📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ອຠິຘມ຺ມປິຏເກ

ປຎ຺ຈປກຣຓ-ມູລຏີກາ

ຘາຕຸກຖາປກຣຓ-ມູລຏີກາ

ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠວຓ຺ຓນາ

ຘາຕຸກຖາປກຣຓໍ ເທເສນ຺ໂຕ ຠຄວາ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ເທເສສິ, ຕໍ ສມຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ, ວິຠງ຺ຄານນ຺ຕຣໍ ເທສິຕສ຺ສ ປກຣຓສ຺ສ ຘາຕຸກຖາຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວາ ‘‘ອຏ຺ຐາຣສຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ພລວິຘມນວິສຍາຕິກ຺ກມນວເສນ ເທວປຸຕ຺ຕມາຣສ຺ສ, ອປ຺ປວຕ຺ຕິກຣຓວເສນ ກິເລສາຠິສງ຺ຂາຣມາຣານໍ, ສມຸທຍປ຺ປຫານປຣິຎ຺ຎາວເສນ ຂນ຺ຘມາຣສ຺ສ, ມຈ຺ຈຸມາຣສ຺ສ ຈ ໂພຘິມູເລ ເອວ ຠຎ຺ຊິຕຕ຺ຕາ ປຣູປນິສ຺ສຍຣຫິຕໍ ນິຣຕິສຍໍ ຕໍ ຠຎ຺ຊນໍ ອຸປາທາຍ ຠຄວາ ເອວ ‘‘ມາຣຠຎ຺ຊໂນ’’ຕິ ໂຖມິໂຕ. ຕຕ຺ຖ ມາເຣ ອຠຎ຺ເຊສິ, ມາຣຠຎ຺ຊນໍ ວາ ເອຕສ຺ສ, ນ ປຣຣາຊາທິຠຎ຺ຊນນ຺ຕິ ມາຣຠຎ຺ຊໂນ. ມຫາວິກ຺ກນ຺ໂຕ ມຫາວີຣິໂຍຕິ ມຫາວີໂຣ.

ຂນ຺ຘາທໂຍ ອຣຓນ຺ຕາ ຘມ຺ມາ ສຠາວຏ຺ເຐນ ຘາຕຸໂຍ, ອຠິຘມ຺ມກຖາຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ວາຕິ ກຕ຺ວາ ເຕສໍ ກຖນໂຕ ອິມສ຺ສ ປກຣຓສ຺ສ ຘາຕຸກຖາຕິ ອຘິວຈນໍ. ຍທິປິ ອຎ຺ເຎສຸ ຈ ປກຣເຓສຸ ເຕ ສຠາວາ ກຖິຕາ, ເອຕ຺ຖ ປນ ເຕສໍ ສພ຺ເພສໍ ສງ຺ຄຫາສງ຺ຄຫາທີສຸ ຈຸທ຺ທສສຸ ນເຍສຸ ເອເກກສ຺ມິໍ ກຖິຕຕ຺ຕາ ສາຕິສຍໍ ກຖນນ຺ຕິ ອິທເມວ ເອວໍນາມກໍ. ເອກເທສກຖນເມວ ຫິ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ກຕນ຺ຕິ. ຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕູຫິ ວາ ຂນ຺ຘາທີນໍ ອຣຓນ຺ຕານໍ ສງ຺ຄຫາສງ຺ຄຫາທໂຍ ນຍາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ຕຕ຺ຖ ມຫາວິສຍານໍ ຘາຕູນໍ ວເສນ ຘາຕູຫິ ກຖາ ຘາຕຸກຖາຕິ ເອວໍ ອສ຺ສ ນາມໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ທ຺ວິຘາ ຕິຘາ ຉຘາ ອຏ຺ຐາຣສຘາຕິ ອເນກຘາ ຘາຕຸເຠທໍ ປກາເສສີຕິ ຘາຕຸເຠທປ຺ປກາສໂນຕິ. ຕສ຺ສຕ຺ຖນ຺ຕິ ຕສ຺ສາ ຘາຕຸກຖາຍ ອຕ຺ຖໍ. ອ-ກາເຣ ອາ-ກາຣສ຺ສ ໂລໂປ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ‘‘ຍໍ ຘາຕຸກຖ’’ນ຺ຕິ ວາ ເອຕ຺ຖ ປກຣຓນ຺ຕິ ວຈນເສໂສ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ປກຣຓານໍ ກເມນ ວຓ຺ຓນາຍ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ເຕນ ໂຍຊນໍ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປກຣຓສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ຕສ຺ສຕ຺ຖນ຺ຕິ ອ-ກາຣໂລໂປ ວາ. ຕນ຺ຕິ ຕໍ ທີປນໍ ສຸຓາຖ, ຕໍ ວາ ອຕ຺ຖໍ ຕໍທີປນວຈນສວເນນ ອຸປຘາເຣຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມາຫິຕາຕິ ນານາກິຈ຺ເຈຫິ ອວິກ຺ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ, ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ເຕ ອາຫິຕາຕິ ວາ ອຕ຺ໂຖ.

ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑. ມາຕິກາວຓ຺ຓນາ

໑. ນຍມາຕິກາວຓ຺ຓນາ

໑. ໂກ ປເນຕສ຺ສ ປກຣຓສ຺ສ ປຣິຈ຺ເຉໂທຕິ? ນ ໂສ ອິຘ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ອຏ຺ຐສາລິນິຍໍ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ນິທານກຖາ) ປກຣຓປຣິຈ຺ເຉໂທ ວຸຕ຺ໂຕ ເອວາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຈຸທ຺ທສວິເຘນ ວິຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ຂນ຺ຘາທີນໍ ເທສນາ ນີຍຕິ ປວຕ຺ຕີຍຕິ ເອເຕຫິ, ຂນ຺ຘາທໂຍ ເອວ ວາ ນີຍນ຺ຕິ ຎາຍນ຺ຕິ ເອເຕຫິ ປກາເຣຫີຕິ ນຍາ, ນຍານໍ ມາຕິກາ ອຸທ຺ເທໂສ, ນຍາ ເອວ ວາ ມາຕິກາຕິ ນຍມາຕິກາ. ເອເຕສໍ ປທານໍ ມູລຠູຕຕ຺ຕາຕິ ‘‘ມູລມາຕິກາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພານໍ ສງ຺ຄຫາສງ຺ຄຫາທີນໍ ຈຸທ຺ທສນ຺ນໍ ປທານໍ ຂນ຺ຘາທິຘມ຺ມວິຠຊນສ຺ສ ອິມສ຺ສ ປກຣຓສ຺ສ ມູລຠູຕຕ຺ຕາ ນິສ຺ສຍຠູຕຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒. ອພ຺ຠນ຺ຕຣມາຕິກາວຓ຺ຓນາ

໒. ‘‘ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ’’ຕິອາທີຫິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທິປທານິ ທສ຺ສິຕານິ, ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທວຈເນນ ຈ ເຍສຸ ທ຺ວາທສສຸ ອງ຺ເຄສຸ ປຈ຺ເຈກໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທສທ຺ໂທ ວຕ຺ຕຕິ, ຕທຕ຺ຖານິ ທ຺ວາທສ ປທານິ ທສ຺ສິຕານີຕິ ເຕສໍ ຕຖາທສ຺ສິຕານໍ ສຣູເປເນວ ທສ຺ສິຕານໍ ຜສ຺ສາທີນຎ຺ຈ ປທານໍ ວເສນ ອາຫ ‘‘ປຎ຺ຈວີສາຘິເກນ ປທສເຕນາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມຸປປຕ຺ຕິກາມຠວາທີນໍ ອິຘ ວິຠຕ຺ຕານໍ ຠາວນຠວນຠາເວນ ຠເວ ວິຍ ໂສກາທີນໍ ຊຣາມຣຓສ຺ສ ວິຍ ອນິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ຕນ຺ນິທານທຸກ຺ຂຠາເວນ ຈ ຊຣາມຣເຓ ອນ຺ໂຕຄຘຕາຍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທສ຺ສ ທ຺ວາທສປທຕາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປາຬິຍໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອວິສ຺ສຊ຺ຊິຕານມ຺ປິ ສຕິປຏ຺ຐານາທີນໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຫຓໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ເຕສໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາປິ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕພ຺ພຕໍ ທສ຺ເສຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ນຍມາຕິກາທິກາ ລກ຺ຂຓມາຕິກນ຺ຕາ ມາຕິກາ ປກຣຓນ຺ຕຣາສາຘາຣຓຕາຍ ຘາຕຸກຖາຍ ມາຕິກາ ນາມ, ຕສ຺ສາ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ວຸຕ຺ໂຕ ວິຠຊິຕພ຺ພານໍ ອຸທ຺ເທໂສ ອພ຺ຠນ຺ຕຣມາຕິກາ ນາມາຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ‘‘ອຍຎ຺ຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເອວໍ ອວຕ຺ວາຕິ ຍຖາ ‘‘ສພ຺ພາປິ…ເປ… ມາຕິກາ’’ຕິ ອຍໍ ຘາຕຸກຖາມາຕິກໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ວຸຕ຺ຕາ, ເອວໍ ອວຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຘາຕຸກຖາຍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣເຍວາຕິ ຈ ຘາຕຸກຖາມາຕິກາຍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕທາເວຓິກມາຕິກາອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຫິ ຐປິຕາ ຕສ຺ສາເຍວ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຐປິຕາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ອຖ ວາ ເອວໍ ອວຕ຺ວາຕິ ຍຖາ ‘‘ສພ຺ພາປິ…ເປ… ມາຕິກາ’’ຕິ ເອເຕນ ວຈເນນ ຘາຕຸກຖາໂຕ ພຫິຠູຕາ ກຸສລາທິອຣຓນ຺ຕາ ມາຕິກາ ປກຣຓນ຺ຕຣຄຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ເອວໍ ອວຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຘາຕຸກຖາຍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣເຍວາຕິ ຈ ອິມສ຺ສ ປກຣຓສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ເອວ ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຐປິຕຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສພ຺ພສ຺ສ ອຠິຘມ຺ມສ຺ສ ມາຕິກາຍ ອສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ວິກິຓ຺ຓຠາເວນ ປກິຓ຺ຓກຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

໓. ນຍມຸຂມາຕິກາວຓ຺ຓນາ

໓. ນຍານໍ ປວຕ຺ຕິທ຺ວາຣຠູຕາ ສງ຺ຄຫາສງ຺ຄຫວິໂຍຄີສຫໂຍຄີຘມ຺ມາ ນຍມຸຂານີຕິ ເຕສໍ ອຸທ຺ເທໂສ ນຍມຸຂມາຕິກາ. ຈຸທ຺ທສປິ ຫິ ສງ຺ຄຫາສງ຺ຄຫສມ຺ປໂຍຄວິປ຺ປໂຍຄານໍ ໂວມິສ຺ສກຕາວເສນ ປວຕ຺ຕາຕິ ເຍຫິ ເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ຘມ຺ມາ ຈຸທ຺ທສນ຺ນມ຺ປິ ນຍານໍ ມຸຂານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຄຫິເຕນອສງ຺ຄຫິຕປທາທີສຸ ສຈ຺ຈາທີຫິປິ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ສງ຺ຄຫາສງ຺ຄໂຫ ຍທິປິ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ປນ ສງ຺ຄາຫກຠູເຕຫິ ເຕຫິ ວຸຕ຺ໂຕ, ນ ສງ຺ຄຫຠູເຕຫິ, ໂສປິ ‘‘ຈກ຺ຂາຍຕເນນ ເຍ ຘມ຺ມາ ຂນ຺ຘສງ຺ຄເຫນ ສງ຺ຄຫິຕາ ອາຍຕນສງ຺ຄເຫນ ອສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິອາທິນາ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພວິສ຺ສຊ຺ຊິຕພ຺ພຘມ຺ມຸທ຺ຘາເຣ ຕຕ຺ຖາປິ ຂນ຺ຘາທີເຫວ ສງ຺ຄເຫຫິ ນິຍເມຕ຺ວາ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຕີຫິ ສງ຺ຄໂຫ, ຕີຫິ ອສງ຺ຄໂຫ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພວິສ຺ສຊ຺ຊິຕພ຺ພຘມ຺ມຸທ຺ຘາເຣປິ ປນ ປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊເນສຸ ຈ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທີນໍ ອຣຓນ຺ຕານໍ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ສມ຺ປໂຍຄວິປ຺ປໂຍຄາ ຈຕູເຫວ ຂນ຺ເຘຫິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ‘‘ຈຕູຫິ ສມ຺ປໂຍໂຄ, ຈຕູຫິ ວິປ຺ປໂຍໂຄ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ນນຸ ຈ ວິປ຺ປໂຍໂຄ ຣູປນິພ຺ພາເນຫິປິ ໂຫຕິ, ກສ຺ມາ ‘‘ຈຕູຫິ ວິປ຺ປໂຍໂຄ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ? ຣູປນິພ຺ພາເນຫິ ຠວນ຺ຕສ຺ສປິ ຈຕູເຫວ ຠາວໂຕ. ນ ຫິ ຣູປໍ ຣູເປນ ນິພ຺ພາເນນ ວາ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນິພ຺ພານໍ ວາ ຣູເປນ, ຈຕູເຫວ ປນ ຂນ຺ເຘຫິ ໂຫຕີຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ຣູປນິພ຺ພາເນຫິ ວິປ຺ປໂຍໂຄປິ ວິປ຺ປຍຸຊ຺ຊມາເນຫິ ຈຕູຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ນິຍມິໂຕ ເຕຫິ ວິນາ ວິປ຺ປໂຍຄາຠາວໂຕ. ໂສ ຈາຍໍ ວິປ຺ປໂຍໂຄ ອນາຣມ຺ມຓສ຺ສ, ອນາຣມ຺ມຓອນາຣມ຺ມຓມິສ຺ສເກຫິ ມິສ຺ສກສ຺ສ ຈ ນ ໂຫຕິ, ອນາຣມ຺ມຓສ຺ສ ປນ ມິສ຺ສກສ຺ສ ຈ ສາຣມ຺ມເຓນ, ສາຣມ຺ມຓສ຺ສ ສາຣມ຺ມເຓນ ອນາຣມ຺ມເຓນ ມິສ຺ສເກນ ຈ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໔. ລກ຺ຂຓມາຕິກາວຓ຺ຓນາ

໔. ສງ຺ຄໂຫເຍວ ສງ຺ຄຫນໂຍ. ສຠາໂຄ. ວິສຠາໂຄຕິ ເອຕສ຺ສ ‘‘ຕີຫິ ສງ຺ຄໂຫ, ຕີຫິ ອສງ຺ຄໂຫ’’ຕິ ເອເຕນ, ‘‘ຈຕູຫິ ສມ຺ປໂຍໂຄ, ຈຕູຫິ ວິປ຺ປໂຍໂຄ’’ຕິ ເອເຕນປິ ວິສຸໍ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ເຕນ ສງ຺ຄໂຫ ອສງ຺ຄໂຫ ຈ ສຠາໂຄ ວິສຠາໂຄ ຈ ຠາໂວ, ຕຖາ ສມ຺ປໂຍໂຄ ວິປ຺ປໂຍໂຄ ຈາຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ຍສ຺ສ ວາ ສງ຺ຄໂຫ ຈ ອສງ຺ຄໂຫ ຈ, ໂສ ຘມ຺ໂມ ສຠາໂຄ ວິສຠາໂຄ ຈ, ຕຖາ ຍສ຺ສ ສມ຺ປໂຍໂຄ ວິປ຺ປໂຍໂຄ ຈ, ໂສປິ ສຠາໂຄ ວິສຠາໂຄ ຈາຕິ. ຕຕ຺ຖ ເຍນ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ…ເປ… ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕູຕິ ຘມ຺ມາ ຄຓນໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂສ ຣຸປ຺ປນາທິໂກ ສມານຠາໂວ ສງ຺ຄເຫ ສຠາຄຕາ, ເອກຸປ຺ປາທາທິໂກ ສມ຺ປໂຍເຄ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໕. ພາຫິຣມາຕິກາວຓ຺ຓນາ

໕. ເອວໍ ຘາຕຸກຖາຍ ມາຕິກໂຕ ພຫິ ຐປິຕຕ຺ຕາຕິ ‘‘ສພ຺ພາປິ…ເປ… ມາຕິກາ’’ຕິ ເອເຕນ ຐປນາກາເຣນ ພຫິ ປິຏ຺ຐິໂຕ ຐປິຕຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕນ ວາ ຐປນາກາເຣນ ກຸສລາທີນໍ ອຣຓນ຺ຕານໍ ອິຘ ອຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຘາຕຸກຖາຍ ມາຕິກໂຕ ພຫິ ປກຣຓນ຺ຕຣມາຕິກາຍ ອິມສ຺ສ ປກຣຓສ຺ສ ມາຕິກາຠາເວນ ຐປິຕຕ຺ຕາ ຕຖາ ປກາສິຕຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສງ຺ຄໂຫ ອສງ຺ຄໂຫຕິອາທີສຸ ສງ຺ຄໂຫ ເອກວິໂຘວ, ໂສ ກສ຺ມາ ‘‘ຈຕຸພ຺ພິໂຘ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕຕິ? ສງ຺ຄໂຫຕິ ອຕ຺ຖໍ ອວຕ຺ວາ ອນິທ຺ຘາຣິຕຕ຺ຖສ຺ສ ສທ຺ທສ຺ເສວ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ສງ຺ຄໂຫ ອສງ຺ຄໂຫຕິອາທີສຸ ສທ຺ເທສຸ ສງ຺ຄຫສທ຺ໂທ ຕາວ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖວເສນ ຈຕຸພ຺ພິໂຘຕິ ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ໂຖປິ ວາ ອນິທ຺ຘາຣິຕວິເສໂສ ສາມຎ຺ເຎນ ຄເຫຕພ຺ພຕໍ ປຕ຺ໂຕ ‘‘ສງ຺ຄໂຫ ອສງ຺ຄໂຫ’’ຕິອາທີສຸ ‘‘ສງ຺ຄໂຫ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ນ ໂກຈິ ໂທໂສ. ນິທ຺ຘາຣິເຕ ຫິ ວິເສເສ ຕສ຺ສ ເອກວິຘຕາ ສິຍາ, ນ ຕໂຕ ປຸພ຺ເພຕິ. ຊາຕິສທ຺ທສ຺ສ ສາເປກ຺ຂສທ຺ທຕ຺ຕາ ‘‘ຊາຕິຍາ ສງ຺ຄໂຫ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ຊາຕິຍາ’’ຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ ສມ຺ພນ຺ຘາຣຫສ຺ສ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ຊາຕິສງ຺ຄໂຫຕິ ຣູປກຓ຺ເຑ ວຸຕ຺ໂຕ ສຊາຕິສງ຺ຄໂຫ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ.

ເອຕ຺ຖ ນຍມາຕິກາຍ ‘‘ສງ຺ຄໂຫ ອສງ຺ຄໂຫ, ສມ຺ປໂຍໂຄ ວິປ຺ປໂຍໂຄ’’ຕິ ອິເມ ທ຺ເວ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພວິສ຺ສຊ຺ຊິຕພ຺ພຘມ຺ມວິເສສໍ ອນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ສາມຎ຺ເຎນ ຘມ຺ມານໍ ປຸຈ຺ຉນວິສ຺ສຊ຺ຊນນຍອຸທ຺ເທສາ, ອວເສສາ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ. ‘‘ສງ຺ຄຫິເຕນ ອສງ຺ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ ຫິ ‘‘ສງ຺ຄຫິເຕນ ອສງ຺ຄຫິຕໍ ອສງ຺ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ເອກສ຺ສ ອສງ຺ຄຫິຕສທ຺ທສ຺ສ ໂລໂປ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເຕນ ສງ຺ຄຫິຕວິເສສວິສິຏ຺ໂຐ ໂຍ ອສງ຺ຄຫິໂຕ ຘມ຺ມວິເສໂສ, ຕນ຺ນິສ຺ສິໂຕ ອສງ຺ຄຫິຕຕາສງ຺ຂາໂຕ ປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊນນໂຍ ອຸທ຺ທິຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ, ‘‘ສງ຺ຄຫິເຕນາ’’ຕິ ຈ ວິເສສເນ ກຣຓວຈນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອສ ນໂຍ ຕຕິຍາທີສຸ ທສມາວສາເນສຸ ນຍຸທ຺ເທເສສຸ ຉຏ຺ຐວຊ຺ເຊສຸ. ເຕສຸປິ ຫິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ທ຺ວີຫິ ທ຺ວີຫິ ປເທຫິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພວິສ຺ສຊ຺ຊິຕພ຺ພຘມ຺ມວິເສສນິທ຺ຘາຣຓໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອນ຺ຕິມປທສທິເສນ ຕຕິຍປເທນ ປຸຈ຺ຉນວິສ຺ສຊ຺ຊນນຍາ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາຕິ. ຕຕ຺ຖ ຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ຈເມສຸ ກຕ຺ຕຸອຕ຺ເຖ ກຣຓນິທ຺ເທໂສ, ສຕ຺ຕມາທີສຸ ຈ ຈຕູສຸ ສຫໂຍເຄ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ນ ທຸຕິຍຕຕິເຍສຸ ວິຍ ສມານາຘິກຣເຓ ວິເສສເນ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ສຠາວນ຺ຕເຣນ ສຠາວນ຺ຕຣສ຺ສ ວິເສສນໍ ກຕໍ, ເອເຕສຸ ຘມ຺ມນ຺ຕເຣນ ຘມ຺ມນ຺ຕຣສ຺ສາຕິ. ເອກາທສມາທີສຸ ປນ ຈຕູສຸ ອາທິປເທເນວ ຘມ຺ມວິເສສນິທ຺ຘາຣຓໍ ກຕ຺ວາ ອິຕເຣຫິ ປຸຈ຺ຉນວິສ຺ສຊ຺ຊນນຍາ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາ. ວິເສສເນ ເອວ ເຈຕ຺ຖ ກຣຓວຈນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊນານຎ຺ຫິ ນິສ຺ສຍຠູຕາ ຘມ຺ມາ ສງ຺ຄຫິຕຕາທິວິເສເສນ ກຣຓຠູເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາທິຠາວໍ ອຕ຺ຕໂນ ວິເສເສນ຺ຕີຕິ.

ວິກປ຺ປໂຕຕິ ວິວິຘກປ຺ປນໂຕ, ວິຠາຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສນ຺ນິຏ຺ຐານວເສນາຕິ ອຘິໂມກ຺ຂສມ຺ປໂຍຄວເສນ. ສນ຺ນິຏ຺ຐານວເສນ ວຸຕ຺ຕາ ຈ ສພ຺ເພ ຈ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ສນ຺ນິຏ຺ຐານວເສນ ວຸຕ຺ຕສພ຺ພຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ, ເຕສໍ ສາຘາຣຓວເສນາຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຘິໂມກ຺ໂຂ ຫິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານວເສນ ວຸຕ຺ຕານໍ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທານໍ ສາຘາຣຓວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ, ອິຕເຣ ສພ຺ເພສນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ສາຘາຣຓາ ປສຏາ ປາກຏາ ຈາຕິ ອາທິໂຕ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພາ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ສງ຺ຄຫາທິປຣິຄ຺ຄຫຕ຺ຖໍ ອຸທ຺ເທໂສ ກໂຕ, ອສາຘາຣຓາປິ ປນ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພາວາຕິ ເຕສຸ ມຫາວິສເຍນ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ສງ຺ຄຫາທິປຣິຄ຺ຄຫໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຘິໂມກ຺ໂຂ ອຸທ຺ທິຏ຺ໂຐ. ‘‘ສນ຺ນິຏ຺ຐານວເສນ ວຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ຈ ຘມ຺ມສງ຺ຄຫວຓ຺ຓນາຍໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທວິຠງ຺ເຄ ຈ ວຈນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສນ຺ນິຏ຺ຐານວເສນ ເຍ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕສໍ ສພ຺ເພສໍ ສາຘາຣຓໂຕຕິ ປນ ອຕ຺ເຖ ສຕິ ສາຘາຣຓາສາຘາຣເຓສຸ ວຕ຺ຕພ຺ເພສຸ ໂຍ ອສາຘາຣເຓສຸ ມຫາວິສໂຍ ອຘິໂມກ຺ໂຂ, ຕສ຺ສ ວເສນ ວຸຕ຺ຕສພ຺ພຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທສາຘາຣຓໂຕ ຜສ຺ສາທໂຍ ສພ຺ພສາຘາຣຓາຕິ ອຘິໂມກ຺ໂຂ ຈ ອສາຘາຣເຓສຸ ມຫາວິສໂຍຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຕາທິສສ຺ສ ອຠາວາຕິ ອຍມຘິປ຺ປາໂຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປເນຕ຺ຖ ຣູປມິສ຺ສກຕ຺ຕາ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ, ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ປນ ອສມາຘິສຠາວາ ສາມຎ຺ຎສທ຺ເທເນວ ສາມຎ຺ຎວິເສສສທ຺ເທຫິ ຈ ສມາຘິສຠາວາ ວິເສສສທ຺ທວຈນີຍໍ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາເປຕພ຺ພໍ ນິວຕ຺ເຕຕພ຺ພຎ຺ຈ ນຕ຺ຖີຕິ ອນຎ຺ຎພ຺ຍາປກນິວຕ຺ຕກສາມຎ຺ຎວິເສສທີປນໂຕ ຕສ຺ເສວ ຘມ຺ມສ຺ສ ເຠທທີປເກຫິ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ນ ສຸຂາທິສຠາວາ ເວທນາ ວິຍ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓວິປຣີເຕຫິ ສາມຎ຺ຎວິເສສສທ຺ເທເຫວ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ’’ຕິ ອຍໍ ສາມຎ຺ຎສທ຺ໂທ ສມາຘິສຠາເວ ວິເສສສທ຺ທນິຣເປກ຺ໂຂ ປວຕ຺ຕມາໂນ ສຍເມວ ວິເສສສທ຺ທມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອສມາຘິສຠາວເມວ ປກາເສຍ຺ຍ, ອິຕໂຣ ຈ ສມາຘິສຠາວເມວາຕິ ທ຺ວິຘາ ຠິນ຺ນາ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ອສາຘາຣຓາ ເຈວ ອປ຺ປວິສຍາ ຈາຕິ ອິຘ ອຸທ຺ເທສໍ ນ ອຣຫຕິ. ອຠິນ຺ນາປິ ວາ ຜສ຺ສາທີນໍ ວິຍ ປາກຏຕ຺ຕາຠາວໂຕ ອຎ຺ຎຘມ຺ມນິສ຺ສເຍນ ວຕ຺ຕພ຺ພໂຕ ຈ ສາ ຊີວິຕຎ຺ຈ ນ ອຣຫຕີຕິ ນ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາຕິ.

ມາຕິກາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑. ປຐມນໂຍ ສງ຺ຄຫາສງ຺ຄຫປທວຓ຺ຓນາ

໑. ຂນ຺ຘປທວຓ຺ຓນາ

໖. ຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕຸໂຍມຫນ຺ຕເຣ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍຘມ຺ມຠາເວນ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕສໍ ປນ ສຠາວໂຕ ອຠິຎ຺ຎາຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕາທິວິເສສທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ສຈ຺ຈານິ, ອຘິປຕິຍາທິກິຈ຺ຈວິເສສທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນິ ຈ ວຸຕ຺ຕານີຕິ ສຈ຺ຈາທິວິເສໂສ ວິຍ ສງ຺ຄຫາສງ຺ຄຫວິເສໂສ ຈ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍນິສ຺ສິໂຕ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ໂຫຕີຕິ ‘‘ຕີຫິ ສງ຺ຄໂຫ. ຕີຫິ ອສງ຺ຄໂຫ’’ຕິ ນຍມຸຂມາຕິກາ ຐປິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ‘‘ຈຕູຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ສມ຺ປໂຍຄວິປ຺ປໂຍຄາ ຈ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍນິສ຺ສເຍນ ຂນ຺ຘາທີເຫວ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕາຕິ. ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ເອເກນ ຂນ຺ເຘນາຕິ ເຍ ຘມ຺ມາ ‘‘ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ເຕສໍ ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘຠາເວນ ສຠາຄຕາ ໂຫຕີຕິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘຠາວສງ຺ຂາເຕນ, ຣູປກ຺ຂນ຺ຘວຈນສງ຺ຂາເຕນ ວາ ຄຓເນນ ສງ຺ຄຫໍ ຄຓນໍ ທສ຺ເສຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຍຎ຺ຫິ ກິຎ຺ຈີ’’ຕິອາທິ. ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ຫິ ສງ຺ຄຫິຕພ຺ພຘມ຺ໂມ ທສ຺ສິໂຕ. ເຍນ ສງ຺ຄເຫນ ສງ຺ຄຍ຺ຫຕິ, ຕສ຺ສ ສງ຺ຄຫສ຺ສ ທສ຺ສນໍ ‘‘ເອເກນ ຂນ຺ເຘນາ’’ຕິ ວຈນໍ. ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ຘຄຓເນສຸ ເອເກນ ຂນ຺ຘຄຓເນນ ຄຓິໂຕຕິ ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ຍສ຺ມາ ຈ ຂນ຺ຘາທິວຈເນຫິ ສງ຺ຄໂຫ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ອຸປຣິ ‘‘ຂນ຺ຘສງ຺ຄເຫນ ສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິອາທິໍ ວກ຺ຂຕີຕິ.

ອສງ຺ຄຫນຍນິທ຺ເທເສຕິ ອິທໍ ‘‘ສງ຺ຄໂຫ ອສງ຺ຄໂຫ’’ຕິ ເອຕສ຺ເສວ ນຍສ຺ສ ເອກເທສນຍຠາເວນ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ນຍນ຺ຕຣຕາຍາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຣູປກ຺ຂນ຺ຘມູລກາເຍວ ເຈຕ຺ຖ ທຸກຕິກຈຕຸກ຺ກາ ທສ຺ສິຕາຕິ ເອເຕນ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘມູລກາ ປຸຣິເມນ ໂຍຊິຍມາເນ ວິເສໂສ ນຕ຺ຖີຕິ ປຈ຺ຉິເມເຫວ ໂຍເຊຕ຺ວາ ຕໂຍ ທຸກາ ທ຺ເວ ຕິກາ ເອໂກ ຈຕຸກ຺ໂກ, ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ຘມູລກາ ທ຺ເວ ທຸກາ ເອໂກ ຕິໂກ, ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘມູລໂກ ເອໂກ ທຸໂກຕິ ເອເຕ ລພ຺ຠນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເຕສໍ ປນ ເຠທໂຕ ປຎ຺ຈກປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊນານນ຺ຕຣໍ ປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ກາຕພ຺ພໍ ສໍຂິຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ວຸຕ຺ຕນເຍນ ວາ ສກ຺ກາ ຎາຕຸນ຺ຕິ ປາຬິໍ ນ ອາໂຣປິຕນ຺ຕິ.

ອາຍຕນປທາທິວຓ຺ຓນາ

໔໐. ຍສ຺ມາ ຈ ທຸກຕິເກສູຕິ ຍທິປິ ເອກເກປິ ສທິສໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ, ເອກເກ ປນ ສທິສວິສ຺ສຊ຺ຊນານໍ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໂສຕິນ຺ທ຺ຣິຍສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນໍ ທຸກາທີສຸ ອສທິສວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ທິຏ຺ຐໍ. ນ ເຫຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸໂສຕຈກ຺ຂຸສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍທຸການໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສທິສວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ, ນາປິ ທຸເກຫິ ຕິກສ຺ສ, ອິຘ ປນ ທຸກ຺ຂສມຸທຍທຸກ຺ຂມຄ຺ຄທຸການໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຕິເກນ ຈ ສທິສໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນນ຺ຕິ ທຸກຕິເກສ຺ເວວ ສທິສວິສ຺ສຊ຺ຊນຕໍ ສມຸທຍານນ຺ຕຣໍ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈສ຺ສ ວຈເນ ກາຣຓໍ ວທຕິ.

໖. ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທວຓ຺ຓນາ

໖໑. ‘‘ປຸຈ຺ຉໍ ອນາຣຠິຕ຺ວາ ອວິຊ຺ຊາ ເອເກນ ຂນ຺ເຘນ, ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ ເອເກນ ຂນ຺ເຘນາ’’ຕິ ລິຂິຕພ຺ເພປິ ປມາທວເສນ ‘‘ອວິຊ຺ຊາ ເອເກນ ຂນ຺ເຘນາ’’ຕິ ອິທໍ ນ ລິຂິຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ສຣູເປກເສສໍ ວາ ກຕ຺ວາ ອວິຊ຺ຊາວຈເນນ ອວິຊ຺ຊາວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ທສ຺ສິຕນ຺ຕິ. ສພ຺ພມ຺ປິ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ວິປາກຄ຺ຄຫເຓນ ວິເສສນໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ກຸສລາທີນມ຺ປິ ຫິ ວິຎ຺ຎາຓານໍ ຘາຕຸກຖາຍໍ ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາວິຎ຺ຎາຓາທິປເທຫິ ສງ຺ຄຫິຕຕາ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕນສງ຺ຄຫິຕາສງ຺ຄຫິຕປທນິທ຺ເທເສ ‘‘ວິປາກາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ອິມສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາສທິເສນ ເຕສໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນນ ທສ຺ສິຕາ, ອິຘ ຈ ນາມຣູປສ຺ສ ເອກາທສຫາຍຕເນຫິ ສງ຺ຄຫວຈເນນ ອກມ຺ມຊານມ຺ປິ ສງ຺ຄຫິຕຕາ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ.

໗໑. ຊາຍມານປຣິປຈ຺ຈມານຠິຊ຺ຊມານານໍ ຊາຍມານາທິຠາວມຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຊາຕິຊຣາມຣຓານິ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ວິນິພ຺ຠຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອນຸປລພ຺ຠມານານິ ປຣມຕ຺ຖານໍ ສຠາວມຕ຺ຕຠູຕານິ, ຕານິ ຣູປສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິປາກເຠທຠູຕານິ ຣຸປ຺ປນຠາເວນ ຄຍ຺ຫນ຺ຕີຕິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘຘມ຺ມສຠາຄານິ, ອຣູປານໍ ປນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິອາທິຠູຕານິ ຣູປກລາປຊາຕິອາທີນິ ວິຍ ສຫຸປ຺ປຊ຺ຊມານຈຕຸກ຺ຂນ຺ຘກລາປນິພ຺ພຕ຺ຕິອາທິຠາວໂຕ ເອເກກຠູຕານິ ເວທິຍນສຎ຺ຊານນວິຊານເນຫິ ເອກນ຺ຕປຣມຕ຺ຖກິຈ຺ເຈຫິ ອຄຍ຺ຫມານານິ ສງ຺ຂຕາຠິສງ຺ຂຣເຓນ ອເນກນ຺ຕປຣມຕ຺ຖກິຈ຺ເຈນ ຄຍ຺ຫນ຺ຕີຕິ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘຘມ຺ມສຠາຄານິ, ຕຖາ ທຸວິຘານິປິ ຕານິ ຈກ຺ຂາຍຕນາທີຫິ ເອກນ຺ຕປຣມຕ຺ຖກິຈ຺ເຈຫິ ອຄຍ຺ຫມານານິ ນິສ຺ສຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ຘມ຺ມາຍຕນຘມ຺ມຘາຕຸຘມ຺ເມຫິ ສຠາຄານິ, ເຕນ ເຕຫິ ຂນ຺ຘາທີຫິ ສງ຺ຄຍ຺ຫນ຺ຕີຕິ ‘‘ຊາຕິ ທ຺ວີຫິ ຂນ຺ເຘຫີ’’ຕິອາທິມາຫ.

ປຐມນຍສງ຺ຄຫາສງ຺ຄຫປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ທຸຕິຍນໂຍ ສງ຺ຄຫິເຕນອສງ຺ຄຫິຕປທວຓ຺ຓນາ

໑໗໑. ສງ຺ຄຫິເຕນອສງ຺ຄຫິຕປທນິທ຺ເທເສ ຍໍ ຕໍ ອຸທ຺ເທເສ ອສງ຺ຄຫິຕຕາຍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕພ຺ພຎ຺ຈ ສງ຺ຄຫິຕຕາວິສິຏ຺ຐໍ ອສງ຺ຄຫິຕໍ ຘມ຺ມຊາຕໍ ນິທ຺ຘາຣິຕໍ, ຕເທວ ຕາວ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຈກ຺ຂາຍຕເນນ ເຍ ຘມ຺ມາ ຂນ຺ຘສງ຺ຄເຫນ ສງ຺ຄຫິຕາ ອາຍຕນຘາຕຸສງ຺ຄເຫນ ອສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ ອາຫ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ຂນ຺ຘາທິສງ຺ຄຫສາມຎ຺ຎານໍ ນິຈ຺ຈໍ ວິເສສາເປກ຺ຂຕ຺ຕາ ເຠທນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ຈ ປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊນານໍ ສວິເສສາວ ຂນ຺ຘາທິຄຓນາ ສຸທ຺ຘາ. ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຄຫິເຕນອສງ຺ຄຫິຕວຈນມຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມວິເສສສ຺ສ ນິທ຺ຘາຣິຕຕ຺ຕາ ຕີສຸ ສງ຺ຄເຫສຸ ເອເກນ ທ຺ວີຫິ ວາ ເຍ ສງ຺ຄຫິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎຫິ ອສງ຺ຄຫິຕາ, ເຕເຍວ ຘມ຺ມາ ‘‘ຂນ຺ຘສງ຺ຄເຫນ ສງ຺ຄຫິຕາ ອາຍຕນຘາຕຸສງ຺ຄເຫນ ອສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ ເອຕ຺ຕເກເນວ ທສ຺ເສຕພ຺ພາ ສິຍຸໍ, ເຕສໍ ປນ ເອວໍວິຘານໍ ອສມ຺ຠວາ ນຍມາຕິກາຍ ຈ ອພ຺ຠນ຺ຕຣພາຫິຣມາຕິກາເປກ຺ຂຕ຺ຕາ ອຸທ຺ເທເສປິ ຍໍ ຍໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທີສຸ ອຣຓນ຺ເຕສຸ ສງ຺ຄາຫກໍ, ຕໍ ຕໍ ອເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ສງ຺ຄຫິເຕນອສງ຺ຄຫິຕໍ ນິທ຺ຘາຣິຕນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ເຕນ ເຕນ ສງ຺ຄາຫເກນ ຍຖານິທ຺ຘາຣິຕໍ ຘມ຺ມໍ ນິຍເມຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຈກ຺ຂາຍຕເນນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຍຕ຺ຖ ຫິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພວິສ຺ສຊ຺ຊິຕພ຺ພຘມ຺ມວິເສສນິທ຺ຘາຣຓໍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມິໍ ປຐມນເຍ ຉຏ຺ຐນເຍ ຈ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພວິສ຺ສຊ຺ຊິຕພ຺ພຠາເວນ, ອິຕເຣສຸ ຈ ຍໍ ຍໍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພວິສ຺ສຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ ນິທ຺ຘາຣິຕໍ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ນິຍາມກຠາເວນ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທໂຍ ອຣຓນ຺ຕາ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ຈກ຺ຂາຍຕເນນ…ເປ… ໂຜຏ຺ຐພ຺ພຘາຕຸຍາ’’ຕິ ກຕ຺ຕຸອຕ຺ເຖ ກຣຓນິທ຺ເທໂສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ‘‘ຂນ຺ຘສງ຺ຄເຫນ ອາຍຕນສງ຺ຄເຫນ ຘາຕຸສງ຺ຄເຫນາ’’ຕິ ກຣຓຕ຺ເຖ. ເອຕ຺ຖ ຈ ເຍນ ເຍນ ສງ຺ຄາຫເກນ ຂນ຺ຘາທິສງ຺ຄເຫສຸ ເຕນ ເຕນ ສງ຺ຄເຫຕພ຺ພາສງ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ ອຎ຺ຎໍ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ຕເທວ ສງ຺ຄາຫກາສງ຺ຄາຫກຠາເວນ ອຸທ຺ຘຏໍ. ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນ ປນ ຂນ຺ຘສງ຺ຄເຫນ ສງ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ ອຎ຺ໂຎ ຘມ຺ໂມ ນຕ຺ຖິ, ຕຖາ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທີຫິ, ນ ຈ ໂສ ເອວ ຕສ຺ສ ສງ຺ຄາຫໂກ ອສງ຺ຄາຫໂກ ວາ ໂຫຕິ. ຍຎ຺ຈ ‘‘ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ເອເກນ ຂນ຺ເຘນ ສງ຺ຄຫິໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຎ຺ຈ ນ ຕສ຺ເສວ ເຕນ ສງ຺ຄຫິຕຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຣູປກ຺ຂນ຺ຘຠາເວນ ປນ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘວຈເນນ ວາ ຄຫິຕຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ປກາສິໂຕຍມຕ຺ໂຖ.

ຍທິ ຈ ໂສ ເອວ ເຕນ ສງ຺ຄຍ຺ເຫຍ຺ຍ, ສງ຺ຄຫິເຕນສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປທນິທ຺ເທເສ – ‘‘ເວທນາກ຺ຂນ຺ເຘນ ເຍ ຘມ຺ມາ ຂນ຺ຘສງ຺ຄເຫນ ສງ຺ຄຫິຕາ ອາຍຕນສງ຺ຄເຫນ ສງ຺ຄຫິຕາ ຘາຕຸສງ຺ຄເຫນ ສງ຺ຄຫິຕາ, ເຕ ຘມ຺ມາ ຕີຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ເອເກນາຍຕເນນ ສຕ຺ຕຫິ ຘາຕູຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ນ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ຍຖາ ຈິຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ນ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນ ສງ຺ຄຫິໂຕ ອສງ຺ຄຫິໂຕ ຈ ນ ໂຫຕິ, ຕຖາ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທໂຍ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທີຫິ. ນ ຫິ ໂສ ເອວ ຕສ຺ສ ສຠາໂຄ ວິສຠາໂຄ ຈາຕິ. ເຕເນວ ນ ເອກເທສາ ວິຍ ສມຸທາຍສ຺ສ, ສມຸທາໂຍ ເອກເທສານໍ ສງ຺ຄາຫໂກ ອສງ຺ຄາຫໂກ ຈ. ຍຖາ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ຈກ຺ຂາຍຕນາທີນໍ, ຘມ຺ມາຍຕນໍ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທີນໍ, ສຣຓາ ຘມ຺ມາ ຈຕຸນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ. ສມຸທາຍນ຺ໂຕຄຘານຎ຺ຫິ ເອກເທສານໍ ນ ວິຠາໂຄ ອຕ຺ຖິ, ເຍນ ເຕ ສມຸທາຍສ຺ສ ສມຸທາໂຍ ຈ ເຕສໍ ສຠາໂຄ ວິສຠາໂຄ ຈ ສິຍາຕິ, ຕຖາ ນ ສມຸທາໂຍ ເອກເທສສຠາຄວິສຠາຄານໍ ສງ຺ຄາຫໂກ ອສງ຺ຄາຫໂກ ຈ. ຍຖາ ຘມ຺ມາຍຕນໍ ສຸຂຸມຣູປສຠາຄສ຺ສ ເວທນາທິວິສຠາຄສ຺ສ ຈ ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘກເທສສ຺ສ ຂນ຺ຘສງ຺ຄເຫນ, ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຣູປາຣູປຊີວິຕສຠາຄວິສຠາຄສ຺ສ ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘກເທສສ຺ສ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ເຘກເທສສ຺ສ ຈ ຊີວິຕວຊ຺ຊສ຺ສ ຂນ຺ຘສງ຺ຄເຫເນວ. ນ ຫິ ເອກເທສສຠາຄໍ ສມຸທາຍສຠາຄໍ, ນາປິ ເອກເທສວິສຠາຄໍ ສມຸທາຍວິສຠາຄນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສຕິປິ ອຕ຺ຕໂຕ ອຕ຺ຕນິ ອນ຺ໂຕຄຘໂຕ ອຕ຺ເຕກເທສສຠາຄໂຕ ຈ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອສງ຺ຄາຫກຕ຺ເຕ ສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕເມວ ເອເຕສໍ ນຕ຺ຖິ, ເຍນ ສງ຺ຄຫິຕສ຺ສ ອສງ຺ຄາຫກາ ສິຍຸນ຺ຕິ ສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕາຠາວໂຕ ເອວ ເອວຣູປານໍ ອຄ຺ຄຫຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຍໍ ປນ ‘‘ຘມ຺ມາຍຕນໍ ອສງ຺ຂຕໍ ຂນ຺ຘໂຕ ຐເປຕ຺ວາ ຈຕູຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ສງ຺ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ (ຘາຕຸ. ໒໕), ‘‘ຈກ຺ຂາຍຕນຎ຺ຈ ໂສຕາຍຕນຎ຺ຈ ເອເກນ ຂນ຺ເຘນ ສງ຺ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ (ຘາຕຸ. ໒໖) ຈ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ເຕນ ເອກເທສານໍ ສມຸທາຍສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕໍ, ສມຸທາຍສ຺ສ ຈ ເອກເທສສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕິ, ຈຕຸກ຺ຂນ຺ຘຄຓນເຠເທຫິ ປນ ຘມ຺ມາຍຕນສ຺ສ ຄເຓຕພ຺ພາຄເຓຕພ຺ພຠາເວນ ປຎ຺ຈຘາ ຠິນ຺ນຕໍ, ຈກ຺ຂາຍຕນາທີນໍ ເອກກ຺ຂນ຺ຘຄຓເນນ ຄເຓຕພ຺ພຕາຍ ເອກວິຘຕຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕິ. ສງ຺ຄາຫກາສງ຺ຄາຫກນິຣເປກ຺ຂານໍ ຄເຓຕພ຺ພາຄເຓຕພ຺ພານໍ ຕໍຕໍຄຓເນຫິ ຄຓນທສ຺ສນມຕ຺ຕເມວ ຫິ ປຐມນໂຍ ກມ຺ມກຣຓມຕ຺ຕສພ຺ຠາວາ, ທຸຕິຍາທໂຍ ປນ ສງ຺ຄາຫກາສງ຺ຄາຫເກຫິ ສງ຺ຄຫິຕາສງ຺ຄຫິຕານໍ ອຄຓນາທິທສ຺ສນານິ ກຕ຺ຕຸກຣຓກມ຺ມຕ຺ຕຍສພ຺ຠາວາ. ຕຖາ ປຐມນເຍ ຕຖາ ຕຖາ ຄເຓຕພ຺ພາຄເຓຕພ຺ພຠາວສງ຺ຂາໂຕ ຕໍຕໍຂນ຺ຘາທິຠາວາຠາໂວ ສຠາຄວິສຠາຄຕາ, ທຸຕິຍາທີສຸ ຍຖານິທ຺ຘາຣິຕຘມ຺ມທສ຺ສເນ ສງ຺ຄາຫກສງ຺ຄເຫຕພ຺ພານໍ ສມານກ຺ຂນ຺ຘາທິຠາໂວ ສຠາຄຕາ, ຕທຠາໂວ ຈ ວິສຠາຄຕາ. ປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊເນສຸ ຕໍຕໍຂນ຺ຘາທິຠາວາຠາໂວ ເອວາຕິ ອຍເມເຕສໍ ວິເສໂສຕິ.

ສມຸທຍສຈ຺ຈສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍສທິສານິ ປນ ເຕຫິ ສງ຺ຄເຫຕພ຺ພເມວ ອຕ຺ຖິ, ນ ສງ຺ຄຫິຕໍ ອສງ຺ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ອສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕາຠາວໂຕ ນ ອຸທ຺ຘຏານິ. ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈສທິສານິ ເຕຫິ ວິສຠາຄສມຸທາຍຠູເຕຫິ ອເນກກ຺ຂນ຺ເຘຫິ ຂນ຺ຘສງ຺ຄເຫນ ສງ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ, ອິຕເຣຫິ ອສງ຺ຄເຫຕພ຺ພຎ຺ຈ ນຕ຺ຖີຕິ ສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕາສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕາຠາວໂຕ. ເອວໍ ສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕາຠາວໂຕ ອສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕາຠາວໂຕ ອຸຠຍາຠາວໂຕ ຈ ຍຖາວຸຕ຺ຕສທິສານິ ອນຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕາສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕຠາວໂຕ ຈກ຺ຂາຍຕນາທີເນວ ອຸທ຺ຘຏານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຈກ຺ຂາຍຕເນນ ເຍ ຘມ຺ມາ ຂນ຺ຘສງ຺ຄເຫນ ສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ ຈກ຺ຂາຍຕນວຊ຺ຊາ ຣູປຘມ຺ມາ ຂນ຺ຘສງ຺ຄເຫນ ສງ຺ຄຫິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ, ນ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ. ນ ຫິ ເອກເທໂສ ສມຸທາຍສງ຺ຄາຫໂກຕິ ທສ຺ສິຕເມຕນ຺ຕິ.

ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ຂນ຺ຘປເທນາຕິ ຂນ຺ຘປທສງ຺ຄເຫນາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ນ ສງ຺ຄາຫເກນາຕິ. ‘‘ເກນຈິ ສງ຺ຄາຫເກນາ’’ຕິ ອິທໍ ປນ ອາເນຕ຺ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຕໍ ປນ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທີສຸ ນ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ ຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທີສຸ ສງ຺ຄາຫເກສຸ ນ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນ ຫິ…ເປ… ສງ຺ຄຫິໂຕຕິ ເອເຕນ ນເຍນ ຈກ຺ຂາຍຕເນນ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘວ ສງ຺ຄຫິໂຕ, ໂສ ຈ ອຑ຺ເຒກາທສຫິ ອາຍຕນຘາຕູຫິ ອສງ຺ຄຫິໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ເອວໍ ຈກ຺ຂາຍຕນາທີນິປິ ນ ຄເຫຕພ຺ພານີຕິ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ເຈ? ນາປຊ຺ຊຕິ. ນ ຫິ ອຎ຺ຎມຕ຺ຕນິວາຣຓໍ ເອວສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ, ອຖ ໂຂ ສງ຺ຄາຫກໂຕ ອຎ຺ຎນິວາຣຓໍ. ໂສ ຈາຕິອາທິ ຈ ນ ນິຣເປກ຺ຂວຈນໍ, ອຖ ໂຂ ສງ຺ຄາຫກາເປກ຺ຂນ຺ຕິ. ກຖໍ? ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນ ຫິ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘວ ສງ຺ຄຫິໂຕຕິ ຍຖາ ຈກ຺ຂາຍຕເນນ ຈກ຺ຂາຍຕນໂຕ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ຂນ຺ຘສງ຺ຄເຫນ ສງ຺ຄຫິຕໍ ອຕ຺ຖິ, ຍໍ ອາຍຕນຘາຕຸສງ຺ຄເຫຫິ ອສງ຺ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ, ນ ເອວໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘໂຕ ອຎ຺ຎໍ ຂນ຺ຘສງ຺ຄເຫນ ສງ຺ຄຫິຕໍ ອຕ຺ຖິ, ຍໍ ອາຍຕນຘາຕຸສງ຺ຄເຫຫິ ອສງ຺ຄຫິຕໍ ສິຍາ, ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນ ປນ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘວ ຂນ຺ຘສງ຺ຄເຫນ ສງ຺ຄຫິໂຕຕິ ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ ຍຸຕ຺ໂຕ. ສິຍາ ປເນຕໍ ‘‘ໂສ ເອວ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນ ອາຍຕນຘາຕຸສງ຺ຄເຫຫິ ອສງ຺ຄຫິໂຕ ໂຫຕູ’’ຕິ, ຕໍ ນິວາເຣນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ໂສ ຈ ອຑ຺ເຒກາທສຫິ ອາຍຕນຘາຕູຫິ ອສງ຺ຄຫິໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນາ’’ຕິ ອາເນຕ຺ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ວາ ຕເທກເທສານໍ ວາ ຈກ຺ຂາທີນໍ ອາຍຕນຘາຕຸສງ຺ຄເຫຫິ ສງ຺ຄາຫໂກ ອສງ຺ຄາຫໂກ ຈ ນ ໂຫຕີຕິ ອິມິນາ ປຣິຍາເຍນ ອສງ຺ຄຫິຕຕາຍ ອຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ນ ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ຕເທກເທສານໍ ວາ ອຑ຺ເຒກາທສຫິ ອາຍຕນຘາຕຸສງ຺ຄເຫຫິ ສງ຺ຄຫິຕຕາຍ. ນ ຫິ ສາ ສງ຺ຄຫິຕຕາ ອຕ຺ຖິ. ຍທິ ສິຍາ, ສງ຺ຄຫິເຕນສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປທນິທ຺ເທເສ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘປິ ອຸທ຺ຘຣິຕພ຺ໂພ ສິຍາ. ເຕນ ຫິ ຕີຫິປິ ສງ຺ຄເຫຫິ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ຕເທກເທໂສ ວາ ສງ຺ຄຫິຕາ ສິຍຸໍ, ອຕ຺ຖິ ຈ ເຕສໍ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຕາຕິ.

ເອວໍ ອສງ຺ຄຫິຕຕາຍ ອຠາວໂຕ ເອຕານິ, ອຎ຺ຎານິ ຈາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ຈກ຺ຂາຍຕນາທີຫິ ວິຍ ເອເຕຫິ ອຎ຺ເຎຫິ ຈ ສງ຺ຄຫິຕານໍ ອສງ຺ຄຫິຕຕາຍ ອຠາວໂຕ ເອຕານິ ອຎ຺ຎານິ ຈ ຍຖາ ວາ ຕຖາ ວາ ເອຕານິ ວິຍ ອຍຸຊ຺ຊມານວິສ຺ສຊ຺ຊນຕ຺ຕາ ເອວຣູປານິ ປທານິ ສງ຺ຄາຫກຠາເວນ ນ ຄຫິຕານີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ຕຕ຺ຖ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນ ຫິ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘວ ສງ຺ຄຫິໂຕ’’ຕິ, ຕໍ ເຕເນວ ຕສ຺ສ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາຠາວທສ຺ສເນນ ນິວາຣິຕໍ. ຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຄ຺ຄຫເຓ ກາຣຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຎ຺ຈ ສຕິປິ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ເຕ ອສງ຺ຄຫິຕຕາຍ ອຠາວໂຕຕິ ວິຎ຺ຎາຍມານໍ ສມຸທຍສຈ຺ຈາທີສຸ ຍຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ ສຕິ ເຕຫິ ສງ຺ຄຫິເຕ ຕທສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາຠາວໂຕ. ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທີຫິ ປນ ສງ຺ຄຫິຕເມວ ນຕ຺ຖິ, ກຸໂຕ ຕສ຺ສ ອສງ຺ຄຫິຕຕາ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕາຠາໂວ ເອເວຕ຺ຖ ອຄ຺ຄຫເຓ ກາຣຓນ຺ຕິ ຍຸຕ຺ຕໍ. ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາຠາເວນ ອສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕໍ ຍທິປິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທິນາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕນິ ອນ຺ໂຕຄຘສ຺ສ ອຕ຺ເຕກເທສສຠາຄສ຺ສ ຈ ນຕ຺ຖິ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ປນ ອຕ຺ຖີຕິ ນ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈາທີສຸ ວິຍ ອຸຠຍາຠາໂວ ເຈຕ຺ຖ ອຄ຺ຄຫເຓ ກາຣຓໍ ຠວິຕຸໍ ຍຸຕ຺ໂຕຕິ. ຘມ຺ມາຍຕນຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນຎ຺ຈ ຂນ຺ຘຈຕຸກ຺ກທຸກາທິສງ຺ຄາຫກຕ຺ເຕ ສຕິ ນ ເຕສໍ ສງ຺ຄຫິຕານໍ ເຕຫິ ຘມ຺ມາຍຕນຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍາທີຫິ ອາຍຕນຘາຕຸສງ຺ຄເຫຫິ ອສງ຺ຄຫິຕຕາ ນຕ຺ຖີຕິ ອສງ຺ຄຫິຕຕາຍ ອຠາໂວ ອເນກນ຺ຕິໂກ, ຕສ຺ມາ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຄ຺ຄຫິຕານໍ ອຄ຺ຄຫເຓ, ຄຫິຕານຎ຺ຈ ຄຫເຓ ກາຣຓໍ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ອນິທສ຺ສນໍ ປຸນເທວ ສປ຺ປຏິຆນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອນິທສ຺ສນນ຺ຕິ ເອເຕນ ‘‘ສນິທສ຺ສນສປ຺ປຏິຆ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ເຕນ ສປ຺ປຏິຆສທ຺ເທນ ສທ຺ຘິໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ອນິທສ຺ສນສປ຺ປຏິຆາ ທສ຺ສິຕາ. ປຸນເທວາຕິ ເອເຕນ ຕຕ຺ເຖວ ອວິສິຏ຺ຐໍ ສນິທສ຺ສນປທໍ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ສນິທສ຺ສນທຸກປທໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ຈກ຺ຂາຍຕເນນ ຈກ຺ຂາຍຕນເມເວກໍ ສງ຺ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ນ ຫິ ‘‘ຈກ຺ຂາຍຕເນນ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ອາຍຕນສງ຺ຄເຫນ ສງ຺ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ ຈ ‘‘ອສງ຺ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ ຈ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ສິໂຕຍໍ ນໂຍຕິ. ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຕສ຺ເສວ ສມຸທາເຍກເທສານຎ຺ຈ ສງ຺ຄາຫກສງ຺ຄຫິຕນ຺ຕິ ວຈເນສຸ ອສງ຺ຄາຫກອສງ຺ຄຫິຕນ຺ຕິ ວຈເນສຸ ຈ ຕທວຕ຺ຕພ຺ພຕາ ໂຍເຊຕພ຺ພາ. ອສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕາຠາວໂຕ ເອວ ຫິ ຈກ຺ຂາຍຕນາທີນິ ຈກ຺ຂາຍຕນາທີຫິ ອສງ຺ຄຫິຕານີຕິ ນ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ນ ສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕາຠາວໂຕຕິ.

ທຸຕິຍນຍສງ຺ຄຫິເຕນອສງ຺ຄຫິຕປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ຕຕິຍນໂຍ ອສງ຺ຄຫິເຕນສງ຺ຄຫິຕປທວຓ຺ຓນາ

໑໗໙. ອສງ຺ຄຫິເຕນສງ຺ຄຫິຕປທນິທ຺ເທເສ ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນ ຂນ຺ຘສງ຺ຄເຫນ ອສງ຺ຄຫິເຕສຸ ເວທນາທີນໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຂນ຺ຘານໍ ນິພ຺ພານສ຺ສ ຈ ສຸຂຸມຣູເປນ ສຫ ອາຍຕນຘາຕຸສຠາຄຕ຺ເຕ ສຕິປິ ນ ສຸຂຸມຣູປເມວ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນ ອາຍຕນຘາຕຸສຠາຄຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ນ ເຕນ ຕານິ ອາຍຕນຘາຕຸສງ຺ຄເຫຫິ ສງ຺ຄຫິຕານິ. ນ ເກວລໍ ສງ຺ຄຫິຕາເນວ, ອສງ຺ຄຫິຕານິປິ ເຕນ ຕານິ ເຕຫິ ສງ຺ຄເຫຫິ ນ ໂຫນ຺ເຕວ ຕເທກເທເສນ ສຸຂຸມຣູເປນ ອາຍຕນຘາຕຸສຠາຄຕ຺ຕາ, ສງ຺ຄຫິຕາຠາໂວ ເອວ ປນ ອິຘາຘິປ຺ເປໂຕ, ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘຈກ຺ຂາຍຕນາທີຫິ ປນ ອສງ຺ຄຫິຕາ ນ ເຕ ເຕຫິ ກຖຎ຺ຈິ ສມ຺ມິສ຺ສາຕິ ສພ຺ພຖາ ເຕ ເຕຫິ ນ ສງ຺ຄຫິຕາ. ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈາທີຫິ ຈ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘສມຸທາຍຠູເຕຫິ ຂນ຺ຘສງ຺ຄເຫນ ອສງ຺ຄຫິຕໍ ນິພ຺ພານໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນ ວິຍ ອາຍຕນຘາຕຸສງ຺ຄເຫຫິ ສງ຺ຄຫິຕໍ ເຕຫິ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕາຠາວໂຕ ເອວ ເອວຣູປານໍ ອສງ຺ຄາຫກຠາເວນ ອຄ຺ຄຫຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ, ສນິພ຺ພານປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘສມຸທາຍຠູຕານໍ ປນ ອພ຺ຍາກຕຘມ຺ມາທີນໍ ອສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕາຠາວໂຕວ. ນ ຫິ ຕໍ ກຎ຺ຈິ ອຕ຺ຖິ, ຍສ຺ສ ເຕ ຂນ຺ຘສງ຺ຄເຫນ ອສງ຺ຄາຫກາ ສິຍຸໍ, ນ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ເອກເທໂສ ອຕ຺ເຕກເທສສຠາໂຄ ຈ ອຕ຺ຕນາ ອສງ຺ຄຫິໂຕ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ຕນາ ອສງ຺ຄຫິຕສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕາ ປນ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທີນໍ ຄຫຓໍ ກຕນ຺ຕິ.

ຍໍ ປນ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເຍ ຘມ຺ມາຍຕເນນ ສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ, ຕໍ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ຘມ຺ມາຍຕເນນ ຫິ ນ ໂກຈິ ຘມ຺ໂມ ເກນຈິ ສງ຺ຄເຫນ ສງ຺ຄຫິໂຕ ອຕ຺ຖິ ວິສຠາຄກ຺ຂນ຺ຘນິພ຺ພານສມຸທາຍຕ຺ຕາ, ຂນ຺ຘສງ຺ຄເຫນ ສຍເມວ ອຕ຺ຕໂນ ສງ຺ຄາຫກໍ ນ ໂຫຕີຕິ ອາຍຕນຘາຕຸສງ຺ຄເຫຫິ ຈ ສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕາຠາວໂຕຕິ ທສ຺ສິໂຕຍໍ ນໂຍຕິ ເອຕສ຺ສ ຘມ຺ມາຍຕນຄຓເນນ ຄຓິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍານິ…ເປ… ຄຫິຕານີຕິ ເອເຕນ ວິຎ຺ຎາຓສມ຺ມິສ຺ສໍ ຘມ຺ມາຍຕເນກເທສໍ ທີເປນ຺ຕານິ ອິທ຺ຘິປາທາທິປທານິ, ໂອຬາຣິກຣູປສມ຺ມິສ຺ສໍ ທີເປນ຺ຕານິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທິປທານິ, ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ຘມ຺ມາຍຕນໍ ອທີເປນ຺ຕານິ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘຈກ຺ຂາຍຕນາທິປທານິ, ສກລຘມ຺ມາຍຕນທີປການິ ຘມ຺ມາຍຕນາທິປທານິ ຈ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຘມ຺ມາຍຕເນກເທສໍ ອຎ຺ຎາຍຕເນນ ອສມ຺ມິສ຺ສໍ ທີເປນ຺ຕານິ ຄຫິຕານີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ຕຕິຍນຍອສງ຺ຄຫິເຕນສງ຺ຄຫິຕປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ຈຕຸຕ຺ຖນໂຍ ສງ຺ຄຫິເຕນສງ຺ຄຫິຕປທວຓ຺ຓນາ

໑໙໑. ສງ຺ຄຫິເຕນສງ຺ຄຫິຕປທນິທ຺ເທເສ ຍສ຺ມາ ຍຖາ ທຸຕິຍຕຕິຍນຍາ ຕິຓ຺ຓໍ ສງ຺ຄຫານໍ ສງ຺ຄຫຓາສງ຺ຄຫຓປ຺ປວຕ຺ຕິວິເສເສນ ‘‘ສງ຺ຄຫິເຕນ ອສງ຺ຄຫິຕໍ, ອສງ຺ຄຫິເຕນ ສງ຺ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ ຈ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາ, ເນວໍ ຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ຈມາ. ສງ຺ຄຫຓປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ເອວ ຫິ ສງ຺ຄຫິເຕນ ສງ຺ຄຫິຕໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ, ອສງ຺ຄຫຓປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ເອວ ຈ ອສງ຺ຄຫິເຕນ ອສງ຺ຄຫິຕນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສງ຺ຄຫຓປ຺ປວຕ຺ຕິວິເສສວິຣເຫ ສງ຺ຄຫິຕຘມ຺ມາສງ຺ຄຫິຕຘມ຺ມວິເສເສ ນິສ຺ສິຕາ ເອເຕ ທ຺ເວ ນຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ເກນຈິ ສງ຺ຄຫິເຕນ ຘມ຺ມວິເສເສນ ປຸນ ສງ຺ຄຫິໂຕ ຘມ຺ມວິເສໂສ ສງ຺ຄຫິເຕນ ສງ຺ຄຫິໂຕ ສງ຺ຄຫິຕຕາຍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕພ຺ໂພ ຈ, ຕເມວ ຕາວ ຍຖານິທ຺ຘາຣິຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ສມຸທຍສຈ຺ເຈນ ເຍ ຘມ຺ມາ ຂນ຺ຘ…ເປ… ສງ຺ຄຫິຕາ, ເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ເຍ ຘມ຺ມາ ຂນ຺ຘ…ເປ… ສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ ອາຫ. ເອຕ຺ຖ ຈ ເຍ ຕີຫິປິ ສງ຺ຄເຫຫິ ນ ສງ຺ຄາຫກາ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘຘມ຺ມາຍຕນທຸກ຺ຂສຈ຺ຈາທີນິ ວິຍ, ເຍ ຈ ທ຺ວີຫາຍຕນຘາຕຸສງ຺ຄເຫຫິ ອສງ຺ຄາຫກາ ຈກ຺ຂາຍຕນາທີນິ ວິຍ, ເຍ ຈ ເອເກນ ຂນ຺ຘສງ຺ຄເຫເນວ ຘາຕຸສງ຺ຄເຫເນວ ຈ ນ ສງ຺ຄາຫກາ ເວທນາທິກ຺ຂນ຺ຘນິໂຣຘສຈ຺ຈຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນິ ວິຍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕາທໂຍ ວິຍ ຈ, ເຕ ຘມ຺ມາ ສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕາຠາວສພ຺ຠາວາ ສງ຺ຄາຫກຠາເວນ ນ ອຸທ຺ຘຏາ, ຕີຫິປິ ປນ ສງ຺ຄເຫຫິ ເຍ ສງ຺ຄາຫກາ, ເຕ ສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕາຠາວາຠາວໂຕ ອິຘ ອຸທ຺ຘຏາ. ເຕຫິ ສງ຺ຄຫິຕາປິ ຫິ ເອກນ຺ເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ສງ຺ຄາຫກສ຺ສ ສງ຺ຄາຫກາ ໂຫນ຺ຕິ, ຍສ຺ສ ປຸນ ສງ຺ຄໂຫ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕພ຺ໂພ ຈາຕິ.

ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ສກເລນ ຫິ ຂນ຺ຘາທິປເທນາຕິ ສກລວາຈເກນ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທິປເທນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍໍ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ສງ຺ຄາຫກໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປຸນ ເຕເນວ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ, ຕໍ ເຕນ ຂນ຺ຘາທິປເທນາຕິ ເອວໍ ອໂຍເຊຕ຺ວາ ຕໍ ອຎ຺ຎໍ ສງ຺ຄຫິຕໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ເອວໍ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ນ ຫິ ເຍນ ຍໍ ສງ຺ຄຫິຕໍ, ເຕເນວ ຕສ຺ສ ສງ຺ຄໂຫ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ວິສ຺ສຊ຺ຊິໂຕ, ນ ຈ ຕສ຺ເສວ, ອຖ ໂຂ ເຕນ ສງ຺ຄຫິຕສ຺ສາຕິ. ຍຖາ ເວທນາ ສທ຺ໂທ ຈ ຂນ຺ໂຘ ອາຍຕນຎ຺ຈ, ນ ເອວໍ ສຸຂຸມຣູປໍ, ຕໍ ປນ ຂນ຺ຘາຍຕນານໍ ເອກເທໂສວ, ຕສ຺ມາ ‘‘ສຸຂຸມຣູເປກເທສໍ ວາ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ສຸຂຸມຣູປໍ ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ຈ ອຎ຺ເຎນ ອສມ຺ມິສ຺ສນ຺ຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ຍມ຺ປິ ເຈຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕເທວ ເຍຫິ ຘມ຺ເມຫິ ຂນ຺ຘາທິວເສນ ສງ຺ຄຫິຕໍ, ເຕ ຘມ຺ເມ ສນ຺ຘາຍາ’’ຕິ, ຕມ຺ປິ ຕຖາ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ນ ຫິ ສງ຺ຄຫິເຕນ ສງ຺ຄຫິຕສ຺ສ ສງ຺ຄຫິເຕນ ສງ຺ຄໂຫ ເອຕ຺ຖ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ວິສ຺ສຊ຺ຊິໂຕ ຈ, ອຖ ໂຂ ສງ຺ຄໂຫວ, ຕສ຺ມາ ເອເກນ ຂນ຺ເຘນາຕິ ເອເກນ ຂນ຺ຘຄຓເນນາຕິ ອຍເມເວຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ, ນ ສງ຺ຄາຫເກນາຕິ. ນ ຫິ ເອໂກ ຂນ຺ໂຘ ອຕ຺ຕໂນ ເອກເທສສ຺ສ ສງ຺ຄາຫໂກຕິ.

ຈຕຸຕ຺ຖນຍສງ຺ຄຫິເຕນສງ຺ຄຫິຕປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ປຎ຺ຈມນໂຍ ອສງ຺ຄຫິເຕນອສງ຺ຄຫິຕປທວຓ຺ຓນາ

໑໙໓. ອສງ຺ຄຫິເຕນອສງ຺ຄຫິຕປທນິທ຺ເທເສປິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຍຖານິທ຺ຘາຣິຕຘມ຺ມທສ຺ສນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ສສຸຂຸມຣູປວິຎ຺ຎາຓສຫິຕຘມ຺ມສມຸທາຍາ ເຍ ເຕ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈອນິທສ຺ສນອປ຺ປຏິຆອເຈຕສິການຸປາທາສທິສາ ສຕິປິ ເອເກນ ທ຺ວີຫິ ວາ ສງ຺ຄເຫຫິ ເກສຎ຺ຈິ ອສງ຺ຄາຫກຕ຺ເຕ ຕີຫິປິ ອສງ຺ຄເຫຕພ຺ພສ຺ສ ອຠາວໂຕ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ຄຫາສງ຺ຄາຫກາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ອພ຺ຍາກຕຘມ຺ມສທິສາ ເກນຈິ ສງ຺ຄເຫນ ອສງ຺ຄເຫຕພ຺ພຠາວໂຕ ອສງ຺ຄາຫກາ ເອວ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕນ ເຕ ອສງ຺ຄາຫກຠາເວນ ນ ອຸທ຺ຘຏາ, ອິຕເຣ ປນ ຕພ຺ພິປຣິຍາເຍນ ອຸທ຺ຘຏາຕິ.

ຍໍ ປນ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ຕາທິເສນ ຫິ ປເທນ ນິພ຺ພານໍ ຂນ຺ຘສງ຺ຄຫມຕ຺ຕໍ ນ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນິທສ຺ສນອປ຺ປຏິເຆສຸ ປນ ອສງ຺ຄາຫເກສຸ ນິພ຺ພານໍ ອນ຺ໂຕຄຘໍ, ນ ຈ ຕເທວ ຕສ຺ສ ອສງ຺ຄາຫກນ຺ຕິ. ສທິສວິສ຺ສຊ຺ຊນານໍ ວເສນ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ກເຕຫິ ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ເອວໍ ກເຕຫິ ທຸຕິຍປຎ຺ຫາທີຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຐມປຎ຺ຫນາມຣູປປຎ຺ຫາທໂຍ ສພ຺ເພປິ ຈຕຸຕ຺ຕິໍສ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍໍ ປຸຈ຺ຉາຍ ອຸທ຺ຘຏໍ ປທໍ, ຕເທວາຕິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທິວິເສສກປທໍ ວທຕິ, ນ ນິທ຺ຘາຣິເຕ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຘມ຺ເມ. ເຕ ຫິ ລກ຺ຂຓໂຕ ທສ຺ສິຕາ, ນ ປເທນ ສຣູປໂຕຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕເທວາຕິ ເອວ-ສທ຺ເທນ ນ ຕໍ ກທາຈິ ສງ຺ຄຫິເຕນ ອສງ຺ຄຫິຕໍ ນ ໂຫຕີຕິ ອຸທ຺ຘຏສ຺ເສວ ອສງ຺ຄຫິເຕນອສງ຺ຄຫິຕຠາເວ ນິຍຕຕໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຈ ອນິຍຕຕໍ ທສ຺ເສຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ‘‘ຕເທວ ເຍຫິ ອສງ຺ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຫິ ‘‘ນິຍມໂຕ’’ຕິ ສກ຺ກາ ວຈນເສໂສ ໂຍເຊຕຸນ຺ຕິ. ອຖ ວາ ຕເທວາຕິ ປຸຈ຺ຉາຍ ອຸທ຺ຘຏເມວ ເອວໍປກາຣເມວ ຫຸຕ຺ວາ ເຍຫິ ອສງ຺ຄຫິຕນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ປຸຈ຺ຉາຍ ອຸທ຺ຘຏຠາເວນ ເອວໍ ອສງ຺ຄຫິເຕນອສງ຺ຄຫິຕຠາວນິຍມນຕ຺ໂຖ ເອວ-ສທ຺ໂທ, ນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອສງ຺ຄຫິເຕນອສງ຺ຄຫິຕຕານິວາຣຓຕ຺ໂຖຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ປຸຈ຺ຉາຍ ອຸທ຺ຘຏຎ຺ຫິ ອຎ຺ຎສຫິຕໍ ອສຫິຕຎ຺ຈ ອສງ຺ຄຫິເຕນ ອສງ຺ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ. ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທີນິ ຫິ ອຎ຺ຎສຫິຕານິ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘາທີນິ ອສຫິຕານີຕິ.

ອວເສສາ ສງ຺ຄຫິຕາຕິ ອິທໍ ອວເສສາ ອສງ຺ຄຫິຕາ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເຕຫິປິ ວິຎ຺ຎາຓຘມ຺ເມຫິ ເຕ ຣູປຘມ຺ມາວ ຕີຫິ ສງ຺ຄເຫຫິ ອສງ຺ຄຫິຕາຕິ ປຸຈ຺ຉາຍ ອຸທ຺ຘຏາ ຕີຫິປິ ສງ຺ຄເຫຫິ ອສງ຺ຄາຫກາ ຫຸຕ຺ວາ ອສງ຺ຄຫິຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອນຸທ຺ຘຏາ ເວທນາທໂຍປິ ຫິ ອສງ຺ຄຫິຕາ ເອວາຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຐເມ ນເຍ ເວທນາທໂຍປິ ວິຎ຺ຎາເຓນ ອສງ຺ຄຫິຕາຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ທຸຕິເຍ ຣູປຘມ຺ມາວາຕິ ອຍໍ ວິເສໂສ. ເວທນາທໂຍ ຫິ ຣູປວິຎ຺ຎາເຓເຫວ ຂນ຺ຘາທິສງ຺ຄເຫນ ອສງ຺ຄຫິຕາຕິ ໂອຬາຣິກຣູເປຫິ ວິຎ຺ຎາເຓນ ຈ ຕີຫິປິ ສງ຺ຄເຫຫິ ອສງ຺ຄຫິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣູເປກເທໂສ ຫິ ເອຕ຺ຖ ຣູປຄ຺ຄຫເຓນ ຄຫິໂຕຕິ.

໑໙໖. ຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ເຫ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ເວທນາທີຫິ ຈຕູຫີຕິ ເອຕ຺ຖ ຈກ຺ຂາຍຕນນ຺ຕິ ເອເຕນ ປຸຈ຺ຉາຍ ອຸທ຺ຘຏໍ ອສງ຺ຄາຫກໍ ທສ຺ເສຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຈກ຺ຂາຍຕເນນ ປນ ອສງ຺ຄຫິເຕນ ອສງ຺ຄຫິຕານິ ທສ ໂອຬາຣິກາຍຕນານິ ນ ຈກ຺ຂາຍຕນເມວາຕິ. ‘‘ຣູປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາຍຕນ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ເຍຫິ ຘມ຺ເມຫິ ຕີຫິປິ ສງ຺ຄເຫຫິ ອສງ຺ຄຫິຕໍ ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓເມວ ໂຫຕິ, ອສງ຺ຄຫິເຕນ ເຕນ ອສງ຺ຄຫິຕຎ຺ຈ ວິຎ຺ຎາຓວຊ຺ຊໍ ສພ຺ພໍ ເຕວ ຘມ຺ເມ ອຸທາເນຕິ. ສທິສວິສ຺ສຊ຺ຊນາ ຫິ ເອກໂຕ ອຸທາເນຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ປຐເມນ ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນ ສທິສວິສ຺ສຊ຺ຊເນສຸ ເອກໂຕ ອຸທາເນຕ຺ວາ ທສ຺ສິເຕສຸ ອຎ຺ເຎ ວິສທິສວິສ຺ສຊ຺ຊນາ ນຍທາເນນ ທສ຺ສິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຣູປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາຍຕນນ຺ຕິ…ເປ… ອຎ຺ເຎນາກາເຣນ ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ເວ ຠວາຕິ ອສຎ຺ເຎກໂວກາຣຠວາ. ທ຺ເວຕິ ພາຫິຣຸປາທາຘມ຺ເມ ເອວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຍນ ອສງ຺ຄາຫເກນ ອສງ຺ຄຫິເຕນ ອສງ຺ຄຫິຕໍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕພ຺ພຎ຺ຈ ປຣິຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ, ໂສ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທິໂກ ຕສ຺ສ ປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊນານຎ຺ຈ ນິສ຺ສຍຠາວໂຕ ‘‘ວິສໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ຍຖາທສ຺ສິຕສ຺ສ ປນ ອຸທ຺ທານສ຺ສ ນຍທານມຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ນໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ທ຺ເວວີສນໂຍ ຈາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ທ຺ເວວີສປທິໂກ ເອສ ນໂຍ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ປຎ຺ຈມນຍອສງ຺ຄຫິເຕນອສງ຺ຄຫິຕປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ຉຏ຺ຐນໂຍ ສມ຺ປໂຍຄວິປ຺ປໂຍຄປທວຓ຺ຓນາ

໒໒໘. ສມ຺ປໂຍຄວິປ຺ປໂຍຄປເທ ຍໍ ລພ຺ຠຕິ, ຍຎ຺ຈ ນ ລພ຺ຠຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ປຸຈ຺ຉາຍ ຄຫິຕນ຺ຕິ ອິທໍ ນ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທີນິ ປທານິ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຖ ໂຂ ສມ຺ປໂຍຄປທໍ ວິປ຺ປໂຍຄປທຎ຺ຈາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທີສຸ ຫິ ຍໍ ຘມ຺ມາຍຕນາທິປທໍ ນ ລພ຺ຠຕິ, ຕໍ ປຸຈ຺ຉາຍປິ ນ ຄຫິຕໍ. ສມ຺ປໂຍຄປທໍ ປນ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທີສຸ ອລພ຺ຠມານມ຺ປິ ‘‘ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ກຕິຫິ…ເປ… ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ເອວໍ ປຸຈ຺ຉາຍ ຄຫິຕໍ, ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທີສຸ ລພ຺ຠມານໍ, ວິປ຺ປໂຍຄປທໍ ປນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ລພ຺ຠມານເມວາຕິ. ຣູປຘມ຺ມານໍ ປນ ຣູເປນ ນິພ຺ພາເນນ ວາ, ນິພ຺ພານສ຺ສ ຈ ຣູເປນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ປໂຍໂຄ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ເອກຸປ຺ປາທາທິສຠາຄຕາຍ ອຠາວໂຕ ສມ຺ປໂຍຄໍ ນິວາເຣນ຺ເຕນ ສາ ເອວ ເອກຸປ຺ປາທາທິຕາ ເອເຕສໍ ວິສຠາຄຕາຕິ ຕທຠາວໂຕ ວິປ຺ປໂຍໂຄປິ ນິວາຣິໂຕ ເອວ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຈຕູສຸ ຫິ ຂນ຺ເຘສຸ ວິຊ຺ຊມານາ ເອກຸປ຺ປາທາທິຕາ ເຕສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສຠາຄຕາ ໂຫຕິ ຣູປນິພ຺ພາເນຫິ ເຕສໍ ເຕຫິ ຈ ຣູປນິພ຺ພານານໍ ວິສຠາຄຕາ ຈ, ນ ຈ ຣູເປກເທສສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສ ວາ ສາ ເອກຸປ຺ປາທາທິຕາ ອຕ຺ຖິ, ຍາ ຣູເປກເທເສນ ຣູເປກເທສນິພ຺ພານານໍ ນິພ຺ພາເນນ ຈ ຣູປສ຺ສ ວິສຠາຄຕາ ສິຍາ. ເຕເນວ ‘‘ຈຕູຫິ ວິປ຺ປໂຍໂຄ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ສຕ຺ຕສຸ ວິຎ຺ຎາຓຘາຕູສຸ ເອກາຍປິ ອວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕຕິ ຍຖາ ຣູປຠໂວ ຕີຫິ ວິຎ຺ຎາຓຘາຕູຫິ, ເນວວິປາກນວິປາກຘມ຺ມຘມ຺ມາ ປຎ຺ຈຫິ, ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣາ ເອກາຍ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ອນາຣມ຺ມຓມິສ຺ສເກ ຘມ຺ເມ ທີເປນ຺ຕິ, ເອວໍ ອທີເປຕ຺ວາ ເອກາຍປິ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ອໂຫນ຺ເຕ ສຕ຺ຕຫິປິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ສຕ຺ຕປິ ວາ ຕາ ທີເປນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕຕິ ຫິ ເຍ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ຘມ຺ເມຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕຕິ. ເຕນ ຍານິ ຕາຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ທີເປນ຺ຕິ ຘມ຺ມາຍຕນາທິປທານິ, ຍານິ ຈ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຠາເວຫິ ນວຕ຺ຕພ຺ພໍ ທີເປນ຺ຕິ ອເຈຕສິກາທິປທານິ, ຍານິ ຈ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕນວຕ຺ຕພ຺ພານິ ທີເປນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈາທິປທານິ, ເຕສໍ ສພ຺ເພສໍ ອນາຣມ຺ມຓມິສ຺ສກຘມ຺ມທີປການໍ ອຄ຺ຄຫຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ອນາຣມ຺ມຓມິສ຺ສກສພ຺ພວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕທຸຠຍສມຸທາຍານໍ ຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕູສຸ ເກນຈິ ສມ຺ປໂຍໂຄ ວິປ຺ປໂຍໂຄ ວາ ອຕ຺ຖີຕິ.

ຍທິ ເອວໍ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕນວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປທນິທ຺ເທເສ ‘‘ກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ເຍ ຘມ຺ມາ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ, ເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ເຍ ຘມ຺ມາ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ອກຸສລາພ຺ຍາກຕາ ຫິ ອນາຣມ຺ມຓມິສ຺ໂສຠຍຘມ຺ມາຕິ? ນ, ຍຖາວຸຕ຺ຕສມຸທາຍານໍ ຂນ຺ຘາທີເຫວ ສມ຺ປໂຍຄວິປ຺ປໂຍຄາຠາວວຈນໂຕ. ຂນ຺ຘາທໂຍ ຫິ ຕເທກເທສາ ຕເທກເທສຎ຺ຎສມຸທາຍາ ຈ, ສມຸທາເຍກເທສານຎ຺ຈ ວິຠາຄາຠາວໂຕ ນ ສຠາຄວິສຠາຄຕາ ອຕ຺ຖິ, ເຕນ ເຕສໍ ຂນ຺ຘາທີຫິ ສມ຺ປໂຍຄວິປ຺ປໂຍຄາຠາໂວ ໂຫຕິ. ກຸສລາ ປນ ຘມ຺ມາ ອກຸສລາພ຺ຍາກເຕຫິ ວິຠຕ຺ຕາ, ເຕ ຈ ກຸສເລຫິ, ນ ເຕສໍ ສມຸທາເຍກເທສຠາໂວ ຕເທກເທສຎ຺ຎສມຸທາຍຠາໂວ ວາ, ຕສ຺ມາ ຂນ຺ຘາທີນິ ອນາມສິຕ຺ວາ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຕາມຕ຺ເຕນ ຍຖານິທ຺ຘາຣິຕຘມ຺ມທສ຺ສເນ ກຸສເລຫິ ອິຕເຣສໍ, ອິຕເຣຫິ ຈ ກຸສລານໍ ວິປ຺ປໂຍໂຄ ນ ນ ໂຫຕິ ວິສຠາຄຕາສພ຺ຠາວໂຕຕິ ເຕສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ເພສຸ ເອວຣູເປສຸ.

ອຸທ຺ທາເນ ປນ ອຏ຺ຐາຣສ ຕໂຕ ປເຣຕິ ອິທໍ ‘‘ໂສຬສາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ເຕວີສນ຺ຕິ ອິທຎ຺ຈ ‘‘ເອກວີສ’’ນ຺ຕິ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ຈ ກາລສນ຺ຕານເຠທຣຫິຕາຣຫິຕພຫຸຘມ຺ມສໂມຘານານໍ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘຘມ຺ມາຍຕນຘມ຺ມຘາຕູນໍ ເອກເທສາ ສມຸທຍສຈ຺ຈເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທໂຍ ເອກເທສສມ຺ມິສ຺ສາ ຈ ອິທ຺ຘິປາທາທໂຍ ອນາຣມ຺ມເຓຫິ ອສມ຺ມິສ຺ສາ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທໂຍ ຈ ສາຣມ຺ມເຓຫິ ອສມ຺ມິສ຺ສາ ສມ຺ປໂຍຄີວິປ຺ປໂຍຄີຠາເວນ ສມານກາລສນ຺ຕາເນຫິ ຈ ເອກເທສນ຺ຕເຣຫິ ວິຠຕ຺ຕາ ເອວ ຄຫິຕາຕິ ເຕຫິ ເຕ ເກຫິຈິ ເອກເທສນ຺ຕເຣຫິ ວິຠຕ຺ເຕຫິ ຍຖາໂຍຄໍ ສມ຺ປໂຍຄໍ ວິປ຺ປໂຍຄຎ຺ຈ ລຠນ຺ຕິ. ອຕ຺ຖິ ຫິ ເຕສໍ ເອກຸປ຺ປາທາທິຕາ ສຠາຄຕາ ວິສຠາຄຕາ ຈາຕິ. ເຕນ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ‘‘ເອເກນ ຂນ຺ເຘນ ເອເກນາຍຕເນນ ເອກາຍ ຘາຕຸຍາ ເກຫິຈິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຈ, ‘‘ເອເກນາຍຕເນນ ເອກາຍ ຘາຕຸຍາ ເກຫິຈິ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ຠິນ຺ນກາລສມຸທາຍາ ເອວ ປນ ເວທນາສຎ຺ຎາວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘາ ວຕ຺ຕມານາ ຈ ເອເກກຘມ຺ມາ ເອວ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ສມານກາລສ຺ສ ວິຠຊິຕພ຺ພສ຺ສ ອຠາວໂຕ ນ ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນິ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ວິຠາຄໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕາທໂຍ ຈ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ມນາຍຕນສ຺ສ ຈ. ເຕນ ‘‘ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ເອເກນ ຂນ຺ເຘນ ເກຫິຈິ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ, ‘‘ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ເອເກນ ຂນ຺ເຘນ ເອເກນາຍຕເນນ ເກຫິຈິ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ຈ ເອວມາທິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຂນ຺ຘາຍຕນວິຠາຄວິຣຫິຕມ຺ປິ ປນ ວິຎ຺ຎາຓໍ ຘາຕຸວິຠາເຄນ ວິຠຕ຺ຕເມວ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ‘‘ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ…ເປ… ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ໂສຬສຫິ ຘາຕູຫິ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວເມວໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍວິຠາເຄນ ວິຠຕ຺ຕານໍ ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນໍ ‘‘ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ເຍ ຘມ຺ມາ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິອາທີສຸ ຍຖາໂຍຄໍ ວິປ຺ປໂຍໂຄ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ນາວິຠຕ຺ຕສ຺ສ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສາຕິ.

໒໓໕. ຍຖາ ຕໍສມ຺ປໂຍຄີຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ ຕີຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ຕໍວິປ຺ປໂຍຄີຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ຕີຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ກສ຺ມາ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຈ? ອວິຠາເຄຫິ ເຕຫິ ວິປ຺ປໂຍຄວຈນສ຺ສ ອຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ວິຠາເຄ ຫິ ສຕິ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໂຕ ອຎ຺ຎວິຎ຺ຎາຓຘາຕູຫິ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍຸຕ຺ຕໍ ວຕ຺ຕຸໍ ວິຠາເຄເນວ ວິສຠາຄຕາຍ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ, ວິຠາຄຣຫິເຕຫິ ປນ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທີຫິ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ, ເຕຫິ ວິຊ຺ຊມາເນຫິ ວິຊ຺ຊມານສ຺ສ ສມຸທຍສ຺ສ ວິສຠາຄຠາວາຠາວໂຕ. ຍຎ຺ຫິ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ຘມ຺ມາ ວິຍ ອາມຏ຺ຐກາລເຠທໍ ນ ໂຫຕິ ສງ຺ຂຕໍ ອຸທ຺ຘຣິຕພ຺ພໍ, ຕໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຠາວໍ ນິສ຺ສາຍ ສມ຺ປໂຍຄີວິປ຺ປໂຍຄີຠາເວນ ອຸທ຺ຘຣີຍຕິ, ຕຎ຺ຈ ວິຠາຄຣຫິເຕຫິ ຂນ຺ຘາທີຫິ ສງ຺ຂເຕຫິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຠາວເມວ ນິສ຺ສາຍ ອນາມຏ຺ຐກາລເຠເທ ອຕ຺ຖິຕາຍ ເອວ ນິສ຺ສິຕພ຺ພຕ຺ຕາ. ອວິຊ຺ຊມານສ຺ສ ຫິ ອວິຊ຺ຊມາເນນ, ອວິຊ຺ຊມານສ຺ສ ຈ ວິຊ຺ຊມາເນນ, ວິຊ຺ຊມານສ຺ສ ຈ ອວິຊ຺ຊມາເນນ ສມ຺ປໂຍໂຄ ນຕ຺ຖິ, ວິປ຺ປໂຍໂຄ ປນ ອວິຊ຺ຊມານຕາທີປເກ ເຠເທ ຄຫິເຕ ເຕເນວ ວິສຠາຄຕາປິ ຄຫິຕາ ເອວາຕິ ໂຫຕິ. ເຠເທ ປນ ອຄ຺ຄຫິເຕ ເຕນ ເຕນ ຄຫເຓນ ວິສຠາຄຕາຍ ອຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ສຕິ ສຠາຄຕ຺ເຕ ວິຊ຺ຊມານຕາຍ ເອວ ຘມ຺ມານໍ ສຠາຄສ຺ສ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທນໂຕ ວິຊ຺ຊມານຕາ ທສ຺ສິຕາຕິ ເອກຸປ຺ປາທາທິຠາວສງ຺ຂາຕາ ສຠາຄຕາປິ ຄຫິຕາ ເອວ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສາ ຈ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ສມ຺ປໂຍໂຄວ ລພ຺ຠຕິ, ນ ວິປ຺ປໂຍໂຄ, ຕສ຺ມາ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທີຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕ຺ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຕ຺ເຕນາຕິ. ເອສ ນໂຍ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈາທີສຸປີຕິ.

໒໖໒. ‘‘ທຸຕິຍຊ຺ຌານວິຈາຣຎ຺ຫິ ຐເປຕ຺ວາ ເສສາ ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ຕາ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາວຈນໍ ເຍ ປຘານາ ວິຕກ຺ໂກ ວິຍ ໂກຏ຺ຐາສນ຺ຕຣຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທສຸ ອລີນາ, ເຕ ເອວ ອິຘ ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ເປຕາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເຕເນວ ຫິ ອນນ຺ຕຣນເຍ ສມຸທຍສຈ຺ເຈນ ສມານຄຕິກາ ນ ສວິຕກ຺ກສວິຈາເຣຫີຕິ ເຕ ນ ຄຫິຕາ. ທສໂມສານນເຍສຸ ຈ ເຕຫິ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕຫິ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ເຕຫິ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕານຎ຺ຈ ໂສຬສຫິ ຘາຕູຫິ ວິປ຺ປໂຍໂຄ ອຏ຺ຐາຣສສງ຺ຄຫິໂຕ ຈ ວຸຕ຺ໂຕ. ວິຕກ຺ກສຫິເຕສຸປິ ປນ ເຕສຸ ຄຫິເຕສຸ ສພ຺ເພປິ ເຕ ວິຈາເຣນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຕິ ‘‘ເອເກນ ຂນ຺ເຘນ ເກຫິຈິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ໂສ ຫິ ສມຸທາໂຍ ວິຈາຣໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎນ ເກນຈິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ນ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ຕເທກເທສສ຺ສ ວິຕກ຺ກສ຺ສ ວິຈາຣໂຕ ອຎ຺ເຎນ ສມ຺ປໂຍໂຄ ສມຸທາຍສ຺ສ ໂຫຕິ. ຍຖາ ນານາຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານໍ ອິທ຺ຘິປາທານໍ ສມຸທາຍສ຺ສ ອິທ຺ຘິປາທສ຺ສ ເອກເທສານໍ ຕີຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ສມ຺ປໂຍໂຄ ສມຸທາຍສ຺ສ ນ ໂຫຕິ, ເອວມິຘາປິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍຖາ ປນ ເຕສຸ ເອໂກປິ ເວທນາສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘຫິ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ເຘກເທເສນ ຈ ອສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ສມຸທາຍສ຺ສ ເຕຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ເອວມິຘາປິ ວິຈາເຣນ ອສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ຕສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອຠາວໂຕ ສມຸທາຍສ຺ສ ເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕາ ນ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ນ ຫິ ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ຕານໍ ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພເຫຕຸກາທີນໍ ວິຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕາ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ຍຖາ ຫິ ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພເຫຕຸເກສຸ ເກຈິ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ເຘກເທເສນ ໂມເຫນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ, ເກຈິ ອສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຕິ ນ ສມຸທາໂຍ ເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ, ນາປິ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ຘມ຺ໂມ ອຕ຺ຖິ, ເຍນ ໂສ ສມຸທາໂຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ສິຍາຕິ ‘‘ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພເຫຕຸກາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຕິ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພເຫຕຸກສເຫຕຸກາທໂຍປິ. ນ ປເນວໍ ເຍນ ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ຕສມຸທາໂຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ສິຍາ, ຕໍ ນຕ຺ຖິ ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ເຕສຸ ກສ຺ສຈິ ວິຈາເຣນ ອສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຠາວາ, ຕສ຺ມາ ເຕ ‘‘ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ນ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາຕິ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ຈ ເອກຘມ຺ເມປິ ເກຫິຈີຕິ ພຫຸວຈນນິທ຺ເທໂສ ສງ຺ຂາຍ ອນິຍມິຕຕ຺ຕາ ກໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຉຏ຺ຐນຍສມ຺ປໂຍຄວິປ຺ປໂຍຄປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ສຕ຺ຕມນໂຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປທວຓ຺ຓນາ

໓໐໖. ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປທນິທ຺ເທເສ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທໂຍ ເຕຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຠາວໂຕ ນ ຄຫິຕາ. ສມຸທຍສຈ຺ຈາທີນິ ສຕິປິ ເຕຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕຫິ ຈ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ຂນ຺ຘາທີຫິ ວິປ຺ປໂຍຄາຠາວໂຕ. ນ ຫິ ສມຸທຍສຈ຺ເຈນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕຫິ ໂລຠສຫຄຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທຫິ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ຕໂຕ ອຎ຺ຎຘມ຺ມານໍ ຂນ຺ຘາທີສຸ ເກນຈິ ວິປ຺ປໂຍໂຄ ອຕ຺ຖິ. ນນຸ ຈ ເຕ ເອວ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ ອຑ຺ຒທຸຕິຍານິ ອາຍຕນານິ ອຑ຺ຒທຸຕິຍາ ຘາຕຸໂຍ ຈ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເຕຫິ ວິປ຺ປໂຍໂຄ ວຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ? ນ, ຕທຎ຺ຎຘມ຺ມານໍ ຂນ຺ຘາທິຠາວໂຕ. ນ ຫິ ເຕ ເອວ ຘມ຺ມາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ, ອຖ ໂຂ ເຕ ຈ ຕໂຕ ອຎ຺ເຎ ຈ, ຕຖາ ອຑ຺ຒທຸຕິຍາຍຕນຘາຕຸໂຍປິ. ນ ຈ ຕທຎ຺ຎສມຸທາເຍຫິ ອຎ຺ເຎ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ ສມຸທາເຍກເທສານໍ ເອກເທສຎ຺ຎສມຸທາຍານຎ຺ຈ ວິປ຺ປໂຍຄາຠາວໂຕ. ເອສ ນໂຍ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍາທີສຸ. ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ເຕສຸປິ ນິຣວເສເສສຸ ອຘິປ຺ເປເຕສຸ ເຕສໍ ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣສມານຄຕິກຕ຺ຕາ ອຄ຺ຄຫເຓ ກາຣຓໍ ນ ທິສ຺ສຕິ.

ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ເອວຣູປານີຕິ ຍຖາ ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ເຍສຸ ອຎ຺ເຎສຸປິ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ຕານິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນສ຺ສ ອໂຍເຄນ ‘‘ເອວຣູປານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕານິ, ນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຠາເວນາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍານິ ປນ ປທານິ ຘມ຺ມຘາຕຸຍາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ຘມ຺ເມ ທີເປນ຺ຕີຕິ ເອເຕນ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທິປທານິ ທສ຺ເສຕິ, ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈ ອຎ຺ເຎນ ອສມ຺ມິສ຺ສນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘມນາຍຕນາທິປທານິ. ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ເຎນ ອສມ຺ມິສ຺ສນ຺ຕິ ອສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ ອສມ຺ມິສ຺ສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍເວທນາຍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕປທານິປິ ຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕຫິ ສມ຺ມິສ຺ສວິຎ຺ຎາຓທີປການິ ອິຘ ຄຫິຕານີຕິ. ເອເຕນ ຈ ລກ຺ຂເຓນ ເອວຣູປາເນວ ຄຫິຕານີຕິ ທສ຺ເສຕິ, ນ ເອວຣູປານິ ຄຫິຕາເນວາຕິ ສມຸທຍສຈ຺ຈາທິອິທ຺ຘິປາທາທິປທານໍ ອສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ. ‘‘ອຖ ຜສ຺ສສຕ຺ຕກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສຫ ຍຸຕ຺ຕປເທຫິ ສຕ຺ຕາ’’ຕິ ປຸຣາຓປາໂຐ, ອຍໍ ປນ ອູໂນຕິ ກຕ຺ວາ ‘‘ອຖ ຜສ຺ສສຕ຺ຕກໍ, ຕິເກ ຕໂຍ ສຕ຺ຕ ມຫນ຺ຕເຣ ຈາ’’ຕິ ປາໂຐ ກໂຕ.

໓໐໙. ປຸຈ຺ຉາຍ ອຸທ຺ຘຏປເທເນວ ສທ຺ຘິໍ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ວເສນາຕິ ອິທໍ ປຸຈ຺ຉາຍ ອຸທ຺ຘຏປເທນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕຫິ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ປາຬິອຸທ຺ທານຄາຖາຍໍ ທ຺ເວ ຈ ມເນນ ຍຸຕ຺ຕາ, ວິຕກ຺ກວິຈາຣຓາຕິ ມໂນຘາຕຸຍາ ເອກນ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ທ຺ເວ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາຕິ ສວິຕກ຺ກປທໍ ສວິຈາຣປທຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕິ.

ສຕ຺ຕມນຍສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ອຏ຺ຐມນໂຍ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕນສມ຺ປຍຸຕ຺ຕປທວຓ຺ຓນາ

໓໑໗. ວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕນສມ຺ປຍຸຕ຺ຕປທນິທ຺ເທເສ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທີຫິ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕນສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເມວ ຍຖານິທ຺ຘາຣິຕໍ ນຕ຺ຖີຕິ ‘‘ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນ ເຍ ຘມ຺ມາ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ, ເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ເຍ ຘມ຺ມາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນ ເຍ ຘມ຺ມາ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ, ເຕ ຘມ຺ມາ ກຕິຫິ ຂນ຺ເຘຫິ…ເປ… ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຕິ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນ ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ເກນຈິ ຂນ຺ຘາທິນາ ສມ຺ປໂຍຄາຠາວໂຕ ຍຖານິທ຺ຘາຣິຕໍ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕນສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເມວ ນຕ຺ຖິ, ກຸໂຕ ຕສ຺ສ ປຸນ ຂນ຺ຘາທີຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕາຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ອຏ຺ຐມນຍວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕນສມ຺ປຍຸຕ຺ຕປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ນວມນໂຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນສມ຺ປຍຸຕ຺ຕປທວຓ຺ຓນາ

໓໑໙. ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນສມ຺ປຍຸຕ຺ຕປທວຓ຺ຓນາຍໍ ຍໍຂນ຺ຘາທິວເສນາຕິ ສມາສປທໍ ອິທໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ຍສ຺ສ ຂນ຺ຘາທິໂນ ວເສນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ເສວາຕິ ຈ ຕສ຺ເສວ ຂນ຺ຘາທິໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍໍ ອິຘ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທີສຸ ອຣຓນ຺ເຕສຸ ເຍນ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທິນາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ, ປຸນ ຕສ຺ເສວ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທິໂນ ຂນ຺ຘາທີຫິ ສມ຺ປໂຍຄໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ກຕໍ. ຕຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕນາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ນິທ຺ຘາຣິຕນ຺ຕິ. ຣູເປນ ວາຕິ ເອເຕນ ນິໂຣຘສຈ຺ຈອປ຺ປຈ຺ຈຍອສງ຺ຂເຕຫິປິ ອໂຍໂຄ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ຕຖາ ຣູປມິສ຺ສເກຫິ ວາຕິ ເອເຕນ ອນຸປາທິນ຺ນອນຸປາທານິຍາທີຫິ ນິພ຺ພານມິສ຺ສເກຫິປິ. ວກ຺ຂຕິ ຫິ ‘‘ນິພ຺ພານໍ ປນ ສຸຂຸມຣູປຄຕິກເມວາ’’ຕິ. ສພ຺ພາຣູປກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຄາຫເກຫີຕິ ວຕ຺ຕມານານເມວ ສມ຺ປໂຍໂຄ ລພ຺ຠຕີຕິ ວຕ຺ຕມາເນສຸ ເອກມ຺ປິ ຘມ຺ມໍ ອນປເນຕ຺ວາ ອວິກລຈຕຸກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຄາຫເກຫິ ອຣູປຠວາທີຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ – ເຍ ສມ຺ປໂຍຄໍ ນ ລຠນ຺ຕິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທໂຍ, ເຕ ສພ຺ເພ ນ ຄຫິຕາ, ອິຕເຣ ຈ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທໂຍ ສພ຺ເພ ຄຫິຕາຕິ.

ນວມນຍສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນສມ຺ປຍຸຕ຺ຕປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ທສມນໂຍ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕນວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປທວຓ຺ຓນາ

໓໕໓. ວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕນວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປທນິທ຺ເທເສ ອຄ຺ຄຫິເຕສຸ ຘມ຺ມາຍຕນາທິຘມ຺ມາ ອນາຣມ຺ມຓມິສ຺ສກສພ຺ພຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທຄຕຘມ຺ມຠາວໂຕ ເຕຫິ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຠາວາ ນ ຄຫິຕາ, ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈຈຕຸມຫາຠວອພ຺ຍາກຕາທິຘມ຺ມາ ເຕຫິ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕຫິ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ຂນ຺ຘາທີຫິ ວິປ຺ປໂຍຄາຠາວໂຕຕິ ອຍໍ ວິເສໂສ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ.

ທສມນຍວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕນວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ເອກາທສມນໂຍ ສງ຺ຄຫິເຕນສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປທວຓ຺ຓນາ

໔໐໙. ເອກາທສມນຍວຓ຺ຓນາຍໍ ‘‘ເຕ ຈ ເສເສຫິ ຕີຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ເອເກນ ມນາຍຕເນນ ສຕ຺ຕຫິ ວິຎ຺ຎາຓຘາຕູຫີ’’ຕິ ເອເຕສໍ ປທານໍ ‘‘ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ນາມາ’’ຕິ ເອເຕນ ສຫ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ເກຫິຈີ’’ຕິ ເອຕສ຺ສ ປນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ເຘ ຘມ຺ມາຍຕນຘມ຺ມຘາຕູສຸ ຈ ຐເປຕ຺ວາ ຕຓ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ເອເຕນ ‘‘ເຕ ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສມຸທຍສຈ຺ເຈນ ຂນ຺ຘາທິສງ຺ຄເຫນ ສງ຺ຄຫິຕຘມ຺ເມ ວິເສເສຕ຺ວາ ເຕສໍ ເອວ ວິເສສິຕານໍ ອຕ຺ຕວຊ຺ເຊຫິ ເສເສຫິ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ເຘ ຕຓ຺ຫາຍ ຘມ຺ມາຍຕນຘມ຺ມຘາຕູສຸ ຈ ຕຓ຺ຫາຍ ເວທນາສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘຫິ ສມ຺ປໂຍຄາຣເຫຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ເສເສຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເກຫິຈິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ນາມາ’’ຕິ.

ເອກາທສມນຍສງ຺ຄຫິເຕນສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໒. ທ຺ວາທສມນໂຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນສງ຺ຄຫິຕາສງ຺ຄຫິຕປທວຓ຺ຓນາ

໔໑໗. ທ຺ວາທສມນເຍ ຈ ນວມນເຍ ວິຍ ສມ຺ປໂຍຄາຣຫາວ ລພ຺ຠນ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ເຕເຍວ ອຸທ຺ຘຏາ’’ຕິ.

ທ຺ວາທສມນຍສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນສງ຺ຄຫິຕາສງ຺ຄຫິຕປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໓. ເຕຣສມນໂຍ ອສງ຺ຄຫິເຕນສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປທວຓ຺ຓນາ

໔໔໘. ເຕຣສມນຍວຓ຺ຓນາຍໍ ເຍຫິ ຕີຫິປິ ສງ຺ຄເຫຫິ ອສງ຺ຄຫິຕໍ ວິຎ຺ຎາຓເມວ ໂຫຕິ, ເຕ ປາຬິຍໍ ‘‘ຣູປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາຍຕນ’’ນ຺ຕິອາທິອຸທ຺ທານຄາຖາຍ ທສ຺ສິຕາ ພາວີສ ຘມ຺ມາ ‘‘ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນ ສທິສປຎ຺ຫາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເຍຫິ ປນ ຕີຫິປິ ສງ຺ຄເຫຫິ ອສງ຺ຄຫິຕານິ ອຣູປຠເວນ ວິຍ ໂອຬາຣິກາຍຕນາເນວ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ວຸຕ຺ຕາວເສສາ ສພ຺ເພ ອິຘ ອຸທ຺ຘຏາ ‘‘ອຣູປຠເວນ ສທິສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເສສາຕິ ເສສາ ປຎ຺ຈມນເຍ ອາຄຕາ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທໂຍ ສຕິປິ ອສງ຺ຄາຫກຕ຺ເຕ ອິຘ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ນ ຣຸຫນ຺ຕີຕິ ນ ອຸທ຺ຘຏາ. ເຍ ປນ ອສງ຺ຄາຫກາ ເອວ ນ ໂຫນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈາທິຘມ຺ມາ, ເຕສຸ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ. ຍຖາ ປນ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທໂຍ ນ ຣຸຫນ຺ຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເວທນາກ຺ຂນ຺ເຘນ ຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເຕສຎ຺ຈ ສມ຺ປໂຍໂຄ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ຣູປາຣູປຘມ຺ມານໍ ອສມ຺ປໂຍເຄຫິ ໂວມິສ຺ສຕາຍ ສມ຺ປໂຍໂຄ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຍທິ ປນ ເຕ ກທາຈິ ອສພ຺ພວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ອຣູປຘມ຺ມາ ຣູປຘມ຺ມາ ຈ ສິຍຸໍ, ນ ເຕສໍ ວິປ຺ປໂຍໂຄ ນຕ຺ຖີຕິ ‘‘ວິປ຺ປໂຍໂຄ ຈ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ເວທນາກ຺ຂນ຺ເຘນ ອສງ຺ຄຫິຕານໍ ວິປ຺ປໂຍຄສ຺ສ ອຕ຺ຖິຕາຍາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຸຠຍາຠາວໂຕ ຫິ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທໂຍ ອິຘ ນ ຣຸຫນ຺ຕີຕິ. ເອວໍ ປເນຕ຺ຖ ສິຍາ ‘‘ເວທນາກ຺ຂນ຺ເຘນ ຫິ ຂນ຺ຘາທິວເສນ ອນາຣມ຺ມຓມິສ຺ສກາ ສຕ຺ຕວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຘມ຺ມາ ອສງ຺ຄຫິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສຎ຺ຈ ສມ຺ປໂຍໂຄ ວິປ຺ປໂຍໂຄ ຈ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ອນາຣມ຺ມຓສຫິຕານຎ຺ຫິ ສພ຺ພວິຎ຺ຎາຓຘາຕູນໍ ສພ຺ພວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ຕທຸຠຍຘມ຺ມານຎ຺ຈ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທິວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘາທິຈກ຺ຂາຍຕນາທີຫິ ຕີຫິປິ ສງ຺ຄເຫຫິ ອສງ຺ຄຫິຕານໍ ສມ຺ປໂຍຄວິປ຺ປໂຍຄາຠາໂວ ອຣຸຫເຓ ກາຣຓໍ. ຊາຕິວິປ຺ປໂຍຄຠູມິກາລສນ຺ຕານວິປ຺ປໂຍຄໂຕ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ວິປ຺ປໂຍໂຄ. ຕຕ຺ຖ ຊາຕິວິປ຺ປໂຍໂຄ ‘‘ກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທິ, ຠູມິວິປ຺ປໂຍໂຄ ‘‘ກາມາວຈຣາ, ຣູປາວຈຣາ’’ຕິອາທິ, ກາລວິປ຺ປໂຍໂຄ ‘‘ອຕີຕາ ຘມ຺ມາ, ອນາຄຕາ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທິ, ສນ຺ຕານວິປ຺ປໂຍໂຄ ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕາ ຘມ຺ມາ, ພຫິທ຺ຘາ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທິ. ເອວໍ ວິປ຺ປໂຍໂຄ ຈຕຸຘາ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເຕຣສມນຍອສງ຺ຄຫິເຕນສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໔. ຈຸທ຺ທສມນໂຍ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕນສງ຺ຄຫິຕາສງ຺ຄຫິຕປທວຓ຺ຓນາ

໔໕໖. ຈຸທ຺ທສມນເຍ ຘມ຺ມາຍຕນາທີນໍ ອນາຣມ຺ມຓມິສ຺ສກສພ຺ພຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທຄຕຘມ຺ມຠາວໂຕ ວິປ຺ປໂຍຄສ຺ສ ອຣຸຫຓໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຊາຕິອາທິຕ຺ຕຍສ຺ສ ເຈຕ຺ຖ ຘມ຺ມສຠາວມຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນ ກຖຎ຺ຈິ ສມ຺ປໂຍໂຄ ວິປ຺ປໂຍໂຄ ຈ ຣຸຫຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘຘມ຺ມານໍ ສພ຺ພຘມ຺ມສໂມຘານຕ຺ຕາ, ອນິທສ຺ສນອປ຺ປຏິຆາທີນໍ ອນາຣມ຺ມຓມິສ຺ສກສພ຺ພຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທຕ຺ຕາ. ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈາທິຘມ຺ມາວ ອິຘ ເຕຫິ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ສງ຺ຄຫາສງ຺ຄຫສພ຺ຠາວາ ຄຫິຕາຕິ.

ປາຬິອຸທ຺ທານຄາຖາຍໍ ສມຸຈ຺ເຉເທ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕີຕິ ປຣິໂຍສາເນ ນເຍ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂມຆປຸຈ຺ຉເກນ ຈາຕິ ອລພ຺ຠມານາ ຈ ເຕ ໂມຆປຸຈ຺ຉເກນ ເຫຕຸນາ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ ເຕສໍ ປຸຈ຺ຉາຍ ໂມຆຕ຺ຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ໂມຆປຸຈ຺ຉໂກ ອຏ຺ຐໂມ ນໂຍ, ເຕນ ຈ ສຫ ໂອສານນເຍ ເອເຕ ຘມ຺ມາ ວິປ຺ປໂຍຄສ຺ສປິ ອຠາວາ ສພ຺ພຖາປິ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຈຸທ຺ທສມນຍວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕນສງ຺ຄຫິຕາສງ຺ຄຫິຕປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຘາຕຸກຖາປກຣຓ-ມູລຏີກາ ສມຕ຺ຕາ.

ປຸຄ຺ຄລປຎ຺ຎຕ຺ຕິປກຣຓ-ມູລຏີກາ

໑. ມາຕິກາວຓ຺ຓນາ

໑. ຘມ຺ມສງ຺ຄເຫ ຕິກທຸກວເສນ ສງ຺ຄຫິຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ວິຠງ຺ເຄ ຂນ຺ຘາທິວິຠາຄໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕຖາສງ຺ຄຫິຕວິຠຕ຺ຕານໍ ຘາຕຸກຖາຍ ສງ຺ຄຫາສງ຺ຄຫາທິປ຺ປເຠທໍ ວຕ຺ວາ ຍາຍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ເຕສໍ ສຠາວໂຕ ອຸປາທາຍ ຈ ປຎ຺ຎາປນໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ປເຠທໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຉ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍ’’ຕິອາທິນາ ປຸຄ຺ຄລປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອາຣທ຺ຘາ. ຕຕ຺ຖ ເຍ ຘມ຺ເມ ປຸພ຺ພາປຣິຍຠາເວນ ປວຕ຺ຕມາເນ ອສຠາວສມູຫວເສນ ອຸປາທາຍ ‘‘ປຸຄ຺ຄໂລ, ອິຕ຺ຖີ, ປຸຣິໂສ, ເທໂວ, ມນຸສ຺ໂສ’’ຕິອາທິກາ ປຸຄ຺ຄລປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ເຕສໍ ອຎ຺ເຎສຎ຺ຈ ພາຫິຣຣູປນິພ຺ພານານໍ ສສຠາວສມູຫສສຠາວເຠທວເສນ ປຎ຺ຎາປນາ ສຠາວປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ຂນ຺ຘປຎ຺ຎຕ຺ຕິອາທິກາ ປຎ຺ຈວິຘາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕາຍ ຘມ຺ມສງ຺ຄຫາທີສຸ ວິຠຕ຺ຕາ ສຠາວປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສພ຺ພາປິ ສງ຺ຄຫິຕາ ໂຫຕິ. ປຸຄ຺ຄລປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ປນ ອສຠາວປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ຕາຍ ຈ ສມຍວິມຸຕ຺ຕາທິປ຺ປເຠທາຍ ສຕ຺ຕສນ຺ຕານຄເຕ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍາທິສຠາວຘມ຺ເມ ອຸປາທາຍ ປວຕ຺ຕິໂຕ ປຘານາຍ ‘‘ວິຫາໂຣ ມຎ຺ໂຈ’’ຕິອາທິກາ ຈ ສພ຺ພາ ອສຠາວປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສງ຺ຄຫິຕາ ໂຫຕິ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ ວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈ. ຕາ ເອວ ຫິ ໂວມິສ຺ສາ ອິຕຣາ ຈຕສ຺ໂສຕິ. ຕສ຺ມາ ຕາສໍ ທສ຺ສເນນ ອິມສ຺ມິໍ ປກຣເຓ ສພ຺ພາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍ ທສ຺ສິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຂນ຺ຘາທິປຎ຺ຎຕ຺ຕີສຸ ປນ ຉສຸ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອທສ຺ສິຕປ຺ປເຠທໍ ອິເຘວ ຈ ທສ຺ສິຕປ຺ປເຠທໍ ປຸຄ຺ຄລປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ອຸປາທາຍ ອິມສ຺ສ ປກຣຓສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ນາມໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຍ ຘມ຺ເມ ອິຘ ປຎ຺ຎເປຕຸກາໂມຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ວຕ຺ຖຸຠາເວນ ທສ຺ເສຕຸກາໂມຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ນ ຫິ ເອຕສ຺ມິໍ ປກຣເຓ ປຎ຺ຎາປນໍ ກໂຣຕິ, ວຕ຺ຖູຫິ ປນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍ ທສ຺ເສຕີຕິ.

ຂນ຺ຘາຕິ ປຎ຺ຎາປນາຕິ ອິທໍ ຂນ຺ຘາຕິ ຣູປໍ ປຖວີຕິອາທິກາ ສພ຺ພາປິ ສາມຎ຺ຎປ຺ປເຠທປຎ຺ຎາປນາ ນາມ ໂຫຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ປຎ຺ຎາປນາຕິ ເອຕສ຺ສ ປນ ທສ຺ສນາ ຐປນາຕິ ເອເຕ ທ຺ເວ ອຕ຺ຖາ, ເຕສໍ ປກາສນາ ນິກ຺ຂິປນາຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ…ເປ… ອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສມຍວິມຸຕ຺ໂຕ’’ຕິອາທິນາ ອິທເມວໍນາມກໍ ອິທເມວໍນາມກນ຺ຕິ ຕໍຕໍໂກຏ຺ຐາສິກກຣຓໍ ໂພຘນເມວ ນິກ຺ຂິປນາ, ນ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພານໍ ມຎ຺ຈາທີນໍ ວິຍ ຐານສມ຺ພນ຺ຘກຣຓໍ. ໂຍ ປນາຍໍ ‘‘ນາມປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຫິ ທສ຺ເສຕິ ຈ ຐເປຕິ ຈາ’’ຕິ ກຕ຺ຕຸນິທ຺ເທໂສ ກໂຕ, ໂສ ຠາວຠູຕາຍ ກຣຓຠູຕາຍ ວາ ນາມປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ເຕສໍ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ທິຏ຺ຐຕາຍ ຐປິຕຕາຍ ຈ ຕໍນິມິຕ຺ຕຕໍ ສນ຺ຘາຍ ກໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິອາທິນາ ວຈເນນ ປາຬິຍໍ ອນາຄຕຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ປາຬິມຸຕ຺ຕເກນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ກຸສລາກຸສລສ຺ເສວາຕິ ກຸສລາກຸສລສ຺ສ ວິຍ. ວິຊ຺ຊມານສ຺ສາຕິ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ສໂຕຕິ, ຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ສມ຺ຠູຕສ຺ສາຕິ. ວິຊ຺ຊມານສ຺ສ ສໂຕຕິ ວາ ວິຊ຺ຊມານຠູຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕເມວຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສມ຺ຠູຕສ຺ສາ’’ຕິ. ເຕນ ອວິຊ຺ຊມານຠາວໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ຕຖາ ອວິຊ຺ຊມານສ຺ສາຕິ ຍຖາ ກຸສລາທີນິ ອກຸສລາທິສຠາວໂຕ, ຜສ຺ສາທໂຍ ຈ ເວທນາທິສຠາວໂຕ ວິນິວຕ຺ຕສຠາວານິ ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕຖາ ອວິຊ຺ຊມານສ຺ສ ເຍ ຘມ຺ເມ ອຸປາທາຍ ‘‘ອິຕ຺ຖີ, ປຸຣິໂສ’’ຕິ ອຸປລທ຺ຘິ ໂຫຕິ, ເຕ ອປເນຕ຺ວາ ເຕຫິ ວິນິວຕ຺ຕສ຺ສ ອິຕ຺ຖິອາທິສຠາວສ຺ສ ອຠາວໂຕ ອສມ຺ຠູຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍໍ ປເນຕສ຺ສ ‘‘ເຕນາກາເຣນ ອວິຊ຺ຊມານສ຺ສ ອຎ຺ເຎນາກາເຣນ ວິຊ຺ຊມານສ຺ສາ’’ຕິ ອຕ຺ຖໍ ເກຈິ ວທນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິທຸເກ ວຸຕ຺ຕເມວ. ອວິຊ຺ຊມາເນປິ ສຠາເວ ໂລກນິຣຸຕ຺ຕິໍ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາ ອນຠິນິເວເສນ ຈິຕ຺ເຕນ ‘‘ອິຕ຺ຖີ, ປຸຣິໂສ’’ຕິ ຄຫຓສພ຺ຠາວາ ‘‘ໂລກນິຣຸຕ຺ຕິມຕ຺ຕສິທ຺ຘສ຺ສາ’’ຕິ ອາຫ. ສາຠິນິເວເສນ ປນ ຈິຕ຺ເຕນ ຄຍ຺ຫມານໍ ປຎ຺ຈມສຈ຺ຈາທິກໍ ນ ສຠາວໂຕ, ນາປິ ສງ຺ເກເຕນ ສິທ຺ຘນ຺ຕິ ‘‘ສພ຺ພາກາເຣນປິ ອນຸປລພ຺ຠເນຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕາສຸ ອິມສ຺ມິໍ…ເປ… ລພ຺ຠນ຺ຕີຕິ ອິມສ຺ມິໍ ປກຣເຓ ສຣູປໂຕ ຕິສ຺ສນ຺ນໍ ອາຄຕຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຍຖາວຸຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ອຏ຺ຐກຖານຍສ຺ສ ອວິໂຣເຘນ ອາຈຣິຍວາທາ ໂຍເຊຕພ຺ພາ, ຕສ຺ມາ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພຏ຺ເຐນ ເຈສາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ເອຕສ຺ສ ສຠາວໂຕ ອວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພມຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພມ຺ປິ ຫິ ສສຠາວໍ ຕຊ຺ຊປຣມຕ຺ຖນາມລາຠໂຕ ນ ປຣໂຕ ລຠິຕພ຺ພໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິນາມໍ ລຠຕິ, ນິສຠາວໍ ປນ ສຠາວາຠາວໂຕ ນ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາເວນ ນາມໍ ລຠຕີຕິ. ສຕ຺ໂຕຕິອາທິເກນ ນາເມນ ປຎ຺ຎປິຕພ຺ພມຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ນາມໍ ລຠຕິ, ນິສຠາວາ ຈ ສຕ຺ຕາທໂຍ. ນ ຫິ ສສຠາວສ຺ສ ຣູປາທີຫິ ເອກຕ຺ເຕນ ອຎ຺ຎຕ຺ເຕນ ວາ ອນຸປລພ຺ຠສຠາວຕາ ອຕ຺ຖີຕິ.

ກິຣີຏໍ ມກຸຏໍ, ຕໍ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ກິຣີຏີ. ເອຕສ຺ມິຎ຺ຈ ອາຈຣິຍວາເທ ອນູເນນ ລກ຺ຂເຓນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ສພ຺ພສໂມໂຣໂຘ ກາຕພ຺ໂພ. ທຸຕິຍໍ ຕຕິຍນ຺ຕິ ເອວໍປກາຣາ ຫິ ອຸປນິຘາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອຸປນິກ຺ຂິຕ຺ຕກປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈ ສງ຺ຂາຕພ຺ພປ຺ປຘານຕ຺ຕາ ຉປິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍ ຠຊຕີຕິ ຍຸຕ຺ຕໍ ວຕ຺ຕຸໍ, ອິຕຣາ ຈ ຍຖາໂຍຄໍ ຕໍ ຕໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິນ຺ຕິ. ທຸຕິຍໍ ຕຕິຍໍ ທ຺ເວ ຕີຓີຕິອາທິ ປນ ສງ຺ຂາ ນາມ ກາຈິ ນຕ຺ຖີຕິ ຕາສໍ ອຸປາທາສນ຺ຕຕິປຎ຺ຎຕ຺ຕີນໍ ອວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິຠາວໍ, ອິຕຣາສຎ຺ຈ ອຸປນິຘາປຎ຺ຎຕ຺ຕີນໍ ຍຖານິທສ຺ສິຕານໍ ອວິຊ຺ຊມາເນນອວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິຠາວໍ ມຎ຺ຎມາໂນ ອາຫ ‘‘ເສສາ ອວິຊ຺ຊມານປກ຺ຂຎ຺ເຈວ ອວິຊ຺ຊມາເນນອວິຊ຺ຊມານປກ຺ຂຎ຺ຈ ຠຊນ຺ຕີ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ ຕຕິຍໍ ທ຺ເວ ຕີຓີຕິອາທີນໍ ອຸປນິຘາອຸປນິກ຺ຂິຕ຺ຕກປຎ຺ຎຕ຺ຕີນໍ ອວິຊ຺ຊມາເນນອວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິຠາວເມວ ມຎ຺ຎຕິ. ຍຎ຺ຫິ ປຐມາທິກໍ ອເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ຍສ຺ສ ເຈກາທິກສ຺ສ ອຸປນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາປີຍຕິ, ຕຎ຺ຈ ສງ຺ຂານໍ ກິຎ຺ຈິ ນຕ຺ຖີຕິ. ຕຖາ ສນ຺ຕຕິປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ຈ. ນ ຫິ ອສີຕິ ອາສີຕິໂກ ຈ ວິຊ຺ຊມາໂນຕິ.

ເອກຈ຺ຈາ ຠູມິປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ກາມາວຈຣາທິປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ກາມາວຈຣາທີ ຫິ ສຠາວຘມ຺ມາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ກາໂມຕິ ປນ ໂອກາເສ ຄຫິເຕ ອວິຊ຺ຊມາເນນວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ເອສາ ຠວິຕຸໍ ອຣຫຕິ, ກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ຄຫິເຕສຸ ວິຊ຺ຊມາເນນວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ຍຖາ ປນ ວຈນສງ຺ຂາຕາຍ ວຈນສມຸຏ຺ຐາປກເຈຕນາສງ຺ຂາຕາຍ ວາ ກິຣິຍາຍ ຠາຓໂກຕິ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວິຊ຺ຊມາເນນອວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິປກ຺ຂໍ ຠຊຕິ, ເອວໍ ກິໂສ ຖູໂລຕິ ຣູປາຍຕນສງ຺ຂາເຕນ ສຓ຺ຐາເນນ ປຸຄ຺ຄລາທີນໍ ປຎ຺ຎາປນາ ວິຊ຺ຊມາເນນອວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຠວິຕຸໍ ອຣຫຕິ. ສຓ຺ຐານນ຺ຕິ ວາ ຣູປາຍຕເນ ອຄ຺ຄຫິເຕ ອວິຊ຺ຊມາເນນອວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ຣູປໍ ຜສ຺ໂສຕິອາທິກາ ປນ ວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຣຸປ຺ປນາທິກິຈ຺ຈວເສນ ກິຈ຺ຈປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍໍ, ປຈ຺ຈຕ຺ຕຘມ຺ມນາມວເສນ ປຈ຺ຈຕ຺ຕປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍໍ ວາ ອວໂຣເຘຕພ຺ພາ. ວິຊ຺ຊມານາວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕີສຸ ຈ ວຸຕ຺ຕາສຸ ຕາສໍ ໂວມິສ຺ສຕາວເສນ ປວຕ຺ຕາ ອິຕຣາປິ ວຸຕ຺ຕາເຍວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຍມ຺ປິ ອາຈຣິຍວາໂທ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫໂກຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

໒. ‘‘ຍາວຕາ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ’’ຕິອາທິກສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຍຕ຺ຕເກນ ປຎ຺ຎາປເນນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍາວຕາ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາຕິ ຍາວຕາ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ຂນ຺ຘານໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ຂນ຺ຘານໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ເອວໍ ປາຬິໂຍຊນໍ ກຕ຺ວາ ສງ຺ເຂປປ຺ປເຠທວເສນ ອຍໍ ອຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ‘‘ຍາວຕາ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ’’ຕິ, ‘‘ຂນ຺ຘານໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ ຫິ ອິມສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ‘‘ຍຕ຺ຕເກນ ປຎ຺ຎາປເນນ ສງ຺ເຂປໂຕ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາຕິ ວາ’’ຕິ ເອເຕນ ທສ຺ສິໂຕ, ‘‘ຍາວຕາ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິອາທິກສ຺ສ ປນ ‘‘ປເຠທໂຕ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິອາທິເກນາຕິ. ຕຕ຺ຖ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ປເຠທນິທສ຺ສນມຕ຺ຕເມຕໍ. ເຕນ ອວຸຕ຺ໂຕປິ ສພ຺ໂພ ສງ຺ຄຫິໂຕ ໂຫຕີຕິ ‘‘ຕຕ຺ຣາປິ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ກາມາວຈໂຣ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍໍ ວາ ເອຕ຺ຖ ປາຬິຍາ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ – ‘‘ຍາວຕາ’’ຕິ ອິທໍ ສພ຺ເພຫິ ປເທຫິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ຍຕ຺ຕກາ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ, ຕຕ຺ຕກາ ຂນ຺ຘານໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ຍຕ຺ຕໂກ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ຕປ຺ປເຠທານຎ຺ຈ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທີນໍ ປເຠໂທ, ຕຕ຺ຕໂກ ຂນ຺ຘານໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ປເຠໂທຕິ ປກຣຓນ຺ຕເຣ ວຸຕ຺ເຕນ ວຕ຺ຖຸເຠເທນ ຂນ຺ຘປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ປເຠທໍ ທສ຺ເສຕິ. ເອສ ນໂຍ ‘‘ຍາວຕາ ອາຍຕນານ’’ນ຺ຕິອາທີສຸປິ.

໗. ເອກເທເສເນວາຕິ ອຸທ຺ເທສມຕ຺ເຕເນວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ມາຕິກາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑. ເອກກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑. ຌານງ຺ຄາເນວ ວິໂມກ຺ໂຂຕິ ອິມິນາ ອຘິປ຺ປາເຍນາຫ ‘‘ວິໂມກ຺ຂສຫຊາເຕນ ນາມກາເຍນາ’’ຕິ. ເຍນ ຫິ ສທ຺ຘິນ຺ຕິອາທິນາ ປຐມໍ ສມງ຺ຄິຠາວຕ຺ຖໍ ວິວຣຕິ. ຜສ຺ເສນປິ ຜຸຏ຺ຐາເຍວ ນາມາຕິ ເອເຕນ ‘‘ອປິເຈສາ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕໍ ທຸຕິຍໍ ສມ຺ຜສ຺ເສນ ຜຸສນຕ຺ຖໍ, ອິຕເຣຫິ ອິຕເຣ ກາຣຓຕ຺ເຖ. ສມງ຺ຄິຠາວຜຸສນກາຣຓຠາວາ ຫິ ຜຸສນາຕິ ວຸຕ຺ຕາຕິ. ປຸນປິ ປຐມຕ຺ຖເມວ ທຸພ຺ພິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ ວິວຣນ຺ໂຕ ‘‘ຕຕ຺ຣາສ຺ສາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຐເປຕ຺ວາ ຕານິ ອງ຺ຄານິ ເສສາ ອຕິເຣກປຓ຺ຓາສຘມ຺ມາຕິ ເອຕ຺ຖ ເວທນາໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສງ຺ຄຫິຕານີຕິ ອາຫ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ສຕິ ເວທນາໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ສຸຂສ຺ສ ຜຸສິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ຕິຓ຺ຓຎ຺ຈ ເຕສໍ ອນຎ຺ຎຕ຺ຕາ ເຕເນວ ຕສ຺ສ ຜຸສນາ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ? ນາປຊ຺ຊຕິ, ເວທຍິຕາຘິປຕິຍຏ຺ເຐຫິ ອຸປນິຊ຺ຌາຍນຠາວປຏິລາຠສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ອຖ ວາ ຐເປຕ຺ວາ ຕານິ ອງ຺ຄານີຕິ ອງ຺ຄານໍ ພຫຸຕ຺ຕາ ພຫຸວຈນໍ. ເຕສຸ ປນ ປຈ຺ເຈກມ຺ປິ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ ‘‘ວິຕກ຺ກໍ ຐເປຕ຺ວາ’’ຕິອາທິນາ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ສຸຂໍ ຐເປຕ຺ວາ’’ຕິ ອິມິສ຺ສາ ໂຍຊນາຍ ເສສາ ຕໂຍ ຂນ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ, ອິຕຣາສຸ ຈຕ຺ຕາໂຣຕິ. ສພ຺ພໂຍຊນາສຸ ຈ ຕໂຍ ອນ຺ໂຕ ກຕ຺ວາ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒. ໂຍ ອສມຍວິໂມກ຺ເຂນ ເອກຈ຺ເຈຫິ ອາສເວຫິ ວິມຸຕ຺ໂຕ ອສມຍວິໂມກ຺ຂູປນິສ຺ສຍລາເຠນ ຈ ສາຕິສເຍນ ສມຍວິໂມກ຺ເຂນ, ໂສ ເອວ ສມຍວິມຸຕ຺ໂຕ. ໂສ ຫິ ເຕນ ວິມຸຕ຺ໂຕ ຌານລາຠີ ເສກ຺ໂຂ ຣູປາຣູປຠວໂຕ ອປຸນຣາວຏ຺ຏໂກ ກາມຣາຄາທີຫິ ຕຖາວິມຸຕ຺ໂຕວ ໂຫຕີຕິ ສມຍວິມຸຕ຺ຕປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ລທ຺ຘຸໍ ອຣຫຕິ. ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ປນ ຌານລາຠີ ປຸນຣາວຏ຺ຏກຘມ຺ໂມ ປຸນ ກາມຣາຄາທິສມຸທາຈາຣຠາວໂຕ ວິມຸຕ຺ໂຕ ນາມ ນ ໂຫຕີຕິ ສມຍວິມຸຕ຺ຕປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ນາຣຫຕິ, ເຕນ ໂສ ‘‘ສມຍວິມຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ນ ວຸຕ຺ໂຕ. ອຣຫໂຕ ປນ ອປຣິກ຺ຂີຓາ ອາສວາ ນຕ຺ຖິ, ຍໂຕ ວິມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣມຕ຺ຕາ ຫິ ຕສ຺ສ ອຏ຺ຐ ວິໂມກ຺ຂາຕິ. ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ນ ອຏ຺ຐ ວິໂມກ຺ຂາ ສມຍວິມຸຕ຺ຕປຎ຺ຎຕ຺ຕິຠາວສ຺ສ ອສມຍວິມຸຕ຺ຕປຎ຺ຎຕ຺ຕິຠາວສ຺ສ ວາ ກາຣຓໍ. ຕທກາຣຓຠາວເມວ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ນ ເຫວ ໂຂ…ເປ… ວິຫຣຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ສຸກ຺ຂວິປສ຺ສກສ຺ເສວ ອສມຍວິມຸຕ຺ຕຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ສພ຺ໂພປິ ຫິ ອຣຫາ ອສມຍວິມຸຕ຺ໂຕຕິ. ພາຫິຣານນ຺ຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣໂຕ ພຫິຠູຕານໍ, ໂລກິຍານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓. ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘນິພ຺ພານມຕ຺ຕວາຈໂກ ອຣູປສທ຺ໂທ ນ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ຣູປໂຕ ອຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຈິຕ຺ຕມຎ຺ຊູສນ຺ຕິ ສມາຘິໍ. ອຠິຎ຺ຎາທີນຎ຺ຫິ ຘມ຺ມານໍ ປາທກຠາເວນ ສມາຘິ ມຎ຺ຊູສາສທິໂສ ໂຫຕິ. ອທ຺ຘານໍ ຜຣິຕຸນ຺ຕິ ທີຆກາລໍ ພ຺ຍາເປຕຸໍ, ປວຕ຺ເຕຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອາທຣສ຺ສ ອກຕຕ຺ຕາ ວຕ຺ຕເຠໂທຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ວຕ຺ຕເຠທມຕ຺ເຕນ ນຏ຺ຐາ ປນ ສມາປຕ຺ຕິ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທີຫິ ນຏ຺ຐາ ວິຍ ນ ກິຎ຺ເຈນ ປຈ຺ຈາຫຣິຕພ຺ພາ ໂຫຕິ ມນ຺ທປາຣິປນ຺ຖກຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ວຕ຺ຕສມິຕກຣຓມຕ຺ເຕເນວ ປຈ຺ຈາຫຣິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ອປ຺ເປນ຺ໂຕວ ນິສີທີ’’ຕິ ອາຫ.

໔. ອຕ຺ຕໂນ ອນຸຣູເປນ ປມາເທນ ວີຕິນາເມນ຺ຕານມ຺ປິ ສມາປຕ຺ຕິ ນ ກຸປ຺ປຕີຕິ ປຣິຫີໂນ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ພ຺ຍາສງ຺ເຄ ປຏິສໍຫຏມຕ຺ເຕ ສມາປຊ຺ຊິຕຸໍ ສມຕ຺ຖຕາຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ກິສ຺ສ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລໂກ ອນ຺ຕຣາຍາຍາຕິ? ຍາ ຫິສ຺ສ ສາ, ອານນ຺ທ, ອກຸປ຺ປາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ, ນາຫໍ ຕສ຺ສາ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກໍ ອນ຺ຕຣາຍາຍ ວທາມິ. ເຍ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ, ອານນ຺ທ, ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣາ ອຘິຄຕາ, ເຕສາຫມສ຺ສ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກໍ ອນ຺ຕຣາຍາຍ ວທາມີ’’ຕິ ສຸຕ຺ເຕ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໗໙) ປນ ສມເຍນ ສມຍໍ ອາປຊ຺ຊເນນ ປຣິຫຣິຕພ຺ພານໍ ສມາປຕ຺ຕິສຸຂວິຫາຣານໍ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ພ຺ຍາສງ຺ຄກາເລ ອນິປ຺ຜຕ຺ຕິໂຕ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລໂກ ອນ຺ຕຣາໂຍຕິ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນສ຺ສ ເຕນ ອວິໂຣໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໕. ຘມ຺ມານໍ…ເປ… ປີຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຘມ຺ເມຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ອິຘ ຫິ ຕາຫິ ສມາປຕ຺ຕີຫິ ປຣິຫາເຍຍ຺ຍາຕິ ຘມ຺ເມຫິ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປຣິຫານມ຺ປິ ອປຣິຫານມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຈ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປມາທມາຄມ຺ມ ຕາ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ກຸປ຺ເປຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ຘມ຺ມານໍ ກຸປ຺ປນໍ ອກຸປ຺ປນຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປນ ປຣິຫານຘມ຺ມານເມວ ວິນາໂສຕິ ວຈນນານຕ຺ຕມຕ຺ເຕນ ວຈນຕ຺ຖນານຕ຺ຕມຕ຺ເຕນ ວາ ປຣິຍາຍນ຺ຕຣຕາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

໗-໘. ເຈຕນາ ສມາປຕ຺ຕິເຈຕນາ ຕທາຍູຫນາ ຈ. ອນຸຣກ຺ຂຓາ ສມາປຕ຺ຕິອຸປກາຣານຸປກາຣປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ປຎ຺ຎາສຫິຕາ ສຕິ. ຕາຫິ ເຈຕິຍມານອນຸຣກ຺ຂິຍມານສມາປຕ຺ຕີນໍ ຠພ຺ພາ ເຈຕນາຠພ຺ພາ ອນຸຣກ຺ຂຓາຠພ຺ພາ.

໑໐. ປຸຖຸຊ຺ຊນໂຄຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນສິກ຺ຂໍ, ປຸຖຸຊ຺ຊນຄຕາ ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕາ ຫິ ສໍໂຍຊນຕ຺ຕຍານຸປຈ຺ເຉເທນ ‘‘ປຸຖຸຊ຺ຊນສິກ຺ຂາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ.

໑໑. ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຏ຺ໂຐ ຈ ວຏ຺ຏຠຍໂຕ ປຎ຺ຎຸພ຺ເພເຄນ ອຸພ຺ພິຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອຸທ຺ຘມ຺ຠາຄິຍສໍໂຍຊເນຫິ ອຸປຣໂຕຕິ ຠຍູປຣໂຕ ນາມາຕິ ອາຫ ‘‘ສຕ຺ຕ ເສກ຺ຂາ ຠຍູປຣຕາ’’ຕິ.

໑໒. ຠວງ຺ຄປຎ຺ຎາວິຣຫິຕາ ‘‘ວິປາກາວຣເຓນ ສມນ຺ນາຄຕາ’’ຕິ ອິມິນາ ຄຫິຕາຕິ ຕິເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິກາ ເກຈິ ‘‘ທຸປ຺ປຎ຺ຎາ’’ຕິ ອິມິນາ ຄຍ຺ຫນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອປ຺ປຏິລທ຺ຘມຄ຺ຄຜລູປນິສ຺ສຍາ’’ຕິ. ປຎ຺ຎາຍ ຫິ ວິນາ ນ ຕທຸປນິສ຺ສໂຍ ອຕ຺ຖີຕິ.

໑໔. ຍຕ຺ຖ ນິຍຕານິຍຕໂວມິສ຺ສາ ປວຕ຺ຕິ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ເຖວ ນິຍຕຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣູສຸ ຕທຠາວາ ນິຍໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຍາ ປນ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸການ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ.

໑໖. ເຕຣສສຸ ສີເສສຸ ປລິໂພຘສີສາທີນິ ປວຕ຺ຕສີສຎ຺ຈ ປຣິຍາທິຍິຕພ຺ພານິ, ອຘິໂມກ຺ຂສີສາທີນິ ປຣິຍາທການິ, ປຣິຍາທກຜລໍ ໂຄຈຣສີສໍ. ຕຎ຺ຫິ ວິສຍຊ຺ຌຕ຺ຕຜລວິໂມກ຺ໂຂຕິ. ປຣິຍາທກສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ຜລສ຺ສ ຈ ອາຣມ຺ມຓໍ ສງ຺ຂາຣສີສໍ ສງ຺ຂາຣວິເວກຠູໂຕ ນິໂຣໂຘຕິ ປຣິຍາທິຍິຕພ຺ພານໍ ປຣິຍາທກຜລາຣມ຺ມຓານໍ ສຫ ວິຍ ສໍສິທ຺ຘິທສ຺ສເນນ ສມສີສິຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ (ປຏິ. ມ. ໑.໘໗) ເຕຣສ ສີສານິ ວຸຕ຺ຕານິ. ອິຘ ປນ ‘‘ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ອາສວປຣິຍາທານຎ຺ຈ ໂຫຕິ ຊີວິຕປຣິຍາທານຎ຺ຈາ’’ຕິ ວຈນໂຕ ເຕສຸ ກິເລສປວຕ຺ຕສີສານເມວ ວເສນ ໂຍຊນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກິເລສສີສ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປວຕ຺ຕສີສມ຺ປິ ວຏ຺ຏໂຕ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ໂຕ ມຄ຺ໂຄ ຈຸຕິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິກຣຓວເສນ ຍທິປິ ປຣິຍາທິຍຕິ, ຍາວ ປນ ຈຸຕິ, ຕາວ ປວຕ຺ຕິສພ຺ຠາວໂຕ ‘‘ປວຕ຺ຕສີສໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທິຍຕີ’’ຕິ ອາຫ. ກິເລສປຣິຍາທາເນນ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ອນນ຺ຕຣໍ ວິຍ ນິປ຺ຜາເທຕພ຺ພາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວາຣາ ຈ ກິເລສປຣິຍາທານສ຺ເສວ ວາຣາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອຣຫນ຺ຕິ. ‘‘ວິມຸຕ຺ຕສ຺ມິໍ ວິມຸຕ຺ຕມິຕິ ຎາຓໍ ໂຫຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໗໘; ສໍ. ນິ. ໓.໑໒, ໑໔) ວຈນໂຕ ຫິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓປຣິສມາປເນນ ກິເລສປຣິຍາທານໍ ສມາປິຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຕໍ ປນ ປຣິສມາປນໍ ຍທິ ຈຸຕິຈິຕ຺ເຕນ ໂຫຕິ, ເຕເນວ ຊີວິຕປຣິສມາປນຎ຺ຈ ໂຫຕີຕິ ອິມາຍ ວາຣຈຸຕິສມຕາຍ ກິເລສປຣິຍາທານຊີວິຕປຣິຍາທານານໍ ອປຸພ຺ພາຈຣິມຕາ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ວາຣສມຕາຍາ’’ຕິ. ຠວງ຺ຄໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພານຈິຕ຺ຕເມວ ຠວງ຺ໂຄຕຣຓຠາເວນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໑໗. ມຫາປໂຍໂຄຕິ ມຫາກິຣິໂຍ ວິປຕ຺ຕິກຣຓມຫາເມຆຸຏ຺ຐານາກາຣວິນາໂສ. ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍາຕິ ວິນາໂສ ນປ຺ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໘. ອຣຓີຍຕ຺ຕາຕິ ປຍິຣຸປາສິຕພ຺ພຕ຺ຕາ.

໒໐. ຍາຍ ກຕກິຈ຺ຈຕາ ໂຫຕິ, ຕາຍ ອຄ຺ຄວິຊ຺ຊາຍ ອຘິຄຕາຍ ເຕວິຊ຺ຊຕາຠາໂວ ນິປ຺ປຣິຍາຍຕາ, ສາ ຈ ອາຄມນວເສນ ສິທ຺ຘາ ສາຕິສຍາ ເຕວິຊ຺ຊຕາຕິ ອາຫ ‘‘ອາຄມນີຍເມວ ຘຸຣ’’ນ຺ຕິ.

໒໒. ຕຕ຺ຖ ຈາຕິ ນິມິຕ຺ຕຕ຺ເຖ ຠຸມ຺ມໍ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອາຘາຣຠາເວ ວາ. ຕຕ຺ເຖວ ຫິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ນາມ ໂຫຕີຕິ.

໒໓. ອນນຸສ຺ສຸເຕສຸ ຘມ຺ເມສູຕິ ຈ ອນນຸສ຺ສຸເຕສຸ ສຈ຺ເຈສູຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໔. ‘‘ຣູປີ ຣູປານິ ປສ຺ສຕີ’’ຕິອາທິເກ (ມ. ນິ. ໒.໒໔໘; ໓.໓໑໒; ປຏິ. ມ. ໑.໒໐໙; ຘ. ສ. ໒໔໘) ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິອນ຺ເຕ ອຏ຺ຐ ວິໂມກ຺ເຂ ວຕ຺ວາ ‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ອິເມ ອຏ຺ຐ ວິໂມກ຺ເຂ ກາເຍນ ຜຸສິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ຈສ຺ສ ທິສ຺ວາ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂີຓາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ຍທິປິ ມຫານິທານສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ປນ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ຕເສຏ຺ຐວເສນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິຘ ກີຏາຄິຣິສຸຕ຺ຕວເສນ ສພ຺ພອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ຕສງ຺ຄຫຕ຺ຖໍ ‘‘ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ສຫຊາຕນາມກາເຍນ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ວິຫຣຕີ’’ຕິ ອາຫ. ກີຏາຄິຣິສຸຕ຺ເຕ ຫິ ‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ເຍ ເຕ ສນ຺ຕາ ວິໂມກ຺ຂາ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຣູເປ ອາຣຸປ຺ປາ, ເຕ ກາເຍນ ຜຸສິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ຈສ຺ສ ທິສ຺ວາ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂີຓາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໑໘໒) ອຣູປສມາປຕ຺ຕິວເສນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ຕເສຏ຺ໂຐ ຈ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂໂຓປປຕ຺ຕິໂຕຕິ. ກາຍສກ຺ຂິມ຺ຫິປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ປຎ຺ຎາຍ ຈສ຺ສ ທິສ຺ວາ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂີຓາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ນ ອາສວາ ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ທສ຺ສນກາຣຓາ ປນ ປຣິກ຺ຂີຓາ ທິສ຺ວາ ປຣິກ຺ຂີຓາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ທສ຺ສນາຍຕ຺ຕປຣິກ຺ຂຍຕ຺ຕາ ເອວ ຫິ ທສ຺ສນໍ ປຸຣິມກິຣິຍາ ໂຫຕີຕິ. ນາມນິສ຺ສິຕໂກ ເອໂສຕິ ເອໂສ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕ ຣູປໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ນາມໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິໂຕ ປຸນ ຕໂຕ ມຸຈ຺ຈນໂຕ ‘‘ນາມນິສ຺ສິຕໂກ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຈ ສາຘກໍ ສຸຕ຺ຕໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ກາຍທ຺ວຍໂຕ ສຸວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອາຫາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸຕ຺ເຕ ຫິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນລາຠິໂນ ອຸປສີວພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຠຄວຕາ ນາມກາຍາ ວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ມຸນິ ອກ຺ຂາໂຕຕິ.

ປຐມຕ຺ເຖຣວາເທ ທ຺ວີຫິ ຠາເຄຫິ ວິມຸຕ຺ໂຕ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕ, ທຸຕິຍຕ຺ເຖຣວາເທ ອຸຠໂຕ ຠາຄໂຕ ວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕຕິ, ຕຕິຍຕ຺ເຖຣວາເທ ທ຺ວີຫິ ຠາເຄຫິ ທ຺ເວ ວາເຣ ວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ອຍເມເຕສໍ ວິເສໂສ. ຕຕ຺ຖ ວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ກິເລເສຫິ ວິມຸຕ຺ໂຕ, ກິເລສວິກ຺ຂມ຺ຠນສມຸຈ຺ເຉທເນຫິ ວາ ກາຍທ຺ວຍໂຕ ວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຣູປາວຈຣໍ ປນ ນາມກາຍໂຕ ຈ ວິມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ນີວຣຓສງ຺ຂາຕນາມກາຍໂຕ ວິມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຎ຺ຫິ ນີວຣຓທູຣີຠາເວນ ນາມກາຍໂຕ ຣູປຕຓ຺ຫາວິກ຺ຂມ຺ຠເນນ ຣູປກາຍໂຕ ຈ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເອກເທເສນ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ຕໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄສ຺ສ ປາທກຠູຕໍ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ຕນາມລາຠສ຺ສ ກາຣຓໍ ຠວິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໒໕. ເອເຕສຸ ຫິ ເອໂກປິ ອຏ຺ຐວິໂມກ຺ຂລາຠີ ນ ໂຫຕີຕິ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ກາຣຓຠູຕໍ ຣູປກາຍໂຕ ວິມຸຕ຺ຕໍ ເອກມ຺ປິ ວິໂມກ຺ຂໍ ອນຘິຄໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຣູປາວຈເຣສຸ ຫິ ເອກມ຺ປິ ອຘິຄໂຕ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ຕຠາວກາຣຓປຏິລາຠໂຕ ອຏ຺ຐວິໂມກ຺ເຂກເທເສນ ເຕນ ຕໍນາມທາເນ ສມຕ຺ເຖນ ‘‘ອຏ຺ຐວິໂມກ຺ຂລາຠີ’’ຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອຣູປາວຈຣຊ຺ຌາເນສຸ ປນາ’’ຕິອາທິ.

໒໖. ຜຸຏ຺ຐນ຺ຕໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕີຕິ ຜຸຏ຺ຐານໍ ອນ຺ໂຕ ຜຸຏ຺ຐນ຺ໂຕ, ຜຸຏ຺ຐານໍ ອຣູປາວຈຣຊ຺ຌານານໍ ອນນ຺ຕໂຣ ກາໂລຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຈ຺ຈນ຺ຕສໍໂຍເຄ ເຈຕ຺ຖ ອຸປໂຍຄວຈນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຜຸຏ຺ຐານນ຺ຕຣກາລເມວ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ໂພປາເຍນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທີ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໑.໑໖໕) ວິຍ ຠາວນປຸໍສກໍ ວາ ເອຕໍ. ໂຍ ຫິ ອຣູປຊ຺ຌາເນນ ຣູປກາຍໂຕ ນາມກາເຍກເທສໂຕ ຈ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວິໂມກ຺ເຂນ ວິມຸຕ຺ໂຕ, ເຕນ ນິໂຣຘສງ຺ຂາໂຕ ວິໂມກ຺ໂຂ ອາໂລຈິໂຕ ປກາສິໂຕ ວິຍ ໂຫຕິ, ນ ປນ ກາເຍນ ສຈ຺ຉິກໂຕ. ນິໂຣຘໍ ປນ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ເອກຈ຺ເຈສຸ ອາສເວສຸ ເຂປິເຕສຸ ເຕນ ໂສ ສຈ຺ຉິກໂຕ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພໍ ນິໂຣຘໍ ຍຖາອາໂລຈິຕໍ ນາມກາເຍນ ສຈ຺ຉິກໂຣຕີຕິ ກາຍສກ຺ຂີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ນ ຕຸ ວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ເອກຈ຺ຈານໍ ອາສວານໍ ອປຣິກ຺ຂີຓຕ຺ຕາ.

໒໗. ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ປຕ຺ໂຕຕິ ເອເຕນ ຈຕຸສຈ຺ຈທສ຺ສນສງ຺ຂາຕາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ນິໂຣຘສ຺ສ ປຕ຺ຕຕໍ ທີເປຕິ. ‘‘ທິຏ຺ຐນ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ, ທສ຺ສນສງ຺ຂາຕສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຎາຓສ຺ສ ອນນ຺ຕຣໍ ປຕ຺ໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປຐມຜລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຫິ ຍາວ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄາ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ.

໒໘. ອິມໍ ປນ ນຍໍ ‘‘ໂນ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ຕສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ຕຠາວປ຺ປຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຎານານຕ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ປນ ເຍນ ວິເສເສນ ໂສ ວິເສໂສ ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ອິມໍ ໂທສໍ ທິສ຺ວາ ປຏິກ຺ເຂໂປ ກໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອາຄມຏ຺ຐກຖາສູຕິ ຈ ວຈເນນ ອາຄມນີຍນານຕ຺ຕສນ຺ນິຏ຺ຐານເມວ ຖິຣໍ ກໂຣຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສທ຺ທຫນ຺ໂຕ ວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ເອເຕນ ສພ຺ພຖາ ອວິມຸຕ຺ຕສ຺ສປິ ສທ຺ຘາມຕ຺ເຕນ ວິມຸຕ຺ຕຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ວາ ສທ຺ຘາຍ ອຘິມຸຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໙. ປຎ຺ຎໍ ວາເຫຕີຕິ ປຎ຺ຎໍ ສາຕິສຍໍ ປວຕ຺ເຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຎ຺ຎາ ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວຫຕີຕິ ນິພ຺ພານາຠິມຸຂໍ ຄເມຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໑. ເອວໍ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓປີຕິ ອຍໍ ອປິ-ສທ຺ໂທ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ໂຕ, ນນຸ ອຣິເຍນ ອຏ຺ຐງ຺ຄິເກນ ມຄ຺ເຄນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ເອວ ໂຫຕີຕິ ຕທາ ເອວ ໂສຕາປນ຺ໂນ ນາມາຕິ ອາປນ຺ນນ຺ຕິ? ນາປນ຺ນໍ. ມຄ຺ເຄນ ຫິ ອຕ຺ຕນາ ສທິສສ຺ສ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກສ຺ສ ວາ ສຕ຺ຕງ຺ຄິກສ຺ສ ວາ ຜລສ຺ສ ໂສໂຕຕິ ນາມໍ ທິນ຺ນນ຺ຕິ ເຕນປິ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ໂສຕາປນ຺ນຠາວໂຕ, ໂສເຕນ ວາ ມຄ຺ເຄນ ປວຕ຺ເຕຕຸໍ ອປຣິຫີເນນ ຜລຏ຺ໂຐປິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ເອວ ນາມ, ນ ຈ ເຕນ ປຐມມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ວິຍ ໂສໂຕ ສມາປຊ຺ຊິຍມາໂນ, ຕສ຺ມາ ສມາປນ຺ນໂສຕຕ຺ຕາ ປຐມຜລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ‘‘ໂສຕາປນ຺ໂນ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ຍຸຕ຺ໂຕ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ‘‘ເຍ ເກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍິ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສນ຺ນາ, ສພ຺ເພ ເຕ ໂສຕາປນ຺ນາ. ເຕສໍ ໂສຕາປນ຺ນານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອິຘ ນິຏ຺ຐາ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອິຘ ວິຫາຍ ນິຏ຺ຐາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑໐.໖໔). ຕຕ຺ຖ ທຸຕິຍຜລຏ຺ຐາທີນໍ ວິສຸໍ ນາມໍ ອຕ຺ຖີຕິ ປຐມຜລຏ຺ໂຐ ເອວ ອິຕເຣຫິ ວິເສສິຍມາໂນ ‘‘ໂສຕາປນ຺ໂນ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ຍຸຕ຺ໂຕຕິ ໂສ ເອວ ອິຘາຘິປ຺ເປໂຕ. ປຏິລທ຺ຘມຄ຺ເຄນ ພຸຊ຺ຌຕີຕິ ເອເຕນ ປຏິລທ຺ຘມຄ຺ຄສ຺ສ ຈຕຸສຈ຺ຈປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາທີນໍ ອຸປນິສ຺ສຍຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ສມ຺ໂພຘິ ປຣໍ ອຍນໍ ນິສ຺ສໂຍ ເອຕສ຺ສາຕິ ຫິ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍໂຓຕິ. ທຸຕິເຍນຕ຺ເຖນ ສມ຺ໂພຘິ ປຣໍ ອຍນໍ ຄຕິ ເອຕສ຺ສາຕິ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍໂຓ.

໓໒. ເກວເລນ ກຸລສທ຺ເທນ ມຫາກຸລເມວ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອາຫ ‘‘ມຫາໂຠຄກຸເລສຸເຍວ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ.

໓໓. ຂນ຺ຘພີຊໍ ນາມ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓໍ. ອິຫຏ຺ຐກນິຊ຺ຌານິກວເສເນວ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ກຖິຕາຕິ ສຊ຺ຌານໂກ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສໍໂຍຊນສມຸຈ຺ເຉເທ ອກເຕປິ ອນາຄາມິສຠາໂຄ ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ອິຘ ຄຓນູປໂຄ ນ ໂຫຕິ, ເຫຏ຺ຐາ ອຸປຣິ ຈ ສໍສຣຓໂກ ກາມຠວຄໂຕ ຫີນຊ຺ຌານໂກ ອິຘ ຄຓນູປໂຄຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໓໔. ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ‘‘ທ຺ວີຫິ ກາຣເຓຫິ ຕນຸຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ’’ຕິອາທິ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໖. ອຸປປນ຺ນໍ ວາ ສມນນ຺ຕຣາຕິ ອຸປປນ຺ນໍ ວາ ເອເຕນ ປຸຄ຺ຄເລນ ໂຫຕິ, ອຖ ສມນນ຺ຕຣາ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ສຎ຺ຊເນຕິ. ອປ຺ປຕ຺ຕໍ ວາ ເວມຊ຺ຌໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓນ຺ຕິ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເວມຊ຺ຌໍ ອປ຺ປຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ສຎ຺ຊເນຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ປາຬິອຕ຺ໂຖ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ອປ຺ປຕ຺ວາ ປພ຺ພຕໍ ນທີ’’ຕິ ວິຍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ເວມຊ຺ຌໍ ອປ຺ປຕ຺ຕໍ ວາ ຫຸຕ຺ວາຕິ ປຣສທ຺ທໂຍເຄ ປຣໂຕ ຠູໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ສທ຺ໂທ ວຈນເສສຠູໂຕ ປຍຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໓໗. ອຸປຫຈ຺ຈາຕິ ເອຕສ຺ສ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ເຕນ ເວມຊ຺ຌາຕິກ຺ກໂມ ກາລກິຣິໂຍປຄມນຎ຺ຈ ສງ຺ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ເວມຊ຺ຌ’’ນ຺ຕິອາທິ.

໔໐. ອຸທ຺ຘໍວາຫິຠາເວນາຕິ ອຸທ຺ຘໍ ວຫຕີຕິ ອຸທ຺ຘໍວາຫີ, ຕຓ຺ຫາໂສຕໍ ວຏ຺ຏໂສຕໍ ວາ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ, ເຕນ ອຸທ຺ຘໍວາຫິຠາເວນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອວິເຫສຸ ອຸທ຺ຘໍໂສໂຕ ຍທິປິ ຕຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍີ ນ ໂຫຕິ, ຍຕ຺ຖ ວາ ຕຕ຺ຖ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍຕຸ, ປຣິນິພ຺ພາຍິໂນ ປນ ຕສ຺ສ ອສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍິຕາ ສສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍິຕາ ຈ ອຕ຺ຖີຕິ ຕຕ຺ຖ ທສ ອນາຄາມິໂນ ວຸຕ຺ຕາ, ເອວໍ ອຕປ຺ປາທີສຸປິ. ອນຸປຫຈ຺ຈຕລາຕິ ອປ຺ປຕ຺ຕຕລາ. ອສງ຺ຂາຣສສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍີນໍ ລຫຸສາລຫຸສຄຕິກາ ເອວ ປຣິຕ຺ຕວິປຸລຕິຓກຏ຺ຐຌາປກປປ຺ປຏິກາສທິສຕາ ເວທິຕພ຺ພາ, ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາວ ນິພ຺ພາຍນກາທີຫິ ອຘິມຕ຺ຕຕາ ວິຍ ສມຸທ຺ທໍ ປຕ຺ວາ ນິພ຺ພາຍນກໂຕ ອນຘິມຕ຺ຕຕາ ວິຍ ຈ ອນ຺ຕຣາ ອຸປຫຈ຺ຈປຣິນິພ຺ພາຍີຫິ ອຸທ຺ຘໍໂສຕໂຕ ຈ ອຘິມຕ຺ຕານຘິມຕ຺ຕຕາ. ເຕ ເອວ ຫິ ອສງ຺ຂາຣສສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍິໂນຕິ. ຕໂຕ ມຫນ຺ຕຕເຣຕິ ວຈນໍ ຕິຓກຏ຺ຐຌາປນສມຕ຺ຖປປ຺ປຏິກາທສ຺ສນຕ຺ຖໍ, ນ ອຘິມຕ຺ຕ ນາຘິມຕ຺ຕທສ຺ສນຕ຺ຖນ຺ຕິ.

ໂນ ຈສ຺ສ ໂນ ຈ ເມ ສິຍາຕິ ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຣາທິກໍ ເຫຕຸປຎ຺ຈກໍ ໂນ ຈ ອສ຺ສ, ວິຎ຺ຎາຓາທິກໍ ອິທໍ ຜລປຎ຺ຈກໍ ວຕ຺ຕມານໍ ໂນ ຈ ເມ ສິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ອຕີຕຠວສໍສິທ຺ຘິໂຕ ທຸກ຺ຂສມຸທຍໂຕ ອິມສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປວຕ຺ຕິທສ຺ສນໂຕ ປຈ຺ຈຍສມຸທຍຏ຺ເຐນ ຂນ຺ຘານໍ ອຸທຍທສ຺ສນປຏິປຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ນ ເມ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ຍທິ ເອຕຣຫິ ເຫຕຸປຎ຺ຈກໍ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ອນາຄເຕ ຜລປຎ຺ຈກໍ ນ ເມ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕນ ປຈ຺ຈຍນິໂຣຘຏ຺ເຐນ ວຍທສ຺ສນປຏິປຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ໂຫຕິ, ເອຕຣຫິ ອນາຄເຕ ຈ ອຕ຺ຕຕ຺ຕນິຍນິວາຣຓວເສນ ສຸຎ຺ຎຕາປຏິປຕ຺ຕິ ວາ ຈຕູຫິປິ ວຸຕ຺ຕາ. ຍທຕ຺ຖີຕິ ຍໍ ອຕ຺ຖິ. ຠູຕນ຺ຕິ ສສຠາວໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ວາ ຍຖາທິຏ຺ຐອຸທຍພ຺ພຍໍ ຍຖາທິຏ຺ຐສຸຎ຺ຎຕໍ ວາ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ປຣິກປ຺ປິຕອິຕ຺ຖິປຸຣິສສຕ຺ຕາທິຠາວຣຫິຕໍ ນາມຣູປມຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິວຏ຺ຏານຸປສ຺ສນາຍ ວິວຏ຺ຏມານໂສ ຕໍ ຠູຕໍ ປຊຫາມີຕິ ອຸເປກ຺ຂໍ ປຏິລຠຕິ, ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຎາເຓນ ອຸເປກ຺ຂໂກ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ຠເວ ນ ຣຊ຺ຊຕິ, ສມ຺ຠເວ ນ ຣຊ຺ຊຕີຕິ ອວິສິຏ຺ເຐ ວິສິຏ຺ເຐ ຈ ຠເວ ນ ຣຊ຺ຊຕີຕິ ເກຈິ ວທນ຺ຕິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ໂນ ປນ ຠໂວ ຠໂວ, ອນາຄໂຕ ຊາຕິຍາ ຄຫເຓນ ຄຫິໂຕ ສມ຺ຠໂວຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຖ ວາ ຠໂວຕິ ຠູຕເມວ ວຸຈ຺ຈຕິ, ສມ຺ຠໂວ ຕທາຫາໂຣ, ຕສ຺ມິໍ ທ຺ວເຍ ນ ຣຊ຺ຊຕີຕິ ເສກ຺ຂປຏິປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕິ. ຠູເຕ ຫິ ສສມ຺ຠເວ ຈ ວິຣາໂຄ ເສກ຺ຂປຏິປຕ຺ຕິ. ຍຖາຫ ‘‘ຠູຕມິທນ຺ຕິ, ຠນ຺ເຕ, ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕິ, ຠູຕມິທນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທິສ຺ວາ ຠູຕສ຺ສ ນິພ຺ພິທາຍ ວິຣາຄາຍ ນິໂຣຘາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ຕທາຫາຣສມ຺ຠວນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ…ເປ… ທິສ຺ວາ ຕທາຫາຣສມ຺ຠວສ຺ສ ນິພ຺ພິທາຍ…ເປ… ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ຕທາຫາຣນິໂຣຘາຍ ຍໍ ຠູຕໍ, ຕໍ ນິໂຣຘຘມ຺ມນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ…ເປ… ທິສ຺ວາ ນິໂຣຘຘມ຺ມສ຺ສ ນິພ຺ພິທາຍ ວິຣາຄາຍ ນິໂຣຘາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເສກ຺ໂຂ ໂຫຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໓໑). ອຖຸຕ຺ຕຣີຕິ ອຖ ເອວໍ ອຣຊ຺ຊມາໂນ ອຸຕ຺ຕຣິ ສນ຺ຕໍ ປທໍ ນິພ຺ພານໍ ອນຸກ຺ກເມນ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ ສມ຺ມາ ປສ຺ສຕິ, ຕຎ຺ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ປທໍ ນ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສຈ຺ຉິກຕໍ ຈຕຸຕ຺ຖມຄ຺ເຄເນວ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພສ຺ສ ຕສ຺ສ ເຕນ ອສຈ຺ຉິກຕຕ຺ຕາ.

ເອກກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ທຸກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໖໓. ກສ຺ສຈິ ກິເລສສ຺ສ ອວິກ຺ຂມ຺ຠິຕຕ຺ຕາ ກສ຺ສຈິ ກຖຎ຺ຈິ ອວິມຸຕ຺ໂຕ ກາມຠໂວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓສ຺ສ ວິເສສປຈ຺ຈໂຍຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ພນ຺ຘນໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສໍໂຍຊນໍ, ເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສໍໂຍຊໂນ.

໘໓. ກາຣເຓນ ວິນາ ປວຕ຺ຕຫິຕຈິຕ຺ໂຕ ອກາຣຓວຈ຺ຉໂລ. ອນາຄຕມ຺ປິ ປໂຍຊນໍ ອເປກ຺ຂມາໂນ ປຸຣິມຄ຺ຄຫິຕໍ ຕໍ ກຕໍ ອຸປາທາຍ ກຕຎ຺ຎູ ເອວ ນາມ ໂຫຕິ, ນ ປຸພ຺ພກາຣີຕິ ອາຫ ‘‘ກຣິສ຺ສຕິ ເມ’’ຕິອາທິ. ຕໂມໂຊຕິປຣາຍໂຓ ປຸຎ຺ຎຜລໍ ອນຸປຊີວນ຺ໂຕ ເອວ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣຕີຕິ ‘‘ປຸພ຺ພກາຣີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ‘‘ອິຓໍ ເທມີ’’ຕິ ສຎ຺ຎໍ ກໂຣຕີຕິ ເອວໍສຎ຺ຎໍ ອກໂຣນ຺ໂຕປິ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໘໖. ອຈ຺ຉມໍສໍ ລຠິຕ຺ວາ ສູກຣມໍສນ຺ຕິ ນ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍຕີຕິ ອຈ຺ຉມໍສນ຺ຕິ ຊານນ຺ໂຕປິ ສູກຣມໍສນ຺ຕິ ນ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍຕິ, ມທ຺ທິຕ຺ວາ ວີຕິກ຺ກມຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໙໐. ຕິຕ຺ໂຕຕິ ນິຏ຺ຐິຕກິຈ຺ຈຕາຍ ນິຣຸສ຺ສຸກ຺ໂກ.

ທຸກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ຕິກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໙໑. ເສສສໍວຣເຠເທນາຕິ ມໂນສໍວຣເຠເທນ, ສຕິສໍວຣາທິເຠເທນ ວາ. ອກຸສລສີລສມນ຺ນາຄເມນາຕິ ‘‘ກຕເມ ຈ ຖປຕິ ອກຸສລາ ສີລາ? ອກຸສລໍ ກາຍກມ຺ມໍ ອກຸສລໍ ວຈີກມ຺ມໍ ປາປໂກ ອາຊີໂວ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕຫິ ສມນ຺ນາຄເມນ. ຕສ຺ສ ຫິ…ເປ… ເອວໍ ສາສງ຺ກສມາຈາໂຣ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ສາສງ຺ໂກ ສມາຈາໂຣ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໙໔. ສມານວິສຍານໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ວິເສສທສ຺ສນວເສນ ‘‘ກາຍສກ຺ຂີ’’ຕິອາທິກໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໐໗. ສມາຘິ ວາ ອາທີຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມາ ຫິ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ສາສນນ຺ຕິ ຕທຕ຺ໂຖ ປາທກສມາຘິ ຕສ຺ສ ອາທິ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕທາສນ຺ນຕ຺ຕາ ວິປສ຺ສນາ, ຕສ຺ສ ມູເລກເທສຕ຺ຕາ ມຄ຺ໂຄ.

໑໐໘. ອຸຈ຺ຉງ຺ໂຄ ວິຍ ອຸຈ຺ຉງ຺ຄປຎ຺ໂຎ ປຸຄ຺ຄໂລ ທຏ຺ຐພ຺ໂພຕິ ອຸຈ຺ຉງ຺ຄສທິສປຎ຺ຎຕາຍ ເອວ ປຎ຺ຎາ ວິຍ ປຸຄ຺ຄໂລປິ ອຸຈ຺ຉງ຺ໂຄ ວິຍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ມານໍ ອຈິຣຏ຺ຐານໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ. ວກ຺ຂຕິ ຫິ ‘‘ອຸຈ຺ຉງ຺ຄສທິສປຎ຺ໂຎຕິອຕ຺ໂຖ’’ຕິ.

໑໐໙. ຍຖາ ຈ ອຸຈ຺ຉງ຺ຄສທິສາ ປຎ຺ຎາ, ເອວໍ ນິກ຺ກຸຊ຺ຊກຸມ຺ຠສທິສາ ປຎ຺ຎາ ເອວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມານໍ ອນວຏ຺ຐານໂຕ.

໑໑໓. ຈິຣຏ຺ຐານໂຕ ຖິຣຏ຺ຐານໂຕ ຈ ປາສາຓເລຂສທິສາ ປຣາປຣາຘນິພ຺ພຕ຺ຕາ ໂກຘເລຂາ ຍສ຺ສ ໂສ ປາສາຓເລຂູປມສມນ຺ນາຄໂຕ ປາສາຓເລຂູປໂມຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ເອວໍ ອິຕເຣປິ.

໑໑໘. ສຸຕາທິວຕ຺ຖຸຣຫິໂຕ ຕຸຈ຺ຉມາໂນ ນໂຬ ວິຍາຕິ ‘‘ນໂຬ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ໂສ ອຸຄ຺ຄໂຕ ນໂຬ ເອຕສ຺ສາຕິ ອຸນ຺ນໂຬ.

໑໒໒. ‘‘ສີລກຖາ ຈ ໂນ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕໍ ສີລກຖາຠວນໍ ປຐມາຣມ຺ໂຠປິ ທຸສ຺ສີເລນ ສຫ ນ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ເນວ ສີລກຖາ ໂຫຕີ’’ຕິ.

໑໒໓. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ອນຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ເພ ປຎ຺ຎາຍ ໂສເຘຕພ຺ເພ ຈ ວຑ຺ເຒຕພ຺ເພ ຈ ອຘິກສີລໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນປຎ຺ຎາຍ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໒໔. ຄູຖກູໂປ ວິຍ ທຸສ຺ສີລ຺ຍນ຺ຕິ ເອເຕນ ທຸສ຺ສີລ຺ຍສ຺ສ ຄູຖສທິສຕ຺ຕເມວ ທສ຺ເສຕິ.

໑໓໐. ໂນ ຈ ສມ຺ມາ ປຎ຺ຎເປຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕີຕິ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕີຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຕຖາຄເຕ ຕສ຺ມິໍ ອນາທຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ສມາປຕ຺ຕິໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ວາຍມນ຺ຕສ຺ສ ອສມຕ຺ຖຠາວໍ ວາ. ຕິຕ຺ຖິຍາ ວາ ປູຣຓາທໂຍ ອຘິປ຺ເປຕາ.

ຕິກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ຈຕຸກ຺ກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໓໓. ປເຣນ ກຕໍ ທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ ອາຓຕ຺ຕິຍາ ອຕ຺ຕນາ ຈ ປໂຍເຄນ ກຕນ຺ຕິ ອາຓຕ຺ຕິຍາ ປາປສ຺ສ ທາຍາໂທ ‘‘ຕໂຕ ອຸປຑ຺ຒສ຺ສ ທາຍາໂທ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ.

໑໔໕. ອຍນ຺ຕິ ‘‘ເຕສຸ ປຐໂມ’’ຕິອາທິກໍ ນຍໍ ວທຕິ.

໑໔໘. ເທສນາຍ ຘມ຺ມານໍ ຎາຓສ຺ສ ອາປາຖຠາວສມ຺ປາທນໍ ຎາຓຸຄ຺ຆາຏນໍ. ສຫ ອຸທາຫຏເວລາຍາຕິ ອຸທາຫຏເວລາຍ ສທ຺ຘິໍ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ອນຕິກ຺ກນ຺ເຕ ເອວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໕໒. ຕນ຺ຕິ ອນນ຺ຕຣວຈນໍ ວທຕິ. ‘‘ກຕໂມ ໂລໂກ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ’’ຕິ ມຫນ຺ຕໍ ອຕ຺ຖໍ ສງ຺ຄຫິຕ຺ວາ ຐິຕວຈນໍ ອຕ຺ຖຍຸຕ຺ຕໍ. ລຸຊ຺ຊຕີຕິ ໂລໂກຕິ ກາຣຓຍຸຕ຺ຕໍ.

໑໕໖. ສຫິຕາສຫິຕສ຺ສາຕິ ສຫິຕາສຫິເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ, ສຫິຕາສຫິຕສ຺ສ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທເນຕິ ວາ. ທ຺ເວເຍວາຕິ ທຸຕິຍຈຕຸຕ຺ຖາເຍວ. ເທສກສາວກສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ໂພເຘຕຸໍ ສມຕ຺ຖຕາຍ ສຠາວຘມ຺ມກຖິກາ, ສຈ຺ຈຘມ຺ມກຖິກາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໕໗. ກຸສລຘມ຺ເມຫິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວາສນາຠາວນາ ວາສຘຸຣໍ. ອຍໍ ປາປປຸຄ຺ຄໂລຕິ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ, ນ ປຐໂມ. ປຐໂມ ຫິ ອວິສໍວາເທຕຸກາໂມ ເວຣຎ຺ຊພ຺ຣາຫ຺ມຓສທິໂສ ອຘິປ຺ເປໂຕຕິ.

໑໕໙. ປຸຄ຺ຄເລປິ ອຣິຍານໍ ອຠິກ຺ກມນາທິສທິສຕາຕິ ປຸຄ຺ຄເລ ອຠິກ຺ກມນາທີນໍ ອຣິຍານໍ ອຠິກ຺ກມນາທິສທິສຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອຣິຍານໍ ອຠິກ຺ກມນາທິນາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສທິສຕາຕິ ວາ ສທິສາຠິກ຺ກມນາທິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໖໖. ທຸສ຺ສີລໍ ‘‘ທຸສ຺ສີໂລ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ຠູຕໍ ຠາສຕິ ນາມ. ປາຓາຕິປາເຕນ ທຸສ຺ສີລໍ ອທິນ຺ນາທາເນນ ທຸສ຺ສີໂລຕິ ອວຕ຺ວາ ປາຓາຕິປາເຕເນວາຕິ ວທນ຺ໂຕ ຕຈ຺ຉໍ ຠາສຕິ ນາມ. ຍມິທໍ ‘‘ກາເລນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຣ ຕສ຺ມິໍ ວຈເນ, ໂຍ ‘‘ກາເລນ ຠຓຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ກີທິໂສຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ກາລຎ຺ຎູ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຍມິທໍ ກາເລນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຣ ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ’’ຕິອາທິມາຫ.

໑໖໘. ອາຄມນວິປຕ຺ຕິ ນາມ ກມ຺ມໍ, ປຸພ຺ພຸປ຺ປນ຺ນປຈ຺ຈຍວິປຕ຺ຕິ ສຸກ຺ກໂສຓິຕໍ. ປວຕ຺ເຕ, ປວຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ປຈ຺ຈຍາ ປວຕ຺ຕປຈ຺ຈຍາ, ອາຫາຣາທໂຍ. ໂຊເຕຕີຕິ ໂຊຕິ, ອາໂລໂກ. ກຸລສມ຺ປຕ຺ຕິຍາທີຫິ ໂຊຕມາໂນ ຈ ໂຊຕິ ວິຍາຕິ ໂຊຕິ.

໑໗໓. ປຫີນາວສິຏ຺ຐກິເລສປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາປິ ເຍຫິ ກິເລເສຫິ ວິມຸຕ຺ໂຕ ອວິມຸຕ຺ໂຕ ຈ, ເຕສໍ ທສ຺ສນວເສນ ວິມຸຕ຺ຕິທສ຺ສນເມວ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນໍ ເອກູນວີສຕິວິຘໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓ’’ນ຺ຕິ.

໑໗໔. ຍານິ ການິຈິ ຕນ຺ຕາວຸຕານນ຺ຕິ ຕນ຺ຕາວຸຕານໍ ວຕ຺ຖານໍ ຍານິ ການິຈິ ວຕ຺ຖານີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສາຍໍ ຕຕິຍໍ ອສ຺ສາຕິ ສາຍຕຕິໂຍ. ອນຸຍຸຎ຺ຊນໍ ອນຸໂຍໂຄ. ຕໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕຕິ ອຸປໂຍຄວຈນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ຠາວນປຸໍສກໍ ວາ.

໑໗໘. ຕຕ຺ຖ ສິກ຺ຂນຠາເວນາຕິ ສິກ຺ຂາຍ ສາຊີເວ ຈ ສິກ຺ຂນຠາເວນ. ສິກ຺ຂໍ ປຣິປູເຣນ຺ໂຕຕິ ສີລສໍວຣໍ ປຣິປູເຣນ຺ໂຕ. ສາຊີວຎ຺ຈ ອວີຕິກ຺ກມນ຺ໂຕຕິ ‘‘ນາມກາໂຍ ປທກາໂຍ ນິຣຸຕ຺ຕິກາໂຍ ພ຺ຍຎ຺ຊນກາໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ ອວີຕິກ຺ກມນ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທເມວ ຈ ທ຺ວຍໍ ‘‘ສິກ຺ຂນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສາຊີວານຕິກ຺ກໂມ ສິກ຺ຂາປາຣິປູຣິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ. ຕໂຕ ຫິ ຍາວ ມຄ຺ຄາ ສໍວຣປາຣິປູຣີ ໂຫຕີຕິ. ວິນາສນຠາວໂຕຕິ ຫິໍສນຠາວໂຕ. ຫລິທ຺ທິຣາໂຄ ວິຍ ນ ຖິຣກໂຖ ໂຫຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ກຖາຍ ອຏ຺ຐິຕຠາເວນ ຫລິທ຺ທິຣາຄສທິສຕາ ເວທິຕພ຺ພາ, ນ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ.

໑໗໙. ທາຣຸມາສໂກຕິ ເຍ ໂວຫາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອິຕິ-ສທ຺ເທນ ເອວໍປກາເຣ ທສ຺ເສຕິ. ອຎ຺ຎໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ປຣິວຕ຺ຕນນ຺ຕິ ທສຄ຺ຆນກໍ ວຕ຺ຖຍຸຄໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຊານນ຺ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈຄ຺ຆນກສ຺ສ ທານໍ.

໑໘໑. ອວິກິຓ຺ຓສຸຂນ຺ຕິ ຣູປາທີສຸ ສຸຠາທິປຣິກປ຺ປນວເສນ ອວິສຏສຸຂໍ.

໑໘໗. ຂນ຺ຘຘມ຺ເມສຸ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ປວຕ຺ຕາ ວິປສ຺ສນາ ມຄ຺ຄຜລລາເຠນ ປຏິລທ຺ຘາ ນາມ ໂຫຕິ ຕທລາເຠນ ອນວຏ຺ຐານໂຕຕິ ມຄ຺ຄຜລລາຠີ ເອວ ‘‘ອຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ມວິປສ຺ສນາລາຠີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ມຄ຺ຄຜລຎາຓເມວ ຈ ອຘິກປຎ຺ຎາຠາວໂຕ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ເມ ສພ຺ພຘມ຺ມສ຺ສ ວເຣ ນິພ຺ພາເນ ເອວ ວາ ວິສິຏ຺ຐທສ຺ສນຠາວໂຕ ຈ ອຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ມວິປສ຺ສນາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

໑໘໙. ສຸເຕນ ອນຸປປນ຺ໂນຕິ ຍຖາສຸເຕນ ວາ ອຕ຺ເຖນ ວາ ນ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຈຕຸກ຺ກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ປຎ຺ຈກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໙໑. ປຐມປຎ຺ຈເກ ອຸທ຺ເທເສເນວ ປຸຄ຺ຄລວິຠາໂຄ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ຍຖາ ເຕສຸ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ຕາຍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ເຕ ວິຠຊນ຺ໂຕ ‘‘ຕຕ຺ຣ ຍ຺ວາຍ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ອາຣມ຺ຠສທ຺ໂທຕິ ອາຣມ຺ຠກິຣິຍາວາຈໂກ ສທ຺ໂທຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຜລຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ມຄ຺ຄກິຈ຺ຈໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ໂຫຕີຕິ ‘‘ມຄ຺ຄກິຈ຺ຈວເສນ ຜລເມວ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ອາຍາຈນສາຘູຕິ ນ ປສໍສນາທິສາຘູຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໙໒. ອາທິໂຕ ເຘຍ຺ຍໍ ຐເປຕພ຺ພໍ ອາເຘຍ຺ຍໍ, ທສ຺ສນສວນປຏິວຈນທານວເສນ ມຸເຂນ ວິຍ ປວຕ຺ຕໍ ຄຫຓໍ ມຸຂນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຕໍ ມຸຂໍ ອາເຘຍ຺ຍໍ, ຄຫຓຕ຺ຖໍ ປກຕິມຸຂເມວ ວາ ອາເຘຍ຺ຍໍ ຍສ຺ສ ໂສ ອາເຘຍ຺ຍມຸໂຂ, ອວິຈາເຣຕ຺ວາ ອາທິກຖາຍ ເອວ ຐປິຕຄຫໂຓຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໑໙໔. ຣຊຄ຺ຄສ຺ມິນ຺ຕິ ຣຊຄ຺ຄຠາເວ.

໑໙໙. ຄວາ ຂີຣໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕີຕິ ນ ເອວໍ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປນ ປຎ຺ຈ ໂຄຣເສ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ເຕສຸ ສປ຺ປິມຓ຺ຑສ຺ສ ອຄ຺ຄຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ຄວາ ຂີຣ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ຄາວິໂຕ ຂີຣໍ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິ.

ປຎ຺ຈກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ຉກ຺ກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໒໐໒. ຉກ຺ເກ ເອກນ຺ຕໂຕ ປາກຏາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາທໂຍ ເຕ ຍຖາວຸຕ຺ຕຄຸຓາ ປຸຄ຺ຄລາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ເຕນ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເຕນາຕິ ສາມໍ ສຈ຺ຈາຠິສມໂຍ ຕຕ຺ຖ ຈ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕປ຺ປຕ຺ຕິພເລສຸ ຈ ວສິຠາວປ຺ປຕ຺ຕີຕິ ເອເຕນ ສພ຺ເພນ ສມຸທິເຕນ. ‘‘ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນາ’’ຕິ ປນ ວຸຕ຺ເຕ ສພ຺ພມິທໍ ສງ຺ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ ສາມໍ ສຈ຺ຈາຠິສມເຍນ ພເລສຸ ຈ ວສິຠາວປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ວິນາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອຠາວາ, ຕສ຺ມາ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນາ’’ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອນາຈຣິຍເກນ ອຕ຺ຕນາ ອຸປ຺ປາທິເຕນາຕິ ວຈເນນ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສາຈຣິຍກຕ຺ຕໍ ປຣໂຕ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ປຏິເສເຘຕິ, ນ ສາຈຣິຍກໍ ປເຣຫິ ອຸປ຺ປາທິຕຎ຺ຈ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ. ນ ຫິ ຕໍ ຕາທິສໍ ນິວາເຣຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖີຕິ.

ຉກ຺ກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ສຕ຺ຕກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໒໐໓. ສທ຺ຘາ ນາມ ສາຘຸລທ຺ຘິກາຕິ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊຕີຕິ ເອເຕນ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອນ຺ໂຕຄຘາ, ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ເມສຸ ວາ ອຘິໂມກ຺ຂຠູຕາ ສທ຺ຘາ ສາຘູຕິ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊມານໍ ກຸສລໍ ທສ຺ເສຕິ, ເອວໍ ຫິຣີຍາທີສຸ ຈ. ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສູຕິ ເອຕ຺ຖ ຠຸມ຺ມນິທ຺ເທໂສ ຕທນ຺ໂຕຄຘຕາຍ ຕທຸປກາຣຕາຍ ວາ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊຕິ ສາຫຸ ສທ຺ຘາ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສູຕິອາທິນາ ສທ຺ຘາທີນໍ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນປຎ຺ຎາຍ ສທ຺ຘາທີນໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕິ. ເຕເນວ ‘‘ຕສ຺ສ ສາ ສທ຺ຘາ ເນວ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ສາຫຸ ສທ຺ຘາ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສູ’’ຕິ ວາ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນສ຺ສ ອຸປກາຣກໍ ອານິສໍສທສ຺ສນໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ເອເຕນ ສທ຺ຘາສງ຺ຂາຕເມວ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນໍ ທສ຺ສິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຈງ຺ກວາເຣຕິ ຣຊການໍ ຂາຣປຣິສາວເນ. ເອກກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕາ ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄຈຸຕິສນ຺ຕຕິ ເອໂກ ຈິຕ຺ຕວາໂຣຕິ ຈຸຕິໂຕ ອນນ຺ຕໂຣ ຍຖາຄຫິໂຕ ທຸຕິໂຍ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ທຸຕິຍຈິຕ຺ຕວາເຣນາ’’ຕິ. ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຐິຕາທໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຕາຍ ຕາຍ ຊາຕິຍາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອສຈ຺ຉິກໂຣນ຺ຕາ ອເນເກ ປຸຄ຺ຄລາ ເວທິຕພ຺ພາ, ສຈ຺ຉິກໂຣນ຺ໂຕ ປນ ເອໂກປິ ປຸພ຺ພຠາເຄ ຕຕິຍປຸຄ຺ຄລາທິຠາວໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອນ຺ເຕ ສຕ຺ຕມປຸຄ຺ຄໂລ ໂຫຕີຕິ.

ສຕ຺ຕກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ທສກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໒໐໙. ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອິຘ ນິຏ຺ຐາ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອິຘ ວິຫາຍ ນິຏ຺ຐາຕິ ເອຕ຺ຖ ເຍ ໂສຕາປນ຺ນາທໂຍ ຣູປາຣູປຠເວ ອຸປປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕ ອິຘ ວິຫາຍ ນິຏ຺ຐາປກ຺ຂໍ ຠຊມານາປິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສໍໂຍຊນານໍ ອສມຸຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ປຸຖຸຊ຺ຊນສາຘາຣເຓ ຈ ຐາເນ ອຸປປຕ຺ຕິຍາ ນ ຄຫິຕາ. ອສາຘາຣຓຏ຺ຐານຸປ຺ປຕ຺ຕິວເສນ ປນ ອນ຺ຕຣາປຣິນິພ຺ພາຍີອາທໂຍ ເອວ ‘‘ອິຘ ວິຫາຍ ນິຏ຺ຐາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາຕິ.

ທສກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຸຄ຺ຄລປຎ຺ຎຕ຺ຕິປກຣຓ-ມູລຏີກາ ສມຕ຺ຕາ.

ກຖາວຕ຺ຖຸປກຣຓ-ມູລຏີກາ

ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກຖາວຓ຺ຓນາ

ກຖານໍ ວຕ຺ຖຸຠາວໂຕຕິ ກຖາສມຸທາຍສ຺ສ ປກຣຓສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ເອກເທສານໍ ໂອກາສຠາວໍ ວທຕິ. ສມຸທາເຍ ຫິ ເອກເທສາ ອນ຺ໂຕຄຘາຕິ. ເຍນ ປກາເຣນ ສງ຺ເຂເປນ ອເທສຍິ, ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ມາຕິກາຐປເນເນວ ຐປິຕສ຺ສາ’’ຕິ ອາຫ.

ນິທານກຖາວຓ຺ຓນາ

ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາຍີຕິ ປຣິນິພ຺ພານເມວ ປຣິນິພ຺ພານສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພານນ຺ຕຣໂຕ ວິເສສນຕ຺ຖໍ ກຣຓຠາເວນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍາຍ ວາ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ອຘິຄຕາຍ ປຈ຺ຉິມຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິກໍ ຊາຕໍ, ສາ ຕສ຺ສ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິວູປສມສ຺ສ ກຣຓຠາເວນ ວຸຕ຺ຕາຕິ. ທຸພ຺ພລປກ຺ຂນ຺ຕິ ນ ກາຬາໂສກໍ ວິຍ ພລວນ຺ຕໍ, ອຖ ໂຂ ເອກມຓ຺ຑລິກນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຘມ຺ມວາທີອຘມ຺ມວາທີວິເສສຊນນສມຕ຺ຖາຍ ປນ ປຎ຺ຎາຍ ອຠາວໂຕ ທຸພ຺ພລຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ເຕສໍເຍວາຕິ ພາຫຸລິຍານເມວ, ພຫຸສ຺ສຸຕິກາຕິປິ ນາມໍ. ຠິນ຺ນກາຕິ ມູລສງ຺ຄີຕິໂຕ ມູລນິກາຍໂຕ ວາ ຠິນ຺ນາ, ລທ຺ຘິຍາ ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕຫິ ລິງ຺ຄາກປ຺ເປຫິ ຈ ວິສທິສຠາວໍ ຄຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ມູລສງ຺ຄຫນ຺ຕິ ປຎ຺ຈສຕິກສງ຺ຄີຕິໍ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສງ຺ຄຫິຕາຕິອາທີສຸ ທີຆາທີສຸ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສງ຺ຄຫິຕໂຕ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຣາສິໂຕ ຕໍ ຕໍ ສຸຕ຺ຕໍ ນິກ຺ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອກຣິໍສູຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສງ຺ຄຫິຕໂຕ ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອສງ຺ຄຫິຕໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ກຕ຺ຖຈິ ອກຣິໍສຸ, ອຎ຺ຎໍ ວາ ອກຣິໍສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈາຕິ ປາຬິຍາ ອຕ຺ຖໍ ປາຬິຎ຺ຈ. ວິນເຍ ນິກາເຍສຸ ຈ ປຎ຺ຈສູຕິ ວິນເຍ ຈ ອວເສສປຎ຺ຈນິກາເຍສຸ ຈ.

‘‘ທ຺ເວປານນ຺ທ, ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາ ມຍາ ປຣິຍາເຍນາ’’ຕິອາທິ (ມ. ນິ. ໒.໘໙) ປຣິຍາຍເທສິຕໍ. ອຸເປກ຺ຂາເວທນາ ຫິ ສນ຺ຕສ຺ມິໍ ປຓີເຕ ສຸເຂ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາຕິ ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ປຣິຍາໂຍ. ‘‘ຕິສ຺ໂສ ອິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທນາ ສຸຂາ ທຸກ຺ຂາ ອຸເປກ຺ຂາ ເວທນາ’’ຕິອາທິ (ສໍ. ນິ. ໔.໒໔໙-໒໕໑) ນິປ຺ປຣິຍາຍເທສິຕໍ. ເວທນາສຠາໂວ ຫິ ຕິວິໂຘຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ນິປ຺ປຣິຍາຍຕາ. ‘‘ສຸຂາປິ ເວທນາ ອນິຈ຺ຈາ ສງ຺ຂຕາ’’ຕິອາທິ (ທີ. ນິ. ໒.໑໒໓) ນີຕຕ຺ຖໍ. ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ເວທຍິຕໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິອາທິ (ສໍ. ນິ. ໒.໓໒) ເນຍ຺ຍຕ຺ຖໍ. ‘‘ຕີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຐາເນຫິ ຊມ຺ພຸທີປກາ ມນຸສ຺ສາ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸເກ ຈ ມນຸສ຺ເສ ອຘິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ເທເວ ຈ ຕາວຕິໍເສ’’ຕິອາທິກໍ (ອ. ນິ. ໙.໒໑) ອຎ຺ຎໍ ສນ຺ຘາຍ ຠຓິຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ອຕ຺ຖໍ ຐປຍິໍສຸ. ‘‘ນຕ຺ຖິ ເທເວສຸ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ’’ຕິອາທິກໍ (ກຖາ. ໒໗໐) ສຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ອຎ຺ຎໍ ສນ຺ຘາຍ ຠຓິຕໍ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ອຎ຺ຎໍ ຐປຍິໍສູຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ‘‘ອຕ຺ເຖກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ’’ຕິອາທິ (ປຸ. ປ. ມາຕິກາ ໔.໒໔) ພ຺ຍຎ຺ຊນຈ຺ຉາຍາຍ ສຓ຺ຫສຸຂຸມໍ ສຸຎ຺ຎຕາທິອຕ຺ຖໍ ພຫຸໍ ວິນາສຍຸໍ.

ວິນຍຄມ຺ຠີຣນ຺ຕິ ວິນເຍ ຄມ຺ຠີຣຎ຺ຈ ເອກເທສໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິເລສວິນເຍນ ວາ ຄມ຺ຠີຣໍ ເອກເທສໍ ສຸຕ຺ຕໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຕິຣູປນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຘິປ຺ປາຍານຸຣູປໍ ສຸຕ຺ຕໍ, ສຸຕ຺ຕປຕິຣູປກໍ ວາ ອສຸຕ຺ຕໍ. ເອກຈ຺ເຈ ອຏ຺ຐກຖາກຓ຺ຑເມວ ວິສ຺ສຊ຺ຊິໍສຸ, ເອກຈ຺ເຈ ສກລໍ ອຠິຘມ຺ມປິຏກນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອຕ຺ຖຸທ຺ຘາຣໍ ອຠິຘມ຺ມໍ ຉປ຺ປກຣຓ’’ນ຺ຕິ. ກຖາວຕ຺ຖຸສ຺ສ ສວິວາທຕ຺ເຕປິ ອວິວາທານິ ຉປ຺ປກຣຓານິ ປຐິຕພ຺ພານິ ສິຍຸໍ, ຕານິ ນປ຺ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ຫິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ຉປ຺ປກຣຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕຕິຍສງ຺ຄີຕິໂຕ ວາ ປຸພ຺ເພ ປວຕ຺ຕມານານໍ ວເສນ ‘‘ຉປ຺ປກຣຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຎ຺ຎານີຕິ ອຎ຺ຎານິ ອຠິຘມ຺ມປກຣຓາທີນິ. ນາມນ຺ຕິ ຍໍ ພຸທ຺ຘາທິປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ນ ໂຫຕິ ມຎ຺ຊຸສິຣີຕິອາທິກໍ, ຕໍ ນິກາຍນາມໍ. ລິງ຺ຄນ຺ຕິ ນິວາສນປາຣຸປນາທິວິເສສກຕໍ ສຓ຺ຐານວິເສສໍ. ສິກ຺ກາທິກໍ ປຣິກ຺ຂາຣໍ. ອາກປ຺ໂປ ຐານາທີສຸ ອງ຺ຄຏ຺ຐປນວິເສໂສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ກຣຓນ຺ຕິ ຈີວຣສິພ຺ພນາທິກິຈ຺ຈວິເສໂສ.

ສງ຺ກນ຺ຕິກສ຺ສປິເກນ ນິກາເຍນ ວາເທນ ວາ ຠິນ຺ນາ ສງ຺ກນ຺ຕິກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສງ຺ກນ຺ຕິການໍ ເຠທາ ສຸຕ຺ຕວາທີ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຠິຊ຺ຊຖ ຠິຊ຺ຊິໍສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠິນ຺ນວາເທນາຕິ ຠິນ຺ນາ ວາທາ ເອຕສ຺ມິນ຺ຕິ ຠິນ຺ນວາໂທ, ເຕນ ອຠິນ຺ເນນ ເຖຣວາເທນ ສຫ ອຏ຺ຐາຣສ ໂຫນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຠິນ຺ນວາເທນາຕິ ວາ ຠິນ຺ນາຍ ລທ຺ຘິຍາ ອຏ຺ຐາຣສ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ສພ຺ເພປິ ສຫາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຖຣວາທານມຸຕ຺ຕໂມຕິ ເອຕ຺ຖ ເຖຣ-ອິຕິ ອວິຠຕ຺ຕິໂກ ນິທ຺ເທໂສ. ເຖຣານໍ ອຍນ຺ຕິ ເຖໂຣ. ໂກ ໂສ? ວາໂທ. ເຖໂຣ ວາທານມຸຕ຺ຕໂມຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ.

ອຸປ຺ປນ຺ເນ ວາເທ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ປຣປ຺ປວາທມຖນ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ອາຍຕິໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກວາທານໍ ປຏິເສຘນລກ຺ຂຓຠາວໂຕ ‘‘ອາຍຕິລກ຺ຂຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ນິທານກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ມຫາວຄ຺ໂຄ

໑. ປຸຄ຺ຄລກຖາ

໑. ສຸທ຺ຘສຈ຺ຈິກຏ຺ໂຐ

໑. ອນຸໂລມປຈ຺ຈນີກວຓ຺ຓນາ

໑. ມາຍາຍ ອມຓິອາທໂຍ ມຓິອາທິອາກາເຣນ ທິສ຺ສມານາ ‘‘ມາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ອຠູເຕນ ມຓິອຸທກາທິອາກາເຣນ ຄຍ຺ຫມານາ ມາຍາມຣີຈິອາທໂຍ ອຠູຕຎ຺ເຎຍ຺ຍາກາຣຕ຺ຕາ ອສຈ຺ຈິກຏ຺ຐາ. ໂຍ ຕຖາ ນ ໂຫຕິ, ໂສ ສຈ຺ຈິກຏ຺ໂຐຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ມາຍາ…ເປ… ຠູຕຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ອນຸສ຺ສວາທິວເສນ ຄຍ຺ຫມາໂນ ຕຖາປິ ໂຫຕິ ອຎ຺ຎຖາປີຕິ ຕາທິໂສ ເຎຍ຺ໂຍ ນ ປຣມຕ຺ໂຖ, ອຕ຺ຕປຈ຺ຈກ຺ໂຂ ປນ ປຣມຕ຺ໂຖຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອນຸສ຺ສວາ…ເປ… ອຸຕ຺ຕມຕ຺ໂຖ’’ຕິ.

ຉລວາທສ຺ສາຕິ ອຕ຺ຖີຕິ ວຈນສາມຎ຺ເຎນ ອຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ເຕຫິ ຣູປາທີຫິ ສາມຎ຺ຎວຈນສ຺ສາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ໂສ ສຈ຺ຈິ…ເປ… ລທ຺ຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາມນ຺ຕາຕິ ປຏິຊານາຕີ’’ຕິ ວຈນໂຕ ປນ ‘‘ຉລວາທສ຺ສາ’’ຕິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ນ ຫິ ລທ຺ຘິ ຉລນ຺ຕິ. ໂອກາສໍ ອທທມາໂນຕິ ປຕິຏ຺ຐໍ ປຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ. ຍທິ ສຈ຺ຈິກຏ຺ເຐນ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ຣູປາທໂຍ ວິຍ ອຸປລພ຺ເຠຍ຺ຍ, ຕຖາ ອນຸປລພ຺ຠນີຍໂຕ ນ ຕວ ວາໂທ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ນິວຕ຺ເຕນ຺ໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຕິ ‘‘ໂຍ ສຈ຺ຈິກຏ຺ໂຐ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຍ ສຈ຺ຈິກຏ຺ໂຐ, ໂສ ສປ຺ປຈ຺ຈຍາທິຠາເວນ ທີປິໂຕ ‘‘ຣູປຎ຺ຈ ອຸປລພ຺ຠຕີ’’ຕິອາທີສຸ ອາຄໂຕ ຘມ຺ມປ຺ປເຠໂທຕິ ທສ຺ເສຕິ.

‘‘ເຕນ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐປຣມຕ຺ເຖນາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ເຕນາກາເຣນາ’’ຕິ ວທໂຕ ອຍມຘິປ຺ປາໂຍ – ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐປຣມຕ຺ຖາກາເຣນ ອຸປລພ຺ຠມານໍ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐປຣມຕ຺ເຖນ ອຸປລພ຺ຠມານໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ. ອຎ຺ຎຖາ ຕໂຕຕິ ຕສ຺ສ ເຕນາກາເຣນາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ. ໂກ ປເນຕິສ຺ສາ ປຸຣິມປຸຈ຺ຉາຍ ຈ ວິເສໂສຕິ? ປຸຣິມປຸຈ຺ຉາຍ ສຕ຺ຕປຎ຺ຎາສວິໂຘ ຘມ຺ມປ຺ປເຠໂທ ຍຖາ ຠູເຕນ ສຠາວຕ຺ເຖນ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ເອວໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປລພ຺ຠຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຘ ປນ ຠູຕສຠາວຕ຺ເຖນ ອຸປລພ຺ຠມາໂນ ໂສ ຘມ຺ມປ຺ປເຠໂທ ເຍນ ຣຸປ຺ປນາທິສປ຺ປຈ຺ຈຍາທິອາກາເຣນ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ກິໍ ເຕນາກາເຣນ ປຸຄ຺ຄໂລປິ ອຸປລພ຺ຠຕີຕິ ເອສ ວິເສໂສ. ຍຖາ ປນ ຣູປໍ ວິຍ ຠູຕສຠາວຕ຺ເຖນ ອຸປລພ຺ຠມານາ ເວທນາ ນ ຣຸປ຺ປນາກາເຣນ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ເອວໍ ຘມ຺ມປ຺ປເຠໂທ ວິຍ ຠູຕສຠາວຕ຺ເຖນ ອຸປລພ຺ຠມາໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ນ ຣຸປ຺ປນາທິສປ຺ປຈ຺ຈຍາທິອາກາເຣນ ອຸປລພ຺ຠຕີຕິ ສກ຺ກາ ປຣວາທິນາ ວຕ຺ຕຸນ຺ຕິ ອໂຈທນີຍໍ ເອຕໍ ສິຍາ. ອວຊານນຎ຺ຈ ຕສ຺ສ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ນິຄ຺ຄໂຫ ຈ ນ ກາຕພ຺ໂພ. ຘມ຺ມປ຺ປເຠທໂຕ ປນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐສ຺ສ ອສິທ຺ຘຕ຺ຕາ ຘມ຺ມປ຺ປເຠທາກາເຣເນວ ໂຈເທຕິ. ອວຊານເນເນວ ນິຄ຺ຄຫໍ ທສ຺ເສຕິ. ອນຸຊານນາວຊານນປກ຺ຂາ ສາມຎ຺ຎວິເສເສຫິ ປຏິຎ຺ຎາປຏິກ຺ເຂປປກ຺ຂາ ອນຸໂລມປຏິໂລມປກ຺ຂາ ປຐມທຸຕິຍນຍາຕິ ອຍເມເຕສໍ ວິເສໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ.

‘‘ເຕນ ວຕ ເຣ ວຕ຺ຕພ຺ເພ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ວຕ຺ຕພ຺ພສ຺ສ ອວຈເນ ໂທສໍ ປາເປຕີຕິ ອິມິນາ ອຘິປ຺ປາເຍນ ‘‘ນິຄ຺ຄຫສ຺ສ ປາປິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ‘‘ເອວເມຕໍ ນິຄ຺ຄຫສ຺ສ ຈ ອນຸໂລມປຏິໂລມໂຕ ຈຕຸນ຺ນໍ ປາປນາໂຣປນຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຸປລພ຺ຠຕີຕິອາທິກໍ ອນຸໂລມປຎ຺ຈກໍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອນຸໂລມປຏິໂລມໂຕ ປນ ທ຺ວີຫິ ຐປນາຫິ ສຫ ສຕ຺ຕເກນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຕໍວຊ຺ຊເນ ວາ ກາຣຓໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຍໍ ປນ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ຐປນາ ນາມ ປຣວາທີປກ຺ຂສ຺ສ ຐປນໂຕ ‘ອຍໍ ຕວ ໂທໂສ’ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ຐປນມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ, ນ ນິຄ຺ຄຫສ຺ສ ວາ ປຏິກມ຺ມສ຺ສ ວາ ປາກຏຠາວກຣຓ’’ນ຺ຕິ (ກຖາ. ອຏ຺ຐ. ໒). ເຕນາຘິປ຺ປາເຍນ ອິຘາປິ ຐປນາທ຺ວຍໍ ວຊ຺ເຊຕິ. ຍຖາ ປນ ຕຕ຺ຖ ປຏິກມ຺ມປຎ຺ຈກຠາວໍ ອວຕ຺ວາ ປຏິກມ຺ມຈຕຸກ຺ກຠາວໍ ວກ຺ຂຕິ, ເອວມິຘາປິ ນິຄ຺ຄຫຈຕຸກ຺ກຠາໂວ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ສິຍາ. ສຸທ຺ຘິກນິຄ຺ຄຫສ຺ສ ປນ ນິຄ຺ຄຫປ຺ປຘານຕ຺ຕາ ອຸທ຺ເທສຠາເວນ ວຸຕ຺ໂຕ ນິຄ຺ຄໂຫວ ວິສຸໍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເຍ ປນ ‘‘ອຍຖາຠູຕນິຄ຺ຄຫຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ປຏິກມ຺ມໍ ວິສຸໍ ນ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເຕສໍ ທຸຕິເຍ ວາທມຸເຂ ນິຄ຺ຄຫຈຕຸກ຺ກຠາໂວ ປຏິກມ຺ມປຎ຺ຈກຠາໂວ ຈ ອາປຊ຺ຊຕິ.

໒. ອຕ຺ຕນາ ອຘິປ຺ເປຕໍ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐເມວາຕິ ສມ຺ມຸຕິສຈ຺ຈໍ ສນ຺ຘາຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ວກ຺ຂຕິ ຫິ ‘‘ສຸທ຺ຘສມ຺ມຸຕິສຈ຺ຈໍ ວາ ປຣມຕ຺ຖມິສ຺ສກໍ ວາ ສມ຺ມຸຕິສຈ຺ຈໍ ສນ຺ຘາຍ ‘ໂຍ ສຈ຺ຈິກຏ຺ໂຐ’ຕິ ປຸນ ອນຸໂຍໂຄ ປຣວາທິສ຺ສາ’’ຕິ (ກຖາ. ອຏ຺ຐ. ໖). ຕຕ຺ຖ ຍທິ ປຣວາທິນາ ອຕ຺ຕນາ ອຘິປ຺ເປຕສຈ຺ຈິກຏ຺ໂຐ ສມ຺ມຸຕິສຈ຺ຈໍ, ສມ຺ມຸຕິສຈ຺ຈາກາເຣນ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປລພ຺ຠຕີຕິ ວທນ຺ເຕນ ສມານລທ຺ຘິໂກ ນປ຺ປຏິເສຘິຕພ຺ໂພ, ກຖາ ເອວາຍໍ ນາຣຠິຕພ຺ພາ. ອຖ ສກວາທິນາ ອຕ຺ຕນາ ຈ ອຘິປ຺ເປຕສຈ຺ຈິກຏ຺ຐໍເຍວ ສນ຺ຘາຍ ປຣວາທີ ‘‘ໂຍ ສຈ຺ຈິກຏ຺ໂຐ’’ຕິອາທິມາຫາຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ. ສກວາທິນາ ສມ຺ມຸຕິສຈ຺ຈໍເຍວ ສຈ຺ຈິກຏ຺ໂຐຕິ ອຘິປ຺ເປຕນ຺ຕິ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຍທິ ອຸຠຍໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ປຸນ ‘‘ສມ຺ມຸຕິສຈ຺ຈປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈານິ ວາ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາປິ ເອວມາຫາ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາຕິ. ຍທິ ຈ ທ຺ເວປິ ສຈ຺ຈານິ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐປຣມຕ຺ຖາ, ສຈ຺ຈິກຏ຺ເຐກເທເສນ ອຸປລທ຺ຘິໍ ອິຈ຺ຉນ຺ເຕນ ‘‘ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປລພ຺ຠຕິ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐປຣມຕ຺ເຖນາ’’ຕິອາທິ ອນຸໂຍໂຄ ນ ກາຕພ຺ໂພ, ນ ຈ ສຈ຺ຈິກຏ຺ເຐກເທເສນ ອນຸໂຍໂຄ ຍຸຕ຺ໂຕ. ນ ຫິ ເວທຍິຕາກາເຣນ ອຸປລພ຺ຠມານາ ເວທນາ ຣຸປ຺ປນາກາເຣນ ອຸປລພ຺ຠຕີຕິ ອນຸຍຸຎ຺ຊິຕພ຺ພາ, ນ ຈ ປຣວາທີ ຣຸປ຺ປນາທິສຠາວໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ອຖ ໂຂ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐປຣມຕ຺ຖເມວາຕິ. ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ສຈ຺ຈິກຏ຺ເຐ ວິຊ຺ຊມາເນ ນາສ຺ສ ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈຕາ ອນຸຍຸຎ຺ຊິຕພ຺ພາ. ອສຈ຺ຈິກຏ຺ເຐ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐໂວຫາຣໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ປຸຈ຺ຉຕີຕິ ວທນ຺ຕານໍ ໂວຫຣິຕສຈ຺ຈິກຏ຺ຐສ຺ສ ອຕ຺ຕນາ ອຘິປ຺ເປຕສຈ຺ຈິກຏ຺ຐຕາ ນ ຍຸຕ຺ຕາ. ໂວຫຣິຕປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈິກຏ຺ຐານຎ຺ຈ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐຠາເວ ວຸຕ຺ຕນໂຍວ ໂທໂສ. ສມ຺ມຸຕິສຈ຺ຈາກາເຣນ ອຸປລພ຺ຠມານຎ຺ຈ ຠູຕສຠາວຕ຺ເຖນ ອຸປລພ຺ເຠຍ຺ຍ ວາ ນ ວາ. ຍທິ ຠູຕສຠາວຕ຺ເຖນ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ປຸຄ຺ຄໂລປິ ອຸປລພ຺ຠຕິ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐປຣມຕ຺ເຖນາຕິ ອນຸຊານນ຺ໂຕ ນານຸຍຸຎ຺ຊິຕພ຺ໂພ. ອຖ ນ ຠູຕສຠາວຕ຺ເຖນ, ຕໍວິນິມຸຕ຺ໂຕ ສມ຺ມຸຕິສຈ຺ຈສ຺ສ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐປຣມຕ຺ຖາກາໂຣ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ອສິທ຺ຘຕ຺ຕາ. ວກ຺ຂຕິ ຈ ‘‘ຍຖາ ຣູປາທໂຍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕລກ຺ຂຓສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓວເສນ ອຕ຺ຖິ, ນ ເອວໍ ປຸຄ຺ຄໂລ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ມຄ຺ຄິຕພ຺ໂພ ເອຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ທ຺ວິນ຺ນໍ ສຈ຺ຈານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສຈ຺ຈທ຺ວຍາກາເຣນ ອນຸປລພ຺ຠນີຍໂຕ ອນຸຎ຺ເຎຍ຺ຍເມຕໍ ສິຍາ, ນ ວາ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ຫິ ເອກເທເສນ ປຣມຕ຺ຖາກາເຣນ ອນຸປລພ຺ຠນີຍຕາ ອນຸຊານນສ຺ສ ນ ກາຣຓໍ, ເອວໍ ເອກເທເສນ ສມ຺ມຸຕິຍາກາເຣນ ອຸປລພ຺ຠນີຍຕາ ປຏິກ຺ເຂປສ຺ສ ຈາຕິ ມຄ຺ຄິຕພ຺ໂພ ເອຕ຺ຖາປິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ນຸປລພ຺ຠຕີຕິ ວຈນສາມຎ຺ຎມຕ຺ຕນ຺ຕິ ນຸປລພ຺ຠຕີຕິ ອິທເມວ ວຈນໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຎ຺ຈາຕິ ເອຕໍ ຉລວາທໍ ນິສ຺ສາຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຍຖາ ອຸປລພ຺ຠຕີຕິ ເອຕສ຺ເສວ ອນຸຊານນປຏິກ຺ເຂເປຫິ ອຫໍ ນິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ, ເອວໍ ນຸປລພ຺ຠຕີຕິ ເອຕສ຺ເສວ ອນຸຊານນປຏິກ຺ເຂເປຫິ ຕ຺ວນ຺ຕິ ເອວໍ ສມ຺ຠວນ຺ຕສ຺ສ ສາມຎ຺ເຎນ ອສມ຺ຠວນ຺ຕສ຺ສ ກປ຺ປນໍ ປເນຕ຺ຖ ຉລວາໂທ ຠວິຕຸໍ ອຣຫຕິ. ເຕນ ນຸປລພ຺ຠຕີຕິ ວຈນສາມຎ຺ຎມຕ຺ຕໍ ຉລວາທສ຺ສ ກາຣຓຕ຺ຕາ ‘‘ຉລວາໂທ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ວຈນສາມຎ຺ຎມຕ຺ຕຎ຺ຈ ຉລວາທຎ຺ຈ ນິສ຺ສາຍາຕິ ວາ ອຕ຺ໂຖ. ຐປນາ ນິຄ຺ຄຫປ຺ປຏິກມ຺ມານໍ ປາກຏຠາວກຣຓໍ ນ ໂຫຕີຕິ ອິທໍ ວິຈາເຣຕພ຺ພໍ. ນ ຫິ ປກ຺ຂຏ຺ຐປເນນ ວິນາ ປຸຣິມໍ ອນຸຊານິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມສ຺ສ ອວຊານນໍ, ປຈ຺ຉິມໍ ວາ ອວຊານນ຺ຕສ຺ສ ປຸຣິມານຸຊານນໍ ມິຈ຺ຉາຕິ ສກ຺ກາ ອາໂຣເປຕຸນ຺ຕິ.

໓. ຕວາຕິ, ປຏິຊານນ຺ຕນ຺ຕິ ຈ ປຈ຺ຈຕ຺ເຕ ສາມິອຸປໂຍຄວຈນານີຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ‘‘ຕ຺ວໍເຍວ ປຏິຊານນ຺ໂຕ’’ຕິ ອາຫ.

໔-໕. ຈຕູຫິ ປາປນາໂຣປນາຫິ ນິຄ຺ຄຫສ຺ສ ອຸປນີຕຕ຺ຕາຕິ ‘‘ທຸນ຺ນິຄ຺ຄຫິຕາ ຈ ໂຫມ, ຫຎ຺ຈີ’’ຕິອາທິນາ ຕຍາ ມມ ກໂຕ ນິຄ຺ຄໂຫ, ມຍາ ຕວ ກໂຕ ນິຄ຺ຄໂຫ ວິຍ ມິຈ຺ຉາຕິ ເອວໍ ເຕນ ອນຸໂລມປຎ຺ຈເກ ຈຕູຫິ ປາປນາໂຣປນາຫິ ກຕສ຺ສ ນິຄ຺ຄຫສ຺ສ ເຕນ ນິຍາເມນ ທຸກ຺ກຏຠາວສ຺ສ ອຕ຺ຕນາ ກຕນິຄ຺ຄເຫນ ສຫ ອຸປນີຕຕ຺ຕາ ອນິຄ຺ຄຫຠາວສ຺ສ ວາ ອຸປຄມິຕຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເອວເມວ ເຕນ ຫິ ຍໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫາສິ ຫຎ຺ຈິ…ເປ… ອິທໍ ເຕ ມິຈ຺ຉາຕິ ເອຕສ຺ສ ອນິຄ຺ຄຫຠາວນິຄມນສ຺ເສວ ນິຄ຺ຄມນຈຕຸກ຺ກຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອນຸໂລມປຈ຺ຈນີກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ປຈ຺ຈນີການຸໂລມວຓ຺ຓນາ

໗-໑໐. ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ລທ຺ຘິໍ ນິສ຺ສາຍ ປຏິຎ຺ຎາ ປຣວາທິສ຺ສາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ປຣມຕ຺ຖວເສນ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຠາວໂຕ ປຏິກ຺ເຂໂປ ປຣວາທິສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ປຏິກ຺ເຂໂປ ອຕ຺ຕໂນ ລທ຺ຘິຍາ ຍທິ ກໂຕ, ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອຎ຺ເຎນ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐປຣມຕ຺ເຖນ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປລພ຺ຠຕີຕິ ອຍມສ຺ສ ລທ຺ຘີຕິ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຕຖາ ຈ ສຕິ ນາຍໍ ສມ຺ມຸຕິສຈ຺ຈວເສນ ອຸປລທ຺ຘິໍ ອິຈ຺ຉນ຺ເຕນ ນິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ. ອຖ ອຕ຺ຕໂນ ລທ຺ຘິໍ ນິຄ຺ຄູຫິຕ຺ວາ ປຣສ຺ສ ລທ຺ຘິວເສນ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ປຸຣິມປຏິຎ຺ຎາຍ ອວິໂຣຘິຕຕ຺ຕາ ນ ນິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ. ນ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປຣສ຺ສ ຈ ລທ຺ຘິໍ ວທນ຺ຕສ຺ສ ໂທໂສ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ປນ ລທ຺ຘິຍາ ປຏິຊານິຕ຺ວາ ປຣລທ຺ຘິຍາ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ລທ຺ຘິໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປຣລທ຺ຘິ ຄຫິຕາ ໂຫຕີຕິ ນິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ ສິຍາ.

ປຈ຺ຈນີການຸໂລມວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສຸທ຺ຘສຈ຺ຈິກຏ຺ຐວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ໂອກາສສຈ຺ຈິກຏ຺ໂຐ

໑. ອນຸໂລມປຈ຺ຈນີກວຓ຺ຓນາ

໑໑. ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ສພ຺ພສ຺ມິໍ ສຣີເຣຕິ ອຍມຕ຺ໂຖຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສຣີຣໍ ສນ຺ຘາຍາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ສໍຂິຕ຺ຕປາເຐ. ຍສ຺ມາ ສຣີຣໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖ ນ ອຸປລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສຣີຣໂຕ ພຫິ ອຸປລພ຺ຠຕີຕິ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ປຈ຺ຈນີເກ ປຏິກ຺ເຂໂປ ສກວາທິສ຺ສາຕິ ເອເຕນ ນ ເກນຈິ ສຠາເວນ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປລພ຺ຠຕີຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ເກນຈິ ສຠາເວນ ອຸປລພ຺ຠມານສ຺ສ ສຣີຣຕທຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ໂຕ ອຸປລທ຺ຘິໂອກາໂສ ອຕ຺ຖີຕິ.

໓. ກາລສຈ຺ຈິກຏ຺ໂຐ

໑. ອນຸໂລມປຈ຺ຈນີກວຓ຺ຓນາ

໑໒. ປຸຣິມປຈ຺ຉິມຊາຕິກາລຎ຺ຈາຕິ ມຊ຺ຌິມຊາຕິກາເລ ອຸປລພ຺ຠມານສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ປຸຣິມປຈ຺ຉິມຊາຕິກາເລສຸ ອຸປລທ຺ຘິໍ ສນ຺ຘາຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເສສໍ ປຐມນເຍ ວຸຕ຺ຕສທິສເມວາຕິ ອິເມສຸ ຕີສຸ ປຐເມ ‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖາ’’ຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ນເຍ ວຸຕ຺ຕສທິສເມວ, ກິໍ ຕໍ? ປາຐສ຺ສ ສໍຂິຕ຺ຕຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຘາປິ ຫິ ຍສ຺ມາ ‘‘ສພ຺ພທາ ນ ອຸປລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເອກທາ ອຸປລພ຺ຠຕີຕິ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ປຈ຺ຈນີເກ ປຏິກ຺ເຂໂປ ສກວາທິສ຺ສາຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພນ຺ຕິ.

໔. ອວຍວສຈ຺ຈິກຏ຺ໂຐ

໑. ອນຸໂລມປຈ຺ຈນີກວຓ຺ຓນາ

໑໓. ຕຕິຍນເຍ ຈ ຍສ຺ມາ ‘‘ສພ຺ເພສຸ ນ ອຸປລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເອກສ຺ມິໍ ອຸປລພ຺ຠຕີຕິ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ປຈ຺ຈນີເກ ປຏິກ຺ເຂໂປ ສກວາທິສ຺ສາຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເຕນາຫ ‘‘ຕາທິສເມວາ’’ຕິ.

ໂອກາສາທິສຈ຺ຈິກຏ຺ໂຐ

໒. ປຈ຺ຈນີການຸໂລມວຓ຺ຓນາ

໑໔. ຕຕ຺ຖ ອນຸໂລມປຎ຺ຈກສ຺ສາຕິອາທິມ຺ຫິ ອນຸໂລມປຎ຺ຈກນ຺ຕິ ນິຄ຺ຄຫປຎ຺ຈກໍ, ປຈ຺ຈນີກນ຺ຕິ ຈ ປຏິກມ຺ມໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ອນຸໂລມປຎ຺ຈກສ຺ສ ‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖ ປຸຄ຺ຄໂລ ນຸປລພ຺ຠຕີ’’ຕິອາທິກສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖ ປຸຄ຺ຄໂລ ນຸປລພ຺ຠຕີ’’ຕິອາທິປາຬິໍ ສໍຂິປິຕ຺ວາ ອາຄເຕ ສຣູເປນ ອວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຍສ຺ມາ ສຣີຣໍ ສນ຺ຘາຍາ’’ຕິອາທິນາ (ກຖາ. ອຏ຺ຐ. ໑໑) ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ, ປຈ຺ຈນີກສ຺ສ ຈ ‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປລພ຺ຠຕີ’’ຕິອາທິກສ຺ສ ປຏິກມ຺ມກຣຓວເສນ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ປຏິກມ຺ມາທິປາຬິໍ ສໍຂິປິຕ຺ວາ ອາທິມຕ຺ຕທສ຺ສເນນ ອາຄເຕ ‘‘ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປລພ຺ຠຕີ’’ຕິອາທິມ຺ຫິ ອນຸໂລເມ ‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ສຣີຣໍ ສນ຺ຘາຍ ອນຸໂຍໂຄ ສກວາທິສ຺ສາ’’ຕິອາທິນາ (ກຖາ. ອຏ຺ຐ. ໑໑) ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຖ ວາ ຕຕ຺ຖາຕິ ຍໍ ອາຣທ຺ຘໍ, ຕສ຺ມິນ຺ຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຖໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ເຕສຸ ຕີສຸ ມຸເຂສູຕິ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ອນຸໂລມປຎ຺ຈກມູລກາ ເຈຕ຺ຖ ສພ຺ພານຸໂລມປຈ຺ຈນີກປຎ຺ຈກປາຬິ ອນຸໂລມປຎ຺ຈກສ຺ສ ປາຬີຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ຕຖາ ປຈ຺ຈນີການຸໂລມປຎ຺ຈກປາຬິ ຈ ປຈ຺ຈນີກສ຺ສ ປາຬີຕິ. ຕໍ ສໍຂິປິຕ຺ວາ ປຏິກມ຺ມວເສນ ອາຄເຕ ສຣູເປນ ອວຸຕ຺ເຕ ‘‘ປຸຄ຺ຄໂລ ນຸປລພ຺ຠຕີ’’ຕິອາທິເກ ປຈ຺ຈນີເກ ‘‘ອຸປລພ຺ຠຕີ’’ຕິອາທິເກ ອນຸໂລເມ ຈ ອຕ຺ໂຖ ເຫຏ຺ຐາ ສຸທ຺ຘິກສຈ຺ຈິກຏ຺ເຐ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ສຸທ຺ຘິກສໍສນ຺ທນວຓ຺ຓນາ

໑໗-໒໗. ຣູປາທີຫິ ສທ຺ຘິໍ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐສໍສນ຺ທນນ຺ຕິ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຣູປາທີຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍສນ຺ທນໍ, ສຈ຺ຈິກຏ຺ເຐ ວາ ຣູປາທີຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສໍສນ຺ທນນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປຸຄ຺ຄໂລ ຣູປຎ຺ຈາຕິ ຈ-ກາຣສ຺ສ ສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ຖຕ຺ຕາ ຍຖາ ຣູປນ຺ຕິ ເອວໍ ນິທສ຺ສນວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ໂຖ ວິຈາເຣຕພ຺ໂພ. ຣູປາທີຫິ ອຎ຺ໂຎ ອນຎ຺ໂຎ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ ລທ຺ຘິ ສມໂຍ. ‘‘ອຎ຺ຎໍ ຊີວໍ ອຎ຺ຎໍ ສຣີຣນ຺ຕິ ອພ຺ຍາກຕເມຕໍ ຠຄວຕາ’’ຕິອາທິກໍ (ສໍ. ນິ. ໔.໔໑໖) ສຸຕ຺ຕໍ. ອນຸຎ຺ຎາຍມາເນ ຕທຸຠຍວິໂຣໂຘ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ສມຍສຸຕ຺ຕວິໂຣຘໍ ທິສ຺ວາ’’ຕິ.

ຘມ຺ມໂຕຕິ ປາຬິໂຕ. ‘‘ປຏິກມ຺ມຈຕຸກ຺ກາທີນິ ສໍຂິຕ຺ຕານິ. ປຣວາທີ…ເປ… ທສ຺ສິຕານີ’’ຕິ ວທນ຺ເຕຫິ ປຸຄ຺ຄໂລ ນຸປລພ຺ຠຕິ…ເປ… ອາຊານາຫິ ປຏິກມ຺ມນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອາຊານາຫິ ນິຄ຺ຄຫນ຺ຕິ ປາໂຐ ທິຏ຺ໂຐ ຠວິສ຺ສຕິ. ອຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ປຏິຊານາປນຕ຺ຖນ຺ຕິ ຍຖາ ມຍາ ອຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕຖາ ຈ ຕຍາປິ ຕໍ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຎ຺ຎຕ຺ຕປຏິຎ຺ຎາຍ ໂຈທນຕ຺ຖນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມ຺ມຸຕິປຣມຕ຺ຖານໍ ເອກຕ຺ຕນານຕ຺ຕປຎ຺ຫສ຺ສ ຐປນີຍຕ຺ຕາຕິ ອພ຺ຍາກຕຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍທິ ຐປນີຍຕ຺ຕາ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ, ປເຣນປິ ຐປນີຍຕ຺ຕາ ລທ຺ຘິເມວ ນິສ຺ສາຍ ປຏິກ຺ເຂໂປ ກໂຕຕິ ໂສປິ ນ ນິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ ສິຍາ. ປໂຣ ປນ ປຸຄ຺ຄໂລຕິ ກຎ຺ຈິ ສຠາວໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຐປນີຍຕ຺ຕໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ສຕິ ຈ ສຠາເວ ຐປນີຍຕາ ນ ຍຸຕ຺ຕາຕິ ນິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ. ສມ຺ມຸຕິ ປນ ໂກຈິ ສຠາໂວ ນຕ຺ຖິ. ເຕເນວສ຺ສ ເອກຕ຺ຕນານຕ຺ຕປຎ຺ຫສ຺ສ ຐປນີຍຕໍ ວທນ຺ໂຕ ນ ນິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ສກວາທິນາ ປຏິກ຺ເຂໂປ ກໂຕຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ ຍຸຕ຺ໂຕ.

ສຸທ຺ຘິກສໍສນ຺ທນວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນວຓ຺ຓນາ

໒໘-໓໖. ອຸປລທ຺ຘິສາມຎ຺ເຎນ ອຎ຺ຎຕ຺ຕປຸຈ຺ຉາ ຈາຕິ ອິທຎ຺ຈ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສມານຕາ ໂນ ອຎ຺ຎຕ຺ຕສ຺ສ ກາຣຓໍ ຍຸຕ຺ຕໍ, ອຖ ໂຂ ວິສຸໍ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາເວນ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐປຣມຕ຺ເຖນ ອຸປລພ຺ຠນີຍຕາຕິ ວິຈາເຣຕພ຺ພໍ. ‘‘ເອກວີສາຘິການີ’’ຕິ ປຸຣິມປາໂຐ, ວີສາຘິການີຕິ ປນ ປຐິຕພ຺ພໍ.

໓໗-໔໕. ‘‘ອຕ຺ຖິ ປຸຄ຺ຄໂລ’’ຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ອນຸຊານາເປນ຺ເຕນ ອຸປລທ຺ຘິ ອນຸຊານິຕາ ໂຫຕີຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ອາຫ ‘‘ອຸປລທ຺ຘິສາມຎ຺ຎໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ’’ຕິ. ວີສາຘິການິ ນວ ປຏິກມ຺ມປຎ຺ຈກສຕານິ ທສ຺ສິຕານີຕິ ເອເຕນ ສຸທ຺ຘິກສໍສນ຺ທເນປິ ‘‘ອາຊານາຫິ ປຏິກມ຺ມ’’ມິຈ຺ເຈວ ປາໂຐຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ຍຎ຺ຈ ວາທມຸເຂສຸ ສຸທ຺ຘິກສຈ຺ຈິກຏ຺ເຐ ‘‘ປຏິກມ຺ມຈຕຸກ຺ກ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕມ຺ປິ ‘‘ປຏິກມ຺ມປຎ຺ຈກ’’ນ຺ຕິ.

ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ຈຕຸກ຺ກນຍສໍສນ຺ທນວຓ຺ຓນາ

໔໖-໕໒. ເອກຘມ຺ມໂຕປິ ອຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ອນິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຣູປາທິເອເກກຘມ຺ມວເສນ ນານຸຍຸຎ຺ຊິຕພ຺ໂພ. ສມຸທາຍໂຕ ຫິ ອຍໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ອນິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອກເທສໂຕ ອນຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ນ ນິຄ຺ຄຫາຣໂຫ ສິຍາຕິ ເອຕໍ ວຈໂນກາສໍ ນິວຕ຺ເຕຕຸໍ ‘‘ອຍຎ຺ຈ ອນຸໂຍໂຄ’’ຕິອາທິມາຫ. ສກລນ຺ຕິ ສຕ຺ຕປຎ຺ຎາສວິໂຘ ຘມ຺ມປ຺ປເຠໂທ ປຸຄ຺ຄໂລຕິ ວາ ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈໍ ປຸຄ຺ຄໂລຕິ ວາ ເອວໍ ສກລໍ ສນ຺ຘາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ສກລໍ ປຣມຕ຺ຖໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕນ຺ຕິວເສນ ອນຸໂຍຄລກ຺ຂຓສ຺ສ ຐປິຕຕ຺ຕາ ສກລປຣມຕ຺ຖໂຕ ຈ ອຎ຺ຎສ຺ສ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐສ຺ສ ອຠາວາ ສຈ຺ຈິກຏ຺ເຐນ ປຸຄ຺ຄເລນ ຕໂຕ ອຎ຺ເຎນ ນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ‘‘ຣູປໍ ປຸຄ຺ຄໂລ’’ຕິ ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ຕສ຺ສ ນິຄ຺ຄຫາໂຣປນໍ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສຠາຄວິນິພ຺ໂຠຄໂຕຕິ ຣູປໂຕ ອຎ຺ຎສຠາຄຕ຺ຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສພ຺ພຘມ຺ມາຕິ ຣູປວຊ຺ເຊ ສພ຺ພຘມ຺ເມ ວທຕິ. ‘‘ຣູປສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄໂລ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ນິສ຺ສຍວິນາເສ ວິນາສາປຕ຺ຕິຠເຍນ ປຏິກ຺ຂິປຕີຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນາຫ ‘‘ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິຠເຍນ ເຈວາ’’ຕິ. ຕີສຸ ປນ ສມຍວິໂຣເຘນ ປຏິກ຺ເຂໂປ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ນ ຫິ ໂສ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ອປິຈ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິຠເຍນ ປຏິກ຺ຂິປຕີຕິ ຍຸຕ຺ຕໍ ວຕ຺ຕຸໍ. ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐີສຸ ຫິ ປຎ຺ເຈວ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິໂຍ, ເສສາສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິໂຍຕິ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຣູປາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ ຣູປວາ ປຸຄ຺ຄໂລຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ສງ຺ຄຫິໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຈຕຸກ຺ກນຍສໍສນ຺ທນວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິຏ຺ຐິຕາ ຈ ສໍສນ຺ທນກຖາວຓ຺ຓນາ.

໘. ລກ຺ຂຓຍຸຕ຺ຕິວຓ຺ຓນາ

໕໔. ປຈ຺ຈນີການຸໂລເມຕິ ອິທໍ ຍໍ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ຉລວເສນ ປນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ‘ອາຊານາຫິ ປຏິກມ຺ມ’ນ຺ຕິອາທີ’’ຕິ (ກຖາ. ອຏ຺ຐ. ໕໔), ເຕນ ປນ ນ ສເມຕິ. ປຈ຺ຈນີການຸໂລເມ ຫິ ປຈ຺ຈນີເກ ‘‘ອາຊານາຫິ ນິຄ຺ຄຫ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ນ ປນ ‘‘ປຏິກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ.

ລກ຺ຂຓຍຸຕ຺ຕິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ວຈນໂສຘນວຓ຺ຓນາ

໕໕-໕໙. ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປລພ຺ຠຕີຕິ ປທທ຺ວຍສ຺ສ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກຕ຺ເຕຕິ ເອຕ຺ຖ ຕເທວ ເອກຕ຺ຕໍ ປເຣນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕໍ ອສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕນ຺ຕິ ວິຈາເຣຕພ຺ພເມຕໍ. ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຫິ ອວິຠຊິຕພ຺ພຕໍ, ອຸປລພ຺ຠຕີຕິ ເອຕສ຺ສ ວິຠຊິຕພ຺ພຕໍ ວທນ຺ໂຕ ວິຠຊິຕພ຺ພາວິຠຊິຕພ຺ພຕ຺ຖານໍ ອຸປລພ຺ຠຕິປຸຄ຺ຄລ-ສທ຺ທານໍ ກຖໍ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ? ຍຖາ ຈ ວິຠຊິຕພ຺ພາວິຠຊິຕພ຺ພຕ຺ຖານໍ ອຸປລພ຺ຠຕິ-ຣູປ-ສທ຺ທານໍ ຕໍ ວິຠາຄໍ ວທໂຕ ຣູປໍ ກິຎ຺ຈິ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ກິຎ຺ຈິ ນ ອຸປລພ຺ຠຕີຕິ ອຍໍ ປສງ຺ໂຄ ນາປຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ເອຕສ຺ສປິ ຍຖາວຸຕ຺ຕວິຠາຄໍ ວທໂຕ ຍຖາອາປາທິເຕນ ປສງ຺ເຄນ ນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ມຄ຺ຄິຕພ຺ໂພ ເອຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໖໐. ‘‘ສຸຎ຺ຎໂຕ ໂລກໍ ອເວກ຺ຂສ຺ສູ’’ຕິ (ສຸ. ນິ. ໑໑໒໕) ເອເຕນ ອຕ຺ຖໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ນຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ນຕ຺ຖີຕິປິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

ວຈນໂສຘນວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ປຎ຺ຎຕ຺ຕານຸໂຍຄວຓ຺ຓນາ

໖໑-໖໖. ຣູປກາຍາວິຣຫໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ຣູປກາຍສພ຺ຠາວໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຣູປິໂນ ວາ ອຣູປິໂນ ວາ’’ຕິ (ອິຕິວຸ. ໙໐) ສຸຕ຺ເຕ ອາຄຕປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ຕຖາຣູປາຍ ຈ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ອຕ຺ຖິຕາຍາ’’ຕິ. ວີຕຣາຄສພ຺ຠາວໂຕຕິ ກາມີຠາວສ຺ສ ອເນກນ຺ຕິກຕ຺ຕາ ກາມຘາຕຸຍາ ອາຍຕ຺ຕຕ຺ຕາຠາວໂຕ ຈ ‘‘ກາມີ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ ປຏິກ຺ຂິປຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໖໗. ກາຍານຸປສ຺ສນາຍາຕິ ກາຣຓວຈນເມຕໍ, ກາຍານຸປສ຺ສນາຍ ກາຣຓຠູຕາຍ ເອວໍລທ຺ຘິກຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຫຈ຺ຈ ຠາສິຕນ຺ຕິ ‘‘ອຎ຺ຎໍ ຊີວໍ ອຎ຺ຎໍ ສຣີຣນ຺ຕິ ອພ຺ຍາກຕເມຕໍ ມຍາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໑໒໘) ອາຫຈ຺ຈ ຠາສິຕໍ.

ປຎ຺ຎຕ຺ຕານຸໂຍຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ຄຕິອນຸໂຍຄວຓ຺ຓນາ

໖໙-໗໒. ‘‘ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘ເຕນ ຫິ ປຸຄ຺ຄໂລ ສນ຺ຘາວຕີ’ຕິອາທິມາຫາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ‘‘ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ສນ຺ຘາວຕີ’ຕິອາທິມາຫາ’’ຕິ ປນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ທສ຺ເສຕ຺ວາຕິ ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.

໙໑. ເຍນ ຣູປສງ຺ຂາເຕນ ສຣີເຣນ ສທ຺ຘິໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຣູເປນ ສທ຺ຘິໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ວທນ຺ເຕນ ‘‘ຣູປໍ ປຸຄ຺ຄໂລ’’ຕິ ອນນຸຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ເຍນາກາເຣນ ຕໍ ຊີວໍ ຕໍ ສຣີຣນ຺ຕິ ອິທໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ໂສ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ອສຎ຺ຎູປປຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຘາຍາຕິ ນິຣຍູປຄສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອສຎ຺ຎູປຄສ຺ສ ອຣູປູປຄສ຺ສ ຈ ອນ຺ຕຣາຠວໍ ນ ອິຈ຺ຉຕີຕິ ຈຸຕິໂຕ ອນນ຺ຕຣໍ ອຸປປຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຘາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເຍ ປນ ຈຸຕິກາເລ ອຸປປຕ຺ຕິກາເລ ຈ ອສຎ຺ຎູປປຕ຺ຕິກາເລ ຈ ອສຎ຺ຎສຕ຺ເຕສຸ ສຎ຺ຎາ ອຕ຺ຖີຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ອສຎ຺ຎູປຄສ຺ສ ຈ ອນ຺ຕຣາຠວໍ ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ, ເຕສໍ ອນ຺ຕຣາຠວຠາວໂຕ ‘‘ອສຎ຺ຎູປປຕ຺ຕິ ອເວທນາ’’ຕິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸນ຺ຕິ.

໙໒. ອເວທໂນຕິອາທີສຸ ຕທຎ຺ຎນ຺ຕິ ສຎ຺ຎຠວໂຕ ອຎ຺ຎໍ ອສຎ຺ຎາເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນຸປປຕ຺ຕິໍ. ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕເນປິ ຫິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສຎ຺ຎາ ອຕ຺ຖີຕິ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ.

໙໓. ຍສ຺ມາ ຣູປາທິຘມ຺ເມ ວິນາ ປຸຄ຺ຄໂລ ນຕ຺ຖີຕິ ອິນ຺ຘນຸປາທາໂນ ອຄ຺ຄິ ວິຍ ອິນ຺ຘເນນ ຣູປາທິອຸປາທາໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ຣູປາທິນາ ວິນາ ນຕ຺ຖີຕິ ລທ຺ຘິວເສນ ວທຕິ.

ຄຕິອນຸໂຍຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໒. ອຸປາທາປຎ຺ຎຕ຺ຕານຸໂຍຄວຓ຺ຓນາ

໙໗. ນີລໍ ຣູປໍ ອຸປາທາຍ ນີໂລຕິອາທີສູຕິ ‘‘ນີລໍ ຣູປໍ ອຸປາທາຍ ນີລກສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປຎ຺ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ໂຍ ປຸຏ຺ໂຐ ນີລໍ ອຸປາທາຍ ນີໂລຕິ, ຕທາທີສູຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໙໘. ເຉກຏ຺ຐໍ ສນ຺ຘາຍາຕິ ເຉກຏ຺ຐໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ກຸສລປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ. ‘‘ກຸສລໍ ເວທນໍ ອຸປາທາຍາ’’ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ປຏິຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

໑໑໒. ອິທານິ …ເປ… ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍຖາ ຣຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫາຕິ ປຸພ຺ພປກ຺ຂໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣມາຫາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໑໑໕. ‘‘ຍສ຺ສ ຣູປໍ ໂສ ຣູປວາ’’ຕິ ອຸຕ຺ຕຣປກ຺ເຂ ວຸຕ຺ຕໍ ວຈນໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ‘‘ຍສ຺ມາ’’ຕິອາທິມາຫ.

໑໑໖. ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາວເສນາຕິ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາວເສນ ປຣິທີປິຕສ຺ສ ສຣາຄາທິຈິຕ຺ຕໂຍຄສ຺ສ ວເສນາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໑໑໘. ເຍນາຕິ ຈກ຺ຂຸນ຺ຕິ ‘‘ເຍນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ກຣຓໍ ຈກ຺ຂຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈກ຺ຂຸເມວ ຣູປໍ ປສ຺ສຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຓນິສ຺ສຍຠາວູປຄມນເມວ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ທສ຺ສນໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ.

ອຸປາທາປຎ຺ຎຕ຺ຕານຸໂຍຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໓. ປຸຣິສກາຣານຸໂຍຄວຓ຺ຓນາ

໑໒໓. ກຣຓມຕ຺ຕນ຺ຕິ ກມ຺ມານໍ ນິປ຺ຜາທກປ຺ປໂຍຊກຠາເວນ ປວຕ຺ຕາ ຂນ຺ຘາ.

໑໒໔. ປຸຣິມກມ຺ເມນ ວິນາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຊາຕິ, ຊາຕສ຺ສ ຈ ວິຊ຺ຊຏ຺ຐານາທີສຸ ສມ຺ມາ ມິຈ຺ຉາ ວາ ປວຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖີຕິ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ປຸຣິມກມ຺ມເມວ ຕສ຺ສາ’’ຕິອາທິມາຫ.

໑໒໕. ກມ຺ມວຏ຺ຏສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ກມ຺ມກາຣກສ຺ສ ໂຍ ກາຣໂກ, ເຕນປິ ອຎ຺ຎໍ ກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ສ ກາຣເກນປິ ອຎ຺ຎນ຺ຕິ ເອວໍ ກມ຺ມວຏ຺ຏສ຺ສ ອນຸປຈ຺ເຉທໍ ວທນ຺ຕິ. ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ກາຣໂກ ກມ຺ມສ຺ສ ກາຣໂກ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ວິຈາເຣຕພ຺ພເມຕໍ. ມາຕາປິຕູຫິ ຊນິຕຕາທິນາ ຕສ຺ສ ກາຣກໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ມກາຣການໍ ກາຣກປຣມ຺ປຣາ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ອິທຎ຺ຈ ວິຈາເຣຕພ຺ພໍ.

໑໗໐. ສຸຕ຺ຕວິໂຣຘຠເຍນາຕິ ‘‘ໂສ ກໂຣຕິ ໂສ ປຏິສໍເວທຍຕີຕິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຍເມໂກ ອນ຺ໂຕ’’ຕິອາທີຫິ (ສໍ. ນິ. ໒.໔໖) ວິໂຣຘຠຍາ.

໑໗໑. ‘‘ອິຘ ນນ຺ທຕິ ເປຈ຺ຈ ນນ຺ທຕີ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໑໘) ວຈນໂຕ ກມ຺ມກຣຓກາເລ ວິປາກປຏິສໍເວທນກາເລ ຈ ໂສເຍວາຕິ ປຏິຊານາຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສຍໍກຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຈ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມ, ສຍໍກຕໍ ສຸຂໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ? ມາ ເຫວໍ ກສ຺ສປາ’’ຕິອາທິສຸຕ຺ຕວິໂຣຘາ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໘) ປຏິກ຺ຂິປຕິ.

໑໗໖. ລທ຺ຘິມຕ຺ຕເມເວຕນ຺ຕິ ໂສເຍເວໂກ ເນວ ໂສ ໂຫຕິ ນ ອຎ຺ໂຎຕິ ອິທໍ ປນ ນຕ຺ເຖວ, ຕສ຺ມາ ເອວໍວາທິໂນ ອສຍໍກາຣນ຺ຕິອາທິ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອປິຈາຕິອາທິນາ ອິທໍ ທສ຺ເສຕິ – ນ ປຣສ຺ສ ອິຈ຺ຉາວເສເນວ ‘‘ໂສ ກໂຣຕີ’’ຕິອາທິ ອນຸໂຍໂຄ ວຸຕ຺ໂຕ, ອຖ ໂຂ ‘‘ໂສ ກໂຣຕີ’’ຕິອາທີສຸ ເອກໍ ອນິຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ອິຕຣໍ, ຕຎ຺ຈ ອນິຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎໍ ອາປນ຺ນນ຺ຕິ ເອວໍ ກາຣກເວທກິຈ຺ຉາຍ ຐຕ຺ວາ ‘‘ໂສ ກໂຣຕີ’’ຕິອາທີສຸ ຕໍ ຕໍ ອນິຈ຺ຉາຍ ອາປນ຺ນວເສນາປີຕິ. ອຖ ວາ ນ ເກວລໍ ‘‘ໂສ ກໂຣຕີ’’ຕິອາທີນໍ ສພ຺ເພສໍ ອາປນ຺ນຕ຺ຕາ, ອຖ ໂຂ ເອເກກສ຺ເສວ ຈ ອາປນ຺ນຕ຺ຕາ ອຍໍ ອນຸໂຍໂຄ ກໂຕຕິ ທສ຺ເສຕິ. ປຸຣິມນເຍເນວາຕິ ເອເຕນ ‘‘ອິຘ ນນ຺ທຕີ’’ຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ປຏິຊານນາທິກາຣຓໍ ເອກໂຕ ໂຍເຊຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ປຸຣິສກາຣານຸໂຍຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ກລ຺ຍາຓວຄ຺ໂຄ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

໑໔. ອຠິຎ຺ຎານຸໂຍຄວຓ຺ຓນາ

໑໙໓. ອຠິຎ຺ຎານຸໂຍຄາທິວເສນ ອຣຫຕ຺ຕສາຘນາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ນນຸ ອຕ຺ຖິ ໂກຈິ ອິທ຺ຘິໍ ວິກຸພ຺ພຕີ’’ຕິ ອຠິຎ຺ຎາອນຸໂຍໂຄ ຈ ‘‘ຫຎ຺ຈິ ອຕ຺ຖິ ໂກຈິ ອິທ຺ຘິໍ ວິກຸພ຺ພຕີ’’ຕິ ຐປນາ ຈ ‘‘ເຕນ ວຕ ເຣ’’ຕິອາທິ ປາປນາ ຈ ອາທິສທ຺ທສງ຺ຄຫິໂຕ ອຕ຺ໂຖວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອາສວກ຺ຂຍຎາຓໍ ປເນຕ຺ຖ ອຠິຎ຺ຎາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ຕທຠິຎ຺ຎາວໂຕ ອຣຫໂຕ ສາຘນໍ ‘‘ອຣຫຕ຺ຕສາຘນາ’’ຕິ ອາຫ. ອຣຫໂຕ ຫິ ສາຘນາ ຕພ຺ຠາວສ຺ສ ຈ ສາຘນາ ໂຫຕິເຍວາຕິ.

ອຠິຎ຺ຎານຸໂຍຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໕-໑໘. ຎາຕການຸໂຍຄາທິວຓ຺ຓນາ

໒໐໙. ຕຖາຣູປສ຺ສາຕິ ຕຕິຍໂກຏິຠູຕສ຺ສ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐສ຺ສ ອຠາວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອວໍ ປນ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ອສຈ຺ຈິກຏ຺ຐໍ ຕຕິຍໂກຏິຠູຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວເທຍ຺ຍາຕິ ຕາທິສໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຫິ ສຸຕ຺ເຕນ ນິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ ສິຍາ. ກສ຺ມາ? ຕຖາຣູປສ຺ສ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐສ຺ສ ອຠາວໂຕຕິ, ຕຖາຣູປສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ສຠາວສ຺ສ ອຠາວໂຕ ປຏິກ຺ເຂປາຣຫຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ລທ຺ຘິໍ ນິຄູຫິຕ຺ວາ ປຏິກ຺ເຂໂປ ປຣວາທິສ຺ສາຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ຎາຕການຸໂຍຄາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໙. ປຏິເວຘານຸໂຍຄາທິວຓ຺ຓນາ

໒໑໘. ປຣິຄ຺ຄຫິຕເວທໂນຕິ ວຈເນນ ອປຣິຄ຺ຄຫິຕເວທນສ຺ສ ‘‘ສຸຂິໂຕສ຺ມິ, ທຸກ຺ຂິໂຕສ຺ມີ’’ຕິ ຊານນໍ ປຊານນໍ ນາມ ນ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ ໂຍຄາວຈຣສ຺ສ ສຸຂຸມານມ຺ປິ ເວທນານໍ ປຣິຈ຺ເຉທນສມຕ຺ຖຕຎ຺ຈ.

໒໒໘. ລກ຺ຂຓວຈນນ຺ຕິ ຣູປພ຺ຠນ຺ຕຣຄມນໍ ສຫຣູປຠາໂວ, ພຫິທ຺ຘາ ນິກ຺ຂມນໍ ວິນາຣູປຠາໂວຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໒໓໗. ອິມາ ໂຂຕິ ໂອຬາຣິໂກ ອຕ຺ຕປຏິລາໂຠ ມໂນມໂຍ ອຕ຺ຕປຏິລາໂຠ ອຣູໂປ ອຕ຺ຕປຏິລາໂຠຕິ ອິມາ ໂລກສ຺ສ ສມຎ຺ຎາ, ຍາຫິ ຕຖາຄໂຕ ໂວຫຣຕິ ອປຣາມສໍ, ໂຍ ສຈ຺ໂຈ ໂມໂຆ ວາ ສິຍາ, ຕສ຺ມິໍ ອນຸປລພ຺ຠມາເນປິ ອຕ຺ຕນິ ຕທນຸປລພ຺ຠໂຕເຍວ ປຣາມາສໍ ອຕ຺ຕທິຏ຺ຐິໍ ອນຸປ຺ປາເທນ຺ໂຕ ໂລເກ ອຕ຺ຕປຏິລາໂຠຕິ ປວຕ຺ຕໂວຫາຣວເສເນວ ໂວຫຣຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຈ຺ຈຕ຺ຕສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓວເສນ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຕ຺ຖິຕໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ໂລກໂວຫາເຣນ ອຕ຺ຖິຕໍ ວທນ຺ເຕນ ປຸຄ຺ຄໂລຕິ ໂກຈິ ສຠາໂວ ນຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສຕິ ຫິ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາເວເນວ ອຕ຺ຖິຕາ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ສິຍາ, ນ ໂລກໂວຫາເຣນາຕິ. ອິມິນາ ປນ ຍຖາ ສເມຕິ, ຍຖາ ຈ ປຣາມາໂສ ນ ໂຫຕິ, ເອວໍ ອິໂຕ ປຸຣິມາ ຈ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ໂຍເຊຕພ຺ພາ.

ໂລກສມ຺ມຸຕິກາຣຓນ຺ຕິ ຍສ຺ມາ ໂລກສມ຺ມຸຕິວເສນ ປວຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ສຈ຺ຈນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຖລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ຕຖກາຣຓໍ. ຍສ຺ມາ ຘມ຺ມານໍ ຕຖຕາຍ ປວຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ສຈ຺ຈນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ປຏິເວຘານຸໂຍຄາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຸຄ຺ຄລກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ປຣິຫານິກຖາ

໑. ວາທຍຸຕ຺ຕິປຣິຫານິກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໓໙. ‘‘ທ຺ເວເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ເສກ຺ຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໒.໑໘໕) ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອຣຫໂຕ ປຣິຫານິລທ຺ຘິຍາ ນ ນິສ຺ສໂຍ, ອຖ ໂຂ ອນາຄາມິອາທີນໍ ປຣິຫານິລທ຺ຘິຍາ, ຕສ຺ມາ ອຣຫໂຕປິ ປຣິຫານິໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປິ-ສທ຺ເທນ ອນາຄາມິສ຺ສປິ ສກທາຄາມິສ຺ສປີຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

‘‘ຕຕິຍສ຺ມິມ຺ປິ ມຸທິນ຺ທ຺ຣິຍາວ ອຘິປ຺ເປຕາ. ເຕສຎ຺ຫິ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ປຣິຫານິ ນ ໂຫຕີຕິ ຕສ຺ສ ລທ຺ຘີ’’ຕິ ປຸຣິມປາໂຐ, ມຸທິນ຺ທ຺ຣິເຍສ຺ເວວ ປນ ອຘິປ຺ເປເຕສຸ ປຣິກ຺ເຂໂປ ນ ກາຕພ຺ໂພ ສິຍາ, ກໂຕ ຈ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຕຕິຍສ຺ມິມ຺ປິ ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍາວ ອຘິປ຺ເປຕາ. ເຕສຎ຺ຫິ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ປຣິຫານິ ນ ໂຫຕີຕິ ຕສ຺ສ ລທ຺ຘີ’’ຕິ ປຐນ຺ຕິ.

ອໂຍນິໂສ ອຕ຺ຖໍ ຄເຫຕ຺ວາຕິ ໂສຕາປນ຺ໂນເຍວ ນິຍໂຕຕິ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ໂສເຍວ ນ ປຣິຫາຍຕິ, ນ ອິຕເຣຕິ ອຕ຺ຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ. ‘‘ອຸປຣິມຄ຺ຄຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ນິຍໂຕຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາ ນ ປຣິຫາຍຕີຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ຄຓ຺ຫີຕິ ປນ ວທນ຺ຕິ.

ວາທຍຸຕ຺ຕິປຣິຫານິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ອຣິຍປຸຄ຺ຄລສໍສນ຺ທນປຣິຫານິວຓ຺ຓນາ

໒໔໑. ຍໍ ປເນຕ຺ຖາຕິອາທິມ຺ຫິ ທສ຺ສນມຄ຺ຄຜເລ ຐິຕສ຺ສ ອນນ຺ຕຣໍ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິໍ, ຕໂຕ ປຣິຫາຍິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຈ ຐານໍ ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຸນ ວາຍາເມນ ຕທນນ຺ຕຣໍ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິໍ ນ ອິຈ຺ຉຕີຕິ ວິຈາເຣຕພ຺ພເມຕໍ.

໒໖໒. ອວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ຌານລາຠີຕິ ເສກ຺ໂຂ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ປນ ວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ອວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ຈ ສມຍວິມຸຕ຺ຕອສມຍວິມຸຕ຺ຕຕນ຺ຕິຍາ ອຄ຺ຄຫິໂຕ, ຠຊາປິຍມາໂນ ປນ ສມາປຕ຺ຕິວິກ຺ຂມ຺ຠິຕານໍ ກິເລສານໍ ວເສນ ສມຍວິມຸຕ຺ຕຠາວໍ ຠເຊຍ຺ຍາຕິ ວຸຕ຺ໂຕຕິ.

ອຣິຍປຸຄ຺ຄລສໍສນ຺ທນປຣິຫານິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ສຸຕ຺ຕສາຘນປຣິຫານິວຓ຺ຓນາ

໒໖໕. ອຸຕ຺ຕມຫີນເຠໂທ ‘‘ຕຕ຺ຣ ຍາຍໍ ປຏິປທາ ສຸຂາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ, ສາ ອຸຠເຍເນວ ປຓີຕາ ອກ຺ຂາຍຕີ’’ຕິອາທິສຸຕ຺ຕວເສນ (ທີ. ນິ. ໓.໑໕໒) ວຸຕ຺ໂຕ. ‘‘ທິຏ຺ຐໍ ສຸຕໍ ມຸຕ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ວິຍ ມຸຕສທ຺ໂທ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ ວທຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຜຸສນາຣຫ’’ນ຺ຕິ.

໒໖໗. ອປ຺ປຕ຺ຕປຣິຫານາຍ ເຈວ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍຖາກຕສນ຺ນິຏ຺ຐານສ຺ສ ສມຍວິມຸຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ສຸຕ຺ຕສາຘນປຣິຫານິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຣິຫານິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍກຖາ

໑. ສຸທ຺ຘພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໖໙. ‘‘ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕິເທເວ ອຸປາທາຍ ຕທຸປຣີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ‘‘ຕີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຐາເນຫີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໙.໒໑) ປນ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ວຈເນນ ເຫຏ຺ຐາປິ ມຄ຺ຄຠາວນມ຺ປິ ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ.

໒໗໐. ‘‘ຄິຫີນຎ຺ເຈວ ເອກຈ຺ຈານຎ຺ຈ ເທວານໍ ມຄ຺ຄປຏິລາຠໍ ສນ຺ຘາຍ ປຏິກ຺ເຂໂປ ຕສ຺ເສວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ‘‘ຍຕ຺ຖ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ປນ ໂອກາສວເສນ ປຸຏ຺ໂຐ ປຸຄ຺ຄລວເສນ ຕສ຺ສ ປຏິກ຺ເຂໂປ ນ ຍຸຕ຺ໂຕ. ຍທິ ຈ ຕສ຺ສາຍໍ ອຘິປ຺ປາໂຍ, ສກວາທິນາ ສມານາຘິປ຺ປາຍຕ຺ຕາ ນ ນິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ.

໒໗໑. ເອກນ຺ຕຣິກປຎ຺ຫາຕິ ປຣວາທີສກວາທີນໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຫນ຺ຕຣິກາ ປຎ຺ຫາ.

ສຸທ຺ຘພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ສໍສນ຺ທນພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໗໓. ຣູປາວຈຣມຄ຺ເຄນ ຫິ ໂສ ອິຘວິຫາຍນິຏ຺ໂຐ ນາມ ຊາໂຕຕິ ອິທໍ ‘‘ອິຘ ຠາວິຕມຄ຺ໂຄ ຫິ ອນາຄາມີ ອິຘວິຫາຍນິຏ຺ໂຐ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິເກນ ລທ຺ຘິກິຕ຺ຕເນນ ກຖໍ ສເມຕີຕິ ວິຈາເຣຕພ຺ພໍ. ປຸພ຺ເພ ປນ ອນາຄາມີ ເອວ ອນາຄາມີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ອິຘ ຌານານາຄາມິໂສຕາປນ຺ນາທິໂກຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອິຘ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕ຺ວາ ອິເຘວ ຜລໍ ສຈ຺ຉິກໂຣນ຺ຕໍ ‘‘ອິຘປຣິນິພ຺ພາຍີ’’ຕິ ວທຕິ, ອິຘ ປນ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຜລໍ ສຈ຺ຉິກໂຣນ຺ຕໍ ‘‘ຕຕ຺ຖປຣິນິພ຺ພາຍີ ອຣຫາ’’ຕິ.

ສໍສນ຺ທນພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ໂອຘິໂສກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໗໔. ໂອຘິໂສ ໂອຘິໂສຕິ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ເອກເທເສນ ເອກເທເສນາ’’ຕິ ອາຫ.

ໂອຘິໂສກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ຊຫຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໑. ນສຸຕ຺ຕາຫຣຓກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໘໐. ກິຈ຺ຈສພ຺ຠາວນ຺ຕິ ຕີຫິ ປຫາຕພ຺ພສ຺ສ ປຫີນຕໍ. ຕໍ ປນ ກິຈ຺ຈໍ ຍທິ ເຕເນວ ມຄ຺ເຄນ ສິຊ຺ຌຕີຕິ ລທ຺ຘິ, ປຸຖຸຊ຺ຊນກາເລ ເອວ ກາມຣາຄພ຺ຍາປາທາ ປຫີນາຕິ ລທ຺ຘີຕິ ເອຕໍ ນ ສເມຕິ, ຕສ຺ມາ ປຸຖຸຊ຺ຊນກາເລ ປຫີນານມ຺ປິ ທສ຺ສນມຄ຺ເຄ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ປຸນ ກທາຈິ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ຕິຓ຺ຓໍ ມຄ຺ຄານໍ ກິຈ຺ຈໍ ສມ຺ຠວຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ນສຸຕ຺ຕາຫຣຓກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຊຫຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ສພ຺ພມຕ຺ຖີຕິກຖາ

໑. ວາທຍຸຕ຺ຕິວຓ຺ຓນາ

໒໘໒. ສພ຺ພສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ສພ຺ພນ຺ຕິ ສິຣສິ ປາທາ ປຈ຺ຉໂຕ ຈກ຺ຂູນີຕິ ເອວໍ ສພ຺ພໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສພ຺ພສ຺ມິໍ ກາເລຕິ ພາລກາເລ ຍຸວຕາ, ວຸຑ຺ຒກາເລ ພາລຕາ, ເອວໍ ສພ຺ພສ຺ມິໍ ກາເລ ສພ຺ພໍ. ສພ຺ເພນາກາເຣນາຕິ ນີລາກາເຣນ ປີຕໍ, ປີຕາກາເຣນ ໂລຫິຕນ຺ຕິ ເອວໍ. ສພ຺ເພສຸ ຘມ຺ເມສູຕິ ຈກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ໂສຕໍ, ໂສຕສ຺ມິໍ ຆານນ຺ຕິ ເອວໍ. ອຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຍຄຣຫິຕໍ ວທຕິ, ຕໍ ປນ ເອກສຠາວໍ. ກຖໍ ປນ ເອກສຠາວສ຺ສ ໂຍຄຣຫິຕຕາຕິ ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ນານາສຠາວານຎ຺ຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ທ຺ວິນ຺ນຎ຺ຫິ ນານາສຠາວານໍ ອງ຺ຄຸລີນໍ ເມຓ຺ຑການໍ ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໂຍໂຄ ໂຫຕິ, ນ ເອກສ຺ເສວ ສໂຕ, ຕສ຺ມາ ໂຍ ນານາສຠາເວສຸ ໂຫຕິ ໂຍໂຄ, ເຕນ ຣຫິຕໍ ເອກສຠາວໍ ອໂຍຄນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິທໍ ປຸຈ຺ຉຕີຕິ ປຣວາທີທິຏ຺ຐິຍາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຠາວໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ອຕ຺ຕໂນ ທິຏ຺ຐິຍາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຠາໂວ ອຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ວາທຍຸຕ຺ຕິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ກາລສໍສນ຺ທນວຓ຺ຓນາ

໒໘໕. ອຕີຕານາຄຕໍ ປຫາຍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຣູປເມວ ອປ຺ປິຍໍ ອວິຠຊິຕພ຺ພໍ ກຣິຕ຺ວາຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສທ຺ເທນ ຣູປສທ຺ເທນ ຈາຕິ ອຸໂຠຫິປິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຣູປເມວ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ກຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ອວິຄຕຕ຺ຕາຕິ ເອເຕນ ອິທໍ ວິຎ຺ຎາຍຕິ ‘‘ນ ຣູປປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວິຍ ວຕ຺ຖປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສຠາວປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນ ປວຕ຺ຕາ ວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ປຸພ຺ພາປຣິຍວເສນ ປວຕ຺ຕມານໍ ຣູປສມູຫໍ ອຸປາທາຍ ປວຕ຺ຕາ ອວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ວຕ຺ຖຠາວສ຺ສ ໂອທາຕຠາວວິຄເມ ວິຄມາວຕ຺ຕພ຺ພຕາ ຍຸຕ຺ຕາ, ນ ປນ ຣູປຠາວສ຺ສ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຠາວວິຄເມ’’ຕິ.

ກາລສໍສນ຺ທນວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ວຈນໂສຘນວຓ຺ຓນາ

໒໘໘. ອນາຄຕໍ ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ວາ ຫຸຕ຺ວາ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອນາຄຕໍ ອນາຄຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຸນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫນ຺ຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ໂຫຕີຕິ, ຕຖາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫນ຺ຕໍ ປຸພ຺ເພ ອນາຄຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີຕິ ຫຸຕ຺ວາ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ກິໍ ເຕ ຕມ຺ປິ ຫຸຕ຺ວາ ໂຫຕີຕິ ຕພ຺ຠາວາວິຄມໂຕ ຫຸຕ຺ວາໂຫຕິຠາວານຸປຣມໍ ອນຸປຈ຺ເຉທໍ ປຸຈ຺ຉຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ ຍຸຕ຺ໂຕ. ຫຸຕ຺ວາ ຠູຕສ຺ສ ປຸນ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວໂຕຕິ ອນາຄຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຠູຕສ຺ສ ປຸນ ອນາຄຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຠາວໂຕ.

ຍສ຺ມາ ຕນ຺ຕິ ຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ຠູຕໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ຍສ຺ມາ ອນາຄຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫນ຺ຕໍ ‘‘ຫຸຕ຺ວາ ໂຫຕີ’’ຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຕໍ, ຕສ຺ມາ ທຸຕິຍມ຺ປິ ‘‘ຫຸຕ຺ວາ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຈນໍ ອຣຫຕີຕິ ປຏິຊານາຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອວໍ ປນ ຘມ຺ເມ ຫຸຕ຺ວາໂຫຕິຠາວານຸປຣມໍ ວທນ຺ຕສ຺ສ ອຘມ຺ເມ ສສວິສາເຓ ນຫຸຕ຺ວານ ໂຫຕິຠາວານຸປຣໂມ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ‘‘ອຖ ນ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕນເຍນາຕິ ກາລນານຕ຺ເຕນ. ປຏິຎ຺ຎາຕນເຍນາຕິ ອຕ຺ຖານານຕ຺ເຕນ. ອຕ຺ຖານານຕ຺ຕໍ ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ປນ ອນາຄຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິຠາວໍ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຈ ອນາຄເຕ ວຸຕ຺ຕໍ ຫຸຕ຺ວາຠາວໍ ກຖໍ ປຏິຊານາຕີຕິ ວິຈາເຣຕພ຺ພໍ. ອຕ຺ຖານານຕ຺ຕເມວ ຫິ ເຕນ ອນຸຎ຺ຎາຍຕິ, ນ ອນາຄເຕ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຠາໂວ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ວາ ອນາຄຕຠາໂວຕິ. ປຸຣິມໍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕປຎ຺ຫໍ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາຕິ ອນຸຎ຺ຎາຕປຎ຺ຫສ຺ສ ຫຸຕ຺ວາ ໂຫຕິ ຫຸຕ຺ວາ ໂຫຕີຕິ ໂທໂສ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ອວຸຕ຺ຕໂທສໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕປຎ຺ຫໍ ປຸນ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕນ ໂຈເທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຕ຺ຖານານຕ຺ເຕນ ຫຸຕ຺ວາໂຫຕີຕິ ອນຸຊານນ຺ຕສ຺ສ ໂທໂສ ກາລນານຕ຺ຕາເຍວ ອນາຄຕໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ປຏິກ຺ເຂເປນ ກຖໍ ໂຫຕີຕິ? ຕສ຺ເສວ ອນຸຊານນປຏິກ຺ເຂປໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ເອເກກນ຺ຕິ ອນາຄຕມ຺ປິ ນ ຫຸຕ຺ວາ ນ ໂຫຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນມ຺ປີຕິ ຕທຸຠຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ເອເກກໍ ນ ຫຸຕ຺ວາ ນ ໂຫຕິ ນ ຫຸຕ຺ວາ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ເອເກກເມວ ນ ຫຸຕ຺ວາ ນ ໂຫຕິ ນ ຫຸຕ຺ວາ ນ ໂຫຕີຕິ. ເອສ ນໂຍ ປຸຣິມສ຺ມິໍ ‘‘ເອເກກໍ ຫຸຕ຺ວາ ໂຫຕິ ຫຸຕ຺ວາ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຈເນປິ. ອນາຄຕສ຺ສ ຫິ ‘‘ຫຸຕ຺ວາ ໂຫຕີ’’ຕິ ນາມໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຈາຕິ ທ຺ເວປິ ນາມານິ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ຫຸຕ຺ວາ ໂຫຕິ ຫຸຕ຺ວາ ໂຫຕີ’’ຕິ ໂຈທິຕໍ, ຕຖາ ‘‘ນ ຫຸຕ຺ວາ ນ ໂຫຕິ ນ ຫຸຕ຺ວາ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ ຈາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສພ຺ພໂຕ ອນ຺ຘກາເຣນ ປຣິໂຍນທ຺ໂຘ ວິຍາຕິ ເອເຕນ ອປຣິໂຍນທ຺ເຘນ ປຏິຊານິຕພ຺ພໍ ສິຍາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຸຣິມນເຍ ຫຸຕ຺ວາ ຠູຕສ຺ສ ປຸນ ຫຸຕ຺ວາໂຫຕິຠາໂວ ໂຈທິໂຕ, ທຸຕິຍນເຍ ອນາຄຕາທີສຸ ເອເກກສ຺ສ ຫຸຕ຺ວາໂຫຕິນາມຕາຕິ ອຍໍ ວິເສໂສ.

ວຈນໂສຘນວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຕີຕຎາຓາທິກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໙໐. ປຸນ ປຸຏ຺ໂຐ…ເປ… ອຕ຺ຖິຕາຍ ປຏິຊານາຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ຎາຓໍ ເຕນາຕິ ເອເຕນ ອນຸວຕ຺ຕມານາເປກ຺ຂນວຈເນນ ກຖໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ວິຈາເຣຕພ຺ພໍ.

ອຕີຕຎາຓາທິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຣຫນ຺ຕາທິກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໙໑. ຍຸຕ຺ຕິວິໂຣໂຘ ອຣຫໂຕ ສຣາຄາທິຠາເວ ປຸຖຸຊ຺ຊເນນ ອນານຕ຺ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສສ຺ສ ອຜລຕາຕິ ເອວມາທິໂກ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ອຣຫນ຺ຕາທິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປທໂສຘນກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໙໕. ເຕນ ກາຣເຓນາຕິ ອຕີຕອຕ຺ຖິສທ຺ທານໍ ເອກຕ຺ຖຕ຺ຕາ ອຕ຺ຖິສທ຺ທຕ຺ຖສ຺ສ ຈ ນ຺ວາຕີຕຠາວໂຕ ‘‘ອຕີຕໍ ນ຺ວາຕີຕໍ, ນ຺ວາຕີຕຎ຺ຈ ອຕີຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຖ ປນ ອຕີຕາທີນໍ ອຕ຺ຖິຕໍ ວທນ຺ຕສ຺ສ ປຣວາທິສ຺ເສວາຍໍ ໂທໂສ ຍຖາ ອາປຊ຺ຊຕິ, ນ ປນ ‘‘ນິພ຺ພານໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ວທນ຺ຕສ຺ສ ສກວາທິສ຺ສ, ຕຖາ ປຏິປາເທຕພ຺ພໍ.

ປທໂສຘນກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສພ຺ພມຕ຺ຖີຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ເອກຈ຺ຈໍອຕ຺ຖີຕິກຖາ

໑. ອຕີຕາທິເອກຈ຺ຈກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໙໙. ຕິຓ຺ຓໍ ຣາສີນນ຺ຕິ ອວິປກ຺ກວິປາກວິປກ຺ກວິປາກອວິປາການໍ. ໂວຫາຣວເສນ ອວິປກ຺ກວິປາການໍ ອຕ຺ຖິຕໍ ວທນ຺ໂຕ ກຖໍ ໂຈເທຕພ຺ໂພຕິ ວິຈາເຣຕິ ‘‘ກມ຺ມຸປຈຍໍ ຈິຕ຺ຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ສງ຺ຂາຣໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ.

ເອກຈ຺ຈໍອຕ຺ຖີຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ສຕິປຏ຺ຐານກຖາວຓ຺ຓນາ

໓໐໑. ໂລກຸຕ຺ຕຣຠາວໍ ປຸຈ຺ຉນຕ຺ຖາຍາຕິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາຍ ສມ຺ມາສຕິຍາ ສຕິປຏ຺ຐານຕ຺ຕາ, ໂລກຸຕ຺ຕຣາຍເຍວ ວາ ປຣມຕ຺ຖສຕິປຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ຕສ຺ສາ ວເສນ ໂລກຸຕ຺ຕຣຠາວໍ ປຸຈ຺ຉນຕ຺ຖາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປເຠທປຸຈ຺ຉາວເສນາຕິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣສຕິປຏ຺ຐານສມຸທາຍຠູຕສ຺ສ ສຕິປຏ຺ຐານສ຺ສ ປເຠທານໍ ປຸຈ຺ຉາວເສນ.

ສຕິປຏ຺ຐານກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ເຫວຕ຺ຖິກຖາວຓ຺ຓນາ

໓໐໔. ອໂຍນິໂສ ປຕິຏ຺ຐາປິຕຕ຺ຕາຕິ ອວຕ຺ຕພ຺ພຸຕ຺ຕເຣນ ອຸເປກ຺ຂິຕພ຺ເພນ ປຕິຏ຺ຐາປິຕຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ເຫວຕ຺ຖິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ມຫາວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ທຸຕິຍວຄ຺ໂຄ

໑. ປຣູປຫາຣວຓ຺ຓນາ

໓໐໗. ອຘິມານິການໍ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິທສ຺ສນໍ ວິຈາເຣຕພ຺ພໍ. ເຕ ຫິ ສມາຘິວິປສ຺ສນາຫິ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕຣາຄາວ, ພາຫິຣການມ຺ປິ ຈ ກາເມສຸ ວີຕຣາຄານໍ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິຍາ ອຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕຕິ. ອຘິມານິກປຸພ຺ພາ ປນ ອຘິປ຺ເປຕາ ສິຍຸໍ.

໓໐໘. ວຈສາຍຕ຺ເຖຕິ ນິຈ຺ຉຍຕ຺ເຖ, ‘‘ກິໍ ກາຣຓາ’’ຕິ ປນ ກາຣຓສ຺ສ ປຸຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍກຖາຍໍ ວິຍ ກາຣຓຕ຺ເຖຕິ ຍຸຕ຺ຕໍ.

ປຣູປຫາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ວຈີເຠທກຖາວຓ຺ຓນາ

໓໒໖. ວຈີເຠທກຖາຍໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ປຐມຊ຺ຌານໍ ສມາປນ຺ໂນຕິ ປຐມມຄ຺ຄໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ, ຍສ຺ມາ ໂສ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວິປສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ທຸກ຺ຂມິຈ຺ເຈວ ວາຈໍ ຠາສຕິ, ນ ສມຸທໂຍຕິອາທີນີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໓໒໘. ເຍນ ຕໍ ສທ຺ທໍ ສຸຓາຕີຕິ ອິທໍ ວຈີສມຸຏ຺ຐາປນກ຺ຂເຓ ເອວ ເອຕໍ ສທ຺ທໍ ສຸຓາຕີຕິ ອິຈ຺ຉິເຕ ອາໂຣປິເຕ ວາ ຍຸຊ຺ຊຕິ.

໓໓໒. ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ວຈີເຠທໍ ອິຈ຺ຉໂຕ ປຣສ຺ສ ອຠິຠູສຸຕ຺ຕາຫຣເຓ ອຘິປ຺ປາໂຍ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ.

ວຈີເຠທກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ຈິຕ຺ຕຏ຺ຐິຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໓໓໕. ຈິຕ຺ຕຏ຺ຐິຕິກຖາຍໍ ຈຸລ຺ລາສີຕິ…ເປ… ອາທິວຈນວເສນາຕິ ອາຣຸປ຺ເປເຍວ ເອວໍ ຍາວຕາຍຸກຏ຺ຐານໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ອຎ຺ຎຕ຺ຖາຕິ ກຕ຺ວາ ປຏິກ຺ຂິປຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອເຕນ ປນ ‘‘ນ ຕ຺ເວວ ເຕປິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ທ຺ວີຫິ ຈິຕ຺ຕສໂມຫິຕາ’’ຕິ (ມຫານິ. ໑໐ ໂຖກໍ ວິສທິສໍ) ທຸຕິຍາປິ ອຑ຺ຒກຖາ ປສ຺ສິຕພ຺ພາ. ປຸຣິມາຍ ຈ ວສ຺ສສຕາທິຏ຺ຐານານຸຎ຺ຎາຍ ອວິໂຣໂຘ ວິຠາເວຕພ຺ໂພ. ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ມຸຫຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຎ຺ໂຫ ສກວາທິນາ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ວິຍ ວຸຕ຺ໂຕ, ປຣວາທິນາ ປນ ປຸຈ຺ຉິໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ຈິຕ຺ຕຏ຺ຐິຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ອນຸປຸພ຺ພາຠິສມຍກຖາວຓ຺ຓນາ

໓໓໙. ອນຸປຸພ຺ພາຠິສມຍກຖາຍໍ ອຖວາຕິອາທິນາ ອິທໍ ທສ຺ເສຕິ – ຈຕຸນ຺ນໍ ຎາຓານໍ ເອກມຄ຺ຄຠາວໂຕ ນ ເອກມຄ຺ຄສ຺ສ ພຫຸຠາວາປຕ຺ຕິ, ອນຸປຸພ຺ເພນ ຈ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕີຕິ ອຸປປນ຺ນນ຺ຕິ ປຏິຊານາຕີຕິ.

໓໔໔. ຕທາຕິ ທສ຺ສເນ ປຣິນິຏ຺ຐິເຕ.

໓໔໕. ອຏ຺ຐຫິ ຎາເຓຫີຕິ ເອຕ຺ຖ ປຏິສມ຺ຠິທາຎາເຓຫິ ສຫ ອຏ຺ຐສຸ ຄຫິເຕສຸ ນິຣຸຕ຺ຕິປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາ ກຖໍ ໂຫຕີຕິ ວິຈາເຣຕພ຺ພໍ.

ອນຸປຸພ຺ພາຠິສມຍກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ໂວຫາຣກຖາວຓ຺ຓນາ

໓໔໗. ໂວຫາຣກຖາຍໍ ອຸທາຫຸ ໂສຕາທີນິປີຕິ ເອກນ຺ຕໂລກິເຍສຸ ວິສຍວິສຍີສຸ ວິສຍສ຺ເສວ ໂລກຸຕ຺ຕຣຠາໂວ, ນ ວິສຍີນນ຺ຕິ ນຕ຺ເຖຕ຺ຖ ກາຣຓໍ. ຍຖາ ຈ ວິສຍີນໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຠາໂວ ອສິທ຺ໂຘ, ຕຖາ ວິສຍສ຺ສ ສທ຺ທາຍຕນສ຺ສ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ອສິທ຺ຘໂລກຸຕ຺ຕຣຠາວສ຺ສ ຕສ຺ສ ໂລກຸຕ຺ຕຣຕາ, ເອວໍ ໂສຕາທີນໍ ອາປນ຺ນາຕິ ກິນ຺ຕິ ຕານິປິ ໂລກຸຕ຺ຕຣານີຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ຍທິ ໂລກຸຕ຺ຕເຣ ປຏິຫຎ຺ເຎຍ຺ຍ, ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ ສິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ ນ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ນ ຫິ ໂລກຸຕ຺ຕເຣ ປຏິຫຎ຺ຎຕີຕິ ປຣິກປ຺ປິເຕປິ ສທ຺ທສ຺ສ ໂລກຸຕ຺ຕຣຠາໂວ ອຕ຺ຖີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ໂລກິເຍນ ຎາເຓນາ’’ຕິ ອຸທ຺ຘຏໍ, ‘‘ວິຎ຺ຎາເຓນາ’’ຕິ ປນ ປາຬິ, ຕຎ຺ຈ ວິຎ຺ຎາຓໍ ໂສຕສມ຺ພນ຺ເຘນ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ. ອເນກນ຺ຕຕາຕິ ໂລກິເຍນ ຎາເຓນ ຊານິຕພ຺ພໂຕ ໂລກິໂຍຕິ ເອຕສ຺ສ ເຫຕຸສ຺ສ ໂລກິເຍ ໂລກຸຕ຺ຕເຣ ຈ ສມ຺ຠວໂຕ ອເນກນ຺ຕຠາໂວ ສິຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ໂວຫາຣກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ນິໂຣຘກຖາວຓ຺ຓນາ

໓໕໓. ທ຺ເວ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈານິ ນ ອິຈ຺ຉຕີຕິ ເຍສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ທ຺ວີຫິ ນິໂຣເຘຫິ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຕານິ ທ຺ເວ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈານິ ນ ອິຈ຺ຉຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເຍ ປຏິສງ຺ຂາຍ ໂລກຸຕ຺ຕເຣນ ຎາເຓນ ອນິຣຸທ຺ຘາຕິອາທິນາ ປຏິສງ຺ຂາຍ ວິນາ ນິຣຸທ຺ຘາ ອສມຸທາຈຣຓສງ຺ຂາຣາ ອປ຺ປຏິສງ຺ຂານິຣຸທ຺ຘາຕິ ທສ຺ເສຕິ, ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຠງ຺ຄາຕິ. ເຕນ ອປ຺ປຏິສງ຺ຂານິໂຣໂຘ ຈ ອສມຸທາຈຣຓນິໂຣໂຘຕິ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ.

ນິໂຣຘກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທຸຕິຍວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ຕຕິຍວຄ຺ໂຄ

໑. ພລກຖາວຓ຺ຓນາ

໓໕໔. ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕໍ ອສາຘາຣຓນ຺ຕິ ຍຖາ ນິທ຺ເທສໂຕ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ສພ຺ພໍ ສພ຺ພາກາຣໍ ຐານາຏ຺ຐານາທິໍ ອຊານນ຺ຕາປິ ‘‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ ອນວກາໂສ, ຍໍ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ກຎ຺ຈິ ສງ຺ຂາຣໍ ນິຈ຺ຈໂຕ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິອາທິນາ (ອ. ນິ. ໑.໒໖໘) ຐານາຏ຺ຐານານິ ອຸທ຺ເທສໂຕ ສງ຺ເຂປໂຕ ສາວກາ ຊານນ຺ຕິ, ນ ເອວໍ ‘‘ອາສຍໍ ຊານາຕິ ອນຸສຍໍ ຊານາຕີ’’ຕິອາທິນາ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໑໓) ອຸທ຺ເທສມຕ຺ເຕນປິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕໍ ຊານນ຺ຕີຕິ ‘‘ອສາຘາຣຓ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ເຖເຣນ ປນ ສທ຺ຘາທີນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ຕິກ຺ຂມຸທຸຠາວຊານນມຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ສຕ຺ຕານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາມີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໒.໔໔) ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕຎາຓໍ ຕຖາຄຕພລນ຺ຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ‘‘ອຸທ຺ເທສໂຕ ຐານາຏ຺ຐານາທິມຕ຺ຕຊານນວເສນ ປຏິຊານາຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ປນ ປຏິຊານນ຺ເຕນ ‘‘ຕຖາຄຕພລໍ ສາວກສາຘາຣຓ’’ນ຺ຕິ ອິທມ຺ປິ ເອວເມວ ປຏິຎ຺ຎາຕໍ ສິຍາຕິ ກຖມຍໍ ໂຈເທຕພ຺ໂພ ສິຍາ.

໓໕໖. ເສເສສຸ ປຏິກ຺ເຂໂປ ສກວາທິສ຺ສ ຐານາຏ຺ຐານຎາຓາທີນໍ ສາຘາຣຓາສາຘາຣຓຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ສາຘາຣຓປກ຺ຂໍ ສນ຺ຘາຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ພລກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ອຣິຍນ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໓໕໗. ສງ຺ຂາເຣ ສນ຺ຘາຍ ປຏິຊານນ຺ຕສ຺ສ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຜສ຺ສານໍ ສໂມຘານໍ ກຖໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕນເຍນາຕິ ວິຈາເຣຕພ຺ພໍ. ປຣິກປ຺ປນວເສນ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຐເປຕພ຺ພຕາຍ ສຕ຺ໂຕ ‘‘ປຓິຘີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ໂສ ປນ ເອກສ຺ມິມ຺ປິ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ນ ຐເປຕພ຺ໂພຕິ ເອກສ຺ມິມ຺ປິ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຐເປຕພ຺ເພນ ເຕນ ຣຫິຕຕາ ວຸຕ຺ຕາ.

ອຣິຍນ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ວິມຸຈ຺ຈມານກຖາວຓ຺ຓນາ

໓໖໖. ຌາເນນ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວິມຸຕ຺ຕິຍາ ວິມຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ສມຸຈ຺ເຉທວິມຸຕ຺ຕິຍາ ວິມຸຈ຺ຈມານໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ ເອຕິສ຺ສາ ລທ຺ຘິຍາ ໂກ ໂທໂສຕິ ວິຈາເຣຕພ຺ພໍ. ຍທິ ວິປ຺ປກຕນິທ຺ເທເສ ໂທໂສ, ຕຕ຺ຣາປິ ເຕນ ວິມຸຈ຺ຈມານຕາຍ ‘‘ວິມຸຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈມານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຕິ ຈ ໂທເສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ວິມຸຕ຺ຕໍ, ວຍກ຺ຂເຓ ວິມຸຈ຺ຈມານນ຺ຕິ ວິມຸຕ຺ຕວິມຸຈ຺ຈມານວຈນສ຺ສ ນ ໂຈເທຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ອຖ ໂຂ ວິມຸຈ຺ຈມານວຈນເມວາຕິ. ເອກເທເສນ, ເອກເທເສ ວາ ວິມຸຈ຺ຈມານສ຺ສ ຈ ວິມຸຕ຺ຕກິຣິຍາຍ ເອກເທໂສ ວິເສສນໍ ໂຫຕີຕິ ‘‘ຠາວນປຸໍສກ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຏາທໂຍຕິ ກຏປຏາທໂຍ. ເອເກເນວ ຈິຕ຺ເຕນາຕິ ເອເກເນວ ຜລຈິຕ຺ເຕນາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ວິມຸຈ຺ຈມານກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ອຏ຺ຐມກກຖາວຓ຺ຓນາ

໓໖໘. ອນຸໂລມໂຄຕ຺ຣຠຸກ຺ຂເຓປິ ອສມຸທາຈຣນ຺ຕາ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓປິ ປຫີນາ ເອວ ນາມ ຠເວຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ລທ຺ຘິ ອຸປ຺ປນ຺ນາຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ອນຸໂລມໂຄຕ຺ຣຠຸຄ຺ຄຫຓໍ ກໂຣຕິ.

ອຏ຺ຐມກກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ອຏ຺ຐມກສ຺ສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍກຖາວຓ຺ຓນາ

໓໗໑. ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຏິລຠຕິ ອປ຺ປຏິລທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍຕ຺ຕາ ອນິນ຺ທ຺ຣິຍຠູຕານິ ສທ຺ຘາທີນິ ນິຍ຺ຍານິການິ ຠາເວນ຺ໂຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຏິລຠຕິ, ນ ປນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຠາເວນ຺ໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອຏ຺ຐມກສ຺ສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸກຖາວຓ຺ຓນາ

໓໗໓. ອຸປຕ຺ຖທ຺ຘນ຺ຕິ ຍຖາ ວິສຍານຸຠາວໂຄຈເຣຫິ ວິສິຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ, ຕຖາ ປຈ຺ຈຍຠູເຕນ ກຕພລາຘານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍມຕ຺ຕເມວາຕິ ປຸຣິມໍ ມໍສຈກ຺ຂຸມຕ຺ຕເມວ ຘມ຺ມຸປຕ຺ຖທ຺ຘໍ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນາປາຖຄຕນ຺ຕິ ມໍສຈກ຺ຂຸນາ ຄເຫຕພ຺ພຏ຺ຐານໍ ອາປາຖໍ ນາຄຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ວິສຍສ຺ສ ທີປກໍ ອານຸຠາວໂຄຈຣານເມວ ອສທິສຕໍ ວທນ຺ໂຕ ຍາທິໂສ ມໍສຈກ຺ຂຸສ຺ສ ວິສໂຍຕິ ວິສຍຄ຺ຄຫຓໍ ນ ວິສຍວິເສສທສ຺ສນຕ຺ຖໍ, ອຖ ໂຂ ຍາທິເສ ວິສເຍ ອານຸຠາວໂຄຈຣວິເສສາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕາທິສສ຺ສ ຣູປວິສຍສ຺ສ ທສ຺ສນຕ຺ຖນ຺ຕິ ທີເປຕິ, ສທິສສ຺ສ ວາ ວິສຍສ຺ສ ອານຸຠາວໂຄຈຣວິເສໂສວ ວິເສສໍ.

ນ ຈ ມໍສຈກ຺ຂຸເມວ ທິພ຺ພຈກ຺ຂູຕິ ອິຈ຺ຉຕີຕິ ຘມ຺ມຸປຕ຺ຖທ຺ຘກາເລ ປຸຣິມໍ ມໍສຈກ຺ຂຸເມວາຕິ ນ ອິຈ຺ຉຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ມໍສຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ມຄ຺ໂຄຕິ ມໍສຈກ຺ຂຸປຈ຺ຈຍຕາທສ຺ສນຕ຺ຖເມວ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ເຕນ ອນຸປາທິນ຺ນຕາສາຘນຕ຺ຖໍ. ຣູປາວຈຣິການນ຺ຕິ ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານປຈ຺ຈເຍນ ອຸປ຺ປນ຺ນານິ ມຫາຠູຕານິ ຣູປາວຈຣິການີຕິ ໂສ ອິຈ຺ຉຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອສ ນໂຍ ‘‘ອຣູປາວຈຣິການ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ. ອຣູປາວຈຣກ຺ຂເຓ ຣູປາວຈຣຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຠາວາ ປຏິກ຺ຂິປຕີຕິ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຂເຓ ຣູປາວຈຣໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຣູປາວຈຣໍ ນ ຊາຕນ຺ຕິ ປຏິກ຺ຂິປຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໓໗໔. ກິຎ຺ຈາປິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໂນ ຘມ຺ມຸປຕ຺ຖທ຺ຘສ຺ສ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸຠາວໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ເຍນ ຕີຓິ ຈກ຺ຂູນິ ຘມ຺ມຸປຕ຺ຖມ຺ເຠນ ຈກ຺ຂຸນ຺ຕຣຠາວໍ ວທໂຕ ຠເວຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ຍຖາກມ຺ມູປຄຕຎາຓກຖາວຓ຺ຓນາ

໓໗໗. ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານາຕີຕິ ຍຖາກມ຺ມູປຄຕຎາຓສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສເຍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸມ຺ຫິ ກຣຓນິທ຺ເທໂສ ກໂຕ, ນ ຍຖາກມ຺ມູປຄຕຊານນກິຈ຺ຈເກ. ຕໍກິຈ຺ຈເກເຍວ ປນ ປໂຣ ກຣຓນິທ຺ເທສໍ ມຎ຺ຎຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອໂຍນິໂສ ຄເຫຕ຺ວາ’’ຕິ. ຍຖາກມ຺ມູປຄຕຎາຓເມວ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນ຺ຕິ ລທ຺ຘີຕິ ອິມິນາ ວຈເນນ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸເມວ ຍຖາກມ຺ມູປຄຕຎາຓນ຺ຕິ ເອວໍ ຠວິຕພ຺ພໍ. ເອວ-ສທ຺ໂທ ຈ ອຏ຺ຐາເນ ຐິໂຕ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸສທ຺ທສ຺ສ ປຣໂຕ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ຍຖາກມ຺ມູປຄຕຎາຓສ຺ສ ຫິ ໂສ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໂຕ ອຕ຺ຖນ຺ຕຣຠາວໍ ນິວາເຣຕິ. ນ ຫິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸສ຺ສ ຍຖາກມ຺ມູປຄຕຎາຓໂຕຕິ.

ຍຖາກມ຺ມູປຄຕຎາຓກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ສໍວຣກຖາວຓ຺ຓນາ

໓໗໙. ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ ສໍວຣາສໍວຣສພ຺ຠາໂວ ອາຏານາຏິຍສຸຕ຺ເຕນ ປກາສິໂຕຕິ ‘‘ຕາວຕິໍເສ ເທເວ ອຸປາທາຍາ’’ຕິ ອາຫ. ເອວໍ ສຕິ ສຸຄຕິກຖາຍໍ ‘‘ຕາວຕິໍເສ ສງ຺ຄຫິຕານໍ ປຸພ຺ພເທວານໍ ສຸຣາປານໍ, ສກ຺ກເທວານໍ ສຸຣາປານນິວາຣຓໍ ສຸຍ຺ຍຕິ, ຕໍ ເຕສໍ ສຸຣາປານໍ ອສໍວໂຣ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ.

ສໍວຣກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຕຕິຍວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ຈຕຸຕ຺ຖວຄ຺ໂຄ

໑. ຄິຫິສ຺ສ ອຣຫາຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໓໘໗. ຄິຫິສໍໂຍຊນສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕາຍາຕິ ເອເຕນ ຄິຫິຉນ຺ທຣາຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕາຍ ເອວ ‘‘ຄິຫີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ນ ພ຺ຍຎ຺ຊນມຕ຺ເຕນາຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ.

ຄິຫິສ຺ສ ອຣຫາຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ອຸປປຕ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໓໘໘. ອໂຍນິໂສຕິ ໂອປປາຕິໂກ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສາເຍວູປປຕ຺ຕິຍາ ປຣິນິພ຺ພາຍີຕິ ອຕ຺ຖໍ ຄເຫຕ຺ວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອຸປປຕ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ສມນ຺ນາຄຕກຖາວຓ຺ຓນາ

໓໙໓. ສມນ຺ນາຄຕກຖາຍໍ ປຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຘາຍ ປຏິຊານນ຺ໂຕ ຈຕູຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ວິຍ ສມນ຺ນາຄມໍ ນ ວທຕີຕິ ຕສ຺ສ ຈຕູຫິ ຜສ຺ສາທີຫິ ສມນ຺ນາຄມປ຺ປສງ຺ໂຄ ຍຖາ ໂຫຕິ, ຕໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.

ສມນ຺ນາຄຕກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ອຸເປກ຺ຂາສມນ຺ນາຄຕກຖາວຓ຺ຓນາ

໓໙໗. ອິມິນາວ ນເຍນາຕິ ‘‘ຕຕ຺ຖ ທ຺ເວ ສມນ຺ນາຄມາ’’ຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ປຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ນາມ ຣູປາວຈຣາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣຠູມິໍ ປຐມຊ຺ຌານາທິວເສນ ປາປຸຓນ຺ຕສ຺ສ ປຐມຊ຺ຌານາທີນໍ ປຏິລາໂຠ. ນິຣຸທ຺ເຘສຸປິ ປຐມຊ຺ຌານາທີສຸ ອນິຣຸຊ຺ຌນໂຕ ຈິຕ຺ຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ສງ຺ຂາໂຣ, ເຍນ ສຸປນ຺ໂຕ ສຊ຺ຌາຍາທິປສຸໂຕ ຈ ເຕຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ວທນ຺ຕິ.

ອຸເປກ຺ຂາສມນ຺ນາຄຕກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ໂພຘິຍາພຸທ຺ໂຘຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໓໙໘. ຕສ຺ມາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕສ຺ສ ຎາຓທ຺ວຍສ຺ສ ໂພຘິຠາວໂຕ. ຕໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຕ຺ຕິຘມ຺ມວເສນ ນຕ຺ຖິຕາຍ ໂພຘິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ພຸທ຺ໂຘຕິ ເຍສໍ ລທ຺ຘິ, ເຕ ສນ຺ຘາຍ ປຸຈ຺ຉາ ຈ ອນຸໂຍໂຄ ຈ ສກວາທິສ຺ສາຕິ ໂຍຊນາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ໂພຘິຍາພຸທ຺ໂຘຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ລກ຺ຂຓກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໐໒. ໂພຘິສຕ຺ຕເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ລກ຺ຂຓສມນ຺ນາຄເຕສຸ ອໂພຘິສຕ຺ເຕ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ໂພຘິສຕ຺ຕໂຕ ອຎ຺ໂຎ ລກ຺ຂຓສມນ຺ນາຄໂຕ ນຕ຺ຖີຕິ. ນາປິ ສພ຺ເພສໍ ລກ຺ຂຓສມນ຺ນາຄຕານໍ ໂພຘິສຕ຺ຕຕາ, ຕສ຺ມາ ອສາຘກນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ລກ຺ຂຓກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ນິຍາໂມກ຺ກນ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໐໓. ຐເປຕ຺ວາ ປາຣມີປູຣຓນ຺ຕິ ປາຣມີປູຣເຓເນວ ເຕ ‘‘ໂພຘິຍາ ນິຍຕາ ນຣາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເກວລຎ຺ຫິ ນນ຺ຕິອາທິນາ ຈ ນ ນິຍາມກສ຺ສ ນາມ ກສ຺ສຈິ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ນິຍາໂມກ຺ກນ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ສພ຺ພສໍໂຍຊນປ຺ປຫານກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໑໓. ນິປ຺ປຣິຍາເຍເນວາຕິ ອວສິຏ຺ຐສ຺ສ ປຫາຕພ຺ພສ຺ສ ອຠາວາ ‘‘ສພ຺ພສໍໂຍຊນປ຺ປຫານ’’ນ຺ຕິ ອິມໍ ປຣິຍາຍໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ປຊຫນໂຕ ເອວາຕິ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອປ຺ປຫີນສ຺ສ ອຠາວາຕິ ອວສິຏ຺ຐສ຺ສ ປຫາຕພ຺ພສ຺ສ ອຠາວາ ປຏິຊານາຕີຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕຖາ ‘‘ອນວເສສປ຺ປຫານ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ. ເອວໍ ສຕິ ເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ລທ຺ຘິໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ສກວາທິສ຺ສ ລທ຺ຘິຍາ ປຏິຎ຺ຎາຕນ຺ຕິ ອາປຊ຺ຊຕິ.

ສພ຺ພສໍໂຍຊນປ຺ປຫານກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຈຕຸຕ຺ຖວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ປຎ຺ຈມວຄ຺ໂຄ

໑. ວິມຸຕ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໑໘. ຜລຎາຓໍ ນ ໂຫຕີຕິ ‘‘ວິມຸຕ຺ຕານີ’’ຕິ ວາ ຕທງ຺ຄວິມຸຕ຺ຕິຍາທິຠາວໂຕ ມຄ຺ເຄນ ປຫີນານໍ ປຸນ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ຈ ‘‘ອວິມຸຕ຺ຕານີ’’ຕິ ວາ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພານີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓຎ຺ເຈຕ຺ຖ ວິປສ຺ສນາຄ຺ຄຫເຓນ ຄຫິຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ວິມຸຕ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ອເສຂຎາຓກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໒໑. ນ ປເນຕໍ ອເສຂນ຺ຕິ ເອເຕນ ອເສຂວິສຍຕ຺ຕາ ອເສຂເມວ ຎາຓນ຺ຕິ ປຣສ຺ສ ລທ຺ຘິ, ນ ປນ ອເສຂສ຺ສາຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ.

ອເສຂຎາຓກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ວິປຣີຕກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໒໔. ນ ປຖວີເຍວາຕິ ລກ຺ຂຓປຖວີເຍວ, ສສມ຺ຠາຣປຖວີເຍວ ວາ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນິຈ຺ເຈ ນິຈ຺ຈນ຺ຕິອາທິວິປຣິເຍໂສ ປນ ວິປຣີຕຎາຓໍ ນາມາຕິ ອຎ຺ຎາເຓປິ ຎາຓໂວຫາຣໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ວທຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ວິປຣີຕກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ນິຍາມກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໒໘-໔໓໑. ຎາຓໍ ອຕ຺ຖິ, ຍໍ ສຈ຺ຈານຸໂລມໍ ມຄ຺ຄຎາຓານຸຄຕິກໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຠຄວາ ‘‘ຠພ຺ໂພ’’ຕິ ຊານາຕີຕິ ລທ຺ຘິ. ປຐມປຎ຺ຫເມວ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ກຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ນິຍຕສ຺ສ ອນິຍາມຄມນາຍາ’’ຕິ ວິປຣີຕານຸໂຍຄໂຕ ປຠຸຕິ ຄເຓຕ຺ວາ ‘‘ຈຕຸຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

ນິຍາມກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ປຏິສມ຺ຠິທາກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໓໒-໔໓໓. ຍໍກິຎ຺ຈິ ອຣິຍານໍ ຎາຓໍ, ສພ຺ພໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣເມວາຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕນປິ ສພ຺ພໍ ຎາຓໍ ປຏິສມ຺ຠິທາຕິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ອນຣິຍານມ຺ປິ ຫິ ຎາຓໍ ຎາຓເມວາຕິ. ຕສ຺ສ ວາ ຎາຓຕໍ ນ ອິຈ຺ຉຕີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ປຖວີກສິຓສມ຺ມຸຕິຍໍ ສມາປຕ຺ຕິຎາຓໍ ສນ຺ຘາຍາຕິ ອນຣິຍສ຺ສ ເອຕໍ ຎາຓໍ ສນ຺ຘາຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ ສິຍາ.

ປຏິສມ຺ຠິທາກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ສມ຺ມຸຕິຎາຓກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໓໔-໔໓໕. ສຈ຺ຈນ຺ຕິ ວຈນສາມຎ຺ເຎນ ອຸຠຍສ຺ສປິ ສຈ຺ຈສາມຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວທຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ສມ຺ມຸຕິຎາຓກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ຈິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໓໖-໔໓໘. ຜສ຺ສສ຺ສ ຜຸສນລກ຺ຂຓໍ ມນສິກໂຣໂຕຕິ ເອເຕນ ປຸຣິມາ ວຕ຺ຕພ຺ພປຏິຎ຺ຎາ ອນຸປທຘມ຺ມມນສິກາຣໂຕ ອຎ຺ຎໍ ສມຸທາຍມນສິກາຣໍ ສນ຺ຘາຍ ກຕາຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ຈິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ອນາຄຕຎາຓກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໓໙-໔໔໐. ສພ຺ພສ຺ມິມ຺ປີຕິ ‘‘ປາຏລິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂຂ’’ຕິອາທິນາ ອນາຄເຕ ຎາຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອນາຄຕຠາວສາມຎ຺ເຎນ ອນນ຺ຕຣານາຄເຕປິ ຎາຓໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ອນາຄຕຎາຓກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ປຏຸປ຺ປນ຺ນຎາຓກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໔໑-໔໔໒. ວຈນໍ ນິສ຺ສາຍາຕິ ອຕ຺ຖໂຕ ອາປນ຺ນໍ ວຈນໍ, ອນຸຊານນວຈນໍ ວາ ນິສ຺ສາຍ. ສນ຺ຕຕິໍ ສນ຺ຘາຍາຕິ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນານໍ ຠງ຺ຄໂຕ ອນຸປສ຺ສນາສນ຺ຕຕິໍ ສນ຺ຘາຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ປຏຸປ຺ປນ຺ນຎາຓກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ຜລຎາຓກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໔໓-໔໔໔. ພຸທ຺ຘານໍ ວິຍາຕິ ຍຖາ ພຸທ຺ຘາ ສພ຺ພປ຺ປກາຣຜລປໂຣປຣິຍຕ຺ຕຊານນວເສນ ອຕ຺ຕໂນ ເອວ ຈ ພເລນ ຜລໍ ຊານນ຺ຕິ, ເອວນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ຜລຎາຓກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຎ຺ຈມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ມຫາປຓ຺ຓາສໂກ ສມຕ຺ໂຕ.

໖. ຉຏ຺ຐວຄ຺ໂຄ

໑. ນິຍາມກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໔໕-໔໔໗. ອນິຍໂຕ ນາມ ນ ໂຫຕີຕິ ຍຖາ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕເຣ ອນິຍຕໍ ນາມ ໂຫຕິ, ເອວໍ ເອຕສ຺ສ ກທາຈິປິ ອນິຍຕຕາ ນ ໂຫຕີຕິ ໂຍ ນິຍາໂມ, ໂສ ອສງ຺ຂໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ນິຍາມກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໕໑. ກາຣຓຏ຺ເຐນ ຐິຕຕາຕິ ກາຣຓຠາໂວເຍວ. ເອເຕນ ຈ ຘມ຺ມານໍ ກາຣຓຠາໂວ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕຕາຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ຕຖາ ‘‘ຘມ຺ມນິຍາມຕາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ.

ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ສຈ຺ຈກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໕໒-໔໕໔. ວຕ຺ຖຸສຈ຺ຈນ຺ຕິ ຊາຕິຍາທິ ກາມຕຓ຺ຫາທິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິອາທິ ຈ. ພາຘນປຠວນິຍ຺ຍານິກລກ຺ຂເຓຫິ ລກ຺ຂຓສຈ຺ຈໍ ພາຘນາທິ.

ສຈ຺ຈກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໕໗-໔໕໙. ກຣິຍມານາ ກຣີຍຕີຕິ ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘານໍ ປວຕ຺ຕມານານໍ ສມຖວິປສ຺ສນານຸກ຺ກເມນ ອປ຺ປວຕ຺ຕິ ສາຘີຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສງ຺ຂຕາສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓານໍ ປນ ອຠາເວນາຕິ ວທນ຺ໂຕ ສຠາວຘມ຺ມຕໍ ປຏິເສເຘຕິ. ໂວທານຎ຺ຈ ວຸຏ຺ຐານປຣິຍາໂຍວ. ອສງ຺ຂຕຠາເວ ກາຣຓໍ ນ ໂຫຕິ ສຠາວຘມ຺ມຕ຺ຕາສາຘກຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຉຏ຺ຐວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ສຕ຺ຕມວຄ຺ໂຄ

໑. ສງ຺ຄຫິຕກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໗໑-໔໗໒. ສງ຺ຄຫິຕາຕິ ສມ຺ພນ຺ຘາ.

ສງ຺ຄຫິຕກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໗໓-໔໗໔. ນານຕ຺ຕວວຕ຺ຖານໍ ນຕ຺ຖີຕິ ວທນ຺ໂຕ ‘‘ຕິລມ຺ຫິ ເຕລໍ ອນຸປວິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ວຈນເມວ ນ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ ‘‘ນ ເຫວ’’ນ຺ຕິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ເຈຕສິກກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໗໕-໔໗໗. ຜສ຺ສາທີນໍ ເອກຸປ຺ປາທຕາທິວິຣຫິຕາ ສຫຊາຕຕາ ນຕ຺ຖີຕິ ອາຫ ‘‘ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສຫຊາຕຕໍ ສນ຺ຘາຍາ’’ຕິ.

ເຈຕສິກກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ທານກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໗໘. ເທຍ຺ຍຘມ຺ມວເສນ ໂຈເທຕຸນ຺ຕິ ຍທິ ເຈຕສິໂກວ ຘມ຺ໂມ ທານໍ, ‘‘ທິຍ຺ຍຕີຕິ ທານ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາປິ ອຕ຺ເຖນ ເຈຕສິກສ຺ເສວ ທານຠາໂວ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ໂຈເທຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໔໗໙. ອນິຏ຺ຐຜລນ຺ຕິອາທິ ອເຈຕສິກສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ທານຠາວທີປນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຜລທານຠາວທີປນຕ຺ຖໍ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອນິຏ຺ຐຜລນ຺ຕິອາທິນາ ອເຈຕສິກສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ຜລທານໍ ວຸຕ຺ຕໍ ວິຍ ໂຫຕິ, ນ ທານຠາໂວ, ຕນ຺ນິວາຣຓຕ຺ຖຎ຺ເຈຕມາຫາຕິ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ອນນ຺ຕຣເມວາຫ ‘‘ນ ຫິ ອເຈຕສິໂກ ອນ຺ນາທິຘມ຺ໂມ ອາຍຕິໍ ວິປາກໍ ເທຕີ’’ຕິ. ອິຏ຺ຐຜລຠາວນິຍມນຕ຺ຖນ຺ຕິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ວິຍ ເກນຈິ ປຣິຍາເຍນ ອນິຏ຺ຐຜລຕາ ທານສ຺ສ ນຕ຺ຖິ, ເອກນ຺ຕໍ ປນ ອິຏ຺ຐຜລເມວາຕິ ນິຍມນຕ຺ຖນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິຕເຣນາຕິ ‘‘ທິຍ຺ຍຕີຕິ ທານ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ປຣິຍາເຍນ. ນ ປນ ເອເກນຕ຺ເຖນາຕິ ‘‘ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມວ ທານ’’ນ຺ຕິ ອິມໍ ສກວາທີວາທໍ ນິວຕ຺ເຕຕຸໍ ‘‘ສທ຺ຘາ ຫິຣິຍ’’ນ຺ຕິອາທິກໍ ສຸຕ຺ຕສາຘນໍ ປຣວາທີວາເທ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ‘‘ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອນ຺ນໍ ເທຕີ’’ຕິອາທິກຎ຺ຈ, ‘‘ເຈຕສິໂກວ ຘມ຺ໂມ ທານ’’ນ຺ຕິ ອິມໍ ນິວຕ຺ເຕຕຸໍ ‘‘ເຈຕສິໂກ ຘມ຺ໂມ ທານ’’ນ຺ຕິ ອິມໍ ປນ ສາເຘຕຸໍ ‘‘ສທ຺ຘາ ຫິຣິຍ’’ນ຺ຕິອາທິກໍ ສກວາທີວາເທ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ‘‘ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອນ຺ນໍ ເທຕີ’’ຕິອາທິກໍ ວາ ‘‘ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ທານ’’ນ຺ຕິ ສາເຘຕຸນ຺ຕິ ເອວໍ ນິວຕ຺ຕນສາຘນຕ຺ຖນານຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ນ ປນ ເອເກນຕ຺ເຖນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ປຣວາທີວາເທ ຈ ສຸຕ຺ຕສາຘນຕ຺ຖໍ ‘‘ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ເຈຕສິໂກ ຘມ຺ໂມ ທານ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉາຍໍ ເຈຕສິໂກວາຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ຕຖາ ‘‘ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ທານ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉາຍ ຈ ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມວາຕິ. ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ອິຏ຺ຐຜໂລຕິ ອິຏ຺ຐຜລາຠາວມຕ຺ຕເມວ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອິຏ຺ຐຜລຠາວມຕ຺ຕເມວ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ປາເຐນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ. ‘‘ອິຏ຺ຐຜລາຠາວມຕ຺ຕເມວ ທິສ຺ວາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສງ຺ກຣຠາວໂມຈນຕ຺ຖນ຺ຕິ ເຈຕສິກສ຺ສ ທາຕພ຺ພຏ຺ເຐນ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມສ຺ສ ຈ ອິຏ຺ຐຜລຏ຺ເຐນ ທານຠາວໂມຈນຕ຺ຖນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ທານກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ປຣິໂຠຄມຍປຸຎ຺ຎກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໘໓. ປຣິໂຠຄມຍໍ ນາມ ຈິຕ຺ຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ປຸຎ຺ຎໍ ອຕ຺ຖີຕິ ລທ຺ຘິ. ຕຎ຺ຫິ ເຕ ສນ຺ຘາຍ ປຣິໂຠຄມຍໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປວຑ຺ຒຕີຕິ ວທນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໔໘໕. ຕສ຺ສາປິ ວເສນາຕິ ຕສ຺ສາປິ ລທ຺ຘິຍາ ວເສນ. ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານໍ ວິຍ ເອເຕສມ຺ປິ ສໂມຘານໍ ສິຍາຕິ ປຏິຊານາຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓຜສ຺ສາທີນເມວ ປນ ສໂມຘານໍ ສນ຺ຘາຍ ປຏິຊານາຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໔໘໖. ອປຣິຠຸຕ຺ເຕປີຕິ ອິມິນາ ‘‘ປຏິຄ຺ຄາຫໂກ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ ຉຑ຺ເຑຕີ’’ຕິອາທິກໍ ທສ຺ເສຕິ. ອປຣິຠຸຕ຺ເຕ ເທຍ຺ຍຘມ຺ເມ ປຸຎ຺ຎຠາວໂຕ ປຣິໂຠຄມຍໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປວຑ຺ຒຕີຕິ ອຍໍ ວາໂທ ຫີຍຕິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ຫີເນ ສກວາທີວາໂທ ພລວາ. ຈາຄເຈຕນາຍ ເອວ ຫິ ປຸຎ຺ຎຠາໂວ ເອວໍ ສິທ຺ໂຘ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອປຣິຠຸຕ຺ເຕປິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ເມ ປຸຎ຺ຎຠາເວ ຈາຄເຈຕນາຍ ເອວ ປຸຎ຺ຎຠາໂວຕິ ອາຫ ‘‘ສກວາທີວາໂທວ ພລວາ’’ຕິ.

ປຣິໂຠຄມຍປຸຎ຺ຎກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ອິໂຕທິນ຺ນກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໘໘-໔໙໑. ເຕເນວ ຍາເປນ຺ຕີຕິ ເຕເນວ ຈີວຣາທິນາ ຍາເປນ຺ຕິ, ເຕເນວ ວາ ຈີວຣາທິທາເນນ ຍາເປນ຺ຕິ, ສຍໍກເຕນ ກມ຺ມຸນາ ວິນາປີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອິມິນາ ກາຣເຓນາຕິ ຍທິ ຍໍ ອິໂຕ ຈີວຣາທິ ທິນ຺ນໍ, ນ ເຕນ ຍາເປຍ຺ຍຸໍ, ກຖໍ ອນຸໂມເທຍ຺ຍຸໍ…ເປ… ໂສມນສ຺ສໍ ປຏິລເຠຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ລທ຺ຘິໍ ປຕິຏ຺ຐເປນ຺ຕສ຺ສປີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ອິໂຕທິນ຺ນກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ປຖວີກມ຺ມວິປາໂກຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໙໒. ຜສ຺ໂສ ສຸຂເວທນີຍາທິເຠໂທ ໂຫຕີຕິ ຜສ຺ເສນ ສພ຺ພມ຺ປິ ກມ຺ມວິປາກໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸນ ອຕ຺ຕວຊ຺ເຊຫິ ສມ຺ປໂຍຄທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ໂສ ຈ ສຎ຺ຎາທໂຍ ຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕ຺ຖິ ຈ ເນສນ຺ຕິ ສາວຊ຺ຊເນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທິສຫຊາຕຘມ຺ເມ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂຍ ຕຕ຺ຖ ອິຏ຺ຐວິປາໂກ, ຕສ຺ສ ປຕ຺ຖນາຕິ ອິຏ຺ຐວິປາເກ ເອວ ປຕ຺ຖນໍ ກຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ກມ຺ມູປນິສ຺ສຍຠູຕເມວ ປຕ຺ຖນໍ ທສ຺ເສຕິ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນເວທນາປຈ຺ຈຍໍ ວາ ຕຓ຺ຫໍ ອຸປາທານາທິນິພ຺ພຕ຺ຕນວເສນ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຠາວິຕໍ. ມູລຕຓ຺ຫາຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວິປາກວຏ຺ຏນິພ຺ພຕ຺ຕກກມ຺ມສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍຠູຕໍ ປຸຣິມຕຓ຺ຫໍ, ກມ຺ມສຫາຍໍ ວາ ວິປາກສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍຠູຕໍ.

໔໙໓. ສກສມຍວເສນ ຈ ໂຈທນາຍ ປຍຸຊ຺ຊມານຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເຕສຎ຺ຈ ລທ຺ຘິຍາ’’ຕິອາທິມາຫ.

໔໙໔. ປຏິລາຠວເສນາຕິ ກມ຺ເມ ສຕິ ປຖວິຍາທີນໍ ປຏິລາໂຠ ໂຫຕີຕິ ກມ຺ມໍ ຕໍສໍວຕ຺ຕນິກໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ປຖວີກມ຺ມວິປາໂກຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ຊຣາມຣຓໍວິປາໂກຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໙໕. ສມ຺ປໂຍຄລກ຺ຂຓາຠາວາຕິ ‘‘ເອກາຣມ຺ມຓາ’’ຕິ ອິມສ຺ສ ສມ຺ປໂຍຄລກ຺ຂຓສ຺ສ ອຠາວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໔໙໖. ປຣິຍາໂຍ ນຕ຺ຖີຕິ ສກວາທິນາ ອຕ຺ຕນາ ວຕ຺ຕພ຺ພຕາຍ ປຣິຍາໂຍ ນຕ຺ຖີຕິ ອພ຺ຍາກຕານໍ ຊຣາມຣຓສ຺ສ ວິປາກນິວາຣຓຕ຺ຖໍ ອພ຺ຍາກຕວເສນ ປຸຈ຺ຉາ ນ ກຕາຕິ ທສ຺ເສຕິ.

໔໙໗. ອປຣິສຸທ຺ຘວຓ຺ຓຕາ ຊຣາເຍວາຕິ ເກຈິ, ຕໍ ອກຸສລກມ຺ມໍ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານສ຺ສາຕິອາທິນາ ຣູປສ຺ເສວ ທຸພ຺ພຓ຺ຓຕາທສ຺ສເນນ ສມເມວາຕິ.

ຊຣາມຣຓໍວິປາໂກຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ອຣິຍຘມ຺ມວິປາກກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໐໐. ວຏ຺ຏນ຺ຕິ ກມ຺ມາທິວຏ຺ຏໍ.

ອຣິຍຘມ຺ມວິປາກກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ວິປາໂກວິປາກຘມ຺ມຘມ຺ໂມຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໐໑. ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາປີຕິ ຍສ຺ສ ວິປາກສ຺ສ ວິປາໂກ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາປິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍຠູຕໂຕປີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ໂສ ຫີຕິອາທິນາ ປຸຣິມປຏິຎ຺ຎາຍ ອິມສ຺ສ ໂຈທນສ຺ສ ກາຣຓຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍາທີສຸ ປຈ຺ຈຍຏ຺ເຐນາຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ສຫຊາຕາທິປຈ຺ຈເຍ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ເຕສຸ ເຕນ ເຕນ ປຈ຺ຈຍຠາເວນາຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ວິປາໂກວິປາກຘມ຺ມຘມ຺ໂມຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສຕ຺ຕມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ອຏ຺ຐມວຄ຺ໂຄ

໑. ຉຄຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໐໓-໕໐໔. ວຓ຺ໂຓຕິ ວຓ຺ຓນິຠາ ສຓ຺ຐານຎ຺ຈ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອາຫ ‘‘ສທິສຣູປສຓ຺ຐານາ’’ຕິ.

ຉຄຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ອນ຺ຕຣາຠວກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໐໕. ອຕິທູຣສ຺ສ ອນ຺ຕຣິຕສ຺ສ ປຕ຺ຕພ຺ພສ຺ສ ເທສສ຺ສ ທສ຺ສນໂຕ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໂກ ວິຍ. ອາກາເສນ ປຖວນ຺ຕຣຏ຺ຐານານິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄມນໂຕ ອິທ຺ຘິມາ ວິຍ. ນ ສຫຘມ຺ເມນາຕິ ຍທິ ໂສ ຠວານໍ ອນ຺ຕຣາ ນ ສິຍາ, ນ ນາມ ອນ຺ຕຣາຠໂວຕິ ປຏິກ຺ເຂເປ ກຣຓໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໕໐໖. ຕຕ຺ຖ ຊາຕິຊຣາມຣຓານິ ເຈວ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິປຣມ຺ປຣຎ຺ຈ ອນິຈ຺ຉນ຺ໂຕຕິ ເອເຕນ ຈຸຕິອນນ຺ຕຣໍ ອນ຺ຕຣາຠວໍ ຂນ຺ຘາຕິ, ວຕ຺ຕມານາ ຊາຕີຕິ, ມາຕຸກຸຈ຺ຉິເມວ ປວິຏ຺ຐາ ອນ຺ຕຣຘາຍມານາ ມຣຓນ຺ຕິ ນ ອິຈ຺ຉຕິ.

໕໐໗. ຍຖາ ກາມຠວາທີສຸ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຈວິຕ຺ວາ ອຸປປຕ຺ຕິວເສນ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິປຣມ຺ປຣາ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຕໍ ຕຕ຺ຖ ນ ອິຈ຺ຉຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ອນ຺ຕຣາຠວກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ກາມຄຸຓກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໑໐. ກາມຠວສ຺ສ ກມນຏ຺ເຐນ ກາມຠວຠາໂວ ສພ຺ເພປິ ກາມາວຈຣາ ຂນ຺ຘາທໂຍ ກາມຠໂວຕິ ອິມິນາ ອຘິປ຺ປາເຍນ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຸປາທິນ຺ນກ຺ຂນ຺ຘານເມວ ປນ ກາມຠວຠາໂວ ຘາຕຸກຖາຍໍ ທສ຺ສິໂຕ, ນ ກມນຏ຺ເຐນ ກາມຠວຠາໂວ. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມຄຸຓາ’’ຕິ ວຈນມຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍາຕິ ປຎ຺ເຈວ ກາມໂກຏ຺ຐາສາ ‘‘ກາໂມ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາຕິ ກາມຘາຕູຕິວຈນໍ ນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ນາມນ຺ຕິ ອິມິນາ ອຘິປ຺ປາເຍເນວໍ ວຈນມຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ກາມຄຸຓກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ຣູປຘາຕຸກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໑໕-໕໑໖. ຣູປຘາຕຸກຖາຍໍ ຣູປຘາຕູຕິ ວຈນໂຕ ຣູປີຘມ຺ເມເຫວ ຣູປຘາຕຸຍາ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ລທ຺ຘິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ສຸຕ຺ເຕສຸ ‘‘ຕໂຍເມ ຠວາ’’ຕິອາທິນາ (ທີ. ນິ. ໓.໓໐໕) ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຠູມິໂຍວ ຠູມິປຣິຈ຺ເຉໂທ, ‘‘ເຫຏ຺ຐໂຕ ອວີຈິນິຣຍໍ ປຣິຍນ຺ຕໍ ກຣິຕ຺ວາ’’ຕິອາທິກມ຺ມປຣິຈ຺ຉິນ຺ທນມ຺ປິ (ວິຠ. ໑໘໒) ວທນ຺ຕິ.

ຣູປຘາຕຸກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ອຣູປຘາຕຸກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໑໗-໕໑໘. ອິມິນາວຸປາເຍນາຕິ ຍຖາ ຫິ ປຸຣິມກຖາຍໍ ຣູປິໂນ ຘມ຺ມາ ອວິເສເສນ ‘‘ຣູປຘາຕູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ເອວມິຘາປິ ອຣູປິໂນ ຘມ຺ມາ ອວິເສເສນ ‘‘ອຣູປຘາຕູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາຕິ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນໂຍ ອິຘາປິ ສມາໂນຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອຣູປຘາຕຸກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ຣູປຘາຕຸຍາອາຍຕນກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໑໙. ຆານນິມິຕ຺ຕານິປີຕິ ອິທໍ ຆານາທິນິມິຕ຺ຕານິປີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຆານາທີນໍ ໂອກາສຠາເວນ ອຸປລກ຺ຂິຕໍ ຕຖາວິຘສຓ຺ຐານໍ ຣູປສມຸທາຍມາຫ.

ຣູປຘາຕຸຍາອາຍຕນກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ອຣູເປຣູປກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໒໔-໕໒໖. ສຸຂຸມຣູປໍ ອຕ຺ຖິ, ຍໂຕ ນິສ຺ສຣຓໍ ຕໍ ອາຣຸປ຺ປນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອຣູເປຣູປກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ຣູປໍກມ຺ມນ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໒໗-໕໓໗. ປກປ຺ປຍມານາຕິ ອາຍູຫມານາ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸ ອຘິກໍ ພ຺ຍາປາຣໍ ກຸຣຸມານາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸຣິມວາເຣຕິ ‘‘ຍໍກິຎ຺ຈິ ອກຸສເລນ ຈິຕ຺ເຕນ ສມຸຏ຺ຐິຕໍ ຣູປໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ອກຸສລ’’ນ຺ຕິ ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ວທຕິ.

ຣູປໍກມ຺ມນ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໔໐. ອຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິປຎ຺ເຫ ‘‘ອຕ຺ຖິ ອຣູປີນໍ ຘມ຺ມານໍ ອາຍູ’’ຕິອາທິກໍ ປຎ຺ຫໍ ອນ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວທຕິ. ອຣູປຘມ຺ມານໍ ຈິຕ຺ຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍສນ຺ຕານໍ ນາມ ອຕ຺ຖີຕິ ອິຈ຺ຉຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ຣູປາຣູປຘມ຺ມານໍ ຕໍ ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຣູປຘມ຺ມານໍ ອິຈ຺ຉຕີຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ຍຸຕ຺ໂຕຕິ ‘‘ອຣູປຘມ຺ມານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໕໔໑. ສຕ຺ຕສນ຺ຕາເນ ຣູປິໂນ ວາ ຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕູຕິອາທິນາປິ ຕເມວ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍສນ຺ຕານໍ ວທຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໕໔໒. ປຸພ຺ພາປຣຠາຄໍ ສນ຺ຘາຍາຕິ ສມາປຕ຺ຕິຍາ ອາສນ຺ນຠາວໂຕ ຕທາປິ ສມາປນ຺ໂນເຍວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໕໔໔-໕໔໕. ທ຺ເວ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍານີຕິ ‘‘ປຸຈ຺ຉາ ສກວາທິສ຺ສ, ປຏິຎ຺ຎາ ອິຕຣສ຺ສາ’’ຕິ ປຸຣິມປາໂຐ. ‘‘ປຸຈ຺ຉາ ປຣວາທິສ຺ສ, ປຏິຎ຺ຎາ ສກວາທິສ຺ສາ’’ຕິ ປຈ຺ຉິມປາໂຐ, ໂສ ຍຸຕ຺ໂຕ.

ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ກມ຺ມເຫຕຸກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໔໖. ເສສນ຺ຕິ ປາຓາຕິປາຕາທິກມ຺ມສ຺ສ ເຫຕູຕິ ອິໂຕ ປຸຣິມໍ ໂສຕາປນ຺ນາທິອນຸໂຍຄໍ ວທຕິ. ຫນ຺ທ ຫີຕິ ປຣວາທິສ຺ເສເວຕໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນວຈນນ຺ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາເປຕຸນ຺ຕິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ, ‘‘ກຕມສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ເຫຕູ’’ຕິ ປນ ສກວາທີ ຕໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາເປຕຸໍ ວທຕີຕິ ຍຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາເປຕຸນ຺ຕິ ປນ ປກ຺ຂໍ ປຏິຊານາເປຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ຖໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຣວາທີ ອຕ຺ຕໂນ ລທ຺ຘິໍ ສກວາທິໍ ຄາຫາເປຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ກມ຺ມເຫຕຸກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຏ຺ຐມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ນວມວຄ຺ໂຄ

໑. ອານິສໍສທສ຺ສາວີກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໔໗. ວິຠາຄທສ຺ສນຕ຺ຖນ຺ຕິ ວິສຠາຄທສ຺ສນຕ຺ຖນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນານາຈິຕ຺ຕວເສນ ປຏິຊານນ຺ຕສ຺ສ ອຘິປ຺ປາຍມທ຺ທນໍ ກຖໍ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິຈາເຣຕພ຺ພໍ. ອາຣມ຺ມຓວເສນ ຫິ ທສ຺ສນທ຺ວຍໍ ສຫ ວທນ຺ຕສ຺ສ ຕທຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອິທໍ ອາຣທ຺ຘນ຺ຕິ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອນຸສ຺ສວວເສນາຕິອາທິນາ ນ ເກວລໍ ອນິຈ຺ຈາທິອາຣມ຺ມຓເມວ ຎາຓໍ ວິປສ຺ສນາ, ອຖ ໂຂ ‘‘ອນຸປ຺ປາໂທ ເຂມ’’ນ຺ຕິອາທິກໍ ນິພ຺ພາເນ ອານິສໍສທສ຺ສນຎ຺ຈາຕິ ທີເປຕິ.

ອານິສໍສທສ຺ສາວີກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ອມຕາຣມ຺ມຓກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໔໙. ສຸຕ຺ຕຠເຍນາຕິ ‘‘ປາຣິມໍ ຕີຣໍ ເຂມໍ ອປ຺ປຏິຠຍນ຺ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິພ຺ພານສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໒໓໘) ອສໍໂຍຊນິຍາທິຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ເຂມາທິຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເອວມາທິນາ ສຸຕ຺ຕຠເຍນາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ອມຕາຣມ຺ມຓກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ຣູປໍສາຣມ຺ມຓນ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໕໒-໕໕໓. ອາຣມ຺ມຓຕ຺ຖສ຺ສ ວິຠາຄທສ຺ສນຕ຺ຖນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍຏ຺ໂຐ ໂອລຸພ຺ຠຏ຺ໂຐຕິ ເອວໍ ວິຠາເຄ ວິຊ຺ຊມາເນ ປຈ຺ຈໂຍລຸພ຺ຠານໍ ວິເສສາຠາວໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ອກປ຺ເປຕ຺ວາ ວາ ສປ຺ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ໂອລຸພ຺ຠາຣມ຺ມເຓນປິ ສາຣມ຺ມຓເມວາຕິ ນ ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ຣູປໍສາຣມ຺ມຓນ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ອນຸສຍາອນາຣມ຺ມຓາຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໕໔-໕໕໖. ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາວ ອຕ຺ຖີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ນ ປນ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອນຸສຍາອນາຣມ຺ມຓາຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ຎາຓໍອນາຣມ຺ມຓນ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໕໗-໘. ຕສ຺ສ ຎາຓສ຺ສາຕິ ມຄ຺ຄຎາຓສ຺ສາຕິ ວທນ຺ຕິ.

ຎາຓໍອນາຣມ຺ມຓນ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ວິຕກ຺ການຸປຕິຕກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໖໒. ອວິເສເສເນວາຕິ ອາຣມ຺ມຓສມ຺ປໂຍເຄຫິ ທ຺ວີຫິປີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ວິຕກ຺ການຸປຕິຕກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ວິຕກ຺ກວິປ຺ຜາຣສທ຺ທກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໖໓. ສພ຺ພໂສຕິ ສວິຕກ຺ກຈິຕ຺ເຕສຸ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສພ຺ພທາ ວາຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອນ຺ຕມໂສ ມໂນຘາຕຸປວຕ຺ຕິກາເລປີ’’ຕິ. ວິຕກ຺ກວິປ຺ຜາຣມຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິຕກ຺ກສ຺ສ ປວຕ຺ຕິມຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ວິຕກ຺ກວິປ຺ຜາຣສທ຺ທກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ນຍຖາຈິຕ຺ຕສ຺ສວາຈາຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໖໕. ອນາປຕ຺ຕີຕິ ວິສໍວາທນາຘິປ຺ປາຍສ຺ສ ອຠາວາ ມຸສາວາໂທ ນ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ນຍຖາຈິຕ຺ຕສ຺ສວາຈາຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ອຕີຕານາຄຕສມນ຺ນາຄຕກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໖໘-໕໗໐. ຕາສູຕິ ຕາສຸ ປຎ຺ຎຕ຺ຕີສຸ. ສມນ຺ນາຄມປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ປຏິລາຠປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ລາຠີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຍໍ ສມນ຺ນາຄມປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ. ລາຠີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຍໍ ປຏິລາຠປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມາຕິ ວາ ອຘິປ຺ປາໂຍ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ.

ອຕີຕານາຄຕສມນ຺ນາຄຕກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນວມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ທສມວຄ຺ໂຄ

໑. ນິໂຣຘກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໗໑-໒. ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓນ ສເຫວາຕິອາທິໍ ວທນ຺ເຕນ ກິຣິຍຂນ຺ຘານໍ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓນ ສຫ ອຸປປຕ຺ເຕສິຍາ ຂນ຺ຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ຈ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕຖາ ອຸປປຕ຺ເຕສິຍານໍ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓນ ສຫ ອຸປປຕ຺ເຕສິຍາ, ກິຣິຍານໍ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓນ ສຫ ກິຣິຍາຕິ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ກິຣິຍາຈຕຸກ຺ຂນ຺ຘຄ຺ຄຫເຓນ ຄຫຓໍ. ຎາຓນ຺ຕິ ມຄ຺ຄຎາຓໍ ຍຸຕ຺ຕໍ.

ນິໂຣຘກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓສມງ຺ຄິສ຺ສມຄ຺ຄກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໗໖. ຕໍ ລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ‘‘ຉ ວິຎ຺ຎາຓາ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓາ ອຸປ຺ປນ຺ນວຕ຺ຖຸກາ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕໍ ລກ຺ຂຓໍ. ‘‘ຉ ວິຎ຺ຎາຓາ’’ຕິ ອວຈນໍ ປເນຕ຺ຖ ‘‘ໂນ ຈ ວຕ ເຣ ວຕ຺ຕພ຺ເພ’’ຕິອາທິວຈນສ຺ສ ກາຣຓນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ.

໕໗໗. ໂລກິໂຍຕິ ວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄມາຫ. ຍໍ ຕຕ຺ຖ ອນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສມງ຺ຄິກ຺ຂເຓ ຍໍ ອນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕເທວ ສຸຎ຺ຎຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓສມງ຺ຄິສ຺ສມຄ຺ຄກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓາສາໂຠຄາຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໘໔-໕໘໖. ກຸສລາກຸສລວເສນ ນມີຕິ ກຸສລາກຸສລຠາເວນ ນມິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສາ ປນ ອາຣມ຺ມຓປ຺ປກາຣຄ຺ຄຫຓໍ ເຍນ ອໂລຠາທີຫິ ໂລຠາທີຫິ ຈ ສມ຺ປໂຍໂຄ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ ‘‘ສຸຂມິຕິ ເຈຕໂສ ອຠາໂຄ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ.

ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓາສາໂຠຄາຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ທ຺ວີຫິສີເລຫີຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໘໗-໕໘໙. ຂຓຠງ຺ຄນິໂຣຘໍ, ນ ອປ຺ປວຕ຺ຕິນິໂຣຘໍ, ສີລວີຕິກ຺ກມນິໂຣຘໍ ວາ. ວີຕິກ຺ກມໍ ວິຍາຕິ ຍຖາ ວີຕິກ຺ກເມ ກເຕ ທຸສ຺ສີໂລ, ເອວໍ ນິຣຸທ຺ເຘປີຕິ ເອວໍ ວີຕິກ຺ກເມນ ນິນ຺ນານໍ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ທ຺ວີຫິສີເລຫີຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ສີລໍອເຈຕສິກນ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໙໐-໕໙໔. ເຍນ ໂສ ສີລວາເຍວ ນາມ ໂຫຕີຕິ ເຍນ ຈິຕ຺ຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ ຐິເຕນ ອຸປຈເຍນ ອກຸສລາພ຺ຍາກຕຈິຕ຺ຕສມງ຺ຄີ ສີລວາເຍວ ນາມ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເສສເມຕ຺ຖ ‘‘ທານໍ ອເຈຕສິກ’’ນ຺ຕິ ກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ສາ ປນ ກຖາ ມຄ຺ຄິຕພ຺ພາ.

ສີລໍອເຈຕສິກນ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ສມາທານເຫຕຸກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໙໘-໖໐໐. ສມາທານເຫຕຸກຖາຍໍ \໑໐໐ ປຸຣິມກຖາສທິສເມວາຕິ ປຣິໂຠຄກເຖກເທສສທິສຕາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ສມາທານເຫຕຸກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ອວິຎ຺ຎຕ຺ຕິທຸສ຺ສີລ຺ຍນ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໖໐໓-໖໐໔. ອາຓຕ຺ຕິຍາ ຈ ປາຓາຕິປາຕາທີສຸ ອງ຺ຄປາຣິປູຣິນ຺ຕິ ເອກສ຺ມິໍ ທິວເສ ອາຓຕ຺ຕສ຺ສ ອປຣສ຺ມິໍ ທິວເສ ປາຓາຕິປາຕໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຕທາ ສາ ອາຓຕ຺ຕິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ວິນາເຍວ ອງ຺ຄໍ ໂຫຕີຕິ ອວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ທຸສ຺ສີລ຺ຍນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອວິຎ຺ຎຕ຺ຕິທຸສ຺ສີລ຺ຍນ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທສມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທຸຕິໂຍ ປຓ຺ຓາສໂກ ສມຕ຺ໂຕ.

໑໑. ເອກາທສມວຄ຺ໂຄ

໔. ຎາຓກຖາວຓ຺ຓນາ

໖໑໔-໖໑໕. ຎາຓກຖາຍໍ ເສຍ຺ຍຖາປິ ມຫາສງ຺ຆິການນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພ ຎາຓໍອນາຣມ຺ມຓນ຺ຕິກຖາຍໍ (ກຖາ. ໕໕໗ ອາທໂຍ) ວຸຕ຺ເຕຫິ ອນ຺ຘເກຫິ ອຎ຺ເຎ ອິຘ ມຫາສງ຺ຆິກາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ຍທິ ອຎ຺ຎາເຓ ວິຄເຕຕິອາທິນາ ຣາຄວິຄໂມ ວິຍ ວີຕຣາຄປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ອຎ຺ຎາຓວິຄໂມ ຎາຓີປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ກາຣຓນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ນ ຫິ ຎາຓໍ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ຎາຓີ, ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎາຓີປຏິປກ຺ຂໂຕ ຎາຓີຕິ. ຍສ຺ມາ ຎາຓປຏິລາເຠນາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ ຎາຓປຏິລາເຠນ ອຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວິຄຕຕ຺ຕາ ໂສ ຎາຓີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ຎາຓກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ອິທໍທຸກ຺ຂນ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໖໑໘-໖໒໐. ອິຕໂຣ ປນ ສກສມເຍຕິ ປຣວາທີ ອຕ຺ຕໂນ ສມເຍຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິທໍທຸກ຺ຂນ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ອິທ຺ຘິພລກຖາວຓ຺ຓນາ

໖໒໑-໖໒໔. ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກວເສນ ວາຕິ ນິຣຍໍວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ອພ຺ພຸທາທິປຣິຈ຺ເຉໂທ ຕາທິສສ຺ສ ກມ຺ມວິປາກສ຺ສ ວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ. ວສ຺ສຄຓນາຍ ວາຕິ ມນຸສ຺ເສ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກາທິເທເວ ຈ ສນ຺ຘາຍ. ເຕສຎ຺ຫິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍມ຺ປິ ກາລໍ ວິປາກທານສມຕ຺ຖໍ ກມ຺ມໍ ວສ຺ສຄຓນາຍ ປຣິຈ຺ຉິຊ຺ຊຕີຕິ.

ອິທ຺ຘິພລກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ສມາຘິກຖາວຓ຺ຓນາ

໖໒໕-໖໒໖. ສມາຘານຏ຺ເຐນາຕິ ສມໍ ຐປນຏ຺ເຐນ ສມາຘິ ນາມ ເຈຕສິກນ຺ຕຣໍ ອຕ຺ຖີຕິ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຉເລນາຕິ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິກຕ຺ເຕ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຈ ຌານຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ນ ໂກຈິ ວິເສໂສຕິ ເອເຕນ ສາມຎ຺ຎມຕ຺ເຕນາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ສມາຘິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕຕາກຖາວຓ຺ຓນາ

໖໒໗. ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍຕຎ຺ເຈວາຕິ ອວິຊ຺ຊາ ສງ຺ຂາຣານໍ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈໂຍ ອວິຊ຺ຊາຍ ຍາ ຐິຕຕາ ຕໂຕ ໂຫຕິ, ຕາຍ ຐິຕຕາຍ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍຠາວສງ຺ຂາຕາ ຐິຕຕາ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍຄ຺ຄຫຓຎ຺ເຈຕ຺ຖ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍຠາວຣຫິຕສ຺ສ ເອກສ຺ສ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ທສ຺ສນຕ຺ຖນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເຕນ ຫິ ສພ຺ໂພ ຕາທິໂສ ປຈ຺ຈໂຍ ທສ຺ສິໂຕ ໂຫຕີຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍຕຎ຺ຈາຕິ ອວິຊ຺ຊາ ສງ຺ຂາຣານໍ ປຈ຺ຈໂຍ, ສງ຺ຂາຣາ ຈ ອວິຊ຺ຊາຍ. ຕຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາຍ ສງ຺ຂາຣານໍ ປຈ຺ຈຍຠາວສງ຺ຂາຕາຍ ຐິຕຕາຍ ສງ຺ຂາຣານໍ ອວິຊ຺ຊາຍ ປຈ຺ຈຍຠາວສງ຺ຂາຕາ ຐິຕຕາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສາ ຈ ອິຕຣາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕຕາກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ອນິຈ຺ຈຕາກຖາວຓ຺ຓນາ

໖໒໘. ຣູປາທໂຍ ວິຍ ປຣິນິປ຺ຜນ຺ນາຕິ ຣູປາທີຫິ ສຫ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌນໂຕ ປຣິນິປ຺ຜນ຺ນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນິຈ຺ຈຕາວິຠາຄານຸຍຸຎ຺ຊນວເສນາຕິ ຕີສຸ ທຓ຺ເຑສຸ ທຓ຺ຑໂວຫາໂຣ ວິຍ ຕີສຸ ລກ຺ຂເຓສຸ ອນິຈ຺ຈຕາໂວຫາໂຣ ໂຫຕີຕິ ຕສ຺ສາ ວິຠາຄານຸຍຸຎ຺ຊນວເສນາຕິ ວທນ຺ຕິ.

ອນິຈ຺ຈຕາກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເອກາທສມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໒. ທ຺ວາທສມວຄ຺ໂຄ

໑. ສໍວໂຣກມ຺ມນ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໖໓໐-໖໓໒. ວິປາກທ຺ວາຣນ຺ຕິ ຠວງ຺ຄມນໍ ວທຕິ. ກມ຺ມທ຺ວາຣນ຺ຕິ ກຸສລາກຸສລມນໍ.

ສໍວໂຣກມ຺ມນ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ກມ຺ມກຖາວຓ຺ຓນາ

໖໓໓-໖໓໕. ອພ຺ຍາກຕໍ ສນ຺ຘາຍ ປຏິກ຺ເຂໂປຕິ ສກສມຍລກ຺ຂເຓນ ປຏິກ຺ເຂໂປ ກໂຕຕິ ວທນ຺ຕິ. ອວິປາກເຈຕນາຍ ສຣູເປນ ທສ຺ສິຕາຍ ສວິປາກາປິ ທສ຺ສິຕາເຍວ ນາມ ໂຫຕີຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ອາຫ ‘‘ສວິປາກາວິປາກເຈຕນໍ ສຣູເປນ ທສ຺ເສຕຸ’’ນ຺ຕິ.

ກມ຺ມກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ສທ຺ໂທວິປາໂກຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໖໓໖-໖໓໗. ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານາ ອຣູປຘມ຺ມາວາຕິອາທິນາ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐາເນສຸ ຈກ຺ຂາທີສຸປິ ວິປາກໂວຫາໂຣ ນຕ຺ຖິ, ໂກ ປນ ວາໂທ ອກມ຺ມສມຸຏ຺ຐາເນ ສທ຺ເທຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ສທ຺ໂທວິປາໂກຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ສຬາຍຕນກຖາວຓ຺ຓນາ

໖໓໘-໖໔໐. ຕສ຺ມາ ວິປາໂກຕິ ອວິເສເສນ ສຬາຍຕນໍ ວິປາໂກຕິ ເຍສໍ ລທ຺ຘີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ສຬາຍຕນກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸປຣມກຖາວຓ຺ຓນາ

໖໔໑-໖໔໕. ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸປຣມຕານິຍໂຕຕິ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸປຣມຕາຍ ນິຍໂຕ. ອິມໍ ວິຠາຄນ຺ຕິ ອິມໍ ວິເສສໍ. ຕ຺ວໍ ປນສ຺ສ ນິຍາມໍ ອິຈ຺ຉສີຕິ ອວິນິປາຕຘມ຺ມຕາຜລປ຺ປຕ຺ຕີຫິ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸປຣມຠາເວ ຈ ນິຍາມໍ ອິຈ຺ຉສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອານນ຺ຕຣິຍາຠາວນ຺ຕິ ເຍນ ໂສ ຘມ຺ມາຠິສມເຍນ ຠພ຺ໂພ ນາມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ອານນ຺ຕຣິຍກມ຺ມສ຺ສ ອຠາວນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວາ ອານນ຺ຕຣິຍຠາວສ຺ສ ອຠາວນ຺ຕິ. ກິໍ ປນ ໂສ ອນ຺ຕຣາຘມ຺ມໍ ອຠິສມິສ຺ສຕີຕິ? ເກຈິ ວທນ຺ຕິ ‘‘ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸປຣໂມ ສຕ຺ຕມໍ ຠວໍ ນາຕິກ຺ກມຕິ, ໂອຣໂຕ ປນ ນຕ຺ຖິ ປຏິເສໂຘ’’ຕິ. ອປເຣ ‘‘ໂຍ ຠຄວຕາ ຎາຓພເລນ ພ຺ຍາກໂຕ, ຕສ຺ສ ອນ຺ຕຣາ ອຠິສມໂຍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕຖາປິ ຠວນິຍາມສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອຠາວາ ຠພ຺ໂພຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາ ກຸສລາ ອຠິຎ຺ຎາເຈຕນາ ກທາຈິ ວິປາກໍ ອທທມານາປິ ສຕິ ກາຣເຓ ທາຕຸໍ ຠພ຺ພຕາຍ ວິປາກຘມ຺ມຘມ຺ມາ ນາມ, ຕຖາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ມຸທຸຕາຍ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸປຣໂມ, ນ ນິຍາມສພ຺ຠາວາ ນາປິ ຠຄວຕາ ພ຺ຍາກຕຕ຺ຕາ, ນ ຈ ອິນ຺ທ຺ຣິຍມຸທຸຕາ ອຠພ຺ພຕາກໂຣ ຘມ຺ໂມຕິ ນ ໂສ ອຠພ຺ໂພ ນາມ. ອຠພ຺ພຕາກຣຘມ຺ມາຠາວໂຕ ເຈຕ຺ຖ ອຠພ຺ພຕາ ປຏິເສຘິຕາ, ນ ປນ ອນ຺ຕຣາ ອຠິສເມຕຸໍ ຠພ຺ພຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ຍທິ ຈ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸປຣໂມ ອນ຺ຕຣາ ອຠິສເມຍ຺ຍ, ໂກລໍໂກໂລ ສິຍາ’’ຕິ. ວິເສສໍ ປນ ອກຕ຺ວາ ຠພ຺ພສຠາວຕາຍ ຠພ຺ໂພຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕໍ. ນ ຠວນິຍາມກໍ ກິຎ຺ຈີຕິ ເອຕ຺ຖ ປສ຺ສິຕ຺ວາຕິ ວຈນເສໂສ, ພ຺ຍາກໂຣຕີຕິ ວາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸປຣມກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທ຺ວາທສມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໓. ເຕຣສມວຄ຺ໂຄ

໑. ກປ຺ປຏ຺ຐກຖາວຓ຺ຓນາ

໖໕໔-໖໕໗. ກປ຺ປຏ຺ຐກຖາຍໍ ເຫຏ຺ຐາຕິ ອິທ຺ຘິພລກຖາຍໍ.

ກປ຺ປຏ຺ຐກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ອນນ຺ຕຣາປຍຸຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ

໖໖໐-໖໖໒. ອນນ຺ຕຣາປຍຸຕ຺ຕກຖາຍໍ ອານນ຺ຕຣິຍໍ ປຍຸຕ຺ຕໍ ເອເຕນາຕິ ອນນ຺ຕຣາປຍຸຕ຺ໂຕຕິ ອານນ຺ຕຣິເຍ ອນນ຺ຕຣາສທ຺ທໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ອຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ‘‘ອນນ຺ຕຣປຍຸຕ຺ໂຕ’’ຕິປິ ປາຬິ ທິສ຺ສຕິ.

ອນນ຺ຕຣາປຍຸຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ນິຍຕສ຺ສນິຍາມກຖາວຓ຺ຓນາ

໖໖໓-໖໖໔. ເສສາ ເຕຠູມກຘມ຺ມາ ອນິຍຕາ ນາມາຕິ ເອຕ຺ຖ ອປ຺ປຕ຺ຕນິຍາມານໍ ຘມ຺ເມ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ເຕຠູມກຘມ຺ມາ’’ຕິ ອາຫ. ເອເຕວ ຫິ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ເຕຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕປິ ອນິຍໂຕເຍວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອິຕິ ອິມໍ ໂວຫາຣມຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ນິຍໂຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຈ຺ຉິມຠວິໂກ ຠພ຺ໂພ ຘມ຺ມໍ ອຠິສເມຕຸໍ ໂອກ຺ກມິຕຸ’’ນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ‘‘ນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມຕີ’’ຕິ ເຍສໍ ລທ຺ຘີຕິ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ. ເອວໍ ປນ ໂວຫາຣມຕ຺ຕສພ຺ຠາໂວ ‘‘ນິຍໂຕ’’ຕິ ວຈນສ຺ສ, ຘມ຺ມໍ ອຠິສເມຕຸໍ ຠພ຺ພຕາ ຈ ‘‘ນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມຕີ’’ຕິ ວຈນສ຺ສ ກາຣຓຠາເວນ ວຸຕ຺ຕາ ໂຫຕິ, ຠພ຺ພຕາເຍວ ປນ ອຸຠຍສ຺ສປິ ກາຣຓນ຺ຕິ ຍຸຕ຺ຕໍ. ອຎ຺ເຎນາຕິ ຍທິ ນິຍໂຕ ນິຍາມໍ ໂອກ຺ກເມຍ຺ຍ, ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍໂຕ ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍາມໍ, ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍໂຕ ວາ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍາມໍ ໂອກ຺ກເມຍ຺ຍ, ນ ຈ ຕໍ ອຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ນິຍຕສ຺ສນິຍາມກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ອສາຕຣາຄກຖາວຓ຺ຓນາ

໖໗໔. ອສາຕຣາຄກຖາຍໍ ‘‘ອໂຫ ວຕ ເມ ເອຕເທວ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ ຣຊ຺ຊນາຕິ ອິມິນາ ເອວໍ ປວຕ຺ຕມາໂນເຍວ ໂລໂຠ ອິຘ ‘‘ຣາໂຄ’’ຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ, ນ ອຎ຺ຎຖາຕິ ທສ຺ເສຕິ.

໖໗໕. ສຸຕ຺ເຕ ປນາຕິ ເອຕສ຺ສ ‘‘ອຘິປ຺ປາໂຍ’’ຕິ ເອເຕນ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ອສາຕຣາຄກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ຘມ຺ມຕຓ຺ຫາອພ຺ຍາກຕາຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໖໗໖-໖໘໐. ຍສ຺ມາ ຘມ຺ມຕຓ຺ຫາຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ອພ຺ຍາກຕາຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ໂລກຸຕ຺ຕເຣສຸ ວາ ສພ຺ເພສຸ ຕຓ຺ຫາ ‘‘ຘມ຺ມຕຓ຺ຫາ’’ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ຍສ຺ມາ ສາ ຕຓ຺ຫາ, ຕສ຺ມາ ກຸສລາ ນ ໂຫຕິ, ຍສ຺ມາ ປນ ຘມ຺ເມ ປວຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ອກຸສລາ ນ ໂຫຕີຕິ ອພ຺ຍາກຕາຕິ ລທ຺ຘີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຕີຫິ ໂກຏ຺ຐາເສຫິ ຉປິ ຕຓ຺ຫາ ສໍຂິປິຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕາ, ຕສ຺ມາ ຘມ຺ມຕຓ຺ຫາປິ ກາມຕຓ຺ຫາທິຠາວໂຕ ນ ອພ຺ຍາກຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ຘມ຺ມຕຓ຺ຫາອພ຺ຍາກຕາຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເຕຣສມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໔. ຈຸທ຺ທສມວຄ຺ໂຄ

໑. ກຸສລາກຸສລປຏິສນ຺ທຫນກຖາວຓ຺ຓນາ

໖໘໖-໖໙໐. ຕນ຺ຕິ ກຸສລໍ ອກຸສລຎ຺ຈາຕິ ວິສຸໍ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕໍ ອຸຠຍນ຺ຕິ ວາ ວຈນເສໂສ. ປຏິສນ຺ທຫຕີຕິ ຆເຏຕິ, ອນນ຺ຕຣໍ ອຸປ຺ປາເທຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ກຸສລາກຸສລປຏິສນ຺ທຫນກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ສຬາຍຕນຸປ຺ປຕ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໖໙໑-໖໙໒. ເກຈິ ວາທິໂນ ‘‘ອງ຺ກຸເຣ ສາຂາວິຏປາທິສມ຺ປນ຺ນານໍ ຣຸກ຺ຂາທີນໍ ພີຊມຕ຺ຕໍ ອາວິຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕີຕິ ເຕສໍ ວາທໍ ນິທສ຺ສນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສມ຺ປນ຺ນສາຂາວິຏປານ’’ນ຺ຕິອາທິ.

ສຬາຍຕນຸປ຺ປຕ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍກຖາວຓ຺ຓນາ

໖໙໓-໖໙໗. ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຣູເປ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ລທ຺ຘິວເສນ ປຏິຊານາຕີ’’ຕິ ອນນ຺ຕຣຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ໂຕປິ ນ ໂສ ຈກ຺ຂຸມ຺ຫິ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ອຖ ໂຂ ໂສຕມ຺ຫິເຍວ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ອນນ຺ຕຣູປລທ຺ຘິວເສນ ອາປນ຺ນຕ຺ຕາ ‘‘ປຏິຊານາຕີ’’ຕິ ຍຸຕ຺ຕໍ ວຕ຺ຕຸໍ.

ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ອຣິຍຣູປກຖາວຓ຺ຓນາ

໖໙໘-໖໙໙. ສມ຺ມາວາຈາທິ ຣູປໍ ມຄ຺ໂຄ ຈາຕິ ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ອຣິຍຣູປ’’ນ຺ຕິປິ ວທຕິ.

ອຣິຍຣູປກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ອຎ຺ໂຎອນຸສໂຍຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໗໐໐-໗໐໑. ‘‘ສຣາໂຄຕິອາທິ ປນ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຣາຄສ຺ສ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ ສຣາໂຄຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຣິມປາໂຐ, ‘‘ສານຸສໂຍຕິອາທິ ປນ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອນຸສຍສ຺ສ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ ສານຸສໂຍຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ’’ນ຺ຕິ ປຈ຺ຉິມປາໂຐ, ໂສ ຍຸຕ຺ໂຕ. ໂສ ຫິ ນ ອນຸສຍປຣິຍຸຏ຺ຐານານໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ອສາຘກນ຺ຕິ ເອເຕນ ສເມຕີຕິ.

ອຎ຺ໂຎອນຸສໂຍຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ປຣິຍຸຏ຺ຐານໍຈິຕ຺ຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໗໐໒. ຍສ຺ມາ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕ ມນສິກໂຣໂຕປິ ຣາຄາທໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ຈ ເຕ ວິປສ຺ສນາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ ຈິຕ຺ຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ລທ຺ຘີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ປຣິຍຸຏ຺ຐານໍຈິຕ຺ຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ປຣິຍາປນ຺ນກຖາວຓ຺ຓນາ

໗໐໓-໗໐໕. ຕິວິຘາຍາຕິ ກິເລສວຕ຺ຖຸໂອກາສວເສນ, ກາມຣາຄກາມວິຕກ຺ກກາມາວຈຣຘມ຺ມວເສນ ວາ ຕິວິຘາຍ. ກິເລສກາມວເສນາຕິ ກິເລສກາມຠູຕກາມຘາຕຸຠາເວນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຘິປ຺ປາຍໍ ອສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ໂຕຕິ ຣູປຘາຕຸສຫຄຕວເສນ ອນຸເສຕີຕິ, ຣູປຘາຕຸຘມ຺ເມສຸ ອຎ຺ຎຕຣຠາເວນ ຣູປຘາຕຸປຣິຍາປນ຺ໂນຕິ ຈ ປຸຈ຺ຉິຕຠາວໍ ອສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ປຣິຍາປນ຺ນກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ອພ຺ຍາກຕກຖາວຓ຺ຓນາ

໗໐໖-໗໐໘. ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ‘‘ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກຕິ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ອພ຺ຍາກຕເມຕ’’ນ຺ຕິ ສສ຺ສຕາທິຠາເວນ ອກຖິຕຕ຺ຕາ ‘‘ອພ຺ຍາກຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອຕ຺ຖ ປນ ນ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ‘‘ອພ຺ຍາກຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຖ ໂຂ ‘‘ຐປນີໂຍ ເອໂສ ປຎ຺ໂຫ’’ຕິ ທສ຺ສິຕໍ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພຖາປິ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ‘‘ອພ຺ຍາກຕ’’ນ຺ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ຍຸຕ຺ຕໍ.

ອພ຺ຍາກຕກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ອປຣິຍາປນ຺ນກຖາວຓ຺ຓນາ

໗໐໙-໗໑໐. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ທິຏ຺ຐິຣາຄານໍ ສມາເນ ວິກ຺ຂມ຺ຠນຠາເວປິ ‘‘ວີຕຣາໂຄ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ນ ປນ ‘‘ວິຄຕທິຏ຺ຐິໂກ’’ຕິ, ຕສ຺ມາ ທິຏ຺ຐິ ໂລກິຍປຣິຍາປນ຺ນາ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ຖໍ ວທນ຺ຕິ. ຣູປທິຏ຺ຐິຍາ ອຠາວາ ປນ ກາມຘາຕຸປຣິຍາປນ຺ນາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ຠວິຕພ຺ພໍ. ຍທິ ຈ ປຣິຍາປນ຺ນາ ສິຍາ, ຕຖາ ຈ ສຕິ ກາມຣາໂຄ ວິຍ ຌານລາຠິໂນ ທິຏ຺ຐິປິ ວິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ ‘‘ວິຄຕທິຏ຺ຐິໂກ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ສິຍາ, ນ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ອປຣິຍາປນ຺ນາ ທິຏ຺ຐິ. ນ ຫິ ສາ ຕສ຺ສ ອວິຄຕາ ທິຏ຺ຐິ ກາມຣາໂຄ ວິຍ ກາມທິຏ຺ຐິ ເຍນ ກາມຘາຕຸຍາ ປຣິຍາປນ຺ນາ ສິຍາຕິ ວທຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອປຣິຍາປນ຺ນກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຈຸທ຺ທສມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໕. ປນ຺ນຣສມວຄ຺ໂຄ

໑. ປຈ຺ຈຍຕາກຖາວຓ຺ຓນາ

໗໑໑-໗໑໗. ຕສ຺ມາ ປຈ຺ຈຍຕາ ວວຕ຺ຖິຕາຕິ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍຠູຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍຠາວາທິນາ ວິຍ ອຘິປຕິປຈ຺ຈຍຕາທິນາ ຈ ນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍຠາໂວເຍເວຕສ຺ສ ວວຕ຺ຖິໂຕ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ປຈ຺ຈຍຕາກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍກຖາວຓ຺ຓນາ

໗໑໘-໗໑໙. ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣວ ຄຫິໂຕ ‘‘ນນຸ ອວິຊ຺ຊາ ສງ຺ຂາເຣນ ສຫຊາຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສຫຊາຕອຎ຺ຎມຎ຺ຎອຕ຺ຖິອວິຄຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວເສນາຕິ ເອຕ຺ຖ ນິສ຺ສໂຍ ກມເຠເທນ ອຕ຺ຖິຄ຺ຄຫເຓນ ຄຫິໂຕ ໂຫຕີຕິ ນ ວຸຕ຺ໂຕ, ກມ຺ມາຫາຣາ ອສາຘາຣຓຕາຍາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ວກ຺ຂຕິ ຫິ ‘‘ຕີຓິ ອຸປາທານານິ ອວິຊ຺ຊາຍ ສງ຺ຂາຣາ ວິຍ ຕຓ຺ຫາຍ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ (ກຖາ. ອຏ຺ຐ. ໗໑໘-໗໑໙), ຕສ຺ມາ ອຸປາທາເນຫິ ສມານາ ເອເວຕ຺ຖ ສງ຺ຂາຣານໍ ປຈ຺ຈຍຕາ ທສ຺ສິຕາຕິ.

ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ຕຕິຍສຎ຺ຎາເວທຍິຕກຖາວຓ຺ຓນາ

໗໓໒. ຕຕິຍສຎ຺ຎາເວທຍິຕກຖາຍໍ ເສສສຕ຺ເຕ ສນ຺ຘາຍາຕິ ນິໂຣຘສມາປນ຺ນໂຕ ອຎ຺ເຎ ເຍສໍ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຍາ ຠວິຕພ຺ພໍ, ເຕ ປຎ຺ຈໂວກາຣສຕ຺ເຕ ສນ຺ຘາຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ, ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕານມ຺ປິ ຈ ສຎ຺ຎຸປ຺ປາທາ ຈຸຕິໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ເສສສພ຺ພສຕ຺ເຕ ສນ຺ຘາຍາຕິ ວາ. ສຣີຣປກຕິນ຺ຕິ ຕຖາຣູໂປ ອຍໍ ກາໂຍ, ຍຖາຣູເປ ກາເຍ ປາຓິສມ຺ຜສ຺ສາປິ ກມນ຺ຕີຕິອາທິກໍ.

໗໓໓-໗໓໔. ສຸຕ຺ຕວິໂຣໂຘ ສິຍາຕິ ອິທໍ ປຣວາທິໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.

ຕຕິຍສຎ຺ຎາເວທຍິຕກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕຸປິກາກຖາວຓ຺ຓນາ

໗໓໕. ສຎ຺ຎາວິຣາຄວເສນ ປວຕ຺ຕຠາວນາ ອສຎ຺ຎສມາປຕ຺ຕິປີຕິ ລທ຺ຘິກິຕ຺ຕເນ ສຎ຺ຎາວິຣາຄວເສນ ປວຕ຺ຕຠາວນໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສມາປຕ຺ຕິໍ ‘‘ອສຎ຺ຎສມາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສາປິ ອສຎ຺ຎິຕາ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິເຍວ ນາມາຕິ ປຣສ຺ສ ລທ຺ຘີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຍສ຺ມາ ອສຎ຺ຎສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ອໂລຠາທໂຍ ອຕ຺ຖີຕິ ເອຕ຺ຖ ສກສມຍສິທ຺ຘາ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສມາປຕ຺ຕິ ‘‘ອສຎ຺ຎສມາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

໗໓໖. ສຎ຺ຎາວິຣາຄວເສນ ສມາປນ຺ນຕ຺ຕາ ອສຎ຺ຎິຕາ, ນ ສຎ຺ຎາຍ ອຠາວໂຕຕິ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສມາປຕ຺ຕິເມວ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ.

ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕຸປິກາກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ກມ຺ມູປຈຍກຖາວຓ຺ຓນາ

໗໓໘-໗໓໙. ກມ຺ເມນ ສຫຊາໂຕຕິ ປຎ຺ເຫສຸ ‘‘ກມ຺ມູປຈຍໍ ສນ຺ຘາຍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ຈິຕ຺ຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ປຏິຊານາຕີ’’ຕິ ກຕ຺ຖຈິ ປາໂຐ, ‘‘ຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ຈິຕ຺ຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ປຏິຊານາຕີ’’ຕິ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ. ອຸຠຍມ຺ປິ ວິຈາເຣຕພ຺ພໍ.

໗໔໑. ຕສ຺ມາຕິ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ເອກກ຺ຂເຓ ສພ຺ຠາວໂຕ ຕິຓ຺ຓໍ ຜສ຺ສານຎ຺ຈ ສໂມຘານາ ຈ ເອກຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ກມ຺ມູປຈຍກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປນ຺ນຣສມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຕຕິໂຍ ປຓ຺ຓາສໂກ ສມຕ຺ໂຕ.

໑໖. ໂສຬສມວຄ຺ໂຄ

໓. ສຸຂານຸປ຺ປທານກຖາວຓ຺ຓນາ

໗໔໗-໗໔໘. ສຸຂານຸປ຺ປທານກຖາຍໍ ຍໍ ເອວຣູປນ຺ຕິ ຍໍ ເນວຕ຺ຕໂນ, ນ ປເຣສໍ, ນ ຕສ຺ສ, ເອວຣູປໍ ນາມ ອນຸປ຺ປທິນ຺ນໍ ຠວິຕຸໍ ນ ອຣຫຕິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕ຺ຕາຕິ ລທ຺ຘິມຕ຺ເຕນ ປຏິຊານາຕິ, ນ ຍຸຕ຺ຕິຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ສຸຂານຸປ຺ປທານກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ອຘິຄຍ຺ຫມນສິກາຣກຖາວຓ຺ຓນາ

໗໔໙-໗໕໓. ຕໍຈິຕ຺ຕຕາຍາຕິ ຕເທວ ອາຣມ຺ມຓຠູຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ຕໍຈິຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ຕໍຈິຕ຺ຕຕາ, ຕາຍ ຕໍຈິຕ຺ຕຕາຍ. ຕໍ ວາ ອາລມ຺ພກໍ ອາລມ຺ພິຕພ຺ພຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ຕໍຈິຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ຕສ຺ເສວ ອາລມ຺ພກອາລມ຺ພິຕພ຺ພຕາ ຕໍຈິຕ຺ຕຕາ, ຕາຍ ໂຈເທຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຘິຄຍ຺ຫມນສິກາຣກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ຣູປໍຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣນ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໗໖໘-໗໗໐. ຣູປໍຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣນ຺ຕິກຖາຍໍ ເຫຏ຺ຐາຕິ ຈຸທ຺ທສມວຄ຺ເຄ ອາຄຕປຣິຍາປນ຺ນກຖາຍໍ (ກຖາ. ອຏ຺ຐ. ໗໐໓-໗໐໕). ‘‘ສມາປຕ຺ເຕສິຍ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ຍຎ຺ເຈຕ຺ຖ ‘‘ອຕ຺ຖິ ຣູປໍ ອຣູປາວຈຣ’’ນ຺ຕິ ອຣູປາວຈຣກມ຺ມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ຣູປໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ຈ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ອຏ຺ຐມວຄ຺ເຄ ອຣູເປຣູປກຖາຍໍ (ກຖາ. ອຏ຺ຐ. ໕໒໔-໕໒໖) ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ.

ຣູປໍຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣນ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ໂສຬສມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໗. ສຕ຺ຕຣສມວຄ຺ໂຄ

໑. ອຕ຺ຖິອຣຫໂຕປຸຎ຺ຎູປຈຍກຖາວຓ຺ຓນາ

໗໗໖-໗໗໙. ຈິຕ຺ຕໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາຕິ ‘‘ກິຣິຍຈິຕ຺ເຕນ ທານາທິປວຕ຺ຕິສພ຺ຠາວໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ກິຣິຍຈິຕ຺ຕໍ ອພ຺ຍາກຕໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຕ຺ຖິອຣຫໂຕປຸຎ຺ຎູປຈຍກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ນຕ຺ຖິອຣຫໂຕອກາລມຈ຺ຈູຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໗໘໐. ອໂຍນິໂສ ຄເຫຕ຺ວາຕິ ອລທ຺ຘວິປາກວາຣານມ຺ປິ ກມ຺ມານໍ ພ຺ຍນ຺ຕີຠາວໍ ນ ວທາມີຕິ ອຕ຺ຖໍ ຄເຫຕ຺ວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເກຈິ ປນ ‘‘ກມ຺ມານໍ ວິປາກໍ ອປ຺ປຏິສໍວິທິຕ຺ວາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ພ຺ຍນ຺ຕີຠາວໍ ນ ວທາມີຕິ ເອວໍ ອໂຍນິໂສ ອຕ຺ຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ.

໗໘໑. ຕາວ ນ ກມຕີຕິ ລທ຺ຘິຍາ ປຏິກ຺ຂິປຕີຕິ ຕາວ ນ ກມຕິ, ຕໂຕ ປຣໍ ກມຕີຕິ ລທ຺ຘິຍາ ປຏິກ຺ຂິປຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອຕ຺ຖ ກິຣ ‘‘ສຕິ ຊີວິເຕ ຊີວິຕາວເສເສ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕີ’’ຕິ ວຈນໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ມຣນ຺ຕໍ ໂກຏ຺ເຏນ຺ຕສ຺ສ ວາ ສີສໍ ວາ ຉິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ນຕ຺ຖິ ປາຓາຕິປາໂຕຕິ ອາຈຣິຍາ ວທນ຺ຕິ. ປາໂຓ ປາຓສຎ຺ຎິຕາ ວຘກຈິຕ຺ຕອຸປກ຺ກມມຣເຓສຸ ວິຊ຺ຊມາເນສຸປິ ນ ເຕນ ອຸປກ຺ກເມນ ມໂຕຕິ ນຕ຺ຖິ ປາຓາຕິປາໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອວໍ ປນ ມຣນ຺ເຕນ ເຕນ ເອກຈິຕ຺ຕວາຣມ຺ປິ ຘມ຺ມຕາມຣຓໂຕ ໂອຣໂຕ ນ ມໂຕຕິ ທຸພ຺ພິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມຕໍ.

ນຕ຺ຖິອຣຫໂຕອກາລມຈ຺ຈູຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ສພ຺ພມິທໍກມ຺ມໂຕຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໗໘໔. ພີຊໂຕ ອງ຺ກຸຣສ຺ເສວາຕິ ຍຖາ ອງ຺ກຸຣສ຺ສ ອພີຊໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ, ຕຖາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນປວຕ຺ຕສ຺ສປິ ອກມ຺ມໂຕ ກມ຺ມວິປາກໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ປຏິກ຺ຂິປຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເທຍ຺ຍຘມ຺ມວເສນ ທານຜລໍ ປຸຈ຺ຉຕີຕິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມວເສນ ຍາຍ ເຈຕນາຍ ຕໍ ເທຕິ, ຕສ຺ສ ທານສ຺ສ ຜລໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ນ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມສ຺ສາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ສພ຺ພມິທໍກມ຺ມໂຕຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ອິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘກຖາວຓ຺ຓນາ

໗໘໘. ວິນາປິ ອນິຈ຺ຈຕ຺ເຕນາຕິ ‘‘ຍາວ ທຸກ຺ຂາ ນິຣຍາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໒໕໐) ວິຍ ທຸກ຺ຂາຣມ຺ມຓຕ຺ເຕນປິ ທຸກ຺ຂໍ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ນວຕ຺ຕພ຺ພໍສງ຺ໂຆທກ຺ຂິຓໍວິໂສເຘຕີຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໗໙໓-໗໙໔. ນວຕ຺ຕພ຺ພໍສງ຺ໂຆທກ຺ຂິຓໍວິໂສເຘຕີຕິກຖາຍໍ ນ ຈ ຕານິ ທກ຺ຂິຓໍ ວິໂສເຘຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕີຕິ ຍຖາ ປຸຄ຺ຄໂລ ສີລປຣິໂສຘນາທີນິ ກຕ຺ວາ ນິໂຣຘມ຺ປິ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວິໂສເຘຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ນ ເອວໍ ມຄ຺ຄຜລານີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ, ອປ຺ປຏິຄ຺ຄຫຓໂຕຕິ ວາ.

ນວຕ຺ຕພ຺ພໍສງ຺ໂຆທກ຺ຂິຓໍວິໂສເຘຕີຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ທກ຺ຂິຓາວິສຸທ຺ຘິກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໐໐-໘໐໑. ທກ຺ຂິຓາວິສຸທ຺ຘິກຖາຍໍ ວິສຸຊ຺ເຌຍ຺ຍາຕິ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ມຫປ຺ຜລາ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ ອາຫ. ທາຍກສ຺ເສວ ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິ ວິປາກທາຍິກາ ໂຫຕີຕິ ປຏິຄ຺ຄາຫກນິຣເປກ຺ຂາ ປຏິຄ຺ຄາຫເກນ ປຈ຺ຈຍຠູເຕນ ວິນາ ທາຍເກເນວ ມຫາວິປາກເຈຕນຕ຺ຕໍ ອາປາທິກາ, ປຏິຄ຺ຄາຫກນິຣເປກ຺ຂາ ວິປາກທາຍິກາ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຎ຺ໂຎ ອຎ຺ຎສ຺ສ ກາຣໂກຕິ ຍທິ ທາຍກສ຺ສ ທານເຈຕນາ ນາມ ປຏິຄ຺ຄາຫເກນ ກຕາ ຠເວຍ຺ຍ, ຍຸຕ຺ຕຣູປໍ ສິຍາຕິ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ, ນນຸ ລທ຺ຘິກິຕ຺ຕເນ ‘‘ທາຍເກນ ທານໍ ທິນ຺ນໍ, ປຏິຄ຺ຄາຫເກນ ວິປາໂກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໂຕຕິ ອຎ຺ໂຎ ອຎ຺ຎສ຺ສ ກາຣໂກ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ? ສຈ຺ຈເມຕໍ, ປຏິຄ຺ຄາຫເກນ ວິປາກນິພ຺ພຕ຺ຕນມ຺ປິ ປນ ທານເຈຕນານິພ຺ພຕ຺ຕເນນ ຍທິ ຠເວຍ຺ຍ, ເອວໍ ສຕິ ອຎ຺ໂຎ ອຎ຺ຎສ຺ສ ກາຣໂກຕິ ຍຸຕ຺ຕຣູປໍ ສິຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ທກ຺ຂິຓາວິສຸທ຺ຘິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສຕ຺ຕຣສມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໘. ອຏ຺ຐາຣສມວຄ຺ໂຄ

໑. ມນຸສ຺ສໂລກກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໐໒-໘໐໓. ອໂຍນິໂສຕິ ‘‘ຕຸສິຕປຸຣໍ ສນ຺ຘາຍາ’’ຕິອາທິກໍ ຄຫຓໍ ສນ຺ຘາຍາຫ.

ມນຸສ຺ສໂລກກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ຘມ຺ມເທສນາກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໐໔-໘໐໖. ຕສ຺ສ ຈ ເທສນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສຍເມວ ຈ ອາຍສ຺ມຕາ ອານນ຺ທຕ຺ເຖເຣນ ເທສິໂຕຕິ ວທຕິ.

ຘມ຺ມເທສນາກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ຌານສງ຺ກນ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໑໓-໘໑໖. ຌານສງ຺ກນ຺ຕິກຖາຍໍ ອຸປ຺ປຏິປາຏິຍາຕິ ປຐມຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາ ອາທີນວໂຕ ມນສິກາຕພ຺ພາ, ຕໂຕ ທຸຕິຍຊ຺ຌາເນນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອວໍ ໂຍ ອຸປຈາຣານໍ ຌານານຎ຺ຈ ອນຸກ຺ກໂມ, ເຕນ ວິນາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຌານສງ຺ກນ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ຌານນ຺ຕຣິກກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໑໗-໘໑໙. ຌານນ຺ຕຣິກາ ນາມ ເອສາຕິ ປຐມຊ຺ຌານາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣຠາວາຠາວໂຕ ນ ຌານໍ, ອຖ ໂຂ ທກ຺ຂິຓປຸພ຺ພາທິທິສນ຺ຕຣິກາ ວິຍ ຌານນ຺ຕຣິກາ ນາມ ເອສາຕິ. ກຕຣາ? ໂຍຍໍ ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ໂຕ ສມາຘີຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ຌານນ຺ຕຣິກກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ຈກ຺ຂຸນາຣູປໍປສ຺ສຕີຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໒໖-໘໒໗. ປຏິຊານນໍ ສນ຺ຘາຍາຕິ ‘‘ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ໑໓໕໒) ນເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓປຏິຊານນໍ ກິຣ ສນ຺ຘາຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຣູປໍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓປຏິຊານນໍ ປນ ຣູປທສ຺ສນໍ ກຖໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວິຈາເຣຕພ຺ພໍ.

ຈກ຺ຂຸນາຣູປໍປສ຺ສຕີຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຏ຺ຐາຣສມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໙. ເອກູນວີສຕິມວຄ຺ໂຄ

໑. ກິເລສປຊຫນກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໒໘-໘໓໑. ອນຸປ຺ປນ຺ນາເຍວ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ປຫີນາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ນຕ຺ຖິ ກິເລສປຊຫນາຕິ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ເຕ ປນ ເນວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວິຄຕາ, ນາປິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ນ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນາຕິ ອຕີເຕ ກິເລເສ ປຊຫຕີຕິອາທິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ກິເລສປຊຫນກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ສຸຎ຺ຎຕກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໓໒. ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ ຕາວ ເອກຈ຺ຈນ຺ຕິ ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘານໍ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ ວທຕິ. ເອເກນ ປຣິຍາເຍນາຕິ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓສ຺ສ ຊຣາມຣຓຠາວປຣິຍາເຍນາຕິ ວທນ຺ຕິ. ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທີນຎ຺ຫິ ມາ ຊີຣຕຸ ມາ ມຣຕູຕິ ອລພ຺ຠເນຍ຺ໂຍ ອວສວຕ຺ຕນາກາໂຣ ອນຕ຺ຕຕາ, ສາ ອຕ຺ຖໂຕ ຊຣາມຣຓເມວ, ຕຎ຺ຈ ‘‘ຊຣາມຣຓໍ ທ຺ວີຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ສງ຺ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ (ຘາຕຸ. ໗໑) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘານໍ ຊຣາມຣຓໍ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘປຣິຍາປນ຺ນນ຺ຕິ ອຍເມເຕສໍ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ສຸຎ຺ຎຕກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ສາມຎ຺ຎຜລກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໓໕-໘໓໖. ຜລຸປ຺ປຕ຺ຕິ ຈາຕິ ປຕ຺ຕິຘມ຺ມໍ ວທຕິ.

ສາມຎ຺ຎຜລກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ຕຖຕາກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໔໑-໘໔໓. ຣູປາທິສຠາວຕາສງ຺ຂາຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ຣູປາທີນໍ ສຠາວຕາຕິ ຣູປາທິສຠາວຕາຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຠາວໍ ເຫສ ຕຖຕາຕິ ວທຕິ, ນ ຠາວໂຍຄນ຺ຕິ.

ຕຖຕາກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ກຸສລກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໔໔-໘໔໖. ອນວຊ຺ຊຠາວມຕ຺ເຕເນວ ນິພ຺ພານໍ ກຸສລນ຺ຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ກຸສລໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ອນວຊ຺ຊຠາວມຕ຺ເຕເນວ, ຕສ຺ມາ ນິພ຺ພານໍ ກຸສລນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ກຸສລກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ອຈ຺ຈນ຺ຕນິຍາມກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໔໗. ‘‘ສກິໍ ນິມຸຄ຺ໂຄ ນິມຸຄ຺ໂຄວ ໂຫຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍາຕິ ຕາຍ ຊາຕິຍາ ໂລກຸຕ຺ຕຣສທ຺ຘາທີນໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຘາຍ ກຕໍ ອວຘາຣຓໍ ສໍສາຣຂາຓຸກຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ກຕນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສາຍໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕນິຍາມຕາ, ຍາຍໍ ນິຍຕມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐີຕິ ‘‘ອຕ຺ຖິ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ອຈ຺ຈນ຺ຕນິຍາມຕາ’’ຕິ ວທຕິ. ວິຈິກິຈ຺ຉຸປ຺ປຕ຺ຕິ ນິຍາມນ຺ຕຣຸປ຺ປຕ຺ຕິ ຈ ອຈ຺ຈນ຺ຕນິຍາມນິວຕ຺ຕກາ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພາ.

ອຈ຺ຈນ຺ຕນິຍາມກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ອິນ຺ທ຺ຣິຍກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໕໓-໘໕໖. ໂລກິຍານມ຺ປີຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣານໍ ວິຍ ໂລກິຍານມ຺ປິ ສທ຺ຘາທີນໍເຍວ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍາທິຠາວທສ຺ສເນນ ໂລກິຍສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍາທິຠາວໍ ສາເຘຕຸໍ ສທ຺ຘາທີນໍເຍວ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍາທິຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ອິນ຺ທ຺ຣິຍກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເອກູນວີສຕິມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໐. ວີສຕິມວຄ຺ໂຄ

໒. ຎາຓກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໖໓-໘໖໕. ຎາຓກຖາຍໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຊານາຕີຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄຎາຓເມວ ທີເປຕີຕິ ‘‘ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຊານາຕີ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ອິທໍ ຕວ ວຈນໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄຎາຓເມວ ທີເປຕິ, ນ ຕສ຺ເສວ ຎາຓຠາວໍ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ນ ໂລກຸຕ຺ຕຣເມວ ຎາຓໍ, ຕສ຺ມາ ນ ອິທໍ ສາຘກນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ຎາຓກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ນິຣຍປາລກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໖໗-໘໖໘. ປຓຸນ຺ນນ຺ຕິ ປຓຸທິຕໍ, ອນວເສສຂິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ນິຣຍປາລກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ຕິຣຈ຺ຉານກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໖໙-໘໗໑. ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖິຕາຍ ປຏິຎ຺ຎາຕິ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖິນາຄສ຺ສ ຈ ທິພ຺ພຍານສ຺ສ ຈ ອຕ຺ຖິຕາຍາຕິ ວິສຸໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ຕິຣຈ຺ຉານກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ຎາຓກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໗໖-໘໗໗. ຎາຓກຖາຍໍ ສເຈ ຕໍ ທ຺ວາທສວຕ຺ຖຸກນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ໂລກຸຕ຺ຕຣ’’ນ຺ຕິ ວຈນເສໂສ, ຕໍ ວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣຎາຓໍ ສເຈ ທ຺ວາທສວຕ຺ຖຸກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍນ຺ຕິ ປຸພ຺ພຠາໂຄ, ປຣິຎ຺ຎາຕນ຺ຕິ ອປຣຠາໂຄ, ສຈ຺ຈຎາຓໍ ປນ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓປິ ປຣິຊານນາທິກິຈ຺ຈສາຘນວເສນ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ສທ຺ຘິໍ ປຸພ຺ພຠາຄປຣຠາເຄຫີ’’ຕິ.

ຎາຓກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ວີສຕິມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຈຕຸຕ຺ໂຖ ປຓ຺ຓາສໂກ ສມຕ຺ໂຕ.

໒໑. ເອກວີສຕິມວຄ຺ໂຄ

໑. ສາສນກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໗໘. ຕີສຸປິ ປຸຈ຺ຉາສຸ ໂຈທນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕີສຸປິ ປຸຈ຺ຉາສຸ ‘‘ສາສນ’’ນ຺ຕິອາທິວຈນໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມຸທາຍາ ເອກເທສານໍ ອຘິກຣຓຠາເວນ ວຸຕ຺ຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ສາສນກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ອິທ຺ຘິກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໘໓-໘໘໔. ອິທ຺ຘິກຖາຍໍ ອຕ຺ຖິ ອຘິປ຺ປາຍອິທ຺ຘີຕິ ອຘິປ຺ປາຍວເສນ ອິຊ຺ຌນໂຕ ອຘິປ຺ປາໂຍຕິ ເອວໍນາມິກາ ອິທ຺ຘິ ອຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິທ຺ຘິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ຘມ຺ມກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໘໗-໘໘໘. ຘມ຺ມກຖາຍໍ ຣູປຏ຺ຐໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຣູປສ຺ສ ອຠາວາຕິ ໂຍ ຣູປສ຺ສ ນິຍາໂມ ວຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ, ໂສ ຣູປຏ຺ໂຐ ນາມ ໂກຈິ ຣູປໂຕ ອຎ຺ໂຎ ນຕ຺ຖີຕິ ຣູປຏ຺ຐໂຕ ອຎ຺ຎໍ ຣູປຎ຺ຈ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຣູປໍ ຣູປເມວ, ນ ເວທນາທິສຠາວນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ‘‘ຣູປໍ ຣູປຏ຺ເຐນ ນິຍຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ນ ອຎ຺ຎຖາ ຣູປຏ຺ເຐນ ນິຍາເມນາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕຕ຺ຖ ຣູປໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຣູປຏ຺ຐສ຺ສ ອຠາເວ ທສ຺ສິເຕ ຣູປຏ຺ຐໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຣູປສ຺ສ ອຠາໂວ ທສ຺ສິໂຕເຍວ ນາມ ໂຫຕີຕິ ຕເມວ ຣູປໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຣູປຏ຺ຐສ຺ສ ອຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຣູປສຠາໂວ ຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ເອສ ໂວຫາໂຣຕິ ຣູປສ຺ສ ສຠາໂວ ຣູປສຠາໂວ, ຣູປສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ຣູປຏ຺ໂຐຕິ ເອວໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຍ ປວຕ຺ໂຕ ຣູປສຠາວໂວຫາໂຣ ຣູປຏ຺ຐໂວຫາໂຣ ວາ ເວທນາທີຫິ ນານຕ຺ຕເມວ ໂສ ສຠາໂວຕິ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາປນຕ຺ຖໍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາຕິ ຣູປສ຺ສ ຣູປຏ຺ເຐນ ອນຎ຺ຎຕ຺ຕາ. ‘‘ຣູປໍ ຣູປເມວ, ນ ເວທນາທິສຠາວ’’ນ຺ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ຣູປໍ ຣູປຏ຺ເຐນ ນິຍຕ’’ນ຺ຕິ ວທໂຕ ຕຎ຺ຈ ວຈນໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ສໂທສໍ, ອຖ ກສ຺ມາ ‘‘ຣູປຎ຺ຫິ ຣູປຏ຺ເຐນ ນິຍຕນ຺ຕິ ຣູປໍ ຣູປເມວ, ນ ເວທນາທິສຠາວນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ວຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ໂຕ ‘‘ຣູປໍ ຣູປຏ຺ເຐນ ນິຍຕ’’ນ຺ຕິ ປຏິຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ນນຸ ເຈຕໍ ອຕ຺ຕນາວ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ປເຣນາຕິ ປຏິຊານາຕີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ? ນ, ອຕ຺ຕານມ຺ປິ ປຣໍ ວິຍ ວຈນໂຕ. ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ວາ ສກວາທິນາ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍທິ ຈ ເຕນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ປຏິຊານາຕິ ຈ ໂສ ເອຕມຕ຺ຖນ຺ຕິ, ອຖ ກສ຺ມາ ປຏິຊານາຕິ ສກວາທີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຖນ຺ຕຣວເສນາຕິ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕເມວ ກາຣຓໍ ນິຄູຫິຕ຺ວາ ປເຣນ ໂຈທິຕນ຺ຕິ ຕເມວ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ໂຈທນໍ ນິວຕ຺ເຕຕິ. ອິໂຕ ອຎ຺ຎຖາຕິ ຣູປາທິສຠາວມຕ຺ຕໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ເຕນ ປຣິກປ຺ປິຕໍ ນິຍຕໍ ນຕ຺ຖີຕິ ຕສ຺ສ ປຣິກປ຺ປິຕສ຺ສ ນິວຕ຺ຕນຕ຺ຖໍ ປຸນ ເຕເນວ ນເຍນ ໂຈເທຕຸໍ ‘‘ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍຕ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຘມ຺ມກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເອກວີສຕິມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໒. ພາວີສຕິມວຄ຺ໂຄ

໒. ກຸສລຈິຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໙໔-໘໙໕. ກຸສລຈິຕ຺ຕກຖາຍໍ ຊວນກ຺ຂເຓຕິ ປຣິນິພ຺ພານຈິຕ຺ຕໂຕ ປຸຣິມຊວນກ຺ຂເຓ.

ກຸສລຈິຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ອາເນຎ຺ຊກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໙໖. ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ເຕຕິ ຠວງ຺ຄປຣິໂຍສານຕ຺ຕາ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ ‘‘ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

ອາເນຎ຺ຊກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕-໗. ຕິສ຺ໂສປິກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໙໘-໙໐໐. ສຕ຺ຕວສ຺ສິກໍ ຄພ຺ຠໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຄພ຺ເຠເຍວ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸຠູໂຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິປາໂກ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ‘‘ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິປິ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ອາກາສສຸປິນໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອາກາສຄມນາທິອຠິຎ຺ຎາ ວິຍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິ ຈ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ມຎ຺ຎຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ຕິສ຺ໂສປິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ອາເສວນປຈ຺ຈຍກຖາວຓ຺ຓນາ

໙໐໓-໙໐໕. ນ ໂກຈິ ອາເສວນປຈ຺ຈຍໍ ອາເສວຕິ ນາມາຕິ ຍຖາ ພີຊໍ ຈຕຸມຘຸຣຠາວໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເອວໍ ຠາວນາສງ຺ຂາຕໍ ອາເສວນປຈ຺ຈຍໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອາເສວນ຺ໂຕ ນາມ ໂກຈິ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອາເສວນປຈ຺ຈຍກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ຂຓິກກຖາວຓ຺ຓນາ

໙໐໖-໙໐໗. ປຖວິຍາທິຣູເປສຸ ເກສຎ຺ຈິ ອຸປ຺ປາໂທ ເກສຎ຺ຈິ ນິໂຣໂຘຕິ ເອວໍ ປຕິຏ຺ຐານໍ ຣູປສນ຺ຕຕິຍາ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ຣູປານໍ ອນນ຺ຕຣາທິປຈ຺ຈຍາ ສນ຺ຕິ, ເຍຫິ ອຣູປສນ຺ຕຕິຍາ ວິຍ ຣູປສນ຺ຕຕິຍາ ປວຕ຺ຕິ ສິຍາຕິ ຈິຕ຺ເຕ ‘‘ຈິຕ຺ເຕ ມຫາປຖວີ ສຓ຺ຐາຕີ’’ຕິອາທິ ໂຈທິຕໍ.

ຂຓິກກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ພາວີສຕິມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໓. ເຕວີສຕິມວຄ຺ໂຄ

໑. ເອກາຘິປ຺ປາຍກຖາວຓ຺ຓນາ

໙໐໘. ກຣຸຓາຘິປ຺ປາເຍນ ເອກາຘິປ຺ປາໂຍຕິ ຣາຄາຘິປ຺ປາຍໂຕ ອຎ຺ຎາຘິປ຺ປາໂຍວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອໂກ ອຘິປ຺ປາໂຍຕິ ເອຕ຺ຖ ເອກໂຕຠາເວ ເອກສທ຺ໂທ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ສມານຕ຺ເຖ ຫິ ສຕິ ຣາຄາຘິປ຺ປາເຍປິ ເອກາຘິປ຺ປາເຍນາຕິ ເອກາຘິປ຺ປາຍຕາ ອຕ຺ຖີຕິ.

ເອກາຘິປ຺ປາຍກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓-໗. ອິສ຺ສຣິຍກາມກາຣິກາກຖາວຓ຺ຓນາ

໙໑໐-໙໑໔. ອິສ຺ສຣິເຍນ ຍຖາຘິປ຺ເປຕສ຺ສ ກຣຓໍ ອິສ຺ສຣິຍກາມກາຣິກາ. ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ ຄພ຺ຠເສຍ຺ໂຍກ຺ກມນໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ອິສ຺ສຣິຍກາມກາຣິກາເຫຕຸ ນາມ ທຸກ຺ກຣກາຣິກາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ ກຣີຍຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ທຸກ຺ກຣກາຣິກາ ນາມ ອິສ຺ສຣິຍກາມກາຣິກາເຫຕຸ ກຣິຍມານາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ ກຣີຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ອິສ຺ສຣິຍກາມກາຣິກາເຫຕຸ ນາມ ວິນາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ ກຣິຍມານາ ນຕ຺ຖີຕິ ວາ.

ອິສ຺ສຣິຍກາມກາຣິກາກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ປຕິຣູປກຖາວຓ຺ຓນາ

໙໑໕-໙໑໖. ເມຕ຺ຕາທໂຍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ເມຕ຺ຕາທໂຍ ວິຍ ນ ຣາໂຄ ຣາຄປຕິຣູປໂກ ໂກຈິ ອຕ຺ຖີຕິ ຣາຄເມວ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເອວໍ ໂທເສປີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ.

ປຕິຣູປກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ອປຣິນິປ຺ຜນ຺ນກຖາວຓ຺ຓນາ

໙໑໗-໙໑໘. ນ ອນິຈ຺ຈາທິຠາວນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອນິຈ຺ຈາທິໂກ ຠາໂວ ເອຕສ຺ສາຕິ ອນິຈ຺ຈາທິຠາວນ຺ຕິ ຣູປໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ນ ເກວລຎ຺ຫິ ປຐມສຈ຺ຈເມວ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ເຕນ ‘‘ທຸກ຺ຂຎ຺ເຎວ ປຣິນິປ຺ຜນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ສນ຺ຘາຍ ປຸຈ຺ຉາ ກຕາຕິ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສຕິ ເຕນ ‘‘ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ອປຣິນິປ຺ຜນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ. ນ ຫິ ຈກ຺ຂາຍຕນາທີນິ ອນຸປາທິນ຺ນານິ ໂລກຸຕ຺ຕຣານິ ວາ. ຕນ຺ຕິ ‘‘ທຸກ຺ຂຎ຺ເຎວ ປຣິນິປ຺ຜນ຺ນໍ, ນ ປນ ຣູປ’’ນ຺ຕິ ເອຕໍ ຣູປສ຺ສ ຈ ທຸກ຺ຂຕ຺ຕາ ໂນ ວຕ ເຣ ວຕ຺ຕພ຺ເພຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອປຣິນິປ຺ຜນ຺ນກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເຕວີສຕິມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ກຖາວຕ຺ຖຸປກຣຓ-ມູລຏີກາ ສມຕ຺ຕາ.

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ຍມກປກຣຓ-ມູລຏີກາ

ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠວຓ຺ຓນາ

ກຖາວຕ຺ຖຸປກຣເຓນ ສງ຺ເຂເປເນວ ເທສິເຕນ ຘມ຺ເມສຸ ວິປຣີຕຄ຺ຄຫຓໍ ນິວາເຣຕ຺ວາ ເຕສ຺ເວວ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມສງ຺ຄຫາທີສຸ ປກາສິເຕສຸ ຘມ຺ມປຸຄ຺ຄໂລກາສາທິນິສ຺ສຍານໍ ສນ຺ນິຏ຺ຐານສໍສຍານໍ ວເສນ ນານປ຺ປກາຣກໂອສລ຺ລຕ຺ຖໍ ຍມກປກຣຓໍ ອາຣທ຺ຘໍ, ຕໍ ສມຍເທສເທສກວເສເນວ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສໍວຓ຺ຓນາກ຺ກມຎ຺ຈສ຺ສ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕໍ ‘‘ອາຄໂຕ ຠາໂຣ ອວສ຺ສໍ ວຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ສໍວຓ຺ຓນມສ຺ສ ປຏິຊານນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສງ຺ເຂເປເນວາ’’ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖ ຍມສ຺ສ ວິສຍາຕີໂຕຕິ ຊາຕິຍາ ສຕິ ມຣຓໍ ໂຫຕີຕິ ຊາຕິ, ປຎ຺ຈ ວາ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ຍມສ຺ສ ວິສໂຍ, ຕໍ ສມຸທຍປ຺ປຫາເນນ ອຕີໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍມສ຺ສ ວາ ຣຎ຺ໂຎ ວິສຍໍ ມຣຓໍ, ຕສ຺ສ ອາຓາປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານໍ ເທສໍ ວາ ອຕີໂຕ. ‘‘ຉຈ຺ຈາຠິຐານານິ ອຠພ຺ພ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ (ຂຸ. ປາ. ໖.໑໑; ສຸ. ນິ. ໒໓໔) ວຸຕ຺ຕານໍ ຉນ຺ນໍ ອຠພ຺ພຏ຺ຐານານໍ ເທສໂກຕິ ຉຏ຺ຐານເທສໂກ. ອຍມາ ເອເກກາ ຫຸຕ຺ວາ ອາວຕ຺ຕາ ນີລາ ອມລາ ຈ ຕນຸຣຸຫາ ອສ຺ສາຕິ ອຍມາວຕ຺ຕນີລາມລຕນຸຣຸໂຫ.

ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑. ມູລຍມກໍ

ອຸທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ

໑. ຍມການໍ ວເສນ ເທສິຕຕ຺ຕາຕິ ອິມິນາ ທສສຸ ເອເກກສ຺ສ ຍມກສມູຫສ຺ສ ຕໍສມູຫສ຺ສ ຈ ສກລສ຺ສ ປກຣຓສ຺ສ ຍມການໍ ວເສນ ລທ຺ຘໂວຫາຣຕໍ ທສ຺ເສຕິ.

ກຸສລາກຸສລມູລສງ຺ຂາຕານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຕ຺ຖານໍ ວເສນ ອຕ຺ຖຍມກນ຺ຕິ ເອເຕນ ‘‘ເຍ ເກຈິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ສພ຺ເພ ເຕ ກຸສລມູລາ’’ຕິ ເອຕສ຺ເສວ ຍມກຠາໂວ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ເຈ? ນາປຊ຺ຊຕິ ຎາຕຸໍ ອິຈ຺ຉິຕານໍ ທຸຕິຍປຐມປຸຈ຺ຉາສຸ ວຸຕ຺ຕານໍ ກຸສລກຸສລມູລວິເສສານໍ, ກຸສລມູລກຸສລວິເສເສຫິ ວາ ຎາຕຸໍ ອິຈ຺ຉິຕານໍ ປຐມທຸຕິຍປຸຈ຺ຉາສຸ ສນ຺ນິຏ຺ຐານປທສງ຺ຄຫິຕານໍ ກຸສລກຸສລມູລານໍ ວເສນ ອຕ຺ຖຍມກຠາວສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ຎາຕຸໍ ອິຈ຺ຉິຕານຎ຺ຫິ ວິເສສານໍ ວິເສສວນ຺ຕາເປກ຺ຂານໍ, ຕໍວິເສສວຕໍ ວາ ຘມ຺ມານຎ຺ຈ ວິເສສາເປກ຺ຂານໍ ເອຕ຺ຖ ປຘານຠາໂວຕິ ເອເກກາຍ ປຸຈ຺ຉາຍ ເອເກໂກ ເອວ ອຕ຺ໂຖ ສງ຺ຄຫິໂຕ ໂຫຕີຕິ. ອຕ຺ຖສທ຺ໂທ ເຈຕ຺ຖ ນ ຘມ຺ມວາຈໂກ ເຫຕຸຜລາທິວາຈໂກ ວາ, ອຖ ໂຂ ປາຬິອຕ຺ຖວາຈໂກ. ເຕເນວາຫ ‘‘ເຕສຎ຺ເຎວ ອຕ຺ຖານ’’ນ຺ຕິອາທິ.

ຕີຓິປິ ປທານິ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາຕິ ອິທໍ ນາມປທສ຺ສ ກຸສລາທີນໍ ສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕມຕ຺ຕເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ນິຣວເສສສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕໍ. ສພ຺ພກຸສລາທິສງ຺ຄຓ຺ຫນຕ຺ຖເມວ ຈ ນາມປທສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ກຸສລຕ຺ຕິກມາຕິກາຍ ຈຕູສຸ ປເທສູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອຸທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ

໕໒. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎຍມເກ ເຍ ເກຈິ ກຸສລາຕິ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ຍຖາ ທຸຕິຍຍມເກ ‘‘ເຍ ເກຈິ ກຸສລມູລາ’’ຕິ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ເຍ ເກຈິ ກຸສລາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉາ ກຕາ, ເອວມິຘາປິ ‘‘ເຍ ເກຈິ ກຸສລາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉາ ກາຕພ຺ພາ ສິຍາ ປຸຣິມຍມກວິສິຏ຺ຐໍ ອປຸພ຺ພໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມຍມກສ຺ສ ອປ຺ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ປຏິໂລມປຸຈ຺ຉານຸຣູປຠາວໂຕ’’ຕິ ເກຈິ. ປຸຣິມປຸຈ຺ຉາຍ ປນ ອຕ຺ຖວເສນ ກຕາຍ ຕທນຸຣູປາຍ ປຈ຺ຉິມປຸຈ຺ຉາຍ ຠວິຕພ຺ພໍ ອນຸໂລເມ ວິຄຕສໍສຍສ຺ສ ປຏິໂລເມ ສໍສຍຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ. ເຕນ ນ ຈ ປຈ຺ຉິມປຸຈ຺ຉານຸຣູປາຍ ປຸຣິມປຸຈ຺ຉາຍ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ປຸຣິໂມເວຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ ຍຸຕ຺ໂຕ. ອິມິນາປິ ພ຺ຍຎ຺ຊເນນ ຕສ຺ເສວຕ຺ຖສ຺ສ ສມ຺ຠວໂຕຕິ ອິທເມວໍ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ນ ຫິ ກຸສລພ຺ຍຎ຺ຊນຕ຺ໂຖ ເອວ ກຸສລມູເລນ ເອກມູລພ຺ຍຎ຺ຊນຕ຺ໂຖ, ເຕເນວ ວິສ຺ສຊ຺ຊນມ຺ປິ ອສມານໍ ໂຫຕິ. ກຸສລພ຺ຍຎ຺ຊເນນ ຫິ ປຸຈ຺ຉາຍ ກຕາຍ ‘‘ອວເສສາ’’ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ‘‘ອວເສສາ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ອິຕຣຖາ ອວເສສາ ກຸສລມູລສຫຊາຕາ ຘມ຺ມາຕິ, ນ ຈ ຕານິ ວຈນານິ ສມານຕ຺ຖານິ ກຸສລກຸສລາພ຺ຍາກຕທີປນໂຕຕິ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ ສິຍາ – ‘‘ເຍ ເກຈິ ກຸສລາ’’ຕິ ອິມິນາປິ ພ຺ຍຎ຺ຊເນນ ‘‘ເຍ ເກຈິ ກຸສລມູເລນ ເອກມູລາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕພ຺ຍຎ຺ຊນຕ຺ຖສ຺ເສວ ສມ຺ຠວໂຕ ທຸຕິຍຍມເກ ວິຍ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ເຍ ເກຈິ ກຸສລມູເລນ ເອກມູລາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉາ ກຕາ. ນ ຫິ ກຸສລມູເລຫິ ວິຍ ກຸສລມູເລນ ເອກມູເລຫິ ອຎ຺ເຎ ກຸສລາ ສນ຺ຕິ, ກຸສເລຫິ ປນ ອຎ຺ເຎປິ ເຕ ສນ຺ຕີຕິ.

ປຏິໂລມປຸຈ຺ຉາວຓ຺ຓນາຍໍ ‘‘ກຸສລມູເລນ ເອກມູລາ’’ຕິ ຫິ ປຸຈ຺ຉາຍ ກຕາຍ ‘‘ມູລານິ ຍານິ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ກາຕພ຺ພໍ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕມ຺ປິ ຕຖາ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ‘‘ເຍ ວາ ປນ ກຸສລມູເລນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມູລາ, ສພ຺ເພ ເຕ ຘມ຺ມາ ກຸສລມູເລນ ເອກມູລາ’’ຕິ ຈ ປຸຈ຺ຉິເຕ ‘‘ອາມນ຺ຕາ’’ ອິຈ຺ເຈວ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ນ ຫິ ກຸສລມູເລນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມູເລສຸ ກິຎ຺ຈິ ເອກມູລໍ ນ ໂຫຕິ, ເຍນ ອນຸໂລມປຸຈ຺ຉາຍ ວິຍ ວິຠາໂຄ ກາຕພ຺ໂພ ຠເວຍ຺ຍ. ຍຕ຺ຖ ຕີຓິ ກຸສລມູລານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕານິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມູລານິ ເອກມູລານິ ຈ ທ຺ວິນ຺ນໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເອເກເກນ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎກມູລຕ຺ຕາ. ຍຕ຺ຖ ປນ ທ຺ເວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕານິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມູລາເນວ, ນ ເອກມູລານີຕິ ເອຕສ຺ສ ຄຫຓສ຺ສ ນິວາຣຓຕ຺ຖໍ ‘‘ມູລານິ ຍານິ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິອາທິນາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ເຈ? ນ, ‘‘ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ອິມິນາວ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນນ ຕໍຄຫຓນິວາຣຓໂຕ ອນຸໂລມປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊເນນ ຈ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຕິຓ຺ຓຎ຺ຈ ມູລານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎກມູລຠາວສ຺ສ ນິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມູລານຎ຺ຫິ ສມານມູລຕາ ເອວ ເອກມູລວຈເນນ ປຸຈ຺ຉີຍຕິ, ນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສມານມູລຕາ, ອຕ຺ຖິ ຈ ທ຺ວິນ຺ນໍ ມູລານໍ ສມານມູລຕາ. ເຕສຸ ຫິ ເອເກກໍ ອິຕເຣນ ມູເລນ ຕໍມູເລຫິ ອຎ຺ເຎຫິ ສມານມູລນ຺ຕິ.

ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມູລຕ຺ເຕ ປນ ນິຈ຺ຉິເຕ ເອກມູລຕ຺ຕສໍສຍາຠາວໂຕ ‘‘ສພ຺ເພ ເຕ ຘມ຺ມາ ກຸສລມູເລນ ເອກມູລາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉາ ນ ກຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ‘‘ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ມູລາ ເອເຕສນ຺ຕິປິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມູລາ, ສມານຕ຺ເຖນ ເອກໍ ມູລໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ເອກມູລາ’’ຕິ ອຸຠຍມ຺ປິ ວຈນໍ ມູລຍຸຕ຺ຕຕເມວ ວທຕິ, ເຕເນວ ຈ ອຸຠຍຕ຺ຖາປິ ‘‘ກຸສລມູເລນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ມູລໂຍຄສາມຎ຺ເຎ ເອກມູລຕ຺ເຕ ນິຈ຺ຉິເຕ ຕພ຺ພິເສໂສ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມູລຠາໂວ ນ ນິຈ຺ຉິໂຕ ໂຫຕີຕິ ອນຸໂລມປຸຈ຺ຉາ ປວຕ຺ຕາ, ມູລໂຍຄວິເສເສ ປນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມູລຕ຺ເຕ ນິຈ຺ຉິເຕ ນ ວິນາ ເອກມູລຕ຺ເຕນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມູລຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖີຕິ ມູລໂຍຄສາມຎ຺ຎໍ ເອກມູລຕ຺ຕໍ ນິຈ຺ຉິຕເມວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ເອກມູລາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉໍ ອກຕ຺ວາ ຍຖາ ກຸສລມູລວຈນໍ ເອກມູລວຈນຎ຺ຈ ກຸສລຠາວທີປກໍ ນ ໂຫຕີຕິ ກຸສລຠາເວ ສໍສຍສພ຺ຠາວາ ປຐມທຸຕິຍຍມເກສຸ ‘‘ສພ຺ເພ ເຕ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ’’ຕິ ປຏິໂລມປຸຈ຺ຉາ ກຕາ, ເອວໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມູລວຈນໍ ກຸສລຠາວທີປກໍ ນ ໂຫຕີຕິ ກຸສລຠາເວ ສໍສຍສພ຺ຠາວາ ກຸສລາຘິກາຣສ຺ສ ຈ ອນຸວຕ຺ຕມານຕ຺ຕາ ‘‘ສພ຺ເພ ເຕ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ’’ຕິ ປຏິໂລມປຸຈ຺ຉາ ກຕາຕິ.

໕໓-໖໑. ມູລນເຍ ວຸຕ຺ເຕ ເອວ ອຕ຺ເຖ ກຸສລມູລຠາເວນ ມູລສ຺ສ ວິເສສເນນ ສມາເນນ ມູເລນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ຈ ມູເລນ ມູລໂຍຄທີປເນນ ຈາຕິ ອິມິນາ ປຣິຍາຍນ຺ຕເຣນ ປກາເສຕຸໍ ມູລມູລນໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ. ອຎ຺ຎປທຕ຺ຖສມາສນ຺ເຕນ ກ-ກາເຣນ ຕີສຸປິ ຍມເກສຸ ມູລໂຍຄເມວ ທີເປຕຸໍ ມູລກນໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ. ມູລມູລກນຍວຈນປຣິຍາໂຍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາໂຣວ.

໗໔-໘໕. ອພ຺ໂພຫາຣິກໍ ກຕ຺ວາຕິ ນ ເອກມູລຠາວໍ ລຠມາເນຫິ ເອກໂຕ ລພ຺ຠມານຕ຺ຕາ ສເຫຕຸກໂວຫາຣຣຫິຕໍ ກຕ຺ວາ. ນ ວາ ສເຫຕຸກທຸເກ ວິຍ ເອຕ຺ຖ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍໂຍຄາໂຍຄວເສນ ອພ຺ໂພຫາຣິກໍ ກຕໍ, ອຖ ໂຂ ສເຫຕຸກໂວຫາຣເມວ ລຠຕິ, ນ ອເຫຕຸກໂວຫາຣນ຺ຕິ ອພ຺ໂພຫາຣິກໍ ກຕໍ. ເອກໂຕ ລພ຺ຠມານກວເສນາຕິ ອເຫຕຸກຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທນິພ຺ພາເນຫິ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍຣຫິເຕຫິ ສຫ ລພ຺ຠມານກຣູປວເສນາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໘໖-໙໗. ຍສ຺ສໍ ປາຬິຍໍ ‘‘ອເຫຕຸກໍ ນາມມູເລນ ນ ເອກມູລໍ, ສເຫຕຸກໍ ນາມມູເລນ ເອກມູລ’’ນ຺ຕິ (ຍມ. ໑.ມູລຍມກ.໘໗) ປາໂຐ ອາຄໂຕ, ຕຕ຺ຖ ‘‘ເຍ ເກຈິ ນາມາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ນາມານໍ ນິທ຺ຘາຣິຕຕ຺ຕາ ‘‘ອເຫຕຸກໍ ສເຫຕຸກ’’ນ຺ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນາມ’’ນ຺ຕິ ຈ ອິທໍ ວິຎ຺ຎາຍມານເມວາຕິ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍຕ຺ຖ ປນ ‘‘ອເຫຕຸກໍ ນາມໍ, ສເຫຕຸກໍ ນາມ’’ນ຺ຕິ (ຍມ. ໑.ມູລຍມກ.໘໗) ຈ ປາໂຐ, ຕຕ຺ຖ ສຸປາກຏຠາວຕ຺ຖໍ ‘‘ນາມ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ນິທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ມູລຍມກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ຂນ຺ຘຍມກໍ

໑. ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວາໂຣ

ອຸທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ

໒-໓. ຂນ຺ຘຍມເກ ຉສຸ ກາລເຠເທສຸ ປຸຄ຺ຄລໂອກາສປຸຄ຺ຄໂລກາສວເສນ ຂນ຺ຘານໍ ອຸປ຺ປາທນິໂຣຘາ ເຕສໍ ປຣິຎ຺ຎາ ຈ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ເຕ ປນ ຂນ຺ຘາ ‘‘ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິອາທີຫິ ປຎ຺ຈຫິ ປເທຫິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ເຕສໍ ທສ ອວຍວປທານິ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຣູປາທິອວຍວປທາຠິຫິໂຕ ຘມ຺ໂມ, ກິໍ ໂສ ເອວ ສມຸທາຍປທສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ. ໂຍ ຈ ສມຸທາຍປເທນ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ເອວ ອວຍວປທສ຺ສາຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ສໍສຍຏ຺ຐາເນ ຣູປາທິອວຍວປເທຫິ ວຸຕ຺ໂຕ ເອກເທໂສ ສກໂລ ວາ ສມຸທາຍປທານໍ ອຕ຺ໂຖ, ສມຸທາຍປເທຫິ ປນ ວຸຕ຺ໂຕ ເອກນ຺ເຕນ ຣູປາທິອວຍວປທານໍ ອຕ຺ໂຖຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຣູປໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ, ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ຣູປ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ປທໂສຘນວາໂຣ ວຸຕ຺ໂຕ.

ປຸນ ‘‘ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິອາທີນໍ ສມາສປທານໍ ອຸຕ຺ຕຣປທຕ຺ຖປ຺ປຘານຕ຺ຕາ ປຘານຠູຕສ຺ສ ຂນ຺ຘປທສ຺ສ ເວທນາທິອຸປປທຕ຺ຖສ຺ສ ຈ ສມ຺ຠວໂຕ ຍຖາ ‘‘ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ປເທ ຣູປາວຍວປເທນ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘຠາໂວ ໂຫຕິ ຣູປສທ຺ທສ຺ສ ຂນ຺ຘສທ຺ທສ຺ສ ຈ ສມານາຘິກຣຓຠາວໂຕຕິ, ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ປຘານຠູເຕນ ຂນ຺ຘາວຍວປເທນ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທິຠາໂວ ໂຫຕິ ຂນ຺ຘປເທນ ເວທນາທິປທານໍ ສມານາຘິກຣຓຕ຺ຕາຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ສໍສຍຏ຺ຐາເນ ຂນ຺ຘາວຍວປເທນ ວຸຕ຺ໂຕ ຘມ຺ໂມ ໂກຈິ ເກນຈິ ສມຸທາຍປເທນ ວຸຈ຺ຈຕິ, ນ ສພ຺ໂພ ສພ຺ເພນາຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຣູປໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ, ຂນ຺ຘາ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິອາທິນາ ປທໂສຘນມູລຈກ຺ກວາໂຣ ວຸຕ຺ໂຕ. ເອວຎ຺ຈ ທສ຺ເສນ຺ເຕນ ຣູປາທິສທ຺ທສ຺ສ ວິເສສນຠາໂວ, ຂນ຺ຘສທ຺ທສ຺ສ ວິເສສິຕພ຺ພຠາໂວ, ວິເສສນວິເສສິຕພ຺ພານໍ ສມານາຘິກຣຓຠາໂວ ຈ ທສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ.

ເຕເນຕ຺ຖ ສໍສໂຍ ໂຫຕິ – ກິໍ ຂນ຺ຘໂຕ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ຣູປໍ ອຕ຺ຖິ, ຍໂຕ ວິນິວຕ຺ຕໍ ຣູປໍ ຂນ຺ຘວິເສສນໍ ໂຫຕິ, ສພ຺ເພວ ຂນ຺ຘາ ກິໍ ຂນ຺ຘວິເສສນຠູເຕນ ຣູເປນ ວິເສສິຕພ຺ພາຕິ, ກິໍ ປນ ຕໍ ຂນ຺ຘວິເສສນຠູຕໍ ຣູປນ຺ຕິ? ຠູຕຸປາທາຍຣູປໍ ຕສ຺ເສວ ຄຫິຕຕ຺ຕາ. ນິທ຺ເທເສ ‘‘ຂນ຺ຘາ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິ ປທໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ກຕນ຺ຕິ. ເອວໍ ເອຕສ຺ມິໍ ສໍສຍຏ຺ຐາເນ ນ ຂນ຺ຘໂຕ ອຎ຺ຎໍ ຣູປໍ ອຕ຺ຖິ, ເຕເນວ ເຈເຕນ ຣູປສທ຺ເທນ ວຸຈ຺ຈມານໍ ສຸທ຺ເຘນ ຂນ຺ຘສທ຺ເທນ ວຸຈ຺ຈເຕ, ນ ຈ ສພ຺ເພ ຂນ຺ຘາ ຂນ຺ຘວິເສສນຠູເຕນ ຣູເປນ ວິເສສິຕພ຺ພາ, ເຕເນວ ເຕ ວິຠຊິຕພ຺ພາ, ເອສ ນໂຍ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທີສຸປີຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຣູປໍ ຂນ຺ໂຘ, ຂນ຺ຘາ ຣູປ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ສຸທ຺ຘຂນ຺ຘວາໂຣ ວຸຕ຺ໂຕ.

ຕໂຕ ‘‘ຣູປໍ ຂນ຺ໂຘ’’ຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ອນຸຎ຺ຎາຍມາເນ ‘‘ນ ເກວລໍ ອຍໍ ຂນ຺ຘສທ຺ໂທ ຣູປວິເສສໂນວ, ອຖ ໂຂ ເວທນາທິວິເສສໂນ ຈາ’’ຕິ ຣູປສ຺ສ ຂນ຺ຘຠາວນິຈ຺ຉຍານນ຺ຕຣໍ ຂນ຺ຘານໍ ຣູປວິເສສນໂຍເຄ ຈ ສໍສໂຍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ນ ສພ຺ເພ ຂນ຺ຘາ ເວທນາທິວິເສສນຍຸຕ຺ຕາ, ອຖ ໂຂ ເກຈິ ເກນຈິ ວິເສສເນນ ຍຸຎ຺ຊນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ສຸທ຺ຘຂນ຺ຘມູລຈກ຺ກວາໂຣ ວຸຕ຺ໂຕຕິ. ເອວໍ ເຍສໍ ອຸປ຺ປາທາທໂຍ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ເຕສໍ ຂນ຺ຘານໍ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິໂສຘນວເສນ ຕນ຺ນິຈ຺ຉຍຕ຺ຖໍ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວາໂຣ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຈຕ຺ຕາຣິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈກ຺ການິ ພນ຺ຘິຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈກ຺ກາວຍວຠາວໂຕ ຈກ຺ການີຕິ ຍມການິ ວຸຕ຺ຕານິ ເອເກກຂນ຺ຘມູລານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຍມການິ ພນ຺ຘິຕ຺ວາຕິ. ອິມິນາ ຫິ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ເຖນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ. ຈຕ຺ຕາຣິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຍມການິ ຍຖາ ເອເກກຂນ຺ຘມູລການິ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາຕິ ວາ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຣູປໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິ ເອວມາທິກໍ ມູລປທໍ ນາຠິໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຂນ຺ຘາ’’ຕິ ອິທໍ ເນມິໍ, ‘‘ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິອາທີນິ ອເຣ ກຕ຺ວາ ຈກ຺ກຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ, ນ ມຓ຺ຑລຠາເວນ ສມ຺ພຊ຺ຌນໂຕ. ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘມູລກາທີສຸປິ ຫິ ເຫຏ຺ຐິມໍ ໂສເຘຕ຺ວາວ ປາໂຐ ຄໂຕ, ນ ມຓ຺ຑລສມ຺ພນ຺ເຘນາຕິ. ເຕເນວ ຈ ກາຣເຓນາຕິ ສຸທ຺ຘຂນ຺ຘລາຠມຕ຺ຕເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ຂນ຺ຘວິເສສເນ ຣູປາທິມ຺ຫິ ສຸທ຺ຘຣູປາທິມຕ຺ຕຕາຍ ອຏ຺ຐຕ຺ວາ ຂນ຺ຘວິເສສນຠາວສງ຺ຂາຕໍ ຣູປາທິອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຂນ຺ຘສທ຺ເທນ ສຫ ໂຍເຊຕ຺ວາ ‘‘ຂນ຺ຘາ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປທໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິຠຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຸທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ

໒໖. ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປນ຺ຕິ ‘‘ຈກ຺ຂຸໍ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ…ເປ… ຣູປາ ໂລເກ…ເປ… ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ…ເປ… ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ໂສ…ເປ… ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາ…ເປ… ຣູປສຎ຺ຎາ…ເປ… ຣູປສຎ຺ເຈຕນາ…ເປ… ຣູປຕຓ຺ຫາ…ເປ… ຣູປວິຕກ຺ໂກ…ເປ… ຣູປວິຈາໂຣ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໔໐໐; ມ. ນິ. ໑.໑໓໓; ວິຠ. ໒໐໓) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຕຓ຺ຫາວຕ຺ຖຸຠູຕໍ ເຕຠູມກໍ ເວທິຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມາ ຍໍ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘສມຸທາຍຠູຕໍ ປິຍຣູປສາຕຣູປໍ, ຕໍ ເອກເທເສນ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ ຣູປໍ ນ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິ. ປິຍສຠາວຕາຍ ວາ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ປິຍຣູເປ ປວິສຕິ, ນ ຣຸປ຺ປນສຠາເວນາຕິ ‘‘ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ ຣູປໍ ນ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຎ຺ຎາຍມເກ ຕາວ ທິຏ຺ຐິສຎ຺ຎາຕິ ‘‘ວິເສໂສ’’ຕິ ວຈນເສໂສ. ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐິ ເອວ ສຎ຺ຎາ ທິຏ຺ຐິສຎ຺ຎາ. ‘‘ສຍໍ ສມາທາຍ ວຕານິ ຊນ຺ຕຸ, ອຸຈ຺ຈາວຈໍ ຄຈ຺ຉຕິ ສຎ຺ຎສຕ຺ໂຕ’’ຕິ (ສຸ. ນິ. ໗໙໘), ‘‘ສຎ຺ຎາວິຣຕ຺ຕສ຺ສ ນ ສນ຺ຕິ ຄນ຺ຖາ’’ຕິ (ສຸ. ນິ. ໘໕໓) ຈ ເອວມາທີສຸ ຫິ ທິຏ຺ຐິ ຈ ‘‘ສຎ຺ຎາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາຕິ.

໒໘. ‘‘ນ ຂນ຺ຘາ ນ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ? ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ເອວໍ ຂນ຺ຘສທ຺ທປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ອຠາເວ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສທ຺ທປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ຈ ອຠາໂວຕິ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິໂສຘນມຕ຺ຕເມວ ກໂຣຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ນ ອຎ຺ຎຘມ຺ມສພ຺ຠາໂວ ເອເວຕ຺ຖ ປມາຓໍ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ‘‘ນາຍຕນາ ນ ໂສຕາຍຕນນ຺ຕິ? ອາມນ຺ຕາ’’ຕິອາທິໍ ວກ຺ຂຕີຕິ.

໓໙. ຣູປໂຕ ອຎ຺ເຎ ເວທນາທໂຍຕິ ເອຕ຺ຖ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ເວທນາທໂຍ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ເຕ ຫິ ປິຍຣູປາ ຈ ສາຕຣູປາ ຈ ນ ໂຫນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ອນາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາຕິ ຣູປໂຕ ອຎ຺ເຎ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ຣູປຎ຺ຈ ຂນ຺ເຘ ຈ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສາຕິ ອິທມ຺ປິ ເອເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ນ-ສທ຺ທານໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິມຕ຺ຕເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ‘‘ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈ ອາຍຕເນ ຈ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສາ ນ ເຈວ ຈກ຺ຂຸ ນ ຈ ອາຍຕນາ’’ຕິອາທິໍ (ຍມ. ໑.ອາຍຕນຍມກ.໑໕) ວກ຺ຂຕິ. ນ ຫິ ຕຕ຺ຖ ອວເສສຄ຺ຄຫເຓນ ຄຍ຺ຫມານໍ ກຎ຺ຈິ ອຕ຺ຖິ. ຍທິ ສິຍາ, ຘມ຺ມາຍຕນໍ ສິຍາ. ວກ຺ຂຕິ ຫິ ‘‘ຘມ຺ໂມ ອາຍຕນນ຺ຕິ? ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ (ຍມ. ໑.ອາຍຕນຍມກ.໑໖). ຕຓ຺ຫາວຕ຺ຖຸ ຈ ນ ຕໍ ສິຍາ. ຍທິ ສິຍາ, ປິຍຣູປສາຕຣູປຠາວໂຕ ຣູປໍ ສິຍາ ‘‘ຣູປໍ ຂນ຺ໂຘຕິ? ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ (ຍມ. ໑.ຂນ຺ຘຍມກ.໔໐) ວຈນໂຕ ຂນ຺ໂຘ ຈາຕິ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ອວິຊ຺ຊມາເນປິ ວິຊ຺ຊມານໍ ອຸປາທາຍ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສາທິຄ຺ຄຫຓສພ຺ຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ອວເສສາຕິ ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ຄຫຓໍ ກຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ນິທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ປວຕ຺ຕິວາຣວຓ຺ຓນາ

໕໐-໒໐໕. ປວຕ຺ຕິວາເຣ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທິມູລການິ ປຈ຺ຉິເມເນວ ສຫ ໂຍເຊຕ຺ວາ ຕີຓິ ທ຺ເວ ເອກຎ຺ຈ ຍມການິ ວຸຕ຺ຕານິ, ນ ປຸຣິເມນ. ກສ຺ມາ? ອມິສ຺ສກກາລເຠເທສຸ ວາເຣສຸ ອຕ຺ຖວິເສສາຠາວໂຕ. ປຸຣິມສ຺ສ ຫິ ປຈ຺ຉິເມນ ໂຍຊິຕຍມກເມວ ປຈ຺ຉິມສ຺ສ ປຸຣິເມນ ໂຍຊນາຍ ປຸຈ຺ຉານໍ ອຸປ຺ປຏິປາຏິຍາ ວຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ, ອຕ຺ເຖ ປນ ນ ໂກຈິ ວິເສໂສຕິ. ປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊເນສຸປິ ວິເສໂສ ນຕ຺ຖິ, ເຕນ ຕຖາ ໂຍຊນາ ນ ກຕາຕິ. ກາລເຠທາ ປເນຕ຺ຖ ຉ ເອວ ວຸຕ຺ຕາ. ອຕີເຕນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ໂນ, ອນາຄເຕນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ໂນ, ອນາຄເຕນາຕີໂຕຕິ ເອເຕ ປນ ຕໂຍ ຍຖາທສ຺ສິຕາ ມິສ຺ສກກາລເຠທາ ເອວ ຕໂຍ, ນ ວິສຸໍ ວິຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ນ ຄຫິຕາ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຫິ ປຏິໂລມປຸຈ຺ຉາຫິ ອຕີເຕນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາທໂຍ ກາລເຠທາ ທສ຺ສິຕາ, ເຕເນວ ຈ ນເຍນ ‘‘ຍສ຺ສ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖ, ຕສ຺ສ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິອາທິ ສກ຺ກາ ໂຍເຊຕຸໍ. ເຕເນວ ຫິ ມິສ຺ສກກາລເຠເທສຸ ຈ ນ ປຈ຺ຉິມປຈ຺ຉິມສ຺ສ ຂນ຺ຘສ຺ສ ປຸຣິມປຸຣິເມນ ໂຍຊນໍ ກຕ຺ວາ ຍມການິ ວຸຕ຺ຕານິ, ອມິສ຺ສກກາລເຠເທສຸ ຄຫິຕນິຍາເມນ ສຸຂຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖມ຺ປິ ປຈ຺ຉິມປຈ຺ຉິເມເນວ ໂຍເຊຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕານີຕິ.

ອິມິນາເຍວ ຈ ລກ຺ຂເຓນາຕິອາທິນາ ເຍນ ກາຣເຓນ ‘‘ປຸເຣປຎ຺ໂຫ’’ຕິ ຈ ‘‘ປຈ຺ຉາປຎ຺ໂຫ’’ຕິ ຈ ນາມໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ຍສ຺ສ ຫິ ສຣູປທສ຺ສເນນ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ໂຫຕິ, ໂສ ປຣິປູເຣຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ພຕ຺ຖສງ຺ຄຓ຺ຫນໂຕ ປຣິປຸຓ຺ຓປຎ຺ໂຫ ນາມ. ຕໍວິສ຺ສຊ຺ຊນສ຺ສ ປນ ປຸຣິມໂກຏ຺ຐາເສນ ສທິສຕ຺ຖຕາຍ ປຸເຣປຎ຺ໂຫ, ປຈ຺ຉິມໂກຏ຺ຐາສສທິສຕ຺ຖຕາຍ ‘‘ປຈ຺ຉາປຎ຺ໂຫ’’ຕິ ຈ ນາມໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສທິສຕ຺ຖຕາ ຈ ສນ຺ນິຏ຺ຐານສໍສຍປທວິເສສໍ ອວິຈາເຣຕ຺ວາ ເອເກນ ປເທນ ສງ຺ຄຫິຕສ຺ສ ຂນ຺ຘສ຺ສ ອຸປ຺ປາທນິໂຣຘລາຠສາມຎ຺ຎມຕ຺ເຕນ ປຸເຣປຎ຺ເຫ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ສນ຺ນິຏ຺ຐານປທສງ຺ຄຫິຕສ຺ສ ວາ ຂນ຺ຘສ຺ສ ອນຸຎ຺ຎາຕວເສນ ປຸເຣປຎ຺ໂຫ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ຍຸຕ຺ຕໍ.

ສນ຺ນິຏ຺ຐານຕ຺ຖສ຺ເສວ ປຏິກ຺ຂິປນໍ ປຏິກ຺ເຂໂປ, ສໍສຍຕ຺ຖນິວາຣຓໍ ປຏິເສໂຘຕິ ອຍໍ ປຏິກ຺ເຂປປຏິເສຘານໍ ວິເສໂສ. ປາຬິປທເມວ ຫຸຕ຺ວາຕິ ປຸຈ຺ຉາປາຬິຍາ ‘‘ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ຍໍ ປທໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ-ກາຣວິຣຫິຕໍ ຕເທວ ປທໍ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິນິໂຣຘປຏິເສຘສ຺ສ ປຏິເສຘນຕ຺ຖໍ ປາຬິຄຕິຍາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິນິໂຣຘານເມວ ປຏິເສຘນຕ຺ຖໍ ປຏິເສເຘນ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ກຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຈຕຸນ຺ນໍ ປຎ຺ຫານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນຎ຺ຈ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານໍ ສຕ຺ຕວີສຕິຍາ ຐາເນສຸ ປກ຺ເຂໂປ ຕເທກເທສປກ຺ເຂປວເສນ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປຣິປຸຓ຺ຓປຎ຺ໂຫ ເອວ ຫິ ສຣູປທສ຺ສເນນ ຈ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ສຕ຺ຕວີສຕິຍາ ຐາເນສຸ ປກ຺ຂິປິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ກິໍ ນຸ ສກ຺ກາ ອິໂຕ ປຣນ຺ຕິ ອິໂຕ ປາຬິວວຕ຺ຖານທສ຺ສນາທິໂຕ ອຎ຺ໂຎ ກິໍ ນຸ ສກ຺ກາ ກາຕຸນ຺ຕິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍສ຺ສ ອຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ.

‘‘ສຸທ຺ຘາວາສານໍ ເຕສໍ ຕຕ຺ຖ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ຈ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ ຈ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖາ’’ຕິ ເອເຕນ ສຸທ຺ຘາວາສຠູມີສຸ ເອກຠູມິຍມ຺ປິ ທຸຕິຍາ ອຸປປຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖີຕິ ຎາປິຕໍ ໂຫຕິ. ປຏິສນ຺ຘິໂຕ ປຠຸຕິ ຫິ ຍາວ ຈຸຕິ, ຕາວ ປວຕ຺ຕກມ຺ມຊສນ຺ຕານໍ ເອກຕ຺ເຕນ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທນິໂຣຘວເສນ ອຍໍ ເທສນາ ປວຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ອພ຺ໂພຈ຺ຉິນ຺ເນ ກຸສລາທີນຎ຺ຈ ປວຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ໂວຈ຺ຉິນ຺ເນ ຈ ອປ຺ປວຕ຺ຕີຕິ ເຕເນວ ຈ ອຸປ຺ປາທນິໂຣຘາ ທສ຺ສິຕາ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ເອກສຕ຺ຕສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິອຸປ຺ປາທໂຕ ຍາວ ຈຸຕິນິໂຣໂຘ, ຕາວ ອຕີຕຕາ ນຕ຺ຖິ, ນ ຈ ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ຕຕ຺ຖ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ກມ຺ມຊສນ຺ຕານໍ ອຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ພນ຺ຕິ ຂນ຺ຘທ຺ວຍມ຺ປິ ‘‘ນຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກສ຺ມາ ປນ ເອຕາຍ ປາຬິຍາ ສກເລປິ ສຸທ຺ຘາວາເສ ທຸຕິຍາ ປຏິສນ຺ຘິ ນຕ຺ຖີຕິ ນ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ? ອຸທ຺ຘໍໂສຕປາຬິສພ຺ຠາວາ. ທ຺ເວປິ ຫິ ປາຬິໂຍ ສໍສນ຺ເທຕພ຺ພາຕິ.

‘‘ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕານໍ ເຕສໍ ຕຕ຺ຖ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຍສ຺ສ ຍຕ຺ຖ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອເຕນ ສນ຺ນິຏ຺ຐາເນນ ວິເສສິຕາ ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕາປິ ສນ຺ຕີຕິ ເຕ ເອວ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນ ເຍ ສນ຺ນິຏ຺ຐາເນນ ວຊ຺ຊິຕາ, ເຕ ຕໂຕ ປຎ຺ຈໂວກາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສນ຺ຕິ, ນ ເຕສໍ ປຸນ ອສຎ຺ເຎ ອຸປປຕ຺ຕິປ຺ປສງ຺ໂຄ ອຕ຺ຖີຕິ ເຕ ສນ຺ຘາຍາຫ – ‘‘ປຈ຺ຉິມຠວິການໍ ເຕສໍ ຕຕ຺ຖ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ຈ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ ຈ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ (ຍມ. ໑.ຂນ຺ຘຍມກ.໖໕). ເອຕ຺ຖ ກິໍ ປຎ຺ຈໂວກາຣາທິຠາໂວ ວິຍ ປຈ຺ຉິມຠໂວປິ ໂກຈິ ອຕ຺ຖິ, ຍຕ຺ຖ ເຕສມນຸປ຺ປຕ຺ຕິ ຠວິສ຺ສຕີຕິ? ນຕ຺ຖິ ປຎ຺ຈໂວກາຣາທິຠເວສ຺ເວວ ຍຕ຺ຖ ວາ ຕຕ຺ຖ ວາ ຐິຕານໍ ປຈ຺ຉິມຠວິການໍ ‘‘ຍສ຺ສ ຍຕ຺ຖ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອເຕນ ສນ຺ນິຏ຺ຐາເນນ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ. ເຕສໍ ຕຕ຺ຖ ອິຕຣານຸປ຺ປຕ຺ຕິຠາວຎ຺ຈ ອນຸຊານນ຺ໂຕ ‘‘ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ ຈ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫາຕິ.

‘‘ສຸທ຺ຘາວາເສ ປຣິນິພ຺ພນ຺ຕານ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ສປ຺ປຏິສນ຺ຘິການໍ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິການຎ຺ຈ ສຸທ຺ຘາວາສານໍ ຕໍຕໍຠູມິຍໍ ຂນ຺ຘປຣິນິພ຺ພານວເສນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສພ຺ເພສຎ຺ຫິ ເຕສໍ ຕຕ຺ຖ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖາຕິ. ຍຖາ ປນ ‘‘ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຈນໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນປິ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂຓສມງ຺ຄິມ຺ຫິ ປວຕ຺ຕຕິ, ນ ເອວໍ ‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຈນໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ປວຕ຺ຕຕິ, ອຖ ໂຂ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວິຄເຕ ອຕີເຕ ເອວ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປຣິນິພ຺ພນ຺ຕານໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນສນ຺ຕານສ຺ສ ອວິຄຕຕ຺ຕາ. ອນນ຺ຕາ ໂລກຘາຕຸໂຍຕິ ໂອກາສສ຺ສ ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ໂອກາສວເສນ ວຸຈ຺ຈມານານໍ ອຸປ຺ປາທນິໂຣຘານມ຺ປິ ປຣິຈ຺ເຉທາຠາວໂຕ ສໍກິຓ຺ຓຕາ ໂຫຕີຕິ ‘‘ຍຕ຺ຖ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ ນິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ? ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປວຕ຺ຕິວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ປຣິຎ຺ຎາວາຣວຓ຺ຓນາ

໒໐໖-໒໐໘. ປຸຄ຺ຄໂລກາສວາໂຣ ລພ຺ຠມາໂນປີຕິ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ, ນນຸ ໂອກາສວາຣສ຺ສ ອລາເຠ ຕສ຺ສປິ ອລາເຠນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ? ນ, ຕຕ຺ຖ ປຸຄ຺ຄລສ຺ເສວ ປຣິຎ຺ຎາວຈນໂຕ. ປຸຄ຺ຄໂລກາສວາເຣປິ ຫິ ໂອກາເສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ເສວ ປຣິຎ຺ຎາ ວຸຈ຺ຈຕິ, ນ ໂອກາສສ຺ສ. ໂອກາສວາໂຣປິ ຈ ຍທິ ວຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ, ‘‘ຍຕ຺ຖ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຣິຊານາຕີ’’ຕິ ໂອກາເສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ເສວ ປຣິຊານນວເສນ ວຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ປຸຄ຺ຄໂລກາສວາຣສ຺ເສວ ລພ຺ຠມານຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ນ ໂອກາສວາຣສ຺ສາຕິ. ເຕນາຫ – ‘‘ອາມນ຺ຕາ…ເປ… ສິຍາ’’ຕິ.

ເຕເນວາຕິ ປວຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓວເສນ ຕິຓ຺ຓໍ ອທ຺ຘານໍ ລາຠໂຕ ເອວ, ອຎ຺ຎຖາ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘປຣິຊານນສ຺ສ ອຠາວາ ‘‘ໂຍ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຣິຊານາຕິ, ໂສ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຣິຊານາຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນນ ຠວິຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ‘‘ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ຈ ກຕນ຺ຕິ. ສນ຺ນິຏ຺ຐານສໍສຍປທສງ຺ຄຫິຕານໍ ປຣິຎ຺ຎານໍ ປວຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ເອວ ລາຠໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄກ຺ຂຓສ຺ມິຎ຺ຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ນ ປຣິຊານາຕີຕິ ປຎ຺ເຫ ປຸຖຸຊ຺ຊນໍ ສນ຺ຘາຍ ອາມນ຺ຕາຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິທໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ສພ຺ພຖາ ປຣິຎ຺ຎາກິຈ຺ຈສ຺ສ ອຠາວໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອຣຫາ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘໍ ນ ປຣິຊານາຕິ ໂນ ຈ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘໍ ນ ປຣິຊານິຕ຺ຖ, ອຄ຺ຄມຄ຺ຄສມງ຺ຄິຎ຺ຈ ອຣຫນ຺ຕຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສາ ປຸຄ຺ຄລາ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘຎ຺ຈ ນ ປຣິຊານນ຺ຕິ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘຎ຺ຈ ນ ປຣິຊານິຕ຺ຖາ’’ຕິ ປນ ວຈເນນ ‘‘ອຄ຺ຄມຄ຺ຄສມງ຺ຄິໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ປຣິຊານາຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ, ເຕນ ຕທວເສສປຸຄ຺ຄເລ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ.

ປຣິຎ຺ຎາວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຂນ຺ຘຍມກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ອາຍຕນຍມກໍ

໑. ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວາໂຣ

ອຸທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ

໑-໙. ອາຍຕນຍມກາທີສຸ ຈ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວາເຣ ປທໂສຘນວາຣາທີນໍ ວຈເນ ກາຣຓໍ ຂນ຺ຘຍມເກ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ‘‘ເອກາທສ ເອກາທສ ກຕ຺ວາ ເຕຕ຺ຕິໍສສຕໍ ຍມການີ’’ຕິອາທິນາ ເກສຸຈິ ໂປຕ຺ຖເກສຸ ຄຓນາ ລິຂິຕາ, ສາ ຕຖາ ນ ໂຫຕິ. ‘‘ທ຺ວຕ຺ຕິໍສສຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ລິຂິຕາ.

ອຸທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ

໑໐-໑໗. ວາຍນຏ຺ເຐນາຕິ ປສາຣຓຏ຺ເຐນ, ປາກຏຠາວຏ຺ເຐນ ວາ. ‘‘ກາໂຍ ຘມ຺ໂມ’’ຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈມານໍ ສພ຺ພໍ ສສຠາວໍ ອາຍຕນເມວາຕິ ‘‘ກາໂຍ ອາຍຕນ’’ນ຺ຕິ, ‘‘ຘມ຺ໂມ ອາຍຕນ’’ນ຺ຕິ ຈ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກາຍວຈເນນ ປນ ຘມ຺ມວຈເນນ ຈ ອວຸຈ຺ຈມານໍ ກຎ຺ຈິ ສສຠາວໍ ນຕ຺ຖີຕິ ‘‘ນ ກາໂຍ ນາຍຕນໍ, ນ ຘມ຺ໂມ ນາຍຕນ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອາມນ຺ຕາ’’ອິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ.

ນິທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ປວຕ຺ຕິວາໂຣ

໑. ອຸປ຺ປາທວາຣວຓ຺ຓນາ

໑໘-໒໑. ປວຕ຺ຕິວາເຣ ຈກ຺ຂາຍຕນມູລການິ ເອກາທສາຕິ ປຏິສນ຺ຘິຈຸຕິວເສນ ອຸປາທິນ຺ນປວຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທນິໂຣຘວຈເນ ເອຕສ຺ມິໍ ອລພ຺ຠມານວິສ຺ສຊ຺ຊນມ຺ປິ ສທ຺ທາຍຕເນນ ສທ຺ຘິໍ ຍມກໍ ປຸຈ຺ຉາມຕ຺ຕລາເຠນ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ວທຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຉສຏ຺ຐິ ຍມການີຕິ ເອຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍຣູປາຍຕນມູລເກສຸ ເອເກກໍ ສທ຺ທາຍຕນມູລການິ ປຎ຺ຈາຕິ ເອກາທສ ຍມການິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນວເສນ ຫາເປຕພ຺ພານິ. ວກ຺ຂຕິ ຫິ ‘‘ສທ຺ທາຍຕນສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຍມກສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນເມວ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ (ຍມ. ອຏ຺ຐ. ອາຍຕນຍມກ ໑໘-໒໑).

ທຸຕິຍໍ ກິຎ຺ຈາປິ ປຐເມນ ສທິສວິສ຺ສຊ຺ຊນນ຺ຕິອາທິ ປຸຄ຺ຄລວາຣເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ໂອກາສວາເຣ ປນ ອສທິສວິສ຺ສຊ຺ຊນຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ຕໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສທິສວິສ຺ສຊ຺ຊນນ຺ຕິ ຎາເປຕຸໍ ປຸຄ຺ຄລວາເຣປິ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕນ຺ຕິ. ຄນ຺ຘຣສໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕເນຫິ ສທ຺ຘິໍ ຕີຓິ ຍມການິ ສທິສວິສ຺ສຊ຺ຊນານີຕິ ຣູປາວຈຣສຕ຺ເຕ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ສຈກ຺ຂຸການໍ ອຄນ຺ຘການ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕສຎ຺ຫິ ວິຣຕ຺ຕກາມກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິພີຊສ຺ສ ເອວໍສຠາວຕ຺ຕາ ຆານາທີນິ ຄນ຺ຘາທໂຍ ຈ ນ ສນ຺ຕີຕິ. ຆານາຍຕນຍມເກນ ສທິສວິສ຺ສຊ຺ຊນຕ຺ຕາຕິ ຈກ຺ຂາຍຕນມູລເກສຸ ຆານາຍຕນຍມເກນ ສທ຺ຘິໍ ສທິສວິສ຺ສຊ຺ຊນຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນນຸ ຕຕ຺ຖ ‘‘ສຈກ຺ຂຸການໍ ອຆານການໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕານ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ປວຕ຺ຕໍ, ອິຘ ປນ ຆານາຍຕນມູລເກສຸ ‘‘ຍສ຺ສ ຆານາຍຕນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ຊິວ຺ຫາຍຕນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ? ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ ສທິສວິສ຺ສຊ຺ຊນຕາຕິ? ສຈ຺ຈໍ, ຍຖາ ປນ ຕຕ຺ຖ ຆານາຍຕນຍມເກນ ຊິວ຺ຫາກາຍາຍຕນຍມການິ ສທິສວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ, ເອວມິຘາປິ ຊິວ຺ຫາກອາຍາຍຕນຍມການິ ສທິສວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ສທິສວິສ຺ສຊ຺ຊນຕາ ປາຬິຍໍ ອນາຣຸຬ຺ຫຕາຍ ກາຣຓນ຺ຕິ. ນິທສ຺ສນຠາເວນ ປນ ຄຫິຕໍ ຈກ຺ຂາຍຕນມູລການໍ ສທິສວິສ຺ສຊ຺ຊນການໍ ສທິສວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ນິທສ຺ສນຠາເວເນວ ກາຣຓນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຆານາຍຕນຍມເກນ ສທິສວິສ຺ສຊ຺ຊນຕ຺ຕາ’’ຕິ ອາຫ. ສທິສວິສ຺ສຊ຺ຊນຕາ ເຈຕ຺ຖ ຆານາຍຕນມູລເກສຸ ເຍຠຸຍ຺ຍຕາຍ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ເຕສຸ ຫິ ຊິວ຺ຫາກາຍາຍຕນຍມເກສຸ ຕິຓ຺ຓໍ ປຸຈ຺ຉານໍ ‘‘ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ປຈ຺ຉິມປຸຈ຺ຉາຍ ‘‘ສກາຍການໍ ອຆານການໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕານ’’ນ຺ຕິອາທິນາຕິ.

ອຖ ວາ ຍຖາ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທິມູລການໍ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ຘາທິຍມການໍ ອມິສ຺ສກກາລເຠເທສຸ ຕີສຸ ‘‘ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ປຏິວຈນວິສ຺ສຊ຺ຊເນນ ຍຖາວຸຕ຺ຕວຈນສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນຠາວານຸຊານນໍ ກຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ອປຸພ຺ພສ຺ສ ວຕ຺ຕພ຺ພສ຺ສ ອຠາວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ນ ກຕໍ, ເອວມິຘາປິ ຆານາຍຕນມູລກໍ ຊິວ຺ຫາຍຕນຍມກໍ ອປຸພ຺ພສ຺ສ ວຕ຺ຕພ຺ພສ຺ສ ອຠາວາ ປາຬິໍ ອນາຣຸຬ຺ຫນ຺ຕິ ປາກໂຏຍມຕ຺ໂຖ. ກາຍາຍຕນຍມກໍ ປນ ທຸຕິຍປຸຈ຺ຉາຍ ວເສນ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ສາ ຈ ຈກ຺ຂາຍຕນມູລເກສຸ ຆານາຍຕນຍມເກນ ສທິສວິສ຺ສຊ຺ຊນາ, ຕສ຺ມາ ຍສ຺ສາ ປຸຈ຺ຉາຍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາ ກາຕພ຺ພາ, ຕສ຺ສາ ຆານາຍຕນຍມເກນ ສທິສວິສ຺ສຊ຺ຊນຕ຺ຕາ ຕໍເສສານິ ປາຬິໍ ອນາຣຸຬ຺ຫານີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕຖາຕິ ອິທໍ ປາຬິອນາຣຸຬ຺ຫຕາສາມຎ຺ເຎເນວ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ກາຣຓສາມຎ຺ເຎນ. ຆານຊິວ຺ຫາກາຍາຍຕນານໍ ປນ ອຄພ຺ຠເສຍ຺ຍເກສຸ ປວຕ຺ຕມານານໍ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍເກສຸ ຈ ອາຍຕນປາຣິປູຣິກາເລ ສຫຈາຣິຕາຍ ອວິເສສຕ຺ຕາ ຈ ອປ຺ປວິເສສຕ຺ຕາ ຈ ເອກສ຺ມິໍ ຆານາຍຕນຍມເກ ວິສ຺ສຊ຺ຊິເຕ ອິຕຣານິ ທ຺ເວ, ຆານາຍຕນມູລເກສຸ ຈ ວິສ຺ສຊ຺ຊິເຕສຸ ອິຕຣທ຺ວຍມູລການິ ນ ວິສ຺ສຊ຺ຊີຍນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ຣູປາຍຕນມນາຍຕເນຫິ ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ‘‘ຍສ຺ສ ຣູປາຍຕນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ມນາຍຕນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ເອຕິສ຺ສາ ປຸຈ຺ຉາຍ ວຸຕ຺ເຕຫິ ຣູປາຍຕນມນາຍຕເນຫິ ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຣູປາຍຕນມູລເກສຸ ຫິ ມນາຍຕນຍມເກ ອາທິປຸຈ຺ຉາຍ ຄນ຺ຘຣສໂຜຏ຺ຐພ຺ພຍມເກສຸ ອາທິປຸຈ຺ຉານໍ ສທິສວິສ຺ສຊ຺ຊນຕາ ຍມການໍ ອວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ກາຣຓຠາເວນ ວຸຕ຺ຕາ. ທຸຕິຍປຸຈ຺ຉານຎ຺ຫິ ປຏິວຈນວິສ຺ສຊ຺ຊເນນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ, ອາທິປຸຈ຺ຉານຎ຺ຈ ນ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ເຫຏ຺ຐິເມຫິ ສທິສວິສ຺ສຊ຺ຊນຕ຺ຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ຄນ຺ຘາຍຕນມູລການໍ ຣສໂຜຏ຺ຐພ຺ພຍມການໍ ຣສາຍຕນມູລກສ຺ສ ຈ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພຍມກສ຺ສ ປຏິວຈນວິສ຺ສຊ຺ຊເນເນວ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ນ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ເຍສໍ ກາຕພ຺ພໍ, ເຕສໍ ຄນ຺ຘຣສໂຜຏ຺ຐພ຺ພມູລການໍ ມນາຍຕນຘມ຺ມາຍຕນຍມການໍ ຈກ຺ຂາທິປຎ຺ຈາຍຕນມູລເກຫິ ມນາຍຕນຘມ຺ມາຍຕນຍມເກຫິ ສທິສວິສ຺ສຊ຺ຊນຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈກ຺ຂາຍຕນາທິມູລການິ ສທ຺ທາຍຕນຍມການິ ສທ຺ທາຍຕນມູລການິ ສພ຺ພານິ ອວິສ຺ສຊ຺ຊເນເນວ ອລພ຺ຠມານວິສ຺ສຊ຺ຊນຕາທສ຺ສເນນ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕານິ ນາມ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຉສຏ຺ຐິ ຍມການິ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕານິ ນາມ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ.

ຊຈ຺ຈນ຺ຘມ຺ປິ ຊຈ຺ຈພຘິຣມ຺ປີຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ ຊຈ຺ຈພຘິຣຄ຺ຄຫເຓນ ຊຈ຺ຈນ຺ຘພຘິໂຣ ຄຫິໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສຆານການໍ ສຈກ຺ຂຸການນ຺ຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນເມວ ໂອປປາຕິກໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເອວ-ສທ຺ທໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ-ເອຕສ຺ສ ປຣໂຕ ໂຍເຊຕ຺ວາ ຍຖາ ‘‘ສຆານການໍ ອຈກ຺ຂຸການ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ອປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ເອວໍ ‘‘ສຆານການໍ ສຈກ຺ຂຸການ’’ນ຺ຕິ ເອຕໍ. ເອຕໍ ປນ ປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕເມວາຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເຕນ ຊຈ຺ຈພຘິຣມ຺ປິ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕຕາ ນ ວາຣິຕາ ໂຫຕີຕິ.

໒໒-໒໕໔. ຍຕ຺ຖ ຈກ຺ຂາຍຕນນ຺ຕິ ຣູປີພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ປຸຈ຺ຉຕີຕິ ນິຍມໂຕ ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸໂສຕານໍ ສຫຸປ຺ປຕ຺ຕິມຕ຺ຕໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ວທຕິ, ໂອກາສວາເຣ ປນ ຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອນາມຏ຺ຐຕ຺ຕາ ຍຕ຺ຖ ກາມຘາຕຸຍໍ ຣູປຘາຕຸຍຎ຺ຈ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ໂສຕາຍຕນມ຺ປິ ເອກນ຺ເຕນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ‘‘ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ (ຍມ. ໑.ອາຍຕນຍມກ.໒໒) ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ຍສ຺ສ ວາ ປນ ຣູປາຍຕນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ? ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ກສ຺ມາ ປຏິຎ຺ຎາຕໍ, ນນຸ ໂຍ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍກຠາວໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ຣູປາຍຕນໍ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ນ ປນ ຈກ຺ຂາຍຕນນ຺ຕິ? ຍສ຺ສ ຣູປາຍຕນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ຕທວຕ຺ຖສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຣູປາຍຕນຸປ຺ປາທໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ຈກ຺ຂາຍຕນສນ຺ຕານຸປ຺ປາທສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຍມ຺ປິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ປຏິຎ຺ຎາຕພ຺ພຕ຺ຕາ. ອຖ ກສ຺ມາ ‘‘ຍສ຺ສ ວາ ປນ ຣູປາຍຕນໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ? ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎາຕໍ, ນນຸ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍກສ຺ສ ປຈ຺ຉິມຠວິກສ຺ສ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ເອກາທສມສຕ຺ຕາຫາ ໂອຣໂຕ ຐິຕສ຺ສ ຣູປາຍຕນໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ ໂນ ຈ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ? ຕສ຺ມິໍ ຠເວ ຠວິສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທສ຺ສ ອນາຄຕຠາເວນ ອວຈນໂຕ. ຠວນ຺ຕເຣ ຫິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອາຍຕນສນ຺ຕານສ຺ສ ໂຍ ອາທິອຸປ຺ປາໂທ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ປວຕ຺ເຕ ຈ ຠວິສ຺ສຕິ, ໂສ ອນາຄຕຸປ຺ປາໂທ ຕພ຺ຠາເວນ ວຸຈ຺ຈຕິ ອທ຺ຘາປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາ. ນ ປນ ໂຍ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຠເວ ປວຕ຺ເຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ໂສ ອນາຄຕຸປ຺ປາທຠາເວນ ວຸຈ຺ຈຕິ ອທ຺ຘາປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາ. ອທ຺ຘາວເສນ ເຫຕ຺ຖ ກມ຺ມຊປວຕ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາທິກາລເຠໂທ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຍມເກ (ຍມ. ໓.ອິນ຺ທ຺ຣິຍຍມກ.໓໖໘) ‘‘ຍສ຺ສ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ? ປຈ຺ຉິມຠວິການໍ ອິຕ຺ຖີນໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕີນໍ, ຍາ ຈ ອິຕ຺ຖິໂຍ ຣູປາວຈຣໍ ອຣູປາວຈຣໍ ອຸປປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສນ຺ຕິ, ຍາ ຈ ອິຕ຺ຖິໂຍ ເອເຕເນວ ຠາເວນ ກຕິຈິ ຠເວ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕາສໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕີນໍ ຕາສໍ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ໂນ ຈ ຕາສໍ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ຫິ ຕາສໍ ສພ຺ພາສໍ ຕສ຺ມິໍ ຠເວ ປວຕ຺ເຕ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ ລິງ຺ຄປຣິວຕ຺ຕນສພ຺ຠາວາ, ຠວນ຺ຕເຣ ປນ ອາທິອຸປ຺ປາທສ຺ສ ອຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ໂນ ຈ ຕາສໍ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຠວນ຺ຕເຣ ຫິ ອາທິອຸປ຺ປາທສ຺ສ ອນາຄຕຕ຺ຕໍ ອຘິປ຺ເປຕນ຺ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ‘‘ກຕິຈິ ຠເວ ທສ຺ເສຕ຺ວາ’’ຕິ ຠວຄ຺ຄຫຓໍ ກຕນ຺ຕິ.

‘‘ອາຍຕນານໍ ປຏິລາໂຠ ຊາຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໓໘໘; ວິຠ. ໒໓໕) ວຈນໂຕ ຕໍຕໍອາຍຕນນິພ຺ພຕ຺ຕກກມ຺ເມນ ຄຫິຕປຏິສນ຺ຘິກສ຺ສ ອວສ຺ສໍຠາວີອາຍຕນສ຺ສ ຍາວ ອາຍຕນປາຣິປູຣິ, ຕາວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ປນ ອຕ຺ເຖ ຄຍ຺ຫມາເນ ປຸຈ຺ຉາທ຺ວຍວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ສູປປນ຺ນໍ ໂຫຕິ. ເອວຎ຺ຈ ສຕິ ‘‘ຍສ຺ສ ວາ ປນ ໂສຕາຍຕນໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ? ປຈ຺ຉິມຠວິການໍ ປຎ຺ຈໂວກາຣໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕານໍ, ເຍ ຈ ອຣູປໍ ອຸປປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕານໍ ເຕສໍ ໂສຕາຍຕນໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ໂນ ຈ ເຕສໍ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ຍມ. ໑.ອາຍຕນຍມກ.໙໕) ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍກາປິ ປຈ຺ຉິມຠວິກາທໂຍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕາ ຄຫິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຍມເກ (ຍມ. ໓.ອິນ຺ທ຺ຣິຍຍມກ.໑໘໖) ‘‘ຍສ຺ສ ວາ ປນ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ? ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ອິທມ຺ປິ ອຸປປນ຺ນໍ ໂຫຕິ. ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍຸປ຺ປາທກສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ເອກນ຺ເຕນ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍຸປ຺ປາທນໂຕ ຄພ຺ເຠປິ ຍາວ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ຕາວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານຕາຍ ຕສ຺ສາ ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພຕ຺ຕາ.

ຍໍ ປນ ‘‘ຍສ຺ສ ວາ ປນ ຍຕ຺ຖ ຣູປາຍຕນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖ, ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ຆານາຍຕນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ? ກາມາວຈຣາ ຈວນ຺ຕານໍ, ອຆານການໍ ກາມາວຈຣໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕານໍ, ຣູປາວຈຣານໍ ເຕສໍ ຕຕ຺ຖ ຣູປາຍຕນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖ, ໂນ ຈ ເຕສໍ ຕຕ຺ຖ ຆານາຍຕນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອຆານການໍ ກາມາວຈຣໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕານ’’ນ຺ຕິ (ຍມ. ໑.ອາຍຕນຍມກ.໗໖) ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ເຍ ເອກາທສມສຕ຺ຕາຫາ ໂອຣໂຕ ກາລໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຆານາຍຕນານິພ຺ພຕ຺ຕກກມ຺ເມນ ຄຫິຕປຏິສນ຺ຘິການໍ ວເສນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ‘‘ຍສ຺ສ ຍຕ຺ຖ ຆານາຍຕນໍ ນ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ຣູປາຍຕນໍ ນ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີຕິ? ກາມາວຈຣໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕານໍ, ອຆານການໍ ກາມາວຈຣາ ຈວນ຺ຕານໍ, ຣູປາວຈຣານໍ ເຕສໍ ຕຕ຺ຖ ຆານາຍຕນໍ ນ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ໂນ ຈ ເຕສໍ ຕຕ຺ຖ ຣູປາຍຕນໍ ນ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຫິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອຆານການໍ ກາມາວຈຣາ ຈວນ຺ຕານ’’ນ຺ຕິ (ຍມ. ໑.ອາຍຕນຍມກ.໑໘໑) ວຈນໍ ອນຸປ຺ປນ຺ເນເຍວ ຆານາຍຕເນ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍການໍ ຈຸຕິ ອຕ຺ຖີຕິ ທີເປຕິ. ນ ຫິ ກາມາວຈເຣ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍກໂຕ ອຎ຺ໂຎ ອຆານໂກ ອຕ຺ຖິ ຘມ຺ມຫທຍວິຠງ຺ເຄ (ວິຠ. ໙໗໘ ອາທໂຍ) ‘‘ກາມຘາຕຸຍາ ອຸປປຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ກສ຺ສຈິ ອຏ຺ຐາຍຕນານິ ປາຕຸຠວນ຺ຕີ’’ຕິ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ. ອຖ ກສ຺ມາ ໂອປປາຕິເກ ເອວ ສນ຺ຘາຍ ອິຘ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍຍມເກ ຈ ຍຖາທສ຺ສິຕາສຸ ປຸຈ຺ຉາສຸ ‘‘ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ນ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ? ຍມເກ ສນ຺ນິຏ຺ຐາເນນ ຄຫິຕຕ຺ຖສ຺ສ ເອກເທເສ ສໍສຍຕ຺ຖສມ຺ຠເວນ ປຏິວຈນສ຺ສ ອກຣຓໂຕ. ຠິນ຺ທິຕພ຺ເພ ຫິ ນ ປຏິວຈນວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ໂຫຕິ. ຍທິ ສິຍາ, ປຣິປຸຓ຺ຓວິສ຺ສຊ຺ຊນເມວ ນ ສິຍາຕິ. ອຖ ກສ຺ມາ ‘‘ຍສ຺ສ ວາ ປນ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ? ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ (ຍມ. ໓.ອິນ຺ທ຺ຣິຍຍມກ.໑໘໖) ອິມິນາ ‘‘ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍການໍ ໂສມນສ຺ສປຏິສນ຺ຘິ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ນ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ? ‘‘ກາມຘາຕຸຍາ ອຸປປຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ກສ຺ສ ທສິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ? ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍການໍ ສຕ຺ຕານໍ ສເຫຕຸການໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ອຸປປຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ທສິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ ກາຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວາ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວາ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວາ ອຸເປກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວາ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍ’’ນ຺ຕິອາທິວຈນໂຕ (ວິຠ. ໑໐໑໒).

ນິໂຣຘວາເຣ ອນາຄຕກາລເຠເທ ຍຖາ ຕສ຺ເສວ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນິໂຣໂຘ ອນາຄຕຠາເວນ ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ວຸຕ຺ໂຕ, ເອວໍ ຕສ຺ເສວ ກມ຺ມຊສນ຺ຕານສ຺ສ ນິໂຣໂຘ ອນາຄຕຠາເວນ ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາເທ ວຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕານໍ ເອວ ໂສ ຕຖາ ວຸຕ຺ໂຕ, ນ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ. ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອນາຄຕສ຺ສ ສນ຺ຕານສ຺ສ ນິໂຣໂຘ ອນາຄຕຠາເວນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ນ ຕສ຺ເສວ. ຕສ຺ສ ຫິ ອຸປ຺ປາທານນ຺ຕຣໍ ນິໂຣໂຘ ອາຣທ຺ໂຘ ນາມ ໂຫຕີຕິ. ຕສ຺ມາ ອຣຫຕໍ ປວຕ຺ເຕ ໂສຕສ຺ສ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ຈ ເຠເທ ສຕິປິ ອນາຄຕກາລາມສນວເສເນວ ‘‘ຍສ຺ສ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ໂສຕາຍຕນໍ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີຕິ? ອາມນ຺ຕາ. ຍສ຺ສ ວາ ປນ ໂສຕາຍຕນໍ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີຕິ? ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນທ຺ວຍໍ ອຸປປນ຺ນເມວ ໂຫຕີຕິ. ຍສ຺ມາ ຈ ອຸປປຕ຺ຕິອນນ຺ຕຣໍ ນິໂຣໂຘ ອາຣທ຺ໂຘ ນາມ ໂຫຕິ, ຕໍນິຏ຺ຐານຠາວໂຕ ປນ ຈຸຕິຍາ ນິໂຣຘວຈນໍ, ຕສ຺ມາ ປວຕ຺ເຕ ນິຣຸທ຺ເຘປິ ສນ຺ຕາເນກເທເສ ອນິຣຸທ຺ຘໍ ອຸປາທາຍ ອນິຏ຺ຐິຕນິໂຣໂຘຕິ ຈຸຕິຍາວ ຕສ຺ສ ນິໂຣໂຘຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວກ຺ຂຕິ ຫິ ‘‘ຍສ຺ສ ວາ ປນ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ສ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ? ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ, ເຕເນຕ຺ຖາປິ ຈຸຕິນິໂຣເຘ ເອວ ຈ ອຘິປ຺ເປເຕ ຍຎ຺ຈ ປວຕ຺ເຕ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕິ, ຕຎ຺ຈ ນິຏ຺ຐານວເສນ ຈຸຕິຍາ ເອວ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ‘‘ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ຍຸຕ຺ຕໍ ປຏິວຈນໍ. ‘‘ສຈກ຺ຂຸການ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ຈ ‘‘ປຏິລທ຺ຘຈກ຺ຂຸການ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ອຕ຺ໂຖ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ.

‘‘ຍສ຺ສ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ນ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ສ ໂສຕາຍຕນໍ ນ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີຕິ? ສພ຺ເພສໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕານໍ, ອຈກ຺ຂຸການໍ ຈວນ຺ຕານໍ ເຕສໍ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ນ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ໂນ ຈ ເຕສໍ ໂສຕາຍຕນໍ ນ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອາຣຸປ຺ເປ ປຈ຺ຉິມຠວິເກ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕາ, ອຈກ຺ຂຸກາ ຈວນ຺ຕາ ຈ ຄຫິຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ເຕ ຫິ ທຸຕິຍໂກຏ຺ຐາເສນ ສງ຺ຄຍ຺ຫນ຺ຕີຕິ ຕທເປກ຺ຂຕ຺ຕາ ສາວເສສມິທໍ ສພ຺ພວຈນໍ ອຈກ຺ຂຸກວຈນຎ຺ຈາຕິ. ‘‘ອາຣຸປ຺ເປ ປຈ຺ຉິມຠວິການ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ ອຣູປໂຕ ປຎ຺ຈໂວກາຣໍ ອຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອນຎ຺ຎູປປຕ຺ຕິກາປິ ‘‘ອຣູເປ ປຈ຺ຉິມຠວິກາ’’ອິຈ຺ເຈວ ສງ຺ຄຍ຺ຫນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອສ ນໂຍ ອຎ຺ເຎສຸປິ ເອວຣູເປສູຕິ.

ປວຕ຺ຕິວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອາຍຕນຍມກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ຘາຕຸຍມກໍ

໑-໑໙. ລພ຺ຠມານານນ຺ຕິ ອິທໍ ປວຕ຺ຕິວາເຣ ສທ຺ທຘາຕຸສມ຺ພນ຺ຘານໍ ຍມການໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕາທິສມ຺ພນ຺ຘານຎ຺ຈ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິວເສນ ອລພ຺ຠມານຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຘາຕຸຍມກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ສຈ຺ຈຍມກໍ

໑. ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວາໂຣ

ນິທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ

໑໐-໒໖. ‘‘ທຸກ຺ຂໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈນ຺ຕິ? ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂໍ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂໍ ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຕີສຸປິ ທຸກ຺ຂສທ຺ໂທ ປວຕ຺ຕຕິ, ‘‘ຊາຕິປິ ທຸກ຺ຂາ’’ຕິອາທິນາ (ມຫາວ. ໑໔; ວິຠ. ໑໙໐) ຊາຕິອາທີສຸ ຈ, ໂສ ປນ ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປວຕ຺ຕມາໂນ ອຎ຺ຎນິຣເປກ຺ໂຂ ນປ຺ປວຕ຺ຕຕິ. ສຸທ຺ຘຎ຺ເຈຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂປທໍ ອຎ຺ຎນິຣເປກ຺ຂໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິໂສຘນໍ ກໂຣຕິ, ເຕນ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ທຸກ຺ຂສຠາວຕ຺ຕາ ເອວ ຍໍ ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂໍ, ຕສ຺ມິໍ ທຸກ຺ຂທຸກ຺ເຂ ເອສ ທຸກ຺ຂສທ຺ໂທ, ຕຎ຺ຈ ເອກນ຺ເຕນ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈເມວາຕິ ‘‘ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຸທ຺ຘສຈ຺ຈວາເຣ ສຈ຺ຈວິຠງ຺ເຄ ວຸຕ຺ເຕສຸ ສມຸທເຍສຸ ໂກຈິ ຜລຘມ຺ເມສຸ ນຕ຺ຖິ, ນ ຈ ຜລຘມ຺ເມສຸ ໂກຈິ ນິໂຣໂຘຕິ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ອຕ຺ຖິ, ມຄ຺ຄສທ຺ໂທ ຈ ຜລຜລງ຺ເຄສຸ ມຄ຺ຄຜລຕ຺ຕາ ປວຕ຺ຕຕິ, ນ ມຄ຺ຄກິຈ຺ຈສພ຺ຠາວາ. ປຣິນິຏ຺ຐິຕນິຍ຺ຍານກິຈ຺ຈານິ ຫິ ຕານິ. ນິຍ຺ຍານວາຈໂກ ເຈຕ຺ຖ ມຄ຺ຄສທ຺ໂທ, ນ ນິຍ຺ຍານຜລວາຈໂກ, ຕສ຺ມາ ສມຸທໂຍ ສຈ຺ຈໍ, ນິໂຣໂຘ ສຈ຺ຈໍ, ມຄ຺ໂຄ ສຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອເຕສຸປິ ‘‘ອາມນ຺ຕາ’’ອິຈ຺ເຈວ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ກຕໍ.

ອຖ ວາ ປທໂສຘເນນ ປເທສຸ ໂສຘິເຕສຸ ສຈ຺ຈວິເສສນຠູຕາ ເອວ ທຸກ຺ຂາທິສທ຺ທາ ອິຘ ຄຫິຕາຕິ ວິຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ. ເຕສໍ ປນ ເອກນ຺ເຕນ ສຈ຺ຈວິເສສນຠາວໍ, ສຈ຺ຈານຎ຺ຈ ຕພ຺ພິເສສນໂຍຄວິເສສໍ ທີເປຕຸໍ ສຸທ຺ຘສຈ຺ຈວາໂຣ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ສຈ຺ຈວິເສສນານໍ ທຸກ຺ຂາທີນໍ ເອກນ຺ຕສຈ຺ຈຕ຺ຕາ ‘‘ທຸກ຺ຂໍ ສຈ຺ຈໍ…ເປ… ມຄ຺ໂຄ ສຈ຺ຈນ຺ຕິ? ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຍຖາ ເຈຕ຺ຖ, ເອວໍ ຂນ຺ຘຍມກາທີສຸປິ ສຸທ຺ຘຂນ຺ຘາທິວາເຣສຸ ຂນ຺ຘາທິວິເສສນຠູຕານເມວ ຣູປາທີນໍ ຄຫຓໍ ຍຸຕ຺ຕໍ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ຍມ. ອຏ຺ຐ. ຂນ຺ຘຍມກ ໓໘) ປນ ‘‘ຍສ຺ມາ ປິຍຣູປສາຕຣູປສງ຺ຂາຕໍ ວາ ຣູປໍ ໂຫຕຸ ຠູຕຸປາທາຣູປໍ ວາ, ສພ຺ພໍ ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉເຕວ, ຕສ຺ມາ ອາມນ຺ຕາຕິ ປຏິຊານາຕີ’’ຕິ ວຈເນນ ຣູປາທິຈກ຺ຂາທິທຸກ຺ຂາທິຄ຺ຄຫເຓຫິ ສຸທ຺ຘຂນ຺ຘາທິວາເຣສຸປິ ຂນ຺ຘາທິວິເສສນໂຕ ອຎ຺ເຎປິ ຄຫິຕາຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ທີປິໂຕ ໂຫຕິ, ເຕນ ຕທນຸຣູປຕາວເສນ ອິຕໂຣ ອຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ.

ນິທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ປວຕ຺ຕິວາຣວຓ຺ຓນາ

໒໗-໑໖໔. ອນ຺ຕມໂສ ສຸທ຺ຘາວາສານມ຺ປີຕິ ອິທໍ ເຕສໍ ອຣິຍຕ຺ຕາ ທຸກ຺ຂສຈ຺ເຈນ ອຸປປຊ຺ຊເນ ອາສງ຺ກາ ສິຍາຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຓ຺ຫາວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ອິທໍ ປຎ຺ຈໂວກາຣວເສເນວ ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ສ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ເອເຕນ ປນ ສນ຺ນິຏ຺ຐາເນນ ສພ຺ເພ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕາ ປວຕ຺ຕິຍໍ ຈຕຸໂວກາເຣ ມຄ຺ຄຜລໂຕ ອຎ຺ຎຈິຕ຺ຕານໍ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂຓສມງ຺ຄິໂນ ປຎ຺ຈໂວກາເຣ ຈ ສພ຺ພຈິຕ຺ຕານໍ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂຓສມງ຺ຄິໂນ ສງ຺ຄຫິຕາຕິ ເຕສ຺ເວວ ສນ຺ນິຏ຺ຐາເນນ ນິຈ຺ຉິເຕສຸ ເກຈິ ‘‘ປວຕ຺ເຕ ຕຓ຺ຫາວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ’’ຕິ ເອເຕນ ທຸກ຺ຂສມຸທເຍສຸ ເອກໂກຏ຺ຐາສປ຺ປວຕ຺ຕິສມງ຺ຄິໂນ ທສ຺ສີຍນ຺ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐາເນນ ຄຫິຕສ຺ເສວ ວິຠາຄທສ຺ສນໂຕ, ເຕນ ຈຕຸໂວກາຣານມ຺ປິ ຄຫຓໍ ອຸປປນ຺ນເມວ. ນ ຫິ ເຕສຸ ມຄ຺ຄຜລຸປ຺ປາທສມງ຺ຄີສຸ ປສງ຺ຄຕາ ອຕ຺ຖິ ຕໍສມງ຺ຄີນໍ ເຕສໍ ສນ຺ນິຏ຺ຐາເນນ ອຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາຕິ. ອິທໍ ອິຘ ນ ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ອິທໍ ຈຕຸໂວກາເຣ ຜລສມາປຕ຺ຕິຈິຕ຺ຕໍ ອິຘ ສຈ຺ຈານໍ ອຸປ຺ປາທວຈເນ ນ ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ສພ຺ເພສໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕານນ຺ຕິ ອິທໍ ກມ຺ມຊປວຕ຺ຕສ຺ສ ປຐມຸປ຺ປາທທສ຺ສເນນ ວຸຕ຺ຕໍ, ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕາເປຕ຺ຖ ສງ຺ຄຫິຕາ. ປວຕ຺ເຕ ຕຓ຺ຫາວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓຕິ ອິທໍ ປນ ສມຸທຍສຈ຺ຈຸປ຺ປາທໂວມິສ຺ສສ຺ສ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈຸປ຺ປາທສ຺ສ ຕໍຣຫິຕສ຺ສ ທສ຺ສນວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຓ຺ຫາຍ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓຕິ ຕໍສຫິຕສ຺ສ ສມຸທຍສຈ຺ຈຸປ຺ປາທໂວມິສ຺ສສ຺ສ. ເຕສໍ ປນ ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕານໍ ປວຕ຺ຕິຍໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ສພ຺ພຕ຺ຖ ນ ຄຫິໂຕ, ຕຖາ ນິໂຣໂຘ ຈາຕິ. ມຄ຺ຄສຈ຺ຈຍມເກປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເຕສໍ ຕສ຺ມິໍ ອຸປປຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ຈ ຕຓ຺ຫາວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ຈາຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ຂຓວເສນ ໂອກາໂສ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວຎ຺ຈ ສຕິ ‘‘ຍສ຺ສ ຍຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ (ຍມ. ໑.ສຈ຺ຈຍມກ.໗໑) ເອຕສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ປຈ຺ຉິມໂກຏ຺ຐາເສ ‘‘ອິຕເຣສໍ ຈຕຸໂວກາຣໍ ປຎ຺ຈໂວກາຣໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕານໍ, ປວຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ເຕສໍ ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈຎ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສມຸທຍສຈ຺ຈຎ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອິທໍ ນ ຍຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ນ ຫິ ອຸປປຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ຈ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ. ຕສ຺ມາ ອຸປປຕ຺ຕິກ຺ຂຓຕຓ຺ຫາວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ຂຓສມງ຺ຄີນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ຍສ຺ມິໍ ກາມາວຈຣາທິໂອກາເສ ສາ ອຸປປຕ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປຕ຺ຕິ ຈ ປວຕ຺ຕມານາ, ຕຕ຺ຖ ເຕສນ຺ຕິ ໂອກາສວເສເນເວຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ-ສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ປຸຄ຺ຄໂລກາສວາໂຣ ເຫສ. ຕຕ຺ຖ ປຸຄ຺ຄລວິເສສທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ສພ຺ເພສໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕານ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ, ໂອກາໂສ ປນ ຍຕ຺ຖ ເຕ, ໂສ ເອວາຕິ.

‘‘ສພ຺ເພສໍ ຈວນ຺ຕານໍ ປວຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ອາຣຸປ຺ເປ ມຄ຺ຄສ຺ສ ຈ ຜລສ຺ສ ຈ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ເຕສໍ ສມຸທຍສຈ຺ຈຎ຺ຈ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈຎ຺ຈ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ‘‘ປວຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕປຏິພທ຺ຘວຸຕ຺ຕິຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕຊຣູປເມວ ອິຘາຘິປ຺ເປຕໍ, ນ ກມ຺ມຊາທິຣູປໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອນເປກ຺ຂິຕ຺ວາວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕຕິ ເກຈິ ວທນ຺ຕິ. ‘‘ຍສ຺ສ ວາ ປນ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ເອເຕນ ປນ ສນ຺ນິຏ຺ຐາເນນ ຄຫິໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ນ ຈິຕ຺ຕໍ ອເປກ຺ຂິຕ຺ວາວ ຄຫິໂຕ, ອຖ ໂຂ ໂຍ ໂກຈິ ເອວໍປກາໂຣ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ເອເຕນ ຈ ນ ຈິຕ຺ຕາເປກ຺ຂເມວ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຖ ໂຂ ຍໍ ກິຎ຺ຈີຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ. ນ ຫິ ຍມເກ ວິຠຊິຕພ຺ເພ ອວິຠຕ຺ຕາ ນາມ ປຸຈ຺ຉາ ອຕ຺ຖີຕິ.

‘‘ສຸທ຺ຘາວາສານໍ ທຸຕິເຍ ຈິຕ຺ເຕວຕ຺ຕມາເນ’’ຕິ ອິທໍ ສພ຺ພນ຺ຕິເມນ ປຣິຈ຺ເຉເທນ ຍສ຺ສ ຍຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖ, ໂນ ຈ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ຕໍທສ຺ສນວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ທສ຺ສິເຕ ເຕນ ສມານຄຕິກຕ຺ຕາ ທຸຕິຍາກຸສລຈິຕ຺ຕໂຕ ປຸຣິມສພ຺ພຈິຕ຺ຕສມງ຺ຄິໂນ ເຕເນວ ທສ຺ສິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສມ຺ປິ ຫິ ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖ ໂນ ຈ ເຕສໍ ຕຕ຺ຖ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖາຕິ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ‘‘ອິຕເຣສໍ ຈຕຸໂວກາຣປຎ຺ຈໂວກາຣານ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍຖາວຸຕ຺ຕາ ສຸທ຺ຘາວາສາ ອຄ຺ຄຫິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ຍຖາ ‘‘ຍສ຺ສ ຍຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖາ’’ຕິ (ຍມ. ໑.ສຈ຺ຈຍມກ.໖໑) ເອຕສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ‘‘ສຸທ຺ຘາວາສານໍ ອຸປປຕ຺ຕິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ’’ຕິ (ຍມ. ໑.ສຈ຺ຈຍມກ.໖໑) ເອເຕເນວ ອຸປປຕ຺ຕິຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທກ຺ຂຓສມງ຺ຄິສມານຄຕິກາ ທຸຕິຍາກຸສລໂຕ ປຸຣິມສພ຺ພຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທກ຺ຂຓສມງ຺ຄິໂນ ທສ຺ສິຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ນ ເຕ ‘‘ອິຕເຣສ’’ນ຺ຕິ ເອເຕນ ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ, ເອວມິຘາປິ ທຏ຺ຐພ຺ພນ຺ຕິ. ‘‘ອິຕເຣສ’’ນ຺ຕິ ວຈນໍ ປຎ຺ຈໂວກາຣານໍ ວິເສສນຕ຺ຖໍ, ນ ຈຕຸໂວກາຣານໍ. ນ ຫິ ເຕ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕາ ວຊ຺ເຊຕພ຺ພາ ສນ຺ຕິ ປຎ຺ຈໂວກາຣາ ວິຍ ຍຖາວຸຕ຺ຕາ ສຸທ຺ຘາວາສາຕິ. ‘‘ອຠິສເມຕາວີນໍ ເຕສໍ ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈຎ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈຎ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖາ’’ຕິ (ຍມ. ໑.ສຈ຺ຈຍມກ.໔໑) ເອເຕນ ສນ຺ນິຏ຺ຐາເນນ ປຸຄ຺ຄໂລກາສາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ ຄຫິຕາຕິ ຍສ຺ມິໍ ໂອກາເສ ອຠິສເມຕາວິໂນ, ເຕ ເອວໍ ‘‘ອຠິສເມຕາວີນ’’ນ຺ຕິ ເອເຕນ ຄຫິຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ເຕນ ເຍ ກາມາວຈເຣ ຣູປາວຈເຣ ອຣູປາວຈເຣ ວາ ອຠິສເມຕາວິໂນ ຣູປາວຈຣໍ ອຣູປາວຈຣໍ ວາ ອຸປປນ຺ນາ, ຍາວ ຕຕ຺ຖາຠິສມໂຍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕາວ ເຕ ເອຕ຺ຖ ນ ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ, ເຕ ປນ ປຸຣິມໂກຏ຺ຐາເສ ‘‘ສຸທ຺ຘາວາສານໍ ທຸຕິເຍ ຈິຕ຺ເຕ ວຕ຺ຕມາເນ’’ຕິ ເອວໍ ທສ຺ສິເຕຫິ ສຸທ຺ຘາວາເສ ອນຸປ຺ປນ຺ນາຠິສມເຍຫິ ສມານຄຕິກາຕິ ວິສຸໍ ນ ທສ຺ສິຕາ. ‘‘ອນຠິສເມຕາວີນ’’ນ຺ຕິ ຄຫິຕາ ເຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຈ ອນຠິສເມຕາວິໂນ, ເຕສຸ ສຸທ຺ຘາວາສານໍ ຄຫຓກາລວິເສສນຕ຺ຖໍ ‘‘ສຸທ຺ຘາວາສານໍ ທຸຕິເຍ ຈິຕ຺ເຕ ວຕ຺ຕມາເນ’’ຕິ (ຍມ. ໑.ສຈ຺ຈຍມກ.໔໒) ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນນ຺ຕຣາ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄໍ ປຏິລຠິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ເອເຕນ ໂວທານຈິຕ຺ຕສມງ຺ຄິນາ ສມານຄຕິກາ ຕໂຕ ປຸຣິມຕຣຈິຕ຺ຕສມງ຺ຄິໂນປິ ຍາວ ສພ຺ພນ຺ຕິມຕຓ຺ຫາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສມງ຺ຄີ, ຕາວ ທສ຺ສິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອສ ນໂຍ ອຎ຺ເຎສຸ ເອວຣູເປສູຕິ.

ປວຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓຕິ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕສ຺ສປິ ຠງ຺ຄກ຺ຂຓຄ຺ຄຫຓໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ຕຖາ ‘‘ປວຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ’’ຕິ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ຈ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕສ຺ສປິ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂຓສ຺ສາຕິ. ‘‘ຍສ຺ສ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ນ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ສ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ ນ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີ’’ຕິ (ຍມ. ໑.ສຈ຺ຈຍມກ.໑໑໖) ເອຕສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ທ຺ວີສຸປິ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ‘‘ອຣູເປ ມຄ຺ຄສ຺ສ ຈ ຜລສ຺ສ ຈ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ’’ອິຈ຺ເຈວ (ຍມ. ໑.ສຈ຺ຈຍມກ.໑໑໖) ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ວິເສສິຕໍ. ກສ຺ມາ? ເອກສ຺ສປິ ມຄ຺ຄສ຺ສ ຈ ຜລສ຺ສ ຈ ຠງ຺ຄກ຺ຂຓສມງ຺ຄິໂນ ອຸຠຍໂກຏ຺ຐາສຠຊນໂຕ. ຍສ຺ສ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ນ ນິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ເອເຕນ ສນ຺ນິຏ຺ຐາເນນ ຄຫິເຕສຸ ຫິ ອຣຸເປ ມຄ຺ຄຜລຠງ຺ຄກ຺ຂຓສມງ຺ຄີສຸ ເກສຎ຺ຈິ ຕິຓ຺ຓໍ ຜລານໍ ທ຺ວິນ຺ນຎ຺ຈ ມຄ຺ຄານໍ ຠງ຺ຄກ຺ຂຓສມງ຺ຄີນໍ ນິຣນ຺ຕຣໍ ອນຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ວິປສ຺ສນານິກນ຺ຕິໍ ຠວນິກນ຺ຕິໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ເຍ ອຸປຣິມຄ຺ເຄ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕສໍ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີຕິ ເຕສໍເຍວ ປນ ເກສຎ຺ຈິ ອນ຺ຕຣາ ຕຓ຺ຫໍ ອນຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອຸປຣິມຄ຺ຄອຸປ຺ປາເທນ຺ຕານໍ ມຄ຺ຄຜລຠງ຺ຄກ຺ຂຓສມງ຺ຄີນໍ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ ນ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີຕິ. ສາມຎ຺ຎວຈເນນປິ ຈ ປຸຣິມໂກຏ຺ຐາເສ ວຸຈ຺ຈມາເນນ ປຈ຺ຉິມໂກຏ຺ຐາເສ ວກ຺ຂມາເນ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາວ ຄຫຓໍ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ສິໂຕຍໍ ນໂຍຕິ.

ປວຕ຺ຕິວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ປຣິຎ຺ຎາວາຣວຓ຺ຓນາ

໑໖໕-໑໗໐. ປຣິຎ຺ຎາວາເຣ …ເປ… ຕິສ຺ໂສເປຕ຺ຖ ປຣິຎ຺ຎາ ລພ຺ຠນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ເຖວ ວິເສສນໍ ຂນ຺ຘຍມກາທີສຸ ສພ຺ພຂນ຺ຘາທີນໍ ວິຍ ສພ຺ພສຈ຺ຈານໍ ອປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕາທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ສຈ຺ຉິກຣຓຠາວນາວເສນ ອິມສ຺ສ ວາຣສ຺ສ ອປ຺ປວຕ຺ຕິທສ຺ສນຕ຺ຖຎ຺ຈ. ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎຕ຺ຖໍ ສມຸທຍສ຺ສ ຈ ປຫານຕ຺ຖໍ ຠຄວຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕີຕິ ປຣິຎ຺ຎາປຫານໍ ສຈ຺ເຈສຸ ທສ຺ເສຕຸໍ ທຸກ຺ເຂ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາ ວຸຕ຺ຕາ, ນ ປຫານປຣິຎ຺ຎາ. ສມຸທເຍ ຈ ປຫານປຣິຎ຺ຎາ, ນ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາ. ຎາຕປຣິຎ຺ຎາ ປນ ສາຘາຣຓາຕິ ອຸຠຍຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕາ. ມຄ຺ຄຎາຓຎ຺ຫິ ທຸກ຺ຂສມຸທຍານິ ວິຠາເວຕີຕິ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາ ຈ ໂຫຕິ, ທຸກ຺ຂຕີຣຓກິຈ຺ຈານໍ ນິປ຺ຜາທນໂຕ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາ ຈ, ສມຸທຍສ຺ສ ອປ຺ປວຕ຺ຕິກຣຓໂຕວ ປຫານປຣິຎ຺ຎາ ຈາຕິ ຕິສ຺ໂສປິ ປຣິຎ຺ຎາ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ເອວ ໂຍເຊຕພ຺ພາຕິ.

ປຣິຎ຺ຎາວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສຈ຺ຈຍມກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ສງ຺ຂາຣຍມກໍ

໑. ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວາຣວຓ຺ຓນາ

໑. ຂນ຺ຘາທໂຍ ວິຍ ປຸພ຺ເພ ອວິຠຕ຺ຕາ ກາຍສງ຺ຂາຣາທໂຍຕິ ເຕສໍ ອວິຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ‘‘ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ກາຍສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິອາທິນາ (ສໍ. ນິ. ໔.໓໔໘) ຕໂຍ ສງ຺ຂາເຣ ວິຠຊຕິ. ກາຍສ຺ສ ສງ຺ຂາໂຣຕິ ປຐເມ ອຕ຺ເຖ ສາມິອຕ຺ເຖ ເອວ ສາມິວຈນໍ, ທຸຕິເຍ ອຕ຺ເຖ ກຕ຺ຕຸອຕ຺ເຖ. ວຈິຍາ ສງ຺ຂາໂຣຕິ ກມ຺ມຕ຺ເຖ ສາມິວຈນໍ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສງ຺ຂາໂຣຕິ ຈ ກຕ຺ຕຸອຕ຺ເຖເຍວ. ໂສ ປນ ກຣຓວຈນສ຺ສ ອຕ຺ໂຖຕິ ກຕ຺ວາ ‘‘ກຣຓຕ຺ເຖ ສາມິວຈນໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒-໗. ສຸທ຺ຘິກເອເກກປທວເສນ ອຕ຺ຖາຠາວໂຕຕິ ປທໂສຘນຕໍມູລກຈກ຺ກວາເຣຫິ ໂຍປິ ອຕ຺ໂຖ ທສ຺ສິໂຕ ທ຺ວີຫິ ປເທຫິ ລພ຺ຠມາໂນ ເອໂກ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາທິໂກ, ຕສ຺ສ ສຸທ຺ຘິເກຫິ ກາຍາທິປເທຫິ ສຸທ຺ຘິເກນ ຈ ສງ຺ຂາຣປເທນ ອວຈນີຍຕ຺ຕາ ຍຖາ ຣູປປທສ຺ສ ຂນ຺ເຘກເທໂສ ຂນ຺ຘປທສ຺ສ ຂນ຺ຘສມຸທາໂຍ ປທໂສຘເນ ທສ຺ສິໂຕ ຍຖາຘິປ຺ເປໂຕ ອຕ຺ໂຖ ອຕ຺ຖິ, ເອວໍ ເອເກກປທສ຺ສ ຍຖາຘິປ຺ເປຕຕ຺ຖາຠາວໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ກາໂຍ ກາຍສງ຺ຂາໂຣຕິອາທິ ປນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາຕິ ຍທິ ວິສຸໍ ອທີເປຕ຺ວາ ສມຸທິໂຕ ກາຍສງ຺ຂາຣສທ຺ໂທ ເອກຕ຺ຖ ທີເປຕິ, ກາຍສງ຺ຂາຣສທ຺ໂທ ກາຍສງ຺ຂາຣຕ຺ເຖ ວຕ຺ຕມາໂນ ຂນ຺ຘສທ຺ໂທ ວິຍ ຣູປສທ຺ເທນ ກາຍສທ຺ເທນ ວິເສສິຕພ຺ໂພຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ວທຕິ. ສຸທ຺ຘສງ຺ຂາຣວາໂຣ ເຫສາຕິ ເອເຕນ ອິມສ຺ສ ວາຣສ຺ສ ປທໂສຘເນນ ທສ຺ສິຕານໍ ຍຖາຘິປ຺ເປຕານເມວ ຄຫຓໂຕ ເຕສຎ຺ຈ ກາຍາທິປເທຫິ ອຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ‘‘ກາໂຍ ກາຍສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິອາທິວຈນສ຺ສ ອຍຸຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕິ. ອິຘ ປນ ສງ຺ຂາຣຍມເກ ກາຍາທິປທານໍ ສງ຺ຂາຣປທສ຺ສ ຈ ອສມານາຘິກຣຓຕ຺ຕາ ‘‘ກາໂຍ ສງ຺ຂາໂຣ, ສງ຺ຂາຣາ ກາໂຍ’’ຕິອາທິມ຺ຫິ ວຸຈ຺ຈມາເນ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຖປຣິຈ຺ຈາໂຄ ອນຘິປ຺ເປຕຕ຺ຖປຣິຄ຺ຄໂຫ ຈ ກໂຕ ສິຍາຕິ ສຸທ຺ຘສງ຺ຂາຣຕໍມູລຈກ຺ກວາຣາ ນ ວຸຕ຺ຕາ. ປທໂສຘນວາຣຕໍມູລຈກ຺ກວາເຣຫິ ປນ ອສມານາຘິກຣເຓຫິ ກາຍາທິປເທຫິ ສງ຺ຂາຣສທ຺ທສ຺ສ ວິເສສນີຍຕາຍ ທສ຺ສິຕາຍ ສໍສໂຍ ໂຫຕິ ‘‘ໂຍ ອຕ຺ຖນ຺ຕຣປ຺ປວຕ຺ຕິນາ ກາຍສທ຺ເທນ ວິເສສິໂຕ ກາຍສງ຺ຂາໂຣ, ເອໂສ ອຕ຺ຖນ຺ຕຣປ຺ປວຕ຺ຕີຫິ ວຈີຈິຕ຺ເຕຫິ ວິເສສິໂຕ ອຸທາຫຸ ອຎ຺ໂຎ’’ຕິ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ. ເອຕ຺ຖ ເຕສໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ກາຍສງ຺ຂາໂຣ ວຈີສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິອາທິນາ ອນຸໂລມປຏິໂລມວເສນ ຉ ຍມການິ ວຸຕ຺ຕານີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ສຸທ຺ຘສງ຺ຂາຣວາຣຏ຺ຐາເນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຍໍ ນໂຍ ສຸທ຺ຘສງ຺ຂາຣວາໂຣຕິ ວຸຕ຺ໂຕ.

ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ປວຕ຺ຕິວາຣວຓ຺ຓນາ

໑໙. ປວຕ຺ຕິວາເຣ ສງ຺ຂາຣານໍ ປຸຄ຺ຄລານຎ຺ຈ ໂອກາສຕ຺ຕາ ຌານໍ ຠູມິ ຈ ວິສຸໍ ໂອກາສຠາເວນ ຄຫິຕາຕິ ປຸຄ຺ຄລວາເຣ ຈ ໂອກາສວເສນ ປຸຄ຺ຄລຄ຺ຄຫເຓນ ເຕສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ໂອກາສານໍ ວເສນ ຄຫຓໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ວິນາ ວິຕກ຺ກວິຈາເຣຫິ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສານໍ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ’’ຕິ ທຸຕິຍຕຕິຍຊ຺ຌາໂນກາສວເສນ ຄຫິຕາ ປຸຄ຺ຄລາ ວິເສເສຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ປຸນ ປຐມຊ຺ຌານໍ ສມາປນ຺ນານນ຺ຕິ ຌາໂນກາສວເສນ ປຸຄ຺ຄລໍ ທສ຺ເສຕິ, ກາມາວຈຣານນ຺ຕິ ຠູໂມກາສວເສນ. ທ຺ວິປ຺ປກາຣານມ຺ປິ ປນ ເຕສໍ ວິເສສນຕ຺ຖມາຫ ‘‘ອສ຺ສາສປສ຺ສາສານໍ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ’’ຕິ. ເຕນ ຣູປາຣູປາວຈເຣສຸ ປຐມຊ຺ຌານສມາປນ຺ນເກ ກາມາວຈເຣ ຄພ຺ຠຄຕາທິເກ ຈ ນິວຕ຺ເຕຕິ. ກາມາວຈຣານມ຺ປິ ຫິ ຄພ຺ຠຄຕາທີນໍ ວິນາ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສຫິ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ອຕ຺ຖິ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ເອກນ຺ຕິກຕ຺ຕາ ຣູປາຣູປາວຈຣາ ນິທສ຺ສິຕາ. ວິນາ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສຫິ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓຕິ ເອເຕນ ປນ ທສ຺ສິຕາ ປຸຄ຺ຄລາ ປຐມຊ຺ຌາໂນກາສາ ກາມາວຈຣາທິໂອກາສາ ຈ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສວິຣຫວິສິຏ຺ຐາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ອິມິນາ ນເຍນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປຸຄ຺ຄລວິຠາໂຄ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໒໑. ‘‘ປຐມຊ຺ຌາເນ ກາມາວຈເຣຕິ ກາມາວຈຣຠູມິຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ປຐມຊ຺ຌາເນ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອຕສ຺ມິໍ ປນ ອຕ຺ເຖ ສຕິ ‘‘ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນ ຣູປາວຈເຣ ອຣູປາວຈເຣ ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ໂນ ຈ ຕຕ຺ຖ ກາຍສງ຺ຂາໂຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ຣູປາຣູປາວຈຣຠູມີສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນຕິ ອຕ຺ໂຖ ຠເວຍ຺ຍ, ໂສ ຈ ອນິຏ຺ໂຐ ຠູມີນໍ ໂອກາສຠາວສ຺ເສວ ອຄ຺ຄຫິຕຕາປຕ຺ຕິໂຕ, ສພ຺ພຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສ຺ສ ໂອກາສວເສນ ອຄ຺ຄຫິຕຕາປຕ຺ຕິໂຕ ຈ, ຕສ຺ມາ ຌານຠູໂມກາສານໍ ສງ຺ກຣໍ ອກຕ຺ວາ ວິສຸໍ ເອວ ໂອກາສຠາໂວ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ປຐມຊ຺ຌາໂນກາເສປິ ຫິ ກາຍສງ຺ຂາໂຣ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ວຈີສງ຺ຂາໂຣ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ກາມາວຈໂຣກາເສ ຈ. ຍທິປິ ນ ສພ຺ພມ຺ຫິ ປຐມຊ຺ຌາເນ ສພ຺ພມ຺ຫິ ຈ ກາມາວຈເຣ ທ຺ວຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ປນ ຕໍທ຺ວຍຸປ຺ປຕ຺ຕິ ອຕ຺ຖີຕິ ກຕ຺ວາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ວິສຸໍ ໂອກາສຕ຺ຕາ ຈ ‘‘ອງ຺ຄມຕ຺ຕວເສນ ເຈຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິວຈນໍ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕີຕິ. ອິມມ຺ຫິ ຈ ຍມເກ ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ຕໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ ວິຈາຣວເສນ ປຐມຊ຺ຌາເນ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ມຸທ຺ຘຠູຕໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອິຕຣໍ ອສງ຺ຄຫິຕນ຺ຕິ ວາ. ຍສ຺ສຍຕ຺ຖເກ ‘‘ນິໂຣຘສມາປນ຺ນານ’’ນ຺ຕິ ນ ລພ຺ຠຕິ. ນ ຫິ ເຕ ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕາ ວິຍ ໂອກາເສ ໂຫນ຺ຕີຕິ.

໓໗. ສຸທ຺ຘາວາສານໍ ທຸຕິເຍ ຈິຕ຺ເຕ ວຕ຺ຕມາເນຕິ ເຕສໍ ປຐມໂຕ ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣໂຕ ທຸຕິເຍ ສວິຕກ຺ກສວິຈາເຣປິ ຠວນິກນ຺ຕິອາວຊ຺ຊເນ ວຕ຺ຕມາເນ ອຸຠຍໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖາຕິ ທສ຺ເສນ຺ເຕນ ຕໂຕ ປຸຣິມຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓສຸປິ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖາຕິ ທສ຺ສິຕເມວ ໂຫຕິ. ຍຖາ ປນ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣສ຺ສ ອາທິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ສຸທ຺ຘາວາສໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ວຈີສງ຺ຂາຣສ຺ສ ອາທິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ທຸຕິເຍ ຈິຕ຺ເຕ ວຕ຺ຕມາເນ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ປວຕ຺ຕິວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສງ຺ຂາຣຍມກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ອນຸສຍຍມກໍ

ປຣິຈ຺ເຉທປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຸທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ

໑. ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄຫປຣິໂຍສານາ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາຕິ ປຈ຺ຈຍທີປເກນ ມູລຍມເກນ ຎາຕປຣິຎ຺ຎໍ, ຂນ຺ຘາທີສຸ ຕີຣຓພາຫຸລ຺ລໂຕ ຂນ຺ຘາທິຍມເກຫິ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎຎ຺ຈ ວິຠາເວຕ຺ວາ ອນຸສຍປຫານນ຺ຕາ ປຫານປຣິຎ຺ຎາຕິ ປຫາຕພ຺ພມຸທ຺ຘຠູເຕຫິ ອນຸສເຍຫິ ປຫານປຣິຎ຺ຎໍ ວິຠາເວຕຸໍ ອນຸສຍຍມກໍ ອາຣທ຺ຘໍ. ລພ຺ຠມານວເສນາຕິ ອນຸສຍຠາເວນ ລພ຺ຠມານານໍ ວເສນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕີຫາກາເຣຫິ ອນຸສຍານໍ ຄາຫາປນໍ ເຕສຸ ຕຖາ ອຄ຺ຄຫິເຕສຸ ອນຸສຍວາຣາທິປາຬິຍາ ທຸຣວໂພຘຕ຺ຕາ.

ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ປຸຣິເມສູຕິ ເອເຕສຸ ສານຸສຍວາຣາທີສຸ ປຸຣິເມສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຖວິເສສາຠາວໂຕ ‘‘ກາມຘາຕຸໍ ວາ ປນ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ກາມຘາຕຸຍາ ຈຸຕສ຺ສ, ຣູປຘາຕຸໍ ວາ ປນ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ກາມຘາຕຸຍາ ຈຸຕສ຺ສາ’’ຕິ ເອວມາທີຫິ ອວຸຈ຺ຈມາເນ ກຖມຍໍ ຍມກເທສນາ ສິຍາຕິ? ນາຍໍ ຍມກເທສນາ, ປຸຣິມວາເຣຫິ ປນ ຍມກວເສນ ເທສິຕານໍ ອນຸສຍານໍ ຈຸຕິອຸປປຕ຺ຕິວເສນ ອນຸສຍຏ຺ຐານປຣິຈ຺ເຉທທສ຺ສນໍ. ຍມກເທສນາພາຫຸລ຺ລໂຕ ປນ ສພ຺ພວາຣສມຸທາຍສ຺ສ ອນຸສຍຍມກນ຺ຕິ ນາມໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອຖ ວາ ປຏິໂລມປຸຈ຺ຉາປິ ອຕ຺ຖວເສນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ອຕ຺ຖວິເສສາຠາວໂຕ ປນ ນ ວຸຕ຺ຕາຕິ ລພ຺ຠມານຕາວເສນ ເອຕິສ຺ສາປິ ເທສນາຍ ຍມກເທສນຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອນຸຣູປໍ ກາຣຓໍ ລຠິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ເອເຕນ ກາຣຓລາເຠ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິອຣຫຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ອປ຺ປຫີນາ ຫິ ອນຸສຍາ ກາຣຓລາເຠ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຍາວ ຈ ມຄ຺ເຄນ ເຕສໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິອຣຫຕາ ນ ກຕາ ໂຫຕິ, ຕາວ ເຕ ເອວໍປກາຣາ ເອວາຕິ ‘‘ອນຸສຍາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ໂສ ເອວໍປກາໂຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ-ສທ຺ເທນ ຄຫິໂຕ, ນ ຂນ຺ຘຍມກາທີສຸ ວິຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານຕາ. ເຕເນວ ‘‘ຍສ຺ສ ກາມຣາຄານຸສໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ປຏິຆານຸສໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ? ອາມນ຺ຕາ’’ຕິອາທິນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນວາໂຣ ອນຸສຍວາເຣນ ນິນ຺ນານາກຣໂຓ ວິຠຕ຺ໂຕ. ອນຸຣູປໍ ກາຣຓໍ ປນ ລຠິຕ຺ວາ ເຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິໍສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ຈ, ເຕປິ ອປ຺ປຫີນຏ຺ເຐນ ຖາມຄຕາ ອເຫສຸໍ ຠວນ຺ຕິ ຈ. ອຸປ຺ປຕ຺ຕິອຣຫຕາຍ ເອວ ຈ ເຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິໍສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ, ນ ຈ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໂຕ ອຎ຺ເຎ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິອຣຫາ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ ກາມຣາຄາທໂຍ ‘‘ອນຸສຍາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອປ຺ປຫີນຏ຺ເຐເນວ ຫິ ອນຸສຍາ, ອປ຺ປຫີນາ ຈ ອຕີຕາທໂຍ ເອວ, ມຄ຺ຄສ຺ສ ປນ ຕາທິສານໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິອຣຫຕາປາທເນນ ອນຸສຍປ຺ປຫານໍ ໂຫຕີຕິ. ອປ຺ປຫີນາກາໂຣ ນາມ ຘມ຺ມາກາໂຣ, ນ ຘມ຺ໂມ, ຘມ຺ໂມ ເອວ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອິມິນາ ອຘິປ຺ປາເຍນາຫ ‘‘ອປ຺ປຫີນາກາໂຣ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ຍຸຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຕານຸສຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ຍທິ ອປ຺ປຫີນຏ຺ເຐນ ສນ຺ຕາເນ ອນຸເສນ຺ຕີຕິ ອນຸສຍາ, ອຖ ກສ຺ມາ ສຕ຺ເຕວ ວຸຕ຺ຕາ, ນນຸ ສຕ຺ຕານຸສຍໂຕ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ກິເລສານໍ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ ອນຸສຍຠາໂວ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ເຈ? ນາປຊ຺ຊຕິ, ອປ຺ປຫີນມຕ຺ຕສ຺ເສວ ອນຸສຍຠາວສ຺ສ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ‘‘ອນຸສໂຍຕິ ປນ ອປ຺ປຫີນຏ຺ເຐນ ຖາມຄຕກິເລໂສ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ຍມ. ອຏ຺ຐ. ອນຸສຍຍມກ ໑), ຕສ຺ມາ ອປ຺ປຫີນຏ຺ເຐນ ຖາມຄໂຕ ກິເລໂສເຍວ ອນຸສໂຍ ນາມາຕິ ຍຸຕ຺ຕໍ. ຖາມຄຕນ຺ຕິ ຈ ອຎ຺ເຎຫິ ອສາຘາຣໂຓ ສຠາໂວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕຖາ ຫິ ຘມ຺ມສຠາວໂພຘິນາ ຕຖາຄເຕນ ອິເມເຍວ ‘‘ອນຸສຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຖາມຄໂຕຕິ ອນຸສຍສມງ຺ຄີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອນຸສຍອຸປ຺ປຊ຺ຊນວາຣານໍ ສມານຄຕິກຕ຺ຕາ ຍຖາ ‘‘ອນຸເສຕີ’’ຕິ ວຈນໍ ອປ຺ປຫີນາກາຣທີປກໍ, ເອວໍ ‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຈນໍ ສິຍາຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນວາເຣນ ‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຈນສ຺ສ ອວຸຕ຺ຕຕາ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸນ຺ຕິ ເຈ? ຕໍ ນ, ວຈນຕ຺ຖວິເສເສນ ຕໍທ຺ວຍສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ‘‘ອນຸຣູປໍ ກາຣຓໍ ລຠິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ຫິ ເອຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ອວິສິຏ຺ເຐປິ ‘‘ອນຸເສຕີ’’ຕິ ວຈນໍ ສນ຺ຕາເນ ອນຸສຍິຕຕໍ ຖາມຄຕຠາວໍ ທີເປຕິ. ຍທິ ຕເມວ ‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຈນໍ ທີເປຍ຺ຍ, ກສ຺ສຈິ ວິເສສສ຺ສ ອຠາວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນວາໂຣ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ສິຍາ, ‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຈນໍ ປນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຍຄ຺ຄໍ ທີເປຕິ. ກສ຺ມາ? ອຸປ຺ປຊ຺ຊນວາເຣນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຍຄ຺ຄສ຺ສ ທສ຺ສິຕຕ຺ຕາ, ອນຸສຍສທ຺ທສ຺ສ ສພ຺ພທາ ວິຊ຺ຊມານານໍ ອປຣິນິປ຺ຜນ຺ນສຍນຕ຺ຖຕາຍ ນິວາຣຓຕ຺ຖໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິອຣຫຕາຍ ຖາມຄຕຠາວສງ຺ຂາຕສ຺ສ ຍຖາຘິປ຺ເປຕສຍນຕ຺ຖສ຺ສ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ອນຸເສນ຺ຕີຕິ ອນຸຣູປໍ ກາຣຓໍ ລຠິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ຍໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຍຄ຺ຄວຈນໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ສຸວຸຕ຺ຕເມວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕມ຺ປິ ສຸວຸຕ຺ຕເມວ ອິມິນາ ຕນ຺ຕິປ຺ປມາເຓນາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕນ຺ຕິຕ຺ຕເຍນປິ ຫິ ຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕາ ທີປິຕາ ໂຫຕິ.

ປຣິຈ຺ເຉທປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຸທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານວາຣວຓ຺ຓນາ

໒. ກາມຘາຕຸຍາ ທ຺ວີສຸ ເວທນາສູຕິ ກາມາວຈຣຠູມິຍໍ ສຸຂາຍ ຈ ອຸເປກ຺ຂາຍ ຈາຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ກາມຘາຕຸຄ຺ຄຫຓໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເວທນານໍ ວິເສສນຠາເວນ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ສຕິ ກາມຘາຕຸຍາ ກາມຣາຄານຸສຍສ຺ສ ອນຸສຍຏ຺ຐານຕາ ນ ວຸຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ທ຺ວີສຸ ປນ ຣາເຄສຸ ຠວຣາຄສ຺ສ ຕີສຸ ຘາຕູສຸ ຣູປາຣູປຘາຕູນໍ ອນຸສຍຏ຺ຐານຕາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ກາມຘາຕຸຍາ ກາມຣາຄສ຺ສ ອນຸສຍຏ຺ຐານຕາ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ຘາຕຸເວທນາສພ຺ພສກ຺ກາຍປຣິຍາປນ຺ນວເສນ ຫິ ຕິປ຺ປກາຣໍ ອນຸສຍານໍ ອນຸສຍຏ຺ຐານໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ຕີສຸ ຘາຕູສຸ ກາມຘາຕຸຍາ ຕີສຸ ເວທນາສຸ ທ຺ວີສຸ ເວທນາສຸ ເອຕ຺ຖ ກາມຣາຄານຸສໂຍ ອນຸເສຕີຕິ ວິສຸໍ ອນຸສຍຏ຺ຐານຕາ ຘາຕຸຍາ ເວທນານຎ຺ຈ ໂຍເຊຕພ຺ພາ. ທ຺ວີສຸ ເວທນາສູຕິ ອິທຎ຺ຈ ເວທນາສຸ ອນຸສຍມາໂນ ກາມຣາຄານຸສໂຍ ທ຺ວີສ຺ເວວ ອນຸເສຕິ, ນ ຕີສູຕິ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ຐານຕານິວາຣຓຕ຺ຖເມວ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ນ ສພ຺ພາສຸ ທ຺ວີສຸ ອນຸສຍນປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຖິ, ເຕນ ເວທນາວິເສສນຕ຺ຖໍ ນ ກາມຘາຕຸຄ຺ຄຫເຓນ ໂກຈິ ອຕ຺ໂຖ. ຠວຣາຄານຸສຍນຏ຺ຐານຎ຺ຫິ ອຏ຺ຐານຎ຺ຈ ອນຸສຍານໍ ອປຣິຍາປນ຺ນໍ ສກ຺ກາເຍ ກາມຣາຄານຸສຍສ຺ສ ອນຸສຍຏ຺ຐານໍ ນ ໂຫຕີຕິ ປາກຏເມຕໍ. ຍຖາ ຈ ‘‘ທ຺ວີສຸ ເວທນາສູ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຏິຆານຸສຍານຸສຍຏ຺ຐານໂຕ ອຎ຺ຎາ ທ຺ເວ ເວທນາ ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ຠວຣາຄານຸສຍານຸສຍນຏ຺ຐານໂຕ ຈ ອຎ຺ຎາ ຕາ ຄຍ຺ຫນ຺ຕີຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ທ຺ວີຫິ ເວທນາຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸ ອຎ຺ເຎສຸ ຈ ປິຍຣູປສາຕຣູເປສຸ ອິຏ຺ຐຣູປາທີສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ກາມຣາຄານຸສໂຍ ສາຕສນ຺ຕສຸຂຄິທ຺ຘິຍາ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ທ຺ວີສຸ ເວທນາສຸ ຕສ຺ສ ອນຸສຍນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນປິ ຫິ ໂສ ອິມາສຸ ທ຺ວີສຸ ເວທນາສຸ ອນຸຄໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ເສຕິ ສຸຂມິຈ຺ເຈວ ອຠິລຠຕີຕິ. ເອວໍ ປຏິຆານຸສໂຍ ຈ ທຸກ຺ຂເວທນາສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸ ອຎ຺ເຎສຸ ຈ ອປ຺ປິຍຣູປາສາຕຣູເປສຸ ອນິຏ຺ຐຣູປາທີສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ທຸກ຺ຂປຏິກູລໂຕ ທຸກ຺ຂມິຈ຺ເຈວ ປຏິຫຎ຺ຎຕີຕິ ທຸກ຺ຂເວທນເມວ ອນຸຄໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ເສຕິ, ເຕນ ປນ ຕສ຺ມິໍ ອນຸສຍນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ກາມຣາຄປຏິຆານໍ ຕີສຸ ເວທນາສຸ ອນຸສຍວຈເນນ ອິຏ຺ຐອິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕອນິຏ຺ເຐສຸ ອາຣມ຺ມຓປກຕິຍາ ວິປຣີຕສຎ຺ຎາຍ ຈ ວເສນ ອິຏ຺ຐາທິຠາເວນ ຄຫິເຕສຸ ກາມຣາຄປຏິຆານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ທສ຺ສິຕາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ຫິ ເຕ ຕີສຸ ເວທນາສຸ ອນຸເສນ຺ຕິ ນາມ. ເວທນາຕ຺ຕຍມຸເຂນ ວາ ເອຕ຺ຖ ອິຏ຺ຐາທີນໍ ອາຣມ຺ມຓານໍ ຄຫຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ, ກາມຘາຕຸອາທິຄ຺ຄຫເຓນ ກາມສ຺ສາທາທິວຕ຺ຖຸຠູຕານໍ ກາມຠວາທີນໍ. ຕຕ຺ຖ ກາມຣາຄານຸສໂຍ ຠວສ຺ສາທວເສນ ອນຸສຍມາໂນ ກາມຘາຕຸຍາ ອນຸເສຕິ, ກາມສຸຂສ຺ສາທວເສນ ອນຸສຍມາໂນ ສຸໂຂເປກ຺ຂາເວທນາສຸ. ປຏິໂຆ ທຸກ຺ຂປຏິຆາຕວເສເນວ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ຍຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຏິຫຎ຺ຎມາໂນປິ ທຸກ຺ຂເວທນາຍ ເອວ ອນຸເສຕິ. ຣູປາຣູປຠເວສຸ ປນ ຣູປາຣູປາວຈຣຘມ຺ເມສຸ ຈ ກາມສ຺ສາທສ຺ສ ປວຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖີຕິ ຕຕ຺ຖ ອນຸສຍມາໂນ ຣາໂຄ ຠວຣາໂຄອິຈ຺ເຈວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຘາຕຸຕ຺ຕຍເວທນາຕ຺ຕຍຄ຺ຄຫເຓນ ຈ ສພ຺ພສກ຺ກາຍປຣິຍາປນ຺ນານໍ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ‘‘ຍຕ຺ຖ ກາມຣາຄານຸສໂຍ ນານຸເສຕິ, ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐານຸສໂຍ ນານຸເສຕີ’’ຕິ (ຍມ. ໒.ອນຸສຍຍມກ.໔໖) ເອວມາທີນໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນສຸ ຘາຕຸຕ຺ຕຍເວທນາຕ຺ຕຍວິນິມຸຕ຺ຕໍ ທິຏ຺ຐານຸສຍາທີນໍ ອນຸສຍຏ຺ຐານໍ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ນນຸ ຈ ອນຸຕ຺ຕເຣສຸ ວິໂມກ຺ເຂສຸ ປິຫໍ ອຸປຏ຺ຐາປຍໂຕ ປິຫປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປນ຺ນໂທມນສ຺ເສ ປຏິຆານຸສໂຍ ນານຸເສຕິ, ຕຖາ ເນກ຺ຂມ຺ມສ຺ສິຕໂສມນສ຺ສຸເປກ຺ຂາສຸ ກາມຣາເຄນ ນານຸສຍິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຕທນຸສຍນຏ຺ຐານໂຕ ອຎ຺ຎາປິ ທິຏ຺ຐານຸສຍານຸສຍນຏ຺ຐານຠູຕາ ກາມາວຈຣເວທນາ ສນ຺ຕີຕິ? ໂຫນ຺ຕຸ, ນ ປນ ຘາຕຸຕ຺ຕຍເວທນາຕ຺ຕຍໂຕ ອຎ຺ຎໍ ຕທນຸສຍນຏ຺ຐານໍ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ‘‘ຍຕ຺ຖ ກາມຣາຄານຸສໂຍ ຈ ປຏິຆານຸສໂຍ ຈ ມານານຸສໂຍ ຈ ນານຸເສນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐານຸສໂຍ ວິຈິກິຈ຺ຉານຸສໂຍ ນານຸເສຕີຕິ? ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ (ຍມ. ໒.ອນຸສຍຍມກ.໕໒) ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ອວິເສເສນ ທຸກ຺ຂໍ ປຏິຆານຸສຍສ຺ສ ອນຸສຍນຏ຺ຐານນ຺ຕິ ສມຸທາຍວເສນ ຄເຫຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຖາ ໂລກິຍສຸໂຂເປກ຺ຂາ ກາມຣາຄມານານຸສຍນຏ຺ຐານນ຺ຕິ.

ອປິຈ ສຸຕ຺ເຕ ‘‘ອິຘາວຸໂສ ວິສາຂ, ຠິກ຺ຂຸ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ ‘ກຸທາສ຺ສຸ ນາມາຫໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຊເຫຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຏິຆໍ ເຕນ ປຊຫຕິ, ນ ຕຕ຺ຖ ປຏິຆານຸສໂຍ ອນຸເສຕີ’’ຕິ ເນກ຺ຂມ຺ມສ຺ສິຕໍ ໂທມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຕໍ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ ວີຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ປຏິຆສ຺ສ ສມຸຄ຺ຆາຕນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ຫິ ປຏິເຆເນວ ປຏິຆປ຺ປຫານໍ, ໂທມນສ຺ເສນ ວາ ໂທມນສ຺ສປ຺ປຫານໍ ອຕ຺ຖີຕິ. ປຏິຆຸປ຺ປຕ຺ຕິຣຫຏ຺ຐານຕາຍ ປນ ອິຘ ສພ຺ພໍ ທຸກ຺ຂໍ ‘‘ປຏິຆານຸສຍສ຺ສ ອນຸສຍນຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ນິປ຺ປຣິຍາຍເທສນາ ເຫສາ, ສາ ປນ ປຣິຍາຍເທສນາ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ປຐມຊ຺ຌານວິກ຺ຂມ຺ຠິຕໍ ກາມຣາຄານຸສຍໍ ຕຖາ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕເມວ ກຕ຺ວາ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ສມຸຄ຺ຆາຕນໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ວິວິຈ຺ເຈວ…ເປ… ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ຣາຄໍ ເຕນ ປຊຫຕິ, ນ ຕຕ຺ຖ ຣາຄານຸສໂຍ ອນຸເສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານວິກ຺ຂມ຺ຠິຕໍ ອວິຊ຺ຊານຸສຍໍ ຕຖາ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕເມວ ກຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ສມຸຄ຺ຆາຕນໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ອວິຊ຺ຊໍ ເຕນ ປຊຫຕິ, ນ ຕຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊານຸສໂຍ ອນຸເສຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໖໕) ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ຫິ ໂລກິຍຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານຸເປກ຺ຂາຍ ອວິຊ຺ຊານຸສໂຍ ສພ຺ພຖາ ນານຸເສຕີຕິ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ ‘‘ສພ຺ພສກ຺ກາຍປຣິຍາປນ຺ເນສຸ ຘມ຺ເມສຸ ເອຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊານຸສໂຍ ອນຸເສຕີ’’ຕິ (ຍມ. ອຏ຺ຐ. ອນຸສຍຍມກ ໒) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ອວິຊ຺ຊານຸສຍສ຺ເສວ ວຕ຺ຖຸ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານຸເປກ຺ຂາ, ເນກ຺ຂມ຺ມສ຺ສິຕໂທມນສ຺ສຎ຺ຈ ປຏິຆານຸສຍສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ນ ນ ໂຫຕີຕິ ຕຕ຺ຖາປິ ຕສ຺ສ ອນຸສຍນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອວຕ຺ຖຸຠາວໂຕ ຫິ ອິຘ ອນຸສຍນໍ ນ ວຸຈ຺ຈຕິ, ນ ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕສຸ ວິຍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຕໍປຏິປກ຺ຂຠາວໂຕ ຕໍສມຸຄ຺ຆາຕກມຄ຺ຄສ຺ສ ພລວູປນິສ຺ສຍຠາວໂຕ ຈາຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ອາຣມ຺ມເຓ ອນຸສຍຏ຺ຐາເນ ສຕິ ຠວຣາຄວຊ຺ໂຊ ສພ຺ໂພ ໂລໂຠ ກາມຣາຄານຸສໂຍຕິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ທຸກ຺ຂາຍ ຫິ ເວທນາຍ ຣູປາຣູປຘາຕູສຸ ຈ ອນຸສຍມາເນນ ທິຏ຺ຐານຸສເຍນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕປິ ໂລໂຠ ໂລໂຠ ເອວ, ນ ກາມຣາຄານຸສໂຍ. ຍທິ ສິຍາ, ທິຏ຺ຐານຸສຍສ຺ສ ວິຍ ເອຕສ຺ສປິ ຐານໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາຕິ. ອຖ ປນ ອຊ຺ຌາສຍວເສນ ຕນ຺ນິນ຺ນຕາຍ ອນຸສຍນຏ຺ຐານໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ອິຏ຺ຐານໍ ຣູປາທີນໍ ສຸຂາຍ ຈ ເວທນາຍ ອປ຺ປຏິລທ຺ຘໍ ວາ ອປ຺ປຏິລາຠໂຕ ສມນຸປສ຺ສໂຕ, ປຏິລທ຺ຘປຸພ຺ພໍ ວາ ອຕີຕໍ ນິຣຸທ຺ຘໍ ວິຄຕໍ ປຣິຓຕໍ ສມນຸປສ຺ສໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ປຏິໂຆ ທຸກ຺ເຂ ປຏິຫຎ຺ຎນວເສເນວ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ທຸກ຺ຂເມວ ຕສ຺ສ ອນຸສຍນຏ຺ຐານໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນາລມ຺ພິຕໍ, ເອວໍ ທຸກ຺ຂາທີສຸ ອຠິນິເວສນວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນນ ທິຏ຺ຐານຸສເຍນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕປິ ໂລໂຠ ສຸຂາຠິສງ຺ຄວເສເນວ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ສາຕສນ຺ຕສຸຂທ຺ວຍເມວສ຺ສ ອນຸສຍຏ຺ຐານໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຠວຣາຄວຊ຺ຊສ຺ສ ສພ຺ພໂລຠສ຺ສ ກາມຣາຄານຸສຍຕາ ນ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ, ເອກສ຺ມິໍເຍວ ຈ ອາຣມ຺ມເຓ ຣຊ຺ຊນ຺ຕິ ທຸສ຺ສນ຺ຕິ ຈ. ຕຕ຺ຖ ຣາໂຄ ສຸຂຊ຺ຌາສໂຍ ປຏິໂຆ ທຸກ຺ຂຊ຺ຌາສໂຍຕິ ເຕສໍ ນານານຸສຍຏ຺ຐານຕາ ໂຫຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ‘‘ຍຕ຺ຖ ກາມຣາຄານຸສໂຍ ອນຸເສຕິ, ຕຕ຺ຖ ປຏິຆານຸສໂຍ ອນຸເສຕີຕິ? ໂນ’’ຕິ (ຍມ. ໒.ອນຸສຍຍມກ.໑໔) ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ທ຺ວີສຸ ເວທນາສຸ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ຈ ໂທມນສ຺ສຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ໂທມນສ຺ສມຕ຺ຕເມວ ປນ ຕໍ ໂຫຕິ, ນ ປຏິຆານຸສໂຍ’’ຕິ (ຍມ. ອຏ຺ຐ. ອນຸສຍຍມກ ໒) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຍຖາ ຕຕ຺ຖ ປຏິໂຆ ປຏິຆານຸສໂຍ ນ ໂຫຕິ, ເອວໍ ທຸກ຺ຂາທີສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນນ ທິຏ຺ຐານຸສເຍນ ສຫຊາໂຕ ໂລໂຠ ກາມຣາຄານຸສໂຍ ນ ໂຫຕິຈ຺ເຈວ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ. ຍໍ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ໂທມນສ຺ສມຕ຺ຕເມວ ປນ ຕໍ ໂຫຕິ, ນ ປຏິຆານຸສໂຍ’’ຕິ, ເອຕ຺ຖ ນ ປຏິຆານຸສໂຍຕິ ນຕ຺ຖິ ປຏິຆານຸສໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ນ ຫິ ໂທມນສ຺ສສ຺ສ ປຏິຆານຸສຍຠາວາສງ຺ກາ ອຕ຺ຖີຕິ.

ເທສນາ ສໍກິຓ຺ຓາ ວິຍ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ຠວຣາຄສ຺ສປິ ກາມຘາຕຸຍາ ທ຺ວີສຸ ເວທນາສຸ ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສເນວ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ວິຍ ຠເວຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ອາຣມ຺ມຓວິເສເສນ ວິເສສທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ເອວໍ ເທສນາ ກຕາ ສຫຊາຕເວທນາວິເສສາຠາວໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ມຫາວາໂຣ

໑. ອນຸສຍວາຣວຓ຺ຓນາ

໓. ອນຸເສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໂວຫາຣາ ປວຕ຺ຕາວິຣາມວເສນ ເວທິຕພ຺ພາ. ມຄ຺ເຄເນວ ຫິ ອນຸສຍານໍ ວິຣາໂມ ວິຈ຺ເຉໂທ ໂຫຕິ, ນ ຕໂຕ ປຸພ຺ເພຕິ.

໒໐. ນາປິ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ເອກໍ ຘມ຺ມໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປຸຣິເມນ ເອກສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ນິວາຣິຕາ, ປຈ຺ຉິເມນ ເອກສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓຕິ ອຍໍ ວິເສໂສ. ປຸຄ຺ຄໂລກາສວາຣສ຺ສ ປຏິໂລເມ ເຕສໍ ເຕສໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອນຸສຍສ຺ສ ອນນຸສຍນຏ຺ຐານໍ ປກຕິຍາ ປຫາເນນ ຈ ເວທິຕພ຺ພໍ, ‘‘ຕິຓ຺ຓໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ທຸກ຺ຂາຍ ເວທນາຍ ເຕສໍ ຕຕ຺ຖ ກາມຣາຄານຸສໂຍ ນານຸເສຕິ, ໂນ ຈ ເຕສໍ ຕຕ຺ຖ ປຏິຆານຸສໂຍ ນານຸເສຕິ, ເຕສຎ຺ເຎວ ປຸຄ຺ຄລານໍ ຣູປຘາຕຸຍາ ອຣູປຘາຕຸຍາ ອປຣິຍາປນ຺ເນ ເຕສໍ ຕຕ຺ຖ ກາມຣາຄານຸສໂຍ ຈ ນານຸເສຕິ, ປຏິຆານຸສໂຍ ຈ ນານຸເສຕີ’’ຕິ ປກຕິຍາ ທຸກ຺ຂາທີນໍ ກາມຣາຄາທີນໍ ອນນຸສຍຏ຺ຐານຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ‘‘ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ກາມຣາຄານຸສໂຍ ຈ ນານຸເສຕິ, ປຏິຆານຸສໂຍ ຈ ນານຸເສຕີ’’ຕິ (ຍມ. ໒.ອນຸສຍຍມກ.໕໖) ອນຸສຍປ຺ປຫາເນນ. ເອຕ຺ຖ ປຸຣິມນເຍນ ໂອກາສໍ ອເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວິຊ຺ຊມານານໍ ອນຸສຍານໍ ອນນຸສຍນໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ປຈ຺ຉິມນເຍນ ປຸຄ຺ຄລໍ ອເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ໂອກາສສ຺ສ ກາມຘາຕຸອາທິກສ຺ສ ອໂນກາສຕາຕິ.

ອນຸສຍວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ສານຸສຍວາຣວຓ຺ຓນາ

໖໖-໑໓໑. ສານຸສຍປຊຫນປຣິຎ຺ຎາວາເຣສຸ ‘‘ສານຸສໂຍ, ປຊຫຕິ, ປຣິຊານາຕີ’’ຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ວຸຕ຺ໂຕ. ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຈ ອິມສ຺ມິໍ ຠເວ ສານຸສໂຍຕິ ເອວໍ ຠວວິເສເສນ ວາ, ອິມສ຺ມິໍ ກາມຣາຄານຸສເຍນ ສານຸສໂຍ ອິມສ຺ມິໍ ອິຕເຣສຸ ເກນຈີຕິ ເອວໍ ຠວານຸສຍວິເສເສນ ວາ ສານຸສຍຕານິຣນຸສຍຕາທິກາ ນຕ຺ຖິ. ຕຖາ ທ຺ວີສຸ ເວທນາສຸ ກາມຣາຄານຸສເຍນ ສານຸສໂຍ, ທຸກ຺ຂາຍ ເວທນາຍ ນິຣນຸສໂຍຕິ ອິທມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ. ນ ຫິ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເວທນາ ໂອກາໂສ, ອຖ ໂຂ ອນຸສຍານນ຺ຕິ. ອນຸສຍສ຺ສ ປນ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ໂສ ໂສ ອນຸສຍໂນກາໂສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເຕນ ເຕນ ອນຸສເຍນ ສານຸສຍຕາຍ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ປຊຫນປຣິຊານນານຎ຺ຈ ນິມິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ອນນຸສຍໂນກາໂສ ຈ ນິຣນຸສຍຕາທີນໍ, ຕສ຺ມາ ໂອກາສວາເຣສຸ ຠຸມ຺ມນິທ຺ເທສໍ ອກຕ຺ວາ ‘‘ຍໂຕ ຕໂຕ’’ຕິ ນິມິຕ຺ຕຕ຺ເຖ ນິສ຺ສກ຺ກວຈນໍ ກຕໍ, ປຊຫນປຣິຎ຺ຎາວາເຣສຸ ອປາທານຕ຺ເຖ ເອວ ວາ. ຕໂຕ ຕໂຕ ຫິ ໂອກາສໂຕ ອປຄມກຣຓໍ ວິນາສນໍ ປຊຫນໍ ປຣິຊານນຎ຺ຈາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍໂຕຕິ ຍໂຕ ອນຸສຍຏ຺ຐານໂຕ ອນຸໂລເມ, ປຏິໂລເມ ອນນຸສຍຏ຺ຐານໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນຸສຍານານຸສຍສ຺ເສວ ຫິ ນິມິຕ຺ຕາປາທານຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ຣູປຘາຕຸຍາ ອຣູປຘາຕຸຍາ ຕໂຕ ມານານຸສເຍນ ສານຸສໂຍຕິ (ຍມ.໒.ອນຸສຍຍມກ.໗໗), ປຊຫຕີ’’ຕິ (ຍມ. ໒.ອນຸສຍຍມກ.໑໔໓) ຈ ‘‘ທຸກ຺ຂາຍ ເວທນາຍ ຕໂຕ ກາມຣາຄານຸສເຍນ ນິຣນຸສໂຍຕິ (ຍມ. ໒.ອນຸສຍຍມກ.໑໑໐), ນ ປຊຫຕີ’’ຕິ (ຍມ. ໒.ອນຸສຍຍມກ.໑໗໔-໑໗໖) ຈ ເອວມາທີສຸ ຣູປຘາຕຸອາທໂຍ ເອວ ຠຸມ຺ມນິທ຺ເທເສເນວ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາຕິ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ຫວິສ຺ສຊ຺ຊເນນ ສຣູປໂຕ ອນຸສຍນຏ຺ຐານສ຺ສ ທສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ຕທຕ຺ເຖ ອາທິປຎ຺ເຫປິ ‘‘ຍໂຕ’’ຕິ ອນຸສຍນຏ຺ຐານໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ວິຠາເວຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ຍໂຕ’’ຕິ ເອຕສ຺ສ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ເນນ ກາມຣາຄານຸສເຍນ ສານຸສໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ປມາທລິຂິຕໍ ວິຍ ທິສ຺ສຕິ. ນ ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ເນເນວ ອນຸສເຍນ ສານຸສໂຍ, ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຣຫຏ຺ຐານຕຎ຺ຈ ສນ຺ຘາເຍວ ນິສ຺ສກ຺ກວຈນໍ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ນ ຫິ ອປຣິຍາປນ຺ນານໍ ອນຸສຍຸປ຺ປຕ຺ຕິຣຫຏ຺ຐານຕາຕິ ຕໍ ຕເຖວ ທິສ຺ສຕິ. ເອວໍ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ – ຍໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ເນນາຕິ ຍໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ເນນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ເຕນາຕິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຣຫຏ຺ຐາເນ ນິສ຺ສກ຺ກວຈນໍ ກຕນ຺ຕິ. ຕຖາ ສພ຺ພຘມ຺ເມສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນເກນາຕິ. ອຸປ຺ປຕ຺ຕິປຏິເສເຘ ອກເຕ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອນິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ ສພ຺ພຘມ຺ເມສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກຠາວໍ ອາປນ຺ເນນ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນຠາວໍ ອປເນຕິ ນາມ. ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ເອຕສ຺ສ ປນ ສພ຺ພຏ຺ຐານໂຕຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ນ ນ ສມ຺ຠວຕິ. ຕ຺ຖ-ກາຣຎ຺ຫິ ຠຸມ຺ມໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖາປິ ສທ຺ທວິທູ ອິຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ.

ສານຸສຍວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ປຊຫນວາຣວຓ຺ຓນາ

໑໓໒-໑໙໗. ປຊຫນວາເຣ ເຍນ ກາມຣາຄານຸສຍາທໂຍ ສາວເສສາ ປຫີຍນ຺ຕິ, ໂສ ເຕ ປຊຫຕີຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ນ ໂຫຕິ ອປຊຫນສພ຺ຠາວາ, ຕສ຺ມາ ສນ຺ນິຏ຺ຐາເນ ນິຣວເສສປ຺ປຊຫນໂກເຍວ ປຊຫຕີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ‘‘ໂຍ ວາ ປນ ມານານຸສຍໍ ປຊຫຕິ, ໂສ ກາມຣາຄານຸສຍໍ ປຊຫຕີຕິ? ໂນ’’ຕິ (ຍມ. ໒.ອນຸສຍຍມກ.໑໓໒) ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ສໍສຍປເທນ ປຫານກຣຓມຕ຺ຕເມວ ປຸຈ຺ຉຕິ, ນ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ມາ ຍຖາວິຊ຺ຊມານໍ ປຫານໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ໂຍ ກາມຣາຄານຸສຍໍ ປຊຫຕິ, ໂສ ມານານຸສຍໍ ປຊຫຕີຕິ? ຕເທກຏ຺ຐໍ ປຊຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຏິໂລເມ ປນ ‘‘ນປ຺ປຊຫຕີ’’ຕິ ປຊຫນາຠາໂວ ເອວ ສນ຺ນິຏ຺ຐານປເທນ ສໍສຍປເທນ ຈ ວິນິຈ຺ຉິໂຕ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ຈ, ຕສ຺ມາ ເຍສໍ ປຊຫນໍ ນຕ຺ຖິ ນິຣວເສສວເສນ ປຊຫນການໍ, ເຕ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສາ ອປ຺ປຊຫນສພ຺ຠາເວເນວ ນປ຺ປຊຫນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ນ ຈ ຍຖາວິຊ຺ຊມາເນນ ປຫາເນເນວ ວຊ຺ຊິຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາຕິ. ‘‘ອນາຄາມິມຄ຺ຄສມງ຺ຄິຎ຺ຈ ອຏ຺ຐມກຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສາ ປຸຄ຺ຄລາ ກາມຣາຄານຸສຍຎ຺ຈ ນປ຺ປຊຫນ຺ຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉານຸສຍຎ຺ຈ ນປ຺ປຊຫນ຺ຕີ’’ຕິ (ຍມ. ໒.ອນຸສຍຍມກ.໑໖໕) ເອຕ຺ຖ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ປຫານປຣິຎ຺ຎາຍ ອຠາເວນ ນປ຺ປຊຫຕິ, ເສສາ ເຕສໍ ອນຸສຍານໍ ປຫີນຕ຺ຕາ’’ຕິ (ຍມ. ອຏ຺ຐ. ອນຸສຍຍມກ ໑໓໒-໑໙໗) ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ເກສຎ຺ຈິ ວິຈິກິຈ຺ຉານຸສໂຍ ເກສຎ຺ຈິ ອຸຠຍນ຺ຕິ ເສສານໍ ເຕສໍ ປຫີນຕາ ອຕ຺ຖິ, ຕຖາປິ ໂສຕາປນ຺ນາທີນໍ ວິຈິກິຈ຺ຉານຸສຍສ຺ສ ປຫີນຕາ ອຸຠຍາປຊຫນສ຺ສ ກາຣຓໍ ນ ໂຫຕີຕິ ເຕສໍ ປຫີນຕ຺ຕາ ‘‘ນປ຺ປຊຫນ຺ຕີ’’ຕິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ, ອຖ ປນ ກາມຣາຄານຸສຍຎ຺ຈ ນປ຺ປຊຫນ຺ຕີຕິ ອິມໍ ສນ຺ນິຏ຺ຐາເນນ ເຕສໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ສງ຺ຄຫິຕຕາທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ນ ຕຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ປຸຈ຺ຉິຕສ຺ສ ປນ ສໍສຍຕ຺ຖສ຺ສ ກາຣຓໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ສຕິ ‘‘ເສສາ ຕສ຺ສ ອນຸສຍສ຺ສ ປຫີນຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ? ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ‘‘ໂຍ ກາມຣາຄານຸສຍໍ ນປ຺ປຊຫຕິ, ໂສ ທິຏ຺ຐານຸສຍໍ ວິຈິກິຈ຺ຉານຸສຍໍ ນປ຺ປຊຫຕີ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິເຕ ສທິສວິສ຺ສຊ຺ຊນເກ ທິຏ຺ຐິວິຈິກິຈ຺ຉານຸສເຍ ສນ຺ຘາຍ ກາຣຓສ຺ສ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ອນຸສຍານໍ ປຫີນຕ຺ຕາຕິ ເຕສໍ ທິຏ຺ຐິວິຈິກິຈ຺ຉານຸສຍານໍ ປຫີນຕ຺ຕາ ເຕ ສໍສຍຕ຺ຖສງ຺ຄຫິເຕ ອນຸສເຍ ນປ຺ປຊຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ປຊຫນວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ປຫີນວາຣວຓ຺ຓນາ

໒໖໔-໒໗໔. ປຫີນວາເຣ ຜລຏ຺ຐວເສເນວ ເທສນາ ອາຣທ຺ຘາຕິ ອນຸໂລມໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຏິໂລເມ ຫິ ປຸຖຸຊ຺ຊນວເສນປິ ເທສນາ ຄຫິຕາຕິ. ‘‘ຜລຏ຺ຐວເສເນວາ’’ຕິ ຈ ສາຘາຣຓວຈເນນ ມຄ຺ຄສມງ຺ຄີນໍ ອຄ຺ຄຫິຕຕໍ ທີເປຕິ. ອນຸສຍຈ຺ຈນ຺ຕປຏິປກ຺ເຂກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິການຎ຺ຫິ ມຄ຺ຄສມງ຺ຄີນໍ ນ ໂກຈິ ອນຸສໂຍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຣໂຫ, ນາປິ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິຣຫຕໍ ອາປາທິໂຕ, ຕສ຺ມາ ເຕ ນ ອນຸສຍສານຸສຍປຫີນອຸປ຺ປຊ຺ຊນວາເຣສຸ ຄຫິຕາຕິ.

໒໗໕-໒໙໖. ໂອກາສວາເຣ ໂສ ໂສ ອນຸສໂຍ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ໂອກາເສ ເອວ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິຘມ຺ມຕໍ ອາປາທິໂຕ ປຫີໂນ, ອນາປາທິໂຕ ຈ ອປ຺ປຫີໂນຕິ ປຫີນາປ຺ປຫີນວຈນານິ ຕໂທກາສເມວ ທີເປນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອໂນກາເສ ຕທຸຠຍາວຕ຺ຕພ຺ພຕາ ວຸຕ຺ຕາຕິ. ສາຘາຣຓຏ຺ຐາເນ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ປຫີໂນ ນາມ ໂຫຕີຕິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສມາໂນກາເສ ປຫີໂນ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ນ ສມານກາເລ ປຫີໂນຕິ.

ປຫີນວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ຘາຕຸວາຣວຓ຺ຓນາ

໓໓໒-໓໔໐. ຘາຕຸວາເຣ ສນ຺ຕານໍ ອນຸຄຕາ ຫຸຕ຺ວາ ສຍນ຺ຕີຕິ ຍສ຺ມິໍ ສນ຺ຕາເນ ອປ຺ປຫີນາ, ຕໍສນ຺ຕາເນ ອປ຺ປຫີນຠາເວນ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິອຣຫຠາເວນ ສຍນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຣຫຕາ ເອວ ຫິ ອນຸຣູປໍ ກາຣຓໍ ລຠິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອິຘາປິ ຍຸຕ຺ຕາຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ນ ກາມຘາຕຸອາທີນິ ຉ ປຏິນິເສຘວຈນານິ ຘາຕຸວິເສສນິທ຺ຘາຣຓານິ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ‘‘ນ ກາມຘາຕຸຍາ ຈຸຕສ຺ສ ນ ກາມຘາຕຸໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິອາທິມ຺ຫິ ວຸຈ຺ຈມາເນ ອິມໍ ນາມ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສາຕິ ນ ວິຎ຺ຎາເຍຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ຕໍມູລິກາສຸ ໂຍຊນາສຸ ‘‘ນ ກາມຘາຕຸຍາ ຈຸຕສ຺ສ ກາມຘາຕຸໍ ຣູປຘາຕຸໍ ອຣູປຘາຕຸໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ປຐມໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ປຸນ ອນຸກ຺ກເມນ ‘‘ນ ກາມຘາຕຸໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິອາທິກາ ໂຍຊນາ ກຕາ. ເອວຎ຺ຫິ ນ ກາມຘາຕຸອາທິປເທຫິ ຍຖາວຸຕ຺ຕຘາຕຸໂຍເຍວ ຄຫິຕາ, ນ ກຎ຺ຈີຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ຍຖາ ອນຸສຍວາເຣ ‘‘ອນຸເສນ຺ຕີຕິ ປທສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ ຄຫິໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖາປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານເມວ ສນ຺ຘາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ ‘‘ຍສ຺ສ ກາມຣາຄານຸສໂຍ ອນຸເສຕິ, ຕສ຺ສ ປຏິຆານຸສໂຍ ອນຸເສຕີຕິ? ອາມນ຺ຕາ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ. ອຖາປິ ອປ຺ປຫີນຕໍ ສນ຺ຘາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ ຕຕ຺ຖ ຄຫິໂຕ, ອິຘາປິ ໂສ ນ ນ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ. ຠງ຺ຄາຕິ ຠຎ຺ຊິຕພ຺ພາ, ທ຺ວິຘາ ກາຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນນຸ ນ ໂກຈິ ອນຸສໂຍ ຍຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອນຸເສຕິ ນານຸເສຕິ ຈາຕິ ທ຺ວິຘາ ກາຕພ຺ພາ, ຕຕ຺ເຖວ ກສ຺ມາ ‘‘ກຕິ ອນຸສຍາ ຠງ຺ຄາ? ອນຸສຍາ ຠງ຺ຄາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ກຕານິ. ນ ຫິ ປກາຣນ຺ຕຣາຠາເວ ສໍສໂຍ ຍຸຕ຺ໂຕຕິ? ນ ນ ຍຸຕ຺ໂຕ, ‘‘ອນຸສຍາ ຠງ຺ຄາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອວຸຕ຺ເຕ ຠງ຺ຄາຠາວສ຺ສ ອວິຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາຕິ.

ຘາຕຸວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອນຸສຍຍມກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ຈິຕ຺ຕຍມກໍ

ອຸທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ

໑-໖໒. ຈິຕ຺ຕຍມກວຓ຺ຓນາຍໍ ອາທິໂຕວ ຕໂຍ ສຸທ຺ຘິກມຫາວາຣາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອິເມ ຕໂຍ ມຫາວາຣາ ສຣາຄາທິກຸສລາທີຫິ ມິສ຺ສກາ ສຸທ຺ຘິກາ ຈ, ເຕສຸ ອາທິໂຕ ສຸທ຺ຘິກາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມິສ຺ສເກສຸ ຈ ເອເກກສ຺ມິໍ ສຣາຄາທິມິສ຺ສກຈິຕ຺ເຕ ຕໂຍ ຕໂຍ ມຫາວາຣາ, ເຕ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປນ ວຸຕ຺ເຕ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕ຺ວາ ‘‘ໂສຬສ ປຸຄ຺ຄລວາຣາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ນິຣນ຺ຕຣໍ ວຸຕ຺ເຕຕິ. ‘‘ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕິ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິອາທິນາ ອຸປ຺ປາທນິໂຣຘານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານາຄຕກາລານຎ຺ຈ ສໍສຄ຺ຄວເສນ ເອເກກາຍ ປຸຈ຺ຉາຍ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ອຸປ຺ປາທນິໂຣຘກາລສມ຺ເຠທວາໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ເອວໍ ເສສານມ຺ປິ ວາຣານໍ ຕໍຕໍນາມຕາ ປາຬິອນຸສາເຣນ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອຸທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ

໖໓. ຕຖາຣູປສ຺ເສວ ຂີຓາສວສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຕິ ອິທໍ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂຓສມງ຺ຄິປຈ຺ຉິມຈິຕ຺ຕສມງ຺ຄິມ຺ຫິ ປຸຄ຺ຄເລ ອຘິປ຺ເປເຕ ຕຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ອຘິປ຺ເປຕເມວ ໂຫຕີຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອຣຫໂຕ ປຈ຺ຉິມຈິຕ຺ຕມ຺ປີຕິ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ເອວໍປກາຣໍ ຠງ຺ຄກ຺ຂຓສມງ຺ຄິເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໖໕-໘໒. ອຸປ຺ປາທວາຣສ຺ສ ທຸຕິຍປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ, ນິໂຣຘສມາປນ຺ນານໍ, ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕານໍ ເຕສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖ, ໂນ ຈ ເຕສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ເຕສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖາ’’ຕິ ເອຕສ຺ສ ‘‘ສພ຺ເພສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຂຓປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນເມວ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂຓໍ ອຕີຕຕ຺ຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖ ນາມາ’’ຕິ ອຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ເຕສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖ ເຈວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈາຕິ ເອຕສ຺ສປິ ອຸປ຺ປາທໍ ປຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖ, ອນຕີຕຕ຺ຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນາມາຕິ ທ຺ວຍເມຕໍ ເອວໍ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ນ ຫິ ຂຓປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖາ’’ຕິ ອຕີຕໂວຫາໂຣ ອຕ຺ຖິ. ຍທິ ສິຍາ, ຍໍ ວາ ປນ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ໂນ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ວິຠຊິຕພ຺ພໍ ສິຍາ. ຕຖາ ‘‘ຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ໂນ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ. ‘‘ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ’’ຕິ ປນ ຠິຊ຺ຊມານຈິຕ຺ຕສມງ຺ຄີ ປຸຄ຺ຄໂລ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ສ ອຕີຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖ, ນ ຈ ກິຎ຺ຈິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓຕິ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານຈິຕ຺ຕສມງ຺ຄີ ປຸຄ຺ຄໂລ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ສປິ ອຕີຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖ, ຕໍ ປນ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຫິ ສາມຎ຺ຎວຈນໍ ເອກສ຺ມິໍ ອເນກສ຺ມິຎ຺ຈ ຍຖາຄຫິຕວິເສເສ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ. ‘‘ຍສ຺ສ ວາ ປນ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ? ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ວາ ປນ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ ເອເຕນ ສນ຺ນິຏ຺ຐາເນນ ຄຫິຕປຸຄ຺ຄລສ຺ເສວ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓຕິ ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສນ຺ນິຏ຺ຐານວເສນ ນິຍໂມ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປຊ຺ຊມານວາໂຣ ນິຣຸທ຺ຘນິຣຸຊ຺ຌມານວາໂຣ ຈ ປຸຄ຺ຄລວາຣາທີສຸ ຕີສຸປິ ນິນ຺ນານາກຣຓາ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ ຈ. ຕຕ຺ຖ ປຸຄ຺ຄລວາເຣ ອວິເສເສນ ຍໍ ກຎ຺ຈິ ຕາທິສໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຘມ຺ມວາເຣ ຈິຕ຺ຕເມວ, ປຸຄ຺ຄລຘມ຺ມວາເຣ ປຸຄ຺ຄລໍ ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ວິເສໂສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

໘໓. ອຕິກ຺ກນ຺ຕກາລວາເຣ ອິມສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລວາຣຕ຺ຕາ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຸຈ຺ຉິໂຕຕິ ປຸຄ຺ຄລສ຺ເສວ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖາຕິ ເອເຕນ ນ ໂກຈິ ປຸຄ຺ຄໂລ ນ ຄຫິໂຕ, ເອວໍ ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ຂຓໍ ຂຓໍ ວີຕິກ຺ກນ຺ຕໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕກາລນ຺ຕິ ເອເຕນ ສນ຺ນິຏ຺ຐາເນນ ນ ໂກຈິ ນ ຄຫິໂຕ. ນ ຫິ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຖິ, ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂຓໍ ອຕີຕໍ ນຕ຺ຖິ, ເຕ ຈ ປນ ນິຣຸຊ຺ຌມານກ຺ຂຓາຕີຕຈິຕ຺ຕາ ນ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ປຐໂມ ປຎ຺ໂຫ ‘‘ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕພ຺ໂພ ສິຍາ, ຕຖາ ທຸຕິຍຕຕິຍາ. ຈຕຸຕ຺ໂຖ ປນ ‘‘ປຈ຺ຉິມຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ເຕສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠງ຺ຄກ຺ຂຓໍ ອວີຕິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂນ ຈ ເຕສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂຓໍ ອວີຕິກ຺ກນ຺ຕໍ, ອິຕເຣສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠງ຺ຄກ຺ຂຓຎ຺ຈ ອວີຕິກ຺ກນ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂຓຎ຺ຈ ອວີຕິກ຺ກນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕພ຺ໂພ ຠເວຍ຺ຍ, ຕຖາ ອວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ກສ຺ມາ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕເມວ ວິຠຕ຺ຕນ຺ຕິ? ຈິຕ຺ຕວເສນ ປຸຄ຺ຄລວວຕ຺ຖານໂຕ. ຂຓສ຺ສ ຫິ ວີຕິກ຺ກນ຺ຕຕາຍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕກາລຕາວຈເນນ ວຕ຺ຕມານສ຺ສ ຈ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂຓາຕີຕຈິຕ຺ໂຕ ວຸຕ຺ໂຕ ອຕີຕສ຺ສ ຈ, ຕຕ຺ຖ ປຸຣິມສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ຠງ຺ຄກ຺ຂຓໍ ວີຕິກ຺ກນ຺ຕໍ ປຈ຺ຉິມສ຺ສ ວີຕິກ຺ກນ຺ຕນ຺ຕິ ເອວມາທິໂກ ປຸຄ຺ຄລວິຠາໂຄ ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ປຸຄ຺ຄລວວຕ຺ຖານໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຕໍຕໍຂຓວີຕິກ຺ກມາວີຕິກ຺ກມທສ຺ສນວເສນ ທສ຺ສິໂຕ ໂຫຕີຕິ ສພ຺ພວິສ຺ສຊ຺ຊເນສຸ ຈິຕ຺ຕເມວ ວິຠຕ຺ຕໍ. ອຖ ວາ ນຍິຘ ຘມ຺ມມຕ຺ຕວິສິຏ຺ໂຐ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຸຈ຺ຉິໂຕ, ອຖ ໂຂ ປຸຄ຺ຄລວິສິຏ຺ຐໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ຈິຕ຺ຕເມວ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍທິປິ ປຸຄ຺ຄລປ຺ປຘານາ ປຸຈ຺ຉາ, ອຖາປິ ຈິຕ຺ຕປ຺ປຘານາ, ອຸຠຍຖາປິ ທຸຕິຍປຸຈ຺ຉາຍ ‘‘ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕຖາ ປນ ອວຕ຺ວາ ນິໂຣຘກ຺ຂຓວີຕິກ຺ກເມນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕກາລຕາ ນ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂຓວີຕິກ຺ກເມນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕກາລຕາ ວິຍ ວຕ຺ຕມານສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ອຕີຕໍ ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ຂຓໍ ຂຓໍ ວີຕິກ຺ກນ຺ຕໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕກາລໍ ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອສ ນໂຍ ‘‘ນ ນິຣຸຊ຺ຌມານ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ.

໑໑໔-໑໑໖. ມິສ຺ສກວາເຣສຸ ຍສ຺ສ ສຣາຄໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕິ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ ປຸຈ຺ຉາ, ໂນຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນຎ຺ຈ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ທສ຺ສິຕໍ. ປາຬິຍໍ ປນ ‘‘ຍສ຺ສ ສຣາຄໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ສ ສຣາຄໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕິ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ມາຕິກາຐປນາຍໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນປິ ຕເຖວ ສນ຺ນິຏ຺ຐານສໍສຍຕ຺ເຖສຸ ສຣາຄາທິມິສ຺ສກຈິຕ຺ຕວເສເນວ ປຸຈ຺ຉາ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ‘‘ສຣາຄປຈ຺ຉິມຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ເຕສໍ ສຣາຄໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕິ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ອິຕເຣສໍ ສຣາຄຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ເຕສໍ ສຣາຄໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕິ ເຈວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ ຈາ’’ຕິ ເອວມາທິນາ ນເຍນ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ສຸທ຺ຘິກວາຣສທິສເມວ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ສໍຂິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ.

ນິທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຈິຕ຺ຕຍມກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ຘມ຺ມຍມກໍ

໑. ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວາໂຣ

ອຸທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ

໑-໑໖. ຘມ຺ມຍມກວຓ຺ຓນາຍໍ ກຸສລາທິຘມ຺ມານໍ ມາຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາຕິ ຍຖາ ມູລຍມເກ ກຸສລາທິຘມ຺ມາ ເທສິຕາ, ຍຖາ ຈ ຂນ຺ຘຍມກາທີສຸ ‘‘ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ’’ຕິອາທິນາ ອຎ຺ຎຖາ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເທສິຕາ, ຕຖາ ອເທເສຕ຺ວາ ຍາ ກຸສລາທີນໍ ຘມ຺ມານໍ ‘‘ກຸສລາກຸສລາ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທິກາ ມາຕິກາ, ຕໍ ອິຘ ອາທິມ຺ຫິ ຐເປຕ຺ວາ ເທສິຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຸທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ປວຕ຺ຕິວາຣວຓ຺ຓນາ

໓໓-໓໔. ‘‘ຍສ຺ສ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ອພ຺ຍາກຕາ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ເອຕສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ‘‘ອພ຺ຍາກຕາ ຈາຕິ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານຣູປວເສນ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິມສ຺ມິໍ ປນ ປຎ຺ເຫ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານາທິຣູປຎ຺ຈ ລພ຺ຠຕິ, ຕໍ ປນ ປຏິໂລມວາຣສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ສພ຺ເພສໍ ຈວນ຺ຕານໍ, ປວຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ, ອາຣຸປ຺ເປ ອກຸສລານໍ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ເຕສໍ ກຸສລາ ຈ ຘມ຺ມາ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ອພ຺ຍາກຕາ ຈ ຘມ຺ມາ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປວຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານມ຺ປິ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານາທິຣູປໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອພ຺ຍາກຕາ ຈ ຘມ຺ມາ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານຣູປເມວ ອິຘາຘິປ຺ເປຕໍ. ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານາທິຣູເປ ນ ວິຘານໍ, ນາປິ ປຏິເສໂຘຕິ ເກຈິ ວທນ຺ຕິ, ຕຖາ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານຣູປເມວ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ຍສ຺ສ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ອພ຺ຍາກຕາ ຘມ຺ມາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ? ໂນ’’ຕິ (ຍມ. ໓.ຘມ຺ມຍມກ.໑໖໓) ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕໍ ປເນຕໍ ເອວໍ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານຣູປາທີນມ຺ປິ ອຸປ຺ປາທສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ຈ ນິໂຣຘສ຺ສ ເອວມາທີຫິ ເອວ ປາຬີຫິ ປຏິເສຘສິທ຺ຘິໂຕ.

ເຍ ຈ ວທນ຺ຕິ ‘‘ຍຖາ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ເຄ ນິໂຣຘກຖາຍໍ ‘ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ຊາຕາ ຘມ຺ມາ ຐເປຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານຣູປໍ ສພ຺ເພປິ ວິຣາຄາ ເຈວ ໂຫນ຺ຕິ ວິຣາຄາຣມ຺ມຓາ ວິຣາຄໂຄຈຣາ ວິຣາຄສມຸທາຄຕາ ວິຣາຄປຕິຏ຺ຐາ’ຕິອາທີສຸ ‘ຐເປຕ຺ວາ ຣູປ’ນ຺ຕິ ອວຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕປຏິພທ຺ຘຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕຊຣູປານໍ ‘ຐເປຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານຣູປ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວມິຘາປິ ຈິຕ຺ຕປຏິພທ຺ຘຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕຊຣູປເມວ ກຖິຕ’’ນ຺ຕິ, ຕຎ຺ຈ ຕຖາ ນ ໂຫຕິ. ເຍສຎ຺ຫິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ ສຫຊາຕປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ເຍສຸ ຈ ວິຣາຄາທິອາສງ຺ກາ ໂຫຕິ, ເຕ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສຫຊາຕາ ຘມ຺ມາ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ຊາຕາ ຘມ຺ມາຕິ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕາ. ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ຊາຕາຕິ ຫິ ວຈນໍ ມຄ຺ເຄ ຊາຕຕໍ ທີເປຕິ, ນ ຈ ກມ຺ມຊາທີນິ ອມຄ຺ເຄ ຊາຍມານານິ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ຊາຕໂວຫາຣໍ ອຣຫນ຺ຕິ ເຕສໍ ຕສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ສຫຊາຕປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາຠາວໂຕ, ຕສ຺ມາ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ຕໍສຫຊາຕຘມ຺ເມສຸ ຐເປຕພ຺ພໍ ຐເປຕຸໍ ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານຣູປ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິຘ ປນ ກຸສລາທິຘມ຺ມາ ຍສ຺ສ ຍຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ຈ, ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ໂອກາເສ ອພ຺ຍາກຕຘມ຺ມານໍ ອຸປ຺ປາທນິໂຣຘານໍ ກຸສລາທິປຏິພທ຺ຘຕາ ອປ຺ປຏິພທ຺ຘຕາ ຈ ອາມຏ຺ຐາ, ນ ຈ ກມ຺ມຊາທິຣູປໍ ອພ຺ຍາກຕໍ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ສນ຺ນິຏ຺ຐາເນນ ຄຫິຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂອກາເສ ວາ ອຸປ຺ປາທນິໂຣເຘສຸ ວິຊ຺ຊມາເນສຸ ອພ຺ຍາກຕານໍ ເຕ ເວທິຕພ຺ພາ, ອວິຊ຺ຊມາເນສຸ ຈ ປຏິເສເຘຕພ຺ພາ, ນ ຈ ອຈິຕ຺ຕປຏິພທ຺ຘາ ອພ຺ຍາກຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ນ ຄຫິຕາຕິ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ ນິໂຣຘສມາປນ຺ນານໍ ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕານຎ຺ຈ ອຸປ຺ປາທນິໂຣຘວຈນໂຕຕິ.

ຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ເຫ ປວຕ຺ເຕ ອກຸສລາພ຺ຍາກຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓຕິ ອິທໍ ‘‘ຍສ຺ສ ວາ ປນ ອພ຺ຍາກຕາ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ເອເຕນ ສນ຺ນິຏ຺ຐາເນນ ຄຫິເຕສຸ ປຎ຺ຈໂວກາເຣ ອກຸສລາພ຺ຍາກຕຈິຕ຺ຕານໍ ຈຕຸໂວກາເຣ ຈ ອພ຺ຍາກຕຈິຕ຺ຕສ຺ເສວ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂຓສມງ຺ຄິໂນ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສນ຺ນິຏ຺ຐານວເສນ ວິເສໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໗໙. ‘‘ເອກາວຊ຺ຊເນນ ໑໖໖ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນານາວຊ຺ຊເນນປິ ປນ ຕໂຕ ປຸຣິມຕຣຊວນວີຖີສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ‘‘ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ເຕສໍ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕິ, ໂນ ຈ ເຕສໍ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ອິທໍ ລກ຺ຂຓໍ ລພ຺ຠເຕວ, ຕສ຺ມາ ເອເຕນ ລກ຺ຂເຓນ ສມານລກ຺ຂຓໍ ສພ຺ພໍ ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນນ຺ຕຣາ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄໍ ປຏິລຠິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓຕິ ເອເຕເນວ ກຸສລານາຄຕຠາວປຣິໂຍສາເນນ ຕາຍ ເອວ ສມານລກ຺ຂຓຕາຍ ທີປິຕໍ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອສ ນໂຍ ອກຸສລາຕີຕຠາວສ຺ສ ອພ຺ຍາກຕາຕີຕຠາວສ຺ສ ຈ ອາທິມ຺ຫິ ‘‘ທຸຕິເຍ ອກຸສເລ’’ຕິ, ‘‘ທຸຕິເຍ ຈິຕ຺ເຕ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ. ຍຖາ ຫິ ຠາວນາວາເຣ ຠາວນາປຫານານໍ ປຣິໂຍສາເນນ ອຄ຺ຄມຄ຺ເຄນ ຕໂຕ ປຸຣິມຕຣານິປິ ຠາວນາປຫານານິ ທສ຺ສິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວມິຘາປິ ຕໍ ຕໍ ເຕນ ເຕນ ອາທິນາ ອນ຺ເຕນ ຈ ທສ຺ສິຕນ຺ຕິ.

໑໐໐. ປຎ຺ຈໂວກາເຣ ອກຸສລານໍ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ເຕສໍ ອກຸສລາ ຈ ຘມ຺ມາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ອພ຺ຍາກຕາ ຈ ຘມ຺ມາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ວຈເນນ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໂຕ ໂສຬສມໍ, ຕໂຕ ປຣມ຺ປິ ວາ ຠວນິກນ຺ຕິຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນ ຕໂຕ ໂອຣນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ.

ປວຕ຺ຕິວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຘມ຺ມຍມກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ອິນ຺ທ຺ຣິຍຍມກໍ

໑. ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວາໂຣ

ອຸທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ

໑. ອິນ຺ທ຺ຣິຍຍມເກ ວິຠງ຺ເຄ ວິຍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍານນ຺ຕຣໍ ອນິທ຺ທິສິຕ຺ວາ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍານນ຺ຕຣໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ ‘‘ຕີຓິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໔໙໒) ສຸຕ຺ເຕ ເທສິຕກ຺ກເມນ. ປວຕ຺ຕິວາເຣ ຫິ ເອກນ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕິຍໍ ເອວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານໍ ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນໍ ກມ຺ມຊານໍ ອກມ຺ມຊານຎ຺ຈ ອນຸປາລກໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘີສຸ ຈ ປວຕ຺ຕມານານໍ ກມ຺ມຊານນ຺ຕິ ຕໍມູລການິ ຍມການິ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິປວຕ຺ຕິວເສນ ວຕ຺ຕພ຺ພານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍາທີສຸ ປນ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍາວສາເນສຸ ຍໍ ມູລກເມວ ນ ໂຫຕິ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສມູລການິ ຈຸຕິອຸປປຕ຺ຕິວເສເນວ ວຕ຺ຕພ຺ພານິ ອາຍຕນຍມເກ ວິຍ, ຕສ຺ມາ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ເຕສໍ ມຊ຺ເຌ ອນຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ອນ຺ເຕ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐນ຺ຕິ.

ອຸທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ

໙໔. ອິຕ຺ຖີ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ອິຕ຺ຖີຕິ ໂກຈິ ສຠາໂວ ນຕ຺ຖິ, ນ ຈ ຣູປາທິຘມ຺ເມ ອຸປາທາຍ ອິຕ຺ຖິຄ຺ຄຫຓໍ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອິຕ຺ຖິຄ຺ຄຫຓສ຺ສ ອວິຊ຺ຊມານມ຺ປິ ວິຊ຺ຊມານມິວ ຄເຫຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິໂຕ ຕຖາຄຫິຕສ຺ສ ວເສນ ‘‘ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ໂນ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຸຂສ຺ສ ຈ ເຠທໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສ’’ນ຺ຕິ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ‘‘ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ວຈເນເນວ ໂສມນສ຺ສໂຕ ອຎ຺ຎາ ສຸຂາ ເວທນາ ສຸຂໍ, ໂທມນສ຺ສໂຕ ຈ ອຎ຺ຎາ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ອຍໍ ວິເສໂສ ຄຫິໂຕເຍວາຕິ ‘‘ສຸຂໍ ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ທຸກ຺ຂໍ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໔໐. ສຸທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍວາເຣ ຈກ຺ຂຸ ອິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸປຎ຺ຎາຈກ຺ຂູນິ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ‘‘ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອວເສສໍ ໂສຕນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາໂສຕເມວາຫ.

ນິທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒.ປວຕ຺ຕິວາຣວຓ຺ຓນາ

໑໘໖. ປວຕ຺ຕິວາເຣ ‘‘ຉຍິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ. ກຕມານິ ຉ? ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ…ເປ… ກາຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໔໙໕) ສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອິຘ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິປວຕ຺ຕີສຸ ປວຕ຺ຕມາເນຫິ ກມ຺ມຊາກມ຺ມເຊຫິ ສພ຺ເພຫິປິ ໂຍຄໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ຈ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວິຍ ອຎ຺ຎຘມ຺ມນິສ຺ສເຍນ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ປຸພ຺ພງ຺ຄມຕ຺ຕາວ ປຘານໍ, ຕສ຺ມາ ກູຏໍ ວິຍ ໂຄປານສີນໍ ສພ຺ພິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ສໂມສຣຓຏ຺ຐານໍ ອນ຺ເຕ ຐເປຕ຺ວາ ໂຍຊິຕໍ. ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍາທິມູລເກສຸ ປວຕ຺ຕິຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ຄເຕສຸ ‘‘ຍສ຺ສ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ? ສພ຺ເພສໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕານໍ, ປວຕ຺ເຕ ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ເຕສໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ໂນ ຈ ເຕສໍ ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ເຕສໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິອາທິນາ ສຸຂທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ໂລກຸຕ຺ຕຣິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ຈ ໂຍຊນາ ລພ຺ຠຕິ, ຕຖາ ‘‘ຍສ຺ສ ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ? ໂນ’’ຕິອາທິນາ ຕໍມູລກາ ຈ ນຍາ. ເຕຫິ ປນ ປວຕ຺ຕິຍໍເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນຫິ ໂຍຊນາ ຕໍມູລກາ ຈ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິປວຕ຺ຕີສຸ ປວຕ຺ຕມາເນຫິ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍາທີຫິ ໂຍຊນາຍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍມູລເກຫິ ຈ ນເຍຫິ ປາກຏາເຍວາຕິ ກຕ຺ວາ ນ ວຸຕ຺ຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

‘‘ສຈກ຺ຂຸການໍ ວິນາ ໂສມນສ຺ເສນາຕິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕານໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາວິປາກປຏິສນ຺ຘີນໍ ວເສນ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ໂສມນສ຺ສວິຣຫິຕສຈກ຺ຂຸກປຏິສນ຺ຘິນິທສ຺ສນວເສນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ນ ຫິ ‘‘ຈຕຸນ຺ນໍເຍວາ’’ຕິ ນິຍໂມ ກໂຕ, ເຕນ ຕໍສມານລກ຺ຂຓາ ປຣິຕ຺ຕວິປາກຣູປາວຈຣປຏິສນ຺ຘິໂຍປິ ທສ຺ສິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ກາມາວຈເຣສຸ ໂສມນສ຺ສປຏິສນ຺ຘິສມານຕາຍ ມຫາວິປາເກຫິ ຈຕູຫິ ນິທສ຺ສນໍ ກຕໍ, ເຕນ ຍຖາ ສໂສມນສ຺ສປຏິສນ຺ຘິກາ ອຈກ຺ຂຸກາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ອິຕຣມຫາວິປາກປຏິສນ຺ຘິກາປີຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ທສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ. ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍການຎ຺ຈ ອນຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຈກ຺ຂາທີສຸ ຈວນ຺ຕານໍ ອເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິກຕາ ສເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິການໍ ກາມາວຈຣານໍ ນິຍມໂຕ ສຈກ຺ຂຸກາທິຠາວທສ຺ສເນນ ທສ຺ສິຕາ ໂຫຕິ. ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍເກປິ ຫິ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ຍສ຺ສ ວາ ປນ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ? ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ອິທໍ ວຈນໍ ຍຖາ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ຕຖາ ອາຍຕນຍມເກ ທສ຺ສິຕໍ. ນ ຫິ ສນ຺ນິຏ຺ຐາເນນ ສງ຺ຄຫິຕານໍ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍການໍ ວຊ຺ຊເນ ກາຣຓໍ ອຕ຺ຖິ, ‘‘ອິຕ຺ຖີນໍ ອຆານການໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕີນ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ຍມ. ໓.ອິນ຺ທ຺ຣິຍຍມກ.໑໘໗) ຈ ເຕ ເອວ ວຸຕ຺ຕາຕິ.

ອຸເປກ຺ຂາຍ ອຈກ຺ຂຸການນ຺ຕິ ອເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິວເສນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ ກາມາວຈເຣ ໂສເປກ຺ຂອຈກ຺ຂຸກປຏິສນ຺ຘິຍາ ຕໍສມານລກ຺ຂຓໍ ອຣູປປຏິສນ຺ຘິຎ຺ຈ ນິທສ຺ເສຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເກສຸຈິ ປນ ໂປຕ຺ຖເກສຸ ‘‘ອເຫຕຸກາຣູປປຏິສນ຺ຘິວເສນາ’’ຕິ ປາໂຐ ທິສ຺ສຕິ, ໂສ ເອວ ເສຍ຺ໂຍ.

‘‘ຕຕ຺ຖ ຫິ ເອກນ຺ເຕເນວ ສທ຺ຘາສຕິປຎ຺ຎາໂຍ ນຕ຺ຖິ, ສມາຘິວີຣິຍານິ ປນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປ຺ປຕ຺ຕານິ ນ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຍທິ ປນ ສມາຘິວີຣິຍານິ ສນ຺ຕິ, ‘‘ອິນ຺ທ຺ຣິຍປ຺ປຕ຺ຕານິ ນ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ ‘‘ສມາຘິ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ? ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ (ຍມ. ໓.ອິນ຺ທ຺ຣິຍຍມກ.໑໑໓) ‘‘ວີຣິຍໍ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ? ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ (ຍມ. ໓.ອິນ຺ທ຺ຣິຍຍມກ.໑໑໑) ວຈນໂຕ. ອເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ເຕ ຈ ຍຖາ ສມາຘິເລໂສ ເອກຄ຺ຄຕາ ອຕ຺ຖິ, ນ ເອວໍ ວີຣິຍເລໂສ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ເອວເມຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຫິ ເອກນ຺ເຕເນວ ສທ຺ຘາວີຣິຍສຕິປຎ຺ຎາໂຍ ນຕ຺ຖິ, ເອກຄ຺ຄຕາ ປນ ສມາຘິເລໂສ ເອວ ໂຫຕີ’’ຕິ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ ສິຍາ – ຍຖາ ອຎ຺ເຎສຸ ເກສຸຈິ ອເຫຕຸກຈິຕ຺ເຕສຸ ສມາຘິວີຣິຍານິ ໂຫນ຺ຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປ຺ປຕ຺ຕານິ ຈ, ເອວມິຘ ສມາຘິວີຣິຍານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປ຺ປຕ຺ຕານິ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ສມາຘິວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍານເມວ ອຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອເຫຕຸກນ຺ຕຣໂຕ ວິເສເສຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ສມາຘິວີຣິຍານິ ປນ ນ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘‘ອິນ຺ທ຺ຣິຍປ຺ປຕ຺ຕານີ’’ຕິ ສມາຘິເລສສ຺ສ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍຠາວໍ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ຠາວໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ວີຣິຍເລສສ຺ສ. ວິເສສນຎ຺ຫິ ວິເສສິຕພ຺ເພ ປວຕ຺ຕຕິ. ເຍສຸ ປນ ໂປຕ຺ຖເກສຸ ‘‘ຕຕ຺ຖ ເອກນ຺ເຕເນວ ສທ຺ຘາວີຣິຍສຕິປຎ຺ຎາໂຍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ປາໂຐ, ໂສ ເອວ ສຸນ຺ທຣຕໂຣ.

ຍາວ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕາວ ຄພ຺ຠຄຕານໍ ອຈກ຺ຂຸການໍ ຠາໂວ ອຕ຺ຖີຕິ ອິມິນາ ອຘິປ຺ປາເຍນາຫ ‘‘ສເຫຕຸການໍ ອຈກ຺ຂຸການນ຺ຕິ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍກວເສນ ເຈວ ອຣູປີວເສນ ຈ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍກາປິ ປນ ອວສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກຈກ຺ຂຸກາ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ສຈກ຺ຂຸການໍ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕານນ຺ຕິ ກາມຘາຕຸຍໍ ທຸເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິການໍ ວເສນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິຘາປິ ອເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິກາ ຈ ອຈກ຺ຂຸກາ ລພ຺ຠນ຺ເຕວ. ອິຕ຺ຖິປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍສນ຺ຕານານມ຺ປິ ອຸປປຕ຺ຕິວເສນ ອຸປ຺ປາໂທ, ຈຸຕິວເສນ ນິໂຣໂຘ ພາຫຸລ຺ລວເສນ ທສ຺ສິໂຕ. ກທາຈິ ຫິ ເຕສໍ ປຐມກປ຺ປິກາທີນໍ ວິຍ ປວຕ຺ຕິຍມ຺ປິ ອຸປ຺ປາທນິໂຣຘາ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ເອຕ຺ຖ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍາວສາເນສຸ ອິນ຺ທ຺ຣິຍມູລຍມເກສຸ ປຐມປຸຈ຺ຉາສຸ ສນ຺ນິຏ຺ຐາເນຫິ ຄຫິເຕຫິ ອຸປປຕ຺ຕິຈຸຕິວເສນ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕຫິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍາທີຫິ ນິຍມິຕຕ຺ຕາ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນໍ ປວຕ຺ຕິວເສນປິ ລພ຺ຠມານານໍ ອຸປປຕ຺ຕິຈຸຕິວເສເນວ ທຸຕິຍປຸຈ຺ຉາສຸ ສນ຺ນິຏ຺ຐາເນຫິ ຄຫຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໑໙໐. ຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍາທິສມານຄຕິກໍ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິວເສເນວ ຄຈ຺ຉຕິ ສນ຺ຕານຸປ຺ປຕ຺ຕິນິໂຣຘທສ຺ສນໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ປວຕ຺ເຕ ໂສມນສ຺ສວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓຕິ ອຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ເອເຕສຎ຺ເຈວ ອຎ຺ເຎສຎ຺ຈ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ຍຖາລາຠວເສນາຕິ ເອຕ຺ຖ ເອເຕສໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນໍ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິປວຕ຺ເຕສຸ, ອຎ຺ເຎສຎ຺ຈ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍາທີນໍ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘີສູຕິ ເອວໍ ຍຖາລາໂຠ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຍໍ ປນ ເຉເທເຍວາຕິ ເອຕ຺ຖ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ປຣິປຸຓ຺ຓປຎ຺ຫສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ສຣູປທສ຺ສເນນ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ວິສ຺ສຊ຺ຊິເຕ ປຈ຺ຉິມໂກຏ຺ຐາສສ຺ສ ເຉໂທຕິ ນາມໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ຍສ຺ສ ວາ ປນ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ? ວິນາ ໂສມນສ຺ເສນ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕານໍ ປວຕ຺ເຕ ໂສມນສ຺ສວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ເຕສໍ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ໂນ ຈ ເຕສໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ນິໂຣຘສມາປນ຺ນານໍ ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕານ’’ນ຺ຕິ ອວຈນໍ ຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍາທິສມານຄຕິກຕໍ ທີເປຕິ. ຕສ຺ສ ຫິ ອຸປປຕ຺ຕິຍໍເຍວ ອຸປ຺ປາໂທ ວຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ. ‘‘ວິນາ ໂສມນສ຺ເສນ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕານ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອສຎ຺ຎສຕ຺ເຕ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິວເສນ ເຕ ຈ ນິໂຣຘສມາປນ຺ນາ ຈ ນ ວຸຕ຺ຕາ, ອນຸປ຺ປາໂທປິ ປເນຕສ຺ສ ຈຸຕິອຸປປຕ຺ຕີສ຺ເວວ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ນ ປວຕ຺ເຕຕິ. ປຈ຺ຉິມໂກຏ຺ຐາເສປິ ‘‘ສພ຺ເພສໍ ຈວນ຺ຕານໍ, ປວຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ເຕສໍ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ເອວໍ ‘‘ສພ຺ເພສໍ ຈວນ຺ຕານ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ເຖວ ອສຎ຺ຎສຕ຺ເຕ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິວເສນ ເຕ ຈ ນິໂຣຘສມາປນ຺ນາ ນ ຈ ວຸຕ຺ຕາ. ຍສ຺ສຍຕ຺ຖເກ ຈ ນິໂຣຘສມາປນ຺ນາ ນ ທສ຺ເສຕພ຺ພາ ນ ຄເຫຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ຫິ ‘‘ນິໂຣຘສມາປນ຺ນານ’’ນ຺ຕິ ວຈນໍ ‘‘ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕານ’’ນ຺ຕິ ວຈນໍ ວິຍ ໂອກາສທີປກໍ, ນາປິ ‘‘ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ, ສພ຺ເພສໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ’’ຕິອາທິວຈນໍ ວິຍ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນໍ ອນຸປ຺ປາທກ຺ຂຓທີປກໍ, ອຖ ໂຂ ປຸຄ຺ຄລທີປກເມວາຕິ.

ອຕີຕກາລເຠເທ ສຸທ຺ຘາວາສານໍ ອຸປປຕ຺ຕິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ເຕສໍ ຕຕ຺ຖ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອຸປປຕ຺ຕິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ’’ຕິ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ, ນນຸ ‘‘ສຸທ຺ຘາວາສໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕານໍ, ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕານໍ ເຕສໍ ຕຕ຺ຖ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖາ’’ຕິ (ຍມ. ໓.ອິນ຺ທ຺ຣິຍຍມກ.໒໗໗) ເອຕ຺ຖ ວິຍ ‘‘ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕານ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ? ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ຫິ ໂສມນສ຺ສມນິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ວເສນ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕາ ປຸຄ຺ຄລາ ອຸປປຕ຺ຕິຈິຕ຺ຕສມງ຺ຄິໂນ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ເອວໍ ໂສມນສ຺ສຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ວເສນ ອຸປປຕ຺ຕິສມງ຺ຄິໂນເຍວ ໂຫນ຺ຕິ. ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ຫິ ວເສນ ຍາວ ປຐມຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຘຣຕິ, ຕາວ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ຕທາ ຈ ທຸຕິຍຈິຕ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ‘‘ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖາ’’ຕິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ ອຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ຘຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ອຸຠຍໍ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓນ ນິທສ຺ສິຕໍ. ຍຖາ ຫິ ‘‘ນ ນິຣຸຊ຺ຌິຕ຺ຖາ’’ຕິ ອິທໍ ລກ຺ຂຓໍ ອຸປປຕ຺ຕິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ທ຺ວີສຸ ຂເຓສຸ ລພ຺ຠມານໍ ສພ຺ພປຐເມນ ອຸປປຕ຺ຕິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓນ ນິທສ຺ສິຕໍ, ເອວມິຘາປິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ອນາຄຕກາລເຠເທ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສມາເນ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສມານຕາວ ປຸຈ຺ຉິຕາ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນກາລເຠເທ ສນ຺ນິຏ຺ຐານສໍສຍເຠເທຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານສ຺ເສວ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ‘‘ຍສ຺ສ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍາທີນິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ເສວ ປຸຈ຺ຉິຕານໍ ອຸປປຕ຺ຕິຍໍເຍວ ເຕສໍ ອຸປ຺ປາໂທ ສມ຺ຠວຕິ, ນ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ, ນ ເອວມິຘ ‘‘ຍສ຺ສ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍາທີນິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ເສວ ປຸຈ຺ຉິຕານໍ ເຕສໍ ອຸປປຕ຺ຕິໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຸປ຺ປາໂທ ນ ສມ຺ຠວຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຍສ຺ສ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ? ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ນິໂຣຘວາເຣປິ ‘‘ຍສ຺ສ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີຕິ? ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ຫິ ຍສ຺ສ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ນ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕິ, ອປິ ປຈ຺ຉິມຠວິກສ຺ສ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕປຏິສນ຺ຘິກສ຺ສ. ນ ຫິ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຈຸຕິໂຕ ປຸພ຺ເພວ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍນິໂຣໂຘ ນ ສມ຺ຠວຕີຕິ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ປຐມປຸຈ຺ຉາສຸ ສນ຺ນິຏ຺ຐານຕ຺ໂຖ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຖນິສ຺ສໂຍ ມາທິໂສວ ອຸປປຕ຺ຕິອຸປ຺ປາທິນ຺ທ຺ຣິຍວາ ອຸຠຍຸປ຺ປາທິນ຺ທ຺ຣິຍວາ ອຕ຺ໂຖ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາປິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຖສ຺ສ ນິສ຺ສໂຍຕິ ເອວໍ ວິຍ ທຸຕິຍປຸຈ຺ຉາສຸ ສນ຺ນິຏ຺ຐານຕ຺ຖເມວ ນິຍເມຕິ, ນ ຕຕ຺ເຖວ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ ອນາຄຕຠາວມຕ຺ເຕນ ສຣູປໂຕ ຄຫິຕໍ ອຸປ຺ປາທໍ ວາ ນິໂຣຘໍ ວາ ສໍສຍຕ຺ຖນ຺ຕິ. ຍສ຺ມາ ເຈວໍ ສນ຺ນິຏ຺ຐານຕ຺ຖສ຺ສ ນິຍໂມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຍສ຺ສ ວາ ປນ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ? ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ (ຍມ. ໓.ອິນ຺ທ຺ຣິຍຍມກ.໒໘໑) ວຸຕ຺ຕໍ. ເອສ ນໂຍ ນິໂຣຘວາເຣປິ.

ປຏິໂລເມ ປນ ຍຖາ ອນຸໂລເມ ‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຸປ຺ປາທນິໂຣຘາ ອນາຄຕາ ສຣູປວເສນ ວຸຕ຺ຕາ, ເອວໍ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຍຖາ ຕຕ຺ຖ ສໍສຍປເທນ ຄຫິຕສ຺ສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຍມ຺ປິ ອຸປ຺ປາທນິໂຣຘາ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍາທິມູລເກສຸ ໂຍຊິຕາ, ນ ເອວໍ ໂຍເຊຕພ຺ພາ. ຍຖາ ຫິ ອຸປ຺ປາທນິໂຣເຘ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອປ຺ປຕ຺ວາ ຈ ອຸປ຺ປາທນິໂຣຘາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ ໂຍເຊຕຸໍ, ນ ເອວໍ ອນຸປ຺ປາທານິໂຣເຘ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອປ຺ປຕ຺ວາ ຈ ອນຸປ຺ປາທານິໂຣຘາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ ອຠູຕາຠາວສ຺ສ ອຠູຕາຠາວໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອປ຺ປຕ຺ວາ ຈ ສມ຺ຠວານຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ, ອຠູຕຸປ຺ປາທນິໂຣຘາຠາໂວ ຈ ປຏິໂລເມ ປຸຈ຺ຉິໂຕ, ຕສ຺ມາສ຺ສ ວິເສສຣຫິຕສ຺ສ ອຠູຕາຠາວສ຺ສ ວຕ຺ຕມານານໍ ອຸປ຺ປາທສ຺ສ ວິຍ ກາລນ຺ຕຣໂຍຄາຠາວໂຕ ຍາທິສານໍ ຈກ຺ຂາທີນໍ ອຸປ຺ປາທນິໂຣຘາຠາເວນ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພສ຺ສ ນິສ຺ສໂຍ ສນ຺ນິຏ຺ຐາເນນ ສນ຺ນິຈ຺ຉິໂຕ, ຕນ຺ນິສ຺ສຍາ ຕາທິສານໍເຍວ ອຸປປຕ຺ຕິຈຸຕິອຸປ຺ປາທນິໂຣຘານໍ ຊີວິຕາທີນມ຺ປິ ອນຸປ຺ປາທານິໂຣຘາ ສໍສຍປເທນ ປຸຈ຺ຉິຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ‘‘ຍສ຺ສ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ? ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ (ຍມ. ໓.ອິນ຺ທ຺ຣິຍຍມກ.໓໐໘) ຈ, ‘‘ຍສ຺ສ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ນ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ນ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີຕິ? ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເຍ ອຣູປໍ ອຸປປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິອາທິນາ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍອຸເປກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍາທີສຸ ວິຍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນນ຺ຕິ.

ເຍ ຣູປາວຈຣໍ ອຸປປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຆານິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ໂນ ຈ ເຕສໍ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ເຍ ໂສເປກ຺ຂປຏິສນ຺ຘິກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕ ‘‘ເຍ ຈ ອຣູປໍ ອຸປປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ເອເຕນ ປຈ຺ຉິມໂກຏ຺ຐາສວຈເນນ ຕໍສມານລກ຺ຂຓຕາຍ ສງ຺ຄຫິຕາຕິ ເຍ ໂສມນສ຺ສປຏິສນ຺ຘິກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕ ເອວ ວຸຕ຺ຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ເຍສຸ ອາທິມໂປຕ຺ຖເກສຸ ‘‘ອຕີຕານາຄຕວາເຣ ສຸທ຺ຘາວາສານໍ ອຸປປຕ຺ຕິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖາຕິ ຘມ຺ມຍມເກ ວິຍ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂຓາຕິກ຺ກມວເສນ ອຕ຺ຖໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ’’ຕິ ລິຂິຕໍ, ຕໍ ປມາທລິຂິຕໍ. ເຍສຸ ປນ ໂປຕ຺ຖເກສຸ ‘‘ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຕີຕວາເຣ ສຸທ຺ຘາວາສານໍ ອຸປປຕ຺ຕິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖາຕິ…ເປ… ຕສ຺ມິໍ ຠເວ ອນຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ພວເສນ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ’’ຕິ ປາໂຐ ທິສ຺ສຕິ, ໂສ ເອວ ສຸນ຺ທຣຕໂຣຕິ.

ປວຕ຺ຕິວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ປຣິຎ຺ຎາວາຣວຓ຺ຓນາ

໔໓໕-໔໘໒. ປຣິຎ຺ຎາວາເຣ ໂລກິຍອພ຺ຍາກຕມິສ຺ສການິ ຈາຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈປຣິຍາປນ຺ເນຫິ ເອກນ຺ຕປຣິຎ຺ເຎຍ຺ເຍຫິ ໂລກິຍອພ຺ຍາກເຕຫິ ມິສ຺ສກຕ຺ຕາ ຕານິ ອຸປາທາຍ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນໍ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທີນໍ ວິຍ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕາ ຈ ວຸຕ຺ຕາ. ຍທິ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍມິສ຺ສກຕ຺ຕາ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕາ ໂຫຕິ, ກສ຺ມາ ຘມ຺ມຍມເກ ‘‘ໂຍ ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ຠາເວຕິ, ໂສ ອພ຺ຍາກຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິຊານາຕີ’’ຕິອາທິນາ ອພ຺ຍາກຕປເທນ ໂຍເຊຕ຺ວາ ຍມການິ ນ ວຸຕ຺ຕານີຕິ? ຍຖາ ‘‘ກຸສລໍ ຠາເວມິ, ອກຸສລໍ ປຊຫາມີ’’ຕິ ກຸສລາກຸສເລສຸ ຠາວນາປຫານາຠິນິເວໂສ ໂຫຕິ, ຕຖາ ‘‘ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ ອນິຈ຺ໂຈ, ຘມ຺ມາຍຕນໍ ອນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ຂນ຺ຘາທີສຸ ປຣິຊານາຠິນິເວໂສ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທໂຍ ‘‘ອນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ປຣິຊານິຕພ຺ພາ, ເຕ ຈ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທິຠາວໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຊານິຕພ຺ພາ, ນ ອພ຺ຍາກຕຠາວນ຺ຕິ.

ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈຠາຊນີເຍ ອາຄຕສ຺ສ ໂທມນສ຺ສສ຺ສ ປຫາຕພ຺ພຕາວ ວຸຕ຺ຕາ, ນ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕາ, ນນຸ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈປຣິຍາປນ຺ນາ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທໂຍ ກຸສລາກຸສລຠາເວນ ອຄ຺ຄຫິຕາ ກຸສລາກຸສລາປິ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍາຕິ? ສຈ຺ຈໍ, ຍຖາ ປນ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທິຠາໂວ ຠາເວຕພ຺ພປຫາຕພ຺ພຠາເວຫິ ວິນາປິ ໂຫຕິ, ນ ເອວໍ ໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍຠາໂວ ປຫາຕພ຺ພຠາເວນ ວິນາ ໂຫຕີຕິ ອິມໍ ວິເສສໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ປຫາຕພ຺ພຕາວ ອິຘ ວຸຕ຺ຕາ, ນ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍຠາວສ຺ສ ອຠາວໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອກຸສລໍ ເອກນ຺ຕໂຕ ປຫາຕພ຺ພເມວາຕິ ເອເຕນ ປຫາຕພ຺ພເມວ, ນ ອປ຺ປຫາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອປ຺ປຫາຕພ຺ພເມວ ນິວາເຣຕິ, ນ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍຠາວນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຠາເວຕພ຺ພນິຏ຺ຐໍ, ນ ປນ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພນິຏ຺ຐນ຺ຕິ ຠາເວຕພ຺ພຠາໂວ ເອວ ຕສ຺ສ ຄຫິໂຕຕິ. ‘‘ທ຺ເວ ປຸຄ຺ຄລາ’’ຕິອາທິ ‘‘ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ນ ປຣິຊານາຕີ’’ຕິອາທິກສ຺ສ ປຣໂຕ ລິຂິຕພ຺ພໍ ອຸປ຺ປຏິປາຏິຍາ ລິຂິຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍມູລກຎ຺ຫິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍມູລເກ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ທ຺ເວ ປຸຄ຺ຄລາ ໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ນ ປຊຫນ຺ຕິ ໂນ ຈ ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ນ ຠາເວນ຺ຕີ’’ຕິ (ຍມ. ໓.ອິນ຺ທ຺ຣິຍຍມກ.໔໔໐).

ເອຕ຺ຖ ຈ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ, ອຏ຺ຐ ຈ ອຣິຍາຕິ ນວ ປຸຄ຺ຄລາ. ເຕສຸ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຠພ຺ພາຠພ຺ພວເສນ ທຸວິໂຘ, ໂສ ‘‘ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ’’ຕິ ອາຄຕຏ຺ຐາເນສຸ ‘‘ຉ ປຸຄ຺ຄລາ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ ນ ປຣິຊານິຕ຺ຖ ໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ ນ ປຊຫິຕ຺ຖາ’’ຕິອາທີສຸ ຈ ອຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຫິໂຕ. ‘‘ເຍ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ມຄ຺ຄໍ ປຏິລຠິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ (ຍມ. ໑.ສຈ຺ຈຍມກ.໔໙, ໕໑-໕໒) ອາຄຕຏ຺ຐາເນສຸ ‘‘ປຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄລາ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ ປຣິຊານິສ຺ສນ຺ຕິ ໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ ປຊຫິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ຍມ. ໓.ອິນ຺ທ຺ຣິຍຍມກ.໔໕໑) ຈ ຠພ຺ໂພ ເອວ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຫິໂຕ. ‘‘ເຍ ຈ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ມຄ຺ຄໍ ນ ປຏິລຠິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ (ຍມ. ໑.ສຈ຺ຈຍມກ.໕໑) ອາຄຕຏ຺ຐາເນສຸ ‘‘ຕໂຍ ປຸຄ຺ຄລາ ໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ ນປ຺ປຊຫິສ຺ສນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ ນ ປຣິຊານິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ຍມ. ໓.ອິນ຺ທ຺ຣິຍຍມກ.໔໕໕) ຈ ອຠພ຺ໂພ ເອວ. ອຄ຺ຄຜລສມງ຺ຄີ ຈ ປຐມຜລສມງ຺ຄີ ອຣຫາ ຈາຕິ ທຸວິໂຘ. ໂສປິ ‘‘ອຣຫາ’’ຕິ ອາຄຕຏ຺ຐາເນສຸ ‘‘ຕໂຍ ປຸຄ຺ຄລາ ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ ຠາວິຕ຺ຖ ໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ ປຊຫິຕ຺ຖາ’’ຕິອາທີສຸ (ຍມ. ໓.ອິນ຺ທ຺ຣິຍຍມກ.໔໔໔) ຈ ອຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຫິໂຕ. ‘‘ໂຍ ອຄ຺ຄຜລໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕີ’’ຕິ (ຍມ. ໓.ອິນ຺ທ຺ຣິຍຍມກ.໔໔໖) ອາຄຕຏ຺ຐາເນສຸ ‘‘ຕໂຍ ປຸຄ຺ຄລາ ໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຊຫິຕ຺ຖ, ໂນ ຈ ອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສຈ຺ຉິກຣິຕ຺ຖາ’’ຕິອາທີສຸ (ຍມ. ໓.ອິນ຺ທ຺ຣິຍຍມກ.໔໔໔) ຈ ປຐມຜລສມງ຺ຄີ ຈ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຫິໂຕ. ‘‘ໂຍ ອຄ຺ຄຜລໍ ສຈ຺ຉາກາສີ’’ຕິ (ຍມ. ໓.ອິນ຺ທ຺ຣິຍຍມກ.໔໔໓, ໔໔໖) ອາຄຕຏ຺ຐາເນສຸ ອິຕໂຣວາຕິ ເອວໍ ປຸຄ຺ຄລເຠທໍ ຎຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສນ຺ນິຏ຺ຐາເນນ ຄຫິຕປຸຄ຺ຄເລ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ໂຍເຊຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ປຣິຎ຺ຎາວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອິນ຺ທ຺ຣິຍຍມກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຍມກປກຣຓ-ມູລຏີກາ ສມຕ຺ຕາ.

ປຏ຺ຐານປກຣຓ-ມູລຏີກາ

ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠວຓ຺ຓນາ

ທິພ຺ພນ຺ຕິ ກາມຄຸຓາທີຫິ ກີຬນ຺ຕິ ລຬນ຺ຕິ, ເຕສຸ ວາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ວິຊຍສມຕ຺ຖຕາໂຍເຄນ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກ ວິເຊຕຸໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອິສ຺ສຣິຍຏ຺ຐານາທິສກ຺ກາຣທານຄ຺ຄຫຓໍ ຕໍຕໍອຕ຺ຖານຸສາສນຎ຺ຈ ກໂຣນ຺ຕາ ໂວຫຣນ຺ຕິ, ປຸຎ຺ຎໂຍຄານຸຠາວປ຺ປຕ຺ຕາຍ ຊຸຕິຍາ ໂຊຕນ຺ຕິ, ຍຖາຠິລາສິຕຎ຺ຈ ວິສຍໍ ອປ຺ປຏິຆາເຕນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຍຖິຈ຺ຉິຕນິປ຺ຜາທເນ ສກ຺ໂກນ຺ຕີຕິ ວາ ເທວາ, ເທວນີຍາ ວາ ຕໍຕໍພ຺ຍສນນິຕ຺ຖຣຓຕ຺ຖິເກຫິ ສຣຓໍ ປຣາຍຓນ຺ຕິ ຄມນີຍາ, ອຠິຕ຺ຖວນີຍາ ວາ. ໂສຠາວິເສສໂຍເຄນ ກມນີຍາຕິ ວາ ເທວາ. ເຕ ຕິວິຘາ – ສມ຺ມຸຕິເທວາ ອຸປປຕ຺ຕິເທວາ ວິສຸທ຺ຘິເທວາຕິ. ຠຄວາ ປນ ນິຣຕິສຍາຍ ອຠິຎ຺ຎາກີຬາຍ, ອຸຕ຺ຕເມຫິ ທິພ຺ພພ຺ຣຫ຺ມອຣິຍວິຫາເຣຫິ, ສປຣສນ຺ຕານສິທ຺ຘາຍ ປຎ຺ຈວິຘມາຣວິຊຍິຈ຺ຉານິປ຺ຜຕ຺ຕິຍາ, ຈິຕ຺ຕິສ຺ສຣິຍສຕ຺ຕຘນາທິສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິອເວຈ຺ຈປ຺ປສາທສກ຺ກາຣທານຄ຺ຄຫຓສງ຺ຂາເຕນ ຘມ຺ມສຠາວປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສຍານຸຣູປານຸສາສນີສງ຺ຂາເຕນ ຈ ໂວຫາຣາຕິສເຍນ, ປຣມາຍ ປຎ຺ຎາສຣີຣປ຺ປຠາສງ຺ຂາຕາຍ ຊຸຕິຍາ, ອໂນປມາຍ ຈ ຎາຓສຣີຣຄຕິຍາ, ມາຣວິຊຍສພ຺ພຎ຺ຎຸຄຸຓປຣຫິຕນິປ຺ຜາທເນສຸ ອປ຺ປຏິຫຕາຍ ສຕ຺ຕິຍາ ຈ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ສເທວເກນ ໂລເກນ ສຣຓນ຺ຕິ ຄມນີຍໂຕ, ອຠິຕ຺ຖວນີຍໂຕ, ຠຕ຺ຕິວເສນ ກມນີຍໂຕ ຈ ສພ຺ເພ ເຕ ເທເວ ເຕຫິ ຄຸເຓຫິ ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕ ອຕິສໂຍ ວາ ເທໂວຕິ ເທວາຕິເທໂວ. ສພ຺ພເທເວຫິ ປູຊນີຍຕໂຣ ເທໂວຕິ ວາ ເທວາຕິເທໂວ, ວິສຸທ຺ຘິເທວຠາວໍ ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຄຸຓາລງ຺ກາຣໍ ປຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຎ຺ຎເທເວຫິ ອຕິເຣກຕໂຣ ວາ ເທໂວ ເທວາຕິເທໂວ. ເທວານນ຺ຕິ ອຸປປຕ຺ຕິເທວານໍ ຕທາ ຘມ຺ມປຏິຄ຺ຄາຫການໍ. ສກ຺ກາທີຫິ ເທເວຫິ ປຫາຣາທອສຸຣິນ຺ທາທີຫິ ທານເວຫິ ຈ ປູຊິໂຕ. ກາຍວຈີສໍຍມສ຺ສ ສີລສ຺ສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສໍຍມສ຺ສ ສມາຘິສ຺ສ ຈ ປຏິປກ຺ຂານໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ສຸທ຺ຘສໍຍໂມ.

ອິສິສຕ຺ຕໂມຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈາວໂພຘຄຕິຍາ ອິສໂຍຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຕານໍ ສຕໍ ປສຕ຺ຖານໍ ອິສີນໍ ອຕິສເຍນ ສນ຺ໂຕ ປສຕ຺ໂຖຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິປສ຺ສີອາທໂຍ ຈ ອຸປາທາຍ ຠຄວາ ‘‘ສຕ຺ຕໂມ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຍໂຕ ວິຎ຺ຎາຓໍ ປຈ຺ຈຸທາວຕ຺ຕຕິ, ຕໍ ນາມຣູປໍ ສມຸທຍນິໂຣຘເນນ ນິໂຣເຘສີຕິ ນາມຣູປນິໂຣຘໂນ. ອຕິຄມ຺ຠີຣນຍມຓ຺ຑິຕເທສນໍ ປຏ຺ຐານໍ ນາມ ເທເສສິ ປກຣຓນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຈ຺ຈຍຸທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

‘‘ເກ ປນ ເຕ ນຍາ, ກິຎ຺ຈ ຕໍ ປຏ຺ຐານໍ ນາມາ’’ຕິ ນຍິທໍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ? ນິທານກຖາຍໍ ປຏ຺ຐານສມານເນ ອນຸໂລມາທີນໍ ນຍານໍ ປຏ຺ຐານສ຺ສ ຈ ທສ຺ສິຕຕ຺ຕາຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ວິຠາເວນ຺ໂຕ ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຫິ…ເປ… ນາມາຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາປາຬິໍ ອາຫຣິ. ຕຕ຺ຖ ຄາຖາຕ຺ຖໍ ອຏ຺ຐກຖາຘິປ຺ປາຍຎ຺ຈ ປຣໂຕ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມາຕິ.

ປຏ຺ຐານນາມຕ຺ໂຖ ປນ ຕິກປຏ຺ຐານາທີນໍ ຕິກປຏ຺ຐານາທິນາມຕ຺ໂຖ, ອິມສ຺ສ ປກຣຓສ຺ສ ຈຕຸວີສຕິສມນ຺ຕປຏ຺ຐານສໂມຘານຕາ ເຈຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ເອວຎ຺ຫິ ສງ຺ເຂປໂຕ ປຏ຺ຐາເນ ຎາເຕ ວິຕ຺ຖາໂຣ ສຸຂວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ໂຫຕີຕິ. ຕຕ຺ຖ ຈ ນາມຕ຺ໂຖ ປຐມໍ ວຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ ‘‘ຕຕ຺ຖ ເຍສໍ…ເປ… ນາມຕ຺ໂຖ ຕາວ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສພ຺ພສາຘາຣຓສ຺ສ ປຏ຺ຐານນາມສ຺ເສວ ຕາວ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ເກນຏ຺ເຐນ ປຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ປ-ກາໂຣ ຫີຕິ ອຸປສຄ຺ຄປທໍ ທສ຺ເສຕິ. ໂສ ‘‘ປວິຠຕ຺ເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ຍໍ ເສຏ຺ຐໍ ຕທຸປາຄມຸນ຺ຕິອາທີສຸ ວິຍ ນານປ຺ປກາຣຕ຺ຖໍ ທີເປຕິ. ນນຸ ປກາເຣຫິ ວິຠຕ຺ຕາ ປວິຠຕ຺ຕາຕິ ປ-ອິຕິ ອຸປສຄ຺ໂຄ ປກາຣຕ຺ຖເມວ ທີເປຕິ, ນ ນານປ຺ປກາຣຕ຺ຖນ຺ຕິ? ນ, ເຕສໍ ປກາຣານໍ ນານາວິຘຠາວໂຕ. ອຕ຺ຖໂຕ ຫິ ອາປນ຺ນໍ ນານາວິຘຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ນານາ-ສທ຺ໂທ ວຸຕ຺ໂຕຕິ. ຕຕ຺ຖ ເອກສ຺ສປິ ຘມ຺ມສ຺ສ ເຫຕຸອາທີຫິ ອເນກປຈ຺ຈຍຠາວໂຕ ຈ ເອເກກສ຺ສ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ອເນກຘມ຺ມຠາວໂຕ ຈ ນານປ຺ປກາຣປຈ຺ຈຍຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເຫຕຸປຈ຺ຈຍາທິວເສນ ວິຠຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ເອເຕນ ຘມ຺ມສງ຺ຄຫາທີສຸ ວຸຕ຺ຕໂຕ ກຸສລາທິວິຠາຄໂຕ ສາຕິສຍວິຠາຄຕໍ ປຏ຺ຐານນາມລາຠສ຺ສ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສຕິ. ໂຄຏ຺ຐາຕິ ວຊາ. ປຏ຺ຐິຕຄາໂວຕິ ຄຕຄາໂວ. ອາຄຕຏ຺ຐານສ຺ມິນ຺ຕິ ມຫາສີຫນາທສຸຕ຺ຕໍ ວທຕິ. ປວຕ຺ຕຄມນຕ຺ຕາ ເອຕ຺ຖາຕິ ວຈນເສໂສ. ອຖ ວາ ຄຈ຺ຉຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ຄມນໍ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສ຺ສ ນິສ຺ສງ຺ຄວເສນ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ຄມນຕ຺ຕາ ຄມນເທສຠາວໂຕ ເອເກກໍ ປຏ຺ຐານໍ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ເຎຫິ ຄຕິມນ຺ເຕຫິ ອຕິສຍຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ຄຕິມໂຕ ຄມນຏ຺ຐານຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສ ມຫາເວຄສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ປປາຕຏ຺ຐານໍ ວິຍ ຘມ຺ມສງ຺ຄຓີອາທີນໍ ສາສງ຺ຄຄມນຏ຺ຐານຠາວໍ ອິມສ຺ສ ຈ ມຫາປໂຖ ວິຍ ນິຣາສງ຺ຄຄມນຏ຺ຐານຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອຕິສຍຍຸຕ຺ຕຄມນຏ຺ຐານຠາໂວ ປຏ຺ຐານນາມລາຠສ຺ສ ກາຣຓນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ຕິການນ຺ຕິ ຕິກວເສນ ວຸຕ຺ຕຘມ຺ມານໍ. ສມນ຺ຕາຕິ ອນຸໂລມາທີຫິ ສພ຺ພາກາເຣຫິປິ ຄຕານິ ຈຕຸວີສຕິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ຈຕຸວີສຕິສມນ຺ຕປຏ຺ຐານານີຕິ ‘‘ສມນ຺ຕຈຕຸວີສຕິປຏ຺ຐານານີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ສມນ຺ຕສທ຺ທສ຺ສ ປຣໂຍຄໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອຖ ວາ ສມນ຺ຕາ ຉ ຉ ຫຸຕ຺ວາຕິ ເອເຕນ ອນຸໂລມາທິສພ຺ພໂກຏ຺ຐາສໂຕ ຕິກາທິຉຉຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ເຕນ ສມນ຺ຕສທ຺ໂທ ຕິກາທິຉຉປຏ຺ຐານວິເສສນໍ ໂຫຕິ, ນ ຈຕຸວີສຕິວິເສສນໍ, ຕສ຺ມາ ສມນ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐານານິ ຕານິ ຈຕຸວີສຕີຕິ ກຕ຺ວາ ‘‘ຈຕຸວີສຕິສມນ຺ຕປຏ຺ຐານານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສມນ຺ຕໂຕ ວາ ຘມ຺ມານຸໂລມາທິຕິກາທິປຏິຈ຺ຈວາຣາທິປຈ຺ຈຍານຸໂລມາທິເຫຕຸມູລກາທິປ຺ປກາເຣຫິ ປວຕ຺ຕານິ ປຏ຺ຐານານິ ສມນ຺ຕປຏ຺ຐານານິ, ອນູເນຫິ ນເຍຫິ ປວຕ຺ຕານີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕານິ ປນ ຈຕຸວີສຕິ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕເນວາຫ ‘‘ອິເມສໍ ຈຕຸວີສຕິຍາ ຂຸທ຺ທກປຏ຺ຐານສງ຺ຂາຕານໍ ສມນ຺ຕປຏ຺ຐານານໍ ສໂມຘານວເສນາ’’ຕິ.

ເຫຕຸ ຈ ໂສ ປຈ຺ຈໂຍ ຈາຕິ ອິມິນາ ວຈເນນ ເຫຕຸໂນ ອຘິປຕິປຈ຺ຈຍາທິຠູຕສ຺ສ ຈ ຄຫຓໍ ສິຍາຕິ ຕໍ ນິວາເຣນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ເຫຕຸ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ. ເອເຕນປິ ໂສ ເອວ ໂທໂສ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ປຸນາຫ ‘‘ເຫຕຸຠາເວນ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ເຕນ ອິຘ ເຫຕຸ-ສທ຺ເທນ ຘມ຺ມຄ຺ຄຫຓໍ ນ ກຕໍ, ອຖ ໂຂ ຘມ຺ມສຕ຺ຕິວິເສໂສ ຄຫິໂຕຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຕສ຺ສ ຫິ ປຈ຺ຈຍສທ຺ທສ຺ສ ຈ ສມານາຘິກຣຓຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ເຫຕຸ ຈ ໂສ ປຈ຺ຈໂຍ ຈາ’’ຕິ, ‘‘ເຫຕຸ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ປຣໂຕ ປາຬິຍໍ ‘‘ເຫຕູ ເຫຕຸສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ…ເປ… ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິອາທິນາ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໑) ເຕນ ເຕນ ເຫຕຸຠາວາທິອຸປກາເຣນ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຸປກາຣຕ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ໂຍ ຫິ ຘມ຺ໂມ ຍໍ ຘມ຺ມໍ ອປ຺ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ວາ, ໂສ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ‘‘ມູລຏ຺ເຐນ ອຸປກາຣໂກ ຘມ຺ໂມ ເຫຕຸປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິຈ຺ເຈວມາທິນາ ຘມ຺ມປ຺ປຘານນິທ຺ເທເສນ ຘມ຺ມໂຕ ອຎ຺ຎາ ຘມ຺ມສຕ຺ຕິ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ຘມ຺ເມເຫວ ຘມ຺ມສຕ຺ຕິວິຠາວນໍ ກຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອິຘາປິ ວາ ເຫຕຸ ຈ ໂສ ປຈ຺ຈໂຍ ຈາຕິ ຘມ຺ເມເນວ ຘມ຺ມສຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕິ. ນ ຫິ ເຫຕຸປຈ຺ຈໂຍຕິອາທິໂກ ອຸທ຺ເທໂສ ກຸສລາທິອຸທ຺ເທໂສ ວິຍ ຘມ຺ມປ຺ປຘາໂນ, ອຖ ໂຂ ຘມ຺ມານໍ ອຸປກາຣປ຺ປຘາໂນຕິ. ເອຕີຕິ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ວຕ຺ຕຕີຕິ, ຕຎ຺ຈ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐິຕີນໍ ສາຘາຣຓວຈນໍ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ຕິຏ຺ຐຕິ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ວາ’’ຕິ. ໂກຈິ ຫິ ປຈ຺ຈໂຍ ຐິຕິຍາ ເອວ ໂຫຕິ ຍຖາ ປຈ຺ຉາຊາຕປຈ຺ຈໂຍ, ໂກຈິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາເຍວ ຍຖາ ອນນ຺ຕຣາທໂຍ, ໂກຈິ ອຸຠຍສ຺ສ ຍຖາ ເຫຕຸອາທໂຍຕິ.

ອຸປກາຣກລກ຺ຂໂຓຕິ ຈ ຘມ຺ເມນ ຘມ຺ມສຕ຺ຕິອຸປກາຣໍ ທສ຺ເສຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຫິໂນຕິ ປຕິຏ຺ຐາຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ເຫຕຸ. ອເນກຕ຺ຖຕ຺ຕາ ຘາຕຸສທ຺ທານໍ ຫິ-ສທ຺ໂທ ມູລ-ສທ຺ໂທ ວິຍ ປຕິຏ຺ຐຕ຺ໂຖຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພຕິ. ຫິໂນຕິ ວາ ເອເຕນ ກມ຺ມນິທານຠູເຕນ ອຸທ຺ຘໍ ໂອຊໍ ອຠິຫຣນ຺ເຕນ ມູເລນ ວິຍ ປາທໂປ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ຜລໍ ຄຈ຺ຉຕິ ປວຕ຺ຕຕິ ວຸຑ຺ຒິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ເຫຕຸ. ອາຈຣິຍານນ຺ຕິ ເຣວຕຕ຺ເຖຣໍ ວທຕິ.

‘‘ໂຍນິໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນສິກໂຣໂຕ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ເຈວ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຈ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕີ’’ຕິອາທີຫິ (ອ. ນິ. ໑.໖໖-໖໗) ກຸສລຠາວສ຺ສ ໂຍນິໂສມນສິກາຣປຏິພທ຺ຘຕາ ສິທ຺ຘາ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ໂຍນິໂສມນສິກາຣປຏິພທ຺ໂຘ ກຸສລຠາໂວ’’ຕິ. ເອເຕເນວ ອກຸສລາພ຺ຍາກຕຠາວາ ກຸສລຠາໂວ ວິຍ ນ ເຫຕຸປຏິພທ຺ຘາຕິ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ. ຍໍ ປເນເກ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍຸໍ ‘‘ອເຫຕຸກເຫຕຸສ຺ສ ອກຸສລຠາໂວ ວິຍ ສເຫຕຸກເຫຕູນໍ ສຠາວໂຕວ ກຸສລາທິຠາໂວ ອຎ຺ເຎສໍ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ເຫຕຸປຏິພທ຺ໂຘ’’ຕິ, ຕສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣໍ ວຕ຺ຕຸໍ ‘‘ຍທິ ຈາ’’ຕິອາທິມາຫ. ອໂລໂຠ ກຸສໂລ ວາ ສິຍາ ອພ຺ຍາກໂຕ ວາ, ຍທິ ອໂລໂຠ ສຠາວໂຕ ກຸສໂລ, ກຸສລຕ຺ຕາ ອພ຺ຍາກໂຕ ນ ສິຍາ. ອຖ ອພ຺ຍາກໂຕ, ຕໍສຠາວຕ຺ຕາ ກຸສໂລ ນ ສິຍາ ອໂລຠສຠາວສ຺ສ ອໂທສຕ຺ຕາຠາໂວ ວິຍ. ຍສ຺ມາ ປນ ອຸຠຍຖາປິ ໂສ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຍຖາ ອຸຠຍຖາ ໂຫນ຺ເຕສຸ ຜສ຺ສາທີສຸ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸ ເຫຕຸປຏິພທ຺ຘກຸສລາທິຠາວໍ ປຣິເຍສຖ, ນ ສຠາວໂຕ, ເອວໍ ເຫຕູສຸປິ ກຸສລາທິຕາ ອຎ຺ຎປຏິພທ຺ຘາ ປຣິເຍສິຕພ຺ພາ, ນ ສຠາວໂຕຕິ. ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເຫຕູສຸ ສຠາວໂຕວ ກຸສລາທິຠາໂວ’’ຕິ, ຕໍ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ສາ ປນ ປຣິເຍສິຍມານາ ໂຍນິໂສມນສິກາຣາທິປຏິພທ຺ຘາ ໂຫຕີຕິ ເຫຕູສຸ ວິຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸປິ ໂຍນິໂສມນສິກາຣາທິປຏິພທ຺ໂຘ ກຸສລາທິຠາໂວ, ນ ເຫຕຸປຏິພທ຺ໂຘຕິ ສິທ຺ຘໍ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອາຣຠິຕ຺ວາປີຕິ ເອຕ຺ຖ ປິ-ສທ຺ເທນ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ – ຣູປາຍຕນາທິມຕ຺ເຕ ຍສ຺ມິໍ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ເອກສ຺ມິໍ ອຏ຺ຐຕ຺ວາ ‘‘ຍໍ ຍໍ ຘມ຺ມໍ ອາຣພ຺ຠາ’’ຕິ ອນິຍເມນ ສພ຺ພຣູປາຍຕນ…ເປ… ຘມ຺ມາຍຕນານຎ຺ຈ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍຠາວສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນ ໂກຈິ ຘມ຺ໂມ ນ ໂຫຕີຕິ.

‘‘ຉນ຺ທວໂຕ ກິໍ ນາມ ນ ສິຊ຺ຌຕີ’’ຕິອາທິກໍ ປຸຣິມາຠິສງ຺ຂາຣູປນິສ຺ສຍໍ ລຠິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນ ຈິຕ຺ເຕ ຉນ຺ທາທໂຍ ຘຸຣຠູຕາ ເຊຏ຺ຐກຠູຕາ ສຍໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ສາຘຍມານາ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາ ຈ ເຕສໍ ວເສ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ ຫີນາທິຠາເວນ ຕທນຸວຕ຺ຕນໂຕ, ເຕນ ເຕ ອຘິປຕິປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ຄຣຸກາຕພ຺ພມ຺ປິ ອາຣມ຺ມຓໍ ຕນ຺ນິນ຺ນໂປຓປພ຺ຠາຣານໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓອສ຺ສາທມຄ຺ຄຜລານໍ ອຕ຺ຕໂນ ວເສ ວຕ຺ຕຍມານໍ ວິຍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາຍໍ ອຕ຺ຕາຘີນານໍ ປຕິຠາເວນ ອຸປກາຣກຕາ ອຘິປຕິປຈ຺ຈຍຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕູຕິອາທິ ຈິຕ຺ຕນິຍໂມຕິ ເອຕ຺ຖ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ສນ຺ຕີຣຓານນ຺ຕຣໍ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນໍ, ຈຸຕິອນນ຺ຕຣາ ປຏິສນ຺ຘີຕິ ຍສ຺ສ ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນນ຺ຕຣາ ຍໍ ຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຕທນນ຺ຕຣຸປ຺ປາທນິຍໂມ ຕໍຕໍສຫກາຣີປຈ຺ຈຍວິສິຏ຺ຐສ຺ສ ປຸຣິມປຸຣິມຈິຕ຺ຕສ຺ເສວ ວເສນ ອິຊ຺ຌຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຠາວນາພເລນ ປນ ວາຣິຕຕ຺ຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ຍຖາ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ເວເຂ ທິນ຺ເນ ປຸປ຺ຜິຕຸໍ ສມຕ຺ຖສ຺ເສວ ປຸປ຺ຜນໍ ນ ໂຫຕິ, ອຄທເວເຂ ປນ ອປນີເຕ ຕາຍເຍວ ສມຕ຺ຖຕາຍ ປຸປ຺ຜນໍ ໂຫຕິ, ເອວມິຘາປິ ຠາວນາພເລນ ວາຣິຕຕ຺ຕາ ສມຸຏ຺ຐາປນສມຕ຺ຖສ຺ເສວ ອສມຸຏ຺ຐາປນໍ, ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ອປຄເຕ ຕາຍເຍວ ສມຕ຺ຖຕາຍ ສມຸຏ຺ຐາປນໍ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ພ຺ຍຎ຺ຊນມຕ຺ຕໂຕເວຕ຺ຖ ນານາກຣຓໍ ປຈ຺ເຈຕພ຺ພໍ, ນ ອຕ຺ຖໂຕຕິ ອຸປຈຍສນ຺ຕຕິອຘິວຈນນິຣຸຕ຺ຕິປທານໍ ວິຍ ສທ຺ທຕ຺ຖມຕ຺ຕໂຕ ນານາກຣຓໍ, ນ ວຈນີຍຕ຺ຖໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕເນວ ສທ຺ທຕ຺ຖວິເສສໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກຖ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປຸຣິມປຈ຺ຉິມານໍ ນິໂຣຘຸປ຺ປາທນ຺ຕຣາຠາວໂຕ ນິຣນ຺ຕຣຸປ຺ປາທນສມຕ຺ຖຕາ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍຠາໂວ. ຣູປຘມ຺ມານໍ ວິຍ ສຓ຺ຐານາຠາວໂຕ ປຈ຺ຈຍປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນານໍ ສຫາວຏ຺ຐານາຠາວໂຕ ຈ ‘‘ອິທມິໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ອຸທ຺ຘໍ ຕິຣິຍ’’ນ຺ຕິ ວິຠາຄາຠາວາ ອຕ຺ຕນາ ເອກຕ຺ຕມິວ ອຸປເນຕ຺ວາ ສຸຏ຺ຐຸ ອນນ຺ຕຣຠາເວນ ອຸປ຺ປາທນສມຕ຺ຖຕາ ສມນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍຕາ.

ອຸປ຺ປາທນສມຕ຺ຖຕາຕິ ຈ ອພ຺ຍາປາຣຕ຺ຕາ ຘມ຺ມານໍ ຍສ຺ມິໍ ຍທາກາເຣ ນິຣຸທ຺ເຘ ວຕ຺ຕມາເນ ວາ ສຕິ ຕໍຕໍວິເສສວນ຺ຕາ ຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ໂສວ ອາກາໂຣ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຘມ຺ມານໍ ປວຕ຺ຕິເມວ ຈ ອຸປາທາຍ ກາລໂວຫາໂຣຕິ ນິໂຣຘາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນຜລສມາປຕ຺ຕີນໍ ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕາ ຈວນ຺ຕສ຺ສ ປຸຣິມຈຸຕິປຈ຺ຉິມປຏິສນ຺ຘີນຎ຺ຈ ນິໂຣຘຸປ຺ປາທນິຣນ຺ຕຣຕາຍ ກາລນ຺ຕຣຕາ ນຕ຺ຖີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ນ ຫິ ເຕສໍ ອນ຺ຕຣາ ອຣູປຘມ຺ມານໍ ປວຕ຺ຕິ ອຕ຺ຖິ, ຍໍ ອຸປາທາຍ ກາລນ຺ຕຣຕາ ວຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ, ນ ຈ ຣູປຘມ຺ມປ຺ປວຕ຺ຕິ ອຣູປຘມ຺ມປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ອນ຺ຕຣໍ ກໂຣຕິ ອຎ຺ຎສນ຺ຕານຕ຺ຕາ. ຣູປາຣູປຘມ຺ມສນ຺ຕຕິໂຍ ຫິ ທ຺ເວ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິສທິສສຠາວຕ຺ຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ໂຎປກາຣຠາເວນ ວຕ຺ຕມານາປິ ວິສຸໍເຍວ ໂຫນ຺ຕິ. ເອກສນ຺ຕຕິຍຎ຺ຈ ປຸຣິມປຈ຺ຉິມານໍ ມຊ຺ເຌ ວຕ຺ຕມານໍ ຕໍສນ຺ຕຕິປຣິຍາປນ຺ນຕາຍ ອນ຺ຕຣກາຣກໍ ໂຫຕິ. ຕາທິສຎ຺ຈ ກຎ຺ຈິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນຜລສມາປຕ຺ຕີນໍ ມຊ຺ເຌ ນຕ຺ຖິ, ນ ຈ ອຠາໂວ ອນ຺ຕຣກາຣໂກ ໂຫຕິ ອຠາວຕ຺ຕາເຍວ, ຕສ຺ມາ ຊວນານນ຺ຕຣສ຺ສ ຊວນສ຺ສ ວິຍ, ຠວງ຺ຄານນ຺ຕຣສ຺ສ ຠວງ຺ຄສ຺ສ ວິຍ ຈ ນິຣນ຺ຕຣຕາ ສຸຏ຺ຐຸ ຈ ອນນ຺ຕຣຕາ ໂຫຕີຕິ ຕຖາ ອຸປ຺ປາທນສມຕ຺ຖຕາ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນຈຸຕີນມ຺ປິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈຍຠາໂວ ເຈຕ຺ຖ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍາທີນໍ ປາກໂຏຕິ ອຸປ຺ປາທນສມຕ຺ຖຕາວ ວຸຕ຺ຕາ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປນ ຘມ຺ມານໍ ປຸພ຺ພນ຺ຕາປຣນ຺ຕປຣິຈ຺ເຉເທນ ຄຫິຕານໍ ‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຈນໍ ອລຠນ຺ຕານໍ ‘‘ອຕີໂຕ ຘມ຺ໂມ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິອາທິນາ (ປຏ຺ຐາ. ໒.໑໘.໕) ອນນ຺ຕຣາທິປຈ຺ຈຍຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ນ ໂສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍເຍວາຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ນ ຫິ ກຸສລາທິຄ຺ຄຫຓໍ ວິຍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຄ຺ຄຫຓໍ ອປຣິຈ຺ເຉທໍ, ຍໂຕ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິມຕ຺ຕສມງ຺ຄິໂນເຍວ ຈ ຄຫຓໍ ສິຍາ, ເຕເນວ ຈ ອຕີຕຕ຺ຕິເກ ປຏິຈ຺ຈວາຣາທໂຍ ນ ສນ຺ຕີຕິ.

ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນວ ສຫຸປ຺ປາທຠາເວນາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈຍຠາເວນ ປາກເຏນ ຐິຕິຍາປິ ປຈ຺ຈຍຠາວໍ ນິທສ຺ເສຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປນ ສຫຊາຕຠາເວນ ອຸປກາຣກຕາ ສຫຊາຕປຈ຺ຈຍຕາຕິ.

ອຕ຺ຕໂນ ອຸປກາຣກສ຺ສ ອຸປກາຣກຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍຕາ, ອຸປກາຣກຕາ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎຕາວເສເນວ ທຏ຺ຐພ຺ພາ, ນ ສຫຊາຕາທິວເສນ. ສຫຊາຕາທິປຈ຺ຈໂຍ ໂຫນ຺ໂຕເຍວ ຫິ ໂກຈິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈໂຍ ນ ໂຫຕິ, ນ ຈ ປຸເຣຊາຕປຈ຺ຉາຊາຕຠາເວຫິ ອຸປກາຣກສ຺ສ ອຸປກາຣກາ ວຕ຺ຖຸຂນ຺ຘາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕີຕິ.

ຕຣຸອາທີນໍ ປຖວີ ວິຍ ອຘິຏ຺ຐານາກາເຣນ ປຖວີຘາຕຸ ເສສຘາຕູນໍ, ຈກ຺ຂາທໂຍ ຈ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ອຸປກາຣກາ ຈິຕ຺ຕກມ຺ມສ຺ສ ປຏາທໂຍ ວິຍ ນິສ຺ສຍາກາເຣນ ຂນ຺ຘາທໂຍ ຕໍຕໍນິສ຺ສຍານໍ ຂນ຺ຘາທີນໍ.

ຕທຘີນວຸຕ຺ຕິຕາຍ ອຕ຺ຕໂນ ຜເລນ ນິສ຺ສິໂຕຕິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກາຣຓໍ ນິສ຺ສໂຍຕິ ວທຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຠຸໂສ, ຕໍ ອຸປນິສ຺ສໂຍຕິ ນິທ຺ຘາເຣຕິ.

ປກໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ປ-ກາໂຣ ອຸປສຄ຺ໂຄ, ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ຜລສ຺ສ ອຸປ຺ປາທເນ ສມຕ຺ຖຠາເວນ ສຸຏ຺ຐຸກຕຕໍ ທີເປຕິ. ຕຖາ ຈ ກຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ກຕໍ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ’’ຕິ. ກຣຓຎ຺ຈ ທຸວິຘໍ ນິປ຺ຜາທນໍ ອຸປເສວນຎ຺ຈາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ນິປ຺ຜາທິໂຕ ວາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຸປເສວິໂຕ ວາຕິ ເອເຕນ ກາຍອລ຺ລີຍາປນວເສນ ອຸປໂຠຄູປເສວນໍ ວິຊານນາທິວເສນ ອາຣມ຺ມຓູປເສວນຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເຕນ ອນາຄຕານມ຺ປິ ຈກ຺ຂຸສມ຺ປທາທີນໍ ອາຣມ຺ມຓູປເສວເນນ ຍຖາປຏິເສວິຕານໍ ປກຕູປນິສ຺ສຍຕາ ວຸຕ຺ຕາ ໂຫຕິ.

ຍຖາ ປຈ຺ຉາຊາເຕນ ວິນາ ສນ຺ຕານາວິຈ຺ເຉທເຫຕຸຠາວໍ ອຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ເຍ ປຈ຺ຉາຊາຕາກາເຣນ ອຸປກາຣກາ, ເຕສໍ ສາ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາກາຣາທີຫິ ວິສິຏ຺ຐາ ອຸປກາຣກຕາ ປຈ຺ຉາຊາຕປຈ຺ຈຍຕາ, ຕຖາ ນິສ຺ສຍາຣມ຺ມຓາກາຣາທີຫິ ວິສິຏ຺ຐາ ປຸເຣຊາຕຠາເວນ ວິນາ ອຸປກາຣກຠາວໍ ອຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓານໍ ປຸເຣຊາຕາກາເຣນ ອຸປກາຣກຕາ ປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈຍຕາ, ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປຈ຺ຈຍານໍ ປຈ຺ຈຍນ຺ຕຣາກາຣວິສິຏ຺ຐາ ອຸປກາຣກຕາ ໂຍເຊຕພ຺ພາ.

ຄິຊ຺ຌໂປຕກສຣີຣານໍ ອາຫາຣາສາເຈຕນາ ວິຍາຕິ ເອເຕນ ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຫາຣວເສນ ປວຕ຺ຕມາເນຫິ ອຣູປຘມ຺ເມຫິ ຣູປກາຍສ຺ສ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠິຕຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ເຕເນວ ‘‘ອາຫາຣາສາ ວິຍາ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ເຈຕນາຄຫຓໍ ກໂຣຕິ.

ກຸສລາທິຠາເວນ ອຕ຺ຕນາ ສທິສສ຺ສ ປໂຍເຄນ ກຣຓີຍສ຺ສ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກຣຓໍ ປວຕ຺ຕນໍ ອາເສວນຏ຺ໂຐ, ອຕ຺ຕສທິສສຠາວຕາປາທນໍ ວາສນໍ ວາ. ຄນ຺ຖາທີສຸ ປຸຣິມາປຸຣິມາຠິໂຍໂຄ ວິຍາຕິ ປຸຣິມາ ປຸຣິມາ ອາເສວນາ ວິຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ຈິຕ຺ຕປ຺ປໂຍໂຄ ຈິຕ຺ຕກິຣິຍາ, ອາຍູຫນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາ ຫິ ກາຍວຈີປໂຍໂຄ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ເອວໍ ຈິຕ຺ຕປ຺ປໂຍໂຄ ເຈຕນາ. ສາ ຕາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນກິຣິຍຕາວິສິຏ຺ເຐ ສນ຺ຕາເນ ເສສປຈ຺ຈຍສມາຄເມ ປວຕ຺ຕມານານໍ ວິປາກກຏຕ຺ຕາຣູປານມ຺ປິ ເຕເນວ ກິຣິຍຠາເວນ ອຸປກາຣິກາ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ຫິ ກິຣິຍຠາວສ຺ສ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເຕສໍ ປວຕ຺ຕິ, ນ ອຎ຺ຎຖາຕິ. ສຫຊາຕານໍ ປນ ເຕນ ອຸປກາຣິກາຕິ ກິໍ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ນິຣຸສ຺ສາຫສນ຺ຕຠາເວນາຕິ ເອເຕນ ສອຸສ຺ສາເຫຫິ ວິປາກຘມ຺ມຘມ຺ເມຫິ ກຸສລາກຸສເລຫິ ສາຣມ຺ມຓາທິຠາເວນ ສທິສວິປາກຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ໂສ ຫິ ວິປາການໍ ປໂຍເຄນ ອສາເຘຕພ຺ພຕາຍ ປໂຍເຄນ ອຎ຺ຎຖາ ວາ ເສສປຈ຺ຈເຍສຸ ສິທ຺ເຘສຸ ກມ຺ມສ຺ສ ກຏຕ຺ຕາເຍວ ສິທ຺ຘິໂຕ ນິຣຸສ຺ສາໂຫ ສນ຺ຕຠາໂວ ໂຫຕິ, ນ ກິເລສວູປສມສນ຺ຕຠາໂວ, ຕຖາສນ຺ຕສຠາວໂຕເຍວ ຠວງ຺ຄາທໂຍ ທຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ. ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣປິ ຫິ ຊວນປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ຣູປາທີນໍ ຄຫິຕຕາ ວິຎ຺ຎາຍຕິ, ອຠິນິປາຕສມ຺ປຏິຈ຺ຉນສນ຺ຕີຣຓມຕ຺ຕາ ປນ ວິປາກາ ທຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາເຍວ. ນິຣຸສ຺ສາຫສນ຺ຕຠາວາຍາຕິ ນິຣຸສ຺ສາຫສນ຺ຕຠາວຕ຺ຖາຍ. ເອເຕນ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍວຕໍ ອວິປາການມ຺ປິ ວິປາການຸກຸລໍ ປວຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕິ.

ສຕິປິ ຊນກຕ຺ເຕ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກຕ຺ຕໍ ອາຫາຣານໍ ປຘານກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຣູປາຣູປານໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກຕ຺ເຕນາ’’ຕິ. ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກຕ຺ຕຎ຺ຫິ ສຕິປິ ຊນກຕ຺ເຕ ອຣູປີນໍ ອາຫາຣານໍ ອາຫາຣຊຣູປສມຸຏ຺ຐາປກຣູປາຫາຣສ຺ສ ຈ ໂຫຕິ, ອສຕິປິ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານິກຣູປູປຕ຺ຖມ຺ຠກຣູປາຫາຣສ຺ສ, ອສຕິ ປນ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກຕ຺ເຕ ອາຫາຣານໍ ຊນກຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກຕ຺ຕໍ ປຘານໍ. ຊນຍມາໂນປິ ຫິ ອາຫາໂຣ ອວິຈ຺ເຉທວເສນ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠຍມາໂນເຍວ ຊເນຕີຕິ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນຠາໂວ ອາຫາຣຠາໂວຕິ.

ອຘິປຕິຍຏ຺ເຐນາຕິ ເອຕ຺ຖ ນ ອຘິປຕິປຈ຺ຈຍຘມ຺ມານໍ ວິຍ ປວຕ຺ຕິນິວາຣເກ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕເນນ ຄຣຸຠາໂວ ອຘິປຕິຍຏ຺ໂຐ, ອຖ ໂຂ ທສ຺ສນາທິກິຈ຺ເຈສຸ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີຫິ ຊີວເນ ຊີວນ຺ເຕຫິ ສຸຂິຕາທິຠາເວ ສຸຂິຕາທີຫິ ອຘິໂມກ຺ຂປຄ຺ຄຫຸປຏ຺ຐານາວິກ຺ເຂປຊານເນສຸ ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິ ປວຕ຺ຕິຍໍ ອາຊານເນ ອຎ຺ຎາຕາວີຠາເວ ຈ ສທ຺ຘາທິສຫຊາເຕຫີຕິ ເອວໍ ຕໍຕໍກິຈ຺ເຈສຸ ຈກ຺ຂາທິປຈ຺ຈເຍຫິ ຈກ຺ຂາທີນໍ ອນຸວຕ຺ຕນີຍຕາ. ເຕສຸ ເຕສຸ ຫິ ກິຈ຺ເຈສຸ ຈກ຺ຂາທີນໍ ອິສ຺ສຣິຍໍ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍານຎ຺ຈ ຕທນຸວຕ຺ຕເນນ ຕຕ຺ຖ ປວຕ຺ຕີຕິ. ອິຕ຺ຖິປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປນ ຍທິປິ ລິງ຺ຄາທີຫິ ອນຸວຕ຺ຕນີຍຕາ ອຕ຺ຖິ, ສາ ປນ ນ ປຈ຺ຈຍຠາວໂຕ. ຍຖາ ຫິ ຊີວິຕາຫາຣາ ເຍສໍ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ເຕສໍ ອນຸປາລກອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກາ ອຕ຺ຖິ, ອວິຄຕປຈ຺ຈຍຠູຕາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ເອວໍ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສຠາວາ ລິງ຺ຄາທີນໍ ເກນຈິ ປກາເຣນ ອຸປກາຣກາ ໂຫນ຺ຕິ, ເກວລໍ ປນ ຍຖາສເກເຫວ ປຈ຺ຈເຍຫິ ປວຕ຺ຕມານານໍ ລິງ຺ຄາທີນໍ ຍຖາ ອິຕ຺ຖາທິຄ຺ຄຫຓສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠາໂວ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ອຎ຺ເຎນາກາເຣນ ຕໍສຫິຕສນ຺ຕາເນ ອປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ລິງ຺ຄາທີຫິ ອນຸວຕ຺ຕນີຍຕາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຕາ ຈ ເຕສໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ເຕສໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈຍຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ. ຈກ຺ຂາທໂຍ ອຣູປຘມ຺ມານໍເຍວາຕິ ເອຕ຺ຖ ສຸຂທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍານິປິ ຈກ຺ຂາທິຄ຺ຄຫເຓນ ຄຫິຕານີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພານິ.

ລກ຺ຂຓາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌານຠູຕານໍ ວິຕກ຺ກາທີນໍ ວິຕກ຺ກນາທິວເສນ ອາຣມ຺ມຓໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ນິຊ຺ຌານໍ ເປກ຺ຂນໍ, ຈິນ຺ຕນໍ ວາ ວິຕກ຺ກາທີນໍເຍວ ສາຘາຣໂຓ ພ຺ຍາປາໂຣ ອຸປນິຊ຺ຌາຍນຏ຺ໂຐ. ຐເປຕ຺ວາ ສຸຂທຸກ຺ຂເວທນາທ຺ວຍນ຺ຕິ ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍທ຺ວຍໍ ຐເປຕ຺ວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ສພ຺ພານິປີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ສຕ຺ຕຌານງ຺ຄານີ’’ຕິ ວຈເນນ ອຌານງ຺ຄານໍ ອຸເປກ຺ຂາຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕານໍ ນິວຕ຺ຕນໍ ກຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍທິ ເອວໍ ‘‘ສຕ຺ຕ ຌານງ຺ຄານີ’’ຕິ ເອເຕເນວ ສິທ຺ເຘ ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ສຸຂທຸກ຺ຂເວທນາທ຺ວຍ’’ນ຺ຕິ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ? ເວທນາເຠເທສຸ ປຎ຺ຈສຸ ສຸຂທຸກ຺ຂທ຺ວຍສ຺ສ ເອກນ຺ເຕນ ອຌານງ຺ຄຕ຺ຕທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຌານງ຺ຄຏ຺ຐາເນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ. ສຕິປິ ວາ ຌານງ຺ຄໂວຫາເຣ ເວທນາເຠທທ຺ວຍສ຺ສ ເອກນ຺ເຕນ ຌານປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ອຸເປກ຺ຂາຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕານໍ ປນ ຍທິປິ ຌານປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາຠາໂວ ອຕ຺ຖິ, ຌານປຈ຺ຈຍຠາໂວ ປນ ນ ນຕ຺ຖີຕິ ‘‘ສພ຺ພານິປິ ສຕ຺ຕ ຌານງ຺ຄານີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຄຫຓໍ ກຕໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ສພ຺ພານິປີ’’ຕິ ວຈນໍ ສພ຺ພກຸສລາທິເຠທສງ຺ຄຓ຺ຫນຕ຺ຖໍ, ນ ປນ ສພ຺ພຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທຄຕສງ຺ຄຓ຺ຫນຕ຺ຖນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ຍໂຕ ຕໂຕ ວາຕິ ສມ຺ມາ ວາ ມິຈ຺ຉາ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕ ປນ ທ຺ເວປິ ຌານມຄ຺ຄປຈ຺ຈຍາ ອເຫຕຸກຈິຕ຺ເຕສຸ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕີຕິ ອິທໍ ອເຫຕຸກຈິຕ຺ເຕສຸ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ນ ສເຫຕຸກຈິຕ຺ເຕສູຕິ ສເຫຕຸກຈິຕ຺ເຕສຸ ອລາຠາຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ອເຫຕຸກຈິຕ຺ເຕສຸ ລາຠາຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖນ຺ຕິ. ເອວໍ ອຕ຺ເຖ ຄຍ຺ຫມາເນ ອເຫຕຸກຈິຕ຺ເຕສຸ ກຕ຺ຖຈິ ກສ຺ສຈິ ລາໂຠ ນ ວາຣິໂຕຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ວິຎ຺ຎາເຍຍ຺ຍ, ນ ສວິຕກ຺ກາເຫຕຸກຈິຕ຺ເຕສຸ ຌານປຈ຺ຈຍສ຺ເສວ ອລາຠາຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ກຕນ຺ຕິ. ອເຫຕຸກຈິຕ຺ເຕສຸ ວາ ລາຠາຠາວທສ຺ສນຕ຺ເຖ ປນ ອິມສ຺ມິໍ ວຈເນ ສວິຕກ຺ກາເຫຕຸກຈິຕ຺ເຕສຸ ຌານປຈ຺ຈຍສ຺ສ ລາຠາຠາໂວ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ເຍນ ອລາເຠນ ຘມ຺ມສງ຺ຄຓິຍໍ ມໂນຘາຕຸອາທີນໍ ສງ຺ຄຫສຸຎ຺ຎຕວາເຣສຸ ຌານໍ ນ ອຸທ຺ຘຏໍ, ຕໍ ອລາຠໍ ສນ຺ຘາຍ ເອສ ຌານປຈ຺ຈຍສ຺ສປິ ອເຫຕຸກຈິຕ຺ເຕສຸ ອລາໂຠ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍຖາ ຫິ ສເຫຕຸເກສຸ ວິຕກ຺ກາທີນໍ ສຫຊາເຕ ສໍກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ເອກຕ຺ຕຄຕຠາວກຣຓໍ ອຸປນິຊ຺ຌາຍນພ຺ຍາປາໂຣ ພລວາ, ນ ຕຖາ ອເຫຕຸກຈິຕ຺ເຕສຸ ໂຫຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ປກຣເຓ ທຸພ຺ພລມ຺ປິ ອຸປນິຊ຺ຌາຍນໍ ຍທິປິ ກິຎ຺ຈິມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ, ເຕນ ອຸປກາຣກຕາ ໂຫຕີຕິ ສວິຕກ຺ກາເຫຕຸກຈິຕ຺ເຕສຸປິ ຌານປຈ຺ຈໂຍ ວຸຕ຺ໂຕວ, ຕສ຺ມາ ເຍ ເອວໍ ປຐນ຺ຕິ ‘‘ນ ເອເຕ ປນ ທ຺ເວປິ ຌານມຄ຺ຄປຈ຺ຈຍາ ຍຖາສງ຺ຂ຺ຍໍ ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓອເຫຕຸກຈິຕ຺ເຕສຸ ລພ຺ຠນ຺ຕີ’’ຕິ, ເຕສໍ ໂສ ປາໂຐ ສຸນ຺ທຣຕໂຣ, ອິມສ຺ສ ປກຣຓສ຺ສາຍໍ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ, ນ ຘມ຺ມສງ຺ຄຓິຍາຕິ.

ສມໍ ປກາເຣຫິ ຍຸຕ຺ຕຕາຍ ເອກີຠາໂວປຄເມນ ວິຍ ອຸປກາຣກຕາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍຕາ.

ຍຸຕ຺ຕານມ຺ປິ ສຕໍ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຠາເວນ ນານຕ຺ຕູປຄເມນ ອຸປກາຣກຕາ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍຕາ. ນ ຫິ ວຕ຺ຖຸສຫຊາຕປຈ຺ຉາຊາຕວເສນ ອຍຸຕ຺ຕານໍ ຣູປາທີນໍ ອາຣມ຺ມຓາທິຠາເວນ ອຸປກາຣການໍ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍຕາ ອຕ຺ຖີຕິ. ຣູປານໍ ປນ ຣູເປຫິ ສຕິປິ ອວິນິພ຺ໂຠເຄ ວິປ຺ປໂຍໂຄເຍວ ນຕ຺ຖີຕິ ນ ເຕສໍ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍຕາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ‘‘ຈຕູຫິ ສມ຺ປໂຍໂຄ ຈຕູຫິ ວິປ຺ປໂຍໂຄ’’ຕິ (ຘາຕຸ. ໓).

ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນລກ຺ຂເຓນາຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຠາເວນ. ເຕນ ‘‘ອຕ຺ຖິ ເມ ປາປກມ຺ມໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ (ປາຣາ. ໓໘), ‘‘ອຕ຺ເຖກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ’’ຕິ (ປຸ. ປ. ມາຕິກາ ໔.໒໔) ຈ ເອວມາທີສຸ ວຸຕ຺ຕໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕອຸປລພ຺ຠມານຕາລກ຺ຂຓໍ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ນິວາເຣຕິ. ສຕິປິ ຊນກຕ຺ເຕ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກປ຺ປຘານາ ອຕ຺ຖິຠາເວນ ອຸປກາຣກຕາຕິ ອາຫ ‘‘ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກຕ຺ເຕນາ’’ຕິ. ອິທຎ຺ຈ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກຕ຺ຕໍ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓສຫຊາຕາທີນໍ ສາຘາຣຓໍ ອຕ຺ຖິຠາເວນ ອຸປກາຣກຕ຺ຕໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ອາຣມ຺ມເຓ ຜຸສນາທິວເສນ ວຕ຺ຕມານານໍ ຜສ຺ສາທີນໍ ອເນເກສໍ ສຫຠາໂວ ນຕ຺ຖີຕິ ເອກສ຺ມິໍ ຜສ຺ສາທິສມຸທາເຍ ສຕິ ທຸຕິໂຍ ນ ໂຫຕິ, ອສຕິ ປນ ໂຫຕິ, ເຕນ ນຕ຺ຖິຠາເວນ ອຸປກາຣກຕາ ນຕ຺ຖິປຈ຺ຈຍຕາ. ສຕິປິ ປຸຣິມຕຣຈິຕ຺ຕານໍ ນຕ຺ຖິຠາເວ ນ ຕານິ ນຕ຺ຖິຠາເວນ ອຸປກາຣການິ, ອນນ຺ຕຣເມວ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖິຠາເວນ ປວຕ຺ຕິໂອກາສໍ ອລຠມານານໍ ນຕ຺ຖິຠາເວນ ປວຕ຺ຕິໂອກາສໍ ທທມານໍ ວິຍ ອຸປກາຣກໍ ໂຫຕີຕິ ‘‘ປວຕ຺ຕິໂອກາສທາເນນ ອຸປກາຣກຕາ’’ຕິ ອາຫ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ອຠາວມຕ຺ເຕນ ອຸປກາຣກຕາ ໂອກາສທານໍ ນຕ຺ຖິປຈ຺ຈຍຕາ, ສຠາວາວິຄເມນ ອປ຺ປວຕ຺ຕມານານໍ ສຠາວວິຄເມນ ອຸປກາຣກຕາ ວິຄຕປຈ຺ຈຍຕາ, ນຕ຺ຖິຕາ ຈ ນິໂຣຘານນ຺ຕຣສຸຎ຺ຎຕາ, ວິຄຕຕາ ນິໂຣຘປ຺ປຕ຺ຕຕາ, ອຍເມເຕສໍ ວິເສໂສ, ຕຖາ ອຕ຺ຖິຕາຍ ສສຠາວໂຕ ອຸປກາຣກຕາ ອຕ຺ຖິປຈ຺ຈຍຕາ, ສຠາວາວິຄເມນ ນິໂຣຘສ຺ສ ອປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຸປກາຣກຕາ ອວິຄຕປຈ຺ຈຍຕາຕິ ປຈ຺ຈຍຠາວວິເສໂສ ຘມ຺ມາວິເສເສປິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຘມ຺ມານຎ຺ຫິ ສຕ຺ຕິວິເສສໍ ສພ຺ພໍ ຍາຖາວໂຕ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຕຖາຄເຕນ ຈຕຸວີສຕິປຈ຺ຈຍວິເສສາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ຠຄວຕິ ສທ຺ຘາຍ ‘‘ເອວໍວິເສສາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ສຸຕມຍຎາຓໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຈິນ຺ຕາຠາວນາມເຍຫິ ຕທຠິສມຍາຍ ໂຍໂຄ ກາຕພ຺ໂພ.

ຈຕູສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ເອກສ຺ສປິ ອສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາຠາວໂຕ ນາມຘມ຺ເມກເທສຕາ ອນນ຺ຕຣາທີນໍ ນຕ຺ຖີຕິ ‘‘ນາມຘມ຺ມາວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ນ ເກວລໍ ປຈ຺ຈຍປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຠາເວ ຠຊນ຺ຕານໍ ຈຕຸນ຺ນໍເຍວ ຂນ຺ຘານໍ ນາມຕາ, ອຖ ໂຂ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ນາມເມວາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ນິພ຺ພານສ຺ສ ອສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິມາຫ. ປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈໂຍ ຣູເປກເທໂສຕິ ເອຕ຺ຖ ເອກເທສວຈເນນ ຣູປຣູປໂຕ ອຎ຺ຎໍ ວຊ຺ເຊຕິ, ຣູປຣູປໍ ປນ ກຸສລຕ຺ຕິເກ ອນາຄຕມ຺ປິ ປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈຍຠາເວນ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອາຄຕເມວ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ‘‘ອນິທສ຺ສນອປ຺ປຏິໂຆ ຘມ຺ໂມ ອນິທສ຺ສນອປ຺ປຏິຆສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ – ອາຣມ຺ມຓປຸເຣຊາຕໍ, ວຕ຺ຖຸປຸເຣຊາຕໍ. ອາຣມ຺ມຓປຸເຣຊາຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອາໂປຘາຕຸໍ ກພຬີກາຣໍ ອາຫາຣໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ…ເປ… ໂທມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໒.໒໒.໓໙).

ປຈ຺ຈຍຸທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທໂສ

໑. ເຫຕຸປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑. ໂຍ ເຫຕຸປຈ຺ຈໂຍຕິ ອຸທ຺ທິຏ຺ໂຐ, ໂສ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ເອເຕນ ເຫຕຸສງ຺ຂາຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມສ຺ສ ເຫຕຸສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກຕໍສມຸຏ຺ຐານຣູປສງ຺ຂາຕານໍ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນານໍ ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈຍຠາໂວ ເຫຕຸປຈ຺ຈໂຍຕິ ອຸທ຺ທິຏ຺ໂຐຕິ. ໂຍ ປນ ເຫຕຸຠາເວນ ຍຖາວຸຕ຺ໂຕ ປຈ຺ຈຍຘມ຺ໂມ ຍຖາວຸຕ຺ຕານໍ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ໂສ ເຫຕຸປຈ຺ຈໂຍຕິ ອຸທ຺ທິຏ຺ໂຐຕິ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອຸຠຍຖາປິ ເຫຕຸຠາເວນ ອຸປກາຣກຕາ ເຫຕຸປຈ຺ຈໂຍຕິ ອຸທ຺ທິຏ຺ໂຐຕິ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ. ເອສ ນໂຍ ເສສປຈ຺ຈເຍສຸປິ. ອຸປກາຣກຕາ ປນ ຘມ຺ມສຠາໂວ ເອວ, ນ ຘມ຺ມໂຕ ອຎ຺ຎາ ອຕ຺ຖີຕິ. ຕຖາ ຕຖາ ອຸປກາຣກໍ ຕໍ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຫິ ຠຄວາ ຕໍ ຕໍ ອຸປກາຣກຕໍ ທສ຺ເສຕີຕິ.

ເຫຕູ ເຫຕຸສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຐໂມ ເຫຕຸ-ສທ຺ໂທ ປຈ຺ຈຕ຺ຕນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ ປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທໂສ. ເຕນ ເອຕສ຺ສ ເຫຕຸຠາເວນ ອຸປກາຣກຕາ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍຕາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ທຸຕິໂຍ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນວິເສສນໍ. ເຕນ ນ ເຍສໍ ເກສຎ຺ຈິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການໍ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍຠາເວນ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ເຫຕຸນາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານເມວາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ນນຸ ຈ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສທ຺ທສ຺ສ ສາເປກ຺ຂຕ຺ຕາ ທຸຕິເຍ ເຫຕຸສທ຺ເທ ອວິຊ຺ຊມາເນປິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອເປກ຺ຂິຕພ຺ພສ຺ສ ອນິທ຺ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕນາວ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການໍ ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ? ນາຍໍ ເອກນ຺ໂຕ. ເຫຕຸສທ຺ໂທ ຫິ ປຈ຺ຈຕ຺ຕນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ ‘‘ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ເອຕ຺ເຖວ ພ຺ຍາວໂຏ ຍທາ ຄຍ຺ຫຕິ, ຕທາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວິເສສນໍ ນ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ອວິສິຏ຺ຐາ ເຍ ເກຈິ ຄຫິຕາ ຠເວຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ເອວໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສທ຺ເທນ ອຕ຺ຕນິ ເອວ ພ຺ຍາວເຏນ ເຫຕຸສທ຺ເທນ ວິເສສເນນ ວິນາ ເຍສໍ ເກສຎ຺ຈິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ຄຫຓໍ ໂຫຕີຕິ ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອຖາປິ…ເປ… ອຕ຺ໂຖ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ ອາຫ. ນນຸ ຍຖາ ‘‘ອຣູປິໂນ ອາຫາຣາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການໍ ຘມ຺ມານ’’ນ຺ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໑໕), ‘‘ອຣູປິໂນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການ’’ນ຺ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໑໖) ຈ ວຸຕ຺ເຕ ທຸຕິເຍນ ອາຫາຣຄ຺ຄຫເຓນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຄ຺ຄຫເຓນ ຈ ວິນາປິ ອາຫາຣິນ຺ທ຺ຣິຍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກາວ ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ, ເອວມິຘາປິ ສິຍາຕິ? ນ, ອາຫາຣິນ຺ທ຺ຣິຍາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຠາວໂຕ. ວຊ຺ເຊຕພ຺ພາຠາວໂຕ ຫິ ຕຕ຺ຖ ທຸຕິຍອາຫາຣິນ຺ທ຺ຣິຍຄ຺ຄຫເຓ ອສຕິປິ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກາວ ຄຍ຺ຫນ຺ຕີຕິ ຕໍ ນ ກຕໍ, ອິຘ ປນ ວຊ຺ເຊຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ທຸຕິຍໍ ເຫຕຸຄ຺ຄຫຓນ຺ຕິ.

ເອວມ຺ປິ ເຫຕູ ເຫຕຸສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເຫຕຸສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການໍ ໂສ ເອວ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກເຫຕູຕິ ວິເສສນສ຺ສ ອກຕຕ຺ຕາ ໂຍ ໂກຈິ ເຫຕຸ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ເຫຕຸສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກສ຺ສ ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ? ນາປຊ຺ຊຕິ, ປຈ຺ຈຕ຺ຕນິທ຺ທິຏ຺ຐສ຺ເສວ ເຫຕຸສ຺ສ ປຸນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວິເສສນຠາເວນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ເອຕທຕ຺ຖເມວ ຈ ວິນາປິ ທຸຕິເຍນ ເຫຕຸສທ຺ເທນ ເຫຕຸສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຠາເວ ສິທ຺ເຘປິ ຕສ຺ສ ຄຫຓໍ ກຕໍ. ອຖ ວາ ອສຕິ ທຸຕິເຍ ເຫຕຸສທ຺ເທ ເຫຕຸສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການໍ ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ, ນ ປນ ເຫຕູນນ຺ຕິ ເອວມ຺ປິ ຄຫຓໍ ສິຍາຕິ ຕນ຺ນິວາຣຓຕ຺ຖໍ ໂສ ວຸຕ຺ໂຕ, ເຕນ ເຫຕຸສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຠາວໍ ເຍ ລຠນ຺ຕິ, ເຕສໍ ສພ຺ເພສໍ ເຫຕູນໍ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ເຫຕຸຌານມຄ຺ຄາ ປຕິຏ຺ຐາມຕ຺ຕາທິຠາເວນ ນິຣເປກ຺ຂາ, ນ ອາຫາຣິນ຺ທ຺ຣິຍາ ວິຍ ສາເປກ຺ຂາ ເອວ, ຕສ຺ມາ ເອເຕສ຺ເວວ ທຸຕິຍໍ ເຫຕາທິຄ຺ຄຫຓໍ ກຕໍ. ອາຫາຣິນ຺ທ຺ຣິຍາ ປນ ອາຫຣິຕພ຺ພອິສິຕພ຺ພາເປກ຺ຂາ ເອວ, ຕສ຺ມາ ເຕ ວິນາປິ ທຸຕິເຍນ ອາຫາຣິນ຺ທ຺ຣິຍຄ຺ຄຫເຓນ ອຕ຺ຕນາ ເອວ ອາຫຣິຕພ຺ເພ ຈ ອິສິຕພ຺ເພ ຈ ອາຫາຣິນ຺ທ຺ຣິຍຠູເຕ ອຎ຺ເຎ ຈ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເກ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ຕີຕິ ຕໍ ຕຕ຺ຖ ນ ກຕໍ, ອິຘ ຈ ທຸຕິເຍນ ເຫຕຸຄ຺ຄຫເຓນ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນານໍ ເຫຕຸນາ ປຈ຺ຈຍຠູເຕເນວ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ເຫຕູນໍ ອຎ຺ເຎສຎ຺ຈ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ປຸນ ວິເສສນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖີຕິ ປຎ຺ຫາວາເຣ ‘‘ກຸສລາ ເຫຕູ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການໍ ຂນ຺ຘານ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໐໑) ທຸຕິຍໍ ເຫຕຸຄ຺ຄຫຓໍ ນ ກຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພສ຺ສ ອປາກຏຕ຺ຕາຕິ ຕໍ-ສທ຺ໂທ ປຸຣິມວຈນາເປກ຺ໂຂ ວຸຕ຺ຕສ຺ເສວ ນິທ຺ເທໂສ ‘‘ຣູປາຍຕນໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໒) ປຸຣິມວຈເນນ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ເພ ປາກຏີຠູເຕ ເອວ ປວຕ຺ຕຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຈ຺ຈຕ຺ຕນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ ເຫຕຸສທ຺ໂທ ‘‘ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ພ຺ຍາວໂຏ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສທ຺ເທນ ວິຍ ຕໍ-ສທ຺ເທນປິ ອນເປກ຺ຂນີໂຍ ອຎ຺ໂຎ ຈ ໂກຈິ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພປ຺ປກາສໂກ ວຸຕ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການ’’ນ຺ຕິ ຈ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

‘‘ເຫຕຸສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ປນ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນວຈເນນ ອສມຕ຺ເຕນ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນວຈນນ຺ຕຣາເປກ຺ເຂນ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ເຕນ ຕໍ-ສທ຺ເທນ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ ປາກຏີກຕໍ, ເຕນ ‘‘ຕໍສມຸຏ຺ຐານານ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕໍຄຫຓໍ ກຕນ຺ຕິ. ກິໍ ປນ ຕສ຺ມິໍ ເຫຕຸສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກສທ຺ເທ ຕໍ-ສທ຺ເທນ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ ປາກຏີຠູຕນ຺ຕິ? ເຍຫິ ເຫຕູຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ‘‘ເຫຕຸສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕ ເຫຕູ ເຈວ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກວິເສສນຠູຕາ ຕພ຺ພິເສສິຕາ ຈ ເຫຕຸສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກາ. ເຕນາຫ ‘‘ເຕ ເຫຕູ ເຈວາ’’ຕິອາທິ. ອຎ຺ຎຖາ ‘‘ເຕ ເຫຕູ ເຈວາ’’ຕິ ເອຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຕ຺ຕນິທ຺ທິຏ຺ເຐນ ເຫຕຸສທ຺ເທນ ສມ຺ພນ຺ເຘ ສຕິ ຍຖາ ອິຘ ເຕເນວ ຕໍ-ສທ຺ເທນ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພາ ປາກຏາ, ເອວໍ ປຸພ຺ເພປິ ຠວິຕຸໍ ອຣຫນ຺ຕີຕິ ‘‘ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພສ຺ສ ອປາກຏຕ຺ຕາ ‘ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການ’ນ຺ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ນ ຍຸຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ. ທຸວິຘມ຺ປິ ວາ ເຫຕຸຄ຺ຄຫຓໍ ອປເນຕ຺ວາ ຕໍສທ຺ທວຈນີຍຕໍ ໂຈເທຕິ ປຣິຫຣຕິ ຈ. ຕໍສມຸຏ຺ຐານານນ຺ຕິ ຈ ເຫຕຸສມຸຏ຺ຐານານນ຺ຕິ ຍຸຕ຺ຕໍ. ເຫຕູ ຫິ ປຈ຺ຈຍາຕິ.

ຈິຕ຺ຕຊຣູປໍ ອຊນຍມານາປີຕິ ປິ-ສທ຺ເທນ ຊນຍມານາປິ. ຍທິ ‘‘ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານ’’ນ຺ຕິ ວຈເນນ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ກຏຕ຺ຕາຣູປສ຺ສ ອຄ຺ຄຫຓໂຕ ຕໍ ນ ວຸຕ຺ຕໍ, ສຫຊາຕປຈ຺ຈຍວິຠງ຺ເຄ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ຕສ຺ສ ກຏຕ຺ຕາຣູປສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠາໂວ ນ ວຸຕ຺ໂຕ ຠເວຍ຺ຍ. ຍທິ ຈ ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານໍ ປຈ຺ຈຍຠາເວນ ຕໍສມານລກ຺ຂຓານໍ ກຏຕ຺ຕາຣູປານມ຺ປິ ປຈ຺ຈຍຠາໂວ ນິທສ຺ສິໂຕ, ເອວມິຘາປິ ຠວິຕພ຺ພໍ. ‘‘ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານ’’ນ຺ຕິ ປນ ອວຕ຺ວາ ‘‘ຕໍສມຸຏ຺ຐານານ’’ນ຺ຕິ ວຈນໍ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານໍ ສພ຺ພຈິຕ຺ຕເຈຕສິກສມຸຏ຺ຐານຕາທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ເອວໍປກາເຣນ ຫິ ຕໍສມຸຏ຺ຐານວຈເນນ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕໍ ສມຸຏ຺ຐານວຈນໍ ວິເສສິຕໍ ໂຫຕິ. ນນຸ ‘‘ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານ’’ນ຺ຕິ ວຈເນນ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານໍ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກສມຸຏ຺ຐານຕາ ວຸຕ຺ຕາຕິ? ນ ວຸຕ຺ຕາ. ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ປຈ຺ຈຍຠາໂວ ເອວ ຫິ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ໂຕຕິ.

ຈິຕ຺ຕປຏິພທ຺ຘວຸຕ຺ຕິຕາຍາຕິ ເອເຕເນວ ເຫຕຸອາທິປຏິພທ຺ຘຕຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ຍຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຈເຕຕິ, ຍຎ຺ຈ ປກປ຺ເປຕິ, ຍຎ຺ຈ ອນຸເສຕິ, ອາຣມ຺ມຓເມຕໍ ໂຫຕິ, ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຐິຕິຍາ ອາຣມ຺ມເຓ ສຕິ ປຕິຏ຺ຐາ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ປຕິຏ຺ຐິເຕ ວິຎ຺ຎາເຓ ວິຣຸຬ຺ເຫ ນາມຣູປສ຺ສ ອວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ສຬາຍຕນ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໓໙) ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ສຸຕ຺ເຕ ປຏິສນ຺ຘິນາມຣູປສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍຕາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ອາຫ ‘‘ຕສ຺ມິໍ ປຕິຏ຺ຐິເຕ’’ຕິອາທິ.

ປຸຣິມຕຣສິທ຺ຘາຍ ປຖວິຍາ ພີຊປຕິຏ຺ຐານໍ ວິຍ ປຸຣິມຕຣສິທ຺ເຘ ກມ຺ເມ ຕນ຺ນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ເສວ ວິຎ຺ຎາຓພີຊສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐານໍ ກມ຺ມສ຺ສ ກຏຕ຺ຕາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ – ‘‘ກມ຺ມໍ ເຂຕ຺ຕໍ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ພີຊ’’ນ຺ຕິ. ກສ຺ສ ປນ ຕໍ ເຂຕ຺ຕໍ ພີຊຎ຺ຈາຕິ? ນາມຣູປງ຺ກຸຣສ຺ສ.

ອຍຎ຺ຈ ປນຕ຺ໂຖຕິ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ກມ຺ມຊຣູປານໍ ຈິຕ຺ຕປຏິພທ຺ຘວຸຕ຺ຕິຕາ. ໂອກາສວເສເນວາຕິ ນາມຣູໂປກາສວເສເນວ. ໂສ ຫິ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ໂອກາໂສຕິ. ວຕ຺ຖຸຣູປມຕ຺ຕມ຺ປີຕິ ວທນ຺ໂຕ ວຕ຺ຖຸຣູປສ຺ສ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠການໍ ເສສຣູປານມ຺ປິ ຕທຸປຕ຺ຖມ຺ຠກຠາເວເນວ ອຣູປຘມ຺ມານໍ ປຈ຺ຈຍຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ, ສຫຠວນມຕ຺ຕໍ ວາ. ຕຕ຺ຖ ກາຍຠາວາທິກລາປານໍ ກຕ຺ຖຈິ ອຠາວໂຕ ກຕ຺ຖຈິ ອຠາວາຠາວໂຕ ‘‘ວຕ຺ຖຸຣູປມຕ຺ຕມ຺ປິ ວິນາ’’ຕິ ອາຫ. ສສ຺ສາມິເກຕິ ເອຕສ຺ເສວ ວິເສສນຕ຺ຖໍ ‘‘ສຣາຊເກ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປວຕ຺ຕິຍໍ ກຏຕ຺ຕາຣູປາທີນໍ ປຈ຺ຈຍຠາວປຏິພາຫນໂຕຕິ ອິທໍ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ, ນນຸ ເຕສໍ ປຈ຺ຈຍຠາວປ຺ປສງ຺ໂຄເຍວ ນຕ຺ຖິ ‘‘ເຫຕູ ສຫຊາຕານ’’ນ຺ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑) ວຈນໂຕ. ນ ຫິ ເຍສໍ ເຫຕູ ສຫຊາຕປຈ຺ຈໂຍ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ຕານິ ເຫຕຸສຫຊາຕານິ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ຍທິ ສິຍຸໍ, ‘‘ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ສຫຊາໂຕ ອພ຺ຍາກໂຕ ຘມ຺ໂມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍາ’’ຕິອາທິ ຈ ລພ຺ເຠຍ຺ຍ, ນ ປນ ລພ຺ຠຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ຕານິ ເຫຕຸສຫຊາຕານີຕິ? ສຈ຺ຈເມຕໍ, ໂຍ ປນ ເຫຕູຫິ ສມານກາລຸປ຺ປຕ຺ຕິມຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຫຕຸສຫຊາຕຠາວໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍ, ຕສ຺ສາຍໍ ປສງ຺ໂຄ ອຕ຺ຖີຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຠຄວາ ປນ ວຈນານໍ ລຫຸຄຣຸຠາວໍ ນ ຄເຓຕິ, ໂພຘເນຍ຺ຍານໍ ປນ ອຊ຺ຌາສຍານຸຣູປໂຕ ຘມ຺ມສຠາວໍ ອວິໂລເມນ຺ໂຕ ຕຖາ ຕຖາ ເທສນໍ ນິຍາເມຕີຕິ ນ ກຕ຺ຖຈິ ອກ຺ຂຣານໍ ພຫຸຕາ ວາ ອປ຺ປຕາ ວາ ໂຈເທຕພ຺ພາຕິ.

ເຫຕຸປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໒. ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກ຺ຂເຓເຍວາຕິ ເອເຕນ ວຕ຺ຕມານກ຺ຂເຓກເທເສນ ສພ຺ພໍ ວຕ຺ຕມານກ຺ຂຓໍ ຄຍ຺ຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ນ ຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກ຺ຂເຓເຍວ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ຣູປາທີນິ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈໂຍ, ອຖ ໂຂ ສພ຺ພສ຺ມິໍ ວຕ຺ຕມານກ຺ຂເຓຕິ. ເຕນ ອາລມ຺ພິຍມານານມ຺ປິ ຣູປາທີນໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທິວຕ຺ຕມານຕາຍ ປຸເຣ ປຈ຺ຉາ ຈ ວິຊ຺ຊມານານໍ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ, ໂກ ປນ ວາໂທ ອນາລມ຺ພິຍມານານໍ. ນ ເອກໂຕ ໂຫນ຺ຕີຕິ ນີລາທີນິ ສພ຺ພຣູປານິ ສຫ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຖາ ສທ຺ທາທໂຍປີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຍໍ ຍ’’ນ຺ຕິ ຫິ ວຈນໍ ຣູປາທີນິ ຠິນ຺ທຕີຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຸຣິເມນຕ຺ເຖນ ‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ວຈເນນ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍຠາວລກ຺ຂຓທີປນຕ຺ຖໍ ‘‘ຍໍ ຍໍ ຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ, ປຈ຺ຉິເມນ ‘‘ຍໍ ຍ’’ນ຺ຕິ ວຈເນນ ຣູປາທິເຠທທີປນຕ຺ຖນ຺ຕິ. ‘‘ຍໍ ຍໍ ວາ ປນາຣພ຺ຠາ’’ຕິ ເອຕສ຺ສ ວຓ຺ຓນາຍໍ ທສ຺ສິຕສພ຺ພາຣມ຺ມຓາທິວເສນ ວາ ອິຘາປິ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍຖາ ນທີປພ຺ພຕານໍ ສນ຺ທນໍ ຐານຎ຺ຈ ປວຕ຺ຕໍ ອວິຣຕໍ ອວິຈ຺ຉິນ຺ນນ຺ຕິ ສນ຺ທນ຺ຕິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີຕິ ວຕ຺ຕມານວຈນໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ‘‘ເຍ ເຍ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ສພ຺ພສງ຺ຄຫສມຸທາຍວເສນ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ເຕສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໍ ປວຕ຺ຕນໍ ອວິຣຕນ຺ຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ວຕ຺ຕມານວຈນໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອິເມ ປນ ນ ເຫຕາທິປຈ຺ຈຍາ ສພ຺ເພປິ ອຕີຕານາຄຕານໍ ໂຫນ຺ຕິ. ນ ຫິ ອຕີໂຕ ຈ ອນາຄໂຕ ຈ ອຕ຺ຖິ, ຍສ຺ເສເຕ ປຈ຺ຈຍາ ສິຍຸໍ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ອຕີຕຕ຺ຕິເກ ອຕີຕານາຄຕານໍ ນ ໂກຈິ ປຈ຺ຈໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ອິຘາປິ ‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ວຈເນນ ເຍສໍ ຣູປາທໂຍ ອາຣມ຺ມຓຘມ຺ມາ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາວ ທສ຺ສິຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ເຕສຸ ຫິ ທສ຺ສິເຕສຸ ອຕີຕານາຄເຕສຸ ຕໍຕໍປຈ຺ຈຍາ ອເຫສຸໍ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ຈາຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ທສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ, ນ ປນ ຕໍຕໍປຈ຺ຈຍວນ຺ຕຕາ. ປຈ຺ຈຍວນ຺ໂຕ ຫິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາເຍວາຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ຍໍ ຍໍ ຘມ຺ມໍ ອາຣພ຺ຠາ’’ຕິ ເອກວຈນນິທ຺ເທສໍ ກຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ເຕ ເຕ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ພຫຸວຈນນິທ຺ເທໂສ ‘‘ຍໍ ຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓຘມ຺ມສ຺ສ ອເນກຠາໂວປິ ອຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ໂຖ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ຫິ ຂນ຺ຘາ ສເຫວ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ສພ຺ເພປິ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານມ຺ປິ ເຕສຸ ເອເກກໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ນ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ເວທນາທີສຸ ຜສ຺ສາທີສຸ ຈ ເອເກກສ຺ສປິ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ຍໍ ຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ສພ຺ເພສໍ ເອກຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທປຣິຍາປນ຺ນານໍ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ເຕ ເຕ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຈ ຣູປາທິໂກ ເອເກໂກວ ຍໍຍໍ-ສທ຺ເທນ ວຸຕ຺ໂຕ, ເຍ ຈ ອເນເກ ຜສ຺ສາທໂຍ ເອເກກວເສນ ຍໍຍໍ-ສທ຺ເທນ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕ ສພ຺ເພ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ເຕ ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອຖ ວາ ຍສ຺ມິໍ ກາເລ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ນີລາທີສຸ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທສຸ ຈ ເອເກກເມວ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ຍໍ ຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເຕ ປນ ອາລມ຺ພິຍມານາ ຣູປາຣມ຺ມຓຘມ຺ມາ ຈ ອເນເກ, ຕຖາ ສທ຺ທາທິອາຣມ຺ມຓຘມ຺ມາ ຈາຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ເຕ ເຕ’’ຕິ.

ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓໍ ກາມາວຈຣຣູປາວຈຣກຸສລສ຺ສ ອປຣິຍາປນ຺ນໂຕ ກຸສລວິປາກສ຺ສ ກາມາວຈຣຣູປາວຈຣກິຣິຍສ຺ສ ຈາຕິ ອິເມສໍ ຉນ຺ນໍ ຣາສີນໍ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ອິທໍ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາເຓນ ຂນ຺ຘປຏິພທ຺ຘານຸສ຺ສຣຓກາເລ ນິພ຺ພານມ຺ປິ ຣູປາວຈຣກຸສລກິຣິຍານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕີຕິ ອິມິນາ ອຘິປ຺ປາເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ສຕິ ຍຖາ ‘‘ອປ຺ປມາຓາ ຂນ຺ຘາ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໒.໑໒.໕໘) ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ‘‘ນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ ຈ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ນ ຈ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ຫິ ນິພ຺ພານໍ ປຸພ຺ເພ ນິວຸຏ຺ຐໍ ອສງ຺ຂຕຕ຺ຕາ, ນ ຈ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາເຓນ ປຸພ຺ເພ ນິວຸຏ຺ເຐສຸ ອປ຺ປມາຓກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ຎາເຕສຸ ນິພ຺ພານຊານເນ ນ ເຕນ ປໂຍຊນໍ ອຕ຺ຖິ. ຍຖາ ຫິ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຠາເວນ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຊານນສ຺ສ ກາມາວຈຣສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ເອວມິທມ຺ປິ ອປ຺ປມາຓກ຺ຂນ຺ເຘ ວິຠາເວນ຺ຕເມວ ຕທາຣມ຺ມຓຊານນສ຺ສ ກາມາວຈຣສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ. ທິຏ຺ຐນິພ຺ພາໂນເຍວ ຈ ປຸພ຺ເພ ນິວຸຏ຺ເຐ ອປ຺ປມາຓກ຺ຂນ຺ເຘ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ເຕນ ຍຖາທິຏ຺ຐເມວ ນິພ຺ພານໍ ເຕສໍ ຂນ຺ຘານໍ ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ນ ປນ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາເຓນ ຕທາຣມ຺ມຓວິຠາວນໍ ກາຕພ຺ພໍ. ວິຠູຕເມວ ຫິ ຕໍ ຕສ຺ສາຕິ. ເອວໍ ອນາຄຕໍສຎາເຓປິ ຍຖາຣຫໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມາ ນິພ຺ພານໍ ນ ກສ຺ສຈິ ຣູປາວຈຣສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ‘‘ຈຕຸນ຺ນໍ ຣາສີນ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕໍ.

ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ອຘິປຕິປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໓. ຘຸຣນ຺ຕິ ຘຸຣຄ຺ຄາຫໍ. ເຊຏ຺ຐກນ຺ຕິ ເສຏ຺ຐໍ. ຉນ຺ທາຘິປຕິ ຉນ຺ທສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຸຣິມຉນ຺ທສ຺ສ ສມານຣູເປນ ຕທນນ຺ຕຣໍ ນິທ຺ທິຏ຺ເຐນ ຕໍສມ຺ພນ຺ເຘນ ຉນ຺ທສທ຺ເທເນວ ປຈ຺ຈຍຠູຕສ຺ສ ຉນ຺ທສ຺ສ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກວິເສສນຠາໂວ ທສ຺ສິໂຕ ໂຫຕີຕິ ‘‘ຉນ຺ທາຘິປຕິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການ’’ນ຺ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ຉນ຺ທສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອສ ນໂຍ ອິຕເຣສຸປິ.

ຄຣຸກາຣຈິຕ຺ຕີກາຣວເສນ ວາຕິ ກຸສລາພ຺ຍາກຕານໍ ປວຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕິ. ອລທ຺ຘໍ ລທ຺ຘພ຺ພໍ, ລທ຺ຘໍ ອວິຊຫິຕພ຺ພໍ. ເຍນ ວາ ວິນາ ນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຕໍ ລທ຺ຘພ຺ພໍ, ຕສ຺ເສວຕ຺ໂຖ ອວິຊຫິຕພ຺ພນ຺ຕິ. ອນວຎ຺ຎາຕນ຺ຕິ ອວຎ຺ຎາຕມ຺ປິ ອໂທສທສ຺ສິຕາຍ ອສ຺ສາທເນນ ອນວຎ຺ຎາຕໍ ກຕ຺ວາ.

ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍຕາ ອປ຺ປນາສທິສາ ມຫາພລາ ວິນາ ອຘິປຕິນາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ‘‘ເອກນ຺ເຕເນວາ’’ຕິ ອາຫ. ກມ຺ມກິເລສາວຣຓຠູຕາ ຈ ເຕ ສຄ຺ຄາວຣຓາ ຈ ມຄ຺ຄາວຣຓາ ຈ ປຈ຺ຈກ຺ຂສຄ຺ຄານໍ ກາມາວຈຣເທວານມ຺ປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕຸໍ ນ ອຣຫນ຺ຕິ, ໂກ ປນ ວາໂທ ຣູປາຣູປີນນ຺ຕິ.

ກາມາວຈຣາທິເຠທໂຕ ປນ ຕິວິໂຘ ກິຣິຍາຣມ຺ມຓາຘິປຕິ ໂລຠສຫຄຕາກຸສລສ຺ເສວ ອາຣມ຺ມຓາຘິປຕິປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ອິທໍ ປຣສນ຺ຕານຄຕານໍ ສາຣມ຺ມຓຘມ຺ມານໍ ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມໂຓ ຘມ຺ໂມ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຘິປຕິປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ເອຕສ຺ສ ອຠາວໂຕ ‘‘ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມໂຓ ຘມ຺ໂມ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓສ຺ສາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ ອາຣມ຺ມຓາຘິປຕິໂນ ອນຸທ຺ຘຏຕ຺ຕາ ອຘິປຕິປຈ຺ຈຍຕາ ນຕ຺ຖີຕິ ວິຎ຺ຎາຍມາເນປິ ‘‘ພຫິທ຺ຘາ ຂນ຺ເຘ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອສ຺ສາເທຕີ’’ຕິອາທິວຈນໍ (ປຏ຺ຐາ. ໒.໒໐.໓໑) ນິສ຺ສາຍ ອຣຫໂຕ ກິຣິຍຘມ຺ມາ ປຸຖຸຊ຺ຊນາທີຫິ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອສ຺ສາທິຍນ຺ຕີຕິ ອິມິນາ ອຘິປ຺ປາເຍນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ‘‘ສນິທສ຺ສນສປ຺ປຏິຆາ ຂນ຺ຘາ’’ຕິອາທີສຸ (ປຏ຺ຐາ. ໒.໒໒.໓໐) ວິຍ ຂນ຺ຘສທ຺ໂທ ຣູເປ ເອວ ຠວິຕຸໍ ອຣຫຕີຕິ ວິຈາຣິຕເມຕໍ. ປຸຖຸຊ຺ຊນາທິກາເລ ວາ ອນາຄເຕ ກິຣິຍຘມ຺ເມ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອສ຺ສາທນໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ເນວວິປາກນວິປາກຘມ຺ມຘມ຺ເມ ຂນ຺ເຘ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອສ຺ສາເທຕິ ອຠິນນ຺ທຕີ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໓.໙໖) ກິຣິຍຘມ຺ມາ ຣາຄທິຏ຺ຐີນໍ ອຘິປຕິປຈ຺ຈໂຍ ໂຫນ຺ເຕວ, ເຕ ຈ ‘‘ອຕີຕາຣມ຺ມເຓ ອນາຄເຕ ຂນ຺ເຘ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອສ຺ສາເທຕີ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ (ປຏ຺ຐາ. ໒.໑໙.໒໓) ອນາຄຕາ ເຕຠູມກາປິ ອຘິປຕິປຈ຺ຈໂຍ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ອາວຊ຺ຊນກິຣິຍສພ຺ຠາວໂຕ ປນ ອິທມ຺ປິ ວິຈາເຣຕພ຺ພໍ.

ອຘິປຕິປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໔. ຍຖາ ໂອກາສທານວິເສສຠາເວນ ນຕ຺ຖິວິຄຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ນ ເອວໍ ອນນ຺ຕຣສມນນ຺ຕຣາ, ເອເຕ ປນ ຈິຕ຺ຕນິຍາມເຫຕຸວິເສສຠາເວນ ວຸຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ຈິຕ຺ຕນິຍາມເຫຕຸວິເສສຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕູ’’ຕິອາທິນາ ຘາຕຸວເສນ ກຸສລາທິວເສນ ຈ ນິທ຺ເທສມາຫ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຈ຺ຈຍປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນວິເສໂສ ນ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ‘‘ປຸຣິມາ ປຸຣິມາ ປຈ຺ຉິມາຍ ປຈ຺ຉິມາຍາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ. ຕຖາ ຈ ສຕິ ຘາຕຸວິເສເສນ ຈິຕ຺ຕວິເສເສ ທສ຺ສນໍ ຍໍ ກາຕຸໍ ອາຣທ຺ໂຘ, ຕໍ ໂວຈ຺ຉິຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ‘‘ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ມໂນຘາຕຸຍາ’’ຕິ ອິທມ຺ປິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ ນິຍາມາຠາວໂຕ, ‘‘ມໂນຘາຕຸ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ’’ຕິ ຈ ຕເຖວ ນ ສກ຺ກາ. ນ ຫິ ມໂນຘາຕຸ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາເຍວ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈໂຍຕິ ນິຍາໂມ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ປາກຏາ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໂຍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຍາວ ຘາຕຸວິເສສນິຍາໂມ ອຕ຺ຖິ, ຕາວ ນິທສ຺ສເນນ ນຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸນ ນິຣວເສສທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ປຸຣິມາ ປຸຣິມາ ກຸສລາ’’ຕິອາທິມາຫ. ສທິສກຸສລານນ຺ຕິ ເວທນາຍ ວາ ເຫຕູຫິ ວາ ສທິສກຸສລານໍ ອນຸຣູປກຸສລານນ຺ຕິ ວາ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ຠູມິຠິນ຺ນານມ຺ປິ ປຈ຺ຈຍຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ຠວງ຺ຄຄ຺ຄຫເຓນ ກຸສລາກຸສລມູລເກສຸ ຈຸຕິປິ ຄຫິຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ອພ຺ຍາກຕມູລເກ ຕທາຣມ຺ມຓມ຺ປິ.

ກາມາວຈຣກິຣິຍາວຊ຺ຊນສ຺ສາຕິ ກາມາວຈຣກິຣິຍາຍ ອາວຊ຺ຊນສ຺ສາຕິ ອາວຊ຺ຊນຄ຺ຄຫເຓນ ກາມາວຈຣກິຣິຍໍ ວິເສເສຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ກາມາວຈຣວິປາໂກ ກາມາວຈຣກິຣິຍຣາສິສ຺ສ ຈ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ໂຫນ຺ໂຕ ຈ ອາວຊ຺ຊນສ຺ເສວາຕິ ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອາວຊ຺ຊນຄ຺ຄຫເຓເນວ ເຈຕ຺ຖ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນມ຺ປິ ຄຫິຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ສຫຊາຕປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໖. ‘‘ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ອຎ຺ໂຎ ອຎ຺ຎສ຺ສາ’’ຕິ ໂປຣາຓປາໂຐ. ປາຬິຍໍ ປນ ‘‘ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສຫຊາຕປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ‘‘ອຎ຺ຎມຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ອິມສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ນ ອວຸຕ຺ຕສ຺ສ ‘‘ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສາ’’ຕິ ອິມສ຺ສ, ນ ຈ ສມານຕ຺ຖສ຺ສປິ ສທ຺ທນ຺ຕຣສ຺ສ ອຕ຺ເຖ ວຸຕ຺ເຕ ສທ຺ທນ຺ຕຣສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຎ຺ຎມຎ຺ຎນ຺ຕິ ອຎ຺ໂຎ ອຎ຺ຎສ຺ສາ’’ຕິ ປຐນ຺ຕິ. ໂອກ຺ກນ຺ຕີຕິ ປຎ຺ຈໂວກາຣປຏິສນ຺ຘິເຍວ ວຸຈ຺ຈຕິ, ນ ອິຕຣາຕິ ອິມິນາ ອຘິປ຺ປາເຍນາຫ ‘‘ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ’’ຕິ. ຣູປິໂນ ຘມ຺ມາ ອຣູປີນໍ ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ອິທໍ ຍທິປິ ປຸພ຺ເພ ‘‘ໂອກ຺ກນ຺ຕິກ຺ຂເຓ ນາມຣູປ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຖາປິ ນ ເຕນ ຂຓນ຺ຕເຣ ປຈ຺ຈຍຠາໂວ ຣູປີນໍ ນິວາຣິໂຕຕິ ຕນ຺ນິວາຣຓຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຎ຺ຈິ ກາເລຕິ ເກຈິ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ກາເລຕິ ວາ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ຣູປິໂນ ຘມ຺ມາ ເກຈິ ວຕ຺ຖຸຠູຕາ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ປຏິສນ຺ຘິກາເລຕິ ຣູປນ຺ຕຣານໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ສ ຈ ກາລນ຺ຕເຣ ອຣູປີນໍ ສຫຊາຕປຈ຺ຈຍໍ ປຸພ຺ເພ ອນິວາຣິຕໍ ນິວາເຣຕິ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ‘‘ກຎ຺ຈິ ກາລ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ກາເລ’’ຕິ ວາ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ວິຠຕ຺ຕິວິປລ຺ລາໂສ ກໂຕ. ເຕນ ຫິ ‘‘ກຎ຺ຈີ’’ຕິ ອຸປໂຍເຄກວຈນໍ ‘‘ຣູປິໂນ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ເອເຕນ ສຫ ສມ຺ພນ຺ເຘນ ປຈ຺ຈຕ຺ຕພຫຸວຈນສ຺ສ ອາເທໂສ, ‘‘ກາເລ’’ຕິ ອິມິນາ ສມ຺ພນ຺ເຘນ ຠຸມ຺ເມກວຈນສ຺ສາຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ປຸຣິເມນ ຈ ‘‘ເອໂກ ຂນ຺ໂຘ ວຕ຺ຖຸ ຈ ຕິຓ຺ຓນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນາມສຫິຕສ຺ເສວ ວຕ຺ຖຸສ຺ສ ‘‘ນາມສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ເຕ ອາປນ຺ເນ ເອເຕນ ເກວລສ຺ເສວ ຕຖາ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ທສ຺ເສຕິ.

ຕໂຍ ນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎວເສນາຕິ ລພ຺ຠມາເນປິ ກຕ຺ຖຈິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສຫຊາຕປຈ຺ຈຍຠາເວ ວຈເນນ ອສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານິກສ຺ສ ຣູປສ຺ສ ເອກເທສຠູເຕ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານຣູເປ ສມຸທາເຍກເທສວເສນ ສາມິວຈນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ນິທ຺ຘາຣເຓ ວາ.

ສຫຊາຕປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໘. ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທເສ ‘‘ຣູປິໂນ ຘມ຺ມາ ອຣູປີນໍ ຘມ຺ມານໍ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ກາເລ’’ຕິ ອິທໍ ນ ລພ຺ຠຕິ. ຍໍ ປເນຕ຺ຖ ລພ຺ຠຕິ ‘‘ຣູປິໂນ ຘມ຺ມາ ເກຈີ’’ຕິ, ຕຕ຺ຖ ເຕ ເອວ ຘມ຺ເມ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຈກ຺ຂາຍຕນ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ‘‘ວຕ຺ຖຸຣູປໍ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ອາຣຸປ຺ປວິປາກ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ເຈ? ນ, ‘‘ເຕຠູມກວິປາກສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນກໍ ຐເປຕພ຺ພໍ ອຊານນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ປກາເສຕພ຺ພຕ຺ຕາ.

ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໙. ເຕ ຕໂຍປິ ຣາສໂຍຕິ ອຸປນິສ຺ສເຍ ຕໂຍ ອເນກສງ຺ຄາຫກຕາຍ ຣາສໂຍຕິ ວທຕິ. ເອຕສ຺ມິໍ ປນ ອຸປນິສ຺ສຍນິທ຺ເທເສ ເຍ ປຸຣິມາ ເຍສໍ ປຈ຺ຉິມານໍ ອນນ຺ຕຣູປນິສ຺ສຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ເຕສໍ ສພ຺ເພສໍ ເອກນ຺ເຕເນວ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ເກສຎ຺ຈິ ກທາຈິ, ຕສ຺ມາ ເຍສຸ ປເທສຸ ອນນ຺ຕຣູປນິສ຺ສໂຍ ສງ຺ຄຫິໂຕ, ເຕສຸ ‘‘ເກສຎ຺ຈີ’’ຕິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸນ຺ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຍ ປນ ປຸຣິມາ ເຍສໍ ປຈ຺ຉິມານໍ ອາຣມ຺ມຓປກຕູປນິສ຺ສຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ເຕສໍ ນ ສພ຺ເພສໍ ເອກນ຺ເຕນ ໂຫນ຺ຕິ, ເຍສໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິປຏິພາຫິກາ ປຈ຺ຈຍາ ພລວນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ອິຕເຣສໍ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຍສຸ ປເທສຸ ອນນ຺ຕຣູປນິສ຺ສໂຍ ນ ລພ຺ຠຕິ, ເຕສຸ ‘‘ເກສຎ຺ຈີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສິທ຺ຘານໍ ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມານໍ ເຍຫິ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ເນຫິ ອກຸສລາທີຫິ ຠວິຕພ຺ພໍ, ເຕສໍ ເກສຎ຺ຈີຕິ ອຍຎ຺ເຈຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ, ນ ປນ ອວິເສເສນ ອກຸສລາທີສຸ ເກສຎ຺ຈີຕິ.

ປຸຣິມາ ປຸຣິມາ ກຸສລາ…ເປ… ອພ຺ຍາກຕານໍ ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ເຍສໍ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ເຕສໍ ອພ຺ຍາກຕານໍ ປຈ຺ຉິມານນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ນ ຫິ ຣູປາພ຺ຍາກຕໍ ອຸປນິສ຺ສຍໍ ລຠຕີຕິ. ກຖໍ? ອາຣມ຺ມຓານນ຺ຕຣູປນິສ຺ສເຍ ຕາວ ນ ລຠຕິ ອນາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ປຸພ຺ພາປຣນິຍເມນ ອປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ຈ, ປກຕູປນິສ຺ສຍຎ຺ຈ ນ ລຠຕິ ອເຈຕເນນ ຣູປສນ຺ຕາເນນ ປກຕສ຺ສ ອຠາວໂຕ. ຍຖາ ຫິ ອຣູປສນ຺ຕາເນນ ສທ຺ຘາທໂຍ ນິປ຺ຜາທິຕາ ອຸຕຸໂຠຊນາທໂຍ ຈ ອຸປເສວິຕາ, ນ ເອວໍ ຣູປສນ຺ຕາເນນ. ຍສ຺ມິຎ຺ຈ ອຸຕຸພີຊາທິເກ ກມ຺ມາທິເກ ຈ ສຕິ ຣູປໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ນ ຕໍ ເຕນ ປກຕໍ ໂຫຕິ. ສເຈຕນສ຺ເສວ ຫິ ອຸປ຺ປາທນຸປຕ຺ຖມ຺ຠນຸປໂຍຄາທິວເສນ ເຈຕນໍ ປກປ຺ປນໍ ປກຣຓໍ, ຣູປຎ຺ຈ ອເຈຕນນ຺ຕິ. ຍຖາ ຈ ນິຣີຫເກສຸ ປຈ຺ຈຍາຍຕ຺ເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ເກສຎ຺ຈິ ສາຣມ຺ມຓສຠາວຕາ ໂຫຕິ, ເກສຎ຺ຈິ ນ, ເອວໍ ສປ຺ປກຣຓສຠາວຕາ ນິປ຺ປກຣຓສຠາວຕາ ຈ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ອຸຕຸພີຊາທໂຍ ປນ ອງ຺ກຸຣາທີນໍ ເຕສຸ ອສນ຺ເຕສຸ ອຠາວໂຕ ເອວ ປຈ຺ຈຍາ, ນ ປນ ອຸປນິສ຺ສຍາທິຠາວໂຕຕິ. ປຸຣິມປຸຣິມານໍເຍວ ປເນຕ຺ຖ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍຠາໂວ ພາຫຸລ຺ລວເສນ ປາກຏວເສນ ຈ ວຸຕ຺ໂຕ. ‘‘ອນາຄເຕ ຂນ຺ເຘ ປຕ຺ຖຍມາໂນ ທານໍ ເທຕີ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ (ປຏ຺ຐາ. ໒.໑໘.໘) ປນ ອນາຄຕາປິ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ປຸຣິເມຫິ ອາຣມ຺ມຓປກຕູປນິສ຺ສເຍຫິ ຕໍສມານລກ຺ຂຓຕາຍ ອິຘ ສງ຺ຄຍ຺ຫນ຺ຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ປຸຄ຺ຄໂລປິ ເສນາສນມ຺ປີຕິ ປຸຄ຺ຄລເສນາສນຄ຺ຄຫຓວເສນ ອຸປນິສ຺ສຍຠາວໍ ຠຊນ຺ເຕ ຘມ຺ເມ ທສ຺ເສຕິ, ປິ-ສທ຺ເທນ ຈີວຣາຣຎ຺ຎຣຸກ຺ຂປພ຺ພຕາທິຄ຺ຄຫຓວເສນ ອຸປນິສ຺ສຍຠາວໍ ຠຊນ຺ເຕ ສພ຺ເພ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ‘‘ອພ຺ຍາກໂຕ ຘມ຺ໂມ ອພ຺ຍາກຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິອາທີສຸ ຫິ ‘‘ເສນາສນໍ ກາຍິກສ຺ສ ສຸຂສ຺ສາ’’ຕິອາທິວຈເນນ ເສນາສນຄ຺ຄຫເຓນ ອຸປນິສ຺ສຍຠາວໍ ຠຊນ຺ຕາວ ຘມ຺ມາ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ເຕນ ປຸຄ຺ຄລາທີສຸປິ ອຍໍ ນໂຍ ທສ຺ສິໂຕ ໂຫຕີຕິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາປິ ອາຣມ຺ມຓປກຕູປນິສ຺ສຍາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຕາຍ ເສນາສນສມານລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ເອຕ຺ເຖວ ສງ຺ຄຫິຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ວກ຺ຂຕິ ຫິ ‘‘ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຸຕຸໍ ໂຠຊນໍ ເສນາສນໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ຌານໍ ອຸປ຺ປາເທຕີ’’ຕິອາທິນາ ເສນາສນສ຺ສ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຠາວໍ ວິຍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ອຸຕຸອາທີນໍ ປກຕູປນິສ຺ສຍຠາວໍ, ‘‘ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ຈກ຺ຂຸໍ…ເປ… ວຕ຺ຖຸໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ຂນ຺ເຘ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອສ຺ສາເທຕີ’’ຕິອາທິນາ (ປຏ຺ຐາ. ໒.໑໘.໔) ຈກ຺ຂາທີນໍ ອາຣມ຺ມຓູປນິສ຺ສຍຠາວຎ຺ຈາຕິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານມ຺ປິ ຈ ຕາທິສານໍ ປຸພ຺ເພ ປກຕຕ຺ຕາ ປກຕູປນິສ຺ສຍຕາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ກສິຓາຣມ຺ມຓາທີນິ ອາຣມ຺ມຓເມວ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ອຸປນິສ຺ສໂຍຕິ ອິມິນາ ອຘິປ຺ປາເຍນ ‘‘ເອກຈ຺ຈາຍາ’’ຕິ ອາຫ.

ອຣູປາວຈຣກຸສລມ຺ປິ ຍສ຺ມິໍ ກສິຓາທິມ຺ຫິ ຌານໍ ອນຸປ຺ປາທິຕໍ, ຕສ຺ມິໍ ອນຸປ຺ປນ຺ນຌານຸປ຺ປາທເນ ສພ຺ພສ຺ສ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນຌານສ຺ສ ສມາປຊ຺ຊເນ ອິທ຺ຘິວິຘາທີນໍ ອຠິຎ຺ຎານຎ຺ຈ ອຸປນິສ຺ສໂຍຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ເຕຠູມກກຸສໂລ ຈຕຸຠູມກສ຺ສປິ ກຸສລສ຺ສາ’’ຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ‘‘ອຣູປາວຈຣໍ ສທ຺ຘໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ຣູປາວຈຣໍ ຌານໍ ວິປສ຺ສນໍ ມຄ຺ຄໍ ອຠິຎ຺ຎໍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ອຸປ຺ປາເທຕີ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໔.໑໓.໒໘໕). ກາມາວຈຣກຸສລໍ ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣວິປາການມ຺ປິ ຕທຸປ຺ປາທກກຸສລານໍ ອຸປນິສ຺ສຍຠາວວເສນ, ປຏິສນ຺ຘິນິຍາມກສ຺ສ ຈຸຕິໂຕ ປຸຣິມຊວນສ຺ສ ຈ ວເສນ ອຸປນິສ຺ສໂຍ, ຣູປາວຈຣກຸສລໍ ອຣູປາວຈຣວິປາກສ຺ສ, ອຣູປາວຈຣກຸສລຎ຺ຈ ຣູປາວຈຣວິປາກສ຺ສ ຕທຸປ຺ປາທກກຸສລູປນິສ຺ສຍຠາເວນາຕິ ເອວໍ ປຈ຺ເຈກໍ ເຕຠູມກກຸສລານໍ ຈຕຸຠູມກວິປາກສ຺ສ ເຕຠູມກກິຣິຍສ຺ສ ຈ ຍຖາໂຍຄໍ ປຈ຺ຈຍຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປາຬິຍມ຺ປິ ຫິ ປກຕູປນິສ຺ສໂຍ ນຍທສ຺ສນມຕ຺ເຕເນວ ປຎ຺ຫາວາເຣສຸ ວິສ຺ສຊ຺ຊິໂຕຕິ.

ອິມິນາ ປນ ນເຍນາຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣນິພ຺ພຕ຺ຕນໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ສິເນຫຸປ຺ປາທນເລເສນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ປນ ຘມ຺ມາ ອກຸສລານໍ ນ ເກນຈິ ປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫນ຺ຕີຕິ ນ ອິທໍ ສາຣໂຕ ທຏ຺ຐພ຺ພນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ກາມາວຈຣາທິຕິເຫຕຸກຠວງ຺ຄໍ ກາຍິກສຸຂາທິ ຈ ຣູປາວຈຣາທິກຸສລານໍ ອຸປນິສ຺ສໂຍ, ອຣູປາວຈຣວິປາໂກ ຣູປາວຈຣກຸສລສ຺ສ ຕໍ ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ ຕນ຺ນິພ຺ພຕ຺ຕກກຸສລຸປ຺ປາທນຕ຺ຖໍ ອຸປ຺ປາທິຍມານສ຺ສ, ຣູປາວຈຣກິຣິຍສ຺ສ ຈ ປຸພ຺ເພ ນິວຸຏ຺ຐາທີສຸ ອຣູປາວຈຣວິປາກຊານນຕ຺ຖໍ ຌານາຠິຎ຺ຎາໂຍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສ ອຣຫໂຕ, ຈຕຸຠູມກວິປາການໍ ປນ ຕທຸປ຺ປາທກກຸສລູປນິສ຺ສຍຠາວວເສນ ໂສ ໂສ ວິປາໂກ ອຸປນິສ຺ສໂຍ. ເຕນາຫ ‘‘ຕຖາ ເຕຠູມກວິປາໂກ’’ຕິ. ຍທິປິ ອຣຫຕ຺ຕຜລຕ຺ຕໍ ຌານວິປສ຺ສນາ ອຸປ຺ປາເທຕິ ອນາຄາມີ, ນ ປນ ເຕນ ຕໍ ກທາຈິ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນາທີຫິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ວິຍ, ຕສ຺ມາ ຕານິ ວິຍ ເຕສໍ ຌານາທີນໍ ອິມສ຺ສ ຈ ອຄ຺ຄຜລໍ ນ ຌານາທີນໍ ອຸປນິສ຺ສໂຍ. ອຸປລທ຺ຘປຸພ຺ພສທິສເມວ ຫິ ອນາຄຕມ຺ປິ ອຸປນິສ຺ສໂຍຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອຸປຣິຏ຺ຐິມໍ ກຸສລສ຺ສປີ’’ຕິ.

ກິຣິຍອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາທິມ຺ປິ ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ ທານາທິກຸສລໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ເຕຠູມກກິຣິຍາປິ ຈຕຸຠູມກສ຺ສປິ ກຸສລສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ. ໂຍນິໂສມນສິກາເຣ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ, ຕໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ຣາຄາທິອຸປ຺ປາທເນ ອກຸສລສ຺ສ, ກຸສລາກຸສລູປນິສ຺ສຍຠາວມຸເຂນ ຈຕຸຠູມກວິປາກສ຺ສ. ເອວໍ ກິຣິຍສ຺ສປິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເຕນາຫ ‘‘ກິຣິຍສງ຺ຂາໂຕປິ ປກຕູປນິສ຺ສໂຍ ຈຕຸຠູມການໍ ກຸສລາທິຂນ຺ຘານໍ ໂຫຕິເຍວາ’’ຕິ. ເນວວິປາກນວິປາກຘມ຺ມຘມ຺ເມສຸ ປນ ອຸຕຸໂຠຊນເສນາສນານເມວ ຕິຓ຺ຓໍ ຣາສີນໍ ປກຕູປນິສ຺ສຍຠາວທສ຺ສນໍ ນຍທສ຺ສນເມວາຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ປຏ຺ຐານມຫາປກຣເຓ ອາຄຕນເຍນາຕິ ອິທໍ ‘‘ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຈ ອພ຺ຍາກໂຕ ຘມ຺ໂມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍາ, ກຸສເລ ຂນ຺ເຘ ປຏິຈ຺ຈ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານໍ ຣູປ’’ນ຺ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໙໑) ເອວມາທິກໍ ອຸປນິສ຺ສຍປຏິກ຺ເຂປໍ, ອນຸໂລເມ ຈ ອນາຄມນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກປຣິຍາເຍນາຕິ ‘‘ວິຎ຺ຎາຓູປນິສໍ ນາມຣູປໍ, ນາມຣູປນິສໍ ສຬາຍຕນ’’ນ຺ຕິອາທິເກນ (ສໍ. ນິ. ໒.໒໓),

‘‘ຍຖາປິ ປພ຺ພໂຕ ເສໂລ, ອຣຎ຺ຎສ຺ມິໍ ພ຺ຣຫາວເນ;

ຕໍ ຣຸກ຺ຂາ ອຸປນິສ຺ສາຍ, ວຑ຺ຒນ຺ເຕ ເຕ ວນປ຺ປຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໔໙). –

ອາທິເກນ ຈ.

ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໐. ນຍທສ຺ສນວເສນ ຍານິ ວິນາ ອາຣມ຺ມຓປຸເຣຊາເຕນ ນ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ອາຣມ຺ມຓປຸເຣຊາຕທສ຺ສເນນ ມໂນທ຺ວາເຣປິ ຍໍ ຍທາຣມ຺ມຓປຸເຣຊາເຕນ ວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ສ ຕທາລມ຺ພິຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ຣູປຣູປໍ ອາຣມ຺ມຓປຸເຣຊາຕນ຺ຕິ ທສ຺ສິຕເມວ ໂຫຕິ, ສຣູເປນ ປນ ອທສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ‘‘ສາວເສສວເສນ ເທສນາ ກຕາ’’ຕິ ອາຫ. ຈິຕ຺ຕວເສນ ກາຍໍ ປຣິຓາມຍໂຕ ອິທ຺ຘິວິຘາຠິຎ຺ຎາຍ ຈ ອຏ຺ຐາຣສສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ອາຣມ຺ມຓປຸເຣຊາຕໍ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ຕທາຣມ຺ມຓຠາວິໂນຕິ ເອຕ຺ຖ ປຏິສນ຺ຘິຠາວິໂນ ວຕ຺ຖຸປຸເຣຊາຕາຠາເວນ ອິຕຣສ຺ສປິ ອຠາວາ ອຄ຺ຄຫຓໍ. ຠວງ຺ຄຠາວິໂນ ປນ ຄຫຓໍ ກາຕພ຺ພໍ ນ ວາ ກາຕພ຺ພໍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ວິຍ ອປຣິພ຺ຍຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓມຕ຺ຕຠາວໂຕ, ‘‘ມໂນຘາຕູນຎ຺ຈາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ສນ຺ຕີຣຓຠາວິໂນ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາປິ.

ປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ປຈ຺ຉາຊາຕປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໑. ຕສ຺ເສວາຕິ ອິທໍ ກາມາວຈຣຣູປາວຈຣວິປາການໍ ນິຣວເສສທສ຺ສິຕປຸເຣຊາຕທສ຺ສນວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຣູປາວຈຣວິປາໂກ ປນ ອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານສ຺ສ ນ ໂຫຕີຕິ.

ປຈ຺ຉາຊາຕປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໒. ອາເສວນປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໒. ປຄຸຓຕຣພລວຕຣຠາວວິສິຏ຺ຐນ຺ຕິ ເອເຕນ ວິປາກາພ຺ຍາກຕໂຕ ວິເສເສຕິ.

ອາເສວນປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໓. ກມ຺ມປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໓. ເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກມ຺ມໍ ອຠິຊ຺ຌາທິ ກມ຺ມປຈ຺ຈໂຍ ນ ໂຫຕີຕິ ‘‘ເຈຕນາກມ຺ມເມວາ’’ຕິ ອາຫ. ສຕິປິ ຫິ ວິປາກຘມ຺ມຘມ຺ມຕ຺ເຕ ນ ເຈຕນາວຊ຺ຊາ ເອວໍສຠາວາຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ຜລໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ສມຕ຺ເຖນາຕິ ກມ຺ມສ຺ສ ສມຕ຺ຖຕາ ຕສ຺ສ ກມ຺ມປຈ຺ຈຍຠາໂວ ວຸຕ຺ຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ປຎ຺ຈໂວກາເຣເຍວ, ນ ອຎ຺ຎຕ຺ຖາຕິ ເອເຕນ ກາມາວຈຣເຈຕນາ ເອກໂວກາເຣ ຣູປມ຺ປິ ນ ຊເນຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ກມ຺ມປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໔. ວິປາກປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໔. ວິປາກປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທເສ ເຍສໍ ເອກນ຺ເຕນ ວິປາໂກ ວິປາກປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ເຕສໍ ວເສນ ນຍທສ຺ສນໍ ກຕໍ. ນ ຫິ ອາຣຸປ຺ເປ ຠູມິທ຺ວຍວິປາໂກ ຣູປສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

ວິປາກປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໕. ອາຫາຣປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໕. ກພຬໍ ກຣິຕ຺ວາ ອຊ຺ໂຌຫຣິໂຕວາຕິ ອສິຕປີຕາທິວຕ຺ຖູຫິ ສຫ ອຊ຺ໂຌຫຣິໂຕວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປາຕພ຺ພສາຍິຕພ຺ພານິປິ ຫິ ສຠາວວເສນ ກພຬາເຍວ ໂຫນ຺ຕີຕິ.

ເສສຕິສນ຺ຕຕິສມຸຏ຺ຐານສ຺ສ ອນຸປາລໂກວ ຫຸຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານສ຺ສ ອາຫາຣປຈ຺ຈຍຠາໂວ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ນ ຫິ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐາໂນ ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ ໂນຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐາໂນ ຕທຸຠຍຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານກາຍສ຺ສ ອາຫາຣປຈ຺ຈໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕິວິໂຘປິ ປນ ໂສ ໂນຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານກາຍສ຺ສ ວຸຕ຺ໂຕຕິ.

ອາຫາຣປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໖. ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໖. ອຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍມ຺ປິ ສງ຺ຄຫິຕນ຺ຕິ ມິສ຺ສກຕ຺ຕາ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ນ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ວຊ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອວິນິພ຺ຠຸຕ຺ຕຘມ຺ມານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍໍ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ຣູປາຣູປານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອວິນິພ຺ຠຸຕ຺ຕໂວຫາໂຣ ນຕ຺ຖີຕິ ອຣູປານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈຍຠູຕານິ ປຈ຺ຈຍນ຺ຕຣາເປກ຺ຂານິ ຈກ຺ຂາທີນິ ອຕ຺ຕໂນ ວິຊ຺ຊມານກ຺ຂເຓ ອວິນິພ຺ຠຸຕ຺ຕຘມ຺ມານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈຍຕໍ ອຜຣນ຺ຕານິປິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈຍາ ສິຍຸໍ. ໂຍ ປນ ນິຣເປກ຺ໂຂ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈໂຍ ອວິນິພ຺ຠຸຕ຺ຕຘມ຺ມານໍ ໂຫຕິ, ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ວິຊ຺ຊມານກ຺ຂເຓ ເຕສໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈຍຕໍ ອຜຣນ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຍທິ ຈ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈໂຍ ລິງ຺ຄາທີນໍ ສິຍຸໍ, ອວິນິພ຺ຠຸຕ຺ຕານໍ ເຕສມ຺ປິ ສິຍຸໍ. ນ ຫິ ຣູປໍ ຣູປສ຺ສ, ອຣູປໍ ວາ ອຣູປສ຺ສ ວິນິພ຺ຠຸຕ຺ຕສ຺ສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈໂຍ ອຕ຺ຖີຕິ. ສຕິ ເຈວໍ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ອວິນິພ຺ຠຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ກລລາທິກາເລ ຈ ລິງ຺ຄາທີນິ ສິຍຸໍ, ເຍສໍ ຕານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈຍຕໍ ຜເຣຍ຺ຍຸໍ, ນ ຈ ຜຣນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ນ ເຕຫິ ຕານິ ອວິນິພ຺ຠຸຕ຺ຕການິ, ອວິນິພ຺ຠຸຕ຺ຕຕ຺ຕາຠາວໂຕ ຈ ເຕສໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈຍຕໍ ນ ຜຣນ຺ຕິ. ອຎ຺ເຎສໍ ປນ ເຍຫິ ຕານິ ສຫຊາຕານິ, ເຕສໍ ອພີຊຠາວໂຕເຍວ ນ ຜຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອາປນ຺ນວິນິພ຺ຠຸຕ຺ຕຠາວານໍ ເຕສໍ ລິງ຺ຄາທີນໍ ອວິນິພ຺ຠຸຕ຺ຕານໍ ອຎ຺ເຎສຎ຺ຈ ສມານກລາປຘມ຺ມານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈຍຕາຍ ອຜຣຓໂຕ ຕານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈໂຍ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ເຍສໍ ພີຊຠູຕານິ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ເຕສໍ ລິງ຺ຄາທີນໍ ອປຣມຕ຺ຖຠາວໂຕຕິ ເກຈິ, ເຕ ປນ ກລລາທິກາເລປິ ລິງ຺ຄາທີນໍ ຕທນຸຣູປານໍ ອຕ຺ຖິຕໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ຊາຕິຠູມິວເສນ ວຸຕ຺ເຕສຸ ເຠເທສຸ ກຸສລຊາຕິຍໍ ຣູປາວຈຣກຸສລເມວ ອາຣຸປ຺ເປ ຐເປຕພ຺ພນ຺ຕິ ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ປນ ຣູປາວຈຣກຸສລໍ ອວເສສາ ກຸສລາກຸສລາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຐມໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ປນ ໂທມນສ຺ສຍຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ວິສຸໍ ເອກາ ຊາຕິ ຠູມິ ວາ ນ ໂຫຕີຕິ ອາຣຸປ຺ເປ ອລພ຺ຠມານມ຺ປິ ນ ຐປິຕໍ. ເຫຕຸອາທີສຸປິ ‘‘ຕຖາ ອປຣິຍາປນ຺ນກຸສລເຫຕຸ, ຕຖາ ອກຸສລເຫຕູ’’ຕິອາທີສຸ (ປຏ຺ຐາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑) ເອສ ນໂຍ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ.

ຐິຕິກ຺ຂເຓຕິ ອິທໍ ຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ສຫຊາຕປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓປິ ປນ ຕສ຺ສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈຍຕາ ນ ສກ຺ກາ ນິວາເຣຕຸໍ. ວກ຺ຂຕິ ຫິ ‘‘ອພ຺ຍາກຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຈ…ເປ… ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕານໍ ເອກໍ ມຫາຠູຕໍ ປຏິຈ຺ຈ…ເປ… ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈຍໍ ກມ຺ມປຈ຺ຈຍສທິສ’’ນ຺ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໖໖). ນ ຫິ ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານສ຺ສ ຣູປສ຺ສ ຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໂຕ ອຎ຺ໂຎ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈໂຍ ອຕ຺ຖິ, ປຎ຺ຈໂວກາເຣ ປວຕ຺ເຕ ຈ ກຏຕ຺ຕາຣູປສ຺ສ. ປຏິຈ຺ຈວາຣາທໂຍ ຈ ຉ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂຓເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕາ, ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຊາຕປຈ຺ຈໂຍ ເອເຕສຸ ອນຸໂລມໂຕ ນ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ.

ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໗. ຌານປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໗. ວິຕກ຺ກວິຈາຣປີຕິໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສຸເປກ຺ຂາຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາສງ຺ຂາຕານີຕິ ເອຕ຺ຖ ຍທິປິ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສສງ຺ຂາຕານິ ຌານງ຺ຄານິ ນຕ຺ຖິ, ສຸຂທຸກ຺ຂສງ຺ຂາຕານິ ປນ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສຠູຕາເນວ ຌານງ຺ຄານິ, ນ ກາຍິກສຸຂທຸກ຺ຂຠູຕານີຕິ ອິມສ຺ສ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສຄ຺ຄຫຓໍ ກຕໍ. ນນຸ ຈ ‘‘ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓວຊ຺ເຊສູ’’ຕິ ວຈເນເນວ ກາຍິກສຸຂທຸກ຺ຂານິ ວຊ຺ຊິຕານີຕິ ສຸຂທຸກ຺ຂຄ຺ຄຫຓເມວ ກຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ? ນ, ຌານງ຺ຄສຸຂທຸກ຺ຂານໍ ຌານງ຺ຄຠາວວິເສສນໂຕ. ‘‘ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓວຊ຺ເຊສຸ ສຸຂທຸກ຺ຂຸເປກ຺ຂາຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາສງ຺ຂາຕານີ’’ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ເຕ ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາເຓສຸ ອຸເປກ຺ຂາຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາຫິ ສທ຺ຘິໍ ກາຍິກສຸຂທຸກ຺ຂານິປິ ວຊ຺ຊິຕານີຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ວິຎ຺ຎາຍຕິ, ນ ປນ ຍານິ ສຸຂທຸກ຺ຂານິ ຌານງ຺ຄານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຌານງ຺ຄຠູໂຕ ສຸຂຠາໂວ ທຸກ຺ຂຠາໂວ ຈ ວິເສສິໂຕ, ຕສ຺ມາ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສຠາວວິສິຏ຺ໂຐເຍວ ສຸຂທຸກ຺ຂຠາໂວ ສຸຂທຸກ຺ຂານໍ ຌານງ຺ຄຠາໂວຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສຄ຺ຄຫຓໍ ກໂຣຕິ. ເຕນ ‘‘ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓວຊ຺ເຊສູ’’ຕິ ວຈເນນ ວຊ຺ຊິຍມານານມ຺ປິ ສຸຂທຸກ຺ຂານໍ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສຠາວາຠາວໂຕ ຌານງ຺ຄຠາວາຠາໂວຕິ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ. ຍຖາວຊ຺ຊິຕາ ປນ ສຸຂທຸກ຺ໂຂເປກ຺ເຂກຄ຺ຄຕາ ກສ຺ມາ ວຊ຺ຊິຕາຕິ? ຍຕ຺ຖ ຌານງ຺ຄານິ ອຸທ຺ຘຣີຍນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທກຓ຺ເຑ, ຕຕ຺ຖ ຈ ຌານງ຺ຄນ຺ຕິ ອນຸທ຺ຘຏຕ຺ຕາ. ກສ຺ມາ ປນ ນ ອຸທ຺ຘຏາຕິ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ປນ ວິຎ຺ຎາຓກາຍານ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ອຠິນິປາຕມຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ເອເຕນ ອາວຊ຺ຊນສມ຺ປຏິຈ຺ຉນມຕ຺ຕາຍປິ ຈິນ຺ຕນາປວຕ຺ຕິຍາ ອຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ເຕສຸ ວິຊ຺ຊມານານິປິ ອຸເປກ຺ຂາສຸຂທຸກ຺ຂານີ’’ຕິ ໂປຣາຓປາໂຐ. ຕຕ຺ຖ ອຸເປກ຺ຂາສຸຂທຸກ຺ເຂເຫວ ຕໍສມານລກ຺ຂຓາຍ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາຍປິ ຍຖາວຸຕ຺ເຕເນວ ກາຣເຓນ ອນຸທ຺ຘຏຠາໂວ ທສ຺ສິໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ປຸພ຺ເພ ປນ ສຕ຺ຕ ອງ຺ຄານິ ທສ຺ເສນ຺ເຕນ ຈຕ຺ຕາຣິ ອງ຺ຄານິ ວຊ຺ຊິຕານີຕິ ເຕສໍ ວຊ຺ຊເນ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສນ຺ເຕນ ນ ສມານລກ຺ຂເຓນ ເລເສນ ທສ຺ເສຕພ຺ພໍ. ອຏ຺ຐກຖາ ເຫສາຕິ. ຍທິ ຈ ເລເສນ ທສ຺ເສຕພ຺ພໍ, ຍຖາວຸຕ຺ເຕສຸປິ ຕີສຸ ເອກເມວ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕິຓ຺ຓໍ ປນ ວຈເນນ ຕໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຌານງ຺ຄນ຺ຕິ ອຸທ຺ຘຏຠາໂວ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຍຖາວຸຕ຺ຕກາຣຓໂຕ ອຎ຺ເຎນ ກາຣເຓນ ອນຸທ຺ຘຏຠາໂວ ວາ, ຕສ຺ມາ ຕໍໂທສປຣິຫຣຓຕ຺ຖໍ ‘‘ອຸເປກ຺ຂາຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາສຸຂທຸກ຺ຂານີ’’ຕິ ປຐນ຺ຕິ. ເຍ ປນ ‘‘ຌານງ຺ຄຠູເຕຫິ ໂສມນສ຺ສາທີຫິ ສຸຂທຸກ຺ເຂນ ອວິຠູຕຠາເວນ ປາກຏຕາຍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍກິຈ຺ຈຍຸຕ຺ຕຕາຍ ຈ ສມານານໍ ສຸຂາທີນໍ ຌານງ຺ຄນ຺ຕິ ອນຸທ຺ຘຏຠາເວ ກາຣຓໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ນ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາຍາຕິ ສາ ເອຕ຺ຖ ນ ຄຫິຕາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຕໍ ຣຸຈິມຕ຺ຕໍ. ຍທິ ຌານງ຺ຄສມານານໍ ຌານງ຺ຄນ຺ຕິ ອນຸທ຺ຘຏຠາເວ ກາຣຓໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ເຈຕ຺ຖ ຌານງ຺ຄຠູຕາຍ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍຸຕ຺ຕມໂນຘາຕຸອາທີສຸ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາຍ ສມານາຕິ ຕສ຺ສາ ອນຸທ຺ຘຏຠາເວ ກາຣຓໍ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວາຕິ. ເສສາເຫຕຸເກສຸປິ ຌານງ຺ຄໍ ອຸທ຺ຘຏເມວ ອຸທ຺ຘຣຓຏ຺ຐາເນ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທກຓ຺ເຑຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ຌານປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໘. ມຄ຺ຄປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໘. ປຎ຺ຎາ ວິຕກ຺ໂກ ສມ຺ມາວາຈາກມ຺ມນ຺ຕາຊີວາ ວີຣິຍໍ ສຕິ ສມາຘິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ມິຈ຺ຉາວາຈາກມ຺ມນ຺ຕາຊີວາຕິ ອິມານິ ທ຺ວາທສງ຺ຄານີຕິ ເອຕ຺ຖ ທຸວິຘມ຺ປິ ສງ຺ກປ຺ປໍ ວີຣິຍໍ ສມາຘິຎ຺ຈ ວິຕກ຺ກວີຣິຍສມາຘິວຈເນຫິ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ‘‘ອຍເມວ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມິຈ຺ຉາມຄ຺ໂຄ ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ…ເປ… ມິຈ຺ຉາສມາຘີ’’ຕິອາທີຫິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໘) ສຸຕ຺ຕວຈເນຫິ ມິຈ຺ຉາວາຈາກມ຺ມນ຺ຕາຊີເວສຸປິ ມຄ຺ຄງ຺ຄໂວຫາຣສິທ຺ຘິໂຕ ເຕຫິ ສຫ ທ຺ວາທສງ຺ຄານິ ອິຘ ລພ຺ຠມານານິ ຈ ອລພ຺ຠມານານິ ຈ ມຄ຺ຄງ຺ຄວຈນສາມຎ຺ເຎນ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕານິ. ເອວຎ຺ຫິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໂວຫາໂຣປິ ທສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ, ເອວໍ ປນ ທສ຺ເສນ຺ເຕນ ‘‘ມຄ຺ຄປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທເສ ມຄ຺ຄງ຺ຄານີ’’ຕິ ເອວໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປາຐຄຕສ຺ສ ມຄ຺ຄງ຺ຄສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ຖຠາເວນ ອິມານິ ທ຺ວາທສງ຺ຄານິ ນ ທສ຺ເສຕພ຺ພານິ. ນ ຫິ ປາຬິຍໍ ມຄ຺ຄງ຺ຄສທ຺ທສ຺ສ ມິຈ຺ຉາວາຈາກມ຺ມນ຺ຕາຊີໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ເຕຫິ ສມ຺ມາວາຈາທີຫິ ປຏິປກ຺ຂາ ເຈຕນາຘມ຺ມາ ຕປ຺ປຏິປກ຺ຂຠາວໂຕເຍວ ‘‘ມິຈ຺ຉາມຄ຺ຄງ຺ຄານີ’’ຕິ ສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕານິ, ນ ປນ ມຄ຺ຄປຈ຺ຈຍຠາເວນ. ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ມຄ຺ຄປຈ຺ຈຍຠູຕານິ ຈ ອິຘ ປາຬິຍໍ ‘‘ມຄ຺ຄງ຺ຄານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕານິ, ນ ຈ ອຎ຺ຎໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ປຣິຍາຍນິປ຺ປຣິຍາຍມຄ຺ຄງ຺ຄທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ປນ ອິຈ຺ຉນ຺ເຕນ ປາຬິຄຕມຄ຺ຄງ຺ຄສທ຺ທປຕິຣູປໂກ ອຎ຺ໂຎ ມຄ຺ຄງ຺ຄສທ຺ໂທ ອຸຠຍປທຕ຺ໂຖ ອຸທ຺ຘຣິຕພ຺ໂພ ຍຖາ ‘‘ອຘິກຣຓໍ ນາມ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຘິກຣຓານີ’’ຕິ (ປາຣາ. ໓໘໖, ໔໐໕). ອິຘ ປນ ‘‘ມຄ຺ຄປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທເສ ມຄ຺ຄງ຺ຄານີ’’ຕິ ປາຬິຄໂຕເຍວ ມຄ຺ຄງ຺ຄສທ຺ໂທ ອຸທ຺ຘໂຏ, ນ ຈ ອຕ຺ຖຸທ຺ຘຣຓວເສນ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຖນິຍມນໍ ກຕໍ, ຕສ຺ມາ ປາຬິຍໍ ມຄ຺ຄງ຺ຄສທ຺ທສ຺ສ ມິຈ຺ຉາວາຈາທີນໍ ອຕ຺ຖຠາໂວ ມາ ໂຫຕູຕິ ‘‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສງ຺ກປ຺ປວາຈາກມ຺ມນ຺ຕາຊີວວາຍາມສຕິສມາຘິມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິສງ຺ກປ຺ປວາຍາມສມາຘໂຍຕິ ອິມານິ ທ຺ວາທສງ຺ຄານີ’’ຕິ ປຐນ຺ຕິ. ນນຸ ເອວໍ ‘‘ອເຫຕຸກຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທວຊ຺ເຊສູ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ນ ຫິ ເຕສຸ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິອາທໂຍ ຍຖາວຸຕ຺ຕາ ສນ຺ຕິ, ເຍ ວຊ຺ເຊຕພ຺ພາ ສິຍຸນ຺ຕິ? ນ, ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານນິຍມນຕ຺ຖຕ຺ຕາ. ອເຫຕຸກຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທວຊ຺ເຊສ຺ເວວ ເອຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນາເຫຕຸກຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທສຸ. ຕຕ຺ຖຸປ຺ປນ຺ນານິ ທ຺ວາທສງ຺ຄານີຕິ ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ.

ມຄ຺ຄປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໐. ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໒໐. ສມ຺ປໂຍຄາສງ຺ກາຍ ອຠາວໂຕຕິ ເອເຕນ ສມ຺ປໂຍຄາສງ຺ກາວຕ຺ຖຸຠູໂຕ ອຸປກາຣກຠາໂວ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍຕາຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໑. ອຕ຺ຖິປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໒໑. ກຸສລາທິວເສນ ປຎ຺ຈວິໂຘ ອຕ຺ຖິປຈ຺ຈໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ, ນ ນິພ຺ພານໍ. ໂຍ ຫິ ອຕ຺ຖິຠາວາຠາເວນ ອນຸປກາຣໂກ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ລຠິຕ຺ວາ ອຸປກາຣໂກ ໂຫຕິ, ໂສ ອຕ຺ຖິປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓານໍ ນ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖິຠາວາຠາເວນ ອນຸປກາຣກໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຖິຠາວລາເຠນ ອຸປກາຣກໍ ໂຫຕິ. ອຸປ຺ປາທາທິຍຸຕ຺ຕານໍ ວາ ນຕ຺ຖິຠາໂວປກາຣກຕາວິຣຸທ຺ໂຘ ອຸປກາຣກຠາໂວ ອຕ຺ຖິປຈ຺ຈຍຕາຕິ ນ ນິພ຺ພານໍ ອຕ຺ຖິປຈ຺ຈໂຍ.

ສຕິ ຈ ເຍສໍ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕຫິ ເອກໂຕ ປຸເຣຕຣໍ ປຈ຺ຉາ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ເຕ ສຫຊາຕາທິປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາຠາວໂຕ ອາຫ ‘‘ອາຫາໂຣ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ ສຫຊາຕາທິເຠທໍ ນ ລຠຕີ’’ຕິ. ຕທຠາໂວ ຈ ເອເຕສໍ ຘມ຺ມສຠາວວເສນ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ອຕ຺ຖິປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໒-໒໓-໒໔. ນຕ຺ຖິວິຄຕອວິຄຕປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໒໒-໒໓. ປຈ຺ຈຍລກ຺ຂຓເມວ ເຫຕ຺ຖ ນານນ຺ຕິ ເອເຕນ ນຕ຺ຖິວິຄຕປຈ຺ຈເຍສຸ ອຕ຺ຖິອວິຄຕປຈ຺ຈເຍສຸ ຈ ພ຺ຍຎ຺ຊນມຕ຺ເຕເຍວ ນານຕ຺ຕໍ, ນ ອຕ຺ເຖຕິ ອິທໍ ໂຍ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຕສ຺ມິໍ ນານຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖິ, ພ຺ຍຎ຺ຊນສງ຺ຄຫິເຕ ປຈ຺ຈຍລກ຺ຂຓມຕ຺ເຕເຍວ ນານຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ.

ນຕ຺ຖິວິຄຕອວິຄຕປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສປກິຓ຺ຓກວິນິຈ຺ຉຍກຖາວຓ຺ຓນາ

‘‘ໂລຠໂທສໂມຫາ ວິປາກປຈ຺ຈຍາປິ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ເສສານໍ ສຕ຺ຕຣສນ຺ນໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ວເສນ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິອາທິມປາໂຐ. ເອຕ຺ຖ ຈ ໂລຠໂທສໂມຫານໍ ປຈ຺ເຈກໍ ສຕ຺ຕຣສຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ປຈ຺ຈຍຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ, ສພ຺ເພ ເຫຕູ ສຫ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເອກຘມ຺ມສ຺ສ ອເນກປຈ຺ຈຍຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອໂມຫາທີນໍ ວິສຸໍ ຄຫິຕຕ຺ຕາຕິ ໂທສສ຺ສປິ ສຕ຺ຕຣສຫິ ປຈ຺ຈຍຠາໂວ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕຖາ ຈ ສຕິ ໂທສສ຺ສປິ ຄຣຸກຣຓໍ ປາຬິຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ. ‘‘ອກຸສໂລ ປນ ອາຣມ຺ມຓາຘິປຕິ ນາມ ໂລຠສຫຄຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໔) ເອຕ຺ຖາປິ ໂລຠໂທສສຫຄຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ນ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ໂທສສ຺ສ ອຘິປຕິປຈ຺ຈຍຕາປິ ນິວາເຣຕພ຺ພາ. ນ ຈ ‘‘ເສສານ’’ນ຺ຕິ ວຈເນນ ອຘິປຕິປຈ຺ຈໂຍ ນິວາຣິໂຕ, ອຖ ໂຂ ສງ຺ຄຫິໂຕ ປຸເຣຊາຕາທີຫິ ຍຖາວຸຕ຺ເຕຫິ ເສສຕ຺ຕາຕິ ຕນ຺ນິວາຣຓຕ຺ຖໍ ໂທສໍ ໂລຠໂມເຫຫິ ສຫ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວິສຸຎ຺ຈ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ໂທໂສ ອຘິປຕິປຈ຺ຈໂຍປິ ນ ໂຫຕິ, ເສສານໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ວເສນ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີ’’ຕິ ປຐນ຺ຕິ. ອິມິນາ ນເຍນາຕິ ເອເຕນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕນສ຺ສ ສຫຊາຕາທິປຈ຺ຈຍຠາວໍ, ສພ຺ພຘມ຺ມານໍ ຍຖາໂຍຄໍ ເຫຕາທິປຈ຺ຈຍຠາວຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕິ. ນ ຫິ ເອຕໍ ເອກປຈ຺ຈຍສ຺ສ ອເນກປຈ຺ຈຍຠາວທສ຺ສນນ຺ຕິ ຣູປາທີນໍ ປກຕູປນິສ຺ສຍຠາໂວ ຈ ເອເຕນ ທສ຺ສິໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ຈຕຸນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ເຠທາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸອາທໂຍຕິ ເຠທໍ ອນາມສິຕ຺ວາ ເຕ ເອວ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ຈຕູສຸ ຂນ຺ເຘສູ’’ຕິ. ມິຈ຺ຉາວາຈາກມ຺ມນ຺ຕາຊີວາ ເຕຫິ ເຈວ ກມ຺ມາຫາຣປຈ຺ຈເຍຫິ ຈາຕິ ເອກູນວີສຕິຘາຕິ ອິທເມວໍ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ນ ຫິ ມິຈ຺ຉາວາຈາທໂຍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ວິຍ ມຄ຺ຄປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ ເຈຕນາຍ ມຄ຺ຄປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາຠາວໂຕ. ຍທິ ຈ ຠເວຍ຺ຍ, ປຎ຺ຫາວາເຣ ‘‘ກມ຺ມປຈ຺ຈຍາ ມຄ຺ເຄ ຕີຓີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕສ຺ມາ ມິຈ຺ຉາວາຈາທີນໍ ມຄ຺ຄປຈ຺ຈຍຠາໂວ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ປຏ຺ຐານສໍວຓ຺ຓນາ ເຫສາ. ເສສປຈ຺ຈຍຠາໂວ ຈ ເຈຕນາຍ ອເນກປຈ຺ຈຍຠາວວຈເນນ ວຸຕ຺ໂຕເຍວາຕິ ນ ອິທໍ ປຐິຕພ຺ພນ຺ຕິ ນ ປຐນ຺ຕິ. ‘‘ອຫິຣິກໍ…ເປ… ມິທ຺ຘໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ວິຈິກິຈ຺ຉາ’’ຕິອາທິມປາໂຐ, ວິຈິກິຈ຺ຉາ ປນ ອຘິປຕິປຈ຺ຈໂຍ ນ ໂຫຕີຕິ ຕໍ ຕຕ຺ຖ ອປຐິຕ຺ວາ ‘‘ວິຈິກິຈ຺ຉາອິສ຺ສາມຈ຺ຉຣິຍກຸກ຺ກຸຈ຺ຈານິ ຕໂຕ ອຘິປຕິປຈ຺ຈຍໍ ອປເນຕ຺ວາ’’ຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ປຐນ຺ຕິ.

‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາຠູຕານິ ອາຣມ຺ມຓ…ເປ… ປຸເຣຊາຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕອຕ຺ຖິອວິຄຕວເສນ ທສຘາ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຸນ ຕຖາ ຫທຍວຕ຺ຖູ’’ຕິ ປຸຣິມປາໂຐ, ມຫາຠູຕານິ ປນ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍາ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ‘‘ປຸເຣຊາຕອຕ຺ຖິອວິຄຕວເສນ ນວຘາ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທສຘາ ວຕ຺ຖຸ’’ນ຺ຕິ ປຐນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຕກເມເວຕ຺ຖ ອປຸພ຺ພນ຺ຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈເຍ ສຫຊາຕນິສ຺ສເຍຫິ ອປຸພ຺ພໍ ຣູປສທ຺ທຄນ຺ຘຣສາຍຕນມຕ຺ຕເມວາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອາຣມ຺ມຓານິ ປເນຕານິ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍຘມ຺ມານໍ ອເນກປຈ຺ຈຍຠາເວ ວຸຕ຺ຕານີຕິ ສພ຺ພາຕິກ຺ກນ຺ຕປຈ຺ຈຍາເປກ຺ຂາ ເອເຕສໍ ອປຸພ຺ພຕາ ນຕ຺ຖີຕິ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍາທີສຸ ອປຸພ຺ພໍ ນຕ຺ຖີຕິ ຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສປິ ອຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໂຕ ອປຸພ຺ພສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠາວສ຺ສ ອຠາວໍ ມຎ຺ຎມາເນນ ອປຸພ຺ພຕາ ນ ວຸຕ຺ຕາ. ຕສ຺ສ ປນ ປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈຍຠາວໂຕ ອປຸພ຺ພຕາ. ກພຬີກາຣາຫາຣສ຺ສ ຈ ປຸເຣຊາເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຕຘາ ປຈ຺ຈຍຠາໂວ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ.

ອາກາໂຣຕິ ມູລາທິອາກາໂຣ. ອຕ຺ໂຖຕິ ເຕນາກາເຣນ ອຸປກາຣກຕາ. ‘‘ເຍນາກາເຣນາ’’ຕິ ເອຕສ຺ສ ວາ ອຕ຺ຖວຈນໍ ‘‘ເຍນຕ຺ເຖນາ’’ຕິ. ວິປາກເຫຕູສຸເຍວ ລພ຺ຠຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອໂມຫວິປາກເຫຕຸສ຺ສ ອຘິປຕິປຈ຺ຈຍຠາໂວ ຈ ໂລກຸຕ຺ຕຣວິປາເກເຍວ ລພ຺ຠຕີຕິ. ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ລພ຺ຠມານາລພ຺ຠມານໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕພ຺ພໍ. ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອປຐິຕ຺ວາ ‘‘ຉຫາກາເຣຫີ’’ຕິ ປຸຣິມປາໂຐ, ຕໍ ປນ ປຐິຕ຺ວາ ‘‘ສຕ຺ຕຫາກາເຣຫີ’’ຕິ ປຐນ຺ຕິ. ອຸກ຺ກຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉໂທ ເຫຕ຺ຖ ວຸຈ຺ຈຕິ, ນ ຈ ຍໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ນິສ຺ສໂຍ ໂຫຕິ, ຕໍ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ນ ໂຫຕີຕິ.

ອນນ຺ຕຣສມນນ຺ຕເຣສຸ ຍໍ ກມ຺ມປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຕໍ ນ ອາເສວນປຈ຺ຈໂຍ. ຍຎ຺ຈ ອາເສວນປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ນ ຕໍ ກມ຺ມປຈ຺ຈໂຍຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ‘‘ປກຕູປນິສ຺ສໂຍ ປກຕູປນິສ຺ສໂຍວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ກມ຺ມປຈ຺ຈໂຍປິ ປນ ໂສ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ກມ຺ມປຈ຺ຈໂຍ ຈາ’’ຕິ ປຐນ຺ຕິ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ປກຕູປນິສ຺ສໂຍ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ປກຕູປນິສ຺ສໂຍວ ໂຫຕິ, ໂກຈິ ປເນຕ຺ຖ ກມ຺ມປຈ຺ຈໂຍ ຈ ໂຫຕີຕິ. ‘‘ອາຣມ຺ມຓປຸເຣຊາເຕ ປເນຕ຺ຖ ອິນ຺ທ຺ຣິຍວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍຕາ ນ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອາຣມ຺ມຓປຸເຣຊາຕນ຺ຕິ ຍທິ ກຎ຺ຈິ ອາຣມ຺ມຓຠູຕໍ ປຸເຣຊາຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອາຣມ຺ມຓຠູຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸສ຺ສ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍຕາ ລພ຺ຠຕີຕິ ສາ ນ ລພ຺ຠຕີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ອຖ ປນ ວຕ຺ຖຸປຸເຣຊາຕໂຕ ອຎ຺ຎໍ ວຕ຺ຖຸຠາວຣຫິຕາຣມ຺ມຓເມວ ‘‘ອາຣມ຺ມຓປຸເຣຊາຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສ ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍຕາ ນ ລພ຺ຠຕີຕິ ‘‘ນິສ຺ສຍິນ຺ທ຺ຣິຍວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍຕາ ນ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ອິໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິປີຕິ ປຸເຣຊາຕໂຕ ປຣໂຕປີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອິໂຕ ວາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໂຕ ນິສ຺ສຍິນ຺ທ຺ຣິຍວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໂຕ ວາ ອຸຕ຺ຕຣິ ອາຣມ຺ມຓາຘິປຕິອາທິ ຈ ລພ຺ຠມານາລພ຺ຠມານໍ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ກມ຺ມາທີສຸ ປນ ລພ຺ຠມານາລພ຺ຠມານໍ ນ ວກ຺ຂຕີຕິ ປຸຣິໂມເຍເວຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ອຘິປ຺ເປໂຕ.

‘‘ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ ອາຫາຣປຈ຺ຈໂຍວາ’’ຕິ ປຸຣິມປາໂຐ, ອຕ຺ຖິອວິຄຕປຈ຺ຈໂຍປິ ປນ ໂສ ໂຫຕິ, ເຕນ ‘‘ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ ອາຫາຣປຈ຺ຈຍຕ຺ຕໍ ອວິຊຫນ຺ໂຕວ ອຕ຺ຖິອວິຄຕານໍ ວເສນ ອປເຣຫິປິ ທ຺ວີຫາກາເຣຫິ ອເນກປຈ຺ຈຍຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ປຐນ຺ຕິ.

‘‘ຍຖານຸຣູປໍ ຌານປຈ຺ຈເຍ ວຸຕ຺ຕານໍ ທສນ຺ນໍ ເຫຕຸອຘິປຕີນຎ຺ຈາຕິ ອິເມສໍ ວເສນາ’’ຕິ ປຸຣິມປາໂຐ, ‘‘ຍຖານຸຣູປໍ ຌານປຈ຺ຈເຍ ວຸຕ຺ຕານໍ ມຄ຺ຄວຊ຺ຊານໍ ນວນ຺ນໍ ເຫຕຸອຘິປຕິຌານານຎ຺ຈາຕິ ອິເມສໍ ວເສນາ’’ຕິ ປຈ຺ຉິມປາໂຐ, ເຕສຸ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ຍຸຕ຺ໂຕ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ສມນນ຺ຕຣນິຣຸທ຺ຘຕາຍ ອາຣມ຺ມຓຠາເວນ ຈ ສທິໂສ ປຈ຺ຈຍຠາໂວ ປຈ຺ຈຍສຠາຄຕາ, ວິຣຸທ຺ຘປຈ຺ຈຍຕາ ປຈ຺ຈຍວິສຠາຄຕາ. ‘‘ອິມິນາ ອຸປາເຍນາ’’ຕິ ວຈນໂຕ ເຫຕຸອາທີນໍ ສຫຊາຕານໍ ສຫຊາຕຠາເວນ ສຠາຄຕາ, ສຫຊາຕາສຫຊາຕານໍ ເຫຕຸອາຣມ຺ມຓາທີນໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎວິສຠາຄຕາຕິ ເອວມາທິນາ ອຸປາເຍນ ສຠາຄຕາ ວິສຠາຄຕາ ໂຍເຊຕພ຺ພາ.

ຊນກາເຍວ, ນ ອຊນກາຕິ ຊນກຠາວປ຺ປຘານາເຍວ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກຠາວປ຺ປຘານາຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເຍສໍ ເຫຕຸອາທໂຍ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ເຕຫິ ວິນາ ເນວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ຈ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ເຕສໍ ອຸຠຍປ຺ປຘານຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ນ ຫິ ເຕ ອນນ຺ຕຣາທໂຍ ວິຍ ຊນເນເນວ ປວຕ຺ຕິໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ.

ສພ຺ເພສໍ ຐານໍ ກາຣຓຠາໂວ ສພ຺ພຏ຺ຐານໍ, ຕໍ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ສພ຺ພຏ຺ຐານິກາ. ອຸປນິສ຺ສຍໍ ຠິນ຺ທນ຺ເຕນ ຕໂຍປິ ອຸປນິສ຺ສຍາ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ອຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ວາ ອຸປນິສ຺ສຍຄ຺ຄຫຓເມວ ກາຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ຠິນ຺ທນໍ ປກຕູປນິສ຺ສຍສ຺ສ ຣູປານໍ ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ, ອາຣມ຺ມຓານນ຺ຕຣູປນິສ຺ສຍານໍ ປນ ປຸພ຺ເພ ອາຣມ຺ມຓາຘິປຕິອນນ຺ຕຣຄ຺ຄຫເຓຫິ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ເຕສຸ ເອກເທເສນ ອນນ຺ຕຣູປນິສ຺ສເຍນ ອິຕຣມ຺ປິ ທສ຺ເສຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ປຸເຣຊາຕປຈ຺ຉາຊາຕາປິ ອສພ຺ພຏ຺ຐານິກາ ອຣູປຣູປານຎ຺ເຎວ ຍຖາກ຺ກເມນ ປຈ຺ຈຍຠາວໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈໂຍ ອນນ຺ຕຣາທີສຸ ເອວ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ຕໍສມານຄຕິກຕ຺ຕາ, ນ ຈ ຍຸຄຬຠາໂວ ປຈ຺ຉາຊາເຕນ ສຫ ກຖເນ ກາຣຓໍ ອສພ຺ພຏ຺ຐານິກທສ຺ສນມຕ຺ຕສ຺ສ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາຕິ ຕໍ ຕຕ຺ຖ ປຐິຕ຺ວາ ‘‘ປຈ຺ຉາຊາໂຕປິ ອສພ຺ພຏ຺ຐານິໂກ ຣູປານໍເຍວ ປຈ຺ຈຍຠາວໂຕ’’ຕິ ປຐນ຺ຕິ.

ປຈ຺ຈຍນິທ຺ເທສປກິຓ຺ຓກວິນິຈ຺ຉຍກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຸຈ຺ຉາວາໂຣ

໑. ປຈ຺ຈຍານຸໂລມວຓ຺ຓນາ

ເອເກກໍ ຕິກທຸກນ຺ຕິ ເອເກກໍ ຕິກໍ ທຸກຎ຺ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ນ ຕິກທຸກນ຺ຕິ.

ປຈ຺ຈຍາ ເຈວາຕິ ເຍ ກຸສລາທິຘມ຺ເມ ປຏິຈ຺ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕ ປຏິຈ຺ຈຕ຺ຖໍ ຜຣນ຺ຕາ ກຸສລາທິປຈ຺ຈຍາ ເຈວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕເນວາຫ ‘‘ເຕ ຈ ໂຂ ສຫຊາຕາວາ’’ຕິ. ເຍຫິ ປນ ເຫຕາທິປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕ ສຫຊາຕາປິ ໂຫນ຺ຕິ ອສຫຊາຕາປີຕິ. ເອຕ຺ຖ ປຏິຈ຺ຈສຫຊາຕວາເຣຫິ ສມານຕ຺ເຖຫິ ປຏິຈ຺ຈສຫຊາຕາຠິຘາເນຫິ ສມານຕ຺ຖໍ ໂພເຘນ຺ເຕນ ຠຄວຕາ ປຈ຺ຉິມວາເຣນ ປຸຣິມວາໂຣ, ປຸຣິມວາເຣນ ຈ ປຈ຺ຉິມວາໂຣ ຈ ໂພຘິໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອສ ນໂຍ ປຈ຺ຈຍນິສ຺ສຍວາເຣສຸ ສໍສຏ຺ຐສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວາເຣສຸ ຈ, ເອວຎ຺ຈ ນິຣຸຕ຺ຕິໂກສລ຺ລໍ ຊນິຕໍ ໂຫຕີຕິ.

‘‘ເຕ ເຕ ປນ ປຎ຺ເຫ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ປຸນ ກຸສໂລ ເຫຕຸ ເຫຕຸສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການໍ ຘມ຺ມານ’’ນ຺ຕິ ລິຂິຕໍ. ‘‘ກຸສລາ ເຫຕູ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການໍ ຂນ຺ຘານ’’ນ຺ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໐໑) ປຎ຺ຫາວາຣປາໂຐຕິ ປມາທເລຂາ ເອສາຕິ ປາຬິຍໍ ອາຄຕປາຐເມວ ປຐນ຺ຕິ. ປຸຣິມວາເຣສຸ ສຫຊາຕນິສ຺ສຍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍຠາເວຫິ ກຸສລາທິຘມ຺ເມ ນິຍເມຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ນິຍເມ ກຸສລາທີນໍ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍາທີຫິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ກຕໍ, ນ ຕຕ຺ຖ ‘‘ອິເມ ນາມ ເຕ ຘມ຺ມາ ເຫຕາທິປຈ຺ຈຍຠູຕາ’’ຕິ ວິຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ‘‘ສິຍາ ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຈ ກຸສໂລ ຘມ຺ໂມ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໒໕) ເອວມາທີຫິ ສງ຺ຄຫິເຕ ປຏິຈ຺ຈຕ຺ຖາທິຜຣຓກຠາເວ ເຫຕາທິປຈ຺ຈຍປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ເຫຕາທິປຈ຺ຈຍານໍ ນິຈ຺ຉຍາຠາວໂຕ ປຎ຺ຫາ ນິຊ຺ຊຏາ ນິຄ຺ຄຸມ຺ພາ ຈ ກຕ຺ວາ ນ ວິຠຕ຺ຕາ, ອິຘ ປນ ‘‘ສິຍາ ກຸສໂລ ຘມ຺ໂມ ກຸສລສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ເອວມາທີຫິ ສງ຺ຄຫິຕາ ເຫຕາທິປຈ຺ຈຍຠູຕາ ກຸສລາທໂຍ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນາ ຈ ນິຈ຺ຉິຕາ, ນ ໂກຈິ ປຸຈ຺ຉາສງ຺ຄຫິໂຕ ອຕ຺ໂຖ ອນິຈ຺ຉິໂຕ ນາມ ອຕ຺ຖີຕິ ອາຫ ‘‘ສພ຺ເພປິ ເຕ ປຎ຺ຫາ ນິຊ຺ຊຏາ ນິຄ຺ຄຸມ຺ພາ ຈ ກຕ຺ວາ ວິຠຕ຺ຕາ’’ຕິ. ປຎ຺ຫາ ປນ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສມານນ຺ຕິ ນ ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ນິຊ຺ຊຏຕາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຎ຺ຎາປິຕຕ຺ຕາຕິ ປຸຈ຺ຉາມຕ຺ເຕເນວ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຐປິຕຕ຺ຕາ ປກາສິຕຕ຺ຕາ, ນານປ຺ປກາເຣຫິ ວາ ຎາປິຕຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໕-໓໔. ປຣິກປ຺ປປຸຈ຺ຉາຕິ ວິຘິປຸຈ຺ຉາ. ກິໍ ສິຍາຕິ ເອໂສ ວິຘິ ກິໍ ອຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິໍ ສິຍາ, ອຖ ນ ສິຍາຕິ ສມ຺ປຸຈ຺ຉນໍ ວາ ປຣິກປ຺ປປຸຈ຺ຉາຕິ ວທຕິ. ກິມິທໍ ສມ຺ປຸຈ຺ຉນໍ ນາມ? ສເມຈ຺ຈ ປຸຈ຺ຉນໍ, ‘‘ກິໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ປຣິຍາປຸເຓຍ຺ຍ, ອຖ ອຠິຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ອຎ຺ເຎນ ສຫ ສມ຺ປຘາຣຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຍ ກຸສໂລ ຘມ຺ໂມ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍາ, ໂສ ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຈ ສິຍາຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ສຕິ ປຈ຺ຉາຊາຕວິປາກປຈ຺ຈເຍສຸປິ ສພ຺ພປຸຈ຺ຉານໍ ປວຕ຺ຕິໂຕ ‘‘ໂຍ ກຸສໂລ ຘມ຺ໂມ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ປຈ຺ຉາຊາຕປຈ຺ຈຍາ ວິປາກປຈ຺ຈຍາ, ໂສ ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຈ ສິຍາ’’ຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ວິຎ຺ຎາເຍຍ຺ຍ, ຕຖາ ຈ ສຕິ ປຈ຺ຉາຊາຕປຈ຺ຈຍາ ວິປາກປຈ຺ຈຍາຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຈ ຠວນສ຺ສ ປຸຈ຺ຉນໂຕ ກຸສລານໍ ເຕຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ອນຸຎ຺ຎາຕາຕິ ອາປຊ຺ຊຕິ, ນ ຈ ຕໍຕໍປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານໍ ກຸສລາທີນໍ ກຸສລາທິຘມ຺ເມ ປຏິຈ຺ຈ ຠວນມຕ຺ຖິຕາ ເອຕ຺ຖ ປຸຈ຺ຉິຕາ, ອຖ ໂຂ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ‘‘ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຈ ກຸສໂລ ຘມ຺ໂມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິເຍວ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕາຕິ, ຕສ຺ມາ ອຍມຕ຺ໂຖ ສໂທໂສຕິ ‘‘ອຖ ວາ’’ຕິ ອຕ຺ຖນ຺ຕຣວຈນໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ກຸສໂລ ຘມ຺ໂມ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຊານິຕ຺ວາ ‘‘ເຫຕຸປຈ຺ຈຍາ ສິຍາ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ສາ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍາ ຠວນປຸຈ຺ຉນໍ, ‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຊານິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ‘‘ສິຍາ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ຠວນປຸຈ຺ຉນຎ຺ຈ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ. ອນຸຎ຺ຎາຕຎ຺ຫິ ນິຈ຺ຉິຕເມວາຕິ. ຕສ຺ມາ ອນນຸຊານິຕ຺ວາ ‘‘ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຈ ກຸສໂລ ຘມ຺ໂມ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ ເອວໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໍ ກິໍ ສິຍາຕິ ປຸຈ຺ຉຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ວາ ອິທມ຺ປິ ສມ຺ປຸຈ຺ຉນເມວ, ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຈ ກຸສໂລ ຘມ຺ໂມ ກິໍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສິຍາຕິ ຍຖາປຸຈ຺ຉິຕສ຺ເສວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນສ຺ສ ສມ຺ຠວໍ ປຸຈ຺ຉຕິ ‘‘ກິໍ ເອວໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໍ ສິຍາ ສມ຺ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ, ອຍໍ ນໂຍ ສິຍາສທ຺ທສ຺ສ ປຈ຺ຉາໂຍຊເນ. ຍຖາຐາເນເຍວ ປນ ຐິຕາ ‘‘ສິຍາ’’ຕິ ເອສາ ສາມຎ຺ຎປຸຈ຺ຉາ, ຕາຍ ປນ ປຸຈ຺ຉາຍ ‘‘ອິທໍ ນາມ ປຸຈ຺ຉິຕ’’ນ຺ຕິ ນ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ຕສ຺ສາເຍວ ປຸຈ຺ຉາຍ ວິເສສນຕ຺ຖໍ ‘‘ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຈ ກຸສໂລ ຘມ຺ໂມ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ, ເອວໍ ວິເສສິຕພ຺ພວິເສສນຠາເວນ ທ຺ເວປິ ປຸຈ຺ຉາ ເອກາເຍວ ປຸຈ຺ຉາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ຄມນຸສ຺ສຸກ຺ກວຈນນ຺ຕິ ຄມນສ຺ສ ສມານກຕ຺ຕຸກປຈ຺ຉິມກາລກິຣິຍາເປກ຺ຂວຈນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍທິປິ ປຏິຄມນຸປ຺ປຕ຺ຕີນໍ ປຸຣິມປຈ຺ຉິມກາລຕາ ນຕ຺ຖິ, ປຈ຺ຈຍປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປນ ສຫຊາຕານມ຺ປິ ປຈ຺ຈຍປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຠາເວນ ຄຫຓໍ ປຸຣິມປຈ຺ຉິມຠາເວເນວ ໂຫຕີຕິ ຄຫຓປ຺ປວຕ຺ຕິອາກາຣວເສນ ປຈ຺ຈຍາຍຕ຺ຕຕາອຕ຺ຕປຏິລາຠສງ຺ຂາຕານໍ ປຏິຄມນຸປ຺ປຕ຺ຕິກິຣິຍານມ຺ປິ ປຸຣິມປຈ຺ຉິມກາລໂວຫາໂຣ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຄມນໍ ວາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ເອວາຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ປຏິຄມນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ປຏິອຸປ຺ປຊ຺ຊນໍ ສມານກິຣິຍາ. ປຏິກຣຓຎ຺ຫິ ປຏິສທ຺ທຕ຺ໂຖຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ກຸສລໍ ຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ອຸປໂຍຄນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ ປຈ຺ຈຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕທາຍຕ຺ຕຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຏິຄນ຺ຕ຺ວາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ, ເຕນ ປຏິຈ຺ຈາຕິ ສຫຊາຕປຈ຺ຈຍໍ ກຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສຫຊາຕປຈ຺ຈຍກຣຓຎ຺ຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາຠິມຸຂອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ປຏິຄມນໍ, ຕໍ ກຕ຺ວາຕິ ປຏິຈ຺ຈສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ໂຖຕິ.

໓໕-໓໘. ຕາສຸ ປາຬິຍໍ ທ຺ເວເຍວ ທສ຺ສິຕາຕິ ເຫຕາຣມ຺ມຓທຸເກ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຸຈ຺ຉານໍ ທສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ເອກມູລກາທິຠາໂວ ປຸຈ຺ຉານໍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ, ປຈ຺ຈຍານໍ ປນ ວເສນ ສພ຺ພປຐໂມ ປຈ຺ຈຍນ຺ຕເຣນ ອໂວມິສ຺ສກຕ຺ຕາ ສຸທ຺ຘິກນໂຍ, ທຸຕິໂຍ ອາຣມ຺ມຓາທີສຸ ເອເກກສ຺ສ ເຫຕຸ ເອວ ເອກມູລກນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ເອກມູລກນໂຍ. ເອວໍ ເຫຕາຣມ຺ມຓທຸກາທີນໍ ອຘິປຕິອາທີນໍ ມູລຠາວໂຕ ທຸກມູລກາທໂຍ ນຍາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເຕວີສຕິມູລກນໂຍ ຈ ຕໂຕ ປຣໍ ມູລສ຺ສ ອຠາວໂຕ ‘‘ສພ຺ພມູລກ’’ນ຺ຕິ ປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖ ນປຸໍສກນິທ຺ເທເສນ ເອກ…ເປ… ສພ຺ພມູລກໍ ປຈ຺ຈຍຄມນໍ ປາຬິຄມນໍ ວາຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ, ເອກ…ເປ… ສພ຺ພມູລກໍ ນຍໍ ອສມ຺ມຸຍ຺ຫນ຺ເຕນາຕິ ອຸປໂຍໂຄ ວາ, ອິຘ ຈ ສພ຺ພມູລກນ຺ຕິ ຈ ເຕວີສຕິມູລກສ຺ເສວ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈນີເຍ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ຍຖາ ອນຸໂລເມ ເອເກກສ຺ສ ປທສ຺ສ ເອກມູລກໍ…ເປ… ຍາວ ເຕວີສຕິມູລກໍ, ເອວໍ ປຈ຺ຈນີເຍປິ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໔໒-໔໔).

໓໙-໔໐. ‘‘ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍາ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍາຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍປຣິໂຍສາໂນ ເອກມູລກນໂຍ ທສ຺ສິໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ສຕິ ວິນເຍ ວິຍ ຈກ຺ກພນ຺ຘນວເສນ ປາຬິຄຕິ ອາປຊ຺ຊຕິ, ນ ເຫຏ຺ຐິມໂສຘນວເສນ. ເຫຏ຺ຐິມໂສຘນວເສນ ຈ ອິຘ ອຠິຘມ຺ເມ ປາຬິ ຄຕາ, ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ‘‘ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍາ ເຫຕຸຍາ ຕີຓິ, ອຘິປຕິປຈ຺ຈຍາ ຕີຓິ, ອຘິປຕິປຈ຺ຈຍາ ເຫຕຸຍາ ນວ, ອາຣມ຺ມເຓ ຕີຓີ’’ຕິອາທິນາ ເຫຏ຺ຐິມໍ ໂສເຘຕ຺ວາວ ປາຬິ ປວຕ຺ຕາ. ໂຍ ເຈຕ຺ຖ ‘‘ເອກມູລກນໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ສຸທ຺ຘິກນໂຍວ. ໂສ ຈ ວິເສສາຠາວໂຕ ອາຣມ຺ມຓມູລກາທີສຸ ນ ລພ຺ຠຕິ. ນ ຫິ ອາຣມ຺ມຓາທີສຸ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ອາທິມ຺ຫິ ຐປິເຕປິ ປຈ຺ຈຍນ຺ຕເຣນ ສມ຺ພນ຺ຘາຠາເວນ ອາທິມ຺ຫິ ວຸຕ຺ຕສຸທ຺ຘິກໂຕ ວິເສສຕ຺ໂຖ ລພ຺ຠຕິ, ເຕເນວ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນປິ ອາຣມ຺ມຓມູລກາທີສຸ ສຸທ຺ຘິກນໂຍ ນ ທສ຺ສິໂຕຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍາ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍາ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍາ ອຘິປຕິປຈ຺ຈຍາ…ເປ… ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍາ ອວິຄຕປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໓໙) ອຍໍ ເຫຏ຺ຐິມໂສຘນວເສນ ເອກສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈເຍ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍາທິເກ ໂຍເຊຕ຺ວາ ວຸຕ຺ໂຕ ເອກມູລກນໂຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ‘‘ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍາ…ເປ… ອວິຄຕປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ ວາ ເອກມູລເກສຸ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍສ຺ສ ມູລກໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ເອກມູລກາທີນິ ສໍຂິປິຕ຺ວາ ສພ຺ພມູລກສ຺ສາວສາເນນ ອວິຄຕປຈ຺ຈເຍນ ນິຏ຺ຐາປິຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອຘິປຕິປຈ຺ຈຍາ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍາ ສມນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍາ ສຫຊາຕປຈ຺ຈຍາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍາຕິ ອິທໍ ມູລເມວ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ເອກມູລກາທີນໍ ສໍຂິປນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ນ ສຸທ຺ຘິກທສ຺ສນໍ, ນາປິ ສພ຺ພມູລເກ ກຕິປຍປຈ຺ຈຍທສ຺ສນໍ.

໔໑. ຕໂຕ ນິສ຺ສຍາທີນິ ມູລານິປິ ສໍຂິປິຕ຺ວາ ອວິຄຕມູລກນຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອວິຄຕປຈ຺ຈຍາ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍາ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ເອຕສ຺ມິຎ຺ຈ ສຸທ຺ຘິກສ຺ສ ອທສ຺ສເນນ ອາຣມ຺ມຓມູລກາທີສຸ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ສຸທ຺ຘິກນໂຍ ນ ລພ຺ຠຕີຕິ ຎາປິໂຕ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ອາທິ ກຕ຺ຖຈິ ສໍເຂປນ຺ຕຣຄໂຕ ໂຫຕິ. ອາທິອນ຺ເຕຫິ ມຊ຺ຌິມານໍ ທສ຺ສນຎ຺ຫິ ສງ຺ເຂໂປ, ອາທິໂຕ ປຠຸຕິ ກຕິຈິ ວຕ຺ວາ ຄຕິທສ຺ສນໍ ວາຕິ. ທຸຕິຍຈຕຸກ຺ກໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ວິຄຕປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ ປທໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຐປິຕໍ. ເຕນ ໂອສານຈຕຸກ຺ກໍ ທສ຺ເສຕິ. ຕຕິຍຈຕຸກ຺ກໂຕ ປຠຸຕິ ວາ ປຎ຺ຈກມູລານິ ສໍຂິປິຕ຺ວາ ສພ຺ພມູລກສ຺ສ ອວສາເນນ ນິຏ຺ຐເປຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ທຸກມູລກາທີສຸ ຍຖາ ເຫຕຸອາຣມ຺ມຓທຸເກນ ສທ຺ຘິໍ ອວເສສາ ປຈ຺ຈຍາ ໂຍຊິຕາ, ເຫຕາຣມ຺ມຓາຘິປຕິຕິກາທີຫິ ຈ ອວເສສາວເສສາ, ເອວໍ ເຫຕຸອຘິປຕິທຸກາທີຫິ ເຫຕຸອຘິປຕິອນນ຺ຕຣຕິກາທີຫິ ຈ ອວເສສາວເສສາ ໂຍເຊຕພ຺ພາ ສິຍຸໍ. ຍທິ ຈ ສພ຺ເພສໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ມູລຠາເວນ ໂຍຊິຕຕ຺ຕາ ເຫຕຸມູລເກ ເຫຕຸອຘິປຕິອາທິທຸການໍ ອຘິປຕິມູລກາທີສຸ ອຘິປຕິເຫຕຸອາທິທຸເກຫິ ວິເສໂສ ນຕ຺ຖິ. ເຕ ເອວ ຫິ ປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຏິປາຏິຍາ ວຸຕ຺ຕາ, ຕຖາປິ ອາຣມ຺ມຓມູລກາທີສຸ ອາຣມ຺ມຓາຘິປຕິທຸກາທີນໍ ອວເສສາວເສເສຫິ, ເຫຕຸມູລເກ ຈ ເຫຕຸອຘິປຕິອນນ຺ຕຣຕິກາທີນໍ ອວເສສາວເສເສຫິ ໂຍຊເນ ອຕ຺ຖິ ວິເສໂສຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ເອວໍ ໂຍຊິຍມາເນສຸປິ ສຸຂຄ຺ຄຫຓໍ ນ ໂຫຕິ, ນ ຈ ຍຖາວຸຕ຺ຕາຍ ໂຍຊນາຍ ສພ຺ພາ ສາ ໂຍຊນາ ປຎ຺ຎວຕາ ນ ສກ຺ກາ ວິຎ຺ຎາຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ຕຖາ ອໂຍເຊຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພເນວ ໂຍຊນາ ກຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ຘມ຺ມານໍ ເທສນາວິຘາເນ ຫິ ຠຄວາວ ປມາຓນ຺ຕິ. ຄຓນາຄາຖາ ອາທິມປາເຐ ກາຈິ ວິຣຸທ຺ຘາ, ຕສ຺ມາ ສຸຏ຺ຐຸ ຄເຓຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພາ.

‘‘ທ຺ວາວີສຕິຍາ ຕິເກສຸ ເອເກກໍ ຕິກໍ ທຸການໍ ສເຕນ ສເຕນ ສທ຺ຘິໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ທຸກຕິກປຏ຺ຐາເນ ເກສຎ຺ຈິ ໂປຕ຺ຖການໍ ວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເກສຸຈິ ປນ ເອເກໂກ ທຸໂກ ທ຺ວາວີສຕິຍາ ທ຺ວາວີສຕິຍາ ຕິເກຫິ ໂຍຊິໂຕ, ຕຎ຺ຈ ຄມນໍ ຍຸຕ຺ຕໍ. ນ ຫິ ຕຕ຺ຖ ຕິກສ຺ສ ໂຍຊນາ ອຕ຺ຖິ, ອຖ ໂຂ ຕິການໍ ເອເກເກນ ປເທນ ທຸກສ຺ສາຕິ. ຕຕ຺ຖ ຉສຏ຺ຐິຍາ ຕິກປເທສຸ ເອເກເກນ ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາ ຉສຏ຺ຐິ ເຫຕຸທຸກາ, ຕຖາ ສເຫຕຸກທຸກາທໂຍ ຈາຕິ ທຸການໍ ຉສຕາຘິການິ ຉສຫສ຺ສານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສຸ ເອເກກສ຺ມິໍ ປຏິຈ຺ຈວາຣາທໂຍ ສຕ຺ຕ ວາຣາ ນຍາ ປຸຈ຺ຉາ ຈ ສພ຺ພາ ທຸກປຏ຺ຐາເນ ເຫຕຸທຸເກນ ສມານາ.

‘‘ທຸກສເຕ ເອເກກໍ ທຸກໍ ທ຺ວາວີສຕິຍາ ຕິເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕມ຺ປິ ຕິກທຸກປຏ຺ຐາເນ ເກສຎ຺ຈິ ໂປຕ຺ຖການໍ ວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຸຕ຺ຕນເຍນ ປນ ຍຸຕ຺ຕຄມເນສຸ ເອເກໂກ ຕິໂກ ທຸກສເຕນ ໂຍຊິໂຕ. ຕຕ຺ຖ ເຫຕຸປທໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ໂຕ ເອໂກ ກຸສລຕ຺ຕິໂກ, ຕຖາ ນເຫຕຸປທໍ…ເປ… ອຣຓປທນ຺ຕິ ກຸສລຕ຺ຕິການໍ ທ຺ເວ ສຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຖາ ເວທນາຕ຺ຕິກາທີນມ຺ປີຕິ ສພ຺ເພສໍ ຈຕຸສຕາຘິການິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຫສ຺ສານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສຸ ເອເກກສ຺ມິໍ ວາຣນຍປຸຈ຺ຉາ ຕິກປຏ຺ຐາເນ ກຸສລຕ຺ຕິເກນ ສມານາ.

‘‘ຉ ອນຸໂລມມ຺ຫິ ນຍາ ສຸຄມ຺ຠີຣາ’’ຕິ ວຈນໂຕ ປນາຕິ ເອເຕນ ອິທໍ ທສ຺ເສຕິ – ‘‘ອນຸໂລມມ຺ຫີ’’ຕິ ‘‘ຕິກາທໂຍ ຉນຍາ’’ຕິ ຈ ອວິເສເສນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຏິຈ຺ຈວາຣາທິວເສນ ສຕ຺ຕວິຘມ຺ປິ ອນຸໂລມໍ ສຫ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ຉ ອນຸໂລມມ຺ຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອນຸໂລມາທິວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ຕິກປຏ຺ຐານໍ ສຫ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ຕິກຎ຺ຈ ປຏ຺ຐານວຣ’’ນ຺ຕິ, ຕຖາ ຈຕຸພ຺ພິຘານິ ທຸກປຏ຺ຐານາທີນິ ສຫ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ທຸກຸຕ຺ຕມ’’ນ຺ຕິອາທິໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ຉ ນຍາ ສຸຄມ຺ຠີຣາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ປຈ຺ຈຍານຸໂລເມ ສຕ຺ຕປ຺ປເຠເທ ຉປິ ເອເຕ ປຏ຺ຐານາ ປຏ຺ຐານນຍາ ຈຕຸປ຺ປເຠທາ ປຸຈ຺ຉາວເສນ ອຸທ຺ຘຣິຕພ຺ພາຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ສພ຺ພສ຺ມິໍ ປຏ຺ຐາເນ ສພ຺ໂພ ປຈ຺ຈຍານຸໂລໂມ ທສ຺ສິໂຕ ໂຫຕີຕິ. ປຈ຺ຈນີຍຄາຖາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ທຸກຕິກປຏ຺ຐານາທີສຸ ວິເສສິຕພ຺ເພຫິ ຕິເກຫິ ປຏ຺ຐານໍ ຕິກປຏ຺ຐານໍ. ທຸການໍ ຕິກປຏ຺ຐານໍ ທຸກຕິກປຏ຺ຐານໍ. ທຸກວິເສສິຕາ ວາ ຕິກາ ທຸກຕິກາ, ທຸກຕິການໍ ປຏ຺ຐານໍ ທຸກຕິກປຏ຺ຐານນ຺ຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ວຈນຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ທຸກາທິວິເສສິຕສ຺ສ ເຈຕ຺ຖ ຕິກາທິປທສ຺ສ ທຸກາທິຠາໂວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ທຸກປຏ຺ຐານເມວ ຫິ ຕິກປທສໍສນ຺ທນວເສນ ທຸກປທສໍສນ຺ທນວເສນ ຈ ປວຕ຺ຕໍ ທຸກຕິກປຏ຺ຐານໍ ທຸກທຸກປຏ຺ຐານຎ຺ຈ, ຕຖາ ຕິກປຏ຺ຐານເມວ ທຸກປທສໍສນ຺ທນວເສນ ຕິກປທສໍສນ຺ທນວເສນ ຈ ປວຕ຺ຕໍ ຕິກທຸກປຏ຺ຐານໍ ຕິກຕິກປຏ຺ຐານຎ຺ຈາຕິ.

ປຈ຺ຈຍານຸໂລມວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ປຈ຺ຈຍປຈ຺ຈນີຍວຓ຺ຓນາ

໔໒-໔໔. ເຕວີສຕິມູລກນ຺ຕິ ອິທຎ຺ເຈຕ຺ຖ ທຸມູລກໍເຍວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິທໍ ທຸກມູລເກ ປຸຈ຺ຉານໍ ມູລຠູຕາ ເຕວີສຕິ ທຸກາ ສມ຺ຠວນ຺ຕີຕິ ຕສ຺ສ ‘‘ເຕວີສຕິມູລກ’’ນ຺ຕິ ນາມໍ ກຕ຺ວາ ຍາວ ຍຕ຺ຕໂກ ປເຠໂທ ອຕ຺ຖິ, ຕາວ ຕຕ຺ຕກໍ ເຕວີສຕິມູລກໍ ຍຖານຸໂລເມ ວິຕ຺ຖາຣິຕໍ. ເອວໍ ປຈ຺ຈນີເຍປິ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພນ຺ຕິ ທຸກມູລເກນ ຕິກມູລກາທີສຸ ນຍໍ ທສ຺ເສຕີຕິ ອິມິນາ ອຘິປ຺ປາເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ ສິຍາ. ຍທິ ປນ ຍາວ ເຕວີສຕິມໍ ມູລໍ ຍຖາ ວິຕ຺ຖາຣິຕນ຺ຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ອຘິປ຺ເປໂຕ, ‘‘ຍາວ ເຕວີສຕິມໍ ມູລ’’ນ຺ຕ຺ເວວ ປາເຐນ ຠວິຕພ຺ພໍ ສິຍາ. ນ ຫິ ‘‘ເຕວີສຕິມູລກ’’ນ຺ຕິ ເອຕສ຺ສ ພ຺ຍຎ຺ຊນສ຺ສ ເຕວີສຕິມໍ ມູລກນ຺ຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ສມ຺ຠວຕິ. ຍຖາ ອນຸໂລເມ ‘‘ເອເກກປທສ຺ສາ’’ຕິອາທິນາ ປນ ເອກມູລາທິສພ຺ພມູລກປຣິໂຍສານໍ ຕຕ຺ຖ ນຍທສ຺ສນວເສນ ທສ຺ສິຕໍ ເອເກກສ຺ສ ປທສ຺ສ ວິຕ຺ຖາຣໍ ທສ຺ເສຕີຕິ ສພ຺ພມູລກເມວ ເຈຕ຺ຖ ‘‘ເຕວີສຕິມູລກ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຎ຺ຫິ ເຕວີສຕິຍາ ປຈ຺ຈຍານໍ ອວເສສສ຺ສ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ມູລຠາວໂຕ ‘‘ເຕວີສຕິມູລກ’’ນ຺ຕິ ຈ ຕໂຕ ປຣໍ ມູລສ຺ສ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຠາວໂຕ ‘‘ສພ຺ພມູລກ’’ນ຺ຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ປຈ຺ຈຍປຈ຺ຈນີຍວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ອນຸໂລມປຈ຺ຈນີຍວຓ຺ຓນາ

໔໕-໔໘. ອນຸໂລເມ ວຸຕ຺ເຕສຸ ສພ຺ເພສຸ ເອກມູລກາທີສຸ ເອເກກໍ ປທໍ ປຣິຫາເປຕ຺ວາຕິ ຕຕ຺ຖ ເອກມູລເກ ຈຕຸວີສຕິ ປຈ຺ຈຍປທານິ ອິຘ ເອກມູລເກ ເຕວີສຕິ, ເອໂກ ປນ ປຈ຺ຈໂຍ ມູລຠາເວນ ຐິໂຕ ອປຸພ຺ພຕາຠາວໂຕ ອຄຓນູປໂຄ. ຕຕ຺ຖ ທຸມູລເກ ເຕວີສຕິ ປຈ຺ຈຍປທານິ ຄຓນູປຄານິ, ອິຘ ທຸມູລເກ ທ຺ວາວີສຕີຕິ ເອວໍ ປຣິຫາເປຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອນຸໂລມໂຕ ຐິຕສ຺ສ ປຈ຺ຈນີຍໂຕ ອລພ຺ຠມານານໍ ສຸທ຺ຘິກປຈ຺ຈຍານຎ຺ຈ ອລພ຺ຠມານຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ລພ຺ຠມານປທານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ຫິ ອຎ຺ຎຖາ ປຸຈ຺ຉາວເສນ ໂກຈິ ປຈ຺ຈໂຍ ອລພ຺ຠມາໂນ ນາມ ອຕ຺ຖີຕິ. ວິສ຺ສຊ຺ຊນາວເສເນວ ວາ ປວຕ຺ຕໍ ອນຸໂລມປຈ຺ຈນີຍເທສນໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ລພ຺ຠມານປທານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອນຸໂລມປຈ຺ຈນີຍວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຸຈ຺ຉາວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑. ກຸສລຕ຺ຕິກໍ

໑. ປຏິຈ຺ຈວາຣວຓ຺ຓນາ

໑. ປຈ຺ຈຍານຸໂລມໍ

(໑) ວິຠງ຺ຄວາໂຣ

໕໓. ຍາ ກຸສລຕ຺ຕິເກ ລຠນ຺ຕິ, ນ ຕາເຍວ ເວທນາຕ຺ຕິກາທີສູຕິ ຕິກປທນານຕ຺ຕມຕ຺ເຕນ ວິນາ ມູລາວສານວເສນ ສທິສຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ນ ຕາເຍວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ຈ ເກວລໍ ຕິກນ຺ຕເຣເຍວ, ກຸສລຕ຺ຕິເກປິ ປນ ຍາ ປຏິຈ຺ຈວາເຣ ລຠນ຺ຕິ, ນ ຕາເຍວ ປຈ຺ຈຍວາຣາທີສູຕິ ສພ຺ພປຸຈ຺ຉາສມາຫຣຓໍ ອິຘ ກຕ຺ຕພ຺ພເມວ. ຘມ຺ມານຸໂລມປຈ຺ຈນີເຍ ຈ ຕິກປຏ຺ຐາເນ ວິຕກ຺ກຕ຺ຕິກປີຕິຕ຺ຕິການໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ສພ຺ພາເປຕາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ລຠນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປີຕິຕ຺ຕິກຄ຺ຄຫຓໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ນ ຫິ ຕຕ຺ຖ ເອກູນປຎ຺ຎາສ ປຸຈ຺ຉາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ລຠນ຺ຕີຕິ.

ເຕນ ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ເຕນ ສຫຊາຕປຈ຺ຈຍຠູເຕນ ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ‘‘ຍາວ ນິໂຣຘຄມນາ ອຸທ຺ຘໍ ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ຈ ‘‘ອຸປ຺ປາທາທໂຍ ວາ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ຈ ວຈເນຫິ ຂຓຕ຺ຕຍສມງ຺ຄີ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ ວິຍ ໂຫຕິ, ອຸປ຺ປາທກ຺ຂຓສມງ຺ຄີເຍວ ປນ ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ຍສ຺ມາ ປນ ເອໂກ ຂນ຺ໂຘ ເອກສ຺ສາຕິອາທິ ອິຘ ກຸສລວຈເນນ ຄຫິເຕ ຂນ຺ເຘ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເວທນາຕ຺ຕິກາທີສຸ ປນ ເອກໍ ຂນ຺ຘໍ ປຏິຈ຺ຈ ທ຺ວິນ຺ນໍ, ທ຺ເວ ປຏິຈ຺ຈ ເອກສ຺ສປິ, ເຫຕຸທຸກາທີສຸ ຈ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ເຘກເທສໍ ປຏິຈ຺ຈ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ເຘກເທສສ຺ສປິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາຕິ ສຫ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານໍ ສພ຺ເພສໍ ຘມ຺ມານໍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫນ຺ໂຕ ເອເກກສ຺ສປິ ທຸກຕິກາທິເຠທານຎ຺ຈ ປຈ຺ຈໂຍ ນາມ ໂຫຕິເຍວ, ຕຖາ ທຸກາທິເຠທານຎ຺ຈາຕິ.

‘‘ຣູເປນ ສທ຺ຘິໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ອາຣຸປ຺ປວິປາກຎ຺ຈ ນ ຄເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ປນ ນ ສພ຺ພສ຺ມິໍ ເອຕສ຺ມິໍ ວຈເນ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ອຖ ໂຂ ‘‘ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານຎ຺ຈ ຣູປ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ເຖວ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ອາຣຸປ຺ປວິປາໂກວ, ອຖ ໂຂ ໂລກຸຕ຺ຕຣວິປາກກິຣິຍາພ຺ຍາກຕມ຺ປິ ອາຣຸປ຺ເປ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ເອຕ຺ຖ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ‘‘ວິປາກາພ຺ຍາກຕໍ ກິຣິຍາພ຺ຍາກຕໍ ເອກໍ ຂນ຺ຘໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕໂຍ ຂນ຺ຘາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ນ ກິຎ຺ຈິ ຣູເປນ ວິນາ ສຫ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ສເຫຕຸກໍ ວິປາກກິຣິຍາພ຺ຍາກຕໍ ອຄ຺ຄຫິຕໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ຕຕ຺ຖ ປນ ຍໍ ຣູເປນ ສຫ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນວິເສສໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານຎ຺ຈ ຣູປ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ວຕ຺ຖຸໍ ປຏິຈ຺ຈ ຂນ຺ຘາ’’ຕິ ເອຕ຺ຕເກ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ປຈ຺ຈຍຠູຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸສ຺ສ ‘‘ກຏຕ຺ຕາ ຈ ຣູປ’’ນ຺ຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ສາມຎ຺ຎວຈເນ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຠາເວນ ອຄ຺ຄຫິຕຕາປຕ຺ຕິໍ ນິວາເຣຕຸໍ ‘‘ຂນ຺ເຘ ປຏິຈ຺ຈ ວຕ຺ຖູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຂນ຺ເຘ ປຏິຈ຺ຈ ວຕ຺ຖຸ, ວຕ຺ຖຸໍ ປຏິຈ຺ຈ ຂນ຺ຘາຕິ ວາ ວຕ຺ຖຸຂນ຺ຘານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍຠູຕານໍ ປຈ຺ຈຍຠາວວິເສສທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎາເປກ຺ຂໍ ວຈນທ຺ວຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ສາມຎ຺ເຎນ ຄຫິຕມ຺ປິ ວິສຸໍ ອຸທ຺ຘຏໍ.

ມຫາຠູເຕປິ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິທສ຺ສນຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍໍ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານຣູປໍ ກຏຕ຺ຕາຣູປຎ຺ຈ ອຸປາທາຣູປໍ ອຸປາທາຣູປຄ຺ຄຫເຓນ ວິນາ ‘‘ຂນ຺ເຘ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສ ມຫາຠູເຕປິ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິທສ຺ສນຕ຺ຖນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕສ຺ມິໍ ປນ ທສ຺ສເນ ຂນ຺ຘປຈ຺ຈຍສຫິຕາສຫິຕຎ຺ຈ ສພ຺ພໍ ອຸປາທາຣູປໍ ອິໂຕ ປເຣສຸ ສຫຊາຕປຈ຺ຈຍາທີສຸ ສງ຺ຄຫິຕນ຺ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ກຏຕ຺ຕາຣູປໍ ປຏິສນ຺ຘິຍມ຺ປີ’’ຕິ ປິ-ສທ຺ໂທ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ມຫາຠູເຕ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປາທາຣູປນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍນາຕິ ‘‘ມຫາຠູເຕ ປຏິຈ຺ຈ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານໍ ຣູປໍ ກຏຕ຺ຕາຣູປໍ ອຸປາທາຣູປ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ຖໂຕ ອຍໍ ນໂຍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ສນ຺ຘາຍາຫ.

໕໔. ຣູປມິສ຺ສກາ ປຫາຍາຕິ ຍາສຸ ປຸຈ຺ຉາສຸ ຣູເປນ ວິນາ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນໍ ນ ລພ຺ຠຕິ, ອຖ ໂຂ ຣູປມິສ຺ສກເມວ ລພ຺ຠຕິ, ຕາ ປຫາຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໕໗. ‘‘ຕິຓ຺ຓໍ ສນ຺ນິປາຕາ ຄພ຺ຠສ຺ສ ອວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຈນໂຕຕິ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍກປຏິສນ຺ຘິຍາ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘສພ຺ຠາເວນ ຕາຍ ສມານລກ຺ຂຓາ ສພ຺ພາປິ ປຎ຺ຈໂວກາຣປຏິສນ຺ຘິ ໂອກ຺ກນ຺ຕິນາມກາຕິ ສາເຘຕິ. ປຣິປຸຓ຺ຓຘມ຺ມານໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ຖີຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓວິສ຺ສຊ຺ຊນາ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ເອກໍ ມຫາຠູຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕໂຍ…ເປ… ມຫາຠູເຕ ປຏິຈ຺ຈ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານໍ ຣູປໍ ກຏຕ຺ຕາຣູປໍ ອຸປາທາຣູປ’’ນ຺ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໕໓) ເອຕ຺ຕາວຕາ ປຎ຺ຈໂວກາເຣ ສພ຺ພໍ ຈິຕ຺ຕກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານຣູປໍ ທສ຺ສິຕໍ. ອວເສສໍ ປນ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ພາຫິຣ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ພາຫິຣນ຺ຕິ ເອເຕນ ອນິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘຣູປໍ ທສ຺ເສຕິ, ປຸນ ອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານໍ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ ເອເຕຫິ ສພ຺ພໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘໍ ອາຫາຣອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານຣູປໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ ເອກ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕານມ຺ປິ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ ວຸຕ຺ຕເມວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ນ ຫິ ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສ ວຊ຺ຊເນ ກາຣຓໍ ອຕ຺ຖີຕິ. ອາທິມ຺ຫິ ປນ ‘‘ເອກໍ ມຫາຠູຕໍ ປຏິຈ຺ຈາ’’ຕິອາທິ ອວິເສສວຈນໍ ສຫຊາຕໍ ອຣູປມ຺ປິ ປຈ຺ຈຍໍ ເຫຕາທິເກ ຈ ປຈ຺ຈເຍ ພຫຸຕເຣ ລຠນ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານກຏຕ຺ຕາຣູປທ຺ວຍໍ ສຫ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຣິໂຍສາເນ ‘‘ມຫາຠູເຕ ປຏິຈ຺ຈ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານຣູປໍ ກຏຕ຺ຕາຣູປໍ ອຸປາທາຣູປ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ກຏຕ຺ຕາຣູປໍ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານສມ຺ພນ຺ຘໍ ຕໍສມານຄຕິກໍ ປຎ຺ຈໂວກາເຣ ວຕ຺ຕມານເມວ ຄຫິຕນ຺ຕິ ອຄ຺ຄຫິຕໍ ກຏຕ຺ຕາຣູປໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕານໍ ເອກໍ ມຫາຠູຕໍ ປຏິຈ຺ຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ອຸປາທາຣູປໍ ອິຘປິ ກມ຺ມປຈ຺ຈຍວິຠງ຺ເຄ ວິຍ ‘‘ມຫາຠູເຕ ປຏິຈ຺ຈ ກຏຕ຺ຕາຣູປໍ ອຸປາທາຣູປ’’ນ຺ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໖໓) ກຏຕ຺ຕາຣູປຠາວວິສິຏ຺ຐໍ ອຸປາທາຣູປໍ ຄຫິຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ນ ຫິ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານສ຺ສ ປຸນວຈເນ ປໂຍຊນໍ ອຕ຺ຖີຕິ.

ກສ຺ມາ ປນ ຍຖາ ພາຫິຣາທີສຸ ‘‘ມຫາຠູເຕ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປາທາຣູປ’’ນ຺ຕິ ອວິເສເສຕ຺ວາ ອຸປາທາຣູປໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ອວຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕກມ຺ມຊອຸປາທາຣູປານິ ‘‘ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານໍ ຣູປໍ ກຏຕ຺ຕາຣູປໍ ອຸປາທາຣູປ’’ນ຺ຕິ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍາທີສຸ ສຫ ‘‘ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານໍ ຣູປໍ ອຸປາທາຣູປໍ ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕານໍ…ເປ… ກຏຕ຺ຕາຣູປໍ ອຸປາທາຣູປ’’ນ຺ຕິ ອຘິປຕິປຈ຺ຈຍາທີສຸ ວິສຸໍ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານຣູປຠາວກຏຕ຺ຕາຣູປຠາເວຫິ ວິເສເສຕ຺ວາວ ວຸຕ຺ຕານີຕິ? ຕຕ຺ຖ ພາຫິຣຄ຺ຄຫຓາທີຫິ ວິຍ ເອຕ຺ຖ ມຫາຠູຕານໍ ເກນຈິ ອວິເສສິຕຕ຺ຕາ. ອປິຈ ອິທ຺ຘິຈິຕ຺ຕນິພ຺ພຕ຺ຕານໍ ກມ຺ມປຈ຺ຈຍານຎ຺ຈ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐານໍ ພາຫິຣຣູປາຍຕນາທີນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ກມ຺ມຎ຺ຈ ເຫຕາທີສຸ ນ ໂກຈິ ປຈ຺ຈໂຍ, ອາຫາຣອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານານໍ ປນ ຈິຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຉາຊາຕຠາເວນ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກເມວ, ນ ຊນກໍ, ມຫາຠູຕາເນວ ປນ ເຕສໍ ສຫຊາຕາທິຠາເວນ ຊນການິ, ຕສ຺ມາ ສຕິປິ ຈິຕ຺ເຕນ ກມ຺ເມນ ຈ ວິນາ ອຠາເວ ເຫຕາທິປຈ຺ຈຍຠູເຕຫິ ອຣູເປຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານິ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານຣູປກຏຕ຺ຕາຣູປຠູຕາເນວ ອຸປາທາຣູປານິ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ອຎ຺ຎານີຕິ ອິມໍ ວິເສສໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຈິຕ຺ຕກມ຺ມເຊສ຺ເວວ ອຸປາທາຣູເປສຸ ວິເສສນໍ ກຕໍ. ອຎ຺ຎານິ ວາ ສມານຊາຕິເກນ ຣູເປນ ສມຸຏ຺ຐານານິ ປາກຏວິເສສນາເນວາຕິ ນ ວິເສສນໍ ອຣຫນ຺ຕິ, ເອຕານິ ປນ ອສມານຊາຕິເກຫິ ອຣູເປຫິ ສມຸຏ຺ຐິຕານິ ວິເສສນໍ ອຣຫນ຺ຕີຕິ ວິເສສິຕານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ຍຖາ ວາ ຈິຕ຺ຕກມ຺ມານິ ຈິຕ຺ຕກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານານໍ ສວິເສເສນ ປຈ຺ຈຍຠາເວນ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ ສຫຊາຕາທິປຈ຺ຈຍຠາວໂຕ ມູລກຣຓຠາວໂຕ ຈ, ນ ເອວໍ ອຸຕຸອາຫາຣາ ຕໍສມຸຏ຺ຐານານນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕກມ຺ມຊາເນວ ວິສຸໍ ວິເສສນໍ ອຣຫນ຺ຕິ. ອິຕຣານິ ປນ ມຫາຠູຕວິເສເສເນວ ວິເສສິຕານິ, ອິຘ ອຸປາທາຣູປວິເສສເນນ ມຫາຠູຕານິ ວິຍ. ນ ຫິ ອຎ຺ຎຕຣວິເສສນໍ ອຸຠຍວິເສສນໍ ນ ໂຫຕີຕິ.

໕໘. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈເຍ ຂນ຺ເຘ ປຏິຈ຺ຈ ວຕ຺ຖຸ, ວຕ຺ຖຸໍ ປຏິຈ຺ຈ ຂນ຺ຘາຕິ ຂນ຺ຘວຕ຺ຖູນໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍຕາທສ຺ສເນນ ປຸພ຺ເພ ວິສຸໍ ປຈ຺ຈຍຠາເວນ ທສ຺ສິຕານໍ ຂນ຺ຘານໍ ເອກໂຕ ປຈ຺ຈຍຠາໂວ ທສ຺ສິໂຕ ໂຫຕີຕິ ອິມິນາ ອຘິປ຺ປາເຍນາຫ ‘‘ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ຂນ຺ຘານໍ ເອກໂຕ ວຕ຺ຖຸນາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຂນ຺ເຘ ປຏິຈ຺ຈ ວຕ຺ຖູ’’ຕິ ອິທໍ ປນ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ຂນ຺ຘານໍ ເອກໂຕ ປຏິຈ຺ຈຕ຺ຖຜຣຓຕາທສ຺ສນຕ຺ຖໍ, ‘‘ວຕ຺ຖຸໍ ປຏິຈ຺ຈ ຂນ຺ຘາ’’ຕິ ວຕ຺ຖຸສ຺ສ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ຂນ຺ຘານໍ ອິເຘວ, ເຫຕຸປຈ຺ຈຍາທີສຸປິ ອຍເມວ ນໂຍ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພສໍ ຂນ຺ຘານໍ ວິສຸໍ ປຏິຈ຺ຈຕ຺ຖຜຣຓຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ວຕ຺ຖຸໍ ປຏິຈ຺ຈ ຂນ຺ຘາ’’ຕິ ວຕ຺ຖຸສ຺ສປິ ທສ຺ສິຕາຍ ‘‘ເອກໍ ຂນ຺ຘຎ຺ຈ ວຕ຺ຖຸຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຕໂຍ ຂນ຺ຘາ’’ຕິອາທິນາ ຂນ຺ຘວຕ຺ຖູນຎ຺ຈ ທສ຺ສິຕາເຍວ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ‘‘ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຈ ອພ຺ຍາກໂຕ ຘມ຺ໂມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍາ, ກຸສເລ ຂນ຺ເຘ ປຏິຈ຺ຈ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາ ມຫາຠູຕາ’’ຕິ ເອວມາທິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ, ນນຸ ຍເທວ ປຏິຈ຺ຈຕ຺ຖໍ ຜຣຕິ, ນ ເຕເນວ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈເຍນ ຠວິຕພ຺ພໍ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍາທີຫິ ວິຍ. ນ ຫິ ຍໍ ‘‘ເອກໍ ຕໂຍ ທ຺ເວ ຈ ຂນ຺ເຘ ປຏິຈ຺ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເຕ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍຠູຕາ ເອວ ໂຫນ຺ຕິ. ເອສ ນໂຍ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍາທີສຸປິ. ປຈ຺ຈຍວາເຣ ຈ ‘‘ອພ຺ຍາກຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຍາ ກຸສໂລ ຘມ຺ໂມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໒໕໖) ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ວຕ຺ຖຸ ກຸສລານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ອຖ ຈ ປນ ຕໍປຈ຺ຈຍາ ຂນ຺ຘານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ເອວ. ຍທິປິ ກຸສລາ ຂນ຺ຘາ ມຫາຠູຕານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຖາປິ ເຕ ປຏິຈ຺ຈ ເຕສໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ສິຍາຕິ? ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ຂນ຺ຘສຫຊາຕານໍ ມຫາຠູຕານໍ ຂນ຺ຘານໍ ປຈ຺ຈຍຠາວາຠາວໂຕ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສທ຺ໂທ ຫິ ນ ເຫຕາທິສທ຺ໂທ ວິຍ ນິຣເປກ຺ໂຂ, ສຫຊາຕາທິສທ຺ໂທ ວິຍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣາເປກ຺ໂຂ, ອຖ ໂຂ ຍຖາວຸຕ຺ເຕຕເຣຕຣາເປກ຺ໂຂ. ປຈ຺ຈຍປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນາ ຈ ຂນ຺ຘາ ມຫາຠູຕາ ອິຘ ຍຖາວຸຕ຺ຕາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ, ເຕສຸ ຈ ມຫາຠູຕາ ຂນ຺ຘານໍ ນ ໂກຈິ ປຈ຺ຈໂຍ. ຍສ຺ສ ຈ ສຍໍ ປຈ຺ຈໂຍ, ຕໂຕ ເຕນ ຕນ຺ນິສ຺ສິເຕນ ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈເຍນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອຣຫຕິ, ຍຖາ ຂນ຺ເຘ ປຏິຈ຺ຈ ຂນ຺ຘາ, ວຕ຺ຖຸໍ ປຈ຺ຈຍາ ຂນ຺ຘາ. ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາຠາວໂຕ ຕທເປກ຺ຂຕ຺ຕາ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສທ຺ທສ຺ສ ຂນ຺ເຘ ປຏິຈ຺ຈ ປຈ຺ຈຍາ ຈ ມຫາຠູຕານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕາ, ນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍາ ຈ ວຸຕ຺ຕາ. ຂນ຺ຘາ ປນ ວຕ຺ຖຸໍ ປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ວຕ຺ຖຸສ຺ສ ປຈ຺ຉາຊາຕປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕນ຺ນິສ຺ສິເຕນ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈເຍນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ວຕ຺ຖຸໍ ປຈ຺ຈຍາ ຂນ຺ຘານໍ ກຸສລາທີນໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາຕິ.

໕໙. ນ ສາ ຄຫິຕາຕິ ຈກ຺ຂາຍຕນາທີນິ ນິສ຺ສຍຠູຕານິ ປຏິຈ຺ຈາຕິ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍຠາເວນ ປນ ນ ຈກ຺ຂາຍຕນາທີນິ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍຠາເວນ ຣູປາຍຕນາທີນິ ວິຍ ນ ຄຫິຕານີຕິ.

໖໐. ທ຺ວີສຸ ອຸປນິສ຺ສເຍສຸ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ, ອາຣມ຺ມຓູປນິສ຺ສຍມ຺ປິ ປນ ເຍ ລຠນ຺ຕິ, ເຕສໍ ວເສນ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍສທິສນ຺ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປີ’’ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ນ ສພ຺ເພ ອກຸສລາ ອພ຺ຍາກຕາ ອາຣມ຺ມຓູປນິສ຺ສຍໍ ລຠນ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຣິມປາໂຐ. ກຸສລາປິ ປນ ມຫຄ຺ຄຕາ ເອກນ຺ເຕນ, ກາມາວຈຣາ ຈ ກທາຈິ ນ ລຠນ຺ຕີຕິ ‘‘ນ ສພ຺ເພ ກຸສລາກຸສລາພ຺ຍາກຕາ’’ຕິ ປຐນ຺ຕິ.

໖໑. ປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈເຍ ຍຖາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປຈ຺ຈຍໍ ອນິທ຺ທິສິຕ຺ວາວ ເທສນາ ກຕາ, ເອວໍ ອກຕ຺ວາ ກສ຺ມາ ‘‘ວຕ຺ຖຸໍ ປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ? ນິຍມສພ຺ຠາວາ. ເຫຕຸອາທີສຸ ຫິ ນິຍໂມ ນຕ຺ຖິ. ນ ຫິ ເຕຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານໍ ອໂລຠາທີສຸ ກຸສລາທີສຸ ຣູປາທີສຸ ຈ ອຍເມວ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ນິຍໂມ ອຕ຺ຖິ, ອິຘ ປນ ວຕ຺ຖຸ ນ ວຕ຺ຖຸຘມ຺ເມສຸ ປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານໍ ຘມ຺ມານໍ ນິຍມໂຕ ຉພ຺ພິຘໍ ວຕ຺ຖຸ ປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາຣມ຺ມຓປຸເຣຊາຕມ຺ປິ ຫິ ວຕ຺ຖຸປຸເຣຊາເຕ ອວິຊ຺ຊມາເນ ນ ລພ຺ຠຕິ, ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຘິວິປາກສ຺ສ ນປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈຍາ ເອວ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓສ຺ສປິ ຕສ຺ສ ປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈໂຍ ນ ອຸທ຺ຘໂຏ. ‘‘ເນວວິປາກນວິປາກຘມ຺ມຘມ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຈ ວິປາໂກ ຘມ຺ໂມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ ເອຕສ຺ສປິ ອລາຠໂຕ ຕຕ຺ຖ ‘‘ປຸເຣຊາເຕ ຕີຓີ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໓.໑໒໔) ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ.

໖໓. ຕຖາ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ມຫາຠູຕານນ຺ຕິ ມຫາຠູຕານໍ ເອກກ຺ຂຓິກນານາກ຺ຂຓິກກມ຺ມປຈ຺ຈຍວເສເນວ ຕທຸປາທາຣູປານມ຺ປິ ວທຕີຕິ ຈ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ກຏຕ຺ຕາຣູປານນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕິຍໍ ກຏຕ຺ຕາຣູປານນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໖໔. ຍຖາລາຠວເສນາຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຣູເປສຸ ຍໍ ຍໍ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ລພ຺ຠຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ວເສນ.

໖໙. ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານມ຺ປິ ເກສຎ຺ຈິ ນິຍມໂຕ ວຕ຺ຖຸ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈໂຍ, ເກສຎ຺ຈິ ຂນ຺ຘາ, ນ ຈ ສມານວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍາ ເອວ ກຸສລາທິເກ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ນານາວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍາປິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ວິເສສໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ວຕ຺ຖຸໍ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍາ, ຂນ຺ເຘ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕທາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕາຍ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ໂນ ປຈ຺ຈຍໍ ປຈ຺ຈຍໍ ກໂຣຕີຕິ ອິມສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສ ວເສນ ອຸປໂຍຄວຈນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ວຕ຺ຖຸໍ ຂນ຺ເຘ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍກຣຓໂຕຕິ ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ວຕ຺ຖຸໍ ປຏິຈ຺ຈ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍາ, ວຕ຺ຖຸນາ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍຕໍ ສາເຘນ຺ເຕນາ’’ຕິ ອຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕຕ຺ຖ ກຸສລານໍ ຂນ຺ຘານໍ ວຕ຺ຖຸໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖີຕິ ‘‘ວຕ຺ຖຸໍ ປຏິຈ຺ຈາ’’ຕິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸນ຺ຕິ, ອິທໍ ປນ ປຏິຈ຺ຈສທ຺ເທນ ອໂຍເຊຕ຺ວາ ‘‘ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ວຕ຺ຖຸໍ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ‘‘ວຕ຺ຖຸນາ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍຕໍ ສາເຘນ຺ເຕນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ກິໍ ປນ ປຏິຈ຺ຈາຕິ? ຍໍ ‘‘ເອກໍ ຂນ຺ຘ’’ນ຺ຕິອາທິກໍ ປາຬິຍໍ ປຏິຈ຺ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕເມວ ອຕ຺ຖໍ ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ວຕ຺ຖຸໍ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍາຕິ ຂນ຺ເຘ ປຏິຈ຺ຈ ຂນ຺ຘາ, ວຕ຺ຖຸນາ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍຕໍ ສາເຘນ຺ເຕນາ’’ຕິ ປຐນ຺ຕິ. ອນນ຺ຕຣຕ຺ຕາ ປາກຏສ຺ສ ອພ຺ຍາກຕຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານສ຺ເສວ ຄຫຓໍ ມາ ໂຫຕູຕິ ‘‘ອພ຺ຍາກຕຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານມ຺ປິ ກຸສລາກຸສລຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານມ຺ປີ’’ຕິ ອາຫ. ອາສນ຺ນມ຺ປິ ທູຣມ຺ປິ ສພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ.

໗໑-໗໒. ‘‘ອິເມ ວີສຕິ ປຈ຺ຈຍາຕິ ສໍຂິປິຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕານໍ ວເສເນຕໍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍທິ ເອເກນປິ ເທສນໍ ສໍຂິຕ຺ຕໍ ສໍຂິຕ຺ຕເມວ, ອາທິມ຺ຫິ ປນ ຕໂຍ ປຈ຺ຈຍາ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈໂຍ ເອກມ຺ປິ ປທໍ ອປຣິຫາເປຕ຺ວາ ວິຕ຺ຖາຣິຕາຕິ ເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຉາຊາຕຎ຺ຈ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ‘‘ອິເມ ເອກູນວີສຕິ ປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ. ເອຕ຺ຕກາ ຫິ ສໍຂິປິຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕາຕິ. ເຍ ປນ ປາຬິຍໍ ວິຕ຺ຖາຣິຕໍ ອວິຕ຺ຖາຣິຕຎ຺ຈ ສພ຺ພໍ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເຕສໍ ‘‘ອິເມ ເຕວີສຕິ ປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ ປາເຐນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອາທິມ຺ຫິ ປນ ຕໂຍ ປຈ຺ຈເຍ ວິຕ຺ຖາຣິເຕ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຍໂຕ ປຠຸຕິ ສງ຺ເຂໂປ ອາຣທ຺ໂຘ, ຕໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖໂຕ ປຠຸຕິ ສໍຂິຕ຺ຕໍ ວິຕ຺ຖາຣິຕຎ຺ຈ ສຫ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອິເມ ເຕວີສຕິ ປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ວິຠງ຺ຄວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

(໒) ສງ຺ຂ຺ຍາວາໂຣ

໗໓. ຕຖາ ປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈເຍຕິ ຍຖາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈເຍ ວິເສໂສ ວິຠງ຺ເຄ ອຕ຺ຖິ, ຕຖາ ປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈເຍປິ ອຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ວຕ຺ຖຸໍ ປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ ຫິ ຕຕ຺ຖ ວິເສໂສ ປຏິສນ຺ຘິອຠາໂວ ຈາຕິ. ວິປາການິ ເຈວ ວີຖິຈິຕ຺ຕານິ ຈ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕີຕິ ເອເຕນ ‘‘ກິຣິຍາພ຺ຍາກຕໍ ເອກໍ ຂນ຺ຘໍ ປຏິຈ຺ຈາ’’ຕິອາທິເກ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໕໓) ວິຠງ຺ເຄ ວິປາກາພ຺ຍາກຕາຠາວໍ ກິຣິຍາພ຺ຍາກເຕ ຈ ອຊວນສ຺ສ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ອລພ຺ຠມານຕໍ ວິເສສໍ ທສ຺ເສຕິ.

໗໔. ເອກມູລເກ ທສ຺ສິຕາຍ ເທສນາຍ ລພ຺ຠມານຄຓນຎ຺ເຎວ ອາທາຍາຕິ ອິທໍ ເອຕສ຺ມິໍ ອນຸໂລເມ ສຸທ຺ຘິກນເຍ ທສ຺ສິຕຄຓນໂຕ ຕໂຕ ປເຣສຸ ນເຍສຸ ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ອຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອພຫຸຄຓເນນ ຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ເຕນ ສມານຄຓນຕາ ຈ ອິມສ຺ມິໍ ອນຸໂລເມເຍວ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ປຈ຺ຈນີເຍ ປນ ‘‘ນເຫຕຸປຈ຺ຈຍາ ນາຣມ຺ມເຓ ເອກ’’ນ຺ຕິອາທິໍ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໑໐໔) ວກ຺ຂຕີຕິ.

໗໖-໗໙. ເຕ ປນ ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເຕວີສຕິມູລໂກເວຕ຺ຖ ທສ຺ສິໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ປຈ຺ຉາຊາຕວິປາການໍ ປຣິຫີນຕ຺ຕາ ‘‘ທ຺ວາວີສຕິມູລໂກ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ ສາເສວນສວິປາການໍ ວເສນ. ທຸວິຘມ຺ປິ ປນ ທ຺ວາວີສຕິມູລກໍ ສຫ ຄເຫຕ຺ວາ ສງ຺ຄຫິເຕ ຕສ຺ມິໍ ອຸຠຍສພ຺ຠາວໂຕ ‘‘ເຕວີສຕິມູລໂກ’’ຕິ ອາຫາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອາເສວນວິປາການໍ ວາ ວິໂຣຘາຠາເວ ສຕິ ປຸຈ຺ຉາຍ ທສ຺ສິຕນເຍນ ເຕວີສຕິມູລເກນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ສ ຈ ນາມໍ ທ຺ວາວີສຕິມູລເກ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ‘‘ເຕວີສຕິມູລໂກ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ຣຸຬ຺ຫີ.

ອາຣມ຺ມຓປເທ ເຈວາຕິ ເອເຕນ ເອກມູລເກ ອຎ຺ຎປທານິ ວຊ຺ເຊຕິ. ນ ຫິ ເອກມູລເກ ເຫຕາທີສຸ ຕໂຍວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສຸທ຺ຘິກນໂຍ ປນ ອາຣມ຺ມຓມູລກາທີສຸ ນ ລພ຺ຠຕີຕິ ອາຣມ຺ມຓມູລເກ ‘‘ນວາ’’ຕິ ເອຕາຍ ອຘິກຄຓນາຍ ອຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ອາຣມ຺ມເຓ ຐິເຕນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຕີເຓວ ປຎ຺ຫາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ກາຕພ຺ພາຕິ ວຈນເສໂສ. ຕີເຓວາຕິ ຈ ຕໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ຄຓນໍ ນິວາເຣຕິ, ນ ອໂຘ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ເຕນ ‘‘ວິປາເກ ເອກ’’ນ຺ຕິ ຄຓນາ ນ ນິວາຣິຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ຕີສຸ ເອກສ຺ສ ອນ຺ໂຕຄຘຕາຍ ຈ ‘‘ຕີເຓວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອິຕີຕິອາທິນາ ‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖ ຕີເຓວາ’’ຕິ ວຈເນນ ອຕ຺ຕໂນ ວຈນໍ ທຬ຺ຫໍ ກໂຣຕິ.

໘໐-໘໕. ເຍ …ເປ… ຕໍ ທສ຺ເສຕຸນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຍມຘິປ຺ປາໂຍ – ຍທິປິ ອວິຄຕານນ຺ຕຣໍ ‘‘ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍາ ເຫຕຸຍາ ຕີຓີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ອູນຕຣຄຓເນນ ສທ຺ຘິໍ ສໍສນ຺ທເນ ຍາ ຄຓນາ ລພ຺ຠຕິ, ສາ ທສ຺ສິຕາ ໂຫຕິ, ຕຖາປິ ອູນຕຣຄຓເນຫິ ສມານຄຓເນຫິ ຈ ສທ຺ຘິໍ ສໍສນ຺ທເນ ອູນຕຣາ ສມານາ ຈ ໂຫຕິ, ນ ເອວໍ ອາວິກຣຓວເສນ ທສ຺ສິຕາ ໂຫຕິ, ວິປລ຺ລາສໂຍຊນາຍ ປນ ຕຖາ ທສ຺ເສຕິ. ວຈເນນ ວາ ຫິ ລິງ຺ເຄນ ວາ ອຕ຺ຖວິເສສາວິກຣຓໍ ໂຫຕີຕິ. ເຕເນຕໍ ອາວິກໂຣຕີຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອວເມວ ອຘິປ຺ປາໂຍ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ປຈ຺ຈນີຍາທີສຸປິ ປນ ‘‘ນາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍາ ນເຫຕຸຍາ ເອກໍ…ເປ… ໂນວິຄຕປຈ຺ຈຍາ ນເຫຕຸຍາ ເອກ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໑໐໗) ມູລປທໍ ອາທິມ຺ຫິເຍວ ຐເປຕ຺ວາ ໂຍຊນາ ກຕາ, ນ ຈ ຕຕ຺ຖ ເອຕໍ ລກ຺ຂຓໍ ລພ຺ຠຕິ, ຕສ຺ມາ ມູລປທສ຺ສ ອາທິມ຺ຫິ ຐເປຕ຺ວາ ໂຍຊນເມວ ກໂມ, ນ ຈກ຺ກພນ຺ຘນນ຺ຕິ ‘‘ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍາ ເຫຕຸຍາ ຕີຓີ’’ຕິອາທິ ໂຍຊິຕໍ, ນ ຈ ວິຎ຺ຎາເຕ ອຕ຺ເຖ ວຈເນນ ລິງ຺ເຄນ ຈ ປໂຍຊນມຕ຺ຖີຕິ.

ປຈ຺ຈຍານຸໂລມວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຏິຈ຺ຈວາໂຣ

ປຈ຺ຈຍປຈ຺ຈນີຍວຓ຺ຓນາ

໘໖-໘໗. ‘‘ອເຫຕຸກໍ ວິປາກາພ຺ຍາກຕນ຺ຕິ ອິທໍ ຣູປສມຸຏ຺ຐາປກວເສເນວ ເວທິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ສພ຺ພສງ຺ຄາຫກວເສນ ປເນຕໍ ນ ນ ສກ຺ກາ ໂຍເຊຕຸໍ.

໙໓. ສຫຊາຕປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ ສຫຊາຕາ ຈ ເຫຕາທໂຍ ປຸເຣຊາຕາ ຈ ອາຣມ຺ມຓາທໂຍ ປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ນ ຫິ ນປຈ຺ຉາຊາຕປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ທ຺ວີເຫວ ສຫຊາຕປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ປຈ຺ຉາຊາຕວຊ຺ເຊຫິ ສພ຺ເພຫີຕິ.

໙໔-໙໗. ນາຫາຣປຈ຺ຈເຍ ເອກຈ຺ຈໍ ຣູປເມວ ປຈ຺ຈຍປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ໂສ ປຈ຺ຈໂຍ ຣູປເມວາຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ໂສ ອຣູປມ຺ປິ ໂຫຕິ ຍຖາ ກມ຺ມໍ ກຏຕ຺ຕາຣູປສ຺ສ.

໙໙-໑໐໒. ນມຄ຺ຄປຈ຺ຈເຍ ຍທິປິ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາທໂຍ ສພ຺ເພ ຣູປໂກຏ຺ຐາສາ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ຕຖາປິ ຍໍ ມຄ຺ຄປຈ຺ຈຍໍ ລຠຕິ, ຕສ຺ສ ປຫີນຕ຺ຕາ ‘‘ເອກຈ຺ຈໍ ຣູປໍ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວເມວ ປນ ນເຫຕຸປຈ຺ຈຍາທີສຸປິ ເອກຈ຺ຈຣູປສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຕາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

໑໐໗-໑໓໐. ນາຫາຣນອິນ຺ທ຺ຣິຍນຌານນມຄ຺ຄປຈ຺ຈຍາ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສທິສວິສ຺ສຊ຺ຊນາຕິ ອິທໍ ເອເຕສຸ ມູລຠາເວນ ຐິເຕສຸ ຄຓນາຍ ສມານຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ມູລານຎ຺ຫິ ອິຘ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ຄຓນາເຍວ, ນ ສຣູປທສ຺ສນນ຺ຕິ. ນສຫຊາຕາທິຈຕຸກ຺ກໍ ອິຘາປິ ປຣິຫີນເມວາຕິ ສຸທ຺ຘິກນເຍ ວິຍ ມູເລສຸປິ ປຣິຫີນເມວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ປຈ຺ຈຍປຈ຺ຈນີຍວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຈ຺ຈຍານຸໂລມປຈ຺ຈນີຍວຓ຺ຓນາ

໑໓໑-໑໘໙. ເຫຕາຘິປຕິມຄ຺ຄປຈ຺ຈເຍສຸ ອນຸໂລມໂຕ ຐິເຕສຸ…ເປ… ອຏ຺ຐ ປຈ຺ຈນີຍໂຕ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕີຕິ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ສາຘາຣຓານໍ ປຈ຺ຈນີຍໂຕ ອລພ຺ຠມານານໍ ສພ຺ເພສໍ ສງ຺ຄຫວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ມຄ຺ຄປຈ຺ຈເຍ ອິຕເຣຫິ ສາຘາຣຓາ ສຕ຺ເຕວ ໂຍເຊຕພ຺ພາ. ອຘິປຕິປຈ຺ຈເຍ ອນຸໂລມໂຕ ຐິເຕ ເຫຕຸປຈ຺ຈໂຍປິ ປຈ຺ຈນີຍໂຕ ນ ລພ຺ຠຕິ, ໂສ ປນ ມຄ຺ເຄນ ອສາຘາຣໂຓຕິ ກຕ຺ວາ ນ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເຍຫິ ວິນາ ອຣູປໍ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເຕ ເອກນ຺ຕິກຕ຺ຕາ ອຣູປຏ຺ຐານິກາຕິ ອິຘ ວຸຕ຺ຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ, ເຕນ ປຸເຣຊາຕາເສວນປຈ຺ຈຍາ ເຕຫິ ວິນາປິ ອຣູປສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ວຊ຺ຊິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ສພ຺ພຏ຺ຐານິກາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎອາຫາຣິນ຺ທ຺ຣິຍາ ຈ ເຕຫິ ວິນາ ອຣູປສ຺ສ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ສງ຺ຄຫິຕາຕິ. ອູນຕຣຄຓນານໍເຍວ ວເສນາຕິ ຍທິ ອນຸໂລມໂຕ ຐິຕາ ເອກກາທໂຍ ທ຺ວາວີສຕິປຣິໂຍສານາ ອູນຕຣຄຓນາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ວເສນ ປຈ຺ຈນີຍໂຕ ໂຍຊິຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຄຓນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຖ ປຈ຺ຈນີຍໂຕ ໂຍຊິໂຕ ອູນຕຣຄຓໂນ, ຕສ຺ສ ວເສນ ອນຸໂລມໂຕ ຐິຕສ຺ສປິ ຄຓນາ ເວທິຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍາ ນາຣມ຺ມເຓ ເອກ’’ນ຺ຕິອາທິວຈນໂຕ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໑໔໖) ປນ ນ ອິທໍ ລກ຺ຂຓໍ ເອກນ຺ຕິກໍ.

ປຈ຺ຈຍານຸໂລມປຈ຺ຈນີຍວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຈ຺ຈຍປຈ຺ຈນີຍານຸໂລມວຓ຺ຓນາ

໑໙໐. ສພ຺ພຕ຺ເຖວາຕິ ນ ເກວລໍ ເຫຕຸມ຺ຫິເຍວ, ອຖ ໂຂ ສພ຺ເພສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ປຈ຺ຈນີກໂຕ ຐິເຕສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸເຣຊາຕໍ ອາເສວນຎ຺ຈ ອລຠນ຺ຕໍ ກຎ຺ຈິ ນິທສ຺ສນວເສນ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ປຏິສນ຺ຘິວິປາໂກ ປນາ’’ຕິອາທິມາຫ.

‘‘ປຸເຣຊາຕປຈ຺ຉາຊາຕາເສວນວິປາກວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸ ປຈ຺ຈນີກໂຕ ຐິເຕສຸ ເອກໍ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສາ ອນຸໂລມໂຕ ລພ຺ຠນ຺ຕີ’’ຕິ ອິທໍ ອວເສສານໍ ລາຠມຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ສພ຺ເພສໍ ອວເສສານໍ ລາຠນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍທິປິ ຫິ ປຈ຺ຉາຊາເຕ ປສງ຺ໂຄ ນຕ຺ຖິ ‘‘ອນຸໂລມໂຕ ສພ຺ພຕ຺ເຖວ ນ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ອປວາທສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ, ປຸເຣຊາໂຕ ປນ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ປຈ຺ຈນີກໂຕ ຐິເຕ ອນຸໂລມໂຕ ລພ຺ຠຕີຕິ ອິທມ຺ປິ ອວເສສາ ສພ຺ເພຕິ ອຕ຺ເຖ ຄຍ຺ຫມາເນ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຍມ຺ປິ ເກຈິ ‘‘ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍຣຫິເຕ ອາຣຸປ຺ເປປິ ອາຣມ຺ມຓປຸເຣຊາຕສ຺ສ ສມ຺ຠວໍ ຎາເປຕຸໍ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕມ຺ປິ ເຕສໍ ຣຸຈິມຕ຺ຕເມວ. ນ ຫິ ຍຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸປຸເຣຊາຕໍ ນ ລພ຺ຠຕິ, ຕຕ຺ຖ ອາຣມ຺ມຓປຸເຣຊາຕຠາເວນ ອຸປກາຣກໍ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ສິໂຕຍໍ ນໂຍຕິ. ຍຸຊ຺ຊມານກວເສນາຕິ ປຈ຺ຈນີກໂຕ ຐິຕສ຺ສ ຐເປຕພ຺ພຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ, ຍຸຊ຺ຊມານກປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນວເສນ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ມຄ຺ຄປຈ຺ຈເຍ ປຈ຺ຈນີກໂຕ ຐິເຕ ເຫຕຸປຈ຺ຈໂຍ ອນຸໂລມໂຕ ນ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ປຸຣິມປາໂຐ, ອຘິປຕິປຈ຺ຈໂຍປິ ປນ ນ ລພ຺ຠຕີຕິ ‘‘ເຫຕາຘິປຕິປຈ຺ຈຍາ ອນຸໂລມໂຕ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕີ’’ຕິ ປຐນ຺ຕິ. ອຘິປຕິປຈ຺ຈເຍ ປຈ຺ຈນີກໂຕ ຐິເຕ ປຈ຺ຉາຊາຕໂຕ ອຎ຺ໂຎ ອນຸໂລມໂຕ ອລພ຺ຠມາໂນ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ນ ວິຈາຣິຕໍ. ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎ ປຈ຺ຈນີກໂຕ ຐິເຕ ‘‘ອຣູປານໍເຍວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ນວ ອນຸໂລມໂຕ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ຕມ຺ປິ ປຈ຺ຈນີກໂຕ ຐິເຕຫິ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍາທີຫິ ສທິສຕາຍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍນ຺ຕິ ນ ວິຈາຣິຕໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ.

໑໙໑-໑໙໕. ຍາວ ອາເສວນາ ສພ຺ພໍ ສທິສນ຺ຕິ ນ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎນ ຆຏິຕສ຺ສ ມູລສ຺ສ ວິຕ຺ຖາຣິຕຕ຺ຕາ ຕໂຕ ປຣານິ ມູລານິ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕສຸ ຫິ ອນຸໂລມໂຕ ໂຍເຊຕພ຺ພປຈ຺ຈຍາ ຈ ປຎ຺ຫາ ຈາຕິ ສພ຺ພໍ ສທິສນ຺ຕິ.

ອິມສ຺ມິໍ ປຈ຺ຈນີຍານຸໂລເມຕິ ເອຕສ຺ສ ‘‘ອິເມສມ຺ປິ ປກິຓ຺ຓການໍ ວເສເນຕ຺ຖ ຄຓນວາໂຣ ອສມ຺ໂມຫໂຕ ເວທິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ເອເຕນ ສຫ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕຕ຺ຖ ເອຕ຺ຖາຕິ ເອເຕສຸ ປຈ຺ຈເຍສູຕິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິມສ຺ມິໍ ປຈ຺ຈນີຍານຸໂລເມ ລພ຺ຠມາເນສຸ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ເມສຸປີຕິ ວາ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ປິ-ສທ຺ເທນ ອິມມຕ຺ຖໍ ທີເປຕິ – ນ ເກວລໍ ປຈ຺ຈເຍສ຺ເວວ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ປຈ຺ຈນີກໂຕ ຐິເຕ ເກຈິ ອນຸໂລມໂຕ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ເມສຸປິ ໂກຈິ ເອກຈ຺ຈໍ ປຈ຺ຈຍໍ ລຠມາໂນ ກຎ຺ຈິ ປຈ຺ຈຍໍ ນ ລຠຕີຕິ. ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມປຈ຺ຈຍໍ ລຠມາໂນ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈຍໍ ລຠຕິ, ມຄ຺ຄປຈ຺ຈຍໍ ລຠມາໂນ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍໍ, ຕຖາ ຈ ຌານປຈ຺ຈຍໍ ລຠມາໂນ ມຄ຺ຄປຈ຺ຈຍນ຺ຕິ ເອເຕສ຺ເວວ ລາຠາລາຠາ ວິຈາຣິຕາ. ຍຕ຺ຖາຕິ ປຎ຺ຈໂວກາຣປວຕ຺ເຕ ອສຎ຺ເຎສຸ ຈ. ຣູປຘມ຺ມາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕານິ ກຏຕ຺ຕາຣູປາເນວ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ນ ຫິ ປຎ຺ຈໂວກາຣປວຕ຺ເຕ ສພ຺ເພ ຣູປຘມ຺ມາ ເຫຕາທີນິ ນ ລຠນ຺ຕີຕິ. ‘‘ເຫຕາຘິປຕິວິປາກິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈເຍ ນ ລຠນ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຣິມປາໂຐ, ຌານມຄ຺ເຄປິ ປນ ນ ລຠນ຺ຕີຕິ ‘‘ເຫຕາຘິປຕິວິປາກິນ຺ທ຺ຣິຍຌານມຄ຺ຄປຈ຺ຈເຍ ນ ລຠນ຺ຕີ’’ຕິ ປຐນ຺ຕິ. ເຍ ຣູປຘມ຺ມານໍ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສຸ ອຣູປຏ຺ຐານິກວຊ຺ເຊສຸ ເອເຕເຍວ ນ ລຠນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປຈ຺ຉາຊາຕາຫາຣວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈເຍປິ ຫິ ປວຕ຺ເຕ ກຏຕ຺ຕາຣູປໍ ລຠຕີຕິ. ລພ຺ຠມານາລພ຺ຠມານປຈ຺ຈຍທສ຺ສນມຕ຺ຕຎ຺ເຈຕໍ, ນ ເຕຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິອນຸປ຺ປຕ຺ຕິທສ຺ສນນ຺ຕິ. ເອວໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈຍາລາໂຠ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ໂຕ ສິຍາ. ຍຖາວຸຕ຺ເຕສຸ ຫິ ຘມ຺ມວເສນ ປຈ຺ຉາຊາຕາທິຕ຺ຕຍມ຺ປິ ອລຠນ຺ຕໍ ນາມ ກຏຕ຺ຕາຣູປໍ ນຕ຺ຖິ. ໂກ ປນ ວາໂທ ສພ຺ພຏ຺ຐານິກກມ຺ເມສຸ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປນ ອລຠນ຺ຕໍ ອຕ຺ຖິ, ກິນ຺ຕໍ? ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ. ຍທິ ເອວໍ ອຸປາທາຣູປານິ ສນ຺ຘາຍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍມ຺ປິ ນ ລຠນ຺ຕີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ປນ ປາກຏນ຺ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ ສິຍາ. ອຣູປິນ຺ທ຺ຣິຍາລາຠໍ ວາ ສນ຺ຘາຍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈຍາລາໂຠ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

໑໙໖-໑໙໗. ນາຣມ຺ມຓມູລເກສຸ ທຸກາທີສຸ ເຫຕຸຍາ ປຎ຺ຈາຕິ ຍທິປິ ຕິກາທີສຸ ‘‘ເຫຕຸຍາ ປຎ຺ຈາ’’ຕິ ອິທໍ ນຕ຺ຖິ, ຕຖາປິ ທຸກາທີສຸ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອນຸຕ຺ຕານໍ ວຕ຺ຕຸກາໂມ ‘‘ທຸກາທີສູ’’ຕິ ສພ຺ພສງ຺ຄຫວເສນ ວຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຍໍ ອາທິທຸເກ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເຫຕຸຍາ ປຎ຺ຈາ’’ຕິ, ຕໍ ນິທ຺ຘາເຣຕິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ນາຣມ຺ມຓມູລເກ ເຫຕຸຍາ ປຎ຺ຈາ’’ຕິ ປາຐໍ ວທນ຺ຕິ. ‘‘ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎ ເອກນ຺ຕິ ຠູຕຣູປເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຣິມປາໂຐ, ວຕ຺ຖຸປິ ປນ ລພ຺ຠຕີຕິ ‘‘ຠູຕຣູປານິ ເຈວ ວຕ຺ຖຸຎ຺ຈ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ປຐນ຺ຕິ. ຕິມູລເກຕິ ອິຘາປິ ທຸມູລກໍ ຕິມູລກນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ.

໒໐໓-໒໓໓. ນກມ຺ມມູລເກ ເຫຕຸຍາ ຕີຓີຕິອາທີສຸ ເຈຕນາວ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນາຕິ ອິທໍ ‘‘ເຫຕຸຍາ ຕີຓີ’’ຕິ ເອວໍປກາເຣ ເຈຕນາມຕ຺ຕສງ຺ຄາຫເກ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອາທິ-ສທ຺ໂທ ຫິ ປກາຣຕ຺ໂຖວ ໂຫຕີຕິ. ສຫຊາຕອຎ຺ຎມຎ຺ຎນິສ຺ສຍາຫາຣອຕ຺ຖິອວິຄເຕສຸ ປນ ຣູປມ຺ປິ ລພ຺ຠຕີຕິ.

ປຈ຺ຈຍປຈ຺ຈນີຍານຸໂລມວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຏິຈ຺ຈວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ສຫຊາຕວາຣວຓ຺ຓນາ

໒໓໔-໒໔໒. ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ສຫຊາໂຕ, ກຸສລໍ ເອກໍ ຂນ຺ຘໍ ສຫຊາໂຕຕິອາທີສຸ ສຫຊາຕສທ຺ເທນ ສຫຊາຕປຈ຺ຈຍກຣຓໍ ສຫຊາຕາຍຕ຺ຕຠາວຄມນໍ ວາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ກຣຓສ຺ສ ຄມນສ຺ສ ວາ ກຸສລາທີນໍ ກມ຺ມຠາວໂຕ ອຸປໂຍຄວຈນໍ ກຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອສ ນໂຍ ປຈ຺ຈຍວາຣາທີສຸປິ. ຕຕ຺ຣາປິ ຫິ ປຈ຺ຈຍສທ຺ເທນ ຈ ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍກຣຓໍ ນິສ຺ສຍາຍຕ຺ຕຠາວຄມນໍ ວາ ວຸຕ຺ຕໍ, ສໍສຏ຺ຐສທ຺ເທນ ຈ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍກຣຓໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຍຕ຺ຕຠາວຄມນໍ ວາຕິ ຕໍກມ຺ມຠາວໂຕ ອຸປໂຍຄວຈນໍ ກຸສລາທີສຸ ກຕນ຺ຕິ. ສຫຊາຕມ຺ປິ ຈ ອຸປາທາຣູປໍ ຠູຕຣູປສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ນ ໂຫຕີຕິ ‘‘ປຏິຈ຺ຈາ’’ຕິ ອິມິນາ ວຈເນນ ທີປິໂຕ ປຈ຺ຈໂຍ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອຸປາທາຣູປໍ ຠູຕຣູປສ຺ສາ’’ຕິ ຈ ນິທສ຺ສນວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸປາທາຣູປສ຺ສປິ ຫິ ອຸປາທາຣູປໍ ຍຖາວຸຕ຺ໂຕ ປຈ຺ຈໂຍ ນ ໂຫຕິ, ວຕ຺ຖຸວຊ຺ຊານິ ຣູປານິ ຈ ອຣູປານນ຺ຕິ.

ສຫຊາຕວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ປຈ຺ຈຍວາຣວຓ຺ຓນາ

໒໔໓. ປຈ຺ຈຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ປຕິ ອໂຍ ປຈ຺ຈໂຍ. ປຕິ-ສທ຺ໂທ ປຕິຏ຺ຐຕ຺ຖໍ ທີເປຕິ, ອຍ-ສທ຺ໂທ ຄຕິໍ, ປຕິຏ຺ຐາຠູຕາ ຄຕິ ນິສ຺ສໂຍ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ປຈ຺ຈຍາ, ປຈ຺ຈຍກຣຓໂຕ ຕທາຍຕ຺ຕຠາວຄມນໂຕ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

‘‘ມຫາຠູເຕ ປຈ຺ຈຍາ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານໍ ຣູປ’’ນ຺ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໒໔໕) ຠູຕຸປາທາຣູປານິ ສຫ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐາເນ ຈ ມຫາຠູເຕ ນິສ຺ສາຍ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານໍ ອຸປາທາຣູປນ຺ຕິ ສຍໍ ນິສ຺ສໂຍ ອຫຸຕ຺ວາ ນິສ຺ສເຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນນ ອຸປາທາຣູເປນ ນິທສ຺ສນໍ ກຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໒໕໕. ອສຎ຺ຎ…ເປ… ກຏຕ຺ຕາຣູປໍ ອຸປາທາຣູປນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ໂຍ ປຏິຈ຺ຈວາເຣ ສຫຊາເຕ ກມ຺ມອຸຕຸຊານໍ, ກມ຺ເມ ຈ ເອກນ຺ຕາເນກນ຺ຕກມ຺ມຊານໍ ວເສນ ອຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ນາຘິປ຺ເປໂຕ ເອວ ‘‘ກຏຕ຺ຕາຣູປ’’ນ຺ຕິ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານຣູປສ຺ເສວ ສພ຺ພສ຺ສ ຈ ຄຫິຕຕ຺ຕາຕິ ຕໍ ປຫາຍ ຍຖາຄຫິຕສ຺ສ ກຏຕ຺ຕາຣູປສ຺ສ ວິເສສນວເສນ ‘‘ອຸປາທາຣູປສງ຺ຂາຕໍ ກຏຕ຺ຕາຣູປ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຖມາຫ. ມຫາຠູເຕ ປນ ປຏິຈ຺ຈ ປຈ຺ຈຍາ ຈ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ນ ນິວາເຣຕພ຺ພາຕິ ອຸປາທາຣູປຄ຺ຄຫເຓນ ກຏຕ຺ຕາຣູປຄ຺ຄຫຓໍ ອວິເສເສຕ຺ວາ ອຸປາທາຣູປານໍ ນິວຕ຺ເຕຕພ຺ພານໍ ອຕ຺ຖິຕາຍ ກຏຕ຺ຕາຣູປຄ຺ຄຫເຓເນວ ອຸປາທາຣູປຄ຺ຄຫຓສ຺ສ ວິເສສນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໒໖໙-໒໗໖. ‘‘ອພ຺ຍາກເຕນ ອພ຺ຍາກຕໍ, ກຸສລໍ, ອກຸສລ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘‘ອພ຺ຍາກເຕນ ກຸສລໍ, ອກຸສລໍ, ອພ຺ຍາກຕ’’ນ຺ຕິ, ‘‘ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຈ ກຸສໂລ ຈ ອກຸສໂລ ຈ ຘມ຺ມາ ກຸສລສ຺ສາຕິ ອນາມສິຕ຺ວາ’’ຕິ ຈ ປຸຣິມປາເຐ ປມາທເລຂາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

໒໘໖-໒໘໗. ນເຫຕຸປຈ຺ຈຍາ ນປຸເຣຊາເຕ ທ຺ເວຕິ ເອຕ຺ຖ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ອາຣຸປ຺ເປ ປນ ອເຫຕຸກໂມຫສ຺ສ ອເຫຕຸກກິຣິຍສ຺ສ ຈ ວເສນ ທ຺ເວຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ນວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ທ຺ເວຕິ ອາຣຸປ຺ເປ ອເຫຕຸກາກຸສລກິຣິຍວເສນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ລພ຺ຠມາເນສຸ ເອກເທເສນ ນິທສ຺ສນວເສນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອາຣຸປ຺ເປ ປນ ອເຫຕຸກໂມຫສ຺ສ ອເຫຕຸກກິຣິຍາຍ ອເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິຍາ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ຈ ຣູປສ຺ສ ວເສນ ທ຺ເວ ວຸຕ຺ຕາຕິ, ນວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ທ຺ເວຕິ ອາຣຸປ຺ເປ ອເຫຕຸກາກຸສລກິຣິຍາເອກຈ຺ຈຣູປານໍ ວເສນາຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ‘‘ໂນນຕ຺ຖິໂນວິຄເຕສຸ ເອກນ຺ຕິ ສພ຺ພຣູປສ຺ສ ວເສນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນເຫຕຸມູລກຕ຺ຕາ ອິມສ຺ສ ນຍສ຺ສ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍໍ ລຠນ຺ຕໍ ນ ລພ຺ຠຕີຕິ ‘‘ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ຣູປສ຺ສ ວເສນາ’’ຕິ ຠວິຕພ຺ພໍ. ຈກ຺ຂາທິຘມ຺ມວເສນ ປນ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາທິໂກຏ຺ຐາສວເສນ ວາ ສພ຺ພໍ ລພ຺ຠຕີຕິ ‘‘ສພ຺ພຣູປສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ສິຍາ.

໒໘໙-໒໙໖. ອາຄຕານາຄຕນ຺ຕິ ປຎ຺ຫວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ລພ຺ຠມານາລພ຺ຠມານນ຺ຕິ ອາຄເຕ ຈ ປຎ຺ເຫ ລພ຺ຠມານາລພ຺ຠມານຘມ຺ມວເສນ.

ປຈ຺ຈຍວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ນິສ຺ສຍວາຣວຓ຺ຓນາ

໓໒໙-໓໓໗. ປຈ຺ຈຍວາເຣນ ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍຠາວນ຺ຕິ ນິສ຺ສຍວາເຣ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍຠາວໍ ນິຍເມຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ນິສ຺ສຍວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ສໍສຏ຺ຐວາຣວຓ຺ຓນາ

໓໕໑-໓໖໘. ສໍສຏ຺ຐວາເຣ ປຈ຺ຈນີເຍ ‘‘ນວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ປຏິສນ຺ຘິ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອິທໍ ວຕ຺ຖຸວິຣຫິຕາຍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ວິສຸໍ ອນຸທ຺ຘຣຓໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຏິຈ຺ຈວາຣາທີສຸ ຫິ ສຫຊາຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ສວຕ຺ຖຸກາ ປຏິສນ຺ຘິ ອຸທ຺ຘຏາ, ສາ ອິຘາປິ ອຘິປຕິປຸເຣຊາຕາເສວເນສຸ ນກມ຺ມນວິປາກນຌານນວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸ ນ ລພ຺ຠຕິ, ອຎ຺ເຎສຸ ຈ ອນຸໂລມໂຕ ປຈ຺ຈນີຍໂຕ ຈ ລພ຺ຠມານປຈ຺ຈເຍສຸ ລພ຺ຠຕີຕິ ອິມສ຺ສ ວິເສສສ຺ສ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອຸທ຺ຘຏາຕິ. ເສສາ ເຕຣສ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ເສສາ ຈຸທ຺ທສາ’’ຕິ ຠວິຕພ຺ພໍ. ນ ຌາເນ ເອກນ຺ຕິ ອເຫຕຸກປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓວເສນາຕິ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານໍ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍວິຣຫິຕມຕ຺ຕທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອເຫຕຸກຄ຺ຄຫຓໍ ກຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ‘‘ນມຄ຺ເຄ ເອກນ຺ຕິ ອເຫຕຸກກິຣິຍວເສນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ‘‘ອເຫຕຸກວິປາກກິຣິຍວເສນາ’’ຕິ ຠວິຕພ຺ພໍ.

໓໖໙-໓໙໑. ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວາຕິ ປຏິຈ຺ຈວາເຣ ອນຸໂລມປຈ຺ຈນີເຍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ. ‘‘ນເຫຕຸປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ອເຫຕຸກໂມໂຫວ ຌານມຄ຺ຄປຈ຺ຈຍໍ ລຠຕິ, ເສສາ ນ ລຠນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເສເສສຸ ປນ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓວຊ຺ຊາເຫຕຸກກ຺ຂນ຺ຘາ ຕໍສມຸຏ຺ຐານາ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ມາ ຌານປຈ຺ຈຍໍ ລຠນ຺ຕິ, ນ ປຈ຺ຈນີຍານຸໂລເມ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ອນຸໂລເມນ ສຫ ໂຍຊນາ ອຕ຺ຖີຕິ ຌານມຄ຺ຄປຈ຺ຈຍໍ ສຫິຕໍ ລຠຕີຕິ ຈ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອເຫຕຸກໂມໂຫວ ມຄ຺ຄປຈ຺ຈຍໍ ລຠຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.

ສໍສຏ຺ຐວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວາຣວຓ຺ຓນາ

໓໙໒-໔໐໐. ສທິສໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ສໍສຏ຺ຐໍ ໂວກິຓ຺ຓຎ຺ຈ ສໍສຏ຺ຐໍ ນ ໂຫຕີຕິ ອຸຠຍໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎາເປກ຺ຂໍ ວຸຈ຺ຈມານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ນິຍາມກໍ ໂຫຕີຕິ.

ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ປຎ຺ຫາວາຣວິຠງ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໔໐໑-໔໐໓. ເຍຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ກຸສໂລ ກຸສລສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ເຕ ປຈ຺ຈເຍ ປຏິປາຏິຍາ ທສ຺ເສຕຸນ຺ຕິ ຍຖາກ຺ກເມນ ອາຄຕາຄຕປຏິປາຏິຍາ ທສ຺ເສຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຸສໂລ ກຸສລສ຺ສາຕິ ນິທສ຺ສນມຕ຺ຕເມຕໍ, ເຕນ ກຸສໂລ ກຸສລາທີນໍ, ອກຸສໂລ ອກຸສລາທີນໍ, ອພ຺ຍາກໂຕ ອພ຺ຍາກຕາທີນໍ, ກຸສລາພ຺ຍາກຕາ ກຸສລາທີນນ຺ຕິອາທິໂກ ສພ຺ໂພ ປເຠໂທ ນິທສ຺ສິໂຕ ໂຫຕີຕິ ຍຖານິທສ຺ສິເຕ ສພ຺ເພ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ເຕ ປຈ຺ຈເຍ ປຏິປາຏິຍາ ທສ຺ເສຕຸ’’ນ຺ຕິ.

໔໐໔. ທຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ທາ-ສທ຺ໂທ ໂສຘນຕ຺ໂຖປິ ໂຫຕີຕິ ມນ຺ຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ວິສຸທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິ. ເຕສຎ຺ຫິ ຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຕສນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕາຣຫໍ ສກທາຄາມິມຄ຺ຄາທິປຸເຣຈາຣິກໍ ຕໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ວິປສ຺ສນາກຸສລໍ ປນ ກາມາວຈຣເມວາຕິ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນໍ ຠູມິໂຕ ວວຕ຺ຖເປຕິ. ເຕເນວາຕິ ຘມ຺ມວເສເນວ ທສ຺ສນໂຕ, ເທສນນ຺ຕຣຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໔໐໕. ອສ຺ສາທນໍ ສຣາຄສ຺ສ ໂສມນສ຺ສສ຺ສ ສໂສມນສ຺ສສ຺ສ ຣາຄສ຺ສ ຈ ກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອນຸຠວຕິ ເຈວ ຣຊ຺ຊຕິ ຈາ’’ຕິ. ອຠິນນ຺ທນໍ ປີຕິກິຈ຺ຈສຫິຕາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ສປ຺ປີຕິກຕຓ຺ຫາວເສນາ’’ຕິ. ທິຏ຺ຐາຠິນນ຺ທນາ ທິຏ຺ຐິເຍວ. ເອຕ຺ຖ ປນ ປຈ຺ຉິມຕ຺ຖເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອຠິນນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕນິຍນ຺ຕິອາທິວເສນ…ເປ… ທິຏ຺ຐິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຠິນນ຺ທນາ ປນ ທິຏ຺ຐາຠິນນ຺ທນາເຍວາຕິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ ‘‘ຠາວນາຍ ປຫາຕພ຺ໂພ ຘມ຺ໂມ ຠາວນາຍ ປຫາຕພ຺ພສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓ…ເປ… ຠາວນາຍ ປຫາຕພ຺ພໍ ຣາຄໍ ອສ຺ສາເທຕິ ອຠິນນ຺ທຕີ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໒.໘.໗໒) ວຈນໂຕ, ຕສ຺ມາ ປຸຣິໂມປິ ອຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ທ຺ວີສຸ ປນ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຈິຕ຺ເຕສຸ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ໂສມນສ຺ເສນ ຣາເຄນ ຈ ອສ຺ສາເທນ຺ຕສ຺ສ ເຕສຸເຍວ ສປ຺ປີຕິກຕຓ຺ຫາຍ ຈຕູສຸປິ ທິຏ຺ຐາຠິນນ຺ທນາຍ ອຠິນນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ຈ ທິຏ຺ຐິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິປິ ສກ຺ກາ ໂຍເຊຕຸໍ. ຊາຕິວເສນາຕິ ສຸຈິຓ຺ຓສາມຎ຺ຎວເສນາຕິ ອຕ຺ໂຖ.