈຕຸຕ຺ຖຎ຺ຈ ປາຬິຍໍ ອາຄຕຏ຺ຐາເນເຍວ ກເຖສ຺ສາມິ. ກິຣິຍາເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ເອເຕສໍ ກຸສລາກຸສລກິຣິຍຈິຕ຺ຕານໍ ປຸເຣຈາຣິກາ. ຕສ຺ສາ ເຕສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອາຣມ຺ມຓເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ປນ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນວເສນ ປວຕ຺ຕິຍໍ ເອກນ຺ຕປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາວ ໂຫຕິ. ຣູປາວຈຣຕິກຈຕຸກ຺ກຊ຺ຌານາທີນິ ປຣິຕ຺ຕາທິຠາເວນ ນວຕ຺ຕພ຺ພຘມ຺ມໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕິໂຕ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓານິ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ຣູປາວຈຣານິ ປຖວີກສິຓາທີສຸ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸຄ຺ຆາຏິມາກາເສ, ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ວິຎ຺ຎາຓາປຄເມຕິ.

໑໔໒໙. ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິເກ ອາທິມ຺ຫິ ວຸຕ຺ຕາ ອຏ຺ຐ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ເສກ຺ຂາເສກ຺ຂານໍ ອຕ຺ຕນາ ປຏິວິທ຺ຘມຄ຺ຄານໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລ ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓາ, ມຄ຺ເຄນ ປນ ອສຫຊາຕຕ຺ຕາ ນ ມຄ຺ຄເຫຕຸກາ, ອຕ຺ຕນາ ປຏິວິທ຺ຘມຄ຺ຄໍ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລ ອາຣມ຺ມຓາຘິປຕິວເສນ ມຄ຺ຄາຘິປຕິໂນ, ອຎ຺ຎຘມ຺ມາຣມ຺ມຓກາເລ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓາຕິປິ ມຄ຺ຄາຘິປຕິໂນຕິປິ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣິຍມຄ຺ຄາ ມຄ຺ຄສງ຺ຂາຕສ຺ສ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ເຫຕຸໂນ ອຕ຺ຖິຕາຍ ເອກນ຺ຕໂຕ ມຄ຺ຄເຫຕຸກາວ. ວີຣິຍໍ ປນ ວີມໍສໍ ວາ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ມຄ຺ຄຠາວນາກາເລ ສຫຊາຕາຘິປຕິນາ ສິຍາ ມຄ຺ຄາຘິປຕິໂນ, ຉນ຺ທຈິຕ຺ຕານໍ ອຎ຺ຎຕຣເຊຏ຺ຐກກາເລ ສິຍາ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ມຄ຺ຄາຘິປຕິໂນຕິ.

ທ຺ວາທສວິເຘ ຣູປາວຈຣຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນ ສພ຺ພຕ຺ຖປາທກຈຕຸຕ຺ຖາທີນິ ນວ ຌານານິ ເນວ ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓານິ ນ ມຄ຺ຄເຫຕຸການິ ນ ມຄ຺ຄາຘິປຕີນິ. ເຈໂຕປຣິຍຎາຓປຸພ຺ເພນິວາສຎາຓອນາຄຕໍສຎາຓຈຕຸຕ຺ຖານິ ປນ ອຣິຍານໍ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕຊານນກາເລ ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓານິ ໂຫນ຺ຕິ, ມຄ຺ເຄນ ປນ ອສຫຊາຕຕ຺ຕາ ນ ມຄ຺ຄເຫຕຸການິ, ມຄ຺ຄໍ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ນ ມຄ຺ຄາຘິປຕີນິ. ກສ຺ມາ ປເນຕານິ ນ ມຄ຺ຄໍ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ? ອຕ຺ຕໂນ ມຫຄ຺ຄຕຕາຍ. ຍຖາ ຫິ ຣາຊານໍ ສພ຺ໂພ ໂລໂກ ຄຣຸໍ ກໂຣຕິ, ມາຕາປິຕໂຣ ປນ ນ ກໂຣນ຺ຕິ. ນ ຫິ ເຕ ຣາຊານໍ ທິສ຺ວາ ອາສນາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ນ ອຎ຺ຊລິກມ຺ມາທີນິ ກໂຣນ຺ຕິ, ທຫຣກາເລ ໂວຫຣິຕນເຍເນວ ໂວຫຣນ຺ຕິ. ເອວເມຕານິປິ ອຕ຺ຕໂນ ມຫຄ຺ຄຕຕາຍ ນ ມຄ຺ຄໍ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ.

ກິຣິຍາເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸປິ ອຣິຍານໍ ມຄ຺ຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓປຸເຣຈາຣິກຕ຺ຕາ ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓາ ໂຫຕິ, ມຄ຺ເຄນ ອສຫຊາຕຕ຺ຕາ ປນ ນ ມຄ຺ຄເຫຕຸກາ, ມຄ຺ຄໍ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ນ ມຄ຺ຄາຘິປຕິ. ກສ຺ມາ ຄຣຸໍ ນ ກໂຣຕີຕິ? ອຕ຺ຕໂນ ອເຫຕຸກຕາຍ ຫີນຕາຍ ຊຬຕາຍ. ຍຖາ ຫິ ຣາຊານໍ ສພ຺ໂພ ໂລໂກ ຄຣຸໍ ກໂຣຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຊນາ ປນ ຂຸຊ຺ຊວາມນກເຈຏກາທໂຍ ອຕ຺ຕໂນ ອຎ຺ຎາຓຕາຍ ປຓ຺ຑິຕມນຸສ຺ສາ ວິຍ ນາຕິຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອວເມວ ອິທມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ອເຫຕຸກຕາຍ ຫີນຕາຍ ຊຬຕາຍ ມຄ຺ຄໍ ຄຣຸໍ ນ ກໂຣຕິ.

ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕກຸສລາທີນິ ຎາຓາຠາເວນ ເຈວ ໂລກິຍຘມ຺ມາຣມ຺ມຓຕາຍ ຈ ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓາທິຠາວໍ ນ ລຠນ຺ຕິ, ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓາເນວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພານີຕິ.

໑໔໓໒. ອຕີຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິເກ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນຘມ຺ມາ ເຫຏ຺ຐາ ອຕີຕສມາປຕ຺ຕິໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕິຕາ ເອກນ຺ເຕນ ອຕີຕາຣມ຺ມຓາວ.

໑໔໓໓. ນິໂຍຄາ ອນາຄຕາຣມ຺ມຓາ ນຕ຺ຖີຕິ ນິຍເມນ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອນາຄຕາຣມ຺ມຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ນນຸ ຈ ອນາຄຕໍສຎາຓໍ ເອກນ຺ເຕນ ອນາຄຕາຣມ຺ມຓໍ, ເຈໂຕປຣິຍຎາຓມ຺ປິ ອນາຄຕໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕຕີຕິ? ໂນ ນ ປວຕ຺ຕຕິ. ປາຏິເຍກ຺ກໍ ປນ ເອຕໍ ເອກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຣູປາວຈຣຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນນ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ອຎ຺ເຎຫິ ມຫຄ຺ຄຕຈິຕ຺ເຕຫິ ມິສ຺ສກໍ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ນິໂຍຄາ ອນາຄຕາຣມ຺ມຓາ ນຕ຺ຖີ’ຕິ.

໑໔໓໔. ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານິ, ຕິສ຺ໂສ ມໂນຘາຕຸໂຍ ຈ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຣູປາທີສຸ ປວຕ຺ຕິໂຕ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາ ນາມ. ທສ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຏ຺ຐ ຕາວ ສເຫຕຸກາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓກາເລ ກມ຺ມໍ ວາ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ ວາ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕິຍໍ ອຕີຕາຣມ຺ມຓາ. ຠວງ຺ຄຈຸຕິກາເລສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຄຕິນິມິຕ຺ຕໍ ປນ ອາຣພ຺ຠ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓກາເລ ຕໂຕ ປຣໍ ຠວງ຺ຄກາເລ ຈ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາ. ຕຖາ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ຕທາຣມ຺ມຓວເສນ ປວຕ຺ຕິຍໍ. ມໂນທ຺ວາເຣ ປນ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓານໍ ຊວນານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິໂຕ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາ. ‘ກຸສລວິປາກາເຫຕຸກອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍ’ມ຺ປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເກວລຎ຺ຫິ ສາ ມນຸສ຺ເສສຸ ຊຈ຺ຈນ຺ຘາທີນໍ ປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕິ. ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ຈ ສນ຺ຕີຣຓວເສນາປິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາ ໂຫຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ວິເສໂສ. ‘ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາ’ ປນ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ສນ຺ຕີຣຓວເສນ ຕທາຣມ຺ມຓວເສນ ຈ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາ ໂຫຕິ. ມໂນທ຺ວາເຣ ຕທາຣມ຺ມຓວເສນ ສເຫຕຸກວິປາກາ ວິຍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

‘ອກຸສລວິປາກາເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ’ ປນ ກຸສລວິປາກາຍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາເຫຕຸກາຍ ສມານຄຕິກາ ເອວ. ເກວລຎ຺ຫິ ສາ ອາປາຍິການໍ ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄຈຸຕິວເສນ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ວິເສໂສ. ‘ກິຣິຍາເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ’ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາ ຂີຓາສວານໍ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ປຫຏ຺ຐາກາຣໍ ກຸຣຸມານາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາ ໂຫຕິ. ມໂນທ຺ວາເຣ ອຕີຕາທິເຠເທ ຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ຫສິຕຸປ຺ປາທວເສນ ປວຕ຺ຕິຍໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາ ໂຫຕິ.

ກາມາວຈຣກຸສລນ຺ຕິອາທີສຸ ກຸສລໂຕ ຕາວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ. ເສກ຺ຂປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ອຕີຕາທິເຠທານິ ຂນ຺ຘຘາຕຸອາຍຕນານິ ສມ຺ມສນ຺ຕານໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕານໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາ ໂຫນ຺ຕິ. ປຓ຺ຓຕ຺ຕິນິພ຺ພານປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓາ. ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເກວລຎ຺ຫິ ເຕຫິ ມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພານປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ນຕ຺ຖິ. ອຍເມເວຕ຺ຖ ວິເສໂສ.

ອກຸສລໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ອຕີຕາທິເຠທານໍ ຂນ຺ຘຘາຕຸອາຍຕນານໍ ອສ຺ສາທນາຠິນນ຺ທນປຣາມາສກາເລ ອຕີຕາທິອາຣມ຺ມຓາ ໂຫນ຺ຕິ. ປຓ຺ຓຕ຺ຕິໍ ອາຣພ຺ຠ ອສ຺ສາເທນ຺ຕສ຺ສ ອຠິນນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ‘ສຕ຺ໂຕ ສຕ຺ໂຕ’ຕິ ປຣາມສິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓາ ໂຫນ຺ຕິ. ທິຏ຺ຐິວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເກວລຎ຺ຫິ ເຕຫິ ປຣາມາສຄ຺ຄຫຓໍ ນຕ຺ຖິ. ທ຺ເວ ປຏິຆສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ອຕີຕາທິເຠເທ ຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ໂທມນສ຺ສິຕານໍ ອຕີຕາທິອາຣມ຺ມຓາ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິໍ ອາຣພ຺ຠ ໂທມນສ຺ສິຕານໍ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓາ. ວິຈິກິຈ຺ຉຸທ຺ຘຈ຺ຈສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ເຕສຸ ເອວ ຘມ຺ເມສຸ ອນິຏ຺ຐງ຺ຄຕຠາເວນ ເຈວ ອຸທ຺ຘຕຠາເວນ ຈ ປວຕ຺ຕິຍໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓາ. ກິຣິຍໂຕ ອຏ຺ຐ ສເຫຕຸກຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ກຸສລຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທຄຕິກາ ເອວ. ກິຣິຍາເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນວເສນ ປວຕ຺ຕິຍໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາວ. ມໂນທ຺ວາເຣ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓານຎ຺ເຈວ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓານຎ຺ຈ ຊວນານໍ ປຸເຣຈາຣິກກາເລ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓາ.

ຍຖາວຸຕ຺ຕປ຺ປເຠເທ ຣູປາວຈຣຊ຺ຌາເນ ສພ຺ພຕ຺ຖປາທກຈຕຸຕ຺ຖໍ ອາກາສກສິຓຈຕຸຕ຺ຖໍ ອາໂລກກສິຓຈຕຸຕ຺ຖໍ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣຈຕຸຕ຺ຖໍ ອານາປານຈຕຸຕ຺ຖນ຺ຕິ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓາເນວ. ‘ອິທ຺ຘິວິຘຈຕຸຕ຺ຖໍ’ ກາຍວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຓາເມນ຺ຕສ຺ສ ອຕີຕປາທກຊ຺ຌານຈິຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕນໂຕ ອຕີຕາຣມ຺ມຓໍ. ມຫາຘາຕຸນິຘາເນ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖຣາທີນໍ ວິຍ ອນາຄຕໍ ອຘິຏ຺ຐຫນ຺ຕານໍ ອນາຄຕາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖໂຣ ກິຣ ມຫາຘາຕຸນິຘານໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອນາຄເຕ ອຏ຺ຐາຣສວສ຺ສາຘິການິ ທ຺ເວ ວສ຺ສສຕານິ ອິເມ ຄນ຺ຘາ ມາ ສຸສ຺ສິໍສຸ, ປຸປ຺ຜານິ ມາ ມິລາຍິໍສຸ, ທີປາ ມາ ນິພ຺ພາຍິໍສູຕິ ອຘິຏ຺ຐຫິ. ສພ຺ພໍ ຕເຖວ ອໂຫສິ. ອສ຺ສຄຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ວຕ຺ຕນິຍເສນາສເນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ສຸກ຺ຂຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊມານໍ ທິສ຺ວາ ‘ອຸທກໂສຓ຺ຑິ ທິວເສ ທິວເສ, ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ທຘິຣສາ ໂຫຕູ’ຕິ ອຘິຏ຺ຐຫິ. ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ຄຫິຕໍ ທຘິຣສໍ ໂຫຕິ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ເຕ ປາກຕິກເມວ. ກາຍໍ ປນ ຈິຕ຺ຕສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ກຕ຺ວາ ອທິສ຺ສມາເນນ ກາເຍນ ຄມນກາເລ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ວາ ປາຏິຫາຣິຍສ຺ສ ກຣຓກາເລ, ກາຍໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ.

‘ທິພ຺ພໂສຕຈຕຸຕ຺ຖໍ’ ວິຊ຺ຊມານສທ຺ທເມວ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕິໂຕ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ເຈໂຕປຣິຍຎາຓຈຕຸຕ຺ຖໍ ອຕີເຕ ສຕ຺ຕທິວສພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອນາຄເຕ ສຕ຺ຕທິວສພ຺ຠນ຺ຕເຣ ປເຣສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຊານນ຺ຕສ຺ສ ອຕີຕາຣມ຺ມຓໍ ອນາຄຕາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ໂຫຕິ. ສຕ຺ຕທິວສາຕິກ຺ກເມ ປນ ຕໍ ຊານິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ອຕີຕານາຄຕໍສຎາຓານຎ຺ຫິ ເອສ ວິສໂຍ. ນ ເອຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຊານນກາເລ ປນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ.

ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ ນາເມຕໍ ຕິວິຘໍ – ຂຓປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ສນ຺ຕຕິປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອທ຺ຘາປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປາທຏ຺ຐິຕິຠງ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕໍ ‘ຂຓປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ’. ເອກທ຺ວິສນ຺ຕຕິວາຣປຣິຍາປນ຺ນໍ ‘ສນ຺ຕຕິປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ’. ຕຕ຺ຖ ອນ຺ຘກາເຣ ນິສີທິຕ຺ວາ ອາໂລກຏ຺ຐານໍ ຄຕສ຺ສ ນ ຕາວ ອາຣມ຺ມຓໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ; ຍາວ ປນ ຕໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ເອກທ຺ວິສນ຺ຕຕິວາຣາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອາໂລກຏ຺ຐາເນ ວິຈຣິຕ຺ວາ ໂອວຣກໍ ປວິຏ຺ຐສ຺ສາປິ ນ ຕາວ ສຫສາ ຣູປໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ; ຍາວ ຕໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ເອກທ຺ວິສນ຺ຕຕິວາຣາ ເວທິຕພ຺ພາ. ທູເຣ ຐຕ຺ວາ ປນ ຣຊການໍ ຫຕ຺ຖວິກາຣໍ ຆຓ຺ຑິເຠຣີອາທິອາໂກຏນວິກາຣຎ຺ຈ ທິສ຺ວາປິ ນ ຕາວ ສທ຺ທໍ ສຸຓາຕິ; ຍາວ ປນ ຕໍ ສຸຓາຕິ, ເອຕສ຺ມິມ຺ປິ ອນ຺ຕເຣ ເອກທ຺ວິສນ຺ຕຕິວາຣາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອວໍ ຕາວ ມຊ຺ຌິມຠາຓກາ. ສໍຍຸຕ຺ຕຠາຓກາ ປນ ‘ຣູປສນ຺ຕຕິ ອຣູປສນ຺ຕຕີ’ຕິ ທ຺ເວ ສນ຺ຕຕິໂຍ ວຕ຺ວາ, ‘ອຸທກໍ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ຄຕສ຺ສ ຍາວ ຕີເຣ ອກ຺ກນ຺ຕອຸທກເລຂາ ນ ວິປ຺ປສີທຕິ, ອທ຺ຘານໂຕ ອາຄຕສ຺ສ ຍາວ ກາເຍ ອຸສຸມຠາໂວ ນ ວູປສມ຺ມຕິ, ອາຕປາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄພ຺ຠໍ ປວິຏ຺ຐສ຺ສ ຍາວ ອນ຺ຘກາຣຠາໂວ ນ ວິຄຈ຺ຉຕິ, ອນ຺ໂຕຄພ຺ເຠ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິກຣິຕ຺ວາ ທິວາ ວາຕປານໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ຍາວ ອກ຺ຂີນໍ ຜນ຺ທນຠາໂວ ນ ວູປສມ຺ມຕິ, ອຍໍ ຣູປສນ຺ຕຕິ ນາມ; ທ຺ເວ ຕໂຍ ຊວນວາຣາ ອຣູປສນ຺ຕຕິ ນາມາ’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘ຕທຸຠຍມ຺ປິ ສນ຺ຕຕິປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມາ’ຕິ ວທນ຺ຕິ.

ເອກຠວປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ ປນ ອທ຺ຘາປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ຠທ຺ເທກຣຕ຺ຕສຸຕ຺ເຕ ‘‘ໂຍ ຈາວຸໂສ, ມໂນ ເຍ ຈ ຘມ຺ມາ ອຸຠຍເມຕໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ. ຕສ຺ມິໍ ເຈ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ຉນ຺ທຣາຄປຏິພທ຺ຘໍ ໂຫຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ຉນ຺ທຣາຄປຏິພທ຺ຘຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຕທຠິນນ຺ທຕິ, ຕທຠິນນ຺ທນ຺ໂຕ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສໍຫີຣຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໒໘໔) ວຸຕ຺ຕໍ. ສນ຺ຕຕິປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ເຈຕ຺ຖ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ອາຄຕໍ. ອທ຺ຘາປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ສຸຕ຺ເຕ.

ຕຕ຺ຖ ເກຈິ ‘ຂຓປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕີ’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ກິໍກາຣຓາ? ຍສ຺ມາ ອິທ຺ຘິມສ຺ສ ຈ ປຣສ຺ສ ຈ ເອກກ຺ຂເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ. ອິທຎ຺ຈ ເນສໍ ໂອປມ຺ມໍ – ຍຖາ ອາກາເສ ຂິຕ຺ເຕ ປຸປ຺ຜມຸຏ຺ຐິມ຺ຫິ ອວສ຺ສໍ ເອກໍ ປຸປ຺ຜໍ ເອກສ຺ສ ວຓ຺ຏໍ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ ວຓ຺ເຏນ ວຓ຺ຏໍ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ, ເອວໍ ປຣສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ຊານິສ຺ສາມີຕິ ຣາສິວເສນ ມຫາຊນສ຺ສ ຈິຕ຺ເຕ ອາວຊ຺ຊິເຕ ອວສ຺ສໍ ເອກສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ເອເກນ ຈິຕ຺ເຕນ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ວາ ຐິຕິກ຺ຂເຓ ວາ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ວາ ປຏິວິຊ຺ຌຕີຕິ. ຕໍ ປນ ວສ຺ສສຕມ຺ປິ ວສ຺ສສຫສ຺ສມ຺ປິ ອາວຊ຺ຊນ຺ໂຕ ເຍນ ຈິຕ຺ເຕນ ອາວຊ຺ເຊຕິ, ເຍນ ຈ ຊານາຕິ ເຕສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສຫຏ຺ຐານາຠາວໂຕ ອາວຊ຺ຊນຊວນານຎ຺ຈ ອນິຏ຺ເຐ ຐາເນ ນານາຣມ຺ມຓຠາວປ຺ປຕ຺ຕິໂທສໂຕ ອຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ສນ຺ຕຕິປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ປນ ອທ຺ຘາປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ ຍໍ ວຕ຺ຕມານຊວນວີຖິໂຕ ອຕີຕານາຄຕວເສນ ທ຺ວິຕິຊວນວີຖິປຣິມາຓກາເລ ປຣສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ, ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ສນ຺ຕຕິປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ອທ຺ຘາປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ປນ ຊວນວາເຣນ ທີເປຕພ຺ພນ຺ຕິ ຍໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຕໍ ສຸວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ທີປນາ – ອິທ຺ຘິມາ ປຣສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ຊານິຕຸກາໂມ ອາວຊ຺ເຊຕິ. ອາວຊ຺ຊນໍ ຂຓປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ເຕເນວ ສຫ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ຕໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຎ຺ຈ ຊວນານິ ເຍສໍ ປຈ຺ຉິມໍ ອິທ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ, ເສສານິ ກາມາວຈຣານິ. ເຕສໍ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຕເທວ ນິຣຸທ຺ຘໍ ຈິຕ຺ຕມາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ນ ຈ ຕານິ ນານາຣມ຺ມຓານິ ໂຫນ຺ຕິ. ອທ຺ຘາປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວເສນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ເອກາຣມ຺ມຓານິ. ເອກາຣມ຺ມຓຕ຺ເຕປິ ຈ ອິທ຺ຘິຈິຕ຺ຕເມວ ປຣສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ປຊານາຕິ, ນ ອິຕຣານິ; ຍຖາ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓເມວ ຣູປໍ ປສ຺ສຕິ, ນ ອິຕຣານີຕິ. ອິຕິ ອິທໍ ສນ຺ຕຕິປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ເຈວ ອທ຺ຘາປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຈ ວເສນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ຍສ຺ມາ ວາ ສນ຺ຕຕິປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນມ຺ປິ ອທ຺ຘາປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນເຍວ ປຕຕິ, ຕສ຺ມາ ອທ຺ຘາປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວເສເນຕໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

‘ປຸພ຺ເພນິວາສຎາຓຈຕຸຕ຺ຖໍ’ ນາມໂຄຕ຺ຕານຸສ຺ສຣເຓ ນິພ຺ພານນິມິຕ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓ ຈ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ, ເສສກາເລ ອຕີຕາຣມ຺ມຓເມວ. ຍຖາກມ຺ມຸປຄຎາຓຈຕຸຕ຺ຖມ຺ປິ ອຕີຕາຣມ຺ມຓເມວ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ປຸພ຺ເພນິວາສເຈໂຕປຣິຍຎາຓານິປິ ອຕີຕາຣມ຺ມຓານິ ໂຫນ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ເຕສໍ ປຸພ຺ເພນິວາສຎາຓສ຺ສ ອຕີຕກ຺ຂນ຺ຘາ ຂນ຺ຘປຏິພທ຺ຘຎ຺ຈ ກິຎ຺ຈິ ອນາຣມ຺ມຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕຎ຺ຫິ ອຕີຕກ຺ຂນ຺ຘຂນ຺ຘປຏິພທ຺ເຘສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສມຄຕິກໍ ໂຫຕິ. ເຈໂຕປຣິຍຎາຓສ຺ສ ຈ ສຕ຺ຕທິວສພ຺ຠນ຺ຕຣາຕີຕໍ ຈິຕ຺ຕເມວ ອາຣມ຺ມຓໍ. ຕຎ຺ຫິ ອຎ຺ຎໍ ຂນ຺ຘໍ ວາ ຂນ຺ຘປຏິພທ຺ຘໍ ວາ ນ ຊານາຕິ, ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ປນ ປຣິຍາຍໂຕ ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາກມ຺ມຸປຄຎາຓສ຺ສ ຈ ອຕີຕເຈຕນາມຕ຺ຕເມວາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ. ອຍໍ ວິເສໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຍເມຕ຺ຖ ອຏ຺ຐກຖານໂຍ. ຍສ຺ມາ ປນ ‘‘ກຸສລາ ຂນ຺ຘາ ອິທ຺ຘິວິຘຎາຓສ຺ສ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓສ຺ສ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓສ຺ສ ຍຖາກມ຺ມຸປຄຎາຓສ຺ສ ອນາຄຕໍສຎາຓສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໐໔) ປຏ຺ຐາເນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ຂນ຺ຘາ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓຍຖາກມ຺ມຸປຄຎາຓານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣາປິ ຍຖາກມ຺ມຸປຄຎາຓສ຺ສ ກຸສລາກຸສລາ ເອວາຕິ.

‘ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓຈຕຸຕ຺ຖໍ’ ວິຊ຺ຊມານວຓ຺ຓາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓເມວ. ອນາຄຕໍສຎາຓຈຕຸຕ຺ຖໍ ອນາຄຕາຣມ຺ມຓເມວ. ຕຎ຺ຫິ ອນາຄຕກ຺ຂນ຺ຘຂນ຺ຘປຏິພທ຺ເຘສຸ ຘມ຺ເມສຸ ປຸພ຺ເພນິວາສຎາຓໍ ວິຍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສມຄຕິກໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓມ຺ປິ ອນາຄຕາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ປນ ສຕ຺ຕທິວສພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກຈິຕ຺ຕເມວ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ. ອິທໍ ອນາຄເຕ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ເສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ຂນ຺ເຘປິ ຂນ຺ຘປຏິພທ຺ຘມ຺ປິ. ຣູປາວຈຣຕິກຈຕຸກ຺ກຊ຺ຌານາທີນິ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ເອກຘມ຺ມມ຺ປິ ອາຣພ຺ຠ ອປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ເອກນ຺ຕນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓາເນວາຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

໑໔໓໕. ອຊ຺ຌຕ຺ຕຕ຺ຕິເກ ອນິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘຣູປຎ຺ຈ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ພຫິທ຺ຘາຕິ ອິທໍ ຍຖາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘໍ ປຣປຸຄ຺ຄລສນ຺ຕາເນ ພຫິທ຺ຘາຕິ ວຸຈ຺ຈມານມ຺ປິ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕານປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ນ ເກນຈິ ປຣິຍາເຍນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ຕປຣິຍາຍສ຺ສ ອຠາເວນ ພຫິທ຺ຘາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ຕມຕ຺ຕສ຺ສ ອສມ຺ຠວໂຕ. ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ຕມຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ອສມ຺ຠວມຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິເກ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕຘມ຺ມາປຄມມຕ຺ຕໂຕວ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຠາວມ຺ປິ ພຫິທ຺ຘາຠາວມ຺ປິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຠາວມ຺ປິ ອນນຸຊານິຕ຺ວາ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓນ຺ຕິປີຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ນ ເກວລໍ ຕເທວ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ, ຕສ຺ສ ປນ ອາວຊ຺ຊນມ຺ປິ, ອຸປຈາຣຈິຕ຺ຕານິປິ, ຕສ຺ສາຣມ຺ມຓສ຺ສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຈິຕ຺ຕານິປິ, ຕສ຺ເສວ ອສ຺ສາທນາທິວເສນ ປວຕ຺ຕານິ ອກຸສລຈິຕ຺ຕານິປິ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓາເນວາຕິ. ຕານິ ປນ ຕສ຺ມິໍ ວຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕາເນວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ວິສຸໍ ນ ວຸຕ຺ຕານິ. ກຖໍ ວຸຕ຺ຕາເນວ ໂຫນ຺ຕີຕິ? ເອຕຎ຺ຫິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ, ຍຎ຺ຈ ຕສ຺ສ ປຸເຣຈາຣິກໍ ອາວຊ຺ຊນອຸປຈາຣາທິວເສນ ປວຕ຺ຕໍ, ເຕນ ສຫ ເອກາຣມ຺ມຓໍ ຠເວຍ຺ຍ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ອຕີຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິເກ ‘ກາມາວຈຣກຸສລໍ, ອກຸສລໍ, ກິຣິຍໂຕ ນວ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ, ຣູປາວຈຣຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານ’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕານໍ ເອເຕສໍ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທານໍ ‘ສິຍາ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ອຕີຕາຣມ຺ມຓາຕິປີ’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓຠາວສ຺ສ ອນຸຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ, ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສ຺ສ ຈ ‘ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ຄາ ອປຣິຍາປນ຺ນາ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ສາມຎ຺ຎຜລານິ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ອຕີຕາຣມ຺ມຓາຕິປີ’ຕິ ເອວໍ ເອກນ຺ເຕນ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓຕ຺ຕວຈນໂຕ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິທານິ ຕໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິເກ ເອກມ຺ປິ ວຸຈ຺ຈມານໍ ຍສ຺ມາ ເຫຏ຺ຐາ ເຕນ ສຫ ເອກາຣມ຺ມຓຠາວມ຺ປິ ສນ຺ຘາຍ ກາມາວຈຣກຸສລາທີນໍ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ອິຘາປິ ເຕສໍ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓຠາວໍ ທີເປຕິ. ໂກ ຫິ ເຕນ ສຫ ເອກາຣມ຺ມຓານໍ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓຠາເວ ອນ຺ຕຣາໂຍຕິ? ເອວໍ ຕສ຺ມິໍ ວຸຕ຺ເຕ ‘ວຸຕ຺ຕາເນວ ໂຫນ຺ຕີ’ຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິເກ ປາຬິໂຕ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ອາຣມ຺ມຓວິຠາເຄ ປນ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນນ຺ຕິ ອິເມສໍ ຕາວ ກຸສລວິປາກກິຣິຍວເສນ ຉນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທານໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕານສມ຺ພນ຺ຘໍ ເຫຏ຺ຐິມສມາປຕ຺ຕິໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕິໂຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ກິຣິຍອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ກິຣິຍວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສ຺ເສວ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ນ ອິຕຣສ຺ສ. ກສ຺ມາ? ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນກິຣິຍສມງ຺ຄິໂນ ກຸສລສ຺ສ ວາ ວິປາກສ຺ສ ວາ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສ຺ສ ອຠາວໂຕ. ກຸສລໍ ປນ ກຸສລວິປາກກິຣິຍານໍ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນກຸສລໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ ຕໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ຕິວິຘສ຺ສປິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິສມ຺ຠວໂຕ. ວິປາກໍ ປນ ນ ກສ຺ສຈິ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ວິປາກໂຕ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຠິນີຫາຣາສມ຺ຠວໂຕ. ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓກຣເຓປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຣູປາວຈຣຕ຺ຕິກຈຕຸກ຺ກຊ຺ຌານາທີນໍ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ຕໂຕ ພຫິທ຺ຘາຠາເວນ ພຫິທ຺ຘາຠູຕານິ ປຖວີກສິຓາທີນິ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕິໂຕ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ສພ຺ເພວ ກາມາວຈຣາ ກຸສລາກຸສລາພ຺ຍາກຕາ ຘມ຺ມາ, ຣູປາວຈຣໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກຸສລໂຕ ຕາວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ອຕ຺ຕໂນ ຂນ຺ຘາທີນິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ. ປເຣສໍ ຂນ຺ຘາທິປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິນິພ຺ພານປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓ ຈ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓາ. ຕທຸຠຍວເສນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓາ. ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເກວລຎ຺ຫິ ເຕສໍ ນິພ຺ພານປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓໍ ນຕ຺ຖິ. ອກຸສລໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ອຕ຺ຕໂນ ຂນ຺ຘາທີນໍ ອສ຺ສາທນາຠິນນ຺ທນປຣາມາສຄຫຓກາເລ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ, ປຣສ຺ສ ຂນ຺ຘາທີສຸ ເຈວ ອນິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘຣູປກສິຓາທີສຸ ຈ ຕເຖວ ປວຕ຺ຕິກາເລ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓາ, ຕທຸຠຍວເສນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓາ. ທິຏ຺ຐິວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເກວລຎ຺ຫິ ເຕສໍ ປຣາມາສຄຫຓໍ ນຕ຺ຖິ. ທ຺ເວປິ ປຏິຆສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ຂນ຺ຘາທີສຸ ໂທມນສ຺ສິຕສ຺ສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ, ປຣສ຺ສ ຂນ຺ຘາທີສຸ ເຈວ ອນິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘຣູປປຓ຺ຓຕ຺ຕີສຸ ຈ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓາ, ຕທຸຠຍວເສນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓາ. ວິຈິກິຈ຺ຉຸທ຺ຘຈ຺ຈສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕປກາເຣສຸ ຘມ຺ເມສຸ ວິຈິກິຈ຺ຉນຜນ຺ທນຠາວວເສນ ປວຕ຺ຕິຍໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາທິອາຣມ຺ມຓຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານິ, ຕິສ຺ໂສ ຈ ມໂນຘາຕຸໂຍຕິ, ອິເມ ເຕຣສ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ອຕ຺ຕໂນ ຣູປາທີນິ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕິຍໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ, ປຣສ຺ສ ຣູປາທີສຸ ປວຕ຺ຕາ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓາ, ຕທຸຠຍວເສນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓາ. ໂສມນສ຺ສສຫຄຕອເຫຕຸກວິປາກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ສນ຺ຕີຣຓຕທາຣມ຺ມຓວເສນ ອຕ຺ຕໂນ ປຎ຺ຈ ຣູປາທິຘມ຺ເມ, ມໂນທ຺ວາເຣ ຕທາຣມ຺ມຓວເສເນວ ອຎ຺ເຎປິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິເກ ກາມາວຈຣຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕິຍໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ, ປເຣສໍ ຘມ຺ເມສຸ ປວຕ຺ຕມານາ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓາ, ອຸຠຍວເສນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓາ. ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕວິປາກາເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເກວລໍ ປເນຕາ ສຸຄຕິຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິຍຎ຺ຈ ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄຈຸຕິວເສນາປິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາທິເຠເທສຸ ກມ຺ມາທີສຸ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ອຏ຺ຐ ມຫາວິປາກຈິຕ຺ຕານິປິ ຕາສໍເຍວ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສມານຄຕິການິ. ເກວລໍ ປເນຕານິ ສນ຺ຕີຣຓວເສນ ນ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄຈຸຕິວເສເນວ ເອຕານິ ສຸຄຕິຍໍເຍວ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາເຫຕຸກກິຣິຍາ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ອຕ຺ຕໂນ ຣູປາທີນິ ອາຣພ຺ຠ ປຫຏ຺ຐາກາຣກຣຓວເສນ ປວຕ຺ຕິຍໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ, ປຣສ຺ສ ຣູປາທີສຸ ປວຕ຺ຕາ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓາ. ມໂນທ຺ວາເຣ ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂຊຕິປາລມາຓວມຆເທວຣາຊກຓ຺ຫຕາປສາທິກາເລສຸ ອຕ຺ຕນາ ກຕກິຣິຍໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ຫສິຕຸປ຺ປາທວເສນ ປວຕ຺ຕາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ.

ມລ຺ລິກາຍ ເທວິຍາ ສນ຺ຕຕິມຫາມຕ຺ຕສ຺ສ ສຸມນມາລາກາຣສ຺ສາຕິ ເອວມາທີນໍ ກິຣິຍາກຣຓໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕິກາເລ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓາ. ອຸຠຍວເສນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓາ. ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕກິຣິຍາເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນວເສນ ມໂນທ຺ວາເຣ ຈ ອາວຊ຺ຊນວເສນ ປວຕ຺ຕິຍໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາທິອາຣມ຺ມຓາ. ອຏ຺ຐ ມຫາກິຣິຍາ ກຸສລຈິຕ຺ຕຄຕິກາ ເອວ. ເກວລຎ຺ຫິ ຕາ ຂີຓາສວານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ກຸສລານິ ເສກ຺ຂປຸຖຸຊ຺ຊນານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຕກເມເວຕ຺ຖ ນານາກຣຓໍ.

ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣ ຣູປາວຈຣຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນ ສພ຺ພຕ຺ຖປາທກຈຕຸຕ຺ຖາທີນິ ປຎ຺ຈ ຌານານິ ອິມສ຺ມິໍ ຕິເກ ໂອກາສໍ ລຠນ຺ຕິ. ເອຕານິ ຫິ ກສິຓປຓ຺ຓຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓານິ.

‘ອິທ຺ຘິວິຘຈຕຸຕ຺ຖໍ’ ກາຍວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ, ຈິຕ຺ຕວເສນ ວາ ກາຍໍ ປຣິຓາມນກາເລ ອຕ຺ຕໂນ ກຸມາຣກວຓ຺ຓາທິນິມ຺ມານກາເລ ຈ ສກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ອາຣມ຺ມຓກຣຓໂຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ, ພຫິທ຺ຘາ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທິທສ຺ສນກາເລ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ, ກາເລນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ກາເລນ ພຫິທ຺ຘາ, ປວຕ຺ຕິຍໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ.

‘ທິພ຺ພໂສຕຈຕຸຕ຺ຖໍ’ ອຕ຺ຕໂນ ກຸຈ຺ຉິສທ຺ທສວນກາເລ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ, ປເຣສໍ ສທ຺ທສວນກາເລ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ, ອຸຠຍວເສນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ. ‘ເຈໂຕປຣິຍຎາຓຈຕຸຕ຺ຖໍ’ ປເຣສໍ ຈິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໂຕ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓເມວ. ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕຊານເນ ປນ ເຕນ ປໂຍຊນໍ ນຕ຺ຖິ. ‘ປຸພ຺ເພນິວາສຈຕຸຕ຺ຖໍ’ ອຕ຺ຕໂນ ຂນ຺ຘານຸສ຺ສຣຓກາເລ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ, ປຣສ຺ສ ຂນ຺ເຘ, ອນິທ຺ຣິຍພທ຺ຘຣູປໍ, ຕິສ຺ໂສ ຈ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິໂຍ ອນຸສ຺ສຣຓໂຕ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ, ອຸຠຍວເສນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ.

‘ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຈຕຸຕ຺ຖໍ’ ອຕ຺ຕໂນ ກຸຈ຺ຉິຄຕາທິຣູປທສ຺ສນກາເລ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ, ອວເສສຣູປທສ຺ສນກາເລ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ, ອຸຠຍວເສນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ. ‘ອນາຄຕໍສຎາຓຈຕຸຕ຺ຖໍ’ ອຕ຺ຕໂນ ອນາຄຕກ຺ຂນ຺ຘານຸສ຺ສຣຓກາເລ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ, ປຣສ຺ສ ອນາຄຕກ຺ຂນ຺ຘານໍ ວາ ອນິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘສ຺ສ ວາ ຣູປສ຺ສ ອນຸສ຺ສຣຓກາເລ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ, ອຸຠຍວເສນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ. ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສ຺ສ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓຕາຍ ກາຣຓໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕເມວ.

ທຸກອຕ຺ຖຸທ຺ຘາຣວຓ຺ຓນາ

໑໔໔໑. ເຫຕຸໂຄຈ຺ຉກນິທ຺ເທເສ ຕໂຍ ກຸສລເຫຕູຕິອາທິນາ ນເຍນ ເຫຕູ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸນ ເຕເຍວ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ຈຕູສຸ ຠູມີສຸ ກຸສເລສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິມິນາ ອຸປາເຍນ ເສສໂຄຈ຺ຉເກສຸປິ ເທສນານໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໑໔໗໓. ຍຕ຺ຖ ທ຺ເວ ຕໂຍ ອາສວາ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ຕິວິເຘນ ອາສວານໍ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ຈຕູສຸ ທິຏ຺ຐິວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸ ອວິຊ຺ຊາສເວນ, ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸ ທິຏ຺ຐາສວອວິຊ຺ຊາສເວຫິ ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ກາມາສໂວ ທຸວິເຘນ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຠວາສໂວ ຈຕູສຸ ທິຏ຺ຐິວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸ ອວິຊ຺ຊາສເວນ ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ເອກຘາວ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍຖາ ເຈຕ຺ຖ ເອວໍ ຍຕ຺ຖ ທ຺ເວ ຕີຓິ ສໍໂຍຊນານິ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ສໍໂຍຊນານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ເອກໂຕ ທສຘາ ຠເວ. ຕຕ຺ຖ ກາມຣາໂຄ ຈຕຸຘາ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ປຏິໂຆ ຕິຘາ, ມາໂນ ເອກຘາ. ຕຖາ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ເຈວ ຠວຣາໂຄ ຈ. ກຖໍ? ກາມຣາໂຄ ຕາວ ມານສໍໂຍຊນອວິຊ຺ຊາສໍໂຍຊເນຫິ ເຈວ, ທິຏ຺ຐິສໍໂຍຊນອວິຊ຺ຊາສໍໂຍຊເນຫິ ຈ, ສີລພ຺ພຕປຣາມາສອວິຊ຺ຊາສໍໂຍຊເນຫິ ຈ, ອວິຊ຺ຊາສໍໂຍຊນມຕ຺ເຕເນວ ຈ ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ເອວໍ ຈຕຸຘາ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ປຏິໂຆ ປນ ອິສ຺ສາສໍໂຍຊນອວິຊ຺ຊາສໍໂຍຊເນຫິ ເຈວ, ມຈ຺ຉຣິຍສໍໂຍຊນອວິຊ຺ຊາສໍໂຍຊເນຫິ ຈ, ອວິຊ຺ຊາສໍໂຍຊນມຕ຺ເຕເນວ ຈ ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ເອວໍ ຕິຘາ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ມາໂນ ຠວຣາຄາວິຊ຺ຊາສໍໂຍຊເນຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກຘາວ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕຖາ ວິຈິກິຈ຺ຉາ. ສາ ຫິ ອວິຊ຺ຊາສໍໂຍຊເນນ ສທ຺ຘິໍ ເອກຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຠວຣາເຄປິ ເອເສວ ນໂຍຕິ. ເອວເມຕ຺ຖ ທ຺ເວ ຕີຓິ ສໍໂຍຊນານິ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

໑໕໑໑. ຍໍ ປເນຕໍ ນີວຣຓໂຄຈ຺ຉເກ ຍຕ຺ຖ ທ຺ເວ ຕີຓິ ນີວຣຓານິ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖາປິ ອຏ຺ຐຘາ ນີວຣຓານໍ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອເຕສຸ ຫິ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ທຸວິຘາ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ພ຺ຍາປາໂທ ຈຕຸຘາ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ເອກຘາ. ຕຖາ ວິຈິກິຈ຺ຉາ. ກຖໍ? ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ຕາວ ອສງ຺ຂາຣິກຈິຕ຺ເຕສຸ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈນີວຣຓອວິຊ຺ຊານີວຣເຓຫິ, ສສງ຺ຂາຣິເກສຸ ຖິນມິທ຺ຘອຸທ຺ຘຈ຺ຈອວິຊ຺ຊານີວຣເຓຫິ ສທ຺ຘິໍ ທຸວິຘາ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍໍ ປເນຕໍ ທ຺ເວ ຕີຓີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ເຫຏ຺ຐິມປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ວຈນໍ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເອວ. ພ຺ຍາປາໂທ ປນ ອສງ຺ຂາຣິກຈິຕ຺ເຕ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈອວິຊ຺ຊານີວຣເຓຫິ, ສສງ຺ຂາຣິເກ ຖິນມິທ຺ຘອຸທ຺ຘຈ຺ຈອວິຊ຺ຊານີວຣເຓຫິ, ອສງ຺ຂາຣິເກເຍວ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈອວິຊ຺ຊານີວຣເຓຫິ, ສສງ຺ຂາຣິເກເຍວ ຖິນມິທ຺ຘອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈອວິຊ຺ຊານີວຣເຓຫິ ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ຈຕຸຘາ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ປນ ອວິຊ຺ຊານີວຣຓມຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເອກຘາວ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ວິຈິກິຈ຺ຉຸທ຺ຘຈ຺ຈອວິຊ຺ຊານີວຣເຓຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກຘາວ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

໑໕໗໗. ຍມ຺ປິທໍ ກິເລສໂຄຈ຺ຉເກ ຍຕ຺ຖ ທ຺ເວ ຕໂຍ ກິເລສາ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ‘ທ຺ເວ ກິເລສາ ອຎ຺ເຎຫິ, ຕໂຍ ວາ ກິເລສາ ອຎ຺ເຎຫິ ກິເລເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’ຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກສ຺ມາ? ທ຺ວິນ຺ນໍ ຕິຓ຺ຓໍເຍວ ວາ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອສມ຺ຠວໂຕ.

ຕຕ຺ຖ ທສຘາ ກິເລສານໍ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ໂລໂຠ ຉຘາ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ປຏິໂຆ ທ຺ວິຘາ. ຕຖາ ໂມໂຫຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກຖໍ? ໂລໂຠ ຕາວ ອສງ຺ຂາຣິເກ ທິຏ຺ຐິວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ໂມຫອຸທ຺ຘຈ຺ຈອຫິຣິກາໂນຕ຺ຕປ຺ເປຫິ, ສສງ຺ຂາຣິເກ ໂມຫຖິນອຸທ຺ຘຈ຺ຈອຫິຣິກາໂນຕ຺ຕປ຺ເປຫິ, ອສງ຺ຂາຣິເກເຍວ ໂມຫມານຸທ຺ຘຈ຺ຈາຫິຣິກາໂນຕ຺ຕປ຺ເປຫິ, ສສງ຺ຂາຣິເກເຍວ ໂມຫມານຖິນອຸທ຺ຘຈ຺ຈອຫິຣິກາໂນຕ຺ຕປ຺ເປຫິ, ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ປນ ອສງ຺ຂາຣິເກ ໂມຫອຸທ຺ຘຈ຺ຈທິຏ຺ຐິອຫິຣິກາໂນຕ຺ຕປ຺ເປຫິ, ສສງ຺ຂາຣິເກ ໂມຫທິຏ຺ຐິຖິນອຸທ຺ຘຈ຺ຈອຫິຣິກາໂນຕ຺ຕປ຺ເປຫິ ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ຉຘາ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ປຏິໂຆ ປນ ອສງ຺ຂາຣິເກ ໂມຫອຸທ຺ຘຈ຺ຈອຫິຣິກາໂນຕ຺ຕປ຺ເປຫິ, ສສງ຺ຂາຣິເກ ໂມຫຖິນອຸທ຺ຘຈ຺ຈອຫິຣິກາໂນຕ຺ຕປ຺ເປຫິ ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ເອວໍ ທ຺ວິຘາ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂມໂຫ ປນ ວິຈິກິຈ຺ຉາສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ວິຈິກິຈ຺ຉຸທ຺ຘຈ຺ຈອຫິຣິກາໂນຕ຺ຕປ຺ເປຫິ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈອຫິຣິກາໂນຕ຺ຕປ຺ເປຫິ ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ເອວໍ ທ຺ວິຘາ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ອຏ຺ຐສາລິນິຍາ ຘມ຺ມສງ຺ຄຫອຏ຺ຐກຖາຍ

ອຏ຺ຐກຖາກຓ຺ຑວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິຄມນກຖາ

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ –

ຈິຕ຺ຕໍ ຣູປຎ຺ຈ ນິກ຺ເຂປໍ, ອຕ຺ຖຸທ຺ຘາຣໍ ມໂນຣມໍ;

ຍໍ ໂລກນາໂຖ ຠາເຊນ຺ໂຕ, ເທເສສິ ຘມ຺ມສງ຺ຄຓິໍ.

ອຠິຘມ຺ມສ຺ສ ສງ຺ຄຍ຺ຫ, ຘມ຺ເມ ອນວເສສໂຕ;

ຐິຕາຍ ຕສ຺ສາ ອາຣທ຺ຘາ, ຍາ ມຍາ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ.

ອນາກຸລານມຕ຺ຖານໍ, ສມ຺ຠວາ ອຏ຺ຐສາລິນີ;

ອິຕິ ນາເມນ ສາ ເອສາ, ສນ຺ນິຏ຺ຐານມຸປາຄຕາ.

ເອກູນຈຕ຺ຕາລີສາຍ, ປາຬິຍາ ຠາຓວາຣໂຕ;

ຈິຣຏ຺ຐິຕຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມສ຺ສ, ນິຏ຺ຐາເປນ຺ເຕນ ຕໍ ມຍາ.

ຍໍ ປຕ຺ຕໍ ກຸສລໍ ຕສ຺ສ, ອານຸຠາເວນ ປາຓິໂນ;

ສພ຺ເພ ສທ຺ຘມ຺ມຣາຊສ຺ສ, ຎຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຂາວຫໍ.

ປາປຸຓນ຺ຕຸ ວິສຸທ຺ຘາຍ, ສຸຂາຍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ;

ອໂສກມນຸປາຍາສໍ, ນິພ຺ພານສຸຂມຸຕ຺ຕມໍ.

ຈິຣໍ ຕິຏ຺ຐຕຸ ສທ຺ຘມ຺ໂມ, ຘມ຺ເມ ໂຫນ຺ຕຸ ສຄາຣວາ;

ສພ຺ເພປິ ສຕ຺ຕາ ກາເລນ, ສມ຺ມາ ເທໂວ ປວສ຺ສຕຸ.

ຍຖາ ຣກ຺ຂິໍສຸ ໂປຣາຓາ, ສຸຣາຊາໂນ ຕເຖວິມໍ;

ຣາຊາ ຣກ຺ຂຕຸ ຘມ຺ເມນ, ອຕ຺ຕໂນວ ປຊໍ ປຊນ຺ຕິ.

ປຣມວິສຸທ຺ຘສທ຺ຘາພຸທ຺ຘິວີຣິຍປຏິມຓ຺ຑິເຕນ ສີລາຈາຣຊ຺ຊວມທ຺ທວາທິຄຸຓສມຸທຍສມຸທິເຕນ ສກສມຍສມຍນ຺ຕຣຄຫນຊ຺ໂຌຄາຫຓສມຕ຺ເຖນ ປຎ຺ຎາເວຍ຺ຍຕ຺ຕິຍສມນ຺ນາຄເຕນ ຕິປິຏກປຣິຍຕ຺ຕິປ຺ປເຠເທ ສາຏ຺ຐກເຖ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ອປ຺ປຏິຫຕຎາຓປ຺ປຠາເວນ ມຫາເວຍ຺ຍາກຣເຓນ ກຣຓສມ຺ປຕ຺ຕິຊນິຕສຸຂວິນິຄ຺ຄຕມຘຸໂຣທາຣວຈນລາວຓ຺ຓຍຸຕ຺ເຕນ ຍຸຕ຺ຕມຸຕ຺ຕວາທິນາ ວາທີວເຣນ ມຫາກວິນາ ປຠິນ຺ນປຏິສມ຺ຠິທາປຣິວາເຣ ຉຬຠິຎ຺ຎາທິປ຺ປເຠທຄຸຓປຏິມຓ຺ຑິເຕ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ເມ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕພຸທ຺ຘີນໍ ເຖຣວໍສປ຺ປທີປານໍ ເຖຣານໍ ມຫາວິຫາຣວາສີນໍ ວໍສາລງ຺ກາຣຠູເຕນ ວິປຸລວິສຸທ຺ຘພຸທ຺ຘິນາ ພຸທ຺ຘໂຆໂສຕິ ຄຣູຫິ ຄຫິຕນາມເຘຍ຺ເຍນ ເຖເຣນ ກຕາ ອຍໍ ອຏ຺ຐສາລິນີ ນາມ ຘມ຺ມສງ຺ຄຫຏ຺ຐກຖາ.

ຕາວ ຕິຏ຺ຐຕຸ ໂລກສ຺ມິໍ, ໂລກນິຕ຺ຖຣເຓສິນໍ;

ທສ຺ເສນ຺ຕີ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ, ນຍໍ ປຎ຺ຎາວິສຸທ຺ຘິຍາ.

ຍາວ ‘ພຸທ຺ໂຘ’ຕິ ນາມມ຺ປິ, ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຕາທິໂນ;

ໂລກມ຺ຫິ ໂລກເຊຏ຺ຐສ຺ສ, ປວຕ຺ຕຕິ ມເຫສິໂນຕິ.

ອຏ຺ຐສາລິນີ ນາມ

ຘມ຺ມສງ຺ຄຫ-ອຏ຺ຐກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.