📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ອຠິຘມ຺ມປິຏເກ

ສມ຺ໂມຫວິໂນທນີ ນາມ

ວິຠງ຺ຄ-ອຏ຺ຐກຖາ

໑. ຂນ຺ຘວິຠງ຺ໂຄ

໑. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ

ຈຕຸສຈ຺ຈທໂສ ນາໂຖ, ຈຕຸຘາ ຘມ຺ມສງ຺ຄຓິໍ;

ປກາສຍິຕ຺ວາ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຕສ຺ເສວ ສມນນ຺ຕຣໍ.

ອຸເປໂຕ ພຸທ຺ຘຘມ຺ເມຫິ, ອຏ຺ຐາຣສຫິ ນາຍໂກ;

ອຏ຺ຐາຣສນ຺ນໍ ຂນ຺ຘາທິ-ວິຠງ຺ຄານໍ ວເສນ ຍໍ.

ວິຠງ຺ຄໍ ເທສຍີ ສຕ຺ຖາ, ຕສ຺ສ ສໍວຓ຺ຓນາກ຺ກໂມ;

ອິທານິ ຍສ຺ມາ ສມ຺ປຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສຕ຺ຖວຓ຺ຓນໍ.

ກຣິສ຺ສາມິ ວິຄາເຫຕ຺ວາ, ໂປຣາຓຏ຺ຐກຖານຍໍ;

ສທ຺ຘມ຺ເມ ຄາຣວໍ ກຕ຺ວາ, ຕໍ ສຸຓາຖ ສມາຫິຕາຕິ.

໑. ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ – ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ອິທໍ ວິຠງ຺ຄປ຺ປກຣຓສ຺ສ ອາທິຠູເຕ ຂນ຺ຘວິຠງ຺ເຄ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍໍ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈາຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ. ເຕນ ນ ຕໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ນ ອຸທ຺ຘນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຂນ຺ຘາຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຘມ຺ມນິທສ຺ສນໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ຂນ຺ຘ-ສທ຺ໂທ ສມ຺ພຫຸເລສຸ ຐາເນສຸ ທິສ຺ສຕິ – ຣາສິມ຺ຫິ, ຄຸເຓ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິຍໍ, ຣຸຬ຺ຫິຍນ຺ຕິ. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາສມຸທ຺ເທ ນ ສຸກຣໍ ອຸທກສ຺ສ ປມາຓໍ ຄເຫຕຸໍ – ເອຕ຺ຕການິ ອຸທກາຬ຺ຫການີຕິ ວາ ເອຕ຺ຕການິ ອຸທກາຬ຺ຫກສຕານີຕິ ວາ ເອຕ຺ຕການິ ອຸທກາຬ຺ຫກສຫສ຺ສານີຕິ ວາ ເອຕ຺ຕການິ ອຸທກາຬ຺ຫກສຕສຫສ຺ສານີຕິ ວາ, ອຖ ໂຂ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ໂຍ ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ ມຫາອຸທກກ຺ຂນ຺ໂຘຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໔.໕໑; ໖.໓໗) ຫິ ຣາສິໂຕ ຂນ຺ໂຘ ນາມ. ນຫິ ປຣິຕ຺ຕກໍ ອຸທກໍ ອຸທກກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພຫຸກເມວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຖາ ນ ປຣິຕ຺ຕໂກ ຣໂຊ ຣຊກ຺ຂນ຺ໂຘ, ນ ອປ຺ປມຕ຺ຕກາ ຄາໂວ ຄວກ຺ຂນ຺ໂຘ, ນ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ພລໍ ພລກ຺ຂນ຺ໂຘ, ນ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ພຫຸກເມວ ຫິ ຣໂຊ ຣຊກ຺ຂນ຺ໂຘ, ພຫຸກາວ ຄວາທໂຍ ຄວກ຺ຂນ຺ໂຘ, ພລກ຺ຂນ຺ໂຘ, ປຸຎ຺ຎກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ‘‘ສີລກ຺ຂນ຺ໂຘ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໓.໓໕໕) ປນ ຄຸຓໂຕ ຂນ຺ໂຘ ນາມ. ‘‘ອທ຺ທສາ ໂຂ ຠຄວາ ມຫນ຺ຕໍ ທາຣຸກ຺ຂນ຺ຘໍ ຄງ຺ຄາຍ ນທິຍາ ໂສເຕນ ວຸຍ຺ຫມານ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໒໔໑). ເອຕ຺ຖ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິໂຕ ຂນ຺ໂຘ ນາມ. ‘‘ຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ມໂນ ມານສໍ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ໖໓, ໖໕) ຣຸຬ຺ຫິໂຕ ຂນ຺ໂຘ ນາມ. ສ຺ວາຍມິຘ ຣາສິໂຕ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ອຍຎ຺ຫິ ຂນ຺ຘຏ຺ໂຐ ນາມ ປິຓ຺ຑຏ຺ໂຐ ປູຄຏ຺ໂຐ ຆຏຏ຺ໂຐ ຣາສຏ຺ໂຐ. ຕສ຺ມາ ‘ຣາສິລກ຺ຂຓາ ຂນ຺ຘາ’ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ໂກຏ຺ຐາສຏ຺ໂຐຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ; ໂລກສ຺ມິຎ຺ຫິ ອິຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຈທິຍມານາ ‘ທ຺ວີຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ທສ຺ສາມ, ຕີຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ທສ຺ສາມາ’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອິຕິ ‘ໂກຏ຺ຐາສລກ຺ຂຓາ ຂນ຺ຘາ’ຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວເມຕ຺ຖ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ຣູປຣາສິ ຣູປໂກຏ຺ຐາໂສ, ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ເວທນາຣາສິ ເວທນາໂກຏ຺ຐາໂສຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ຘາທີນໍ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຍ຺ວາຍໍ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ມຫາຠູຕາ ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຈ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍຣູປ’’ນ຺ຕິ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາທີສຸ ເອກາທສສຸ ໂອກາເສສຸ ວິຠຕ຺ໂຕ ‘ປຎ຺ຈວີສຕິ ຣູປໂກຏ຺ຐາສາ’ຕິ ຈ ‘ຉນ຺ນວຸຕິ ຣູປໂກຏ຺ຐາສາ’ຕິ ຈ ເອວໍປເຠໂທ ຣູປຣາສິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ປຣິປິຓ຺ເຑຕ຺ວາ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ນາມາຕິ ທສ຺ເສສິ. ໂຍ ປນາຍໍ ‘‘ສຸຂາ ເວທນາ, ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ’’ຕິ ເຕສຸເຍວ ເອກາທສສຸ ໂອກາເສສຸ ວິຠຕ຺ໂຕ ຈຕຸຠູມິກເວທນາຣາສິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ປຣິປິຓ຺ເຑຕ຺ວາ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ ນາມາຕິ ທສ຺ເສສິ. ໂຍ ປນາຍໍ ‘‘ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາ ສຎ຺ຎາ…ເປ… ມໂນສມ຺ຜສ຺ສຊາ ສຎ຺ຎາ’’ຕິ ເຕສຸເຍວ ເອກາທສສຸ ໂອກາເສສຸ ວິຠຕ຺ໂຕ ຈຕຸຠູມິກສຎ຺ຎາຣາສິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ປຣິປິຓ຺ເຑຕ຺ວາ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ ນາມາຕິ ທສ຺ເສສິ. ໂຍ ປນາຍໍ ‘‘ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເຈຕນາ…ເປ… ມໂນສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເຈຕນາ’’ຕິ ເຕສຸເຍວ ເອກາທສສຸ ໂອກາເສສຸ ວິຠຕ຺ໂຕ ຈຕຸຠູມິກເຈຕນາຣາສິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ປຣິປິຓ຺ເຑຕ຺ວາ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘ ນາມາຕິ ທສ຺ເສສິ. ໂຍ ປນາຍໍ ‘‘ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ, ໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ, ມໂນຘາຕຸ, ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕູ’’ຕິ ເຕສຸເຍວ ເອກາທສສຸ ໂອກາເສສຸ ວິຠຕ຺ໂຕ ຈຕຸຠູມິກຈິຕ຺ຕຣາສິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ປຣິປິຓ຺ເຑຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ ນາມາຕິ ທສ຺ເສສິ.

ອປິເຈຕ຺ຖ ສພ຺ພມ຺ປິ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານິກໍ ຣູປໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ, ກາມາວຈຣອຏ຺ຐກຸສລຈິຕ຺ຕາທີຫິ ເອກູນນວຸຕິຈິຕ຺ເຕຫິ ສຫຊາຕາ ເວທນາ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ, ສຎ຺ຎາ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ, ຜສ຺ສາທໂຍ ຘມ຺ມາ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘ, ເອກູນນວຸຕິ ຈິຕ຺ຕານິ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ. ເອວມ຺ປິ ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ຘມ຺ມປຣິຈ຺ເຉໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໑. ຣູປກ຺ຂນ຺ຘນິທ຺ເທໂສ

໒. ອິທານິ ເຕ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທໂຍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ. ກຕໂມຕິ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາ. ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ປຸຈ຺ຉິຕຘມ຺ມນິທສ຺ສນໍ. ອິທານິ ຕໍ ວິຠຊນ຺ໂຕ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຣູປນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ກິຎ຺ຈີຕິ ອນວເສສປຣິຍາທານໍ. ຣູປນ຺ຕິ ອຕິປ຺ປສງ຺ຄນິຍມນໍ. ເອວໍ ປທທ຺ວເຍນາປິ ຣູປສ຺ສ ອນວເສສປຣິຄ຺ຄໂຫ ກໂຕ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເກນຏ຺ເຐນ ຣູປນ຺ຕິ? ຣຸປ຺ປນຏ຺ເຐນ ຣູປໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣູປໍ ວເທຖ? ຣຸປ຺ປຕີຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕສ຺ມາ ຣູປນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເກນ ຣຸປ຺ປຕິ? ສີເຕນປິ ຣຸປ຺ປຕິ, ອຸຓ຺ເຫນປິ ຣຸປ຺ປຕິ, ຊິຆຈ຺ຉາຍປິ ຣຸປ຺ປຕິ, ປິປາສາຍປິ ຣຸປ຺ປຕິ, ຑໍສມກສວາຕາຕປສຣິສປສມ຺ຜສ຺ເສນປິ ຣຸປ຺ປຕິ. ຣຸປ຺ປຕີຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕສ຺ມາ ຣູປນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໗໙).

ຕຕ຺ຖ ກິນ຺ຕິ ກາຣຓປຸຈ຺ຉາ; ເກນ ກາຣເຓນ ຣູປໍ ວເທຖ, ເກນ ກາຣເຓນ ຕໍ ຣູປໍ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣຸປ຺ປຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຕີຕິ ກາຣຓຸທ຺ເທໂສ. ຍສ຺ມາ ຣຸປ຺ປຕິ ຕສ຺ມາ ຣູປນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣຸປ຺ປຕີຕິ ກຸປ຺ປຕິ ຆຏ຺ຏີຍຕິ ປີຬິຍຕິ ຠິຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ອິມິນາ ເອຕ຺ຕເກນ ຐາເນນ ຣຸປ຺ປນຏ຺ເຐນ ຣູປໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂເຓນ ຣູປນ຺ຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂຓຎ຺ເຫຕໍ.

ສີເຕນປິ ຣຸປ຺ປຕີຕິອາທີສຸ ປນ ສີເຕນ ຕາວ ຣຸປ຺ປນໍ ໂລກນ຺ຕຣິກນິຣເຍ ປາກຏໍ. ຕິຓ຺ຓໍ ຕິຓ຺ຓຎ຺ຫິ ຈກ຺ກວາຬານໍ ອນ຺ຕເຣ ເອເກໂກ ໂລກນ຺ຕຣິກນິຣໂຍ ນາມ ໂຫຕິ ອຏ຺ຐໂຍຊນສຫສ຺ສປ຺ປມາໂຓ, ຍສ຺ສ ເນວ ເຫຏ຺ຐາ ປຖວີ ອຕ຺ຖິ, ນ ອຸປຣິ ຈນ຺ທິມສູຣິຍທີປມຓິອາໂລໂກ, ນິຈ຺ຈນ຺ຘກາໂຣ. ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕສຕ຺ຕານໍ ຕິຄາວຸໂຕ ອຕ຺ຕຠາໂວ ໂຫຕິ. ເຕ ວຄ຺ຄຸລິໂຍ ວິຍ ປພ຺ພຕປາເທ ທີຆປຸຖຸເລຫິ ນເຂຫິ ລຄ຺ຄິຕ຺ວາ ອວໍສິຣາ ໂອລມ຺ພນ຺ຕິ. ຍທາ ສໍສປ຺ປນ຺ຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາສຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ ອຖ ‘ຠກ຺ໂຂ ໂນ ລທ຺ໂຘ’ຕິ ມຎ຺ຎມານາ ຕຕ຺ຖ ພ຺ຍາວຏາ ວິປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂລກສນ຺ຘາຣເກ ອຸທເກ ປຕນ຺ຕິ, ສີຕວາເຕ ປຫຣນ຺ເຕປິ ປກ຺ກມຘຸກຜລານິ ວິຍ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸທເກ ປຕນ຺ຕິ. ປຕິຕມຕ຺ຕາວ ອຈ຺ຈນ຺ຕຂາເຣນ ສີໂຕທເກນ ຉິນ຺ນຈມ຺ມນ຺ຫາຣຸມໍສອຏ຺ຐີຫິ ຠິຊ຺ຊມາເນຫິ ຕຕ຺ຕເຕເລ ປຕິຕປິຏ຺ຐປິຓ຺ຑິ ວິຍ ປຏປຏາຍມານາ ວິລີຍນ຺ຕິ. ເອວໍ ສີເຕນ ຣຸປ຺ປນໍ ໂລກນ຺ຕຣິກນິຣເຍ ປາກຏໍ. ມຫິໍສກຣຏ຺ຐາທີສຸປິ ຫິມປາຕສີຕເລສຸ ປເທເສສຸ ເອຕໍ ປາກຏເມວ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ສຕ຺ຕາ ສີເຕນ ຠິນ຺ນຈ຺ຉິນ຺ນສຣີຣາ ຊີວິຕກ຺ຂຍມ຺ປິ ປາປຸຓນ຺ຕິ.

ອຸຓ຺ເຫນ ຣຸປ຺ປນໍ ອວີຈິມຫານິຣເຍ ປາກຏໍ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ຕຕ຺ຕາຍ ໂລຫປຖວິຍາ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈວິຘພນ຺ຘນາທິກຣຓກາເລ ສຕ຺ຕາ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວນ຺ຕິ.

ຊິຆຈ຺ຉາຍ ຣຸປ຺ປນໍ ເປຕ຺ຕິວິສເຍ ເຈວ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂກາເລ ຈ ປາກຏໍ. ເປຕ຺ຕິວິສຍສ຺ມິຎ຺ຫິ ສຕ຺ຕາ ທ຺ເວ ຕີຓິ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣານິ ກິຎ຺ຈິເທວ ອາມິສໍ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ ມຸເຂ ປກ຺ຂິປນ຺ຕາ ນາມ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ອນ຺ໂຕອຸທຣໍ ອາທິຕ຺ຕສຸສິຣຣຸກ຺ໂຂ ວິຍ ໂຫຕິ. ທຸພ຺ຠິກ຺ເຂ ກຎ຺ຊິກມຕ຺ຕມ຺ປິ ອລຠິຕ຺ວາ ມຣຓປ຺ປຕ຺ຕານໍ ປມາຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ປິປາສາຍ ຣຸປ຺ປນໍ ກາລກຎ຺ຊິກາທີສຸ ປາກຏໍ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ສຕ຺ຕາ ທ຺ເວ ຕີຓິ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣານິ ຫທຍເຕມນມຕ຺ຕໍ ວາ ຊິວ຺ຫາເຕມນມຕ຺ຕໍ ວາ ອຸທກພິນ຺ທຸໍ ລທ຺ຘຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ‘ປານີຍໍ ປິວິສ຺ສາມາ’ຕິ ນທິໍ ຄຕານມ຺ປິ ນທີ ວາລິກາຕລໍ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ. ມຫາສມຸທ຺ທໍ ປກ຺ຂນ຺ຕານມ຺ປິ ມຫາສມຸທ຺ໂທ ປິຏ຺ຐິປາສາໂຓ ໂຫຕິ. ເຕ ສຸສ຺ສນ຺ຕາ ພລວທຸກ຺ຂປີຬິຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ.

ເອໂກ ກິຣ ກາລກຎ຺ຊິກອສຸໂຣ ປິປາສໍ ອຘິວາເສຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ໂຍຊນຄມ຺ຠີຣວິຕ຺ຖາຣໍ ມຫາຄງ຺ຄໍ ໂອຕຣິ. ຕສ຺ສ ຄຕຄຕຏ຺ຐາເນ ອຸທກໍ ຉິຊ຺ຊຕິ, ຘູໂມ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ຕຕ຺ເຕ ປິຏ຺ຐິປາສາເຓ ຈງ຺ກມນກາໂລ ວິຍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ອຸທກສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ວິຈຣນ຺ຕສ຺ເສວ ຣຕ຺ຕິ ວິຠາຍິ. ອຖ ນໍ ປາໂຕວ ຠິກ຺ຂາຈາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຕິໍສມຕ຺ຕາ ປິຓ຺ຑຈາຣິກຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ – ‘‘ໂກ ນາມ ຕ຺ວໍ, ສປ຺ປຸຣິສາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ‘‘ເປໂຕຫມສ຺ມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປຣິເຍສສີ’’ຕິ? ‘‘ປານີຍໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ອຍໍ ຄງ຺ຄາ ປຣິປຸຓ຺ຓາ, ກິໍ ຕ຺ວໍ ນ ປສ຺ສສີ’’ຕິ? ‘‘ນ ອຸປກປ຺ປຕິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຄງ຺ຄາປິຏ຺ເຐ ນິປຊ຺ຊ, ມຸເຂ ເຕ ປານີຍໍ ອາສິຎ຺ຈິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ໂສ ວາລິກາປຸຬິເນ ອຸຕ຺ຕາໂນ ນິປຊ຺ຊິ. ຠິກ຺ຂູ ຕິໍສມຕ຺ເຕ ປຕ຺ເຕ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອຸທກໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມຸເຂ ອາສິຎ຺ຈິໍສຸ. ເຕສໍ ຕຖາ ກໂຣນ຺ຕານໍເຍວ ເວລາ ອຸປກຏ຺ຐາ ຊາຕາ. ຕໂຕ ‘‘ຠິກ຺ຂາຈາຣກາໂລ ອມ຺ຫາກໍ, ສປ຺ປຸຣິສ; ກຈ຺ຈິ ເຕ ອສ຺ສາທມຕ຺ຕາ ລທ຺ຘາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ເປໂຕ ‘‘ສເຈ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຕິໍສມຕ຺ຕານໍ ອຍ຺ຍານໍ ຕິໍສມຕ຺ເຕຫິ ປຕ຺ເຕຫິ ອາສິຕ຺ຕອຸທກໂຕ ອຑ຺ຒປສຕມຕ຺ຕມ຺ປິ ປຣຄລຄຕໍ, ເປຕຕ຺ຕຠາວໂຕ ໂມກ຺ໂຂ ມາ ໂຫຕູ’’ຕິ ອາຫ. ເອວໍ ປິປາສາຍ ຣຸປ຺ປນໍ ເປຕ຺ຕິວິສເຍ ປາກຏໍ.

ຑໍສາທີຫິ ຣຸປ຺ປນໍ ຑໍສມກ຺ຂິກາທິສມ຺ພພຫຸເລສຸ ປເທເສສຸ ປາກຏໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຑໍສາຕິ ປິງ຺ຄລມກ຺ຂິກາ, ມກສາຕິ ມກສາວ ວາຕາຕິ ກຸຈ຺ຉິວາຕປິຏ຺ຐິວາຕາທິວເສນ ເວທິຕພ຺ພາ. ສຣີຣສ຺ມິຎ຺ຫິ ວາຕໂຣໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປາທປິຏ຺ຐິອາທີນິ ຠິນ຺ທຕິ, ກາຓໍ ກໂຣຕິ, ຂຸຊ຺ຊໍ ກໂຣຕິ, ປີຐສປ຺ປິໍ ກໂຣຕິ. ອາຕໂປຕິ ສູຣິຍາຕໂປ. ເຕນ ຣຸປ຺ປນໍ ມຣຸກນ຺ຕາຣາທີສຸ ປາກຏໍ. ເອກາ ກິຣ ອິຕ຺ຖີ ມຣຸກນ຺ຕາເຣ ຣຕ຺ຕິໍ ສຕ຺ຖໂຕ ໂອຫີນາ ທິວາ ສູຣິເຍ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ວາລິກາຍ ຕປ຺ປມານາຍ ປາເທ ຐເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ສີສໂຕ ປຈ຺ຉິໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ອກ຺ກມິ. ກເມນ ປຈ຺ຉິຍາ ອຸຓ຺ຫາຠິຕຕ຺ຕາຍ ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ຕສ຺ສາ ອຸປຣິ ສາຏກໍ ຐເປຕ຺ວາ ອກ຺ກມິ. ຕສ຺ມິມ຺ປິ ສນ຺ຕຕ຺ເຕ ອງ຺ເກນ ຄຫິຕໍ ປຸຕ຺ຕກໍ ອໂຘມຸຂໍ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ກນ຺ທນ຺ຕໍ ກນ຺ທນ຺ຕໍ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ສທ຺ຘິໍ ເຕນ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ອຸຓ຺ຫາຠິຕຕ຺ຕາ ກາລມກາສິ.

ສຣີສປາຕິ ເຍ ເກຈິ ທີຆຊາຕິກາ ສຣນ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕສໍ ສມ຺ຜສ຺ເສນ ຣຸປ຺ປນໍ ອາສີວິສທຏ຺ຐາທີນໍ ວເສນ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອິທານິ ‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຣູປ’ນ຺ຕິ ປເທນ ສໍຄຫິຕໍ ປຎ຺ຈວີສຕິໂກຏ຺ຐາສຉນ຺ນວຸຕິໂກຏ຺ຐາສປ຺ປເຠທໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ຣູປໍ ອຕີຕາທິໂກຏ຺ຐາເສສຸ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ອາຫ. ຕໂຕ ປຣໍ ຕເທວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕທຸກາທີສຸ ຈຕູສຸ ທຸເກສຸ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໂຕ ປຣໍ ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ເອກາທສສຸ ປເທເສສຸ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕໍ ຣູປໍ ເອກໂຕ ປິຓ຺ຑໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ຕເທກຊ຺ຌນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ຕເທກຊ຺ຌນ຺ຕິ ຕໍ ເອກຊ຺ຌໍ; ອຠິສຎ຺ຎູຫິຕ຺ວາຕິ ອຠິສໍຫຣິຕ຺ວາ; ອຠິສງ຺ຂິປິຕ຺ວາຕິ ສງ຺ເຂປໍ ກຕ຺ວາ; ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ຣູປໍ ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂຓສງ຺ຂາເຕ ເອກວິຘຠາເວ ປຎ຺ຎາຍ ຣາສິໍ ກຕ຺ວາ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ນາມາຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ. ເອເຕນ ສພ຺ພມ຺ປິ ຣູປໍ ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂເຓ ຣາສິຠາວູປຄມເນນ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ຣູປໂຕ ອຎ຺ໂຎ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ຍຖາ ຈ ຣູປໍ, ເອວໍ ເວທນາທໂຍປິ ເວທຍິຕລກ຺ຂຓາທີສຸ ຣາສິຠາວູປຄມເນນ. ນ ຫິ ເວທນາທີຫິ ອຎ຺ເຎ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທໂຍ ນາມ ອຕ຺ຖິ.

໓. ອິທານິ ເອເກກສ຺ມິໍ ໂອກາເສ ປກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ຣູປໍ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ຣູປໍ ອຕີຕນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ເອກາທສສຸ ໂອກາເສສຸ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐປິຕມາຕິກາຍ ຠຸມ຺ມໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຐປິຕາຍ ມາຕິກາຍ ຍໍ ອຕີຕໍ ຣູປນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ກຕມນ຺ຕິ? ອິມິນາ ອຸປາເຍນ ສພ຺ພປຸຈ຺ຉາສຸ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຕີຕໍ ນິຣຸທ຺ຘນ຺ຕິອາທີນິ ປທານິ ນິກ຺ເຂປກຓ຺ຑສ຺ສ ອຕີຕຕ຺ຕິກຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາຍໍ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑໐໔໔) ວຸຕ຺ຕາເນວ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ມຫາຠູຕາຕິ ອິທໍ ອຕີຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຣູປສ຺ສ ສຠາວທສ຺ສນໍ. ຍຖາ ເຈຕ຺ຖ ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິມິນາ ອິທໍ ທສ຺ເສຕິ – ອຕີຕຣູປມ຺ປິ ຠູຕານິ ເຈວ ຠູຕານິ ອຸປາທາຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຣູປຎ຺ຈ, ອນາຄຕມ຺ປິ…ເປ… ທູຣສນ຺ຕິກມ຺ປິ. ນ ຫິ ຠູເຕຫິ ເຈວ ຠູຕານິ ອຸປາທາຍ ປວຕ຺ຕຣູປໂຕ ຈ ອຎ຺ຎໍ ຣູປໍ ນາມ ອຕ຺ຖີຕິ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ອຕີຕໍເສນ ສງ຺ຄຫິຕນ຺ຕິ ອຕີຕໂກຏ຺ຐາເສເນວ ສງ຺ຄຫິຕໍ, ເອຕ຺ເຖວ ຄຓນໍ ຄຕໍ. ກິນ຺ຕິ? ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ມຫາຠູຕາ ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຈ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍຣູປນ຺ຕິ. ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອນາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນນິທ຺ເທສປທານິປິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເນວ.

ອິທໍ ປນ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຣິຍາຍໂຕ ອຠິຘມ຺ມນິທ຺ເທສໂຕຕິ ທຸວິຘໍ. ຕໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຣິຍາເຍ ຠເວນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ. ປຏິສນ຺ຘິໂຕ ຫິ ປຏ຺ຐາຍ ອຕີຕຠເວສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ຣູປໍ, ອນນ຺ຕຣຠເວ ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ໂຫຕຸ ກປ຺ປໂກຏິສຕສຫສ຺ສມຕ຺ຖເກ ວາ, ສພ຺ພໍ ອຕີຕເມວ ນາມ. ຈຸຕິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນາຄຕຠເວສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕນກຣູປໍ, ອນນ຺ຕຣຠເວ ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ໂຫຕຸ ກປ຺ປໂກຏິສຕສຫສ຺ສມຕ຺ຖເກ ວາ, ສພ຺ພໍ ອນາຄຕເມວ ນາມ. ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິອນນ຺ຕເຣ ປວຕ຺ຕຣູປໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ອຠິຘມ຺ມນິທ຺ເທເສ ປນ ຂເຓນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ. ຕໂຍ ຫິ ຣູປສ຺ສ ຂຓາ – ອຸປ຺ປາໂທ, ຐິຕິ, ຠງ຺ໂຄຕິ. ອິເມ ຕໂຍ ຂເຓ ປຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ຘໍ ຣູປໍ, ສມນນ຺ຕຣນິຣຸທ຺ຘໍ ວາ ໂຫຕຸ ອຕີເຕ ກປ຺ປໂກຏິສຕສຫສ຺ສມຕ຺ຖເກ ວາ, ສພ຺ພໍ ອຕີຕເມວ ນາມ. ຕໂຍ ຂເຓ ອສມ຺ປຕ຺ຕໍ ຣູປໍ, ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓມຕ຺ເຕນ ວາ ອສມ຺ປຕ຺ຕໍ ໂຫຕຸ ອນາຄເຕ ກປ຺ປໂກຏິສຕສຫສ຺ສມຕ຺ຖເກ ວາ, ສພ຺ພໍ ອນາຄຕເມວ ນາມ. ອິເມ ຕໂຍ ຂເຓ ສມ຺ປຕ຺ຕໍ ຣູປໍ ປນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍໍ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ອຠິຘມ຺ມນິທ຺ເທເສເນວ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຣູປໍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ອິທຎ຺ຫິ ຣູປໍ ອທ຺ຘາສນ຺ຕຕິສມຍຂຓວເສນ ຈຕຸຘາ ອຕີຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຕຖາ ອນາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ. ອທ຺ຘາວເສນ ຕາວ ເອກສ຺ສ ເອກສ຺ມິໍ ຠເວ ປຏິສນ຺ຘິໂຕ ປຸພ຺ເພ ອຕີຕໍ, ຈຸຕິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ອນາຄຕໍ, ອຸຠິນ຺ນມນ຺ຕເຣ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ. ສນ຺ຕຕິວເສນ ສຠາຄເອກອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ ເອກາຫາຣສມຸຏ຺ຐານຎ຺ຈ ປຸພ຺ພາປຣິຍວເສນ ປວຕ຺ຕມານມ຺ປິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ. ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ວິສຠາຄອຸຕຸອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານໍ ອຕີຕໍ, ປຈ຺ຉາ ອນາຄຕໍ. ຈິຕ຺ຕຊໍ ເອກວີຖິເອກຊວນເອກສມາປຕ຺ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ. ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ອຕີຕໍ, ປຈ຺ຉາ ອນາຄຕໍ. ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານສ຺ສ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ສນ຺ຕຕິວເສນ ອຕີຕາທິເຠໂທ ນຕ຺ຖິ. ເຕສຎ຺ເຎວ ປນ ອຸຕຸອາຫາຣຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກວເສນ ຕສ຺ສ ອຕີຕາທິເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສມຍວເສນ ເອກມຸຫຸຕ຺ຕປຸພ຺ພຓ຺ຫສາຍນ຺ຫຣຕ຺ຕິທິວາທີສຸ ສມເຍສຸ ສນ຺ຕານວເສນ ປວຕ຺ຕມານໍ ຕໍ ຕໍ ສມຍໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ອຕີຕໍ, ປຈ຺ຉາ ອນາຄຕໍ. ຂຓວເສນ ອຸປ຺ປາທາທິກ຺ຂຓຕ຺ຕຍປຣິຍາປນ຺ນໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ອຕີຕໍ, ປຈ຺ຉາ ອນາຄຕໍ.

ອປິຈ ອຕິກ຺ກເຫຕຸປຈ຺ຈຍກິຈ຺ຈໍ ອຕີຕໍ. ນິຏ຺ຐິຕເຫຕຸກິຈ຺ຈໍ ອນິຏ຺ຐິຕປຈ຺ຈຍກິຈ຺ຈໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ. ອຸຠຍກິຈ຺ຈມສມ຺ປຕ຺ຕໍ ອນາຄຕໍ. ສກິຈ຺ຈກ຺ຂເຓ ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ. ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ອຕີຕໍ, ປຈ຺ຉາ ອນາຄຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຂຓາທິກຖາວ ນິປ຺ປຣິຍາຍາ, ເສສາ ສປຣິຍາຍາ. ຕາສຸ ນິປ຺ປຣິຍາຍກຖາ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕທຸກສ຺ສາປິ ນິທ຺ເທສປທານິ ເຫຏ຺ຐາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຕ຺ຕິກນິທ຺ເທເສ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑໐໕໐) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເນວ. ໂອຬາຣິກາທີນິ ຣູປກຓ຺ຑວຓ຺ຓນາຍໍ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໖໗໔) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເນວ.

໖. ຫີນທຸກນິທ຺ເທເສ ເຕສໍ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານນ຺ຕິ ພຫູສຸ ສຕ຺ເຕສຸ ສາມິວຈນໍ. ອປຣສ຺ສາປິ ອປຣສ຺ສາປີຕິ ຫິ ວຸຈ຺ຈມາເນ ທິວສມ຺ປິ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ ວທນ຺ໂຕ ເອຕ຺ຕກເມວ ວເທຍ຺ຍ. ອິຕິ ສຕ຺ຖາ ທ຺ວີເຫວ ປເທຫິ ອນວເສເສ ສຕ຺ເຕ ປຣິຍາທິຍນ຺ໂຕ ‘ເຕສໍ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານ’ນ຺ຕິ ອາຫ. ເອຕ຺ຕເກນ ຫິ ສພ຺ພມ຺ປິ ອປຣທີປນໍ ສິທ຺ຘໍ ໂຫຕິ. ອຸຎ຺ຎາຕນ຺ຕິ ອວມຕໍ. ອວຎ຺ຎາຕນ຺ຕິ ວມ຺ເຠຕ຺ວາ ຎາຕໍ. ຣູປນ຺ຕິປິ ນ ວິທິຕໍ. ຫີຬິຕນ຺ຕິ ອຄເຫຕພ຺ພຏ຺ເຐນ ຂິຕ຺ຕໍ ຉຑ຺ຑິຕໍ, ຊິຄຸຈ຺ຉິຕນ຺ຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ປຣິຠູຕນ຺ຕິ ກິເມເຕນາຕິ ວາຈາຍ ປຣິຠວິຕໍ. ອຈິຕ຺ຕີກຕນ຺ຕິ ນ ຄຣຸກຕໍ. ຫີນນ຺ຕິ ລາມກໍ. ຫີນມຕນ຺ຕິ ຫີນນ຺ຕິ ມຕໍ, ລາມກໍ ກຕ຺ວາ ຎາຕໍ. ຫີນສມ຺ມຕນ຺ຕິ ຫີນນ຺ຕິ ໂລເກ ສມ຺ມຕໍ, ຫີເນຫິ ວາ ສມ຺ມຕໍ, ຄູຖຠກ຺ເຂຫິ ຄູໂຖ ວິຍ. ອນິຏ຺ຐນ຺ຕິ ອປ຺ປິຍໍ, ປຏິລາຠຕ຺ຖາຍ ວາ ອປຣິເຍສິຕໍ. ສເຈປິ ນໍ ໂກຈິ ປຣິເຍເສຍ຺ຍ, ປຣິເຍສຕຸ. ເອຕສ຺ສ ປນ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ເອຕເທວ ນາມໍ. ອກນ຺ຕນ຺ຕິ ອກາມິຕໍ, ນິສ຺ສິຣິກໍ ວາ. ອມນາປນ຺ຕິ ມນສ຺ມິໍ ນ ອປ຺ປິຕໍ. ຕາທິສຎ຺ຫິ ອາຣມ຺ມຓໍ ມນສ຺ມິໍ ນ ອປ຺ປີຍຕິ. ອຖ ວາ ມນໍ ອປ຺ປາຍຕິ ວຑ຺ເຒຕີຕິ ມນາປໍ, ນ ມນາປໍ ອມນາປໍ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ອນິຏ຺ຐໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິວິຣຫໂຕ. ຕໍ ເອກນ຺ເຕນ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐາເນສຸ ອກຸສລກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານໍ. ອກນ຺ຕໍ ສຸຂສ຺ສ ອເຫຕຸຠາວໂຕ. ອມນາປໍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ເຫຕຸຠາວໂຕ. ຣູປາ ສທ຺ທາຕິ ອິທມສ຺ສ ສຠາວທີປນໍ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ປເທ ອກຸສລກມ຺ມຊວເສນ ອນິຏ຺ຐາ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ ວິຠຕ຺ຕາ. ກຸສລກມ຺ມຊໍ ປນ ອນິຏ຺ຐໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ສພ຺ພໍ ອິຏ຺ຐເມວ.

ປຓີຕປທນິທ຺ເທໂສ ວຸຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂນເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ປເທ ກຸສລກມ຺ມຊວເສນ ອິຏ຺ຐາ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ ວິຠຕ຺ຕາ. ກຸສລກມ຺ມຊຎ຺ຫິ ອນິຏ຺ຐໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ສພ຺ພໍ ອິຏ຺ຐເມວ. ຍຖາ ຈ ກມ຺ມເຊສຸ ເອວໍ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານາທີສຸປິ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐຕາ ອຕ຺ຖິ ເອວາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ທຸເກ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓໍ ປຏິວິຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ຕາວ ອາຈຣິຍານໍ ສມານຕ຺ຖກຖາ. ວິຕຓ຺ຑວາທີ ປນາຫ – ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐໍ ນາມ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ປຏິວິຠຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖິ, ເຕສໍ ເຕສໍ ຣຸຈິວເສນ ກຖິຕໍ.

ຍຖາຫ –

‘‘ມນາປປຣິຍນ຺ຕໍ ຂ຺ວາຫໍ, ມຫາຣາຊ, ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ອຄ຺ຄນ຺ຕິ ວທາມິ. ເຕວ, ມຫາຣາຊ, ຣູປາ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ມນາປາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ອມນາປາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕວ, ມຫາຣາຊ, ສທ຺ທາ, ຄນ຺ຘາ, ຣສາ, ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ມນາປາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ອມນາປາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໒໓).

ເອວໍ ຍສ຺ມາ ເຕເຍວ ຣູປາທໂຍ ເອໂກ ອສ຺ສາເທຕິ ອຠິນນ຺ທຕິ, ຕຕ຺ຖ ໂລຠໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ເອໂກ ກຸຊ຺ຌຕິ ປຏິຫຎ຺ຎຕິ, ຕຕ຺ຖ ໂທສໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ເອກສ຺ສ ອິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ ກນ຺ຕາ ມນາປາ, ເອກສ຺ສ ອນິຏ຺ຐາ ອກນ຺ຕາ ອມນາປາ. ເອໂກ ເຈເຕ ‘ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ’ຕິ ທກ຺ຂິຓໂຕ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເອໂກ ‘ອນິຏ຺ຐາ ອກນ຺ຕາ ອມນາປາ’ຕິ ວາມໂຕ. ຕສ຺ມາ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐໍ ນາມ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ປຏິວິຠຕ຺ຕໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ປຈ຺ຈນ຺ຕວາສີນຎ຺ຫິ ຄຓ຺ຑຸປ຺ປາທາປິ ອິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ ກນ຺ຕາ ມນາປາ, ມຊ຺ຌິມເທສວາສີນໍ ອຕິເຊຄຸຈ຺ຉາ. ເຕສຎ຺ຈ ໂມຣມໍສາທີນິ ອິຏ຺ຐານິ ໂຫນ຺ຕິ, ອິຕເຣສໍ ຕານິ ອຕິເຊຄຸຈ຺ຉານີຕິ.

ໂສ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ‘‘ກິໍ ປນ ຕ຺ວໍ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓໍ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ປຏິວິຠຕ຺ຕໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ວເທສີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວທາມິ. ປຸນ ຕເຖວ ຍາວຕຕິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປຎ຺ໂຫ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ – ‘‘ນິພ຺ພານໍ ນາມ ອິຏ຺ຐໍ ອຸທາຫຸ ອນິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ? ຊານມາໂນ ‘‘ອິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ວກ຺ຂຕິ. ສເຈປິ ນ ວເທຍ຺ຍ, ມາ ວທຕຸ. ນິພ຺ພານໍ ປນ ເອກນ຺ຕອິຏ຺ຐເມວ. ‘‘ນນຸ ເອໂກ ນິພ຺ພານສ຺ສ ວຓ຺ເຓ ກຖິຍມາເນ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ – ‘ຕ຺ວໍ ນິພ຺ພານສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ກເຖສິ, ກິໍ ຕຕ຺ຖ ອນ຺ນປານມາລາຄນ຺ຘວິເລປນສຍນຈ຺ຉາທນສມິທ຺ຘາ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ ອຕ຺ຖີ’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘ນຕ຺ຖີ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘ອລໍ ຕວ ນິພ຺ພາເນນາ’ຕິ ນິພ຺ພານສ຺ສ ວຓ຺ເຓ ກຖິຍມາເນ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຸໂຠ ກຓ຺ເຓ ຖເກຕີຕິ ອິຏ຺ເຐຕໍ. ເອຕສ຺ສ ປນ ວເສນ ຕວ ວາເທ ນິພ຺ພານໍ ອນິຏ຺ຐໍ ນາມ ໂຫຕິ. ນ ປເນຕໍ ເອວໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ເອໂສ ຫິ ວິປຣີຕສຎ຺ຎາຍ ກເຖຕິ. ສຎ຺ຎາວິປລ຺ລາເສນ ຈ ຕເທວ ອາຣມ຺ມຓໍ ເອກສ຺ສ ອິຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ, ເອກສ຺ສ ອນິຏ຺ຐໍ’’.

ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓໍ ປນ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ວິຠຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖີຕິ. ກສ຺ສ ວເສນ ວິຠຕ຺ຕນ຺ຕິ? ມຊ຺ຌິມກສຕ຺ຕສ຺ສ. ອິທຎ຺ຫິ ນ ອຕິອິສ຺ສຣານໍ ມຫາສມ຺ມຕມຫາສຸທສ຺ສນຘມ຺ມາໂສກາທີນໍ ວເສນ ວິຠຕ຺ຕໍ. ເຕສຎ຺ຫິ ທິພ຺ພກປ຺ປມ຺ປິ ອາຣມ຺ມຓໍ ອມນາປໍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ນ ອຕິທຸຄ຺ຄຕານໍ ທຸລ຺ລຠນ຺ນປານານໍ ວເສນ ວິຠຕ຺ຕໍ. ເຕສຎ຺ຫິ ກຓາຊກຠຕ຺ຕສິຕ຺ຖານິປິ ປູຕິມໍສຣໂສປິ ອຕິມຘຸໂຣ ອມຕສທິໂສ ຈ ໂຫຕິ. ມຊ຺ຌິມການໍ ປນ ຄຓກມຫາມຕ຺ຕເສຏ຺ຐິກຸຏຸມ຺ພິກວາຓິຊາທີນໍ ກາເລນ ອິຏ຺ຐໍ ກາເລນ ອນິຏ຺ຐໍ ລຠມານານໍ ວເສນ ວິຠຕ຺ຕໍ. ເອວຣູປາ ຫິ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕີຕິ.

ຕິປິຏກຈູຬນາຄຕ຺ເຖໂຣ ປນາຫ – ‘‘ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐໍ ນາມ ວິປາກວເສເນວ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ນ ຊວນວເສນ. ຊວນໍ ປນ ສຎ຺ຎາວິປລ຺ລາສວເສນ ອິຏ຺ຐສ຺ມິໍເຍວ ຣຊ຺ຊຕິ, ອິຏ຺ຐສ຺ມິໍເຍວ ທຸສ຺ສຕິ; ອນິຏ຺ຐສ຺ມິໍເຍວ ຣຊ຺ຊຕິ, ອນິຏ຺ຐສ຺ມິໍເຍວ ທຸສ຺ສຕີ’’ຕິ. ວິປາກວເສເນວ ປເນຕໍ ເອກນ຺ຕໂຕ ປຣິຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ວິປາກຈິຕ຺ຕໍ ວຎ຺ເຈຕຸໍ. ສເຈ ອາຣມ຺ມຓໍ ອິຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ, ກຸສລວິປາກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ສເຈ ອນິຏ຺ຐໍ, ອກຸສລວິປາກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ ພຸທ຺ຘໍ ວາ ສງ຺ຆໍ ວາ ມຫາເຈຕິຍາທີນິ ວາ ອຸຬາຣານິ ອາຣມ຺ມຓານິ ທິສ຺ວາ ອກ຺ຂີນິ ປິທຫນ຺ຕິ, ໂທມນສ຺ສໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຘມ຺ມສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ກຓ຺ເຓ ຖເກນ຺ຕິ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໂສຕວິຎ຺ຎາຓານິ ປນ ເນສໍ ກຸສລວິປາກາເນວ ໂຫນ຺ຕິ.

ກິຎ຺ຈາປິ ຄູຖສູກຣາທໂຍ ຄູຖຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ ‘ຂາທິຕຸໍ ລຠິສ຺ສາມາ’ຕິ ໂສມນສ຺ສຊາຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຄູຖທສ຺ສເນ ປນ ເຕສໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ, ຕສ຺ສ ຄນ຺ຘຆາຍເນ ຆານວິຎ຺ຎາຓໍ, ຣສສາຍເນ ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈ ອກຸສລວິປາກເມວ ໂຫຕິ. ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ວຣສຍເນ ສຍາປິຕສູກໂຣ ຈ ກິຎ຺ຈາປິ ວິຣວຕິ, ສຎ຺ຎາວິປລ຺ລາເສນ ປນສ຺ສ ຊວນສ຺ມິໍເຍວ ໂທມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ ກຸສລວິປາກເມວ. ກສ຺ມາ? ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອິຏ຺ຐຕາຍ.

ອປິຈ ທ຺ວາຣວເສນາປິ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ສຸຂສມ຺ຜສ຺ສຎ຺ຫິ ຄູຖກລລໍ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣຆານທ຺ວາເຣສຸ ອນິຏ຺ຐໍ, ກາຍທ຺ວາເຣ ອິຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ. ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂນ ມຓິຣຕເນນ ໂປຖິຍມານສ຺ສ, ສຸວຓ຺ຓສູເລ ອຸຕ຺ຕາສິຕສ຺ສ ຈ ມຓິຣຕນສຸວຓ຺ຓສູລານິ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ອິຏ຺ຐານິ ໂຫນ຺ຕິ, ກາຍທ຺ວາເຣ ອນິຏ຺ຐານິ. ກສ຺ມາ? ມຫາທຸກ຺ຂສ຺ສ ອຸປ຺ປາທນໂຕ. ເອວໍ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐໍ ເອກນ຺ຕໂຕ ວິປາເກເນວ ປຣິຈ຺ຉິຊ຺ຊຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕໍ ຕໍ ວາ ປນາຕິ ເອຕ຺ຖ ນ ເຫຏ຺ຐິມນໂຍ ໂອໂລເກຕພ຺ໂພ. ນ ຫິ ຠຄວາ ສມ຺ມຸຕິມນາປໍ ຠິນ຺ທຕິ, ປຸຄ຺ຄລມນາປໍ ປນ ຠິນ຺ທຕິ. ຕສ຺ມາ ຕໍຕໍວາປນວເສເນວ ອຸປາທາຍຸປາທາຍ ຫີນປ຺ປຓີຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເນຣຍິການຎ຺ຫິ ຣູປໍ ໂກຏິປ຺ປຕ຺ຕໍ ຫີນໍ ນາມ; ຕໍ ອຸປາທາຍ ຕິຣຈ຺ຉາເນສຸ ນາຄສຸປຓ຺ຓານໍ ຣູປໍ ປຓີຕໍ ນາມ. ເຕສໍ ຣູປໍ ຫີນໍ; ຕໍ ອຸປາທາຍ ເປຕານໍ ຣູປໍ ປຓີຕໍ ນາມ. ເຕສມ຺ປິ ຫີນໍ; ຕໍ ອຸປາທາຍ ຊານປທານໍ ຣູປໍ ປຓີຕໍ ນາມ. ເຕສມ຺ປິ ຫີນໍ; ຕໍ ອຸປາທາຍ ຄາມໂຠຊການໍ ຣູປໍ ປຓີຕໍ ນາມ. ເຕສມ຺ປິ ຫີນໍ; ຕໍ ອຸປາທາຍ ຊນປທສາມິການໍ ຣູປໍ ປຓີຕໍ ນາມ. ເຕສມ຺ປິ ຫີນໍ; ຕໍ ອຸປາທາຍ ປເທສຣາຊູນໍ ຣູປໍ ປຓີຕໍ ນາມ. ເຕສມ຺ປິ ຫີນໍ; ຕໍ ອຸປາທາຍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣຎ຺ໂຎ ຣູປໍ ປຓີຕໍ ນາມ. ຕສ຺ສາປິ ຫີນໍ; ຕໍ ອຸປາທາຍ ຠຸມ຺ມເທວານໍ ຣູປໍ ປຓີຕໍ ນາມ. ເຕສມ຺ປິ ຫີນໍ; ຕໍ ອຸປາທາຍ ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ ເທວານໍ ຣູປໍ ປຓີຕໍ ນາມ. ເຕສມ຺ປິ ຫີນໍ; ຕໍ ອຸປາທາຍ ຕາວຕິໍສານໍ ເທວານໍ ຣູປໍ ປຓີຕໍ ນາມ…ເປ… ອກນິຏ຺ຐເທວານໍ ປນ ຣູປໍ ມຕ຺ຖກປ຺ປຕ຺ຕໍ ປຓີຕໍ ນາມ.

໗. ທູຣທຸກນິທ຺ເທເສ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນິ ເຫຏ຺ຐາ ວິຠຕ຺ຕາເນວ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ທຸເກ ທຸປ຺ປຣິຄ຺ຄຫຏ຺ເຐນ ລກ຺ຂຓທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌຕາຍ ສຸຂຸມຣູປໍ ທູເຣຕິ ກຖິຕໍ. ສຸຂປຣິຄ຺ຄຫຏ຺ເຐນ ລກ຺ຂຓສຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌຕາຍ ໂອຬາຣິກຣູປໍ ສນ຺ຕິເກຕິ. ກພຬີກາຣາຫາຣປຣິໂຍສາເນ ຈ ນິຍ຺ຍາຕນຏ຺ຐາເນປິ ‘ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຣູປໍ ທູເຣ’ຕິ ນ ນີຍ຺ຍາຕິຕໍ. ກສ຺ມາ? ທຸວິຘຎ຺ຫິ ທູເຣ ນາມ – ລກ຺ຂຓໂຕ ຈ ໂອກາສໂຕ ຈາຕິ. ຕຕ຺ຖ ລກ຺ຂຓໂຕ ທູເຣຕິ ນ ກຖິຕໍ, ຕໍ ໂອກາສໂຕ ກເຖຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ມາ ທູເຣຕິ ອກຖິຕໍ. ໂອຬາຣິກຣູປໍ ໂອກາສໂຕ ທູເຣຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ອນິຍ຺ຍາເຕຕ຺ວາວ ຍໍ ວາ ປນຎ຺ຎມ຺ປີຕິອາທິມາຫ. ສນ຺ຕິກປທນິທ຺ເທເສປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕຕ຺ຖ ອນາສນ຺ເນຕິ ນ ອາສນ຺ເນ, ອນຸປກຏ຺ເຐຕິ ນິສ຺ສເຏ, ທູເຣຕິ ທູຣມ຺ຫິ, ອສນ຺ຕິເກຕິ ນ ສນ຺ຕິເກ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຣູປໍ ທູເຣຕິ ອິທໍ ປຓ຺ຓຣສວິຘໍ ສຸຂຸມຣູປໍ ລກ຺ຂຓໂຕ ທູເຣ, ທສວິຘໍ ປນ ໂອຬາຣິກຣູປໍ ເຍວາປນກວເສນ ໂອກາສໂຕ ທູເຣຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສນ຺ຕິກປທນິທ຺ເທໂສ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ໂຖເຍວ.

ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຣູປໍ ສນ຺ຕິເກຕິ ອິທໍ ທສວິຘໍ ໂອຬາຣິກຣູປໍ ລກ຺ຂຓໂຕ ສນ຺ຕິເກ, ປຎ຺ຈທສວິຘໍ ປນ ສຸຂຸມຣູປໍ ເຍວາປນກວເສນ ໂອກາສໂຕ ສນ຺ຕິເກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກິຕ຺ຕກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປນ ຣູປໍ ໂອກາສວເສນ ສນ຺ຕິເກ ນາມ? ກິຕ຺ຕກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທູເຣ ນາມາຕິ? ປກຕິກຖາຍ ກເຖນ຺ຕານໍ ທ຺ວາທສຫຕ຺ໂຖ ສວນູປຈາໂຣ ນາມ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ໂອຣໂຕ ຣູປໍ ສນ຺ຕິເກ, ປຣໂຕ ທູເຣ. ຕຕ຺ຖ ສຸຂຸມຣູປໍ ທູເຣ ໂຫນ຺ຕໍ ລກ຺ຂຓໂຕປິ ໂອກາສໂຕປິ ທູເຣ ໂຫຕິ; ສນ຺ຕິເກ ໂຫນ຺ຕໍ ປນ ໂອກາສໂຕວ ສນ຺ຕິເກ ໂຫຕິ, ນ ລກ຺ຂຓໂຕ. ໂອຬາຣິກຣູປໍ ສນ຺ຕິເກ ໂຫນ຺ຕໍ ລກ຺ຂຓໂຕປິ ໂອກາສໂຕປິ ສນ຺ຕິເກ ໂຫຕິ; ທູເຣ ໂຫນ຺ຕໍ ໂອກາສໂຕວ ທູເຣ ໂຫຕິ, ນ ລກ຺ຂຓໂຕ.

ຕໍ ຕໍ ວາ ປນາຕິ ເອຕ຺ຖ ນ ເຫຏ຺ຐິມນໂຍ ໂອໂລເກຕພ຺ໂພ. ເຫຏ຺ຐາ ຫິ ຠິນ຺ທມາໂນ ຄໂຕ. ອິຘ ປນ ນ ລກ຺ຂຓໂຕ ທູຣໍ ຠິນ຺ທຕິ, ໂອກາສໂຕ ທູຣເມວ ຠິນ຺ທຕິ. ອຸປາທາຍຸປາທາຍ ທູຣສນ຺ຕິກຎ຺ຫິ ເອຕ຺ຖ ທສ຺ສິຕໍ. ອຕ຺ຕໂນ ຫິ ຣູປໍ ສນ຺ຕິເກ ນາມ; ອນ຺ໂຕກຸຈ຺ຉິຄຕສ຺ສາປິ ປຣສ຺ສ ທູເຣ. ອນ຺ໂຕກຸຈ຺ຉິຄຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ; ພຫິຐິຕສ຺ສ ທູເຣ. ເອກມຎ຺ເຈ ສຍິຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ; ພຫິປມຸເຂ ຐິຕສ຺ສ ທູເຣ. ອນ຺ໂຕປຣິເວເຓ ຣູປໍ ສນ຺ຕິເກ; ພຫິປຣິເວເຓ ທູເຣ. ອນ຺ໂຕສງ຺ຆາຣາເມ ຣູປໍ ສນ຺ຕິເກ; ພຫິສງ຺ຆາຣາເມ ທູເຣ. ອນ຺ໂຕສີມາຍ ຣູປໍ ສນ຺ຕິເກ; ພຫິສີມາຍ ທູເຣ. ອນ຺ໂຕຄາມເຂຕ຺ເຕ ຣູປໍ ສນ຺ຕິເກ; ພຫິຄາມກ຺ເຂຕ຺ເຕ ທູເຣ. ອນ຺ໂຕຊນປເທ ຣູປໍ ສນ຺ຕິເກ; ພຫິຊນປເທ ທູເຣ. ອນ຺ໂຕຣຊ຺ຊສີມາຍ ຣູປໍ ສນ຺ຕິເກ; ພຫິຣຊ຺ຊສີມາຍ ທູເຣ. ອນ຺ໂຕສມຸທ຺ເທ ຣູປໍ ສນ຺ຕິເກ; ພຫິສມຸທ຺ເທຣູປໍ ທູເຣ. ອນ຺ໂຕຈກ຺ກວາເຬ ຣູປໍ ສນ຺ຕິເກ; ພຫິຈກ຺ກວາເຬ ທູເຣຕິ.

ອຍໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘນິທ຺ເທໂສ.

໒. ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘນິທ຺ເທໂສ

໘. ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘນິທ຺ເທສາທີສຸ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕສທິສໍ ປຫາຍ ອປຸພ຺ພເມວ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມ. ຍາ ກາຈິ ເວທນາຕິ ຈຕຸຠູມິກເວທນໍ ປຣິຍາທິຍຕິ. ສຸຂາ ເວທນາຕິອາທີນິ ອຕີຕາທິວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐເວທນໍ ສຠາວໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕານິ. ຕຕ຺ຖ ສຸຂາ ເວທນາ ອຕ຺ຖິ ກາຍິກາ, ອຕ຺ຖິ ເຈຕສິກາ. ຕຖາ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ. ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ປນ ຈກ຺ຂາທໂຍ ປສາທກາເຍ ສນ຺ຘາຍ ປຣິຍາເຍນ ‘ອຕ຺ຖິ ກາຍິກາ, ອຕ຺ຖິ ເຈຕສິກາ’. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພາປິ ກາຍິກາ ກາມາວຈຣາ. ຕຖາ ເຈຕສິກາ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ. ເຈຕສິກາ ສຸຂາ ປນ ເຕຠູມິກາ. ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ຈຕຸຠູມິກາ. ຕສ຺ສາ ສພ຺ພປ຺ປກາຣາຍປິ ສນ຺ຕຕິວເສນ, ຂຓາທິວເສນ ຈ ອຕີຕາທິຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ສນ຺ຕຕິວເສນ ເອກວີຖິເອກຊວນເອກສມາປຕ຺ຕິປຣິຍາປນ຺ນາ, ເອກວິຘວິສຍສມາໂຍຄປ຺ປວຕ຺ຕາ ຈ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ. ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ອຕີຕາ, ປຈ຺ຉາ ອນາຄຕາ. ຂຓາທິວເສນ ຂຓຕ຺ຕຍປຣິຍາປນ຺ນາ ປຸພ຺ພນ຺ຕາປຣນ຺ຕມຊ຺ຌຄຕາ ສກິຈ຺ຈຎ຺ຈ ກຸຣຸມານາ ເວທນາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ. ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ອຕີຕາ, ປຈ຺ຉາ ອນາຄຕາ. ຕຕ຺ຖ ຂຓາທິວເສນ ອຕີຕາທິຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ອຍໍ ນິທ຺ເທໂສ ກໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໑໑. ໂອຬາຣິກສຸຂຸມນິທ຺ເທເສ ອກຸສລາ ເວທນາຕິອາທີນິ ຊາຕິໂຕ ໂອຬາຣິກສຸຂຸມຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕານິ. ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ໂອຬາຣິກາຕິອາທີນິ ສຠາວໂຕ. ອສມາປນ຺ນສ຺ສ ເວທນາຕິອາທີນິ ປຸຄ຺ຄລໂຕ. ສາສວາຕິອາທີນິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣໂຕ ໂອຬາຣິກສຸຂຸມຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕານິ. ຕຕ຺ຖ ອກຸສລາ ຕາວ ສທຣຖຏ຺ເຐນ ທຸກ຺ຂວິປາກຏ຺ເຐນ ຈ ໂອຬາຣິກາ. ກຸສລາ ນິທ຺ທຣຖຏ຺ເຐນ ສຸຂວິປາກຏ຺ເຐນ ຈ ສຸຂຸມາ. ອພ຺ຍາກຕາ ນິຣຸສ຺ສາຫຏ຺ເຐນ ອວິປາກຏ຺ເຐນ ຈ ສຸຂຸມາ. ກຸສລາກຸສລາ ສອຸສ຺ສາຫຏ຺ເຐນ ສວິປາກຏ຺ເຐນ ຈ ໂອຬາຣິກາ. ອພ຺ຍາກຕາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສຸຂຸມາ.

ທຸກ຺ຂາ ອສາຕຏ຺ເຐນ ທຸກ຺ຂຏ຺ເຐນ ຈ ໂອຬາຣິກາ. ສຸຂາ ສາຕຏ຺ເຐນ ສຸຂຏ຺ເຐນ ຈ ສຸຂຸມາ. ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ສນ຺ຕຏ຺ເຐນ ປຓີຕຏ຺ເຐນ ຈ ສຸຂຸມາ. ສຸຂທຸກ຺ຂາ ໂຂຠນຏ຺ເຐນ ຜຣຓຏ຺ເຐນ ຈ ໂອຬາຣິກາ. ສຸຂເວທນາປິ ຫິ ໂຂເຠຕິ ຜຣຕິ. ຕຖາ ທຸກ຺ຂເວທນາປິ. ສຸຂຎ຺ຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ສກລສຣີຣໍ ໂຂເຠນ຺ຕໍ ອາລຸເຬນ຺ຕໍ ອຠິສນ຺ທຍມານໍ ມທ຺ທຍມານໍ ຉາທຍມານໍ ສີໂຕທກຆເຏນ ອາສິຎ຺ຈຍມານໍ ວິຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ຕຕ຺ຕຜາລໍ ອນ຺ໂຕ ປເວສນ຺ຕໍ ວິຍ ຕິຓຸກ຺ກາຍ ພຫິ ຌາປຍມານໍ ວິຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ປນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສຸຂຸມາ. ອສມາປນ຺ນສ຺ສ ເວທນາ ນານາຣມ຺ມເຓ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຠາວໂຕ ໂອຬາຣິກາ. ສມາປນ຺ນສ຺ສ ເວທນາ ເອກຕ຺ຕນິມິຕ຺ເຕເຍວ ຈຣຕີຕິ ສຸຂຸມາ. ສາສວາ ອາສວຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸໂຕ ໂອຬາຣິກາ. ອາສວຈາໂຣ ນາມ ເອກນ຺ຕໂອຬາຣິໂກ. ອນາສວາ ວຸຕ຺ຕວິປຣິຍາເຍນ ສຸຂຸມາ.

ຕຕ຺ຖ ເອໂກ ເນວ ກຸສລຕ຺ຕິເກ ໂກວິໂທ ໂຫຕິ, ນ ເວທນາຕ຺ຕິເກ. ໂສ ‘ກຸສລຕ຺ຕິກໍ ຣກ຺ຂາມີ’ຕິ ເວທນາຕ຺ຕິກໍ ຠິນ຺ທຕິ; ‘ເວທນາຕ຺ຕິກໍ ຣກ຺ຂາມີ’ຕິ ກຸສລຕ຺ຕິກໍ ຠິນ຺ທຕິ. ເອໂກ ‘ຕິກໍ ຣກ຺ຂາມີ’ຕິ ຠູມນ຺ຕຣໍ ຠິນ຺ທຕິ. ເອໂກ ນ ຠິນ຺ທຕິ. ກຖໍ? ‘‘ສຸຂທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ໂອຬາຣິກາ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ ສຸຂຸມາ’’ຕິ ຫິ ເວທນາຕ຺ຕິເກ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ເອໂກ ປຏິກ຺ຂິປຕິ – ນ ສພ຺ພາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ສຸຂຸມາ. ສາ ຫິ ກຸສລາປິ ອຕ຺ຖິ ອກຸສລາປິ ອພ຺ຍາກຕາປິ. ຕຕ຺ຖ ກຸສລາກຸສລາ ໂອຬາຣິກາ, ອພ຺ຍາກຕາ ສຸຂຸມາ. ກສ຺ມາ? ກຸສລຕ຺ຕິເກ ປາຬິຍໍ ອາຄຕຕ຺ຕາຕິ. ເອວໍ ກຸສລຕ຺ຕິໂກ ຣກ຺ຂິໂຕ ໂຫຕິ, ເວທນາຕ຺ຕິໂກ ປນ ຠິນ຺ໂນ.

ກຸສລາກຸສລາ ເວທນາ ໂອຬາຣິກາ, ອພ຺ຍາກຕາ ເວທນາ ສຸຂຸມາ’’ຕິ ຍໍ ປນ ກຸສລຕ຺ຕິເກ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ເອໂກ ປຏິກ຺ຂິປຕິ – ນ ສພ຺ພາ ອພ຺ຍາກຕາ ສຸຂຸມາ. ສາ ຫິ ສຸຂາປິ ອຕ຺ຖິ ທຸກ຺ຂາປິ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາປິ. ຕຕ຺ຖ ສຸຂທຸກ຺ຂາ ໂອຬາຣິກາ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ສຸຂຸມາ. ກສ຺ມາ? ເວທນາຕ຺ຕິເກ ປາຬິຍໍ ອາຄຕຕ຺ຕາຕິ. ເອວໍ ເວທນາຕ຺ຕິໂກ ຣກ຺ຂິໂຕ ໂຫຕິ, ກຸສລຕ຺ຕິໂກ ປນ ຠິນ຺ໂນ. ກຸສລຕ຺ຕິກສ຺ສ ປນ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ເວທນາຕ຺ຕິກໍ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ເວທນາຕ຺ຕິກສ຺ສ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ກຸສລຕ຺ຕິກໍ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ກຸສລາທີນໍ ກຸສລຕ຺ຕິກລກ຺ຂເຓນ, ສຸຂາທີນໍ ເວທນາຕ຺ຕິກລກ຺ຂເຓນ ໂອຬາຣິກສຸຂຸມຕໍ ກເຖນ຺ໂຕ ນ ຠິນ຺ທຕິ ນາມ.

ຍມ຺ປິ ‘‘ກຸສລາກຸສລາ ເວທນາ ໂອຬາຣິກາ, ອພ຺ຍາກຕາ ເວທນາ ສຸຂຸມາ’’ຕິ ກຸສລຕ຺ຕິເກ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ເຖໂກ ‘ກຸສລາ ໂລກຸຕ຺ຕຣເວທນາປິ ສມານາ ໂອຬາຣິກາ ນາມ, ວິປາກາ ອນ຺ຕມໂສ ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓສຫຊາຕາປິ ສມານາ ສຸຂຸມາ ນາມ ໂຫຕີ’ຕິ ວທຕິ. ໂສ ເອວຣູປໍ ສນ຺ຕໍ ປຓີຕໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣເວທນໍ ໂອຬາຣິກໍ ນາມ ກໂຣນ຺ໂຕ, ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອເຫຕຸກໍ ຫີນໍ ຊຬໍ ເວທນໍ ສຸຂຸມໍ ນາມ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘ຕິກໍ ຣກ຺ຂິສ຺ສາມີ’ຕິ ຠູມນ຺ຕຣໍ ຠິນ຺ທຕິ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠູມິຍໍ ກຸສລໍ ປນ ຕໍຕໍຠູມິວິປາເກເນວ ສທ຺ຘິໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ກເຖນ຺ໂຕ ນ ຠິນ຺ທຕິ ນາມ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ນໂຍ – ກາມາວຈຣກຸສລາ ຫິ ໂອຬາຣິກາ; ກາມາວຈຣວິປາກາ ສຸຂຸມາ. ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣໂລກຸຕ຺ຕຣກຸສລາ ໂອຬາຣິກາ; ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣໂລກຸຕ຺ຕຣວິປາກາ ສຸຂຸມາຕິ. ອິມິນາ ນີຫາເຣນ ກເຖນ຺ໂຕ ນ ຠິນ຺ທຕິ ນາມ.

ຕິປິຏກຈູຬນາຄຕ຺ເຖໂຣ ປນາຫ – ‘‘ອກຸສເລ ໂອຬາຣິກສຸຂຸມຕາ ນາມ ນ ອຸທ຺ຘຣິຕພ຺ພາ. ຕຎ຺ຫິ ເອກນ຺ຕໂອຬາຣິກເມວ. ໂລກຸຕ຺ຕເຣປິ ໂອຬາຣິກສຸຂຸມຕາ ນ ອຸທ຺ຘຣິຕພ຺ພາ. ຕຎ຺ຫິ ເອກນ຺ຕສຸຂຸມ’’ນ຺ຕິ. ອິມໍ ກຖໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕິປິຏກຈູຬາຠຍຕ຺ເຖຣສ຺ສ ກຖຍິໍສຸ – ເອວໍ ເຖເຣນ ກຖິຕນ຺ຕິ. ຕິປິຏກຈູຬາຠຍຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ – ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ອຠິຘມ຺ມໍ ປຕ຺ວາ ເອກປທສ຺ສາປິ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ປທານໍ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ນຍໍ ທາຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ນໂຍ ອທິນ຺ໂນ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ນຍໍ ກາຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ນໂຍ ອກໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອິຘ ປເນກຈ຺ໂຈ ‘ອາຈຣິໂຍ ອສ຺ມີ’ຕິ ວິຈຣນ຺ໂຕ ອກຸສເລ ໂອຬາຣິກສຸຂຸມຕໍ ອຸທ຺ຘຣມາໂນ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍຕິ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ປນ ໂລກຸຕ຺ຕເຣປິ ໂອຬາຣິກສຸຂຸມຕາ ອຸທ຺ຘຣິຕາ’’ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອາຫຣິ – ‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠນ຺ເຕ, ຍາຍໍ ປຏິປທາ ທຸກ຺ຂາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ, ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຏິປທາ ອຸຠເຍເນວ ຫີນາ ອກ຺ຂາຍຕິ – ທຸກ຺ຂຕ຺ຕາ ທນ຺ຘຕ຺ຕາ ຈາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໑໕໒). ເອຕ຺ຖ ຫິ ຈຕສ຺ໂສ ປຏິປທາ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກາ ກຖິຕາ.

ຕໍ ຕໍ ວາ ປນາຕິ ເອຕ຺ຖ ນ ເຫຏ຺ຐິມນໂຍ ໂອໂລເກຕພ຺ໂພ. ຕໍຕໍວາປນວເສເນວ ກເຖຕພ຺ພໍ. ທຸວິຘາ ຫິ ອກຸສລາ – ໂລຠສຫຄຕາ ໂທສສຫຄຕາ ຈ. ຕຕ຺ຖ ໂທສສຫຄຕາ ໂອຬາຣິກາ, ໂລຠສຫຄຕາ ສຸຂຸມາ. ໂທສສຫຄຕາປິ ທຸວິຘາ – ນິຍຕາ ອນິຍຕາ ຈ. ຕຕ຺ຖ ນິຍຕາ ໂອຬາຣິກາ, ອນິຍຕາ ສຸຂຸມາ. ນິຍຕາປິ ກປ຺ປຏ຺ຐິຕິກາ ໂອຬາຣິກາ, ໂນກປ຺ປຏ຺ຐິຕິກາ ສຸຂຸມາ. ກປ຺ປຏ຺ຐິຕິກາປິ ອສງ຺ຂາຣິກາ ໂອຬາຣິກາ, ສສງ຺ຂາຣິກາ ສຸຂຸມາ. ໂລຠສຫຄຕາປິ ທ຺ວິຘາ – ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐິວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຈ. ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ໂອຬາຣິກາ, ທິຏ຺ຐິວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຸຂຸມາ. ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາປິ ນິຍຕາ ໂອຬາຣິກາ, ອນິຍຕາ ສຸຂຸມາ. ສາປິ ອສງ຺ຂາຣິກາ ໂອຬາຣິກາ, ສສງ຺ຂາຣິກາ ສຸຂຸມາ.

ສງ຺ເຂປໂຕ ອກຸສລໍ ປຕ຺ວາ ຍາ ວິປາກໍ ພຫຸໍ ເທຕິ ສາ ໂອຬາຣິກາ, ຍາ ອປ຺ປໍ ສາ ສຸຂຸມາ. ກຸສລໍ ປຕ຺ວາ ປນ ອປ຺ປວິປາກາ ໂອຬາຣິກາ, ພຫຸວິປາກາ ສຸຂຸມາ. ຈຕຸພ຺ພິເຘ ກຸສເລ ກາມາວຈຣກຸສລາ ໂອຬາຣິກາ, ຣູປາວຈຣກຸສລາ ສຸຂຸມາ. ສາປິ ໂອຬາຣິກາ, ອຣູປາວຈຣກຸສລາ ສຸຂຸມາ. ສາປິ ໂອຬາຣິກາ, ໂລກຸຕ຺ຕຣກຸສລາ ສຸຂຸມາ. ອຍໍ ຕາວ ຠູມີສຸ ອເຠທໂຕ ນໂຍ.

ເຠທໂຕ ປນ ກາມາວຈຣາ ທານສີລຠາວນາມຍວເສນ ຕິວິຘາ. ຕຕ຺ຖ ທານມຍາ ໂອຬາຣິກາ, ສີລມຍາ ສຸຂຸມາ. ສາປິ ໂອຬາຣິກາ, ຠາວນາມຍາ ສຸຂຸມາ. ສາປິ ທຸເຫຕຸກາ ຕິເຫຕຸກາຕິ ທຸວິຘາ. ຕຕ຺ຖ ທຸເຫຕຸກາ ໂອຬາຣິກາ, ຕິເຫຕຸກາ ສຸຂຸມາ. ຕິເຫຕຸກາປິ ສສງ຺ຂາຣິກອສງ຺ຂາຣິກເຠທໂຕ ທຸວິຘາ. ຕຕ຺ຖ ສສງ຺ຂາຣິກາ ໂອຬາຣິກາ, ອສງ຺ຂາຣິກາ ສຸຂຸມາ. ຣູປາວຈເຣ ປຐມຊ຺ຌານກຸສລເວທນາ ໂອຬາຣິກາ, ທຸຕິຍຊ຺ຌານກຸສລເວທນາ ສຸຂຸມາ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານກຸສລເວທນາ ສຸຂຸມາ. ສາປິ ໂອຬາຣິກາ, ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນກຸສລເວທນາ ສຸຂຸມາ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນກຸສລເວທນາ ໂອຬາຣິກາ…ເປ…. ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນກຸສລເວທນາ ສຸຂຸມາ. ສາປິ ໂອຬາຣິກາ, ວິປສ຺ສນາສຫຊາຕາ ສຸຂຸມາ. ສາປິ ໂອຬາຣິກາ, ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສຫຊາຕາ ສຸຂຸມາ. ສາປິ ໂອຬາຣິກາ…ເປ… ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄສຫຊາຕາ ສຸຂຸມາ.

ຈຕຸພ຺ພິເຘ ວິປາເກ ກາມາວຈຣວິປາກເວທນາ ໂອຬາຣິກາ, ຣູປາວຈຣວິປາກເວທນາ ສຸຂຸມາ. ສາປິ ໂອຬາຣິກາ…ເປ… ໂລກຸຕ຺ຕຣວິປາກເວທນາ ສຸຂຸມາ. ເອວໍ ຕາວ ອເຠທໂຕ.

ເຠທໂຕ ປນ ກາມາວຈຣວິປາກາ ອຕ຺ຖິ ອເຫຕຸກາ, ອຕ຺ຖິ ສເຫຕຸກາ. ສເຫຕຸກາປິ ອຕ຺ຖິ ທຸເຫຕຸກາ, ອຕ຺ຖິ ຕິເຫຕຸກາ. ຕຕ຺ຖ ອເຫຕຸກາ ໂອຬາຣິກາ, ສເຫຕຸກາ ສຸຂຸມາ. ສາປິ ທຸເຫຕຸກາ ໂອຬາຣິກາ, ຕິເຫຕຸກາ ສຸຂຸມາ. ຕຕ຺ຖາປິ ສສງ຺ຂາຣິກາ ໂອຬາຣິກາ, ອສງ຺ຂາຣິກາ ສຸຂຸມາ. ປຐມຊ຺ຌານວິປາກາ ໂອຬາຣິກາ, ທຸຕິຍຊ຺ຌານວິປາກາ ສຸຂຸມາ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານວິປາກາ ສຸຂຸມາ. ສາປິ ໂອຬາຣິກາ, ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນວິປາກາ ສຸຂຸມາ. ສາປິ ໂອຬາຣິກາ…ເປ… ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນວິປາກາ ສຸຂຸມາ. ສາປິ ໂອຬາຣິກາ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລເວທນາ ສຸຂຸມາ. ສາປິ ໂອຬາຣິກາ, ສກທາຄາມິ…ເປ… ອຣຫຕ຺ຕຜລເວທນາ ສຸຂຸມາ.

ຕີສຸ ກິຣິຍາສຸ ກາມາວຈຣກິຣິຍເວທນາ ໂອຬາຣິກາ, ຣູປາວຈຣກິຣິຍເວທນາ ສຸຂຸມາ. ສາປິ ໂອຬາຣິກາ, ອຣູປາວຈຣກິຣິຍເວທນາ ສຸຂຸມາ. ເອວໍ ຕາວ ອເຠທໂຕ. ເຠທໂຕ ປນ ອເຫຕຸກາທິວເສນ ຠິນ຺ນາຍ ກາມາວຈຣກິຣິຍາຍ ອເຫຕຸກກິຣິຍເວທນາ ໂອຬາຣິກາ, ສເຫຕຸກາ ສຸຂຸມາ. ສາປິ ທຸເຫຕຸກາ ໂອຬາຣິກາ, ຕິເຫຕຸກາ ສຸຂຸມາ. ຕຕ຺ຖາປິ ສສງ຺ຂາຣິກາ ໂອຬາຣິກາ, ອສງ຺ຂາຣິກາ ສຸຂຸມາ. ປຐມຊ຺ຌາເນ ກິຣິຍເວທນາ ໂອຬາຣິກາ, ທຸຕິຍຊ຺ຌາເນ ສຸຂຸມາ. ສາປິ ໂອຬາຣິກາ, ຕຕິເຍ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ເຖ ສຸຂຸມາ. ສາປິ ໂອຬາຣິກາ, ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນກິຣິຍເວທນາ ສຸຂຸມາ. ສາປິ ໂອຬາຣິກາ, ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາ…ເປ… ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນກິຣິຍເວທນາ ສຸຂຸມາ. ຍາ ໂອຬາຣິກາ ສາ ຫີນາ. ຍາ ສຸຂຸມາ ສາ ປຓີຕາ.

໑໓. ທູຣທຸກນິທ຺ເທເສ ອກຸສລເວທນາ ວິສຠາຄຏ຺ເຐນ ວິສໍສຏ຺ເຐນ ຈ ກຸສລາພ຺ຍາກຕາຫິ ທູເຣ. ອິມິນາ ນເຍນ ສພ຺ພປເທສຸ ທູຣຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ສເຈປິ ຫິ ອກຸສລາທິເວທນາສມງ຺ຄິໂນ ທຸກ຺ຂາທິເວທນາສມງ຺ຄິໂນ ຈ ຕໂຍ ຕໂຍ ຊນາ ເອກມຎ຺ເຈ ນິສິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສມ຺ປິ ຕາ ເວທນາ ວິສຠາຄຏ຺ເຐນ ວິສໍສຏ຺ເຐນ ຈ ທູເຣເຍວ ນາມ. ສມາປນ຺ນເວທນາທິສມງ຺ຄີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອກຸສລາ ປນ ອກຸສລາຍ ສຠາຄຏ຺ເຐນ ສຣິກ຺ຂຏ຺ເຐນ ຈ ສນ຺ຕິເກ ນາມ. ອິມິນາ ນເຍນ ສພ຺ພປເທສຸ ສນ຺ຕິກຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ສເຈປິ ຫິ ອກຸສລາທິເວທນາສມງ຺ຄີສຸ ຕີສຸ ຊເນສຸ ເອໂກ ກາມຠເວ, ເອໂກ ຣູປຠເວ, ເອໂກ ອຣູປຠເວ, ເຕສມ຺ປິ ຕາ ເວທນາ ສຠາຄຏ຺ເຐນ ສຣິກ຺ຂຏ຺ເຐນ ຈ ສນ຺ຕິເກເຍວ ນາມ. ກຸສລາທິເວທນາສມງ຺ຄີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕໍ ຕໍ ວາ ປນາຕິ ເອຕ຺ຖ ເຫຏ຺ຐິມນຍໍ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ຕໍ ຕໍ ວາປນວເສເນວ ກເຖຕພ຺ພໍ. ກເຖນ຺ເຕນ ຈ ນ ທູຣໂຕ ສນ຺ຕິກໍ ອຸທ຺ຘຣິຕພ຺ພໍ, ສນ຺ຕິກໂຕ ປນ ທູຣໍ ອຸທ຺ຘຣິຕພ຺ພໍ. ທຸວິຘາ ຫິ ອກຸສລາ – ໂລຠສຫຄຕາ ໂທສສຫຄຕາ ຈ. ຕຕ຺ຖ ໂລຠສຫຄຕາ ໂລຠສຫຄຕາຍ ສນ຺ຕິເກ ນາມ, ໂທສສຫຄຕາຍ ທູເຣ ນາມ. ໂທສສຫຄຕາ ໂທສສຫຄຕາຍ ສນ຺ຕິເກ ນາມ, ໂລຠສຫຄຕາຍ ທູເຣ ນາມ. ໂທສສຫຄຕາປິ ນິຍຕາ ນິຍຕາຍ ສນ຺ຕິເກ ນາມາຕິ. ເອວໍ ອນິຍຕາ. ກປ຺ປຏ຺ຐິຕິກອສງ຺ຂາຣິກສສງ຺ຂາຣິກເຠທໍ ໂລຠສຫຄຕາທີສຸ ຈ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາທິເຠທໍ ສພ຺ພໍ ໂອຬາຣິກທຸກນິທ຺ເທເສ ວິຕ຺ຖາຣິຕວເສນ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາ ເອເກກໂກຏ຺ຐາສເວທນາ ຕໍຕໍໂກຏ຺ຐາສເວທນາຍ ເອວ ສນ຺ຕິເກ, ອິຕຣາ ອິຕຣາຍ ທູເຣຕິ ເວທິຕພ຺ພາຕິ.

ອຍໍ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘນິທ຺ເທໂສ.

໓. ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ຘນິທ຺ເທໂສ

໑໔. ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ຘນິທ຺ເທເສ ຍາ ກາຈິ ສຎ຺ຎາຕິ ຈຕຸຠູມິກສຎ຺ຎໍ ປຣິຍາທິຍຕິ. ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາ ສຎ຺ຎາຕິອາທີນິ ອຕີຕາທິວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐສຎ຺ຎໍ ສຠາວໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕານິ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສໂຕ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສສ຺ມິໍ ວາ ຊາຕາ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາ ນາມ. ເສສາສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຸຣິມາ ປຎ຺ຈ ຈກ຺ຂຸປສາທາທິວຕ຺ຖຸກາວ. ມໂນສມ຺ຜສ຺ສຊາ ຫທຍວຕ຺ຖຸກາປິ ອວຕ຺ຖຸກາປິ. ສພ຺ພາ ຈຕຸຠູມິກສຎ຺ຎາ.

໑໗. ໂອຬາຣິກທຸກນິທ຺ເທເສ ປຏິຆສມ຺ຜສ຺ສຊາຕິ ສປ຺ປຏິເຆ ຈກ຺ຂຸປສາທາທໂຍ ວຕ຺ຖຸໍ ກຕ຺ວາ ສປ຺ປຏິເຆ ຣູປາທໂຍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຜສ຺ໂສ ປຏິຆສມ຺ຜສ຺ໂສ ນາມ. ຕໂຕ ຕສ຺ມິໍ ວາ ຊາຕາ ປຏິຆສມ຺ຜສ຺ສຊາ ນາມ. ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາ ສຎ຺ຎາ…ເປ… ກາຍສມ຺ຜສ຺ສຊາ ສຎ຺ຎາຕິປິ ຕສ຺ສາເຍວ ວຕ຺ຖຸໂຕ ນາມໍ. ຣູປສຎ຺ຎາ…ເປ… ໂຜຏ຺ຐພ຺ພສຎ຺ຎາຕິປິ ຕສ຺ສາເຍວ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ນາມໍ. ອິທໍ ປນ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓໂຕ ນາມໍ. ສປ຺ປຏິຆານິ ຫິ ວຕ຺ຖູນິ ນິສ຺ສາຍ, ສປ຺ປຏິຆານິ ຈ ອາຣມ຺ມຓານິ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ເອສາ ປຏິຆສມ຺ຜສ຺ສຊາ ສຎ຺ຎາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ມໂນສມ຺ຜສ຺ສຊາຕິປິ ປຣິຍາເຍນ ເອຕິສ຺ສາ ນາມໍ ໂຫຕິເຍວ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຫິ ມໂນ ນາມ. ເຕນ ສຫຊາໂຕ ຜສ຺ໂສ ມໂນສມ຺ຜສ຺ໂສ ນາມ. ຕສ຺ມິໍ ມໂນສມ຺ຜສ຺ເສ, ຕສ຺ມາ ວາ ມໂນສມ຺ຜສ຺ສາ ຊາຕາຕິ ມໂນສມ຺ຜສ຺ສຊາ. ຕຖາ ໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ ມໂນ ນາມ. ເຕນ ສຫຊາໂຕ ຜສ຺ໂສ ມໂນສມ຺ຜສ຺ໂສ ນາມ. ຕສ຺ມິໍ ມໂນສມ຺ຜສ຺ເສ, ຕສ຺ມາ ວາ ມໂນສມ຺ຜສ຺ສາ ຊາຕາຕິ ມໂນສມ຺ຜສ຺ສຊາ.

ອຘິວຈນສມ຺ຜສ຺ສຊາ ສຎ຺ຎາຕິປິ ປຣິຍາເຍນ ເອຕິສ຺ສາ ນາມໍ ໂຫຕິເຍວ. ຕໂຍ ຫິ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາ ສຍໍ ປິຏ຺ຐິວຏ຺ຏກາ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ສຫຊາຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ອຘິວຈນສມ຺ຜສ຺ສຊາ ສຎ຺ຎາຕິປິ ນາມໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ປນ ປຏິຆສມ຺ຜສ຺ສຊາ ສຎ຺ຎາ ນາມ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກສຎ຺ຎາ, ອຘິວຈນສມ຺ຜສ຺ສຊາ ສຎ຺ຎາ ນາມ ມໂນທ຺ວາຣິກສຎ຺ຎາ. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກສຎ຺ຎາ ໂອໂລເກຕ຺ວາປິ ຊານິຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ ໂອຬາຣິກາ. ຣຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸປນິຊ຺ຌາຍນ຺ຕຎ຺ຫິ ‘ຣຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸປນິຊ຺ຌາຍຕີ’ຕິ, ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຸປນິຊ຺ຌາຍນ຺ຕໍ ‘ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຸປນິຊ຺ຌາຍຕີ’ຕິ ໂອໂລເກຕ຺ວາວ ຊານນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ທ຺ເວ ກິຣ ອິຕ຺ຖິໂຍ ນິສີທິຕ຺ວາ ສຸຕ຺ຕໍ ກນ຺ຕນ຺ຕິ. ທ຺ວີສຸ ທຫເຣສຸ ຄາເມ ຈຣນ຺ເຕສຸ ເອໂກ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອກໍ ອິຕ຺ຖິໍ ໂອໂລເກສິ. ອິຕຣາ ຕໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘ກສ຺ມາ ນຸ ໂຂ ຕໍ ເອໂສ ໂອໂລເກສີ’ຕິ? ‘ນ ເອໂສ ຠິກ຺ຂຸ ມໍ ວິສຠາຄຈິຕ຺ເຕນ ໂອໂລເກສິ, ກນິຏ຺ຐຠຄິນີສຎ຺ຎາຍ ປນ ໂອໂລເກສີ’ຕິ. ເຕສຸປິ ຄາເມ ຈຣິຕ຺ວາ ອາສນສາລາຍ ນິສິນ຺ເນສຸ ອິຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘ຕຍາ ສາ ອິຕ຺ຖີ ໂອໂລກິຕາ’ຕິ? ‘ອາມ ໂອໂລກິຕາ’. ‘ກິມຕ຺ຖາຍາ’ຕິ? ‘ມຍ຺ຫໍ ຠຄິນີສຣິກ຺ຂຕ຺ຕາ ຕໍ ໂອໂລເກສິ’ນ຺ຕິ ອາຫ. ເອວໍ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກສຎ຺ຎາ ໂອໂລເກຕ຺ວາປິ ຊານິຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ສາ ປເນສາ ປສາທວຕ຺ຖຸກາ ເອວ. ເກຈິ ປນ ຊວນປ຺ປວຕ຺ຕາຕິ ທີເປນ຺ຕິ. ມໂນທ຺ວາຣິກສຎ຺ຎາ ປນ ເອກມຎ຺ເຈ ວາ ເອກປີເຐ ວາ ນິສີທິຕ຺ວາປິ ອຎ຺ຎໍ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕໍ ວິຕກ຺ເກນ຺ຕຎ຺ຈ ‘ກິໍ ຈິນ຺ເຕສິ, ກິໍ ວິຕກ຺ເກສີ’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວຈນວເສເນວ ຊານິຕພ຺ພໂຕ ສຸຂຸມາ. ເສສໍ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສທິສເມວາຕິ.

ອຍໍ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ຘນິທ຺ເທໂສ.

໔. ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘນິທ຺ເທໂສ

໒໐. ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘນິທ຺ເທເສ ເຍ ເກຈິ ສງ຺ຂາຣາຕິ ຈຕຸຠູມິກສງ຺ຂາເຣ ປຣິຍາທິຍຕິ. ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເຈຕນາຕິອາທີນິ ອຕີຕາທິວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐສງ຺ຂາເຣ ສຠາວໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕານິ. ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາຕິອາທີນິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເນວ. ເຈຕນາຕິ ເຫຏ຺ຐິມໂກຏິຍາ ປຘານສງ຺ຂາຣວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຫຏ຺ຐິມໂກຏິຍາ ຫິ ອນ຺ຕມໂສ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ສທ຺ຘິໍ ປາຬິຍໍ ອາຄຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສງ຺ຂາຣາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເຕສຸ ເຈຕນາ ປຘານາ ອາຍູຫນຏ຺ເຐນ ປາກຏຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມາ ອຍເມວ ຄຫິຕາ. ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສງ຺ຂາຣາ ປນ ຕາຍ ຄຫິຕາຍ ຄຫິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ. ອິຘາປິ ປຸຣິມາ ປຎ຺ຈ ຈກ຺ຂຸປສາທາທິວຕ຺ຖຸກາວ. ມໂນສມ຺ຜສ຺ສຊາ ຫທຍວຕ຺ຖຸກາປິ ອວຕ຺ຖຸກາປິ. ສພ຺ພາ ຈຕຸຠູມິກເຈຕນາ. ເສສໍ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສທິສເມວາຕິ.

ອຍໍ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘນິທ຺ເທໂສ.

໕. ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘນິທ຺ເທໂສ

໒໖. ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘນິທ຺ເທເສ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ຈຕຸຠູມກວິຎ຺ຎາຓໍ ປຣິຍາທິຍຕິ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິອາທີນິ ອຕີຕາທິວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐວິຎ຺ຎາຓໍ ສຠາວໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕານິ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ປຎ຺ຈ ຈກ຺ຂຸປສາທາທິວຕ຺ຖຸກາເນວ, ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ຫທຍວຕ຺ຖຸກມ຺ປິ ອວຕ຺ຖຸກມ຺ປິ. ສພ຺ພໍ ຈຕຸຠູມກວິຎ຺ຎາຓໍ. ເສສໍ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສທິສເມວາຕິ.

ອຍໍ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘນິທ຺ເທໂສ.

ປກິຓ຺ຓກກຖາ

ອິທານິ ປຎ຺ຈສຸປິ ຂນ຺ເຘສຸ ສມຸຄ຺ຄມໂຕ, ປຸພ຺ພາປຣໂຕ, ອທ຺ຘານປຣິຈ຺ເຉທໂຕ, ເອກຸປ຺ປາທນານານິໂຣຘໂຕ, ນານຸປ຺ປາທເອກນິໂຣຘໂຕ, ເອກຸປ຺ປາທເອກນິໂຣຘໂຕ, ນານຸປ຺ປາທນານານິໂຣຘໂຕ, ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໂຕ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣໂຕ, ໂອຬາຣິກສຸຂຸມໂຕ, ຫີນປຓີຕໂຕ, ທູຣສນ຺ຕິກໂຕ, ປຈ຺ຈຍໂຕ, ສມຸຏ຺ຐານໂຕ, ປຣິນິປ຺ຜນ຺ນໂຕ, ສງ຺ຂຕໂຕຕິ ໂສຬສຫາກາເຣຫິ ປກິຓ຺ຓກໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ ທຸວິໂຘ ສມຸຄ຺ຄໂມ – ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍກສມຸຄ຺ຄໂມ, ໂອປປາຕິກສມຸຄ຺ຄໂມຕິ. ຕຕ຺ຖ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍກສມຸຄ຺ຄໂມ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພ – ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍກສຕ຺ຕານຎ຺ຫິ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ອປຈ຺ຉາອປຸເຣ ເອກໂຕ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ປາຕຸຠູຕາ ກລລສງ຺ຂາຕາ ຣູປສນ຺ຕຕິ ປຣິຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ຂຸທ຺ທກມກ຺ຂິກາຍ ເອກວາຍາເມນ ປາຕພ຺ພມຕ຺ຕາຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ‘ອຕິພຫຸໍ ເອຕໍ, ສຓ຺ຫສູຈິຍາ ເຕເລ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕາຍ ປຄ຺ຆຣິຕ຺ວາ ອຄ຺ເຄ ຐິຕພິນ຺ທຸມຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕມ຺ປິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘ເອກເກເສ ເຕລໂຕ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຄຫິເຕ ຕສ຺ສ ປຄ຺ຆຣິຕ຺ວາ ອຄ຺ເຄ ຐິຕພິນ຺ທຸມຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕມ຺ປິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘ອິມສ຺ມິໍ ຊນປເທ ມນຸສ຺ສານໍ ເກເສ ອຏ຺ຐຘາ ຜາລິເຕ ຕໂຕ ເອກໂກຏ຺ຐາສປ຺ປມາໂຓ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸການໍ ເກໂສ; ຕສ຺ສ ປສນ຺ນຕິລເຕລໂຕ ອຸທ຺ຘຏສ຺ສ ອຄ຺ເຄ ຐິຕພິນ຺ທຸມຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕມ຺ປິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘ເອຕໍ ພຫຸ, ຊາຕິອຸຓ຺ຓາ ນາມ ສຸຂຸມາ; ຕສ຺ສາ ເອກອໍສຸໂນ ປສນ຺ນຕິລເຕເລ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘຏສ຺ສ ປຄ຺ຆຣິຕ຺ວາ ອຄ຺ເຄ ຐິຕພິນ຺ທຸມຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ປເນຕໍ ອຈ຺ຉໍ ໂຫຕິ ວິປ຺ປສນ຺ນໍ ອນາວິລໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ປສນ຺ນຕິລເຕລພິນ຺ທຸສມານວຓ຺ຓໍ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

ຕິລເຕລສ຺ສ ຍຖາ ພິນ຺ທຸ, ສປ຺ປິມຓ຺ໂຑ ອນາວິໂລ;

ເອວໍ ວຓ຺ຓປຏິຠາຄໍ, ກລລນ຺ຕິ ປວຸຈ຺ຈຕີຕິ.

ເອວໍ ປຣິຕ຺ຕາຍ ຣູປສນ຺ຕຕິຍາ ຕີຓິ ສນ຺ຕຕິສີສານິ ໂຫນ຺ຕິ – ວຕ຺ຖຸທສກໍ, ກາຍທສກໍ, ອິຕ຺ຖິຍາ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍວເສນ ປຸຣິສສ຺ສ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍວເສນ ຠາວທສກນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸຣູປໍ, ຕສ຺ສ ນິສ຺ສຍານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາຠູຕານິ, ຕໍນິສ຺ສິຕາ ວຓ຺ຓຄນ຺ຘຣໂສຊາ, ຊີວິຕນ຺ຕິ – ອິທໍ ວຕ຺ຖຸທສກໍ ນາມ. ກາຍປສາໂທ, ຕສ຺ສ ນິສ຺ສຍານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາຠູຕານິ, ຕນ຺ນິສ຺ສິຕາ ວຓ຺ຓຄນ຺ຘຣໂສຊາ, ຊີວິຕນ຺ຕິ – ອິທໍ ກາຍທສກໍ ນາມ. ອິຕ຺ຖິຍາ ອິຕ຺ຖິຠາໂວ, ປຸຣິສສ຺ສ ປຸຣິສຠາໂວ, ຕສ຺ສ ນິສ຺ສຍານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາຠູຕານິ, ຕນ຺ນິສ຺ສິຕາ ວຓ຺ຓຄນ຺ຘຣໂສຊາ, ຊີວິຕນ຺ຕິ – ອິທໍ ຠາວທສກໍ ນາມ.

ເອວໍ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍການໍ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ອຸກ຺ກຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉເທນ ສມຕິໍສ ກມ຺ມຊຣູປານິ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ນາມ ໂຫຕິ. ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ເຕນ ປນ ສຫຊາຕາ ເວທນາ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ, ສຎ຺ຎາ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ, ສງ຺ຂາຣາ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘ, ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ. ເອວໍ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍການໍ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ປຣິປຸຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ. ສເຈ ປນ ນປຸໍສກປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕິ, ຠາວທສກໍ ຫາຍຕິ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ທສການໍ ວເສນ ສມວີສຕິ ກມ຺ມຊຣູປານິ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ນາມ ໂຫຕິ. ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທໂຍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ເອວາຕິ. ເອວມ຺ປິ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍການໍ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ປຣິປຸຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ.

ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ຕິສມຸຏ຺ຐານິກປ຺ປເວຓີ ກເຖຕພ຺ພາ ຠເວຍ຺ຍ. ຕໍ ປນ ອກເຖຕ຺ວາ ‘ໂອປປາຕິກສມຸຄ຺ຄໂມ’ ນາມ ທສ຺ສິໂຕ. ໂອປປາຕິການຎ຺ຫິ ປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນານໍ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕານິ ຕີຓິ, ຈກ຺ຂຸໂສຕຆານຊິວ຺ຫາທສການິ ຈາຕິ ສຕ຺ຕ ຣູປສນ຺ຕຕິສີສານິ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸທສກາທີນິ ກາຍທສກສທິສາເນວ. ນປຸໍສກສ຺ສ ປນ ຠາວທສກໍ ນຕ຺ຖິ. ເອວໍ ປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນານໍ ໂອປປາຕິການໍ ສມສຕ຺ຕຕິ ເຈວ ສມສຏ຺ຐິ ຈ ກມ຺ມຊຣູປານິ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ນາມ. ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທໂຍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ເອວາຕິ. ເອວໍ ໂອປປາຕິການໍ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ປຣິປຸຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຍໍ ‘ໂອປປາຕິກສມຸຄ຺ຄໂມ’ ນາມ. ເອວໍ ຕາວ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ‘ສມຸຄ຺ຄມໂຕ’ ເວທິຕພ຺ພາ.

‘ປຸພ຺ພາປຣໂຕ’ຕິ ເອວໍ ປນ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍການໍ ອປຈ຺ຉາອປຸເຣ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ກິໍ ຣູປໍ ປຐມໍ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ ອຸທາຫຸ ອຣູປນ຺ຕິ? ຣູປໍ ຣູປເມວ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ, ນ ອຣູປໍ. ກສ຺ມາ? ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນ ຣູປຊນກຕ຺ຕາ. ສພ຺ພສຕ຺ຕານຎ຺ຫິ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ, ຂີຓາສວສ຺ສ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ, ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣູປ຺ປວິປາການີຕິ ໂສຬສ ຈິຕ຺ຕານິ ຣູປໍ ນ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ ຕາວ ວຕ຺ຖຸໂນ ທຸພ຺ພລຕາຍ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕຕາຍ ປຈ຺ຈຍເວກລ຺ລຕາຍ ອາຄນ຺ຕຸກຕາຍ ຈ ຣູປໍ ນ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ສຫຊາຕໍ ວຕ຺ຖຸ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ທຸພ຺ພລໍ ໂຫຕີຕິ ວຕ຺ຖຸໂນ ທຸພ຺ພລຕາຍ ຣູປໍ ນ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ຍຖາ ຈ ປປາເຕ ປຕນ຺ໂຕ ປຸຣິໂສ ອຎ຺ຎສ຺ສ ນິສ຺ສໂຍ ຠວິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວໍ ເອຕມ຺ປິ ກມ຺ມເວຄກ຺ຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປປາເຕ ປຕມານໍ ວິຍ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕໍ. ອິຕິ ກມ຺ມເວຄກ຺ຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ອປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕຕາຍປິ ຣູປໍ ນ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ.

ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ວຕ຺ຖຸນາ ສທ຺ຘິໍ ອປຈ຺ຉາອປຸເຣ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ. ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ປຸເຣຊາຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈໂຍ ຠວິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ສເຈ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ, ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຍ຺ຍ. ຍຕ຺ຣາປິ ວຕ຺ຖຸ ປຸເຣຊາຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈໂຍ ຠວິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ປເວຓີ ຆຏິຍຕິ, ຕຕ຺ຣາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ອງ຺ຄໂຕ ອປຣິຫີນໍເຍວ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ຍທິ ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ຐານກ຺ຂເຓ ວາ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ວາ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຍ຺ຍ, ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຍ຺ຍ. ນ ປນ ຈິຕ຺ຕໍ ຕສ຺ມິໍ ຂຓທ຺ວເຍ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ຍຖາ ປນ ອຫິຈ຺ຉຕ຺ຕກມກຸລໍ ປຖວິໂຕ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕໍ ປໍສຸຈຸຓ຺ຓໍ ຄເຫຕ຺ວາວ ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຸເຣຊາຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ອຏ຺ຐ ຣູປານິ ຄເຫຕ຺ວາວ ອຸຏ຺ຐຫຕິ. ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ຈ ວຕ຺ຖຸ ປຸເຣຊາຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈໂຍ ຠວິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ ປຈ຺ຈຍເວກລ຺ລຕາຍປິ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ ຣູປໍ ນ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ.

ຍຖາ ຈ ອາຄນ຺ຕຸກປຸຣິໂສ ອຄຕປຸພ຺ພໍ ປເທສໍ ຄໂຕ ອຎ຺ເຎສໍ – ‘ເອຖ ໂຠ, ອນ຺ໂຕຄາເມ ໂວ ອນ຺ນປານຄນ຺ຘມາລາທີນິ ທສ຺ສາມີ’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ອວິສຍຕາຍ ອປ຺ປຫຸຕຕາຍ, ເອວເມວ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ ອາຄນ຺ຕຸກນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອາຄນ຺ຕຸກຕາຍປິ ຣູປໍ ນ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ອປິຈ ສມຕິໍສ ກມ຺ມຊຣູປານິ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານຣູປານໍ ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕານີຕິປິ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ ຣູປໍ ນ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ.

ຂີຓາສວສ຺ສ ປນ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ ວຏ຺ຏມູລສ຺ສ ວູປສນ຺ຕຕ຺ຕາ ນ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ຕສ຺ສ ຫິ ສພ຺ພຠເວສຸ ວຏ຺ຏມູລໍ ວູປສນ຺ຕໍ ອຠພ຺ພຸປ຺ປຕ຺ຕິກໍ ປຸນພ຺ຠເວ ປເວຓີ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ປນ ສຕ຺ຕ ຠເວ ຐເປຕ຺ວາ ອຏ຺ຐເມວ ວຏ຺ຏມູລໍ ວູປສນ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ ສຕ຺ຕສຸ ຠເວສຸ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ, ສກທາຄາມິໂນ ທ຺ວີສຸ, ອນາຄາມິໂນ ເອກສ຺ມິໍ. ຂີຓາສວສ຺ສ ສພ຺ພຠເວສຸ ວຏ຺ຏມູລສ຺ສ ວູປສນ຺ຕຕ຺ຕາ ເນວ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ.

ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາເຓສຸ ປນ ຌານງ຺ຄໍ ນຕ຺ຖິ, ມຄ຺ຄງ຺ຄໍ ນຕ຺ຖິ, ເຫຕຸ ນຕ຺ຖີຕິ ຈິຕ຺ຕງ຺ຄໍ ທຸພ຺ພລໍ ໂຫຕີຕິ ຈິຕ຺ຕງ຺ຄທຸພ຺ພລຕາຍ ຕານິ ຣູປໍ ນ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ. ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣູປວິປາການິ ຕສ຺ມິໍ ຠເວ ຣູປສ຺ສ ນຕ຺ຖິຕາຍ ຣູປໍ ນ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ຕາເນວ, ຍານິ ອຎ຺ຎານິປິ ຕສ຺ມິໍ ຠເວ ອຏ຺ຐ ກາມາວຈຣກຸສລານິ, ທສ ອກຸສລານິ, ນວ ກິຣິຍຈິຕ຺ຕານິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ອາຣຸປ຺ປກຸສລານິ, ຈຕສ຺ໂສ ອາຣຸປ຺ປກິຣິຍາ, ຕີຓິ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕານິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຜລຈິຕ຺ຕານີຕິ ທ຺ເວຈຕ຺ຕາລີສ ຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕານິປິ ຕຕ຺ຖ ຣູປສ຺ສ ນຕ຺ຖິຕາຍ ເອວ ຣູປໍ ນ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ. ເອວໍ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ ຣູປໍ ນ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ.

ອຸຕຸ ປນ ປຐມໍ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ໂກ ເອສ ອຸຕຸ ນາມາຕິ? ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ສມຕິໍສກມ຺ມຊຣູປານໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣາ ເຕໂຊຘາຕຸ. ສາ ຐານໍ ປຕ຺ວາ ອຏ຺ຐ ຣູປານິ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ອຸຕຸ ນາມ ເຈສ ທນ຺ຘນິໂຣໂຘ; ຈິຕ຺ຕໍ ຂິປ຺ປນິໂຣຘໍ. ຕສ຺ມິໍ ຘຣນ຺ເຕເຍວ ໂສຬສ ຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ເຕສຸ ປຏິສນ຺ຘິອນນ຺ຕຣໍ ປຐມຠວງ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓເຍວ ອຏ຺ຐ ຣູປານິ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ຍທາ ປນ ສທ຺ທສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກາໂລ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕທາ ອຸຕຸຈິຕ຺ຕານິ ສທ຺ທນວກໍ ນາມ ສມຸຏ຺ຐາເປສ຺ສນ຺ຕິ. ກພຬີກາຣາຫາໂຣປິ ຐານໍ ປຕ຺ວາ ອຏ຺ຐ ຣູປານິ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ກຸໂຕ ປນສ຺ສ ກພຬີກາຣາຫາໂຣຕິ? ມາຕິໂຕ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ຍຎ຺ຈສ຺ສ ຠຸຎ຺ຊຕີ ມາຕາ, ອນ຺ນໍ ປານຎ຺ຈ ໂຠຊນໍ;

ເຕນ ໂສ ຕຕ຺ຖ ຍາເປຕິ, ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຄໂຕ ນໂຣ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໒໓໕);

ເອວໍ ກຸຈ຺ຉິຄໂຕ ທາຣໂກ ມາຕຣາ ອຊ຺ໂຌຫຏອນ຺ນປານໂອຊາຍ ຍາເປຕິ. ສາວ ຐານປ຺ປຕ຺ຕາ ອຏ຺ຐ ຣູປານິ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ນນຸ ຈ ສາ ໂອຊາ ຂຣາ? ວຕ຺ຖຸ ສຸຂຸມໍ? ກຖໍ ຕຕ຺ຖ ປຕິຏ຺ຐາຕີຕິ? ປຐມໍ ຕາວ ນ ປຕິຏ຺ຐາຕິ; ເອກສ຺ສ ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວາ ສຕ຺ຕາຫານໍ ຄຕກາເລ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ຕໂຕ ປນ ປຸເຣ ວາ ປຕິຏ຺ຐາຕຸ ປຈ຺ຉາ ວາ; ຍທາ ມາຕຣາ ອຊ຺ໂຌຫຏອນ຺ນປານໂອຊາ ທາຣກສ຺ສ ສຣີເຣ ປຕິຏ຺ຐາຕິ, ຕທາ ອຏ຺ຐ ຣູປານິ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ.

ໂອປປາຕິກສ຺ສາປິ ປກຕິປຏິຍຕ຺ຕານໍ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍານໍ ອຕ຺ຖິຏ຺ຐາເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ສ ຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ ອຊ຺ໂຌຫຣໂຕ ຐານປ຺ປຕ຺ຕາ ໂອຊາ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ເອໂກ ອນ຺ນປານຣຫິເຕ ອຣຎ຺ເຎ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ມຫາຉາຕໂກ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຕໂນວ ຊິວ຺ຫາຍ ເຂຬໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຄິລຕິ. ຕຕ຺ຣາປິສ຺ສ ຐານປ຺ປຕ຺ຕາ ໂອຊາ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ.

ເອວໍ ປຎ຺ຈວີສຕິຍາ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ທ຺ເວວ ຣູປານິ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ – ເຕໂຊຘາຕຸ ຈ ກພຬີກາຣາຫາໂຣ ຈ. ອຣູເປປິ ທ຺ເວເຍວ ຘມ຺ມາ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ – ຈິຕ຺ຕຎ຺ເຈວ ກມ຺ມເຈຕນາ ຈ. ຕຕ຺ຖ ຣູປໍ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ຈ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ຈ ທຸພ຺ພລໍ, ຐານກ຺ຂເຓ ພລວນ຺ຕິ ຐານກ຺ຂເຓ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ຈິຕ຺ຕໍ ຐານກ຺ຂເຓ ຈ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ຈ ທຸພ຺ພລໍ, ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓເຍວ ພລວນ຺ຕິ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓເຍວ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ກມ຺ມເຈຕນາ ນິຣຸທ຺ຘາວ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ອຕີເຕ ກປ຺ປໂກຏິສຕສຫສ຺ສມຕ຺ຖເກປິ ຫິ ອາຍູຫິຕໍ ກມ຺ມໍ ເອຕຣຫິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ເອຕຣຫິ ອາຍູຫິຕໍ ອນາຄເຕ ກປ຺ປໂກຏິສຕສຫສ຺ສປຣິໂຍສາເນປິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ. ເອວໍ ‘ປຸພ຺ພາປຣໂຕ’ ເວທິຕພ຺ພາ.

‘ອທ຺ຘານປຣິຈ຺ເຉທໂຕ’ຕິ ຣູປໍ ກິຕ຺ຕກໍ ອທ຺ຘານໍ ຕິຏ຺ຐຕິ? ອຣູປໍ ກິຕ຺ຕກນ຺ຕິ? ຣູປໍ ຄຣຸປຣິຓາມໍ ທນ຺ຘນິໂຣຘໍ. ອຣູປໍ ລຫຸປຣິຓາມໍ ຂິປ຺ປນິໂຣຘໍ. ຣູເປ ຘຣນ຺ເຕເຍວ ໂສຬສ ຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ຕໍ ປນ ສຕ຺ຕຣສເມນ ຈິຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ຍຖາ ຫິ ປຸຣິໂສ ‘ຜລໍ ປາເຕສ຺ສາມີ’ຕິ ມຸຄ຺ຄເຣນ ຣຸກ຺ຂສາຂໍ ປຫເຣຍ຺ຍ, ຜລານິ ຈ ປຕ຺ຕານິ ຈ ເອກກ຺ຂເຓເຍວ ວຓ຺ຏໂຕ ມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍຸໍ. ຕຕ຺ຖ ຜລານິ ອຕ຺ຕໂນ ຠາຣິກຕາຍ ປຐມຕຣໍ ປຖວິຍໍ ປຕນ຺ຕິ, ປຕ຺ຕານິ ລຫຸກຕາຍ ປຈ຺ຉາ. ເອວເມວ ມຸຄ຺ຄຣປ຺ປຫາເຣນ ປຕ຺ຕານຎ຺ຈ ຜລານຎ຺ຈ ເອກກ຺ຂເຓ ວຓ຺ຏໂຕ ມຸຕ຺ຕກາໂລ ວິຍ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ຣູປາຣູປຘມ຺ມານໍ ເອກກ຺ຂເຓ ປາຕຸຠາໂວ; ຜລານໍ ຠາຣິກຕາຍ ປຐມຕຣໍ ປຖວິຍໍ ປຕນໍ ວິຍ ຣູເປ ຘຣນ຺ເຕເຍວ ໂສຬສນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌນໍ; ປຕ຺ຕານໍ ລຫຸກຕາຍ ປຈ຺ຉາ ປຖວິຍໍ ປຕນໍ ວິຍ ຣູປສ຺ສ ສຕ຺ຕຣສເມນ ຈິຕ຺ເຕນ ສຫ ນິຣຸຊ຺ຌນໍ.

ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ຣູປໍ ທນ຺ຘນິໂຣຘໍ ຄຣຸປຣິຓາມໍ, ຈິຕ຺ຕໍ ຂິປ຺ປນິໂຣຘໍ ລຫຸປຣິຓາມໍ, ຣູປໍ ປນ ອຣູປໍ ອຣູປໍ ວາ ຣູປໍ ໂອຫາຍ ປວຕ຺ຕິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ເອກປ຺ປມາຓາວ ປວຕ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອຸປມາ – ເອໂກ ປຸຣິໂສ ລກຸຓ຺ຏກປາໂທ, ເອໂກ ທີຆປາໂທ. ເຕສຸ ເອກໂຕ ມຄ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕສຸ ຍາວ ທີຆປາໂທ ເອກປທວາຣໍ ອກ຺ກມຕິ, ຕາວ ອິຕໂຣ ປເທ ປທໍ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂສຬສປທວາເຣນ ຄຈ຺ຉຕິ. ທີຆປາໂທ ລກຸຓ຺ຏກປາທສ຺ສ ໂສຬສ ປທວາເຣ ອຕ຺ຕໂນ ປາທໍ ອຎ຺ຉິຕ຺ວາ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ເອກເມວ ປທວາຣໍ ກໂຣຕິ. ອິຕິ ເອໂກປິ ເອກໍ ອຕິກ຺ກມິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ຄມນໍ ເອກປ຺ປມາຓເມວ ໂຫຕິ. ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ລກຸຓ຺ຏກປາທປຸຣິໂສ ວິຍ ອຣູປໍ; ທີຆປາທປຸຣິໂສ ວິຍ ຣູປໍ; ທີຆປາທສ຺ສ ເອກໍ ປທວາຣໍ ອກ຺ກມຓກາເລ ອິຕຣສ຺ສ ໂສຬສປທວາຣອກ຺ກມນໍ ວິຍ ຣູເປ ຘຣນ຺ເຕເຍວ ອຣູປຘມ຺ເມສຸ ໂສຬສນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌນໍ; ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຸຣິສານໍ ລກຸຓ຺ຏກປາທປຸຣິສສ຺ສ ໂສຬສ ປທວາເຣ ອິຕຣສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ປາທໍ ອຎ຺ຉິຕ຺ວາ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ເອກປທວາຣກຣຓໍ ວິຍ ຣູປສ຺ສ ສຕ຺ຕຣສເມນ ຈິຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ນິຣຸຊ຺ຌນໍ; ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຸຣິສານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອໂນຫາຍ ເອກປ຺ປມາເຓເນວ ຄມນໍ ວິຍ ອຣູປສ຺ສ ຣູປໍ ຣູປສ຺ສ ອຣູປໍ ອໂນຫາຍ ເອກປ຺ປມາເຓເນວ ປວຕ຺ຕນນ຺ຕິ. ເອວໍ ‘ອທ຺ຘານປຣິຈ຺ເຉທໂຕ’ ເວທິຕພ຺ພາ.

‘ເອກຸປ຺ປາທນານານິໂຣຘໂຕ’ຕິ ອິທໍ ປຈ຺ຉິມກມ຺ມຊໍ ຐເປຕ຺ວາ ທີເປຕພ຺ພໍ. ປຐມຎ຺ຫິ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ, ທຸຕິຍໍ ຠວງ຺ຄໍ, ຕຕິຍໍ ຠວງ຺ຄໍ…ເປ… ໂສຬສມໍ ຠວງ຺ຄໍ. ເຕສຸ ເອເກກສ຺ສ ອຸປ຺ປາທຏ຺ຐິຕິຠງ຺ຄວເສນ ຕໂຍ ຕໂຍ ຂຓາ. ຕຕ຺ຖ ເອເກກສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຕີສຸ ຕີສຸ ຂເຓສຸ ສມຕິໍສ ສມຕິໍສ ກມ຺ມຊຣູປານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເຕສຸ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ສມຸຏ຺ຐິຕໍ ກມ຺ມຊຣູປໍ ສຕ຺ຕຣສມສ຺ສ ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓເຍວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ; ຐິຕິກ຺ຂເຓ ສມຸຏ຺ຐິຕໍ ຐິຕິກ຺ຂເຓເຍວ; ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ສມຸຏ຺ຐິຕໍ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓເຍວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ເອວໍ ທຸຕິຍຠວງ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ສຕ຺ຕຣສເມນ ຈິຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ນໂຍ ເນຕພ຺ໂພ. ອິຕິ ໂສຬສ ຕິກາ ອຏ຺ຐຈຕ຺ຕາລີສ ໂຫນ຺ຕິ. ອຍໍ ອຏ຺ຐຈຕ຺ຕາລີສກມ຺ມຊຣູປປເວຓີ ນາມ. ສາ ປເນສາ ຣຕ຺ຕິຎ຺ຈ ທິວາ ຈ ຂາທນ຺ຕານມ຺ປິ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕານມ຺ປິ ສຸຕ຺ຕານມ຺ປິ ປມຕ຺ຕານມ຺ປິ ນທີໂສໂຕ ວິຍ ເອກນ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕຕິ ເຍວາຕິ. ເອວໍ ‘ເອກຸປ຺ປາທນານານິໂຣຘໂຕ’ ເວທິຕພ຺ພາ.

‘ນານຸປ຺ປາທເອກນິໂຣຘຕາ’ ປຈ຺ຉິມກມ຺ມເຊນ ທີເປຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ອາຍຸສໍຂາຣປຣິໂຍສາເນ ໂສຬສນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕານໍ ວາເຣ ສຕິ ເຫຏ຺ຐາໂສຬສກໍ ອຸປຣິໂສຬສກນ຺ຕິ ທ຺ເວ ເອກໂຕ ໂຍເຊຕພ຺ພານິ. ເຫຏ຺ຐາໂສຬສກສ຺ມິຎ຺ຫິ ປຐມຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ສມຸຏ຺ຐິຕໍ ສມຕິໍສກມ຺ມຊຣູປໍ ອຸປຣິໂສຬສກສ຺ມິໍ ປຐມຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓເຍວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ; ຐິຕິກ຺ຂເຓ ສມຸຏ຺ຐິຕໍ ຕສ຺ສ ຐິຕິກ຺ຂເຓເຍວ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ສມຸຏ຺ຐິຕໍ ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓເຍວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ເຫຏ຺ຐິມໂສຬສກສ຺ມິໍ ປນ ທຸຕິຍຈິຕ຺ຕສ຺ສ…ເປ… ໂສຬສມຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ສມຸຏ຺ຐິຕໍ ສມຕິໍສກມ຺ມຊຣູປໍ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓເຍວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ; ຕສ຺ສ ຐິຕິກ຺ຂເຓ ສມຸຏ຺ຐິຕໍ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຐິຕິກ຺ຂເຓເຍວ; ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ສມຸຏ຺ຐິຕໍ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓເຍວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກມ຺ມຊຣູປປເວຓີ ນ ປວຕ຺ຕຕິ. ຍທິ ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ສຕ຺ຕາ ອກ຺ຂຍາ ອວຍາ ອຊຣາ ອມຣາ ນາມ ຠເວຍ຺ຍຸໍ.

ເອຕ຺ຖ ປນ ຍເທຕໍ ‘ສຕ຺ຕຣສມສ຺ສ ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓເຍວ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ‘ເອກສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຣູປໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ອາຄຕຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ‘‘ຍສ຺ສ ກາຍສງ຺ຂາໂຣ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ (ຍມ. ໒.ສງ຺ຂາຣຍມກ.໗໙) ອິມາຍ ປາຬິຍາ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ. ກຖໍ? ກາຍສງ຺ຂາໂຣ ຫິ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐາໂນ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສວາໂຕ. ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານຣູປຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຍາວ ອຎ຺ຎານິ ໂສຬສ ຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຕາວ ຕິຏ຺ຐຕິ. ເຕສໍ ໂສຬສນ຺ນໍ ສພ຺ພປຈ຺ຉິເມນ ສທ຺ຘິໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ອິຕິ ເຍນ ຈິຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຕ຺ຕຣສເມນ ສທ຺ຘິໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ; ນ ກສ຺ສຈິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ວາ ຐິຕິກ຺ຂເຓ ວາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ນາປິ ຐິຕິກ຺ຂເຓ ວາ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອສາ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານຣູປສ຺ສ ຘມ຺ມຕາຕິ ນິຍມໂຕ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາເຣນ ສທ຺ຘິໍ ເອກກ຺ຂເຓ ນິຣຸຊ຺ຌນໂຕ ‘‘ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ໂຍ ຈາຍໍ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານສ຺ສ ຂຓນິຍໂມ ວຸຕ຺ໂຕ ກມ຺ມາທິສມຸຏ຺ຐານສ຺ສາປິ ອຍເມວ ຂຓນິຍໂມ. ຕສ຺ມາ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ເຕນ ສຫຸປ຺ປນ຺ນໍ ກມ຺ມຊຣູປໍ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຕ຺ຕຣສເມນ ສທ຺ຘິໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຐິຕິກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຏ຺ຐາຣສມສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຏ຺ຐາຣສມສ຺ສ ຐານກ຺ຂເຓ ນິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ອິມິນາ ນເຍເນຕ຺ຖ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ຕໂຕ ປຣໍ ປນ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານິກປເວຓີເຍວ ຕິຏ຺ຐຕິ. ‘ນີຫຣິຕ຺ວາ ຌາເປຖາ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ‘ນານຸປ຺ປາທເອກນິໂຣຘໂຕ’ ເວທິຕພ຺ພາ.

‘ເອກຸປ຺ປາທເອກນິໂຣຘໂຕ’ຕິ ຣູປໍ ປນ ຣູເປນ ສຫ ເອກຸປ຺ປາທໍ ເອກນິໂຣຘໍ. ອຣູປໍ ອຣູເປນ ສຫ ເອກຸປ຺ປາທໍ ເອກນິໂຣຘໍ. ເອວໍ ‘ເອກຸປ຺ປາທເອກນິໂຣຘໂຕ’ ເວທິຕພ຺ພາ.

‘ນານຸປ຺ປາທນານານິໂຣຘຕາ’ ປນ ຈຕຸສນ຺ຕຕິຣູເປນ ທີເປຕພ຺ພາ. ອິມສ຺ສ ຫິ ອຸທ຺ຘໍ ປາທຕລາ ອໂຘ ເກສມຕ຺ຖກາ ຕຈປຣິຍນ຺ຕສ຺ສ ສຣີຣສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຈຕຸສນ຺ຕຕິຣູປໍ ຆນປຸຎ຺ຊຠາເວນ ວຕ຺ຕຕິ. ເອວໍ ວຕ຺ຕມານສ຺ສາປິສ຺ສ ນ ເອກຸປ຺ປາທາທິຕາ ສລ຺ລກ຺ເຂຕພ຺ພາ. ຍຖາ ປນ ອຸປຈິກຣາຊິ ວາ ກິປິລ຺ລິກຣາຊິ ວາ ໂອໂລກິຍມານາ ເອກາພທ຺ຘາ ວິຍ ໂຫຕິ, ນ ປນ ເອກາພທ຺ຘາ. ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ຫິ ສີສສນ຺ຕິເກ ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ສີສມ຺ປິ ອຸທຣມ຺ປິ ປາທາປິ, ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ອຸທຣສນ຺ຕິເກ ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ສີສມ຺ປິ ອຸທຣມ຺ປິ ປາທາປິ, ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ປາທສນ຺ຕິເກ ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ສີສມ຺ປິ ອຸທຣມ຺ປິ ປາທາປິ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວເມວ ຈຕຸສນ຺ຕຕິຣູປານມ຺ປິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທປິ ໂຫຕິ ຐິຕິປິ ຠງ຺ໂຄປິ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ຐິຕິກ຺ຂເຓ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທປິ ໂຫຕິ ຐິຕິປິ ຠງ຺ໂຄປິ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທປິ ໂຫຕິ ຐິຕິປິ ຠງ຺ໂຄປິ. ເອວເມຕ຺ຖ ‘ນານຸປ຺ປາທນານານິໂຣຘຕາ’ ເວທິຕພ຺ພາ.

‘ອຕີຕາທີນິ’ ປນ ທູຣທຸກປຣິໂຍສານານິ ປາຬິຍໍ ອາຄຕາເນວ. ‘ປຈ຺ຈຍສມຸຏ຺ຐານານິ’ປິ ‘‘ກມ຺ມຊໍ, ກມ຺ມປຈ຺ຈຍໍ, ກມ຺ມປຈ຺ຈຍອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໙໗໕) ນເຍນ ເຫຏ຺ຐາ ກຖິຕານິເຍວ. ປຎ຺ຈປິ ປນ ຂນ຺ຘາ ປຣິນິປ຺ຜນ຺ນາວ ໂຫນ຺ຕິ, ໂນ ອປຣິນິປ຺ຜນ຺ນາ; ສງ຺ຂຕາວ ໂນ ອສງ຺ຂຕາ; ອປິຈ ນິປ຺ຜນ຺ນາປິ ໂຫນ຺ຕິເຍວ. ສຠາວຘມ຺ເມສຸ ຫິ ນິພ຺ພານເມເວກໍ ອປຣິນິປ຺ຜນ຺ນໍ ອນິປ຺ຜນ຺ນຎ຺ຈ. ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິ ປນ ນາມປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈ ກຖນ຺ຕິ? ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາຕິ ວາ ສງ຺ຂຕາສງ຺ຂຕາຕິ ວາ ປຣິນິປ຺ຜນ຺ນາປຣິນິປ຺ຜນ຺ນາຕິ ວາ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ນິປ຺ຜນ຺ນາ ປນ ໂຫຕິ ສມາປຊ຺ຊນ຺ເຕນ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໂຕ. ຕຖາ ນາມປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ສາປິ ຫິ ໂລກິຍາທິເຠທໍ ນ ລຠຕິ; ນິປ຺ຜນ຺ນາ ປນ ໂຫຕິ ໂນ ອນິປ຺ຜນ຺ນາ; ນາມຄ຺ຄຫຓຎ຺ຫິ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕວ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ.

ກມາທິວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

ເອວໍ ປກິຓ຺ຓກໂຕ ຂນ຺ເຘ ວິທິຕ຺ວາ ປຸນ ເອເຕສຸເຍວ –

ຂນ຺ເຘສຸ ຎາຓເຠທຕ຺ຖໍ, ກມໂຕຖ ວິເສສໂຕ;

ອນູນາຘິກໂຕ ເຈວ, ອຸປມາໂຕ ຕເຖວ ຈ.

ທຏ຺ຐພ຺ພໂຕ ທ຺ວິຘາ ເອວໍ, ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສຕ຺ຖສິທ຺ຘິໂຕ;

ວິນິຈ຺ຉຍນໂຍ ສມ຺ມາ, ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິຠາວິນາ.

ຕຕ຺ຖ ‘ກມໂຕ’ຕິ ອິຘ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ກໂມ, ປຫານກ຺ກໂມ, ປຏິປຕ຺ຕິກ຺ກໂມ, ຠູມິກ຺ກໂມ, ເທສນາກ຺ກໂມຕິ ພຫຸວິໂຘ ກໂມ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ປຐມໍ ກລລໍ ໂຫຕິ, ກລລາ ໂຫຕິ ອພ຺ພຸທ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໓໕) ເອວມາທິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ກໂມ. ‘‘ທສ຺ສເນນ ປຫາຕພ຺ພາ ຘມ຺ມາ, ຠາວນາຍ ປຫາຕພ຺ພາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ຕິກມາຕິກາ ໘) ເອວມາທິ ປຫານກ຺ກໂມ. ‘‘ສີລວິສຸທ຺ຘິ, ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໕໙; ປຏິ. ມ. ໓.໔໑) ເອວມາທິ ປຏິປຕ຺ຕິກ຺ກໂມ. ‘‘ກາມາວຈຣາ, ຣູປາວຈຣາ’’ຕິ ເອວມາທິ ຠູມິກ຺ກໂມ. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໑໔໕) ວາ ‘‘ທານກຖໍ ສີລກຖ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໖໙; ທີ. ນິ. ໑.໒໙໘) ວາ ເອວມາທິ ເທສນາກ຺ກໂມ. ເຕສຸ ອິຘ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ກໂມ ຕາວ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ກລລາທີນໍ ວິຍ ຂນ຺ຘານໍ ປຸພ຺ພາປຣິຍວວຕ຺ຖາເນນ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ; ນ ປຫານກ຺ກໂມ ກຸສລາພ຺ຍາກຕານໍ ອປ຺ປຫາຕພ຺ພໂຕ; ນ ປຏິປຕ຺ຕິກ຺ກໂມ ອກຸສລານໍ ອປ຺ປຏິປຊ຺ຊນີຍໂຕ; ນ ຠູມິກ຺ກໂມ ເວທນາທີນໍ ຈຕຸຠູມກປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ.

ເທສນາກ຺ກໂມ ປນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ອເຠເທນ ຫິ ຍໍ ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ອຕ຺ຕຄ຺ຄາຫປຕິຕໍ ເວເນຍ຺ຍຊນໍ ສມູຫຆນວິນິພ຺ໂຠຄທສ຺ສເນນ ອຕ຺ຕຄ຺ຄາຫໂຕ ໂມເຈຕຸກາໂມ ຠຄວາ ຫິຕກາໂມ ຕສ຺ສ ຊນສ຺ສ ສຸຂຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ຈກ຺ຂຸອາທີນມ຺ປິ ວິສຍຠູຕໍ ໂອຬາຣິກໍ ປຐມໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘໍ ເທເສສິ. ຕໂຕ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐຣູປສໍເວທິຕໍ ເວທນໍ, ຍໍ ເວທຍຕິ ຕໍ ສຎ຺ຊານາຕີຕິ ເອວໍ ເວທນາວິສຍສ຺ສ ອາກາຣຄ຺ຄາຫິກໍ ສຎ຺ຎໍ, ສຎ຺ຎາວເສນ ອຠິສງ຺ຂາຣເກ ສງ຺ຂາເຣ, ເຕສໍ ເວທນາທີນໍ ນິສ຺ສຍໍ ອຘິປຕິຠູຕຎ຺ຈ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ເອວໍ ຕາວ ‘ກມໂຕ’ ວິນິຈ຺ຉຍນໂຍ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ.

‘ວິເສສໂຕ’ຕິ ຂນ຺ຘານຎ຺ຈ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘານຎ຺ຈ ວິເສສໂຕ. ໂກ ປນ ເຕສໍ ວິເສໂສ? ຂນ຺ຘາ ຕາວ ອວິເສສໂຕ ວຸຕ຺ຕາ, ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ສາສວອຸປາທານີຍຠາເວນ ວິເສເສຕ຺ວາ. ຍຖາຫ –

‘‘ປຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂນ຺ເຘ ເທເສສ຺ສາມິ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘ ຈ, ຕໍ ສຸຓາຖ. ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ? ຍໍ ກິຎ຺ຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣູປໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ…ເປ… ສນ຺ຕິເກ ວາ – ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ. ຍາ ກາຈິ ເວທນາ…ເປ… ຍາ ກາຈິ ສຎ຺ຎາ…ເປ… ເຍ ເກຈິ ສງ຺ຂາຣາ…ເປ… ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວິຎ຺ຎາຓໍ …ເປ… ສນ຺ຕິເກ ວາ – ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ. ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ. ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ? ຍໍ ກິຎ຺ຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣູປໍ…ເປ… ສນ຺ຕິເກ ວາ ສາສວໍ ອຸປາທານິຍໍ – ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຣູປູປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ. ຍາ ກາຈິ ເວທນາ…ເປ… ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວິຎ຺ຎາຓໍ…ເປ… ສນ຺ຕິເກ ວາ ສາສວໍ ອຸປາທານິຍໍ – ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຎ຺ຎາຓຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ. ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໔໘).

ເອຕ຺ຖ ຈ ຍຖາ ເວທນາທໂຍ ອນາສວາປິ ສາສວາປິ ອຕ຺ຖິ, ນ ເອວໍ ຣູປໍ. ຍສ຺ມາ ປນສ຺ສ ຣາສຏ຺ເຐນ ຂນ຺ຘຠາໂວ ຍຸຊ຺ຊຕິ ຕສ຺ມາ ຂນ຺ເຘສຸ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ຣາສຏ຺ເຐນ ຈ ສາສວຏ຺ເຐນ ຈ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘຠາໂວ ຍຸຊ຺ຊຕິ ຕສ຺ມາ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ວຸຕ຺ຕໍ. ເວທນາທໂຍ ປນ ອນາສວາວ ຂນ຺ເຘສຸ ວຸຕ຺ຕາ, ສາສວາ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ. ‘ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ ອຸປາທານໂຄຈຣາ ຂນ຺ຘາ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອິຘ ປນ ສພ຺ເພເປເຕ ເອກຊ຺ຌໍ ກຕ຺ວາ ຂນ຺ຘາຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ.

‘ອນູນາຘິກໂຕ’ຕິ ກສ຺ມາ ປນ ຠຄວຕາ ປຎ຺ເຈວ ຂນ຺ຘາ ວຸຕ຺ຕາ ອນູນາ ອນຘິກາຕິ? ສພ຺ພສງ຺ຂຕສຠາເຄກສງ຺ຄຫໂຕ, ອຕ຺ຕຕ຺ຕນິຍຄ຺ຄາຫວຕ຺ຖຸສ຺ສ ເອຕປ຺ປຣມໂຕ, ອຎ຺ເຎສຎ຺ຈ ຕທວໂຣຘໂຕ. ອເນກປ຺ປເຠເທສຸ ຫິ ສງ຺ຂຕຘມ຺ເມສຸ ສຠາຄວເສນ ສງ຺ຄຍ຺ຫມາເນສຸ ຣູປໍ ຣູປສຠາຄສງ຺ຄຫວເສນ ເອໂກ ຂນ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ເວທນາ ເວທນາສຠາຄສງ຺ຄຫວເສນ ເອໂກ ຂນ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ເອສ ນໂຍ ສຎ຺ຎາທີສຸປິ. ຕສ຺ມາ ສພ຺ພສງ຺ຂຕສຠາຄສງ຺ຄຫໂຕ ປຎ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕາ. ເອຕປຣມຎ຺ເຈຕໍ ອຕ຺ຕຕ຺ຕນິຍຄ຺ຄາຫວຕ຺ຖຸ ຍທິທໍ ຣູປາທໂຍ ປຎ຺ຈ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ຣູເປ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິ ຣູປໍ ອຸປາທາຍ ຣູປໍ ອຠິນິວິສ຺ສ ເອວໍ ທິຏ຺ຐິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ – ‘ເອຕໍ ມມ, ເອໂສຫມສ຺ມິ, ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາ’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໒໐໗). ເວທນາຍ… ສຎ຺ຎາຍ… ສງ຺ຂາເຣສຸ…. ວິຎ຺ຎາເຓ ສຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປາທາຍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຠິນິວິສ຺ສ ເອວໍ ທິຏ຺ຐິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ – ‘ເອຕໍ ມມ, ເອໂສຫມສ຺ມິ, ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາ’’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕຕ຺ຕນິຍຄ຺ຄາຫວຕ຺ຖຸສ຺ສ ເອຕປຣມໂຕປິ ປຎ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕາ. ເຍປິ ຈຎ຺ເຎ ສີລາທໂຍ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘາ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕປິ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ເອຕ຺ເຖວ ອວໂຣຘໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ອຎ຺ເຎສໍ ຕທວໂຣຘໂຕປິ ປຎ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕາຕິ. ເອວໍ ‘ອນູນາຘິກໂຕ’ ວິນິຈ຺ຉຍນໂຍ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ.

‘ອຸປມາໂຕ’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຫິ ຄິລານສາລູປໂມ ຣູປຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ ຄິລານູປມສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓວເສນ ນິວາສນຏ຺ຐານໂຕ, ເຄລຎ຺ຎູປໂມ ເວທນຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ ອາພາຘກຕ຺ຕາ, ເຄລຎ຺ຎສມຸຏ຺ຐານູປໂມ ສຎ຺ຎຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ ກາມສຎ຺ຎາທິວເສນ ຣາຄາທິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເວທນາສມ຺ຠວາ, ອສປ຺ປາຍເສວນູປໂມ ສງ຺ຂາຣຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ ເວທນາເຄລຎ຺ຎສ຺ສ ນິທານຕ຺ຕາ. ‘‘ເວທນໍ ເວທນຕ຺ຕາຍ ສງ຺ຂຕມຠິສງ຺ຂໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໗໙) ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ‘‘ອກຸສລສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາ ວິປາກໍ ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ ທຸກ຺ຂສຫຄຕ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໕໕໖). ຄິລານູປໂມ ວິຎ຺ຎາຓຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ ເວທນາເຄລຎ຺ເຎນ ອປຣິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ອປິຈ ຈາຣກກາຣຓອປຣາຘກາຣຓກາຣກອປຣາຘິກູປມາ ເອເຕ ຠາຊນໂຠຊນພ຺ຍຎ຺ຊນປຣິເວສກຠຸຎ຺ຊກູປມາ ຈາຕິ, ເອວໍ ‘ອຸປມາໂຕ’ ວິນິຈ຺ຉຍນໂຍ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ.

‘ທຏ຺ຐພ຺ພໂຕ ທ຺ວິຘາ’ຕິ ສງ຺ເຂປໂຕ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຈາຕິ ເອວໍ ທ຺ວິຘາ ທຏ຺ຐພ຺ພໂຕ ເປຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉຍນໂຍ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ. ສງ຺ເຂປໂຕ ຫິ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ອາສິວິສູປເມ (ສໍ. ນິ. ໔.໒໓໘) ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕາສິກປຈ຺ຈຕ຺ຖິກໂຕ, ຠາຣສຸຕ຺ຕວເສນ (ສໍ. ນິ. ໓.໒໒) ຠາຣໂຕ, ຂຊ຺ຊນີຍປຣິຍາຍວເສນ (ສໍ. ນິ. ໓.໗໙) ຂາທກໂຕ, ຍມກສຸຕ຺ຕວເສນ (ສໍ. ນິ. ໓.໘໕) ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂານຕ຺ຕສງ຺ຂຕວຘກໂຕ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປເນຕ຺ຖ ເຜຓປິຓ຺ໂຑ ວິຍ ຣູປໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ອຸທກປຸພ຺ພຸໂຬ ວິຍ ເວທນາ, ມຣີຈິກາ ວິຍ ສຎ຺ຎາ, ກທລິກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິຍ ສງ຺ຂາຣາ, ມາຍາ ວິຍ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ເຜຓປິຓ຺ຑູປມໍ ຣູປໍ, ເວທນາ ປຸພ຺ພຸຬູປມາ;

ມຣີຈິກູປມາ ສຎ຺ຎາ, ສງ຺ຂາຣາ ກທລູປມາ;

ມາຍູປມຎ຺ຈ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ເທສິຕາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸນາ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໓.໙໕);

ຕຕ຺ຖ ຣູປາທີນໍ ເຜຓປິຓ຺ຑາທີຫິ ເອວໍ ສທິສຕາ ເວທິຕພ຺ພາ – ຍຖາ ຫິ ເຜຓປິຓ຺ໂຑ ນິສ຺ສາໂຣວ ເອວໍ ຣູປມ຺ປິ ນິຈ຺ຈສາຣຘຸວສາຣອຕ຺ຕສາຣວິຣເຫນ ນິສ຺ສາຣເມວ. ຍຖາ ຈ ໂສ ‘ອິມິນາ ປຕ຺ຕໍ ວາ ຖາລກໍ ວາ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ຄຫິໂຕປິ ຕມຕ຺ຖໍ ນ ສາເຘຕິ ຠິຊ຺ຊເຕວ; ເອວໍ ຣູປມ຺ປິ ‘ນິຈ຺ຈ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ຘຸວ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ອຫ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ມມ’ນ຺ຕິ ວາ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ຄຫິຕມ຺ປິ ນ ຕຖາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາ ອສຸຠຎ຺ເຎວ ໂຫຕີຕິ. ເອວໍ ‘ເຜຓປິຓ຺ຑສທິສເມວ’ ໂຫຕິ.

ຍຖາ ວາ ປນ ເຜຓປິຓ຺ໂຑ ຉິທ຺ທາວຉິທ຺ໂທ ອເນກສນ຺ຘິຆຏິໂຕ ພຫູນ຺ນໍ ອຸທກສປ຺ປາທີນໍ ປາຓານໍ ອາວາໂສ, ເອວໍ ຣູປມ຺ປິ ຉິທ຺ທາວຉິທ຺ທໍ ອເນກສນ຺ຘິຆຏິຕໍ. ກຸລວເສນ ເຈຕ຺ຖ ອສີຕິ ກິມິກຸລານິ ວສນ຺ຕິ. ຕເທວ ເຕສໍ ສູຕິຆຣມ຺ປິ ວຈ຺ຈກຸຏິປິ ຄິລານສາລາປິ ສຸສານມ຺ປິ. ນ ເຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄພ຺ຠວຸຏ຺ຐານາທີນິ ກໂຣນ຺ຕິ. ເອວມ຺ປິ ເຜຓປິຓ຺ຑສທິສໍ. ຍຖາ ຈ ເຜຓປິຓ຺ໂຑ ອາທິໂຕວ ພທຣປກ຺ກມຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ປພ຺ພຕກູຏມຕ຺ໂຕປິ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຣູປມ຺ປິ ອາທິໂຕ ກລລມຕ຺ຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ພ຺ຍາມມຕ຺ຕມ຺ປິ ໂຄມຫິໍສຫຕ຺ຖິອາທີນໍ ວເສນ ປພ຺ພຕກູຏມຕ຺ຕມ຺ປິ ໂຫຕິ, ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປາທີນໍ ວເສນ ອເນກໂຍຊນສຕປ຺ປມາຓມ຺ປິ. ເອວມ຺ປິ ເຜຓປິຓ຺ຑສທິສໍ. ຍຖາ ຈ ເຜຓປິຓ຺ໂຑ ອຸຏ຺ຐິຕມຕ຺ໂຕປິ ຠິຊ຺ຊຕິ, ໂຖກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ, ສມຸທ຺ທໍ ປຕ຺ວາ ປນ ອວສ຺ສເມວ ຠິຊ຺ຊຕິ; ເອວເມວ ຣູປມ຺ປິ ກລລຠາເວປິ ຠິຊ຺ຊຕິ, ອພ຺ພຸທາທິຠາເວ, ອນ຺ຕຣາ ປນ ອເຠຊ຺ຊມານມ຺ປິ ວສ຺ສສຕາຍຸການໍ ວສ຺ສສຕໍ ປຕ຺ວາ ອວສ຺ສເມວ ຠິຊ຺ຊຕິ, ມຣຓມຸເຂ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ. ເອວມ຺ປິ ເຜຓປິຓ຺ຑສທິສໍ.

ຍຖາ ປນ ປຸພ຺ພຸໂຬ ອສາໂຣ, ເອວໍ ເວທນາປິ. ຍຖາ ຈ ໂສ ອພໂລ, ອຄຍ຺ຫຸປໂຄ, ນ ສກ຺ກາ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຜລກໍ ວາ ອາສນໍ ວາ ກາຕຸໍ, ຄຫິຕຄ຺ຄຫິໂຕປິ ຠິຊ຺ຊເຕວ; ເອວໍ ເວທນາປິ ອພລາ, ອຄຍ຺ຫຸປຄາ, ນ ສກ຺ກາ ‘ນິຈ຺ຈາ’ຕິ ວາ ‘ຘຸວາ’ຕິ ວາ ຄເຫຕຸໍ, ຄຫິຕາປິ ນ ຕຖາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ເອວໍ ອຄຍ຺ຫຸປຄຕາຍປິ ເວທນາ ‘ປຸພ຺ພຸຬສທິສາ’. ຍຖາ ປນ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ອຸທກພິນ຺ທຸມ຺ຫິ ປຸພ຺ພຸໂຬ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເຈວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ ຈ, ນ ຈິຣຏ຺ຐິຕິໂກ ໂຫຕິ; ເອວໍ ເວທນາປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເຈວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ ຈ, ນ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກາ ໂຫຕິ, ເອກຈ຺ຉຣກ຺ຂເຓ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສສງ຺ຂ຺ຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ຍຖາ ຈ ປຸພ຺ພຸໂຬ ອຸທກຕລໍ, ອຸທກພິນ຺ທຸໍ, ອຸທກຊລ຺ລກໍ ສງ຺ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ປຸຏໍ ກຕ຺ວາ ຄຫຓວາຕຎ຺ຈາຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ກາຣຓານິ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ເອວໍ ເວທນາປິ ວຕ຺ຖຸໍ, ອາຣມ຺ມຓໍ, ກິເລສຊາລໍ, ຜສ຺ສສງ຺ຆຏ຺ຏນຎ຺ຈາຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ກາຣຓານິ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວມ຺ປິ ເວທນາ ປຸພ຺ພຸຬສທິສາ.

ສຎ຺ຎາປິ ອສາຣກຏ຺ເຐນ ‘ມຣີຈິສທິສາ’. ຕຖາ ອຄຍ຺ຫຸປຄຏ຺ເຐນ; ນ ຫິ ສກ຺ກາ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປິວິຕຸໍ ວາ ນ຺ຫາຍິຕຸໍ ວາ ຠາຊນໍ ວາ ປູເຣຕຸໍ. ອປິຈ ຍຖາ ມຣີຈິ ວິປ຺ຜນ຺ທຕິ, ສຎ຺ຊາຕູມິເວໂຄ ວິຍ ຂາຍຕິ; ເອວໍ ນີລສຎ຺ຎາທິເຠທາ ສຎ຺ຎາປິ ນີລາທິອນຸຠວນຕ຺ຖາຍ ຜນ຺ທຕິ ວິປ຺ຜນ຺ທຕິ. ຍຖາ ຈ ມຣີຈິ ມຫາຊນໍ ວິປ຺ປລມ຺ເຠຕິ, ‘ປຣິປຸຓ຺ຓວາປີ ວິຍ ປຣິປຸຓ຺ຓນທີ ວິຍ ທິສ຺ສຕີ’ຕິ ວທາເປຕິ; ເອວໍ ສຎ຺ຎາປິ ວິປ຺ປລມ຺ເຠຕິ, ‘ອິທໍ ນີລກໍ ສຸຠໍ ສຸຂໍ ນິຈ຺ຈ’ນ຺ຕິ ວທາເປຕິ. ປີຕກາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອວໍ ວິປ຺ປລມ຺ຠເນນາປິ ມຣີຈິສທິສາ.

ສງ຺ຂາຣາປິ ອສາຣກຏ຺ເຐນ ‘ກທລິກ຺ຂນ຺ຘສທິສາ’. ຕຖາ ອຄຍ຺ຫຸປຄຏ຺ເຐນ. ຍເຖວ ຫິ ກທລິກ຺ຂນ຺ຘໂຕ ກິຎ຺ຈິ ຄເຫຕ຺ວາ ນ ສກ຺ກາ ໂຄປານສີອາທີນມຕ຺ຖາຍ ອຸປເນຕຸໍ, ອຸປນີຕມ຺ປິ ນ ຕຖາ ໂຫຕິ; ເອວໍ ສງ຺ຂາຣາປິ ນ ສກ຺ກາ ນິຈ຺ຈາທິວເສນ ຄເຫຕຸໍ, ຄຫິຕາປິ ນ ຕຖາ ໂຫນ຺ຕິ. ຍຖາ ຈ ກທລິກ຺ຂນ຺ໂຘ ພຫຸວຏ຺ຏິສໂມຘາໂນ ໂຫຕິ, ເອວໍ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘປິ ພຫຸຘມ຺ມສໂມຘາໂນ. ຍຖາ ຈ ກທລິກ຺ຂນ຺ໂຘ ນານາລກ຺ຂໂຓ, ອຎ຺ໂຎເຍວ ຫິ ພາຫິຣາຍ ປຕ຺ຕວຏ຺ຏິຍາ ວຓ຺ໂຓ, ອຎ຺ໂຎ ຕໂຕ ອພ຺ຠນ຺ຕຣພ຺ຠນ຺ຕຣານໍ; ເອວເມວ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘປິ ອຎ຺ຎເທວ ຜສ຺ສສ຺ສ ລກ຺ຂຓໍ, ອຎ຺ຎໍ ເຈຕນາທີນໍ. ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ປນ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ. ເອວມ຺ປິ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘ ກທລິກ຺ຂນ຺ຘສທິໂສ.

ວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ອສາຣກຏ຺ເຐນ ‘ມາຍາສທິສໍ’. ຕຖາ ອຄຍ຺ຫຸປຄຏ຺ເຐນ. ຍຖາ ຈ ມາຍາ ອິຕ຺ຕຣາ ລຫຸປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ເອວໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ຕຎ຺ຫິ ຕໂຕປິ ອິຕ຺ຕຣຕຣຎ຺ເຈວ ລຫຸປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານຕຣຎ຺ຈ. ເຕເນວ ຫິ ຈິຕ຺ເຕນ ປຸຣິໂສ ອາຄໂຕ ວິຍ, ຄໂຕ ວິຍ, ຐິໂຕ ວິຍ, ນິສິນ຺ໂນ ວິຍ ໂຫຕິ. ອຎ຺ຎເທວ ຈາຄມນກາເລ ຈິຕ຺ຕໍ, ອຎ຺ຎໍ ຄມນກາລາທີສຸ. ເອວມ຺ປິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ມາຍາສທິສໍ. ມາຍາ ຈ ມຫາຊນໍ ວຎ຺ເຈຕິ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິເທວ ‘ອິທໍ ສຸວຓ຺ຓໍ ຣຊຕໍ ມຸຕ຺ຕາ’ຕິປິ ຄຫາເປຕິ. ວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ມຫາຊນໍ ວຎ຺ເຈຕິ, ເຕເນວ ຈິຕ຺ເຕນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ວິຍ, ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ວິຍ, ຐິຕໍ ວິຍ, ນິສິນ຺ນໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ຄາຫາເປຕິ. ອຎ຺ຎເທວ ຈ ອາຄມເນ ຈິຕ຺ຕໍ, ອຎ຺ຎໍ ຄມນາທີສຸ. ເອວມ຺ປິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ມາຍາສທິສໍ. ວິເສສໂຕ ຈ ສຸຠາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ໂອຬາຣິກມ຺ປິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກຣູປໍ ອສຸຠນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເວທນາ ຕີຫິ ທຸກ຺ຂຕາຫິ ອວິນິມຸຕ຺ຕໂຕ ທຸກ຺ຂາຕິ ສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຣາ ອວິເຘຍ຺ຍໂຕ ອນຕ຺ຕາຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸທຍພ຺ພຍຘມ຺ມໂຕ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

‘ເອວໍ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສຕ຺ຖສິທ຺ຘິໂຕ’ຕິ ເອວຎ຺ຈ ສງ຺ເຂປວິຕ຺ຖາຣວເສນ ທ຺ວິຘາ ປສ຺ສໂຕ ຍາ ອຕ຺ຖສິທ຺ຘິ ໂຫຕິ, ຕໂຕປິ ວິນິຈ຺ຉຍນໂຍ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສງ຺ເຂປໂຕ ຕາວ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕາສິກປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາທິຠາເວນ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຂນ຺ເຘຫິ ນ ວິຫຎ຺ຎຕິ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ຣູປາທີນິ ເຜຓປິຓ຺ຑາທິສທິສຠາເວນ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ນ ອສາເຣສຸ ສາຣທສ຺ສີ ໂຫຕິ. ວິເສສໂຕ ຈ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກຣູປໍ ອສຸຠໂຕ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ກພຬີກາຣາຫາຣໍ ປຣິຊານາຕິ, ອສຸເຠ ສຸຠນ຺ຕິ ວິປລ຺ລາສໍ ປຊຫຕິ, ກາໂມຆໍ ອຸຕ຺ຕຣຕິ, ກາມໂຍເຄນ ວິສໍຍຸຊ຺ຊຕິ, ກາມາສເວນ ອນາສໂວ ໂຫຕິ, ອຠິຊ຺ຌາກາຍຄນ຺ຖໍ ຠິນ຺ທຕິ, ກາມຸປາທານໍ ນ ອຸປາທິຍຕິ. ເວທນໍ ທຸກ຺ຂໂຕ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຜສ຺ສາຫາຣໍ ປຣິຊານາຕິ, ທຸກ຺ເຂ ສຸຂນ຺ຕິ ວິປລ຺ລາສໍ ປຊຫຕິ, ຠໂວຆໍ ອຸຕ຺ຕຣຕິ, ຠວໂຍເຄນ ວິສໍຍຸຊ຺ຊຕິ, ຠວາສເວນ ອນາສໂວ ໂຫຕິ, ພ຺ຍາປາທກາຍຄນ຺ຖໍ ຠິນ຺ທຕິ, ສີລພ຺ພຕຸປາທານໍ ນ ອຸປາທິຍຕິ. ສຎ຺ຎໍ ສງ຺ຂາເຣ ຈ ອນຕ຺ຕໂຕ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຫາຣໍ ປຣິຊານາຕິ, ອນຕ຺ຕນິ ອຕ຺ຕາຕິ ວິປລ຺ລາສໍ ປຊຫຕິ, ທິຏ຺ໂຐຆໍ ອຸຕ຺ຕຣຕິ, ທິຏ຺ຐິໂຍເຄນ ວິສໍຍຸຊ຺ຊຕິ, ທິຏ຺ຐາສເວນ ອນາສໂວ ໂຫຕິ, ອິທໍ ສຈ຺ຈາຠິນິເວສກາຍຄນ຺ຖໍ ຠິນ຺ທຕິ, ອຕ຺ຕວາທຸປາທານໍ ນ ອຸປາທິຍຕິ. ວິຎ຺ຎາຓໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ວິຎ຺ຎາຓາຫາຣໍ ປຣິຊານາຕິ, ອນິຈ຺ເຈ ນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ວິປລ຺ລາສໍ ປຊຫຕິ, ອວິຊ຺ໂຊຆໍ ອຸຕ຺ຕຣຕິ, ອວິຊ຺ຊາໂຍເຄນ ວິສໍຍຸຊ຺ຊຕິ, ອວິຊ຺ຊາສເວນ ອນາສໂວ ໂຫຕິ, ສີລພ຺ພຕປຣາມາສກາຍຄນ຺ຖໍ ຠິນ຺ທຕິ, ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ ນ ອຸປາທິຍຕິ.

ເອວໍ ມຫານິສໍສໍ, ວຘກາທິວເສນ ທສ຺ສນໍ ຍສ຺ມາ;

ຕສ຺ມາ ຂນ຺ເຘ ຘີໂຣ, ວຘກາທິວເສນ ປສ຺ເສຍ຺ຍາຕິ.

ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ.

໒. ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ

໓໒. ອິທານິ ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີຍໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘນິທ຺ເທໂສ ເຫຏ຺ຐາ ຣູປກຓ຺ເຑ ວິຕ຺ຖາຣິຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໓໔. ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘນິທ຺ເທເສ ເອກວິເຘນາຕິ ເອກໂກຏ຺ຐາເສນ. ຜສ຺ສສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕຕິ ຜສ຺ເສນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ. ສພ຺ພາປິ ຈຕຸຠູມິກເວທນາ. ສເຫຕຸກທຸເກ ສເຫຕຸກາ ຈຕຸຠູມິກເວທນາ, ອເຫຕຸກາ ກາມາວຈຣາວ. ອິມິນາ ອຸປາເຍນ ກຸສລປທາທີຫິ ວຸຕ຺ຕາ ເວທນາ ຊານິຕພ຺ພາ. ອປິຈາຍໍ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ ເອກວິເຘນ ຜສ຺ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໂຕ ທສ຺ສິໂຕ, ທຸວິເຘນ ສເຫຕຸກາເຫຕຸກໂຕ, ຕິວິເຘນ ຊາຕິໂຕ, ຈຕຸພ຺ພິເຘນ ຠູມນ຺ຕຣໂຕ, ປຎ຺ຈວິເຘນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໂຕ. ຕຕ຺ຖ ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ກາຍປ຺ປສາທວຕ຺ຖຸການິ ກາມາວຈຣາເນວ. ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຉຏ຺ຐວຕ຺ຖຸກໍ ວາ ອວຕ຺ຖຸກໍ ວາ ເຕຠູມກໍ. ໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຉຏ຺ຐວຕ຺ຖຸກໍ ກາມາວຈຣໍ. ອຸເປກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຈກ຺ຂາທິຈຕຸປ຺ປສາທວຕ຺ຖຸກໍ ຉຏ຺ຐວຕ຺ຖຸກໍ ອວຕ຺ຖຸກຎ຺ຈ ຈຕຸຠູມກໍ. ຉພ຺ພິເຘນ ວຕ຺ຖຸໂຕ ທສ຺ສິໂຕ. ຕຕ຺ຖ ປຸຣິມາ ປຎ຺ຈ ເວທນາ ປຎ຺ຈປ຺ປສາທວຕ຺ຖຸກາ ກາມາວຈຣາວ ຉຏ຺ຐາ ອວຕ຺ຖຸກາ ວາ ສວຕ຺ຖຸກາ ວາ ຈຕຸຠູມິກາ.

ສຕ຺ຕວິເຘນ ຕຕ຺ຖ ມໂນສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເຠທໂຕ ທສ຺ສິຕາ, ອຏ຺ຐວິເຘນ ຕຕ຺ຖ ກາຍສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເຠທໂຕ, ນວວິເຘນ ສຕ຺ຕວິຘເຠເທ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເຠທໂຕ, ທສວິເຘນ ອຏ຺ຐວິຘເຠເທ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເຠທໂຕ. ເອເຕສຸ ຫິ ສຕ຺ຕວິຘເຠເທ ມໂນສມ຺ຜສ຺ສຊາ ມໂນຘາຕຸສມ຺ຜສ຺ສຊາ, ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸສມ຺ຜສ຺ສຊາຕິ ທ຺ວິຘາ ຠິນ຺ນາ. ອຏ຺ຐວິຘເຠເທ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ກາຍສມ຺ຜສ຺ສຊາປິ ສຸຂາ ທຸກ຺ຂາຕິ ທ຺ວິຘາ ຠິນ຺ນາ. ນວວິຘເຠເທ ສຕ຺ຕວິເຘ ວຸຕ຺ຕາ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸສມ຺ຜສ຺ສຊາ ກຸສລາທິວເສນ ຕິຘາ ຠິນ຺ນາ. ທສວິຘເຠເທ ອຏ຺ຐວິເຘ ວຸຕ຺ຕາ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸສມ຺ຜສ຺ສຊາ ກຸສລາທິວເສເນວ ຕິຘາ ຠິນ຺ນາ.

ກຸສລຕ຺ຕິໂກ ເຈຕ຺ຖ ເກວລໍ ປູຣຓຕ຺ຖເມວ ວຸຕ຺ໂຕ. ສຕ຺ຕວິຘອຏ຺ຐວິຘນວວິຘເຠເທສຸ ປນ ນຍໍ ທາຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ນໂຍ ທິນ຺ໂນ. ອຠິຘມ຺ມຎ຺ຫິ ປຕ຺ວາ ຕຖາຄເຕນ ນຍໍ ທາຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ນໂຍ ອທິນ຺ໂນ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອຍໍ ຕາວ ທຸກມູລເກ ເອໂກ ວາໂຣ.

ສຕ຺ຖາ ຫິ ອິມສ຺ມິໍ ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີເຍ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘໍ ຠາເຊນ຺ໂຕ ຕິເກ ຄເຫຕ຺ວາ ທຸເກສຸ ປກ຺ຂິປິ, ທຸເກ ຄເຫຕ຺ວາ ຕິເກສຸ ປກ຺ຂິປິ, ຕິເກ ຈ ທຸເກ ຈ ອຸຠໂຕວຑ຺ຒນນີຫາເຣນ ອາຫຣິ; ສຕ຺ຕວິເຘນ, ຈຕຸວີສຕິວິເຘນ, ຕິໍສວິເຘນ, ພຫຸວິເຘນາຕິ ສພ຺ພຖາປິ ພຫຸວິເຘນ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘໍ ທສ຺ເສສິ. ກສ຺ມາ? ປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສເຍນ ເຈວ ເທສນາວິລາເສນ ຈ. ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸໍ ນິສິນ຺ນເທວປຣິສາຍ ຫິ ເຍ ເທວປຸຕ຺ຕາ ຕິເກ ອາທາຍ ທຸເກສຸ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກຖິຍມານໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ເຕສໍ ສປ຺ປາຍວເສນ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ເທເສສິ. ເຍ ອິຕເຣຫິ ອາກາເຣຫິ ກຖິຍມານໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ເຕສໍ ເຕຫາກາເຣຫິ ເທເສສີຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ‘ປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສໂຍ’. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ມຫາວິສຍຕາຍ ຕິເກ ວາ ທຸເກສຸ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ, ທຸເກ ວາ ຕິເກສຸ ອຸຠໂຕວຑ຺ຒເນນ ວາ, ສຕ຺ຕວິຘາທິນເຍນ ວາ, ຍຖາ ຍຖາ ອິຈ຺ຉຕິ ຕຖາ ຕຖາ ເທເສຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ຕສ຺ມາປິ ອິເມຫາກາເຣຫິ ເທເສສີຕິ ອຍມສ຺ສ ‘ເທສນາວິລາໂສ’.

ຕຕ຺ຖ ຕິເກ ອາທາຍ ທຸເກສຸ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເທສິຕວາໂຣ ທຸກມູລໂກ ນາມ. ທຸເກ ອາທາຍ ຕິເກສຸ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເທສິຕວາໂຣ ຕິກມູລໂກ ນາມ. ຕິເກ ຈ ທຸເກ ຈ ອຸຠໂຕ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ເທສິຕວາໂຣ ອຸຠໂຕວຑ຺ຒິຕໂກ ນາມ. ອວສາເນ ສຕ຺ຕວິເຘນາຕິອາທິວາໂຣ ພຫຸວິຘວາໂຣ ນາມາຕິ ອິເມ ຕາວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາວາຣາ.

ຕຕ຺ຖ ທຸກມູລເກ ທຸເກສຸ ລພ຺ຠມາເນນ ເອເກເກນ ທຸເກນ ສທ຺ຘິໍ ຕິເກສຸ ອລພ຺ຠມາເນ ເວທນາຕ຺ຕິກປີຕິຕ຺ຕິກສນິທສ຺ສນຕ຺ຕິເກ ອປເນຕ຺ວາ, ເສເສ ລພ຺ຠມານເກ ເອກູນວີສຕິ ຕິເກ ໂຍເຊຕ຺ວາ, ທຸຕິຍທຸກປຐມຕ຺ຕິກໂຍຊນວາຣາທີນິ ນວວາຣສຕານິ ປຎ຺ຎາສຎ຺ຈ ວາຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕ ສພ຺ເພປິ ປາຬິຍໍ ສໍຂິປິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ທສ຺ເສຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕາ. ອສມ຺ມຸຍ຺ຫນ຺ເຕນ ປນ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຕິກມູລເກປິ ຕິເກສຸ ລພ຺ຠມາເນນ ເອເກເກນ ຕິເກນ ສທ຺ຘິໍ ທຸເກສຸ ອລພ຺ຠມາເນ ປຐມທຸກາທໂຍ ທຸເກ ອປເນຕ຺ວາ, ເສເສ ລພ຺ຠມານເກ ສເຫຕຸກທຸກາທໂຍ ປຎ຺ຎາສ ທຸເກ ໂຍເຊຕ຺ວາ, ປຐມຕ຺ຕິກທຸຕິຍທຸກໂຍຊນວາຣາທີນິ ນວວາຣສຕານິ ປຎ຺ຎາສຎ຺ຈ ວາຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕປິ ສພ຺ເພ ປາຬິຍໍ ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ທສ຺ເສຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕາ. ອສມ຺ມຸຍ຺ຫນ຺ເຕນ ປນ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອຸຠໂຕວຑ຺ຒິຕເກ ທຸວິຘເຠເທ ທຸຕິຍທຸກໍ ຕິວິຘເຠເທ ຈ ປຐມຕິກໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ລພ຺ຠມາເນຫິ ເອກູນວີສຕິຍາ ທຸເກຫິ ລພ຺ຠມາເນ ເອກູນວີສຕິຕິເກ ໂຍເຊຕ຺ວາ ທຸຕິຍທຸກປຐມຕິກໂຍຊນວາຣາທໂຍ ເອກູນວີສຕິວາຣາ ວຸຕ຺ຕາ. ເອສ ທຸກຕິການໍ ວເສນ ອຸຠໂຕວຑ຺ຒິຕຕ຺ຕາ ອຸຠໂຕວຑ຺ຒິຕໂກ ນາມ ຕຕິໂຍ ມຫາວາໂຣ.

ພຫຸວິຘວາຣສ຺ສ ສຕ຺ຕວິຘນິທ຺ເທເສ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ລພ຺ຠມາເນສຸ ເອກູນວີສຕິຍາ ຕິເກສຸ ເອເກເກນ ສທ຺ຘິໍ ຈຕສ຺ໂສ ຠູມິໂຍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ເອກູນວີສຕິ ສຕ຺ຕວິຘວາຣາ ວຸຕ຺ຕາ. ຈຕຸວີສຕິວິຘນິທ຺ເທເສປິ ເຕສໍເຍວ ຕິການໍ ວເສນ ເອກູນວີສຕິວາຣາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຖາ ພຫຸວິຘວາເຣ ຈາຕິ. ຕິໍສວິຘວາໂຣ ເອໂກເຍວາຕິ ສພ຺ເພປິ ອຏ຺ຐປຎ຺ຎາສ ວາຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຍໍ ຕາເວຕ຺ຖ ວາຣປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ປາຬິວຓ຺ຓນາ.

ອິທານິ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕວິຘນິທ຺ເທໂສ ຕາວ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ໂຖເຍວ. ຈຕຸວີສຕິວິຘນິທ຺ເທເສ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ ອຕ຺ຖິ ກຸສໂລຕິ ກາມາວຈຣອຏ຺ຐກຸສລຈິຕ຺ຕວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຕ຺ຖິ ອກຸສໂລຕິ ທ຺ວາທສອກຸສລຈິຕ຺ຕວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຕ຺ຖິ ອພ຺ຍາກໂຕຕິ ຕິສ຺ໂສ ມໂນຘາຕຸໂຍ, ຕິສ຺ໂສ ອເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໂຍ, ອຏ຺ຐ ມຫາວິປາການິ, ທສ ກາມາວຈຣກິຣິຍາຕິ ຈຕຸວີສຕິຍາ ຈິຕ຺ຕານໍ ວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐ ກຸສລານິ ທ຺ວາທສ ອກຸສລານິ ຈ ຊວນວເສນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ກິຣິຍມໂນຘາຕຸ ອາວຊ຺ຊນວເສນ ລພ຺ຠຕິ. ທ຺ເວ ວິປາກມໂນຘາຕຸໂຍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນວເສນ, ຕິສ຺ໂສ ວິປາກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໂຍ ສນ຺ຕີຣຓຕທາຣມ຺ມຓວເສນ, ກິຣິຍາເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນວເສນ, ອຏ຺ຐ ມຫາວິປາກຈິຕ຺ຕານິ ຕທາຣມ຺ມຓວເສນ, ນວ ກິຣິຍຈິຕ຺ຕານິ ຊວນວເສນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍທ຺ວາເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ມໂນທ຺ວາເຣ ປນ ອຕ຺ຖິ ກຸສໂລຕິ ຈຕຸຠູມກກຸສລວເສນ ກຖິຕໍ, ອຕ຺ຖິ ອກຸສໂລຕິ ທ຺ວາທສອກຸສລວເສນ. ອຕ຺ຖິ ອພ຺ຍາກໂຕຕິ ເອກາທສນ຺ນໍ ກາມາວຈຣວິປາການໍ, ທສນ຺ນໍ ກິຣິຍານໍ, ນວນ຺ນໍ ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣກິຣິຍານໍ, ຈຕຸນ຺ນໍ ສາມຎ຺ຎຜລານນ຺ຕິ ຈຕຸຕ຺ຕິໍສຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທວເສນ ກຖິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຈຕຸຠູມກກຸສລຎ຺ເຈວ ອກຸສລຎ຺ຈ ຊວນວເສນ ລພ຺ຠຕິ. ກິຣິຍໂຕ ອເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ອາວຊ຺ຊນວເສນ, ເອກາທສ ວິປາກຈິຕ຺ຕານິ ຕທາຣມ຺ມຓວເສນ, ເຕຠູມກກິຣິຍາ ເຈວ ສາມຎ຺ຎຜລານິ ຈ ຊວນວເສເນວ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ຕານິ ສຕ຺ຕວິຘາທີສຸ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຐຕ຺ວາ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ຕິໍສວິເຘ ປນ ຐຕ຺ວາ ທີປິຍມານານິ ສຸຂທີປນານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຕິໍສວິຘສ຺ມິໍເຍວ ຐຕ຺ວາ ທີປຍິໍສຸ.

ເອຕານິ ຫິ ສພ຺ພານິປິ ຈິຕ຺ຕານິ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ອຸປນິສ຺ສຍໂກຏິຍາ, ສມຕິກ຺ກມວເສນ, ຠາວນາວເສນາຕິ ຕີຫາກາເຣຫິ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ຕຖາ ໂສຕທ຺ວາຣມໂນທ຺ວາເຣສຸປິ. ຆານຊິວ຺ຫາກາຍທ຺ວາເຣສຸ ປນ ສມຕິກ຺ກມວເສນ, ຠາວນາວເສນາຕິ ທ຺ວີເຫວາກາເຣຫິ ລພ຺ຠນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ກຖໍ? ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ວິຫາຣຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ກສິຓມຓ຺ຑລໍ ທິສ຺ວາ ‘ກິໍ ນາເມຕ’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘ກສິຓມຓ຺ຑລ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຸນ ‘ກິໍ ອິມິນາ ກໂຣນ຺ຕີ’ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອຖສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ – ‘ເອວໍ ຠາເວຕ຺ວາ ຌານານິ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ, ສມາປຕ຺ຕິປທຏ຺ຐານໍ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ, ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓນ຺ຕີ’ຕິ. ອຊ຺ຌາສຍສມ຺ປນ຺ໂນ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ‘ຠາຣິຍໍ ເອຕ’ນ຺ຕິ ອສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ‘ມຍາປິ ເອສ ຄຸໂຓ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ນ ໂຂ ປນ ສກ຺ກາ ເອສ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິທ຺ທາຍນ຺ເຕນ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ, ອາທິໂຕວ ວີຣິຍໍ ກາຕຸໍ ສີລໍ ໂສເຘຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສີລໍ ໂສເຘຕິ. ຕໂຕ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ທສ ປລິໂພເຘ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ, ຕິຈີວຣປຣເມນ ສນ຺ໂຕເສນ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ, ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍານໍ ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ, ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ, ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ, ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ, ສມາປຕ຺ຕິປທຏ຺ຐານໍ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ, ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພາປິ ປຣິກມ຺ມເວທນາ ກາມາວຈຣາ, ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິເວທນາ ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣາ, ມຄ຺ຄຜລເວທນາ ໂລກຸຕ຺ຕຣາຕິ ເອວໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ຈຕຸຠູມິກເວທນານິພ຺ພຕ຺ຕິຍາ ພລວປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ຈຕຸຠູມິກເວທນາ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ນາມ ຊາຕາ. ເອວໍ ຕາວ ‘ອຸປນິສ຺ສຍວເສນ’ ລພ຺ຠນ຺ຕິ.

ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ປນ ຣູເປ ອາປາຖຄເຕ ‘ອິຏ຺ເຐ ເມ ອາຣມ຺ມເຓ ຣາໂຄ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ອນິຏ຺ເຐ ປຏິໂຆ, ອສມເປກ຺ຂນາຍ ໂມໂຫ, ວິນິພນ຺ຘສ຺ສ ປນ ເມ ມາໂນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ປຣາມຏ຺ຐສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ, ວິກ຺ເຂປຄຕສ຺ສ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ, ອສນ຺ນິຏ຺ຐາຄຕສ຺ສ ວິຈິກິຈ຺ຉາ, ຖາມຄຕສ຺ສ ອນຸສໂຍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’ຕິ ປຣິຄ຺ຄເຫ ຐິໂຕ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ກິເລສຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ ‘ອິເມ ເມ ກິເລສາ ວຑ຺ຒມານາ ອນຍພ຺ຍສນາຍ ສໍວຕ຺ຕິສ຺ສນ຺ຕິ, ຫນ຺ທ ເນ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫາມີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘ນ ໂຂ ປນ ສກ຺ກາ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິທ຺ທາຍນ຺ເຕນ ກິເລເສ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕຸໍ; ອາທິໂຕວ ວີຣິຍໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ສີລໍ ໂສເຘຕຸ’ນ຺ຕິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຏິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພາປິ ປຣິກມ຺ມເວທນາ ກາມາວຈຣາ, ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິເວທນາ ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣາ, ມຄ຺ຄຜລເວທນາ ໂລກຸຕ຺ຕຣາຕິ ເອວໍ ຣູປາຣມ຺ມເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກິເລສໍ ສມຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຄຕາຕິ ຈຕຸຠູມິກເວທນາ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ນາມ ຊາຕາ. ເອວໍ ‘ສມຕິກ຺ກມວເສນ’ ລພ຺ຠນ຺ຕິ.

ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ປນ ຣູເປ ອາປາຖຄເຕ ເອໂກ ເອວໍ ປຣິຄ຺ຄຫໍ ປຏ຺ຐເປຕິ – ‘ອິທໍ ຣູປໍ ກິໍ ນິສ຺ສິຕ’ນ຺ຕິ? ຕໂຕ ນໍ ‘ຠູຕນິສ຺ສິຕ’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາຠູຕານິ ອຸປາທາຣູປຎ຺ຈ ຣູປນ຺ຕິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕທາຣມ຺ມເຓ ຘມ຺ເມ ອຣູປນ຺ຕິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕໂຕ ສປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ນາມຣູປໍ ປຣິຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາປຏິປາຏິຍາ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພາປິ ປຣິກມ຺ມເວທນາ ກາມາວຈຣາ, ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິເວທນາ ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣາ, ມຄ຺ຄຜລເວທນາ ໂລກຸຕ຺ຕຣາຕິ ເອວໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕາຕິ ອຍໍ ເວທນາ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ນາມ ຊາຕາ. ເອວໍ ‘ຠາວນາວເສນ’ ລພ຺ຠນ຺ຕິ.

ອປໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ສຸຓາຕິ – ‘ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກິຣ ກຕ຺ວາ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ສມາປຕ຺ຕິປທຏ຺ຐານໍ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓນ຺ຕີ’ຕິ. ອຊ຺ຌາສຍສມ຺ປນ຺ໂນ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ‘ຠາຣິຍໍ ເອຕ’ນ຺ຕິ ອສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ‘ມຍາປິ ເອສ ຄຸໂຓ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’ຕິ ປຸຣິມນເຍເນວ ປຏິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພາປິ ປຣິກມ຺ມເວທນາ ກາມາວຈຣາ, ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິເວທນາ ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣາ, ມຄ຺ຄຜລເວທນາ ໂລກຸຕ຺ຕຣາຕິ ເອວໍ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓໍ ຈຕຸຠູມິກເວທນາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຍາ ພລວປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ຈຕຸຠູມິກເວທນາ ໂສຕສມ຺ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ນາມ ຊາຕາ. ເອວໍ ຕາວ ‘ອຸປນິສ຺ສຍວເສນ’ ລພ຺ຠນ຺ຕິ.

ໂສຕທ຺ວາເຣ ປນ ສທ຺ເທ ອາປາຖຄເຕຕິ ສພ຺ພໍ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ສທ຺ທາຣມ຺ມເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກິເລສໍ ສມຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຄຕາຕິ ຈຕຸຠູມິກເວທນາ ໂສຕສມ຺ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ນາມ ຊາຕາ. ເອວໍ ‘ສມຕິກ຺ກມວເສນ’ ລພ຺ຠນ຺ຕິ.

ໂສຕທ຺ວາເຣ ປນ ສທ຺ເທ ອາປາຖຄເຕ ເອໂກ ເອວໍ ປຣິຄ຺ຄຫໍ ປຏ຺ຐເປຕິ – ອຍໍ ສທ຺ໂທ ກິໍ ນິສ຺ສິໂຕຕິ ສພ຺ພໍ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓໍ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕາຕິ ອຍໍ ເວທນາ ໂສຕສມ຺ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ນາມ ຊາຕາ. ເອວໍ ‘ຠາວນາວເສນ’ ລພ຺ຠນ຺ຕິ.

ຆານຊິວ຺ຫາກາຍທ຺ວາເຣສຸ ປນ ຄນ຺ຘາຣມ຺ມຓາທີສຸ ອາປາຖຄເຕສຸ ‘ອິຏ຺ເຐ ເມ ອາຣມ຺ມເຓ ຣາໂຄ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’ຕິ ສພ຺ພໍ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ຄນ຺ຘາຣມ຺ມຓາທີສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກິເລສໍ ສມຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຄຕາຕິ ຈຕຸຠູມິກເວທນາ ຆານຊິວ຺ຫາກາຍສມ຺ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ນາມ ຊາຕາ. ເອວໍ ຕີສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ‘ສມຕິກ຺ກມວເສນ’ ລພ຺ຠນ຺ຕິ.

ຆານທ຺ວາຣາທີສຸ ປນ ຄນ຺ຘາທີສຸ ອາປາຖຄເຕສຸ ເອໂກ ເອວໍ ປຣິຄ຺ຄຫໍ ປຏ຺ຐເປຕິ – ‘ອຍໍ ຄນ຺ໂຘ, ອຍໍ ຣໂສ, ອິທໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ກິໍ ນິສ຺ສິຕ’ນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ຄນ຺ຘາຣມ຺ມຓາທີນິ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕາຕິ ອຍໍ ເວທນາ ຆານຊິວ຺ຫາກາຍສມ຺ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ນາມ ຊາຕາ. ເອວໍ ‘ຠາວນາວເສນ’ ລພ຺ຠນ຺ຕິ.

ມໂນທ຺ວາເຣ ປນ ຕີຫິປິ ອາກາເຣຫິ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ຊາຕິໍ ຠຍໂຕ ປສ຺ສຕິ, ຊຣໍ ພ຺ຍາຘິໍ ມຣຓໍ ຠຍໂຕ ປສ຺ສຕິ, ຠຍໂຕ ທິສ຺ວາ ‘ຊາຕິຊຣາພ຺ຍາຘິມຣເຓຫິ ມຸຈ຺ຈິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ນ ໂຂ ປນ ສກ຺ກາ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິທ຺ທາຍນ຺ເຕນ ຊາຕິອາທີຫິ ມຸຈ຺ຈິຕຸໍ, ອາທິໂຕວ ວີຣິຍໍ ກາຕຸໍ ສີລໍ ໂສເຘຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຏິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພາປິ ປຣິກມ຺ມເວທນາ ກາມາວຈຣາ, ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິເວທນາ ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣາ, ມຄ຺ຄຜລເວທນາ ໂລກຸຕ຺ຕຣາຕິ ເອວໍ ຊາຕິຊຣາພ຺ຍາຘິມຣຓໍ ຈຕຸຠູມິກເວທນານິພ຺ພຕ຺ຕິຍາ ພລວປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ຈຕຸຠູມິກເວທນາ ມໂນສມ຺ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ນາມ ຊາຕາ. ເອວໍ ຕາວ ‘ອຸປນິສ຺ສຍວເສນ’ ລພ຺ຠນ຺ຕິ.

ມໂນທ຺ວາເຣ ປນ ຘມ຺ມາຣມ຺ມເຓ ອາປາຖຄເຕຕິ ສພ຺ພໍ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ຘມ຺ມາຣມ຺ມເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກິເລສໍ ສມຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຄຕາຕິ ຈຕຸຠູມິກເວທນາ ມໂນສມ຺ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ນາມ ຊາຕາ. ເອວໍ ‘ສມຕິກ຺ກມວເສນ’ ລພ຺ຠນ຺ຕິ.

ມໂນທ຺ວາເຣ ປນ ຘມ຺ມາຣມ຺ມເຓ ອາປາຖຄເຕ ເອໂກ ເອວໍ ປຣິຄ຺ຄຫໍ ປຏ຺ຐເປຕິ – ‘ເອຕໍ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ກິໍ ນິສ຺ສິຕ’ນ຺ຕິ? ‘ວຕ຺ຖຸນິສ຺ສິຕ’ນ຺ຕິ. ‘ວຕ຺ຖຸ ກິໍ ນິສ຺ສິຕ’ນ຺ຕິ? ‘ມຫາຠູຕານິ ນິສ຺ສິຕ’ນ຺ຕິ. ໂສ ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາຠູຕານິ ອຸປາທາຣູປຎ຺ຈ ຣູປນ຺ຕິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕທາຣມ຺ມເຓ ຘມ຺ເມ ອຣູປນ຺ຕິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕໂຕ ສປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ນາມຣູປໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາປຏິປາຏິຍາ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພາປິ ປຣິກມ຺ມເວທນາ ກາມາວຈຣາ, ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິເວທນາ ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣາ, ມຄ຺ຄຜລເວທນາ ໂລກຸຕ຺ຕຣາຕິ ເອວໍ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕາຕິ ອຍໍ ເວທນາ ມໂນສມ຺ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ນາມ ຊາຕາ. ເອວໍ ‘ຠາວນາວເສນ’ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ຍາ ປເນຕາ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຈຕຸວີສຕິວິຘາທີນໍ ວາຣານໍ ປຣິໂຍສາເນສຸ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາ…ເປ… ມໂນສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາຕິ ຉ ຉ ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາ, ຕາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍວເສນ ວຸຕ຺ຕາຕິ.

ອຍໍ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘນິທ຺ເທໂສ.

ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ຘາທໂຍປິ ອິມິນາ ອຸປາເຍນ ເວທິຕພ຺ພາ. ເກວລຎ຺ຫິ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ຘນິທ຺ເທເສ ຕິເກສຸ ເວທນາຕ຺ຕິກປີຕິຕ຺ຕິກາປິ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ທຸເກສຸ ຈ ສຸຂສຫຄຕທຸກາທໂຍປິ. ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘນິທ຺ເທເສ ຜສ຺ສສ຺ສາປິ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ຜສ຺ສສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕຕິ ອວຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ທຸເກສຸ ເຈຕ຺ຖ ເຫຕຸທຸກາທໂຍປິ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ຕິກາ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ຘສທິສາ ເອວ. ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘນິທ຺ເທເສ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາທິຠາວໍ ອວຕ຺ວາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ວິຎ຺ຎາຓໍ ມໂນສມ຺ຜສ຺ສຊນ຺ຕິ ນິທ຺ທິສິຕຸໍ. ເສສເມຕ຺ຖ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘ ວຸຕ຺ຕສທິສເມວ. ອິເມສໍ ປນ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ຂນ຺ຘານໍ ນິທ຺ເທເສເຍວ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘນິທ຺ເທສໂຕ ອຕິເຣກຕິກທຸກາ ລທ຺ຘາ. ເຕສໍ ວເສນ ວາຣປ຺ປເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ.

ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ.

໓. ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉກວຓ຺ຓນາ

໑໕໐. ອິທານິ ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉກໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉເນ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ‘‘ກຕິກຸສລາ? ກຕິອກຸສລາ? ກຕິອພ຺ຍາກຕາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຍໍ ລພ຺ຠຕິ, ຍຎ຺ຈ ນ ລພ຺ຠຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ‘‘ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ອພ຺ຍາກໂຕ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຍໍ ລພ຺ຠຕິ ຕເທວ ອຸທ຺ຘຏນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ຈ ‘ເອໂກ ຂນ຺ໂຘ’ຕິ ວາ ‘ທ຺ເວ ຂນ຺ຘາ’ຕິ ວາ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ອກຕ຺ວາ ‘‘ສິຍາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ສິຍາ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຕນ຺ຕິ ຐປິຕາ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈນ຺ນມ຺ປິ ຂນ຺ຘານໍ ຄຫຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເສໂສ ເຕສໍ ເຕສໍ ຂນ຺ຘານໍ ກຸສລາທິວິຠາໂຄ ເຫຏ຺ຐາ ຘມ຺ມສງ຺ຄຫຏ຺ຐກຖາຍໍ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໙໘໕) ວຸຕ຺ໂຕເຍວ.

ອາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິເກສຸ ປນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ ປຎ຺ຈປຓ຺ຓາສ ກາມາວຈຣຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ຣຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ທຸສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ມຸຍ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ສໍວຣນ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ມສນ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ຈ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ສຕ຺ຕວີສຕິ ຣູປາຣູປາວຈຣຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ຣຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ທຸສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ມຸຍ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ສໍວຣນ຺ຕສ຺ສ ປຣິຄ຺ຄຫໍ ປຏ຺ຐເປນ຺ຕສ຺ສ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓາ, ມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພານານິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓາ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓາຕິ.

ເຕເຍວ ເສກ຺ຂາເສກ຺ຂານໍ ມຄ຺ຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລ ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ມຄ຺ຄກາເລ ສຫຊາຕເຫຕຸນາ ມຄ຺ຄເຫຕຸກາ, ມຄ຺ຄໍ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລ ອາຣມ຺ມຓາຘິປຕິນາ ມຄ຺ຄາຘິປຕິໂນ, ວີຣິຍເຊຏ຺ຐກໍ ວາ ວີມໍສເຊຏ຺ຐກໍ ວາ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ ສຫຊາຕາຘິປຕິນາ ມຄ຺ຄາຘິປຕິໂນ, ຉນ຺ທເຊຏ຺ຐກໍ ປນ ຈິຕ຺ຕເຊຏ຺ຐກໍ ວາ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ.

ອຕີຕານິ ປນ ຂນ຺ຘຘາຕຸອາຍຕນານິ ອາຣພ຺ຠ ຣຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ທຸສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ມຸຍ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ສໍວຣນ຺ຕສ຺ສ ປຣິຄ຺ຄຫໍ ປຏ຺ຐເປນ຺ຕສ຺ສ ອຕີຕາຣມ຺ມຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ອນາຄຕານິ ອາຣພ຺ຠ ອນາຄຕາຣມ຺ມຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານິ ອາຣພ຺ຠ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ວາ ນິພ຺ພານໍ ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓາ ໂຫນ຺ຕິ.

ຕຖາ ອຕ຺ຕໂນ ຂນ຺ຘຘາຕຸອາຍຕນານິ ອາຣພ຺ຠ ຣຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ທຸສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ມຸຍ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ສໍວຣນ຺ຕສ຺ສ ປຣິຄ຺ຄຫໍ ປຏ຺ຐເປນ຺ຕສ຺ສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ປເຣສໍ ຂນ຺ຘຘາຕຸອາຍຕນານິ ອາຣພ຺ຠ ເອວໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓາ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິນິພ຺ພານປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລປິ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓາເຍວ, ກາເລນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ກາເລນ ພຫິທ຺ຘາ ຘມ຺ເມສຸ ເອວໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓາ, ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນກາເລ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອິຕິ ຠຄວາ ອິມໍ ຂນ຺ຘວິຠງ຺ຄໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍາທິວເສນ ຕໂຍ ປຣິວຏ຺ເຏ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຠາເຊນ຺ໂຕ ທສ຺ເສສິ. ຕີສຸປິ ຫິ ປຣິວຏ຺ເຏສຸ ເອໂກວ ປຣິຈ຺ເຉໂທ. ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ຫິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ກາມາວຈໂຣເຍວ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ ຈຕຸຠູມກາ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກາ ກຖິຕາຕິ.

ສມ຺ໂມຫວິໂນທນິຍາ ວິຠງ຺ຄຏ຺ຐກຖາຍ

ຂນ຺ຘວິຠງ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ອາຍຕນວິຠງ຺ໂຄ

໑. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ

໑໕໔. ອິທານິ ຕທນນ຺ຕເຣ ອາຍຕນວິຠງ຺ຄນິທ຺ເທເສ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍໍ ຕາວ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ທ຺ວາທສາຍຕນານິ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ຣູປາຍຕນນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປາຬິມຸຕ຺ຕເກນ ຕາວ ນເຍນ –

ອຕ຺ຖລກ຺ຂຓຕາວຕ຺ວ, ກມສງ຺ເຂປວິຕ຺ຖາຣາ;

ຕຖາ ທຏ຺ຐພ຺ພໂຕ ເຈວ, ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ຕຕ຺ຖ ວິເສສໂຕ ຕາວ ຈກ຺ຂຕີຕິ ຈກ຺ຂຸ; ຣູປໍ ອສ຺ສາເທຕິ, ວິຠາເວຕິ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣູປຍຕີຕິ ຣູປໍ; ວຓ຺ຓວິກາຣໍ ອາປຊ຺ຊມານໍ ຫທຍງ຺ຄຕຠາວໍ ປກາເສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸຓາຕີຕິ ໂສຕໍ. ສປ຺ປຕີຕິ ສທ຺ໂທ; ອຸທາຫຣິຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຆາຍຕີຕິ ຆານໍ. ຄນ຺ຘຍຕີຕິ ຄນ຺ໂຘ; ອຕ຺ຕໂນ ວຕ຺ຖຸໍ ສູຈຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຊີວິຕໍ ອວ຺ຫາຍຕີຕິ ຊິວ຺ຫາ. ຣສນ຺ຕິ ຕໍ ສຕ຺ຕາຕິ ຣໂສ; ອສ຺ສາເທນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ສາສວຘມ຺ມານໍ ອາໂຍຕິ ກາໂຍ. ອາໂຍຕິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິເທໂສ. ຜຸສີຍຕີຕິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ. ມນຕີຕິ ມໂນ. ອຕ຺ຕໂນ ລກ຺ຂຓໍ ຘາຣຍນ຺ຕີຕິ ຘມ຺ມາ.

ອວິເສສໂຕ ປນ ອາຍຕນໂຕ, ອາຍານໍ ຕນນໂຕ, ອາຍຕສ຺ສ ຈ ນຍນໂຕ ອາຍຕນນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຈກ຺ຂຸຣູປາທີສຸ ຫິ ຕໍຕໍທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ ເສນ ເສນ ອນຸຠວນາທິນາ ກິຈ຺ເຈນ ອາຍຕນ຺ຕິ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ຆຏ຺ເຏນ຺ຕິ ວາຍມນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເຕ ຈ ປນ ອາຍຠູເຕ ຘມ຺ເມ ເອຕານິ ຕໂນນ຺ຕິ ວິຕ຺ຖາເຣນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອິທຎ຺ຈ ອນມຕຄ຺ເຄ ສໍສາເຣ ປວຕ຺ຕໍ ອຕີວ ອາຍຕໍ ສໍສາຣທຸກ຺ຂໍ ຍາວ ນ ນິວຕ຺ຕຕິ ຕາວ ນຍນ຺ເຕວ, ປວຕ຺ຕຍນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອິຕິ ສພ຺ເພປິ ເມ ຘມ຺ມາ ອາຍຕນໂຕ ອາຍານໍ ຕນນໂຕ ອາຍຕສ຺ສ ຈ ນຍນໂຕ ‘ອາຍຕນໍ ອາຍຕນ’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

ອປິຈ ນິວາສຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ, ອາກຣຏ຺ເຐນ, ສໂມສຣຓຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ, ສຎ຺ຊາຕິເທສຏ຺ເຐນ, ກາຣຓຏ຺ເຐນ ຈ ອາຍຕນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຖາ ຫິ ໂລເກ ‘‘ອິສ຺ສຣາຍຕນໍ ວາສຸເທວາຍຕນ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ນິວາສຏ຺ຐານໍ ອາຍຕນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ສຸວຓ຺ຓາຍຕນໍ ຣຊຕາຍຕນ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ອາກໂຣ. ສາສເນ ປນ ‘‘ມໂນຣເມ ອາຍຕເນ ເສວນ຺ຕິ ນໍ ວິຫງ຺ຄມາ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໕.໓໘) ສໂມສຣຓຏ຺ຐານໍ. ‘‘ທກ຺ຂິຓາປໂຖ ຄຸນ຺ນໍ ອາຍຕນ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ສຎ຺ຊາຕິເທໂສ. ‘‘ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓາຕິ ສຕິ ສຕິອາຍຕເນ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໕.໒໓) ກາຣຓໍ.

ຈກ຺ຂຸຣູປາທີສຸ ຈາປິ ເຕ ເຕ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ ນິວສນ຺ຕິ ຕທາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕາຍາຕິ ຈກ຺ຂາທໂຍ ເນສໍ ນິວາສນຏ຺ຐານໍ. ຈກ຺ຂາທີສຸ ຈ ເຕ ອາກິຓ຺ຓາ ຕໍ ນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ຕທາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ຈາຕິ ຈກ຺ຂາທໂຍ ເນສໍ ອາກໂຣ. ຈກ຺ຂາທໂຍ ຈ ເນສໍ ສໂມສຣຓຏ຺ຐານໍ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓວເສນ ສໂມສຣຓໂຕ. ຈກ຺ຂາທໂຍ ຈ ເນສໍ ສຎ຺ຊາຕິເທໂສ; ຕໍ ນິສ຺ສຍາຣມ຺ມຓຠາເວນ ຕຕ຺ເຖວ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ. ຈກ຺ຂາທໂຍ ຈ ເນສໍ ກາຣຓໍ, ເຕສໍ ອຠາເວ ອຠາວໂຕຕິ. ອິຕິ ນິວາສຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ, ອາກຣຏ຺ເຐນ, ສໂມສຣຓຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ, ສຎ຺ຊາຕິເທສຏ຺ເຐນ, ກາຣຓຏ຺ເຐນາຕິ ອິເມຫິ ກາຣເຓຫິ ເອເຕ ຘມ຺ມາ ‘ອາຍຕນໍ ອາຍຕນ’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນຕ຺ເຖນ ຈກ຺ຂຸ ຈ ຕໍ ອາຍຕນຎ຺ຈາຕິ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ…ເປ… ຘມ຺ມາ ຈ ເຕ ອາຍຕນຎ຺ຈາຕິ ຘມ຺ມາຍຕນນ຺ຕິ ເອວໍ ຕາເວຕ຺ຖ ‘ອຕ຺ຖໂຕ’ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

‘ລກ຺ຂຓໂຕ’ຕິ ຈກ຺ຂາທີນໍ ລກ຺ຂຓໂຕເປຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ. ຕານິ ຈ ປນ ເນສໍ ລກ຺ຂຓານິ ເຫຏ຺ຐາ ຣູປກຓ຺ຑນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ.

‘ຕາວຕ຺ວໂຕ’ຕິ ຕາວຠາວໂຕ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຈກ຺ຂາທໂຍປິ ຫິ ຘມ຺ມາ ເອວ. ເອວໍ ສຕິ ຘມ຺ມາຍຕນມິຈ຺ເຈວ ອວຕ຺ວາ ກສ຺ມາ ທ຺ວາທສາຍຕນານິ ວຸຕ຺ຕານີຕິ ເຈ? ຉ ວິຎ຺ຎາຓກາຍຸປ຺ປຕ຺ຕິທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓວວຕ຺ຖານໂຕ. ອິຘ ຉນ຺ນໍ ວິຎ຺ຎາຓກາຍານໍ ທ຺ວາຣຠາເວນ ອາຣມ຺ມຓຠາເວນ ຈ ວວຕ຺ຖານໂຕ ອຍເມວ ເຕສໍ ເຠໂທ ໂຫຕີຕິ ທ຺ວາທສ ວຸຕ຺ຕານິ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓວີຖິປຣິຍາປນ຺ນສ຺ສ ຫິ ວິຎ຺ຎາຓກາຍສ຺ສ ຈກ຺ຂາຍຕນເມວ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິທ຺ວາຣໍ, ຣູປາຍຕນເມວ ຈາຣມ຺ມຓໍ. ຕຖາ ອິຕຣານິ ອິຕເຣສໍ. ຉຏ຺ຐສ຺ສ ປນ ຠວງ຺ຄມນສງ຺ຂາໂຕ ມນາຍຕເນກເທໂສວ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິທ຺ວາຣໍ, ອສາຘາຣຓຎ຺ຈ ຘມ຺ມາຍຕນໍ ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ. ອິຕິ ຉນ຺ນໍ ວິຎ຺ຎາຓກາຍານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓວວຕ຺ຖານໂຕ ທ຺ວາທສ ວຸຕ຺ຕານີຕິ. ເອວເມຕ຺ຖ ‘ຕາວຕ຺ວໂຕ’ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

‘ກມໂຕ’ຕິ ອິຘາປິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ເຕສຸ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ກມາທີສຸ ເທສນາກ຺ກໂມວ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕິເກສຸ ຫິ ອາຍຕເນສຸ ສນິທສ຺ສນສປ຺ປຏິຆວິສຍຕ຺ຕາ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ປາກຏນ຺ຕິ ປຐມໍ ເທສິຕໍ. ຕໂຕ ອນິທສ຺ສນສປ຺ປຏິຆວິສຍານິ ໂສຕາຍຕນາທີນິ. ອຖ ວາ ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍສວນານຸຕ຺ຕຣິຍເຫຕຸຠາເວນ ພຫູປກາຣຕ຺ຕາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິເກສຸ ຈກ຺ຂາຍຕນໂສຕາຍຕນານິ ປຐມໍ ເທສິຕານິ. ຕໂຕ ຆານາຍຕນາທີນິ ຕີຓິ. ປຎ຺ຈນ຺ນມ຺ປິ ໂຄຈຣວິສຍຕ຺ຕາ ອນ຺ເຕ ມນາຍຕນໍ. ຈກ຺ຂາທີນໍ ປນ ໂຄຈຣຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອນນ຺ຕຣານິ ພາຫິເຣສຸ ຣູປາຍຕນາທີນິ. ອປິຈ ວິຎ຺ຎາຓຸປ຺ປຕ຺ຕິກາຣຓວວຕ຺ຖານໂຕປິ ອຍເມວ ເຕສໍ ກໂມ ເວທິຕພ຺ໂພ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຣູເປ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ…ເປ… ມນຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຘມ຺ເມ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໔໒໑) ເອວໍ ‘ກມໂຕ’ເປຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

‘ສງ຺ເຂປວິຕ຺ຖາຣາ’ຕິ ສງ຺ເຂປໂຕ ຫິ ມນາຍຕນສ຺ສ ເຈວ ຘມ຺ມາຍຕເນກເທສສ຺ສ ຈ ນາເມນ, ຕທວເສສານຎ຺ຈ ອາຍຕນານໍ ຣູເປນ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ທ຺ວາທສາປິ ອາຍຕນານິ ນາມຣູປມຕ຺ຕເມວ ໂຫນ຺ຕິ.

ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິເກສຸ ຕາວ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ຊາຕິວເສນ ຈກ຺ຂຸປສາທມຕ຺ຕເມວ, ປຈ຺ຈຍຄຕິນິກາຍປຸຄ຺ຄລເຠທໂຕ ປນ ອນນ຺ຕປ຺ປເຠທໍ. ຕຖາ ໂສຕາຍຕນາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ. ມນາຍຕນໍ ເຕຠູມກກຸສລາກຸສລວິປາກກິຣິຍວິຎ຺ຎາຓເຠເທນ ເອກາສີຕິປ຺ປເຠທໍ, ວຕ຺ຖຸປຏິປທາທິເຠທໂຕ ປນ ອນນ຺ຕປ຺ປເຠທໍ. ຣູປຄນ຺ຘຣສາຍຕນານິ ສມຸຏ຺ຐານເຠທໂຕ ຈຕຸປ຺ປເຠທານິ, ສທ຺ທາຍຕນໍ ທ຺ວິປ຺ປເຠທໍ. ສຠາຄວິສຠາຄເຠທໂຕ ປນ ສພ຺ພານິປິ ອນນ຺ຕປ຺ປເຠທານິ. ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕນໍ ປຖວີຘາຕຸເຕໂຊຘາຕຸວາໂຍຘາຕຸວເສນ ຕິປ຺ປເຠທໍ, ສມຸຏ຺ຐານໂຕ ຈຕຸປ຺ປເຠທໍ, ສຠາຄວິສຠາຄໂຕ ອເນກປ຺ປເຠທໍ. ຘມ຺ມາຍຕນໍ ເຕຠູມກຘມ຺ມາຣມ຺ມຓວເສນ ອເນກປ຺ປເຠທນ຺ຕິ. ເອວໍ ສງ຺ເຂປວິຕ຺ຖາຣາ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

‘ທຏ຺ຐພ຺ພໂຕ’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ສພ຺ພາເນເວຕານິ ອາຍຕນານິ ອນາຄມນໂຕ ອນິຄ຺ຄມນໂຕ ຈ ທຏ຺ຐພ຺ພານິ. ນ ຫິ ຕານິ ປຸພ຺ເພ ອຸທຍາ ກຸໂຕຈິ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ນາປິ ອຸທ຺ຘໍ ວຍາ ກຸຫິຎ຺ຈິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ; ອຖ ໂຂ ປຸພ຺ເພ ອຸທຍາ ອປ຺ປຏິລທ຺ຘສຠາວານິ, ອຸທ຺ຘໍ ວຍາ ປຣິຠິນ຺ນສຠາວານິ, ປຸພ຺ພນ຺ຕາປຣນ຺ຕເວມຊ຺ເຌ ປຈ຺ຈຍາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕາຍ ອວສານິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ອນາຄມນໂຕ ອນິຄ຺ຄມນໂຕ ຈ ທຏ຺ຐພ຺ພານິ. ຕຖາ ນິຣີຫໂຕ ອພ຺ຍາປາຣໂຕ ຈ. ນ ຫິ ຈກ຺ຂຸຣູປາທີນໍ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕ ອມ຺ຫາກໍ ສາມຄ຺ຄິຍາ ວິຎ຺ຎາຓໍ ນາມ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’ຕິ, ນ ຈ ຕານິ ວິຎ຺ຎາຓຸປ຺ປາທນຕ຺ຖໍ ທ຺ວາຣຠາເວນ ວຕ຺ຖຸຠາເວນ ອາຣມ຺ມຓຠາເວນ ວາ ອີຫນ຺ຕິ, ນ ພ຺ຍາປາຣມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ; ອຖ ໂຂ ຘມ຺ມຕາເວສາ ຍໍ ຈກ຺ຂຸຣູປາທີນໍ ສາມຄ຺ຄິຍໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ນິຣີຫໂຕ ອພ຺ຍາປາຣໂຕ ຈ ທຏ຺ຐພ຺ພານິ. ອປິຈ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການິ ສຸຎ຺ຎຄາໂມ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ພານິ ຘຸວສຸຠສຸຂຕ຺ຕຠາວວິຣຫິຕຕ຺ຕາ, ພາຫິຣານິ ຄາມຆາຕກໂຈຣາ ວິຍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການໍ ອຠິຆາຕກຕ຺ຕາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ຈກ຺ຂຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ຫຎ຺ຎຕິ ມນາປາມນາເປຫິ ຣູເປຫີຕິ ວິຕ຺ຖາໂຣ. ອປິຈ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການິ ຉ ປາຓກາ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ພານິ, ພາຫິຣານິ ເຕສໍ ໂຄຈຣາ ວິຍາຕິ. ເອວມ຺ເປຕ຺ຖ ‘ທຏ຺ຐພ຺ພໂຕ’ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍຕິ.

ອິທານິ ເຕສໍ ວິປສ຺ສິຕພ຺ພາກາຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຈກ຺ຂຸໍ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸ ຕາວ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວຏ຺ເຐນ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອປເຣຫິປິ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ອນິຈ຺ຈໍ – ອຸປ຺ປາທວຍວນ຺ຕໂຕ, ວິປຣິຓາມໂຕ, ຕາວກາລິກໂຕ, ນິຈ຺ຈປຏິກ຺ເຂປໂຕຕິ.

ຕເທວ ປຏິປີຬນຏ຺ເຐນ ທຸກ຺ຂໍ. ຍສ຺ມາ ວາ ເອຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຐິຕິໍ ປາປຸຓາຕິ, ຐິຕິຍໍ ຊຣາຍ ກິລມຕິ, ຊຣໍ ປຕ຺ວາ ອວສ຺ສໍ ຠິຊ຺ຊຕິ; ຕສ຺ມາ ອຠິຓ຺ຫສມ຺ປຏິປີຬນໂຕ, ທຸກ຺ຂມໂຕ, ທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸໂຕ, ສຸຂປຏິກ຺ເຂປໂຕຕິ ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ທຸກ຺ຂໍ.

ອວສວຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ ປນ ອນຕ຺ຕາ. ຍສ຺ມາ ວາ ເອຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຐິຕິໍ ມາ ປາປຸຓາຕຸ, ຐານປ຺ປຕ຺ຕໍ ມາ ຊິຣຕຸ, ຊຣປ຺ປຕໍ ມາ ຠິຊ຺ຊຕູຕິ ອິເມສຸ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ກສ຺ສຈິ ວສວຕ຺ຕິຠາໂວ ນຕ຺ຖິ, ສຸຎ຺ຎໍ ເຕນ ວສວຕ຺ຕນາກາເຣນ; ຕສ຺ມາ ສຸຎ຺ຎໂຕ, ອສ຺ສາມິກໂຕ, ອກາມກາຣິຍໂຕ, ອຕ຺ຕປຏິກ຺ເຂປໂຕຕິ ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ອນຕ຺ຕາ.

ວິຠວຄຕິກໂຕ, ປຸພ຺ພາປຣວເສນ ຠວສງ຺ກນ຺ຕິຄມນໂຕ, ປກຕິຠາວວິຊຫນໂຕ ຈ ວິປຣິຓາມຘມ຺ມໍ. ອິທໍ ອນິຈ຺ຈເວວຈນເມວ. ຣູປາ ອນິຈ຺ຈາຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອປິເຈຕ຺ຖ ຐເປຕ຺ວາ ຈກ຺ຂຸໍ ເຕຠູມກຘມ຺ມາ ອນິຈ຺ຈາ, ໂນ ຈກ຺ຂຸ. ຈກ຺ຂຸ ປນ ຈກ຺ຂຸ ເຈວ ອນິຈ຺ຈຎ຺ຈ. ຕຖາ ເສສຘມ຺ມາ ທຸກ຺ຂາ, ໂນ ຈກ຺ຂຸ. ຈກ຺ຂຸ ປນ ຈກ຺ຂຸ ເຈວ ທຸກ຺ຂຎ຺ຈ. ເສສຘມ຺ມາ ອນຕ຺ຕາ, ໂນ ຈກ຺ຂຸ. ຈກ຺ຂຸ ປນ ຈກ຺ຂຸ ເຈວ ອນຕ຺ຕາ ຈາຕິ. ຣູປາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອິມສ຺ມິໍ ປນ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີເຍ ຕຖາຄເຕນ ກິໍ ທສ຺ສິຕນ຺ຕິ? ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ອາຍຕນານໍ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫິ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອນິຈ຺ເຈນ ວາ ທສ຺ເສຕິ, ທຸກ຺ເຂນ ວາ, ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ເຂຫິ ວາ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຈກ຺ຂຸ, ອຕ຺ຕາຕິ ໂຍ ວເທຍ຺ຍ, ຕໍ ນ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທປິ ວໂຍປິ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຍສ຺ສ ໂຂ ປນ ອຸປ຺ປາໂທປິ ວໂຍປິ ປຎ຺ຎາຍຕິ ‘ອຕ຺ຕາ ເມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈ ເວຕິ ຈາ’ຕິ ອິຈ຺ຈສ຺ສ ເອວມາຄຕໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ນ ອຸປປຊ຺ຊຕິ – ຈກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕາຕິ ໂຍ ວເທຍ຺ຍ ອິຕິ ຈກ຺ຂຸ ອນຕ຺ຕາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໔໒໒). ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ອນິຈ຺ເຈນ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ ທສ຺ເສສິ. ‘‘ຣູປໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຕ຺ຕາ. ຣູປຎ຺ຈ ຫິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຕາ ອຠວິສ຺ສ, ນ ຍິທໍ ຣູປໍ ອາພາຘາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍ; ລພ຺ເຠຖ ຈ ຣູເປ – ເອວໍ ເມ ຣູປໍ ໂຫຕຸ, ເອວໍ ເມ ຣູປໍ ມາ ອໂຫສີຕິ. ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣູປໍ ອນຕ຺ຕາ ຕສ຺ມາ ຣູປໍ ອາພາຘາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ; ນ ຈ ລພ຺ຠຕິ ຣູເປ – ເອວໍ ເມ ຣູປໍ ໂຫຕຸ, ເອວໍ ເມ ຣູປໍ ມາ ອໂຫສີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໕໙; ມຫາວ. ໒໐) ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ທຸກ຺ເຂນ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ ທສ຺ເສສິ. ‘‘ຣູປໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນິຈ຺ຈໍ, ຍທນິຈ຺ຈໍ ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ, ຍໍ ທຸກ຺ຂໍ ຕທນຕ຺ຕາ, ຍທນຕ຺ຕາ ຕໍ ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໓.໑໕) ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ເຂຫິ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ ທສ຺ເສສິ. ກສ຺ມາ? ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂານໍ ປາກຏຕ຺ຕາ.

ຫຕ຺ຖໂຕ ຫິ ຕຏ຺ຏເກ ວາ ສຣເກ ວາ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິເທວ ວາ ປຕິຕ຺ວາ ຠິນ຺ເນ ‘ອໂຫ ອນິຈ຺ຈ’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເອວໍ ອນິຈ຺ຈໍ ປາກຏໍ ນາມ. ອຕ຺ຕຠາວສ຺ມິໍ ປນ ຄຓ຺ຑປິຬກາທີສຸ ວາ ອຸຏ຺ຐິຕາສຸ ຂາຓຸກຓ຺ຏກາທີຫິ ວາ ວິທ຺ຘາສຸ ‘ອໂຫ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເອວໍ ທຸກ຺ຂໍ ປາກຏໍ ນາມ. ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ ອປາກຏໍ ອນ຺ຘກາຣໍ ອວິຠູຕໍ ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌໍ ທຸທ຺ທີປນໍ ທຸປ຺ປຎ຺ຎາປນໍ. ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂລກ຺ຂຓານິ ອຸປ຺ປາທາ ວາ ຕຖາຄຕານໍ ອນຸປ຺ປາທາ ວາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ. ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ ວິນາ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາທາ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທເຍວ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ມຫິທ຺ຘິກາ ຫິ ມຫານຸຠາວາ ຕາປສປຣິພ຺ພາຊກາ ສຣຠງ຺ຄສຕ຺ຖາຣາທໂຍປິ ‘ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ‘ອນຕ຺ຕາ’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ສເຈ ຫິ ເຕ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ອນຕ຺ຕາຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຸໍ, ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ມຄ຺ຄຜລປຏິເວໂຘ ຠເວຍ຺ຍ. ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓປຎ຺ຎາປນຎ຺ຫິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອວິສໂຍ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘານເມວ ວິສໂຍ. ເອວເມຕໍ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ ອປາກຏໍ. ຕສ຺ມາ ສຕ຺ຖາ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອນິຈ຺ເຈນ ວາ ທສ຺ເສສິ, ທຸກ຺ເຂນ ວາ, ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ເຂຫິ ວາ. ອິຘ ປນ ຕໍ ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ເຂຫິ ທສ຺ເສສີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອິມານິ ປນ ລກ຺ຂຓານິ ກິສ຺ສ ອມນສິກາຣາ ອປ຺ປຏິເວຘາ, ເກນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຕ຺ຕາ, ນ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ? ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓໍ ຕາວ ອຸທຍພ຺ພຍານໍ ອມນສິກາຣາ ອປ຺ປຏິເວຘາ, ສນ຺ຕຕິຍາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຕ຺ຕາ, ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ທຸກ຺ຂລກ຺ຂຓໍ ອຠິຓ຺ຫສມ຺ປຏິປີຬນສ຺ສ ອມນສິກາຣາ ອປ຺ປຏິເວຘາ, ອິຣິຍາປເຖຫິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຕ຺ຕາ, ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ ນານາຘາຕຸວິນິພ຺ໂຠຄສ຺ສ ອມນສິກາຣາ ອປ຺ປຏິເວຘາ, ຆເນນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຕ຺ຕາ, ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ອຸທຍພ຺ພຍໍ ປນ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສນ຺ຕຕິຍາ ວິໂກປິຕາຍ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓໍ ຍາຖາວສຣສໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ອຠິຓ຺ຫສມ຺ປຏິປີຬນໍ ມນສິກຕ຺ວາ ອິຣິຍາປເຖ ອຸຄ຺ຆາຏິເຕ ທຸກ຺ຂລກ຺ຂຓໍ ຍາຖາວສຣສໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ນານາຘາຕຸໂຍ ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ຆນວິນິພ຺ໂຠເຄ ກເຕ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ ຍາຖາວສຣສໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ອນິຈ຺ຈໍ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓໍ, ທຸກ຺ຂໍ ທຸກ຺ຂລກ຺ຂຓໍ, ອນຕ຺ຕາ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ອຍໍ ວິຠາໂຄ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ. ກສ຺ມາ? ອຸປ຺ປາທວຍຎ຺ຎຖຕ຺ຕຠາວາ, ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວໂຕ ວາ; ອຸປ຺ປາທວຍຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓໍ, ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວສງ຺ຂາໂຕ ອາກາຣວິກາໂຣ ວາ. ‘‘ຍທນິຈ຺ຈໍ ຕໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ວຈນໂຕ ປນ ຕເທວ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ທຸກ຺ຂໍ. ກສ຺ມາ? ອຠິຓ຺ຫສມ຺ປຏິປີຬນໂຕ; ອຠິຓ຺ຫສມ຺ປຏິປີຬນາກາໂຣ ທຸກ຺ຂລກ຺ຂຓໍ. ‘‘ຍໍ ທຸກ຺ຂໍ ຕໍ ອນຕ຺ຕາ’’ຕິ ປນ ວຈນໂຕ ຕເທວ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ອນຕ຺ຕາ. ກສ຺ມາ? ອວສວຕ຺ຕນໂຕ; ອວສວຕ຺ຕນາກາໂຣ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ. ອິຕິ ອຎ຺ຎເທວ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາ, ອຎ຺ຎານິ ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂານຕ຺ຕລກ຺ຂຓານິ. ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ, ທ຺ວາທສາຍຕນານິ, ອຏ຺ຐາຣສ ຘາຕຸໂຍຕິ ອິທຎ຺ຫິ ສພ຺ພມ຺ປິ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາ ນາມ. ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາກາຣວິກາຣາ ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂານຕ຺ຕລກ຺ຂຓານີຕິ.

ສງ຺ເຂປໂຕ ປເນຕ຺ຖ ທສາຍຕນານິ ກາມາວຈຣານິ, ທ຺ເວ ເຕຠູມການິ. ສພ຺ເພສຸປິ ສມ຺ມສນຈາໂຣ ກຖິໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ.

໒. ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ

໑໕໕. ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີເຍ ຍຖາ ເຫຏ຺ຐາ ວິປສ຺ສການໍ ອຸປກາຣຕ຺ຖາຍ ‘‘ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ຣູປາຍຕນ’’ນ຺ຕິ ຍຸຄລໂຕ ອາຍຕນານິ ວຸຕ຺ຕານິ, ຕຖາ ອວຕ຺ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣານໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ສຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ໂສຕາຍຕນ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣວວຕ຺ຖານນເຍນ ວຸຕ຺ຕານິ.

໑໕໖. ເຕສໍ ນິທ຺ເທສວາເຣ ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ຈກ຺ຂາຍຕນນ຺ຕິອາທີນິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ.

໑໖໗. ຍໍ ປເນຕໍ ຘມ຺ມາຍຕນນິທ຺ເທເສ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ອສງ຺ຂຕາ ຘາຕຸ? ຣາຄກ຺ຂໂຍ ໂທສກ຺ຂໂຍ ໂມຫກ຺ຂໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຣາຍມຕ຺ໂຖ – ອສງ຺ຂຕາ ຘາຕູຕິ ອສງ຺ຂຕສຠາວໍ ນິພ຺ພານໍ. ຍສ຺ມາ ປເນຕໍ ອາຄມ຺ມ ຣາຄາທໂຍ ຂີຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຣາຄກ຺ຂໂຍ ໂທສກ຺ຂໂຍ ໂມຫກ຺ຂໂຍຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍເມຕ຺ຖ ອາຈຣິຍານໍ ສມານຕ຺ຖກຖາ.

ວິຕຓ຺ຑວາທີ ປນາຫ – ‘ປາຏິເຍກ຺ກໍ ນິພ຺ພານໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ກິເລສກ຺ຂໂຍວ ນິພ຺ພານ’ນ຺ຕິ. ‘ສຸຕ຺ຕໍ ອາຫຣາ’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນິພ຺ພານໍ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ໂຂ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ວຸຈ຺ຈຕິ; ກຕມໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ນິພ຺ພານນ຺ຕິ? ໂຍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຣາຄກ຺ຂໂຍ ໂທສກ຺ຂໂຍ ໂມຫກ຺ຂໂຍ – ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ ເອຕໍ ຊມ຺ພຸຂາທກສຸຕ຺ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘ອິມິນາ ສຸຕ຺ເຕນ ເວທິຕພ຺ພໍ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ນິພ຺ພານໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ກິເລສກ຺ຂໂຍວ ນິພ຺ພານ’ນ຺ຕິ ອາຫ. ໂສ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ‘ກິໍ ປນ ຍຖາ ເຈຕໍ ສຸຕ຺ຕໍ ຕຖາ ອຕ຺ໂຖ’ຕິ? ອທ຺ຘາ ວກ຺ຂຕິ – ‘ອາມ, ນຕ຺ຖິ ສຸຕ຺ຕໂຕ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຕ຺ໂຖ’ຕິ. ຕໂຕ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ‘ອິທໍ ຕາວ ເຕ ສຸຕ຺ຕໍ ອາຠຕໍ; ອນນ຺ຕຣສຸຕ຺ຕໍ ອາຫຣາ’ຕິ. ອນນ຺ຕຣສຸຕ຺ຕໍ ນາມ – ‘‘ອຣຫຕ຺ຕໍ ອຣຫຕ຺ຕນ຺ຕິ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ວຸຈ຺ຈຕິ; ກຕມໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣຫຕ຺ຕນ຺ຕິ? ໂຍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຣາຄກ຺ຂໂຍ ໂທສກ຺ຂໂຍ ໂມຫກ຺ຂໂຍ – ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຣຫຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໓໑໕) ອິທໍ ຕສ຺ເສວານນ຺ຕຣໍ ອາຠຕສຸຕ຺ຕໍ.

ອິມສ຺ມິໍ ປນ ນໍ ອາຠເຕ ອາຫໍສຸ – ‘ນິພ຺ພານໍ ນາມ ຘມ຺ມາຍຕນປຣິຍາປນ຺ໂນ ຘມ຺ໂມ, ອຣຫຕ຺ຕໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ. ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ນິພ຺ພານໍ ປຸຈ຺ຉິໂຕປິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິໂຕປິ ກິເລສກ຺ຂຍເມວ ອາຫ. ກິໍ ປນ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ອຣຫຕ຺ຕຎ຺ຈ ເອກໍ ອຸທາຫຸ ນານ’ນ຺ຕິ? ‘ເອກໍ ວາ ໂຫຕຸ ນານໍ ວາ. ໂກ ເອຕ຺ຖ ຕຍາ ອຕິພຫຸໍ ຈຸຓ຺ຓີກຣຓໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ອຕ຺ໂຖ’? ‘ນ ຕ຺ວໍ ເອກໍ ນານໍ ຊານາສີຕິ. ນນຸ ຎາເຕ ສາຘຸ ໂຫຕີ’ຕິ ເອວໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ວຎ຺ເຈຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອາຫ – ‘ຣາຄາທີນໍ ຂີຓນ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ຣາຄກ຺ຂໂຍ ໂທສກ຺ຂໂຍ ໂມຫກ຺ຂໂຍ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ. ຕໂຕ ນໍ ອາຫໍສຸ – ‘ມຫາກມ຺ມໍ ເຕ ກຕໍ. ລຎ຺ຊໍ ທຕ຺ວາປິ ຕໍ ວທາເປນ຺ໂຕ ເອຕເທວ ວທາເປຍ຺ຍ. ຍເຖວ ຈ ເຕ ເອຕໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ກຖິຕໍ, ເອວໍ ອິທມ຺ປິ ສລ຺ລກ຺ເຂຫິ – ນິພ຺ພານຎ຺ຫິ ອາຄມ຺ມ ຣາຄາທໂຍ ຂີຓາຕິ ນິພ຺ພານໍ ຣາຄກ຺ຂໂຍ ໂທສກ຺ຂໂຍ ໂມຫກ຺ຂໂຍຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕີຓິປິ ຫິ ເອຕານິ ນິພ຺ພານສ຺ເສວ ອຘິວຈນານີ’ຕິ.

ສເຈ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ສຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ; ໂນ ເຈ, ພຫຸນິພ຺ພານຕາຍ ກາເຣຕພ຺ໂພ. ກຖໍ? ເອວໍ ຕາວ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ – ‘ຣາຄກ຺ຂໂຍ ນາມ ຣາຄສ຺ເສວ ຂໂຍ ອຸທາຫຸ ໂທສໂມຫານມ຺ປິ? ໂທສກ຺ຂໂຍ ນາມ ໂທສສ຺ເສວ ຂໂຍ ອຸທາຫຸ ຣາຄໂມຫານມ຺ປິ? ໂມຫກ຺ຂໂຍ ນາມ ໂມຫສ຺ເສວ ຂໂຍ ອຸທາຫຸ ຣາຄໂທສານມ຺ປີ’ຕິ? ອທ຺ຘາ ວກ຺ຂຕິ – ‘ຣາຄກ຺ຂໂຍ ນາມ ຣາຄສ຺ເສວ ຂໂຍ, ໂທສກ຺ຂໂຍ ນາມ ໂທສສ຺ເສວ ຂໂຍ, ໂມຫກ຺ຂໂຍ ນາມ ໂມຫສ຺ເສວ ຂໂຍ’ຕິ.

ຕໂຕ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ‘ຕວ ວາເທ ຣາຄກ຺ຂໂຍ ເອກໍ ນິພ຺ພານໍ ໂຫຕິ, ໂທສກ຺ຂໂຍ ເອກໍ, ໂມຫກ຺ຂໂຍ ເອກໍ; ຕິຓ຺ຓໍ ອກຸສລມູລານໍ ຂເຍ ຕີຓິ ນິພ຺ພານານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຈຕຸນ຺ນໍ ອຸປາທານານໍ ຂເຍ ຈຕ຺ຕາຣິ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ນີວຣຓານໍ ຂເຍ ປຎ຺ຈ, ຉນ຺ນໍ ຕຓ຺ຫາກາຍານໍ ຂເຍ ຉ, ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ອນຸສຍານໍ ຂເຍ ສຕ຺ຕ, ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕານໍ ຂເຍ ອຏ຺ຐ, ນວນ຺ນໍ ຕຓ຺ຫາມູລກຘມ຺ມານໍ ຂເຍ ນວ, ທສນ຺ນໍ ສໍໂຍຊນານໍ ຂເຍ ທສ, ທິຍຑ຺ຒກິເລສສຫສ຺ສສ຺ສ ຂເຍ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ພຫູນິ ນິພ຺ພານານິ ໂຫນ຺ຕິ. ນຕ຺ຖິ ປນ ເຕ ນິພ຺ພານານໍ ປມາຓນ຺ຕິ. ເອວໍ ປນ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ນິພ຺ພານໍ ອາຄມ຺ມ ຣາຄາທໂຍ ຂີຓາຕິ ເອກເມວ ນິພ຺ພານໍ ຣາຄກ຺ຂໂຍ ໂທສກ຺ຂໂຍ ໂມຫກ຺ຂໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕີຓິປິ ເຫຕານິ ນິພ຺ພານສ຺ເສວ ອຘິວຈນານີຕິ ຄຓ຺ຫ’.

ສເຈ ປນ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕປິ ນ ສລ຺ລກ຺ເຂຕິ, ໂອຬາຣິກຕາຍ ກາເຣຕພ຺ໂພ. ກຖໍ? ‘ອນ຺ຘພາລາ ຫິ ອຈ຺ຉທີປິມິຄມກ຺ກຏາທໂຍປິ ກິເລສປຣິຍຸຏ຺ຐິຕາ ວຕ຺ຖຸໍ ປຏິເສວນ຺ຕິ. ອຖ ເນສໍ ປຏິເສວນປຣິຍນ຺ເຕ ກິເລໂສ ວູປສມ຺ມຕິ. ຕວ ວາເທ ອຈ຺ຉທີປິມິຄມກ຺ກຏາທໂຍ ນິພ຺ພານປ຺ປຕ຺ຕາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ໂອຬາຣິກໍ ວຕ ເຕ ນິພ຺ພານໍ ຖູລໍ, ກຓ຺ເຓຫິ ປິຬນ຺ຘິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ. ເອວໍ ປນ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ນິພ຺ພານໍ ອາຄມ຺ມ ຣາຄາທໂຍ ຂີຓາຕິ ເອກເມວ ນິພ຺ພານໍ ຣາຄກ຺ຂໂຍ ໂທສກ຺ຂໂຍ ໂມຫກ຺ຂໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕີຓິປິ ເຫຕານິ ນິພ຺ພານສ຺ເສວ ອຘິວຈນານີຕິ ຄຓ຺ຫ’.

ສເຈ ປນ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕປິ ນ ສລ຺ລກ຺ເຂຕິ, ໂຄຕ຺ຣຠຸນາປິ ກາເຣຕພ຺ໂພ. ກຖໍ? ເອວໍ ຕາວ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ – ‘ຕ຺ວໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸ ນາມ ອຕ຺ຖີຕິ ວເທສີ’ຕິ? ‘ອາມ ວທາມີ’ຕິ. ‘ໂຄຕ຺ຣຠຸກ຺ຂເຓ ກິເລສາ ຂີຓາ, ຂີຍນ຺ຕິ, ຂີຍິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ? ນ ຂີຓາ, ນ ຂີຍນ຺ຕິ; ອປິຈ ໂຂ ຂີຍິສ຺ສນ຺ຕີຕິ. ‘ໂຄຕ຺ຣຠຸ ປນ ກິໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕີ’ຕິ? ‘ນິພ຺ພານໍ’. ‘ຕວ ໂຄຕ຺ຣຠຸກ຺ຂເຓ ກິເລສາ ນ ຂີຓາ, ນ ຂີຍນ຺ຕິ; ອຖ ໂຂ ຂີຍິສ຺ສນ຺ຕິ. ຕ຺ວໍ ອຂີເຓສຸເຍວ ກິເລເສສຸ ກິເລສກ຺ຂຍໍ ນິພ຺ພານໍ ປຎ຺ຎເປສິ, ອປ຺ປຫີເນສຸ ອນຸສເຍສຸ ອນຸສຍປ຺ປຫານໍ ນິພ຺ພານໍ ປຎ຺ຎເປສິ. ຕໍ ເຕ ນ ສເມຕິ. ເອວໍ ປນ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ນິພ຺ພານໍ ອາຄມ຺ມ ຣາຄາທໂຍ ຂີຓາຕິ ເອກເມວ ນິພ຺ພານໍ ຣາຄກ຺ຂໂຍ ໂທສກ຺ຂໂຍ ໂມຫກ຺ຂໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕີຓິປິ ເຫຕານິ ນິພ຺ພານສ຺ເສວ ອຘິວຈນານີຕິ ຄຓ຺ຫ’.

ສເຈ ປນ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕປິ ນ ສລ຺ລກ຺ເຂຕິ, ມຄ຺ເຄນ ກາເຣຕພ຺ໂພ. ກຖໍ? ເອວໍ ຕາວ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ – ‘ຕ຺ວໍ ມຄ຺ຄໍ ນາມ ວເທສີ’ຕິ? ‘ອາມ ວເທມີ’ຕິ. ‘ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ກິເລສາ ຂີຓາ, ຂີຍນ຺ຕິ, ຂິຍິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ? ຊານມາໂນ ວກ຺ຂຕິ – ‘ຂີຓາຕິ ວາ ຂີຍິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ວາ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຂີຍນ຺ຕີຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’ຕິ. ‘ຍທິ ເອວໍ, ມຄ຺ຄສ຺ສ ກິເລສກ຺ຂຍໍ ນິພ຺ພານໍ ກຕມໍ? ມຄ຺ເຄນ ຂີຍນກກິເລສາ ກຕເມ? ມຄ຺ໂຄ ກຕມໍ ກິເລສກ຺ຂຍໍ ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ກຕເມ ກິເລເສ ເຂເປຕິ? ຕສ຺ມາ ມາ ເອວໍ ຄຓ຺ຫ. ນິພ຺ພານໍ ປນ ອາຄມ຺ມ ຣາຄາທໂຍ ຂີຓາຕິ ເອກເມວ ນິພ຺ພານໍ ຣາຄກ຺ຂໂຍ ໂທສກ຺ຂໂຍ ໂມຫກ຺ຂໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕີຓິປິ ເຫຕານິ ນິພ຺ພານສ຺ເສວ ອຘິວຈນານີ’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ເອວມາຫ – ‘ຕ຺ວໍ ອາຄມ຺ມ ອາຄມ຺ມາຕິ ວເທສີ’ຕິ? ‘ອາມ ວເທມີ’ຕິ. ‘ອາຄມ຺ມ ນາມາຕິ ອິທໍ ເຕ ກຸໂຕ ລທ຺ຘ’ນ຺ຕິ? ‘ສຸຕ຺ຕໂຕ ລທ຺ຘ’ນ຺ຕິ. ‘ອາຫຣ ສຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອວໍ ອວິຊ຺ຊາ ຈ ຕຓ຺ຫາ ຈ ຕໍ ອາຄມ຺ມ, ຕມ຺ຫິ ຂີຓາ, ຕມ຺ຫິ ຠຄ຺ຄາ, ນ ຈ ກິຎ຺ຈິ ກທາຈີ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ປຣວາທີ ຕຸຓ຺ຫີຠາວໍ ອາປນ຺ໂນຕິ.

ອິຘາປິ ທສາຍຕນານິ ກາມາວຈຣານິ, ທ຺ເວ ປນ ຈຕຸຠູມການິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສການີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ.

໓. ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉກວຓ຺ຓນາ

໑໖໘. ອິຘາປິ ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉເກ ຍໍ ລພ຺ຠຕິ ຍຎ຺ຈ ນ ລພ຺ຠຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ລພ຺ຠມານວເສເນວ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ວຸຕ຺ຕໍ; ນ ເກວລຎ຺ຈ ອິຘ, ສພ຺ເພສຸປິ ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉເກສຸ ເອເສວ ນໂຍ. ອິຘ ປນ ທສນ຺ນໍ ອາຍຕນານໍ ຣູປຠາເວນ ອພ຺ຍາກຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ອາຍຕນານໍ ຂນ຺ຘວິຠງ຺ເຄ ຈຕຸນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ວິຍ ກຸສລາທິຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເກວລຎ຺ຫິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ ສປ຺ປຈ຺ຈຍາວ ສງ຺ຂຕາວ ຘມ຺ມາຍຕນໍ ປນ ‘‘ສິຍາ ອປ຺ປຈ຺ຈຍໍ, ສິຍາ ອສງ຺ຂຕ’’ນ຺ຕິ ອາຄຕໍ. ອາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິເກສຸ ຈ ອນາຣມ຺ມຓໍ ສຸຂຸມຣູປສງ຺ຂາຕໍ ຘມ຺ມາຍຕນໍ ນ-ວຕ຺ຕພ຺ພໂກຏ຺ຐາສໍ ຠຊຕິ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ອນາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ນ ປຣິຕ຺ຕາທິຠາເວນ ນວຕ຺ຕພ຺ພຘມ຺ມາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ວິເສໂສ. ເສສໍ ຕາທິສເມວ. ອິຘາປິ ຫິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ ວິຍ ທ຺ວາຍຕນາ ປຎ຺ຈປຓ຺ຓາສ ກາມາວຈຣຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ຣຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ທຸສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ມຸຍ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ສໍວຣນ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ມສນ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ຈ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາຕິ ສພ຺ພໍ ຂນ຺ເຘສຸ ວຸຕ຺ຕສທິສເມວາຕິ.

ສມ຺ໂມຫວິໂນທນິຍາ ວິຠງ຺ຄຏ຺ຐກຖາຍ

ອາຍຕນວິຠງ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ຘາຕຸວິຠງ຺ໂຄ

໑. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ

໑໗໒. ອິທານິ ຕທນນ຺ຕເຣ ຘາຕຸວິຠງ຺ເຄ ສພ຺ພາ ຘາຕຸໂຍ ຉຫິ ຉຫິ ຘາຕູຫິ ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕີຫິ ຉກ຺ເກຫິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຉ ຘາຕຸໂຍຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຉາຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ. ຘາຕຸໂຍຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຘມ຺ມນິທສ຺ສນໍ. ປຖວີຘາຕູຕິອາທີສຸ ຘາຕ຺ວຏ຺ໂຐ ນາມ ສຠາວຏ຺ໂຐ, ສຠາວຏ຺ໂຐ ນາມ ສຸຎ຺ຎຕຏ຺ໂຐ, ສຸຎ຺ຎຕຏ຺ໂຐ ນາມ ນິສ຺ສຕ຺ຕຏ຺ໂຐຕິ ເອວໍ ສຠາວສຸຎ຺ຎຕນິສ຺ສຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ປຖວີເຍວ ຘາຕຸ ປຖວີຘາຕຸ. ອາໂປຘາຕຸອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອວເມຕ຺ຖ ປທສມາສໍ ວິທິຕ຺ວາ ເອວມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ – ປຖວີຘາຕູຕິ ປຕິຏ຺ຐານຘາຕຸ. ອາໂປຘາຕູຕິ ອາພນ຺ຘນຘາຕຸ. ເຕໂຊຘາຕູຕິ ປຣິປາຈນຘາຕຸ. ວາໂຍຘາຕູຕິ ວິຕ຺ຖມ຺ຠນຘາຕຸ. ອາກາສຘາຕູຕິ ອສມ຺ຜຸຏ຺ຐຘາຕຸ. ວິຎ຺ຎາຓຘາຕູຕິ ວິຊານນຘາຕຸ.

໑໗໓. ປຖວີຘາຕຸທ຺ວຍນ຺ຕິ ປຖວີຘາຕຸ ທ຺ເວ ອຍໍ. ອຍໍ ປຖວີຘາຕຸ ນາມ ນ ເອກາ ເອວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣເຠເທນ ປນ ທ຺ເວ ຘາຕຸໂຍ ເອວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ອຕ຺ຖິ ພາຫິຣາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາຕິ ສຕ຺ຕສນ຺ຕານປຣິຍາປນ຺ນາ ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ຕາ. ພາຫິຣາຕິ ສງ຺ຂາຣສນ຺ຕານປຣິຍາປນ຺ນາ ອນິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘາ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ຕາຘິວຈນເມວ. ອິທານິ ຕໍ ສຠາວາກາຣໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ກກ຺ຂຬນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ກກ຺ຂຬນ຺ຕິ ຖທ຺ຘໍ. ຂຣິຄຕນ຺ຕິ ຜຣຸສໍ. ກກ຺ຂຬຕ຺ຕນ຺ຕິ ກກ຺ຂຬຠາໂວ. ກກ຺ຂຬຠາໂວຕິ ກກ຺ຂຬສຠາໂວ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸປາທິນ຺ນນ຺ຕິ ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ຕສງ຺ຂາຕໍ ອຸປາທິນ຺ນໍ. ອຸປາທິນ຺ນໍ ນາມ ສຣີຣຏ຺ຐກໍ. ສຣີຣຏ຺ຐກຎ຺ຫິ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານໍ ວາ ໂຫຕຸ ມາ ວາ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ອຸປາທິນ຺ນມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ ອນຸປາທິນ຺ນມ຺ປິ; ອາທິນ຺ນຄ຺ຄຫິຕປຣາມຏ຺ຐວເສນ ປນ ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ອຸປາທິນ຺ນເມວາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸປາທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

ອິທານິ ຕເມວ ປຖວີຘາຕຸໍ ວຕ຺ຖຸວເສນ ທສ຺ເສຕຸໍ ເສຍ຺ຍຖິທໍ ເກສາ ໂລມາຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເສຍ຺ຍຖິທນ຺ຕິ ນິປາໂຕ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍາ ສາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ປຖວີຘາຕຸ ສາ ກຕມາ? ຍໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ກກ຺ຂຬໍ ນາມ ຕໍ ກຕມນ຺ຕິ? ເກສາ ໂລມາຕິອາທິ ຕສ຺ສາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາຍ ປຖວີຘາຕຸຍາ ວຕ຺ຖຸວເສນ ປເຠທທສ຺ສນໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ເກສາ ນາມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາ ອຸປາທິນ຺ນາ ສຣີຣຏ຺ຐກາ ກກ຺ຂຬຕ຺ຕລກ຺ຂຓາ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ. ໂລມາ ນາມ…ເປ… ກຣີສໍ ນາມ. ອິຘ ປນ ອວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ເຄ (ປຏິ. ມ. ໑.໔) ປາຬິອາຣຸຬ຺ຫໍ ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄໍ ນາມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸປາທິນ຺ນໍ ສຣີຣຏ຺ຐກໍ ກກ຺ຂຬຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ. ປຣໂຕ ອາໂປຘາຕຸອາທີນໍ ນິທ຺ເທເສ ປິຕ຺ຕາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອິມິນາ ກິໍ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ? ຘາຕຸມນສິກາໂຣ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຘາຕຸມນສິກາເຣ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິຕຸກາເມນ ກິໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ? ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ ໂສເຘຕພ຺ພໍ. ສີລວໂຕ ຫິ ກມ຺ມຏ຺ຐານຠາວນາ ອິຊ຺ຌຕິ. ຕສ຺ສ ໂສຘນວິຘານໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວິສຸທ຺ຘສີເລນ ປນ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ທສ ປຸພ຺ພປລິໂພຘາ ຉິນ຺ທິຕພ຺ພາ. ເຕສມ຺ປິ ຉິນ຺ທນວິຘານໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຉິນ຺ນປລິໂພເຘນ ຘາຕຸມນສິກາຣກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພໍ. ອາຈຣິເຍນາປິ ຘາຕຸມນສິກາຣກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປນ຺ເຕນ ສຕ຺ຕວິຘໍ ອຸຄ຺ຄຫໂກສລ຺ລໍ ທສວິຘຎ຺ຈ ມນສິກາຣໂກສລ຺ລໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ອນ຺ເຕວາສິເກນາປິ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ພຫຸວາເຣ ສຊ຺ຌາຍໍ ກຕ຺ວາ ນິຊ຺ຊຏໍ ປຄຸຓໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກາຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ – ‘‘ອາທິກມ຺ມິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຊຣາມຣຓາ ມຸຈ຺ຈິຕຸກາເມນ ສຕ຺ຕຫາກາເຣຫິ ອຸຄ຺ຄຫໂກສລ຺ລໍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ທສຫາກາເຣຫິ ມນສິກາຣໂກສລ຺ລໍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວຈສາ, ມນສາ, ວຓ຺ຓໂຕ, ສຓ຺ຐານໂຕ, ທິສໂຕ, ໂອກາສໂຕ, ປຣິຈ຺ເຉທໂຕຕິ ອິເມຫິ ສຕ຺ຕຫາກາເຣຫິ ອິມສ຺ມິໍ ຘາຕຸມນສິກາຣກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ‘ອຸຄ຺ຄຫໂກສລ຺ລໍ’ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ອນຸປຸພ຺ພໂຕ, ນາຕິສີຆໂຕ, ນາຕິສຓິກໂຕ, ວິກ຺ເຂປປຏິພາຫນໂຕ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິສມຕິກ຺ກມໂຕ, ອນຸປຸພ຺ພມຸຎ຺ຈນໂຕ, ລກ຺ຂຓໂຕ, ຕໂຍ ຈ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕາຕິ ອິເມຫິ ທສຫາກາເຣຫິ ‘ມນສິກາຣໂກສລ຺ລໍ’ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ຕທຸຠຍມ຺ປິ ປຣໂຕ ສຕິປຏ຺ຐານວິຠງ຺ເຄ ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ.

ເອວໍ ອຸຄ຺ຄຫິຕກມ຺ມຏ຺ຐາເນນ ປນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ເຕ ອຏ຺ຐາຣສ ເສນາສນໂທເສ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປຎ຺ຈງ຺ຄສມນ຺ນາຄເຕ ເສນາສເນ ວສນ຺ເຕນ ອຕ຺ຕນາປິ ປຎ຺ຈຫິ ປຘານິຍງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄເຕນ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ເຕນ ວິວິຕ຺ໂຕກາສຄເຕນ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິກາຕພ຺ພໍ. ມນສິກໂຣນ຺ເຕນ ຈ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານທິໂສກາສປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ເກສາທີສຸ ເອເກກໂກຏ຺ຐາສໍ ມນສິກຣິຕ຺ວາ ອວສາເນ ເອວໍ ມນສິກາໂຣ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ – ອິເມ ເກສາ ນາມ ສີສກຏາຫປລິເວຐນຈມ຺ເມ ຊາຕາ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ວມ຺ມິກມຕ຺ຖເກ ຊາເຕສຸ ກຸຓ຺ຐຕິເຓສຸ ນ ວມ຺ມິກມຕ຺ຖໂກ ຊານາຕິ ‘ມຍິ ກຸຓ຺ຐຕິຓານິ ຊາຕານີ’ຕິ, ນາປິ ກຸຓ຺ຐຕິຓານິ ຊານນ຺ຕິ ‘ມຍໍ ວມ຺ມິກມຕ຺ຖເກ ຊາຕານີ’ຕິ, ເອວເມວ ນ ສີສກຏາຫປລິເວຐນຈມ຺ມໍ ຊານາຕິ ‘ມຍິ ເກສາ ຊາຕາ’ຕິ, ນາປິ ເກສາ ຊານນ຺ຕິ ‘ມຍໍ ສີສກຏາຫປລິເວຐນຈມ຺ເມ ຊາຕາ’ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ເກສາ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຖທ຺ໂຘ ປຖວີຘາຕູຕິ.

ໂລມາ ສຣີຣເວຐນຈມ຺ເມ ຊາຕາ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ສຸຎ຺ຎຄາມຏ຺ຐາເນ ຊາເຕສຸ ທພ຺ພຕິເຓສຸ ນ ສຸຎ຺ຎຄາມຏ຺ຐານໍ ຊານາຕິ ‘ມຍິ ທພ຺ພຕິຓານິ ຊາຕານີ’ຕິ, ນາປິ ທພ຺ພຕິຓານິ ຊານນ຺ຕິ ‘ມຍໍ ສຸຎ຺ຎຄາມຏ຺ຐາເນ ຊາຕານີ’ຕິ, ເອວເມວ ນ ສຣີຣເວຐນຈມ຺ມໍ ຊານາຕິ ‘ມຍິ ໂລມາ ຊາຕາ’ຕິ, ນາປິ ໂລມາ ຊານນ຺ຕິ ‘ມຍໍ ສຣີຣເວຐນຈມ຺ເມ ຊາຕາ’ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ໂລມາ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຖທ຺ໂຘ ປຖວີຘາຕູຕິ.

ນຂາ ອງ຺ຄຸລີນໍ ອຄ຺ເຄສຸ ຊາຕາ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ກຸມາຣເກສຸ ທຓ຺ຑເກຫິ ມຘຸກຏ຺ຐິເກ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ກີຬນ຺ເຕສຸ ນ ທຓ຺ຑກາ ຊານນ຺ຕິ ‘ອມ຺ເຫສຸ ມຘຸກຏ຺ຐິກາ ຐປິຕາ’ຕິ, ນາປິ ມຘຸກຏ຺ຐິກາ ຊານນ຺ຕິ ‘ມຍໍ ທຓ຺ຑເກສຸ ຐປິຕາ’ຕິ, ເອວເມວ ນ ອງ຺ຄຸລິໂຍ ຊານນ຺ຕິ ‘ອມ຺ຫາກໍ ອຄ຺ເຄສຸ ນຂາ ຊາຕາ’ຕິ, ນາປິ ນຂາ ຊານນ຺ຕິ ‘ມຍໍ ອງ຺ຄຸລີນໍ ອຄ຺ເຄສຸ ຊາຕາ’ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ນຂາ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຖທ຺ໂຘ ປຖວີຘາຕູຕິ.

ທນ຺ຕາ ຫນຸກຏ຺ຐິເກສຸ ຊາຕາ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ວຑ຺ຒກີຫິ ປາສາຓອຸທຸກ຺ຂເລສຸ ເກນຈິເທວ ສິເລສຊາເຕນ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐປິຕຖມ຺ເຠສຸ ນ ອຸທຸກ຺ຂລານິ ຊານນ຺ຕິ ‘ອມ຺ເຫສຸ ຖມ຺ຠາ ຐິຕາ’ຕິ, ນາປິ ຖມ຺ຠາ ຊານນ຺ຕິ ‘ມຍໍ ອຸທຸກ຺ຂເລສຸ ຐິຕາ’ຕິ, ເອວເມວ ນ ຫນຸກຏ຺ຐິກາ ຊານນ຺ຕິ ‘ອມ຺ເຫສຸ ທນ຺ຕາ ຊາຕາ’ຕິ, ນາປິ ທນ຺ຕາ ຊານນ຺ຕິ ‘ມຍໍ ຫນຸກຏ຺ຐິເກສຸ ຊາຕາ’ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ທນ຺ຕາ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຖທ຺ໂຘ ປຖວີຘາຕູຕິ.

ຕໂຈ ສກລສຣີຣໍ ປຣິໂຍນນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ອລ຺ລໂຄຈມ຺ມປຣິໂຍນທ຺ຘາຍ ມຫາວີຓາຍ ນ ມຫາວີຓາ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ອລ຺ລໂຄຈມ຺ເມນ ປຣິໂຍນທ຺ຘາ’ຕິ, ນາປິ ອລ຺ລໂຄຈມ຺ມໍ ຊານາຕິ ‘ມຍາ ມຫາວີຓາ ປຣິໂຍທ຺ຘາ’ຕິ, ເອວເມວ ນ ສຣີຣໍ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ຕເຈນ ປຣິໂຍນທ຺ຘ’ນ຺ຕິ, ນາປິ ຕໂຈ ຊານາຕິ ‘ມຍາ ສຣີຣໍ ປຣິໂຍນທ຺ຘນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ຕໂຈ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຖທ຺ໂຘ ປຖວີຘາຕູຕິ.

ມໍສໍ ອຏ຺ຐິສງ຺ຆາຏໍ ອນຸລິມ຺ປິຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ມຫາມຕ຺ຕິກາຍ ລິຕ຺ຕາຍ ຠິຕ຺ຕິຍາ ນ ຠິຕ຺ຕິ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ມຫາມຕ຺ຕິກາຍ ລິຕ຺ຕາ’ຕິ, ນາປິ ມຫາມຕ຺ຕິກາ ຊານາຕິ ‘ມຍາ ມຫາຠິຕ຺ຕິ ລິຕ຺ຕາ’ຕິ, ເອວເມວ ນ ອຏ຺ຐິສງ຺ຆາໂຏ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ນວມໍສເປສິສຕປ຺ປເຠເທນ ມໍເສນ ລິຕ຺ໂຕ’ຕິ, ນາປິ ມໍສໍ ຊານາຕິ ‘ມຍາ ອຏ຺ຐິສງ຺ຆາໂຏ ລິຕ຺ໂຕ’ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ມໍສໍ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຖທ຺ໂຘ ປຖວີຘາຕູຕິ.

ນ຺ຫາຣຸ ສຣີຣພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຏ຺ຐີນິ ອາພນ຺ຘມານາ ຐິຕາ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ວລ຺ລີຫິ ວິນທ຺ເຘສຸ ກຸຏ຺ຏທາຣູສຸ ນ ກຸຏ຺ຏທາຣູນິ ຊານນ຺ຕິ ‘ມຍໍ ວລ຺ລີຫິ ວິນທ຺ຘານີ’ຕິ, ນາປິ ວລ຺ລິໂຍ ຊານນ຺ຕິ ‘ອມ຺ເຫຫິ ກຸຏ຺ຏທາຣູນິ ວິນທ຺ຘານີ’ຕິ, ເອວເມວ ນ ອຏ຺ຐີນິ ຊານນ຺ຕິ ‘ມຍໍ ນ຺ຫາຣູຫິ ອາພທ຺ຘານີ’ຕິ, ນາປິ ນ຺ຫາຣູ ຊານນ຺ຕິ ‘ອມ຺ເຫຫິ ອຏ຺ຐີນິ ອາພທ຺ຘານີ’ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ນ຺ຫາຣຸ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຖທ຺ໂຘ ປຖວີຘາຕູຕິ.

ອຏ຺ຐີສຸ ປຓ຺ຫິກຏ຺ຐິ ໂຄປ຺ຜກຏ຺ຐິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ໂຄປ຺ຜກຏ຺ຐິ ຊງ຺ຆຏ຺ຐິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ຊງ຺ຆຏ຺ຐິ ອູຣຸຏ຺ຐິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ອູຣຸຏ຺ຐິ ກຏິຏ຺ຐິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ກຏິຏ຺ຐິ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏກໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏໂກ ຄີວຏ຺ຐິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ຄີວຏ຺ຐິ ສີສຏ຺ຐິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ສີສຏ຺ຐິ ຄີວຏ຺ຐິເກ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ. ຄີວຏ຺ຐິ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏເກ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ. ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏໂກ ກຏິຏ຺ຐິມ຺ຫິ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ. ກຏິຏ຺ຐິ ອູຣຸຏ຺ຐິເກ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ. ອູຣຸຏ຺ຐິ ຊງ຺ຆຏ຺ຐິເກ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ. ຊງ຺ຆຏ຺ຐິ ໂຄປ຺ຜກຏ຺ຐິເກ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ. ໂຄປ຺ຜກຏ຺ຐິ ປຓ຺ຫິກຏ຺ຐິເກ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ອິຏ຺ຐກທາຣຸໂຄມຍາທິສຎ຺ຈເຍສຸ ນ ເຫຏ຺ຐິມາ ເຫຏ຺ຐິມາ ຊານນ຺ຕິ ‘ມຍໍ ອຸປຣິເມ ອຸປຣິເມ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕາ’ຕິ, ນາປິ ອຸປຣິມາ ອຸປຣິມາ ຊານນ຺ຕິ ‘ມຍໍ ເຫຏ຺ຐິເມສຸ ເຫຏ຺ຐິເມສຸ ປຕິຏ຺ຐິຕາ’ຕິ, ເອວເມວ ນ ປຓ຺ຫິກຏ຺ຐິ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ໂຄປ຺ຜກຏ຺ຐິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕ’ນ຺ຕິ, ນ ໂຄປ຺ຜກຏ຺ຐິ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ຊງ຺ຆຏ຺ຐິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕ’ນ຺ຕິ, ນ ຊງ຺ຆຏ຺ຐິ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ອູຣຸຏ຺ຐິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕ’ນ຺ຕິ, ນ ອູຣຸຏ຺ຐິ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ກຏິຏ຺ຐິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕ’ນ຺ຕິ, ນ ກຏິຏ຺ຐິ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏກໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕ’ນ຺ຕິ, ນ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏໂກ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ຄີວຏ຺ຐິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິໂຕ’ຕິ, ນ ຄີວຏ຺ຐິ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ສີສຏ຺ຐິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕ’ນ຺ຕິ, ນ ສີສຏ຺ຐິ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ຄີວຏ຺ຐິມ຺ຫິ ປຕິຏ຺ຐິຕ’ນ຺ຕິ, ນ ຄີວຏ຺ຐິ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏເກ ປຕິຏ຺ຐິຕ’ນ຺ຕິ, ນ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏໂກ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ກຏິຏ຺ຐິມ຺ຫິ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ’ຕິ, ນ ກຏິຏ຺ຐິ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ອູຣຸຏ຺ຐິມ຺ຫິ ປຕິຏ຺ຐິຕ’ນ຺ຕິ, ນ ອູຣຸຏ຺ຐິ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ຊງ຺ຆຏ຺ຐິມ຺ຫິ ປຕິຏ຺ຐິຕ’ນ຺ຕິ, ນ ຊງ຺ຆຏ຺ຐິ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ໂຄປ຺ຜກຏ຺ຐິມ຺ຫິ ປຕິຏ຺ຐິຕ’ນ຺ຕິ, ນ ໂຄປ຺ຜກຏ຺ຐິ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ປຓ຺ຫິກຏ຺ຐິມ຺ຫິ ປຕິຏ຺ຐິຕ’ນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ອຏ຺ຐິ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຖທ຺ໂຘ ປຖວີຘາຕູຕິ.

ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊໍ ເຕສໍ ເຕສໍ ອຏ຺ຐີນໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຐິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ເວຬຸປພ຺ພາທີນໍ ອນ຺ໂຕ ປກ຺ຂິຕ຺ເຕສຸ ສິນ຺ນເວຕ຺ຕຄ຺ຄາທີສຸ ນ ເວຬຸປພ຺ພາທີນິ ຊານນ຺ຕິ ‘ອມ຺ເຫສຸ ເວຕ຺ຕຄ຺ຄາທີນິ ປກ຺ຂິຕ຺ຕານີ’ຕິ, ນາປິ ເວຕ຺ຕຄ຺ຄາທີນິ ຊານນ຺ຕິ ‘ມຍໍ ເວຬຸປພ຺ພາທີສຸ ຐິຕານີຕິ, ເອວເມວ ນ ອຏ຺ຐີນິ ຊານນ຺ຕິ ‘ອມ຺ຫາກໍ ອນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊໍ ຐິຕ’ນ຺ຕິ, ນາປິ ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊໍ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ອຏ຺ຐີນໍ ອນ຺ໂຕ ຐິຕ’ນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊໍ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຖທ຺ໂຘ ປຖວີຘາຕູຕິ.

ວກ຺ກໍ ຄລວາຏກໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ເຕນ ເອກມູເລນ ໂຖກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວິຘາ ຠິນ຺ເນນ ຖູລນ຺ຫາຣຸນາ ວິນິພທ຺ຘໍ ຫຸຕ຺ວາ ຫທຍມໍສໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ວຓ຺ຏຸປນິພທ຺ເຘ ອມ຺ພຜລທ຺ວເຍ ນ ວຓ຺ຏໍ ຊານາຕິ ‘ມຍາ ອມ຺ພຜລທ຺ວຍໍ ອຸປນິພທ຺ຘ’ນ຺ຕິ, ນາປິ ອມ຺ພຜລທ຺ວຍໍ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ວຓ຺ເຏນ ອຸປນິພທ຺ຘ’ນ຺ຕິ, ເອວເມວ ນ ຖູລນ຺ຫາຣຸ ຊານາຕິ ‘ມຍາ ວກ຺ກໍ ອຸປນິພທ຺ຘ’ນ຺ຕິ, ນາປິ ວກ຺ກໍ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ຖູລນ຺ຫາຣຸນາ ອຸປນິພທ຺ຘ’ນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ວກ຺ກໍ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຖທ຺ໂຘ ປຖວີຘາຕູຕິ.

ຫທຍໍ ສຣີຣພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຸຣຏ຺ຐິປຎ຺ຊຣມຊ຺ຌໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ຊິຓ຺ຓສນ຺ທມານິກປຎ຺ຊຣພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ນິສ຺ສາຍ ຐປິຕາຍ ມໍສເປສິຍາ ນ ຊິຓ຺ຓສນ຺ທມານິກປຎ຺ຊຣພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ຊານາຕິ ‘ມໍ ນິສ຺ສາຍ ມໍສເປສິ ຐປິຕາ’ຕິ, ນາປິ ມໍສເປສິ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ຊິຓ຺ຓສນ຺ທມານິກປຎ຺ຊຣພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕາ’ຕິ, ເອວເມວ ນ ອຸຣຏ຺ຐິປຎ຺ຊຣພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ຊານາຕິ ‘ມໍ ນິສ຺ສາຍ ຫທຍໍ ຐິຕ’ນ຺ຕິ, ນາປິ ຫທຍໍ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ອຸຣຏ຺ຐິປຎ຺ຊຣພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕ’ນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ຫທຍໍ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຖທ຺ໂຘ ປຖວີຘາຕູຕິ.

ຍກນໍ ອນ຺ໂຕສຣີເຣ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຖນານໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ທກ຺ຂິຓປສ຺ສໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ອຸກ຺ຂລິກປາລປສ຺ສມ຺ຫິ ລຄ຺ເຄ ຍມກມໍສປິຓ຺ເຑ ນ ອຸກ຺ຂລິກປາລປສ຺ສໍ ຊານາຕິ ‘ມຍິ ຍມກມໍສປິຓ຺ໂຑ ລຄ຺ໂຄ’ຕິ, ນາປິ ຍມກມໍສປິຓ຺ໂຑ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ອຸກ຺ຂລິກປາລປສ຺ເສ ລຄ຺ໂຄ’ຕິ, ເອວເມວ ນ ຖນານໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ທກ຺ຂິຓປສ຺ສໍ ຊານາຕິ ‘ມໍ ນິສ຺ສາຍ ຍກນໍ ຐິຕ’ນ຺ຕິ, ນາປິ ຍກນໍ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ຖນານໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ທກ຺ຂິຓປສ຺ສໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕ’ນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ຍກນໍ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຖທ຺ໂຘ ປຖວີຘາຕູຕິ.

ກິໂລມເກສຸ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກິໂລມກໍ ຫທຍຎ຺ຈ ວກ຺ກຎ຺ຈ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຐິຕໍ, ອປຏິຈ຺ຉນ຺ນກິໂລມກໍ ສກລສຣີເຣ ຈມ຺ມສ຺ສ ເຫຏ຺ຐໂຕ ມໍສໍ ປຣິໂຍນນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ປິໂລຕິກປລິເວຐິເຕ ມໍເສ ນ ມໍສໍ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ປິໂລຕິກາຍ ປລິເວຐິຕ’ນ຺ຕິ, ນາປິ ປິໂລຕິກາ ຊານາຕິ ‘ມຍາ ມໍສໍ ປລິເວຐິຕ’ນ຺ຕິ, ເອວເມວ ນ ວກ຺ກຫທຍານິ ສກລສຣີເຣ ມໍສຎ຺ຈ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ກິໂລມເກນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນ’ນ຺ຕິ, ນາປິ ກິໂລມກໍ ຊານາຕິ ‘ມຍາ ວກ຺ກຫທຍານິ ສກລສຣີເຣ ມໍສຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນ’ນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ກິໂລມກໍ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຖທ຺ໂຘ ປຖວີຘາຕູຕິ.

ປິຫກໍ ຫທຍສ຺ສ ວາມປສ຺ເສ ອຸທຣປຏລສ຺ສ ມຕ຺ຖກປສ຺ສໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ໂກຏ຺ຐກມຕ຺ຖກປສ຺ສໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕາຍ ໂຄມຍປິຓ຺ຑິຍາ ນ ໂກຏ຺ຐກມຕ຺ຖກປສ຺ສໍ ຊານາຕິ ‘ໂຄມຍປິຓ຺ຑິ ມໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕາ’ຕິ, ນາປິ ໂຄມຍປິຓ຺ຑິ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ໂກຏ຺ຐກມຕ຺ຖກປສ຺ສໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕາ’ຕິ, ເອວເມວ ນ ອຸທຣປຏລສ຺ສ ມຕ຺ຖກປສ຺ສໍ ຊານາຕິ ‘ປິຫກໍ ມໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕ’ນ຺ຕິ, ນາປິ ປິຫກໍ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ອຸທຣປຏລສ຺ສ ມຕ຺ຖກປສ຺ສໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕ’ນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ປິຫກໍ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຖທ຺ໂຘ ປຖວີຘາຕູຕິ.

ປປ຺ຜາສໍ ສຣີຣພ຺ຠນ຺ຕເຣ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຖນານໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຫທຍຎ຺ຈ ຍກນຎ຺ຈ ອຸປຣິຉາເທຕ຺ວາ ໂອລມ຺ພນ຺ຕໍ ຐິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ຊິຓ຺ຓໂກຏ຺ຐພ຺ຠນ຺ຕເຣ ໂອລມ຺ພມາເນ ສກຸຓກຸລາວເກ ນ ຊິຓ຺ຓໂກຏ຺ຐພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ຊານາຕິ ‘ມຍິ ສກຸຓກຸລາວໂກ ໂອລມ຺ພມາໂນ ຐິໂຕ’ຕິ, ນາປິ ສກຸຓກຸລາວໂກ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ຊິຓ຺ຓໂກຏ຺ຐພ຺ຠນ຺ຕເຣ ໂອລມ຺ພມາໂນ ຐິໂຕ’ຕິ, ເອວເມວ ນ ສຣີຣພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ຊານາຕິ ‘ມຍິ ປປ຺ຜາສໍ ໂອລມ຺ພມານໍ ຐິຕ’ນ຺ຕິ, ນາປິ ປປ຺ຜາສໍ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ເອວຣູເປ ສຣີຣພ຺ຠນ຺ຕເຣ ໂອລມ຺ພມານໍ ຐິຕ’ນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ປປ຺ຜາສໍ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຖທ຺ໂຘ ປຖວີຘາຕູຕິ.

ອນ຺ຕໍ ຄລວາຏກໂຕ ກຣີສມຄ຺ຄປຣິຍນ຺ເຕ ສຣີຣພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຐິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ໂລຫິຕໂທຓິກາຍ ໂອຠຸຊິຕ຺ວາ ຐປິເຕ ຉິນ຺ນສີສຘມນິກເຬວເຣ ນ ໂລຫິຕໂທຓິ ຊານາຕິ ‘ມຍິ ຘມນິກເຬວຣໍ ຐິຕ’ນ຺ຕິ, ນາປິ ຘມນິກເຬວຣໍ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ໂລຫິຕໂທຓິກາຍໍ ຐິຕ’ນ຺ຕິ, ເອວເມວ ນ ສຣີຣພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ຊານາຕິ ‘ມຍິ ອນ຺ຕໍ ຐິຕ’ນ຺ຕິ, ນາປິ ອນ຺ຕໍ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ສຣີຣພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຐິຕ’ນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ອນ຺ຕໍ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຖທ຺ໂຘ ປຖວີຘາຕູຕິ.

ອນ຺ຕຄຸຓໍ ອນ຺ຕນ຺ຕເຣ ເອກວີສຕິ ອນ຺ຕໂຠເຄ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ປາທປຸຎ຺ຉນຣຊ຺ຊຸມຓ຺ຑລກໍ ສິພ຺ເພຕ຺ວາ ຐິເຕສຸ ຣຊ຺ຊຸເກສຸ ນ ປາທປຸຎ຺ຉນຣຊ຺ຊຸມຓ຺ຑລກໍ ຊານາຕິ ‘ຣຊ຺ຊຸກາ ມໍ ສິພ຺ເພຕ຺ວາ ຐິຕາ’ຕິ, ນາປິ ຣຊ຺ຊຸກາ ຊານນ຺ຕິ ‘ມຍໍ ປາທປຸຎ຺ຉນຣຊ຺ຊຸມຓ຺ຑລກໍ ສິພ຺ເພຕ຺ວາ ຐິຕາ’ຕິ, ເອວເມວ ນ ອນ຺ຕໍ ຊານາຕິ ‘ອນ຺ຕຄຸຓໍ ມໍ ອາພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐິຕ’ນ຺ຕິ, ນາປິ ອນ຺ຕຄຸຓໍ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ອນ຺ຕໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐິຕ’ນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ອນ຺ຕຄຸຓໍ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຖທ຺ໂຘ ປຖວີຘາຕູຕິ.

ອຸທຣິຍໍ ອຸທເຣ ຐິຕໍ ອສິຕປີຕຂາຍິຕສາຍິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ສຸວານໂທຓິຍໍ ຐິເຕ ສຸວານວມຖຸມ຺ຫິ ນ ສຸວານໂທຓິ ຊານາຕິ ‘ມຍິ ສຸວານວມຖຸ ຐິໂຕ’ຕິ, ນາປິ ສຸວານວມຖຸ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ສຸວານໂທຓິຍໍ ຐິໂຕ’ຕິ, ເອວເມວ ນ ອຸທຣໍ ຊານາຕິ ‘ມຍິ ອຸທຣິຍໍ ຐິຕ’ນ຺ຕິ, ນາປິ ອຸທຣິຍໍ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ອຸທເຣ ຐິຕ’ນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ອຸທຣິຍໍ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຖທ຺ໂຘ ປຖວີຘາຕູຕິ.

ກຣີສໍ ປກ຺ກາສຍສງ຺ຂາເຕ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລເວຬຸປພ຺ພສທິເສ ອນ຺ຕປຣິໂຍສາເນ ຐິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ເວຬຸປພ຺ເພ ໂອມທ຺ທິຕ຺ວາ ປກ຺ຂິຕ຺ຕາຍ ສຓ຺ຫປຓ຺ຑຸມຕ຺ຕິກາຍ ນ ເວຬຸປພ຺ພໍ ຊານາຕິ ‘ມຍິ ປຓ຺ຑຸມຕ຺ຕິກາ ຐິຕາ’ຕິ, ນາປິ ປຓ຺ຑຸມຕ຺ຕິກາ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ເວຬຸປພ຺ເພ ຐິຕາ’ຕິ, ເອວເມວ ນ ປກ຺ກາສໂຍ ຊານາຕິ ‘ມຍິ ກຣີສໍ ຐິຕ’ນ຺ຕິ, ນາປິ ກຣີສໍ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ປກ຺ກາສເຍ ຐິຕ’ນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ກຣີສໍ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຖທ຺ໂຘ ປຖວີຘາຕູຕິ.

ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄໍ ສີສກຏາຫພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຐິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ປຸຣາຓລາພຸກຏາເຫ ປກ຺ຂິຕ຺ຕາຍ ປິຏ຺ຐປິຓ຺ຑິຍາ ນ ລາພຸກຏາຫໍ ຊານາຕິ ‘ມຍິ ປິຏ຺ຐປິຓ຺ຑິ ຐິຕາ’ຕິ, ນາປິ ປິຏ຺ຐປິຓ຺ຑິ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ລາພຸກຏາເຫ ຐິຕາ’ຕິ, ເອວເມວ ນ ສີສກຏາຫພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ຊານາຕິ ‘ມຍິ ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄໍ ຐິຕ’ນ຺ຕິ, ນາປິ ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄໍ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ສີສກຏາຫພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຐິຕ’ນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄໍ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຖທ຺ໂຘ ປຖວີຘາຕູຕິ.

ຍໍ ວາ ປນຎ຺ຎມ຺ປີຕິ ອິມິນາ ອາໂປໂກຏ຺ຐາສາທີສຸ ຕີສຸ ອນຸຄຕໍ ປຖວີຘາຕຸໍ ລກ຺ຂຓວເສນ ເຍວາປນກໍ ປຖວິໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ.

ພາຫິຣປຖວີຘາຕຸນິທ຺ເທເສ ອໂຍຕິ ກາຬໂລຫໍ. ໂລຫນ຺ຕິ ຊາຕິໂລຫໍ, ວິຊາຕິໂລຫໍ, ກິຕ຺ຕິມໂລຫໍ, ປິສາຈໂລຫນ຺ຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ. ຕຕ຺ຖ ອໂຍ, ສຊ຺ຌຸ, ສຸວຓ຺ຓໍ, ຕິປຸ, ສີສໍ, ຕມ຺ພໂລຫໍ, ເວກນ຺ຕກນ຺ຕິ ອິມານິ ສຕ຺ຕ ຊາຕິໂລຫານິ ນາມ. ນາຄນາສິກໂລຫໍ ວິຊາຕິໂລຫໍ ນາມ. ກໍສໂລຫໍ, ວຏ຺ຏໂລຫໍ, ອາຣກູຏນ຺ຕິ ຕີຓິ ກິຕ຺ຕິມໂລຫານິ ນາມ. ໂມຣກ຺ຂກໍ, ປຸຖຸກໍ, ມລິນກໍ, ຈປລກໍ, ເສລກໍ, ອາຏກໍ, ຠລ຺ລກໍ, ທູສິໂລຫນ຺ຕິ ອຏ຺ຐ ປິສາຈໂລຫານິ ນາມ. ເຕສຸ ປຎ຺ຈ ຊາຕິໂລຫານິ ປາຬິຍໍ ວິສຸໍ ວຸຕ຺ຕາເນວ. ຕມ຺ພໂລຫໍ, ເວກນ຺ຕກໂລຫນ຺ຕິ ອິເມຫິ ປນ ທ຺ວີຫິ ຊາຕິໂລເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ເສສໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ອິຘ ໂລຫນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕິປູຕິ ເສຕຕິປຸ. ສີສນ຺ຕິ ກາຬຕິປຸ. ສຊ຺ຌູຕິ ຣຊຕໍ. ມຸຕ຺ຕາຕິ ສາມຸທ຺ທິກມຸຕ຺ຕາ. ມຓີຕິ ຐເປຕ຺ວາ ປາຬິອາຄເຕ ເວຬຸຣິຍາທໂຍ ເສໂສ ໂຊຕິຣສາທິເຠໂທ ສພ຺ໂພປິ ມຓິ. ເວຬຸຣິໂຍຕິ ວໍສວຓ຺ຓມຓິ. ສງ຺ໂຂຕິ ສາມຸທ຺ທິກສງ຺ໂຂ. ສິລາຕິ ກາຬສິລາ, ປຓ຺ຑຸສິລາ, ເສຕສິລາຕິອາທິເຠທາ ສພ຺ພາປິ ສິລາ. ປວາຬນ຺ຕິ ປວາຬເມວ. ຣຊຕນ຺ຕິ ກຫາປໂຓ. ຊາຕຣູປນ຺ຕິ ສຸວຓ຺ຓໍ. ໂລຫິຕງ຺ໂກຕິ ຣຕ຺ຕມຓິ. ມສາຣຄລ຺ລນ຺ຕິ ກພຣມຓິ. ຕິຓາທີສຸ ພຫິສາຣາ ອນ຺ຕມໂສ ນາຬິເກຣາທໂຍປິ ຕິຓໍ ນາມ. ອນ຺ໂຕສາຣໍ ອນ຺ຕມໂສ ທາຣຸຂຓ຺ຑມ຺ປິ ກຏ຺ຐໍ ນາມ. ສກ຺ຂຣາຕິ ມຸຄ຺ຄມຕ຺ຕໂຕ ຍາວ ມຸຏ຺ຐິປ຺ປມາຓາ ມຣຸມ຺ພາ ສກ຺ຂຣາ ນາມ. ມຸຄ຺ຄມຕ຺ຕໂຕ ປນ ເຫຏ຺ຐາ ວາລິກາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກຐລນ຺ຕິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກປາລໍ. ຠູມີຕິ ປຖວີ. ປາສາໂຓຕິ ອນ຺ໂຕມຸຏ຺ຐິຍໍ ອສຓ຺ຐຫນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຫຕ຺ຖິປ຺ປມາຓໍ ອສມ຺ປຕ຺ໂຕ ປາສາໂຓ ນາມ. ຫຕ຺ຖິປ຺ປມາຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປນ ອຸປຣິ ປພ຺ພໂຕ ນາມ. ຍໍ ວາ ປນາຕິ ອິມິນາ ຕາລຏ຺ຐິ-ນາຬິເກຣ-ຜລາທິເຠທໍ ເສສປຖວິໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຍາ ຈ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ປຖວີຘາຕຸ ຍາ ຈ ພາຫິຣາຕິ ອິມິນາ ທ຺ເວປິ ປຖວີຘາຕຸໂຍ ກກ຺ຂຬຏ຺ເຐນ ລກ຺ຂຓໂຕ ເອກາ ປຖວີຘາຕຸ ເອວາຕິ ທສ຺ເສຕິ.

໑໗໔. ອາໂປຘາຕຸນິທ຺ເທສາທີສຸ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອາໂປ ອາໂປຄຕນ຺ຕິອາທີສຸ ອາພນ຺ຘນວເສນ ອາໂປ. ຕເທວ ອາໂປສຠາວໍ ຄຕຕ຺ຕາ ອາໂປຄຕໍ ນາມ. ສ຺ເນຫວເສນ ສ຺ເນໂຫ. ໂສເຍວ ສ຺ເນຫສຠາວໍ ຄຕຕ຺ຕາ ສ຺ເນຫຄຕໍ ນາມ. ພນ຺ຘນຕ຺ຕໍ ຣູປສ຺ສາຕິ ອວິນິພ຺ໂຠຄຣູປສ຺ສ ພນ຺ຘນຠາໂວ. ປິຕ຺ຕໍ ເສມ຺ຫນ຺ຕິອາທີນິປິ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານທິໂສກາສປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຘາຕຸວເສເນວ ມນສິກາຕພ຺ພານິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ນໂຍ – ປິຕ຺ເຕສຸ ຫິ ອພທ຺ຘປິຕ຺ຕໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍປຏິພທ຺ຘໍ ສກລສຣີຣໍ ພ຺ຍາເປຕ຺ວາ ຐິຕໍ, ພທ຺ຘປິຕ຺ຕໍ ປິຕ຺ຕໂກສເກ ຐິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ປູວໍ ພ຺ຍາເປຕ຺ວາ ຐິເຕ ເຕເລ ນ ປູວໍ ຊານາຕິ ‘ເຕລໍ ມໍ ພ຺ຍາເປຕ຺ວາ ຐິຕ’ນ຺ຕິ, ນາປິ ເຕລໍ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ປູວໍ ພ຺ຍາເປຕ຺ວາ ຐິຕ’ນ຺ຕິ, ເອວເມວ ນ ສຣີຣໍ ຊານາຕິ ‘ອພທ຺ຘປິຕ຺ຕໍ ມໍ ພ຺ຍາເປຕ຺ວາ ຐິຕ’ນ຺ຕິ, ນາປິ ອພທ຺ຘປິຕ຺ຕໍ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ສຣີຣໍ ພ຺ຍາເປຕ຺ວາ ຐິຕ’ນ຺ຕິ. ຍຖາ ຈ ວສ຺ໂສທເກນ ປຸຓ຺ເຓ ໂກສາຕກີໂກສເກ ນ ໂກສາຕກີໂກສໂກ ຊານາຕິ ‘ມຍິ ວສ຺ໂສທກໍ ຐິຕ’ນ຺ຕິ, ນາປິ ວສ຺ໂສທກໍ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ໂກສາຕກີໂກສເກ ຐິຕ’ນ຺ຕິ, ເອວເມວ ນ ປິຕ຺ຕໂກສໂກ ຊານາຕິ ມຍິ ພທ຺ຘປິຕ຺ຕໍ ຐິຕນ຺ຕິ, ນາປິ ພທ຺ຘປິຕ຺ຕໍ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ປິຕ຺ຕໂກສເກ ຐິຕ’ນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ປິຕ຺ຕໍ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຍູສຠູໂຕ ອາພນ຺ຘນາກາໂຣ ອາໂປຘາຕູຕິ.

ເສມ຺ຫໍ ເອກປຕ຺ຖປູຣປ຺ປມາຓໍ ອຸທຣປຏເລ ຐິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ອຸປຣິ ສຎ຺ຊາຕເຜຓປຏລາຍ ຈນ຺ທນິກາຍ ນ ຈນ຺ທນິກາ ຊານາຕິ ‘ມຍິ ເຜຓປຏລໍ ຐິຕ’ນ຺ຕິ, ນາປິ ເຜຓປຏລໍ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ຈນ຺ທນິກາຍ ຐິຕ’ນ຺ຕິ, ເອວເມວ ນ ອຸທຣປຏລໍ ຊານາຕິ ‘ມຍິ ເສມ຺ຫໍ ຐິຕ’ນ຺ຕິ, ນາປິ ເສມ຺ຫໍ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ອຸທຣປຏເລ ຐິຕ’ນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ເສມ຺ຫໍ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຍູສຠູໂຕ ອາພນ຺ຘນາກາໂຣ ອາໂປຘາຕູຕິ.

ປຸພ຺ໂພ ອນິພທ຺ໂຘກາໂສ, ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ເຖວ ຂາຓຸກຓ຺ຏກປ຺ປຫຣຓອຄ຺ຄິຊາລາທີຫິ ອຠິຫເຏ ສຣີຣປ຺ປເທເສ ໂລຫິຕໍ ສຓ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຕິ, ຄຓ຺ຑປີຬກາທໂຍ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ຜຣສຸປ຺ປຫາຣາທິວເສນ ປຄ຺ຆຣິຕນິຍາເສ ຣຸກ຺ເຂ ນ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຜຣສຸປ຺ປຫາຣາທິປ຺ປເທສາ ຊານນ຺ຕິ ‘ອມ຺ເຫສຸ ນິຍ຺ຍາໂສ ຐິໂຕ’ຕິ, ນາປິ ນິຍ຺ຍາໂສ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຜຣສຸປ຺ປຫາຣາທິປ຺ປເທເສສຸ ຐິໂຕ’ຕິ, ເອວເມວ ນ ສຣີຣສ຺ສ ຂາຓຸກຓ຺ຏກາທີຫິ ອຠິຫຏປ຺ປເທສາ ຊານນ຺ຕິ ‘ອມ຺ເຫສຸ ປຸພ຺ໂພ ຐິໂຕ’ຕິ, ນາປິ ປຸພ຺ໂພ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ເຕສຸ ປເທເສສຸ ຐິໂຕ’ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ປຸພ຺ໂພ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຍູສຠູໂຕ ອາພນ຺ຘນາກາໂຣ ອາໂປຘາຕູຕິ.

ໂລຫິເຕສຸ ສໍສຣຓໂລຫິຕໍ ອພທ຺ຘປິຕ຺ຕໍ ວິຍ ສກລສຣີຣໍ ພ຺ຍາເປຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ສນ຺ນິຈິຕໂລຫິຕໍ ຍກນຏ຺ຐານສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາຠາຄໍ ປູເຣຕ຺ວາ ເອກປຕ຺ຕປູຣຓປ຺ປມາຓໍ ວກ຺ກຫທຍຍກນປປ຺ຜາສານິ ເຕເມນ຺ຕໍ ຐິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສໍສຣຓໂລຫິເຕ ອພທ຺ຘປິຕ຺ຕສທິໂສວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ. ອິຕຣໍ ປນ ຍຖາ ຊຊ຺ຊຣກປາລຏ຺ເຐ ອຸທເກ ເຫຏ຺ຐາ ເລຑ຺ຑຸຂຓ຺ຑານິ ເຕມຍມາເນ ນ ເລຑ຺ຑຸຂຓ຺ຑານິ ຊານນ຺ຕິ ‘ມຍໍ ອຸທເກນ ເຕມິຍມານາ ຐິຕາ’ຕິ, ນາປິ ອຸທກໍ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ເລຑ຺ຑຸຂຓ຺ຑານິ ເຕເມມີ’ຕິ, ເອວເມວ ນ ຍກນສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາຠາຄຏ຺ຐານໍ ວກ຺ກາທີນິ ວາ ຊານນ຺ຕິ ‘ມຍິ ໂລຫິຕໍ ຐິຕໍ, ອມ຺ເຫ ວາ ເຕມຍມານໍ ຐິຕ’ນ຺ຕິ, ນາປິ ໂລຫິຕໍ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ຍກນສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາຠາຄໍ ປູເຣຕ຺ວາ ວກ຺ກາທີນິ ເຕມຍມານໍ ຐິຕ’ນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ໂລຫິຕໍ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຍູສຠູໂຕ ອາພນ຺ຘນາກາໂຣ ອາໂປຘາຕູຕິ.

ເສໂທ ອຄ຺ຄິສນ຺ຕາປາທິກາເລສຸ ເກສໂລມກູປວິວຣານິ ປູເຣຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ ເຈວ ປຄ຺ຆຣຕິ ຈ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ອຸທກາ ອພ຺ພູຬ຺ຫມຕ຺ເຕສຸ ຠິສມຸຬາລກຸມຸທນາຬກລາເປສຸ ນ ຠິສາທິກລາປວິວຣານິ ຊານນ຺ຕິ ‘ອມ຺ເຫຫິ ອຸທກໍ ປຄ຺ຆຣຕີ’ຕິ, ນາປິ ຠິສາທິກລາປວິວເຣຫິ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕໍ ອຸທກໍ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ຠິສາທິກລາປວິວເຣຫິ ປຄ຺ຆຣາມີ’ຕິ, ເອວເມວ ນ ເກສໂລມກູປວິວຣານິ ຊານນ຺ຕິ ‘ອມ຺ເຫຫິ ເສໂທ ປຄ຺ຆຣຕີ’ຕິ, ນາປິ ເສໂທ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ເກສໂລມກູປວິວເຣຫິ ປຄ຺ຆຣາມີ’ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ເສໂທ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຍູສຠູໂຕ ອາພນ຺ຘນາກາໂຣ ອາໂປຘາຕູຕິ.

ເມໂທ ຖູລສ຺ສ ສກລສຣີຣໍ ຜຣິຕ຺ວາ ກິສສ຺ສ ຊງ຺ຆມໍສາທີນິ ນິສ຺ສາຍ ຐິໂຕ ປຕ຺ຖິນ຺ນສ຺ເນໂຫ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ຫລິທ຺ທິປິໂລຕິກປຏິຈ຺ຉນ຺ເນ ມໍສປຸຎ຺ເຊ ນ ມໍສປຸຎ຺ໂຊ ຊານາຕິ ‘ມໍ ນິສ຺ສາຍ ຫລິທ຺ທິປິໂລຕິກາ ຐິຕາ’ຕິ, ນາປິ ຫລິທ຺ທິປິໂລຕິກາ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ມໍສປຸຎ຺ຊໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕາ’ຕິ, ເອວເມວ ນ ສກລສຣີເຣ ຊງ຺ຆາທີສຸ ວາ ມໍສໍ ຊານາຕິ ‘ມໍ ນິສ຺ສາຍ ເມໂທ ຐິໂຕ’ຕິ, ນາປິ ເມໂທ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ສກລສຣີເຣ ຊງ຺ຆາທີສຸ ວາ ມໍສໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິໂຕ’ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ເມໂທ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ປຕ຺ຖິນ຺ນສ຺ເນໂຫ ປຕ຺ຖິນ຺ນຍູສຠູໂຕ ອາພນ຺ຘນາກາໂຣ ອາໂປຘາຕູຕິ.

ອສ຺ສຸ ຍທາ ສຎ຺ຊາຍຕິ ຕທາ ອກ຺ຂິກູປເກ ປູເຣຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ ວາ ປຄ຺ຆຣຕິ ວາ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ອຸທກປຸຓ຺ເຓສຸ ຕຣຸຓຕາລຏ຺ຐິກູປເກສຸ ນ ຕຣຸຓຕາລຏ຺ຐິກູປກາ ຊານນ຺ຕິ ‘ອມ຺ເຫສຸ ອຸທກໍ ຐິຕ’ນ຺ຕິ, ນາປິ ອຸທກໍ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ຕຣຸຓຕາລຏ຺ຐິກູປເກສຸ ຐິຕ’ນ຺ຕິ, ເອວເມວ ນ ອກ຺ຂິກູປກາ ຊານນ຺ຕິ ‘ອມ຺ເຫສຸ ອສ຺ສຸ ຐິຕ’ນ຺ຕິ, ນາປິ ອສ຺ສຸ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ອກ຺ຂິກູປເກສຸ ຐິຕ’ນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ອສ຺ສຸ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຍູສຠູໂຕ ອາພນ຺ຘນາກາໂຣ ອາໂປຘາຕູຕິ.

ວສາ ອຄ຺ຄິສນ຺ຕາປາທິກາເລ ຫຕ຺ຖຕລຫຕ຺ຖປິຏ຺ຐິປາທຕລປາທປິຏ຺ຐິນາສປຸຏນລາຏອໍສກູເຏສຸ ຐິຕວິລີນສ຺ເນໂຫ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ປກ຺ຂິຕ຺ຕເຕເລ ອາຈາເມ ນ ອາຈາໂມ ຊານາຕິ ‘ມໍ ເຕລໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຐິຕ’ນ຺ຕິ, ນາປິ ເຕລໍ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ອາຈາມໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຐິຕ’ນ຺ຕິ, ເອວເມວ ນ ຫຕ຺ຖຕລາທິປ຺ປເທໂສ ຊານາຕິ ‘ມໍ ວສາ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຐິຕາ’ຕິ, ນາປິ ວສາ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ຫຕ຺ຖຕລາທິປ຺ປເທເສ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຐິຕາ’ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ວສາ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຍູສຠູໂຕ ອາພນ຺ຘນາກາໂຣ ອາໂປຘາຕູຕິ.

ເຂໂຬ ຕຖາຣູເປ ເຂຬຸປ຺ປຕ຺ຕິປຈ຺ຈເຍ ສຕິ ອຸໂຠຫິ ກໂປລປສ຺ເສຫິ ໂອໂຣຫິຕ຺ວາ ຊິວ຺ຫາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ອພ຺ໂພຈ຺ຉິນ຺ນອຸທກນິສ຺ສນ຺ເທ ນທີຕີຣກູປເກ ນ ກູປຕລໍ ຊານາຕິ ‘ມຍິ ອຸທກໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕີ’ຕິ, ນາປິ ອຸທກໍ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ກູປຕເລ ສນ຺ຕິຏ຺ຐາມີ’ຕິ, ເອວເມວ ນ ຊິວ຺ຫາຕລໍ ຊານາຕິ ‘ມຍິ ອຸໂຠຫິ ກໂປລປສ຺ເສຫິ ໂອໂຣຫິຕ຺ວາ ເຂໂຬ ຐິໂຕ’ຕິ, ນາປິ ເຂໂຬ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ອຸໂຠຫິ ກໂປລປສ຺ເສຫິ ໂອໂຣຫິຕ຺ວາ ຊິວ຺ຫາຕເລ ຐິໂຕ’ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ເຂໂຬ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຍູສຠູໂຕ ອາພນ຺ຘນາກາໂຣ ອາໂປຘາຕູຕິ.

ສິງ຺ຆາຓິກາ ຍທາ ສຎ຺ຊາຍຕິ ຕທາ ນາສາປຸເຏ ປູເຣຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ ວາ ປຄ຺ຆຣຕິ ວາ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ປູຕິທຘິຠຣິຕາຍ ສິປ຺ປິກາຍ ນ ສິປ຺ປິກາ ຊານາຕິ ‘ມຍິ ປູຕິທຘິ ຐິຕ’ນ຺ຕິ, ນາປິ ປູຕິທຘິ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ສິປ຺ປິກາຍ ຐິຕ’ນ຺ຕິ, ເອວເມວ ນ ນາສາປຸຏາ ຊານນ຺ຕິ ‘ອມ຺ເຫສຸ ສິງ຺ຆາຓິກາ ຐິຕາ’ຕິ, ນາປິ ສິງ຺ຆາຓິກາ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ນາສາປຸເຏສຸ ຐິຕາ’ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ສິງ຺ຆາຓິກາ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຍູສຠູໂຕ ອາພນ຺ຘນາກາໂຣ ອາໂປຘາຕູຕິ.

ລສິກາ ອຏ຺ຐິກສນ຺ຘີນໍ ອພ຺ຠຎ຺ຊນກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານາ ອສີຕິສຕສນ຺ຘີສຸ ຐິຕາ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ເຕລພ຺ຠຎ຺ຊິເຕ ອກ຺ເຂ ນ ອກ຺ໂຂ ຊານາຕິ ‘ມໍ ເຕລໍ ອພ຺ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຐິຕ’ນ຺ຕິ, ນາປິ ເຕລໍ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ອກ຺ຂໍ ອພ຺ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຐິຕ’ນ຺ຕິ, ເອວເມວ ນ ອສີຕິສຕສນ຺ຘໂຍ ຊານນ຺ຕິ ‘ລສິກາ ອມ຺ເຫ ອພ຺ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຐິຕາ’ຕິ, ນາປິ ລສິກາ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ອສີຕິສຕສນ຺ຘໂຍ ອພ຺ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຐິຕາ’ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ລສິກາ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຍູສຠູໂຕ ອາພນ຺ຘນາກາໂຣ ອາໂປຘາຕູຕິ.

ມຸຕ຺ຕໍ ວຕ຺ຖິສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຐິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ຈນ຺ທນິກາຍ ປກ຺ຂິຕ຺ເຕ ອໂຘມຸເຂ ຣວຓຆເຏ ນ ຣວຓຆໂຏ ຊານາຕິ ‘ມຍິ ຈນ຺ທນິກາຣໂສ ຐິໂຕ’ຕິ, ນາປິ ຈນ຺ທນິກາຣໂສ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ຣວຓຆເຏ ຐິໂຕ’ຕິ, ເອວເມວ ນ ວຕ຺ຖິ ຊານາຕິ ‘ມຍິ ມຸຕ຺ຕໍ ຐິຕ’ນ຺ຕິ, ນາປິ ມຸຕ຺ຕໍ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ວຕ຺ຖິມ຺ຫິ ຐິຕ’ນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຣຫິຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ອິຕິ ມຸຕ຺ຕໍ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຍູສຠູໂຕ ອາພນ຺ຘນາກາໂຣ ອາໂປຘາຕູຕິ. ຍໍ ວາ ປນາຕິ ອວເສເສສຸ ຕີສຸ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ອາໂປຘາຕຸໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ພາຫິຣອາໂປຘາຕຸນິທ຺ເທເສ ມູລໍ ປຏິຈ຺ຈ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ຣໂສ ມູລຣໂສ ນາມ. ຂນ຺ຘຣສາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຂີຣາທີນິ ປາກຏາເນວ. ຍຖາ ປນ ເຠສຊ຺ຊສິກ຺ຂາປເທ ເອວມິຘ ນິຍໂມ ນຕ຺ຖິ. ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຂີຣໍ ຂີຣເມວ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຠຸມ຺ມານີຕິ ອາວາຏາທີສຸ ຐິຕອຸທການິ. ອນ຺ຕລິກ຺ຂານີຕິ ປຖວິໍ ອປ຺ປຕ຺ຕານິ ວສ຺ໂສທການິ. ຍໍ ວາ ປນາຕິ ຫິໂມທກກປ຺ປວິນາສກອຸທກປຖວີສນ຺ຘາຣກອຸທກາທີນິ ອິຘ ເຍວາປນກຏ຺ຐານໍ ປວິຏ຺ຐານິ.

໑໗໕. ເຕໂຊຘາຕຸນິທ຺ເທເສ ເຕຊນວເສນ ເຕໂຊ. ເຕໂຊວ ເຕໂຊຠາວໍ ຄຕຕ຺ຕາ ເຕໂຊຄຕໍ. ອຸສ຺ມາຕິ ອຸຓ຺ຫາກາໂຣ. ອຸສ຺ມາວ ອຸສ຺ມາຠາວໍ ຄຕຕ຺ຕາ ອຸສ຺ມາຄຕໍ. ອຸສຸມນ຺ຕິ ຈຓ຺ຑອຸສຸມໍ. ຕເທວ ອຸສຸມຠາວໍ ຄຕຕ຺ຕາ ອຸສຸມຄຕໍ. ເຍນ ຈາຕິ ເຍນ ເຕໂຊຄເຕນ ກຸປ຺ປິເຕນ. ສນ຺ຕປ຺ປຕີຕິ ອຍໍ ກາໂຍ ສນ຺ຕປ຺ປຕິ, ເອກາຫິກຊຣາທິຠາເວນ ອຸສຸມຊາໂຕ ໂຫຕິ. ເຍນ ຈ ຊີຣີຍຕີຕິ ເຍນ ອຍໍ ກາໂຍ ຊີຣີຍຕິ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍເວກລ຺ລຕໍ ພລປຣິກ຺ຂຍໍ ວລິປລິຕາທິຠາວຎ຺ຈ ປາປຸຓາຕິ. ເຍນ ຈ ປຣິຑຍ຺ຫຕີຕິ ເຍນ ກຸປ຺ປິເຕນ ອຍໍ ກາໂຍ ຑຍ຺ຫຕິ, ໂສ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ‘ຑຍ຺ຫາມິ ຑຍ຺ຫາມີ’ຕິ ກນ຺ທນ຺ໂຕ ສຕໂຘຕສປ຺ປິໂຄສີຕຈນ຺ທນາທິເລປນຎ຺ເຈວ ຕາລວຓ຺ຏວາຕຎ຺ຈ ປຈ຺ຈາສີສຕິ. ເຍນ ຈ ອສິຕປີຕຂາຍິຕສາຍິຕໍ ສມ຺ມາ ປຣິຓາມໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ເຍເນຕໍ ອສິຕໍ ວາ ໂອທນາທິ, ປີຕໍ ວາ ປານກາທິ, ຂາຍິຕໍ ວາ ປິຏ຺ຐຂຊ຺ຊກາທິ, ສາຍິຕໍ ວາ ອມ຺ພປກ຺ກມຘຸຜາຓິຕາທິ ສມ຺ມາ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຣສາທິຠາເວນ ວິເວກໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຸຣິມາ ຕໂຍ ເຕໂຊຘາຕູ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານາ, ປຈ຺ຉິໂມ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐາໂນວ. ອຍໍ ຕາເວຕ຺ຖ ປທສໍວຓ຺ຓນາ.

ອິທໍ ປນ ມນສິກາຣວິຘານໍ – ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ‘ເຍນ ສນ຺ຕປ຺ປຕິ, ອຍໍ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ປຣິປາຈນາກາໂຣ ເຕໂຊຘາຕູ’ຕິ ມນສິ ກໂຣຕິ; ‘ເຍນ ຊີຣີຍຕິ, ເຍນ ປຣິຑຍ຺ຫຕິ, ເຍນ ອສິຕປີຕຂາຍິຕສາຍິຕໍ ສມ຺ມາ ປຣິຓາມໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ປຣິປາຈນາກາໂຣ ເຕໂຊຘາຕູ’ຕິ ມນສິ ກໂຣຕິ. ຍໍ ວາ ປນາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາກຕິໂກ ເອໂກ ອຸຕຸ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ເຍວາປນກຏ຺ຐານໍ ປວິຏ຺ໂຐ.

ພາຫິຣເຕໂຊຘາຕຸນິທ຺ເທເສ ກຏ຺ຐໍ ປຏິຈ຺ຈ ປຊ຺ຊລິໂຕ ກຏ຺ຐຸປາທາໂນ ອຄ຺ຄິ ກຏ຺ຐຄ຺ຄິ ນາມ. ສກລິກຄ຺ຄິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສງ຺ກາຣຄ຺ຄີຕິ ກຈວຣໍ ສໍກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ຊາລາປິໂຕ ກຈວຣຄ຺ຄິ. ອິນ຺ທຄ຺ຄີຕິ ອສນິອຄ຺ຄິ. ອຄ຺ຄິສນ຺ຕາໂປຕິ ຊາລາຍ ວາ ວີຕຈ຺ຈິກງ຺ຄາຣານໍ ວາ ສນ຺ຕາໂປ. ສູຣິຍສນ຺ຕາໂປຕິ ອາຕໂປ. ກຏ຺ຐສນ຺ນິຈຍສນ຺ຕາໂປຕິ ກຏ຺ຐຣາສິຏ຺ຐາເນ ສນ຺ຕາໂປ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຍໍ ວາ ປນາຕິ ເປຕຄ຺ຄິ ກປ຺ປວິນາສຄ຺ຄິ ນິຣຍຄ຺ຄິອາທໂຍ ອິຘ ເຍວາປນກຏ຺ຐານໍ ປວິຏ຺ຐາ.

໑໗໖. ວາໂຍຘາຕຸນິທ຺ເທເສ ວາຍນວເສນ ວາໂຍ. ວາໂຍວ ວາໂຍຠາວໍ ຄຕຕ຺ຕາ ວາໂຍຄຕໍ. ຖມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ຣູປສ຺ສາຕິ ອວິນິພ຺ໂຠຄຣູປສ຺ສ ຖມ຺ຠິຕຠາໂວ. ອຸທ຺ຘງ຺ຄມາ ວາຕາຕິ ອຸຄ຺ຄາຣຫິກ຺ກາທິ ປວຕ຺ຕກາ ອຸທ຺ຘໍ ອາໂຣຫນວາຕາ. ອໂຘຄມາ ວາຕາຕິ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວາທິນີຫຣຓກາ ອໂຘ ໂອໂຣຫນວາຕາ. ກຸຈ຺ຉິສຍາ ວາຕາຕິ ອນ຺ຕານໍ ພຫິວາຕາ. ໂກຏ຺ຐາສຍາ ວາຕາຕິ ອນ຺ຕານໍ ອນ຺ໂຕວາຕາ. ອງ຺ຄມງ຺ຄານຸສາຣິໂນ ວາຕາຕິ ຘມນິຊາລານຸສາເຣນ ສກລສຣີເຣ ອງ຺ຄມງ຺ຄານິ ອນຸສຏາ ສມິຎ຺ຊນປສາຣຓາທິນິພ຺ພຕ຺ຕກາ ວາຕາ. ສຕ຺ຖກວາຕາຕິ ສນ຺ຘິພນ຺ຘນານິ ກຕ຺ຕຣິຍາ ຉິນ຺ທນ຺ຕາ ວິຍ ປວຕ຺ຕວາຕາ. ຂຸຣກວາຕາຕິ ຂຸເຣນ ວິຍ ຫທຍໍ ຜາລນວາຕາ. ອຸປ຺ປລກວາຕາຕິ ຫທຍມໍສເມວ ອຸປ຺ປາຏນກວາຕາ. ອສ຺ສາໂສຕິ ອນ຺ໂຕປວິສນນາສິກາວໂຕ. ປສ຺ສາໂສຕິ ພຫິນິກ຺ຂມນນາສິກາວໂຕ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຸຣິມາ ສພ຺ເພ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານາ, ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາວ. ອຍເມຕ຺ຖ ປທວຓ຺ຓນາ.

ອິທໍ ປນ ມນສິກາຣວິຘານໍ – ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ອຸທ຺ຘງ຺ຄມາທິເຠເທ ວາເຕ ອຸທ຺ຘງ຺ຄມາທິວເສນ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘ອຸທ຺ຘງ຺ຄມາ ວາຕາ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ວິຕ຺ຖມ຺ຠນາກາໂຣ ວາໂຍຘາຕູ’ຕິ ມນສິ ກໂຣຕິ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຍໍ ວາ ປນາຕິ ເສເສ ວາໂຍໂກຏ຺ຐາເສ ອນຸຄຕາ ວາຕາ ອິຘ ເຍວາປນກຏ຺ຐານໍ ປວິຏ຺ຐາ.

ພາຫິຣວາໂຍຘາຕຸນິທ຺ເທເສ ປຸຣຕ຺ຖິມາ ວາຕາຕິ ປຸຣຕ຺ຖິມທິສໂຕ ອາຄຕາ ວາຕາ. ປຈ຺ຉິມຸຕ຺ຕຣທກ຺ຂິເຓສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສຣຊາ ວາຕາຕິ ສຫ ຣເຊນ ສຣຊາ. ອຣຊາ ວາຕາຕິ ຣຊວິຣຫິຕາ ສຸທ຺ຘາ ອຣຊາ ນາມ. ສີຕາຕິ ສີຕອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານາ ສີຕວລາຫກນ຺ຕເຣ ສມຸຏ຺ຐິຕາ. ອຸຓ຺ຫາຕິ ອຸຓ຺ຫອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານາ ອຸຓ຺ຫວລາຫກນ຺ຕເຣ ສມຸຏ຺ຐິຕາ. ປຣິຕ຺ຕາຕິ ມນ຺ທາ ຕນຸກວາຕາ. ອຘິມຕ຺ຕາຕິ ພລວວາຕາ. ກາຬາຕິ ກາຬວລາຫກນ຺ຕເຣ ສມຸຏ຺ຐິຕາ, ເຍຫິ ອພ຺ຠາຫໂຕ ຉວິວຓ຺ໂຓ ກາຬໂກ ໂຫຕິ. ເຕສໍ ເອຕໍ ອຘິວຈນນ຺ຕິປິ ເອເກ. ເວຣມ຺ຠວາຕາຕິ ໂຍຊນໂຕ ອຸປຣິ ວາຍນວາຕາ. ປກ຺ຂວາຕາຕິ ອນ຺ຕມໂສ ມກ຺ຂິກາຍປິ ປກ຺ຂາຍູຫນສມຸຏ຺ຐິຕາ ວາຕາ. ສຸປຓ຺ຓວາຕາຕິ ຄຣຸຬວາຕາ. ກາມຎ຺ຈ ອິເມປິ ປກ຺ຂວາຕາວ ອຸສ຺ສທວເສນ ປນ ວິສຸໍ ຄຫິຕາ. ຕາລວຓ຺ຏວາຕາຕິ ຕາລປຓ຺ເຓຫິ ວາ ອຎ຺ເຎນ ວາ ເກນຈິ ມຓ຺ຑລສຓ຺ຐາເນນ ສມຸຏ຺ຐາປິຕາ ວາຕາ. ວິຘູປນວາຕາຕິ ພີຊນປຕ຺ຕເກນ ສມຸຏ຺ຐາປິຕາ ວາຕາ. ອິມານິ ຈ ຕາລວຓ຺ຏວິຘູປນານິ ອນຸປ຺ປນ຺ນມ຺ປິ ວາຕໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນມ຺ປິ ປຣິວຕ຺ເຕນ຺ຕິ. ຍໍ ວາ ປນາຕິ ອິຘ ປາຬິອາຄເຕ ຐເປຕ຺ວາ ເສສວາຕາ ເຍວາປນກຏ຺ຐານໍ ປວິຏ຺ຐາ.

໑໗໗. ອາກາສຘາຕຸນິທ຺ເທເສ ອປ຺ປຏິຆຏ຺ຏນຏ຺ເຐນ ນ ກສ຺ສຕີຕິ ອາກາໂສ. ອາກາໂສວ ອາກາສຠາວໍ ຄຕຕ຺ຕາ ອາກາສຄຕໍ. ອຆຏ຺ຏນີຍຕາຍ ອຆໍ. ອຆເມວ ອຆຠາວໍ ຄຕຕ຺ຕາ ອຆຄຕໍ. ວິວໂຣຕິ ອນ຺ຕຣໍ. ຕເທວ ວິວຣຠາວໍ ຄຕຕ຺ຕາ ວິວຣຄຕໍ. ອສມ຺ຜຸຏ຺ຐໍ ມໍສໂລຫິເຕຫີຕິ ມໍສໂລຫິເຕຫິ ນິສ຺ສຏໍ. ກຓ຺ຓຈ຺ຉິທ຺ທນ຺ຕິອາທິ ປນ ຕສ຺ເສວ ປເຠທທສ຺ສນໍ. ຕຕ຺ຖ ກຓ຺ຓຈ຺ຉິທ຺ທນ຺ຕິ ກຓ຺ຓສ຺ມິໍ ຉິທ຺ທໍ ວິວຣໍ ມໍສໂລຫິເຕຫິ ອສມ຺ຜຸຏ຺ໂຐກາໂສ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເຍນາຕິ ເຍນ ວິວເຣນ ເອຕໍ ອສິຕາທິເຠທໍ ອຊ຺ໂຌຫຣຓີຍໍ ອຊ຺ໂຌຫຣຕິ, ອນ຺ໂຕ ປເວເສຕິ. ຍຕ຺ຖາຕິ ຍສ຺ມິໍ ອນ຺ໂຕອຸທຣປຏລສງ຺ຂາເຕ ໂອກາເສ ເອຕເທວ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ອຊ຺ໂຌຫຣຓີຍໍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ເຍນາຕິ ເຍນ ວິວເຣນ ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ວິປກ຺ກໍ ກສຏຠາວໍ ອາປນ຺ນໍ ນິກ຺ຂມຕິ, ຕໍ ອຸທຣປຏລໂຕ ຍາວ ກຣີສມຄ຺ຄາ ວິທຕ຺ຖິຈຕຸຣງ຺ຄຸລມຕ຺ຕໍ ຉິທ຺ທໍ ມໍສໂລຫິເຕຫິ ອສມ຺ຜຸຏ຺ຐໍ ນິສ຺ສຏໍ ອາກາສຘາຕູຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍໍ ວາ ປນາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈມ຺ມນ຺ຕຣໍ ມໍສນ຺ຕຣໍ ນ຺ຫາຣຸນ຺ຕຣໍ ອຏ຺ຐິນ຺ຕຣໍ ໂລມນ຺ຕຣນ຺ຕິ ອິທໍ ສພ຺ພໍ ເຍວາປນກຏ຺ຐານໍ ປວິຏ຺ຐໍ.

ພາຫິຣກອາກາສຘາຕຸນິທ຺ເທເສ ອສມ຺ຜຸຏ຺ຐໍ ຈຕູຫິ ມຫາຠູເຕຫີຕິ ຈຕູຫິ ມຫາຠູເຕຫິ ນິສ຺ສຏໍ ຠິຕ຺ຕິຉິທ຺ທກວາຏຉິທ຺ທາທິກໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິມິນາ ຍສ຺ມິໍ ອາກາເສ ປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຈຕຸກ຺ກປຎ຺ຈກຊ຺ຌານານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຕໍ ກຖິຕໍ.

໑໗໘. ວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸນິທ຺ເທເສ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສງ຺ຂາຕາ ຘາຕຸ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ. ເສສາສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິຕິ ອິມາສຸ ຉສຸ ຘາຕູສຸ ປຣິຄ຺ຄຫິຕາສຸ ອຏ຺ຐາຣສ ຘາຕຸໂຍ ປຣິຄ຺ຄຫິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ. ກຖໍ? ປຖວີເຕໂຊວາໂຍຘາຕຸຄ຺ຄຫເຓນ ຕາວ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພຘາຕຸ ຄຫິຕາວ ໂຫຕິ, ອາໂປຘາຕຸອາກາສຘາຕຸຄ຺ຄຫເຓນ ຘມ຺ມຘາຕຸ, ວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຄ຺ຄຫເຓນ ຕສ຺ສາ ປຸເຣຈາຣິກປຈ຺ຉາຈາຣິກຕ຺ຕາ ມໂນຘາຕຸ ຄຫິຕາວ ໂຫຕິ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸອາທໂຍ ສຸຕ຺ເຕ ອາຄຕາ ເອວ. ເສສາ ນວ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕພ຺ພາ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຄ຺ຄຫເຓນ ຫິ ຕສ຺ສາ ນິສ຺ສຍຠູຕາ ຈກ຺ຂຸຘາຕຸ, ອາຣມ຺ມຓຠູຕາ ຣູປຘາຕຸ ຈ ຄຫິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸອາທິຄ຺ຄຫເຓນ ໂສຕຘາຕຸອາທໂຍຕິ ອຏ຺ຐາຣສາປິ ຄຫິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ. ຕາສຸ ທສຫິ ຘາຕູຫິ ຣູປປຣິຄ຺ຄໂຫ ກຖິໂຕ ໂຫຕິ. ສຕ຺ຕຫິ ອຣູປປຣິຄ຺ຄໂຫ. ຘມ຺ມຘາຕຸຍາ ສິຍາ ຣູປປຣິຄ຺ຄໂຫ, ສິຍາ ອຣູປປຣິຄ຺ຄໂຫ. ອິຕິ ອຑ຺ເຒກາທສຫິ ຘາຕູຫິ ຣູປປຣິຄ຺ຄໂຫ, ອຑ຺ຒຏ຺ຐຘາຕູຫິ ອຣູປປຣິຄ຺ຄໂຫຕິ ຣູປາຣູປປຣິຄ຺ຄໂຫ ກຖິໂຕ ໂຫຕິ. ຣູປາຣູປໍ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ. ຕໍ ໂຫຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ. ຕໍສມຸຏ຺ຐາປິກາ ປຸຣິມຕຓ຺ຫາ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ. ອຸຠິນ຺ນໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ. ຕໍປຊານໂນ ມຄ຺ໂຄ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈນ຺ຕິ ອິທໍ ຈຕຸສຈ຺ຈກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອຏ຺ຐາຣສຘາຕຸວເສນ ອຠິນິວິຏ຺ຐສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາ ນິຄມນໍ ກຖິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໑໗໙. ອິທານິ ທຸຕິຍຉກ຺ກໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອປຣາປິ ຉ ຘາຕຸໂຍຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສຸຂຘາຕຸ ທຸກ຺ຂຘາຕູຕິ ກາຍປ຺ປສາທວຕ຺ຖຸການິ ສຸຂທຸກ຺ຂານິ ສປ຺ປຏິປກ຺ຂວເສນ ຍຸຄຬກໂຕ ທສ຺ສິຕານິ. ສຸຂຎ຺ຫິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຏິປກ຺ໂຂ, ທຸກ຺ຂໍ ສຸຂສ຺ສ. ຍຕ຺ຕກໍ ສຸເຂນ ຜຣິຕຏ຺ຐານໍ ຕຕ຺ຕກໍ ທຸກ຺ຂໍ ຜຣຕິ. ຍຕ຺ຕກໍ ທຸກ຺ເຂນ ຜຣິຕຏ຺ຐານໍ ຕຕ຺ຕກໍ ສຸຂໍ ຜຣຕິ. ໂສມນສ຺ສຘາຕຸ ໂທມນສ຺ສຘາຕູຕິ ອິທມ຺ປິ ຕເຖວ ຍຸຄຬກໍ ກຕໍ. ໂສມນສ຺ສຎ຺ຫິ ໂທມນສ຺ສສ຺ສ ປຏິປກ຺ໂຂ, ໂທມນສ຺ສໍ ໂສມນສ຺ສສ຺ສ. ຍຕ຺ຕກໍ ໂສມນສ຺ເສນ ຜຣິຕຏ຺ຐານໍ ຕຕ຺ຕກໍ ໂທມນສ຺ສໍ ຜຣຕິ. ຍຕ຺ຕກໍ ໂທມນສ຺ເສນ ຜຣິຕຏ຺ຐານໍ ຕຕ຺ຕກໍ ໂສມນສ຺ສໍ ຜຣຕິ.

ອຸເປກ຺ຂາຘາຕຸ ອວິຊ຺ຊາຘາຕູຕິ ອິທໍ ປນ ທ຺ວຍໍ ສຣິກ຺ຂກວເສນ ຍຸຄຬກໍ ກຕໍ. ອຸຠຍມ຺ປິ ເຫຕໍ ອວິຠູຕຕ຺ຕາ ສຣິກ຺ຂກໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ສຸຂທຸກ຺ຂຘາຕຸຄ຺ຄຫເຓນ ຕໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ກາຍວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ, ວຕ຺ຖຸຠູຕາ ກາຍຘາຕຸ, ອາຣມ຺ມຓຠູຕາ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພຘາຕຸ ຈ ຄຫິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ. ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສຘາຕຸຄ຺ຄຫເຓນ ຕໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ຄຫິຕາ ໂຫຕິ. ອວິຊ຺ຊາຘາຕຸຄ຺ຄຫເຓນ ຘມ຺ມຘາຕຸ ຄຫິຕາ. ອຸເປກ຺ຂາຘາຕຸຄ຺ຄຫເຓນ ຈກ຺ຂຸໂສຕຆານຊິວ຺ຫາວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸມໂນຘາຕຸໂຍ, ຕາສໍເຍວ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓຠູຕາ ຈກ຺ຂຸຘາຕຸຣູປຘາຕຸອາທໂຍ ຈ ຄຫິຕາຕິ ເອວໍ ອຏ຺ຐາຣສປິ ຘາຕຸໂຍ ຄຫິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ. ອິທານິ ຕາສຸ ທສຫິ ຘາຕູຫິ ຣູປປຣິຄ຺ຄໂຫຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອວມ຺ປິ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາ ນິຄມນໍ ກຖິຕໍ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ສຸຂຘາຕຸ ຍໍ ກາຍິກໍ ສາຕນ຺ຕິ ອາທີນິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍາເນວ.

໑໘໑. ຕຕິຍຉກ຺ເກ ກາໂມຕິ ທ຺ເວ ກາມາ – ວຕ຺ຖຸກາໂມ ຈ ກິເລສກາໂມ ຈ. ຕຕ຺ຖ ກິເລສກາມໍ ສນ຺ຘາຍ ກາມປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ຘາຕຸ ກາມຘາຕຸ, ກາມວິຕກ຺ກສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ວຕ຺ຖຸກາມໍ ສນ຺ຘາຍ ກາໂມເຍວ ຘາຕຸ ກາມຘາຕຸ, ກາມາວຈຣຘມ຺ມານເມຕໍ ນາມໍ. ພ຺ຍາປາທປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ຘາຕຸ ພ຺ຍາປາທຘາຕຸ, ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ພ຺ຍາປາໂທວ ຘາຕຸ ພ຺ຍາປາທຘາຕຸ, ທສອາຆາຕວຕ຺ຖຸກສ຺ສ ປຏິຆສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ວິຫິໍສາ ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ຘາຕຸ ວິຫິໍສາຘາຕຸ, ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ວິຫິໍສາເຍວ ຘາຕຸ ວິຫິໍສາຘາຕຸ, ປຣສຕ຺ຕວິເຫສນສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ອຍໍ ປນ ເຫຏ຺ຐາ ອນາຄຕຕ຺ຕາ ເອວໍ ອຕ຺ຖາທິວິຠາຄໂຕ ເວທິຕພ຺ພາ – ວິຫິໍສນ຺ຕິ ເອຕາຍ ສຕ຺ເຕ, ວິຫິໍສນໍ ວາ ເອຕໍ ສຕ຺ຕານນ຺ຕິ ວິຫິໍສາ. ສາ ວິເຫຐນລກ຺ຂຓາ, ກຣຸຓາປຏິປກ຺ຂລກ຺ຂຓາ ວາ; ປຣສນ຺ຕາເນ ອຸພ຺ເພຄຊນນຣສາ, ສກສນ຺ຕາເນ ກຣຸຓາວິທ຺ຘໍສນຣສາ ວາ; ທຸກ຺ຂາຍຕນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ; ປຏິຆປທຏ຺ຐານາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ໂລຠາ ນິກ຺ຂນ຺ຕຕ຺ຕາ ອໂລໂຠ, ນີວຣເຓຫິ ນິກ຺ຂນ຺ຕຕ຺ຕາ ປຐມຊ຺ຌານໍ, ສພ຺ພາກຸສເລຫິ ນິກ຺ຂນ຺ຕຕ຺ຕາ ສພ຺ພກຸສລໍ. ເນກ຺ຂມ຺ມປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ຘາຕຸ ເນກ຺ຂມ຺ມຘາຕຸ, ເນກ຺ຂມ຺ມວິຕກ຺ກສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ເນກ຺ຂມ຺ມເມວ ຘາຕຸ ເນກ຺ຂມ຺ມຘາຕຸ, ສພ຺ພສ຺ສາປິ ກຸສລສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ອພ຺ຍາປາທປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ຘາຕຸ ອພ຺ຍາປາທຘາຕຸ, ອພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ອພ຺ຍາປາໂທວ ຘາຕຸ ອພ຺ຍາປາທຘາຕຸ, ເມຕ຺ຕາເຍຕໍ ນາມໍ. ອວິຫິໍສາປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ຘາຕຸ ອວິຫິໍສາຘາຕຸ, ອວິຫິໍສາ ວິຕກ຺ກສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ອວິຫິໍສາວ ຘາຕຸ ອວິຫິໍສາຘາຕຸ, ກຣຸຓາເຍຕໍ ນາມໍ.

໑໘໒. ອິທານິ ຕເມວຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ກາມຘາຕູຕິ ປທຠາຊນໍ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕຕິ ສໍປໂຍຄວເສນ ປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ. ຕກ຺ໂກ ວິຕກ຺ໂກຕິອາທີນິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເນວ. ວິເຫເຐຕີຕິ ພາເຘຕິ, ທຸກ຺ຂາເປຕິ. ເຫຐນາຕິ ປາຓິປ຺ປຫາຣາທີຫິ ພາຘນາ, ທຸກ຺ຂຸປ຺ປາທນາ. ພລວເຫຐນາ ວິເຫຐນາ. ຫິໍສນ຺ຕິ ເອຕາຍາຕິ ຫິໍສນາ. ພລວຫິໍສນາ ວິຫິໍສນາ. ໂຣສນາຕິ ຆຏ຺ຏນາ. ວິໂຣສນາຕິ ພລວຆຏ຺ຏນາ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ວາ ‘ວິ’ ອຸປສຄ຺ເຄນ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ. ອຸປຫນນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ອຸປຆາໂຕ, ປເຣສໍ ອຸປຆາໂຕ ປຣູປຆາໂຕ.

ເມຕ຺ຕາຍນ຺ຕິ ເອຕາຍາຕິ ເມຕ຺ຕິ. ເມຕ຺ຕາຍນາກາໂຣ ເມຕ຺ຕາຍນາ. ເມຕ຺ຕາຍ ອຍິຕສ຺ສ ເມຕ຺ຕາສມງ຺ຄິໂນ ຠາໂວ ເມຕ຺ຕາຍິຕຕ຺ຕໍ. ພ຺ຍາປາເທນ ວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ເຈຕໂສ ວິມຸຕ຺ຕິ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຸຣິເມຫິ ຕີຫິ ອຸປຈາຣປ຺ປຕ຺ຕາປິ ອປ຺ປນາປຕາປິ ເມຕ຺ຕາ ກຖິຕາ, ປຈ຺ຉິເມນ ອປ຺ປນາປຕ຺ຕາວ.

ກຣຸຓາຍນ຺ຕິ ເອຕາຍາຕິ ກຣຸຓາ. ກຣຸຓາຍນາກາໂຣ ກຣຸຓາຍນາ. ກຣຸຓາຍ ອຍິຕສ຺ສ ກຣຸຓາສມງ຺ຄິໂນ ຠາໂວ ກຣຸຓາຍິຕຕ຺ຕໍ. ວິຫິໍສາຍ ວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ເຈຕໂສ ວິມຸຕ຺ຕິ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ. ອິຘາປິ ປຸຣິມນເຍເນວ ອຸປຈາຣປ຺ປນາເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຸຠຍຕ຺ຖາປິ ຈ ປຣິໂຍສານປເທ ເມຕ຺ຕາກຣຸຓາຕິ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິວິເສສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ກາມວິຕກ຺ໂກ ສຕ຺ເຕສຸປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສງ຺ຂາເຣສຸປິ. ອຸຠຍຕ຺ຖ ອຸປ຺ປນ຺ໂນປິ ກມ຺ມປຖເຠໂທວ. ພ຺ຍາປາໂທ ປນ ສຕ຺ເຕສຸ ອຸປ຺ປນ຺ໂນເຍວ ກມ຺ມປຖໍ ຠິນ຺ທຕິ, ນ ອິຕໂຣ. ວິຫິໍສາຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ທຸວິຘາ ກຖາ – ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກາ ເຈວ ອສມ຺ຠິນ຺ນາ ຈ. ກາມຘາຕຸຄ຺ຄຫເຓນ ຫິ ພ຺ຍາປາທວິຫິໍສາຘາຕຸໂຍປິ ຄຫິຕາ. ກາມຘາຕຸຍາເຍວ ປນ ນີຫຣິຕ຺ວາ ນີຫຣິຕ຺ວາ ທ຺ເວປິ ເອຕາ ທສ຺ສິຕາຕິ. ອຍໍ ຕາເວຕ຺ຖ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກກຖາ. ຐເປຕ຺ວາ ປນ ພ຺ຍາປາທວິຫິໍສາຘາຕຸໂຍ ເສສາ ສພ຺ພາປິ ກາມຘາຕຸ ເອວາຕິ. ອຍໍ ອສມ຺ຠິນ຺ນກຖາ ນາມ. ເນກ຺ຂມ຺ມຘາຕຸຄ຺ຄຫເຓນາປິ ອພ຺ຍາປາທອວິຫິໍສາຘາຕຸໂຍ ຄຫິຕາເຍວ. ເນກ຺ຂມ຺ມຘາຕຸໂຕ ປນ ນີຫຣິຕ຺ວາ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຕທຸຠຍມ຺ປິ ທສ຺ສິຕນ຺ຕິ ອຍເມຕ຺ຖາປິ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກກຖາ. ຐເປຕ຺ວາ ອພ຺ຍາປາທອວິຫິໍສາຘາຕຸໂຍ ອວເສສາ ເນກ຺ຂມ຺ມຘາຕູຕິ ອຍໍ ອສມ຺ຠິນ຺ນກຖາ ນາມ.

ອິມາຫິ ຈ ຉຫິ ຘາຕູຫິ ປຣິຄ຺ຄຫິຕາ ຫິ ອຏ຺ຐາຣສ ຘາຕຸໂຍ ປຣິຄ຺ຄຫິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ. ສພ຺ພາປິ ຫິ ຕາ ກາມຘາຕຸໂຕວ ນີຫຣິຕ຺ວາ ນີຫຣິຕ຺ວາ ລຠາເປຕພ຺ພາ ອຏ຺ຐາຣສ ຘາຕຸໂຍວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຕິຓ຺ຓໍ ຉກ຺ການໍ ວເສນ ອຏ຺ຐາຣສ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ປນ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເອເກກສ຺ມິໍ ຉກ຺ເກ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອຏ຺ຐາຣສ ອຏ຺ຐາຣສ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພານິປິ ຕານິ ອຏ຺ຐາຣສການິ ເອກຊ຺ຌໍ ອຠິສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາຣເສວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີເຍ ໂສຬສ ຘາຕຸໂຍ ກາມາວຈຣາ, ທ຺ເວ ເຕຠູມິກາຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ສມ຺ມສນຈາໂຣວ ກຖິໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ.

໒. ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ

໑໘໓. ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີເຍ ສຣູເປເນວ ສພ຺ພາປິ ຘາຕຸໂຍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາຣສ ຘາຕຸໂຍ – ຈກ຺ຂຸຘາຕຸ ຣູປຘາຕູຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຸທ຺ເທສວາເຣ ຕາວ –

ອຕ຺ຖໂຕ ລກ຺ຂຓາທິໂຕ, ກມຕາວຕ຺ວສງ຺ຂໂຕ;

ປຈ຺ຈຍາ ອຖ ທຏ຺ຐພ຺ພາ, ເວທິຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ຕຕ຺ຖ ‘ອຕ຺ຖໂຕ’ຕິ ຈກ຺ຂຕີຕິ ຈກ຺ຂຸ. ຣູປຍຕີຕິ ຣູປໍ. ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ເອວມາທິນາ ຕາວ ນເຍນ ຈກ຺ຂາທີນໍ ວິເສສຕ຺ຖໂຕ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ. ອວິເສເສນ ປນ ວິທຫຕິ, ຘີຍເຕ, ວິຘານໍ, ວິຘີຍເຕ ເອຕາຍ, ເອຕ຺ຖ ວາ ຘີຍຕີຕິ ຘາຕຸ. ໂລກິຍາ ຫິ ຘາຕຸໂຍ ກາຣຓຠາເວນ ວວຕ຺ຖິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕາທິຘາຕຸໂຍ ວິຍ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕາທິໍ ອເນກປ຺ປກາຣໍ ສໍສາຣທຸກ຺ຂໍ ວິທຫນ຺ຕິ; ຠາຣຫາເຣຫິ ຈ ຠາໂຣ ວິຍ ສຕ຺ເຕຫິ ຘີຍນ຺ເຕ ຘາຣີຍນ຺ເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸກ຺ຂວິຘານມຕ຺ຕເມວ ເຈຕາ ອວສວຕ຺ຕນໂຕ. ເອຕາຫິ ຈ ກຣຓຠູຕາຫິ ສໍສາຣທຸກ຺ຂໍ ສຕ຺ເຕຫິ ອນຸວິຘີຍຕິ; ຕຖາວິຫິຕຎ຺ເຈຕໍ ເອຕາສ຺ເວວ ຘີຍຕິ ຐປີຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕິ ຈກ຺ຂາທີສຸ ເອເກໂກ ຘມ຺ໂມ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ວິທຫຕິ ຘີຍເຕຕິອາທິອຕ຺ຖວເສນ ຘາຕູຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ອປິຈ ຍຖາ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ອຕ຺ຕາ ນາມ ສຠາວໂຕ ນຕ຺ຖິ, ນ ເອວເມຕາ. ເອຕາ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາວໍ ຘາເຣນ຺ຕີຕິ ຘາຕຸໂຍ. ຍຖາ ຈ ໂລເກ ວິຈິຕ຺ຕາ ຫຣິຕາລມໂນສິລາທໂຍ ສິລາວຍວາ ຘາຕຸໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ເອວເມຕາປິ ຘາຕຸໂຍ ວິຍ ຘາຕຸໂຍ. ວິຈິຕ຺ຕາ ເຫຕາ ຎາຓເຎຍ຺ຍາວຍວາຕິ. ຍຖາ ວາ ສຣີຣສງ຺ຂາຕສ຺ສ ສມຸທາຍສ຺ສ ອວຍວຠູເຕສຸ ຣສໂສຓິຕາທີສຸ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິສຠາຄລກ຺ຂຓປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນສຸ ຘາຕຸສມຎ຺ຎາ, ເອວເມເຕສຸປິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ອວຍເວສຸ ຘາຕຸສມຎ຺ຎາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎວິສຠາຄລກ຺ຂຓປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ ເຫເຕ ຈກ຺ຂາທໂຍຕິ. ອປິຈ ຘາຕູຕິ ນິຊ຺ຊີວມຕ຺ຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕຖາ ຫິ ຠຄວາ – ‘‘ຉ ຘາຕຸໂຣ ອຍໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ປຸຣິໂສ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໓໔໓-໓໔໔) ຊີວສຎ຺ຎາສມູຫນຕ຺ຖໍ ຘາຕຸເທສນໍ ອກາສີຕິ. ຕສ຺ມາ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນຕ຺ເຖນ ຈກ຺ຂຸ ຈ ຕໍ ຘາຕຸ ຈາຕິ ຈກ຺ຂຸຘາຕຸ …ເປ… ມໂນວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈ ຕໍ ຘາຕຸ ຈາຕິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕູຕິ ເອວໍ ຕາເວຕ຺ຖ ອຕ຺ຖໂຕ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

‘ລກ຺ຂຓາທິໂຕ’ຕິ ຈກ຺ຂາທີນໍ ລກ຺ຂຓາທິໂຕ ເປຕ຺ຖ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ. ຕານິ ຈ ປນ ເຕສໍ ລກ຺ຂຓາທີນິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ.

‘ກມໂຕ’ຕິ ອິຘາປິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ເຕສຸ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ກມາທີສຸ ເທສນາກ຺ກໂມວ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ໂສ ຈ ປນາຍໍ ເຫຕຸຜລານຸປຸພ຺ພວວຕ຺ຖານວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ. ຈກ຺ຂຸຘາຕຸ ຣູປຘາຕູຕິ ອິທຎ຺ຫິ ທ຺ວຍໍ ເຫຕຸ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕູຕິ ຜລໍ. ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ກມໂຕ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

‘ຕາວຕ຺ວໂຕ’ຕິ ຕາວຠາວໂຕ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ເຕສຸ ເຕສຸ ຫິ ສຸຕ຺ຕາຠິຘມ຺ມປເທເສສຸ ອາຠາຘາຕຸ, ສຸຠຘາຕຸ, ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນຘາຕຸ, ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນຘາຕຸ, ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນຘາຕຸ, ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນຘາຕຸ, ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘຘາຕຸ, ກາມຘາຕຸ, ພ຺ຍາປາທຘາຕຸ, ວິຫິໍສາຘາຕຸ, ເນກ຺ຂມ຺ມຘາຕຸ, ອພ຺ຍາປາທຘາຕຸ, ອວິຫິໍສາຘາຕຸ, ສຸຂຘາຕຸ, ທຸກ຺ຂຘາຕຸ, ໂສມນສ຺ສຘາຕຸ, ໂທມນສ຺ສຘາຕຸ, ອຸເປກ຺ຂາຘາຕຸ, ອວິຊ຺ຊາຘາຕຸ, ອາຣມ຺ຠຘາຕຸ, ນິກ຺ກມຘາຕຸ, ປຣກ຺ກມຘາຕຸ, ຫີນຘາຕຸ, ມຊ຺ຌິມຘາຕຸ, ປຓີຕຘາຕຸ, ປຖວີຘາຕຸ, ອາໂປຘາຕຸ, ເຕໂຊຘາຕຸ, ວາໂຍຘາຕຸ, ອາກາສຘາຕຸ, ວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ, ສງ຺ຂຕຘາຕຸ, ອສງ຺ຂຕຘາຕຸ, ອເນກຘາຕຸນານາຘາຕຸໂລໂກຕິ ເອວມາທໂຍ ອຎ຺ຎາປິ ຘາຕຸໂຍ ທິສ຺ສນ຺ຕິ.

ເອວໍ ສຕິ ສພ຺ພາສໍ ວເສນ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ອກຕ຺ວາ ກສ຺ມາ ອຏ຺ຐາຣສາຕິ ອຍເມວ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ກໂຕຕິ ເຈ? ສຠາວໂຕ ວິຊ຺ຊມານານໍ ສພ຺ພຘາຕູນໍ ຕທນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາ. ຣູປຘາຕຸເຍວ ຫິ ອາຠາຘາຕຸ. ສຸຠຘາຕຸ ປນ ຣູປາທິປ຺ປຏິພທ຺ຘາ. ກສ຺ມາ? ສຸຠນິມິຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ສຸຠນິມິຕ຺ຕຎ຺ຫິ ສຸຠຘາຕຸ. ຕຎ຺ຈ ຣູປາທິວິນິມຸຕ຺ຕໍ ນ ວິຊ຺ຊຕິ, ກຸສລວິປາກາຣມ຺ມຓາ ວາ ຣູປາທໂຍ ເອວ ສຸຠຘາຕູຕິ ຣູປາທິມຕ຺ຕເມເວສາ. ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນຘາຕຸອາທີສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ. ເສສາ ຘມ຺ມາ ຘມ຺ມຘາຕຸ. ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘຘາຕຸ ປນ ສຠາວໂຕ ນຕ຺ຖິ; ຘາຕຸທ຺ວຍນິໂຣຘມຕ຺ຕເມວ ຫິ ສາ. ກາມຘາຕຸ ຘມ຺ມຘາຕຸມຕ຺ຕໍ ວາ ໂຫຕິ, ຍຖາຫ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ກາມຘາຕຸ? ກາມປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ຕກ຺ໂກ …ເປ… ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ໂປ’’ຕິ; ອຏ຺ຐາຣສປິ ຘາຕຸໂຍ ວາ, ຍຖາຫ ‘‘ເຫຏ຺ຐໂຕ ອວີຈິນິຣຍໍ ປຣິຍນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ອຸປຣິໂຕ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕິເທເວ ອນ຺ໂຕກຣິຕ຺ວາ ຍໍ ເອຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣ ເອຕ຺ຖາວຈຣາ ເອຕ຺ຖ ປຣິຍາປນ຺ນາ ຂນ຺ຘຘາຕຸອາຍຕນາ, ຣູປາ, ເວທນາ, ສຎ຺ຎາ, ສງ຺ຂາຣາ, ວິຎ຺ຎາຓໍ – ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ກາມຘາຕູ’’ຕິ. ເນກ຺ຂມ຺ມຘາຕຸ ຘມ຺ມຘາຕຸ ເອວ; ‘‘ສພ຺ເພປິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ເນກ຺ຂມ຺ມຘາຕູ’’ຕິ ວາ ວຈນໂຕ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸປິ ໂຫຕິເຍວ. ພ຺ຍາປາທວິຫິໍສາອພ຺ຍາປາທອວິຫິໍສາສຸຂທຸກ຺ຂໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສຸເປກ຺ຂາອວິຊ຺ຊາອາຣມ຺ຠນິກ຺ກມປຣກ຺ກມຘາຕຸໂຍ ຘມ຺ມຘາຕຸເຍວ.

ຫີນມຊ຺ຌິມປຓີຕຘາຕຸໂຍ ອຏ຺ຐາຣສຘາຕຸມຕ຺ຕເມວ. ຫີນາ ຫິ ຈກ຺ຂາທໂຍ ຫີນຘາຕຸ. ມຊ຺ຌິມປຓີຕາ ຈກ຺ຂາທໂຍ ມຊ຺ຌິມາ ເຈວ ປຓີຕາ ຈ ຘາຕູ. ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ປນ ອກຸສລາ ຘມ຺ມຘາຕຸມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໂຍ ຫີນຘາຕຸ. ໂລກິຍາ ກຸສລາພ຺ຍາກຕາ ອຸໂຠປິ ຈກ຺ຂຸຘາຕຸອາທໂຍ ຈ ມຊ຺ຌິມຘາຕຸ. ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ປນ ຘມ຺ມຘາຕຸມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໂຍ ປຓີຕຘາຕຸ. ປຖວີເຕໂຊວາໂຍຘາຕຸໂຍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພຘາຕຸເຍວ. ອາໂປຘາຕຸ ອາກາສຘາຕຸ ຈ ຘມ຺ມຘາຕຸເຍວ. ວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທິສຕ຺ຕວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸສງ຺ເຂໂປເຍວ. ສຕ຺ຕຣສ ຘາຕຸໂຍ ຘມ຺ມຘາຕຸເອກເທໂສ ຈ ສງ຺ຂຕຘາຕຸ. ອສງ຺ຂຕຘາຕຸ ປນ ຘມ຺ມຘາຕຸເອກເທໂສວ. ອເນກຘາຕຸນານາຘາຕຸໂລໂກ ປນ ອຏ຺ຐາຣສຘາຕຸປ຺ປເຠທມຕ຺ຕເມວາຕິ. ອິຕິ ສຠາວໂຕ ວິຊ຺ຊມານານໍ ສພ຺ພຘາຕູນໍ ຕທນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາ ອຏ຺ຐາຣເສວ ວຸຕ຺ຕາຕິ.

ອປິຈ ວິຊານນສຠາເວ ວິຎ຺ຎາເຓ ຊີວສຎ຺ຎີນໍ ຊີວສຎ຺ຎາສມູຫນຕ຺ຖມ຺ປິ ອຏ຺ຐາຣເສວ ວຸຕ຺ຕາ. ສນ຺ຕິ ຫິ ສຕ຺ຕາ ວິຊານນສຠາເວ ວິຎ຺ຎາເຓ ຊີວສຎ຺ຎິໂນ. ເຕສໍ ຈກ຺ຂຸໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍວິຎ຺ຎາຓມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸເຠເທນ ຕສ຺ສາ ອເນກຕ຺ຕໍ, ຈກ຺ຂຸຣູປາທິປຈ຺ຈຍາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕາຍ ອນິຈ຺ຈຕຎ຺ຈ ປກາເສຕ຺ວາ ທີຆຣຕ຺ຕານຸສຍິຕໍ ຊີວສຎ຺ຎໍ ສມູຫນິຕຸກາເມນ ຠຄວຕາ ອຏ຺ຐາຣສ ຘາຕຸໂຍ ປກາສິຕາ. ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ? ຕຖາ ເວເນຍ຺ຍຊ຺ຌາສຍວເສນ; ເຍ ຈ ອິມາຍ ນາຕິສງ຺ເຂປວິຕ຺ຖາຣາຍ ເທສນາຍ ເວເນຍ຺ຍາ ສຕ຺ຕາ, ຕທຊ຺ຌາສຍວເສນ ຈ ອຏ຺ຐາຣເສວ ປກາສິຕາ.

ສງ຺ເຂປວິຕ຺ຖາຣນເຍນ ຕຖາ ຕຖາ ຫິ,

ຘມ຺ມໍ ປກາສຍຕິ ເອສ ຍຖາ ຍຖາສ຺ສ;

ສທ຺ຘມ຺ມເຕຊວິຫຕໍ ວິລຍໍ ຂເຓນ,

ເວເນຍ຺ຍສຕ຺ຕຫທເຍສຸ ຕໂມ ປຍາຕີຕິ.

ເອວເມຕ຺ຖ ‘ຕາວຕ຺ວໂຕ’ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

‘ສງ຺ຂໂຕ’ຕິ ຈກ຺ຂຸຘາຕຸ ຕາວ ຊາຕິໂຕ ເອໂກ ຘມ຺ໂມຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ ຈກ຺ຂຸປສາທວເສນ. ຕຖາ ໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍຣູປສທ຺ທຄນ຺ຘຣສຘາຕຸໂຍ ໂສຕປສາທາທິວເສນ. ໂຜຏ຺ຐພ຺ພຘາຕຸ ປນ ປຖວີເຕໂຊວາໂຍວເສນ ຕໂຍ ຘມ຺ມາຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ກຸສລາກຸສລວິປາກວເສນ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕຖາ ໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໂຍ. ມໂນຘາຕຸ ປນ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນກຸສລາກຸສລວິປາກສມ຺ປຏິຈ຺ຉນວເສນ ຕໂຍ ຘມ຺ມາຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຘມ຺ມຘາຕຸ ຕິຓ຺ຓໍ ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘານໍ, ໂສຬສນ຺ນໍ ສຸຂຸມຣູປານໍ, ອສງ຺ຂຕາຍ ຈ ຘາຕຸຍາ ວເສນ ວີສຕິຘມ຺ມາຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ເສສກຸສລາກຸສລາພ຺ຍາກຕວິຎ຺ຎາຓວເສນ ຉສຕ຺ຕຕິຘມ຺ມາຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ‘ສງ຺ຂໂຕ’ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

‘ປຈ຺ຈຍາ’ຕິ ຈກ຺ຂຸຘາຕຸອາທີນໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸອາທີສຸ ປຈ຺ຈຍໂຕ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ. ໂສ ປເນເຕສໍ ປຈ຺ຈຍຠາໂວ ນິທ຺ເທສວາເຣ ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘ທຏ຺ຐພ຺ພາ’ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໂຕເປຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສພ຺ພາ ເອວ ຫິ ສງ຺ຂຕາ ຘາຕຸໂຍ ປຸພ຺ພນ຺ຕາປຣນ຺ຕວິວິຕ຺ຕໂຕ, ຘຸວສຸຠສຸຂຕ຺ຕຠາວສຸຎ຺ຎໂຕ, ປຈ຺ຈຍາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິໂຕ ຈ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ວິເສສໂຕ ປເນຕ຺ຖ ເຠຣິຕລໍ ວິຍ ຈກ຺ຂຸຘາຕຸ ທຏ຺ຐພ຺ພາ, ທຓ຺ໂຑ ວິຍ ຣູປຘາຕຸ, ສທ຺ໂທ ວິຍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ. ຕຖາ ອາທາສຕລໍ ວິຍ ຈກ຺ຂຸຘາຕຸ, ມຸຂໍ ວິຍ ຣູປຘາຕຸ, ມຸຂນິມິຕ຺ຕໍ ວິຍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ. ອຖ ວາ ອຸຈ຺ຉຸຕິລານິ ວິຍ ຈກ຺ຂຸຘາຕຸ, ຍນ຺ຕຈກ຺ກຍຏ຺ຐິ ວິຍ ຣູປຘາຕຸ, ອຸຈ຺ຉຸຣສເຕລານິ ວິຍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ. ຕຖາ ອຘຣາຣຓີ ວິຍ ຈກ຺ຂຸຘາຕຸ, ອຸຕ຺ຕຣາຣຓີ ວິຍ ຣູປຘາຕຸ, ອຄ຺ຄິ ວິຍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ. ເອສ ນໂຍ ໂສຕຘາຕຸອາທີສຸປິ.

ມໂນຘາຕຸ ປນ ຍຖາສມ຺ຠວໂຕ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸອາທີນໍ ປຸເຣຈຣານຸຈຣາ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ຘມ຺ມຘາຕຸຍາ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ ສລ຺ລມິວ ສູລມິວ ຈ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ; ສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘາ ເວທນາສລ຺ລສູລໂຍຄາ ອາຕຸຣາ ວິຍ; ປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ວາ ສຎ຺ຎາ ອາສາທຸກ຺ຂຊນນໂຕ ຣິຕ຺ຕມຸຏ຺ຐິ ວິຍ, ອຍຖາຠຸຈ຺ຈນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫກໂຕ ວນມິໂຄ ວິຍ; ສງ຺ຂາຣາ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ປກ຺ຂິປນໂຕ ອງ຺ຄາຣກາສຸຍໍ ຂິປນກປຸຣິໂສ ວິຍ, ຊາຕິທຸກ຺ຂານຸພນ຺ຘນໂຕ ຣາຊປຸຣິສານຸພນ຺ຘໂຈຣາ ວິຍ, ສພ຺ພານຕ຺ຖາວຫສ຺ສ ຂນ຺ຘສນ຺ຕານສ຺ສ ເຫຕຸໂຕ ວິສຣຸກ຺ຂພີຊານິ ວິຍ; ຣູປໍ ນານາວິຘູປທ຺ທວນິມິຕ຺ຕໂຕ ຂຸຣຈກ຺ກໍ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ອສງ຺ຂຕາ ປນ ຘາຕຸ ອມຕໂຕ ສນ຺ຕໂຕ ເຂມໂຕ ຈ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ກສ຺ມາ? ສພ຺ພານຕ຺ຖປຏິປກ຺ຂຠູຕຕ຺ຕາ. ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ຄຫິຕາຣມ຺ມຓໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາປິ ອຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາວ ປວຕນໂຕ ວນມກ຺ກໂຏ ວິຍ, ທຸທ຺ທມນໂຕ ອສ຺ສຂຬຸງ຺ໂກ ວິຍ, ຍຕ຺ຖກາມນິປາຕິໂຕ ເວຫາສໍ ຂິຕ຺ຕທຓ຺ໂຑ ວິຍ, ໂລຠໂທສາທິນານປ຺ປກາຣກິເລສໂຍຄໂຕ ຣງ຺ຄນໂຏ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພຕິ.

໑໘໔. ນິທ຺ເທສວາເຣ ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຣູເປ ຈາຕິ ອິທຎ຺ຈ ທ຺ວຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ກິຣິຍາມໂນຘາຕຸຎ຺ເຈວ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຂນ຺ຘຕ຺ຕຍຎ຺ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ຫິ ຈກ຺ຂຸ ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຣູປໍ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈໂຍ, ກິຣິຍມໂນຘາຕຸ ວິຄຕປຈ຺ຈໂຍ, ຕໂຍ ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘາ ສຫຊາຕປຈ຺ຈໂຍ. ຕສ຺ມາ ເອສາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນາມ. ໂສຕຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈາຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ນິຣຸທ຺ຘສມນນ຺ຕຣາຕິ ນິຣຸທ຺ຘາຍ ສມນນ຺ຕຣາ. ຕຊ຺ຊາ ມໂນຘາຕູຕິ ຕສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ ຊາຕາ ກຸສລາກຸສລວິປາກໂຕ ທຸວິຘາ ມໂນຘາຕຸ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນກິຈ຺ຈາ. ສພ຺ພຘມ຺ເມສຸ ວາ ປນ ປຐມສມນ຺ນາຫາໂຣຕິ ເອເຕສຸ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີສຸ ສພ຺ພຘມ຺ເມສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນສຸ ປຐມສມນ຺ນາຫາໂຣ; ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸອາທີນໍ ວາ ອາຣມ຺ມຓສງ຺ຂາເຕສຸ ສພ຺ພຘມ຺ເມສຸ ປຐມສມນ຺ນາຫາໂຣຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອເຕນ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນກິຈ຺ຈາ ກິຣິຍມໂນຘາຕຸ ຄຫິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ມໂນຘາຕຸຍາປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ຘສມນນ຺ຕຣາຕິ ເອຕ຺ຖ ປິ-ກາໂຣ ສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາ ມໂນຘາຕຸຍາປິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາປີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເຕນ ຍາ ຈ ວິປາກມໂນຘາຕຸຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ຘາຍ ສມນນ຺ຕຣາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສນ຺ຕີຣຓກິຈ຺ຈາ ວິປາກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ, ຍາ ຈ ຕສ຺ສາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ຘາຍ ສມນນ຺ຕຣາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນກິຈ຺ຈາ ກິຣິຍມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ, ຍາ ຈ ຕສ຺ສາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ຘາຍ ສມນນ຺ຕຣາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຊວນກິຈ຺ຈາ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ – ຕາ ສພ຺ພາປິ ກຖິຕາ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ມນຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈາຕິ ຠວງ຺ຄມນໍ. ຘມ຺ເມ ຈາຕິ ຈຕຸຠູມິກຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ສຫາວຊ຺ຊນກໍ ຊວນໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ.

ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ຫຕ຺ເຖ ຄຫິຕປຎ຺ຫໍ ນາມ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ມຫາຘມ຺ມຣກ຺ຂິຕຕ຺ເຖໂຣ ກິຣ ນາມ ທີຆຠາຓກາຠຍຕ຺ເຖຣໍ ຫຕ຺ເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຫ – ‘ປຏິຈ຺ຈາຕິ ນາມ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ອາວຊ຺ຊນໍ ວິສຸໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ, ຠວງ຺ຄນິສ຺ສິຕກເມວ ກາຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ອິຘ ມໂນຕິ ສຫາວຊ຺ຊນກໍ ຠວງ຺ຄໍ. ມໂນວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ຊວນມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີເຍ ໂສຬສ ຘາຕຸໂຍ ກາມາວຈຣາ, ທ຺ເວ ຈຕຸຠູມິກາ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກາ ກຖິຕາຕິ.

ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ.

໓. ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉກວຓ຺ຓນາ

໑໘໕. ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉເກ ອຏ຺ຐາຣສນ຺ນໍ ຘາຕູນໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣເນວ ກຸສລາທິຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິເກສຸ ປນ ຉ ຘາຕຸໂຍ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາຕິ ອິທໍ ປນ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ມໂນຘາຕຸຍາ ຈ ເອກນ຺ເຕນ ປຎ຺ຈສຸ ຣູປາຣມ຺ມຓາທີສຸ ປວຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ທ຺ເວ ຘາຕຸໂຍຕິ ວຸຕ຺ຕານໍ ປນ ຘມ຺ມຘາຕຸມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕູນໍ ມນາຍຕນຘມ຺ມາຍຕເນສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາທິຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິຕິ ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉເກ ໂສຬສ ຘາຕຸໂຍ ກາມາວຈຣາ, ທ຺ເວ ຈຕຸຠູມິກາ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກາ ກຖິຕາ. ເອວມຍໍ ຘາຕຸວິຠງ຺ໂຄປິ ເຕປຣິວຏ຺ຏໍ ນີຫຣິຕ຺ວາວ ຠາເຊຕ຺ວາ ເທສິໂຕຕິ.

ສມ຺ໂມຫວິໂນທນິຍາ ວິຠງ຺ຄຏ຺ຐກຖາຍ

ຘາຕຸວິຠງ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ສຈ຺ຈວິຠງ຺ໂຄ

໑. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ

໑໘໙. ອິທານິ ຕທນນ຺ຕເຣ ສຈ຺ຈວິຠງ຺ເຄ ຈຕ຺ຕາຣີຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ. ອຣິຍສຈ຺ຈານີຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຘມ຺ມນິທສ຺ສນໍ. ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈນ຺ຕິອາທິມ຺ຫິ ປນ ອຸທ຺ເທສວາເຣ –

ວິຠາຄໂຕ ນິພ຺ພຈນ-ລກ຺ຂຓາທິປ຺ປເຠທໂຕ;

ອຕ຺ຖຕ຺ຖຸທ຺ຘາຣໂຕ ເຈວ, ອນູນາຘິກໂຕ ຕຖາ.

ກມໂຕ ອຣິຍສຈ຺ເຈສຸ, ຍໍ ຎາຓໍ ຕສ຺ສ ກິຈ຺ຈໂຕ;

ອນ຺ໂຕຄຘານໍ ປເຠໂທ, ອຸປມາໂຕ ຈຕຸກ຺ກໂຕ.

ສຸຎ຺ຎເຕກວິຘາທີຫິ, ສຠາຄວິສຠາຄໂຕ;

ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ, ວິຎ຺ຎຸນາ ສາສນກ຺ກເມ.

ຕຕ຺ຖ ‘ວິຠາຄໂຕ’ຕິ ທຸກ຺ຂາທີນຎ຺ຫິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຕ຺ຖາ ວິຠຕ຺ຕາ ຕຖາ ອວິຕຖາ ອນຎ຺ຎຖາ, ເຍ ທຸກ຺ຂາທີນິ ອຠິສເມນ຺ເຕຫິ ອຠິສເມຕພ຺ພາ. ຍຖາຫ, ‘‘ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປີຬນຏ຺ໂຐ, ສງ຺ຂຕຏ຺ໂຐ, ສນ຺ຕາປຏ຺ໂຐ, ວິປຣິຓາມຏ຺ໂຐ – ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ທຸກ຺ຂຏ຺ຐາ ຕຖາ ອວິຕຖາ ອນຎ຺ຎຖາ. ສມຸທຍສ຺ສ ອາຍູຫນຏ຺ໂຐ, ນິທານຏ຺ໂຐ, ສໍໂຍຄຏ຺ໂຐ, ປລິໂພຘຏ຺ໂຐ…ເປ… ນິໂຣຘສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓຏ຺ໂຐ, ວິເວກຏ຺ໂຐ, ອສງ຺ຂຕຏ຺ໂຐ, ອມຕຏ຺ໂຐ…ເປ… ມຄ຺ຄສ຺ສ ນິຍ຺ຍານຏ຺ໂຐ, ເຫຕ຺ວຏ຺ໂຐ, ທສ຺ສນຏ຺ໂຐ, ອາຘິປເຕຍ຺ຍຏ຺ໂຐ – ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ຄສ຺ສ ມຄ຺ຄຏ຺ຐາ ຕຖາ ອວິຕຖາ ອນຎ຺ຎຖາ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໒.໘). ຕຖາ ‘‘ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປີຬນຏ຺ໂຐ, ສງ຺ຂຕຏ຺ໂຐ, ສນ຺ຕາປຏ຺ໂຐ, ວິປຣິນາມຏ຺ໂຐ, ອຠິສມຍຏ຺ໂຐ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໒.໑໑) ເອວມາທິ. ອິຕິ ເອວໍ ວິຠຕ຺ຕານໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຕ຺ຖານໍ ວເສນ ທຸກ຺ຂາທີນິ ເວທິຕພ຺ພານີຕິ. ອຍໍ ຕາເວຕ຺ຖ ວິຠາຄໂຕ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

‘ນິພ຺ພຈນລກ຺ຂຓາທິປ຺ປເຠທໂຕ’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ‘ນິພ຺ພຈນໂຕ’ ຕາວ ອິຘ ‘ທຸ’ອິຕິ ອຍໍ ສທ຺ໂທ ກຸຈ຺ຉິເຕ ທິສ຺ສຕິ; ກຸຈ຺ຉິຕຎ຺ຫິ ປຸຕ຺ຕໍ ທຸປຸຕ຺ໂຕຕິ ວທນ຺ຕິ. ‘ຂໍ’ສທ຺ໂທ ປນ ຕຸຈ຺ເຉ; ຕຸຈ຺ຉຎ຺ຫິ ອາກາສໍ ຂນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິທຎ຺ຈ ປຐມສຈ຺ຈໍ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ອເນກອຸປທ຺ທວາຘິຏ຺ຐານໂຕ, ຕຸຈ຺ຉໍ ພາລຊນປຣິກປ຺ປິຕຘຸວສຸຠສຸຂຕ຺ຕຠາວວິຣຫິຕໂຕ. ຕສ຺ມາ ກຸຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ ຕຸຈ຺ຉຕ຺ຕາ ຈ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘ສໍ’ອິຕິ ຈ ອຍໍ ສທ຺ໂທ ‘‘ສມາຄໂມ ສເມຕ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ວິຠ. ໑໙໙; ທີ. ນິ. ໒.໓໙໖) ສໍໂຍຄໍ ທີເປຕິ; ‘ອຸ’ອິຕິ ອຍໍ ສທ຺ໂທ ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຸທິຕ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ປາຣາ. ໑໗໒; ຈູຬນິ. ຂຄ຺ຄວິສາຓສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສ ໑໔໑) ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ. ‘ອຍ’ສທ຺ໂທ ປນ ກາຣຓໍ ທີເປຕິ. ອິທຎ຺ຈາປິ ທຸຕິຍສຈ຺ຈໍ ອວເສສປຈ຺ຈຍສມາໂຍເຄ ສຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ສຸປ຺ປຕ຺ຕິກາຣຓໍ. ອິຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ສໍໂຍເຄ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກາຣຓຕ຺ຕາ ທຸກ຺ຂສມຸທຍນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຕຕິຍສຈ຺ຈໍ ປນ ຍສ຺ມາ ‘ນິ’ສທ຺ໂທ ອຠາວໍ ‘ໂຣຘ’ສທ຺ໂທ ຈ ຈາຣກໍ ທີເປຕິ, ຕສ຺ມາ ອຠາໂວ ເອຕ຺ຖ ສໍສາຣຈາຣກສງ຺ຂາຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂໂຣຘສ຺ສ ສພ຺ພຄຕິສຸຎ຺ຎຕ຺ຕາ, ສມຘິຄເຕ ວາ ຕສ຺ມິໍ ສໍສາຣຈາຣກສງ຺ຂາຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂໂຣຘສ຺ສ ອຠາໂວ ໂຫຕິ ຕປ຺ປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາຕິປິ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ວາ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣຘປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘນ຺ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖສຈ຺ຈໍ ປນ ຍສ຺ມາ ເອຕໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘໍ ຄຈ຺ຉຕິ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ຕທຠິມຸຂີຠູຕຕ຺ຕາ, ປຏິປທາ ຈ ໂຫຕິ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘປ຺ປຕ຺ຕິຍາ, ຕສ຺ມາ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຍສ຺ມາ ປເນຕານິ ພຸທ຺ຘາທໂຍ ອຣິຍາ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອຣິຍສຈ຺ຈານີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ຈຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສຈ຺ຈານິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໙໗). ກຕມານິ…ເປ… ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ. ອຣິຍາ ອິມານິ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອຣິຍສຈ຺ຈານີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີ’’ຕິ. ອປິຈ ອຣິຍສ຺ສ ສຈ຺ຈານີຕິປິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ. ຍຖາຫ – ‘‘ສເທວເກ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລເກ…ເປ… ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ຕຖາຄໂຕ ອຣິໂຍ, ຕສ຺ມາ ອຣິຍສຈ຺ຈານີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີ’’ຕິ. ອຖ ວາ ເອເຕສໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ອຣິຍຠາວສິທ຺ຘິໂຕປິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ. ຍຖາຫ – ‘‘ອິເມສໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ ຍຖາຠູຕໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ຕຖາຄໂຕ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ‘ອຣິໂຍ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ອປິຈ ໂຂ ປນ ອຣິຍານິ ສຈ຺ຈານີຕິປິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ; ອຣິຍານີຕິ ຕຖານິ ອວິຕຖານິ ອວິສໍວາທການີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາຫ – ‘‘ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ຕຖານິ ອວິຕຖານິ ອນຎ຺ຎຖານິ, ຕສ຺ມາ ອຣິຍສຈ຺ຈານີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີ’’ຕິ. ເອວເມຕ຺ຖ ນິພ຺ພຈນໂຕ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ກຖໍ ‘ລກ຺ຂຓາທິປ຺ປເຠທໂຕ’? ເອຕ຺ຖ ຫິ ພາຘນລກ຺ຂຓໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ, ສນ຺ຕາປນຣສໍ, ປວຕ຺ຕິປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ. ປຠວລກ຺ຂຓໍ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ອນຸປຈ຺ເຉທກຣຓຣສໍ, ປລິໂພຘປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ. ສນ຺ຕິລກ຺ຂຓໍ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ, ອຈ຺ຈຸຕິຣສໍ, ອນິມິຕ຺ຕປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ. ນິຍ຺ຍານລກ຺ຂຓໍ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ, ກິເລສປ຺ປຫານກຣຓຣສໍ, ວຸຏ຺ຐານປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ. ອປິຈ ປວຕ຺ຕິປວຕ຺ຕກນິວຕ຺ຕິນິວຕ຺ຕກລກ຺ຂຓານິ ປຏິປາຏິຍາ. ຕຖາ ສງ຺ຂຕຕຓ຺ຫາອສງ຺ຂຕທສ຺ສນລກ຺ຂຓານິ ຈາຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ‘ລກ຺ຂຓາທິປ຺ປເຠທໂຕ’ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

‘ອຕ຺ຖຕ຺ຖຸທ຺ຘາຣໂຕ ເຈວາ’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອຕ຺ຖໂຕ ຕາວ ໂກ ສຈ຺ຈຏ຺ໂຐຕິ ເຈ? ໂຍ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸນາ ອຸປປຣິກ຺ຂມານານໍ ມາຍາວ ວິປຣີຕໂກ, ມຣີຈີວ ວິສໍວາທໂກ, ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ອຕ຺ຕາວ ອນຸປລພ຺ຠສຠາໂວ ຈ ນ ໂຫຕິ; ອຖ ໂຂ ພາຘນປຠວສນ຺ຕິນິຍ຺ຍານປ຺ປກາເຣນ ຕຈ຺ຉາວິປຣີຕຠູຕຠາເວນ ອຣິຍຎາຓສ຺ສ ໂຄຈໂຣ ໂຫຕິເຍວ; ເອສ ອຄ຺ຄິລກ຺ຂຓໍ ວິຍ, ໂລກປກຕິ ວິຍ ຈ ຕຈ຺ຉາວິປຣີຕຠູຕຠາໂວ ສຈ຺ຈຏ຺ໂຐຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍຖາຫ – ‘‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖເມຕໍ ອວິຕຖເມຕໍ ອນຎ຺ຎຖເມຕ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໙໐) ວິຕ຺ຖາໂຣ. ອປິຈ –

ນາພາຘກໍ ຍໂຕ ທຸກ຺ຂໍ, ທຸກ຺ຂາ ອຎ຺ຎໍ ນ ພາຘກໍ;

ພາຘກຕ຺ຕນິຍາເມນ, ຕໂຕ ສຈ຺ຈມິທໍ ມຕໍ.

ຕໍ ວິນາ ນາຎ຺ຎໂຕ ທຸກ຺ຂໍ, ນ ໂຫຕິ ນ ຈ ຕໍ ຕໂຕ;

ທຸກ຺ຂເຫຕຸນິຍາເມນ, ອິຕິ ສຈ຺ຈໍ ວິສຕ຺ຕິກາ.

ນາຎ຺ຎາ ນິພ຺ພານໂຕ ສນ຺ຕິ, ສນ຺ຕໍ ນ ຈ ນ ຕໍ ຍໂຕ;

ສນ຺ຕຠາວນິຍາເມນ, ຕໂຕ ສຈ຺ຈມິທໍ ມຕໍ.

ມຄ຺ຄາ ອຎ຺ຎໍ ນ ນິຍ຺ຍານໍ, ອນິຍ຺ຍາໂນ ນ ຈາປິ ໂສ;

ຕຈ຺ຉນິຍ຺ຍານຠາວຕ຺ຕາ, ອິຕິ ໂສ ສຈ຺ຈສມ຺ມໂຕ.

ອິຕິ ຕຈ຺ຉາວິປລ຺ລາສ-ຠູຕຠາວໍ ຈຕູສຸປິ;

ທຸກ຺ຂາທີສ຺ວວິເສເສນ, ສຈ຺ຈຏ຺ຐໍ ອາຫຸ ປຓ຺ຑິຕາຕິ.

ເອວໍ ‘ອຕ຺ຖໂຕ’ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ກຖໍ ‘ອຕ຺ຖຸທ຺ຘາຣໂຕ’? ອິຘາຍໍ ‘ສຈ຺ຈ’ສທ຺ໂທ ອເນເກສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ທິສ຺ສຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ‘‘ສຈ຺ຈໍ ຠເຓ, ນ ກຸຊ຺ເຌຍ຺ຍາ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ປ. ໒໒໔) ວາຈາສຈ຺ເຈ. ‘‘ສຈ຺ເຈ ຐິຕາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຈາ’’ຕິອາທີສຸ (ຊາ. ໒.໒໑.໔໓໓) ວິຣຕິສຈ຺ເຈ. ‘‘ກສ຺ມາ ນຸ ສຈ຺ຈານິ ວທນ຺ຕິ ນານາ, ປວາທິຍາເສ ກຸສລາວທານາ’’ຕິອາທີສຸ (ສຸ. ນິ. ໘໙໑) ທິຏ຺ຐິສຈ຺ເຈ. ‘‘ເອກຎ຺ຫິ ສຈ຺ຈໍ ນ ທຸຕິຍມຕ຺ຖີ’’ຕິອາທີສຸ (ສຸ. ນິ. ໘໙໐) ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ເຈ ນິພ຺ພາເນ ເຈວ ມຄ຺ເຄ ຈ. ‘‘ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ ກຕິ ກຸສລາ’’ຕິອາທີສຸ (ວິຠ. ໒໑໖) ອຣິຍສຈ຺ເຈ. ສ຺ວາຍມິຘາປິ ອຣິຍສຈ຺ເຈ ວຕ຺ຕຕີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ‘ອຕ຺ຖຸທ຺ຘາຣໂຕ’ປິ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

‘ອນູນາຘິກໂຕ’ຕິ ກສ຺ມາ ປນ ຈຕ຺ຕາເຣວ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ວຸຕ຺ຕານິ, ອນູນານິ ອນຘິການີຕິ ເຈ? ອຎ຺ຎສ຺ສາສມ຺ຠວໂຕ, ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ຈ ອນປເນຍ຺ຍຠາວໂຕ; ນ ຫິ ເອເຕຫິ ອຎ຺ຎໍ ອຘິກໍ ວາ ເອເຕສໍ ວາ ເອກມ຺ປິ ອປເນຕພ຺ພໍ ສມ຺ໂຠຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ‘ເນຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ, ອຎ຺ຎໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ຍໍ ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ເທສິຕໍ. ອຫເມຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ປຎ຺ຎເປສ຺ສາມີ’ຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິອາທິ. ຍຖາ ຈາຫ – ‘‘ໂຍ ຫິ ໂກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘ເນຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຐມໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ, ຍໍ ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ເທສິຕໍ. ອຫເມຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຐມໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ອຎ຺ຎໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຐມໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ປຎ຺ຎເປສ຺ສາມີ’ຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິອາທິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໘໖).

ອປິຈ ປວຕ຺ຕິມາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ຠຄວາ ສເຫຕຸກໍ ອາຈິກ຺ຂິ, ນິວຕ຺ຕິຎ຺ຈ ສອຸປາຍໍ. ອິຕິ ປວຕ຺ຕິນິວຕ຺ຕິຕທຸຠຍເຫຕູນໍ ເອຕປ຺ປຣມໂຕ ຈຕ຺ຕາເຣວ ວຸຕ຺ຕານິ. ຕຖາ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍ ປຫາຕພ຺ພ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພ ຠາເວຕພ຺ພານໍ, ຕຓ຺ຫາວຕ຺ຖຸຕຓ຺ຫາຕຓ຺ຫານິໂຣຘຕຓ຺ຫານິໂຣຘຸປາຍານໍ, ອາລຍາລຍຣາມຕາອາລຍສມຸຄ຺ຆາຕອາລຍສມຸຄ຺ຆາຕູປາຍານຎ຺ຈ ວເສນາປິ ຈຕ຺ຕາເຣວ ວຸຕ຺ຕານີຕິ. ເອວເມຕ຺ຖ ‘ອນູນາຘິກໂຕ’ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

‘ກມໂຕ’ຕິ ອຍມ຺ປິ ເທສນາກ຺ກໂມວ. ເອຕ຺ຖ ຈ ໂອຬາຣິກຕ຺ຕາ ສພ຺ພສຕ຺ຕສາຘາຣຓຕ຺ຕາ ຈ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ປຐມໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ເສວ ເຫຕຸທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຕທນນ຺ຕຣໍ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ເຫຕຸນິໂຣຘາ ຜລນິໂຣໂຘຕິ ຎາປນຕ຺ຖໍ ຕໂຕ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ, ຕທຘິຄມຸປາຍທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອນ຺ເຕ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ. ຠວສຸຂສ຺ສາທຄຘິຕານໍ ວາ ສຕ຺ຕານໍ ສໍເວຄຊນນຕ຺ຖໍ ປຐມໍ ທຸກ຺ຂມາຫ. ຕໍ ເນວ ອກຕໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ນ ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານາທິໂຕ ໂຫຕິ, ອິໂຕ ປນ ໂຫຕີຕິ ຎາປນຕ຺ຖໍ ຕທນນ຺ຕຣໍ ສມຸທຍໍ. ຕໂຕ ສເຫຕຸເກນ ທຸກ຺ເຂນ ອຠິຠູຕຕ຺ຕາ ສໍວິຄ຺ຄມານສານໍ ທຸກ຺ຂນິສ຺ສຣຓຄເວສີນໍ ນິສ຺ສຣຓທສ຺ສເນນ ອສ຺ສາສຊນນຕ຺ຖໍ ນິໂຣຘໍ. ຕໂຕ ນິໂຣຘາຘິຄມຕ຺ຖໍ ນິໂຣຘສມ຺ປາປກໍ ມຄ຺ຄນ຺ຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ‘ກມໂຕ’ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

‘ອຣິຍສຈ຺ເຈສຸ ຍໍ ຎາຓໍ ຕສ຺ສ ກິຈ຺ຈໂຕ’ຕິ ສຈ຺ຈຎາຓກິຈ຺ຈໂຕປິ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸວິຘຎ຺ຫິ ສຈ຺ຈຎາຓໍ – ອນຸໂພຘຎາຓຎ຺ຈ ປຏິເວຘຎາຓຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ອນຸໂພຘຎາຓໍ ໂລກິຍໍ ອນຸສ຺ສວາທິວເສນ ນິໂຣເຘ ມຄ຺ເຄ ຈ ປວຕ຺ຕຕິ. ປຏິເວຘຎາຓໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ນິໂຣຘາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ກິຈ຺ຈໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິປິ ສຈ຺ຈານິ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ໂຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂໍ ປສ຺ສຕິ ທຸກ຺ຂສມຸທຍມ຺ປິ ໂສ ປສ຺ສຕິ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘມ຺ປິ ປສ຺ສຕິ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທມ຺ປິ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໑໐໐) ສພ຺ພໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຍໍ ປເນຕໍ ໂລກິຍໍ, ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂຎາຓໍ ປຣິຍຸຏ຺ຐານາຠິຠວນວເສນ ປວຕ຺ຕມານໍ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິໍ ນິວຕ຺ເຕຕິ, ສມຸທຍຎາຓໍ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິໍ, ນິໂຣຘຎາຓໍ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິໍ, ມຄ຺ຄຎາຓໍ ອກິຣິຍທິຏ຺ຐິໍ; ທຸກ຺ຂຎາຓໍ ວາ ຘຸວສຸຠສຸຂຕ຺ຕຠາວຣຫິເຕສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ຘຸວສຸຠສຸຂຕ຺ຕຠາວສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຕໍ ຜເລ ວິປ຺ປຏິປຕ຺ຕິໍ, ສມຸທຍຎາຓໍ ອິສ຺ສຣປ຺ປຘານກາລສຠາວາທີຫິ ໂລໂກ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອກາຣເຓ ກາຣຓາຠິມານປ຺ປວຕ຺ຕໍ ເຫຕຸມ຺ຫິ ວິປ຺ປຏິປຕ຺ຕິໍ, ນິໂຣຘຎາຓໍ ອຣູປໂລກໂລກຖູປິກາທີສຸ ອປວຄ຺ຄຄ຺ຄາຫຠູຕໍ ນິໂຣເຘ ວິປ຺ປຏິປຕ຺ຕິໍ, ມຄ຺ຄຎາຓໍ ກາມສຸຂລ຺ລິກອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍຄປ຺ປເຠເທ ອວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄຄ຺ຄາຫວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ອຸປາເຍ ວິປ຺ປຏິປຕ຺ຕິໍ ນິວຕ຺ເຕຕິ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

ໂລເກ ໂລກປ຺ປຠເວ, ໂລກຕ຺ຖຄເມ ສິເວ ຈ ຕທຸປາເຍ;

ສມ຺ມຸຍ຺ຫຕິ ຕາວ ນໂຣ, ນ ວິຊານາຕິ ຍາວ ສຈ຺ຈານີຕິ.

ເອວເມຕ຺ຖ ‘ຎາຓກິຈ຺ຈໂຕ’ປິ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

‘ອນ຺ໂຕຄຘານໍ ປເຠທາ’ຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈສ຺ມິຎ຺ຫິ, ຐເປຕ຺ວາ ຕຓ຺ຫຎ຺ເຈວ ອນາສວຘມ຺ເມ ຈ, ເສສາ ສພ຺ພຘມ຺ມາ ອນ຺ໂຕຄຘາ; ສມຸທຍສຈ຺ເຈ ຉຕ຺ຕິໍສ ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານິ; ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ ອສມ຺ມິສ຺ສໍ; ມຄ຺ຄສຈ຺ເຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິມຸເຂນ ວີມໍສິທ຺ຘິປາທປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍປຎ຺ຎາພລຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານິ. ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປາປເທເສນ ຕໂຍ ເນກ຺ຂມ຺ມວິຕກ຺ກາທໂຍ, ສມ຺ມາວາຈາປເທເສນ ຈຕ຺ຕາຣິ ວຈີສຸຈຣິຕານິ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕາປເທເສນ ຕີຓິ ກາຍສຸຈຣິຕານິ, ສມ຺ມາອາຊີວມຸເຂນ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຕາ ຈ, ສພ຺ເພສໍເຍວ ວາ ເອເຕສໍ ສມ຺ມາວາຈາກມ຺ມນ຺ຕາຊີວານໍ ອຣິຍກນ຺ຕສີລຕ຺ຕາ ສີລສ຺ສ ຈ ສທ຺ຘາຫຕ຺ເຖນ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພຕ຺ຕາ ເຕສໍ ອຕ຺ຖິຕາຍ ຈ ອຕ຺ຖິຠາວໂຕ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍສທ຺ຘາພລຉນ຺ທິທ຺ຘິປາທາ, ສມ຺ມາວາຍາມາປເທເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘສມ຺ມປ຺ປຘານວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍວີຣິຍພລວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານິ, ສມ຺ມາສຕິອປເທເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘສຕິປຏ຺ຐານສຕິນ຺ທ຺ຣິຍສຕິພລສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານິ, ສມ຺ມາສມາຘິອປເທເສນ ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣາທໂຍ ຕໂຍ ຕໂຍ ສມາຘີ, ຈິຕ຺ຕສມາຘິສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍສມາຘິພລປີຕິປສ຺ສທ຺ຘິສມາຘິອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານິ ອນ຺ໂຕຄຘານີຕິ. ເອວເມຕ຺ຖ ‘ອນ຺ໂຕຄຘານໍ ປເຠທາ’ປິ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

‘ອຸປມາໂຕ’ຕິ ຠາໂຣ ວິຍ ຫິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ຠາຣາທານມິວ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ຠາຣນິກ຺ເຂປນມິວ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ, ຠາຣນິກ຺ເຂປນູປາໂຍ ວິຍ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ; ໂຣໂຄ ວິຍ ຈ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ, ໂຣຄນິທານມິວ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ໂຣຄວູປສໂມ ວິຍ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ, ເຠສຊ຺ຊມິວ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ; ທຸພ຺ຠິກ຺ຂມິວ ວາ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ, ທຸພ຺ພຸຏ຺ຐິ ວິຍ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ສຸຠິກ຺ຂມິວ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ, ສຸວຸຏ຺ຐິ ວິຍ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ. ອປິຈ ເວຣີເວຣມູລເວຣສມຸຄ຺ຆາຕເວຣສມຸຄ຺ຆາຕຸປາເຍຫິ, ວິສຣຸກ຺ຂຣຸກ຺ຂມູລມູລຸປຈ຺ເຉທຕທຸປຈ຺ເຉທຸປາເຍຫິ, ຠຍຠຍມູລນິພ຺ຠຍຕທຘິຄມຸປາເຍຫິ, ໂອຣິມຕີຣມໂຫຆປາຣິມຕີຣຕໍສມ຺ປາປກວາຍາເມຫິ ຈ ໂຍເຊຕ຺ວາເປຕານິ ອຸປມາໂຕ ເວທິຕພ຺ພານີຕິ. ເອວເມຕ຺ຖ ‘ອຸປມາໂຕ’ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

‘ຈຕຸກ຺ກໂຕ’ຕິ ອຕ຺ຖິ ເຈຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂໍ ນ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ, ອຕ຺ຖິ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ນ ທຸກ຺ຂໍ, ອຕ຺ຖິ ທຸກ຺ຂຎ຺ເຈວ ອຣິຍສຈ຺ຈຎ຺ຈ, ອຕ຺ຖິ ເນວ ທຸກ຺ຂໍ ນ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ. ເອສ ນໂຍ ສມຸທຍາທີສຸ. ຕຕ຺ຖ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຘມ຺ມາ ສາມຎ຺ຎຜລານິ ຈ ‘‘ຍທນິຈ຺ຈໍ ຕໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໑໕) ວຈນໂຕ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂຕາຍ ທຸກ຺ຂໍ ນ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ. ນິໂຣໂຘ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ນ ທຸກ຺ຂໍ. ອິຕຣໍ ປນ ອຣິຍສຈ຺ຈທ຺ວຍໍ ສິຍາ ທຸກ຺ຂໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ, ນ ປນ ຍສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎາຍ ຠຄວຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕິ ຕຖຕ຺ເຖນ. ສພ຺ພາກາເຣນ ປນ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ທຸກ຺ຂຎ຺ເຈວ ອຣິຍສຈ຺ຈຎ຺ຈ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຕຓ຺ຫາຍ. ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຘມ຺ມາ ສາມຎ຺ຎຜລານິ ຈ ຍສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎຕ຺ຖໍ ຠຄວຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕິ ຕຖຕ຺ເຖນ ເນວ ທຸກ຺ຂໍ ນ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ. ເອວໍ ສມຸທຍາທີສຸປິ ຍຖາໂຍຄໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ‘ຈຕຸກ຺ກໂຕ’ເປຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

‘ສຸຎ຺ຎເຕກວິຘາທີຫີ’ຕິ ເອຕ຺ຖ ສຸຎ຺ຎໂຕ ຕາວ ປຣມຕ຺ເຖນ ຫິ ສພ຺ພາເນວ ສຈ຺ຈານິ ເວທກກາຣກນິພ຺ພຸຕຄມກາຠາວໂຕ ສຸຎ຺ຎານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

ທຸກ຺ຂເມວ ຫິ ນ ໂກຈິ ທຸກ຺ຂິໂຕ, ກາຣໂກ ນ ກິຣິຍາວ ວິຊ຺ຊຕິ;

ອຕ຺ຖິ ນິພ຺ພຸຕິ ນ ນິພ຺ພຸໂຕ ປຸມາ, ມຄ຺ຄມຕ຺ຖິ ຄມໂກ ນ ວິຊ຺ຊຕີຕິ.

ອຖ ວາ –

ຘຸວສຸຠສຸຂຕ຺ຕສຸຎ຺ຎໍ, ປຸຣິມທ຺ວຍມຕ຺ຕສຸຎ຺ຎມມຕປທໍ;

ຘຸວສຸຂອຕ຺ຕວິຣຫິໂຕ, ມຄ຺ໂຄ ອິຕິ ສຸຎ຺ຎໂຕ ເຕສຸ.

ນິໂຣຘສຸຎ຺ຎານິ ວາ ຕີຓິ, ນິໂຣໂຘ ຈ ເສສຕ຺ຕຍສຸຎ຺ໂຎ. ຜລສຸຎ຺ໂຎ ວາ ເອຕ຺ຖ ເຫຕຸ ສມຸທເຍ ທຸກ຺ຂສ຺ສາຠາວໂຕ ມຄ຺ເຄ ຈ ນິໂຣຘສ຺ສ, ນ ຜເລນ ສຄພ຺ໂຠ ປກຕິວາທີນໍ ປກຕິ ວິຍ. ເຫຕຸສຸຎ຺ຎຎ຺ຈ ຜລໍ ທຸກ຺ຂສມຸທຍານໍ ນິໂຣຘມຄ຺ຄານຎ຺ຈ ອສມວາຍາ, ນ ເຫຕຸສມເວຕໍ ເຫຕຸຜລໍ ເຫຕຸຜລສມວາຍວາທີນໍ ທ຺ວິອຓຸກາທີນິ ວິຍ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

ຕຍມິຘ ນິໂຣຘສຸຎ຺ຎໍ, ຕເຍນ ເຕນາປິ ນິພ຺ພຸຕິ ສຸຎ຺ຎາ;

ສຸຎ຺ໂຎ ຜເລນ ເຫຕຸ, ຜລມ຺ປິ ຕໍ ເຫຕຸນາ ສຸຎ຺ຎນ຺ຕິ.

ເອວໍ ຕາວ ‘ສຸຎ຺ຎໂຕ’ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

‘ເອກວິຘາທີຫີ’ຕິ ສພ຺ພເມວ ເຈຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂໍ ເອກວິຘໍ ປວຕ຺ຕິຠາວໂຕ, ທຸວິຘໍ ນາມຣູປໂຕ, ຕິວິຘໍ ກາມຣູປາຣູປູປປຕິຠວເຠທໂຕ, ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ຈຕຸອາຫາຣເຠທໂຕ, ປຎ຺ຈວິຘໍ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘເຠທໂຕ. ສມຸທໂຍປິ ເອກວິໂຘ ປວຕ຺ຕກຠາວໂຕ, ທຸວິໂຘ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໂຕ, ຕິວິໂຘ ກາມຠວວິຠວຕຓ຺ຫາເຠທໂຕ, ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ຈຕຸມຄ຺ຄປ຺ປເຫຍ຺ຍໂຕ, ປຎ຺ຈວິໂຘ ຣູປາຠິນນ຺ທນາທິເຠທໂຕ, ຉພ຺ພິໂຘ ຉຕຓ຺ຫາກາຍເຠທໂຕ. ນິໂຣໂຘປິ ເອກວິໂຘ ອສງ຺ຂຕຘາຕຸຠາວໂຕ, ປຣິຍາເຍນ ປນ ທຸວິໂຘ ສອຸປາທິເສສອນຸປາທິເສສໂຕ, ຕິວິໂຘ ຠວຕ຺ຕຍວູປສມໂຕ, ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ຈຕຸມຄ຺ຄາຘິຄມນີຍໂຕ, ປຎ຺ຈວິໂຘ ປຎ຺ຈາຠິນນ຺ທນວູປສມໂຕ, ຉພ຺ພິໂຘ ຉຕຓ຺ຫາກາຍກ຺ຂຍເຠທໂຕ. ມຄ຺ໂຄປິ ເອກວິໂຘ ຠາເວຕພ຺ພໂຕ, ທຸວິໂຘ ສມຖວິປສ຺ສນາເຠທໂຕ ທສ຺ສນຠາວນາເຠທໂຕ ວາ, ຕິວິໂຘ ຂນ຺ຘຕ຺ຕຍເຠທໂຕ. ອຍຎ຺ຫິ ສປ຺ປເທສຕ຺ຕາ ນຄຣໍ ວິຍ ຣຊ຺ເຊນ ນິປ຺ປເທເສຫິ ຕີຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ສງ຺ຄຫິໂຕ. ຍຖາຫ –

‘‘ນ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ອຣິເຍນ ອຏ຺ຐງ຺ຄິເກນ ມຄ຺ເຄນ ຕໂຍ ຂນ຺ຘາ ສງ຺ຄຫິຕາ. ຕີຫິ ຈ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ຂນ຺ເຘຫິ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ສງ຺ຄຫິໂຕ. ຍາ ຈາວຸໂສ ວິສາຂ, ສມ຺ມາວາຈາ, ໂຍ ຈ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ, ໂຍ ຈ ສມ຺ມາອາຊີໂວ – ອິເມ ຘມ຺ມາ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘ ສງ຺ຄຫິຕາ; ໂຍ ຈ ສມ຺ມາວາຍາໂມ, ຍາ ຈ ສມ຺ມາສຕິ, ໂຍ ຈ ສມ຺ມາສມາຘິ – ອິເມ ຘມ຺ມາ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ເຘ ສງ຺ຄຫິຕາ; ຍາ ຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ໂຍ ຈ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ – ອິເມ ຘມ຺ມາ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘ ສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໖໒).

ເອຕ຺ຖ ຫິ ສມ຺ມາວາຈາທໂຍ ຕໂຍ ສີລເມວ. ຕສ຺ມາ ເຕ ສຊາຕິໂຕ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນ ສງ຺ຄຫິຕາ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ປາຬິຍໍ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘຕິ ຠຸມ຺ເມນ ນິທ຺ເທໂສ ກໂຕ, ອຕ຺ໂຖ ປນ ກຣຓວເສເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສມ຺ມາວາຍາມາທີສຸ ປນ ຕີສຸ ສມາຘິ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ອາຣມ຺ມເຓ ເອກຄ຺ຄຠາເວນ ອປ຺ເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ວີຣິເຍ ປນ ປຄ຺ຄຫກິຈ຺ຈໍ ສາເຘນ຺ເຕ ສຕິຍາ ຈ ອປິລາປນກິຈ຺ຈໍ ສາເຘນ຺ຕິຍາ ລທ຺ຘູປກາໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ສກ຺ໂກຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອຸປມາ – ຍຖາ ຫິ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ກີຬິສ຺ສາມາຕິ ອຸຍ຺ຍານໍ ປວິຏ຺ເຐສຸ ຕີສຸ ສຫາເຍສຸ ເອໂກ ສຸປຸປ຺ຜິຕໍ ຈມ຺ປກຣຸກ຺ຂໍ ທິສ຺ວາ ຫຕ຺ຖໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາປິ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ. ອຖສ຺ສ ທຸຕິໂຍ ໂອນມິຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິໍ ທເທຍ຺ຍ. ໂສ ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐິຍໍ ຐຕ຺ວາປິ ກມ຺ປມາໂນ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ. ອຖສ຺ສ ອິຕໂຣ ອໍສກູຏໍ ອຸປນາເມຍ຺ຍ. ໂສ ເອກສ຺ສ ປິຏ຺ຐິຍໍ ຐຕ຺ວາ ເອກສ຺ສ ອໍສກູຏໍ ໂອລຸພ຺ຠ ຍຖາຣຸຈິ ປຸປ຺ຜານິ ໂອຈິນິຕ຺ວາ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ກີເຬຍ຺ຍ. ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ເອກໂຕ ອຸຍ຺ຍານໍ ປວິຏ຺ຐາ ຕໂຍ ສຫາຍາ ວິຍ ຫິ ເອກໂຕ ຊາຕາ ສມ຺ມາວາຍາມາທໂຍ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ, ສຸປຸປ຺ຜິຕຈມ຺ປກຣຸກ຺ໂຂ ວິຍ ອາຣມ຺ມຓໍ, ຫຕ຺ຖໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາປິ ຄເຫຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ວິຍ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ອາຣມ຺ມເຓ ເອກຄ຺ຄຠາເວນ ອປ຺ເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ສມາຘິ, ປິຏ຺ຐິໍ ທຕ຺ວາ ໂອນຕສຫາໂຍ ວິຍ ວາຍາໂມ, ອໍສກູຏໍ ທຕ຺ວາ ຐິຕສຫາໂຍ ວິຍ ສຕິ. ຍຖາ ເຕສຸ ເອກສ຺ສ ປິຏ຺ຐິຍໍ ຐຕ຺ວາ ເອກສ຺ສ ອໍສກູຏໍ ໂອລຸພ຺ຠ ອິຕໂຣ ຍຖາຣຸຈິ ປຸປ຺ຜໍ ຄເຫຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວເມວ ວີຣິເຍ ປຄ຺ຄຫກິຈ຺ຈໍ ສາເຘນ຺ເຕ ສຕິຍາ ຈ ອປິລາປນກິຈ຺ຈໍ ສາເຘນ຺ຕິຍາ ລທ຺ຘູປກາໂຣ ສມາຘິ ສກ຺ໂກຕິ ອາຣມ຺ມເຓ ເອກຄ຺ຄຠາເວນ ອປ຺ເປຕຸໍ. ຕສ຺ມາ ສມາຘິເຍເວຕ຺ຖ ສຊາຕິໂຕ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ເຘນ ສງ຺ຄຫິໂຕ. ວາຍາມສຕິໂຍ ປນ ກິຣິຍໂຕ ສງ຺ຄຫິຕາ ໂຫນ຺ຕິ.

ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ເປສຸປິ ປຎ຺ຎາ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ‘ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາ’ຕິ ອາຣມ຺ມຓໍ ນິຈ຺ເຉຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ວິຕກ຺ເກ ປນ ອາໂກເຏຕ຺ວາ ອາໂກເຏຕ຺ວາ ເທນ຺ເຕ ສກ຺ໂກຕິ. ກຖໍ? ຍຖາ ຫິ ເຫຣຎ຺ຎິໂກ ກຫາປຓໍ ຫຕ຺ເຖ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ພຠາເຄສຸ ໂອໂລເກຕຸກາໂມ ສມາໂນປິ ນ ຈກ຺ຂຸຕເລເນວ ປຣິວຕ຺ເຕຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ອງ຺ຄຸລິປພ຺ເພຫິ ປນ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ໂອໂລເກຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ; ເອວເມວ ນ ປຎ຺ຎາ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ອາຣມ຺ມຓໍ ນິຈ຺ເຉຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ອຠິນິໂຣປນລກ຺ຂເຓນ ປນ ອາຫນນປຣິຍາຫນນຣເສນ ວິຕກ຺ເກນ ອາໂກເຏນ຺ເຕນ ວິຍ ປຣິວຕ຺ເຕນ຺ເຕນ ວິຍ ຈ ອາທາຍ ອາທາຍ ທິນ຺ນເມວ ນິຈ຺ເຉຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ຕສ຺ມາ ອິຘາປິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິເຍວ ສຊາຕິໂຕ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘນ ສງ຺ຄຫິຕາ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ປນ ກິຣິຍໂຕ ສງ຺ຄຫິໂຕ ໂຫຕິ. ອິຕິ ອິເມຫິ ຕີຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ມຄ຺ໂຄ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຕິວິໂຘ ຂນ຺ຘຕ຺ຕຍເຠທໂຕ’’ຕິ. ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄາທິວເສນ.

ອປິຈ ສພ຺ພາເນວ ສຈ຺ຈານິ ເອກວິຘານິ ອວິຕຖຕ຺ຕາ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ ວາ, ທຸວິຘານິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣໂຕ ສງ຺ຂຕາສງ຺ຂຕໂຕ ຈ, ຕິວິຘານິ ທສ຺ສນຠາວນາຫິ ປຫາຕພ຺ພໂຕ ອປ຺ປຫາຕພ຺ພໂຕ ເນວປຫາຕພ຺ພນາປຫາຕພ຺ພໂຕ ຈ, ຈຕຸພ຺ພິຘານິ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍາທິເຠທໂຕຕິ. ເອວເມຕ຺ຖ ‘ເອກວິຘາທີຫິ’ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

‘ສຠາຄວິສຠາຄໂຕ’ຕິ ສພ຺ພາເນວ ຈ ສຈ຺ຈານິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສຠາຄານິ ອວິຕຖໂຕ ອຕ຺ຕສຸຎ຺ຎໂຕ ທຸກ຺ກຣປຏິເວຘໂຕ ຈ. ຍຖາຫ –

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ອານນ຺ທ, ກຕມໍ ນຸ ໂຂ ທຸກ຺ກຣຕຣໍ ວາ ທຸຣຠິສມ຺ຠວຕຣໍ ວາ – ໂຍ ທູຣໂຕວ ສຸຂຸເມນ ຕາລຈ຺ຉິຄ຺ຄເຬນ ອສນໍ ອຕິປາເຕຍ຺ຍ ໂປງ຺ຂານຸໂປງ຺ຂໍ ອວິຣາຘິຕໍ, ໂຍ ວາ ສຕ຺ຕຘາ ຠິນ຺ນສ຺ສ ວາລສ຺ສ ໂກຏິຍາ ໂກຏິໍ ປຏິວິຊ຺ເຌຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ເອຕເທວ, ຠນ຺ເຕ, ທຸກ຺ກຣຕຣຎ຺ເຈວ ທຸຣຠິສມ຺ຠວຕຣຎ຺ຈ – ໂຍ ສຕ຺ຕຘາ ຠິນ຺ນສ຺ສ ວາລສ຺ສ ໂກຏິຍາ ໂກຏິໍ ປຏິວິຊ຺ເຌຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ຕໂຕ ໂຂ ເຕ, ອານນ຺ທ, ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌຕຣໍ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕິ ເຍ ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕິ…ເປ… ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໑໑໕).

ວິສຠາຄານິ ສລກ຺ຂຓວວຕ຺ຖານໂຕ. ປຸຣິມານິ ຈ ທ຺ເວ ສຠາຄານິ ທຸຣວຄາຫຕ຺ເຖນ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຕາ ໂລກິຍຕ຺ຕາ ສາສວຕ຺ຕາ ຈ, ວິສຠາຄານິ ຜລເຫຕຸເຠທໂຕ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍປ຺ປຫາຕພ຺ພໂຕ ຈ. ປຈ຺ຉິມານິປິ ທ຺ເວ ສຠາຄານິ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ເຖນ ທຸຣວຄາຫຕ຺ຕາ ໂລກຸຕ຺ຕຣຕ຺ຕາ ອນາສວຕ຺ຕາ ຈ, ວິສຠາຄານິ ວິສຍວິສຍີເຠທໂຕ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພຠາເວຕພ຺ພໂຕ ຈ. ປຐມຕຕິຍານິ ຈາປິ ສຠາຄານິ ຜລາປເທສໂຕ, ວິສຠາຄານິ ສງ຺ຂຕາສງ຺ຂຕໂຕ. ທຸຕິຍຈຕຸຕ຺ຖານິ ຈາປິ ສຠາຄານິ ເຫຕຸອປເທສໂຕ, ວິສຠາຄານິ ເອກນ຺ຕກຸສລາກຸສລໂຕ. ປຐມຈຕຸຕ຺ຖານິ ຈາປິ ສຠາຄານິ ສງ຺ຂຕໂຕ, ວິສຠາຄານິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣໂຕ. ທຸຕິຍຕຕິຍານິ ຈາປິ ສຠາຄານິ ເນວເສກ຺ຂານາເສກ຺ຂຠາວໂຕ, ວິສຠາຄານິ ສາຣມ຺ມຓານາຣມ຺ມຓໂຕ.

ອິຕິ ເອວໍ ປກາເຣຫິ, ນເຍຫິ ຈ ວິຈກ຺ຂໂຓ;

ວິຊຎ຺ຎາ ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ, ສຠາຄວິສຠາຄຕນ຺ຕິ.

ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍອຸທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑. ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

ຊາຕິນິທ຺ເທໂສ

໑໙໐. ອິທານິ ສງ຺ເຂປໂຕ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ ທຸກ຺ຂາທີນິ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຍໍ ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ຊາຕິປິ ທຸກ຺ຂາຕິ ນິທ຺ເທສວາໂຣ ອາຣທ຺ໂຘ. ຕຕ຺ຖ ຊາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ, ຊາຕິຍາ ທຸກ຺ຂຏ຺ໂຐ ເວທິຕພ຺ໂພ; ຊຣາ, ມຣຓໍ, ໂສໂກ, ປຣິເທໂວ, ທຸກ຺ຂໍ, ໂທມນສ຺ສໍ, ອຸປາຍາໂສ, ອປ຺ປິຍສມ຺ປໂຍໂຄ, ປິຍວິປ຺ປໂຍໂຄ ເວທິຕພ຺ໂພ; ອປ຺ປິຍສມ຺ປໂຍຄສ຺ສ ປິຍວິປ຺ປໂຍຄສ຺ສ ທຸກ຺ຂຏ຺ໂຐ ເວທິຕພ຺ໂພ; ອິຈ຺ຉາ ເວທິຕພ຺ພາ, ອິຈ຺ຉາຍ ທຸກ຺ຂຏ຺ໂຐ ເວທິຕພ຺ໂພ; ຂນ຺ຘາ ເວທິຕພ຺ພາ, ຂນ຺ຘານໍ ທຸກ຺ຂຏ຺ໂຐ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອຣິຍສຈ຺ຈສ຺ສ ກຖນຕ຺ຖາຍ ອຍໍ ມາຕິກາ – ອິທຎ຺ຫິ ທຸກ຺ຂໍ ນາມ ອເນກໍ ນານປ຺ປກາຣໍ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂໍ, ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂໍ, ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂໍ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນທຸກ຺ຂໍ, ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນທຸກ຺ຂໍ, ປຣິຍາຍທຸກ຺ຂໍ, ນິປ຺ປຣິຍາຍທຸກ຺ຂນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກາຍິກເຈຕສິກາ ທຸກ຺ຂເວທນາ ສຠາວໂຕ ຈ ນາມໂຕ ຈ ທຸກ຺ຂຕ຺ຕາ ‘ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂໍ’ ນາມ. ສຸຂເວທນາ ວິປຣິຓາເມນ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸໂຕ ‘ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂໍ’ ນາມ. ອຸເປກ຺ຂາເວທນາ ເຈວ ອວເສສາ ຈ ເຕຠູມກາ ສງ຺ຂາຣາ ອຸທຍພ຺ພຍປີຬິຕຕ຺ຕາ ‘ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂໍ’ ນາມ. ຕຖາ ປີຬນໍ ປນ ມຄ຺ຄຜລານມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ເຕນ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂໍ ນາມາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ກຓ຺ຓສູລທນ຺ຕສູລຣາຄຊປຣິຬາຫໂທສຊປຣິຬາຫາທິ ກາຍິກເຈຕສິໂກ ອາພາໂຘ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຊານິຕພ຺ພໂຕ ອຸປກ຺ກມສ຺ສ ຈ ອປາກຏຠາວໂຕ ‘ປຏິຈ຺ຉນ຺ນທຸກ຺ຂໍ’ ນາມ, ອປາກຏທຸກ຺ຂນ຺ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ທ຺ວຕ຺ຕິໍສກມ຺ມກາຣຓາທິສມຸຏ຺ຐາໂນ ອາພາໂຘ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ຊານິຕພ຺ພໂຕ ອຸປກ຺ກມສ຺ສ ຈ ປາກຏຠາວໂຕ ‘ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນທຸກ຺ຂໍ’ ນາມ, ປາກຏທຸກ຺ຂນ຺ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຐເປຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂໍ ເສສໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈວິຠງ຺ເຄ ອາຄຕໍ ຊາຕິອາທິ ສພ຺ພມ຺ປິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ວຕ຺ຖຸຠາວໂຕ ‘ປຣິຍາຍທຸກ຺ຂໍ’ ນາມ. ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂໍ ‘ນິປ຺ປຣິຍາຍທຸກ຺ຂໍ’ ນາມ.

ຕຕ຺ຖ ປຣິຍາຍທຸກ຺ຂໍ ນິປ຺ປຣິຍາຍທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ປທທ຺ວເຍ ຐຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ກເຖຕພ຺ພໍ. ອຣິຍສຈ຺ຈຎ຺ຈ ນາເມຕໍ ປາຬິຍໍ ສງ຺ເຂປໂຕປິ ອາຄຈ຺ຉຕິ ວິຕ຺ຖາຣໂຕປິ. ສງ຺ເຂປໂຕ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ສງ຺ເຂເປນປິ ວິຕ຺ຖາເຣນປິ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ປນ ວິຕ຺ຖາເຣເນວ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ນ ສງ຺ເຂເປນ. ຕໍ ອິທໍ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອາຄຕນ຺ຕິ ວິຕ຺ຖາເຣເນວ ກເຖຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ມາ ຍໍ ຕໍ ນິທ຺ເທສວາເຣ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ? ຊາຕິປິ ທຸກ຺ຂາ’’ຕິອາທີນິ ປທານິ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ຊາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ, ຊາຕິຍາ ທຸກ຺ຂຏ຺ໂຐ ເວທິຕພ຺ໂພ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຊາຕິອາທີນິ ຕາວ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ຊາຕິ? ຍາ ເຕສໍ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຕມ຺ຫິ ຕມ຺ຫິ ສຕ຺ຕນິກາເຍ ຊາຕິ ສຎ຺ຊາຕີ’’ຕິ ອິມສ຺ສ ປນ ປທຠາຊນີຍສ຺ສ ວເສນ ເວທິຕພ຺ພານິ.

໑໙໑. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ – ເຕສໍ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອຍໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ອເນເກສໍ ສຕ຺ຕານໍ ສາຘາຣຓນິທ຺ເທໂສ. ຍາ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ຊາຕິ, ຍາ ໂສມທຕ຺ຕສ຺ສ ຊາຕີຕິ ເອວຎ຺ຫິ ທິວສມ຺ປິ ກຖິຍມາເນ ເນວ ສຕ຺ຕາ ປຣິຍາທານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ນ ສພ຺ພໍ ອປຣຕ຺ຖທີປນໍ ສິຊ຺ຌຕິ. ອິເມຫິ ປນ ທ຺ວີຫິ ປເທຫິ ນ ໂກຈິ ສຕ຺ໂຕ ອປຣິຍາທິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ນ ກິຎ຺ຈິ ອປຣຕ຺ຖທີປນໍ ນ ສິຊ຺ຌຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຍາ ເຕສໍ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານ’’ນ຺ຕິ. ຕມ຺ຫິ ຕມ຺ຫີຕິ ອຍໍ ຊາຕິຄຕິວເສນ ອເນເກສໍ ສຕ຺ຕນິກາຍານໍ ສາຘາຣຓນິທ຺ເທໂສ. ສຕ຺ຕນິກາເຍຕິ ສຕ຺ຕານໍ ນິກາເຍ, ສຕ຺ຕຆຏາຍໍ ສຕ຺ຕສມູເຫຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຊາຕີຕິ ອຍໍ ຊາຕິສທ຺ໂທ ອເນກຕ຺ໂຖ. ຕຖາ ເຫສ ‘‘ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ, ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ’’ຕິ (ປາຣາ. ໑໒; ມ. ນິ. ໒.໒໕໗) ເອຕ຺ຖ ຠເວ ອາຄໂຕ. ‘‘ອຕ຺ຖິ ວິສາເຂ, ນິຄຓ຺ຐາ ນາມ ສມຓຊາຕິກາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໗໑) ເອຕ຺ຖ ນິກາເຍ. ‘‘ຕິຣິຍາ ນາມ ຕິຓຊາຕິ ນາຠິຍາ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ນຠໍ ອາຫຈ຺ຈ ຐິຕາ ອໂຫສີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໕.໑໙໖) ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍໍ. ‘‘ຊາຕິ ທ຺ວີຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ (ຘາຕຸ. ໗໑) ເອຕ຺ຖ ສງ຺ຂຕລກ຺ຂເຓ. ‘‘ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ປຐມໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ປຐມໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ປາຕຸຠູຕໍ, ຕທຸປາທາຍ ສາວສ຺ສ ຊາຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໒໔) ເອຕ຺ຖ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ. ‘‘ສມ຺ປຕິຊາໂຕ, ອານນ຺ທ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໒໐໗) ເອຕ຺ຖ ປສູຕິຍໍ. ‘‘ອນຸປກ຺ກຸຏ຺ໂຐ ຊາຕິວາເທນາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໓໓໑) ເອຕ຺ຖ ກຸເລ. ‘‘ຍໂຕຫໍ, ຠຄິນິ, ອຣິຍາຍ ຊາຕິຍາ ຊາໂຕ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໓໕໑) ເອຕ຺ຖ ອຣິຍສີເລ. ອິຘ ປນາຍໍ ສວິກາເຣສຸ ປຐມາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ວຕ຺ຕຕິ. ຕສ຺ມາ ຊາຍມານກວເສນ ຊາຕີຕິ ອິທເມຕ຺ຖ ສຠາວປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ. ສຎ຺ຊາຍນວເສນ ສຎ຺ຊາຕີຕິ ອຸປສຄ຺ເຄນ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ. ໂອກ຺ກມນວເສນ ໂອກ຺ກນ຺ຕິ. ຊາຍນຏ຺ເຐນ ວາ ຊາຕິ, ສາ ອປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນວເສນ ຍຸຕ຺ຕາ. ສຎ຺ຊາຍນຏ຺ເຐນ ສຎ຺ຊາຕິ, ສາ ປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນວເສນ ຍຸຕ຺ຕາ. ໂອກ຺ກມນຏ຺ເຐນ ໂອກ຺ກນ຺ຕິ, ສາ ອຓ຺ຑຊຊລາພຸຊວເສນ ຍຸຕ຺ຕາ. ເຕ ຫິ ອຓ຺ຑໂກສຎ຺ຈ ວຕ຺ຖິໂກສຎ຺ຈ ໂອກ຺ກມນ຺ຕິ, ໂອກ຺ກມນ຺ຕາປິ ປວິສນ຺ຕາ ວິຍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ສາ ສໍເສທຊໂອປປາຕິກວເສນ ຍຸຕ຺ຕາ. ເຕ ຫິ ປາກຏາ ເອວ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຍໍ ຕາວ ສມ຺ມຸຕິກຖາ.

ອິທານິ ປຣມຕ຺ຖກຖາ ໂຫຕິ. ຂນ຺ຘາ ເອວ ຫິ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ, ນ ສຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ຈ ຂນ຺ຘານນ຺ຕິ ເອກໂວກາຣຠເວ ເອກສ຺ສ, ຈຕຸໂວກາຣຠເວ ຈຕຸນ຺ນໍ, ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຄຫຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປາຕຸຠາໂວຕິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ. ອາຍຕນານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາຍຕນວເສນ ສງ຺ຄໂຫ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປຏິລາໂຠຕິ ສນ຺ຕຕິຍໍ ປາຕຸຠາໂວເຍວ; ປາຕຸຠວນ຺ຕາເນວ ຫິ ຕານິ ປຏິລທ຺ຘານິ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຊາຕີຕິ ອຍໍ ຊາຕິ ນາມ ກຖິຍຕິ. ສາ ປເນສາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ປຐມາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິລກ຺ຂຓາ, ນີຍ຺ຍາຕນຣສາ, ອຕີຕຠວໂຕ ອິຘ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ຜລວເສນ ທຸກ຺ຂວິຈິຕ຺ຕຕາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ວາ.

ອິທານິ ‘ຊາຕິຍາ ທຸກ຺ຂຏ຺ໂຐ ເວທິຕພ຺ໂພ’ຕິ ອຍຎ຺ຫິ ຊາຕິ ສຍໍ ນ ທຸກ຺ຂາ, ທຸກ຺ຂຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປນ ວຕ຺ຖຸຠາເວນ ທຸກ຺ຂາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ກຕຣທຸກ຺ຂສ຺ສ ປນາຍໍ ວຕ຺ຖູຕິ? ຍໍ ຕໍ ພາລປຓ຺ຑິຕສຸຕ຺ຕາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໒໔໖ ອາທໂຍ) ຠຄວຕາປິ ອຸປມາວເສນ ປກາສິຕໍ ອາປາຍິກໍທຸກ຺ຂໍ, ຍຎ຺ຈ ສຸຄຕິຍໍ ມນຸສ຺ສໂລເກ ຄພ຺ໂຠກ຺ກນ຺ຕິມູລກາທິເຠທໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ສາປິ ເອສາ ວຕ຺ຖຸ. ຕຕ຺ຣິທໍ ຄພ຺ໂຠກ຺ກນ຺ຕິມູລກາທິເຠທໍ ທຸກ຺ຂໍ – ອຍຎ຺ຫິ ສຕ຺ໂຕ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕມາໂນ ນ ອຸປ຺ປລປທຸມປຸຓ຺ຑຣີກາທີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ອຖ ໂຂ ເຫຏ຺ຐາ ອາມາສຍສ຺ສ ອຸປຣິ ປກ຺ກາສຍສ຺ສ ອຸທຣປຏລປິຏ຺ຐິກຓ຺ຑການໍ ເວມຊ຺ເຌ ປຣມສມ຺ພາເຘ ຕິພ຺ພນ຺ຘກາເຣ ນານາກຸຓປຄນ຺ຘປຣິຠາວິເຕ ອສຸຈິປຣມທຸຄ຺ຄນ຺ຘປວນວິຈຣິເຕ ອຘິມຕ຺ຕເຊຄຸຈ຺ເຉ ກຸຈ຺ຉິປ຺ປເທເສ ປູຕິມຈ຺ຉປູຕິກຸມ຺ມາສຈນ຺ທນິກາທີສຸ ກິມິ ວິຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ທສ ມາເສ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສມ຺ຠເວນ ອຸສ຺ມນາ ປຸຏປາກໍ ວິຍ ປຈ຺ຈມາໂນ ປິຏ຺ຐປິຓ຺ຑິ ວິຍ ເສທິຍມາໂນ ສມິຎ຺ຊນປສາຣຓາທິຣຫິໂຕ ອຘິມຕ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕີຕິ. ອິທໍ ຕາວ ‘ຄພ຺ໂຠກ຺ກນ຺ຕິມູລກໍ’ ທຸກ຺ຂໍ.

ຍໍ ປນ ໂສ ມາຕຸ ສຫສາ ອຸປກ຺ຂລນຄມນນິສີທນອຸຏ຺ຐານປຣິວຕ຺ຕນາທີສຸ ສຸຣາຘຸຕ຺ຕຫຕ຺ຖຄໂຕ ເອຬໂກ ວິຍ ອຫິຄຸຓ຺ຐິກຫຕ຺ຖຄໂຕ ສປ຺ປໂປຕໂກ ວິຍ ຈ ອາກຑ຺ຒນປຣິກຑ຺ຒນໂອຘຸນນນິທ຺ຘຸນນາທິນາ ອຸປກ຺ກເມນ ອຘິມຕ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂມນຸຠວຕິ, ຍຎ຺ຈ ມາຕຸ ສີຕຸທກປານກາເລ ສີຕນຣກູປປນ຺ໂນ ວິຍ, ອຸຓ຺ຫຍາຄຸຠຕ຺ຕາທິອຊ຺ໂຌຫຣຓກາເລ ອງ຺ຄາຣວຸຏ຺ຐິສມ຺ປຣິກິຓ຺ໂຓ ວິຍ, ໂລຓມ຺ພິລາທິອຊ຺ໂຌຫຣຓກາເລ ຂາຣາປຏິຈ຺ຉກາທິກມ຺ມກາຣຓປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຍ ຕິພ຺ພໍ ທຸກ຺ຂມນຸໂຠຕິ – ອິທໍ ‘ຄພ຺ຠປຣິຫຣຓມູລກໍ’ ທຸກ຺ຂໍ.

ຍໍ ປນສ຺ສ ມູຬ຺ຫຄພ຺ຠາຍ ມາຕຸຍາ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈສຸຫຊ຺ຊາທີຫິປິ ອທສ຺ສນາຣເຫ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ເຉທນຜາລນາທີຫິ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ – ອິທໍ ‘ຄພ຺ຠວິປຕ຺ຕິມູລກໍ’ ທຸກ຺ຂໍ. ຍໍ ວິຊາຍມານາຍ ມາຕຸຍາ ກມ຺ມເຊຫິ ວາເຕຫິ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ນຣກປປາຕໍ ວິຍ ອຕິຠຍານກໍ ໂຍນິມຄ຺ຄໍ ປຏິປາຕິຍມານສ຺ສ ປຣມສມ຺ພາເຘນ ໂຍນິມຸເຂນ ຕາຬຈ຺ຉິຄ຺ຄເຬນ ວິຍ ນິກ຺ກຑ຺ຒິຍມານສ຺ສ ມຫານາຄສ຺ສ ນຣກສຕ຺ຕສ຺ສ ວິຍ ຈ ສງ຺ຆາຏປພ຺ພເຕຫິ ວິຈຸຓ຺ຓິຍມານສ຺ສ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ – ອິທໍ ‘ວິຊາຍນມູລກໍ’ ທຸກ຺ຂໍ. ຍໍ ປນ ຊາຕສ຺ສ ຕຣຸຓວຓສທິສສ຺ສ ສຸກຸມາຣສຣີຣສ຺ສ ຫຕ຺ຖຄ຺ຄຫຓນ຺ຫາປນໂຘວນໂຈຬປຣິມຊ຺ຊນາທິກາເລ ສູຈິມຸຂຂຸຣຘາຣວິຊ຺ຌນຜາລນສທິສໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ – ອິທໍ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ‘ພຫິ ນິກ຺ຂມນມູລກໍ’ ທຸກ຺ຂໍ. ຍໍ ຕໂຕ ປຣໍ ປວຕ຺ຕິຍໍ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ວຘນ຺ຕສ຺ສ, ອເຈລກວຕາທິວເສນ ອາຕາປນປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ, ໂກຘວເສນ ອຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ, ອຸພ຺ພນ຺ຘນ຺ຕສ຺ສ ຈ ທຸກ຺ຂໍ ໂຫຕິ – ອິທໍ ‘ອຕ຺ຕູປກ຺ກມມູລກໍ’ ທຸກ຺ຂໍ.

ຍໍ ປນ ປຣໂຕ ວຘພນ຺ຘນາທີນິ ອນຸຠວນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ – ອິທໍ ‘ປຣູປກ຺ກມມູລກໍ’ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ. ອິຕິ ອິມສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ສາປິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອຍໍ ຊາຕິ ວຕ຺ຖຸເມວ ໂຫຕີຕິ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

ຊາເຍຖ ໂນ ເຈ ນຣເກສຸ ສຕ຺ໂຕ,

ຕຕ຺ຖຄ຺ຄິທາຫາທິກມປ຺ປສຍ຺ຫໍ;

ລເຠຖ ທຸກ຺ຂໍ ນຸ ກຸຫິໍ ປຕິຏ຺ຐໍ,

ອິຈ຺ຈາຫ ທຸກ຺ຂາຕິ ມຸນີຘ ຊາຕິ.

ທຸກ຺ຂໍ ຕິຣຈ຺ເຉສຸ ກສາປໂຕທ-

ທຓ຺ຑາຠິຆາຕາທິຠວໍ ອເນກໍ;

ຍໍ ຕໍ ກຖໍ ຕຕ຺ຖ ຠເວຍ຺ຍ ຊາຕິໍ,

ວິນາ ຕຫິໍ ຊາຕິ ຕໂຕປິ ທຸກ຺ຂາ.

ເປເຕສຸ ທຸກ຺ຂໍ ປນ ຂຸປ຺ປິປາສາ-

ວາຕາຕປາທິປ຺ປຠວໍ ວິຈິຕ຺ຕໍ;

ຍສ຺ມາ ອຊາຕສ຺ສ ນ ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິ,

ຕສ຺ມາປິ ທຸກ຺ຂໍ ມຸນິ ຊາຕິມາຫ.

ຕິພ຺ພນ຺ຘກາເຣ ຈ ອສຍ຺ຫສີເຕ,

ໂລກນ຺ຕເຣ ຍໍ ອສຸເຣສຸ ທຸກ຺ຂໍ;

ນ ຕໍ ຠເວ ຕຕ຺ຖ ນ ຈສ຺ສ ຊາຕິ,

ຍໂຕ ອຍໍ ຊາຕິ ຕໂຕປິ ທຸກ຺ຂາ.

ຍຎ຺ຈາປິ ຄູຖນຣເກ ວິຍ ມາຕຸຄພ຺ເຠ,

ສຕ຺ໂຕ ວສໍ ຈິຣມໂຕ ພຫິ ນິກ຺ຂມນຎ຺ຈ;

ປປ຺ໂປຕິ ທຸກ຺ຂມຕິໂຆຣມິທມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ,

ຊາຕິໍ ວິນາ ອິຕິປິ ຊາຕິຣຍຎ຺ຫິ ທຸກ຺ຂາ.

ກິໍ ຠາສິເຕນ ພຫຸນາ ນນຸ ຍໍ ກຸຫິຎ຺ຈິ,

ອຕ຺ຖີຘ ກິຎ຺ຈິທປິ ທຸກ຺ຂມິທໍ ກທາຈິ;

ເນວຕ຺ຖິ ຊາຕິວິຣເຫ ຍທໂຕ ມເຫສີ,

ທຸກ຺ຂາຕິ ສພ຺ພປຐມໍ ອິມມາຫ ຊາຕິນ຺ຕິ.

ຊຣານິທ຺ເທໂສ

໑໙໒. ຊຣານິທ຺ເທເສ ຊຣາຕິ ສຠາວປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ. ຊີຣຓຕາຕິ ອາກາຣນິທ຺ເທໂສ. ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈນ຺ຕິອາທໂຍ ຕໂຍ ກາລາຕິກ຺ກເມ ກິຈ຺ຈນິທ຺ເທສາ. ປຈ຺ຉິມາ ທ຺ເວ ປກຕິນິທ຺ເທສາ. ອຍຎ຺ຫິ ຊຣາຕິ ອິມິນາ ປເທນ ສຠາວໂຕ ທີປິຕາ, ເຕນສ຺ສາ ອິທໍ ສຠາວປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ. ຊີຣຓຕາຕິ ອິມິນາ ອາກາຣໂຕ, ເຕນສ຺ສາຍໍ ອາກາຣນິທ຺ເທໂສ. ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈນ຺ຕິ ອິມິນາ ກາລາຕິກ຺ກເມ ທນ຺ຕນຂານໍ ຂຓ຺ຑິຕຠາວກຣຓກິຈ຺ຈໂຕ. ປາລິຈ຺ຈນ຺ຕິ ອິມິນາ ເກສໂລມານໍ ປລິຕຠາວກຣຓກິຈ຺ຈໂຕ. ວລິຕ຺ຕຈຕາຕິ ອິມິນາ ມໍສໍ ມິລາເປຕ຺ວາ ຕເຈ ວລິຕ຺ຕຠາວກຣຓກິຈ຺ຈໂຕ ທີປິຕາ. ເຕນສ຺ສາ ອິເມ ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈນ຺ຕິ ອາທໂຍ ຕໂຍ ກາລາຕິກ຺ກເມ ກິຈ຺ຈນິທ຺ເທສາ. ເຕຫິ ອິເມສໍ ວິກາຣານໍ ທສ຺ສນວເສນ ປາກຏີຠູຕາຕິ ປາກຏຊຣາ ທສ຺ສິຕາ. ຍເຖວ ຫິ ອຸທກສ຺ສ ວາ ວາຕສ຺ສ ວາ ອຄ຺ຄິໂນ ວາ ຕິຓຣຸກ຺ຂາທີນໍ ສໍສຄ຺ຄປລິຠຄ຺ຄຕາຍ ວາ ຌາມຕາຍ ວາ ຄຕມຄ຺ໂຄ ປາກໂຏ ໂຫຕິ, ນ ຈ ໂສ ຄຕມຄ຺ໂຄ ຕາເນວ ອຸທກາທີນິ, ເອວເມວ ຊຣາຍ ທນ຺ຕາທີສຸ ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈາທິວເສນ ຄຕມຄ຺ໂຄ ປາກໂຏ, ຈກ຺ຂຸໍ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາປິ ຄຍ຺ຫຕິ. ນ ຈ ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈາທີເນວ ຊຣາ; ນ ຫິ ຊຣາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ໂຫຕິ.

ອາຍຸໂນ ສໍຫານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປຣິປາໂກຕິ ອິເມຫິ ປນ ປເທຫິ ກາລາຕິກ຺ກເມເຍວ ອຠິພ຺ຍຕ຺ຕາຍ ອາຍຸກ຺ຂຍຈກ຺ຂາທິອິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິປາກສງ຺ຂາຕາຍ ປກຕິຍາ ທີປິຕາ. ເຕນສ຺ສິເມ ປຈ຺ຉິມາ ທ຺ເວ ປກຕິນິທ຺ເທສາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ຊຣໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ອາຍຸ ຫາຍຕິ ຕສ຺ມາ ຊຣາ ‘‘ອາຍຸໂນ ສໍຫານີ’’ຕິ ຜລູປຈາເຣນ ວຸຕ຺ຕາ. ຍສ຺ມາ ທຫຣກາເລ ສຸປ຺ປສນ຺ນານິ ສຸຂຸມມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ວິສຍໍ ສຸເຂເນວ ຄຓ຺ຫນສມຕ຺ຖານິ ຈກ຺ຂາທີນິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຊຣໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິປກ຺ການິ ອາລຸຬິຕານິ ອວິສທານິ ໂອຬາຣິກມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ວິສຍໍ ຄເຫຕຸໍ ອສມຕ຺ຖານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປຣິປາໂກ’’ຕິ ຜລູປຈາເຣເນວ ວຸຕ຺ຕາ.

ສາ ປເນສາ ເອວໍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ ສພ຺ພາປິ ຊຣາ ປາກຏາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຕິ ທຸວິຘາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ທນ຺ຕາທີສຸ ຂຓ຺ຑາທິຠາວທສ຺ສນໂຕ ຣູປຘມ຺ເມສຸ ຊຣາ ‘ປາກຏຊຣາ’ ນາມ. ອຣູປຘມ຺ເມສຸ ປນ ຊຣາ ຕາທິສສ຺ສ ວິກາຣສ຺ສ ອທສ຺ສນໂຕ ‘ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຊຣາ’ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ຍ຺ວາຍໍ ຂຓ຺ຑາທິຠາໂວ ທິສ຺ສຕິ, ໂສ ຕາທິສານໍ ທນ຺ຕາທີນໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ ວຓ຺ໂຓເຍວ. ຕໍ ຈກ຺ຂຸນາ ທິສ຺ວາ ມໂນທ຺ວາເຣນ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອິເມ ທນ຺ຕາ ຊຣາຍ ປຫຏາ’’ຕິ ຊຣໍ ຊານາຕິ, ອຸທກຏ຺ຐາເນ ພທ຺ຘານິ ໂຄສິງ຺ຄາທີນິ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ອຸທກສ຺ສ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ຊານນໍ ວິຍ. ປຸນ ອວີຈິ ສວີຈີຕິ ເອວມ຺ປິ ອຍໍ ຊຣາ ທຸວິຘາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ມຓິກນກຣຊຕປວາຬຈນ຺ທສູຣິຍາທີນໍ ມນ຺ທທສກາທີສຸ ປາຓີນໍ ວິຍ ຈ ປຸປ຺ຜຜລປລ຺ລວາທີສຸ ອປາຓີນໍ ວິຍ ຈ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ວຓ຺ຓວິເສສາທີນໍ ທຸພ຺ພິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ ຊຣາ ‘ອວີຈິຊຣາ’ ນາມ, ນິຣນ຺ຕຣຊຣາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໂຕ ອຎ຺ເຎສຸ ປນ ຍຖາວຸຕ຺ເຕສຸ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ວຓ຺ຓວິເສສາທີນໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ ຊຣາ ‘ສວີຈິຊຣາ’ ນາມ.

ຕຕ຺ຖ ສວີຈິຊຣາ ອຸປາທິນ຺ນານຸປາທິນ຺ນກວເສນ ເອວໍ ທີເປຕພ຺ພາ – ທຫຣກຸມາຣການຎ຺ຫິ ປຐມເມວ ຂີຣທນ຺ຕາ ນາມ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ນ ເຕ ຖິຣາ. ເຕສຸ ປນ ປຕິເຕສຸ ປຸນ ທນ຺ຕາ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ເຕ ປຐມເມວ ເສຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຊຣາວາເຕນ ປນ ປຫຏກາເລ ກາຬກາ ໂຫນ຺ຕິ. ເກສາ ປນ ປຐມເມວ ຕມ຺ພາປິ ໂຫນ຺ຕິ ກາຬກາປິ ເສຕາປິ. ຉວິ ປນ ສໂລຫິຕິກາ ໂຫຕິ. ວຑ຺ຒນ຺ຕານໍ ວຑ຺ຒນ຺ຕານໍ ໂອທາຕານໍ ໂອທາຕຠາໂວ, ກາຬການໍ ກາຬກຠາໂວ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຊຣາວາເຕນ ປນ ປຫຏກາເລ ວຬິໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ສພ຺ພມ຺ປິ ສສ຺ສໍ ວປິຕກາເລ ເສຕໍ ໂຫຕິ, ປຈ຺ຉາ ນີລໍ, ຊຣາວາເຕນ ປນ ປຫຏກາເລ ປຓ຺ຑຸກໍ ໂຫຕິ. ອມ຺ພງ຺ກຸເຣນາປິ ທີເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ເອວ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຊຣາຕິ ອຍໍ ຊຣາ ນາມ ກຖິຍຕິ. ສາ ປເນສາ ຂນ຺ຘປຣິປາກລກ຺ຂຓາ, ມຣຓູປນຍນຣສາ, ໂຍພ຺ພນວິນາສປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ.

‘ຊຣາຍ ທຸກ຺ຂຏ຺ໂຐ ເວທິຕພ຺ໂພ’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອຍມ຺ປິ ສຍໍ ນ ທຸກ຺ຂາ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປນ ວຕ຺ຖຸຠາເວນ ທຸກ຺ຂາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ກຕຣສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ? ກາຍທຸກ຺ຂສ຺ສ ເຈວ ໂທມນສ຺ສທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ. ຊິຓ຺ຓສ຺ສ ຫິ ອຕ຺ຕຠາໂວ ຊຣສກຏໍ ວິຍ ທຸພ຺ພໂລ ໂຫຕິ, ຐາຕຸໍ ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ວາ ນິສີທິຕຸໍ ວາ ວາຍມນ຺ຕສ຺ສ ພລວໍ ກາຍທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ປຸຕ຺ຕທາເຣ ຍຖາປຸເຣ ອສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ເຕ ໂທມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິຕິ ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ທຸກ຺ຂານໍ ວຕ຺ຖຸຠາເວນ ທຸກ຺ຂາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອປິຈ –

ອງ຺ຄານໍ ສິຖິລຠາວາ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ວິກາຣໂຕ;

ໂຍພ຺ພນສ຺ສ ວິນາເສນ, ພລສ຺ສ ອຸປຆາຕໂຕ.

ວິປ຺ປວາສາ ສຕາທີນໍ, ປຸຕ຺ຕທາເຣຫິ ອຕ຺ຕໂນ;

ອປສາທນີຍໂຕ ເຈວ, ຠີຍ຺ໂຍ ພາລຕ຺ຕປຕ຺ຕິຍາ.

ປປ຺ໂປຕິ ທຸກ຺ຂໍ ຍໍ ມຈ຺ໂຈ, ກາຍິກໍ ມານສໍ ຕຖາ;

ສພ຺ພເມຕໍ ຊຣາເຫຕຸ, ຍສ຺ມາ ຕສ຺ມາ ຊຣາ ທຸຂາຕິ.

ມຣຓນິທ຺ເທໂສ

໑໙໓. ມຣຓນິທ຺ເທເສ ຈວນກວເສນ ຈຸຕິ; ເອກຈຕຸປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາຍ ຈຸຕິຍາ ສາມຎ຺ຎວຈນເມຕໍ. ຈວນຕາຕິ ຠາວວຈເນນ ລກ຺ຂຓນິທສ຺ສນໍ. ເຠໂທຕິ ຈຸຕິຂນ຺ຘານໍ ຠງ຺ຄຸປ຺ປຕ຺ຕິປຣິທີປນໍ. ອນ຺ຕຣຘານນ຺ຕິ ຆຏສ຺ສ ວິຍ ຠິນ຺ນສ຺ສ ຠິນ຺ນານໍ ຈຸຕິຂນ຺ຘານໍ ເຍນ ເກນຈິ ປຣິຍາເຍນ ຐານາຠາວປຣິທີປນໍ. ມຈ຺ຈຸ ມຣຓນ຺ຕິ ມຈ຺ຈຸສງ຺ຂາຕໍ ມຣຓໍ. ກາໂລ ນາມ ອນ຺ຕໂກ, ຕສ຺ສ ກິຣິຍາ ກາລກິຣິຍາ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ສມ຺ມຸຕິຍາ ມຣຓໍ ທີປິຕໍ ໂຫຕິ.

ອິທານິ ປຣມຕ຺ເຖນ ທີເປຕຸໍ ຂນ຺ຘານໍ ເຠໂທຕິອາທິມາຫ. ປຣມຕ຺ເຖນ ຫິ ຂນ຺ຘາເຍວ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ສຕ຺ໂຕ ນາມ ໂກຈິ ມຣຕິ. ຂນ຺ເຘສຸ ປນ ຠິຊ຺ຊມາເນສຸ ສຕ຺ໂຕ ມຣຕິ ຠິນ຺ເນສຸ ມໂຕຕິ ໂວຫາໂຣ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຈຕຸປຎ຺ຈໂວກາຣວເສນ ຂນ຺ຘານໍ ເຠໂທ, ເອກໂວກາຣວເສນ ກເຬວຣສ຺ສ ນິກ຺ເຂໂປ; ຈຕຸໂວກາຣວເສນ ວາ ຂນ຺ຘານໍ ເຠໂທ, ເສສທ຺ວຍວເສນ ກເຬວຣສ຺ສ ນິກ຺ເຂໂປ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກສ຺ມາ? ຠວທ຺ວເຍປິ ຣູປກາຍສງ຺ຂາຕສ຺ສ ກເຬວຣສ຺ສ ສມ຺ຠວໂຕ. ຍສ຺ມາ ວາ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກາທີສຸ ຂນ຺ຘາ ຠິຊ຺ຊນ຺ເຕວ, ນ ກິຎ຺ຈິ ນິກ຺ຂິປຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ວເສນ ຂນ຺ຘານໍ ເຠໂທ. ມນຸສ຺ສາທີສຸ ກເຬວຣສ຺ສ ນິກ຺ເຂໂປ. ເອຕ຺ຖ ຈ ກເຬວຣສ຺ສ ນິກ຺ເຂປກຣຓໂຕ ມຣຓໍ ‘‘ກເຬວຣສ຺ສ ນິກ຺ເຂໂປ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອຸປຈ຺ເຉໂທຕິ ອິມິນາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘສ຺ເສວ ມຣຓໍ ນາມ ໂຫຕິ, ອນິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘສ຺ສ ມຣຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ‘ສສ຺ສໍ ມຕໍ, ຣຸກ຺ໂຂ ມໂຕ’ຕິ ອິທໍ ປນ ໂວຫາຣມຕ຺ຕເມວ. ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ເອວຣູປານິ ວຈນານິ ສສ຺ສາທີນໍ ຂຍວຍຠາວເມວ ທີເປນ຺ຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ມຣຓນ຺ຕິ ອິທໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ມຣຓໍ ນາມ ກຖິຍຕິ.

ອປິເຈຕ຺ຖ ຂຓິກມຣຓໍ, ສມ຺ມຸຕິມຣຓໍ, ສມຸຈ຺ເຉທມຣຓນ຺ຕິ ອຍມ຺ປິ ເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ‘ຂຓິກມຣຓໍ’ ນາມ ປວຕ຺ເຕ ຣູປາຣູປຘມ຺ມານໍ ເຠໂທ. ‘ຕິສ຺ໂສ ມໂຕ, ຜຸສ຺ໂສ ມໂຕ’ຕິ ອິທໍ ‘ສມ຺ມຸຕິມຣຓໍ’ ນາມ. ຂີຓາສວສ຺ສ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິກາ ກາລກິຣິຍາ ‘ສມຸຈ຺ເຉທມຣຓໍ’ ນາມ. ອິມສ຺ມິໍ ປນຕ຺ເຖ ສມ຺ມຸຕິມຣຓໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຊາຕິກ຺ຂຍມຣຓໍ, ອຸປກ຺ກມມຣຓໍ, ສຣສມຣຓໍ, ອາຍຸກ຺ຂຍມຣຓໍ, ປຸຎ຺ຎກ຺ຂຍມຣຓນ຺ຕິປິ ຕສ຺ເສວ ນາມໍ. ຕຍິທໍ ຈຸຕິລກ຺ຂຓໍ, ວິໂຍຄຣສໍ, ວິປ຺ປວາສປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ.

‘ມຣຓສ຺ສ ທຸກ຺ຂຏ຺ໂຐ ເວທິຕພ຺ໂພ’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອິທມ຺ປິ ສຍໍ ນ ທຸກ຺ຂໍ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປນ ວຕ຺ຖຸຠາເວນ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຣຓນ຺ຕິກາປິ ຫິ ສາຣີຣິກາ ເວທນາ, ປຏິວາເຕ ຄຫິຕາ ອາທິຕ຺ຕຕິຓຸກ຺ກາ ວິຍ, ສຣີຣໍ ນິທຫນ຺ຕິ. ນຣກນິມິຕ຺ຕາທີນໍ ອຸປຏ຺ຐານກາເລ ພລວໂທມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິຕິ ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ທຸກ຺ຂານໍ ວຕ຺ຖຸຠາເວນ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອປິ ຈ –

ປາປສ຺ສ ປາປກມ຺ມາທິ, ນິມິຕ຺ຕມນຸປສ຺ສໂຕ;

ຠທ຺ທສ຺ສາປສຫນ຺ຕສ຺ສ, ວິໂຍຄໍ ປິຍວຕ຺ຖຸກໍ.

ມີຍມານສ຺ສ ຍໍ ທຸກ຺ຂໍ, ມານສໍ ອວິເສສໂຕ;

ສພ຺ເພສຎ຺ຈາປິ ຍໍ ສນ຺ຘິ-ພນ຺ຘນຈ຺ເຉທນາທິກໍ.

ວິຕຸຊ຺ຊມານມມ຺ມານໍ, ໂຫຕິ ທຸກ຺ຂໍ ສຣີຣຊໍ;

ອສຍ຺ຫມປ຺ປຏິກາຣໍ, ທຸກ຺ຂສ຺ເສຕສ຺ສິທໍ ຍໂຕ;

ມຣຓໍ ວຕ຺ຖຸ ເຕເນຕໍ, ທຸກ຺ຂມິຈ຺ເຈວ ຠາສິຕນ຺ຕິ.

ອປິຈ ອິມານິ ຊາຕິຊຣາມຣຓານິ ນາມ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ວຘກປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕາ ວິຍ ໂອຕາຣໍ ຄເວສນ຺ຕານິ ວິຈຣນ຺ຕິ. ຍຖາ ຫິ ປຸຣິສສ຺ສ ຕີສຸ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ເຕສຸ ໂອຕາຣາເປກ຺ເຂສຸ ວິຈຣນ຺ເຕສຸ ເອໂກ ວເທຍ຺ຍ – ‘‘ອຫໍ ອສຸກອຣຎ຺ຎສ຺ສ ນາມ ວຓ຺ຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ເອຕໍ ອາທາຍ ຕຕ຺ຖ ຄມິສ຺ສາມິ, ເອຕ຺ຖ ມຍ຺ຫໍ ທຸກ຺ກຣໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ທຸຕິໂຍ ວເທຍ຺ຍ ‘‘ອຫໍ ຕວ ເອຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຕກາເລ ໂປເຖຕ຺ວາ ທຸພ຺ພລໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ເອຕ຺ຖ ມຍ຺ຫໍ ທຸກ຺ກຣໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ຕຕິໂຍ ວເທຍ຺ຍ – ‘‘ຕຍາ ເອຕສ຺ມິໍ ໂປເຖຕ຺ວາ ທຸພ຺ພເລ ກເຕ ຕິຓ຺ເຫນ ອສິນາ ສີສຈ຺ເຉທນໍ ນາມ ມຍ຺ຫໍ ຠາໂຣ ໂຫຕູ’’ຕິ. ເຕ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ຕຖາ ກເຣຍ຺ຍຸໍ.

ຕຕ຺ຖ ປຐມປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕສ຺ສ ອຣຎ຺ຎສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ຕໍ ອາທາຍ ຕຕ຺ຖ ຄຕກາໂລ ວິຍ ສຸຫຊ຺ຊຎາຕິມຓ຺ຑລໂຕ ນິກ຺ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ນິພ຺ພຕ຺ຕາປນໍ ນາມ ຊາຕິຍາ ກິຈ຺ຈໍ. ທຸຕິຍສ຺ສ ໂປເຖຕ຺ວາ ທຸພ຺ພລກຣຓໍ ວິຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ນິປຕິຕ຺ວາ ປຣາຘີນມຎ຺ຈປຣາຍຓຠາວກຣຓໍ ຊຣາຍ ກິຈ຺ຈໍ. ຕຕິຍສ຺ສ ຕິຓ຺ເຫນ ອສິນາ ສີສຈ຺ເຉທນໍ ວິຍ ຊີວິຕກ຺ຂຍປາປນໍ ມຣຓສ຺ສ ກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອປິເຈຕ຺ຖ ຊາຕິທຸກ຺ຂໍ ສາທີນວມຫາກນ຺ຕາຣປ຺ປເວໂສ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຊຣາທຸກ຺ຂໍ ຕຕ຺ຖ ອນ຺ນປານຣຫິຕສ຺ສ ທຸພ຺ພລ຺ຍໍ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ມຣຓທຸກ຺ຂໍ ທຸພ຺ພລສ຺ສ ອິຣິຍາປຖປວຕ຺ຕເນ ວິຫຕປຣກ຺ກມສ຺ສ ວາຬາທີຫິ ອນຍພ຺ຍສນາປາທນໍ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ພນ຺ຕິ.

ໂສກນິທ຺ເທໂສ

໑໙໔. ໂສກນິທ຺ເທເສ ພ຺ຍສຕີຕິ ພ຺ຍສນໍ; ຫິຕສຸຂໍ ຂິປຕິ ວິທ຺ຘໍເສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຎາຕີນໍ ພ຺ຍສນໍ ຎາຕິພ຺ຍສນໍ; ໂຈຣໂຣຄຠຍາທີຫິ ຎາຕິກ຺ຂໂຍ ຎາຕິວິນາໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ຎາຕິພ຺ຍສເນນ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສາຕິ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຏສ຺ສ ອຠິຠູຕສ຺ສ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ໂຠຄານໍ ພ຺ຍສນໍ ໂຠຄພ຺ຍສນໍ; ຣາຊໂຈຣາທິວເສນ ໂຠຄກ຺ຂໂຍ ໂຠຄວິນາໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຣໂຄເຍວ ພ຺ຍສນໍ ໂຣຄພ຺ຍສນໍ; ໂຣໂຄ ຫິ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ພ຺ຍສຕິ ວິນາເສຕີຕິ ພ຺ຍສນໍ. ສີລສ຺ສ ພ຺ຍສນໍ ສີລພ຺ຍສນໍ; ທຸສ຺ສີລ຺ຍສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ວິນາສຍມານາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ທິຏ຺ຐິເຍວ ພ຺ຍສນໍ ທິຏ຺ຐິພ຺ຍສນໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຸຣິມານິ ທ຺ເວ ອນິປ຺ຜນ຺ນານິ, ປຈ຺ຉິມານິ ຕີຓິ ນິປ຺ຜນ຺ນານິ ຕິລກ຺ຂຓພ຺ຠາຫຕານິ. ປຸຣິມານິ ຈ ຕີຓິ ເນວ ກຸສລານິ ນ ອກຸສລານິ. ສີລທິຏ຺ຐິພ຺ຍສນທ຺ວຍໍ ອກຸສລໍ.

ອຎ຺ຎຕຣຎ຺ຎຕເຣນາຕິ ຄຫິເຕສຸ ວາ ເຍນ ເກນຈິ ອຄ຺ຄຫິເຕສຸ ວາ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈພ຺ຍສນາທີສຸ ເຍນ ເກນຈິ. ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສາຕິ ສມນຸພນ຺ຘສ຺ສ ອປຣິມຸຈ຺ຈມານສ຺ສ. ອຎ຺ຎຕຣຎ຺ຎຕເຣນ ທຸກ຺ຂຘມ຺ເມນາຕິ ເຍນ ເກນຈິ ໂສກທຸກ຺ຂສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸນາ. ໂສໂກຕິ ໂສຈນກວເສນ ໂສໂກ; ອິທໍ ເຕຫິ ກາຣເຓຫິ ອຸປຊ຺ຊນກໂສກສ຺ສ ສຠາວປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ. ໂສຈນາຕິ ໂສຈນາກໂຣ. ໂສຈິຕຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂສຈິຕຠາໂວ. ອນ຺ໂຕໂສໂກຕິ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ໂສໂກ. ທຸຕິຍປທໍ ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ວຑ຺ຒິຕໍ. ໂສ ຫິ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ສຸກ຺ຂາເປນ຺ໂຕ ວິຍ ປຣິສຸກ຺ຂາເປນ຺ໂຕ ວິຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ‘‘ອນ຺ໂຕໂສໂກ ອນ຺ໂຕປຣິໂສໂກ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ເຈຕໂສ ປຣິຊ຺ຌາຍນາຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຌາຍນາກາໂຣ. ໂສໂກ ຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ອຄ຺ຄິ ວິຍ ຈິຕ຺ຕໍ ຌາເປຕິ ປຣິທຫຕິ, ‘‘ຈິຕ຺ຕໍ ເມ ຌາມໍ, ນ ເມ ກິຎ຺ຈິ ປຏິຠາຕີ’’ຕິ ວທາເປຕິ. ທຸກ຺ຂິໂຕ ມໂນ ທຸມ຺ມໂນ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ໂທມນສ຺ສໍ. ອນຸປວິຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ໂສໂກວ ສລ຺ລນ຺ຕິ ໂສກສລ຺ລໍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ໂສໂກຕິ ອຍໍ ໂສໂກ ນາມ ກຖິຍຕິ. ໂສ ປນາຍໍ ກິຎ຺ຈາປິ ອຕ຺ຖໂຕ ໂທມນສ຺ສເວທນາວ ໂຫຕິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ອນ຺ໂຕນິຊ຺ຌານລກ຺ຂໂຓ, ເຈຕໂສ ປຣິນິຊ຺ຌາຍນຣໂສ, ອນຸໂສຈນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ.

‘ໂສກສ຺ສ ທຸກ຺ຂຏ຺ໂຐ ເວທິຕພ຺ໂພ’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອຍໍ ສຠາວທຸກ຺ຂຕ຺ຕາ ເຈວ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ວຕ຺ຖຸຠາເວນ ທຸກ຺ໂຂຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ກຕຣທຸກ຺ຂສ຺ສາຕິ? ກາຍິກທຸກ຺ຂສ຺ສ ເຈວ ຊວນກ຺ຂເຓ ຈ ໂທມນສ຺ສທຸກ຺ຂສ຺ສ. ໂສກເວເຄນ ຫິ ຫທເຍ ມຫາຄຓ຺ໂຑ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຣິປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ຠິຊ຺ຊຕິ, ມຸຂໂຕ ວາ ກາຬໂລຫິຕໍ ນິກ຺ຂມຕິ, ພລວໍ ກາຍທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ‘‘ເອຕ຺ຕກາ ເມ ຎາຕໂຍ ຂຍໍ ຄຕາ, ເອຕ຺ຕກາ ເມ ໂຠຄາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ຈ ພລວໍ ໂທມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິຕິ ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ທຸກ຺ຂານໍ ວຕ຺ຖຸຠາເວນເປສ ທຸກ຺ໂຂຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອປິຈ –

ສຕ຺ຕານໍ ຫທຍໍ ໂສໂກ, ສລ຺ລໍ ວິຍ ວິຕຸຊ຺ຊຕິ;

ອຄ຺ຄິຕຕ຺ໂຕວ ນາຣາໂຈ, ຠຸສຎ຺ຈ ຑຫເຕ ປຸນ.

ສມາວຫຕິ ຈ ພ຺ຍາຘິ-ຊຣາມຣຓເຠທນໍ;

ທຸກ຺ຂມ຺ປິ ວິວິຘໍ ຍສ຺ມາ, ຕສ຺ມາ ທຸກ຺ໂຂຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ.

ປຣິເທວນິທ຺ເທໂສ

໑໙໕. ປຣິເທວນິທ຺ເທເສ ‘ມຍ຺ຫໍ ຘີຕາ, ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ໂຕ’ຕິ ເອວໍ ອາທິສ຺ສ ອາທິສ຺ສ ເທວນ຺ຕິ ໂຣທນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ອາເທໂວ. ຕໍ ຕໍ ວຓ຺ຓໍ ປຣິກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຣິກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເທວນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ປຣິເທໂວ. ຕໂຕ ປຣານິ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ປທານິ ປຸຣິມທ຺ວຍສ຺ເສວ ອາກາຣຠາວນິທ຺ເທສວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ວາຈາຕິ ວຈນໍ. ປລາໂປຕິ ຕຸຈ຺ຉໍ ນິຣຕ຺ຖກວຈນໍ. ອຸປຑ຺ຒຠຓິຕອຎ຺ຎຠຓິຕາທິວເສນ ວິຣູໂປ ປລາໂປ ວິປ຺ປລາໂປ. ລາລປ຺ໂປຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ລປນໍ. ລາລປ຺ປນາກາໂຣ ລາລປ຺ປນາ. ລາລປ຺ປິຕສ຺ສ ຠາໂວ ລາລປ຺ປິຕຕ຺ຕໍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຣິເທໂວຕິ ອຍໍ ປຣິເທໂວ ນາມ ກຖິຍຕິ. ໂສ ລາລປ຺ປນລກ຺ຂໂຓ, ຄຸຓໂທສປຣິກິຕ຺ຕນຣໂສ, ສມ຺ຠມປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ.

‘ປຣິເທວສ຺ສ ທຸກ຺ຂຏ຺ໂຐ ເວທິຕພ຺ໂພ’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອຍມ຺ປິ ສຍໍ ນ ທຸກ຺ໂຂ, ກາຍທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສທຸກ຺ຂານໍ ປນ ວຕ຺ຖຸຠາເວນ ທຸກ຺ໂຂຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ປຣິເທວນ຺ໂຕ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຂນ຺ຘໍ ມຸຏ຺ຐີຫິ ໂປເຖຕິ, ອຸໂຠຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ອຸຣໍ ປຫຣຕິ ປິໍສຕິ, ສີເສນ ຠິຕ຺ຕິຍາ ສທ຺ຘິໍ ຍຸຊ຺ຌຕິ. ເຕນສ຺ສ ພລວໍ ກາຍທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ‘ເອຕ຺ຕກາ ເມ ຎາຕໂຍ ຂຍໍ ວຍໍ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຕາ’ຕິອາທີນິ ຈິນ຺ເຕຕິ. ເຕນສ຺ສ ພລວໍ ໂທມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິຕິ ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ທຸກ຺ຂານໍ ວຕ຺ຖຸຠາເວນ ທຸກ຺ໂຂຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອປິຈ –

ຍໍ ໂສກສລ຺ລວິຫໂຕ ປຣິເທວມາໂນ,

ກຓ຺ໂຐຏ຺ຐຕາລຸຕລໂສສຊມປ຺ປສຍ຺ຫໍ;

ຠິຍ຺ໂຍຘິມຕ຺ຕມຘິຄຈ຺ຉຕິເຍວ ທຸກ຺ຂໍ,

ທຸກ຺ໂຂຕິ ເຕນ ຠຄວາ ປຣິເທວມາຫາຕິ.

ທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສນິທ຺ເທໂສ

໑໙໖-໗. ທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສນິທ຺ເທສາ ເຫຏ຺ຐາ ຘມ຺ມສງ຺ຄຫຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຓ຺ຓິຕຕ຺ຕາ ປາກຏາ ເອວ. ລກ຺ຂຓາທີນິ ປນ ເຕສໍ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕາເນວ.

‘ທຸກ຺ຂສ຺ສ ທຸກ຺ຂຏ຺ໂຐ ເວທິຕພ຺ໂພ, ໂທມນສ຺ສສ຺ສ ທຸກ຺ຂຏ຺ໂຐ ເວທິຕພ຺ໂພ’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ສຍຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂຕ຺ຕາ ກາຍິກເຈຕສິກທຸກ຺ຂານຎ຺ຈ ວຕ຺ຖຸຠາເວນ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຫຕ຺ຖປາທານຎ຺ຫິ ກຓ຺ຓນາສິການຎ຺ຈ ເຉທນທຸກ຺ເຂນ ທຸກ຺ຂິຕສ຺ສ, ອນາຖສາລາຍໍ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐກປາລໍ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ ນິປນ຺ນສ຺ສ, ວຓມຸເຂຫິ ປຸຬຸວເກສຸ ນິກ຺ຂມນ຺ເຕສຸ ພລວໍ ກາຍທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ນານາຣງ຺ຄຣຕ຺ຕວຕ຺ຖມນຸຎ຺ຎາລງ຺ກາຣໍ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ກີຬນ຺ຕໍ ມຫາຊນໍ ທິສ຺ວາ ພລວໂທມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ຕາວ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ທຸກ຺ຂານໍ ວຕ຺ຖຸຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອປິຈ –

ປີເຬຕິ ກາຍິກມິທໍ, ທຸກ຺ຂໍ ທຸກ຺ຂຎ຺ຈ ມານສໍ ຠິຍ຺ໂຍ;

ຊນຍຕິ ຍສ຺ມາ ຕສ຺ມາ, ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວິເສສໂຕ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ເຈໂຕທຸກ຺ຂສມປ຺ປິຕາ ປນ ເກເສ ປກິຣິຍ ອຸຣານິ ປຕິປິເສນ຺ຕິ, ອາວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ວິວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ຉິນ຺ນປປາຕໍ ປປຕນ຺ຕິ, ສຕ຺ຖໍ ອາຫຣນ຺ຕິ, ວິສໍ ຂາທນ຺ຕິ, ຣຊ຺ຊຸຍາ ອຸພ຺ພນ຺ຘນ຺ຕິ, ອຄ຺ຄິໍ ປວິສນ຺ຕິ. ຕໍ ຕໍ ວິປຣີຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ຕຖາ ຕຖາ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ປຣິຑຍ຺ຫມານຈິຕ຺ຕາ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕິ. ເອວໍ ໂທມນສ຺ສສ຺ສ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ທຸກ຺ຂານໍ ວຕ຺ຖຸຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອປິຈ –

ປີເຬຕິ ຍໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ, ກາຍສ຺ສ ຈ ປີຬນໍ ສມາວຫຕິ;

ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ໂທມນສ຺ສມ຺ປິ, ໂທມນສ຺ສໍ ຕໂຕ ອຫູຕິ.

ອຸປາຍາສນິທ຺ເທໂສ

໑໙໘. ອຸປາຍາສນິທ຺ເທເສ ອາຍາສນຏ຺ເຐນ ອາຍາໂສ; ສໍສີທນວິສີທນາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕກິລມຖສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ພລວໍ ອາຍາໂສ ອຸປາຍາໂສ. ອາຍາສິຕຠາໂວ ອາຍາສິຕຕ຺ຕໍ. ອຸປາຍາສິຕຠາໂວ ອຸປາຍາສິຕຕ຺ຕໍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຸປາຍາໂສຕິ ອຍໍ ອຸປາຍາໂສ ນາມ ກຖິຍຕິ. ໂສ ປເນສ ພ຺ຍາສຕ຺ຕິລກ຺ຂໂຓ, ນິຕ຺ຖຸນນຣໂສ, ວິສາທປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ.

‘ອຸປາຍາສສ຺ສ ທຸກ຺ຂຏ຺ໂຐ ເວທິຕພ຺ໂພ’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອຍມ຺ປິ ສຍໍ ນ ທຸກ຺ໂຂ, ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ທຸກ຺ຂານໍ ວຕ຺ຖຸຠາເວນ ທຸກ຺ໂຂຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ກຸປິເຕນ ຫິ ຣຎ຺ຎາ ອິສ຺ສຣິຍໍ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຫຕປຸຕ຺ຕຠາຕິການໍ ອາຓຕ຺ຕວຘານໍ ຠເຍນ ອຏວິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິລີນານໍ ມຫາວິສາທປ຺ປຕ຺ຕານໍ ທຸກ຺ຂຏ຺ຐາເນນ ທຸກ຺ຂເສຍ຺ຍາຍ ທຸກ຺ຂນິສຊ຺ຊາຍ ພລວໍ ກາຍທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ‘ເອຕ຺ຕກາ ໂນ ຎາຕກາ, ເອຕ຺ຕກາ ໂຠຄາ ນຏ຺ຐາ’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕານໍ ພລວໂທມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິຕິ ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ທຸກ຺ຂານໍ ວຕ຺ຖຸຠາເວນ ທຸກ຺ໂຂຕິ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ. ອປິຈ –

ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິທຫນາ, ກາຍສ຺ສ ວິສາທນາ ຈ ອຘິມຕ຺ຕໍ;

ຍໍ ທຸກ຺ຂມຸປາຍາໂສ, ຊເນຕິ ທຸກ຺ໂຂ ຕໂຕ ວຸຕ຺ໂຕ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ມນ຺ທຄ຺ຄິນາ ອນ຺ໂຕຠາຊເນເຍວ ເຕລາທີນໍ ປາໂກ ວິຍ ໂສໂກ. ຕິກ຺ຂຄ຺ຄິນາ ປຈ຺ຈມານສ຺ສ ຠາຊນໂຕ ພຫິນິກ຺ຂມນໍ ວິຍ ປຣິເທໂວ. ພຫິນິກ຺ຂນ຺ຕາວເສສສ຺ສ ນິກ຺ຂມິຕຸມ຺ປິ ອປ຺ປໂຫນ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕຠາຊເນເຍວ ຍາວ ປຣິກ຺ຂຍາ ປາໂກ ວິຍ ອຸປາຍາໂສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ອປ຺ປິຍສມ຺ປໂຍຄນິທ຺ເທໂສ

໑໙໙. ອປ຺ປິຍສມ຺ປໂຍຄນິທ຺ເທເສ ຍສ຺ສາຕິ ເຍ ອສ຺ສ. ອນິຏ຺ຐາຕິ ອປຣິເຍສິຕາ. ປຣິເຍສິຕາ ວາ ໂຫນ຺ຕຸ ອປຣິເຍສິຕາ ວາ, ນາມເມເວຕໍ ອມນາປາຣມ຺ມຓານໍ. ມນສ຺ມິໍ ນ ກມນ຺ຕິ, ນ ປວິສນ຺ຕີຕິ ອກນ຺ຕາ. ມນສ຺ມິໍ ນ ອປ຺ປິຍນ຺ຕິ, ນ ວາ ມນໍ ວຑ຺ເຒນ຺ຕີຕິ ອມນາປາ. ຣູປາຕິອາທິ ເຕສໍ ສຠາວນິທສ຺ສນໍ. ອນຕ຺ຖໍ ກາເມນ຺ຕິ ອິຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອນຕ຺ຖກາມາ. ອຫິຕໍ ກາເມນ຺ຕິ ອິຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຫິຕກາມາ. ອຜາສຸກໍ ທຸກ຺ຂວິຫາຣໍ ກາເມນ຺ຕິ ອິຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຜາສຸກກາມາ. ຈຕູຫິ ໂຍເຄຫິ ເຂມໍ ນິພ຺ຠຍໍ ວິວຏ຺ຏໍ ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ສຠຍໍ ວຏ຺ຏເມວ ເນສໍ ກາເມນ຺ຕິ ອິຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອາໂຍຄກ຺ເຂມກາມາ.

ອປິຈ ສທ຺ຘາທີນໍ ວຸທ຺ຘິສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອກາມນໂຕ ເຕສໍເຍວ ຫານິສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອນຕ຺ຖສ຺ສ ຈ ກາມນໂຕ ອນຕ຺ຖກາມາ. ສທ຺ຘາທີນໍເຍວ ອຸປາຍຠູຕສ຺ສ ຫິຕສ຺ສ ອກາມນໂຕ ສທ຺ຘາຫານິອາທີນໍ ອຸປາຍຠູຕສ຺ສ ອຫິຕສ຺ສ ຈ ກາມນໂຕ ອຫິຕກາມາ. ຜາສຸກວິຫາຣສ຺ສ ອກາມນໂຕ ອຜາສຸກວິຫາຣສ຺ສ ຈ ກາມນໂຕ ອຜາສຸກກາມາ. ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ນິພ຺ຠຍສ຺ສ ອກາມນໂຕ ຠຍສ຺ສ ຈ ກາມນໂຕ ອໂຍຄກ຺ເຂມກາມາຕິ ເອວມ຺ເປຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ສງ຺ຄຕີຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສໍໂຍໂຄ. ສມາຄໂມຕິ ອາຄເຕຫິ ສໍໂຍໂຄ. ສໂມຘານນ຺ຕິ ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ສຫຠາໂວ. ມິສ຺ສີຠາໂວຕິ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານໍ ສຫກຣຓໍ. ອຍໍ ສຕ຺ຕວເສນ ໂຍຊນາ. ສງ຺ຂາຣວເສນ ປນ ຍໍ ລພ຺ຠຕິ ຕໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຍໍ ອປ຺ປິຍສມ຺ປໂຍໂຄ ນາມ ກຖິຍຕິ. ໂສ ອນິຏ຺ຐສໂມຘານລກ຺ຂໂຓ, ຈິຕ຺ຕວິຆາຕກຣຓຣໂສ, ອນຕ຺ຖຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ.

ໂສ ອຕ຺ຖໂຕ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເກວລໍ ອປ຺ປິຍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ທຸວິຘສ຺ສາປິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ວຕ຺ຖຸຠາວໂຕ ທຸກ຺ໂຂຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອນິຏ຺ຐານິ ຫິ ວຕ຺ຖູນິ ສໂມຘານຄຕານິ ວິຊ຺ຌນເຉທນຜາລນາທີຫິ ກາຍິກມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕິ, ອຸພ຺ເພຄຊນນໂຕ ມານສມ຺ປິ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

ທິສ຺ວາວ ອປ຺ປິເຍ ທຸກ຺ຂໍ, ປຐມໍ ໂຫຕິ ເຈຕສິ;

ຕທຸປກ຺ກມສມ຺ຠູຕ-ມຖ ກາເຍ ຍໂຕ ອິຘ.

ຕໂຕ ທຸກ຺ຂທ຺ວຍສ຺ສາປິ, ວຕ຺ຖຸໂຕ ໂສ ມເຫສິນາ;

ທຸກ຺ໂຂ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ, ອປ຺ປິເຍຫິ ສມາຄໂມຕິ.

ປິຍວິປ຺ປໂຍຄນິທ຺ເທໂສ

໒໐໐. ປິຍວິປ຺ປໂຍຄນິທ຺ເທໂສ ວຸຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂນເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ມາຕາ ວາຕິອາທິ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ຖກາເມ ສຣູເປນ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ມມາຍຕີຕິ ມາຕາ. ປິຍາຍຕີຕິ ປິຕາ. ຠຊຕີຕິ ຠາຕາ. ຕຖາ ຠຄິນີ. ເມຕ຺ຕາຍນ຺ຕີຕິ ມິຕ຺ຕາ, ມິນນ຺ຕີຕິ ວາ ມິຕ຺ຕາ; ສພ຺ພຄຸຍ຺ເຫສຸ ອນ຺ໂຕ ປກ຺ຂິປນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິຈ຺ຈກຣຓີເຍສຸ ສຫຠາວຏ຺ເຐນ ອມາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອມຈ຺ຈາ. ອຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິໂກຕິ ເອວໍ ຊານນ຺ຕິ ຎາຍນ຺ຕີຕິ ວາ ຎາຕີ. ໂລຫິເຕນ ສມ຺ພນ຺ຘາຕິ ສາໂລຫິຕາ. ເອວເມຕານິ ປທານິ ອຕ຺ຖໂຕ ເວທິຕພ຺ພານິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຍໍ ປິເຍຫິ ວິປ຺ປໂຍໂຄ ນາມ ກຖິຍຕິ. ໂສ ອິຏ຺ຐວຕ຺ຖຸວິໂຍຄລກ຺ຂໂຓ, ໂສກຸປ຺ປາທນຣໂສ, ພ຺ຍສນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ.

ໂສ ອຕ຺ຖໂຕ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເກວລໍ ປິຍວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ທຸວິຘສ຺ສາປິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ວຕ຺ຖຸຠາວໂຕ ທຸກ຺ໂຂຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອິຏ຺ຐານິ ຫິ ວຕ຺ຖູນິ ວິຍຸຊ຺ຊມານານິ ສຣີຣສ຺ສ ໂສສນມິລາປນາທິຠາເວນ ກາຍິກມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕິ, ‘ຍມ຺ປິ ໂນ ອໂຫສິ, ຕມ຺ປິ ໂນ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ອນຸໂສຈາປນໂຕ ມານສມ຺ປິ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

ຎາຕິຘນາທິວິໂຍຄາ, ໂສກສຣສມປ຺ປິຕາ ວິຕຸຊ຺ຊນ຺ຕິ;

ພາລາ ຍໂຕ ຕໂຕ ຍໍ, ທຸກ຺ໂຂຕິ ມໂຕ ປິຍວິໂຍໂຄຕິ.

ອິຈ຺ຉານິທ຺ເທໂສ

໒໐໑. ອິຈ຺ຉານິທ຺ເທເສ ຊາຕິຘມ຺ມານນ຺ຕິ ຊາຕິສຠາວານໍ ຊາຕິປກຕິການໍ. ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອໂຫ ວຕາຕິ ປຕ຺ຖນາ. ນ ໂຂ ປເນຕໍ ອິຈ຺ຉາຍ ປຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ຍໍ ເອຕໍ ‘‘ອໂຫ ວຕ ມຍໍ ນ ຊາຕິຘມ຺ມາ ອສ຺ສາມ, ນ ຈ ວຕ ໂນ ຊາຕິ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ ເອວໍ ປຫີນສມຸທເຍສຸ ສາຘູສຸ ວິຊ຺ຊມານໍ ອຊາຕິຘມ຺ມຕ຺ຕໍ, ປຣິນິພ຺ພຸເຕສຸ ຈ ວິຊ຺ຊມານໍ ຊາຕິຍາ ອນາຄມນໍ ອິຈ຺ຉິຕໍ, ຕໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສາປິ ມຄ຺ຄຠາວນາຍ ວິນາ ອປຕ຺ຕພ຺ພໂຕ ອນິຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ຈ ຠາວນາຍ ປຕ຺ຕພ຺ພໂຕ ນ ອິຈ຺ຉາຍ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ ນາມ ໂຫຕິ. ອິທມ຺ປີຕິ ເອຕມ຺ປິ; ອຸປຣິ ເສສານິ ອຸປາທາຍ ປິກາໂຣ. ຍມ຺ປິຈ຺ຉນ຺ຕິ ເຍນປິ ຘມ຺ເມນ ອລພ຺ຠເນຍ຺ຍໍ ວຕ຺ຖຸໍ ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນ ລຠຕິ, ຕໍ ອລພ຺ຠເນຍ຺ຍວຕ຺ຖຸອິຈ຺ຉນໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຊຣາຘມ຺ມານນ຺ຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອວເມຕ຺ຖ ອລພ຺ຠເນຍ຺ຍວຕ຺ຖູສຸ ອິຈ຺ຉາວ ‘‘ຍມ຺ປິຈ຺ຉໍ ນ ລຠຕິ ຕມ຺ປິ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ສາ ອລພ຺ຠເນຍ຺ຍວຕ຺ຖຸອິຈ຺ຉນລກ຺ຂຓາ, ຕປ຺ປຣິເຍສນຣສາ, ເຕສໍ ອປ຺ປຕ຺ຕິປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ.

ທ຺ວິນ຺ນໍ ປນ ທຸກ຺ຂານໍ ວຕ຺ຖຸຠາວໂຕ ທຸກ຺ຂາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ຣາຊາ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ສມ຺ຠາວິໂຕ ໂຫຕິ. ໂສ ຉິນ຺ນຠິນ຺ນຄເຓນ ປຣິວາຣິໂຕ ປພ຺ພຕວິສມໍ ວາ ວນຄຫນໍ ວາ ປວິສຕິ. ອຖ ຣາຊາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ ພລກາຍໍ ເປເສຕິ. ໂສ ຣາຊປຸຣິເສຫິ ນິຫຕປຣິວາໂຣ ສຍມ຺ປິ ລທ຺ຘປ຺ປຫາໂຣ ປລາຍມາໂນ ຣຸກ຺ຂນ຺ຕຣໍ ວາ ປາສາຓນ຺ຕຣໍ ວາ ປວິສຕິ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ມຫາເມໂຆ ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ຕິພ຺ພນ຺ຘກາຣາ ກາຬວທ຺ທລິກາ ໂຫຕິ. ອຖ ນໍ ສມນ຺ຕໂຕ ກາຬກິປິລ຺ລິກາທໂຍ ປາຓາ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ເຕນສ຺ສ ພລວກາຍທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ‘ມໍ ເອກໍ ນິສ຺ສາຍ ເອຕ຺ຕກາ ຎາຕີ ຈ ໂຠຄາ ຈ ວິນຏ຺ຐາ’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ພລວໂທມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິຕິ ອຍໍ ອິຈ຺ຉາ ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ທຸກ຺ຂານໍ ວຕ຺ຖຸຠາເວນ ທຸກ຺ຂາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອປິຈ –

ຕໍ ຕໍ ປຕ຺ຖຍມານານໍ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອລາຠໂຕ;

ຍໍ ວິຆາຕມຍໍ ທຸກ຺ຂໍ, ສຕ຺ຕານໍ ອິຘ ຊາຍຕິ.

ອລພ຺ຠເນຍ຺ຍວຕ຺ຖູນໍ, ປຕ຺ຖນາ ຕສ຺ສ ກາຣຓໍ;

ຍສ຺ມາ ຕສ຺ມາ ຊິໂນ ທຸກ຺ຂໍ, ອິຈ຺ຉິຕາລາຠມພ຺ຣວີຕິ.

ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘນິທ຺ເທໂສ

໒໐໒. ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘນິທ຺ເທເສ ສໍຂິຕ຺ເຕນາຕິ ເທສນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ທຸກ຺ຂຎ຺ຫິ ເອຕ຺ຕການິ ທຸກ຺ຂສຕານີຕິ ວາ ເອຕ຺ຕການິ ທຸກ຺ຂສຫສ຺ສານີຕິ ວາ ເອຕ຺ຕການິ ທຸກ຺ຂສຕສຫສ຺ສານີຕິ ວາ ສໍຂິປິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ເທສນາ ປນ ສກ຺ກາ, ຕສ຺ມາ ‘‘ທຸກ຺ຂໍ ນາມ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ນຕ຺ຖິ, ສໍຂິຕ຺ເຕນ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ທຸກ຺ຂາ’’ຕິ ເທສນໍ ສງ຺ຂິເປນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ເສຍ຺ຍຖິທນ຺ຕິ ນິປາໂຕ; ຕສ຺ສ ເຕ ກຕເມຕິ ເຈຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣູປູປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘຕິອາທີນໍ ອຕ຺ໂຖ ຂນ຺ຘວິຠງ຺ເຄ ວຓ຺ຓິໂຕເຍວ.

‘ຂນ຺ຘານໍ ທຸກ຺ຂຏ຺ໂຐ ເວທິຕພ຺ໂພ’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ –

ຊາຕິປ຺ປຠຸຕິກໍ ທຸກ຺ຂໍ, ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິຘ ຕາທິນາ;

ອວຸຕ຺ຕໍ ຍຎ຺ຈ ຕໍ ສພ຺ພໍ, ວິນາ ເອເຕ ນ ວິຊ຺ຊຕິ.

ຍສ຺ມາ ຕສ຺ມາ ອຸປາທານ-ກ຺ຂນ຺ຘາ ສງ຺ເຂປໂຕ ອິເມ;

ທຸກ຺ຂາຕິ ວຸຕ຺ຕາ ທຸກ຺ຂນ຺ຕ-ເທສເກນ ມເຫສິນາ.

ຕຖາ ຫິ ອິນ຺ຘນມິວ ປາວໂກ, ລກ຺ຂມິວ ປຫຣຓານິ, ໂຄຣູປມິວ ຑໍສມກສາທໂຍ, ເຂຕ຺ຕມິວ ລາວກາ, ຄາມໍ ວິຍ ຄາມຆາຕກາ, ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກເມວ ຊາຕິອາທໂຍ ນານປ຺ປກາເຣຫິ ພາຘຍມານາ, ຕິຓລຕາທີນິ ວິຍ ຠູມິຍໍ, ປຸປ຺ຜຜລປລ຺ລວາທີນິ ວິຍ ຣຸກ຺ເຂສຸ, ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸເຍວ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘານຎ຺ຈ ອາທິທຸກ຺ຂໍ ຊາຕິ, ມຊ຺ເຌທຸກ຺ຂໍ ຊຣາ, ປຣິໂຍສານທຸກ຺ຂໍ ມຣຓໍ. ມາຣຓນ຺ຕິກທຸກ຺ຂາຠິຆາເຕນ ປຣິຑຍ຺ຫມານທຸກ຺ຂໍ ໂສໂກ, ຕທສຫນໂຕ ລາລປ຺ປນທຸກ຺ຂໍ ປຣິເທໂວ. ຕໂຕ ຘາຕຸກ຺ໂຂຠສງ຺ຂາຕອນິຏ຺ຐໂຜຏ຺ຐພ຺ພສມາໂຍຄໂຕ ກາຍສ຺ສ ອາພາຘນທຸກ຺ຂໍ ທຸກ຺ຂໍ. ເຕນ ພາຘິຍມານານໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ຕຕ຺ຖ ປຏິຆຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ເຈໂຕພາຘນທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ. ໂສກາທິວຸຑ຺ຒິຍາ ຊນິຕວິສາທານໍ ອນຸຕ຺ຖຸນນທຸກ຺ຂໍ ອຸປາຍາໂສ. ມໂນຣຖວິຆາຕປ຺ປຕ຺ຕານໍ ອິຈ຺ຉາວິຆາຕທຸກ຺ຂໍ ອິຈ຺ຉິຕາລາໂຠຕິ ເອວໍ ນານປ຺ປກາຣໂຕ ອຸປປຣິກ຺ຂິຍມານາ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາວ ທຸກ຺ຂາຕິ ຍເທຕໍ ເອກເມກໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ວຸຈ຺ຈມານໍ ອເນເກຫິ ກປ຺ເປຫິ ນ ສກ຺ກາ ອເສສໂຕ ວຕ຺ຕຸໍ, ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ ເອກຊລພິນ຺ທຸມ຺ຫິ ສກລສມຸທ຺ທຊລຣສໍ ວິຍ ເຍສຸ ເກສຸຈິ ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສໍຂິຕ຺ເຕນ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ທຸກ຺ຂາ’’ຕິ ຠຄວາ ອໂວຈາຕິ.

ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ສມຸທຍສຈ຺ຈນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໒໐໓. ສມຸທຍສຈ຺ຈນິທ຺ເທເສ ຍາຍໍ ຕຓ຺ຫາຕິ ຍາ ອຍໍ ຕຓ຺ຫາ. ໂປໂນພ຺ຠວິກາຕິ ປຸນພ຺ຠວກຣຓໍ ປຸໂນພ຺ຠໂວ, ປຸໂນພ຺ຠໂວ ສີລມສ຺ສາຕິ ໂປໂນພ຺ຠວິກາ. ອປິຈ ປຸນພ຺ຠວໍ ເທຕິ, ປຸນພ຺ຠວາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ຠເວ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕີຕິ ໂປໂນພ຺ຠວິກາ. ສາ ປເນສາ ປຸນພ຺ຠວສ຺ສ ທາຍິກາປິ ອຕ຺ຖິ ອທາຍິກາປິ, ປຸນພ຺ຠວາຍ ສໍວຕ຺ຕນິກາປິ ອຕ຺ຖິ ອສໍວຕ຺ຕນິກາປິ, ທິນ຺ນາຍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ອຸປຘິເວປກ຺ກມຕ຺ຕາປິ. ສາ ປຸນພ຺ຠວໍ ທທມານາປິ ອທທມານາປິ, ປຸນພ຺ຠວາຍ ສໍວຕ຺ຕມານາປິ ອສໍວຕ຺ຕມານາປິ, ທິນ຺ນາຍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ອຸປຘິເວປກ຺ກມຕ຺ຕາປິ ໂປໂນພ຺ຠວິກາ ເອວາຕິ ນາມໍ ລຠຕິ. ອຠິນນ຺ທນສງ຺ຂາເຕນ ນນ຺ທິຣາເຄນ ສຫຄຕາຕິ ນນ຺ທິຣາຄສຫຄຕາ, ນນ຺ທິຣາເຄນ ສທ຺ຘິໍ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກຕ຺ຕເມວ ຄຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣຕຕ຺ຣາຠິນນ຺ທິນີຕິ ຍຕ຺ຣ ຍຕ຺ຣ ອຕ຺ຕຠາໂວ ຕຕ຺ຣຕຕ຺ຣາຠິນນ຺ທິນີ, ຣູປາທີສຸ ວາ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຕຕ຺ຣຕຕ຺ຣາຠິນນ຺ທິນີ; ຣູປາຠິນນ຺ທິນີ ສທ຺ທຄນ຺ຘຣສໂຜຏ຺ຐພ຺ພຘມ຺ມາຠິນນ຺ທິນີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສຍ຺ຍຖິທນ຺ຕິ ນິປາໂຕ; ຕສ຺ສ ສາ ກຕມາຕິ ເຈຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາມຕຓ຺ຫາຕິ ກາເມ ຕຓ຺ຫາ ກາມຕຓ຺ຫາ; ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິກຣາຄສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຠເວ ຕຓ຺ຫາ ຠວຕຓ຺ຫາ; ຠວປຕ຺ຖນາວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິສຫຄຕສ຺ສ ຣູປາຣູປຠວຣາຄສ຺ສ ຈ ຌານນິກນ຺ຕິຍາ ເຈຕໍ ອຘິວຈນໍ. ວິຠເວ ຕຓ຺ຫາ ວິຠວຕຓ຺ຫາ; ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິສຫຄຕສ຺ສ ຣາຄສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ.

ອິທານິ ຕສ຺ສາ ຕຓ຺ຫາຍ ວຕ຺ຖຸໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ສາ ໂຂ ປເນສາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ຊາຍຕິ. ນິວິສຕີຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປວຕ຺ຕິວເສນ ປຕິຏ຺ຐຫຕິ. ຍໍ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປນ຺ຕິ ຍໍ ໂລກສ຺ມິໍ ປິຍສຠາວຎ຺ເຈວ ມຘຸຣສຠາວຎ຺ຈ. ຈກ຺ຂຸໍ ໂລເກຕິອາທີສຸ ໂລກສ຺ມິຎ຺ຫິ ຈກ຺ຂາທີສຸ ມມຕ຺ເຕນ ອຠິນິວິຏ຺ຐາ ສຕ຺ຕາ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ປຕິຏ຺ຐິຕາ ອຕ຺ຕໂນ ຈກ຺ຂຸໍ ອາທາສາທີສຸ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓານຸສາເຣນ ວິປ຺ປສນ຺ນປຎ຺ຈປສາທໍ ສຸວຓ຺ຓວິມາເນ ອຸຄ຺ຆາຏິຕມຓິສີຫປຎ຺ຊຣໍ ວິຍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ໂສຕໍ ຣຊຕປນາຬິກໍ ວິຍ ປາມງ຺ຄສຸຕ຺ຕກໍ ວິຍ ຈ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ຕຸງ຺ຄນາສາຕິ ລທ຺ຘໂວຫາຣໍ ຆານໍ ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຐປິຕຫຣິຕາລວຏ຺ຏິໍ ວິຍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ຊິວ຺ຫໍ ຣຕ຺ຕກມ຺ພລປຏລໍ ວິຍ ມຸທຸສິນິທ຺ຘມຘຸຣຣສທໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ກາຍໍ ສາລລຏ຺ຐິໍ ວິຍ ສຸວຓ຺ຓໂຕຣຓໍ ວິຍ ຈ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ມນໍ ອຎ຺ເຎສໍ ມເນນ ອສທິສໍ ອຸຬາຣໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ຣູປໍ ສຸວຓ຺ຓກຓິກາຣປຸປ຺ຜາທິວຓ຺ຓໍ ວິຍ, ສທ຺ທໍ ມຕ຺ຕກຣວີກໂກກິລມນ຺ທຘມິຕມຓິວໍສນິຄ຺ໂຆສໍ ວິຍ, ອຕ຺ຕນາ ປຏິລທ຺ຘານິ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານິກຄນ຺ຘາຣມ຺ມຓາທີນິ ‘ກສ຺ສ ອຎ຺ຎສ຺ສ ເອວຣູປານິ ອຕ຺ຖີ’ຕິ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ. ເຕສໍ ເອວໍ ມຎ຺ຎມານານໍ ຕານິ ຈກ຺ຂາທີນິ ປິຍຣູປານິ ເຈວ ໂຫນ຺ຕິ ສາຕຣູປານິ ຈ. ອຖ ເນສໍ ຕຕ຺ຖ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ເຈວ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຈ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປວຕ຺ຕິວເສນ ນິວິສຕິ. ຕສ຺ມາ ຠຄວາ – ‘‘ຈກ຺ຂຸໍ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ. ເອຕ຺ເຖສາ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາຕິ ຍທາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຕທາ ເອຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖາປີຕິ.

ສມຸທຍສຈ຺ຈນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ນິໂຣຘສຈ຺ຈນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໒໐໔. ນິໂຣຘສຈ຺ຈນິທ຺ເທເສ ໂຍ ຕສ຺ສາເຍວ ຕຓ຺ຫາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘ໂຍ ຕສ຺ເສວ ທຸກ຺ຂສ຺ສາ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຍສ຺ມາ ສມຸທຍນິໂຣເຘເນວ ທຸກ຺ຂໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ ໂນ ອຎ຺ຎຖາ, ຍຖາຫ –

‘‘ຍຖາປິ ມູເລ ອນຸປທ຺ທເວ ທຬ຺ເຫ,

ຉິນ຺ໂນປິ ຣຸກ຺ໂຂ ປຸນເຣວ ຣູຫຕິ;

ເອວມ຺ປິ ຕຓ຺ຫານຸສເຍ ອນູຫເຕ,

ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ ທຸກ຺ຂມິທໍ ປຸນປ຺ປຸນ’’ນ຺ຕິ. (ຘ. ປ. ໓໓໘);

ຕສ຺ມາ ຕໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສມຸທຍນິໂຣເຘນ ທສ຺ເສຕຸໍ ເອວມາຫ. ສີຫສມານວຸຕ຺ຕິໂນ ຫິ ຕຖາຄຕາ. ເຕ ທຸກ຺ຂໍ ນິໂຣເຘນ຺ຕາ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຎ຺ຈ ທສ຺ເສນ຺ຕາ ເຫຕຸມ຺ຫິ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ຜເລ. ສຸວານວຸຕ຺ຕິໂນ ປນ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ. ເຕ ທຸກ຺ຂໍ ນິໂຣເຘນ຺ຕາ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຎ຺ຈ ທສ຺ເສນ຺ຕາ ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍເຄນ ເຈວ ຕສ຺ເສວ ຈ ເທສນາຍ ຜເລ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ເຫຕຸມ຺ຫີຕິ. ສີຫສມານວຸຕ຺ຕິຕາຍ ສຕ຺ຖາ ເຫຕຸມ຺ຫິ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ໂຍ ຕສ຺ສາເຍວາຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສາເຍວາຕິ ຍາ ສາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ນິເວສວເສນ ເຫຏ຺ຐາ ປກາສິຕາ ຕສ຺ສາເຍວ. ອເສສວິຣາຄນິໂຣໂຘຕິອາທີນິ ສພ຺ພານິ ນິພ຺ພານເວວຈນາເນວ. ນິພ຺ພານຎ຺ຫິ ອາຄມ຺ມ ຕຓ຺ຫາ ອເສສາ ວິຣຊ຺ຊຕິ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ‘‘ຕສ຺ສາເຍວ ຕຓ຺ຫາຍ ອເສສວິຣາຄນິໂຣໂຘ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ອາຄມ຺ມ ຕຓ຺ຫາ ຈຊິຍຕິ, ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຍຕິ, ມຸຈ຺ຈຕິ, ນ ອລ຺ລິຍຕິ. ຕສ຺ມາ ນິພ຺ພານໍ ‘‘ຈາໂຄ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ມຸຕ຺ຕິ ອນາລໂຍ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອກເມວ ຫິ ນິພ຺ພານໍ. ນາມານິ ປນສ຺ສ ສພ຺ພສງ຺ຂຕານໍ ນາມປຏິປກ຺ຂວເສນ ອເນການິ ນິພ຺ພານເວວຈນາເນວ ໂຫນ຺ຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ອເສສວິຣາຄນິໂຣໂຘ, ຈາໂຄ, ປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ, ມຸຕ຺ຕິ, ອນາລໂຍ, ຣາຄກ຺ຂໂຍ, ໂທສກ຺ຂໂຍ, ໂມຫກ຺ຂໂຍ, ຕຓ຺ຫາກ຺ຂໂຍ, ອນຸປ຺ປາໂທ, ອປ຺ປວຕ຺ຕໍ, ອນິມິຕ຺ຕໍ, ອປ຺ປຓິຫິຕໍ, ອນາຍູຫນໍ, ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິ, ອນຸປປຕ຺ຕິ, ອຄຕິ, ອຊາຕໍ, ອຊຣໍ, ອພ຺ຍາຘິ, ອມຕໍ, ອໂສກໍ, ອປຣິເທວໍ, ອນຸປາຍາສໍ, ອສໍກິລິຏ຺ຐນ຺ຕິອາທີນິ.

ອິທານິ ມຄ຺ເຄນ ຉິນ຺ນາຍ ນິພ຺ພານໍ ອາຄມ຺ມ ອປ຺ປວຕ຺ຕິປຕ຺ຕາຍປິ ຈ ຕຓ຺ຫາຍ ເຍສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ຕສ຺ສາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ທສ຺ສິຕາ, ຕຕ຺ເຖວ ອຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ສາ ໂຂ ປເນສາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ປຸຣິໂສ ເຂຕ຺ເຕ ຊາຕໍ ຕິຕ຺ຕອລາພຸວລ຺ລິໍ ທິສ຺ວາ ອຄ຺ຄໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມູລໍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ, ສາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ມິລາຍິຕ຺ວາ ອປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ຕໂຕ ຕສ຺ມິໍ ເຂຕ຺ເຕ ຕິຕ຺ຕອລາພຸ ນິຣຸທ຺ຘາ ປຫີນາຕິ ວຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ. ເອວເມວ ເຂຕ຺ເຕ ຕິຕ຺ຕອລາພຸ ວິຍ ຈກ຺ຂາທີສຸ ຕຓ຺ຫາ. ສາ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ມູລຈ຺ຉິນ຺ນາ ນິພ຺ພານໍ ອາຄມ຺ມ ອປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວໍ ຄຕາ ປນ ເຕສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ເຂຕ຺ເຕ ຕິຕ຺ຕອລາພຸ ວິຍ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຍຖາ ຈ ອຏວິໂຕ ໂຈເຣ ອາເນຕ຺ວາ ນຄຣສ຺ສ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣ ຆາເຕຍ຺ຍຸໍ, ຕໂຕ ອຏວິຍໍ ໂຈຣາ ມຕາຕິ ວາ ມາຣິຕາຕິ ວາ ວຸຈ຺ເຈຍ຺ຍຸໍ; ເອວເມວ ອຏວິຍໍ ໂຈຣາ ວິຍ ຍາ ຈກ຺ຂາທີສຸ ຕຓ຺ຫາ, ສາ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣ ໂຈຣາ ວິຍ ນິພ຺ພານໍ ອາຄມ຺ມ ນິຣຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ນິພ຺ພາເນ ນິຣຸທ຺ຘາ. ເອວໍ ນິຣຸທ຺ຘາ ປນ ເຕສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ອຏວິຍໍ ໂຈຣາ ວິຍ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ເຕນສ຺ສາ ຕຕ຺ເຖວ ນິໂຣຘໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຈກ຺ຂຸໍ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ, ເອຕ຺ເຖສາ ຕຓ຺ຫາ ປຫີຍມານາ ປຫີຍຕິ, ເອຕ຺ຖ ນິຣຸຊ຺ຌມານາ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິອາທິມາຫ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ນິໂຣຘສຈ຺ຈນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ມຄ຺ຄສຈ຺ຈນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໒໐໕. ມຄ຺ຄສຈ຺ຈນິທ຺ເທເສ ອຍເມວາຕິ ອຎ຺ຎມຄ຺ຄປຏິກ຺ເຂປນຕ຺ຖໍ ນິຍມນໍ. ອຣິໂຍຕິ ຕໍຕໍມຄ຺ຄວຊ຺ເຌຫິ ກິເລເສຫິ ອາຣກຕ຺ຕາ ອຣິຍຠາວກຣຕ຺ຕາ ອຣິຍຜລປຏິລາຠກຣຕ຺ຕາ ຈ ອຣິໂຍ. ອຏ຺ຐງ຺ຄານິ ອສ຺ສາຕິ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ. ສ຺ວາຍໍ ຈຕຸຣງ຺ຄິກາ ວິຍ ເສນາ, ປຎ຺ຈງ຺ຄິກໍ ວິຍ ຕູຣິຍໍ ອງ຺ຄມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ, ອງ຺ຄວິນິມຸຕ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ. ນິພ຺ພານຕ຺ຖິເກຫິ ມຄ຺ຄີຍຕິ, ນິພ຺ພານໍ ວາ ມຄ຺ຄຕິ, ກິເລເສ ວາ ມາເຣນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ມຄ຺ໂຄ. ເສຍ຺ຍຖິທນ຺ຕິ ໂສ ກຕໂມຕິ ເຈຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິທານິ ອງ຺ຄມຕ຺ຕເມວ ມຄ຺ໂຄ ໂຫຕິ, ອງ຺ຄວິນິມ຺ມຸຕ຺ໂຕ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ…ເປ… ສມ຺ມາສມາຘີຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມາ ທສ຺ສນລກ຺ຂຓາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ສມ຺ມາ ອຠິນິໂຣປນລກ຺ຂໂຓ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ. ສມ຺ມາ ປຣິຄ຺ຄຫລກ຺ຂຓາ ສມ຺ມາວາຈາ. ສມ຺ມາ ສມຸຏ຺ຐາປນລກ຺ຂໂຓ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ. ສມ຺ມາ ໂວທານລກ຺ຂໂຓ ສມ຺ມາອາຊີໂວ. ສມ຺ມາ ປຄ຺ຄຫລກ຺ຂໂຓ ສມ຺ມາວາຍາໂມ. ສມ຺ມາ ອຸປຏ຺ຐານລກ຺ຂຓາ ສມ຺ມາສຕິ. ສມ຺ມາ ສມາຘານລກ຺ຂໂຓ ສມ຺ມາສມາຘິ.

ເຕສຸ ຈ ເອເກກສ຺ສ ຕີຓິ ຕີຓິ ກິຈ຺ຈານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ຕາວ ອຎ຺ເຎຫິປິ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈນີກກິເລເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ປຊຫຕິ, ນິໂຣຘໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ຈ ປສ຺ສຕິ ຕປ຺ປຏິຈ຺ຉາທກໂມຫວິຘມນວເສນ ອສມ຺ໂມຫໂຕ. ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປາທໂຍປິ ຕເຖວ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປາທີນິ ຈ ປຊຫນ຺ຕິ, ນິໂຣຘຎ຺ຈ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ວິເສສໂຕ ປເນຕ຺ຖ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ສຫຊາຕຘມ຺ເມ ອຠິນິໂຣເປຕິ, ສມ຺ມາວາຈາ ສມ຺ມາ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ສມ຺ມາ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ, ສມ຺ມາອາຊີໂວ ສມ຺ມາ ໂວທາເປຕິ, ສມ຺ມາວາຍາໂມ ສມ຺ມາ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ສມ຺ມາສຕິ ສມ຺ມາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ສມ຺ມາສມາຘິ ສມ຺ມາ ປທຫຕິ.

ອປິເຈສາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ນາມ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາກ຺ຂຓາ ນານາຣມ຺ມຓາ ໂຫຕິ, ມຄ຺ຄກາເລ ເອກກ຺ຂຓາ ເອກາຣມ຺ມຓາ, ກິຈ຺ຈໂຕ ປນ ທຸກ຺ເຂ ຎາຓນ຺ຕິອາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ນາມານິ ລຠຕິ. ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປາທໂຍປິ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາກ຺ຂຓາ ນານາຣມ຺ມຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ມຄ຺ຄກາເລ ເອກກ຺ຂຓາ ເອກາຣມ຺ມຓາ. ເຕສຸ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ກິຈ຺ຈໂຕ ເນກ຺ຂມ຺ມສງ຺ກປ຺ໂປຕິອາທີນິ ຕີຓິ ນາມານິ ລຠຕິ. ສມ຺ມາວາຈາທໂຍ ຕໂຍ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາກ຺ຂຓາ ນານາຣມ຺ມຓາ ວິຣຕິໂຍປິ ໂຫນ຺ຕິ ເຈຕນາໂຍປິ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ວິຣຕິໂຍວ. ສມ຺ມາວາຍາໂມ ສມ຺ມາສຕີຕິ ອິທມ຺ປິ ທ຺ວຍໍ ກິຈ຺ຈໂຕ ສມ຺ມປ຺ປຘານສຕິປຏ຺ຐານວເສນ ຈຕ຺ຕາຣິ ນາມານິ ລຠຕິ. ສມ຺ມາສມາຘິ ປນ ປຸພ຺ພຠາເຄປິ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓປິ ສມ຺ມາສມາຘິເຍວ.

ອິຕິ ອິເມສຸ ອຏ຺ຐສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຠຄວຕາ ນິພ຺ພານາຘິຄມາຍ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ໂຍຄິໂນ ພຫູປກາຣຕ຺ຕາ ປຐມໍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ເທສິຕາ. ອຍຎ຺ຫິ ‘‘ປຎ຺ຎາປຊ຺ໂຊໂຕ ປຎ຺ຎາສຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໑໖, ໒໐, ໒໙, ໓໔) ຈ ວຸຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມາ ເອຕາຍ ປຸພ຺ພຠາເຄ ວິປສ຺ສນາຎາຓສງ຺ຂາຕາຍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ອວິຊ຺ຊນ຺ຘກາຣໍ ວິທ຺ຘໍເສຕ຺ວາ ກິເລສໂຈເຣ ຆາເຕນ຺ໂຕ ເຂເມນ ໂຍຄາວຈໂຣ ນິພ຺ພານໍ ປາປຸຓາຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນິພ຺ພານາຘິຄມາຍ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ໂຍຄິໂນ ພຫູປກາຣຕ຺ຕາ ປຐມໍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ເທສິຕາ’’ຕິ.

ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ປນ ຕສ຺ສາ ພຫູປກາໂຣ, ຕສ຺ມາ ຕທນນ຺ຕຣໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ຍຖາ ຫິ ເຫຣຎ຺ຎິໂກ ຫຕ຺ເຖນ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຈກ຺ຂຸນາ ກຫາປຓໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘ອຍໍ ກູໂຏ, ອຍໍ ເຉໂກ’ຕິ ຊານາຕິ, ເອວໍ ໂຍຄາວຈໂຣປິ ປຸພ຺ພຠາເຄ ວິຕກ຺ເກນ ວິຕກ຺ເກຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຍ ໂອໂລກຍມາໂນ ‘ອິເມ ຘມ຺ມາ ກາມາວຈຣາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ຣູປາວຈຣາທໂຍ’ຕິ ຊານາຕິ. ຍຖາ ວາ ປນ ປຸຣິເສນ ໂກຏິຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ມຫາຣຸກ຺ຂໍ ຕຈ຺ຉໂກ ວາສິຍາ ຕຈ຺ເຉຕ຺ວາ ກມ຺ເມ ອຸປເນຕິ, ເອວໍ ວິຕກ຺ເກນ ວິຕກ຺ເກຕ຺ວາ ວິຕກ຺ກຕ຺ວາ ທິນ຺ນຘມ຺ເມ ໂຍຄາວຈໂຣ ປຎ຺ຎາຍ ‘ອິເມ ຘມ຺ມາ ກາມາວຈຣາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ຣູປາວຈຣາ’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກມ຺ເມ ອຸປເນຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ປນ ຕສ຺ສາ ພຫູປກາໂຣ, ຕສ຺ມາ ຕທນນ຺ຕຣໍ ວຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ.

ສ຺ວາຍໍ ຍຖາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ, ເອວໍ ສມ຺ມາວາຈາຍປິ ອຸປກາຣໂກ. ຍຖາຫ – ‘‘ປຸພ຺ເພ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ວິຕກ຺ເກຕ຺ວາ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ວາຈໍ ຠິນ຺ທຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໖໓). ຕສ຺ມາ ຕທນນ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາວາຈາ ວຸຕ຺ຕາ.

ຍສ຺ມາ ປນ ‘ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ກຣິສ຺ສາມາ’ຕິ ປຐມໍ ວາຈາຍ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ໂລເກ ກມ຺ມນ຺ເຕ ປໂຍເຊນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ວາຈາ ກາຍກມ຺ມສ຺ສ ອຸປກາຣິກາຕິ ສມ຺ມາວາຈາຍ ອນນ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ວຸຕ຺ໂຕ.

ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ປນ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ຕິວິຘໍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ປຫາຍ ອຸຠຍໍ ສຸຈຣິຕໍ ປູເຣນ຺ຕສ຺ເສວ ຍສ຺ມາ ອາຊີວຏ຺ຐມກສີລໍ ປູຣຕິ, ນ ອິຕຣສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕທຸຠຍານນ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາອາຊີໂວ ວຸຕ຺ໂຕ.

ເອວໍ ສຸທ຺ຘາຊີເວນ ‘ປຣິສຸທ຺ໂຘ ເມ ອາຊີໂວ’ຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ປຣິໂຕສໍ ອກຕ຺ວາ ສຸຕ຺ຕປ຺ປມຕ຺ເຕນ ວິຫຣິຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ, ອຖ ໂຂ ສພ຺ພອິຣິຍາປເຖສຸ ອິທໍ ວີຣິຍມາຣຠິຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ຕທນນ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາວາຍາໂມ ວຸຕ຺ໂຕ.

ຕໂຕ ອາຣທ຺ຘວີຣິເຍນາປິ ກາຍາທີສຸ ຈຕູສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ສຕິ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕາ ກາຕພ຺ພາຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຕທນນ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສຕິ ເທສິຕາ.

ຍສ຺ມາ ປນ ເອວໍ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕາ ສຕິ ສມາຘິສ຺ສ ອຸປກາຣານຸປກາຣານໍ ຘມ຺ມານໍ ຄຕິໂຍ ສມນ຺ເວສິຕ຺ວາ ປໂຫຕິ ເອກຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘາຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ສມ຺ມາສຕິອນນ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມາຘິ ເທສິໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິນິທ຺ເທເສ ‘‘ທຸກ຺ເຂ ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ຈຕຸສຈ຺ຈກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ທສ຺ສິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປຸຣິມານິ ທ຺ເວ ສຈ຺ຈານິ ວຏ຺ຏໍ, ປຈ຺ຉິມານິ ວິວຏ຺ຏໍ. ເຕສຸ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວຏ຺ເຏ ກມ຺ມຏ຺ຐານາຠິນິເວໂສ ໂຫຕິ, ວິວຏ຺ເຏ ນຕ຺ຖິ ອຠິນິເວໂສ. ປຸຣິມານິ ຫິ ທ຺ເວ ສຈ຺ຈານິ ‘‘ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ທຸກ຺ຂໍ, ຕຓ຺ຫາ ສມຸທໂຍ’’ຕິ ເອວໍ ສງ຺ເຂເປນ ຈ ‘‘ກຕເມ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ? ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວິຕ຺ຖາເຣນ ຈ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ວາຈາຍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປຣິວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ໂຍຄາວຈໂຣ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ; ອິຕເຣສຸ ປນ ທ຺ວີສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ‘‘ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ ອິຏ຺ຐໍ ກນ຺ຕໍ ມນາປໍ, ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ ອິຏ຺ຐໍ ກນ຺ຕໍ ມນາປ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ສວເນເນວ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ. ໂສ ເອວໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ເອເກນ ປຏິເວເຘນ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ, ເອກາຠິສມເຍນ ອຠິສເມຕິ; ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຎ຺ຎາປຏິເວເຘນ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ, ສມຸທຍໍ ປຫານປຏິເວເຘນ, ນິໂຣຘໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍປຏິເວເຘນ, ມຄ຺ຄໍ ຠາວນາປຏິເວເຘນ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ; ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຎ຺ຎາຠິສມເຍນ…ເປ… ມຄ຺ຄໍ ຠາວນາຠິສມເຍນ ອຠິສເມຕິ.

ເອວມສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາເຄ ທ຺ວີສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ອຸຄ຺ຄຫປຣິປຸຈ຺ຉາສວນຘາຣຓສມ຺ມສນປຏິເວໂຘ ໂຫຕິ, ທ຺ວີສຸ ສວນປຏິເວໂຘເຍວ; ອປຣຠາເຄ ຕີສຸ ກິຈ຺ຈໂຕ ປຏິເວໂຘ ໂຫຕິ, ນິໂຣເຘ ອາຣມ຺ມຓປຏິເວໂຘ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພມ຺ປິ ປຏິເວຘຎາຓໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ, ສວນຘາຣຓສມ຺ມສນຎາຓໍ ໂລກິຍໍ ກາມາວຈຣໍ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ປນ ປຕ຺ຕສຈ຺ຈສ຺ສ ໂຫຕິ. ອຍຎ຺ຈ ອາທິກມ຺ມິໂກ. ຕສ຺ມາ ສາ ອິຘ ນ ວຸຕ຺ຕາ. ອິມສ຺ສ ຈ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຸພ຺ເພ ປຣິຄ຺ຄຫໂຕ ‘ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຊານາມິ, ສມຸທຍໍ ປຊຫາມິ, ນິໂຣຘໍ ສຈ຺ຉິກໂຣມິ, ມຄ຺ຄໍ ຠາເວມີ’ຕິ ອາໂຠຄສມນ຺ນາຫາຣມນສິກາຣປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ນຕ຺ຖິ, ປຣິຄ຺ຄຫໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂຫຕິ; ອປຣຠາເຄ ປນ ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຎ຺ຎາຕເມວ ໂຫຕິ…ເປ… ມຄ຺ໂຄ ຠາວິໂຕວ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທ຺ເວ ສຈ຺ຈານິ ທຸທ຺ທສຕ຺ຕາ ຄມ຺ຠີຣານິ, ທ຺ເວ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຕາ ທຸທ຺ທສານິ. ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈຎ຺ຫິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປາກຏໍ; ຂາຓຸກຓ຺ຏກປ຺ປຫາຣາທີສຸ ‘ອໂຫ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕມ຺ປິ ອາປຊ຺ຊຕິ. ສມຸທຍມ຺ປິ ຂາທິຕຸກາມຕາຠຸຎ຺ຊິຕຸກາມຕາທິວເສນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປາກຏໍ. ລກ຺ຂຓປຏິເວຘໂຕ ປນ ອຸຠຍມ຺ປິ ຄມ຺ຠີຣໍ. ອິຕິ ຕານິ ທຸທ຺ທສຕ຺ຕາ ຄມ຺ຠີຣານິ. ອິຕເຣສໍ ປນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ປໂຍໂຄ ຠວຄ຺ຄຄຫຓຕ຺ຖໍ ຫຕ຺ຖປ຺ປສາຣຓໍ ວິຍ, ອວີຈິຜຸສນຕ຺ຖໍ ປາທປ຺ປສາຣຓໍ ວິຍ, ສຕຘາ ຠິນ຺ນວາລສ຺ສ ໂກຏິຍາ ໂກຏິໍ ປຏິປາທນໍ ວິຍ ຈ ໂຫຕິ. ອິຕິ ຕານິ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຕາ ທຸທ຺ທສານິ. ເອວໍ ທຸທ຺ທສຕ຺ຕາ ຄມ຺ຠີເຣສຸ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຕາ ຈ ທຸທ຺ທເສສຸ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ອຸຄ຺ຄຫາທິວເສນ ປຸພ຺ພຠາຄຎາຓຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຘາຍ ອິທໍ ‘‘ທຸກ຺ເຂ ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຏິເວຘກ຺ຂເຓ ປນ ເອກເມວ ຎາຓໍ ໂຫຕິ.

ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປນິທ຺ເທເສ ກາມໂຕ ນິສ຺ສໂຏຕິ ເນກ຺ຂມ຺ມສງ຺ກປ຺ໂປ. ພ຺ຍາປາທໂຕ ນິສ຺ສໂຏຕິ ອພ຺ຍາປາທສງ຺ກປ຺ໂປ. ວິຫິໍສາຍ ນິສ຺ສໂຏຕິ ອວິຫິໍສາສງ຺ກປ຺ໂປ. ຕຕ຺ຖ ເນກ຺ຂມ຺ມວິຕກ຺ໂກ ກາມວິຕກ຺ກສ຺ສ ປທຆາຕໍ ປທຈ຺ເຉທໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ໂກ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກສ຺ສ, ອວິຫິໍສາວິຕກ຺ໂກ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກສ຺ສ. ເນກ຺ຂມ຺ມວິຕກ຺ໂກ ຈ ກາມວິຕກ຺ກສ຺ສ ປຈ຺ຈນີໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອພ຺ຍາປາທອວິຫິໍສາວິຕກ຺ກາ ພ຺ຍາປາທວິຫິໍສາວິຕກ຺ການໍ.

ຕຕ຺ຖ ໂຍຄາວຈໂຣ ກາມວິຕກ຺ກສ຺ສ ປທຆາຕນຕ຺ຖໍ ກາມວິຕກ຺ກໍ ວາ ສມ຺ມສຕິ ອຎ຺ຎໍ ວາ ປນ ກິຎ຺ຈິ ສງ຺ຂາຣໍ. ອຖສ຺ສ ວິປສ຺ສນາກ຺ຂເຓ ວິປສ຺ສນາສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ສງ຺ກປ຺ໂປ ຕທງ຺ຄວເສນ ກາມວິຕກ຺ກສ຺ສ ປທຆາຕໍ ປທຈ຺ເຉທໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ປາເປຕິ. ອຖສ຺ສ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ສງ຺ກປ຺ໂປ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ກາມວິຕກ຺ກສ຺ສ ປທຆາຕໍ ປທຈ຺ເຉທໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກສ຺ສາປິ ປທຆາຕນຕ຺ຖໍ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ສງ຺ຂາຣໍ ສມ຺ມສຕິ; ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກສ຺ສ ປທຆາຕນຕ຺ຖໍ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ສງ຺ຂາຣໍ ສມ຺ມສຕິ. ອຖສ຺ສ ວິປສ຺ສນາກ຺ຂເຓຕິ ສພ຺ພໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ກາມວິຕກ຺ກາທີນໍ ປນ ຕິຓ຺ຓໍ ປາຬິຍໍ ວິຠຕ຺ເຕສຸ ອຏ຺ຐຕິໍສາຣມ຺ມເຓສຸ ເອກກມ຺ມຏ຺ຐານມ຺ປິ ອປຈ຺ຈນີກໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເອກນ຺ຕໂຕ ປນ ກາມວິຕກ຺ກສ຺ສ ຕາວ ອສຸເຠສຸ ປຐມຊ຺ຌານເມວ ປຈ຺ຈນີກໍ, ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກສ຺ສ ເມຕ຺ຕາຍ ຕິກຈຕຸກ຺ກຊ຺ຌານານິ, ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກສ຺ສ ກຣຸຓາຍ ຕິກຈຕຸກ຺ກຊ຺ຌານານິ. ຕສ຺ມາ ອສຸເຠ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ສມາປຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ຌານສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ສງ຺ກປ຺ໂປ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວເສນ ກາມວິຕກ຺ກສ຺ສ ປຈ຺ຈນີໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປນ຺ຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນາກ຺ຂເຓ ວິປສ຺ສນາສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ສງ຺ກປ຺ໂປ ຕທງ຺ຄວເສນ ກາມວິຕກ຺ກສ຺ສ ປຈ຺ຈນີໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ປາເປນ຺ຕສ຺ສ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ສງ຺ກປ຺ໂປ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ກາມວິຕກ຺ກສ຺ສ ປຈ຺ຈນີໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ເນກ຺ຂມ຺ມສງ຺ກປ຺ໂປຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເມຕ຺ຕາຍ ປນ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ, ກຣຸຓາຍ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊຕີຕິ ສພ຺ພໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ອພ຺ຍາປາທສງ຺ກປ຺ໂປຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອວິຫິໍສາສງ຺ກປ຺ໂປຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອວເມເຕ ເນກ຺ຂມ຺ມສງ຺ກປ຺ປາທໂຍ ວິປສ຺ສນາຌານວເສນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕີນໍ ນານຕ຺ຕາ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາ; ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ອິເມສຸ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອກຸສລສງ຺ກປ຺ປສ຺ສ ປທຈ຺ເຉທໂຕ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິສາຘນວເສນ ມຄ຺ຄງ຺ຄໍ ປູຣຍມາໂນ ເອໂກວ ກຸສລສງ຺ກປ຺ໂປ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ນາມ.

ສມ຺ມາວາຈານິທ຺ເທເສປິ ຍສ຺ມາ ອຎ຺ເຎເນວ ຈິຕ຺ເຕນ ມຸສາວາທາ ວິຣມຕິ, ອຎ຺ເຎນຎ຺ເຎນ ປິສຸຓວາຈາທີຫິ, ຕສ຺ມາ ຈຕສ຺ໂສເປຕາ ເວຣມຓິໂຍ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາ; ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ມິຈ຺ຉາວາຈາສງ຺ຂາຕາຍ ຈຕຸພ຺ພິຘາຍ ອກຸສລທຸສ຺ສີລ຺ຍເຈຕນາຍ ປທຈ຺ເຉທໂຕ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິສາຘນວເສນ ມຄ຺ຄງ຺ຄໍ ປູຣຍມານາ ເອກາວ ສມ຺ມາວາຈາສງ຺ຂາຕາ ກຸສລເວຣມຓີ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ສມ຺ມາວາຈາ ນາມ.

ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕນິທ຺ເທເສປິ ຍສ຺ມາ ອຎ຺ເຎເນວ ຈິຕ຺ເຕນ ປາຓາຕິປາຕາ ວິຣມຕິ, ອຎ຺ເຎນ ອທິນ຺ນາທານາ, ອຎ຺ເຎນ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ, ຕສ຺ມາ ຕິສ຺ໂສເປຕາ ເວຣມຓິໂຍ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາ; ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ຕສງ຺ຂາຕາຍ ຕິວິຘາຍ ອກຸສລທຸສ຺ສີລ຺ຍເຈຕນາຍ ປທຈ຺ເຉທໂຕ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິສາຘນວເສນ ມຄ຺ຄງ຺ຄໍ ປູຣຍມານາ ເອກາວ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕສງ຺ຂາຕາ ອກຸສລເວຣມຓີ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ນາມ.

ສມ຺ມາອາຊີວນິທ຺ເທເສ ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ. ອຣິຍສາວໂກຕິ ອຣິຍສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາວໂກ. ມິຈ຺ຉາອາຊີວໍ ປຫາຍາຕິ ປາປກໍ ອາຊີວໍ ປຊຫິຕ຺ວາ. ສມ຺ມາອາຊີເວນາຕິ ພຸທ຺ຘປສຕ຺ເຖນ ກຸສລອາຊີເວນ. ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕີຕິ ຊີວິຕປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ປວຕ຺ເຕຕິ. ອິຘາປິ ຍສ຺ມາ ອຎ຺ເຎເນວ ຈິຕ຺ເຕນ ກາຍທ຺ວາຣວີຕິກ຺ກມາ ວິຣມຕິ; ອຎ຺ເຎນ ວຈີທ຺ວາຣວີຕິກ຺ກມາ, ຕສ຺ມາ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາກ຺ຂເຓສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ທ຺ວີສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ກມ຺ມປຖານໍ ວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ມິຈ຺ຉາອາຊີວທຸສ຺ສີລ຺ຍເຈຕນາຍ ປທຈ຺ເຉທໂຕ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິສາຘນວເສນ ມຄ຺ຄງ຺ຄໍ ປູຣຍມານາ ເອກາວ ສມ຺ມາອາຊີວສງ຺ຂາຕາ ກຸສລເວຣມຓີ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ສມ຺ມາອາຊີໂວ ນາມ.

ສມ຺ມາວາຍາມນິທ຺ເທໂສ ສມ຺ມປ຺ປຘານວິຠງ຺ເຄ ອນຸປທວຓ຺ຓນາວເສນ ອາວິຠວິສ຺ສຕິ. ອຍໍ ປນ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາຈິຕ຺ເຕສຸ ລຠຕິ. ອຎ຺ເຎເນວ ຫິ ຈິຕ຺ເຕນ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຸປ຺ປາທາຍ ວາຍາມໍ ກໂຣຕິ, ອຎ຺ເຎນ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປຫານາຍ; ອຎ຺ເຎເນວ ຈ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປ຺ປາທາຍ, ອຎ຺ເຎນ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ຐິຕິຍາ; ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ເອກຈິຕ຺ເຕເຍວ ລພ຺ຠຕິ. ເອກເມວ ຫິ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ວີຣິຍໍ ຈຕຸກິຈ຺ຈສາຘນຏ຺ເຐນ ຈຕ຺ຕາຣິ ນາມານິ ລພ຺ຠຕິ.

ສມ຺ມາສຕິນິທ຺ເທໂສປິ ສຕິປຏ຺ຐານວິຠງ຺ເຄ ອນຸປທວຓ຺ຓນາວເສນ ອາວິຠວິສ຺ສຕິ. ອຍມ຺ປິ ຈ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາຈິຕ຺ເຕສຸ ລພ຺ຠຕິ. ອຎ຺ເຎເນວ ຫິ ຈິຕ຺ເຕນ ກາຍໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຎ຺ເຎນຎ຺ເຎນ ເວທນາທີນິ; ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ເອກຈິຕ຺ເຕເຍວ ລພ຺ຠຕິ. ເອກາເຍວ ຫິ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຕິ ຈຕຸກິຈ຺ຈສາຘນຏ຺ເຐນ ຈຕ຺ຕາຣິ ນາມານິ ລຠຕິ.

ສມ຺ມາສມາຘິນິທ຺ເທເສ ຈຕ຺ຕາຣິ ຌານານິ ປຸພ຺ພຠາເຄປິ ນານາ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓປິ. ປຸພ຺ພຠາເຄ ສມາປຕ຺ຕິວເສນ ນານາ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ນານາມຄ຺ຄວເສນ. ເອກສ຺ສ ຫິ ປຐມມຄ຺ໂຄ ປຐມຊ຺ຌານິໂກ ໂຫຕິ, ທຸຕິຍມຄ຺ຄາທໂຍປິ ປຐມຊ຺ຌານິກາ, ທຸຕິຍາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣຊ຺ຌານິກາ ວາ. ເອກສ຺ສ ປຐມມຄ຺ໂຄ ທຸຕິຍາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣຊ຺ຌານິໂກ ໂຫຕິ, ທຸຕິຍາທໂຍປິ ທຸຕິຍາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣຊ຺ຌານິກາ ວາ ປຐມຊ຺ຌານິກາ ວາ. ເອວໍ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ມຄ຺ຄາ ຌານວເສນ ສທິສາ ວາ ອສທິສາ ວາ ເອກຈ຺ຈສທິສາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ.

ອຍໍ ປນສ຺ສ ວິເສໂສ ປາທກຊ຺ຌານນິຍາເມນ ໂຫຕິ. ປາທກຊ຺ຌານນິຍາເມນ ຕາວ ປຐມຊ຺ຌານລາຠິໂນ ປຐມຊ຺ຌານາ ວຸຏ຺ຐາຍ ວິປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນມຄ຺ໂຄ ປຐມຊ຺ຌານິໂກ ໂຫຕິ; ມຄ຺ຄງ຺ຄໂພຊ຺ຌງ຺ຄານິ ປເນຕ຺ຖ ປຣິປຸຓ຺ຓາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ທຸຕິຍຊ຺ຌານໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍ ວິປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ມຄ຺ໂຄ ທຸຕິຍຊ຺ຌານິໂກ ໂຫຕິ; ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ປເນຕ຺ຖ ສຕ຺ຕ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕິຍຊ຺ຌານໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍ ວິປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ມຄ຺ໂຄ ຕຕິຍຊ຺ຌານິໂກ ໂຫຕິ; ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ປເນຕ຺ຖ ສຕ຺ຕ, ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານິ ຉ ໂຫນ຺ຕິ. ເອສ ນໂຍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນາ.

ອາຣຸປ຺ເປ ຈຕຸກ຺ກປຎ຺ຈກຊ຺ຌານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ໂນ ໂລກິຍນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ກຖນ຺ຕິ? ເອຕ຺ຖາປິ ປຐມຊ຺ຌານາທີສຸ ຍໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ອາຣຸປ຺ປສມາປຕ຺ຕິໍ ຠາເວຕ຺ວາ ໂຍ ອາຣຸປ຺ເປ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຕໍຌານິກາວ ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ຕໂຍ ມຄ຺ຄາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວໍ ປາທກຊ຺ຌານເມວ ນິຍາເມຕິ. ເກຈິ ປນ ເຖຣາ ‘‘ວິປສ຺ສນາຍ ອາຣມ຺ມຓຠູຕາ ຂນ຺ຘາ ນິຍາເມນ຺ຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເກຈິ ‘‘ປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສໂຍ ນິຍາເມຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເກຈິ ‘‘ວຸຏ຺ຐານຄາມິນີວິປສ຺ສນາ ນິຍາເມຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເຕສໍ ວາທວິນິຈ຺ຉໂຍ ເຫຏ຺ຐາ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທກຓ຺ເຑ ໂລກຸຕ຺ຕຣປທຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາຍໍ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໓໕໐) ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສມ຺ມາສມາຘີຕິ ຍາ ອິເມສຸ ຈຕູສຸ ຌາເນສຸ ເອກຄ຺ຄຕາ, ອຍໍ ປຸພ຺ພຠາເຄ ໂລກິໂຍ, ອປຣຠາເຄ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ ສມ຺ມາສມາຘິ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ. ເອວໍ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣວເສນ ຠຄວາ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ ເທເສສິ.

ຕຕ຺ຖ ໂລກິຍມຄ຺ເຄ ສພ຺ພາເນວ ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ຍຖານຸຣູປໍ ຉສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ອຎ຺ຎຕຣາຣມ຺ມຓານິ ໂຫນ຺ຕິ. ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ເຄ ປນ ຈຕຸສຈ຺ຈປຏິເວຘາຍ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ອຣິຍສ຺ສ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓໍ ອວິຊ຺ຊານຸສຍສມຸຄ຺ຆາຕກໍ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ຕຖາ ສມ຺ປນ຺ນທິຏ຺ຐິສ຺ສ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຕິວິຘມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປສມຸຄ຺ຆາຕກໍ ເຈຕໂສ ນິພ຺ພານປທາຠິນິໂຣປນໍ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ. ຕຖາ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ວິຕກ຺ເກນ຺ຕສ຺ສ ຈ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ ຈຕຸພ຺ພິຘວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕສມຸຄ຺ຆາຕິກາຍ ມິຈ຺ຉາວາຈາຍ ວິຣຕິ ສມ຺ມາວາຈາ. ຕຖາ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ຕສມຸຈ຺ເຉທິກາ ຕິວິຘກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕວິຣຕິ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ. ເຕສໍເຍວ ສມ຺ມາວາຈາກມ຺ມນ຺ຕານໍ ໂວທານຠູຕາ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ ກຸຫນາທິສມຸຈ຺ເຉທິກາ ມິຈ຺ຉາອາຊີວວິຣຕິ ສມ຺ມາອາຊີໂວ. ອິມິສ຺ສາ ສມ຺ມາວາຈາກມ຺ມນ຺ຕາຊີວສໍຂາຕາຍ ສີລຠູມິຍໍ ປຕິຏ຺ຐມານສ຺ສ ຕທນຸຣູໂປ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕວ ໂກສຊ຺ຊສມຸຈ຺ເຉທໂກ ອນຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ອກຸສລກຸສລານໍ ອນຸປ຺ປາທປຫານຸປ຺ປາທຏ຺ຐິຕິສາຘໂກ ຈ ວີຣິຍາຣມ຺ໂຠ ສມ຺ມາວາຍາໂມ. ເອວໍ ວາຍມນ຺ຕສ຺ສ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕວ ມິຈ຺ຉາສຕິວິນິທ຺ຘຸນນໂກ ກາຍາທີສຸ ກາຍານຸປສ຺ສນາທິສາຘໂກ ຈ ເຈຕໂສ ອສມ຺ໂມໂສ ສມ຺ມາສຕິ. ອິຕິ ອນຸຕ຺ຕຣາຍ ສຕິຍາ ສຸວິຫິຕຈິຕ຺ຕາຣກ຺ຂສ຺ສ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ ມິຈ຺ຉາສມາຘິສມຸຄ຺ຆາຕິກາ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ສມ຺ມາສມາຘີຕິ. ເອສ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ໂຍ ສຫ ໂລກິເຍນ ມຄ຺ເຄນ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາຕິ ສງ຺ຂໍ ຄໂຕ.

ໂສ ໂຂ ປເນສ ມຄ຺ໂຄ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສງ຺ກປ຺ປານໍ ວິຊ຺ຊາຍ, ເສສຘມ຺ມານໍ ຈຣເຓນ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ວິຊ຺ຊາ ເຈວ ຈຣຓຎ຺ຈ. ຕຖາ ເຕສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວິປສ຺ສນາຍາເນນ, ອິຕເຣສໍ ສມຖຍາເນນ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ສມໂຖ ເຈວ ວິປສ຺ສນາ ຈ. ເຕສໍ ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘນ, ຕທນນ຺ຕຣານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນ, ອວເສສານໍ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ເຘນ ອຘິປຎ຺ຎາອຘິສີລອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາຫິ ຈ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ຂນ຺ຘຕ຺ຕຍຎ຺ເຈວ ສິກ຺ຂາຕ຺ຕຍຎ຺ຈ ໂຫຕິ; ເຍນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຣິຍສາວໂກ ທສ຺ສນສມຕ຺ເຖຫິ ຈກ຺ຂູຫິ ຄມນສມຕ຺ເຖຫິ ຈ ປາເທຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອທ຺ຘິໂກ ວິຍ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຍາເນນ ກາມສຸຂລ຺ລິການຸໂຍຄໍ, ສມຖຍາເນນ ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍຄນ຺ຕິ ອນ຺ຕທ຺ວຍໍ ປຣິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ໂນ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘນ ໂມຫກ຺ຂນ຺ຘໍ, ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນ ໂທສກ຺ຂນ຺ຘໍ, ສມາຘິກ຺ຂນ຺ເຘນ ຈ ໂລຠກ຺ຂນ຺ຘໍ ປທາເລນ຺ໂຕ ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາຍ ປຎ຺ຎາສມ຺ປທໍ, ອຘິສີລສິກ຺ຂາຍ ສີລສມ຺ປທໍ, ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາຍ ສມາຘິສມ຺ປທນ຺ຕິ ຕິສ຺ໂສ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ປຕ຺ວາ ອມຕໍ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓໍ ສຕ຺ຕຕິໍສໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມຣຕນວິຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍາມສງ຺ຂາຕໍ ອຣິຍຠູມິຎ຺ຈ ໂອກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ.

ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ.

໒. ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ

໒໐໖-໒໑໔. ອິທານິ ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີຍໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອຣິຍສຈ຺ຈານີ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ນິປ຺ປເທສໂຕ ປຈ຺ຈຍສງ຺ຂາຕໍ ສມຸທຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຣິຍສຈ຺ຈານີຕິ ຫິ ວຸຕ຺ເຕ ອວເສສາ ຈ ກິເລສາ, ອວເສສາ ຈ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ຕີຓິ ຈ ກຸສລມູລານິ ສາສວານິ, ອວເສສາ ຈ ສາສວາ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ນ ສງ຺ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ. ນ ຈ ເກວລໍ ຕຓ຺ຫາວ ທຸກ຺ຂໍ ສມຸທາເນຕິ, ອິເມປິ ອວເສສາ ຈ ກິເລສາທໂຍ ປຈ຺ຈຍາ ສມຸທາເນນ຺ຕິເຍວ. ອິຕິ ອິເມປິ ປຈ຺ຈຍາ ທຸກ຺ຂໍ ສມຸທາເນນ຺ຕິເຍວາຕິ ນິປ຺ປເທສໂຕ ປຈ຺ຈຍສງ຺ຂາຕໍ ສມຸທຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຣິຍສຈ຺ຈານີ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ນິທ຺ເທສວາເຣ ຈ ເນສໍ ປຐມໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນິທ຺ທິສິຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ສຸຂນິທ຺ເທສຕ຺ຖໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ນິທ຺ທິຏ຺ເຐ ‘‘ອວເສສາ ຈ ກິເລສາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ສຸຂນິທ຺ເທສໍ ໂຫຕິ. ນິໂຣຘສຈ຺ຈມ຺ເປຕ຺ຖ ຕຓ຺ຫາຍ ປຫານໍ ‘‘ຕຓ຺ຫາຍ ຈ ອວເສສານຎ຺ຈ ກິເລສານໍ ປຫານ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕສ຺ສ ສມຸທຍສ຺ສ ປຫານວເສນ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ ປເນຕ຺ຖ ປຐມຊ຺ຌານິກໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄວເສນ ຘມ຺ມສງ຺ຄຓິຍໍ ວິຠຕ຺ຕສ຺ສ ເທສນານຍສ຺ສ ມຸຂມຕ຺ຕເມວ ທສ຺ເສນ຺ເຕນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ຕຕ຺ຖ ນຍເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕໍ ອຸປຣິ ປກາສຍິສ຺ສາມ.

ຍສ຺ມາ ປນ ນ ເກວລໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄວ ປຏິປທາ ‘‘ປຸພ຺ເພວ ໂຂ ປນສ຺ສ ກາຍກມ຺ມໍ ວຈີກມ຺ມໍ ອາຊີໂວ ສຸປຣິສຸທ຺ໂຘ ໂຫຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໔໓໓) ວຈນໂຕ ປນ ປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສຍວເສນ ປຎ຺ຈງ຺ຄິໂກປິ ມຄ຺ໂຄ ປຏິປທາ ເອວາຕິ ເທສິໂຕ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ນຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກວາໂຣປິ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ. ຍສ຺ມາ ຈ ນ ເກວລໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກປຎ຺ຈງ຺ຄິກມຄ຺ຄາວ ປຏິປທາ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກາ ປນ ອຕິເຣກປຎ຺ຎາສຘມ຺ມາປິ ປຏິປທາ ເອວ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ນຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຕຕິໂຍ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກວາໂຣປິ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອວເສສາ ຘມ຺ມາ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິຍາ ປຏິປທາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ອິທໍ ປຣິຫາຍຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສທິສເມວ.

ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກວາຣສ຺ສ ‘‘ຕຓ຺ຫາຍ ອວເສສານຎ຺ຈ ກິເລສານໍ ປຫານ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ປຎ຺ຈສຸ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ປຐມໂກຏ຺ຐາເສ ຕາວ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄ ຌານາຠິນິເວເສ ສຸທ຺ຘິກປຏິປທາ, ສຸທ຺ຘິກສຸຎ຺ຎຕາ, ສຸຎ຺ຎຕປຏິປທາ, ສຸທ຺ຘິກອປ຺ປຓິຫິຕໍ, ອປ຺ປຓິຫິຕປຏິປທາຕິ ອິເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ ວາເຣສຸ ທ຺ວິນ຺ນໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຈຕຸກ຺ກປຎ຺ຈກນຍານໍ ວເສນ ທສ ນຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ເສເສສຸປີຕິ ວີສຕິຍາ ອຠິນິເວເສສຸ ທ຺ເວ ນຍສຕານິ. ຕານິ ຈຕູຫິ ອຘິປຕີຫິ ຈຕຸຄ຺ຄຸຓິຕານິ ອຏ຺ຐ. ອິຕິ ສຸທ຺ຘິການິ ທ຺ເວ ສາຘິປຕີ ອຏ຺ຐາຕິ ສພ຺ພມ຺ປິ ນຍສຫສ຺ສໍ ໂຫຕິ. ຍຖາ ຈ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄ, ເອວໍ ເສສມຄ຺ເຄສຸປີຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ນຍສຫສ຺ສານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຍຖາ ຈ ປຐມໂກຏ຺ຐາເສ ຈຕ຺ຕາຣິ, ເອວໍ ເສເສສຸປີຕິ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກວາເຣ ປຎ຺ຈສຸ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ວີສຕິ ນຍສຫສ຺ສານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຖາ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກວາເຣ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກວາເຣ ຈາຕິ ສພ຺ພານິປິ ສຏ຺ຐິ ນຍສຫສ຺ສານິ ສຕ຺ຖາຣາ ວິຠຕ຺ຕານິ. ປາຬິ ປນ ສງ຺ເຂເປນ ອາຄຕາ. ເອວມິທໍ ຕິວິຘມຫາວາຣໍ ປຎ຺ຈທສໂກຏ຺ຐາສໍ ສຏ຺ຐິນຍສຫສ຺ສປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີຍໍ ນາມ ນິທ຺ທິຏ຺ຐນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ.

໓. ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉກວຓ຺ຓນາ

໒໑໕. ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉເກ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ສຈ຺ຈານໍ ຂນ຺ຘວິຠງ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣເນວ ກຸສລາທິຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິເກສຸ ປນ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ ກາມາວຈຣຘມ຺ເມ ອສ຺ສາເທນ຺ຕສ຺ສ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ມຫຄ຺ຄຕຘມ຺ເມ ອສ຺ສາເທນ຺ຕສ຺ສ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓໍ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ອສ຺ສາເທນ຺ຕສ຺ສ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ. ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ກາມາວຈຣຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ, ຣູປາຣູປາວຈຣຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກາເລ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓໍ, ນວ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ເມ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ. ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ ສຫຊາຕເຫຕຸວເສນ ສພ຺ພທາປິ ມຄ຺ຄເຫຕຸກໍ ວີຣິຍໍ ວາ ວີມໍສໍ ວາ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ມຄ຺ຄຠາວນາກາເລ ມຄ຺ຄາຘິປຕິ, ຉນ຺ທຈິຕ຺ເຕສຸ ອຎ຺ຎຕຣາຘິປຕິກາເລ ນວຕ຺ຕພ຺ພໍ ນາມ ໂຫຕິ. ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ອຣິຍານໍ ມຄ຺ຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລ ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓໍ, ເຕສໍເຍວ ມຄ຺ຄໍ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລ ມຄ຺ຄາຘິປຕິ, ເສສຘມ຺ມປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລ ນວຕ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ.

ທ຺ເວ ສຈ຺ຈານີຕິ ທຸກ຺ຂສມຸທຍສຈ຺ຈານິ. ເອຕານິ ຫິ ອຕີຕາທິເຠເທ ຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກາເລ ອຕີຕາທິອາຣມ຺ມຓານິ ໂຫນ຺ຕິ. ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາທິເຠເທ ຘມ຺ເມ ອສ຺ສາເທນ຺ຕສ຺ສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາທິອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນກາເລ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓມ຺ປີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິຕິ ອິມສ຺ມິໍ ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉເກ ທ຺ເວ ສຈ຺ຈານິ ໂລກິຍານິ ໂຫນ຺ຕິ, ທ຺ເວ ໂລກຸຕ຺ຕຣານິ. ຍຖາ ຈ ອິມສ຺ມິໍ, ເອວໍ ປຸຣິເມສຸປິ ທ຺ວີສຸ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຫິ ຕີສຸປິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍາທີສຸ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາເນວ ສຈ຺ຈານິ ກຖິຕານິ. ເອວມຍໍ ສຈ຺ຈວິຠງ຺ໂຄປິ ເຕປຣິວຏ຺ຏໍ ນີຫຣິຕ຺ວາວ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ສິໂຕຕິ.

ສມ຺ໂມຫວິໂນທນີຍາ ວິຠງ຺ຄຏ຺ຐກຖາຍ

ສຈ຺ຈວິຠງ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ອິນ຺ທ຺ຣິຍວິຠງ຺ໂຄ

໑. ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ

໒໑໙. ອິທານິ ຕທນນ຺ຕເຣ ອິນ຺ທ຺ຣິຍວິຠງ຺ເຄ ພາວີສຕີຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍານີຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຘມ຺ມນິທສ຺ສນໍ. ອິທານິ ຕານິ ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍທ຺ວາເຣ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ກາຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ວິຊານນລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອິຕ຺ຖິຠາເວ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ປຸຣິສຠາເວ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອນຸປາລນລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ສຸຂລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ທຸກ຺ຂໂສມນສ຺ສ ໂທມນສ຺ສ ອຸເປກ຺ຂາລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອຸເປກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອຘິໂມກ຺ຂລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ປຄ຺ຄຫລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອຸປຏ຺ຐານລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ທສ຺ສນລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິ ປວຕ຺ເຕ ຊານນລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຎາຕານໍເຍວ ຘມ຺ມານໍ ປຸນ ອາຊານເນ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອຎ຺ຎາຕາວີຠາເວ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິຍໍ.

ອິຘ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍໍ ນາມ ນ ຄຫິຕໍ. ກສ຺ມາ? ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ອິມາຍ ປຏິປາຏິຍາ ພາວີສຕິຍາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອນາຄຕຕ຺ຕາ. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ກຕ຺ຖຈິ ທ຺ເວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ກຖິຕານິ, ກຕ຺ຖຈິ ຕີຓິ, ກຕ຺ຖຈິ ປຎ຺ຈ. ເອວໍ ປນ ນິຣນ຺ຕຣໍ ທ຺ວາວີສຕິ ອາຄຕານິ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອຍໍ ຕາເວຕ຺ຖ ອຏ຺ຐກຖານໂຍ. ອຍໍ ປນ ອປໂຣ ນໂຍ – ເອເຕສຸ ຫິ

ອຕ຺ຖໂຕ ລກ຺ຂຓາທີຫິ, ກມໂຕ ຈ ວິຊານິຍາ;

ເຠທາເຠທາ ຕຖາ ກິຈ຺ຈາ, ຠູມິໂຕ ຈ ວິນິຈ຺ຉຍໍ.

ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂາທີນໍ ຕາວ ‘‘ຈກ຺ຂຕີຕິ ຈກ຺ຂູ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ປກາສິໂຕ. ປຈ຺ຉິເມສຸ ປນ ຕີສຸ ປຐມໍ ‘ປຸພ຺ພຠາເຄ ອນຎ຺ຎາຕໍ ອມຕໍ ປທໍ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມໍ ວາ ຊານິສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຏ຺ຐສມ຺ຠວໂຕ ຈ ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ທຸຕິຍໍ ອາຊານນໂຕ ຈ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຏ຺ຐສມ຺ຠວໂຕ ຈ ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຕຕິຍໍ ອຎ຺ຎາຕາວິໂນ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ນິຏ຺ຐິຕຎາຓກິຈ຺ຈສ຺ສ ຂີຓາສວສ຺ເສວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຏ຺ຐສມ຺ຠວໂຕ ຈ ອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິຍໍ.

ໂກ ປເນສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຏ຺ໂຐ ນາມາຕິ? ອິນ຺ທລິງ຺ຄຏ຺ໂຐ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຏ຺ໂຐ, ອິນ຺ທເທສິຕຏ຺ໂຐ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຏ຺ໂຐ, ອິນ຺ທທິຏ຺ຐຏ຺ໂຐ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຏ຺ໂຐ, ອິນ຺ທສິຏ຺ຐຏ຺ໂຐ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຏ຺ໂຐ, ອິນ຺ທຊຸຏ຺ຐຏ຺ໂຐ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຏ຺ໂຐ. ໂສ ສພ຺ໂພປິ ອິຘ ຍຖາໂຍຄໍ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ຠຄວາ ຫິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ປຣມິສ຺ສຣິຍຠາວໂຕ ອິນ຺ໂທ. ກຸສລາກຸສລຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ກມ຺ເມສຸ ກສ຺ສຈິ ອິສ຺ສຣິຍາຠາວໂຕ. ເຕເນເວຕ຺ຖ ກມ຺ມສຎ຺ຊນິຕານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມໍ ອຸລ຺ລິງ຺ເຄນ຺ຕິ. ເຕນ ຈ ສິຏ຺ຐານີຕິ ອິນ຺ທລິງ຺ຄຏ຺ເຐນ ອິນ຺ທສິຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ຈ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ. ສພ຺ພາເນວ ປເນຕານິ ຠຄວຕາ ຍຖາຠູຕໂຕ ປກາສິຕານິ ຈ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘານິ ຈາຕິ ອິນ຺ທເທສິຕຏ຺ເຐນ ອິນ຺ທທິຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ຈ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ. ເຕເນວ ຠຄວຕາ ມຸນິນ຺ເທນ ການິຈິ ໂຄຈຣາເສວນາຍ, ການິຈິ ຠາວນາເສວນາຍ ເສວິຕານີຕິ ອິນ຺ທຊຸຏ຺ຐຏ຺ເຐນປິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ. ອປິຈ ອາຘິປຈ຺ຈສງ຺ຂາເຕນ ອິສ຺ສຣິຍຏ຺ເຐນາປິ ເອຕານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທິປ຺ປວຕ຺ຕິຍຎ຺ຫິ ຈກ຺ຂາທີນໍ ສິທ຺ຘມາຘິປຈ຺ຈໍ; ຕສ຺ມິໍ ຕິກ຺ເຂ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕາ ມນ຺ເທ ຈ ມນ຺ທຕ຺ຕາຕິ. ອຍໍ ຕາເວຕ຺ຖ ‘ອຕ຺ຖໂຕ’ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

‘ລກ຺ຂຓາທີຫີ’ຕິ ລກ຺ຂຓຣສປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານປທຏ຺ຐາເນຫິປິ ຈກ຺ຂາທີນໍ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ວິຊານິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕານິ ເນສໍ ລກ຺ຂຓາທີນິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍາເນວ. ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນິ ຫິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຕ຺ຖໂຕ ອໂມໂຫເຍວ. ເສສານິ ຕຕ຺ຖ ສຣູເປເນວາຄຕານິ.

‘ກມໂຕ’ຕິ ອຍມ຺ປິ ເທສນາກ຺ກໂມວ. ຕຕ຺ຖ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຘມ຺ມໍ ປຣິຎ຺ຎາຍ ອຣິຍຠູມິປຏິລາໂຠ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ຕຠາວປຣິຍາປນ຺ນານິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍາທີນິ ປຐມໍ ເທສິຕານິ. ໂສ ປນຕ຺ຕຠາໂວ ຍໍ ຘມ຺ມໍ ອຸປາທາຍ ອິຕ຺ຖີຕິ ວາ ປຸຣິໂສຕິ ວາ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ໂສຕິ ນິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຕໂຕ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ. ໂສ ທຸວິໂຘປິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍປຏິພທ຺ຘວຸຕ຺ຕີຕິ ຎາປນຕ຺ຖໍ ຕໂຕ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຍາວ ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕິ ຕາວ ເອເຕສໍ ເວທຍິຕານໍ ອນິວຕ຺ຕິ. ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ເວທຍິຕໍ ສພ຺ພໍ ຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຎາປນຕ຺ຖໍ ຕໂຕ ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນິ. ຕໍນິໂຣຘຕ຺ຖໍ ປນ ເອເຕ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາຕິ ປຏິປຕ຺ຕິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຕໂຕ ສທ຺ຘາທີນິ. ອິມາຍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ເອສ ຘມ຺ໂມ ປຐມໍ ອຕ຺ຕນິ ປາຕຸຠວຕີຕິ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອໂມຆຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຕໂຕ ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຕສ຺ເສວ ຜລຕ຺ຕາ ຕໂຕ ອນນ຺ຕຣໍ ຠາເວຕພ຺ພຕ຺ຕາ ຈ ຕໂຕ ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອິໂຕ ປຣໍ ຠາວນາຍ ອິມສ຺ສ ອຘິຄໂມ, ອຘິຄເຕ ຈ ປນິມສ຺ມິໍ ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈິ ອຸຕ຺ຕຣິ ກຣຓີຍນ຺ຕິ ຎາປນຕ຺ຖໍ ອນ຺ເຕ ປຣມສ຺ສາສຠູຕໍ ອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ເທສິຕນ຺ຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ກໂມ.

‘ເຠທາເຠທາ’ຕິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ເສວ ເຈຕ຺ຖ ເຠໂທ. ຕຎ຺ຫິ ຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ທຸວິຘໍ ໂຫຕິ. ເສສານໍ ອເຠໂທຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ເຠທາເຠທໂຕ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ວິຊານິຍາ.

‘ກິຈ຺ຈາ’ຕິ ກິໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ເຈ? ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ຕາວ ‘‘ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ວຈນໂຕ ຍໍ ຕໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈຍຠາເວນ ສາເຘຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຕໂນ ຕິກ຺ຂມນ຺ທາທິຠາເວນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທິຘມ຺ມານໍ ຕິກ຺ຂມນ຺ທາທິສງ຺ຂາຕໍ ອຕ຺ຕາກາຣານຸວຕ຺ຕາປນໍ ອິທໍ ‘ກິຈ຺ຈໍ’. ເອວໍ ໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍານໍ. ມນິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ປນ ສຫຊາຕຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຕໂນ ວສວຕ຺ຕາປນໍ, ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ສຫຊາຕຘມ຺ມານຸປາລນໍ, ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສນິມິຕ຺ຕກຸຕ຺ຕາກປ຺ປາກາຣານຸວິຘານໍ, ສຸຂທຸກ຺ຂໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ສຫຊາຕຘມ຺ເມ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ຍຖາສກໍ ໂອຬາຣິກາກາຣານຸປາປນໍ, ອຸເປກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕປຓີຕມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາຣານຸປາປນໍ, ສທ຺ຘາທີນໍ ປຏິປກ຺ຂາຠິຠວນໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມານຎ຺ຈ ປສນ຺ນາກາຣາທິຠາວສມ຺ປາປນໍ, ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ສໍໂຍຊນຕ຺ຕຍປ຺ປຫານຎ຺ເຈວ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການຎ຺ຈ ຕປ຺ປຫານາຠິມຸຂຠາວກຣຓໍ, ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ກາມຣາຄພ຺ຍາປາທາທິຕນຸກຣຓປຫານຎ຺ເຈວ ສຫຊາຕານຎ຺ຈ ອຕ຺ຕໂນ ວສານຸວຕ຺ຕາປນໍ, ອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ສພ຺ພກິຈ຺ເຈສຸ ອຸສ຺ສຸກ຺ກປ຺ປຫານຎ຺ເຈວ ອມຕາຠິມຸຂຠາວປຈ຺ຈຍຕາ ຈ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານນ຺ຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ກິຈ຺ຈໂຕ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ວິຊານິຍາ.

‘ຠູມິໂຕ’ຕິ ຈກ຺ຂຸໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍອິຕ຺ຖິປຸຣິສສຸຂທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ເຈຕ຺ຖ ກາມາວຈຣາເນວ. ມນິນ຺ທ຺ຣິຍຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍອຸເປກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ສທ຺ຘາວີຣິຍສຕິສມາຘິປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຈ ຈຕຸຠູມິປຣິຍາປນ຺ນານິ. ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ກາມາວຈຣ-ຣູປາວຈຣ-ໂລກຸຕ຺ຕຣວເສນ ຠູມິຕ຺ຕຍປຣິຍາປນ຺ນໍ. ອວສາເນ ຕີຓິ ໂລກຸຕ຺ຕຣາເນວາຕິ ເອວໍ ຠູມິໂຕ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ວິຊານິຍາ. ເອວຎ຺ຫິ ວິຊານນ຺ໂຕ –

ສໍເວຄພຫຸໂລ ຠິກ຺ຂຸ, ຐິໂຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວເຣ;

ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຣິຎ຺ຎາຍ, ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ນິຄຈ຺ຉຕີຕິ.

໒໒໐. ນິທ຺ເທສວາເຣ ‘‘ຍໍ ຈກ຺ຂຸ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຠູຕານ’’ນ຺ຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ຘມ຺ມສງ຺ຄຓິຍໍ ປທຠາຊເນ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໕໙໕ ອາທໂຍ) ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍນິທ຺ເທສາທີສຸ ຈ ສມ຺ມາວາຍາໂມ ມິຈ຺ຉາວາຍາໂມ ສມ຺ມາສມາຘິ ມິຈ຺ຉາສມາຘີຕິອາທີນິ ນ ວຸຕ຺ຕານິ. ກສ຺ມາ? ສພ຺ພສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕາ. ສພ຺ພສງ຺ຄາຫການິ ຫິ ອິຘ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ກຖິຕານິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕເປຕ຺ຖ ທສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ໂລກິຍານິ ກາມາວຈຣາເນວ, ຕີຓິ ໂລກຸຕ຺ຕຣານິ, ນວ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສການີຕິ.

ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ.

໒. ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉກວຓ຺ຓນາ

໒໒໑. ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉເກ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ກຸສລາທິວິຠາໂຄ ປາຬິນຍານຸສາເຣເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໒໒໓. ອາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິເກສຸ ປນ ສຕ຺ຕິນ຺ທ຺ຣິຍາ ອນາຣມ຺ມຓາຕິ ຈກ຺ຂຸໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍອິຕ຺ຖິປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປນ ອຣູປມິສ຺ສກຕ຺ຕາ ອິຘ ອນາຠຏ຺ຐໍ. ທ຺ວິນ຺ທ຺ຣິຍາຕິ ທ຺ເວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍາ; ສຸຂທຸກ຺ຂທ຺ວຍໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຎ຺ຫິ ເອກນ຺ຕປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ. ໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສິຍາ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ, ສິຍາ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ກາມາວຈຣຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕິກາເລ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈເຣ ປນ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕິກາເລ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕິກາເລ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ. ນວິນ຺ທ຺ຣິຍາ ສິຍາ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາຕິ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍອຸເປກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ເຈວ ສທ຺ຘາທິປຎ຺ຈກຎ຺ຈ ສນ຺ຘາຍ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຫິ ຣູປມິສ຺ສກຕ຺ຕາ ອນາຣມ຺ມເຓສຸ ຣູປຘມ຺ເມສຸ ສງ຺ຄຫິຕມ຺ປິ ອຣູປໂກຏ຺ຐາເສນ ສິຍາປກ຺ເຂ ສງ຺ຄຫິຕໍ.

ຈຕ຺ຕາຣິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານີຕິ ສຸຂທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິຍານິ. ຕານິ ຫິ ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິເກ ນ ຠຊນ຺ຕິ. ມຄ຺ຄເຫຕຸກນ຺ຕິ ສຫຊາຕເຫຕຸໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ວີຣິຍວີມໍສາເຊຏ຺ຐກກາເລ ສິຍາ ມຄ຺ຄາຘິປຕິ, ຉນ຺ທຈິຕ຺ຕເຊຏ຺ຐກກາເລ ສິຍາ ນວຕ຺ຕພ຺ພາ.

ທສິນ຺ທ຺ຣິຍາ ສິຍາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ສິຍາ ອຸປ຺ປາທິໂນຕິ ສຕ຺ຕ ຣູປິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຕີຓິ ຈ ວິປາກິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ທສິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ໂທມນສ຺ເສນ ສທ຺ຘິໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕາເນວ. ຕຕ຺ຖ ໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕິກາເລ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ, ເສສານິ ນິພ຺ພານປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລປິ. ຕີຓິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓານີຕິ ຕີຓິ ໂລກຸຕ຺ຕຣິນ຺ທ຺ຣິຍານິ. ຈຕ຺ຕາຣີຕິ ສຸຂທຸກ຺ຂໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານິ. ຕານິ ຫິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຘມ຺ເມປິ ພຫິທ຺ຘາຘມ຺ເມປິ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐິນ຺ທ຺ຣິຍາຕິ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍອຸເປກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ເຈວ ສທ຺ຘາທິປຎ຺ຈກຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນກາເລ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອິຕິ ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉເກ ທສິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ກາມາວຈຣານິ, ຕີຓິ ໂລກຸຕ຺ຕຣານິ, ນວ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກາເນວ ກຖິຕານີຕິ. ອຍມ຺ປິ ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີເຍນ ສທ຺ຘິໍ ເອກປຣິຈ຺ເຉໂທວ ໂຫຕິ. ອຍໍ ປນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍວິຠງ຺ໂຄ ທ຺ເວປຣິວຏ຺ຏໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ສິໂຕຕິ.

ສມ຺ໂມຫວິໂນທນິຍາ ວິຠງ຺ຄຏ຺ຐກຖາຍ

ອິນ຺ທ຺ຣິຍວິຠງ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທວິຠງ຺ໂຄ

໑. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍໍ ອຸທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ

໒໒໕. ອິທານິ ຕທນນ຺ຕເຣ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທວິຠງ຺ເຄ ຍາ ‘‘ອຍໍ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຕນ຺ຕິ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ, ຕສ຺ສາ ອຕ຺ຖສໍວຓ຺ຓນໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ວິຠຊ຺ຊວາທິມຓ຺ຑລໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອາຈຣິເຍ ອນພ຺ຠາຈິກ຺ຂນ຺ເຕນ ສກສມຍໍ ອໂວກ຺ກມນ຺ເຕນ ປຣສມຍໍ ອນາຍູຫນ຺ເຕນ ສຸຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຏິພາຫນ຺ເຕນ ວິນຍໍ ອນຸໂລເມນ຺ເຕນ ມຫາປເທເສ ໂອໂລເກນ຺ເຕນ ຘມ຺ມໍ ທີເປນ຺ເຕນ ອຕ຺ຖໍ ສງ຺ຄຫນ຺ເຕນ ຕເມວຕ຺ຖໍ ປຸນ ອາວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອປເຣຫິປິ ປຣິຍາເຍຫິ ນິທ຺ທິສນ຺ເຕນ ຈ ຍສ຺ມາ ອຕ຺ຖສໍວຓ຺ຓນາ ກາຕພ຺ພາ ໂຫຕິ, ປກຕິຍາປິ ຈ ທຸກ຺ກຣາວ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທສ຺ສ ອຕ຺ຖສໍວຓ຺ຓນາ, ຍຖາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ສຈ຺ຈໍ ສຕ຺ໂຕ ປຏິສນ຺ຘິ, ປຈ຺ຈຍາກາຣເມວ ຈ;

ທຸທ຺ທສາ ຈຕຸໂຣ ຘມ຺ມາ, ເທເສຕຸຎ຺ຈ ສຸທຸກ຺ກຣາ’’ຕິ.

ຕສ຺ມາ ‘‘ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອາຄມາຘິຄມປ຺ປຕ຺ເຕຫິ ນ ສຸກຣາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທສ຺ສ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ’’ຕິ ປຣິຕຸລຍິຕ຺ວາ –

ວຕ຺ຕຸກາໂມ ອຫໍ ອຊ຺ຊ, ປຈ຺ຈຍາກາຣວຓ຺ຓນໍ;

ປຕິຏ຺ຐໍ ນາຘິຄຈ຺ຉາມິ, ອຊ຺ໂຌຄາຬ຺ໂຫວ ສາຄຣໍ.

ສາສນໍ ປນິທໍ ນານາ-ເທສນານຍມຓ຺ຑິຕໍ;

ປຸພ຺ພາຈຣິຍມຄ຺ໂຄ ຈ, ອພ຺ໂພຈ຺ຉິນ຺ໂນ ປວຕ຺ຕຕິ.

ຍສ຺ມາ ຕສ຺ມາ ຕທຸຠຍໍ, ສນ຺ນິສ຺ສາຍຕ຺ຖວຓ຺ຓນໍ;

ອາຣຠິສ຺ສາມິ ເອຕສ຺ສ, ຕໍ ສຸຓາຖ ສມາຫິຕາ.

ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ປຸພ຺ພາຈຣິເຍຫິ –

‘‘ໂຍ ໂກຈິມໍ ອຏ຺ຐິໍ ກຕ຺ວາ ສຸເຓຍ຺ຍ,

ລເຠຖ ປຸພ຺ພາປຣິຍໍ ວິເສສໍ;

ລທ຺ຘານ ປຸພ຺ພາປຣິຍໍ ວິເສສໍ,

ອທສ຺ສນໍ ມຈ຺ຈຸຣາຊສ຺ສ ຄຈ຺ເຉ’’ຕິ.

ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາຕິອາທີສຸ ຫິ ອາທິໂຕເຍວ ຕາວ –

ເທສນາເຠທໂຕ ອຕ຺ຖ-ລກ຺ຂເຓກວິຘາທິໂຕ;

ອງ຺ຄານຎ຺ຈ ວວຕ຺ຖານາ, ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ຕຕ຺ຖ ‘ເທສນາເຠທໂຕ’ຕິ ຠຄວໂຕ ຫິ ວລ຺ລິຫາຣການໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຸຣິສານໍ ວລ຺ລິຄ຺ຄຫຓໍ ວິຍ ອາທິໂຕ ວາ ມຊ຺ຌໂຕ ວາ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ປຣິໂຍສານໍ, ຕຖາ ປຣິໂຍສານໂຕ ວາ ມຊ຺ຌໂຕ ວາ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອາທີຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທເທສນາ. ຍຖາ ຫິ ວລ຺ລິຫາຣເກສຸ ຈຕູສຸ ປຸຣິເສສຸ ເອໂກ ວລ຺ລິຍາ ມູລເມວ ປຐມໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ຕໍ ມູເລ ເຉຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ອາທາຍ ກມ຺ເມ ອຸປເນຕິ, ເອວໍ ຠຄວາ ‘‘ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ…ເປ… ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓ’’ນ຺ຕິ ອາທິໂຕ (ມ. ນິ. ໑.໔໐໒) ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ປຣິໂຍສານາປິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ເທເສຕິ.

ຍຖາ ປນ ເຕສຸ ປຸຣິເສສຸ ເອໂກ ວລ຺ລິຍາ ມຊ຺ຌໍ ປຐມໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ມຊ຺ເຌ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸປຣິຠາຄໍເຍວ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ອາທາຍ ກມ຺ເມ ອຸປເນຕິ, ເອວໍ ຠຄວາ ‘‘ຕສ຺ສ ຕໍ ເວທນໍ ອຠິນນ຺ທໂຕ ອຠິວທໂຕ ອຊ຺ໂຌສາຍ ຕິຏ຺ຐໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນນ຺ທີ; ຍາ ເວທນາສຸ ນນ຺ທີ, ຕທຸປາທານໍ, ຕສ຺ສຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠໂວ, ຠວປຈ຺ຈຍາ ຊາຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໐໙; ສໍ. ນິ. ໓.໕) ມຊ຺ຌໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ປຣິໂຍສານາປິ ເທເສຕິ.

ຍຖາ ຈ ເຕສຸ ປຸຣິເສສຸ ເອໂກ ວລ຺ລິຍາ ອຄ຺ຄໍ ປຐມໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ອຄ຺ເຄ ຄເຫຕ຺ວາ ອຄ຺ຄານຸສາເຣນ ຍາວ ມູລາ ສພ຺ພໍ ອາທາຍ ກມ຺ເມ ອຸປເນຕິ, ເອວໍ ຠຄວາ ‘‘ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓນ຺ຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊຣາມຣຓໍ ໂນ ວາ ກຖໍ ວາ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ, ຠນ຺ເຕ, ຊຣາມຣຓໍ; ເອວໍ ໂນ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕິ – ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຠວປຈ຺ຈຍາ ຊາຕິ…ເປ… ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຂາຣາ ໂນ ວາ ກຖໍ ວາ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຂາຣາ; ເອວໍ ໂນ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕິ – ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ ປຣິໂຍສານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອາທິໂຕປິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ເທເສຕິ.

ຍຖາ ປນ ເຕສຸ ປຸຣິເສສຸ ເອໂກ ວລ຺ລິຍາ ມຊ຺ຌເມວ ປຐມໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ມຊ຺ເຌ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ໂອຕຣນ຺ໂຕ ຍາວ ມູລາ ອາທາຍ ກມ຺ເມ ອຸປເນຕິ, ເອວໍ ຠຄວາ ‘‘ອິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຫາຣາ ກິໍ ນິທານາ, ກິໍ ສມຸທຍາ, ກິໍ ຊາຕິກາ, ກິໍ ປຠວາ? ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຫາຣາ ຕຓ຺ຫານິທານາ, ຕຓ຺ຫາສມຸທຍາ, ຕຓ຺ຫາຊາຕິກາ, ຕຓ຺ຫາປຠວາ. ຕຓ຺ຫາ ຈາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກິໍ ນິທານາ? ເວທນາ, ຜສ຺ໂສ, ສຬາຍຕນໍ, ນາມຣູປໍ, ວິຎ຺ຎາຓໍ. ສງ຺ຂາຣາ ກິໍ ນິທານາ…ເປ… ສງ຺ຂາຣາ ອວິຊ຺ຊານິທານາ, ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍາ, ອວິຊ຺ຊາຊາຕິກາ, ອວິຊ຺ຊາປຠວາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໑) ມຊ຺ຌໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອາທິໂຕ ເທເສຕິ.

ກສ຺ມາ ປເນວໍ ເທເສຕີຕິ? ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທສ຺ສ ສມນ຺ຕຠທ຺ທກຕ຺ຕາ, ສຍຎ຺ຈ ເທສນາວິລາສປ຺ປຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ສມນ຺ຕຠທ຺ທໂກ ຫິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ຕໂຕ ຕໂຕ ຎາຍປ຺ປຏິເວຘາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິເຍວ. ເທສນາວິລາສປ຺ປຕ຺ໂຕ ຈ ຠຄວາ ຈຕຸເວສາຣຊ຺ຊປ຺ປຏິສມ຺ຠິທາໂຍເຄນ ຈຕຸພ຺ພິຘຄມ຺ຠີຣຠາວປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ. ໂສ ເທສນາວິລາສປ຺ປຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນານານເຍເຫວ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ວິເສສໂຕ ປນສ຺ສ ຍາ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນຸໂລມເທສນາ, ສາ ປວຕ຺ຕິກາຣຓວິຠາຄສມ຺ມູຬ຺ຫໍ ເວເນຍ຺ຍຊນໍ ສມນຸປສ຺ສໂຕ ຍຖາສເກຫິ ກາຣເຓຫິ ປວຕ຺ຕິສນ຺ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ກມສນ຺ທສ຺ສນຕ຺ຖຎ຺ຈ ປວຕ຺ຕິຕາຕິ ຎາຕພ຺ພາ.

ຍາ ປຣິໂຍສານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຏິໂລມເທສນາ, ສາ ‘‘ກິຈ຺ຉໍ ວຕາຍໍ ໂລໂກ ອາປນ຺ໂນ ຊາຍຕິ ຈ ຊີຍຕິ ຈ ມີຍຕິ ຈາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໕໗) ອາທິນາ ນເຍນ ກິຈ຺ຉາປນ຺ນໍ ໂລກມນຸວິໂລກຍໂຕ ປຸພ຺ພຠາຄປ຺ປຏິເວຘານຸສາເຣນ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຊຣາມຣຓາທິກສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອຕ຺ຕນາຘິຄຕກາຣຓສນ຺ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ຍາ ປນ ມຊ຺ຌໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອາທິ, ສາ ອາຫາຣນິທານວວຕ຺ຖາປນານຸສາເຣນ ຍາວ ອຕີຕໍ ອທ຺ຘານໍ ອຕິຫຣິຕ຺ວາ ປຸນ ອຕີຕທ຺ຘໂຕ ປຠຸຕິ ເຫຕຸຜລປຏິປາຏິສນ຺ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ຍາ ປນ ມຊ຺ຌໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ປຣິໂຍສານາ ປວຕ຺ຕາ, ສາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ອທ຺ຘາເນ ອນາຄຕທ຺ຘເຫຕຸສມຸຏ຺ຐານໂຕ ປຠຸຕິ ອນາຄຕທ຺ຘສນ຺ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ຕາສຸ ຍາ ສາ ປວຕ຺ຕິກາຣຓສມ຺ມູຬ຺ຫສ຺ສ ເວເນຍ຺ຍຊນສ຺ສ ຍຖາສເກຫິ ກາຣເຓຫິ ປວຕ຺ຕິສນ຺ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ກມສນ຺ທສ຺ສນຕ຺ຖຎ຺ຈ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນຸໂລມເທສນາ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ອິຘ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາ ອາທິໂຕ ວຸຕ຺ຕາ? ກິໍ ປກຕິວາທີນໍ ປກຕິ ວິຍ ອວິຊ຺ຊາປິ ອກາຣຓໍ ມູລກາຣຓໍ ໂລກສ຺ສາຕິ? ນ ອກາຣຓໍ. ‘‘ອາສວສມຸທຍາ ອວິຊ຺ຊາສມຸທໂຍ’’ຕິ ຫິ ອວິຊ຺ຊາຍ ກາຣຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕ຺ຖິ ປນ ປຣິຍາໂຍ ເຍນ ມູລກາຣຓໍ ສິຍາ. ໂກ ປນ ໂສຕິ? ວຏ຺ຏກຖາຍ ສີສຠາໂວ. ຠຄວາ ຫິ ວຏ຺ຏກຖໍ ກເຖນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຘມ຺ເມ ສີສໍ ກຕ຺ວາ ກເຖສິ – ອວິຊ຺ຊໍ ວາ ຠວຕຓ຺ຫໍ ວາ. ຍຖາຫ – ‘‘ປຸຣິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ ອວິຊ຺ຊາຍ ‘ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ອວິຊ຺ຊາ ນາໂຫສິ, ອຖ ປຈ຺ຉາ ສມຠວີ’ຕິ. ເອວຎ຺ເຈຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຸຈ຺ຈຕິ, ອຖ ຈ ປນ ປຎ຺ຎາຍຕິ ‘ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາ ອວິຊ຺ຊາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑໐.໖໑); ຠວຕຓ຺ຫໍ ວາ, ຍຖາຫ – ‘‘ປຸຣິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ ຠວຕຓ຺ຫາຍ ‘ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ຠວຕຓ຺ຫາ ນາໂຫສິ, ອຖ ປຈ຺ຉາ ສມຠວີ’ຕິ. ເອວຎ຺ເຈຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຸຈ຺ຈຕິ, ອຖ ຈ ປນ ປຎ຺ຎາຍຕິ ‘ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຠວຕຓ຺ຫາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑໐.໖໒).

ກສ຺ມາ ປນ ຠຄວາ ວຏ຺ຏກຖໍ ກເຖນ຺ໂຕ ອິເມ ທ຺ເວວ ຘມ຺ເມ ສີສໍ ກຕ຺ວາ ກເຖສີຕິ? ສຸຄຕິທຸຄ຺ຄຕິຄາມິໂນ ກມ຺ມສ຺ສ ວິເສສເຫຕຸຠູຕຕ຺ຕາ. ທຸຄ຺ຄຕິຄາມິໂນ ຫິ ກມ຺ມສ຺ສ ວິເສສເຫຕຸ ອວິຊ຺ຊາ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ອວິຊ຺ຊາຠິຠູໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ, ອຄ຺ຄິສນ຺ຕາປລຄຸຬາຠິຆາຕປຣິສ຺ສມາຠິຠູຕາ ວຊ຺ຌຄາວີ ຕາຍ ປຣິສ຺ສມາຕຸຣຕາຍ ນິຣສ຺ສາທມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ອນຕ຺ຖາວຫມ຺ປິ ຈ ອຸຓ຺ໂຫທກປານໍ ວິຍ, ກິເລສສນ຺ຕາປໂຕ ນິຣສ຺ສາທມ຺ປິ ທຸຄ຺ຄຕິວິນິປາຕໂຕ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ອນຕ຺ຖາວຫມ຺ປິ ປາຓາຕິປາຕາທິມເນກປ຺ປກາຣໍ ທຸຄ຺ຄຕິຄາມິກມ຺ມໍ ອາຣຠຕິ. ສຸຄຕິຄາມິໂນ ປນ ກມ຺ມສ຺ສ ວິເສສເຫຕຸ ຠວຕຓ຺ຫາ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ຠວຕຓ຺ຫາຠິຠູໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ, ຍຖາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ຄາວີ ສີຕຸທກຕຓ຺ຫາຍ ສອສ຺ສາທໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິສ຺ສມວິໂນທນຎ຺ຈ ສີຕຸທກປານໍ ວິຍ, ກິເລສສນ຺ຕາປວິຣຫໂຕ ສອສ຺ສາທໍ ສຸຄຕິສມ຺ປາປເນນ ອຕ຺ຕໂນ ທຸຄ຺ຄຕິທຸກ຺ຂປຣິສ຺ສມວິໂນທນຎ຺ຈ ປາຓາຕິປາຕາເວຣມຓີອາທິມເນກປ຺ປກາຣໍ ສຸຄຕິຄາມິກມ຺ມໍ ອາຣຠຕິ.

ເອເຕສຸ ປນ ວຏ຺ຏກຖາຍ ສີສຠູເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ກຕ຺ຖຈິ ຠຄວາ ເອກຘມ຺ມມູລິກໍ ເທສນໍ ເທເສຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ‘‘ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອວິຊ຺ຊູປນິສາ ສງ຺ຂາຣາ, ສງ຺ຂາຣູປນິສໍ ວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທິ (ສໍ. ນິ. ໒.໒໓). ຕຖາ ‘‘ອຸປາທານີເຍສຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມສຸ ອສ຺ສາທານຸປສ຺ສິໂນ ວິຫຣໂຕ ຕຓ຺ຫາ ປວຑ຺ຒຕິ, ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ອຸປາທານ’’ນ຺ຕິອາທິ (ສໍ. ນິ. ໒.໕໒). ກຕ຺ຖຈິ ອຸຠຍມູລິກມ຺ປິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ‘‘ອວິຊ຺ຊານີວຣຓສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ພາລສ຺ສ ຕຓ຺ຫາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ເອວມຍໍ ກາໂຍ ສມຸທາຄໂຕ. ອິຕິ ອຍຎ຺ເຈວ ກາໂຍ ພຫິທ຺ຘາ ຈ ນາມຣູປໍ ອິຕ຺ເຖຕໍ ທ຺ວຍໍ, ທ຺ວຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ຜສ຺ໂສ, ສເຬວາຍຕນານິ ເຍຫິ ຜຸຏ຺ໂຐ ພາໂລ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຏິສໍເວເທຕີ’’ຕິອາທິ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໙). ຕາສຸ ຕາສຸ ເທສນາສຸ ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ ອຍມິຘ ອວິຊ຺ຊາວເສນ ເອກຘມ຺ມມູລິກາ ເທສນາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອວໍ ຕາເວຕ຺ຖ ເທສນາເຠທໂຕ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

‘ອຕ຺ຖໂຕ’ຕິ ອວິຊ຺ຊາທີນໍ ປທານໍ ອຕ຺ຖໂຕ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ປູເຣຕຸໍ ອຍຸຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທິ ອວິນ຺ທິຍໍ ນາມ; ອລທ຺ຘພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍ ອວິນ຺ທິຍໍ ວິນ຺ທຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາ. ຕພ຺ພິປຣີຕໂຕ ກາຍສຸຈຣິຕາທິ ວິນ຺ທິຍໍ ນາມ. ຕໍ ວິນ຺ທິຍໍ ນ ວິນ຺ທຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາ. ຂນ຺ຘານໍ ຣາສຏ຺ຐໍ, ອາຍຕນານໍ ອາຍຕນຏ຺ຐໍ, ຘາຕູນໍ ສຸຎ຺ຎຏ຺ຐໍ, ສຈ຺ຈານໍ ຕຖຏ຺ຐໍ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອາຘິປເຕຍ຺ຍຏ຺ຐໍ ອວິທິຕໍ ກໂຣຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາ. ທຸກ຺ຂາທີນໍ ປີຬນາທິວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ອຕ຺ຖໍ ອວິທິຕໍ ກໂຣຕີຕິປິ ອວິຊ຺ຊາ. ອນ຺ຕວິຣຫິເຕ ສໍສາເຣ ສພ຺ພໂຍນິຄຕິຠວວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິສຕ຺ຕາວາເສສຸ ສຕ຺ເຕ ຊວາເປຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາ. ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອວິຊ຺ຊມາເນສຸ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສາທີສຸ ຊວຕິ, ວິຊ຺ຊມາເນສຸປິ ຂນ຺ຘາທີສຸ ນ ຊວຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາ. ອປິຈ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓານໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນານຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ຉາທນໂຕປິ ອວິຊ຺ຊາ.

ຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ຜລເມຕິ ໂສ ປຈ຺ຈໂຍ. ປຏິຈ຺ຈາຕິ ນ ວິນາ ເຕນ; ຕໍ ອປຈ຺ຈກ຺ຂິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເຈວ ປວຕ຺ຕຕິ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປິ ຈ ອຸປກາຣກຏ຺ໂຐ ປຈ຺ຈຍຏ຺ໂຐ. ອວິຊ຺ຊາ ຈ ສາ ປຈ຺ຈໂຍ ຈາຕິ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈໂຍ. ຕສ຺ມາ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ.

ສງ຺ຂຕມຠິສງ຺ຂໂຣນ຺ຕີຕິ ສງ຺ຂາຣາ. ອປິຈ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ, ສງ຺ຂາຣສທ຺ເທນ ອາຄຕສງ຺ຂາຣາ ຈາຕິ ທຸວິຘາ ສງ຺ຂາຣາ. ຕຕ຺ຖ ປຸຎ຺ຎາປຸຎ຺ຎາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາຣາ ຕໂຍ, ກາຍວຈີຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣາ ຕໂຍຕິ ອິເມ ຉ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ. ເຕ ສພ຺ເພປິ ໂລກິຍກຸສລາກຸສລເຈຕນາມຕ຺ຕເມວ ໂຫນ຺ຕິ.

ສງ຺ຂຕສງ຺ຂາໂຣ, ອຠິສງ຺ຂຕສງ຺ຂາໂຣ, ອຠິສງ຺ຂຣຓສງ຺ຂາໂຣ, ປໂຍຄາຠິສງ຺ຂາໂຣຕິ ອິເມ ປນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສງ຺ຂາຣສທ຺ເທນ ອາຄຕສງ຺ຂາຣາ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອນິຈ຺ຈາ ວຕ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໒.໒໒໑, ໒໗໒; ສໍ. ນິ. ໑.໑໘໖; ໒.໑໔໓) ວຸຕ຺ຕາ ສພ຺ເພປິ ສປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຘມ຺ມາ ‘ສງ຺ຂຕສງ຺ຂາຣາ’ ນາມ. ກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕາ ເຕຠູມກາ ຣູປາຣູປຘມ຺ມາ ‘ອຠິສງ຺ຂຕສງ຺ຂາຣາ’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ວຸຕ຺ຕາ. ເຕປິ ‘‘ອນິຈ຺ຈາ ວຕ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ ເອຕ຺ເຖວ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ວິສຸໍ ປນ ເນສໍ ອາຄຕຏ຺ຐານໍ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ເຕຠູມກກຸສລາກຸສລເຈຕນາ ປນ ‘ອຠິສງ຺ຂຣຓກສງ຺ຂາໂຣ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສ ‘‘ອວິຊ຺ຊາຄໂຕຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ປຸຎ຺ຎຎ຺ເຈ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໒.໕໑) ອາຄຕຏ຺ຐານໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ກາຍິກເຈຕສິກໍ ປນ ວີຣິຍໍ ‘ປໂຍຄາຠິສງ຺ຂາໂຣ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂສ ‘‘ຍາວຕິກາ ອຠິສງ຺ຂາຣສ຺ສ ຄຕິ, ຕາວຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອກ຺ຂາຫຕໍ ມຎ຺ເຎ ອຏ຺ຐາສີ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໓.໑໕) ອາຄໂຕ.

ນ ເກວລຎ຺ຈ ເອເຕເຍວ, ອຎ຺ເຎປິ ‘‘ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຐມໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ ວຈີສງ຺ຂາໂຣ, ຕໂຕ ກາຍສງ຺ຂາໂຣ, ຕໂຕ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໑.໔໖໔) ນເຍນ ສງ຺ຂາຣສທ຺ເທນ ອາຄຕາ ອເນກສງ຺ຂາຣາ. ເຕສຸ ນຕ຺ຖິ ໂສ ສງ຺ຂາໂຣ, ໂຍ ສງ຺ຂຕສງ຺ຂາເຣ ສງ຺ຄຫໍ ນ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ອິໂຕ ປຣໍ ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິອາທີສຸ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອວຸຕ຺ເຕ ປນ ວິຊານາຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ນມຕີຕິ ນາມໍ. ຣຸປ຺ປຕີຕິ ຣູປໍ. ອາເຍ ຕໂນຕິ, ອາຍຕຎ຺ຈ ນຍຕີຕິ ອາຍຕນໍ. ຜຸສຕີຕິ ຜສ຺ໂສ. ເວທຍຕີຕິ ເວທນາ. ປຣິຕສ຺ສຕີຕິ ຕຓ຺ຫາ. ອຸປາທິຍຕີຕິ ອຸປາທານໍ. ຠວຕິ ຠາວຍຕິ ຈາຕິ ຠໂວ. ຊນນໍ ຊາຕິ. ຊີຣຓໍ ຊຣາ. ມຣນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ມຣຓໍ. ໂສຈນໍ ໂສໂກ. ປຣິເທວນໍ ປຣິເທໂວ. ທຸກ຺ຂຍຕີຕິ ທຸກ຺ຂໍ; ອຸປ຺ປາທຏ຺ຐິຕິວເສນ ວາ ທ຺ເວຘາ ຂຓຕີຕິ ທຸກ຺ຂໍ. ທຸມ຺ມນສ຺ສ ຠາໂວ ໂທມນສ຺ສໍ. ຠຸໂສ ອາຍາໂສ ອຸປາຍາໂສ.

ສມ຺ຠວນ຺ຕີຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ໂສກາທີເຫວ, ອຖ ໂຂ ສພ຺ພປເທຫິ ‘ສມ຺ຠວນ຺ຕີ’ຕິ ສທ຺ທສ຺ສ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ອິຕຣຖາ ຫິ ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ກິໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ນ ປຎ຺ຎາເຍຍ຺ຍຸໍ. ‘‘ສມ຺ຠວນ຺ຕີ’’ຕິ ປນ ໂຍຊນາຍ ສຕິ ‘‘ອວິຊ຺ຊາ ຈ ສາ ປຈ຺ຈໂຍ ຈາຕິ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈໂຍ; ຕສ຺ມາ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ ສມ຺ຠວນ຺ຕີ’’ຕິ ປຈ຺ຈຍປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນວວຕ຺ຖານໍ ກຕໍ ໂຫຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ.

ເອວນ຺ຕິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐນຍນິທສ຺ສນໍ. ເຕນ ອວິຊ຺ຊາທີເຫວ ກາຣເຓຫິ, ນ ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານາທີຫີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເອຕສ຺ສາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕສ຺ສ. ເກວລສ຺ສາຕິ ອສມ຺ມິສ຺ສສ຺ສ ສກລສ຺ສ ວາ. ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສາຕິ ທຸກ຺ຂສມູຫສ຺ສ, ນ ສຕ຺ຕສ຺ສ, ນ ສຸຂສຸຠາທີນໍ. ສມຸທໂຍຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ໂຫຕີຕິ ສມ຺ຠວຕິ. ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ຖໂຕ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

‘ລກ຺ຂຓາທິໂຕ’ຕິ ອວິຊ຺ຊາທີນໍ ລກ຺ຂຓາທິໂຕ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ອຎ຺ຎາຓລກ຺ຂຓາ ອວິຊ຺ຊາ, ສມ຺ໂມຫນຣສາ, ຉາທນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ອາສວປທຏ຺ຐານາ. ອຠິສງ຺ຂຣຓລກ຺ຂຓາ ສງ຺ຂາຣາ, ອາຍູຫນຣສາ, ເຈຕນາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ອວິຊ຺ຊາປທຏ຺ຐານາ. ວິຊານນລກ຺ຂຓໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ປຸພ຺ພງ຺ຄມຣສໍ, ປຏິສນ຺ຘິປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ສງ຺ຂາຣປທຏ຺ຐານໍ, ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓປທຏ຺ຐານໍ ວາ. ນມນລກ຺ຂຓໍ ນາມໍ, ສມ຺ປໂຍຄຣສໍ, ອວິນິພ຺ໂຠຄປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ວິຎ຺ຎາຓປທຏ຺ຐານໍ. ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂຓໍ ຣູປໍ, ວິກິຣຓຣສໍ, ອພ຺ຍາກຕປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ວິຎ຺ຎາຓປທຏ຺ຐານໍ. ອາຍຕນລກ຺ຂຓໍ ສຬາຍຕນໍ, ທສ຺ສນາທິຣສໍ, ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ນາມຣູປປທຏ຺ຐານໍ. ຜຸສນລກ຺ຂໂຓ ຜສ຺ໂສ, ສງ຺ຆຏ຺ຏນຣໂສ, ສງ຺ຄຕິປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ, ສຬາຍຕນປທຏ຺ຐາໂນ. ອນຸຠວນລກ຺ຂຓາ ເວທນາ, ວິສຍຣສສມ຺ໂຠຄຣສາ, ສຸຂທຸກ຺ຂປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ຜສ຺ສປທຏ຺ຐານາ. ເຫຕຸລກ຺ຂຓາ ຕຓ຺ຫາ, ອຠິນນ຺ທນຣສາ, ອຕິຕ຺ຕິຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ເວທນາປທຏ຺ຐານາ. ຄຫຓລກ຺ຂຓໍ ອຸປາທານໍ, ອມຸຎ຺ຈນຣສໍ, ຕຓ຺ຫາທຬ຺ຫຕ຺ຕທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ຕຓ຺ຫາປທຏ຺ຐານໍ. ກມ຺ມກມ຺ມຜລລກ຺ຂໂຓ ຠໂວ, ຠາວນຠວນຣໂສ, ກຸສລາກຸສລາພ຺ຍາກຕປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ, ອຸປາທານປທຏ຺ຐາໂນ. ຊາຕິອາທີນໍ ລກ຺ຂຓາທີນິ ສຈ຺ຈວິຠງ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ. ເອວເມຕ຺ຖ ລກ຺ຂຓາທິໂຕປິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

‘ເອກວິຘາທິໂຕ’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາ ອຎ຺ຎາຓາທສ຺ສນໂມຫາທິຠາວໂຕ ເອກວິຘາ, ອປ຺ປຏິປຕ຺ຕິມິຈ຺ຉາປຏິປຕ຺ຕິໂຕ ທຸວິຘາ ຕຖາ ສງ຺ຂາຣາສງ຺ຂາຣໂຕ, ເວທນາຕ຺ຕຍສມ຺ປໂຍຄໂຕ ຕິວິຘາ, ຈຕຸສຈ຺ຈອປ຺ປຏິເວຘໂຕ ຈຕຸພ຺ພິຘາ, ຄຕິປຎ຺ຈກາທີນວຈ຺ຉາທນໂຕ ປຎ຺ຈວິຘາ, ທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓໂຕ ປນ ສພ຺ເພສຸປິ ອຣູປຘມ຺ເມສຸ ຉພ຺ພິຘຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ສງ຺ຂາຣາ ສາສວວິປາກຘມ຺ມຘມ຺ມາທິຠາວໂຕ ເອກວິຘາ, ກຸສລາກຸສລໂຕ ທຸວິຘາ ຕຖາ ປຣິຕ຺ຕມຫຄ຺ຄຕຫີນມຊ຺ຌິມມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍຕານິຍຕໂຕ, ຕິວິຘາ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣາທິຠາວໂຕ, ຈຕຸພ຺ພິຘາ ຈຕຸໂຍນິສໍວຕ຺ຕນໂຕ, ປຎ຺ຈວິຘາ ປຎ຺ຈຄຕິຄາມິໂຕ.

ວິຎ຺ຎາຓໍ ໂລກິຍວິປາກາທິຠາວໂຕ ເອກວິຘໍ, ສເຫຕຸກາເຫຕຸກາທິໂຕ ທຸວິຘໍ, ຠວຕ຺ຕຍປຣິຍາປນ຺ນໂຕ ເວທນາຕ຺ຕຍສມ຺ປໂຍຄໂຕ ອເຫຕຸກທຸເຫຕຸກຕິເຫຕຸກໂຕ ຈ ຕິວິຘໍ, ໂຍນິຄຕິວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ປຎ຺ຈວິຘຎ຺ຈ.

ນາມຣູປໍ ວິຎ຺ຎາຓສນ຺ນິສ຺ສຍໂຕ ກມ຺ມປຈ຺ຈຍໂຕ ຈ ເອກວິຘໍ, ສາຣມ຺ມຓານາຣມ຺ມຓໂຕ ທຸວິຘໍ, ອຕີຕາທິໂຕ ຕິວິຘໍ, ໂຍນິຄຕິວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ປຎ຺ຈວິຘຎ຺ຈ.

ສຬາຍຕນໍ ສຎ຺ຊາຕິສໂມສຣຓຏ຺ຐານໂຕ ເອກວິຘໍ, ຠູຕປ຺ປສາທວິຎ຺ຎາຓາທິໂຕ ທຸວິຘໍ, ສມ຺ປຕ຺ຕາສມ຺ປຕ຺ຕໂນຠຍໂຄຈຣໂຕ ຕິວິຘໍ, ໂຍນິຄຕິປຣິຍາປນ຺ນໂຕ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ປຎ຺ຈວິຘຎ຺ຈາຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ຜສ຺ສາທີນມ຺ປິ ເອກວິຘາທິຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ. ເອວເມຕ຺ຖ ເອກວິຘາທິໂຕປິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

‘ອງ຺ຄານຎ຺ຈ ວວຕ຺ຖານາ’ຕິ ໂສກາທໂຍ ເຈຕ຺ຖ ຠວຈກ຺ກສ຺ສ ອວິຈ຺ເຉທທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕາ. ຊຣາມຣຓພ຺ຠາຫຕສ຺ສ ຫິ ພາລສ຺ສ ເຕ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ອສ຺ສຸຕວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ສາຣີຣິກາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ເວທນາຍ ຜຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ໂສຈຕິ ກິລມຕິ ປຣິເທວຕິ ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ທຕິ ສມ຺ໂມຫມາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໒໕໒). ຍາວ ຈ ເຕສໍ ປວຕ຺ຕິ ຕາວ ອວິຊ຺ຊາຍາຕິ ປຸນປິ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາຕິ ສມ຺ພນ຺ຘເມວ ໂຫຕິ ຠວຈກ຺ກໍ. ຕສ຺ມາ ເຕສມ຺ປິ ຊຣາມຣເຓເນວ ເອກສງ຺ເຂປໍ ກຕ຺ວາ ທ຺ວາທເສວ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທງ຺ຄານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ເອວເມຕ຺ຖ ອງ຺ຄານໍ ວວຕ຺ຖານໂຕປິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ. ອຍໍ ຕາເວຕ຺ຖ ອຸທ຺ເທສວາຣວເສນ ສງ຺ເຂປກຖາ.

ອຸທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອວິຊ຺ຊາປທນິທ຺ເທໂສ

໒໒໖. ອິທານິ ນິທ຺ເທສວາຣວເສນ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ ໂຫຕິ. ‘‘ອວິຊ຺ຊາ ປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈເຍສຸ ສງ຺ຂາເຣສຸ ທສ຺ເສຕພ຺ເພສຸ ຍສ຺ມາ ປຸຕ຺ເຕ ກເຖຕພ຺ເພ ປຐມໍ ປິຕາ ກຖີຍຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ‘ມິຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ, ທຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ’ຕິ ປຸຕ຺ໂຕ ສຸກຖິໂຕ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ເທສນາກຸສໂລ ສຕ຺ຖາ ສງ຺ຂາຣານໍ ຊນກຕ຺ເຖນ ປິຕຸສທິສໍ ອວິຊ຺ຊໍ ຕາວ ທສ຺ເສຕຸໍ ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ອວິຊ຺ຊາ? ທຸກ຺ເຂ ອຎ຺ຎາຓນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ອຍໍ ອວິຊ຺ຊາ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈສ຺ສ ຍາຖາວສຣສລກ຺ຂຓໍ ຊານິຕຸໍ ປສ຺ສິຕຸໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ນ ເທຕິ, ຉາເທຕ຺ວາ ປຣິໂຍນນ຺ຘິຕ຺ວາ ຄນ຺ເຖຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ທຸກ຺ເຂ ອຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຖາ ຍສ຺ມາ ທຸກ຺ຂສມຸທຍສ຺ສ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘສ຺ສ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິຍາ ປຏິປທາຍ ຍາຖາວສຣສລກ຺ຂຓໍ ຊານິຕຸໍ ປສ຺ສິຕຸໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ນ ເທຕິ, ຉາເທຕ຺ວາ ປຣິໂຍນນ຺ຘິຕ຺ວາ ຄນ຺ເຖຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕສ຺ມາ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິຍາ ປຏິປທາຍ ອຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິເມສຸ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກປຣິຍາເຍນ ອຎ຺ຎາຓໍ ອວິຊ຺ຊາຕິ ກຖິຕໍ.

ນິກ຺ເຂປກຓ຺ເຑ (ຘ. ສ. ໑໐໖໗) ປນ ອຠິຘມ຺ມປຣິຍາເຍນ ‘‘ປຸພ຺ພນ຺ເຕ ອຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ອປເຣສຸປິ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ອຎ຺ຎາຓໍ ຄຫິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປຸພ຺ພນ຺ເຕຕິ ອຕີໂຕ ອທ຺ຘາ, ອຕີຕານິ ຂນ຺ຘຘາຕຸອາຍຕນານິ. ອປຣນ຺ເຕຕິ ອນາຄໂຕ ອທ຺ຘາ, ອນາຄຕານິ ຂນ຺ຘຘາຕຸອາຍຕນານິ. ປຸພ຺ພນ຺ຕາປຣນ຺ເຕຕິ ຕທຸຠຍໍ. ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາຕິ ສງ຺ຂາຣາທີນໍ ກາຣຓານິ ອວິຊ຺ຊາທີນິ ອງ຺ຄານິ. ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ມາຕິ ອວິຊ຺ຊາທີຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ສງ຺ຂາຣາທໂຍ ຘມ຺ມາ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອວິຊ຺ຊາ ຍສ຺ມາ ອຕີຕານໍ ຂນ຺ຘາທີນໍ ຍາຖາວສຣສລກ຺ຂຓໍ ຊານິຕຸໍ ປສ຺ສິຕຸໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ນ ເທຕິ, ຉາເທຕ຺ວາ ປຣິໂຍນນ຺ຘິຕ຺ວາ ຄນ຺ເຖຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປຸພ຺ພນ຺ເຕ ອຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຖາ ຍສ຺ມາ ອນາຄຕານໍ ຂນ຺ຘາທີນໍ, ອຕີຕານາຄຕານໍ ຂນ຺ຘາທີນໍ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາຍ ເຈວ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ມານຎ຺ຈ ຍາຖາວສຣສລກ຺ຂຓໍ ຊານິຕຸໍ ປສ຺ສິຕຸໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ນ ເທຕິ, ຉາເທຕ຺ວາ ປຣິໂຍນນ຺ຘິຕ຺ວາ ຄນ຺ເຖຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕສ຺ມາ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິເມສຸ ອຏ຺ຐສຸ ຐາເນສຸ ອຠິຘມ຺ມປຣິຍາເຍນ ອຎ຺ຎາຓໍ ອວິຊ຺ຊາຕິ ກຖິຕໍ.

ເອວໍ ກິໍ ກຖິຕໍ ໂຫຕິ? ກິຈ຺ຈໂຕ ເຈວ ຊາຕິໂຕ ຈ ອວິຊ຺ຊາ ກຖິຕາ ນາມ ໂຫຕິ. ກຖໍ? ອຍຎ຺ຫິ ອວິຊ຺ຊາ ອິມານິ ອຏ຺ຐ ຐານານິ ຊານິຕຸໍ ປສ຺ສິຕຸໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ນ ເທຕີຕິ ກິຈ຺ຈໂຕ ກຖິຕາ; ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາປິ ອິເມສຸ ອຏ຺ຐສຸ ຐາເນສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ຊາຕິໂຕປິ ກຖິຕາ. ເອວໍ ກເຖຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ຍໍ ເອວຣູປໍ ອຎ຺ຎາຓໍ ອທສ຺ສນ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ປຎ຺ຈວີສຕິ ປທານິ ອວິຊ຺ຊາຍ ລກ຺ຂຓໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຄຫິຕານິ.

ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ອຍໍ ອວິຊ຺ຊາ ອິເມຫິ ອຏ຺ຐຫິ ປເທຫິ ກຖິຕາປິ ປຸນ ປຎ຺ຈວີສຕິຍາ ປເທຫິ ລກ຺ຂເຓ ອກຖິເຕ ສຸກຖິຕາ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ລກ຺ຂເຓ ປນ ກຖິເຕເຍວ ສຸກຖິຕາ ນາມ ໂຫຕິ. ຍຖາ ປຸຣິໂສ ນຏ຺ຐໍ ໂຄຓໍ ປຣິເຍສມາໂນ ມນຸສ຺ເສ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ – ‘‘ອປິ, ອຍ຺ຍາ, ເສຕໍ ໂຄຓໍ ປສ຺ສຖ, ຣຕ຺ຕໍ ໂຄຓໍ ປສ຺ສຖາ’’ຕິ? ເຕ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ – ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ຣຏ຺ເຐ ເສຕຣຕ຺ຕານໍ ໂຄຓານໍ ອນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ, ກິໍ ເຕ ໂຄຓສ຺ສ ລກ຺ຂຓ’’ນ຺ຕິ? ອຖ ເຕນ ‘ສງ຺ຆາຏິ’ ວາ ‘ນງ຺ຄລໍ’ ວາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ໂຄໂຓ ສຸກຖິໂຕ ນາມ ຠເວຍ຺ຍ; ເອວເມວ ຍສ຺ມາ ອຍໍ ອວິຊ຺ຊາ ອຏ຺ຐຫິ ປເທຫິ ກຖິຕາປິ ປຸນ ປຎ຺ຈວີສຕິຍາ ປເທຫິ ລກ຺ຂເຓ ອກຖິເຕ ສຸກຖິຕາ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ລກ຺ຂເຓ ປນ ກຖິເຕເຍວ ສຸກຖິຕາ ນາມ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຍານສ຺ສາ ລກ຺ຂຓທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ປຎ຺ຈວີສຕິ ປທານິ ກຖິຕານິ, ເຕສມ຺ປິ ວເສນ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຎາຓໍ ນາມ ປຎ຺ຎາ. ສາ ອຕ຺ຖຕ຺ຖໍ ກາຣຓກາຣຓໍ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມໍ ວິທິຕໍ ປາກຏໍ ກໂຣຕິ. ອຍໍ ປນ ອວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໍ ວິທິຕໍ ປາກຏໍ ກາຕຸໍ ນ ເທຕີຕິ ຎາຓປຈ຺ຈນີກໂຕ ອຎ຺ຎາຓໍ. ທສ຺ສນນ຺ຕິປິ ປຎ຺ຎາ. ສາປິ ຕໍ ອາກາຣໍ ປສ຺ສຕິ. ອວິຊ຺ຊາ ປນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໍ ປສ຺ສິຕຸໍ ນ ເທຕີຕິ ອທສ຺ສນໍ. ອຠິສມໂຍຕິປິ ປຎ຺ຎາ. ສາ ຕໍ ອາກາຣໍ ອຠິສເມຕິ. ອວິຊ຺ຊາ ປນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໍ ອຠິສເມຕຸໍ ນ ເທຕີຕິ ອນຠິສມໂຍ. ອນຸໂພໂຘ ສມ຺ໂພໂຘ ປຏິເວໂຘຕິປິ ປຎ຺ຎາ. ສາ ຕໍ ອາກາຣໍ ອນຸພຸຊ຺ຌຕິ ສມ຺ພຸຊ຺ຌຕິ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ. ອວິຊ຺ຊາ ປນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໍ ອນຸພຸຊ຺ຌິຕຸໍ ສໍພຸຊ຺ຌິຕຸໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ນ ເທຕີຕິ ອນນຸໂພໂຘ ອສມ຺ໂພໂຘ ອປ຺ປຏິເວໂຘ. ສງ຺ຄາຫນາຕິປິ ປຎ຺ຎາ. ສາ ຕໍ ອາກາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຆໍສິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອວິຊ຺ຊາ ປນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຆໍສິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ນ ເທຕີຕິ ອສງ຺ຄາຫນາ. ປຣິໂຍຄາຫນາຕິປິ ປຎ຺ຎາ. ສາ ຕໍ ອາກາຣໍ ໂອຄາຫິຕ຺ວາ ອນຸປວິສິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອວິຊ຺ຊາ ປນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໍ ໂອຄາຫິຕ຺ວາ ອນຸປວິສິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ນ ເທຕີຕິ ອປຣິໂຍຄາຫນາ. ສມເປກ຺ຂນາຕິປິ ປຎ຺ຎາ. ສາ ຕໍ ອາກາຣໍ ສມໍ ສມ຺ມາ ຈ ເປກ຺ຂຕິ. ອວິຊ຺ຊາ ປນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໍ ສມໍ ສມ຺ມາ ຈ ເປກ຺ຂິຕຸໍ ນ ເທຕີຕິ ອສມເປກ຺ຂນາ. ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາຕິປິ ປຎ຺ຎາ. ສາ ຕໍ ອາກາຣໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ອວິຊ຺ຊາ ປນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕຸໍ ນ ເທຕີຕິ ອປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ. ນາສ຺ສາ ກິຎ຺ຈິ ກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ອຕ຺ຖິ, ສຍຎ຺ຈ ອປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ກຕໍ ກມ຺ມນ຺ຕິ ອປຈ຺ຈກ຺ຂກມ຺ມໍ. ທຸມ຺ເມຘຠາວຕາຍ ທຸມ຺ເມຊ຺ຌໍ. ພາລຠາວຕາຍ ພາລ຺ຍໍ.

ສມ຺ປຊຎ຺ຎນ຺ຕິປິ ປຎ຺ຎາ. ສາ ອຕ຺ຖຕ຺ຖໍ ກາຣຓກາຣຓໍ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມໍ ສມ຺ມາ ປຊານາຕິ. ອວິຊ຺ຊາ ປນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໍ ອາກາຣໍ ປຊານິຕຸໍ ນ ເທຕີຕິ ອສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ. ໂມຫນວເສນ ໂມໂຫ. ປໂມຫນວເສນ ປໂມໂຫ. ສມ຺ໂມຫນວເສນ ສມ຺ໂມໂຫ. ອວິນ຺ທິຍໍ ວິນ຺ທຕີຕິອາທິວເສນ ອວິຊ຺ຊາ. ວຏ຺ຏສ຺ມິໍ ໂອຫນຕິ ໂອສີທາເປຕີຕິ ອວິຊ຺ໂຊໂຆ. ວຏ຺ຏສ຺ມິໍ ໂຍເຊຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາໂຍໂຄ. ອປ຺ປຫີນວເສນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ຈ ອວິຊ຺ຊານຸສໂຍ. ມຄ຺ເຄ ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໂຈຣາ ອທ຺ຘິເກ ວິຍ ກຸສລຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍຸຏ຺ຐາຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ ວິລຸມ຺ປຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ. ຍຖາ ນຄຣທ຺ວາເຣ ປລິຆສງ຺ຂາຕາຍ ລງ຺ຄິຍາ ປຕິຕາຍ ອນ຺ໂຕນຄເຣ ມນຸສ຺ສານໍ ພຫິນຄຣຄມນມ຺ປິ ພຫິນຄເຣ ມນຸສ຺ສານໍ ອນ຺ໂຕນຄຣປເວສນມ຺ປິ ປຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ, ເອວເມວ ຍສ຺ສ ສກ຺ກາຍນຄເຣ ອຍໍ ປຕິຕາ ຕສ຺ສ ນິພ຺ພານສມ຺ປາປກໍ ຎາຓຄມນໍ ປຈ຺ຉິຊ຺ຊຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາລງ຺ຄີ ນາມ ໂຫຕິ. ອກຸສລຎ຺ຈ ຕໍ ມູລຎ຺ຈ, ອກຸສລານໍ ວາ ມູລນ຺ຕິ ອກຸສລມູລໍ. ຕໍ ປນ ນ ອຎ຺ຎໍ, ອິຘາຘິປ຺ເປໂຕ ໂມໂຫຕິ ໂມໂຫ ອກຸສລມູລໍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອວິຊ຺ຊາຕິ ອຍໍ ເອວໍລກ຺ຂຓາ ອວິຊ຺ຊາ ນາມາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວໍ ປຎ຺ຈວີສຕິປທວເສນ ອວິຊ຺ຊາຍ ລກ຺ຂຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເອວໍລກ຺ຂຓາ ປນາຍໍ ອວິຊ຺ຊາ ທຸກ຺ຂາທີສຸ ອຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາປິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈສ຺ສ ເອກເທໂສ ໂຫຕິ, ສຫຊາຕາ ໂຫຕິ, ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ, ຉາເທຕິ; ສມຸທຍສຈ຺ຈສ຺ສ ນ ເອກເທໂສ ໂຫຕິ, ສຫຊາຕາ ໂຫຕິ, ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ, ຉາເທຕິ; ນິໂຣຘສຈ຺ຈສ຺ສ ເນວ ເອກເທໂສ ໂຫຕິ, ນ ສຫຊາຕາ, ນ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ, ເກວລໍ ຉາເທຕິ; ມຄ຺ຄສຈ຺ຈສ຺ສາປິ ນ ເອກເທໂສ, ນ ສຫຊາຕາ, ນ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ, ເກວລໍ ຉາເທຕິ. ທຸກ຺ຂາຣມ຺ມຓຕາ ອວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຎ຺ຈ ຉາເທຕິ. ສມຸທຍາຣມ຺ມຓຕາ ອວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຎ຺ຈ ຉາເທຕິ. ນິໂຣຘາຣມ຺ມຓຕາ ອວິຊ຺ຊາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຎ຺ຈ ຉາເທຕິ. ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓຕາ ອວິຊ຺ຊາ ນູປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຎ຺ຈ ຉາເທຕິ.

ທ຺ເວ ສຈ຺ຈາ ທຸທ຺ທສຕ຺ຕາ ຄມ຺ຠີຣາ. ທ຺ເວ ສຈ຺ຈາ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຕາ ທຸທ຺ທສາ. ອປິຈ ໂຂ ປນ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ຄມ຺ຠີຣຎ຺ເຈວ ທຸທ຺ທສຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂໍ ນາມ ປາກຏໍ, ລກ຺ຂຓສ຺ສ ປນ ທຸທ຺ທສຕ຺ຕາ ຄມ຺ຠີຣໍ ນາມ ຊາຕໍ. ສມຸທເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຍຖາ ປນ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ມນ຺ເຖຕ຺ວາ ໂອຊາຍ ນີຫຣຓໍ ນາມ ຠາໂຣ, ສິເນຣຸປາທໂຕ ວາລິກາຍ ອຸທ຺ຘຣຓໍ ນາມ ຠາໂຣ, ປພ຺ພຕໍ ປີເຬຕ຺ວາ ຣສສ຺ສ ນີຫຣຓໍ ນາມ ຠາໂຣ; ເອວເມວ ທ຺ເວ ສຈ຺ຈານິ ຄມ຺ຠີຣຕາຍ ເອວ ທຸທ຺ທສານິ, ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ ປນ ອຕິຄມ຺ຠີຣຎ຺ຈ ອຕິທຸທ຺ທສຎ຺ຈາຕິ. ເອວໍ ທຸທ຺ທສຕ຺ຕາ ຄມ຺ຠີຣານໍ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຕາ ຈ ທຸທ຺ທສານໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ ປຏິຈ຺ຉາທກໍ ໂມຫນ຺ຘກາຣໍ ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອວິຊ຺ຊາຕິ.

ອວິຊ຺ຊາປທນິທ຺ເທໂສ.

ສງ຺ຂາຣປທນິທ຺ເທໂສ

ສງ຺ຂາຣປເທ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕສງ຺ຂາເຣສຸ ສງ຺ຂາຣສທ຺ເທນ ອາຄຕສງ຺ຂາເຣ ອນາມສິຕ຺ວາ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາເຣເຍວ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖ ກຕເມ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ? ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປຸນາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ກາຣກໍ, ປູເຣຕິ ຈສ຺ສ ອຊ຺ຌາສຍໍ, ປຸຊ຺ຊຎ຺ຈ ຠວໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕີຕິ ປຸຎ຺ໂຎ. ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ ວິປາກໍ ກຏຕ຺ຕາຣູປຎ຺ຈາຕິ ອຠິສງ຺ຂາໂຣ. ປຸຎ຺ໂຎວ ອຠິສງ຺ຂາໂຣ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ. ປຸຎ຺ຎປຏິປກ຺ຂໂຕ ອປຸຎ຺ໂຎ. ອປຸຎ຺ໂຎວ ອຠິສງ຺ຂາໂຣ ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ. ນ ອິຎ຺ຊຕີຕິ ອາເນຎ຺ຊໍ. ອາເນຎ຺ຊເມວ ອຠິສງ຺ຂາໂຣ, ອາເນຎ຺ຊຎ຺ຈ ຠວໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕີຕິ ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາໂຣ. ກາເຍນ ປວຕ຺ຕິໂຕ, ກາຍໂຕ ວາ ປວຕ຺ໂຕ, ກາຍສ຺ສ ວາ ສງ຺ຂາໂຣຕິ ກາຍສງ຺ຂາໂຣ. ວຈີສງ຺ຂາຣຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕຕ຺ຖ ປຐມຕ຺ຕິໂກ ປຣິວີມໍສນສຸຕ຺ຕວເສນ ຄຫິໂຕ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ‘‘ປຸຎ຺ຎຎ຺ເຈ ສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ປຸຎ຺ຎູປຄໍ ໂຫຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ອປຸຎ຺ຎຎ຺ເຈ ສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ອປຸຎ຺ຎຸປຄໍ ໂຫຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ອາເນຎ຺ຊຎ຺ເຈ ສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ອາເນຎ຺ຊຸປຄໍ ໂຫຕິ ວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໕໑) ວຸຕ຺ຕໍ. ທຸຕິຍຕ຺ຕິໂກ ຕທນນ຺ຕຣສ຺ສ ວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ຄຫິໂຕ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສຸຕ຺ຕປຣິຍາເຍນ (ມ. ນິ. ໑.໑໐໒) ຄຫິໂຕຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ‘‘ຕໂຍເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຂາຣາ. ກຕເມ ຕໂຍ? ກາຍສງ຺ຂາໂຣ, ວຈີສງ຺ຂາໂຣ, ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໒) ວຸຕ຺ຕໍ. ກສ຺ມາ ປເນເຕສໍ ສຸຕ຺ຕານໍ ວເສນ ເຕ ຄຫິຕາຕິ? ອຍໍ ອຠິຘມ຺ໂມ ນາມ ນ ອຘຸນາກໂຕ, ນາປິ ພາຫິຣກອິສີຫິ ວາ ສາວເກຫິ ວາ ເທວຕາຫິ ວາ ຠາສິໂຕ. ສພ຺ພຎ຺ຎຸຊິນຠາສິໂຕ ປນ ອຍໍ. ອຠິຘມ຺ເມປິ ຫິ ສຸຕ຺ເຕປິ ເອກສທິສາວ ຕນ຺ຕິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາຕິ ອິມສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສ ທີປນຕ຺ຖໍ.

ອິທານິ ເຕ ສງ຺ຂາເຣ ປເຠທໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກຸສລາ ເຈຕນາຕິ ອນິຍມໂຕ ຈຕຸຠູມິກເຈຕນາປິ ວຸຕ຺ຕາ. ກາມາວຈຣາ ຣູປາວຈຣາຕິ ນິຍມິຕຕ຺ຕາ ປນ ອຏ຺ຐ ກາມາວຈຣກຸສລເຈຕນາ, ປຎ຺ຈ ຣູປາວຈຣກຸສລເຈຕນາຕິ ເຕຣສ ເຈຕນາ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ນາມ. ທານມຍາຕິອາທີຫິ ຕາສໍເຍວ ເຈຕນານໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸວເສນ ປວຕ຺ຕິ ທສ຺ສິຕາ. ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐ ກາມາວຈຣາວ ທານສີລມຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ຠາວນາມຍາ ປນ ເຕຣສປິ. ຍຖາ ຫິ ປຄຸຓໍ ຘມ຺ມໍ ສຊ຺ຌາຍມາໂນ ເອກໍ ທ຺ເວ ອນຸສນ຺ຘິຄເຕປິ ນ ຊານາຕິ, ປຈ຺ຉາ ອາວຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຊານາຕິ; ເອວເມວ ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ປຄຸຓຊ຺ຌານໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ປຄຸຓກມ຺ມຏ຺ຐານຎ຺ຈ ມນສິກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາປິ ຠາວນາ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຠາວນາມຍາ ປນ ເຕຣສປີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທານມຍາທີສຸ ‘‘ທານໍ ອາຣພ຺ຠ ທານມຘິກິຈ຺ຈ ຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເຈຕນາ ສຎ຺ເຈຕນາ ເຈຕຍິຕຕ຺ຕໍ – ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ທານມໂຍ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣຕິ. ສີລໍ ອາຣພ຺ຠ…ເປ… ຠາວນໍ ອາຣພ຺ຠ ຠາວນມຘິກິຈ຺ຈ ຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເຈຕນາ ສຎ຺ເຈຕນາ ເຈຕຍິຕຕ຺ຕໍ – ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຠາວນາມໂຍ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິ (ວິຠ. ໗໖໙) ອຍໍ ສງ຺ເຂປເທສນາ.

ຈີວຣາທີສຸ ປນ ຈຕູສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ຣູປາທີສຸ ວາ ຉສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ອນ຺ນາທີສຸ ວາ ທສສຸ ທານວຕ຺ຖູສຸ ຕໍ ຕໍ ເທນ຺ຕສ຺ສ ເຕສໍ ອຸປ຺ປາທນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຸພ຺ພຠາເຄ ປຣິຈ຺ຈາຄກາເລ ປຈ຺ຉາ ໂສມນສ຺ສຈິຕ຺ເຕນ ອນຸສ຺ສຣເຓ ຈາຕິ ຕີສຸ ກາເລສຸ ປວຕ຺ຕາ ເຈຕນາ ທານມຍາ ນາມ. ສີລໍ ປຣິປູຣຓຕ຺ຖາຍ ປນ ‘ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’ຕິ ວິຫາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ປພ຺ພຊນ຺ຕສ຺ສ ມໂນຣຖໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາ ‘ປພ຺ພຊິໂຕ ວຕມ຺ຫິ, ສາຘຸ ສຸຏ຺ຐູ’ຕິ ອາວຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ສໍວຣນ຺ຕສ຺ສ ຈີວຣາທໂຍ ປຈ຺ຈເຍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ອາປາຖຄເຕສຸ ຣູປາທີສຸ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣາທີນິ ສໍວຣນ຺ຕສ຺ສ ອາຊີວໍ ໂສເຘນ຺ຕສ຺ສ ຈ ປວຕ຺ຕາ ເຈຕນາ ສີລມຍາ ນາມ. ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ ວຸຕ຺ເຕນ ວິປສ຺ສນາມຄ຺ເຄນ ຈກ຺ຂຸໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຕ຺ຕໂຕ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ ຣູເປ…ເປ… ຘມ຺ເມ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ…ເປ… ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ, ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສໍ…ເປ… ມໂນສມ຺ຜສ຺ສໍ, ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊໍ ເວທນໍ…ເປ… ມໂນສມ຺ຜສ຺ສຊໍ ເວທນໍ, ຣູປສຎ຺ຎໍ …ເປ… ຘມ຺ມສຎ຺ຎໍ ຊຣາມຣຓໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຕ຺ຕໂຕ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕາ ເຈຕນາ ຠາວນາມຍາ ນາມາຕິ ອຍໍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ.

ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣນິທ຺ເທເສ ອກຸສລາ ເຈຕນາຕິ ທ຺ວາທສອກຸສລຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ເຈຕນາ. ກາມາວຈຣາຕິ ກິຎ຺ຈາປິ ຕຕ຺ຖ ຐເປຕ຺ວາ ທ຺ເວ ໂທມນສ຺ສສຫຄຕເຈຕນາ ເສສາ ຣູປາຣູປຠເວປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ປນ ປຏິສນ຺ຘິໍ ນ ອາກຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກາມາວຈເຣເຍວ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ວິປາກໍ ອວຈາເຣນ຺ຕີຕິ ກາມາວຈຣາຕ຺ເວວ ວຸຕ຺ຕາ.

ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາຣນິທ຺ເທເສ ກຸສລາ ເຈຕນາ ອຣູປາວຈຣາຕິ ຈຕສ຺ໂສ ອຣູປາວຈຣກຸສລເຈຕນາ. ເອຕາ ຫິ ຈຕສ຺ໂສ ອນິຎ຺ຊນຏ຺ເຐນ ອນິຎ຺ຊນສ຺ສ ຈ ອຠິສງ຺ຂຣຓຏ຺ເຐນ ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາໂຣຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຣູປາວຈຣຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໂຕ ຫິ ຕິສ຺ໂສ ກຸສລວິປາກກິຣິຍາເຈຕນາ ທ຺ວາທສ ອຣູປາວຈຣເຈຕນາຕິ ປຎ຺ຈທສ ຘມ຺ມາ ອນິຈ຺ຈລຏ຺ເຐນ ອຜນ຺ທນຏ຺ເຐນ ອາເນຎ຺ຊາ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ຣູປາວຈຣາ ກຸສລາ ເຈຕນາ ອນິຎ຺ຊາ ສມານາປິ ອຕ຺ຕນາ ສຣິກ຺ຂກມ຺ປິ ອສຣິກ຺ຂກມ຺ປິ ສອິຎ຺ຊນມ຺ປິ ອນິຎ຺ຊນມ຺ປິ ຣູປາຣູປໍ ຊເນຕີຕິ ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາໂຣ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ວິປາກກິຣິຍເຈຕນາ ປນ ອວິປາກຕ຺ຕາ ວິປາກໍ ນ ອຠິສງ຺ຂໂຣນ຺ຕິ, ຕຖາ ອຣູປາວຈຣາ ວິປາກກິຣິຍເຈຕນາປີຕິ ເອກາທສາປິ ເອຕາ ເຈຕນາ ອາເນຎ຺ຊາວ ນ ອຠິສງ຺ຂາຣາ. ຈຕຸພ຺ພິຘາ ປນ ອຣູປາວຈຣກຸສລເຈຕນາ ຍຖາ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທີນໍ ສທິສາວ ຉາຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ອຕ຺ຕນາ ສທິສໍ ນິຈ຺ຈລໍ ອຣູປເມວ ຊເນຕີຕິ ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາໂຣຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ.

ເອວໍ ປຸຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາຣວເສນ ເຕຣສ, ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣວເສນ ທ຺ວາທສ, ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາຣວເສນ ຈຕສ຺ໂສຕິ ສພ຺ພາເປຕາ ປຣິປິຓ຺ຑິຕາ ເອກູນຕິໍສ ເຈຕນາ ໂຫນ຺ຕິ. ອິຕິ ຠຄວາ ອປຣິມາເຓສຸ ຈກ຺ກວາເຬສຸ ອປຣິມາຓານໍ ສຕ຺ຕານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກກຸສລາກຸສລເຈຕນາ ມຫາຕຸລາຍ ຘາຣຍມາໂນ ວິຍ, ນາຬິຍໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມິນມາໂນ ວິຍ ຈ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາເຓນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກູນຕິໍສເມວ ທສ຺ເສສິ.

ອິທານິ ອປຣິມາເຓສຸ ຈກ຺ກວາເຬສຸ ອປຣິມາຓາ ສຕ຺ຕາ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມໍ ອາຍູຫມານາ ເຍຫິ ທ຺ວາເຣຫິ ອາຍູຫນ຺ຕິ, ຕານິ ຕີຓິ ກມ຺ມທ຺ວາຣານິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ກາຍສງ຺ຂາໂຣ? ກາຍສຎ຺ເຈຕນາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກາຍສຎ຺ເຈຕນາຕິ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ກາຍທ຺ວາຣໂຕ ປວຕ຺ຕາ ອຏ຺ຐ ກາມາວຈຣກຸສລເຈຕນາ ທ຺ວາທສ ອກຸສລເຈຕນາຕິ ສມວີສຕິ ເຈຕນາ; ກາຍທ຺ວາເຣ ອາທານຄ຺ຄຫຓໂຈປນໍ ປາປຍມານາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ວີສຕິ ກຸສລາກຸສລເຈຕນາຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ວຈີສຎ຺ເຈຕນາຕິ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ວຈີທ຺ວາຣໂຕ ປວຕ຺ຕາ ຕາເຍວ ວີສຕິ ເຈຕນາ; ວຈີທ຺ວາເຣ ຫນຸສຎ຺ໂຈປນໍ ວາກ຺ຍເຠທໍ ປາປຍມານາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ວີສຕິ ເຈຕນາຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຠິຎ຺ຎາເຈຕນາ ປເນຕ຺ຖ ປຣໂຕ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ນ ໂຫຕີຕິ ນ ຄຫິຕາ. ຍຖາ ຈ ອຠິຎ຺ຎາເຈຕນາ, ເອວໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈເຈຕນາປິ ນ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ສາປິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠາເວ ອປເນຕພ຺ພາ. ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ປນ ສພ຺ພາເປຕາ ໂຫນ຺ຕິ.

ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຕິ ອຸໂຠປິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍ ອສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ມໂນທ຺ວາເຣ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສພ຺ພາປິ ເອກູນຕິໍສ ເຈຕນາ. ອິຕິ ຠຄວາ ອປຣິມາເຓສຸ ຈກ຺ກວາເຬສຸ ອປຣິມາຓາ ສຕ຺ຕາ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມໍ ອາຍູຫມານາ ອິເມຫິ ຕີຫິ ທ຺ວາເຣຫິ ອາຍູຫນ຺ຕີຕິ ອາຍູຫນກມ຺ມທ຺ວາຣໍ ທສ຺ເສສິ.

ອິເມສໍ ປນ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ຕິການໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສມ຺ປໂຍໂຄ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກຖໍ? ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ຫິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ສິຍາ ກາຍສງ຺ຂາໂຣ, ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕາ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ສິຍາ ວຈີສງ຺ຂາໂຣ. ເອວໍ ອຏ຺ຐ ກຸສລເຈຕນາ ກາມາວຈຣາ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ຈ ໂຫຕິ ກາຍສງ຺ຂາໂຣ ຈ ວຈີສງ຺ຂາໂຣ ຈ. ມໂນທ຺ວາເຣ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ປນ ເຕຣສ ເຈຕນາ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ຈ ໂຫຕິ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ ຈ. ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣປິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕວເສນ ປວຕ຺ຕິຍໍ ສິຍາ ກາຍສງ຺ຂາໂຣ, ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕວເສນ ປວຕ຺ຕິຍໍ ສິຍາ ວຈີສງ຺ຂາໂຣ, ທ຺ເວ ທ຺ວາຣານິ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ມໂນທ຺ວາເຣ ປວຕ຺ຕິຍໍ ສິຍາ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣຕິ. ເອວໍ ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ກາຍສງ຺ຂາໂຣປິ ໂຫຕິ ວຈີສງ຺ຂາໂຣປິ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣປິ.

ກາຍສງ຺ຂາໂຣ ປນ ສິຍາ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ, ສິຍາ ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ, ນ ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາໂຣ. ຕຖາ ວຈີສງ຺ຂາໂຣ. ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ ປນ ສິຍາ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ, ສິຍາ ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ, ສິຍາ ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາໂຣຕິ. ອິເມ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ ນາມ.

ກຖໍ ປເນຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ – ອິເມ ສງ຺ຂາຣາ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕີຕິ? ອວິຊ຺ຊາຠາເວ ຠາວໂຕ. ຍສ຺ສ ຫິ ທຸກ຺ຂາທີສຸ ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຕໍ ອຎ຺ຎາຓໍ ອປ຺ປຫີນໍ ໂຫຕິ, ໂສ ທຸກ຺ເຂ ຕາວ ປຸພ຺ພນ຺ຕາທີສຸ ຈ ອຎ຺ຎາເຓນ ສໍສາຣທຸກ຺ຂໍ ສຸຂສຎ຺ຎາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ເຫຕຸຠູເຕ ຕິວິເຘປິ ສງ຺ຂາເຣ ອາຣຠຕິ, ສມຸທເຍ ອຎ຺ຎາເຓນ ທຸກ຺ຂເຫຕຸຠູເຕປິ ຕຓ຺ຫາປຣິກ຺ຂາເຣ ສງ຺ຂາເຣ ສຸຂເຫຕຸໂຕ ມຎ຺ຎມາໂນ ອາຣຠຕິ, ນິໂຣເຘ ປນ ມຄ຺ເຄ ຈ ອຎ຺ຎາເຓນ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນິໂຣຘຠູເຕປິ ຄຕິວິເສເສ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ນິໂຣຘສ຺ສ ຈ ອມຄ຺ຄຠູເຕສຸປິ ຍຎ຺ຎາມຣຕປາທີສຸ ນິໂຣຘມຄ຺ຄສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘໍ ປຕ຺ຖຍມາໂນ ຍຎ຺ຎາມຣຕປາທິມຸເຂນ ຕິວິເຘປິ ສງ຺ຂາເຣ ອາຣຠຕິ.

ອປິຈ ໂສ ຕາຍ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ອປ຺ປຫີນາວິຊ຺ຊຕາຍ ວິເສສໂຕ ຊາຕິຊຣາໂຣຄມຣຓາທິອເນກາທີນວໂວກິຓ຺ຓໍ ປຸຎ຺ຎຜລສງ຺ຂາຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ທຸກ຺ຂໂຕ ອຊານນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ກາຍວຈີຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣເຠທໍ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣໍ ອາຣຠຕິ ເທວຈ຺ຉຣກາມໂກ ວິຍ ມຣຸປປາຕໍ; ສຸຂສມ຺ມຕສ຺ສາປິ ຈ ຕສ຺ສ ປຸຎ຺ຎຜລສ຺ສ ອນ຺ເຕ ມຫາປຣິຬາຫຊນກໍ ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂຕໍ ອປ຺ປສ຺ສາທຕຎ຺ຈ ອປສ຺ສນ຺ໂຕປິ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣເມວ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣໍ ອາຣຠຕິ ສລໂຠ ວິຍ ທີປສິຂາຠິນິປາຕໍ, ມຘຸພິນ຺ທຸຄິທ຺ໂຘ ວິຍ ຈ ມຘຸລິຕ຺ຕສຕ຺ຖຘາຣາເລຫນໍ.

ກາມູປເສວນາທີສຸ ຈ ສວິປາເກສຸ ອາທີນວໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ສຸຂສຎ຺ຎາຍ ເຈວ ກິເລສາຠິຠູຕຕາຍ ຈ ທ຺ວາຣຕ຺ຕຍປ຺ປວຕ຺ຕມ຺ປິ ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣໍ ອາຣຠຕິ ພາໂລ ວິຍ ຄູຖກີຬນໍ, ມຣິຕຸກາໂມ ວິຍ ຈ ວິສຂາທນໍ. ອາຣຸປ຺ປວິປາເກສຸ ຈາປິ ສງ຺ຂາຣວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂຕໍ ອນວພຸຊ຺ຌມາໂນ ສສ຺ສຕາທິວິປລ຺ລາເສນ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣຠູຕໍ ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາຣໍ ອາຣຠຕິ ທິສາມູຬ຺ໂຫ ວິຍ ປິສາຈນຄຣາຠິມຸຂມຄ຺ຄຄມນໍ.

ເອວໍ ຍສ຺ມາ ອວິຊ຺ຊາຠາວໂຕວ ສງ຺ຂາຣຠາໂວ, ນ ອຠາວໂຕ; ຕສ຺ມາ ຊານິຕພ຺ພເມຕໍ – ອິເມ ສງ຺ຂາຣາ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ – ‘‘ອວິທ຺ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອວິຊ຺ຊາຄໂຕ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣມ຺ປິ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣມ຺ປິ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາຣມ຺ປິ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ. ຍໂຕ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອວິຊ຺ຊາ ປຫີນາ, ວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ໂສ ອວິຊ຺ຊາວິຣາຄາ ວິຊ຺ຊຸປ຺ປາທາ ເນວ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕີ’’ຕິ.

ເອຕ຺ຖາຫ – ຄຓ຺ຫາມ ຕາວ ເອຕໍ ‘ອວິຊ຺ຊາ ສງ຺ຂາຣານໍ ປຈ຺ຈໂຍ’ຕິ. ອິທໍ ປນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ – ‘ກຕເມສໍ ສງ຺ຂາຣານໍ ກຖໍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີ’ຕິ? ຕຕ຺ຣິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ ປຸຎ຺ຎານໍ, ທຸວິຘາເນກຘາ ປນ;

ປເຣສໍ ປຈ຺ຉິມານໍ ສາ, ເອກຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ມຕາ.

ຕຕ຺ຖ ‘ປຸຎ຺ຎານໍ ທຸວິຘາ’ຕິ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈເຍນ ຈ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ຈາຕິ ທ຺ເວຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ສາ ຫິ ອວິຊ຺ຊໍ ຂຍໂຕ ວຍໂຕ ສມ຺ມສນກາເລ ກາມາວຈຣານໍ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣານໍ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ອຠິຎ຺ຎາຈິຕ຺ເຕນ ສໂມຫຈິຕ຺ຕຊານນກາເລ ຣູປາວຈຣານໍ, ອວິຊ຺ຊາສມຕິກ຺ກມນຕ຺ຖາຍ ປນ ທານາທີນິ ເຈວ ກາມາວຈຣປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖູນິ ປູເຣນ຺ຕສ຺ສ ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານານິ ຈ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ເຕສໍ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ; ຕຖາ ອວິຊ຺ຊາສມ຺ມູຬ຺ຫຕ຺ຕາ ກາມຠວຣູປຠວສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ ຕາເນວ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ.

‘ອເນກຘາ ປນ ປເຣສ’ນ຺ຕິ ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣານໍ ອເນກຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ກຖໍ? ເອສາ ຫິ ອວິຊ຺ຊໍ ອາຣພ຺ຠ ຣາຄາທີນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກາເລ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈເຍນ, ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອສ຺ສາທນກາເລ ອາຣມ຺ມຓາຘິປຕິອາຣມ຺ມຓູປນິສ຺ສເຍຫິ, ອວິຊ຺ຊາສມ຺ມູຬ຺ຫສ຺ສ ອນາທີນວທສ຺ສາວິໂນ ປາຓາຕິປາຕາທີນິ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ, ທຸຕິຍຊວນາທີນໍ ອນນ຺ຕຣສມນນ຺ຕຣານນ຺ຕຣູປນິສ຺ສຍາເສວນນຕ຺ຖິວິຄຕປຈ຺ຈເຍຫິ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອກຸສລໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ເຫຕຸສຫຊາຕອຎ຺ຎມຎ຺ຎນິສ຺ສຍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕອຕ຺ຖິອວິຄຕປຈ຺ຈເຍຫີຕິ ອເນກຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

‘ປຈ຺ຉິມານໍ ສາ ເອກຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ມຕາ’ຕິ ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາຣານໍ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍເນວ ເອກຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ມຕາ. ໂສ ປນສ຺ສາ ອຸປນິສ຺ສຍຠາໂວ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາເຣ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ.

ເອຕ຺ຖາຫ – ‘ກິໍ ປນາຍເມກາວ ອວິຊ຺ຊາ ສງ຺ຂາຣານໍ ປຈ຺ຈໂຍ ອຸທາຫຸ ອຎ຺ເຎປິ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕີ’ຕິ? ກິຎ຺ເຈຕ຺ຖ ຍທິ ຕາວ ເອກາວ ເອກກາຣຓວາໂທ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຖ ‘ອຎ຺ເຎປິ ສນ຺ຕິ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ’ຕິ ເອກກາຣຓນິທ຺ເທໂສ ນຸປປຊ຺ຊຕີຕິ? ນ ນຸປປຊ຺ຊຕິ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ –

ເອກໍ ນ ເອກໂຕ ອິຘ, ນາເນກມເນກໂຕປິ ໂນ ເອກໍ;

ຜລມຕ຺ຖິ ອຕ຺ຖິ ປນ ເອກ-ເຫຕຸຜລທີປເນ ອຕ຺ໂຖ.

ເອກໂຕ ຫິ ກາຣຓໂຕ ນ ອິຘ ກິຎ຺ຈິ ເອກໍ ຜລມຕ຺ຖິ, ນ ອເນກໍ. ນາປິ ອເນເກຫິ ກາຣເຓຫິ ເອກໍ. ອເນເກຫິ ປນ ກາຣເຓຫິ ອເນກເມວ ໂຫຕິ. ຕຖາ ຫິ ອເນເກຫິ ອຸຕຸປຖວີພີຊສລິລສງ຺ຂາເຕຫິ ກາຣເຓຫິ ອເນກເມວ ຣູປຄນ຺ຘຣສາທິອງ຺ກຸຣສງ຺ຂາຕໍ ຜລມຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ທິສ຺ສຕິ. ຍໍ ປເນຕໍ ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ, ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ເອເກກເຫຕຸຜລທີປນໍ ກຕໍ, ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ອຕ຺ຖິ, ປໂຍຊນໍ ວິຊ຺ຊຕິ.

ຠຄວາ ຫິ ກຕ຺ຖຈິ ປຘານຕ຺ຕາ, ກຕ຺ຖຈິ ປາກຏຕ຺ຕາ, ກຕ຺ຖຈິ ອສາຘາຣຓຕ຺ຕາ, ເທສນາວິລາສສ຺ສ ຈ ເວເນຍ຺ຍານຎ຺ຈ ອນຸຣູປໂຕ ເອກເມວເຫຕຸໍ ວາ ຜລໍ ວາ ທີເປຕິ; ‘‘ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໙໗) ຫິ ເອກເມວ ເຫຕຸໍ ຜລຎ຺ຈາຫ. ຜສ຺ໂສ ຫິ ເວທນາຍ ປຘານເຫຕຸ ຍຖາຜສ຺ສໍ ເວທນາວວຕ຺ຖານໂຕ. ເວທນາ ຈ ຜສ຺ສສ຺ສ ປຘານຜລໍ ຍຖາເວທນໍ ຜສ຺ສວວຕ຺ຖານໂຕ.

‘‘ເສມ຺ຫສມຸຏ຺ຐານາ ອາພາຘາ’’ຕິ (ມຫານິ. ໕) ປາກຏຕ຺ຕາ ເອກໍ ເຫຕຸມາຫ. ປາກໂຏ ເຫຕ຺ຖ ເສມ຺ໂຫ, ນ ກມ຺ມາທໂຍ. ‘‘ເຍ ເກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ສພ຺ເພເຕ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣມູລກາ’’ຕິ ອສາຘາຣຓຕ຺ຕາ ເອກໍ ເຫຕຸມາຫ; ອສາຘາຣໂຓ ຫິ ອໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ອກຸສລານໍ, ສາຘາຣຓານິ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓາທີນີຕິ.

ຕສ຺ມາ ອຍມິຘ ອວິຊ຺ຊາ ວິຊ຺ຊມາເນສຸປິ ອຎ຺ເຎສຸ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓສຫຊາຕຘມ຺ມາທີສຸ ສງ຺ຂາຣກາຣເຓສຸ ‘‘ອສ຺ສາທານຸປສ຺ສິໂນ ຕຓ຺ຫາ ປວຑ຺ຒຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໕໒) ຈ ‘‘ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍາ ອາສວສມຸທໂຍ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໐໔) ຈ ວຈນໂຕ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ຕຓ຺ຫາທີນໍ ສງ຺ຂາຣເຫຕູນໍ ເຫຕູຕິ ປຘານຕ຺ຕາ, ‘‘ອວິທ຺ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອວິຊ຺ຊາຄໂຕ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣມ຺ປິ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕີ’’ຕິ ປາກຏຕ຺ຕາ ອສາຘາຣຓຕ຺ຕາ ຈ ສງ຺ຂາຣານໍ ເຫຕຸຠາເວນ ທີປິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອເຕເນວ ຈ ເອເກກເຫຕຸຜລທີປນປຣິຫາຣວຈເນນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ເອເກກເຫຕຸຜລທີປເນ ປໂຍຊນໍ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ເອຕ຺ຖາຫ – ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ເອກນ຺ຕານິຏ຺ຐຜລາຍ ສາວຊ຺ຊາຍ ອວິຊ຺ຊາຍ ກຖໍ ປຸຎ຺ຎາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍຕ຺ຕໍ ຍຸຊ຺ຊຕິ? ນ ຫິ ນິມ຺ພພີຊໂຕ ອຸຈ຺ຉຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ. ກຖໍ ນ ຍຸຊ຺ຊິສ຺ສຕິ? ໂລກສ຺ມິຎ຺ຫິ –

ວິຣຸທ຺ໂຘ ຈາວິຣຸທ຺ໂຘ ຈ, ສທິສາສທິໂສ ຕຖາ;

ຘມ຺ມານໍ ປຈ຺ຈໂຍ ສິທ຺ໂຘ, ວິປາກາ ເອວ ເຕ ຈ ນ.

ຘມ຺ມານຎ຺ຫິ ຐານສຠາວກິຈ຺ຈາທິວິຣຸທ຺ໂຘ ຈ ອວິຣຸທ຺ໂຘ ຈ ປຈ຺ຈໂຍ ໂລເກ ສິທ຺ໂຘ. ປຸຣິມຈິຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອປຣຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຐານວິຣຸທ຺ໂຘ ປຈ຺ຈໂຍ, ປຸຣິມສິປ຺ປາທິສິກ຺ຂາ ຈ ປຈ຺ຉາປວຕ຺ຕມານານໍ ສິປ຺ປາທິກິຣິຍານໍ. ກມ຺ມໍ ຣູປສ຺ສ ສຠາວວິຣຸທ຺ໂຘ ປຈ຺ຈໂຍ, ຂີຣາທີນິ ຈ ທຘິອາທີນໍ. ອາໂລໂກ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ກິຈ຺ຈວິຣຸທ຺ໂຘ, ຄຸຬາທໂຍ ຈ ອາສວາທີນໍ. ຈກ຺ຂຸຣູປາທໂຍ ປນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ຐານາວິຣຸທ຺ຘາ ປຈ຺ຈຍາ. ປຸຣິມຊວນາທໂຍ ປຈ຺ຉິມຊວນາທີນໍ ສຠາວາວິຣຸທ຺ຘາ ກິຈ຺ຈາວິຣຸທ຺ຘາ ຈ.

ຍຖາ ຈ ວິຣຸທ຺ຘາວິຣຸທ຺ຘາ ປຈ຺ຈຍາ ສິທ຺ຘາ, ເອວໍ ສທິສາສທິສາປິ. ສທິສເມວ ຫິ ອຸຕຸອາຫາຣສງ຺ຂາຕໍ ຣູປໍ ຣູປສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ສາລິພີຊາທີນິ ຈ ສາລິຜລາທີນໍ. ອສທິສມ຺ປິ ຣູປໍ ອຣູປສ຺ສ, ອຣູປຎ຺ຈ ຣູປສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ; ໂຄໂລມາວິໂລມວິສາຓທຘິຕິລປິຏ຺ຐາທີນິ ຈ ທພ຺ພຠູຕິຓກາທີນໍ. ເຍສຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ເຍ ວິຣຸທ຺ຘາວິຣຸທ຺ຘາ ສທິສາສທິສາ ປຈ຺ຈຍາ, ນ ເຕ ຘມ຺ມາ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ວິປາກາເຍວ. ອິຕິ ອຍໍ ອວິຊ຺ຊາ ວິປາກວເສນ ເອກນ຺ຕານິຏ຺ຐຜລສຠາວວເສນ ຈ ສາວຊ຺ຊາປິ ສມານາ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ເອເຕສໍ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣາທີນໍ ຍຖານຸຣູປໍ ຐານກິຈ຺ຈສຠາວວິຣຸທ຺ຘາວິຣຸທ຺ຘປຈ຺ຈຍວເສນ ສທິສາສທິສປຈ຺ຈຍວເສນ ຈ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ໂສ ຈສ຺ສາ ປຈ຺ຈຍຠາໂວ ‘‘ຍສ຺ສ ຫິ ທຸກ຺ຂາທີສຸ ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຕໍ ອຎ຺ຎາຓໍ ອປ຺ປຫີນໍ ໂຫຕິ, ໂສ ທຸກ຺ເຂ ຕາວ ປຸພ຺ພນ຺ຕາທີສຸ ຈ ອຎ຺ຎາເຓນ ສໍສາຣທຸກ຺ຂໍ ສຸຂສຎ຺ຎາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ເຫຕຸຠູເຕ ຕິວິເຘປິ ສງ຺ຂາເຣ ອາຣຠຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ໂຕ ເອວ.

ອປິຈ ອຍໍ ອຎ຺ໂຎປິ ປຣິຍາໂຍ –

ຈຸຕູປປາເຕ ສໍສາເຣ, ສງ຺ຂາຣານຎ຺ຈ ລກ຺ຂເຓ;

ໂຍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນ-ຘມ຺ເມສຸ ຈ ວິມຸຍ຺ຫຕິ.

ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ ໂສ ເອເຕ, ສງ຺ຂາເຣ ຕິວິເຘ ຍໂຕ;

ອວິຊ຺ຊາ ປຈ຺ຈໂຍ ເຕສໍ, ຕິວິຘານມ຺ປິ ຍໍ ຕໂຕຕິ.

ກຖໍ ປນ ໂຍ ເອເຕສຸ ວິມຸຍ຺ຫຕິ, ໂສ ຕິວິເຘເປເຕ ສງ຺ຂາເຣ ກໂຣຕີຕິ ເຈ? ຈຸຕິຍາ ຕາວ ວິມູຬ຺ໂຫ ສພ຺ພຕ຺ຖ ‘‘ຂນ຺ຘານໍ ເຠໂທ ມຣຓ’’ນ຺ຕິ ຈຸຕິໍ ອຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ‘ສຕ຺ໂຕ ມຣຕິ, ສຕ຺ຕສ຺ສ ເທສນ຺ຕຣສງ຺ກມນ’ນ຺ຕິອາທີນິ ວິກປ຺ເປຕິ. ອຸປປາເຕ ວິມູຬ຺ໂຫ ສພ຺ພຕ຺ຖ ‘‘ຂນ຺ຘານໍ ປາຕຸຠາໂວ ຊາຕີ’’ຕິ ອຸປປາຕໍ ອຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ‘ສຕ຺ໂຕ ອຸປປຊ຺ຊຕິ, ສຕ຺ຕສ຺ສ ນວສຣີຣປາຕຸຠາໂວ’ຕິອາທີນິ ວິກປ຺ເປຕິ. ສໍສາເຣ ວິມູຬ຺ໂຫ ໂຍ ເອສ –

‘‘ຂນ຺ຘານຎ຺ຈ ປຏິປາຏິ, ຘາຕຸອາຍຕນານ ຈ;

ອພ຺ໂພຈ຺ຉິນ຺ນໍ ວຕ຺ຕມານາ, ສໍສາໂຣຕິ ປວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຓ຺ຓິໂຕ ສໍສາໂຣ. ຕໍ ເອວໍ ອຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ‘ອຍໍ ສຕ຺ໂຕ ອສ຺ມາ ໂລກາ ປຣໍ ໂລກໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ປຣສ຺ມາ ໂລກາ ອິມໍ ໂລກໍ ອາຄຈ຺ຉຕີ’ຕິອາທີນິ ວິກປ຺ເປຕິ. ສງ຺ຂາຣານໍ ລກ຺ຂເຓ ວິມູຬ຺ໂຫ ສງ຺ຂາຣານໍ ສຠາວລກ຺ຂຓໍ ສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓຎ຺ຈ ອຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ສງ຺ຂາເຣ ອຕ຺ຕໂຕ ອຕ຺ຕນິຍໂຕ ຘຸວໂຕ ສຸຠໂຕ ສຸຂໂຕ ຈ ວິກປ຺ເປຕິ. ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ເມສຸ ວິມູຬ຺ໂຫ ອວິຊ຺ຊາທີຫິ ສງ຺ຂາຣາທີນໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ‘‘ອຕ຺ຕາ ຊານາຕິ ວາ ນ ຊານາຕິ ວາ, ໂສ ເອວ ກໂຣຕິ ຈ ກາເຣຕິ ຈ ໂສ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ອຓຸອິສ຺ສຣາທໂຍ ກລລາທິຠາເວນ ສຣີຣໍ ສຓ຺ຐເປຕ຺ວາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສມ຺ປາເທນ຺ຕິ, ໂສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສມ຺ປນ຺ໂນ ຜຸສຕິ ເວທິຍຕິ ຕຓ຺ຫິຍຕິ ອຸປາທິຍຕິ ຆຏິຍຕິ, ໂສ ປຸນ ຠວນ຺ຕເຣ ຠວຕີ’’ຕິ ວາ ‘‘ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ນິຍຕິສງ຺ຄຕິຠາວປຣິຓຕາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໑໖໘) ວາ ວິກປ຺ເປຕິ. ໂສ ເອວໍ ອວິຊ຺ຊາຍ ອນ຺ຘີກໂຕ ເອວໍ ວິກປ຺ເປນ຺ໂຕ ຍຖາ ນາມ ອນ຺ໂຘ ປຖວິຍໍ ວິຈຣນ຺ໂຕ ມຄ຺ຄມ຺ປິ ອມຄ຺ຄມ຺ປິ ຖລມ຺ປິ ນິນ຺ນມ຺ປິ ສມມ຺ປິ ວິສມມ຺ປິ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ປຸຎ຺ຎມ຺ປິ ອປຸຎ຺ຎມ຺ປິ ອາເນຎ຺ຊມ຺ປິ ສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕີຕິ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

ຍຖາປິ ນາມ ຊຈ຺ຈນ຺ໂຘ, ນໂຣ ອປຣິນາຍໂກ;

ເອກທາ ຍາຕິ ມຄ຺ເຄນ, ກຸມ຺ມຄ຺ເຄນາປິ ເອກທາ.

ສໍສາເຣ ສໍສຣໍ ພາໂລ, ຕຖາ ອປຣິນາຍໂກ;

ກໂຣຕິ ເອກທາ ປຸຎ຺ຎໍ, ອປຸຎ຺ຎມປິ ເອກທາ.

ຍທາ ຎຕ຺ວາ ຈ ໂສ ຘມ຺ມໍ, ສຈ຺ຈານິ ອຠິສເມສ຺ສຕິ;

ຕທາ ອວິຊ຺ຊູປສມາ, ອຸປສນ຺ໂຕ ຈຣິສ຺ສຕີຕິ.

ອຍໍ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາຕິ ປທສ຺ມິໍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ.

ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣປທນິທ຺ເທໂສ.

ວິຎ຺ຎາຓປທນິທ຺ເທໂສ

໒໒໗. ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓປທນິທ຺ເທເສ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິອາທີສຸ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ກຸສລວິປາກໍ ອກຸສລວິປາກນ຺ຕິ ທຸວິຘໍ ໂຫຕິ. ຕຖາ ໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍວິຎ຺ຎາຓານິ. ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ປນ ກຸສລາກຸສລວິປາກາ ທ຺ເວ ມໂນຘາຕຸໂຍ, ຕິສ຺ໂສ ອເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໂຍ, ອຏ຺ຐ ສເຫຕຸການິ ກາມາວຈຣວິປາກຈິຕ຺ຕານິ, ປຎ຺ຈ ຣູປາວຈຣານິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣູປາວຈຣານີຕິ ພາວີສຕິວິຘໍ ໂຫຕິ. ອິຕິ ອິເມຫິ ຉຫິ ວິຎ຺ຎາເຓຫິ ສພ຺ພານິປິ ພາຕ຺ຕິໍສ ໂລກິຍວິປາກວິຎ຺ຎາຓານິ ສງ຺ຄຫິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ໂລກຸຕ຺ຕຣານິ ປນ ວຏ຺ຏກຖາຍໍ ນ ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ນ ຄຫິຕານິ.

ຕຕ຺ຖ ສິຍາ – ກຖໍ ປເນຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ ‘ອິທໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ໂຫຕີ’ຕິ? ອຸປຈິຕກມ຺ມາຠາເວ ວິປາກາຠາວໂຕ. ວິປາກຎ຺ເຫຕໍ, ວິປາກຎ຺ຈ ນ ອຸປຈິຕກມ຺ມາຠາເວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍທິ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ສພ຺ເພສໍ ສພ຺ພວິປາການິ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ; ນ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ຊານິຕພ຺ພເມຕໍ – ‘ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ອິທໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ໂຫຕີ’ຕິ.

ກຕຣສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ກຕຣວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ເຈ? ກາມາວຈຣປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ຕາວ ກຸສລວິປາການິ ປຎ຺ຈ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນິ, ມໂນວິຎ຺ຎາເຓ ເອກາ ມໂນຘາຕຸ, ທ຺ເວ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໂຍ, ອຏ຺ຐ ກາມາວຈຣມຫາວິປາການີຕິ ໂສຬສ. ຍຖາຫ –

‘‘ກາມາວຈຣສ຺ສ ກຸສລສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາ ວິປາກໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ. ຕຖາ ໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ວິປາກາ ມໂນຘາຕຸ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ໂຫຕິ, ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ໂຫຕິ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາ, ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ໂຫຕິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາ, ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ໂຫຕິ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ, ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສສງ຺ຂາເຣນ, ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ, ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສສງ຺ຂາເຣນ, ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ, ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສສງ຺ຂາເຣນ, ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ, ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສສງ຺ຂາເຣນາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໔໓໑, ໔໙໘).

ຣູປາວຈຣປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ປນ ປຎ຺ຈ ຣູປາວຈຣວິປາການິ. ຍຖາຫ –

‘‘ຕສ຺ເສວ ຣູປາວຈຣສ຺ສ ກຸສລສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາ ວິປາກໍ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ປຐມໍ ຌານໍ…ເປ… ປຎ຺ຈມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໔໙໙).

ເອວໍ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ເອກວີສຕິວິຘໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ໂຫຕິ.

ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ປນ ອກຸສລວິປາການິ ປຎ຺ຈ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນິ, ເອກາ ມໂນຘາຕຸ, ເອກາ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕູຕິ ເອວໍ ສຕ຺ຕວິຘໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ອກຸສລສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາ ວິປາກໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ. ຕຖາ ໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ, ວິປາກາ ມໂນຘາຕຸ, ວິປາກາ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ໂຫຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໕໕໖).

ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ປນ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣູປວິປາການີຕິ ເອວໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ໂຫຕີຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ຕສ຺ເສວ ອຣູປາວຈຣສ຺ສ ກຸສລສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາ ວິປາກໍ ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎາສຫຄຕໍ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎາສຫຄຕໍ…ເປ… ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສຎ຺ຎາສຫຄຕໍ…ເປ… ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສຎ຺ຎາສຫຄຕໍ ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໕໐໑).

ເອວໍ ຍໍ ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ຎຕ຺ວາ ອິທານິສ຺ສ ເອວໍ ປວຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ – ສພ຺ພເມວ ຫິ ອິທໍ ປວຕ຺ຕິປຏິສນ຺ຘິວເສນ ທ຺ວິຘາ ປວຕ຺ຕຕິ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ເວ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານິ, ທ຺ເວ ມໂນຘາຕຸໂຍ, ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕູຕິ ອິມານິ ເຕຣສ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວ ປວຕ຺ຕິຍໍເຍວ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເສສານິ ເອກູນວີສຕິ ຕີສຸ ຠເວສຸ ຍຖານຸຣູປໍ ປວຕ຺ຕິຍມ຺ປິ ປຏິສນ຺ຘິຍມ຺ປິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ກຖໍ? ກຸສລວິປາການິ ຕາວ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ປຎ຺ຈ ກຸສລວິປາເກນ ວາ ອກຸສລວິປາເກນ ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ສ ຍຖາກ຺ກມໍ ປຣິປາກມຸປຄຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ຈກ຺ຂາທີນໍ ອາປາຖຄຕໍ ອິຏ຺ຐໍ ວາ ອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ຈກ຺ຂາທິປສາທໍ ນິສ຺ສາຍ ທສ຺ສນສວນຆາຍນສາຍນຜຸສນກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານານິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕຖາ ອກຸສລວິປາການິ ປຎ຺ຈ. ເກວລຎ຺ຫິ ເຕສໍ ອນິຏ຺ຐໍ ອນິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ອຍເມວ ວິເສໂສ. ທສາປິ ເຈຕານິ ນິຍຕທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓວຕ຺ຖຸຏ຺ຐານານິ ນິຍຕກິຈ຺ຈາເນວ ຈ ຠວນ຺ຕິ.

ຕໂຕ ກຸສລວິປາການໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ອນນ຺ຕຣໍ ກຸສລວິປາກມໂນຘາຕຸ ເຕສຎ຺ເຎວ ອາຣມ຺ມຓມາຣພ຺ຠ ຫທຍວຕ຺ຖຸໍ ນິສ຺ສາຍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານາ ປວຕ຺ຕຕິ. ຕຖາ ອກຸສລວິປາການໍ ອນນ຺ຕຣໍ ອກຸສລວິປາກາ. ອິທຎ຺ຈ ປນ ທ຺ວຍໍ ອນິຍຕທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓໍ ນິຍຕວຕ຺ຖຸຏ຺ຐານໍ ນິຍຕກິຈ຺ຈຎ຺ຈ ໂຫຕິ.

ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາ ປນ ອເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ກຸສລວິປາກມໂນຘາຕຸຍາ ອນນ຺ຕຣໍ ຕສ຺ສາ ເອວ ອາຣມ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ຫທຍວຕ຺ຖຸໍ ນິສ຺ສາຍ ສນ຺ຕີຣຓກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານາ ຈ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ພລວາຣມ຺ມເຓ ກາມາວຈຣສຕ຺ຕານໍ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ໂລຠສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຊວນາວສາເນ ຠວງ຺ຄວີຖິໍ ປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຊວເນນ ຄຫິຕາຣມ຺ມເຓ ຕທາຣມ຺ມຓວເສນ ຈ ສກິໍ ວາ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ປວຕ຺ຕຕິ. ຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິຄຓນາຍໍ ປນ ສພ຺ພທ຺ວາເຣສຸ ຕທາຣມ຺ມເຓ ທ຺ເວ ເອວ ຈິຕ຺ຕວາຣາ ອາຄຕາ. ອິທໍ ປນ ຈິຕ຺ຕໍ ຕທາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ຈ ປິຏ຺ຐິຠວງ຺ຄນ຺ຕິ ຈາຕິ ທ຺ເວ ນາມານິ ລຠຕິ, ອນິຍຕທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓໍ ນິຍຕວຕ຺ຖຸກໍ ອນິຍຕຏ຺ຐານກິຈ຺ຈຎ຺ຈ ໂຫຕີຕິ. ເອວໍ ຕາວ ເຕຣສ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວ ປວຕ຺ຕິຍໍເຍວ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ເສເສສຸ ເອກູນວີສຕິຍາ ຈິຕ຺ເຕສຸ ນ ກິຎ຺ຈິ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸຣູປາຍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ນ ປວຕ຺ຕຕິ.

ປວຕ຺ຕິຍໍ ປນ ກຸສລາກຸສລວິປາກາ ຕາວ ທ຺ເວ ອເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໂຍ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ກຸສລາກຸສລວິປາກມໂນຘາຕູນໍ ອນນ຺ຕຣໍ ສນ຺ຕີຣຓກິຈ຺ຈໍ, ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຕທາຣມ຺ມຓກິຈ຺ຈໍ, ອຕ຺ຕນາ ທິນ຺ນປຏິສນ຺ຘິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ອສຕິ ຠວງ຺ຄຸປຈ຺ເຉທເກ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທ ຠວງ຺ຄກິຈ຺ຈໍ, ອນ຺ເຕ ຈຸຕິກິຈ຺ຈຎ຺ຈາຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ກິຈ຺ຈານິ ສາຘຍມານາ ນິຍຕວຕ຺ຖຸກາ ອນິຍຕທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓຏ຺ຐານກິຈ຺ຈາ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ອຏ຺ຐ ກາມາວຈຣສເຫຕຸກຈິຕ຺ຕານິ ປວຕ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ຕທາຣມ຺ມຓກິຈ຺ຈໍ, ອຕ຺ຕນາ ທິນ຺ນປຏິສນ຺ຘິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ອສຕິ ຠວງ຺ຄຸປຈ຺ເຉທເກ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທ ຠວງ຺ຄກິຈ຺ຈໍ, ອນ຺ເຕ ຈຸຕິກິຈ຺ຈຎ຺ຈາຕິ ຕີຓິ ກິຈ຺ຈານິ ສາຘຍມານານິ ນິຍຕວຕ຺ຖຸການິ ອນິຍຕທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓຏ຺ຐານກິຈ຺ຈານິ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ປຎ຺ຈ ຣູປາວຈຣານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ອຣູປາວຈຣານິ ອຕ຺ຕນາ ທິນ຺ນປຏິສນ຺ຘິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ອສຕິ ຠວງ຺ຄຸປຈ຺ເຉທເກ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທ ຠວງ຺ຄກິຈ຺ຈໍ, ອນ຺ເຕ ຈຸຕິກິຈ຺ຈຎ຺ຈາຕິ ກິຈ຺ຈທ຺ວຍໍ ສາຘຍມານານິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເຕສຸ ຣູປາວຈຣານິ ນິຍຕວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓານິ ອນິຍຕຏ຺ຐານກິຈ຺ຈານິ, ອິຕຣານິ ອວຕ຺ຖຸການິ ນິຍຕາຣມ຺ມຓານິ ອນິຍຕຏ຺ຐານກິຈ຺ຈານິ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ. ເອວໍ ຕາວ ພາຕ຺ຕິໍສວິຘມ຺ປິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ປວຕ຺ຕິຍໍ ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ປວຕ຺ຕຕິ. ຕຕ຺ຣສ຺ສ ເຕ ເຕ ສງ຺ຂາຣາ ກມ຺ມປຈ຺ຈເຍນ ຈ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ຈ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍາເນຕານິ ເອກາທສ ຕທາຣມ຺ມຓຈິຕ຺ຕານິ ວຸຕ຺ຕານິ, ເຕສຸ ເອກມ຺ປິ ຣູປາຣູປຠເວ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ນ ປວຕ຺ຕຕິ. ກສ຺ມາ? ພີຊາຠາວາ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ກາມາວຈຣວິປາກສງ຺ຂາຕໍ ປຏິສນ຺ຘິພີຊໍ ນຕ຺ຖິ, ຍໍ ຣູປາທີສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ປວຕ຺ຕິຍໍ ຕສ຺ສ ຊນກໍ ຠເວຍ຺ຍ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນມ຺ປິ ຣູປຠເວ ອຠາໂວ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ເຈ? ນ; ອິນ຺ທ຺ຣິຍປ຺ປວຕ຺ຕິອານຸຠາວໂຕ ທ຺ວາຣວີຖິເຠເທ ຈິຕ຺ຕນິຍມໂຕ ຈ.

ຍຖາ ເຈຕໍ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ເອກນ຺ເຕນ ຣູປາຣູປຠເວ ນປ຺ປວຕ຺ຕຕິ ຕຖາ ສພ຺ເພປິ ອກາມາວຈເຣ ຘມ຺ເມ ນານຸພນ຺ຘຕິ. ກສ຺ມາ? ອຊນກຕ຺ຕາ ເຈວ ຊນກສ຺ສ ຈ ອສທິສຕ຺ຕາ. ຕຎ຺ຫິ ຍຖາ ນາມ ເຄຫາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພຫິ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ຕຣຸຓທາຣໂກ ອຕ຺ຕໂນ ຊນກໍ ປິຕຣໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ປິຕຸສທິສໍ ຫິຕກາມໍ ຎາຕິໍ ອງ຺ຄຸລິຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອນຸພນ຺ຘຕິ, ນ ອຎ຺ຎໍ ຣາຊປຸຣິສາທິໍ, ຕຖາ ເອຕມ຺ປິ ຠວງ຺ຄາຣມ຺ມຓໂຕ ພຫິ ນິກ຺ຂມິຕຸກາມໍ ສຠາຄຕາຍ ອຕ຺ຕໂນ ຊນກໍ ປິຕຣໍ ວາ ປິຕຸສທິສໍ ວາ ກາມາວຈຣຊວນເມວ ອນຸພນ຺ຘຕິ, ນ ອຎ຺ຎໍ ມຫຄ຺ຄຕໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ວາ.

ຍຖາ ເຈຕໍ ມຫຄ຺ຄຕໂລກຸຕ຺ຕເຣ ຘມ຺ເມ ນານຸພນ຺ຘຕິ, ຕຖາ ຍທາ ເອເຕ ກາມາວຈຣຘມ຺ມາປິ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓາ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕທາ ເຕປິ ນານຸພນ຺ຘຕິ. ກສ຺ມາ? ອປຣິຈິຕເທສຕ຺ຕາ ອຈ຺ຈນ຺ຕປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ຈ. ຕຎ຺ຫິ ຍຖາ ປິຕຣໍ ວາ ປິຕຸສທິສໍ ວາ ຎາຕິໍ ອນຸພນ຺ຘນ຺ໂຕປິ ຕຣຸຓທາຣໂກ ຆຣທ຺ວາຣອນ຺ຕຣວີຖິຈຕຸກ຺ກາທິມ຺ຫິ ປຣິຈິເຕເຍວ ເທເສ ອນຸພນ຺ຘຕິ, ນ ອຣຎ຺ຎໍ ວາ ຍຸທ຺ຘຠູມິໍ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ; ເອວໍ ກາມາວຈຣຘມ຺ເມ ອນຸພນ຺ຘນ຺ຕມ຺ປິ ອມຫຄ຺ຄຕາທິມ຺ຫິ ປຣິຈິເຕເຍວ ເທເສ ປວຕ຺ຕມາເນ ຘມ຺ເມ ອນຸພນ຺ຘຕິ, ນ ມຫຄ຺ຄຕໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕມາເນຕິ.

ຍສ຺ມາ ຈສ຺ສ ‘‘ສພ຺ໂພ ກາມາວຈຣວິປາໂກ ກິຣິຍມໂນຘາຕຸ ກິຣິຍອເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາ ອິເມ ຘມ຺ມາ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ’’ຕິ ເອວໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕປຣິຕ຺ຕເມວ ອາຣມ຺ມຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາເປຕໍ ມຫຄ຺ຄຕໂລກຸຕ຺ຕຣາຣມ຺ມເຓ ກາມາວຈຣຘມ຺ເມປິ ນານຸພນ຺ຘຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ກິໍ ວາ ອິມາຍ ຍຸຕ຺ຕິກຖາຍ? ອຏ຺ຐກຖາຍຎ຺ຫິ ເອກນ຺ເຕເນວ ວຸຕ຺ຕໍ – ເອກາທສ ຕທາຣມ຺ມຓຈິຕ຺ຕານິ ນາມໂຄຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ຊວເນ ຊວິເຕ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ປຓ຺ຓຕ຺ຕິໍ ອາຣພ຺ຠ ຊວເນ ຊວິເຕ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ນ ລພ຺ຠຕິ. ຕິລກ຺ຂຓາຣມ຺ມຓິກວິປສ຺ສນາຍ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ນ ລພ຺ຠຕິ. ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິຍາ ພລວວິປສ຺ສນາຍ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ນ ລພ຺ຠຕິ. ຣູປາຣູປຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ຊວເນ ຊວິເຕ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ນ ລພ຺ຠຕິ. ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍຕຘມ຺ເມສຸ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ນ ລພ຺ຠຕິ. ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍຕຘມ຺ເມສຸ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ນ ລພ຺ຠຕິ. ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ຊວເນ ຊວິເຕ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ນ ລພ຺ຠຕິ. ອຠິຎ຺ຎາຎາຓໍ ອາຣພ຺ຠ ຊວເນ ຊວິເຕ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ນ ລພ຺ຠຕິ. ປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓໍ ອາຣພ຺ຠ ຊວເນ ຊວິເຕ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ນ ລພ຺ຠຕິ. ກາມາວຈເຣ ທຸພ຺ພລາຣມ຺ມເຓ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ນ ລພ຺ຠຕິ, ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ພລວາຣມ຺ມເຓ ອາປາຖຄເຕເຍວ ລພ຺ຠຕິ, ລພ຺ຠມານຎ຺ຈ ກາມາວຈເຣເຍວ ລພ຺ຠຕິ. ຣູປາຣູປຠເວ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ.

ຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເສເສສຸ ເອກູນວີສຕິຍາ ຈິຕ຺ເຕສຸ ນ ກິຎ຺ຈິ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸຣູປາຍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ນ ປວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ, ຕໍ ອຕິສໍຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ທຸພ຺ພິຊານໍ. ເຕນສ຺ສ ວິຕ຺ຖາຣນຍທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຈ຺ຈຕິ – ‘‘ກຕິ ປຏິສນ຺ຘິໂຍ? ກຕິ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕານິ? ເກນ ກຕ຺ຖ ປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕິ? ກິໍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ອາຣມ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ?

ອສຎ຺ຎປຏິສນ຺ຘິຍາ ສທ຺ຘິໍ ວີສຕິ ປຏິສນ຺ຘິໂຍ. ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາເນວ ເອກູນວີສຕິ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕານິ. ຕຕ຺ຖ ອກຸສລວິປາກາຍ ອເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ອປາເຍສຸ ປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕິ, ກຸສລວິປາກາຍ ມນຸສ຺ສໂລເກ ຊຈ຺ຈນ຺ຘຊາຕິພຘິຣຊາຕິອຸມ຺ມຕ຺ຕກເອຬມູຄນປຸໍສກາທີນໍ. ອຏ຺ຐຫິ ສເຫຕຸກມຫາວິປາເກຫິ ກາມາວຈຣເທເວສຸ ເຈວ ມນຸສ຺ເສສຸ ຈ ປຸຎ຺ຎວນ຺ຕານໍ ປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຈຫິ ຣູປາວຈຣວິປາເກຫິ ຣູປີພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ, ຈຕູຫິ ອຣູປາວຈຣວິປາເກຫິ ອຣູປໂລເກຕິ. ເຍນ ຈ ຍຕ຺ຖ ປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕິ, ສາ ເອວ ຕສ຺ສາ ອນຸຣູປປຏິສນ຺ຘິ ນາມ.

ສງ຺ເຂປໂຕ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ຕີຓິ ອາຣມ຺ມຓານິ ໂຫນ຺ຕິ – ກມ຺ມໍ, ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ, ຄຕິນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມໍ ນາມ ອາຍູຫິຕາ ກຸສລາກຸສລເຈຕນາ. ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ ນາມ ຍໍ ວຕ຺ຖຸໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ອາຍູຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຕີເຕ ກປ຺ປໂກຏິສຕສຫສ຺ສມຕ຺ຖກສ຺ມິມ຺ປິ ກມ຺ເມ ກເຕ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ກມ຺ມໍ ວາ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາເນ ວຕ຺ຖຸ – ໂຄປກສີວລີ ກິຣ ນາມ ຕາລປິຏ຺ຐິກວິຫາເຣ ເຈຕິຍໍ ກາເຣສິ. ຕສ຺ສ ມຣຓມຎ຺ເຈ ນິປນ຺ນສ຺ສ ເຈຕິຍໍ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ໂສ ຕເທວ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ກາລໍກຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອຎ຺ຎາ ສມ຺ມູຬ຺ຫກາລກິຣິຍາ ນາມ ໂຫຕິ. ປຣມ຺ມຸຂໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ຫິ ປຈ຺ຉໂຕ ຕິຂິເຓນ ອສິນາ ສີສໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ. ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິທ຺ທາຍນ຺ຕສ຺ສາປິ ຕິຂິເຓນ ອສິນາ ສີສໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ. ອຸທເກ ໂອສີທາເປຕ຺ວາ ມາເຣນ຺ຕິ. ເອວຣູເປປິ ກາເລ ອຎ຺ຎຕຣໍ ກມ຺ມໍ ວາ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ອຎ຺ຎໍ ລຫຸກມຣຓໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ນິຂາທນທຓ຺ຑກມຕ຺ຖກສ຺ມິຎ຺ຫິ ນິລີນມກ຺ຂິກໍ ມຸຄ຺ຄເຣນ ປຫຣິຕ຺ວາ ປິສນ຺ຕິ. ເອວຣູເປປິ ກາເລ ກມ຺ມໍ ວາ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ເອວໍ ປິສິຍມານາຍ ປນ ມກ຺ຂິກາຍ ປຐມໍ ກາຍທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນໍ ຠວງ຺ຄໍ ນາວຏ຺ເຏຕິ, ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນເມວ ອາວຏ຺ເຏຕິ. ອຖ ຊວນໍ ຊວິຕ຺ວາ ຠວງ຺ຄໍ ໂອຕຣຕິ. ທຸຕິຍວາເຣ ກາຍທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນໍ ຠວງ຺ຄໍ ອາວຏ຺ເຏຕິ. ຕໂຕ ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນໍ, ສນ຺ຕີຣຓໍ, ໂວຏ຺ຐປນນ຺ຕິ ວີຖິຈິຕ຺ຕານິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຊວນໍ ຊວິຕ຺ວາ ຠວງ຺ຄໍ ໂອຕຣຕິ. ຕຕິຍວາເຣ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນໍ ຠວງ຺ຄໍ ອາວຏ຺ເຏຕິ. ອຖ ຊວນໍ ຊວິຕ຺ວາ ຠວງ຺ຄໍ ໂອຕຣຕິ. ເອຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ກາລກິຣິຍໍ ກໂຣຕິ. ອິທໍ ກິມຕ຺ຖໍ ອາຠຕໍ? ອຣູປຘມ຺ມານໍ ວິສໂຍ ນາມ ເອວໍ ລຫຸໂກຕິ ທີປນຕ຺ຖໍ.

ຄຕິນິມິຕ຺ຕໍ ນາມ ນິພ຺ພຕ຺ຕນກໂອກາເສ ເອໂກ ວຓ຺ໂຓ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ຕຕ຺ຖ ນິຣເຍ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ເຕ ໂລຫກຸມ຺ຠິສທິໂສ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ມນຸສ຺ສໂລເກ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ເຕ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິກມ຺ພລຍານສທິສາ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ເທວໂລເກ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ເຕ ກປ຺ປຣຸກ຺ຂວິມານສຍນາທີນິ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ກມ຺ມໍ, ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ, ຄຕິນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ສງ຺ເຂປໂຕ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ຕີຓິ ອາຣມ຺ມຓານິ ໂຫນ຺ຕິ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ປຏິສນ຺ຘິຍາ ຕີຓິ ອາຣມ຺ມຓານິ ໂຫນ຺ຕິ? ອຕີຕໍ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ, ນວຕ຺ຕພ຺ພຎ຺ຈ. ອສຎ຺ຎີປຏິສນ຺ຘິ ອນາຣມ຺ມຓາຕິ. ຕຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນປຏິສນ຺ຘີນໍ ອຕີຕເມວ ອາຣມ຺ມຓໍ. ທສນ຺ນໍ ກາມາວຈຣານໍ ອຕີຕໍ ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ວາ. ເສສານໍ ນວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ຕີສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ປວຕ຺ຕມານາ ປນ ປຏິສນ຺ຘິ ຍສ຺ມາ ອຕີຕາຣມ຺ມຓສ຺ສ ວາ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓສ຺ສ ວາ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນນ຺ຕຣເມວ ໂຫຕິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓໍ ປນ ຈຸຕ຺ຕິຈິຕ຺ຕໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ທ຺ວີສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ອຎ຺ຎຕຣາຣມ຺ມຓາຍ ຈຸຕິຍາ ອນນ຺ຕຣໍ ຕີສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ອຎ຺ຎຕຣາຣມ຺ມຓາຍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ສຸຄຕິທຸຄ຺ຄຕິວເສນ ປວຕ຺ຕນາກາໂຣ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ກາມາວຈຣສຸຄຕິຍໍ ຕາວ ຐິຕສ຺ສ ປາປກມ຺ມິໂນ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ‘‘ຕານິສ຺ສ ຕມ຺ຫິ ສມເຍ ໂອລມ຺ພນ຺ຕີ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ (ມ. ນິ. ໓.໒໔໘) ມຣຓມຎ຺ເຈ ນິປນ຺ນສ຺ສ ຍຖູປຈິຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ວາ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ ວາ ມໂນທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ. ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ຕທາຣມ຺ມຓປຣິໂຍສານາຍ ສຸທ຺ຘາຍ ວາ ຊວນວີຖິຍາ ອນນ຺ຕຣໍ ຠວງ຺ຄວິສຍໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມິໍ ນິຣຸທ຺ເຘ ຕເທວ ອາປາຖຄຕໍ ກມ຺ມໍ ວາ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ ວາ ອາຣພ຺ຠ ອນຸປຈ຺ຉິນ຺ນກິເລສພລວິນາມິຕໍ ທຸຄ຺ຄຕິປຣິຍາປນ຺ນໍ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ອຕີຕາຣມ຺ມຓາຍ ຈຸຕິຍາ ອນນ຺ຕຣາ ອຕີຕາຣມ຺ມຓາ ປຏິສນ຺ຘິ.

ອປຣສ຺ສ ມຣຓສມເຍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣກມ຺ມວເສນ ນຣກາທີສຸ ອຄ຺ຄິຊາລວຓ຺ຓາທິກໍ ທຸຄ຺ຄຕິນິມິຕ຺ຕໍ ມໂນທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ສ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຠວງ຺ເຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ເຘ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ເອກໍ ອາວຊ຺ຊນໍ, ມຣຓສ຺ສ ອາສນ຺ນຠາເວນ ມນ຺ທີຠູຕເວຄຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈ ຊວນານິ, ທ຺ເວ ຕທາຣມ຺ມຓານີຕິ ຕີຓິ ວີຖິຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕໂຕ ຠວງ຺ຄວິສຍໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ເອກໍ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ເອກາທສ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາ ອຕີຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຖາວເສສປຎ຺ຈຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາຍຸເກ ຕສ຺ມິໍເຍວ ອາຣມ຺ມເຓ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ອຕີຕາຣມ຺ມຓາຍ ຈຸຕິຍາ ອນນ຺ຕຣາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາ ປຏິສນ຺ຘິ.

ອປຣສ຺ສ ມຣຓສມເຍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ທ຺ວາຣານໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ທ຺ວາເຣ ຣາຄາທິເຫຕຸຠູຕໍ ຫີນາຣມ຺ມຓໍ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ສ ຍຖາກ຺ກເມນ ອຸປ຺ປນ຺ນໂວຏ຺ຐພ຺ພນາວສາເນ ມຣຓສ຺ສ ອາສນ຺ນຠາເວນ ມນ຺ທີຠູຕເວຄຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈ ຊວນານິ ທ຺ເວ ຕທາຣມ຺ມຓານິ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕໂຕ ຠວງ຺ຄວິສຍມາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ເອກໍ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ທ຺ເວ ຠວງ຺ຄານິ, ອາວຊ຺ຊນໍ, ທສ຺ສນໍ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນໍ, ສນ຺ຕີຣຓໍ, ໂວຏ຺ຐພ຺ພນໍ, ປຎ຺ຈ ຊວນານິ, ທ຺ເວ ຕທາຣມ຺ມຓານິ, ເອກໍ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຎ຺ຈທສ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາ ອຕີຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຖາວເສສເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓາຍຸເກ ຕສ຺ມິໍ ເຍວ ອາຣມ຺ມເຓ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຍມ຺ປິ ອຕີຕາຣມ຺ມຓາຍ ຈຸຕິຍາ ອນນ຺ຕຣາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາ ປຏິສນ຺ຘິ. ເອສ ຕາວ ອຕີຕາຣມ຺ມຓາຍ ສຸຄຕິຈຸຕິຍາ ອນນ຺ຕຣາ ອຕີຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາຍ ທຸຄ຺ຄຕິປຏິສນ຺ຘິຍາ ປວຕ຺ຕນາກາໂຣ.

ທຸຄ຺ຄຕິຍໍ ຐິຕສ຺ສ ປນ ອຸປຈິຕານວຊ຺ຊກມ຺ມສ຺ສ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຕໍ ອນວຊ຺ຊກມ຺ມໍ ວາ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ ວາ ມໂນທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕີຕິ ກຓ຺ຫປກ຺ເຂ ສຸກ຺ກປກ຺ຂໍ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ອຕີຕາຣມ຺ມຓາຍ ທຸຄ຺ຄຕິຈຸຕິຍາ ອນນ຺ຕຣາ ອຕີຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາຍ ສຸຄຕິປຏິສນ຺ຘິຍາ ປວຕ຺ຕນາກາໂຣ.

ສຸຄຕິຍໍ ຐິຕສ຺ສ ປນ ອຸປຈິຕານວຊ຺ຊກມ຺ມສ຺ສ ‘‘ຕານິສ຺ສ ຕມ຺ຫິ ສມເຍ ໂອລມ຺ພນ຺ຕີ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ ມຣຓມຎ຺ເຈ ນິປນ຺ນສ຺ສ ຍຖູປຈິຕໍ ອນວຊ຺ຊກມ຺ມໍ ວາ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ ວາ ມໂນທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ອຸປຈິຕກາມາວຈຣານວຊ຺ຊກມ຺ມສ຺ເສວ. ອຸປຈິຕມຫຄ຺ຄຕກມ຺ມສ຺ສ ປນ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕເມວ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ. ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ຕທາຣມ຺ມຓປຣິໂຍສານາຍ ສຸທ຺ຘາຍ ວາ ຊວນວີຖິຍາ ອນນ຺ຕຣໍ ຠວງ຺ຄວິສຍໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕມຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມິໍ ນິຣຸທ຺ເຘ ຕເທວ ອາປາຖຄຕໍ ກມ຺ມໍ ວາ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ ວາ ອາຣພ຺ຠ ອນຸປຈ຺ຉິນ຺ນກິເລສພລວິນາມິຕໍ ສຸຄຕິປຣິຍາປນ຺ນໍ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕມຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ອຕີຕາຣມ຺ມຓາຍ ຈຸຕິຍາ ອນນ຺ຕຣາ ອຕີຕາຣມ຺ມຓາ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓາ ວາ ປຏິສນ຺ຘິ.

ອປຣສ຺ສ ມຣຓສມເຍ ກາມາວຈຣານວຊ຺ຊກມ຺ມວເສນ ມນຸສ຺ສໂລເກ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິວຓ຺ຓສງ຺ຂາຕໍ ວາ ເທວໂລເກ ອຸຍ຺ຍານກປ຺ປຣຸກ຺ຂາທິວຓ຺ຓສງ຺ຂາຕໍ ວາ ສຸຄຕິນິມິຕ຺ຕໍ ມໂນທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ສ ທຸຄ຺ຄຕິນິມິຕ຺ເຕ ທສ຺ສິຕານຸກ຺ກເມເນວ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕານນ຺ຕຣໍ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ອຕີຕາຣມ຺ມຓາຍ ຈຸຕິຍາ ອນນ຺ຕຣາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາ ປຏິສນ຺ຘິ.

ອປຣສ຺ສ ມຣຓສມເຍ ຎາຕກາ ‘ອຍໍ, ຕາຕ, ຕວຕ຺ຖາຍ ພຸທ຺ຘປູຊາ ກຣີຍຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຫີ’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜທາມຘຊປຏາກາທິວເສນ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ວາ ຘມ຺ມສ຺ສວນຕູຣິຍປູຊາທິວເສນ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓໍ ວາ ຘູມວາສຄນ຺ຘາທິວເສນ ຄນ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ວາ ‘ອິທໍ, ຕາຕ, ສາຍສ຺ສຸ, ຕວຕ຺ຖາຍ ທາຕພ຺ພໍ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມ’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ມຘຸຜາຓິຕາທິວເສນ ຣສາຣມ຺ມຓໍ ວາ ‘ອິທໍ, ຕາຕ, ຜຸສສ຺ສຸ, ຕວຕ຺ຖາຍ ທາຕພ຺ພໍ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມ’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຈີນປຏໂສມາຣປຏາທິວເສນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ ວາ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ອຸປສໍຫຣນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ອາປາຖຄເຕ ຣູປາທິອາຣມ຺ມເຓ ຍຖາກ຺ກເມນ ອຸປ຺ປນ຺ນໂວຏ຺ຐປນາວສາເນ ມຣຓສ຺ສ ອາສນ຺ນຠາເວນ ມນ຺ທີຠູຕເວຄຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈ ຊວນານິ ທ຺ເວ ຕທາຣມ຺ມຓານິ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕໂຕ ຠວງ຺ຄວິສຍໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ເອກໍ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕທວສາເນ ຕສ຺ມິຎ຺ເຎວ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓຏ຺ຐິຕິເກ ອາຣມ຺ມເຓ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຍມ຺ປິ ອຕີຕາຣມ຺ມຓາຍ ຈຸຕິຍາ ອນນ຺ຕຣາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາ ປຏິສນ຺ຘິ.

ອປຣສ຺ສ ປນ ປຖວີກສິຓຊ຺ຌານາທິວເສນ ປຏິລທ຺ຘມຫຄ຺ຄຕສ຺ສ ສຸຄຕິຍໍ ຐິຕສ຺ສ ມຣຓສມເຍ ກາມາວຈຣກຸສລກມ຺ມ-ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕ-ຄຕິນິມິຕ຺ຕານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປຖວີກສິຓາທິກໍ ວາ ນິມິຕ຺ຕໍ ມຫຄ຺ຄຕຈິຕ຺ຕໍ ວາ ມໂນທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ. ຈກ຺ຂຸໂສຕານໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ກຸສລຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸຠູຕໍ ປຓີຕມາຣມ຺ມຓໍ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ສ ຍຖາກ຺ກເມນ ອຸປ຺ປນ຺ນໂວຏ຺ຐພ຺ພນາວສາເນ ມຣຓສ຺ສ ອາສນ຺ນຠາເວນ ມນ຺ທີຠູຕເວຄຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈ ຊວນານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ມຫຄ຺ຄຕຄຕິການໍ ປນ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ຊວນານນ຺ຕຣໍເຍວ ຠວງ຺ຄວິສຍໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ເອກໍ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ສາວສາເນ ກາມາວຈຣມຫຄ຺ຄຕສຸຄຕີນໍ ອຎ຺ຎຕຣສຸຄຕິປຣິຍາປນ຺ນໍ ຍຖູປຏ຺ຐິເຕສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ອຎ຺ຎຕຣາຣມ຺ມຓໍ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓາຍ ສຸຄຕິຈຸຕິຍາ ອນນ຺ຕຣາ ອຕີຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນນວຕ຺ຕພ຺ພານໍ ອຎ຺ຎຕຣາຣມ຺ມຓາ ປຏິສນ຺ຘິ.

ເອເຕນານຸສາເຣນ ອາຣຸປ຺ປຈຸຕິຍາປິ ອນນ຺ຕຣາ ປຏິສນ຺ຘິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຍໍ ອຕີຕນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓາຍ ສຸຄຕິຈຸຕິຍາ ອນນ຺ຕຣາ ອຕີຕນວຕ຺ຕພ຺ພປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາຍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ປວຕ຺ຕນາກາໂຣ.

ທຸຄ຺ຄຕິຍໍ ຐິຕສ຺ສ ປນ ປາປກມ຺ມິໂນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ ຄຕິນິມິຕ຺ຕໍ ວາ ມໂນທ຺ວາເຣ, ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ປນ ອກຸສລຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸຠູຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ. ອຖສ຺ສ ຍຖາກ຺ກເມນ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕາວສາເນ ທຸຄ຺ຄຕິປຣິຍາປນ຺ນໍ ເຕສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ອຎ຺ຎຕຣາຣມ຺ມຓໍ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ອຕີຕາຣມ຺ມຓາຍ ທຸຄ຺ຄຕິຈຸຕິຍາ ອນນ຺ຕຣາ ອຕີຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາຍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ປວຕ຺ຕນາກາໂຣຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ເອກູນວີສຕິວິຘສ຺ສາປິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ປວຕ຺ຕິ ທີປິຕາ ໂຫຕິ.

ຕຍິທໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ເອວໍ –

ປວຕ຺ຕມານໍ ສນ຺ຘິມ຺ຫິ, ທ຺ວິຘາ ກມ຺ເມນ ວຕ຺ຕຕິ;

ມິສ຺ສາທີຫິ ຈ ເຠເທຫິ, ເຠທສ຺ສ ທຸວິຘາທິໂກ.

ອິທຎ຺ຫິ ເອກູນວີສຕິວິຘມ຺ປິ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓໍ ປຏິສນ຺ຘິມ຺ຫິ ປວຕ຺ຕມານໍ ທ຺ວິຘາ ກມ຺ເມນ ວຕ຺ຕຕິ. ຍຖາສກຎ຺ຫິ ເອຕສ຺ສ ຊນກໍ ກມ຺ມໍ ນານາກ຺ຂຓິກກມ຺ມປ຺ປຈ຺ຈເຍນ ເຈວ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ຈ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ກຸສລາກຸສລໍ ກມ຺ມໍ ວິປາກສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໒໓). ເອວໍ ວຕ຺ຕມານສ຺ສ ປນສ຺ສ ມິສ຺ສາທີຫິ ເຠເທຫິ ທຸວິຘາທິໂກປິ ເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ອິທຎ຺ຫິ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ເອກຘາ ວຕ຺ຕມານມ຺ປິ ຣູເປນ ສຫ ມິສ຺ສາມິສ຺ສເຠທໂຕ ທຸວິຘໍ, ກາມຣູປາຣູປຠວເຠທໂຕ ຕິວິຘໍ, ອຓ຺ຑຊຊລາພຸຊສໍເສທຊໂອປປາຕິກໂຍນິວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ, ຄຕິວເສນ ປຎ຺ຈວິຘໍ, ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິວເສນ ສຕ຺ຕວິຘໍ, ສຕ຺ຕາວາສວເສນ ອຏ຺ຐວິຘໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ –

ມິສ຺ສໍ ທ຺ວິຘາ ຠາວເຠທາ, ສຠາວໍ ຕຕ຺ຖ ຈ ທ຺ວິຘາ;

ທ຺ເວ ວາ ຕໂຍ ວາ ທສກາ, ໂອມໂຕ ອາທິນາ ສຫ.

‘ມິສ຺ສໍ ທ຺ວິຘາ ຠາວເຠທາ’ຕິ ຍຎ຺ເຫຕເມຕ຺ຖ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອຣູປຠວາ ຣູປມິສ຺ສໍ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ຣູປຠເວ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍສງ຺ຂາເຕນ ຠາເວນ ວິນາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ກາມຠເວ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຊາຕິປຓ຺ຑກປຏິສນ຺ຘິຍາ ຠາເວນ ສຫ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ສຠາວໍ ອຠາວນ຺ຕິ ທຸວິຘໍ ໂຫຕິ.

‘ສຠາວໍ ຕຕ຺ຖ ຈ ທ຺ວິຘາ’ຕິ ຕຕ຺ຖາປິ ຈ ຍໍ ສຠາວໍ ຕໍ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສຠາວານໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ສຫ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ທຸວິຘເມວ ໂຫຕິ.

‘ທ຺ເວ ວາ ຕໂຍ ວາ ທສກາ, ໂອມໂຕ ອາທິນາ ສຫາ’ຕິ ຍຎ຺ເຫຕເມຕ຺ຖ ມິສ຺ສໍ ອມິສ຺ສນ຺ຕິ ທ຺ວເຍ ອາທິຠູຕໍ ຣູປມິສ຺ສໍ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓໍ, ເຕນ ສຫ ວຕ຺ຖຸກາຍທສກວເສນ ທ຺ເວ ວາ ວຕ຺ຖຸກາຍຠາວທສກວເສນ ຕໂຍ ວາ ທສກາ ໂອມໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນຕ຺ຖິ ອິໂຕ ປຣໍ ຣູປປຣິຫານີຕິ. ຕໍ ປເນຕໍ ເອວໍ ໂອມກປຣິມາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ອຓ຺ຑຊຊລາພຸຊນາມິກາສຸ ທ຺ວີສຸ ໂຍນີສຸ ຊາຕິອຸຓ຺ຓາຍ ເອເກນ ອໍສຸນາ ອຸທ຺ຘຕເຕລສປ຺ປິມຓ຺ຑປ຺ປມາຓໍ ກລລນ຺ຕິ ລທ຺ຘສງ຺ຂໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂຍນີນໍ ຄຕິວເສນ ສມ຺ຠວເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອຕາສຸ ຫິ –

ນິຣເຍ ຠຸມ຺ມວຊ຺ເຊສຸ, ເທເວສຸ ຈ ນ ໂຍນິໂຍ;

ຕິສ຺ໂສ ປຸຣິມິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ຈຕສ຺ໂສປິ ຄຕິຕ຺ຕເຍ.

ຕຕ຺ຖ ເທເວສຸ ຈາຕິ ຈສທ຺ເທນ ຍຖາ ນິຣເຍ ຈ ຠຸມ຺ມວຊ຺ເຊສຸ ຈ ເທເວສຸ, ເອວໍ ນິຊ຺ຌາມຕຓ຺ຫິກເປເຕສຸ ຈ ປຸຣິມິກາ ຕິສ຺ໂສ ໂຍນິໂຍ ນ ສນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ໂອປປາຕິກາ ເອວ ຫິ ເຕ ໂຫນ຺ຕິ. ເສເສ ປນ ຕິຣຈ຺ຉານເປຕ຺ຕິວິສຍມນຸສ຺ສສງ຺ຂາເຕ ຄຕິຕ຺ຕເຍ ປຸພ຺ເພ ວຊ຺ຊິຕຠຸມ຺ມເທເວສຸ ຈ ຈຕສ຺ໂສ ໂຍນິໂຍ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ –

ຕິໍສ ນວ ເຈວ ຣູປີສຸ, ສຕ຺ຕຕິ ອຸກ຺ກໍສໂຕວ ຣູປານິ;

ສໍເສທໂຊປປາຕີສຸ, ອຖ ວາ ອວກໍສໂຕ ຕິໍສ.

ຣູປີພ຺ຣຫ຺ເມສຸ ຕາວ ໂອປປາຕິກໂຍນິເກສຸ ຈກ຺ຂຸໂສຕວຕ຺ຖຸທສການໍ ຊີວິຕນວກສ຺ສ ຈາຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ກລາປານໍ ວເສນ ຕິໍສ ຈ ນວ ຈ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາເຓນ ສຫ ຣູປານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຣູປີພ຺ຣຫ຺ເມ ປນ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎສຸ ສໍເສທຊໂອປປາຕິເກສຸ ອຸກ຺ກໍສໂຕ ຈກ຺ຂຸໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍຠາວວຕ຺ຖຸທສການໍ ວເສນ ສຕ຺ຕຕິ. ຕານິ ຈ ນິຈ຺ຈໍ ເທເວສຸ. ຕຕ຺ຖ ວຓ຺ໂຓ ຄນ຺ໂຘ ຣໂສ ໂອຊາ ຈຕສ຺ໂສ ຈາປິ ຘາຕຸໂຍ ຈກ຺ຂຸປສາໂທ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ອຍໍ ທສຣູປປຣິມາໂຓ ຣູປປຸຎ຺ໂຊ ຈກ຺ຂຸທສໂກ ນາມ. ເອວໍ ເສສາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອວກໍສໂຕ ປນ ຊຈ຺ຈນ຺ຘພຘິຣອຆານກນປຸໍສກສ຺ສ ຊິວ຺ຫາກາຍວຕ຺ຖຸທສການໍ ວເສນ ຕິໍສ ຣູປານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອຸກ຺ກໍສາວກໍສານໍ ປນ ອນ຺ຕເຣ ອນຸຣູປໂຕ ວິກປ຺ໂປ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອວໍ ວິທິຕ຺ວາ ປຸນ –

ຂນ຺ຘາຣມ຺ມຓຄຕິເຫຕຸ-ເວທນາປີຕິວິຕກ຺ກວິຈາເຣຫິ;

ເຠທາເຠທວິເສໂສ, ຈຸຕິສນ຺ຘີນໍ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ.

ຍາເຫສາ ມິສ຺ສາມິສ຺ສໂຕ ທຸວິຘາ ປຏິສນ຺ຘິ, ຍາ ຈສ຺ສາ ອຕີຕານນ຺ຕຣາ ຈຸຕິ, ຕາສໍ ອິເມຫິ ຂນ຺ຘາທີຫິ ເຠທາເຠທວິເສໂສ ຎາຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ກຖໍ? ກທາຈິ ຈຕຸກ຺ຂນ຺ຘາຍ ອາຣຸປ຺ປຈຸຕິຍາ ອນນ຺ຕຣາ ຈຕຸກ຺ຂນ຺ຘາວ ອາຣມ຺ມຓໂຕປິ ອຠິນ຺ນາ ປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕິ, ກທາຈິ ອມຫຄ຺ຄຕພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓາຍ ມຫຄ຺ຄຕອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ. ອຍໍ ຕາວ ອຣູປຠູມີສຸເຍວ ນໂຍ. ກທາຈິ ປນ ຈຕຸກ຺ຂນ຺ຘາຍ ອາຣຸປ຺ປຈຸຕິຍາ ອນນ຺ຕຣາ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ກາມາວຈຣາ ປຏິສນ຺ຘິ. ກທາຈິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາຍ ກາມາວຈຣຈຸຕິຍາ ຣູປາວຈຣຈຸຕິຍາ ວາ ອນນ຺ຕຣາ ຈຕຸກ຺ຂນ຺ຘາ ອາຣຸປ຺ປປຏິສນ຺ຘິ. ເອວໍ ອຕີຕາຣມ຺ມຓຈຸຕິຍາ ອຕີຕນວຕ຺ຕພ຺ພປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາ ປຏິສນ຺ຘິ, ເອກຈ຺ຈສຸຄຕິຈຸຕິຍາ ເອກຈ຺ຈທຸຄ຺ຄຕິປຏິສນ຺ຘິ, ອເຫຕຸກຈຸຕິຍາ ສເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິ, ທຸເຫຕຸກຈຸຕິຍາ ຕິເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິ, ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕຈຸຕິຍາ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕປຏິສນ຺ຘິ, ອປ຺ປີຕິກຈຸຕິຍາ ສປ຺ປີຕິກປຏິສນ຺ຘິ, ອວິຕກ຺ກຈຸຕິຍາ ສວິຕກ຺ກປຏິສນ຺ຘິ, ອວິຈາຣຈຸຕິຍາ ສວິຈາຣປຏິສນ຺ຘິ, ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣຈຸຕິຍາ ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣປຏິສນ຺ຘີຕິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ວິປຣີຕໂຕ ຈ ຍຖາໂຍຄໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ລທ຺ຘປ຺ປຈ຺ຈຍມິຕິຘມ຺ມ-ມຕ຺ຕເມຕໍ ຠວນ຺ຕຣມຸເປຕິ;

ນາສ຺ສ ຕໂຕ ສງ຺ກນ຺ຕິ, ນ ຕໂຕ ເຫຕຸໍ ວິນາ ໂຫຕິ.

ອິຕິ ເຫຕໍ ລທ຺ຘປຈ຺ຈຍໍ ຣູປາຣູປຘມ຺ມມຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ຠວນ຺ຕຣໍ ອຸເປຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ນ ສຕ຺ໂຕ, ນ ຊີໂວ. ຕສ຺ສ ນາປິ ອຕີຕຠວໂຕ ອິຘ ສງ຺ກນ຺ຕິ ອຕ຺ຖິ, ນາປິ ຕໂຕ ເຫຕຸໍ ວິນາ ອິຘ ປາຕຸຠາໂວ. ຕຍິທໍ ປາກເຏນ ມນຸສ຺ສຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິກ຺ກເມນ ປກາສຍິສ຺ສາມ –

ອຕີຕຠວສ຺ມິຎ຺ຫິ ສຣເສນ ອຸປກ຺ກເມນ ວາ ສມາສນ຺ນມຣຓສ຺ສ ອສຍ຺ຫານໍ ສພ຺ພງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄສນ຺ຘິພນ຺ຘນຈ຺ເຉທການໍ ມາຣຓນ຺ຕິກເວທນາສຕ຺ຕານໍ ສນ຺ນິປາຕໍ ອສຫນ຺ຕສ຺ສ ອາຕເປ ປກ຺ຂິຕ຺ຕຫຣິຕຕາລປຓ຺ຓມິວ ກເມນ ອຸປສຸສ຺ສມາເນ ສຣີເຣ ນິຣຸທ຺ເຘສຸ ຈກ຺ຂາທີສຸ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຫທຍວຕ຺ຖຸມຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐິເຕສຸ ກາຍິນ຺ທ຺ຣິຍມນິນ຺ທ຺ຣິຍຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຕງ຺ຂຓາວເສສໍ ຫທຍວຕ຺ຖຸສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ຄຣຸສມາເສວິຕາສນ຺ນປຸພ຺ພກຕານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ລທ຺ຘາວເສສປຈ຺ຈຍສງ຺ຂາຣສງ຺ຂາຕໍ ກມ຺ມໍ ວາ ຕທຸປຏ຺ຐາປິຕໍ ວາ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕຄຕິນິມິຕ຺ຕສງ຺ຂາຕໍ ວິສຍມາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕຕິ. ຕເທວໍ ປວຕ຺ຕມານໍ ຕຓ຺ຫາອວິຊ຺ຊານໍ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ ອວິຊ຺ຊາປຏິຈ຺ຉາທິຕາທີນເວ ຕສ຺ມິໍ ວິສເຍ ຕຓ຺ຫາ ນາເມຕິ, ສຫຊາຕສງ຺ຂາຣາ ຂິປນ຺ຕິ. ຕໍ ສນ຺ຕຕິວເສນ ຕຓ຺ຫາຍ ນາມິຍມານໍ ສງ຺ຂາເຣຫິ ຂິປ຺ປມານໍ ໂອຣິມຕີຣຣຸກ຺ຂວິນິພທ຺ຘຣຊ຺ຊຸມາລມ຺ພິຕ຺ວາ ມາຕິກາຕິກ຺ກມໂກ ວິຍ ປຸຣິມຎ຺ຈ ນິສ຺ສຍໍ ຊຫຕິ, ອປຣຎ຺ຈ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐາປິຕໍ ນິສ຺ສຍໍ ອສ຺ສາທຍມານໍ ວາ ອນສ຺ສາທຍມານໍ ວາ ອາຣມ຺ມຓາທີຫິເຍວ ປຈ຺ຈເຍຫິ ປວຕ຺ຕຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ປຸຣິມໍ ຈວນໂຕ ຈຸຕິ, ປຈ຺ຉິມໍ ຠວນ຺ຕຣາທິປຏິສນ຺ຘານໂຕ ປຏິສນ຺ຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕເທຕໍ ນາປິ ປຸຣິມຠວາ ອິຘ ອາຄຕໍ, ນາປິ ຕໂຕ ກມ຺ມສງ຺ຂາຣນຕິວິສຍາທິເຫຕຸໍ ວິນາ ປາຕຸຠູຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ສິຍຸໍ ນິທສ຺ສນາເນຕ຺ຖ, ປຏິໂຆສາທິກາ ອຖ;

ສນ຺ຕານພນ຺ຘໂຕ ນຕ຺ຖິ, ເອກຕາ ນາປິ ນານຕາ.

ເອຕ຺ຖ ເຈຕສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຸຣິມຠວໂຕ ອິຘ ອນາຄມເນ ອຕີຕຠວປຣິຍາປນ຺ນເຫຕູຫິ ຈ ອຸປ຺ປາເທ ປຏິໂຆສປທີປມຸທ຺ທາປຏິພິມ຺ພປ຺ປກາຣາ ຘມ຺ມາ ນິທສ຺ສນານິ ສິຍຸໍ. ຍຖາ ຫິ ປຏິໂຆສປທີປມຸທ຺ທຈ຺ຉາຍາ ສທ຺ທາທິເຫຕຸກາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວເມວ ອິທໍ ຈິຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘ສນ຺ຕານພນ຺ຘໂຕ ນຕ຺ຖິ ເອກຕາ ນາປິ ນານຕາ’. ຍທິ ຫິ ສນ຺ຕານພນ຺ເຘ ສຕິ ເອກນ຺ຕເມກຕາ ຠເວຍ຺ຍ, ນ ຂີຣໂຕ ທຘິ ສມ຺ຠູຕໍ ສິຍາ. ອຖາປິ ເອກນ຺ຕນານຕາ ຠເວຍ຺ຍ, ນ ຂີຣສ຺ສາຘີໂນ ທຘິ ສິຍາ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພເຫຕຸເຫຕຸສມຸປ຺ປນ຺ເນສຸ. ເອວຎ຺ຈ ສຕິ ສພ຺ພໂລກໂວຫາຣໂລໂປ ສິຍາ. ໂສ ຈ ອນິຏ຺ໂຐ. ຕສ຺ມາ ເອຕ຺ຖ ນ ເອກນ຺ຕເມກຕາ ວາ ນານຕາ ວາ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພາຕິ.

ເອຕ຺ຖາຫ – ນນຸ ເອວໍ ອສງ຺ກນ຺ຕິປາຕຸຠາເວ ສຕິ ເຍ ອິມສ຺ມິໍ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕຠາເວ ຂນ຺ຘາ, ເຕສໍ ນິຣຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ຜລປຈ຺ຈຍສ຺ສ ຈ ກມ຺ມສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ອຄມນໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຎ຺ຎໂຕ ຈ ຕໍ ຜລໍ ສິຍາ? ອຸປຠຸຎ຺ຊເກ ຈ ອສຕິ ກສ຺ສ ຕໍ ຜລໍ ສິຍາ? ຕສ຺ມາ ນ ສຸນ຺ທຣມິທໍ ວິຘານນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

ສນ຺ຕາເນ ຍໍ ຜລໍ ເອຕໍ, ນາຎ຺ຎສ຺ສ ນ ຈ ອຎ຺ຎໂຕ;

ພີຊານໍ ອຠິສງ຺ຂາໂຣ, ເອຕສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສ ສາຘໂກ.

ເອກສນ຺ຕານສ຺ມິຎ຺ຫິ ຜລມຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ຕຕ຺ຖ ເອກນ຺ຕໍ ເອກຕ຺ຕນານຕ຺ຕານໍ ປຏິສິທ຺ຘຕ຺ຕາ ອຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ວາ ອຎ຺ຎໂຕຕິ ວາ ນ ໂຫຕິ. ເອຕສ຺ສ ຈ ປນຕ຺ຖສ຺ສ ພີຊານໍ ອຠິສງ຺ຂາໂຣ ສາຘໂກ. ອມ຺ພພີຊາທີນຎ຺ຫິ ອຠິສງ຺ຂາເຣສຸ ກເຕສຸ ຕສ຺ສ ພີຊສ຺ສ ສນ຺ຕາເນ ລທ຺ຘປຈ຺ຈໂຍ ກາລນ຺ຕເຣ ຜລວິເສໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ນ ອຎ຺ຎພີຊານໍ ນາປິ ອຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ຈ ຕານິ ພີຊານິ ເຕ ອຠິສງ຺ຂາຣາ ວາ ຜລຏ຺ຐານໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ເອວໍ ສມ຺ປທມິທໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວິຊ຺ຊາສິປ຺ໂປສຘາທີຫິ ຈາປິ ພາລສຣີເຣ ອຸປຍຸຕ຺ເຕຫິ ກາລນ຺ຕເຣ ວຸຑ຺ຒສຣີຣາທີສຸ ຜລເທຫິ ອຍມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຍມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ອຸປຠຸຎ຺ຊເກ ຈ ອສຕິ ກສ຺ສ ຕໍ ຜລໍ ສິຍາ’ຕິ? ຕຕ຺ຖ –

ຜລສ຺ສຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ເອວ, ສິທ຺ຘາ ຠຸຎ຺ຊກສມ຺ມຸຕິ;

ຜລຸປ຺ປາເທນ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ, ຍຖາ ຜລຕິ ສມ຺ມຸຕິ.

ຍຖາ ຫິ ຣຸກ຺ຂສງ຺ຂາຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ເອກເທສຠູຕສ຺ສ ຣຸກ຺ຂຜລສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ເອວ ຣຸກ຺ໂຂ ຜລຕີຕິ ວາ ຜລິໂຕຕິ ວາ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕຖາ ເທວມນຸສ຺ສສງ຺ຂາຕານໍ ຂນ຺ຘານໍ ເອກເທສຠູຕສ຺ສ ອຸປໂຠຄສງ຺ຂາຕສ຺ສ ສຸຂທຸກ຺ຂຜລສ຺ສ ອຸປ຺ປາເທເນວ ເທໂວ ວາ ມນຸສ຺ໂສ ວາ ອຸປຠຸຎ຺ຊຕີຕິ ວາ ສຸຂິໂຕຕິ ວາ ທຸກ຺ຂິໂຕຕິ ວາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມາ ນ ເອຕ຺ຖ ອຎ຺ເຎນ ອຸປຠຸຎ຺ຊເກນ ນາມ ໂກຈິ ອຕ຺ໂຖ ອຕ຺ຖີຕິ.

ໂຍປິ ວເທຍ຺ຍ – ‘ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ເອເຕ ສງ຺ຂາຣາ ວິຊ຺ຊມານາ ວາ ຜລສ຺ສ ປຈ຺ຈຍາ ສິຍຸໍ, ອວິຊ຺ຊມານາ ວາ. ຍທິ ຈ ວິຊ຺ຊມານາ ປວຕ຺ຕິກ຺ຂເຓເຍວ ເນສໍ ວິປາເກນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອຖ ອວິຊ຺ຊມານາ, ປວຕ຺ຕິໂຕ ປຸພ຺ເພ ຈ ປຈ຺ຉາ ຈ ນິຈ຺ຈໍ ຜລາວຫາ ສິຍຸ’ນ຺ຕິ. ໂສ ເອວໍ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ –

ກຕຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈຍາ ເອເຕ, ນ ຈ ນິຈ຺ຈໍ ຜລາວຫາ;

ປາຏິໂຠຄາທິກໍ ຕຕ຺ຖ, ເວທິຕພ຺ພໍ ນິທສ຺ສນໍ.

ກຕຕ຺ຕາ ເອວ ຫິ ສງ຺ຂາຣາ ອຕ຺ຕໂນ ຜລສ຺ສ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ວາ ອວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ວາ. ຍຖາຫ ‘‘ກາມາວຈຣສ຺ສ ກຸສລສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາ ວິປາກໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິ (ຘ. ສ. ໔໓໑). ຍຖາຣຫສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ຜລສ຺ສ ຈ ປຈ຺ຈຍາ ຫຸຕ຺ວາ ນ ປຸນ ຜລາວຫາ ໂຫນ຺ຕິ ວິປກ຺ກວິປາກຕ຺ຕາ. ເອຕສ຺ສ ຈຕ຺ຖສ຺ສ ວິຠາວເນ ອິທໍ ປາຏິໂຠຄາທິກໍ ນິທສ຺ສນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຍຖາ ຫິ ໂລເກ ໂຍ ກສ຺ສຈິ ອຕ຺ຖສ຺ສ ນິຍ຺ຍາຕນຕ຺ຖໍ ປາຏິໂຠໂຄ ໂຫຕິ, ຠຓ຺ຑໍ ວາ ກິຓາຕິ, ອິຓໍ ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ກິຣິຍາກຣຓມຕ຺ຕເມວ ຕທຕ຺ຖນິຍ຺ຍາຕນາທິມ຺ຫິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ນ ກິຣິຍາຍ ວິຊ຺ຊມານຕາ ວາ ອວິຊ຺ຊມານຕາ ວາ. ນ ຈ ຕທຕ຺ຖນິຍ຺ຍາຕນາທິໂຕ ປຣມ຺ປິ ຘາຣໂກວ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ນິຍ຺ຍາຕນາທີນໍ ກຕຕ຺ຕາ. ເອວໍ ກຕຕ຺ຕາວ ສງ຺ຂາຣາປິ ອຕ຺ຕໂນ ຜລສ຺ສ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ຈ ຍຖາຣຫໍ ຜລທານໂຕ ປຣມ຺ປິ ຜລາວຫາ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ມິສ຺ສາມິສ຺ສວເສນ ທ຺ວິຘາປິ ປວຕ຺ຕມານສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ປວຕ຺ຕິ ທີປິຕາ ໂຫຕິ.

ອິທານິ ສພ຺ເພສ຺ເວເຕສຸ ພຕ຺ຕິໍສວິຎ຺ຎາເຓສຸ ສມ຺ໂມຫວິຆາຕຕ຺ຖໍ –

ປຏິສນ຺ຘິປ຺ປວຕ຺ຕີນໍ, ວເສເນເຕ ຠວາທິສຸ;

ວິຊານິຕພ຺ພາ ສງ຺ຂາຣາ, ຍຖາ ເຍສຎ຺ຈ ປຈ຺ຈຍາ.

ຕຕ຺ຖ ຕໂຍ ຠວາ, ຈຕສ຺ໂສ ໂຍນິໂຍ, ປຎ຺ຈ ຄຕິໂຍ, ສຕ຺ຕ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍ, ນວ ສຕ຺ຕາວາສາຕິ ເອເຕ ຠວາທໂຍ ນາມ. ເອເຕສຸ ຠວາທີສຸ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ປວຕ຺ເຕ ຈ ເອເຕ ເຍສໍ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓານໍ ປຈ຺ຈຍາ ຍຖາ ຈ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ ຕຖາ ວິຊານິຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕຕ຺ຖ – ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາເຣ ຕາວ ກາມາວຈຣອຏ຺ຐເຈຕນາເຠໂທ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ອວິເສເສນ ກາມຠເວ ສຸຄຕິຍໍ ນວນ຺ນໍ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓານໍ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ນານາກ຺ຂຓິກກມ຺ມປຈ຺ຈເຍນ ເຈວ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ຈາຕິ ທ຺ວິຘາ ປຈ຺ຈໂຍ. ຣູປາວຈຣປຎ຺ຈກຸສລເຈຕນາເຠໂທ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ຣູປຠເວ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ເອວ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ. ວຸຕ຺ຕປ຺ປເຠທກາມາວຈໂຣ ປນ ກາມຠເວ ສຸຄຕິຍໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸວຊ຺ຊານໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ປຣິຕ຺ຕວິປາກວິຎ຺ຎາຓານໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ທ຺ວິຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ປວຕ຺ເຕ, ໂນ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ. ສ຺ເວວ ຣູປຠເວ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓານໍ ຕເຖວ ປຈ຺ຈໂຍ ປວຕ຺ເຕ, ໂນ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ. ກາມຠເວ ປນ ທຸຄ຺ຄຕິຍໍ ອຏ຺ຐນ຺ນມ຺ປິ ປຣິຕ຺ຕວິປາກວິຎ຺ຎາຓານໍ ຕເຖວ ປຈ຺ຈໂຍ ປວຕ຺ເຕ, ໂນ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ.

ຕຕ຺ຖ ນິຣເຍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣສ຺ສ ນຣກຈາຣິກາທີສຸ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓສມາໂຍເຄ ໂສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ຕິຣຈ຺ຉາເນສຸ ປນ ນາຄສຸປຓ຺ຓເປຕມຫິທ຺ຘິເກສຸ ຈ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓໍ ລພ຺ຠຕິເຍວ. ສ຺ເວວ ກາມຠເວ ສຸຄຕິຍໍ ໂສຬສນ຺ນມ຺ປິ ກຸສລວິປາກວິຎ຺ຎາຓານໍ ຕເຖວ ປຈ຺ຈໂຍ ປວຕ຺ເຕ ຈ ປຏິສນ຺ຘິຍຎ຺ຈ. ອວິເສເສນ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ຣູປຠເວ ທສນ຺ນໍ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓານໍ ຕເຖວ ປຈ຺ຈໂຍ ປວຕ຺ເຕ ຈ ປຏິສນ຺ຘິຍຎ຺ຈ.

ທ຺ວາທສາກຸສລເຈຕນາເຠໂທ ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ກາມຠເວ ທຸຄ຺ຄຕິຍໍ ເອກສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຕເຖວ ປຈ຺ຈໂຍ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ, ໂນ ປວຕ຺ເຕ; ຉນ຺ນໍ ປວຕ຺ເຕ, ໂນ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ; ສຕ຺ຕນ຺ນມ຺ປິ ອກຸສລວິປາກວິຎ຺ຎາຓານໍ ປວຕ຺ເຕ ຈ ປຏິສນ຺ຘິຍຎ຺ຈ. ກາມຠເວ ປນ ສຸຄຕິຍໍ ເຕສໍເຍວ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ຕເຖວ ປຈ຺ຈໂຍ ປວຕ຺ເຕ, ໂນ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ; ຣູປຠເວ ຈຕຸນ຺ນໍ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓານໍ ຕເຖວ ປຈ຺ຈໂຍ ປວຕ຺ເຕ, ໂນ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ. ໂສ ຈ ໂຂ ກາມາວຈເຣ ອນິຏ຺ຐຣູປທສ຺ສນສທ຺ທສວນວເສນ. ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ປນ ອນິຏ຺ຐາ ຣູປາທໂຍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕຖາ ກາມາວຈຣເທວໂລເກປິ.

ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາໂຣ ອຣູປຠເວ ຈຕຸນ຺ນໍ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓານໍ ຕເຖວ ປຈ຺ຈໂຍ ປວຕ຺ເຕ ຈ ປຏິສນ຺ຘິຍຎ຺ຈ.

ກາມາວຈຣກຸສລາກຸສລໂຕ ປນ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກນເຍນ ວີສຕິເຈຕນາເຠໂທປິ ກາຍສງ຺ຂາໂຣ ກາມຠເວ ທສນ຺ນໍ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓານໍ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ນານາກ຺ຂຓິກກມ຺ມປຈ຺ຈເຍນ ເຈວ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ຈາຕິ ທ຺ວິຘາ ປຈ຺ຈໂຍ. ສ຺ເວວ ກາມຠເວ ເຕຣສນ຺ນໍ, ຣູປຠເວ ນວນ຺ນໍ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓານໍ ຕເຖວ ປຈ຺ຈໂຍ ປວຕ຺ເຕ, ໂນ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ. ສ຺ເວວ ກາມຠເວ ເຕວີສຕິຍາ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓານໍ ຕເຖວ ປຈ຺ຈໂຍ ປວຕ຺ເຕ ຈ ປຏິສນ຺ຘິຍຎ຺ຈ. ວຈີສງ຺ຂາເຣປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອຏ຺ຐວີສຕິເອກູນຕິໍສເຈຕນາເຠໂທປິ ປນ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ ຕີສຸ ຠເວສຸ ເອກູນວີສຕິຍາ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓານໍ ຕເຖວ ປຈ຺ຈໂຍ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ, ໂນ ປວຕ຺ເຕ. ສ຺ເວວ ທ຺ວີສຸ ຠເວສຸ ເຫຏ຺ຐາວຸຕ຺ຕານໍ ເຕຣສນ຺ນຎ຺ຈ ນວນ຺ນຎ຺ຈາຕິ ທ຺ວາວີສຕິຍາ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓານໍ ຕເຖວ ປຈ຺ຈໂຍ ປວຕ຺ເຕ, ໂນ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ. ຕີສຸ ປນ ຠເວສຸ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາຍປິ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓານໍ ຕເຖວ ປຈ຺ຈໂຍ ປວຕ຺ເຕ ເຈວ ປຏິສນ຺ຘິຍຎ຺ຈ. ເອວໍ ຕາວ ຠເວສຸ ປຏິສນ຺ຘິປວຕ຺ຕີນໍ ວເສນ ເຕ ສງ຺ຂາຣາ ເຍສໍ ປຈ຺ຈຍາ, ຍຖາ ຈ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ ຕຖາ ວິຊານິຕພ຺ພາ. ເອເຕເນວ ນເຍນ ໂຍນິອາທີສຸປິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຸຂມຕ຺ຕປ຺ປກາສນໍ – ອິເມສຸ ຫິ ສງ຺ຂາເຣສຸ ຍສ຺ມາ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ຕາວ ທ຺ວີສຸ ຠເວສຸ ປຏິສນ຺ຘິໍ ທຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ອຕ຺ຕໂນ ວິປາກໍ ຊເນຕິ, ຕຖາ ອຓ຺ຑຊາທີສຸ ຈຕູສຸ ໂຍນີສຸ, ເທວມນຸສ຺ສສງ຺ຂາຕາສຸ ທ຺ວີສຸ ຄຕີສຸ, ນານຕ຺ຕກາຍນານຕ຺ຕສຎ຺ຎີນານຕ຺ຕກາຍເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎີເອກຕ຺ຕກາຍນານຕ຺ຕສຎ຺ຎີເອກຕ຺ຕກາຍເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎີສງ຺ຂາຕາສຸ ມນຸສ຺ສານຎ຺ເຈວ ປຐມທຸຕິຍຕຕິຍຊ຺ຌານຠູມີນຎ຺ຈ ວເສນ ຈຕູສຸ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕີສຸ. ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕາວາເສ ປເນສ ຣູປມຕ຺ຕເມວາຠິສງ຺ຂໂຣຕີຕິ ຈຕູສຸເຍວ ສຕ຺ຕາວາເສສຸ ຈ ປຏິສນ຺ຘິໍ ທຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ອຕ຺ຕໂນ ວິປາກໍ ຊເນຕິ. ຕສ຺ມາ ເອສ ເອເຕສຸ ທ຺ວີສຸ ຠເວສຸ, ຈຕູສຸ ໂຍນີສຸ, ທ຺ວີສຸ ຄຕີສຸ, ຈຕູສຸ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕີສຸ, ຈຕູສຸ ສຕ຺ຕາວາເສສຸ ຈ ເອກວີສຕິຍາ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓານໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ປວຕ຺ເຕ ຈ.

ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ປນ ຍສ຺ມາ ເອກສ຺ມິຎ຺ເຎວ ກາມຠເວ, ຈຕູສຸ ໂຍນີສຸ, ອວເສສາສຸ ຕີສຸ ຄຕີສຸ, ນານຕ຺ຕກາຍເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎີສງ຺ຂາຕາຍ ເອກິສ຺ສາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິຍາ, ຕາທິເສເຍວ ຈ ເອກສ຺ມິໍ ສຕ຺ຕາວາເສ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ວິປຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ເອສ ເອກສ຺ມິໍ ຠເວ ຈຕູສຸ ໂຍນີສຸ, ຕີສຸ ຄຕີສຸ, ເອກິສ຺ສາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິຍາ, ເອກມ຺ຫິ ຈ ສຕ຺ຕາວາເສ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓານໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ປວຕ຺ເຕ ຈ.

ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາໂຣ ປນ ຍສ຺ມາ ເອກສ຺ມິໍ ອຣູປຠເວ, ເອກິສ຺ສາ ໂອປປາຕິກໂຍນິຍາ, ເອກິສ຺ສາ ເທວຄຕິຍາ, ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນາທີສຸ ຕີສຸ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕີສຸ, ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນາທີສຸ ຈ ຈຕູສຸ ສຕ຺ຕາວາເສສຸ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ວິປຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ເອສ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ຠເວ, ເອກິສ຺ສາ ໂຍນິຍາ, ເອກິສ຺ສາ ເທວຄຕິຍາ, ຕີສຸ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕີສຸ ຈຕູສຸ ສຕ຺ຕາວາເສສຸ, ຈຕຸນ຺ນໍ ວິຎ຺ຎາຓານໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ປວຕ຺ເຕ ຈ.

ກາຍສງ຺ຂາໂຣປິ ຍສ຺ມາ ເອກສ຺ມິໍ ກາມຠເວ, ຈຕູສຸ ໂຍນີສຸ, ປຎ຺ຈສຸ ຄຕີສຸ, ທ຺ວີສຸ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕີສຸ, ທ຺ວີສຸ ຈ ສຕ຺ຕາວາເສສຸ ປຏິສນ຺ຘິໍ ທຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ອຕ຺ຕໂນ ວິປາກໍ ຊເນຕິ, ຕສ຺ມາ ເອສ ເອກສ຺ມິໍ ຠເວ, ຈຕູສຸ ໂຍນີສຸ, ປຎ຺ຈສຸ ຄຕີສຸ, ທ຺ວີສຸ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕີສຸ, ທ຺ວີສຸ ຈ ສຕ຺ຕາວາເສສຸ ເຕວີສຕິຍາ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓານໍ ຕເຖວ ປຈ຺ຈໂຍ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ປວຕ຺ເຕ ຈ. ວຈີສງ຺ຂາເຣປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ ປນ ຍສ຺ມາ ເອກໍ ສຕ຺ຕາວາສໍ ຐເປຕ຺ວາ ນ ກຕ຺ຖຈິ ນ ວິປຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ເອສ ຕີສຸ ຠເວສຸ, ຈຕູສຸ ໂຍນີສຸ, ປຎ຺ຈສຸ ຄຕີສຸ, ສຕ຺ຕສຸ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕີສຸ, ອຏ຺ຐສຸ ສຕ຺ຕາວາເສສຸ ຍຖາໂຍຄໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາຍ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓານໍ ຕເຖວ ປຈ຺ຈໂຍ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ປວຕ຺ເຕ ຈ. ອວິຎ຺ຎາຓເກ ປນ ສຕ຺ຕາວາເສ ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓໍ ນຕ຺ຖິ.

ອປິຈ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ອສຎ຺ຎສຕ຺ເຕສຸ ກຏຕ຺ຕາຣູປານໍ ນານາກ຺ຂຓິກກມ຺ມປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍຕິ. ເອວໍ –

ປຏິສນ຺ຘິປວຕ຺ຕີນໍ, ວເສເນເຕ ຠວາທິສຸ;

ວິຊານິຕພ຺ພາ ສງ຺ຂາຣາ, ຍຖາ ເຍສຎ຺ຈ ປຈ຺ຈຍາຕິ.

ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓປທນິທ຺ເທໂສ.

ນາມຣູປປທນິທ຺ເທໂສ

໒໒໘. ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປນິທ຺ເທເສ –

ເທສນາເຠທໂຕ ສພ຺ພ-ຠວາທີສຸ ປວຕ຺ຕິໂຕ;

ສງ຺ຄຫາ ປຈ຺ຈຍນຍາ, ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

‘ເທສນາເຠທໂຕ’ຕິ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ຣູປໍ? ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ມຫາຠູຕາ ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຈ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍ ຣູປ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໒; ມ. ນິ. ໑.໑໐໐) ເອວໍ ຕາວ ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ຈ ອິຘ ຣູປປທສ຺ສ ອເຠທໂຕ ເອກສທິສາ ເທສນາ ກຕາ; ນາມປທສ຺ສ ປນ ເຠທໂຕ.

ສຸຕ຺ຕນ຺ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ນາມໍ? ເວທນາ ສຎ຺ຎາ ເຈຕນາ ຜສ຺ໂສ ມນສິກາໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຘ ‘‘ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ຍມ຺ປິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຐິຕິ ອຣູປີນໍ ຘມ຺ມານໍ ອາຍູຕິ ເອວໍ ອຎ຺ຎຘມ຺ມສນ຺ນິສ຺ສເຍນ ອຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໂຕ ປາກຏໍ, ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເຈຕນາຜສ຺ສມນສິກາຣວເສນ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘໍ ຕິຘາ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ທ຺ວີຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ສທ຺ຘິໍ ເທເສສິ. ອິຘ ປນ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ອວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ສພ຺ພໍ ນາມໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ‘‘ຕໂຍ ຂນ຺ຘາ – ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິ ອາຫ.

ກິໍ ປນ ອິເມ ຕໂຍ ຂນ຺ຘາວ ນາມໍ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ນາມໍ ນາມ ນ ໂຫຕີຕິ? ໂນ ນ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ວິຎ຺ຎາເຓ ຄຍ຺ຫມາເນ ນາມວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຈ ປຈ຺ຈຍວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຈາຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວິຎ຺ຎາຓານໍ ສຫຠາໂວ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມາ ວິຎ຺ຎາຓໍ ປຈ຺ຈຍຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຍນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ນາມໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຕໂຍວ ຂນ຺ຘາ ວຸຕ຺ຕາຕິ. ເອວໍ ຕາວ ‘ເທສນາເຠທໂຕ’ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

‘ສພ຺ພຠວາທີສຸ ປວຕ຺ຕິໂຕ’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ນາມໍ ເອກໍ ສຕ຺ຕາວາສໍ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ພຠວໂຍນິຄຕິວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິເສສສຕ຺ຕາວາເສສຸ ປວຕ຺ຕຕິ. ຣູປໍ ທ຺ວີສຸ ຠເວສຸ, ຈຕູສຸ ໂຍນີສຸ, ປຎ຺ຈສຸ ຄຕີສຸ, ປຸຣິມາສຸ ຈຕູສຸ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕີສຸ, ປຎ຺ຈສຸ ຈ ສຕ຺ຕາວາເສສຸ ປວຕ຺ຕຕິ. ເອວໍ ປວຕ຺ຕມາເນ ເຈຕສ຺ມິໍ ນາມຣູເປ ຍສ຺ມາ ອຠາວກຄພ຺ຠເສຍ຺ຍການໍ ອຓ຺ຑຊານຎ຺ຈ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ວຕ຺ຖຸກາຍວເສນ ຣູປໂຕ ທ຺ເວ ສນ຺ຕຕິສີສານິ ຕໂຍ ຈ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ຣູປຣູປໂຕ ວີສຕິ ຘມ຺ມາ ຕໂຍ ຈ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາຕິ ເອເຕ ເຕວີສຕິ ຘມ຺ມາ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຄ຺ຄຫິຕຄ຺ຄຫເຓນ ປນ ເອກສນ຺ຕຕິສີສໂຕ ນວ ຣູປຘມ຺ເມ ອປເນຕ຺ວາ ຈຸທ຺ທສ, ສຠາວການໍ ຠາວທສກໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເຕຕ຺ຕິໍສ. ເຕສມ຺ປິ ອຄຫິຕຄ຺ຄຫເຓນ ສນ຺ຕຕິສີສທ຺ວຍໂຕ ອຏ຺ຐາຣສ ຣູປຘມ຺ເມ ອປເນຕ຺ວາ ປນ຺ນຣສ.

ຍສ຺ມາ ຈ ໂອປປາຕິກສຕ຺ເຕສຸ ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິກາທີນໍ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ຈກ຺ຂຸໂສຕວຕ຺ຖຸທສການໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍນວກສ຺ສ ຈ ວເສນ ຣູປຣູປໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ ສນ຺ຕຕິສີສານິ ຕໂຍ ຈ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ຣູປຣູປໂຕ ເອກູນຈຕ຺ຕາລີສ ຘມ຺ມາ ຕໂຍ ຈ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາຕິ ເອເຕ ທ຺ວາຈຕ຺ຕາລີສ ຘມ຺ມາ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຄຫິຕຄ຺ຄຫເຓນ ປນ ສນ຺ຕຕິສີສຕ຺ຕຍໂຕ ສຕ຺ຕວີສຕິ ຘມ຺ເມ ອປເນຕ຺ວາ ປນ຺ນຣສ.

ກາມຠເວ ປນ ຍສ຺ມາ ເສສໂອປປາຕິການໍ ວາ ສໍເສທຊານໍ ວາ ສຠາວກປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນານໍ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ຣູປຣູປໂຕ ສຕ຺ຕ ສນ຺ຕຕິສີສານິ ຕໂຍ ຈ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ຣູປຣູປໂຕ ສຕ຺ຕຕິ ຘມ຺ມາ ຕໂຍ ຈ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາຕິ ເອເຕ ເຕສຕ຺ຕຕິ ຘມ຺ມາ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຄ຺ຄຫິຕຄ຺ຄຫເຓນ ປນ ສນ຺ຕຕິສີສຉກ຺ກໂຕ ຈຕຸປຎ຺ຎາສ ຘມ຺ເມ ອປເນຕ຺ວາ ເອກູນວີສຕິ. ເອສ ອຸກ຺ກໍສໂຕ. ອວກໍເສນ ປນ ຕໍຕໍຣູປສນ຺ຕຕິສີສວິກລານໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ວເສນ ຫາເປຕ຺ວາ ຫາເປຕ຺ວາ ສງ຺ເຂປໂຕ ຈ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຈ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປສງ຺ຂາຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຣູປີນໍ ປນ ຕໂຍວ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາ. ອສຎ຺ຎີນໍ ຣູປໂຕ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍນວກເມວາຕິ. ເອສ ຕາວ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ນໂຍ.

ປວຕ຺ເຕ ປນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຣູປປ຺ປວຕ຺ຕິເທເສ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຐິຕິກ຺ຂເຓ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ເຕນ ສຫ ປວຕ຺ຕອຸຕຸໂຕ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ ສຸທ຺ຘຏ຺ຐກໍ ປາຕຸຠວຕິ. ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ ປນ ຣູປໍ ນ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ຕຎ຺ຫິ ຍຖາ ປປາເຕ ປຕິຕປຸຣິໂສ ປຣສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວໍ ວຕ຺ຖຸທຸພ຺ພລຕາຍ ທຸພ຺ພລຕ຺ຕາ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໂຕ ປນ ອຸທ຺ຘໍ ປຐມຠວງ຺ຄໂຕ ປຠຸຕິ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານກໍ ສຸທ຺ຘຏ຺ຐກໍ. ສທ຺ທປາຕຸຠາວກາເລ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂຓໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ປວຕ຺ຕອຸຕຸໂຕ ເຈວ ຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສທ຺ທນວກໍ. ເຍ ປນ ກພຬິກາຣາຫາຣູປຊີວິໂນ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍກສຕ຺ຕາ ເຕສໍ –

‘‘ຍຎ຺ຈສ຺ສ ຠຸຎ຺ຊຕີ ມາຕາ, ອນ຺ນໍ ປານຎ຺ຈ ໂຠຊນໍ;

ເຕນ ໂສ ຕຕ຺ຖ ຍາເປຕິ, ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຄໂຕ ນໂຣ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໒໓໕);

ວຈນໂຕ ມາຕຣາ ອຊ຺ໂຌຫຣິຕາຫາເຣນ ອນຸຄເຕ ສຣີເຣ, ໂອປປາຕິການໍ ສພ຺ພປຐມໍ ອຕ຺ຕໂນ ມຸຂຄຕໍ ເຂຬໍ ອຊ຺ໂຌຫຣຓກາເລ ອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານໍ ສຸທ຺ຘຏ຺ຐກນ຺ຕິ ອິທໍ ອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານສ຺ສ ສຸທ຺ຘຏ຺ຐກສ຺ສ ອຸຕຸຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານຎ຺ຈ ອຸກ຺ກໍສໂຕ ທ຺ວິນ຺ນໍ ນວການໍ ວເສນ ຉພ຺ພີສຕິວິຘໍ, ປຸພ຺ເພ ເອເກກຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ວຸຕ຺ຕໍ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານໍ ສຕ຺ຕຕິວິຘນ຺ຕິ ຉນ຺ນວຸຕິວິຘໍ ຣູປໍ ຕໂຍ ຈ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາຕິ ສມາສໂຕ ນວນວຸຕິ ຘມ຺ມາ. ຍສ຺ມາ ວາສທ຺ໂທ ອນິຍໂຕ ກທາຈິເທວ ປາຕຸຠາວໂຕ, ຕສ຺ມາ ທຸວິຘມ຺ປິ ຕໍ ອປເນຕ຺ວາ ອິເມ ສຕ຺ຕນວຸຕິ ຘມ຺ມາ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເຕສຎ຺ຫິ ສຸຕ຺ຕານມ຺ປິ ປມຕ຺ຕານມ຺ປິ ຈຣນ຺ຕານມ຺ປິ ຂາທນ຺ຕານມ຺ປິ ປິວນ຺ຕານມ຺ປິ ທິວາ ຈ ຣຕ຺ຕິຎ຺ຈ ເອເຕ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕຎ຺ຈ ເຕສໍ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍຠາວໍ ປຣໂຕ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມ.

ຍໍ ປເນຕເມຕ຺ຖ ກມ຺ມຊຣູປໍ ຕໍ ຠວໂຍນິຄຕິວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິສຕ຺ຕາວາເສສຸ ສພ຺ພປຐມໍ ປຕິຏ຺ຐຫນ຺ຕມ຺ປິ ຕິສມຸຏ຺ຐານິກຣູເປນ ອນຸປຕ຺ຖທ຺ຘໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ ສຓ຺ຐາຕຸໍ, ນາປິ ຕິສມຸຏ຺ຐານິກໍ ເຕນ ອນຸປຕ຺ຖທ຺ຘໍ. ອຖ ໂຂ ວາຕພ຺ຠາຫຕາປິ ຈຕຸທ຺ທິສວວຕ຺ຖາປິຕາ ນຬກລາປິໂຍ ວິຍ, ອູມິເວຄພ຺ຠາຫຕາປິ ມຫາສມຸທ຺ເທ ກຕ຺ຖຈິ ລທ຺ຘປຕິຏ຺ຐາ ຠິນ຺ນວາຫນິກາ ວິຍ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎູປຕ຺ຖທ຺ຘາເນເວຕານິ ອປຕມານານິ ສຓ຺ຐຫິຕ຺ວາ ເອກມ຺ປິ ວສ຺ສໍ ທ຺ເວປິ ວສ຺ສານິ…ເປ… ວສ຺ສສຕມ຺ປິ ຍາວ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ອາຍຸກ຺ຂໂຍ ວາ ປຸຎ຺ຎກ຺ຂໂຍ ວາ ຕາວ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ. ເອວໍ ‘ສພ຺ພຠວາທີສຸ ປວຕ຺ຕິໂຕ’ເປຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

‘ສງ຺ຄຫາ’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ ຍໍ ອາຣຸປ຺ເປ ປວຕ຺ຕິປຏິສນ຺ຘີສຸ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວ ຈ ປວຕ຺ຕິຍາ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມເມວ, ຍຎ຺ຈ ອສຎ຺ຎີສຸ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວ ຈ ປວຕ຺ຕິຍາ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ຣູປເມວ, ຍຎ຺ຈ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ ນາມຣູປຎ຺ຈ ນາມຣູປນ຺ຕິ ເອວໍ ເອກເທສສຣູເປກເສສນເຍນ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອສຎ຺ຎີສຸ ວິຎ຺ຎາຓາຠາວາ ອຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຈ ນາຍຸຕ຺ຕໍ. ອິທຎ຺ຫິ –

ນາມຣູປສ຺ສ ຍໍ ເຫຕຸ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ຕໍ ທ຺ວິຘາ ມຕໍ;

ວິປາກມວິປາກຎ຺ຈ, ຍຸຕ຺ຕເມວ ຍໂຕ ອິທໍ.

ຍຎ຺ຫິ ນາມຣູປສ຺ສ ເຫຕຸ ວິຎ຺ຎາຓໍ ຕໍ ວິປາກາວິປາກເຠທໂຕ ທ຺ວິຘາ ມຕໍ. ອິທຎ຺ຈ ອສຎ຺ຎສຕ຺ເຕສຸ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວ ປວຕ຺ຕອຠິສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ຣູປໍ, ຕຖາ ປຎ຺ຈໂວກາເຣ ປວຕ຺ຕິຍໍ ກຸສລາທິຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ ຍຸຕ຺ຕເມວ ອິທໍ. ເອວໍ ‘ສງ຺ຄຫໂຕ’ເປຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

‘ປຈ຺ຈຍນຍາ’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຫິ –

ນາມສ຺ສ ປາກວິຎ຺ຎາຓໍ, ນວຘາ ໂຫຕິ ປຈ຺ຈໂຍ;

ວຕ຺ຖຸຣູປສ຺ສ ນວຘາ, ເສສຣູປສ຺ສ ອຏ຺ຐຘາ.

ອຠິສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓໍ, ໂຫຕິ ຣູປສ຺ສ ເອກຘາ;

ຕທຎ຺ຎໍ ປນ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຍຖາຣຫໍ.

ຍຎ຺ເຫຕໍ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ປວຕ຺ຕິຍໍ ວາ ວິປາກສງ຺ຂາຕໍ ນາມໍ, ຕສ຺ສ ຣູປມິສ຺ສສ຺ສ ວາ ຣູປອມິສ຺ສສ຺ສ ວາ ປຏິສນ຺ຘິກໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓໍ ສຫຊາຕອຎ຺ຎມຎ຺ຎນິສ຺ສຍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວິປາກອາຫາຣອິນ຺ທ຺ຣິຍອຕ຺ຖິອວິຄຕປຈ຺ຈເຍຫິ ນວຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ວຕ຺ຖຸຣູປສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ສຫຊາຕອຎ຺ຎມຎ຺ຎນິສ຺ສຍວິປາກອາຫາຣອິນ຺ທ຺ຣິຍວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕອຕ຺ຖິອວິຄຕປຈ຺ຈເຍຫິ ນວຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ຐເປຕ຺ວາ ປນ ວຕ຺ຖຸຣູປໍ ເສສຣູປສ຺ສ ອິເມສຸ ນວສຸ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍໍ ອປເນຕ຺ວາ ເສເສຫິ ອຏ຺ຐຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ອຠິສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓໍ ປນ ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕຣູປສ຺ສ ວາ ປຎ຺ຈໂວກາເຣ ວາ ກມ຺ມຊສ຺ສ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກປຣິຍາເຍນ ອຸປນິສ຺ສຍວເສນ ເອກຘາວ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ອວເສສໍ ປຐມຠວງ຺ຄໂຕ ປຠຸຕິ ສພ຺ພມ຺ປິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ນາມຣູປສ຺ສ ຍຖາຣຫໍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍນເຍ ທສ຺ສິຍມາເນ ສພ຺ພາປິ ປຏ຺ຐານກຖາ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພາ ໂຫຕີຕິ ນ ຕໍ ອາຣຠາມ.

ຕຕ຺ຖ ສິຍາ – ກຖໍ ປເນຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ ‘‘ປຏິສນ຺ຘິນາມຣູປໍ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ໂຫຕີ’’ຕິ? ສຸຕ຺ຕໂຕ ຍຸຕ຺ຕິໂຕ ຈ. ສຸຕ຺ເຕ ຫິ ‘‘ຈິຕ຺ຕານຸປຣິວຕ຺ຕິໂນ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ທຸກມາຕິກາ ໖໒) ນເຍນ ພຫຸຘາ ເວທນາທີນໍ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍຕາ ສິທ຺ຘາ. ຍຸຕ຺ຕິໂຕ ປນ –

ຈິຕ຺ຕເຊນ ຫິ ຣູເປນ, ອິຘ ທິຏ຺ເຐນ ສິຊ຺ຌຕິ;

ອທິຏ຺ຐສ຺ສາປິ ຣູປສ຺ສ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ປຈ຺ຈໂຍ ອິຕິ.

ຈິຕ຺ເຕ ຫິ ປສນ຺ເນ ອປ຺ປສນ຺ເນ ວາ ຕທນຸຣູປານິ ຣູປານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານິ ທິຏ຺ຐານິ. ທິຏ຺ເຐນ ຈ ອທິຏ຺ຐສ຺ສ ອນຸມານໍ ໂຫຕີຕິ ອິມິນາ ອິຘ ທິຏ຺ເຐນ ຈິຕ຺ຕຊຣູເປນ ອທິຏ຺ຐສ຺ສາປິ ປຏິສນ຺ຘິຣູປສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓໍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ຊານິຕພ຺ພເມຕໍ. ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານສ຺ສາປິ ຫິ ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານສ຺ເສວ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍຕາ ປຏ຺ຐາເນ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໕໓, ໔໑໙) ອາຄຕາຕິ. ເອວໍ ປຈ຺ຈຍນຍໂຕ ເປຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປ’’ນ຺ຕິ ຠາສມາເນນ ຠຄວຕາ ຍສ຺ມາ ອຸປປຣິກ຺ຂມານານໍ ປຓ຺ຑິຕານໍ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ນາມຣູປມຕ຺ຕເມວ ປວຕ຺ຕມານໍ ທິສ຺ສຕິ, ນ ສຕ຺ໂຕ, ນ ໂປໂສ; ຕສ຺ມາ ອປ຺ປຏິວຕ຺ຕິຍໍ ສມເຓນ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວາ ເທເວນ ວາ ມາເຣນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ວາ ເກນຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ຕິຕໍ ໂຫຕີຕິ.

ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປປທນິທ຺ເທໂສ.

ສຬາຍຕນປທນິທ຺ເທໂສ

໒໒໙. ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ສຬາຍຕນນິທ຺ເທເສ –

ນາມໍ ຂນ຺ຘຕ຺ຕຍໍ ຣູປໍ, ຠູຕວຕ຺ຖາທິກໍ ມຕໍ;

ກເຕກເສສໍ ຕໍ ຕສ຺ສ, ຕາທິສສ຺ເສວ ປຈ຺ຈໂຍ.

ຍຎ຺ເຫຕໍ ສຬາຍຕນສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠູຕໍ ນາມຣູປໍ, ຕຕ຺ຖ ນາມນ຺ຕິ ເວທນາທິກ຺ຂນ຺ຘຕ຺ຕຍໍ, ຣູປໍ ປນ ສກສນ຺ຕຕິປຣິຍາປນ຺ນໍ ນິຍມໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ ຠູຕານິ ຉ ວຕ຺ຖູນິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ເອວໍ ຠູຕວຕ຺ຖາທິກໍ ມຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕໍ ປນ ‘‘ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ ນາມຣູປຎ຺ຈ ນາມຣູປ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ກເຕກເສສໍ ‘‘ຉຏ຺ຐາຍຕນຎ຺ຈ ສຬາຍຕນຎ຺ຈ ສຬາຍຕນ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ກເຕກເສສສ຺ເສວ ສຬາຍຕນສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ອາຣຸປ຺ເປ ນາມເມວ ປຈ຺ຈໂຍ. ຕຎ຺ຈ ຉຏ຺ຐາຍຕນສ຺ເສວ, ນ ອຎ຺ຎສ຺ສ. ‘‘ນາມປຈ຺ຈຍາ ຉຏ຺ຐາຍຕນ’’ນ຺ຕິ ຫິ ອພ຺ຍາກຕວາເຣ ວກ຺ຂຕິ. ອິຘ ສງ຺ຄຫິຕເມວ ຫິ ຕຕ຺ຖ ວິຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ ສິຍາ – ກຖໍ ປເນຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ ‘‘ນາມຣູປໍ ສຬາຍຕນສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ? ນາມຣູປຠາເວ ຠາວໂຕ. ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຫິ ນາມສ຺ສ ຣູປສ຺ສ ຈ ຠາເວ ຕໍ ຕໍ ອາຍຕນໍ ໂຫຕິ, ນ ອຎ຺ຎຖາ. ສາ ປນສ຺ສ ຕພ຺ຠາວຠາວີຠາວຕາ ປຈ຺ຈຍນຍສ຺ມິຎ຺ເຎວ ອາວິຠວິສ຺ສຕິ. ຕສ຺ມາ –

ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ປວຕ຺ເຕ ວາ, ໂຫຕິ ຍໍ ຍສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ;

ຍຖາ ຈ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຕຖາ ເນຍ຺ຍໍ ວິຠາວິນາ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອຕ຺ຖທີປນາ –

ນາມເມວ ຫິ ອາຣຸປ຺ເປ, ປຏິສນ຺ຘິປວຕ຺ຕິສຸ;

ປຈ຺ຈໂຍ ສຕ຺ຕຘາ ຉຏ຺ຐາ, ໂຫຕິ ຕໍ ອວກໍສໂຕ.

ກຖໍ? ‘ປຏິສນ຺ຘິຍໍ’ ຕາວ ອວກໍສໂຕ ສຫຊາຕອຎ຺ຎມຎ຺ຎນິສ຺ສຍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວິປາກອຕ຺ຖິອວິຄຕປຈ຺ຈເຍຫິ ສຕ຺ຕຘາ ນາມໍ ຉຏ຺ຐາຍຕນສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ກິຎ຺ຈິ ປເນຕ຺ຖ ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍນ, ກິຎ຺ຈິ ອາຫາຣປຈ຺ຈເຍນາຕິ ເອວໍ ອຎ຺ຎຖາປິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ວເສນ ອຸກ຺ກໍສາວກໍໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ.

‘ປວຕ຺ເຕ’ປິ ວິປາກໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ອິຕຣໍ ປນ ອວກໍສໂຕ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ວິປາກປຈ຺ຈຍວຊ຺ເຊຫິ ຉຫິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ກິຎ຺ຈິ ປເນຕ຺ຖ ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍນ, ກິຎ຺ຈິ ອາຫາຣປຈ຺ຈເຍນາຕິ ເອວໍ ອຎ຺ຎຖາປິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ວເສນ ອຸກ຺ກໍສາວກໍໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຎ຺ຎສ຺ມິມ຺ປິ ຠເວ ນາມໍ, ຕເຖວ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ;

ຉຏ຺ຐສ຺ສ ອິຕເຣສໍ ຕໍ, ຉຫາກາເຣຫິ ປຈ຺ຈໂຍ.

ອາຣຸປ຺ປໂຕ ຫິ ອຎ຺ຎສ຺ມິມ຺ປິ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວ ຕໍ ວິປາກນາມໍ ຫທຍວຕ຺ຖຸໂນ ສຫາຍໍ ຫຸຕ຺ວາ ຉຏ຺ຐສ຺ສ ມນາຍຕນສ຺ສ ຍຖາ ອາຣຸປ຺ເປ ວຸຕ຺ຕໍ ຕເຖວ ອວກໍສໂຕ ສຕ຺ຕຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ອິຕເຣສໍ ປເນຕໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຈກ຺ຂາຍຕນາທີນໍ ຈຕຸມຫາຠູຕສຫາຍໍ ຫຸຕ຺ວາ ສຫຊາຕ ນິສ຺ສຍວິປາກວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕອຕ຺ຖິອວິຄຕວເສນ ຉຫາກາເຣຫິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ກິຎ຺ຈິ ປເນຕ຺ຖ ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍນ, ກິຎ຺ຈິ ອາຫາຣປຈ຺ຈເຍນາຕິ ເອວໍ ອຎ຺ຎຖາປິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ວເສນ ອຸກ຺ກໍສາວກໍໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ປວຕ຺ເຕປິ ຕຖາ ໂຫຕິ, ປາກໍ ປາກສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ;

ອປາກໍ ອວິປາກສ຺ສ, ຉຘາ ຉຏ຺ຐສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ.

ປວຕ຺ເຕປິ ຫິ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວ ຍຖາ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ, ຕເຖວ ວິປາກນາມໍ ວິປາກສ຺ສ ຉຏ຺ຐາຍຕນສ຺ສ ອວກໍສໂຕ ສຕ຺ຕຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ອວິປາກໍ ປນ ອວິປາກສ຺ສ ຉຏ຺ຐສ຺ສ ອວກໍສໂຕວ ຕໂຕ ວິປາກປຈ຺ຈຍໍ ອປເນຕ຺ວາ ຉຘາວ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປເນຕ຺ຖ ອຸກ຺ກໍສາວກໍໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ເຖວ ເສສປຎ຺ຈນ຺ນໍ, ວິປາກໍ ປຈ຺ຈໂຍ ຠເວ;

ຈຕຸຘາ ອວິປາກມ຺ປິ, ເອວເມວ ປກາສິຕໍ.

ຕຕ຺ເຖວ ຫິ ປວຕ຺ເຕ ເສສານໍ ຈກ຺ຂາຍຕນາທີນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຈກ຺ຂຸປ຺ປສາທາທິວຕ຺ຖຸກມ຺ປິ ອິຕຣມ຺ປິ ວິປາກນາມໍ ປຈ຺ຉາຊາຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕອຕ຺ຖິອວິຄຕປຈ຺ຈເຍຫິ ຈຕຸຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ຍຖາ ຈ ວິປາກໍ, ອວິປາກມ຺ປິ ເອວເມວ ປກາສິຕໍ. ຕສ຺ມາ ກຸສລາທິເຠທມ຺ປິ ເຕສໍ ຈຕຸຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ຕາວ ນາມເມວ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ປວຕ຺ເຕ ວາ ຍສ຺ສ ຍສ຺ສ ອາຍຕນສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຍຖາ ຈ ໂຫຕິ, ຕຖາ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຣູປໍ ປເນຕ຺ຖ ອາຣຸປ຺ປ-ຠເວ ຠວຕິ ປຈ຺ຈໂຍ;

ນ ເອກາຍຕນສ຺ສາປິ, ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘຠເວ ປນ.

ຣູປໂຕ ສນ຺ຘິຍໍ ວຕ຺ຖຸ, ຉຘາ ຉຏ຺ຐສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ;

ຠູຕານິ ຈຕຸຘາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອວິເສສໂຕ.

ຣູປໂຕ ຫິ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ວຕ຺ຖຸຣູປໍ ຉຏ຺ຐສ຺ສ ມນາຍຕນສ຺ສ ສຫຊາຕອຎ຺ຎມຎ຺ຎນິສ຺ສຍວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕອຕ຺ຖິອວິຄຕປຈ຺ຈເຍຫິ ຉຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ຈຕ຺ຕາຣິ ປນ ຠູຕານິ ອວິເສສໂຕ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ປວຕ຺ເຕ ຈ ຍໍ ຍໍ ອາຍຕນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ວເສນ ປຎ຺ຈນ຺ນມ຺ປິ ຈກ຺ຂາຍຕນາທີນໍ ສຫຊາຕນິສ຺ສຍອຕ຺ຖິອວິຄຕປຈ຺ຈເຍຫິ ຈຕຸຘາ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ.

ຕິຘາ ຊີວິຕເມເຕສໍ, ອາຫາໂຣ ຈ ປວຕ຺ຕິຍໍ;

ຕາເນວ ຉຘາ ຉຏ຺ຐສ຺ສ, ວຕ຺ຖຸ ຕສ຺ເສວ ປຎ຺ຈຘາ.

ເອເຕສໍ ປນ ຈກ຺ຂາທີນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ປວຕ຺ເຕ ຈ ອຕ຺ຖິອວິຄຕອິນ຺ທ຺ຣິຍວເສນ ຣູປຊີວິຕໍ ຕິຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

‘ອາຫາໂຣ ຈາ’ຕິ ອາຫາໂຣ ຈ ອຕ຺ຖິອວິຄຕອາຫາຣວເສນ ຕິຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ໂສ ຈ ໂຂ ເຍ ສຕ຺ຕາ ອາຫາຣູປຊີວິໂນ, ເຕສໍ ອາຫາຣານຸຄເຕ ກາເຍ ປວຕ຺ຕິຍໍເຍວ, ໂນ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ. ຕານິ ປນ ປຎ຺ຈ ຈກ຺ຂາຍຕນາທີນິ ຉຏ຺ຐສ຺ສ ຈກ຺ຂຸໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍວິຎ຺ຎາຓສງ຺ຂາຕສ຺ສ ມນາຍຕນສ຺ສ ນິສ຺ສຍປຸເຣຊາຕອິນ຺ທ຺ຣິຍວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕອຕ຺ຖິອວິຄຕວເສນ ຉຫາກາເຣຫິ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ ປວຕ຺ເຕ, ໂນ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ. ຐເປຕ຺ວາ ປນ ປຎ຺ຈ ວິຎ຺ຎາຓານິ ຕສ຺ເສວ ອວເສສມນາຍຕນສ຺ສ ວຕ຺ຖຸຣູປໍ ນິສ຺ສຍປຸເຣຊາຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕອຕ຺ຖິອວິຄຕວເສນ ປຎ຺ຈຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ ປວຕ຺ເຕ, ໂນ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ. ເອວໍ ຣູປເມວ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ປວຕ຺ເຕ ວາ ຍສ຺ສ ຍສ຺ສ ອາຍຕນສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ ຍຖາ ຈ ໂຫຕິ ຕຖາ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ນາມຣູປໍ ປນຸຠຍໍ, ໂຫຕິ ຍໍ ຍສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ;

ຍຖາ ຈ ຕມ຺ປິ ສພ຺ພຕ຺ຖ, ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ ວິຠາວິນາ.

ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ຕາວ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວ ຂນ຺ຘຕ຺ຕຍວຕ຺ຖຸຣູປສງ຺ຂາຕໍ ນາມຣູປໍ ຉຏ຺ຐາຍຕນສ຺ສ ສຫຊາຕອຎ຺ຎມຎ຺ຎນິສ຺ສຍວິປາກສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕອຕ຺ຖິອວິຄຕປຈ຺ຈຍາທີຫິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ອິທເມຕ຺ຖ ມຸຂມຕ຺ຕໍ. ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນ ປນ ສກ຺ກາ ສພ຺ພໍ ໂຍເຊຕຸນ຺ຕິ ນ ເອຕ຺ຖ ວິຕ຺ຖາໂຣ ທສ຺ສິໂຕຕິ.

ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ສຬາຍຕນປທນິທ຺ເທໂສ.

ຜສ຺ສປທນິທ຺ເທໂສ

໒໓໐. ສຬາຍຕນປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ສນິທ຺ເທເສ –

ຉເຬວ ຜສ຺ສາ ສງ຺ເຂປາ, ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສອາທໂຍ;

ວິຎ຺ຎາຓມິວ ພຕ຺ຕິໍສ, ວິຕ຺ຖາເຣນ ຠວນ຺ຕິ ເຕ.

‘ສງ຺ເຂປໂຕ’ ຫິ ປາຬິຍໍ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ໂສຕິ ອາທໂຍ ຉເຬວ ຜສ຺ສາ ອາຄຕາ. ວິຕ຺ຖາເຣນ ປນ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສາທໂຍ ປຎ຺ຈ ກຸສລວິປາກາ ປຎ຺ຈ ອກຸສລວິປາກາຕິ ທສ, ເສສາ ພາວີສຕິ ໂລກິຍວິປາກວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຈ ພາວີສຕີຕິ ເອວໍ ສພ຺ເພປິ ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວຸຕ຺ຕວິຎ຺ຎາຓມິວ ພາຕ຺ຕິໍສ ໂຫນ຺ຕິ. ຍໍ ປເນຕສ຺ສ ພາຕ຺ຕິໍສວິຘສ຺ສາປິ ຜສ຺ສສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ສຬາຍຕນໍ. ຕຕ຺ຖ –

ຉຏ຺ເຐນ ສຫ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ, ຈກ຺ຂາທິໍ ພາຫິເຣຫິປິ;

ສຬາຍຕນມິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຉຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິຈກ຺ຂຓາ.

ຕຕ຺ຖ ເຍ ຕາວ ‘‘ອຸປາທິນ຺ນກປວຕ຺ຕິກຖາ ອຍ’’ນ຺ຕິ ເອກສນ຺ຕຕິປຣິຍາປນ຺ນເມວ ປຈ຺ຈຍໍ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ ທີເປນ຺ຕິ, ເຕ ຉຏ຺ຐາຍຕນປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສຕິ ປາຬິອນຸສາຣໂຕ ອາຣຸປ຺ເປ ຉຏ຺ຐາຍຕນຎ຺ຈ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ສພ຺ພສງ຺ຄຫໂຕ ສຬາຍຕນຎ຺ຈ ຜສ຺ສສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ເອກເທສສຣູເປກເສສໍ ກຕ຺ວາ ຉຏ຺ເຐນ ສຫ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຈກ຺ຂາທິໍ ສຬາຍຕນນ຺ຕິ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕຎ຺ຫິ ຉຏ຺ຐາຍຕນຎ຺ຈ ສຬາຍຕນຎ຺ຈ ສຬາຍຕນນ຺ຕ຺ເວວ ສງ຺ຆໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເຍ ປນ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນເມວ ເອກສນ຺ຕຕິປຣິຍາປນ຺ນໍ ທີເປນ຺ຕິ, ປຈ຺ຈຍໍ ປນ ຠິນ຺ນສນ຺ຕານມ຺ປິ, ເຕ ຍໍ ຍໍ ອາຍຕນໍ ຜສ຺ສສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ ຕໍ ສພ຺ພໍ ທີເປນ຺ຕາ ພາຫິຣມ຺ປິ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຕເທວ ຉຏ຺ເຐນ ສຫ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ພາຫິເຣຫິປິ ຣູປາຍຕນາທີຫິ ສທ຺ຘິໍ ສຬາຍຕນນ຺ຕິ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕມ຺ປິ ຫິ ຉຏ຺ຐາຍຕນຎ຺ຈ ສຬາຍຕນຎ຺ຈ ສຬາຍຕນນ຺ຕິ ເອເຕສໍ ເອກເສເສ ກເຕ ສຬາຍຕນນ຺ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

ເອຕ຺ຖາຫ – ນ ສພ຺ພາຍຕເນຫິ ເອໂກ ຜສ຺ໂສ ສມ຺ໂຠຕິ, ນາປິ ເອກມ຺ຫາ ອາຍຕນາ ສພ຺ເພ ຜສ຺ສາ, ອຍຎ຺ຈ ສຬາຍຕນປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສຕິ ເອໂກວ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ກສ຺ມາຕິ? ຕຕ຺ຣິທໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ – ສຈ຺ຈເມຕໍ. ສພ຺ເພຫິ ເອໂກ ເອກມ຺ຫາ ວາ ສພ຺ເພ ນ ສມ຺ໂຠນ຺ຕິ, ສມ຺ໂຠຕິ ປນ ອເນເກຫິ ເອໂກ; ຍຖາ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ໂສ ຈກ຺ຂາຍຕນາ ຣູປາຍຕນາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສງ຺ຂາຕາ ມນາຍຕນາ ອວເສສາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາຍຕນາ ຈາຕິ ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຍຖານຸຣູປໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ມາ ເອວ ຫິ –

ເອໂກ ປເນກາຍຕນ-ປ຺ປຠໂວ ອິຕິ ທີປິໂຕ;

ຜສ຺ໂສຍໍ ເອກວຈນ-ນິທ຺ເທເສນິຘ ຕາທິນາ.

‘ເອກວຈນນິທ຺ເທເສນາ’ຕິ ສຬາຍຕນປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສຕິ ອິມິນາ ຫິ ເອກວຈນນິທ຺ເທເສນ ອເນເກຫິ ອາຍຕເນຫິ ເອໂກ ຜສ຺ໂສ ໂຫຕີຕິ ຕາທິນາ ທີປິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຍຕເນສຸ ປນ –

ຉຘາ ປຎ຺ຈ ຕໂຕ ເອກໍ, ນວຘາ ພາຫິຣານິ ຉ;

ຍຖາສມ຺ຠວເມຕສ຺ສ, ປຈ຺ຈຍຕ຺ເຕ ວິຠາວເຍ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິຠາວນາ – ຈກ຺ຂາຍຕນາທີນິ ຕາວ ປຎ຺ຈ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສາທິເຠທໂຕ ປຎ຺ຈວິຘສ຺ສ ຜສ຺ສສ຺ສ ນິສ຺ສຍປຸເຣຊາຕອິນ຺ທ຺ຣິຍວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕອຕ຺ຖິອວິຄຕວເສນ ຉຘາ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕໂຕ ປຣໍ ເອກໍ ວິປາກມນາຍຕນໍ ອເນກເຠທສ຺ສ ວິປາກມໂນສມ຺ຜສ຺ສສ຺ສ ສຫຊາຕອຎ຺ຎມຎ຺ຎນິສ຺ສຍວິປາກອາຫາຣອິນ຺ທ຺ຣິຍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕອຕ຺ຖິອວິຄຕວເສນ ນວຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ພາຫິເຣສຸ ປນ ຣູປາຍຕນໍ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓປຸເຣຊາຕອຕ຺ຖິອວິຄຕວເສນ ຈຕຸຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ຕຖາ ສທ຺ທາຍຕນາທີນິ ໂສຕສມ຺ຜສ຺ສາທີນໍ. ມໂນສມ຺ຜສ຺ສສ຺ສ ປນ ຕານິ ຘມ຺ມາຍຕນຎ຺ຈ ຕຖາ ຈ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍມຕ຺ເຕເນວ ຈາຕິ ເອວໍ ພາຫິຣານິ ຉ ຍຖາສມ຺ຠວເມຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຕ຺ເຕ ວິຠາວເຍຕິ.

ສຬາຍຕນປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ສປທນິທ຺ເທໂສ.

ເວທນາປທນິທ຺ເທໂສ

໒໓໑. ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນານິທ຺ເທເສ –

ທ຺ວາຣໂຕ ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາ, ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາທິກາ;

ຉເຬວ ຕາ ປເຠເທນ, ເອກູນນວຸຕີ ມຕາ.

ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາເວທນາຕິອາທິນາ ຫິ ນເຍນ ປາຬິຍໍ ອິມາ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາທິກາ ທ຺ວາຣໂຕ ຉເຬວ ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕາ ປນ ປເຠເທນ ເອກູນນວຸຕິຍາ ຈິຕ຺ເຕຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເອກູນນວຸຕີຕິ ມຕາ.

ເວທນາສຸ ປເນຕາສຸ, ອິຘ ພາຕ຺ຕິໍສ ເວທນາ;

ວິປາກຈິຕ຺ຕຍຸຕ຺ຕາວ, ອຘິປ຺ເປຕາຕິ ຠາສິຕາ.

ອຏ຺ຐຘາ ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ, ປຎ຺ຈທ຺ວາຣມ຺ຫິ ປຈ຺ຈໂຍ;

ເສສານໍ ເອກຘາ ຜສ຺ໂສ, ມໂນທ຺ວາເຣປິ ໂສ ຕຖາ.

ຕຕ຺ຖ ຫິ ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ຈກ຺ຂຸປສາທາທິວຕ຺ຖຸການໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ເວທນານໍ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສາທິໂກ ຜສ຺ໂສ ສຫຊາຕອຎ຺ຎມຎ຺ຎນິສ຺ສຍວິປາກອາຫາຣສມ຺ປຍຸຕ຺ຕອຕ຺ຖິອວິຄຕວເສນ ອຏ຺ຐຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ເສສານໍ ປນ ເອເກກສ຺ມິໍ ທ຺ວາເຣ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນສນ຺ຕີຣຓຕທາຣມ຺ມຓວເສນ ປວຕ຺ຕານໍ ກາມາວຈຣວິປາກເວທນານໍ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສາທິໂກ ຜສ຺ໂສ ອຸປນິສ຺ສຍວເສນ ເອກຘາວ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

‘ມໂນທ຺ວາເຣປິ ໂສ ຕຖາ’ຕິ ມໂນທ຺ວາເຣປິ ຫິ ຕທາຣມ຺ມຓວເສນ ປວຕ຺ຕານໍ ກາມາວຈຣວິປາກເວທນານໍ ໂສ ສຫຊາຕມໂນສມ຺ຜສ຺ສສງ຺ຂາໂຕ ຜສ຺ໂສ ຕເຖວ ອຏ຺ຐຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄຈຸຕິວເສນ ຈ ປວຕ຺ຕານໍ ເຕຠູມກວິປາກເວທນານມ຺ປິ. ຍາ ປເນຕາ ມໂນທ຺ວາເຣ ຕທາຣມ຺ມຓວເສນ ປວຕ຺ຕາ ກາມາວຈຣເວທນາ, ຕາສໍ ມໂນທ຺ວາເຣ ອາວຊ຺ຊນສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ມໂນສມ຺ຜສ຺ໂສ ອຸປນິສ຺ສຍວເສນ ເອກຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ.

ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາປທນິທ຺ເທໂສ.

ຕຓ຺ຫາປທນິທ຺ເທໂສ

໒໓໒. ເວທນາປຈ຺ຈຍາ ຕຓ຺ຫານິທ຺ເທເສ –

ຣູປຕຓ຺ຫາທິເຠເທນ, ຉ ຕຓ຺ຫາ ອິຘ ທີປິຕາ;

ເອເກກາ ຕິວິຘາ ຕຕ຺ຖ, ປວຕ຺ຕາກາຣໂຕ ມຕາ.

ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ເວທນາປຈ຺ຈຍາ ຕຓ຺ຫານິທ຺ເທເສ ‘ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຸຕ຺ໂຕ’ຕິ ປິຕິໂຕ ນາມວເສນ ປຸຕ຺ໂຕ ວິຍ ອິມາ ຣູປຕຓ຺ຫາ…ເປ… ຘມ຺ມຕຓ຺ຫາຕິ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ນາມວເສນ ຉ ຕຓ຺ຫາ ທີປິຕາ ປກາສິຕາ ກຖິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ຣູເປ ຕຓ຺ຫາ ຣູປຕຓ຺ຫາຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ປທຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕາສຸ ຈ ປນ ຕຓ຺ຫາສຸ ເອເກກາ ຕຓ຺ຫາ ປວຕ຺ຕິອາກາຣໂຕ ກາມຕຓ຺ຫາ, ຠວຕຓ຺ຫາ, ວິຠວຕຓ຺ຫາຕິ ເອວໍ ຕິວິຘາ ມຕາ. ຣູປຕຓ຺ຫາ ເອວ ຫິ ຍທາ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອາປາຖຄຕໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ກາມສ຺ສາທວເສນ ອສ຺ສາທຍມານາ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕທາ ກາມຕຓ຺ຫາ ນາມ ໂຫຕິ. ຍທາ ຕເທວາຣມ຺ມຓໍ ຘຸວໍ ສສ຺ສຕນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕາຍ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິຍາ ສທ຺ຘິໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕທາ ຠວຕຓ຺ຫາ ນາມ ໂຫຕິ. ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິສຫຄໂຕ ຫິ ຣາໂຄ ຠວຕຓ຺ຫາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍທາ ປນ ຕເທວາຣມ຺ມຓໍ ‘‘ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ ວິນສ຺ສຕີ’’ຕິ ປວຕ຺ຕາຍ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິຍາ ສທ຺ຘິໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕທາ ວິຠວຕຓ຺ຫາ ນາມ ໂຫຕິ. ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິສຫຄໂຕ ຫິ ຣາໂຄ ວິຠວຕຓ຺ຫາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອເສວ ນໂຍ ສທ຺ທຕຓ຺ຫາທີສຸປີຕິ ເອຕາ ອຏ຺ຐາຣສ ຕຓ຺ຫາ ໂຫນ຺ຕິ.

ຕາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣູປາທີສຸ ອຏ຺ຐາຣສ, ພຫິທ຺ຘາ ອຏ຺ຐາຣສາຕິ ຉຕ຺ຕິໍສ. ອິຕິ ອຕີຕາ ຉຕ຺ຕິໍສ, ອນາຄຕາ ຉຕ຺ຕິໍສ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ ຉຕ຺ຕິໍສາຕິ ອຏ຺ຐສຕໍ ຕຓ຺ຫາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕາ ປນ ສໍງ຺ຂິປ຺ປມານາ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓວເສນ ຉ, ກາມຕຓ຺ຫາທິວເສນ ວາ ຕິສ຺ໂສວ ຕຓ຺ຫາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຍສ຺ມາ ປນິເມ ສຕ຺ຕາ ປຸຕ຺ຕໍ ອສ຺ສາເທຕ຺ວາ ປຸຕ຺ເຕ ມມຕ຺ເຕນ ຘາຕິຍາ ວິຍ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ເວທນໍ ອສ຺ສາເທຕ຺ວາ ເວທນາຍ ມມຕ຺ເຕນ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓທາຍການໍ ຈິຕ຺ຕກາຣຄນ຺ຘພ຺ພຄນ຺ຘິກສູທຕນ຺ຕວາຍຣສາຍນວິຘາຍກເວຊ຺ຊາທີນໍ ມຫາສກ຺ກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພາເປສາ ເວທນາປຈ຺ຈຍາ ຕຓ຺ຫາ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຍສ຺ມາ ເຈຕ຺ຖ ອຘິປ຺ເປຕາ, ວິປາກສຸຂເວທນາ;

ເອກາວ ເອກຘາ ເຈສາ, ຕສ຺ມາ ຕຓ຺ຫາຍ ປຈ຺ຈໂຍ.

‘ເອກຘາ’ຕິ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ຍສ຺ມາ ວາ –

ທຸກ຺ຂີ ສຸຂໍ ປຕ຺ຖຍຕິ, ສຸຂີ ຠິຍ຺ໂຍປິ ອິຈ຺ຉຕິ;

ອຸເປກ຺ຂາ ປນ ສນ຺ຕຕ຺ຕາ, ສຸຂມິຈ຺ເຈວ ຠາສິຕາ.

ຕຓ຺ຫາຍ ປຈ຺ຈຍາ ຕສ຺ມາ, ໂຫນ຺ຕິ ຕິສ຺ໂສປິ ເວທນາ;

ເວທນາປຈ຺ຈຍາ ຕຓ຺ຫາ, ອິຕິ ວຸຕ຺ຕາ ມເຫສິນາ.

ເວທນາ ປຈ຺ຈຍາ ຈາປິ, ຍສ຺ມາ ນານຸສຍໍ ວິນາ;

ໂຫຕິ ຕສ຺ມາ ນ ສາ ໂຫຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວຸສີມໂຕຕິ.

ເວທນາປຈ຺ຈຍາ ຕຓ຺ຫາປທນິທ຺ເທໂສ.

ອຸປາທານປທນິທ຺ເທໂສ

໒໓໓. ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ອຸປາທານນິທ຺ເທເສ –

ອຸປາທານານິ ຈຕ຺ຕາຣິ, ຕານິ ອຕ຺ຖວິຠາຄໂຕ;

ຘມ຺ມສງ຺ເຂປວິຕ຺ຖາຣາ, ກມໂຕ ຈ ວິຠາວເຍ.

ປາຬິຍຎ຺ຫິ ອຸປາທານນ຺ຕິ ກາມຸປາທານໍ…ເປ… ອຕ຺ຕວາທຸປາທານນ຺ຕິ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຸປາທານານິ ອາຄຕານິ. ເຕສໍ ອຍໍ ອຕ຺ຖວິຠາໂຄ – ວຕ຺ຖຸສງ຺ຂາຕໍ ກາມໍ ອຸປາທິຍຕີຕິ ກາມຸປາທານໍ. ກາໂມ ຈ ໂສ ອຸປາທານຎ຺ຈາຕິປິ ກາມຸປາທານໍ. ອຸປາທານນ຺ຕິ ທຬ຺ຫຄ຺ຄຫຓໍ. ທຬ຺ຫຕ຺ໂຖ ເຫຕ຺ຖ ອຸປສທ຺ໂທ ອຸປາຍາສ-ອຸປກຏ຺ຐາທີສຸ ວິຍ. ຕຖາ ທິຏ຺ຐິ ຈ ສາ ອຸປາທານຎ຺ຈາຕິ ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ. ທິຏ຺ຐິໍ ອຸປາທິຍຕີຕິ ວາ ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ. ສສ຺ສໂຕ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈາຕິອາທີສຸ ຫິ ປຸຣິມທິຏ຺ຐິໍ ອຸຕ຺ຕຣທິຏ຺ຐິ ອຸປາທິຍຕິ. ຕຖາ ສີລພ຺ພຕໍ ອຸປາທິຍຕີຕິ ສີລພ຺ພຕຸປາທານໍ. ສີລພ຺ພຕຎ຺ຈ ຕໍ ອຸປາທານຎ຺ຈາຕິປິ ສີລພ຺ພຕຸປາທານໍ. ໂຄສີລໂຄວຕາທີນິ ຫິ ເອວໍ ສຸທ຺ຘີຕິ ອຠິນິເວສໂຕ ສຍເມວ ອຸປາທານານີຕິ. ຕຖາ ວທນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ວາໂທ, ອຸປາທິຍນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ອຸປາທານໍ. ກິໍ ວທນ຺ຕິ ອຸປາທິຍນ຺ຕິ ວາ? ອຕ຺ຕານໍ. ອຕ຺ຕໂນ ວາທຸປາທານໍ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານໍ. ອຕ຺ຕວາທມຕ຺ຕເມວ ວາ ອຕ຺ຕາຕິ ອຸປາທິຍນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານໍ. ອຍໍ ຕາວ ເຕສໍ ອຕ຺ຖວິຠາໂຄ.

‘ຘມ຺ມສງ຺ເຂປວິຕ຺ຖາເຣ’ ປນ ກາມຸປາທານໍ ຕາວ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ກາມຸປາທານໍ? ໂຍ ກາເມສຸ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ກາມຣາໂຄ ກາມນນ຺ທີ ກາມຕຓ຺ຫາ ກາມສ຺ເນໂຫ ກາມປຣິຬາໂຫ ກາມມຸຈ຺ຉາ ກາມຊ຺ໂຌສານໍ – ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ກາມຸປາທານ’’ນ຺ຕິ ອາຄຕຕ຺ຕາ ສງ຺ເຂປໂຕ ຕຓ຺ຫາທຬ຺ຫຕ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຓ຺ຫາທຬ຺ຫຕ຺ຕໍ ນາມ ປຸຣິມຕຓ຺ຫາອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ທຬ຺ຫສມ຺ຠູຕາ ອຸຕ຺ຕຣຕຓ຺ຫາ ເອວ. ເກຈິ ປນາຫຸ – ອປ຺ປຕ຺ຕວິສຍປຕ຺ຖນາ ຕຓ຺ຫາ, ອນ຺ຘກາເຣ ໂຈຣສ຺ສ ຫຕ຺ຖປ຺ປສາຣຓໍ ວິຍ. ສມ຺ປຕ຺ຕວິສຍຄ຺ຄຫຓໍ ອຸປາທານໍ, ຕສ຺ເສວ ຠຓ຺ຑຄ຺ຄຫຓໍ ວິຍ. ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຕາປຏິປກ຺ຂາ ຈ ເຕ ຘມ຺ມາ. ຕຖາ ປຣິເຍສນາຣກ຺ຂທຸກ຺ຂມູລາຕິ. ເສສຸປາທານຕ຺ຕຍໍ ປນ ສງ຺ເຂປໂຕ ທິຏ຺ຐິມຕ຺ຕເມວ.

ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ປຸພ຺ເພ ຣູປາທີສຸ ວຸຕ຺ຕາຍ ອຏ຺ຐສຕປ຺ປເຠທາຍປິ ຕຓ຺ຫາຍ ທຬ຺ຫຠາໂວ ກາມຸປາທານໍ. ທສວຕ຺ຖຸກາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ? ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນໍ, ນຕ຺ຖິ ຍິຏ຺ຐໍ…ເປ… ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທນ຺ຕີຕິ ຍາ ເອວຣູປາ ທິຏ຺ຐິ…ເປ… ວິປຣິເຍສຄ຺ຄາໂຫ – ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ທິຏ຺ຐຸປາທານ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໑໒໒໑; ວິຠ. ໙໓໘) ສີລວເຕຫິ ສຸທ຺ຘິປຣາມສນໍ ປນ ສີລພ຺ພຕຸປາທານໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ສີລພ຺ພຕຸປາທານໍ? ອິໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ສີເລນ ສຸທ຺ຘິ, ວເຕນ ສຸທ຺ຘິ, ສີລພ຺ພເຕນ ສຸທ຺ຘີຕິ ຍາ ເອວຣູປາ ທິຏ຺ຐິ…ເປ… ວິປຣິເຍສຄ຺ຄາໂຫ – ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສີລພ຺ພຕຸປາທານ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໑໒໒໒; ວິຠ. ໙໓໘). ວີສຕິວຕ຺ຖຸກາ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານໍ? ອິຘ ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ…ເປ… ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ເມ ອວິນີໂຕ ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ…ເປ… ວິປຣິເຍສຄ຺ຄາໂຫ – ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໑໒໒໓; ວິຠ. ໙໓໘). ອຍເມຕ຺ຖ ຘມ຺ມສງ຺ເຂປວິຕ຺ຖາໂຣ.

‘ກມໂຕ’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ຕິວິໂຘ ກໂມ – ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ກໂມ, ປຫານກ຺ກໂມ, ເທສນາກ຺ກໂມ ຈ. ຕຕ຺ຖ ອນມຕຄ຺ເຄ ສໍສາເຣ ອິມສ຺ສ ປຐມໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕີຕິ ອຠາວໂຕ ກິເລສານໍ ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ກໂມ ນ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຣິຍາເຍນ ປນ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ເອກສ຺ມິໍ ຠເວ ອຕ຺ຕຄ຺ຄາຫປຸພ຺ພງ຺ຄໂມ ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທາຠິນິເວໂສ. ຕໂຕ ‘‘ສສ຺ສໂຕ ອຍໍ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ຄຓ຺ຫໂຕ ອຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘຕ຺ຖໍ ສີລພ຺ພຕຸປາທານໍ, ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊຕີຕິ ຄຓ຺ຫໂຕ ປຣໂລກນິຣເປກ຺ຂສ຺ສ ກາມຸປາທານນ຺ຕິ ເອວໍ ປຐມໍ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານໍ, ຕໂຕ ທິຏ຺ຐິສີລພ຺ພຕກາມຸປາທານານີຕິ ອຍເມເຕສໍ ເອກສ຺ມິໍ ຠເວ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ກໂມ.

ທິຏ຺ຐຸປາທານາທີນິ ເຈຕ຺ຖ ປຐມໍ ປຫີຍນ຺ຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄວຊ຺ຌຕ຺ຕາ. ກາມຸປາທານໍ ປຈ຺ຉາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄວຊ຺ຌຕ຺ຕາຕິ. ອຍເມເຕສໍ ປຫານກ຺ກໂມ.

ມຫາວິສຍຕ຺ຕາ ປນ ປາກຏຕ຺ຕາ ຈ ເອເຕສຸ ກາມຸປາທານໍ ປຐມໍ ເທສິຕໍ. ມຫາວິສຍຎ຺ຫິ ຕໍ ອຏ຺ຐຈິຕ຺ຕສມ຺ປໂຍຄາ. ອປ຺ປວິສຍານິ ອິຕຣານິ ຈຕຸຈິຕ຺ຕສມ຺ປໂຍຄາ. ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຈ ອາລຍຣາມຕາຍ ປຊາຍ ປາກຏໍ ກາມຸປາທານໍ, ນ ອິຕຣານິ. ກາມຸປາທານວາ ວຕ຺ຖຸກາມານໍ ສມຘິຄມຕ຺ຖໍ ໂກຕູຫລມງ຺ຄລາທິພຫຸໂລ ໂຫຕິ, ນ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐີຕິ ຕທນນ຺ຕຣໍ ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ. ຕໍ ປຠິຊ຺ຊມານໍ ສີລພ຺ພຕອຕ຺ຕວາທຸປາທານວເສນ ທຸວິຘໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມິໍ ທ຺ວເຍ ໂຄກິຣິຍໍ ວາ ກຸກ຺ກຸຣກິຣິຍໍ ວາ ທິສ຺ວາປິ ເວທິຕພ຺ພໂຕ ໂອຬາຣິກນ຺ຕິ ສີລພ຺ພຕຸປາທານໍ ປຐມໍ ເທສິຕໍ, ສຸຂຸມຕ຺ຕາ ອນ຺ເຕ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານນ຺ຕິ ອຍເມເຕສໍ ເທສນາກ຺ກໂມ.

ຕຓ຺ຫາ ຈ ປຸຣິມສ຺ເສຕ຺ຖ, ເອກຘາ ໂຫຕິ ປຈ຺ຈໂຍ;

ສຕ຺ຕຘາ ອຏ຺ຐຘາ ວາປິ, ໂຫຕິ ເສສຕ຺ຕຍສ຺ສ ສາ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ເອວໍ ເທສິເຕ ອຸປາທານຈຕຸກ຺ເກ ປຸຣິມສ຺ສ ກາມຸປາທານສ຺ສ ກາມຕຓ຺ຫາ ອຸປນິສ຺ສຍວເສນ ເອກຘາວ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ ຕຓ຺ຫາຠິນນ຺ທິເຕສຸ ວິສເຍສຸ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ. ເສສຕ຺ຕຍສ຺ສ ປນ ສຫຊາຕອຎ຺ຎມຎ຺ຎນິສ຺ສຍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕອຕ຺ຖິອວິຄຕເຫຕຸວເສນ ສຕ຺ຕຘາ ວາ ອຸປນິສ຺ສເຍນ ສຫ ອຏ຺ຐຘາ ວາປິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ຍທາ ຈ ສາ ອຸປນິສ຺ສຍວເສນ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ ຕທາ ອສຫຊາຕາວ ໂຫຕີຕິ.

ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ອຸປາທານປທນິທ຺ເທໂສ.

ຠວປທນິທ຺ເທໂສ

໒໓໔. ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠວນິທ຺ເທເສ –

ອຕ຺ຖໂຕ ຘມ຺ມໂຕ ເຈວ, ສາຕ຺ຖໂຕ ເຠທສງ຺ຄຫາ;

ຍໍ ຍສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ເຈວ, ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ຕຕ຺ຖ ຠວຕີຕິ ຠໂວ. ທຸວິເຘນາຕິ ທ຺ວີຫິ ອາກາເຣຫິ ປວຕ຺ຕິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖວາ ທຸວິເຘນາຕິ ປຈ຺ຈເຕ ກຣຓວຈນໍ, ທຸວິໂຘຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຕ຺ຖີຕິ ສໍວິຊ຺ຊຕິ. ກມ຺ມເມວ ຠໂວ ກມ຺ມຠໂວ. ອຸປປຕ຺ຕິເຍວ ຠໂວ ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຸປປຕ຺ຕິ ຠວຕີຕິ ຠໂວ. ກມ຺ມໍ ປນ ຍຖາ ສຸຂກາຣຓຕ຺ຕາ ‘‘ສຸໂຂ ພຸທ຺ຘານມຸປ຺ປາໂທ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໑໙໔) ວຸຕ຺ໂຕ, ເອວໍ ຠວກາຣຓຕ຺ຕາ ຜລໂວຫາເຣນ ຠໂວຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ກມ຺ມຠໂວຕິ ເຕສຸ ທ຺ວີສຸ ຠເວສຸ ໂຍ ກມ຺ມຠໂວຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ກຕໂມຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣາທໂຍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາ ເອວ. ສພ຺ພນ຺ຕິ ອນວເສສໍ. ຠວໍ ຄຈ຺ຉຕິ ຄເມຕິ ຈາຕິ ຠວຄາມິ. ອິມິນາ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ວຏ຺ຏກຖາ, ຕຎ຺ຈ ວິວຏ຺ຏນິສ຺ສິຕນ຺ຕິ. ກຣີຍຕີຕິ ກມ຺ມໍ.

ກາມຠວາທີສຸ ກາມສງ຺ຂາໂຕ ຠໂວ ກາມຠໂວ. ເອສ ນໂຍ ຣູປາຣູປຠເວສຸ. ສຎ຺ຎາວຕໍ ຠໂວ, ສຎ຺ຎາ ວາ ເອຕ຺ຖ ຠເວ ອຕ຺ຖີຕິ ສຎ຺ຎາຠໂວ. ວິປຣິຍາເຍນ ອສຎ຺ຎາຠໂວ. ໂອຬາຣິກສຎ຺ຎາຍ ອຠາວາ ສຸຂຸມາຍ ຈ ຠາວາ ເນວ ສຎ຺ຎາ ນາສຎ຺ຎາ ອສ຺ມິໍ ຠເວຕິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຠໂວ. ເອເກນ ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນ ໂວກິຓ຺ໂຓ ຠໂວ ເອກໂວກາຣຠໂວ. ເອໂກ ວາ ໂວກາໂຣ ອສ຺ສ ຠວສ຺ສາຕິ ເອກໂວກາຣຠໂວ. ເອເສວ ນໂຍ ຈຕຸໂວກາຣປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວສຸ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວຕິ ເອສ ນວວິໂຘປິ ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ. ເອວໍ ຕາເວຕ຺ຖ ‘ອຕ຺ຖໂຕ’ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

‘ຘມ຺ມໂຕ’ ປນ ເອຕ຺ຖ ຫິ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ຘມ຺ມໂຕ ເຕຣສ ເຈຕນາ, ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ທ຺ວາທສ, ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາໂຣ ຈຕສ຺ໂສ. ‘‘ສພ຺ພມ຺ປິ ຠວຄາມິກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ເອເຕນ ສພ຺ເພເປເຕ ຘມ຺ມາ ເຈຕນາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ວາ ກມ຺ມສງ຺ຂາຕາ ອາຈຍຄາມິໂນ ຘມ຺ມາ ສງ຺ຄຫິຕາ. ກາມຠໂວ ປຎ຺ຈ ອຸປາທິນ຺ນກ຺ຂນ຺ຘາ, ຕຖາ ຣູປຠໂວ, ອຣູປຠໂວ ຈຕ຺ຕາໂຣ, ສຎ຺ຎາຠໂວ ຈຕຸປຎ຺ຈ, ອສຎ຺ຎາຠໂວ ເອໂກ ອຸປາທິນ຺ນກ຺ຂນ຺ໂຘ, ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຠໂວ ຈຕ຺ຕາໂຣ. ເອກໂວກາຣຠວາທໂຍ ເອກຈຕຸປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ອຸປາທິນ຺ນກ຺ຂນ຺ເຘຫີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ‘ຘມ຺ມໂຕ’ປິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

‘ສາຕ຺ຖໂຕ’ຕິ ຍຖາ ຈ ຠວນິທ຺ເທເສ ຕເຖວ ກາມຎ຺ຈ ສງ຺ຂາຣນິທ຺ເທເສປິ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣາທໂຍວ ວຸຕ຺ຕາ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ປຸຣິມາ ອຕີຕກມ຺ມວເສນ ອິຘ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ອິເມ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນກມ຺ມວເສນ ອາຍຕິໍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາຕິ ປຸນວຈນໍ ສາຕ຺ຖກເມວ. ປຸພ຺ເພ ວາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ? ກຸສລເຈຕນາ ກາມາວຈຣາ’’ຕິ ເອວມາທິນາ ນເຍນ ເຈຕນາວ ສງ຺ຂາຣາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ອິຘ ປນ ‘‘ສພ຺ພມ຺ປິ ຠວຄາມິກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ວຈນໂຕ ເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາປິ. ປຸພ຺ເພ ຈ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍເມວ ກມ຺ມໍ ສງ຺ຂາຣາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິທານິ ອສຎ຺ຎາຠວນິພ຺ພຕ຺ຕກມ຺ປິ. ກິໍ ວາ ພຫຸນາ? ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣາທໂຍວ ກຸສລາກຸສລຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ. ‘‘ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠໂວ’’ຕິ ອິຘ ປນ ອຸປປຕ຺ຕິຠວສ຺ສາປິ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ກຸສລາກຸສລາພ຺ຍາກຕາ ຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມາ ສພ຺ພຖາປິ ສາຕ຺ຖກເມວິທໍ ປຸນວຈນນ຺ຕິ. ເອວເມຕ຺ຖ ‘ສາຕ຺ຖໂຕ’ປິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

‘ເຠທສງ຺ຄຫາ’ຕິ ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠວສ຺ສ ເຠທໂຕ ເຈວ ສງ຺ຄຫໂຕ ຈ. ຍຎ຺ຫິ ກາມຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ກາມຠວນິພ຺ພຕ຺ຕກໍ ກມ຺ມໍ ກຣິຍຕິ, ໂສ ກມ຺ມຠໂວ. ຕທຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ ຂນ຺ຘາ ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວ. ເອສ ນໂຍ ຣູປາຣູປຠເວສຸ. ເອວໍ ກາມຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ທ຺ເວ ກາມຠວາ, ຕທນ຺ໂຕຄຘາວ ສຎ຺ຎາຠວປຎ຺ຈໂວກາຣຠວາ; ທ຺ເວ ຣູປຠວາ, ຕທນ຺ໂຕຄຘາວ ສຎ຺ຎາຠວອສຎ຺ຎາຠວເອກໂວກາຣຠວປຎ຺ຈໂວກາຣຠວາ; ທ຺ເວ ອຣູປຠວາ, ຕທນ຺ໂຕຄຘາວ ສຎ຺ຎາຠວເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຠວຈຕຸໂວກາຣຠວາຕິ ສທ຺ຘິໍ ອນ຺ໂຕຄເຘຫິ ຉ ຠວາ. ຍຖາ ຈ ກາມຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ສທ຺ຘິໍ ອນ຺ໂຕຄເຘຫິ ຉ ຠວາ ຕຖາ ເສສຸປາທານປຈ຺ຈຍາປີຕິ ເອວໍ ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ເຠທໂຕ ສທ຺ຘິໍ ອນ຺ໂຕຄເຘຫິ ຈຕຸວີສຕິ ຠວາ.

ສງ຺ຄຫໂຕ ປນ ກມ຺ມຠວໍ ອຸປປຕ຺ຕິຠວຎ຺ຈ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ກາມຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ສທ຺ຘິໍ ອນ຺ໂຕຄເຘຫິ ເອໂກ ກາມຠໂວ, ຕຖາ ຣູປາຣູປຠວາຕິ ຕໂຍ ຠວາ. ຕຖາ ເສສຸປາທານປຈ຺ຈຍາປີຕິ ເອວໍ ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຄຫໂຕ ສທ຺ຘິໍ ອນ຺ໂຕຄເຘຫິ ທ຺ວາທສ ຠວາ. ອປິຈ ອວິເສເສນ ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ກາມຠວູປຄໍ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມຠໂວ. ຕທຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ ຂນ຺ຘາ ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວ. ເອສ ນໂຍ ຣູປາຣູປຠເວສຸ. ເອວໍ ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ສທ຺ຘິໍ ອນ຺ໂຕຄເຘຫິ ທ຺ເວ ກາມຠວາ, ທ຺ເວ ຣູປຠວາ, ທ຺ເວ ອຣູປຠວາຕິ ອປເຣນປິ ປຣິຍາເຍນ ສງ຺ຄຫໂຕ ຉ ຠວາ. ກມ຺ມຠວອຸປປຕ຺ຕິຠວເຠທໍ ວາ ອນຸປຄມ຺ມ ສທ຺ຘິໍ ອນ຺ໂຕຄເຘຫິ ກາມຠວາທິວເສນ ຕໂຍ ຠວາ ໂຫນ຺ຕິ. ກາມຠວາທິເຠທຎ຺ຈາປິ ອນຸປຄມ຺ມ ກມ຺ມຠວອຸປປຕ຺ຕິຠວວເສນ ທ຺ເວ ຠວາ ໂຫນ຺ຕິ. ກມ຺ມຸປປຕ຺ຕິເຠທຎ຺ຈ ອນຸປຄມ຺ມ ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠໂວຕິ ຠວວເສນ ເອໂກ ຠໂວ ໂຫຕີຕິ. ເອວເມຕ຺ຖ ອຸປາທານປຈ຺ຈຍສ຺ສ ຠວສ຺ສ ເຠທສງ຺ຄຫາປິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

‘ຍໍ ຍສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ເຈວາ’ຕິ ຍຎ຺ເຈຕ຺ຖ ອຸປາທານໍ ຍສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຕໂຕປິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິໍ ປເນຕ຺ຖ ກສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ? ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິເຍວ. ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ວິຍ ຫິ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ. ໂສ ‘ອິທໍ ຍຸຕ຺ຕໍ, ອິທໍ ອຍຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ອວິຈາເຣຕ຺ວາ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອຸປາທານສ຺ສ ວເສນ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຠວໍ ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິເຍວ. ຕສ຺ມາ ຍເທກຈ຺ເຈ ‘‘ສີລພ຺ພຕຸປາທາເນນ ຣູປາຣູປຠວາ ນ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ສພ຺ເພນ ປນ ສພ຺ໂພ ໂຫຕີຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອນຸສ຺ສວວເສນ ວາ ທິຏ຺ຐານຸສາເຣນ ວາ ‘‘ກາມາ ນາເມເຕ ມນຸສ຺ສໂລເກ ເຈວ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລກຸລາທີສຸ ຉກາມາວຈຣເທວໂລເກ ຈ ສມິທ຺ຘາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຕສໍ ອຘິຄມຕ຺ຖໍ ອສທ຺ຘມ຺ມສວນາທີຫິ ວຎ຺ຈິໂຕ ‘ອິມິນາ ກມ຺ເມນ ກາມາ ສມ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ກາມຸປາທານວເສນ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີນິປິ ກໂຣຕິ. ໂສ ທຸຈ຺ຈຣິຕປາຣິປູຣິຍາ ອປາເຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ສນ຺ທິຏ຺ຐິເກ ວາ ປນ ກາເມ ປຕ຺ຖຍມາໂນ ປຏິລທ຺ເຘ ວາ ໂຄປຍມາໂນ ກາມຸປາທານວເສນ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີນິປິ ກໂຣຕິ. ໂສ ທຸຈ຺ຈຣິຕປາຣິປູຣິຍາ ອປາເຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຣາສ຺ສ ອຸປປຕ຺ຕິເຫຕຸຠູຕໍ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມຠໂວ, ກມ຺ມາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ ຂນ຺ຘາ ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວ ສຎ຺ຎາຠວປຎ຺ຈໂວກາຣຠວາ ປນ ຕທນ຺ໂຕຄຘາ ເອວ.

ອປໂຣ ປນ ສທ຺ຘມ຺ມສວນາທີຫິ ອຸປພ຺ຣູຫິຕຎາໂຓ ‘‘ອິມິນາ ກມ຺ເມນ ກາມາ ສມ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ກາມຸປາທານວເສນ ກາຍສຸຈຣິຕາທີນິ ກໂຣຕິ. ໂສ ສຸຈຣິຕປາຣິປູຣິຍາ ເທເວສຸ ວາ ມນຸສ຺ເສສຸ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຣາສ຺ສ ອຸປປຕ຺ຕິເຫຕຸຠູຕໍ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມຠໂວ, ກມ຺ມາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ ຂນ຺ຘາ ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວ. ສຎ຺ຎາຠວປຎ຺ຈໂວກາຣຠວາ ປນ ຕທນ຺ໂຕຄຘາ ເອວ. ອິຕິ ກາມຸປາທານໍ ສປ຺ປເຠທສ຺ສ ສານ຺ໂຕຄຘສ຺ສ ກາມຠວສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

ອປໂຣ ‘‘ຣູປາຣູປຠເວສຸ ຕໂຕ ສມິທ຺ຘຕຣາ ກາມາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ວາ ປຣິກປ຺ເປຕ຺ວາ ວາ ກາມຸປາທານວເສເນວ ຣູປາຣູປສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສມາປຕ຺ຕິພເລນ ຣູປາຣູປພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຣາສ຺ສ ອຸປປຕ຺ຕິເຫຕຸຠູຕໍ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມຠໂວ, ກມ຺ມາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ ຂນ຺ຘາ ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວ. ສຎ຺ຎາອສຎ຺ຎາ ເນວສຎ຺ຎາ ນາສຎ຺ຎາເອກໂວກາຣຈຕຸໂວກາຣປຎ຺ຈໂວກາຣຠວາ ປນ ຕທນ຺ໂຕຄຘາ ເອວ. ອິຕິ ກາມຸປາທານໍ ສປ຺ປເຠທານໍ ສານ຺ໂຕຄຘານໍ ຣູປາຣູປຠວານມ຺ປິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

ອປໂຣ ‘‘ອຍໍ ອຕ຺ຕາ ນາມ ກາມາວຈຣສມ຺ປຕ຺ຕິຠເວ ວາ ຣູປາຣູປຠວານໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ອຸຈ຺ຉິນ຺ໂນ ສຸອຸຈ຺ຉິນ຺ໂນ ໂຫຕີ’’ຕິ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິໍ ອຸປາທາຍ ຕທຸປຄໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມຠໂວ, ກມ຺ມາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ ຂນ຺ຘາ ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວ. ສຎ຺ຎາຠວາທໂຍ ປນ ຕທນ຺ໂຕຄຘາ ເອວ. ອິຕິ ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ ສປ຺ປເຠທານໍ ສານ຺ໂຕຄຘານໍ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ກາມຣູປາຣູປຠວານໍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

ອປໂຣ ‘‘ອຍໍ ອຕ຺ຕາ ນາມ ກາມາວຈຣສມ຺ປຕ຺ຕິຠເວ ວາ ຣູປາຣູປຠວານໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ສຸຂີ ໂຫຕິ, ວິຄຕປຣິຬາໂຫ ໂຫຕີ’’ຕິ ອຕ຺ຕວາທຸປາທາເນນ ຕທຸປຄໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມຠໂວ, ຕທຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ ຂນ຺ຘາ ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວ. ສຎ຺ຎາຠວາທໂຍ ປນ ຕທນ຺ໂຕຄຘາ ເອວ. ອິຕິ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານໍ ສປ຺ປເຠທານໍ ສານ຺ໂຕຄຘານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຠວານໍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

ອປໂຣ ‘‘ອິທໍ ສີລພ຺ພຕໍ ນາມ ກາມາວຈຣສມ຺ປຕ຺ຕິຠເວ ວາ ຣູປາຣູປຠວານໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ປຣິປູເຣນ຺ຕສ຺ສ ສຸຂໍ ປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ສີລພ຺ພຕຸປາທານວເສນ ຕທຸປຄໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມຠໂວ, ຕທຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ ຂນ຺ຘາ ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວ. ສຎ຺ຎາຠວາທໂຍ ປນ ຕທນ຺ໂຕຄຘາ ເອວ. ອິຕິ ສີລພ຺ພຕຸປາທານມ຺ປິ ສປ຺ປເຠທານໍ ສານ຺ໂຕຄຘານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຠວານໍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ຍໍ ຍສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ ຕໂຕປິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ກິໍ ປເນຕ຺ຖ ກສ຺ສ ຠວສ຺ສ ກຖໍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ເຈ?

ຣູປາຣູປຠວານໍ, ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈໂຍ ອຸປາທານໍ;

ສຫຊາຕາທີຫິປິ ຕໍ, ກາມຠວສ຺ສາຕິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ.

ຣູປາຣູປຠວານຎ຺ຫິ ກາມຠວປຣິຍາປນ຺ນສ຺ສ ຈ ກາມຠເວ ກຸສລກມ຺ມສ຺ເສວ ອຸປປຕ຺ຕິຠວສ຺ສ ເຈຕໍ ຈຕຸພ຺ພິຘມ຺ປິ ອຸປາທານໍ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ເອກຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ກາມຠເວ ອຕ຺ຕນາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕອກຸສລກມ຺ມຠວສ຺ສ ສຫຊາຕອຎ຺ຎມຎ຺ຎນິສ຺ສຍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕອຕ຺ຖິອວິຄຕເຫຕຸປຈ຺ຈຍປ຺ປເຠເທຫິ ສຫຊາຕາທີຫິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍເນວາຕິ.

ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠວປທນິທ຺ເທໂສ.

ຊາຕິຊຣາມຣຓາທິປທນິທ຺ເທໂສ

໒໓໕. ຠວປຈ຺ຈຍາ ຊາຕິນິທ຺ເທສາທີສຸ ຊາຕິອາທີນໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ສຈ຺ຈວິຠງ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຠໂວຕິ ປເນຕ຺ຖ ກມ຺ມຠໂວວ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ໂສ ຫິ ຊາຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ, ນ ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວ. ໂສ ປນ ກມ຺ມປຈ຺ຈຍອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍວເສນ ທ຺ວິຘາວ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສິຍາ – ກຖໍ ປເນຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ ‘‘ຠໂວ ຊາຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ເຈ? ພາຫິຣປຈ຺ຈຍສມຕ຺ເຕປິ ຫີນປຓີຕຕາທິວິເສສທສ຺ສນໂຕ. ພາຫິຣານຎ຺ຫິ ຊນກຊເນຕ຺ຕິສຸກ຺ກໂສຓິຕາຫາຣາທີນໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ສມຕ຺ເຕປິ ສຕ຺ຕານໍ ຍມການມ຺ປິ ສຕໍ ຫີນປຓີຕຕາທິວິເສໂສ ທິສ຺ສຕິ. ໂສ ຈ ນ ອເຫຕຸໂກ, ສພ຺ພທາ ຈ ສພ຺ເພສຎ຺ຈ ອຠາວໂຕ; ນ ກມ຺ມຠວໂຕ ອຎ຺ຎເຫຕຸໂກ, ຕທຠິນິພ຺ພຕ຺ຕກສຕ຺ຕານໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສນ຺ຕາເນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ກາຣຓສ຺ສ ອຠາວໂຕຕິ ກມ຺ມຠວເຫຕຸໂກວ. ກມ຺ມຎ຺ຫິ ສຕ຺ຕານໍ ຫີນປຓີຕາທິວິເສສເຫຕຸ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ກມ຺ມໍ ສຕ຺ເຕ ວິຠຊຕິ ຍທິທໍ ຫີນປ຺ປຓີຕຕາຍາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໒໘໙). ຕສ຺ມາ ຊານິຕພ຺ພເມຕໍ – ‘‘ຠໂວ ຊາຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ.

ຍສ຺ມາ ຈ ອສຕິ ຊາຕິຍາ ຊຣາມຣຓໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ໂສກາທໂຍ ຈ ຘມ຺ມາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ຊາຕິຍາ ປນ ສຕິ ຊຣາມຣຓຎ຺ເຈວ ຊຣາມຣຓສງ຺ຂາຕທຸກ຺ຂຘມ຺ມຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ຈ ພາລສ຺ສ ຊຣາມຣຓາຠິສມ຺ພນ຺ຘາ ວາ ເຕນ ເຕນ ທຸກ຺ຂຘມ຺ເມນ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ອນຠິສມ຺ພນ຺ຘາ ວາ ໂສກາທໂຍ ຈ ຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອຍໍ ຊາຕິຊຣາມຣຓສ຺ສ ເຈວ ໂສກາທີນຎ຺ຈ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ສາ ປນ ອຸປນິສ຺ສຍໂກຏິຍາ ເອກຘາວ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ.

ຠວປຈ຺ຈຍາ ຊາຕິອາທິປທນິທ຺ເທໂສ.

໒໔໒. ເອວເມຕສ຺ສາຕິອາທີນໍ ອຕ຺ໂຖ ອຸທ຺ເທສວາເຣ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສງ຺ຄຕິອາທີນິ ສມຸທຍເວວຈນາເນວ.

ຍສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ໂສກາທໂຍ ອວສາເນ ວຸຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ຍາ ສາ ອວິຊ຺ຊາ ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ ເອວເມຕສ຺ສ ຠວຈກ຺ກສ຺ສ ອາທິມ຺ຫິ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ –

ໂສກາທີຫິ ອວິຊ຺ຊາ, ສິທ຺ຘາ ຠວຈກ຺ກມວິທິຕາທິມິທໍ;

ກາຣກເວທກຣຫິຕໍ, ທ຺ວາທສວິຘສຸຎ຺ຎຕາສຸຎ຺ຎໍ.

ສຕຕໍ ສມິຕໍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ກຖໍ ປເນຕ຺ຖ ໂສກາທີຫິ ອວິຊ຺ຊາ ສິທ຺ຘາ? ກຖມິທໍ ຠວຈກ຺ກໍ ອວິທິຕາທິ? ກຖໍ ກາຣກເວທກຣຫິຕໍ? ກຖໍ ທ຺ວາທສວິຘສຸຎ຺ຎຕາສຸຎ຺ຎນ຺ຕິ ເຈ? ເອຕ຺ຖ ຫິ ໂສກທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ ອວິຊ຺ຊາຍ ອວິໂຍຄິໂນ, ປຣິເທໂວ ຈ ນາມ ມູຬ຺ຫສ຺ສາຕິ ເຕສຸ ຕາວ ສິທ຺ເຘສຸ ສິທ຺ຘາວ ໂຫຕິ ອວິຊ຺ຊາ. ອປິຈ ‘‘ອາສວສມຸທຍາ ອວິຊ຺ຊາສມຸທໂຍ’’ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາສວສມຸທຍາ ເຈເຕ ໂສກາທໂຍ ໂຫນ຺ຕິ. ກຖໍ? ວຕ຺ຖຸກາມວິໂຍເຄ ຕາວ ໂສໂກ ກາມາສວສມຸທໂຍ ໂຫຕິ? ຍຖາຫ –

‘‘ຕສ຺ສ ເຈ ກາມຍານສ຺ສ, ຉນ຺ທຊາຕສ຺ສ ຊນ຺ຕຸໂນ;

ເຕ ກາມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ສລ຺ລວິທ຺ໂຘວ ຣຸປ຺ປຕີ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໗໗໓);

ຍຖາ ຈາຫ – ‘‘ກາມໂຕ ຊາຍຕີ ໂສໂກ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໒໑໕). ສພ຺ເພປິ ເຈເຕ ທິຏ຺ຐາສວສມຸທຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ຍຖາຫ – ‘‘ຕສ຺ສ ອຫໍ ຣູປໍ, ມມ ຣູປນ຺ຕິ ປຣິຍຸຏ຺ຐຏ຺ຐາຍິໂນ ຕໍ ຣູປໍ ວິປຣິຓມຕິ ອຎ຺ຎຖາ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ຣູປວິປຣິຓາມຎ຺ຎຖາຠາວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໑). ຍຖາ ຈ ທິຏ຺ຐາສວສມຸທຍາ ເອວໍ ຠວາສວສມຸທຍາປິ, ຍຖາຫ – ‘‘ເຍປິ ເຕ ເທວາ ທີຆາຍຸກາ ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ ສຸຂພຫຸລາ ອຸຈ຺ເຈສຸ ວິມາເນສຸ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກາ ເຕປິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຠຍໍ ສໍເວຄໍ ສນ຺ຕາສໍ ອາປຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໗໘; ອ. ນິ. ໔.໓໓) ປຎ຺ຈ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕານິ ທິສ຺ວາ ມຣຓຠເຍນ ສນ຺ຕຊ຺ຊິຕານໍ ເທວານໍ ວິຍາຕິ. ຍຖາ ຈ ຠວາສວສມຸທຍາ ເອວໍ ອວິຊ຺ຊາສວສມຸທຍາປິ, ຍຖາຫ – ‘‘ສ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ພາໂລ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ຕິວິຘໍ ທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໒໔໖).

ອິຕິ ຍສ຺ມາ ອາສວສມຸທຍາ ເອເຕ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເອເຕ ສິຊ຺ຌມານາ ອວິຊ຺ຊາຍ ເຫຕຸຠູເຕ ອາສເວ ສາເຘນ຺ຕິ. ອາສເວສຸ ຈ ສິທ຺ເຘສຸ ປຈ຺ຈຍຠາເວ ຠາວໂຕ ອວິຊ຺ຊາປິ ສິທ຺ຘາວ ໂຫຕີຕິ. ເອວໍ ຕາເວຕ຺ຖ ‘ໂສກາທີຫິ ອວິຊ຺ຊາ ສິທ຺ຘາ’ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຍສ຺ມາ ປນ ເອວໍ ປຈ຺ຈຍຠາເວ ຠາວໂຕ ອວິຊ຺ຊາຍ ສິທ຺ຘາຍ ປຸນ ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ, ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ເຫຕຸຜລປຣມ຺ປຣາຍ ປຣິໂຍສານໍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ເຫຕຸຜລສມ຺ພນ຺ຘວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ທ຺ວາທສງ຺ຄໍ ‘ຠວຈກ຺ກໍ ອວິທິຕາທີ’ຕິ ສິທ຺ຘໍ ໂຫຕິ.

ເອວໍ ສຕິ ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ ອິທໍ ອາທິມຕ຺ຕກຖນໍ ວິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ເຈ? ນຍິທໍ ອາທິມຕ຺ຕກຖນໍ, ປຘານຘມ຺ມກຖນໍ ປເນຕໍ. ຕິຓ຺ຓຎ຺ຫິ ວຏ຺ຏານໍ ອວິຊ຺ຊາ ປຘານາ. ອວິຊ຺ຊາຄ຺ຄຫເຓນ ຫິ ອວເສສໍ ກິເລສວຏ຺ຏຎ຺ຈ ກມ຺ມາທີນິ ຈ ພາລໍ ປລິເວເຐນ຺ຕິ, ສປ຺ປສິຣຄ຺ຄຫເຓນ ເສສໍ ສປ຺ປສຣີຣໍ ວິຍ ພາຫໍ. ອວິຊ຺ຊາສມຸຈ຺ເຉເທ ປນ ກເຕ ເຕຫິ ວິໂມກ຺ໂຂ ໂຫຕິ, ສປ຺ປສິຣຈ຺ເຉເທ ກເຕ ປລິເວຐິຕພາຫາວິໂມກ຺ໂຂ ວິຍ. ຍຖາຫ – ‘‘ອວິຊ຺ຊາຍຕ຺ເວວ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາ ສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘ’’ຕິອາທິ (ສໍ. ນິ. ໒.໑; ມຫາວ. ໑). ອິຕິ ຍໍ ຄຓ຺ຫໂຕ ພນ຺ໂຘ ມຸຎ຺ຈໂຕ ຈ ໂມກ຺ໂຂ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ປຘານຘມ຺ມສ຺ສ ກຖນມິທໍ, ນ ອາທິມຕ຺ຕກຖນນ຺ຕິ ເອວມິທໍ ຠວຈກ຺ກໍ ອວິທິຕາທີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຍິທໍ ຍສ຺ມາ ອວິຊ຺ຊາທີຫິ ກາຣເຓຫິ ສງ຺ຂາຣາທີນໍ ປວຕ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໂຕ ອຎ຺ເຎນ ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມາ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ເສຏ຺ໂຐ ສຊິຕາ’’ຕິ ເອວໍ ປຣິກປ຺ປິເຕນ ພ຺ຣຫ຺ມາທິນາ ວາ ສໍສາຣສ຺ສ ກາຣເກນ ‘‘ໂສ ໂຂ ປນ ເມ ອຍໍ ອຕ຺ຕາ ວໂທ ເວເທຍ຺ໂຍ’’ຕິ ເອວໍ ປຣິກປ຺ປິເຕນ ອຕ຺ຕນາ ວາ ສຸຂທຸກ຺ຂານໍ ເວທເກນ ຣຫິຕໍ. ອິຕິ ‘ກາຣກເວທກຣຫິຕ’ນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຍສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາ ອຸທຍພ຺ພຍຘມ຺ມກຕ຺ຕາ ຘຸວຠາເວນ, ສໍກິລິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ສໍກິເລສິກຕ຺ຕາ ຈ ສຸຠຠາເວນ, ອຸທຍພ຺ພຍປຏິປີຬິຕຕ຺ຕາ ສຸຂຠາເວນ, ປຈ຺ຈຍາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕ຺ຕາ ວສວຕ຺ຕນຠູເຕນ ອຕ຺ຕຠາເວນ ຈ ສຸຎ຺ຎາ, ຕຖາ ສງ຺ຂາຣາທີນິປິ ອງ຺ຄານິ; ຍສ຺ມາ ວາ ອວິຊ຺ຊາ ນ ອຕ຺ຕາ, ນ ອຕ຺ຕໂນ, ນ ອຕ຺ຕນິ, ນ ອຕ຺ຕວຕີ, ຕຖາ ສງ຺ຂາຣາທີນິປິ ອງ຺ຄານິ; ຕສ຺ມາ ‘ທ຺ວາທສວິຘສຸຎ຺ຎຕາສຸຎ຺ຎມິທໍ’ ຠວຈກ຺ກນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເອວຎ຺ຈ ວິທິຕ຺ວາ ປຸນ –

ຕສ຺ສ ອວິຊ຺ຊາຕຓ຺ຫາ, ມູລມຕີຕາທໂຍ ຕໂຍ ກາລາ;

ທ຺ເວ ອຏ຺ຐ ທ຺ເວ ເອວ ຈ, ສຣູປໂຕ ເຕສຸ ອງ຺ຄານິ.

ຕສ຺ສ ໂຂ ປເນຕສ຺ສ ຠວຈກ຺ກສ຺ສ ອວິຊ຺ຊາ ຕຓ຺ຫາ ຈາຕິ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ມູລນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕເທຕໍ ປຸພ຺ພນ຺ຕາຫຣຓໂຕ ອວິຊ຺ຊາມູລໍ ເວທນາວສານໍ, ອປຣນ຺ຕສນ຺ຕານໂຕ ຕຓ຺ຫາມູລໍ ຊຣາມຣຓາວສານນ຺ຕິ ທຸວິຘໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຸຣິມໍ ທິຏ຺ຐິຈຣິຕວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ປຈ຺ຉິມໍ ຕຓ຺ຫາຈຣິຕວເສນ. ທິຏ຺ຐິຈຣິຕານຎ຺ຫິ ອວິຊ຺ຊາ, ຕຓ຺ຫາຈຣິຕານໍ ຕຓ຺ຫາ ສໍສາຣນາຍິກາ. ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິສມຸຄ຺ຆາຕາຍ ວາ ປຐມໍ, ຜລຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ເຫຕູນໍ ອນຸປຈ຺ເຉທປກາສນໂຕ; ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິສມຸຄ຺ຆາຕາຍ ທຸຕິຍໍ, ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ຊຣາມຣຓປກາສນໂຕ; ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍກວເສນ ວາ ປຸຣິມໍ, ອນຸປຸພ຺ພປວຕ຺ຕິທີປນໂຕ; ໂອປປາຕິກວເສນ ປຈ຺ຉິມໍ ສຫຸປ຺ປຕ຺ຕິທີປນໂຕ.

ອຕີຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານາຄຕາ ຈສ຺ສ ຕໂຍ ກາລາ. ເຕສຸ ປາຬິຍໍ ສຣູປໂຕ ອາຄຕວເສນ ອວິຊ຺ຊາ ສງ຺ຂາຣາ ຈາຕິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ອຕີຕກາລານິ, ວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ຠວາວສານານິ ອຏ຺ຐ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນກາລານິ, ຊາຕິ ເຈວ ຊຣາມຣຓຎ຺ຈ ທ຺ເວ ອນາຄຕກາລານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ປຸນ –

ເຫຕຸຜລເຫຕຸປຸພ຺ພກ-ຕິສນ຺ຘິຈຕຸເຠທສງ຺ຄຫຎ຺ເຈຕໍ;

ວີສຕິອາກາຣາຣໍ, ຕິວຏ຺ຏມນວຏ຺ຐິຕໍ ຠມຕິ.

ອິຕິປິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຂາຣານຎ຺ຈ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຈ ອນ຺ຕຣາ ເອໂກ ເຫຕຸຜລສນ຺ຘິ ນາມ. ເວທນາຍ ຈ ຕຓ຺ຫາຍ ຈ ອນ຺ຕຣາ ເອໂກ ຜລເຫຕຸສນ຺ຘິ ນາມ. ຠວສ຺ສ ຈ ຊາຕິຍາ ຈ ອນ຺ຕຣາ ເອໂກ ເຫຕຸຜລສນ຺ຘີຕິ. ເອວມິທໍ ເຫຕຸຜລເຫຕຸປຸພ຺ພກຕິສນ຺ຘີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສນ຺ຘີນໍ ອາທິປຣິໂຍສານວວຕ຺ຖິຕາ ປນສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສງ຺ຄຫາ ໂຫນ຺ຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຣາ ເອໂກ ສງ຺ຄໂຫ, ວິຎ຺ຎາຓນາມຣູປສຬາຍຕນຜສ຺ສເວທນາ ທຸຕິໂຍ, ຕຓ຺ຫຸປາທານຠວາ ຕຕິໂຍ, ຊາຕິຊຣາມຣຓໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖຕິ. ເອວມິທໍ ຈຕຸເຠທສງ຺ຄຫນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຕີເຕ ເຫຕໂວ ປຎ຺ຈ, ອິທານິ ຜລປຎ຺ຈກໍ;

ອິທານິ ເຫຕໂວ ປຎ຺ຈ, ອາຍຕິໍ ຜລປຎ຺ຈກນ຺ຕິ.

ເອເຕຫິ ປນ ວີສຕິຍາ ອາກາເຣຫິ ອເຣຫິ ວີສຕິອາກາຣາຣນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ‘ອຕີເຕ ເຫຕໂວ ປຎ຺ຈາ’ຕິ ອວິຊ຺ຊາ ສງ຺ຂາຣາ ຈາຕິ ອິເມ ຕາວ ທ຺ເວ ວຸຕ຺ຕາ ເອວ. ຍສ຺ມາ ປນ ອວິທ຺ວາ ປຣິຕສ຺ສຕິ, ປຣິຕສິໂຕ ອຸປາທິຍຕິ, ຕສ຺ສ ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠໂວ, ຕສ຺ມາ ຕຓ຺ຫຸປາທານຠວາປິ ຄຫິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ປຸຣິມກມ຺ມຠວສ຺ມິໍ ໂມໂຫ ອວິຊ຺ຊາ, ອາຍູຫນາ ສງ຺ຂາຣາ, ນິກນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາ, ອຸປຄມນໍ ອຸປາທານໍ, ເຈຕນາ ຠໂວ, ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ປຸຣິມກມ຺ມຠວສ຺ມິໍ ອິຘ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໔໗).

ຕຕ຺ຖ ປຸຣິມກມ຺ມຠວສ຺ມິນ຺ຕິ ປຸຣິເມ ກມ຺ມຠເວ, ອຕີຕຊາຕິຍໍ ກມ຺ມຠເວ ກຣິຍມາເນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂມໂຫ ອວິຊ຺ຊາຕິ ໂຍ ຕທາ ທຸກ຺ຂາທີສຸ ໂມໂຫ, ເຍນ ມູຬ຺ໂຫ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ສາ ອວິຊ຺ຊາ. ອາຍູຫນາ ສງ຺ຂາຣາຕິ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣໂຕ ປຸຣິມເຈຕນາໂຍ, ຍຖາ ‘ທານໍ ທສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ມາສມ຺ປິ ສໍວຈ຺ຉຣມ຺ປິ ທານູປກຣຓານິ ສຊ຺ເຊນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ປຸຣິມເຈຕນາໂຍ. ປຏິຄ຺ຄາຫການໍ ປນ ຫຕ຺ເຖ ທກ຺ຂິຓໍ ປຕິຏ຺ຐາປຍໂຕ ເຈຕນາ ຠໂວຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອກາວຊ຺ຊເນສຸ ວາ ຉສຸ ຊວເນສຸ ເຈຕນາ ອາຍູຫນສງ຺ຂາຣາ ນາມ. ສຕ຺ຕມາ ເຈຕນາ ຠໂວ. ຍາ ກາຈິ ວາ ປນ ເຈຕນາ ຠໂວ, ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ອາຍູຫນສງ຺ຂາຣາ ນາມ. ນິກນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາຕິ ຍາ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຜເລ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຠເວ ນິກາມນາ ປຕ຺ຖນາ ສາ ຕຓ຺ຫາ ນາມ. ອຸປຄມນໍ ອຸປາທານນ຺ຕິ ຍໍ ກມ຺ມໍ ຠວສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠູຕໍ; ‘ອິທໍ ກຕ຺ວາ ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ຐາເນ ກາເມ ເສວິສ຺ສາມິ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊິສ຺ສາມີ’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປວຕ຺ຕໍ ອຸປຄມນໍ ຄຫຓໍ ປຣາມສນໍ – ອິທໍ ອຸປາທານໍ ນາມ. ເຈຕນາ ຠໂວຕິ ອາຍູຫນາວສາເນ ວຸຕ຺ຕເຈຕນາ ຠໂວຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

‘ອິທານິ ຜລປຎ຺ຈກ’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓາທິ ເວທນາວສານໍ ປາຬິຍໍ ອາຄຕເມວ. ຍຖາຫ ‘‘ອິຘ ປຏິສນ຺ຘິ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ໂອກ຺ກນ຺ຕິ ນາມຣູປໍ, ປສາໂທ ອາຍຕນໍ, ຜຸຏ຺ໂຐ ຜສ຺ໂສ, ເວທຍິຕໍ ເວທນາ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ອິຘູປປຕ຺ຕິຠວສ຺ມິໍ ປຸເຣກຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໔໗). ຕຕ຺ຖ ປຏິສນ຺ຘິ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ຍໍ ຠວນ຺ຕຣປຏິສນ຺ຘານວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ປຏິສນ຺ຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ໂອກ຺ກນ຺ຕິ ນາມຣູປນ຺ຕິ ຍາ ຄພ຺ເຠ ຣູປາຣູປຘມ຺ມານໍ ໂອກ຺ກນ຺ຕິ, ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປວິສນໍ ວິຍ – ອິທໍ ນາມຣູປໍ. ປສາໂທ ອາຍຕນນ຺ຕິ ອິທໍ ຈກ຺ຂາທິປຎ຺ຈາຍຕນວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຜຸຏ຺ໂຐ ຜສ຺ໂສຕິ ໂຍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຜຸຏ຺ໂຐ ຜຸສນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ – ອຍໍ ຜສ຺ໂສ. ເວທຍິຕໍ ເວທນາຕິ ຍໍ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາເຓນ ວາ ສຬາຍຕນປຈ຺ຈເຍນ ວາ ຜສ຺ເສນ ສຫຸປ຺ປນ຺ນໍ ວິປາກເວທຍິຕໍ, ສາ ເວທນາຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

‘ອິທານິ ເຫຕໂວ ປຎ຺ຈາ’ຕິ ຕຓ຺ຫາທໂຍ ປາຬິຍໍ ອາຄຕາວ ຕຓ຺ຫຸປາທານຠວາ. ຠເວ ປນ ຄຫິເຕ ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄາ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ວາ ສງ຺ຂາຣາ ຄຫິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຓ຺ຫຸປາທານຄ຺ຄຫເຓນ ຈ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ, ຍາຍ ວາ ມູຬ຺ໂຫ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ ສາ ອວິຊ຺ຊາ ຄຫິຕາວ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ປຎ຺ຈ. ເຕນາຫ ‘‘ອິຘ ປຣິປກ຺ກຕ຺ຕາ ອາຍຕນານໍ ໂມໂຫ ອວິຊ຺ຊາ, ອາຍູຫນາ ສງ຺ຂາຣາ, ນິກນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາ, ອຸປຄມນໍ ອຸປາທານໍ, ເຈຕນາ ຠໂວ. ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ອິຘ ກມ຺ມຠວສ຺ມິໍ ອາຍຕິໍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໔໗). ຕຕ຺ຖ ອິຘ ປຣິປກ຺ກຕ຺ຕາ ອາຍຕນານນ຺ຕິ ປຣິປກ຺ກາຍຕນສ຺ສ ກມ຺ມກຣຓກາເລ ສມ຺ໂມໂຫ ທສ຺ສິໂຕ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

‘ອາຍຕິໍ ຜລປຎ຺ຈກ’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ປຎ຺ຈ. ຕານິ ຊາຕິຄ຺ຄຫເຓນ ວຸຕ຺ຕານິ. ຊຣາມຣຓໍ ປນ ເຕສໍເຍວ ຊຣາມຣຓໍ. ເຕນາຫ ‘‘ອາຍຕິໍ ປຏິສນ຺ຘິ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ໂອກ຺ກນ຺ຕິ ນາມຣູປໍ, ປສາໂທ ອາຍຕນໍ, ຜຸຏ຺ໂຐ ຜສ຺ໂສ, ເວທຍິຕໍ ເວທນາ. ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ອາຍຕິໍ ອຸປປຕ຺ຕິຠວສ຺ມິໍ ອິຘ ກຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໔໗). ເອວມິທໍ ວີສຕິອາກາຣາຣໍ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຸຣິມຠວສ຺ມິໍ ປຎ຺ຈ ກມ຺ມສມ຺ຠາຣາ, ເອຕຣຫິ ປຎ຺ຈ ວິປາກສມ຺ຠາຣາ, ເອຕຣຫິ ປຎ຺ຈ ກມ຺ມສມ຺ຠາຣາ, ອນາຄເຕ ປຎ຺ຈ ວິປາກຘມ຺ມາຕິ ທສ ຘມ຺ມາ ກມ຺ມໍ, ທສ ວິປາໂກຕິ. ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມໍ ນາມ, ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ວິປາໂກ ວິປາໂກ ນາມາຕິ ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ຠວຈກ຺ກໍ ປຈ຺ຈຍາກາຣວຏ຺ຏໍ ກມ຺ມຎ຺ເຈວ ກມ຺ມວິປາໂກ ຈ. ຕຖາ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມສງ຺ເຂໂປ, ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ວິປາໂກ ວິປາກສງ຺ເຂໂປຕິ ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ກມ຺ມສງ຺ເຂໂປ ເຈວ ວິປາກສງ຺ເຂໂປ ຈ. ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມວຏ຺ຏໍ, ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ວິປາໂກ ວິປາກວຏ຺ຏນ຺ຕິ ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ກມ຺ມວຏ຺ຏຎ຺ເຈວ ວິປາກວຏ຺ຏຎ຺ຈ. ຕຖາ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມຠໂວ, ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ວິປາໂກ ວິປາກຠໂວຕິ ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ກມ຺ມຠໂວ ເຈວ ວິປາກຠໂວ ຈ. ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມປວຕ຺ຕໍ, ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ວິປາໂກ ວິປາກປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ກມ຺ມປວຕ຺ຕຎ຺ເຈວ ວິປາກປວຕ຺ຕຎ຺ຈ. ຕຖາ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມສນ຺ຕຕິ, ທ຺ວີສຸ ວິປາໂກ ວິປາກສນ຺ຕຕີຕິ ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ກມ຺ມສນ຺ຕຕິ ເຈວ ວິປາກສນ຺ຕຕິ ຈ. ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ກມ຺ມໍ ກິຣິຍາ ນາມ, ທ຺ວີສຸ ວິປາໂກ ກິຣິຍາຜລໍ ນາມາຕິ ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ກິຣິຍາ ເຈວ ກິຣິຍາຜລຎ຺ຈາຕິ.

ເອວໍ ສມຸປ຺ປນ຺ນມິທໍ ສເຫຕຸກໍ,

ທຸກ຺ຂໍ ອນິຈ຺ຈໍ ຈລມິຕ຺ຕຣທ຺ຘຸວໍ;

ຘມ຺ເມຫິ ຘມ຺ມາ ປຠວນ຺ຕິ ເຫຕຸໂສ,

ນ ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ຕາວ ປໂຣວ ວິຊ຺ຊຕິ.

ຘມ຺ມາ ຘມ຺ເມ ສຎ຺ຊເນນ຺ຕິ, ເຫຕຸສມ຺ຠາຣປຈ຺ຈຍາ;

ເຫຕູນຎ຺ຈ ນິໂຣຘາຍ, ຘມ຺ໂມ ພຸທ຺ເຘນ ເທສິໂຕ;

ເຫຕູສຸ ອຸປຣຸທ຺ເຘສຸ, ຉິນ຺ນໍ ວຏ຺ຏໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

ເອວໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕກິຣິຍາຍ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍີຘ ວິຊ຺ຊຕິ;

ສຕ຺ເຕ ຈ ນູປລພ຺ຠນ຺ເຕ, ເນວຸຈ຺ເຉໂທ ນ ສສ຺ສຕໍ.

ຕິວຏ຺ຏມນວຏ຺ຐິຕໍ ຠມຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ສງ຺ຂາຣຠວາ ກມ຺ມວຏ຺ຏໍ, ອວິຊ຺ຊາຕຓ຺ຫູປາທານານິ ກິເລສວຏ຺ຏໍ, ວິຎ຺ຎາຓນາມຣູປສຬາຍຕນຜສ຺ສເວທນາ ວິປາກວຏ຺ຏນ຺ຕິ ອິເມຫິ ຕີຫິ ວຏ຺ເຏຫິ ຕິວຏ຺ຏມິທໍ ຠວຈກ຺ກໍ ຍາວ ກິເລສວຏ຺ຏໍ ນ ອຸປຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ ຕາວ ອນຸປຈ຺ຉິນ຺ນປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ອນວຏ຺ຐິຕໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປຣິວຏ຺ຏນໂຕ ຠມຕິເຍວາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕຍິທເມວໍ ຠມມານໍ –

ສຈ຺ຈປ຺ປຠວໂຕ ກິຈ຺ຈາ, ວາຣຓາ ອຸປມາຫິ ຈ;

ຄມ຺ຠີຣນຍເຠທາ ຈ, ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ ຍຖາຣຫໍ.

ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມໍ ອວິເສເສນ ສມຸທຍສຈ຺ຈນ຺ຕິ ສຈ຺ຈວິຠງ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາຕິ ອວິຊ຺ຊາຍ ສງ຺ຂາຣາ ທຸຕິຍສຈ຺ຈປ຺ປຠວໍ ທຸຕິຍສຈ຺ຈໍ, ສງ຺ຂາເຣຫິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ທຸຕິຍສຈ຺ຈປ຺ປຠວໍ ປຐມສຈ຺ຈໍ, ວິຎ຺ຎາຓາທີຫິ ນາມຣູປາທີນິ ວິປາກເວທນາປຣິໂຍສານານິ ປຐມສຈ຺ຈປ຺ປຠວໍ ປຐມສຈ຺ຈໍ, ເວທນາຍ ຕຓ຺ຫາ ປຐມສຈ຺ຈປ຺ປຠວໍ ທຸຕິຍສຈ຺ຈໍ, ຕຓ຺ຫາຍ ອຸປາທານໍ ທຸຕິຍສຈ຺ຈປ຺ປຠວໍ ທຸຕິຍສຈ຺ຈໍ, ອຸປາທານໂຕ ຠໂວ ທຸຕິຍສຈ຺ຈປ຺ປຠວໍ ປຐມທຸຕິຍສຈ຺ຈທ຺ວຍໍ, ຠວໂຕ ຊາຕິ ທຸຕິຍສຈ຺ຈປ຺ປຠວໍ ປຐມສຈ຺ຈໍ, ຊາຕິຍາ ຊຣາມຣຓໍ ປຐມສຈ຺ຈປ຺ປຠວໍ ປຐມສຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເອວໍ ຕາວິທໍ ‘ສຈ຺ຈປ຺ປຠວໂຕ’ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ ຍຖາຣຫໍ.

ຍສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາ ວຕ຺ຖູສຸ ຈ ສຕ຺ເຕ ສມ຺ໂມເຫຕິ ປຈ຺ຈໂຍ ຈ ໂຫຕິ ສງ຺ຂາຣານໍ ປາຕຸຠາວາຍ, ຕຖາ ສງ຺ຂາຣາ ສງ຺ຂຕຎ຺ຈ ອຠິສງ຺ຂໂຣນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ, ວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ວຕ຺ຖຸຎ຺ຈ ປຏິຊານາຕິ ປຈ຺ຈໂຍ ຈ ໂຫຕິ ນາມຣູປສ຺ສ, ນາມຣູປມ຺ປິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎຎ຺ຈ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠຕິ ປຈ຺ຈໂຍ ຈ ໂຫຕິ ສຬາຍຕນສ຺ສ, ສຬາຍຕນມ຺ປິ ສວິສເຍ ຈ ວຕ຺ຕຕິ ປຈ຺ຈໂຍ ຈ ໂຫຕິ ຜສ຺ສສ຺ສ, ຜສ຺ໂສປິ ອາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ຜຸສຕິ ປຈ຺ຈໂຍ ຈ ໂຫຕິ ເວທນາຍ, ເວທນາປິ ອາຣມ຺ມຓຣສຎ຺ຈ ອນຸຠວຕິ ປຈ຺ຈໂຍ ຈ ໂຫຕິ ຕຓ຺ຫາຍ, ຕຓ຺ຫາປິ ຣຊ຺ຊນີເຍ ຈ ຘມ຺ເມ ຣຊ຺ຊຕິ ປຈ຺ຈໂຍ ຈ ໂຫຕິ ອຸປາທານສ຺ສ, ອຸປາທານມ຺ປິ ອຸປາທານີເຍ ຈ ຘມ຺ເມ ອຸປາທິຍຕິ ປຈ຺ຈໂຍ ຈ ໂຫຕິ ຠວສ຺ສ, ຠໂວປິ ນານາຄຕີສຸ ຈ ວິກ຺ຂິປຕິ ປຈ຺ຈໂຍ ຈ ໂຫຕິ ຊາຕິຍາ, ຊາຕິປິ ຂນ຺ເຘ ຈ ຊເນຕິ ເຕສໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິຠາເວນ ປວຕ຺ຕຕາ ປຈ຺ຈໂຍ ຈ ໂຫຕິ ຊຣາມຣຓສ຺ສ, ຊຣາມຣຓມ຺ປິ ຂນ຺ຘານໍ ປາກເຠທຠາວຎ຺ຈ ອຘິຕິຏ຺ຐຕິ ປຈ຺ຈໂຍ ຈ ໂຫຕິ ຠວນ຺ຕຣປາຕຸຠາວາຍ ໂສກາທີນໍ ອຘິຏ຺ຐານຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພປເທສຸ ທ຺ວິຘາ ປວຕ຺ຕ‘ກິຈ຺ຈໂຕ’ປິ ອິທໍ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ ຍຖາຣຫໍ.

ຍສ຺ມາ ເຈຕ຺ຖ ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ ອິທໍ ກາຣກທສ຺ສນນິວາຣຓໍ, ‘‘ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕສງ຺ກນ຺ຕິທສ຺ສນນິວາຣຓໍ, ‘‘ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕາຕິປຣິກປ຺ປິຕວຕ຺ຖຸເຠທທສ຺ສນໂຕ ຆນສຎ຺ຎານິວາຣຓໍ, ‘‘ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ສຬາຍຕນ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ‘‘ອຕ຺ຕາ ປສ຺ສຕິ…ເປ… ວິຊານາຕິ ຜຸສຕິ ເວທຍຕິ ຕຓ຺ຫິຍຕິ ອຸປາທິຍຕິ ຠວຕິ ຊາຍຕິ ຊີຍຕິ ມີຍຕີ’’ຕິ ເອວມາທິທສ຺ສນນິວາຣຓໍ, ຕສ຺ມາ ມິຈ຺ຉາທສ຺ສນນິວາຣຓໂຕເປຕໍ ຠວຈກ຺ກໍ ‘ນິວາຣຓໂຕ’ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ ຍຖາຣຫໍ.

ຍສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ສລກ຺ຂຓສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓວເສນ ຘມ຺ມານໍ ອທສ຺ສນໂຕ ອນ຺ໂຘ ວິຍ ອວິຊ຺ຊາ, ອນ຺ຘສ຺ສ ອຸປກ຺ຂລນໍ ວິຍ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ, ອຸປກ຺ຂລິຕສ຺ສ ປຕນໍ ວິຍ ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ປຕິຕສ຺ສ ຄຓ຺ຑປາຕຸຠາໂວ ວິຍ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປໍ, ຄຓ຺ຑເຠທປີຬກາ ວິຍ ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ສຬາຍຕນໍ, ຄຓ຺ຑປີຬກາຆຏ຺ຏນໍ ວິຍ ສຬາຍຕນປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສ, ຆຏ຺ຏນທຸກ຺ຂໍ ວິຍ ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຏິກາຣາຠິລາໂສ ວິຍ ເວທນາປຈ຺ຈຍາ ຕຓ຺ຫາ, ປຏິກາຣາຠິລາເສນ ອສປ຺ປາຍຄ຺ຄຫຓໍ ວິຍ ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ອຸປາທານໍ, ອຸປາທິນ຺ນອສປ຺ປາຍາເລປນໍ ວິຍ ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠໂວ, ອສປ຺ປາຍາເລປເນນ ຄຓ຺ຑວິກາຣປາຕຸຠາໂວ ວິຍ ຠວປຈ຺ຈຍາ ຊາຕິ, ຄຓ຺ຑວິກາຣໂຕ ຄຓ຺ຑເຠໂທ ວິຍ ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓໍ.

ຍສ຺ມາ ວາ ປເນຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາ ອປ຺ປຏິປຕ຺ຕິມິຈ຺ຉາປຏິປຕ຺ຕິຠາເວນ ສຕ຺ເຕ ອຠິຠວຕິ ປຏລໍ ວິຍ ອກ຺ຂີນິ, ຕທຠິຠູໂຕ ຈ ພາໂລ ໂປໂນພ຺ຠວິເກຫິ ສງ຺ຂາເຣຫິ ອຕ຺ຕານໍ ເວເຐຕິ ໂກສກາຣກິມິ ວິຍ ໂກສປ຺ປເທເສຫິ, ສງ຺ຂາຣປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ຄຕີສຸ ປຕິຏ຺ຐໍ ລຠຕິ ປຣິຓາຍກປຣິຄ຺ຄຫິໂຕ ວິຍ ຣາຊກຸມາໂຣ ຣຊ຺ເຊ, ອຸປປຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕໍ ປຣິກປ຺ປນໂຕ ວິຎ຺ຎາຓໍ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ອເນກປ຺ປກາຣໍ ນາມຣູປໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ ມາຍາກາໂຣ ວິຍ ມາຍໍ, ນາມຣູເປ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ ສຬາຍຕນໍ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ປາປຸຓາຕິ ສຸຠູມິຍໍ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ວນປ຺ປຄຸມ຺ໂພ ວິຍ, ອາຍຕນຆຏ຺ຏນໂຕ ຜສ຺ໂສ ຊາຍຕິ ອຣຓີສຫິຕາຠິມທ຺ທນໂຕ ອຄ຺ຄິ ວິຍ, ຜສ຺ເສນ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ເວທນາ ປາຕຸຠວຕິ ອຄ຺ຄິນາ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ຑາໂຫ ວິຍ, ເວທຍມານສ຺ສ ຕຓ຺ຫາ ວຑ຺ຒຕິ ໂລຓູທກໍ ປິວໂຕ ປິປາສາ ວິຍ, ຕສິໂຕ ຠເວສຸ ອຠິລາສໍ ກໂຣຕິ ປິປາສິໂຕ ວິຍ ປານີເຍ, ຕທສ຺ສຸປາທານໍ ອຸປາທາເນນ ຠວໍ ອຸປາທິຍຕິ ອາມິສໂລເຠນ ມຈ຺ໂຉ ພຬິສໍ ວິຍ, ຠເວ ສຕິ ຊາຕິ ໂຫຕິ ພີເຊ ສຕິ ອງ຺ກຸໂຣ ວິຍ, ຊາຕສ຺ສ ອວສ຺ສໍ ຊຣາມຣຓໍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ປຕນໍ ວິຍ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ‘ອຸປມາຫິ’ ເປຕໍ ຠວຈກ຺ກໍ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ ຍຖາຣຫໍ.

ຍສ຺ມາ ຈ ຠຄວຕາ ອຕ຺ຖໂຕປິ ຘມ຺ມໂຕປິ ເທສນາໂຕປິ ປຏິເວຘໂຕປິ ຄມ຺ຠີຣຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ຄມ຺ຠີໂຣ ຈາຍໍ, ອານນ຺ທ, ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ຄມ຺ຠີຣາວຠາໂສ ຈາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໙໕; ສໍ. ນິ. ໒.໖໐) ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ‘ຄມ຺ຠີຣເຠທໂຕ’ເປຕໍ ຠວຈກ຺ກໍ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ ຍຖາຣຫໍ.

ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ນ ຊາຕິໂຕ ຊຣາມຣຓໍ ນ ໂຫຕິ, ນ ຈ ຊາຕິໍ ວິນາ ອຎ຺ຎໂຕ ໂຫຕິ, ອິຕ຺ຖຎ຺ຈ ຊາຕິໂຕ ສມຸທາຄຈ຺ຉຕີຕິ ເອວໍ ຊາຕິປຈ຺ຈຍສມຸທາຄຕຏ຺ຐສ຺ສ ທຸຣວໂພຘນີຍໂຕ ຊຣາມຣຓສ຺ສ ຊາຕິປຈ຺ຈຍສມ຺ຠູຕສມຸທາຄຕຏ຺ໂຐ ຄມ຺ຠີໂຣ, ຕຖາ ຊາຕິຍາ ຠວປຈ຺ຈຍ…ເປ… ສງ຺ຂາຣານໍ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍສມ຺ຠູຕສມຸທາຄຕຏ຺ໂຐ ຄມ຺ຠີໂຣ, ຕສ຺ມາ ອິທໍ ຠວຈກ຺ກໍ ອຕ຺ຖຄມ຺ຠີຣນ຺ຕິ. ອຍໍ ຕາເວຕ຺ຖ ‘ອຕ຺ຖຄມ຺ຠີຣຕາ’ ເຫຕຸຜລຎ຺ຫິ ອຕ຺ໂຖຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຍຖາຫ ‘‘ເຫຕຸຜເລ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ’’ຕິ (ວິຠ. ໗໒໐).

ຍສ຺ມາ ປນ ເຍນາກາເຣນ ຍທວຕ຺ຖາ ຈ ອວິຊ຺ຊາ ເຕສໍ ເຕສໍ ສງ຺ຂາຣານໍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ທຸຣວໂພຘນີຍໂຕ ອວິຊ຺ຊາຍ ສງ຺ຂາຣານໍ ປຈ຺ຈຍຏ຺ໂຐ ຄມ຺ຠີໂຣ, ຕຖາ ສງ຺ຂາຣານໍ…ເປ… ຊາຕິຍາ ຊຣາມຣຓສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຏ຺ໂຐ ຄມ຺ຠີໂຣ, ຕສ຺ມາ ອິທໍ ຠວຈກ຺ກໍ ຘມ຺ມຄມ຺ຠີຣນ຺ຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ‘ຘມ຺ມຄມ຺ຠີຣຕາ’ ເຫຕຸໂນ ຫິ ຘມ຺ໂມຕິ ນາມໍ, ຍຖາຫ ‘‘ເຫຕຸມ຺ຫິ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ’’ຕິ.

ຍສ຺ມາ ຈສ຺ສ ເຕນ ເຕນ ກາຣເຓນ ຕຖາ ຕຖາ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພຕ຺ຕາ ເທສນາປິ ຄມ຺ຠີຣາ, ນ ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓໂຕ ອຎ຺ຎໍ ຎາຓໍ ປຕິຏ຺ຐໍ ລຠຕິ, ຕຖາ ເຫຕໍ ກຕ຺ຖຈິ ສຸຕ຺ເຕ ອນຸໂລມໂຕ, ກຕ຺ຖຈິ ປຏິໂລມໂຕ; ກຕ຺ຖຈິ ອນຸໂລມປຏິໂລມໂຕ, ກຕ຺ຖຈິ ເວມຊ຺ຌໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນຸໂລມໂຕ ວາ ປຏິໂລມໂຕ ວາ, ກຕ຺ຖຈິ ຕິສນ຺ຘິຈຕຸສງ຺ເຂປໍ, ກຕ຺ຖຈິ ທ຺ວິສນ຺ຘິຕິສງ຺ເຂປໍ, ກຕ຺ຖຈິ ເອກສນ຺ຘິທ຺ວິສງ຺ເຂປໍ ເທສິຕໍ, ຕສ຺ມາ ອິທໍ ຠວຈກ຺ກໍ ເທສນາຄມ຺ຠີຣນ຺ຕິ ອຍໍ ເທສນາຄມ຺ຠີຣຕາ.

ຍສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ໂຍ ອວິຊ຺ຊາທີນໍ ສຠາໂວ, ເຍນ ປຏິວິທ຺ເຘນ ອວິຊ຺ຊາທໂຍ ຘມ຺ມາ ສລກ຺ຂຓໂຕ ປຏິວິທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ, ໂສ ທຸປ຺ປຣິໂຍຄາຫຕ຺ຕາ ຄມ຺ຠີໂຣ, ຕສ຺ມາ ອິທໍ ຠວຈກ຺ກໍ ປຏິເວຘຄມ຺ຠີຣໍ. ຕຖາ ເຫຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາຍ ອຎ຺ຎາຓາທສ຺ສນສຈ຺ຈາສມ຺ປຏິເວຘຏ຺ໂຐ ຄມ຺ຠີໂຣ, ສງ຺ຂາຣານໍ ອຠິສງ຺ຂຣຓາຍູຫນສຣາຄວິຣາຄຏ຺ໂຐ, ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສຸຎ຺ຎຕອພ຺ຍາປາຣອສງ຺ກນ຺ຕິປຏິສນ຺ຘິປາຕຸຠາວຏ຺ໂຐ, ນາມຣູປສ຺ສ ເອກຸປ຺ປາທວິນິພ຺ໂຠຄາວິນິພ຺ໂຠຄນມນຣຸປ຺ປນຏ຺ໂຐ, ສຬາຍຕນສ຺ສ ອຘິປຕິໂລກທ຺ວາຣເຂຕ຺ຕວິສຍວິສຍີຠາວຏ຺ໂຐ, ຜສ຺ສສ຺ສ ຜຸສນສງ຺ຆຏ຺ຏນສງ຺ຄຕິສນ຺ນິປາຕຏ຺ໂຐ, ເວທນາຍ ອາຣມ຺ມຓຣສານຸຠວນສຸຂທຸກ຺ຂມຊ຺ຌຕ຺ຕຠາວນິຊ຺ຊີວເວທຍິຕຏ຺ໂຐ, ຕຓ຺ຫາຍ ອຠິນນ຺ທິຕຊ຺ໂຌສານສຣິຕາລຕານທີຕຓ຺ຫາສມຸທ຺ທທຸປ຺ປູຣຓຏ຺ໂຐ, ອຸປາທານສ຺ສ ອາທານຄ຺ຄຫຓາຠິນິເວສປຣາມາສທຸຣຕິກ຺ກມນຏ຺ໂຐ, ຠວສ຺ສ ອາຍູຫນາຠິສງ຺ຂຣຓໂຍນິຄຕິຐິຕິນິວາເສສຸ ຂິປນຏ຺ໂຐ, ຊາຕິຍາ ຊາຕິສຎ຺ຊາຕິໂອກ຺ກນ຺ຕິນິພ຺ພຕ຺ຕິປາຕຸຠາວຏ຺ໂຐ, ຊຣາມຣຓສ຺ສ ຂຍວຍເຠທວິປຣິຓາມຏ຺ໂຐ ຄມ຺ຠີໂຣຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ປຏິເວຘຄມ຺ຠີຣຕາ.

ຍສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ເອກຕ຺ຕນໂຍ, ນານຕ຺ຕນໂຍ, ອພ຺ຍາປາຣນໂຍ, ເອວໍຘມ຺ມຕານໂຍຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຕ຺ຖນຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘ນຍເຠທໂຕ’ເປຕໍ ຠວຈກ຺ກໍ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ ຍຖາຣຫໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ, ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ພີຊສ຺ສ ອງ຺ກຸຣາທິຠາເວນ ຣຸກ຺ຂຠາວປ຺ປຕ຺ຕິ ວິຍ ສນ຺ຕານານຸປຈ຺ເຉໂທ ‘ເອກຕ຺ຕນໂຍ’ ນາມ; ຍໍ ສມ຺ມາ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ເຫຕຸຜລສມ຺ພນ຺ເຘນ ປວຕ຺ຕມານສ຺ສ ສນ຺ຕານສ຺ສ ອນຸປຈ຺ເຉທາວໂພຘໂຕ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິໍ ປຊຫຕິ, ມິຈ຺ຉາ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ເຫຕຸຜລສມ຺ພນ຺ເຘນ ປວຕ຺ຕມານສ຺ສ ສນ຺ຕານານຸປຈ຺ເຉທສ຺ສ ເອກຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓໂຕ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິໍ ອຸປາທິຍຕິ.

ອວິຊ຺ຊາທີນໍ ປນ ຍຖາສກລກ຺ຂຓວວຕ຺ຖານໍ ‘ນານຕ຺ຕນໂຍ’ ນາມ; ຍໍ ສມ຺ມາ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ນວນວານໍ ອຸປ຺ປາທທສ຺ສນໂຕ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິໍ ປຊຫຕິ, ມິຈ຺ຉາ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ເອກສນ຺ຕານປຕິຕສ຺ສ ຠິນ຺ນສນ຺ຕານສ຺ເສວ ນານຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓໂຕ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິໍ ອຸປາທິຍຕິ.

ອວິຊ຺ຊາຍ ‘ສງ຺ຂາຣາ ມຍາ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພາ’, ສງ຺ຂາຣານໍ ວາ ‘ວິຎ຺ຎາຓໍ ອມ຺ເຫຫີ’ຕິ ເອວມາທິພ຺ຍາປາຣາຠາໂວ ‘ອພ຺ຍາປາຣນໂຍ’ ນາມ; ຍໍ ສມ຺ມາ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ກາຣກສ຺ສ ອຠາວາວໂພຘໂຕ ອຕ຺ຕທິຏ຺ຐິໍ ປຊຫຕິ, ມິຈ຺ຉາ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ໂຍ ອສຕິປິ ພ຺ຍາປາເຣ ອວິຊ຺ຊາທີນໍ ສຠາວນິຍມສິທ຺ໂຘ ເຫຕຸຠາໂວ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄຫຓໂຕ ອກິຣິຍທິຏ຺ຐິໍ ອຸປາທິຍຕິ.

ອວິຊ຺ຊາທີຫິ ປນ ກາຣເຓຫິ ສງ຺ຂາຣາທີນໍເຍວ ສມ຺ຠໂວ ຂີຣາທີຫິ ທຘິອາທີນໍ ວິຍ, ນ ອຎ຺ເຎສນ຺ຕິ ອຍໍ ‘ເອວໍຘມ຺ມຕານໂຍ’ ນາມ; ຍໍ ສມ຺ມາ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ປຈ຺ຈຍານຸຣູປໂຕ ຜລາວໂພຘໂຕ ອເຫຕຸກທິຏ຺ຐິຎ຺ຈ ອກິຣິຍທິຏ຺ຐິຎ຺ຈ ປຊຫຕິ, ມິຈ຺ຉາ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ປຈ຺ຈຍານຸຣູປໍ ຜລປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຍໂຕ ກຸໂຕຈິ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອສມ຺ຠວຄ຺ຄຫຓໂຕ ອເຫຕຸກທິຏ຺ຐິຎ຺ເຈວ ນິຍຕວາທຎ຺ຈ ອຸປາທິຍຕີຕິ ເອວມິທໍ ຠວຈກ຺ກໍ –

ສຈ຺ຈປ຺ປຠວໂຕ ກິຈ຺ຈາ, ວາຣຓາ ອຸປມາຫິ ຈ;

ຄມ຺ຠີຣນຍເຠທາ ຈ, ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ ຍຖາຣຫໍ.

ອິທຎ຺ຫິ ຄມ຺ຠີຣໂຕ ອຄາຘໍ ນານານຍຄ຺ຄຫຓໂຕ ທຸຣຠິຍານໍ ຎາຓາສິນາ ສມາຘິປວຣສິລາຍໍ ສຸນິສິເຕນ –

ຠວຈກ຺ກມປທາເລຕ຺ວາ,

ອສນິວິຈກ຺ກມິວ ນິຈ຺ຈນິມ຺ມຖນໍ;

ສໍສາຣຠຍມຕີໂຕ,

ນ ໂກຈິ ສຸປິນນ຺ຕເຣປ຺ຍຕ຺ຖິ.

ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ຠຄວຕາ – ‘‘ຄມ຺ຠີໂຣ ຈາຍໍ, ອານນ຺ທ, ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ຄມ຺ຠີຣາວຠາໂສ ຈ. ເອຕສ຺ສ, ອານນ຺ທ, ຘມ຺ມສ຺ສ ອນນຸໂພຘາ ອປ຺ປຏິເວຘາ ເອວມຍໍ ປຊາ ຕນ຺ຕາກຸລກຊາຕາ ກຸລຄຓ຺ຐິກຊາຕາ ມຸຎ຺ຊປພ຺ພຊຠູຕາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ສໍສາຣໍ ນາຕິວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໙໕; ສໍ. ນິ. ໒.໖໐). ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ປເຣສໍ ວາ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ອວເສສກິຈ຺ຈານິ ປຫາຍ –

ຄມ຺ຠີເຣ ປຈ຺ຈຍາກາຣ-ປ຺ປເຠເທ ອິຘ ປຓ຺ຑິໂຕ;

ຍຖາ ຄາຘໍ ລເຠເຖວ-ມນຸຍຸຎ຺ເຊ ສທາ ສໂຕຕິ.

ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ.

໒. ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ

໒໔໓. ເອວໍ ມຫາປຖວິໍ ປຕ຺ຖຣນ຺ໂຕ ວິຍ ອາກາສໍ ວິຕ຺ຖາຣຍນ຺ໂຕ ວິຍ ຈ ສພ຺ພຘມ຺ເມສຸ ອປ຺ປຏິຫຕຎາໂຓ ສຕ຺ຖາ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີເຍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຐິໍ ນິຊ຺ຊຏໍ ປຈ຺ຈຍາກາຣໍ ນານາຈິຕ຺ຕວເສນ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຍສ຺ມາ ນ ເກວລໍ ອຍໍ ປຈ຺ຈຍາກາໂຣ ນານາຈິຕ຺ເຕສຸເຍວ ໂຫຕິ, ເອກຈິຕ຺ເຕປິ ໂຫຕິເຍວ, ຕສ຺ມາ ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີຍວເສນ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິກໍ ປຈ຺ຈຍາກາຣໍ ນານປ຺ປກາຣໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາໂຣຕິອາທິນາ ນເຍນ ມາຕິກໍ ຕາວ ຐເປສິ. ເອວໍ ຐປິຕາຍ ປນ ມາຕິກາຍ –

ອວິຊ຺ຊາທີຫິ ມູເລຫິ, ນວ ມູລປທາ ນວ;

ນຍາ ຕຕ຺ຖ ຈຕຸກ຺ການິ, ວາຣເຠທຎ຺ຈ ທີປເຍ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ທີປນາ – ເອຕ຺ຖ ຫິ ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓນາມຉຏ຺ຐາຍຕນຜສ຺ສເວທນາຕຓ຺ຫາອຸປາທານປ຺ປເຠເທຫິ ອວິຊ຺ຊາທີຫິ ນວຫິ ມູລປເທຫິ ອວິຊ຺ຊາທິໂກ, ສງ຺ຂາຣາທິໂກ, ວິຎ຺ຎາຓາທິໂກ, ນາມາທິໂກ, ຉຏ຺ຐາຍຕນາທິໂກ, ຜສ຺ສາທິໂກ, ເວທນາທິໂກ, ຕຓ຺ຫາທິໂກ, ອຸປາທານາທິໂກຕິ ອິເມ ນວ ມູລປທາ ນວ ນຍາ ໂຫນ຺ຕິ.

ເຕສຸ ໂຍ ຕາວ ອຍໍ ອວິຊ຺ຊາທິໂກ ນໂຍ, ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຈຍຈຕຸກ຺ກໍ, ເຫຕຸຈຕຸກ຺ກໍ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈຕຸກ຺ກໍ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎຈຕຸກ຺ກນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈຕຸກ຺ການິ ໂຫນ຺ຕິ. ຍຖາ ເຈຕ຺ຖ ເອວໍ ເສເສສຸປີຕິ ເອເກກສ຺ມິໍ ນເຍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຈຕຸກ຺ການໍ ວເສນ ຉຕ຺ຕິໍສ ຈຕຸກ຺ການິ. ຕຕ຺ຖ ເອເກເກນ ຈຕຸກ຺ເກນ ຈຕຸນ຺ນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ວາຣານໍ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ຈຕຸກ຺ການໍ ວເສນ ເອເກກສ຺ມິໍ ນເຍ ໂສຬສ ໂສຬສ ວາຣາຕິ ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສາຘິກໍ ວາຣສຕໍ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໑. ປຈ຺ຈຍຈຕຸກ຺ກໍ

ຕຕ຺ຖ ຍເທຕໍ ສພ຺ພປຐເມ ອວິຊ຺ຊາມູລເກ ນເຍ ປຈ຺ຈຍຈຕຸກ຺ກໍ, ຕສ຺ມິໍ ປຐໂມ ນາມຣູປຏ຺ຐາເນ ນາມສ຺ສ, ສຬາຍຕນຏ຺ຐາເນ ຉຏ຺ຐາຍຕນສ຺ສ ຈ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອປຣິປຸຓ຺ຓອງ຺ຄທ຺ວຍຍຸຕ຺ໂຕ ທ຺ວາທສງ຺ຄິກວາໂຣ ນາມ. ທຸຕິໂຍ ນາມຣູປຏ຺ຐາເນ ນາມສ຺ເສວ, ສຬາຍຕນຏ຺ຐາເນ ຈ ນ ກສ຺ສຈິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອປຣິປຸຓ຺ຓເອກງ຺ຄຍຸຕ຺ໂຕ ເອກາທສງ຺ຄິກວາໂຣ ນາມ. ຕຕິໂຍ ສຬາຍຕນຏ຺ຐາເນ ຉຏ຺ຐາຍຕນສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຣິປຸຓ຺ຓເອກງ຺ຄຍຸຕ຺ໂຕ ທ຺ວາທສງ຺ຄິກວາໂຣ ນາມ. ຈຕຸຕ຺ໂຖ ປນ ປຣິປຸຓ຺ຓທ຺ວາທສງ຺ຄິໂກເຍວ.

ຕຕ຺ຖ ສິຍາ – ອຍມ຺ປິ ຉຏ຺ຐາຍຕນປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອປຣິປຸຓ຺ເຓກງ຺ຄຍຸຕ຺ໂຕເຍວາຕິ? ນ, ຕສ຺ສ ອນງ຺ຄຕ຺ຕາ. ຜສ຺ໂສເຍວ ເຫຕ຺ຖ ອງ຺ຄໍ, ນ ຉຏ຺ຐາຍຕນໍ. ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ອນງ຺ຄຕ຺ຕາ ນາຍໍ ອປຣິປຸຓ຺ເຓກງ຺ຄຍຸຕ຺ໂຕຕິ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ປຐໂມ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກຏ຺ເຐນ, ທຸຕິໂຍ ປຈ຺ຈຍວິເສສຏ຺ເຐນ, ຕຕິໂຍ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍກສຕ຺ຕານໍ ວເສນ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ໂອປປາຕິກສຕ຺ຕານໍ ວເສນ ຄຫິໂຕ. ຕຖາ ປຐໂມ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກຏ຺ເຐນ, ທຸຕິໂຍ ປຈ຺ຈຍວິເສສຏ຺ເຐນ, ຕຕິໂຍ ອປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນວເສນ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນວເສນ ຄຫິໂຕ. ຕຖາ ປຐໂມ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກຏ຺ເຐນ, ທຸຕິໂຍ ມຫານິທານສຸຕ຺ຕນ຺ຕວເສນ (ທີ. ນິ. ໒.໙໕ ອາທໂຍ), ຕຕິໂຍ ຣູປຠວວເສນ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ກາມຠວວເສນ ຄຫິໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຐໂມ ອິເມສຸ ທຸຕິຍາທີສຸ ຕີສຸ ວາເຣສຸ ນ ກຕ຺ຖຈິ ນ ປວິສຕີຕິ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິໂກຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ເສສານໍ ວິເສໂສ ປຣໂຕ ອາວິຠວິສ຺ສຕິ. ຕສ຺ສາວິຠາວຕ຺ຖໍ –

ຍໍ ຍຕ຺ຖ ອຎ຺ຎຖາ ວຸຕ຺ຕໍ, ອວຸຕ຺ຕຎ຺ຈາປິ ຍໍ ຍຫິໍ;

ຍໍ ຍຖາ ປຈ຺ຈໂຍ ຍສ຺ສ, ຕໍ ສພ຺ພມຸປລກ຺ຂເຍ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ນໂຍ – ອວິເສເສນ ຕາວ ຈຕູສຸປິ ເອເຕສຸ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນິເຍ ວິຍ ສງ຺ຂາຣາຕິ ອວຕ຺ວາ ສງ຺ຂາໂຣຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ກສ຺ມາຕິ? ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິກຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຣ ຫິ ນານາຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິໂກ ປຈ຺ຈຍາກາໂຣ ວິຠຕ຺ໂຕ. ອິຘ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິໂກ ອາຣທ຺ໂຘ. ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ຈ ພຫູ ເຈຕນາ ນ ສນ຺ຕີຕິ ສງ຺ຂາຣາຕິ ອວຕ຺ວາ ສງ຺ຂາໂຣຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປຐມວາເຣ ປເນຕ຺ຖ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓປຣິຍາປນ຺ນຘມ຺ມສງ຺ຄຫຓໂຕ ສພ຺ພຏ຺ຐານສາຘາຣຓໂຕ ຈ ຣູປໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ‘‘ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມ’’ນ຺ຕ຺ເວວ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຎ຺ຫິ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓປຣິຍາປນ຺ນໍ ສພ຺ພຏ຺ຐານສາຘາຣຓຎ຺ຈ, ນ ກຕ຺ຖຈິ ວິຎ຺ຎາຓປ຺ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ນ ປວຕ຺ຕຕິ. ຍສ຺ມາ ຈ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓປຣິຍາປນ຺ໂນ ເອໂກເວຕ຺ຖ ຜສ຺ໂສ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສານຸຣູປໍ ປຈ຺ຈຍຠູຕໍ ອາຍຕນໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ສຬາຍຕນຏ຺ຐາເນ ‘‘ນາມປຈ຺ຈຍາ ຉຏ຺ຐາຍຕນ’’ນ຺ຕິ ເອກໍ ມນາຍຕນໍເຍວ ອາຫ. ຕຎ຺ຫິ ເອກສ຺ສ ອກຸສລຜສ຺ສສ຺ສ ອນຸຣູປໍ ປຈ຺ຈຍຠູຕໍ. ກາມຎ຺ເຈຕໍ ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເຫຕຸຜລວິເສສທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ປນ ອງ຺ຄປຸຓ຺ຓຕ຺ຖຎ຺ຈ ປຸນ ອິຘ ຄຫິຕໍ. ຕຕ຺ຣ ຫິ ເອຕສ຺ສ ວິເສເສນ ສງ຺ຂາໂຣ ເຫຕຸ, ອວິເສເສນ ນາມໍ ຜລໍ. ອິຘ ປນສ຺ສ ອວິເສເສນ ນາມໍ ເຫຕຸ, ວິເສເສນ ຜສ຺ໂສ ຜລນ຺ຕິ. ໂສກາທໂຍ ປນ ຍສ຺ມາ ສພ຺ເພ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ນ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ສພ຺ພສ຺ມິຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ເຈວ ຈິຕ຺ເຕ ຈ ນ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ຄຫິຕາ. ຊາຕິຊຣາມຣຓານິ ປນ ອຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓມຕ຺ຕານິປິ ສມານານິ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ອນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາ ອງ຺ຄປຣິປູຣຓຕ຺ຖໍ ຄຫິຕານິ. ເອວໍ ຕາເວຕ຺ຖ ‘ຍໍ ອຎ຺ຎຖາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຎ຺ຈ ອວຸຕ຺ຕໍ’ ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອິໂຕ ປເຣສຸ ວາເຣສຸ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍສ຺ມິໍ ຍສ຺ມິໍ ປນ ວາເຣ ໂຍ ໂຍ ວິເສໂສ ອາຄໂຕ, ຕໍ ຕໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ປກາສຍິສ຺ສາມ.

‘ຍໍ ຍຖາ ປຈ຺ຈໂຍ ຍສ຺ສາ’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ສງ຺ຂາຣສ຺ສ ອວິຊ຺ຊາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມສາຘາຣເຓຫິ ສຫຊາຕອຎ຺ຎມຎ຺ຎນິສ຺ສຍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕອຕ຺ຖິອວິຄຕປຈ຺ຈເຍຫິ ຉຫິ ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍນ ຈາຕິ ສຕ຺ຕຘາ ປຈ຺ຈໂຍ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ປຣໂຕ ເຫຕຸຈຕຸກ຺ກາທີນິ ຕີຓິ ຈຕຸກ຺ການິ ອວິຄຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ, ຕສ຺ມາ ອິຘ ຕານິ ອປເນຕ຺ວາ ອວເສສານໍ ວເສນ ອວິຊ຺ຊາ ສງ຺ຂາຣສ຺ສ ຈຕຸຘາ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ສງ຺ຂາໂຣ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສາຘາຣເຓຫິ ຉຫິ, ກມ຺ມາຫາຣປຈ຺ຈເຍຫິ ຈາຕິ ອຏ຺ຐຘາ ປຈ຺ຈໂຍ. ອິຘ ປນ ເຕເຍວ ຕໂຍ ອປເນຕ຺ວາ ປຎ຺ຈຘາ. ວິຎ຺ຎາຓໍ ນາມສ຺ສ ສາຘາຣເຓຫິ ຉຫິ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍາຫາຣາຘິປຕີຫິ ຈາຕິ ນວຘາ. ອິຘ ປນ ຕໂຍ ອປເນຕ຺ວາ ຉຘາ. ນາມໍ ຉຏ຺ຐາຍຕນສ຺ສ ສາຘາຣເຓຫິ ຉຫິ. ກິຎ຺ຈິ ປເນຕ຺ຖ ອຘິປຕິປຈ຺ຈເຍນ, ກິຎ຺ຈິ ອາຫາຣປຈ຺ຈຍາທີຫີຕິ ອເນກຘາ. ອິຘ ປນ ເຕເຍວ ຕໂຍ ອປເນຕ຺ວາ ຕິຘາ ຈຕຸຘາ ປຎ຺ຈຘາ ວາ. ຉຏ຺ຐາຍຕນໍ ຜສ຺ສສ຺ສ ຍຖາ ວິຎ຺ຎາຓໍ ນາມສ຺ສ. ເອວໍ ຜສ຺ໂສ ເວທນາຍ ສາຘາຣເຓຫິ ຉຫິ ອາຫາຣປຈ຺ຈເຍນ ຈາຕິ ສຕ຺ຕຘາ. ອິຘ ປນ ເຕເຍວ ຕໂຍ ອປເນຕ຺ວາ ຈຕຸຘາ. ເວທນາ ຕຓ຺ຫາຍ ສາຘາຣເຓຫິ ຉຫິ ຌານິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈເຍຫິ ຈາຕິ ອຏ຺ຐຘາ. ອິຘ ປນ ເຕເຍວ ຕໂຍ ອປເນຕ຺ວາ ປຎ຺ຈຘາ. ຕຓ຺ຫາ ອຸປາທານສ຺ສ, ຍຖາ ອວິຊ຺ຊາ ສງ຺ຂາຣສ຺ສ. ເອວໍ ອຸປາທານໍ ຠວສ຺ສ ສາຘາຣເຓຫິ ຉຫິ ມຄ຺ຄປຈ຺ຈເຍນ ຈາຕິ ສຕ຺ຕຘາ. ອິຘ ປນ ເຕເຍວ ຕໂຍ ອປເນຕ຺ວາ ຈຕຸຘາ. ຠໂວ ຊາຕິຍາ, ຍສ຺ມາ ຊາຕີຕິ ອິຘ ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ຕສ຺ມາ ປຣິຍາເຍນ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍເນວ ປຈ຺ຈໂຍ. ຕຖາ ຊາຕິ ຊຣາມຣຓສ຺ສາຕິ.

ເຍ ປນ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ – ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ຈຕຸກ຺ເກ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ສງ຺ຂາຣາທີນໍ ອວິຊ຺ຊາທໂຍ ສຫຊາຕປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ສຫຊາຕປຈ຺ຈຍວເສເນວ ຫິ ປຐມວາໂຣ ອາຣທ຺ໂຘ’’ຕິ, ເຕ ຠວາທີນໍ ຕຖາ ອຠາວໍ ເສສປຈ຺ຈຍານຎ຺ຈ ສມ຺ຠວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພາ. ນ ຫິ ຠໂວ ຊາຕິຍາ ສຫຊາຕປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ນ ຊາຕິ ຊຣາມຣຓສ຺ສ. ເຍ ເຈເຕສໍ ສງ຺ຂຣາທີນໍ ອວເສສາ ປຈ຺ຈຍາ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕປິ ສມ຺ຠວນ຺ຕິເຍວ. ຕສ຺ມາ ນ ສກ຺ກາ ຉຑ຺ເຑຕຸນ຺ຕິ. ເອວໍ ຕາວ ປຐມວາເຣ ຍໍ ຍຕ຺ຖ ອຎ຺ຎຖາ ວຸຕ຺ຕໍ, ອວຸຕ຺ຕຎ຺ຈາປິ ຍໍ ຍຫິໍ, ຍຎ຺ຈ ຍຖາ ຍສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ທຸຕິຍວາຣາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ທຸຕິຍວາເຣ ‘‘ນາມປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຬາຍຕນຏ຺ຐາເນ ນ ກິຎ຺ຈິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ກິມຕ຺ຖນ຺ຕິ? ປຈ຺ຈຍວິເສສທສ຺ສນຕ຺ຖຎ຺ເຈວ ມຫານິທານເທສນາສງ຺ຄຫຕ຺ຖຎ຺ຈ. ຜສ຺ສສ຺ສ ຫິ ນ ເກວລຎ຺ຈ ຉຏ຺ຐາຍຕນເມວ ປຈ຺ຈໂຍ, ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທໂຍ ປນ ຕໂຍ ຂນ຺ຘາປິ ປຈ຺ຈຍາເຍວ. ມຫານິທານສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ຈສ຺ສ ‘‘ອຕ຺ຖິ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສຕິ ອິຕິ ປຸຏ຺ເຐນ ສຕາ, ອານນ຺ທ, ອຕ຺ຖີຕິສ຺ສ ວຈນີຍໍ. ກິໍ ປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສຕິ? ອິຕິ ເຈ ວເທຍ຺ຍ, ນາມປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສຕິ ອິຈ຺ຈສ຺ສ ວຈນີຍ’’ນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໙໖). ເອວໍ ສຬາຍຕນໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ເອກາທສງ຺ຄິໂກ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕສ຺ມາ ອິມສ຺ສ ປຈ຺ຈຍວິເສສສ຺ສ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອິມິສ຺ສາ ຈ ມຫານິທານສຸຕ຺ຕນ຺ຕເທສນາຍ ປຣິຄ຺ຄຫຕ຺ຖໍ ທຸຕິຍວາເຣ ‘‘ນາມປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຬາຍຕນຏ຺ຐາເນ ນ ກິຎ຺ຈິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເອສ ຕາວ ທຸຕິຍວາເຣ ວິເສໂສ.

ຕຕິຍວາເຣ ປນ ‘‘ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປ’’ນ຺ຕິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີເຍ ອາຄຕເມວ ຈຕຸຕ຺ຖມງ຺ຄໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິກຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈຍາກາຣສ຺ສ ອິຘ ອຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຈ? ຕໍ ນາຍຸຕ຺ຕໍ. ກສ຺ມາ? ສກກ຺ຂເຓ ປຈ຺ຈຍຠາວໂຕ. ສເຈປິ ຫິ ຕຕ຺ຖ ຣູປໍ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕຖາປິສ຺ສ ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ສກກ຺ຂເຓ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ກຖໍ? ປຸເຣຊາຕສ຺ສ ຕາວ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານສ຺ສ ອຎ຺ຎສ຺ສ ວາ ປຈ຺ຉາຊາຕປຈ຺ຈເຍນ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຈຕໍ ‘‘ປຈ຺ຉາຊາຕາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ ປຸເຣຊາຕສ຺ສ ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ປຈ຺ຉາຊາຕປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໑໑). ສຫຊາຕສ຺ສ ປນ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານສ຺ສ ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ. ຍຖາຫ ‘‘ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານໍ ຣູປານໍ ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໘).

ຍທິ ເອວໍ, ປຸຣິມວາເຣສຸ ກສ຺ມາ ເອວໍ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ? ຣູປປ຺ປວຕ຺ຕິເທສໍ ສນ຺ຘາຍ ເທສິຕຕ຺ຕາ. ອຍຎ຺ຫິ ປຈ຺ຈຍາກາໂຣ ຣູປປ຺ປວຕ຺ຕິເທເສ ກາມຠເວ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍການຎ຺ເຈວ ອປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນໂອປປາຕິການຎ຺ຈ ຣູປາວຈຣເທວານຎ຺ຈ ວເສນ ເທສິໂຕ. ເຕເນເວຕ຺ຖ ‘‘ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ສຬາຍຕນ’’ນ຺ຕິ ອວຕ຺ວາ ຉຏ຺ຐາຍຕນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ນາມໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ຣູປໍ ປນ ຫທຍຣູປໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕໍ ປເນຕສ຺ສ ຉຏ຺ຐາຍຕນສ຺ສ ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ເຈວ ປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈເຍນ ຈາຕິ ທ຺ວິຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ເອສ ຕຕິຍວາເຣ ວິເສໂສ.

ຈຕຸຕ຺ຖວາໂຣ ປນ ໂຍນິວເສນ ໂອປປາຕິການໍ, ອາຍຕນວເສນ ປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນານໍ, ຠວວເສນ ກາມາວຈຣສຕ຺ຕານໍ ວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ. ເຕເນເວຕ຺ຖ ‘‘ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ສຬາຍຕນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ນາມໍ ຉຏ຺ຐາຍຕນສ຺ສ ສຫຊາຕາທີຫິ, ຈກ຺ຂາຍຕນາທີນໍ ປຈ຺ຉາຊາຕປຈ຺ຈເຍນ. ຣູເປ ຫທຍຣູປໍ ຉຏ຺ຐາຍຕນສ຺ສ ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈເຍຫິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາຠູຕານິ ຈກ຺ຂາຍຕນາທີນໍ ສຫຊາຕນິສ຺ສຍອຕ຺ຖິອວິຄເຕຫິ. ຍສ຺ມາ ປເນສ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິໂກ ປຈ຺ຈຍາກາໂຣ, ຕສ຺ມາ ເອຕ຺ຖ ສຬາຍຕນປຈ຺ຈຍາຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ຉຏ຺ຐາຍຕນປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ຖວາເຣ ວິເສໂສ.

ເອວເມເຕສໍ ນານາກຣຓໍ ຎຕ຺ວາ ປຸນ ສພ຺ເພສ຺ເວວ ເຕສຸ ວິເສເສນ ປຐມກາ ທ຺ເວ ວາຣາ ອຣູປຠເວ ປຈ຺ຈຍາກາຣທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຣູປຠວສ຺ມິຎ຺ຫິ ຣູເປນ ອສມ຺ມິສ຺ສານິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທງ຺ຄານິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕຕິໂຍ ຣູປຠເວ ປຈ຺ຈຍາກາຣທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ຣູປຠວສ຺ມິຎ຺ຫິ ສຕິປິ ຣູປສມ຺ມິສ຺ສຕ຺ເຕ ສຬາຍຕນໍ ນ ປວຕ຺ຕຕິ. ຈຕຸຕ຺ໂຖ ກາມຠເວ ປຈ຺ຈຍາກາຣທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ກາມຠວສ຺ມິຎ຺ຫິ ສກລໍ ສຬາຍຕນໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ຕຕິໂຍ ວາ ຣູປຠເວ ເຈວ ກາມຠເວ ຈ ອປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນານໍ ອກຸສລປ຺ປວຕ຺ຕິກ຺ຂຓໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ໂຕ. ຈຕຸຕ຺ໂຖ ວາ ກາມຠເວ ປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນານໍ. ປຐໂມ ວາ ສພ຺ພຕ຺ຖຄາມິຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ໂຕ. ໂສ ຫິ ນ ກຕ຺ຖຈິ ຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິເທເສ ນ ປວຕ຺ຕຕິ. ທຸຕິໂຍ ປຈ຺ຈຍວິເສສໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ໂຕ. ເອກາທສງ຺ຄິກຕ຺ຕຎ຺ເຫຕ຺ຖ ຜສ຺ສສ຺ສ ຈ ນາມປຈ຺ຈຍຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຍວິເສໂສ. ຕຕິໂຍ ປຸຣິມໂຍນິທ຺ວຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ໂຕ. ປຸຣິມາສຸ ຫິ ທ຺ວີສຸ ໂຍນີສຸ ໂສ ສມ຺ຠວຕິ, ຕຕ຺ຖ ສທາ ສຬາຍຕນສ຺ສ ອສມ຺ຠວໂຕ. ຈຕຸຕ຺ໂຖ ປຈ຺ຉິມໂຍນິທ຺ວຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ໂຕ. ປຈ຺ຉິມາສຸ ຫິ ໂສ ທ຺ວີສຸ ໂຍນີສຸ ສມ຺ຠວຕິ, ຕຕ຺ຖ ສທາ ສຬາຍຕນສ຺ສ ສມ຺ຠວໂຕຕິ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຈຕູສຸປິ ວາເຣສຸ –

ຍໍ ຍຕ຺ຖ ອຎ຺ຎຖາ ວຸຕ຺ຕໍ, ອວຸຕ຺ຕຎ຺ຈາປິ ຍໍ ຍຫິໍ;

ຍໍ ຍຖາ ປຈ຺ຈໂຍ ຍສ຺ສ, ຕໍ ສພ຺ພມຸປລກ຺ຂເຍຕິ.

ຄາຖາຍ ອຕ຺ຖທີປນາ ກຕາ ໂຫຕິ.

ເອເຕເນວານຸສາເຣນ, ສພ຺ພເມຕໍ ນຍໍ ອິໂຕ;

ວິເສໂສ ໂຍ ຈ ຕໍ ຊຎ຺ຎາ, ຈຕຸກ຺ເກສຸ ປເຣສຸປິ.

໒. ເຫຕຸຈຕຸກ຺ກໍ

໒໔໔. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຕາວ ອິຘ ວຸຕ຺ໂຕ ນໂຍ, ໂສ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປາກໂຏເຍວ. ວິເສໂສ ປນ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພ – ເຫຕຸຈຕຸກ຺ເກ ຕາວ ອວິຊ຺ຊາ ເຫຕຸ ອສ຺ສາຕິ ອວິຊ຺ຊາເຫຕຸໂກ. ອວິຊ຺ຊາ ອສ຺ສ ສຫວຕ຺ຕນໂຕ ຍາວຠງ຺ຄາ ປວຕ຺ຕິກາ ຄມິກາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ ຈ ເອຕ຺ຕາວຕາ ສຫຊາຕາທິປຈ຺ຈຍວເສນ ສາຘາຣຓໂຕ ສງ຺ຂາຣສ຺ສ ອວິຊ຺ຊາ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ, ປຸນ ‘‘ອວິຊ຺ຊາເຫຕຸໂກ’’ຕິ ເອເຕເນວ ວິເສສໂຕ ອວິຄຕປຈ຺ຈຍຕາ ທສ຺ສິຕາ. ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓໍ ສງ຺ຂາຣເຫຕຸກນ຺ຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ກສ຺ມາ ປນ ຠວາທີສຸ ເຫຕຸກຄ຺ຄຫຓໍ ນ ກຕນ຺ຕິ? ອວິຄຕປຈ຺ຈຍນິຍມາຠາວໂຕ ອຠາວໂຕ ຈ ອວິຄຕປຈ຺ຈຍສ຺ສ. ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠໂວ? ຐເປຕ຺ວາ ອຸປາທານໍ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ – ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠໂວ’’ຕິ ວຈນໂຕ ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຈຕຸນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ອິຘ ຠໂວຕິ ນາມໍ. ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ເຘ ຈ ‘‘ຊາຕິ ທ຺ວີຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ (ຘາຕຸ. ໗໑) ຊາຕິຊຣາມຣຓານິ ອນ຺ໂຕຄຘານິ.

ຕຕ຺ຖ ຍາວ ອຸປາທານໍ ຕາວ ຊາຕິຊຣາມຣຓານໍ ອນຸປລພ຺ຠນໂຕ ອຸປາທານໍ ຠວສ຺ສ ນ ນິຍມໂຕ ອວິຄຕປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ‘‘ຍາ ເຕສໍ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ຊາຕີ’’ຕິ ອາທິວຈນໂຕ ສງ຺ຂຕລກ຺ຂເຓສຸ ຊາຕິຍາ ຊຣາມຣຓສງ຺ຂາຕສ຺ສ ຠວສ຺ສ ຊາຕິກ຺ຂຓມຕ຺ເຕເຍວ ອຠາວໂຕ ອວິຄຕປຈ຺ຈຍຠາໂວ ນ ສມ຺ຠວຕິ. ຕຖາ ຊາຕິຍາ ຊຣາມຣຓກ຺ຂເຓ ອຠາວໂຕ. ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍເນວ ປນ ຠໂວ ຊາຕິຍາ. ຊາຕິ ຊຣາມຣຓສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ສພ຺ພຖາປິ ອວິຄຕປຈ຺ຈຍນິຍມາຠາວໂຕ ອຠາວໂຕ ຈ ອວິຄຕປຈ຺ຈຍສ຺ສ ຠວາທີສຸ ເຫຕຸກຄ຺ຄຫຓໍ ນ ກຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເກຈິ ປນາຫຸ – ‘‘ຠໂວ ທຸວິເຘນາ’’ຕິ ວຈນໂຕ ອຸປປຕ຺ຕິມິສ຺ສໂກ ຠໂວ, ນ ຈ ອຸປປຕ຺ຕິຠວສ຺ສ ອຸປາທານໍ ອວິຄຕປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ‘‘ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠໂວ ອຸປາທານເຫຕຸໂກ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠໂວ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອິຘ ປຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ປຣໂຕປິ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕໍ ອິຘ ອຸປປຕ຺ຕິມິສ຺ສກສ຺ສ ຠວສ຺ສ ອນຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ ອຍຸຕ຺ຕໍ. ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘາ ຫິ ອິຘ ຠໂວຕິ ອາຄຕາ.

ຠວປຈ຺ຈຍາ ຊາຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ ຐເປຕ຺ວາ ຊາຕິຊຣາມຣຓານິ ອວເສໂສ ຠໂວ ຊາຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກສ຺ມາ? ຊາຕິອາທີນໍ ຊາຕິຍາ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ. ຍທິ ເອວໍ, ຐເປຕ຺ວາ ຊາຕິຊຣາມຣຓານິ ຠໂວ ຊາຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ? ອາມ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ວຕ຺ຕພ຺ພປເທສາຠາວໂຕ ປນ ນ ວຸຕ຺ໂຕ. ທສມງ຺ຄນິທ຺ເທເສ ຫິ ອຸປາທານປຈ຺ຈຍສມ຺ຠູໂຕ ຠໂວ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ເອກາທສມງ຺ຄນິທ຺ເທເສ ຊາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ໂຍ ປນ ຠໂວ ຊາຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ, ຕສ຺ສ ວຕ຺ຕພ຺ພປເທໂສ ນຕ຺ຖີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພປເທສາຠາວໂຕ ນ ວຸຕ຺ໂຕ. ອວຸຕ຺ໂຕປິ ປນ ຍຸຕ຺ຕິໂຕ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ. ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປນ຺ຕິອາທີສຸ ຈ ວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ອວິຄຕປຈ຺ຈຍຠາວສມ຺ຠວໂຕ ວິຎ຺ຎາຓເຫຕຸກາທິວຈນໍ ກຕນ຺ຕິ ເອສ ເຫຕຸຈຕຸກ຺ເກ ວິເສໂສ.

໓. ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈຕຸກ຺ກໍ

໒໔໕. ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈຕຸກ຺ເກປິ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ສຫຊາຕາທິປຈ຺ຈຍວເສນ ສງ຺ຂາຣສ຺ສ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ອວິຊ຺ຊາສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍຕາ ທສ຺ສິຕາ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຍສ຺ມາ ປນ ອຣູປີນໍ ຘມ຺ມານໍ ຣູປຘມ຺ເມຫິ ສມ຺ປໂຍໂຄ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປນ຺ຕິອາທີສຸ ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖວາຣປເທສຸ ‘‘ວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ນາມ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຍໍ ລພ຺ຠຕິ, ຕເທວ ຄຫິຕນ຺ຕິ ເອສ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈຕຸກ຺ເກ ວິເສໂສ.

໔. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎຈຕຸກ຺ກໍ

໒໔໖. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎຈຕຸກ຺ເກປິ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາຕິ ສຫຊາຕາທິປຈ຺ຈຍວເສນ ສງ຺ຂາຣສ຺ສ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາປິ ອວິຊ຺ຊາ’’ຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍຕາ ທສ຺ສິຕາ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຍສ຺ມາ ປນ ຠໂວ ນິປ຺ປເທໂສ, ອຸປາທານໍ ສປ຺ປເທສໍ, ສປ຺ປເທສຘມ຺ໂມ ຈ ນິປ຺ປເທສຘມ຺ມສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ນ ນິປ຺ປເທສຘມ຺ໂມ ສປ຺ປເທສຘມ຺ມສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຠວປຈ຺ຈຍາປິ ອຸປາທານ’’ນ຺ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ; ເຫຏ຺ຐາ ວາ ເທສນາຍ ປຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ເອວໍ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ຈ ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ສຬາຍຕນໍ ອຕ຺ຖິ, ສຬາຍຕນປຈ຺ຈຍາ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ນາມຣູປໍ ນຕ຺ຖິ, ຍສ຺ສ ສຬາຍຕນໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈໂຍ ຠເວຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ຈຕຸຕ຺ຖວາເຣ ‘‘ຉຏ຺ຐາຍຕນປຈ຺ຈຍາປິ ນາມຣູປ’’ນ຺ຕິ ຍໍ ລພ຺ຠຕິ ຕເທວ ຄຫິຕນ຺ຕິ ເອສ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎຈຕຸກ຺ເກ ວິເສໂສ.

ອວິຊ຺ຊາມູລກນຍມາຕິກາ.

ສງ຺ຂາຣາທິມູລກນຍມາຕິກາ

໒໔໗. ອິທານິ ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ອວິຊ຺ຊາຕິ ສງ຺ຂາຣມູລກນໂຍ ອາຣທ຺ໂຘ. ຕຕ຺ຖາປິ ຍຖາ ອວິຊ຺ຊາມູລເກ ເອວໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈຕຸກ຺ການິ ໂສຬສ ຈ ວາຣາ ເວທິຕພ຺ພາ. ປຐມຈຕຸກ຺ເກ ປນ ປຐມວາຣເມວ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ເທສນາ ສໍຂິຕ຺ຕາ. ຍຖາ ເຈຕ຺ຖ ເອວໍ ວິຎ຺ຎາຓມູລກາທີສຸປິ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພສ຺ເວວ ເຕສຸ ສງ຺ຂາຣມູລກາທີສຸ ອຏ຺ຐສຸ ນເຍສຸ ‘‘ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ອວິຊ຺ຊາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ສຫຊາຕາທິປຈ຺ຈຍວເສນ ອວິຊ຺ຊາຍ ສງ຺ຂາຣາທິປຈ຺ຈຍຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓປິ ປຈ຺ຈຍາກາຣຈກ຺ກສ຺ສ ປວຕ຺ຕິ ທສ຺ສິຕາ.

ກສ຺ມາ ປນ ຠວມູລກາ ຊາຕິຊຣາມຣຓມູລກາ ວາ ນຍາ ນ ວຸຕ຺ຕາ? ກິໍ ຠວປຈ຺ຈຍາ ອວິຊ຺ຊາ ນ ໂຫຕີຕິ? ໂນ ນ ໂຫຕິ. ‘‘ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ອວິຊ຺ຊາ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ ປນ ວຸຈ຺ຈມາເນສຸ ນ ໂກຈິ ຠວປຣິຍາປນ຺ໂນ ຘມ຺ໂມ ອວິຊ຺ຊາຍ ປຈ຺ຈໂຍ ນ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕສ຺ມາ ອປຸພ຺ພສ຺ສ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍສ຺ສ ວຕ຺ຕພ຺ພສ຺ສ ອຠາວໂຕ ຠວມູລໂກ ນໂຍ ນ ວຸຕ຺ໂຕ. ຠວຄ຺ຄຫເຓນ ຈ ອວິຊ຺ຊາປິ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ຠວປຈ຺ຈຍາ ອວິຊ຺ຊາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມາເນ ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ອວິຊ຺ຊາ’’ຕິປິ ວຸຕ຺ຕໍ ສິຍາ. ນ ຈ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ອວິຊ຺ຊາ ອວິຊ຺ຊາຍ ປຈ຺ຈໂຍ ນາມ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາວ ຊາຕິຊຣາມຣຓມູລກາປິ ນຍາ ນ ຄຫິຕາ. ອປິຈ ຠເວ ຊາຕິຊຣາມຣຓານິປິ ອນ຺ໂຕຄຘານິ. ນ ເຈຕານິ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ອວິຊ຺ຊາຍ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຠວມູລກາ ຊາຕິຊຣາມຣຓມູລກາ ວາ ນຍາ ນ ວຸຕ຺ຕາຕິ.

ມາຕິກາວຓ຺ຓນາ.

ອກຸສລນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໒໔໘-໒໔໙. ອິທານິ ຍຖາ ເຫຏ຺ຐາ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທກຓ຺ເຑ ກຸສລຕ຺ຕິກໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕມາຕິກາຍ ປຏິປາຏິຍາ ປຐມໍ ກຸສລໍ ຠາຊິຕໍ, ຕຖາ ອິຘ ມາຕິກາຍ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຐມໍ ກຸສລໍ ອນາມສິຕ຺ວາ ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິ ອກຸສລຘມ຺ມວເສນ ມາຕິກາຍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນິກ຺ເຂປປຏິປາຏິຍາວ ອວິຊ຺ຊາທີນິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທງ຺ຄານິ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ອກຸສລາຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ເຫຏ຺ຐາ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທກຓ຺ເຑ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໓໖໕) ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍສ຺ມາ ປນ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ຕຓ຺ຫາຍ ຈ ກາມຸປາທານສ຺ສ ຈ ສມ຺ຠໂວ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຍໍ ເອຕ຺ຖ ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ອຸປາທານໍ ລພ຺ຠຕິ, ຕເທວ ທສ຺ເສຕຸໍ ທິຏ຺ຐິ ທິຏ຺ຐິຄຕນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຠວນິທ຺ເທເສ ຈ ຍສ຺ມາ ອຸປາທານໍ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ເຘ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ອຸປາທານໍ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວຎ຺ຫິ ວຸຈ຺ຈມາເນ ອຸປາທານສ຺ສ ອຸປາທານປຈ຺ຈຍຕ຺ຕໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ນ ຈ ຕເທວ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ຊາຕິອາທິນິທ຺ເທເສສຸ ຍສ຺ມາ ເອເຕ ອຣູປຘມ຺ມານໍ ຊາຕິອາທໂຍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈໍ, ປາລິຈ຺ຈໍ, ວລິຕ຺ຕຈຕາ, ຈຸຕິ, ຈວນຕາ’’ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໕໐. ເອວໍ ປຐມວາຣໍ ນິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ປຸນ ທຸຕິຍວາເຣ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ປຐມວາເຣນ ປຈ຺ຈຍາກາໂຣ ທສ຺ສິໂຕ, ຕສ຺ມິໍເຍວ ສມເຍ ອປເຣນປິ ນເຍນ ປຈ຺ຈຍາກາຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວິສຸໍ ສມຍວວຕ຺ຖານວາຣໍ ອວຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາໂຣຕິອາທິນາວ ນເຍນ ເທສນາ ກຕາ. ຕຕ຺ຖ ຐເປຕ຺ວາ ຜສ຺ສນ຺ຕິ ອິທໍ ຍສ຺ມາ ຜສ຺ໂສປິ ນາມປຣິຍາປນ຺ໂນ, ຕສ຺ມາ ຜສ຺ສສ຺ສ ນາມໂຕ ນີຫຣຓຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໕໒. ຕຕິຍວາເຣ ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານຣູປສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓໍ ປຈ຺ຈໂຍ, ຕສ຺ມິໍ ປວຕ຺ຕມາເນ ຍສ຺ມາ ເຕນຸປຕ຺ຖທ຺ຘານໍ ຈກ຺ຂາຍຕນາທີນໍ ອຸປຈິຕຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ຈກ຺ຂາຍຕນສ຺ສ ອຸປຈໂຍຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ຈ ກມ຺ມຊຣູປສ຺ສປິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ວຕ຺ຕມານສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓໍ ປຈ຺ຉາຊາຕປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາປິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ກມ຺ມຊໍ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ ທ຺ເວວ ສນ຺ຕຕິໂຍ ຄຫິຕາ, ອິຕຣາປິ ປນ ທ຺ເວ ສນ຺ຕຕິໂຍ ຄເຫຕພ຺ພາ. ຕາສມ຺ປິ ຫິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິເຍວ.

໒໕໔. ຈຕຸຕ຺ຖວາເຣ ປນ ຍສ຺ມາ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓປິ ມຫາຠູຕຣູປປຈ຺ຈຍາ ຈກ຺ຂາຍຕນາທີນິ, ຫທຍຣູປປຈ຺ຈຍາ ຉຏ຺ຐາຍຕນໍ, ນາມປຈ຺ຈຍາ ຈ ປຈ຺ຉາຊາຕສຫຊາຕາທິວເສນ ຍຖານຸຣູປໍ ສພ຺ພານິປິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ສຬາຍຕນໍ? ຈກ຺ຂາຍຕນນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໕໖. ທຸຕິຍຈຕຸກ຺ເກ ສພ຺ພໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

໒໖໔. ຕຕິຍຈຕຸກ຺ເກ ຍສ຺ສ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍຠາໂວ ນ ໂຫຕິ, ຍສ຺ສ ຈ ໂຫຕິ, ຕໍ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປໍ ວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ນາມນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໗໒. ຈຕຸຕ຺ຖຈຕຸກ຺ເກ ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ນາມນິທ຺ເທເສ ກິຎ຺ຈາປິ ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ຜສ຺ສໍ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ – ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ນາມ’’ນ຺ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຖາປິ ອນນ຺ຕຣາຕີຕປທນິທ຺ເທເສ ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ຜສ຺ສໍ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ຕໍ ວຸຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ. ຍເທວ ຫິ ນາມໍ ຜສ຺ສສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ, ຜສ຺ໂສປິ ຕສ຺ເສວ ປຈ຺ຈໂຍຕິ.

ຍຖາ ຈາຍໍ ຈຕຸຈຕຸກ຺ໂກ ໂສຬສວາຣປ຺ປເຠໂທ ອວິຊ຺ຊາມູລໂກ ປຐມນໂຍ ເອຕສ຺ມິໍ ປຐມາກຸສລຈິຕ຺ເຕ ປກາສິໂຕ, ເອວໍ ສງ຺ຂາຣມູລກາທໂຍ ອຏ຺ຐ ນຍາປິ ເວທິຕພ຺ພາ. ປາຬິ ປນ ສໍຂິຕ຺ຕາ. ເອວເມວ ຕສ຺ມິໍ ປຐມາກຸສລຈິຕ຺ເຕເຍວ ນວ ນຍາ, ຉຕ຺ຕິໍສ ຈຕຸກ຺ການິ, ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສາຘິກຎ຺ຈ ວາຣສຕໍ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໒໘໐. ອິທານິ ອິມິນາວ ນເຍນ ເສສາກຸສລຈິຕ຺ເຕສຸປິ ປຈ຺ຈຍາກາຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ອກຸສລາຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ທິຏ຺ຐິວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸ ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ອຸປາທານໍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ອຸປາທານຏ຺ຐາເນ ອຸປາທານໍ ວິຍ ທຬ຺ຫນິປາຕິນາ ອຘິໂມກ຺ເຂນ ປທໍ ປູຣິຕໍ. ໂທມນສ຺ສສຫຄເຕສຸ ຈ ຍສ຺ມາ ເວທນາປຈ຺ຈຍາ ຕຓ຺ຫາປິ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຕຓ຺ຫາຏ຺ຐາເນ ຕຓ຺ຫາ ວິຍ ພລວກິເລເສນ ປຏິເຆນ ປທໍ ປູຣິຕໍ. ອຸປາທານຏ຺ຐາເນ ອຘິໂມກ຺ເຂເນວ. ວິຈິກິຈ຺ຉາສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ປນ ຍສ຺ມາ ສນ຺ນິຏ຺ຐານາຠາວໂຕ ອຘິໂມກ຺ໂຂປິ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຕຓ຺ຫາຏ຺ຐາເນ ພລວກິເລສຠູຕາຍ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ປທໍ ປູຣິຕໍ. ອຸປາທານຏ຺ຐານໍ ປຣິຫີນເມວ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ປນ ຍສ຺ມາ ອຘິໂມກ຺ໂຂ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຕຓ຺ຫາຏ຺ຐາເນ ພລວກິເລເສນ ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈນ ປທໍ ປູຣິຕໍ. ອຸປາທານຏ຺ຐາເນ ອຘິໂມກ຺ເຂເນວ. ສພ຺ພຕ຺ເຖວ ຈ ວິເສສມຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປາຬິ ສໍຂິຕ຺ຕາ. ໂຍ ຈາຍໍ ວິເສໂສ ທສ຺ສິໂຕ, ຕຕ຺ຖ ເກວລໍ ອຘິໂມກ຺ຂນິທ຺ເທໂສວ ອປຸພ຺ໂພ. ເສສໍ ເຫຏ຺ຐາ ອາຄຕເມວ.

ອຘິໂມກ຺ຂນິທ຺ເທເສ ປນ ອຘິມຸຈ຺ຈນວເສນ ອຘິໂມກ຺ໂຂ. ອຘິມຸຈ຺ຈຕິ ວາ ເຕນ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ນິພ຺ພິຈິກິຈ຺ຉຕາຍ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຘິໂມກ຺ໂຂ. ອຘິມຸຈ຺ຈນາກາໂຣ ອຘິມຸຈ຺ຈນາ. ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ຕສ຺ມິໍ ວາ ອາຣມ຺ມເຓ ອຘິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາ. ສພ຺ພຈິຕ຺ເຕສຸ ຈ ປຐມຈິຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ນຍຈຕຸກ຺ກວາຣປ຺ປເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເກວລຎ຺ຫິ ວິຈິກິຈ຺ຉາສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ອຸປາທານມູລກສ຺ສ ນຍສ຺ສ ອຠາວາ ອຏ຺ຐ ນຍາ, ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ຈຕຸກ຺ການິ, ອຏ຺ຐວີສາຘິກຎ຺ຈ ວາຣສຕໍ ໂຫຕີຕິ.

ອກຸສລນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ.

ກຸສລນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໒໙໒. ອິທານິ ອິມິນາວ ນເຍນ ກຸສລຈິຕ຺ຕາທີສຸປິ ປຈ຺ຈຍາກາຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຍຖາ ປນ ອກຸສເລ ປຐມໍ ມາຕິກໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ນິທ຺ເທໂສ ກໂຕ, ນ ຕຖາ ອິຘ. ກສ຺ມາ? ອປ຺ປນາວາເຣ ນານຕ຺ຕສມ຺ຠວໂຕ. ໂລກິຍກຸສລາທີສຸ ຫິ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ‘‘ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສາ’’ຕິ ອປ຺ປນາ ໂຫຕິ, ໂລກຸຕ຺ຕຣກຸສລາທີສຸ ‘‘ເອວເມເຕສໍ ຘມ຺ມານ’’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເອຕ຺ຖ ສາຘາຣຓໂຕ ມາຕິກໍ ຐເປຕຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ເຕສໍ ເຕສໍ ກຸສລາທີນໍ ມາຕິກໍ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາວ ນິທ຺ເທໂສ ກໂຕຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ກຸສລສງ຺ຂາເຣນ ສທ຺ຘິໍ ອວິຊ຺ຊາ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ອວຕ຺ວາ, ອວິຊ຺ຊາ ວິຍ ອກຸສລານໍ, ກຸສລານໍ ມູລໂຕ ກຸສລມູລໍ, ຕຓ຺ຫຸປາທານານຎ຺ຈ ອຠາວໂຕ ຕຓ຺ຫາຏ຺ຐາເນ ຕຓ຺ຫາ ວິຍ ອາຣມ຺ມເຓ ອຊ຺ໂຌຄາຬ຺ໂຫ ປສາໂທ, ອຸປາທານຏ຺ຐາເນ ອຸປາທານໍ ວິຍ ທຬ຺ຫນິປາຕີ ນາມ ອຘິໂມກ຺ໂຂ ວຸຕ຺ໂຕ. ເສສໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ກຸສລນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ.

ອພ຺ຍາກຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໓໐໖. ອພ຺ຍາກຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທກຓ຺ເຑ ອາຄຕປຏິປາຏິຍາວ ວິຠຕ຺ຕໍ. ສພ຺ພວາເຣສຸ ຈ ອວິຊ຺ຊາມູລກາ ນຍາ ປຣິຫີນາ. ກສ຺ມາ? ອວິຊ຺ຊາຏ຺ຐາເນ ຐເປຕພ຺ພສ຺ສ ອຠາວໂຕ. ກຸສລຈິຕ຺ເຕສຸ ຫິ ອວິຊ຺ຊາຏ຺ຐາເນ ຐເປຕພ຺ພໍ ກຸສລມູລໍ ອຕ຺ຖິ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີສຸ ນຕ຺ຖິ. ສເຫຕຸເກສຸ ປນ ກິຎ຺ຈາປິ ອຕ຺ຖິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ອິຘ ປຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ນ ຄຫິຕໍ. ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓໂສເຕ ໂສຕປຕິຕາວ ຫຸຕ຺ວາ ເທສນາ ກຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ວິເສສໂຕ ປເນຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີສຸ ຕຓ຺ຫາຏ຺ຐານໍ ອຸປາທານຏ຺ຐານຎ຺ຈ ປຣິຫີນໍ. ກສ຺ມາ? ຕຓ຺ຫາຏ຺ຐານາຣຫສ຺ສ ພລວຘມ຺ມສ຺ສ ອຠາວາ ອຘິໂມກ຺ຂຣຫິຕຕ຺ຕາ ຈ. ເສສາເຫຕຸເກສຸ ຕຓ຺ຫາຏ຺ຐານເມວ ປຣິຫີນໍ. ສເຫຕຸເກສຸ ປສາທສພ຺ຠາວໂຕ ຕຓ຺ຫາຏ຺ຐາເນ ປສາເທນ ປທໍ ປູຣິຕໍ. ເອວເມຕ຺ຖ ກຸສລາກຸສລວິປາເກສຸ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີສຸ ສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓນາມຉຏ຺ຐາຍຕນຜສ຺ສເວທນາມູລກາ ຉ ຉ, ເສສາເຫຕຸເກສຸ ອຘິໂມກ຺ຂມູລເກນ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຕ ສຕ຺ຕ, ສເຫຕຸເກສຸ ປສາທມູລເກນ ສທ຺ຘິໍ ອຏ຺ຐ ອຏ຺ຐ ນຍາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີສຸປິ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ຈຕຸກ຺ການໍ ອາທິວາໂຣວ ວຸຕ຺ໂຕ. ທຸຕິຍວາໂຣ ປຈ຺ຈຍວິເສສຏ຺ເຐນ ລພ຺ຠມາໂນປິ ນ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖວາຣາ ອສມ຺ຠວໂຕເຍວ. ຣູປມິສ຺ສກາ ຫິ ເຕ, ນ ຈ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ. ຍຖາ ຈ ປຐມຈຕຸກ຺ເກ ທ຺ເວ ວາຣາ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ເອວໍ ເສສຈຕຸກ຺ເກສຸປິ. ຕສ຺ມາ ປຐມຈຕຸກ຺ເກ ທຸຕິຍວາໂຣ, ເສສຈຕຸກ຺ເກສຸ ຈ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ວາຣາ ອວຸຕ຺ຕາປິ ວຸຕ຺ຕາວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເສສາເຫຕຸກາພ຺ຍາກເຕ ສພ຺ພຈຕຸກ຺ເກສຸ ສພ຺ເພປິ ວາຣາ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ອິຘ ປຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ປນ ປຣໂຕ ນ ຄຫິຕາ. ໂສຕປຕິຕາວ ຫຸຕ຺ວາ ເທສນາ ກຕາຕິ. ເສສສເຫຕຸກວິປາເກສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອຣູປາວຈຣວິປາກາ. ອຣູປາວຈຣວິປາກສ຺ມິຎ຺ຫິ ວາຣທ຺ວຍເມວ ລພ຺ຠຕີຕິ.

ອພ຺ຍາກຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ.

ອວິຊ຺ຊາມູລກກຸສລນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໓໓໔. ອິທານິ ອປເຣນ ປຣິຍາເຍນ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ປຈ຺ຈຍາກາຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸນ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາຕິ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕເນວ ນິທ຺ເທສວາເຣ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ອວິຊ຺ຊາ’’ຕິ ອວິຠຊິຕ຺ວາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິ ວິຠຕ຺ຕໍ. ກຸສລເຈຕນາສງ຺ຂາໂຕ ຫິ ສງ຺ຂາໂຣເຍວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ເຕນ ສຫຊາໂຕ ໂຫຕິ, ນ ອວິຊ຺ຊາ.

ຕຕ຺ຖ ໂລກິຍກຸສລສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີເຍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອວິຊ຺ຊາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ອປ຺ປຫີນາວິຊ຺ໂຊ ອວິຊ຺ຊາຍ ປຫານຕ຺ຖໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ຠາເວຕິ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສາປິ ສມຕິກ຺ກມວເສນ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ອວິຊ຺ຊາວໂຕເຍວ ຫິ ກຸສລາຍູຫນໍ ໂຫຕິ, ນ ອິຕຣສ຺ສ. ຕຕ຺ຖ ເຕຠູມກກຸສເລ ສມ຺ໂມຫວເສນປິ ສມຕິກ຺ກມຠາວນາວເສນປິ ອາຍູຫນໍ ລພ຺ຠຕິ; ໂລກຸຕ຺ຕເຣ ສມຸຈ຺ເຉທຠາວນາວເສນາຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ຍຖາ ເຫຏ຺ຐາ ເອເກກກຸສເລ ຈຕຸນ຺ນໍ ຈຕຸກ຺ການໍ ວເສນ ນວ ໂສຬສກາ ລທ຺ຘາ, ຕຖາ ອິຘ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ? ອວິຊ຺ຊາຍ ອວິຄຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍາຠາວໂຕ. ອຸປນິສ຺ສຍວເສນ ປເນຕ຺ຖ ປຐມຈຕຸກ຺ກເມວ ລພ຺ຠຕິ. ຕມ຺ປິ ປຐມວາຣເມວ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສໍຂິຕ຺ຕໍ. ນີຫຣິຕ຺ວາ ປນ ທສ຺ເສຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ອວິຊ຺ຊາມູລກກຸສລນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ.

ກຸສລມູລກວິປາກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໓໔໓. ອິທານິ ອພ຺ຍາກເຕສຸປິ ອປເຣເນວ ນເຍນ ປຈ຺ຈຍາກາຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ອພ຺ຍາກຕາຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ກຸສລມູລປຈ຺ຈຍາຕິ ອິທມ຺ປິ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຸສລວິປາກສ຺ສ ຫິ ກຸສລມູລໍ, ອກຸສລວິປາກສ຺ສ ຈ ອກຸສລມູລໍ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ; ນານາກ຺ຂຓິກກມ຺ມປຈ຺ຈເຍ ປນ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ເອສ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ເຈວ ນານາກ຺ຂຓິກກມ຺ມປຈ຺ຈເຍນ ຈ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ເຕເນວ ນິທ຺ເທສວາເຣ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ກຸສລມູລ’’ນ຺ຕິ ອວິຠຊິຕ຺ວາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ກຸສລມູລປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິ ວິຠຕ຺ຕໍ. ອກຸສລວິປາເກປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອວິຊ຺ຊາມູລກກຸສລນິທ຺ເທເສ ວິຍ ຈ ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ວິປາກນິທ຺ເທເສ ປຐມໍ ປຈ຺ຈຍຈຕຸກ຺ກເມວ ລພ຺ຠຕິ. ຕມ຺ປິ ປຐມວາຣໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສໍຂິຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ເອເກກສ຺ມິໍ ວິປາກຈິຕ຺ເຕ ເອກເມກສ຺ເສວ ຈຕຸກ຺ກສ຺ສ ວເສນ ກຸສລມູລມູລເກ ອກຸສລມູລມູລເກ ຈ ນເຍ ວາຣປ຺ປເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກິຣິຍາຘມ຺ມານໍ ປນ ຍສ຺ມາ ເນວ ອວິຊ຺ຊາ ນ ກຸສລາກຸສລມູລານິ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍຕໍ ລຠນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ກິຣິຍວເສນ ປຈ຺ຈຍາກາໂຣ ນ ວຸຕ຺ໂຕຕິ.

ເອວເມສ –

ອກຸສລກຸສລາພ຺ຍາກຕ-ຘມ຺ເມສຸ ອເນກເຠທໂຕ ວຕ຺ວາ;

ກຸສລາກຸສລານໍ ປນ, ວິປາເກ ຈ ອຸປນິສ຺ສຍວເສນ.

ປຸນ ເອກຘາວ ວຸຕ຺ໂຕ, ວາທິປ຺ປວເຣນ ປຈ຺ຈຍາກາໂຣ;

ຘມ຺ມປ຺ປຈ຺ຈຍເຠເທ, ຎາຓສ຺ສ ປເຠທຊນນຕ຺ຖໍ.

ປຣິຍຕ຺ຕິສວນຈິນ຺ຕນ-ປຏິປຕ຺ຕິກ຺ກມວິວຊ຺ຊິຕານຎ຺ຈ;

ຍສ຺ມາ ຎາຓປເຠໂທ, ນ ກທາຈິປິ ໂຫຕິ ເອຕສ຺ມິໍ.

ປຣິຍຕ຺ຕິສວນຈິນ຺ຕນ-ປຏິປຕ຺ຕິກ຺ກມໂຕ ສທາ ຘີໂຣ;

ຕຕ຺ຖ ກຍິຣາ ນ ຫຎ຺ຎໍ, ກຣຓີຍຕຣໍ ຕໂຕ ອຕ຺ຖີຕິ.

ອຍໍ ປນ ປຈ຺ຈຍາກາໂຣ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕອຠິຘມ຺ມຠາຊນີຍວເສນ ທ຺ເວປຣິວຏ຺ຏເມວ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ.

ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ.

ສມ຺ໂມຫວິໂນທນິຍາ ວິຠງ຺ຄຏ຺ຐກຖາຍ

ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທວິຠງ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ສຕິປຏ຺ຐານວິຠງ຺ໂຄ

໑. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍໍ ອຸທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ

໓໕໕. ອິທານິ ຕທນນ຺ຕເຣ ສຕິປຏ຺ຐານວິຠງ຺ເຄ ຈຕ຺ຕາໂຣຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ. ເຕນ ນ ຕໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ນ ອຸທ຺ຘນ຺ຕິ ສຕິປຏ຺ຐານປຣິຈ຺ເຉທໍ ທີເປຕິ. ສຕິປຏ຺ຐານາຕິ ຕໂຍ ສຕິປຏ຺ຐານາ – ສຕິໂຄຈໂຣປິ, ຕິຘາ ປຏິປນ຺ເນສຸ ສາວເກສຸ ສຕ຺ຖຸໂນ ປຏິຘານຸນຍວີຕິວຕ຺ຕຕາປິ, ສຕິປິ. ‘‘ຈຕຸນ຺ນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິປຏ຺ຐານານໍ ສມຸທຍຎ຺ຈ ອຕ຺ຖງ຺ຄມຎ຺ຈ ເທເສສ຺ສາມິ. ຕໍ ສຸຓາຖ…ເປ… ໂກ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາຍສ຺ສ ສມຸທໂຍ? ອາຫາຣສມຸທຍາ ກາຍສ຺ສ ສມຸທໂຍ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໕.໔໐໘) ຫິ ສຕິໂຄຈໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຖາ ‘‘ກາໂຍ ອຸປຏ຺ຐານໍ, ໂນ ສຕິ. ສຕິ ອຸປຏ຺ຐານຎ຺ເຈວ ສຕິ ຈາ’’ຕິອາທີສຸ (ປຏິ. ມ. ໓.໓໕). ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ປຕິຏ຺ຐາຕິ ອສ຺ມິນ຺ຕິ ປຏ຺ຐານໍ. ກາ ປຕິຏ຺ຐາຕິ? ສຕິ. ສຕິຍາ ປຏ຺ຐານໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ, ປຘານໍ ຐານນ຺ຕິ ວາ ປຏ຺ຐານໍ; ສຕິຍາ ປຏ຺ຐານໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ ຫຕ຺ຖິຏ຺ຐານອສ຺ສຏ຺ຐານາທີນິ ວິຍ.

‘‘ຕໂຍ ສຕິປຏ຺ຐານາ ຍທຣິໂຍ ເສວຕິ, ຍທຣິໂຍ ເສວມາໂນ ສຕ຺ຖາ ຄຓໍ ອນຸສາສິຕຸມຣຫຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໓໐໔, ໓໑໑) ເອຕ຺ຖ ຕິຘາ ປຏິປນ຺ເນສຸ ສາວເກສຸ ສຕ຺ຖຸໂນ ປຏິຆານຸນຍວີຕິວຕ຺ຕຕາ ສຕິປຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ປຏ຺ຐເປຕພ຺ພໂຕ ປຏ຺ຐານໍ, ປວຕ຺ຕຍິຕພ຺ພໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເກນ ປຏ຺ຐເປຕພ຺ພໂຕຕິ? ສຕິຍາ; ສຕິຍາ ປຏ຺ຐານໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ປຣິປູເຣນ຺ຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໑໔໗) ປນ ສຕິເຍວ ສຕິປຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ປຕິຏ຺ຐາຕີຕິ ປຏ຺ຐານໍ, ອຸປຏ຺ຐາຕິ ໂອກ຺ກນ຺ທິຕ຺ວາ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ; ສຕິເຍວ ປຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ສຕິປຏ຺ຐານໍ; ອຖວາ ສຣຓຏ຺ເຐນ ສຕິ, ອຸປຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ປຏ຺ຐານໍ. ອິຕິ ສຕິ ຈ ສາ ປຏ຺ຐານຎ຺ຈາຕິປິ ສຕິປຏ຺ຐານໍ. ອິທມິຘ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຍທິ ເອວໍ, ກສ຺ມາ ສຕິປຏ຺ຐານາຕິ ພຫຸວຈນໍ ກຕນ຺ຕິ? ສຕິຍາ ພຫຸຕ຺ຕາ; ອາຣມ຺ມຓເຠເທນ ຫິ ພຫຸກາ ຕາ ສຕິໂຍຕິ.

ກສ຺ມາ ປນ ຠຄວຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣວ ສຕິປຏ຺ຐານາ ວຸຕ຺ຕາ, ອນູນາ ອນຘິກາຕິ? ເວເນຍ຺ຍຫິຕຕ຺ຕາ. ຕຓ຺ຫາຈຣິຕທິຏ຺ຐິຈຣິຕສມຖຍານິກວິປສ຺ສນາຍານິເກສຸ ຫິ ມນ຺ທຕິກ຺ຂວເສນ ທ຺ວິຘາ ປວຕ຺ເຕສຸ ມນ຺ທສ຺ສ ຕຓ຺ຫາຈຣິຕສ຺ສ ໂອຬາຣິກໍ ກາຍານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ, ຕິກ຺ຂສ຺ສ ສຸຂຸມໍ ເວທນານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ. ທິຏ຺ຐິຈຣິຕສ຺ສປິ ມນ຺ທສ຺ສ ນາຕິປ຺ປເຠທຄຕໍ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ, ຕິກ຺ຂສ຺ສ ອຕິປ຺ປເຠທຄຕໍ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ. ສມຖຍານິກສ຺ສ ຈ ມນ຺ທສ຺ສ ອກິຈ຺ເຉນ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ ປຐມໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ, ຕິກ຺ຂສ຺ສ ໂອຬາຣິກາຣມ຺ມເຓ ອສຓ຺ຐຫນໂຕ ທຸຕິຍໍ. ວິປສ຺ສນາຍານິກສ຺ສາປິ ມນ຺ທສ຺ສ ນາຕິປ຺ປເຠທຄຕາຣມ຺ມຓໍ ຕຕິຍໍ, ຕິກ຺ຂສ຺ສ ອຕິປ຺ປເຠທຄຕາຣມ຺ມຓໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ອິຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣວ ວຸຕ຺ຕາ, ອນູນາ ອນຘິກາຕິ.

ສຸຠສຸຂນິຈ຺ຈອຕ຺ຕຠາວວິປລ຺ລາສປ຺ປຫານຕ຺ຖໍ ວາ. ກາໂຍ ຫິ ອສຸໂຠ. ຕຕ຺ຖ ສຸຠວິປລ຺ລາສວິປລ຺ລຕ຺ຖາ ສຕ຺ຕາ. ເຕສໍ ຕຕ຺ຖ ອສຸຠຠາວທສ຺ສເນນ ຕສ຺ສ ວິປລ຺ລາສສ຺ສ ປຫານຕ຺ຖໍ ປຐມໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຸຂໍ, ນິຈ຺ຈໍ, ອຕ຺ຕາຕິ ຄຫິເຕສຸປິ ຈ ເວທນາທີສຸ ເວທນາ ທຸກ຺ຂາ, ຈິຕ຺ຕໍ ອນິຈ຺ຈໍ, ຘມ຺ມາ ອນຕ຺ຕາ. ເອເຕສຸ ຈ ສຸຂນິຈ຺ຈອຕ຺ຕຠາວວິປລ຺ລາສວິປລ຺ລຕ຺ຖາ ສຕ຺ຕາ. ເຕສໍ ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂາທິຠາວທສ຺ສເນນ ເຕສໍ ວິປລ຺ລາສານໍ ປຫານຕ຺ຖໍ ເສສານິ ຕີຓິ ວຸຕ຺ຕານີຕິ. ເອວໍ ສຸຠສຸຂນິຈ຺ຈອຕ຺ຕຠາວວິປລ຺ລາສປ຺ປຫານຕ຺ຖໍ ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣວ ວຸຕ຺ຕາ ອນູນາ ອນຘິກາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ວິປລ຺ລາສປຫານຕ຺ຖເມວ, ອຖ ໂຂ ຈຕຸໂຣຆໂຍຄາສວຄນ຺ຖອຸປາທານອຄຕິປ຺ປຫານຕ຺ຖມ຺ປິ ຈຕຸພ຺ພິຘາຫາຣປຣິຎ຺ຎຕ຺ຖຎ຺ຈ ຈຕ຺ຕາໂຣວ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຍໍ ຕາວ ປກຣຓນໂຍ.

ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ສຣຓວເສນ ເຈວ ເອກຕ຺ຕສໂມສຣຓວເສນ ຈ ເອກເມວ ສຕິປຏ຺ຐານໍ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ຈຕ຺ຕາໂຣຕິ ເອຕເທວ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ຫິ ຈຕຸທ຺ວາເຣ ນຄເຣ ປາຈີນໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ປາຈີນທິສາຍ ອຸຏ຺ຐານກໍ ຠຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປາຈີນທ຺ວາເຣນ ນຄຣເມວ ປວິສນ຺ຕິ, ທກ຺ຂິຓໂຕ, ປຈ຺ຉິມໂຕ, ອຸຕ຺ຕຣໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕຣທິສາຍ ອຸຏ຺ຐານກໍ ຠຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣທ຺ວາເຣນ ນຄຣເມວ ປວິສນ຺ຕິ, ເອວໍ ສມ຺ປທມິທໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ນຄຣໍ ວິຍ ຫິ ນິພ຺ພານມຫານຄຣໍ, ທ຺ວາຣໍ ວິຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ໂຄ. ປາຈີນທິສາທໂຍ ວິຍ ກາຍາທໂຍ.

ຍຖາ ປາຈີນໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ປາຈີນທິສາຍ ອຸຏ຺ຐານກໍ ຠຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປາຈີນທ຺ວາເຣນ ນຄຣເມວ ປວິສນ຺ຕິ, ເອວໍ ກາຍານຸປສ຺ສນາມຸເຂນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຈຸທ຺ທສວິເຘນ ກາຍານຸປສ຺ສນໍ ຠາເວຕ຺ວາ ກາຍານຸປສ຺ສນາຠາວນານຸຠາວນິພ຺ພຕ຺ເຕນ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ເອກໍ ນິພ຺ພານເມວ ໂອສຣນ຺ຕິ. ຍຖາ ທກ຺ຂິຓໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ທກ຺ຂິຓທິສາຍ ອຸຏ຺ຐານກໍ ຠຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣນ ນຄຣເມວ ປວິສນ຺ຕິ, ເອວໍ ເວທນານຸປສ຺ສນາມຸເຂນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ນວວິເຘນ ເວທນານຸປສ຺ສນໍ ຠາເວຕ຺ວາ ເວທນານຸປສ຺ສນາຠາວນານຸຠາວນິພ຺ພຕ຺ເຕນ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ເອກໍ ນິພ຺ພານເມວ ໂອສຣນ຺ຕິ. ຍຖາ ປຈ຺ຉິມໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ປຈ຺ຉິມທິສາຍ ອຸຏ຺ຐານກໍ ຠຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມທ຺ວາເຣນ ນຄຣເມວ ປວິສນ຺ຕິ, ເອວໍ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາມຸເຂນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ໂສຬສວິເຘນ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນໍ ຠາເວຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາຠາວນານຸຠາວນິພ຺ພຕ຺ເຕນ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ເອກໍ ນິພ຺ພານເມວ ໂອສຣນ຺ຕິ. ຍຖາ ອຸຕ຺ຕຣໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕຣທິສາຍ ອຸຏ຺ຐານກໍ ຠຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣທ຺ວາເຣນ ນຄຣເມວ ປວິສນ຺ຕິ, ເອວໍ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາມຸເຂນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ປຎ຺ຈວິເຘນ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນໍ ຠາເວຕ຺ວາ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາຠາວນານຸຠາວນິພ຺ພຕ຺ເຕນ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ເອກໍ ນິພ຺ພານເມວ ໂອສຣນ຺ຕີຕິ. ເອວໍ ສຣຓວເສນ ເຈວ ເອກຕ຺ຕສໂມສຣຓວເສນ ຈ ເອກເມວ ສຕິປຏ຺ຐານໍ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ຈຕ຺ຕາໂຣຕິ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອິຘ ຠິກ຺ຂູຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ຠຄວຕາ ເທວໂລເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຍໍ ສຕິປຏ຺ຐານວິຠງ຺ໂຄ ກຖິໂຕ, ເອກຠິກ຺ຂຸປິ ຕຕ຺ຖ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ນິສິນ຺ນໂກ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຍສ຺ມາ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ຠິກ຺ຂູ ຠາເວນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂຸໂຄຈຣາ ຫິ ເອເຕ, ຕສ຺ມາ ອິຘ ຠິກ຺ຂູຕິ ອາລປຕິ. ກິໍ ປເນເຕ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ຠິກ຺ຂູເຍວ ຠາເວນ຺ຕິ, ນ ຠິກ຺ຂຸນີອາທໂຍຕິ? ຠິກ຺ຂຸນີອາທໂຍປິ ຠາເວນ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂູ ປນ ອຄ຺ຄປຣິສາ. ອິຕິ ອຄ຺ຄປຣິສຕ຺ຕາ ອິຘ ຠິກ຺ຂູຕິ ອາລປຕິ. ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ວາ ຠິກ຺ຂຸຠາວທສ຺ສນໂຕ ເອວມາຫ. ໂຍ ຫິ ອິມໍ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ນາມ ໂຫຕິ. ປຏິປນ຺ນໂກ ຫິ ເທໂວ ວາ ໂຫຕຸ ມນຸສ຺ໂສ ວາ, ຠິກ຺ຂູຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິເຍວ. ຍຖາຫ –

‘‘ອລງ຺ກໂຕ ເຈປິ ສມຎ຺ຈເຣຍ຺ຍ,

ສນ຺ໂຕ ທນ຺ໂຕ ນິຍໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ;

ສພ຺ເພສຸ ຠູເຕສຸ ນິຘາຍ ທຓ຺ຑໍ,

ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂສ ສມໂຓ ສ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໑໔໒);

ກາຍານຸປສ຺ສນາອຸທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

ອຊ຺ຌຕ຺ຕນ຺ຕິ ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຕສ຺ມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ກາເຍຕິ ອຕ຺ຕໂນ ກາເຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ກາເຍຕິ ຣູປກາເຍ. ຣູປກາໂຍ ຫິ ອິຘ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄານໍ ເກສາທີນຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ສມູຫຏ຺ເຐນ, ຫຕ຺ຖິກາຍອສ຺ສກາຍຣຖກາຍາທໂຍ ວິຍ, ກາໂຍຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຍຖາ ຈ ສມູຫຏ຺ເຐນ ເອວໍ ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ອາຍຏ຺ເຐນ. ກຸຈ຺ຉິຕານຎ຺ຫິ ປຣມເຊຄຸຈ຺ຉານໍ ໂສ ອາໂຍຕິປິ ກາໂຍ. ອາໂຍຕິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິເທໂສ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວຈນຕ຺ໂຖ – ອາຍນ຺ຕິ ຕໂຕຕິ ອາໂຍ. ເກ ອາຍນ຺ຕິ? ກຸຈ຺ຉິຕາ ເກສາທໂຍ. ອິຕິ ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ເກສາທີນໍ ອາໂຍຕິ ກາໂຍ.

ກາຍານຸປສ຺ສີຕິ ກາຍໍ ອນຸປສ຺ສນສີໂລ, ກາຍໍ ວາ ອນຸປສ຺ສມາໂນ ກາເຍຕິ ຈ ວຕ຺ວາປິ ປຸນ ກາຍານຸປສ຺ສີຕິ ທຸຕິຍໍ ກາຍຄ຺ຄຫຓໍ ອສມ຺ມິສ຺ສໂຕ ວວຕ຺ຖານຆນວິນິພ຺ໂຠຄາທິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ກຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຕນ ນ ກາເຍ ເວທນານຸປສ຺ສີ ຈິຕ຺ຕຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ; ອຖ ໂຂ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ເຍວາຕິ ກາຍສງ຺ຂາເຕ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ກາຍານຸປສ຺ສນາກາຣສ຺ເສວ ທສ຺ສເນນ ອສມ຺ມິສ຺ສໂຕ ວວຕ຺ຖານໍ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ. ຕຖາ ນ ກາເຍ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄວິນິມຸຕ຺ຕເອກຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ, ນາປິ ເກສໂລມາທິວິນິມຸຕ຺ຕອິຕ຺ຖິປຸຣິສານຸປສ຺ສີ. ໂຍປິ ເຈຕ຺ຖ ເກສໂລມາທິໂກ ຠູຕຸປາທາຍສມູຫສງ຺ຂາໂຕ ກາໂຍ, ຕຕ຺ຖາປິ ນ ຠູຕຸປາທາຍວິນິມຸຕ຺ຕເອກຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ; ອຖ ໂຂ ຣຖສມ຺ຠາຣານຸປສ຺ສໂກ ວິຍ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄສມູຫານຸປສ຺ສີ, ນຄຣາວຍວານຸປສ຺ສໂກ ວິຍ ເກສໂລມາທິສມູຫານຸປສ຺ສີ, ກທລິກ຺ຂນ຺ຘປຕ຺ຕວຏ຺ຏິວິນິຠຸຎ຺ຊໂກ ວິຍ ຣິຕ຺ຕມຸຏ຺ຐິວິນິເວຐໂກ ວິຍ ຈ ຠູຕຸປາທາຍສມູຫານຸປສ຺ສີເຍວາຕິ ນານປ຺ປກາຣໂຕ ສມູຫວເສນ ກາຍສງ຺ຂາຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸໂນ ທສ຺ສເນນ ຆນວິນິພ຺ໂຠໂຄ ທສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ. ນ ເຫຕ຺ຖ ຍຖາວຸຕ຺ຕສມູຫວິນິມຸຕ຺ໂຕ ກາໂຍ ວາ ອິຕ຺ຖີ ວາ ປຸຣິໂສ ວາ ອຎ຺ໂຎ ວາ ໂກຈິ ຘມ຺ໂມ ທິສ຺ສຕິ. ຍຖາວຸຕ຺ຕຘມ຺ມສມູຫມຕ຺ເຕເຍວ ປນ ຕຖາ ຕຖາ ສຕ຺ຕາ ມິຈ຺ຉາຠິນິເວສໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ຍໍ ປສ຺ສຕິ ນ ຕໍ ທິຏ຺ຐໍ, ຍໍ ທິຏ຺ຐໍ ຕໍ ນ ປສ຺ສຕິ;

ອປສ຺ສໍ ພຊ຺ຌເຕ ມູຬ຺ໂຫ, ພຊ຺ຌມາໂນ ນ ມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຆນວິນິພ຺ໂຠຄາທິທສ຺ສນຕ຺ຖນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາທິສທ຺ເທນ ເຈຕ຺ຖ ອຍມ຺ປິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ – ອຍຎ຺ຫິ ເອຕສ຺ມິໍ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີເຍວ, ນ ອຎ຺ຎຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ຍຖາ ອນຸທກຠູຕາຍປິ ມຣີຈິຍາ ອຸທການຸປສ຺ສິໂນ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ເອວໍ ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂານຕ຺ຕອສຸຠຠູເຕເຍວ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ນິຈ຺ຈສຸຂອຕ຺ຕສຸຠຠາວານຸປສ຺ສີ; ອຖ ໂຂ ກາຍານຸປສ຺ສີ ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂານຕ຺ຕອສຸຠາກາຣສມູຫານຸປສ຺ສີເຍວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ຍ຺ວາຍໍ ມຫາສຕິປຏ຺ຐາເນ ‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣຎ຺ຎຄໂຕ ວາ…ເປ… ໂສ ສໂຕວ ອສ຺ສສຕີ’’ຕິອາທິນາ (ທີ. ນິ. ໒.໓໗໔; ມ. ນິ. ໑.໑໐໗) ນເຍນ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາທິຈຸຓ຺ຓກຊາຕອຏ຺ຐິກປຣິໂຍສາໂນ ກາໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂຍ ຈ ‘‘ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຖວີກາຍໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ອນຸປສ຺ສຕິ, ຕຖາ ອາໂປກາຍໍ, ເຕໂຊກາຍໍ, ວາໂຍກາຍໍ, ເກສກາຍໍ, ໂລມກາຍໍ, ຉວິກາຍໍ, ຈມ຺ມກາຍໍ, ມໍສກາຍໍ, ຣຸຘິຣກາຍໍ, ນ຺ຫາຣຸກາຍໍ, ອຏ຺ຐິກາຍໍ, ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊກາຍ’’ນ຺ຕິ ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ ກາໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ສ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ກາເຍ ອນຸປສ຺ສນໂຕ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີຕິ ເອວມ຺ປິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ອຖ ວາ ກາເຍ ອຫນ຺ຕິ ວາ ມມນ຺ຕິ ວາ ເອວໍ ຄເຫຕພ຺ພສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອນນຸປສ຺ສນໂຕ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ປນ ເກສໂລມາທິກສ຺ສ ນານາຘມ຺ມສມູຫສ຺ສ ອນຸປສ຺ສນໂຕ ກາເຍ ເກສາທິຘມ຺ມສມູຫສງ຺ຂາເຕ ກາຍານຸປສ຺ສີຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອປິຈ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ອນຸປສ຺ສຕິ, ໂນ ນິຈ຺ຈໂຕ’’ຕິອາທິນາ (ປຏິ. ມ. ໓.໓໕) ອນຸກ຺ກເມນ ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ ອາຄຕນຍສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ເສວ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓາທິໂນ ອາກາຣສມູຫສງ຺ຂາຕສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ອນຸປສ຺ສນໂຕປິ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີຕິ ເອວມ຺ປິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ຕຖາ ຫິ ອຍໍ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສນາປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸ ອິມໍ ກາຍໍ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາທີນໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ອນຸປສ຺ສນານໍ ວເສນ ອນິຈ຺ຈໂຕ ອນຸປສ຺ສຕິ ໂນ ນິຈ຺ຈໂຕ, ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຸປສ຺ສຕິ ໂນ ສຸຂໂຕ, ອນຕ຺ຕໂຕ ອນຸປສ຺ສຕິ ໂນ ອຕ຺ຕໂຕ, ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ ໂນ ນນ຺ທຕິ, ວິຣຊ຺ຊຕິ ໂນ ຣຊ຺ຊຕິ, ນິໂຣເຘຕິ ໂນ ສມຸເທຕິ, ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊຕິ ໂນ ອາທິຍຕິ. ໂສ ຕໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎໍ ປຊຫຕິ, ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ສຸຂສຎ຺ຎໍ ປຊຫຕິ, ອນຕ຺ຕໂຕ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ ປຊຫຕິ, ນິພ຺ພິນ຺ທນ຺ໂຕ ນນ຺ທິໍ ປຊຫຕິ, ວິຣຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຣາຄໍ ປຊຫຕິ, ນິໂຣເຘນ຺ໂຕ ສມຸທຍໍ ປຊຫຕິ, ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອາທານໍ ປຊຫຕີຕິ (ປຏິ. ມ. ໓.໓໕) ເວທິຕພ຺ໂພ.

ວິຫຣຕີຕິ ຈຕູສຸ ອິຣິຍາປຖວິຫາເຣສຸ ອຎ຺ຎຕຣວິຫາຣສມາໂຍຄປຣິທີປນເມຕໍ, ເອກໍ ອິຣິຍາປຖພາຘນໍ ອປເຣນ ອິຣິຍາປເຖນ ວິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອປຕມານໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ຫຣຕິ ປວຕ຺ເຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ພຫິທ຺ຘາ ກາເຍຕິ ປຣສ຺ສ ກາເຍ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາ ກາເຍຕິ ກາເລນ ອຕ຺ຕໂນ ກາເຍ, ກາເລນ ປຣສ຺ສ ກາເຍ. ປຐມນເຍນ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ກາເຍ ກາຍປຣິຄ຺ຄໂຫ ວຸຕ຺ໂຕ, ທຸຕິຍນເຍນ ປຣສ຺ສ ກາເຍ, ຕຕິຍນເຍນ ກາເລນ ອຕ຺ຕໂນ ກາເລນ ປຣສ຺ສ ກາເຍ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາ ປນ ຆຏິຕາຣມ຺ມຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ປຄຸຓກມ຺ມຏ຺ຐານສ຺ສ ປນ ອປຣາປຣໍ ສຎ຺ຈຣຓກາໂລ ເອຕ຺ຖ ກຖິໂຕ. ອາຕາປີຕິ ກາຍປຣິຄ຺ຄາຫກວີຣິຍສມາໂຍຄປຣິທີປນເມຕໍ. ໂສ ຫິ ຍສ຺ມາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຍໍ ຕໍ ວີຣິຍໍ ຕີສຸ ຠເວສຸ ກິເລສານໍ ອາຕາປນໂຕ ອາຕາໂປຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເຕນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອາຕາປີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ສມ຺ປຊາໂນຕິ ກາຍປຣິຄ຺ຄາຫເກນ ສມ຺ປຊຎ຺ຎສງ຺ຂາເຕນ ຎາເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ສຕິມາຕິ ກາຍປຣິຄ຺ຄາຫິກາຍ ສຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ອຍໍ ປນ ຍສ຺ມາ ສຕິຍາ ອາຣມ຺ມຓໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາຍ ອນຸປສ຺ສຕິ, ນ ຫິ ສຕິວິຣຫິຕສ຺ສ ອນຸປສ຺ສນາ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ເຕເນວາຫ – ‘‘ສຕິຎ຺ຈ ຂ຺ວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສພ຺ພຕ຺ຖິກໍ ວທາມີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໔), ຕສ຺ມາ ເອຕ຺ຖ ‘‘ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ກາຍານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ຍສ຺ມາ ອນາຕາປິໂນ ອນ຺ໂຕສງ຺ເຂໂປ ອນ຺ຕຣາຍກໂຣ ໂຫຕິ, ອສມ຺ປຊາໂນ ອຸປາຍປຣິຄ຺ຄເຫ ອນຸປາຍປຣິວຊ຺ຊເນ ຈ ສມ຺ມຸຍ຺ຫຕິ, ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕີ ອຸປາຍາປຣິຈ຺ຈາເຄ ອນຸປາຍາປຣິຄ຺ຄເຫ ຈ ອສມຕ຺ໂຖວ ໂຫຕິ, ເຕນສ຺ສ ຕໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ; ຕສ຺ມາ ເຍສໍ ຘມ຺ມານໍ ອານຸຠາເວນ ຕໍ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ ເຕສໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ’’ຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອິຕິ ກາຍານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ ສມ຺ປໂຍຄງ຺ຄຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ປຫານງ຺ຄໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ວິເນຍ຺ຍາຕິ ຕທງ຺ຄວິນເຍນ ວາ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວິນເຍນ ວາ ວິນຍິຕ຺ວາ. ໂລເກຕິ ເອຕ຺ຖ ຍ຺ວາຍໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາທິເຠໂທ ກາໂຍ ປຣິຄ຺ຄຫິໂຕ ສ຺ເວວ ອິຘ ໂລໂກ ນາມ. ຕສ຺ມິໍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ ວິນຍິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ອຠິຊ຺ຌາຄຫເຓນ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ, ໂທມນສ຺ສຄ຺ຄຫເຓນ ພ຺ຍາປາໂທ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມາ ນີວຣຓປຣິຍາປນ຺ນພລວຘມ຺ມທ຺ວຍທສ຺ສເນນ ນີວຣຓປ຺ປຫານໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ວິເສເສນ ເຈຕ຺ຖ ອຠິຊ຺ຌາວິນເຍນ ກາຍສມ຺ປຕ຺ຕິມູລກສ຺ສ ອນຸໂຣຘສ຺ສ, ໂທມນສ຺ສວິນເຍນ ກາຍວິປຕ຺ຕິມູລກສ຺ສ ວິໂຣຘສ຺ສ, ອຠິຊ຺ຌາວິນເຍນ ຈ ກາເຍ ອຠິຣຕິຍາ, ໂທມນສ຺ສວິນເຍນ ກາຍຠາວນາຍ ອນຠິຣຕິຍາ, ອຠິຊ຺ຌາວິນເຍນ ກາເຍ ອຠູຕານໍ ສຸຠສຸຂຠາວາທີນໍ ປກ຺ເຂປສ຺ສ, ໂທມນສ຺ສວິນເຍນ ກາເຍ ຠູຕານໍ ອສຸຠາສຸຂຠາວາທີນໍ ອປນຍນສ຺ສ ຈ ປຫານໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນ ໂຍຄາວຈຣສ຺ສ ໂຍຄານຸຠາໂວ ໂຍຄສມຕ຺ຖຕາ ຈ ທີປິຕາ ໂຫຕິ. ໂຍຄານຸຠາໂວ ຫິ ເອສ ຍທິທໍ ອນຸໂຣຘວິໂຣຘວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ, ອຣຕິຣຕິສໂຫ, ອຠູຕປກ຺ເຂປຠູຕາປນຍນວິຣຫິໂຕ ຈ ໂຫຕິ. ອນຸໂຣຘວິໂຣຘວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ ເຈສ ອຣຕິຣຕິສໂຫ ອຠູຕໍ ອປກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ຠູຕຎ຺ຈ ອນປເນນ຺ໂຕ ໂຍຄສມຕ຺ໂຖ ໂຫຕີຕິ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ‘‘ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອນຸປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິຫຣຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕວິຫາເຣນ ກມ຺ມຏ຺ຐານິກສ຺ສ ກາຍປຣິຫຣຓໍ. ອາຕາປີຕິອາທີສຸ ອາຕາເປນ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ, ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ສພ຺ພຕ຺ຖິກກມ຺ມຏ຺ຐານໍ, ກມ຺ມຏ຺ຐານປຣິຫຣຓູປາໂຍ ວາ; ສຕິຍາ ວາ ກາຍານຸປສ຺ສນາວເສນ ປຏິລທ຺ຘສມໂຖ, ສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ວິປສ຺ສນາ, ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສວິນເຍນ ຠາວນາຜລໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ຕາວ ກາຍານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານຸທ຺ເທສສ຺ສ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ.

ເວທນານຸປສ຺ສນາທິອຸທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

ເວທນານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານຸທ຺ເທສາທີສຸປິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາທີນິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ. ເອເຕສຸປິ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ເວທນາທີສຸ, ປຣສ຺ສ ເວທນາທີສຸ, ກາເລນ ອຕ຺ຕໂນ ກາເລນ ປຣສ຺ສ ເວທນາທີສູຕິ ຕິວິໂຘ ປຣິຄ຺ຄໂຫ ວຸຕ຺ໂຕ. ເວທນາສຸ ເວທນານຸປສ຺ສີຕິອາທີສຸ ຈ ເວທນາທີນໍ ປຸນວຈເນ ປໂຍຊນໍ ກາຍານຸປສ຺ສນາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເວທນາສຸ ເວທນານຸປສ຺ສີ, ຈິຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສີ, ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ເວທນາຕິ ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ. ຕາ ຈ ໂລກິຍາ ເອວ; ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ໂລກິຍໍ, ຕຖາ ຘມ຺ມາ. ເຕສໍ ວິຠາໂຄ ນິທ຺ເທສວາເຣ ປາກໂຏ ຠວິສ຺ສຕິ. ເກວລໍ ປນິຘ ຍຖາ ເວທນາ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາ ຕຖາ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ເວທນາສຸ ເວທນານຸປສ຺ສີ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອສ ນໂຍ ຈິຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸ. ກຖຎ຺ຈ ເວທນາ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາຕິ? ສຸຂາ ຕາວ ເວທນາ ທຸກ຺ຂໂຕ, ທຸກ຺ຂາ ສລ຺ລໂຕ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ອນິຈ຺ຈໂຕ. ຍຖາຫ –

‘‘ໂຍ ສຸຂໍ ທຸກ຺ຂໂຕ ອທ຺ທ, ທຸກ຺ຂມທ຺ທກ຺ຂິ ສລ຺ລໂຕ;

ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ສນ຺ຕໍ, ອທ຺ທກ຺ຂິ ນໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ;

ສ ເວ ສມ຺ມທໂສ ຠິກ຺ຂຸ, ອຸປສນ຺ໂຕ ຈຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໔.໒໕໓);

ສພ຺ພາ ເອວ ເຈຕາ ທຸກ຺ຂາຕິປິ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຈຕໍ – ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ເວທຍິຕໍ ຕໍ ທຸກ຺ຂສ຺ມິນ຺ຕິ ວທາມີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໒໕໙). ສຸຂທຸກ຺ຂໂຕປິ ຈ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາ, ຍຖາຫ – ‘‘ສຸຂາ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ເວທນາ ຐິຕິສຸຂາ, ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໖໕) ສພ຺ພໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ. ອປິຈ ອນິຈ຺ຈາທິສຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາວເສນປິ (ປຏິ. ມ. ໓.໓໕) ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາ. ເສສໍ ນິທ຺ເທສວາເຣເຍວ ປາກຏໍ ຠວິສ຺ສຕິ.

ຈິຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸປິ ຈິຕ຺ຕໍ ຕາວ ອາຣມ຺ມຓາຘິປຕິສຫຊາຕຠູມິກມ຺ມວິປາກກິຣິຍາທິນານຕ຺ຕເຠທານໍ ອນິຈ຺ຈາທິນຸປສ຺ສນານໍ ນິທ຺ເທສວາເຣ ອາຄຕສຣາຄາທິເຠທານຎ຺ຈ ວເສນ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພໍ. ຘມ຺ມາ ສລກ຺ຂຓສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓານໍ ສຸຎ຺ຎຕາຘມ຺ມສ຺ສ ອນິຈ຺ຈາທິສຕ຺ຕານຸປສ຺ສນານໍ ນິທ຺ເທສວາເຣ ອາຄຕສນ຺ຕາສນ຺ຕາທິເຠທານຎ຺ຈ ວເສນ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ກາມຎ຺ເຈຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ກາຍສງ຺ຂາເຕ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ ປຫີນໍ, ຕສ຺ສ ເວທນາທິໂລເກສຸປິ ຕໍ ປຫີນເມວ. ນານາປຸຄ຺ຄລວເສນ ປນ ນານາຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິກສຕິປຏ຺ຐານຠາວນາວເສນ ຈ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍໂຕ ວາ ເອກຕ຺ຖ ປຫີນໍ, ເສເສສຸປິ ປຫີນໍ ໂຫຕິ. ເຕເນວສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ປຫານທສ຺ສນຕ຺ຖມ຺ປິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ອຸທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ກາຍານຸປສ຺ສນານິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໓໕໖. ອິທານິ ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ເຉໂກ ວິລີວກາຣໂກ ຖູລກິລຎ຺ຊສຓ຺ຫກິລຎ຺ຊຈງ຺ໂກຏກເປຬາປຸຏາທີນິ ອຸປກຣຓານິ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ເອກໍ ມຫາເວຬຸໍ ລຠິຕ຺ວາ ຈຕຸຘາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕໂຕ ເອເກກໍ ເວຬຸຂຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຜາເລຕ຺ວາ ຕໍ ຕໍ ອຸປກຣຓໍ ກເຣຍ຺ຍ, ຍຖາ ວາ ປນ ເຉໂກ ສຸວຓ຺ຓກາໂຣ ນານາວິຫິຕໍ ປິຬນ຺ຘນວິກຕິໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ສຸປຣິສຸທ຺ຘໍ ສຸວຓ຺ຓຆຏິກໍ ລຠິຕ຺ວາ ຈຕຸຘາ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕໂຕ ເອເກກໍ ໂກຏ຺ຐາສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ຕໍ ປິຬນ຺ຘນໍ ກເຣຍ຺ຍ, ເອວເມວ ຠຄວາ ສຕິປຏ຺ຐານເທສນາຍ ສຕ຺ຕານໍ ອເນກປ຺ປກາຣໍ ວິເສສາຘິຄມໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ເອກເມວ ສມ຺ມາສຕິໍ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ – ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ຈຕຸຘາ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕໂຕ ເອເກກໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຠຊນ຺ໂຕ ກຖຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ກາເຍຕິອາທິນາ ນເຍນ ນິທ຺ເທສວາຣໍ ວຕ຺ຕຸມາຣທ຺ໂຘ.

ຕຕ຺ຖ ກຖຎ຺ຈາຕິອາທິ ວິຕ຺ຖາເຣຕຸໍ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ເກນ ຈ ອາກາເຣນ ເກນ ປກາເຣນ ຠິກ຺ຂຸ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕີຕິ? ເສສປຸຈ຺ຉາວາເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິຘ ຠິກ຺ຂູຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ຠິກ຺ຂຸ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອິຘ-ສທ຺ໂທ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາທິວເສນ ສພ຺ພປ຺ປກາຣກາຍານຸປສ຺ສນານິພ຺ພຕ຺ຕກສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສນ຺ນິສ຺ສຍຠູຕສາສນປຣິທີປໂນ ອຎ຺ຎສາສນສ຺ສ ຕຖາຠາວປຏິເສຘໂນ ຈ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ອິເຘວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມໂຓ…ເປ… ສຸຎ຺ຎາ ປຣປ຺ປວາທາ ສມເຓຠິ ອຎ຺ເຎຫີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໓໙; ອ. ນິ. ໔.໒໔໑). ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ.

ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ກາຍນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ກາຍໍ. ອຸທ຺ຘໍ ປາທຕລາຕິ ປາທຕລໂຕ ອຸປຣິ. ອໂຘ ເກສມຕ຺ຖກາຕິ ເກສຄ຺ຄໂຕ ເຫຏ຺ຐາ. ຕຈປຣິຍນ຺ຕນ຺ຕິ ຕິຣິຍໍ ຕຈປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ. ປູຣໍ ນານປ຺ປກາຣສ຺ສ ອສຸຈິໂນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕີຕິ ນານປ຺ປກາຣເກສາທິອສຸຈິຠຣິໂຕ ອຍໍ ກາໂຍຕິ ປສ຺ສຕິ. ກຖໍ? ອຕ຺ຖິ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ເກສາ…ເປ… ມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖີຕິ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອິມສ຺ມິນ຺ຕິ ຍ຺ວາຍໍ ອຸທ຺ຘໍ ປາທຕລາ ອໂຘ ເກສມຕ຺ຖກາ ຕິຣິຍໍ ຕຈປຣິຍນ຺ໂຕ ປູໂຣ ນານປ຺ປກາຣສ຺ສ ອສຸຈິໂນຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ຕສ຺ມິໍ. ກາເຍຕິ ສຣີເຣ. ສຣີຣຎ຺ຫິ ອສຸຈິສຎ຺ຈຍໂຕ ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ເກສາທີນຎ຺ເຈວ ຈກ຺ຂຸໂຣຄາທີນຎ຺ຈ ໂຣຄສຕານໍ ອາຍຠູຕໂຕ ກາໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ເກສາ ໂລມາຕິ ເອເຕ ເກສາທໂຍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣາ. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ເກສາ, ອຕ຺ຖິ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ໂລມາຕິ ເອວໍ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ປາທຕລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸປຣິ, ເກສມຕ຺ຖກາ ປຏ຺ຐາຍ ເຫຏ຺ຐາ, ຕຈໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕິຣິຍນ຺ຕໂຕຕິ ເອຕ຺ຕເກ ພ຺ຍາມມຕ຺ເຕ ກເຬວເຣ ສພ຺ພາກາເຣນປິ ວິຈິນນ຺ໂຕ ນ ໂກຈິ ກິຎ຺ຈິ ມຸຕ຺ຕໍ ວາ ມຓິໍ ວາ ເວຬຸຣິຍໍ ວາ ອຄຣຸໍ ວາ ກຸງ຺ກຸມໍ ວາ ກປ຺ປູຣໍ ວາ ວາສຈຸຓ຺ຓາທິໍ ວາ ອຓຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ສຸຈິຠາວໍ ປສ຺ສຕິ, ອຖ ໂຂ ປຣມທຸຄ຺ຄນ຺ຘເຊຄຸຈ຺ຉໍ ອສ຺ສິຣີກທສ຺ສນໍ ນານປ຺ປກາຣໍ ເກສໂລມາທິເຠທໍ ອສຸຈິໍເຍວ ປສ຺ສຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ອຕ຺ຖິ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ເກສາ ໂລມາ…ເປ… ມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ປທສມ຺ພນ຺ຘໂຕ ວຓ຺ຓນາ.

ອິມໍ ປນ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຠາເວຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິຕຸກາເມນ ກຸລປຸຕ຺ເຕນ ອາທິໂຕວ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ສີລໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ສຸປຣິສຸທ຺ຘສີເລ ປຕິຏ຺ຐິເຕນ, ຍ຺ວາຍໍ ທສສຸ ປລິໂພເຘສຸ ປລິໂພໂຘ ອຕ຺ຖິ ຕໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ, ປຏິກ຺ກູລມນສິກາຣກມ຺ມຏ຺ຐານຠາວນາຍ ປຐມຊ຺ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ, ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ, ອຣຫຕ຺ຕໍ ອນາຄາມິຜລາທີສຸ ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພນ຺ຕິເມນ ປຣິຈ຺ເຉເທນ ສາຏ຺ຐກຖາຍ ປາຬິຍາ ກຕປຣິຈຍສ຺ສ ຕນ຺ຕິອາຈຣິຍສ຺ສາປິ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ວິສຸທ຺ຘໍ ຕຖາຣູປໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕໍ ເອກວິຫາເຣ ອລຠນ຺ເຕນ ຕສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ຈຕຸພ຺ພິຘສີລວິໂສຘນຎ຺ເຈວ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໑໙) ປລິໂພໂຘ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໔໑) ຈ ປລິໂພຘຸປຈ຺ເຉໂທ ຈ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປສງ຺ກມນວິຘານຎ຺ຈ ສພ຺ພມ຺ປິ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ກຖິຕໍ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ຕຕ຺ຖ ກຖິຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອາຈຣິເຍນ ປນ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖນ຺ເຕນ ຕິວິເຘນ ກເຖຕພ຺ພໍ. ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ປກຕິຍາ ອຸຄ຺ຄຫິຕກມ຺ມຏ຺ຐາໂນ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ເອກໍ ທ຺ເວ ນິສຊ຺ຊວາເຣ ສຊ຺ຌາຍໍ ກາເຣຕ຺ວາ ກເຖຕພ຺ພໍ. ເອໂກ ສນ຺ຕິເກ ວສິຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ອາຄຕາຄຕເວລາຍ ກເຖຕພ຺ພໍ. ເອໂກ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ນາຕິປປຎ຺ຈໍ ນາຕິສງ຺ເຂປໍ ກຕ຺ວາ ນິຊ຺ຊຏໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຐິກໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖຕພ຺ພໍ. ກເຖນ຺ເຕນ ກິໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພນ຺ຕິ? ສຕ຺ຕຘາ ອຸຄ຺ຄຫໂກສລ຺ລໍ ທສຘາ ຈ ມນສິກາຣໂກສລ຺ລໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ ວຈສາ ມນສາ ວຓ຺ຓໂຕ ສຓ຺ຐານໂຕ ທິສໂຕ ໂອກາສໂຕ ປຣິຈ຺ເຉທໂຕຕິ ເອວໍ ສຕ຺ຕຘາ ອຸຄ຺ຄຫໂກສລ຺ລໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ປຏິກ຺ກູລມນສິກາຣກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ໂຍປິ ຕິປິຏໂກ ໂຫຕິ, ເຕນປິ ມນສິກາຣກາເລ ປຐມໍ ວາຈາຍ ສຊ຺ຌາໂຍ ກາຕພ຺ໂພ. ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ຫິ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ເສວ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ມລຍວາສີມຫາເທວຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຸຄ຺ຄຫິຕກມ຺ມຏ຺ຐານານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເຖຣານໍ ວິຍ. ເຖໂຣ ກິຣ ເຕຫິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຍາຈິໂຕ ‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ອິມໍ ເອວໍ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣຖາ’ຕິ ທ຺ວຕ຺ຕິສາກາຣປາຬິໍ ອທາສິ. ເຕ, ກິຎ຺ຈາປິ ເຕສໍ ທ຺ເວ ຕໂຍ ນິກາຍາ ປຄຸຓາ, ປທກ຺ຂິຓຄ຺ຄາຫິຕາຍ ປນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣໍ ສຊ຺ຌາຍນ຺ຕາວ ໂສຕາປນ຺ນາ ອເຫສຸໍ.

ຕສ຺ມາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖນ຺ເຕນ ອາຈຣິເຍນ ອນ຺ເຕວາສິໂກ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ‘ປຐມໍ ຕາວ ວາຈາຍ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣຫີ’ຕິ. ກໂຣນ຺ເຕນ ຈ ຕຈປຎ຺ຈກາທີນິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂລມປຏິໂລມວເສນ ສຊ຺ຌາໂຍ ກາຕພ຺ໂພ. ‘‘ເກສາ ໂລມາ ນຂາ ທນ຺ຕາ ຕໂຈ’’ຕິ ຫິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ປຏິໂລມໂຕ ‘‘ຕໂຈ ທນ຺ຕາ ນຂາ ໂລມາ ເກສາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຕທນນ຺ຕຣໍ ວກ຺ກປຎ຺ຈເກ ‘‘ມໍສໍ ນ຺ຫາຣຸ ອຏ຺ຐິ ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊໍ ວກ຺ກ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ປຏິໂລມໂຕ ‘‘ວກ຺ກໍ ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊໍ ອຏ຺ຐິ ນ຺ຫາຣຸ ມໍສໍ ຕໂຈ ທນ຺ຕາ ນຂາ ໂລມາ ເກສາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຕໂຕ ປປ຺ຜາສປຎ຺ຈເກ ‘‘ຫທຍໍ ຍກນໍ ກິໂລມກໍ ປິຫກໍ ປປ຺ຜາສ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ປຏິໂລມໂຕ ‘‘ປປ຺ຜາສໍ ປິຫກໍ ກິໂລມກໍ ຍກນໍ ຫທຍໍ ວກ຺ກໍ ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊໍ ອຏ຺ຐິ ນ຺ຫາຣຸ ມໍສໍ ຕໂຈ ທນ຺ຕາ ນຂາ ໂລມາ ເກສາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.

ຕໂຕ ອິມໍ ຕນ຺ຕິໍ ອນາຣຸຬ຺ຫມ຺ປິ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ເຄ (ປຏິ. ມ. ໑.໔) ອາຄຕໍ ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄໍ ກຣີສາວສາເນ ຕນ຺ຕິໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄປຎ຺ຈເກ ‘‘ອນ຺ຕໍ ອນ຺ຕຄຸຓໍ ອຸທຣິຍໍ ກຣີສໍ ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ປຏິໂລມໂຕ ‘‘ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄໍ ກຣີສໍ ອຸທຣິຍໍ ອນ຺ຕຄຸຓໍ ອນ຺ຕໍ ປປ຺ຜາສໍ ປິຫກໍ ກິໂລມກໍ ຍກນໍ ຫທຍໍ ວກ຺ກໍ ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊໍ ອຏ຺ຐິ ນ຺ຫາຣຸ ມໍສໍ ຕໂຈ ທນ຺ຕາ ນຂາ ໂລມາ ເກສາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.

ຕໂຕ ເມທຉກ຺ເກ ‘‘ປິຕ຺ຕໍ ເສມ຺ຫໍ ປຸພ຺ໂພ ໂລຫິຕໍ ເສໂທ ເມໂທ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ປຏິໂລມໂຕ ‘‘ເມໂທ ເສໂທ ໂລຫິຕໍ ປຸພ຺ໂພ ເສມ຺ຫໍ ປິຕ຺ຕໍ ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄໍ ກຣີສໍ ອຸທຣິຍໍ ອນ຺ຕຄຸຓໍ ອນ຺ຕໍ ປປ຺ຜາສໍ ປິຫກໍ ກິໂລມກໍ ຍກນໍ ຫທຍໍ ວກ຺ກໍ ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊໍ ອຏ຺ຐິ ນ຺ຫາຣຸ ມໍສໍ ຕໂຈ ທນ຺ຕາ ນຂາ ໂລມາ ເກສາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.

ຕໂຕ ມຸຕ຺ຕຉກ຺ເກ ‘‘ອສ຺ສຸ ວສາ ເຂໂຬ ສິງ຺ຆາຓິກາ ລສິກາ ມຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ປຏິໂລມໂຕ ‘‘ມຸຕ຺ຕໍ ລສິກາ ສິງ຺ຆາຓິກາ ເຂໂຬ ວສາ ອສ຺ສຸ ເມໂທ ເສໂທ ໂລຫິຕໍ ປຸພ຺ໂພ ເສມ຺ຫໍ ປິຕ຺ຕໍ ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄໍ ກຣີສໍ ອຸທຣິຍໍ ອນ຺ຕຄຸຓໍ ອນ຺ຕໍ ປປ຺ຜາສໍ ປິຫກໍ ກິໂລມກໍ ຍກນໍ ຫທຍໍ ວກ຺ກໍ ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊໍ ອຏ຺ຐິ ນ຺ຫາຣຸ ມໍສໍ ຕໂຈ ທນ຺ຕາ ນຂາ ໂລມາ ເກສາ’’ຕິ ເອວໍ ກາລສຕມ຺ປິ ກາລສຫສ຺ສມ຺ປິ ກາລສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ ວາຈາຍ ສຊ຺ຌາໂຍ ກາຕພ຺ໂພ. ວຈສາ ສຊ຺ຌາເຍນ ຫິ ກມ຺ມຏ຺ຐານຕນ຺ຕິ ປຄຸຓາ ໂຫຕິ; ນ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຘາວຕິ; ໂກຏ຺ຐາສາ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ, ຫຕ຺ຖສງ຺ຂລິກາ ວິຍ ຂາຍນ຺ຕິ, ວຕິປາທປນ຺ຕິ ວິຍ ຈ ຂາຍນ຺ຕິ. ຍຖາ ຈ ປນ ວຈສາ, ຕເຖວ ມນສາປິ ສຊ຺ຌາໂຍ ກາຕພ຺ໂພ. ວຈສາ ສຊ຺ຌາໂຍ ຫິ ມນສາ ສຊ຺ຌາຍສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ມນສາ ສຊ຺ຌາໂຍ ລກ຺ຂຓປຏິເວຘສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ລກ຺ຂຓປຏິເວໂຘ ມຄ຺ຄຜລປຏິເວຘສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

‘ວຓ຺ຓໂຕ’ຕິ ເກສາທີນໍ ວຓ຺ໂຓ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ໂພ. ‘ສຓ຺ຐານໂຕ’ຕິ ເຕສໍເຍວ ສຓ຺ຐານໍ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພໍ. ‘ທິສໂຕ’ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ນາຠິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ອຸປຣິມາ ທິສາ, ອໂຘ ເຫຏ຺ຐິມາ ທິສາ. ຕສ຺ມາ ‘‘ອຍໍ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອິມິສ຺ສາ ນາມ ທິສາຍາ’’ຕິ ທິສາ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພາ. ‘ໂອກາສໂຕ’ຕິ ‘‘ອຍໍ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອິມສ຺ມິໍ ນາມ ໂອກາເສ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ’’ຕິ ເອວໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ໂອກາໂສ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ໂພ. ‘ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ’ຕິ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທຕິ ທ຺ເວ ປຣິຈ຺ເຉທາ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອຍໍ ໂກຏ຺ຐາໂສ ເຫຏ຺ຐາ ຈ ອຸປຣິ ຈ ຕິຣິຍຎ຺ຈ ອິມິນາ ນາມ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ’’ຕິ ເອວໍ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ‘‘ເກສາ ນ ໂລມາ, ໂລມາປິ ນ ເກສາ’’ຕິ ເອວໍ ອມິສ຺ສີກຕວເສນ ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອວໍ ສຕ຺ຕຘາ ອຸຄ຺ຄຫໂກສລ຺ລໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ເຕນ ປນ ‘‘ອິທໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອສຸກສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ປຏິກ຺ກູລວເສນ ກຖິຕໍ, ອສຸກສ຺ມິໍ ຘາຕຸວເສນາ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ອິທຎ຺ຫິ ມຫາສຕິປຏ຺ຐາເນ (ທີ. ນິ. ໒.໓໗໒; ມ. ນິ. ໑.໑໐໕ ອາທໂຍ) ປຏິກ຺ກູລວເສເນວ ກຖິຕໍ, ມຫາຫຕ຺ຖິປໂທປມ (ມ. ນິ. ໑.໓໐໐ ອາທໂຍ) -ມຫາຣາຫຸໂລວາທ (ມ. ນິ. ໒.໑໑໓ ອາທໂຍ) -ຘາຕຸວິຠງ຺ເຄສຸ (ມ. ນິ. ໓.໓໔໒ ອາທໂຍ) ຘາຕຸວເສນ ກຖິຕໍ. ກາຍຄຕາສຕິສຸຕ຺ເຕ (ມ. ນິ. ໓.໑໕໓ ອາທໂຍ) ປນ ຍສ຺ສ ວຓ຺ຓໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ຈຕ຺ຕາຣິ ຌານານິ ວິຠຕ຺ຕານິ. ຕຕ຺ຖ ຘາຕຸວເສນ ກຖິຕໍ ວິປສ຺ສນາກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ປຏິກ຺ກູລວເສນ ກຖິຕໍ ສມຖກມ຺ມຏ຺ຐານໍ. ຕເທຕໍ ອິຘ ສມຖກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອວິເສສໂຕ ສພ຺ພສາຘາຣຓວເສນ ກຖິຕນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິເຍວາຕິ.

ເອວໍ ສຕ຺ຕຘາ ອຸຄ຺ຄຫໂກສລ຺ລໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ອນຸປຸພ຺ພໂຕ, ນາຕິສີຆໂຕ, ນາຕິສຓິກໂຕ, ວິກ຺ເຂປປຏິພາຫນໂຕ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິສມຕິກ຺ກມນໂຕ, ອນຸປຸພ຺ພມຸຎ຺ຈນໂຕ, ອປ຺ປນາໂຕ, ຕໂຍ ຈ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕາ’’ຕິ ເອວໍ ທສຘາ ມນສິກາຣໂກສລ຺ລໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ‘ອນຸປຸພ຺ພໂຕ’ຕິ ອິທຎ຺ຫິ ສຊ຺ຌາຍກຣຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນຸປຏິປາຏິຍາ ມນສິກາຕພ຺ພໍ, ນ ເອກນ຺ຕຣິກາຍ. ເອກນ຺ຕຣິກາຍ ຫິ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ຍຖາ ນາມ ອກຸສໂລ ປຸຣິໂສ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສປທໍ ນິສ຺ເສຓິໍ ເອກນ຺ຕຣິກາຍ ອາໂຣຫນ຺ໂຕ ກິລນ຺ຕກາໂຍ ປຕຕິ, ນ ອາໂຣຫນໍ ສມ຺ປາເທຕິ; ເອວເມວ ຠາວນາສມ຺ປຕ຺ຕິວເສນ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພສ຺ສ ອສ຺ສາທສ຺ສ ອນຘິຄມາ ກິລນ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ປຕຕິ, ນ ຠາວນໍ ສມ຺ປາເທຕິ.

ອນຸປຸພ຺ພໂຕ ມນສິກໂຣນ຺ເຕນາປິ ຈ ‘ນາຕິສີຆໂຕ’ ມນສິກາຕພ຺ພໍ. ອຕິສີຆໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ຫິ ຍຖາ ນາມ ຕິໂຍຊນໍ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ໂອກ຺ກມນວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ອສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ສີເຆນ ຊເວນ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸມ຺ປິ ຄມນາຄມນໍ ກໂຣໂຕ ປຸຣິສສ຺ສ ກິຎ຺ຈາປິ ອທ຺ຘານໍ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຖ ໂຂ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ; ເອວເມວ ເກວລໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປຣິໂຍສານໍ ປາປຸຓາຕິ, ອວິຠູຕໍ ປນ ໂຫຕິ, ນ ວິເສສໍ ອາວຫຕິ. ຕສ຺ມາ ນາຕິສີຆໂຕ ມນສິກາຕພ຺ພໍ.

ຍຖາ ຈ ນາຕິສີຆໂຕ ເອວໍ ‘ນາຕິສຓິກໂຕ’ປິ. ອຕິສຓິກໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ຫິ ຍຖາ ນາມ ຕທເຫວ ຕິໂຍຊນໍ ມຄ຺ຄໍ ຄນ຺ຕຸກາມສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຣຸກ຺ຂປພ຺ພຕຄຫນາທີສຸ ວິລມ຺ພມານສ຺ສ ມຄ຺ໂຄ ປຣິກ຺ຂຍໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ທ຺ວີຫຕີເຫນ ປຣິໂຍສາເປຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ; ເອວເມວ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປຣິໂຍສານໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ວິເສສາຘິຄມສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ນ ໂຫຕິ.

‘ວິກ຺ເຂປປຏິພາຫນໂຕ’ຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ພຫິທ຺ຘາ ປຸຖຸຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ເຈຕໂສ ວິກ຺ເຂໂປ ປຏິພາຫິຕພ຺ໂພ. ອປ຺ປຏິພາຫໂຕ ຫິ ຍຖາ ນາມ ເອກປທິກໍ ປປາຕມຄ຺ຄໍ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອກ຺ກມນປທໍ ອສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ວິໂລກຍໂຕ ປທວາໂຣ ວິຣຊ຺ຌຕິ, ຕໂຕ ສຕໂປຣິເສ ປປາເຕ ປຕິຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ; ເອວເມວ ພຫິທ຺ຘາ ວິກ຺ເຂເປ ສຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປຣິຫາຍຕິ, ປຣິຘໍສຕິ. ຕສ຺ມາ ວິກ຺ເຂປປຏິພາຫນໂຕ ມນສິກາຕພ຺ພໍ.

‘ປຓ຺ຓຕ຺ຕິສມຕິກ຺ກມນໂຕ’ຕິ ຍາ ອຍໍ ‘‘ເກສາ ໂລມາ’’ຕິ ອາທິກາ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິ ຕໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຏິກ຺ກູລນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ຐເປຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ຫິ ອຸທກທຸລ຺ລຠກາເລ ມນຸສ຺ສາ ອຣຎ຺ເຎ ອຸທປານໍ ທິສ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕາລປຓ຺ຓາທິກໍ ກິຎ຺ຈິເທວ ສຎ຺ຎາຓໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ເຕນ ສຎ຺ຎາເຓນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍນ຺ຕິ ເຈວ ປິວນ຺ຕິ ຈ, ຍທາ ປນ ເຕສໍ ອຠິຓ຺ຫສຎ຺ຈາເຣນ ອາຄຕາຄຕປທໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ຕທາ ສຎ຺ຎາເຓນ ກິຈ຺ຈໍ ນ ໂຫຕິ, ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕກ຺ຂເຓ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍນ຺ຕິ ເຈວ ປິວນ຺ຕິ ຈ; ເອວເມວ ປຸພ຺ພຠາເຄ ‘ເກສາ ໂລມາ’ຕິ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວເສນ ມນສິກໂຣໂຕ ປຏິກ຺ກູລຠາໂວ ປາກໂຏ ໂຫຕິ. ອຖ ‘ເກສາ ໂລມາ’ຕິ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິໍ ສມຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຏິກ຺ກູລຠາເວເຍວ ຈິຕ຺ຕໍ ຐເປຕພ຺ພໍ.

‘ອນຸປຸພ຺ພມຸຎ຺ຈນໂຕ’ຕິ ໂຍ ໂຍ ໂກຏ຺ຐາໂສ ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ຕໍ ຕໍ ມຸຎ຺ຈນ຺ເຕນ ອນຸປຸພ຺ພມຸຎ຺ຈນໂຕ ມນສິກາຕພ຺ພໍ. ອາທິກມ຺ມິກສ຺ສ ຫິ ‘ເກສາ’ຕິ ມນສິກໂຣໂຕ ມນສິກາໂຣ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ມຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ອິມໍ ປຣິໂຍສານໂກຏ຺ຐາສເມວ ອາຫຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕິ. ‘ມຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ຈ ມນສິກໂຣໂຕ ມນສິກາໂຣ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ເກສາ’ຕິ ອິມໍ ອາທິໂກຏ຺ຐາສເມວ ອາຫຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕິ. ອຖສ຺ສ ມນສິກໂຣໂຕ ເກຈິ ໂກຏ຺ຐາສາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ເກຈິ ນ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ເຕນ ເຍ ເຍ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ເຕສຸ ເຕສຸ ຕາວ ກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ, ຍາວ ທ຺ວີສຸ ອຸປຏ຺ຐິເຕສຸ ເຕສມ຺ປິ ເອໂກ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ອຸປຏ຺ຐຫຕິ. ເອວໍ ອຸປຏ຺ຐິຕໍ ປນ ຕເມວ ປຸນປ຺ປຸນໍ ມນສິກໂຣນ຺ເຕນ ອປ຺ປນາ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອຸປມາ – ຍຖາ ຫິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສຕາລເກ ຕາລວເນ ວສນ຺ຕໍ ມກ຺ກຏໍ ຄເຫຕຸກາໂມ ລຸທ຺ໂທ ອາທິມ຺ຫິ ຐິຕຕາລສ຺ສ ປຓ຺ຓໍ ສເຣນ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐິໍ ກເຣຍ຺ຍ; ອຖ ໂສ ມກ຺ກໂຏ ປຏິປາຏິຍາ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຕາເລ ປຕິຕ຺ວາ ປຣິຍນ຺ຕຕາລເມວ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ; ຕຕ຺ຖປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ລຸທ຺ເທນ ຕເຖວ ກເຕ ປຸນ ເຕເນວ ນເຍນ ອາທິຕາລໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ; ໂສ ເອວໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປຏິປາຏິຍາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐຸກ຺ກຸຏ຺ຐິຏ຺ຐາເນເຍວ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຸນ ອນຸກ຺ກເມນ ເອກສ຺ມິໍ ຕາເລ ນິປຕິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ເວມຊ຺ເຌ ມກຸຬຕາລປຓ຺ຓສູຈິໍ ທຬ຺ຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຊ຺ຌິຍມາໂນປິ ນ ອຸຏ຺ຐເຫຍ຺ຍ, ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ – ຍຖາ ຫິ ຕາລວເນ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສຕາລາ, ເອວໍ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ໂກຏ຺ຐາສາ; ມກ຺ກໂຏ ວິຍ ຈິຕ຺ຕໍ; ລຸທ຺ໂທ ວິຍ ໂຍຄາວຈໂຣ; ມກ຺ກຏສ຺ສ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສຕາລເກ ຕາລວເນ ນິວາໂສ ວິຍ ໂຍຄິໂນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສໂກຏ຺ຐາສເກ ກາເຍ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ອນຸສໍຈຣຓໍ; ລຸທ຺ເທນ ອາທິມ຺ຫິ ຐິຕຕາລສ຺ສ ປຓ຺ຓໍ ສເຣນ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐິຍາ ກຕາຍ ມກ຺ກຏສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຕາເລ ປຕິຕ຺ວາ ປຣິຍນ຺ຕຕາລຄມນໍ ວິຍ ໂຍຄິໂນ ‘ເກສາ’ຕິ ມນສິກາເຣ ອາຣທ຺ເຘ ປຏິປາຏິຍາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣິໂຍສານໂກຏ຺ຐາເສ ເອວ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສຓ຺ຐານໍ; ປຸນ ປຈ຺ຈາຄມເນປິ ເອເສວ ນໂຍ; ປຸນປ຺ປຸນໍ ປຏິປາຏິຍາ ຄຈ຺ຉມານສ຺ສ ມກ຺ກຏສ຺ສ ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐຸກ຺ກຸຏ຺ຐິຏ຺ຐາເນ ອຸຏ຺ຐານໍ ວິຍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ມນສິກໂຣໂຕ ເກສຸຈິ ເກສຸຈິ ອຸປຏ຺ຐິເຕສຸ ອນຸປຏ຺ຐຫນ຺ເຕ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐິເຕສຸ ປຣິກມ຺ມກຣຓໍ; ອນຸກ຺ກເມນ ເອກສ຺ມິໍ ຕາເລ ນິປຕິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ເວມຊ຺ເຌ ມກຸຬຕາລປຓ຺ຓສູຈິໍ ທຬ຺ຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຊ຺ຌິຍມານສ຺ສາປິ ອນຸຏ຺ຐານໍ ວິຍ ອວສາເນ ທ຺ວີສຸ ອຸປຏ຺ຐິເຕສຸ ໂຍ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ ຕເມວ ປຸນປ຺ປຸນໍ ມນສິກຣິຕ຺ວາ ອປ຺ປນາຍ ອຸປ຺ປາທນໍ.

ອປຣາປິ ອຸປມາ – ຍຖາ ນາມ ປິຓ຺ຑປາຕິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສກຸລໍ ຄາມໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວສນ຺ໂຕ ປຐມເຄເຫ ເອວ ທ຺ເວ ຠິກ຺ຂາ ລຠິຕ຺ວາ ປຣໂຕ ເອກໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຍ຺ຍ; ປຸນທິວເສ ຕິສ຺ໂສ ລຠິຕ຺ວາ ປຣໂຕ ທ຺ເວ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຍ຺ຍ; ຕຕິຍທິວເສ ອາທິມ຺ຫິເຍວ ປຕ຺ຕປູຣໍ ລຠິຕ຺ວາ ອາສນສາລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ທ຺ວຕ຺ຕິໍສກຸລຄາໂມ ວິຍ ຫິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາໂຣ; ປິຓ຺ຑປາຕິໂກ ວິຍ ໂຍຄາວຈໂຣ; ຕສ຺ສ ຕໍ ຄາມໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວາໂສ ວິຍ ໂຍຄິໂນ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາເຣ ປຣິກມ຺ມກຣຓໍ; ປຐມເຄເຫ ທ຺ເວ ຠິກ຺ຂາ ລຠິຕ຺ວາ ປຣໂຕ ເອກິສ຺ສາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ວິຍ ທຸຕິຍທິວເສ ຕິສ຺ໂສ ລຠິຕ຺ວາ ປຣໂຕ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ວິຍ ຈ ມນສິກໂຣໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ອນຸປຏ຺ຐຫນ຺ເຕ ອນຸປຏ຺ຐຫນ຺ເຕ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐິເຕສຸ ອຸປຏ຺ຐິເຕສຸ ຍາວ ໂກຏ຺ຐາສທ຺ວເຍ ປຣິກມ຺ມກຣຓໍ; ຕຕິຍທິວເສ ອາທິມ຺ຫິເຍວ ປຕ຺ຕປູຣໍ ລຠິຕ຺ວາ ອາສນສາລາຍໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ປຣິໂຠໂຄ ວິຍ ທ຺ວີສຸ ໂຍ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ອຸປຏ຺ຐຫຕິ ຕເມວ ປຸນປ຺ປຸນໍ ມນສິກຣິຕ຺ວາ ອປ຺ປນາຍ ອຸປ຺ປາທນໍ.

‘ອປ຺ປນາໂຕ’ຕິ ອປ຺ປນາໂກຏ຺ຐາສໂຕ. ເກສາທີສຸ ເອເກກສ຺ມິໍ ໂກຏ຺ຐາເສ ອປ຺ປນາ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

‘ຕໂຍ ຈ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕາ’ຕິ ອຘິຈິຕ຺ຕໍ, ສີຕິຠາໂວ, ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໂກສລ຺ລນ຺ຕິ ອິເມ ຕໂຍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕາ ວີຣິຍສມາຘິໂຍຊນຕ຺ຖໍ ເວທິຕພ຺ພາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕຕ຺ຖ –

‘‘ອຘິຈິຕ຺ຕມນຸຍຸຕ຺ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ຕີຓິ ນິມິຕ຺ຕານິ ກາເລນ ກາລໍ ມນສິກາຕພ຺ພານິ…ກາເລນ ກາລໍ ສມາຘິນິມິຕ຺ຕໍ ມນສິກາຕພ຺ພໍ, ກາເລນ ກາລໍ ປຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕໍ ມນສິກາຕພ຺ພໍ, ກາເລນ ກາລໍ ອຸເປກ຺ຂານິມິຕ຺ຕໍ ມນສິກາຕພ຺ພໍ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຘິຈິຕ຺ຕມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ເອກນ຺ຕໍ ສມາຘິນິມິຕ຺ຕໍເຍວ ມນສິກເຣຍ຺ຍ, ຐານໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂກສຊ຺ຊາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຘິຈິຕ຺ຕມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ເອກນ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕໍເຍວ ມນສິກເຣຍ຺ຍ, ຐານໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຘິຈິຕ຺ຕມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ເອກນ຺ຕໍ ອຸເປກ຺ຂານິມິຕ຺ຕໍເຍວ ມນສິກເຣຍ຺ຍ, ຐານໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ສມ຺ມາສມາຘິເຍຍ຺ຍ ອາສວານໍ ຂຍາຍ. ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຘິຈິຕ຺ຕມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ກາເລນ ກາລໍ ສມາຘິນິມິຕ຺ຕໍ, ປຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕໍ, ອຸເປກ຺ຂານິມິຕ຺ຕໍ ມນສິກໂຣຕິ, ຕໍ ໂຫຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ມຸທຸ ຈ ກມ຺ມນິຍຎ຺ຈ ປຠສ຺ສຣຎ຺ຈ, ນ ຈ ປຠງ຺ຄຸ, ສມ຺ມາ ສມາຘິຍຕິ ອາສວານໍ ຂຍາຍ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸວຓ຺ຓກາໂຣ ວາ ສຸວຓ຺ຓກາຣນ຺ເຕວາສີ ວາ ອຸກ຺ກໍ ພນ຺ຘຕິ, ອຸກ຺ກໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຸກ຺ກາມຸຂໍ ອາລິມ຺ເປຕິ, ອຸກ຺ກາມຸຂໍ ອາລິມ຺ເປຕ຺ວາ ສຓ຺ຑາເສນ ຊາຕຣູປໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸກ຺ກາມຸເຂ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ອຸກ຺ກາມຸເຂ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກາເລນ ກາລໍ ອຠິຘມຕິ, ກາເລນ ກາລໍ ອຸທເກນ ປຣິປ຺ໂຜເສຕິ, ກາເລນ ກາລໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸວຓ຺ຓກາໂຣ ວາ ສຸວຓ຺ຓກາຣນ຺ເຕວາສີ ວາ ຕໍ ຊາຕຣູປໍ ເອກນ຺ຕໍ ອຠິຘເມຍ຺ຍ, ຐານໍ ຕໍ ຊາຕຣູປໍ ຑເຫຍ຺ຍ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸວຓ຺ຓກາໂຣ ວາ ສຸວຓ຺ຓກາຣນ຺ເຕວາສີ ວາ ຕໍ ຊາຕຣູປໍ ເອກນ຺ຕໍ ອຸທເກນ ປຣິປ຺ໂຜເສຍ຺ຍ, ຐານໍ ຕໍ ຊາຕຣູປໍ ນິພ຺ພາເຍຍ຺ຍ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸວຓ຺ຓກາໂຣ ວາ ສຸວຓ຺ຓກາຣນ຺ເຕວາສີ ວາ ຕໍ ຊາຕຣູປໍ ເອກນ຺ຕໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ເຂຍ຺ຍ, ຐານໍ ຕໍ ຊາຕຣູປໍ ນ ສມ຺ມາ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ.

‘‘ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸວຓ຺ຓກາໂຣ ວາ ສຸວຓ຺ຓກາຣນ຺ເຕວາສີ ວາ ຕໍ ຊາຕຣູປໍ ກາເລນ ກາລໍ ອຠິຘມຕິ, ກາເລນ ກາລໍ ອຸທເກນ ປຣິປ຺ໂຜເສຕິ, ກາເລນ ກາລໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ, ຕໍ ໂຫຕິ ຊາຕຣູປໍ ມຸທຸ ຈ ກມ຺ມນິຍຎ຺ຈ ປຠສ຺ສຣຎ຺ຈ, ນ ຈ ປຠງ຺ຄຸ, ສມ຺ມາ ອຸເປຕິ ກມ຺ມາຍ; ຍສ຺ສາ ຍສ຺ສາ ຈ ປິຬນ຺ຘນວິກຕິຍາ ອາກງ຺ຂຕິ – ຍທິ ປຏ຺ຏິກາຍ ຍທິ ກຸຓ຺ຑລາຍ ຍທິ ຄີເວຍ຺ຍກາຍ ຍທິ ສຸວຓ຺ຓມາລາຍ, ຕຎ຺ຈສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອນຸໂຠຕິ.

‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຘິຈິຕ຺ຕມນຸຍຸຕ຺ເຕນ…ເປ… ສມ຺ມາ ສມາຘິຍຕິ ອາສວານໍ ຂຍາຍ; ຍສ຺ສ ຍສ຺ສ ຈ ອຠິຎ຺ຎາສຈ຺ຉິກຣຓີຍສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓາຕິ ສຕິ ສຕິອາຍຕເນ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໑໐໓) ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອຘິຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

‘‘ຉຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຠພ຺ໂພ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສີຕິຠາວໍ ສຈ຺ຉິກາຕຸໍ. ກຕເມຫິ ຉຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຫໍສິຕພ຺ພໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຫໍເສຕິ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ, ປຓີຕາຘິມຸຕ຺ຕິໂກ ຈ ໂຫຕິ ນິພ຺ພານາຠິຣໂຕ ຈ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຠພ຺ໂພ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສີຕິຠາວໍ ສຈ຺ຉິກາຕຸ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໖.໘໕) ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ສີຕິຠາໂວຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໂກສລ຺ລໍ ປນ ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ລີນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ອກາໂລ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໔) ສໍຍຸຕ຺ຕມຫາວຄ຺ເຄ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສໍຍຸຕ຺ເຕ ອາຄຕເມວ.

ອິຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຕວິຘໍ ອຸຄ຺ຄຫໂກສລ຺ລໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ກຕ຺ວາ ອິມຎ຺ຈ ທສວິຘໍ ມນສິກາຣໂກສລ຺ລໍ ສຸຏ຺ຐຸ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ເຕນ ໂຍຄິນາ ອຸຠຍໂກສລ຺ລວເສນ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ສາຘຸກໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນສ຺ສ ອາຈຣິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ເອກວິຫາເຣເຍວ ຜາສຸ ໂຫຕິ, ເອວໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອກຖາເປຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານມນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ເຕນ ວິເສສໍ ລຠິຕ຺ວາ ອຸປຣູປຣິ ກຖາເປຕພ຺ພໍ. ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ວສິຕຸກາເມນ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ວິຘິນາ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ກຖາເປຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ຄຓ຺ຐິຏ຺ຐານໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານຠາວນາຍ ອນນຸຣູປໍ ເສນາສນໍ ປຫາຍ ມຫາວາສຕາທິອຏ຺ຐາຣສໂທສວຊ຺ຊິເຕ ອນຸຣູເປ ວິຫາເຣ ວິຫຣນ຺ເຕນ ຂຸທ຺ທກປລິໂພຘຸປຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ໂຍ ຕາວ ຣາຄຈຣິໂຕ ໂຫຕິ, ເຕນ ຍສ຺ມາ ຣາໂຄ ປຫາຕພ຺ໂພ, ຕສ຺ມາ ປຏິກ຺ກູລມນສິກາເຣ ປຣິກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ.

ກໂຣນ຺ເຕນ ປນ ເກເສສຸ ຕາວ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ກຖໍ? ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ເກເສ ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖຕເລ ຐເປຕ຺ວາ ວຓ຺ໂຓ ຕາວ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ໂພ. ຉິນ຺ນຏ຺ຐາເນປິ ເກເສ ໂອໂລເກຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ; ອຸທກປຕ຺ເຕ ວາ ຍາຄຸປຕ຺ເຕ ວາ ໂອໂລເກຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ກາຬກກາເລ ທິສ຺ວາ ກາຬກາຕິ ມນສິກາຕພ຺ພາ; ເສຕກາເລ ເສຕາຕິ. ມິສ຺ສກກາເລ ປນ ອຸສ຺ສທວເສນ ມນສິກາຕພ຺ພາ ໂຫນ຺ຕິ. ຍຖາ ຈ ເກເສສຸ, ເອວໍ ສກເລປິ ຕຈປຎ຺ຈເກ ທິສ຺ວາວ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສພ຺ພໂກຏ຺ຐາເສສຸ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານທິໂສກາສປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານຄນ຺ຘອາສໂຍກາສວເສນ ປຎ຺ຈຘາ ປຏິກ຺ກູລໂຕ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ສພ຺ພໂກຏ຺ຐາເສສຸ ອນຸປຸພ຺ພກຖາ – ເກສາ ຕາວ ປກຕິວຓ຺ເຓນ ກາຬກາ ອທ຺ທາຣິຏ຺ຐກວຓ຺ຓາ, ສຓ຺ຐານໂຕ ທີຆວຏ຺ຏລິກາ ຕຸລາທຓ຺ຑສຓ຺ຐານາ, ທິສໂຕ ອຸປຣິມທິສາຍ ຊາຕາ, ໂອກາສໂຕ ອຸໂຠສຸ ປສ຺ເສສຸ ກຓ຺ຓຈູຬິກາຫິ, ປຸຣໂຕ ນລາຏນ຺ເຕນ, ປຈ຺ຉໂຕ ຄລວາຏເກນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ. ສີສກຏາຫເວຐນໍ ອລ຺ລຈມ຺ມໍ ເກສານໍ ໂອກາໂສ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ເກສາ ສີສເວຐນຈມ຺ເມ ວີຫຄ຺ຄມຕ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປຕິຏ຺ຐິເຕນ ເຫຏ຺ຐາ ອຕ຺ຕໂນ ມູລຕເລນ, ອຸປຣິ ອາກາເສນ, ຕິຣິຍໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ. ທ຺ເວ ເກສາ ເອກໂຕ ນຕ຺ຖີຕິ ອຍໍ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ.

‘ເກສາ ນ ໂລມາ, ໂລມາ ນ ເກສາ’ຕິ ເອວໍ ອວເສເສຫິ ເອກຕິໍສໂກຏ຺ຐາເສຫິ ອມິສ຺ສີກຕາ ເກສາ ນາມ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສຕິ ອຍໍ ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ອິທໍ ເກສານໍ ວຓ຺ຓາທິໂຕ ວວຕ຺ຖາປນໍ.

ອິທໍ ປນ ເຕສໍ ວຓ຺ຓາທິວເສນ ປຎ຺ຈຘາ ປຏິກ຺ກູລໂຕ ວວຕ຺ຖາປນໍ – ເກສາ ຈ ນາເມເຕ ວຓ຺ຓໂຕປິ ປຏິກ຺ກູລາ, ສຓ຺ຐານໂຕປິ ຄນ຺ຘໂຕປິ ອາສຍໂຕປິ ໂອກາສໂຕປິ ປຏິກ຺ກູລາ. ມນຸຎ຺ເຎປິ ຫິ ຍາຄຸປຕ຺ເຕ ວາ ຠຕ຺ຕປຕ຺ເຕ ວາ ເກສວຓ຺ຓໍ ກິຎ຺ຈິ ທິສ຺ວາ ‘ເກສມິສ຺ສກມິທໍ, ຫຣຖ ນ’ນ຺ຕິ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເອວໍ ເກສາ ວຓ຺ຓໂຕ ປຏິກ຺ກູລາ. ຣຕ຺ຕິໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕາປິ ເກສສຓ຺ຐານໍ ອກ຺ກວາກໍ ວາ ມກຈິວາກໍ ວາ ຉຸປິຕ຺ວາປິ ຕເຖວ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເອວໍ ສຓ຺ຐານໂຕ ປຏິກ຺ກູລາ.

ເຕລມກ຺ຂນປຸປ຺ຜຘູມາທິສງ຺ຂາຣວິຣຫິຕານຎ຺ຈ ເກສານໍ ຄນ຺ໂຘ ປຣມເຊຄຸຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ເຊຄຸຈ຺ຉຕໂຣ ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ປກ຺ຂິຕ຺ຕານໍ. ເກສາ ຫິ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານໂຕ ອປ຺ປຏິກ຺ກູລາປິ ສິຍຸໍ, ຄນ຺ເຘນ ປນ ປຏິກ຺ກູລາເຍວ. ຍຖາ ຫິ ທຫຣສ຺ສ ກຸມາຣສ຺ສ ວຈ຺ຈໍ ວຓ຺ຓໂຕ ຫຬິທ຺ທິວຓ຺ຓໍ, ສຓ຺ຐານໂຕປິ ຫລິທ຺ທິປິຓ຺ຑສຓ຺ຐານໍ; ສງ຺ຂາຣຏ຺ຐາເນ ຉຑ຺ຑິຕຎ຺ຈ ອຸທ຺ຘຸມາຕກກາຬສຸນຂສຣີຣໍ ວຓ຺ຓໂຕ ຕາລປກ຺ກວຓ຺ຓໍ, ສຓ຺ຐານໂຕ ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ວິສ຺ສຏ຺ຐມຸທິງ຺ຄສຓ຺ຐານໍ, ທາຐາປິສ຺ສ ສຸມນມກຸຬສທິສາຕິ ອຸຠຍມ຺ປິ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານໂຕ ສິຍາ ອປ຺ປຏິກ຺ກູລໍ, ຄນ຺ເຘນ ປນ ປຏິກ຺ກູລເມວ; ເອວໍ ເກສາປິ ສິຍຸໍ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານໂຕ ອປ຺ປຏິກ຺ກູລາ, ຄນ຺ເຘນ ປນ ປຏິກ຺ກູລາ ເອວາຕິ.

ຍຖາ ປນ ອສຸຈິຏ຺ຐາເນ ຄາມນິສ຺ສນ຺ເທນ ຊາຕານິ ສູເປຍ຺ຍປຓ຺ຓານິ ນາຄຣິກມນຸສ຺ສານໍ ເຊຄຸຈ຺ຉານິ ໂຫນ຺ຕິ ອປຣິໂຠຄານິ, ເອວໍ ເກສາປິ ປຸພ຺ພໂລຫິຕມຸຕ຺ຕກຣີສປິຕ຺ຕເສມ຺ຫາທິນິສ຺ສນ຺ເທນ ຊາຕຕ຺ຕາ ອຕິເຊຄຸຈ຺ຉາຕິ ອິທໍ ເນສໍ ‘ອາສຍໂຕ’ ປາຏິກຸລ຺ຍໍ. ອິເມ ຈ ເກສາ ນາມ ຄູຖຣາສິມ຺ຫິ ອຸຏ຺ຐິຕກຓ຺ຓິກໍ ວິຍ ເອກຕ຺ຕິໍສໂກຏ຺ຐາສຣາສິມ຺ຫິ ຊາຕາ. ເຕ ສຸສານສງ຺ກາຣຏ຺ຐານາທີສຸ ຊາຕສາກໍ ວິຍ, ປຣິຂາທີສຸ ຊາຕກມລກຸວລຍາທິປຸປ຺ຜໍ ວິຍ ຈ ອສຸຈິຏ຺ຐາເນ ຊາຕຕ຺ຕາ ປຣມເຊຄຸຈ຺ຉາຕິ ອິທໍ ເຕສໍ ‘ໂອກາສໂຕ’ ປາຏິກ຺ກູລ຺ຍໍ.

ຍຖາ ຈ ເກສານໍ, ເອວໍ ສພ຺ພໂກຏ຺ຐາສານໍ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານຄນ຺ຘາສໂຍກາສວເສນ ປຎ຺ຈຘາ ປຏິກ຺ກູລຕາ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພາ. ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານທິໂສກາສປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ປນ ສພ຺ເພປິ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຖ ໂລມາ ຕາວ ປກຕິວຓ຺ຓໂຕ ນ ເກສາ ວິຍ ອສມ຺ຠິນ຺ນກາຬກາ, ກາຬປິງ຺ຄລາ ປນ ໂຫນ຺ຕິ; ສຓ຺ຐານໂຕ ໂອນຕຄ຺ຄຕາລມູລສຓ຺ຐານາ; ທິສໂຕ ທ຺ວີສຸ ທິສາສຸ ຊາຕາ; ໂອກາສໂຕ ຐເປຕ຺ວາ ເກສານໍ ປຕິຏ຺ຐິໂຕກາສຎ຺ຈ ຫຕ຺ຖປາທຕລານິ ຈ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ອວເສສສຣີຣເວຐນຈມ຺ເມ ຊາຕາ; ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ສຣີຣເວຐນຈມ຺ເມ ລິກ຺ຂາມຕ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປຕິຏ຺ຐິເຕນ ເຫຏ຺ຐາ ອຕ຺ຕໂນ ມູລຕເລນ, ອຸປຣິ ອາກາເສນ, ຕິຣິຍໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ. ທ຺ເວ ໂລມາ ເອກໂຕ ນຕ຺ຖິ. ອຍໍ ເຕສໍ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສເຍວ.

ນຂາຕິ ວີສຕິຍາ ນຂປຏ຺ຏານໍ ນາມໍ. ເຕ ສພ຺ເພປິ ວຓ຺ຓໂຕ ເສຕາ; ສຓ຺ຐານໂຕ ມຈ຺ຉສກລິກສຓ຺ຐານາ; ທິສໂຕ ປາທນຂາ ເຫຏ຺ຐິມທິສາຍ ຊາຕາ, ຫຕ຺ຖນຂາ ອຸປຣິມທິສາຍາຕິ ທ຺ວີສຸ ທິສາສຸ ຊາຕາ; ໂອກາສໂຕ ອງ຺ຄຸລີນໍ ອຄ຺ຄປິຏ຺ເຐສຸ ປຕິຏ຺ຐິຕາ; ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ທ຺ວີສຸ ທິສາສຸ ອງ຺ຄຸລິໂກຏິມໍເສຫິ, ອນ຺ໂຕ ອງ຺ຄຸລິປິຏ຺ຐິມໍເສນ, ພຫິ ເຈວ ອຄ຺ເຄ ຈ ອາກາເສນ, ຕິຣິຍໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ. ທ຺ເວ ນຂາ ເອກໂຕ ນຕ຺ຖິ. ອຍໍ ເນສໍ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສເຍວ.

ທນ຺ຕາຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓທນ຺ຕສ຺ສ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ທນ຺ຕຏ຺ຐິການິ. ເຕປິ ວຓ຺ຓໂຕ ເສຕາ; ສຓ຺ຐານໂຕ ອເນກສຓ຺ຐານາ. ເຕສຎ຺ຫິ ເຫຏ຺ຐິມາຍ ຕາວ ທນ຺ຕປາຬິຍາ ມຊ຺ເຌ ຈຕ຺ຕາໂຣ ທນ຺ຕາ ມຕ຺ຕິກາປິຓ຺ເຑ ປຏິປາຏິຍາ ຐປິຕອລາພຸພີຊສຓ຺ຐານາ. ເຕສໍ ອຸໂຠສຸ ປສ຺ເສສຸ ເອເກໂກ ເອກມູລໂກ ເອກໂກຏິໂກ ມລ຺ລິກມກຸຬສຓ຺ຐາໂນ. ຕໂຕ ເອເກໂກ ທ຺ວິມູລໂກ ທ຺ວິໂກຏິໂກ ຍານກອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນິກສຓ຺ຐາໂນ. ຕໂຕ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ຕິມູລາ ຕິໂກຏິກາ. ຕໂຕ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ຈຕຸມູລາ ຈຕຸໂກຏິກາຕິ. ອຸປຣິມປາຬິຍາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ທິສໂຕ ອຸປຣິມທິສາຍ ຊາຕາ. ໂອກາສໂຕ ທ຺ວີສຸ ຫນຸກຏ຺ຐິເກສຸ ປຕິຏ຺ຐິຕາ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ຫນຸກຏ຺ຐິເກ ປຕິຏ຺ຐິເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ມູລຕເລນ, ອຸປຣິ ອາກາເສນ, ຕິຣິຍໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ. ທ຺ເວ ທນ຺ຕາ ເອກໂຕ ນຕ຺ຖິ. ອຍໍ ເນສໍ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສເຍວ.

ຕໂຈຕິ ສກລສຣີຣໍ ເວເຐຕ຺ວາ ຐິຕຈມ຺ມໍ. ຕສ຺ສ ອຸປຣິ ກາຬສາມປີຕາທິວຓ຺ຓາ ຉວິ ນາມ, ຍາ ສກລສຣີຣໂຕປິ ສງ຺ກຑ຺ຒິຍມານາ ພທຣຏ຺ຐິມຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ຕໂຈ ປນ ວຓ຺ຓໂຕ ເສໂຕເຍວ. ໂສ ຈສ຺ສ ເສຕຠາໂວ ອຄ຺ຄິຊາລາຠິຆາຕປຫຣຓປຫາຣາທີຫິ ວິທ຺ຘໍສິຕາຍ ຉວິຍາ ປາກໂຏ ໂຫຕິ. ສຓ຺ຐານໂຕ ສຣີຣສຓ຺ຐາໂນວ ໂຫຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ.

ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ປາທງ຺ຄຸລິຕ຺ຕໂຈ ໂກສກາຣກໂກສສຓ຺ຐາໂນ. ປິຏ຺ຐິປາທຕ຺ຕໂຈ ປຸຏພນ຺ຘອຸປາຫນສຓ຺ຐາໂນ. ຊງ຺ຆຕ຺ຕໂຈ ຠຕ຺ຕປຸຏກຕາລປຓ຺ຓສຓ຺ຐາໂນ. ອູຣຸຕ຺ຕໂຈ ຕຓ຺ຑຸລຠຣິຕທີຆຕ຺ຖວິກສຓ຺ຐາໂນ. ອານິສທຕ຺ຕໂຈ ອຸທກປູຣິຕປຏປຣິສ຺ສາວນສຓ຺ຐາໂນ. ປິຏ຺ຐິຕ຺ຕໂຈ ຜລໂກນທ຺ຘຈມ຺ມສຓ຺ຐາໂນ. ກຸຈ຺ຉິຕ຺ຕໂຈ ວີຓາໂທຓິໂກນທ຺ຘຈມ຺ມສຓ຺ຐາໂນ. ອຸຣຕ຺ຕໂຈ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຈຕຸຣສ຺ສສຓ຺ຐາໂນ. ອຸຠຍພາຫຸຕ຺ຕໂຈ ຕູຓີໂຣນທ຺ຘຈມ຺ມສຓ຺ຐາໂນ. ປິຏ຺ຐິຫຕ຺ຖຕ຺ຕໂຈ ຂຸຣໂກສກສຓ຺ຐາໂນ, ຜຓກຕ຺ຖວິກສຓ຺ຐາໂນ ວາ. ຫຕ຺ຖງ຺ຄຸລິຕ຺ຕໂຈ ກຸຎ຺ຈິກາໂກສກສຓ຺ຐາໂນ. ຄີວຕ຺ຕໂຈ ຄລກຎ຺ຈຸກສຓ຺ຐາໂນ. ມຸຂຕ຺ຕໂຈ ຉິທ຺ທາວຈ຺ຉິທ຺ໂທ ກີຏກຸລາວກສຓ຺ຐາໂນ. ສີສຕ຺ຕໂຈ ປຕ຺ຕຕ຺ຖວິກສຓ຺ຐາໂນຕິ.

ຕຈປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫເກນ ຈ ໂຍຄາວຈເຣນ ອຸຕ຺ຕໂຣຏ຺ຐໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸປຣິ ມຸຂໍ ຎາຓໍ ເປເສຕ຺ວາ ປຐມໍ ຕາວ ມຸຂໍ ປຣິໂຍນນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐິຕຈມ຺ມໍ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພໍ. ຕໂຕ ນລາຏຏ຺ຐິຈມ຺ມໍ. ຕໂຕ ຖວິກາຍ ປກ຺ຂິຕ຺ຕປຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ຖວິກາຍ ຈ ອນ຺ຕເຣນ ຫຕ຺ຖມິວ ສີສຏ຺ຐິກສ຺ສ ຈ ສີສຈມ຺ມສ຺ສ ຈ ອນ຺ຕເຣນ ຎາຓໍ ເປເສຕ຺ວາ ອຏ຺ຐິເກນ ສທ຺ຘິໍ ຈມ຺ມສ຺ສ ເອກາພທ຺ຘຠາວໍ ວິໂຍເຊນ຺ເຕນ ສີສຈມ຺ມໍ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພໍ. ຕໂຕ ຂນ຺ຘຈມ຺ມໍ. ຕໂຕ ອນຸໂລເມນ ປຏິໂລເມນ ຈ ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ຖຈມ຺ມໍ. ອຖ ເຕເນວ ນເຍນ ວາມຫຕ຺ຖຈມ຺ມໍ. ຕໂຕ ປິຏ຺ຐິຈມ຺ມໍ. ຕໍ ຕໍ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ອນຸໂລເມນ ຈ ປຏິໂລເມນ ຈ ທກ຺ຂິຓປາທຈມ຺ມໍ. ອຖ ເຕເນວ ນເຍນ ວາມປາທຈມ຺ມໍ. ຕໂຕ ອນຸກ຺ກເມເນວ ວຕ຺ຖິອຸທຣຫທຍຄີວຈມ຺ມານິ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ພານິ. ອຖ ຄີວາຈມ຺ມານນ຺ຕຣໍ ເຫຏ຺ຐິມຫນຸຈມ຺ມໍ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ອຘໂຣຏ຺ຐປຣິໂຍສານໍ ປາເປຕ຺ວາ ນິຏ຺ຐເປຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ໂອຬາຣິໂກຬາຣິກໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ສຸຂຸມມ຺ປິ ປາກຏໍ ໂຫຕິ.

ທິສໂຕ ທ຺ວີສຸ ທິສາສຸ ຊາໂຕ. ໂອກາສໂຕ ສກລສຣີຣໍ ປຣິໂຍນນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ປຕິຏ຺ຐິຕຕເລນ, ອຸປຣິ ອາກາເສນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ. ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສເຍວ.

ມໍສນ຺ຕິ ນວ ມໍສເປສິສຕານິ. ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ວຓ຺ຓໂຕ ຣຕ຺ຕໍ ກິໍສຸກປຸປ຺ຜສທິສໍ; ສຓ຺ຐານໂຕ ຊງ຺ຆປິຓ຺ຑິກມໍສໍ ຕາລປຓ຺ຓປຸຏຠຕ຺ຕສຓ຺ຐານໍ, ອູຣຸມໍສໍ ນິສທໂປຕກສຓ຺ຐານໍ, ອານິສທມໍສໍ ອຸທ຺ຘນໂກຏິສຓ຺ຐານໍ, ປິຏ຺ຐິມໍສໍ ຕາລຄຸຬປຏລສຓ຺ຐານໍ, ຜາສຸກທ຺ວຍມໍສໍ ໂປຕ຺ຖລິກາຍ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ຕນຸມຕ຺ຕິກາເລປນສຓ຺ຐານໍ, ຖນມໍສໍ ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ອວກ຺ຂິຕ຺ຕມຕ຺ຕິກາປິຓ຺ຑສຓ຺ຐານໍ, ພາຫຸທ຺ວຍມໍສໍ ທິຄຸຓໍ ກຕ຺ວາ ຐປິຕນິຈ຺ຈມ຺ມມຫາມູສິກສຓ຺ຐານໍ. ເອວໍ ໂອຬາຣິໂກຬາຣິກໍ ມໍສໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ສຸຂຸມມ຺ປິ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ທິສໂຕ ທ຺ວີສຸ ທິສາສຸ ຊາຕໍ. ໂອກາສໂຕ ສາຘິການິ ຕີຓິ ອຏ຺ຐິສຕານິ ອນຸລິມ຺ເປຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ອຏ຺ຐິສງ຺ຆາເຕ ປຕິຏ຺ຐິຕຕເລນ, ອຸປຣິ ຕເຈນ, ຕິຣິຍໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ. ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສວ.

‘ນ຺ຫາຣູ’ຕິ ນວ ນ຺ຫາຣຸສຕານິ. ວຓ຺ຓໂຕ ສພ຺ເພປິ ນ຺ຫາຣູ ເສຕາ; ສຓ຺ຐານໂຕ ນານາສຓ຺ຐານາ. ເອເຕສຸ ຫິ ຄີວາຍ ອຸປຣິຠາຄໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຎ຺ຈ ມຫານ຺ຫາຣູ ສຣີຣໍ ວິນທ຺ຘມານາ ຫທຍສ຺ສ ປຸຣິມປສ຺ເສນ ໂອຕິຓ຺ຓາ, ປຎ຺ຈ ປຈ຺ຉິມປສ຺ເສນ, ປຎ຺ຈ ທກ຺ຂິຓປສ຺ເສນ, ປຎ຺ຈ ວາມປສ຺ເສນ, ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ຖໍ ວິນທ຺ຘມານາປິ ຫຕ຺ຖສ຺ສ ປຸຣິມປສ຺ເສນ ປຎ຺ຈ, ປຈ຺ຉິມປສ຺ເສນ ປຎ຺ຈ, ຕຖາ ວາມຫຕ຺ຖໍ ວິນທ຺ຘມານາປິ. ທກ຺ຂິຓປາທໍ ວິນທ຺ຘມານາປິ ປາທສ຺ສ ປຸຣິມປສ຺ເສນ ປຎ຺ຈ, ປຈ຺ຉິມປສ຺ເສນ ປຎ຺ຈ, ຕຖາ ວາມປາທໍ ວິນທ຺ຘມານາປີຕິ. ເອວໍ ສຣີຣຘາຣກາ ນາມ ສຏ຺ຐິ ມຫານ຺ຫາຣູ ກາຍໍ ວິນທ຺ຘມານາ ໂອຕິຓ຺ຓາ, ເຍ ກຓ຺ຑຣາຕິປິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເຕ ສພ຺ເພປິ ກນ຺ທລມກຸຬສຓ຺ຐານາ.

ອຎ຺ເຎ ປນ ຕໍ ຕໍ ປເທສໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຐິຕາ ຕໂຕ ສຸຂຸມຕຣາ ສຸຕ຺ຕຣຊ຺ຊຸກສຓ຺ຐານາ. ອຎ຺ເຎ ຕໂຕ ສຸຂຸມຕຣາ ປູຕິລຕາສຓ຺ຐານາ. ອຎ຺ເຎ ຕໂຕ ສຸຂຸມຕຣາ ມຫາວີຓາຕນ຺ຕິສຓ຺ຐານາ. ອຎ຺ເຎ ຖູລສຸຕ຺ຕກສຓ຺ຐານາ. ຫຕ຺ຖປາທປິຏ຺ຐິຍໍ ນ຺ຫາຣູ ສກຸຓປາທສຓ຺ຐານາ. ສີສນ຺ຫາຣູ ທາຣການໍ ສີສຊາລກສຓ຺ຐານາ. ປິຏ຺ຐິນ຺ຫາຣູ ອາຕເປ ປສາຣິຕອລ຺ລຊາລສຓ຺ຐານາ. ອວເສສາ ຕໍຕໍອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄານຸຄຕາ ນ຺ຫາຣູ ສຣີເຣ ປຏິມຸກ຺ກຊາລກຎ຺ຈຸກສຓ຺ຐານາ. ທິສໂຕ ທ຺ວີສຸ ທິສາສຸ ຊາຕາ. ໂອກາສໂຕ ສກລສຣີເຣ ອຏ຺ຐີນິ ອາພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐິຕາ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ຕິຓ຺ຓໍ ອຏ຺ຐິສຕານໍ ອຸປຣິ ປຕິຏ຺ຐິຕຕເລຫິ, ອຸປຣິ ມໍສຈມ຺ມານິ ອາຫຈ຺ຈ ຐິຕປເທເສຫິ, ຕິຣິຍໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ. ອຍໍ ເນສໍ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສເຍວ.

ອຏ຺ຐີຕິ ຐເປຕ຺ວາ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ທນ຺ຕຏ຺ຐີນິ ອວເສສານິ ຈຕຸສຏ຺ຐິ ຫຕ຺ຖຏ຺ຐີນິ, ຈຕຸສຏ຺ຐິ ປາທຏ຺ຐີນິ, ຈຕຸສຏ຺ຐິ ມໍສນິສ຺ສິຕານິ ມຸທຸອຏ຺ຐີນິ, ທ຺ເວ ປຓ຺ຫິກຏ຺ຐີນິ, ເອເກກສ຺ມິໍ ປາເທ ທ຺ເວ ໂຄປ຺ຜກຏ຺ຐີນິ, ທ຺ເວ ຊງ຺ຆຏ຺ຐີນິ, ທ຺ເວ ຊຓ຺ຓຸກຏ຺ຐີນິ, ທ຺ເວ ອູຣຸຏ຺ຐີນິ, ທ຺ເວ ກຏິຏ຺ຐີນິ, ອຏ຺ຐາຣສ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏກຏ຺ຐີນິ, ຈຕຸວີສຕິ ຜາສຸກຏ຺ຐີນິ, ຈຸທ຺ທສ ອຸຣຏ຺ຐີນິ, ເອກໍ ຫທຍຏ຺ຐິ, ທ຺ເວ ອກ຺ຂກຏ຺ຐີນິ, ທ຺ເວ ໂກຏ຺ຐຏ຺ຐີນິ, ທ຺ເວ ພາຫຏ຺ຐີນິ, ທ຺ເວ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄພາຫຏ຺ຐີນິ, ສຕ຺ຕ ຄີວຏ຺ຐີນິ, ທ຺ເວ ຫນຸກຏ຺ຐີນິ, ເອກໍ ນາສິກຏ຺ຐິ, ທ຺ເວ ອກ຺ຂິຏ຺ຐີນິ, ທ຺ເວ ກຓ຺ຓຏ຺ຐີນິ, ເອກໍ ນລາຏຏ຺ຐິ, ເອກໍ ມຸທ຺ຘຏ຺ຐິ, ນວ ສີສກປາລຏ຺ຐີນີຕິ ເອວໍ ຕິມຕ຺ຕານິ ອຏ຺ຐິສຕານິ.

ຕານິ ສພ຺ພານິປິ ວຓ຺ຓໂຕ ເສຕານິ, ສຓ຺ຐານໂຕ ນານາສຓ຺ຐານານິ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ອຄ຺ຄປາທງ຺ຄຸລິຏ຺ຐີນິ ກຕກພີຊສຓ຺ຐານານິ. ຕທນນ຺ຕຣານິ ມຊ຺ຌປພ຺ພຏ຺ຐີນິ ປນສຏ຺ຐິສຓ຺ຐານານິ. ມູລປພ຺ພຏ຺ຐີນິ ປຓວສຓ຺ຐານານິ. ປິຏ຺ຐິປາທຏ຺ຐີນິ ໂກຏ຺ຐິຕກນ຺ທລກນ຺ທຣາສິສຓ຺ຐານານິ. ປຓ຺ຫິກຏ຺ຐິ ເອກຏ຺ຐິຕາລຜລພີຊສຓ຺ຐານໍ. ໂຄປ຺ຜກຏ຺ຐີນິ ພນ຺ຘກີຬາໂຄຬກສຓ຺ຐານານິ. ຊງ຺ຆຏ຺ຐີນໍ ໂຄປ຺ຜກຏ຺ຐີສຸ ປຕິຏ຺ຐິຕຏ຺ຐານໍ ອນປນີຕຕຈສິນ຺ທິກຬີຣສຓ຺ຐານໍ. ຂຸທ຺ທກຊງ຺ຆຏ຺ຐິກໍ ຘນຸກທຓ຺ຑສຓ຺ຐານໍ, ມຫນ຺ຕໍ ມິລາຕສປ຺ປປິຏ຺ຐິສຓ຺ຐານໍ. ຊຓ຺ຓຸກຏ຺ຐິ ເອກໂຕ ປຣິກ຺ຂີຓເຜຓກສຓ຺ຐານໍ.

ຕຕ຺ຖ ຊງ຺ຆຏ຺ຐິກສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐິຕຏ຺ຐານໍ ອຕິຂິຓຄ຺ຄໂຄສິງ຺ຄສຓ຺ຐານໍ. ອູຣຸຏ຺ຐິ ທຸຕ຺ຕຈ຺ຉິຕວາສິຜຣສຸທຓ຺ຑກສຓ຺ຐານໍ. ຕສ຺ສ ກຏິຏ຺ຐິມ຺ຫິ ປຕິຏ຺ຐິຕຏ຺ຐານໍ ກີຬາໂຄຬກສຓ຺ຐານໍ. ເຕນ ກຏິຏ຺ຐິໂນ ປຕິຏ຺ຐິຕຏ຺ຐານໍ ອຄ຺ຄຈ຺ຉິນ຺ນມຫາປຸນ຺ນາຄຜລສຓ຺ຐານໍ. ກຏິຏ຺ຐີນິ ທ຺ເວປິ ເອກາພທ຺ຘານິ ຫຸຕ຺ວາ ກຸມ຺ຠກາຣກອຸທ຺ຘນສຓ຺ຐານານິ, ປາຏິເຍກ຺ກໍ ກມ຺ມາຣກູຏໂຍຕ຺ຕກສຓ຺ຐານານິ. ໂກຏິຍໍ ຐິຕອານິສທຏ຺ຐິ ອໂຘມຸຂໍ ກຕ຺ວາ ຄຫິຕສປ຺ປຜຓສຓ຺ຐານໍ ສຕ຺ຕສຸ ຐາເນສຸ ຉິທ຺ທາວຉິທ຺ທໍ. ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏກຏ຺ຐີນິ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໂຕ ອຸປຣູປຣິ ຐປິຕສີສກປຏ຺ຏເວຐກສຓ຺ຐານານິ, ພາຫິຣໂຕ ວຏ຺ຏນາວຬິສຓ຺ຐານານິ. ເຕສໍ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ກກຈທນ຺ຕສທິສາ ທ຺ເວ ຕໂຍ ກຓ຺ຏກາ ໂຫນ຺ຕິ. ຈຕຸວີສຕິຍາ ຜາສຸກຏ຺ຐີສຸ ອປຣິປຸຓ຺ຓານິ ອປຣິປຸຓ຺ຓາສິຕສຓ຺ຐານານິ, ປຣິປຸຓ຺ຓານິ ປຣິປຸຓ຺ຓາສິຕສຓ຺ຐານານິ. ສພ຺ພານິປິ ໂອທາຕກຸກ຺ກຸຏສ຺ສ ປສາຣິຕປກ຺ຂສຓ຺ຐານານິ.

ຈຸທ຺ທສ ອຸຣຏ຺ຐີນິ ຊິຓ຺ຓສນ຺ທມານິກປຎ຺ຊຣສຓ຺ຐານານິ. ຫທຍຏ຺ຐິ ທພ຺ພິຜຓສຓ຺ຐານໍ. ອກ຺ຂກຏ຺ຐີນິ ຂຸທ຺ທກໂລຫວາສິທຓ຺ຑສຓ຺ຐານານິ. ໂກຏ຺ຐຏ຺ຐີນິ ເອກໂຕ ປຣິກ຺ຂີຓສີຫຬກຸທາລສຓ຺ຐານານິ. ພາຫຸຏ຺ຐີນິ ອາທາສທຓ຺ຑກສຓ຺ຐານານິ. ອຄ຺ຄພາຫຸຏ຺ຐີນິ ຍມກຕາລກນ຺ທສຓ຺ຐານານິ. ມຓິພນ຺ຘຏ຺ຐີນິ ເອກໂຕ ອລ຺ລີຍາເປຕ຺ວາ ຐປິຕສີສກປຏ຺ຏເວຐກສຓ຺ຐານານິ. ປິຏ຺ຐິຫຕ຺ຖຏ຺ຐີນິ ໂກຏ຺ຏິຕກນ຺ທລກນ຺ທຣາສິສຓ຺ຐານານິ. ຫຕ຺ຖງ຺ຄຸລີສຸ ມູລປພ຺ພຏ຺ຐີນິ ປຓວສຓ຺ຐານານິ; ມຊ຺ຌປພ຺ພຏ຺ຐີນິ ອປຣິປຸຓ຺ຓປນສຏ຺ຐິສຓ຺ຐານານິ; ອຄ຺ຄປພ຺ພຏ຺ຐີນິ ກຕກພີຊສຓ຺ຐານານິ. ສຕ຺ຕ ຄີວຏ຺ຐີນິ ທຓ຺ເຑນ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຏິປາຏິຍາ ຐປິຕວໍສກຬີຣຈກ຺ກລິກສຓ຺ຐານານິ. ເຫຏ຺ຐິມຫນຸກຏ຺ຐິ ກມ຺ມາຣານໍ ອໂຍກູຏໂຍຕ຺ຕກສຓ຺ຐານໍ, ອຸປຣິມໍ ອວເລຂນສຕ຺ຖກສຓ຺ຐານໍ.

ອກ຺ຂິກູປນາສາກູປຏ຺ຐີນິ ອປນີຕມິຎ຺ຊຕຣຸຓຕາລຏ຺ຐິສຓ຺ຐານານິ. ນລາຏຏ຺ຐິ ອໂຘມຸຂຐປິຕສງ຺ຂຖາລກກປາລສຓ຺ຐານໍ. ກຓ຺ຓຈູຬິກຏ຺ຐີນິ ນ຺ຫາປິຕຂຸຣໂກສກສຓ຺ຐານານິ. ນລາຏກຓ຺ຓຈູຬິການໍ ອຸປຣິ ປຏ຺ຏພນ຺ຘໂນກາເສ ອຏ຺ຐິ ສງ຺ກຸຏິຕຆຏປຸຓ຺ຓປຏລຂຓ຺ຑສຓ຺ຐານໍ. ມຸທ຺ຘຏ຺ຐິ ມຸຂຈ຺ຉິນ຺ນວງ຺ກນາຬິເກຣສຓ຺ຐານໍ. ສີສຏ຺ຐີນິ ສິພ຺ເພຕ຺ວາ ຐປິຕຊຊ຺ຊຣລາພຸກຏາຫສຓ຺ຐານານິ.

ທິສໂຕ ທ຺ວີສຸ ທິສາສຸ ຊາຕານິ. ໂອກາສໂຕ ອວິເສເສນ ສກລສຣີເຣ ຐິຕານິ. ວິເສເສນ ປເນຕ຺ຖ ສີສຏ຺ຐີນິ ຄີວຏ຺ຐີສຸ ປຕິຏ຺ຐິຕານິ, ຄີວຏ຺ຐີນິ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏກຏ຺ຐີສຸ, ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏກຏ຺ຐີນິ ກຏິຏ຺ຐີສຸ, ກຏິຏ຺ຐີນິ ອູຣຸຏ຺ຐີສຸ, ອູຣຸຏ຺ຐີນິ ຊຓ຺ຓຸກຏ຺ຐີສຸ, ຊຓ຺ຓຸກຏ຺ຐີນິ ຊງ຺ຆຏ຺ຐີສຸ, ຊງ຺ຆຏ຺ຐີນິ ໂຄປ຺ຜກຏ຺ຐີສຸ, ໂຄປ຺ຜກຏ຺ຐີນິ ປິຏ຺ຐິປາທຏ຺ຐີສຸ ປຕິຏ຺ຐິຕານິ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ອນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐິມິຎ຺ເຊນ, ອຸປຣິ ມໍເສນ, ອຄ຺ເຄ ມູເລ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນານິ. ອຍໍ ເນສໍ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສວ.

ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊນ຺ຕິ ເຕສໍ ເຕສໍ ອຏ຺ຐີນໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣຄຕໍ ມິຎ຺ຊໍ. ຕໍ ວຓ຺ຓໂຕ ເສຕໍ. ສຓ຺ຐານໂຕ ມຫນ຺ຕມຫນ຺ຕານໍ ອຏ຺ຐີນໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣຄຕໍ ເວຬຸນາຬິຍໍ ປກ຺ຂິຕ຺ຕເສທິຕມຫາເວຕ຺ຕຄ຺ຄສຓ຺ຐານໍ, ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທການໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣຄຕໍ ເວຬຸຍຏ຺ຐິປພ຺ເພສຸ ປກ຺ຂິຕ຺ຕເສທິຕຕນຸເວຕ຺ຕຄ຺ຄສຓ຺ຐານໍ. ທິສໂຕ ທ຺ວີສຸ ທິສາສຸ ຊາຕໍ. ໂອກາສໂຕ ອຏ຺ຐີນໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ອຏ຺ຐີນໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣຕເລຫິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ. ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສວ.

ວກ຺ກນ຺ຕິ ເອກພນ຺ຘນາ ທ຺ເວ ມໍສປິຓ຺ຑາ. ຕໍ ວຓ຺ຓໂຕ ມນ຺ທຣຕ຺ຕໍ ປາຬິຠທ຺ທກຏ຺ຐິວຓ຺ຓໍ. ສຓ຺ຐານໂຕ ທາຣການໍ ຍມກກີຬາໂຄຬກສຓ຺ຐານໍ, ເອກວຓ຺ຏປຏິພທ຺ຘອມ຺ພຜລທ຺ວຍສຓ຺ຐານໍ ວາ. ທິສໂຕ ອຸປຣິມາຍ ທິສາຍ ຊາຕໍ. ໂອກາສໂຕ ຄລວາຏກາ ນິກ຺ຂນ຺ເຕນ ເອກມູເລນ ໂຖກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວິຘາ ຠິນ຺ເນນ ຖູລນ຺ຫາຣຸນາ ວິນິພທ຺ຘໍ ຫຸຕ຺ວາ ຫທຍມໍສໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ວກ຺ກໍ ວກ຺ກຠາເຄນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ. ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສວ.

ຫທຍນ຺ຕິ ຫທຍມໍສໍ. ຕໍ ວຓ຺ຓໂຕ ຣຕ຺ຕໍ ປທຸມປຕ຺ຕປິຏ຺ຐິວຓ຺ຓໍ. ສຓ຺ຐານໂຕ ພາຫິຣປຕ຺ຕານິ ອປເນຕ຺ວາ ອໂຘມຸຂຐປິຕປທຸມມກຸຬສຓ຺ຐານໍ. ພຫິ ມຏ຺ຐໍ; ອນ຺ໂຕ ໂກສາຕກີຜລສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕຣສທິສໍ. ປຎ຺ຎວນ຺ຕານໍ ໂຖກໍ ວິກສິຕໍ, ມນ຺ທປຎ຺ຎານໍ ມກຸຬິຕເມວ. ອນ຺ໂຕ ຈສ຺ສ ປຸນ຺ນາຄຏ຺ຐິປຕິຏ຺ຐານມຕ຺ໂຕ ອາວາຏໂກ ໂຫຕິ, ຍຕ຺ຖ ອຑ຺ຒປສຕມຕ຺ຕໍ ໂລຫິຕໍ ສຓ຺ຐາຕິ; ຍໍ ນິສ຺ສາຍ ມໂນຘາຕຸ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ຈ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕໍ ປເນຕໍ ຣາຄຈຣິຕສ຺ສ ຣຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ໂທສຈຣິຕສ຺ສ ກາຬກໍ, ໂມຫຈຣິຕສ຺ສ ມໍສໂຘວນຸທກສທິສໍ, ວິຕກ຺ກຈຣິຕສ຺ສ ກຸລຕ຺ຖຍູສວຓ຺ຓໍ, ສທ຺ຘາຈຣິຕສ຺ສ ກຓິກາຣປຸປ຺ຜວຓ຺ຓໍ, ປຎ຺ຎາຈຣິຕສ຺ສ ອຈ຺ຉໍ ວິປ຺ປສນ຺ນໍ ອນາວິລໍ ປຓ຺ຑຣໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ນິທ຺ໂຘຕຊາຕິມຓິ ວິຍ ຊຸຕິມນ຺ຕໍ ຂາຍຕິ. ທິສໂຕ ອຸປຣິມາຍ ທິສາຍ ຊາຕໍ. ໂອກາສໂຕ ສຣີຣພ຺ຠນ຺ຕເຣ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຖນານໍ ມຊ຺ເຌ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ຫທຍໍ ຫທຍຠາເຄນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ. ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສວ.

ຍກນນ຺ຕິ ຍມກມໍສປຏລໍ. ຕໍ ວຓ຺ຓໂຕ ຣຕ຺ຕປຓ຺ຑຸກຘາຕຸກໍ, ນາຕິຣຕ຺ຕກຸມຸທສ຺ສ ປຕ຺ຕປິຏ຺ຐິວຓ຺ຓໍ. ສຓ຺ຐານໂຕ ມູເລ ເອກໍ, ອຄ຺ເຄ ຍມກໍ ໂກວິຬາຣປຕ຺ຕສຓ຺ຐານໍ. ຕຎ຺ຈ ທນ຺ຘານໍ ເອກເມວ ໂຫຕິ ມຫນ຺ຕໍ, ປຎ຺ຎວນ຺ຕານໍ ທ຺ເວ ວາ ຕີຓິ ວາ ຂຸທ຺ທການິ. ທິສໂຕ ອຸປຣິມທິສາຍ ຊາຕໍ. ໂອກາສໂຕ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຖນານໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ທກ຺ຂິຓປສ຺ສໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕໍ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ຍກນໍ ຍກນຠາເຄນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ. ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສວ.

ກິໂລມກນ຺ຕິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາປຏິຈ຺ຉນ຺ນເຠທໂຕ ທຸວິຘໍ ປຣິໂຍນຫນມໍສໍ. ຕໍ ທຸວິຘມ຺ປິ ວຓ຺ຓໂຕ ເສຕໍ, ທຸກູລປິໂລຕິກວຓ຺ຓໍ. ສຓ຺ຐານໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ໂອກາສສຓ຺ຐານໍ. ທິສໂຕ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກິໂລມກໍ ອຸປຣິມາຍ ທິສາຍ ຊາຕໍ. ອິຕຣໍ ທ຺ວີສຸ ທິສາສຸ ຊາຕໍ. ໂອກາສໂຕ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກິໂລມກໍ ຫທຍຎ຺ຈ ວກ຺ກຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ອປຏິຈ຺ຉນ຺ນກິໂລມກໍ ສກລສຣີເຣ ຈມ຺ມສ຺ສ ເຫຏ຺ຐໂຕ ມໍສໍ ປຣິໂຍນທ຺ຘິຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ມໍເສນ, ອຸປຣິ ຈມ຺ເມນ, ຕິຣິຍໍ ກິໂລມກຠາເຄນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ. ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສວ.

ປິຫກນ຺ຕິ ອຸທຣຊິວ຺ຫາມໍສໍ. ຕໍ ວຓ຺ຓໂຕ ນີລໍ ນິຄ຺ຄຸຓ຺ຑິກປຸປ຺ຜວຓ຺ຓໍ. ສຓ຺ຐານໂຕ ສຕ຺ຕງ຺ຄຸລປ຺ປມາຓໍ ອພນ຺ຘນໍ ກາຬວຈ຺ຉກຊິວ຺ຫາສຓ຺ຐານໍ. ທິສໂຕ ອຸປຣິມາຍ ທິສາຍ ຊາຕໍ. ໂອກາສໂຕ ຫທຍສ຺ສ ວາມປສ຺ເສ ອຸທຣປຏລສ຺ສ ມຕ຺ຖກປສ຺ສໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕໍ, ຍສ຺ມິໍ ປຫຣຓປ຺ປຫາເຣນ ພຫິ ນິກ຺ຂນ຺ເຕ ສຕ຺ຕານໍ ຊີວິຕກ຺ຂໂຍ ໂຫຕິ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ປິຫກຠາເຄນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ. ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສວ.

ປປ຺ຜາສນ຺ຕິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມໍສຂຓ຺ຑປ຺ປເຠທໍ ປປ຺ຜາສມໍສໍ. ຕໍ ວຓ຺ຓໂຕ ຣຕ຺ຕໍ ນາຕິປກ຺ກອຸທຸມ຺ພຣຜລວຓ຺ຓໍ. ສຓ຺ຐານໂຕ ວິສມຈ຺ຉິນ຺ນພຫລປູວຂຓ຺ຑສຓ຺ຐານໍ. ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອສິຕປີຕານໍ ອຠາເວ ອຸຄ຺ຄເຕນ ກມ຺ມຊເຕຊຸສ຺ມນາ ອພ຺ຠາຫຕຕ຺ຕາ ສງ຺ຂາທິຕປລາລປິຓ຺ຑມິວ ນິຣສໍ ນິໂຣຊໍ. ທິສໂຕ ອຸປຣິມາຍ ທິສາຍ ຊາຕໍ. ໂອກາສໂຕ ສຣີຣພ຺ຠນ຺ຕເຣ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຖນານມນ຺ຕເຣ ຫທຍຎ຺ຈ ຍກນຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ໂອລມ຺ພນ຺ຕໍ ຐິຕໍ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ຜປ຺ຜາສຠາເຄນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ. ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສວ.

ອນ຺ຕນ຺ຕິ ປຸຣິສສ຺ສ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ຫຕ຺ຖາ, ອິຕ຺ຖິຍາ ອຏ຺ຐວີສຕິຫຕ຺ຖາ ເອກວີສຕິຍາ ຐາເນສຸ ໂອຠຄ຺ຄາ ອນ຺ຕວຏ຺ຏິ. ຕເທຕໍ ວຓ຺ຓໂຕ ເສຕໍ ສກ຺ຂຣສຸຘາວຓ຺ຓໍ. ສຓ຺ຐານໂຕ ໂລຫິຕໂທຓິຍໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ຐປິຕສີສຈ຺ຉິນ຺ນສປ຺ປສຓ຺ຐານໍ. ທິສໂຕ ທ຺ວີສຸ ທິສາສຸ ຊາຕໍ. ໂອກາສໂຕ ອຸປຣິ ຄລວາຏເກ ເຫຏ຺ຐາ ຈ ກຣີສມຄ຺ເຄ ວິນິພນ຺ຘຕ຺ຕາ ຄລວາຏກກຣີສມຄ຺ຄປຣິຍນ຺ເຕ ສຣີຣພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຐິຕໍ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ອນ຺ຕຠາເຄນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ. ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສວ.

ອນ຺ຕຄຸຓນ຺ຕິ ອນ຺ຕໂຠຄຏ຺ຐາເນສຸ ພນ຺ຘນໍ. ຕໍ ວຓ຺ຓໂຕ ເສຕໍ ທກສີຕລິກມູລວຓ຺ຓໍ. ສຓ຺ຐານໂຕ ທກສີຕລິກມູລສຓ຺ຐານເມວ. ທິສໂຕ ທ຺ວີສຸ ທິສາສຸ ຊາຕໍ. ໂອກາສໂຕ ກຸທາຬຜຣສຸກມ຺ມາທີນິ ກໂຣນ຺ຕານໍ ຍນ຺ຕາກຑ຺ຒນກາເລ ຍນ຺ຕສຸຕ຺ຕມິວ, ຍນ຺ຕຜລການິ ອນ຺ຕໂຠເຄ ເອກໂຕ ອຄຬນ຺ເຕ ອາພນ຺ຘິຕ຺ວາ ປາທປຸຎ຺ຉນຣຊ຺ຊຸມຓ຺ຑລກສ຺ສ ອນ຺ຕຣາ ຕໍ ສິພ຺ເພຕ຺ວາ ຐິຕຣຊ຺ຊຸກາ ວິຍ ເອກວີສຕິຍາ ຐາເນສຸ ອນ຺ຕໂຠຄານໍ ອນ຺ຕຣາ ຐິຕໍ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ອນ຺ຕຄຸຓຠາເຄນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ. ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສວ.

ອຸທຣິຍນ຺ຕິ ອຸທເຣ ຠວໍ ອສິຕປິຕຂາຍິຕສາຍິຕໍ. ຕໍ ວຓ຺ຓໂຕ ອຊ຺ໂຌຫຏາຫາຣວຓ຺ຓໍ. ສຓ຺ຐານໂຕ ປຣິສ຺ສາວເນ ສິຖິລພນ຺ຘຕຓ຺ຑຸລສຓ຺ຐານໍ. ທິສໂຕ ອຸປຣິມາຍ ທິສາຍ ຊາຕໍ. ໂອກາສໂຕ ອຸທເຣ ຐິຕໍ. ອຸທຣໍ ນາມ ອຸຠໂຕ ນິປ຺ປີຬິຍມານສ຺ສ ອລ຺ລສາຏກສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ສຎ຺ຊາຕໂຜຏກສທິສໍ ອນ຺ຕປຏລໍ; ພຫິ ມຏ຺ຐໍ, ອນ຺ໂຕ ມໍສກສມ຺ພຸກປລິເວຐນກິລິຏ຺ຐປາວາຣກປຸປ຺ຜກສທິສໍ, ກຸຖິຕປນສຕຈສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕຣສທິສນ຺ຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ; ຍຕ຺ຖ ຕກ຺ໂກຏກາ, ຄຓ຺ຑຸປ຺ປາທກາ, ຕາລຫີຣກາ, ສູຈິມຸຂກາ, ປຏຕນ຺ຕສຸຕ຺ຕກາ ອິຈ຺ເຈວມາທິທ຺ວຕ຺ຕິໍສກຸລປ຺ປເຠທາ ກິມໂຍ ອາກຸລພ຺ຍາກຸລາ ສຓ຺ຑສຓ຺ຑຈາຣິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ນິວສນ຺ຕິ; ເຍ ປານໂຠຊນາທິມ຺ຫິ ອວິຊ຺ຊມາເນ ອຸລ຺ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ວິຣວນ຺ຕາ ຫທຍມໍສໍ ອຠິຫນນ຺ຕິ, ປານໂຠຊນາທິອຊ຺ໂຌຫຣຓເວລາຍ ຈ ອຸທ຺ຘໍມຸຂາ ຫຸຕ຺ວາ ປຐມຊ຺ໂຌຫເຏ ທ຺ເວ ຕໂຍ ອາໂລເປ ຕຸຣິຕຕຸຣິຕາ ວິລຸມ຺ປນ຺ຕິ; ຍໍ ເຕສໍ ກິມີນໍ ສູຕິຆຣໍ, ວຈ຺ຈກຸຏິ, ຄິລານສາລາ, ສຸສານຎ຺ຈ ໂຫຕິ.

ຍຕ຺ຖ ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ຈຓ຺ຑາລຄາມທ຺ວາເຣ ຈນ຺ທນິກາຍ ນິທາຆສມເຍ ຖູລຜຸສິຕເກ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ອຸທເກນ ວຸຍ຺ຫມານໍ ມຸຕ຺ຕກຣີສຈມ຺ມອຏ຺ຐິນ຺ຫາຣຸຂຓ຺ຑເຂຬສິງ຺ຆາຓິກໂລຫິຕປ຺ປຠຸຕິ ນານາກຸຓປຊາຕໍ ນິປຕິຕ຺ວາ ກທ຺ທໂມທກາລຸຬິຕໍ ທ຺ວີຫຕີຫຈ຺ຈເຍນ ສຎ຺ຊາຕກິມິກຸລໍ ສູຣິຍາຕປເວຄສນ຺ຕາປກຸຖິຕໍ ອຸປຣິ ເຜຓປຸພ຺ພຸລເກ ມຸຎ຺ຈນ຺ຕໍ ອຠິນີລວຓ຺ຓໍ ປຣມທຸຄ຺ຄນ຺ຘເຊຄຸຈ຺ຉໍ ເນວ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ ນ ທຏ຺ຐຸໍ ອຣຫຣູປຕໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ປເຄວ ຆາຍິຕຸໍ ວາ ສາຍິຕຸໍ ວາ; ເອວເມວ ນານປ຺ປກາຣປານໂຠຊນາທິທນ຺ຕມຸສລສຎ຺ຈຸຓ຺ຓິຕໍ ຊິວ຺ຫາຫຕ຺ຖປຣິວຕ຺ຕິຕເຂຬລາລາປລິພຸທ຺ຘໍ ຕງ຺ຂຓວິຄຕວຓ຺ຓຄນ຺ຘຣສາທິສມ຺ປທໍ ຕນ຺ຕວາຍຂລິສຸວານວມຖຸສທິສໍ ນິປຕິຕ຺ວາ ປິຕ຺ຕເສມ຺ຫວາຕປລິເວຐິຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸທຣຄ຺ຄິສນ຺ຕາປເວຄກຸຖິຕໍ ກິມິກຸລາກຸລໍ ອຸປຣູປຣິ ເຜຓປຸພ຺ພຸລການິ ມຸຎ຺ຈນ຺ຕໍ ປຣມກສມ຺ພຸທຸຄ຺ຄນ຺ຘເຊຄຸຈ຺ຉຠາວໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ; ຍໍ ສຸຕ຺ວາປິ ປານໂຠຊນາທີສຸ ອມນຸຎ຺ຎຕາ ສຓ຺ຐາຕິ, ປເຄວ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸນາ ອວໂລເກຕ຺ວາ, ຍຕ຺ຖ ຈ ປຕິຕໍ ປານໂຠຊນາທິ ປຎ຺ຈຘາ ວິຠາຄໍ ຄຈ຺ຉຕິ – ເອກໍ ຠາຄໍ ປາຓກາ ຂາທນ຺ຕິ, ເອກໍ ຠາຄໍ ອຸທຣຄ຺ຄິ ຌາເປຕິ, ເອໂກ ຠາໂຄ ມຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ເອໂກ ກຣີສໍ, ເອໂກ ຣສຠາວໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ໂສຓິຕມໍສາທີນິ ອຸປພ຺ຣູຫຍຕິ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ອຸທຣປຏເລນ ເຈວ ອຸທຣິຍຠາເຄນ ຈ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ. ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສວ.

ກຣີສນ຺ຕິ ວຈ຺ຈໍ. ຕໍ ວຓ຺ຓໂຕ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ອຊ຺ໂຌຫຏາຫາຣວຓ຺ຓເມວ ໂຫຕິ. ສຓ຺ຐານໂຕ ໂອກາສສຓ຺ຐານໍ. ທິສໂຕ ເຫຏ຺ຐິມາຍ ທິສາຍ ຊາຕໍ. ໂອກາສໂຕ ປກ຺ກາສເຍ ຐິຕໍ. ປກ຺ກາສໂຍ ນາມ ເຫຏ຺ຐາ ນາຠິປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏກມູລານມນ຺ຕເຣ ອນ຺ຕາວສາເນ ອຸພ຺ເພເຘນ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລມຕ຺ໂຕ ເວຬຸນາຬິກສທິໂສ, ຍຕ຺ຖ ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ອຸປຣູປຣິ ຠູມິຠາເຄ ປຕິຕໍ ວສ຺ໂສທກໍ ໂອຄຬິຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ຠູມິຠາຄໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ; ເອວເມວ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອາມາສເຍ ປຕິຕໍ ປານໂຠຊນາທິກໍ ອຸທຣຄ຺ຄິນາ ເຜຓຸທ຺ເທຫກໍ ປກ຺ກໍ ປກ຺ກໍ ນິສທາຍ ປິສິຕມິວ ສຓ຺ຫຠາວໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອນ຺ຕພິເລນ ໂອຄຬິຕ຺ວາ ໂອຄຬິຕ຺ວາ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ເວຬຸປພ຺ເພ ປກ຺ຂິປມານປຓ຺ຑຸມຕ຺ຕິກາ ວິຍ ສນ຺ນິຈິຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ປກ຺ກາສຍປຏເລນ ເຈວ ກຣີສຠາເຄນ ຈ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ. ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສວ.

ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄນ຺ຕິ ສີສກຏາຫພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຐິຕມິຎ຺ຊຣາສິ. ຕໍ ວຓ຺ຓໂຕ ເສຕໍ ອຫິຈ຺ຉຕ຺ຕກປິຓ຺ຑິກວຓ຺ຓໍ, ທຘິຠາວໍ ອສມ຺ປຕ຺ຕທຸຏ຺ຐຂີຣວຓ຺ຓນ຺ຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສຓ຺ຐານໂຕ ໂອກາສສຓ຺ຐານໍ. ທິສໂຕ ອຸປຣິມາຍ ທິສາຍ ຊາຕໍ. ໂອກາສໂຕ ສີສກຏາຫພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສິພ຺ພິນິມຄ຺ເຄ ນິສ຺ສາຍ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ຐປິຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປິຏ຺ຐປິຓ຺ຑາ ວິຍ ສໂມຫິຕໍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ສີສກຏາຫສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕຣຕເລຫິ ເຈວ ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄຠາເຄນ ຈ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ. ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສວ.

ປິຕ຺ຕນ຺ຕິ ທ຺ເວ ປິຕ຺ຕານິ – ພທ຺ຘປິຕ຺ຕຎ຺ຈ ອພທ຺ຘປິຕ຺ຕຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ພທ຺ຘປິຕ຺ຕໍ ວຓ຺ຓໂຕ ພຫລມຘຸກເຕລວຓ຺ຓໍ, ອພທ຺ຘປິຕ຺ຕໍ ມິລາຕອາກຸລິຕປຸປ຺ຜວຓ຺ຓໍ. ຕໍ ສຓ຺ຐານໂຕ ອຸຠຍມ຺ປິ ໂອກາສສຓ຺ຐານໍ. ທິສໂຕ ພທ຺ຘປິຕ຺ຕໍ ອຸປຣິມາຍ ທິສາຍ ຊາຕໍ, ອິຕຣໍ ທ຺ວີສຸ ທິສາສຸ ຊາຕໍ. ໂອກາສໂຕ ອພທ຺ຘປິຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ເກສໂລມທນ຺ຕນຂານໍ ມໍສວິນິມຸຕ຺ຕຏ຺ຐານຎ຺ເຈວ ຖທ຺ຘສຸກ຺ຂຈມ຺ມຎ຺ຈ ອຸທກມິວ ເຕລພິນ຺ທຸໍ ອວເສສສຣີຣໍ ພ຺ຍາເປຕ຺ວາ ຐິຕໍ, ຍມ຺ຫິ ກຸປິເຕ ອກ຺ຂີນິ ປີຕການິ ໂຫນ຺ຕິ ຠມນ຺ຕິ, ຄຕ຺ຕໍ ກມ຺ປຕິ ກຓ຺ຑຸຍຕິ. ພທ຺ຘປິຕ຺ຕໍ ຫທຍປປ຺ຜາສານມນ຺ຕເຣ ຍກນມໍສໍ ນິສ຺ສາຍ ປຕິຏ຺ຐິເຕ ມຫາໂກສາຕກີໂກສກສທິເສ ປິຕ຺ຕໂກສເກ ຐິຕໍ, ຍມ຺ຫິ ກຸປິເຕ ສຕ຺ຕາ ອຸມ຺ມຕ຺ຕກາ ໂຫນ຺ຕິ, ວິປລ຺ລຕ຺ຖຈິຕ຺ຕາ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ອຠາສິຕພ຺ພໍ ຠາສນ຺ຕິ, ອຈິນ຺ເຕຕພ຺ພໍ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕິ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ປິຕ຺ຕຠາເຄນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ. ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສວ.

ເສມ຺ຫນ຺ຕິ ສຣີຣພ຺ຠນ຺ຕເຣ ເອກປຕ຺ຕປູຣປ຺ປມາຓໍ ເສມ຺ຫໍ. ຕໍ ວຓ຺ຓໂຕ ເສຕໍ ນາຄພລປຓ຺ຓຣສວຓ຺ຓໍ. ສຓ຺ຐານໂຕ ໂອກາສສຓ຺ຐານໍ. ທິສໂຕ ອຸປຣິມາຍ ທິສາຍ ຊາຕໍ. ໂອກາສໂຕ ອຸທຣປຏເລ ຐິຕໍ, ຍໍ ປານໂຠຊນາທີນິ ອຊ຺ໂຌຫຣຓກາເລ ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ອຸທເກ ເສວາລປຓກໍ ກຏ຺ເຐ ວາ ກປາເລ ວາ ປຕນ຺ເຕ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ທ຺ວິຘາ ຫຸຕ຺ວາ ປຸນ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອວເມວ ປານໂຠຊນາທິມ຺ຫິ ນິປຕນ຺ເຕ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ທ຺ວິຘາ ຫຸຕ຺ວາ ປຸນ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ; ຍມ຺ຫິ ຈ ມນ຺ທີຠູເຕ ປກ຺ກຄຓ຺ໂຑ ວິຍ ປູຕິກຸກ຺ກຸຏຓ຺ຑມິວ ຈ ອຸທຣໍ ປຣມເຊຄຸຈ຺ຉໍ ກຸຓປຄນ຺ຘໍ ໂຫຕິ; ຕໂຕ ອຸຄ຺ຄເຕນ ຈ ຄນ຺ເຘນ ອຸທ຺ເທໂກປິ ມຸຂມ຺ປິ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘໍ ປູຕິກຸຓປສທິສໍ ໂຫຕິ; ໂສ ຈ ປຸຣິໂສ ‘ອເປຫິ, ທຸຄ຺ຄນ຺ຘໍ ວາຍສີ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ; ຍຎ຺ຈ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ພຫລຕ຺ຕມາປນ຺ນໍ ປິຘານຜລກມິວ ວຈ຺ຈກຸຏິຍາ ອຸທຣປຏລສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣເຍວ ກຸຓປຄນ຺ຘໍ ສນ຺ນິຣຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ເສມ຺ຫຠາເຄນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ. ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສວ.

ປຸພ຺ໂພຕິ ປູຕິໂລຫິຕວເສນ ປວຕ຺ຕປຸພ຺ໂພ. ໂສ ວຓ຺ຓໂຕ ປຓ຺ຑຸປລາສວຓ຺ໂຓ, ມຕກສຣີເຣ ປນ ປູຕິພຫລາຈາມວຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ. ສຓ຺ຐານໂຕ ໂອກາສສຓ຺ຐາໂນ. ທິສໂຕ ທ຺ວີສຸ ທິສາສຸ ຊາໂຕ. ໂອກາສໂຕ ປນ ປຸພ຺ພສ຺ສ ໂອກາໂສ ນາມ ນິພທ຺ໂຘ ນຕ຺ຖິ ຍຕ຺ຖ ໂສ ສນ຺ນິຈິໂຕ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ; ຍຕ຺ຣ ຍຕ຺ຣ ປນ ຂາຓຸກຓ຺ຏກປ຺ປຫຣຓຄ຺ຄິຊາລາທີຫິ ອຠິຫເຕ ສຣີຣປ຺ປເທເສ ໂລຫິຕໍ ສຓ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຕິ, ຄຓ຺ຑປິຬກາທໂຍ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ຕິຏ຺ຐຕິ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ປຸພ຺ພຠາເຄນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ. ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສວ.

ໂລຫິຕນ຺ຕິ ທ຺ເວ ໂລຫິຕານິ – ສນ຺ນິຈິຕໂລຫິຕຎ຺ຈ ສໍສຣຓໂລຫິຕຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ສນ຺ນິຈິຕໂລຫິຕໍ ວຓ຺ຓໂຕ ນິປກ຺ກພຫລລາຂາຣສວຓ຺ຓໍ, ສໍສຣຓໂລຫິຕໍ ອຈ຺ຉລາຂາຣສວຓ຺ຓໍ. ສຓ຺ຐານໂຕ ອຸຠຍມ຺ປິ ໂອກາສສຓ຺ຐານໍ. ທິສໂຕ ສນ຺ນິຈິຕໂລຫິຕໍ ອຸປຣິມາຍ ທິສາຍ ຊາຕໍ, ອິຕຣໍ ທ຺ວີສຸ ທິສາສຸ ຊາຕໍ. ໂອກາສໂຕ ສໍສຣຓໂລຫິຕໍ, ຐເປຕ຺ວາ ເກສໂລມທນ຺ຕນຂານໍ ມໍສວິນິມ຺ມຸຕ຺ຕຏ຺ຐານຎ຺ເຈວ ຖທ຺ຘສຸກ຺ຂຈມ຺ມຎ຺ຈ, ຘມນິຊາລານຸສາເຣນ ສພ຺ພໍ ອຸປາທິນ຺ນກສຣີຣໍ ຜຣິຕ຺ວາ ຐິຕໍ; ສນ຺ນິຈິຕໂລຫິຕໍ ຍກນຏ຺ຐານສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາຠາຄໍ ປູເຣຕ຺ວາ ເອກປຕ຺ຕປູຣມຕ຺ຕໍ ຫທຍວກ຺ກປປ຺ຜາສານໍ ອຸປຣິ ໂຖກໍ ໂຖກໍ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕໍ ວກ຺ກຫທຍຍກນປປ຺ຜາເສ ເຕມຍມານໍ ຐິຕໍ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ວກ຺ກຫທຍາທີນິ ອເຕເມນ຺ເຕ ສຕ຺ຕາ ປິປາສິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ໂລຫິຕຠາເຄນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ. ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສວ.

ເສໂທຕິ ໂລມກູປາທີຫິ ປຄ຺ຆຣຓກອາໂປຘາຕຸ. ໂສ ວຓ຺ຓໂຕ ວິປ຺ປສນ຺ນຕິລເຕລວຓ຺ໂຓ. ສຓ຺ຐານໂຕ ໂອກາສສຓ຺ຐາໂນ. ທິສໂຕ ທ຺ວີສຸ ທິສາສຸ ຊາໂຕ. ໂອກາສໂຕ ເສທສ຺ໂສກາໂສ ນາມ ນິພທ຺ໂຘ ນຕ຺ຖິ, ຍຕ຺ຖ ໂສ ໂລຫິຕໍ ວິຍ ສທາ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ; ຍທາ ປນ ອຄ຺ຄິສນ຺ຕາປສູຣິຍສນ຺ຕາປອຸຕຸວິກາຣາທີຫິ ສຣີຣໍ ສນ຺ຕປ຺ປຕິ ຕທາ ອຸທກໂຕ ອພ຺ພຸຬ຺ຫມຕ຺ຕວິສມຈ຺ຉິນ຺ນຠິສມູຬາລກຸມຸທນາຬກລາໂປ ວິຍ ສພ຺ພເກສໂລມກູປວິວເຣຫິ ປຄ຺ຆຣຕິ. ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ສຓ຺ຐານມ຺ປິ ເກສໂລມກູປວິວຣານໍເຍວ ວເສນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເສທປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫເກນ ຈ ໂຍຄິນາ ເກສໂລມກູປວິວເຣ ປູເຣຕ຺ວາ ຐິຕວເສເນວ ເສໂທ ມນສິກາຕພ຺ໂພ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ເສທຠາເຄນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ. ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສວ.

ເມໂທຕິ ຖິນສິເນໂຫ. ໂສ ວຓ຺ຓໂຕ ຜາລິຕຫລິທ຺ທິວຓ຺ໂຓ. ສຓ຺ຐານໂຕ ຖູລສຣີຣສ຺ສ ຕາວ ຈມ຺ມມໍສນ຺ຕເຣ ຐປິຕຫລິທ຺ທິວຓ຺ຓທຸກູລປິໂລຕິກສຓ຺ຐາໂນ ໂຫຕິ, ກິສສຣີຣສ຺ສ ຊງ຺ຆມໍສໍ ອູຣຸມໍສໍ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏກນິສ຺ສິຕໍ ປິຏ຺ຐມໍສໍ ອຸທຣວຏ຺ຏິມໍສນ຺ຕິ ເອຕານິ ນິສ຺ສາຍ ທິຄຸຓໍ ຕິຄຸຓໍ ກຕ຺ວາ ຐປິຕຫລິທ຺ທິວຓ຺ຓທຸກູລປິໂລຕິກສຓ຺ຐາໂນ. ທິສໂຕ ທ຺ວີສຸ ທິສາສຸ ຊາໂຕ. ໂອກາສໂຕ ຖູລສ຺ສ ສກລສຣີຣໍ ຜຣິຕ຺ວາ, ກິສສ຺ສ ຊງ຺ຆມໍສາທີນິ ນິສ຺ສາຍ ຐິໂຕ, ຍໍ ສິເນຫສງ຺ຂໍ ຄຕມ຺ປິ ປຣມເຊຄຸຈ຺ຉຕ຺ຕາ ເນວ ມຸທ຺ຘນິ ເຕລຕ຺ຖາຍ, ນ ນາສາເຕລາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ມໍເສນ, ອຸປຣິ ຈມ຺ເມນ, ຕິຣິຍໍ ເມທຠາເຄນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ. ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສວ.

ອສ຺ສູຕິ ອກ຺ຂີຫິ ປຄ຺ຘຣຓກອາໂປຘາຕຸ. ຕໍ ວຓ຺ຓໂຕ ວິປ຺ປສນ຺ນຕິລເຕລວຓ຺ຓໍ. ສຓ຺ຐານໂຕ ໂອກາສສຓ຺ຐານໍ. ທິສໂຕ ອຸປຣິມາຍ ທິສາຍ ຊາຕໍ. ໂອກາສໂຕ ອກ຺ຂິກູປເກສຸ ຐິຕໍ. ນ ເຈຕໍ ປິຕ຺ຕໂກສເກ ປິຕ຺ຕມິວ ອກ຺ຂິກູປເກສຸ ສທາ ສນ຺ນິຈິຕໍ ຕິຏ຺ຐຕິ; ຍທາ ປນ ສຕ຺ຕາ ໂສມນສ຺ສຊາຕາ ມຫາຫສິຕໍ ຫສນ຺ຕິ, ໂທມນສ຺ສຊາຕາ ໂຣທນ຺ຕິ ປຣິເທວນ຺ຕິ ຕຖາຣູປໍ ວິສຠາຄາຫາຣໍ ອາຫຣນ຺ຕິ, ຍທາ ຈ ເນສໍ ອກ຺ຂີນິ ຘູມຣຊປໍສຸກາທີຫິ ອຠິຫຎ຺ຎນ຺ຕິ, ຕທາ ເອເຕຫິ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສວິສຠາຄາຫາຣອຸຕູຫິ ສມຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອກ຺ຂິກູປເກ ປູເຣຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ ວາ ປຄ຺ຆຣຕິ ວາ. ອສ຺ສຸປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫເກນ ປນ ໂຍຄິນາ ອກ຺ຂິກູປເກ ປູເຣຕ຺ວາ ຐິຕວເສເນວ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພໍ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ອສ຺ສຸຠາເຄນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ. ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສວ.

ວສາຕິ ວິລີນສ຺ເນໂຫ. ສາ ວຓ຺ຓໂຕ ນາຬິເກຣເຕລວຓ຺ຓາ, ອາຈາເມ ອາສິຕ຺ຕເຕລວຓ຺ຓາຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສຓ຺ຐານໂຕ ນ຺ຫານກາເລ ປສນ຺ນອຸທກສ຺ສ ອຸປຣິ ປຣິພ຺ຠມນ຺ຕສິເນຫພິນ຺ທຸວິສຏສຓ຺ຐານາ. ທິສໂຕ ທ຺ວີສຸ ທິສາສຸ ຊາຕາ. ໂອກາສໂຕ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຫຕ຺ຖຕລຫຕ຺ຖປິຏ຺ຐິປາທຕລປາທປິຏ຺ຐິນາສາປຸຏນລາຏອໍສກູເຏສຸ ຐິຕາ. ນ ເຈສາ ເອເຕສຸ ໂອກາເສສຸ ສທາ ວິລີນາວ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ; ຍທາ ປນ ອຄ຺ຄິສນ຺ຕາປສູຣິຍສນ຺ຕາປອຸຕຸວິສຠາຄຘາຕຸວິສຠາເຄຫິ ເຕ ປເທສາ ອຸສ຺ມາ ຊາຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕທາ ຕຕ຺ຖ ນ຺ຫານກາເລ ປສນ຺ນອຸທກູປຣິ ສິເນຫພິນ຺ທຸວິສໂຏ ວິຍ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ສໍສຣຕິ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ວສາຠາເຄນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ. ອຍມສ຺ສາ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສວ.

ເຂໂຬຕິ ອນ຺ໂຕມຸເຂ ເຜຓມິສ຺ສາ ອາໂປຘາຕຸ. ໂສ ວຓ຺ຓໂຕ ເສໂຕ ເຜຓວຓ຺ໂຓ. ສຓ຺ຐານໂຕ ໂອກາສສຓ຺ຐາໂນ, ເຜຓສຓ຺ຐານໂຕຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ທິສໂຕ ອຸປຣິມາຍ ທິສາຍ ຊາໂຕ. ໂອກາສໂຕ ອຸໂຠຫິ ກໂປລປສ຺ເສຫິ ໂອຣຸຍ຺ຫ ຊິວ຺ຫາຍ ຐິໂຕ. ນ ເຈສ ເອຕ຺ຖ ສທາ ສນ຺ນິຈິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຍທາ ປນ ສຕ຺ຕາ ຕຖາຣູປໍ ອາຫາຣໍ ປສ຺ສນ຺ຕິ ວາ ສຣນ຺ຕິ ວາ ອຸຓ຺ຫຕິຕ຺ຕກຏຸກໂລຓມ຺ພິລານໍ ວາ ກິຎ຺ຈິ ມຸເຂ ຐເປນ຺ຕິ, ຍທາ ວາ ເນສໍ ຫທຍໍ ອາກິລາຍຕິ, ກິສ຺ມິຎ຺ຈິເທວ ວາ ຊິຄຸຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕທາ ເຂໂຬ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸໂຠຫິ ກໂປລປສ຺ເສຫິ ໂອຣຸຍ຺ຫ ຊິວ຺ຫາຍ ສຓ຺ຐາຕິ. ອຄ຺ຄຊິວ຺ຫາຍ ເຈສ ຕນຸໂກ ໂຫຕິ, ມູລຊິວ຺ຫາຍ ພຫໂລ; ມຸເຂ ປກ຺ຂິຕ຺ຕຎ຺ຈ ປຸຖຸກໍ ວາ ຕຓ຺ຑຸລໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ກິຎ຺ຈິ ຂາທນີຍໍ, ນທີປຸຬິເນ ຂຕກູປກສລິລໍ ວິຍ, ປຣິກ຺ຂຍໍ ອຄຈ຺ຉນ຺ໂຕວ ເຕເມຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ເຂຬຠາເຄນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ. ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສວ.

ສິງ຺ຆາຓິກາຕິ ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄໂຕ ປຄ຺ຆຣຓກອສຸຈິ. ສາ ວຓ຺ຓໂຕ ຕຣຸຓຕາລຏ຺ຐິມິຎ຺ຊວຓ຺ຓາ. ສຓ຺ຐານໂຕ ໂອກາສສຓ຺ຐານາ. ທິສໂຕ ອຸປຣິມາຍ ທິສາຍ ຊາຕາ. ໂອກາສໂຕ ນາສາປຸເຏ ປູເຣຕ຺ວາ ຐິຕາ. ນ ເຈສາ ເອຕ຺ຖ ສທາ ສນ຺ນິຈິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ; ອຖ ໂຂ ຍຖາ ນາມ ປຸຣິໂສ ປທຸມິນີປຕ຺ເຕນ ທຘິໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ກຓ຺ຏເກນ ວິຊ຺ເຌຍ຺ຍ, ອຖ ເຕນ ຉິທ຺ເທນ ທຘິມຕ຺ຖຸ ຄຬິຕ຺ວາ ພຫິ ປເຕຍ຺ຍ, ເອວເມວ ຍທາ ສຕ຺ຕາ ໂຣທນ຺ຕິ ວາ ວິສຠາຄາຫາຣອຸຕຸວເສນ ວາ ສຎ຺ຊາຕຘາຕຸກ຺ໂຂຠາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕທາ ອນ຺ໂຕສີສໂຕ ປູຕິເສມ຺ຫຠາວໍ ອາປນ຺ນໍ ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄໍ ຄຬິຕ຺ວາ ຕາລຸມຕ຺ຖກວິວເຣນ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ນາສາປຸເຏ ປູເຣຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ ວາ ປຄ຺ຆຣຕິ ວາ. ສິງ຺ຆາຓິກາ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫເກນ ປນ ໂຍຄິນາ ນາສາປຸເຏ ປູເຣຕ຺ວາ ຐິຕວເສເນວ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພາ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ສິງ຺ຆາຓິກາຠາເຄນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ. ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສວ.

ລສິກາຕິ ສຣີຣສນ຺ຘີນໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ປິຈ຺ຉິລກຸຓປໍ. ສາ ວຓ຺ຓໂຕ ກຓິກາຣນິຍ຺ຍາສວຓ຺ຓາ. ສຓ຺ຐານໂຕ ໂອກາສສຓ຺ຐານາ. ທິສໂຕ ທ຺ວີສຸ ທິສາສຸ ຊາຕາ. ໂອກາສໂຕ ອຏ຺ຐິສນ຺ຘີນໍ ອພ຺ຠຎ຺ຊນກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານາ ອສີຕິສຕສນ຺ຘີນໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຐິຕາ. ຍສ຺ສ ເຈສາ ມນ຺ທາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ນິສີທນ຺ຕສ຺ສ ອຠິກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ປຏິກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ມິຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ປສາເຣນ຺ຕສ຺ສ ອຏ຺ຐິການິ ກຏກຏາຍນ຺ຕິ, ອຈ຺ຉຣາສທ຺ທໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຍ ວິຈຣຕິ, ເອກໂຍຊນທ຺ວິໂຍຊນມຕ຺ຕມ຺ປິ ອທ຺ຘານໍ ຄຕສ຺ສ ວາໂຍຘາຕຸ ກຸປ຺ປຕິ, ຄຕ຺ຕານິ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ. ຍສ຺ສ ປນ ພຫຸກາ ໂຫຕິ ຕສ຺ສ ອຸຏ຺ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ນ ອຏ຺ຐີນິ ກຏກຏາຍນ຺ຕິ, ທີຆມ຺ປິ ອທ຺ຘານໍ ຄຕສ຺ສ ນ ວາໂຍຘາຕຸ ກຸປ຺ປຕິ, ນ ຄຕ຺ຕານິ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ລສິກາຠາເຄນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ. ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສວ.

ມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຓ຺ຓໂຕ ມາສຂາໂຣທກວຓ຺ຓໍ. ສຓ຺ຐານໂຕ ອໂຘມຸຂຐປິຕອຸທກກຸມ຺ຠນ຺ຕຣຄຕອຸທກສຓ຺ຐານໍ. ທິສໂຕ ເຫຏ຺ຐິມາຍ ທິສາຍ ຊາຕໍ. ໂອກາສໂຕ ວຕ຺ຖິສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຐິຕໍ. ວຕ຺ຖິ ນາມ ວຕ຺ຖິປຸໂຏ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຍຕ຺ຖ ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ຈນ຺ທນິກາຍ ປກ຺ຂິຕ຺ເຕ ອມຸເຂ ຣວຓຆເຏ ຈນ຺ທນິກຣໂສ ປວິສຕິ, ນ ຈສ຺ສ ປວິສນມຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຎາຍຕິ; ເອວເມວ ສຣີຣໂຕ ມຸຕ຺ຕໍ ປວິສຕິ, ນ ຈສ຺ສ ປວິສນມຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ນິກ຺ຂມນມຄ຺ໂຄ ປນ ປາກໂຏ ໂຫຕິ; ຍມ຺ຫິ ຈ ມຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠຣິເຕ ‘ປສ຺ສາວໍ ກໂຣມາ’ຕິ ສຕ຺ຕານໍ ອາຍູຫນໍ ໂຫຕິ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ວຕ຺ຖິອພ຺ຠນ຺ຕເຣນ ເຈວ ມຸຕ຺ຕຠາເຄນ ຈ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ. ອຍມສ຺ສ ສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ວິສຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ເກສສທິໂສວ.

ເອວຎ຺ຫິ ເກສາທິເກ ໂກຏ຺ຐາເສ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານທິໂສກາສປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ພໂຕ ນາຕິສີຆໂຕ ນາຕິສຓິກໂຕຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານຄນ຺ຘາສໂຍກາສວເສນ ປຎ຺ຈຘາ ‘ປຏິກ຺ກູລາ ປຏິກ຺ກູລາ’ຕິ ມນສິກໂຣໂຕ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິສມຕິກ຺ກມວເສນ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ຈກ຺ຂຸມໂຕ ປຸຣິສສ຺ສ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສວຓ຺ຓານໍ ກຸສຸມານໍ ເອກສຸຕ຺ຕຄຓ຺ຐິຕໍ ມາລໍ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພປຸປ຺ຜານິ ອປຸພ຺ພາປຣິຍມິວ ປາກຏານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວເມວ ‘‘ອຕ຺ຖິ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ເກສາ’’ຕິ ອິມໍ ກາຍໍ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ເພ ເຕ ຘມ຺ມາ ອປຸພ຺ພາປຣິຍມິວ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ມນສິກາຣໂກສລ຺ລກຖາຍໍ ‘‘ອາທິກມ຺ມິກສ຺ສ ຫິ ‘ເກສາ’ຕິ ມນສິກໂຣໂຕ ມນສິກາໂຣ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ມຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ອິມໍ ປຣິໂຍສານໂກຏ຺ຐາສເມວ ອາຫຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ.

ສເຈ ປນ ພຫິທ຺ຘາປິ ມນສິກາຣໍ ອຸປສໍຫຣຕິ, ອຖສ຺ສ ເອວໍ ສພ຺ພໂກຏ຺ຐາເສສຸ ປາກຏີຠູເຕສຸ ອາຫິຓ຺ຑນ຺ຕາ ມນຸສ຺ສຕິຣຈ຺ຉານາທໂຍ ສຕ຺ຕາກາຣໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ໂກຏ຺ຐາສຣາສິວເສເນວ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ; ເຕຫິ ຈ ອຊ຺ໂຌຫຣິຍມານໍ ປານໂຠຊນາທິ ໂກຏ຺ຐາສຣາສິມ຺ຫິ ປກ຺ຂິປິຍມານມິວ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ອຖສ຺ສ ອນຸປຸພ຺ພມຸຎ຺ຈນາທິວເສນ ‘ປຏິກູລາ ປຏິກູລາ’ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ມນສິກໂຣໂຕ ອນຸກ຺ກເມນ ອປ຺ປນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເກສາທີນໍ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານທິໂສກາສປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕໍ, ສພ຺ພາກາຣໂຕ ປຏິກູລວເສນ ອຸປຏ຺ຐານໍ ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕໍ. ຕໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາວຊ຺ເຊນ຺ຕສ຺ສ ມນສິກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຕກ຺ກາຫຕໍ ວິຕກ຺ກາຫຕໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ ປຏິກູລາຣມ຺ມຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຐມຊ຺ຌານວເສນ ອປ຺ປນາ ປວຕ຺ຕຕິ. ປຸພ຺ພຠາເຄ ປຣິກມ຺ມອຸປຈາຣຈິຕ຺ຕານິ ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣານິ ສປ຺ປີຕິການິ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕານິ ປຏິກູລນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓານິ; ອປ຺ປນາປິ ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣາ ສປ຺ປີຕິກາ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາວ. ຠູມນ຺ຕເຣນ ປນ ມຫຄ຺ຄຕາ ຣູປາວຈຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ປຏິກ຺ກູເລປິ ຈ ເອຕສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ ອານິສໍສທສ຺ສາວິຕາຍ ໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອກຕ຺ຕາຣມ຺ມຓພເລເນວ ວາ ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ທຸຕິຍຊ຺ຌານາທີນິ ປເນຕ຺ຖ ນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ? ໂອຬາຣິກຕ຺ຕາ. ອິທຎ຺ຫິ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂອຬາຣິກໍ. ວິຕກ຺ກພເລເນເວຕ຺ຖ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ຊາຍຕິ, ນ ວິຕກ຺ກສມຕິກ຺ກເມນາຕິ. ອຍໍ ຕາວ ສມຖວເສນ ກມ຺ມຏ຺ຐານກຖາ.

ອວິເສສໂຕ ປນ ສາຘາຣຓວເສນ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພໍ – ອິທຎ຺ຫິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຠາເວຕຸກາເມນ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຊ຺ຌາຍກາເລ ເອວ ເກສາທີນໍ ວຓ຺ຓນິມິຕ຺ຕສຓ຺ຐານນິມິຕ຺ຕທິສານິມິຕ຺ຕໂອກາສນິມິຕ຺ຕປຣິຈ຺ເຉທນິມິຕ຺ຕານິ ວາຈາຍ ໂປເຖຕ຺ວາ ໂປເຖຕ຺ວາ ເອເກກໂກຏ຺ຐາເສ ‘ອຍໍ ເອຕໍສຣິກ຺ຂໂກ’ຕິ ຕິວິເຘນ ສຊ຺ຌາໂຍ ກາຕພ຺ໂພ. ກຖໍ? ຕຈປຎ຺ຈເກ ຕາວ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອນຸໂລມໂຕ ປຎ຺ຈາຫໍ, ປຏິໂລມໂຕ ປຎ຺ຈາຫໍ, ອນຸໂລມປຏິໂລມໂຕ ປຎ຺ຈາຫນ຺ຕິ ອທ຺ຘມາສໍ ສຊ຺ຌາໂຍ ກາຕພ຺ໂພ. ຕໂຕ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວກ຺ກປຎ຺ຈກໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຕເຖວ ອທ຺ຘມາສໍ ສຊ຺ຌາໂຍ ກາຕພ຺ໂພ. ຕໂຕ ເຕ ທສປິ ໂກຏ຺ຐາເສ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ອທ຺ຘມາສໍ. ປຸນ ປປ຺ຜາສປຎ຺ຈກາທີສຸປິ ເອເກກໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອທ຺ຘມາສໍ. ຕໂຕ ເຕ ປຎ຺ຈທສປິ ໂກຏ຺ຐາເສ ອທ຺ຘມາສໍ. ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄປຎ຺ຈກໍ ອທ຺ຘມາສໍ. ຕໂຕ ເຕວີສຕິ ໂກຏ຺ຐາເສ ອທ຺ຘມາສໍ. ເມທຉກ຺ກໍ ອທ຺ຘມາສໍ. ຕໂຕ ເຕ ຉພ຺ພີສຕິປິ ໂກຏ຺ຐາເສ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ອທ຺ຘມາສໍ. ມຸຕ຺ຕຉກ຺ກໍ ອທ຺ຘມາສໍ. ຕໂຕ ສພ຺ເພປິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ໂກຏ຺ຐາເສ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ອທ຺ຘມາສນ຺ຕິ ເອວໍ ຉ ມາເສ ສຊ຺ຌາໂຍ ກາຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ – ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ສປ຺ປຎ຺ຎສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ເສວ ໂກຏ຺ຐາສາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ນ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ເຕນ ‘ນ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕີ’ຕິ ວີຣິຍໍ ນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ພໍ. ຍຕ຺ຕກາ ໂກຏ຺ຐາສາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ຕຕ຺ຕເກ ຄເຫຕ຺ວາ ສຊ຺ຌາໂຍ ກາຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖນ຺ເຕນ ປນ ເນວ ປຎ຺ຎວໂຕ ນ ມນ຺ທປຎ຺ຎສ຺ສ ວເສນ ກເຖຕພ຺ພໍ, ມຊ຺ຌິມປຎ຺ຎສ຺ສ ວເສນ ກເຖຕພ຺ພໍ. ມຊ຺ຌິມປຎ຺ຎສ຺ສ ຫິ ວເສນ ອາຈຣິຍາ ຉຫິ ມາເສຫິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕນ຺ຕິໍ ຐປຍິໍສຸ. ຍສ຺ສ ປນ ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂກຏ຺ຐາສາ ປາກຏາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕນ ຕໂຕ ປຣມ຺ປິ ສຊ຺ຌາໂຍ ກາຕພ຺ໂພ ເອວ; ໂນ ຈ ໂຂ ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ, ຉ ຉ ມາເສ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາວ ກາຕພ຺ໂພ.

ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ວຓ຺ໂຓ ນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ໂພ, ນ ລກ຺ຂຓໍ ມນສິກາຕພ຺ພໍ, ໂກຏ຺ຐາສວເສເນວ ສຊ຺ຌາໂຍ ກາຕພ຺ໂພ. ອາຈຣິເຍນາປິ ‘ວຓ຺ຓວເສນ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣຫີ’ຕິ ນິຍເມຕ຺ວາ ນ ກເຖຕພ຺ພໍ. ນິຍເມຕ຺ວາ ກຖິເຕ ໂກ ໂທໂສຕິ? ສມ຺ປຕ຺ຕິຍມ຺ປິ ວິປຕ຺ຕິສຎ຺ຎາອາປຊ຺ຊນໍ. ສເຈ ຫິ ອາຈຣິເຍນ ‘ວຓ຺ຓວເສນ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣຫີ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕຖາ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວຓ຺ຓໂຕ ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ປຏິກູລວເສນ ວາ ຘາຕຸວເສນ ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອເຖສ ‘ນ ອິທໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວິລກ຺ຂຓ’ນ຺ຕິ ສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ, ອາຈຣິເຍນ ກຖິຕເມວ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ. ‘ປຏິກູລວເສນ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣຫີ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ສເຈ ຕສ຺ສ ຕຖາ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ປຏິກ຺ກູລໂຕ ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ວຓ຺ຓວເສນ ວາ ຘາຕຸວເສນ ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອເຖສ ‘ນຍິທໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວິລກ຺ຂຓ’ນ຺ຕິ ສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ, ອາຈຣິເຍນ ກຖິຕເມວ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ. ‘ຘາຕຸວເສນ ຕໍ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣຫີ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ສເຈ ຕສ຺ສ ຕຖາ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຘາຕຸໂຕ ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ວຓ຺ຓວເສນ ວາ ປຏິກູລວເສນ ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອເຖສ ‘ນຍິທໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວິລກ຺ຂຓ’ນ຺ຕິ ສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ, ອາຈຣິເຍນ ກຖິຕເມວ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອຍໍ ອາຈຣິເຍນ ນິຍເມຕ຺ວາ ກຖິເຕ ໂທໂສ.

ກິນ຺ຕິ ປນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ໂຫຕີຕິ? ‘ໂກຏ຺ຐາສວເສນ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣຫີ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ກຖໍ? ‘ເກສໂກຏ຺ຐາໂສ ໂລມໂກຏ຺ຐາໂສຕິ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣຫີ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນສ຺ສ ເອວໍ ໂກຏ຺ຐາສວເສນ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ວຓ຺ຓໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອຖາເນນ ໂອວາທາຈຣິຍສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ອຫໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣໍ ໂກຏ຺ຐາສວເສນ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣມິ; ມຍ຺ຫໍ ປນ ວຓ຺ຓໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕີ’ຕິ. ອາຈຣິເຍນ ‘ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວິຍ ອກມ຺ມຏ຺ຐານໍ, ວິລກ຺ຂຓໍ ເອຕ’ນ຺ຕິ ນ ວິສໍວາເທຕພ຺ພໍ. ‘ສາຘຸ, ສປ຺ປຸຣິສ, ປຸພ຺ເພ ຕຍາ ວຓ຺ຓກສິເຓ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕປຸພ຺ພໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ເອຕເທວ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ສປ຺ປາຍໍ. ວຓ຺ຓວເສເນວ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣຫີ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ເຕນປິ ວຓ຺ຓວເສເນວ ສຊ຺ຌາໂຍ ກາຕພ຺ໂພ.

ໂສ ເອວໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ນີລກໍ ປີຕກໍ ໂລຫິຕກໍ ໂອທາຕກນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ວຓ຺ຓກສິຓານິ ລຠຕິ. ກຖໍ? ຕສ຺ສ ຫິ ເກສໂລມປິຕ຺ເຕສຸ ເຈວ ອກ຺ຂີນຎ຺ຈ ກາຬກຏ຺ຐາເນ ວຓ຺ຓໍ ‘ນີລໍ ນີລ’ນ຺ຕິ ມນສິກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຈຕຸກ຺ກປຎ຺ຈກຊ຺ຌານານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ; ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ເມທສ຺ມິໍ ປນ ອກ຺ຂີນຎ຺ຈ ປີຕກຏ຺ຐາເນ ວຓ຺ຓໍ ‘ປີຕກໍ ປີຕກ’ນ຺ຕິ ມນສິກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຈຕຸກ຺ກປຎ຺ຈກຊ຺ຌານານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ; ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ມໍສໂລຫິເຕສຸ ປນ ອກ຺ຂີນຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ວຓ຺ຓໍ ‘ໂລຫິຕກໍ ໂລຫິຕກ’ນ຺ຕິ ມນສິກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຈຕຸກ຺ກປຎ຺ຈກຊ຺ຌານານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ; ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ນຂທນ຺ຕຈມ຺ມອຏ຺ຐີສຸ ປນ ອກ຺ຂີນຎ຺ຈ ປຓ຺ຑຣຏ຺ຐາເນ ວຓ຺ຓໍ ‘ໂອທາຕໍ ໂອທາຕ’ນ຺ຕິ ມນສິກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຈຕຸກ຺ກປຎ຺ຈກຊ຺ຌານານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ອິທໍ ວຓ຺ຓວເສນ ອຠິນິວິຏ຺ຐສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ນິຄມນໍ.

ອປຣສ຺ສ ໂກຏ຺ຐາສວເສນ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ປຏິກູລໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ອຖາເນນ ໂອວາທາຈຣິຍສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ອາຈຣິເຍນ ‘ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວິຍ ອກມ຺ມຏ຺ຐານໍ, ວິລກ຺ຂຓໍ ເອຕ’ນ຺ຕິ ນ ວິສໍວາເທຕພ຺ພໍ. ‘ສາຘຸ, ສປ຺ປຸຣິສ, ປຸພ຺ເພ ຕຍາ ປຏິກູລມນສິກາເຣ ໂຍໂຄ ກໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ. ເອຕເທວ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ສປ຺ປາຍໍ. ປຏິກູລວເສເນວ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣຫີ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ເຕນປິ ປຏິກູລວເສນ ສຊ຺ຌາໂຍ ກາຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ສ ເກສາ ນາມ ‘ອຊຎ຺ຎາ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘາ ເຊຄຸຈ຺ຉາ ປຏິກູລາ’ຕິ ເອວໍ ປຏິກູລວເສນ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ປຏິກູລາຣມ຺ມເຓ ປຐມຊ຺ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ໂສ ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ອິທໍ ປຏິກູລວເສນ ອຠິນິວິຏ຺ຐສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ນິຄມນໍ.

ອປຣສ຺ສ ໂກຏ຺ຐາສວເສນ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຘາຕຸໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ຘາຕຸໂຕ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕໍ ກີທິສໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕີຕິ? ເກສາ ຕາວ ວມ຺ມິກມຕ຺ຖເກ ຊາຕກຸນ຺ຖຕິຓການິ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ໂລມາ ປຸຣາຓຄາມຏ຺ຐາເນ ຊາຕທພ຺ພຕິຓການິ ວິຍ. ນຂາ ທຓ຺ຑເກສຸ ຐປິຕມຘຸກຜລຏ຺ຐິໂກສກາ ວິຍ. ທນ຺ຕາ ມຕ຺ຕິກາປິຓ຺ເຑ ປເວເສຕ຺ວາ ຐປິຕອລາພຸພີຊານິ ວິຍ. ຕໂຈ ວີຓາປພ຺ພເກ ປຣິໂຍນທ຺ຘອລ຺ລໂຄຈມ຺ມໍ ວິຍ, ມໍສໍ ຠິຕ຺ຕິຍໍ ອນຸລິຕ຺ຕມຕ຺ຕິກາ ວິຍ. ນ຺ຫາຣຸ ທພ຺ພສມ຺ຠາຣພທ຺ຘວລ຺ລີ ວິຍ. ອຏ຺ຐິ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ຐປິຕຠິຕ຺ຕິທພ຺ພສມ຺ຠາໂຣ ວິຍ. ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊໍ ມຫາເວຬຸມ຺ຫິ ປກ຺ຂິຕ຺ຕເສທິຕເວຕ຺ຕຄ຺ຄໍ ວິຍ. ວກ຺ກໍ, ຫທຍໍ, ຍກນໍ, ກິໂລມກໍ, ປິຫກໍ, ປປ຺ຜາສນ຺ຕິ ອິເມ ຉ ໂກຏ຺ຐາສາ ສູນກາຣຆຣໍ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ທ຺ວຕ຺ຕິໍສຫຕ຺ຖໍ ອນ຺ຕໍ ໂລຫິຕໂທຓິຍໍ ສໍເວລ຺ລິຕ຺ວາ ຐປິຕຆຣສປ຺ໂປ ວິຍ. ອນ຺ຕຄຸຓໍ ປາທປຸຎ຺ຉນເກ ສິພ຺ພິຕຣຊ຺ຊຸກາ ວິຍ. ອຸທຣິຍໍ ປຣິສ຺ສາວເນ ສິຖິລພນ຺ຘຕຓ຺ຑຸລໍ ວິຍ. ກຣີສໍ ເວຓຸປພ຺ເພ ປກ຺ຂິຕ຺ຕປຓ຺ຑຸມຕ຺ຕິກາ ວິຍ. ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄໍ ໂອມທ຺ທິຕ຺ວາ ຐປິຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຕຓ຺ຑຸລປິຏ຺ຐປິຓ຺ຑາ ວິຍ. ທ຺ວາທສວິຘາ ອາໂປຘາຕຸ ປຏິປາຏິຍາ ຐປິເຕສຸ ທ຺ວາທສສຸ ອຸທກສຣາວເກສຸ ປູຣິຕອຸທກໍ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ.

ອຖາເນນ ໂອວາທາຈຣິຍສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ອາຈຣິເຍນ ‘ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວິຍ ອກມ຺ມຏ຺ຐານໍ, ວິລກ຺ຂຓໍ ເອຕ’ນ຺ຕິ ນ ວິສໍວາເທຕພ຺ພໍ. ‘ສາຘຸ, ສປ຺ປຸຣິສ, ປຸພ຺ເພ ຕຍາ ຘາຕຸມນສິກາເຣ ໂຍໂຄ ກໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ. ເອຕເທວ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ສປ຺ປາຍໍ. ຘາຕຸວເສເນວ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣຫີ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ເຕນປິ ຘາຕຸວເສນ ສຊ຺ຌາໂຍ ກາຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ມນສິກາຣມຸເຂເນວ ສຊ຺ຌາຍວິຘານໍ – ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ‘ເກສາ ສີສໍ ປຣິໂຍນທ຺ຘິຕ຺ວາ ຐິຕຈມ຺ເມ ຊາຕາ. ເຕ ນ ຊານນ຺ຕິ ‘ມຍໍ ສີສໍ ປຣິໂຍນທ຺ຘິຕ຺ວາ ຐິຕຈມ຺ເມ ຊາຕາ’ຕິ; ສີສໍ ປຣິໂຍນທ຺ຘິຕ຺ວາ ຐິຕຈມ຺ມມ຺ປິ ນ ຊານາຕິ ‘ເກສາ ມຍິ ຊາຕາ’ຕິ; ອເຈຕນາ ເອເຕ ອພ຺ຍາກຕາ ສຸຎ຺ຎາ ຖທ຺ຘາ ປຕ຺ຖິນ຺ນາ ປຖວີຘາຕຸ ເອສາ’ຕິ ມນສິກໂຣຕິ. ‘ໂລມາ ສຣີຣໍ ປຣິໂຍນຫນຈມ຺ເມ ຊາຕາ. ເຕ ນ ຊານນ຺ຕິ ‘ມຍໍ ສຣີຣໍ ປຣິໂຍນຫນຈມ຺ເມ ຊາຕາ’ຕິ. ສຣີຣໍ ປຣິໂຍນຫນຈມ຺ມມ຺ປິ ນ ຊານາຕິ ‘ໂລມາ ມຍິ ຊາຕາ’ຕິ ເອເຕປິ ອເຈຕນາ. ນຂາ ອງ຺ຄຸລີນໍ ອຄ຺ເຄສຸ ຊາຕາ. ເຕ ນ ຊານນ຺ຕິ ‘ມຍໍ ອງ຺ຄຸລີນໍ ອຄ຺ເຄສຸ ຊາຕາ’ຕິ. ອງ຺ຄຸລີນໍ ອຄ຺ຄານິປິ ນ ຊານນ຺ຕິ ‘ນຂາ ອມ຺ເຫສຸ ຊາຕາ’ຕິ. ເອເຕປິ ອເຈຕນາ. ທນ຺ຕາ ຫນຸກຏ຺ຐິເກ ຊາຕາ. ເຕ ນ ຊານນ຺ຕິ ‘ມຍໍ ຫນຸກຏ຺ຐິເກ ຊາຕາ’ຕິ. ຫນຸກຏ຺ຐິກມ຺ປິ ນ ຊານາຕິ ‘ທນ຺ຕາ ມຍິ ຊາຕາ’ຕິ. ເອເຕປິ ອເຈຕນາ. ຕໂຈ ນ ຊານາຕິ ‘ສຣີຣໍ ມຍາ ປຣິໂຍນທ຺ຘ’ນ຺ຕິ. ສຣີຣມ຺ປິ ນ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ຕເຈນ ປຣິໂຍນທ຺ຘ’ນ຺ຕິ. ອຍມ຺ປິ ອເຈຕໂນ. ມໍສໍ ນ ຊານາຕິ ‘ມຍາ ສຣີຣໍ ອນຸລິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ. ສຣີຣມ຺ປິ ນ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ມໍເສນ ອນຸລິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ. ອິທມ຺ປິ ອເຈຕນໍ. ນ຺ຫາຣຸ ນ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ອຏ຺ຐິປຸຎ຺ຊໍ ອາພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐິຕ’ນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐິປຸຎ຺ໂຊປິ ນ ຊານາຕິ ‘ນ຺ຫາຣຸຊາເລນາຫໍ ອາພທ຺ໂຘ’ຕິ. ອິທມ຺ປິ ອເຈຕນໍ.

ສີສຏ຺ຐິ ນ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ຄີວຏ຺ຐິເກ ປຕິຏ຺ຐິຕ’ນ຺ຕິ. ຄີວຏ຺ຐິກມ຺ປິ ນ ຊານາຕິ ‘ມຍິ ສີສຏ຺ຐິກໍ ປຕິຏ຺ຐິຕ’ນ຺ຕິ. ຄີວຏ຺ຐິ ນ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏເກ ຐິຕ’ນ຺ຕິ. ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏຏ຺ຐິໂກປິ ກຏິຏ຺ຐິກໍ ອູຣຸຏ຺ຐິກໍ ຊງ຺ຆຏ຺ຐິກໍ ໂຄປ຺ຜກຏ຺ຐິກໍ ນ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ປຓ຺ຫິກຏ຺ຐິເກ ປຕິຏ຺ຐິຕ’ນ຺ຕິ. ປຓ຺ຫິກຏ຺ຐິກມ຺ປິ ນ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ໂຄປ຺ຜກຏ຺ຐິກໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕນ຺ຕິ…ເປ… ຄີວຏ຺ຐິກໍ ນ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ສີສຏ຺ຐິກໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕ’ນ຺ຕິ.

ປຏິປາຏິຍາ ອຏ຺ຐີນິ ຐິຕານິ ໂກຏິຍາ,

ອເນກສນ຺ຘິຍມິໂຕ ນ ເກຫິຈິ;

ພທ຺ໂຘ ນຫາຣູຫິ ຊຣາຍ ໂຈທິໂຕ,

ອເຈຕໂນ ກຏ຺ຐກລິງ຺ຄຣູປໂມ.

‘ອິທມ຺ປິ ອເຈຕນໍ. ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊໍ; ວກ຺ກໍ…ເປ… ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄໍ ອເຈຕນໍ ອພ຺ຍາກຕໍ ສຸຎ຺ຎໍ ຖທ຺ຘໍ ປຕ຺ຖິນ຺ນໍ ປຖວີຘາຕູ’ຕິ ມນສິກໂຣຕິ. ‘ປິຕ຺ຕໍ ເສມ຺ຫໍ…ເປ… ມຸຕ຺ຕໍ ອເຈຕນໍ ອພ຺ຍາກຕໍ ສຸຎ຺ຎໍ ຍູສຄຕໍ ອາໂປຘາຕູ’ຕິ ມນສິກໂຣຕິ.

ອິເມ ທ຺ເວ ມຫາຠູເຕ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ອຸທເຣ ອຸສ຺ສທາ ເຕໂຊຘາຕຸ ປາກຏາ ໂຫຕິ, ນາສາຍ ອຸສ຺ສທາ ວາໂຍຘາຕຸ ປາກຏາ ໂຫຕິ. ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຠູເຕ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ອຸປາທາຣູປໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ມຫາຠູຕໍ ນາມ ອຸປາທາຣູເປນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ອຸປາທາຣູປໍ ມຫາຠູເຕນ. ຍຖາ ອາຕໂປ ນາມ ຉາຍາຍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ, ຉາຍາ ອາຕເປນ; ເອວເມວ ມຫາຠູຕໍ ອຸປາທາຣູເປນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ອຸປາທາຣູປໍ ມຫາຠູເຕນ. ອຖສ຺ສ ເອວໍ ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາຠູຕານິ ເຕວີສຕິ ອຸປາທາຣູປານິ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ອາຍຕນທ຺ວາຣວເສນ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ. ອິຕິ ຣູປາຣູປປຣິຄ຺ຄໂຫ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ທ຺ວາທສາຍຕນານິ ໂຫນ຺ຕິ, ທ຺ວາທສາຍຕນານິ ອຏ຺ຐາຣສ ຘາຕຸໂຍ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕຸວເສນ ຍມກຕາລກນ຺ຘໍ ຜາເລນ຺ໂຕ ວິຍ ທ຺ເວ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ນາມຣູປໍ ວວຕ຺ຖເປຕິ.

ໂສ ‘‘ອິທໍ ນາມຣູປໍ ນ ອເຫຕຸ ນ ອປ຺ປຈ຺ຈຍາ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ, ສເຫຕຸ ສປ຺ປຈ຺ຈຍາ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ. ໂກ ປນສ຺ສ ເຫຕຸ? ໂກ ປນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ອຸປປຣິກ຺ຂນ຺ໂຕ ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ກມ຺ມປຈ຺ຈຍາ ອາຫາຣປຈ຺ຈຍາ ຈາ’’ຕິ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍໍ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ‘‘ອຕີເຕປິ ປຈ຺ຈຍາ ເຈວ ປຈ຺ຈຍສມຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ມາ ຈ ອນາຄເຕປິ ເອຕຣຫິປິ ປຈ຺ຈຍາ ເຈວ ປຈ຺ຈຍສມຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ມາ ຈ, ຕໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ສຕ຺ໂຕ ວາ ປຸຄ຺ຄໂລ ວາ ນຕ຺ຖິ, ສຸທ຺ຘສງ຺ຂາຣປຸຎ຺ໂຊ ເອວາ’’ຕິ – ເອວໍ ຕີສຸ ອທ຺ຘາສຸ ກງ຺ຂໍ ວິຕຣຕິ. ອຍໍ ປນ ວິປສ຺ສນາສງ຺ຂາຣສລ຺ລກ຺ຂຓາ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາ ນາມ.

ເອວໍ ສງ຺ຂາເຣ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ ປນ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ທສພລສ຺ສ ສາສເນ ມູລໍ ໂອຕິຓ຺ຓໍ ນາມ ໂຫຕິ, ປຕິຏ຺ຐາ ລທ຺ຘາ ນາມ, ຈູຬໂສຕາປນ຺ໂນ ນາມ ໂຫຕິ ນິຍຕຄຕິໂກ. ຕຖາຣູປໍ ປນ ອຸຕຸສປ຺ປາຍໍ, ປຸຄ຺ຄລສປ຺ປາຍໍ, ໂຠຊນສປ຺ປາຍໍ, ຘມ຺ມສວຓສປ຺ປາຍໍ ລຠິຕ຺ວາ ເອກາສເນ ເອກປລ຺ລງ຺ກວຣຄໂຕ ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາປຏິປາຏິຍາ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ອິທໍ ຘາຕຸວເສນ ອຠິນິວິຏ຺ຐສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ນິຄມນໍ.

ຍສ຺ສ ປນ ເນວ ວຓ຺ຓໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕິ ນ ປຏິກູລໂຕ ນ ສຸຎ຺ຎໂຕ ເຕນ ‘ນ ເມ ອຸປຏ຺ຐາຕີ’ຕິ ນ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ໂກຏ຺ຐາສມນສິກາເຣເຍວ ປນ ໂຍໂຄ ກາຕພ຺ໂພ. ໂປຣາຓກຕ຺ເຖຣາ ກິຣ ‘ໂກຏ຺ຐາສມນສິກາໂຣວ ປມາຓ’ນ຺ຕິ ອາຫໍສຸ. ອິຈ຺ຈສ຺ສ ປຸນປ຺ປຸນໍ ໂກຏ຺ຐາສວເສນ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ໂກຏ຺ຐາສາ ປຄຸຓາ ໂຫນ຺ຕິ. ກທາ ປນ ປຄຸຓາ ນາມ ໂຫນ຺ຕີຕິ? ຍທາ ‘ເກສາ’ຕິ ອາວຊ຺ຊິຕມຕ຺ເຕ ມນສິກາໂຣ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄ’ນ຺ຕິ ອນ຺ຕິມໂກຏ຺ຐາເສ ປຕິຏ຺ຐາຕິ, ‘ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄ’ນ຺ຕິ ອາວຊ຺ຊິຕມຕ຺ເຕ ມນສິກາໂຣ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ເກສາ’ຕິ ອາທິໂກຏ຺ຐາເສ ປຕິຏ຺ຐາຕິ.

ອຖສ຺ສ ຍຖາ ນາມ ຈກ຺ຂຸມໂຕ ປຸຣິສສ຺ສ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສວຓ຺ຓານໍ ປຸປ຺ຜານໍ ເອກສຸຕ຺ຕຄນ຺ຖິຕໍ ມາລໍ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ປຏິປາຏິຍາ ວາ ປນ ນິຂາເຕ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສວຕິປາເທ ປຏິກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ປຏິປາຏິຍາວ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສວຓ຺ຓານິ ປຸປ຺ຜານິ ວຕິປາທາ ວາ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວເມວ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ໂກຏ຺ຐາສາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ວິຈຣນ຺ຕາ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕາປິ ມນຸສ຺ສາປິ ສຕ຺ຕາຕິ ນ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ໂກຏ຺ຐາສາຕິ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ ໂກຏ຺ຐາສນ຺ຕເຣ ປກ຺ຂິປ຺ປມານໍ ວິຍ ໂຫຕິ.

ໂກຏ຺ຐາສານໍ ປຄຸຓກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕີສຸ ມຸເຂສຸ ເອເກນ ມຸເຂນ ວິມຸຈ຺ຈິສ຺ສຕິ. ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວຓ຺ຓໂຕ ວາ ປຏິກູລໂຕ ວາ ສຸຎ຺ຎໂຕ ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ຍຖາ ນາມ ປູເວ ປຈິຕຸກາມາ ອິຕ຺ຖີ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ຐປິຕປິຏ຺ຐໂຕ ຍໍ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ ຕໍ ຕໍ ປຈຕິ, ຍຖາ ວາ ປນ ສເມ ຠູມິປ຺ປເທເສ ຐປິຕໍ ອຸທກປູຣໍ ກຸມ຺ຠໍ ຍໂຕ ຍໂຕ ອາວິຊ຺ຌນ຺ຕິ ຕໂຕ ຕໂຕວ ອຸທກໍ ນິກ຺ຂມຕິ; ເອວເມວ ໂກຏ຺ຐາສານໍ ປຄຸຓກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕີສຸ ມຸເຂສຸ ເອເກນ ມຸເຂນ ວິມຸຈ຺ຈິສ຺ສຕິ. ອາກງ຺ຂມານສ຺ສ ວຓ຺ຓໂຕ, ອາກງ຺ຂມານສ຺ສ ປຏິກູລໂຕ, ອາກງ຺ຂມານສ຺ສ ສຸຎ຺ຎໂຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສຕິເຍວ. ອຍໍ ເອຕ຺ຕໂກ ອຸຄ຺ຄຫສນ຺ຘິ ນາມ. ອິມສ຺ມິໍ ອຸຄ຺ຄຫສນ຺ຘິສ຺ມິໍ ຐຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂຸ ຄຓນປຖໍ ວີຕິວຕ຺ຕາ.

ຍສ຺ສ ປນ ອຸຄ຺ຄຫສນ຺ຘິສ຺ມິໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ເຕນ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ, ສເຈ ຍຕ຺ຖ ອາຈຣິໂຍ ວສຕິ, ໂສ ອາວາໂສ ສປ຺ປາໂຍ ໂຫຕິ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ; ໂນ ເຈ, ສປ຺ປາຍຏ຺ຐາເນ ວສິຕພ຺ພໍ. ວສນ຺ເຕນ ອຏ຺ຐາຣສ ວິຫາຣໂທເສ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໕໒) ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປຎ຺ຈງ຺ຄສມນ຺ນາຄເຕ ເສນາສເນ ວສິຕພ຺ພໍ, ສຍມ຺ປິ ປຎ຺ຈງ຺ຄສມນ຺ນາຄເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ຕໂຕ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ເຕນ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານໍ ວາ ທິວາຏ຺ຐານໍ ວາ ປວິສິຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິກາຕພ຺ພໍ.

ກຖໍ? ອາທິໂຕ ຕາວ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອນຸປຸພ຺ພໂຕ ມນສິກາຕພ຺ພໍ, ນ ເອກນ຺ຕຣິກາ. ອນຸປຸພ຺ພໂຕ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ຫິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສປທໍ ນິສ຺ເສຓິໍ ປທປຏິປາຏິຍາ ອກ຺ກມນ຺ໂຕ ປາສາທໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ປາສາທານິສໍສໍ ອນຸຠວນກປຸຣິໂສ ວິຍ ‘ເກສາ ໂລມາ’ຕິ ປຏິປາຏິຍາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໂຕ ຈ ນ ປຣິຫາຍຕິ, ປາສາທານິສໍສສທິເສ ຈ ນວ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ເມ ອນຸຠວຕິ. ອນຸປຸພ຺ພໂຕ ມນສິກໂຣນ຺ເຕນາປິ ຈ ນາຕິສີຆໂຕ ນາຕິສຓິກໂຕ ມນສິກາຕພ຺ພໍ. ອຕິສີຆໂຕ ມນສິກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຫິ ກິຎ຺ຈາປິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປຄຸຓໍ ໂຫຕິ, ອວິຠູຕໍ ປນ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂອປມ຺ມໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕເມວ.

ອຕິສຓິກໂຕ ມນສິກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປຣິໂຍສານໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ອນ຺ຕຣາວ ໂອສກ຺ກິຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ຍຖາ ຫິ ປຸຣິໂສ ຕິໂຍຊນໍ ມຄ຺ຄໍ ສາຍໍ ກຈ຺ຉໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ປຏິປນ຺ໂນ ນິກ຺ຂນ຺ຕຏ຺ຐານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສີຕລຈ຺ຉາຍໍ ທິສ຺ວາ ວິສ຺ສມຕິ, ຣມຓີຍໍ ວາລິກຕລໍ ທິສ຺ວາ ປິຏ຺ຐິໍ ປສາເຣຕິ, ວນໂປກ຺ຂຣຓິໍ ທິສ຺ວາ ປານີຍໍ ປິວຕິ ນ຺ຫາຍຕິ, ປພ຺ພຕໍ ທິສ຺ວາ ອາຣຸຍ຺ຫ ປພ຺ພຕຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ປສ຺ສຕິ, ຕໍ ອນ຺ຕຣາເຍວ ສີໂຫ ວາ ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ວາ ທີປິ ວາ ຫນຕິ, ໂຈຣາ ວາ ປນ ວິລຸປ຺ປນ຺ຕິ ເຈວ ຫນນ຺ຕິ ຈ; ເອວເມວ ອຕິສຓິກໍ ມນສິກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປຣິໂຍສານໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ອນ຺ຕຣາວ ໂອສກ຺ກິຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ.

ຕສ຺ມາ ນາຕິສີຆໍ ນາຕິສຓິກໍ ເອກທິວສໍ ຕິໍສວາເຣ ມນສິກາຕພ຺ພໍ; ປາໂຕວ ທສ ວາເຣ, ມຊ຺ຌນ຺ຫິເກ ທສວາເຣ, ສາຍນ຺ເຫ ທສ ວາເຣ ສຊ຺ຌາໂຍ ກາຕພ຺ໂພ, ໂນ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຍຖາ ຫິ ປາໂຕວ ອຸຏ຺ຐາຍ ມຸຂໍ ໂນ ໂຘວິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ໂນ ຂາທິຕຸໍ ໂນ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ; ເອຕໍ ປນ ວຏ຺ເຏຍ຺ຍ; ອິທເມວ ເອກນ຺ເຕນ ໂນ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ; ກໂຣນ຺ໂຕ ມຫນ຺ຕໍ ອຕ຺ຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຍຖາ ຫິ ເອກສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຕີຓິ ເຂຕ຺ຕານິ; ເອກໍ ເຂຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐກຸມ຺ຠໍ ເທຕິ, ເອກໍ ໂສຬສ, ເອກໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ; ເຕນ ຕີຓິປິ ເຂຕ຺ຕານິ ປຏິຊຄ຺ຄິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕນ ທ຺ເວ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ເອກໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສກຸມ຺ຠທາຍກເມວ ປຏິຊຄ຺ຄິຕພ຺ພໍ; ຕຕ຺ເຖວ ກສນວປນນິທ຺ທານາທີນິ ກາຕພ຺ພານິ; ຕເທວສ຺ສ ອິຕເຣສຸ ທ຺ວີສຸ ອຸຏ຺ຐານກທາຍໍ ທສ຺ສຕິ; ເອວເມວ ເສສໍ ມຸຂໂຘວນາທິກມ຺ມໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາປິ ເອຕ຺ເຖວ ກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ, ໂນ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ກໂຣນ຺ໂຕ ມຫນ຺ຕໍ ອຕ຺ຖໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ມຊ຺ຌິມາ ປຏິປທາ ນາມ ກຖິຕາ.

ເອວໍ ປຏິປນ຺ເນນາປິ ວິກ຺ເຂໂປ ປຏິພາຫິຕພ຺ໂພ. ກມ຺ມຏ຺ຐານຎ຺ຫິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຈິຕ຺ເຕ ພຫິທ຺ຘາ ວິກ຺ເຂປໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໂຕ ປຣິຫາຍຕິ, ວຏ຺ຏຠຍໍ ສມຕິກ຺ກມິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ຍຖາ ຫິ ເອໂກ ປຸຣິໂສ ສຫສ຺ສຸທ຺ຘາຣໍ ສາເຘຕ຺ວາ ວຑ຺ຒິໍ ລຠິຕ຺ວາ ອທ຺ຘານໍ ປຏິປນ຺ໂນ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ກຸມ຺ຠີລມກຣຄາຫຣກ຺ຂສສມຸຏ຺ຐິຕາຍ ຄມ຺ຠີຣຄິຣິກນ຺ທຣາຍ ອຸປຣິ ອຕ຺ຖຕໍ ເອກປທິກໍ ທຓ຺ຑກເສຕຸໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອກ຺ກມນປທໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ປຣິປຕິຕ຺ວາ ກຸມ຺ຠີລາທິຠຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ອຍມ຺ປິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສຈິຕ຺ເຕ ພຫິທ຺ຘາ ວິກ຺ເຂປໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໂຕ ປຣິຫາຍຕິ, ວຏ຺ຏຠຍໍ ສມຕິກ຺ກມິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ – ປຸຣິສສ຺ສ ສຫສ຺ສຸທ຺ຘາຣໍ ສາເຘຕ຺ວາ ວຑ຺ຒິໍ ລທ຺ຘກາໂລ ວິຍ ຫິ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາຈຣິຍສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານສ຺ສ ອຸຄ຺ຄຫິຕກາໂລ; ອນ຺ຕຣາ ຄມ຺ຠີຣຄິຣິກນ຺ທຣາ ວິຍ ສໍສາໂຣ; ຕສ຺ສ ກຸມ຺ຠີລາທີຫິ ທຏ຺ຐກາໂລ ວິຍ ວຏ຺ຏມູລການິ ມຫາທຸກ຺ຂານິ; ເອກປທິກທຓ຺ຑກເສຕຸ ວິຍ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສຊ຺ຌາຍວີຖິ; ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ເອກປທິກໍ ທຓ຺ຑກເສຕຸໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ອກ຺ກມນປທໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ປຣິປຕິຕ຺ວາ ກຸມ຺ຠີລາທີນໍ ຠຕ຺ຕຠາວໍ ອາປນ຺ນກາໂລ ວິຍ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ມຏ຺ຐານໂຕ ປຣິຫາຍິຕ຺ວາ ວຏ຺ຏຠຍໍ ສມຕິກ຺ກມິຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕສ຺ມາ ເກສາ ມນສິກາຕພ຺ພາ. ເກເສ ມນສິກຣິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທສ຺ສ ພຫິທ຺ຘາ ວິກ຺ເຂປໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ເຕເນວ ‘ໂລມາ ນຂາ ທນ຺ຕາ ຕໂຈ’ຕິ ມນສິກາຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໂຕ ນ ປຣິຫາຍຕິ, ວຏ຺ຏຠຍໍ ສມຕິກ຺ກມຕິ. ໂອປມ຺ມໍ ປເນຕ຺ຖ ຕເທວ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສຫສ຺ສຸທ຺ຘາຣໍ ສາເຘຕ຺ວາ ວຑ຺ຒິໍ ລຠິຕ຺ວາ ເຉກສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ທຓ຺ຑກເສຕຸໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ນິວາສນປາຣຸປນໍ ສໍວິຘາຍ ຘາຕຸປຕ຺ຖທ຺ຘກາຍໍ ກຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິນາ ປຣຕີຣຄມນໍ ວິຍ ເຉກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເກເສ ມນສິກຣິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທສ຺ສ ພຫິທ຺ຘາ ວິກ຺ເຂປໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ເຕເນວ ‘ໂລມາ ນຂາ ທນ຺ຕາ ຕໂຈ’ຕິ ມນສິກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ມຏ຺ຐານໂຕ ອປຣິຫາຍິຕ຺ວາ ວຏ຺ຏຠຍໍ ສມຕິກ຺ກມນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເອວໍ ພຫິທ຺ຘາ ວິກ຺ເຂປໍ ປຏິພາຫນ຺ເຕນາປິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິໍ ສມຕິກ຺ກມນໂຕ ມນສິກາຕພ຺ພໍ. ‘ເກສາ ໂລມາ’ຕິ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ‘ປຏິກູລໍ ປຏິກູລ’ນ຺ຕິ ສຕິ ຐເປຕພ຺ພາ. ປຐມໍເຍວ ປນ ປຏິກູລໂຕ ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ຍາວ ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ ຕາວ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິ ນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ພາ. ຍທາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ ຕທາ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ‘ປຏິກູລ’ນ຺ຕິ ມນສິກາຕພ຺ພໍ. ກໂຣນ຺ເຕນ ຈ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ປຏິກູລໂຕ ມນສິກາຕພ຺ພາ. ຕຈປຎ຺ຈກສ຺ມິຎ຺ຫິ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານຄນ຺ຘາສໂຍກາສວເສເນວ ປຎ຺ຈວິຘມ຺ປິ ປາຏິກູລ຺ຍໍ ລພ຺ຠຕິ. ເສເສສຸປິ ຍໍ ຍໍ ລພ຺ຠຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ວເສນ ມນສິກາໂຣ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ເກສາທໂຍ ປຎ຺ຈ ໂກຏ຺ຐາສາ ສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ ຣາຄຏ຺ຐານິຍໍ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຕາ. ເຍ ເກຈິ ຣຊ຺ຊນກສຕ຺ຕາ ນາມ, ສພ຺ເພ ເຕ ອິເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ຣຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອຍໍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ມຫາຊນສ຺ສ ຣຊ຺ຊນຏ຺ຐາເນ ‘ປຏິກູລ’ນ຺ຕິ ອປ຺ປນໍ ປາເປຕິ. ຕຕ຺ຖ ອປ຺ປນາປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຣໂຕ ອກິລມນ຺ໂຕວ ອປ຺ປນໍ ປາປຸຓາຕິ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ໂອປມ຺ມໍ – ຍຖາ ຫິ ເຉໂກ ຘນຸຄ຺ຄໂຫ ຣາຊານໍ ອາຣາເຘຕ຺ວາ ສຕສຫສ຺ສຸຏ຺ຐານກໍ ຄາມວຣໍ ລຠິຕ຺ວາ ສນ຺ນທ຺ຘປຎ຺ຈາວຸໂຘ ຕຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ໂຈເຣ ທິສ຺ວາ ເຕສຸ ປຎ຺ຈໂຈຣເຊຏ຺ຐເກ ຆາເຕຍ຺ຍ; ເຕສໍ ຆາຕິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຕສຸ ທ຺ເວ ເອກມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊມານາ ນາມ ນ ໂຫນ຺ຕິ; ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຘນຸຄ຺ຄຫສ຺ສ ຣາຊານໍ ອາຣາເຘຕ຺ວາ ຄາມວຣໍ ລທ຺ຘກາໂລ ວິຍ ຫິ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາຈຣິຍສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕກາໂລ; ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ໂຈຣາ ວິຍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ໂກຏ຺ຐາສາ; ປຎ຺ຈ ໂຈຣເຊຏ຺ຐກາ ວິຍ ເກສາທໂຍ ປຎ຺ຈ; ໂຈຣເຊຏ຺ຐການໍ ຆາຕິຕກາໂລ ວິຍ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ຣຊ຺ຊນຏ຺ຐາເນ ຕຈປຎ຺ຈເກ ‘ປຏິກູລ’ນ຺ຕິ ອປ຺ປນາຍ ປາປິຕກາໂລ; ເສສໂຈຣານໍ ປາຓິປ຺ປຫາເຣເນວ ປລາຍິຕກາໂລ ວິຍ ເສສໂກຏ຺ຐາເສສຸ ອກິລມນ຺ຕສ຺ເສວ ອປ຺ປນາປ຺ປຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເອວໍ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິໍ ສມຕິກ຺ກມນ຺ເຕນ ຈ ອນຸປຸພ຺ພມຸຎ຺ຈນໂຕ ມນສິກາໂຣ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ – ເກເສ ມນສິກໂຣນ຺ເຕນ ມນສິກໂຣນ຺ເຕເນວ ເກເສສຸ ສາເປກ຺ເຂນ ຫຸຕ຺ວາ ໂລເມສຸ ສຕິ ເປເສຕພ຺ພາ. ຍາວ ໂລມາ ນ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ຕາວ ‘ເກສາ ເກສາ’ຕິ ມນສິກາຕພ຺ພາ. ຍທາ ປນ ໂລມາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ຕທາ ເກເສ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ໂລເມສຸ ສຕິ ອຸປຏ຺ຐເປຕພ຺ພາ. ເອວໍ ນຂາທີສຸປິ ມນສິກາໂຣ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ໂອປມ຺ມໍ – ຍຖາ ຫິ ຊລູກາ ຄຈ຺ຉມານາ ຍາວ ປຸຣໂຕ ປຕິຏ຺ຐໍ ນ ລຠຕິ ຕາວ ປຈ຺ຉໂຕ ນງ຺ຄຸຏ຺ເຐນ ຄຫິຕຏ຺ຐານໍ ນ ມຸຎ຺ຈຕິ; ຍທາ ປນ ປຸຣໂຕ ປຕິຏ຺ຐໍ ລຠຕິ ຕທາ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມຸເຂນ ຄຫິຕຏ຺ຐາເນ ຐເປຕິ; ເອວເມວ ເກເສ ມນສິກໂຣນ຺ເຕນ ມນສິກໂຣນ຺ເຕເນວ ເກເສສຸ ສາເປກ຺ເຂນ ຫຸຕ຺ວາ ໂລເມສຸ ສຕິ ເປເສຕພ຺ພາ. ຍາວ ໂລມາ ນ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ຕາວ ‘ເກສາ ເກສາ’ຕິ ມນສິກາຕພ຺ພາ. ຍທາ ໂລມາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ຕທາ ເກເສ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ໂລເມສຸ ສຕິ ອຸປຏ຺ຐເປຕພ຺ພາ. ເອວໍ ນຂາທີສຸປິ ມນສິກາໂຣ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ.

ເອວໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ເຕນ ອປ຺ປນາ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕມນສິກາຣໂກສລ຺ລໍ ສມ຺ປາເທຕພ຺ພໍ. ກຖໍ? ອິທຎ຺ຫິ ອປ຺ປນາກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອປ຺ປນໍ ປາປຸຓາຕິ; ປຐມໍເຍວ ຕາວ ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ; ອນມຕຄ຺ຄສ຺ມິຎ຺ຫິ ສໍສາຣວຏ຺ເຏ ຈ ນານາຣມ຺ມເຓສຸ ວຑ຺ຒິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ‘ເກສາ’ຕິ ອາວຊ຺ຊິຕມຕ຺ເຕ ສຊ຺ຌາຍໂສຕານຸສາເຣນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຕ຺ຖລຸງ຺ເຄ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ‘ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄ’ນ຺ຕິ ອາວຊ຺ຊິຕມຕ຺ເຕ ສຊ຺ຌາຍໂສຕານຸສາເຣນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເກເສສຸ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ມນສິກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ມນສິກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ປນ ໂສ ໂສ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ສຕິ ສມາຘິນາປິ ຕິຏ຺ຐມານາ ປວຕ຺ຕຕິ. ເຕນ ໂຍ ໂຍ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອຘິກຕຣໍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ທ຺ວິຄຸເຓນ ໂຍຄໍ ກຕ຺ວາ ອປ຺ປນາ ປາເປຕພ຺ພາ. ເອວໍ ອປ຺ປນາຍ ປາປິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເສສໂກຏ຺ຐາເສສຸ ອກິລມນ຺ໂຕ ອປ຺ປນໍ ປາເປຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕາລວນມກ຺ກໂຏວ ໂອປມ຺ມໍ.

ອປິເຈຕ຺ຖ ເອວມ຺ປິ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ – ທ຺ວຕ຺ຕິໍສຕາລກສ຺ມິຎ຺ຫິ ຕາລວເນ ມກ຺ກໂຏ ປຏິວສຕິ. ຕໍ ຄເຫຕຸກາໂມ ລຸທ຺ໂທ ໂກຏິຍໍ ຐິຕຕາລມູເລ ຐຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐິມກາສິ. ມານຊາຕິໂກ ມກ຺ກໂຏ ຕໍ ຕໍ ຕາລໍ ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ປຣິຍນ຺ຕຕາເລ ອຏ຺ຐາສິ. ລຸທ຺ໂທ ຕຕ຺ຖປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐິມກາສິ. ມກ຺ກໂຏ ປຸນ ຕເຖວ ປຸຣິມຕາເລ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ໂສ ອປຣາປຣໍ ອນຸພນ຺ຘິຍມາໂນ ກິລມນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ຕາລສ຺ສ ມູເລ ຐຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐຸກ຺ກຸຏ຺ຐິກາເລ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຕິກິລມນ຺ໂຕ ເອກສ຺ສ ຕາລສ຺ສ ມກຸຬປຓ຺ຓສູຈິໍ ທຬ຺ຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຘນຸໂກຏິຍາ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕປິ ນ ປລາຍຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ຕາລາ ວິຍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ໂກຏ຺ຐາສາ; ມກ຺ກໂຏ ວິຍ ຈິຕ຺ຕໍ; ລຸທ຺ໂທ ວິຍ ໂຍຄາວຈໂຣ; ລຸທ຺ເທນ ຕາລມູເລ ຐຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐິກາເລ ມານຊາຕິກສ຺ສ ມກ຺ກຏສ຺ສ ປລາຍິຕ຺ວາ ປຣິຍນ຺ຕໂກຏິຍໍ ຐິຕກາໂລ ວິຍ ອນມຕຄ຺ເຄ ສໍສາຣວຏ຺ເຏ ຈ ນານາຣມ຺ມເຓສຸ ວຑ຺ຒິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ‘ເກສາ’ຕິ ອາວຊ຺ຊິຕມຕ຺ເຕ ສຊ຺ຌາຍໂສຕານຸສາເຣນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຕ຺ຖລຸງ຺ເຄ ປຕິຏ຺ຐານໍ; ປຣິຍນ຺ຕໂກຏິຍໍ ຐຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຸຏ຺ເຐ ໂອຣິມໂກຏິໍ ອາຄມນກາໂລ ວິຍ ‘ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄ’ນ຺ຕິ ອາວຊ຺ຊິຕມຕ຺ເຕ ສຊ຺ຌາຍໂສຕານຸສາເຣນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເກເສສຸ ປຕິຏ຺ຐານໍ; ອປຣາປຣໍ ອນຸພນ຺ຘິຍມານສ຺ສ ກິລມນ຺ຕສ຺ສ ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐຸກ຺ກຸຏ຺ຐິຏ຺ຐາເນ ອຸຏ຺ຐານກາໂລ ວິຍ ມນສິກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ມນສິກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ໂກຏ຺ຐາເສ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ເຕ ສຕິຍາ ປຕິຏ຺ຐາຍ ປຕິຏ຺ຐາຍ ຄມນໍ; ຘນຸໂກຏິຍາ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສາປິ ອປລາຍນກາໂລ ວິຍ ໂຍ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອຘິກຕຣໍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ຕສ຺ມິໍ ທ຺ວິຄຸຓໍ ມນສິກາຣໍ ກຕ຺ວາ ອປ຺ປນາຍ ປາປນໍ.

ຕຕ຺ຖ ອປ຺ປນາຍ ປາປິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເສສໂກຏ຺ຐາເສສຸ ອກິລມນ຺ໂຕວ ອປ຺ປນໍ ປາເປສ຺ສຕິ. ຕສ຺ມາ ‘ປຏິກູລໍ ປຏິກູລ’ນ຺ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ ສມນ຺ນາຫຣິຕພ຺ພໍ, ຕກ຺ກາຫຕໍ ວິຕກ຺ກາຫຕໍ ກາຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ ປຏິກູລາຣມ຺ມຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ອປ຺ປນໍ ປາປຸຓາຕິ. ປຸພ຺ພຠາຄຈິຕ຺ຕານິ ປຣິກມ຺ມອຸປຈາຣສງ຺ຂາຕານິ ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣານີຕິ ສພ຺ພໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕສທິສເມວ. ເອກໍ ປນ ໂກຏ຺ຐາສໍ ມນສິກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ເອກເມວ ປຐມຊ຺ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ປາຏິເຍກ຺ກໍ ມນສິກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ປຐມຊ຺ຌານານິ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຫຕ຺ເຖ ຄຫິຕປຎ຺ຫາວຕ຺ຖຸ ປາກຕິກເມວ.

ໂສ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຕໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານນິມິຕ຺ຕໍ. ອາເສວຕີຕິ ເສວຕິ ຠຊຕິ. ຠາເວຕີຕິ ວຑ຺ເຒຕິ. ພຫຸລີກໂຣຕີຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກໂຣຕິ. ສ຺ວາວຕ຺ຖິຕໍ ວວຕ຺ຖເປຕີຕິ ສຸວວຕ຺ຖິຕໍ ກໂຣຕິ. ພຫິທ຺ຘາ ກາເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປສໍຫຣຕີຕິ ເອວໍ ກຕ຺ວາ ພຫິທ຺ຘາ ປຣສ຺ສ ກາເຍ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປສໍຫຣຕິ ຐເປຕິ ເປເສຕິ.

ອຕ຺ຖິສ຺ສ ກາເຍຕິ ອຕ຺ຖິ ອສ຺ສ ກາເຍ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາກາເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປສໍຫຣຕີຕິ ກາເລນ ອຕ຺ຕໂນ ກາເລນ ປເຣສໍ ກາເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປນາເມຕິ. ອຕ຺ຖິ ກາເຍຕິ ອິທໍ ຍສ຺ມາ ນ ເອກນ຺ເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ກາໂຍ ນາປິ ປຣສ຺ເສວ ກາໂຍ ອຘິປ຺ເປໂຕ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວມານກສຣີເຣ ‘ປຏິກູລ’ນ຺ຕິ ປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອປ຺ປນາປິ ອຸປຈາຣມ຺ປິ ຊາຍຕິ. ປຣສ຺ສ ຊີວມານກສຣີເຣ ‘ປຏິກູລ’ນ຺ຕິ ມນສິກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ເນວ ອປ຺ປນາ ຊາຍຕິ, ນ ອຸປຈາຣໍ. ນນຸ ຈ ທສສຸ ອສຸເຠສຸ ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ຊາຍຕີຕິ? ອາມ, ຊາຍຕິ. ຕານິ ຫິ ອນຸປາທິນ຺ນກປກ຺ເຂ ຐິຕານິ. ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ອປ຺ປນາປິ ອຸປຈາຣມ຺ປິ ຊາຍຕິ. ອິທໍ ປນ ອຸປາທິນ຺ນກປກ຺ເຂ ຐິຕໍ. ເຕເນເວຕ຺ຖ ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ນ ຊາຍຕິ. ອສຸຠານຸປສ຺ສນາສງ຺ຂາຕາ ປນ ວິປສ຺ສນາຠາວນາ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິມສ຺ມິໍ ປພ຺ເພ ກິໍ ກຖິຕນ຺ຕິ? ສມຖວິປສ຺ສນາ ກຖິຕາ.

ອິທາເນຕ຺ຖ ເອວໍ ສພ຺ພໍ ມນສິກາຣສາຘາຣຓໍ ປກິຓ຺ຓກໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອເຕສຎ຺ຫິ –

ນິມິຕ຺ຕໂຕ ລກ຺ຂຓໂຕ, ຘາຕຸໂຕ ອຖ ສຸຎ຺ຎໂຕ;

ຂນ຺ຘາທິໂຕ ຈ ວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ, ເກສາທີນໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ຕຕ຺ຖ ‘ນິມິຕ຺ຕໂຕ’ຕິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາເຣ ສຏ຺ຐິສຕໍ ນິມິຕ຺ຕານິ, ເຍສໍ ວເສນ ໂຍຄາວຈໂຣ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣໍ ໂກຏ຺ຐາສໂຕ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເກສສ຺ສ ວຓ຺ຓນິມິຕ຺ຕໍ, ສຓ຺ຐານນິມິຕ຺ຕໍ, ທິສານິມິຕ຺ຕໍ, ໂອກາສນິມິຕ຺ຕໍ, ປຣິຈ຺ເຉທນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຎ຺ຈ ນິມິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ໂລມາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

‘ລກ຺ຂຓໂຕ’ຕິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາເຣ ອຏ຺ຐວີສຕິສຕໍ ລກ຺ຂຓານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເຍສໍ ວເສນ ໂຍຄາວຈໂຣ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣໍ ລກ຺ຂຓໂຕ ມນສິກໂຣຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເກເສ ຖທ຺ຘຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ, ອາພນ຺ຘຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ, ອຸຓ຺ຫຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ, ວິຕ຺ຖມ຺ຠນລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ລກ຺ຂຓານິ ໂຫນ຺ຕິ. ໂລມາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

‘ຘາຕຸໂຕ’ຕິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາເຣ ‘‘ຈຕຸຘາຕຸໂຣ ອຍໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ປຸຣິໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາສຸ ຘາຕູສຸ ອຏ຺ຐວີສຕິສຕໍ ຘາຕຸໂຍ ໂຫນ຺ຕິ, ຍາສໍ ວເສນ ໂຍຄາວຈໂຣ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣໍ ຘາຕຸໂຕ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເກເສ ກກ຺ຂຬຕາ ປຖວີຘາຕຸ, ອາພນ຺ຘນຕາ ອາໂປຘາຕຸ, ອຸຓ຺ຫຕາ ເຕໂຊຘາຕຸ, ວິຕ຺ຖມ຺ຠນຕາ ວາໂຍຘາຕູຕິ ຈຕສ຺ໂສ ຘາຕຸໂຍ ໂຫນ຺ຕິ. ໂລມາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

‘ສຸຎ຺ຎໂຕ’ຕິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາເຣ ຉນ຺ນວຸຕິ ສຸຎ຺ຎຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຍາສໍ ວເສນ ໂຍຄາວຈໂຣ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣໍ ສຸຎ຺ຎໂຕ ວິປສ຺ສຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເກສາ ສຸຎ຺ຎາ ອຕ຺ເຕນ ວາ ອຕ຺ຕນິເຍນ ວາ ນິຈ຺ເຈນ ວາ ຘຸເວນ ວາ ສສ຺ສເຕນ ວາ ອວິປຣິຓາມຘມ຺ເມນ ວາຕິ. ເກເສ ຕາວ ອຕ຺ຕສຸຎ຺ຎຕາ, ອຕ຺ຕນິຍສຸຎ຺ຎຕາ, ນິຈ຺ຈຠາວສຸຎ຺ຎຕາຕິ ຕິສ຺ໂສ ສຸຎ຺ຎຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ໂລມາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

‘ຂນ຺ຘາທິໂຕ’ຕິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາເຣ ເກສາທີສຸ ຂນ຺ຘາທິວເສນ ປຣິຄ຺ຄຍ຺ຫມາເນສຸ ເກສາ ກຕິ ຂນ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ, ກຕິ ອາຍຕນານິ, ກຕິ ຘາຕຸໂຍ, ກຕິ ສຈ຺ຈານິ, ກຕິ ສຕິປຏ຺ຐານານີຕິອາທິນາ ນເຍນ ເປຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ.

໓໕໗. ເອວໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາທິເຠທໂຕ ຕິວິເຘນ ກາຍານຸປສ຺ສນໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ‘‘ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ’’ຕິອາທີນິ ປທານິ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ອນຸປສ຺ສີຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ຍາຍ ອນຸປສ຺ສນາຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ນາມ ໂຫຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ອນຸປສ຺ສນາ? ຍາ ປຎ຺ຎາ ປຊານນາຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາຕາປີຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາ ປຊານນາຕິອາທີນິ ເຫຏ຺ຐາ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທກຓ຺ຑວຓ຺ຓນາຍໍ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑໖) ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ. ອຸເປໂຕຕິອາທີນິ ສພ຺ພານິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎເວວຈນານິ. ອປິຈ ອາເສວນວເສນ ອຸເປໂຕ, ຠາວນາວເສນ ສຸຏ຺ຐຸ ອຸເປໂຕຕິ ສມຸເປໂຕ. ອຸປາຄໂຕ ສມຸປາຄໂຕ, ອຸປປນ຺ໂນ ສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ອິເມສຸປິ ທ຺ວີສຸ ທຸເກສຸ ອຍເມວ ນໂຍ. ພຫຸລີກາຣວເສນ ປນ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິມິນາ ອາຕາເປນ ອຸເປໂຕຕິ ອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ວິຫຣຕີຕິ ປເທ ‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ວິຫາໂຣ’ຕິ ປຸຈ຺ຉໍ ອກຕ຺ວາ ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐານາຍ ເທສນາຍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິຣິຍຕີຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຈຕຸນ຺ນໍ ອິຣິຍາປຖານໍ ອຎ຺ຎຕຣສມງ຺ຄີຠາວໂຕ ອິຣິຍຕິ. ເຕຫິ ອິຣິຍາປຖຈຕຸກ຺ເກຫິ ກາຍສກຏວຕ຺ຕເນນ ວຕ຺ຕຕິ. ເອກໍ ອິຣິຍາປຖທຸກ຺ຂໍ ອປເຣນ ອິຣິຍາປເຖນ ພາຘິຕ຺ວາ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກຠາເວນ ສຣີຣກ຺ຂນໂຕ ປາເລຕິ. ເອກສ຺ມິໍ ອິຣິຍາປເຖ ອສຓ຺ຐຫິຕ຺ວາ ສພ຺ພິຣິຍາປຖວຕນໂຕ ຍເປຕິ. ເຕນ ເຕນ ອິຣິຍາປເຖນ ຕຖາ ຕຖາ ກາຍສ຺ສ ຍາປນໂຕ ຍາເປຕິ. ຈິຣກາລວຕ຺ຕາປນໂຕ ຈຣຕິ. ອິຣິຍາປເຖນ ອິຣິຍາປຖໍ ວິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຊີວິຕຫຣຓໂຕ ວິຫຣຕິ.

໓໖໒. ສ຺ເວວ ກາໂຍ ໂລໂກຕິ ຍສ຺ມິໍ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ, ສ຺ເວວ ກາໂຍ ລຸຊ຺ຊນປລຸຊ຺ຊນຏ຺ເຐນ ໂລໂກ. ຍສ຺ມາ ປນສ຺ສ ກາເຍ ປຫີຍມານໍ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ ເວທນາທີສຸປິ ປຫີຍຕິ ເອວ, ຕສ຺ມາ ປຎ຺ຈປິ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ໂລໂກຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ສນ຺ຕາຕິອາທີສຸປິ ນິໂຣຘວເສນ ສນ຺ຕຕາຍ ສນ຺ຕາ. ຠາວນາຍ ສມິຕຕ຺ຕາ ສມິຕາ. ວຕ຺ຖຸປຣິຎ຺ຎາຍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິວູປສມວເສນ ວູປສນ຺ຕາ. ນິໂຣຘສງ຺ຂາຕໍ ອຕ຺ຖໍ ຄຕາຕິ ອຕ຺ຖງ຺ຄຕາ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຍາ ປຏິພາຫິຕຕ຺ຕາ ອຕິວິຍ ອຕ຺ຖໍ ຄຕາຕິ ອພ຺ຠຕ຺ຖງ຺ຄຕາ. ອປ຺ປິຕາຕິ ວິນາສິຕາ, ອປ຺ປວຕ຺ຕິຍໍ ຐປິຕາຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ພ຺ຍປ຺ປິຕາຕິ ສຸວິນາສິຕາ, ອຕິວິຍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິຍໍ ຐປິຕາຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາ ປຸນ ນ ອນ຺ວສ຺ສວນ຺ຕິ ເອວໍ ໂສສິຕຕ຺ຕາ ໂສສິຕາ. ສຸຏ຺ຐຸ ໂສສິຕາຕິ ວິໂສສິຕາ, ສຸກ຺ຂາປິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິຄຕນ຺ຕາ ກຕາຕິ ພ຺ຍນ຺ຕີ ກຕາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອນຸປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມຏ຺ຐານວິຫາເຣນ ກມ຺ມຏ຺ຐານິກສ຺ສ ກາຍປຣິຫຣຓໍ, ອາຕາເປນ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ, ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ກມ຺ມຏ຺ຐານປຣິຫຣຓູປາໂຍ; ສຕິຍາ ວາ ກາຍານຸປສ຺ສນາວເສນ ປຏິລທ຺ໂຘ ສມໂຖ, ສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ວິປສ຺ສນາ, ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສວິນເຍນ ຠາວນາຜລໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ກາຍານຸປສ຺ສນານິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເວທນານຸປສ຺ສນານິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໓໖໓. ເວທນານຸປສ຺ສນານິທ຺ເທເສປິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕສທິສໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍມາໂນຕິອາທີສຸ ປນ ສຸຂໍ ເວທນນ຺ຕິ ກາຍິກໍ ວາ ເຈຕສິກໍ ວາ ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍມາໂນ ‘ອຫໍ ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍາມີ’ຕິ ປຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ກາມໍ ອຸຕ຺ຕານເສຍ຺ຍກາປິ ທາຣກາ ຖຎ຺ຎປິວນາທິກາເລ ສຸຂໍ ເວທຍມານາ ‘ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍາມາ’ຕິ ປຊານນ຺ຕິ, ນ ປເນຕໍ ເອວຣູປໍ ຊານນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວຣູປຎ຺ຫິ ຊານນໍ ສຕ຺ຕູປລທ຺ຘິໍ ນປ຺ປຊຫຕິ, ສຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ ນ ອຸຄ຺ຆາເຏຕິ, ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວາ ສຕິປຏ຺ຐານຠາວນາ ວາ ນ ໂຫຕິ. ອິມສ຺ສ ປນ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຊານນໍ ສຕ຺ຕູປລທ຺ຘິໍ ປຊຫຕິ, ສຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ ອຸຄ຺ຆາເຏຕິ, ກມ຺ມຏ຺ຐານຎ຺ເຈວ ສຕິປຏ຺ຐານຠາວນາ ຈ ໂຫຕິ. ‘ອິທຎ຺ຫິ ໂກ ເວທຍຕິ, ກສ຺ສ ເວທນາ, ກິໍ ກາຣຓາ ເວທນາ’ຕິ ເອວໍ ສມ຺ປຊານເວທິຍນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ໂກ ເວທຍຕີຕິ? ນ ໂກຈິ ສຕ຺ໂຕ ວາ ປຸຄ຺ຄໂລ ວາ ເວທຍຕິ. ກສ຺ສ ເວທນາຕິ? ນ ກສ຺ສຈິ ສຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວາ ເວທນາ. ກິໍ ກາຣຓາ ເວທນາຕິ? ວຕ຺ຖຸອາຣມ຺ມຓາ ຈ ປເນສາ ເວທນາ. ຕສ຺ມາ ເອສ ເອວໍ ປຊານາຕິ – ‘ຕໍ ຕໍ ສຸຂາທີນໍ ວຕ຺ຖຸໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ເວທນາວ ເວທຍຕິ; ຕໍ ປນ ເວທນາປວຕ຺ຕິໍ ອຸປາທາຍ ‘ອຫໍ ເວທຍາມີ’ຕິ ໂວຫາຣມຕ຺ຕໍ ໂຫຕີ’ຕິ. ເອວໍ ວຕ຺ຖຸໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ເວທນາວ ເວທຍຕີຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ໂຕ ‘ເອສ ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍາມີ’ຕິ ປຊານາຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ, ຈິຕ຺ຕລປພ຺ພເຕ ອຎ຺ຎຕໂຣ ເຖໂຣ ວິຍ.

ເຖໂຣ ກິຣ ອຜາສຸກກາເລ ພລວເວທນາຍ ນິຕ຺ຖຸນນ຺ໂຕ ອປຣາປຣໍ ປຣິວຕ຺ຕຕິ. ຕເມໂກ ທຫໂຣ ອາຫ – ‘‘ກຕຣໍ ໂວ, ຠນ຺ເຕ, ຐານໍ ຣຸຊຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາວຸໂສ, ປາຏິເຍກ຺ກໍ ຣຸຊນຏ຺ຐານໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ; ວຕ຺ຖຸໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ເວທນາວ ເວທຍຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ ຊານນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຘິວາເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ໂນ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ອຘິວາເສມິ, ອາວຸໂສ’’ຕິ. ‘‘ອຘິວາສນາ, ຠນ຺ເຕ, ເສຍ຺ໂຍ’’ຕິ. ເຖໂຣ ອຘິວາເສສິ. ວາໂຕ ຍາວ ຫທຍາ ຜາເລສິ. ມຎ຺ຈເກ ອນ຺ຕານິ ຣາສີກຕານິ ອເຫສຸໍ. ເຖໂຣ ທຫຣສ຺ສ ທສ຺ເສສິ – ‘‘ວຏ຺ຏຕາວຸໂສ, ເອຕ຺ຕກາ ອຘິວາສນາ’’ຕິ? ທຫໂຣ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ. ເຖໂຣ ວີຣິຍສມາຘິໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ສຫປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ສມສີສີ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິ.

ຍຖາ ຈ ສຸຂໍ, ເອວໍ ທຸກ຺ຂໍ…ເປ… ນິຣາມິສໍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍມາໂນ ‘ນິຣາມິສໍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍາມີ’’ຕິ ປຊານາຕິ. ອິຕິ ຠຄວາ ຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖຕ຺ວາ ອຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖນ຺ໂຕ ເວທນາວເສນ ກເຖສິ. ທຸວິຘຎ຺ຫິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ – ຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານຎ຺ຈ; ຣູປປຣິຄ຺ຄໂຫ ອຣູປປຣິຄ຺ຄໂຫຕິປິ ເອຕເທວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ ຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖນ຺ໂຕ ສງ຺ເຂປມນສິກາຣວເສນ ວາ ວິຕ຺ຖາຣມນສິກາຣວເສນ ວາ ຈຕຸຘາຕຸວວຕ຺ຖານໍ ກເຖສິ. ຕທຸຠຍມ຺ປິ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ທສ຺ສິຕເມວ.

ອຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປນ ກເຖນ຺ໂຕ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ເວທນາວເສນ ກເຖສິ. ຕິວິໂຘ ຫິ ອຣູປກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ອຠິນິເວໂສ – ຜສ຺ສວເສນ, ເວທນາວເສນ, ຈິຕ຺ຕວເສນາຕິ. ກຖໍ? ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ຫິ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ວາ ວິຕ຺ຖາເຣນ ວາ ປຣິຄ຺ຄຫິເຕ ຣູປກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ຕສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ປຐມາຠິນິປາໂຕ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຜຸສນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ຜສ຺ໂສ ປາກໂຏ ໂຫຕິ. ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອນຸຠວນ຺ຕີ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ເວທນາ ປາກຏາ ໂຫຕິ. ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວິຊານນ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ຜສ຺ໂສ ປາກໂຏ ໂຫຕິ, ໂສປິ ‘ນ ເກວລໍ ຜສ຺ໂສວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຕເທວາຣມ຺ມຓໍ ອນຸຠວມານາ ເວທນາປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສຎ຺ຊານມານາ ສຎ຺ຎາປິ, ເຈຕຍມານາ ເຈຕນາປິ, ວິຊານນມານໍ ວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’ຕິ ຜສ຺ສປຎ຺ຈມເກເຍວ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຍສ຺ສ ເວທນາ ປາກຏາ ໂຫຕິ, ໂສປິ ‘ນ ເກວລໍ ເວທນາວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ຕເທວາຣມ຺ມຓໍ ຜຸສມາໂນ ຜສ຺ໂສປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສຎ຺ຊານນມານາ ສຎ຺ຎາປິ, ເຈຕຍມານາ ເຈຕນາປິ, ວິຊານນມານໍ ວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’ຕິ ຜສ຺ສປຎ຺ຈມເກເຍວ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຍສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ໂສປິ ‘ນ ເກວລໍ ວິຎ຺ຎາຓເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຕເທວາຣມ຺ມຓໍ ຜຸສມາໂນ ຜສ຺ໂສປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອນຸຠວມານາ ເວທນາປິ, ສຎ຺ຊານນມານາ ສຎ຺ຎາປິ, ເຈຕຍມານາ ເຈຕນາປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’ຕິ ຜສ຺ສປຎ຺ຈມເກເຍວ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

ໂສ ‘ອິເມ ຜສ຺ສປຎ຺ຈມກາ ຘມ຺ມາ ກິໍນິສ຺ສິຕາ’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ‘ວຕ຺ຖຸນິສ຺ສິຕາ’ຕິ ປຊານາຕິ. ວຕ຺ຖຸ ນາມ ກຣຊກາໂຍ; ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອິທຎ຺ຈ ປນ ເມ ວິຎ຺ຎາຓໍ ເອຕ຺ຖສິຕໍ, ເອຕ຺ຖປຏິພທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໒໓໕). ໂສ ອຕ຺ຖໂຕ ຠູຕານິ ເຈວ ອຸປາທາຣູປານິ ຈ. ເອວເມຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸ ຣູປໍ, ຜສ຺ສປຎ຺ຈມກາ ນາມນ຺ຕິ ນາມຣູປເມວ ປສ຺ສຕິ. ຣູປຎ຺ເຈຕ຺ຖ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ, ນາມໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາຕິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນາມຣູປວິນິມຸຕ຺ຕາ ຫິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘວິນິມຸຕ຺ຕໍ ວາ ນາມຣູປໍ ນຕ຺ຖິ.

ໂສ ‘ອິເມ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ກິໍເຫຕຸກາ’ຕິ ອຸປປຣິກ຺ຂນ຺ໂຕ ‘ອວິຊ຺ຊາທິເຫຕຸກາ’ຕິ ປສ຺ສຕິ; ຕໂຕ ປຈ຺ຈໂຍ ເຈວ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ ອິທໍ; ອຎ຺ໂຎ ສຕ຺ໂຕ ວາ ປຸຄ຺ຄໂລ ວາ ນຕ຺ຖິ; ສຸທ຺ຘສງ຺ຂາຣປຸຎ຺ຊມຕ຺ຕເມວາຕິ ສປ຺ປຈ຺ຈຍນາມຣູປວເສນວ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາປຏິປາຏິຍາ ‘ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາ’ຕິ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ໂສ ‘ອຊ຺ຊ ອຊ຺ຊາ’ຕິ ປຏິເວຘໍ ອາກງ຺ຂມາໂນ ຕຖາຣູເປ ທິວເສ ອຸຕຸສປ຺ປາຍໍ, ປຸຄ຺ຄລສປ຺ປາຍໍ, ໂຠຊນສປ຺ປາຍໍ, ຘມ຺ມສວນສປ຺ປາຍໍ ວາ ລຠິຕ຺ວາ ເອກປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສິນ຺ໂນວ ວິປສ຺ສນໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ເອວໍ ອິເມສໍ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ຊນານໍ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກຖິຕໍ ໂຫຕິ.

ອິຘ ປນ ຠຄວາ ອຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖນ຺ໂຕ ເວທນາວເສນ ກເຖສິ. ຜສ຺ສວເສນ ວາ ຫິ ວິຎ຺ຎາຓວເສນ ວາ ກຖິຍມານໍ ນ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ອນ຺ຘກາຣໍ ວິຍ ຂາຍຕິ. ເວທນາວເສນ ປນ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ເວທນານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິປາກຏຕາຍ. ສຸຂທຸກ຺ຂເວທນານຎ຺ຫິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ປາກຏາ. ຍທາ ສຸຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສກລສຣີຣໍ ໂຂເຠນ຺ຕໍ ມທ຺ທນ຺ຕໍ ຜຣມານໍ ອຠິສນ຺ທຍມານໍ ສຕໂຘຕສປ຺ປິໍ ຂາທາປຍນ຺ຕໍ ວິຍ, ສຕປາກເຕລໍ ມກ຺ຂາປຍມານໍ ວິຍ, ອຸທກຆຏສຫສ຺ເສນ ປຣິຬາຫໍ ນິພ຺ພາປຍມານໍ ວິຍ, ‘ອໂຫ ສຸຂໍ! ອໂຫ ສຸຂນ຺ຕິ’! ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາຣຍມານເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍທາ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສກລສຣີຣໍ ໂຂເຠນ຺ຕໍ ມທ຺ທນ຺ຕໍ ຜຣມານໍ ອຠິສນ຺ທຍມານໍ ຕຕ຺ຕຜາລໍ ປເວເສນ຺ຕໍ ວິຍ, ວິລີນຕມ຺ພໂລເຫນ ອາສິຎ຺ຈນ຺ຕໍ ວິຍ, ສຸກ຺ຂຕິຓວນປ຺ປຕິມ຺ຫິ ອຣຎ຺ເຎ ທາຣຸອຸກ຺ກາກລາປໍ ປກ຺ຂິປມານໍ ວິຍ ‘ອໂຫ ທຸກ຺ຂໍ! ອໂຫ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ!’ ວິປ຺ປລາປຍມານເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິຕິ ສຸຂທຸກ຺ຂເວທນານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ປາກຏາ ໂຫຕິ.

ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ປນ ທຸທ຺ທີປນາ ອນ຺ຘກາຣາ ອວິຠູຕາ. ສາ ສຸຂທຸກ຺ຂານໍ ອປຄເມ ສາຕາສາຕປຏິກ຺ເຂປວເສນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາຣຠູຕາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາຕິ ນຍໂຕ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ປາກຏາ ໂຫຕິ. ຍຖາ ກິໍ? ອນ຺ຕຣາ ປິຏ຺ຐິປາສາຓໍ ອາຣຸຫິຕ຺ວາ ປລາຍນ຺ຕສ຺ສ ມິຄສ຺ສ ອນຸປຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ມິຄລຸທ຺ທໂກ ປິຏ຺ຐິປາສາຓສ຺ສ ໂອຣຠາເຄ ອປຣຠາເຄປິ ປທໍ ທິສ຺ວາ ມຊ຺ເຌ ອປສ຺ສນ຺ໂຕປິ ‘ອິໂຕ ອາຣຸຬ຺ໂຫ, ອິໂຕ ໂອຣຸຬ຺ໂຫ, ມຊ຺ເຌ ປິຏ຺ຐິປາສາເຓ ອິມິນາ ປເທເສນ ຄໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ນຍໂຕ ຊານາຕິ. ເອວໍ ອາຣຸຬ຺ຫຏ຺ຐາເນ ປທໍ ວິຍ ຫິ ສຸຂາຍ ເວທນາຍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ປາກຏາ ໂຫຕິ; ໂອຣຸຬ຺ຫຏ຺ຐາເນ ປທໍ ວິຍ ທຸກ຺ຂາຍ ເວທນາຍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ປາກຏາ ໂຫຕິ. ‘ອິໂຕ ອາຣຸຬ຺ໂຫ, ອິໂຕ ໂອຣຸຬ຺ໂຫ, ມຊ຺ເຌ ເອວໍ ຄໂຕ’ຕິ ນຍໂຕ ຄຫຓໍ ວິຍ ສຸຂທຸກ຺ຂານໍ ອປຄເມ ສາຕາສາຕປຏິກ຺ເຂປວເສນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາຣຠູຕາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາຕິ ນຍໂຕ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ປາກຏາ ໂຫຕິ.

ເອວໍ ຠຄວາ ປຐມໍ ຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖນ຺ໂຕ ເວທນາວເສນ ວິນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ; ນ ເກວລຎ຺ຈ ອິເຘວ ເອວໍ ທສ຺ເສຕິ, ທີຆນິກາຍມ຺ຫິ ມຫານິທາເນ, ສກ຺ກປຎ຺ເຫ, ມຫາສຕິປຏ຺ຐາເນ, ມຊ຺ຌິມນິກາຍມ຺ຫິ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ຈ ຈູຬຕຓ຺ຫາສງ຺ຂເຍ, ມຫາຕຓ຺ຫາສງ຺ຂເຍ, ຈູຬເວທລ຺ເລ, ມຫາເວທລ຺ເລ, ຣຏ຺ຐປາລສຸຕ຺ເຕ, ມາຄຓ຺ຑິຍສຸຕ຺ເຕ, ຘາຕຸວິຠງ຺ເຄ, ອາເນຎ຺ຊສປ຺ປາເຍ, ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍມ຺ຫິ ຈູຬນິທານສຸຕ຺ເຕ, ຣຸກ຺ໂຂປເມ, ປຣິວີມໍສນສຸຕ຺ເຕ, ສກເລ ເວທນາສໍຍຸຕ຺ເຕຕິ ເອວໍ ອເນເກສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ ປຐມໍ ຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ເວທນາວເສນ ວິນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ. ຍຖາ ຈ ເຕສຸ ເຕສຸ, ເອວໍ ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ສຕິປຏ຺ຐານວິຠງ຺ເຄ ປຐມໍ ຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ເວທນາວເສນ ວິນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຂໍ ເວທນນ຺ຕິອາທີສຸ ອຍໍ ອປໂຣປິ ປຊານນປຣິຍາໂຍ – ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍາມີຕິ ປຊານາຕີຕິ ສຸຂເວທນາກ຺ຂເຓ ທຸກ຺ຂາຍ ເວທນາຍ ອຠາວໂຕ ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍມາໂນ ‘ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍາມີ’ຕິ ປຊານາຕິ. ເຕນ ຍາ ປຸພ຺ເພ ຠູຕປຸພ຺ພາ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ, ຕສ຺ສາ ອິທານິ ອຠາວໂຕ ອິມິສ຺ສາ ຈ ສຸຂາຍ ອິໂຕ ປຐມໍ ອຠາວໂຕ ເວທນາ ນາມ ອນິຈ຺ຈາ ອທ຺ຘຸວາ ວິປຣິຓາມຘມ຺ມາຕິ ອິຕິຫ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ຍສ຺ມິໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ສມເຍ ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ, ເນວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ທຸກ຺ຂໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ, ນ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ, ສຸຂໍເຍວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ເວທນໍ ເວເທຕິ. ຍສ຺ມິໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ສມເຍ ທຸກ຺ຂໍ…ເປ… ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ, ເນວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ, ນ ທຸກ຺ຂໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍເຍວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ເວທນໍ ເວເທຕິ. ສຸຂາປິ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເວທນາ ອນິຈ຺ຈາ ສງ຺ຂຕາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນາ ຂຍຘມ຺ມາ ວຍຘມ຺ມາ ວິຣາຄຘມ຺ມາ ນິໂຣຘຘມ຺ມາ. ທຸກ຺ຂາປິ ໂຂ…ເປ… ອທຸກ຺ຂມສຸຂາປິ ໂຂ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ເວທນາ ອນິຈ຺ຈາ ສງ຺ຂຕາ…ເປ… ນິໂຣຘຘມ຺ມາ. ເອວໍ ປສ຺ສໍ, ອຄ຺ຄິເວສ຺ສນ, ສຸຕວາ ອຣິຍສາວໂກ ສຸຂາຍປິ ເວທນາຍ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ, ທຸກ຺ຂາຍປິ ເວທນາຍ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍປິ ເວທນາຍ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ, ນິພ຺ພິນ຺ທໍ ວິຣຊ຺ຊຕິ, ວິຣາຄາ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ວິມຸຕ຺ຕສ຺ມິໍ ວິມຸຕ຺ຕມິຕິ ຎາຓໍ ໂຫຕິ; ‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ປຊານາຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໒໐໕).

ສາມິສໍ ວາ ສຸຂນ຺ຕິອາທີສຸ ສາມິສາ ສຸຂາ ນາມ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓາມິສນິສ຺ສິຕາ ຉ ເຄຫສ຺ສິຕໂສມນສ຺ສເວທນາ; ນິຣາມິສາ ສຸຂາ ນາມ ຉ ເນກ຺ຂມ຺ມສ຺ສິຕໂສມນສ຺ສເວທນາ; ສາມິສາ ທຸກ຺ຂາ ນາມ ຉ ເຄຫສ຺ສິຕໂທມນສ຺ສເວທນາ; ນິຣາມິສາ ທຸກ຺ຂາ ນາມ ຉ ເນກ຺ຂມ຺ມສ຺ສິຕໂທມນສ຺ສເວທນາ; ສາມິສາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ນາມ ຉ ເຄຫສິຕອຸເປກ຺ຂາເວທນາ; ນິຣາມິສາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ນາມ ຉ ເນກ຺ຂມ຺ມສ຺ສິຕອຸເປກ຺ຂາເວທນາ. ຕາສໍ ວິຠາໂຄ ອຸປຣິປຓ຺ຓາເສ ປາຬິຍໍ (ມ. ນິ. ໓.໓໐໔ ອາທໂຍ) ອາຄໂຕເຍວ. ໂສ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂສ ຕໍ ເວທນານິມິຕ຺ຕໍ. ພຫິທ຺ຘາ ເວທນາສູຕິ ປຣປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເວທນາສຸ. ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທຍມານນ຺ຕິ ປຣປຸຄ຺ຄລໍ ສຸຂເວທນໍ ເວທຍມານໍ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຕິ ກາເລນ ອຕ຺ຕໂນ ກາເລນ ປຣສ຺ສ ເວທນາສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປສໍຫຣຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ວາເຣ ຍສ຺ມາ ເນວ ອຕ຺ຕາ, ນ ປໂຣ ນິຍມິໂຕ; ຕສ຺ມາ ເວທນາປຣິຄ຺ຄຫມຕ຺ຕເມວ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ສຸຂໍ ເວທນໍ ສຸຂາ ເວທນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ປພ຺ເພ ສຸທ຺ຘວິປສ຺ສນາວ ກຖິຕາຕິ.

ເວທນານຸປສ຺ສນານິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນານິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໓໖໕. ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນານິທ຺ເທເສປິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕສທິສໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສຣາຄໍ ວາ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິອາທີສຸ ປນ ສຣາຄນ຺ຕິ ອຏ຺ຐວິຘໍ ໂລຠສຫຄຕໍ. ວີຕຣາຄນ຺ຕິ ໂລກິຍກຸສລາພ຺ຍາກຕໍ. ອິທໍ ປນ ຍສ຺ມາ ສມ຺ມສນໍ ນ ຘມ຺ມສໂມຘານໍ, ຕສ຺ມາ ອິຘ ເອກປເທປິ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ນ ລພ຺ຠຕິ. ຍສ຺ມາ ປຫາເນກຏ຺ຐວເສນ ຣາຄາທີຫິ ສຫ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຫີຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ທ຺ວີສຸ ປເທສຸ ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕີຕິ ນ ຄຫິຕານິ. ເສສານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອກຸສລຈິຕ຺ຕານິ ເນວ ປຸຣິມປທໍ, ນ ປຈ຺ຉິມປທໍ ຠຊນ຺ຕິ. ສໂທສນ຺ຕິ ທຸວິຘໍ ໂທມນສ຺ສສຫຄຕໍ. ວີຕໂທສນ຺ຕິ ໂລກິຍກຸສລາພ຺ຍາກຕໍ. ເສສານິ ທສ ອກຸສລຈິຕ຺ຕານິ ເນວ ປຸຣິມປທໍ, ນ ປຈ຺ຉິມປທໍ ຠຊນ຺ຕິ. ສໂມຫນ຺ຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາສຫຄຕຎ຺ເຈວ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕຎ຺ຈາຕິ ທຸວິຘໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ໂມໂຫ ສພ຺ພາກຸສເລສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ເສສານິປິ ອິຘ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ ເອວ. ອິມສ຺ມິໍ ເຍວ ຫິ ທຸເກ ທ຺ວາທສາກຸສລຈິຕ຺ຕານິ ປຣິຍາທິຓ຺ຓານີຕິ. ວີຕໂມຫນ຺ຕິ ໂລກິຍກຸສລາພ຺ຍາກຕໍ. ສໍຂິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຖິນມິທ຺ຘານຸປຕິຕໍ. ເອຕຎ຺ຫິ ສງ຺ກຸຏິຕຈິຕ຺ຕໍ ນາມ. ວິກ຺ຂິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕໍ. ເອຕຎ຺ຫິ ປສຏຈິຕ຺ຕໍ ນາມ.

ມຫຄ຺ຄຕນ຺ຕິ ຣູປາວຈຣໍ ອຣູປາວຈຣຎ຺ຈ. ອມຫຄ຺ຄຕນ຺ຕິ ກາມາວຈຣໍ. ສອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ກາມາວຈຣໍ. ອນຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ຣູປາວຈຣຎ຺ຈ ອຣູປາວຈຣຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຣາປິ ສອຸຕ຺ຕຣໍ ຣູປາວຈຣໍ, ອນຸຕ຺ຕຣໍ ອຣູປາວຈຣເມວ. ສມາຫິຕນ຺ຕິ ຍສ຺ສ ອປ຺ປນາສມາຘິ ອຸປຈາຣສມາຘິ ວາ ອຕ຺ຖິ. ອສມາຫິຕນ຺ຕິ ອຸຠຍສມາຘິວິຣຫິຕໍ. ວິມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕທງ຺ຄວິກ຺ຂມ຺ຠນວິມຸຕ຺ຕີຫິ ວິນິມຸຕ຺ຕໍ. ອວິມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຸຠຍວິມຸຕ຺ຕິຣຫິຕໍ; ສມຸຈ຺ເຉທປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິນິສ຺ສຣຓວິມຸຕ຺ຕີນໍ ປນ ອິຘ ໂອກາໂສວ ນຕ຺ຖິ. ສຣາຄມສ຺ສ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ສຣາຄໍ ອສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ. ເສສໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ. ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ປພ຺ເພ ສຸທ຺ຘວິປສ຺ສນາວ ກຖິຕາຕິ.

ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນານິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນານິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

ນີວຣຓປພ຺ພວຓ຺ຓນາ

໓໖໗. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຍສ຺ມາ ກາຍານຸປສ຺ສນາຍ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘປຣິຄ຺ຄໂຫວ ກຖິໂຕ, ເວທນານຸປສ຺ສນາຍ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘປຣິຄ຺ຄໂຫວ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາຍ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘປຣິຄ຺ຄໂຫວ ຕສ຺ມາ ອິທານິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມສີເສນ ສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘປຣິຄ຺ຄຫມ຺ປິ ກເຖຕຸໍ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ກຖຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສນ຺ຕນ຺ຕິ ອຠິຓ຺ຫສມຸທາຈາຣວເສນ ສໍວິຊ຺ຊມານໍ. ອສນ຺ຕນ຺ຕິ ອສມຸທາຈາຣວເສນ ວາ ປຫີນຕ຺ຕາ ວາ ອວິຊ຺ຊມານໍ. ຍຖາ ຈາຕິ ເຍນ ກາຣເຓນ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ. ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕີຕິ ຕຎ຺ຈ ກາຣຓໍ ປຊານາຕິ. ອິມິນາ ນເຍນ ສພ຺ພປເທສຸ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຠນິມິຕ຺ເຕ ອໂຍນິໂສມນສິກາເຣນ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ. ສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ ນາມ ສຸຠມ຺ປິ ສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ, ສຸຠາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ. ອໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ນາມ ອນຸປາຍມນສິກາໂຣ ອຸປ຺ປຖມນສິກາໂຣ, ອນິຈ຺ເຈ ນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ວາ ທຸກ຺ເຂ ສຸຂນ຺ຕິ ວາ ອນຕ຺ຕນິ ອຕ຺ຕາຕິ ວາ ອສຸເຠ ສຸຠນ຺ຕິ ວາ ມນສິກາໂຣ. ຕໍ ຕຕ຺ຖ ພຫຸລໍ ປວຕ຺ຕຍໂຕ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ –

‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ – ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒).

ອສຸຠນິມິຕ຺ເຕ ປນ ໂຍນິໂສມນສິກາເຣນສ຺ສ ປຫານໍ ໂຫຕິ. ອສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ ນາມ ອສຸຠມ຺ປິ ອສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ, ອສຸຠາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ອສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ. ໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ນາມ ອຸປາຍມນສິກາໂຣ ປຖມນສິກາໂຣ, ອນິຈ຺ເຈ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ວາ ທຸກ຺ເຂ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວາ ອນຕ຺ຕນິ ອນຕ຺ຕາຕິ ວາ ອສຸເຠ ອສຸຠນ຺ຕິ ວາ ມນສິກາໂຣ. ຕໍ ຕຕ຺ຖ ພຫຸລໍ ປວຕ຺ຕຍໂຕ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ປຫີຍຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ –

‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ ອຍມນາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ, ເວປຸລ຺ລາຍາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒).

ອປິຈ ຉ ຘມ຺ມາ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ປຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ – ອສຸຠນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸຄ຺ຄໂຫ, ອສຸຠຠາວນານຸໂຍໂຄ, ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣຕາ, ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ, ສປ຺ປາຍກຖາຕິ. ທສວິຘຎ຺ຫິ ອສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສາປິ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ປຫີຍຕິ, ຠາເວນ຺ຕສ຺ສາປິ; ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ປິຫິຕທ຺ວາຣສ຺ສາປິ; ຈຕຸນ຺ນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອາໂລປານໍ ໂອກາເສ ສຕິ ອຸທກໍ ປິວິຕ຺ວາ ຍາປນສີລຕາຍ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸໂນປິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຎ຺ຈ ອາໂລເປ, ອຠຸຕ຺ວາ ອຸທກໍ ປິເວ;

ອລໍ ຜາສຸວິຫາຣາຍ, ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ’’ຕິ. (ເຖຣຄາ. ໙໘໓);

ອສຸຠກມ຺ມິກຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣສທິເສ ອສຸຠຠາວນາຣເຕ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕ ເສວນ຺ຕສ຺ສາປິ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ປຫີຍຕິ; ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ທສອສຸຠນິສ຺ສິຕສປ຺ປາຍກຖາຍປິ ປຫີຍຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຉ ຘມ຺ມາ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ປຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ອິເມຫິ ປນ ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ປຫີນສ຺ສ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ປຏິຆນິມິຕ຺ເຕ ອໂຍນິໂສມນສິກາເຣນ ປນ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຏິຆມ຺ປິ ປຏິຆນິມິຕ຺ຕໍ ນາມ; ປຏິຆາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ປຏິຆນິມິຕ຺ຕໍ. ອໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ສພ຺ພຕ຺ຖ ເອກລກ຺ຂໂຓວ. ຕໍ ຕສ຺ມິໍ ນິມິຕ຺ເຕ ພຫຸລໍ ປວຕ຺ຕຍໂຕ ພ຺ຍາປາໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ –

‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິຆນິມິຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ – ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒).

ເມຕ຺ຕາຍ ປນ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ໂຍນິໂສມນສິກາເຣນສ຺ສ ປຫານໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ເມຕ຺ຕາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອປ຺ປນາປິ ອຸປຈາໂຣປິ ວຏ຺ຏຕິ; ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕີຕິ ອປ຺ປນາວ. ໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂໂຓວ. ຕໍ ຕຕ຺ຖ ພຫຸລໍ ປວຕ຺ຕຍໂຕ ພ຺ຍາປາໂທ ປຫີຍຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ –

‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເມຕ຺ຕາເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ – ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ, ເວປຸລ຺ລາຍາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒ ໂຖກໍ ວິສທິສໍ).

ອປິຈ ຉ ຘມ຺ມາ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ປຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ – ເມຕ຺ຕານິມິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸຄ຺ຄໂຫ, ເມຕ຺ຕາຠາວນານຸໂຍໂຄ, ກມ຺ມສ຺ສກຕາປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ, ປຏິສງ຺ຂານພຫຸລີກຕາ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ, ສປ຺ປາຍກຖາຕິ. ໂອທິສ຺ສກາໂນທິສ຺ສກທິສາຜຣຓານຎ຺ຫິ ອຎ຺ຎຕຣວເສນ ເມຕ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສາປິ ພ຺ຍາປາໂທ ປຫີຍຕິ. ໂອຘິໂສ ອໂນຘິໂສ ທິສາຜຣຓວເສນ ເມຕ຺ຕໍ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສາປິ. ‘ຕ຺ວໍ ເອຕສ຺ສ ກຸທ຺ໂຘ ກິໍ ກຣິສ຺ສສິ, ກິມສ຺ສ ສີລາທີນິ ວິນາເສຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສສິ? ນນຸ ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ເມນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ເມເນວ ຄມິສ຺ສສິ? ປຣສ຺ສ ກຸຊ຺ຌນໍ ນາມ ວີຕຈ຺ຈິຕງ຺ຄາຣຕຕ຺ຕອໂຍສລາກຄູຖາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣສ຺ສ ປຫຣິຕຸກາມຕາສທິສໍ ໂຫຕິ. ເອໂສປິ ຕວ ກຸທ຺ໂຘ ກິໍ ກຣິສ຺ສຕິ? ກິໍ ເຕ ສີລາທີນິ ວິນາເສຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ? ເອສ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ເມນາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ເມເນວ ຄມິສ຺ສຕິ; ອປ຺ປຏິຈ຺ຉິຕປເຫຓກໍ ວິຍ ປຏິວາຕຂິຕ຺ຕຣໂຊມຸຏ຺ຐິ ວິຍ ຈ ເອຕສ຺ເສເວສ ໂກໂຘ ມຕ຺ຖເກ ປຕິສ຺ສຕີ’ຕິ. ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປຣສ຺ສ ຈ ກມ຺ມສ຺ສກຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕປິ, ອຸຠຍກມ຺ມສ຺ສກຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຏິສງ຺ຂາເນ ຐິຕສ຺ສາປິ, ອສ຺ສຄຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສທິເສ ເມຕ຺ຕາຠາວນາຣເຕ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕ ເສວນ຺ຕສ຺ສາປິ ພ຺ຍາປາໂທ ປຫີຍຕິ; ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ເມຕ຺ຕານິສ຺ສິຕສປ຺ປາຍກຖາຍປິ ປຫີຍຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຉ ຘມ຺ມາ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ປຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ອິເມຫິ ປນ ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ປຫີນສ຺ສ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ອຣຕີຕິອາທີສຸ ອໂຍນິໂສມນສິກາເຣນ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ. ອຣຕິ ນາມ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຕາ. ຕນ຺ທີ ນາມ ກາຍາລສິຍຕາ. ວິຊມ຺ຠິກາ ນາມ ກາຍວິນາມນາ. ຠຕ຺ຕສມ຺ມໂທ ນາມ ຠຕ຺ຕມຸຈ຺ຉາ ຠຕ຺ຕປຣິຬາໂຫ. ເຈຕໂສ ລີນຕ຺ຕໍ ນາມ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ລີນາກາໂຣ. ອິເມສຸ ອຣຕິອາທີສຸ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣໍ ພຫຸລໍ ປວຕ຺ຕຍໂຕ ຖິນມິທ຺ຘໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ –

‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຕິ ຕນ຺ທີ ວິຊມ຺ຠິກາ ຠຕ຺ຕສມ຺ມໂທ ເຈຕໂສ ຈ ລີນຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ – ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒).

ອາຣມ຺ຠຘາຕຸອາທີສຸ ປນ ໂຍນິໂສມນສິກາເຣນສ຺ສ ປຫານໍ ໂຫຕິ. ອາຣມ຺ຠຘາຕຸ ນາມ ປຐມາຣມ຺ຠວີຣິຍໍ. ນິກ຺ກມຘາຕຸ ນາມ ໂກສຊ຺ຊໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕຕ຺ຕາ ຕໂຕ ພລວຕຣໍ. ປຣກ຺ກມຘາຕຸ ນາມ ປຣໍ ປຣໍ ຐານໍ ອກ຺ກມນໂຕ ຕໂຕປິ ພລວຕຣໍ. ອິມສ຺ມິໍ ຕິປ຺ປເຠເທ ວີຣິເຍ ໂຍນິໂສມນສິກາຣໍ ພຫຸລໍ ປວຕ຺ຕຍໂຕ ຖິນມິທ຺ຘໍ ປຫີຍຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ –

‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຣມ຺ຠຘາຕຸ, ນິກ຺ກມຘາຕຸ, ປຣກ຺ກມຘາຕຸ. ຕຕ຺ຖ ໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ – ອຍມນາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ, ເວປຸລ຺ລາຍາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒).

ອປິຈ ຉ ຘມ຺ມາ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ປຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ – ອຕິໂຠຊເນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາໂຫ, ອິຣິຍາປຖສມ຺ປຣິວຕ຺ຕນຕາ, ອາໂລກສຎ຺ຎາມນສິກາໂຣ, ອພ຺ໂຠກາສວາໂສ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ, ສປ຺ປາຍກຖາຕິ. ອາຫຣຫຕ຺ຖກ ຠຸຕ຺ຕວມິຕກ ຕຕ຺ຣວຏ຺ຏກ ອລໍສາຏກ ກາກມາສກໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານທິວາຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຫິ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣໂຕ ຖິນມິທ຺ຘໍ ມຫາຫຕ຺ຖີ ວິຍ ໂອຕ຺ຖຣນ຺ຕໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ຈຕຸປຎ຺ຈອາໂລປໂອກາສໍ ປນ ຐເປຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ຍາປນສີລສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕໍ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕິໂຠຊເນ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສາປິ ຖິນມິທ຺ຘໍ ປຫີຍຕິ. ຍສ຺ມິໍ ອິຣິຍາປເຖ ຖິນມິທ຺ຘໍ ໂອກ຺ກມຕິ ຕໂຕ ອຎ຺ຎໍ ປຣິວຕ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສາປິ, ຣຕ຺ຕິໍ ຈນ຺ທາໂລກທີປາໂລກອຸກ຺ກາໂລເກ ທິວາ ສູຣິຍາໂລກໍ ມນສິກໂຣນ຺ຕສ຺ສາປິ, ອພ຺ໂຠກາເສ ວສນ຺ຕສ຺ສາປິ, ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖຣສທິເສ ປຫີນຖິນມິທ຺ເຘ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕ ເສວນ຺ຕສ຺ສາປິ ຖິນມິທ຺ຘໍ ປຫີຍຕິ; ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ຘຸຕງ຺ຄນິສ຺ສິຕສປ຺ປາຍກຖາຍປິ ປຫີຍຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຉ ຘມ຺ມາ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ປຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ອິເມຫິ ປນ ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ປຫີນສ຺ສ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ເຈຕໂສ ອວູປສເມ ອໂຍນິໂສມນສິກາເຣນ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ. ອວູປສໂມ ນາມ ອວູປສນ຺ຕາກາໂຣ; ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈເມເວຕໍ ອຕ຺ຖໂຕ. ຕຕ຺ຖ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣໍ ພຫຸລໍ ປວຕ຺ຕຍໂຕ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ –

‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຈຕໂສ ອວູປສໂມ. ຕຕ຺ຖ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ – ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒).

ສມາຘິສງ຺ຂາເຕ ປນ ເຈຕໂສ ວູປສເມ ໂຍນິໂສມນສິກາເຣນສ຺ສ ປຫານໍ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ –

‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຈຕໂສ ວູປສໂມ. ຕຕ຺ຖ ໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ – ອຍມນາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ, ເວປຸລ຺ລາຍາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒).

ອປິຈ ຉ ຘມ຺ມາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ປຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ – ພຫຸສ຺ສຸຕຕາ, ປຣິປຸຈ຺ຉກຕາ, ວິນເຍ ປກຕຎ຺ຎຸຕາ, ວຸຑ຺ຒເສວິຕາ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ, ສປ຺ປາຍກຖາຕິ. ພາຫຸສຈ຺ເຈນປິ ຫິ ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ຕໂຍ ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວາ ປຎ຺ຈ ວາ ນິກາເຍ ປາຬິວເສນ ຈ ອຕ຺ຖວເສນ ຈ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສາປິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ປຫີຍຕິ. ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍປຣິປຸຈ຺ຉາພຫຸລສ຺ສາປິ, ວິນຍປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍໍ ຈິຓ຺ຓວສີຠາວຕາຍ ປກຕຎ຺ຎຸໂນປິ, ວຸຑ຺ເຒ ມຫລ຺ລກຕ຺ເຖເຣ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕສ຺ສາປິ, ອຸປາລິຕ຺ເຖຣສທິເສ ວິນຍຘເຣ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕ ເສວນ຺ຕສ຺ສປິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ປຫີຍຕິ; ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍນິສ຺ສິຕສປ຺ປາຍກຖາຍປິ ປຫີຍຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຉ ຘມ຺ມາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ປຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ອິເມຫິ ປນ ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ປຫີເນ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ເຈ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ວິຈິກິຈ຺ຉາຐານີເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອໂຍນິໂສມນສິກາເຣນ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ. ວິຈິກິຈ຺ຉາຐານີຍາ ຘມ຺ມາ ນາມ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ກາຣຓຕ຺ຕາ ວິຈິກິຈ຺ຉາວ. ຕຕ຺ຖ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣໍ ພຫຸລໍ ປວຕ຺ຕຍໂຕ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ –

‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຈິກິຈ຺ຉາຐານີຍາ ຘມ຺ມາ. ຕຕ຺ຖ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ – ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນາຍ ວາ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ອຸປ຺ປາທາຍ, ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ວາ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒).

ກຸສລາທິຘມ຺ເມສຸ ໂຍນິໂສມນສິກາເຣນ ປນສ຺ສາ ປຫານໍ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ –

‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸສລາກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ສາວຊ຺ຊານວຊ຺ຊາ ຘມ຺ມາ, ຫີນປ຺ປຓີຕາ ຘມ຺ມາ, ກຓ຺ຫສຸກ຺ກສປ຺ປຏິຠາຄາ ຘມ຺ມາ. ຕຕ຺ຖ ໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ – ອຍມນາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນາຍ ວາ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ອຸປ຺ປາທາຍ, ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ວາ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ, ເວປຸລ຺ລາຍາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒).

ອປິຈ ຉ ຘມ຺ມາ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ປຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ – ພຫຸສ຺ສຸຕຕາ, ປຣິປຸຈ຺ຉກຕາ, ວິນເຍ ປກຕຎ຺ຎຸຕາ, ອຘິໂມກ຺ຂພຫຸລຕາ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ, ສປ຺ປາຍກຖາຕິ. ພາຫຸສຈ຺ເຈນປິ ຫິ ເອກໍ ວາ…ເປ… ປຎ຺ຈ ວາ ນິກາເຍ ປາຬິວເສນ ຈ ອຕ຺ຖວເສນ ຈ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສາປິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ປຫີຍຕິ. ຕີຓິ ຣຕນານິ ອາຣພ຺ຠ ປຣິປຸຈ຺ຉາພຫຸລສ຺ສາປິ, ວິນເຍ ຈິຓ຺ຓວສີຠາວສ຺ສາປິ, ຕີສຸ ຣຕເນສຸ ໂອກປ຺ປນິຍສທ຺ຘາສງ຺ຂາຕອຘິໂມກ຺ຂພຫຸລສ຺ສາປິ, ສທ຺ຘາຘິມຸຕ຺ເຕ ວກ຺ກລິຕ຺ເຖຣສທິເສ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕ ເສວນ຺ຕສ຺ສາປິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ປຫີຍຕິ. ຐານນິສ຺ສຊ຺ຊາທີສຸ ຕິຓ຺ຓໍ ຣຕນານໍ ຄຸຓນິສ຺ສິຕສປ຺ປາຍກຖາຍປິ ປຫີຍຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຉ ຘມ຺ມາ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ປຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ອິເມຫິ ປນ ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ປຫີນາຍ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ນີວຣຓປພ຺ພວຓ຺ຓນາ.

ໂພຊ຺ຌງ຺ຄປພ຺ພວຓ຺ຓນາ

ໂພຊ຺ຌງ຺ຄປພ຺ເພ ສນ຺ຕນ຺ຕິ ປຏິລາຠວເສນ ວິຊ຺ຊມານໍ. ອສນ຺ຕນ຺ຕິ ອປ຺ປຏິລາຠວເສນ ອວິຊ຺ຊມານໍ. ຍຖາ ຈ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສາຕິອາທີສຸ ປນ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຕາວ –

‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຏ຺ຐານີຍາ ຘມ຺ມາ. ຕຕ຺ຖ ໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ – ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໘໓) – ເອວໍ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ສຕິເຍວ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຏ຺ຐານີຍາ ຘມ຺ມາ. ໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂໂຓເຍວ. ຕໍ ຕຕ຺ຖ ພຫຸລໍ ປວຕ຺ຕຍໂຕ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ອປິຈ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ – ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ, ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນຕາ, ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິປຸຄ຺ຄລເສວນຕາ, ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາຕິ. ອຠິກ຺ກນ຺ຕາທີສຸ ຫິ ສຕ຺ຕສຸ ຐາເນສຸ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ, ຠຕ຺ຕນິກ຺ຂິຕ຺ຕກາກສທິເສ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິປຸຄ຺ຄເລ ປຣິວຊ຺ຊເນນ, ຕິສ຺ສທຕ຺ຕຕ຺ເຖຣອຠຍຕ຺ເຖຣສທິເສ ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິປຸຄ຺ຄເລ ເສວເນນ, ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ສຕິສມຸຏ຺ຐາປນຕ຺ຖໍ ນິນ຺ນໂປຓປພ຺ຠາຣຈິຕ຺ຕຕາຍ ຈ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປນສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ຠາວນາປາຣິປູຣິ ໂຫຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ປນ –

‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸສລາກຸສລາ ຘມ຺ມາ…ເປ… ກຓ຺ຫສຸກ຺ກສປ຺ປຏິຠາຄາ ຘມ຺ມາ. ຕຕ຺ຖ ໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ – ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒) –

ເອວໍ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ.

ອປິຈ ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ – ປຣິປຸຈ຺ຉກຕາ, ວຕ຺ຖຸວິສທກິຣິຍາ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍສມຕ຺ຕປຏິປາທນາ, ທຸປ຺ປຎ຺ຎປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນາ, ປຎ຺ຎວນ຺ຕປຸຄ຺ຄລເສວນາ, ຄມ຺ຠີຣຎາຓຈຣິຍປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ, ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຣິປຸຈ຺ຉກຕາຕິ ຂນ຺ຘຘາຕຸອາຍຕນອິນ຺ທ຺ຣິຍພລໂພຊ຺ຌງ຺ຄມຄ຺ຄງ຺ຄຌານສມຖວິປສ຺ສນານໍ ອຕ຺ຖສນ຺ນິສ຺ສິຕປຣິປຸຈ຺ຉາພຫຸລຕາ. ວຕ຺ຖຸວິສທກິຣິຍາຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣານໍ ວຕ຺ຖູນໍ ວິສທຠາວກຣຓໍ. ຍທາ ຫິສ຺ສ ເກສນຂໂລມານິ ທີຆານິ ໂຫນ຺ຕິ, ສຣີຣໍ ວາ ອຸສ຺ສນ຺ນໂທສຎ຺ເຈວ ເສທມລມກ຺ຂິຕຎ຺ຈ, ຕທາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກໍ ວຕ຺ຖຸ ອວິສທໍ ໂຫຕິ ອປຣິສຸທ຺ຘໍ. ຍທາ ປນ ຈີວຣໍ ຊິຓ຺ຓໍ ກິລິຏ຺ຐໍ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ເສນາສນໍ ວາ ອຸກ຺ລາປໍ, ຕທາ ພາຫິຣໍ ວຕ຺ຖຸ ອວິສທໍ ໂຫຕິ ອປຣິສຸທ຺ຘໍ. ຕສ຺ມາ ເກສາທິເຉທເນນ ອຸທ຺ຘໍວິເຣຈນອໂຘວິເຣຈນາທີຫິ ສຣີຣສລ຺ລຫຸກຠາວກຣເຓນ, ອຸຈ຺ຉາທນນ຺ຫາປເນນ ຈ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກວຕ຺ຖຸ ວິສທໍ ກາຕພ຺ພໍ. ສູຈິກມ຺ມໂຘວນຣຊນປຣິຠຓ຺ຑກຣຓາທີຫິ ພາຫິຣວຕ຺ຖຸ ວິສທໍ ກາຕພ຺ພໍ. ເອຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ອວິສເທ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິເກສຸ ຎາຓມ຺ປິ ອວິສທໍ ໂຫຕິ ອປຣິສຸທ຺ຘໍ; ອປຣິສຸທ຺ຘານິ ທີປກປລ຺ລກວຏ຺ຏິເຕລານິ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນທີປສິຂາຍ ໂອຠາໂສ ວິຍ. ວິສເທ ປນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິເກສຸ ຎາຓມ຺ປິ ວິສທໍ ໂຫຕິ ປຣິສຸທ຺ຘານິ ທີປກປລ຺ລກວຏ຺ຏິເຕລານິ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນທີປສິຂາຍ ໂອຠາໂສ ວິຍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວຕ຺ຖຸວິສທກິຣິຍາ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ.

ອິນ຺ທ຺ຣິຍສມຕ຺ຕປຏິປາທນາ ນາມ ສທ຺ຘາທີນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ສມຠາວກຣຓໍ. ສເຈ ຫິສ຺ສ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ພລວໍ ໂຫຕິ, ອິຕຣານິ ມນ຺ທານິ, ຕໂຕ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຄ຺ຄຫກິຈ຺ຈໍ, ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຸປຏ຺ຐານກິຈ຺ຈໍ, ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອວິກ຺ເຂປກິຈ຺ຈໍ, ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ທສ຺ສນກິຈ຺ຈໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ຘມ຺ມສຠາວປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓນ ວາ ຍຖາ ວາ ມນສິກໂຣໂຕ ພລວໍ ຊາຕໍ, ຕຖາ ອມນສິກາເຣນ ຫາເປຕພ຺ພໍ. ວກ຺ກລິຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ ເຈຕ຺ຖ ນິທສ຺ສນໍ. ສເຈ ປນ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ພລວໍ ໂຫຕິ, ອຖ ເນວ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຘິໂມກ຺ຂກິຈ຺ຈໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ນ ອິຕຣານິ ອິຕຣກິຈ຺ຈເຠທໍ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ປສ຺ສທ຺ຘາທິຠາວນາຍ ຫາເປຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຣາປິ ໂສຓຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ ທສ຺ເສຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ ເອກສ຺ສ ພລວຠາເວ ສຕິ ອິຕເຣສໍ ອຕ຺ຕໂນ ກິຈ຺ເຈສຸ ອສມຕ຺ຖຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ວິເສສໂຕ ປເນຕ຺ຖ ສທ຺ຘາປຎ຺ຎານໍ ສມາຘິວີຣິຍານຎ຺ຈ ສມຕໍ ປສໍສນ຺ຕິ. ພລວສທ຺ໂຘ ຫິ ມນ຺ທປຎ຺ໂຎ ມຸທ຺ຘປ຺ປສນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ອວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ປສີທຕິ. ພລວປຎ຺ໂຎ ມນ຺ທສທ຺ໂຘ ເກຣາຏິກປກ຺ຂໍ ຠຊຕິ, ເຠສຊ຺ຊສມຸຏ຺ຐິໂຕ ວິຍ ໂຣໂຄ ອເຕກິຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ ‘ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທມຕ຺ເຕເນວ ກຸສລໍ ໂຫຕີ’ຕິ ອຕິຘາວິຕ຺ວາ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ອກໂຣນ຺ໂຕ ນິຣເຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຸຠິນ຺ນໍ ປນ ສມຕາຍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍເຍວ ປສີທຕິ. ພລວສມາຘິໍ ປນ ມນ຺ທວີຣິຍໍ, ສມາຘິສ຺ສ ໂກສຊ຺ຊປກ຺ຂຕ຺ຕາ, ໂກສຊ຺ຊໍ ອຘິຠວຕິ. ພລວວີຣິຍໍ ມນ຺ທສມາຘິໍ, ວີຣິຍສ຺ສ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈປກ຺ຂຕ຺ຕາ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ອຘິຠວຕິ. ສມາຘິ ປນ ວີຣິເຍນ ສໍໂຍຊິໂຕ ໂກສຊ຺ເຊ ປຕິຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ວີຣິຍໍ ສມາຘິນາ ສໍໂຍຊິຕໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈ ປຕິຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ຕສ຺ມາ ຕທຸຠຍມ຺ປິ ສມໍ ກາຕພ຺ພໍ. ອຸຠຍສມຕາຍ ຫິ ອປ຺ປນາ ໂຫຕິ. ອປິຈ ສມາຘິກມ຺ມິກສ຺ສ ພລວຕີປິ ສທ຺ຘາ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວໍ ໂສ ສທ຺ທຫນ຺ໂຕ ໂອກປ຺ເປນ຺ໂຕ ອປ຺ປນໍ ປາປຸຓິສ຺ສຕິ.

ສມາຘິປຎ຺ຎາສຸ ປນ ສມາຘິກມ຺ມິກສ຺ສ ເອກຄ຺ຄຕາ ພລວຕີ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂສ ອປ຺ປນໍ ປາປຸຓາຕິ. ວິປສ຺ສນາກມ຺ມິກສ຺ສ ປຎ຺ຎາ ພລວຕີ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂສ ລກ຺ຂຓປຏິເວຘໍ ປາປຸຓາຕິ. ອຸຠິນ຺ນໍ ປນ ສມຕາຍ ອປ຺ປນາ ໂຫຕິເຍວ. ສຕິ ປນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ພລວຕີ ວຏ຺ຏຕິ. ສຕິ ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈປກ຺ຂິການໍ ສທ຺ຘາວີຣິຍປຎ຺ຎານໍ ວເສນ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈປາຕໂຕ, ໂກສຊ຺ຊປກ຺ຂິເກນ ຈ ສມາຘິນາ ໂກສຊ຺ຊປາຕໂຕ ຣກ຺ຂຕິ. ຕສ຺ມາ ສາ, ໂລຓຘູປນໍ ວິຍ ສພ຺ພພ຺ຍຎ຺ຊເນສຸ, ສພ຺ພກມ຺ມິກອມຈ຺ໂຈ ວິຍ ຈ ສພ຺ພຣາຊກິຈ຺ເຈສຸ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ. ເຕນາຫ ‘‘ສຕິ ຈ ປນ ສພ຺ພຕ຺ຖິກາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ. ກິໍ ກາຣຓາ? ຈິຕ຺ຕຎ຺ຫິ ສຕິປຏິສຣຓໍ, ອາຣກ຺ຂປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ຈ ສຕິ; ນ ວິນາ ສຕິຍາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຄ຺ຄຫນິຄ຺ຄໂຫ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ທຸປ຺ປຎ຺ຎປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນາ ນາມ ຂນ຺ຘາທິເຠເທ ອໂນຄາຬ຺ຫປຎ຺ຎານໍ ທຸມ຺ເມຘປຸຄ຺ຄລານໍ ອາຣກາ ປຣິວຊ຺ຊນໍ. ປຎ຺ຎວນ຺ຕປຸຄ຺ຄລເສວນາ ນາມ ສມປຎ຺ຎາສລກ຺ຂຓປຣິຄ຺ຄາຫິກາຍ ອຸທຍພ຺ພຍປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄຕປຸຄ຺ຄລເສວນາ. ຄມ຺ຠີຣຎາຓຈຣິຍປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ນາມ ຄມ຺ຠີເຣສຸ ຂນ຺ຘາທີສຸ ປວຕ຺ຕາຍ ຄມ຺ຠີຣປຎ຺ຎາຍ ປເຠທປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ. ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາ ນາມ ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສມຸຏ຺ຐາປນຕ຺ຖໍ ນິນ຺ນໂປຓປພ຺ຠາຣຈິຕ຺ຕຕາ. ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປນສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ຠາວນາປາຣິປູຣິ ໂຫຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ –

‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຣມ຺ຠຘາຕຸ ນິກ຺ກມຘາຕຸ ປຣກ຺ກມຘາຕຸ. ຕຕ຺ຖ ໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ – ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒) –

ເອວໍ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ.

ອປິຈ ເອກາທສ ຘມ຺ມາ ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ – ອປາຍຠຍປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຕາ, ອານິສໍສທສ຺ສາວິຕາ, ຄມນວີຖິປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຕາ, ປິຓ຺ຑປາຕາປຈາຍນຕາ, ທາຍຊ຺ຊມຫຕ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຕາ, ສຕ຺ຖຸມຫຕ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຕາ, ຊາຕິມຫຕ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຕາ, ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິມຫຕ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຕາ, ກຸສີຕປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນຕາ, ອາຣທ຺ຘວີຣິຍປຸຄ຺ຄລເສວນຕາ, ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນິຣເຍສຸ ປຎ຺ຈວິຘພນ຺ຘນກມ຺ມກາຣຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວນກາເລປິ, ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍໍ ຊາລກ຺ຂິປກຸມີນາທີຫິ ຄຫິຕກາເລປິ, ປາຈນກຓ຺ຏກາທິປ຺ປຫາຣາວິຕຸນ຺ນສ຺ສ ປນ ສກຏວຫນາທິກາເລປິ, ເປຕ຺ຕິວິສເຍ ອເນການິປິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣມ຺ປິ ຂຸປ຺ປິປາສາຫິ ອາຕຸຣີຠູຕກາເລປິ, ກາລກຎ຺ຊິກອສຸເຣສຸ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ຖອສີຕິຫຕ຺ຖປ຺ປມາເຓນ ອຏ຺ຐິຈມ຺ມມຕ຺ເຕເນວ ອຕ຺ຕຠາເວນ ວາຕາຕປາທິທຸກ຺ຂານຸຠວນກາເລປິ ນ ສກ຺ກາ ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ. ‘ອຍເມວ ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ, ກາໂລ ວີຣິຍກຣຓາຍາ’ຕິ ເອວໍ ອປາຍຠຍໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສາປິ ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ‘ນ ສກ຺ກາ ກຸສີເຕນ ນວ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມາ ລທ຺ຘຸໍ; ອາຣທ຺ຘວີຣິເຍເນວ ສກ຺ກາ; ອຍມານິສໍໂສ ວີຣິຍສ຺ສາ’ຕິ ເອວໍ ອານິສໍສທສ຺ສາວິໂນປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ‘ສພ຺ພພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘມຫາສາວເກເຫວ ເຕ ຄຕມຄ຺ໂຄ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ; ໂສ ຈ ນ ສກ຺ກາ ກຸສີເຕນ ຄນ຺ຕຸ’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຄມນວີຖິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສາປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ‘ເຍ ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕາທີຫິ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ອິເມ ເຕ ມນຸສ຺ສາ ເນວ ຎາຕກາ, ນ ທາສກມ຺ມກຣາ, ນາປິ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ‘ຊີວິສ຺ສາມາ’ຕິ ເຕ ປຓີຕານິ ປິຓ຺ຑປາຕາທີນິ ເທນ຺ຕິ; ອຖ ໂຂ ອຕ຺ຕໂນ ກາຣານໍ ມຫປ຺ຜລຕໍ ປຈ຺ຈາສິໍສມານາ ເທນ຺ຕິ. ສຕ຺ຖາຣາປິ ‘ອຍໍ ອິເມ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ກາຍທຬ຺ຫີພຫຸໂລ ສຸຂໍ ວິຫຣິສ຺ສຕີ’ຕິ ນ ເອວຎ຺ຈ ສມ຺ປສ຺ສຕາ ຕຸຍ຺ຫໍ ປຈ຺ຈຍາ ອນຸຎ຺ຎຕາ; ອຖ ໂຂ ‘ອຍໍ ອິເມ ປຣິຠຸຎ຺ຊມາໂນ ສມຓຘມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໂຕ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສຕີ’ຕິ ເຕ ປຈ຺ຈຍາ ອນຸຎ຺ຎາຕາ. ໂສ ທານິ ຕ຺ວໍ ກຸສີໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ນ ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອປຈາຍິສ຺ສສິ. ອາຣທ຺ຘວີຣິຍສ຺ເສວ ຫິ ປິຓ຺ຑປາຕາປຈາຍນໍ ນາມ ໂຫຕີ’ຕິ ເອວໍ ປິຓ຺ຑປາຕາປຈາຍນໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສາປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ມຫາມິຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວິຍ.

ເຖໂຣ ກິຣ ກສ຺ສກເລເຓ ນາມ ປຏິວສຕິ. ຕສ຺ສ ຈ ໂຄຈຣຄາເມ ເອກາ ມຫາອຸປາສິກາ ເຖຣໍ ປຸຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ປຏິຊຄ຺ຄຕິ. ສາ ເອກທິວສໍ ອຣຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ຘີຕຣໍ ອາຫ – ‘‘ອມ຺ມ, ອສຸກສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຸຣາຓຕຓ຺ຑຸລາ, ອສຸກສ຺ມິໍ ຂີຣໍ, ອສຸກສ຺ມິໍ ສປ຺ປິ, ອສຸກສ຺ມິໍ ຜາຓິຕໍ. ຕວ ຠາຕິກສ຺ສ ອຍ຺ຍມິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຄຕກາເລ ຠຕ຺ຕໍ ປຈິຕ຺ວາ ຂີຣສປ຺ປິຜາຓິເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ເທຫິ, ຕ຺ວຎ຺ຈ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ‘‘ຕ຺ວໍ ປນ ກິໍ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສສິ, ອມ຺ມາ’’ຕິ? ‘‘ອຫໍ ປນ ຫິຍ຺ໂຍ ປກ຺ກໍ ປາຣິວາສິກຠຕ຺ຕໍ ກຎ຺ຊິເຍນ ຠຸຕ຺ຕມ຺ຫີ’’ຕິ. ‘‘ທິວາ ກິໍ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສສິ, ອມ຺ມາ’’ຕິ? ‘‘ສາກປຓ຺ຓໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກຓຕຓ຺ຑຸເລຫິ ອມ຺ພິລຍາຄຸໍ ປຈິຕ຺ວາ ຐເປຫິ, ອມ຺ມາ’’ຕິ.

ເຖໂຣ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ນີຫຣນ຺ໂຕວ ຕໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ໂອວທິ – ‘ມຫາອຸປາສິກາ ກິຣ ກຎ຺ຊິເຍນ ປາຣິວາສິກຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິ; ທິວາປິ ກຓປຓ຺ຓມ຺ພິລຍາຄຸໍ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສຕິ; ຕຸຍ຺ຫໍ ອຕ຺ຖາຍ ປນ ປຸຣາຓຕຓ຺ຑຸລາທີນິ ອາຈິກ຺ຂຕິ. ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ໂຂ ປເນສາ ເນວ ເຂຕ຺ຕໍ, ນ ວຕ຺ຖຸໍ, ນ ຠຕ຺ຕໍ, ນ ວຕ຺ຖໍ ປຈ຺ຈາສີສຕິ; ຕິສ຺ໂສ ປນ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ປຕ຺ຖຍມານາ ເທຕິ. ຕ຺ວໍ ເອຕິສ຺ສາ ຕາ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ທາຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສສິ, ນ ສກ຺ຂິສ຺ສສີຕິ? ອຍໍ ໂຂ ປນ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ຕຍາ ສຣາເຄນ ສໂທເສນ ສໂມເຫນ ນ ສກ຺ກາ ຠຸຎ຺ຊິຕຸ’ນ຺ຕິ ປຕ຺ຕໍ ຖວິກາຍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຐິກໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ກສ຺ສກເລຓເມວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ເຫຏ຺ຐາມຎ຺ເຈ ຈີວຣໍ ຈີວຣວໍເສ ຐເປຕ຺ວາ ‘ອຣຫຕ຺ຕໍ ອປາປຸຓິຕ຺ວາ ນ ນິກ຺ຂມິສ຺ສາມີ’ຕິ ວີຣິຍໍ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິວຸຕ຺ຖຠິກ຺ຂຸ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ປຸເຣຠຕ຺ຕເມວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ວິກສມານມິວ ປທຸມໍ ມຫາຂີຓາສໂວ ສິຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕວ ນິສີທິ. ເລຓທ຺ວາເຣ ຣຸກ຺ຂມ຺ຫິ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ –

‘‘ນໂມ ເຕ ປຸຣິສາຊຎ຺ຎ, ນໂມ ເຕ ປຸຣິສຸຕ຺ຕມ;

ຍສ຺ສ ເຕ ອາສວາ ຂີຓາ, ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍສິ ມາຣິສາ’’ຕິ.

ອຸທານໍ ອຸທາເນຕ຺ວາ – ‘ຠນ຺ເຕ, ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ຐານໍ ຕຸມ຺ຫາທິສານໍ ອຣຫນ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂໍ ທຕ຺ວາ ມຫລ຺ລກິຕ຺ຖິໂຍ ທຸກ຺ຂາ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ ອາຫ.

ເຖໂຣ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ກາລໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘ປາໂຕເຍວາ’ຕິ ຎຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຄາມໍ ປາວິສິ. ທາຣິກາປິ ຠຕ຺ຕໍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ‘ອິທານິ ເມ ຠາຕາ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ອິທານິ ເມ ຠາຕາ ອາຄມິສ຺ສຕີຕິ ທ຺ວາຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ໂອໂລກຍມານາ ນິສີທິ. ສາ, ເຖເຣ ຆຣທ຺ວາຣໍ ສມ຺ປຕ຺ເຕ, ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສປ຺ປິຜາຓິຕໂຍຊິຕສ຺ສ ຂີຣປິຓ຺ຑປາຕສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖ ຐເປສິ. ເຖໂຣ ‘ສຸຂໍ ໂຫຕູ’ຕິ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ສາປິ ຕໍ ໂອໂລກຍມານາ ອຏ຺ຐາສິ.

ເຖຣສ຺ສ ຫິ ຕທາ ອຕິວິຍ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ຉວິວຓ຺ໂຓ ອໂຫສິ, ວິປ຺ປສນ຺ນານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ມຸຂໍ ພນ຺ຘນາ ມຸຕ຺ຕຕາລປກ຺ກໍ ວິຍ ອຕິວິຍ ວິໂຣຈິຕ຺ຖ. ມຫາອຸປາສິກາ ອຣຎ຺ຎາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ – ‘‘ກິໍ, ອມ຺ມ, ຠາຕິໂກ ເຕ ອາຄໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ສາ ສພ຺ພໍ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສິ. ອຸປາສິກາ ‘ອຊ຺ຊ ເມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປພ຺ພຊິຕກິຈ຺ຈໍ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອຠິຣມຕິ ເຕ, ອມ຺ມ, ຠາຕາ ພຸທ຺ຘສາສເນ, ນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐຕີ’’ຕິ ອາຫ.

ມຫນ຺ຕໍ ໂຂ ປເນຕໍ ສຕ຺ຖຸ ທາຍຊ຺ຊໍ ຍທິທໍ ສຕ຺ຕ ອຣິຍຘນານິ ນາມ. ຕໍ ນ ສກ຺ກາ ກຸສີເຕນ ຄເຫຕຸໍ. ຍຖາ ຫິ ວິປ຺ປຏິປນ຺ນໍ ປຸຕ຺ຕໍ ມາຕາປິຕໂຣ ‘ອຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ອປຸຕ຺ໂຕ’ຕິ ປຣິພາຫິຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ; ໂສ ເຕສໍ ອຈ຺ຈເຍນ ທາຍຊ຺ຊໍ ນ ລຠຕິ; ເອວໍ ກຸສີໂຕປິ ອິທໍ ອຣິຍຘນທາຍຊ຺ຊໍ ນ ລຠຕິ, ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍວ ລຠຕີຕິ ທາຍຊ຺ຊມຫຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ‘ມຫາ ໂຂ ປນ ເຕ ສຕ຺ຖາ. ສຕ຺ຖຸໂນ ຫິ ເຕ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ປຏິສນ຺ຘິຄຓ຺ຫນກາເລປິ ອຠິນິກ຺ຂມເນປິ ອຠິສມ຺ໂພຘິຍມ຺ປິ ຘມ຺ມຈກ຺ກປວຕ຺ຕນຍມກປາຏິຫາຣິຍເທໂວໂຣຫນອາຍຸສງ຺ຂາຣໂວສ຺ສຊ຺ຊເນສຸປິ ປຣິນິພ຺ພານກາເລປິ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸ ກມ຺ປິຕ຺ຖ. ຍຸຕ຺ຕໍ ນຸ ເຕ ເອວຣູປສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ກຸສີເຕນ ຠວິຕຸ’ນ຺ຕິ ເອວໍ ສຕ຺ຖຸມຫຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

‘ຊາຕິຍາປິ ຕ຺ວໍ ອິທານິ ນ ລາມກຊາຕິໂກສິ; ອສມ຺ຠິນ຺ນາຍ ມຫາສມ຺ມຕປເວຓິຍາ ອາຄເຕ ໂອກ຺ກາກຣາຊວໍເສ ຊາໂຕ; ສິຣິສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊສ຺ສ ຈ ມຫາມາຍາເທວິຍາ ຈ ນຕ຺ຕາ; ຣາຫຸລຠທ຺ທສ຺ສ ກນິຏ຺ໂຐ. ຕຍາ ນາມ ເອວຣູເປນ ຊິນປຸຕ຺ເຕນ ຫຸຕ຺ວາ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ ກຸສີເຕນ ວິຫຣິຕຸ’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຊາຕິມຫຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ‘ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານາ ເຈວ ອສີຕິມຫາສາວກາ ຈ ວີຣິເຍເນວ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ປຏິວິຊ຺ຌິໍສຸ. ຕ຺ວໍ ເອເຕສໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊສິ, ນປ຺ປຏິປຊ຺ຊສີ’ຕິ ເອວໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິມຫຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ກຸຈ຺ຉິໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຐິຕອຊຄຣສທິເສ ວິສ຺ສຏ຺ຐກາຍິກເຈຕສິກວີຣິເຍ ກຸສີຕປຸຄ຺ຄເລ ປຣິວຊ຺ເຊນ຺ຕສ຺ສາປິ ອາຣທ຺ຘວີຣິເຍ ປຫິຕຕ຺ເຕ ປຸຄ຺ຄເລ ເສວນ຺ຕສ຺ສາປິ ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ວິຣິຍຸປ຺ປາທນຕ຺ຖໍ ນິນ຺ນໂປຓປພ຺ຠາຣຈິຕ຺ຕສ຺ສາປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປນສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ຠາວນາປາຣິປູຣິ ໂຫຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ –

‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຏ຺ຐານີຍາ ຘມ຺ມາ. ຕຕ຺ຖ ໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ – ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒) –

ເອວໍ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ປີຕິເຍວ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຏ຺ຐານີຍາ ຘມ຺ມາ ນາມ. ຕສ຺ສາ ອຸປ຺ປາທກມນສິກາໂຣ ໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ນາມ.

ອປິຈ ເອກາທສ ຘມ຺ມາ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ – ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິ, ຘມ຺ມສງ຺ຆສີລຈາຄເທວຕານຸສ຺ສຕິ, ອຸປສມານຸສ຺ສຕິ, ລູຂປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນຕາ, ສິນິທ຺ຘປຸຄ຺ຄລເສວນຕາ, ປສາທນີຍສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຕາ, ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາຕິ.

ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕສ຺ສາປິ ຫິ ຍາວ ອຸປຈາຣາ ສກລສຣີຣໍ ຜຣມາໂນ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ຘມ຺ມສງ຺ຆຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕສ຺ສາປິ, ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອກ຺ຂຓ຺ຑໍ ກຕ຺ວາ ຣກ຺ຂິຕໍ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສາປິ, ຄິຫິໂນ ທສສີລໍ ປຎ຺ຈສີລໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສາປິ, ທຸພ຺ຠິກ຺ຂຠຍາທີສຸ ປຓີຕໍ ໂຠຊນໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ທຕ຺ວາ ‘ເອວໍ ນາມ ອທມ຺ຫາ’ຕິ ຈາຄໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສາປິ, ຄິຫິໂນປິ ເອວຣູເປ ກາເລ ສີລວນ຺ຕານໍ ທິນ຺ນທານໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສາປິ, ເຍຫິ ຄຸເຓຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ເທວຕາ ເທວຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕາ ຕຖາຣູປານໍ ຄຸຓານໍ ອຕ຺ຕນິ ອຕ຺ຖິຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສາປິ, ສມາປຕ຺ຕິຍາ ວິກ຺ຂມ຺ຠິເຕ ກິເລເສ ສຏ຺ຐິປິ ສຕ຺ຕຕິປິ ວສ຺ສານິ ນ ສມຸທາຈຣນ຺ຕີຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສາປິ, ເຈຕິຍທສ຺ສນໂພຘິທສ຺ສນເຖຣທສ຺ສເນສຸ ອສກ຺ກຈ຺ຈກິຣິຍາຍ ສໍສູຈິຕລູຂຠາເວ ພຸທ຺ຘາທີສຸ ປສາທສິເນຫາຠາເວນ ຄທ຺ຣຠປິຏ຺ເຐ ຣຊສທິເສ ລູຂປຸຄ຺ຄເລ ປຣິວຊ຺ເຊນ຺ຕສ຺ສາປິ, ພຸທ຺ຘາທີສຸ ປສາທພຫຸເລ ມຸທຸຈິຕ຺ເຕ ສິນິທ຺ຘປຸຄ຺ຄເລ ເສວນ຺ຕສ຺ສາປິ, ຣຕນຕ຺ຕຍຄຸຓປຣິທີປເກ ປສາທນີຍສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສາປິ, ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ປີຕິອຸປ຺ປາທນຕ຺ຖໍ ນິນ຺ນໂປຓປພ຺ຠາຣຈິຕ຺ຕສ຺ສາປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປນສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ຠາວນາປາຣິປູຣິ ໂຫຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ –

‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາຍປສ຺ສທ຺ຘິ ຈິຕ຺ຕປສ຺ສທ຺ຘິ. ຕຕ຺ຖ ໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ – ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒) –

ເອວໍ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ. ອປິຈ ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ – ປຓີຕໂຠຊນເສວນຕາ, ອຸຕຸສຸຂເສວນຕາ, ອິຣິຍາປຖສຸຂເສວນຕາ, ມຊ຺ຌຕ຺ຕປໂຍຄຕາ, ສາຣທ຺ຘກາຍປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນຕາ, ປສ຺ສທ຺ຘິກາຍປຸຄ຺ຄລເສວນຕາ, ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາຕິ. ປຓີຕຎ຺ຫິ ສິນິທ຺ຘໍ ສປ຺ປາຍໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສາປິ, ສີຕຸຓ຺ເຫສຸ ອຸຕູສຸ ຐານາທີສຸ ຈ ອິຣິຍາປເຖສຸ ສປ຺ປາຍໍ ອຸຕຸຎ຺ຈ ອິຣິຍາປຖຎ຺ຈ ເສວນ຺ຕສ຺ສາປິ ປສ຺ສທ຺ຘິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂຍ ປນ ມຫາປຸຣິສຊາຕິໂກ ສພ຺ພອຸຕຸອິຣິຍາປຖກ຺ຂໂມວ ໂຫຕິ, ນ ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ສ ສຠາຄວິສຠາຄຕາ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ເສວ ວິສຠາເຄ ອຸຕຸອິຣິຍາປເຖ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສຠາເຄ ເສວນ຺ຕສ຺ສາປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ມຊ຺ຌຕ຺ຕປໂຍໂຄ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປຣສ຺ສ ຈ ກມ຺ມສ຺ສກຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ; ອິມິນາ ມຊ຺ຌຕ຺ຕປໂຍເຄນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂຍ ເລຑ຺ຑຸທຓ຺ຑາທີຫິ ປຣໍ ວິເຫຐຍມາໂນວ ວິຈຣຕິ, ເອວຣູປໍ ສາຣທ຺ຘກາຍໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ປຣິວຊ຺ເຊນ຺ຕສ຺ສາປິ, ສໍຍຕປາທປາຓິໍ ປສ຺ສທ຺ຘກາຍໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເສວນ຺ຕສ຺ສາປິ, ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ປສ຺ສທ຺ຘິອຸປ຺ປາທນຕ຺ຖາຍ ນິນ຺ນໂປຓປພ຺ຠາຣຈິຕ຺ຕສ຺ສາປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປນສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ຠາວນາປາຣິປູຣິ ໂຫຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ –

‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຖນິມິຕ຺ຕໍ ອພ຺ຍຄ຺ຄນິມິຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ – ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒) –

ເອວໍ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ສມໂຖວ ສມຖນິມິຕ຺ຕໍ, ອວິກ຺ເຂປຏ຺ເຐນ ຈ ອພ຺ຍຄ຺ຄນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ອປິຈ ເອກາທສ ຘມ຺ມາ ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ – ວຕ຺ຖຸວິສທກິຣິຍຕາ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍສມຕ຺ຕປຏິປາທນຕາ, ນິມິຕ຺ຕກຸສລຕາ, ສມເຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຄ຺ຄຓ຺ຫນຕາ, ສມເຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນິຄ຺ຄຫຓນຕາ, ສມເຍ ສມ຺ປຫໍສນຕາ, ສມເຍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຓຕາ, ອສມາຫິຕປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນຕາ, ສມາຫິຕປຸຄ຺ຄລເສວນຕາ, ຌານວິໂມກ຺ຂປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຕາ, ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາຕິ. ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸວິສທກິຣິຍຕາ ຈ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສມຕ຺ຕປຏິປາທນຕາ ຈ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ.

ນິມິຕ຺ຕກຸສລຕາ ນາມ ກສິຓນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸຄ຺ຄຫຓກຸສລຕາ. ສມເຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຄ຺ຄຫຓນຕາຕິ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຕິສິຖິລວີຣິຍຕາທີຫິ ລີນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຘມ຺ມວິຈຍວີຣິຍປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສມຸຏ຺ຐາປເນນ ຕສ຺ສ ປຄ຺ຄຓ຺ຫນໍ. ສມເຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນິຄ຺ຄຫຓນຕາຕິ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຈ຺ຈາຣທ຺ຘວີຣິຍຕາທີຫິ ອຸທ຺ຘຏໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ປສ຺ສທ຺ຘິສມາຘິອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສມຸຏ຺ຐາປເນນ ຕສ຺ສ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫນໍ. ສມເຍ ສມ຺ປຫໍສນຕາຕິ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາປໂຍຄມນ຺ທຕາຍ ວາ ອຸປສມສຸຂານຘິຄເມນ ວາ ນິຣສ຺ສາທໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຏ຺ຐສໍເວຄວຕ຺ຖຸປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓນ ສໍເວເຊຕິ. ອຏ຺ຐ ສໍເວຄວຕ຺ຖູນິ ນາມ ຊາຕິຊຣາພ຺ຍາຘິມຣຓານິ ຈຕ຺ຕາຣິ, ອປາຍທຸກ຺ຂໍ ປຎ຺ຈມໍ, ອຕີເຕ ວຏ຺ຏມູລກໍ ທຸກ຺ຂໍ, ອນາຄເຕ ວຏ຺ຏມູລກໍ ທຸກ຺ຂໍ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ອາຫາຣປຣິເຍຏ຺ຐິມູລກໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ. ຣຕນຕ຺ຕຍຄຸຓານຸສ຺ສຣເຓນ ຈ ປສາທໍ ຊເນຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສມເຍ ສມ຺ປຫໍສນຕາຕິ.

ສມເຍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນຕາ ນາມ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິໍ ອາຄມ຺ມ ອລີນໍ ອນຸທ຺ຘຏໍ ອນິຣສ຺ສາທໍ ອາຣມ຺ມເຓ ສມປ຺ປວຕ຺ຕໍ ສມຖວີຖິປຏິປນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕທາຍໍ ປຄ຺ຄຫນິຄ຺ຄຫສມ຺ປຫໍສເນສຸ ນ ພ຺ຍາປາຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ສາຣຖີ ວິຍ ສມປ຺ປວຕ຺ເຕສຸ ອສ຺ເສສຸ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສມເຍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນຕາຕິ. ອສມາຫິຕປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນຕາ ນາມ ອຸປຈາຣໍ ວາ ອປ຺ປນໍ ວາ ອປ຺ປຕ຺ຕານໍ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ຕານໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອາຣກາ ປຣິວຊ຺ຊນໍ. ສມາຫິຕປຸຄ຺ຄລເສວນຕາ ນາມ ອຸປຈາເຣນ ວາ ອປ຺ປນາຍ ວາ ສມາຫິຕຈິຕ຺ຕານໍ ເສວນາ ຠຊນາ ປຍິຣຸປາສນາ. ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາ ນາມ ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ສມາຘິອຸປ຺ປາທນຕ຺ຖໍເຍວ ນິນ຺ນໂປຓປພ຺ຠາຣຈິຕ຺ຕຕາ. ເອວຎ຺ຫິ ປຏິປຊ຺ຊໂຕ ເອສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປນສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ຠາວນາປາຣິປູຣິ ໂຫຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ –

‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຏ຺ຐານີຍາ ຘມ຺ມາ. ຕຕ຺ຖ ໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລີກາໂຣ – ອຍມາຫາໂຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒) –

ເອວໍ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຸເປກ຺ຂາວ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຏ຺ຐານີຍາ ຘມ຺ມາ ນາມ. ອປິຈ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ – ສຕ຺ຕມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ, ສງ຺ຂາຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ, ສຕ຺ຕສງ຺ຂາຣເກລາຍນປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນຕາ, ສຕ຺ຕສງ຺ຂາຣມຊ຺ຌຕ຺ຕປຸຄ຺ຄລເສວນຕາ, ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທ຺ວີຫາກາເຣຫິ ສຕ຺ຕມຊ຺ຌຕ຺ຕຕໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ – ‘ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ເມນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນວ ກມ຺ເມນ ຄມິສ຺ສສິ. ເອໂສປິ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ເມນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນວ ກມ຺ເມນ ຄມິສ຺ສຕິ. ຕ຺ວໍ ກໍ ເກລາຍສີ’ຕິ ເອວໍ ກມ຺ມສ຺ສກຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓນ ຈ ‘ປຣມຕ຺ຖໂຕ ສຕ຺ໂຕເຍວ ນຕ຺ຖິ. ໂສ ຕ຺ວໍ ກໍ ເກລາຍສີ’ຕິ ເອວໍ ນິສ຺ສຕ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓນ ຈ. ທ຺ວີເຫວາກາເຣຫິ ສງ຺ຂາຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຕໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ – ‘ອິທໍ ຈີວຣໍ ອນຸປຸພ຺ເພນ ວຓ຺ຓວິກາຣຎ຺ເຈວ ຊິຓ຺ຓຠາວຎ຺ຈ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ປາທປຸຎ຺ຉນໂຈຬກໍ ຫຸຕ຺ວາ ຍຏ຺ຐິໂກຏິຍາ ຉຑ຺ຑນີຍໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ສເຈ ປນສ຺ສ ສາມິໂກ ຠເວຍ຺ຍ, ນາສ຺ສ ເອວໍ ວິນສ຺ສິຕຸໍ ທເທຍ຺ຍາ’ຕິ ເອວໍ ອສ຺ສາມິກຠາວປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓນ ຈ. ‘ອນທ຺ຘນິຍໍ ອິທໍ ຕາວກາລິກ’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຕາວກາລິກຠາວປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓນ ຈ. ຍຖາ ຈ ຈີວເຣ, ເອວໍ ປຕ຺ຕາທີສຸປິ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ.

ສຕ຺ຕສງ຺ຂາຣເກລາຍນປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ຄິຫີ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕຘີຕາທິເກ, ປພ຺ພຊິໂຕ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອນ຺ເຕວາສິກສມານຸປຊ຺ຌາຍກາທິເກ ມມາຍຕິ, ສຫຕ຺ເຖເນວ ເນສໍ ເກສຈ຺ເຉທນສູຈິກມ຺ມຈີວຣໂຘວນຣຊນປຕ຺ຕປຈນາທີນິ ກໂຣຕິ, ມຸຫຸຕ຺ຕມ຺ປິ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘ອສຸໂກ ສາມເຓໂຣ ກຸຫິໍ? ອສຸໂກ ທຫໂຣ ກຸຫິ’ນ຺ຕິ? ຠນ຺ຕມິໂຄ ວິຍ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ອາໂລເກຕິ; ອຎ຺ເຎນ ເກສຈ຺ເຉທນາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ‘ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ຕາວ ອສຸກໍ ເປເສຖາ’ຕິ ຍາຈິຍມາໂນປິ ‘ອມ຺ເຫປິ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມໍ ນ ກາເຣມ, ຕຸມ຺ເຫ ນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກິລເມສ຺ສຖາ’ຕິ ນ ເທຕິ – ອຍໍ ສຕ຺ຕເກລາຍໂນ ນາມ.

ໂຍ ປນ ຈີວຣປຕ຺ຕຖາລກກຕ຺ຕຣຍຏ຺ຐິອາທີນິ ມມາຍຕິ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ຫຕ຺ເຖນ ປຣາມສິຕຸມ຺ປິ ນ ເທຕິ, ຕາວກາລິກໍ ຍາຈິໂຕປິ ‘ມຍມ຺ປິ ອິມໍ ມມາຍນ຺ຕາ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊາມ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ກິໍ ທສ຺ສາມາ’ຕິ ວທຕິ – ອຍໍ ສງ຺ຂາຣເກລາຍໂນ ນາມ. ໂຍ ປນ ເຕສຸ ທ຺ວີສຸປິ ວຕ຺ຖູສຸ ມຊ຺ຌຕ຺ໂຕ ອຸທາສີໂນ – ອຍໍ ສຕ຺ຕສງ຺ຂາຣມຊ຺ຌຕ຺ໂຕ ນາມ. ອິຕິ ອຍໍ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ເອວຣູເປ ສຕ຺ຕສງ຺ຂາຣເກລາຍນປຸຄ຺ຄເລ ອາຣກາ ປຣິວຊ຺ເຊນ຺ຕສ຺ສາປິ, ສຕ຺ຕສງ຺ຂາຣມຊ຺ຌຕ຺ຕປຸຄ຺ຄເລ ເສວນ຺ຕສ຺ສາປິ, ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ຕທຸປ຺ປາທນຕ຺ຖໍ ນິນ຺ນໂປຓປພ຺ຠາຣຈິຕ຺ຕສ຺ສາປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປນສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ຠາວນາປາຣິປູຣິ ໂຫຕີຕິ ປຊານາຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ໂພຊ຺ຌງ຺ຄປພ຺ພວຓ຺ຓນາ.

ອິເມສຸປິ ທ຺ວີສຸ ປພ຺ເພສຸ ສຸທ຺ຘວິປສ຺ສນາວ ກຖິຕາ. ອິຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາຈິຕ຺ເຕສຸ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ອຎ຺ເຎເນວ ຫິ ຈິຕ຺ເຕນ ກາຍໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຎ຺ເຎນ ເວທນໍ, ອຎ຺ເຎນ ຈິຕ຺ຕໍ, ອຎ຺ເຎນ ຘມ຺ເມ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ; ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ເອກຈິຕ຺ເຕເຍວ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ອາທິໂຕ ຫິ ກາຍໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອາຄຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຕິ ກາຍານຸປສ຺ສນາ ນາມ. ຕາຍ ສຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ກາຍານຸປສ຺ສີ ນາມ. ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຕິ ກາຍນຸປສ຺ສນາ ນາມ. ຕາຍ ສຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ກາຍານຸປສ຺ສີ ນາມ. ເວທນໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ…. ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ…. ຘມ຺ເມ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອາຄຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຕິ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາ ນາມ. ຕາຍ ສຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ນາມ. ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຕິ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາ ນາມ. ຕາຍ ສຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ນາມ. ເອວໍ ຕາວ ເທສນາ ປຸຄ຺ຄເລ ຕິຏ຺ຐຕິ. ກາເຍ ປນ ‘ສຸຠ’ນ຺ຕິ ວິປລ຺ລາສປ຺ປຫານາ ກາຍປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ ມຄ຺ເຄນ ສມິຊ຺ຌຕີຕິ ກາຍານຸປສ຺ສນາ ນາມ. ເວທນາຍ ‘ສຸຂ’ນ຺ຕິ ວິປລ຺ລາສປ຺ປຫານາ ເວທນາປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ ມຄ຺ເຄນ ສມິຊ຺ຌຕີຕິ ເວທນານຸປສ຺ສນາ ນາມ. ຈິຕ຺ເຕ ‘ນິຈ຺ຈ’ນ຺ຕິ ວິປລ຺ລາສປ຺ປຫານາ ຈິຕ຺ຕປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ ມຄ຺ເຄນ ສມິຊ຺ຌຕີຕິ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາ ນາມ. ຘມ຺ເມສຸ ‘ອຕ຺ຕາ’ຕິ ວິປລ຺ລາສປ຺ປຫານາ ຘມ຺ມປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ ມຄ຺ເຄນ ສມິຊ຺ຌຕີຕິ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາ ນາມ. ອິຕິ ເອກາວ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຕິ ຈຕຸກິຈ຺ຈສາຘນຏ຺ເຐນ ຈຕ຺ຕາຣິ ນາມານິ ລຠຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ເອກຈິຕ຺ເຕເຍວ ລພ຺ຠນ຺ຕີ’ຕິ.

ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ.

໒. ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ

໓໗໔. ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີເຍ ໂລກຸຕ຺ຕຣສຕິປຏ຺ຐານວເສນ ເທສນາຍ ອາຣທ຺ຘຕ຺ຕາ ຍຖາ ກາຍາທິອາຣມ຺ມເຓສຸ ໂລກິຍສຕິປຏ຺ຐາເນສຸ ຕນ຺ຕິ ຐປິຕາ, ເອວໍ ອຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ພານິປິ ກາຍານຸປສ຺ສາທີນິ ສຕິປຏ຺ຐານານິ ຘມ຺ມສງ຺ຄຓິຍໍ (ຘ. ສ. ໓໕໕ ອາທໂຍ) ວິຠຕ຺ຕສ຺ສ ເທສນານຍສ຺ສ ມຸຂມຕ຺ຕເມວ ທສ຺ເສນ຺ເຕນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ.

ຕຕ຺ຖ ນຍເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກຖໍ? ກາຍານຸປສ຺ສນາຍ ຕາວ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄ ຌານາຠິນິເວເສ ສຸທ຺ຘິກປຏິປທາ, ສຸທ຺ຘິກສຸຎ຺ຎຕາ, ສຸຎ຺ຎຕປຏິປທາ, ສຸທ຺ຘິກອປ຺ປຓິຫິຕໍ, ອປ຺ປຓິຫິຕປຏິປທາຕິ ອິເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ ຐາເນສຸ ທ຺ວິນ຺ນໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຈຕຸກ຺ກປຎ຺ຈກນຍານໍ ວເສນ ທສ ນຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ເສເສສຸປີຕິ ວີສຕິຍາ ອຠິນິເວເສສຸ ທ຺ເວ ນຍສຕານິ. ຕານິ ຈຕູຫິ ອຘິປຕີຫິ ຈຕຸຄຸຓິຕານິ ອຏ຺ຐ. ອິຕິ ສຸທ຺ຘິການິ ທ຺ເວ ສາຘິປຕີນິ ອຏ຺ຐາຕິ ສພ຺ພມ຺ປິ ນຍສຫສ຺ສໍ ໂຫຕິ. ຕຖາ ເວທນານຸປສ຺ສນາທີສຸ ສຸທ຺ຘິກສຕິປຏ຺ຐາເນ ຈາຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄ ປຎ຺ຈ ນຍສຫສ຺ສານິ. ຍຖາ ຈ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄ, ເອວໍ ເສສມຄ຺ເຄສຸປີຕິ ກຸສເລ ວີສຕິ ນຍສຫສ຺ສານິ; ສຸຎ຺ຎຕາປຓິຫິຕານິມິຕ຺ຕາທິເຠເທສຸ ປນ ຕໂຕ ຕິຄຸເຓ ວິປາເກ ສຏ຺ຐິ ນຍສຫສ຺ສານີຕິ. ເອວເມວ ສກິຈ຺ຈສາຘການຎ຺ເຈວ ສໍສິທ຺ຘິກກິຈ຺ຈານຎ຺ຈ ກຸສລວິປາກສຕິປຏ຺ຐານານໍ ນິທ຺ເທສວເສນ ທຸວິໂຘ ກາຍານຸປສ຺ສນາທິວເສນ ຈ ສຸທ຺ຘິກວເສນ ຈ ກຸສເລ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ວິປາເກ ປຎ຺ຈນ຺ນນ຺ຕິ ທສນ຺ນໍ ນິທ຺ເທສວາຣານໍ ວເສນ ທສປ຺ປເຠໂທ ອສີຕິນຍສຫສ຺ສປຕິມຓ຺ຑິໂຕ ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີຍນິທ຺ເທໂສ.

໓. ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉກວຓ຺ຓນາ

໓໘໖. ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉເກ ປາຬິອນຸສາເຣເນວ ສຕິປຏ຺ຐານານໍ ກຸສລາທິຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິເກສຸ ປນ ສພ຺ພານິປິ ເອຕານິ ອປ຺ປມາຓໍ ນິພ຺ພານໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕນໂຕ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓາເນວ, ນ ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓານິ; ສຫຊາຕເຫຕຸວເສນ ປນ ມຄ຺ຄເຫຕຸການິ; ວີຣິຍໍ ວາ ວີມໍສໍ ວາ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ມຄ຺ຄຠາວນາກາເລ ມຄ຺ຄາຘິປຕີນິ; ຉນ຺ທຈິຕ຺ຕເຊຏ຺ຐກາຍ ມຄ຺ຄຠາວນາຍ ນວຕ຺ຕພ຺ພານິ ມຄ຺ຄາຘິປຕີນີຕິ ຜລກາເລປິ ນວຕ຺ຕພ຺ພາເນວ; ອຕີຕາທີສຸ ເອກາຣມ຺ມຓຠາເວນປິ ນວຕ຺ຕພ຺ພານິ; ນິພ຺ພານສ຺ສ ປນ ພຫິທ຺ຘາຘມ຺ມຕ຺ຕາ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓານິ ນາມ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ເອວເມຕສ຺ມິໍ ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕໂລກຸຕ຺ຕຣາເນວ ສຕິປຏ຺ຐານານິ ກຖິຕານິ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຫິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍສ຺ມິໍເຍວ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກາ ສຕິປຏ຺ຐານາ ກຖິຕາ; ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີຍປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉເກສຸ ປນ ໂລກຸຕ຺ຕຣາເຍວາຕິ. ເອວມຍໍ ສຕິປຏ຺ຐານວິຠງ຺ໂຄປິ ເຕປຣິວຏ຺ຏໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ສິໂຕຕິ.

ສມ຺ໂມຫວິໂນທນິຍາ ວິຠງ຺ຄຏ຺ຐກຖາຍ

ສຕິປຏ຺ຐານວິຠງ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ສມ຺ມປ຺ປຘານວິຠງ຺ໂຄ

໑. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ

໓໙໐. ອິທານິ ຕທນນ຺ຕເຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານວິຠງ຺ເຄ ຈຕ຺ຕາໂຣຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ. ເຕນ ນ ຕໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ນ ອຸທ຺ຘນ຺ຕິ ສມ຺ມປ຺ປຘານປຣິຈ຺ເຉທໍ ທີເປຕິ. ສມ຺ມປ຺ປຘານາຕິ ກາຣຓປ຺ປຘານາ ອຸປາຍປ຺ປຘານາ ໂຍນິໂສປຘານາ. ອິຘ ຠິກ຺ຂູຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ປຏິປນ຺ນໂກ ຠິກ຺ຂຸ. ອນຸປ຺ປນ຺ນານນ຺ຕິ ອນິພ຺ພຕ຺ຕານໍ. ປາປການນ຺ຕິ ລາມການໍ. ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ອໂກສລ຺ລສມ຺ຠູຕານໍ ຘມ຺ມານໍ. ອນຸປ຺ປາທາຍາຕິ ນ ອຸປ຺ປາທນຕ຺ຖາຍ. ຉນ຺ທໍ ຊເນຕີຕິ ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາສງ຺ຂາຕໍ ກຸສລຈ຺ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ວາຍມຕີຕິ ປໂຍຄໍ ປຣກ຺ກມໍ ກໂຣຕິ. ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕີຕິ ກາຍິກເຈຕສິກໍ ວີຣິຍໍ ກໂຣຕິ. ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ເຕເນວ ສຫຊາຕວີຣິເຍນ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸກ຺ຂິປຕິ. ປທຫຕີຕິ ປຘານວີຣິຍໍ ກໂຣຕິ. ປຏິປາຏິຍາ ປເນຕານິ ຈຕ຺ຕາຣິປິ ປທານິ ອາເສວນາຠາວນາພຫຸລີກມ຺ມສາຕຈ຺ຈກິຣິຍາຫິ ໂຍເຊຕພ຺ພານິ.

ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປາປການນ຺ຕິ ອນຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ອວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອາປນ຺ນານໍ ປາປຘມ຺ມານໍ. ປຫານາຍາຕິ ປຊຫນຕ຺ຖາຍ. ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ອນິພ຺ພຕ຺ຕານໍ ໂກສລ຺ລສມ຺ຠູຕານໍ ຘມ຺ມານໍ. ອຸປ຺ປາທາຍາຕິ ອຸປ຺ປາທນຕ຺ຖາຍ. ອຸປ຺ປນ຺ນານນ຺ຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕານໍ. ຐິຕິຍາຕິ ຐິຕຕ຺ຖາຍ. ອສມ຺ໂມສາຍາຕິ ອນສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍາຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຠາວາຍ. ເວປຸລ຺ລາຍາຕິ ວິປຸລຠາວາຍ. ຠາວນາຍາຕິ ວຑ຺ຒິຍາ. ປາຣິປູຣິຍາຕິ ປຣິປູຣຓຕ຺ຖາຍ. ອຍໍ ຕາວ ຈຕຸນ຺ນໍ ສມ຺ມປ຺ປຘານານໍ ອຸທ຺ເທສວາຣວເສນ ເອກປທິໂກ ອຕ຺ຖຸທ຺ຘາໂຣ.

໓໙໑. ອິທານິ ປຏິປາຏິຍາ ຕານິ ປທານິ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ກຖຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸ ອນຸປ຺ປນ຺ນານນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ນິທ຺ເທສວາໂຣ ອາຣທ຺ໂຘ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ເຫຏ຺ຐາ ຘມ຺ມສງ຺ຄເຫ ອາຄຕສທິສໍ, ຕໍ ຕສ຺ສ ວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍໍ ປນ ຕສ຺ມິໍ ອນາຄຕໍ, ຕຕ຺ຖ ຉນ຺ທນິທ຺ເທເສ ຕາວ ໂຍ ຉນ຺ໂທຕິ ໂຍ ຉນ຺ທນິຍວເສນ ຉນ຺ໂທ. ຉນ຺ທິກຕາຕິ ຉນ຺ທິກຠາໂວ, ຉນ຺ທກຣຓາກາໂຣ ວາ. ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາຕິ ກຕ຺ຕຸກາມຕາ. ກຸສໂລຕິ ເຉໂກ. ຘມ຺ມຈ຺ຉນ຺ໂທຕິ ສຠາວຈ຺ຉນ຺ໂທ. ອຍຎ຺ຫິ ຉນ຺ໂທ ນາມ ຕຓ຺ຫາຉນ຺ໂທ, ທິຏ຺ຐິຉນ຺ໂທ, ວີຣິຍຉນ຺ໂທ, ຘມ຺ມຈ຺ຉນ຺ໂທຕິ ພຫຸວິໂຘ ນານປ຺ປກາຣໂກ. ເຕສຸ ຘມ຺ມຈ຺ຉນ຺ໂທຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາກຸສລຘມ຺ມຈ຺ຉນ຺ໂທ ອຘິປ຺ເປໂຕ.

ອິມໍ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕີຕິ ຉນ຺ທໍ ກຸຣຸມາໂນວ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ ນາມ. ສຎ຺ຊເນຕີຕິ ອຸປສຄ຺ເຄນ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ. ອຸຏ຺ຐເປຕີຕິ ຉນ຺ທໍ ກຸຣຸມາໂນວ ຕໍ ອຸຏ຺ຐເປຕິ ນາມ. ສມຸຏ຺ຐເປຕີຕິ ອຸປສຄ຺ເຄນ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ. ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕີຕິ ຉນ຺ທໍ ກຸຣຸມາໂນວ ຕໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ ນາມ. ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕີຕິ ອຸປສຄ຺ເຄນ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ. ອປິຈ ຉນ຺ທໍ ກໂຣນ຺ໂຕວ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ ນາມ. ຕເມວ ສຕຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສຎ຺ຊເນຕິ ນາມ. ເກນຈິເທວ ອນ຺ຕຣາເຍນ ປຕິຕໍ ປຸນ ອຸກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ອຸຏ຺ຐເປຕິ ນາມ. ປພນ຺ຘຏ຺ຐິຕິໍ ປາເປນ຺ໂຕ ສມຸຏ຺ຐເປຕິ ນາມ. ຕໍ ປາກຏໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ ນາມ. ອໂນສກ຺ກນຕາຍ ອລີນວຸຕ຺ຕິຕາຍ ອໂນລີນວຸຕ຺ຕິຕາຍ ອຠິມຸຂຠາເວນ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ ນາມ.

໓໙໔. ວີຣິຍນິທ຺ເທເສ ວີຣິຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕວ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ນາມ. ທຸຕິຍປທໍ ອຸປສຄ຺ເຄນ ວຑ຺ຒິຕໍ. ວີຣິຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕເຍວ ຈ ອາເສວຕິ ຠາເວຕິ ນາມ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວຫຸລີກໂຣຕິ. ອາທິໂຕວ ກໂຣນ຺ໂຕ ອາຣຠຕິ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສມາຣຠຕິ. ຠາວນາວເສນ ຠຊນ຺ໂຕ ອາເສວຕິ. ວຑ຺ເຒນ຺ໂຕ ຠາເວຕິ. ສພ຺ພກິຈ຺ເຈສຸ ຕເທວ ພຫຸລີກໂຣນ຺ໂຕ ພຫຸລີກໂຣຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໓໙໕. ຈິຕ຺ຕປຄ຺ຄຫນິທ຺ເທເສ ວີຣິຍປຄ຺ຄເຫນ ໂຍເຊນ຺ໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຸກ຺ຂິປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ສມ຺ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອວໍ ສມ຺ປຄ຺ຄຫິຕໍ ຍຖາ ນ ປຕຕິ ຕຖາ ນໍ ວີຣິຍຸປຕ຺ຖມ຺ເຠນ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠນ຺ໂຕ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠຕິ. ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠິຕມ຺ປິ ຖິຣຠາວຕ຺ຖາຍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠນ຺ໂຕ ປຈ຺ຈຸປຕ຺ຖມ຺ເຠຕິ ນາມ.

໔໐໖. ຐິຕິຍາຕິປທສ຺ສ ນິທ຺ເທເສ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ອສມ຺ໂມສາທີນໍ ຐິຕິເວວຈນຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຍາ ຐິຕິ ໂສ ອສມ຺ໂມໂສຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ເຫຏ຺ຐິມໍ ເຫຏ຺ຐິມໍ ປທໍ ອຸປຣິມສ຺ສ ອຸປຣິມສ຺ສ ປທສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ, ອຸປຣິມໍ ອຸປຣິມໍ ປທໍ ເຫຏ຺ຐິມສ຺ສ ເຫຏ຺ຐິມສ຺ສ ອຕ຺ໂຖຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ. ອຍໍ ຕາວ ປາຬິວຓ຺ຓນາ.

ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉຍກຖາ. ອຍຎ຺ຫິ ສມ຺ມປ຺ປຘານກຖາ ນາມ ທຸວິຘາ – ໂລກິຍາ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ຈ. ຕຕ຺ຖ ໂລກິຍາ ສພ຺ພປຸພ຺ພຠາເຄ ໂຫຕິ. ສາ ກສ຺ສປສໍຍຸຕ຺ຕປຣິຍາເຍນ ໂລກິຍມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ເວທິຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ –

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ເມ, ອາວຸໂສ, ສມ຺ມປ຺ປຘານາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ?

ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ‘ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ເມ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ ອາຕປ຺ປໍ ກໂຣຕິ; ‘ອຸປ຺ປນ຺ນາ ເມ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອປ຺ປຫີຍມານາ ອນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ ອາຕປ຺ປໍ ກໂຣຕິ; ‘ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ເມ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ ອາຕປ຺ປໍ ກໂຣຕິ. ‘ອຸປ຺ປນ຺ນາ ເມ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ນິຣຸຊ຺ຌມານາ ອນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ ອາຕປ຺ປໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໔໕).

ເອຕ຺ຖ ຈ ‘ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ເມ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ’ຕິ ສມຖວິປສ຺ສນາ ເຈວ ມຄ຺ໂຄ ຈ. ອຸປ຺ປນ຺ນາ ກຸສລາ ນາມ ສມຖວິປສ຺ສນາວ. ມຄ຺ໂຄ ປນ ສກິໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌມາໂນ ອນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕນໂກ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ໂສ ຫິ ຜລສ຺ສ ປຈ຺ຈຍໍ ທຕ຺ວາວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ປຸຣິມສ຺ມິໍ ວາ ສມຖວິປສ຺ສນາວ ຄເຫຕພ຺ພາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ປນ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສມຖວິປສ຺ສນາ ນິຣຸຊ຺ຌມານາ ອນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອາວິຠາວຕ຺ຖໍ ອິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ເອໂກ ກິຣ ຂີຓາສວຕ຺ເຖໂຣ ‘ມຫາເຈຕິຍຎ຺ຈ ມຫາໂພຘິຎ຺ຈ ວນ຺ທິສ຺ສາມີ’ຕິ ສມາປຕ຺ຕິລາຠິນາ ຠຓ຺ຑຄາຫກສາມເຓເຣນ ສທ຺ຘິໍ ຊນປທໂຕ ມຫາວິຫາຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຫາຣປຣິເວຓໍ ປາວິສິ; ສາຍນ຺ຫສມເຍ ມຫາຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທມາເນ ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທນຕ຺ຖາຍ ນ ນິກ຺ຂມິ. ກສ຺ມາ? ຂີຓາສວານຎ຺ຫິ ຕີສຸ ຣຕເນສຸ ມຫນ຺ຕໍ ຄາຣວໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຏິກ຺ກນ຺ເຕ ມນຸສ຺ສານໍ ສາຍມາສຠຸຕ຺ຕເວລາຍ ສາມເຓຣມ຺ປິ ອຊານາເປຕ຺ວາ ‘ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທິສ຺ສາມີ’ຕິ ເອກໂກວ ນິກ຺ຂມິ. ສາມເຓໂຣ ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເຖໂຣ ອເວລາຍ ເອກໂກວ ຄຈ຺ຉຕິ, ຊານິສ຺ສາມີ’ຕິ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ປທານຸປທິໂກວ ນິກ຺ຂມິ. ເຖໂຣ ອນາວຊ຺ຊເນນ ຕສ຺ສ ອາຄມນໍ ອຊານນ຺ໂຕ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣນ ມຫາເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ອາຣຸຬ຺ໂຫ. ສາມເຓໂຣປິ ອນຸປທໍເຍວ ອາຣຸຬ຺ໂຫ.

ມຫາເຖໂຣ ມຫາເຈຕິຍໍ ອຸລ຺ໂລເກຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ປີຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ເຈຕໂສ ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ໂຐ ມຫາເຈຕິຍໍ ວນ຺ທຕິ. ສາມເຓໂຣ ເຖຣສ຺ສ ວນ຺ທນາກາຣໍ ທິສ຺ວາ ‘ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ເມ ອຕິວິຍ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ວນ຺ທຕິ; ກິໍ ນຸ ໂຂ ປຸປ຺ຜານິ ລຠິຕ຺ວາ ປູຊໍ ກເຣຍ຺ຍາ’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ເຖເຣ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ສິຣສິ ອຎ຺ຊລິໍ ຐເປຕ຺ວາ ມຫາເຈຕິຍໍ ອຸລ຺ໂລເກຕ຺ວາ ຐິເຕ ສາມເຓໂຣ ອຸກ຺ກາສິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອາຄຕຠາວໍ ຊານາເປສິ. ເຖໂຣ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ກທາ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທນກາເລ, ຠນ຺ເຕ; ອຕິວິຍ ປສນ຺ນາ ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ຖ; ກິນ຺ນຸ ໂຂ ປຸປ຺ຜານິ ລຠິຕ຺ວາ ປູເຊຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ສາມເຓຣ, ອິມສ຺ມິໍ ເຈຕິເຍ ວິຍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ເອຕ຺ຕກໍ ຘາຕຸນິຘານໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເອວຣູປໍ ອສທິສໍ ມຫາຖູປໍ ປຸປ຺ຜານິ ລຠິຕ຺ວາ ໂກ ນ ປູເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອຘິວາເສຖ, ອາຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕາວເທວ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອິທ຺ຘິຍາ ຫິມວນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວຓ຺ຓຄນ຺ຘສມ຺ປນ຺ນານິ ປຸປ຺ຜານິ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິສ຺ສາວນໍ ປູເຣຕ຺ວາ ມຫາເຖເຣ ທກ຺ຂິຓມຸຂໂຕ ປຈ຺ຉິມມຸເຂ ອສມ຺ປຕ຺ເຕເຍວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜປຣິສ຺ສາວນໍ ຫຕ຺ເຖ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ປູເຊຖ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ‘‘ອຕິມນ຺ທານິ ໂນ, ສາມເຓຣ, ປຸປ຺ຜານີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຄຈ຺ຉຖ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ຄຸເຓ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປູເຊຖາ’’ຕິ.

ເຖໂຣ ປຈ຺ຉິມມຸຂນິສ຺ສິເຕນ ໂສປາເນນ ອາຣຸຍ຺ຫ ກຸຈ຺ຉິເວທິກາຠູມິຍໍ ປຸປ຺ຜປູຊໍ ກາຕຸໍ ອາຣທ຺ໂຘ. ເວທິກາຠູມິ ປຣິປຸຓ຺ຓາ; ປຸປ຺ຜານິ ປຕິຕ຺ວາ ທຸຕິຍຠູມິຍໍ ຊຓ຺ຓຸປ຺ປມາເຓນ ໂອຘິນາ ປູຣຍິໍສຸ. ຕໂຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປາທປິຏ຺ຐິກປນ຺ຕິໍ ປູເຊສິ; ສາປິ ປຣິປູຣິ; ປຣິປຸຓ຺ຓຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐິມຕເລ ວິກິຣນ຺ໂຕ ອຄມາສິ; ສພ຺ພໍ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ປຣິປູຣິ; ຕສ຺ມິໍ ປຣິປຸຓ຺ເຓ ‘‘ສາມເຓຣ, ປຸປ຺ຜານິ ນ ຂີຍນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ປຣິສ຺ສາວນໍ, ຠນ຺ເຕ, ອໂຘມຸຂໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ. ອໂຘມຸຂໍ ກຕ຺ວາ ຈາເລສິ. ຕທາ ປຸປ຺ຜານິ ຂີຓານິ. ເຖໂຣ ປຣິສ຺ສາວນໍ ສາມເຓຣສ຺ສ ທຕ຺ວາ ສທ຺ຘິໍ ຫຕ຺ຖິປາກາເຣນ ເຈຕິຍໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຣິເວຓໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘ຍາວ ມຫິທ຺ຘິໂກ ວຕາຍໍ ສາມເຓໂຣ; ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ ນຸ ໂຂ ອິມໍ ອິທ຺ຘານຸຠາວໍ ຣກ຺ຂິຕຸນ຺ຕິ? ຕໂຕ ‘ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’ຕິ ທິສ຺ວາ ສາມເຓຣໍ ອາຫ – ‘‘ສາມເຓຣ, ຕ຺ວໍ ອິທານິ ມຫິທ຺ຘິໂກ; ເອວຣູປໍ ປນ ອິທ຺ຘິໍ ນາເສຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມກາເລ ກາຓເປສກາຣິຍາ ຫຕ຺ເຖນ ມທ຺ທິຕໍກຎ຺ຊິຍໍ ປິວິສ຺ສສີ’’ຕິ. ທຫຣກຠາວສ຺ສ ນາເມສ ໂທໂສ ຍໍ ໂສ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ກຖາຍ ສໍເວເຊຕ຺ວາ ‘ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ອາຈິກ຺ຂຖາ’ຕິ ນ ຍາຈິ; ‘ອມ຺ຫາກໍ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ກິໍ ວທຕີ’ຕິ ຕໍ ປນ ອສຸຓນ຺ໂຕ ວິຍ ອຄມາສິ.

ເຖໂຣ ມຫາເຈຕິຍຎ຺ຈ ມຫາໂພຘິຎ຺ຈ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ສາມເຓຣໍ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ກຸເຏຬິຕິສ຺ສມຫາວິຫາຣໍ ອຄມາສິ. ສາມເຓໂຣ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ປທານຸປທິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາຈາຣໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ‘‘ກຕຣໍ ຄາມໍ ປວິສຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປນ ‘ອິທານິ ເມ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ຄາມທ຺ວາຣໍ ສມ຺ປຕ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ຎຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ຈ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ທຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສຕິ. ເຖໂຣ ສພ຺ພກາລໍ ໂອວທຕິ – ‘‘ສາມເຓຣ, ມາ ເອວມກາສິ; ປຸຖຸຊ຺ຊນິທ຺ຘິ ນາມ ຈລາ ອນິພທ຺ຘາ; ອສປ຺ປາຍໍ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓໍ ລຠິຕ຺ວາ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກເນວ ຠິຊ຺ຊຕິ; ສນ຺ຕາຍ ສມາປຕ຺ຕິຍາ ປຣິຫີນາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາເສ ສນ຺ຖມ຺ຠິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕີ’’ຕິ. ສາມເຓໂຣ ‘ກິໍ ກເຖຕິ ມຍ຺ຫໍ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ’ຕິ ໂສຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕເຖວ ກໂຣຕິ. ເຖໂຣ ອນຸປຸພ຺ເພນ ເຈຕິຍວນ຺ທນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ກມ຺ມຸເປນ຺ທວິຫາຣໍ ນາມ ຄໂຕ. ຕຕ຺ຖ ວສນ຺ເຕປິ ເຖເຣ ສາມເຓໂຣ ຕເຖວ ກໂຣຕິ.

ອເຖກທິວສໍ ເອກາ ເປສກາຣຘີຕາ ອຠິຣູປາ ປຐມວເຍ ຐິຕາ ກມ຺ມຸເປນ຺ທຄາມໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປທຸມສ຺ສຣໍ ໂອຣຸຍ຺ຫ ຄາຍມານາ ປຸປ຺ຜານິ ຠຎ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ສາມເຓໂຣ ປທຸມສ຺ສຣມຕ຺ຖເກນ ຄຈ຺ຉຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປນ, ສກ຺ກຣລສິກາຍ ກາຓມກ຺ຂິກາ ວິຍ, ຕສ຺ສາ ຄີຕສທ຺ເທ ພຊ຺ຌິ; ຕາວເທວ ອິທ຺ຘິ ອນ຺ຕຣຫິຕາ, ຉິນ຺ນປກ຺ໂຂ ກາໂກ ວິຍ ອໂຫສິ. ສນ຺ຕສມາປຕ຺ຕິພເລນ ປນ ຕຕ຺ເຖວ ອຸທກປິຏ຺ເຐ ອປຕິຕ຺ວາ ສິມ຺ພລິຕູລໍ ວິຍ ປຕມານໍ ອນຸປຸພ຺ເພນ ປທຸມສ຺ສຣຕີເຣ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສ ເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ທຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິ. ມຫາເຖໂຣ ‘ປເຄເວຕໍ ມຍາ ທິຏ຺ຐໍ, ນິວາຣິຍມາໂນປິ ນ ນິວຕ຺ຕິສ຺ສຕີ’ຕິ ກິຎ຺ຈິ ອວຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ.

ສາມເຓໂຣ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປທຸມສ຺ສຣຕີເຣ ອຏ຺ຐາສິ ຕສ຺ສາ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣຓໍ ອາຄມຍມາໂນ. ສາປິ ສາມເຓຣໍ ອາກາເສນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕຎ຺ຈ ປຸນາຄນ຺ຕ຺ວາ ຐິຕຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ ‘ອທ຺ຘາ ເອສ ມໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘ປຏິກ຺ກມ ສາມເຓຣາ’ຕິ ອາຫ. ໂສປິ ປຏິປກ຺ກມິ. ອິຕຣາ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ສາຏກໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ສາ ພຫູຫິ ກາຣເຓຫິ ຆຣາວາເສ ອາທີນວໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາເສ ອານິສໍສຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ໂອວທມານາປິ ຕສ຺ສ ອຸກ຺ກຓ຺ຐໍ ວິໂນເທຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ‘ອຍໍ ມມ ກາຣຓາ ເອວຣູປາຍ ອິທ຺ຘິຍາ ປຣິຫີໂນ; ນ ທານິ ຍຸຕ຺ຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊິຕຸ’ນ຺ຕິ. ‘ອິເຘວ ຕິຏ຺ຐາ’ຕິ ວຕ຺ວາ ຆຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມາຕາປິຕູນໍ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສິ. ເຕປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນານປ຺ປກາຣໍ ໂອວທມານາ ວຈນໍ ອຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕໍ ອາຫໍສຸ – ‘‘ຕ຺ວໍ ອມ຺ເຫ ອຸຈ຺ຈາກຸລາຕິ ມາ ສລ຺ລກ຺ເຂສິ. ມຍໍ ເປສກາຣາ. ສກ຺ຂິສ຺ສສິ ເປສກາຣກມ຺ມໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ? ສາມເຓໂຣ ອາຫ – ‘‘ອຸປາສກ, ຄິຫີຠູໂຕ ນາມ ເປສກາຣກມ຺ມໍ ວາ ກເຣຍ຺ຍ ນຬກາຣກມ຺ມໍ ວາ, ກິໍ ອິມິນາ, ມາ ສາຏກມຕ຺ເຕ ໂລຠໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ. ເປສກາຣໂກ ອຸທເຣ ພທ຺ຘສາຏກໍ ທຕ຺ວາ ຆຣໍ ເນຕ຺ວາ ຘີຕຣໍ ອທາສິ.

ໂສ ເປສກາຣກມ຺ມໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ເປສກາເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ສາລາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ. ອຎ຺ເຎສໍ ອິຕ຺ຖິໂຍ ປາໂຕວ ຠຕ຺ຕໍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ອາຫຣິໍສຸ. ຕສ຺ສ ຠຣິຍາ ນ ຕາວ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ໂສ ອິຕເຣສຸ ກມ຺ມໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊມາເນສຸ ຕສຣໍ ວຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ສາ ປຈ຺ຉາ ອາຄມາສິ. ອຖ ນໍ ໂສ ‘ອຕິຈິເຣນ ອາຄຕາສີ’ຕິ ຕຊ຺ເຊສິ. ມາຕຸຄາໂມ ຈ ນາມ ອປິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣາຊານໍ ອຕ຺ຕນິ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕໍ ຎຕ຺ວາ ທາສໍ ວິຍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕິ. ຕສ຺ມາ ສາ ເອວມາຫ – ‘‘ອຎ຺ເຎສໍ ຆເຣ ທາຣຸປຓ຺ຓໂລຓາທີນິ ສນ຺ນິຫິຕານິ; ພາຫິຣໂຕ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທາຍກາ ເປສກາຣກາປິ ອຕ຺ຖິ. ອຫໍ ປນ ເອກິກາ; ຕ຺ວມ຺ປິ ‘ມຍ຺ຫໍ ຆເຣ ອິທໍ ອຕ຺ຖິ, ອິທໍ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ນ ຊານາສິ. ສເຈ ອິຈ຺ຉສິ ຠຸຎ຺ຊ, ໂນ ເຈ ອິຈ຺ຉສິ ມາ ຠຸຎ຺ຊາ’’ຕິ. ໂສ ‘ນ ເກວລໍ ອຸສ຺ສູເຣ ຠຕ຺ຕໍ ອາຫຣສິ, ວາຈາຍປິ ມໍ ຆຏ຺ເຏສີ’ຕິ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ປຫຣຓໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ຕເມວ ຕສຣທຓ຺ຑກໍ ຕສຣໂຕ ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຂິປິ. ສາ ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອີສກໍ ປຣິວຕ຺ຕິ. ຕສຣທຓ຺ຑກສ຺ສ ຈ ໂກຏິ ນາມ ຕິຂິຓາ ໂຫຕິ. ສາ ຕສ຺ສາ ປຣິວຕ຺ຕມານາຍ ອກ຺ຂິໂກຏິຍໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ສາ ອຸໂຠຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ເວເຄນ ອກ຺ຂິໍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ຠິນ຺ນຏ຺ຐານໂຕ ໂລຫິຕໍ ປຄ຺ຆຣຕິ.

ໂສ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ວຈນໍ ອນຸສ຺ສຣິ ‘ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ ມໍ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ‘‘ອນາຄເຕ ກາເລ ກາຓເປສກາຣິຍາ ຫຕ຺ເຖນ ມທ຺ທິຕໍ ກຎ຺ຊິຍໍ ປິວິສ຺ສສີ’’ຕິ ອາຫ. ອິທໍ ເຖເຣນ ທິຏ຺ຐໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ອໂຫ ທີຆທສ຺ສີ ອຍ຺ໂຍ’ຕິ ມຫາສທ຺ເທນ ໂຣທິຕຸໍ ອາຣຠິ. ຕເມນໍ ອຎ຺ເຎ ‘‘ອລໍ, ອາວຸໂສ, ມາ ໂຣທິ; ອກ຺ຂິ ນາມ ຠິນ຺ນໍ ນ ສກ຺ກາ ໂຣທເນນ ປຏິປາກຕິກໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ອາຫໍສຸ. ໂສ ‘‘ນາຫໍ ເອຕມຕ຺ຖໍ ໂຣທາມິ; ອປິຈ ໂຂ ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ ໂຣທາມີ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ປວຕ຺ຕິໍ ປຏິປາຏິຍາ ກເຖສິ. ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສມຖວິປສ຺ສນາ ນິຣຸຊ຺ຌມານາ ອນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ອປຣມ຺ປິ ວຕ຺ຖຸ – ຕິໍສມຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ກລ຺ຍາຓິຍໍ ມຫາເຈຕິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຏວິມຄ຺ເຄນ ມຫາມຄ຺ຄໍ ໂອຕຣມານາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຌາມກ຺ເຂຕ຺ເຕ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ເອກໍ ມນຸສ຺ສໍ ອທ຺ທສໍສຸ. ຕສ຺ສ ສຣີຣໍ ມສິມກ຺ຂິຕໍ ໂຫຕິ, ມສິມກ຺ຂິຕເມວ ຈ ເອກໍ ກາສາວໍ ກຈ຺ຉໍ ປີເຬຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຖໍ. ໂອໂລກິຍມາໂນ ຌາມຂາຓຸໂກ ວິຍ ຂາຍຕິ. ໂສ ທິວສຠາເຄ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອຸປຑ຺ຒຌາຍມານານໍ ທາຣູນໍ ກລາປໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິຍໍ ວິປ຺ປກິຓ຺ເຓຫິ ເກເສຫິ ກຸມ຺ມຄ຺ເຄນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ສມ຺ມຸເຂ ອຏ຺ຐາສິ. ສາມເຓຣາ ທິສ຺ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ໂອໂລກຍມານາ ‘‘ອາວຸໂສ, ຕຸຍ຺ຫໍ ປິຕາ, ຕຸຍ຺ຫໍ ມຫາປິຕາ, ຕຸຍ຺ຫໍ ມາຕຸໂລ’’ຕິ ຫສມານາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ໂກ ນາໂມສິ ຕ຺ວໍ, ອຸປາສກາ’’ຕິ ນາມໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ໂສ ນາມໍ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ຫຸຕ຺ວາ ທາຣຸກລາປໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ວຕ຺ຖໍ ສໍວິຘາຍ ນິວາເສຕ຺ວາ ມຫາເຖເຣ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຕິຏ຺ຐຖ ຕາວ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ມຫາເຖຣາ ອຏ຺ຐໍສຸ.

ທຫຣສາມເຓຣາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາເຖຣານໍ ສມ຺ມຸຂາປິ ປຣິຫາສໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ອຸປາສໂກ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ມໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ປຣິຫສຖ; ເອຕ຺ຕເກເນວ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ຕມ຺ຫາຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຖ. ອຫມ຺ປິ ປຸພ຺ເພ ຕຸມ຺ຫາທິໂສວ ສມໂຓ ອໂຫສິໍ. ຕຸມ຺ຫາກໍ ປນ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາມຕ຺ຕມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ. ອຫໍ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ມຫິທ຺ຘິໂກ ມຫານຸຠາໂວ ອໂຫສິໍ; ອາກາສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຖວິໍ ກໂຣມິ, ປຖວິໍ ອາກາສໍ; ທູຣໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ສນ຺ຕິກໍ ກໂຣມິ, ສນ຺ຕິກໍ ທູຣໍ; ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ສໍ ຂເຓນ ວິນິວິຊ຺ຌາມິ. ຫຕ຺ເຖ ເມ ປສ຺ສຖ; ອິທານິ ປນ ມກ຺ກຏຫຕ຺ຖສທິສາ. ອຫໍ ອິເມເຫວ ຫຕ຺ເຖຫິ ອິຘ ນິສິນ຺ໂນວ ຈນ຺ທິມສູຣິເຍ ປຣາມສິໍ. ອິເມສໍເຍວ ປາທານໍ ຈນ຺ທິມສູຣິເຍ ປາທກຖລິກໍ ກຕ຺ວາ ນິສີທິໍ. ເອວຣູປາ ເມ ອິທ຺ຘິ ປມາເທນ ອນ຺ຕຣຫິຕາ. ຕຸມ຺ເຫ ມາ ປມຊ຺ຊິຕ຺ຖ. ປມາເທນ ຫິ ເອວຣູປໍ ພ຺ຍສນໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕາ ຊາຕິຊຣາມຣຓສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ຕຸມ຺ເຫ ມຎ຺ເຎວ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຣິຕ຺ວາ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ໂຫຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ໂອວາທມທາສິ. ເຕ ຕສ຺ສ ກເຖນ຺ຕສ຺ເສວ ສໍເວຄໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສມານາ ຕິໍສ ຊນາ ຕຕ຺ເຖວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສູຕິ. ເອວມ຺ປິ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສມຖວິປສ຺ສນາ ນິຣຸຊ຺ຌມານາ ອນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຍໍ ຕາວ ໂລກິຍສມ຺ມປ຺ປຘານກຖາຍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປເນຕໍ ເອກເມວ ວີຣິຍໍ ຈຕຸກິຈ຺ຈສາຘນວເສນ ຈຕ຺ຕາຣິ ນາມານິ ລຠຕິ. ຕຕ຺ຖ ອນຸປ຺ປນ຺ນານນ຺ຕິ ອສມຸທາຈາຣວເສນ ວາ ອນນຸຠູຕາຣມ຺ມຓວເສນ ວາ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ; ອຎ຺ຎຖາ ຫິ ອນມຕຄ຺ເຄ ສໍສາເຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ປນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາປິ ເອເຕເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ປຫີຍມານາປິ ເອເຕເຍວ ປຫີຍນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ວຕ຺ຕວເສນ ກິເລສາ ນ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ. ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ຄນ຺ຖຘຸຕງ຺ຄສມາຘິວິປສ຺ສນາ ນວກມ຺ມິການໍ ອຎ຺ຎຕຣວເສນ. ກຖໍ? ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ວຕ຺ຕສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ທ຺ວາສີຕິຂຸທ຺ທກວຕ຺ຕານິ (ຈູຬວ. ໒໔໓ ອາທໂຍ), ຈຸທ຺ທສ ມຫາວຕ຺ຕານິ (ຈູຬວ. ໓໕໖ ອາທໂຍ), ເຈຕິຍງ຺ຄຓໂພຘິຍງ຺ຄຓປານີຍມາຬອຸໂປສຖາຄາຣອາຄນ຺ຕຸກຄມິກວຕ຺ຕານິ ຈ ກໂຣນ຺ຕສ຺ເສວ ກິເລສາ ໂອກາສໍ ນ ລຠນ຺ຕິ; ອປຣຠາເຄ ປນສ຺ສ ວຕ຺ຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຠິນ຺ນວຕ຺ຕສ຺ສ ວິຈຣໂຕ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣຎ຺ເຈວ ສຕິໂວສ຺ສຄ຺ຄຎ຺ຈ ອາຄມ຺ມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວໍ ອສມຸທາຈາຣວເສນ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ນາມ.

ເອກຈ຺ໂຈ ຄນ຺ຖຍຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ; ເອກມ຺ປິ ນິກາຍໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ທ຺ເວປິ, ຕໂຍປິ, ຈຕ຺ຕາໂຣປິ, ປຎ຺ຈປິ. ຕສ຺ເສວ ເຕປິຏກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຕ຺ຖວເສນ ປາຬິວເສນ ອນຸສນ຺ຘິວເສນ ປຸພ຺ພາປຣວເສນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ສຊ຺ຌາຍນ຺ຕສ຺ສ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ວາເຈນ຺ຕສ຺ສ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ປກາເສນ຺ຕສ຺ສ ກິເລສາ ໂອກາສໍ ນ ລຠນ຺ຕິ; ອປຣຠາເຄ ປນສ຺ສ ຄນ຺ຖກມ຺ມໍ ປຫາຍ ກຸສີຕສ຺ສ ວິຈຣໂຕ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣສຕິໂວສ຺ສຄ຺ເຄ ອາຄມ຺ມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວມ຺ປິ ອສມຸທາຈາຣວເສນ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ນາມ.

ເອກຈ຺ໂຈ ປນ ຘຸຕງ຺ຄຘໂຣ ໂຫຕິ, ເຕຣສ ຘຸຕງ຺ຄຄຸເຓ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕຕິ. ຕສ຺ສ ຘຸຕງ຺ຄຄຸເຓ ປຣິຫຣນ຺ຕສ຺ສ ກິເລສາ ໂອກາສໍ ນ ລຠນ຺ຕິ; ອປຣຠາເຄ ປນສ຺ສ ຘຸຕງ຺ຄານິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ພາຫຸລ຺ລາຍ ອາວຏ຺ຏສ຺ສ ວິຈຣໂຕ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣສຕິໂວສ຺ສຄ຺ເຄ ອາຄມ຺ມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວມ຺ປິ ອສມຸທາຈາຣວເສນ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ນາມ.

ເອກຈ຺ໂຈ ປນ ອຏ຺ຐສຸ ສມາປຕ຺ຕີສຸ ຈິຓ຺ຓວສີ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ປຐມຊ຺ຌານາທີສຸ ອາວຊ຺ຊນວສີອາທີນໍ ວເສນ ວິຫຣນ຺ຕສ຺ສ ກິເລສາ ໂອກາສໍ ນ ລຠນ຺ຕິ; ອປຣຠາເຄ ປນສ຺ສ ປຣິຫີນຊ຺ຌານສ຺ສ ວາ ວິສ຺ສຏ຺ຐຊ຺ຌານສ຺ສ ວາ ຠສ຺ສາທີສຸ ອນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣສຕິໂວສ຺ສຄ຺ເຄ ອາຄມ຺ມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວມ຺ປິ ອສມຸທາຈາຣວເສນ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ກິເລສາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ນາມ.

ເອກຈ຺ໂຈ ປນ ວິປສ຺ສໂກ ໂຫຕິ; ສຕ຺ຕສຸ ວາ ວິປສ຺ສນາສຸ ອຏ຺ຐາຣສສຸ ວາ ມຫາວິປສ຺ສນາສຸ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ວິຫຣໂຕ ກິເລສາ ໂອກາສໍ ນ ລຠນ຺ຕິ; ອປຣຠາເຄ ປນສ຺ສ ວິປສ຺ສນາກມ຺ມໍ ປຫາຍ ກາຍທຬ຺ຫີພຫຸລສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣສຕິໂວສ຺ສຄ຺ເຄ ອາຄມ຺ມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວມ຺ປິ ອສມຸທາຈາຣວເສນ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ກິເລສາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ນາມ.

ເອກຈ຺ໂຈ ປນ ນວກມ຺ມິໂກ ໂຫຕິ, ອຸໂປສຖາຄາຣໂຠຊນສາລາທີນິ ກໂຣຕິ. ຕສ຺ສ ເຕສໍ ອຸປກຣຓານິ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ກິເລສາ ໂອກາສໍ ນ ລຠນ຺ຕິ; ອປຣຠາເຄ ປນສ຺ສ ນວກມ຺ເມ ນິຏ຺ຐິເຕ ວາ ວິສ຺ສຏ຺ເຐ ວາ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣສຕິໂວສ຺ສຄ຺ເຄ ອາຄມ຺ມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວມ຺ປິ ອສມຸທາຈາຣວເສນ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ກິເລສາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ນາມ.

ເອກຈ຺ໂຈ ປນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ອາຄໂຕ ສຸທ຺ຘສຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ອນາເສວນາຍ ກິເລສາ ໂອກາສໍ ນ ລຠນ຺ຕິ; ອປຣຠາເຄ ປນສ຺ສ ລທ຺ຘາເສວນສ຺ສ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣສຕິໂວສ຺ສຄ຺ເຄ ອາຄມ຺ມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວມ຺ປິ ອສມຸທາຈາຣວເສນ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ກິເລສາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ນາມ. ເອວໍ ຕາວ ອສມຸຈາຣວເສນ ອນຸປ຺ປນ຺ນຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ກຖໍ ອນນຸຠູຕາຣມ຺ມຓວເສນ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອນນຸຠູຕປຸພ຺ພໍ ມນາປິຍາທິເຠທໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ລຠຕິ. ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣສຕິໂວສ຺ສຄ຺ເຄ ອາຄມ຺ມ ຣາຄາທໂຍ ກິເລສາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວໍ ອນນຸຠູຕາຣມ຺ມຓວເສນ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ນາມ. ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ເອກເມວ ວີຣິຍໍ.

ເຍ ຈ ເອວໍ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ເຕ ຍຖາ ເນວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເອວໍ ເນສໍ ອນຸປ຺ປາທກິຈ຺ຈໍ ອຸປ຺ປນ຺ນານຎ຺ຈ ປຫານກິຈ຺ຈໍ ສາເຘຕິ. ຕສ຺ມາ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປາປການນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ – ວຕ຺ຕມານຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຠຸຕ຺ວາ ວິຄຕຸປ຺ປນ຺ນໍ, ໂອກາສກຕຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຠູມິລທ຺ຘຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເຍ ກິເລສາ ວິຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປາທາທິສມງ຺ຄິໂນ – ອິທໍ ວຕ຺ຕມານຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ກມ຺ເມ ປນ ຊວິເຕ ອາຣມ຺ມຓຣສໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ຘວິປາໂກ ຠຸຕ຺ວາ ວິຄຕໍ ນາມ. ກມ຺ມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ຘໍ ຠຸຕ຺ວາ ວິຄຕໍ ນາມ. ຕທຸຠຍມ຺ປິ ຠຸຕ຺ວາ ວິຄຕຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ກຸສລາກຸສລກມ຺ມໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວິປາກສ຺ສ ໂອກາສໍ ກໂຣຕິ. ເອວໍ ກເຕ ໂອກາເສ ວິປາໂກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ໂອກາສກຣຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິທໍ ໂອກາສກຕຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ.

ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ປນ ວິປສ຺ສນາຍ ຠູມິ ນາມ. ເຕ ອຕີຕາທິເຠທາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສຸ ອນຸສຍິຕກິເລສາ ປນ ອຕີຕາ ວາ ອນາຄຕາ ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ ວາຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ອຕີຕກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ອນຸສຍິຕາປິ ຫິ ອປ຺ປຫີນາວ ໂຫນ຺ຕິ. ອນາຄຕກ຺ຂນ຺ເຘສຸ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ອນຸສຍິຕາປິ ອປ຺ປຫີນາວ ໂຫນ຺ຕິ. ອິທໍ ຠູມິລທ຺ຘຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ – ‘‘ຕາສຸ ຕາສຸ ຠູມີສຸ ອສມຸຄ຺ຆາຕິຕາ ກິເລສາ ຠູມິລທ຺ຘຸປ຺ປນ຺ນາຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ.

ອປຣມ຺ປິ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ – ສມຸທາຈາຣຸປ຺ປນ຺ນໍ, ອາຣມ຺ມຓາຘິຄຫິຕຸປ຺ປນ຺ນໍ, ອວິກ຺ຂມ຺ຠິຕຸປ຺ປນ຺ນໍ, ອສມຸຄ຺ຘາຕິຕຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຕິ ວຕ຺ຕມານໍເຍວ ‘ສມຸທາຈາຣຸປ຺ປນ຺ນໍ’ ນາມ. ສກິໍ ຈກ຺ຂູນິ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ອາຣມ຺ມເຓ ນິມິຕ຺ເຕ ຄຫິເຕ ອນຸສ຺ສຣິຕານຸສ຺ສຣິຕກ຺ຂເຓ ກິເລສາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ກສ຺ມາ? ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອຘິຄຫິຕຕ຺ຕາ. ຍຖາ ກິໍ? ຍຖາ ຂີຣຣຸກ຺ຂສ຺ສ ກຸຐາຣິຍາ ອາຫຕາຫຕຏ຺ຐາເນ ຂີຣໍ ນ ນິກ຺ຂມິສ຺ສຕີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ເອວໍ. ອິທໍ ‘ອາຣມ຺ມຓາຘິຄຫິຕຸປ຺ປນ຺ນໍ’ ນາມ. ສມາປຕ຺ຕິຍາ ອວິກ຺ຂມ຺ຠິຕກິເລສາ ປນ ອິມສ຺ມິໍ ນາມ ຐາເນ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ກສ຺ມາ? ອວິກ຺ຂມ຺ຠິຕຕ຺ຕາ. ຍຖາ ກິໍ? ຍຖາ ສເຈ ຂີຣຣຸກ຺ຂໍ ກຸຐາຣິຍາ ອາຫເນຍ຺ຍຸໍ, ‘ອິມສ຺ມິໍ ນາມ ຐາເນ ຂີຣໍ ນ ນິກ຺ຂເມຍ຺ຍາ’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ເອວໍ. ອິທໍ ‘ອວິກ຺ຂມ຺ຠິຕຸປ຺ປນ຺ນໍ’ ນາມ. ມຄ຺ເຄນ ອສມຸຄ຺ຆາຕິຕກິເລສາ ປນ ຠວຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ສາປິ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ປຸຣິມນເຍເນວ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ. ອິທໍ ‘ອສມຸຄ຺ຆາຕິຕຸປ຺ປນ຺ນໍ’ ນາມ.

ອິເມສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ວຕ຺ຕມານຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຠຸຕ຺ວາວິຄຕຸປ຺ປນ຺ນໍ, ໂອກາສກຕຸປ຺ປນ຺ນໍ, ສມຸທາຈາຣຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ນ ມຄ຺ຄວຊ຺ຌໍ; ຠູມິລທ຺ຘຸປ຺ປນ຺ນໍ, ອາຣມ຺ມຓາຘິຄ຺ຄຫິຕຸປ຺ປນ຺ນໍ, ອວິກ຺ຂມ຺ຠິຕຸປ຺ປນ຺ນໍ, ອສມຸຄ຺ຆາຕິຕຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ມຄ຺ຄວຊ຺ຌໍ. ມຄ຺ໂຄ ຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ເອເຕ ກິເລເສ ປຊຫຕິ. ໂສ ເຍ ກິເລເສ ປຊຫຕິ, ເຕ ອຕີຕາ ວາ ອນາຄຕາ ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ ວາຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ຫຎ຺ຈິ ອຕີເຕ ກິເລເສ ປຊຫຕິ, ເຕນ ຫິ ຂີຓໍ ເຂເປຕິ, ນິຣຸທ຺ຘໍ ນິໂຣເຘຕິ, ວິຄຕໍ ວິຄເມຕິ, ອຕ຺ຖງ຺ຄຕໍ ອຕ຺ຖໍ ຄເມຕິ, ອຕີຕໍ ຍໍ ນຕ຺ຖິ ຕໍ ປຊຫຕິ. ຫຎ຺ຈິ ອນາຄເຕ ກິເລເສ ປຊຫຕິ, ເຕນ ຫິ ອຊາຕໍ ປຊຫຕິ, ອນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ອນຸປ຺ປນ຺ນໍ ອປາຕຸຠູຕໍ ປຊຫຕິ, ອນາຄຕໍ ຍໍ ນຕ຺ຖິ ຕໍ ປຊຫຕິ. ຫຎ຺ຈິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ກິເລເສ ປຊຫຕິ, ເຕນ ຫິ ຣຕ຺ໂຕ ຣາຄໍ ປຊຫຕິ, ທຸຏ຺ໂຐ ໂທສໍ, ມູຬ຺ໂຫ ໂມຫໍ, ວິນິພທ຺ໂຘ ມານໍ, ປຣາມຏ຺ໂຐ ທິຏ຺ຐິໍ, ວິກ຺ເຂປຄໂຕ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ, ອນິຏ຺ຐງ຺ຄໂຕ ວິຈິກິຈ຺ຉໍ, ຖາມຄໂຕ ອນຸສຍໍ ປຊຫຕິ; ກຓ຺ຫສຸກ຺ກຘມ຺ມາ ຍຸຄນທ຺ຘາ ສມເມວ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ; ສໍກິເລສິກາ ມຄ຺ຄຠາວນາ ໂຫຕິ…ເປ… ເຕນ ຫິ ນຕ຺ຖິ ມຄ຺ຄຠາວນາ, ນຕ຺ຖິ ຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາ, ນຕ຺ຖິ ກິເລສປ຺ປຫານໍ, ນຕ຺ຖິ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ’ຕິ. ‘ອຕ຺ຖິ ມຄ຺ຄຠາວນາ…ເປ… ອຕ຺ຖິ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ’ຕິ. ຍຖາ ກຖໍ ວິຍ? ເສຍ຺ຍຖາປິ ຕຣຸໂຓ ຣຸກ຺ໂຂ…ເປ… ອປາຕຸຠູຕາເນວ ນ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໓.໒໑).

ອິຕິ ປາຬິຍໍ ອຊາຕຜລຣຸກ຺ໂຂ ອາຄໂຕ; ຊາຕຜລຣຸກ຺ເຂນ ປນ ທີເປຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ຫິ ສຜໂລ ຕຣຸຓອມ຺ພຣຸກ຺ໂຂ. ຕສ຺ສ ຜລານິ ມນຸສ຺ສາ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ເສສານິ ປາເຕຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິໂຍ ປູເຣຍ຺ຍຸໍ. ອຖຎ຺ໂຎ ປຸຣິໂສ ຕໍ ຜຣສຸນາ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ. ເຕນສ຺ສ ເນວ ອຕີຕານິ ຜລານິ ນາສິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ອນາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານິ ຈ ນາສິຕານິ; ອຕີຕານິ ຫິ ມນຸສ຺ເສຫິ ປຣິຠຸຕ຺ຕານິ, ອນາຄຕານິ ອນິພ຺ພຕ຺ຕານິ ນ ສກ຺ກາ ນາເສຕຸໍ. ຍສ຺ມິໍ ປນ ສມເຍ ໂສ ຉິນ຺ໂນ ຕທາ ຜລານິເຍວ ນຕ຺ຖີຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານິປິ ອນາສິຕານິ. ສເຈ ປນ ຣຸກ຺ໂຂ ອຈ຺ຉິນ຺ໂນ ອສ຺ສ, ອຖສ຺ສ ປຖວີຣສຎ຺ຈ ອາໂປຣສຎ຺ຈ ອາຄມ຺ມ ຍານິ ຜລານິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍຸໍ, ຕານິ ນາສິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕານິ ຫິ ອຊາຕາເນວ ນ ຊາຍນ຺ຕິ, ອນິພ຺ພຕ຺ຕາເນວ ນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ອປາຕຸຠູຕາເນວ ນ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ. ເອວເມວ ມຄ຺ໂຄ ນາປິ ອຕີຕາທິເຠເທ ກິເລເສ ປຊຫຕິ, ນາປິ ນ ປຊຫຕິ. ເຍສຎ຺ຫິ ກິເລສານໍ ມຄ຺ເຄນ ຂນ຺ເຘສຸ ອປຣິຎ຺ຎາເຕສຸ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ສິຍາ, ມຄ຺ເຄນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຂນ຺ຘານໍ ປຣິຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ເຕ ກິເລສາ ອຊາຕາວ ນ ຊາຍນ຺ຕິ, ອນິພ຺ພຕ຺ຕາວ ນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ອປາຕຸຠູຕາວ ນ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ. ຕຣຸຓປຸຕ຺ຕາຍ ອິຕ຺ຖິຍາ ປຸນ ອວິຊາຍນຕ຺ຖໍ ພ຺ຍາຘິຕານໍ ໂຣຄວູປສມຕ຺ຖໍ ປີຕເຠສຊ຺ເຊຫິ ຈາປິ ອຍມຕ຺ໂຖ ວິຠາເວຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ມຄ຺ໂຄ ເຍ ກິເລເສ ປຊຫຕິ, ເຕ ອຕີຕາ ວາ ອນາຄຕາ ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ ວາຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ນ ຈ ມຄ຺ໂຄ ກິເລເສ ນ ປຊຫຕິ. ເຍ ປນ ມຄ຺ໂຄ ກິເລເສ ປຊຫຕິ, ເຕ ສນ຺ຘາຍ ‘ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປາປການ’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ນ ເກວລຎ຺ຈ ມຄ຺ໂຄ ກິເລເສເຍວ ປຊຫຕິ, ກິເລສານໍ ປນ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ ເຍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ອຸປາທິນ຺ນກ຺ຂນ຺ຘາ, ເຕປິ ປຊຫຕິເຍວ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ‘‘ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຎາເຓນ ອຠິສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ນິໂຣເຘນ ສຕ຺ຕ ຠເວ ຐເປຕ຺ວາ ອນມຕຄ຺ເຄ ສໍສາເຣ ເຍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ ເອຕ຺ເຖເຕ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີ’’ຕິ (ຈູຬນິ. ອຊິຕມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໖) ວິຕ຺ຖາໂຣ. ອິຕິ ມຄ຺ໂຄ ອຸປາທິນ຺ນໂຕ ອນຸປາທິນ຺ນໂຕ ຈ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ຠວວເສນ ປນ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ ອປາຍຠວໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ສກທາຄາມິມຄ຺ໂຄ ສຸຄຕິຠເວກເທສໂຕ; ອນາຄາມິມຄ຺ໂຄ ສຸຄຕິກາມຠວໂຕ; ວຸຏ຺ຐາຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ຣູປາຣູປຠວໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ສພ຺ພຠເວຫິ ວຸຏ຺ຐາຕິເຍວາຕິປິ ວທນ຺ຕິ.

ອຖ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ກຖໍ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ອຸປ຺ປາທາຍ ຠາວນາ ໂຫຕິ? ກຖໍ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ຐິຕິຍາຕິ? ມຄ຺ຄປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ເອວ. ມຄ຺ໂຄ ຫິ ປວຕ຺ຕມາໂນ ປຸພ຺ເພ ອນຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ພຕ຺ຕາ ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອນາຄຕປຸພ຺ພຎ຺ຫິ ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອນນຸຠູຕປຸພ຺ພໍ ວາ ອາຣມ຺ມຓໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕາໂຣ ຠວນ຺ຕິ – ‘ອນາຄຕຏ຺ຐານໍ ອາຄຕມ຺ຫ, ອນນຸຠູຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອນຸຠວາມາ’ຕິ. ຍາ ຈສ຺ສ ປວຕ຺ຕິ, ອຍເມວ ຐິຕິ ນາມາຕິ ຐິຕິຍາ ຠາເວຕີຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວເມຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອິທໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ວີຣິຍໍ ‘‘ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຸປ຺ປາທາຍາ’’ຕິອາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ນາມານິ ລຠຕິ. ອຍໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ສມ຺ມປ຺ປຘານກຖາ. ເອວເມຕ຺ຖ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກາ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາຕິ.

ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ.

໒. ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ

໔໐໘. ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີເຍ ສພ຺ພານິປິ ສມ຺ມປ຺ປຘານານິ ຘມ຺ມສງ຺ຄຓິຍໍ ວິຠຕ຺ຕສ຺ສ ເທສນານຍສ຺ສ ມຸຂມຕ຺ຕເມວ ທສ຺ເສນ຺ເຕນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ຕຕ຺ຖ ນຍເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກຖໍ? ປຐມສມ຺ມປ຺ປຘາເນ ຕາວ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄ ຌານາຠິນິເວເສ ສຸທ຺ຘິກປຏິປທາ, ສຸທ຺ຘິກສຸຎ຺ຎຕາ, ສຸຎ຺ຎຕປຏິປທາ, ສຸທ຺ຘິກອປ຺ປຓິຫິຕາ, ອປ຺ປຓິຫິຕປຏິປທາຕິ ອິເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ ຐາເນສຸ ທ຺ວິນ຺ນໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຈຕຸກ຺ກປຎ຺ຈກນຍານໍ ວເສນ ທສ ນຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ເສເສສຸປີຕິ ວີສຕິຍາ ອຠິນິເວເສສຸ ທ຺ເວ ນຍສຕານິ. ຕານິ ຈຕູຫິ ອຘິປຕີຫິ ຈຕຸຄ຺ຄຸຓິຕານິ ອຏ຺ຐ. ອິຕິ ສຸທ຺ຘິການິ ທ຺ເວ ສາຘິປຕີນິ ອຏ຺ຐາຕິ ສພ຺ພມ຺ປິ ນຍສຫສ຺ສໍ ໂຫຕິ. ຕຖາທຸຕິຍສມ຺ມປ຺ປຘານາທີສຸ ສຸທ຺ຘິກສມ຺ມປ຺ປຘາເນ ຈາຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄ ປຎ຺ຈນຍສຫສ຺ສານິ. ຍຖາ ຈ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄ, ເອວໍ ເສສມຄ຺ເຄສຸປີຕິ ກຸສລວເສເນວ ວີສຕິ ນຍສຫສ຺ສານິ. ວິປາເກ ປນ ສມ຺ມປ຺ປຘາເນຫິ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖີຕິ ວິປາກວາໂຣ ນ ຄຫິໂຕຕິ. ສມ຺ມປ຺ປຘານານິ ປເນຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕໂລກຸຕ຺ຕຣາເນວ ກຖິຕານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ.

໓. ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉກວຓ຺ຓນາ

໔໒໗. ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉເກ ປາຬິອນຸສາເຣເນວ ສມ຺ມປ຺ປຘານານໍ ກຸສລາທິຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິເກສຸ ປນ ສພ຺ພານິປິ ເອຕານິ ອປ຺ປມາຓໍ ນິພ຺ພານໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕິໂຕ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓາເນວ, ນ ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓານິ; ສຫຊາຕເຫຕຸວເສນ ປນ ມຄ຺ຄເຫຕຸການິ; ວີມໍສໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ມຄ຺ຄຠາວນາກາເລ ມຄ຺ຄາຘິປຕີນິ; ຉນ຺ທຈິຕ຺ຕເຊຏ຺ຐິກາຍ ມຄ຺ຄຠາວນາຍ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພານິ ມຄ຺ຄາຘິປຕີນີຕິ; ວີຣິຍເຊຏ຺ຐິກາຍ ປນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ວີຣິຍສ຺ສ ອຠາວາ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພານິ ມຄ຺ຄາຘິປຕີນີຕິ ວາ ນ ມຄ຺ຄາຘິປຕີນີຕິ ວາ; ອຕີຕາທີສຸ ເອກາຣມ຺ມຓຠາເວນປິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພານິ; ນິພ຺ພານສ຺ສ ປນ ພຫິທ຺ຘາຘມ຺ມຕ຺ຕາ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓານິ ນາມ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ເອວເມຕສ຺ມິໍ ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕໂລກຸຕ຺ຕຣາເນວ ສມ຺ມປ຺ປຘານານິ ກຖິຕານິ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຫິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍສ຺ມິໍເຍວ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກາ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ ກຖິຕາ; ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີຍປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉເກສຸ ປນ ໂລກຸຕ຺ຕຣາເຍວາຕິ. ເອວມຍໍ ສມ຺ມປ຺ປຘານວິຠງ຺ໂຄປິ ເຕປຣິວຏ຺ຏໍ ນີຫຣິຕ຺ວາວ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ສິໂຕຕິ.

ສມ຺ໂມຫວິໂນທນິຍາ ວິຠງ຺ຄຏ຺ຐກຖາຍ

ສມ຺ມປ຺ປຘານວິຠງ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ອິທ຺ຘິປາທວິຠງ຺ໂຄ

໑. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ

໔໓໑. ອິທານິ ຕທນນ຺ຕເຣ ອິທ຺ຘິປາທວິຠງ຺ເຄ ຈຕ຺ຕາໂຣຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ. ອິທ຺ຘິປາທາຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຊ຺ຌຕີຕິ ອິທ຺ຘິ, ສມິຊ຺ຌຕິ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຊ຺ຌນ຺ຕິ ວາ ເອຕາຍ ສຕ຺ຕາ ອິທ຺ຘາ ວຸທ຺ຘາ ອຸກ຺ກໍສຄຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິປິ ອິທ຺ຘິ. ປຐເມນຕ຺ເຖນ ອິທ຺ຘິ ເອວ ປາໂທ ອິທ຺ຘິປາໂທ, ອິທ຺ຘິໂກຏ຺ຐາໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸຕິເຍນຕ຺ເຖນ ອິທ຺ຘິຍາ ປາໂທຕິ ອິທ຺ຘິປາໂທ; ປາໂທຕິ ປຕິຏ຺ຐາ, ອຘິຄມຸປາໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ຫິ ຍສ຺ມາ ອຸປຣູປຣິວິເສສສງ຺ຂາຕໍ ອິທ຺ຘິໍ ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ປາໂທຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວໍ ຕາວ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອິທານິ ເຕ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິຘ ຠິກ຺ຂູຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ອິຘ ຠິກ຺ຂູຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ຠິກ຺ຂຸ. ຉນ຺ທສມາຘິປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຉນ຺ທເຫຕຸໂກ ຉນ຺ທາຘິໂກ ວາ ສມາຘິ ຉນ຺ທສມາຘິ. ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາຉນ຺ທໍ ອຘິປຕິໍ ກຣິຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສມາຘິສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ປຘານຠູຕາ ສງ຺ຂາຣາ ປຘານສງ຺ຂາຣາ. ຈຕຸກິຈ຺ຈສາຘກສ຺ສ ສມ຺ມປ຺ປຘານວີຣິຍສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ສມນ຺ນາຄຕນ຺ຕິ ຉນ຺ທສມາຘິນາ ຈ ປຘານສງ຺ຂາເຣຫິ ຈ ອຸເປຕໍ. ອິທ຺ຘິປາທນ຺ຕິ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິປຣິຍາເຍນ ວາ ອິຊ຺ຌນກຏ຺ເຐນ ອິຊ຺ຌນ຺ຕິ ເອຕາຍ ສຕ຺ຕາ ອິທ຺ຘາ ວຸທ຺ຘາ ອຸກ຺ກໍສຄຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອິມິນາ ວາ ປຣິຍາເຍນ ອິທ຺ຘີຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຕານໍ ອຸປຈາຣຊ຺ຌານາທິກຸສລຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ຉນ຺ທສມາຘິປຘານສງ຺ຂາຣານໍ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ປາທຠູຕໍ ເສສຈິຕ຺ຕເຈຕສິກຣາສິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຎ຺ຫິ ປຣໂຕ ‘‘ອິທ຺ຘິປາໂທຕິ ຕຖາຠູຕສ຺ສ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ອິມິນາ ອຕ຺ເຖນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ອິມິນາ ນເຍນ ເສເສສຸປິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍເຖວ ຫິ ຉນ຺ທໍ ອຘິປຕິໍ ກຣິຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສມາຘິ ຉນ຺ທສມາຘີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ເອວໍ ວີຣິຍໍ…ເປ… ຈິຕ຺ຕໍ. ວີມໍສໍ ອຘິປຕິໍ ກຣິຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສມາຘິ ວີມໍສສມາຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ອິທານິ ຉນ຺ທສມາຘິອາທີນິ ປທານິ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ກຖຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ຉນ຺ທຎ຺ເຈ ຠິກ຺ຂຸ ອຘິປຕິໍ ກຣິຕ຺ວາຕິ ຍທິ ຠິກ຺ຂຸ ຉນ຺ທໍ ອຘິປຕິໍ ຉນ຺ທໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ຉນ຺ທໍ ຘຸຣໍ ຉນ຺ທໍ ປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ກຕ຺ວາ ສມາຘິໍ ປຏິລຠຕິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ, ເອວໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໂຕ ອຍໍ ສມາຘິ ຉນ຺ທສມາຘິ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວີຣິຍຎ຺ເຈຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ປຘານສງ຺ຂາຣາຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ຉນ຺ທິທ຺ຘິປາທໍ ຠາວຍມານສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຘານາຠິສງ຺ຂາຣສງ຺ຂາຕຈຕຸກິຈ຺ຈສາຘກໍ ວີຣິຍໍ ກຖິຕໍ. ຕເທກຊ຺ຌໍ ອຠິສຎ຺ຎູຫິຕ຺ວາຕິ ຕໍ ສພ຺ພໍ ເອກໂຕ ຣາສິໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ເອຕໍ ໂວຫາຣໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໔໓໓. ອິທານິ ‘‘ຉນ຺ທສມາຘິປຘານສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ປທສມູເຫ ຉນ຺ທາທິຘມ຺ເມ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ຉນ຺ໂທຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ.

ອຸເປໂຕ ໂຫຕີຕິ ອິທ຺ຘິປາທສງ຺ຂາໂຕ ຘມ຺ມຣາສິ ອຸເປໂຕ ໂຫຕິ. ເຕສໍ ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ເຕສໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ຉນ຺ທາທິຘມ຺ມານໍ. ອິທ຺ຘິ ສມິທ຺ຘີຕິອາທີນິ ສພ຺ພານິ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິເວວຈນາເນວ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ອິຊ຺ຌນກຏ຺ເຐນ ອິທ຺ຘິ. ສມ຺ປຸຓ຺ຓາ ອິທ຺ຘິ ສມິທ຺ຘິ; ອຸປສຄ຺ເຄນ ວາ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ. ອິຊ຺ຌນາກາໂຣ ອິຊ຺ຌນາ. ສມິຊ຺ຌນາຕິ ອຸປສຄ຺ເຄນ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ. ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ປາຕຸຠາວວເສນ ລຠນໍ ລາໂຠ. ປຣິຫີນານມ຺ປິ ວີຣິຍາຣມ຺ຠວເສນ ປຸນ ລາໂຠ ປຏິລາໂຠ; ອຸປສຄ຺ເຄນ ວາ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ. ປຕ຺ຕີຕິ ອຘິຄໂມ. ອປຣິຫານວເສນ ສມ຺ມາ ປຕ຺ຕີຕິ ສມ຺ປຕ຺ຕິ. ຜຸສນາຕິ ປຏິລາຠຜຸສນາ. ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຕິ ປຏິລາຠສຈ຺ຉິກິຣິຍາວ. ອຸປສມ຺ປທາຕິ ປຏິລາຠອຸປສມ຺ປທາ ເອວາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຕຍາຠູຕສ຺ສາຕິ ເຕນ ອາກາເຣນ ຠູຕສ຺ສ; ເຕ ຉນ຺ທາທິຘມ຺ເມ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘຕິອາທີຫິ ຉນ຺ທາທໂຍ ອນ຺ໂຕ ກຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ຂນ຺ຘາ ກຖິຕາ. ເຕ ຘມ຺ເມຕິ ເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣູປກ຺ຂນ຺ເຘ; ຉນ຺ທາທໂຍ ວາ ຕໂຍ ຘມ຺ເມຕິປິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາເສວຕີຕິອາທີນິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເນວ. ເສສອິທ຺ຘິປາທນິທ຺ເທເສສຸປິ ອິມິນາວ ນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ກິໍ ກຖິຕນ຺ຕິ? ຈຕຸນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ມຕ຺ຖກປ຺ປຕ຺ຕໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກຖິຕໍ. ເອໂກ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ຉນ຺ທໍ ອວສ຺ສຍຕິ; ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາກຸສລຘມ຺ມຈ຺ຉນ຺ເທນ ອຕ຺ຖນິປ຺ຜຕ຺ຕິຍໍ ສຕິ ‘ອຫໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສ຺ສາມິ, ນຕ຺ຖິ ມຍ຺ຫໍ ເອຕສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕເນ ຠາໂຣ’ຕິ ຉນ຺ທໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ຉນ຺ທໍ ຘຸຣໍ ຉນ຺ທໍ ປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ກຕ຺ວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ. ເອໂກ ວີຣິຍໍ ອວສ຺ສຍຕິ. ເອໂກ ຈິຕ຺ຕໍ, ເອໂກ ປຎ຺ຎໍ ອວສ຺ສຍຕິ. ປຎ຺ຎາຍ ອຕ຺ຖນິປ຺ຜຕ຺ຕິຍໍ ສຕິ ‘ອຫໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສ຺ສາມິ, ນຕ຺ຖິ ມຍ຺ຫໍ ເອຕສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕເນ ຠາໂຣ’ຕິ ປຎ຺ຎໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ປຎ຺ຎໍ ຘຸຣໍ ປຎ຺ຎໍ ປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ກຕ຺ວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ.

ກຖໍ? ຍຖາ ຫິ ຈຕູສຸ ອມຈ຺ຈປຸຕ຺ເຕສຸ ຐານນ຺ຕຣໍ ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ເຕສຸ ເອໂກ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອວສ຺ສຍິ, ເອໂກ ສູຣຠາວໍ, ເອໂກ ຊາຕິໍ, ເອໂກ ມນ຺ຕໍ. ກຖໍ? ເຕສຸ ຫິ ປຐໂມ ‘ອຸປຏ຺ຐາເນ ອປ຺ປມາທກາຣິຕາຍ ອຕ຺ຖນິປ຺ຜຕ຺ຕິຍາ ສຕິ ລພ຺ຠມານໍ ລຈ຺ຉາເມຕໍ ຐານນ຺ຕຣ’ນ຺ຕິ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອວສ຺ສຍິ. ທຸຕິໂຍ ‘ອຸປຏ຺ຐາເນ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕປິ ເອກຈ຺ໂຈ ສງ຺ຄາເມ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິເຕ ສຓ຺ຐາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ; ອວສ຺ສໍ ໂຂ ປນ ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ໂຕ ກຸປ຺ປິສ຺ສຕິ; ຕສ຺ມິໍ ກຸປ຺ປິເຕ ຣຖຘຸເຣ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ອາຣາເຘຕ຺ວາ ອາຫຣາເປສ຺ສາເມຕໍ ຐານນ຺ຕຣ’ນ຺ຕິ ສູຣຠາວໍ ອວສ຺ສຍິ. ຕຕິໂຍ ‘ສູຣຠາເວປິ ສຕິ ເອກຈ຺ໂຈ ຫີນຊາຕິໂກ ໂຫຕິ; ຊາຕິໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ຐານນ຺ຕຣໍ ທທນ຺ຕາ ມຍ຺ຫໍ ທສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ ຊາຕິໍ ອວສ຺ສຍິ. ຈຕຸຕ຺ໂຖ ‘ຊາຕິມາປິ ເອໂກ ອມນ຺ຕນີໂຍ ໂຫຕິ; ມນ຺ເຕນ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ເຈ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອາຫຣາເປສ຺ສາເມຕໍ ຐານນ຺ຕຣ’ນ຺ຕິ ມນ຺ຕໍ ອວສ຺ສຍິ. ເຕ ສພ຺ເພປິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອວສ຺ສຍພເລນ ຐານນ຺ຕຣານິ ປາປຸຓິໍສຸ.

ຕຕ຺ຖ ອຸປຏ຺ຐາເນ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຐານນ຺ຕຣໍ ປຕ຺ໂຕ ວິຍ ຉນ຺ທໍ ອວສ຺ສາຍ ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາກຸສລຘມ຺ມຈ຺ຉນ຺ເທນ ອຕ຺ຖນິພ຺ພຕ຺ຕິຍໍ ສຕິ ‘ອຫໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສ຺ສາມິ, ນຕ຺ຖິ ມຍ຺ຫໍ ເອຕສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕເນ ຠາໂຣ’ຕິ ຉນ຺ທໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ຉນ຺ທໍ ຘຸຣໍ ຉນ຺ທໍ ປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ກຕ຺ວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕໂກ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ຣຏ຺ຐປາລຕ຺ເຖໂຣ (ມ. ນິ. ໒.໒໙໓ ອາທໂຍ) ວິຍ. ໂສ ຫິ ອາຍສ຺ມາ ຉນ຺ທໍ ຘຸຣໍ ກຕ຺ວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ. ສູຣຠາເວນ ຣາຊານໍ ອາຣາເຘຕ຺ວາ ຐານນ຺ຕຣໍ ປຕ຺ໂຕ ວິຍ ວີຣິຍໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ວີຣິຍໍ ຘຸຣໍ ວີຣິຍໍ ປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ກຕ຺ວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕໂກ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ໂສຓຕ຺ເຖໂຣ (ມຫາວ. ໒໔໓) ວິຍ. ໂສ ຫິ ອາຍສ຺ມາ ວີຣິຍໍ ຘຸຣໍ ກຕ຺ວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ.

ຊາຕິສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຐານນ຺ຕຣໍ ປຕ຺ໂຕ ວິຍ ຈິຕ຺ຕໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຘຸຣໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ກຕ຺ວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕໂກ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ສມ຺ຠູຕຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ. ໂສ ຫິ ອາຍສ຺ມາ ຈິຕ຺ຕໍ ຘຸຣໍ ກຕ຺ວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ. ມນ຺ຕໍ ອວສ຺ສາຍ ຐານນ຺ຕຣປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຍ ວີມໍສໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ວີມໍສໍ ຘຸຣໍ ວີມໍສໍ ປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ກຕ຺ວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕໂກ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ເຖໂຣ ໂມຆຣາຊາ ວິຍ. ໂສ ຫິ ອາຍສ຺ມາ ວີມໍສໍ ຘຸຣໍ ກຕ຺ວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ຕໂຍ ຉນ຺ທສມາຘິປຘານສງ຺ຂາຣສງ຺ຂາຕາ ຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘີປິ ໂຫນ຺ຕິ ອິທ຺ຘິປາທາປິ. ເສສາ ປນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ ອິທ຺ຘິປາທາເຍວ. ວີຣິຍຈິຕ຺ຕວີມໍສສມາຘິປຘານສງ຺ຂາຣສງ຺ຂາຕາປິ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘີປິ ໂຫນ຺ຕິ ອິທ຺ຘິປາທາປິ. ເສສາ ປນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ ອິທ຺ຘິປາທາເຍວ. ອຍໍ ຕາວ ອເຠທໂຕ ກຖາ.

ເຠທໂຕ ປນ ‘ຉນ຺ໂທ’ ອິທ຺ຘິ ນາມ. ຉນ຺ທຘຸເຣນ ຠາວິຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ ຉນ຺ທິທ຺ຘິປາໂທ ນາມ. ສມາຘິ ປຘານສງ຺ຂາໂຣຕິ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘວເສນ ຉນ຺ທິທ຺ຘິປາເທ ປວິສນ຺ຕິ; ປາເທ ປວິຏ຺ຐາຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ຕຕ຺ເຖວ ‘ສມາຘິ’ ອິທ຺ຘິ ນາມ. ສມາຘິຘຸເຣນ ຠາວິຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ ສມາຘິທ຺ຘິປາໂທ ນາມ. ຉນ຺ໂທ ປຘານສງ຺ຂາໂຣຕິ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘວເສນ ສມາຘິທ຺ຘິປາເທ ປວິສນ຺ຕິ; ປາເທ ປວິຏ຺ຐາຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ເອວ. ຕຕ຺ເຖວ ‘ປຘານສງ຺ຂາໂຣ’ ອິທ຺ຘິ ນາມ. ປຘານສງ຺ຂາຣຠາວິຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ ປຘານສງ຺ຂາຣິທ຺ຘິປາໂທ ນາມ. ຉນ຺ໂທ ສມາຘີຕິ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘວເສນ ປຘານສງ຺ຂາຣິທ຺ຘິປາເທ ປວິສນ຺ຕິ; ປາເທ ປວິຏ຺ຐາຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ເອວ. ຕຕ຺ເຖວ ‘ວີຣິຍໍ’ ອິທ຺ຘິ ນາມ, ‘ຈິຕ຺ຕໍ’ ອິທ຺ຘິ ນາມ, ‘ວີມໍສາ’ ອິທ຺ຘິ ນາມ…ເປ… ປາເທ ປວິຏ຺ຐາຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ເອວ. ອຍໍ ເຠທໂຕ ກຖາ ນາມ.

ເອຕ຺ຖ ປນ ອຠິນວໍ ນຕ຺ຖິ; ຄຫິຕເມວ ວິຠູຕຘາຕຸກໍ ກຕໍ. ກຖໍ? ຉນ຺ໂທ, ສມາຘິ, ປຘານສງ຺ຂາໂຣຕິ ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘີປິ ໂຫນ຺ຕິ ອິທ຺ຘິປາທາປິ. ເສສາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ ອິທ຺ຘິປາທາເຍວ. ອິເມ ຫິ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ອິຊ຺ຌມານາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເກຫິ ຈຕູຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ສທ຺ຘິໍເຍວ ອິຊ຺ຌນ຺ຕິ, ນ ວິນາ. ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກາ ປນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ ອິຊ຺ຌນກຏ຺ເຐນ ອິທ຺ຘິ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ປຕິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ປາໂທ ນາມ. ‘ອິທ຺ຘີ’ຕິ ວາ ‘ອິທ຺ຘິປາໂທ’ຕິ ວາ ນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອຘິວຈນໍ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍເຍວ ອຘິວຈນໍ. ວີຣິຍໍ, ຈິຕ຺ຕໍ, ວີມໍສາສມາຘິປຘານສງ຺ຂາໂຣຕິ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ…ເປ… ຈຕຸນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍເຍວ ອຘິວຈນໍ.

ອປິຈ ປຸພ຺ພຠາໂຄ ປຸພ຺ພຠາໂຄ ອິທ຺ຘິປາໂທ ນາມ; ປຏິລາໂຠ ປຏິລາໂຠ ອິທ຺ຘິ ນາມາຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຍມຕ຺ໂຖ ອຸປຈາເຣນ ວາ ວິປສ຺ສນາຍ ວາ ທີເປຕພ຺ໂພ. ປຐມຊ຺ຌານປຣິກມ຺ມຎ຺ຫິ ອິທ຺ຘິປາໂທ ນາມ, ປຐມຊ຺ຌານໍ ອິທ຺ຘິ ນາມ. ທຸຕິຍຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນ, ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນປຣິກມ຺ມໍ ອິທ຺ຘິປາໂທ ນາມ, ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ອິທ຺ຘິ ນາມ. ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສ຺ສ ວິປສ຺ສນາ ອິທ຺ຘິປາໂທ ນາມ, ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ ອິທ຺ຘິ ນາມ. ສກທາຄາມິ, ອນາຄາມິ, ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄສ຺ສ ວິປສ຺ສນາ ອິທ຺ຘິປາໂທ ນາມ, ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ອິທ຺ຘິ ນາມ. ປຏິລາເຠນາປິ ທີເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ປຐມຊ຺ຌານຎ຺ຫິ ອິທ຺ຘິປາໂທ ນາມ, ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ ອິທ຺ຘິ ນາມ; ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ ອິທ຺ຘິປາໂທ ນາມ, ຕຕິຍຊ຺ຌານໍ ອິທ຺ຘິ ນາມ…ເປ… ອນາຄາມິມຄ຺ໂຄ ອິທ຺ຘິປາໂທ ນາມ, ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ອິທ຺ຘິ ນາມ.

ເກນຏ຺ເຐນ ອິທ຺ຘິ? ເກນຏ຺ເຐນ ປາໂທຕິ? ອິຊ຺ຌນກຏ຺ເຐເນວ ອິທ຺ຘິ. ປຕິຏ຺ຐານຏ຺ເຐເນວ ປາໂທ. ເອວມິຘາປິ ອິທ຺ຘີຕິ ວາ ປາໂທຕິ ວາ ນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອຘິວຈນໍ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍເຍວ ອຘິວຈນນ຺ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ອິທມາຫໍສຸ – ຈຕຸນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານເມວ ອຘິວຈນໍ ຠເວຍ຺ຍ, ຍທິ ສຕ຺ຖາ ປຣໂຕ ອຸຕ຺ຕຣຈູຬຠາຊນີຍໍ ນາມ ນ ອາຫເຣຍ຺ຍ. ອຸຕ຺ຕຣຈູຬຠາຊນີເຍ ປນ ‘‘ຉນ຺ໂທເຍວ ຉນ຺ທິທ຺ຘິປາໂທ, ວີຣິຍເມວ, ຈິຕ຺ຕເມວ, ວີມໍສາວ ວີມໍສິທ຺ຘິປາໂທ’’ຕິ ກຖິຕໍ. ເກຈິ ປນ ‘‘ອິທ຺ຘິ ນາມ ອນິປ຺ຜນ຺ນາ, ອິທ຺ຘິປາໂທ ນິປ຺ຜນ຺ໂນ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ເຕສໍ ວຈນໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອິທ຺ຘີປິ ອິທ຺ຘິປາໂທປິ ‘ນິປ຺ຜນ຺ໂນ ຕິລກ຺ຂຓພ຺ຠາຫໂຕ’ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕໍ. ອິຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີເຍ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກາ ອິທ຺ຘິປາທາ ກຖິຕາຕິ.

ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ.

໒. ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ

໔໔໔. ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີຍໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ. ນຍາ ປເນຕ຺ຖ ຄເຓຕພ຺ພາ. ‘‘ຉນ຺ທສມາຘິປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕໍ ອິທ຺ຘິປາທໍ ຠາເວຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຏ຺ຐານສ຺ມິຎ຺ຫິ ໂລກຸຕ຺ຕຣານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ນຍສຫສ຺ສານິ ວິຠຕ຺ຕານິ. ວີຣິຍສມາຘິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕຖາ ອຸຕ຺ຕຣຈູຬຠາຊນີເຍ ຉນ຺ທິທ຺ຘິປາເທ ຈຕ຺ຕາຣິ ນຍສຫສ຺ສານິ ວິຠຕ຺ຕານິ, ວີຣິຍຈິຕ຺ຕວີມໍສິທ຺ຘິປາເທ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈຕ຺ຕາຣີຕິ ສພ຺ພານິປິ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ຈຕຸກ຺ການໍ ວເສນ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ນຍສຫສ຺ສານິ ວິຠຕ຺ຕານິ. ເອວເມຕໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕໂລກຸຕ຺ຕຣານໍເຍວ ອິທ຺ຘິປາທານໍ ວເສນ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສນຍສຫສ຺ສປ຺ປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີຍໍ ກຖິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໓. ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉກວຓ຺ຓນາ

໔໖໒. ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉເກ ປາຬິອນຸສາເຣເນວ ອິທ຺ຘິປາທານໍ ກຸສລາທິຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິເກສຸ ປນ ສພ຺ເພເປເຕ ອປ຺ປມາຓໍ ນິພ຺ພານໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕິໂຕ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓາ ເອວ, ນ ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓາ; ສຫຊາຕເຫຕຸວເສນ ປນ ມຄ຺ຄເຫຕຸກາ, ນ ມຄ຺ຄາຘິປຕິໂນ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ຫິ ອຘິປຕໂຍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຄຣຸໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ? ສຍໍ ເຊຏ຺ຐກຕ຺ຕາ. ຍຖາ ຫິ ສມຊາຕິກາ ສມວຍາ ສມຖາມາ ສມສິປ຺ປາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຣາຊປຸຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ເຊຏ຺ຐກຕາຍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ອປຈິຕິໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອວມິເມປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຘິປຕໂຍ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ເຊຏ຺ຐກຘມ຺ມຕາຍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຄຣຸໍ ນ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ເອກນ຺ເຕເນວ ນ ມຄ຺ຄາຘິປຕິໂນ. ອຕີຕາທີສຸ ເອກາຣມ຺ມຓຠາເວປິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ນິພ຺ພານສ຺ສ ປນ ພຫິທ຺ຘາຘມ຺ມຕ຺ຕາ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓາ ນາມ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ເອວເມຕສ຺ມິໍ ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕໂລກຸຕ຺ຕຣາວ ອິທ຺ຘິປາທາ ກຖິຕາ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຫິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍສ຺ມິໍເຍວ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກາ ອິທ຺ຘິປາທາ ກຖິຕາ, ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີຍປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉເກສຸ ປນ ໂລກຸຕ຺ຕຣາເຍວາຕິ. ເອວມຍໍ ອິທ຺ຘິປາທວິຠງ຺ໂຄປິ ເຕປຣິວຏ຺ຏໍ ນີຫຣິຕ຺ວາວ ທສ຺ສິໂຕຕິ.

ສມ຺ໂມຫວິໂນທນິຍາ ວິຠງ຺ຄຏ຺ຐກຖາຍ

ອິທ຺ຘິປາທວິຠງ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ໂພຊ຺ຌງ຺ຄວິຠງ຺ໂຄ

໑. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ

໔໖໖. ອິທານິ ຕທນນ຺ຕເຣ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄວິຠງ຺ເຄ ສຕ຺ຕາຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ. ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາຕິ ໂພຘິຍາ ໂພຘິສ຺ສ ວາ ອງ຺ຄາຕິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍາ ເອສາ ຘມ຺ມສາມຄ຺ຄີ ຍາຍ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາຍ ລີນຸທ຺ຘຈ຺ຈປຕິຏ຺ຐານາຍູຫນກາມສຸຂຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍຄອຸຈ຺ເຉທສສ຺ສຕາຠິນິເວສາທີນໍ ອເນເກສໍ ອຸປທ຺ທວານໍ ປຏິປກ຺ຂຠູຕາຍ ສຕິຘມ຺ມວິຈຍວີຣິຍປີຕິປສ຺ສທ຺ຘິສມາຘິອຸເປກ຺ຂາສງ຺ຂາຕາຍ ຘມ຺ມສາມຄ຺ຄິຍາ ອຣິຍສາວໂກ ພຸຊ຺ຌຕີຕິ ກຕ຺ວາ ໂພຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພຸຊ຺ຌຕິ ກິເລສສນ຺ຕານນິທ຺ທາຍ ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ວາ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ, ນິພ຺ພານເມວ ວາ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ຕສ຺ສາ ຘມ຺ມສາມຄ຺ຄີສງ຺ຂາຕາຍ ໂພຘິຍາ ອງ຺ຄາຕິປິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ, ຌານງ຺ຄມຄ຺ຄງ຺ຄາທີນິ ວິຍ. ໂຍ ປເນສ ຍຖາວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາຍ ເອຕາຍ ຘມ຺ມສາມຄ຺ຄິຍາ ພຸຊ຺ຌຕີຕິ ກຕ຺ວາ ອຣິຍສາວໂກ ໂພຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ສ ໂພຘິສ຺ສ ອງ຺ຄາຕິປິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ, ເສນງ຺ຄຣຖງ຺ຄາທໂຍ ວິຍ. ເຕນາຫຸ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍາ – ‘‘ພຸຊ຺ຌນກສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອງ຺ຄາຕິ ວາ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ’’ຕິ.

ອປິຈ ‘‘ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາຕິ ເກນຏ຺ເຐນ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ? ໂພຘາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ, ພຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ, ອນຸພຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ, ປຏິພຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ, ສມ຺ພຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ’’ຕິ ອິມິນາ ປຏິສມ຺ຠິທານເຍນາປິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄຕິອາທີສຸ ປສຕ຺ໂຖ ສຸນ຺ທໂຣ ຈ ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ສຕິເຍວ ສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ. ຕຕ຺ຖ ອຸປຏ຺ຐານລກ຺ຂໂຓ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ປວິຈຍລກ຺ຂໂຓ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ປຄ຺ຄຫລກ຺ຂໂຓ ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ຜຣຓລກ຺ຂໂຓ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ອຸປສມລກ຺ຂໂຓ ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂໂຓ ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ປຏິສງ຺ຂານລກ຺ຂໂຓ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ. ເຕສຸ ‘‘ສຕິຎ຺ຈ ຂ຺ວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສພ຺ພຕ຺ຖິກໍ ວທາມີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໔) ວຈນໂຕ ສພ຺ເພສໍ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ອຸປກາຣກຕ຺ຕາ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ປຐມໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕໂຕ ປຣໍ ‘‘ໂສ ຕຖາ ສໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຎ຺ຎາຍ ປວິຈິນຕີ’’ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໑໕໐) ນເຍນ ເອວໍ ອນຸກ຺ກເມເນວ ນິກ຺ເຂປປໂຍຊນໍ ປາຬິຍໍ ອາຄຕເມວ.

ກສ຺ມາ ປເນເຕ ສຕ຺ເຕວ ວຸຕ຺ຕາ, ອນູນາ ອນຘິກາຕິ? ລີນຸທ຺ຘຈ຺ຈປຏິປກ຺ຂໂຕ ສພ຺ພຕ຺ຖິກໂຕ ຈ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ຕໂຍ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ລີນສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂາ, ຍຖາຫ – ‘‘ຍສ຺ມິຎ຺ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍ ລີນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ກາໂລ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍ, ກາໂລ ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍ, ກາໂລ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໔). ຕໂຍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂາ, ຍຖາຫ – ‘‘ຍສ຺ມິຎ຺ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍ ອຸທ຺ຘຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ກາໂລ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍ, ກາໂລ ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍ, ກາໂລ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໔). ເອໂກ ປເນຕ຺ຖ ໂລຓຘູປນໍ ວິຍ ສພ຺ພພ຺ຍຎ຺ຊເນສຸ, ສພ຺ພກມ຺ມິກອມຈ຺ໂຈ ວິຍ ຈ ສພ຺ເພສຸ ຣາຊກິຈ຺ເຈສຸ, ສພ຺ພໂພຊ຺ຌງ຺ເຄສຸ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພໂຕ ສພ຺ພຕ຺ຖິໂກ, ຍຖາຫ – ‘‘ສຕິຎ຺ຈ ຂ຺ວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສພ຺ພຕ຺ຖິກໍ ວທາມີ’’ຕິ. ‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖກ’’ນ຺ຕິປິ ປາຬິ. ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ລີນຸທ຺ຘຈ຺ຈປຏິປກ຺ຂໂຕ ສພ຺ພຕ຺ຖິກໂຕ ຈ ສຕ຺ເຕວ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໔໖໗. ອິທານິ ເນສໍ ເອກສ຺ມິໍເຍວາຣມ຺ມເຓ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ກິຈ຺ຈວເສນ ນານາກຣຓໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ອິຘ ຠິກ຺ຂູຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ຠິກ຺ຂຸ. ສຕິມາ ໂຫຕີຕິ ປຎ຺ຎາຍ ປຎ຺ຎວາ, ຍເສນ ຍສວາ, ຘເນນ ຘນວາ ວິຍ ສຕິຍາ ສຕິມາ ໂຫຕິ, ສຕິສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣເມນາຕິ ອຸຕ຺ຕເມນ; ຕຎ຺ຫິ ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສ ເຈວ ມຄ຺ຄສ຺ສ ຈ ອນຸໂລມໂຕ ປຣມໍ ນາມ ໂຫຕິ ອຸຕ຺ຕມໍ ເສຏ຺ຐໍ. ສຕິເນປກ຺ເກນາຕິ ເນປກ຺ກໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຎ຺ຎາ; ສຕິຍາ ເຈວ ເນປກ຺ເກນ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ກສ຺ມາ ປນ ອິມສ຺ມິໍ ສຕິຠາຊນີເຍ ປຎ຺ຎາ ສງ຺ຄຫິຕາຕິ? ສຕິຍາ ພລວຠາວທີປນຕ຺ຖໍ. ສຕິ ຫິ ປຎ຺ຎາຍ ສທ຺ຘິມ຺ປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ວິນາປິ, ປຎ຺ຎາຍ ສທ຺ຘິໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ພລວຕີ ໂຫຕິ, ວິນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ທຸພ຺ພລາ. ເຕນສ຺ສາ ພລວຠາວທີປນຕ຺ຖໍ ປຎ຺ຎາ ສງ຺ຄຫິຕາ. ຍຖາ ຫິ ທ຺ວີສຸ ທິສາສຸ ທ຺ເວ ຣາຊມຫາມຕ຺ຕາ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍຸໍ; ເຕສຸ ເອໂກ ຣາຊປຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ເອໂກ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ເອກໂກວ ເຕສຸ ຣາຊປຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິໂຕ ອຕ຺ຕໂນປິ ເຕເຊນ ຣາຊປຸຕ຺ຕສ຺ສປິ ເຕເຊນ ເຕຊວາ ໂຫຕິ; ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ຐິໂຕ ນ ເຕນ ສມເຕໂຊ ໂຫຕິ; ເອວເມວ ຣາຊປຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕມຫາມຕ຺ໂຕ ວິຍ ປຎ຺ຎາຍ ສທ຺ຘິໍ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ຐິໂຕ ວິຍ ວິນາ ປຎ຺ຎາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ຣາຊປຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິໂຕ ອຕ຺ຕໂນປິ ເຕເຊນ ຣາຊປຸຕ຺ຕສ຺ສປິ ເຕເຊນ ເຕຊວາ ໂຫຕິ, ເອວໍ ປຎ຺ຎາຍ ສທ຺ຘິໍ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສຕິ ພລວຕີ ໂຫຕິ; ຍຖາ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ຐິໂຕ ນ ເຕນ ສມເຕໂຊ ໂຫຕິ, ເອວໍ ວິນາ ປຎ຺ຎາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ທຸພ຺ພລາ ໂຫຕີຕິ ພລວຠາວທີປນຕ຺ຖໍ ປຎ຺ຎາ ຄຫິຕາຕິ.

ຈິຣກຕມ຺ປີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ປຣສ຺ສ ວາ ກາເຍນ ຈິຣກຕໍ ວຕ຺ຕໍ ວາ ກສິຓມຓ຺ຑລໍ ວາ ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ວາ. ຈິຣຠາສິຕມ຺ປີຕິ ອຕ຺ຕນາ ວາ ປເຣນ ວາ ວາຈາຍ ຈິຣຠາສິຕໍ ພຫຸກມ຺ປິ, ວຕ຺ຕສີເສ ຐຕ຺ວາ ຘມ຺ມກຖໍ ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານວິນິຈ຺ຉຍໍ ວາ, ວິມຸຕ຺ຕາຍຕນສີເສ ວາ ຐຕ຺ວາ ຘມ຺ມກຖເມວ. ສຣິຕາ ໂຫຕີຕິ ຕໍ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຎ຺ຈ ສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕໍ ອຣູປຘມ຺ມໂກຏ຺ຐາສໍ ‘ເອວໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເອວໍ ນິຣຸທ຺ໂຘ’ຕິ ສຣິຕາ ໂຫຕິ. ອນຸສ຺ສຣິຕາຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ສຣິຕາ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄຕິ ອຍໍ ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ເສສໂພຊ຺ຌງ຺ຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ວິປສ຺ສນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຕິ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ນາມ ກຖີຍຕິ.

ໂສ ຕຖາ ສໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕຕິ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເຕນາກາເຣນ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ສຕິຍາ ສໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ໂຕ. ຕໍ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ຕໍ ຈິຣກຕໍ ຈິຣຠາສິຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ຘມ຺ມໍ. ປຎ຺ຎາຍ ປວິຈິນຕີຕິ ປຎ຺ຎາຍ ‘ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາ’ຕິ ປວິຈິນຕິ. ປວິຈຣຕີຕິ ‘ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາ’ຕິ ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຎໍ ຈຣາເປນ຺ໂຕ ປວິຈຣຕິ. ປຣິວີມໍສໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ໂອໂລກນໍ ຄເວສນໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສມຸຏ຺ຐາປກໍ ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຕສ຺ສ ຕໍ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ຘມ຺ມໍ. ອາຣທ຺ຘໍ ໂຫຕີຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ ປຄ຺ຄຫິຕໍ. ອສລ຺ລີນນ຺ຕິ ອາຣທ຺ຘຕ຺ຕາເຍວ ອສລ຺ລີນໍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອິທໍ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສມຸຏ຺ຐາປກໍ ວິປສ຺ສນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ວີຣິຍໍ ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ນິຣາມິສາຕິ ກາມາມິສໂລກາມິສວຏ຺ຏາມິສານໍ ອຠາເວນ ນິຣາມິສາ ປຣິສຸທ຺ຘາ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຍໍ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ວິປສ຺ສນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ປີຕິ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ປີຕິມນສ຺ສາຕິ ປີຕິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ. ກາໂຍປິ ປສ຺ສມ຺ຠຕີຕິ ຂນ຺ຘຕ຺ຕຍສງ຺ຂາໂຕ ນາມກາໂຍ ກິເລສທຣຖປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ຈິຕ຺ຕມ຺ປີຕິ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘປິ ຕເຖວ ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຍໍ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ວິປສ຺ສນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ປສ຺ສທ຺ຘິ ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ປສ຺ສທ຺ຘກາຍສ຺ສ ສຸຂິໂນຕິ ປສ຺ສທ຺ຘກາຍຕາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນສຸເຂນ ສຸຂິຕສ຺ສ. ສມາຘິຍຕີຕິ ສມ຺ມາ ອາຘິຍຕິ, ນິຈ຺ຈລໍ ຫຸຕ຺ວາ ອາຣມ຺ມເຓ ຐປີຍຕິ, ອປ຺ປນາປ຺ປຕ຺ຕໍ ວິຍ ໂຫຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຍໍ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ວິປສ຺ສນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຕຖາ ສມາຫິຕນ຺ຕິ ເຕນ ອປ຺ປນາປ຺ປຕ຺ເຕນ ວິຍ ສມາຘິນາ ສມາຫິຕໍ. ສາຘຸກໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕາ ໂຫຕີຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ; ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານວຑ຺ຒເນ ອພ຺ຍາວໂຏ ຫຸຕ຺ວາ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຍໍ ຉນ຺ນໍ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ອໂນສກ຺ກນອນຕິວຕ຺ຕນຠາວສາຘໂກ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາໂຣ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ກິໍ ກຖິຕໍ ນາມ ໂຫຕິ? ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ນານາຣສລກ຺ຂຓາ ປຸພ຺ພຠາຄວິປສ຺ສນາ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ກຖິຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ.

ປຐໂມ ນໂຍ.

໔໖໘-໔໖໙. ອິທານິ ເຍນ ປຣິຍາເຍນ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ຈຸທ຺ທສ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ປກາສນຕ຺ຖໍ ທຸຕິຍນຍໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປຸນ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອນຸປຸພ຺ພປທວຓ຺ຓນາ – ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຘມ຺ເມສຸ ສຕີຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກສງ຺ຂາເຣ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສຕິ. ພຫິທ຺ຘາ ຘມ຺ເມສຸ ສຕີຕິ ພຫິທ຺ຘາສງ຺ຂາເຣ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສຕິ. ຍທປີຕິ ຍາປິ. ຕທປີຕິ ສາປິ. ອຠິຎ຺ຎາຍາຕິ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍຘມ຺ເມ ອຠິຊານນຕ຺ຖາຍ. ສມ຺ໂພຘາຍາຕິ ສມ຺ໂພຘິ ວຸຈ຺ຈຕິ ມຄ຺ໂຄ, ມຄ຺ຄຕ຺ຖາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິພ຺ພານາຍາຕິ ວານໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຕຓ຺ຫາ; ສາ ຕຕ຺ຖ ນຕ຺ຖີຕິ ນິພ຺ພານໍ, ຕທຕ຺ຖາຍ, ອສງ຺ຂຕາຍ ອມຕຘາຕຸຍາ ສຈ຺ຉິກິຣິຍຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ກາຍິກໍ ວີຣິຍນ຺ຕິ ຈງ຺ກມໍ ອຘິຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນວີຣິຍໍ. ເຈຕສິກໍ ວີຣິຍນ຺ຕິ ‘‘ນ ຕາວາຫໍ ອິມໍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ຠິນ຺ທິສ຺ສາມິ ຍາວ ເມ ນ ອນຸປາທາຍ ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ກາຍປໂຍຄໍ ວິນາ ອຸປ຺ປນ຺ນວີຣິຍໍ. ກາຍປສ຺ສທ຺ຘີຕິ ຕິຓ຺ຓໍ ຂນ຺ຘານໍ ທຣຖປສ຺ສທ຺ຘິ. ຈິຕ຺ຕປສ຺ສທ຺ຘີຕິ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ທຣຖປສ຺ສທ຺ຘິ. ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສທິໂສວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ. ອິມສ຺ມິໍ ນເຍ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກາ ກຖິຕາ.

ໂປຣາຓກຕ຺ເຖຣາ ປນ ‘ເອຕ຺ຕເກນ ປາກຏໍ ນ ໂຫຕີ’ຕິ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສສຸໍ. ເອເຕສຸ ຫິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸ ສຕິ ປວິຈໂຍ ອຸເປກ຺ຂາຕິ ອິເມ ຕໂຍ ອຕ຺ຕໂນ ຂນ຺ຘາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ໂລກິຍາວ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຖາ ມຄ຺ຄໍ ອປ຺ປຕ຺ຕໍ ກາຍິກວີຣິຍໍ. ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣາ ປນ ປີຕິສມາຘິໂຍ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ເສສາ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຕາວ ຘມ຺ເມສຸ ສຕິປວິຈຍອຸເປກ຺ຂາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ, ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ປນ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓາຕິ ເຕສໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຠາໂວ ມາ ຍຸຊ຺ຊິຕ຺ຖ. ຈງ຺ກມປ຺ປໂຍເຄນ ນິພ຺ພຕ຺ຕວີຣິຍມ຺ປິ ໂລກິຍນ຺ຕິ ວທນ຺ໂຕ ນ ກິລມຕິ. ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣາ ປນ ປີຕິສມາຘິໂຍ ກທາ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ໂຫນ຺ຕີຕິ? ກາມາວຈເຣ ຕາວ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ລພ຺ຠຕິ, ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣາ ປີຕິ ນ ລພ຺ຠຕິ. ຣູປາວຈເຣ ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣາ ປີຕິ ລພ຺ຠຕິ, ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ປນ ນ ລພ຺ຠຕິ. ອຣູປາວຈເຣ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ນ ລພ຺ຠຕິ. ເອຕ຺ຖ ປນ ອລພ຺ຠມານກໍ ອຸປາທາຍ ລພ຺ຠມານກາປິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ. ເອວມຍໍ ອວິຕກ຺ກອວິຈາໂຣ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ກາມາວຈຣໂຕປິ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ຣູປາວຈຣໂຕປິ ອຣູປາວຈຣໂຕປີຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕໂລກຸຕ຺ຕໂຣ ເຍວາຕິ ກຖິໂຕ.

ຕຖາ ກາມາວຈເຣ ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ລພ຺ຠຕິ, ອວິຕກ຺ກອວິຈາໂຣ ປນ ສມາຘິ ນ ລພ຺ຠຕິ. ຣູປາວຈຣອຣູປາວຈເຣສຸ ອວິຕກ຺ກອວິຈາໂຣ ສມາຘິ ລພ຺ຠຕິ, ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ປນ ນ ລພ຺ຠຕິ. ເອຕ຺ຖ ປນ ອລພ຺ຠມານກໍ ອຸປາທາຍ ລພ຺ຠມານໂກປິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ. ເອວມຍໍ ອວິຕກ຺ກອວິຈາໂຣ ສມາຘິ ກາມາວຈຣໂຕປິ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ຣູປາວຈຣໂຕປິ ອຣູປາວຈຣໂຕປີຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕໂລກຸຕ຺ຕໂຣ ເຍວາຕິ ກຖິໂຕ.

ອປິຈ ໂລກິຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ ກາຕພ຺ໂພ; ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂລກິໂຍ ກາຕພ຺ໂພ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸ ຫິ ສຕິປວິຈຍອຸເປກ຺ຂານໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຠາວນາກາໂລປິ ອຕ຺ຖິ. ຕຕ຺ຣິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕວິໂມກ຺ຂໍ ຂ຺ວາຫໍ, ອາວຸໂສ, ສພ຺ພຸປາທານກ຺ຂຍໍ ວທາມິ; ເອວມສ຺ສິເມ ອາສວາ ນານຸເສນ຺ຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໓໒ ໂຖກໍ ວິສທິສໍ) ອິມິນາ ສຸຕ຺ເຕນ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ຍທາ ປນ ຈງ຺ກມປໂຍເຄນ ນິພ຺ພຕ຺ເຕ ກາຍິກວີຣິເຍ ອນຸປສນ຺ເຕເຍວ ວິປສ຺ສນາ ມຄ຺ເຄນ ຆຏີຍຕິ, ຕທາ ຕໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ໂຫຕິ. ເຍ ປນ ເຖຣາ ‘‘ກສິຓຊ຺ຌາເນ, ອານາປານຊ຺ຌາເນ, ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣຊ຺ຌາເນ ຈ ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ອຸທ຺ຘຣນ຺ໂຕ ນ ວາເຣຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເຕສໍ ວາເທ ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣາ ປີຕິສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ໂລກິຍາ ໂຫນ຺ຕີຕິ.

ທຸຕິໂຍ ນໂຍ.

໔໗໐-໔໗໑. ອິທານິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ຠາວນາວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ຕຕິຍນຍໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປຸນ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖາປິ ອຍໍ ອນຸປຸພ຺ພປທວຓ຺ຓນາ – ຠາເວຕີຕິ ວຑ຺ເຒຕິ; ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຊເນຕິ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ. ວິເວກນິສ຺ສິຕນ຺ຕິ ວິເວເກ ນິສ຺ສິຕໍ. ວິເວໂກຕິ ວິວິຕ຺ຕຕາ. ໂສ ຈາຍໍ ຕທງ຺ຄວິເວໂກ, ວິກ຺ຂມ຺ຠນສມຸຈ຺ເຉທປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິນິສ຺ສຣຓວິເວໂກຕິ ປຎ຺ຈວິໂຘ. ຕຕ຺ຖ ຕທງ຺ຄວິເວໂກ ນາມ ວິປສ຺ສນາ. ວິກ຺ຂມ຺ຠນວິເວໂກ ນາມ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ. ສມຸຈ຺ເຉທວິເວໂກ ນາມ ມຄ຺ໂຄ. ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິວິເວໂກ ນາມ ຜລໍ. ນິສ຺ສຣຓວິເວໂກ ນາມ ສພ຺ພນິມິຕ຺ຕນິສ຺ສຏໍ ນິພ຺ພານໍ. ເອວເມຕສ຺ມິໍ ປຎ຺ຈວິເຘ ວິເວເກ ນິສ຺ສິຕໍ ວິເວກນິສ຺ສິຕນ຺ຕິ ຕທງ຺ຄວິເວກນິສ຺ສິຕໍ ສມຸຈ຺ເຉທວິເວກນິສ຺ສິຕໍ ນິສ຺ສຣຓວິເວກນິສ຺ສິຕຎ຺ຈ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕີຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຖາ ຫິ ອຍໍ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຠາວນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ໂຍຄີ ວິປສ຺ສນາກ຺ຂເຓ ກິຈ຺ຈໂຕ ຕທງ຺ຄວິເວກນິສ຺ສິຕໍ, ອຊ຺ຌາສຍໂຕ ນິສ຺ສຣຓວິເວກນິສ຺ສິຕໍ, ມຄ຺ຄກາເລ ປນ ກິຈ຺ຈໂຕ ສມຸຈ຺ເຉທວິເວກນິສ຺ສິຕໍ, ອາຣມ຺ມຓໂຕ ນິສ຺ສຣຓວິເວກນິສ຺ສິຕໍ, ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ. ປຎ຺ຈວິເວກນິສ຺ສິຕມ຺ປີຕິ ເອເກ. ເຕ ຫິ ນ ເກວລໍ ພລວວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄຜລກ຺ຂເຓສຸ ເອວ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ອຸທ຺ຘຣນ຺ຕິ, ວິປສ຺ສນາປາທກກສິຓຊ຺ຌານອານາປານາສຸຠພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣຊ຺ຌາເນສຸປິ ອຸທ຺ຘຣນ຺ຕິ, ນ ຈ ປຏິສິທ຺ຘາ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິເຍຫິ. ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ມເຕນ ເອເຕສໍ ຌານານໍ ປວຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ກິຈ຺ຈໂຕ ເອວ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວິເວກນິສ຺ສິຕໍ. ຍຖາ ຈ ວິປສ຺ສນາກ຺ຂເຓ ‘‘ອຊ຺ຌາສຍໂຕ ນິສ຺ສຣຓວິເວກນິສ຺ສິຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ‘‘ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິວິເວກນິສ຺ສິຕມ຺ປິ ຠາເວຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອສ ນໂຍ ວິຣາຄນິສ຺ສິຕາທີສຸ. ວິເວກຕ຺ຖາ ເອວ ຫິ ວິຣາຄາທໂຍ.

ເກວລຎ຺ເຈຕ຺ຖ ໂວສ຺ສຄ຺ໂຄ ທຸວິໂຘ – ປຣິຈ຺ຈາຄໂວສ຺ສຄ຺ໂຄ ຈ ປກ຺ຂນ຺ທນໂວສ຺ສຄ຺ໂຄ ຈາຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘ປຣິຈ຺ຈາຄໂວສ຺ສຄ຺ໂຄ’ຕິ ວິປສ຺ສນາກ຺ຂເຓ ຈ ຕທງ຺ຄວເສນ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ຈ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ກິເລສປ຺ປຫານໍ. ‘ປກ຺ຂນ຺ທນໂວສ຺ສຄ຺ໂຄ’ຕິ ວິປສ຺ສນາກ຺ຂເຓ ຕນ຺ນິນ຺ນຠາເວນ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ອາຣມ຺ມຓກຣເຓນ ນິພ຺ພານປກ຺ຂນ຺ທນໍ. ຕທຸຠຍມ຺ປິ ອິມສ຺ມິໍ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສເກ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນານເຍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຖາ ຫິ ອຍໍ ສຕິ ສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ປກາເຣນ ກິເລເສ ປຣິຈ຺ຈຊຕິ, ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ.

ໂວສ຺ສຄ຺ຄປຣິຓາມິນ຺ຕິ ອິມິນາ ປນ ສກເລນ ວຈເນນ ໂວສ຺ສຄ຺ຄຕ຺ຖໍ ປຣິຓມນ຺ຕໍ ປຣິຓຕຎ຺ຈ, ປຣິປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ປຣິປກ຺ກຎ຺ຈາຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຠາວນມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຍຖາ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ກິເລສປຣິຈ຺ຈາຄໂວສ຺ສຄ຺ຄຕ຺ຖໍ ນິພ຺ພານປກ຺ຂນ຺ທນໂວສ຺ສຄ຺ຄຕ຺ຖຎ຺ຈ ປຣິປຈ຺ຈຕິ, ຍຖາ ຈ ປຣິປກ຺ໂກ ໂຫຕິ, ຕຖາ ນໍ ຠາເວຕີຕິ. ເອສ ນໂຍ ເສສໂພຊ຺ຌງ຺ເຄສຸປິ. ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ນເຍ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກາ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ກຖິຕາຕິ.

ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ.

໒. ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ

໔໗໒. ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີເຍ ສຕ຺ຕປິ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ເອກໂຕ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນສ຺ສ ຈ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນສ຺ສ ຈ ວເສນ ທ຺ເວ ນຍາ. ເຕສໍ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄນິທ຺ເທເສ ປນ ອຸເປກ຺ຂນວເສນ ອຸເປກ຺ຂາ. ອຸເປກ຺ຂນາກາໂຣ ອຸເປກ຺ຂນາ. ອຸເປກ຺ຂິຕພ຺ພຍຸຕ຺ເຕ ສມປ຺ປວຕ຺ເຕ ຘມ຺ເມ ອິກ຺ຂຕິ, ນ ໂຈເທຕີຕິ ອຸເປກ຺ຂາ. ປຸຄ຺ຄລໍ ອຸເປກ຺ຂາເປຕີຕິ ອຸເປກ຺ຂນາ. ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຠາວປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ໂລກິຍອຸເປກ຺ຂນາຍ ອຘິກາ ອຸເປກ຺ຂນາ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນາ. ອພ຺ຍາປາຣາປຊ຺ຊເນນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠາໂວ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ. ສາ ປນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ນ ສຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ທີເປຕຸໍ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ອນຸປຸພ຺ພປທວຓ຺ຓນາ.

ນຍາ ປເນຕ຺ຖ ຄເຓຕພ຺ພາ – ສຕ຺ຕນ຺ນມ຺ປິ ຫິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ເອກໂຕ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ເອເກກມຄ຺ເຄ ນຍສຫສ຺ສໍ ນຍສຫສ຺ສນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ນຍສຫສ຺ສານິ ວິຠຕ຺ຕານິ. ປາຏິເຍກ຺ກໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ເອເກກໂພຊ຺ຌງ຺ຄວເສນ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈຕ຺ຕາຣີຕິ ສຕ຺ຕ ຈຕຸກ຺ກາ ອຏ຺ຐວີສຕິ. ຕານິ ປຸຣິເມຫິ ຈຕູຫິ ສທ຺ຘິໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາຕິ ສພ຺ພານິປິ ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີເຍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ນຍສຫສ຺ສານິ ວິຠຕ຺ຕານິ ກຸສລາເນວ. ຍສ຺ມາ ປນ ຜລກ຺ຂເຓປິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ກຸສລເຫຕຸການິ ຈ ສາມຎ຺ຎຜລານິ, ຕສ຺ມາ ເຕສຸປິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ກຸສລນິທ຺ເທສປຸພ຺ພງ຺ຄມາຍ ເອວ ຕນ຺ຕິຍາ ວິປາກນໂຍ ອາຣທ຺ໂຘ. ໂສປິ ເອກໂຕ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນສ຺ສ ຈ, ປາຏິເຍກ຺ກໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນສ຺ສ ຈ ວເສນ ທຸວິໂຘ ໂຫຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວິປາເກ ປນ ກຸສລໂຕ ຕິຄຸຓາ ນຍາ ກາຕພ຺ພາຕິ.

ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ.

໓. ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉກວຓ຺ຓນາ

໔໘໒. ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉເກ ປາຬິອນຸສາເຣເນວ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ກຸສລາທິຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິເກສຸ ປນ ສພ຺ເພເປເຕ ອປ຺ປມາຓໍ ນິພ຺ພານໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕິໂຕ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓາ ເອວ, ນ ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓາ. ສຫຊາຕເຫຕຸວເສນ ປເນຕ຺ຖ ກຸສລາ ມຄ຺ຄເຫຕຸກາ, ວີຣິຍໍ ວາ ວີມໍສໍ ວາ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ມຄ຺ຄຠາວນາກາເລ ມຄ຺ຄາຘິປຕິໂນ, ຉນ຺ທຈິຕ຺ຕເຊຏ຺ຐິກາຍ ມຄ຺ຄຠາວນາຍ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ມຄ຺ຄາຘິປຕິໂນຕິ, ຜລກາເລປິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ເອວ.

ອຕີຕາທີສຸ ເອກາຣມ຺ມຓຠາເວນປິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ນິພ຺ພານສ຺ສ ປນ ພຫິທ຺ຘາຘມ຺ມຕ຺ຕາ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓາ ນາມ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ເອວເມຕສ຺ມິໍ ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉເກປິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕໂລກຸຕ຺ຕຣາວ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ກຖິຕາ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຫິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍສ຺ເສວ ປຐມນຍສ຺ມິໍ ໂລກິຍາ, ທຸຕິຍຕຕິເຍສຸ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກາ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ກຖິຕາ. ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີຍສ຺ສ ປນ ຈຕູສຸປິ ນເຍສຸ ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉເກ ໂລກຸຕ຺ຕຣາເຍວາຕິ ເອວມຍໍ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄວິຠງ຺ໂຄປິ ເຕປຣິວຏ຺ຏໍ ນີຫຣິຕ຺ວາວ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ສິໂຕຕິ.

ສມ຺ໂມຫວິໂນທນິຍາ ວິຠງ຺ຄຏ຺ຐກຖາຍ

ໂພຊ຺ຌງ຺ຄວິຠງ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ມຄ຺ຄງ຺ຄວິຠງ຺ໂຄ

໑. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ

໔໘໖. ອິທານິ ຕທນນ຺ຕເຣ ມຄ຺ຄວິຠງ຺ເຄ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ສຈ຺ຈວິຠງ຺ເຄ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີປຏິປທານິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຠາວນາວເສນ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ທສ຺ສິເຕ ທຸຕິຍນເຍປິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ຠາເວຕິ ວິເວກນິສ຺ສິຕນ຺ຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄວິຠງ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອວມິທໍ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ນຍານໍ ວເສນ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍໍ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກເມວ ກຖິຕໍ.

໒. ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ

໔໙໐. ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີເຍ ‘ອຣິໂຍ’ຕິ ອວຕ຺ວາ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ອວຸຕ຺ເຕປິ ອຍໍ ອຣິໂຍ ເອວ. ຍຖາ ຫິ ມຸທ຺ຘາຠິສິຕ຺ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ມຸທ຺ຘາຠິສິຕ຺ຕາຍ ເທວິຍາ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ຊາໂຕ ປຸຕ຺ໂຕ ຣາຊປຸຕ຺ໂຕຕິ ອວຸຕ຺ເຕປິ ຣາຊປຸຕ຺ໂຕເຍວ ໂຫຕິ, ເອວມຍມ຺ປິ ອຣິໂຍຕິ ອວຸຕ຺ເຕປິ ອຣິໂຍ ເອວາຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເສສມິຘາປິ ສຈ຺ຈວິຠງ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໔໙໓. ປຎ຺ຈງ຺ຄິກວາເຣປິ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກຕິ ອວຸຕ຺ເຕປິ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ເອວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ໂຄ ຫິ ປຎ຺ຈງ຺ຄິໂກ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອຍເມຕ຺ຖ ອາຈຣິຍານໍ ສມານຕ຺ຖກຖາ. ວິຕຓ຺ຑວາທີ ປນາຫ – ‘‘ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ໂຄ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ປຎ຺ຈງ຺ຄິໂກເຍວ ໂຫຕີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສຸຕ຺ຕໍ ອາຫຣາຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ອທ຺ຘາ ອຎ຺ຎໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ອິມໍ ມຫາສຬາຍຕນໂຕ ສຸຕ຺ຕປ຺ປເທສໍ ອາຫຣິສ຺ສຕິ ‘‘ຍາ ຕຖາຠູຕສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ, ສາສ຺ສ ໂຫຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ໂຍ ຕຖາຠູຕສ຺ສ ສງ຺ກປ຺ໂປ, ວາຍາໂມ, ສຕິ, ໂຍ ຕຖາຠູຕສ຺ສ ສມາຘິ, ສ຺ວາສ຺ສ ໂຫຕິ ສມ຺ມາສມາຘິ. ປຸພ຺ເພວ ໂຂ ປນສ຺ສ ກາຍກມ຺ມໍ ວຈີກມ຺ມໍ ອາຊີໂວ ສຸປຣິສຸທ຺ໂຘ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ຕໂຕ ‘‘ເອຕສ຺ສ ອນນ຺ຕຣໍ ສຸຕ຺ຕປທໍ ອາຫຣາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ສເຈ ອາຫຣຕິ ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ, ໂນ ເຈ ອາຫຣຕິ ສຍໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວມສ຺ສາຍໍ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໔໓໑) ‘‘ອິມິນາ ເຕ ສຕ຺ຖຸສາສເນນ ວາໂທ ຠິນ຺ໂນ; ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຈງ຺ຄິໂກ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກວ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ.

ອິມານິ ປນ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ ປຸພ຺ເພ ປຣິສຸທ຺ຘານິ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປຣິສຸທ຺ຘຕຣານິ ໂຫນ຺ຕິ. ອຖ ‘ປຎ຺ຈງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ’ຕິ ອິທໍ ກິມຕ຺ຖໍ ຄຫິຕນ຺ຕິ? ອຕິເຣກກິຈ຺ຈທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ຍສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ມິຈ຺ຉາວາຈໍ ປຊຫຕິ, ສມ຺ມາວາຈໍ ປູເຣຕິ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕສມ຺ມາອາຊີວາ ນຕ຺ຖິ. ອິມານິ ປຎ຺ຈກາຣາປກງ຺ຄາເນວ ມິຈ຺ຉາວາຈໍ ປຊຫນ຺ຕິ; ສມ຺ມາວາຈາ ປນ ສຍໍ ວິຣຕິວເສນ ປູເຣຕິ. ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ຕໍ ປຊຫຕິ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕໍ ປູເຣຕິ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ສມ຺ມາວາຈາສມ຺ມາອາຊີວາ ນຕ຺ຖິ. ອິມານິ ປຎ຺ຈ ກາຣາປກງ຺ຄາເນວ ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ຕໍ ປຊຫນ຺ຕິ; ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ປນ ສຍໍ ວິຣຕິວເສນ ປູເຣຕິ. ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ມິຈ຺ຉາອາຊີວໍ ປຊຫຕິ, ສມ຺ມາອາຊີວໍ ປູເຣຕິ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ສມ຺ມາວາຈາສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕາ ນຕ຺ຖິ. ອິມານິ ປຎ຺ຈ ກາຣາປກງ຺ຄາເນວ ມິຈ຺ຉາອາຊີວໍ ປຊຫນ຺ຕິ; ສມ຺ມາອາຊີໂວ ປນ ສຍໍ ວິຣຕິວເສນ ປູເຣຕິ. ອິມໍ ເອເຕສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ກາຣາປກງ຺ຄານໍ ກິຈ຺ຈາຕິເຣກຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຎ຺ຈງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄຕິ ຄຫິຕໍ. ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ໂຄ ປນ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກວ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຈງ຺ຄິໂກ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

‘‘ຍທິ ສມ຺ມາວາຈາທີຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກຕິ ວທຖ, ຈຕສ຺ໂສ ສມ຺ມາວາຈາເຈຕນາ, ຕິສ຺ໂສ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕເຈຕນາ, ສຕ຺ຕ ສມ຺ມາອາຊີວເຈຕນາຕິ ອິມມ຺ຫາ ເຈຕນາພຫຸຕ຺ຕາ ກຖໍ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສຖ? ຕສ຺ມາ ປຎ຺ຈງ຺ຄິໂກວ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ໂຄ’’ຕິ. ‘‘ເຈຕນາພຫຸຕ຺ຕາ ຈ ປມຸຈ຺ຈິສ຺ສາມ; ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກວ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ໂຄຕິ ຈ ວກ຺ຂາມ’’. ‘‘ຕ຺ວໍ ຕາວ ມຫາຈຕ຺ຕາຣີສກຠາຓໂກ ໂຫສິ, ນ ໂຫສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ສເຈ ‘‘ນ ໂຫມີ’’ຕິ ວທຕິ, ‘‘ຕ຺ວໍ ອຠາຓກຕ຺ຕາ ນ ຊານາສີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ສເຈ ‘‘ຠາຓໂກສ຺ມີ’’ຕິ ວທຕິ, ‘‘ສຸຕ຺ຕໍ ອາຫຣາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ສເຈ ສຸຕ຺ຕໍ ອາຫຣຕິ ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ, ໂນ ເຈ ອາຫຣຕິ ສຍໍ ອຸປຣິປຓ຺ຓາສໂຕ ອາຫຣິຕພ຺ພໍ –

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາວາຈາ? ສມ຺ມາວາຈໍປຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທ຺ວາຍໍ ວທາມິ – ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາວາຈາ ສາສວາ ປຸຎ຺ຎຠາຄິຍາ ອຸປຘິເວປກ຺ກາ; ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາວາຈາ ອຣິຍາ ອນາສວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ມຄ຺ຄງ຺ຄາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາວາຈາ ສາສວາ ປຸຎ຺ຎຠາຄິຍາ ອຸປຘິເວປກ຺ກາ? ມຸສາວາທາ ເວຣມຓີ, ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ເວຣມຓີ, ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ເວຣມຓີ, ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ເວຣມຓີ – ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາວາຈາ ສາສວາ ປຸຎ຺ຎຠາຄິຍາ ອຸປຘິເວປກ຺ກາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາວາຈາ ອຣິຍາ ອນາສວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ມຄ຺ຄງ຺ຄາ? ຍາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນາສວຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຣິຍມຄ຺ຄສມງ຺ຄິໂນ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ຠາວຍໂຕ ຈຕູຫິ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕຫິ ອາຣຕິ ວິຣຕິ ປຏິວິຣຕິ ເວຣມຓີ – ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາວາຈາ ອຣິຍາ ອນາສວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ມຄ຺ຄງ຺ຄາ…ເປ….

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ? ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕໍປຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທ຺ວຍໍ ວທາມິ…ເປ… ອຸປຘິເວປກ຺ໂກ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ອຣິໂຍ ອນາສໂວ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ…ເປ….

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາອາຊີໂວ? ສມ຺ມາອາຊີວໍປຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທ຺ວາຍໍ ວທາມິ…ເປ… ອຸປຘິເວປກ຺ໂກ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາອາຊີໂວ ອຣິໂຍ ອນາສໂວ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ ມຄ຺ຄງ຺ໂຄ? ຍາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນາສວຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຣິຍມຄ຺ຄສມງ຺ຄິໂນ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ຠາວຍໂຕ ມິຈ຺ຉາອາຊີວາ ອາຣຕິ ວິຣຕິ ປຏິວິຣຕິ ເວຣມຓີ – ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາອາຊີໂວ ອຣິໂຍ ອນາສໂວ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ ມຄ຺ຄງ຺ໂຄ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໑໓໘ ອາທໂຍ).

ເອວເມຕ຺ຖ ຈຕູຫິ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕຫິ, ຕີຫິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິເຕຫິ, ມິຈ຺ຉາຊີວໂຕ ຈາຕິ ເອເກກາວ ວິຣຕິ ອຣິຍາ ອນາສວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ມຄ຺ຄງ຺ຄາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ‘‘ກຸໂຕ ເອຕ຺ຖ ເຈຕນາພຫຸຕ຺ຕໍ? ກຸໂຕ ປຎ຺ຈງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ? ອິທໍ ເຕ ສຸຕ຺ຕໍ ອກາມກສ຺ສ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ໂຄ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກຕິ ທີເປຕິ’’. ສເຈ ເອຕ຺ຕເກນ ສລ຺ລກ຺ເຂຕິ ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ, ໂນ ເຈ ສລ຺ລກ຺ເຂຕິ ອຎ຺ຎານິປິ ກາຣຓານິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຎ຺ຎາເປຕພ຺ໂພ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ຍສ຺ມິໍ ໂຂ, ສຸຠທ຺ທ, ຘມ຺ມວິນເຍ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ນ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ສມໂຓປິ ຕຕ຺ຖ ນ ອຸປລພ຺ຠຕິ…ເປ… ອິມສ຺ມິໍ ໂຂ, ສຸຠທ຺ທ, ຘມ຺ມວິນເຍ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ອຸປລພ຺ຠຕິ; ອິເຘວ, ສຸຠທ຺ທ, ສມໂຓ…ເປ… ສຸຎ຺ຎາ ປຣປ຺ປວາທາ ສມເຓຫິ ອຎ຺ເຎຫີຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໒໑໔).

ອຎ຺ເຎສຸປິ ອເນເກສຸ ສຸຕ຺ຕສເຕສຸ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກວ ມຄ຺ໂຄ ອາຄໂຕ. ກຖາວຕ຺ຖຸປ຺ປກຣເຓປິ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ມຄ຺ຄານໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ເສຏ຺ໂຐ, ສຈ຺ຈານໍ ຈຕຸໂຣ ປທາ;

ວິຣາໂຄ ເສຏ຺ໂຐ ຘມ຺ມານໍ, ທ຺ວິປທານຎ຺ຈ ຈກ຺ຂຸມາ’’ຕິ (ກຖາ. ໘໗໒) –

‘‘ອຕ຺ເຖວ ສຸຕ຺ຕນ຺ໂຕຕິ’’? ‘‘ອາມນ຺ຕາ’’‘‘ເຕນ ຫິ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ. ສເຈ ປນ ເອຕ຺ຕເກນາປິ ສຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ‘‘ຄຈ຺ຉ, ວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຍາຄຸໍ ປິວາຫີ’’ຕິ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ອຸຕ຺ຕຣິມ຺ປນ ກາຣຓໍ ວກ຺ຂຕີຕິ ອຏ຺ຐານເມຕໍ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ.

ນຍາ ປເນຕ຺ຖ ຄເຓຕພ຺ພາ. ອຏ຺ຐງ຺ຄິກມຄ຺ຄສ຺ມິຎ຺ຫິ ເອກໂຕ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເອກໂຕ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ຈຕູສຸ ມຄ຺ເຄສຸ ຈຕ຺ຕາຣິ ນຍສຫສ຺ສານິ ວິຠຕ຺ຕານິ. ປຎ຺ຈງ຺ຄິກມຄ຺ເຄ ເອກໂຕ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເອກໂຕ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ຈຕ຺ຕາຣິ; ປາຏິເຍກ຺ກໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈຕ຺ຕາຣີຕິ ປຎ຺ຈສຸ ອງ຺ເຄສຸ ວີສຕິ. ອິຕິ ປຸຣິມານິ ອຏ຺ຐ ອິມານິ ຈ ວີສຕີຕິ ສພ຺ພານິປິ ມຄ຺ຄວິຠງ຺ເຄ ອຏ຺ຐວີສຕິ ນຍສຫສ຺ສານິ ວິຠຕ຺ຕານິ. ຕານິ ຈ ໂຂ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕໂລກຸຕ຺ຕຣານິ ກຸສລາເນວ. ວິປາເກ ປນ ກຸສລໂຕ ຕິຄຸຓາ ນຍາ ກາຕພ຺ພາຕິ.

ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ.

໓. ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉກວຓ຺ຓນາ

໕໐໔. ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉເກ ປາຬິອນຸສາເຣເນວ ມຄ຺ຄງ຺ຄານໍ ກຸສລາທິຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິເກສຸ ປນ ສພ຺ພານິເປຕານິ ອປ຺ປມາຓໍ ນິພ຺ພານໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕິໂຕ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓາເນວ, ນ ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓານິ. ເນວ ຫິ ມຄ຺ໂຄ ນ ຜລໍ ມຄ຺ຄໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ. ສຫຊາຕເຫຕຸວເສນ ປເນຕ຺ຖ ກຸສລານິ ມຄ຺ຄເຫຕຸການິ; ວີຣິຍໍ ວາ ວີມໍສໍ ວາ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ມຄ຺ຄຠາວນາກາເລ ມຄ຺ຄາຘິປຕີນິ; ຉນ຺ທຈິຕ຺ຕເຊຏ຺ຐິກາຍ ມຄ຺ຄຠາວນາຍ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພານິ ມຄ຺ຄາຘິປຕີນີຕິ; ຜລກາເລປິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາເນວ.

ອຕີຕາທີສຸ ເອກາຣມ຺ມຓຠາເວນປິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພານິ; ນິພ຺ພານສ຺ສ ປນ ພຫິທ຺ຘາຘມ຺ມຕ຺ຕາ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓານິ ນາມ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເອວເມຕສ຺ມິໍ ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉເກປິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕໂລກຸຕ຺ຕຣາເນວ ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ກຖິຕານິ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຫິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍສ຺ມິໍເຍວ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣານິ ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ກຖິຕານິ; ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີເຍ ປນ ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉເກ ຈ ໂລກຸຕ຺ຕຣາເນວາຕິ ເອວມຍໍ ມຄ຺ຄວິຠງ຺ໂຄປິ ເຕປຣິວຏ຺ຏໍ ນີຫຣິຕ຺ວາວ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ສິໂຕຕິ.

ສມ຺ໂມຫວິໂນທນິຍາ ວິຠງ຺ຄຏ຺ຐກຖາຍ

ມຄ຺ຄງ຺ຄວິຠງ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໒. ຌານວິຠງ຺ໂຄ

໑. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍໍ

ມາຕິກາວຓ຺ຓນາ

໕໐໘. ອິທານິ ຕທນນ຺ຕເຣ ຌານວິຠງ຺ເຄ ຍາ ຕາວ ອຍໍ ສກລສ຺ສາປິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍສ຺ສ ປຐມໍ ມາຕິກາ ຐປິຕາ, ຕຕ຺ຖ ອິຘາຕິ ວຈນໍ ປຸພ຺ພຠາຄກຣຓີຍສມ຺ປທາຍ ສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ສພ຺ພປ຺ປກາຣຊ຺ຌານນິພ຺ພຕ຺ຕກສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສນ຺ນິສ຺ສຍຠູຕສາສນປຣິທີປນໍ, ອຎ຺ຎສາສນສ຺ສ ຈ ຕຖາຠາວປຏິເສຘນໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ອິເຘວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມໂຓ…ເປ… ສຸຎ຺ຎາ ປຣປ຺ປວາທາ ສມເຓຫິ ອຎ຺ເຎຫີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໔໑). ຠິກ຺ຂູຕິ ເຕສໍ ຌານານໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕກປຸຄ຺ຄລປຣິທີປນໍ. ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕຕິ ອິທມສ຺ສ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວເຣ ປຕິຏ຺ຐິຕຠາວປຣິທີປນໍ. ວິຫຣຕີຕິ ອິທມສ຺ສ ຕທນຸຣູປວິຫາຣສມງ຺ຄີຠາວປຣິທີປນໍ. ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ອິທມສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສ຺ສ ອຸປຣິ ຌານານຸໂຍຄສ຺ສ ຈ ອຸປກາຣຘມ຺ມປຣິທີປນໍ. ອຓຸມຕ຺ເຕສຸ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສາວີຕິ ອິທມສ຺ສ ປາຕິໂມກ຺ຂໂຕ ອຈວນຘມ຺ມຕາປຣິທີປນໍ. ສມາທາຍາຕິ ອິທມສ຺ສ ສິກ຺ຂາປທານໍ ອນວເສສໂຕ ອາທານປຣິທີປນໍ. ສິກ຺ຂຕີຕິ ອິທມສ຺ສ ສິກ຺ຂາຍ ສມງ຺ຄີຠາວປຣິທີປນໍ. ສິກ຺ຂາປເທສູຕິ ອິທມສ຺ສ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພຘມ຺ມປຣິທີປນໍ.

ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສູຕິ ອິທມສ຺ສ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣຕາຍ ຠູມິປຣິທີປນໍ; ຣກ຺ຂິຕພ຺ໂພກາສປຣິທີປນນ຺ຕິປິ ວທນ຺ຕິ ເອວ. ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາໂຣຕິ ອິທມສ຺ສ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ສໍວິຫິຕາຣກ຺ຂຠາວປຣິທີປນໍ. ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎູຕິ ອິທມສ຺ສ ສນ຺ໂຕສາທິຄຸຓປຣິທີປນໍ. ປຸພ຺ພຣຕ຺ຕາປຣຣຕ຺ຕໍ ຊາຄຣິຍານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕຕິ ອິທມສ຺ສ ກາຣຓຠາວປຣິທີປນໍ. ສາຕຈ຺ຈໍ ເນປກ຺ກນ຺ຕິ ອິທມສ຺ສ ປຎ຺ຎາປຣິຄ຺ຄຫິເຕນ ວີຣິເຍນ ສາຕຈ຺ຈກາຣິຕາປຣິທີປນໍ. ໂພຘິປກ຺ຂິການໍ ຘມ຺ມານໍ ຠາວນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕຕິ ອິທມສ຺ສ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍຕ຺ຕປຣິທີປນໍ.

ໂສ ອຠິກ຺ກນ຺ເຕ…ເປ… ຕຸຓ຺ຫີຠາເວ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕີຕິ ອິທມສ຺ສ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕປຣິທີປນໍ. ໂສ ວິວິຕ຺ຕໍ ເສນາສນໍ ຠຊຕີຕິ ອິທມສ຺ສ ອນຸຣູປເສນາສນປຣິຄ຺ຄຫປຣິທີປນໍ. ອຣຎ຺ຎໍ…ເປ… ປຏິສລ຺ລານສາຣຸປ຺ປນ຺ຕິ ອິທມສ຺ສ ເສນາສນປ຺ປເຠທນິຣາທີນວຕານິສໍສປຣິທີປນໍ. ໂສ ອຣຎ຺ຎຄໂຕ ວາຕິ ອິທມສ຺ສ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ເສນາສເນນ ຍຸຕ຺ຕຠາວປຣິທີປນໍ. ນິສີທຕີຕິ ອິທມສ຺ສ ໂຍຄານຸຣູປອິຣິຍາປຖປຣິທີປນໍ. ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາຕິ ອິທມສ຺ສ ໂຍຄາຣມ຺ຠປຣິທີປນໍ. ໂສ ອຠິຊ຺ຌໍ ໂລເກ ປຫາຍາຕິອາທິ ປນສ຺ສ ກມ຺ມຏ຺ຐານານຸໂຍເຄນ ນີວຣຓປ຺ປຫານປຣິທີປນໍ. ຕສ຺ເສວ ປຫີນນີວຣຓສ຺ສ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫີຕິອາທິ ປຏິປາຏິຍາ ຌານຸປ຺ປຕ຺ຕິປຣິທີປນໍ.

ອປິ ຈ ອິຘ ຠິກ຺ຂູຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ຌານຸປ຺ປາທໂກ ຠິກ຺ຂຸ. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ຌານຸປ຺ປາທເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຈຕ຺ຕາຣິ ສີລານິ ໂສເຘຕພ຺ພານິ, ຕສ຺ມາສ຺ສ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕຕິ ອິມິນາ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສີລວິສຸທ຺ຘິໍ ອຸປທິສຕິ. ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ໂນຕິອາທິນາ ອາຊີວປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ. ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສູຕິ ອິມິນາ ເຕສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສີລານໍ ອນວເສສໂຕ ອາທານໍ. ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາໂຣຕິ ອິມິນາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສີລໍ. ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎູຕິ ອິມິນາ ປຈ຺ຈຍສນ຺ນິສ຺ສິຕສີລໍ. ປຸພ຺ພຣຕ຺ຕາປຣຣຕ຺ຕນ຺ຕິອາທິນາ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐິຕສ຺ສ ຌານຠາວນາຍ ອຸປກາຣເກ ຘມ຺ເມ. ໂສ ອຠິກ຺ກນ຺ເຕຕິອາທິນາ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ອປຣິຫານາຍ ກມ຺ມຏ຺ຐານສ຺ສ ຈ ອສມ຺ໂມສາຍ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎສມາໂຍຄໍ. ໂສ ວິວິຕ຺ຕນ຺ຕິອາທິນາ ຠາວນານຸຣູປເສນາສນປຣິຄ຺ຄຫໍ. ໂສ ອຣຎ຺ຎຄໂຕ ວາຕິອາທິນາ ຕໍ ເສນາສນໍ ອຸປຄຕສ຺ສ ຌານານຸຣູປອິຣິຍາປຖຎ຺ເຈວ ຌານຠາວນາຣມ຺ຠຎ຺ຈ. ໂສ ອຠິຊ຺ຌນ຺ຕິອາທິນາ ຌານຠາວນາຣມ຺ເຠນ ຌານປຈ຺ຈນີກຘມ຺ມປ຺ປຫານໍ. ໂສ ອິເມ ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓ ປຫາຍາຕິອາທິນາ ເອວໍ ປຫີນຊ຺ຌານປຈ຺ຈນີກຘມ຺ມສ຺ສ ສພ຺ພຊ຺ຌານານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ກມໍ ອຸປທິສຕີຕິ.

ມາຕິກາວຓ຺ຓນາ.

ນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໕໐໙. ອິທານິ ຍຖານິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ມາຕິກໍ ປຏິປາຏິຍາ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິຘາຕິ ອິມິສ຺ສາ ທິຏ຺ຐິຍາຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ອິມິສ຺ສາ ທິຏ຺ຐິຍາຕິອາທີຫິ ທສຫິ ປເທຫິ ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍສງ຺ຂາຕໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘສາສນເມວ ກຖິຕໍ. ຕຎ຺ຫິ ພຸທ຺ເຘນ ຠຄວຕາ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ເສວ ຂມນວເສນ ຂນ຺ຕິ, ຣຸຈ຺ຈນວເສນ ຣຸຈິ, ຄຫຓວເສນ ອາທາໂຍ, ສຠາວຏ຺ເຐນ ຘມ຺ໂມ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພຏ຺ເຐນ ວິນໂຍ, ຕທຸຠເຍນາປິ ຘມ຺ມວິນໂຍ, ປວຸຕ຺ຕວເສນ ປາວຈນໍ, ເສຏ຺ຐຈຣິຍຏ຺ເຐນ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ອນຸສິຏ຺ຐິທານວເສນ ສຕ຺ຖຸສາສນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມາ ອິມິສ຺ສາ ທິຏ຺ຐິຍາຕິອາທີສຸ ອິມິສ຺ສາ ພຸທ຺ຘທິຏ຺ຐິຍາ, ອິມິສ຺ສາ ພຸທ຺ຘຂນ຺ຕິຍາ, ອິມິສ຺ສາ ພຸທ຺ຘຣຸຈິຍາ, ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘອາທາເຍ, ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຘມ຺ເມ, ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘວິນເຍ.

‘‘ເຍ ຈ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ໂຄຕມິ, ຘມ຺ເມ ຊາເນຍ຺ຍາສິ – ‘ອິເມ ຘມ຺ມາ ສຣາຄາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂນ ວິຣາຄາຍ, ສໍໂຍຄາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂນ ວິສໍໂຍຄາຍ, ອາຈຍາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂນ ອປຈຍາຍ, ອຸປາທາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂນ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄິຍາ, ມຫິຈ຺ຉຕາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂນ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍ, ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂນ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ, ສງ຺ຄຓິກາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂນ ປວິເວກາຍ, ໂກສຊ຺ຊາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂນ ວີຣິຍາຣມ຺ຠາຍ, ທຸພ຺ຠຣຕາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂນ ສຸຠຣຕາຍາ’ຕິ ເອກໍເສນ ຫິ, ໂຄຕມິ, ຘາເຣຍ຺ຍາສິ – ‘ເນໂສ ຘມ຺ໂມ, ເນໂສ ວິນໂຍ, ເນຕໍ ສຕ຺ຖຸສາສນ’ນ຺ຕິ. ເຍ ຈ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ໂຄຕມິ, ຘມ຺ເມ ຊາເນຍ຺ຍາສິ – ‘ອິເມ ຘມ຺ມາ ວິຣາຄາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂນ ສຣາຄາຍ…ເປ… ສຸຠຣຕາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂນ ທຸພ຺ຠຣຕາຍາ’ຕິ. ເອກໍເສນ ຫິ, ໂຄຕມິ, ຘາເຣຍ຺ຍາສິ – ‘ເອໂສ ຘມ຺ໂມ, ເອໂສ ວິນໂຍ, ເອຕໍ ສຕ຺ຖຸສາສນ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໘.໕໓; ຈູຬວ. ໔໐໖).

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຘມ຺ມວິນເຍ, ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘປາວຈເນ, ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍ, ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘສຕ຺ຖຸສາສເນຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອປິເຈຕໍ ສິກ຺ຂາຕ຺ຕຍສງ຺ຂາຕໍ ສກລໍ ສາສນໍ ຠຄວຕາ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຸພ຺ພງ຺ຄມຕ຺ຕາ ຈ ທິຏ຺ຐິ, ຠຄວໂຕ ຂມນວເສນ ຂນ຺ຕິ, ຣຸຈ຺ຈນວເສນ ຣຸຈິ, ຄຫຓວເສນ ອາທາໂຍ. ອຕ຺ຕໂນ ກາຣກໍ ອປາເຍສຸ ອປຕມານໍ ຘາເຣຕີຕິ ຘມ຺ໂມ. ໂສວ ສໍກິເລສປກ຺ຂໍ ວິນຕີຕິ ວິນໂຍ. ຘມ຺ໂມ ຈ ໂສ ວິນໂຍ ຈາຕິ ຘມ຺ມວິນໂຍ. ກຸສລຘມ຺ເມຫິ ວາ ອກຸສລຘມ຺ມານໍ ເອສ ວິນໂຍຕິ ຘມ຺ມວິນໂຍ. ເຕເນວ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເຍ ຈ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ໂຄຕມິ, ຘມ຺ເມ ຊາເນຍ຺ຍາສິ – ‘ອິເມ ຘມ຺ມາ ວິຣາຄາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂນ ສຣາຄາຍ…ເປ… ເອກໍເສນ, ໂຄຕມິ, ຘາເຣຍ຺ຍາສິ ‘ເອໂສ ຘມ຺ໂມ, ເອໂສ ວິນໂຍ, ເອຕໍ ສຕ຺ຖຸສາສນ’ນ຺ຕິ.

ຘມ຺ເມນ ວາ ວິນໂຍ, ນ ທຓ຺ຑາທີຫີຕິ ຘມ຺ມວິນໂຍ, ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ທຓ຺ເຑເນເກ ທມຍນ຺ຕິ, ອງ຺ກຸເສຫິ ກສາຫິ ຈ;

ອທຓ຺ເຑນ ອສຕ຺ເຖນ, ນາໂຄ ທນ຺ໂຕ ມເຫສິນາ’’ຕິ. (ຈູຬວ. ໓໔໒; ມ. ນິ. ໒.໓໕໒);

ຕຖາ –

‘‘ຘມ຺ເມນ ນີຍມານານໍ, ກາ ອຸສູຍາ ວິຊານຕ’’ນ຺ຕິ; (ມຫາວ. ໖໓);

ຘມ຺ມາຍ ວາ ວິນໂຍ ຘມ຺ມວິນໂຍ. ອນວຊ຺ຊຘມ຺ມຕ຺ຖຎ຺ເຫສ ວິນໂຍ, ນ ຠວໂຠຄາມິສຕ຺ຖໍ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ນຍິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕິ ຊນກຸຫນຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໕) ວິຕ຺ຖາໂຣ. ປຸຓ຺ຓຕ຺ເຖໂຣປິ ອາຫ – ‘‘ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານຕ຺ຖໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠຄວຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໕໙). ວິສິຏ຺ຐໍ ວາ ນຍຕີຕິ ວິນໂຍ. ຘມ຺ມໂຕ ວິນໂຍ ຘມ຺ມວິນໂຍ. ສໍສາຣຘມ຺ມໂຕ ຫິ ໂສກາທິຘມ຺ມໂຕ ວາ ເອສ ວິສິຏ຺ຐໍ ນິພ຺ພານໍ ນຍຕິ. ຘມ຺ມສ຺ສ ວາ ວິນໂຍ, ນ ຕິຕ຺ຖກຣານນ຺ຕິ ຘມ຺ມວິນໂຍ; ຘມ຺ມຠູໂຕ ຫິ ຠຄວາ, ຕສ຺ເສວ ວິນໂຍ. ຍສ຺ມາ ວາ ຘມ຺ມາເຍວ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ປຫາຕພ຺ພາ ຠາເວຕພ຺ພາ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ ຈ, ຕສ຺ມາ ເອສ ຘມ຺ເມສຸ ວິນໂຍ, ນ ສຕ຺ເຕສຸ, ນ ຊີເວສຸ ຈາຕິ ຘມ຺ມວິນໂຍ. ສາຕ຺ຖສພ຺ຍຎ຺ຊນຕາທີຫິ ອຎ຺ເຎສໍ ວຈນໂຕ ປຘານໍ ວຈນນ຺ຕິ ປວຈນໍ; ປວຈນເມວ ປາວຈນໍ. ສພ຺ພຈຣິຍາຫິ ວິສິຏ຺ຐຈຣິຍາຠາເວນ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ. ເທວມນຸສ຺ສານໍ ສຕ຺ຖຸຠູຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາສນນ຺ຕິ ສຕ຺ຖຸສາສນໍ; ສຕ຺ຖຸຠູຕໍ ວາ ສາສນນ຺ຕິປິ ສຕ຺ຖຸສາສນໍ. ‘‘ໂສ ໂວ ມມຈ຺ຈເຍນ ສຕ຺ຖາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໒໑໖) ຫິ ຘມ຺ມວິນໂຍວ ສຕ຺ຖາຕິ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເອວເມເຕສໍ ປທານໍ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຍສ຺ມາ ປນ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ສາສເນ ສພ຺ພປກາຣຊ຺ຌານນິພ຺ພຕ຺ຕໂກ ຠິກ຺ຂຸ ທິສ຺ສຕິ, ນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ‘ອິມິສ຺ສາ’ຕິ ຈ ‘ອິມສ຺ມິ’ນ຺ຕິ ຈ ອຍໍ ນິຍໂມ ກໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ. ອຍໍ ‘ອິຘາ’ຕິ ມາຕິກາປທນິທ຺ເທສສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ.

໕໑໐. ຠິກ຺ຂຸນິທ຺ເທເສ ສມຎ຺ຎາຍາຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ, ໂວຫາເຣນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມຎ຺ຎາຍ ເອວ ຫິ ເອກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂູຕິ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຕຖາ ຫິ ນິມນ຺ຕນາທິມ຺ຫິ ຠິກ຺ຂູສຸ ຄຓີຍມາເນສຸ ສາມເຓເຣປິ ຄເຫຕ຺ວາ ‘ສຕໍ ຠິກ຺ຂູ, ສຫສ຺ສໍ ຠິກ຺ຂູ’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ປຏິຎ຺ຎາຍາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິຊານເນນ. ປຏິຎ຺ຎາຍປິ ຫິ ເອກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂູຕິ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຕສ຺ສ ‘‘ໂກ ເອຕ຺ຖ ອາວຸໂສ’’ຕິ? ‘‘ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ອ. ນິ. ໑໐.໙໖) ສມ຺ຠໂວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຍໍ ປນ ອານນ຺ທຕ຺ເຖເຣນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຘມ຺ມິກາ ປຏິຎ຺ຎາ. ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ປນ ທຸສ຺ສີລາປິ ປຏິປຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ‘‘ໂກ ເອຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຘມ຺ມິກາຍ ປຏິຎ຺ຎາຍ ອຠູຕຕ຺ຖາຍ ‘‘ມຍໍ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ.

ຠິກ຺ຂຕີຕິ ຍາຈຕິ. ໂຍ ຫິ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຕິ, ຠິກ຺ຂໍ ເອສຕິ ຄເວສຕິ, ໂສ ຕໍ ລຠຕຸ ວາ ມາ ວາ, ອຖ ໂຂ ຠິກ຺ຂຕີຕິ ຠິກ຺ຂຸ. ຠິກ຺ຂໂກຕິ ພ຺ຍຎ຺ຊເນນ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ; ຠິກ຺ຂນຘມ຺ມຕາຍ ຠິກ຺ຂູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠິກ຺ຂາຈຣິຍໍ ອຊ຺ຌຸປຄໂຕຕິ ພຸທ຺ຘາທີຫິ ອຊ຺ຌຸປຄຕໍ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍໍ ອຊ຺ຌຸປຄຕຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍໍ ອຊ຺ຌຸປຄໂຕ ນາມ. ໂຍ ຫິ ໂກຈິ ອປ຺ປໍ ວາ ມຫນ຺ຕໍ ວາ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຫາຍ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ, ກສິໂຄຣກ຺ຂາທີຫິ ຊີວິຕກປ຺ປນໍ ຫິຕ຺ວາ ລິງ຺ຄສມ຺ປຏິຈ຺ຉເນເນວ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍໍ ອຊ຺ຌຸປຄໂຕຕິ ຠິກ຺ຂຸ. ປຣປ຺ປຏິພທ຺ຘຊີວິກຕ຺ຕາ ວາ ວິຫາຣມຊ຺ເຌ ກາຊຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊມາໂນປິ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍໍ ອຊ຺ຌຸປຄໂຕຕິ ຠິກ຺ຂຸ. ປິຓ຺ຑິຍາໂລປໂຠຊນໍ ນິສ຺ສາຍ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ອຸສ຺ສາຫຊາຕຕ຺ຕາ ວາ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍໍ ອຊ຺ຌຸປຄໂຕຕິ ຠິກ຺ຂຸ.

ອຄ຺ຆຜສ຺ສວຓ຺ຓເຠເທນ ຠິນ຺ນໍ ປຏໍ ຘາເຣຕີຕິ ຠິນ຺ນປຏຘໂຣ. ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຖກຈ຺ເຉທເນນ ອຄ຺ຆເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສຫສ຺ສຄ຺ຆນໂກປິ ຫິ ປໂຏ ສຕ຺ຖເກນ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑິກໍ ຉິນ຺ໂນ ຠິນ຺ນຄ຺ໂຆ ໂຫຕິ, ປຸຣິມຄ຺ຆໂຕ ອຸປຑ຺ຒມ຺ປິ ນ ອຄ຺ຆຕິ. ສຸຕ຺ຕສໍສິພ຺ພເນນ ຜສ຺ສເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສຸຂສມ຺ຜສ຺ໂສປິ ຫິ ປໂຏ ສຸຕ຺ເຕຫິ ສໍສິພ຺ພິໂຕ ຠິນ຺ນຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ, ຂຣສມ຺ຜສ຺ສຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ສູຈິມລາທີຫິ ວຓ຺ຓເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສຸປຣິສຸທ຺ໂຘປິ ຫິ ປໂຏ ສູຈິກມ຺ມໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສູຈິມເລນ, ຫຕ຺ຖເສທມລຊລ຺ລິກາທີຫິ, ອວສາເນ ຣຊນກປ຺ປກຣເຓຫິ ຈ ຠິນ຺ນວຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ, ປກຕິວຓ຺ຓໍ ວິຊຫຕິ. ເອວໍ ຕີຫາກາເຣຫິ ຠິນ຺ນປຏຘາຣຓໂຕ ຠິນ຺ນປຏຘໂຣຕິ ຠິກ຺ຂຸ. ຄິຫີວຕ຺ຖວິສຠາຄານໍ ວາ ກາສາວານໍ ຘາຣຓມຕ຺ເຕເນວ ຠິນ຺ນປຏຘໂຣຕິ ຠິກ຺ຂຸ.

ຠິນ຺ທຕິ ປາປເກ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມຕິ ຠິກ຺ຂຸ. ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ປຎ຺ຈ ກິເລເສ ຠິນ຺ທຕີຕິ ຠິກ຺ຂຸ. ສກທາຄາມິມຄ຺ເຄນ ຈຕ຺ຕາໂຣ, ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ຈຕ຺ຕາໂຣ, ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ອຏ຺ຐ ກິເລເສ ຠິນ຺ທຕີຕິ ຠິກ຺ຂຸ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ຄຏ຺ຐາ ທສ຺ສິຕາ. ຠິນ຺ນຕ຺ຕາຕິ ອິມິນາ ປນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຜລຏ຺ຐາ. ໂສຕາປນ຺ໂນ ຫິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ປຎ຺ຈ ກິເລເສ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ສກທາຄາມີ ສກທາຄາມິມຄ຺ເຄນ ຈຕ຺ຕາໂຣ, ອນາຄາມີ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ຈຕ຺ຕາໂຣ, ອຣຫາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ອຏ຺ຐ ກິເລເສ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ເອວມຍໍ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ຜລຏ຺ໂຐ ຠິນ຺ນຕ຺ຕາ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ຠິກ຺ຂຸ ນາມ.

ໂອຘິໂສ ກິເລສານໍ ປຫານາຕິ ເອຕ຺ຖ ທ຺ເວ ໂອຘີ – ມຄ຺ໂຄຘິ ຈ ກິເລໂສຘິ ຈ. ໂອຘິ ນາມ ສີມາ, ມຣິຍາທາ. ຕຕ຺ຖ ໂສຕາປນ຺ໂນ ມຄ຺ໂຄຘິນາ ໂອຘິໂສ ກິເລສານໍ ປຫານາ ຠິກ຺ຂຸ. ຕສ຺ສ ຫິ ຈຕູສຸ ມຄ຺ເຄສຸ ເອເກເນວ ໂອຘິນາ ກິເລສາ ປຫີນາ, ນ ສກເລນ ມຄ຺ຄຈຕຸກ຺ເກນ. ສກທາຄາມີອນາຄາມີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ໂສຕາປນ຺ໂນ ຈ ກິເລໂສຘິນາປິ ໂອຘິໂສ ກິເລສານໍ ປຫານາ ຠິກ຺ຂຸ. ຕສ຺ສ ຫິ ປຫາຕພ຺ພກິເລເສສຸ ໂອຘິນາວ ກິເລສາ ປຫີນາ, ນ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ. ອຣຫາ ປນ ອໂນຘິໂສວ ກິເລສານໍ ປຫານາ ຠິກ຺ຂຸ. ຕສ຺ສ ຫິ ມຄ຺ຄຈຕຸກ຺ເກນ ອໂນຘິນາວ ກິເລສາ ປຫີນາ, ນ ເອກາຍ ມຄ຺ຄສີມາຍ. ປຫາຕພ຺ພກິເລເສສຸ ຈ ອໂນຘິໂສວ ກິເລສາ ປຫີນາ. ເອກາປິ ຫິ ກິເລສສີມາ ຐິຕາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເອວໍ ໂສ ອຸຠຍຖາປິ ອໂນຘິໂສ ກິເລສານໍ ປຫານາ ຠິກ຺ຂຸ.

ເສກ຺ໂຂຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນກລ຺ຍາຓເກນ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຕ ອຣິຍາ. ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ ສິກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ເສກ຺ຂາ. ເຕສຸ ໂຍ ໂກຈິ ເສກ຺ໂຂ ຠິກ຺ຂຸຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ນ ສິກ຺ຂຕີຕິ ອເສກ຺ໂຂ. ເສກ຺ຂຘມ຺ເມ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ອຄ຺ຄຜເລ ຐິໂຕ ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພາຠາວໂຕ ຂີຓາສໂວ ອເສກ຺ໂຂຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອວເສໂສ ປຸຖຸຊ຺ຊນຠິກ຺ຂຸ ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ ເນວ ສິກ຺ຂຕິ, ນ ສິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຐິໂຕຕິ ເນວເສກ຺ຂນາເສກ຺ໂຂຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ສີລຄ຺ຄໍ ສມາຘິຄ຺ຄໍ ປຎ຺ຎຄ຺ຄໍ ວິມຸຕ຺ຕຄ຺ຄນ຺ຕິ ອິທໍ ອຄ຺ຄໍ ປຕ຺ວາ ຐິຕຕ຺ຕາ ອຄ຺ໂຄ ຠິກ຺ຂຸ ນາມ. ຠທ຺ໂຣຕິ ອປາປໂກ. ກລ຺ຍາຓປຸຖຸຊ຺ຊນາທໂຍ ຫິ ຍາວ ອຣຫາ ຕາວ ຠທ຺ເຣນ ສີເລນ ສມາຘິນາ ປຎ຺ຎາຍ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສເນນ ຈ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ຠທ຺ໂຣ ຠິກ຺ຂູຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ມຓ຺ໂຑ ຠິກ຺ຂູຕິ ປສນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸ; ສປ຺ປິມຓ຺ໂຑ ວິຍ ອນາວິໂລ ວິປ຺ປສນ຺ໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາໂຣຕິ ເຕຫິເຍວ ສີລສາຣາທີຫິ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ, ນີລສມນ຺ນາຄເມນ ນີໂລ ປໂຏ ວິຍ, ສາໂຣ ຠິກ຺ຂູຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ວິຄຕກິເລສເຜຄ຺ຄຸຠາວໂຕ ວາ ຂີຓາສໂວວ ສາໂຣຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ຈ ‘‘ຠິນ຺ທຕິ ປາປເກ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມຕິ ຠິກ຺ຂຸ, ໂອຘິໂສ ກິເລສານໍ ປຫານາ ຠິກ຺ຂຸ, ເສກ຺ໂຂ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ອິເມສຸ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ສຕ຺ຕ ເສກ຺ຂາ ກຖິຕາ. ‘‘ຠິນ຺ນຕ຺ຕາ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸ, ອໂນຘິໂສ ກິເລສານໍ ປຫານາ ຠິກ຺ຂຸ, ອເສກ຺ໂຂ ຠິກ຺ຂຸ, ອຄ຺ໂຄ ຠິກ຺ຂຸ, ມຓ຺ໂຑ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ອິເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ ຐາເນສຸ ຂີຓາສໂວວ ກຖິໂຕ. ‘‘ເນວເສກ຺ຂນາເສກ຺ໂຂ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນວ ກຖິໂຕ. ເສສຏ຺ຐາເນສຸ ປຸຖຸຊ຺ຊນກລ຺ຍາຓໂກ, ສຕ຺ຕ ເສກ຺ຂາ, ຂີຓາສໂວຕິ ອິເມ ສພ຺ເພປິ ກຖິຕາ.

ເອວໍ ສມຎ຺ຎາທີຫິ ຠິກ຺ຂຸໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອຸປສມ຺ປທາວເສນ ທສ຺ເສຕຸໍ ສມຄ຺ເຄນ ສງ຺ເຆນາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສມຄ຺ເຄນ ສງ຺ເຆນາຕິ ສພ຺ພນ຺ຕິເມນ ປຣິຈ຺ເຉເທນ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄກຣຓີເຍ ກມ຺ເມ ຍາວຕິກາ ຠິກ຺ຂູ ກມ຺ມປ຺ປຕ຺ຕາ, ເຕສໍ ອາຄຕຕ຺ຕາ ຉນ຺ທາຣຫານໍ ຉນ຺ທສ຺ສ ອາຫຏຕ຺ຕາ ສມ຺ມຸຂີຠູຕານຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິກ຺ໂກສນໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ກມ຺ເມ ສມຄ຺ຄຠາວໍ ອຸປຄເຕນ. ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ເຖນາຕິ ຕີຫິ ອນຸສ຺ສາວນາຫິ ເອກາຍ ຈ ຎຕ຺ຕິຍາ ກາຕພ຺ເພນ. ກມ຺ເມນາຕິ ຘມ຺ມິເກນ ວິນຍກມ຺ເມນ. ອກຸປ຺ເປນາຕິ ວຕ຺ຖຸຎຕ຺ຕິອນຸສ຺ສາວນສີມາປຣິສສມ຺ປຕ຺ຕິສມ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ອໂກເປຕພ຺ພຕໍ ອປ຺ປຏິກ຺ໂກສິຕພ຺ພຕໍ ອຸປຄເຕນ. ຐານາຣເຫນາຕິ ກາຣຓາຣເຫນ ສຕ຺ຖຸສາສນາຣເຫນ.

ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ນາມ ອຸປຣິຠາວໍ ສມາປນ຺ໂນ, ປຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠິກ຺ຂຸຠາໂວ ຫິ ອຸປຣິຠາໂວ. ຕຎ຺ເຈສ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ກມ຺ເມນ ສມາປນ຺ນຕ຺ຕາ ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອເຕນ ຍາ ອິມາ ເອຫິຠິກ຺ຂູປສມ຺ປທາ, ສຣຓາຄມນູປສມ຺ປທາ, ໂອວາທປຏິຄ຺ຄຫຓູປສມ຺ປທາ, ປຎ຺ຫພ຺ຍາກຣຓູປສມ຺ປທາ, ຄຣຸຘມ຺ມປຏິຄ຺ຄຫຓູປສມ຺ປທາ, ທູເຕນູປສມ຺ປທາ, ອຏ຺ຐວາຈິກູປສມ຺ປທາ, ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ມູປສມ຺ປທາຕິ ອຏ຺ຐ ອຸປສມ຺ປທາ ວຸຕ຺ຕາ, ຕາສໍ ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ມູປສມ຺ປທາ, ທູເຕນູປສມ຺ປທາ, ອຏ຺ຐວາຈິກູປສມ຺ປທາຕິ ອິມາ ຕິສ຺ໂສວ ຖາວຣາ. ເສສາ ພຸທ຺ເຘ ຘຣມາເນເຍວ ອເຫສຸໍ. ຕາສຸ ອຸປສມ຺ປທາສຸ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ອຍໍ ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ມູປສມ຺ປທາວ ອຘິປ຺ເປຕາ.

໕໑໑. ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣນິທ຺ເທເສ ປາຕິໂມກ຺ຂນ຺ຕິ ສິກ຺ຂາປທສີລໍ. ຕຎ຺ຫິ, ໂຍ ນໍ ປາຕິ ຣກ຺ຂຕິ, ຕໍ ໂມກ຺ເຂຕິ ໂມຈຍຕິ ອາປາຍິກາທີຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ, ຕສ຺ມາ ປາຕິໂມກ຺ຂນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສີລໍ ປຕິຏ຺ຐາຕິອາທີນິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນານິ. ຕຕ຺ຖ ສີລນ຺ຕິ ກາມຎ຺ເຈຕໍ ສຫ ກມ຺ມວາຈາປຣິໂຍສາເນນ ອິຊ຺ຌນກສ຺ສ ປາຕິໂມກ຺ຂສ຺ສ ເວວຈນໍ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຘມ຺ມໂຕ ເອຕໍ ສີລໍ ນາມ ປາຓາຕິປາຕາທີຫິ ວາ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ວຕ຺ຕປ຺ປຏິປຕ຺ຕິໍ ວາ ປູເຣນ຺ຕສ຺ສ ເຈຕນາທໂຍ ຘມ຺ມາ ເວທິຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ ‘‘ກິໍ ສີລ’’ນ຺ຕິ? ເຈຕນາ ສີລໍ, ເຈຕສິກໍ ສີລໍ, ສໍວໂຣ ສີລໍ, ອວີຕິກ຺ກໂມ ສີລ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໓໙).

ຕຕ຺ຖ ເຈຕນາ ສີລໍ ນາມ ປາຓາຕິປາຕາທີຫິ ວາ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິໍ ວາ ປູເຣນ຺ຕສ຺ສ ເຈຕນາ. ເຈຕສິກໍ ສີລໍ ນາມ ປາຓາຕິປາຕາທີຫິ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ວິຣຕິ. ອປິຈ ເຈຕນາ ສີລໍ ນາມ ປາຓາຕິປາຕາທີນິ ປຊຫນ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕ ກມ຺ມປຖເຈຕນາ. ເຈຕສິກໍ ສີລໍ ນາມ ‘‘ອຠິຊ຺ຌໍ ປຫາຍ ວິຄຕາຠິຊ຺ເຌນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ສໍຍຸຕ຺ຕມຫາວຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕາ ອນຠິຊ຺ຌາອພ຺ຍາປາທສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຘມ຺ມາ. ສໍວໂຣ ສີລນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຈວິເຘນ ສໍວໂຣ ເວທິຕພ຺ໂພ – ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວໂຣ, ສຕິສໍວໂຣ, ຎາຓສໍວໂຣ, ຂນ຺ຕິສໍວໂຣ, ວີຣິຍສໍວໂຣຕິ. ຕສ຺ສ ນານາກຣຓໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໖) ວຸຕ຺ຕໍ. ອວີຕິກ຺ກໂມ ສີລນ຺ຕິ ສມາທິຓ຺ຓສີລສ຺ສ ກາຍິກວາຈສິໂກ ອວີຕິກ຺ກໂມ. ເອຕ຺ຖ ຈ ສໍວຣສີລໍ ອວີຕິກ຺ກມສີລນ຺ຕິ ອິທເມວ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ສີລໍ; ເຈຕນາ ສີລໍ ເຈຕສິກໍ ສີລນ຺ຕິ ປຣິຍາຍໂຕ ສີລນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຍສ຺ມາ ປນ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສີເລນ ຠິກ຺ຂຸ ສາສເນ ປຕິຏ຺ຐາຕິ ນາມ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ‘ປຕິຏ຺ຐາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ; ປຕິຏ຺ຐຫຕິ ວາ ເອຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸ, ກຸສລຘມ຺ມາ ເອວ ວາ ເອຕ຺ຖ ປຕິຏ຺ຐຫນ຺ຕີຕິ ປຕິຏ຺ຐາ. ອຍມຕ຺ໂຖ –

‘‘ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ນໂຣ ສປຎ຺ໂຎ, ຈິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ຠາວຍໍ;

ອາຕາປີ ນິປໂກ ຠິກ຺ຂຸ, ໂສ ອິມໍ ວິຊຏເຍ ຊຏ’’ນ຺ຕິ ຈ. (ສໍ. ນິ. ໑.໒໓);

‘‘ປຕິຏ຺ຐາ, ມຫາຣາຊ, ສີລໍ ສພ຺ເພສໍ ກຸສລຘມ຺ມານ’’ນ຺ຕິ ຈ ‘‘ສີເລ ປຕິຏ຺ຐິຕສ຺ສ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ເພ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ນ ປຣິຫາຍນ຺ຕີ’’ຕິ (ມິ. ປ. ໒.໑.໙) ຈ ອາທິສຸຕ຺ຕວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕເທຕໍ ປຸພ຺ພຸປ຺ປຕ຺ຕິອຕ຺ເຖນ ອາທິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ ຕ຺ວໍ, ອຸຕ຺ຕິຍ, ອາທິເມວ ວິໂສເຘຫິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ໂກ ຈາທິ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ? ສີລຎ຺ຈ ສຸວິສຸທ຺ຘໍ ທິຏ຺ຐິ ຈ ອຸຊຸກາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໓໘໒).

ຍຖາ ຫິ ນຄຣວຑ຺ຒກີ ນຄຣໍ ມາເປຕຸກາໂມ ປຐມໍ ນຄຣຏ຺ຐານໍ ໂສເຘຕິ, ຕໂຕ ອປຣຠາເຄ ວີຖິຈຕຸກ຺ກສິງ຺ຆາຏກາທິປຣິຈ຺ເຉເທນ ວິຠຊິຕ຺ວາ ນຄຣໍ ມາເປຕິ; ເອວເມວ ໂຍຄາວຈໂຣ ອາທິໂຕວ ສີລໍ ວິໂສເຘຕິ, ຕໂຕ ອປຣຠາເຄ ສມຖວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພານານິ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ. ຍຖາ ວາ ປນ ຣຊໂກ ປຐມໍ ຕີຫິ ຂາເຣຫິ ວຕ຺ຖໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ປຣິສຸທ຺ເຘ ວຕ຺ເຖ ຍທິຈ຺ຉກໍ ຣງ຺ຄຊາຕໍ ອຸປເນຕິ; ຍຖາ ວາ ປນ ເຉໂກ ຈິຕ຺ຕກາໂຣ ຣູປໍ ລິຂິຕຸກາໂມ ອາທິໂຕວ ຠິຕ຺ຕິປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຕໂຕ ອປຣຠາເຄ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ; ເອວເມວ ໂຍຄາວຈໂຣ ອາທິໂຕວ ສີລໍ ວິໂສເຘຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ສມຖວິປສ຺ສນາທໂຍ ຘມ຺ເມ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ. ຕສ຺ມາ ສີລໍ ‘‘ອາທີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕເທຕໍ ຈຣຓສຣິກ຺ຂຕາຍ ຈຣຓໍ. ຈຣຓາຕິ ຫິ ປາທາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຍຖາ ຫິ ຉິນ຺ນຈຣຓສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ທິສໍຄມນາຠິສງ຺ຂາໂຣ ນ ຊາຍຕິ, ປຣິປຸຓ຺ຓປາທສ຺ເສວ ຊາຍຕິ; ເອວເມວ ຍສ຺ສ ສີລໍ ຠິນ຺ນໍ ໂຫຕິ ຂຓ຺ຑໍ ອປຣິປຸຓ຺ຓໍ, ຕສ຺ສ ນິພ຺ພານຄມນາຍ ຎາຓຄມນໍ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍສ຺ສ ປນ ຕໍ ອຠິນ຺ນໍ ໂຫຕິ ອກ຺ຂຓ຺ຑໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ຕສ຺ສ ນິພ຺ພານຄມນາຍ ຎາຓຄມນໍ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມາ ສີລໍ ‘‘ຈຣຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕເທຕໍ ສໍຍມນວເສນ ສໍຍໂມ, ສໍວຣຓວເສນ ສໍວໂຣ. ອຸຠເຍນາປິ ສີລສໍຍໂມ ເຈວ ສີລສໍວໂຣ ຈ ກຖິໂຕ. ວຈນຕ຺ໂຖ ປເນຕ຺ຖ ສໍຍເມຕິ ວີຕິກ຺ກມວິປ຺ຜນ຺ທນໍ, ປຸຄ຺ຄລໍ ວາ ສໍຍເມຕິ, ວີຕິກ຺ກມວເສນ ຕສ຺ສ ວິປ຺ຜນ຺ທິຕຸໍ ນ ເທຕີຕິ ສໍຍໂມ. ວີຕິກ຺ກມສ຺ສ ປເວສນທ຺ວາຣໍ ສໍວຣຕິ ປິທຫຕີຕິປິ ສໍວໂຣ. ໂມກ຺ຂນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕມໍ ມຸຂຠູຕໍ ວາ. ຍຖາ ຫິ ສຕ຺ຕານໍ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ອາຫາໂຣ ມຸເຂນ ປວິສິຕ຺ວາ ອງ຺ຄມງ຺ຄານິ ຜຣຕິ, ເອວໍ ໂຍຄິໂນປິ ຈຕຸຠູມກກຸສລໍ ສີລມຸເຂນ ປວິສິຕ຺ວາ ອຕ຺ຖສິທ຺ຘິໍ ສມ຺ປາເທຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ໂມກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ. ປມຸເຂ ສາຘູຕິ ປາໂມກ຺ຂໍ; ປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ເສຏ຺ຐໍ ປຘານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ສມາປຕ຺ຕິຍາຕິ ຈຕຸຠູມກກຸສລານໍ ປຏິລາຠຕ຺ຖາຍ ປາໂມກ຺ຂໍ ປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ເສຏ຺ຐໍ ປຘານນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ກາຍິໂກ ອວີຕິກ຺ກໂມຕິ ຕິວິຘໍ ກາຍສຸຈຣິຕໍ. ວາຈສິໂກຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ວຈີສຸຈຣິຕໍ. ກາຍິກວາຈສິໂກຕິ ຕທຸຠຍໍ. ອິມິນາ ອາຊີວຏ຺ຐມກສີລໍ ປຣິຍາທາຍ ທສ຺ເສຕິ. ສໍວຸໂຕຕິ ປິຫິໂຕ; ສໍວຸຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍ ປິຫິຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາ ຫິ ສໍວຸຕທ຺ວາຣໍ ເຄຫໍ ‘‘ສໍວຸຕເຄຫໍ ປິຫິຕເຄຫ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວມິຘ ສໍວຸຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍ ‘‘ສໍວຸໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວເຣນາຕິ ປາຕິໂມກ຺ເຂນ ຈ ສໍວເຣນ ຈ, ປາຕິໂມກ຺ຂສງ຺ຂາເຕນ ວາ ສໍວເຣນ. ອຸເປໂຕຕິອາທີນິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເນວ.

໕໑໒. ອິຣິຍຕີຕິອາທີຫິ ສຕ຺ຕຫິປິ ປເທຫິ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສີເລ ຐິຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອິຣິຍາປຖວິຫາໂຣ ກຖິໂຕ.

໕໑໓. ອາຈາຣໂຄຈຣນິທ຺ເທເສ ກິຎ຺ຈາປິ ຠຄວາ ສມຓາຈຣໍ ສມຓໂຄຈຣໍ ກເຖຕຸກາໂມ ‘‘ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ອຕ຺ຖິ ອາຈາໂຣ, ອຕ຺ຖິ ອນາຈາໂຣ’’ຕິ ປທໍ ອຸທ຺ຘຣິ. ຍຖາ ປນ ມຄ຺ຄກຸສໂລ ປຸຣິໂສ ມຄ຺ຄໍ ອຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ‘ວາມໍ ມຸຎ຺ຈ ທກ຺ຂິຓໍ ຄຓ຺ຫາ’ຕິ ປຐມໍ ມຸຎ຺ຈິຕພ຺ພໍ ສຠຍມຄ຺ຄໍ ອຸປ຺ປຖມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ຂຕິ, ປຈ຺ຉາ ຄເຫຕພ຺ພໍ ເຂມມຄ຺ຄໍ ອຸຊຸມຄ຺ຄໍ; ເອວເມວ ມຄ຺ຄກຸສລປຸຣິສສທິໂສ ຘມ຺ມຣາຊາ ປຐມໍ ປຫາຕພ຺ພໍ ພຸທ຺ຘປ຺ປຏິກຸຏ຺ຐໍ ອນາຈາຣໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອາຈາຣໍ ອາຈິກ຺ຂິຕຸກາໂມ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ອນາຈາໂຣ’’ຕິອາທິມາຫ. ປຸຣິເສນ ຫິ ອາຈິກ຺ຂິຕມຄ຺ໂຄ ສມ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ວາ ນ ວາ, ຕຖາຄເຕນ ອາຈິກ຺ຂິຕມຄ຺ໂຄ ອປຓ຺ຓໂກ, ອິນ຺ເທນ ວິສ຺ສຏ຺ຐໍ ວຊິຣໍ ວິຍ, ອວິຣຊ຺ຌນໂກ ນິພ຺ພານນຄຣໍເຍວ ສໂມສຣຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ປຸຣິໂສ ມຄ຺ຄກຸສໂລຕິ ໂຂ, ຕິສ຺ສ, ຕຖາຄຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໘໔).

ຍສ຺ມາ ວາ ສສີສໍ ນຫາເນນ ປຫີນເສທມລຊລ຺ລິກສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນາທິວິຠູສນວິຘານໍ ວິຍ ປຫີນປາປຘມ຺ມສ຺ສ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມສມາໂຍໂຄ ສມ຺ປນ຺ນຣູໂປ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ເສທມລຊລ຺ລິກ຺ກໍ ວິຍ ປຫາຕພ຺ພໍ ປຐມໍ ອນາຈາຣໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ, ປຫີນເສທມລຊລ຺ລິກສ຺ສ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນາທິວິຠູສນວິຘານໍ ວິຍ ປຈ຺ຉາ ອາຈາຣໍ ອາຈິກ຺ຂິຕຸກາໂມປິ ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ອນາຈາໂຣຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກາຍິໂກ ວີຕິກ຺ກໂມຕິ ຕິວິຘໍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ; ວາຈສິໂກ ວີຕິກ຺ກໂມຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ; ກາຍິກວາຈສິໂກ ວີຕິກ຺ກໂມຕິ ຕທຸຠຍໍ. ເອວໍ ອາຊີວຏ຺ຐມກສີລສ຺ເສວ ວີຕິກ຺ກມໍ ທສ຺ເສສິ.

ຍສ຺ມາ ປນ ນ ເກວລໍ ກາຍວາຈາຫິ ເອວ ອນາຈາຣໍ ອາຈຣຕິ, ມນສາປິ ອາຈຣຕິ ເອວ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສພ຺ພມ຺ປິ ທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ ອນາຈາໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເອກຈ຺ຈິຍໍ ອນາຈາຣໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ເວຬຸທາເນນາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເວຬຸທາເນນາຕິ ປຈ຺ຈຍເຫຕຸເກນ ເວຬຸທາເນນ. ວິຫາເຣ ອຸຏ຺ຐິຕຎ຺ຫິ ອຣຎ຺ຎໂຕ ວາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຣກ຺ຂິຕໂຄປິຕໍ ເວຬຸໍ ‘ເອວໍ ເມ ປຈ຺ຈຍໍ ທສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ ອຸປຏ຺ຐາການໍ ທາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ຊີວິຕໍ ກປ຺ເປນ຺ໂຕ ອເນສນາຍ ມິຈ຺ຉາຊີເວນ ຊີວຕິ. ໂສ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ຄຣຫໍ ປາປຸຓາຕິ, ສມ຺ປຣາເຍ ຈ ອປາຍປຣິປູຣໂກ ໂຫຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ປຸຄ຺ຄລິກເວຬຸໍ ກຸລສງ຺ຄຫຕ຺ຖາຍ ທທນ຺ໂຕ ກຸລທູສກທຸກ຺ກຏມາປຊ຺ຊຕິ; ປຣປຸຄ຺ຄລິກໍ ເຖຍ຺ຍຈິຕ຺ເຕນ ທທມາໂນ ຠຓ຺ຑຄ຺ເຆນ ກາເຣຕພ຺ໂພ. ສງ຺ຆິເກປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສເຈ ປນ ຕໍ ອິສ຺ສຣວຕາຍ ເທຕິ ຄຣຸຠຓ຺ຑວິສ຺ສຊ຺ຊນມາປຊ຺ຊຕິ.

ກຕໂຣ ປນ ເວຬຸ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ໂຫຕິ, ກຕໂຣ ນ ໂຫຕີຕິ? ໂຍ ຕາວ ອໂຣປິໂມ ສຍໍຊາຕໂກ, ໂສ ສງ຺ເຆນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຏ຺ຐາເນເຍວ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ, ຕໂຕ ປຣໍ ນ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ; ໂຣປິຕຏ຺ຐາເນ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ. ໂສ ປນ ປມາເຓນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ ເຕລນາຬິປ຺ປມາໂຓປິ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ, ນ ຕໂຕ ເຫຏ຺ຐາ. ຍສ຺ສ ປນ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເຕລນາຬິຍາ ວາ ກຕ຺ຕຣທຓ຺ເຑນ ວາ ອຕ຺ໂຖ, ເຕນ ຜາຕິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ຜາຕິກມ຺ມໍ ຕທຄ຺ຆນກໍ ວາ ອຕິເຣກໍ ວາ ວຏ຺ຏຕິ, ອູນກໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຫຕ຺ຖກມ຺ມມ຺ປິ ອຸທກາຫຣຓມຕ຺ຕໍ ວາ ອປ຺ປຫຣິຕກຣຓມຕ຺ຕໍ ວາ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຕໍ ຖາວຣໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕສ຺ມາ ໂປກ຺ຂຣຓິໂຕ ວາ ປໍສຸໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ໂສປານໍ ວາ ອຕ຺ຖຣາເປຕ຺ວາ ວິສມຏ຺ຐານໍ ວາ ສມໍ ກຕ຺ວາ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຜາຕິກມ຺ມໍ ອກຕ຺ວາ ຄຫິໂຕ ຕຕ຺ຖ ວສນ຺ເຕເນວ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ໂພ; ປກ຺ກມນ຺ເຕນ ສງ຺ຆິກໍ ກຕ຺ວາ ຐເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ອສຕິຍາ ຄເຫຕ຺ວາ ຄເຕນ ຍຕ຺ຖ ຄໂຕ ສຣຕິ, ຕໂຕ ປຈ຺ຈາຫຣິຕພ຺ໂພ. ສເຈ ອນ຺ຕຣາ ຠຍໍ ໂຫຕິ, ສມ຺ປຕ຺ຕວິຫເຣ ຐເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ.

ມນຸສ຺ສາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເວຬຸໍ ຍາຈນ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂູ ‘ສງ຺ຆິໂກ’ຕິ ທາຕຸໍ ນ ວິສຫນ຺ຕິ. ມນຸສ຺ສາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຍາຈນ຺ຕິ ວາ ຕຊ຺ເຊນ຺ຕິ ວາ. ຕທາ ຠິກ຺ຂູຫິ ‘ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫຖາ’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ; ເວຬຸທານໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ສເຈ ເຕ ທຓ຺ຑກມ຺ມຕ຺ຖາຍ ວາສິຜຣສຸອາທີນິ ວາ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ ວາ ເທນ຺ຕິ, ຄເຫຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ວິນຍຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ທຑ຺ຒເຄຫາ ມນຸສ຺ສາ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ນ ວາເຣຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ສເຈ ສງ຺ຆສ຺ສ ເວຬຸຄຸມ຺ເພ ເວຬຸທູສິກາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕໍ ອໂກຏ຺ຏາເປນ຺ຕານໍ ເວຬຸ ນສ຺ສຕິ, ກິໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ? ຠິກ຺ຂາຈາເຣ ມນຸສ຺ສານໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ໂກຏ຺ເຏຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ ‘ສມຠາຄໍ ລຠິສ຺ສຖາ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພາ; ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິເຍວ ‘ທ຺ເວ ໂກຏ຺ຐາເສ ລຠິສ຺ສຖາ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ເອວມ຺ປິ ອນິຈ຺ຉນ຺ເຕສຸ ‘ນຏ຺ເຐນ ອຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຂເຓ ສຕິ ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສຖ, ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫຖາ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພາ; ເວຬຸທານໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ເວຬຸຄຸມ຺ເພ ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ອຸຏ຺ຐິເຕປິ, ອຸທເກນ ວຸຍ຺ຫມານເວຬູສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຣຸກ຺ເຂສຸປິ ອຍເມວ ກຖາມຄ຺ໂຄ. ຣຸກ຺ໂຂ ປນ ສູຈິທຓ຺ຑກປ຺ປມາໂຓ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ໂຫຕິ. ສງ຺ຆິເກ ຣຸກ຺ເຂ ໂກຏ຺ຏາເປຕ຺ວາ ສງ຺ຆໍ ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາປິ ສງ຺ຆິກໍ ອາວາສໍ ກາຕຸໍ ລພ຺ຠຕິ. ວຈນປຖຈ຺ເຉທນຕ຺ຖໍ ປນ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ກາຕພ຺ໂພ.

ປຸຄ຺ຄລິກໍ ກາຕຸໍ ລພ຺ຠຕິ, ນ ລພ຺ຠຕີຕິ? ນ ລພ຺ຠຕິ. ຫຕ຺ຖກມ຺ມສີເສນ ປນ ເອກສ຺ມິໍ ເຄເຫ ມຎ຺ຈຏ຺ຐານມຕ຺ຕໍ ລພ຺ຠຕິ, ຕີສຸ ເຄເຫສຸ ເອກໍ ເຄຫໍ ລຠຕິ. ສເຈ ທພ຺ຠສມ຺ຠາຣາ ປຸຄ຺ຄລິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ຠູມິ ສງ຺ຆິກາ, ເອກໍ ເຄຫໍ ກຕ຺ວາ ສມຠາຄໍ ລຠຕິ, ທ຺ວີສຸ ເຄເຫສຸ ເອກໍ ເຄຫໍ ລຠຕິ. ສງ຺ຆິກຣຸກ຺ເຂ ສງ຺ຆິກໍ ອາວາສໍ ພາເຘນ຺ເຕ ສງ຺ຆໍ ອນາປຸຈ຺ຉາ ຫາເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ? ວຏ຺ຏຕິ. ວຈນປຖຈ຺ເຉທນຕ຺ຖໍ ປນ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ຫາເຣຕພ຺ໂພ. ສເຈ ຣຸກ຺ຂໍ ນິສ຺ສາຍ ສງ຺ຆສ຺ສ ມຫນ຺ໂຕ ລາໂຠ ໂຫຕິ, ນ ຫາເຣຕພ຺ໂພ. ປຸຄ຺ຄລິກຣຸກ຺ເຂ ສງ຺ຆິກໍ ອາວາສໍ ພາເຘນ຺ເຕ ຣຸກ຺ຂສາມິກສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຫຣິຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ເຉທາເປຕ຺ວາ ຫາເຣຕພ຺ໂພ. ‘ຣຸກ຺ຂໍ ເມ ເທຖາ’ຕິ ໂຈເທນ຺ຕສ຺ສ ຣຸກ຺ຂໍ ອຄ຺ຆາເປຕ຺ວາ ມູລໍ ທາຕພ຺ພໍ. ສງ຺ຆິເກ ຣຸກ຺ເຂ ປຸຄ຺ຄລິກາວາສໍ, ປຸຄ຺ຄລິເກ ຈ ປຸຄ຺ຄລິກາວາສໍ ພາເຘນ຺ເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ວລ຺ລິຍມ຺ປິ ອຍເມວ ກຖາມຄ຺ໂຄ. ວລ຺ລິ ປນ ຍຕ຺ຖ ວິກ຺ກາຍຕິ, ທຸລ຺ລຠາ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ. ສາ ຈ ໂຂ ອຸປຑ຺ຒພາຫຸປ຺ປມາຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ; ຕໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ວລ຺ລິຂຓ຺ຑໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ນ ໂຫຕິ.

ປຕ຺ຕທານາທີສຸປິ ປຕ຺ຕທາເນນາຕິ ປຈ຺ຈຍເຫຕຸເກນ ປຕ຺ຕທາເນນາຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ເວຬຸທາເນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຄຣຸຠຓ຺ຑຕາຍ ປເນຕ຺ຖ ອຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ. ປຕ຺ຕມ຺ປິ ຫິ ຍຕ຺ຖ ວິກ຺ກາຍຕິ, ຄນ຺ຘິກາທໂຍ ຄນ຺ຘປລິເວຐນາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຕາທິເສ ທຸລ຺ລຠຏ຺ຐາເນເຍວ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ໂຫຕິ. ເອສ ຕາວ ກິໍສຸກປຕ຺ຕກຓ຺ຓປິຬນ຺ຘນຕາລປຕ຺ຕາທີສຸ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ຕາລປຓ຺ຓມ຺ປິ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ກເຖຕພ຺ພໍ. ຕາລປຓ຺ຓມ຺ປິ ຫິ ສຍໍຊາເຕ ຕາລວເນ ສງ຺ເຆນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຏ຺ຐາເນເຍວ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ, ນ ຕໂຕ ປຣໍ. ໂຣປິມຕາເລສຸ ສພ຺ພມ຺ປິ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ. ຕສ຺ສ ປມາຓໍ ເຫຏ຺ຐິມໂກຏິຍາ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລປ຺ປມາໂຓປິ ຣິຕ຺ຕໂປຕ຺ຖໂກ. ຕິຓມ຺ປິ ເອຕ຺ເຖວ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກເຖຕພ຺ພໍ. ຍຕ຺ຖ ປນ ຕິຓໍ ນຕ຺ຖິ ຕຕ຺ຖ ມຸຎ຺ຊປລາລນາຬິເກຣປຓ຺ຓາທີຫິປິ ຉາເທນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ຕານິປິ ຕິເຓເນວ ສງ຺ຄຫິຕານິ. ອິຕິ ມຸຎ຺ຊປລາລາທີສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ມຸຏ຺ຐິປ຺ປມາຓໍ ຕິຓໍ, ນາຬິເກຣປຓ຺ຓາທີສຸ ຈ ເອກປຓ຺ຓມ຺ປິ ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ນໍ ວາ ຕຕ຺ຖຊາຕກໍ ວາ ພຫິອາຣາເມ ສງ຺ຆສ຺ສ ຕິຓວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ຊາຕຕິຓໍ ວາ ຣກ຺ຂິຕໂຄປິຕໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ໂຫຕິ. ຕໍ ປນ ສງ຺ຆກມ຺ເມ ຈ ເຈຕິຍກມ຺ເມ ຈ ກເຕ ອຕິເຣກໍ ປຸຄ຺ຄລິກກມ຺ເມ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕເວຬຸມ຺ຫິປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ປຸປ຺ຜທາເນ ‘‘ເອຕ຺ຕເກສຸ ຣຸກ຺ເຂສຸ ປຸປ຺ຜານິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຍາຄຸຠຕ຺ຕວຕ຺ເຖ ອຸປເນນ຺ຕຸ, ເອຕ຺ຕເກສຸ ເສນາສນປຏິສງ຺ຂຣເຓ ອຸປເນນ຺ຕູ’’ຕິ ເອວໍ ນິຍມິຕຏ຺ຐາເນ ເອວ ປຸປ຺ຜານິ ຄຣຸຠຓ຺ຑານິ ໂຫນ຺ຕິ. ປຣຕີເຣ ສາມເຓຣາ ປຸປ຺ຜານິ ໂອຈິນິຕ຺ວາ ຣາສິໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ປຎ຺ຈງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸປ຺ຜຠາຊໂກ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ຄເຓຕ຺ວາ ໂກຏ຺ຐາເສ ກໂຣຕິ, ໂສ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ສງ຺ຆໍ ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ທາຕຸໍ ລຠຕິ; ອສມ຺ມເຕນ ປນ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ທາຕພ຺ພໍ. ຠິກ຺ຂຸ ປນ ກສ຺ສ ປຸປ຺ຜານິ ທາຕຸໍ ລຠຕິ, ກສ຺ສ ນ ລຠຕີຕິ? ມາຕາປິຕູນໍ ເຄຫໍ ຫຣິຕ຺ວາປິ ເຄຫໂຕ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາປິ ‘ວຕ຺ຖຸປູຊໍ ກໂຣຖາ’ຕິ ທາຕຸໍ ລຠຕິ, ປິຬນ຺ຘນຕ຺ຖາຍ ທາຕຸໍ ນ ລຠຕິ; ເສສຎາຕີນໍ ປນ ຫຣິຕ຺ວາ ນ ທາຕພ຺ພໍ, ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘ປູຊໍ ກໂຣຖາ’ຕິ ທາຕພ຺ພໍ; ເສສຊນສ຺ສ ປູຊນຏ຺ຐານໍ ສມ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ອປຈ຺ຈາສີສນ຺ເຕນ ທາຕພ຺ພໍ; ປຸປ຺ຜທານໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ວິຫາເຣ ພຫູນິ ປຸປ຺ຜານິ ປຸປ຺ຜນ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂຸນາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ເຕນ ມນຸສ຺ເສ ທິສ຺ວາ ‘ວິຫາເຣ ພຫູນິ ປຸປ຺ຜານິ, ປູເຊຖາ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ວຈນມຕ຺ເຕ ໂທໂສ ນຕ຺ຖິ. ‘ມນຸສ຺ສາ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ ອາທາຍ ອາຄມິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ ຈິຕ຺ເຕນ ປນ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ວທຕິ, ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ມນຸສ຺ສາ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ‘ວິຫາເຣ ປຸປ຺ຜານິ ອຕ຺ຖີ’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘ອສຸກທິວເສ ວິຫາຣໍ ອາຄມິສ຺ສາມ, ສາມເຓຣານໍ ປຸປ຺ຜານິ ໂອຈິນິຕຸໍ ມາ ເທຖາ’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂູ ສາມເຓຣານໍ ກເຖຕຸໍ ປມຸຏ຺ຐາ. ສາມເຓເຣຫິ ປຸປ຺ຜານິ ໂອຈິນິຕ຺ວາ ຐປິຕານິ. ມນຸສ຺ສາ ຠິກ຺ຂູ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອສຸກທິວເສເຍວ ອາໂຣຈຍິມ຺ຫ – ‘ສາມເຓຣານໍ ປຸປ຺ຜານິ ໂອຈິນິຕຸໍ ມາ ເທຖາ’ຕິ. ກສ຺ມາ ນ ວາຣຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ? ‘‘ສຕິ ເມ ປມຸຏ຺ຐາ, ປຸປ຺ຜານິ ໂອຈິນິຕມຕ຺ຕາເນວ, ຕາວ ນ ປູຊາ ກຕາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ‘‘ຄຓ຺ຫຖ ປູເຊຖາ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ວທຕິ, ອາມິສໍ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

ອປໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ສາມເຓຣານໍ ອາຈິກ຺ຂຕິ ‘‘ອສຸກຄາມວາສິໂນ ປຸປ຺ຜານິ ມາ ໂອຈິນິຕ຺ຖາ’’ຕິ ອາຫໍສູຕິ. ມນຸສ຺ສາປິ ອາມິສໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທານໍ ທຕ຺ວາ ວທນ຺ຕິ – ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ມນຸສ຺ສາ ນ ພຫຸກາ, ສາມເຓເຣ ອມ຺ເຫຫິ ສຫ ປຸປ຺ຜານິ ໂອຈິນິຕຸໍ ອາຓາເປຖາ’’ຕິ. ‘‘ສາມເຓເຣຫິ ຠິກ຺ຂາ ລທ຺ຘາ; ເຍ ຠິກ຺ຂາຈາຣໍ ນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕ ສຍເມວ ຊານິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຸປາສກາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຕກໍ ນຍໍ ລຠິຕ຺ວາ ສາມເຓເຣ ປຸຕ຺ເຕ ວາ ຠາຕິເກ ວາ ກຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜານິ ໂອຈິນາເປຕຸໍ ໂທໂສ ນຕ຺ຖິ; ປຸປ຺ຜທານໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ.

ຜລທາເນ ຜລມ຺ປິ ປຸປ຺ຜໍ ວິຍ ນິຍມິຕເມວ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ໂຫຕິ. ວິຫາເຣ ພຫຸກມ຺ຫິ ຜລາຜເລ ສຕິ ອຜາສຸກມນຸສ຺ສາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຍາຈນ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂູ ‘ສງ຺ຆິກ’ນ຺ຕິ ທາຕຸໍ ນ ອຸສ຺ສຫນ຺ຕິ. ມນຸສ຺ສາ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ອກ຺ໂກສນ຺ຕິ ປຣິຠາສນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ກິໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ? ຜເລຫິ ວາ ຣຸກ຺ເຂຫິ ວາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກຕິກາ ກາຕພ຺ພາ – ‘ອສຸເກສຸ ຈ ຣຸກ຺ເຂສຸ ເອຕ຺ຕການິ ຜລານິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ, ເອຕ຺ຕເກສຸ ວາ ຣຸກ຺ເຂສຸ ຜລານິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ນ ວາເຣຕພ຺ພາ’ຕິ. ໂຈຣາ ປນ ອິສ຺ສຣາ ວາ ພລກ຺ກາເຣນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ນ ວາເຣຕພ຺ພາ; ກຸທ຺ຘາ ເຕ ສກລວິຫາຣມ຺ປິ ນາເສຍ຺ຍຸໍ. ອາທີນໂວ ປນ ກເຖຕພ຺ໂພຕິ.

ສິນານທາເນ ສິນານຈຸຓ຺ຓານິ ໂກຏ຺ຏິຕານິ ນ ຄຣຸຠຓ຺ຑານິ. ອໂກຏ຺ຏິໂຕ ຣຸກ຺ຂຕ຺ຕໂຈວ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ. ຈຸຓ຺ຓໍ ປນ ອຄິລານສ຺ສ ຣຊນນິປກ຺ກໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຄິລານສ຺ສ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຈຸຓ຺ຓໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ມຕ຺ຕິກາປິ ເອຕ຺ເຖວ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກເຖຕພ຺ພາ. ມຕ຺ຕິກາປິ ຍຕ຺ຖ ທຸລ຺ລຠາ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ເຖວ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ. ສາປິ ເຫຏ຺ຐິມໂກຏິຍາ ຕິໍສປລຄຸຬປິຓ຺ຑປ຺ປມາຓາວ ຕໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ນ ຄຣຸຠຓ຺ຑນ຺ຕິ.

ທນ຺ຕກຏ຺ຐທາເນ ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ອຈ຺ຉິນ຺ນກເມວ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ. ເຍສໍ ສາມເຓຣານໍ ສງ຺ຆໂຕ ທນ຺ຕກຏ຺ຐວາໂຣ ປາປຸຓາຕິ, ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍານໍ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ທາຕຸໍ ນ ລຠນ຺ຕິ. ເຍຫິ ປນ ‘ເອຕ຺ຕການິ ທນ຺ຕກຏ຺ຐານິ ອາຫຣິຕພ຺ພານີ’ຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວາຣໍ ຄຫິຕານິ, ເຕ ອຕິເຣການິ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍານໍ ທາຕຸໍ ລຠນ຺ຕິ. ເອເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ທນ຺ຕກຏ຺ຐມາຬກໂຕ ພຫູນິ ທນ຺ຕກຏ຺ຐານິ ນ ຄເຫຕພ຺ພານິ, ເທວສິກໍ ເອເກກເມວ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ປາຏິເຍກ຺ກໍ ວສນ຺ເຕນາປິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ຄຓຍິຕ຺ວາ ຍຕ຺ຕການິ ອຕ຺ຕໂນ ປາປຸຓນ຺ຕິ ຕຕ຺ຕກາເນວ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ; ອນ຺ຕຣາ ອາຄນ຺ຕຸເກສຸ ວາ ອາຄເຕສຸ ທິສໍ ວາ ປກ຺ກມນ຺ເຕນ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຄຫິຕຏ຺ຐາເນເຍວ ຐເປຕພ຺ພານິ.

ຈາຏຸກມ຺ຍຕາຍາຕິອາທີສຸ ຈາຏຸກມ຺ຍຕາ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຕ຺ຕານໍ ທາສໍ ວິຍ ນີຈຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ປຣສ຺ສ ຂລິຕວຈນມ຺ປິ ສຓ຺ຐເປຕ຺ວາ ປິຍກາມຕາຍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫວຈນໍ. ມຸຄ຺ຄສູປ຺ຍຕາຍາຕິ ມຸຄ຺ຄສູປສມານາຍ ສຈ຺ຈາລິເກນ ຊີວິຕກປ຺ປນຕາເຍຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຍຖາ ຫິ ມຸຄ຺ຄສູເປ ປຈ຺ຈນ຺ເຕ ພຫູ ມຸຄ຺ຄາ ປາກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂຖກາ ນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ; ເອວເມວ ສຈ຺ຈາລິເກນ ຊີວິຕກປ຺ປເກ ປຸຄ຺ຄເລ ພຫຸ ອລິກໍ ໂຫຕິ, ອປ຺ປກໍ ສຈ຺ຈໍ. ຍຖາ ວາ ມຸຄ຺ຄສູປສ຺ສ ອປ຺ປວິສນຏ຺ຐານໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເອວເມວ ສຈ຺ຈາລິກວຸຕ຺ຕິໂນ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອປ຺ປວິຏ຺ຐວາຈາ ນາມ ນຕ຺ຖິ; ສິງ຺ຆາຏກໍ ວິຍ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕຘາຣາຍ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ເຕນສ຺ສ ສາ ມຸສາວາທິຕາ ມຸຄ຺ຄສູປ຺ຍຕາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ປາຣິຠຏຍຕາຕິ ປຣິຠຏກມ຺ມຠາໂວ. ປຣິຠຏສ຺ສ ຫິ ກມ຺ມໍ ປາຣິຠຏຍໍ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ປາຣິຠຏຍຕາ; ອລງ຺ກາຣກຣຓາທີຫິ ທາຣກກີຬາປນສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ.

ຊງ຺ຆເປສນິກນ຺ຕິ ຄາມນ຺ຕຣເທສນ຺ຕຣາທີສຸ ເຕສໍ ເຕສໍ ຄິຫີນໍ ສາສນປຏິສາສນຫຣຓໍ. ອິທຎ຺ຫິ ຊງ຺ຆເປສນິກໍ ນາມ ອຕ຺ຕໂນ ມາຕາປິຕູນໍ, ເຍ ຈສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ສາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກຕ຺ຖຈິ ຄມນວເສນ ວຏ຺ຏຕິ. ເຈຕິຍສ຺ສ ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ວຑ຺ຒກີນມ຺ປິ ສາສນໍ ຫຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມນຸສ຺ສາ ‘‘ທານໍ ທສ຺ສາມ, ປູຊໍ ກຣິສ຺ສາມ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ; ‘‘ອສຸກຕ຺ເຖຣສ຺ສ ນາມ ເທຖາ’’ຕິ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ວາ ເຠສຊ຺ຊໍ ວາ ຈີວຣໍ ວາ ເທນ຺ຕິ; ‘‘ວິຫາເຣ ປູຊໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນາທີນິ ວາ ຘຊປຕາກາທີນິ ວາ ນີຍ຺ຍາເທນ຺ຕິ, ສພ຺ພໍ ຫຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ; ຊງ຺ຆເປສນິກໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ເສສານໍ ສາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ປທວາເຣ ປທວາເຣ ໂທໂສ.

ອຎ຺ຎຕຣຎ຺ຎຕເຣນາຕິ ເອເຕສໍ ວາ ເວຬຸທານາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣຎ຺ຎຕເຣນ ເວຊ຺ຊກມ຺ມຠຓ຺ຑາຄາຣິກກມ຺ມໍ ປິຓ຺ຑປຏິປິຓ຺ຑກມ຺ມໍ ສງ຺ຆຸປ຺ປາທເຈຕິຍຸປ຺ປາທອຸປຏ຺ຐາປນກມ຺ມນ຺ຕິ ເອວຣູປານໍ ວາ ມິຈ຺ຉາຊີເວນ ຊີວິຕກປ຺ປນກກມ຺ມານໍ ເຍນ ເກນຈິ. ພຸທ຺ຘປຏິກຸຏ຺ເຐນາຕິ ພຸທ຺ເຘຫິ ຄຣຫິເຕນ ປຏິສິທ຺ເຘນ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຍໍ ສພ຺ໂພປິ ອນາຈາໂຣ ນາມ ກຖີຍຕິ. ອາຈາຣນິທ຺ເທໂສ ວຸຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໕໑໔. ໂຄຈຣນິທ຺ເທເສປິ ປຐມໍ ອໂຄຈຣສ຺ສ ວຈເນ ກາຣຓໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ຈ ໂຄຈໂຣຕິ ປິຓ຺ຑປາຕາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ໂຄຈໂຣ, ອຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ອໂຄຈໂຣ. ເວສິຍາ ໂຄຈໂຣ ອສ຺ສາຕິ ເວສິຍໂຄຈໂຣ; ມິຕ຺ຕສນ຺ຖວວເສນ ອຸປສງ຺ກມິຕຏ຺ຐານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ເວສິຍາ ນາມ ຣູປູປຊີວິນິໂຍ ເຍນ ເກນຈິເທວ ສຸລຠຊ຺ຌາຈາຣຕາມິຕ຺ຕສຕ຺ຖວສິເນຫວເສນ ອຸປສງ຺ກມນ຺ໂຕ ເວສິຍາໂຄຈໂຣ ນາມ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວໍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ອາຣກ຺ຂວິປຕ຺ຕິໂຕ. ເອວໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ຫິ ຈິຣໍ ຣກ຺ຂິຕໂຄປິໂຕປິ ສມຓຘມ຺ໂມ ກຕິປາເຫເນວ ນສ຺ສຕິ; ສເຈປິ ນ ນສ຺ສຕິ ຄຣຫໍ ລຠຕິ. ທກ຺ຂິຓາວເສນ ປນ ອຸປສງ຺ກມນ຺ເຕນ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ພໍ. ວິຘວາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ມຕປຕິກາ ວາ ປວຸຕ຺ຖປຕິກາ ວາ. ຖຸລ຺ລກຸມາຣິໂຍຕິ ມຫລ຺ລິກາ ອນິວິຏ຺ຐກຸມາຣິໂຍ. ປຓ຺ຑກາຕິ ໂລກາມິສນິສ຺ສິຕກຖາພຫຸລາ ອຸສ຺ສນ຺ນກິເລສາ ອວູປສນ຺ຕປຣິຬາຫາ ນປຸໍສກາ. ເຕສໍ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ອຸປສງ຺ກມເນ ອາທີນໂວ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຠິກ຺ຂຸນີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອປິຈ ຠິກ຺ຂູ ນາມ ອຸສ຺ສນ຺ນພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຖາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ. ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສນ຺ຖວວເສນ ກຕິປາເຫເນວ ຣກ຺ຂິຕໂຄປິຕສມຓຘມ຺ມໍ ນາເສນ຺ຕິ. ຄິລານປຸຈ຺ຉເກນ ປນ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຠິກ຺ຂຸນາ ປຸປ຺ຜານິ ລຠິຕ຺ວາ ປູຊນຕ຺ຖາຍປິ ໂອວາທທານຕ຺ຖາຍປິ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ.

ປານາຄາຣນ຺ຕິ ສຸຣາປານຆຣໍ. ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕຣາຍກເຣຫິ ສຸຣາໂສຓ຺ເຑຫິ ອວິວິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ສຫ ໂສຓ຺ຑວເສນ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ; ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕຣາໂຍ ໂຫຕິ. ສໍສຏ຺ໂຐ ວິຫຣຕິ ຣາຊູຫີຕິອາທີສຸ ຣາຊາໂນຕິ ອຠິສິຕ຺ຕາ ວາ ໂຫນ຺ຕຸ ອນຠິສິຕ຺ຕາ ວາ ເຍ ຣຊ຺ຊໍ ອນຸສາສນ຺ຕິ. ຣາຊມຫາມຕ຺ຕາຕິ ຣາຊູນໍ ອິສ຺ສຣິຍສທິສາຍ ມຫຕິຍາ ອິສ຺ສຣິຍມຕ຺ຕາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ. ຕິຕ຺ຖິຍາຕິ ວິປຣີຕທສ຺ສນາ ພາຫິຣປຣິພ຺ພາຊກາ. ຕິຕ຺ຖິຍສາວກາຕິ ຠຕ຺ຕິວເສນ ເຕສໍ ປຈ຺ຈຍທາຍກາ. ເອເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍສຄ຺ຄຊາໂຕ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອນນຸໂລມິເກນ ສໍສຄ຺ເຄນາຕິ ອນນຸໂລມິກສໍສຄ຺ໂຄ ນາມ ຕິສ຺ສນ຺ນໍ ສິກ຺ຂານໍ ອນນຸໂລໂມ ປຈ຺ຈນີກສໍສຄ຺ໂຄ, ເຍນ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕຣາຍໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິວີຕິກ຺ກມໍ ສລ຺ເລຂປຣິຫານິຎ຺ຈ ປາປຸຓາຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ສຫໂສກິຕາ, ສຫນນ຺ທິຕາ, ສມສຸຂທຸກ຺ຂຕາ, ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ກິຈ຺ຈກຣຓີເຍສຸ ອຕ຺ຕນາວ ໂຍຄໍ ອາປຊ຺ຊນຕາ, ຕິຕ຺ຖິຍຕິຕ຺ຖິຍສາວເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກຈ຺ຉນ຺ທຣຸຈິສມາຈາຣຕາ ເອກຈ຺ຉນ຺ທຣຸຈິສມາຈາຣຠາວາວໂຫ ວາ ສິເນຫພຫຸມານສນ຺ຖໂວ. ຕຕ຺ຖ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍສຄ຺ໂຄ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕຣາຍໍ ກໂຣຕິ. ອິຕເຣຫິ ຕິຕ຺ຖິຍສາວເກຫິ ເຕສໍ ລທ຺ຘິຄຫຓໍ. ເຕສໍ ປນ ວາທໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ລທ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫາເປຕຸໍ ສມຕ຺ເຖນ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ອິທານິ ອປເຣນປິ ປຣິຍາເຍນ ອໂຄຈຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຍານິ ວາ ປນ ຕານິ ກຸລານີຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ອສ຺ສທ຺ຘານີຕິ ພຸທ຺ຘາທີສຸ ສທ຺ຘາວິຣຫິຕານິ; ພຸທ຺ໂຘ ສພ຺ພຎ຺ຎູ, ຘມ຺ໂມ ນິຍ຺ຍານິໂກ, ສງ຺ໂຆ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນຕິ ນ ສທ຺ທຫນ຺ຕິ. ອປ຺ປສນ຺ນານີຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປສນ຺ນໍ ອນາວິລໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ອກ຺ໂກສກປຣິຠາສການີຕິ ອກ຺ໂກສການິ ເຈວ ປຣິຠາສການິ ຈ; ‘ໂຈໂຣສິ, ພາໂລສິ, ມູຬ຺ໂຫສິ, ໂອຏ຺ໂຐສິ, ໂຄໂຓສິ, ຄທ຺ຣໂຠສິ, ອາປາຍິໂກສິ, ເນຣຍິໂກສິ, ຕິຣຈ຺ຉານຄໂຕສິ, ນຕ຺ຖິ ຕຸຍ຺ຫໍ ສຸຄຕິ, ທຸຄ຺ຄຕິເຍວ ປາຏິກງ຺ຂາ’ຕິ ເອວໍ ທສຫິ ອກ຺ໂກສວຕ຺ຖູຫິ ອກ຺ໂກສນ຺ຕິ; ‘ໂຫຕຸ, ອິທານິ ຕໍ ປຫຣິສ຺ສາມ, ພນ຺ຘິສ຺ສາມ, ວຘິສ຺ສາມາ’ຕິ ເອວໍ ຠຍທສ຺ສເນນ ປຣິຠາສນ຺ຕິ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນຕ຺ຖກາມານີຕິ ອຕ຺ຖໍ ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນຕ຺ຖເມວ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອຫິຕກາມານີຕິ ອຫິຕເມວ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຫິຕໍ ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອຜາສຸກກາມານີຕິ ຜາສຸກໍ ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຜາສຸກເມວ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອໂຍຄກ຺ເຂມກາມານີຕິ ຈຕູຫິ ໂຍເຄຫິ ເຂມໍ ນິພ຺ຠຍໍ ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ສຠຍເມວ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂູນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສາມເຓຣາປິ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂຸນີນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສິກ຺ຂມານສາມເຓຣິໂຍປິ. ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຫິ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປພ຺ພຊິຕານຎ຺ເຈວ ສຣຓຄຕານຎ຺ຈ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ປຣິສານໍ ຕານິ ອນຕ຺ຖກາມານິເຍວ. ຕຖາຣູປານິ ກຸລານີຕິ ເອວຣູປານິ ຂຕ຺ຕິຍກຸລາທີນິ ກຸລານິ. ເສວຕີຕິ ນິສ຺ສາຍ ຊີວຕິ. ຠຊຕີຕິ ອຸປສງ຺ກມຕິ. ປຍິຣຸປາສຕີຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປສງ຺ກມຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຍໍ ເວສິຍາທິໂຄຈຣສ຺ສ ເວສິຍາທິໂກ, ຣາຊາທິສໍສຏ຺ຐສ຺ສ ຣາຊາທິໂກ, ອສ຺ສທ຺ຘກຸລາທິເສວກສ຺ສ ອສ຺ສທ຺ຘກຸລາທິໂກ ຈາຕິ ຕິປ຺ປກາໂຣປິ ອຍຸຕ຺ຕໂຄຈໂຣ ອໂຄຈໂຣຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕສ຺ສ ອິມິນາ ປຣິຍາເຍນ ອໂຄຈຣຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເວສິຍາທິໂກ ຕາວ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓນິສ຺ສຍໂຕ ອໂຄຈໂຣຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ, ຍຖາຫ – ‘‘ໂກ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອໂຄຈໂຣ ປຣວິສໂຍ? ຍທິທໍ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໓໗໒) ຣາຊາທິໂກ ຌານານຸໂຍຄສ຺ສ ອນຸປນິສ຺ສຍໂຕ ລາຠສກ຺ກາຣາສນິຈກ຺ກນິປ຺ຜາທນໂຕ ທິຏ຺ຐິວິປຕ຺ຕິເຫຕຸໂຕ ຈ, ອສ຺ສທ຺ຘກຸລາທິໂກ ສທ຺ຘາຫານິຈິຕ຺ຕສນ຺ຕາສາວຫນໂຕ ອໂຄຈໂຣຕິ.

ໂຄຈຣນິທ຺ເທເສ ນ ເວສິຍໂຄຈໂຣຕິອາທີນິ ວຸຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂວເສນ ເວທິຕພ຺ພານິ. ໂອປານຠູຕານີຕິອາທີສຸ ປນ ໂອປານຠູຕານີຕິ ອຸທປານຠູຕານິ; ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ, ຈາຕຸມຫາປເຖ ຂຕໂປກ຺ຂຣຓີ ວິຍ, ຍຖາສຸຂໍ ໂອຄາຫນກ຺ຂມານິ ຈິຕ຺ຕມຫາມຕ຺ຕສ຺ສ ເຄຫສທິສານິ. ຕສ຺ສ ກິຣ ເຄເຫ ກາລຕ຺ຖມ຺ໂຠ ຍຸຕ຺ໂຕເຍວ. ຆຣທ຺ວາຣໍ ສມ຺ປຕ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຈ຺ຈຍເວກລ຺ລໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເອກທິວສໍ ເຠສຊ຺ຊວຕ຺ຕເມວ ສຏ຺ຐິ ກຫາປຓານິ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ. ກາສາວປຊ຺ໂຊຕານີຕິ ຠິກ຺ຂຸຠິກ຺ຂຸນີຫິ ນິວຕ຺ຖປາຣຸຕານໍ ກາສາວານໍເຍວ ປຠາຍ ເອໂກຠາສານິ ຠູຕປາລເສຏ຺ຐິກຸລສທິສານິ. ອິສິວາຕປຏິວາຕານີຕິ ເຄຫໍ ປວິສນ຺ຕານໍ ນິກ຺ຂມນ຺ຕານຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸຠິກ຺ຂຸນີສງ຺ຂາຕານໍ ອິສີນໍ ຈີວຣວາເຕນ ເຈວ ສມິຎ຺ຊນປສາຣຓາທິຊນິຕສຣີຣວາເຕນ ຈ ປຏິວາຕານິ ປວາຍິຕານິ ວິນິທ຺ຘຸຕກິພ຺ພິສານິ ວາ.

໕໑໕. ອຓຸມຕ຺ເຕສຸ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສາວິຕານິທ຺ເທເສ ອຓຸມຕ຺ຕານີຕິ ອຓຸປ຺ປມາຓາ. ວຊ຺ຊາຕິ ໂທສາ. ຍານິ ຕານິ ວຊ຺ຊານີຕິ ຍານິ ຕານິ ຄຣຫິຕພ຺ພຏ຺ເຐນ ວຊ຺ຊານິ. ອປ຺ປມຕ຺ຕການີຕິ ປຣິຕ຺ຕມຕ຺ຕການິ ຂຸທ຺ທກປ຺ປມາຓານິ. ໂອຣມຕ຺ຕການີຕິ ປຣິຕ຺ຕໂຕປິ ໂອຣິມປ຺ປມາຓຕ຺ຕາ ໂອຣມຕ຺ຕການິ. ລຫຸສານີຕິ ລຫຸການິ. ລຫຸສມ຺ມຕານີຕິ ລຫູຕິ ສມ຺ມຕານິ. ສໍຍມກຣຓີຍານີຕິ ສໍຍເມນ ກຕ຺ຕພ຺ພປຏິກມ຺ມານິ. ສໍວຣກຣຓີຍານີຕິ ສໍວເຣນ ກາຕພ຺ພານິ ສໍວເຣນ ກຕ຺ຕພ຺ພປຏິກມ຺ມານິ. ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທກຣຓີຍານີຕິ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທມຕ຺ເຕນ ກຕ຺ຕພ຺ພປຏິກມ຺ມານິ. ມນສິກາຣປຏິພທ຺ຘານີຕິ ມນສາ ອາວຊ຺ຊິຕມຕ຺ເຕເນວ ກຕ຺ຕພ຺ພປຏິກມ຺ມານິ. ການິ ປນ ຕານີຕິ? ທິວາວິຫາຣວາສີ ສຸມຕ຺ເຖໂຣ ຕາວ ອາຫ – ‘‘ອນາປຕ຺ຕິຄມນີຍານິ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທມຕ຺ຕການິ ຍານິ ‘ນ ປຸນ ເອວຣູປໍ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ມນສາ ອາວຊ຺ຊິຕມຕ຺ເຕເນວ ສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ອຘິຏ຺ຐານາວິກມ຺ມໍ ນາເມຕໍ ກຖິຕ’’ນ຺ຕິ. ອນ຺ເຕວາສິໂກ ປນສ຺ສ ຕິປິຏກຈູຬນາຄຕ຺ເຖໂຣ ປນາຫ – ‘‘ອິທໍ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສີລສ຺ເສວ ຠາຊນີຍໍ. ຕສ຺ມາ ສພ຺ພລຫຸກໍ ທຸກ຺ກຏທຸພ຺ຠາສິຕໍ ອິຘ ວຊ຺ຊນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວຸຏ຺ຐານາວິກມ຺ມໍ ນາເມຕໍ ກຖິຕ’’ນ຺ຕິ. ອິຕິອິເມສູຕິ ເອວໍປກາເຣສຸ ອິເມສຸ. ວຊ຺ຊທສ຺ສາວີຕິ ວຊ຺ຊໂຕ ໂທສໂຕ ທສ຺ສນສີໂລ. ຠຍທສ຺ສາວີຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘສ຺ສ ຠຍສ຺ສ ກາຣຓຕ຺ຕາ ຠຍໂຕ ທສ຺ສນສີໂລ. ອາທີນວທສ຺ສາວີຕິ ອິຘ ນິນ຺ທາວຫນໂຕ, ອາຍຕິໍ ທຸກ຺ຂວິປາກໂຕ, ອຸປຣິຄຸຓານໍ ອນ຺ຕຣາຍກຣຓໂຕ, ວິປ຺ປຏິສາຣຊນນໂຕ ຈ ເອເຕນ ນານປ຺ປກາເຣນ ອາທີນວໂຕ ທສ຺ສນສີໂລ.

ນິສ຺ສຣຓທສ຺ສາວີຕິ ຍໍ ຕຕ຺ຖ ນິສ຺ສຣຓໍ ຕສ຺ສ ທສ຺ສນສີໂລ. ກິໍ ປເນຕ຺ຖ ນິສ຺ສຣຓນ຺ຕິ? ອາຈຣິຍຕ຺ເຖຣວາເທ ຕາວ ‘‘ອນາປຕ຺ຕິຄມນີຍຕາຍ ສຕິ ອຘິຏ຺ຐານາວິກມ຺ມໍ ນິສ຺ສຣຓ’’ນ຺ຕິ ກຖິຕໍ. ອນ຺ເຕວາສິກຕ຺ເຖຣວາເທ ຕາວ ‘‘ອາປຕ຺ຕິຄມນີຍຕາຍ ສຕິ ວຸຏ຺ຐານາວິກມ຺ມໍ ນິສ຺ສຣຓ’’ນ຺ຕິ ກຖິຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ຕຖາຣູໂປ ຠິກ຺ຂຸ ອຓຸມຕ຺ຕານິ ວຊ຺ຊານິ ວຊ຺ຊໂຕ ຠຍໂຕ ປສ຺ສຕິ ນາມ. ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຍໍ ນໂຍ ກຖິໂຕ – ປຣມາຓຸ ນາມ, ອຓຸ ນາມ, ຕຊ຺ຊາຣີ ນາມ, ຣຖເຣຓຸ ນາມ, ລິກ຺ຂາ ນາມ, ອູກາ ນາມ, ຘຎ຺ຎມາໂສ ນາມ, ອງ຺ຄຸລໍ ນາມ, ວິທຕ຺ຖິ ນາມ, ຣຕນໍ ນາມ, ຍຏ຺ຐິ ນາມ, ອຸສຠໍ ນາມ, ຄາວຸຕໍ ນາມ, ໂຍຊນໍ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ‘ປຣມາຓຸ’ ນາມ ອາກາສໂກຏ຺ຐາສິໂກ ມໍສຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອາປາຖໍ ນາຄຈ຺ຉຕິ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸສ຺ເສວ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ‘ອຓຸ’ ນາມ ຠິຕ຺ຕິຈ຺ຉິທ຺ທຕາລຈ຺ຉິທ຺ເທຫິ ປວິຏ຺ຐສູຣິຍຣສ຺ມີສຸ ວຏ຺ຏິ ວຏ຺ຏິ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິພ຺ຠມນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ‘ຕຊ຺ຊາຣີ’ ນາມ ໂຄປຖມນຸສ຺ສປຖຈກ຺ກປເຖສຸ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸໂຠສຸ ປສ຺ເສສຸ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ‘ຣຖເຣຓຸ’ ນາມ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ອລ຺ລີຍຕິ. ລິກ຺ຂາທໂຍ ປາກຏາ ເອວ. ເອເຕສຸ ປນ ຉຕ຺ຕິໍສ ປຣມາຓໂວ ເອກສ຺ສ ອຓຸໂນ ປມາຓໍ. ຉຕ຺ຕິໍສ ອຓູ ເອກາຍ ຕຊ຺ຊາຣິຍາ ປມາຓໍ. ຉຕ຺ຕິໍສ ຕຊ຺ຊາຣິໂຍ ເອໂກ ຣຖເຣຓຸ. ຉຕ຺ຕິໍສ ຣຖເຣຓູ ເອກາ ລິກ຺ຂາ. ສຕ຺ຕ ລິກ຺ຂາ ເອກາ ອູກາ. ສຕ຺ຕ ອູກາ ເອໂກ ຘຎ຺ຎມາໂສ. ສຕ຺ຕຘຎ຺ຎມາສປ຺ປມາຓໍ ເອກໍ ອງ຺ຄຸລໍ. ເຕນງ຺ຄຸເລນ ທ຺ວາທສງ຺ຄຸລານິ ວິທຕ຺ຖິ. ທ຺ເວ ວິທຕ຺ຖິໂຍ ຣຕນໍ. ສຕ຺ຕ ຣຕນານິ ຍຏ຺ຐິ. ຕາຍ ຍຏ຺ຐິຍາ ວີສຕິ ຍຏ຺ຐິໂຍ ອຸສຠໍ. ອສີຕິ ອຸສຠານິ ຄາວຸຕໍ. ຈຕ຺ຕາຣິ ຄາວຸຕານິ ໂຍຊນໍ. ເຕນ ໂຍຊເນນ ອຏ຺ຐສຏ຺ຐິໂຍຊນສຕສຫສ຺ສຸພ຺ເພໂຘ ສິເນຣຸປພ຺ພຕຣາຊາ. ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ອຓຸມຕ຺ຕໍ ວຊ຺ຊໍ ອຏ຺ຐສຏ຺ຐິໂຍຊນສຕສຫສ຺ສຸພ຺ເພຘສິເນຣຸປພ຺ພຕສທິສໍ ກຕ຺ວາ ທຏ຺ຐຸໍ ສກ຺ໂກຕິ – ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ອຓຸມຕ຺ຕານິ ວຊ຺ຊານິ ຠຍໂຕ ປສ຺ສຕິ ນາມ. ໂຍປິ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພລຫຸກໍ ທຸກ຺ກຏທຸພ຺ຠາສິຕມຕ຺ຕໍ ປຐມປາຣາຊິກສທິສໍ ກຕ຺ວາ ທຏ຺ຐຸໍ ສກ຺ໂກຕິ – ອຍໍ ອຓຸມຕ຺ຕານິ ວຊ຺ຊານິ ວຊ຺ຊໂຕ ຠຍໂຕ ປສ຺ສຕິ ນາມາຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໕໑໖. ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສູຕິປທນິທ຺ເທເສ ຠິກ຺ຂຸສິກ຺ຂາຕິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພສິກ຺ຂາ. ສາ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສາຘາຣຓາປິ ອສາຘາຣຓາປິ ຠິກ຺ຂຸສິກ຺ຂາ ເອວ ນາມ. ຠິກ຺ຂຸນີສິກ຺ຂາຕິ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພສິກ຺ຂາ. ສາປິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສາຘາຣຓາປິ ອສາຘາຣຓາປິ ຠິກ຺ຂຸນີສິກ຺ຂາ ເອວ ນາມ. ສາມເຓຣສິກ຺ຂມານສາມເຓຣີນໍ ສິກ຺ຂາປິ ເອຕ຺ເຖວ ປວິຏ຺ຐາ. ອຸປາສກສິກ຺ຂາຕິ ອຸປາສເກຫິ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພສິກ຺ຂາ. ສາ ປຎ຺ຈສີລທສສີລວເສນ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸປາສິກາສິກ຺ຂາຕິ ອຸປາສິກາຫິ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພສິກ຺ຂາ. ສາປິ ປຎ຺ຈສີລທສສີລວເສນ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸຠິກ຺ຂຸນີນໍ ສິກ຺ຂາ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄາ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸປາສກອຸປາສິການໍ ສິກ຺ຂາ ຍາວ ອນາຄາມິມຄ຺ຄາ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕນາ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພສິກ຺ຂາປເທສຸ ເອວ ສິກ຺ຂຕິ. ເສສສິກ຺ຂາ ປນ ອຕ຺ຖຸທ຺ຘາຣວເສນ ສິກ຺ຂາປທສ຺ສ ອຕ຺ຖທສ຺ສ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕາ. ອິຕິ ອິມາສຸ ສິກ຺ຂາສູຕິ ເອວໍປກາຣາສຸ ເອຕາສຸ ສິກ຺ຂາສຸ. ສພ຺ເພນ ສພ຺ພນ຺ຕິ ສພ຺ເພນ ສິກ຺ຂາສມາທາເນນ ສພ຺ພໍ ສິກ຺ຂໍ. ສພ຺ພຖາ ສພ຺ພນ຺ຕິ ສພ຺ເພນ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພາກາເຣນ ສພ຺ພໍ ສິກ຺ຂໍ. ອເສສໍ ນິສ຺ເສສນ຺ຕິ ເສສາຠາວໂຕ ອເສສໍ; ສຕິສມ຺ໂມເສນ ຠິນ຺ນສ຺ສາປິ ສິກ຺ຂາປທສ຺ສ ປຸນ ປາກຕິກກຣຓໂຕ ນິສ຺ເສສໍ. ສມາທາຍ ວຕ຺ຕຕີຕິ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ວຕ຺ຕຕິ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ເຍນ ກາຣເຓນ ເອຕໍ ສພ຺ພໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ສພ຺ເພນ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພາກາເຣນ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ສິກ຺ຂຕິ ປູເຣຕິ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສູ’’ຕິ.

໕໑໗-໘. ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາໂຣ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎູຕິປທທ຺ວຍສ຺ສ ນິທ຺ເທເສ ກຓ຺ຫປກ຺ຂສ຺ສ ປຐມວຈເນ ປໂຍຊນໍ ອາຈາຣນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ອຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣຕາຕິອາທີສຸ ປນ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ນິກ຺ເຂປກຓ຺ຑວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ຕເມວ.

໕໑໙. ຊາຄຣິຍານຸໂຍຄນິທ຺ເທເສ ປຸພ຺ພຣຕ຺ຕາປຣຣຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕສງ຺ຂາຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ປຸພ຺ເພ ປຸພ຺ພຣຕ຺ຕໍ; ອິມິນາ ປຐມຍາມຎ຺ເຈວ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕຎ຺ຈ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຉາ ອປຣຣຕ຺ຕໍ; ອິມິນາ ປຈ຺ຉິມຍາມຎ຺ເຈວ ປຸເຣຠຕ຺ຕຎ຺ຈ ຄຓ຺ຫາຕິ. ມຊ຺ຌິມຍາໂມ ປນສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນິທ຺ທາກິລມຖວິໂນທໂນກາໂສຕິ ນ ຄຫິໂຕ. ຊາຄຣິຍານຸໂຍຄນ຺ຕິ ຊາຄຣິຍສ຺ສ ອສຸປນຠາວສ຺ສ ອນຸໂຍຄໍ. ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ ຕໍ ອນຸໂຍຄສງ຺ຂາຕໍ ອາເສວນໍ ຠາວນໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ. ນິທ຺ເທເສ ປນສ຺ສ ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ທິວສນ຺ຕິ ປຸພ຺ພຓ຺ໂຫ, ມຊ຺ຌນ຺ໂຫ, ສາຍນ຺ໂຫຕິ ຕໂຍປິ ທິວສໂກຏ຺ຐາສາ ຄຫິຕາ. ຈງ຺ກເມນ ນິສຊ຺ຊາຍາຕິ ສກລມ຺ປິ ທິວສໍ ອິມິນາ ອິຣິຍາປຖທ຺ວເຍເນວ ວິຫຣນ຺ໂຕ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາວຣຓໂຕ ອາວຣຓີເຍຫິ ຘມ຺ເມຫິ ປຎ຺ຈຫິປິ ນີວຣເຓຫິ ສພ຺ພາກຸສລຘມ຺ເມຫິ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ. ເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ວິໂສເຘຕິ ປຣິໂມເຈຕິ. ຐານໍ ປເນຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ນ ຄຫິຕໍ, ຈງ຺ກມນິສຊ຺ຊາສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ປນ ກຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພເມວ. ປຐມຍາມນ຺ຕິ ສກລສ຺ມິມ຺ປິ ປຐມຍາເມ. ມຊ຺ຌິມຍາມນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວສ຺ສ ຉຏ຺ຐໂກຏ຺ຐາສສງ຺ຂາເຕ ມຊ຺ຌິມຍາເມ.

ສີຫເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກາມໂຠຄີເສຍ຺ຍາ, ເປຕເສຍ຺ຍາ, ສີຫເສຍ຺ຍາ, ຕຖາຄຕເສຍ຺ຍາຕິ ຈຕສ຺ໂສ ເສຍ຺ຍາ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ເຍຠຸຍ຺ເຍນ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມໂຠຄີ ວາເມນ ປສ຺ເສນ ເສນ຺ຕີ’’ຕິ ອຍໍ ກາມໂຠຄີເສຍ຺ຍາ. ເຕສຸ ຫິ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ທກ຺ຂິຓປສ຺ເສນ ສຍາໂນ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ‘‘ເຍຠຸຍ຺ເຍນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເປຕາ ອຸຕ຺ຕານາ ເສນ຺ຕີ’’ຕິ ອຍໍ ເປຕເສຍ຺ຍາ; ອປ຺ປມໍສໂລຫິຕຕ຺ຕາ ຫິ ອຏ຺ຐິສງ຺ຆາຏຊຏິຕາ ເອເກນ ປສ຺ເສນ ສຍິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ອຸຕ຺ຕານາວ ເສນ຺ຕິ. ສີໂຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຄຣາຊາ ທກ຺ຂິເຓນ ປສ຺ເສນ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ…ເປ… ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໔໖) ອຍໍ ສີຫເສຍ຺ຍາ; ເຕຊຸສ຺ສທຕ຺ຕາ ຫິ ສີໂຫ ມິຄຣາຊາ ທ຺ເວ ປຸຣິມປາເທ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ທ຺ເວ ປຈ຺ຉິມປາເທ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ ອນ຺ຕຣສຕ຺ຖິມ຺ຫິ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຸຣິມປາທປຈ຺ຉິມປາທນງ຺ຄຸຏ຺ຐານໍ ຐິໂຕກາສໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຸຣິມປາທານໍ ມຕ຺ຖເກ ສີສໍ ຐເປຕ຺ວາ ສຍຕິ; ທິວສມ຺ປິ ສຍິຕ຺ວາ ປພຸຊ຺ຌມາໂນ ນ ອຸຕ຺ຕສນ຺ໂຕ ປພຸຊ຺ຌຕິ, ສີສໍ ປນ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຸຣິມປາທາທີນໍ ຐິໂຕກາສໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕິ; ສເຈ ກິຎ຺ຈິ ຐານໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ຐິຕໍ ໂຫຕິ ‘ນຍິທໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ຊາຕິຍາ ນ ສູຣຠາວສ຺ສ ອນຸຣູປ’ນ຺ຕິ ອນຕ຺ຕມໂນ ຫຸຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ສຍຕິ, ນ ໂຄຈຣາຍ ປກ຺ກມຕິ; ອວິຊຫິຕ຺ວາ ຐິເຕ ປນ ‘ຕຸຍ຺ຫໍ ຊາຕິຍາ ຈ ສູຣຠາວສ຺ສ ຈ ອນຸຣູປມິທ’ນ຺ຕິ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ໂຐ ອຸຏ຺ຐາຍ ສີຫວິຊມ຺ຠິຕໍ ວິຊມ຺ຠິຕ຺ວາ ເກສຣຠາຣໍ ວິຘຸນິຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສີຫນາທໍ ນທິຕ຺ວາ ໂຄຈຣາຍ ປກ຺ກມຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານເສຍ຺ຍາ ປນ ຕຖາຄຕເສຍ຺ຍາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕາສຸ ອິຘ ສີຫເສຍ຺ຍາ ອາຄຕາ. ອຍຎ຺ຫິ ເຕຊຸສ຺ສທອິຣິຍາປຖຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕມເສຍ຺ຍາ ນາມ.

ປາເທ ປາທນ຺ຕິ ທກ຺ຂິຓປາເທ ວາມປາທໍ. ອຈ຺ຈາຘາຍາຕິ ອຕິອາຘາຍ ອີສກໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຐເປຕ຺ວາ ໂຄປ຺ຜເກນ ຫິ ໂຄປ຺ຜເກ ຊາຓຸນາ ວາ ຊາຓຸມ຺ຫິ ສງ຺ຆຏ຺ຏິຍມາເນ ອຠິຓ຺ຫໍ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ນ ໂຫຕິ, ເສຍ຺ຍາ ອຜາສຸກາ ໂຫຕິ; ຍຖາ ປນ ນ ສງ຺ຆຏ຺ເຏຕິ, ເອວໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຐປິເຕ ເວທນາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ໂຫຕິ, ເສຍ຺ຍາ ຜາສຸກາ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປາເທ ປາທໍ ອຈ຺ຈາຘາຍາ’’ຕິ. ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນຕິ ສຕິຍາ ເຈວ ສມ຺ປຊານປຎ຺ຎາຍ ຈ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຫຸຕ຺ວາ. ອິມິນາ ສຸປຣິຄ຺ຄາຫກໍ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ກຖິຕໍ. ອຸຏ຺ຐານສຎ຺ຎໍ ມນສິກຣິຕ຺ວາຕິ ອສຸກເວລາຍ ນາມ ອຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍ ອຸຏ຺ຐານເວລາປຣິຈ຺ເຉທກໍ ອຸຏ຺ຐານສຎ຺ຎໍ ຈິຕ຺ເຕ ອຸເປຕ຺ວາ. ເອວໍ ກຕ຺ວາ ນິປນ຺ໂນ ຫິ ຍຖາປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກາເລເຍວ ອຸຏ຺ຐາຕຸໍ ຍຸຕ຺ໂຕ.

໕໒໐-໕໒໑. ສາຕຈ຺ຈໍ ເນປກ຺ກນ຺ຕິ ສຕຕໍ ປວຕ຺ຕຍິຕພ຺ພໂຕ ສາຕຈ຺ຈສງ຺ຂາຕໍ ວີຣິຍຎ຺ເຈວ ປຣິປາກຄຕຕ຺ຕາ ເນປກ຺ກສງ຺ຂາຕໍ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ຍຸຕ຺ໂຕ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ປວຕ຺ຕຍມາໂນເຍວ ຊາຄຣິຍານຸໂຍຄໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ຈ ວີຣິຍໍ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກໍ ກຖິຕໍ, ປຎ຺ຎາປິ ວີຣິຍຄຕິກາ ເອວ; ວີຣິເຍ ໂລກິຍມ຺ຫິ ໂລກິຍາ, ໂລກຸຕ຺ຕເຣ ໂລກຸຕ຺ຕຣາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໕໒໒. ໂພຘິປກ຺ຂິຍານໍ ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈໂພຘິສງ຺ຂາຕສ຺ສ ມຄ຺ຄຎາຓສ຺ສ ປກ຺ເຂ ຠວານໍ ຘມ຺ມານໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ສພ຺ເພປິ ສຕ຺ຕຕິໍສ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ເມ ສມູຫໂຕ ຄເຫຕ຺ວາ ໂລກິຍາຍປິ ຠາວນາຍ ເອກາຣມ຺ມເຓ ເອກໂຕ ປວຕ຺ຕນສມຕ຺ເຖ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄເຍວ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາຕິອາທິມາຫ. ເຕ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກາວ ກຖິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເສສເມຕ຺ຖ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ.

໕໒໓. ອຠິກ຺ກນ຺ເຕຕິອາທິນິທ຺ເທເສ ອຠິກ຺ກນ຺ເຕ ປຏິກ຺ກນ຺ເຕຕິ ເອຕ຺ຖ ຕາວ ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຣໂຕ ຄມນໍ. ປຏິກ຺ກນ຺ຕນ຺ຕິ ນິວຕ຺ຕນໍ. ຕທຸຠຍມ຺ປິ ຈຕູສຸ ອິຣິຍາປເຖສຸ ລພ຺ຠຕິ. ຄມເນ ຕາວ ປຸຣໂຕ ກາຍໍ ອຠິຫຣນ຺ໂຕ ອຠິກ຺ກມຕິ ນາມ, ປຏິນິວຕ຺ຕນ຺ໂຕ ປຏິກ຺ກມຕິ ນາມ. ຐາເນປິ ຐິຕໂກວ ກາຍໍ ປຸຣໂຕ ໂອນາເມນ຺ໂຕ ອຠິກ຺ກມຕິ ນາມ, ປຈ຺ຉໂຕ ອປນາເມນ຺ໂຕ ປຏິກ຺ກມຕິ ນາມ. ນິສຊ຺ຊາຍປິ ນິສິນ຺ນໂກວ ອາສນ຺ນສ຺ສ ປຸຣິມອງ຺ຄາຠິມຸໂຂ ສໍສຣນ຺ໂຕ ອຠິກ຺ກມຕິ ນາມ, ປຈ຺ຉິມອງ຺ຄປ຺ປເທສໍ ປຈ຺ຈາສໍສຣນ຺ໂຕ ປຏິກ຺ກມຕິ ນາມ. ນິປຊ຺ຊາຍປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ສພ຺ພກິຈ຺ຈກາຣີ, ສມ຺ປຊຎ຺ຎສ຺ເສວ ວາ ກາຣີ. ໂສ ຫິ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາທີສຸ ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ກໂຣເຕວ, ນ ກຕ຺ຖຈິ ສມ຺ປຊຎ຺ຎວິຣຫິໂຕ ໂຫຕິ. ຕໍ ປນ ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ຍສ຺ມາ ສຕິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ, ເຕນສ຺ສ ນິທ຺ເທເສ ‘‘ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ອຠິກ຺ກມຕິ, ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ປຏິກ຺ກມຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອຍຎ຺ຫິ ອຠິກ຺ກມນ຺ໂຕ ວາ ປຏິກ຺ກມນ຺ໂຕ ວາ ນ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕີ ອສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕິ; ສຕິຍາ ປນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຎ຺ຎາຍ ຈ ສມ຺ປຊາໂນເຍວ ອຠິກ຺ກມຕິ ເຈວ ປຏິກ຺ກມຕິ ຈ; ສພ຺ເພສຸ ອຠິກ຺ກມາທີສຸ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ໂອຕາເຣຕິ. ຈຕຸພ຺ພິຘຎ຺ຫິ ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ – ສາຕ຺ຖກສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ, ສປ຺ປາຍສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ, ໂຄຈຣສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ, ອສມ຺ໂມຫສມ຺ປຊຎ຺ຎນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຠິກ຺ກມນຈິຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຈິຕ຺ຕວເສເນວ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ກິນ຺ນຸ ເມ ເອຕ຺ຖ ຄເຕນ ອຕ຺ໂຖ ອຕ຺ຖິ, ນຕ຺ຖີ’ຕິ ອຕ຺ຖານຕ຺ຖໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຖປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນໍ ‘ສາຕ຺ຖກສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ’. ຕຕ຺ຖ ຈ ‘ອຕ຺ໂຖ’ຕິ ເຈຕິຍທສ຺ສນໂພຘິທສ຺ສນສງ຺ຆທສ຺ສນເຖຣທສ຺ສນອສຸຠທສ຺ສນາທິວເສນ ຘມ຺ມໂຕ ວຑ຺ຒິ. ເຈຕິຍໍ ວາ ໂພຘິໍ ວາ ທິສ຺ວາປິ ຫິ ພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ປີຕິໍ, ສງ຺ຆທສ຺ສເນນ ສງ຺ຆາຣມ຺ມຓໍ ປີຕິໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຕເທວ ຂຍວຍໂຕ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ເຖເຣ ທິສ຺ວາ ເຕສໍ ໂອວາເທ ປຕິຏ຺ຐາຍ, ອສຸຠໍ ທິສ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປຐມຊ຺ຌານໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຕເທວ ຂຍວຍໂຕ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ຕສ຺ມາ ເອເຕສໍ ທສ຺ສນໍ ສາຕ຺ຖໍ. ເກຈິ ປນ ‘‘ອາມິສໂຕປິ ວຑ຺ຒິ ອຕ຺ໂຖເຍວ; ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍານຸຄ຺ຄຫາຍ ປຏິປນ຺ນຕ຺ຕາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ.

ຕສ຺ມິໍ ປນ ຄມເນ ສປ຺ປາຍາສປ຺ປາຍໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສປ຺ປາຍປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນໍ ‘ສປ຺ປາຍສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ’, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເຈຕິຍທສ຺ສນໍ ຕາວ ສາຕ຺ຖໍ. ສເຈ ປນ ເຈຕິຍສ຺ສ ມຫຕິຍາ ປູຊາຍ ທສທ຺ວາທສໂຍຊນນ຺ຕເຣ ປຣິສາ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ວິຠວານຸຣູປໍ ອິຕ຺ຖິໂຍປິ ປຸຣິສາປິ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕກມ຺ມຣູປການິ ວິຍ ສຎ຺ຈຣນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ຈສ຺ສ ອິຏ຺ເຐ ອາຣມ຺ມເຓ ໂລໂຠ, ອນິຏ຺ເຐ ປຏິໂຆ, ອສມເປກ຺ຂເນ ໂມໂຫ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ກາຍສໍສຄ຺ຄາປຕ຺ຕິໍ ວາ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຊີວິຕພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍານໍ ວາ ອນ຺ຕຣາໂຍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຕໍ ຐານໍ ອສປ຺ປາຍໍ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣອນ຺ຕຣາຍາຠາເວ ສປ຺ປາຍໍ. ໂພຘິທສ຺ສເນປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສງ຺ຆທສ຺ສນມ຺ປິ ສາຕ຺ຖໍ. ສເຈ ປນ ອນ຺ໂຕຄາເມ ມຫາມຓ຺ຑປໍ ກາເຣຕ຺ວາ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ກໂຣນ຺ເຕສຸ ມນຸສ຺ເສສຸ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣເນວ ຊນສນ຺ນິປາໂຕ ເຈວ ອນ຺ຕຣາໂຍ ຈ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຕໍ ຐານໍ ອສປ຺ປາຍໍ ໂຫຕິ; ອນ຺ຕຣາຍາຠາເວ ສປ຺ປາຍໍ ໂຫຕິ. ມຫາປຣິສປຣິວາຣານໍ ເຖຣານໍ ທສ຺ສເນປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອສຸຠທສ຺ສນມ຺ປິ ສາຕ຺ຖໍ. ຕທຕ຺ຖທີປນຕ຺ຖຎ຺ຈ ອິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ເອໂກ ກິຣ ທຫຣຠິກ຺ຂຸ ສາມເຓຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທນ຺ຕກຏ຺ຐຕ຺ຖາຍ ຄໂຕ. ສາມເຓໂຣ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອສຸຠໍ ທິສ຺ວາ ປຐມຊ຺ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕເທວ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ຕີຓິ ຜລານິ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປຣິມຄ຺ຄຕ຺ຖາຍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ທຫໂຣ ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ສາມເຓຣາ’’ຕິ ປກ຺ໂກສິ. ໂສ ‘ມຍາ ປພ຺ພຊິຕທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠິກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘິໍ ທ຺ເວ ກຖາ ນາມ ນ ກຖິຕປຸພ຺ພາ, ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ທິວເສ ອຸປຣິວິເສສໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ປຏິວຈນໍ ອທາສິ. ‘‘ເອຫີ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ໂຕ ເອກວຈເນເນວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິມິນາ ຕາວ ມຄ຺ເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຍາ ຐິໂຕກາເສ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ປຸຣຕ຺ຖາຠິມຸໂຂ ຐຕ຺ວາ ໂອໂລເກຖາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ເຕນ ປຕ຺ຕວິເສສເມວ ປາປຸຓິ. ເອວໍ ເອກໍ ອສຸຠໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຊນານໍ ອຕ຺ຖາຍ ຊາຕໍ. ເອວໍ ສາຕ຺ຖມ຺ປິ ປເນຕໍ ປຸຣິສສ຺ສ ມາຕຸຄາມາສຸຠໍ ອສປ຺ປາຍໍ, ມາຕຸຄາມສ຺ສ ຈ ປຸຣິສາສຸຠໍ, ສຠາຄເມວ ສປ຺ປາຍນ຺ຕິ. ເອວໍ ສປ຺ປາຍປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນໍ ສປ຺ປາຍສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ນາມ.

ເອວໍ ປຣິຄ຺ຄຫິຕສາຕ຺ຖສປ຺ປາຍສ຺ສ ປນ ອຏ຺ຐຕິໍສາຍ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນສຸ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕຣຸຈິຍໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານສງ຺ຂາຕໍ ໂຄຈຣໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາຈາຣໂຄຈເຣ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາວ ຄມນໍ ‘ໂຄຈຣສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ’ ນາມ. ຕສ຺ສາວິຠາວນຕ຺ຖໍ ອິທໍ ຈຕຸກ຺ກໍ ເວທິຕພ຺ພໍ –

ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ຫຣຕິ ນ ປຈ຺ຈາຫຣຕິ, ເອກຈ຺ໂຈ ນ ຫຣຕິ ປຈ຺ຈາຫຣຕິ, ເອກຈ຺ໂຈ ປນ ເນວ ຫຣຕິ ນ ປຈ຺ຈາຫຣຕິ, ເອກຈ຺ໂຈ ຫຣຕິ ຈ ປຈ຺ຈາຫຣຕິ ຈ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ທິວສໍ ຈງ຺ກເມນ ນິສຊ຺ຊາຍ ອາວຣຓີເຍຫິ ຘມ຺ເມຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕ຺ວາ, ຕຖາ ຣຕ຺ຕິຍາ ປຐມຍາເມ ມຊ຺ຌິມຍາເມ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມຍາເມປິ ນິສຊ຺ຊາຈງ຺ກເມຫິ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ປເຄວ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໂພຘິຍງ຺ຄຓວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ໂພຘິຣຸກ຺ເຂ ອຸທກໍ ອາສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປຣິໂຠຊນີຍໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ຕາທີນິ ສພ຺ພານິ ຂນ຺ຘກວຕ຺ຕານິ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕຕິ, ໂສ ສຣີຣປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ເສນາສນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຕໂຍ ປລ຺ລງ຺ເກ ອຸສຸມໍ ຄາຫາເປນ຺ໂຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ, ຠິກ຺ຂາຈາຣເວລາຍ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານສີເສເນວ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເສນາສນໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕວ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສເຈ ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ ຕໍ ອວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາວ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ປວິສຕິ, ອຎ຺ຎໍ ເຈ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ ໂສປານມູເລ ຐຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖນ ຄຫິຕຠຓ຺ຑໍ ວິຍ ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ປີຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ມຫນ຺ຕໍ ເຈຕິຍໍ ເຈ, ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ວນ຺ທິຕພ຺ພໍ, ຂຸທ຺ທກໍ ເຈ, ຕເຖວ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ອຏ຺ຐສຸ ຐາເນສຸ ວນ຺ທິຕພ຺ພໍ. ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ໂພຘິຍງ຺ຄຓໍ ປຕ຺ເຕນາປິ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂາ ວິຍ ນິປຈ຺ຈາກາຣໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ໂພຘິ ວນ຺ທິຕພ຺ພາ.

ໂສ ເອວໍ ເຈຕິຍຎ຺ຈ ໂພຘິຎ຺ຈ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຏິສາມິຕຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ປຏິສາມິຕໍ ຠຓ຺ຑກໍ ຫຕ຺ເຖນ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວິຍ, ນິກ຺ຂິຕ຺ຕກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄາມສມີເປ ກມ຺ມຏ຺ຐານສີເສເນວ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສຕິ. ອຖ ນໍ ມນຸສ຺ສາ ທິສ຺ວາ ‘ອຍ຺ໂຍ ໂນ ອາຄໂຕ’ຕິ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາສນສາລາຍ ວາ ເຄເຫ ວາ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຍາຄຸໍ ທຕ຺ວາ ຍາວ ຠຕ຺ຕໍ ນ ນິຏ຺ຐາຕິ ຕາວ ປາເທ ໂຘວິຕ຺ວາ ເຕເລນ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ນິສີທິຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ວາ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ ຘມ຺ມໍ ວາ ໂສຕຸກາມາ ໂຫນ຺ຕິ. ສເຈປິ ນ ກຖາເປນ຺ຕິ ‘‘ຊນສງ຺ຄຫຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມກຖາ ນາມ ກາຕພ຺ພາເຍວາ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍາ ວທນ຺ຕິ. ຘມ຺ມກຖາ ຫິ ກມ຺ມຏ຺ຐານວິນິມຸຕ຺ຕາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ກມ຺ມຏ຺ຐານສີເສເນວ ອາຫາຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອນຸໂມທນໍ ວຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິຍມາເນຫິປິ ມນຸສ຺ເສຫິ ອນຸຄໂຕວ ຄາມໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ເຕ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ.

ອຖ ນໍ ປຸເຣຕຣໍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພຫິຄາເມ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາ ສາມເຓຣທຫຣຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມສ຺ສ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ໂປຣາຓກຠິກ຺ຂູ ກິຣ ‘ອມ຺ຫາກໍ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ, ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິໂຍ’ຕິ ນ ມຸຂໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ວຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິຈ຺ເຉເທເນວ ກໂຣນ຺ຕິ. ເຕ ຕໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເອເຕ ມນຸສ຺ສາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ກິໍ ໂຫນ຺ຕິ? ມາຕິປກ຺ຂໂຕ ສມ຺ພນ຺ຘາ ປິຕິປກ຺ຂໂຕ’’ຕິ? ‘‘ກິໍ ທິສ຺ວາ ປຸຈ຺ຉຖາ’’ຕິ? ‘‘ຕຸມ຺ເຫສຸ ເອເຕສໍ ເປມໍ ພຫຸມານ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອາວຸໂສ, ຍໍ ມາຕາປິຕູຫິປິ ທຸກ຺ກຣໍ ຕໍ ເອເຕ ມນຸສ຺ສາ ອມ຺ຫາກໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ປຕ຺ຕຈີວຣມ຺ປິ ໂນ ເອເຕສໍ ສນ຺ຕກເມວ, ເອເຕສໍ ອານຸຠາເວນ ເນວ ຠເຍ ຠຍໍ, ນ ຉາຕເກ ຉາຕກໍ ຊານາມ. ເອທິສາ ນາມ ອມ຺ຫາກໍ ອຸປກາຣິໂນ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ເຕສໍ ຄຸເຓ ກເຖນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ຫຣຕິ ນ ປຈ຺ຈາຫຣຕີ’ຕິ.

ຍສ຺ສ ປນ ປເຄວ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ມຊເຕໂຊ ປຊ຺ຊລຕິ, ອນຸປາທິນ຺ນກໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຸປາທິນ຺ນກໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ສຣີຣໂຕ ເສທາ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວີຖິໍ ນາໂຣຫຕິ, ໂສ ປເຄວ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເວຄສາວ ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ໂຄຣູປານໍ ນິກ຺ຂມນເວລາຍເມວ ຄາມໍ ຍາຄຸຠິກ຺ຂາຍ ປວິສິຕ຺ວາ ຍາຄຸໍ ລຠິຕ຺ວາ ອາສນສາລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປິວຕິ. ອຖສ຺ສ ທ຺ວຕ຺ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອຊ຺ໂຌຫຣຓມຕ຺ເຕເນວ ກມ຺ມຊເຕໂຊຘາຕຸ ອຸປາທິນ຺ນກໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອນຸປາທິນ຺ນກໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຆຏສເຕນ ນ຺ຫາໂຕ ວິຍ ເຕໂຊຘາຕຸປຣິຬາຫນິພ຺ພານໍ ປຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານສີເສນ ຍາຄຸໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ມຸຂຎ຺ຈ ໂຘວິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາຠຕ຺ເຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິກຕ຺ວາ ອວເສສຏ຺ຐາເນ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານສີເສນ ອາຫາຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂປງ຺ຂານຸໂປງ຺ຂໍ ອຸປຏ຺ຐຫມານໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາວ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ນ ຫຣຕິ ປຈ຺ຈາຫຣຕີ’ຕິ. ເອທິສາ ຈ ຠິກ຺ຂູ ຍາຄຸໍ ປິວິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣຠິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘສາສເນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕາ ນາມ ຄຓນປຖໍ ວີຕິວຕ຺ຕາ. ສີຫຬທີເປເຍວ ເຕສຸ ເຕສຸ ຄາເມສຸ ອາສນສາລາຍ ນ ຕໍ ອາສນໍ ອຕ຺ຖິ, ຍຕ຺ຖ ຍາຄຸໍ ປິວິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ນຕ຺ຖີຕິ.

ໂຍ ປມາທວິຫາຣີ ໂຫຕິ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸໂຣ ສພ຺ພວຕ຺ຕານິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈວິຘເຈໂຕຂີລວິນິພນ຺ຘພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ‘ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນາມ ອຕ຺ຖີ’ຕິປິ ສຎ຺ຎໍ ອກຕ຺ວາ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິຕ຺ວາ ອນນຸໂລມິເກນ ຄິຫີສໍສຄ຺ເຄນ ສໍສຏ຺ໂຐ ຈຣິຕ຺ວາ ຈ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຈ ຕຸຈ຺ໂຉ ນິກ຺ຂມຕິ – ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ເນວ ຫຣຕິ ນ ປຈ຺ຈາຫຣຕີ’ຕິ.

ໂຍ ປນາຍໍ ‘‘ຫຣຕິ ຈ ປຈ຺ຈາຫຣຕິ ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ຄຕປຈ຺ຈາຄຕິກວຕ຺ຕວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ – ອຕ຺ຖກາມາ ຫິ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ທສມ຺ປິ ວີສມ຺ປິ ຕິໍສມ຺ປິ ຈຕ຺ຕາຣີສມ຺ປິ ປຎ຺ຎາສມ຺ປິ ສຕມ຺ປິ ເອກໂຕ ວສນ຺ຕາ ກຕິກວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ຕິ – ‘‘ອາວຸໂສ, ຕຸມ຺ເຫ ນ ອິຓຏ຺ຏາ, ນ ຠຍຏ຺ຏາ, ນ ອາຊີວິກາປກຕາ ປພ຺ພຊິຕາ; ທຸກ຺ຂາ ມຸຎ຺ຈິຕຸກາມາ ປເນຕ຺ຖ ປພ຺ພຊິຕາ. ຕສ຺ມາ ຄມເນ ອຸປ຺ປນ຺ນກິເລສໍ ຄມເນເຍວ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫຖ. ຐາເນ, ນິສຊ຺ຊາຍ, ສຍເນ ອຸປ຺ປນ຺ນກິເລສໍ ສຍເນເຍວ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ.

ເຕ ເອວໍ ກຕິກວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາຈາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ, ອຑ຺ຒອຸສຠອຸສຠອຑ຺ຒຄາວຸຕຄາວຸຕນ຺ຕເຣສຸ ປາສາຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິກໂຣນ຺ຕາວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ສເຈ ກສ຺ສຈິ ຄມເນ ກິເລໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ເຖວ ນໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕຖາ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ. ອຖສ຺ສ ປຈ຺ຉໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ຕິຏ຺ຐຕິ. ໂສ ‘ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ຕຸຍ຺ຫໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວິຕກ຺ກໍ ຊານາຕິ, ອນນຸຈ຺ຉວິກໍ ເຕ ເອຕ’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕານໍ ປຏິໂຈເທຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣິຍຠູມິໍ ໂອກ຺ກມຕິ. ຕຖາ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ນິສີທຕິ. ອຖສ຺ສ ປຈ຺ຉໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ນິສີທຕີຕິ ໂສ ເອວ ນໂຍ. ອຣິຍຠູມິໍ ໂອກ຺ກມິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕປິ ຕໍ ກິເລສໍ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕວ ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ກມ຺ມຏ຺ຐານວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ປາທໍ ອຸທ຺ຘຣຕິ, ອຸທ຺ຘຣຕິ ເຈ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຸຣິມປເທສຎ຺ເຎວ ເອຕິ, ອາລິນ຺ທກວາສີ ມຫາຜຸສ຺ສເທວຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ. ໂສ ກິຣ ເອກູນວີສຕິ ວສ຺ສານິ ຄຕປຈ຺ຈາຄຕວຕ຺ຕໍ ປູເຣນ຺ໂຕ ເອວ ວິຫາສິ. ມນຸສ຺ສາປິ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ກສນ຺ຕາ ຈ ວປນ຺ຕາ ຈ ມທ຺ທນ຺ຕາ ຈ ກມ຺ມານິ ຈ ກໂຣນ຺ຕາ ເຖຣໍ ຕຖາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ເຖໂຣ ປຸນປ຺ປຸນໍ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ມຄ຺ຄມູຬ຺ໂຫ ອຸທາຫຸ ກິຎ຺ຈິ ປມຸຏ຺ໂຐ’’ຕິ ສມຸລ຺ລປນ຺ຕິ. ໂສ ຕໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕເນວ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວີສຕິວສ຺ສພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ອຣຫຕ຺ຕປຕ຺ຕທິວເສ ຈສ຺ສ ຈງ຺ກມນໂກຏິຍໍ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ອງ຺ຄຸລີຫິ ທີປໍ ອຸຊ຺ຊາເລຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ມຫາຣາຊາໂນ ສກ຺ໂກ ຈ ເທວານມິນ຺ໂທ ພ຺ຣຫ຺ມາ ຈ ສຫມ຺ປຕິ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄມິໍສຸ. ຕຎ຺ຈ ໂອຠາສໍ ທິສ຺ວາ ວນວາສີ ມຫາຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ຕໍ ທຸຕິຍທິວເສ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ອາຍສ຺ມໂຕ ສນ຺ຕິເກ ໂອຠາໂສ ອໂຫສິ. ກິໍ ໂສ ໂອຠາໂສ’’ຕິ? ເຖໂຣ ວິກ຺ເຂປໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ໂອຠາໂສ ນາມ ທີໂປຠາໂສປິ ໂຫຕິ, ມຓິໂອຠາໂສປີ’’ຕິ ເອວມາທິມາຫ. ຕໂຕ ‘‘ປຏິຈ຺ຉາເທຖ ຕຸມ຺ເຫ’’ຕິ ນິພທ຺ໂຘ ‘‘ອາມາ’’ຕິ ປຏິຊານິຕ຺ວາ ອາໂຣເຈສິ.

ກາຬວລ຺ລິມຓ຺ຑປວາສີ ມຫານາຄຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ຈ. ໂສປິ ກິຣ ຄຕປຈ຺ຈາຄຕວຕ຺ຕໍ ປູເຣນ຺ໂຕ ‘ປຐມໍ ຕາວ ຠຄວໂຕ ມຫາປຘານໍ ປູເຊສ຺ສາມີ’ຕິ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ຐານຈງ຺ກມເມວ ອຘິຏ຺ຐາສິ; ປຸນ ໂສຬສ ວສ຺ສານິ ຄຕປຈ຺ຈາຄຕວຕ຺ຕໍ ປູເຣຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ໂສ ກມ຺ມຏ຺ຐານຍຸຕ຺ເຕເນວ ຈິຕ຺ເຕນ ປາທໍ ອຸທ຺ຘຣນ຺ໂຕ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ອຸທ຺ຘເຕ ປາເທ ປຏິນິວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ຄາມສີມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ຄາວີ ນຸ ໂຂ, ປພ຺ພຊິໂຕ ນຸ ໂຂ’ຕິ ອາສງ຺ກນີຍປ຺ປເທເສ ຐຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ກຈ຺ຉກນ຺ຕຣໂຕ ອຸທເກນ ປຕ຺ຕໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ອຸທກຄຓ຺ຑູສໍ ກໂຣຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ‘ມາ ເມ ຠິກ຺ຂໍ ທາຕຸໍ ວາ ວນ຺ທິຕຸໍ ວາ ອາຄເຕ ມນຸສ຺ເສ ‘ທີຆາຍຸກາ ໂຫຖາ’ຕິ ວຈນມຕ຺ເຕນາປິ ກມ຺ມຏ຺ຐານວິກ຺ເຂໂປ ອໂຫສີ’ຕິ. ‘ອຊ຺ຊ, ຠນ຺ເຕ, ກຕິມີ’ຕິ ທິວສໍ ວາ ຠິກ຺ຂຸຄຓນໍ ວາ ປຎ຺ຫໍ ວາ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ປນ ອຸທກໍ ຄິລິຕ຺ວາ ອາໂຣເຈຕິ; ສເຈ ທິວສາທິປຸຈ຺ຉກາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ນິກ຺ຂມນເວລາຍໍ ຄາມທ຺ວາເຣ ນິຏ຺ຐຸຠິຕ຺ວາວ ຍາຕິ.

ກລມ຺ພຕິຕ຺ຖວິຫາເຣ ວສ຺ສູປຄຕາ ປຎ຺ຎາສ ຠິກ຺ຂູ ວິຍ ຈ. ເຕ ກິຣ ອາສາຬ຺ຫິປຸຓ຺ຓິມາຍໍ ກຕິກວຕ຺ຕໍ ອກໍສຸ – ‘‘ອຣຫຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນາລປິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ຄາມຎ຺ຈ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສນ຺ຕາ ອຸທກຄຓ຺ຑູສໍ ກຕ຺ວາ ປວິສິໍສຸ, ທິວສາທີສຸ ປຸຈ຺ຉິເຕສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ປຏິປຊ຺ຊິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສາ ນິຏ຺ຐຸຠນຏ຺ຐານໍ ທິສ຺ວາ ຊານິໍສຸ – ‘ອຊ຺ຊ ເອໂກ ອາຄໂຕ, ອຊ຺ຊ ທ຺ເວ’ຕິ; ເອວຎ຺ຈ ຈິນ຺ເຕສຸໍ – ‘ກິນ຺ນຸ ໂຂ ເອເຕ ອມ຺ເຫເຫວ ສທ຺ຘິໍ ນ ສລ຺ລປນ຺ຕິ ອຸທາຫຸ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມ຺ປິ? ຍທິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມ຺ປິ ນ ສລ຺ລປນ຺ຕິ, ອທ຺ຘາ ວິວາທຊາຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ; ເອຖ ເນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຂມາເປສ຺ສາມາ’ຕິ ສພ຺ເພ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາສາຍ ຠິກ຺ຂູສຸ ທ຺ເວປິ ຠິກ຺ຂູ ເອໂກກາເສ ນາທ຺ທສໍສຸ. ຕໂຕ ໂຍ ເຕສຸ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ໂສ ອາຫ – ‘‘ນ, ໂຠ, ກລຫກາຣການໍ ວສໂນກາໂສ ອີທິໂສ ໂຫຕິ. ສຸສມ຺ມຏ຺ຐໍ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໂພຘິຍງ຺ຄຓໍ, ສຸນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ສມ຺ມຊ຺ຊນິໂຍ, ສູປຏ຺ຐິຕໍ ປານີຍປຣິໂຠຊນີຍ’’ນ຺ຕິ. ເຕ ຕໂຕວ ນິວຕ຺ຕາ. ເຕປິ ຠິກ຺ຂູ ອນ຺ໂຕເຕມາເສເຍວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ມຫາປວາຣຓາຍ ວິສຸທ຺ຘິປວາຣຓໍ ປວາເຣສຸໍ.

ເອວໍ ກາຬວລ຺ລິມຓ຺ຑປວາສີ ມຫານາຄຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ, ກລມ຺ພຸຕິຕ຺ຖວິຫາເຣ ວສ຺ສູປຄຕຠິກ຺ຂູ ວິຍ ຈ ກມ຺ມຏ຺ຐານຍຸຕ຺ເຕເນວ ຈິຕ຺ເຕນ ປາທໍ ອຸທ຺ຘຣນ຺ໂຕ ຄາມສມີປໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸທກຄຓ຺ຑູສໍ ກຕ຺ວາ ວີຖິໂຍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ສຸຣາໂສຓ຺ຑຘຸຕ຺ຕາທໂຍ ກລຫກາຣກາ ຈຓ຺ຑຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທໂຍ ວາ ນຕ຺ຖິ, ຕໍ ວີຖິໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຖ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣມາໂນ ນ ຕຸຣິຕຕຸຣິໂຕ ວິຍ ຊເວນ ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ຫິ ຊວນປິຓ຺ຑປາຕິກຘຸຕງ຺ຄໍ ນາມ ກິຎ຺ຈິ ອຕ຺ຖິ, ວິສມຠູມິຠາຄປ຺ປຕ຺ຕໍ ປນ ອຸທກສກຏໍ ວິຍ ນິຈ຺ຈໂລ ຫຸຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ອນຸຆຣໍ ປວິຏ຺ໂຐ ຈ ທາຕຸກາມໍ ວາ ອທາຕຸກາມໍ ວາ ສລ຺ລກ຺ເຂຕຸໍ ຕທນຸຣູປໍ ກາລໍ ອາຄເມນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕຄາເມ ວາ ພຫິຄາເມ ວາ ວິຫາຣເມວ ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ, ຍຖາຜາສຸເກ ປຕິຣູເປ ໂອກາເສ ນິສີທິຕ຺ວາ, ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ອາຫາເຣ ປຏິກູລສຎ຺ຎໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ, ອກ຺ຂພ຺ຠຎ຺ຊນວຓາເລປນປຸຕ຺ຕມໍສູປມວເສນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣຕິ ເນວ ທວາຍ, ນ ມທາຍ, ນ ມຓ຺ຑນາຍ, ນ ວິຠູສນາຍ…ເປ… ຜາສຸວິຫາໂຣ ຈາຕິ. ຠຸຕ຺ຕາວີ ຈ ອຸທກກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ຠຕ຺ຕກິລມຖໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠຕ຺ວາ ຍຖາ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປຸຣິມຍາມໍ ປຈ຺ຉິມຍາມຎ຺ຈ ກມ຺ມຏ຺ຐານເມວ ມນສິກໂຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ຫຣຕິ ຈ ປຈ຺ຈາຫຣຕິ ຈາ’ຕິ.

ອິມໍ ປນ ຫຣຓປຈ຺ຈາຫຣຓສງ຺ຂາຕໍ ຄຕປຈ຺ຈາຄຕວຕ຺ຕໍ ປູເຣນ຺ໂຕ, ຍທິ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ປຐມວເຍ ເອວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ, ໂນ ເຈ ປຐມວເຍ ປາປຸຓາຕິ ອຖ ມຊ຺ຌິມວເຍ, ໂນ ເຈ ມຊ຺ຌິມວເຍ ປາປຸຓາຕິ ອຖ ປຈ຺ຉິມວເຍ, ໂນ ເຈ ປຈ຺ຉິມວເຍ ປາປຸຓາຕິ ອຖ ມຣຓສມເຍ, ໂນ ເຈ ມຣຓສມເຍ ປາປຸຓາຕິ ອຖ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ, ໂນ ເຈ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປາປຸຓາຕິ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ພຸທ຺ເຘ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ປຈ຺ເຈກໂພຘິໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ໂນ ເຈ ປຈ຺ເຈກໂພຘິໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ ອຖ ພຸທ຺ຘານໍ ສມ຺ມຸຂີຠາເວ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ໂຎ ວາ ໂຫຕິ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ເຖໂຣ ພາຫິໂຍ ທາຣຸຈີຣິໂຍ, ມຫາປຎ຺ໂຎ ວາ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ເຖໂຣ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ມຫິທ຺ຘິໂກ ວາ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ເຖໂຣ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ, ຘຸຕງ຺ຄຘໂຣ ວາ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ເຖໂຣ ມຫາກສ຺ສໂປ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໂກ ວາ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ເຖໂຣ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ, ວິນຍຘໂຣ ວາ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ເຖໂຣ ອຸປາລິ, ຘມ຺ມກຖິໂກ ວາ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ເຖໂຣ ປຸຓ຺ໂຓ ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ໂຕ, ອາຣຎ຺ຎິໂກ ວາ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ເຖໂຣ ເຣວໂຕ, ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ວາ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ເຖໂຣ ອານນ຺ໂທ, ສິກ຺ຂາກາໂມ ວາ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ເຖໂຣ ຣາຫຸໂລ ພຸທ຺ຘປຸຕ຺ໂຕຕິ. ອິຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຈຕຸກ຺ເກ ຍ຺ວາຍໍ ຫຣຕິ ຈ ປຈ຺ຈາຫຣຕິ ຈ, ຕສ຺ສ ໂຄຈຣສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ສິຂາປ຺ປຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ອຠິກ຺ກມາທີສຸ ປນ ອສມ຺ມຸຍ຺ຫນໍ ອສມ຺ໂມຫສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ. ຕໍ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພໍ – ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ອຠິກ຺ກມນ຺ໂຕ ວາ ປຏິກ຺ກມນ຺ໂຕ ວາ ຍຖາ ອນ຺ຘພາລປຸຖຸຊ຺ຊນາ ອຠິກ຺ກມາທີສຸ ‘ອຕ຺ຕາ ອຠິກ຺ກມຕິ, ອຕ຺ຕນາ ອຠິກ຺ກໂມ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໂຕ’ຕິ ວາ ‘ອຫໍ ອຠິກ຺ກມາມິ, ມຍາ ອຠິກ຺ກໂມ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໂຕ’ຕິ ວາ ສມ຺ມຸຍ຺ຫນ຺ຕິ, ຕຖາ ອສມ຺ມຸຍ຺ຫນ຺ໂຕ ‘ອຠິກ຺ກມາມີ’ຕິ ຈິຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນ ເຕເນວ ຈິຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານວາໂຍຘາຕຸ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ຊນຍມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິຕິ ຈິຕ຺ຕກິຣິຍາວາໂຍຘາຕຸວິປ຺ຜາຣວເສນ ອຍໍ ກາຍສມ຺ມໂຕ ອຏ຺ຐິສງ຺ຆາໂຕ ອຠິກ຺ກມຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ອຠິກ຺ກມໂຕ ເອເກກປາທຸທ຺ຘຣເຓ ປຖວີຘາຕຸ ອາໂປຘາຕູຕິ ທ຺ເວ ຘາຕຸໂຍ ໂອມຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ ມນ຺ທາ, ອິຕຣາ ທ຺ເວ ອຘິມຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ ພລວຕິໂຍ; ຕຖາ ອຕິຫຣຓວີຕິຫຣເຓສຸ. ໂວສ຺ສຊ຺ຊເນ ເຕໂຊຘາຕຸ ວາໂຍຘາຕູຕິ ທ຺ເວ ຘາຕຸໂຍ ໂອມຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ ມນ຺ທາ, ອິຕຣາ ທ຺ເວ ອຘິມຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ ພລວຕິໂຍ; ຕຖາ ສນ຺ນິກ຺ເຂປນສນ຺ນິຣຸຊ຺ຌເນສຸ ຕຕ຺ຖ ອຸທ຺ຘຣເຓ ປວຕ຺ຕາ ຣູປາຣູປຘມ຺ມາ ອຕິຫຣຓໍ ນ ປາປຸຓນ຺ຕິ; ຕຖາ ອຕິຫຣເຓ ປວຕ຺ຕາ ວີຕິຫຣຓໍ, ວີຕິຫຣເຓ ປວຕ຺ຕາ ໂວສ຺ສຊ຺ຊນໍ, ໂວສ຺ສຊ຺ຊເນ ປວຕ຺ຕາ ສນ຺ນິກ຺ເຂປນໍ, ສນ຺ນິກ຺ເຂປເນ ປວຕ຺ຕາ ສນ຺ນິຣຸຊ຺ຌນໍ ນ ປາປຸຓນ຺ຕິ; ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ປພ຺ພໍ ປພ຺ພໍ ສນ຺ຘິ ສນ຺ຘິ ໂອຘິ ໂອຘິ ຫຸຕ຺ວາ ຕຕ຺ຕກປາເລ ປກ຺ຂິຕ຺ຕຕິລໍ ວິຍ ປຏປຏາຍນ຺ຕາ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂກ ເອໂກ ອຠິກ຺ກມຕິ? ກສ຺ສ ວາ ເອກສ຺ສ ອຠິກ຺ກມນໍ? ປຣມຕ຺ຖໂຕ ຫິ ຘາຕູນໍເຍວ ຄມນໍ, ຘາຕູນໍ ຐານໍ, ຘາຕູນໍ ນິສຊ຺ຊາ, ຘາຕູນໍ ສຍນໍ, ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ໂກຏ຺ຐາເສ ສທ຺ຘິໍ ຣູເປຫິ –

ອຎ຺ຎໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊເຕ ຈິຕ຺ຕໍ, ອຎ຺ຎໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ;

ອວີຈິມນຸສມ຺ພນ຺ໂຘ, ນທີໂສໂຕວ ວຕ຺ຕຕີຕິ.

ເອວໍ ອຠິກ຺ກມາທີສຸ ອສມ຺ມຸຍ຺ຫນໍ ອສມ຺ໂມຫສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ນາມາຕິ.

ນິຏ຺ຐິໂຕ ອຠິກ຺ກນ຺ເຕ ປຏິກ຺ກນ຺ເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕີຕິປທສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ.

ອາໂລກິເຕ ວິໂລກິເຕຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອາໂລກິຕໍ ນາມ ປຸຣໂຕ ເປກ຺ຂນໍ, ວິໂລກິຕໍ ນາມ ອນຸທິສາເປກ຺ຂນໍ. ອຎ຺ຎານິປິ ເຫຏ຺ຐາ ອຸປຣິ ປຈ຺ຉໂຕ ເປກ຺ຂນວເສນ ໂອໂລກິຕອຸລ຺ໂລກິຕາປໂລກິຕານິ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ຕານິ ອິຘ ນ ຄຫິຕານິ. ສາຣຸປ຺ປວເສນ ປນ ອິມາເນວ ທ຺ເວ ຄຫິຕານິ. ອິມິນາ ວາ ມຸເຂນ ສພ຺ພານິປິ ຕານິ ຄຫິຕາເນວາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ‘ອາໂລເກສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຈິຕ຺ຕວເສເນວ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ອຕ຺ຖປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນໍ ‘ສາຕ຺ຖກສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ’. ຕໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນນ຺ທໍ ກາຍສກ຺ຂິໍ ກຕ຺ວາ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ນນ຺ທສ຺ສ ປຸຣຕ຺ຖິມາ ທິສາ ອາໂລເກຕພ຺ພາ ໂຫຕິ, ສພ຺ພໍ ເຈຕສາ ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ ນນ຺ໂທ ປຸຣຕ຺ຖິມໍ ທິສໍ ອາໂລເກຕິ – ‘ເອວໍ ເມ ປຸຣຕ຺ຖິມໍ ທິສໍ ອາໂລກຍໂຕ ນ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສວິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ. ອິຕິຫ ສາຕ຺ຖກສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕິ. ‘‘ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ນນ຺ທສ຺ສ ປຈ຺ຉິມາ ທິສາ, ອຸຕ຺ຕຣາ ທິສາ, ທກ຺ຂິຓາ ທິສາ, ອຸທ຺ຘໍ, ອໂຘ, ອນຸທິສາ ອນຸວິໂລເກຕພ຺ພາ ໂຫຕິ, ສພ຺ພໍ ເຈຕສາ ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ ນນ຺ໂທ ອນຸທິສໍ ອນຸວິໂລເກຕິ – ເອວໍ ເມ ອນຸທິສໍ ອນຸວິໂລກຍໂຕ…ເປ… ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໘.໙).

ອປິຈ ອິຘາປິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕເຈຕິຍທສ຺ສນາທິວເສເນວ ສາຕ຺ຖກຕາ ຈ ສປ຺ປາຍຕາ ຈ ເວທິຕພ຺ພາ.

ກມ຺ມຏ຺ຐານສ຺ສ ປນ ອວິຊຫນເມວ ‘ໂຄຈຣສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ’. ຕສ຺ມາ ຂນ຺ຘຘາຕຸອາຍຕນກມ຺ມຏ຺ຐານິເກຫິ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມຏ຺ຐານວເສເນວ, ກສິຓາທິກມ຺ມຏ຺ຐານິເກຫິ ວາ ປນ ກມ຺ມຏ຺ຐານສີເສເນວ ອາໂລກນວິໂລກນໍ ກາຕພ຺ພໍ.

ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຕ຺ຕາ ນາມ ອາໂລເກຕາ ວາ ວິໂລເກຕາ ວາ ນຕ຺ຖິ. ‘ອາໂລເກສ຺ສາມີ’ຕິ ປນ ຈິຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນ ເຕເນວ ຈິຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາ ວາໂຍຘາຕຸ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ຊນຍມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິຕິ ຈິຕ຺ຕກິຣິຍາວາໂຍຘາຕຸວິປ຺ຜາຣວເສນ ເຫຏ຺ຐິມໍ ອກ຺ຂິທລໍ ອໂຘ ສີທຕິ, ອຸປຣິມໍ ອຸທ຺ຘໍ ລງ຺ເຆຕິ. ໂກຈິ ຍນ຺ຕເກນ ວິວຣນ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕໂຕ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ທສ຺ສນກິຈ຺ຈໍ ສາເຘນ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’ຕິ ເອວໍ ປຊານນໍ ປເນຕ຺ຖ ‘ອສມ຺ໂມຫສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ’ ນາມ.

ອປິຈ ມູລປຣິຎ຺ຎາອາຄນ຺ຕຸກຕາວກາລິກຠາວວເສນ ປເນຕ຺ຖ ອສມ຺ໂມຫສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ມູລປຣິຎ຺ຎາວເສນ ຕາວ –

ຠວງ຺ຄາວຊ຺ຊນຎ຺ເຈວ, ທສ຺ສນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນໍ;

ສນ຺ຕີຣຓໍ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນໍ, ຊວນໍ ຠວຕິ ສຕ຺ຕມໍ.

ຕຕ຺ຖ ຠວງ຺ຄໍ ອຸປປຕ຺ຕິຠວສ຺ສ ອງ຺ຄກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານໍ ປວຕ຺ຕຕິ; ຕໍ ອາວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ກິຣິຍມໂນຘາຕຸ ອາວຊ຺ຊນກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານາ; ຕນ຺ນິໂຣຘາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ທສ຺ສນກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານໍ; ຕນ຺ນິໂຣຘາ ວິປາກມໂນຘາຕຸ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານາ; ຕນ຺ນິໂຣຘາ ວິປາກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ສນ຺ຕີຣຓກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານາ; ຕນ຺ນິໂຣຘາ ກິຣິຍມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານາ; ຕນ຺ນິໂຣຘາ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຊວນໍ ຊວຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຐມຊວເນປິ ‘ອຍໍ ອິຕ຺ຖີ, ອຍໍ ປຸຣິໂສ’ຕິ ຣຊ຺ຊນທຸສ຺ສນມຸຍ຺ຫນວເສນ ອາໂລກິຕວິໂລກິຕໍ ນ ໂຫຕິ; ທຸຕິຍຊວເນປິ…ເປ… ສຕ຺ຕມຊວເນປິ. ເອເຕສຸ ປນ, ຍຸທ຺ຘມຓ຺ຑເລ ໂຍເຘສຸ ວິຍ, ເຫຏ຺ຐຸປຣິຍວເສນ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຕິເຕສຸ ‘ອຍໍ ອິຕ຺ຖີ, ອຍໍ ປຸຣິໂສ’ຕິ ຣຊ຺ຊນາທິວເສນ ອາໂລກິຕວິໂລກິຕໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຕາເວຕ຺ຖ ‘ມູລປຣິຎ຺ຎາວເສນ’ ອສມ຺ໂມຫສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ປນ ຣູເປ ອາປາຖຄເຕ ຠວງ຺ຄຈລນໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ສກສກກິຈ຺ຈນິປ຺ຜາທນວເສນ ອາວຊ຺ຊນາທີສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ເຘສຸ ອວສາເນ ຊວນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕໍ ປຸພ຺ເພ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ອາວຊ຺ຊນາທີນໍ ເຄຫຠູເຕ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ອາຄນ຺ຕຸກປຸຣິໂສ ວິຍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ຍຖາ ປຣເຄເຫ ກິຎ຺ຈິ ຍາຈິຕຸໍ ປວິຏ຺ຐສ຺ສ ອາຄນ຺ຕຸກປຸຣິສສ຺ສ ເຄຫສາມິເກສຸປິ ຕຸຓ຺ຫີມາສິເນສຸ ອາຓາກຣຓໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ອາວຊ຺ຊນາທີນໍ ເຄຫຠູເຕ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ອາວຊ຺ຊນາທີສຸປິ ອຣຊ຺ຊນ຺ເຕສຸ ອທຸສ຺ສນ຺ເຕສຸ ອມຸຍ຺ຫນ຺ເຕສຸ ຈ ຣຊ຺ຊນທຸສ຺ສນມຸຍ຺ຫນໍ ອຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເອວໍ ‘ອາຄນ຺ຕຸກຠາວວເສນ’ ອສມ຺ໂມຫສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຍານິ ປເນຕານິ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນປຣິໂຍສານານິ ຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕານິ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມຫິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນ ປສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອິຕ຺ຕຣານິ ຕາວກາລິການິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ເອກສ຺ມິໍ ຆເຣ ສພ຺ເພສຸ ມານຸສເກສຸ ມເຕສຸ ອວເສສສ຺ສ ເອກກສ຺ສ ຕງ຺ຂຓໍເຍວ ມຣຓຘມ຺ມສ຺ສ ນ ຍຸຕ຺ຕາ ນຈ຺ຈຄີຕາທີສຸ ອຠິຣຕິ ນາມ, ເອວເມວ ເອກທ຺ວາເຣ ສສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸ ອາວຊ຺ຊນາທີສຸ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ມເຕສຸ ອວເສສສ຺ສ ຕງ຺ຂຓໍຎ຺ເຎວ ມຣຓຘມ຺ມສ຺ສ ຊວນສ຺ສາປິ ຣຊ຺ຊນທຸສ຺ສນມຸຍ຺ຫນວເສນ ອຠິຣຕິ ນາມ ນ ຍຸຕ຺ຕາຕິ. ເອວໍ ‘ຕາວກາລິກຠາວວເສນ’ ອສມ຺ໂມຫສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອປິຈ ຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕຸປຈ຺ຈຍປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວເສນເປຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ຈກ຺ຂຸ ເຈວ ຣູປານິ ຈ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ, ທສ຺ສນໍ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ, ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ເວທນາ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ, ສຎ຺ຎາ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ, ຜສ຺ສາທິກາ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘ. ເອວເມເຕສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ສມວາເຍ ອາໂລກນວິໂລກນໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂກ ເອໂກ ອາໂລເກຕິ? ໂກ ວິໂລເກຕິ?

ຕຖາ ຈກ຺ຂຸ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ, ຣູປໍ ຣູປາຍຕນໍ, ທສ຺ສນໍ ມນາຍຕນໍ, ເວທນາທໂຍ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຘມ຺ມາ ຘມ຺ມາຍຕນໍ. ເອວເມເຕສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອາຍຕນານໍ ສມວາເຍ ອາໂລກນວິໂລກນໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂກ ເອໂກ ອາໂລເກຕິ? ໂກ ວິໂລເກຕິ?

ຕຖາ ຈກ຺ຂຸ ຈກ຺ຂຸຘາຕຸ, ຣູປໍ ຣູປຘາຕຸ, ທສ຺ສນໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ, ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ເວທນາທໂຍ ຘມ຺ມາ ຘມ຺ມຘາຕຸ. ເອວເມຕາສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຘາຕູນໍ ສມວາເຍ ອາໂລກນວິໂລກນໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂກ ເອໂກ ອາໂລເກຕິ? ໂກ ວິໂລເກຕິ?

ຕຖາ ຈກ຺ຂຸ ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈໂຍ, ຣູປໍ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈໂຍ, ອາວຊ຺ຊນໍ ອນນ຺ຕຣສມນນ຺ຕຣອນນ຺ຕຣູປນິສ຺ສຍນຕ຺ຖິວິຄຕປຈ຺ຈໂຍ, ອາໂລໂກ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈໂຍ, ເວທນາທໂຍ ສຫຊາຕາທິປຈ຺ຈຍາ. ເອວເມເຕສໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ສມວາເຍ ອາໂລກນວິໂລກນໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂກ ເອໂກ ອາໂລເກຕິ? ໂກ ວິໂລເກຕີຕິ? ເອວເມຕ຺ຖ ຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕຸປຈ຺ຈຍປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວເສນາປິ ອສມ຺ໂມຫສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ສມິຎ຺ຊິເຕ ປສາຣິເຕຕິ ປພ຺ພານໍ ສມິຎ຺ຊນປສາຣເຓ. ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕວເສເນວ ສມິຎ຺ຊນປສາຣຓໍ ອກຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປາທານໍ ສມິຎ຺ຊນປສາຣຓປຈ຺ຈຍາ ອຕ຺ຖານຕ຺ຖໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນໍ ‘ສາຕ຺ຖກສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ’. ຕຕ຺ຖ ຫຕ຺ຖປາເທ ອຕິຈິຣໍ ສມິຎ຺ຊິຕ຺ວາ ວາ ປສາເຣຕ຺ວາ ເອວ ວາ ຐິຕສ຺ສ ຂເຓ ຂເຓ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄຕໍ ນ ລຠຕິ, ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປຣິປຕຕິ, ວິເສສໍ ນາຘິຄຈ຺ຉຕິ; ກາເລ ສມິຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ກາເລ ປສາເຣນ຺ຕສ຺ສ ປນ ຕາ ເວທນາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ໂຫຕິ, ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຜາຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ວິເສສມຘິຄຈ຺ຉຕີຕິ. ເອວໍ ‘ອຕ຺ຖານຕ຺ຖປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນໍ’ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຕ຺ເຖ ປນ ສຕິປິ ສປ຺ປາຍາສປ຺ປາຍໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສປ຺ປາຍປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນໍ ‘ສປ຺ປາຍສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ’.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ນໂຍ – ມຫາເຈຕິຍງ຺ຄເຓ ກິຣ ທຫຣຠິກ຺ຂູ ສຊ຺ຌາຍໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ເຕສໍ ປິຏ຺ຐິປສ຺ເສ ທຫຣຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕິ. ຕຕ຺ເຣໂກ ທຫໂຣ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣນ຺ໂຕ ກາຍສໍສຄ຺ຄໍ ປຕ຺ວາ ເຕເນວ ກາຣເຓນ ຄິຫີ ຊາໂຕ. ອປໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ປາທໍ ປສາເຣນ຺ໂຕ ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ປສາເຣສິ. ອຏ຺ຐິໍ ອາຫຈ຺ຈ ປາໂທ ຌາຍິ. ອປໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ວມ຺ມິເກ ປສາເຣສິ. ໂສ ອາສີວິເສນ ທຏ຺ໂຐ. ອປໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ຈີວຣກຸຏິທຓ຺ຑເກ ປສາເຣສິ. ຕໍ ມຓິສປ຺ໂປ ຑໍສິ. ຕສ຺ມາ ເອວຣູເປ ອສປ຺ປາເຍ ອປສາເຣຕ຺ວາ ສປ຺ປາເຍ ປສາເຣຕພ຺ພໍ. ອິທເມຕ຺ຖ ສປ຺ປາຍສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ.

‘ໂຄຈຣສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ’ ປນ ມຫາເຖຣວຕ຺ຖຸນາ ທີເປຕພ຺ພໍ – ມຫາເຖໂຣ ກິຣ ທິວາຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ໂນ ອນ຺ເຕວາສິເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ກຖຍມາໂນ ສຫສາ ຫຕ຺ຖໍ ສມິຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປຸນ ຍຖາຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ສຓິກໍ ສມິຎ຺ເຊສິ. ຕໍ ອນ຺ເຕວາສິກາ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ – ‘‘ກສ຺ມາ, ຠນ຺ເຕ, ສຫສາ ຫຕ຺ຖໍ ສມິຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປຸນ ຍຖາຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ສຓິກໍ ສມິຎ຺ຊິຕ຺ຖາ’’ຕິ? ‘‘ຍໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຍາ, ອາວຸໂສ, ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິກາຕຸໍ ອາຣທ຺ໂຘ, ນ ເມ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຫຕ຺ໂຖ ສມິຎ຺ຊິຕປຸພ຺ໂພ. ອິທານິ ປນ ເມ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ກຖຍມາເນນ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ສມິຎ຺ຊິໂຕ. ຕສ຺ມາ ປຸນ ຍຖາຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ສມິຎ຺ເຊສິ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸນາ ນາມ ເອວຣູເປນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ເອວເມຕ຺ຖາປິ ກມ຺ມຏ຺ຐານາວິຊຫນເມວ ‘ໂຄຈຣສມ຺ປຊຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

‘ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຕ຺ຕາ ນາມ ໂກຈິ ສມິຎ຺ເຊນ຺ໂຕ ວາ ປສາເຣນ຺ໂຕ ວາ ນຕ຺ຖິ. ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣຈິຕ຺ຕກິຣິຍາວາໂຍຘາຕຸວິປ຺ຜາເຣນ ປນ, ສຸຕ຺ຕາກຑ຺ຒນວເສນ ທາຣຸຍນ຺ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາທຈລນໍ ວິຍ, ສມິຎ຺ຊນປສາຣຓໍ ໂຫຕີ’ຕິ ປຣິຊານນໍ ປເນຕ຺ຖ ‘ອສມ຺ໂມຫສມ຺ປຊຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ສງ຺ຆາຏິປຕ຺ຕຈີວຣຘາຣເຓຕິ ເອຕ຺ຖ ສງ຺ຆາຏິຈີວຣານໍ ນິວາສນປາຣຸປນວເສນ ປຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂາປຏິຄ຺ຄຫຓາທິວເສນ ປຣິໂຠໂຄ ‘ຘາຣຓໍ’ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຆາຏິຈີວຣຘາຣເຓ ຕາວ ນິວາເສຕ຺ວາ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຈ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣໂຕ ‘‘ອາມິສລາໂຠ ສີຕສ຺ສ ປຏິຆາຕາຍາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາໂຣເຍວ ຈ ອຕ຺ໂຖ ‘ອຕ຺ໂຖ’ ນາມ. ຕສ຺ສ ວເສນ ‘ສາຕ຺ຖກສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ’ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຸຓ຺ຫປກຕິກສ຺ສ ປນ ທຸພ຺ພລສ຺ສ ຈ ຈີວຣໍ ສຸຂຸມໍ ສປ຺ປາຍໍ, ສີຕາລຸກສ຺ສ ຆນໍ ທຸປຏ຺ຏໍ; ວິປຣີຕໍ ອສປ຺ປາຍໍ. ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ຊິຓ຺ຓໍ ອສປ຺ປາຍເມວ. ອຄ຺ຄຬາທິທາເນນ ຫິສ຺ສ ຕໍ ປລິໂພຘກຣໍ ໂຫຕິ. ຕຖາ ປຏ຺ຏຸຓ຺ຓທຸກູລາທິເຠທໍ ໂຈຣານໍ ໂລຠນີຍຈີວຣໍ. ຕາທິສຎ຺ຫິ ອຣຎ຺ເຎ ເອກກສ຺ສ ນິວາສນ຺ຕຣາຍກຣໍ ຊີວິຕນ຺ຕຣາຍກຣຎ຺ຈາປິ ໂຫຕິ. ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ປນ ຍໍ ນິມິຕ຺ຕກມ຺ມາທິມິຈ຺ຉາຊີວວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຍຎ຺ຈສ຺ສ ເສວມານສ຺ສ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ຕໍ ອສປ຺ປາຍໍ; ວິປຣີຕໍ ສປ຺ປາຍໍ. ຕສ຺ສ ວເສເນຕ຺ຖ ‘ສປ຺ປາຍສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ’ ກມ຺ມຏ຺ຐານາວິຊຫນວເສເນວ ຈ ‘ໂຄຈຣສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ’ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຕ຺ຕາ ນາມ ໂກຈິ ຈີວຣໍ ປາຣຸປນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ. ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣຈິຕ຺ຕກິຣິຍາວາໂຍຘາຕຸວິປ຺ຜາເຣເນວ ປນ ຈີວຣປາຣຸປນໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຈີວຣມ຺ປິ ອເຈຕນໍ, ກາໂຍປິ ອເຈຕໂນ. ຈີວຣໍ ນ ຊານາຕິ – ‘ມຍາ ກາໂຍ ປາຣຸປິໂຕ’ຕິ, ກາໂຍປິ ນ ຊານາຕິ – ‘ອຫໍ ຈີວເຣນ ປາຣຸປິໂຕ’ຕິ. ຘາຕຸໂຍວ ຘາຕຸສມູຫໍ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ຕິ, ປຏປິໂລຕິກາຍ ໂປຕ຺ຖກຣູປປຏິຈ຺ຉາທເນ ວິຍ. ຕສ຺ມາ ເນວ ສຸນ຺ທຣໍ ຈີວຣໍ ລຠິຕ຺ວາ ໂສມນສ຺ສໍ ກາຕພ຺ພໍ, ນ ອສຸນ຺ທຣໍ ລຠິຕ຺ວາ ໂທມນສ຺ສໍ. ນາຄວມ຺ມິກເຈຕິຍຣຸກ຺ຂາທີສຸ ຫິ ເກຈິ ມາລາຄນ຺ຘຘູປວຕ຺ຖາທີຫິ ສກ຺ກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເກຈິ ຄູຖມຸຕ຺ຕກທ຺ທມທຓ຺ຑສຕ຺ຖປ຺ປຫາຣາທີຫິ ອສກ຺ກາຣໍ. ນ ເຕຫິ ນາຄວມ຺ມິກຣຸກ຺ຂາທໂຍ ໂສມນສ຺ສໍ ວາ ໂທມນສ຺ສໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕິ. ເອວເມວ ເນວ ສຸນ຺ທຣໍ ຈີວຣໍ ລຠິຕ຺ວາ ໂສມນສ຺ສໍ ກາຕພ຺ພໍ, ນ ອສຸນ຺ທຣໍ ລຠິຕ຺ວາ ໂທມນສ຺ສນ຺ຕິ. ເອວໍ ປວຕ຺ຕປຏິສງ຺ຂານວເສເນຕ຺ຖ ‘ອສມ຺ໂມຫສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ’ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ປຕ຺ຕຘາຣເຓປິ ປຕ຺ຕໍ ສຫສາວ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘ອິມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣມາໂນ ຠິກ຺ຂໍ ລຠິສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍ ປຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓປຈ຺ຈຍາ ປຏິລຠິຕພ຺ພອຕ຺ຖວເສນ ‘ສາຕ຺ຖກສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ’ ເວທິຕພ຺ພໍ. ກິສທຸພ຺ພລສຣີຣສ຺ສ ປນ ຄຣຸປຕ຺ໂຕ ອສປ຺ປາໂຍ; ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ຈຕຸປຎ຺ຈຄຓ຺ຐິກາຫໂຕ ທຸພ຺ພິໂສຘນີໂຍ ອສປ຺ປາໂຍວ. ທຸທ຺ໂຘຕປຕ຺ໂຕ ຫິ ນ ວຏ຺ຏຕິ; ຕໍ ໂຘວນ຺ຕສ຺ເສວ ຈສ຺ສ ປລິໂພໂຘ ໂຫຕິ. ມຓິວຓ຺ຓປຕ຺ໂຕ ປນ ໂລຠນີໂຍວ ຈີວເຣ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອສປ຺ປາໂຍ. ນິມິຕ຺ຕກມ຺ມາທິວເສນ ປນ ລທ຺ໂຘ, ຍຎ຺ຈສ຺ສ ເສວມານສ຺ສ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ອຍໍ ເອກນ຺ຕາສປ຺ປາໂຍວ ວິປຣີໂຕ ສປ຺ປາໂຍ. ຕສ຺ສ ວເສເນຕ຺ຖ ‘ສປ຺ປາຍສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ’ ກມ຺ມຏ຺ຐານາວິຊຫນວເສເນວ ‘ໂຄຈຣສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ’ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຕ຺ຕາ ນາມ ໂກຈິ ປຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ. ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣຈິຕ຺ຕກິຣິຍາວາໂຍຘາຕຸວິປ຺ຜາຣວເສເນວ ປນ ປຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຕ຺ໂຕປິ ອເຈຕໂນ, ຫຕ຺ຖາປິ ອເຈຕນາ. ປຕ຺ໂຕ ນ ຊານາຕິ – ‘ອຫໍ ຫຕ຺ເຖຫິ ຄຫິໂຕ’ຕິ. ຫຕ຺ຖາປິ ນ ຊານນ຺ຕິ – ‘ປຕ຺ໂຕ ອມ຺ເຫຫິ ຄຫິໂຕ’ຕິ. ຘາຕຸໂຍວ ຘາຕຸສມູຫໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ສຓ຺ຑາເສນ ອຄ຺ຄິວຓ຺ຓປຕ຺ຕຄຫເຓ ວິຍາຕິ. ເອວໍ ປວຕ຺ຕປຏິສງ຺ຂານວເສເນຕ຺ຖ ‘ອສມ຺ໂມຫສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ’ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອປິຈ ຍຖາ ຉິນ຺ນຫຕ຺ຖປາເທ ວຓມຸເຂຫິ ປຄ຺ຆຣິຕປຸພ຺ພໂລຫິຕກິມິກຸເລ ນີລມກ຺ຂິກສມ຺ປຣິກິຓ຺ເຓ ອນາຖສາລາຍໍ ອນາຖມນຸສ຺ເສ ທິສ຺ວາ ທຍາລຸກາ ປຸຣິສາ ເຕສໍ ວຓພນ຺ຘປຏ຺ຏໂຈຬການິ ເຈວ ກປາລາທີຫິ ຈ ເຠສຊ຺ຊານິ ອຸປນາເມນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂຈຬການິປິ ເກສຎ຺ຈິ ສຓ຺ຫານິ ເກສຎ຺ຈິ ຖູລານິ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ເຠສຊ຺ຊກປາລການິປິ ເກສຎ຺ຈິ ສຸສຓ຺ຐານານິ ເກສຎ຺ຈິ ທຸສ຺ສຓ຺ຐານານິ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ນ ເຕ ຕຕ຺ຖ ສຸມນາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ ທຸມ຺ມນາ ວາ. ວຓປຏິຈ຺ຉາທນມຕ຺ເຕເນວ ຫິ ໂຈຬເກນ, ເຠສຊ຺ຊປຣິຄ຺ຄຫຓມຕ຺ເຕເນວ ຈ ກປາລເກນ ເຕສໍ ອຕ຺ໂຖ. ເອວເມວ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ວຓໂຈຬກໍ ວິຍ ຈີວຣໍ, ເຠສຊ຺ຊກປາລກໍ ວິຍ ຈ ປຕ຺ຕໍ, ກປາເລ ເຠສຊ຺ຊມິວ ຈ ປຕ຺ເຕ ລທ຺ຘຠິກ຺ຂໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕິ – ອຍໍ ສງ຺ຆາຏິປຕ຺ຕຈີວຣຘາຣເຓ ອສມ຺ໂມຫສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ອຸຕ຺ຕມສມ຺ປຊານກາຣີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອສິຕາທີສຸ ອສິເຕຕິ ປິຓ຺ຑປາຕາທິໂຠຊເນ. ປີເຕຕິ ຍາຄຸອາທິປາເນ. ຂາຍິເຕຕິ ປິຏ຺ຐຂຊ຺ຊກາທິຂາທເນ. ສາຍິເຕຕິ ມຘຸຜາຓິຕາທິສາຍເນ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ເນວ ທວາຍາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ໂຕ ອຏ຺ຐວິໂຘປິ ອຕ຺ໂຖ ‘ອຕ຺ໂຖ’ ນາມ. ຕສ຺ສ ວເສນ ‘ສາຕ຺ຖກສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ’ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ລູຂປຓີຕຕິຕ຺ຕມຘຸຣາທີສຸ ປນ ເຍນ ໂຠຊເນນ ຍສ຺ສ ອຜາສຸ ໂຫຕິ, ຕໍ ຕສ຺ສ ອສປ຺ປາຍໍ. ຍໍ ປນ ນິມິຕ຺ຕກມ຺ມາທິວເສນ ປຏິລທ຺ຘໍ, ຍຎ຺ຈສ຺ສ ຠຸຎ຺ຊໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ຕໍ ເອກນ຺ຕໍ ອສປ຺ປາຍເມວ; ວິປຣີຕໍ ສປ຺ປາຍໍ. ຕສ຺ສ ວເສເນຕ຺ຖ ‘ສປ຺ປາຍສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ’ ກມ຺ມຏ຺ຐານາວິຊຫນວເສເນວ ຈ ‘ໂຄຈຣສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ’ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຕ຺ຕາ ນາມ ໂກຈິ ຠຸຎ຺ຊໂກ ນຕ຺ຖິ. ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣຈິຕ຺ຕກິຣິຍາວາໂຍຘາຕຸວິປ຺ຜາເຣເນວ ປນ ປຕ຺ຕປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຈິຕ຺ຕກິຣິຍາວາໂຍຘາຕຸວິປ຺ຜາເຣເນວ ຫຕ຺ຖສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ໂອຕາຣຓໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຈິຕ຺ຕກິຣິຍາວາໂຍຘາຕຸວິປ຺ຜາເຣເນວ ອາໂລປກຣຓໍ, ອາໂລປອຸທ຺ຘຣຓໍ, ມຸຂວິວຣຓຎ຺ຈ ໂຫຕິ. ນ ໂກຈິ ກຸຎ຺ຈິກາຍ, ນ ຍນ຺ຕເກນ ຫນຸກຏ຺ຐິໍ ວິວຣຕິ. ຈິຕ຺ຕກິຣິຍາວາໂຍຘາຕຸວິປ຺ຜາເຣເນວ ອາໂລປສ຺ສ ມຸເຂ ຐປນໍ, ອຸປຣິທນ຺ຕານໍ ມຸສລກິຈ຺ຈສາຘນໍ, ເຫຏ຺ຐາທນ຺ຕານໍ ອຸທຸກ຺ຂລກິຈ຺ຈສາຘນໍ, ຊິວ຺ຫາຍ ຫຕ຺ຖກິຈ຺ຈສາຘນຎ຺ຈ ໂຫຕິ. ອິຕິ ນໍ ຕຕ຺ຖ ອຄ຺ຄຊິວ຺ຫາຍ ຕນຸກເຂໂຬ ມູລຊິວ຺ຫາຍ ພຫລເຂໂຬ ມກ຺ເຂຕິ. ຕໍ ເຫຏ຺ຐາທນ຺ຕອຸທຸກ຺ຂເລ ຊິວ຺ຫາຫຕ຺ຖປຣິວຕ຺ຕິຕໍ ເຂຬອຸທກເຕມິຕໍ ອຸປຣິທນ຺ຕມຸສລສຎ຺ຈຸຓ຺ຓິຕໍ ໂກຈິ ກຏຈ຺ຉຸນາ ວາ ທພ຺ພິຍາ ວາ ອນ຺ໂຕ ປເວເສນ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ; ວາໂຍຘາຕຸຍາວ ປວິສຕິ. ປວິຏ຺ຐໍ ປວິຏ຺ຐໍ ໂກຈິ ປລາລສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ຘາເຣນ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ; ວາໂຍຘາຕຸວເສເນວ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຐິຕໍ ຐິຕໍ ໂກຈິ ອຸທ຺ຘນໍ ກຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ຊາເລຕ຺ວາ ປຈນ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ; ເຕໂຊຘາຕຸຍາວ ປຈ຺ຈຕິ. ປກ຺ກໍ ປກ຺ກໍ ໂກຈິ ທຓ຺ຑເກນ ວາ ຍຏ຺ຐິຍາ ວາ ພຫິ ນີຫາຣໂກ ນາມ ນຕ຺ຖິ; ວາໂຍຘາຕຸເຍວ ນີຫຣຕິ. ອິຕິ ວາໂຍຘາຕຸ ອຕິຫຣຕິ ຈ ວີຕິຫຣຕິ ຈ ຘາເຣຕິ ຈ ປຣິວຕ຺ເຕຕິ ຈ ສຎ຺ຈຸຓ຺ເຓຕິ ຈ ວິໂສເສຕິ ຈ ນີຫຣຕິ ຈ. ປຖວີຘາຕຸ ຘາເຣຕິ ຈ ປຣິວຕ຺ເຕຕິ ຈ ສຎ຺ຈຸຓ຺ເຓຕິ ຈ ວິໂສເສຕິ ຈ ນີຫຣຕິ ຈ. ອາໂປຘາຕຸ ສິເນເຫຕິ ຈ ອລ຺ລຕ຺ຕຎ຺ຈ ອນຸປາເລຕິ. ເຕໂຊຘາຕຸ ອນ຺ໂຕປວິຏ຺ຐໍ ປຣິປາເຈຕິ. ອາກາສຘາຕຸ ອຎ຺ຊໂສ ໂຫຕິ. ວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມາປໂຍຄມນ຺ວາຍ ອາຠຸຊຕີຕິ. ເອວໍ ປວຕ຺ຕປຏິສງ຺ຂານວເສເນຕ຺ຖ ‘ອສມ຺ໂມຫສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ’ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອປິຈ ຄມນໂຕ, ປຣິເຍສນໂຕ, ປຣິໂຠຄໂຕ, ອາສຍໂຕ, ນິຘານໂຕ, ອປຣິປກ຺ກໂຕ, ປຣິປກ຺ກໂຕ, ຜລໂຕ, ນິສ຺ສນ຺ທນໂຕ, ສມ຺ມກ຺ຂນໂຕຕິ ເອວໍ ທສວິຘປຏິກູລຠາວປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓໂຕເປຕ຺ຖ ‘ອສມ຺ໂມຫສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ’ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວິຕ຺ຖາຣກຖາ ປເນຕ຺ຖ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ອາຫາຣປຏິກູລສຎ຺ຎານິທ຺ເທສໂຕ ຄເຫຕພ຺ພາ.

ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວກມ຺ເມຕິ ອຸຈ຺ຈາຣສ຺ສ ຈ ປສ຺ສາວສ຺ສ ຈ ກຣເຓ. ຕຕ຺ຖ ປກ຺ກກາເລ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວໍ ອກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ສກລສຣີຣໂຕ ເສທາ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ອກ຺ຂີນິ ຠມນ຺ຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ນ ເອກຄ຺ຄໍ ໂຫຕິ, ອຎ຺ເຎ ຈ ໂຣຄາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ; ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ປນ ສພ຺ພໍ ຕໍ ນ ໂຫຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ສ ວເສນ ‘ສາຕ຺ຖກສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ’ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຏ຺ຐາເນ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ປນ ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອຍໂສ ວຑ຺ຒຕິ, ຊີວິຕນ຺ຕຣາໂຍ ໂຫຕິ; ປຕິຣູເປ ຐາເນ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພໍ ຕໍ ນ ໂຫຕີຕິ ອິທເມຕ຺ຖ ສປ຺ປາຍໍ. ຕສ຺ສ ວເສນ ‘ສປ຺ປາຍສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ’ ກມ຺ມຏ຺ຐານາວິຊຫນວເສເນວ ຈ ‘ໂຄຈຣສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ’ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຕ຺ຕາ ນາມ ໂກຈິ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ. ຈິຕ຺ຕກິຣິຍາວາໂຍຘາຕຸວິປ຺ຜາເຣເນວ ປນ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ຍຖາ ປນ ປກ຺ເກ ຄຓ຺ເຑ ຄຓ຺ຑເຠເທນ ປຸພ຺ພໂລຫິຕໍ ອກາມຕາຍ ນິກ຺ຂມຕິ, ຍຖາ ຈ ອຕິຠຣິຕາ ອຸທກຠາຊນາ ອຸທກໍ ອກາມຕາຍ ນິກ຺ຂມຕິ, ເອວໍ ປກ຺ກາສຍມຸຕ຺ຕວຕ຺ຖີສຸ ສນ຺ນິຈິຕາ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວາ ວາຍຸເວຄສມຸປ຺ປີຬິຕາ ອກາມຕາຍປິ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ. ໂສ ປນາຍໍ ເອວໍ ນິກ຺ຂມນ຺ໂຕ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາໂວ ເນວ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຕ຺ຕໂນ ໂຫຕິ ນ ປຣສ຺ສ; ເກວລໍ ປນ ສຣີຣນິສ຺ສນ຺ໂທວ ໂຫຕິ. ຍຖາ ກິໍ? ຍຖາ ອຸທກຕຸມ຺ຠໂຕ ປຸຣາຓອຸທກໍ ຉຑ຺ເຑນ຺ຕສ຺ສ ເນວ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ໂຫຕິ ນ ປເຣສໍ, ເກວລໍ ປຏິຊຄ຺ຄນມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ, ເອວນ຺ຕິ. ເອວໍ ປວຕ຺ຕປຏິສງ຺ຂານວເສເນຕ຺ຖ ‘ອສມ຺ໂມຫສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ’ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຄຕາທີສຸ ຄເຕຕິ ຄມເນ. ຐິເຕຕິ ຐາເນ. ນິສິນ຺ເນຕິ ນິສຊ຺ຊາຍ. ສຸຕ຺ເຕຕິ ສຍເນ. ຕຕ຺ຖ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາທີສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສມ຺ປຊານກາຣິຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອປໂຣປິ ນໂຍ – ເອໂກ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎໍ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎໍ ວິຕກ຺ເກນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອໂກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາວ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕຖາ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ຕິຏ຺ຐນ຺ໂຕ, ນິສີທນ຺ໂຕ, ສຍນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎໍ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎໍ ວິຕກ຺ເກນ຺ໂຕ ສຍຕິ. ເອໂກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາວ ສຍຕິ.

ເອຕ຺ຕເກນ ປນ ນ ປາກຏໍ ໂຫຕີຕິ ຈງ຺ກເມນ ທີປຍິໍສຸ. ໂຍ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ຈງ຺ກມນໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຈງ຺ກມນໂກຏິຍໍ ຐິໂຕ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ; ‘ປາຈີນຈງ຺ກມນໂກຏິຍໍ ປວຕ຺ຕາ ຣູປາຣູປຘມ຺ມາ ປຈ຺ຉິມຈງ຺ກມນໂກຏິໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ເອຕ຺ເຖວ ນິຣຸທ຺ຘາ, ປຈ຺ຉິມຈງ຺ກມນໂກຏິຍໍ ປວຕ຺ຕາປິ ປາຈີນຈງ຺ກມນໂກຏິໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ເອຕ຺ເຖວ ນິຣຸທ຺ຘາ, ຈງ຺ກມນເວມຊ຺ເຌ ປວຕ຺ຕາ ອຸໂຠ ໂກຏິໂຍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ເອຕ຺ເຖວ ນິຣຸທ຺ຘາ, ຈງ຺ກມເນ ປວຕ຺ຕາ ຣູປາຣູປຘມ຺ມາ ຐານໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ເອຕ຺ເຖວ ນິຣຸທ຺ຘາ, ຐາເນ ປວຕ຺ຕາ ນິສຊ຺ຊໍ, ນິສຊ຺ຊາຍ ປວຕ຺ຕາ ສຍນໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ເອຕ຺ເຖວ ນິຣຸທ຺ຘາ’ຕິ ເອວໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕເຍວ ຠວງ຺ຄໍ ໂອຕາເຣຕິ; ອຸຏ຺ຐຫນ຺ໂຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາວ ອຸຏ຺ຐາຕິ – ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ຄຕາທີສຸ ສມ຺ປຊານກາຣີ ນາມ ໂຫຕີຕິ.

ເອວໍ ປນ ສຸຕ຺ເຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອວິຠູຕໍ ໂຫຕິ. ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອວິຠູຕໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ມາ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ຍາວ ສກ຺ໂກຕິ ຕາວ ຈງ຺ກມິຕ຺ວາ ຐຕ຺ວາ ນິສີທິຕ຺ວາ ສຍມາໂນ ເອວໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຍຕິ – ‘ກາໂຍ ອເຈຕໂນ, ມຎ຺ໂຈ ອເຈຕໂນ. ກາໂຍ ນ ຊານາຕິ – ອຫໍ ມຎ຺ເຈ ສຍິໂຕຕິ. ມຎ຺ໂຈປິ ນ ຊານາຕິ – ມຍິ ກາໂຍ ສຍິໂຕຕິ. ອເຈຕໂນ ກາໂຍ ອເຈຕເນ ມຎ຺ເຈ ສຍິໂຕ’ຕິ. ເອວໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕເຍວ ຈິຕ຺ຕໍ ຠວງ຺ຄໍ ໂອຕາເຣຕິ, ປພຸຊ຺ຌມາໂນ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາວ ປພຸຊ຺ຌຕິ. ອຍໍ ສຸຕ຺ເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ນາມ ໂຫຕີຕິ.

ຊາຄຣິເຕຕິ ຊາຄຣເຓ. ຕຕ຺ຖ ‘ກິຣິຍາມຍປວຕ຺ຕສ຺ສ ອປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ສຕິ ຊາຄຣິຕໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ; ກິຣິຍາມຍປວຕ຺ຕວຬຎ຺ເຊ ປວຕ຺ຕນ຺ເຕ ຊາຄຣິຕໍ ນາມ ໂຫຕີ’ຕິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຊາຄຣິເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ນາມ ໂຫຕິ. ອປິຈ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ຉ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ໂກຏ຺ຐາເສ ຊຄ຺ຄນ຺ໂຕປິ ຊາຄຣິເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ນາມ ໂຫຕິ.

ຠາສິເຕຕິ ກຖເນ. ຕຕ຺ຖ ‘ອຸປາທາຣູປສ຺ສ ສທ຺ທາຍຕນສ຺ສ ອປ຺ປວຕ຺ເຕ ສຕິ ຠາສິຕໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ; ຕສ຺ມິໍ ປວຕ຺ຕນ຺ເຕ ໂຫຕີ’ຕິ ປຣິຄ຺ຄາຫໂກ ຠິກ຺ຂຸ ຠາສິເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ນາມ ໂຫຕິ. ວິມຸຕ຺ຕາຍຕນສີເສນ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕປິ ພາຕ຺ຕິໍສ ຕິຣຈ຺ຉານກຖາ ປຫາຍ ທສກຖາວຕ຺ຖຸນິສ຺ສິຕໍ ກຖໍ ກເຖນ຺ໂຕປິ ຠາສິເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ນາມ ໂຫຕິ.

ຕຸຓ຺ຫີຠາເວຕິ ອກຖເນ. ຕຕ຺ຖ ‘ອຸປາທາຣູປສ຺ສ ສທ຺ທາຍຕນສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຍໍ ສຕິ ຕຸຓ຺ຫີຠາໂວ ນາມ ນຕ຺ຖິ; ອປ຺ປວຕ຺ຕິຍໍ ໂຫຕີ’ຕິ ປຣິຄ຺ຄາຫໂກ ຠິກ຺ຂຸ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວ ສມ຺ປຊານກາຣີ ນາມ ໂຫຕິ. ອຏ຺ຐຕິໍສາຍ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຈິຕ຺ຕຣຸຈິຍໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນປິ ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ ສມາປນ຺ໂນປິ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວ ສມ຺ປຊານກາຣີເຍວ ນາມ ໂຫຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ເອໂກ ອິຣິຍາປໂຖ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ອາຄໂຕ. ໂສ ເຫຏ຺ຐາ ອຠິກ຺ກນ຺ເຕ ປຏິກ຺ກນ຺ເຕຕິ ເອຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂາຈາຣຄາມໍ ຄຈ຺ຉໂຕ ຈ ອາຄຈ຺ຉໂຕ ຈ ອທ຺ຘານຄມນວເສນ ກຖິໂຕ. ຄເຕ ຐິເຕ ນິສິນ຺ເນຕິ ເອຕ຺ຖ ວິຫາເຣ ຈຸຓ຺ຓິກປາທຸທ຺ຘາຣອິຣິຍາປຖວເສນ ກຖິໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໕໒໔. ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ສຕີຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ.

໕໒໖. ໂສ ວິວິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິມິນາ ກິໍ ທສ຺ເສຕິ? ເອຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຸປາສນຏ຺ຐານໍ ໂຍຄປຖໍ ສປ຺ປາຍເສນາສນໍ ທສ຺ເສຕິ. ຍສ຺ສ ຫິ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ເອຕ຺ຕກາ ຄຸຓາ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິໂກ ອຣຎ຺ຎວາໂສ. ຍສ຺ສ ປເນເຕ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ອນນຸຈ຺ຉວິໂກ. ເອວຣູປສ຺ສ ຫິ ອຣຎ຺ຎວາໂສ ກາຬມກ຺ກຏອຈ຺ຉຕຣຈ຺ຉທີປິມິຄາທີນໍ ອຏວີວາສສທິໂສ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ອິຈ຺ຉາຍ ຐຕ຺ວາ ປວິຏ຺ຐຕ຺ຕາ. ຕສ຺ສ ຫິ ອຣຎ຺ຎວາສມູລໂກ ໂກຈິ ອຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖິ; ອຣຎ຺ຎວາສຎ຺ເຈວ ອາຣຎ຺ຎເກ ຈ ທູເສຕິ; ສາສເນ ອປ຺ປສາທໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ຍສ຺ສ ປນ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ເອຕ຺ຕກາ ຄຸຓາ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ເສວ ໂສ ອນຸຈ຺ຉວິໂກ. ໂສ ຫິ ອຣຎ຺ຎວາສໍ ນິສ຺ສາຍ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຕິ, ສກລອຣຎ຺ຎວາສໍ ອຸປໂສເຠຕິ, ອາຣຎ຺ຎິການໍ ສີສໍ ໂຘວຕິ, ສກລສາສນໍ ປສາເຣຕິ. ຕສ຺ມາ ສຕ຺ຖາ ເອວຣູປສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຸປາສນຏ຺ຐານໍ ໂຍຄປຖໍ ສປ຺ປາຍເສນາສນໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ໂສ ວິວິຕ຺ຕໍ ເສນາສນໍ ຠຊຕີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ວິວິຕ຺ຕນ຺ຕິ ສຸຎ຺ຎໍ ອປ຺ປສທ຺ທໍ ອປ຺ປນິຄ຺ໂຆສໍ. ເອຕເມວ ຫິ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຕຎ຺ຈ ອນາກິຓ຺ຓນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອນາກິຓ຺ຓນ຺ຕິ ອສງ຺ກິຓ຺ຓໍ ອສມ຺ພາຘໍ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ເສນາສນສ຺ສ ສາມນ຺ຕາ ຄາວຸຕມ຺ປິ ອຑ຺ຒໂຍຊນມ຺ປິ ປພ຺ພຕຄຫນໍ ວນຄຫນໍ ນທີຄຫນໍ ໂຫຕິ, ນ ໂກຈິ ອເວລາຍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ – ອິທໍ ສນ຺ຕິເກປິ ອນາກິຓ຺ຓໍ ນາມ. ຍໍ ປນ ອຑ຺ຒໂຍຊນິກໍ ວາ ໂຍຊນິກໍ ວາ ໂຫຕິ – ອິທໍ ທູຣຕາຍ ເອວ ອນາກິຓ຺ຓໍ ນາມ ໂຫຕິ.

໕໒໗. ເສຕິ ເຈວ ອາສຕິ ຈ ເອຕ຺ຖາຕິ ເສນາສນໍ. ຕສ຺ສ ປເຠທໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ມຎ຺ໂຈ ປີຐນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ມຎ຺ໂຈຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຎ຺ຈາ – ມສາຣໂກ, ພຸນ຺ທິກາພທ຺ໂຘ, ກຸຬີຣປາທໂກ, ອາຫຈ຺ຈປາທໂກຕິ. ຕຖາ ປີຐໍ. ຠິສີຕິ ປຎ຺ຈ ຠິສິໂຍ – ອຸຓ຺ຓາຠິສິ, ໂຈຬຠິສິ, ວາກຠິສິ, ຕິຓຠິສິ, ປຓ຺ຓຠິສີຕິ. ພິມ຺ໂພຫນນ຺ຕິ ສີສຸປຘານໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວິທຕ຺ຖິຈຕຸຣງ຺ຄຸລໍ ວຏ຺ຏຕິ, ທີຆໂຕ ມຎ຺ຈວິຕ຺ຖາຣປ຺ປມາຓໍ. ວິຫາໂຣຕິ ສມນ຺ຕາ ປຣິຫາຣປຖໍ ອນ຺ໂຕເຍວ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານທິວາຏ຺ຐານານິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ກຕເສນາສນໍ. ອຑ຺ຒໂຍໂຄຕິ ສຸປຓ຺ຓວງ຺ກເຄຫໍ. ປາສາໂທຕິ ທ຺ເວ ກຓ຺ຓິການິ ຄເຫຕ຺ວາ ກໂຕ ທີຆປາສາໂທ. ອຏ຺ໂຏຕິ ປຏິຣາຊາທິປຏິພາຫນຕ຺ຖໍ ອິຏ຺ຐກາຫິ ກໂຕ ພຫລຠິຕ຺ຕິໂກ ຈຕຸປຎ຺ຈຠູມິໂກ ປຕິສ຺ສຍວິເສໂສ. ມາໂຬຕິ ໂຠຊນສາລສທິໂສ ມຓ຺ຑລມາໂຬ; ວິນຍຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ເອກກູຏສງ຺ຄຫິໂຕ ຈຕຸຣສ຺ສປາສາໂທຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເລຓນ຺ຕິ ປພ຺ພຕໍ ຂຓິຕ຺ວາ ວາ ປພ຺ຠາຣສ຺ສ ອປ຺ປໂຫນກຏ຺ຐາເນ ກຸຏ຺ຏໍ ອຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ວາ ກຕເສນາສນໍ. ຄຸຫາຕິ ຠູມິທຣິ ວາ ຍຕ຺ຖ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ທີປໍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ປພ຺ພຕຄຸຫາ ວາ ຠູມິຄຸຫາ ວາ. ຣຸກ຺ຂມູລນ຺ຕິ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ວາ ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ວາ. ເວຬຸຄຸມ຺ໂພຕິ ເວຬຸຄຈ຺ໂຉ. ຍຕ຺ຖ ວາ ປນ ຠິກ຺ຂູ ປຏິກ຺ກມນ຺ຕີຕິ ຐເປຕ຺ວາ ວາ ເອຕານິ ມຎ຺ຈາທີນິ ຍຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ, ຍໍ ເຕສໍ ສນ຺ນິປາຕາຣຫຏ຺ຐານໍ, ສພ຺ພເມຕໍ ເສນາສນໍ.

໕໒໘. ຠຊຕີຕິ ອຸເປຕິ. ສມ຺ຠຊຕີຕິ ຕຕ຺ຖ ອຠິຣຕິວເສນ ອນຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ ສຸຏ຺ຐຸ ອຸເປຕິ. ເສວຕີຕິ ນິວາສນວເສນ ເສວຕິ ນິເສວຕີຕິ ອນຸກ຺ກຓ຺ຐມາໂນ ສນ຺ນິສິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ເສວຕິ. ສໍເສວຕີຕິ ເສນາສນວຕ຺ຕໍ ສມ຺ປາເທນ຺ໂຕ ສມ຺ມາ ເສວຕິ.

໕໒໙. ອິທານິ ຍໍ ຕໍ ວິວິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສ ປເຠທໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຣຎ຺ຎໍ ຣຸກ຺ຂມູລນ຺ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ອຣຎ຺ຎນ຺ຕິ ວິນຍປຣິຍາເຍນ ຕາວ ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ຄາມຎ຺ຈ ຄາມູປຈາຣຎ຺ຈ ອວເສສໍ ອຣຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ (ປາຣາ. ໑໒) ອາຄຕໍ. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຣິຍາເຍນ ອາຣຎ຺ຎິກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອາຣຎ຺ຎກໍ ນາມ ເສນາສນໍ ປຎ຺ຈຘນຸສຕິກປຈ຺ຉິມ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ໕໗໓) ອາຄຕໍ. ວິນຍສຸຕ຺ຕນ຺ຕາ ປນ ອຸໂຠປິ ປຣິຍາຍເທສນາ ນາມ. ອຠິຘມ຺ໂມ ນິປ຺ປຣິຍາຍເທສນາຕິ ອຠິຘມ຺ມປຣິຍາເຍນ ອຣຎ຺ຎໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພຫິ ອິນ຺ທຂີລາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ; ອິນ຺ທຂີລໂຕ ພຫິ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໕໓໐. ຣຸກ຺ຂມູລາທີນໍ ປກຕິຍາ ຈ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຠາວໂຕ ຣຸກ຺ຂມູລໍເຍວ ຣຸກ຺ຂມູລນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອປິເຈຕ຺ຖ ຣຸກ຺ຂມູລນ຺ຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ສີຕຈ຺ຉາຍໍ ວິວິຕ຺ຕໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ. ປພ຺ພຕນ຺ຕິ ເສລໍ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ອຸທກໂສຓ຺ຑີສຸ ອຸທກກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ສີຕາຍ ຣຸກ຺ຂຈ຺ຉາຍາຍ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ນານາທິສາສຸ ຂາຍມານາສຸ ສີເຕນ ວາເຕນ ພີຊິຍມານສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ໂຫຕິ. ກນ຺ທຣນ຺ຕິ ກໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຸທກໍ, ເຕນ ທຣິຕໍ ອຸທເກນ ຠິນ຺ນໍ ປພ຺ພຕປ຺ປເທສໍ; ຍໍ ນິຕຸມ຺ພນ຺ຕິປິ ນທີກຸຎ຺ຊນ຺ຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ຣຊຕປຏ຺ຏສທິສາ ວາລິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ມຕ຺ຖເກ ມຓິວິຕານໍ ວິຍ ວນຄຫນໍ, ມຓິກ຺ຂນ຺ຘສທິສໍ ອຸທກໍ ສນ຺ທຕິ. ເອວຣູປໍ ກນ຺ທຣໍ ໂອຣຸຍ຺ຫ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ຄຕ຺ຕານິ ສີຕໍ ກຕ຺ວາ ວາລິກໍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ປໍສຸກູລຈີວຣໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ໂຫຕິ. ຄິຣິຄຸຫນ຺ຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປພ຺ພຕານໍ ອນ຺ຕຣໍ, ເອກສ຺ມິໍເຍວ ວາ ອຸມງ຺ຄສທິສໍ ມຫາວິວຣໍ. ສຸສານລກ຺ຂຓໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໓໔) ວຸຕ຺ຕໍ.

໕໓໑. ວນປຕ຺ຖນ຺ຕິ ຄາມນ຺ຕໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສານໍ ອນຸປຈາຣຏ຺ຐານໍ, ຍຕ຺ຖ ນ ກສນ຺ຕິ ນ ວປນ຺ຕິ. ເຕເນວສ຺ສ ນິທ຺ເທເສ ‘‘ວນປຕ຺ຖນ຺ຕິ ທູຣານເມຕໍ ເສນາສນານໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ວາ ຣຸກ຺ຂມູລາທີສຸ ອິທເມເວກໍ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕໍ, ຕສ຺ມາສ຺ສ ນິກ຺ເຂປປຏິປາຏິຍາ ນິທ຺ເທສໍ ອກຕ຺ວາ ສພ຺ພປຣິຍນ຺ເຕ ນິທ຺ເທໂສ ກໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອພ຺ໂຠກາສນ຺ຕິ ອຈ຺ຉນ຺ນໍ. ອາກງ຺ຂມາໂນ ປເນຕ຺ຖ ຈີວຣກຸຏິໍ ກຕ຺ວາ ວສຕິ. ປລາລປຸຎ຺ຊນ຺ຕິ ປລາລຣາສິ. ມຫາປລາລປຸຎ຺ຊໂຕ ຫິ ປລາລໍ ນິກ຺ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ປພ຺ຠາຣເລຓສທິເສ ອາລເຍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຄຈ຺ຉຄຸມ຺ພາທີນມ຺ປິ ອຸປຣິ ປລາລໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ນິສິນ຺ນາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ; ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ວນປຕ຺ຖນິທ຺ເທເສ ສໂລມຫໍສານນ຺ຕິ ຍຕ຺ຖ ປວິຏ຺ຐສ຺ສ ໂລມຫໍໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ເອວຣູປານໍ ຠີສນກເສນາສນານໍ. ປຣິຍນ຺ຕານນ຺ຕິ ທູຣຠາເວນ ປຣິຍນ຺ເຕ ຐິຕານໍ. ນ ມນຸສ຺ສູປຈາຣານນ຺ຕິ ກສນວປນວເສນ ມນຸສ຺ເສຫິ ອຸປຈຣິຕພ຺ພໍ ວນນ຺ຕໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຐິຕານໍ. ທຸຣຠິສມ຺ຠວານນ຺ຕິ ອລທ຺ຘວິເວກສ຺ສາເທຫິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ວສິຕຸໍ ນສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍານໍ.

໕໓໒. ອປ຺ປສທ຺ທາທິນິທ຺ເທເສ ອປ຺ປສທ຺ທນ຺ຕິ ວຈນສທ຺ເທນ ອປ຺ປສທ຺ທໍ.

໕໓໓. ອປ຺ປນິຄ຺ໂຆສນ຺ຕິ ນຄຣນິຄ຺ໂຆສສທ຺ເທນ ອປ຺ປນິຄ຺ໂຆສໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ສທ຺ທຏ຺ເຐນ ເອກໍ, ຕສ຺ມາສ຺ສ ນິທ຺ເທເສ ‘‘ຍເທວ ຕໍ ອປ຺ປສທ຺ທໍ ຕເທວ ຕໍ ອປ຺ປນິຄ຺ໂຆສ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິຊນວາຕນ຺ຕິ ອນຸສຎ຺ຈຣຓຊນສ຺ສ ສຣີຣວາເຕນ ວິຣຫິຕໍ. ວິຊນວາທນ຺ຕິປິ ປາໂຐ; ອນ຺ໂຕຊນວາເທນ ວິຣຫິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍສ຺ມາ ປນ ຍໍ ອປ຺ປນິຄ຺ໂຆສໍ, ຕເທວ ຊນສຎ຺ຈຣເຓນ ຈ ຊນວາເທນ ຈ ວິຣຫິຕໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາສ຺ສ ນິທ຺ເທເສ ‘‘ຍເທວ ຕໍ ອປ຺ປນິຄ຺ໂຆສໍ ຕເທວ ຕໍ ວິຊນວາຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມນຸສ຺ສຣາຫເສຍ຺ຍກນ຺ຕິ ມນຸສ຺ສານໍ ຣຫສ຺ສກິຣິຍຏ຺ຐານິຍໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ຕໍ ຊນສຎ຺ຈຣຓຣຫິຕໍ ໂຫຕິ, ເຕນສ຺ສ ນິທ຺ເທເສ ‘‘ຍເທວ ຕໍ ວິຊນວາຕໍ ຕເທວ ຕໍ ມນຸສ຺ສຣາຫເສຍ຺ຍກ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຏິສລ຺ລານສາຣຸປ຺ປນ຺ຕິ ວິເວການຸຣູປໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ຕໍ ນິຍເມເນວ ມນຸສ຺ສຣາຫເສຍ຺ຍກໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາສ຺ສ ນິທ຺ເທເສ ‘‘ຍເທວ ຕໍ ມນຸສ຺ສຣາຫເສຍ຺ຍກໍ ຕເທວ ຕໍ ປຏິສລ຺ລານສາຣຸປ຺ປ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໕໓໔. ອຣຎ຺ຎຄຕາທິນິທ຺ເທເສ ອຣຎ຺ຎໍ ວຸຕ຺ຕເມວ. ຕຖາ ຣຸກ຺ຂມູລໍ. ອວເສສໍ ປນ ສພ຺ພມ຺ປິ ເສນາສນໍ ສຸຎ຺ຎາຄາເຣນ ສງ຺ຄຫິຕໍ.

໕໓໕. ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ອູຣຸພທ຺ຘາສນໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ. ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍາຕິ ອຸປຣິມໍ ສຣີຣໍ ອຸຊຸໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາຣສ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏເກ ໂກຏິຍາ ໂກຏິໍ ປຏິປາເທຕ຺ວາ. ເອວຎ຺ຫິ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຈມ຺ມມໍສນ຺ຫາຣູນິ ນ ປຓມນ຺ຕິ. ອຖສ຺ສ ຍາ ເຕສໍ ປຓມນປຈ຺ຈຍາ ຂເຓ ຂເຓ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ຕາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕາສຸ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ໂຫຕິ, ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນ ປຣິປຕຕິ, ວຸຑ຺ຒິໍ ຜາຕິໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ.

໕໓໖. ອຸຊຸໂກ ໂຫຕິ ກາໂຍ ຐິໂຕ ປຓິຫິໂຕຕິ ອິທມ຺ປິ ຫິ ອິມເມວຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໕໓໗. ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານາຠິມຸຂໍ ສຕິໍ ຐປຍິຕ຺ວາ, ມຸຂສມີເປ ວາ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕເນວ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຍໍ ສຕິ ອຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ ສູປຏ຺ຐິຕາ ນາສິກຄ຺ເຄ ວາ ມຸຂນິມິຕ຺ເຕ ວາ’’ຕິ. ມຸຂນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຈຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕໂຣຏ຺ຐສ຺ສ ເວມຊ຺ຌປ຺ປເທໂສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ຍຕ຺ຖ ນາສິກວາໂຕ ປຏິຫຎ຺ຎຕິ; ອຖ ວາ ປຣີຕິ ປຣິຄ຺ຄຫຏ຺ໂຐ, ມຸຂນ຺ຕິ ນິຍ຺ຍານຏ຺ໂຐ, ສຕີຕິ ອຸປຏ຺ຐານຏ຺ໂຐ; ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ປຣິມຸຂໍ ສຕິ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໖໔) ວຸຕ຺ຕນເຍນເປຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ສງ຺ເຂໂປ ‘‘ປຣິຄ຺ຄຫິຕນິຍ຺ຍານໍ ສຕິໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິ.

໕໓໘. ອຠິຊ຺ຌານິທ຺ເທໂສ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ໂຖເຍວ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປວຓ຺ຓນາ – ອຠິຊ຺ຌໍ ໂລເກ ປຫາຍາຕິ ລຸຊ຺ຊນປລຸຊ຺ຊນຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ໂລໂກ. ຕສ຺ມາ ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ຣາຄໍ ປຫາຍ ກາມຈ຺ຉນ຺ທໍ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ.

໕໓໙. ວິຄຕາຠິຊ຺ເຌນາຕິ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວເສນ ປຫີນຕ຺ຕາ ວິຄຕາຠິຊ຺ເຌນ, ນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສທິເສນາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໕໔໑. ອຠິຊ຺ຌາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕີຕິ ອຠິຊ຺ຌາໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ; ຍຖາ ນໍ ສາ ມຸຎ຺ຈຕິ ເຈວ, ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຈ ນ ປຸນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເອວໍ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິທ຺ເທສປເທສຸ ປນສ຺ສ ອາເສວນ຺ໂຕ ໂສເຘຕິ, ຠາເວນ຺ໂຕ ວິໂສເຘຕິ, ພຫຸລີກໂຣນ຺ໂຕ ປຣິໂສເຘຕີຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂມເຈຕີຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໕໔໒-໕໔໓. ພ຺ຍາປາທໂທສໍ ປຫາຍາຕິອາທີນມ຺ປິ ອິມິນາວ ນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕິ ອິມິນາ ຈິຕ຺ຕໍ ປູຕິກຸມ຺ມາສາທໂຍ ວິຍ ປກຕິໍ ຊຫຕີຕິ ພ຺ຍາປາໂທ. ວິກາຣປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປທຸສ຺ສຕິ, ປຣໍ ວາ ປທູເສຕິ ວິນາເສຕີຕິ ປໂທໂສ. ອຸຠຍເມຕໍ ໂກຘສ຺ເສວາຘິວຈນໍ. ເຕເນວ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ໂຍ ພ຺ຍາປາໂທ ໂສ ປໂທໂສ; ໂຍ ປໂທໂສ ໂສ ພ຺ຍາປາໂທ’’ຕິ. ຍສ຺ມາ ເຈສ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ, ຕສ຺ມາ ‘‘ສພ຺ພປາຓຠູຕຫິຕານຸກມ຺ປີ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ອພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ’’ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ວຸຕ຺ຕໍ.

໕໔໖. ຖິນໍ ຈິຕ຺ຕເຄລຎ຺ຎໍ, ມິທ຺ຘໍ ເຈຕສິກເຄລຎ຺ຎໍ; ຖິນຎ຺ຈ ມິທ຺ຘຎ຺ຈ ຖິນມິທ຺ຘໍ. ສນ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອິເມ ທ຺ເວປິ ຘມ຺ມາ ນິໂຣຘສນ຺ຕຕາຍ ສນ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ອິທໍ ສນ຺ຘາເຍຕ຺ຖ ວຈນເຠໂທ ກໂຕ.

໕໔໙. ອາໂລກສຎ຺ຎີຕິ ຣຕ຺ຕິມ຺ປິ ທິວາປິ ທິຏ຺ຐາໂລກສຎ຺ຊານນສມຕ຺ຖາຍ ວິຄຕນີວຣຓາຍ ປຣິສຸທ຺ຘາຍ ສຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ.

໕໕໐. ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນຕິ ສຕິຍາ ຈ ຎາເຓນ ຈ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ອິທໍ ອຸຠຍໍ ອາໂລກສຎ຺ຎາຍ ອຸປກາຣກຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ.

໕໕໓. ວິຄຕຖິນມິທ຺ຘຕາຍ ປນ ອາໂລກສຎ຺ຎາຍ ນິທ຺ເທສປເທສຸ ຈຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິອາທີນິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎເວວຈນາເນວ. ຕຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ຈຕ຺ຕກາຣຓາ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຈຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ອິທໍ ປເນຕ຺ຖ ສກຠາວປຣິຈ຺ຈຊນວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ວນ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ອິທໍ ປຸນ ອນາທິຍນຠາວທສ຺ສນວເສນ. ມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ອິທໍ ສນ຺ຕຕິໂຕ ວິນິໂມຈນວເສນ. ປຫີນຕ຺ຕາຕິ ອິທໍ ມຸຕ຺ຕສ຺ສາປິ ກຕ຺ຖຈິ ຐານາຠາວວເສນ. ປຏິນິສ຺ສຏ຺ຐຕ຺ຕາຕິ ອິທໍ ປຸພ຺ເພ ອາທິນ຺ນປຸພ຺ພສ຺ສ ນິສ຺ສຄ຺ຄທສ຺ສນວເສນ. ປຏິມຸຎ຺ຈໂຕ ວາ ນິສ຺ສຏ຺ຐຕ຺ຕາ ຠາວນາພເລນ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ນິສ຺ສຏ຺ຐຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຫີນປຏິນິສ຺ສຏ຺ຐຕ຺ຕາຕິ ຍຖາວິກ຺ຂມ຺ຠນວເສເນວ ປຫານໍ ໂຫຕິ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ສນ຺ຕຕິໍ ນ ອຊ຺ຌາຣຸຫຕິ, ຕຖາ ປຏິນິສ຺ສຏ຺ຐຕ຺ຕາຕິ. ອາໂລກາ ໂຫຕີຕິ ສປ຺ປຠາ ໂຫຕິ. ນິຣາວຣຓຏ຺ເຐນ ວິວຏາ. ນິຣຸປກ຺ກິເລສຏ຺ເຐນ ປຣິສຸທ຺ຘາ. ປຠສ຺ສຣຏ຺ເຐນ ປຣິໂຍທາຕາ.

໕໕໖. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸທ຺ຘຕາກາໂຣ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ, ອາຣມ຺ມເຓ ອນິຈ຺ຉຍຕາຍ ວຕ຺ຖຸຊ຺ຌາຈາໂຣ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ. ອິຘາປິ ‘‘ສນ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຣິມນເຍເນວ ວຈນເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໕໕໘. ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ໂຉຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉໍ ຕຣິຕ຺ວາ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ນິທ຺ເທເສປິສ຺ສ ຕິຓ຺ໂຓຕິ ອິທໍ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ອນິມຸຄ຺ຄຠາວທສ຺ສນວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸຕ຺ຕິຓ຺ໂຓຕິ ອິທໍ ຕສ຺ສາ ອຕິກ຺ກມທສ຺ສນວເສນ. ນິຕ຺ຕິຓ຺ໂຓຕິ ອິທໍ ຠາວນາພເລນ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ອຸປທ຺ທເວ ຕິຓ຺ຓຠາວທສ຺ສນວເສນ. ປາຣງ຺ຄໂຕຕິ ນິພ຺ພິຈິກິຈ຺ຉາຠາວສງ຺ຂາຕໍ ວິຈິກິຈ຺ຉາປາຣໍ ຄໂຕ. ປາຣມນຸປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ຕເທວ ປາຣໍ ຠາວນານຸໂຍເຄນ ປຕ຺ໂຕຕິ. ເອວມສ຺ສ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ສຜລຕໍ ທສ຺ເສຕິ.

໕໕໙. ອກຖໍກຖີຕິ ‘ກຖມິທໍ ກຖມິທ’ນ຺ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕາຍ ກຖໍກຖາຍ ວິຣຫິໂຕ. ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສູຕິ ອນວຊ຺ຊຘມ຺ເມສຸ. ນ ກງ຺ຂຕີຕິ ‘ອິເມ ນຸ ໂຂ ກຸສລາ’ຕິ ກງ຺ຂໍ ນ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ນ ວິຈິກິຈ຺ຉຕີຕິ ເຕ ຘມ຺ເມ ສຠາວໂຕ ວິນິຈ຺ເຉຕຸໍ ນ ກິຈ຺ຉຕິ, ນ ກິລມຕິ. ອກຖໍກຖີ ໂຫຕີຕິ ‘ກຖໍ ນຸ ໂຂ ອິເມ ກຸສລາ’ຕິ ກຖໍກຖາຍ ຣຫິໂຕ ໂຫຕິ. ນິກ຺ກຖໍກຖີ ວິຄຕກຖໍກໂຖຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ວຈນຕ຺ໂຖ ປເນຕ຺ຖ ກຖໍກຖາໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕຕິ ນິກ຺ກຖໍກໂຖ. ວິຄຕາ ກຖໍກຖາ ອສ຺ສາຕິ ວິຄຕກຖໍກໂຖ.

໕໖໒. ອຸປກ຺ກິເລເສຕິ ອຸປກ຺ກິເລສຠູເຕ. ເຕ ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ກິລິສ຺ສນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ອຸປກ຺ກິເລສາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

໕໖໓. ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣເຓຕິ ຍສ຺ມາ ອິເມ ນີວຣຓາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອນຸປ຺ປນ຺ນາຍ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາຍ ປຎ຺ຎາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕຸໍ ນ ເທນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອປິ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ປຎ຺ຈ ວາ ອຠິຎ຺ຎາໂຍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປາເຕນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣຓາ’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ‘ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ເຈວ ປຎ຺ຎາ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຈ ປຎ຺ຎາ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’ຕິ ອິທມ຺ປິ ຫິ ອິມເມວຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເສສເມຕ຺ຖ ສພ຺ພໍ ເຫຏ຺ຐາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປກາສິຕຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ.

໕໖໔. ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫີຕິອາທີສຸປິ ນິທ຺ເທເສສຸ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທກຓ຺ເຑ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑໖໐) ຣູປາວຈຣນິທ຺ເທເສ ອິເຘວ ຈ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕເມວ. ເກວລຎ຺ຫິ ທຸຕິຍຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານນິທ຺ເທເສສຸປິ ຍຖາ ຕານິ ຌານານິ ເຫຏ຺ຐາ ‘ຕິວງ຺ຄິກໍ ຌານໍ ໂຫຕິ, ທຸວງ຺ຄິກໍ ຌານໍ ໂຫຕີ’ຕິ ວຸຕ຺ຕານິ, ເອວໍ ອວຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາທນ’’ນ຺ຕິອາທິວຈນໂຕ ປຣິຍາເຍນ ສມ຺ປສາທາທີຫິ ສທ຺ຘິໍ ຕານິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ຌານນ຺ຕິ ສມ຺ປສາໂທ ປີຕິສຸຂໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ເສກຄ຺ຄຕາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຕໍ ຕໍ ຌານໍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐນ຺ຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ວິເສໂສ.

໕໘໘. ຍໍ ຕໍ ອຣິຍາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕີຕິປທນິທ຺ເທເສ ປນ ກິຎ຺ຈາປິ ‘ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ ເທເສນ຺ຕີ’ຕິອາທີນິ ສພ຺ພາເນວ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎເວວຈນານິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີ’ຕິອາທິອຸທ຺ເທສວເສນ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ, ນິທ຺ເທສວເສນ ເທເສນ຺ຕິ, ປຏິນິທ຺ເທສວເສນ ປຎ຺ຎາເປນ຺ຕິ, ເຕນ ເຕນ ປກາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ຐເປຕ຺ວາ ປຏ຺ຐເປນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສນ຺ຕາ ວິວຣນ຺ຕິ, ພ຺ຍຎ຺ຊນວິຠາຄໍ ທສ຺ເສນ຺ຕາ ວິຠຊນ຺ຕິ, ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕຠາວໍ ຄມ຺ຠີຣຠາວຎ຺ຈ ນີຫຣິຕ຺ວາ ວາ ໂສຕູນໍ ຎາຓສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐໍ ຊນຍນ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕານິໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ສພ຺ເພຫິປິ ອິເມຫິ ອາກາເຣຫິ ໂສຕູນໍ ອຎ຺ຎາຓນ຺ຘກາຣໍ ວິຘເມນ຺ຕາ ປກາເສນ຺ຕີຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ສມຕິກ຺ກມນິທ຺ເທເສປິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ເຕຫິ ເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ວຸຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ອຕິກ຺ກມນ຺ໂຕ, ອຸປຣິຠູມິປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວີຕິກ຺ກນ຺ໂຕ, ຕໂຕ ອປຣິຫານິຠາເວນ ສມຕິກ຺ກນ຺ໂຕຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ.

໒. ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ

໖໒໓. ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີເຍ ເຫຏ຺ຐາ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທກຓ຺ເຑ ອາຄຕນເຍເນວ ຕນ຺ຕິ ຐປິຕາ. ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ກຸສລວິປາກກິຣິຍວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານໍ ຌານານໍ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສຸທ຺ຘິກນວກາທິເຠໂທປິ ສພ຺ໂພ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕສທິໂສເຍວາຕິ.

ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ.

໓. ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉກວຓ຺ຓນາ

໖໓໘. ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉເກ ປາຬິອນຸສາເຣເນວ ຌານານໍ ກຸສລາທິຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິເກສຸ ປນ ຕິຓ຺ຓໍ ຌານານໍ ນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາທິຠາເວນ ນວຕ຺ຕພ຺ພຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ປເນຕ຺ຖ ມຄ຺ຄກາເລ ຜລກາເລ ວາ ສິຍາ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓາ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ສິຍາ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກຸສລໂຕ ເຕຣສ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານານິ ສພ຺ພຕ຺ຖປາທກຈຕຸຕ຺ຖໍ, ອິທ຺ຘິວິຘຈຕຸຕ຺ຖໍ, ທິພ຺ພໂສຕຎາຓຈຕຸຕ຺ຖໍ, ເຈໂຕປຣິຍຎາຓຈຕຸຕ຺ຖໍ, ປຸພ຺ເພນິວາສຎາຓຈຕຸຕ຺ຖໍ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓຈຕຸຕ຺ຖໍ, ຍຖາກມ຺ມູປຄຎາຓຈຕຸຕ຺ຖໍ, ອນາຄຕໍສຎາຓຈຕຸຕ຺ຖໍ, ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນາທິຈຕຸຕ຺ຖໍ, ໂລກຸຕ຺ຕຣຈຕຸຕ຺ຖນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພຕ຺ຖປາທກຈຕຸຕ຺ຖໍ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓເມວ ໂຫຕິ.

ອິທ຺ຘິວິຘຈຕຸຕ຺ຖໍ ຈິຕ຺ຕວເສນ ກາຍໍ ປຣິຓາເມນ຺ຕສ຺ສ ອທິສ຺ສມາເນນ ກາເຍນ ປາຏິຫາຣິຍກຣເຓ ກາຍາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ, ກາຍວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຓາເມນ຺ຕສ຺ສ ທິສ຺ສມາເນນ ກາເຍນ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ສມາປຕ຺ຕິຈິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓໍ.

ທິພ຺ພໂສຕຎາຓຈຕຸຕ຺ຖໍ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ.

ເຈໂຕປຣິຍຎາຓຈຕຸຕ຺ຖໍ ກາມາວຈຣຈິຕ຺ຕຊານນກາເລ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ, ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣຈິຕ຺ຕຊານນກາເລ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓໍ, ໂລກຸຕ຺ຕຣຈິຕ຺ຕຊານນກາເລ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓໍ. ເຈໂຕປຣິຍຎາຓລາຠີ ປນ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ປຸຖຸຊ຺ຊນານໍເຍວ ຈິຕ຺ຕໍ ຊານາຕິ, ນ ອຣິຍານໍ. ໂສຕາປນ຺ໂນ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ເຈວ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ຈ; ສກທາຄາມີ ສກທາຄາມິໂນ ເຈວ ເຫຏ຺ຐິມານຎ຺ຈ ທ຺ວິນ຺ນໍ; ອນາຄາມີ ອນາຄາມິໂນ ເຈວ ເຫຏ຺ຐິມານຎ຺ຈ ຕິຓ຺ຓໍ; ຂີຓາສໂວ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຊານາຕິ.

ປຸພ຺ເພນິວາສຎາຓຈຕຸຕ຺ຖໍ ກາມາວຈຣກ຺ຂນ຺ຘານຸສ຺ສຣຓກາເລ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ, ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣກ຺ຂນ຺ຘານຸສ຺ສຣຓກາເລ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓໍ, ‘‘ອຕີເຕ ພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘຂີຓາສວາ ມຄ຺ຄໍ ຠາວຍິໍສຸ, ຜລໍ ສຈ຺ຉິກຣິໍສູ’’ຕິ ອນຸສ຺ສຣຓກາເລ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓໍ, ນາມໂຄຕ຺ຕານຸສ຺ສຣຓກາເລ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ.

ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓຈຕຸຕ຺ຖໍ ວຓ຺ຓາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ.

ຍຖາກມ຺ມູປຄຎາຓຈຕຸຕ຺ຖໍ ກາມາວຈຣກມ຺ມານຸສ຺ສຣຓກາເລ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ, ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣກມ຺ມານຸສ຺ສຣຓກາເລ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓໍ.

ອນາຄຕໍສຎາຓຈຕຸຕ຺ຖໍ ອນາຄເຕ ກາມຘາຕຸຍາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຊານນກາເລ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ, ຣູປາຣູປຠເວສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຊານນກາເລ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓໍ, ‘‘ອນາຄເຕ ພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘຂີຓາສວາ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວສ຺ສນ຺ຕິ, ຜລໍ ສຈ຺ຉິກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຊານນກາເລ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓໍ, ‘‘ອນາຄເຕ ສງ຺ໂຂ ນາມ ຣາຊາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິອາທິນາ (ທີ. ນິ. ໓.໑໐໘) ນເຍນ ນາມໂຄຕ຺ຕານຸສ຺ສຣຓກາເລ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ.

ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນຈຕຸຕ຺ຖໍ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ. ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນຈຕຸຕ຺ຖໍ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓໍ.

ໂລກຸຕ຺ຕຣຈຕຸຕ຺ຖໍ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓໍ.

ກິຣິຍໂຕປິ ເຕສໍ ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ຌານານໍ ອິທເມວ ອາຣມ຺ມຓວິຘານໍ. ຕີຓິ ຌານານິ ນມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓາຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓໍ ວາ ເຈໂຕປຣິຍາທິຎາຓໍ ວາ ມຄ຺ຄໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກເຣຍ຺ຍ, ຕີຓິ ຌານານິ ຕຖາ ອປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ນມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓາ, ສຫຊາຕເຫຕຸວເສນ ປນ ສິຍາ ມຄ຺ຄເຫຕຸກາ; ວີຣິຍເຊຏ຺ຐິກາຍ ວາ ວີມໍສາເຊຏ຺ຐິກາຍ ວາ ມຄ຺ຄຠາວນາຍ ມຄ຺ຄາຘິປຕິໂນ; ຉນ຺ທຈິຕ຺ຕເຊຏ຺ຐກກາເລ ຜລກາເລ ຈ ນວຕ຺ຕພ຺ພາ.

ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານນ຺ຕິ ອິຘາປິ ກຸສລໂຕ ເຕຣສສຸ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນສຸ ສພ຺ພຕ຺ຖປາທກອິທ຺ຘິວິຘທິພ຺ພໂສຕທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຍຖາກມ຺ມູປຄຎາຓຈຕຸຕ຺ຖຎ຺ເຈວ ຈຕຸພ຺ພິຘຎ຺ຈ ອາຣຸປ຺ປຈຕຸຕ຺ຖໍ ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓາທິຠາເວນ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເຈໂຕປຣິຍປຸພ຺ເພນິວາສອນາຄຕໍສຎາຓຈຕຸຕ຺ຖໍ ປນ ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ. ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ມຄ຺ຄເຫຕຸກໍ ມຄ຺ຄາຘິປຕີຕິ ວາ; ໂລກຸຕ຺ຕຣຈຕຸຕ຺ຖໍ ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓໍ ນ ໂຫຕິ; ມຄ຺ຄກາເລ ປນ ສຫຊາຕເຫຕຸວເສນ ມຄ຺ຄເຫຕຸກໍ; ວີຣິຍວີມໍສາເຊຏ຺ຐິກາຍ ມຄ຺ຄຠາວນາຍ ມຄ຺ຄາຘິປຕິ; ຉນ຺ທຈິຕ຺ຕເຊຏ຺ຐິກາຍ ເຈວ ມຄ຺ຄຠາວນາຍ ຜລກາເລ ຈ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ກິຣິຍໂຕປິ ທ຺ວາທສສຸ ຌາເນສຸ ອຍເມວ ນໂຍ.

ຕີຓິ ຌານານິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາຕິ ອຕີຕາທີສຸ ເອກຘມ຺ມມ຺ປິ ອາຣພ຺ຠ ອປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານນ຺ຕິ ກຸສລໂຕ ເຕຣສສຸ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນສຸ ສພ຺ພຕ຺ຖປາທກຈຕຸຕ຺ຖໍ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓເມວ. ອິທ຺ຘິວິຘຈຕຸຕ຺ຖໍ ກາຍວເສນ ຈິຕ຺ຕປຣິຓາມເນ ສມາປຕ຺ຕິຈິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ອຕີຕາຣມ຺ມຓໍ; ‘‘ອນາຄເຕ ອິມານິ ປຸປ຺ຜານິ ມາ ມິລາຍິໍສຸ, ທີປາ ມາ ນິພ຺ພາຍິໍສຸ, ເອໂກ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ສມຸຏ຺ຐາຕຸ, ປພ຺ພໂຕ ສມຸຏ຺ຐາຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐານກາເລ ອນາຄຕາຣມ຺ມຓໍ; ຈິຕ຺ຕວເສນ ກາຍປຣິຓາມນກາເລ ກາຍາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓໍ. ທິພ຺ພໂສຕຎາຓຈຕຸຕ຺ຖໍ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນາຣມ຺ມຓໍ. ເຈໂຕປຣິຍຎາຓຈຕຸຕ຺ຖໍ ອຕີເຕ ສຕ຺ຕທິວສພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕຊານນກາເລ ອຕີຕາຣມ຺ມຓໍ; ອນາຄເຕ ສຕ຺ຕທິວສພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກຈິຕ຺ຕຊານນກາເລ ອນາຄຕາຣມ຺ມຓໍ. ‘‘ຍຖາ ອິມສ຺ສ ໂຠໂຕ ມໂນສງ຺ຂາຣາ ປຓິຫິຕາ ອິມສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນນ຺ຕຣາ ອມຸໍ ນາມ ວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ເກສ຺ສຕີຕິ. ໂສ ພຫຸຎ຺ເຈປິ ອາທິສຕິ, ຕເຖວ ຕໍ ໂຫຕິ ໂນ ອຎ຺ຎຖາ’’ຕິ ອິມິນາ ຫິ ສຸຕ຺ເຕນ (ອ. ນິ. ໓.໖໑) ເຈໂຕປຣິຍຎາຓສ຺ເສວ ປວຕ຺ຕິ ປກາສິຕາ. ອທ຺ຘານປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສນ຺ຕຕິປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວເສເນວ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕິກາເລ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓໍ. ວິຕ຺ຖາຣກຖາ ປເນຕ຺ຖ ເຫຏ຺ຐາອຏ຺ຐກຖາກຓ຺ຑວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ.

ປຸພ຺ເພນິວາສຎາຓຈຕຸຕ຺ຖໍ ອຕີຕກ຺ຂນ຺ຘານຸສ຺ສຣຓກາເລ ອຕີຕາຣມ຺ມຓໍ, ນາມໂຄຕ຺ຕານຸສ຺ສຣຓກາເລ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ. ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓຈຕຸຕ຺ຖໍ ວຓ຺ຓາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓໍ. ຍຖາກມ຺ມູປຄຎາຓຈຕຸຕ຺ຖໍ ອຕີຕກມ຺ມເມວ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕີຕິ ອຕີຕາຣມ຺ມຓໍ. ອນາຄຕໍສຎາຓຈຕຸຕ຺ຖໍ ອນາຄຕກ຺ຂນ຺ຘານຸສ຺ສຣຓກາເລ ອນາຄຕາຣມ຺ມຓໍ, ນາມໂຄຕ຺ຕານຸສ຺ສຣຓກາເລ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ. ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນຈຕຸຕ຺ຖໍ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓເມວ. ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນຈຕຸຕ຺ຖໍ ອຕີຕາຣມ຺ມຓເມວ. ໂລກຸຕ຺ຕຣຈຕຸຕ຺ຖໍ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓເມວ. ກິຣິຍໂຕປິ ທ຺ວາທສສຸ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນສຸ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕີຓິ ຌານານິ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓາຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໂຕ ພຫິທ຺ຘາຠູຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕິໂຕ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓາ.

ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານນ຺ຕິ ອິຘາປິ ກຸສລໂຕ ເຕຣສສຸ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນສຸ ສພ຺ພຕ຺ຖປາທກຈຕຸຕ຺ຖໍ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓເມວ.

ອິທ຺ຘິວິຘຈຕຸຕ຺ຖໍ ກາຍວເສນ ຈິຕ຺ຕປຣິຓາມເນປິ ຈິຕ຺ຕວເສນ ກາຍປຣິຓາມເນປິ ອຕ຺ຕໂນວ ກາຍຈິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ; ‘‘ພຫິທ຺ຘາ ຫຕ຺ຖິມ຺ປິ ທສ຺ເສຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປວຕ຺ຕກາເລ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ.

ທິພ຺ພໂສຕຎາຓຈຕຸຕ຺ຖໍ ອຕ຺ຕໂນ ກຸຈ຺ຉິຄຕສທ຺ທາຣມ຺ມຓກາເລ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ, ປຣສ຺ສ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓກາເລ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ, ອຸຠຍວເສນາປິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ.

ເຈໂຕປຣິຍຎາຓຈຕຸຕ຺ຖໍ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓເມວ.

ປຸພ຺ເພນິວາສຎາຓຈຕຸຕ຺ຖໍ ອຕ຺ຕໂນ ຂນ຺ຘານຸສ຺ສຣຓກາເລ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ, ປຣສ຺ສ ຂນ຺ຘານຎ຺ເຈວ ນາມໂຄຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ອນຸສ຺ສຣຓກາເລ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ.

ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓຈຕຸຕ຺ຖໍ ອຕ຺ຕໂນ ຣູປາຣມ຺ມຓກາເລ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ, ປຣສ຺ສ ຣູປາຣມ຺ມຓກາເລ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ, ອຸຠຍວເສນາປິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ.

ຍຖາກມ຺ມູປຄຎາຓຈຕຸຕ຺ຖໍ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມຊານນກາເລ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ, ປຣສ຺ສ ກມ຺ມຊານນກາເລ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ, ອຸຠຍວເສນາປິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ.

ອນາຄຕໍສຎາຓຈຕຸຕ຺ຖໍ ອຕ຺ຕໂນ ອນາຄເຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຊານນກາເລ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ, ປຣສ຺ສ ຂນ຺ຘານຸສ຺ສຣຓກາເລ ເຈວ ນາມໂຄຕ຺ຕານຸສ຺ສຣຓກາເລ ຈ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ, ອຸຠຍວເສນາປິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ.

ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນຈຕຸຕ຺ຖໍ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ. ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນຈຕຸຕ຺ຖໍ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ. ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນຈຕຸຕ຺ຖໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ.

ໂລກຸຕ຺ຕຣຈຕຸຕ຺ຖໍ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓເມວ. ກິຣິຍໂຕປິ ທ຺ວາທສສຸ ຌາເນສຸ ອຍເມວ ນໂຍຕິ.

ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຌານວິຠງ຺ເຄ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີເຍປິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກາເນວ ຌານານິ ກຖິຕານິ; ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີເຍປິ ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉເກປິ. ຕໂຍປິ ຫິ ເອເຕ ນຍາ ເຕຠູມກຘມ຺ມມິສ຺ສກຕ຺ຕາ ເອກປຣິຈ຺ເຉທາ ເອວ. ເອວມຍໍ ຌານວິຠງ຺ໂຄປິ ເຕປຣິວຏ຺ຏໍ ນີຫຣິຕ຺ວາວ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ສິໂຕຕິ.

ສມ຺ໂມຫວິໂນທນິຍາ ວິຠງ຺ຄຏ຺ຐກຖາຍ

ຌານວິຠງ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໓. ອປ຺ປມຎ຺ຎາວິຠງ຺ໂຄ

໑. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ

໖໔໒. ອິທານິ ຕທນນ຺ຕເຣ ອປ຺ປມຎ຺ຎາວິຠງ຺ເຄ ຈຕສ຺ໂສຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ. ອປ຺ປມຎ຺ຎາໂຍຕິ ຜຣຓອປ຺ປມາຓວເສນ ອປ຺ປມຎ຺ຎາໂຍ. ເອຕາ ຫິ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ອປ຺ປມາເຓ ວາ ສຕ຺ເຕ ຜຣນ຺ຕິ, ເອກສຕ຺ຕມ຺ປິ ວາ ອນວເສສຜຣຓວເສນ ຜຣນ຺ຕີຕິ ຜຣຓອປ຺ປມາຓວເສນ ອປ຺ປມຎ຺ຎາໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອິຘ ຠິກ຺ຂູຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ຠິກ຺ຂຸ. ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນາຕິ ເມຕ຺ຕາຍ ສມນ຺ນາຄເຕນ. ເຈຕສາຕິ ຈິຕ຺ເຕນ. ເອກໍ ທິສນ຺ຕິ ເອກິສ຺ສາ ທິສາຍ. ປຐມປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ ສຕ຺ຕໍ ອຸປາທາຍ ເອກທິສາປຣິຍາປນ຺ນສຕ຺ຕຜຣຓວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຜຣິຕ຺ວາຕິ ຜຸສິຕ຺ວາ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ. ວິຫຣຕີຕິ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣາຘິຏ຺ຐິຕໍ ອິຣິຍາປຖວິຫາຣໍ ປວຕ຺ເຕຕິ. ຕຖາ ທຸຕິຍນ຺ຕິ ຍຖາ ປຸຣຕ຺ຖິມາທີສຸ ທິສາສຸ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ຕເຖວ ຕທນນ຺ຕຣໍ ທຸຕິຍໍ ຕຕິຍໍ ຈຕຸຕ຺ຖຎ຺ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິຕິ ອຸທ຺ຘນ຺ຕິ ເຕເນວ ຈ ນເຍນ ອຸປຣິມໍ ທິສນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອໂຘ ຕິຣິຍນ຺ຕິ ອໂຘທິສມ຺ປິ ຕິຣິຍໍທິສມ຺ປິ ເອວເມວ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອໂຘຕິ ເຫຏ຺ຐາ, ຕິຣິຍນ຺ຕິ ອນຸທິສາ. ເອວໍ ສພ຺ພທິສາສຸ ອສ຺ສມຓ຺ຑເລ ອສ຺ສມິວ ເມຕ຺ຕາສຫຄຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສາເຣຕິປິ ປຈ຺ຈາສາເຣຕິປີຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ເອກເມກໍ ທິສໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ໂອຘິໂສ ເມຕ຺ຕາຜຣຓໍ ທສ຺ສິຕໍ. ສພ຺ພຘີຕິອາທິ ປນ ອໂນຘິໂສ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພຘີຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍາຕິ ສພ຺ເພສຸ ຫີນມຊ຺ຌິມຸກ຺ກຏ຺ຐມິຕ຺ຕສປຕ຺ຕມຊ຺ຌຕ຺ຕາທິປ຺ປເຠເທສຸ ອຕ຺ຕຕາຍ ‘ອຍໍ ປຣສຕ຺ໂຕ’ຕິ ວິຠາຄໍ ອກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕສມຕາຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ; ອຖ ວາ ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍາຕິ ສພ຺ເພນ ຈິຕ຺ຕຠາເວນ ອີສກມ຺ປິ ພຫິ ອວິກ຺ຂິປມາໂນຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສພ຺ພາວນ຺ຕນ຺ຕິ ສພ຺ພສຕ຺ຕວນ຺ຕໍ, ສພ຺ພສຕ຺ຕຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂລກນ຺ຕິ ສຕ຺ຕໂລກໍ.

ວິປຸເລນາຕິເອວມາທິປຣິຍາຍທສ຺ສນໂຕ ປເນຕ຺ຖ ປຸນ ‘‘ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ວາ ເອຕ຺ຖ ໂອຘິໂສ ຜຣເຓ ວິຍ ປຸນ ‘ຕຖາ’ສທ຺ໂທ ‘ອິຕິ’ສທ຺ໂທ ວາ ນ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ປຸນ ‘‘ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ; ນິຄມນວເສນ ວາ ເອຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິປຸເລນາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ ຜຣຓວເສນ ວິປຸລຕາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ຠູມິວເສນ ປນ ຕໍ ມຫຄ຺ຄຕໍ, ປຄຸຓວເສນ ອປ຺ປມາຓໍ, ສຕ຺ຕາຣມ຺ມຓວເສນ ຈ ອປ຺ປມາຓໍ, ພ຺ຍາປາທປຈ຺ຈຕ຺ຖິກປ຺ປຫາເນນ ອເວຣໍ, ໂທມນສ຺ສປ຺ປຫານໂຕ ອພ຺ຍາປຊ຺ຌໍ, ນິທ຺ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຍໍ ຕາວ ‘‘ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຐປິຕາຍ ມາຕິກາຍ ອຕ຺ໂຖ.

໖໔໓. ອິທານິ ຍເທຕໍ ‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ ປທຠາຊນີຍໍ, ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ອິທໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ໂທສຈຣິຕສ຺ສ ສປ຺ປາຍໍ, ຕສ຺ມາ ຍຖາຣູເປ ປຸຄ຺ຄເລ ອຍໍ ເມຕ຺ຕາ ອປ຺ປນໍ ປາປຸຓາຕິ, ຕໍ ເມຕ຺ຕາຍ ວຕ຺ຖຸຠູຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ຕາວ ທສ຺ເສຕຸໍ ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ເອກໍ ປຸຄ຺ຄລນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມາຕິ ໂອປມ຺ມຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ, ຍຖາ ເອກໍ ປຸຄ຺ຄລນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປິຍນ຺ຕິ ເປມນີຍໍ. ມນາປນ຺ຕິ ຫທຍວຸຑ຺ຒິກຣໍ. ຕຕ຺ຖ ປຸພ຺ເພວ ສນ຺ນິວາເສນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຫິເຕນ ວາ ປິໂຍ ນາມ ໂຫຕິ, ສີລາທິຄຸຓສມາໂຍເຄນ ມນາໂປ ນາມ; ທານສມານຕ຺ຕຕາຫິ ວາ ປິຍຕາ, ປິຍວຈນອຕ຺ຖຈຣິຍຕາຫິ ມນາປຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຍສ຺ມາ ເຈຕ຺ຖ ປິຍຕາຍ ອິມສ຺ສ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ປຫານໍ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ເມຕ຺ຕາ ສຸຂໍ ຜຣຕິ, ມນາປຕາຍ ອຸທາສີນຕາ ນ ສຓ຺ຐາຕິ, ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປຎ຺ຈ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາຕິ, ຕໂຕ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປານຸປາລິຕາ ເມຕ຺ຕາ ນ ປຣິຫາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ອຸປມໍ ກຕ຺ວາ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ – ປິຍໍ ມນາປນ຺ຕິ. ເມຕ຺ຕາເຍຍ຺ຍາຕິ ເມຕ຺ຕາຍ ຜເຣຍ຺ຍ; ຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ເມຕ຺ຕໍ ກເຣຍ຺ຍ ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວເມວ ສພ຺ເພ ສຕ຺ເຕຕິ ຍຖາ ປິຍໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເມຕ຺ຕາເຍຍ຺ຍ, ເອວໍ ຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ອປ຺ປນາປ຺ປຕ຺ຕາຍ ວສີຠາວໍ ອຸປຄຕາຍ ເມຕ຺ຕາຍ ມຊ຺ຌຕ຺ຕເວຣິສງ຺ຂາເຕປິ ສພ຺ເພ ສຕ຺ເຕ ອນຸກ຺ກເມນ ຜຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເມຕ຺ຕິ ເມຕ຺ຕາຍນາຕິອາທີນິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເນວ.

໖໔໔. ວິທິສໍ ວາຕິ ປທໍ ຕິຣິຍໍ ວາຕິ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ຖວິຠາວນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໖໔໕. ຜຣິຕ຺ວາຕິ ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນ ຜຸສິຕ຺ວາ. ອຘິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາຕິ ອຘິກຠາເວນ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ, ຍຖາ ມຸຕ຺ຕໍ ສຸມຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ສຸປ຺ປສາຣິຕໍ ສຸວິຕ຺ຖຕໍ ຕຖາ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໖໔໘. ສພ຺ພຘິອາທິນິທ຺ເທເສ ຍສ຺ມາ ຕີຓິປິ ເອຕານິ ປທານິ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິການິ, ຕສ຺ມາ ເນສໍ ເອກໂຕວ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ.

໖໕໐. ວິປຸລາທິນິທ຺ເທເສ ຍສ຺ມາ ຍໍ ອປ຺ປນາປ຺ປຕ຺ຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ອນນ຺ຕສຕ຺ຕຜຣຓວເສນ ວິປຸລໍ, ຕໍ ນິຍມໂຕ ຠູມິວເສນ ມຫຄ຺ຄຕໍ ໂຫຕິ. ຍຎ຺ຈ ມຫຄ຺ຄຕໍ ຕໍ ອປ຺ປມາຓໂຄຈຣວເສນ ອປ຺ປມາຓໍ. ຍໍ ອປ຺ປມາຓໍ ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກວິຆາຕວເສນ ອເວຣໍ. ຍຎ຺ຈ ອເວຣໍ ຕໍ ວິຫຕພ຺ຍາປຊ຺ຊຕາຍ ອພ຺ຍາປຊ຺ຊໍ. ຕສ຺ມາ ‘‘ຍໍ ວິປຸລໍ ຕໍ ມຫຄ຺ຄຕ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອເວໂຣ ອພ຺ຍາປຊ຺ໂຊຕິ ເຈຕ຺ຖ ລິງ຺ຄວິປຣິຍາເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ. ມເນນ ວາ ສທ຺ຘິໍ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ – ຍໍ ອປ຺ປມາຓໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ໂສ ອເວໂຣ ມໂນ; ໂຍ ອເວໂຣ ໂສ ອພ຺ຍາປຊ຺ໂຊຕິ. ອປິເຈຕ຺ຖ ເຫຏ຺ຐິມໍ ເຫຏ຺ຐິມໍ ປທໍ ອຸປຣິມສ຺ສ ອຸປຣິມສ຺ສ, ອຸປຣິມໍ ວາ ອຸປຣິມໍ ເຫຏ຺ຐິມສ຺ສ ເຫຏ຺ຐິມສ຺ສ ອຕ຺ໂຖຕິປິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໖໕໓. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ເອກໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ທຸຄ຺ຄຕໍ ທຸຣຸເປຕນ຺ຕິ ອິທມ຺ປິ ກຣຸຓາຍ ວຕ຺ຖຸຠູຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວຣູປສ຺ມິຎ຺ຫິ ປຸຄ຺ຄເລ ພລວກາຣຸຎ຺ຎໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຖ ທຸຄ຺ຄຕນ຺ຕິ ທຸກ຺ເຂນ ສມງ຺ຄີຠາວໍ ຄຕໍ. ທຸຣຸເປຕນ຺ຕິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີຫິ ອຸເປຕໍ. ຄຕິກຸລໂຠຄາທິວເສນ ວາ ຕມຠາເວ ຐິໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ທຸຄ຺ຄໂຕ, ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີຫິ ອຸເປຕຕ຺ຕາ ຕມປຣາຍຓຠາເວ ຐິໂຕ ທຸຣຸເປໂຕຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໖໖໓. ເອກໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ປິຍໍ ມນາປນ຺ຕິ ອິທມ຺ປິ ມຸທິຕາຍ ວຕ຺ຖຸຠູຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຄຕິກຸລໂຠຄາທິວເສນ ໂຊຕິຠາເວ ຐິໂຕ ປິໂຍ, ກາຍສຸຈຣິຕາທີຫິ ອຸເປຕຕ຺ຕາ ໂຊຕິປຣາຍຓຠາເວ ຐິໂຕ ມນາໂປຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໖໗໓. ເນວ ມນາປໍ ນ ອມນາປນ຺ຕິ ອິທມ຺ປິ ອຸເປກ຺ຂາຍ ວຕ຺ຖຸຠູຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ມິຕ຺ຕຠາວໍ ອສມ຺ປຕ຺ຕຕາຍ ເນວ ມນາໂປ, ອມິຕ຺ຕຠາວໍ ອສມ຺ປຕ຺ຕຕາຍ ນ ອມນາໂປຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເສສເມຕ຺ຖ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ເຫຏ຺ຐາ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທກຓ຺ເຑ ວຸຕ຺ຕເມວ. ຠາວນາວິຘານມ຺ປິ ເອເຕສໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານານໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ກຖິຕເມວາຕິ.

ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ.

໒. ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ

ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີຍໍ ກຸສລໂຕປິ ວິປາກໂຕປິ ກິຣິຍໂຕປິ ເຫຏ຺ຐາ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທກຓ຺ເຑ ຠາຊິຕນເຍເນວ ຠາຊິຕໍ. ອຕ຺ໂຖປິສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໓. ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉກວຓ຺ຓນາ

ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉເກ ປາຬິອນຸສາເຣເນວ ເມຕ຺ຕາທີນໍ ກຸສລາທິຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິເກສຸ ປນ ສພ຺ພາປິ ຕີສຸ ຕິເກສຸ ນວຕພ຺ພາຣມ຺ມຓາ ເອວ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິເກ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓາຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ອປ຺ປມຎ຺ຎາວິຠງ຺ເຄ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີເຍປິ ໂລກິຍາ ເອວ ອປ຺ປມຎ຺ຎາໂຍ ກຖິຕາ, ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີເຍປິ ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉເກປິ. ຕໂຍປິ ຫິ ເອເຕ ນຍາ ໂລກິຍຕ຺ຕາ ເອກປຣິຈ຺ເຉທາ ເອວ. ເອວມຍໍ ອປ຺ປມຎ຺ຎາວິຠງ຺ໂຄປິ ເຕປຣິວຏ຺ຏໍ ນີຫຣິຕ຺ວາວ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ສິໂຕຕິ.

ສມ຺ໂມຫວິໂນທນິຍາ ວິຠງ຺ຄຏ຺ຐກຖາຍ

ອປ຺ປມຎ຺ຎາວິຠງ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໔. ສິກ຺ຂາປທວິຠງ຺ໂຄ

໑. ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ

໗໐໓. ອິທານິ ຕທນນ຺ຕເຣ ສິກ຺ຂາປທວິຠງ຺ເຄ ປຎ຺ຈາຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ. ສິກ຺ຂາປທານີຕິ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພປທານິ; ສິກ຺ຂາໂກຏ຺ຐາສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປິຈ ອຸປຣິ ອາຄຕາ ສພ຺ເພປິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໂຕ ສິກ຺ຂາ. ປຎ຺ຈສຸ ປນ ສີລງ຺ເຄສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ອງ຺ຄໍ ຕາສໍ ສິກ຺ຂານໍ ປຕິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ປທນ຺ຕິ ສິກ຺ຂານໍ ປທຕ຺ຕາ ສິກ຺ຂາປທານິ. ປາຓາຕິປາຕາຕິ ປາຓສ຺ສ ອຕິປາຕາ ຆາຕນາ ມາຣຓາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເວຣມຓີຕິ ວິຣຕິ. ອທິນ຺ນາທານາຕິ ອທິນ຺ນສ຺ສ ອາທານາ; ປຣປຣິຄ຺ຄຫິຕສ຺ສ ຫຣຓາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາເມສູຕິ ວຕ຺ຖຸກາເມສຸ. ມິຈ຺ຉາຈາຣາຕິ ກິເລສກາມວເສນ ລາມກາຈາຣາ. ມຸສາວາທາຕິ ອຠູຕວາທໂຕ. ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາຕິ ເອຕ຺ຖ ສຸຣາຕິ ປິຏ຺ຐສຸຣາ, ປູວສຸຣາ, ໂອທນສຸຣາ, ກິຓ຺ຓປກ຺ຂິຕ຺ຕາ, ສມ຺ຠາຣສໍຍຸຕ຺ຕາຕິ ປຎ຺ຈ ສຸຣາ. ເມຣຍນ຺ຕິ ປຸປ຺ຜາສໂວ, ຜລາສໂວ, ຄຸຬາສໂວ, ມຘ຺ວາສໂວ, ສມ຺ຠາຣສໍຍຸຕ຺ໂຕຕິ ປຎ຺ຈ ອາສວາ. ຕທຸຠຍມ຺ປິ ມທນີຍຏ຺ເຐນ ມຊ຺ຊໍ. ຍາຍ ເຈຕນາຍ ຕໍ ປິວນ຺ຕິ, ສາ ປມາທກາຣຓຕ຺ຕາ ປມາທຏ຺ຐານໍ; ຕສ຺ມາ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ. ອຍໍ ຕາເວຕ຺ຖ ມາຕິການິກ຺ເຂປສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ.

໗໐໔. ປທຠາຊນີເຍ ປນ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາມາວຈຣນ຺ຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ. ຍສ຺ມາ ປນ ນ ເກວລໍ ວິຣຕິເຍວ ສິກ຺ຂາປທໍ, ເຈຕນາປິ ສິກ຺ຂາປທເມວ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ທຸຕິຍນໂຍ ທສ຺ສິໂຕ. ຍສ຺ມາ ຈ ນ ເກວລໍ ເອເຕເຍວ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ສິກ຺ຂາປທໍ, ເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ປນ ປໂຣປຓ຺ຓາສຘມ຺ມາປິ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໂກຏ຺ຐາສໂຕ ສິກ຺ຂາປທເມວ, ຕສ຺ມາ ຕຕິຍນໂຍປິ ທສ຺ສິໂຕ.

ຕຕ຺ຖ ທຸວິຘໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຣິຍາຍສິກ຺ຂາປທໍ ນິປ຺ປຣິຍາຍສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ວິຣຕິ ນິປ຺ປຣິຍາຍສິກ຺ຂາປທໍ. ສາ ຫິ ‘‘ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓີ’’ຕິ ປາຬິຍໍ ອາຄຕາ, ໂນ ເຈຕນາ. ວິຣມນ຺ໂຕ ຈ ຕາຍ ເອວ ຕໂຕ ຕໂຕ ວິຣມຕິ, ນ ເຈຕນາຍ. ເຈຕນໍ ປນ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ. ຕຖາ ເສສເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ. ວີຕິກ຺ກມກາເລ ຫິ ເວຣເຈຕນາ ທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ ນາມ. ຕສ຺ມາ ສາ ວິຣຕິກາເລປິ ສຸສີລ຺ຍວເສນ ວຸຕ຺ຕາ. ຜສ຺ສາທໂຍ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຄຫິຕາຕິ.

ອິທານິ ເອເຕສຸ ສິກ຺ຂາປເທສຸ ຎາຓສມຸຕ຺ເຕຊນຕ຺ຖໍ ອິເມສໍ ປາຓາຕິປາຕາທີນໍ ຘມ຺ມໂຕ, ໂກຏ຺ຐາສໂຕ, ອາຣມ຺ມຓໂຕ, ເວທນາໂຕ, ມູລໂຕ, ກມ຺ມໂຕ, ສາວຊ຺ຊໂຕ, ປໂຍຄໂຕ ຈ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ‘ຘມ຺ມໂຕ’ຕິ ປຎ຺ຈເປເຕ ປາຓາຕິປາຕາທໂຍ ເຈຕນາຘມ຺ມາວ ໂຫນ຺ຕິ. ‘ໂກຏ຺ຐາສໂຕ’ ປຎ຺ຈປິ ກມ຺ມປຖາ ເອວ.

‘ອາຣມ຺ມຓໂຕ’ ປາຓາຕິປາໂຕ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍາຣມ຺ມໂຓ. ອທິນ຺ນາທານໍ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ວາ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມຓໍ ວາ. ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສາຣມ຺ມໂຓ. ມຸສາວາໂທ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມໂຓ ວາ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມໂຓ ວາ. ສຸຣາປານໍ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມຓໍ.

‘ເວທນາໂຕ’ ປາຓາຕິປາໂຕ ທຸກ຺ຂເວທໂນ. ອທິນ຺ນາທານໍ ຕິເວທນໍ. ຕຎ຺ຫິ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐສ຺ສ ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍໂຕ ສຸຂເວທນໍ ໂຫຕິ, ຠີຕກາເລ ທຸກ຺ຂເວທນໍ, ມຊ຺ຌຕ຺ຕສ຺ສ ຫຸຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫໂຕ ອທຸກ຺ຂມສຸຂເວທນໍ. ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ສຸຂເວທໂນ ວາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂເວທໂນ ວາ. ມຸສາວາໂທ ອທິນ຺ນາທານໍ ວິຍ ຕິເວທໂນ. ສຸຣາປານໍ ສຸຂມຊ຺ຌຕ຺ຕເວທນໍ.

‘ມູລໂຕ’ ປາຓາຕິປາໂຕ ໂທສໂມຫມູໂລ. ອທິນ຺ນາທານໍ ກິຎ຺ຈິກາເລ ໂລຠໂມຫມູລໍ, ກິຎ຺ຈິກາເລ ໂທສໂມຫມູລໍ. ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ໂລຠໂມຫມູໂລ. ມຸສາວາໂທ ກິຎ຺ຈິກາເລ ໂລຠໂມຫມູໂລ, ກິຎ຺ຈິກາເລ ໂທສໂມຫມູໂລ. ສຸຣາປານໍ ໂລຠໂມຫມູລໍ.

‘ກມ຺ມໂຕ’ ມຸສາວາໂທ ເຈຕ຺ຖ ວຈີກມ຺ມໍ. ເສສາ ກາຍກມ຺ມເມວ.

‘ສາວຊ຺ຊໂຕ’ ປາຓາຕິປາໂຕ ອຕ຺ຖິ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ອຕ຺ຖິ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ຕຖາ ອທິນ຺ນາທານາທີນິ. ເຕສໍ ນານາກຣຓໍ ເຫຏ຺ຐາ ທສ຺ສິຕເມວ.

ອຍໍ ປນ ອປໂຣ ນໂຍ – ກຸນ຺ຖກິປິລ຺ລິກສ຺ສ ຫິ ວໂຘ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ຕໂຕ ມຫນ຺ຕຕຣສ຺ສ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ; ໂສປິ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ຕໂຕ ມຫນ຺ຕຕຣາຍ ສກຸຓິກາຍ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ; ຕໂຕ ໂຄຘາຍ, ຕໂຕ ສສກສ຺ສ, ຕໂຕ ມິຄສ຺ສ, ຕໂຕ ຄວຍສ຺ສ, ຕໂຕ ອສ຺ສສ຺ສ, ຕໂຕ ຫຕ຺ຖິສ຺ສ ວໂຘ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ, ຕໂຕປິ ທຸສ຺ສີລມນຸສ຺ສສ຺ສ, ຕໂຕ ໂຄຣູປສີລກມນຸສ຺ສສ຺ສ, ຕໂຕ ສຣຓຄຕສ຺ສ, ຕໂຕ ປຎ຺ຈສິກ຺ຂາປທິກສ຺ສ, ຕໂຕ ສາມເຓຣສ຺ສ, ຕໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊນຠິກ຺ຂຸໂນ, ຕໂຕ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ, ຕໂຕ ສກທາຄາມິສ຺ສ, ຕໂຕ ອນາຄາມິສ຺ສ, ຕໂຕ ຂີຓາສວສ຺ສ ວໂຘ ອຕິມຫາສາວຊ຺ໂຊເຍວ.

ອທິນ຺ນາທານໍ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ສນ຺ຕເກ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊໍ, ຕໂຕ ໂຄຣູປສີລກສ຺ສ ສນ຺ຕເກ ມຫາສາວຊ຺ຊໍ; ຕໂຕ ສຣຓຄຕສ຺ສ, ຕໂຕ ປຎ຺ຈສິກ຺ຂາປທິກສ຺ສ, ຕໂຕ ສາມເຓຣສ຺ສ, ຕໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊນຠິກ຺ຂຸໂນ, ຕໂຕ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ, ຕໂຕ ສກທາຄາມິສ຺ສ, ຕໂຕ ອນາຄາມິສ຺ສ ສນ຺ຕເກ ມຫາສາວຊ຺ຊໍ, ຕໂຕ ຂີຓາສວສ຺ສ ສນ຺ຕເກ ອຕິມຫາສາວຊ຺ຊໍເຍວ.

ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ທຸສ຺ສີລາຍ ອິຕ຺ຖິຍາ ວີຕິກ຺ກເມ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ຕໂຕ ໂຄຣູປສີລກາຍ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ; ຕໂຕ ສຣຓຄຕາຍ, ປຎ຺ຈສິກ຺ຂາປທິກາຍ, ສາມເຓຣິຍາ, ປຸຖຸຊ຺ຊນຠິກ຺ຂຸນິຍາ, ໂສຕາປນ຺ນາຍ, ສກທາຄາມິນິຍາ, ຕໂຕ ອນາຄາມິນິຍາ ວີຕິກ຺ກເມ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ, ຂີຓາສວາຍ ປນ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ເອກນ຺ຕມຫາສາວຊ຺ໂຊວ.

ມຸສາວາໂທ ກາກຓິກມຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ມຸສາກຖເນ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ຕໂຕ ອຑ຺ຒມາສກສ຺ສ, ມາສກສ຺ສ, ປຎ຺ຈມາສກສ຺ສ, ອຑ຺ຒກຫາປຓສ຺ສ, ກຫາປຓສ຺ສ, ຕໂຕ ອນຄ຺ຆນິຍຠຓ຺ຑສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ມຸສາກຖເນ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ, ມຸສາ ກເຖຕ຺ວາ ປນ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ເອກນ຺ຕມຫາສາວຊ຺ໂຊວ.

ສຸຣາປານໍ ປສຕມຕ຺ຕສ຺ສ ປາເນ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊໍ, ອຎ຺ຊລິມຕ຺ຕສ຺ສ ປາເນ ມຫາສາວຊ຺ຊໍ; ກາຍຈາລນສມຕ຺ຖໍ ປນ ພຫຸໍ ປິວິຕ຺ວາ ຄາມຆາຕນິຄມຆາຕກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ເອກນ຺ຕມຫາສາວຊ຺ຊເມວ.

ປາຓາຕິປາຕຎ຺ຫິ ປຕ຺ວາ ຂີຓາສວສ຺ສ ວໂຘ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ; ອທິນ຺ນາທານໍ ປຕ຺ວາ ຂີຓາສວສນ຺ຕກສ຺ສ ຫຣຓໍ, ມິຈ຺ຉາຈາຣໍ ປຕ຺ວາ ຂີຓາສວາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ວີຕິກ຺ກມນໍ, ມຸສາວາທໍ ປຕ຺ວາ ມຸສາວາເທນ ສງ຺ຆເຠໂທ, ສຸຣາປານໍ ປຕ຺ວາ ກາຍຈາລນສມຕ຺ຖໍ ພຫຸໍ ປິວິຕ຺ວາ ຄາມນິຄມຆາຕນໍ ມຫາສາວຊ຺ຊໍ. ສພ຺ເພຫິປິ ປເນເຕຫິ ມຸສາວາເທນ ສງ຺ຆເຠທນເມວ ມຫາສາວຊ຺ຊໍ. ຕຎ຺ຫິ ກປ຺ປໍ ນິຣເຍ ປາຈນສມຕ຺ຖໍ ມຫາກິພ຺ພິສໍ.

‘ປໂຍຄໂຕ’ຕິ ປາຓາຕິປາໂຕ ສາຫຕ຺ຖິໂກປິ ໂຫຕິ ອາຓຕ຺ຕິໂກປິ. ຕຖາ ອທິນ຺ນາທານໍ. ມິຈ຺ຉາຈາຣມຸສາວາທສຸຣາປານານິ ສາຫຕ຺ຖິກາເນວາຕິ.

ເອວເມຕ຺ຖ ປາຓາຕິປາຕາທີນໍ ຘມ຺ມາທິວເສນ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ຎຕ຺ວາ ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓີຕິອາທີນມ຺ປິ ຘມ຺ມໂຕ, ໂກຏ຺ຐາສໂຕ, ອາຣມ຺ມຓໂຕ, ເວທນາໂຕ, ມູລໂຕ, ກມ຺ມໂຕ, ຂຓ຺ຑໂຕ, ສມາທານໂຕ, ປໂຍຄໂຕ ຈ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ‘ຘມ຺ມໂຕ’ຕິ ປຣິຍາຍສີລວເສນ ປຏິປາຏິຍາ ປຎ຺ຈ ເຈຕນາຘມ຺ມາວ. ‘ໂກຏ຺ຐາສໂຕ’ຕິ ປຎ຺ຈປິ ກມ຺ມປຖາ ເອວ. ‘ອາຣມ຺ມຓໂຕ’ຕິ ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓີ ປຣສ຺ສ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ເວຣເຈຕນາຍ ວິຣມຕິ. ອິຕຣາສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສພ຺ພາປິ ຫິ ເອຕາ ວີຕິກ຺ກມິຕພ຺ພວຕ຺ຖຸໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ເວຣເຈຕນາຫິເຍວ ວິຣມນ຺ຕິ. ‘ເວທນາໂຕ’ຕິ ສພ຺ພາປິ ສຸຂເວທນາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ ມຊ຺ຌຕ຺ຕເວທນາ ວາ. ‘ມູລໂຕ’ຕິ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ອໂລຠອໂທສອໂມຫມູລາ ໂຫນ຺ຕິ, ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ອໂລຠອໂທສມູລາ ໂຫນ຺ຕິ. ‘ກມ຺ມໂຕ’ຕິ ມຸສາວາທາ ເວຣມຓີເຍເວຕ຺ຖ ວຈີກມ຺ມໍ; ເສສາ ກາຍກມ຺ມໍ. ‘ຂຓ຺ຑໂຕ’ຕິ ຄຫຏ຺ຐາ ຍໍ ຍໍ ວີຕິກ຺ກມນ຺ຕິ, ຕໍ ຕເທວ ຂຓ຺ຑໍ ໂຫຕິ ຠິຊ຺ຊຕິ, ອວເສສໍ ນ ຠິຊ຺ຊຕິ. ກສ຺ມາ? ຄຫຏ຺ຐາ ຫິ ອນິພທ຺ຘສີລາ ໂຫນ຺ຕິ, ຍໍ ຍໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ ຕໍ ຕເທວ ໂຄເປນ຺ຕິ. ສາມເຓຣານໍ ປນ ເອກສ຺ມິໍ ວີຕິກ຺ກມນ຺ເຕ ສພ຺ພານິ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ເອຕານິ, ເສສສີລານິປິ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິເຍວ. ເຕສໍ ປນ ວີຕິກ຺ກໂມ ທຓ຺ຑກມ຺ມວຕ຺ຖຸໂກ. ‘ປຸນ ເອວຣູປໍ ນ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ທຓ຺ຑກມ຺ເມ ກເຕ ສີລໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ. ‘ສມາທານໂຕ’ຕິ ສຍເມວ ‘ປຎ຺ຈ ສີລານິ ອຘິຏ຺ຐຫາມີ’ຕິ ອຘິຏ຺ຐຫນ຺ເຕນປິ, ປາຏິເຍກ຺ກໍ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ສມາທິຍນ຺ເຕນປິ ສມາທິຓ຺ຓານິ ໂຫນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘ປຎ຺ຈ ສີລານິ ສມາທິຍາມີ’ຕິ ສມາທິຍນ຺ເຕນປິ, ປາຏິເຍກ຺ກໍ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ສມາທິຍນ຺ເຕນປິ ສມາທິນ຺ນາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ‘ປໂຍຄໂຕ’ ສພ຺ພານິປິ ສາຫຕ຺ຖິກປໂຍຄາເນວາຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

໗໑໒. ອິທານິ ຍາສໍ ສິກ຺ຂານໍ ໂກຏ຺ຐາສຠາເວນ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ສິກ຺ຂາປທານິ ວຸຕ຺ຕານິ, ຕານິ ທສ຺ເສຕຸໍ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ສິກ຺ຂາຕິ ອຍໍ ສິກ຺ຂາວາໂຣ ອາຣທ຺ໂຘ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ສພ຺ເພປິ ຈຕຸຠູມກກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພຠາວໂຕ ສິກ຺ຂາ, ຕສ຺ມາ ເຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາມາວຈຣນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເຫຏ຺ຐາ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທກຓ຺ເຑ (ຘ. ສ. ໑) ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປາຬິໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິຘ ປນ ມຸຂມຕ຺ຕເມວ ທສ຺ສິຕນ຺ຕິ.

ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ.

໓. ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉກວຓ຺ຓນາ

໗໑໔. ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉເກ ປາຬິອນຸສາເຣເນວ ສິກ຺ຂາປທານໍ ກຸສລາທິຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິເກສຸ ປນ ຍານິ ສິກ຺ຂາປທານິ ເອຕ຺ຖ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມຓານີຕິ ວຸຕ຺ຕານິ, ຕານິ ຍສ຺ມາ ສຕ຺ໂຕຕິ ສງ຺ຂໍ ຄເຕ ສງ຺ຂາເຣເຍວ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຍສ຺ມາ ຈ ສພ຺ພານິປິ ເອຕານິ ສມ຺ປຕ຺ຕວິຣຕິວເສເນວ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ’’ຕິ ຈ ‘‘ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍໂຕ ປນ ວິຣມຕິ ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸໂນ ອຈ຺ຈນ຺ຕພຫິທ຺ຘຕ຺ຕາ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓຕາ ເວທິຕພ຺ພາຕິ.

ອິມສ຺ມິໍ ປນ ສິກ຺ຂາປທວິຠງ຺ເຄ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີເຍປິ ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉເກປິ ໂລກິຍາເນວ ສິກ຺ຂາປທານິ ກຖິຕານິ. ອຸໂຠປິ ຫິ ເອເຕ ນຍາ ໂລກິຍຕ຺ຕາ ເອກປຣິຈ຺ເຉທາ ເອວ. ເອວມຍໍ ສິກ຺ຂາປທວິຠງ຺ໂຄ ທ຺ເວປຣິວຏ຺ຏໍ ນີຫຣິຕ຺ວາວ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ສິໂຕຕິ.

ສມ຺ໂມຫວິໂນທນິຍາ ວິຠງ຺ຄຏ຺ຐກຖາຍ

ສິກ຺ຂາປທວິຠງ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໕. ປຏິສມ຺ຠິທາວິຠງ຺ໂຄ

໑. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍໍ

໑. ສງ຺ຄຫວາຣວຓ຺ຓນາ

໗໑໘. ອິທານິ ຕທນນ຺ຕເຣ ປຏິສມ຺ຠິທາວິຠງ຺ເຄ ຈຕສ຺ໂສຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ. ປຏິສມ຺ຠິທາຕິ ປເຠທາ. ຍສ຺ມາ ປນ ປຣໂຕ ອຕ຺ເຖ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາຕິອາທິມາຫ, ຕສ຺ມາ ນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ປເຠທາ, ຎາຓສ຺ເສວ ປເຠທາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິຕິ ‘‘ຈຕສ຺ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາ’’ຕິ ປເທນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຎາຓປ຺ປເຠທາຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ສງ຺ຄຫິໂຕ. ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາຕິ ອຕ຺ເຖ ປຏິສມ຺ຠິທາ; ອຕ຺ຖປ຺ປເຠທສ຺ສ ສລ຺ລກ຺ຂຓວິຠາວນາວວຕ຺ຖານກຣຓສມຕ຺ຖໍ ອຕ຺ເຖ ປເຠທຄຕໍ ຎາຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຘມ຺ມປ຺ປເຠທສ຺ສ ຫິ ສລ຺ລກ຺ຂຓວິຠາວນາວວຕ຺ຖານກຣຓສມຕ຺ຖໍ ຘມ຺ເມ ປເຠທຄຕໍ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ ນາມ. ນິຣຸຕ຺ຕິປ຺ປເຠທສ຺ສ ສລ຺ລກ຺ຂຓວິຠາວນາວວຕ຺ຖານກຣຓສມຕ຺ຖໍ ນິຣຸຕ຺ຕາຠິລາເປ ປເຠທຄຕໍ ຎາຓໍ ນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາ ນາມ. ປຏິຠານປ຺ປເຠທສ຺ສ ສລ຺ລກ຺ຂຓວິຠາວນາວວຕ຺ຖານກຣຓສມຕ຺ຖໍ ປຏິຠາເນ ປເຠທຄຕໍ ຎາຓໍ ປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິທາ ນາມ.

ອິທານິ ຍຖານິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ປຏິສມ຺ຠິທາ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອຕ຺ເຖ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖຕິ ສງ຺ເຂປໂຕ ເຫຕຸຜລໍ. ຕຎ຺ຫິ ເຫຕຸວເສນ ອຣຓີຍໍ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ໂຖຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປເຠທໂຕ ປນ ຍໍກິຎ຺ຈິ ປຈ຺ຈຍສມຸປ຺ປນ຺ນໍ, ນິພ຺ພານໍ, ຠາສິຕຕ຺ໂຖ, ວິປາໂກ, ກິຣິຍາຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ອຕ຺ໂຖຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕໍ ອຕ຺ຖໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ປເຠທຄຕໍ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ.

ຘມ຺ໂມຕິ ສງ຺ເຂປໂຕ ປຈ຺ຈໂຍ. ໂສ ຫິ ຍສ຺ມາ ຕໍ ຕໍ ວິທຫຕິ ປວຕ຺ເຕຕິ ເຈວ ປາເປຕິ ຈ, ຕສ຺ມາ ຘມ຺ໂມຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປເຠທໂຕ ປນ ໂຍ ໂກຈິ ຜລນິພ຺ພຕ຺ຕໂກ ເຫຕຸ, ອຣິຍມຄ຺ໂຄ, ຠາສິຕໍ, ກຸສລໍ, ອກຸສລນ຺ຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ຘມ຺ໂມຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ປເຠທຄຕໍ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ.

ຕຕ຺ຣ ຘມ຺ມນິຣຸຕ຺ຕາຠິລາເປ ຎາຓນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ຈ ຘມ຺ເມ ຈ ຍາ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕິ, ຕສ຺ສາ ອຠິລາເປ ຕໍ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕິໍ ສທ຺ທໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕາຠິລາເປ ປເຠທຄຕໍ ຎາຓໍ ນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາ. ເອວມຍໍ ນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓາ ນາມ ຊາຕາ, ນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິອາຣມ຺ມຓາ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕິ, ອຍໍ ນ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕີ’’ຕິ ຊານນ຺ຕິ. ປຏິສມ຺ຠິທາປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫິ ‘‘ຜສ຺ໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຍໍ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕີ’’ຕິ ຊານາຕິ, ‘‘ຜສ຺ສາ’’ຕິ ວາ ‘‘ຜສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ວາ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ‘‘ອຍໍ ນ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕີ’’ຕິ ຊານາຕິ. ເວທນາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຎ຺ຎໍ ປເນສ ນາມອາຂ຺ຍາຕອຸປສຄ຺ຄພ຺ຍຎ຺ຊນສທ຺ທໍ ຊານາຕິ ນ ຊານາຕີຕິ? ຍທຄ຺ເຄນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕິ, ອຍໍ ນ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕີ’’ຕິ ຊານາຕິ, ຕທຄ຺ເຄນ ຕມ຺ປິ ຊານິສ຺ສຕີຕິ. ຕໍ ປນ ນຍິທໍ ປຏິສມ຺ຠິທາກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອິທໍ ວຕ຺ຖຸ ກຖິຕໍ –

ຕິສ຺ສທຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ກິຣ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ສຸວຓ຺ຓສລາກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາຣສສຸ ຠາສາສຸ ‘ກຕຣຠາສາຍ ກເຖມີ’ຕິ ປວາເຣສິ. ຕໍ ປນ ເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ອຸຄ຺ຄເຫ ຐຕ຺ວາ ປວາຣິຕໍ, ນ ປຏິສມ຺ຠິທາຍ ຐິເຕນ. ໂສ ຫິ ມຫາປຎ຺ຎຕາຍ ຕໍ ຕໍ ຠາສໍ ກຖາເປຕ຺ວາ ກຖາເປຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິ; ຕໂຕ ອຸຄ຺ຄເຫ ຐຕ຺ວາ ເອວໍ ປວາເຣສິ.

ຠາສໍ ນາມ ສຕ຺ຕາ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕີຕິ ວຕ຺ວາ ຈ ປເນຕ຺ຖ ອິທໍ ກຖິຕໍ. ມາຕາປິຕໂຣ ຫິ ທຫຣກາເລ ກຸມາຣເກ ມຎ຺ເຈ ວາ ປີເຐ ວາ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ຕໍ ຕໍ ກຖຍມານາ ຕານິ ຕານິ ກິຈ຺ຈານິ ກໂຣນ຺ຕິ. ທາຣກາ ເຕສໍ ຕໍ ຕໍ ຠາສໍ ວວຕ຺ຖາເປນ຺ຕິ – ອິມິນາ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິມິນາ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ກາເລ ສພ຺ພມ຺ປິ ຠາສໍ ຊານນ຺ຕິ. ມາຕາ ທມິຬີ, ປິຕາ ອນ຺ຘໂກ. ເຕສໍ ຊາໂຕ ທາຣໂກ ສເຈ ມາຕຸກຖໍ ປຐມໍ ສຸຓາຕິ, ທມິຬຠາສໍ ຠາສິສ຺ສຕິ; ສເຈ ປິຕຸກຖໍ ປຐມໍ ສຸຓາຕິ, ອນ຺ຘກຠາສໍ ຠາສິສ຺ສຕິ. ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ປນ ກຖໍ ອສ຺ສຸຓນ຺ໂຕ ມາຄຘຠາສໍ ຠາສິສ຺ສຕິ.

ໂຍປິ ອຄາມເກ ມຫາຣຎ຺ເຎ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ໂຎ ກເຖນ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ໂສປິ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ວຈນໍ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ ມາຄຘຠາສເມວ ຠາສິສ຺ສຕິ. ນິຣເຍ, ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍໍ, ເປຕ຺ຕິວິສເຍ, ມນຸສ຺ສໂລເກ, ເທວໂລເກຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ມາຄຘຠາສາວ ອຸສ຺ສນ຺ນາ. ຕຕ຺ຖ ເສສາ ໂອຏ຺ຏກິຣາຕອນ຺ຘກໂຍນກທມິຬຠາສາທິກາ ອຏ຺ຐາຣສ ຠາສາ ປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຍເມເວກາ ຍຖາຠຸຈ຺ຈພ຺ຣຫ຺ມໂວຫາຣອຣິຍໂວຫາຣສງ຺ຂາຕາ ມາຄຘຠາສາ ນ ປຣິວຕ຺ຕຕິ. ສມ຺ມາສພຸທ຺ໂຘປິ ເຕປິຏກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ຕນ຺ຕິໍ ອາໂຣເປນ຺ໂຕ ມາຄຘຠາສາຍ ເອວ ອາໂຣເປສິ. ກສ຺ມາ? ເອວຎ຺ຫິ ອຕ຺ຖໍ ອາຫຣິຕຸໍ ສຸຂໍ ໂຫຕິ. ມາຄຘຠາສາຍ ຫິ ຕນ຺ຕິໍ ອາຣຸຬ຺ຫສ຺ສ ພຸທ຺ຘວຈນສ຺ສ ປຏິສມ຺ຠິທາປ຺ປຕ຺ຕານໍ ໂສຕປຖາຄມນເມວ ປປຎ຺ໂຈ; ໂສເຕ ປນ ສງ຺ຆຏ຺ຏິຕມຕ຺ເຕເຍວ ນຍສເຕນ ນຍສຫສ຺ເສນ ອຕ຺ໂຖ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ອຎ຺ຎາຍ ປນ ຠາສາຍ ຕນ຺ຕິໍ ອາຣຸຬ຺ຫໍ ໂປເຖຕ຺ວາ ໂປເຖຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ພຫຸມ຺ປິ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປນ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ປຏິສມ຺ຠິທາປ຺ປຕ຺ຕິ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອຣິຍສາວໂກ ໂນ ປຏິສມ຺ຠິທາປ຺ປໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ຎາເຓສຸ ຎາຓນ຺ຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖກຎາຓໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ຎາຓໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ປເຠທຄຕໍ ຎາຓໍ ປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິທາຕິ. ອິມາ ປນ ຈຕສ຺ໂສປິ ປຏິສມ຺ຠິທາ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ປເຠທໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ປຎ຺ຈຫິ ກາຣເຓຫິ ວິສທາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ກຕເມສຸ ທ຺ວີສຸ? ເສກ຺ຂຠູມິຍຎ຺ຈ ອເສກ຺ຂຠູມິຍຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣສ຺ສ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖຣສ຺ສ ມຫາກຈ຺ຈາຍນຕ຺ເຖຣສ຺ສ ມຫາໂກຏ຺ຐິຕຕ຺ເຖຣສ຺ສາຕິ ອສີຕິຍາປິ ມຫາເຖຣານໍ ປຏິສມ຺ຠິທາ ອເສກ຺ຂຠູມິຍໍ ປເຠທໍ ຄຕາ. ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຄຫປຕິໂນ ຘມ຺ມິກສ຺ສ ອຸປາສກສ຺ສ ອຸປາລິສ຺ສ ຄຫປຕິໂນ ຂຸຊ຺ຊຸຕ຺ຕຣາຍ ອຸປາສິກາຍາຕິ ເອວມາທີນໍ ປຏິສມ຺ຠິທາ ເສກ຺ຂຠູມິຍໍ ປເຠທໍ ຄຕາຕິ ອິມາສຸ ທ຺ວີສຸ ຠູມີສຸ ປເຠທໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ກາຣເຓຫິ ປຏິສມ຺ຠິທາ ວິສທາ ໂຫນ຺ຕີຕິ? ອຘິຄເມນ, ປຣິຍຕ຺ຕິຍາ, ສວເນນ, ປຣິປຸຈ຺ຉາຍ, ປຸພ຺ພໂຍເຄນາຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘ອຘິຄໂມ’ ນາມ ອຣຫຕ຺ຕໍ. ຕຎ຺ຫິ ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຏິສມ຺ຠິທາ ວິສທາ ໂຫນ຺ຕິ. ‘ປຣິຍຕ຺ຕິ’ ນາມ ພຸທ຺ຘວຈນໍ. ຕຎ຺ຫິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ປຏິສມ຺ຠິທາ ວິສທາ ໂຫນ຺ຕິ. ‘ສວນໍ’ ນາມ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ. ສກ຺ກຈ຺ຈຎ຺ຫິ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕສ຺ສ ປຏິສມ຺ຠິທາ ວິສທາ ໂຫນ຺ຕິ. ‘ປຣິປຸຈ຺ຉາ’ ນາມ ອຏ຺ຐກຖາ. ອຸຄ຺ຄຫິຕປາຬິຍາ ອຕ຺ຖໍ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ຫິ ປຏິສມ຺ຠິທາ ວິສທາ ໂຫນ຺ຕິ. ‘ປຸພ຺ພໂຍໂຄ’ ນາມ ປຸພ຺ພໂຍຄາວຈຣຕາ, ອຕີຕຠເວ ຫຣຓປຈ຺ຈາຫຣຓນເຍນ ປຣິຄ຺ຄຫິຕກມ຺ມຏ຺ຐານຕາ; ປຸພ຺ພໂຍຄາວຈຣສ຺ສ ຫິ ປຏິສມ຺ຠິທາ ວິສທາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຸນພ຺ພສຸກຸຏຸມ຺ພິກປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣສ຺ສ ປຏິສມ຺ຠິທາ ວິສທາ ອເຫສຸໍ. ໂສ ກິຣ ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີເປ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປຣຕີຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂຍນກຘມ຺ມຣກ຺ຂິຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນາວໍ ອຠິຣຸຫນຕິຕ຺ເຖ ເອກສ຺ມິໍ ປເທ ອຸປ຺ປນ຺ນກງ຺ໂຂ ໂຍຊນສຕມຄ຺ຄໍ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ເອກສ຺ສ ກຸຏຸມ຺ພິກສ຺ສ ປຎ຺ຫໍ ກເຖສິ. ໂສ ປສີທິຕ຺ວາ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກໍ ກມ຺ພລໍ ອທາສິ. ໂສປິ ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອທາສິ. ເຖໂຣ ວາສິຍາ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ນິສີທນຏ຺ຐາເນ ປຣິຠຓ຺ຑໍ ກາເຣສິ. ກິມຕ຺ຖາຍາຕິ? ປຈ຺ຉິມາຍ ຊນຕາຍ ອນຸຄ຺ຄຫຕ຺ຖາຍາຕິ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຄຕມຄ຺ຄໍ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອນາຄເຕ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປູເຣຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣປິ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ກງ຺ຂໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຊມ຺ພຸໂກລປຏ຺ຏເນ ໂອຣຸຍ຺ຫ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊນເວລາຍ ວາລິກວິຫາຣໍ ປຕ຺ວາ ສມ຺ມຊ຺ຊິ. ຕສ຺ສ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕຏ຺ຐານໍ ທິສ຺ວາ ‘ອິທໍ ວີຕຣາຄສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ມຏ຺ຐຏ຺ຐານ’ນ຺ຕິ ເຖຣສ຺ສ ວີມໍສນຕ຺ຖາຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ເຖໂຣ ປຏິສມ຺ຠິທາປ຺ປຕ຺ຕຕາຍ ປຸຈ຺ຉິຕປຸຈ຺ຉິເຕ ປຎ຺ເຫ ກເຖສີຕິ.

ປຣິຍຕ຺ຕິຍາ ປນ ຕິສ຺ສທຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ເຈວ ນາຄເສນຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຈ ປຏິສມ຺ຠິທາ ວິສທາ ອເຫສຸໍ. ສກ຺ກຈ຺ຈຘມ຺ມສວເນນ ສຸຘມ຺ມສາມເຓຣສ຺ສ ປຏິສມ຺ຠິທາ ວິສທາ ອເຫສຸໍ. ໂສ ກິຣ ຕລງ຺ຄຣວາສີ ຘມ຺ມທິນ຺ນຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຠາຄິເນຍ຺ໂຍ ຂຸຣຄ຺ເຄເຍວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ ມາຕຸລຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຘມ຺ມວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐາເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ສຸຓນ຺ໂຕເຍວ ຕີຓິ ປິຏການິ ປຄຸຓານິ ອກາສິ. ອຸຄ຺ຄຫິຕປາຬິຍາ ອຕ຺ຖໍ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ປນ ຕິສ຺ສທຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ເອວ ປຏິສມ຺ຠິທາ ວິສທາ ອເຫສຸໍ. ຄຕປຈ຺ຈາຄຕວຕ຺ຕໍ ປນ ປູເຣຕ຺ວາ ຍາວ ອນຸໂລມໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ອາຄຕານໍ ວິສທຠາວປ຺ປຕ຺ຕປຏິສມ຺ຠິທານໍ ປຸພ຺ພໂຍຄາວຈຣານໍ ອນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ.

ເອເຕສຸ ປນ ກາຣເຓສຸ ປຣິຍຕ຺ຕິ, ສວນໍ, ປຣິປຸຈ຺ຉາຕິ ອິມານິ ຕີຓິ ປເຠທສ຺ເສວ ພລວກາຣຓານິ. ປຸພ຺ພໂຍໂຄ ອຘິຄມສ຺ສ ພລວປຈ຺ຈໂຍ, ປເຠທສ຺ສ ໂຫຕິ ນ ໂຫຕີຕິ? ໂຫຕິ, ນ ປນ ຕຖາ. ປຣິຍຕ຺ຕິສວນປຣິປຸຈ຺ຉາ ຫິ ປຸພ຺ເພ ໂຫນ຺ຕຸ ວາ ມາ ວາ, ປຸພ຺ພໂຍເຄນ ປຸພ຺ເພ ເຈວ ເອຕຣຫິ ຈ ສງ຺ຂາຣສມ຺ມສນໍ ວິນາ ປຏິສມ຺ຠິທາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອິເມ ປນ ທ຺ເວປິ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປຏິສມ຺ຠິທາ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠຕ຺ວາ ວິສທາ ກໂຣນ຺ຕີຕິ.

ສງ຺ຄຫວາຣວຓ຺ຓນາ.

໒. ສຈ຺ຈວາຣາທິວຓ຺ຓນາ

໗໑໙. ອິທານິ ເຍ ສງ຺ຄຫວາເຣ ປຎ຺ຈ ອຕ຺ຖາ ຈ ຘມ຺ມາ ຈ ສງ຺ຄຫິຕາ, ເຕສໍ ປເຠທທສ຺ສນນເຍນ ປຏິສມ຺ຠິທາ ວິຠຊິຕຸໍ ປຸນ ຈຕສ຺ໂສຕິອາທິນາ ນເຍນ ປເຠທວາໂຣ ອາຣທ຺ໂຘ. ໂສ ສຈ຺ຈວາຣເຫຕຸວາຣຘມ຺ມວາຣປຈ຺ຈຍາກາຣວາຣປຣິຍຕ຺ຕິວາຣວເສນ ປຎ຺ຈວິໂຘ. ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຈຍສມຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈສ຺ສ ປຈ຺ຈເຍນ ປຕ຺ຕພ຺ພສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສ ຈ ອຕ຺ຖຠາວໍ, ຜລນິພ຺ພຕ຺ຕກສ຺ສ ສມຸທຍສ຺ສ ນິພ຺ພານສມ຺ປາປກສ຺ສ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ຈ ຘມ຺ມຠາວຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ສຈ຺ຈວາໂຣ’ ວຸຕ຺ໂຕ. ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ປນ ເຫຕຸຜລນິພ຺ພຕ຺ຕກສ຺ສ ເຫຕຸໂນ ຘມ຺ມຠາວໍ, ເຫຕຸຜລສ຺ສ ຈ ອຕ຺ຖຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ເຫຕຸວາໂຣ’ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖ ຈ ເຫຕຸຜລກ຺ກມວເສນ ອຸປ຺ປຏິປາຏິຍາ ປຐມໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ. ເຍ ປນ ຘມ຺ມາ ຕມ຺ຫາ ຕມ຺ຫາ ຣູປາຣູປປ຺ປເຠທາ ເຫຕຸໂຕ ຊາຕາ, ເຕສໍ ອຕ຺ຖຠາວໍ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຈ ຣູປາຣູປຘມ຺ມປ຺ປເຠທສ຺ສ ເຫຕຸໂນ ຘມ຺ມຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ຘມ຺ມວາໂຣ’ ວຸຕ຺ໂຕ. ຊຣາມຣຓາທີນໍ ປນ ອຕ຺ຖຠາວໍ, ຊຣາມຣຓາທິສມຸທຍສງ຺ຂາຕານໍ ຊາຕິອາທີນຎ຺ຈ ຘມ຺ມຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ປຈ຺ຈຍາກາຣວາໂຣ’ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕໂຕ ປຣິຍຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ຘມ຺ມຠາວໍ, ຠາສິຕສງ຺ຂາເຕນ ປຈ຺ຈເຍນ ປຕ຺ຕພ຺ພສ຺ສ ຠາສິຕຕ຺ຖສ຺ສ ຈ ອຕ຺ຖຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ປຣິຍຕ຺ຕິວາໂຣ’ ວຸຕ຺ໂຕ.

ຕຕ຺ຖ ຈ ຍສ຺ມາ ຠາສິຕໍ ຎຕ຺ວາ ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ຎາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ຠາສິຕຠາສິຕຕ຺ຖກ຺ກເມນ ອຸປ຺ປຏິປາຏິຍາ ປຐມໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ. ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ມສ຺ສ ຈ ປເຠທທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉາປຸພ຺ພງ຺ຄໂມ ປຏິນິທ຺ເທສວາໂຣ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິອາທີຫິ ນວຫິ ອງ຺ເຄຫິ ນິປ຺ປເທສໂຕ ຕນ຺ຕິ ຄຫິຕາ. ອຍໍ ອິມສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ, ອຍໍ ອິມສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖຕິ ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ຐາເນ ຠາສິຕວເສນ ນິປ຺ປເທສໂຕ ຕນ຺ຕິ ເອວ ຄຫິຕາຕິ.

ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ.

໒. ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ

໗໒໕. ຕຕ຺ຖ ຕິສ຺ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາ ໂລກິຍາ. ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກາ. ສາ ຫິ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓານໍ ມຄ຺ຄຜລຎາຓານໍ ວເສນ ໂລກຸຕ຺ຕຣາປິ ໂຫຕິ. ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີເຍ ກຸສລາກຸສລວິປາກກິຣິຍານໍ ວເສນ ຈຕູຫິ ວາເຣຫິ ວິຠຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຕ຺ຕການິ ເຫຏ຺ຐາ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທກຓ຺ເຑ (ຘ. ສ. ໑ ອາທໂຍ) ກຸສລຈິຕ຺ຕານິ ວິຠຕ຺ຕານິ, ເຕສໍ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ວເສນ ເອເກກສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ຕນິທ຺ເທເສ ຈຕສ຺ໂສ ຈຕສ຺ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາ ວິຠຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອກຸສລຈິຕ຺ເຕສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ວິປາກກິຣິຍວາເຣສຸ ວິປາກກິຣິຍານໍ ອຕ຺ເຖນ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ, ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ, ເອເກກສ຺ມິໍ ວິປາກຈິຕ຺ເຕ ຈ ກິຣິຍຈິຕ຺ເຕ ຈ ຕິສ຺ໂສ ຕິສ຺ໂສວ ປຏິສມ຺ຠິທາ ວິຠຕ຺ຕາ. ປາຬິ ປນ ມຸຂມຕ຺ຕເມວ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສໍຂິຕ຺ຕາ. ສາ ເຫຏ຺ຐາ ອາຄຕວິຕ຺ຖາຣວເສເນວ ເວທິຕພ຺ພາ.

ກສ຺ມາ ປນ ຍຖາ ກຸສລາກຸສລວາເຣສຸ ‘‘ເຕສໍ ວິປາເກ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວມິຘ ‘‘ເຍສໍ ຘມ຺ມານໍ ອິເມ ວິປາກາ, ເຕສຸ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ’’ຕິ ເອວໍ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ? ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ຍທິ ເອວໍ, ‘‘ເຕສໍ ວິປາເກ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ’’ຕິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຍໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາປິ ອິຘ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ສິຍາຕິ? ໂນ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ກສ຺ມາ? ເຫຏ຺ຐາ ວິປາກກິຣິຍຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທວເສນ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ກິຣິຍວາເຣ ຈ ‘‘ເຍສໍ ຘມ຺ມານໍ ອິເມ ກິຣິຍາ’’ຕິ ວຈນເມວ ນ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ ທ຺ວີສຸປິ ອິເມສຸ ວາເຣສຸ ຕິສ຺ໂສ ຕິສ຺ໂສວ ປຏິສມ຺ຠິທາ ວິຠຕ຺ຕາ.

ຕຕ຺ຖ ຍາຍ ນິຣຸຕ຺ຕິຍາ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ ຍາຍ ນິຣຸຕ຺ຕິຍາ ເຕສໍ ຜສ຺ໂສ ໂຫຕີຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ‘‘ອຍໍ ຜສ຺ໂສ, ອຍໍ ເວທນາ’’ຕິ ເອວໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມນິຣຸຕ຺ຕາຠິລາເປ ຎາຓນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ຘມ຺ເມ ຈ ປວຕ຺ຕມານາຍ ຕສ຺ສາ ຘມ຺ມນິຣຸຕ຺ຕິຍາ ສຠາວປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ອຠິລາເປ ຎາຓໍ. ອຠິລາປສທ຺ທໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນຎາຓເມວ ອິຘາປິ ກຖິຕໍ. ເຍນ ຎາເຓນາຕິ ເຍນ ປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິທາຎາເຓນ. ຕານິ ຎາຓານິ ຊານາຕີຕິ ອິຕຣານິ ຕີຓິ ປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓານິ ຊານາຕິ.

ອິທານິ ຍຖາ ຍໍ ຎາຓໍ ຕານິ ຎາຓານິ ຊານາຕິ, ຕຖາ ຕສ຺ສ ເຕສຸ ປວຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິມານິ ຎາຓານິ ອິທມຕ຺ຖໂຊຕການີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອິທມຕ຺ຖໂຊຕການີຕິ ອິມສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ໂຊຕການິ ປກາສການິ; ອິມໍ ນາມ ອຕ຺ຖໍ ໂຊເຕນ຺ຕິ ປກາເສນ຺ຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕິ ຎາເຓສຸ ຎາຓນ຺ຕິ ອິມິນາ ອາກາເຣນ ປວຕ຺ຕໍ ຕີສຸ ຎາເຓສຸ ຎາຓໍ ປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິທາ ນາມ.

ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ອຍໍ ປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິທາ ‘ອິມິສ຺ສາ ອິທໍ ກິຈ຺ຈໍ, ອິມິສ຺ສາ ອິທໍ ກິຈ຺ຈ’ນ຺ຕິ ອິຕຣາສໍ ປຏິສມ຺ຠິທານໍ ກິຈ຺ຈໍ ຊານາຕິ, ສຍໍ ປນ ຕາສໍ ກິຈ຺ຈໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ພຫຸສ຺ສຸຕຘມ຺ມກຖິໂກ ວິຍ ອປ຺ປສ຺ສຸຕຘມ຺ມກຖິກສ຺ສ. ທ຺ເວ ກິຣ ຠິກ຺ຂູ. ເອໂກ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ, ເອໂກ ອປ຺ປສ຺ສຸໂຕ. ເຕ ເອກໂຕວ ເອກໍ ຘມ຺ມກຖາມຄ຺ຄໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ອປ຺ປສ຺ສຸໂຕ ສຣສມ຺ປນ຺ໂນ ອໂຫສິ, ອິຕໂຣ ມນ຺ທສ຺ສໂຣ. ເຕສຸ ອປ຺ປສ຺ສຸໂຕ ຄຕຄຕຏ຺ຐາເນ ອຕ຺ຕໂນ ສຣສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສກລປຣິສໍ ໂຂເຠຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ກເຖສິ. ຘມ຺ມໍ ສຸຓມານາ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐມານສາ ຫຸຕ຺ວາ – ‘ຍຖາ ເອສ ຘມ຺ມໍ ກເຖສິ, ເອໂກ ຕິປິຏກຘໂຣ ມຎ຺ເຎ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ພຫຸສ຺ສຸຕຠິກ຺ຂຸ ປນ – ‘ຘມ຺ມສວເນ ຊານິສ຺ສຖ ອຍໍ ຕິປິຏກຘໂຣ ວາ ໂນ ວາ’ຕິ ອາຫ. ໂສ ກິຎ຺ຈາປິ ເອວມາຫ, ຍຖາ ປນ ສກລປຣິສໍ ໂຂເຠຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ກເຖຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວມສ຺ສ ກຖນສມຕ຺ຖຕາ ນຕ຺ຖິ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິທາ, ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ວິຍ ອປ຺ປສ຺ສຸຕສ຺ສ, ອິຕຣາສໍ ກິຈ຺ຈໍ ຊານາຕິ, ສຍໍ ປນ ຕໍ ກິຈ຺ຈໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ.

໗໔໖. ເອວໍ ກຸສລຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາທິວເສນ ປຏິສມ຺ຠິທາ ວິຠຊິຕ຺ວາ ອິທານິ ຕາສໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານຠູຕໍ ເຂຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸນ ຈຕສ຺ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕິສ຺ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາ ກາມາວຈຣກຸສລໂຕ ຈຕູສຸ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທສູຕິ ອິທໍ ເສກ຺ຂານໍ ວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕສຎ຺ຫິປິ ຘມ຺ມປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຈປ຺ປກາຣໍ ຘມ຺ມໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ຈຕູສຸ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກຸສລຈິຕ຺ເຕສຸ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕຖາ ນິຣຸຕ຺ຕິປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລ ສທ຺ທໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາ; ຎາຓໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລ ສພ຺ພຕ຺ຖກຎາຓໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິທາຕິ.

ກິຣິຍໂຕ ຈຕູສູຕິ ອິທໍ ປນ ອເສກ຺ຂານໍ ວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕສຎ຺ຫິ ຘມ຺ມໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຈປ຺ປກາຣໍ ຘມ຺ມໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ຈຕູສຸ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກິຣິຍຈິຕ຺ເຕສຸ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕຖາ ນິຣຸຕ຺ຕິປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລ ສທ຺ທໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາ; ຎາຓໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລ ສພ຺ພຕ຺ຖກຎາຓໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິທາຕິ.

ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ ເອເຕສຸ ເຈວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອິທໍ ປນ ເສກ຺ຂາເສກ຺ຂານໍ ວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ຫິ ເສກ຺ຂານໍ ອຕ຺ຖປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປເຠທໍ ອຕ຺ຖໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ຈຕູສຸ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກຸສລຈິຕ຺ເຕສຸ ອຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ມຄ຺ຄຜລກາເລ ຈ ມຄ຺ຄຜເລສຸ. ອເສກ຺ຂສ຺ສ ປນ ອຕ຺ຖໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປເຠທເມວ ອຕ຺ຖໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ຈຕູສຸ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກິຣິຍຈິຕ຺ເຕສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຜລກາເລ ຈ ອຸປຣິເມ ສາມຎ຺ຎຜເລຕິ. ເອວເມຕາ ເສກ຺ຂາເສກ຺ຂານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອິມາສຸ ຠູມີສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ຠູມິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອຍໍ ນໂຍ ທສ຺ສິໂຕຕິ.

ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ.

໓. ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉກວຓ຺ຓນາ

໗໔໗. ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉເກ ປາຬິອນຸສາເຣເນວ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຏິສມ຺ຠິທານໍ ກຸສລາທິຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິເກສຸ ປນ ນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາ ສທ຺ທເມວ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕີຕິ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ. ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ ກາມາວຈຣວິປາກກິຣິຍສງ຺ຂາຕຎ຺ເຈວ ປຈ຺ຈຍສມຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ ອຕ຺ຖໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ; ວຸຕ຺ຕປ຺ປເຠທເມວ ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣໍ ອຕ຺ຖໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓາ; ໂລກຸຕ຺ຕຣວິປາກຕ຺ຖຎ຺ເຈວ ປຣມຕ຺ຖຎ຺ຈ ນິພ຺ພານໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓາ. ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ ກາມາວຈຣໍ ກຸສລຘມ຺ມໍ ອກຸສລຘມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມຎ຺ຈ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ; ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣໍ ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມຎ຺ຈ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓາ; ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມຎ຺ຈ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓາ. ປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິທາ ກາມາວຈຣກຸສລວິປາກກິຣິຍຎາຓານິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ; ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣານິ ກຸສລວິປາກກິຣິຍຎາຓານິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ເຕສໍ ອາຣມ຺ມຓານິ ວິຊານນ຺ຕສ຺ສ ມຫຄ຺ຄຕາຣມ຺ມຓາ; ໂລກຸຕ຺ຕຣານິ ກຸສລວິປາກຎາຓານິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓາ.

ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ ສຫຊາຕເຫຕຸວເສນ ສິຍາ ມຄ຺ຄເຫຕຸກາ, ວີຣິຍເຊຏ຺ຐິກາຍ ມຄ຺ຄຠາວນາຍ ສິຍາ ມຄ຺ຄາຘິປຕິ, ຉນ຺ທຈິຕ຺ຕເຊຏ຺ຐິກາຍ ນວຕ຺ຕພ຺ພາ, ຜລກາເລປິ ນວຕ຺ຕພ຺ພາ ເອວ. ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ ມຄ຺ຄໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລ ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓາ, ມຄ຺ຄໍ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓາຘິປຕິວເສນ ມຄ຺ຄາຘິປຕິ. ປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິທາ ມຄ຺ຄຎາຓໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລ ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓາ, ມຄ຺ຄໍ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ມຄ຺ຄາຘິປຕິ, ເສສຎາຓໍ ປຎ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓາ. ນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນເມວ ສທ຺ທໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕີຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາ.

ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ ອຕີຕໍ ວິປາກຕ຺ຖໍ ກິຣິຍຕ຺ຖໍ ປຈ຺ຈຍສມຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ອຕີຕາຣມ຺ມຓາ, ອນາຄຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ອນາຄຕາຣມ຺ມຓາ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາ, ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ປຣມຕ຺ຖໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓາ. ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ ອຕີຕໍ ກຸສລໍ ອກຸສລໍ ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມຎ຺ຈ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ອຕີຕາຣມ຺ມຓາ, ອນາຄຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ອນາຄຕາຣມ຺ມຓາ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາ. ປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິທາ ອຕີຕໍ ກຸສລຎາຓໍ ວິປາກຎາຓໍ ກິຣິຍຎາຓຎ຺ຈ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ອຕີຕາຣມ຺ມຓາ, ອນາຄຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ອນາຄຕາຣມ຺ມຓາ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາ.

ນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓາ. ອິຕຣາສຸ ຕີສຸ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວິປາກຕ຺ຖໍ ກິຣິຍຕ຺ຖໍ ປຈ຺ຈຍສມຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ, ພຫິທ຺ຘາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓາ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓາ, ປຣມຕ຺ຖໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓາ ເອວ. ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ກຸສລາກຸສລໍ ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ, ພຫິທ຺ຘາ ກຸສລາກຸສລໍ ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓາ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາ ກຸສລາກຸສລໍ ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓາ. ປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິທາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ກຸສລວິປາກກິຣິຍຎາຓໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ, ພຫິທ຺ຘາ…ເປ… ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາ ກຸສລວິປາກກິຣິຍຎາຓໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກາເລ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓາຕິ.

ອິຘາປິ ຕິສ຺ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາ ໂລກິຍາ; ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ປຏິສມ຺ຠິທາວິຠງ຺ເຄ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຕໂຍປິ ນຍາ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກຕ຺ຕາ ເອກປຣິຈ຺ເຉທາວ ກຖິຕາ. ຕີສຸປິ ຫິ ເອຕາສຸ ຕິສ຺ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາ ໂລກິຍາ, ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາຕິ. ເອວມຍໍ ປຏິສມ຺ຠິທາວິຠງ຺ໂຄປິ ເຕປຣິວຏ຺ຏໍ ນີຫຣິຕ຺ວາວ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ສິໂຕຕິ.

ສມ຺ໂມຫວິໂນທນິຍາ ວິຠງ຺ຄຏ຺ຐກຖາຍ

ປຏິສມ຺ຠິທາວິຠງ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໖. ຎາຓວິຠງ຺ໂຄ

໑. ເອກກມາຕິກາທິວຓ຺ຓນາ

໗໕໑. ອິທານິ ຕທນນ຺ຕເຣ ຎາຓວິຠງ຺ເຄ ເອກວິເຘນ ຎາຓວຕ຺ຖູຕິອາທິນາ ນເຍນ ປຐມໍ ເອກວິຘາທີຫິ ທສວິຘປຣິໂຍສາເນຫິ ທສຫິ ປຣິຈ຺ເຉເທຫິ ມາຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕປທານຸກ຺ກເມນ ນິທ຺ເທໂສ ກໂຕ.

ຕຕ຺ຖ ເອກວິເຘນາຕິ ເອກປ຺ປກາເຣນ, ເອກໂກຏ຺ຐາເສນ ວາ. ຎາຓວຕ຺ຖູຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ຎາຓຎ຺ຈ ຕໍ ວຕ຺ຖຸ ຈ ນານປ຺ປກາຣານໍ ສມ຺ປຕ຺ຕີນນ຺ຕິ ຎາຓວຕ຺ຖຸ; ໂອກາສຏ຺ເຐນ ຎາຓສ຺ສ ວຕ຺ຖູຕິປິ ຎາຓວຕ຺ຖຸ. ອິຘ ປນ ປຸຣິເມເນວຕ຺ເຖນ ຎາຓວຕ຺ຖຸ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຕເນວ ເອກວິຘປຣິຈ຺ເຉທາວສາເນ ‘‘ຍາຖາວກວຕ຺ຖຸວິຠາວນາ ປຎ຺ຎາ – ເອວໍ ເອກວິເຘນ ຎາຓວຕ຺ຖູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຎ຺ຈ ວິຎ຺ຎາຓາຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ປຎ຺ຈ. ນ ເຫຕູຕິອາທີນິ ເຫຏ຺ຐາ ຘມ຺ມສງ຺ຄຫຏ຺ຐກຖາຍໍ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑.໖) ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ. ສງ຺ເຂປໂຕ ປເນຕ຺ຖ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ຕໍ ນິທ຺ເທສວາເຣ ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ຍຖາ ເຈຕ຺ຖ, ເອວໍ ທຸກມາຕິກາທິປເທສຸປິ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ຕໍ ຕຕ຺ເຖວ ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ນິກ຺ເຂປປຣິຈ຺ເຉທມຕ຺ຕໍ ປເນຕ຺ຖ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ‘‘ນ ເຫຕຸ ອເຫຕຸກາ’’ຕິອາທີຫິ ຕາວ ຘມ຺ມສງ຺ຄຫມາຕິກາວເສນ, ‘‘ອນິຈ຺ຈາ ຊຣາຠິຠູຕາ’’ຕິອາທີຫິ ອມາຕິກາວເສນາຕິ ສງ຺ເຂປໂຕ ທຸວິເຘຫິ ປເຠທໂຕ ອຏ຺ຐສຕ຺ຕຕິຍາ ປເທຫິ ເອກກມາຕິກາ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ.

ທຸການຸຣູເປຫິ ປນ ປຎ຺ຈຕິໍສາຍ ທຸເກຫິ ທຸກມາຕິກາ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ.

ຕິການຸຣູເປຫິ ‘‘ຈິນ຺ຕາມຍາ ປຎ຺ຎາ’’ຕິອາທີຫິ ຈຕູຫິ ພາຫິຣຕ຺ຕິເກຫິ, ‘‘ວິປາກາ ປຎ຺ຎາ’’ຕິອາທີຫິ ອນິຍມິຕປຎ຺ຎາວເສນ ວຸຕ຺ເຕຫິ ຈຸທ຺ທສຫິ ມາຕິກາຕິເກຫິ, ວິຕກ຺ກຕ຺ຕິເກ ປຐມປເທນ ນິຍມິຕປຎ຺ຎາວເສນ ວຸຕ຺ເຕຫິ ເຕຣສຫິ, ທຸຕິຍປເທນ ນິຍມິຕປຎ຺ຎາວເສນ ວຸຕ຺ເຕຫິ ສຕ຺ຕຫິ, ຕຕິຍປເທນ ນິຍມິຕປຎ຺ຎາວເສນ ວຸຕ຺ເຕຫິ ທ຺ວາທສຫິ, ປີຕິຕ຺ຕິເກ ຈ ປຐມປເທນ ນິຍມິຕປຎ຺ຎາວເສນ ວຸຕ຺ເຕຫິ ເຕຣສຫິ, ຕຖາ ທຸຕິຍປເທນ, ຕຕິຍປເທນ ນິຍມິຕປຎ຺ຎາວເສນ ວຸຕ຺ເຕຫິ ທ຺ວາທສຫີຕິ ອຏ຺ຐາສີຕິຍາ ຕິເກຫິ ຕິກມາຕິກາ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ.

ຈຕຸກ຺ກມາຕິກາ ປນ ‘ກມ຺ມສ຺ສກຕຎາຓ’ນ຺ຕິອາທີຫິ ເອກວີສຕິຍາ ຈຕຸກ຺ເກຫິ, ປຎ຺ຈກມາຕິກາ ທ຺ວີຫິ ປຎ຺ຈເກຫິ, ຉກ຺ກມາຕິກາ ເອເກນ ຉກ຺ເກນ, ສຕ຺ຕກມາຕິກາ ‘‘ສຕ຺ຕສຕ຺ຕຕິ ຎາຓວຕ຺ຖູນີ’’ຕິ ເອວໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ວຸຕ຺ເຕຫິ ເອກາທສຫິ ສຕ຺ຕເກຫິ, ອຏ຺ຐກມາຕິກາ ເອເກນ ອຏ຺ຐເກນ, ນວກມາຕິກາ ເອເກນ ນວເກນ.

໑໐. ທສກມາຕິກາວຓ຺ຓນາ

໗໖໐. ທສກມາຕິກາ ‘‘ທສ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕຖາຄຕພລານີ’’ຕິອາທິນາ ເອເກເນວ ທສເກນ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ທສາຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ. ຕຖາຄຕສ຺ສາຕິ ຍຖາ ວິປສ຺ສີອາທໂຍ ປຸພ຺ພກາ ອິສໂຍ ອາຄຕາ ຕຖາ ອາຄຕສ຺ສ; ຍຖາ ຈ ເຕ ຄຕາ ຕຖາ ຄຕສ຺ສ. ຕຖາຄຕພລານີຕິ ອຎ຺ເຎຫິ ອສາຘາຣຓານິ ຕຖາຄຕສ຺ເສວ ພລານິ; ຍຖາ ວາ ປຸພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ພລານິ ປຸຎ຺ຎຸສ຺ສຍສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອາຄຕານິ ຕຖາ ອາຄຕພລານີຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ທຸວິຘໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ພລໍ – ກາຍພລຎ຺ຈ ຎາຓພລຎ຺ຈ. ເຕສຸ ກາຍພລໍ ຫຕ຺ຖິກຸລານຸສາເຣເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ໂປຣາເຓຫິ –

ກາຬາວກຎ຺ຈ ຄງ຺ເຄຍ຺ຍໍ, ປຓ຺ຑຣໍ ຕມ຺ພປິງ຺ຄລໍ;

ຄນ຺ຘມງ຺ຄລເຫມຎ຺ຈ, ອຸໂປສຖຉທ຺ທນ຺ຕິເມ ທສາຕິ. –

ອິມານິ ຫິ ທສ ຫຕ຺ຖິກຸລານິ.

ຕຕ຺ຖ ‘ກາຬາວກ’ນ຺ຕິ ປກຕິຫຕ຺ຖິກຸລໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍໍ ທສນ຺ນໍ ປຸຣິສານໍ ກາຍພລໍ ຕໍ ເອກສ຺ສ ກາຬາວກຫຕ຺ຖິໂນ. ຍໍ ທສນ຺ນໍ ກາຬາວການໍ ພລໍ ຕໍ ເອກສ຺ສ ຄງ຺ເຄຍສ຺ສ. ຍໍ ທສນ຺ນໍ ຄງ຺ເຄຍ຺ຍານໍ ຕໍ ເອກສ຺ສ ປຓ຺ຑຣສ຺ສ. ຍໍ ທສນ຺ນໍ ປຓ຺ຑຣານໍ ຕໍ ເອກສ຺ສ ຕມ຺ພສ຺ສ. ຍໍ ທສນ຺ນໍ ຕມ຺ພານໍ ຕໍ ເອກສ຺ສ ປິງ຺ຄລສ຺ສ. ຍໍ ທສນ຺ນໍ ປິງ຺ຄລານໍ ຕໍ ເອກສ຺ສ ຄນ຺ຘຫຕ຺ຖິໂນ. ຍໍ ທສນ຺ນໍ ຄນ຺ຘຫຕ຺ຖີນໍ ຕໍ ເອກສ຺ສ ມງ຺ຄລສ຺ສ. ຍໍ ທສນ຺ນໍ ມງ຺ຄລານໍ ຕໍ ເອກສ຺ສ ເຫມວຕສ຺ສ. ຍໍ ທສນ຺ນໍ ເຫມວຕານໍ ຕໍ ເອກສ຺ສ ອຸໂປສຖສ຺ສ. ຍໍ ທສນ຺ນໍ ອຸໂປສຖານໍ ຕໍ ເອກສ຺ສ ຉທ຺ທນ຺ຕສ຺ສ. ຍໍ ທສນ຺ນໍ ຉທ຺ທນ຺ຕານໍ ຕໍ ເອກສ຺ສ ຕຖາຄຕສ຺ສ. ນາຣາຍນສງ຺ຂາຕພລນ຺ຕິປິ ອິທເມວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕເທຕໍ ປກຕິຫຕ຺ຖີນໍ ຄຓນາຍ ຫຕ຺ຖິໂກຏິສຫສ຺ສານໍ, ປຸຣິສຄຓນາຍ ທສນ຺ນໍ ປຸຣິສໂກຏິສຫສ຺ສານໍ ພລໍ ໂຫຕິ. ອິທໍ ຕາວ ຕຖາຄຕສ຺ສ ກາຍພລໍ.

ຎາຓພລໍ ປນ ອິຘ ຕາວ ປາຬິຍໍ ອາຄຕເມວ ທສພລຎາຓໍ. ມຫາສີຫນາເທ (ມ. ນິ. ໑.໑໔໖ ອາທໂຍ) ທສພລຎາຓໍ, ຈຕຸເວສາຣຊ຺ຊຎາຓໍ, ອຏ຺ຐສຸ ປຣິສາສຸ ອກມ຺ປນຎາຓໍ, ຈຕຸໂຍນິປຣິຈ຺ເຉທກຎາຓໍ, ປຎ຺ຈຄຕິປຣິຈ຺ເຉທກຎາຓໍ, ສໍຍຸຕ຺ຕເກ (ສໍ. ນິ. ໒.໓໓-໓໔) ອາຄຕານິ ເຕສຕ຺ຕຕິ ຎາຓານິ, ສຕ຺ຕສຕ຺ຕຕິ ຎາຓານີຕິ ເອວໍ ອຎ຺ຎານິປິ ອເນການິ ຎາຓສຫສ຺ສານິ – ເອຕໍ ຎາຓພລໍ ນາມ. ອິຘາປິ ຎາຓພລເມວ ອຘິປ຺ເປຕໍ ຎາຓຎ຺ຫິ ອກມ຺ປິຍຏ຺ເຐນ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກຏ຺ເຐນ ຈ ພລນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເຍຫິ ພເລຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ເຍຫິ ທສຫິ ຎາຓພເລຫິ ອຸເປໂຕ ສມຸເປໂຕ. ອາສຠໍ ຐານນ຺ຕິ ເສຏ຺ຐຏ຺ຐານໍ ອຸຕ຺ຕມຏ຺ຐານໍ; ອາສຠາ ວາ ປຸພ຺ພພຸທ຺ຘາ, ເຕສໍ ຐານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປິ ຈ ຄວສຕເຊຏ຺ຐໂກ ອຸສໂຠ, ຄວສຫສ຺ສເຊຏ຺ຐໂກ ວສໂຠ; ວຊສຕເຊຏ຺ຐໂກ ວາ ອຸສໂຠ, ວຊສຫສ຺ສເຊຏ຺ຐໂກ ວສໂຠ; ສພ຺ພຄວເສຏ຺ໂຐ ສພ຺ພປຣິສ຺ສຍສໂຫ ເສໂຕ ປາສາທິໂກ ມຫາຠາຣວໂຫ ອສນິສຕສທ຺ເທຫິປິ ອກມ຺ປນີໂຍ ນິສໂຠ. ໂສ ອິຘ ອຸສໂຠຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ອິທມ຺ປິ ຫິ ຕສ຺ສ ປຣິຍາຍວຈນໍ. ອຸສຠສ຺ສ ອິທນ຺ຕິ ອາສຠໍ. ຐານນ຺ຕິ ຈຕູຫິ ປາເທຫິ ປຖວິໍ ອຸປ຺ປີເຬຕ຺ວາ ອຈລຏ຺ຐານໍ. ອິທໍ ປນ ອາສຠໍ ວິຍາຕິ ອາສຠໍ. ຍເຖວ ຫິ ນິສຠສງ຺ຂາໂຕ ອຸສໂຠ ອຸສຠພເລນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຈຕູຫິ ປາເທຫິ ປຖວິໍ ອຸປ຺ປີເຬຕ຺ວາ ອຈລຏ຺ຐາເນນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອວໍ ຕຖາຄໂຕປິ ທສຫິ ຕຖາຄຕພເລຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຈຕູຫິ ເວສາຣຊ຺ຊປາເທຫິ ອຏ຺ຐປຣິສປຖວິໍ ອຸປ຺ປີເຬຕ຺ວາ ສເທວເກ ໂລເກ ເກນຈິ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກນ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ເຕນ ອກມ຺ປິໂຍ ອຈລຏ຺ຐາເນນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ເອວໍ ຕິຏ຺ຐມາໂນ ຈ ຕໍ ອາສຠໍ ຐານໍ ປຏິຊານາຕິ, ອຸປຄຈ຺ຉຕິ, ນ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຕິ, ອຕ຺ຕນິ ອາໂຣເປຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອາສຠໍ ຐານໍ ປຏິຊານາຕີ’’ຕິ.

ປຣິສາສູຕິ ອຏ຺ຐສຸ ປຣິສາສຸ. ສີຫນາທໍ ນທຕີຕິ ເສຏ຺ຐນາທໍ ອຠີຕນາທໍ ນທຕິ, ສີຫນາທສທິສໍ ວາ ນາທໍ ນທຕິ. ອຍມຕ຺ໂຖ ສີຫນາທສຸຕ຺ເຕນ ທີເປຕພ຺ໂພ. ຍຖາ ວາ ສີໂຫ ສຫນໂຕ ຈ ຫນນໂຕ ຈ ສີໂຫຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ຕຖາຄໂຕ ໂລກຘມ຺ມານໍ ສຫນໂຕ ປຣປ຺ປວາທານຎ຺ຈ ຫນນໂຕ ສີໂຫຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ສີຫສ຺ສ ນາທໍ ສີຫນາທໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ສີໂຫ ສີຫພເລນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວິສາຣໂທ ວິຄຕໂລມຫໍໂສ ສີຫນາທໍ ນທຕິ, ເອວໍ ຕຖາຄຕສີໂຫປິ ຕຖາຄຕພເລຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຏ຺ຐສຸ ປຣິສາສຸ ວິສາຣໂທ ວິຄຕໂລມຫໍໂສ ‘‘ອິຕິ ຣູປ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ນານາວິຘເທສນາວິລາສສມ຺ປນ຺ນໍ ສີຫນາທໍ ນທຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຣິສາສຸ ສີຫນາທໍ ນທຕີ’’ຕິ.

ພ຺ຣຫ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ພ຺ຣຫ຺ມນ຺ຕິ ເສຏ຺ຐໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ວິສຸທ຺ຘໍ. ຈກ຺ກສທ຺ໂທ ຈ ປນາຍໍ –

ສມ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ລກ຺ຂເຓ ຈ, ຣຖງ຺ເຄ ອິຣິຍາປເຖ;

ທາເນ ຣຕນຘມ຺ມູຣ, ຈກ຺ກາທີສຸ ຈ ທິສ຺ສຕິ;

ຘມ຺ມຈກ຺ເກ ອິຘ ມໂຕ, ຕຎ຺ຈ ທ຺ເວຘາ ວິຠາວເຍ.

‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈກ຺ການິ ເຍຫິ ສມນ຺ນາຄຕານໍ ເທວມນຸສ຺ສານ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໔.໓໑) ຫິ ອຍໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ເຫຏ຺ຐາ ປາທຕເລສຸ ຈກ຺ການິ ຊາຕານີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໓໕) ເອຕ຺ຖ ລກ຺ຂເຓ. ‘‘ຈກ຺ກໍວ ວຫໂຕ ປທ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ປ. ໑) ເອຕ຺ຖ ຣຖງ຺ເຄ. ‘‘ຈຕຸຈກ຺ກໍ ນວທ຺ວາຣ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໙) ເອຕ຺ຖ ອິຣິຍາປເຖ. ‘‘ທທໍ ຠຸຎ຺ຊ ມາ ຈ ປມາໂທ, ຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ຕຍ ສພ຺ພປາຓິນ’’ນ຺ຕິ (ຊາ. ໑.໗.໑໔໙) ເອຕ຺ຖ ທາເນ. ‘‘ທິພ຺ພໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ປາຕຸຣໂຫສີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຣຕນຈກ຺ເກ. ‘‘ມຍາ ປວຕ຺ຕິຕໍ ຈກ຺ກ’’ນ຺ຕິ (ສຸ. ນິ. ໕໖໒) ເອຕ຺ຖ ຘມ຺ມຈກ຺ເກ. ‘‘ອິຈ຺ຉາຫຕສ຺ສ ໂປສສ຺ສ ຈກ຺ກໍ ຠມຕິ ມຕ຺ຖເກ’’ຕິ (ຊາ. ໑.໑.໑໐໔; ໑.໕.໑໐໓) ເອຕ຺ຖ ອຸຣຈກ຺ເກ. ‘‘ຂຸຣປຣິຍນ຺ເຕນ ເຈປິ ຈກ຺ເກນາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໑໖໖) ເອຕ຺ຖ ປຫຣຓຈກ຺ເກ. ‘‘ອສນິວິຈກ຺ກ’’ນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໖໑; ສໍ. ນິ. ໒.໑໖໒) ເອຕ຺ຖ ອສນິມຓ຺ຑເລ. ອິຘ ປນາຍໍ ຘມ຺ມຈກ຺ເກ ມໂຕ.

ຕໍ ປນ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ທຸວິຘໍ ໂຫຕິ – ປຏິເວຘຎາຓຎ຺ຈ ເທສນາຎາຓຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາປຠາວິຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຣິຍຜລາວຫໍ ປຏິເວຘຎາຓໍ; ກຣຸຓາປຠາວິຕໍ ສາວການໍ ອຣິຍຜລາວຫໍ ເທສນາຎາຓໍ. ຕຕ຺ຖ ປຏິເວຘຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ທຸວິຘໍ. ຕຎ຺ຫິ ອຠິນິກ຺ຂມນໂຕ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ, ຜລກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ; ຕຸສິຕຠວນໂຕ ວາ ຍາວ ມຫາໂພຘິປລ຺ລງ຺ເກ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ, ຜລກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ; ທີປງ຺ກຣພ຺ຍາກຣຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວາ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ, ຜລກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ເທສນາຎາຓມ຺ປິ ປວຕ຺ຕມານໍ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຸວິຘໍ. ຕຎ຺ຫິ ຍາວ ອຎ຺ຎາໂກຓ຺ຑຎ຺ຎສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄາ ປວຕ຺ຕມານໍ, ຜລກ຺ຂເຓ ປວຕ຺ຕໍ ນາມ. ເຕສຸ ປຏິເວຘຎາຓໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ, ເທສນາຎາຓໍ ໂລກິຍໍ. ອຸຠຍມ຺ປິ ປເນຕໍ ອຎ຺ເຎຫິ ອສາຘາຣຓໍ ພຸທ຺ຘານໍເຍວ ໂອຣສຎາຓໍ.

ອິທານິ ເຍຫິ ທສຫິ ພເລຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຕຖາຄໂຕ ອາສຠໍ ຐານໍ ປຏິຊານາຕິ, ຍານິ ອາທິໂຕວ ‘‘ທສ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕຖາຄຕພລານີ’’ຕິ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕານິ, ຕານິ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ກຕມານິ ທສ? ອິຘ ຕຖາຄໂຕ ຐານຎ຺ຈ ຐານໂຕຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຐານຎ຺ຈ ຐານໂຕຕິ ກາຣຓຎ຺ຈ ກາຣຓໂຕ. ກາຣຓຎ຺ຫິ ຍສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ຜລໍ ຕິຏ຺ຐຕິ ຕທາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເຈວ ປວຕ຺ຕຕິ ຈ, ຕສ຺ມາ ຐານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕໍ ຠຄວາ ‘‘ເຍ ເຍ ຘມ຺ມາ ເຍສໍ ເຍສໍ ຘມ຺ມານໍ ເຫຕູ ປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປາທາຍ ຕໍ ຕໍ ຐານ’’ນ຺ຕິ ຈ ‘ເຍ ເຍ ຘມ຺ມາ ເຍສໍ ເຍສໍ ຘມ຺ມານໍ ນ ເຫຕູ ນ ປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປາທາຍ ຕໍ ຕໍ ອຏ຺ຐານ’ນ຺ຕິ ຈ ປຊານນ຺ໂຕ ຐານຎ຺ຈ ຐານໂຕ ອຏ຺ຐານຎ຺ຈ ອຏ຺ຐານໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ຍມ຺ປີຕິ ເຍນ ຎາເຓນ. ອິທມ຺ປິ ຕຖາຄຕສ຺ສາຕິ ອິທມ຺ປິ ຐານາຏ຺ຐານຎາຓໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕຖາຄຕພລໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ສພ຺ພປເທສຸ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ກມ຺ມສມາທານານນ຺ຕິ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ກຕານໍ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມານໍ; ກມ຺ມເມວ ວາ ກມ຺ມສມາທານໍ. ຐານໂສ ເຫຕຸໂສຕິ ປຈ຺ຈຍໂຕ ເຈວ ເຫຕຸໂຕ ຈ. ຕຕ຺ຖ ຄຕິອຸປຘິກາລປໂຍຄາ ວິປາກສ຺ສ ຐານໍ, ກມ຺ມໍ ເຫຕຸ.

ສພ຺ພຕ຺ຖ ຄາມິນິນ຺ຕິ ສພ຺ພຄຕິຄາມິນິຎ຺ຈ ອຄຕິຄາມິນິຎ຺ຈ. ປຏິປທນ຺ຕິ ມຄ຺ຄໍ. ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕີຕິ ພຫູສຸປິ ມນຸສ຺ເສສຸ ເອກເມວ ປາຓໍ ຆາເຕນ຺ເຕສຸ ‘ອິມສ຺ສ ເຈຕນາ ນິຣຍຄາມິນີ ຠວິສ຺ສຕິ, ອິມສ຺ສ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຄາມິນີ’ຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ເອກວຕ຺ຖຸສ຺ມິມ຺ປິ ກຸສລາກຸສລເຈຕນາສງ຺ຂາຕານໍ ປຏິປຕ຺ຕີນໍ ອວິປຣີຕໂຕ ສຠາວໍ ປຊານາຕິ.

ອເນກຘາຕຸນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸຘາຕຸອາທີຫິ ກາມຘາຕຸອາທີຫິ ວາ ຘາຕູຫິ ພຫຸຘາຕຸໍ. ນານາຘາຕຸນ຺ຕິ ຕາສໍເຍວ ຘາຕູນໍ ວິລກ຺ຂຓຕາຍ ນານປ຺ປກາຣຘາຕຸໍ. ໂລກນ຺ຕິ ຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕຸໂລກໍ. ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕີຕິ ຕາສໍ ຕາສໍ ຘາຕູນໍ ອວິປຣີຕໂຕ ສຠາວໍ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ.

ນານາຘິມຸຕ຺ຕິກຕນ຺ຕິ ຫີນາທີຫິ ອຘິມຸຕ຺ຕີຫິ ນານາຘິມຸຕ຺ຕິກຠາວໍ.

ປຣສຕ຺ຕານນ຺ຕິ ປຘານສຕ຺ຕານໍ. ປຣປຸຄ຺ຄລານນ຺ຕິ ຕໂຕ ປເຣສໍ ຫີນສຕ຺ຕານໍ; ເອກຕ຺ຖເມວ ວາ ເອຕໍ ປທທ຺ວຍໍ ເວເນຍ຺ຍວເສນ ປນ ທ຺ເວຘາ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕນ຺ຕິ ສທ຺ຘາທີນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປຣຠາວຎ຺ຈ ອປຣຠາວຎ຺ຈ ວຸຑ຺ຒິຎ຺ຈ ຫານິຎ຺ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຌານວິໂມກ຺ຂສມາຘິສມາປຕ຺ຕີນນ຺ຕິ ປຐມາທີນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ, ‘‘ຣູປີ ຣູປານິ ປສ຺ສຕີ’’ຕິອາທີນໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ວິໂມກ຺ຂານໍ, ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣາທີນໍ ຕິຓ຺ຓໍ ສມາຘີນໍ, ປຐມຊ຺ຌານສມາປຕ຺ຕິອາທີນຎ຺ຈ ນວນ຺ນໍ ອນຸປຸພ຺ພສມາປຕ຺ຕີນໍ. ສໍກິເລສນ຺ຕິ ຫານຠາຄິຍຘມ຺ມໍ. ໂວທານນ຺ຕິ ວິເສສຠາຄິຍຘມ຺ມໍ. ວຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ ເຍນ ກາຣເຓນ ຌານາທີຫິ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ຕໍ ກາຣຓໍ.

ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພ ນິວຸຕ຺ຖກ຺ຂນ຺ຘານຸສ຺ສຣຓໍ.

ຈຸຕູປປາຕນ຺ຕິ ຈຸຕິຎ຺ຈ ອຸປປາຕຎ຺ຈ.

ອາສວານໍ ຂຍນ຺ຕິ ກາມາສວາທີນໍ ຂຍສງ຺ຂາຕໍ ອາສວນິໂຣຘໍ ນິພ຺ພານໍ.

ອິມານີຕິ ຍານິ ເຫຏ຺ຐາ ‘‘ທສ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕຖາຄຕພລານີ’’ຕິ ອໂວຈ, ອິມານິ ຕານີຕິ ອປ຺ປນໍ ກໂຣຕີຕິ. ເອວເມຕ຺ຖ ອນຸປຸພ຺ພປທວຓ຺ຓນໍ ຎຕ຺ວາ ອິທານິ ຍສ຺ມາ ຕຖາຄໂຕ ປຐມໍເຍວ ຐານາຏ຺ຐານຎາເຓນ ເວເນຍ຺ຍສຕ຺ຕານໍ ອາສວກ຺ຂຍາຘິຄມສ຺ສ ເຈວ ອນຘິຄມສ຺ສ ຈ ຐານາຏ຺ຐານຠູຕໍ ກິເລສາວຣຓາຠາວໍ ປສ຺ສຕິ, ໂລກິຍສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຐານທສ຺ສນໂຕ ນິຍຕມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຐານາຠາວທສ຺ສນໂຕ ຈ. ອຖ ເນສໍ ກມ຺ມວິປາກຎາເຓນ ວິປາກາວຣຓາຠາວໍ ປສ຺ສຕິ, ຕິເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິທສ຺ສນໂຕ. ສພ຺ພຕ຺ຖຄາມິນີປຏິປທາຎາເຓນ ກມ຺ມາວຣຓາຠາວໍ ປສ຺ສຕິ, ອານນ຺ຕຣິຍກມ຺ມາຠາວທສ຺ສນໂຕ. ເອວໍ ອນາວຣຓານໍ ອເນກຘາຕຸນານາຘາຕຸຎາເຓນ ອນຸກູລຘມ຺ມເທສນຕ຺ຖໍ ຈຣິຍາວິເສສໍ ປສ຺ສຕິ, ຘາຕຸເວມຕ຺ຕທສ຺ສນໂຕ. ອຖ ເນສໍ ນານາຘິມຸຕ຺ຕິກຕາຎາເຓນ ອຘິມຸຕ຺ຕິໍ ປສ຺ສຕິ, ປໂຍຄໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາປິ ອຘິມຸຕ຺ຕິວເສນ ຘມ຺ມເທສນຕ຺ຖໍ. ອເຖວໍ ທິຏ຺ຐາຘິມຸຕ຺ຕີນໍ ຍຖາສຕ຺ຕິ ຍຖາພລໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕຎາເຓນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕໍ ປສ຺ສຕິ, ສທ຺ຘາທີນໍ ຕິກ຺ຂມຸທຸຠາວທສ຺ສນໂຕ. ເອວໍ ປຣິຎ຺ຎາຕິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕາປິ ປເນເຕ ສເຈ ທູເຣ ໂຫນ຺ຕິ, ອຖ ຌານາທິປຣິຎ຺ຎາເຓນ ຌານາທີສຸ ວສີຠູຕຕ຺ຕາ ອິທ຺ຘິວິເສເສນ ຂິປ຺ປໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ. ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຈ ເນສໍ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາເຓນ ປຸພ຺ພຊາຕິຠາວນໍ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂານຸຠາວໂຕ ປຕ຺ຕພ຺ເພນ ເຈໂຕປຣິຍຎາເຓນ ສມ຺ປຕ຺ຕິຈິຕ຺ຕວິເສສໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ອາສວກ຺ຂຍຎາຓານຸຠາເວນ ອາສວກ຺ຂຍຄາມິນິຍາ ປຏິປທາຍ ວິຄຕສມ຺ໂມຫຕ຺ຕາ ອາສວກ຺ຂຍາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ຕສ຺ມາ ອິມິນາ ອນຸກ຺ກເມນ ອິມານິ ທສພລານິ ວຸຕ຺ຕານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ອຍໍ ຕາວ ມາຕິກາຍ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ.

(໑.) ເອກກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໗໖໑. ອິທານິ ຍຖານິກ຺ຂິຕ຺ຕາຍ ມາຕິກາຍ ‘‘ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓາ ນ ເຫຕຸເມວາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອາຣທ຺ເຘ ນິທ຺ເທສວາເຣ ນ ເຫຕຸເມວາຕິ ສາຘາຣຓເຫຕຸປຏິກ຺ເຂປນິທ຺ເທໂສ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ເຫຕຸເຫຕຸ, ປຈ຺ຈຍເຫຕຸ, ອຸຕ຺ຕມເຫຕຸ, ສາຘາຣຓເຫຕູຕິ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ເຫຕູ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ຣູປກຓ຺ເຑ ‘‘ສພ຺ພໍ ຣູປໍ ນ ເຫຕຸເມວາ’’ຕິອາທີນໍ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາຍໍ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໕໙໔) ວຸຕ຺ຕເມວ. ອເຫຕຸກເມວາຕິອາທີສຸ ພ຺ຍຎ຺ຊນສນ຺ຘິວເສນ ມກາໂຣ ເວທິຕພ຺ໂພ; ອເຫຕຸກາ ເອວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອປິຈ ‘‘ເຫຕູ ຘມ຺ມາ ນເຫຕູ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ທຸກມາຕິກາ ໑) ຘມ຺ມໂກຏ຺ຐາເສສຸ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານິ ເຫຕູ ຘມ຺ມາຕິ ວາ ສເຫຕຸກາ ຘມ຺ມາຕິ ວາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ເອກນ຺ເຕນ ປນ ນ ເຫຕູເຍວ, ອເຫຕຸກາ ເຍວາຕິ ອິມານິປິ ນເຍເນຕ຺ຖ ສພ຺ພປເທສຸ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອພ຺ຍາກຕເມວາຕິ ປທໍ ວິປາກາພ຺ຍາກຕວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ສາຣມ຺ມຓເມວາຕິ ໂອລຸພ຺ຠາຣມ຺ມຓວເສນ. ປຈ຺ຈຍາຣມ຺ມຓໍ ໂອລຸພ຺ຠາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ຫິ ທຸວິຘໍ ອາຣມ຺ມຓໍ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ໂອລຸພ຺ຠາຣມ຺ມຓເມວ ຘຸຣໍ, ປຈ຺ຈຍາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ລພ຺ຠຕິເຍວ. ອເຈຕສິກເມວາຕິ ປທໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ຣູປໍ, ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ຕີສຸ ອເຈຕສິເກສຸ ຈິຕ຺ຕເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂນ ອປຣິຍາປນ຺ນເມວາຕິ ຄຕິປຣິຍາປນ຺ນຈຸຕິປຣິຍາປນ຺ນສໍສາຣວຏ຺ຏຠວປຣິຍາປນ຺ນຠາວໂຕ ປຣິຍາປນ຺ນາ ເອວ, ໂນ ອປຣິຍາປນ຺ນາ. ໂລກໂຕ ວຏ຺ຏໂຕ ນ ນິຍ຺ຍນ຺ຕີຕິ ອນິຍ຺ຍານິກາ. ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວາຕິ ຣູປກຓ຺ເຑ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາເນວ ຣູປາທີນິ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕິໂຕ ອຕີຕາທິວິສຍໍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓໂສຕປຕິຕເມວ ກຕ຺ວາ ‘‘ອຸປປນ຺ນໍ ຉຫິ ວິຎ຺ຎາເຓຫິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໕໘໔) ວຸຕ຺ຕໍ. ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓາ ປນ ຍສ຺ມາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາປິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ອາຣມ຺ມຓາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ມໂນວິຎ຺ຎາຓສ຺ເສວ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ມໂນວິຎ຺ຎາຓວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນິຈ຺ຈເມວາຕິ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວຏ຺ເຐນ ອນິຈ຺ຈາເຍວ. ຊຣາຠິຠູຕເມວາຕິ ຊຣາຍ ອຠິຠູຕຕ຺ຕາ ຊຣາຠິຠູຕາ ເອວ.

໗໖໒. ອຸປ຺ປນ຺ນວຕ຺ຖຸກາ ອຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາຕິ ອນາຄຕປຏິກ຺ເຂໂປ. ນ ຫິ ເຕ ອນາຄເຕສຸ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມເຓສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

ປຸເຣຊາຕວຕ຺ຖຸກາ ປຸເຣຊາຕາຣມ຺ມຓາຕິ ສຫຸປ຺ປຕ຺ຕິປຏິກ຺ເຂໂປ. ນ ຫິ ເຕ ສຫຸປ຺ປນ຺ນໍ ວຕ຺ຖຸໍ ວາ ອາຣມ຺ມຓໍ ວາ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ສຍໍ ປນ ປຈ຺ຉາຊາຕາ ຫຸຕ຺ວາ ປຸເຣຊາເຕສຸ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມເຓສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກວຕ຺ຖຸກາຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຊ຺ຌຕ຺ຕວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕານິ ຫິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິເກ ປຎ຺ຈ ປສາເທ ວຕ຺ຖຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ພາຫິຣາຣມ຺ມຓາຕິ ພາຫິຣຣູປາທິອາຣມ຺ມຓາ. ຕຕ຺ຖ ຈຕຸກ຺ກໍ ເວທິຕພ຺ພໍ – ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓາ ຫິ ປສາທວຕ຺ຖຸກຕ຺ຕາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກວຕ຺ຖຸກາ, ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ຫທຍຣູປໍ ວຕ຺ຖຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກາເລ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກໍ ພາຫິຣວຕ຺ຖຸກໍ, ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຕໂຍ ຂນ຺ຘາ ພາຫິຣາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກວຕ຺ຖຸກາ, ມໂນວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຕໂຍ ຂນ຺ຘາ ຫທຍຣູປໍ ວຕ຺ຖຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກາເລ ພາຫິຣາ ພາຫິຣວຕ຺ຖຸກາ.

ອສມ຺ຠິນ຺ນວຕ຺ຖຸກາຕິ ອນິຣຸທ຺ຘວຕ຺ຖຸກາ. ນ ຫິ ເຕ ນິຣຸທ຺ຘໍ ອຕີຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອສມ຺ຠິນ຺ນາຣມ຺ມຓຕາຍປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອຎ຺ຎໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ຈ ອາຣມ຺ມຓຎ຺ຈາຕິອາທີສຸ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຫິ ອຎ຺ຎໍ ວຕ຺ຖຸ, ອຎ຺ຎໍ ອາຣມ຺ມຓໍ. ອຎ຺ຎໍ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ໂສຕປສາທາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວຕ຺ຖຸໍ, ສທ຺ທາທີສຸ ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ກປ຺ປໂຕ ກປ຺ປໍ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ຈກ຺ຂຸປສາທເມວ ປນ ວຕ຺ຖຸໍ ກຕ຺ວາ ຣູປຎ຺ຈ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວມສ຺ສ ວຕ຺ຖຸປິ ທ຺ວາຣມ຺ປິ ອາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ນິພທ຺ຘໍ, ອຎ຺ຎໍ ວຕ຺ຖຸໍ ວາ ທ຺ວາຣໍ ວາ ອາຣມ຺ມຓໍ ວາ ນ ສງ຺ກມຕິ, ນິພທ຺ຘວຕ຺ຖຸ ນິພທ຺ຘທ຺ວາຣໍ ນິພທ຺ຘາຣມ຺ມຓເມວ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂສຕວິຎ຺ຎາຓາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໗໖໓. ນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ໂຄຈຣວິສຍໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ຈກ຺ຂຸ ໂສຕສ຺ສ, ໂສຕໍ ວາ ຈກ຺ຂຸສ຺ສາຕິ ເອວໍ ເອກໍ ເອກສ຺ສ ໂຄຈຣວິສຍໍ ນ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສເຈ ຫິ ນີລາທິເຠທໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ໂສຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອຸປເນຍ຺ຍ ‘ອິງ຺ຆ ຕາວ ນໍ ວວຕ຺ຖາເປຫິ ວິຠາເວຫິ – ກິໍ ນາເມຕໍ ອາຣມ຺ມຓ’ນ຺ຕິ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ວິນາປິ ມຸເຂນ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອເຣ ອນ຺ຘພາລ, ວສ຺ສສຕມ຺ປິ ວສ຺ສສຫສ຺ສມ຺ປິ ປຣິຘາວມາໂນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ມຍາ ກຸຫິໍ ເອຕສ຺ສ ຊານນກໍ ລຠິສ຺ສສິ; ອາຫຣ ນໍ ຈກ຺ຂຸປສາເທ ອຸປເນຫິ; ອຫເມຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຊານິສ຺ສາມິ – ຍທິ ວາ ນີລໍ ຍທິ ວາ ປີຕກໍ. ນ ຫິ ເອໂສ ອຎ຺ຎສ຺ສ ວິສໂຍ; ມຍ຺ຫເມເວໂສ ວິສໂຍ’ຕິ. ເສສວິຎ຺ຎາເຓສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອວເມເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ໂຄຈຣວິສຍໍ ນ ປຈ຺ຈນຸໂຠນ຺ຕິ ນາມ.

໗໖໔. ສມນ຺ນາຫຣນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອາວຊ຺ຊເນເນວ ສມນ຺ນາຫຣນ຺ຕສ຺ສ.

ມນສິກໂຣນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອາວຊ຺ຊເນເນວ ມນສິກໂຣນ຺ຕສ຺ສ. ເອຕານິ ຫິ ຈິຕ຺ຕານິ ອາວຊ຺ຊເນນ ສມນ຺ນາຫຏກາເລ ມນສິກຕກາເລເຍວ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

ນ ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓາຕິ ອຎ຺ເຎນ ວິຎ຺ຎາເຓນ ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓາ ນິຣນ຺ຕຣາວ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອເຕນ ເຕສໍ ອນນ຺ຕຣຕາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ.

໗໖໕. ນ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມນ຺ຕິ ເອເຕນ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ສຫຸປ຺ປຕ຺ຕິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ. ນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ສມນນ຺ຕຣາຕິ ເອເຕນ ສມນນ຺ຕຣຕາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ.

໗໖໖. ອາວຏ຺ຏນາ ວາຕິອາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິປິ ອາວຊ຺ຊນສ຺ເສວ ນາມານິ. ຕຎ຺ຫິ ຠວງ຺ຄສ຺ສ ອາວຏ຺ຏນໂຕ ອາວຏ຺ຏນາ, ຕສ຺ເສວ ອາຠຸຊນໂຕ ອາໂຠໂຄ, ຣູປາທີນໍ ສມນ຺ນາຫຣຓໂຕ ສມນ຺ນາຫາໂຣ, ເຕສໍເຍວ ມນສິກຣຓໂຕ ມນສິກາໂຣຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປໂຕ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ວິຎ຺ຎາຓານໍ ອາວຊ຺ຊນຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ອາວຊ຺ຊນາທິກິຈ຺ຈໍ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ຖຠາໂວ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ.

ນ ກຎ຺ຈິ ຘມ຺ມໍ ປຏິວິຊານາຕີຕິ ‘‘ມໂນປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໑-໒) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ ເອກມ຺ປິ ກຸສລໍ ວາ ອກຸສລໍ ວາ ນ ປຏິວິຊານາຕິ.

ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອຠິນິປາຕມຕ຺ຕາຕິ ຐເປຕ຺ວາ ຣູປາທີນໍ ອຠິນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ສຸປຓ຺ຑິໂຕປິ ປຸຣິໂສ, ຐເປຕ຺ວາ ອາປາຖຄຕານິ ຣູປາທີນິ, ອຎ຺ຎໍ ກຸສລາກຸສເລສຸ ເອກຘມ຺ມມ຺ປິ ປຎ຺ຈຫິ ວິຎ຺ຎາເຓຫິ ນ ປຏິວິຊານາຕິ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ປເນຕ຺ຖ ທສ຺ສນມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ. ໂສຕວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ສວນຆາຍນສາຍນຜຸສນມຕ຺ຕາເນວ. ທສ຺ສນາທິມຕ຺ຕໂຕ ປນ ມຸຕ຺ຕາ ອຎ຺ຎາ ເອເຕສໍ ກຸສລາທິປຏິວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ມໂນຘາຕຸຍາປີຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນມໂນຘາຕຸຍາປິ. ສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ໂຖ ເຈຕ຺ຖ ປິກາໂຣ. ຕສ຺ມາ ມໂນຘາຕຸຍາປິ ຕໂຕ ປຣາຫິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕູຫິປີຕິ ສພ຺ເພຫິປິ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກວິຎ຺ຎາເຓຫິ ນ ກຎ຺ຈິ ກຸສລາກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິວິຊານາຕີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ນ ກຎ຺ຈິ ອິຣິຍາປຖໍ ກປ຺ເປຕີຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ນ ຫິ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກວິຎ຺ຎາເຓຫິ ຄມນາທີສຸ ກຎ຺ຈິ ອິຣິຍາປຖໍ ກປ຺ເປຕິ, ນ ກາຍກມ຺ມໍ ນ ວຈີກມ຺ມໍ ປຏ຺ຐເປຕິ, ນ ກຸສລາກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ສມາທິຍຕິ, ນ ສມາຘິໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ ໂລກິຍໍ ວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ວາ, ນ ສມາຘິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ ໂລກິຍາ ວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ວາ, ນ ຠວໂຕ ຈວຕິ, ນ ຠວນ຺ຕເຣ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ສພ຺ພມ຺ປິ ເຫຕໍ ກຸສລາກຸສລຘມ຺ມປຏິວິຊານນາທິວຈນປຣິໂຍສານໍ ກິຈ຺ຈໍ ມໂນທ຺ວາຣິກຈິຕ຺ເຕເນວ ໂຫຕິ, ນ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິເກນາຕິ ສພ຺ພສ຺ສາເປຕສ຺ສ ກິຈ຺ຈສ຺ສ ກຣເຓ ສຫຊວນການິ ວີຖິຈິຕ຺ຕານິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕານິ. ຍຖາ ເຈເຕສໍ ເອຕານິ ກິຈ຺ຈານິ ນຕ຺ຖິ, ເອວໍ ນິຍາໂມກ຺ກມນາທີນິປິ. ນ ຫິ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກຊວເນນ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມຕິ, ນ ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍາມໍ; ນ ເຈຕໍ ຊວນໍ ນາມໂຄຕ຺ຕມາຣພ຺ຠ ຊວຕິ, ນ ກສິຓາທິປຓ຺ຓຕ຺ຕິໍ; ນ ລກ຺ຂຓາຣມ຺ມຓິກວິປສ຺ສນາວເສນ ປວຕ຺ຕຕິ, ນ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນີພລວວິປສ຺ສນາວເສນ; ນ ຣູປາຣູປຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ຊວຕິ, ນ ນິພ຺ພານໍ; ນ ເຈເຕນ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ອຠິຎ຺ຎາຎາຓໍ, ນ ສາວກປາຣມີຎາຓໍ, ນ ປຈ຺ເຈກໂພຘິຎາຓໍ, ນ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓໍ. ສພ຺ໂພປິ ປເນສ ປເຠໂທ ມໂນທ຺ວາຣິກຊວເນເຍວ ລພ຺ຠຕິ.

ນ ສຸປຕິ ນ ປຏິພຸຊ຺ຌຕິ ນ ສຸປິນໍ ປສ຺ສຕີຕິ ສພ຺ເພນາປິ ຈ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກຈິຕ຺ເຕນ ເນວ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມຕິ, ນ ນິທ຺ທາຍຕິ, ນ ປຏິພຸຊ຺ຌຕິ, ນ ກິຎ຺ຈ ສຸປິນໍ ປສ຺ສຕີຕິ ອິເມສຸ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ສຫ ຊວເນນ ວີຖິຈິຕ຺ຕໍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ.

ນິທ຺ທາຍນ຺ຕສ຺ສ ຫິ ມຫາວຏ຺ຏິໍ ຊາເລຕ຺ວາ ທີເປ ຈກ຺ຂຸສມີເປ ອຸປນີເຕ ປຐມໍ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣິກໍ ອາວຊ຺ຊນໍ ຠວງ຺ຄໍ ນ ອາວຏ຺ເຏຕິ, ມໂນທ຺ວາຣິກເມວ ອາວຏ຺ເຏຕິ. ອຖ ຊວນໍ ຊວິຕ຺ວາ ຠວງ຺ຄໍ ໂອຕຣຕິ. ທຸຕິຍວາເຣ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣິກໍ ອາວຊ຺ຊນໍ ຠວງ຺ຄໍ ອາວຏ຺ເຏຕິ. ຕໂຕ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ຊວນປຣິໂຍສານານິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕທນນ຺ຕຣໍ ຠວງ຺ຄໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ຕຕິຍວາເຣ ມໂນທ຺ວາຣິກອາວຊ຺ຊເນນ ຠວງ຺ເຄ ອາວຏ຺ຏິເຕ ມໂນທ຺ວາຣິກຊວນໍ ຊວຕິ. ເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ຎຕ຺ວາ ‘ກິໍ ອຍໍ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ອາໂລໂກ’ຕິ ຊານາຕິ.

ຕຖາ ນິທ຺ທາຍນ຺ຕສ຺ສ ກຓ຺ຓສມີເປ ຕູຣິເຍສຸ ປຄ຺ຄຫິເຕສຸ, ຆານສມີເປ ສຸຄນ຺ເຘສຸ ວາ ທຸຄ຺ຄນ຺ເຘສຸ ວາ ປຸປ຺ເຜສຸ ອຸປນີເຕສຸ, ມຸເຂ ສປ຺ປິມ຺ຫິ ວາ ຜາຓິເຕ ວາ ປກ຺ຂິຕ຺ເຕ, ປິຏ຺ຐິຍໍ ປາຓິນາ ປຫາເຣ ທິນ຺ເນ ປຐມໍ ໂສຕທ຺ວາຣິກາທີນິ ອາວຊ຺ຊນານິ ຠວງ຺ຄໍ ນ ອາວຏ຺ເຏນ຺ຕິ, ມໂນທ຺ວາຣິກເມວ ອາວຏ຺ເຏຕິ. ອຖ ຊວນໍ ຊວິຕ຺ວາ ຠວງ຺ຄໍ ໂອຕຣຕິ. ທຸຕິຍວາເຣ ໂສຕທ຺ວາຣິກາທີນິ ອາວຊ຺ຊນານິ ຠວງ຺ຄໍ ອາວຏ຺ເຏນ຺ຕິ. ຕໂຕ ໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ຊວນປຣິໂຍສານານິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕທນນ຺ຕຣໍ ຠວງ຺ຄໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ຕຕິຍວາເຣ ມໂນທ຺ວາຣິກອາວຊ຺ຊເນນ ຠວງ຺ເຄ ອາວຏ຺ຏິເຕ ມໂນທ຺ວາຣິກຊວນໍ ຊວຕິ. ເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ຎຕ຺ວາ ‘ກິໍ ອຍໍ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ສທ຺ໂທ – ສງ຺ຂສທ຺ໂທ, ເຠຣິສທ຺ໂທ’ຕິ ວາ ‘ກິໍ ອຍໍ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ຄນ຺ໂຘ – ມູລຄນ຺ໂຘ, ສາຣຄນ຺ໂຘ’ຕິ ວາ ‘ກິໍ ອິທໍ ມຍ຺ຫໍ ມຸເຂ ປກ຺ຂິຕ຺ຕຣສໍ – ສປ຺ປີຕິ ວາ ຜາຓິຕ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ເກນມ຺ຫິ ປິຏ຺ຐິຍໍ ປຫໂຕ, ອຕິຖທ຺ໂຘ ເມ ປຫາໂຣ’ຕິ ວາ ວຕ຺ຕາໂຣ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ມໂນທ຺ວາຣິກຊວເນເນວ ປຏິພຸຊ຺ຌຕິ, ນ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິເກນ. ສຸປິນມ຺ປິ ເຕເນວ ປສ຺ສຕິ, ນ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິເກນ.

ຕຎ຺ຈ ປເນຕໍ ສຸປິນໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ປສ຺ສຕິ – ຘາຕຸກ຺ໂຂຠໂຕ ວາ ອນຸຠູຕປຸພ຺ພໂຕ ວາ ເທວໂຕປສໍຫາຣໂຕ ວາ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໂຕ ວາຕິ. ຕຕ຺ຖ ປິຕ຺ຕາທີນໍ ໂຂຠກຣຓປຈ຺ຈຍໂຍເຄນ ຂຸຠິຕຘາຕຸໂກ ‘ຘາຕຸກ຺ໂຂຠໂຕ’ ສຸປິນໍ ປສ຺ສຕິ. ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຈ ນານາວິຘໍ ສຸປິນໍ ປສ຺ສຕິ – ປພ຺ພຕາ ປຕນ຺ໂຕ ວິຍ, ອາກາເສນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວິຍ, ວາຬມິຄຫຕ຺ຖິໂຈຣາທີຫິ ອນຸພທ຺ໂຘ ວິຍ ຈ ໂຫຕິ. ‘ອນຸຠູຕປຸພ຺ພໂຕ’ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ປຸພ຺ເພ ອນຸຠູຕປຸພ຺ພໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ປສ຺ສຕິ. ‘ເທວໂຕປສໍຫາຣໂຕ’ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ເທວຕາ ອຕ຺ຖກາມຕາຍ ວາ ອນຕ຺ຖກາມຕາຍ ວາ ອຕ຺ຖາຍ ວາ ອນຕ຺ຖາຍ ວາ ນານາວິຘານິ ອາຣມ຺ມຓານິ ອຸປສໍຫຣນ຺ຕິ. ໂສ ຕາສໍ ເທວຕານໍ ອານຸຠາເວນ ຕານິ ອາຣມ຺ມຓານິ ປສ຺ສຕິ. ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໂຕ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ປຸຎ຺ຎາປຸຎ຺ຎວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕຸກາມສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວາ ອນຕ຺ຖສ຺ສ ວາ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕຠູຕໍ ສຸປິນໍ ປສ຺ສຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕາ ວິຍ ປຸຕ຺ຕປຏິລາຠນິມິຕ຺ຕໍ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ວິຍ ປຎ຺ຈ ມຫາສຸປິເນ (ອ. ນິ. ໕.໑໙໖), ໂກສລຣາຊາ ວິຍ ຈ ໂສຬສ ສຸປິເນຕິ (ຊາ. ໑.໑.໔໑).

ຕຕ຺ຖ ຍໍ ຘາຕຸກ຺ໂຂຠໂຕ ອນຸຠູຕປຸພ຺ພໂຕ ຈ ສຸປິນໍ ປສ຺ສຕິ, ນ ຕໍ ສຈ຺ຈໍ ໂຫຕິ. ຍໍ ເທວໂຕປສໍຫາຣໂຕ ປສ຺ສຕິ, ຕໍ ສຈ຺ຈໍ ວາ ໂຫຕິ ອລິກໍ ວາ. ກຸທ຺ຘາ ຫິ ເທວຕາ ອຸປາເຍນ ວິນາເສຕຸກາມາ ວິປຣີຕມ຺ປິ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ໂຣຫເຓ ກິຣ ນາຄມຫາວິຫາເຣ ມຫາເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ອນປໂລເກຕ຺ວາວ ເອກໍ ນາຄຣຸກ຺ຂໍ ຉິນ຺ທາເປສິ. ຣຸກ຺ເຂ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ເຖຣສ຺ສ ກຸທ຺ຘາ ປຐມເມວ ນໍ ປໂລເຠຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ‘ອິໂຕ ເຕ ສຕ຺ຕທິວສມຕ຺ຖເກ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ຣາຊາ ມຣິສ຺ສຕີ’ຕິ ສຸປິເນ ອາໂຣເຈສິ. ເຖໂຣ ນໍ ກຖໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຣາໂຊໂຣຘານໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ຕາ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ມຫາວິຣວໍ ວິຣວິໍສຸ. ຣາຊາ ‘ກິໍ ເອຕ’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຕາ ‘ເອວໍ ເຖເຣນ ວຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ອາໂຣຈຍິໍສຸ. ຣາຊາ ທິວເສ ຄຓາເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາເຫ ວີຕິວຕ຺ເຕ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາເທ ຉິນ຺ທາເປສິ.

ຍໍ ປນ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໂຕ ປສ຺ສຕິ ຕໍ ເອກນ຺ຕສຈ຺ຈເມວ ໂຫຕິ. ເອເຕສຎ຺ຈ ຈຕຸນ຺ນໍ ມູລກາຣຓານໍ ສໍສຄ຺ຄເຠທໂຕປິ ສຸປິນເຠໂທ ໂຫຕິເຍວ. ຕຎ຺ຈ ປເນຕໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ສຸປິນໍ ເສກ຺ຂປຸຖຸຊ຺ຊນາວ ປສ຺ສນ຺ຕິ ອປ຺ປຫີນວິປລ຺ລາສຕ຺ຕາ; ອເສກ຺ຂາ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ ປຫີນວິປລ຺ລາສຕ຺ຕາ.

ກິໍ ປນ ຕໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ສຸຕ຺ໂຕ ປສ຺ສຕິ, ປຏິພຸທ຺ໂຘ? ອຸທາຫຸ ເນວ ສຸຕ຺ໂຕ ປສ຺ສຕິ ນ ປຏິພຸທ຺ໂຘຕິ? ກິຎ຺ເຈຕ຺ຖ ຍທິ ຕາວ ສຸຕ຺ໂຕ ປສ຺ສຕິ, ອຠິຘມ຺ມວິໂຣໂຘ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ເຕນ ຫິ ສຸປຕິ. ຕຎ຺ຈ ຣູປນິມິຕ຺ຕາທິອາຣມ຺ມຓໍ ຣາຄາທິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ວາ ນ ໂຫຕິ. ສຸປິນໍ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ຈ ອີທິສານິ ຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອຖ ປຏິພຸທ຺ໂຘ ປສ຺ສຕິ, ວິນຍວິໂຣໂຘ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຍຎ຺ຫິ ປຏິພຸທ຺ໂຘ ປສ຺ສຕິ, ຕໍ ສພ຺ໂພຫາຣິກຈິຕ຺ເຕນ ປສ຺ສຕິ. ສພ຺ໂພຫາຣິກຈິຕ຺ເຕນ ຈ ກເຕ ວີຕິກ຺ກເມ ອນາປຕ຺ຕິ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ສຸປິນໍ ປສ຺ສນ຺ເຕນ ປນ ກເຕ ວີຕິກ຺ກເມ ເອກນ຺ຕໍ ອນາປຕ຺ຕິ ເອວ. ອຖ ເນວ ສຸຕ຺ໂຕ ນ ປຏິພຸທ຺ໂຘ ປສ຺ສຕິ, ນ ສຸປິນໍ ນາມ ປສ຺ສຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ສຸປິນສ຺ສ ອຠາໂວວ ອາປຊ຺ຊຕິ? ນ ອຠາໂວ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ກປິມິທ຺ຘປເຣໂຕ ປສ຺ສຕິ. ວຸຕ຺ຕໍ ເຫຕໍ – ‘‘ກປິມິທ຺ຘປເຣໂຕ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສຸປິນໍ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ (ມິ. ປ. ໕.໓.໕). ‘ກປິມິທ຺ຘປເຣໂຕ’ຕິ ມກ຺ກຏນິທ຺ທາຍ ຍຸຕ຺ໂຕ. ຍຖາ ຫິ ມກ຺ກຏສ຺ສ ນິທ຺ທາ ລຫຸປຣິວຕ຺ຕາ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຍາ ນິທ຺ທາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກຸສລາທິຈິຕ຺ຕໂວກິຓ຺ຓຕ຺ຕາ ລຫຸປຣິວຕ຺ຕາ; ຍສ຺ສາ ປວຕ຺ຕິຍໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຠວງ຺ຄໂຕ ອຸຕ຺ຕຣຓໍ ໂຫຕິ, ຕາຍ ຍຸຕ຺ໂຕ ສຸປິນໍ ປສ຺ສຕິ. ເຕນາຍໍ ສຸປິໂນ ກຸສໂລປິ ໂຫຕິ ອກຸສໂລປິ ອພ຺ຍາກໂຕປິ ໓໘໖. ຕຕ຺ຖ ສຸປິນນ຺ເຕ ເຈຕິຍວນ຺ທນຘມ຺ມສ຺ສວນຘມ຺ມເທສນາທີນິ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ກຸສໂລ, ປາຓາຕິປາຕາທີນິ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອກຸສໂລ, ທ຺ວີຫິ ອນ຺ເຕຫິ ມຸຕ຺ໂຕ ອາວຊ຺ຊນຕທາຣມ຺ມຓກ຺ຂເຓ ອພ຺ຍາກໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສຸປິເນເນວ ‘ທິຏ຺ຐໍ ວິຍ ເມ, ສຸຕໍ ວິຍ ເມ’ຕິ ກຖນກາເລປິ ອພ຺ຍາກໂຕເຍວ.

ກິໍ ປນ ສຸປິເນ ກຕໍ ກຸສລາກຸສລໍ ກມ຺ມໍ ສວິປາກໍ ອວິປາກນ຺ຕິ? ສວິປາກໍ; ທຸພ຺ພລຕ຺ຕາ ປນ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອາກຑ຺ຒິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ທິນ຺ນາຍ ອຎ຺ຎກມ຺ເມນ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ປວຕ຺ເຕ ເວທນີຍໍ ໂຫຕິ.

ເອວໍ ຍາຖາວກວຕ຺ຖຸວິຠາວນາ ປຎ຺ຎາຕິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ວິຎ຺ຎາຓານໍ ນ ເຫຕ຺ວຏ຺ໂຐ ຍາຖາວຏ຺ໂຐ. ຕໍ ຍາຖາວຏ຺ຐໍ ວຕ຺ຖຸໍ ວິຠາເວຕີຕິ ຍາຖາວກວຕ຺ຖຸວິຠາວນາ. ຕຖາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ວິຎ຺ຎາຓານໍ ອເຫຕຸກຏ຺ໂຐ, ຊຣາຠິຠູຕຏ຺ໂຐ, ນ ສຸປິນໍ ປສ຺ສນຏ຺ໂຐ, ຍາຖາວຏ຺ໂຐ. ຕໍ ຍາຖາວຏ຺ຐໍ ວຕ຺ຖຸໍ ວິຠາເວຕີຕິ ຍາຖາວກວຕ຺ຖຸວິຠາວນາ. ອິຕິ ຍາ ເຫຏ຺ຐາ ‘‘ຍາຖາວກວຕ຺ຖຸວິຠາວນາ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ ມາຕິກາຍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ, ສາ ເອວໍ ຍາຖາວກວຕ຺ຖຸວິຠາວນາ ປຎ຺ຎາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕສ຺ສາ ເອວ ຈ ວເສນ ເອວໍ ເອກວິເຘນ ຎາຓວຕ຺ຖູຕິ ເອວໍ ເອເກກໂກຏ຺ຐາເສນ ຎາຓຄຓນາ ເອເກນ ວາ ອາກາເຣນ ຎາຓປຣິຈ຺ເຉໂທ ໂຫຕິ.

ເອກກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ.

(໒.) ທຸກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໗໖໗. ທຸວິເຘນ ຎາຓວຕ຺ຖຸນິທ຺ເທເສ ຈຕູສຸ ຠູມີສຸ ກຸສເລຕິ ເສກ຺ຂປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ຈຕຸຠູມກກຸສລປຎ຺ຎາ. ປຏິສມ຺ຠິທາວິຠງ຺ເຄ ວຸຕ຺ເຕສຸ ປຎ຺ຈສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຠູມິປຣິຍາປນ຺ນໍ ວິປາກສງ຺ຂາຕໍ ອຕ຺ຖໍ ຊາເປຕິ ຊເນຕິ ປວຕ຺ເຕຕີຕິ ອຕ຺ຖຊາປິກາ. ອຣຫໂຕ ອຠິຎ຺ຎໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສ ສມາປຕ຺ຕິໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສ ກິຣິຍາພ຺ຍາກເຕຕິ ອຠິຎ຺ຎາຍ ເຈວ ສມາປຕ຺ຕິຍາ ຈ ປຣິກມ຺ມສມເຍ ກາມາວຈຣກິຣິຍປຎ຺ຎາ. ສາ ຫິ ອຠິຎ຺ຎາສມາປຕ຺ຕິປເຠທໍ ກິຣິຍສງ຺ຂາຕໍ ອຕ຺ຖໍ ຊາເປຕິ ຊເນຕິ ປວຕ຺ເຕຕີຕິ ອຕ຺ຖຊາປິກາ ປຎ຺ຎາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ອຍໍ ປນ ອປໂຣປິ ປາຬິມຸຕ຺ຕໂກ ອຏ຺ຐກຖານໂຍ – ຍາປິ ຫິ ປຸຣິມາ ກາມາວຈຣກິຣິຍາ ປຈ຺ຉິມາຍ ກາມາວຈຣກິຣິຍາຍ ອນນ຺ຕຣາທິວເສນ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ສາປິ ຕໍ ກິຣິຍຕ຺ຖໍ ຊາເປຕີຕິ ອຕ຺ຖຊາປິກາ ປຎ຺ຎາ ນາມ. ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ທຸຕິຍປທນິທ຺ເທເສ ຈຕູສຸ ຠູມີສຸ ວິປາເກຕິ ກາມາວຈຣວິປາເກ ປຎ຺ຎາ ສຫຊາຕາທິປຈ຺ຈຍວເສນ ກາມາວຈຣວິປາກຕ຺ຖໍ ຊາເປຕ຺ວາ ຐິຕາຕິ ຊາປິຕຕ຺ຖາ. ຣູປາວຈຣາທິວິປາກປຎ຺ຎາສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສພ຺ພາປິ ວາ ເອສາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ກາຣເຓຫິ ຊາປິຕາ ຊນິຕາ ປວຕ຺ຕິຕາ ສຍມ຺ປິ ອຕ຺ຖຠູຕາຕິປິ ຊາປິຕຕ຺ຖາ. ອຣຫໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ສມາປຕ຺ຕິຍາຕິ ວຸຕ຺ຕກິຣິຍປຎ຺ຎາຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຍໍ ປນ ອປໂຣປິ ປາຬິມຸຕ຺ຕໂກ ອຏ຺ຐກຖານໂຍ – ກາມາວຈຣກິຣິຍປຎ຺ຎາປິ ຫິ ສຫຊາຕາທິວເສນ ກາມາວຈຣກິຣິຍສງ຺ຂາຕໍ ອຕ຺ຖໍ ຊາເປຕ຺ວາ ຐິຕາຕິ ຊາປິຕຕ຺ຖາ. ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣກິຣິຍປຎ຺ຎາສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສພ຺ພາປິ ວາ ເອສາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ກາຣເຓຫິ ຊາປິຕາ ຊນິຕາ ປວຕ຺ຕິຕາ ສຍຎ຺ຈ ອຕ຺ຖຠູຕາຕິປິ ຊາປິຕຕ຺ຖາ. ເສສເມຕ຺ຖ ສພ຺ພໍ ຘມ຺ມສງ຺ຄຫຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ປາກຏເມວາຕິ.

ທຸກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ.

(໓.) ຕິກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໗໖໘. ຕິວິເຘນ ຎາຓວຕ຺ຖຸນິທ຺ເທເສ ໂຍຄວິຫິເຕສູຕິ ໂຍໂຄ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຎ຺ຎາ; ປຎ຺ຎາວິຫິເຕສຸ ປຎ຺ຎາປຣິຓາມິເຕສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກມ຺ມາຍຕເນສູຕິ ເອຕ຺ຖ ກມ຺ມເມວ ກມ຺ມາຍຕນໍ; ອຖ ວາ ກມ຺ມຎ຺ຈ ຕໍ ອາຍຕນຎ຺ຈ ອາຊີວາທີນນ຺ຕິປິ ກມ຺ມາຍຕນໍ. ສິປ຺ປາຍຕເນສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕຕ຺ຖ ທຸວິຘໍ ກມ຺ມໍ – ຫີນຎ຺ຈ ອຸກ຺ກຏ຺ຐຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ຫີນໍ ນາມ ວຑ຺ຒກີກມ຺ມໍ, ປຸປ຺ຜຉຑ຺ຑກກມ຺ມນ຺ຕິ ເອວມາທິ. ອຸກ຺ກຏ຺ຐໍ ນາມ ກສິ, ວຓິຊ຺ຊາ, ໂຄຣກ຺ຂນ຺ຕິ ເອວມາທິ. ສິປ຺ປມ຺ປິ ທຸວິຘໍ ຫີນຎ຺ຈ ອຸກ຺ກຏ຺ຐຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ຫີນໍ ສິປ຺ປໍ ນາມ ນຬກາຣສິປ຺ປໍ, ເປສກາຣສິປ຺ປໍ, ກຸມ຺ຠກາຣສິປ຺ປໍ, ຈມ຺ມກາຣສິປ຺ປໍ, ນ຺ຫາປິຕສິປ຺ປນ຺ຕິ ເອວມາທິ. ອຸກ຺ກຏ຺ຐໍ ນາມ ສິປ຺ປໍ ມຸທ຺ທາ, ຄຓນາ, ເລຂຎ຺ຈາຕິ ເອວມາທິ ວິຊ຺ຊາວ ວິຊ຺ຊາຏ຺ຐານໍ. ຕໍ ຘມ຺ມິກເມວ ຄຫິຕໍ. ນາຄມຓ຺ຑລປຣິຕ຺ຕສທິສໍ, ຜຸຘມນກມນ຺ຕສທິສໍ, ສາລາກິຍໍ, ສລ຺ລກຕ຺ຕິຍນ຺ຕິອາທີນິ ປນ ເວຊ຺ຊສຕ຺ຖານິ ‘‘ອິຈ຺ຉາມຫໍ, ອາຈຣິຍ, ສິປ຺ປໍ ສິກ຺ຂິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໒໙) ສິປ຺ປາຍຕເນ ປວິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ນ ຄຫິຕານິ.

ຕຕ຺ຖ ເອໂກ ປຓ຺ຑິໂຕ ມນຸສ຺ສານໍ ຜາສຸວິຫາຣຕ຺ຖາຍ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ຘມ຺ມຕາຍ ເຄຫປາສາທຍານນາວາທີນິ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ໂສ ຫິ ‘ອິເມ ມນຸສ຺ສາ ວສນຏ຺ຐາເນນ ວິນາ ທຸກ຺ຂິຕາ’ຕິ ຫິຕກິຣິຍາຍ ຐຕ຺ວາ ທີຆຈຕຸຣສ຺ສາທິເຠທໍ ເຄຫໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ສີຕຸຓ຺ຫປຏິຆາຕຕ຺ຖາຍ ເອກຠູມິກທ຺ວິຠູມິກາທິເຠເທ ປາສາເທ ກໂຣຕິ, ‘ຍາເນ ອສຕິ ອນຸສຎ຺ຈຣຓໍ ນາມ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຊງ຺ຆາກິລມຖປຏິວິໂນທນຕ຺ຖາຍ ວຍ຺ຫສກຏສນ຺ທມານິກາທີນິ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ‘ນາວາຍ ອສຕິ ສມຸທ຺ທາທີສຸ ສຎ຺ຈາໂຣ ນາມ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ນານປ຺ປກາຣໍ ນາວໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ໂສ ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ເນວ ອຎ຺ເຎຫິ ກຍິຣມານໍ ປສ຺ສຕິ, ນ ກຕໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ນ ກເຖນ຺ຕານໍ ສຸຓາຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ປນ ຘມ຺ມຕາຍ ຈິນ຺ຕາຍ ກໂຣຕິ. ປຎ຺ຎວຕາ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ກຕມ຺ປິ ອຎ຺ເຎຫິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ເຕຫິ ກຕສທິສເມວ ໂຫຕິ. ອຍໍ ຕາວ ຫີນກມ຺ເມ ນໂຍ.

ອຸກ຺ກຏ຺ຐກມ຺ເມປິ ‘ກສິກມ຺ເມ ອສຕິ ມນຸສ຺ສານໍ ຊີວິຕໍ ນ ປວຕ຺ຕຕີ’ຕິ ເອໂກ ປຓ຺ຑິໂຕ ມນຸສ຺ສານໍ ຜາສຸວິຫາຣຕ຺ຖາຍ ຍຸຄນງ຺ຄລາທີນິ ກສິຠຓ຺ຑານິ ອຸປ຺ປາເທຕິ; ຕຖາ ນານປ຺ປກາຣໍ ວາຓິຊກມ຺ມໍ ໂຄຣກ຺ຂຎ຺ຈ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ໂສ ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ເນວ ອຎ຺ເຎຫິ ກຣິຍມານໍ ປສ຺ສຕິ…ເປ… ກຕສທິສເມວ ໂຫຕິ. ອຍໍ ອຸກ຺ກຏ຺ຐກມ຺ເມ ນໂຍ.

ທຸວິເຘປິ ປນ ສິປ຺ປາຍຕເນ ເອໂກ ປຓ຺ຑິໂຕ ມນຸສ຺ສານໍ ຜາສຸວິຫາຣຕ຺ຖາຍ ນຬກາຣສິປ຺ປາທີນິ ຫີນສິປ຺ປານິ, ຫຕ຺ຖມຸທ຺ທາຍ ຄຓນສງ຺ຂາຕໍ ມຸທ຺ທໍ, ອຈ຺ຉິນ຺ນກສງ຺ຂາຕໍ ຄຓນໍ, ມາຕິກາປ຺ປເຠທກາທິເຠທຎ຺ຈ ເລຂໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ໂສ ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ເນວ ອຎ຺ເຎຫິ ກຣິຍມານໍ ປສ຺ສຕິ…ເປ… ກຕສທິສເມວ ໂຫຕິ. ອຍໍ ສິປ຺ປາຍຕເນ ນໂຍ.

ເອກຈ຺ໂຈ ປນ ປຓ຺ຑິໂຕ ອມນຸສ຺ສສຣີສປາທີຫິ ອຸປທ຺ທຸຕານໍ ມນຸສ຺ສານໍ ຕິກິຈ຺ຉນຕ຺ຖາຍ ຘມ຺ມິການິ ນາຄມຓ຺ຑລມນ຺ຕາທີນິ ວິຊ຺ຊາຏ຺ຐານານິ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ຕານິ ເນວ ອຎ຺ເຎຫິ ກຣິຍມານານິ ປສ຺ສຕິ, ນ ກຕານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ນ ກເຖນ຺ຕານໍ ສຸຓາຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ປນ ຘມ຺ມຕາຍ ຈິນ຺ຕາຍ ກໂຣຕິ. ປຎ຺ຎວຕາ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ກຕມ຺ປິ ອຎ຺ເຎຫິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ເຕຫິ ກຕສທິສເມວ ໂຫຕິ.

ກມ຺ມສ຺ສກຕໍ ວາຕິ ‘‘ອິທໍ ກມ຺ມໍ ສຕ຺ຕານໍ ສກໍ, ອິທໍ ໂນ ສກ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຊານນຎາຓໍ. ສຈ຺ຈານຸໂລມິກໍ ວາຕິ ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ. ຕຎ຺ຫິ ຈຕຸນ຺ນໍ ສຈ຺ຈານໍ ອນຸໂລມນໂຕ ສຈ຺ຈານຸໂລມິກນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິທານິສ຺ສ ປວຕ຺ຕນາກາຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ວາຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓເມວ ອາຄຕໍ, ນ ທຸກ຺ຂລກ຺ຂຓອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓານິ, ອຕ຺ຖວເສນ ປນ ອາຄຕາເນວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພານິ – ຍຎ຺ຫິ ອນິຈ຺ຈໍ ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ, ຍໍ ທຸກ຺ຂໍ ຕທນຕ຺ຕາຕິ.

ຍໍ ເອວຣູປິນ຺ຕິ ຍໍ ເອວໍ ເຫຏ຺ຐາ ນິທ຺ທິຏ຺ຐສຠາວໍ ອນຸໂລມິກໍ. ຂນ຺ຕິນ຺ຕິອາທີນິ ສພ຺ພານິ ປຎ຺ຎາເວວຈນາເນວ. ສາ ຫິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕານໍ ກມ຺ມາຍຕນາທີນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ກາຣຓານໍ ອປຈ຺ຈນີກທສ຺ສເນນ ອນຸໂລເມຕີຕິ ອນຸໂລມິກາ. ຕຖາ ສຕ຺ຕານໍ ຫິຕຈຣິຍາຍ ອນຸໂລເມຕິ, ມຄ຺ຄສຈ຺ຈສ຺ສ ອນຸໂລເມຕິ, ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສ ອນຸໂລມນໂຕ ອນຸໂລເມຕີຕິປິ ອນຸໂລມິກາ. ສພ຺ພານິປິ ເອຕານິ ກາຣຓານິ ຂມຕິ ສຫຕິ ທຏ຺ຐຸໍ ສກ຺ໂກຕີຕິ ຂນ຺ຕິ, ປສ຺ສຕີຕິ ທິຏ຺ຐິ, ໂຣເຈຕີຕິ ຣຸຈິ, ມຸທຕີຕິ ມຸທິ, ເປກ຺ຂຕີຕິ ເປກ຺ຂາ. ສພ຺ເພປິສ຺ສາ ເຕ ກມ຺ມາຍຕນາທໂຍ ຘມ຺ມາ ນິຊ຺ຌານໍ ຂມນ຺ຕິ, ວິເສສໂຕ ຈ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຂາຕາ ຘມ຺ມາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂານຕ຺ຕວເສນ ນິຊ຺ຌາຍມານາ ຕໍ ນິຊ຺ຌານໍ ຂມນ຺ຕີຕິ ຘມ຺ມນິຊ຺ຌານຂນ຺ຕີ.

ປຣໂຕ ອສ຺ສຸຕ຺ວາ ປຏິລຠຕີຕິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຸປເທສວຈນໍ ອສ຺ສຸຕ຺ວາ ສຍເມວ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ປຏິລຠຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຍໍ ຈິນ຺ຕາມຍາ ປຎ຺ຎາ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສາ ປເນສາ ນ ເຍສໍ ເກສຎ຺ຈິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຠິຎ຺ຎາຕານໍ ປນ ມຫາສຕ຺ຕານເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຖາປິ ສຈ຺ຈານຸໂລມິກຎາຓໍ ທ຺ວິນ຺ນໍເຍວ ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເສສປຎ຺ຎາ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ປູຣິຕປາຣມີນໍ ມຫາປຎ຺ຎານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ປຣໂຕ ສຸຕ຺ວາ ປຏິລຠຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ກມ຺ມາຍຕນາທີນິ ປເຣນ ກຣິຍມານານິ ວາ ກຕານິ ວາ ທິສ຺ວາປິ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ກຖຍມານສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາປິ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາປິ ປຏິລທ຺ຘາ ສພ຺ພາ ປຣໂຕ ສຸຕ຺ວາເຍວ ປຏິລທ຺ຘາ ນາມາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ສມາປນ຺ນສ຺ສາຕິ ສມາປຕ຺ຕິສມງ຺ຄິສ຺ສ; ອນ຺ໂຕສມາປຕ຺ຕິຍໍ ປວຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາ ຠາວນາມຍາ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໗໖໙. ທານໍ ອາຣພ຺ຠາຕິ ທານໍ ປຏິຈ຺ຈ; ທານເຈຕນາປຈ຺ຈຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທານາຘິຄຈ຺ຉາຕິ ທານໍ ອຘິຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ; ປາປຸຓນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ຍາ ເອວໍ ທານເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຍໍ ທານມຍາ ປຎ຺ຎາ ນາມ. ສາ ປເນສາ ‘ທານໍ ທສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ, ທານໍ ເທນ຺ຕສ຺ສ, ທານໍ ທຕ຺ວາ ຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພເຈຕນາ, ມຸຎ຺ຈເຈຕນາ, ອປຣເຈຕນາຕິ ຕິວິເຘນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ສີລໍ ອາຣພ຺ຠ ສີລາຘິຄຈ຺ຉາຕິ ອິຘາປິ ສີລເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ ສີລມຍາ ປຎ຺ຎາຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ. ອຍມ຺ປິ ‘ສີລໍ ປູເຣສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ, ສີລໍ ປູເຣນ຺ຕສ຺ສ, ສີລໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພເຈຕນາ, ມຸຎ຺ຈເຈຕນາ, ອປຣເຈຕນາຕິ ຕິວິເຘເນວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຠາວນາມຍາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕາເຍວ.

໗໗໐. ອຘິສີລປຎ຺ຎາທີສຸ ສີລາທີນິ ທຸວິເຘນ ເວທິຕພ຺ພານິ – ສີລໍ, ອຘິສີລໍ; ຈິຕ຺ຕໍ, ອຘິຈິຕ຺ຕໍ; ປຎ຺ຎາ, ອຘິປຎ຺ຎາຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອຸປ຺ປາທາ ວາ ຕຖາຄຕານໍ ອນຸປ຺ປາທາ ວາ ຕຖາຄຕານໍ ຐິຕາວ ສາ ຘາຕຸ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕຕາ ຘມ຺ມນິຍາມຕາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໒໐; ອ. ນິ. ໓.໑໓໗) ອິມາຍ ຕນ຺ຕິຍາ ສງ຺ຄຫິຕວເສນ ປຎ຺ຈປິ ສີລານິ ທສປິ ສີລານິ ສີລໍ ນາມ. ຕຎ຺ຫິ ຕຖາຄເຕ ອຸປ຺ປນ຺ເນປິ ອນຸປ຺ປນ຺ເນປິ ໂຫຕິ. ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ເກ ປຎ຺ຎາເປນ຺ຕີຕິ? ຕາປສປຣິພ຺ພາຊກາ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸໂພຘິສຕ຺ຕາ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣາຊາໂນ ຈ ປຎ຺ຎາເປນ຺ຕິ. ອຸປ຺ປນ຺ເນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ, ຠິກ຺ຂຸນີສງ຺ໂຆ, ອຸປາສກາ, ອຸປາສິກາໂຍ ຈ ປຎ຺ຎາເປນ຺ຕິ. ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສີລໍ ປນ ສພ຺ພສີເລຫິ ອຘິກໍ ອຸປ຺ປນ຺ເນເຍວ ຕຖາຄເຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ໂນ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ. ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘາເຍວ ຈ ນໍ ປຎ຺ຎາເປນ຺ຕິ. ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ວີຕິກ຺ກເມ ອິທໍ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ ປຎ຺ຎາປນຎ຺ຫິ ອຎ຺ເຎສໍ ອວິສໂຍ, ພຸທ຺ຘານໍເຍວ ເອສ ວິສໂຍ, ພຸທ຺ຘານໍ ພລໍ. ອິຕິ ຍສ຺ມາ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວໂຣ ອຘິສີລໍ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ອຘິສີລປຎ຺ຎໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣໍ ສໍວຣນ຺ຕສ຺ສາຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕາຍ ເອວ ປນ ຕນ຺ຕິຍາ ສງ຺ຄຫິຕວເສນ ວຏ຺ຏປາທິກາ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນາມ. ຕຎ຺ຫິ ຕຖາຄເຕ ອຸປ຺ປນ຺ເນປິ ໂຫຕິ ອນຸປ຺ປນ຺ເນປິ. ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ເກ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ຕີຕິ? ຕາປສປຣິພ຺ພາຊກາ ເຈວ ສພ຺ພຎ຺ຎຸໂພຘິສຕ຺ຕາ ຈ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣາຊາໂນ ຈ. ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຠຄວຕິ ວິເສສຕ຺ຖິກາ ຠິກ຺ຂຸອາທໂຍປິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ຕິເຍວ. ວິປສ຺ສນາປາທິກາ ປນ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ສພ຺ພຈິຕ຺ເຕຫິ ອຘິກາ, ອຸປ຺ປນ຺ເນເຍວ ຕຖາຄເຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ໂນ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ. ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘາ ເອວ ຈ ເອຕາ ປຎ຺ຎາເປນ຺ຕິ. ອິຕິ ຍສ຺ມາ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ອຘິຈິຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ອຘິຈິຕ຺ຕປຎ຺ຎໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສາຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕາຍ ເອວ ປນ ຕນ຺ຕິຍາ ສງ຺ຄຫິຕວເສນ ກມ຺ມສ຺ສກຕຎາຓໍ ປຎ຺ຎາ ນາມ. ຕຎ຺ຫິ ຕຖາຄເຕ ອຸປ຺ປນ຺ເນປິ ໂຫຕິ ອນຸປ຺ປນ຺ເນປິ. ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ເວລາມທານເວສ຺ສນ຺ຕຣທານາທິວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ອຸປ຺ປນ຺ເນ ເຕນ ຎາເຓນ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ຕານໍ ປມາຓໍ ນຕ຺ຖິ. ມຄ຺ຄຜລປຎ຺ຎາ ປນ ສພ຺ພປຎ຺ຎາຫິ ອຘິກາ, ອຸປ຺ປນ຺ເນເຍວ ຕຖາຄເຕ ວິຕ຺ຖາຣິກາ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕຕິ, ໂນ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ. ອິຕິ ຍສ຺ມາ ມຄ຺ຄຜລປຎ຺ຎາ ອຘິປຎ຺ຎາ, ຕສ຺ມາ ອຕິເຣກປຎ຺ຎາຍ ປຎ຺ຎໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຈຕູສຸ ມຄ຺ເຄສູຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ສິຍາ – ສີລໍ, ອຘິສີລໍ; ຈິຕ຺ຕໍ, ອຘິຈິຕ຺ຕໍ; ປຎ຺ຎາ, ອຘິປຎ຺ຎາຕິ ອິເມສຸ ຉສຸ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ວິປສ຺ສນາ ປຎ຺ຎາ ກຕຣສນ຺ນິສ຺ສິຕາຕິ? ອຘິປຎ຺ຎາສນ຺ນິສ຺ສິຕາ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ໂອມກຕຣປ຺ປມາຓໍ ຉຕ຺ຕໍ ວາ ຘຊໍ ວາ ອຸປາທາຍ ອຕິເຣກປ຺ປມາຓໍ ອຕິຉຕ຺ຕໍ ອຕິຘໂຊຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວມິທມ຺ປິ ປຎ຺ຈສີລໍ ທສສີລໍ ອຸປາທາຍ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສີລໍ ‘ອຘິສີລໍ’ ນາມ; ວຏ຺ຏປາທິກາ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ອຸປາທາຍ ວິປສ຺ສນາປາທິກາ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ‘ອຘິຈິຕ຺ຕໍ’ ນາມ, ກມ຺ມສ຺ສກຕປຎ຺ຎໍ ອຸປາທາຍ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາ ຈ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາ ຈ ຜລປຎ຺ຎາ ຈ ‘ອຘິປຎ຺ຎາ’ ນາມາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໗໗໑. ອາຍໂກສລ຺ລາທິນິທ຺ເທເສ ຍສ຺ມາ ອາໂຍຕິ ວຸຑ຺ຒິ, ສາ ອນຕ຺ຖຫານິໂຕ ອຕ຺ຖຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ຈ ທຸວິຘາ; ອປາໂຍຕິ ອວຸຑ຺ຒິ, ສາປິ ອຕ຺ຖຫານິໂຕ ອນຕ຺ຖຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ຈ ທຸວິຘາ; ຕສ຺ມາ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິເມ ຘມ຺ເມ ມນສິກໂຣໂຕຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ຍາ ອິເມສໍ ອກຸສລຘມ຺ມານໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິປ຺ປຫາເນສຸ ກຸສລຘມ຺ມານຎ຺ຈ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐິຕີສຸ ປຎ຺ຎາ – ອິທໍ ອາຍໂກສລ຺ລໍ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍາ ປເນສາ ກຸສລຘມ຺ມານໍ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນນິຣຸຊ຺ຌເນສຸ ອກຸສລຘມ຺ມານຎ຺ຈ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐິຕີສຸ ປຎ຺ຎາ – ອິທໍ ອປາຍໂກສລ຺ລໍ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຍໂກສລ຺ລໍ ຕາວ ປຎ຺ຎາ ໂຫຕຸ; ອປາຍໂກສລ຺ລໍ ກຖໍ ປຎ຺ຎາ ນາມ ຊາຕາຕິ? ປຎ຺ຎວາເຍວ ຫິ ‘ມຍ຺ຫໍ ເອວໍ ມນສິກໂຣໂຕ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຈ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ; ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ປວຑ຺ຒນ຺ຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ. ໂສ ເອວໍ ຎຕ຺ວາ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕຸໍ ນ ເທຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ເນ ປຊຫຕິ; ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ກຸສເລ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ປາເປຕິ. ເອວໍ ອປາຍໂກສລ຺ລມ຺ປິ ປຎ຺ຎາ ເອວາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສພ຺ພາປິ ຕຕ຺ຣູປາຍາ ປຎ຺ຎາ ອຸປາຍໂກສລ຺ລນ຺ຕິ ອິທໍ ປນ ອຈ຺ຈາຍິກກິຈ຺ເຈ ວາ ຠເຍ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຕສ຺ສ ຕິກິຈ຺ຉນຕ຺ຖໍ ຐານຸປ຺ປຕ຺ຕິຍກາຣຓຊານນວເສເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ຕິກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ.

(໔.) ຈຕຸກ຺ກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໗໙໓. ຈຕຸພ຺ພິເຘນ ຎາຓວຕ຺ຖຸນິທ຺ເທເສ ອຕ຺ຖິ ທິນ຺ນນ຺ຕິອາທີສຸ ທິນ຺ນປຈ຺ຈຍາ ຜລໍ ອຕ຺ຖີຕິ ອິມິນາ ອຸປາເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ຍໍ ຎາຓໍ ‘ອິທໍ ກມ຺ມໍ ສກໍ, ອິທໍ ໂນ ສກ’ນ຺ຕິ ຊານາຕິ – ອິທໍ ກມ຺ມສ຺ສກຕຎາຓໍ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ຕິວິຘໍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ຕິວິຘໍ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕນ຺ຕິ ອິທໍ ນ ສກກມ຺ມໍ ນາມ. ຕີສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ທສວິຘມ຺ປິ ສຸຈຣິຕໍ ສກກມ຺ມໍ ນາມ. ອຕ຺ຕໂນ ວາປິ ໂຫຕຸ ປຣສ຺ສ ວາ ສພ຺ພມ຺ປິ ອກຸສລໍ ນ ສກກມ຺ມໍ ນາມ. ກສ຺ມາ? ອຕ຺ຖຠຎ຺ຊນໂຕ ອນຕ຺ຖຊນນໂຕ ຈ. ອຕ຺ຕໂນ ວາ ໂຫຕຸ ປຣສ຺ສ ວາ ສພ຺ພມ຺ປິ ກຸສລໍ ສກກມ຺ມໍ ນາມ. ກສ຺ມາ? ອນຕ຺ຖຠຎ຺ຊນໂຕ ອຕ຺ຖຊນນໂຕ ຈ. ເອວໍ ຊານນສມຕ຺ເຖ ອິມສ຺ມິໍ ກມ຺ມສ຺ສກຕຎາເຓ ຐຕ຺ວາ ພຫຸໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ສີລໍ ປູເຣຕ຺ວາ ອຸໂປສຖໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ສຸເຂນ ສຸຂໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ນິພ຺ພານໍ ປຕ຺ຕານໍ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ ນຕ຺ຖິ. ຍຖາ ຫິ ສຘໂນ ປຸຣິໂສ ປຎ຺ຈສຸ ສກຏສເຕສຸ ສປ຺ປິມຘຸຜາຓິຕາທີນິ ເຈວ ໂລຓຕິລຕຓ຺ຑຸລາທີນິ ຈ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ກນ຺ຕາຣມຄ຺ຄໍ ປຏິປນ຺ໂນ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ອຕ຺ເຖ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ສພ຺ເພສໍ ອຸປກຣຓານໍ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ນ ຈິນ຺ເຕຕິ, ນ ປຣິຕສ຺ສຕິ, ສຸເຂເນວ ເຂມນ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ; ເອວເມວ ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ກມ຺ມສ຺ສກຕຎາເຓ ຐຕ຺ວາ ພຫຸໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ…ເປ… ນິພ຺ພານໍ ປຕ຺ຕານໍ ຄຓນປໂຖ ນຕ຺ຖິ. ຐເປຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານຸໂລມິກໍ ຎາຓນ຺ຕິ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈສ຺ສ ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈສ຺ສ ຈ ອນຸໂລມນໂຕ ສຈ຺ຈານຸໂລມິກນ຺ຕິ ລທ຺ຘນາມໍ ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສາ ສພ຺ພາປິ ສາສວາ ກຸສລາ ປຎ຺ຎາ ກມ຺ມສ຺ສກຕຎາຓເມວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໗໙໔. ມຄ຺ຄສມງ຺ຄິສ຺ສ ຎາຓໍ ທຸກ຺ເຂເປຕໍ ຎາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເອກເມວ ມຄ຺ຄຎາຓໍ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ເອກປຏິເວຘວເສນ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ສງ຺ຄຫິຕໍ.

໗໙໖. ຘມ຺ເມ ຎາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາ ຕາວ ຈຕຸນ຺ນໍ ສຈ຺ຈານໍ ເອກປຏິເວຘວເສນ ຘມ຺ເມ ຎາຓໍ ນາມ ໂຫຕຸ; ຜລປຎ຺ຎາ ກຖໍ ຘມ຺ເມ ຎາຓໍ ນາມາຕິ? ນິໂຣຘສຈ຺ຈວເສນ. ທຸວິຘາປິ ເຫສາ ປຎ຺ຎາ ອປຣປ຺ປຈ຺ຈເຍ ອຕ຺ຖປຈ຺ຈກ຺ເຂ ອຣິຍສຈ຺ຈຘມ຺ເມ ກິຈ຺ຈໂຕ ຈ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ຈ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຘມ຺ເມ ຎາຓນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ໂສ ອິມິນາ ຘມ຺ເມນາຕິ ເອຕ຺ຖ ມຄ຺ຄຎາຓໍ ຘມ຺ມໂຄຈຣຕ຺ຕາ ໂຄຈຣໂວຫາເຣນ ຘມ຺ໂມຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ວາ ກຣຓວຈນໍ; ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ຎາເຕນາຕິ ອຕ຺ໂຖ; ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມໍ ຊານິຕ຺ວາ ຐິເຕນ ມຄ຺ຄຎາເຓນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ທິຏ຺ເຐນາຕິ ທສ຺ສເນນ; ຘມ຺ມໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ຐິເຕນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຕ຺ເຕນາຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ປຕ຺ວາ ຐິຕຕ຺ຕາ ຘມ຺ມໍ ປຕ຺ເຕນ. ວິທິເຕນາຕິ ມຄ຺ຄຎາເຓນ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ວິທິຕານິ ປາກຏານິ ກຕານິ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິທິຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ເຕນ ວິທິຕຘມ຺ເມນ. ປຣິໂຍຄາຬ຺ເຫນາຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມໍ ປຣິໂຍຄາເຫຕ຺ວາ ຐິເຕນ. ນຍໍ ເນຕີຕິ ອຕີເຕ ຈ ອນາຄເຕ ຈ ນຍໍ ເນຕິ ຫຣຕິ ເປເສຕິ. ອິທໍ ປນ ນ ມຄ຺ຄຎາຓສ຺ສ ກິຈ຺ຈໍ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓສ຺ສ ກິຈ຺ຈໍ. ສຕ຺ຖາຣາ ປນ ມຄ຺ຄຎາຓໍ ອຕີຕານາຄເຕ ນຍໍ ນຍນສທິສໍ ກຕໍ. ກສ຺ມາ? ມຄ຺ຄມູລກຕ຺ຕາ. ຠາວິຕມຄ຺ຄສ຺ສ ຫິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ນາມ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ສຕ຺ຖາ ມຄ຺ຄຎາຓເມວ ນຍໍ ນຍນສທິສໍ ອກາສິ. ອປິຈ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ – ຍເທຕໍ ອິມິນາ ຈຕຸສຈ຺ຈໂຄຈຣໍ ມຄ຺ຄຎາຓໍ ອຘິຄຕໍ, ເຕນ ຎາເຓນ ກາຣຓຠູເຕນ ອຕີຕານາຄເຕ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓສງ຺ຂາຕໍ ນຍໍ ເນຕິ.

ອິທານິ ຍຖາ ເຕນ ນຍໍ ເນຕິ, ຕໍ ອາກາຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ເຍ ຫິ ເກຈິ ອຕີຕມທ຺ຘານນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອພ຺ຠຎ຺ຎໍສູຕິ ຊານິໍສຸ ປຏິວິຊ຺ຌິໍສຸ. ອິມຎ຺ເຎວາຕິ ຍໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຕີເຕ ອພ຺ຠຎ຺ຎໍສຸ, ຍຎ຺ຈ ອນາຄເຕ ອຠິຊານິສ຺ສນ຺ຕິ, ນ ຕຎ຺ເຎວ ອິມໍ; ສຣິກ຺ຂຏ຺ເຐນ ປນ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕີເຕປິ ຫິ ຐເປຕ຺ວາ ຕຓ຺ຫໍ ເຕຠູມກກ຺ຂນ຺ເຘເຍວ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈນ຺ຕິ ປຏິວິຊ຺ຌິໍສຸ, ຕຓ຺ຫໍເຍວ ສມຸທຍສຈ຺ຈນ຺ຕິ ນິພ຺ພານເມວ ນິໂຣຘສຈ຺ຈນ຺ຕິ ອຣິຍມຄ຺ຄເມວ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈນ຺ຕິ ປຏິວິຊ຺ຌິໍສຸ, ອນາຄເຕປິ ເອວເມວ ປຏິວິຊ຺ຌິສ຺ສນ຺ຕິ, ເອຕຣຫິປິ ເອວເມວ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ສຣິກ຺ຂຏ຺ເຐນ ‘‘ອິມຎ຺ເຎວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອນ຺ວເຍ ຎາຓນ຺ຕິ ອິທໍ ອນຸຄມນຎາຓໍ ນຍນຎາຓໍ ກາຣຓຎາຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ປຣິເຍ ຎາຓນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕປຣິຈ຺ເຉທຎາຓໍ. ປຣສຕ຺ຕານນ຺ຕິ ຐເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ເສສສຕ຺ຕານໍ. ອິຕຣໍ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ເຕນ ເຕສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສຣາຄາທິວເສນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ນານປ຺ປກາຣໂຕ ຊານາຕິ. ສຣາຄໍ ວາຕິອາທີສຸ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ສຕິປຏ຺ຐານວິຠງ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕເມວ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ອິຘ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ໂລກຸຕ຺ຕຣມ຺ປິ ລພ຺ຠຕິ. ອວິປສ຺ສນູປຄມ຺ປິ ຫິ ປຣຈິຕ຺ຕຎາຓສ຺ສ ວິສໂຍ ໂຫຕິເຍວ.

ອວເສສາ ປຎ຺ຎາຕິ ຘມ຺ເມ ຎາຓາທິກາ ຕິສ຺ໂສ ປຎ຺ຎາ ຐເປຕ຺ວາ ເສສາ ສພ຺ພາປິ ປຎ຺ຎາ ຎາຓນ຺ຕິ ສມ຺ມຕຕ຺ຕາ ສມ຺ມຸຕິຎາຓໍ ນາມ ໂຫຕິ. ວຈນຕ຺ໂຖ ປເນຕ຺ຖ ສມ຺ມຸຕິມ຺ຫິ ຎາຓນ຺ຕິ ສມ຺ມຸຕິຎາຓໍ.

໗໙໗. ກາມາວຈຣກຸສເລ ປຎ຺ຎາຕິ ອຍຎ຺ຫິ ເອກນ຺ເຕນ ວຏ຺ຏສ຺ມິໍ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິໍ ອາຈິນເຕວ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອາຈຍາຍ ໂນ ອປຈຍາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄປຎ຺ຎາ ປນ ຍສ຺ມາ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິໍ ອປຈິນເຕວ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອປຈຍາຍ ໂນ ອາຈຍາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣປຎ຺ຎາ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິມ຺ປິ ອາຈິນຕິ, ວິກ຺ຂມ຺ຠນວເສນ ກິເລເສ ເຈວ ກິເລສມູລເກ ຈ ຘມ຺ເມ ອປຈິນຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອາຈຍາຍ ເຈວ ອປຈຍາຍ ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເສສາ ເນວ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິໍ ອາຈິນຕິ ນ ອປຈິນຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ເນວ ອາຈຍາຍ ໂນ ອປຈຍາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

໗໙໘. ນ ຈ ອຠິຎ຺ຎາໂຍ ປຏິວິຊ຺ຌຕີຕິ ອິທໍ ປຐມຊ຺ຌານປຎ຺ຎໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສາ ຫິສ຺ສ ກາມວິເວເກນ ປຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ກິເລສນິພ຺ພິທາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ຕາຍ ເຈສ ກາເມສຸ ວີຕຣາໂຄ ໂຫຕິ, ອຠິຎ຺ຎາປາທກຠາວໍ ປນ ອປ຺ປຕ຺ຕຕາຍ ເນວ ປຎ຺ຈ ອຠິຎ຺ຎາໂຍ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ, ນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ນ ສຈ຺ຈານິ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ. ເອວມຍໍ ປຎ຺ຎາ ນິພ຺ພິທາຍ ໂຫຕິ ໂນ ປຏິເວຘາຍ. ສ຺ເວວາຕິ ປຐມຊ຺ຌານໍ ປຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ກາເມສຸ ວີຕຣາໂຄ ສມາໂນຕິ ຕຖາ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕານໍເຍວ ກາມານໍ ວເສນ ວີຕຣາໂຄ. ອຠິຎ຺ຎາໂຍ ປຏິວິຊ຺ຌຕີຕິ ປຎ຺ຈ ອຠິຎ຺ຎາໂຍ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ. ອິທໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານປຎ຺ຎໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານປຎ຺ຎາ ຫິ ອຠິຎ຺ຎາປາທກຠາເວນາປິ ປຎ຺ຈ ອຠິຎ຺ຎາໂຍ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ, ອຠິຎ຺ຎາຠາວປ຺ປຕ຺ຕິຍາປິ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ ເອວ. ຕສ຺ມາ ສາ ປຏິເວຘາຍ ໂຫຕິ. ປຐມຊ຺ຌານປຎ຺ຎາຍ ເອວ ປນ ກິເລເສສຸປິ ນິພ຺ພິນ຺ທຕ຺ຕາ ໂນ ນິພ຺ພິທາຍ. ຍາ ປນາຍໍ ທຸຕິຍຕຕິຍຊ຺ຌານປຎ຺ຎາ, ສາ ກຕຣໂກຏ຺ຐາສໍ ຠຊຕີຕິ? ໂສມນສ຺ສວເສນ ປຐມຊ຺ຌານມ຺ປິ ຠຊຕິ, ອວິຕກ຺ກວເສນ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານມ຺ປິ. ເອວເມສາ ປຐມຊ຺ຌານສນ຺ນິສ຺ສິຕາ ວາ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສນ຺ນິສ຺ສິຕາ ວາ ກາຕພ຺ພາ. ນິພ຺ພິທາຍ ເຈວ ປຏິເວຘາຍ ຈາຕິ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາ ສພ຺ພສ຺ມິມ຺ປິ ວຏ຺ເຏ ນິພ຺ພິນ຺ທນໂຕ ນິພ຺ພິທາຍ, ຉຏ຺ຐໍ ອຠິຎ຺ຎໍ ປຏິວິຊ຺ຌນໂຕ ປຏິເວຘາຍ ຈ ໂຫຕິ.

໗໙໙. ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ລາຠີຕິອາທີສຸ ຍ຺ວາຍໍ ອປ຺ປຄຸຓສ຺ສ ປຐມຊ຺ຌານສ຺ສ ລາຠີ. ຕໍ ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕໍ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ກາມສຫຄຕາ ຫຸຕ຺ວາ ສຎ຺ຎາມນສິກາຣາ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ ຕຸທນ຺ຕິ ໂຈເທນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ກາມານຸປກ຺ຂນ຺ທານໍ ສຎ຺ຎາມນສິກາຣານໍ ວເສນ ສາ ປຐມຊ຺ຌານປຎ຺ຎາ ຫາຍຕິ ປຣິຫາຍຕິ; ຕສ຺ມາ ຫານຠາຄິນີຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຕທນຸຘມ຺ມຕາຕິ ຕທນຸຣູປສຠາວາ. ສຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ອິທໍ ມິຈ຺ຉາສຕິໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ສມ຺ມາສຕິໍ. ຍສ຺ສ ຫິ ປຐມຊ຺ຌານານຸຣູປສຠາວາ ປຐມຊ຺ຌານໍ ສນ຺ຕໂຕ ປຓີຕໂຕ ທິສ຺ວາ ອສ຺ສາທຍມານາ ອຠິນນ຺ທມານາ ນິກນ຺ຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ນິກນ຺ຕິວເສນ ສາ ປຐມຊ຺ຌານປຎ຺ຎາ ເນວ ຫາຍຕິ, ນ ວຑ຺ຒຕິ, ຐິຕິໂກຏ຺ຐາສິກາ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ຐິຕິຠາຄິນີ ປຎ຺ຎາຕິ. ອວິຕກ຺ກສຫຄຕາຕິ ອວິຕກ຺ກໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ ສນ຺ຕໂຕ ປຓີຕໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ອວິຕກ຺ກສຫຄຕາ. ສມຸທາຈຣນ຺ຕີຕິ ປຄຸຓໂຕ ປຐມຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານາຘິຄມຕ຺ຖາຍ ຕຸທນ຺ຕິ ໂຈເທນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ອຸປຣິ ທຸຕິຍຊ຺ຌານານຸປກ຺ຂນ຺ທານໍ ສຎ຺ຎາມນສິກາຣານໍ ວເສນ ສາ ປຐມຊ຺ຌານປຎ຺ຎາ ວິເສສຠູຕສ຺ສ ທຸຕິຍຊ຺ຌານສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານຕາຍ ວິເສສຠາຄິນີຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ນິພ຺ພິທາສຫຄຕາຕິ ຕເມວ ປຐມຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕໍ ນິພ຺ພິທາສງ຺ຂາເຕນ ວິປສ຺ສນາຎາເຓນ ສຫຄຕາ. ວິປສ຺ສນາຎາຓຎ຺ຫິ ຌານງ຺ຄເຠເທ ວຕ຺ຕນ຺ເຕ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ ອຸກ຺ກຓ຺ຐຕິ, ຕສ຺ມາ ນິພ຺ພິທາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສມຸທາຈຣນ຺ຕີຕິ ນິພ຺ພານສຈ຺ຉິກິຣິຍຕ຺ຖາຍ ຕຸທນ຺ຕິ ໂຈເທນ຺ຕິ. ວິຣາຄູປສຎ຺ຫິຕາຕິ ວິຣາຄສງ຺ຂາເຕນ ນິພ຺ພາເນນ ອຸປສໍຫິຕາ. ວິປສ຺ສນາຎາຓມ຺ຫິ ສກ຺ກາ ອິມິນາ ມຄ຺ເຄນ ວິຣາຄໍ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກາຕຸນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕິໂຕ ‘‘ວິຣາຄູປສຎ຺ຫິຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຎ຺ຎາມນສິກາຣາປິ ວິຣາຄູປສຎ຺ຫິຕາ ເອວ ນາມ. ຕສ຺ສ ເຕສໍ ສຎ຺ຎາມນສິກາຣານໍ ວເສນ ສາ ປຐມຊ຺ຌານປຎ຺ຎາ ອຣິຍມຄ຺ຄປຏິເວຘສ຺ສ ປທຏ຺ຐານຕາຍ ນິພ຺ເພຘຠາຄິນີຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເອວໍ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ປຐມຊ຺ຌານປຎ຺ຎາວ ກຖິຕາ. ທຸຕິຍຊ຺ຌານປຎ຺ຎາທີສຸປິ ອິມິນາວ ນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໘໐໑. ກິຈ຺ເຉນ ກສິເຣນ ສມາຘິໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສາຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣສມາຘິໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາເຄ ອາຄມນກາເລ ກິຈ຺ເຉນ ກສິເຣນ ທຸກ຺ເຂນ ສສງ຺ຂາເຣນ ສປ຺ປໂຍເຄນ ກິລມນ຺ຕສ຺ສ ກິເລເສ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ ອາຄຕສ຺ສ. ທນ຺ຘໍ ຕຓ຺ຐານໍ ອຠິຊານນ຺ຕສ຺ສາຕິ ວິກ຺ຂມ຺ຠິເຕສຸ ກິເລເສສຸ ວິປສ຺ສນາປຣິວາເສ ຈິຣໍ ວສິຕ຺ວາ ຕໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣສມາຘິສງ຺ຂາຕໍ ຐານໍ ທນ຺ຘໍ ສຓິກໍ ອຠິຊານນ຺ຕສ຺ສ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕສ຺ສ, ປາປຸຓນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ຍາ ເອສາ ເອວໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຍໍ ກິເລສວິກ຺ຂມ຺ຠນປຏິປທາຍ ທຸກ຺ຂຕ຺ຕາ, ວິປສ຺ສນາປຣິວາສປຎ຺ຎາຍ ຈ ທນ຺ຘຕ຺ຕາ ມຄ຺ຄກາເລ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນາປິ ປຎ຺ຎາ ອາຄມນວເສນ ທຸກ຺ຂປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ ນາມາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຸປຣິ ຕີສຸ ປເທສຸປິ ອິມິນາວ ນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໘໐໒. ສມາຘິສ຺ສ ນ ນິກາມລາຠິສ຺ສາຕິ ໂຍ ສມາຘິສ຺ສ ນ ນິກາມລາຠີ ໂຫຕິ, ໂສ ຕສ຺ສ ນ ນິກາມລາຠີ ນາມ. ຍສ຺ສ ສມາຘິ ອຸປຣູປຣິ ສມາປຊ຺ຊນຕ຺ຖາຍ ອຸສ຺ສກ຺ກິຕຸໍ ປຈ຺ຈໂຍ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ອປ຺ປຄຸຓຊ຺ຌານລາຠິສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຖກໍ ຜຣນ຺ຕສ຺ສາຕິ ປຣິຕ຺ເຕ ສຸປ຺ປມຕ຺ເຕ ວາ ສຣາວມຕ຺ເຕ ວາ ອາຣມ຺ມເຓ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ອປ຺ປນໍ ປຕ຺ວາ ຕໍ ອວຑ຺ຒິຕໍ ໂຖກເມວ ອາຣມ຺ມຓໍ ຜຣນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ນນິກາມລາຠີປຏິປກ຺ຂໂຕ ຫິ ປຄຸຓຊ຺ຌານລາຠີ ເອຕ຺ຖ ນິກາມລາຠີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອວຑ຺ຒິຕາຣມ຺ມຓປຏິປກ຺ຂໂຕ ຈ ວຑ຺ຒິຕາຣມ຺ມຓໍ ວິປຸລນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເສສໍ ຕາທິສເມວ.

ຊຣາມຣເຓເປຕໍ ຎາຓນ຺ຕິ ນິພ຺ພານເມວ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ຈຕຸນ຺ນໍ ສຈ຺ຈານໍ ເອກປຏິເວຘວເສນ ເອຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຊຣາມຣຓໍ ອາຣພ຺ຠາຕິອາທີນິ ປນ ເອເກກໍ ວຕ຺ຖຸໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕິກາເລ ປຸພ຺ພຠາເຄ ສຈ຺ຈວວຕ຺ຖາປນວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ຈຕຸກ຺ກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ.

(໕.) ປຎ຺ຈກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໘໐໔. ປຎ຺ຈວິເຘນ ຎາຓວຕ຺ຖຸນິທ຺ເທເສ ປີຕິຜຣຓຕາທີສຸ ປີຕິໍ ຜຣມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ທ຺ວີສຸ ຌາເນສຸ ປຎ຺ຎາ ປີຕິຜຣຓຕາ ນາມ. ສຸຂໍ ຜຣມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ຕີສຸ ຌາເນສຸ ປຎ຺ຎາ ສຸຂຜຣຓຕາ ນາມ. ປເຣສໍ ເຈໂຕຜຣມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ເຈໂຕປຣິຍປຎ຺ຎາ ເຈໂຕຜຣຓຕາ ນາມ. ອາໂລກໍ ຜຣມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸປຎ຺ຎາ ອາໂລກຜຣຓຕາ ນາມ. ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓານິມິຕ຺ຕໍ ນາມ. ເຕເນວ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ທ຺ວີສຸ ຌາເນສຸ ປຎ຺ຎາ ປີຕິຜຣຓຕາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ຈ ປີຕິຜຣຓຕາ ສຸຂຜຣຓຕາ ທ຺ເວ ປາທາ ວິຍ, ເຈໂຕຜຣຓຕາ ອາໂລກຜຣຓຕາ ທ຺ເວ ຫຕ຺ຖາ ວິຍ, ອຠິຎ຺ຎາປາທກຊ຺ຌານໍ ມຊ຺ຌິມກາໂຍ ວິຍ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓານິມິຕ຺ຕໍ ສີສໍ ວິຍ. ອິຕິ ຠຄວາ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກໍ ສມ຺ມາສມາຘິໍ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄສມ຺ປນ຺ນໍ ປຸຣິສໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ. ອຍໍ ປຎ຺ຈງ຺ຄິໂກ ສມ຺ມາສມາຘີຕິ ອຍໍ ຫຕ຺ຖປາທສີສສທິເສຫິ ປຎ຺ຈຫິ ອງ຺ເຄຫິ ຍຸຕ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມາຘີຕິ ປາທກຊ຺ຌານສມາຘິໍ ກເຖສິ.

ອຍໍ ສມາຘິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຸໂຂ ເຈວາຕິອາທີສຸ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາຘິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ໂສ ຫິ ອປ຺ປິຕປ຺ປິຕກ຺ຂເຓ ສຸຂຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຸໂຂ. ປຸຣິໂມ ປຸຣິໂມ ປຈ຺ຉິມສ຺ສ ປຈ຺ຉິມສ຺ສ ສມາຘິສຸຂສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ອາຍຕິໍ ສຸຂວິປາໂກ. ສນ຺ຕໍ ສຸຂຸມໍ ຜລຈິຕ຺ຕໍ ປຓີຕໍ ມຘຸຣຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ຜລສມາປຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ຫິ ສພ຺ພກາຍານຸຄຕໍ ສຸຂສມ຺ຜສ຺ສໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ປຏິຈ຺ຈ ສຸຂສຫຄຕໍ ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິມິນາປິ ປຣິຍາເຍນ ອາຍຕິໍ ສຸຂວິປາໂກ. ກິເລເສຫິ ອາຣກຕ຺ຕາ ອຣິໂຍ. ກາມາມິສວຏ຺ຏາມິສໂລກາມິສານໍ ອຠາວາ ນິຣາມິໂສ. ພຸທ຺ຘາທີຫິ ມຫາປຸຣິເສຫິ ເສວິຕຕ຺ຕາ ອກາປຸຣິສເສວິໂຕ. ອງ຺ຄສນ຺ຕຕາຍ ອາຣມ຺ມຓສນ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພກິເລສທຣຖສນ຺ຕຕາຍ ຈ ສນ຺ໂຕ. ອຕປ຺ປນີຍຏ຺ເຐນ ປຓີໂຕ. ກິເລສປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ລທ຺ຘຕ຺ຕາ ກິເລສປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຠາວສ຺ສ ວາ ລທ຺ຘຕ຺ຕາ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິລທ຺ໂຘ. ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘີຕິ ຫິ ອິທໍ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກໍ. ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘກິເລເສນ ວາ ອຣຫຕາ ລທ຺ຘຕ຺ຕາປິ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິລທ຺ໂຘ. ເອໂກທິຠາເວນ ອຘິຄຕຕ຺ຕາ ເອໂກທິຠາວເມວ ວາ ອຘິຄຕຕ຺ຕາ ເອໂກທິຠາວາຘິຄໂຕ. ອປ຺ປຄຸຓສາສວສມາຘິ ວິຍ ສສງ຺ຂາເຣນ ສປ຺ປໂຍເຄນ ຈິຕ຺ເຕນ ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ເມ ນິຄ຺ຄຍ຺ຫ ກິເລເສ ວາເຣຕ຺ວາ ອນຘິຄຕຕ຺ຕາ ນ ສສງ຺ຂາຣນິຄ຺ຄຍ຺ຫວາຣິຕຄໂຕ. ຕຎ຺ຈ ສມາຘິໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຕໂຕ ວາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ໂຕ ສຕິເວປຸລ຺ລປ຺ປຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສໂຕວ ສມາປຊ຺ຊຕິ ສໂຕວ ວຸຏ຺ຐຫຕິ. ຍຖາປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກາລວເສນ ວາ ສໂຕ ສມາປຊ຺ຊຕິ ສໂຕ ວຸຏ຺ຐຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຍເທຕ຺ຖ ‘‘ອຍໍ ສມາຘິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຸໂຂ ເຈວ ອາຍຕິຎ຺ຈ ສຸຂວິປາໂກ’’ຕິ ເອວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມານສ຺ສ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍເຍວ ອປຣປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ – ຕໍ ເອກມງ຺ຄໍ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ. ເອວມິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາເຓຫິ ອຍໍ ສມາຘິ ປຎ຺ຈຎາຓິໂກ ສມ຺ມາສມາຘິ ນາມ ວຸຕ຺ໂຕຕິ.

ປຎ຺ຈກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ.

(໖.) ຉກ຺ກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໘໐໕. ຉພ຺ພິເຘນ ຎາຓວຕ຺ຖຸນິທ຺ເທເສ ອິທ຺ຘິວິເຘ ຎາຓນ຺ຕິ ‘‘ເອໂກປິ ຫຸຕ຺ວາ ພຫຸຘາ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ເຕ (ທີ. ນິ. ໑.໔໘໔; ປຏິ. ມ. ໑.໑໐໒) ອິທ຺ຘິວິເຘ ຎາຓໍ. ອິມິນາ ອວິຕກ຺ກາວິຈາຣາ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາ ຣູປາວຈຣາ ພຫຸຘາຠາວາທິສາຘິກາ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິກາ ອປ຺ປນາປຎ຺ຎາວ ກຖິຕາ. ໂສຕຘາຕຸວິສຸທ຺ຘິຍາ ຎາຓນ຺ຕິ ທູຣສນ຺ຕິກາທິເຠທສທ຺ທາຣມ຺ມຓາຍ ທິພ຺ພໂສຕຘາຕຸຍາ ຎາຓໍ. ອິມິນາປິ ອວິຕກ຺ກາວິຈາຣາ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາ ຣູປາວຈຣາ ປກຕິໂສຕວິສຍາຕີຕສທ຺ທາຣມ຺ມຓາ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິກາ ອປ຺ປນາປຎ຺ຎາວ ກຖິຕາ. ປຣຈິຕ຺ເຕ ຎາຓນ຺ຕິ ປຣສຕ຺ຕານໍ ຈິຕ຺ຕປຣິຈ຺ເຉເທ ຎາຓໍ. ອິມິນາປິ ຍຖາວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ປເຣສໍ ສຣາຄາທິຈິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິກາ ອປ຺ປນາປຎ຺ຎາວ ກຖິຕາ. ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຍາ ຎາຓນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ. ອິມິນາປິ ຍຖາວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ປຸພ຺ເພ ນິວຸຕ຺ຖກ຺ຂນ຺ຘານຸສ຺ສຣຓສຕິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິກາ ອປ຺ປນາປຎ຺ຎາວ ກຖິຕາ. ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕູປປາເຕ ຎາຓນ຺ຕິ ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕິຍຎ຺ຈ ອຸປປາເຕ ຈ ຎາຓໍ. ອິມິນາປິ ຍຖາວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ຈວນກອຸປປຊ຺ຊນການໍ ສຕ຺ຕານໍ ວຓ຺ຓຘາຕຸອາຣມ຺ມຓາ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິກາ ອປ຺ປນາປຎ຺ຎາວ ກຖິຕາ. ອາສວານໍ ຂເຍ ຎາຓນ຺ຕິ ສຈ຺ຈປຣິຈ຺ເຉທຊານນຎາຓໍ. ອິທໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣເມວ. ເສສານິ ໂລກິຍານີຕິ.

ຉກ຺ກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ.

(໗.) ສຕ຺ຕກນິທ຺ເທສາທິວຓ຺ຓນາ

໘໐໖. ສຕ຺ຕວິເຘນ ຎາຓວຕ຺ຖຸນິທ຺ເທເສ ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປວຕ຺ຕິນິວຕ຺ຕິວເສນ ເອກາທສສຸ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທງ຺ເຄສຸ ເອເກກສ຺ມິໍ ກາລຕ຺ຕຍເຠທໂຕ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓໍ ວຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ຍມ຺ປິສ຺ສ ຕໍ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຕເທວ ຎາຓໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ຂຍຘມ຺ມຕາທີຫິ ປກາເຣຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓໍ, ອສຕິ ຊາຕິຍາ ນຕ຺ຖິ ຊຣາມຣຓນ຺ຕິ ຎາຓທ຺ວຍໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນທ຺ຘານວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕີຕມ຺ປິ ອທ຺ຘານໍ, ອນາຄຕມ຺ປິ ອທ຺ຘານນ຺ຕິ ເອວໍ ອຕີເຕ ຎາຓທ຺ວຍໍ, ອນາຄເຕ ຎາຓທ຺ວຍນ຺ຕິ ຉ. ຕານິ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາເຓນ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຕ. ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍາກາຣຎາຓໍ. ປຈ຺ຈຍາກາໂຣ ຫິ ຘມ຺ມານໍ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐິຕິກາຣຓຕ຺ຕາ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ; ຕຕ຺ຖ ຎາຓໍ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓໍ. ເອຕສ຺ເສວ ຉພ຺ພິຘສ຺ສ ຎາຓສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ເອວໍ ເອເກກສ຺ມິໍ ອງ຺ເຄ ອິມານິ ສຕ຺ຕ ສຕ຺ຕ ກຕ຺ວາ ເອກາທສສຸ ອງ຺ເຄສຸ ສຕ຺ຕສຕ຺ຕຕິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຂຍຘມ຺ມນ຺ຕິ ຂຍຄມນສຠາວໍ. ວຍຘມ຺ມນ຺ຕິ ວຍຄມນສຠາວໍ. ວິຣາຄຘມ຺ມນ຺ຕິ ວິຣຊ຺ຊນສຠາວໍ. ນິໂຣຘຘມ຺ມນ຺ຕິ ນິຣຸຊ຺ຌນສຠາວໍ. ອິມິນາ ກິໍ ກຖິຕໍ? ອປຣວິປສ຺ສນາຍ ປຸຣິມວິປສ຺ສນາສມ຺ມສນໍ ກຖິຕໍ. ເຕນ ກິໍ ກຖິຕໍ ໂຫຕິ? ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວິປສ຺ສນາປຏິວິປສ຺ສນາ ກຖິຕາ. ປຐມຎາເຓນ ຫິ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣ ອນິຈ຺ຈາ ທຸກ຺ຂາ ອນຕ຺ຕາຕິ ທິສ຺ວາ ຕໍ ຎາຓໍ ທຸຕິເຍນ ທຏ຺ຐຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ທຸຕິຍໍ ຕຕິເຍນ, ຕຕິຍໍ ຈຕຸຕ຺ເຖນ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ປຎ຺ຈເມນ, ປຎ຺ຈມໍ ຉຏ຺ເຐນ, ຉຏ຺ຐໍ ສຕ຺ຕເມນ. ເອວໍ ສຕ຺ຕ ວິປສ຺ສນາປຏິວິປສ຺ສນາ ກຖິຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ.

ສຕ຺ຕກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ.

໘໐໗. ອຏ຺ຐວິເຘນ ຎາຓວຕ຺ຖຸນິທ຺ເທເສ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄ ປຎ຺ຎາຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄມ຺ຫິ ປຎ຺ຎາ. ອິມິນາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕປຎ຺ຎາວ ກຖິຕາ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍຕິ.

ອຏ຺ຐກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ.

໘໐໘. ນວວິເຘນ ຎາຓວຕ຺ຖຸນິທ຺ເທເສ ອນຸປຸພ຺ພວິຫາຣສມາປຕ຺ຕີສູຕິ ອນຸປຸພ຺ພວິຫາຣສງ຺ຂາຕາສຸ ສມາປຕ຺ຕີສຸ. ຕາສໍ ອນຸປຸພ຺ເພນ ອນຸປຏິປາຏິຍາ ວິຫາຣິຕພ຺ພຏ຺ເຐນ ອນຸປຸພ຺ພວິຫາຣຕາ, ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພຏ຺ເຐນ ສມາປຕ຺ຕິຕາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ປຐມຊ຺ຌານສມາປຕ຺ຕິຍາ ປຎ຺ຎາຕິອາທໂຍ ອຏ຺ຐ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕປຎ຺ຎາ ເວທິຕພ຺ພາ. ນວມາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓປຎ຺ຎາ. ສາ ຫິ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຕໂຕ ປຓີຕໂຕ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມານສ຺ສ ປວຕ຺ຕຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓ’’ນ຺ຕິ.

ນວກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ.

(໑໐.) ທສກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

ປຐມພລນິທ຺ເທໂສ

໘໐໙. ທສວິເຘນ ຎາຓວຕ຺ຖຸນິທ຺ເທເສ ອຏ຺ຐານນ຺ຕິ ເຫຕຸປຏິກ຺ເຂໂປ. ອນວກາໂສຕິ ປຈ຺ຈຍປຏິກ຺ເຂໂປ. ອຸຠເຍນາປິ ກາຣຓເມວ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ກາຣຓຎ຺ຫິ ຕທາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕາຍ ອຕ຺ຕໂນ ຜລສ຺ສ ຐານນ຺ຕິ ຈ ອວກາໂສຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍນ຺ຕິ ເຍນ ກາຣເຓນ. ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ມຄ຺ຄທິຏ຺ຐິຍາ ສມ຺ປນ຺ໂນ ໂສຕາປນ຺ໂນ ອຣິຍສາວໂກ. ກຎ຺ຈິ ສງ຺ຂາຣນ຺ຕິ ຈຕຸຠູມເກສຸ ສງ຺ຂຕສງ຺ຂາເຣສຸ ກຎ຺ຈິ ເອກໍ ສງ຺ຂາຣມ຺ປິ. ນິຈ຺ຈໂຕ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ ນິຈ຺ໂຈຕິ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ. ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ເອຕໍ ກາຣຓໍ ນຕ຺ຖິ, ນ ອຸປລພ຺ຠຕິ. ຍໍ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນຕິ ເຍນ ກາຣເຓນ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ. ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ເອຕໍ ກາຣຓໍ ອຕ຺ຖິ; ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິຍາ ຫິ ໂສ ເຕຠູມເກສຸ ສງ຺ຂາເຣສຸ ກຎ຺ຈິ ສງ຺ຂາຣໍ ນິຈ຺ຈໂຕ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈຕຸຕ຺ຖຠູມກສງ຺ຂາໂຣ ປນ ເຕຊຸສ຺ສທຕ຺ຕາ ທິວສໍ ສນ຺ຕຕ຺ໂຕ ອໂຍຄຸໂຬ ວິຍ ມກ຺ຂິການໍ ທິຏ຺ຐິຍາ ວາ ອຎ຺ເຎສໍ ວາ ອກຸສລານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ນ ໂຫຕິ. ອິມິນາ ນເຍນ ກຎ຺ຈິ ສງ຺ຂາຣໍ ສຸຂໂຕຕິອາທີສຸປິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສຸຂໂຕ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ ‘‘ເອກນ຺ຕສຸຂີ ອຕ຺ຕາ ໂຫຕິ ອໂຣໂຄ ປຣມ຺ມຣຓາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໒໑) ເອວໍ ອຕ຺ຕທິຏ຺ຐິວເສນ ສຸຂໂຕ ຄາຫໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ທິຏ຺ຐິວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ປນ ອຣິຍສາວໂກ ປຣິຬາຫາຠິຠູໂຕ ປຣິຬາຫວູປສມຕ຺ຖໍ, ມຕ຺ຕຫຕ຺ຖີປຣິຕາສິໂຕ ວິຍ, ສຸຈິກາໂມ ໂປກ຺ຂພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຄູຖໍ ກຎ຺ຈິ ສງ຺ຂາຣໍ ສຸຂໂຕ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ. ອຕ຺ຕວາເທ ກສິຓາທິປຓ຺ຓຕ຺ຕິສງ຺ຄຫຕ຺ຖໍ ສງ຺ຂາຣນ຺ຕິ ອວຕ຺ວາ ກຎ຺ຈິ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຘາປິ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ຈຕຸຠູມກວເສນ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ, ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ເຕຠູມກວເສນ; ສພ຺ພວາເຣສຸ ວາ ອຣິຍສາວກສ຺ສາປິ ເຕຠູມກວເສເນວ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ວຏ຺ຏຕິ. ຍໍ ຍຎ຺ຫິ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕໂຕ ຕໂຕ ອຣິຍສາວໂກ ຄາຫໍ ວິນິເວເຐຕິ. ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຫິ ຍໍ ຍໍ ນິຈ຺ຈໍ ສຸຂໍ ອຕ຺ຕາຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕໍ ຕໍ ອຣິຍສາວໂກ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຄາຫໍ ວິນິເວເຐຕິ.

ມາຕຣນ຺ຕິອາທີສຸ ຊນິກາວ ມາຕາ. ມນຸສ຺ສຠູໂຕວ ຂີຓາສໂວ ອຣຫາຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ກິໍ ປນ ອຣິຍສາວໂກ ອຎ຺ຎໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຍ຺ຍາຕິ? ເອຕມ຺ປິ ອຏ຺ຐານໍ. ສເຈປິ ຠວນ຺ຕຣຄຕໍ ອຣິຍສາວກໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຣິຍສາວກຠາວໍ ອຊານນ຺ຕມ຺ປິ ໂກຈິ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອິມໍ ກຸນ຺ຖກິປິລ຺ລິກໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕ຺ວາ ສກລຈກ຺ກວາຬຄພ຺ເຠ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣຊ຺ຊໍ ປຏິປຊ຺ຊາຫີ’ຕິ, ເນວ ໂສ ຕໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຍ຺ຍ. ອຖ ວາປິ ນໍ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ – ‘ສເຈ ອິມໍ ນ ຆາເຕສ຺ສສິ, ສີສໍ ເຕ ຉິນ຺ທິສ຺ສາມາ’ຕິ, ສີສເມວສ຺ສ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍຸໍ, ເນວ ໂສ ຕໍ ຆາເຕຍ຺ຍ. ປຸຖຸຊ຺ຊນຠາວສ຺ສ ປນ ມຫາສາວຊ຺ຊຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ຈ ພລທີປນຕ຺ຖເມຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ສາວຊ຺ໂຊ ປຸຖຸຊ຺ຊນຠາໂວ, ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ມາຕຸຆາຕາທີນິປິ ອານນ຺ຕຣິຍານິ ກຣິສ຺ສຕິ. ມຫາພໂລ ອຣິຍສາວໂກ; ໂສ ເອຕານິ ກມ຺ມານິ ນ ກໂຣຕີຕິ.

ປທຸຏ຺ເຐນ ຈິຕ຺ເຕນາຕິ ໂທສສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ ວຘກຈິຕ຺ເຕນ. ໂລຫິຕໍ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍາຕິ ຊີວມານກສຣີເຣ ຂຸທ຺ທກມກ຺ຂິກາຍ ປິວນມຕ຺ຕມ຺ປິ ໂລຫິຕໍ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍ. ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍາຕິ ສມານສໍວາສກໍ ສມານສີມາຍໍ ຐິຕໍ ປຎ຺ຈຫິ ກາຣເຓຫິ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍ, ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ປຎ຺ຈຫຸປາລິ, ອາກາເຣຫິ ສງ຺ໂຆ ຠິຊ຺ຊຕິ – ກມ຺ເມນ, ອຸທ຺ເທເສນ, ໂວຫຣນ຺ໂຕ, ອນຸສ຺ສາວເນນ, ສລາກຄ຺ຄາເຫນາ’’ຕິ (ປຣິ. ໔໕໘).

ຕຕ຺ຖ ‘ກມ຺ເມນາ’ຕິ ອປໂລກນາທີສຸ ຈຕູສຸ ກມ຺ເມສຸ ອຎ຺ຎຕເຣນ ກມ຺ເມນ. ‘ອຸທ຺ເທເສນາ’ຕິ ປຎ຺ຈສຸ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທເສສຸ ອຎ຺ຎຕເຣນ ອຸທ຺ເທເສນ. ‘ໂວຫຣນ຺ໂຕ’ຕິ ກຖຍນ຺ໂຕ, ຕາຫິ ຕາຫິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕີຫິ ‘ອຘມ຺ມໍ ຘມ຺ໂມ’ຕິອາທີນິ ອຏ຺ຐາຣສ ເຠທກຣວຕ຺ຖູນິ ທີເປນ຺ໂຕ. ‘ອນຸສ຺ສາວເນນາ’ຕິ ‘ນນຸ ຕຸມ຺ເຫ ຊານາຖ ມຍ຺ຫໍ ອຸຈ຺ຈາກຸລາ ປພ຺ພຊິຕຠາວໍ ພຫຸສ຺ສຸຕຠາວຎ຺ຈ! ມາທິໂສ ນາມ ອຸທ຺ຘມ຺ມໍ ອຸພ຺ພິນຍໍ ສຕ຺ຖຸສາສນໍ ຄາເຫຍ຺ຍາຕິ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ. ກິໍ ມຍ຺ຫໍ ອວີຈິ ນີລຸປ຺ປລວນໍ ວິຍ ສີຕໂລ? ກິມຫໍ ອປາຍໂຕ ນ ຠາຍາມີ’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ກຓ຺ຓມູເລ ວຈີເຠທໍ ກຕ຺ວາ ອນຸສ຺ສາວເນນ. ‘ສລາກຄ຺ຄາເຫນາ’ຕິ ເອວໍ ອນຸສ຺ສາເວຕ຺ວາ ເຕສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠຕ຺ວາ ອນິວຕ຺ຕນຘມ຺ເມ ກຕ຺ວາ ‘‘ຄຓ຺ຫຖ ອິມໍ ສລາກ’’ນ຺ຕິ ສລາກຄ຺ຄາເຫນ. ເອຕ຺ຖ ຈ ກມ຺ມເມວ ອຸທ຺ເທໂສ ວາ ປມາຓໍ ໂວຫາຣານຸສ຺ສາວນສລາກຄ຺ຄາຫາ ປນ ປຸພ຺ພຠາຄາ. ອຏ຺ຐາຣສວຕ຺ຖຸທີປນວເສນ ຫິ ໂວຫຣນ຺ເຕນ ຕຕ຺ຖ ຣຸຈິຊນນຕ຺ຖໍ ອນຸສ຺ສາເວຕ຺ວາ ສລາກາຍ ຄາຫິຕາຍປິ ອຠິນ຺ໂນວ ໂຫຕິ ສງ຺ໂຆ. ຍທາ ປນ ເອວໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວາ ອຕິເຣກາ ວາ ສລາກໍ ຄາເຫຕ຺ວາ ອາເວຓິກໍ ກມ຺ມໍ ວາ ອຸທ຺ເທສໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕທາ ສງ຺ໂຆ ຠິນ຺ໂນ ນາມ ໂຫຕິ.

ເອວໍ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍາຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ມາຕຸຆາຕາທີນິ ປຎ຺ຈ ອານນ຺ຕຣິຍກມ຺ມານິ ທສ຺ສິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຍານິ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ກໂຣຕິ, ນ ອຣິຍສາວໂກ. ເຕສໍ ອາວິຠາວຕ຺ຖໍ –

ກມ຺ມໂຕ ທ຺ວາຣໂຕ ເຈວ, ກປ຺ປຏ຺ຐິຕິຍໂຕ ຕຖາ;

ປາກສາຘາຣຓາທີຫິ, ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ຕຕ຺ຖ ‘ກມ຺ມໂຕ’ ຕາວ – ເອຕ຺ຖ ຫິ ມນຸສ຺ສຠູຕສ຺ເສວ ມນຸສ຺ສຠູຕໍ ມາຕຣໍ ວາ ປິຕຣໍ ວາ ອປິ ປຣິວຕ຺ຕລິງ຺ຄໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປນ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ມໍ ອານນ຺ຕຣິຍໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ວິປາກໍ ປຏິພາຫິສ຺ສາມີ’ຕິ ສກລຈກ຺ກວາຬໍ ມຫາເຈຕິຍປ຺ປມາເຓຫິ ກຎ຺ຈນຖູເປຫິ ປູເຣຕ຺ວາປິ, ສກລຈກ຺ກວາຬໍ ປູເຣຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາປິ, ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສງ຺ຆາຏິກຓ຺ຓໍ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາວ ວິຈຣິຕ຺ວາປິ, ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ນິຣຍເມວ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ໂຍ ປນ ສຍໍ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ຕິຣຈ຺ຉານຠູຕໍ ມາຕຣໍ ວາ ປິຕຣໍ ວາ, ສຍໍ ວາ ຕິຣຈ຺ຉານຠູໂຕ ມນຸສ຺ສຠູຕໍ, ຕິຣຈ຺ຉານຠູໂຕເຍວ ວາ ຕິຣຈ຺ຉານຠູຕໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕິ, ຕສ຺ສ ກມ຺ມໍ ອານນ຺ຕຣິຍໍ ນ ໂຫຕິ, ກມ຺ມໍ ປນ ຠາຣິຍໍ ໂຫຕິ, ອານນ຺ຕຣິຍໍ ອາຫຈ຺ເຈວ ຕິຏ຺ຐຕິ. ມນຸສ຺ສຊາຕິການໍ ປນ ວເສນ ອຍໍ ປຎ຺ໂຫ ກຖິໂຕ.

ເອຕ຺ຖ ເອຬກຈຕຸກ຺ກໍ, ສງ຺ຄາມຈຕຸກ຺ກໍ, ໂຈຣຈຕຸກ຺ກຎ຺ຈ ກເຖຕພ຺ພໍ. ‘ເອຬກໍ ມາເຣມີ’ຕິ ອຠິສນ຺ຘິນາປິ ຫິ ເອຬກຏ຺ຐາເນ ຐິຕໍ ມນຸສ຺ໂສ ມນຸສ຺ສຠູຕໍ ມາຕຣໍ ວາ ປິຕຣໍ ວາ ມາເຣນ຺ໂຕ ອານນ຺ຕຣິຍໍ ຜຸສຕິ. ເອຬກາຠິສນ຺ຘິນາ ປນ ມາຕາປິຕິອຠິສນ຺ຘິນາ ວາ ເອຬກໍ ມາເຣນ຺ໂຕ ອານນ຺ຕຣິຍໍ ນ ຜຸສຕິ. ມາຕາປິຕິອຠິສນ຺ຘິນາ ມາຕາປິຕໂຣ ມາເຣນ຺ໂຕ ຜຸສເຕວ. ເອສ ນໂຍ ອິຕຣສ຺ມິມ຺ປິ ຈຕຸກ຺ກທ຺ວເຍ. ຍຖາ ຈ ມາຕາປິຕູສຸ, ເອວໍ ອຣຫນ຺ເຕປິ ເອຕານິ ຈຕຸກ຺ການິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ມນຸສ຺ສອຣຫນ຺ຕເມວ ຈ ມາເຣຕ຺ວາ ອານນ຺ຕຣິຍໍ ຜຸສຕິ, ນ ຍກ຺ຂຠູຕໍ; ກມ຺ມໍ ປນ ຠາຣິຍໍ ອານນ຺ຕຣິຍສທິສເມວ. ມນຸສ຺ສອຣຫນ຺ຕສ຺ສ ຈ ປຸຖຸຊ຺ຊນກາເລເຍວ ສຕ຺ຖປ຺ປຫາເຣ ວາ ວິເສ ວາ ທິນ຺ເນປິ ຍທິ ໂສ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ເຕເນວ ມຣຕິ, ອຣຫນ຺ຕຆາໂຕ ໂຫຕິເຍວ. ຍໍ ປນ ປຸຖຸຊ຺ຊນກາເລ ທິນ຺ນໍ ທານໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ເສວ ຕໍ ທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ. ເສສອຣິຍປຸຄ຺ຄເລ ມາເຣນ຺ຕສ຺ສ ອານນ຺ຕຣິຍໍ ນຕ຺ຖິ, ກມ຺ມໍ ປນ ຠາຣິຍໍ ອານນ຺ຕຣິຍສທິສເມວ.

ໂລຫິຕຸປ຺ປາເທ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອເຠຊ຺ຊກາຍຕາຍ ປຣູປກ຺ກເມນ ຈມ຺ມຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ໂລຫິຕປຄ຺ຆຣຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ສຣີຣສ຺ສ ປນ ອນ຺ໂຕເຍວ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ໂລຫິຕໍ ສໂມສຣຕິ. ເທວທຕ຺ເຕນ ປຏິວິທ຺ຘສິລາໂຕ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຄຕາ ສກລິກາປິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປາທນ຺ຕໍ ປຫຣິ. ຜຣສຸນາ ປຫໂຏ ວິຍ ປາໂທ ອນ຺ໂຕໂລຫິໂຕເຍວ ອໂຫສິ. ຕຖາ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອານນ຺ຕຣິຍໍ ໂຫຕິ. ຊີວໂກ ປນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຣຸຈິຍາ ສຕ຺ຖເກນ ຈມ຺ມໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕມ຺ຫາ ຐານາ ທຸຏ຺ຐໂລຫິຕໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຜາສຸກມກາສິ. ຕຖາ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມເມວ ໂຫຕິ.

ອຖ ເຍ ຈ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຕຖາຄເຕ ເຈຕິຍໍ ຠິນ຺ທນ຺ຕິ, ໂພຘິໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ, ຘາຕຸມ຺ຫິ ອຸປກ຺ກມນ຺ຕິ, ເຕສໍ ກິໍ ໂຫຕີຕິ? ຠາຣິຍໍ ກມ຺ມໍ ໂຫຕິ ອານນ຺ຕຣິຍສທິສໍ. ສຘາຕຸກໍ ປນ ຖູປໍ ວາ ປຏິມໍ ວາ ພາຘຍມານໍ ໂພຘິສາຂຎ຺ຈ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈປິ ຕຕ຺ຖ ນິລີນາ ສກຸຓາ ເຈຕິເຍ ວຈ຺ຈໍ ປາເຕນ຺ຕິ, ຉິນ຺ທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ປຣິໂຠຄເຈຕິຍໂຕ ຫິ ສຣີຣເຈຕິຍໍ ມຫນ຺ຕຕຣໍ. ເຈຕິຍວຕ຺ຖຸໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ໂພຘິມູລມ຺ປິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຫຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍາ ປນ ໂພຘິສາຂາ ໂພຘິຆຣໍ ພາຘຕິ, ຕໍ ເຄຫຣກ຺ຂຓຕ຺ຖໍ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ. ໂພຘິອຕ຺ຖຎ຺ຫິ ເຄຫໍ, ນ ເຄຫຕ຺ຖາຍ ໂພຘິ. ອາສນຆເຣປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຍສ຺ມິໍ ປນ ອາສນຆເຣ ຘາຕຸ ນິຫິຕາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ໂພຘິສາຂໍ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ໂພຘິຊຄ຺ຄນຕ຺ຖໍ ໂອໂຊຫຣຓສາຂໍ ວາ ປູຕິຏ຺ຐານໍ ວາ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ; ສຣີຣປຏິຊຄ຺ຄເນ ວິຍ ປຸຎ຺ຎມ຺ປິ ໂຫຕິ.

ສງ຺ຆເຠເທ ສີມຏ຺ຐກສງ຺ເຆ ອສນ຺ນິປຕິເຕ ວິສຸໍ ປຣິສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກຕໂວຫາຣານຸສ຺ສາວນສລາກຄ຺ຄາຫສ຺ສ ກມ຺ມໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອຸທ຺ເທສໍ ວາ ອຸທ຺ທິສນ຺ຕສ຺ສ ເຠໂທ ຈ ໂຫຕິ ອານນ຺ຕຣິຍກມ຺ມຎ຺ຈ. ສມຄ຺ຄສຎ຺ຎາຍ ປນ ວຏ຺ຏຕິ. ສມຄ຺ຄສຎ຺ຎາຍ ຫິ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ເນວ ເຠໂທ ໂຫຕິ ນ ອານນ຺ຕຣິຍກມ຺ມໍ. ຕຖາ ນວໂຕ ອູນປຣິສາຍໍ. ສພ຺ພນ຺ຕິເມນ ປນ ປຣິຈ຺ເຉເທນ ນວນ຺ນໍ ຊນານໍ ໂຍ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທຕິ, ຕສ຺ສ ອານນ຺ຕຣິຍກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ອນຸວຕ຺ຕການໍ ອຘມ຺ມວາທີນໍ ມຫາສາວຊ຺ຊໍ ກມ຺ມໍ; ຘມ຺ມວາທິໂນ ອນວຊ຺ຊາ. ຕຕ຺ຖ ນວນ຺ນເມວ ສງ຺ຆເຠເທ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເອກໂຕ, ອຸປາລິ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂຫນ຺ຕິ, ເອກໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ, ນວໂມ ອນຸສ຺ສາເວຕິ ສລາກໍ ຄາເຫຕິ – ‘ອຍໍ ຘມ຺ໂມ, ອຍໍ ວິນໂຍ, ອິທໍ ສຕ຺ຖຸສາສນໍ, ອິທໍ ຄຓ຺ຫຖ, ອິທໍ ໂຣເຈຖາ’ຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ອຸປາລິ, ສງ຺ຆຣາຊິ ເຈວ ໂຫຕິ ສງ຺ຆເຠໂທ ຈ. ນວນ຺ນໍ ວາ, ອຸປາລິ, ອຕິເຣກນວນ຺ນໍ ວາ ສງ຺ຆຣາຊິ ເຈວ ໂຫຕິ ສງ຺ຆເຠໂທ ຈາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໓໕໑).

ເອເຕສຸ ຈ ປນ ປຎ຺ຈສຸ ສງ຺ຆເຠໂທ ວຈີກມ຺ມໍ, ເສສານິ ກາຍກມ຺ມານີຕິ. ເອວໍ ກມ຺ມໂຕປິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

‘ທ຺ວາຣໂຕ’ຕິ ສພ຺ພາເນວ ເຈຕານິ ກາຍທ຺ວາຣໂຕປິ ວຈີທ຺ວາຣໂຕປິ ສມຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ປຸຣິມານິ ປເນຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາຣິ ອາຓຕ຺ຕິກວິຊ຺ຊາມຍປໂຍຄວເສນ ວຈີທ຺ວາຣໂຕ ສມຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາປິ ກາຍທ຺ວາຣເມວ ປູເຣນ຺ຕິ. ສງ຺ຆເຠໂທ ຫຕ຺ຖມຸທ຺ທາຍ ເຠທໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ກາຍທ຺ວາຣໂຕ ສມຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາປິ ວຈີທ຺ວາຣເມວ ປູເຣຕີຕິ. ເອວເມຕ຺ຖ ທ຺ວາຣໂຕປິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

‘ກປ຺ປຏ຺ຐິຕິຍໂຕ’ຕິ ສງ຺ຆເຠໂທເຍວ ເຈຕ຺ຖ ກປ຺ປຏ຺ຐິຕິໂຍ. ສຓ຺ຐຫນ຺ເຕ ຫິ ກປ຺ເປ ກປ຺ປເວມຊ຺ເຌ ວາ ສງ຺ຆເຠທໍ ກຕ຺ວາ ກປ຺ປວິນາເສເຍວ ມຸຈ຺ຈຕິ. ສເຈປິ ຫິ ‘ສ຺ເວ ກປ຺ໂປ ວິນສ຺ສິສ຺ສຕີ’ຕິ ອຊ຺ຊ ສງ຺ຆເຠທໍ ກໂຣຕິ, ສ຺ເວເຍວ ມຸຈ຺ຈຕິ, ເອກທິວສເມວ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈຕິ. ເອວໍ ກຣຓໍ ປນ ນຕ຺ຖິ. ເສສານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ກມ຺ມານິ ອານນ຺ຕຣິຍາເນວ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ກປ຺ປຏ຺ຐິຕິຍານີຕິ. ເອວເມຕ຺ຖ ກປ຺ປຏ຺ຐິຕິຍໂຕປິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

‘ປາກໂຕ’ຕິ ເຍນ ຈ ປຎ຺ຈເປຕານິ ກມ຺ມານິ ກຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ສງ຺ຆເຠໂທເຍວ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ວິປຈ຺ຈຕິ. ເສສານິ ‘‘ອໂຫສິ ກມ຺ມໍ ນາໂຫສິ ກມ຺ມວິປາໂກ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ສງ຺ຆເຠທາຠາເວ ໂລຫິຕຸປ຺ປາໂທ, ຕທຠາເວ ອຣຫນ຺ຕຆາໂຕ, ຕທຠາເວ ສເຈ ປິຕາ ສີລວາ ໂຫຕິ, ມາຕາ ທຸສ຺ສີລາ ໂນ ວາ ຕຖາ ສີລວຕີ, ປິຕຸຆາໂຕ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ວິປຈ຺ຈຕິ. ສເຈ ມາຕາ ມາຕຸຆາໂຕ. ທ຺ວີສຸປິ ສີເລນ ວາ ທຸສ຺ສີເລນ ວາ ສມາເນສຸ ມາຕຸຆາໂຕວ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ວິປຈ຺ຈຕິ; ມາຕາ ຫິ ທຸກ຺ກຣກາຣິຓີ ພຫູປກາຣາ ຈ ປຸຕ຺ຕານນ຺ຕິ. ເອວເມຕ຺ຖ ປາກໂຕປິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

‘ສາຘາຣຓາທີຫີ’ຕິ ປຸຣິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຄຫຏ຺ຐປພ຺ພຊິຕານໍ ສາຘາຣຓານິ. ສງ຺ຆເຠໂທ ປນ ‘‘ນ ໂຂ, ອຸປາລິ, ຠິກ຺ຂຸນີ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທຕິ, ນ ສິກ຺ຂມານາ, ນ ສາມເຓໂຣ, ນ ສາມເຓຣີ, ນ ອຸປາສໂກ, ນ ອຸປາສິກາ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທຕິ. ຠິກ຺ຂຸ ໂຂ, ອຸປາລິ, ປກຕຕ຺ໂຕ ສມານສໍວາສໂກ ສມານສີມາຍໍ ຐິໂຕ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທຕີ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໓໕໑) ວຈນໂຕ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນວ ໂຫຕິ, ນ ອຎ຺ຎສ຺ສ; ຕສ຺ມາ ອສາຘາຣໂຓ. ອາທິສທ຺ເທນ ສພ຺ເພເປເຕ ທຸກ຺ຂເວທນາສຫຄຕາ ໂທສໂມຫສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຈາຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ສາຘາຣຓາທີຫິປິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ອຎ຺ຎໍ ສຕ຺ຖາຣນ຺ຕິ ‘ອຍໍ ເມ ສຕ຺ຖາ ສຕ຺ຖຸກິຈ຺ຈໍ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ’ຕິ ຠວນ຺ຕເຣປິ ອຎ຺ຎໍ ຕິຕ຺ຖກຣໍ ‘ອຍໍ ເມ ສຕ຺ຖາ’ຕິ ເອວໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ – ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຏ຺ຐມໍ ຠວໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍາຕິ ສພ຺ພມນ຺ທປຎ຺ໂຎປິ ສຕ຺ຕມໍ ຠວໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐມໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍ – ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ອຸຕ຺ຕມໂກຏິຍາ ຫິ ສຕ຺ຕມໍ ຠວໍ ສນ຺ຘາເຍເວສ ‘‘ນິຍໂຕ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍໂຓ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ກິໍ ປນ ຕໍ ນິຍາເມຕິ? ກິໍ ປຸພ຺ພເຫຕຸ ນິຍາເມຕິ ອຸທາຫຸ ປຏິລທ຺ຘມຄ຺ໂຄ ອຸທາຫຸ ອຸປຣິ ຕໂຍ ມຄ຺ຄາຕິ? ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຄຫິຕໍ ນາມມຕ຺ຕເມຕໍ. ປຸຄ຺ຄໂລ ປນ ນິຍໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ‘‘ປຸພ຺ພເຫຕຸ ນິຍາເມຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຫິ ອຸປຣິ ຕິຓ຺ຓໍ ມຄ຺ຄານໍ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ປຐມມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍາຠາໂວ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອິຈ຺ຈສ຺ສ ອເຫຕຸ ອປ຺ປຈ຺ຈຍາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍ ປາປຸຓາຕິ. ‘‘ປຏິລທ຺ຘມຄ຺ໂຄ ນິຍາເມຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຸປຣິ ຕໂຍ ມຄ຺ຄາ ອກິຈ຺ຈກາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຐມມຄ຺ໂຄວ ສກິຈ຺ຈໂກ, ປຐມມຄ຺ເຄເນວ ກິເລເສ ເຂເປຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ‘‘ອຸປຣິ ຕໂຍ ມຄ຺ຄາ ນິຍາເມນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຐມມຄ຺ໂຄ ອກິຈ຺ຈໂກ ໂຫຕິ, ອຸປຣິ ຕໂຍ ມຄ຺ຄາວ ສກິຈ຺ຈກາ, ປຐມມຄ຺ຄໍ ອນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸປຣິ ຕໂຍ ມຄ຺ຄາ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕພ຺ພາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຐມມຄ຺ເຄນ ຈ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາວ ກິເລສາ ເຂເປຕພ຺ພາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ນ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ນິຍາເມຕິ, ອຸປຣິ ຕິຓ຺ຓໍ ມຄ຺ຄານໍ ວິປສ຺ສນາວ ນິຍາເມຕິ. ສເຈ ຫິ ເຕສໍ ວິປສ຺ສນາ ຕິກ຺ຂາ ສູຣາ ຫຸຕ຺ວາ ວຫຕິ, ເອກໍເຍວ ຠວໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຕິ. ຕໂຕ ມນ຺ທຕຣປຎ຺ໂຎ ທຸຕິເຍ ວາ ຕຕິເຍ ວາ ຈຕຸຕ຺ເຖ ວາ ປຎ຺ຈເມ ວາ ຉຏ຺ເຐ ວາ ຠເວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຕິ. ສພ຺ພມນ຺ທປຎ຺ໂຎ ສຕ຺ຕມໍ ຠວໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ, ອຏ຺ຐເມ ຠເວ ປຏິສນ຺ຘິ ນ ໂຫຕິ. ອິຕິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຄຫິຕໍ ນາມມຕ຺ຕເມຕໍ. ສຕ຺ຖາ ຫິ ພຸທ຺ຘຕຸລາຍ ຕຸເລຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາເຓນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ‘ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ສພ຺ພມຫາປຎ຺ໂຎ ຕິກ຺ຂວິປສ຺ສໂກ ເອກເມວ ຠວໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕີ’ຕິ ‘ເອກພີຊີ’ຕິ ນາມໍ ອກາສິ; ‘ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ທຸຕິຍໍ, ຕຕິຍໍ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ, ປຎ຺ຈມໍ, ຉຏ຺ຐໍ ຠວໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕີ’ຕິ ‘ໂກລໍໂກໂລ’ຕິ ນາມໍ ອກາສິ; ‘ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ສຕ຺ຕມໍ ຠວໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕີ’ຕິ ‘ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸປຣໂມ’ຕິ ນາມໍ ອກາສິ.

ໂກຈິ ປນ ປຸຄ຺ຄໂລ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ຠວານໍ ນິຍໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອຣິຍສາວໂກ ປນ ເຍນ ເກນຈິປິ ອາກາເຣນ ມນ຺ທປຎ຺ໂຎ ສມາໂນ ອຏ຺ຐມໍ ຠວໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາວ ປຣິນິພ຺ພາຕິ. ສກ຺ກສທິໂສປິ ວຏ຺ຏາຠິຣໂຕ ສຕ຺ຕມໍເຍວ ຠວໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ສຕ຺ຕເມ ຠເວ ສພ຺ພກາເຣນ ປມາທວິຫາຣິໂນປິ ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອປ຺ປມຕ຺ຕເກປິ ອາຣມ຺ມເຓ ນິພ຺ພິນ຺ທິຕ຺ວາ ນິພ຺ພຸຕິໍ ປາປຸຓາຕິ. ສເຈປິ ຫິສ຺ສ ສຕ຺ຕເມ ຠເວ ນິທ຺ທໍ ວາ ໂອກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ, ປຣມ຺ມຸຂໍ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ, ປຈ຺ຉໂຕ ຐຕ຺ວາ ຕິຂິເຓນ ອສິນາ ໂກຈິເທວ ສີສໍ ປາເຕຍ຺ຍ, ອຸທເກ ວາ ໂອສາເທຕ຺ວາ ມາເຣຍ຺ຍ, ອສນິ ວາ ປນສ຺ສ ສີເສ ປເຕຍ຺ຍ, ເອວຣູເປປິ ກາເລ ສປ຺ປຏິສນ຺ຘິກາ ກາລໍກິຣິຍາ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາວ ປຣິນິພ຺ພາຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຏ຺ຐມໍ ຠວໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍ – ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

ເອກິສ຺ສາ ໂລກຘາຕຸຍາຕິ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸຍາ. ຕີຓິ ຫິ ເຂຕ຺ຕານິ – ຊາຕິເຂຕ຺ຕໍ, ອາຓາເຂຕ຺ຕໍ, ວິສຍກ຺ເຂຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘ຊາຕິກ຺ເຂຕ຺ຕໍ’ ນາມ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸ. ສາ ຫິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂອກ຺ກມນກາເລ, ນິກ຺ຂມນກາເລ, ສມ຺ໂພຘິກາເລ, ຘມ຺ມຈກ຺ກປວຕ຺ຕເນ, ອາຍຸສງ຺ຂາຣໂວສ຺ສຊ຺ຊເນ, ປຣິນິພ຺ພາເນ ຈ ກມ຺ປຕິ. ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬໍ ປນ ‘ອາຓາເຂຕ຺ຕໍ’ ນາມ. ອາຏານາຏິຍໂມຣປຣິຕ຺ຕຘຊຄ຺ຄປຣິຕ຺ຕຣຕນປຣິຕ຺ຕາທີນຎ຺ຫິ ເອຕ຺ຖ ອາຓາ ວຕ຺ຕຕິ. ‘ວິສຍເຂຕ຺ຕສ຺ສ’ ປນ ປຣິມາຓໍ ນຕ຺ຖິ. ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ‘‘ຍາວຕກໍ ຎາຓໍ ຕາວຕກໍ ເຎຍ຺ຍໍ, ຍາວຕກໍ ເຎຍ຺ຍໍ ຕາວຕກໍ ຎາຓໍ, ຎາຓປຣິຍນ຺ຕິກໍ ເຎຍ຺ຍໍ, ເຎຍ຺ຍປຣິຍນ຺ຕິກໍ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໓.໕) ວຈນໂຕ ອວິສໂຍ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ອິເມສຸ ປນ ຕີສຸ ເຂຕ຺ເຕສຸ, ຐເປຕ຺ວາ ອິມໍ ຈກ຺ກວາຬໍ, ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຈກ຺ກວາເຬ ພຸທ຺ຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖິ, ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ປນ ອຕ຺ຖິ. ຕີຓິ ປິຏການິ – ວິນຍປິຏກໍ, ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປິຏກໍ, ອຠິຘມ຺ມປິຏກນ຺ຕິ. ຕິສ຺ໂສ ສງ຺ຄີຕິໂຍ – ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສງ຺ຄີຕິ, ຍສຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສງ຺ຄີຕິ, ໂມຄ຺ຄລິປຸຕ຺ຕຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສງ຺ຄີຕີຕິ. ອິມາ ຕິສ຺ໂສ ສງ຺ຄີຕິໂຍ ອາຣຸຬ຺ເຫ ເຕປິຏເກ ພຸທ຺ຘວຈເນ ອິມໍ ຈກ຺ກວາຬໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ພຸທ຺ຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖິ, ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ປນ ອຕ຺ຖິ.

ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມນ຺ຕິ ອປຸເຣ ອປຈ຺ຉາ; ເອກໂຕ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ປຸເຣ ວາ ປຈ຺ຉາ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂພຘິປລ຺ລງ຺ເກ ‘‘ໂພຘິໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ນ ອຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິສິນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓໍ ຕາວ ປຸພ຺ເພນ຺ຕິ ນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຫິ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫເຓ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬກມ຺ປເນເນວ ຊາຕິກ຺ເຂຕ຺ຕປຣິຄ຺ຄໂຫ ກໂຕ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ນິວາຣິຕາ ໂຫຕິ. ປຣິນິພ຺ພານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈ ຍາວ ສາສປມຕ຺ຕາປິ ຘາຕຸໂຍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ຕາວ ປຈ຺ຉາຕິ ນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຘາຕູສຸ ຫິ ຐິຕາສຸ ພຸທ຺ຘາ ຐິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ອຎ຺ຎສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ນິວາຣິຕາວ ໂຫຕິ, ຘາຕຸປຣິນິພ຺ພາເນ ປນ ຊາເຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ນ ນິວາຣິຕາ.

ຕີຓິ ຫິ ອນ຺ຕຣຘານານິ ນາມ – ປຣິຍຕ຺ຕິອນ຺ຕຣຘານໍ, ປຏິເວຘອນ຺ຕຣຘານໍ, ປຏິປຕ຺ຕິອນ຺ຕຣຘານນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘ປຣິຍຕ຺ຕີ’ຕິ ຕີຓິ ປິຏການິ; ‘ປຏິເວໂຘ’ຕິ ສຈ຺ຈປຏິເວໂຘ; ‘ປຏິປຕ຺ຕີ’ຕິ ປຏິປທາ. ຕຕ຺ຖ ປຏິເວໂຘ ຈ ປຏິປຕ຺ຕິ ຈ ໂຫຕິປິ ນ ໂຫຕິປິ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ກາເລ ປຏິເວຘກຣາ ຠິກ຺ຂູ ພຫູ ໂຫນ຺ຕິ; ‘ເອສ ຠິກ຺ຂຸ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ’ຕິ ອງ຺ຄຸລິໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ. ອິມສ຺ມິໍເຍວ ທີເປ ເອກວາຣໍ ກິຣ ປຸຖຸຊ຺ຊນຠິກ຺ຂຸ ນາມ ນາໂຫສິ. ປຏິປຕ຺ຕິປູຣກາປິ ກທາຈິ ພຫູ ໂຫນ຺ຕິ, ກທາຈິ ອປ຺ປາ. ອິຕິ ປຏິເວໂຘ ຈ ປຏິປຕ຺ຕິ ຈ ໂຫຕິປິ ນ ໂຫຕິປິ.

ສາສນຏ຺ຐິຕິຍາ ປນ ປຣິຍຕ຺ຕິເຍວ ປມາຓໍ. ປຓ຺ຑິໂຕ ຫິ ເຕປິຏກໍ ສຸຕ຺ວາ ທ຺ເວປິ ປູເຣຕິ. ຍຖາ ອມ຺ຫາກໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອາຬາຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປຎ຺ຈາຠິຎ຺ຎາ ສຕ຺ຕ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາ ປຣິກມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉິ, ໂສ ‘ນ ຊານາມີ’ຕິ ອາຫ; ຕໂຕ ອຸທກສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຘິຄຕວິເສສໍ ສໍສນ຺ເທຕ຺ວາ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສ຺ສ ປຣິກມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉິ; ໂສ ອາຈິກ຺ຂິ; ຕສ຺ສ ວຈນສມນນ຺ຕຣເມວ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕໍ ສມ຺ປາເທສິ; ເອວເມວ ປຎ຺ຎວາ ຠິກ຺ຂຸ ປຣິຍຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ທ຺ເວປິ ປູເຣຕິ. ຕສ຺ມາ ປຣິຍຕ຺ຕິຍາ ຐິຕາຍ ສາສນໍ ຐິຕໍ ໂຫຕິ. ຍທາ ປນ ສາ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ ຕທາ ປຐມໍ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ ນສ຺ສຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຏ຺ຐານໍ ສພ຺ພປຐມໍ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ. ອນຸກ຺ກເມນ ປຈ຺ຉາ ຘມ຺ມສງ຺ຄໂຫ. ຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕຣຫິເຕ ອິຕເຣສຸ ທ຺ວີສຸ ປິຏເກສຸ ຐິເຕສຸ ສາສນໍ ຐິຕເມວ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປິຏເກ ອນ຺ຕຣຘາຍມາເນ ປຐມໍ ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣນິກາໂຍ ເອກາທສກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ເອກກາ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ. ຕທນນ຺ຕຣໍ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາໂຍ ຈກ຺ກເປຍ຺ຍາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ໂອຆຕຣຓາ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ. ຕທນນ຺ຕຣໍ ມຊ຺ຌິມນິກາໂຍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຠາວນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ມູລປຣິຍາຍາ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ. ຕທນນ຺ຕຣໍ ທີຆນິກາໂຍ ທສຸຕ຺ຕຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມຊາລາ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ. ເອກິສ຺ສາປິ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ຄາຖານໍ ປຸຈ຺ຉາ ອທ຺ຘານໍ ຄຈ຺ຉຕິ; ສາສນໍ ຘາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ ສຠິຍປຸຈ຺ຉາ (ສຸ. ນິ. ໕໑໕ ອາທໂຍ) ວິຍ ອາຬວກປຸຈ຺ຉາ (ສຸ. ນິ. ໑໘໓ ອາທໂຍ; ສໍ. ນິ. ໑.໒໔໖) ວິຍ ຈ. ເອຕາ ກິຣ ກສ຺ສປພຸທ຺ຘກາລິກາ ອນ຺ຕຣາ ສາສນໍ ຘາເຣຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ.

ທ຺ວີສຸ ປນ ປິຏເກສຸ ອນ຺ຕຣຫິເຕສຸປິ ວິນຍປິຏເກ ຐິເຕ ສາສນໍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ປຣິວາຣຂນ຺ຘເກສຸ ອນ຺ຕຣຫິເຕສຸ ອຸຠໂຕວິຠງ຺ເຄ ຐິເຕ ຐິຕເມວ ໂຫຕິ. ອຸຠໂຕວິຠງ຺ເຄ ອນ຺ຕຣຫິເຕ ມາຕິກາຍ ຐິຕາຍປິ ຐິຕເມວ ໂຫຕິ. ມາຕິກາຍ ອນ຺ຕຣຫິຕາຍ ປາຕິໂມກ຺ຂປພ຺ພຊ຺ຊາອຸປສມ຺ປທາສຸ ຐິຕາສຸ ສາສນໍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ລິງ຺ຄໍ ອທ຺ຘານໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເສຕວຕ຺ຖສມຓວໍໂສ ປນ ກສ຺ສປພຸທ຺ຘກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສາສນໍ ຘາເຣຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ປຈ຺ຉິມກສ຺ສ ປນ ສຈ຺ຈປຏິເວຘໂຕ ປຈ຺ຉິມກສ຺ສ ສີລເຠທໂຕ ຈ ປຏ຺ຐາຍ ສາສນໍ ໂອສກ຺ກິຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ນ ວາຣິຕາ.

ຕີຓິ ປຣິນິພ຺ພານານິ ນາມ – ກິເລສປຣິນິພ຺ພານໍ, ຂນ຺ຘປຣິນິພ຺ພານໍ, ຘາຕຸປຣິນິພ຺ພານນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘ກິເລສປຣິນິພ຺ພານໍ’ ໂພຘິປລ຺ລງ຺ເກ ອໂຫສິ, ‘ຂນ຺ຘປຣິນິພ຺ພານໍ’ ກຸສິນາຣາຍໍ, ‘ຘາຕຸປຣິນິພ຺ພານໍ’ ອນາຄເຕ ຠວິສ຺ສຕິ. ສາສນສ຺ສ ກິຣ ໂອສກ຺ກນກາເລ ອິມສ຺ມິໍ ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີເປ ຘາຕຸໂຍ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ມຫາເຈຕິຍໍ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຫາເຈຕິຍໂຕ ນາຄທີເປ ຣາຊາຍຕນເຈຕິຍໍ, ຕໂຕ ມຫາໂພຘິປລ຺ລງ຺ກໍ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ. ນາຄຠວນໂຕປິ ເທວໂລກໂຕປິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໂຕປິ ຘາຕຸໂຍ ມຫາໂພຘິປລ຺ລງ຺ກເມວ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ. ສາສປມຕ຺ຕາປິ ຘາຕຸ ນ ອນ຺ຕຣາ ນສ຺ສິສ຺ສຕິ. ສພ຺ພາ ຘາຕຸໂຍ ມຫາໂພຘິປລ຺ລງ຺ເກ ຣາສິຠູຕາ ສຸວຓ຺ຓກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິຍ ເອກຆນາ ຫຸຕ຺ວາ ຉພ຺ພຓ຺ຓຣໍສິໂຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສ຺ສນ຺ຕິ. ຕາ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ຜຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ຕໂຕ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬເທວຕາ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ສຕ຺ຖາ ປຣິນິພ຺ພາຕິ, ອຊ຺ຊ ສາສນໍ ໂອສກ຺ກຕິ, ປຈ຺ຉິມທສ຺ສນໍ ທານິ ອິທໍ ອມ຺ຫາກ’’ນ຺ຕິ ທສພລສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕທິວສໂຕ ມຫນ຺ຕຕຣໍ ກາຣຸຎ຺ຎໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ຐເປຕ຺ວາ ອນາຄາມິຂີຓາສເວ ອວເສສາ ສກຠາເວນ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ. ຘາຕູສຸ ເຕໂຊຘາຕຸ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉິສ຺ສຕິ. ສາສປມຕ຺ຕາຍປິ ຘາຕຸຍາ ສຕິ ເອກຊາລາວ ຠວິສ຺ສຕິ; ຘາຕູສຸ ປຣິຍາທານໍ ຄຕາສຸ ປຈ຺ຉິຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ເອວໍ ມຫນ຺ຕໍ ອານຸຠາວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຘາຕູສຸ ອນ຺ຕຣຫິຕາສຸ ສາສນໍ ອນ຺ຕຣຫິຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຍາວ ເອວໍ ນ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ ຕາວ ອຈຣິມໍ ນາມ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ – ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ.

ກສ຺ມາ ປນ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ? ອນຈ຺ຉຣິຍຕ຺ຕາ. ພຸທ຺ຘາ ຫິ ອຈ຺ຉຣິຍມນຸສ຺ສາ, ຍຖາຫ – ‘‘ເອກປຸຄ຺ຄໂລ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລເກ ອຸປຊ຺ຊມາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຈ຺ຉຣິຍມນຸສ຺ໂສ. ກຕໂມ ເອກປຸຄ຺ຄໂລ? ຕຖາຄໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໑໗໒). ຍທິ ຈ ທ຺ເວ ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວາ ອຏ຺ຐ ວາ ໂສຬສ ວາ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ນ ອຈ຺ຉຣິຍາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ວິຫາເຣ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເຈຕິຍານມ຺ປິ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ອຸຬາໂຣ ນ ໂຫຕິ, ຠິກ຺ຂູປິ ພຫຸຕາຍ ນ ອຈ຺ຉຣິຍາ ຊາຕາ, ເອວໍ ພຸທ຺ຘາປິ ຠເວຍ຺ຍຸໍ; ຕສ຺ມາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເທສນາຍ ຈ ວິເສສາຠາວໂຕ. ຍຎ຺ຫິ ສຕິປຏ຺ຐານາທິເຠທໍ ຘມ຺ມໍ ເອໂກ ເທເສຕິ, ອຎ຺ເຎນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາປິ ໂສວ ເທເສຕພ຺ໂພ ສິຍາ. ຕໂຕ ອນຈ຺ຉຣິໂຍ ສິຍາ. ເອກສ຺ມິໍ ປນ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ເຕ ເທສນາປິ ອຈ຺ຉຣິຍາ ໂຫຕິ. ວິວາທຠາວໂຕ ຈ. ພຫູສຸ ຈ ພຸທ຺ເຘສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ພຫູນໍ ອາຈຣິຍານໍ ອນ຺ເຕວາສິກາ ວິຍ ‘ອມ຺ຫາກໍ ພຸທ຺ໂຘ ປາສາທິໂກ, ອມ຺ຫາກໍ ພຸທ຺ໂຘ ມຘຸຣສ຺ສໂຣ ລາຠີ ປຸຎ຺ຎວາ’ຕິ ວິວເທຍ຺ຍຸໍ; ຕສ຺ມາປິ ເອວໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

ອປິເຈຕໍ ກາຣຓໍ ມິລິນ຺ທຣຎ຺ຎາ ປຸຏ຺ເຐນ ນາຄເສນຕ຺ເຖເຣນ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ (ມິ. ປ. ໕.໑.໑) –

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ – ‘‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນວກາໂສ ຍໍ ເອກິສ຺ສາ ໂລກຘາຕຸຍາ ທ຺ເວ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ – ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໒໗໗; ມ. ນິ. ໓.໑໒໙). ເທເສນ຺ຕາ ຈ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສພ຺ເພປິ ຕຖາຄຕາ ສຕ຺ຕຕິໍສ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ເມ ເທເສນ຺ຕິ, ກຖຍມານາ ຈ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ກເຖນ຺ຕິ, ສິກ຺ຂາເປນ຺ຕາ ຈ ຕີສຸ ສິກ຺ຂາສຸ ສິກ຺ຂາເປນ຺ຕິ, ອນຸສາສມານາ ຈ ອປ຺ປມາທປຏິປຕ຺ຕິຍໍ ອນຸສາສນ຺ຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຕຖາຄຕານໍ ເອກາ ເທສນາ ເອກາ ກຖາ ເອກາ ສິກ຺ຂາ ເອການຸສິຏ຺ຐິ, ເກນ ກາຣເຓນ ທ຺ເວ ຕຖາຄຕາ ເອກກ຺ຂເຓ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ? ເອເກນປິ ຕາວ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທນ ອຍໍ ໂລໂກ ໂອຠາສຊາໂຕ. ຍທິ ທຸຕິໂຍ ພຸທ຺ໂຘ ຠເວຍ຺ຍ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຠາຍ ອຍໍ ໂລໂກ ຠິຍ຺ໂຍໂສ ມຕ຺ຕາຍ ໂອຠາສຊາໂຕ ຠເວຍ຺ຍ. ໂອວທນ຺ຕາ ຈ ທ຺ເວ ຕຖາຄຕາ ສຸຂໍ ໂອວເທຍ຺ຍຸໍ, ອນຸສາສມານາ ຈ ສຸຂໍ ອນຸສາເສຍ຺ຍຸໍ. ຕຕ຺ຖ ເມ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສຫິ ຍຖາຫໍ ນິສ຺ສໍສໂຍ ຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອຍໍ, ມຫາຣາຊ, ທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ ເອກພຸທ຺ຘຘາຣຓີ, ເອກສ຺ເສວ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຄຸຓໍ ຘາເຣຕິ. ຍທິ ທຸຕິໂຍ ພຸທ຺ໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ນາຍໍ ທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ ຘາເຣຍ຺ຍ, ຈເລຍ຺ຍ ກມ຺ເປຍ຺ຍ ນເມຍ຺ຍ ໂອນເມຍ຺ຍ ວິນເມຍ຺ຍ ວິກິເຣຍ຺ຍ ວິຘເມຍ຺ຍ ວິທ຺ຘໍເສຍ຺ຍ, ນ ຐານມຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ນາວາ ເອກປຸຣິສສນ຺ຘາຣຓີ ຠເວຍ຺ຍ, ເອກສ຺ມິໍ ປຸຣິເສ ອຠິຣູຬ຺ເຫ ສາ ນາວາ ສມຸປາທິກາ ຠເວຍ຺ຍ. ອຖ ທຸຕິໂຍ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຕາທິໂສ ອາຍຸນາ ວຓ຺ເຓນ ວເຍນ ປມາເຓນ ກິສຖູເລນ ສພ຺ພງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ເຄນ. ໂສ ຕໍ ນາວໍ ອຠິຣູເຫຍ຺ຍ. ອປິນຸ ສາ, ມຫາຣາຊ, ນາວາ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ຘາເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຈເລຍ຺ຍ ກມ຺ເປຍ຺ຍ ນເມຍ຺ຍ ໂອນເມຍ຺ຍ ວິນເມຍ຺ຍ ວິກິເຣຍ຺ຍ ວິຘເມຍ຺ຍ ວິທ຺ຘໍເສຍ຺ຍ, ນ ຐານມຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ໂອສີເທຍ຺ຍ ອຸທເກ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຍໍ ທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ ເອກພຸທ຺ຘຘາຣຓີ ເອກສ຺ເສວ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຄຸຓໍ ຘາເຣຕິ. ຍທິ ທຸຕິໂຍ ພຸທ຺ໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ນາຍໍ ທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ ຘາເຣຍ຺ຍ, ຈເລຍ຺ຍ…ເປ… ນ ຐານມຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ຍາວທຕ຺ຖໍ ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ ຉາເທນ຺ຕໍ ຍາວກຓ຺ຐມຠິປູຣຍິຕ຺ວາ. ໂສ ຕໂຕ ປີຓິໂຕ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ ນິຣນ຺ຕໂຣ ຕນ຺ທີຄໂຕ ອໂນນມິຕທຓ຺ຑຊາໂຕ ປຸນເທວ ຕຕ຺ຕກໍ ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ. ອປິນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ສຸຂິໂຕ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ສກິໍ ຠຸຕ຺ໂຕວ ມເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຍໍ ທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ ເອກພຸທ຺ຘຘາຣຓີ…ເປ… ນ ຐານມຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ.

‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຕິຘມ຺ມຠາເຣນ ປຖວີ ຈລຕີ’’ຕິ? ‘‘ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ທ຺ເວ ສກຏາ ຣຕນປຣິປູຣິຕາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ ຍາວສ຺ມາ ມຸຂສມາ. ເອກ ສກຏໂຕ ຣຕນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກມ຺ຫິ ສກເຏ ອາກິເຣຍ຺ຍຸໍ. ອປິນຸ ຕໍ, ມຫາຣາຊ, ສກຏໍ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ສກຏານໍ ຣຕນໍ ຘາເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ນາຠິປິ ຕສ຺ສ ຈເລຍ຺ຍ, ອຣາປິ ຕສ຺ສ ຠິຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ເນມິປິ ຕສ຺ສ ໂອປເຕຍ຺ຍ, ອກ຺ໂຂປິ ຕສ຺ສ ຠິຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ກິນ຺ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຕິຣຕນຠາເຣນ ສກຏໍ ຠິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຕິຘມ຺ມຠາເຣນ ປຖວີ ຈລຕີຕິ.

‘‘ອປິຈ, ມຫາຣາຊ, ອິມໍ ກາຣຓໍ ພຸທ຺ຘພລປຣິທີປນາຍ ໂອສາຣິຕໍ. ອຎ຺ຎມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ປຕິຣູປໍ ກາຣຓໍ ສຸໂຓຫິ ເຍນ ກາຣເຓນ ທ຺ເວ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ເອກກ຺ຂເຓ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຍທິ, ມຫາຣາຊ, ທ຺ເວ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ເອກກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ປຣິສາຍ ວິວາໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ – ‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ພຸທ຺ໂຘ, ອມ຺ຫາກໍ ພຸທ຺ໂຘ’ຕິ ອຸຠໂຕປກ຺ຂຊາຕາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ພລວາມຈ຺ຈານໍ ປຣິສາຍ ວິວາໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ – ‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ອມຈ຺ໂຈ, ອມ຺ຫາກໍ ອມຈ຺ໂຈ’ຕິ ອຸຠໂຕປກ຺ຂຊາຕາ ໂຫນ຺ຕິ; ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຍທິ ທ຺ເວ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ເອກກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ເຕສໍ ປຣິສາຍ ວິວາໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ – ‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ພຸທ຺ໂຘ, ອມ຺ຫາກໍ ພຸທ຺ໂຘ’ຕິ ອຸຠໂຕປກ຺ຂຊາຕາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ອິທໍ ຕາວ ມຫາຣາຊ ເອກໍ ກາຣຓໍ ເຍນ ກາຣເຓນ ທ຺ເວ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ເອກກ຺ຂເຓ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

‘‘ອປຣມ຺ປິ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກາຣຓໍ ສຸໂຓຫິ ເຍນ ກາຣເຓນ ທ຺ເວ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ເອກກ຺ຂເຓ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຍທິ, ມຫາຣາຊ, ທ຺ເວ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ເອກກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ‘ອຄ຺ໂຄ ພຸທ຺ໂຘ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ ຕໍ ມິຈ຺ຉາ ຠເວຍ຺ຍ, ‘ເຊຏ຺ໂຐ ພຸທ຺ໂຘ’ຕິ ‘ເສຏ຺ໂຐ ພຸທ຺ໂຘ’ຕິ ‘ວິສິຏ຺ໂຐ ພຸທ຺ໂຘ’ຕິ ‘ອຸຕ຺ຕໂມ ພຸທ຺ໂຘ’ຕິ ‘ປວໂຣ ພຸທ຺ໂຘ’ຕິ ‘ອສໂມ ພຸທ຺ໂຘ’ຕິ ‘ອສມສໂມ ພຸທ຺ໂຘ’ຕິ ‘ອປ຺ປຏິສໂມ ພຸທ຺ໂຘ’ຕິ ‘ອປ຺ປຏິຠາຄີ ພຸທ຺ໂຘ’ຕິ ‘ອປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ ພຸທ຺ໂຘ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ ຕໍ ມິຈ຺ຉາ ຠເວຍ຺ຍ. ອິທມ຺ປິ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ກາຣຓໍ ຕຖໂຕ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉ ເຍນ ກາຣເຓນ ທ຺ເວ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ເອກກ຺ຂເຓ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

‘‘ອປິຈ, ມຫາຣາຊ, ພຸທ຺ຘານໍ ຠຄວນ຺ຕານໍ ສຠາວປກຕິ ເອສາ ຍໍ ເອໂກເຍວ ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ກສ຺ມາ ກາຣຓາ? ມຫນ຺ຕຕ຺ຕາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘຄຸຓານໍ. ອຎ຺ຎມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ຍໍ ໂລເກ ມຫນ຺ຕໍ ຕໍ ເອກໍເຍວ ໂຫຕິ. ປຖວີ, ມຫາຣາຊ, ມຫນ຺ຕາ, ສາ ເອກາເຍວ; ສາຄໂຣ ມຫນ຺ໂຕ, ໂສ ເອໂກເຍວ; ສິເນຣຸ ຄິຣິຣາຊາ ມຫນ຺ໂຕ, ໂສ ເອໂກເຍວ; ອາກາໂສ ມຫນ຺ໂຕ, ໂສ ເອໂກເຍວ; ສກ຺ໂກ ມຫນ຺ໂຕ, ໂສ ເອໂກເຍວ; ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ມຫນ຺ໂຕ, ໂສ ເອໂກເຍວ; ຕຖາຄໂຕ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ມຫນ຺ໂຕ, ໂສ ເອໂກເຍວ ໂລກສ຺ມິໍ. ຍຕ຺ຖ ເຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ເຎສໍ ໂອກາໂສ ນ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ເອໂກເຍວ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

‘‘ສຸກຖິໂຕ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຎ຺ໂຫ ໂອປມ຺ເມຫິ ກາຣເຓຫີ’’ຕິ (ມິ. ປ. ໕.໑.໑).

ເອກິສ຺ສາ ໂລກຘາຕຸຍາຕິ ເອກສ຺ມິໍ ຈກ຺ກວາເຬ. ເຫຏ຺ຐາ ອິມິນາວ ປເທນ ທສ ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ສານິ ຄຫິຕານິ. ຕານິປິ ເອກຈກ຺ກວາເຬເນວ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕຸໍ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ພຸທ຺ຘາ ຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ຈກ຺ກວາເຬ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ; ອຸປ຺ປຊ຺ຊນຏ຺ຐາເນ ປນ ວາຣິເຕ ອິໂຕ ອຎ຺ເຎສຸ ຈກ຺ກວາເຬສຸ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ວາຣິຕເມວ ໂຫຕິ. ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຈກ຺ກຣຕນປາຕຸຠາວໂຕ ປຸພ຺ເພ ປຸພ຺ພໍ, ຕສ຺ເສວ ອນ຺ຕຣຘານໂຕ ປຈ຺ຉາ ຈຣິມໍ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ວິຘາ ຈກ຺ກຣຕນສ຺ສ ອນ຺ຕຣຘານໍ ໂຫຕິ – ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂນ ກາລກິຣິຍາຍ ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ວາ. ອນ຺ຕຣຘາຍມານຎ຺ຈ ປນ ຕໍ ກາລກິຣິຍໂຕ ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊໂຕ ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ. ຕໂຕ ປຣໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂນ ປາຕຸຠາໂວ ອວາຣິໂຕ. ກສ຺ມາ ປນ ເອກຈກ຺ກວາເຬ ທ຺ເວ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂນ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ? ວິວາທຸປຈ຺ເຉທໂຕ ອນຈ຺ຉຣິຍຠາວໂຕ ຈກ຺ກຣຕນສ຺ສ ມຫານຸຠາວໂຕ ຈ. ທ຺ວີສຸ ຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ເຕສຸ ‘ອມ຺ຫາກໍ ຣາຊາ ມຫນ຺ໂຕ, ອມ຺ຫາກໍ ຣາຊາ ມຫນ຺ໂຕ’ຕິ ວິວາໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ‘ເອກສ຺ມິໍ ທີເປ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ, ເອກສ຺ມິໍ ທີເປ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ’ຕິ ຈ ອນຈ຺ຉຣິໂຍ ຠເວຍ຺ຍ. ໂຍ ຈາຍໍ ຈກ຺ກຣຕນສ຺ສ ທ຺ວິສຫສ຺ສທີປປຣິວາເຣສຸ ຈຕູສຸ ມຫາທີເປສຸ ອິສ຺ສຣິຍານຸປ຺ປທານສມຕ຺ໂຖ ມຫານຸຠາໂວ, ໂສ ປຣິຫາເຍຍ຺ຍ. ອິຕິ ວິວາທຸປຈ຺ເຉທໂຕ ອນຈ຺ຉຣິຍຠາວໂຕ ຈກ຺ກຣຕນສ຺ສ ມຫານຸຠາວໂຕ ຈ ນ ເອກຈກ຺ກວາເຬ ທ຺ເວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

ຍໍ ອິຕ຺ໂຖ ອຣຫໍ ອສ຺ສ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ເອຕ຺ຖ ຕິຏ຺ຐຕຸ ຕາວ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຄຸເຓ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ໂລກຕ຺ຕາຣຓສມຕ຺ໂຖ ພຸທ຺ຘຠາໂວ, ປຓິຘານມຕ຺ຕມ຺ປິ ອິຕ຺ຖິຍາ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ມນຸສ຺ສຕ຺ຕໍ ລິງ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິ, ເຫຕຸ ສຕ຺ຖາຣທສ຺ສນໍ;

ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຄຸຓສມ຺ປຕ຺ຕິ, ອຘິກາໂຣ ຈ ຉນ຺ທຕາ;

ອຏ຺ຐຘມ຺ມສໂມຘານາ, ອຠິນີຫາໂຣ ສມິຊ຺ຌຕີ’’ຕິ. (ພຸ. ວໍ. ໒.໕໙);

ອິມານິ ຫິ ປຓິຘານສມ຺ປຕ຺ຕິກາຣຓານິ. ອິຕິ ປຓິຘານມ຺ປິ ສມ຺ປາເທຕຸໍ ອສມຕ຺ຖາຍ ອິຕ຺ຖິຍາ ກຸໂຕ ພຸທ຺ຘຠາໂວຕິ ‘‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ, ອນວກາໂສ ຍໍ ອິຕ຺ຖີ ອຣຫໍ ອສ຺ສ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສພ຺ພາກາຣປຣິປູໂຣ ວາ ປຸຎ຺ຎຸສ຺ສໂຍ ສພ຺ພາກາຣປຣິປູຣເມວ ອຕ຺ຕຠາວໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕີຕິ ປຸຣິໂສວ ອຣຫໍ ໂຫຕິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ.

ຍໍ ອິຕ຺ຖີ ຣາຊາ ອສ຺ສ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີຕິອາທີສຸປິ ຍສ຺ມາ ອິຕ຺ຖິຍາ ໂກໂສຫິຕວຕ຺ຖຄຸຍ຺ຫາທີນໍ ອຠາເວນ ລກ຺ຂຓານິ ນ ປຣິປູເຣນ຺ຕິ, ອິຕ຺ຖິຣຕນຠາເວນ ສຕ຺ຕຣຕນສມງ຺ຄິຕາ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສພ຺ພມນຸສ຺ເສຫິ ຈ ອຘິໂກ ອຕ຺ຕຠາໂວ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ ອນວກາໂສ ຍໍ ອິຕ຺ຖີ ຣາຊາ ອສ຺ສ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ຈ ສກ຺ກຕ຺ຕາທີນິປິ ຕີຓິ ຐານານິ ອຸຕ຺ຕມານິ, ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄຎ຺ຈ ຫີນໍ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສາ ສກ຺ກຕ຺ຕາທີນິປິ ປຏິສິທ຺ຘານິ. ນນຸ ຈ ຍຖາ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄໍ ເອວໍ ປຸຣິສລິງ຺ຄມ຺ປິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຍໍ ປຸຣິໂສ ພ຺ຣຫ຺ມຕ຺ຕໍ ກາເຣຍ຺ຍ – ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິປິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາຕິ? ໂນ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ? ອິຘ ປຸຣິສສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕນໂຕ. ພ຺ຣຫ຺ມຕ຺ຕນ຺ຕິ ຫິ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມຕ຺ຕໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ອິຕ຺ຖີ ຈ ອິຘ ຌານໍ ຠາເວຕ຺ວາ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ຊານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ, ນ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມານໍ. ປຸຣິໂສ ປນ ຕຕ຺ຖ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ສມາເນປິ ເຈຕ຺ຖ ອຸຠຍລິງ຺ຄາຠາເວ ປຸຣິສສຓ຺ຐານາວ ພ຺ຣຫ຺ມາໂນ, ນ ອິຕ຺ຖິສຓ຺ຐານາ. ຕສ຺ມາ ສຸວຸຕ຺ຕເມເວຕໍ.

ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕສ຺ສາຕິອາທີສຸ ຍຖາ ນິມ຺ພພີຊໂກສາຕກີພີຊາທີນິ ມຘຸຣໍ ຜລໍ ນ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ອສາຕໍ ອມຘຸຣເມວ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ເອວໍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີນິ ມຘຸຣໍ ວິປາກໍ ນ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ອມຘຸຣເມວ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ຕິ. ຍຖາ ຈ ອຸຈ຺ຉຸພີຊສາລິພີຊາທີນິ ມຘຸຣໍ ສາຘຸຣສເມວ ຜລໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ນ ອສາຕໍ ກຏຸກໍ, ເອວໍ ກາຍສຸຈຣິຕາທີນິ ມຘຸຣເມວ ວິປາກໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ນ ອມຘຸຣໍ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ຍາທິສໍ ວປເຕ ພີຊໍ, ຕາທິສໍ ຫຣເຕ ຜລໍ;

ກລ຺ຍາຓກາຣີ ກລ຺ຍາຓໍ, ປາປກາຣີ ຈ ປາປກນ຺ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໒໕໖);

ຕສ຺ມາ ‘‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ ອນວກາໂສ, ຍໍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕສ຺ສາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕສມງ຺ຄີຕິອາທີສຸ ສມງ຺ຄີຕິ ປຎ຺ຈວິຘາ ສມງ຺ຄິຕາ – ອາຍູຫນສມງ຺ຄິຕາ, ເຈຕນາສມງ຺ຄິຕາ, ກມ຺ມສມງ຺ຄິຕາ, ວິປາກສມງ຺ຄິຕາ, ອຸປຏ຺ຐານສມງ຺ຄິຕາຕິ. ຕຕ຺ຖ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມາຍູຫນກ຺ຂເຓ ‘ອາຍູຫນສມງ຺ຄິຕາ’ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຖາ ‘ເຈຕນາສມງ຺ຄິຕາ’. ຍາວ ປນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ນ ປາປຸຓນ຺ຕິ ຕາວ ສພ຺ເພປິ ສຕ຺ຕາ ປຸພ຺ເພ ອຸປຈິຕໍ ວິປາກາຣຫໍ ກມ຺ມໍ ສນ຺ຘາຍ ກມ຺ມສມງ຺ຄິໂນຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ – ເອສາ ‘ກມ຺ມສມງ຺ຄິຕາ’. ‘ວິປາກສມງ຺ຄິຕາ’ ປນ ວິປາກກ຺ຂເຓເຍວ ເວທິຕພ຺ພາ. ຍາວ ປນ ສຕ຺ຕາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ນ ປາປຸຓນ຺ຕິ ຕາວ ເຕສໍ ຕໂຕ ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ນິຣເຍ ຕາວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານໍ ອຄ຺ຄິຊາລໂລຫກຸມ຺ຠີອາທີຫິ ອຸປຏ຺ຐານາກາເຣຫິ ນິຣໂຍ, ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍກຕ຺ຕໍ ອາປຊ຺ຊມານານໍ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິ, ເທເວສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານໍ ກປ຺ປຣຸກ຺ຂວິມານາທີຫິ ອຸປຏ຺ຐານາກາເຣຫິ ເທວໂລໂກຕິ ເອວໍ ອຸປປຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ອິຕິ ເນສໍ ອິມິນາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕູປຏ຺ຐາເນນ ອປຣິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘ອຸປຏ຺ຐານສມງ຺ຄິຕາ’ ນາມ. ສາວ ຈລຕິ, ເສສາ ນິຈ຺ຈລາ. ນິຣເຍ ຫິ ອຸປຏ຺ຐິເຕປິ ເທວໂລໂກ ອຸປຏ຺ຐາຕິ; ເທວໂລເກ ອຸປຏ຺ຐິເຕປິ ນິຣໂຍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ; ມນຸສ຺ສໂລເກ ອຸປຏ຺ຐິເຕປິ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິ ອຸປຏ຺ຐາຕິ; ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍາ ຈ ອຸປຏ຺ຐິຕາຍປິ ມນຸສ຺ສໂລໂກ ອຸປຏ຺ຐາຕິເຍວ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ໂສຓຄິຣິປາເທ ກິຣ ອເຈລວິຫາເຣ ໂສຓຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ເອໂກ ຘມ຺ມກຖິໂກ. ຕສ຺ສ ປິຕາ ສຸນຂວາຊິໂກ ນາມ ລຸທ຺ທໂກ ອໂຫສິ. ເຖໂຣ ຕໍ ປຏິພາຫນ຺ໂຕປິ ສໍວເຣ ຐເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ‘ມາ ນສ຺ສິ ວຣາໂກ’ຕິ ມຫລ຺ລກກາເລ ອກາມກໍ ປພ຺ພາເຊສິ. ຕສ຺ສ ຄິລານເສຍ຺ຍາຍ ນິປນ຺ນສ຺ສ ນິຣໂຍ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ໂສຓຄິຣິປາທໂຕ ມຫນ຺ຕາ ມຫນ຺ຕາ ສຸນຂາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຂາທິຕຸກາມາ ວິຍ ສມ຺ປຣິວາເຣສຸໍ. ໂສ ມຫາຠຍຠີໂຕ ‘‘ວາເຣຫິ, ຕາຕ ໂສຓ! ວາເຣຫິ, ຕາຕ ໂສຓາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກິໍ ມຫາເຖຣາ’’ຕິ? ‘‘ນ ປສ຺ສສິ, ຕາຕາ’’ຕິ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ໂສຓຕ຺ເຖໂຣ ‘ກຖຎ຺ຫິ ນາມ ມາທິສສ຺ສ ປິຕາ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕິ, ປຕິຏ຺ຐາຫມສ຺ສ ຠວິສ຺ສາມີ’ຕິ ສາມເຓເຣຫິ ນານາປຸປ຺ຜານິ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໂພຘິຍງ຺ຄເຓສຸ ມາລາສນ຺ຖາຣປູຊຎ຺ຈ ອາສນປູຊຎ຺ຈ ກາເຣຕ຺ວາ ປິຕຣໍ ມຎ຺ເຈນ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ຫຣິຕ຺ວາ ມຎ຺ເຈ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ເມ, ມຫາເຖຣ, ປູຊາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຕ຺ຖາຍ ກຕາ; ‘ອຍໍ ເມ, ຠຄວາ, ທຸຄ຺ຄຕປຓ຺ຓາກາໂຣ’ຕິ ວຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ມຫາເຖໂຣ ປູຊໍ ທິສ຺ວາ ຕຖາກໂຣນ຺ໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທສິ. ຕາວເທວສ຺ສ ເທວໂລໂກ ອຸປຏ຺ຐາສິ, ນນ຺ທວນຈິຕ຺ຕລຕາວນມິສ຺ສກວນຜາຣຸສກວນວິມານານິ ເຈວ ເທວນາຏການິ ຈ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຐິຕານິ ວິຍ ອເຫສຸໍ. ໂສ ‘‘ອເປຖ, ໂສຓ! ອເປຖ, ໂສຓາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກິມິທໍ, ມຫາເຖຣາ’’ຕິ? ‘‘ເອຕາ ເຕ, ຕາຕ, ມາຕໂຣ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘ເຖໂຣ ສຄ຺ໂຄ ອຸປຏ຺ຐິໂຕ ມຫາເຖຣສ຺ສາ’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ເອວໍ ອຸປຏ຺ຐານສມງ຺ຄິຕາ ຈລຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອຕາສຸ ສມງ຺ຄິຕາສຸ ອິຘ ອາຍູຫນເຈຕນາກມ຺ມສມງ຺ຄິຕາວເສນ ‘‘ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕສມງ຺ຄີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ປຐມພລນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ.

ທຸຕິຍພລນິທ຺ເທໂສ

໘໑໐. ທຸຕິຍພລນິທ຺ເທເສ ຄຕິສມ຺ປຕ຺ຕິປຏິພາຬ຺ຫານີຕິ ຄຕິສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຏິພາຫິຕານິ ນິວາຣິຕານິ ປຏິເສຘິຕານິ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຄຕິສມ຺ປຕ຺ຕີຕິ ສມ຺ປນ຺ນາ ຄຕິ ເທວໂລໂກ ຈ ມນຸສ຺ສໂລໂກ ຈ. ຄຕິວິປຕ຺ຕີຕິ ວິປນ຺ນາ ຄຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອປາຍາ. ອຸປຘິສມ຺ປຕ຺ຕີຕິ ອຕ຺ຕຠາວສມິທ຺ຘິ. ອຸປຘິວິປຕ຺ຕີຕິ ຫີນອຕ຺ຕຠາວຕາ. ກາລສມ຺ປຕ຺ຕີຕິ ສຸຣາຊສຸມນຸສ຺ສກາລສງ຺ຂາໂຕ ສມ຺ປນ຺ນກາໂລ. ກາລວິປຕ຺ຕີຕິ ທຸຣາຊທຸມນຸສ຺ສກາລສງ຺ຂາໂຕ ວິປນ຺ນກາໂລ. ປໂຍຄສມ຺ປຕ຺ຕີຕິ ສມ຺ມາປໂຍໂຄ. ປໂຍຄວິປຕ຺ຕີຕິ ມິຈ຺ຉາປໂຍໂຄ.

ຕຕ຺ຖ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ພຫູນິ ປາປກມ຺ມານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕານິ ຄຕິວິປຕ຺ຕິຍໍ ຐິຕສ຺ສ ວິປຈ຺ເຈຍ຺ຍຸໍ. ໂສ ປນ ເອເກນ ກລ຺ຍາຓກມ຺ເມນ ຄຕິສມ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ເທເວສຸ ວາ ມນຸສ຺ເສສຸ ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ຕາທິເສ ຈ ຐາເນ ອກຸສລສ຺ສ ວາໂຣ ນຕ຺ຖິ, ເອກນ຺ຕໍ ກຸສລສ຺ເສວ ວາໂຣຕິ. ເອວມສ຺ສ ຕານິ ກມ຺ມານິ ຄຕິສມ຺ປຕ຺ຕິປຏິພາຬ຺ຫານິ ນ ວິປຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ອປຣສ຺ສາປິ ພຫູນິ ປາປກມ຺ມານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕານິ ອຸປຘິວິປຕ຺ຕິຍໍ ຐິຕສ຺ສ ວິປຈ຺ເຈຍ຺ຍຸໍ. ໂສ ປນ ເອເກນ ກລ຺ຍາຓກມ຺ເມນ ອຸປຘິສມ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ຐິໂຕ ສຸສຓ຺ຐິຕງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ໂຄ ອຠິຣູໂປ ທສ຺ສນີໂຍ ພ຺ຣຫ຺ມວຈ຺ຉສທິໂສ. ສເຈປິ ທາສິຍາ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ທາສຊາໂຕ ໂຫຕິ ‘ເອວຣູໂປ ອຕ຺ຕຠາໂວ ກິລິຏ຺ຐກມ຺ມສ຺ສ ນານຸຈ຺ຉວິໂກ’ຕິ ຫຕ຺ຖິເມຓ຺ຑອສ຺ສພນ຺ຘກໂຄປາລກກມ຺ມາທີນິ ຕໍ ນ ກາເຣນ຺ຕິ; ສຸຂຸມວຕ຺ຖານິ ນິວາສາເປຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑາຄາຣິກຏ຺ຐານາທີສຸ ຐເປນ຺ຕິ. ສເຈ ອິຕ຺ຖີ ໂຫຕິ, ຫຕ຺ຖິຠຕ຺ຕປຈນາທີນິ ນ ກາເຣນ຺ຕິ; ວຕ຺ຖາລງ຺ກາຣໍ ທຕ຺ວາ ສຍນປາລິກໍ ວາ ນໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ໂສມເທວິ ວິຍ ວລ຺ລຠຏ຺ຐາເນ ວາ ຐເປນ຺ຕິ. ຠາຕິກຣາຊກາເລ ກິຣ ໂຄມໍສຂາທເກ ພຫຸຊເນ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສສຸໍ. ເຕ ‘ທຓ຺ຑໍ ທາຕຸໍ ສກ຺ໂກຖາ’ຕິ ປຸຏ຺ຐາ ‘ນ ສກ຺ໂກມາ’ຕິ ວທິໍສຸ. ອຖ ເນ ຣາຊງ຺ຄເຓ ໂສຘເກ ອກໍສຸ. ເຕສໍ ເອກາ ຘີຕາ ອຠິຣູປາ ທສ຺ສນີຍາ ປາສາທິກາ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ຣາຊາ ອນ຺ເຕປຸຣໍ ອຠິເນຕ຺ວາ ວລ຺ລຠຏ຺ຐາເນ ຐເປສິ. ເສສຎາຕກາປິ ຕສ຺ສາ ອານຸຠາເວນ ສຸຂໍ ຊີວິໍສຸ. ຕາທິສສ຺ມິຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕຠາເວ ປາປກມ຺ມານິປິ ວິປາກໍ ທາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ເອວໍ ອຸປຘິສມ຺ປຕ຺ຕິປຏິພາຬ຺ຫານິ ນ ວິປຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ເອກສ຺ສ ພຫູນິ ປາປກມ຺ມານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕານິ ກາລວິປຕ຺ຕິຍໍ ຐິຕສ຺ສ ວິປຈ຺ເຈຍ຺ຍຸໍ. ໂສ ປນ ເອເກນ ກລ຺ຍາຓກມ຺ເມນ ປຐມກປ຺ປິການໍ ວາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣຎ຺ໂຎ ວາ ພຸທ຺ຘານໍ ວາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິສມເຍ ສຸຣາຊສຸມນຸສ຺ສກາເລ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ຕາທິເສ ຈ ກາເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ສ ອກຸສລສ຺ສ ວິປາກໍ ທາຕຸໍ ໂອກາໂສ ນຕ຺ຖິ, ເອກນ຺ຕໍ ກຸສລສ຺ເສວ ໂອກາໂສຕິ. ເອວໍ ກາລສມ຺ປຕ຺ຕິປຏິພາຬ຺ຫານິ ນ ວິປຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ອປຣສ຺ສາປິ ພຫູນິ ປາປກມ຺ມານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕານິ ປໂຍຄວິປຕ຺ຕິຍໍ ຐິຕສ຺ສ ວິປຈ຺ເຈຍ຺ຍຸໍ. ໂສ ປນ ເອເກນ ກລ຺ຍາຓກມ຺ເມນ ປໂຍຄສມ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ຐິໂຕ ປາຓາຕິປາຕາທີຫິ ວິຣໂຕ ກາຍວຈີມໂນສຸຈຣິຕານິ ປູເຣຕິ. ຕາທິເສ ຐາເນ ອກຸສລສ຺ສ ວິປຈ຺ຈໂນກາໂສ ນຕ຺ຖິ, ເອກນ຺ຕໍ ກຸສລສ຺ເສວ ໂອກາໂສຕິ. ເອວໍ ປໂຍຄສມ຺ປຕ຺ຕິປຏິພາຬ຺ຫານິ ນ ວິປຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ອປຣສ຺ສາປິ ພຫູນິ ປາປກມ຺ມານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕານິ ຄຕິສມ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ຐິຕສ຺ສ ນ ວິປຈ຺ເຈຍ຺ຍຸໍ. ໂສ ປເນເກນ ປາປກມ຺ເມນ ຄຕິວິປຕ຺ຕິຍໍເຍວ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖສ຺ສ ຕານິ ກມ຺ມານິ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ວາເຣນ ວາເຣນ ວິປາກໍ ເທນ຺ຕິ – ກາເລນ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາເປນ຺ຕິ, ກາເລນ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍໍ, ກາເລນ ເປຕ຺ຕິວິສເຍ, ກາເລນ ອສຸຣກາເຍ, ທີເຆນາປິ ອທ຺ຘຸນາ ອປາຍໂຕ ສີສໍ ອຸກ຺ຂິປິຕຸໍ ນ ເທນ຺ຕິ. ເອວໍ ຄຕິສມ຺ປຕ຺ຕິປຏິພາຫິຕຕ຺ຕາ ວິປາກໍ ທາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕານິ ຄຕິວິປຕ຺ຕິໍ ອາຄມ຺ມ ວິປຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ອປຣສ຺ສາປິ ພຫູນິ ປາປກມ຺ມານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕານິ ອຸປຘິສມ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ຐິຕສ຺ສ ນ ວິປຈ຺ເຈຍ຺ຍຸໍ. ໂສ ປນ ເອເກນ ປາປກມ຺ເມນ ອຸປຘິວິປຕ຺ຕິຍໍເຍວ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓ ທຸຣູໂປ ທຸສ຺ສຓ຺ຐິໂຕ ພີຠຈ຺ໂຉ ປິສາຈສທິໂສ. ໂສ ສເຈ ທາສິຍາ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ທາສຊາໂຕ ‘ອິມານິ ເອຕສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິການີ’ຕິ ສພ຺ພານິ ນໍ ກິລິຏ຺ຐກມ຺ມານິ ກາເຣນ຺ຕິ ອນ຺ຕມໂສ ປຸປ຺ຜຉຑ຺ຑກກມ຺ມໍ ອຸປາທາຍ. ສເຈ ອິຕ຺ຖີ ໂຫຕິ ‘ອິມານິ ເອຕິສ຺ສາ ອນຸຈ຺ຉວິການີ’ຕິ ສພ຺ພານິ ນໍ ຫຕ຺ຖິຠຕ຺ຕປຈນາທີນິ ກິລິຏ຺ຐກມ຺ມານິ ກາເຣນ຺ຕິ. ກຸລເຄເຫ ຊາຕມ຺ປິ ພລິໍ ສາຘຍມານາ ຣາຊປຸຣິສາ ‘ເຄຫທາສີ’ຕິ ສຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂກຕລວາປີຄາເມ ມຫາກຸຏຸມ຺ພິກສ຺ສ ຆຣຓີ ວິຍ. ເອວໍ ອຸປຘິສມ຺ປຕ຺ຕິປຏິພາຫິຕຕ຺ຕາ ວິປາກໍ ທາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕານິ ອຸປຘິວິປຕ຺ຕິໍ ອາຄມ຺ມ ວິປຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ອປຣສ຺ສາປິ ພຫູນິ ປາປກມ຺ມານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕານິ ກາລສມ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ນິພ຺ພາຕສ຺ສ ນ ວິປຈ຺ເຈຍ຺ຍຸໍ. ໂສ ປນ ເອເກນ ປາປກມ຺ເມນ ກາລວິປຕ຺ຕິຍໍ ທຸຣາຊທຸມນຸສ຺ສກາເລ ກສເຏ ນິໂຣເຊ ທສວສ຺ສາຍຸກກາເລ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ຍທາ ປຎ຺ຈ ໂຄຣສາ ປຈ຺ຉິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ກຸທ຺ຣູສກໍ ອຄ຺ຄໂຠຊນໍ ໂຫຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ມນຸສ຺ສໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ມິຄປສຸສຣິກ຺ຂຊີວິໂກ ປນ ໂຫຕິ. ເອວຣູເປ ກາເລ ກຸສລສ຺ສ ວິປຈ຺ຈໂນກາໂສ ນຕ຺ຖິ, ເອກນ຺ຕໍ ອກຸສລສ຺ເສວ ໂຫຕິ. ເອວໍ ກາລສມ຺ປຕ຺ຕິປຏິພາຫິຕຕ຺ຕາ ວິປາກໍ ທາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕານິ ກາລວິປຕ຺ຕິໍ ອາຄມ຺ມ ວິປຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ອປຣສ຺ສາປິ ພຫູນິ ປາປກມ຺ມານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕານິ ປໂຍຄສມ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ຐິຕສ຺ສ ນ ວິປຈ຺ເຈຍ຺ຍຸໍ. ໂສ ປນ ປໂຍຄວິປຕ຺ຕິຍໍ ຐິໂຕ ປາຓາຕິປາຕາທີນິ ທສ ອກຸສລກມ຺ມານິ ກໂຣຕິ. ຕເມນໍ ສໂຫຑ຺ຒໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສນ຺ຕິ. ຣາຊາ ພຫູກມ຺ມກາຣຓານິ ກາເຣຕ຺ວາ ຆາຕາເປຕິ. ເອວໍ ປໂຍຄສມ຺ປຕ຺ຕິປຏິພາຫິຕຕ຺ຕາ ວິປາກໍ ທາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕານິ ປໂຍຄວິປຕ຺ຕິໍ ອາຄມ຺ມ ວິປຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ປຊານາຕິ. ເອວໍ ຈຕູຫິ ສມ຺ປຕ຺ຕີຫິ ປຏິພາຫິຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ວິປາກໍ ອທຕ຺ວາ ຈຕສ຺ໂສ ວິປຕ຺ຕິໂຍ ອາຄມ຺ມ ເທຕິ.

ຍຖາ ຫິ ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ເກນຈິເທວ ກມ຺ເມນ ຣາຊານໍ ອາຣາເຘຍ຺ຍ. ອຖສ຺ສ ຣາຊາ ຐານນ຺ຕຣໍ ທຕ຺ວາ ຊນປທໍ ທເທຍ຺ຍ. ໂສ ຕໍ ສມ຺ມາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ມກ຺ກເຏນ ຄຫິຕຠຕ຺ຕປຸຏໍ ວິຍ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍ; ຍສ຺ສ ຍໍ ຍານໍ ວາ ວາຫນໍ ວາ ທາສໍ ວາ ທາສິໍ ວາ ອາຣາມໍ ວາ ວຕ຺ຖຸໍ ວາ ສມ຺ປນ຺ນຣູປໍ ປສ຺ສຕິ, ສພ຺ພໍ ພລກ຺ກາເຣນ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ. ມນຸສ຺ສາ ‘ຣາຊວລ຺ລໂຠ’ຕິ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຸໍ. ໂສ ອຎ຺ຎສ຺ສ ວລ຺ລຠຕຣສ຺ສ ຣາຊມຫາມຕ຺ຕສ຺ສ ວິຣຸຊ຺ເຌຍ຺ຍ. ໂສ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຸໂປຖິຕໍ ໂປຖາເປຕ຺ວາ ຠູມິໍ ປິຏ຺ຐິຍາ ຆໍສາເປນ຺ໂຕ ນິກ຺ກຑ຺ຒາເປຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘ອສຸໂກ ນາມ ເຕ, ເທວ, ຊນປທໍ ຠິນ຺ທຕີ’ຕິ ຄຓ຺ຫາເປຍ຺ຍ. ຣາຊາ ພນ຺ຘນາຄາເຣ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ‘ອສຸເກນ ນາມ ກສ຺ສ ກິໍ ອວຫຏ’ນ຺ຕິ ນຄເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຍ຺ຍ. ມນຸສ຺ສາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ມຍ຺ຫໍ ອິທໍ ຄຫິຕໍ, ມຍ຺ຫໍ ອິທໍ ຄຫິຕ’ນ຺ຕິ ວິຣວສຫສ຺ສໍ ອຸຏ຺ຐາເປຍ຺ຍຸໍ. ຣາຊາ ຠິຍ຺ໂຍໂສ ມຕ຺ຕາຍ ກຸທ຺ໂຘ ນານປ຺ປກາເຣນ ຕໍ ພນ຺ຘນາຄາເຣ ກິລເມຕ຺ວາ ຆາຕາເປຕ຺ວາ ‘ຄຈ຺ຉຖ ນໍ ສຸສາເນ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ສງ຺ຂລິກາ ອາຫຣຖາ’ຕິ ວເທຍ຺ຍ. ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ຕສ຺ສ ຫິ ປຸຣິສສ຺ສ ຫິ ເກນຈິເທວ ກມ຺ເມນ ຣາຊານໍ ອາຣາເຘຕ຺ວາ ຐານນ຺ຕຣໍ ລທ຺ຘກາໂລ ວິຍ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສາປິ ເກນຈິເທວ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕກາໂລ. ຕສ຺ມິໍ ຊນປທໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສານໍ ສນ຺ຕກໍ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕ ກສ຺ສຈິ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕຸໍ ອວິສຫນກາໂລ ວິຍ ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ເຕ ອກຸສລສ຺ສ ວິປຈ຺ຈໂນກາສໍ ອລຠນກາໂລ. ຕສ຺ສ ເອກທິວສໍ ເອກສ຺ມິໍ ຣາຊວລ຺ລຠຕເຣ ວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ເຕນ ກຸທ຺ເຘນ ນໍ ໂປຖາເປຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ພນ຺ຘນາຄາເຣ ພນ຺ຘາປິຕກາໂລ ວິຍ ອິມສ຺ສ ສຄ຺ຄໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕກາໂລ. ມນຸສ຺ສານໍ ‘ມຍ຺ຫໍ ອິທໍ ຄຫິຕໍ, ມຍ຺ຫໍ ອິທໍ ຄຫິຕ’ນ຺ຕິ ວິຣວກາໂລ ວິຍ ຕສ຺ມິໍ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕ ສພ຺ພາກຸສລກມ຺ມານໍ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຄຫຓກາໂລ. ສຸສາເນ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ສງ຺ຂລິການໍ ອາຫຣຓກາໂລ ວິຍ ເອເກກສ຺ມິໍ ກມ຺ເມ ຂີເຓ ອິຕຣສ຺ສ ອິຕຣສ຺ສ ວິປາເກນ ນິຣຍໂຕ ສີສໍ ອນຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສກລກປ຺ປໍ ນິຣຍມ຺ຫິ ປຈ຺ຈນກາໂລ. ກປ຺ປຏ຺ຐິຕິກກມ຺ມຎ຺ຫິ ກຕ຺ວາ ເອກກປ຺ປໍ ນິຣຍມ຺ຫິ ປຈ຺ຈນກສຕ຺ຕາ ເນວ ເອໂກ, ນ ທ຺ເວ, ນ ສຕໍ, ນ ສຫສ຺ສໍ. ເອວໍ ປຈ຺ຈນກສຕ຺ຕາ ກິຣ ຄຓນປຖໍ ວີຕິວຕ຺ຕາ.

ອຕ຺ເຖກຈ຺ຈານິ ກລ຺ຍາຓານິ ກມ຺ມສມາທານານິ ຄຕິວິປຕ຺ຕິປຏິພາຬ຺ຫານິ ນ ວິປຈ຺ຈນ຺ຕີຕິອາທີສຸປິ ເອວໍ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ພຫູນິ ກລ຺ຍາຓກມ຺ມານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕານິ ຄຕິສມ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ຐິຕສ຺ສ ວິປຈ຺ເຈຍຸໍ. ໂສ ປນ ເອເກນ ປາປກມ຺ເມນ ຄຕິວິປຕ຺ຕິຍໍ ນິຣເຍ ວາ ອສຸຣກາເຍ ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ຕາທິເສ ຈ ຐາເນ ກຸສລໍ ວິປາກໍ ທາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເອກນ຺ຕໍ ອກຸສລເມວ ສກ຺ໂກຕີຕິ. ເອວມສ຺ສ ຕານິ ກມ຺ມານິ ຄຕິວິປຕ຺ຕິປຏິພາຬ຺ຫານິ ນ ວິປຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ອປຣສ຺ສາປິ ພຫູນິ ກລ຺ຍາຓກມ຺ມານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕານິ ອຸປຘິສມ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ຐິຕສ຺ສ ວິປຈ຺ເຈຍ຺ຍຸໍ. ໂສ ປນ ເອເກນ ປາປກມ຺ເມນ ອຸປຘິວິປຕ຺ຕິຍໍ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ ປິສາຈສທິໂສ. ໂສ ສເຈປິ ຣາຊກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ປິຕຸອຈ຺ຈເຍນ ‘ກິໍ ອິມສ຺ສ ນິສ຺ສິຣີກສ຺ສ ຣຊ຺ເຊນາ’ຕິ ຣຊ຺ຊໍ ນ ລຠຕິ. ເສນາປຕິເຄຫາທີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕປິ ເສນາປຕິຏ຺ຐານາທີນິ ນ ລຠຕິ.

ອິມສ຺ສ ປນຕ຺ຖສ຺ສາວິຠາວຕ຺ຖໍ ທີປຣາຊວຕ຺ຖຸ ກເຖຕພ຺ພໍ – ຣາຊາ ກິຣ ປຸຕ຺ເຕ ຊາເຕ ເທວິຍາ ປສີທິຕ຺ວາ ວຣໍ ອທາສິ. ສາ ວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຐເປສິ. ກຸມາໂຣ ສຕ຺ຕຏ຺ຐວສ຺ສກາເລວ ຣາຊງ຺ຄເຓ ກຸກ຺ກຸເຏ ຍຸຊ຺ຌາເປສິ. ເອໂກ ກຸກ຺ກຸໂຏ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ກຸມາຣສ຺ສ ອກ຺ຂີນິ ຠິນ຺ທິ. ກຸມາຣມາຕາ ເທວີ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປນ຺ນຣສໂສຬສວສ຺ສກາເລ ‘ຣຊ຺ຊໍ ວາເຣສ຺ສາມີ’ຕິ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ເທວ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ກຸມາຣສ຺ສ ຊາຕກາເລ ວໂຣ ທິນ຺ໂນ. ມຍາ ໂສ ຄເຫຕ຺ວາ ຐປິໂຕ; ອິທານິ ນໍ ຄຓ຺ຫາມີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ເທວິ, ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ. ‘‘ມຍາ, ເທວ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິກາ ກິຎ຺ຈິ ອລທ຺ຘໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອິທານິ ປນ ມມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຣຊ຺ຊໍ ວາເຣມີ’’ຕິ. ‘‘ເທວິ, ຕວ ປຸຕ຺ໂຕ ອງ຺ຄວິກໂລ. ນ ສກ຺ກາ ຕສ຺ສ ຣຊ຺ຊໍ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ມຍ຺ຫໍ ຣຸຈ຺ຈນກວຣໍ ອທາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ກສ຺ມາ ວຣໍ ອທຕ຺ຖາ’’ຕິ? ຣາຊາ ອຕິວິຍ ນິປ຺ປີຬິຍມາໂນ ‘‘ນ ສກ຺ກາ ຕຸຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສກລລງ຺ກາທີເປ ຣຊ຺ຊໍ ທາຕຸໍ; ນາຄທີເປ ປນ ຉຕ຺ຕໍ ອສ຺ສາເປຕ຺ວາ ວສຕູ’’ຕິ ນາຄທີປໍ ເປເສສິ. ໂສ ທີປຣາຊາ ນາມ ອໂຫສິ. ສເຈ ຈກ຺ຂຸວິກໂລ ນາຠວິສ຺ສາ ຕິໂຍຊນສຕິເກ ສກລຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີເປ ສພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິປຣິວາຣໍ ຣຊ຺ຊໍ ອລຠິສ຺ສາ. ເອວໍ ອຸປຘິວິປຕ຺ຕິປຏິພາຬ຺ຫານິ ນ ວິປຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ອປຣສ຺ສາປິ ພຫູນິ ກລ຺ຍາຓກມ຺ມານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕານິ ກາລສມ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ຐິຕສ຺ສ ວິປຈ຺ເຈຍ຺ຍຸໍ. ໂສ ປນ ເອເກນ ປາປກມ຺ເມນ ກາລວິປຕ຺ຕິຍໍ ທຸຣາຊທຸມນຸສ຺ສກາເລ ກສເຏ ນິໂຣເຊ ອປ຺ປາຍຸເກ ຄຕິໂກຏິເກ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ຕາທິເສ ຈ ກາເລ ກລ຺ຍາຓກມ຺ມໍ ວິປາກໍ ທາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ. ເອວໍ ກາລວິປຕ຺ຕິປຏິພາຬ຺ຫານິ ນ ວິປຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ອປຣສ຺ສາປິ ພຫູນິ ກລ຺ຍາຓກມ຺ມານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕານິ ປໂຍຄສມ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ຐິຕສ຺ສ ວິປຈ຺ເຈຍ຺ຍຸໍ. ອຍໍ ປນ ປໂຍຄວິປຕ຺ຕິຍໍ ຐິໂຕ ປາຓໍ ຫນ຺ຕິ…ເປ… ສພ຺ພໍ ທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ ປູເຣຕິ. ຕຖາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສມຊາຕິການິປິ ກຸລານິ ອາວາຫວິວາຫໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ; ‘ອິຕ຺ຖິຘຸຕ຺ໂຕ ສຸຣາຘຸຕ຺ໂຕ ອກ຺ຂຘຸຕ຺ໂຕ ອຍໍ ປາປປຸຣິໂສ’ຕິ ອາຣກາ ປຣິວຊ຺ເຊນ຺ຕິ. ກລ຺ຍາຓກມ຺ມານິ ວິປຈ຺ຈິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ເອວໍ ປໂຍຄວິປຕ຺ຕິປຏິພາຬ຺ຫານິ ນ ວິປຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ປຊານາຕິ. ເອວໍ ຈຕສ຺ໂສ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ອາຄມ຺ມ ວິປາກທາຍກໍ ກລ຺ຍາຓກມ຺ມໍ ຈຕູຫິ ວິປຕ຺ຕີຫິ ປຏິພາຫິຕຕ຺ຕາ ນ ວິປຈ຺ຈຕິ.

ອປຣສ຺ສາປິ ພຫູນິ ກລ຺ຍາຓກມ຺ມານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕານິ ຄຕິວິປຕ຺ຕິຍໍ ຐິຕສ຺ສ ນ ວິປຈ຺ເຈຍ຺ຍຸໍ. ໂສ ປນ ເອເກນ ກລ຺ຍາຓກມ຺ເມນ ຄຕິສມ຺ປຕ຺ຕິຍໍເຍວ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖສ຺ສ ຕານິ ກມ຺ມານິ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ວາເຣນ ວາເຣນ ວິປາກໍ ເທນ຺ຕິ – ກາເລນ ມນຸສ຺ສໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕາເປນ຺ຕິ, ກາເລນ ເທວໂລເກ. ເອວໍ ຄຕິວິປຕ຺ຕິປຏິພາຫິຕຕ຺ຕາ ວິປາກໍ ທາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕານິ ຄຕິມມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອາຄມ຺ມ ວິປຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ອປຣສ຺ສາປິ ພຫູນິ ກລ຺ຍາຓກມ຺ມານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕານິ ອຸປຘິວິປຕ຺ຕິຍໍ ຐິຕສ຺ສ ນ ວິປຈ຺ເຈຍ຺ຍຸໍ. ໂສ ປນ ເອເກນ ກລ຺ຍາຓກມ຺ເມນ ອຸປຘິສມ຺ປຕ຺ຕິຍໍເຍວ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ອຠິຣູໂປ ທສ຺ສນີໂຍ ປາສາທິໂກ ພ຺ຣຫ຺ມວຈ຺ຉສທິໂສ. ຕສ຺ສ ອຸປຘິສມ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ຐິຕຕ຺ຕາ ກລ຺ຍາຓກມ຺ມານິ ວິປາກໍ ເທນ຺ຕິ. ສເຈ ຣາຊກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ ອຎ຺ເຎສຸ ເຊຏ຺ຐກຠາຕິເກສຸ ສນ຺ເຕສຸປິ ‘ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາໂວ ສມິທ຺ໂຘ, ເອຕສ຺ສ ຉຕ຺ເຕ ອຸສ຺ສາປິເຕ ໂລກສ຺ສ ຜາສຸ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ຕເມວ ຣຊ຺ເຊ ອຠິສິຎ຺ຈນ຺ຕິ. ອຸປຣາຊເຄຫາທີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ປິຕຸອຈ຺ຈເຍນ ໂອປຣຊ຺ຊໍ, ເສນາປຕິຏ຺ຐານໍ, ຠຓ຺ຑາຄາຣິກຏ຺ຐານໍ, ເສຏ຺ຐິຏ຺ຐານໍ ລຠຕິ. ເອວໍ ອຸປຘິວິປຕ຺ຕິປຏິພາຫິຕຕ຺ຕາ ວິປາກໍ ທາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕານິ ອຸປຘິສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອາຄມ຺ມ ວິປຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ອປຣສ຺ສາປິ ພຫູນິ ກລ຺ຍາຓກມ຺ມານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕານິ ກາລວິປຕ຺ຕິຍໍ ຐິຕສ຺ສ ນ ວິປຈ຺ເຈຍ຺ຍຸໍ. ໂສ ປນ ເອເກນ ກລ຺ຍາຓກມ຺ເມນ ກາລສມ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ສຸຣາຊສຸມນຸສ຺ສກາເລ. ຕາທິສາຍ ກາລສມິທ຺ຘິຍາ ນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ສ ກລ຺ຍາຓກມ຺ມໍ ວິປາກໍ ເທຕິ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ມຫາໂສຓຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ກເຖຕພ຺ພໍ – ພ຺ຣາຫ຺ມຓຕິສ຺ສຠເຍ ກິຣ ຈິຕ຺ຕລປພ຺ພເຕ ທ຺ວາທສ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສານິໍ ປຏິວສນ຺ຕິ. ຕຖາ ຕິສ຺ສມຫາວິຫາເຣ. ທ຺ວີສຸປິ ມຫາວິຫາເຣສຸ ຕິຓ຺ຓໍ ວສ຺ສານໍ ວຏ຺ຏໍ ເອກຣຕ຺ຕເມວ ມຫາມູສິກາໂຍ ຂາທິຕ຺ວາ ຖຸສມຕ຺ຕເມວ ຐເປສຸໍ. ຈິຕ຺ຕລປພ຺ພເຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ‘ຕິສ຺ສມຫາວິຫາເຣ ວຏ຺ຏໍ ວຕ຺ຕິສ຺ສຕິ, ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວສິສ຺ສາມາ’ຕິ ວິຫາຣໂຕ ນິກ຺ຂມິ. ຕິສ຺ສມຫາວິຫາເຣປິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ‘ຈິຕ຺ຕລປພ຺ພເຕ ວຏ຺ຏໍ ວຕ຺ຕິສ຺ສຕິ, ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວສິສ຺ສາມາ’ຕິ ວິຫາຣໂຕ ນິກ຺ຂມິ. ອຸຠໂຕປິ ເອກິສ຺ສາ ຄມ຺ຠີຣກນ຺ທຣາຍ ຕີເຣ ສມາຄຕາ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວຏ຺ຏສ຺ສ ຂີຓຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກິໍ ກຣິສ຺ສາມາ’ຕິ ຈຕຸວີສຕິ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສານິ ຄມ຺ຠີຣກນ຺ທຣວນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິສີທິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນນີຫາເຣເນວ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາຍິໍສຸ. ປຈ຺ຉາ ຠເຍ ວູປສນ຺ເຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ສກ຺ກໍ ເທວຣາຊານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຘາຕຸໂຍ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ເຈຕິຍໍ ອກາສິ.

ພ຺ຣາຫ຺ມຓຕິສ຺ສໂຈໂຣປິ ຊນປທໍ ວິທ຺ຘໍເສສິ. ສງ຺ໂຆ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ໂຈຣໍ ປຏິພາຫຕູ’’ຕິ ສກ຺ກສນ຺ຕິກໍ ອຏ຺ຐ ເຖເຣ ເປເສສິ. ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ‘‘ມຍາ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຈໂຣ ນ ສກ຺ກາ ປຏິພາຫິຕຸໍ. ສງ຺ໂຆ ປຣສມຸທ຺ທໍ ຄຈ຺ຉຕຸ. ອຫໍ ສມຸທ຺ທາຣກ຺ຂໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສງ຺ໂຆ ສພ຺ພທິສາຫິ ນາຄທີປໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຊມ຺ພຸໂກລປຏ຺ຏເນ ຕິຠູມິກໍ ມຫາອຸຬຸມ຺ປໍ ພນ຺ຘາເປສິ. ເອກາ ຠູມິກາ ອຸທເກ ໂອສີທິ. ເອກິສ຺ສາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ນິສິນ຺ໂນ. ເອກິສ຺ສາ ປຕ຺ຕຈີວຣານິ ຐປຍິໍສຸ. ສໍຍຸຕ຺ຕຠາຓກຈູຬສີວຕ຺ເຖໂຣ, ອິສິທຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ, ມຫາໂສຓຕ຺ເຖໂຣຕິ ຕໂຍ ເຖຣາ ຕາສໍ ປຣິສານໍ ປາໂມກ຺ຂາ. ເຕສຸ ທ຺ເວ ເຖຣາ ມຫາໂສຓຕ຺ເຖຣໍ ອາຫໍສຸ – ‘‘ອາວຸໂສ ມຫາໂສຓ, ອຠິຣຸຫ ມຫາອຸຬຸມ຺ປ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ປນ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ? ‘‘ອາວຸໂສ, ອຸທເກ ມຣຓມ຺ປິ ຖເລ ມຣຓມ຺ປິ ເອກເມວ. ນ ມຍໍ ຄມິສ຺ສາມ. ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ປນ ອນາຄເຕ ສາສນສ຺ສ ປເວຓີ ຐສ຺ສຕິ. ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ’’ຕິ. ‘‘ນາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫສຸ ອຄຈ຺ຉນ຺ເຕສຸ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຍາວຕຕິຍໍ ກເຖຕ຺ວາປິ ເຖຣໍ ອາໂຣເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ນິວຕ຺ຕິໍສຸ.

ອຖ ຈູຬສີວຕ຺ເຖໂຣ ອິສິທຕ຺ຕຕ຺ເຖຣໍ ອາຫ – ‘‘ອາວຸໂສ ອິສິທຕ຺ຕ, ອນາຄເຕ ມຫາໂສຓຕ຺ເຖຣໍ ນິສ຺ສາຍ ສາສນປເວຓີ ຐສ຺ສຕິ; ມາ ໂຂ ຕໍ ຫຕ຺ຖໂຕ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຫີ’’ຕິ. ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ປນ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ? ‘‘ອຫໍ ມຫາເຈຕິຍໍ ວນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ທ຺ເວ ເຖເຣ ອນຸສາສິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ໂຕ ມຫາວິຫາຣໍ ສມ຺ປາປຸຓິ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ມຫາວິຫາໂຣ ສຸຎ຺ໂຎ. ເຈຕິຍງ຺ຄເຓ ເອຣຓ຺ຑາ ຊາຕາ. ເຈຕິຍໍ ຄຈ຺ເຉຫິ ປຣິວາຣິຕໍ, ເສວາເລນ ປຣິໂຍນທ຺ຘໍ. ເຖໂຣ ຘຣມານກພຸທ຺ຘສ຺ສ ນິປຈ຺ຈາກາຣໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ວິຍ ມຫາເຈຕິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມທິສາຍ ສາລໍ ປວິສິຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘ເອວຣູປສ຺ສ ນາມ ລາຠຄ຺ຄຍສຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ສຣີຣຘາຕຸເຈຕິຍຏ຺ຐານໍ ອນາຖໍ ຊາຕ’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ຕຍມາໂນ ນິສີທິ.

ອຖ ອວິທູເຣ ຣຸກ຺ເຂ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ອທ຺ຘິກມນຸສ຺ສຣູເປນ ຕຓ຺ຑຸລນາຬິຎ຺ຈ ຄຸຬປິຓ຺ຑຎ຺ຈ ອາທາຍ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ? ‘‘ອຫໍ ທກ຺ຂິຓທິສໍ, ອຸປາສກາ’’ຕິ. ‘‘ອຫມ຺ປິ ຕຕ຺ເຖວ ຄນ຺ຕຸກາໂມ, ສຫ ຄຈ຺ຉາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ອຫໍ ທຸພ຺ພໂລ; ຕວ ຄຕິຍາ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ; ຕ຺ວໍ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉ, ອຸປາສກາ’’ຕິ. ‘‘ອຫມ຺ປິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຄຕິຍາ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຖຣສ຺ສ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ຕິສ຺ສວາປິປາຬິໍ ອາຣຸຬ຺ຫກາເລ ຈ ປຕ຺ຕໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ປານກໍ ກຕ຺ວາ ອທາສິ. ເຖຣສ຺ສ ປີຕມຕ຺ເຕເຍວ ພລມຕ຺ຕາ ສຓ຺ຐາຕິ. ເທວຕາ ປຖວິໍ ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເວຓຸນທີສນ຺ຕິເກ ເອກໍ ຉຑ຺ຑິຕວິຫາຣໍ ປຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ປຏິຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ອທາສິ.

ປຸນທິວເສ ເຖເຣນ ມຸເຂ ໂຘວິຕມຕ຺ເຕ ຍາຄຸໍ ປຈິຕ຺ວາ ອທາສິ; ຍາຄຸໍ ປີຕສ຺ສ ຠຕ຺ຕໍ ປຈິຕ຺ວາ ອຸປນາເມສິ. ເຖໂຣ ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ຐເປຫິ, ອຸປາສກາ’’ຕິ ປຕ຺ຕໍ ຫຕ຺ເຖນ ປິທຫິ. ‘‘ອຫໍ ນ ທູຣໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເທວຕາ ເຖຣສ຺ເສວ ປຕ຺ເຕ ຠຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປນ຺ນາ ປຖວິໍ ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຊຊ຺ຊຣນທີສນ຺ຕິກໍ ເນຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເອຕໍ ປຓ຺ຓຂາທກມນຸສ຺ສານໍ ວສນຏ຺ຐານໍ, ຘູໂມ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ອຫໍ ປຸຣໂຕ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຖຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຠວນໍ ອຄມາສິ. ເຖໂຣ ສພ຺ພມ຺ປິ ຠຍກາລໍ ປຓ຺ຓຂາທກມນຸສ຺ເສ ນິສ຺ສາຍ ວສິ.

ອິສິທຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣປິ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ໂຕ ອຬຊນປທໍ ສມ຺ປາປຸຓິ. ຕຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສາ ນາຕິປກ຺ການິ ມຘຸກຜລານິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐິໍ ອາທາຍ ຕຈໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອຄມໍສຸ. ເຖໂຣ ‘‘ອາວຸໂສ ມຫາໂສຓ, ຠິກ຺ຂາຫາໂຣ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຕຣຸຓທາຣກາ ເຖຣໍ ຐິຕໍ ທິສ຺ວາ ‘ອິມິນາ ໂກຈິ ອຕ຺ໂຖ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ວາລຸກໍ ປຸຎ຺ຉິຕ຺ວາ ມຘຸກຜລຕ຺ຕຈໍ ປຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອທໍສຸ; ເຖຣາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິໍສຸ. ສຕ຺ຕາຫມຕ຺ຕໍ ໂສເຍວ ອາຫາໂຣ ອໂຫສິ.

ອນຸປຸພ຺ເພນ ໂຈຣິຍສ຺ສຣໍ ສມ຺ປາປຸຓິໍສຸ. ມນຸສ຺ສາ ກຸມຸທານິ ຄເຫຕ຺ວາ ກຸມຸທນາເລ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອຄມໍສຸ. ເຖໂຣ ‘‘ອາວຸໂສ ມຫາໂສຓ, ຠິກ຺ຂາຫາໂຣ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຄາມທາຣກາ ກຸມຸທນາເລ ໂສເຘຕ຺ວາ ປຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອທໍສຸ; ເຖຣາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິໍສຸ. ສຕ຺ຕາຫມຕ຺ຕໍ ໂສວ ອາຫາໂຣ ອໂຫສິ.

ອນຸປຸພ຺ເພນ ຈຣນ຺ຕາ ປຓ຺ຓຂາທກມນຸສ຺ສານໍ ວສນຏ຺ຐາເນ ເອກໍ ຄາມທ຺ວາຣໍ ສມ຺ປາປຸຓິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ເອກິສ຺ສາ ທາຣິກາຍ ມາຕາປິຕໂຣ ອຣຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ‘‘ສເຈ ໂກຈິ ອຍ຺ໂຍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ກຕ຺ຖຈິ ຄນ຺ຕຸໍ ມາ ອທາສິ; ອຍ຺ຍສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍາສິ, ອມ຺ມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ສາ ເຖເຣ ທິສ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສີທາເປສິ. ເຄເຫ ຘຎ຺ຎຊາຕິ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ວາສິໍ ປນ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຸຎ຺ຊໂຈຈຣຸກ຺ຂຕ຺ຕຈໍ ຄຸຎ຺ຊລຕາປຕ຺ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຕໂຍ ປິຓ຺ເຑ ກຕ຺ວາ ເອກໍ ອິສິທຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ເອກໍ ມຫາໂສຓຕ຺ເຖຣສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ຐເປຕ຺ວາ ‘ອຕິເຣກປິຓ຺ຑໍ ອິສິທຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ຐເປສ຺ສາມີ’ຕິ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣສິ. ຫຕ຺ໂຖ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ມຫາໂສຓຕ຺ເຖຣສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ. ອິສິທຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓຕິສ຺ສຠເຍ ຄຸຎ຺ຊໂຈຈປິຓ຺ເຑ ວິປາກທາຍກກມ຺ມໍ ເທສກາລສມ຺ປທາຍ ກີວປມາຓໍ ວິປາກໍ ທສ຺ສຕີ’ຕິ ອາຫ. ເຕ ຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ວສນຏ຺ຐານໍ ອຄມໍສຸ. ສາປິ ອຣຎ຺ຎໂຕ ອາຄຕານໍ ມາຕາປິຕູນໍ ອາຈິກ຺ຂິ ‘‘ທ຺ເວ ເຖຣາ ອາຄຕາ. ເຕສໍ ເມ ວສນຏ຺ຐານໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ’’ນ຺ຕິ. ເຕ ອຸໂຠປິ ເຖຣານໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຍໍ ມຍໍ ລຠາມ, ເຕນ ຕຸມ຺ເຫ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສາມ; ອິເຘວ ວສຖາ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ເຖຣາປິ ສພ຺ພຠຍກາລໍ ເຕ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວສິໍສຸ.

ພ຺ຣາຫ຺ມຓຕິສ຺ສໂຈເຣ ມເຕ ປິຕຸມຫາຣາຊາ ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາເປສິ. ‘ຠຍໍ ວູປສນ຺ຕໍ, ຊນປໂທ ສມ຺ປຸຓ຺ໂຓ’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ປຣສມຸທ຺ທໂຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ນາວາຍ ມຫາຕິຕ຺ຖປຏ຺ຏເນ ໂອຣຸຍ຺ຫ ‘ມຫາໂສຓຕ຺ເຖໂຣ ກຫໍ ວສຕີ’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ເຖໂຣ ປຎ຺ຈສຕຠິກ຺ຂຸປຣິວາໂຣ ກາລກຄາເມ ມຓ຺ຑລາຣາມວິຫາຣໍ ສມ຺ປາປຸຓິ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາລກຄາເມ ສຕ຺ຕມຕ຺ຕານິ ກຸລສຕານິ ປຏິວສນ຺ຕິ. ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ເທວຕາ ອາຫິຓ຺ຑິຕ຺ວາ ‘‘ມຫາໂສຓຕ຺ເຖໂຣ ປຎ຺ຈຠິກ຺ຂຸສຕປຣິວາໂຣ ມຓ຺ຑລາຣາມວິຫາຣໍ ປຕ຺ໂຕ. ເອເກໂກ ນວຫຕ຺ຖສາຏເກນ ສທ຺ຘິໍ ເອເກກກຫາປຓຄ຺ຆນກໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ເທຕູ’’ຕິ ມນຸສ຺ເສ ອໂວຈຸໍ. ປຸນທິວເສ ຈ ເຖຣາ ກາລກຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິໍສຸ. ມນຸສ຺ສາ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຍາຄຸໍ ອທໍສຸ. ມຓ຺ຑລາຣາມວາສີ ຕິສ຺ສຠູຕິຕ຺ເຖໂຣ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ນິສີທິ. ເອໂກ ມຫາອຸປາສໂກ ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຫາໂສຓຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ກຕໂຣ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ເຕນ ສມເຍນ ເຖໂຣ ນວໂກ ໂຫຕິ ປຣິຍນ຺ເຕ ນິສິນ຺ໂນ. ເຖໂຣ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ‘‘ມຫາໂສໂຓ ນາມ ເອສ, ອຸປາສກາ’’ຕິ ອາຫ. ອຸປາສໂກ ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເຖໂຣ ນ ເທຕິ. ຕິສ຺ສຠູຕິຕ຺ເຖໂຣ ‘‘ອາວຸໂສ ໂສຓ, ຍຖາ ຕ຺ວໍ ນ ຊານາສິ, ມຍມ຺ປິ ເອວເມວ ນ ຊານາມ; ປຸຎ຺ຎວນ຺ຕານໍ ເທວຕາ ປຣິປາເຈນ຺ຕິ; ປຕ຺ຕໍ ເທຫິ, ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ສງ຺ຄຫໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ປຕ຺ຕໍ ອທາສິ. ມຫາອຸປາສໂກ ປຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຫາປຓຄ຺ຆນກສ຺ສ ປິຓ຺ຑປາຕສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ນວຫຕ຺ຖສາຏກໍ ອາຘາຣກໍ ກຕ຺ວາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຐເປສິ; ອປໂຣປິ ອຸປາສໂກ ເຖຣສ຺ສາຕິ ສຕ຺ຕ ສາຏກສຕານິ ສຕ຺ຕ ຈ ປິຓ຺ຑປາຕສຕານິ ເຖຣສ຺ເສວ ອທໍສຸ.

ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ສໍວິຠາຄໍ ກຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ມຫາວິຫາຣໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ມຸຂໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ມຫາໂພຘິໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ມຫາເຈຕິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຖູປາຣາເມ ຐິໂຕ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວາໂຣ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣນ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໂຕ ຍາວ ວຬຎ຺ຊນກສາລາ ເອຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣ ສຏ຺ຐິກຫາປຓຄ຺ຆນກໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ລຠິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປນ ສກ຺ກາຣສ຺ສ ປມາຓໍ ນຕ຺ຖິ. ເອວໍ ກາລວິປຕ຺ຕິຍໍ ມຘຸກຜລຕ຺ຕໂຈປິ ກຸມຸທນາຬິປິ ທຸລ຺ລຠາ ຊາຕາ. ກາລສມ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ເອວຣູໂປ ມຫາລາໂຠ ອຸທປາທິ.

ວຕ຺ຕພ຺ພກນິຄ຺ໂຣຘຕ຺ເຖຣສ຺ສາປິ ສາມເຓຣກາເລ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຕິສ຺ສຠຍໍ ອຸທປາທິ. ສາມເຓໂຣ ຈ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ຈສ຺ສ ປຣສມຸທ຺ທໍ ນາຄມິໍສຸ; ‘ປຓ຺ຓຂາທກມນຸສ຺ເສ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວສິສ຺ສາມາ’ຕິ ປຈ຺ຈນ຺ຕາຠິມຸຂາ ອເຫສຸໍ. ສາມເຓໂຣ ສຕ຺ຕາຫມຕ຺ຕໍ ອນາຫາໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຄາມຏ຺ຐາເນ ຕາລຣຸກ຺ເຂ ຕາລປກ຺ກໍ ທິສ຺ວາ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ໂຖກໍ ອາຄເມຖ; ຕາລປກ຺ກໍ ປາເຕສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ທຸພ຺ພໂລສິ ຕ຺ວໍ, ສາມເຓຣ, ມາ ອຠິຣຸຫີ’’ຕິ. ‘‘ອຠິຣຸຫິສ຺ສາມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ຂຸທ຺ທກວາສິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕາລໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ຕາລປິຓ຺ຑໍ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ອາຣຠິ. ວາສິຜລໍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ປຕິ.

ເຖໂຣ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ກິລນ຺ໂຕວ ຣຸກ຺ຂໍ ອາຣຸຬ຺ໂຫ; ກິໍ ນຸ ໂຂ ອິທານິ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສາມເຓໂຣ ຕາລປຓ຺ຓໍ ຜາເລຕ຺ວາ ຜາເລຕ຺ວາ ວາສິທຓ຺ຑເກ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຆຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ຆຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ຠູມິຍໍ ປາເຕຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ສາຘຸ ວຕສ຺ສ ສເຈ ວາສິຜລໍ ເອຕ຺ຖ ປເວເສຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ‘ອຸປາຍສມ຺ປນ຺ໂນ ສາມເຓໂຣ’ຕິ ວາສິຜລໍ ປເວເສຕ຺ວາ ອທາສິ. ໂສ ວາສິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕາລຜລານິ ປາເຕສິ. ເຖໂຣ ວາສິໍ ປາຕາເປຕ຺ວາ ປວຏ຺ຏິຕ຺ວາ ຄຕໍ ຕາລຜລໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ສາມເຓຣໍ ໂອຕິຓ຺ຓກາເລ ອາຫ ‘‘ສາມເຓຣ, ຕ຺ວໍ ທຸພ຺ພໂລ, ອິທໍ ຕາວ ຂາທາຫີ’’ຕິ. ‘‘ນາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ອຂາທິເຕ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວາສິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕາລຜລານິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຕາລມິຎ຺ຊໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ທຕ຺ວາ ສຍໍ ຂາທິ. ຍາວ ຕາລຜລານິ ອເຫສຸໍ, ຕາວ ຕຕ຺ເຖວ ວສິຕ຺ວາ ຜເລສຸ ຂີເຓສຸ ອນຸປຸພ຺ເພນ ປຓ຺ຓຂາທກມນຸສ຺ສານໍ ວສນຏ຺ຐາເນ ເອກໍ ຉຑ຺ຑິຕວິຫາຣໍ ປວິສິໍສຸ. ສາມເຓໂຣ ເຖຣສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ປຏິຊຄ຺ຄິ. ເຖໂຣ ສາມເຓຣສ຺ສ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ປາວິສິ. ສາມເຓໂຣ ‘ອນາຍຕເນ ນຏ຺ຐານໍ ອຕ຺ຕຠາວານໍ ປມາຓໍ ນຕ຺ຖິ, ພຸທ຺ຘານໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອປ຺ປຫຣິຕໍ ກໂຣຕິ; ສຕ຺ຕາຫມຕ຺ຕໍ ນິຣາຫາຣຕາຍ ປເວຘມາໂນ ປຕິຕ຺ວາ ນິປນ຺ນໂກວ ຕິຓານິ ອຸທ຺ຘຣຕິ. ເອກຈ຺ເຈ ຈ ມນຸສ຺ສາ ອຣຎ຺ເຎ ຈຣນ຺ຕາ ມຘຸໍ ລຠິຕ຺ວາ ທາຣູນິ ເຈວ ສາກປຓ຺ຓຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ຕິຓຈລນສຎ຺ຎາຍ ‘ມິໂຄ ນຸ ໂຂ ເອໂສ’ຕິ ສາມເຓຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ກໂຣສິ, ສາມເຓຣາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ‘‘ຕິຓຄຓ຺ຐິໍ ຄຓ຺ຫາມິ, ອຸປາສກາ’’ຕິ. ‘‘ອຎ຺ໂຎປິ ໂກຈິ ອຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ອຸປາສກາ, ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ເມ ອນ຺ໂຕຄພ຺ເຠ’’ຕິ. ‘‘ມຫາເຖຣສ຺ສ ທຕ຺ວາ ຂາເທຍ຺ຍາສິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ສາມເຓຣສ຺ສ ມຘຸໍ ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ມຍໍ ສາຂາຠງ຺ຄໍ ກໂຣນ຺ຕາ ຄມິສ຺ສາມ. ເອຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ເຖຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສິ, ອຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຄມໍສຸ.

ສາມເຓໂຣ ມຘຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພຫິ ຐຕ຺ວາ ‘‘ວນ຺ທາມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ‘ສາມເຓໂຣ ຊິຆຈ຺ຉາຍ ອນຸຑຍ຺ຫມາໂນ ອາຄໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ. ໂສ ປຸນປິ ‘‘ວນ຺ທາມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກສ຺ມາ, ສາມເຓຣ, ທຸພ຺ພລຠິກ຺ຂູນໍ ສຸເຂນ ນິປຊ຺ຊິຕຸໍ ນ ເທສີ’’ຕິ? ‘‘ທ຺ວາຣໍ ວິວຣິຕຸໍ ສາຣຸປ຺ປໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ? ເຖໂຣ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ເຕ, ສາມເຓຣ, ລທ຺ຘໍ’’ຕິ ອາຫ. ມນຸສ຺ເສຫິ ມຘຸ ທິນ຺ນໍ, ຂາທິຕຸໍ ສາຣຸປ຺ປໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ? ‘‘ສາມເຓຣ, ເອວເມວ ຂາທິຕຸໍ ກິລມິສ຺ສາມ, ປານກໍ ກຕ຺ວາ ປິວິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ສາມເຓໂຣ ປານກໍ ກຕ຺ວາ ອທາສິ. ອຖ ນໍ ເຖໂຣ ‘‘ມນຸສ຺ສານໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ປຸຈ຺ຉສິ, ສາມເຓຣາ’’ຕິ ອາຫ. ສຍເມວ ອາຈິກ຺ຂິໍສຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ສາມເຓຣ, ປາໂຕວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ກິລມິສ຺ສາມ; ອຊ຺ເຊວ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄຓ຺ຫາເປຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິ. ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສານໍ ວສນຏ຺ຐານສ຺ສ ອວິທູເຣ ນິປຊ຺ຊິໍສຸ.

ສາມເຓໂຣ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘ມຍາ ປພ຺ພຊິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄາມນ຺ເຕ ອຣຸຓໍ ນາມ ນ ອຸຏ຺ຐາປິຕປຸພ຺ພ’ນ຺ຕິ. ໂສ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຸຓໍ ອຸຏ຺ຐາເປຕຸໍ ອຣຎ຺ຎໍ ອຄມາສິ. ມຫາເຖໂຣ ສາມເຓຣໍ ນິປນ຺ນຏ຺ຐາເນ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘ມນຸສ຺ສຂາທເກຫິ ຄຫິໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ສາມເຓໂຣ ອຣຎ຺ເຎ ອຣຸຓໍ ອຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປຕ຺ເຕນ ອຸທກຎ຺ຈ ທນ຺ຕກຏ຺ຐຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄມິ. ‘‘ສາມເຓຣ, ກຸຫິໍ ຄໂຕສິ? ມຫລ຺ລກຠິກ຺ຂູນໍ ເຕ ວິຕກ຺ໂກ ອຸປ຺ປາທິໂຕ; ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ອາຫຣາ’’ຕິ. ‘‘ອາຫຣິສ຺ສາມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ເຖໂຣ ມຸຂໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິ. ອຸໂຠປິ ມນຸສ຺ສານໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ອຄມໍສຸ. ມນຸສ຺ສາປິ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິໂຠຄໍ ກນ຺ທມູລຜລປຓ຺ຓໍ ອທໍສຸ. ເຖໂຣປິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ອຄມາສິ. ສາມເຓໂຣ ອຸທກໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ປາເທ ໂຘວາມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ສາມເຓຣ, ຕ຺ວໍ ຣຕ຺ຕິໍ ກຸຫິໍ ຄໂຕ? ອມ຺ຫາກໍ ວິຕກ຺ກໍ ອຸປ຺ປາເທສີ’’ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຄາມນ຺ເຕ ເມ ອຣຸຓໍ ນ ອຸຏ຺ຐາປິຕປຸພ຺ພໍ; ອຣຸຓຸຏ຺ຐາປນຕ຺ຖາຍ ອຣຎ຺ຎໍ ອຄມາສິ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສາມເຓຣ, ນ ຕຸຍ຺ຫໍ ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ອມ຺ຫາກເມວ ອນຸຈ຺ຉວິກ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ເຖໂຣ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ວສິ; ສາມເຓຣສ຺ສ ຈ ສຎ຺ຎໍ ອທາສິ ‘‘ມຍໍ ຕາວ ມຫລ຺ລກາ; ‘ອິທໍ ນາມ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ນ ສກ຺ກາ ຊານິຕຸໍ. ຕຸວໍ ອຕ຺ຕານໍ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ເຖໂຣ ກິຣ ອນາຄາມີ. ຕໍ ອປຣຠາເຄ ມນຸສ຺ສຂາທກາ ຂາທິໍສຸ. ສາມເຓໂຣ ອຕ຺ຕານໍ ຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ຠເຍ ວູປສນ຺ເຕ ຕຖາຣູເປ ຐາເນ ອຸປຊ຺ຌໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຕິປິຏກຘໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພກນິຄ຺ໂຣຘຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ຊາໂຕ.

ປິຕຸມຫາຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ປຣສມຸທ຺ທາ ອາຄຕາຄຕາ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ກຫໍ ວຕ຺ຕພ຺ພກນິຄ຺ໂຣຘຕ຺ເຖໂຣ, ກຫໍ ວຕ຺ຕພ຺ພກນິຄ຺ໂຣຘຕ຺ເຖໂຣ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມໍສຸ. ມຫາຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ເຖຣໍ ປຣິວາເຣສິ. ໂສ ມຫາຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ອນຸປຸພ຺ເພນ ມຫາວິຫາຣໍ ປຕ຺ວາ ມຫາໂພຘິໍ ມຫາເຈຕິຍໍ ຖູປາຣາມຎ຺ຈ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປາຍາສິ. ຍາວ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາຣາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ເສວ ນວສຸ ຐາເນສຸ ຕິຈີວຣໍ ອຸປປຊ຺ຊິ; ອນ຺ໂຕນຄຣໍ ປວິຏ຺ຐກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຫາສກ຺ກາໂຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ອິຕິ ກາລວິປຕ຺ຕິຍໍ ຕາລຜລກນ຺ທມູລປຓ຺ຓມ຺ປິ ທຸລ຺ລຠໍ ຊາຕໍ. ກາລສມ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ເອວຣູໂປ ມຫາລາໂຠ ອຸປ຺ປນ຺ໂນຕິ. ເອວໍ ກາລວິປຕ຺ຕິປຏິພາຫິຕຕ຺ຕາ ວິປາກໍ ທາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕານິ ກາລສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອາຄມ຺ມ ວິປຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ອປຣສ຺ສາປິ ພຫູນິ ກລ຺ຍາຓກມ຺ມານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕານິ ປໂຍຄວິປຕ຺ຕິຍໍ ຐິຕສ຺ສ ນ ວິປຈ຺ເຈຍ຺ຍຸໍ. ໂສ ປນ ເອເກນ ກລ຺ຍາຓກມ຺ເມນ ສມ຺ມາປໂຍເຄ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ຕີຓິ ສຸຈຣິຕານິ ປູເຣຕິ, ປຎ຺ຈສີລໍ ທສສີລໍ ຣກ຺ຂຕິ. ກາລສມ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ສ ຣາຊາໂນ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣປຕິມຓ຺ຑິຕາ ຣາຊກຎ຺ຎາໂຍ ‘ເອຕສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິກາ’ຕິ ເປເສນ຺ຕິ, ຍານວາຫນມຓິສຸວຓ຺ຓຣຊຕາທິເຠທໍ ຕໍ ຕໍ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ‘ເອຕສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິກ’ນ຺ຕິ ເປເສນ຺ຕິ.

ປພ຺ພຊ຺ຊູປຄໂຕປິ ມຫາຍໂສ ໂຫຕິ ມຫານຸຠາໂວ. ຕຕ຺ຣິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ກູຏກຓ຺ຓຣາຊາ ກິຣ ຄິຣິຄາມກຓ຺ຓວາສິກໍ ຈູຬສຸຘມ຺ມຕ຺ເຖຣໍ ມມາຍຕິ. ໂສ ອຸປ຺ປລວາປິຍໍ ວສມາໂນ ເຖຣໍ ປກ຺ໂກສາເປສິ. ເຖໂຣ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມາລາຣາມວິຫາເຣ ວສຕິ. ຣາຊາ ເຖຣສ຺ສ ມາຕຣໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ກິໍ ເຖໂຣ ປິຍາຍຕີ’’ຕິ? ‘‘ກນ຺ທໍ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ຣາຊາ ກນ຺ທໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ທທມາໂນ ມຸຂໍ ອຸລ຺ໂລເກຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ໂສ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຈ ພຫິປຣິເວເຓ ເທວິໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ກີທິໂສ ເຖໂຣ’’ຕິ? ‘‘ຕ຺ວໍ ປຸຣິໂສ ຫຸຕ຺ວາ ອຸລ຺ໂລເກຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກສິ; ອຫໍ ກຖໍ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ? ນາຫໍ ຊານາມິ ກີທິໂສ’’ຕິ. ຣາຊາ ‘ມມ ຣຏ຺ເຐ ພລິກາຣຄຫປຕິປຸຕ຺ຕໍ ອຸລ຺ໂລເກຕຸໍ ນ ວິສຫາມິ. ມຫນ຺ຕໍ ວຕ ໂຠ ພຸທ຺ຘສາສນໍ ນາມາ’ຕິ ອປ຺ໂຜເຏສິ. ຕິປິຏກຈູຬນາຄຕ຺ເຖຣມ຺ປິ ມມາຍຕິ. ຕສ຺ສ ອງ຺ຄຸລິຍໍ ເອກາ ປິຬກາ ອຸຏ຺ຐຫິ. ຣາຊາ ‘ເຖຣໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’ຕິ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພລວເປເມນ ອງ຺ຄຸລິໍ ມຸເຂນ ຄຓ຺ຫິ. ອນ຺ໂຕມຸເຂເຍວ ປິຬກາ ຠິນ຺ນາ, ປຸພ຺ພໂລຫິຕໍ ອນຸຏ຺ຐຸຠິຕ຺ວາ ເຖເຣ ສິເນເຫນ ອມຕໍ ວິຍ ອຊ຺ໂຌຫຣິ. ໂສເຍວ ເຖໂຣ ອປຣຠາເຄ ມຣຓມຎ຺ເຈ ນິປຊ຺ຊິ. ຣາຊາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອສຸຈິກປລ຺ລກໍ ສີເສ ຐເປຕ຺ວາ ‘ຘມ຺ມສກຏສ຺ສ ອກ຺ໂຂ ຠິຊ຺ຊຕິ ອກ຺ໂຂ ຠິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ປຣິເທວມາໂນ ວິຈຣິ. ປຖວິສ຺ສຣສ຺ສ ອສຸຈິກປລ຺ລກໍ ສີເສນ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວິຈຣຓໍ ນາມ ກສ຺ສ ຄຕມຄ຺ໂຄ? ສມ຺ມາປໂຍຄສ຺ສ ຄຕມຄ຺ໂຄຕິ. ເອວໍ ປໂຍຄວິປຕ຺ຕິປຏິພາຫິຕຕ຺ຕາ ວິປາກໍ ທາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕານິ ປໂຍຄສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອາຄມ຺ມ ວິປຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ປຊານາຕິ. ເອວໍ ຈຕູຫິ ວິປຕ຺ຕີຫິ ປຏິພາຫິຕໍ ກລ຺ຍາຓກມ຺ມໍ ວິປາກໍ ອທຕ຺ວາ ຈຕສ຺ໂສ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ອາຄມ຺ມ ເທຕິ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ຠູຕມຕ຺ຖໍ ກຕ຺ວາ ໂອປມ຺ມໍ – ເອໂກ ກິຣ ມຫາຣາຊາ ເອກສ຺ສ ອມຈ຺ຈສ຺ສ ອປ຺ປມຕ຺ເຕນ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຕໍ ພນ຺ຘນາຄາເຣ ພນ຺ຘາເປສິ. ຕສ຺ສ ຎາຕກາ ຣຎ຺ໂຎ ກຸທ຺ຘຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ອວຕ຺ວາ ຈຓ຺ຑໂກເປ ວິຄເຕ ຣາຊານໍ ຕສ຺ສ ນິຣປຣາຘຠາວໍ ຊານາເປສຸໍ. ຣາຊາ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຐານນ຺ຕຣໍ ປຏິປາກຕິກໍ ອກາສິ. ອຖສ຺ສ ຕໂຕ ຕໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ປຓ຺ຓາກາຣານໍ ປມາຓໍ ນາໂຫສິ. ມນຸສ຺ສາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ຣຎ຺ໂຎ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກນ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ພນ຺ຘນາຄາເຣ ພນ຺ຘາປິຕກາໂລ ວິຍ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕກາໂລ. ອຖສ຺ສ ຎາຕເກຫິ ຣາຊານໍ ສຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຐານນ຺ຕຣສ຺ສ ປຏິປາກຕິກກຣຓກາໂລ ວິຍ ຕສ຺ສ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕກາໂລ. ປຓ຺ຓາກາຣໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ອສມຕ຺ຖກາໂລ ວິຍ ຈຕສ຺ໂສ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ອາຄມ຺ມ ກລ຺ຍາຓກມ຺ມານໍ ເທວໂລກໂຕ ມນຸສ຺ສໂລກໍ, ມນຸສ຺ສໂລກໂຕ ເທວໂລກນ຺ຕິ ເອວໍ ສຸຂຏ຺ຐານໂຕ ສຸຂຏ຺ຐານເມວ ເນຕ຺ວາ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ ສຸຂວິປາກໍ ທຕ຺ວາ ນິພ຺ພານສມ຺ປາປນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເອວໍ ຕາວ ປາຬິວເສເນວ ທຸຕິຍໍ ພລໍ ທີເປຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ອໂຫສິ ກມ຺ມໍ ອໂຫສິ ກມ຺ມວິປາໂກ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໓໔) ອິມິນາ ປຏິສມ຺ຠິທານເຍນາປິ ທີເປຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ‘ອໂຫສິ ກມ຺ມ’ນ຺ຕິ ອຕີເຕ ອາຍູຫິຕໍ ກມ຺ມໍ ອຕີເຕເຍວ ອໂຫສິ. ເຍນ ປນ ອຕີເຕ ວິປາໂກ ທິນ຺ໂນ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘ອໂຫສິ ກມ຺ມວິປາໂກ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍາທີສຸ ປນ ພຫູສຸປິ ອາຍູຫິເຕສຸ ເອກໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍໍ ວິປາກໍ ເທຕິ, ເສສານິ ອວິປາການິ. ເອກໍ ອຸປປຊ຺ຊເວທນີຍໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອາກຑ຺ຒຕິ, ເສສານິ ອວິປາການິ. ເອເກນານນ຺ຕຣິເຍນ ນິຣເຍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ, ເສສານິ ອວິປາການິ. ອຏ຺ຐສຸ ສມາປຕ຺ຕີສຸ ເອກາຍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ເສສາ ອວິປາກາ. ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ ‘ນາໂຫສິ ກມ຺ມວິປາໂກ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂຍ ປນ ພຫຸມ຺ປິ ກຸສລາກຸສລໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ, ເອຕສ຺ສ ກມ຺ມວິປາໂກ ‘ນາໂຫສິ’ ນາມ. ຍໍ ອຕີເຕ ອາຍູຫິຕໍ ເອຕຣຫິ ວິປາກໍ ເທຕິ ຕໍ ‘ອໂຫສິ ກມ຺ມໍ ອຕ຺ຖິ ກມ຺ມວິປາໂກ’ ນາມ. ຍໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ອວິປາກຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ຕໍ ‘ອໂຫສິ ກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິ ກມ຺ມວິປາໂກ’ ນາມ. ຍໍ ອຕີເຕ ອາຍູຫິຕໍ ອນາຄເຕ ວິປາກໍ ທສ຺ສຕິ ຕໍ ‘ອໂຫສິ ກມ຺ມໍ ຠວິສ຺ສຕິ ກມ຺ມວິປາໂກ’ ນາມ. ຍໍ ປຸຣິມນເຍນ ອວິປາກຕໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ ຕໍ ‘ອໂຫສິ ກມ຺ມໍ ນ ຠວິສ຺ສຕິ ກມ຺ມວິປາໂກ’ ນາມ.

ຍໍ ເອຕຣຫິ ອາຍູຫິຕໍ ເອຕຣຫິເຍວ ວິປາກໍ ເທຕິ ຕໍ ‘ອຕ຺ຖິ ກມ຺ມໍ ອຕ຺ຖິ ກມ຺ມວິປາໂກ’ ນາມ. ຍໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ອວິປາກຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ຕໍ ‘ອຕ຺ຖິ ກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິ ກມ຺ມວິປາໂກ’ ນາມ. ຍໍ ເອຕຣຫິ ອາຍູຫິຕໍ ອນາຄເຕ ວິປາກໍ ທສ຺ສຕິ ຕໍ ‘ອຕ຺ຖິ ກມ຺ມໍ ຠວິສ຺ສຕິ ກມ຺ມວິປາໂກ’ ນາມ. ຍໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ອວິປາກຕໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ ຕໍ ‘ອຕ຺ຖິ ກມ຺ມໍ ນ ຠວິສ຺ສຕິ ກມ຺ມວິປາໂກ’ ນາມ.

ຍໍ ສຍມ຺ປິ ອນາຄຕໍ, ວິປາໂກປິສ຺ສ ອນາຄໂຕ ຕໍ ‘ຠວິສ຺ສຕິ ກມ຺ມໍ ຠວິສ຺ສຕິ ກມ຺ມວິປາໂກ’ ນາມ. ຍໍ ສຍໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ປຸຣິມນເຍເນວ ອວິປາກຕໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ ຕໍ ‘ຠວິສ຺ສຕິ ກມ຺ມໍ ນ ຠວິສ຺ສຕິ ກມ຺ມວິປາໂກ’ ນາມ.

ອິທໍ ຕຖາຄຕສ຺ສາຕິ ອິທໍ ສພ຺ເພຫິປິ ເອເຕຫິ ອາກາເຣຫິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ກມ຺ມນ຺ຕຣວິປາກນ຺ຕຣຊານນຎາຓໍ ອກມ຺ປິຍຏ຺ເຐນ ທຸຕິຍພລໍ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ທຸຕິຍພລນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ.

ຕຕິຍພລນິທ຺ເທໂສ

໘໑໑. ຕຕິຍພລນິທ຺ເທເສ ມຄ຺ໂຄຕິ ວາ ປຏິປທາຕິ ວາ ກມ຺ມສ຺ເສເວຕໍ ນາມໍ. ນິຣຍຄາມິນີຕິອາທີສຸ ນິຣສ຺ສາທຏ຺ເຐນ ນິຣຕິອຕ຺ເຖນ ຈ ນິຣໂຍ. ອຸທ຺ຘໍ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາ ຕິຣິຍໍ ອຎ຺ຈິຕາຕິ ຕິຣຈ຺ຉານາ; ຕິຣຈ຺ຉານາເຍວ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິ. ເປຕຕາຍ ເປຕ຺ຕິ; ອິໂຕ ເປຈ຺ຈ ຄຕຠາເວນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເປຕ຺ຕິເຍວ ເປຕ຺ຕິວິສໂຍ. ມນສ຺ສ ອຸສ຺ສນ຺ນຕາຍ ມນຸສ຺ສາ; ມນຸສ຺ສາວ ມນຸສ຺ສໂລໂກ. ທິພ຺ພນ຺ຕິ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ອຘິມຕ຺ຕາຍ ວາ ຐານສມ຺ປຕ຺ຕິຍາຕິ ເທວາ; ເທວາວ ເທວໂລໂກ. ວານໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຕຓ຺ຫາ; ຕໍ ຕຕ຺ຖ ນຕ຺ຖີຕິ ນິພ຺ພານໍ. ນິຣຍໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ນິຣຍຄາມີ. ອິທໍ ມຄ຺ຄໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຏິປທາ ປນ ນິຣຍຄາມິນີ ນາມ ໂຫຕິ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິທໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ປຏິປທໍ ຕຖາຄໂຕ ປຊານາຕິ.

ກຖໍ? ສກລຄາມວາສິເກສຸປິ ຫິ ເອກໂຕ ເອກໍ ສູກຣໍ ວາ ມິຄໍ ວາ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປນ຺ເຕສຸ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ເຈຕນາ ປຣສ຺ສ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍາຣມ຺ມຓາວ ໂຫຕິ. ຕໍ ປນ ກມ຺ມໍ ເຕສໍ ອາຍູຫນກ຺ຂເຓເຍວ ນານາ ໂຫຕິ. ເຕສຸ ຫິ ເອໂກ ອາທເຣນ ຉນ຺ທຊາໂຕ ກໂຣຕິ. ເອໂກ ‘ເອຫິ ຕ຺ວມ຺ປິ ກໂຣຫີ’ຕິ ປເຣຫິ ນິປ຺ປີຬິຕຕ຺ຕາ ກໂຣຕິ. ເອໂກ ສມານຈ຺ຉນ຺ໂທ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ອປ຺ປຏິພາຫິຍມາໂນ ວິຈຣຕິ. ເຕສຸ ເອໂກ ເຕເນວ ກມ຺ເມນ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ເອໂກ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍໍ, ເອໂກ ເປຕ຺ຕິວິສເຍ. ຕໍ ຕຖາຄໂຕ ອາຍູຫນກ຺ຂເຓເຍວ ‘ອິມິນາ ນີຫາເຣນ ອາຍູຫິຕຕ຺ຕາ ເອສ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕິ, ເອສ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍໍ, ເອສ ເປຕ຺ຕິວິສເຍ’ຕິ ປຊານາຕິ. ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕມານມ຺ປິ ‘ເອສ ອຏ຺ຐສຸ ມຫານິຣເຍສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕິ, ເອສ ໂສຬສສຸ ອຸສ຺ສທນິຣເຍສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ. ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕມານມ຺ປິ ‘ເອສ ອປາທໂກ ຠວິສ຺ສຕິ, ເອສ ທ຺ວິປາທໂກ, ເອສ ຈຕຸປ຺ປາທໂກ, ເອສ ພຫຸປ຺ປາທໂກ’ຕິ ປຊານາຕິ. ເປຕ຺ຕິວິສເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕມານມ຺ປິ ‘ເອສ ນິຊ຺ຌາມຕຓ຺ຫິໂກ ຠວິສ຺ສຕິ, ເອສ ຂຸປ຺ປິປາສິໂກ, ເອສ ປຣທຕ຺ຕູປຊີວີ’ຕິ ປຊານາຕິ. ເຕສຸ ຈ ກມ຺ເມສຸ ‘ອິທໍ ກມ຺ມໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອາກຑ຺ຒິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ທຸພ຺ພລໍ ທິນ຺ນາຍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ອຸປຘິເວປກ຺ກໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ປຊານາຕິ.

ຕຖາ ສກລຄາມວາສິເກສຸ ເອກໂຕ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ທທມາເນສຸ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ເຈຕນາ ປິຓ຺ຑປາຕາຣມ຺ມຓາວ ໂຫຕິ. ຕໍ ປນ ກມ຺ມໍ ເຕສໍ ອາຍູຫນກ຺ຂເຓເຍວ ປຸຣິມນເຍນ ນານາ ໂຫຕິ. ເຕສຸ ເກຈິ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສນ຺ຕິ, ເກຈິ ມນຸສ຺ສໂລເກ. ຕໍ ຕຖາຄໂຕ ອາຍູຫນກ຺ຂເຓເຍວ ‘ອິມິນາ ນີຫາເຣນ ອາຍູຫິຕຕ຺ຕາ ເອສ ມນຸສ຺ສໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕິ, ເອສ ເທວໂລເກ’ຕິ ປຊານາຕິ. ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕມານານມ຺ປິ ‘ເອສ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕິ, ເອສ ນິມ຺ມານຣຕີສຸ, ເອສ ຕຸສິເຕສຸ, ເອສ ຍາເມສຸ, ເອສ ຕາວຕິໍເສສຸ, ເອສ ຈາຕຸມຫາຣາຊິເກສຸ, ເອສ ຠຸມ຺ມເທເວສຸ; ເອສ ປນ ເຊຏ຺ຐກເທວຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕິ, ເອສ ເອຕສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ວາ ຕຕິຍໍ ວາ ຐານນ຺ຕຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຣິຈາຣໂກ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ. ມນຸສ຺ເສສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕມານານມ຺ປິ ‘ເອສ ຂຕ຺ຕິຍກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕິ, ເອສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ, ເອສ ເວສ຺ສກຸເລ, ເອສ ສຸທ຺ທກຸເລ; ເອສ ປນ ມນຸສ຺ເສສຸ ຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕິ, ເອສ ເອຕສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ວາ ຕຕິຍໍ ວາ ຐານນ຺ຕຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຣິຈາຣໂກ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ. ເຕສຸ ຈ ກມ຺ເມສຸ ‘ອິທໍ ກມ຺ມໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອາກຑ຺ຒິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ທຸພ຺ພລໍ ທິນ຺ນາຍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ອຸປຘິເວປກ຺ກໍ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ.

ຕຖາ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປນ຺ເຕສຸເຍວ ເຍນ ນີຫາເຣນ ວິປສ຺ສນາ ອາຣທ຺ຘາ, ‘ເອສ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິສ຺ສຕິ, ເອສ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ເອສ ອນາຄາມີເຍວ ຠວິສ຺ສຕິ, ເອສ ສກທາຄາມີເຍວ, ເອສ ໂສຕາປນ຺ໂນເຍວ; ເອສ ປນ ມຄ຺ຄໍ ວາ ຜລໍ ວາ ສຈ຺ຉິກາຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ລກ຺ຂຓາຣມ຺ມຓາຍ ວິປສ຺ສນາຍເມວ ຐສ຺ສຕິ; ເອສ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄເຫເຍວ, ເອສ ນາມຣູປປຣິຄ຺ຄເຫເຍວ, ເອສ ອຣູປປຣິຄ຺ຄເຫເຍວ, ເອສ ຣູປປຣິຄ຺ຄເຫເຍວ ຐສ຺ສຕິ, ເອສ ມຫາຠູຕມຕ຺ຕເມວ ວວຕ຺ຖາເປສ຺ສຕິ, ເອສ ກິຎ຺ຈິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ.

ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ເຕສຸປິ ‘ເອຕສ຺ສ ປຣິກມ຺ມມຕ຺ຕເມວ ຠວິສ຺ສຕິ, ນິມິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ; ເອສ ປນ ນິມິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ອປ຺ປນໍ ປາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ; ເອສ ອປ຺ປນໍ ປາເປຕ຺ວາ ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕີ’ຕິ ປຊານາຕີຕິ.

ຕຕິຍພລນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ.

ຈຕຸຕ຺ຖພລນິທ຺ເທໂສ

໘໑໒. ຈຕຸຕ຺ຖພລນິທ຺ເທເສ ຂນ຺ຘນານຕ຺ຕນ຺ຕິ ‘ອຍໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ນາມ…ເປ… ອຍໍ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ ນາມາ’ຕິ ເອວໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ນານາກຣຓໍ ປຊານາຕິ. ເຕສຸປິ ‘ເອກວິເຘນ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ…ເປ… ເອກາທສວິເຘນ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ. ເອກວິເຘນ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ…ເປ… ພຫຸວິເຘນ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ…ເປ… ເອກວິເຘນ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ…ເປ… ເອກວິເຘນ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘ…ເປ… ເອກວິເຘນ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ…ເປ… ພຫຸວິເຘນ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ’ຕິ ເອວໍ ເອເກກສ຺ສ ຂນ຺ຘສ຺ສ ນານຕ຺ຕໍ ປຊານາຕິ. ອາຍຕນນານຕ຺ຕນ຺ຕິ ‘ອິທໍ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ນາມ…ເປ… ອິທໍ ຘມ຺ມາຍຕນໍ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ທສາຍຕນາ ກາມາວຈຣາ, ທ຺ເວ ຈຕຸຠູມກາ’ຕິ ເອວໍ ອາຍຕນນານຕ຺ຕໍ ປຊານາຕິ. ຘາຕຸນານຕ຺ຕນ຺ຕິ ‘ອຍໍ ຈກ຺ຂຸຘາຕຸ ນາມ…ເປ… ອຍໍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ໂສຬສ ຘາຕຸໂຍ ກາມາວຈຣາ, ທ຺ເວ ຈຕຸຠູມກາ’ຕິ ເອວໍ ຘາຕຸນານຕ຺ຕໍ ປຊານາຕິ.

ປຸນ ອເນກຘາຕຸນານາຘາຕຸໂລກນານຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິທໍ ນ ເກວລໍ ອຸປາທິນ຺ນກສງ຺ຂາຣໂລກສ຺ເສວ ນານຕ຺ຕໍ ຕຖາຄໂຕ ປຊານາຕິ, ອນຸປາທິນ຺ນກສງ຺ຂາຣໂລກສ຺ສາປິ ນານຕ຺ຕໍ ຕຖາຄໂຕ ປຊານາຕິເຍວາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ຄຫິຕໍ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ຫິ ທ຺ເວ ຈ ອຄ຺ຄສາວກາ ອຸປາທິນ຺ນກສງ຺ຂາຣໂລກສ຺ສາປິ ນານຕ຺ຕໍ ເອກເທສໂຕວ ຊານນ຺ຕິ ໂນ ນິປ຺ປເທສໂຕ, ອນຸປາທິນ຺ນກໂລກສ຺ສ ປນ ນານຕ຺ຕໍ ນ ຊານນ຺ຕິ. ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ໂຘ ປນ ‘ອິມາຍ ນາມ ຘາຕຸຍາ ອຸສ຺ສນ຺ນາຍ ອິມສ຺ສ ນາມ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຂນ຺ໂຘ ເສໂຕ ໂຫຕິ, ອິມສ຺ສ ກາຬໂກ, ອິມສ຺ສ ມຏ຺ໂຏ; ອິມສ຺ສ ພຫລຕ຺ຕໂຈ, ອິມສ຺ສ ຕນຸຕ຺ຕໂຈ; ອິມາຍ ນາມ ຘາຕຸຍາ ອຸສ຺ສນ຺ນາຍ ອິມສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານາທິວເສນ ເອວຣູປໍ ນາມ ໂຫຕິ; ອິມາຍ ປນ ຘາຕຸຍາ ອຸສ຺ສນ຺ນາຍ ອິມສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ປຸປ຺ຜໍ ນີລກໍ ໂຫຕິ, ປີຕກໍ, ໂລຫິຕກໍ, ໂອທາຕໍ, ສຸຄນ຺ຘໍ, ທຸຄ຺ຄນ຺ຘໍ ໂຫຕິ; ອິມາຍ ນາມ ຘາຕຸຍາ ອຸສ຺ສນ຺ນາຍ ຜລໍ ຂຸທ຺ທກໍ ໂຫຕິ, ມຫນ຺ຕໍ, ທີຆໍ, ຣສ຺ສໍ, ວຏ຺ຏໍ, ສຸສຓ຺ຐານໍ, ທຸສ຺ສຓ຺ຐານໍ, ມຏ຺ຐໍ, ຜຣຸສໍ, ສຸຄນ຺ຘໍ, ທຸຄ຺ຄນ຺ຘໍ, ມຘຸຣໍ, ຕິຕ຺ຕກໍ, ອມ຺ພິລໍ, ກຏຸກໍ, ກສາວໍ ໂຫຕິ; ອິມາຍ ນາມ ຘາຕຸຍາ ອຸສ຺ສນ຺ນາຍ ອິມສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ກຓ຺ຏໂກ ຕິຂິໂຓ ໂຫຕິ, ອຕິຂິໂຓ, ອຸຊຸໂກ, ກຸຏິໂລ, ຕມ຺ໂພ, ກາຬໂກ, ນີໂລ, ໂອທາໂຕ ໂຫຕີ’ຕິ ເອວໍ ອນຸປາທິນ຺ນກສງ຺ຂາຣໂລກສ຺ສ ນານຕ຺ຕໍ ປຊານາຕິ. ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘານໍເຍວ ຫິ ເອຕໍ ພລໍ, ນ ອຎ຺ເຎສນ຺ຕິ.

ຈຕຸຕ຺ຖພລນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ.

ປຎ຺ຈມພລນິທ຺ເທໂສ

໘໑໓. ປຎ຺ຈມພລນິທ຺ເທເສ ຫີນາຘິມຸຕ຺ຕິກາຕິ ຫີນຊ຺ຌາສຍາ. ປຓີຕາຘິມຸຕ຺ຕິກາຕິ ກລ຺ຍາຓຊ຺ຌາສຍາ. ເສວນ຺ຕີຕິ ນິສ຺ສຍນ຺ຕິ ອລ຺ລີຍນ຺ຕິ. ຠຊນ຺ຕີຕິ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕິ. ປຍິຣຸປາສນ຺ຕີຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕິ. ສເຈ ຫິ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາ ນ ສີລວນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕິ, ສທ຺ຘິວິຫາຣິກາ ສີລວນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍປິ ນ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕນາ ສທິເສ ສາຣຸປ຺ປຠິກ຺ຂູເຍວ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕິ. ສເຈ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາ ສາຣຸປ຺ປຠິກ຺ຂູ, ອິຕເຣ ອສາຣຸປ຺ປາ, ເຕປິ ນ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕນາ ສທິເສ ຫີນາຘິມຸຕ຺ຕິເກ ເອວ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕິ.

ເອວໍ ອຸປສງ຺ກມນໍ ປນ ນ ເກວລໍ ເອຕຣເຫວ, ອຕີຕານາຄເຕປີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຕີຕມ຺ປິ ອທ຺ຘານນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ. ອິທໍ ປນ ທຸສ຺ສີລານໍ ທຸສ຺ສີລເສວນເມວ, ສີລວນ຺ຕານໍ ສີລວນ຺ຕເສວນເມວ, ທຸປ຺ປຎ຺ຎານໍ ທຸປ຺ປຎ຺ຎເສວນເມວ, ປຎ຺ຎວນ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎວນ຺ຕເສວນເມວ ໂກ ນິຍາເມຕີຕິ? ອຊ຺ຌາສຍຘາຕຸ ນິຍາເມຕິ. ສມ຺ພຫຸລາ ກິຣ ຠິກ຺ຂູ ເອກໍ ຄາມໍ ຄຓຠິກ຺ຂາຈາຣໍ ຈຣນ຺ຕິ. ມນຸສ຺ສາ ພຫຸຠຕ຺ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕານິ ປູເຣຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ຍຖາສຠາເຄນ ປຣິຠຸຎ຺ຎຖາ’’ຕິ ທຕ຺ວາ ອຸຍ຺ໂຍເຊສຸໍ. ຠິກ຺ຂູປິ ອາຫໍສຸ ‘‘ອາວຸໂສ, ມນຸສ຺ສາ ຘາຕຸສໍຍຸຕ຺ຕກມ຺ເມ ປໂຍເຊນ຺ຕີ’’ຕິ. ຕິປິຏກຈູຬາຠຍຕ຺ເຖໂຣປິ ນາຄທີເປ ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທນາຍ ປຎ຺ຈຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ຄາເມ ມນຸສ຺ເສຫິ ນິມນ຺ຕິໂຕ. ເຖເຣນ ຈ ສທ຺ຘິໍ ເອໂກ ອສາຣຸປ຺ປຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຖິ. ຘຸຣວິຫາເຣປິ ເອໂກ ອສາຣຸປ຺ປຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຖິ. ທ຺ວີສຸ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆສຸ ຄາມໍ ໂອສຣນ຺ເຕສຸ ເຕ ອຸໂຠປິ ຊນາ, ກິຎ຺ຈາປິ ອາຄນ຺ຕຸເກນ ເນວາສິໂກ ເນວາສິເກນ ວາ ອາຄນ຺ຕຸໂກ ນ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ, ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຫສິຕ຺ວາ ຫສິຕ຺ວາ ກຖຍມານາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ເຖໂຣ ທິສ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຊານິຕ຺ວາ ຘາຕຸສໍຍຸຕ຺ຕໍ ກຖິຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

ເອວໍ ‘ອຊ຺ຌາສຍຘາຕຸ ນິຍາເມຕີ’ຕິ ວຕ຺ວາ ຘາຕຸສໍຍຸຕ຺ເຕນ ອຍເມວຕ຺ໂຖ ທີເປຕພ຺ໂພ. ຄິຊ຺ຌກູຏປພ຺ພຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ຄິລານເສຍ຺ຍາຍ ນິປນ຺ໂນ ຠຄວາ ອາຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ວສນ຺ເຕສຸ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານາທີສຸ ເອກເມກໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິສາຍ ສທ຺ຘິໍ ຈງ຺ກມນ຺ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ ‘‘ປສ຺ສຖ ໂນ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ສມ຺ພຫຸເລຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ຈງ຺ກມນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ສພ຺ເພ ໂຂ ເອເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ມຫາປຎ຺ຎາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໙໙) ສພ຺ພໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ປຎ຺ຈມພລນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ.

ຉຏ຺ຐພລນິທ຺ເທໂສ

໘໑໔. ຉຏ຺ຐພລນິທ຺ເທເສ ອາສຍນ຺ຕິ ຍຕ຺ຖ ສຕ຺ຕາ ອາສຍນ຺ຕິ ນິວສນ຺ຕິ, ຕໍ ເຕສໍ ນິວາສຏ຺ຐານໍ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ວາ ຍຖາຠູຕໍ ຎາຓໍ ວາ. ອນຸສຍນ຺ຕິ ອປ຺ປຫີນານຸສຍິຕໍ ກິເລສໍ. ຈຣິຕນ຺ຕິ ກາຍາທີຫິ ອຠິສງ຺ຂຕໍ ກຸສລາກຸສລໍ. ອຘິມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຊ຺ຌາສຍໍ. ອປ຺ປຣຊກ຺ເຂຕິອາທີສຸ ປຎ຺ຎາມເຍ ອກ຺ຂິມ຺ຫິ ອປ຺ປໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ຣາຄໂທສໂມຫຣຊໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ອປ຺ປຣຊກ຺ຂາ. ຕສ຺ເສວ ມຫນ຺ຕຕາຍ ມຫາຣຊກ຺ຂາ. ອຸຠເຍນາປິ ມນ຺ທກິເລເສ ມຫາກິເລເສ ຈ ສຕ຺ເຕ ທສ຺ເສຕິ. ເຍສໍ ສທ຺ຘາທີນິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຕິກ຺ຂານິ, ເຕ ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍາ. ເຍສໍ ຕານິ ມຸທູນິ, ເຕ ມຸທິນ຺ທ຺ຣິຍາ. ເຍສໍ ອາສຍາທໂຍ ໂກຏ຺ຐາສາ ສຸນ຺ທຣາ, ເຕ ສ຺ວາກາຣາ. ວິປຣີຕາ ທ຺ວາກາຣາ. ເຍ ກຖິຕກາຣຓໍ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ຕິ, ສຸເຂນ ສກ຺ກາ ໂຫນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາເປຕຸໍ, ເຕ ສຸວິຎ຺ຎາປຍາ. ວິປຣີຕາ ທຸວິຎ຺ຎາປຍາ. ເຍ ອຣິຍມຄ຺ຄປຏິເວຘສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິກາ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ນາ, ເຕ ຠພ຺ພາ. ວິປຣີຕາ ອຠພ຺ພາ.

໘໑໕. ເອວໍ ຉຏ຺ຐພລສ຺ສ ມາຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ອິທານິ ຍຖາປຏິປາຏິຍາ ຠາເຊນ຺ໂຕ ກຕໂມ ຈ ສຕ຺ຕານໍ ອາສໂຍຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກຕິອາທີນໍ ອຕ຺ໂຖ ເຫຏ຺ຐາ ນິກ຺ເຂປກຓ຺ຑວຓ຺ຓນາຍໍ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑໑໐໕) ວຸຕ຺ໂຕເຍວ. ອິຕິ ຠວທິຏ຺ຐິສນ຺ນິສ຺ສິຕາ ວາຕິ ເອວໍ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິໍ ວາ ສນ຺ນິສ຺ສິຕາ. ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິ ຫິ ເອຕ຺ຖ ຠວທິຏ຺ຐີຕິ ວຸຕ຺ຕາ; ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິ ຈ ວິຠວທິຏ຺ຐີຕິ. ສພ຺ພທິຏ຺ຐີນຎ຺ຫິ ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐີ ຫິ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ສພ຺ເພປິ ທິຏ຺ຐິຄຕິກາ ສຕ຺ຕາ ອິມາວ ທ຺ເວ ທິຏ຺ຐິໂຍ ສນ຺ນິສ຺ສິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ – ‘‘ທ຺ວຍສນ຺ນິສ຺ສິໂຕ ໂຂ ປນາຍໍ, ກຈ຺ຈານ, ໂລໂກ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ – ອຕ຺ຖິຕຎ຺ເຈວ ນຕ຺ຖິຕຎ຺ຈາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໕). ເອຕ຺ຖ ຫິ ອຕ຺ຖິຕາຕິ ສສ຺ສຕໍ, ນຕ຺ຖິຕາຕິ ອຸຈ຺ເຉໂທ. ອຍໍ ຕາວ ວຏ຺ຏສນ຺ນິສ຺ສິຕານໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນສຕ຺ຕານໍ ອາສໂຍ.

ອິທານິ ວິວຏ຺ຏສນ຺ນິສ຺ສິຕານໍ ສຸທ຺ຘສຕ຺ຕານໍ ອາສຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ເອເຕ ວາ ປນ ອຸໂຠ ອນ຺ເຕ ອນຸປຄມ຺ມາຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເອເຕ ວາ ປນາຕິ ເອເຕເຍວ. ອຸໂຠ ອນ຺ເຕຕິ ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທສງ຺ຂາເຕ ທ຺ເວ ອນ຺ເຕ. ອນຸປຄມ຺ມາຕິ ອນລ຺ລີຍິຕ຺ວາ. ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຘມ຺ເມສູຕິ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາຍ ເຈວ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ເມສຸ ຈ. ອນຸໂລມິກາ ຂນ຺ຕີຕິ ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ. ຍຖາຠູຕໍ ວາ ຎາຓນ຺ຕິ ມຄ຺ຄຎາຓໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາເທ ເຈວ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ເມສຸ ຈ ເອເຕ ອຸໂຠ ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທອນ຺ເຕ ອນຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາ ປຏິລທ຺ຘາ, ຍຎ຺ຈ ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິມຄ຺ຄຎາຓໍ – ອຍໍ ສຕ຺ຕານໍ ອາສໂຍ, ອຍໍ ວຏ຺ຏສນ຺ນິສ຺ສິຕານຎ຺ຈ ວິວຏ຺ຏສນ຺ນິສ຺ສິຕານຎ຺ຈ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ສຕ຺ຕານໍ ອາສໂຍ, ອິທໍ ວສນຏ຺ຐານນ຺ຕິ. ອຍໍ ອາຈຣິຍານໍ ສມານຕ຺ຖກຖາ.

ວິຕຓ຺ຑວາທີ ປນາຫ – ‘ມຄ຺ໂຄ ນາມ ວາສໍ ວິທ຺ຘໍເສນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ, ນນຸ ຕ຺ວໍ ມຄ຺ໂຄ ວາໂສຕິ ວເທສີ’ຕິ? ໂສ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘ຕ຺ວໍ ອຣິຍວາສຠາຓໂກ ໂຫສິ ນ ໂຫສີ’ຕິ? ສເຈ ປນ ‘ນ ໂຫມີ’ຕິ ວທຕິ, ‘ອຠາຓກຕາຍ ນ ຊານາສີ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ສເຈ ‘ຠາຓໂກສ຺ມີ’ຕິ ວທຕິ, ‘ສຸຕ຺ຕໍ ອາຫຣາ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ສເຈ ອາຫຣຕິ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ; ໂນ ເຈ ອາຫຣຕິ ສຍໍ ອາຫຣິຕພ຺ພໍ – ‘‘ທສຍິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍວາສາ, ເຍ ອຣິຍາ ອາວສິໍສຸ ວາ ອາວສນ຺ຕິ ວາ ອາວສິສ຺ສນ຺ຕິ ວາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑໐.໑໙). ເອຕຎ຺ຫິ ສຸຕ຺ຕໍ ມຄ຺ຄສ຺ສ ວາສຠາວໍ ທີເປຕິ. ຕສ຺ມາ ສຸກຖິຕເມເວຕນ຺ຕິ. ອິທໍ ປນ ຠຄວາ ສຕ຺ຕານໍ ອາສຍໍ ຊານນ຺ໂຕ ອິເມສຎ຺ຈ ທິຏ຺ຐິຄຕານໍ ວິປສ຺ສນາຎາຓມຄ຺ຄຎາຓານໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິກ຺ຂເຓປິ ຊານາຕິ ເອວ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ກາມໍ ເສວນ຺ຕຎ຺ເຎວ ຊານາຕິ ‘ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ກາມຄຣຸໂກ ກາມາສໂຍ ກາມາຘິມຸຕ຺ໂຕ’ຕິ. ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ເສວນ຺ຕຎ຺ເຎວ ຊານາຕິ ‘ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ເນກ຺ຂມ຺ມຄຣຸໂກ ເນກ຺ຂມ຺ມາສໂຍ ເນກ຺ຂມ຺ມາຘິມຸຕ຺ໂຕ’ຕິ. ພ຺ຍາປາທໍ…ເປ… ອພ຺ຍາປາທໍ… ຖິນມິທ຺ຘໍ…ເປ… ອາໂລກສຎ຺ຎໍ ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ເສວນ຺ຕຎ຺ເຎວ ຊານາຕິ ເສວນ຺ຕຎ຺ເຎວ ຊານາຕິ ‘ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອາໂລກສຎ຺ຎາຄຣຸໂກ ອາໂລກສຎ຺ຎາສໂຍ ອາໂລກສຎ຺ຎາຘິມຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໑໓).

໘໑໖. ອນຸສຍນິທ຺ເທເສ ກາມຣາໂຄ ຈ ໂສ ອປ຺ປຫີນຏ຺ເຐນ ອນຸສໂຍ ຈາຕິ ກາມຣາຄານຸສໂຍ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຍໍ ໂລເກ ປິຍຣູປນ຺ຕິ ຍໍ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ປິຍຊາຕິກໍ. ສາຕຣູປນ຺ຕິ ສາຕຊາຕິກໍ ອສ຺ສາທປທຏ຺ຐານໍ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓໍ. ເອຕ຺ຖ ສຕ຺ຕານໍ ຣາຄານຸສໂຍ ອນຸເສຕີຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ສຕ຺ຕານໍ ອປ຺ປຫີນຏ຺ເຐນ ຣາຄານຸສໂຍ ອນຸເສຕິ. ຍຖາ ນາມ ອຸທເກ ນິມຸຄ຺ຄສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ຈ ອຸປຣິ ຈ ສມນ຺ຕຠາເຄ ຈ ອຸທກເມວ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ຣາຄຸປ຺ປຕ຺ຕິ ນາມ ສຕ຺ຕານໍ ອາຈິຓ຺ຓສມາຈິຓ຺ຓາ. ຕຖາ ອນິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ປຏິຆຸປ຺ປຕ຺ຕິ. ອິຕິ ອິເມສຸ ທ຺ວີສຸ ຘມ຺ເມສູຕິ ເອວໍ ອິເມສຸ ທ຺ວີສຸ ກາມຣາຄປຏິຆວນ຺ເຕສຸ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓຘມ຺ເມສຸ. ອວິຊ຺ຊານຸປຕິຕາຕິ ກາມຣາຄປຏິຆສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນ ອວິຊ຺ຊາ ອນຸປຕິຕາ. ຕເທກຏ຺ໂຐຕິ ຕາຍ ອວິຊ຺ຊາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕກຏ຺ຐວເສນ ເອກຏ຺ໂຐ. ມາໂນ ຈ ທິຏ຺ຐິ ຈ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ຈາຕິ ນວວິໂຘ ມາໂນ, ທ຺ວາສຏ຺ຐິວິຘາ ທິຏ຺ຐິ, ອຏ຺ຐວຕ຺ຖຸກາ ຈ ວິຈິກິຈ຺ຉາ. ຠວຣາຄານຸສໂຍ ປເນຕ຺ຖ ກາມຣາຄານຸສເຍເນວ ສງ຺ຄຫິໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໘໑໗. ຈຣິຕນິທ຺ເທເສ ເຕຣສ ເຈຕນາ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ, ທ຺ວາທສ ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ, ຈຕສ຺ໂສ ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາໂຣ. ຕຕ຺ຖ ກາມາວຈໂຣ ປຣິຕ຺ຕຠູມໂກ, ອິຕໂຣ ມຫາຠູມໂກ. ຕີສຸປິ ວາ ເອເຕສຸ ໂຍ ໂກຈິ ອປ຺ປວິປາໂກ ປຣິຕ຺ຕຠູມໂກ, ພຫຸວິປາໂກ ມຫາຠູມໂກຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໘໑໘. ອຘິມຸຕ຺ຕິນິທ຺ເທໂສ ເຫຏ຺ຐາ ປກາສິໂຕວ. ກສ຺ມາ ປນາຍໍ ອຘິມຸຕ຺ຕິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕາປິ ປຸນ ຄຫິຕາຕິ? ອຍຎ຺ຫິ ເຫຏ຺ຐາ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ພລທສ຺ສນວເສນ ຄຫິຕາ, ອິຘ ສຕ຺ຕານໍ ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍມຸທິນ຺ທ຺ຣິຍຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ.

໘໑໙. ມຫາຣຊກ຺ຂນິທ຺ເທເສ ອຸສ຺ສທຄຕານີຕິ ເວປຸລ຺ລຄຕານິ. ປຫານກ຺ກມວເສນ ເຈສ ອຸປ຺ປຏິປາຏິຍາ ນິທ຺ເທໂສ ກໂຕ.

໘໒໐. ອນຸສ຺ສທຄຕານີຕິ ອເວປຸລ຺ລຄຕານິໍ. ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍມຸທິນ຺ທ຺ຣິຍນິທ຺ເທເສ ອຸປນິສ຺ສຍອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ນາມ ກຖິຕານິ. ອຸປ຺ປຏິປາຏິຍາ ນິທ຺ເທເສ ປເນຕ຺ຖ ປໂຍຊນໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໘໒໓. ຕຖາ ທ຺ວາກາຣນິທ຺ເທສາທີສຸ ປາປາສຍາຕິ ອກຸສລາສຍາ. ປາປຈຣິຕາຕິ ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣປຣິປູຣກາ. ປາປາຘິມຸຕ຺ຕິກາຕິ ສກ຺ກາຍາຠິຣຕາ ວຏ຺ຏຊ຺ຌາສຍາ.

໘໒໔. ສ຺ວາກາຣນິທ຺ເທເສ ຍສ຺ມາ ກລ຺ຍາຓໂກ ນາມ ອນຸສໂຍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ກລ຺ຍາຓານຸສຍາຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕວິປຣິຍາເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໘໒໖. ຠພ຺ພາຠພ຺ພນິທ຺ເທເສ ກມ຺ມາວຣເຓນາຕິ ປຎ຺ຈວິເຘນ ອານນ຺ຕຣິຍກມ຺ເມນ. ກິເລສາວຣເຓນາຕິ ນິຍຕມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ. ວິປາກາວຣເຓນາຕິ ອເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິຍາ. ຍສ຺ມາ ປນ ທຸເຫຕຸການມ຺ປິ ອຣິຍມຄ຺ຄປຏິເວໂຘ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ທຸເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິປິ ວິປາກາວຣຓເມວາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອສ຺ສທ຺ຘາຕິ ພຸທ຺ຘາທີສຸ ສທ຺ຘາຣຫິຕາ. ອຈ຺ຉນ຺ທິກາຕິ ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາກຸສລຈ຺ຉນ຺ທຣຫິຕາ. ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸກາ ມນຸສ຺ສາ ອຈ຺ຉນ຺ທິກຏ຺ຐານໍ ປວິຏ຺ຐາ. ທຸປ຺ປຎ຺ຎາຕິ ຠວງ຺ຄປຎ຺ຎາຍ ປຣິຫີນາ. ຠວງ຺ຄປຎ຺ຎາຍ ປນ ປຣິປຸຓ຺ຓາຍປິ ຍສ຺ສ ຠວງ຺ຄໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ປາທກໍ ນ ໂຫຕິ, ໂສ ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎເຍວ ນາມ. ອຠພ຺ພາ ນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມິຕຸໍ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ມຕ຺ຕນ຺ຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍາມສງ຺ຂາຕໍ ມຄ຺ຄໍ ໂອກ຺ກມິຕຸໍ ອຠພ຺ພາ.

໘໒໗. ນ ກມ຺ມາວຣເຓນາຕິອາທີນິ ວຸຕ຺ຕວິປຣິຍາເຍນ ເວທິຕພ຺ພານິ. ອິທໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຎາຓານໍ ຠາຊນີຍໍ – ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕິຎາຓສ຺ສ ຈ ອາສຍານຸສຍຎາຓສ຺ສ ຈ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ອາສຍານຸສຍຎາເຓນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕິຎາຓມ຺ປິ ຠາຊິຕໍ. ອິຕິ ອິມານິ ທ຺ເວ ຎາຓານິ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ເອກໍ ພລຎາຓໍ ນາມ ຊາຕນ຺ຕິ.

ຉຏ຺ຐພລນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ.

ສຕ຺ຕມພລນິທ຺ເທໂສ

໘໒໘. ສຕ຺ຕມພລນິທ຺ເທເສ ຌາຍຕີຕິ ຌາຍີ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ຌາຍີຕິ ຌາຍິໂນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຊນາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຐມຈຕຸກ຺ເກ ຕາວ ປຐໂມ ສມາປຕ຺ຕິລາຠີ ສມາໂນເຍວ ‘ນ ລາຠີມ຺ຫີ’ຕິ, ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ສມານໍເຍວ ‘ນ ກມ຺ມຏ຺ຐານ’ນ຺ຕິ ສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອຍໍ ອປ຺ປຄຸຓຊ຺ຌານລາຠີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ທຸຕິໂຍ ສມາປຕ຺ຕິຍາ ອລາຠີເຍວ ‘ລາຠີມ຺ຫີ’ຕິ, ອກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ສມານໍເຍວ ‘ກມ຺ມຏ຺ຐານ’ນ຺ຕິ ສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອຍໍ ນິທ຺ທາຌາຍີ ນາມ. ນິທ຺ທາຍິຕ຺ວາ ປຏິພຸທ຺ໂຘ ເອວໍ ມຎ຺ຎຕິ. ຕຕິໂຍ ສມາປຕ຺ຕິລາຠີ ສມາໂນ ‘ສມາປຕ຺ຕິລາຠີມ຺ຫີ’ຕິ, ກມ຺ມຏ຺ຐານເມວ ສມານໍ ‘ກມ຺ມຏ຺ຐານ’ນ຺ຕິ ສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອຍໍ ປຄຸຓຊ຺ຌານລາຠີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຈຕຸຕ຺ໂຖ ອລາຠີເຍວ ‘ອລາຠີມ຺ຫີ’ຕິ, ອກມ຺ມຏ຺ຐານໍເຍວ ‘ອກມ຺ມຏ຺ຐານ’ນ຺ຕິ ສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ເອວເມຕ຺ຖ ທ຺ເວ ຊນາ ອຊ຺ຌາຍິໂນວ ຌາຍີນໍ ອນ຺ໂຕ ປວິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ຌາຍີຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

ທຸຕິຍຈຕຸກ຺ເກ ສສງ຺ຂາເຣນ ສປ຺ປໂຍເຄນ ສມາຘິປາຣິພນ຺ຘິກຘມ຺ເມ ວິກ຺ຂມ຺ເຠນ຺ໂຕ ທນ຺ຘໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ ນາມ. ເອກໍ ທ຺ເວ ຈິຕ຺ຕວາເຣ ຐຕ຺ວາ ສຫສາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕາ ຂິປ຺ປໍ ວຸຏ຺ຐຫຕິ ນາມ. ສຸເຂເນວ ປນ ສມາຘິປາຣິພນ຺ຘິກຘມ຺ເມ ໂສເຘນ຺ໂຕ ຂິປ຺ປໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ ນາມ. ຍຖາປຣິຈ຺ເຉເທນ ອວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ກາລໍ ອຕິນາເມຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ໂຕ ທນ຺ຘໍ ວຸຏ຺ຐາຕິ ນາມ. ອິຕເຣ ທ຺ເວປິ ອິມິນາວ ນເຍນ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ຊນາ ສມາປຕ຺ຕິລາຠິໂນວ.

ຕຕິຍຈຕຸກ຺ເກ ‘ອິທໍ ຌານໍ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກໍ, ອິທໍ ຈຕຸຣງ຺ຄິກ’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອງ຺ຄວວຕ຺ຖານປຣິຈ຺ເຉເທ ເຉໂກ ສມາຘິສ຺ມິໍ ສມາຘິກຸສໂລ ນາມ. ນີວຣຓານິ ປນ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕມຎ຺ຊູສາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ຐເປຕຸໍ ອເຉໂກ ໂນ ສມາຘິສ຺ມິໍ ສມາປຕ຺ຕິກຸສໂລ ນາມ. ອິຕເຣປິ ຕໂຍ ອິມິນາວ ນເຍນ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິເມປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມາປຕ຺ຕິລາຠິໂນເຍວ.

ອິທານິ ຍານິ ຌານານິ ນິສ຺ສາຍ ອິເມ ປຸຄ຺ຄລາ ‘ຌາຍີ’ ນາມ ຊາຕາ, ຕານິ ທສ຺ເສຕຸໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ຌານານີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາຣິ ຌານານິ ຕໂຍ ຈ ວິໂມກ຺ຂາ ອຕ຺ຖໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ຘມ຺ມສງ຺ຄຫຏ຺ຐກຖາຍເມວ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑໖໐, ໒໔໘) ປກາສິຕາ. ເສສານມ຺ປິ ວິໂມກ຺ຂຏ຺ໂຐ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອປິເຈຕ຺ຖ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ ອປ຺ປິຕປ຺ປິຕກ຺ຂເຓ ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ເມຫິ ວິມຸຈ຺ຈນໂຕ ຈ ອາຣມ຺ມເຓ ຈ ອຘິມຸຈ຺ຈນໂຕ ວິໂມກ຺ໂຂ ນາມ. ອຏ຺ຐໂມ ປນ ສພ຺ພໂສ ສຎ຺ຎາເວທຍິເຕຫິ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອປຄຕວິໂມກ຺ໂຂ ນາມ. ສມາຘີສຸ ຈຕຸກ຺ກນຍປຎ຺ຈກນເຍສຸ ປຐມຊ຺ຌານສມາຘິ ສວິຕກ຺ກສວິຈາໂຣ ນາມ. ປຎ຺ຈກນເຍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານສມາຘິ ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ຕສມາຘິ ນາມ. ຈຕຸກ຺ກນເຍປິ ປຎ຺ຈກນເຍປິ ອຸປຣິ ຕີສຸ ຌາເນສຸ ສມາຘິ ອວິຕກ຺ກ ອວິຈາຣສມາຘິ ນາມ. ສມາປຕ຺ຕີສຸ ຫິ ປຏິປາຏິຍາ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ສມາປຕ຺ຕີນໍ ‘ສມາຘີ’ຕິປິ ນາມໍ ‘ສມາປຕ຺ຕີ’ຕິປິ. ກສ຺ມາ? ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາສພ຺ຠາວໂຕ. ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຍາ ຕທຠາວໂຕ ນ ສມາຘີຕິ ນາມໍ.

ຫານຠາຄິໂຍ ຘມ຺ໂມຕິ ອປ຺ປຄຸເຓຫິ ປຐມຊ຺ຌານາທີຫິ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ສຎ຺ຎາມນສິກາຣານໍ ກາມາທິອນຸປກ຺ຂນ຺ທນໍ. ວິເສສຠາຄິໂຍ ຘມ຺ໂມຕິ ປຄຸເຓຫິ ປຐມຊ຺ຌານາທີຫິ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ສຎ຺ຎາມນສິກາຣານໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານາທິອນຸປກ຺ຂນ຺ທນໍ. ໂວທານມ຺ປິ ວຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ ອິມິນາ ປຄຸຓໂວທານໍ ວຸຏ຺ຐານໍ ນາມ ກຖິຕໍ. ເຫຏ຺ຐິມໍ ເຫຏ຺ຐິມຎ຺ຫິ ປຄຸຓຊ຺ຌານໍ ອຸປຣິມສ຺ສ ອຸປຣິມສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ໂວທານມ຺ປິ ວຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕມ຺ຫາ ຕມ຺ຫາ ສມາຘິມ຺ຫາ ວຸຏ຺ຐານມ຺ປິ ວຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ ອິມິນາ ຠວງ຺ຄວຸຏ຺ຐານໍ ນາມ ກຖິຕໍ. ຠວງ຺ເຄນ ຫິ ສພ຺ພຊ຺ຌາເນຫິ ວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ. ນິໂຣຘໂຕ ປນ ຜລສມາປຕ຺ຕິຍາວ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ອິທໍ ປາຬິມຸຕ຺ຕກວຸຏ຺ຐານໍ ນາມາຕິ.

ສຕ຺ຕມພລນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ.

ອຏ຺ຐມພລາທິນິທ຺ເທໂສ

໘໒໙. ອຏ຺ຐມພລນິທ຺ເທເສ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສນ຺ຕິອາທິ ສພ຺ພມ຺ປິ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ນວມພລນິທ຺ເທເສປິ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ຕຕ຺ເຖວ ວິຕ຺ຖາຣິຕໍ.

ນວມພລນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ.

ທສມພລນິທ຺ເທໂສ

໘໓໑. ທສມພລນິທ຺ເທເສ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິນ຺ຕິ ຜລສມາຘິໍ. ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິນ຺ຕິ ຜລຎາຓໍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ. ອຍໍ ຕາເວຕ຺ຖ ອາຈຣິຍານໍ ສມານຕ຺ຖກຖາ. ປຣວາທີ ປນາຫ – ‘‘ທສພລຎາຓໍ ນາມ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ນຕ຺ຖິ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓສ຺ເສວາຍໍ ປເຠໂທ’’ຕິ. ຕໍ ນ ຕຖາ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອຎ຺ຎເມວ ຫິ ທສພລຎາຓໍ, ອຎ຺ຎໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓໍ. ທສພລຎາຓຎ຺ຫິ ສກສກກິຈ຺ຈເມວ ຊານາຕິ. ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓໍ ປນ ຕມ຺ປິ ຕໂຕ ອວເສສມ຺ປິ ຊານາຕິ. ທສພລຎາເຓສຸປິ ຫິ ປຐມໍ ກາຣຓາກາຣຓເມວ ຊານາຕິ, ທຸຕິຍໍ ກມ຺ມນ຺ຕຣວິປາກນ຺ຕຣເມວ, ຕຕິຍໍ ກມ຺ມປຣິຈ຺ເຉທເມວ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຘາຕຸນານຕ຺ຕກຣຓເມວ, ປຎ຺ຈມໍ ສຕ຺ຕານໍ ອຊ຺ຌາສຍາຘິມຸຕ຺ຕິເມວ, ຉຏ຺ຐໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ຕິກ຺ຂມຸທຸຠາວເມວ, ສຕ຺ຕມໍ ຌານາທີຫິ ສທ຺ຘິໍ ເຕສໍ ສໍກິເລສາທິເມວ, ອຏ຺ຐມໍ ປຸພ຺ເພນິວຸຕ຺ຖຂນ຺ຘສນ຺ຕຕິເມວ, ນວມໍ ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິເມວ, ທສມໍ ສຈ຺ຈປຣິຈ຺ເຉທເມວ. ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓໍ ປນ ເອເຕຫິ ຊານິຕພ຺ພຎ຺ຈ ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣຎ຺ຈ ປຊານາຕິ. ເອເຕສໍ ປນ ກິຈ຺ຈໍ ນ ສພ຺ພໍ ກໂຣຕິ. ຕຎ຺ຫິ ຌານໍ ຫຸຕ຺ວາ ອປ຺ເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອິທ຺ຘິ ຫຸຕ຺ວາ ວິກຸພ຺ພິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ມຄ຺ໂຄ ຫຸຕ຺ວາ ກິເລເສ ເຂເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ.

ອປິຈ ປຣວາທີ ເອວໍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ – ‘‘ທສພລຎາຓໍ ນາມ ເອຕໍ ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣໍ, ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ຕໍ, ອວິຕກ຺ກາວິຈາຣໍ, ກາມາວຈຣໍ, ຣູປາວຈຣໍ, ອຣູປາວຈຣໍ, ໂລກິຍໍ, ໂລກຸຕ຺ຕຣ’’ນ຺ຕິ? ຊານນ຺ໂຕ ‘‘ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ ຎາຓານິ ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣານີ’’ຕິ ວກ຺ຂຕິ; ຕໂຕ ‘‘ປຣານິ ທ຺ເວ ຎາຓານິ ອວິຕກ຺ກາວິຈາຣານີ’’ຕິ ວກ຺ຂຕິ; ‘‘ອາສວກ຺ຂຍຎາຓໍ ສິຍາ ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣໍ, ສິຍາ ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ຕໍ, ສິຍາ ອວິຕກ຺ກວິຈາຣ’’ນ຺ຕິ ວກ຺ຂຕິ. ຕຖາ ‘‘ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ ກາມາວຈຣານິ, ຕໂຕ ທ຺ເວ ຣູປາວຈຣານິ, ອວສາເນ ເອກໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣ’’ນ຺ຕິ ວກ຺ຂຕິ; ‘‘ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓໍ ປນ ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣເມວ, ກາມາວຈຣເມວ, ໂລກິຍເມວາ’’ຕິ ວກ຺ຂຕິ. ອິຕິ ອຎ຺ຎເທວ ທສພລຎາຓໍ, ອຎ຺ຎໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓນ຺ຕິ.

ສມ຺ໂມຫວິໂນທນິຍາ ວິຠງ຺ຄຏ຺ຐກຖາຍ

ຎາຓວິຠງ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໗. ຂຸທ຺ທກວຕ຺ຖຸວິຠງ຺ໂຄ

໑. ເອກກມາຕິກາທິວຓ຺ຓນາ

໘໓໒. ອິທານິ ຕທນນ຺ຕເຣ ຂຸທ຺ທກວຕ຺ຖຸວິຠງ຺ເຄປິ ປຐມໍ ມາຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕປທານຸກ຺ກເມນ ນິທ຺ເທໂສ ກໂຕ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ນິກ຺ເຂປປຣິຈ຺ເຉໂທ. ອາທິໂຕ ຕາວ ຊາຕິມໂທຕິອາທໂຍ ເຕສຕ຺ຕຕິ ເອກກາ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ, ຕໂຕ ໂກໂຘ ຈ ອຸປນາໂຫ ຈາຕິອາທໂຍ ອຏ຺ຐາຣສ ທຸກາ, ອກຸສລມູລາທໂຍ ປຎ຺ຈຕິໍສ ຕິກາ, ອາສວຈຕຸກ຺ກາທໂຍ ຈຸທ຺ທສ ຈຕຸກ຺ກາ, ໂອຣມ຺ຠາຄິຍສໍໂຍຊນາທໂຍ ປນ຺ນຣສ ປຎ຺ຈກາ, ວິວາທມູລາທໂຍ ຈຸທ຺ທສ ຉກ຺ກາ, ອນຸສຍາທໂຍ ສຕ຺ຕ ສຕ຺ຕກາ, ກິເລສວຕ຺ຖຸອາທໂຍ ອຏ຺ຐ ອຏ຺ຐກາ, ອາຆາຕວຕ຺ຖຸອາທໂຍ ນວ ນວກາ, ກິເລສວຕ຺ຖຸອາທໂຍ ສຕ຺ຕ ທສກາ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກສ຺ສ ອຸປາທາຍ ອຏ຺ຐາຣສ ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານີຕິອາທໂຍ ຉ ອຏ຺ຐາຣສກາຕິ ສພ຺ພານິປິ ເອຕານິ ອຏ຺ຐ ກິເລສສຕານິ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ອຍໍ ຕາວ ນິກ຺ເຂປປຣິຈ຺ເຉໂທ.

(໑.) ເອກກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໘໔໓-໘໔໔. ອິທານິ ຍຖານິກ຺ຂິຕ຺ຕາຍ ມາຕິກາຍ ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ຊາຕິມໂທຕິອາທິນາ ນເຍນ ອາຣທ຺ເຘ ນິທ຺ເທສວາເຣ ຊາຕິໍ ປຏິຈ຺ຈາຕິ ຊາຕິໍ ນິສ຺ສາຍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຕ຺ຖິປຏິຈ຺ຈໍ ນາມ ກຖິຕໍ, ຕສ຺ມາ ຊາຕິຍາ ສຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ໂຄຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຈາຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ມທນວເສນ ມໂທ. ມຊ຺ຊນາກາໂຣ ມຊ຺ຊນາ. ມຊ຺ຊິຕຠາໂວ ມຊ຺ຊິຕຕ຺ຕໍ. ມາໂນ ມຎ຺ຎນາຕິອາທີນິ ເຫຏ຺ຐາ ຘມ຺ມສງ຺ຄຫຏ຺ຐກຖາຍໍ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑໑໒໑) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເນວ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຍໍ ເອວໍ ຊາຕິຍາ ສຕິ ຕໍ ຊາຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ມຊ຺ຊນາກາຣປ຺ປວຕ຺ໂຕ ມາໂນ ຊາຕິມໂທຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສ຺ວາຍໍ ຂຕ຺ຕິຍາທີນໍ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ວຓ຺ຓານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຊາຕິສມ຺ປນ຺ໂນ ຫິ ຂຕ຺ຕິໂຍ ‘ມາທິໂສ ອຎ຺ໂຎ ນຕ຺ຖິ. ອວເສສາ ອນ຺ຕຣາ ອຸຏ຺ຐາຍ ຂຕ຺ຕິຍາ ຊາຕາ. ອຫໍ ປນ ວໍສາຄຕຂຕ຺ຕິໂຍ’ຕິ ມານໍ ກໂຣຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ໂຄຕ຺ຕມທນິທ຺ເທສາທີສຸປິ ອິມິນາວຸປາເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຂຕ຺ຕິໂຍປິ ຫິ ‘ອຫໍ ໂກຓ຺ຑຎ຺ຎໂຄຕ຺ໂຕ, ອຫໍ ອາທິຈ຺ຈໂຄຕ຺ໂຕ’ຕິ ມານໍ ກໂຣຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓປິ ‘ອຫໍ ກສ຺ສປໂຄຕ຺ໂຕ, ອຫໍ ຠາຣທ຺ວາຊໂຄຕ຺ໂຕ’ຕິ ມານໍ ກໂຣຕິ. ເວສ຺ໂສປິ ສຸທ຺ໂທປິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ກຸລໂຄຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ມານໍ ກໂຣຕິ. ອຏ຺ຐາຣສາປິ ເສຓິໂຍ ‘ເອກິສ຺ສາ ເສຓິຍາ ຊາຕມ຺ຫາ’ຕິ ມານໍ ກໂຣນ຺ຕິເຍວ.

ອາໂຣຄ຺ຍມທາທີສຸ ‘ອຫໍ ອໂຣໂຄ, ອວເສສາ ໂຣຄພຫຸລາ, ຄທ຺ທຸຫນມຕ຺ຕມ຺ປິ ມຍ຺ຫໍ ພ຺ຍາຘິ ນາມ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ມຊ຺ຊນວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ມາໂນ ອາໂຣຄ຺ຍມໂທ ນາມ.

‘ອຫໍ ຕຣຸໂຓ, ອວເສສສຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຕຠາໂວ ປປາເຕ ຐິຕຣຸກ຺ຂສທິໂສ, ອຫໍ ປນ ປຐມວເຍ ຐິໂຕ’ຕິ ມຊ຺ຊນວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ມາໂນ ໂຍພ຺ພນມໂທ ນາມ.

‘ອຫໍ ຈິຣໍ ຊີວິໍ, ຈິຣໍ ຊີວາມິ, ຈິຣໍ ຊີວິສ຺ສາມິ; ສຸຂໍ ຊີວິໍ, ສຸຂໍ ຊີວາມິ, ສຸຂໍ ຊີວິສ຺ສາມີ’ຕິ ມຊ຺ຊນວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ມາໂນ ຊີວິຕມໂທ ນາມ.

‘ອຫໍ ລາຠີ, ອວເສສາ ສຕ຺ຕາ ອປ຺ປລາຠາ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ລາຠສ຺ສ ປມາຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ມຊ຺ຊນວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ມາໂນ ລາຠມໂທ ນາມ.

‘ອວເສສາ ສຕ຺ຕາ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ລຠນ຺ຕິ, ອຫໍ ປນ ສຸກຕໍ ປຓີຕໍ ຈີວຣາທິປຈ຺ຈຍໍ ລຠາມີ’ຕິ ມຊ຺ຊນວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ມາໂນ ສກ຺ກາຣມໂທ ນາມ.

‘ອວເສສຠິກ຺ຂູນໍ ປາທປິຏ຺ຐິຍໍ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ມນຸສ຺ສາ ອຍໍ ສມໂຓຕິປິ ນ ວນ຺ທນ຺ຕິ, ມໍ ປນ ທິສ຺ວາວ ວນ຺ທນ຺ຕິ, ປາສາຓຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ວິຍ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘໍ ວິຍ ຈ ທຸຣາສທໍ ກຕ຺ວາ ມຎ຺ຎນ຺ຕີ’ຕິ ມຊ຺ຊນວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ມາໂນ ຄຣຸກາຣມໂທ ນາມ.

‘ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ປຎ຺ໂຫ ມຍ຺ຫເມວ ມຸເຂນ ຉິຊ຺ຊຕິ, ຠິກ຺ຂາຈາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາປິ ມເມວ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’ຕິ ມຊ຺ຊນວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ມາໂນ ປຸເຣກ຺ຂາຣມໂທ ນາມ.

ອຄາຣິກສ຺ສ ຕາວ ມຫາປຣິວາຣສ຺ສ ‘ປຸຣິສສຕມ຺ປິ ປຸຣິສສຫສ຺ສມ຺ປິ ມໍ ປຣິວາເຣຕິ,’ ອນຄາຣິຍສ຺ສ ປນ ‘ສມຓສຕມ຺ປິ ສມຓສຫສ຺ສມ຺ປິ ມໍ ປຣິວາເຣຕິ, ເສສາ ອປ຺ປປຣິວາຣາ, ອຫໍ ມຫາປຣິວາໂຣ ເຈວ ສຸຈິປຣິວາໂຣ ຈາ’ຕິ ມຊ຺ຊນວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ມາໂນ ປຣິວາຣມໂທ ນາມ.

ໂຠໂຄ ປນ ກິຎ຺ຈາປິ ລາຠຄ຺ຄຫເຓເນວ ຄຫິໂຕ ໂຫຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ນິກ຺ເຂປຣາສິ ນາມ ຄຫິໂຕ; ຕສ຺ມາ ‘ອວເສສາ ສຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິໂຠຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ລຠນ຺ຕິ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ນິຘານຄຕສ຺ເສວ ຘນສ຺ສ ປມາຓໍ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ມຊ຺ຊນວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ມາໂນ ໂຠຄມໂທ ນາມ.

ວຓ຺ຓໍ ປຏິຈ຺ຈາຕິ ສຣີຣວຓ຺ຓມ຺ປິ ຄຸຓວຓ຺ຓມ຺ປິ ປຏິຈ຺ຈ. ‘ອວເສສາ ສຕ຺ຕາ ທຸພ຺ພຓ຺ຓາ ທຸຣູປາ, ອຫໍ ປນ ອຠິຣູໂປ ປາສາທິໂກ; ອວເສສາ ສຕ຺ຕາ ນິຄ຺ຄຸຓາ ປຕ຺ຖຏອກິຕ຺ຕິໂນ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ປາກໂຏ – ອິຕິປິ ເຖໂຣ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ, ອິຕິປິ ສີລວາ, ອິຕິປິ ຘຸຕຄຸຓຍຸຕ຺ໂຕ’ຕິ ມຊ຺ຊນວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ມາໂນ ວຓ຺ຓມໂທ ນາມ.

‘ອວເສສາ ສຕ຺ຕາ ອປ຺ປສ຺ສຸຕາ, ອຫໍ ປນ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ’ຕິ ມຊ຺ຊນວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ມາໂນ ສຸຕມໂທ ນາມ.

‘ອວເສສາ ສຕ຺ຕາ ອປ຺ປຏິຠານາ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ປຏິຠານສ຺ສ ປມາຓໍ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ມຊ຺ຊນວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ມາໂນ ປຏິຠານມໂທ ນາມ.

‘ອຫໍ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎູ ອສຸກໍ ພຸທ຺ຘວໍສໍ, ຣາຊວໍສໍ, ຊນປທວໍສໍ, ຄາມວໍສໍ, ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວປຣິຈ຺ເຉທໍ, ນກ຺ຂຕ຺ຕມຸຫຸຕ຺ຕໂຍຄໍ ຊານາມີ’ຕິ ມຊ຺ຊນວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ມາໂນ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎຸມໂທ ນາມ.

‘ອວເສສາ ຠິກ຺ຂູ ອນ຺ຕຣາ ປິຓ຺ຑປາຕິກາ ຊາຕາ, ອຫໍ ປນ ຊາຕິປິຓ຺ຑປາຕິໂກ’ຕິ ມຊ຺ຊນວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ມາໂນ ປິຓ຺ຑປາຕິກມໂທ ນາມ.

‘ອວເສສາ ສຕ຺ຕາ ອຸຎ຺ຎາຕາ ອວຎ຺ຎາຕາ, ອຫໍ ປນ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ ອນວຎ຺ຎາໂຕ’ຕິ ມຊ຺ຊນວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ມາໂນ ອນວຎ຺ຎາຕມໂທ ນາມ.

‘ອວເສສານໍ ອິຣິຍາປໂຖ ອປາສາທິໂກ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ປາສາທິໂກ’ຕິ ມຊ຺ຊນວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ມາໂນ ອິຣິຍາປຖມໂທ ນາມ.

‘ອວເສສາ ສຕ຺ຕາ ຉິນ຺ນປກ຺ຂກາກສທິສາ, ອຫໍ ປນ ມຫິທ຺ຘິໂກ ມຫານຸຠາໂວ’ຕິ ວາ ‘ອຫໍ ຍໍ ຍໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣມິ, ຕໍ ຕໍ ອິຊ຺ຌຕີ’ຕິ ວາ ມຊ຺ຊນວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ມາໂນ ອິທ຺ຘິມໂທ ນາມ.

ເຫຏ຺ຐາ ປຣິວາຣຄ຺ຄຫເຓນ ຍໂສ ຄຫິໂຕວ ໂຫຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ອຸປຏ຺ຐາກມໂທ ນາມ ຄຫິໂຕ. ໂສ ອຄາຣິເກນປິ ອນຄາຣິເກນປິ ທີເປຕພ຺ໂພ. ອຄາຣິໂກ ຫິ ເອກຈ຺ໂຈ ອຏ຺ຐາຣສສຸ ເສຓີສຸ ເອກິສ຺ສາ ເຊຏ຺ຐໂກ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ‘ອວເສເສ ປຸຣິເສ ອຫໍ ປຏ຺ຐເປມິ, ອຫໍ ວິຈາເຣມີ’ຕິ; ອນຄາຣິໂກປິ ເອກຈ຺ໂຈ ກຕ຺ຖຈິ ເຊຏ຺ຐໂກ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ‘ອວເສສາ ຠິກ຺ຂູ ມຍ຺ຫໍ ໂອວາເທ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ອຫໍ ເຊຏ຺ຐໂກ’ຕິ ມຊ຺ຊນວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ມາໂນ ຍສມໂທ ນາມ.

‘ອວເສສາ ສຕ຺ຕາ ທຸສ຺ສີລາ, ອຫໍ ປນ ສີລວາ’ຕິ ມຊ຺ຊນວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ມາໂນ ສີລມໂທ ນາມ. ‘ອວເສສສຕ຺ຕານໍ ກຸກ຺ກຸຏສ຺ສ ອຸທກປານມຕ຺ເຕປິ ກາເລ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ນຕ຺ຖິ, ອຫໍ ປນ ອຸປຈາຣປ຺ປນານໍ ລາຠີ’ຕິ ມຊ຺ຊນວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ມາໂນ ຌານມໂທ ນາມ.

‘ອວເສສາ ສຕ຺ຕາ ນິສ຺ສິປ຺ປາ, ອຫໍ ປນ ສິປ຺ປວາ’ຕິ ມຊ຺ຊນວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ມາໂນ ສິປ຺ປມໂທ ນາມ. ‘ອວເສສາ ສຕ຺ຕາ ຣສ຺ສາ, ອຫໍ ປນ ທີໂຆ’ຕິ ມຊ຺ຊນວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ມາໂນ ອາໂຣຫມໂທ ນາມ. ‘ອວເສສາ ສຕ຺ຕາ ຣສ຺ສາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ ທີຆາ ວາ, ອຫໍ ນິຄ຺ໂຣຘປຣິມຓ຺ຑໂລ’ຕິ ມຊ຺ຊນວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ມາໂນ ປຣິຓາຫມໂທ ນາມ. ‘ອວເສສສຕ຺ຕານໍ ສຣີຣສຓ຺ຐານໍ ວິຣູປໍ ພີຠຈ຺ຉໍ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ມນາປໍ ປາສາທິກ’ນ຺ຕິ ມຊ຺ຊນວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ມາໂນ ສຓ຺ຐານມໂທ ນາມ. ‘ອວເສສານໍ ສຕ຺ຕານໍ ສຣີເຣ ພຫູ ໂທສາ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ສຣີເຣ ເກສຄ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ວຊ຺ຊໍ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ມຊ຺ຊນວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ມາໂນ ປາຣິປູຣິມໂທ ນາມ.

໘໔໕. ອິມິນາ ເອຕ຺ຕເກນ ຐາເນນ ສວຕ຺ຖຸກໍ ມານໍ ກເຖຕ຺ວາ ອິທານິ ອວຕ຺ຖຸກໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕມານເມວ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ມໂທຕິອາທິມາຫ. ຕໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ.

໘໔໖. ປມາທນິທ຺ເທເສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ໂວສ຺ສຄ຺ໂຄຕິ ອິເມສຸ ເອຕ຺ຕເກສຸ ຐາເນສຸ ສຕິຍາ ອນິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ໂວສ຺ສຊ຺ຊນໍ; ສຕິວິຣໂຫຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂວສ຺ສຄ຺ຄານຸປ຺ປທານນ຺ຕິ ໂວສ຺ສຄ຺ຄສ຺ສ ອນຸປ຺ປທານໍ; ປຸນປ຺ປຸນໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອສກ຺ກຈ຺ຈກິຣິຍຕາຕິ ເອເຕສໍ ທານາທີນໍ ກຸສລຘມ຺ມານໍ ຠາວນາຍ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວາ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມສ຺ສ ວາ ອສກ຺ກຈ຺ຈກຣຓວເສນ ອສກ຺ກຈ຺ຈກິຣິຍາ. ສຕຕຠາໂວ ສາຕຈ຺ຈໍ. ນ ສຕຕຠາໂວ ອສາຕຈ຺ຈໍ. ນ ສາຕຈ຺ຈກິຣິຍຕາ ອສາຕຈ຺ຈກິຣິຍຕາ. ອນຏ຺ຐິຕກຣຓໍ ອນຏ຺ຐິຕກິຣິຍຕາ. ຍຖາ ນາມ ກກຓ຺ຏໂກ ໂຖກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂຖກໍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ນ ນິຣນ຺ຕຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວເມວ ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ເອກທິວສໍ ທານໍ ວາ ທຕ຺ວາ ປູຊໍ ວາ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ວາ ສຸຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ວາ ກຕ຺ວາ ປຸນ ຈິຣສ຺ສໍ ກໂຣຕິ, ນ ນິຣນ຺ຕຣໍ ປວຕ຺ເຕຕິ, ຕສ຺ສ ສາ ກິຣິຍາ ອນຏ຺ຐິຕກິຣິຍຕາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂອລີນວຸຕ຺ຕິຕາຕິ ນິຣນ຺ຕຣກຣຓສງ຺ຂາຕສ຺ສ ວິປ຺ຜາຣສ຺ເສວ ອຠາເວນ ລີນວຸຕ຺ຕິຕາ. ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຉນ຺ທຕາຕິ ກຸສລກິຣິຍາຍ ວີຣິຍຉນ຺ທສ຺ສ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຠາໂວ. ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸຣຕາຕິ ວີຣິຍຘຸຣສ຺ສ ໂອໂຣປນໍ, ໂອສກ຺ກິຕມານສຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນຘິຏ຺ຐານນ຺ຕິ ກຸສລກຣເຓ ປຕິຏ຺ຐາຠາໂວ. ອນນຸໂຍໂຄຕິ ອນນຸຍຸຎ຺ຊນໍ. ປມາໂທຕິ ປມຊ຺ຊນໍ. ໂຍ ເອວຣູໂປ ປມາໂທຕິ ອິທໍ ອຕ຺ຖປຣິຍາຍສ຺ສ ພ຺ຍຎ຺ຊນປຣິຍາຍສ຺ສ ຈ ປຣິຍນ຺ຕາຠາວໂຕ ອາກາຣທສ຺ສນໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍ຺ວາຍໍ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທສ຺ສິໂຕ ປມາໂທ, ໂຍ ອຎ຺ໂຎປິ ເອວມາກາໂຣ ເອວໍຊາຕິໂກ ປມາໂທ ປມຊ຺ຊນາກາຣວເສນ ປມຊ຺ຊນາ, ປມຊ຺ຊິຕຠາວວເສນ ປມຊ຺ຊິຕຕ຺ຕນ຺ຕິ ສງ຺ຂໍ ຄໂຕ – ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປມາໂທຕິ. ລກ຺ຂຓໂຕ ປເນສ ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ສຕິໂວສ຺ສຄ຺ຄລກ຺ຂໂຓ, ຕຕ຺ເຖວ ສຕິຍາ ວິສ຺ສຏ຺ຐາກາໂຣ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໘໔໗. ຖມ຺ຠນິທ຺ເທເສ ຖທ຺ຘຏ຺ເຐນ ຖມ຺ໂຠ; ຂລິຍາ ຖທ຺ຘສາຏກສ຺ສ ວິຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຖທ຺ຘຕາ ເອຕ຺ຖ ກຖິຕາ. ຖມ຺ຠນາກາໂຣ ຖມ຺ຠນາ. ຖມ຺ຠິຕສ຺ສ ຠາໂວ ຖມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ. ກກ຺ຂຬສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຠາໂວ ກກ຺ຂຬິຍໍ. ຜຣຸສສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຠາໂວ ຜາຣຸສິຍໍ. ອຠິວາທນາທິສາມີຈິຣຫານໍ ຕສ຺ສາ ສາມີຈິຍາ ອກຣຓວເສນ ອຸຊຸເມວ ຐປິຕຈິຕ຺ຕຠາໂວ ອຸຊຸຈິຕ຺ຕຕາ. ຖທ຺ຘສ຺ສ ອມຸທຸໂນ ຠາໂວ ອມຸທຸຕາ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຍໍ ຖມ຺ໂຠ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເຍນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ຄິລິຕນງ຺ຄລສີໂສ ວິຍ ອຊຄໂຣ, ວາຕຠຣິຕາ ວິຍ ຠສ຺ຕາ ເຈຕິຍໍ ວາ ວຸຑ຺ຒຕເຣ ວາ ທິສ຺ວາ ໂອນມິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ປຣິຍນ຺ເຕເນວ ຈຣຕິ. ສ຺ວາຍໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸທ຺ຘຸມາຕຠາວລກ຺ຂໂຓຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໘໔໘. ສາຣມ຺ຠນິທ຺ເທເສ ສາຣມ຺ຠນວເສນ ສາຣມ຺ໂຠ. ປຏິປ຺ຜຣິຕ຺ວາ ສາຣມ຺ໂຠ ປຏິສາຣມ຺ໂຠ. ສາຣມ຺ຠນາກາໂຣ ສາຣມ຺ຠນາ. ປຏິປ຺ຜຣິຕ຺ວາ ສາຣມ຺ຠນາ ປຏິສາຣມ຺ຠນາ. ປຏິສາຣມ຺ຠິຕສ຺ສ ຠາໂວ ປຏິສາຣມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຍໍ ສາຣມ຺ໂຠ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສ຺ວາຍໍ ລກ຺ຂຓໂຕ ກຣຓຸຕ຺ຕຣິຍລກ຺ຂໂຓ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເຍນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ຕທ຺ທິຄຸຓໍ ຕທ຺ທິຄຸຓໍ ກໂຣຕິ. ອຄາຣິໂກ ສມາໂນ ເອເກເນກສ຺ມິໍ ຆຣວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ສຊ຺ຊິເຕ ອປໂຣ ທ຺ເວ ວຕ຺ຖູນິ ສຊ຺ເຊຕິ, ອປໂຣ ຈຕ຺ຕາຣິ, ອປໂຣ ອຏ຺ຐ, ອປໂຣ ໂສຬສ. ອນຄາຣິໂກ ສມາໂນ ເອເກເນກສ຺ມິໍ ນິກາເຍ ຄຫິເຕ, ‘ນາຫໍ ເອຕສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ຠວິສ຺ສາມີ’ຕິ ອປໂຣ ທ຺ເວ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອປໂຣ ຕໂຍ, ອປໂຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ, ອປໂຣ ປຎ຺ຈ. ສາຣມ຺ຠວເສນ ຫິ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອກຸສລປກ຺ໂຂ ເອສ ນິຣຍຄາມິມຄ຺ໂຄ. ກຸສລປກ຺ຂວເສນ ປນ ເອກສ຺ມິໍ ເອກໍ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ເທນ຺ເຕ ທ຺ເວ ທາຕຸໍ, ທ຺ເວ ເທນ຺ເຕ ຈຕ຺ຕາຣິ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຠິກ຺ຂຸນາປິ ປເຣນ ເອກສ຺ມິໍ ນິກາເຍ ຄຫິເຕ, ‘ທ຺ເວ ນິກາເຍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຊ຺ຌາຍນ຺ຕສ຺ສ ເມ ຜາສຸ ໂຫຕີ’ຕິ ວິວຏ຺ຏປກ຺ເຂ ຐຕ຺ວາ ຕທຸຕ຺ຕຣິ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໘໔໙. ອຕ຺ຣິຈ຺ຉຕານິທ຺ເທເສ ຍຖາ ອຣິຍວໍສສຸຕ຺ເຕ (ອ. ນິ. ໔.໒໘) ‘ລາມກລາມກຏ຺ໂຐ ອິຕຣີຕຣຏ຺ໂຐ’ ເອວໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຈີວຣາທີສຸ ຍໍ ຍໍ ລທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ເຕນ ເຕນ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐສ຺ສ; ຄິຫິໂນ ວາ ປນ ຣູປສທ຺ທຄນ຺ຘຣສໂຜຏ຺ຐພ຺ເພສຸ ຍໍ ຍໍ ລທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ເຕນ ເຕນ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐສ຺ສ. ຠິຍ຺ໂຍກມ຺ຍຕາຕິ ວິເສສກາມຕາ. ອິຈ຺ຉນກວເສນ ອິຈ຺ຉາ. ອິຈ຺ຉາວ ອິຈ຺ຉາຄຕາ, ອິຈ຺ຉນາກາໂຣ ວາ. ອຕ຺ຕໂນ ລາຠໍ ອຕິຈ຺ຈ ອິຈ຺ຉນຠາໂວ ອຕິຈ຺ຉຕາ. ຣາໂຄຕິອາທີນິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເນວ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຍໍ ອຕິຈ຺ຉຕາ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຕ຺ຣິຈ຺ຉຕາຕິປິ ເອຕິສ຺ສາ ເອວ ນາມໍ. ລກ຺ຂຓໂຕ ປນ ສກລາເຠ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐິ ປຣລາເຠ ຈ ປຕ຺ຖນາ – ເອຕໍ ອຕ຺ຣິຈ຺ຉຕາລກ຺ຂຓໍ. ອຕ຺ຣິຈ຺ຉປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຫິ ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ຘໍ ປຓີຕມ຺ປິ ລາມກໍ ວິຍ ຂາຍຕິ, ປເຣນ ລທ຺ຘໍ ລາມກມ຺ປິ ປຓີຕໍ ວິຍ ຂາຍຕິ; ເອກຠາຊເນ ປກ຺ກຍາຄຸ ວາ ຠຕ຺ຕໍ ວາ ປູໂວ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ລາມໂກ ວິຍ, ປຣສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ປຓີໂຕ ວິຍ ຂາຍຕິ. ອຍໍ ປນ ອຕ຺ຣິຈ຺ຉຕາ ປພ຺ພຊິຕານມ຺ປິ ໂຫຕິ ຄິຫີນມ຺ປິ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕານມ຺ປິ.

ຕຕ຺ຣິມານິ ວຕ຺ຖູນິ – ເອໂກ ກິຣ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ຕິໍສ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ສປູວໍ ຠຕ຺ຕໍ ອທາສິ. ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣີ ສພ຺ພຠິກ຺ຂູນີນໍ ປຕ຺ເຕ ປູວໍ ປຣິວຕ຺ຕາເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ຘເມວ ຂາທິ. ພາຣາຓສິຣາຊາປິ ‘ອງ຺ຄາຣປກ຺ກມໍສໍ ຂາທິສ຺ສາມີ’ຕິ ເທວິໍ ອາທາຍ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິຏ຺ໂຐ ເອກໍ ກິນ຺ນຣິໍ ທິສ຺ວາ, ເທວິໍ ປຫາຍ, ຕສ຺ສານຸປທໍ ຄໂຕ. ເທວີ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອສ຺ສມປທໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ປຎ຺ຈ ຈ ອຠິຎ຺ຎາໂຍ ປຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາ ຣາຊານໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ຣຸກ຺ເຂ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

ອຕ຺ຣິຈ຺ຉໍ ອຕິໂລເຠນ, ອຕິໂລຠມເທນ ຈ;

ເອວໍ ຫາຍຕິ ອຕ຺ຖມ຺ຫາ, ອຫໍວ ອສິຕາຠຸຍາຕິ. (ຊາ. ໑.໒.໑໖໘);

ຍຖາ ຈນ຺ທກິນ຺ນຣິໍ ປຕ຺ຖຍນ຺ໂຕ ອສິຕາຠຸຍາ ຣາຊຘີຕາຍ ຫີໂນ ປຣິຫີໂນ, ເອວໍ ອຕ຺ຣິຈ຺ຉໍ ອຕິໂລເຠນ ອຕ຺ຖມ຺ຫ ຫາຍຕິ ຊີຍຕີຕິ ເທວຕາ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ເກຬິມກາສິ.

ກສ຺ສປພຸທ຺ຘກາເລປິ ມິຕ຺ຕວິນ຺ທໂກ ນາມ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ອປ຺ປສນ຺ໂນ ມາຕຣາ ‘ຕາຕ, ອຊ຺ຊ ອຸໂປສຖິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫາເຣ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ຘມ຺ມສວນໍ ສຸຓ, ສຫສ຺ສໍ ເຕ ທສ຺ສາມີ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຘນໂລເຠນ ອຸໂປສຖງ຺ຄານິ ສມາທາຍ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ອິທໍ ຐານໍ ອກຸໂຕຠຍ’ນ຺ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຘມ຺ມາສນສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ນິປນ຺ໂນ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ນິທ຺ທາຍິຕ຺ວາ ຆຣໍ ອຄມາສິ. ມາຕາ ປາໂຕວ ຍາຄຸໍ ປຈິຕ຺ວາ ອຸປນາເມສິ. ໂສ ສຫສ຺ສໍ ຄເຫຕ຺ວາວ ຍາຄຸໍ ປິວິ. ອຖສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ຘນໍ ສໍຫຣິສ຺ສາມີ’ຕິ. ໂສ ນາວາຍ ສມຸທ຺ທໍ ປກ຺ຂນ຺ທິຕຸກາໂມ ອໂຫສິ. ອຖ ນໍ ມາຕາ ‘‘ຕາຕ, ອິມສ຺ມິໍ ກຸເລ ຈຕ຺ຕາລີສໂກຏິຘນໍ ອຕ຺ຖິ; ອລໍ ຄມເນນາ’’ຕິ ວາເຣສິ. ໂສ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ ເອວ. ສາ ປຸຣໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘ອຍໍ ມຍ຺ຫໍ ປຸຣໂຕ ຕິຏ຺ຐຕີ’ຕິ ປາເທນ ປຫຣິຕ຺ວາ ປຕິຕໍ ມາຕຣໍ ອນ຺ຕຣໍ ກຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ມາຕາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ‘‘ມາທິສາຍ ມາຕຣິ ເອວຣູປໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຄຕສ຺ສ ເມ ຄຕຏ຺ຐາເນ ສຸຂໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ນາມ ຕ຺ວໍ ປຸຕ຺ຕາຕິ ອາຫ. ຕສ຺ສ ນາວໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ຄຈ຺ຉໂຕ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ນາວາ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ເຕ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ອທ຺ຘາ ເອຕ຺ຖ ປາປປຸຣິໂສ ອຕ຺ຖິ; ສລາກໍ ເທຖາ’’ຕິ ສລາກາ ທີຍມານາ ຕສ຺ເສວ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປາປຸຓິ. ເຕ ຕສ຺ສ ອຸຬຸມ຺ປໍ ທຕ຺ວາ ຕໍ ສມຸທ຺ເທ ປກ຺ຂິປິໍສຸ. ໂສ ເອກໍ ທີປໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິມານເປຕີຫິ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວນ຺ໂຕ ຕາຫິ ‘‘ປຸຣໂຕ ມາ ອຄມາສີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມາໂນປິ ຕທ຺ທິຄຸຓໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຂຸຣຈກ຺ກຘຣໍ ເອກໍ ປຸຣິສໍ ອທ຺ທສ. ຕສ຺ສ ຕໍ ຈກ຺ກໍ ປທຸມປຸປ຺ຜໍ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ໂສ ຕໍ ອາຫ – ‘‘ອມ຺ໂຠ, ອິທໍ ຕຍາ ປິຬນ຺ຘປທຸມໍ ມຍ຺ຫໍ ເທຫີ’’ຕິ. ‘‘ນຍິທໍ, ສາມິ, ປທຸມໍ; ຂຸຣຈກ຺ກໍ ເອຕ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ‘‘ວຎ຺ເຈສິ ມໍ ຕ຺ວໍ. ກິໍ ເມ ປທຸມໍ ນ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວຎ຺ຫິ ໂລຫິຕຈນ຺ທນໍ ລິມ຺ເປຕ຺ວາ ປິຬນ຺ຘນໍ ປທຸມປຸປ຺ຜໍ ມຍ຺ຫໍ ນ ທາຕຸກາໂມສີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘ອຍມ຺ປິ ມຍາ ກຕສທິສໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຜລໍ ອນຸຠວິຕຸກາໂມ’ຕິ. ອຖ ນໍ ‘‘ຫນ຺ທ ເຣ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມຕ຺ຖເກ ຈກ຺ກໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປລາຍິ. ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຈຕຸພ຺ຠິ ອຏ຺ຐຊ຺ຌຄມາ, ອຏ຺ຐຫິ ປິຈ ໂສຬສ;

ໂສຬສາຫິ ຈ ພາຕ຺ຕິໍສ, ອຕ຺ຣິຈ຺ຉໍ ຈກ຺ກມາສໂທ;

ອິຈ຺ຉາຫຕສ຺ສ ໂປສສ຺ສ, ຈກ຺ກໍ ຠມຕິ ມຕ຺ຖເກ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑.໑໐໔);

ອຎ຺ຎຕໂຣປິ ອຕ຺ຣິຈ຺ໂຉ ອມຈ຺ໂຈ ສກວິສຍໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຣວິສຍໍ ປາວິສິ. ຕຕ຺ຖ ໂປຖິໂຕ ປລາຍິຕ຺ວາ ເອກສ຺ສ ຕາປສສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຸໂປສຖງ຺ຄານິ ອຘິຏ຺ຐາຍ ນິປຊ຺ຊິ. ໂສ ຕາປເສນ ‘ກິໍ ເຕ ກຕ’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ອິມາ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິ –

‘‘ສກໍ ນິເກຕໍ ອຕິຫີຬຍາໂນ,

ອຕ຺ຣິຈ຺ຉຕາ ມລ຺ລຄາມໍ ອຄຈ຺ຉິໍ;

ຕໂຕ ຊນາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວານ ຄາມາ,

ໂກທຓ຺ຑເກນ ປຣິໂປຖຍິໍສຸ ມໍ.

‘‘ໂສ ຠິນ຺ນສີໂສ ຣຸຫິຣມກ຺ຂິຕງ຺ໂຄ,

ປຈ຺ຈາຄມາສິໍ ສກໍ ນິເກຕໍ;

ຕສ຺ມາ ອຫໍ ໂປສຖໍ ປາລຍາມິ,

ອຕ຺ຣິຈ຺ຉຕາ ມາ ປຸນຣາຄມາສີ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑໔.໑໓໘-໑໓໙);

໘໕໐. ມຫິຈ຺ຉຕານິທ຺ເທເສ ມຫນ຺ຕານິ ວຕ຺ຖູນິ ອິຈ຺ຉຕິ, ມຫຕີ ວາສ຺ສ ອິຈ຺ຉາຕິ ມຫິຈ຺ໂຉ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ມຫິຈ຺ຉຕາ. ລກ຺ຂຓໂຕ ປນ ອສນ຺ຕຄຸຓສມ຺ຠາວນຕາ ປຏິຄ຺ຄຫເຓ ຈ ປຣິໂຠເຄ ຈ ອມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ – ເອຕໍ ມຫິຈ຺ຉຕາລກ຺ຂຓໍ. ມຫິຈ຺ໂຉ ຫິ ປຸຄ຺ຄໂລ ຍຖາ ນາມ ກຈ຺ຉປຸຏວາຓິໂຊ ປິຬນ຺ຘນຠຓ຺ຑກໍ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຈ຺ຉງ຺ເຄປິ ປກ຺ຂິປິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ເສວ ‘‘ອມ຺ມາ, ອສຸກໍ ຄຓ຺ຫຖ, ອສຸກໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ມຸເຂນ ສໍວິທຫຕິ. ເອວເມວ ໂສ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ສີລໍ ວາ ຄນ຺ຖໍ ວາ ຘຸຕຄຸຓໍ ວາ ອນ຺ຕມໂສ ອຣຎ຺ຎວາສມຕ຺ຕກມ຺ປິ ມຫາຊນສ຺ສ ຊານນ຺ຕສ຺ເສວ ສມ຺ຠາເວຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ສມ຺ຠາເວຕ຺ວາ ຈ ປນ ສກເຏຫິປິ ອຸປນີເຕ ປຈ຺ຈເຍ ‘ອລ’ນ຺ຕິ ອວຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕໂຍ ຫິ ປູເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ – ອຄ຺ຄິ ອຸປາທາເນນ, ສມຸທ຺ໂທ ອຸທເກນ, ມຫິຈ຺ໂຉ ປຈ຺ຈເຍຫີຕິ.

ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ສມຸທ຺ໂທ ຈ, ມຫິຈ຺ໂຉ ຈາປິ ປຸຄ຺ຄໂລ;

ພຫຸເກ ປຈ຺ຈເຍ ເທນ຺ເຕ, ຕໂຍ ເປເຕ ນ ປູຣເຍ.

ມຫິຈ຺ຉປຸຄ຺ຄໂລ ຫິ ວິຊາຕມາຕຸຍາປິ ມນໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ປເຄວ ອຸປຏ຺ຐາການໍ.

ຕຕ຺ຣິມານິ ວຕ຺ຖູນິ – ເອໂກ ກິຣ ທຫຣຠິກ຺ຂຸ ປິຏ຺ຐປູເວ ປິຍາຍຕິ. ອຖສ຺ສ ມາຕາ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ວີມໍສມານາ ‘ສເຈ ເມ ປຸຕ຺ໂຕ ປຏິຄ຺ຄຫເຓ ມຕ຺ຕໍ ຊານາຕິ, ສກລມ຺ປິ ນໍ ເຕມາສໍ ປູເວເຫວ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’ຕິ ວສ຺ສູປນາຍິກທິວເສ ປຣິວີມໍສມານາ ປຐມໍ ເອກໍ ປູວໍ ອທາສິ, ຕສ຺ມິໍ ນິຏ຺ຐິເຕ ທຸຕິຍໍ, ຕສ຺ມິມ຺ປິ ນິຏ຺ຐິເຕ ຕຕິຍໍ. ທຫໂຣ ‘ອລ’ນ຺ຕິ ອວຕ຺ວາ ຂາທິເຍວ. ມາຕາ ຕສ຺ສ ອມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘ອຊ຺ເຊວ ເມ ປຸຕ຺ເຕນ ສກລເຕມາສສ຺ສ ປູວາ ຂາທິຕາ’ຕິ ທຸຕິຍທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອກປູວມ຺ປິ ນ ອທາສິ.

ຕິສ຺ສມຫາຣາຊາປິ ເທວສິກໍ ເຈຕິຍປພ຺ພເຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ທານໍ ທທມາໂນ ‘ມຫາຣາຊ, ກິໍ ເອກເມວ ຐານໍ ຠຊສິ? ກິໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ທາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’ຕິ ຊານປເທຫິ ວຸຕ຺ໂຕ ທຸຕິຍທິວເສ ອນຸຣາຘປຸເຣ ມຫາທານໍ ທາເປສິ. ເອກຠິກ຺ຂຸປິ ປຏິຄ຺ຄຫເຓ ມຕ຺ຕໍ ນ ອຎ຺ຎາສິ. ເອກເມເກນ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ ທ຺ເວ ຕໂຍ ຊນາ ອຸກ຺ຂິປິໍສຸ. ຣາຊາ ທຸຕິຍທິວເສ ເຈຕິຍປພ຺ພເຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນິມນ຺ຕາເປຕ຺ວາ ຣາຊນ຺ເຕປຸຣໍ ອາຄຕກາເລ ‘‘ປຕ຺ຕໍ ເທຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອລໍ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຕໂນ ປມາເຓນ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອກຠິກ຺ຂຸປິ ປຕ຺ຕໍ ນ ອທາສິ. ສພ຺ເພ ປມາຓຍຸຕ຺ຕກເມວ ປຏິຄ຺ຄເຫສຸໍ. ອຖ ຣາຊາ ອາຫ – ‘‘ປສ຺ສຖ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຠິກ຺ຂູສຸ ເອໂກປິ ມຕ຺ຕໍ ນ ຊານາຕິ. ຫິຍ຺ໂຍ ກິຎ຺ຈິ ອວເສສໍ ນາໂຫສິ. ອຊ຺ຊ ຄຫິຕໍ ມນ຺ທໍ, ອວເສສເມວ ພຫູ’’ຕິ ເຕສໍ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາຍ ອຕ຺ຕມໂນ ອິຕເຣສຎ຺ຈ ອມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາຍ ອນຕ຺ຕມໂນ ອໂຫສິ.

໘໕໑. ປາປິຈ຺ຉຕານິທ຺ເທເສ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ສມາໂນ ສທ຺ໂຘຕິ ມໍ ຊໂນ ຊານາຕູຕິອາທີສຸ ເອວໍ ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ກິໍ ກໂຣຕິ? ອສ຺ສທ຺ໂຘ ສທ຺ຘາກາຣໍ ທສ຺ເສຕິ; ທຸສ຺ສີລາທໂຍ ສີລວນ຺ຕາທີນໍ ອາກາຣໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ. ກຖໍ? ອສ຺ສທ຺ໂຘ ຕາວ ມຫາມຫທິວເສ ມນຸສ຺ສານໍ ວິຫາຣໍ ອາຄມນເວລາຍ ສມ຺ມຊ຺ຊນິໍ ອາທາຍ ວິຫາຣໍ ສມ຺ມຊ຺ຊຕິ, ກຈວຣໍ ຉຑ຺ເຑຕິ, ມນຸສ຺ເສຫິ ທິຏ຺ຐຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕຕ຺ຖາປິ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ກຈວຣໍ ຉຑ຺ເຑຕິ, ວາລິກໍ ສມໍ ກໂຣຕິ, ອາສນານິ ໂຘວຕິ, ໂພຘິມ຺ຫິ ອຸທກໍ ສິຎ຺ຈຕິ. ມນຸສ຺ສາ ທິສ຺ວາ ‘ນຕ຺ຖິ ມຎ຺ເຎ ອຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂຸ ວິຫາຣຊຄ຺ຄນໂກ, ອຍເມວ ອິມໍ ວິຫາຣໍ ປຏິຊຄ຺ຄຕິ, ສທ຺ໂຘ ເຖໂຣ’ຕິ ຄມນກາເລ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ທຸສ຺ສີໂລປິ ອຸປຏ຺ຐາການໍ ສມ຺ມຸເຂ ວິນຍຘຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉຕິ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍິ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ໂຄໂຓ ອຸພ຺ພິຄ຺ໂຄ. ເຕນ ຘາວຕາ ຕິຓານິ ຉິນ຺ນານິ. ສມ຺ມຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ເມ ຕິຓານິ ຉິຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຈງ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ເມ ປາຓກາ ມີຍນ຺ຕິ. ເຂຬໍ ປາເຕນ຺ຕສ຺ສ ອສຕິຍາ ຕິຓມຕ຺ຖເກ ປຕຕິ; ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ກິໍ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ອນາປຕ຺ຕິ, ອາວຸໂສ, ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອສຕິຍາ ອຊານນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍ຺ຫໍ ຄຣຸກໍ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ; ສຸຏ຺ຐຸ ວີມໍສຖາ’’ຕິ ຠຓຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສາ ‘ອມ຺ຫາກໍ ອຍ຺ໂຍ ເອຕ຺ຕເກປິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍຕິ! ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ໂອຬາຣິເກ ກິໍ ນາມ ກຣິສ຺ສຕິ; ນຕ຺ຖິ ອິມິນາ ສທິໂສ ສີລວາຕິ ປສນ຺ນາ ສກ຺ກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ອປ຺ປສ຺ສຸໂຕປິ ອຸປຏ຺ຐາກມຊ຺ເຌ ນິສິນ຺ໂນ ‘‘ອສຸໂກ ຕິປິຏກຘໂຣ, ອສຸໂກ ຈຕຸນິກາຍິໂກ ມຍ຺ຫໍ ອນ຺ເຕວາສິໂກ, ມມ ສນ຺ຕິເກ ເຕຫິ ຘມ຺ໂມ ອຸຄ຺ຄຫິໂຕ’’ຕິ ວທຕິ. ມນຸສ຺ສາ ‘ອມ຺ຫາກໍ ອຍ຺ເຍນ ສທິໂສ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ນຕ຺ຖິ, ເອຕສ຺ສ ກິຣ ສນ຺ຕິເກ ອສຸເກນ ຈ ອສຸເກນ ຈ ຘມ຺ໂມ ອຸຄ຺ຄຫິໂຕ’ຕິ ປສນ຺ນາ ສກ຺ກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ.

ສງ຺ຄຓິກາຣາໂມປິ ມຫາມຫທິວເສ ທີຆປີຐຎ຺ຈ ອປສ຺ສຍຎ຺ຈ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ວິຫາຣປຈ຺ຈນ຺ເຕ ຣຸກ຺ຂມູເລ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສີທຕິ. ມນຸສ຺ສາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເຖໂຣ ກຸຫິ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ‘‘ຄຓ຺ຐິກປຸຕ຺ຕາ ນາມ ຄຓ຺ຐິກາ ເອວ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕນ ເຖໂຣ ເອວຣູເປ ກາເລ ອິຘ ນ ນິສີທຕິ, ວິຫາຣປຈ຺ຈນ຺ເຕ ທິວາຏ຺ຐາເນ ທີຆຈງ຺ກເມ ວິຫຣຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ໂສປິ ທິວສຠາຄໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ນລາເຏ ມກ຺ກຏສຸຕ຺ຕໍ ອລ຺ລິຍາເປຕ຺ວາ ປີຐໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ອາຄມ຺ມ ປຣິເວຓທ຺ວາເຣ ນິສີທຕິ. ມນຸສ຺ສາ ‘‘ກຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຄຕຕ຺ຖ? ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນ ອທ຺ທສມ຺ຫາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ‘‘ອຸປາສກາ, ອນ຺ໂຕວິຫາໂຣ ອາກິຓ຺ໂຓ; ທຫຣສາມເຓຣານໍ ວິຈຣຓຏ຺ຐານເມຕໍ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ຖຈງ຺ກເມ ທິວາຏ຺ຐາເນ ນິສີທິມ຺ຫາ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປວິວິຕ຺ຕຠາວໍ ຊານາເປຕິ.

ກຸສີໂຕປິ ອຸປຏ຺ຐາກມຊ຺ເຌ ນິສິນ຺ໂນ ‘‘ອຸປາສກາ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ອຸກ຺ກາປາໂຕ ທິຏ຺ໂຐ’’ຕິ ວທຕິ. ‘‘ນ ປສ຺ສາມ, ຠນ຺ເຕ; ກາຍ ເວລາຍ ອໂຫສີ’’ຕິ ຈ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຈງ຺ກມນເວລາຍາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຠູມິຈາລສທ຺ທໍ ອສ຺ສຸຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ‘‘ນ ສຸຓາມ, ຠນ຺ເຕ; ກາຍ ເວລາຍາ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ມຊ຺ຌິມຍາເມ ອມ຺ຫາກໍ ອາລມ຺ພນຜລກໍ ອປສ຺ສາຍ ຐິຕກາເລ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ມຫາໂອຠາໂສ ອໂຫສິ; ໂສ ໂວ ທິຏ຺ໂຐ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ‘‘ກາຍ ເວລາຍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຈງ຺ກມມ຺ຫາ ໂອຕຣຓກາເລ’’ຕິ ວທຕິ. ມນຸສ຺ສາ ‘ອມ຺ຫາກໍ ເຖໂຣ ຕີສຸປິ ຍາເມສຸ ຈງ຺ກເມເຍວ ໂຫຕິ; ນຕ຺ຖິ ອຍ຺ເຍນ ສທິໂສ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ’ຕິ ປສນ຺ນາ ສກ຺ກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ.

ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕີປິ ອຸປຏ຺ຐາກມຊ຺ເຌ ນິສິນ຺ໂນ ‘‘ມຍາ ອສຸກກາເລ ນາມ ທີຆນິກາໂຍ ອຸຄ຺ຄຫິໂຕ, ອສຸກກາເລ ມຊ຺ຌິໂມ, ສໍຍຸຕ຺ຕໂກ, ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣິໂກ; ອນ຺ຕຣາ ໂອໂລກນໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉຕຏ຺ຐາເນ ມຸຂາຣຸຬ຺ໂຫວ ຕນ຺ຕິ ອາຄຈ຺ຉຕິ; ອິເມ ປນຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ເອຬກາ ວິຍ ມຸຂໍ ຜນ຺ທາເປນ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ ວທຕິ. ມນຸສ຺ສາ ‘ນຕ຺ຖິ ອຍ຺ເຍນ ສທິໂສ ອຸປຏ຺ຐິຕສຕີ’ຕິ ປສນ຺ນາ ສກ຺ກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ.

ອສມາຫິໂຕປິ ອຸປຏ຺ຐາການໍ ສມ຺ມຸເຂ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິເຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ – ‘ກສິຓໍ ນາມ ກຖໍ ຠາເວຕິ? ກິຕ຺ຕເກນ ນິມິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ ໂຫຕິ? ກິຕ຺ຕເກນ ອຸປຈາໂຣ? ກິຕ຺ຕເກນ ອປ຺ປນາ? ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ກຕິ ອງ຺ຄານິ? ທຸຕິຍສ຺ສ ຕຕິຍສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖສ຺ສ ຌານສ຺ສ ກຕິ ອງ຺ຄານິ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ເຕຫິ ອຕ຺ຕໂນ ອຸຄ຺ຄຫິຕານຸຣູເປນ ກຖິຕກາເລ ສິຕໍ ກຕ຺ວາ ‘ກິໍ, ອາວຸໂສ, ເອວໍ ນ ໂຫສີ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘ວຏ຺ຏຕິ, ຠນ຺ເຕ’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສມາປຕ຺ຕິລາຠິຕໍ ສູເຈຕິ. ມນຸສ຺ສາ ‘ສມາປຕ຺ຕິລາຠີ ອຍ຺ໂຍ’ຕິ ປສນ຺ນາ ສກ຺ກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ.

ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎປິ ອຸປຏ຺ຐາການໍ ມຊ຺ເຌ ນິສິນ຺ໂນ ‘ມຊ຺ຌິມນິກາເຍ ເມ ປຎ຺ຈຕ຺ຕຍໍ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ສຫິທ຺ຘິຍາວ ມຄ຺ໂຄ ອາຄໂຕ. ປຣິຍຕ຺ຕິ ນາມ ອມ຺ຫາກໍ ນ ທຸກ຺ກຣາ. ປຣິຍຕ຺ຕິວາວໂຏ ປນ ທຸກ຺ຂໂຕ ນ ມຸຈ຺ຈຕີຕິ ປຣິຍຕ຺ຕິໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊຍິມ຺ຫາ’ຕິອາທີນິ ວທນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ມຫາປຎ຺ຎຕໍ ທີເປຕິ. ເອວໍ ວທນ຺ໂຕ ປນສ຺ສ ສາສເນ ປຫາຣໍ ເທຕິ. ອິມິນາ ສທິໂສ ມຫາໂຈໂຣ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ນ ຫິ ປຣິຍຕ຺ຕິຘໂຣ ທຸກ຺ຂໂຕ ນ ມຸຈ຺ຈຕີຕິ. ອຂີຓາສໂວປິ ຄາມທາຣເກ ທິສ຺ວາ ‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ມາຕາປິຕໂຣ ອມ຺ເຫ ກິໍ ວທນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ອຣຫາຕິ ວທນ຺ຕິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘ຍາວ ເຉກາ ຄຫປຕິກາ, ນ ສກ຺ກາ ວຎ຺ເຈຕຸ’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຂີຓາສວຠາວໍ ທີເປຕິ.

ອຎ຺ເຎປິ ເຈຕ຺ຖ ຈາຏິອຣຫນ຺ຕປາໂຣຫອຣຫນ຺ຕາທໂຍ ເວທິຕພ຺ພາ – ເອໂກ ກິຣ ກຸຫໂກ ອນ຺ໂຕຄພ຺ເຠ ຈາຏິໍ ນິຂຓິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສານໍ ອາຄມນກາເລ ປວິສຕິ. ມນຸສ຺ສາ ‘ກຫໍ ເຖໂຣ’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ‘ອນ຺ໂຕຄພ຺ເຠ’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ປວິສິຕ຺ວາ ວິຈິນນ຺ຕາປິ ອທິສ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ‘ນຕ຺ຖິ ເຖໂຣ’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ‘ອນ຺ໂຕຄພ຺ເຠເຍວ ເຖໂຣ’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ປຸນ ປວິສນ຺ຕິ. ເຖໂຣ ຈາຏິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປີເຐ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ເຕຫິ ‘ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຸພ຺ເພ ອທິສ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ, ກຫໍ ຕຸມ຺ເຫ ຄຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘ສມຓາ ນາມ ອຕ຺ຕໂນ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’ຕິ ວຈເນນ ອຕ຺ຕໂນ ຂີຓາສວຠາວໍ ທີເປຕິ.

ອປໂຣປິ ກຸຫໂກ ເອກສ຺ມິໍ ປພ຺ພເຕ ປຓ຺ຓສາລາຍໍ ວສຕິ. ປຓ຺ຓສາລາຍ ຈ ປຈ຺ຉໂຕ ປປາຕຏ຺ຐາເນ ເອໂກ ກຈ຺ຉກຣຸກ຺ໂຂ ອຕ຺ຖິ. ຕສ຺ສ ປາໂຣໂຫ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣຠາເຄ ຠູມິຍໍ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ. ມນຸສ຺ສາ ມຄ຺ເຄນາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິມນ຺ເຕນ຺ຕິ. ໂສ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ປາໂຣເຫນ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຄາມທ຺ວາເຣ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສຕິ. ຕໂຕ ມນຸສ຺ເສຫິ ປຈ຺ຉາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ກຕເຣນ ມຄ຺ເຄນ ອາຄຕຕ຺ຖ, ຠນ຺ເຕ’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘ສມຓານໍ ອາຄຕມຄ຺ໂຄ ນາມ ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐາເນເນວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’ຕິ ວຈເນນ ຂີຓາສວຠາວໍ ທີເປຕິ. ຕໍ ປນ ກຸຫກໍ ເອໂກ ວິທ຺ຘກຓ຺ໂຓ ຎຕ຺ວາ ‘ປຣິຄ຺ຄເຫສ຺ສາມິ ນ’ນ຺ຕິ ເອກທິວສໍ ປາໂຣເຫນ ໂອຕຣນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຈ຺ຉໂຕ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກນ ຐເປສິ. ໂສ ‘ປາໂຣຫໂຕ ໂອຕຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ‘ຐ’ນ຺ຕິ ປຕິໂຕ, ມຕ຺ຕິກາ ປຕ຺ໂຕ ຠິຊ຺ຊິ. ໂສ ‘ຎາໂຕມ຺ຫີ’ຕິ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປລາຍິ. ປາປິຈ຺ຉສ຺ສ ຠາໂວ ປາປິຈ຺ຉຕາ. ລກ຺ຂຓໂຕ ປນ ອສນ຺ຕຄຸຓສມ຺ຠາວນຕາ, ປຏິຄ຺ຄຫເຓ ຈ ອມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ; ເອຕໍ ປາປິຈ຺ຉຕາລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໘໕໒. ສິງ຺ຄນິທ຺ເທເສ ວິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ສິງ຺ຄໍ; ນາຄຣິກຠາວສງ຺ຂາຕສ຺ສ ກິເລສສິງ຺ຄສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ສິງ຺ຄາຣຠາໂວ ສິງ຺ຄາຣຕາ, ສິງ຺ຄາຣກຣຓາກາໂຣ ວາ. ຈຕຸຣຠາໂວ ຈຕຸຣຕາ. ຕຖາ ຈາຕຸຣິຍໍ. ປຣິກ຺ຂຕຠາໂວ ປຣິກ຺ຂຕຕາ; ປຣິຂຓິຕ຺ວາ ຐປິຕສ຺ເສວ ທຬ຺ຫສິງ຺ຄາຣຠາວສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ອິຕຣໍ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ເອວໍ ສພ຺ເພຫິປິ ປເທຫິ ກິເລສສິງ຺ຄາຣຕາວ ກຖິຕາ.

໘໕໓. ຕິນ຺ຕິຓນິທ຺ເທເສ ຕິນ຺ຕິຓນ຺ຕິ ຂີຍນໍ. ຕິນ຺ຕິຓາຍນາກາໂຣ ຕິນ຺ຕິຓາຍນາ. ຕິນ຺ຕິເຓນ ອຍິຕສ຺ສ ຕິນ຺ຕິຓສມງ຺ຄິໂນ ຠາໂວ ຕິນ຺ຕິຓາຍິຕຕ຺ຕໍ. ໂລລຸປຠາໂວ ໂລລຸປ຺ປໍ. ອິຕເຣ ທ຺ເວ ອາກາຣຠາວນິທ຺ເທສາ. ປຸຈ຺ຉຎ຺ຊິກຕາຕິ ລາຠລຠນກຏ຺ຐາເນ ເວຘນາກມ຺ປນາ ນີຈວຸຕ຺ຕິຕາ. ສາຘຸກມ຺ຍຕາຕິ ປຓີຕປຓີຕານໍ ປຕ຺ຖນາ. ເອວໍ ສພ຺ເພຫິປິ ປເທຫິ ສຸວານໂທຓິຍໍ ກຎ຺ຊິຍໍ ປິວນກສຸນຂສ຺ສ ອຎ຺ຎໍ ສຸນຂໍ ທິສ຺ວາ ຠຸຠຸກ຺ກຣຓໍ ວິຍ ‘ຕວ ສນ຺ຕກໍ, ມມ ສນ຺ຕກ’ນ຺ຕິ ກິເລສວເສນ ຂີຍນາກາໂຣ ກຖິໂຕ.

໘໕໔. ຈາປລ຺ຍນິທ຺ເທເສ ອາໂກຏິຕປຈ຺ຈາໂກຏິຕຠາວາທີຫິ ຈີວຣສ຺ສ ມຓ຺ຑນາ ຈີວຣມຓ຺ຑນາ. ມຓິວຓ຺ຓຈ຺ຉວິກຣຓາທີຫິ ປຕ຺ຕສ຺ສ ມຓ຺ຑນາ ປຕ຺ຕມຓ຺ຑນາ. ຈິຕ຺ຕກມ຺ມາທີຫິ ປຸຄ຺ຄລິກເສນາສນສ຺ສ ມຓ຺ຑນາ ເສນາສນມຓ຺ຑນາ. ອິມສ຺ສ ວາ ປູຕິກາຍສ຺ສາຕິ ອິມສ຺ສ ມນຸສ຺ສສຣີຣສ຺ສ. ຍຖາ ຫິ ຕທຫຸຊາໂຕປິ ສິງ຺ຄາໂລ ຊຣສິງ຺ຄາໂລຕ຺ເວວ ອູຣຸປ຺ປມາຓາປິ ຈ ຄໂຬຈິລຕາ ປູຕິລຕາຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓປິ ມນຸສ຺ສກາໂຍ ປູຕິກາໂຍຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ຣຕ຺ຕວຓ຺ຓປຓ຺ຑຸວຓ຺ຓາທີຫິ ນິວາສນປາຣຸປນາທີຫິ ສຊ຺ຊນາ ມຓ຺ຑນາ ນາມ. ພາຫິຣານໍ ວາ ປຣິກ຺ຂາຣານນ຺ຕິ ຐເປຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ເສສປຣິກ຺ຂາຣານໍ; ອຖວາ ຍາ ເອສາ ຈີວຣມຓ຺ຑນາ ປຕ຺ຕມຓ຺ຑນາຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ເຕຫິ ວາ ປຣິກ຺ຂາເຣຫິ ກາຍສ຺ສ ມຓ຺ຑນາ ເຕສໍ ວາ ພາຫິຣປຣິກ຺ຂາຣານໍ ມຓ຺ເຑຕ຺ວາ ຐປນວເສນ ມຓ຺ຑນາຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ມຓ຺ຑນາ ວິຠູສນາຕິ ເອຕ຺ຖ ອູນຏ຺ຐານສ຺ສ ປູຣຓວເສນ ມຓ຺ຑນາ, ຉວິຣາຄາທິວເສນ ວິຠູສນາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເກຬນາຕິ ກີຬນາ. ປຣິເກຬນາຕິ ປຣິກີຬນາ. ຄິທ຺ຘິກຕາຕິ ເຄຘຍຸຕ຺ຕຕາ. ຄິທ຺ຘິກຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ຈປລຠາໂວ ຈປລຕາ. ຕຖາ ຈາປລ຺ຍໍ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອິທໍ ຈາປລ຺ຍໍ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເຍນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ວສ຺ສສຕິໂກປິ ສມາໂນ ຕທຫຸຊາຕທາຣໂກ ວິຍ ໂຫຕິ.

໘໕໕. ອສຠາຄວຸຕ຺ຕິນິທ຺ເທເສ ວິປ຺ປຏິກູລຄ຺ຄາຫິຕາຕິ ອນນຸໂລມຄ຺ຄາຫິຕາ. ວິປຈ຺ຈນີກສາຕຕາຕິ ວິປຈ຺ຈນີເກນ ປຏິວິຣຸທ຺ຘກຣເຓນ ສຸຂາຍນາ. ອນາທຣຠາໂວ ອນາທຣິຍໍ. ຕຖາ ອນາທຣິຍຕາ. ອຄາຣວສ຺ສ ຠາໂວ ອຄາຣວຕາ. ເຊຏ຺ຐກຠາວສ຺ສ ອກຣຓໍ ອປ຺ປຕິສ຺ສວຕາ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຍໍ ອສຠາຄວຸຕ຺ຕິ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ; ວິສຠາຄຊີວິກຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ; ຍາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ມາຕຣໍ ປິຕຣໍ ວາ ຄິລານໍ ປຏິວຕ຺ຕິຕ຺ວາປິ ນ ໂອໂລເກຕິ; ປິຕຸສນ຺ຕກສ຺ສ ກາຣຓາ ມາຕຣາ ສທ຺ຘິໍ, ມາຕຸສນ຺ຕກສ຺ສ ກາຣຓາ ປິຕຣາ ສທ຺ຘິໍ ກລຫໍ ກໂຣຕິ; ວິສຠາຄຊີວິຕໍ ຊີວຕິ, ມາຕາປິຕູນໍ ສນ຺ຕກສ຺ສ ກາຣຓາ ເຊຏ຺ເຐນ ວາ ກນິຏ຺ເຐນ ວາ ຠາຕຣາ ສທ຺ຘິໍ ກລຫໍ ກໂຣຕິ, ນິລ຺ລຊ຺ຊວຈນໍ ວທຕິ, ອາຈຣິຍສ຺ສ ວາ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ວາ ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕໍ ນ ກໂຣຕິ, ຄິລານໍ ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ເຈຕິຍທສ຺ສນຏ຺ຐາເນ ອຸຈ຺ຈາຣໍ ວາ ປສ຺ສາວໍ ວາ ກໂຣຕິ, ເຂຬມ຺ປິ ສິງ຺ຆາຓິກມ຺ປິ ຉຑ຺ເຑຕິ, ຉຕ຺ຕໍ ຘາເຣຕິ, ອຸປາຫນາ ອາຣຸຍ຺ຫ ຄຈ຺ຉຕິ, ພຸທ຺ຘສາວເກສຸ ນ ລຊ຺ຊຕິ, ສງ຺ເຆ ຈິຕ຺ຕີກາຣໍ ນ ກໂຣຕິ, ມາຕິມຕ຺ຕປິຕິມຕ຺ຕາທີສຸ ຄຣຸຏ຺ຐານີເຍສຸ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ນ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ປວຕ຺ຕມານສ຺ສ ສພ຺ພາ ເປສາ ກິຣິຍາ ມາຕຣີຕິອາທີສຸປິ ວຕ຺ຖູສຸ ອສຠາຄວຸຕ຺ຕິຕາ ນາມ ໂຫຕິ.

໘໕໖. ອຣຕິນິທ຺ເທເສ ປນ຺ເຕສູຕິ ທູເຣສຸ ວິວິຕ຺ເຕສຸ ວາ. ອຘິກຸສເລສູຕິ ສມຖວິປສ຺ສນາຘມ຺ເມສຸ. ອຣຕີຕິ ຣຕິປຏິກ຺ເຂໂປ. ອຣຕິຕາຕິ ອຣມຓາກາໂຣ. ອນຠິຣຕີຕິ ອນຠິຣຕຠາໂວ. ອນຠິຣມຓາຕິ ອນຠິຣມຓາກາໂຣ. ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕາຕິ ອຸກ຺ກຓ຺ຐນາກາໂຣ. ປຣິຕສ຺ສິຕາຕິ ອຸກ຺ກຓ຺ຐນວເສເນວ ປຣິຕສ຺ສນາ.

໘໕໗. ຕນ຺ທີນິທ຺ເທເສ ຕນ຺ທີຕິ ຊາຕິອາລສິຍໍ. ຕນ຺ທິຍນາຕິ ຕນ຺ທິຍນາກາໂຣ. ຕນ຺ທິມນກຕາຕິ ຕນ຺ທິຍາ ອຠິຠູຕຈິຕ຺ຕຕາ. ອລສສ຺ສ ຠາໂວ ອາລສ຺ຍໍ. ອາລສ຺ຍາຍນາກາໂຣ ອາລສ຺ຍາຍນາ. ອລສ຺ຍາຍິຕສ຺ສ ຠາໂວ ອາລສ຺ຍາຍິຕຕ຺ຕໍ. ອິຕິ ສພ຺ເພຫິປິ ອິເມຫິ ປເທຫິ ກິເລສວເສນ ກາຍາລສິຍໍ ກຖິຕໍ.

໘໕໘. ວິຊມ຺ຠິຕານິທ຺ເທເສ ຊມ຺ຠນາຕິ ຜນ຺ທນາ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ຊມ຺ຠນາ ວິຊມ຺ຠນາ. ອານມນາຕິ ປຸຣໂຕ ນມນາ. ວິນມນາຕິ ປຈ຺ຉໂຕ ນມນາ. ສນ຺ນມນາຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ນມນາ. ປຓມນາຕິ ຍຖາ ຫິ ຕນ຺ຕໂຕ ອຸຏ຺ຐິຕເປສກາໂຣ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິເທວ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຊຸກໍ ກາຍໍ ອຸສ຺ສາເປຕິ, ເອວໍ ກາຍສ຺ສ ອຸທ຺ຘໍ ຐປນາ. ພ຺ຍາຘິຍກນ຺ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນພ຺ຍາຘິຕາ. ອິຕິ ສພ຺ເພຫິປິ ອິເມຫິ ປເທຫິ ກິເລສວເສນ ກາຍຜນ຺ທນເມວ ກຖິຕໍ.

໘໕໙. ຠຕ຺ຕສມ຺ມທນິທ຺ເທເສ ຠຸຕ຺ຕາວິສ຺ສາຕິ ຠຸຕ຺ຕວໂຕ. ຠຕ຺ຕມຸຈ຺ຉາຕິ ຠຕ຺ຕເຄລຎ຺ຎໍ; ພລວຠຕ຺ເຕນ ຫິ ມຸຈ຺ຉາປຕ຺ໂຕ ວິຍ ໂຫຕິ. ຠຕ຺ຕກິລມໂຖຕິ ຠຕ຺ເຕນ ກິລນ຺ຕຠາໂວ. ຠຕ຺ຕປຣິຬາໂຫຕິ ຠຕ຺ຕທຣໂຖ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ປຣິຬາຫຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຸປຫຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍ ໂຫຕິ, ກາໂຍ ຊີຣຕິ. ກາຍທຸຏ຺ຐຸລ຺ລນ຺ຕິ ຠຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ກາຍສ຺ສ ອກມ຺ມຎ຺ຎຕາ.

໘໖໐. ເຈຕໂສ ລີນຕ຺ຕນິທ຺ເທໂສ ເຫຏ຺ຐາ ຘມ຺ມສງ຺ຄຫຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ໂຖເຍວ. ອິເມຫິ ປນ ສພ຺ເພຫິປິ ປເທຫິ ກິເລສວເສນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຄິລານາກາໂຣ ກຖິໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໘໖໑. ກຸຫນານິທ຺ເທເສ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກສນ຺ນິສ຺ສິຕສ຺ສາຕິ ລາຠຎ຺ຈ ສກ຺ກາຣຎ຺ຈ ກິຕ຺ຕິສທ຺ທຎ຺ຈ ນິສ຺ສິຕສ຺ສ, ປຕ຺ຖຍນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປາປິຈ຺ຉສ຺ສາຕິ ອສນ຺ຕຄຸຓທີປນກາມສ຺ສ. ອິຈ຺ຉາປກຕສ຺ສາຕິ ອິຈ຺ຉາຍ ອປກຕສ຺ສ, ອຸປທ຺ທຸຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິໂຕ ປຣໍ ຍສ຺ມາ ປຈ຺ຈຍປຏິເສວນ ສາມນ຺ຕຊປ຺ປນອິຣິຍາປຖສນ຺ນິສ຺ສິຕວເສນ ມຫານິທ຺ເທເສ ຕິວິຘໍ ກຸຫນວຕ຺ຖຸ ອາຄຕໍ, ຕສ຺ມາ ຕິວິຘມ຺ປິ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຈ຺ຈຍປຏິເສວນສງ຺ຂາເຕນ ວາຕິ ເອວມາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ຈີວຣາທີຫິ ນິມນ຺ຕິຕສ຺ສ ຕທຕ຺ຖິກສ຺ເສວ ສໂຕ ປາປິຈ຺ຉຕໍ ນິສ຺ສາຍ ປຏິກ຺ຂິປເນນ, ເຕ ຈ ຄຫປຕິເກ ອຕ຺ຕນິ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕສທ຺ເຘ ຎຕ຺ວາ ປຸນ ເຕສໍ ‘ອໂຫ ອຍ຺ໂຍ ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ, ນ ກິຎ຺ຈິ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ສຸລທ຺ຘໍ ວຕ ໂນ ອສ຺ສ ສເຈ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ກິຎ຺ຈິ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາ’ຕິ ນານາວິເຘຫິ ອຸປາເຍຫິ ປຓີຕານິ ຈີວຣາທີນິ ອຸປເນນ຺ຕານໍ ຕທນຸຄ຺ຄຫກາມຕໍເຍວ ອາວິກຕ຺ວາ ປຏິຄ຺ຄຫເຓນ ຈ ຕໂຕ ປຠຸຕິ ອສີຕິສກຏຠາເຣຫິ ອຸປນາມນເຫຕຸຠູຕໍ ວິມ຺ຫາປນໍ ປຈ຺ຈຍປຏິເສວນສງ຺ຂາຕໍ ກຸຫນວຕ຺ຖູຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ມຫານິທ຺ເທເສ (ມຫານິ. ໘໗) –

‘‘ກຕມໍ ປຈ຺ຈຍປຏິເສວນສງ຺ຂາຕໍ ກຸຫນວຕ຺ຖຸ? ອິຘ ຄຫປຕິກາ ຠິກ຺ຂຸໍ ນິມນ຺ເຕນ຺ຕິ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາເຣຫິ. ໂສ ປາປິຈ຺ໂຉ ອິຈ຺ຉາປກໂຕ ອຕ຺ຖິໂກ ຈີວຣ …ເປ… ປຣິກ຺ຂາຣານໍ ຠິຍ຺ໂຍກມ຺ຍຕໍ ອຸປາທາຍ ຈີວຣໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຕິ, ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຕິ, ເສນາສນໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຕິ, ຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຕິ. ໂສ ເອວມາຫ – ‘‘ກິໍ ສມຓສ຺ສ ມຫຄ຺ເຆນ ຈີວເຣນ? ເອຕໍ ສາຣຸປ຺ປໍ ຍໍ ສມໂຓ ສຸສານາ ວາ ສງ຺ກາຣກູຏາ ວາ ປາປຓິກາ ວາ ນນ຺ຕການິ ອຸຈ຺ຈິນິຕ຺ວາ ສງ຺ຆາຏິໍ ກຕ຺ວາ ຘາເຣຍ຺ຍ. ກິໍ ສມຓສ຺ສ ມຫຄ຺ເຆນ ປິຓ຺ຑປາເຕນ? ເອຕໍ ສາຣຸປ຺ປໍ ຍໍ ສມໂຓ ອຸຎ຺ຉາຈຣິຍາຍ ປິຓ຺ຑິຍາໂລເປນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຍ຺ຍ. ກິໍ ສມຓສ຺ສ ມຫຄ຺ເຆນ ເສນາສເນນ? ເອຕໍ ສາຣຸປ຺ປໍ ຍໍ ສມໂຓ ຣຸກ຺ຂມູລິໂກ ວາ ອສ຺ສ ໂສສານິໂກ ວາ ອພ຺ໂຠກາສິໂກ ວາ. ກິໍ ສມຓສ຺ສ ມຫຄ຺ເຆນ ຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາເຣນ? ເອຕໍ ສາຣຸປ຺ປໍ ຍໍ ສມໂຓ ປູຕິມຸຕ຺ເຕນ ວາ ຫຣີຕກີຂຓ຺ເຑນ ວາ ໂອສຘໍ ກເຣຍ຺ຍາຕິ. ຕທຸປາທາຍ ລູຂໍ ຈີວຣໍ ຘາເຣຕິ, ລູຂໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ລູຂໍ ເສນາສນໍ ປຏິເສວຕິ, ລູຂໍ ຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣໍ ປຏິເສວຕິ. ຕເມນໍ ຄຫປຕິກາ ເອວໍ ຊານນ຺ຕິ – ‘ອຍໍ ສມໂຓ ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ປວິວິຕ຺ໂຕ ອສໍສຏ຺ໂຐ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ຘຸຕວາໂທ’ຕິ ຠິຍ຺ໂຍ ຠິຍ຺ໂຍ ນິມນ຺ເຕນ຺ຕິ ຈີວຣ…ເປ… ປຣິກ຺ຂາເຣຫິ. ໂສ ເອວມາຫ – ‘ຕິຓ຺ຓໍ ສມ຺ມຸຂີຠາວາ ສທ຺ໂຘ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ພຫຸໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ – ສທ຺ຘາຍ ສມ຺ມຸຂີຠາວາ ສທ຺ໂຘ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ພຫຸໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ, ເທຍ຺ຍຘມ຺ມສ຺ສ…ເປ… ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍານໍ ສມ຺ມຸຂີຠາວາ ສທ຺ໂຘ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ພຫຸໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ. ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ເຈວາຍໍ ສທ຺ຘາ ອຕ຺ຖິ, ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ຈ ສໍວິຊ຺ຊຕິ, ອຫຎ຺ຈ ປຏິຄ຺ຄາຫໂກ. ສຈາຫໍ ນ ປຏິຄ຺ຄເຫສ຺ສາມິ, ເອວໍ ຕຸມ຺ເຫ ປຸຎ຺ເຎນ ປຣິພາຫິຣາ ຠວິສ຺ສຖ; ນ ມຍ຺ຫໍ ອິມິນາ ອຕ຺ໂຖ, ອປິຈ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອວ ອນຸກມ຺ປາຍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາມີ’ຕິ. ຕທຸປາທາຍ ພຫຸມ຺ປິ ຈີວຣໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ພຫຸມ຺ປິ ປິຓ຺ຑປາຕໍ…ເປ… ເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຍາ ເອວຣູປາ ຠາກຸຏິກາ ຠາກຸຏິຍໍ ກຸຫນາ ກຸຫາຍນາ ກຸຫິຕຕ຺ຕໍ – ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຈ຺ຈຍປຏິເສວນສງ຺ຂາຕໍ ກຸຫນວຕ຺ຖູ’’ຕິ.

ປາປິຈ຺ຉສ຺ເສວ ປນ ສໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາຘິຄມປຣິທີປນວາຈາຍ ຕຖາ ຕຖາ ວິມ຺ຫາປນໍ ສາມນ຺ຕຊປ຺ປນສງ຺ຂາຕໍ ກຸຫນວຕ຺ຖູຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ກຕມໍ ສາມນ຺ຕຊປ຺ປນສງ຺ຂາຕໍ ກຸຫນວຕ຺ຖຸ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປາປິຈ຺ໂຉ ອິຈ຺ຉາປກໂຕ ສມ຺ຠາວນາຘິປ຺ປາໂຍ ‘ເອວໍ ມໍ ຊໂນ ສມ຺ຠາເວສ຺ສຕີ’ຕິ ອຣິຍຘມ຺ມສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ວາຈໍ ຠາສຕິ – ‘ໂຍ ເອວຣູປໍ ຈີວຣໍ ຘາເຣຕິ, ໂສ ສມໂຓ ມເຫສກ຺ໂຂ’ຕິ ຠຓຕິ; ‘ໂຍ ເອວຣູປໍ ປຕ຺ຕໍ, ໂລຫຖາລກໍ, ຘມກຣຓໍ, ປຣິສາວນໍ, ກຸຎ຺ຈິກໍ, ອຸປາຫນໍ, ກາຍພນ຺ຘນໍ, ອາໂຍຄໍ ຘາເຣຕິ, ໂສ ສມໂຓ ມເຫສກ຺ໂຂ’ຕິ ຠຓຕິ; ‘ຍສ຺ສ ເອວຣູໂປ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ, ອາຈຣິໂຍ, ສມານຸປຊ຺ຌາໂຍ, ສມານາຈຣິຍໂກ, ມິຕ຺ໂຕ ສນ຺ທິຏ຺ໂຐ, ສມ຺ຠຕ຺ໂຕ, ສຫາໂຍ; ໂຍ ເອວຣູເປ ວິຫາເຣ ວສຕິ – ອຑ຺ຒໂຍເຄ, ປາສາເທ, ຫມ຺ມິເຍ, ຄຸຫາຍໍ, ເລເຓ, ກຸຏິຍາ, ກູຏາຄາເຣ, ອຏ຺ເຏ, ມາເຬ, ອຸໂທສິເຕ, ອຸທ຺ທຓ຺ເຑ, ອຸປຏ຺ຐານສາລາຍໍ, ມຓ຺ຑເປ, ຣຸກ຺ຂມູເລ ວສຕິ, ໂສ ສມໂຓ ມເຫສກ຺ໂຂ’ຕິ ຠຓຕິ.

‘‘ອຖ ວາ ໂກຣຊິກໂກຣຊິໂກ ຠາກຸຏິກຠາກຸຏິໂກ ກຸຫກກຸຫໂກ ລປກລປໂກ ມຸຂສມ຺ຠາວິໂຕ ‘ອຍໍ ສມໂຓ ອິມາສໍ ເອວຣູປານໍ ສນ຺ຕານໍ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕີນໍ ລາຠີ’ຕິ ຕາທິສໍ ຄມ຺ຠີຣໍ ຄູຬ຺ຫໍ ນິປຸຓໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ສຸຎ຺ຎຕາປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ກຖໍ ກເຖຕິ. ຍາ ເອວຣູປາ ຠາກຸຏິກາ ຠາກຸຏິຍໍ ກຸຫນາ ກຸຫາຍນາ ກຸຫິຕຕ຺ຕໍ – ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສາມນ຺ຕຊປ຺ປນສງ຺ຂາຕໍ ກຸຫນວຕ຺ຖູ’’ຕິ.

ປາປິຈ຺ຉສ຺ເສວ ປນ ສໂຕ ສມ຺ຠາວນາຘິປ຺ປາຍກເຕນ ອິຣິຍາປເຖນ ວິມ຺ຫາປນໍ ອິຣິຍາປຖສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ກຸຫນວຕ຺ຖູຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ກຕມໍ ອິຣິຍາປຖສງ຺ຂາຕໍ ກຸຫນວຕ຺ຖຸ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປາປິຈ຺ໂຉ ອິຈ຺ຉາປກໂຕ ສມ຺ຠາວນາຘິປ຺ປາໂຍ ‘ເອວໍ ມໍ ຊໂນ ສມ຺ຠາເວສ຺ສຕີ’ຕິ ຄມນໍ ສຓ຺ຐເປຕິ, ສຍນໍ ສຓ຺ຐເປຕິ, ປຓິຘາຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ປຓິຘາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ປຓິຘາຍ ນິສີທຕິ, ປຓິຘາຍ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ, ສມາຫິໂຕ ວິຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສມາຫິໂຕ ວິຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ນິສີທຕິ, ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ, ອາປາຖກຊ຺ຌາຍີວ ໂຫຕິ. ຍາ ເອວຣູປາ ອິຣິຍາປຖສ຺ສ ອາຐປນາ ຐປນາ ສຓ຺ຐປນາ ຠາກຸຏິກາ ຠາກຸຏິຍໍ ກຸຫນາ ກຸຫາຍນາ ກຸຫິຕຕ຺ຕໍ – ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອິຣິຍາປຖສງ຺ຂາຕໍ ກຸຫນວຕ຺ຖູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຈຍປຏິເສວນສງ຺ຂາເຕນາຕິ ປຈ຺ຈຍປຏິເສວນນ຺ຕິ ເອວໍ ສງ຺ຂາເຕນ ປຈ຺ຈຍປຏິເສວເນນ. ສາມນ຺ຕຊປ຺ປິເຕນາຕິ ສມີເປ ຠຓິເຕນ. ອິຣິຍາປຖສ຺ສາຕິ ຈຕຸອິຣິຍາປຖສ຺ສ. ອາຐປນາຕິ ອາທິຐປນາ, ອາທເຣນ ວາ ຐປນາ. ຐປນາຕິ ຐປນາກາໂຣ. ສຓ຺ຐປນາຕິ ອຠິສງ຺ຂຣຓາ, ປາສາທິກຠາວກຣຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຠາກຸຏິກາຕິ ປຘານປຸຣິມຏ຺ຐິຕຠາວທສ຺ສເນນ ຠາກຸຏິກຣຓໍ, ມຸຂສງ຺ໂກໂຈຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຠາກຸຏິກຣຓໍ ສີລມສ຺ສາຕິ ຠາກຸຏິໂກ; ຠາກຸຏິກສ຺ສ ຠາໂວ ຠາກຸຏິຍໍ. ກຸຫນາຕິ ວິມ຺ຫາປນໍ, ກຸຫສ຺ສ ອາຍນາ ກຸຫາຍນາ. ກຸຫິຕສ຺ສ ຠາໂວ ກຸຫິຕຕ຺ຕນ຺ຕິ.

໘໖໒. ລປນານິທ຺ເທເສ ອາລປນາຕິ ວິຫາຣໍ ອາຄຕມນຸສ຺ເສ ທິສ຺ວາ ກິມຕ຺ຖາຍ ໂຠນ຺ໂຕ ອາຄຕາ? ກິໍ ຠິກ຺ຂູ ນິມນ຺ເຕຕຸໍ? ຍທິ ເອວໍ ຄຈ຺ຉຖ; ອຫໍ ປຈ຺ຉໂຕ ຠິກ຺ຂູ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉາມີ’ຕິ ເອວໍ ອາທິໂຕວ ລປນາ. ອຖ ວາ ອຕ຺ຕານໍ ອຸປເນຕ຺ວາ ‘ອຫໍ ຕິສ຺ໂສ, ມຍິ ຣາຊາ ປສນ຺ໂນ, ມຍິ ອສຸໂກ ຈ ອສຸໂກ ຈ ຣາຊມຫາມຕ຺ໂຕ ປສນ຺ໂນ’ຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕຸປນາຍິກາ ລປນາ ອາລປນາ. ລປນາຕິ ປຸຏ຺ຐສ຺ສ ສໂຕ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣເມວ ລປນໍ. ສລ຺ລປນາຕິ ຄຫປຕິການໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐເນ ຠີຕສ຺ສ ໂອກາສໍ ທຕ຺ວາ ສຸຏ຺ຐຸ ລປນາ. ອຸລ຺ລປນາຕິ ‘ມຫາກຸຏຸມ຺ພິໂກ, ມຫານາວິໂກ, ມຫາທານປຕີ’ຕິ ເອວໍ ອຸທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ລປນາ. ສມຸລ຺ລປນາຕິ ສພ຺ພໂຕຠາເຄນ ອຸທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ລປນາ. ອຸນ຺ນຫນາຕິ ‘ອຸປາສກາ, ປຸພ຺ເພ ອີທິເສ ກາເລ ທານໍ ເທຖ; ອິທານິ ກິໍ ນ ເທຖາ’ຕິ ເອວໍ ຍາວ ‘ທສ຺ສາມ, ຠນ຺ເຕ, ໂອກາສໍ ນ ລຠາມາ’ຕິອາທີນິ ວທນ຺ຕິ ຕາວ ອຸທ຺ຘໍ ນຫນາ, ເວຐນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ອຸຈ຺ຉຸຫຕ຺ຖໍ ທິສ຺ວາ ‘ກຸໂຕ ອາຄຕາ, ອຸປາສກາ’ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ‘ອຸຈ຺ຉຸເຂຕ຺ຕໂຕ, ຠນ຺ເຕ’ຕິ. ‘ກິໍ ຕຕ຺ຖ ອຸຈ຺ຉຸ ມຘຸຣ’ນ຺ຕິ? ‘ຂາທິຕ຺ວາ, ຠນ຺ເຕ, ຊານິຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ. ‘ນ, ອຸປາສກາ, ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ‘ອຸຈ຺ຉຸໍ ເທຖາ’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’ຕິ ຍາ ເອວຣູປາ ນິພ຺ເພເຐນ຺ຕສ຺ສາປິ ເວຐນກກຖາ, ສາ ອຸນ຺ນຫນາ. ສພ຺ພໂຕຠາເຄນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸນ຺ນຫນາ ສມຸນ຺ນຫນາ. ອຸກ຺ກາຈນາຕິ ‘ເອຕໍ ກຸລໍ ມໍເຍວ ຊານາຕິ, ສເຈ ເອຕ຺ຖ ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ມຍ຺ຫເມວ ເທຕີ’ຕິ ເອວໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກາຈນາ ອຸກ຺ກາຈນາ; ອຸທ຺ທີປນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ເຕລກນ຺ທຣິກວຕ຺ຖຸ ເຈຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ທ຺ເວ ກິຣ ຠິກ຺ຂູ ເອກໍ ຄາມໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອາສນສາລາຍ ນິສີທິຕ຺ວາ ເອກໍ ກຸມາຣິກໍ ທິສ຺ວາ ປກ຺ໂກສິໍສຸ. ຕາຍ ອາຄຕາຍ ຕຕ຺ເຣໂກ ເອກໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ກສ຺ສ ກຸມາຣິກາ’ຕິ? ‘ອມ຺ຫາກໍ ອຸປຏ຺ຐາຍິກາຍ ເຕລກນ຺ທຣິກາຍ ຘີຕາ, ອາວຸໂສ. ອິມິສ຺ສາ ມາຕາ ມຍິ ເຄຫໍ ຄເຕ ສປ຺ປິໍ ທທມານາ ຆເຏເນວ ເທຕິ, ອຍມ຺ປິ ມາຕາ ວິຍ ຆເຏເນວ ເທຕີ’ຕິ ອຸກ຺ກາເຈຕິ.

ສພ຺ພໂຕຠາເຄນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸກ຺ກາຈນາ ສມຸກ຺ກາຈນາ. ອນຸປ຺ປິຍຠາຓິຕາຕິ ສຈ຺ຈານຸຣູປໍ ວາ ຘມ຺ມານຸຣູປໍ ວາ ອນປໂລເກຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປິຍຠຓນເມວ. ຈາຏຸກມ຺ຍຕາຕິ ນີຈວຸຕ຺ຕິຕາ; ອຕ຺ຕານໍ ເຫຏ຺ຐໂຕ ຐເປຕ຺ວາ ວຕ຺ຕນໍ. ມຸຄ຺ຄສູປ຺ຍຕາຕິ ມຸຄ຺ຄສູປສທິສຕາ. ຍຖາ ມຸຄ຺ເຄສຸ ປຈ຺ຈມາເນສຸ ໂກຈິເທວ ນ ປຈ຺ຈຕິ, ອວເສສາ ປຈ຺ຈນ຺ຕິ; ເອວໍ ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວຈເນ ກິຎ຺ຈິເທວ ສຈ຺ຈໍ ໂຫຕິ, ເສສໍ ອລິກໍ – ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ມຸຄ຺ຄສູປ຺ໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສ ຠາໂວ ມຸຄ຺ຄສູປ຺ຍຕາ. ປາຣິຠຏຍຕາຕິ ປາຣິຠຏຍຠາໂວ. ໂຍ ຫິ ກຸລທາຣເກ ຘາຕີ ວິຍ ອງ຺ເກນ ວາ ຂນ຺ເຘນ ວາ ປຣິຠຏຕິ, ຘາເຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ; ຕສ຺ສ ປຣິຠຏສ຺ສ ກມ຺ມໍ ປາຣິຠຏຍໍ; ປາຣິຠຏຍສ຺ສ ຠາໂວ ປາຣິຠຏຍຕາຕິ.

໘໖໓. ເນມິຕ຺ຕິກຕານິທ຺ເທເສ ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ປເຣສໍ ປຈ຺ຈຍທານສໍໂຍຊນກໍ ກາຍວຈີກມ຺ມໍ. ນິມິຕ຺ຕກມ຺ມນ຺ຕິ ນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ກຣຓໂກສລ຺ລໍ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ເອໂກ ກິຣ ປິຓ຺ຑປາຕິໂກ ອຸປຏ຺ຐາກກມ຺ມາຣສ຺ສ ເຄຫທ຺ວາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ກິໍ ຠນ຺ເຕ’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ຈີວຣນ຺ຕເຣນ ຫຕ຺ຖໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ວາສິປຫຣຓາກາຣໍ ອກາສິ. ກມ຺ມາໂຣ ‘ສລ຺ລກ຺ຂິຕໍ ເມ, ຠນ຺ເຕ’ຕິ ວາສິໍ ກຕ຺ວາ ອທາສິ. ໂອຠາໂສຕິ ປຈ຺ຈຍປຏິສໍຍຸຕ຺ຕກຖາ. ໂອຠາສກມ຺ມນ຺ຕິ ວຈ຺ຉກປາລເກ ທິສ຺ວາ ‘ກິໍ ອິເມ ວຈ຺ຉາ ຂີຣໂຄວຈ຺ຉາ, ຕກ຺ກໂຄວຈ຺ຉາ’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘ຂີຣໂຄວຈ຺ຉາ, ຠນ຺ເຕ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘ນ ຂີຣໂຄວຈ຺ຉາ, ຍທິ ຂີຣໂຄວຈ຺ຉາ ສິຍຸໍ ຠິກ຺ຂູປິ ຂີຣໍ ລເຠຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ ເອວມາທິນາ ນເຍນ ເຕສໍ ທາຣການໍ ມາຕາປິຕູນໍ ນິເວເທຕ຺ວາ ຂີຣທາປນາທິກໍ ໂອຠາສກຣຓໍ. ສາມນ຺ຕຊປ຺ປາຕິ ສມີປໍ ກຕ຺ວາ ຊປ຺ປນໍ.

ຊາຕກຠາຓກວຕ຺ຖຸ ເຈຕ຺ຖ ກເຖຕພ຺ພໍ. ເອໂກ ກິຣ ຊາຕກຠາຓກຕ຺ເຖໂຣ ຠຸຎ຺ຊິຕຸກາໂມ ອຸປຏ຺ຐາຍິກາຍ ເຄຫໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ສາ ອທາຕຸກາມາ ‘ຕຓ຺ຑຸລາ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ຠຓນ຺ຕີ ຕຓ຺ຑຸເລ ອາຫຣິຕຸກາມາ ວິຍ ປຏິວິສ຺ສກຆຣໍ ຄຕາ. ຠິກ຺ຂຸ ອນ຺ໂຕຄພ຺ຠໍ ປວິສິຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ກວາຏໂກເຓ ອຸຈ຺ຉຸໍ, ຠາຊເນ ຄຸຬໍ, ປິຏເກ ໂລຓມຈ຺ຉຜາລໍ, ກຸມ຺ຠິຍໍ ຕຓ຺ຑຸເລ, ຆເຏ ຆຕໍ ທິສ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ຆຣຓີ ‘ຕຓ຺ຑຸລໍ ນາລຕ຺ຖ’ນ຺ຕິ ອາຄຕາ. ເຖໂຣ ‘ອຸປາສິເກ, ອຊ຺ຊ ຠິກ຺ຂາ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’ຕິ ປຏິກຈ຺ເຈວ ນິມິຕ຺ຕໍ ອທ຺ທສ’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ’ຕິ? ‘ກວາຏໂກເຓ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ອຸຈ຺ຉຸໍ ວິຍ ສປ຺ປໍ ອທ຺ທສໍ; ‘ຕໍ ປຫຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຠາຊເນ ຐປິຕໍ ຄຸຬປິຓ຺ຑໍ ວິຍ ປາສາຓໍ ເລຑ຺ຑຸເກນ; ປຫເຏນ ສປ຺ເປນ ກຕໍ, ປິຏເກ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໂລຓມຈ຺ຉຜາລສທິສໍ, ຜຓໍ; ຕສ຺ສ ຕໍ ເລຑ຺ຑຸໍ ຑໍສິຕຸກາມສ຺ສ, ກຸມ຺ຠິຍາ ຕຓ຺ຑຸລສທິເສ ທນ຺ເຕ; ອຖສ຺ສ ກຸປິຕສ຺ສ, ຆເຏ ປກ຺ຂິຕ຺ຕຆຕສທິສໍ, ມຸຂໂຕ ນິກ຺ຂມນ຺ຕໍ ວິສມິສ຺ສກໍ ເຂຬ’ນ຺ຕິ. ສາ ‘ນ ສກ຺ກາ ມຸຓ຺ຑກໍ ວຎ຺ເຈຕຸ’ນ຺ຕິ ອຸຈ຺ຉຸໍ ທຕ຺ວາ ໂອທນໍ ປຈິຕ຺ວາ ຆຕຄຸຬມຈ຺ເຉຫິ ສທ຺ຘິໍ ອທາສີຕິ. ເອວໍ ສມີປໍ ກຕ຺ວາ ຊປ຺ປນໍ ສາມນ຺ຕຊປ຺ປາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປຣິກຖາຕິ ຍຖາ ຕໍ ລຠຕິ ຕຖາ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ກຖນໍ.

໘໖໔. ນິປ຺ເປສິກຕານິທ຺ເທເສ ອກ຺ໂກສນາຕິ ທສຫິ ອກ຺ໂກສວຕ຺ຖູຫິ ອກ຺ໂກສນາ. ວມ຺ຠນາຕິ ປຣິຠວິຕ຺ວາ ກຖນໍ. ຄຣຫນາຕິ ‘ອສ຺ສທ຺ໂຘ ອປ຺ປສນ຺ໂນ’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ໂທສາໂຣປນາ. ອຸກ຺ເຂປນາຕິ ‘ມາ ເອຕໍ ເອຕ຺ຖ ກເຖຖາ’ຕິ ວາຈາຍ ອຸກ຺ຂິປນໍ. ສພ຺ພໂຕຠາເຄນ ສວຕ຺ຖຸກໍ ສເຫຕຸກໍ ກຕ຺ວາ ອຸກ຺ເຂປນາ ສມຸກ຺ເຂປນາ. ອຖວາ ອເທນ຺ຕໍ ‘ອໂຫ ທານປຕີ’ຕິ ເອວໍ ອຸກ຺ຂິປນໍ ອຸກ຺ເຂປນາ. ‘ມຫາທານປຕີ’ຕິ ເອວໍ ສຸຏ຺ຐຸ ອຸກ຺ເຂປນາ ສມຸກ຺ເຂປນາ. ຂິປນາຕິ ‘ກິໍ ອິມສ຺ສ ຊີວິຕໍ ພີຊໂຠຊິໂນ’ຕິ ເອວໍ ອຸປ຺ປຓ຺ຑນາ. ສງ຺ຂິປນາຕິ ‘ກິໍ ອິມໍ ອທາຍໂກຕິ ຠຓຖ ໂຍ ນິຈ຺ຈກາລໍ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ນຕ຺ຖີຕິ ວຈນໍ ເທຕີ’ຕິ ເອວໍ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ອຸປ຺ປຓ຺ຑນາ. ປາປນາຕິ ອທາຍກຕ຺ຕສ຺ສ ອວຓ຺ຓສ຺ສ ວາ ປາປນໍ. ສພ຺ພໂຕຠາເຄນ ປາປນາ ສມ຺ປາປນາ. ອວຓ຺ຓຫາຣິກາຕິ ‘ເອວໍ ເມ ອວຓ຺ຓຠຍາປິ ທສ຺ສຕີ’ຕິ ເຄຫໂຕ ເຄຫໍ, ຄາມໂຕ ຄາມໍ, ຊນປທໂຕ ຊນປທໍ ອວຓ຺ຓຫຣຓໍ. ປຣປິຏ຺ຐິມໍສິກຕາຕິ ປຸຣໂຕ ມຘຸຣໍ ຠຓິຕ຺ວາ ປຣມ຺ມຸເຂ ອວຓ຺ຓຠາສິຕາ. ເອສາ ຫິ ອຠິມຸຂໍ ໂອໂລເກຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສ ປຣມ຺ມຸຂານໍ ປິຏ຺ຐິມໍສຂາທນໍ ວິຍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ປຣປິຏ຺ຐິມໍສິກຕາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ນິປ຺ເປສິກຕາຕິ ອຍໍ ຍສ຺ມາ ເວຬຸເປສິກາ ວິຍ ອພ຺ຠງ຺ຄໍ ປຣສ຺ສ ຄຸຓໍ ນິປ຺ເປເສຕິ ນິປຸຎ຺ຉຕິ, ຍສ຺ມາ ວາ ຄນ຺ຘຊາຕໍ ນິປິສິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘມຄ຺ຄນາ ວິຍ ປຣຄຸເຓ ນິປິສິຕ຺ວາ ວິຈຸຓ຺ເຓຕ຺ວາ ເອສາ ລາຠມຄ຺ຄນາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນິປ຺ເປສິກຕາຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ.

໘໖໕. ລາເຠນ ລາຠໍ ນິຊິຄີສນຕານິທ຺ເທເສ ນິຊິຄີສນຕາຕິ ມຄ຺ຄນາ. ອິໂຕ ລທ຺ຘນ຺ຕິ ອິມມ຺ຫາ ເຄຫາ ລທ຺ຘໍ. ອມຸຕ຺ຣາຕິ ອມຸກມ຺ຫິ ເຄເຫ. ເອຏ຺ຐີຕິ ອິຈ຺ຉນາ. ຄເວຏ຺ຐີຕິ ມຄ຺ຄນາ. ປຣິເຍຏ຺ຐີຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ມຄ຺ຄນາ. ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ລທ຺ຘໍ ລທ຺ຘໍ ຠິກ຺ຂໍ ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣ ກຸລທາຣການໍ ທຕ຺ວາ ອນ຺ເຕ ຂີຣຍາຄຸໍ ລຠິຕ຺ວາ ຄຕຠິກ຺ຂຸວຕ຺ຖຸ ເຈຕ຺ຖ ກເຖຕພ຺ພໍ. ເອສນາຕິອາທີນິ ເອຏ຺ຐີຕິອາທີນໍ ເວວຈນານິ, ຕສ຺ມາ ເອຏ຺ຐີຕິ ເອສນາ, ຄເວຏ຺ຐີຕິ ຄເວສນາ, ປຣິເຍຏ຺ຐີຕິ ປຣິເຍສນາ. ອິຈ຺ເຈວເມຕ຺ຖ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ.

໘໖໖. ເສຍ຺ຍມານນິທ຺ເທເສ ຊາຕິຍາຕິ ຂຕ຺ຕິຍຠາວາທິຊາຕິສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ. ໂຄຕ຺ເຕນາຕິ ໂຄຕມໂຄຕ຺ຕາທິນາ ອຸກ຺ກຏ຺ຐໂຄຕ຺ເຕນ. ໂກລປຸຕ຺ຕິເຍນາຕິ ມຫາກຸລຠາເວນ. ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາຍາຕິ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ນສຣີຣຕາຍ. ສຣີຣຎ຺ຫິ ໂປກ຺ຂຣນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ສ ວຓ຺ຓສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຠິຣູປຠາເວນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຘເນນາຕິອາທີນິ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖາເນວ. ມານໍ ຊປ຺ເປຕີຕິ ເອເຕສຸ ເຍນ ເກນຈິ ວຕ຺ຖຸນາ ‘ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີ’ຕິ ມານໍ ປວຕ຺ເຕຕິ ກໂຣຕິ.

໘໖໗. ສທິສມານນິທ຺ເທເສ ມານໍ ຊປ຺ເປຕີຕິ ເອເຕສຸ ເຍນ ເກນຈິ ວຕ຺ຖຸນາ ‘ສທິໂສຫມສ຺ມີ’ຕິ ມານໍ ປວຕ຺ເຕຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ຖໂຕ ວິເສໂສ. ປາຬິຍໍ ປນ ນານາກຣຓໍ ນຕ຺ຖິ.

໘໖໘. ຫີນມານນິທ຺ເທເສ ໂອມານໍ ຊປ຺ເປຕີຕິ ເຫຏ຺ຐາມານໍ ປວຕ຺ເຕຕິ. ໂອມາໂນຕິ ລາມໂກ ເຫຏ຺ຐາມາໂນ. ໂອມຎ຺ຎນາ ໂອມຎ຺ຎິຕຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາກາຣຠາວນິທ຺ເທໂສ. ຫີຬນາຕິ ຊາຕິອາທີຫິ ອຕ຺ຕຊິຄຸຈ຺ຉນາ. ໂອຫີຬນາຕິ ອຕິເຣກໂຕ ຫີຬນາ. ໂອຫີຬິຕຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕສ຺ເສວ ຠາວນິທ຺ເທໂສ. ອຕ຺ຕຸຎ຺ຎາຕິ ອຕ຺ຕານໍ ຫີນໍ ກຕ຺ວາ ຊານນາ. ອຕ຺ຕາວຎ຺ຎາຕິ ອຕ຺ຕານໍ ອວຊານນາ. ອຕ຺ຕປຣິຠໂວຕິ ຊາຕິອາທິສມ຺ປຕ຺ຕິນາມເມວ ຊາຕາຕິ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຠວິຕ຺ວາ ມຎ຺ຎນາ. ເອວມິເມ ຕໂຍ ມານາ ປຸຄ຺ຄລໍ ອນິສ຺ສາຍ ຊາຕິອາທິວຕ຺ຖຸວເສເນວ ກຖິຕາ. ເຕສຸ ເອເກໂກ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ເສຍ຺ຍສທິສຫີນານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີ’ຕິ ມາໂນ ເສຍ຺ຍສ຺ເສວ ຍາຖາວມາໂນ, ເສສານໍ ອຍາຖາວມາໂນ. ‘ສທິໂສຫມສ຺ມີ’ຕິ ມາໂນ ສທິສສ຺ເສວ ຍາຖາວມາໂນ, ເສສານໍ ອຍາຖາວມາໂນ. ‘ຫີໂນຫມສ຺ມີ’ຕິ ມາໂນ ຫີນສ຺ເສວ ຍາຖາວມາໂນ, ເສສານໍ ອຍາຖາວມາໂນ.

໘໖໙. ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ເສຍ຺ຍສ຺ສ ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີຕິອາທໂຍ ປນ ນວ ມານາ ປຸຄ຺ຄລໍ ນິສ຺ສາຍ ກຖິຕາ. ເຕສຸ ຕໂຍ ຕໂຍ ເອເກກສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ທຫຕີຕິ ຐເປຕິ. ຕໍ ນິສ຺ສາຍາຕິ ຕໍ ເສຍ຺ຍໂຕ ທຫນໍ ນິສ຺ສາຍ. ເອຕ຺ຖ ປນ ເສຍ຺ຍສ຺ສ ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີຕິ ມາໂນ ຣາຊູນຎ຺ເຈວ ປພ຺ພຊິຕານຎ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຣາຊາ ຫິ ‘ຣຏ຺ເຐນ ວາ ຘເນນ ວາ ວາຫເນຫິ ວາ ໂກ ມຍາ ສທິໂສ ອຕ຺ຖີ’ຕິ ເອຕໍ ມານໍ ກໂຣຕິ. ປພ຺ພຊິໂຕປິ ‘ສີລຘຸຕງ຺ຄາທີຫິ ໂກ ມຍາ ສທິໂສ ອຕ຺ຖີ’ຕິ ເອຕໍ ມານໍ ກໂຣຕິ.

໘໗໐. ເສຍ຺ຍສ຺ສ ສທິໂສຫມສ຺ມີຕິ ມາໂນປິ ເອເຕສໍເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຣາຊາ ຫິ ‘ຣຏ຺ເຐນ ວາ ຘເນນ ວາ ວາຫເນຫິ ວາ ອຎ຺ຎຣາຊູຫິ ສທ຺ຘິໍ ມຍ຺ຫໍ ກິໍ ນານາກຣຓ’ນ຺ຕິ ເອຕໍ ມານໍ ກໂຣຕິ. ປພ຺ພຊິໂຕປິ ‘ສີລຘຸຕງ຺ຄາທີຫິ ອຎ຺ເຎນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘິໍ ມຍ຺ຫໍ ກິໍ ນານາກຣຓ’ນ຺ຕິ ເອຕໍ ມານໍ ກໂຣຕິ.

໘໗໑. ເສຍ຺ຍສ຺ສ ຫີໂນຫມສ຺ມີຕິ ມາໂນປິ ເອເຕສໍເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍສ຺ສ ຫິ ຣຎ຺ໂຎ ຣຏ຺ຐໍ ວາ ຘນໍ ວາ ວາຫນານິ ວາ ສມ຺ປນ຺ນານິ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ໂສ ‘ມຍ຺ຫໍ ຣາຊາຕິ ໂວຫາຣສຸຂມຕ຺ຕເມວ; ກິໍ ຣາຊາ ນາມ ອຫ’ນ຺ຕິ ເອຕໍ ມານໍ ກໂຣຕິ. ປພ຺ພຊິໂຕປິ ‘ອປ຺ປລາຠສກ຺ກາໂຣ ອຫໍ. ຘມ຺ມກຖິໂກ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ມຫາເຖໂຣຕິ ກຖາມຕ຺ຕເມວ. ກິໍ ຘມ຺ມກຖິໂກ ນາມາຫໍ, ກິໍ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ນາມາຫໍ, ກິໍ ມຫາເຖໂຣ ນາມາຫໍ ຍສ຺ສ ເມ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ເອຕໍ ມານໍ ກໂຣຕິ.

໘໗໒. ສທິສສ຺ສ ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີຕິ ມານາທໂຍ ອມຈ຺ຈາທີນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອມຈ຺ໂຈ ຫິ ຣຏ຺ຐິໂຍ ວາ ‘ໂຠຄຍານວາຫນາທີຫິ ໂກ ມຍາ ສທິໂສ ອຎ຺ໂຎ ຣາຊປຸຣິໂສ ອຕ຺ຖີ’ຕິ ວາ ‘ມຍ຺ຫໍ ອຎ຺ເຎຫິ ສທ຺ຘິໍ ກິໍ ນານາກຣຓ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ອມຈ຺ໂຈຕິ ນາມມຕ຺ຕເມວ ມຍ຺ຫໍ; ຆາສຈ຺ຉາທນມຕ຺ຕມ຺ປິ ເມ ນຕ຺ຖິ. ກິໍ ອມຈ຺ໂຈ ນາມາຫ’ນ຺ຕິ ເອເຕ ມາເນ ກໂຣຕິ.

໘໗໕. ຫີນສ຺ສ ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີຕິ ມານາທໂຍ ທາສາທີນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ທາໂສ ຫິ ‘ມາຕິໂຕ ວາ ປິຕິໂຕ ວາ ໂກ ມຍາ ສທິໂສ ອຎ຺ໂຎ ທາໂສ ນາມ ອຕ຺ຖິ’ ອຎ຺ເຎ ຊີວິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ກຸຈ຺ຉິເຫຕຸ ທາສາ ນາມ ຊາຕາ. ອຫໍ ປນ ປເວຓີອາຄຕຕ຺ຕາ ເສຍ຺ໂຍ’ຕິ ວາ ‘ປເວຓີອາຄຕຠາເວນ ອຸຠໂຕສຸທ຺ຘິກທາສຕ຺ເຕນ ອສຸກທາເສນ ນາມ ສທ຺ຘິໍ ກິໍ ມຍ຺ຫໍ ນານາກຣຓ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ກຸຈ຺ຉິວເສນາຫໍ ທາສພ຺ຍໍ ອຸປຄໂຕ. ມາຕາປິຕຸໂກຏິຍາ ປນ ເມ ທາສຏ຺ຐານໍ ນຕ຺ຖິ. ກິໍ ທາໂສ ນາມ ອຫ’ນ຺ຕິ ວາ ເອເຕ ມາເນ ກໂຣຕິ. ຍຖາ ຈ ທາໂສ ເອວໍ ປຸກ຺ກຸສຈຓ຺ຑາລາທໂຍປິ ເອເຕ ມາເນ ກໂຣນ຺ຕິເຍວ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ‘ເສຍ຺ຍສ຺ສ ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີ’ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນມາໂນວ ຍາຖາວມາໂນ, ອິຕເຣ ທ຺ເວ ອຍາຖາວມານາ. ຕຖາ ‘ສທິສສ຺ສ ສທິໂສຫມສ຺ມີ’ຕິ ‘ຫີນສ຺ສ ຫີໂນຫມສ຺ມີ’ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນມາໂນວ ຍາຖາວມາໂນ, ອິຕເຣ ທ຺ເວ ອຍາຖາວມານາ. ຕຕ຺ຖ ຍາຖາວມານາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄວຊ຺ຌາ, ອຍາຖາວມານາ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄວຊ຺ຌາ.

໘໗໘. ເອວໍ ສວຕ຺ຖຸເກ ມາເນ ກເຖຕ຺ວາ ອິທານິ ອວຕ຺ຖຸກໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕມານເມວ ທສ຺ເສຕຸໍ ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ມາໂນຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໘໗໙. ອຕິມານນິທ຺ເທເສ ເສຍ຺ຍາທິວເສນ ປຸຄ຺ຄລໍ ອນາມສິຕ຺ວາ ຊາຕິອາທີນໍ ວຕ຺ຖຸວເສເນວ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ. ຕຕ຺ຖ ອຕິມຎ຺ຎຕີຕິ ‘ຊາຕິອາທີຫິ ມຍາ ສທິໂສ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ມຎ຺ຎຕິ.

໘໘໐. ມານາຕິມານນິທ຺ເທເສ ໂຍ ເອວຣູໂປຕິ ໂຍ ເອໂສ ‘ອຍໍ ປຸພ຺ເພ ມຍາ ສທິໂສ, ອິທານິ ອຫໍ ເສຏ຺ໂຐ, ອຫໍ ຫີນຕໂຣ’ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ມາໂນ. ອຍໍ ຠາຣາຕິຠາໂຣ ວິຍ ປຸຣິມໍ ສທິສມານໍ ອຸປາທາຍ ມານາຕິມາໂນຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ເອວມາຫ.

໘໘໑. ໂອມານນິທ຺ເທໂສ ຫີນມານນິທ຺ເທສສທິໂສເຍວ. ເວເນຍ຺ຍວເສນ ປນ ໂສ ‘ຫີໂນຫມສ຺ມີ’ຕິ ມາໂນ ນາມ ວຸຕ຺ໂຕ – ອຍໍ ໂອມາໂນ ນາມ. ອປິເຈຕ຺ຖ ‘ຕ຺ວໍ ຊາຕິມາ, ກາກຊາຕິ ວິຍ ເຕ ຊາຕິ; ຕ຺ວໍ ໂຄຕ຺ຕວາ, ຈຓ຺ຑາລໂຄຕ຺ຕໍ ວິຍ ເຕ ໂຄຕ຺ຕໍ; ຕຸຍ຺ຫໍ ສໂຣ ອຕ຺ຖິ, ກາກສ຺ສໂຣ ວິຍ ເຕ ສໂຣ’ຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕານໍ ເຫຏ຺ຐາ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນວເສນ ອຍໍ ໂອມາໂນຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໘໘໒. ອຘິມານນິທ຺ເທເສ ອປ຺ປຕ຺ເຕ ປຕ຺ຕສຎ຺ຎິຕາຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ອປ຺ປຕ຺ວາ ປຕ຺ຕສຎ຺ຎິຕາຍ. ອກເຕຕິ ຈຕູຫິ ມຄ຺ເຄຫິ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ເຈ ອກເຕເຍວ. ອນຘິຄເຕຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ເມ ອນຘິຄເຕ. ອສຈ຺ຉິກເຕຕິ ອຣຫຕ຺ເຕນ ອປຈ຺ຈກ຺ຂກເຕ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຘິມາໂນຕິ ອຍໍ ອຘິຄຕມາໂນ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ອຍໍ ປນ ກສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ກສ຺ສ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ? ອຣິຍສາວກສ຺ສ ຕາວ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ຫິ ມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພານປຫີນກິເລສາວສິຏ຺ຐກິເລສປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓນ ສຎ຺ຊາຕໂສມນສ຺ໂສ ອຣິຍຄຸຓປຏິເວເຘ ນິກ຺ກງ຺ໂຂ. ຕສ຺ມາ ໂສຕາປນ຺ນາທີນໍ ‘ອຫໍ ສກທາຄາມີ’ຕິອາທິວເສນ ມາໂນ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ທຸສ຺ສີລສ຺ສາປິ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ໂສ ຫິ ອຣິຍຄຸຓາຘິຄເມ ນິຣາໂສວ. ສີລວໂຕປິ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕກມ຺ມຏ຺ຐານສ຺ສ ນິທ຺ທາຣາມຕາທິມນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ປຣິສຸທ຺ຘສີລສ຺ສ ປນ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ນາມຣູປໍ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄເຫນ ວິຕິຓ຺ຓກງ຺ຂສ຺ສ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສນ຺ຕສ຺ສ ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສກສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຈ ສຸທ຺ຘສມຖລາຠີ ວາ ສຸທ຺ຘວິປສ຺ສນາລາຠີ ວາ ອນ຺ຕຣາ ຐເປຕິ. ໂສ ຫິ ທສປິ ວີສມ຺ປິ ຕິໍສມ຺ປິ ວສ຺ສານິ ກິເລສສມຸທາຈາຣໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘ອຫໍ ໂສຕາປນ຺ໂນ’ຕິ ວາ ‘ສກທາຄາມີ’ຕິ ວາ ‘ອນາຄາມີ’ຕິ ວາ ມຎ຺ຎຕິ. ສມຖວິປສ຺ສນາລາຠີ ປນ ອຣຫຕ຺ເຕເຍວ ຐເປຕິ. ຕສ຺ສ ຫິ ສມາຘິພເລນ ກິເລສາ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕາ, ວິປສ຺ສນາພເລນ ສງ຺ຂາຣາ ສຸປຣິຄ຺ຄຫິຕາ. ຕສ຺ມາ ສຏ຺ຐິປິ ວສ຺ສານິ ອສີຕິປິ ວສ຺ສານິ ວສ຺ສສຕມ຺ປິ ກິເລສາ ນ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ; ຂີຓາສວສ຺ເສວ ຈິຕ຺ຕຈາໂຣ ໂຫຕິ. ໂສ ເອວໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ກິເລສສມຸທາຈາຣໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາ ອຏ຺ຐຕ຺ວາວ ‘ອຣຫາ ອຫ’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ອຸຈ຺ຈມາລງ຺ກວາສີ ມຫານາຄຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ, ຫງ຺ກນກວາສີ ມຫາທຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ, ຈິຕ຺ຕລປພ຺ພເຕ ນິງ຺ກໂປຓ຺ຓປຘານຆຣວາສີ ຈູຬສຸມຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ຈ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ເອກວຕ຺ຖຸປຣິທີປນໍ – ຕລງ຺ຄຣວາສີ ຘມ຺ມທິນ຺ນຕ຺ເຖໂຣ ກິຣ ນາມ ເອໂກ ປຠິນ຺ນປຏິສມ຺ຠິໂທ ມຫາຂີຓາສໂວ ມຫໂຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ໂອວາທທາຍໂກ ອໂຫສິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ອຕ຺ຕໂນ ທິວາຏ຺ຐາເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘ກິນ຺ນຸ ໂຂ ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອຸຈ຺ຈຕລິງ຺ກວາສີມຫານາຄຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສມຓກິຈ຺ຈໍ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ໂຕ, ໂນ’ຕິ ອາວຊ຺ຊນ຺ໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊນຠາວເມວສ຺ສ ທິສ຺ວາ ‘ມຍິ ອຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ປຸຖຸຊ຺ຊນກາລກິຣິຍເມວ ກຣິສ຺ສຕີ’ຕິ ຈ ຎຕ຺ວາ ອິທ຺ຘິຍາ ເວຫາສໍ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ທິວາຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ສມີເປ ໂອໂຣຫິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ‘ກິໍ, ອາວຸໂສ ຘມ຺ມທິນ຺ນ, ອກາເລ ອາຄໂຕສີ’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ໂຕ ‘ປຎ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ອາຄໂຕມ຺ຫີ’ຕິ ອາຫ.

ຕໂຕ ‘ປຸຈ຺ຉາວຸໂສ, ຊານມາໂນ ກຖຍິສ຺ສາມີ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຫາສຫສ຺ສໍ ປຸຈ຺ຉິ. ເຖໂຣ ປຸຈ຺ຉິຕປຸຈ຺ຉິຕໍ ປຎ຺ຫໍ ອສຊ຺ຊມາໂນວ ກເຖສິ. ຕໂຕ ‘ອຕິຕິກ຺ຂໍ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ຎາຓໍ. ກທາ ຕຸມ຺ເຫຫິ ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ອຘິຄໂຕ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ‘ອິໂຕ ສຏ຺ຐິວສ຺ສກາເລ, ອາວຸໂສ’ຕິ ອາຫ. ‘ສມາຘິມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ວຬຎ຺ເຊຖາ’ຕິ? ‘ນ ອິທໍ, ອາວຸໂສ, ຠາຣິຍ’ນ຺ຕິ. ‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ເອກໍ ຫຕ຺ຖິໍ ມາເປຖາ’ຕິ. ເຖໂຣ ສພ຺ພເສຕໍ ຫຕ຺ຖິໍ ມາເປສິ. ‘ອິທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຍຖາ ອຍໍ ຫຕ຺ຖີ ອຎ຺ຈິຕກຓ຺ໂຓ ປສາຣິຕນງ຺ຄຸຏ຺ໂຐ ໂສຓ຺ຑໍ ມຸເຂ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເຠຣວໍ ໂກຎ຺ຈນາທໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຠິມຸໂຂ ອາຄຈ຺ຉຕິ ຕຖາ ຕໍ ກໂຣຖາ’ຕິ. ເຖໂຣ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ເວເຄນ ອາຄຈ຺ຉໂຕ ຫຕ຺ຖິສ຺ສ ເຠຣວໍ ອາກາຣໍ ທິສ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ປລາຍິຕຸໍ ອາຣທ຺ໂຘ. ຕເມນໍ ຂີຓາສວຕ຺ເຖໂຣ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ຈີວຣກຓ຺ເຓ ຄເຫຕ຺ວາ ‘ຠນ຺ເຕ, ຂີຓາສວສ຺ສ ສາຣຊ຺ຊໍ ນາມ ໂຫຕີ’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຖຸຊ຺ຊນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘ອວສ຺ສໂຍ ເມ, ອາວຸໂສ ຘມ຺ມທິນ຺ນ, ໂຫຫີ’ຕິ ວຕ຺ວາ ປາທມູເລ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິ. ‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ອວສ຺ສໂຍ ຠວິສ຺ສາມິຈ຺ເຈວາຫໍ ອາຄໂຕ, ມາ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖາ’ຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖສິ. ເຖໂຣ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈງ຺ກມໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ຕຕິເຍ ປທວາເຣ ອຄ຺ຄຜລໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຖໂຣ ກິຣ ໂທສຈຣິໂຕ ອໂຫສິ.

໘໘໓. ອສ຺ມິມານນິທ຺ເທເສ ຣູປໍ ອສ຺ມີຕິ ມາໂນຕິ ‘ອຫໍ ຣູປ’ນ຺ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນມາໂນ. ຉນ຺ໂທຕິ ມານໍ ອນຸຄຕຈ຺ຉນ຺ໂທວ. ຕຖາ ອນຸສໂຍ. ເວທນາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໘໘໔. ມິຈ຺ຉາມານນິທ຺ເທເສ ປາປເກນ ວາ ກມ຺ມາຍຕເນນາຕິ ອາທີສຸ ປາປກໍ ກມ຺ມາຍຕນໍ ນາມ ເກວຏ຺ຏມຈ຺ຉພນ຺ຘເນສາທາທີນໍ ກມ຺ມໍ. ປາປກໍ ສິປ຺ປາຍຕນໍ ນາມ ມຈ຺ຉຊາລຂິປນກຸມິນກຣເຓສຸ ເຈວ ປາສໂອຑ຺ຑນສູລາໂຣປນາທີສຸ ຈ ເຉກຕາ. ປາປກໍ ວິຊ຺ຊາຏ຺ຐານໍ ນາມ ຍາ ກາຈິ ປຣູປຆາຕວິຊ຺ຊາ. ປາປກໍ ສຸຕໍ ນາມ ຠາຣຕຍຸທ຺ຘສີຕາຫຣຓາທິປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ. ປາປກໍ ປຏິຠານໍ ນາມ ທຸພ຺ຠາສິຕຍຸຕ຺ຕໍ ກປ຺ປນາຏກວິລປ຺ປນາທິປຏິຠານໍ. ປາປກໍ ສີລໍ ນາມ ອຊສີລໍ ໂຄສີລໍ. ວຕມ຺ປິ ອຊວຕໂຄວຕເມວ. ປາປິກາ ທິຏ຺ຐິ ປນ ທ຺ວາສຏ຺ຐິຍາ ທິຏ຺ຐິຄເຕສຸ ຍາ ກາຈິ ທິຏ຺ຐິ.

໘໘໕. ຎາຕິວິຕກ຺ກນິທ຺ເທສາທີສຸ ‘ມຍ຺ຫໍ ຎາຕໂຍ ສຸຂຊີວິໂນ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍຸຕ຺ຕາ’ຕິ ເອວໍ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓສນ຺ນິສ຺ສິເຕນ ເຄຫສິຕເປເມນ ຎາຕເກ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນວິຕກ຺ໂກວ ຎາຕິວິຕກ຺ໂກ ນາມ. ‘ຂຍໍ ຄຕາ ວຍໍ ຄຕາ ສທ຺ຘາ ປສນ຺ນາ’ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ໂຕ ປນ ຎາຕິວິຕກ຺ໂກ ນາມ ນ ໂຫຕິ.

໘໘໖. ‘ອມ຺ຫາກໍ ຊນປໂທ ສຸຠິກ຺ໂຂ ສມ຺ປນ຺ນສສ຺ໂສ’ຕິ ຕຸຏ຺ຐມານສ຺ສ ເຄຫສິຕເປມວເສເນວ ອຸປ຺ປນ຺ນວິຕກ຺ໂກ ຊນປທວິຕກ຺ໂກ ນາມ. ‘ອມ຺ຫາກໍ ຊນປເທ ມນຸສ຺ສາ ສທ຺ຘາ ປສນ຺ນາ ຂຍໍ ຄຕາ ວຍໍ ຄຕາ’ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ໂຕ ປນ ຊນປທວິຕກ຺ໂກ ນາມ ນ ໂຫຕິ.

໘໘໗. ອມຣຕ຺ຖາຍ ວິຕກ຺ໂກ, ອມໂຣ ວາ ວິຕກ຺ໂກຕິ ອມຣວິຕກ຺ໂກ. ຕຕ຺ຖ ‘ອຸກ຺ກຸຏິກປ຺ປຘານາທີຫິ ທຸກ຺ເຂ ນິຊ຺ຊິຓ຺ເຓ ສມ຺ປຣາເຍ ອຕ຺ຕາ ສຸຂີ ໂຫຕິ ອມໂຣ’ຕິ ທຸກ຺ກຣກາຣິກໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຕາຍ ທຸກ຺ກຣກາຣິກາຍ ປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ວິຕກ຺ໂກ ອມຣຕ຺ຖາຍ ວິຕກ຺ໂກ ນາມ. ທິຏ຺ຐິຄຕິໂກ ປນ ‘ສສ຺ສຕໍ ວເທສີ’ຕິອາທີນິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘ເອວນ຺ຕິປິ ເມ ໂນ, ຕຖາຕິປິ ເມ ໂນ’ ອຎ຺ຎຖາຕິປິ ເມ ໂນ, ໂນຕິປິ ເມ ໂນ, ໂນ ໂນຕິປິ ເມ ໂນ’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໖໒) ວິກ຺ເຂປໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ໂສ ທິຏ຺ຐິຄຕປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ວິຕກ຺ໂກ. ຍຖາ ອມໂຣ ນາມ ມຈ຺ໂຉ ອຸທເກ ຄເຫຕ຺ວາ ມາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ຘາວຕິ, ຄາຫໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ; ເອວເມວ ເອກສ຺ມິໍ ປກ຺ເຂ ອສຓ຺ຐຫນໂຕ ນ ມຣຕີຕິ ອມໂຣ ນາມ ໂຫຕິ. ຕໍ ທຸວິຘມ຺ປິ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອມຣວິຕກ຺ໂກຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໘໘໘. ປຣານຸທ຺ທຍຕາປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕຕິ ອນຸທ຺ທຍຕາປຕິຣູປເກນ ເຄຫສິຕເປເມນ ປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ. ສຫນນ຺ທີຕິອາທີສຸ ອຸປຏ຺ຐາເກສຸ ນນ຺ທນ຺ເຕສຸ ໂສຈນ຺ເຕສຸ ຈ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ທິຄຸຓໍ ນນ຺ທຕິ, ທິຄຸຓໍ ໂສຈຕິ; ເຕສຸ ສຸຂິເຕສຸ ທິຄຸຓໍ ສຸຂິໂຕ ໂຫຕິ, ທຸກ຺ຂິເຕສຸ ທິຄຸຓໍ ທຸກ຺ຂິໂຕ ໂຫຕິ. ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ກິຈ຺ຈກຣຓີເຍສູຕິ ເຕສຸ ມຫນ຺ເຕສຸ ວາ ຂຸທ຺ທເກສຸ ວາ ກມ຺ເມສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ. ອຕ຺ຕນາ ວາ ໂຍຄໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ຕານິ ຕານິ ກິຈ຺ຈານິ ສາເຘນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ວີຕິກ຺ກມຕິ, ສລ຺ເລຂໍ ໂກເປຕິ. ໂຍ ຕຕ຺ຖາຕິ ໂຍ ຕສ຺ມິໍ ສໍສຏ຺ຐວິຫາເຣ, ຕສ຺ມິໍ ວາ ໂຍຄາປຊ຺ຊເນ ເຄຫສິໂຕ ວິຕກ຺ໂກ – ອຍໍ ປຣານຸທ຺ທຍຕາປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ວິຕກ຺ໂກ ນາມ.

໘໘໙. ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕຕິ ຈີວຣາທິລາເຠນ ເຈວ ສກ຺ກາເຣນ ຈ ກິຕ຺ຕິສທ຺ເທນ ຈ ສທ຺ຘິໍ ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນ ປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ.

໘໙໐. ອນວຎ຺ຎຕ຺ຕິປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕຕິ ‘ອໂຫ ວຕ ມໍ ປເຣ ນ ອວຊາເນຍ຺ຍຸໍ, ນ ໂປເຖຕ຺ວາ ວິເຫເຐຕ຺ວາ ກເຖຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອນວຎ຺ຎາຕຠາວປຕ຺ຖນາຍ ສທ຺ຘິໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນວິຕກ຺ໂກ. ໂຍ ຕຕ຺ຖ ເຄຫສິໂຕຕິ ໂຍ ຕສ຺ມິໍ ‘ມາ ມໍ ປເຣ ອວຊານິໍສູ’ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຈິຕ຺ເຕ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓສງ຺ຂາຕເຄຫນິສ຺ສິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນວິຕກ຺ໂກ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປາກຏເມວາຕິ.

ເອກກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ.

(໒.) ທຸກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໘໙໑. ທຸເກສຸ ໂກຘນິທ຺ເທສາທໂຍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ເຫຏ຺ຐາ ອນາຄເຕສຸ ປນ ອຸປນາຫນິທ຺ເທສາທີສຸ ປຸພ຺ພກາລໍ ໂກຘໍ ອຸປນຍ຺ຫຕີຕິ ອປຣກາລໂກໂຘ ອຸປນາໂຫ ນາມ. ອຸປນຍ຺ຫນາກາໂຣ ອຸປນຍ຺ຫນາ. ອຸປນຍ຺ຫິຕສ຺ສ ຠາໂວ ອຸປນຍ຺ຫິຕຕ຺ຕໍ. ອຏ຺ຐປນາຕິ ປຐມຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອນນ຺ຕຣຏ຺ຐປນາ ມຣິຍາທຏ຺ຐປນາ ວາ. ຐປນາຕິ ປກຕິຐປນາ. ສຓ຺ຐປນາຕິ ສພ຺ພໂຕຠາເຄນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາຆາຕຏ຺ຐປນາ. ອນຸສໍສນ຺ທນາຕິ ປຐມຸປ຺ປນ຺ເນນ ໂກເຘນ ສທ຺ຘິໍ ອນ຺ຕຣໍ ອທສ຺ເສຕ຺ວາ ເອກີຠາວກຣຓາ. ອນຸປ຺ປພນ຺ຘນາຕິ ປຸຣິເມນ ສທ຺ຘິໍ ປຈ຺ຉິມສ຺ສ ຆຏນາ. ທຬ຺ຫີກມ຺ມນ຺ຕິ ຖິຣກຣຓໍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຍໍ ອຸປນນ຺ຘນລກ຺ຂໂຓ ເວຣໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊນຣໂສ ອຸປນາໂຫຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ; ເຍນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ເວຣໍ ນິສ຺ສຊ຺ຊິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ; ‘ເອວໍ ນາມ ມໍ ເອສ ວຕ຺ຕຸໍ ອນນຸຈ຺ຉວິໂກ’ຕິ ອປຣາປຣໍ ອນຸພນ຺ຘຕິ; ອາທິຕ຺ຕປູຕິອລາຕໍ ວິຍ ຊລເຕວ; ໂຘວິຍມານໍ ອຈ຺ຉຈມ຺ມໍ ວິຍ, ວສາເຕລມກ຺ຂິຕປິໂລຕິກາ ວິຍ ຈ ນ ປຣິສຸຊ຺ຌຕິ.

໘໙໒. ມກ຺ຂນຠາວວເສນ ມກ຺ໂຂ; ປຣຄຸຓມກ຺ຂນາຍ ປວຕ຺ເຕນ຺ໂຕປິ ອຕ຺ຕໂນ ກາຣຓໍ, ຄູຖປຫຣຓກໍ ຄູໂຖ ວິຍ, ປຐມຕຣໍ ມກ຺ເຂຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໂຕ ປຣາ ທ຺ເວ ອາກາຣຠາວນິທ຺ເທສາ. ນິຏ຺ຐຸຣຠາໂວ ນິຏ຺ຐຸຣິຍໍ; ‘ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ເອຕ຺ຕກມ຺ປິ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ເຂຬປາຕນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິຏ຺ຐຸຣິຍກມ຺ມນ຺ຕິ ນິຏ຺ຐຸຣິຍກຣຓໍ. ຄຫຏ຺ໂຐ ວາ ຫິ ຄຫຏ຺ຐໍ, ຠິກ຺ຂຸ ວາ ຠິກ຺ຂຸໍ ນິສ຺ສາຍ ວສນ຺ໂຕ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກເນວ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ເອຕ຺ຕກມ຺ປິ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ເຂຬໍ ປາເຕຕ຺ວາ ປາເທນ ມທ຺ທນ຺ໂຕ ວິຍ ນິຏ຺ຐຸຣິຍໍ ນາມ ກໂຣຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ກມ຺ມໍ ນິຏ຺ຐຸຣິຍກມ຺ມນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ລກ຺ຂຓາທິໂຕ ປເນສ ປຣຄຸຓມກ຺ຂນລກ຺ຂໂຓ ມກ຺ໂຂ, ເຕສໍ ວິນາສນຣໂສ, ປເຣນ ສຸກຕານໍ ກິຣິຍານໍ ອວຈ຺ຉາທນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ.

ປຬາສຕີຕິ ປຬາໂສ; ປຣສ຺ສ ຄຸເຓ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸເຓຫິ ສມໍ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຬາສສ຺ສ ອາຍນາ ປຬາສາຍນາ. ປຬາໂສ ຈ ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ຊຍາຫຣຓໂຕ ອາຫາໂຣ ຈາຕິ ປຬາສາຫາໂຣ. ວິວາທຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວິວາທກາຣຓໍ. ຍຸຄຄ຺ຄາໂຫຕິ ສມຘຸຣຄ຺ຄຫຓໍ. ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄຕິ ອຕ຺ຕນາ ຄຫິຕສ຺ສ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊນໍ. ລກ຺ຂຓາທິໂຕ ປເນສ ຍຸຄຄ຺ຄາຫລກ຺ຂໂຓ ປຬາໂສ, ປຣຄຸເຓຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຓານໍ ສມກຣຓຣໂສ, ປເຣສໍ ຄຸຓປ຺ປມາເຓນ ອຸປຏ຺ຐານປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ປຬາສີ ຫິ ປຸຄ຺ຄໂລ ທຸຕິຍສ຺ສ ຘຸຣໍ ນ ເທຕິ, ສມໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ສາກຈ຺ຉມຓ຺ຑເລ ອຎ຺ເຎນ ຠິກ຺ຂຸນາ ພຫູສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ ຈ ກາຣເຓສຸ ຈ ອາຠເຕສຸປິ ‘ຕວ ຈ ມມ ຈ ວາເທ ກິໍ ນາມ ນານາກຣຓໍ? ນນຸ ມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ນສຸວຓ຺ຓໍ ວິຍ ເອກສທິສເມວ ອມ຺ຫາກໍ ວຈນ’ນ຺ຕິ ວທຕິ. ອິສ຺ສາມຈ຺ຉຣິຍນິທ຺ເທສາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາ ເອວ.

໘໙໔. ມາຍານິທ຺ເທເສ ວາຈໍ ຠາສຕີຕິ ຊານໍເຍວ ‘ປຓ຺ຓຕ຺ຕິໍ ວີຕິກ຺ກມນ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ຠາຣິຍໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ອມ຺ຫາກໍ ປນ ວີຕິກ຺ກມຏ຺ຐານໍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ອຸປສນ຺ໂຕ ວິຍ ຠາສຕິ. ກາເຍນ ປຣກ຺ກມຕີຕິ ‘ມຍາ ກຕໍ ອິທໍ ປາປກມ຺ມໍ ມາ ເກຈິ ຊານິໍສູ’ຕິ ກາເຍນ ວຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິ. ວິຊ຺ຊມານໂທສປຏິຈ຺ຉາທນໂຕ ຈກ຺ຂຸໂມຫນມາຍາ ວິຍາຕິ ມາຍາ. ມາຍາວິໂນ ຠາໂວ ມາຍາວິຕາ. ກຕ຺ວາ ປາປໍ ປຸນ ປຏິຈ຺ຉາທນໂຕ ອຕິຈ຺ຈ ອາສຣນ຺ຕິ ເອຕາຍ ສຕ຺ຕາຕິ ອຈ຺ຈາສຣາ. ກາຍວາຈາກິຣິຍາຫິ ອຎ຺ຎຖາ ທສ຺ສນໂຕ ວຎ຺ເຈຕີຕິ ວຎ຺ຈນາ. ເອຕາຍ ສຕ຺ຕາ ນິກໂຣນ຺ຕີຕິ ນິກຕິ; ມິຈ຺ຉາກໂຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘ນາຫໍ ເອວໍ ກໂຣມີ’ຕິ ປາປານໍ ວິກ຺ຂິປນໂຕ ວິກິຣຓາ. ‘ນາຫໍ ເອວໍ ກໂຣມີ’ຕິ ປຣິວຊ຺ຊນໂຕ ປຣິຫຣຓາ. ກາຍາທີຫິ ສໍວຣຓໂຕ ຄູຫນາ. ສພ຺ພໂຕຠາເຄນ ຄູຫນາ ປຣິຄູຫນາ. ຕິຓປຓ຺ເຓຫິ ວິຍ ຄູຖໍ ກາຍວຈີກມ຺ເມຫິ ປາປໍ ຉາເທຕີຕິ ຉາທນາ. ສພ຺ພໂຕຠາເຄນ ຉາທນາ ປຏິຈ຺ຉາທນາ. ນ ອຸຕ຺ຕານໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕີຕິ ອນຸຕ຺ຕານີກມ຺ມໍ. ນ ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕີຕິ ອນາວິກມ຺ມໍ. ສຸຏ຺ຐຸ ຉາທນາ ໂວຈ຺ຉາທນາ. ກຕປຏິຈ຺ຉາທນວເສນ ປຸນປິ ປາປສ຺ສ ກຣຓໂຕ ປາປກິຣິຍາ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຍໍ ກຕປຏິຈ຺ຉາທນລກ຺ຂຓາ ມາຍາ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ; ຍາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ຠສ຺ມາປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ ວິຍ ອງ຺ຄາໂຣ, ອຸທກປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ ວິຍ ຂາຓຸ, ປິໂລຕິກາປລິເວຐິຕໍ ວິຍ ຈ ສຕ຺ຖໍ ໂຫຕິ.

ສາເຐຍ຺ຍນິທ຺ເທເສ ສໂຐຕິ ອສນ຺ຕຄຸຓປຣິທີປນໂຕ ນ ສມ຺ມາ ຠາສິຕາ. ສພ຺ພໂຕຠາເຄນ ສໂຐ ປຣິສໂຐ. ຍໍ ຕຕ຺ຖາຕິ ຍໍ ຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ. ສຐນ຺ຕິ ອສນ຺ຕຄຸຓທີປນໍ ເກຣາຏິຍໍ. ສຐຕາຕິ ສຐາກາໂຣ. ກກ຺ກຣຕາຕິ ປທຸມນາລິສ຺ສ ວິຍ ອປຣາມສນກ຺ຂໂມ ຂຣຜຣຸສຠາໂວ. ກກ຺ກຣິຍນ຺ຕິປິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ປຣິກ຺ຂຕ຺ຕຕາ ປາຣິກ຺ຂຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ປທທ຺ວເຍນ ນິຂຓິຕ຺ວາ ຐປິຕໍ ວິຍ ທຬ຺ຫເກຣາຏິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອິທໍ ອຕ຺ຕໂນ ອວິຊ຺ຊມານຄຸຓປ຺ປກາສນລກ຺ຂຓໍ ສາເຐຍ຺ຍໍ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ; ເຍນ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ກຸຈ຺ຉິໍ ວາ ປິຏ຺ຐິໍ ວາ ຊານິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ.

ວາເມນ ສູກໂຣ ໂຫຕິ, ທກ຺ຂິເຓນ ອຊາມິໂຄ;

ສເຣນ ເນລໂກ ໂຫຕິ, ວິສາເຓນ ຊຣຄ຺ຄໂວຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ຕຍກ຺ຂສູກຣສທິໂສ ໂຫຕິ. ອວິຊ຺ຊາທິນິທ຺ເທສາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາ ເອວ.

໙໐໒. ອນຊ຺ຊວນິທ຺ເທເສ ອນຊ຺ຊໂວຕິ ອນຸຊຸຕາກາໂຣ. ອນຊ຺ຊວຠາໂວ ອນຊ຺ຊວຕາ. ຊິມ຺ຫຕາຕິ ຈນ຺ທວງ຺ກຕາ. ວງ຺ກຕາຕິ ໂຄມຸຕ຺ຕວງ຺ກຕາ. ກຸຏິລຕາຕິ ນງ຺ຄລໂກຏິວງ຺ກຕາ. ສພ຺ເພຫິປິ ອິເມຫິ ປເທຫິ ກາຍວຈີຈິຕ຺ຕວງ຺ກຕາວ ກຖິຕາ.

ອມທ຺ທວນິທ຺ເທເສ ນ ມຸທຸຠາໂວ ອມຸທຸຕາ. ອມທ຺ທວາກາໂຣ ອມທ຺ທວຕາ. ກກ຺ຂຬຠາໂວ ກກ຺ຂຬິຍໍ. ມທ຺ທວກຣສ຺ສ ສິເນຫສ຺ສ ອຠາວໂຕ ຜຣຸສຠາໂວ ຜາຣຸສິຍໍ. ອນີຈວຸຕ຺ຕິຕາຍ ອຸຊຸກເມວ ຐິຕຈິຕ຺ຕຠາໂວ ອຸຊຸຈິຕ຺ຕຕາ. ປຸນ ອມຸທຸຕາຄຫຓໍ ຕສ຺ສາ ວິເສສນຕ຺ຖໍ ‘ອມຸທຸຕາສງ຺ຂາຕາ ອຸຊຸຈິຕ຺ຕຕາ, ນ ອຊ຺ຊວສງ຺ຂາຕາ ອຸຊຸຈິຕ຺ຕຕາ’ຕິ.

໙໐໓. ອກ຺ຂນ຺ຕິນິທ຺ເທສາທໂຍ ຂນ຺ຕິນິທ຺ເທສາທິປຏິປກ຺ຂໂຕ ເວທິຕພ຺ພາ.

໙໐໘. ສໍໂຍຊນນິທ຺ເທເສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕນ຺ຕິ ກາມຠໂວ. ພຫິທ຺ຘາຕິ ຣູປາຣູປຠໂວ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ສຕ຺ຕາ ກາມຠເວ ອປ຺ປໍ ກາລໍ ວສນ຺ຕິ ກປ຺ປສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖເມວ ໂກຏ຺ຐາສໍ, ອິຕເຣສຸ ຕີສຸ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ກາມຠໂວ ສຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ ຕຸຈ຺ໂຉ, ຣູປາຣູປຠເວ ພຫຸໍ ກາລໍ ວສນ຺ຕິ, ຕຖາປິ ເນສໍ ຍສ຺ມາ ກາມຠເວ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິໂຍ ພຫຸກາ ໂຫນ຺ຕິ, ອປ຺ປາ ຣູປາຣູປຠເວສຸ, ຍຕ຺ຖ ຈ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິໂຍ ພຫຸກາ ຕຕ຺ຖ ອາລໂຍປິ ປຕ຺ຖນາປິ ອຠິລາໂສປິ ພຫຸ ໂຫຕິ, ຍຕ຺ຖ ອປ຺ປາ ຕຕ຺ຖ ອປ຺ໂປ, ຕສ຺ມາ ກາມຠໂວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ນາມ ຊາໂຕ, ຣູປາຣູປຠວາ ພຫິທ຺ຘາ ນາມ. ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສງ຺ຂາເຕ ກາມຠເວ ພນ຺ຘນໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສໍໂຍຊນໍ ນາມ, ພຫິທ຺ຘາສງ຺ຂາເຕສຸ ຣູປາຣູປຠເວສຸ ພນ຺ຘນໍ ພຫິທ຺ຘາສໍໂຍຊນໍ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ເອເກກໍ ປຎ຺ຈປຎ຺ຈວິຘໍ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຎ຺ໂຈຣມ຺ຠາຄິຍານິ ປຎ຺ຈຸທ຺ຘມ຺ຠາຄິຍານີ’’ຕິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວຈນຕ຺ໂຖ – ໂອຣໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ກາມຘາຕຸ, ຕຕ຺ຖ ອຸປປຕ຺ຕິນິປ຺ຜາທນໂຕ ຕໍ ໂອຣໍ ຠຊນ຺ຕີຕິ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານິ. ອຸທ຺ຘໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຣູປາຣູປຘາຕຸ, ຕຕ຺ຖ ອຸປປຕ຺ຕິນິປ຺ຜາທນໂຕ ຕໍ ອຸທ຺ຘໍ ຠຊນ຺ຕີຕິ ອຸທ຺ຘມ຺ຠາຄິຍານີຕິ.

ທຸກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ.

(໓.) ຕິກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໙໐໙. ຕິກນິທ຺ເທເສ ຕີຫິ ອກຸສລມູເລຫິ ວຏ຺ຏມູລສມຸທາຈາໂຣ ກຖິໂຕ. ອກຸສລວິຕກ຺ກາທີສຸ ວິຕກ຺ກນວເສນ ວິຕກ຺ໂກ, ສຎ຺ຊານນວເສນ ສຎ຺ຎາ, ສຠາວຏ຺ເຐນ ຘາຕູຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ທຸຈ຺ຈຣິຕນິທ຺ເທເສ ປຐມນໂຍ ກມ຺ມປຖວເສນ ວິຠຕ຺ໂຕ, ທຸຕິໂຍ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກກມ຺ມວເສນ, ຕຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕເຈຕນາວເສເນວ.

໙໑໔. ອາສວນິທ຺ເທເສ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຣິຍາເຍນ ຕໂຍວ ອາສວາ ກຖິຕາ.

໙໑໙. ເອສນານິທ຺ເທເສ ສງ຺ເຂປໂຕ ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ກາເມສນາຕິ ອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ໂຕ ກາມຄເວສນຣາໂຄ ກາເມສນາ. ໂຍ ຠເວສຸ ຠວຈ຺ຉນ຺ໂທຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ໂຕ ຠວຄເວສນຣາໂຄ ຠເວສນາ. ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐິຄຕິກສມ຺ມຕສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ຄເວສນາ ທິຏ຺ຐິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍສນາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຍສ຺ມາ ຈ ນ ເກວລໍ ຣາຄທິຏ຺ຐິໂຍ ເອວ ເອສນາ, ຕເທກຏ຺ຐໍ ປນ ກມ຺ມມ຺ປິ ເອສນາ ເອວ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ທຸຕິຍນໂຍ ວິຠຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖ ຕເທກຏ຺ຐນ຺ຕິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕກຏ຺ຐໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ກາມຣາເຄກຏ຺ຐໍ ກາມາວຈຣສຕ຺ຕານເມວ ປວຕ຺ຕຕິ; ຠວຣາເຄກຏ຺ຐໍ ປນ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມານໍ. ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ຈງ຺ກມນ຺ຕານໍ ຌານງ຺ຄານໍ ອສ຺ສາທນກາເລ ອກຸສລກາຍກມ຺ມໍ ໂຫຕິ, ‘ອໂຫ ສຸຂໍ ອໂຫ ສຸຂ’ນ຺ຕິ ວາຈໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອສ຺ສາທນກາເລ ວຈີກມ຺ມໍ, ກາຍງ຺ຄວາຈງ຺ຄານິ ອໂຈເປຕ຺ວາ ມນສາວ ອສ຺ສາທນກາເລ ມໂນກມ຺ມໍ. ອນ຺ຕຄ຺ຄາຫິກທິຏ຺ຐິວເສນ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ທິຏ຺ຐິຄຕິການໍ ຈງ຺ກມນາທິວເສນ ຕານິ ໂຫນ຺ຕິເຍວ.

໙໒໐. ວິຘານິທ຺ເທເສ ‘‘ກຖໍວິຘໍ ສີລວນ຺ຕໍ ວທນ຺ຕິ, ກຖໍວິຘໍ ປຎ຺ຎວນ຺ຕໍ ວທນ຺ຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໑.໙໕) ອາກາຣສຓ຺ຐານໍ ວິຘາ ນາມ. ‘‘ເອກວິເຘນ ຎາຓວຕ຺ຖູ’’ຕິອາທີສຸ (ວິຠ. ໗໕໑) ໂກຏ຺ຐາໂສ. ‘‘ວິຘາສຸ ນ ວິກມ຺ປຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ເຖຣຄາ. ໑໐໗໙) ມາໂນ. ອິຘາປິ ມາໂນວ ວິຘາ ນາມ. ໂສ ຫິ ເສຍ຺ຍາທິວເສນ ວິທຫນໂຕ ວິຘາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຐປນຏ຺ເຐນ ວາ ວິຘາ. ຕສ຺ມາ ‘ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີ’ຕິ ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ມານວິຘາ ມານຐປນາ ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີຕິ ວິຘາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເສສປທທ຺ວເຍສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໙໒໑. ຠຍນິທ຺ເທເສ ຊາຕິໍ ປຏິຈ຺ຈ ຠຍນ຺ຕິ ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປນ຺ນຠຍໍ. ຠຍານກນ຺ຕິ ອາກາຣນິທ຺ເທໂສ. ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕນ຺ຕິ ຠຍວເສນ ຄຕ຺ຕຈລນໍ. ໂລມຫໍໂສຕິ ໂລມານໍ ຫໍສນໍ, ອຸທ຺ຘຄ຺ຄຠາໂວ. ອິມິນາ ປທທ຺ວເຍນ ກິຈ຺ຈໂຕ ຠຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸນ ເຈຕໂສ ອຸຕ຺ຣາໂສຕິ ສຠາວໂຕ ທສ຺ສິຕໍ.

໙໒໒. ຕມນິທ຺ເທເສ ວິຈິກິຈ຺ຉາສີເສນ ອວິຊ຺ຊາ ກຖິຕາ. ‘‘ຕມນ຺ຘກາໂຣ ສມ຺ໂມໂຫ, ອວິຊ຺ໂຊໂຆ ມຫພ຺ຠໂຍ’’ຕິ ວຈນໂຕ ຫິ ອວິຊ຺ຊາ ຕໂມ ນາມ. ຕິຓ຺ຓໍ ປນ ອທ຺ຘານໍ ວເສນ ເທສນາສຸຂຕາຍ ວິຈິກິຈ຺ຉາສີເສນ ເທສນາ ກຕາ. ຕຕ຺ຖ ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ອຕີເຕ ຂຕ຺ຕິໂຍ ອໂຫສິໍ ອຸທາຫຸ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເວສ຺ໂສ ສຸທ຺ໂທ ກາໂຬ ໂອທາໂຕ ຣສ຺ໂສ ທີໂຆ’ຕິ ກງ຺ຂນ຺ໂຕ ອຕີຕໍ ອທ຺ຘານໍ ອາຣພ຺ຠ ກງ຺ຂຕິ ນາມ. ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ອນາຄເຕ ຂຕ຺ຕິໂຍ ຠວິສ຺ສາມິ ອຸທາຫຸ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເວສ຺ໂສ…ເປ… ທີໂຆ’ຕິ ກງ຺ຂນ຺ໂຕ ອນາຄຕໍ ອທ຺ຘານໍ ອາຣພ຺ຠ ກງ຺ຂຕິ ນາມ. ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ເອຕຣຫິ ຂຕ຺ຕິໂຍ ອຸທາຫຸ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເວສ຺ໂສ ສຸທ຺ໂທ; ກິໍ ວາ ອຫໍ ຣູປໍ ອຸທາຫຸ ເວທນາ ສຎ຺ຎາ ສງ຺ຂາຣາ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ກງ຺ຂນ຺ໂຕ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອທ຺ຘານໍ ອາຣພ຺ຠ ກງ຺ຂຕິ ນາມ.

ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ຂຕ຺ຕິໂຍ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຂຕ຺ຕິຍຠາວໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຠາວໍ, ເວສ຺ໂສ ວາ ເວສ຺ສຠາວໍ, ສຸທ຺ໂທ ວາ ສຸທ຺ທຠາວໍ ອຊານນໂກ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຊີວລທ຺ຘິໂກ ປນ ສຕ຺ໂຕ ຂຕ຺ຕິຍຊີວາທີນໍ ວຓ຺ຓາທິເຠທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘ກີທິໂສ ນຸ ໂຂ ອມ຺ຫາກໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຊີໂວ – ກິໍ ນຸ ໂຂ ນີລໂກ ອຸທາຫຸ ປີຕໂກ ໂລຫິຕໂກ ໂອທາໂຕ ຈຕຸຣໍໂສ ຉຬໍໂສ ອຏ຺ຐໍໂສ’ຕິ ກງ຺ຂນ຺ໂຕ ເອວໍ ກງ຺ຂຕິ ນາມ.

໙໒໓. ຕິຕ຺ຖາຍຕນານີຕິ ຕິຕ຺ຖຠູຕານິ ອາຍຕນານິ, ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ວາ ອາຍຕນານິ. ຕຕ຺ຖ ຕິຕ຺ຖໍ ນາມ ທ຺ວາສຏ຺ຐິ ທິຏ຺ຐິໂຍ. ຕິຕ຺ຖິຍາ ນາມ ເຍສໍ ຕາ ທິຏ຺ຐິໂຍ ຣຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ຂມນ຺ຕິ. ອາຍຕນຏ຺ໂຐ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ສພ຺ເພປິ ທິຏ຺ຐິຄຕິກາ ສຎ຺ຊາຍມານາ ອິເມສຸເຍວ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ສຎ຺ຊາຍນ຺ຕິ, ສໂມສຣມານາປິ ເອເຕສຸເຍວ ສໂມສຣນ຺ຕິ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ, ທິຏ຺ຐິຄຕິກຠາເວ ຈ ເນສໍ ເອຕານິເຍວ ກາຣຓານິ, ຕສ຺ມາ ຕິຕ຺ຖານິ ຈ ຕານິ ສຎ຺ຊາຕານີຕິອາທິນາ ອຕ຺ເຖນ ອາຍຕນານິ ຈາຕິ ຕິຕ຺ຖາຍຕນານິ; ເຕເນວຕ຺ເຖນ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ອາຍຕນານີຕິປິ ຕິຕ຺ຖາຍຕນານິ. ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລຕິ ສຕ຺ໂຕ. ກາມຎ຺ຈ ປຸຣິໂສຕິປິ ປຸຄ຺ຄໂລຕິປິ ວຸຕ຺ເຕ ສຕ຺ໂຕເຍວ ວຸຕ຺ໂຕ, ອຍໍ ປນ ສມ຺ມຸຕິກຖາ ນາມ ໂຍ ຍຖາ ຊານາຕິ ຕສ຺ສ ຕຖາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຏິສໍເວເທຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຊານາຕິ, ປຏິສໍວິທິຕໍ ກໂຣຕິ ອນຸຠວຕິ ວາ. ປຸພ຺ເພກຕເຫຕູຕິ ປຸພ຺ເພ ກຕກາຣຓາ, ປຸພ຺ເພ ກຕກມ຺ມປຈ຺ຈເຍເນວ ປຏິສໍເວເທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍໍ ນິຄຓ຺ຐສມໂຍ. ເອວໍວາທິໂນ ປນ ເຕ ກມ຺ມເວທນຎ຺ຈ ກິຣິຍເວທນຎ຺ຈ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເອກໍ ວິປາກເວທນເມວ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ປິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາທີສຸ (ມຫານິ. ໕) ຈ ອຏ຺ຐສຸ ອາພາເຘສຸ ສຕ຺ຕ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐມໍເຍວ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍາທີສຸ ຈ ຕີສຸ ກມ຺ເມສຸ ທ຺ເວ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເອກໍ ອປຣາປຣິຍເວທນີຍເມວ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ກຸສລາກຸສລວິປາກກິຣິຍສງ຺ຂາຕາສຸ ຈ ຈຕູສຸ ເຈຕນາສຸ ວິປາກເຈຕນໍເຍວ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານເຫຕູຕິ ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານກາຣຓາ; ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ວາ ປຊາປຕິນາ ວາ ອິສ຺ສເຣນ ນິມ຺ມິຕຕ຺ຕາ ປຏິສໍເວເທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສມໂຍ. ອຍຎ຺ຫິ ເນສໍ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ອິມາ ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ອຕ຺ຕນາ ກຕມູລເກນ ວາ ອາຓຕ຺ຕິມູລເກນ ວາ ປຸພ຺ເພ ກເຕນ ວາ ອເຫຕຸອປ຺ປຈ຺ຈຍາ ວາ ປຏິສໍເວເທຕຸໍ ນາມ ນ ສກ຺ກາ; ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານກາຣຓາ ເອວ ປນ ອິມາ ປຏິສໍເວເທຕີຕິ. ເອວໍວາທິໂນ ປເນເຕ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ເຕສຸ ອຏ຺ຐສຸ ອາພາເຘສຸ ເອກມ຺ປິ ອສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ປຏິພາຫນ຺ຕິ. ຕຖາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍາທີສຸປິ ສພ຺ພໂກຏ຺ຐາເສສຸ ເອກມ຺ປິ ອສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ປຏິພາຫນ຺ຕິ.

ອເຫຕຸ ອປ຺ປຈ຺ຈຍາຕິ ເຫຕຸຎ຺ຈ ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ວິນາ ອກາຣເຓເນວ ປຏິສໍເວເທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍໍ ອາຊີວກສມໂຍ. ເອວໍ ວາທິໂນ ເອເຕປິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ເຕສຸ ກາຣເຓສຸ ຈ ພ຺ຍາຘີສຸ ຈ ເອກມ຺ປິ ອສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ຕິ.

໙໒໔. ກິຎ຺ຈນາຕິ ປລິໂພຘາ. ຣາໂຄ ກິຎ຺ຈນນ຺ຕິ ຣາໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ສຕ຺ເຕ ພນ຺ຘຕິ ປລິພຸນ຺ເຘຕິ, ຕສ຺ມາ ກິຎ຺ຈນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂທສໂມເຫສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອງ຺ຄຓານີຕິ ‘‘ອຸທງ຺ຄເຓ ຕຕ຺ຖ ປປໍ ອວິນ຺ທຸ’’ນ຺ຕິ (ຊາ. ໑.໑.໒) ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ຠູມິປ຺ປເທໂສ ອງ຺ຄຓໍ. ‘‘ຕສ຺ເສວ ຣຊສ຺ສ ວາ ອງ຺ຄຓສ຺ສ ວາ ປຫານາຍ ວາຍມຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໘໔; ອ. ນິ. ໑໐.໕໑) ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມລໍ ວາ ປງ຺ໂກ ວາ. ‘‘ສາງ຺ຄໂຓວ ສມາໂນ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໕໗) ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ນານປ຺ປກາໂຣ ຕິພ຺ພກິເລໂສ. ອິຘາປິ ຕເທວ ກິເລສງ຺ຄຓໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ເຕເນວ ຣາໂຄ ອງ຺ຄຓນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ມລານີຕິ ມລິນຠາວກຣຓານິ. ຣາໂຄ ມລນ຺ຕິ ຣາໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ມລິນໍ ກໂຣຕິ, ມລໍ ຄາຫາເປຕິ, ຕສ຺ມາ ມລນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິຕເຣສຸປິ ທ຺ວີສຸ ເອເສວ ນໂຍ.

ວິສມນິທ຺ເທເສ ຍສ຺ມາ ຣາຄາທີສຸ ເຈວ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີສຸ ຈ ສຕ຺ຕາ ປກ຺ຂລນ຺ຕິ, ປກ຺ຂລິຕາ ຈ ປນ ສາສນໂຕປິ ສຸຄຕິໂຕປິ ປຕນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ປກ຺ຂລນປາຕເຫຕຸໂຕ ຣາໂຄ ວິສມນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອຄ຺ຄີຕິ ອນຸທຫນຏ຺ເຐນ ອຄ຺ຄິ. ຣາຄຄ຺ຄີຕິ ຣາໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ສຕ຺ເຕ ອນຸທຫຕິ ຌາເປຕິ, ຕສ຺ມາ ອຄ຺ຄີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂທສໂມເຫສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຖູນິ – ເອກາ ກິຣ ທຫຣຠິກ຺ຂຸນີ ຈິຕ຺ຕລປພ຺ພຕວິຫາເຣ ອຸໂປສຖາຄາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວາຣປາລກຣູປໍ ໂອໂລກຍມານາ ຐິຕາ. ອຖສ຺ສາ ອນ຺ໂຕ ຣາໂຄ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ. ສາ ເຕເນວ ຌາຍິຕ຺ວາ ກາລມກາສິ. ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຄຈ຺ຉມານາ ‘ອຍໍ ທຫຣາ ຐິຕາ, ປກ຺ໂກສຖ ນ’ນ຺ຕິ ອາຫໍສຸ. ເອກາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ກສ຺ມາ ຐິຕາສີ’ຕິ ຫຕ຺ເຖ ຄຓ຺ຫິ. ຄຫິຕມຕ຺ຕາ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຕິຕາ. ອິທໍ ຕາວ ຣາຄສ຺ສ ອນຸທຫນຕາຍ ວຕ຺ຖຸ. ໂທສສ຺ສ ປນ ອນຸທຫນຕາຍ ມໂນປໂທສິກາ ເທວາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ໂມຫສ຺ສ ອນຸທຫນຕາຍ ຂິຑ຺ຑາປໂທສິກາ ເທວາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ໂມຫນວເສນ ຫິ ເຕສໍ ສຕິສມ຺ໂມໂສ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຂິຑ຺ຑາວເສນ ອາຫາຣກາລໍ ອຕິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ກາລໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ກສາວາຕິ ກສຏາ ນິໂຣຊາ. ຣາຄາທີສຸ ຈ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີສຸ ຈ ເອກມ຺ປິ ປຓີຕໍ ໂອຊວນ຺ຕໍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຣາໂຄ ກສາໂວຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໙໒໕. ອສ຺ສາທທິຏ຺ຐີຕິ ອສ຺ສາທສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐິ. ນຕ຺ຖິ ກາເມສຸ ໂທໂສຕິ ກິເລສກາເມນ ວຕ຺ຖຸກາມປຏິເສວນໂທໂສ ນຕ຺ຖີຕິ ວທຕິ. ປາຕພ຺ຍຕນ຺ຕິ ປາຕພ຺ພຠາວໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນໍ ອຊ຺ໂຌຫຣຓໍ. ເອວໍວາທີ ຫິ ໂສ ວຕ຺ຖຸກາເມສຸ ກິເລສກາມໍ ປິວນ຺ໂຕ ວິຍ ອຊ຺ໂຌຫຣນ຺ໂຕ ວິຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ. ອຕ຺ຕານຸທິຏ຺ຐີຕິ ອຕ຺ຕານໍ ອນຸຄຕາ ທິຏ຺ຐິ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐີຕິ ລາມກາ ທິຏ຺ຐິ. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ເອຕ຺ຖ ປຐມາ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ທຸຕິຍາ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ, ຕຕິຍາ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິ, ຕສ຺ມາ ຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິ ອສ຺ສາທທິຏ຺ຐີຕິອາທິມາຫ.

໙໒໖. ອຣຕິນິທ຺ເທໂສ ຈ ວິເຫສານິທ຺ເທໂສ ຈ ວຸຕ຺ຕຕ຺ໂຖເຍວ. ອຘມ຺ມສ຺ສ ຈຣິຍາ ອຘມ຺ມຈຣິຍາ, ອຘມ຺ມກຣຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິສມາ ຈຣິຍາ, ວິສມສ຺ສ ວາ ກມ຺ມສ຺ສ ຈຣິຍາຕິ ວິສມຈຣິຍາ. ໂທວຈສ຺ສຕາປາປມິຕ຺ຕຕາ ນິທ຺ເທສາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາ ເອວ. ປຸຖຸນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓສຸ ປວຕ຺ຕິໂຕ ນານຕ຺ເຕສຸ ສຎ຺ຎາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາ. ຍສ຺ມາ ວາ ອຎ຺ຎາວ ກາມສຎ຺ຎາ, ອຎ຺ຎາ ພ຺ຍາປາທາທິສຎ຺ຎາ, ຕສ຺ມາ ນານຕ຺ຕາ ສຎ຺ຎາຕິປິ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາ. ໂກສຊ຺ຊປມາທນິທ຺ເທເສສຸ ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ວິສ຺ສຏ຺ຐຈິຕ຺ຕສ຺ສ ກຸສລຘມ຺ມຠາວນາຍ ອນນຸໂຍຄວເສນ ລີນວຸຕ຺ຕິຕາ ໂກສຊ຺ຊໍ, ປມຊ຺ຊນວເສນ ປມຕ຺ຕຠາໂວ ປມາໂທຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຕາທິນິທ຺ເທສາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາ ເອວ.

໙໓໑. ອນາທຣິຍນິທ຺ເທເສ ໂອວາທສ຺ສ ອນາທິຍນວເສນ ອນາທຣຠາໂວ ອນາທຣິຍໍ. ອນາທຣິຍນາກາໂຣ ອນາທຣຕາ. ສຄຣຸວາສໍ ອວສນຏ຺ເຐນ ອຄາຣວຠາໂວ ອຄາຣວຕາ. ສເຊຏ຺ຐກວາສໍ ອວສນຏ຺ເຐນ ອປ຺ປຕິສ຺ສວຕາ. ອນທ຺ທາຕິ ອນາທິຍນາ. ອນທ຺ທາຍນາຕິ ອນາທິຍນາກາໂຣ. ອນທ຺ທາຍ ອຍິຕສ຺ສ ຠາໂວ ອນທ຺ທາຍິຕຕ຺ຕໍ. ອສີລສ຺ສ ຠາໂວ ອສີລ຺ຍໍ. ອຈິຕ຺ຕີກາໂຣຕິ ຄຣຸຈິຕ຺ຕີກາຣສ຺ສ ອກຣຓໍ.

໙໓໒. ອສ຺ສທ຺ຘຠາໂວ ອສ຺ສທ຺ຘິຍໍ. ອສທ຺ທຫນາກາໂຣ ອສທ຺ທຫນາ. ໂອກປ຺ເປຕ຺ວາ ອນຸປວິສິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄຫຓໍ ອໂນກປ຺ປນາ. ອປ຺ປສີທນຏ຺ເຐນ ອນຠິປ຺ປສາໂທ.

ອວທຎ຺ຎຸຕາຕິ ຖທ຺ຘມຈ຺ຉຣິຍວເສນ ‘ເທຫິ, ກໂຣຫີ’ຕິ ວຈນສ຺ສ ອຊານຕາ.

໙໓໔. ພຸທ຺ຘາ ຈ ພຸທ຺ຘສາວກາ ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ພຸທ຺ຘຄ຺ຄຫເຓນ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາປິ ຄຫິຕາວ. ອສເມຕຸກມ຺ຍຕາຕິ ເຕສໍ ສມີປໍ ອຄນ຺ຕຸກາມຕາ. ສທ຺ຘມ຺ມໍ ອໂສຕຸກມ຺ຍຕາຕິ ສຕ຺ຕຕິໍສ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມາ ສທ຺ຘມ຺ໂມ ນາມ, ຕໍ ອສຸຓິຕຸກາມຕາ. ອນຸຄ຺ຄເຫຕຸກມ຺ຍຕາຕິ ນ ອຸຄ຺ຄເຫຕຸກາມຕາ.

ອຸປາຣມ຺ຠຈິຕ຺ຕຕາຕິ ອຸປາຣມ຺ຠຈິຕ຺ຕຠາໂວ. ຍສ຺ມາ ປນ ໂສ ອຕ຺ຖໂຕ ອຸປາຣມ຺ໂຠວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ອຸປາຣມ຺ໂຠຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອຸປາຣມ຺ຠນວເສນ ອຸປາຣມ຺ໂຠ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປາຣມ຺ໂຠ ອນຸປາຣມ຺ໂຠ ອຸປາຣມ຺ຠນາກາໂຣ ອຸປາຣມ຺ຠນາ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປາຣມ຺ຠນາ ອນຸປາຣມ຺ຠນາ. ອນຸປາຣມ຺ຠິຕສ຺ສ ຠາໂວ ອນຸປາຣມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ. ອຸຎ຺ຎາຕິ ເຫຏ຺ຐາ ກຕ຺ວາ ຊານນາ. ອວຎ຺ຎາຕິ ອວຊານນາ. ປຣິຠວນໍ ປຣິຠໂວ. ຣນ຺ຘສ຺ສ ຄເວສິຕາ ຣນ຺ຘຄເວສິຕາ. ຣນ຺ຘໍ ວາ ຄເວສຕີຕິ ຣນ຺ຘຄເວສີ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ຣນ຺ຘຄເວສິຕາ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຍໍ ປຣວຊ຺ຊານຸປສ຺ສນລກ຺ຂໂຓ ອຸປາຣມ຺ໂຠ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເຍນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ, ຍຖາ ນາມ ຕຸນ຺ນກາໂຣ ສາຏກໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ຉິທ຺ທເມວ ໂອໂລເກຕິ, ເອວເມວ ປຣສ຺ສ ສພ຺ເພປິ ຄຸເຓ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ອຄຸເຓສຸເຍວ ປຕິຏ຺ຐາຕິ.

໙໓໖. ອໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣຕິ ອນຸປາຍມນສິກາໂຣ. ອນິຈ຺ເຈ ນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ອນິຈ຺ເຈເຍວ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ‘ອິທໍ ນິຈ຺ຈ’ນ຺ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ໂຕ. ທຸກ຺ເຂ ສຸຂນ຺ຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສຈ຺ຈວິປ຺ປຏິກຸເລນ ຈາຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ສຈ຺ຈານໍ ອນນຸໂລມວເສນ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາວຏ຺ຏນາຕິອາທີນິ ສພ຺ພານິປິ ອາວຊ຺ຊນສ຺ເສວ ເວວຈນາເນວ. ອາວຊ຺ຊນຎ຺ຫິ ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ ອາວຏ຺ເຏຕີຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາວຏ຺ຏນາ. ອນຸອນຸ ອາວຏ຺ເຏຕີຕິ ອນາວຏ຺ຏນາ. ອາຠຸຊຕີຕິ ອາໂຠໂຄ. ຠວງ຺ຄາຣມ຺ມຓໂຕ ອຎ຺ຎໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ສມນ຺ນາຫຣຕີຕິ ສມນ຺ນາຫາໂຣ. ຕເທວາຣມ຺ມຓໍ ອຕ຺ຕານໍ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນ ມນສິກໂຣຕີຕິ ມນສິກາໂຣ. ກໂຣຕີຕິ ຐເປຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຍໍ ອນຸປາຍມນສິກາໂຣ ອຸປ຺ປຖມນສິກາຣລກ຺ຂໂຓ ອໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສ ວເສນ ປຸຄ຺ຄໂລ ທຸກ຺ຂາທີນິ ສຈ຺ຈານິ ຍາຖາວໂຕ ອາວຊ຺ຊິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ.

ກຸມ຺ມຄ຺ຄເສວນານິທ຺ເທເສ ຍໍ ກຸມ຺ມຄ຺ຄໍ ເສວໂຕ ເສວນາ ກຸມ຺ມຄ຺ຄເສວນາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ກຸມ຺ມຄ຺ໂຄຕິ ທຸຕິຍປຸຈ຺ຉາ ກຕາ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ຕິກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

(໔.) ຈຕຸກ຺ກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໙໓໙. ຈຕຸກ຺ກນິທ຺ເທເສ ຕຓ຺ຫຸປ຺ປາເທສຸ ຈີວຣເຫຕູຕິ ‘ກຕ຺ຖ ມນາປໍ ຈີວຣໍ ລຠິສ຺ສາມີ’ຕິ ຈີວຣກາຣຓາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິຕິຠວາຠວເຫຕູຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຕີຕິ ນິທສ຺ສນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ; ຍຖາ ຈີວຣາທິເຫຕຸ ເອວໍ ຠວາຠວເຫຕູຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ຠວາຠໂວຕິ ເຈຕ຺ຖ ປຓີຕປຓີຕຕຣານິ ເຕລມຘຸຜາຓິຕາທີນິ ອຘິປ຺ເປຕານິ. ອິເມສໍ ປນ ຈຕຸນ຺ນໍ ຕຓ຺ຫຸປ຺ປາທານໍ ປຫານຕ຺ຖາຍ ປຏິປາຏິຍາວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣິຍວໍສາ ເທສິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອຄຕິຄມເນສຸ ຉນ຺ທາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຉນ຺ເທນ ເປເມນ ອຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກໂຣຕິ. ປຣປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ‘ອຍໍ ເມ ມິຕ຺ໂຕ ວາ ສນ຺ທິຏ຺ໂຐ ວາ ສມ຺ຠຕ຺ໂຕ ວາ ຎາຕໂກ ວາ ລຎ຺ຊໍ ວາ ປນ ເມ ເທຕີ’ຕິ ຉນ຺ທວເສນ ອສ຺ສາມິກໍ ສາມິກໍ ກໂຣຕິ – ອຍໍ ຉນ຺ທາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ນາມ. ໂຍ ‘ອຍໍ ເມ ເວຣີ’ຕິ ປກຕິເວຣວເສນ ວາ ຕງ຺ຂຓຸປ຺ປນ຺ນໂກຘວເສນ ວາ ສາມິກໍ ອສ຺ສາມິກໍ ກໂຣຕິ – ອຍໍ ໂທສາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ນາມ. ໂຍ ປນ ມນ຺ທຕ຺ຕາ ໂມມູຫຕ຺ຕາ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ວຕ຺ວາ ອສ຺ສາມິກໍ ສາມິກໍ ກໂຣຕິ – ອຍໍ ໂມຫາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ນາມ. ໂຍ ປນ ‘ອຍໍ ຣາຊວລ຺ລໂຠ ວາ ວິສມນິສ຺ສິໂຕ ວາ ອນຕ຺ຖມ຺ປິ ເມ ກເຣຍ຺ຍາ’ຕິ ຠີໂຕ ອສ຺ສາມິກໍ ສາມິກໍ ກໂຣຕິ – ອຍໍ ຠຍາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ນາມ. ໂຍ ວາ ປນ ຠາຊິຍຏ຺ຐາເນ ກິຎ຺ຈິ ຠາເຊນ຺ໂຕ ‘ອຍໍ ເມ ມິຕ຺ໂຕ ວາ ສນ຺ທິຏ຺ໂຐ ວາ ສມ຺ຠຕ຺ໂຕ ວາ’ຕິ ເປມວເສນ ອຕິເຣກໍ ເທຕິ, ‘ອຍໍ ເມ ເວຣີ’ຕິ ໂທສວເສນ ອູນກໍ ເທຕິ, ໂມມູຫຕ຺ຕາ ທິນ຺ນາທິນ຺ນໍ ອຊານມາໂນ ກສ຺ສຈິ ອູນກໍ ກສ຺ສຈິ ອຘິກໍ ເທຕິ, ‘ອຍໍ ອິມສ຺ມິໍ ອທີຍມາເນ ມຍ຺ຫໍ ອນຕ຺ຖມ຺ປິ ກເຣຍ຺ຍາ’ຕິ ຠີໂຕ ກສ຺ສຈິ ອຕິເຣກໍ ເທຕິ, ໂສ ຈຕຸພ຺ພິໂຘປິ ຍຖານຸກ຺ກເມນ ຉນ຺ທາຄຕິອາທີນິ ຄຈ຺ຉຕິ ນາມ. ອຣິຍາ ເອຕາຍ ນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຄຕິ, ອນຣິຍາ ອິມິນາ ອຄຕິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຄຕິຄມນໍ. ອິມໍ ທ຺ວຍໍ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ສາຘາຣຓວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຉນ຺ເທນ ຄມນໍ ຉນ຺ທຄມນໍ. ອິທໍ ໂທສາທີນໍ ອສາຘາຣຓວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ສກປກ຺ຂຣາຄຎ຺ຈ ປຣປກ຺ຂໂທສຎ຺ຈ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ອສມຄ຺ຄຠາເວນ ຄມນໍ ວຄ຺ຄຄມນໍ. ອິທໍ ຉນ຺ທໂທສສາຘາຣຓວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ວາຣິໂນ ວິຍ ຍຖານິນ຺ນໍ ຄມນນ຺ຕິ ວາຣິຄມນໍ. ອິທໍ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ສາຘາຣຓວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ.

ວິປຣິຍາເສສຸ ອນິຈ຺ຈາທີນິ ວຕ຺ຖູນິ ນິຈ຺ຈນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວິປຣີຕໂຕ ເອສນ຺ຕີຕິ ວິປຣິຍາສາ, ສຎ຺ຎາຍ ວິປຣິຍາໂສ ສຎ຺ຎາວິປຣິຍາໂສ. ອິຕເຣສຸປິ ທ຺ວີສຸ ເອເສວ ນໂຍ. ເອວເມເຕ ຈຕຸນ຺ນໍ ວຕ຺ຖູນໍ ວເສນ ຈຕ຺ຕາໂຣ, ເຍສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ສຎ຺ຎາທີນໍ ວເສນ ທ຺ວາທສ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສຸ ອຏ຺ຐ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ປຫີຍນ຺ຕິ. ອສຸເຠ ສຸຠນ຺ຕິ ສຎ຺ຎາຈິຕ຺ຕວິປລ຺ລາສາ ສກທາຄາມິມຄ຺ເຄນ ຕນຸກາ ໂຫນ຺ຕິ, ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ປຫີຍນ຺ຕິ. ທຸກ຺ເຂ ສຸຂນ຺ຕິ ສຎ຺ຎາຈິຕ຺ຕວິປລ຺ລາສາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ປຫີຍນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອນຣິຍໂວຫາເຣສຸ ອນຣິຍໂວຫາຣາຕິ ອນຣິຍານໍ ລາມການໍ ໂວຫາຣາ. ທິຏ຺ຐວາທິຕາຕິ ‘ທິຏ຺ຐໍ ມຍາ’ຕິ ເອວໍ ວາທິຕາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຕໍ ຕໍ ສມຸຏ຺ຐາປິກເຈຕນາວເສນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສຫ ສທ຺ເທນ ເຈຕນາ ກຖິຕາຕິປິ ວຸຕ຺ຕເມວ. ທຸຕິຍຈຕຸກ຺ເກປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຣິໂຍ ຫິ ອທິສ຺ວາ ວາ ‘ທິຏ຺ຐໍ ມຍາ’ຕິ ທິສ຺ວາ ວາ ‘ນ ທິຏ຺ຐໍ ມຍາ’ຕິ ວຕ຺ຕາ ນາມ ນຕ຺ຖິ; ອນຣິໂຍວ ເອວໍ ວທຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວໍ ວທນ຺ຕສ຺ສ ເອຕາ ສຫ ສທ຺ເທນ ອຏ຺ຐ ເຈຕນາ ອນຣິຍໂວຫາຣາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ທຸຈ຺ຈຣິເຕສຸ ປຐມຈຕຸກ຺ກໍ ເວຣເຈຕນາວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ທຸຕິຍໍ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕວເສນ.

ຠເຍສຸ ປຐມຈຕຸກ຺ເກ ຊາຕິໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຠຍໍ ຊາຕິຠຍໍ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ທຸຕິຍຈຕຸກ຺ເກ ຣາຊໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຠຍໍ ຣາຊຠຍໍ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕຕິຍຈຕຸກ຺ເກ ຈຕ຺ຕາຣິ ຠຍານີຕິ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຸທກໍ ໂອໂຣຫນ຺ຕສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຠຍານິ. ມຫາສມຸທ຺ເທ ກິຣ ມຫິນ຺ທວີຈິ ນາມ ສຏ຺ຐິ ໂຍຊນານິ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ. ຄງ຺ຄາວີຈິ ນາມ ປຓ຺ຓາສ. ໂຣຫຓວີຈິ ນາມ ຈຕ຺ຕາລີສ ໂຍຊນານິ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວຣູປາ ອູມິໂຍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຠຍໍ ອູມິຠຍໍ ນາມ. ກຸມ຺ຠີລໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຠຍໍ ກຸມ຺ຠີລຠຍໍ. ອຸທກາວຏ຺ຏໂຕ ຠຍໍ ອາວຏ຺ຏຠຍໍ. ສຸສຸກາ ວຸຈ຺ຈຕິ ຈຓ຺ຑມຈ຺ໂຉ; ຕໂຕ ຠຍໍ ສຸສຸກາຠຍໍ.

ຈຕຸຕ຺ຖຈຕຸກ຺ເກ ອຕ຺ຕານຸວາທຠຍນ຺ຕິ ປາປກມ຺ມິໂນ ອຕ຺ຕານໍ ອນຸວທນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກຠຍໍ. ປຣານຸວາທຠຍນ຺ຕິ ປຣສ຺ສ ອນຸວາທໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກຠຍໍ. ທຓ຺ຑຠຍນ຺ຕິ ອຄາຣິກສ຺ສ ຣຎ຺ຎາ ປວຕ຺ຕິຕທຓ຺ຑໍ, ອນຄາຣິກສ຺ສ ວິນຍທຓ຺ຑໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກຠຍໍ. ທຸຄ຺ຄຕິຠຍນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອປາເຍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກຠຍໍ. ອິຕິ ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ຈຕຸກ຺ເກຫິ ໂສຬສ ມຫາຠຍານິ ນາມ ກຖິຕານິ.

ທິຏ຺ຐິຈຕຸກ຺ເກ ຕິມ຺ພຣຸກທິຏ຺ຐິ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໘) ນາມ ກຖິຕາ. ຕຕ຺ຖ ສຍໍກຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ເວທນໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສໂຕ ເວທນາຍ ເອວ ເວທນາ ກຕາຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ທິຏ຺ຐິ. ເອວຎ຺ຈ ສຕິ ຕສ຺ສາ ເວທນາຍ ປຸພ຺ເພປິ ອຕ຺ຖິຕາ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ອຍໍ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິ ນາມ ໂຫຕິ. ສຈ຺ຈໂຕ ເຖຕໂຕຕິ ສຈ຺ຈໂຕ ຖິຣໂຕ. ປຣໍກຕນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນເວທນໂຕ ອຎ຺ຎໍ ເວທນາກາຣຓໍ ເວທນຕ຺ຕານໍ ສມນຸປສ຺ສໂຕ ‘ອຎ຺ຎາຍ ເວທນາຍ ອຍໍ ເວທນາ ກຕາ’ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ທິຏ຺ຐິ. ເອວໍ ສຕິ ປຸຣິມາຍ ກາຣຓເວທນາຍ ອຸຈ຺ເຉໂທ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ອຍໍ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິ ນາມ ໂຫຕິ. ສຍໍກຕຎ຺ຈ ປຣໍກຕຎ຺ຈາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ເຕເນວ ອຕ຺ເຖນ ‘ອຸປຑ຺ຒໍ ສຍໍກຕໍ, ອຸປຑ຺ຒໍ ປເຣນ ກຕ’ນ຺ຕິ ຄຓ຺ຫໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ທິຏ຺ຐິ – ອຍໍ ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິ ນາມ. ຈຕຸຕ຺ຖາ ອກາຣຓາ ເອວ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ໂຫຕີຕິ ຄຓ຺ຫໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ທິຏ຺ຐິ. ເອວໍ ສຕິ ອຍໍ ອເຫຕຸກທິຏ຺ຐິ ນາມ. ເສສເມຕ຺ຖ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ຈຕຸກ຺ກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

(໕.) ປຎ຺ຈກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໙໔໐. ປຎ຺ຈກນິທ຺ເທເສ ຍສ຺ມາ ເຍສໍ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິອາທີນິ ອປ຺ປຫີນານິ, ເຕ ຠວຄ຺ເຄປິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕ ເອຕານິ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ກາມຠເວເຍວ ປາເຕນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານິ ສໍໂຍຊນານີຕິ ວຸຕ຺ຕານິ. ອິຕິ ເອຕານິ ປຎ຺ຈ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ນ ວາເຣນ຺ຕິ, ຄຕໍ ປນ ອາເນນ຺ຕິ. ຣູປຣາຄາທີນິປິ ປຎ຺ຈ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ນ ວາເຣນ຺ຕິ, ອາຄນ຺ຕຸໍ ປນ ນ ເທນ຺ຕິ. ຣາຄາທໂຍ ປຎ຺ຈ ລຄ຺ຄນຏ຺ເຐນ ສງ຺ຄາ, ອນຸປວິຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ປນ ສລ຺ລາຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

໙໔໑. ເຈໂຕຂິລາຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຖທ຺ຘຠາວາ ກຈວຣຠາວາ ຂາຓຸກຠາວາ. ສຕ຺ຖຣິ ກງ຺ຂຕີຕິ ສຕ຺ຖຸ ສຣີເຣ ວາ ຄຸເຓ ວາ ກງ຺ຂຕິ. ສຣີເຣ ກງ຺ຂມາໂນ ‘ທ຺ວຕ຺ຕິໍສວຣລກ຺ຂຓປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ນາມ ສຣີຣໍ ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ກງ຺ຂຕິ. ຄຸເຓ ກງ຺ຂມາໂນ ‘ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຊານນສມຕ຺ຖໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓໍ ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ກງ຺ຂຕິ. ວິຈິກິຈ຺ຉຕີຕິ ວິຈິນນ຺ໂຕ ກິຈ຺ຉຕິ, ທຸກ຺ຂໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ວິນິຈ຺ເຉຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ນາຘິມຸຈ຺ຈຕີຕິ ‘ເອວເມຕ’ນ຺ຕິ ອຘິໂມກ຺ຂໍ ນ ປຏິລຠຕິ. ນ ສມ຺ປສີທຕີຕິ ຄຸເຓສຸ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ນິພ຺ພິຈິກິຈ຺ຉຠາເວນ ປສີທິຕຸໍ ອນາວິໂລ ຠວິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ.

ຘມ຺ເມຕິ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ເມ ຈ ປຏິເວຘຘມ຺ເມ ຈ. ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ເມ ກງ຺ຂມາໂນ ‘ເຕປິຏກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ຈຕຸຣາສີຕິຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘສຫສ຺ສານີຕິ ວທນ຺ຕິ, ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເອຕໍ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ກງ຺ຂຕິ. ປຏິເວຘຘມ຺ເມ ກງ຺ຂມາໂນ ‘ວິປສ຺ສນານິສ຺ສນ຺ໂທ ມຄ຺ໂຄ ນາມ, ມຄ຺ຄນິສ຺ສນ຺ໂທ ຜລໍ ນາມ, ສພ຺ພສງ຺ຂາຣປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ນິພ຺ພານໍ ນາມາຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ນຕ຺ຖີຕິ ກງ຺ຂຕິ’.

ສງ຺ເຆ ກງ຺ຂຕີຕິ ‘ອຸຊຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນຕິອາທີນໍ ປທານໍ ວເສນ ເອວຣູປໍ ປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ນາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ຄຏ຺ຐາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຜລຏ຺ຐາຕິ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ສມູຫຠູໂຕ ສງ຺ໂຆ ນາມ ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ກງ຺ຂຕິ. ສິກ຺ຂາຍ ກງ຺ຂມາໂນ ‘ອຘິສີລສິກ຺ຂາ ນາມ ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາ ນາມ ອຘິປຎ຺ຎາ ສິກ຺ຂາ ນາມາຕິ ວທນ຺ຕິ, ສາ ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ກງ຺ຂຕິ.

ເຈຕໂສວິນິພນ຺ຘາຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ມຸຏ຺ຐິຍໍ ກຕ຺ວາ ວິຍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີຕິ ເຈຕໂສວິນິພນ຺ຘາ. ກາເມຕິ ວຕ຺ຖຸກາເມປິ ກິເລສກາເມປິ. ກາເຍຕິ ອຕ຺ຕໂນ ກາເຍ. ຣູເປຕິ ພຫິທ຺ຘາ ຣູເປ. ຍາວທຕ຺ຖນ຺ຕິ ຍຕ຺ຕກໍ ອິຈ຺ຉຕິ ຕຕ຺ຕກໍ. ອຸທຣາວເທຫກນ຺ຕິ ອຸທຣປູຣໍ. ຕຎ຺ຫິ ອຸທຣໍ ອວເທຫນໂຕ ອຸທຣາວເທຫກນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເສຍ຺ຍສຸຂນ຺ຕິ ມຎ຺ຈປີຐສຸຂໍ ອຸຕຸສຸຂໍ ວາ. ປສ຺ສສຸຂນ຺ຕິ ຍຖາ ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕກໍ ສຍນ຺ຕສ຺ສ ທກ຺ຂິຓປສ຺ສວາມປສ຺ສານໍ ສຸຂໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນສຸຂໍ. ມິທ຺ຘສຸຂນ຺ຕິ ນິທ຺ທາສຸຂໍ. ອນຸຍຸຕ຺ໂຕຕິ ຍຸຕ຺ຕປຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ. ປຓິຘາຍາຕິ ປຕ຺ຖຍິຕ຺ວາ. ສີເລນາຕິອາທີສຸ ສີລນ຺ຕິ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ. ວຕນ຺ຕິ ວຕສມາທານໍ. ຕໂປຕິ ຕປຈຣຓໍ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ເມຖຸນວິຣຕິ. ເທໂວ ວາ ຠວິສ຺ສາມີຕິ ມເຫສກ຺ຂເທໂວ ວາ ຠວິສ຺ສາມິ. ເທວຎ຺ຎຕໂຣ ວາຕິ ອປ຺ເປສກ຺ຂເທເວສຸ ວາ ອຎ຺ຎຕໂຣ. ກຸສລຘມ຺ເມ ອາວຣນ຺ຕິ ນິວາເຣນ຺ຕີຕິ ນີວຣຓານິ.

ມາຕາ ຊີວິຕາ ໂວໂຣປິຕາ ໂຫຕີຕິ ມນຸສ຺ເສເນວ ສກຊນິກາ ມນຸສ຺ສມາຕາ ຊີວິຕາ ໂວໂຣປິຕາ ໂຫຕິ. ປິຕາປິ ມນຸສ຺ສປິຕາວ. ອຣຫາປິ ມນຸສ຺ສອຣຫາວ. ທຸຏ຺ເຐນ ຈິຕ຺ເຕນາຕິ ວຘກຈິຕ຺ເຕນ.

ສຎ຺ຎີຕິ ສຎ຺ຎາສມງ຺ຄີ. ອໂຣໂຄຕິ ນິຈ຺ໂຈ. ອິຕ຺ເຖເກ ອຠິວທນ຺ຕີຕິ ອິຕ຺ຖໍ ເອເກ ອຠິວທນ຺ຕິ, ເອວເມເກ ອຠິວທນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂສຬສ ສຎ຺ຎີວາທາ ກຖິຕາ. ອສຎ຺ຎີຕິ ສຎ຺ຎາວິຣຫິໂຕ. ອິມິນາ ປເທນ ອຏ຺ຐ ອສຎ຺ຎີວາທາ ກຖິຕາ. ຕຕິຍປເທນ ອຏ຺ຐ ເນວສຎ຺ຎີນາສຎ຺ຎີວາທາ ກຖິຕາ. ສໂຕ ວາ ປນ ສຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ອຖວາ ປນ ວິຊ຺ຊມານສ຺ເສວ ສຕ຺ຕສ຺ສ. ອຸຈ຺ເຉທນ຺ຕິ ອຸປຈ຺ເຉທໍ. ວິນາສນ຺ຕິ ອທສ຺ສນໍ. ວິຠວນ຺ຕິ ຠາວວິຄມໍ. ສພ຺ພາເນຕານິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎເວວຈນາເນວ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ເວ ຊນາ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ – ລາຠີ ຈ ອລາຠີ ຈ. ຕຕ຺ຖ ລາຠີ ອຣຫໂຕ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ຈຸຕິໍ ທິສ຺ວາ ອຸປປຕ຺ຕິໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ, ໂຍ ວາ ຈຸຕິມຕ຺ຕເມວ ທຏ຺ຐຸໍ ສກ຺ໂກຕິ ນ ອຸປປາຕໍ, ໂສ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອລາຠີ ‘ໂກ ປຣໂລກໍ ຊານາຕີ’ຕິ ກາມສຸຂຄິທ຺ຘຕາຍ ວາ ‘ຍຖາ ຣຸກ຺ຂໂຕ ປຓ຺ຓານິ ປຕິຕານິ ນ ປຸນ ວິຣຸຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ສຕ຺ຕາ’ຕິອາທິນາ ວິຕກ຺ເກນ ວາ ອຸຈ຺ເຉທໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອິຘ ປນ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐີນໍ ວເສນ ຕຖາ ຈ ອຎ຺ຎຖາ ຈ ວິກປ຺ເປຕ຺ວາວ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສຕ຺ຕ ອຸຈ຺ເຉທວາທາ ກຖິຕາ. ເຕສຎ຺ຫິ ອິທໍ ສງ຺ຄຫວຈນໍ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມນິພ຺ພານໍ ວາ ປເນເກຕິ ເອຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐຘມ຺ໂມຕິ ປຈ຺ຈກ຺ຂຘມ຺ໂມ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຏິລທ຺ຘຕ຺ຕຠາວສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ເມ ນິພ຺ພານໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມນິພ຺ພານໍ; ອິມສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ ທຸກ຺ຂາ ວູປສມ຺ມນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມນິພ຺ພານວາທານໍ ສງ຺ຄຫວຈນໍ.

໙໔໒. ເວຣາຕິ ເວຣເຈຕນາ. ພ຺ຍສນາຕິ ວິນາສາ. ອກ຺ຂນ຺ຕິຍາຕິ ອນຘິວາສນາຍ. ອປ຺ປິໂຍຕິ ທສ຺ສນສວນປຏິກູລຕາຍ ນ ປິຍາຍິຕພ຺ໂພ. ຈິນ຺ເຕຕຸມ຺ປິ ປຏິກູລຕ຺ຕາ ມໂນ ເອຕສ຺ມິໍ ນ ອປ຺ເປຕີຕິ ອມນາໂປ. ເວຣພຫຸໂລຕິ ພຫຸເວໂຣ. ວຊ຺ຊພຫຸໂລຕິ ພຫຸໂທໂສ.

ອາຊີວກຠຍນ຺ຕິ ອາຊີວໍ ຊີວິຕວຸຕ຺ຕິໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຠຍໍ. ຕໍ ອຄາຣິກສ຺ສປິ ໂຫຕິ ອນຄາຣິກສ຺ສປິ. ຕຕ຺ຖ ອຄາຣິເກນ ຕາວ ອາຊີວເຫຕຸ ພຫຸໍ ອກຸສລໍ ກຕໍ ໂຫຕິ. ອຖສ຺ສ ມຣຓສມເຍ ນິຣເຍ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ເຕ ຠຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອນຄາຣິເກນາປິ ພຫຸ ອເນສນາ ກຕາ ໂຫຕິ. ອຖສ຺ສ ມຣຓກາເລ ນິຣເຍ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ເຕ ຠຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິທໍ ອາຊີວກຠຍໍ ນາມ. ອສິໂລກຠຍນ຺ຕິ ຄຣຫຠຍໍ ປຣິສສາຣຊ຺ຊຠຍນ຺ຕິ ກຕປາປສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສນ຺ນິປຕິຕໍ ປຣິສໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ສາຣຊ຺ຊສງ຺ຂາຕໍ ຠຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິທໍ ປຣິສສາຣຊ຺ຊຠຍໍ ນາມ. ອິຕຣທ຺ວຍໍ ປາກຏເມວ.

໙໔໓. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມນິພ຺ພານວາເຣສຸ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫີຕິ ມນາປິຍຣູປາທີຫິ ປຎ຺ຈຫິ ກາມໂກຏ຺ຐາເສຫິ ພນ຺ຘເນຫິ ວາ. ສມປ຺ປິໂຕຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ອປ຺ປິໂຕ ອລ຺ລີໂນ ຫຸຕ຺ວາ. ສມງ຺ຄີຠູໂຕຕິ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ປຣິຈາເຣຕີຕິ ເຕສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ຍຖາສຸຂໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຈາເຣຕິ ສຎ຺ຈາເຣຕິ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ອຸປເນຕິ; ອຖ ວາ ປນ ລຬຕິ ຣມຕິ ກີຬຕີຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ທຸວິຘາ ກາມຄຸຓາ – ມານຸສ຺ສກາ ເຈວ ທິພ຺ພາ ຈ. ມານຸສ຺ສກາ ມນ຺ຘາຕຸກາມຄຸຓສທິສາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ; ທິພ຺ພາ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕິເທວຣາຊສ຺ສ ກາມຄຸຓສທິສາຕິ. ເອວຣູເປ ກາເມ ອຸປຄຕຎ຺ຫິ ເຕ ປຣມທິຏ຺ຐຘມ຺ມນິພ຺ພານປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຣມທິຏ຺ຐຘມ຺ມນິພ຺ພານນ຺ຕິ ປຣມໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມນິພ຺ພານໍ, ອຸຕ຺ຕມນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ທຸຕິຍວາເຣ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວຏ຺ເຐນ ອນິຈ຺ຈາ; ປຏິປີຬນຏ຺ເຐນ ທຸກ຺ຂາ; ປກຕິຊຫນຏ຺ເຐນ ວິປຣິຓາມຘມ຺ມາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເຕສໍ ວິປຣິຓາມຎ຺ຎຖາຠາວາຕິ ເຕສໍ ກາມານໍ ວິປຣິຓາມສງ຺ຂາຕາ ອຎ຺ຎຖາຠາວາ. ‘ຍມ຺ປິ ເມ ອໂຫສິ ຕມ຺ປິ ເມ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ. ຕຕ຺ຖ ອນ຺ໂຕນິຊ຺ຌາຍນລກ຺ຂໂຓ ໂສໂກ; ຕນ຺ນິສ຺ສິຕລາລປ຺ປລກ຺ຂໂຓ ປຣິເທໂວ; ກາຍປຏິປີຬນລກ຺ຂຓໍ ທຸກ຺ຂໍ; ມໂນວິຆາຕລກ຺ຂຓໍ ໂທມນສ຺ສໍ; ວິຆາຕລກ຺ຂໂຓ ອຸປາຍາໂສ.

ວິຕກ຺ກິຕນ຺ຕິ ອຠິນິໂຣປນວເສນ ປວຕ຺ໂຕ ວິຕກ຺ໂກ. ວິຈາຣິຕນ຺ຕິ ອນຸມຊ຺ຊນວເສນ ປວຕ຺ໂຕ ວິຈາໂຣ. ເອເຕນ ເອຕນ຺ຕິ ເອເຕນ ວິຕກ຺ເກນ ຈ ວິຈາເຣນ ຈ ເອຕໍ ປຐມຊ຺ຌານໍ ໂອຬາຣິກໍ ສກຓ຺ຏກໍ ວິຍ ຂາຍຕິ.

ປີຕິຄຕນ຺ຕິ ປີຕິເມວ. ເຈຕໂສ ອຸປ຺ປິລາວິຕນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປິລຠາວກຣຓໍ. ເຈຕໂສ ອາໂຠໂຄຕິ ຌານາ ວຸຏ຺ຐາຍ ຕສ຺ມິໍ ສຸເຂ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາໂຠໂຄ ມນສິກາໂຣຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ປຎ຺ຈກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

(໖.) ຉກ຺ກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໙໔໔. ຉກ຺ກນິທ຺ເທເສ ຍສ຺ມາ ກຸທ຺ໂຘ ວາ ໂກຘວເສນ, ສນ຺ທິຏ຺ຐິປຣາມາສີ ວາ ສນ຺ທິຏ຺ຐິປຣາມາສິຕາຍ ກລຫໍ ວິຄ຺ຄຫໍ ວິວາທໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ໂກຘາທໂຍ ‘ວິວາທມູລານີ’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

ຉນ຺ທຣາຄນິທ຺ເທເສ ກາມເຄຫສິຕຕ຺ຕາ ຉນ຺ທຣາຄາ ເຄຫສ຺ສິຕາ ຘມ຺ມາຕິ ສງ຺ຄຫໂຕ ວຕ຺ວາ ປຸນ ປເຠທໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ມນາປິເຍສຸ ຣູເປສູຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ມນາປິເຍສູຕິ ມນວຑ຺ຒນເກສຸ ອິຏ຺ເຐສຸ. ວິໂຣຘາ ເອວ ວິໂຣຘວຕ຺ຖູນິ. ອມນາປິເຍສູຕິ ອນິຏ຺ເຐສຸ.

໙໔໕. ອຄາຣເວສຸ ອຄາຣໂວຕິ ຄາຣວວິຣຫິໂຕ. ອປ຺ປຕິສ຺ໂສຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ສໂຍ ອນີຈວຸຕ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ປນ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ຘຣມາເນ ຕີສຸ ກາເລສຸ ອຸປຏ຺ຐານໍ ນ ຍາຕິ, ສຕ຺ຖຣິ ອນຸປາຫເນ ຈງ຺ກມນ຺ເຕ ສອຸປາຫໂນ ຈງ຺ກມຕິ, ນີເຈ ຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມນ຺ເຕ ອຸຈ຺ເຈ ຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມຕິ, ເຫຏ຺ຐາ ວສນ຺ເຕ ອຸປຣິ ວສຕິ, ສຕ຺ຖຸທສ຺ສນຏ຺ຐາເນ ອຸໂຠ ອໍເສ ປາຣຸປຕິ, ຉຕ຺ຕໍ ຘາເຣຕິ, ອຸປາຫນໍ ຘາເຣຕິ, ນ຺ຫາຍຕິ, ອຸຈ຺ຈາຣໍ ວາ ປສ຺ສາວໍ ວາ ກໂຣຕິ, ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ວາ ປນ ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທິຕຸໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ເຈຕິຍສ຺ສ ປຎ຺ຎາຍນຏ຺ຐາເນ ສຕ຺ຖຸທສ຺ສນຏ຺ຐາເນ ວຸຕ຺ຕໍ ສພ຺ພໍ ກໂຣຕິ – ອຍໍ ສຕ຺ຖຣິ ອຄາຣໂວ ນາມ. ໂຍ ປນ ຘມ຺ມສວເນ ສງ຺ຆຸຏ຺ເຐ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ຘມ຺ມໍ ນ ສຸຓາຕິ, ສມຸລ຺ລປນ຺ໂຕ ນິສີທຕິ, ນ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ນ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ວາເຈຕິ – ‘ອຍໍ ຘມ຺ເມ ອຄາຣໂວ ນາມ. ໂຍ ປນ ເຖເຣນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອນຊ຺ຌິຏ຺ໂຐ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ປຎ຺ຫໍ ກເຖຕິ, ວຸຑ຺ເຒ ຠິກ຺ຂູ ຆຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕິຏ຺ຐຕິ, ນິສີທຕິ, ທຸສ຺ສປລ຺ລຕ຺ຖິກໍ ວາ ຫຕ຺ຖປລ຺ລຕ຺ຖິກໍ ວາ ກໂຣຕິ, ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ອຸໂຠ ອໍເສ ປາຣຸປຕິ, ຉຕ຺ຕຸປາຫນໍ ຘາເຣຕິ – ອຍໍ ສງ຺ເຆ ອຄາຣໂວ ນາມ. ເອກຠິກ຺ຂຸສ຺ມິມ຺ປິ ຫິ ອຄາຣເວ ກເຕ ສງ຺ເຆ ອຄາຣໂວ ກໂຕວ ໂຫຕິ. ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ ປນ ອປູຣຍມາໂນວ ສິກ຺ຂາຍ ອຄາຣໂວ ນາມ. ອປ຺ປມາທລກ຺ຂຓໍ ອນນຸພ຺ຣູຫຍມາໂນ ອປ຺ປມາເທ ອຄາຣໂວ ນາມ. ທຸວິຘໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ປຏິສນ຺ຖາເຣ ອຄາຣໂວ ນາມ.

ປຣິຫານິຍາ ຘມ຺ມາຕິ ປຣິຫານກຣາ ຘມ຺ມາ. ກມ຺ມາຣາມຕາຕິ ນວກມ຺ເມ ວາ ຈີວຣວິຈາຣຓາທີສຸ ວາ ກມ຺ເມສຸ ອຠິຣຕິ ຍຸຕ຺ຕປຍຸຕ຺ຕຕາ. ຠສ຺ສາຣາມຕາຕິ ຕິຣຈ຺ຉານກຖາວເສນ ຠສ຺ເສ ຍຸຕ຺ຕປຍຸຕ຺ຕຕາ. ນິທ຺ທາຣາມຕາຕິ ນິທ຺ທາຍ ຍຸຕ຺ຕປຍຸຕ຺ຕຕາ. ສງ຺ຄຓິກາຣາມຕາຕິ ສງ຺ຄຓິກາຍ ຍຸຕ຺ຕປຍຸຕ຺ຕຕາ. ສໍສຄ຺ຄາຣາມຕາຕິ ສວນສໍສຄ຺ເຄ, ທສ຺ສນສໍສຄ຺ເຄ, ສມຸລ຺ລາປສໍສຄ຺ເຄ, ປຣິໂຠຄສໍສຄ຺ເຄ, ກາຍສໍສຄ຺ເຄຕິ ປຎ຺ຈວິເຘ ສໍສຄ຺ເຄ ຍຸຕ຺ຕປຍຸຕ຺ຕຕາ. ປປຎ຺ຈາຣາມຕາຕິ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິປປຎ຺ເຈສຸ ຍຸຕ຺ຕປຍຸຕ຺ຕຕາ.

໙໔໖. ໂສມນສ຺ສຸປວິຈາຣາທີສຸ ໂສມນສ຺ເສນ ສທ຺ຘິໍ ອຸປວິຈຣນ຺ຕີຕິ ໂສມນສ຺ສຸປວິຈາຣາ. ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ຣູປໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ. ໂສມນສ຺ສຏ຺ຐານິຍນ຺ຕິ ໂສມນສ຺ສສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ກາຣຓຠູຕໍ. ອຸປວິຈຣຕີຕິ ຕຕ຺ຖ ວິຈາຣປ຺ປວຕ຺ຕເນນ ອຸປວິຈຣຕິ. ວິຕກ຺ໂກ ປນ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ວາຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ຕີສຸປິ ຉກ຺ເກສຸ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໙໔໗. ເຄຫສິຕານີຕິ ກາມຄຸຓນິສ຺ສິຕານິ. ໂສມນສ຺ສານີຕິ ເຈຕສິກສຸຂານິ. ໂທມນສ຺ສານີຕິ ເຈຕສິກທຸກ຺ຂານິ. ອຸເປກ຺ຂາຕິ ອຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ອຸເປກ຺ຂາ ເວທນາ, ອຎ຺ຎາຓຸເປກ຺ຂາຕິປິ ເອຕາສໍເຍວ ນາມໍ.

໙໔໘. ອຕ຺ຖິ ເມ ອຕ຺ຕາຕິ ວາຕິ ສພ຺ພປເທສຸ ວາ-ສທ຺ໂທ ວິກປ຺ປຕ຺ໂຖ; ເອວໍ ວາ ທິຏ຺ຐິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຕ຺ຖິ ເມ ອຕ຺ຕາຕິ ເຈຕ຺ຖ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິ ສພ຺ພກາເລສຸ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖິຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ສຈ຺ຈໂຕ ເຖຕໂຕຕິ ຠູຕໂຕ ຈ ຖິຣໂຕ ຈ; ອິທໍ ສຈ຺ຈນ຺ຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ທຬ຺ຫຠາເວນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນຕ຺ຖິ ເມ ອຕ຺ຕາຕິ ອຍໍ ປນ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິ, ສໂຕ ສຕ຺ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວິຠວຄ຺ຄຫຓໂຕ. ອຖ ວາ ປຸຣິມາປິ ຕີສຸ ກາເລສຸ ອຕ຺ຖີຕິ ຄຫຓໂຕ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນເມວ ອຕ຺ຖີຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິ. ປຈ຺ຉິມາປິ ອຕີຕານາຄເຕສຸ ນຕ຺ຖີຕິ ຄຫຓໂຕ ‘ຠສ຺ມນ຺ຕາ ອາຫຸຕິໂຍ’ຕິ ຄຫິຕທິຏ຺ຐິການໍ ວິຍ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິ, ອຕີເຕເຍວ ນຕ຺ຖີຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ ອຘິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນິກສ຺ເສວ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິ. ອຕ຺ຕນາ ວາ ອຕ຺ຕານໍ ສຎ຺ຊານາມີຕິ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ຘສີເສນ ຂນ຺ເຘ ອຕ຺ຕາຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ສຎ຺ຎາຍ ອວເສສກ຺ຂນ຺ເຘ ສຎ຺ຊານນໂຕ ‘ອິມິນາ ອຕ຺ຕນາ ອິມໍ ອຕ຺ຕານໍ ສຎ຺ຊານາມີ’ຕິ ເອວໍ ໂຫຕິ. ອຕ຺ຕນາ ວາ ອນຕ຺ຕານນ຺ຕິ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ຘໍເຍວ ອຕ຺ຕາຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ອິຕເຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ເຘ ອນຕ຺ຕາຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ສຎ຺ຎາຍ ເຕສໍ ຊານນໂຕ ເອວໍ ໂຫຕິ. ອນຕ຺ຕນາ ວາ ອຕ຺ຕານນ຺ຕິ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ຘໍ ອນຕ຺ຕາຕິ ອິຕເຣ ຈ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ເຘ ອຕ຺ຕາຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ສຎ຺ຎາຍ ເຕສໍ ຊານນໂຕ ເອວໍ ໂຫຕິ. ສພ຺ພາປິ ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິໂຍວ.

ວໂທ ເວເທຍ຺ໂຍຕິ ອາທໂຍ ປນ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິຍາ ເອວ ອຠິນິເວສາກາຣາ. ຕຕ຺ຖ ວທຕີຕິ ວໂທ; ວຈີກມ຺ມສ຺ສ ກາຣໂກຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເວທຍຕີຕິ ເວເທຍ຺ໂຍ; ຊານາຕິ ອນຸຠວຕິ ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອິທານິ ຍໍ ໂສ ເວເທຕິ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ກລ຺ຍາຓປາປການນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣາຕິ ເຕສຸ ເຕສຸ ໂຍນິຄຕິຐິຕິນິວາສນິກາເຍສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ວາ. ທີຆຣຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈິຣຣຕ຺ຕໍ. ປຈ຺ຈນຸໂຠຕີຕິ ປຏິສໍເວທຍຕິ. ນ ໂສ ຊາໂຕ ນາໂຫສີຕິ ໂສ ອຕ຺ຕາ ອຊາຕິຘມ຺ມໂຕ ນ ຊາໂຕ ນາມ; ສທາ ວິຊ຺ຊມາໂນ ເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕເນວ ອຕີເຕ ນາໂຫສິ, ອນາຄເຕປິ ນ ຠວິສ຺ສຕິ. ໂຍ ຫິ ຊາໂຕ ໂສ ອໂຫສິ, ໂຍ ຈ ຊາຍິສ຺ສຕິ ໂສ ຠວິສ຺ສຕີຕິ. ອຖວາ ‘ນ ໂສ ຊາໂຕ ນາໂຫສີ’ຕິ ໂສ ສທາ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ອຕີເຕປິ ນ ຊາຕຸ ນາໂຫສິ, ອນາຄເຕປິ ນ ຊາຕຸ ນ ຠວິສ຺ສຕິ. ນິຈ຺ໂຈຕິ ອຸປ຺ປາທວຍຣຫິໂຕ. ຘຸໂວຕິ ຖິໂຣ ສາຣຠູໂຕ. ສສ຺ສໂຕຕິ ສພ຺ພກາລິໂກ. ອວິປຣິຓາມຘມ຺ໂມຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປກຕິຠາວໍ ອວິຊຫນຘມ຺ໂມ ກກຓ຺ຏໂກ ວິຍ ນານປ຺ປກາຣຕ຺ຕໍ ນາປຊ຺ຊຕິ. ເອວມຍໍ ສພ຺ພາສວທິຏ຺ຐິ (ມ. ນິ. ໑.໑໗ ອາທໂຍ) ນາມ ກຖິຕາ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ຉກ຺ກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ.

(໗.) ສຕ຺ຕກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໙໔໙. ສຕ຺ຕກນິທ຺ເທເສ ຖາມຄຕຏ຺ເຐນ ອປ຺ປຫີນຏ຺ເຐນ ຈ ອນຸເສນ຺ຕີຕິ ອນຸສຍາ. ວຏ຺ຏສ຺ມິໍ ສຕ຺ເຕ ສໍໂຍເຊນ຺ຕິ ຆເຏນ຺ຕີຕິ ສໍໂຍຊນານິ. ສມຸທາຈາຣວເສນ ປຣິຍຸຏ຺ຐຫນ຺ຕີຕິ ປຣິຍຸຏ຺ຐານານິ. ກາມຣາໂຄວ ປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ ກາມຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໙໕໐. ອສຕໍ ຘມ຺ມາ, ລາມກຏ຺ເຐນ ວາ ອສນ຺ຕາ ຘມ຺ມາຕິ ອສທ຺ຘມ຺ມາ. ຣາຄາທີຫິ ໂທເສຫິ ທຸຏ຺ຐານິ ຈຣິຕານີຕິ ທຸຈ຺ຈຣິຕານິ. ເຕນ ເຕນາກາເຣນ ມຎ຺ຎນ຺ຕີຕິ ມານາ.

໙໕໑. ທິຏ຺ຐິນິທ຺ເທເສ ຣູປີຕິ ຣູປວາ. ຈາຕຸມຫາຠູຕິໂກຕິ ຈຕຸມຫາຠູຕມໂຍ. ມາຕາປິຕູນໍ ເອຕນ຺ຕິ ມາຕາເປຕ຺ຕິກໍ. ກິນ຺ຕໍ? ສຸກ຺ກໂສຓິຕໍ. ມາຕາເປຕ຺ຕິເກ ສມ຺ຠູໂຕ ຊາໂຕຕິ ມາຕາເປຕ຺ຕິກສມ຺ຠໂວ. ອິຘ ຣູປກາຍສີເສນ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕຠາວໍ ອຕ຺ຕາຕິ ວທຕິ. ທຸຕິໂຍ ຕໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທິພ຺ພຕ຺ຕຠາວໍ ວທຕິ. ທິພ຺ໂພຕິ ເທວໂລເກ ສມ຺ຠູໂຕ. ກາມາວຈໂຣຕິ ຉກາມາວຈຣເທວປຣິຍາປນ຺ໂນ. ກພຬີກາຣໍ ຠກ຺ຂຍຕີຕິ ກພຬີກາຣຠກ຺ໂຂ. ມໂນມໂຍຕິ ຌານມເນນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ສພ຺ພງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄີຕິ ສພ຺ພງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄຍຸຕ຺ໂຕ. ອຫີນິນ຺ທ຺ຣິໂຍຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓິນ຺ທ຺ຣິໂຍ; ຍານິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ອຕ຺ຖິ ເຕສໍ ວເສນ, ອິຕເຣສຎ຺ຈ ສຓ຺ຐານວເສເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນູປໂຄຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນຠາວໍ ອຸປຄໂຕ. ອິຕເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ສຕ຺ຕກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ.

(໘.) ອຏ຺ຐກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໙໕໒. ອຏ຺ຐກນິທ຺ເທເສ ກິເລສາເຍວ ກິເລສວຕ຺ຖູນິ. ກຸສີຕວຕ຺ຖູນີຕິ ກຸສີຕສ຺ສ ອລສສ຺ສ ວຕ຺ຖູນິ, ປຕິຏ຺ຐາ, ໂກສຊ຺ຊກາຣຓານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ ໂຫຕີຕິ ຈີວຣວິຈາຣຓາທິກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ນ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕີຕິ ທຸວິຘມ຺ປິ ວີຣິຍໍ ນາຣຠຕິ. ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ຌານວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄຜລຘມ຺ມສ຺ສ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ. ອນຘິຄຕສ຺ສາຕິ ຕສ຺ເສວ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມຕ຺ຖາຍ. ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສາຕິ ຕສ຺ເສວ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກຣຓຕ຺ຖາຍ. ອິທໍ ປຐມນ຺ຕິ ‘ອິທໍ ຫນ຺ທາຫໍ ນິປຊ຺ຊາມີ’ຕິ ເອວໍ ໂອສີທນໍ ປຐມໍ ກຸສີຕວຕ຺ຖຸ. ອິມິນາ ນເຍນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ມາສາຈິຕໍ ມຎ຺ເຎຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ມາສາຈິຕໍ ນາມ ຕິນ຺ຕມາໂສ; ຍຖາ ຕິນ຺ຕມາໂສ ຄຣຸໂກ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຄຣຸໂກຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຄິລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕີຕິ ຄິລາໂນ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ.

໙໕໔. ອຏ຺ຐສຸ ໂລກຘມ຺ເມສູຕິ ເອຕ຺ຖ ໂລກສ຺ສ ຘມ຺ມາຕິ ໂລກຘມ຺ມາ. ເອເຕຫິ ວິມຸຕ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ພຸທ຺ຘານມ຺ປິ ໂຫນ຺ຕິ ເອວ. ຕສ຺ມາ ‘ໂລກຘມ຺ມາ’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ປຏິຆາໂຕຕິ ປຏິຫຎ຺ຎນາກາໂຣ. ລາເຠ ສາຣາໂຄຕິ ‘ອຫໍ ລາຠໍ ລຠາມີ’ຕິ ເອວໍ ເຄຫສິຕໂສມນສ຺ສວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ສາຣາໂຄ; ໂສ ຈິຕ຺ຕໍ ປຏິຫນຕິ. ອລາເຠ ປຏິວິໂຣໂຘຕິ ‘ອຫໍ ລາຠໍ ນ ລຠາມີ’ຕິ ໂທມນສ຺ສວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນວິໂຣໂຘ; ໂສປິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຏິຫນຕິ. ຕສ຺ມາ ‘ປຏິຆາໂຕ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຍສາທີສຸປິ ‘ອຫໍ ມຫາປຣິວາໂຣ, ອຫໍ ອປ຺ປປຣິວາໂຣ, ອຫໍ ປສໍສປ຺ປຕ຺ໂຕ, ອຫໍ ຄຣຫປ຺ປຕ຺ໂຕ, ອຫໍ ສຸຂປ຺ປຕ຺ໂຕ, ອຫໍ ທຸກ຺ຂປ຺ປໂຕ’ຕິ ເອວເມເຕສໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອນຣິຍໂວຫາຣາຕິ ອນຣິຍານໍ ໂວຫາຣາ.

໙໕໗. ປຸຣິສໂທສາຕິ ປຸຣິສານໍ ໂທສາ. ນ ສຣາມີຕິ ‘ມຍາ ເອຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຏ຺ຐານໍ ນ ສຣາມິ ນ ສລ຺ລກ຺ເຂມີ’ຕິ ເອວໍ ອສ຺ສຕິຠາເວນ ນິພ຺ເພເຐຕິ ໂມເຈຕິ. ໂຈທກໍເຍວ ປຏິປ຺ຜຣຕີຕິ ປຏິວິຣຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ຜຣຕິ, ປຏິຠາຓິຕຠາເວນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ກິໍ ນຸ ໂຂ ຕຸຍ຺ຫນ຺ຕິ ‘ຕຸຍ຺ຫໍ ພາລສ຺ສ ອພ຺ຍຕ຺ຕສ຺ສ ຠຓິເຕນ ນາມ ກິໍ’ ໂຍ ຕ຺ວໍ ເນວ ວຕ຺ຖຸນາ ອາປຕ຺ຕິໍ, ນ ໂຈທນໍ ຊານາສີ’ຕິ ທີເປຕິ; ‘ຕ຺ວໍ ປິ ນາມ ເອວໍ ກິຎ຺ຈິ ອຊານນ຺ໂຕ ຠຓິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎິສ຺ສສີ’ຕິ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຕິ. ປຈ຺ຈາໂຣເປຕີຕິ ‘ຕ຺ວໍ ປິ ໂຂສີ’ຕິອາທີນິ ວທນ຺ໂຕ ປຏິອາໂຣເປຕິ. ປຏິກໂຣຫີຕິ ເທສນາຄາມິນິໍ ເທເສຫິ, ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຫິ ຕໂຕ ສຸທ຺ຘນ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ອຎ຺ຎໍ ໂຈເທສ຺ສສີ’ຕິ ທີເປຕິ.

ອຎ຺ເຎນາຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣຕີຕິ ອຎ຺ເຎນ ກາຣເຓນ ວຈເນນ ວາ ອຎ຺ຎໍ ກາຣຓໍ ວຈນໍ ວາ ປຏິຈ຺ຉາເທຕິ. ‘ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນສີ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ‘ໂກ ອາປນ຺ໂນ? ກິໍ ອາປນ຺ໂນ? ກຖໍ ອາປນ຺ໂນ? ກິສ຺ມິໍ ອາປນ຺ໂນ? ກໍ ຠຓຖ? ກິໍ ຠຓຖາ’ຕິ ວທຕິ. ‘ເອວຣູປໍ ກິຎ຺ຈິ ຕຍາ ທິຏ຺ຐ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘ນ ສຸຓາມີ’ຕິ ໂສຕໍ ວາ ອຸປເນຕິ. ພຫິທ຺ຘາ ກຖໍ ອປນາເມຕີຕິ ‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນສີ’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘ປາຏລິປຸຕ຺ຕໍ ຄໂຕມ຺ຫີ’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ‘ຕວ ປາຏລິປຸຕ຺ຕຄມນໍ ນ ປຸຈ຺ຉາມາ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘ຕໂຕ ຣາຊຄຫໍ ຄໂຕມ຺ຫີ’ຕິ ‘ຣາຊຄຫໍ ວາ ຍາຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓເຄຫໍ ວາ; ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນສີ’ຕິ? ‘ຕຕ຺ຖ ເມ ສູກຣມໍສໍ ລທ຺ຘ’ນ຺ຕິອາທີນິ ວທນ຺ໂຕ ກຖໍ ພຫິທ຺ຘາ ວິກ຺ຂິປຕິ. ໂກປນ຺ຕິ ກຸປິຕຠາວໍ. ໂທສນ຺ຕິ ທຸຏ຺ຐຠາວໍ. ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ໂກຘສ຺ເສວ ນາມໍ. ອປ຺ປຈ຺ຈຍນ຺ຕິ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐາກາຣໍ; ໂທມນສ຺ສສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ປາຕຸກໂຣຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ ປກາເສຕິ. ພາຫາວິກ຺ເຂປກໍ ຠຓຕີຕິ ພາຫາ ວິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອລຊ຺ຊິວຈນໍ ວທຕິ. ວິເຫເສຕີຕິ ວິເຫເຐຕິ ພາຘຕິ. ອນາທິຍິຕ຺ວາຕິ ຈິຕ຺ຕີກາເຣນ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອວຊານິຕ຺ວາ; ອນາທໂຣ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຕິພາຬ຺ຫນ຺ຕິ ອຕິທຬ຺ຫໍ ອຕິປ຺ປມາຓໍ. ມຍິ ພ຺ຍາວຏາຕິ ມຍິ ພ຺ຍາປາຣໍ ອາປນ຺ນາ. ຫີນາຍາວຕ຺ຕິຕ຺ວາຕິ ຫີນສ຺ສ ຄິຫິຠາວສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ອາວຕ຺ຕິຕ຺ວາ; ຄິຫີ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຕມນາ ໂຫຖາຕິ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາ ໂຫຖ, ‘ມຍາ ລຠິຕພ຺ພໍ ລຠຖ, ມຍາ ວສິຕພ຺ພຏ຺ຐາເນ ວສຖ, ຜາສຸວິຫາໂຣ ໂວ ມຍາ ກໂຕ’ຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ວທຕິ.

໙໕໘. ອສຎ຺ຎີຕິ ປວຕ຺ໂຕ ວາໂທ ອສຎ຺ຎີວາໂທ; ໂສ ເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ອສຎ຺ຎີວາທາ. ຣູປີ ອຕ຺ຕາຕິອາທີສຸ ລາຠິໂນ ກສິຓຣູປໍ ອຕ຺ຕາຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ຣູປີຕິ ທິຏ຺ຐິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ອລາຠິໂນ ຕກ຺ກມຕ຺ເຕເນວ, ອາຊີວການໍ ວິຍ. ລາຠິໂນເຍວ ຈ ປນ ອຣູປສມາປຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕາຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣູປີຕິ ທິຏ຺ຐິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ອລາຠິໂນ ຕກ຺ກມຕ຺ເຕເນວ, ນິຄຓ຺ຐານໍ ວິຍ. ອສຎ຺ຎີຠາເວ ປເນຕ຺ຖ ເອກນ຺ເຕເນວ ກາຣຓໍ ນ ປຣິເຍສິຕພ຺ພໍ. ທິຏ຺ຐິຄຕິໂກ ຫິ ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ວິຍ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຣູປີ ຈ ອຣູປີ ຈາຕິ ຣູປາຣູປມິສ຺ສກຄາຫວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍໍ ທິຏ຺ຐິ ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣສມາປຕ຺ຕິລາຠິໂນປິ ຕກ຺ກິກສ຺ສາປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເນວ ຣູປີ ນາຣູປີຕິ ປນ ເອກນ຺ຕໂຕ ຕກ຺ກິກທິຏ຺ຐິເຍວ. ອນ຺ຕວາຕິ ປຣິຕ຺ຕກສິຓໍ ອຕ຺ຕໂຕ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ. ອນນ຺ຕວາຕິ ອປ຺ປມາຓກສິຓໍ. ອນ຺ຕວາ ຈ ອນນ຺ຕວາ ຈາຕິ ອຸທ຺ຘມໂຘ ສປຣິຍນ຺ຕໍ ຕິຣິຍໍ ອປຣິຍນ຺ຕໍ ກສິຓໍ ອຕ຺ຕາຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນທິຏ຺ຐິ. ເນວນ຺ຕວາ ນານນ຺ຕວາຕິ ຕກ຺ກິກທິຏ຺ຐິເຍວ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ອຏ຺ຐກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ.

(໙.) ນວກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໙໖໐. ນວກນິທ຺ເທເສ ນວ ອາຆາຕວຕ຺ຖູນີຕິ ສຕ຺ເຕສຸ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິວເສເນວ ກຖິຕານິ. ປຸຣິສານໍ ມລານີຕິ ປຸຣິສມລານິ. ນວວິຘາຕິ ນວໂກຏ຺ຐາສາ ນວປ຺ປເຠທາ ວາ.

໙໖໓. ຕຓ຺ຫໍ ປຏິຈ຺ຈາຕິ ຕຓ຺ຫໍ ນິສ຺ສາຍ. ປຣິເຍສນາຕິ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓປຣິເຍສນາ. ສາ ຫິ ຕຓ຺ຫາຍ ສຕິ ໂຫຕິ. ລາໂຠຕິ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓປຏິລາໂຠ. ໂສ ຫິ ປຣິເຍສນາຍ ສຕິ ໂຫຕິ. ວິນິຈ຺ຉໂຍ ປນ ຎາຓຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິວິຕກ຺ກວເສນ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ສຸຂວິນິຈ຺ຉຍໍ ຊຎ຺ຎາ, ສຸຂວິນິຈ຺ຉຍໍ ຎຕ຺ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຂມນຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໓໒໓) ອຍໍ ຎາຓວິນິຈ຺ຉໂຍ. ‘‘ວິນິຈ຺ຉໂຍຕິ ທ຺ເວ ວິນິຈ຺ຉຍາ – ຕຓ຺ຫາວິນິຈ຺ຉໂຍ ຈ ທິຏ຺ຐິວິນິຈ຺ຉໂຍ ຈາ’’ຕິ (ມຫານິ. ໑໐໒) ເອວໍ ອາຄຕານິ ອຏ຺ຐສຕຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານິ ຕຓ຺ຫາວິນິຈ຺ຉໂຍ. ທ຺ວາສຏ຺ຐິ ທິຏ຺ຐິໂຍ ທິຏ຺ຐິວິນິຈ຺ຉໂຍ. ‘‘ຉນ຺ໂທ ໂຂ, ເທວານມິນ຺ທ, ວິຕກ຺ກນິທາໂນ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໓໕໘) ອິມສ຺ມິໍ ປນ ສຸຕ຺ເຕ ອິຘ ວິນິຈ຺ຉໂຍຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ວິຕກ຺ໂກເຍວ ອາຄໂຕ. ລາຠໍ ລຠິຕ຺ວາ ຫິ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐໍ ສຸນ຺ທຣາສຸນ຺ທຣຎ຺ຈ ວິຕກ຺ເກເນວ ວິນິຈ຺ຉິນາຕິ – ‘ເອຕ຺ຕກໍ ເມ ຣູປາຣມ຺ມຓຕ຺ຖາຍ ຠວິສ຺ສຕິ, ເອຕ຺ຕກໍ ສທ຺ທາທິອາຣມ຺ມຓຕ຺ຖາຍ, ເອຕ຺ຕກໍ ມຍ຺ຫໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ເອຕ຺ຕກໍ ປຣສ຺ສ, ເອຕ຺ຕກໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມິ, ເອຕ຺ຕກໍ ນິທຫິສ຺ສາມີ’ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ລາຠໍ ປຏິຈ຺ຈ ວິນິຈ຺ຉໂຍ’’ຕິ.

ຉນ຺ທຣາໂຄຕິ ເອວໍ ອກຸສລວິຕກ຺ເກນ ວິຕກ຺ກິເຕ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ທຸພ຺ພລຣາໂຄ ຈ ພລວຣາໂຄ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິທຎ຺ຫິ ອິຘ ຉນ຺ໂທຕິ ທຸພ຺ພລຣາຄສ຺ສາຘິວຈນໍ. ອຊ຺ໂຌສານນ຺ຕິ ອຫໍ ມມນ຺ຕິ ພລວສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ. ປຣິຄ຺ຄໂຫຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິວເສນ ປຣິຄ຺ຄຫກຣຓໍ. ມຈ຺ຉຣິຍນ຺ຕິ ປເຣຫິ ສາຘາຣຓຠາວສ຺ສ ອສຫນຕາ. ເຕເນວສ຺ສ ໂປຣາຓາ ເອວໍ ວຈນຕ຺ຖໍ ວທນ຺ຕິ – ‘‘ອິທໍ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ມຍ຺ຫເມວ ໂຫຕຸ, ມາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ໂຫຕູຕິ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ມຈ຺ຉຣິຍນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ອາຣກ຺ໂຂຕິ ທ຺ວາຣປິທຫນມຎ຺ຊຸສໂຄປນາທິວເສນ ສຸຏ຺ຐຸ ຣກ຺ຂຓໍ. ອຘິກໂຣຕີຕິ ອຘິກຣຓໍ; ກາຣຓສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ອາຣກ຺ຂາຘິກຣຓນ຺ຕິ ຠາວນປຸໍສກໍ; ອາຣກ຺ຂເຫຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຓ຺ຑາທານາທີສຸ ປຣນິເສຘນຕ຺ຖໍ ທຓ຺ຑສ຺ສ ອາທານໍ ທຓ຺ຑາທານໍ. ເອກໂຕຘາຣາທິໂນ ສຕ຺ຖສ຺ສ ອາທານໍ ສຕ຺ຖາທານໍ. ກລໂຫຕິ ກາຍກລໂຫປິ ວາຈາກລໂຫປິ. ປຸຣິໂມ ປຸຣິໂມ ວິໂຣໂຘ ວິຄ຺ຄໂຫ, ປຈ຺ຉິໂມ ປຈ຺ຉິໂມ ວິວາໂທ. ຕຸວໍ ຕຸວນ຺ຕິ ອຄາຣວວຈນໍ, ຕ຺ວໍ ຕ຺ວນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໙໖໔. ອິຎ຺ຊິຕານີຕິ ອິຎ຺ຊນານິ ຈລນານິ. ອສ຺ມີຕິ ອິຎ຺ຊິຕເມຕນ຺ຕິອາທີຫິ ສພ຺ພປເທຫິ ມາໂນວ ກຖິໂຕ. ອຫນ຺ຕິ ປວຕ຺ໂຕປິ ຫິ ມາໂນ ອິຎ຺ຊິຕເມວ, ອຍມຫນ຺ຕິ ປວຕ຺ໂຕປິ, ເນວສຎ຺ຎີນາສຎ຺ຎີ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ປວຕ຺ໂຕປິ. ເສສນວເກຫິປິ ມາໂນວ ກຖິໂຕ. ມາໂນ ຫິ ອິຎ຺ຊນໂຕ ອິຎ຺ຊິຕໍ, ມຎ຺ຎນໂຕ ມຎ຺ຎິຕໍ, ຜນ຺ທນໂຕ ຜນ຺ທິຕໍ, ປປຎ຺ຈນໂຕ ປປຎ຺ຈິຕໍ. ເຕຫິ ເຕຫິ ກາຣເຓຫິ ສງ຺ຂຕຕ຺ຕາ ສງ຺ຂຕນ຺ຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ນວກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ.

(໑໐.) ທສກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໙໖໖. ທສກນິທ຺ເທເສ ກິເລສາ ເອວ ກິເລສວຕ຺ຖູນິ. ອາຆາຕວຕ຺ຖູນິ ປເນຕ຺ຖ ‘‘ອນຕ຺ຖໍ ເມ ອຈຣີ’’ຕິອາທີນໍ ວເສນ ອວິໂກເປຕພ຺ເພ ຂາຓຸກຓ຺ຏກາທິມ຺ຫິປິ ອຏ຺ຐາເນ ອຸປ຺ປນ຺ນາຆາເຕນ ສທ຺ຘິໍ ວຸຕ຺ຕານິ.

໙໗໐. ມິຈ຺ຉຕ຺ເຕສຸ ມິຈ຺ຉາຎາຓນ຺ຕິ ປາປກິຣິຍາສຸ ອຸປາຍຈິນ຺ຕາວເສນ ປາປໍ ກຕ຺ວາ ‘ສຸກຕໍ ມຍາ’ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາກາເຣນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂມໂຫ. ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕີຕິ ອວິມຸຕ຺ຕສ຺ເສວ ສໂຕ ວິມຸຕ຺ຕສຎ຺ຎິຕາ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ທສກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ.

ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໙໗໓. ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕນິທ຺ເທເສ ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານີຕິ ຕຓ຺ຫາສມຸທາຈາຣາ ຕຓ຺ຫາປວຕ຺ຕິໂຍ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກສ຺ສ ອຸປາທາຍາຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ອຸປາທາຍ. ອິທຎ຺ຫິ ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ສາມິວຈນໍ. ອສ຺ມີຕິ ໂຫຕີຕິ ຍເທຕໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ອຸປາທາຍ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິວເສນ ສມູຫຄາຫໂຕ ‘ອສ຺ມີ’ຕິ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕ຺ຖສ຺ມີຕິ ໂຫຕີຕິອາທີສຸ ປນ ເອວໍ ສມູຫໂຕ ‘ອຫ’ນ຺ຕິ ຄຫເຓ ສຕິ ຕໂຕ ອນຸປນິຘາຍ ຈ ອຸປນິຘາຍ ຈາຕິ ທ຺ວິຘາ ຄຫຓໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ອນຸປນິຘາຍາຕິ ອຎ຺ຎໍ ອາກາຣໍ ອນຸປຄມ຺ມ ສກຠາວເມວ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ‘ອິຕ຺ຖສ຺ມີ’ຕິ ໂຫຕິ; ຂຕ຺ຕິຍາທີສຸ ‘ອິທໍປກາໂຣ ອຫ’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິວເສນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ຕາວ ອນຸປນິຘາຍ ຄຫຓໍ. ອຸປນິຘາຍ ຄຫຓໍ ປນ ທຸວິຘໍ ໂຫຕິ – ສມໂຕ ຈ ອສມໂຕ ຈ. ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ເອວສ຺ມີຕິ ຈ ອຎ຺ຎຖາສ຺ມີຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເອວສ຺ມີຕິ ອິທໍ ສມໂຕ ອຸປນິຘາຍ ຄຫຓໍ; ຍຖາ ອຍໍ ຂຕ຺ຕິໂຍ, ຍຖາ ອຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ເອວໍ ອຫມ຺ປີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ຎຖາສ຺ມີຕິ ອິທໍ ປນ ອສມໂຕ ຄຫຓໍ; ຍຖາຍໍ ຂຕ຺ຕິໂຍ, ຍຖາຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ຕໂຕ ອຎ຺ຎຖາ ອຫໍ ຫີໂນ ວາ ອຘິໂກ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມານິ ຕາວ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວເສນ ຈຕ຺ຕາຣິ ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານິ. ຠວິສ຺ສນ຺ຕິອາທີນິ ປນ ຈຕ຺ຕາຣິ ອນາຄຕວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ເສສໍ ປຸຣິມຈຕຸກ຺ເກ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອສ຺ມີຕິ ສສ຺ສໂຕ ອສ຺ມິ. ສາຕສ຺ມີຕິ ອສສ຺ສໂຕ ອສ຺ມິ. ອສສ຺ມີຕິ ສຕສ຺ມີຕິ ວາ ປາໂຐ. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖີຕິ ອສໍ; ນິຈ຺ຈສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ສີທຕີຕິ ສຕໍ; ອນິຈ຺ຈສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອິຕິ ອິມານິ ທ຺ເວ ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທວເສນ ວຸຕ຺ຕານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ອິໂຕ ປຣານິ ສິຍນ຺ຕິອາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສໍສຍປຣິວິຕກ຺ກວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ຕານິ ປຸຣິມຈຕຸກ຺ເກ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຕ຺ຖໂຕ ເວທິຕພ຺ພານິ. ອປາຫໍ ສິຍນ຺ຕິອາທີນິ ປນ ຈຕ຺ຕາຣິ ‘‘ອປິ ນາມາຫໍ ຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ປຕ຺ຖນາກປ຺ປນວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ຕານິ ປຸຣິມຈຕຸກ຺ເກ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ. ເອວເມເຕສຸ –

ທ຺ເວ ທິຏ຺ຐິສີສາ ຈຕ຺ຕາໂຣ, ສຸທ຺ຘສີສາ ສີສມູລກາ;

ຕໂຍ ຕໂຍຕິ ເອຕານິ, ອຏ຺ຐາຣສ ວິຠາວເຍ.

ເອເຕສຸ ຫິ ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທວເສນ ວຸຕ຺ຕາ ທ຺ເວ ທິຏ຺ຐິສີສາ ນາມ. ອສ຺ມີຕິ, ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ສິຍນ຺ຕິ, ອປາຫໍ ສິຍນ຺ຕິ ເອເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຸທ຺ຘສີສາເອວ. ອິຕ຺ຖສ຺ມີຕິ ອາທໂຍ ຕໂຍ ຕໂຍຕິ ທ຺ວາທສ ສີສມູລກາ ນາມາຕິ. ເອວເມເຕ ທ຺ເວ ທິຏ຺ຐິສີສາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຸທ຺ຘສີສາ, ທ຺ວາທສ ສີສມູລກາຕິ ອຏ຺ຐາຣສ ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕຘມ຺ມາ ເວທິຕພ຺ພາ.

໙໗໔. ອິທານິ ປຏິປາຏິຍາວ ເຕ ຘມ຺ເມ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ກຖຎ຺ຈ ອສ຺ມີຕິ ໂຫຕີຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ກຎ຺ຈິ ຘມ຺ມໍ ອນວກາຣິໍ ກຣິຕ຺ວາຕິ ຣູປເວທນາທີສຸ ກຎ຺ຈິ ເອກຘມ຺ມມ຺ປິ ອວິນິພ຺ໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ, ເອເກກໂຕ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ, ສມູຫໂຕວ ຄເຫຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອສ຺ມີຕິ ຉນ຺ທໍ ປຏິລຠຕີຕິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ນິຣວເສສໂຕ ຄເຫຕ຺ວາ ‘ອຫ’ນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫໍ ປຏິລຠຕິ. ມານທິຏ຺ຐີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ອຍໍ ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕນິທ຺ເທໂສ, ມານທິຏ຺ຐິໂຍ ປນ ນ ວິນາ ຕຓ຺ຫາຍ, ຕສ຺ມາ ຕເທກຏ຺ຐວເສນ ອິຘ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຓ຺ຫາສີເສນ ວາ ປປຎ຺ຈຕ຺ຕຍມ຺ປິ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ຕໍ ອຸທ຺ເທສານຸຣູເປເນວ ນິທ຺ທິສິຕຸມ຺ປິ ມານທິຏ຺ຐິໂຍ ຄຫິຕາ. ຕຓ຺ຫາປປຎ຺ຈໍ ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເຕເນວ ສທ຺ຘິໍ ເສສປປຎ຺ເຈປິ ທສ຺ເສຕຸໍ ເອວມາຫ.

ຕສ຺ມິໍ ສຕິ ອິມານິ ປປຎ຺ຈິຕານີຕິ ຕສ຺ມິໍ ‘‘ອສ຺ມີຕິ ຉນ຺ທໍ ປຏິລຠຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ເຕ ປປຎ຺ຈຕ຺ຕເຍ ສຕິ ປຸນ ອິມານິ ‘‘ອິຕ຺ຖສ຺ມີຕິ ວາ’’ຕິອາທີນິ ປປຎ຺ຈິຕານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຂຕ຺ຕິໂຍສ຺ມີຕິອາທີສຸ ອຠິເສກເສນາມຈ຺ຈາທິນາ ‘ຂຕ຺ຕິໂຍ ອຫໍ’, ມນ຺ຕຊ຺ເຌນ ໂປໂຣຫິຈ຺ຈາທິນາ ‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຫໍ’, ກສິໂຄຣກ຺ຂາທິນາ ‘ເວສ຺ໂສ ອຫໍ’, ອສິຕພ຺ຍາຠງ຺ຄິຕາຍ ‘ສຸທ຺ໂທ ອຫໍ’, ຄິຫິພ຺ຍຎ຺ຊເນນ ‘ຄຫຏ຺ໂຐ ອຫ’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ອິຕ຺ຖສ຺ມີຕິ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ຂຕ຺ຕິຍາທີສຸ ຂຕ຺ຕິຍາທິປ຺ປກາຣໍ ອຕ຺ຕນິ ອຸປ຺ປາທຍິຕ຺ວາ ‘ອິຕ຺ຖໍປກາໂຣ ອຫ’ນ຺ຕິ ໂຫຕິ.

ຍຖາ ໂສ ຂຕ຺ຕິໂຍຕິອາທີສຸ ‘ຍຖາ ໂສ ອຠິເສກເສນາມຈ຺ຈາທິນາ ຂຕ຺ຕິໂຍ, ຕຖາ ‘ອຫມ຺ປິ ຂຕ຺ຕິໂຍ’ຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ທຸຕິຍນເຍ ‘ຍຖາ ໂສ ອຠິເສກເສນາມຈ຺ຈາທິນາ ຂຕ຺ຕິໂຍ, ນາຫໍ ຕຖາ ຂຕ຺ຕິໂຍ; ອຫໍ ປນ ຕໂຕ ຫີໂນ ວາ ເສຏ຺ໂຐ ວາ’ຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຠວິສ຺ສນ຺ຕິອາທິນິທ຺ເທສາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໙໗໕. ເອວໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກສ຺ສ ອຸປາທາຍ ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານິ ຠາເຊຕ຺ວາ ອິທານິ ພາຫິຣສ຺ສ ອຸປາທາຍ ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານິ ຠາເຊຕຸໍ ຕຕ຺ຖ ກຕມານີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ພາຫິຣສ຺ສ ອຸປາທາຍາຕິ ພາຫິຣໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ອຸປາທາຍ. ອິທມ຺ປິ ຫິ ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ສາມິວຈນໍ. ອິມິນາຕິ ອິມິນາ ຣູເປນ ວາ…ເປ… ວິຎ຺ຎາເຓນ ວາ. ອວເສສໍ ປນ ອຸທ຺ເທສວາເຣ ຕາວ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໙໗໖. ນິທ຺ເທສວາເຣ ປນ ອວກາຣິໍ ກຣິຕ຺ວາຕິ ວິນິພ຺ໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ. ອິມິນາ ອສ຺ມີຕິ ຉນ຺ທໍ ປຏິລຠຕີຕິອາທີສຸ ອິມິນາ ຣູເປນ ວາ…ເປ… ວິຎ຺ຎາເຓນ ວາຕິ ເອວໍ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ເອກເທສໂຕ ຄເຫຕ຺ວາ ອິມິນາ ‘ອຫ’ນ຺ຕິ ຉນ຺ທາທີນິ ປຏິລຠຕີຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອິມິນາ ຂຕ຺ຕິໂຍສ຺ມີຕິອາທີສຸ ‘ອິມິນາ ຉຕ຺ເຕນ ວາ ຂຄ຺ເຄນ ວາ ອຠິເສກເສນາມຈ຺ຈາທິນາ ວາ ຂຕ຺ຕິໂຍ ອຫ’ນ຺ຕິ ເອວໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິມິນາຕິ ປທມຕ຺ຕເມວ ເຫຕ຺ຖ ວິເສໂສ.

ຍຖາ ໂສ ຂຕ຺ຕິໂຍຕິອາທີສຸປິ ອິມິນາຕິ ວຸຕ຺ຕປທເມວ ວິເສໂສ. ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ວເສນ ຍຖາ ຂຕ຺ຕິໂຍ, ເອວໍ ອຫມ຺ປິ ອິມິນາ ຂຄ຺ເຄນ ວາ ຉຕ຺ເຕນ ວາ ອຠິເສກເສນາມຈ຺ຈາທິນາ ວາ ຂຕ຺ຕິໂຍຕິ ເອວໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ສພ຺ພປເທສຸ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິມິນາ ນິຈ຺ໂຈສ຺ມີຕິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ອນວກາຣິໍ ກຕ຺ວາ ຣູປາທີສຸ ເອກເມວ ຘມ຺ມໍ ‘ອຫ’ນ຺ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ‘ອິມິນາ ຂຄ຺ເຄນ ວາ ຉຕ຺ເຕນ ວາ ອຫໍ ນິຈ຺ໂຈ ຘຸໂວ’ຕິ ມຎ຺ຎຕິ. ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິຍມ຺ປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອິຕິ ເອວຣູປານິ ອຕີຕານິ ຉຕ຺ຕິໍສາຕິ ເອເກກສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຕີເຕ ຉຕ຺ຕິໍສ. ອນາຄຕານິ ຉຕ຺ຕິໍສາຕິ ເອເກກສ຺ເສວ ອນາຄເຕ ຉຕ຺ຕິໍສ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານິ ຉຕ຺ຕິໍສາຕິ ເອເກກສ຺ສ ວາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຍຖາລາຠວເສນ ພຫຸນໍ ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ຉຕ຺ຕິໍສ. ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ປນ ເອກໍເສເນວ ອຕີເຕ ຉຕ຺ຕິໍສ, ອນາຄເຕ ຉຕ຺ຕິໍສ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ຉຕ຺ຕິໍສາຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ອນນ຺ຕາ ຫິ ອສທິສຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິເຠທາ ສຕ຺ຕາ. ອຏ຺ຐຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕສຕໍ ໂຫຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອຏ຺ຐສຕສງ຺ຂາຕໍ ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕໍ ໂຫຕີຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ.

ທິຏ຺ຐິຄຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໙໗໗. ທິຏ຺ຐິຄຕນິທ຺ເທເສ ພ຺ຣຫ຺ມຊາເລ ເວຍ຺ຍາກຣເຓຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຊາລນາມເກ ເວຍ຺ຍາກຣເຓ, ທີຆນິກາຍສ຺ສ ປຐມສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ. ວຸຕ຺ຕານິ ຠຄວຕາຕິ ສຕ຺ຖາຣາ ສຍໍ ອາຫຈ຺ຈ ຠາສິຕານິ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ສສ຺ສຕວາທາຕິອາທີສຸ ‘‘ເຕ ຈ ໂຠນ຺ໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ກິມາຄມ຺ມ ກິມາຣພ຺ຠ ສສ຺ສຕວາທາ ສສ຺ສຕໍ ອຕ຺ຕານຎ຺ຈ ໂລກຎ຺ຈ ປຎ຺ຎາເປນ຺ຕິ ຈຕູຫິ ວຕ຺ຖູຫີ’’ຕິອາທິນາ (ທີ. ນິ. ໑.໒໙-໓໐) ພ຺ຣຫ຺ມຊາເລ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປເຠໂທ ຈ ອຕ຺ໂຖ ຈ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ.

ສມ຺ໂມຫວິໂນທນິຍາ ວິຠງ຺ຄຏ຺ຐກຖາຍ

ຂຸທ຺ທກວຕ຺ຖຸວິຠງ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໘. ຘມ຺ມຫທຍວິຠງ຺ໂຄ

໑. ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກວາຣວຓ຺ຓນາ

໙໗໘. ອິທານິ ຕທນນ຺ຕເຣ ຘມ຺ມຫທຍວິຠງ຺ເຄ ປາຬິປຣິຈ຺ເຉໂທ ຕາວ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພ – ເອຕ຺ຖ ຫິ ອາທິໂຕວ ຂນ຺ຘາທີນໍ ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ໂກຏ຺ຐາສານໍ ວເສນ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກວາໂຣ ນາມ ວຸຕ຺ໂຕ. ທຸຕິໂຍ ເຕສໍເຍວ ຘມ຺ມານໍ ກາມຘາຕຸອາທີສຸ ອຸປ຺ປຕ຺ຕານຸປ຺ປຕ຺ຕິທສ຺ສນວາໂຣ ນາມ. ຕຕິໂຍ ຕຕ຺ເຖວ ປຣິຍາປນ຺ນາປຣິຍາປນ຺ນທສ຺ສນວາໂຣ ນາມ. ຈຕຸຕ຺ໂຖ ຕີສຸ ຠູມີສຸ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ວິຊ຺ຊມານາວິຊ຺ຊມານຘມ຺ມທສ຺ສນວາໂຣ ນາມ. ປຎ຺ຈໂມ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ຠູມນ຺ຕຣວເສນ ທສ຺ສນວາໂຣ ນາມ. ຉຏ຺ໂຐ ຄຕີສຸ ອຸປ຺ປາທກກມ຺ມອາຍຸປ຺ປມາຓທສ຺ສນວາໂຣ ນາມ. ສຕ຺ຕໂມ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາທິວາໂຣ ນາມ. ອຏ຺ຐໂມ ສາຣມ຺ມຓານາຣມ຺ມຓວາໂຣ ນາມ. ນວໂມ ເຕສໍ ຂນ຺ຘາທິຘມ຺ມານໍ ທິຏ຺ຐສຸຕາທິວເສນ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ທສ຺ສນວາໂຣ ນາມ. ທສໂມ ກຸສລຕ຺ຕິກາທິວເສນ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ທສ຺ສນວາໂຣ ນາມ.

໙໗໙. ເອວໍ ທສຫິ ວາເຣຫິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາຍ ປາຬິຍາ ປຐເມ ຕາວ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກວາເຣ ‘‘ອວີຈິໂຕ ຍາວ ຠວຄ຺ຄໍ ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ກຕິ ຂນ຺ຘາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິເຕ ‘‘ເອໂກຕິ ວາ…ເປ… ຈຕ຺ຕາໂຣຕິ ວາ ຉາຕິ ວາ ອວຕ຺ວາ ປຎ຺ຈາຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ອຎ຺ໂຎ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຓພລໍ ທີເປນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາຕິ ປຸຈ຺ຉານຸຣູປໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ອາຫ. ຍຖາປຸຈ຺ຉໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນຎ຺ຫິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພ຺ຍາກຣຓໍ ນາມາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ທ຺ວາທສາຍຕນານີຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທີນໍ ປເຠໂທ ຂນ຺ຘວິຠງ຺ຄາທີສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໒. ອຸປ຺ປຕ຺ຕານຸປ຺ປຕ຺ຕິວາຣວຓ຺ຓນາ

໙໙໑. ທຸຕິຍວາເຣ ເຍ ຘມ຺ມາ ກາມຠເວ ກາມຘາຕຸສມ຺ຠູຕານຎ຺ຈ ສຕ຺ຕານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ – ກາມຘາຕຸຍໍ ປຣິຍາປນ຺ນາ ວາ ອປຣິຍາປນ຺ນາ ວາ – ເຕ ສພ຺ເພ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ກາມຘາຕຸຍາ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຣູປຘາຕຸອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຍສ຺ມາ ປນ ຣູປຘາຕຸປຣິຍາປນ຺ນານໍ ສຕ຺ຕານໍ ຆານາຍຕນາທີນໍ ອຠາເວນ ຄນ຺ຘາຍຕນາທີນິ ອາຍຕນາທິກິຈ຺ຈໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຣູປຘາຕຸຍາ ຉ ອາຍຕນານິ, ນວ ຘາຕຸໂຍຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ຈ ໂອກາສວເສນ ວາ ສຕ຺ຕຸປ຺ປຕ຺ຕິວເສນ ວາ ອປຣິຍາປນ຺ນຘາຕຸ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ອປຣິຍາປນ຺ນຘາຕຸຍາຕິ ອວຕ຺ວາ ຍໍ ຍໍ ອປຣິຍາປນ຺ນໍ ຕໍ ຕເທວ ທສ຺ເສຕຸໍ ອປຣິຍາປນ຺ເນ ກຕິ ຂນ຺ຘາຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໓. ປຣິຍາປນ຺ນາປຣິຍາປນ຺ນວາຣວຓ຺ຓນາ

໙໙໙. ຕຕິຍວາເຣ ກາມຘາຕຸປຣິຍາປນ຺ນາຕິ ກາມຘາຕຸຠຊນຏ຺ເຐນ ປຣິຍາປນ຺ນາ; ຕໍນິສ຺ສິຕາ ຕທນ຺ໂຕຄຘາ ກາມຘາຕຸຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປຣິຍາປນ຺ນາຕິ ຠວວເສນ ໂອກາສວເສນ ຈ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ. ອປຣິຍາປນ຺ນາຕິ ຕຖາ ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ.

໔. ຘມ຺ມທສ຺ສນວາຣວຓ຺ຓນາ

໑໐໐໗. ຈຕຸຕ຺ຖວາເຣ ເອກາທສາຍຕນານີຕິ ສທ຺ທາຍຕນວຊ຺ຊານິ. ຕຎ຺ຫິ ເອກນ຺ເຕນ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິມິນາ ນເຍນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສຕ຺ຕເກ ‘‘ເທວານໍ ອສຸຣານ’’ນ຺ຕິ ຄຕິວເສນ ອວຕ຺ວາ ອວິເສເສນ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍການນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍກາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ເຕສໍ ສຕ຺ຕາຍຕນານິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ຕຖາ ຘາຕຸໂຍ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ. ປຎ຺ຈມວາເຣ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ຕໍ ຘມ຺ມສງ຺ຄຫຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕເມວ.

໖. ອຸປ຺ປາທກກມ຺ມອາຍຸປ຺ປມາຓວາຣວຓ຺ຓນາ

(໑.) ອຸປ຺ປາທກກມ຺ມໍ

໑໐໒໑. ຉຏ຺ຐວາເຣ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ນານປ຺ປກາເຣຫິ ວາ ອິທ຺ຘິວິເສເສຫິ ທິພ຺ພນ຺ຕີຕິ ເທວາ. ສມ຺ມຸຕິເທວາຕິ ‘ເທໂວ, ເທວີ’ຕິ ເອວໍ ໂລກສມ຺ມຸຕິຍາ ເທວາ. ອຸປປຕ຺ຕິເທວາຕິ ເທວໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ອຸປປຕ຺ຕິຍາ ເທວາ. ວິສຸທ຺ຘິເທວາຕິ ສພ຺ເພສໍ ເທວານໍ ປູຊາຣຫາ ສພ຺ພກິເລສວິສຸທ຺ຘິຍາ ເທວາ. ຣາຊາໂນຕິ ມຸທ຺ຘາຠິສິຕ຺ຕຂຕ຺ຕິຍາ. ເທວິໂຍຕິ ເຕສໍ ມເຫສິໂຍ. ກຸມາຣາຕິ ອຠິສິຕ຺ຕຣາຊູນໍ ອຠິສິຕ຺ຕເທວິຍາ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ອຸປ຺ປນ຺ນກຸມາຣາ.

ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາຕິ ຈາຕຸທ຺ທສາທີສຸ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສິຕ຺ວາ. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ປຣິຕ຺ຕທານາທິປຸຎ຺ຎກມ຺ມໍ ມນຸສ຺ສໂສຠຄ຺ຍຕາຍ ປຈ຺ຈໂຍ, ມຕ຺ຕໂສ ກຕໍ ມນຸສ຺ສໂສຠຄ຺ຍຕາຍ ອຘິມຕ຺ຕໍ, ອຘິມຕ຺ຕຠາເວປິ ນານປ຺ປກາຣເຠທໂຕ ນານປ຺ປກາຣສ຺ສ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລາທິຠາວສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ວເສນ ອຸປປຕ຺ຕິເຠທໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຄຫປຕິມຫາສາລານນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ມຫາສາໂຣ ເອເຕສນ຺ຕິ ມຫາສາຣາ; ຣ-ກາຣສ຺ສ ປນ ລ-ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ມຫາສາລາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຄຫປຕິໂຍວ ມຫາສາລາ, ຄຫປຕີສຸ ວາ ມຫາສາລາຕິ ຄຫປຕິມຫາສາລາ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ເຄເຫ ປຈ຺ຉິມນ຺ເຕນ ຈຕ຺ຕາລີສໂກຏິຘນໍ ນິຘານຄຕໍ ໂຫຕິ, ກຫາປຓານຎ຺ຈ ປຎ຺ຈ ອມ຺ພຓານິ ທິວສວຬຎ຺ໂຊ ນິກ຺ຂມຕິ – ອຍໍ ຄຫປຕິມຫາສາໂລ ນາມ. ຍສ຺ສ ປນ ເຄເຫ ປຈ຺ຉິມນ຺ເຕນ ອສີຕິໂກຏິຘນໍ ນິຘານຄຕໍ ໂຫຕິ, ກຫາປຓານຎ຺ຈ ທສອມ຺ພຓານິ ທິວສວຬຎ຺ໂຊ ນິກ຺ຂມຕິ – ອຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາໂລ ນາມ. ຍສ຺ສ ປນ ເຄເຫ ປຈ຺ຉິມນ຺ເຕນ ໂກຏິສຕຘນໍ ນິຘານຄຕໍ ໂຫຕິ, ກຫາປຓານຎ຺ຈ ວີສຕິ ອມ຺ພຓານິ ທິວສວຬຎ຺ໂຊ ນິກ຺ຂມຕິ – ອຍໍ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາໂລ ນາມ.

ສຫພ຺ຍຕນ຺ຕິ ສຫຠາວໍ; ສຠາຄາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈາຕຸມຫາຣາຊິການນ຺ຕິອາທີສຸ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກາ ນາມ ສິເນຣຸປພ຺ພຕສ຺ສ ເວມຊ຺ເຌ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສຸ ປພ຺ພຕຏ຺ຐກາປິ ອຕ຺ຖິ, ອາກາສຏ຺ຐາປິ; ເຕສໍ ປຣມ຺ປຣາ ຈກ຺ກວາຬປພ຺ພຕໍ ປຕ຺ຕາ. ຂິຑ຺ຑາປໂທສິກາ, ມໂນປໂທສິກາ, ສີຕວລາຫກາ, ອຸຓ຺ຫວລາຫກາ, ຈນ຺ທິມາ ເທວປຸຕ຺ໂຕ, ສູຣິໂຍ ເທວປຸຕ຺ໂຕຕິ ເອເຕ ສພ຺ເພປິ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກເທວໂລກຏ຺ຐກາ ເອວ.

ເຕຕ຺ຕິໍສ ຊນາ ຕຕ຺ຖ ອຸປປນ຺ນາຕິ ຕາວຕິໍສາ. ອປິຈ ຕາວຕິໍສາຕິ ເຕສໍ ເທວານໍ ນາມເມວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕປິ ອຕ຺ຖິ ປພ຺ພຕຏ຺ຐກາ, ອຕ຺ຖິ ອາກາສຏ຺ຐກາ. ເຕສໍ ປຣມ຺ປຣາ ຈກ຺ກວາຬປພ຺ພຕໍ ປຕ຺ຕາ. ຕຖາ ຍາມາທີນໍ. ເອກເທວໂລເກປິ ຫິ ເທວານໍ ປຣມ຺ປຣາ ຈກ຺ກວາຬປພ຺ພຕໍ ອປ຺ປຕ຺ຕາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕຕ຺ຖ ທິພ຺ພໍ ສຸຂໍ ຍາຕາ ປຍາຕາ ສມ຺ປຕ຺ຕາຕິ ຍາມາ. ຕຸຏ຺ຐາ ປຫຏ຺ຐາຕິ ຕຸສິຕາ. ປກຕິປຏິຍຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໂຕ ອຕິເຣເກນ ຣມິຕຸກາມກາເລ ຍຖາຣຸຈິເຕ ໂຠເຄ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ຣມນ຺ຕີຕິ ນິມ຺ມານຣຕີ. ຈິຕ຺ຕາຈາຣໍ ຎຕ຺ວາ ປເຣຫິ ນິມ຺ມິເຕສຸ ໂຠເຄສຸ ວສໍ ວຕ຺ເຕນ຺ຕີຕິ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີ.

(໒.) ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ

໑໐໒໒. ອປ຺ປໍ ວາ ຠິຍ຺ໂຍຕິ ທຸຕິຍໍ ວສ຺ສສຕໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ວີສາຍ ວາ ຕິໍສາຍ ວາ ຈຕ຺ຕາລີສາຍ ວາ ປຎ຺ຎາສາຍ ວາ ສຏ຺ຐິຍາ ວາ ວສ຺ເສຫິ ອຘິກມ຺ປິ ວສ຺ສສຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສພ຺ພມ຺ປິ ເຫຕໍ ທຸຕິຍໍ ວສ຺ສສຕໍ ອປ຺ປຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອປ຺ປນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໐໒໔. ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ຊາທີສຸ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມານໍ ປາຣິສຊ຺ຊາ ປຣິຈາຣິກາຕິ ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ຊາ. ເຕສໍ ປຸໂຣຫິຕຠາເວ ຐິຕາຕິ ພ຺ຣຫ຺ມປຸໂຣຫິຕາ. ວຓ຺ຓວນ຺ຕຕາຍ ເຈວ ທີຆາຍຸກຕາຍ ຈ ມຫນ຺ໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມາຕິ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ, ເຕສໍ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມານໍ. ອິເມ ຕໂຍປິ ຊນາ ປຐມຊ຺ຌານຠູມິຍໍ ເອກຕເລ ວສນ຺ຕິ; ອາຍຸອນ຺ຕຣໍ ປນ ເນສໍ ນານາ.

໑໐໒໕. ປຣິຕ຺ຕາ ອາຠາ ເອເຕສນ຺ຕິ ປຣິຕ຺ຕາຠາ. ອປ຺ປມາຓາ ອາຠາ ເອເຕສນ຺ຕິ ອປ຺ປມາຓາຠາ. ທຓ຺ຑທີປິກາຍ ອຈ຺ຈິ ວິຍ ເອເຕສໍ ສຣີຣໂຕ ອາຠາ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຕນ຺ຕີ ວິຍ ສຣຕິ ວິສຣຕີຕິ ອາຠສ຺ສຣາ. ອິເມປິ ຕໂຍ ຊນາ ທຸຕິຍຊ຺ຌານຠູມິຍໍ ເອກຕເລ ວສນ຺ຕິ; ອາຍຸອນ຺ຕຣໍ ປນ ເນສໍ ນານາ.

໑໐໒໖. ປຣິຕ຺ຕາ ສຸຠາ ເອເຕສນ຺ຕິ ປຣິຕ຺ຕສຸຠາ. ອປ຺ປມາຓາ ສຸຠາ ເອເຕສນ຺ຕິ ອປ຺ປມາຓສຸຠາ. ສຸເຠນ ໂອກິຓ຺ຓາ ວິກິຓ຺ຓາ, ສຸເຠນ ສຣີຣປ຺ປຠາວຓ຺ເຓນ ເອກຄ຺ຆນາ, ສຸວຓ຺ຓມຎ຺ຊຸສາຍ ຐປິຕສມ຺ປຊ຺ຊລິຕກຎ຺ຈນປິຓ຺ຑສສ຺ສິຣີກາຕິ ສຸຠກິຓ຺ຫາ. ອິເມປິ ຕໂຍ ຊນາ ຕຕິຍຊ຺ຌານຠູມິຍໍ ເອກຕເລ ວສນ຺ຕິ; ອາຍຸອນ຺ຕຣໍ ປນ ເນສໍ ນານາ.

໑໐໒໗. ອາຣມ຺ມຓນານຕ຺ຕຕາຕິ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ນານຕ຺ຕຠາໂວ. ມນສິກາຣນານຕ຺ຕຕາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອຕ຺ຖ ເອກສ຺ສ ປຖວີກສິຓໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ…ເປ… ເອກສ຺ສ ໂອທາຕກສິຓນ຺ຕິ ອິທໍ ອາຣມ຺ມຓນານຕ຺ຕໍ. ເອໂກ ປຖວີກສິຓໍ ມນສິ ກໂຣຕິ…ເປ… ເອໂກ ໂອທາຕກສິຓນ຺ຕິ ອິທໍ ມນສິກາຣນານຕ຺ຕໍ. ເອກສ຺ສ ປຖວີກສິເຓ ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ…ເປ… ເອກສ຺ສ ໂອທາຕກສິເຓຕິ ອິທໍ ຉນ຺ທນານຕ຺ຕໍ. ເອໂກ ປຖວີກສິເຓ ປຕ຺ຖນໍ ກໂຣຕິ…ເປ… ເອໂກ ໂອທາຕກສິເຓຕິ ອິທໍ ປຓິຘິນານຕ຺ຕໍ. ເອໂກ ປຖວີກສິຓວເສນ ອຘິມຸຈ຺ຈຕິ…ເປ… ເອໂກ ໂອທາຕກສິຓວເສນາຕິ ອິທໍ ອຘິໂມກ຺ຂນານຕ຺ຕໍ. ເອໂກ ປຖວີກສິຓວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນີຫຣຕິ…ເປ… ເອໂກ ໂອທາຕກສິຓວເສນາຕິ ອິທໍ ອຠິນີຫາຣນານຕ຺ຕໍ. ເອກສ຺ສ ປຖວີກສິຓປຣິຈ຺ຉິນ຺ທນກປຎ຺ຎາ ໂຫຕິ…ເປ… ເອກສ຺ສ ໂອທາຕກສິຓປຣິຈ຺ຉິນ຺ທນກປຎ຺ຎາຕິ ອິທໍ ປຎ຺ຎານານຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອາຣມ຺ມຓມນສິກາຣາ ປຸພ຺ພຠາເຄນ ກຖິຕາ. ຉນ຺ທປຓິຘິອຘິໂມກ຺ຂາຠິນີຫາຣາ ອປ຺ປນາຍປິ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຸປຈາເຣປິ. ປຎ຺ຎາ ປນ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກາ ກຖິຕາ.

ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕານນ຺ຕິ ສຎ຺ຎາວິຣຫິຕານໍ ສຕ຺ຕານໍ. ເອກຈ຺ເຈ ຫິ ຕິຕ຺ຖາຍຕເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ‘ຈິຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ຣຊ຺ຊນທຸສ຺ສນມຸຍ຺ຫນານິ ນາມ ໂຫນ຺ຕີ’ຕິ ຈິຕ຺ເຕ ໂທສໍ ທິສ຺ວາ ‘ອຈິຕ຺ຕກຠາໂວ ນາມ ໂສຠໂນ, ທິຏ຺ຐຘມ຺ມນິພ຺ພານເມຕ’ນ຺ຕິ ສຎ຺ຎາວິຣາຄໍ ຊເນຕ຺ວາ ຕຕ຺ຣູປຄໍ ປຎ຺ຈມໍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ຠາເວຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເຕສໍ ອຸປປຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ເອໂກ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘເຍວ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ຐຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ຐິຕໂກ ເອວ ໂຫຕິ, ນິສີທິຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ນິສິນ຺ນໂກວ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ນິປນ຺ໂນວ. ຈິຕ຺ຕກມ຺ມຣູປກສທິສາ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ກປ຺ປສຕານິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ເຕສໍ ປຣິໂຍສາເນ ໂສ ຣູປກາໂຍ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ກາມາວຈຣສຎ຺ຎາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ເຕນ ອິຘ ສຎ຺ຎຸປ຺ປາເທນ ເຕ ເທວາ ຕມ຺ຫາ ກາຍາ ຈຸຕາຕິ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ.

ວິປຸລາ ຜລາ ເອເຕສນ຺ຕິ ເວຫປ຺ຜລາ. ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ນ ຫາຍນ຺ຕິ ນ ວິຫາຍນ຺ຕີຕິ ອວິຫາ. ນ ກຎ຺ຈິ ສຕ຺ຕໍ ຕປ຺ປນ຺ຕີຕິ ອຕປ຺ປາ. ສຸນ຺ທຣາ ທສ຺ສນາ ອຠິຣູປາ ປາສາທິກາຕິ ສຸທສ຺ສາ. ສຸຏ຺ຐ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ສຸນ຺ທຣເມເຕສໍ ວາ ທສ຺ສນນ຺ຕິ ສຸທສ຺ສີ. ສພ຺ເພຫິ ເອວ ຄຸເຓຫິ ຈ ຠວສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ເຊຏ຺ຐາ, ນຕ຺ເຖຕ຺ຖ ກນິຏ຺ຐາຕິ ອກນິຏ຺ຐາ.

໑໐໒໘. ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປຄຕາຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນູປຄາ. ອິຕເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິຕິ ຉ ກາມາວຈຣາ, ນວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ, ປຎ຺ຈ ສຸທ຺ຘາວາສາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣູປາ ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕເວຫປ຺ຜເລຫິ ສທ຺ຘິໍ ຉພ຺ພີສຕິ ເທວໂລກາ; ມນຸສ຺ສໂລເກນ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຕວີສຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ມນຸສ຺ສານໍ ເທວານຎ຺ຈ ອາຍຸໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທມາເນນ ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ຠຸມ຺ມເທເວສຸ ຈ ອາຍຸ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ ຕໍ ກສ຺ມາຕິ? ນິຣເຍ ຕາວ ກມ຺ມເມວ ປມາຓໍ. ຍາວ ກມ຺ມໍ ນ ຂີຍຕິ, ນ ຕາວ ຈວນ຺ຕິ. ຕຖາ ເສສອປາເຍສຸ. ຠຸມ຺ມເທວານມ຺ປິ ກມ຺ມເມວ ປມາຓໍ. ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ຫິ ເກຈິ ສຕ຺ຕາຫມຕ຺ຕໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ເກຈິ ອທ຺ຘມາສໍ, ເກຈິ ມາສໍ, ກປ຺ປໍ ຕິຏ຺ຐມານາປິ ອຕ຺ຖິເຍວ.

ຕຕ຺ຖ ມນຸສ຺ເສສຸ ຄິຫິຠາເວ ຐິຕາເຍວ ໂສຕາປນ຺ນາປິ ໂຫນ຺ຕິ, ສກທາຄາມິຜລມ຺ປິ ອນາຄາມິຜລມ຺ປິ ອຣຫຕ຺ຕຜລມ຺ປິ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ເຕສຸ ໂສຕາປນ຺ນາທໂຍ ຍາວຊີວໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ຂີຓາສວາ ປນ ປຣິນິພ຺ພາຍນ຺ຕິ ວາ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ ວາ. ກສ຺ມາ? ອຣຫຕ຺ຕໍ ນາມ ເສຏ຺ຐຄຸໂຓ, ຄິຫິລິງ຺ຄໍ ຫີນໍ, ຕໍ ຫີນຕາຍ ອຸຕ຺ຕມໍ ຄຸຓໍ ຘາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕ ປຣິນິພ຺ພາຕຸກາມາ ວາ ປພ຺ພຊິຕຸກາມາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ.

ຠຸມ຺ມເທວາ ປນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາປິ ຍາວຊີວໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ຉສຸ ກາມາວຈຣເທເວສຸ ໂສຕາປນ຺ນສກທາຄາມິໂນ ຍາວຊີວໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ; ອນາຄາມິນາ ຣູປຠວໍ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຂີຓາສເວນ ປຣິນິພ຺ພາຕຸໍ. ກສ຺ມາ? ນິລີຍໂນກາສສ຺ສ ອຠາວາ. ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈເຣສຸ ສພ຺ເພປິ ຍາວຊີວໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຣູປາວຈເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ໂສຕາປນ຺ນສກທາຄາມິໂນ ນ ປຸນ ອິຘາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕຕ຺ເຖວ ປຣິນິພ຺ພາຍນ຺ຕິ. ເອເຕ ຫິ ຌານອນາຄາມິໂນ ນາມ.

ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິລາຠີນໍ ປນ ກິໍ ນິຍເມຕິ? ປຄຸຓຊ຺ຌານໍ. ຍເທວສ຺ສ ປຄຸຓໍ ໂຫຕິ, ເຕນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ສພ຺ເພສຸ ປນ ປຄຸເຓສຸ ກິໍ ນິຍເມຕິ? ປຕ຺ຖນາ. ຍຕ຺ຖ ອຸປປຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ເຖຕິ ຕຕ຺ເຖວ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ປຕ຺ຖນາຍ ອສຕິ ກິໍ ນິຍເມຕິ? ມຣຓສມເຍ ສມາປນ຺ນາ ສມາປຕ຺ຕິ. ມຣຓສມເຍ ສມາປນ຺ນາ ນຕ຺ຖິ, ກິໍ ນິຍເມຕິ? ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິ. ເອກໍເສນ ຫິ ໂສ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕເນ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ນວສຸ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕອຣິຍສາວການໍ ຕຕ຺ຣູປປຕ຺ຕິປິ ໂຫຕິ ອຸປຣູປປຕ຺ຕິປິ ນ ເຫຏ຺ຐູປປຕ຺ຕິ. ປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ປນ ຕຕ຺ຣູປປຕ຺ຕິປິ ໂຫຕິ ອຸປຣູປປຕ຺ຕິປິ ເຫຏ຺ຐູປປຕ຺ຕິປິ. ປຎ຺ຈສຸ ສຸທ຺ຘາວາເສສຸ ຈຕູສຸ ຈ ອຣູເປສຸ ອຣິຍສາວການໍ ຕຕ຺ຣູປປຕ຺ຕິປິ ໂຫຕິ ອຸປຣູປປຕ຺ຕິປິ. ປຐມຊ຺ຌານຠູມິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ອນາຄາມີ ນວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ໂສເຘຕ຺ວາ ມຕ຺ຖເກ ຐິໂຕ ປຣິນິພ຺ພາຕິ. ເວຫປ຺ຜລາ, ອກນິຏ຺ຐາ, ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນນ຺ຕິ ອິເມ ຕໂຍ ເທວໂລກາ ເສຏ຺ຐຠວາ ນາມ. ອິເມສຸ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕອນາຄາມິໂນ ເນວ ອຸທ຺ຘໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ນ ອໂຘ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ປຣິນິພ຺ພາຍນ຺ຕີຕິ. ອິທເມຕ຺ຖ ປກິຓ຺ຓກໍ.

໗. ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາທິວາຣວຓ຺ຓນາ

໑໐໓໐. ສຕ຺ຕມວາເຣ ສລກ຺ຂຓປຣິຄ຺ຄາຫິກາຍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ວເສນ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຎາຕຕີຣຓປຫານປຣິຎ຺ຎານໍ ວເສນ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕາ. ສາ ຈ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ນ ປຫາຕພ຺ໂພຕິອາທີສຸ ຎາຕຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາວເສເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ປຫາຕພ຺ພນ຺ຕິອາທີສຸ ປຫານປຣິຎ຺ຎາວເສນ.

ອຏ຺ຐມວາເຣ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓານໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ວເສນ ສາຣມ຺ມຓານາຣມ຺ມຓຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ນວມວາໂຣ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ໂຖເຍວ. ທສມວາເຣປິ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ ຕໍ ສພ຺ພໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉກວາເຣ ວຸຕ຺ຕເມວາຕິ.

ສມ຺ໂມຫວິໂນທນິຍາ ວິຠງ຺ຄຏ຺ຐກຖາຍ

ຘມ຺ມຫທຍວິຠງ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິຄມນກຖາ

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ –

ອຠິຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ, ຘມ຺ມຄຣຸ ຘມ຺ມຄາຣວຍຸຕ຺ຕານໍ;

ເທວານໍ ເທວປຸເຣ, ເທວຄຓສຫສ຺ສປຣິວາໂຣ.

ທຸຕິຍໍ ອທຸຕິຍປຸຣິໂສ, ຍໍ ອາຫ ວິຠງ຺ຄປກຣຓໍ ນາໂຖ;

ອຏ຺ຐາຣສຫິ ວິຠງ຺ເຄຫິ, ມຓ຺ຑິຕມຓ຺ຑເປຍ຺ຍຄຸໂຓ.

ອຕ຺ຖປ຺ປກາສນຕ຺ຖໍ, ຕສ຺ສາຫໍ ຍາຈິໂຕ ຐິຕຄຸເຓນ;

ຍຕິນາ ອທນ຺ຘຄຕິນາ, ສຸພຸທ຺ຘິນາ ພຸທ຺ຘໂຆເສນ.

ຍໍ ອາຣຠິໍ ຣຈຍິຕຸໍ, ອຏ຺ຐກຖໍ ສຸນິປຸເຓສຸ ອຕ຺ເຖສຸ;

ສມ຺ໂມຫວິໂນທນໂຕ, ສມ຺ໂມຫວິໂນທນິໍ ນາມ.

ໂປຣາຓຏ຺ຐກຖານໍ, ສາຣໍ ອາທາຍ ສາ ອຍໍ ນິຏ຺ຐໍ;

ປຕ຺ຕາ ອນນ຺ຕຣາເຍນ, ປາຬິຍາ ຠາຓວາເຣຫິ.

ຈຕ຺ຕາລີສາຍ ຍຖາ, ເອເກນ ຈ ເອວເມວ ສພ຺ເພປິ;

ນິຏ຺ຐໍ ວຊນ຺ຕຸ ວິມລາ, ມໂນຣຖາ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ.

ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ຐິຕຕ຺ຖໍ, ຍຎ຺ຈ ອິມໍ ຣຈຍຕາ ມຍາ ປຸຎ຺ຎໍ;

ປຕ຺ຕໍ ເຕນ ສມຕ຺ຕໍ, ປາປຸຓຕຸ ສເທວໂກ ໂລໂກ.

ສຸຈິຣໍ ຕິຏ຺ຐຕຸ ຘມ຺ໂມ, ຘມ຺ມາຠິຣໂຕ ສທາ ຠວຕຸ ໂລໂກ;

ນິຈ຺ຈໍ ເຂມສຸຠິກ຺ຂາທິ-ສມ຺ປທາ ຊນປທາ ໂຫນ຺ຕູຕິ.

ປຣມວິສຸທ຺ຘສທ຺ຘາພຸທ຺ຘິວີຣິຍປຏິມຓ຺ຑິເຕນ ສີລາຈາຣຊ຺ຊວມທ຺ທວາທິຄຸຓສມຸທຍສມຸທິເຕນ ສກສມຍສມຍນ຺ຕຣຄຫນຊ຺ໂຌຄາຫຓສມຕ຺ເຖນ ປຎ຺ຎາເວຍ຺ຍຕ຺ຕິຍສມນ຺ນາຄເຕນ ຕິປິຏກປຣິຍຕ຺ຕິປ຺ປເຠເທ ສາຏ຺ຐກເຖ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ອປ຺ປຏິຫຕຎາຓປ຺ປຠາເວນ ມຫາເວຍ຺ຍາກຣເຓນ ກຣຓສມ຺ປຕ຺ຕິຊນິຕສຸຂວິນິຄ຺ຄຕມຘຸໂຣທາຣວຈນລາວຓ຺ຓຍຸຕ຺ເຕນ ຍຸຕ຺ຕມຸຕ຺ຕວາທິນາ ວາທີວເຣນ ມຫາກວິນາ ປຠິນ຺ນປຏິສມ຺ຠິທາປຣິວາເຣ ຉຬຠິຎ຺ຎາປຏິສມ຺ຠິທາທິປ຺ປເຠທຄຸຓປຏິມຓ຺ຑິເຕ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ເມ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕພຸທ຺ຘີນໍ ເຖຣວໍສປ຺ປທີປານໍ ເຖຣານໍ ມຫາວິຫາຣວາສີນໍ ວໍສາລງ຺ກາຣຠູເຕນ ວິປຸລວິສຸທ຺ຘພຸທ຺ຘິນາ ພຸທ຺ຘໂຆໂສຕິ ຄຣູຫິ ຄຫິຕນາມເຘຍ຺ເຍນ ເຖເຣນ ກຕາ ອຍໍ ສມ຺ໂມຫວິໂນທນີ ນາມ ວິຠງ຺ຄຏ຺ຐກຖາ.

ຕາວ ຕິຏ຺ຐຕຸ ໂລກສ຺ມິໍ, ໂລກນິຕ຺ຖຣເຓສິນໍ;

ທສ຺ເສນ຺ຕີ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ, ນຍໍ ປຎ຺ຎາວິສຸທ຺ຘິຍາ.

ຍາວ ພຸທ຺ໂຘຕິ ນາມມ຺ປິ, ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຕາທິໂນ;

ໂລກມ຺ຫິ ໂລກເຊຏ຺ຐສ຺ສ, ປວຕ຺ຕຕິ ມເຫສິໂນຕິ.

ສມ຺ໂມຫວິໂນທນີ ນາມ ວິຠງ຺ຄ-ອຏ຺ຐກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.