📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ອຠິຘມ຺ມປິຏເກ

ປຎ຺ຈປກຣຓ-ອນຸຏີກາ

ຘາຕຸກຖາປກຣຓ-ອນຸຏີກາ

ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠວຓ຺ຓນາ

ຘາຕຸກຖາປກຣຓເທສນາຍ ເທສເທສກປຣິສາປເທສາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ເອວາຕິ ກາລາປເທສໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຘາຕຸກຖາປກຣຓໍ ເທເສນ຺ໂຕ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ຕສ຺ເສວ ອນນ຺ຕຣໍ ອເທສຍີ’’ຕິ ຫິ ອິມິນາ ວິຠງ຺ຄານນ຺ຕຣໍ ຘາຕຸກຖາ ເທສິຕາຕິ ຕສ຺ສາ ເທສນາກາໂລ ອປທິຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ. ເຍ ປນ ‘‘ວິຠງ຺ຄານນ຺ຕຣໍ ກຖາວຕ຺ຖຸປກຣຓໍ ເທສິຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເຕສໍ ວາທໍ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ‘‘ວິຠງ຺ຄານນ຺ຕຣໍ…ເປ… ທສ຺ເສຕຸ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

‘‘ກາມາ ເຕ ປຐມາ ເສນາ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ (ສຸ. ນິ. ໔໓໘; ມຫານິ. ໒໘; ຈູຬນິ. ນນ຺ທມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໔໗) ກິເລສວິທ຺ຘໍສນມ຺ປິ ເທວປຸຕ຺ຕມາຣສ຺ສ ພລວິຘມນນ຺ຕິ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ, ‘‘ອປ຺ປວຕ຺ຕິກຣຓວເສນ ກິເລສາຠິສງ຺ຂາຣມາຣານ’’ນ຺ຕິ ປນ ວຸຈ຺ຈມານຕ຺ຕາ ຂນ຺ຕິພລສທ຺ຘາພລາທິອານຸຠາເວນ ອຸສ຺ສາຫປຣິສາພລຠຎ຺ຊນເມວ ເທວປຸຕ຺ຕມາຣສ຺ສ ພລວິທ຺ຘໍສນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ວິສຍາຕິກ຺ກມນໍ ກາມຘາຕຸສມຕິກ຺ກໂມ. ສມຸທຍປ຺ປຫານປຣິຎ຺ຎາວເສນາຕິ ປຫານາຠິສມຍປຣິຎ຺ຎາຠິສມຍານໍ ວເສນ. ນນຸ ເຈຕໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ມາຣານໍ ຠຎ຺ຊນໍ ສາວເກສຸປິ ລພ຺ຠເຕວາຕິ ໂຈທນໍ ມນສິ ກຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ປຣູປນິສ຺ສຍຣຫິຕ’’ນ຺ຕິອາທິ. ວີຣສ຺ສ ຠາໂວ ວີຣິຍນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ມຫາວີຣິໂຍຕິ ມຫາວີໂຣ’’ຕິ. ມຫາວີຣິຍຕາ ຈ ປຣິປຸຓ຺ຓວີຣິຍປາຣມິຕາຍ ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕວີຣິຍາຘິຏ຺ຐາເນນ ອນຎ຺ຎສາຘາຣຓຈຕຸພ຺ພິຘສມ຺ມປ຺ປຘານສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕໂຕ ເອວ ຫິສ຺ສ ວີຣິຍາຫານິສິທ຺ຘິປີຕິ.

ຂນ຺ຘາທິເກ ຘມ຺ເມ ອຘິຏ຺ຐາຍ ນິສ຺ສາຍ ວິສຍໍ ກຕ຺ວາ ອຠິຘມ຺ມກຖາ ປວຕ຺ຕາຕິ ອາຫ ‘‘ອຠິຘມ຺ມກຖາຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ວາ’’ຕິ. ເຕສໍ ກຖນໂຕຕິ ເຕສໍ ຂນ຺ຘາທີນໍ ກຖາຠາວໂຕ. ເອເຕນ ອຕ຺ຖວິເສສສນ຺ນິສ຺ສໂຍ ພ຺ຍຎ຺ຊນສມຸທາໂຍ ປກຣຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ຘາຕຸໂຍ ກຖີຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ, ເອເຕນ ວາຕິ ຘາຕຸກຖາ, ຕຖາປວຕ຺ໂຕ ພ຺ຍຎ຺ຊນຕ຺ຖສມຸທາໂຍ. ຍທິ ເອວໍ ສຕ຺ຕນ຺ນມ຺ປິ ປກຣຓານໍ ຘາຕຸກຖາຠາໂວ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ໂຈທນໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ຍທິປີ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ສາຕິສຍນ຺ຕິ ສວິເສສໍ ວິຈິຕ຺ຕາຕິເຣກວເສນ ອນວເສສໂຕ ຈ ເທສນາຍ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສພ຺ພາປິ ຘມ຺ມສງ຺ຄຓີ ຘາຕຸກຖາຍ ມາຕິກາ’’ຕິ (ຘາຕຸ. ໕). ເຕເນວາຫ ‘‘ເອກເທສກຖນເມວ ຫິ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ກຕ’’ນ຺ຕິ.

ອິທານິ ສາສເນ ເຍສຸ ຘາຕຸ-ສທ຺ໂທ ນິຣຸຬ຺ໂຫ, ເຕສໍ ວເສນ ອຎ຺ເຎຫິປິ ອສາຘາຣຓໍ ອິມສ຺ສ ປກຣຓສ຺ສ ຘາຕຸກຖາຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕູຫິ ວາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕູສຸ. ມຫນ຺ໂຕ ປເຠທານຸຄໂຕ ວິສໂຍ ເອຕາສນ຺ຕິ ມຫາວິສຍາ, ຘາຕຸໂຍ, ນ ຂນ຺ຘາຍຕນານິ ອປ຺ປຕຣປທຕ຺ຕາ. ເຍນ ວາ ສຠາເວນ ຘມ຺ມາ ສງ຺ຄຫາສງ຺ຄຫສມ຺ປໂຍຄວິປ຺ປໂຍເຄຫິ ອຸທ຺ເທສນິທ຺ເທເສ ລຠນ຺ຕິ, ໂສ ສຠາໂວ ຘາຕຸ. ສາ ຘາຕຸ ອິຘ ສາຕິສຍໍ ເທສິຕາຕິ ສວິເສສໍ ຘາຕຸຍາ ກຖນໂຕ ອິທໍ ປກຣຓໍ ‘‘ຘາຕຸກຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຠາວຕ຺ໂຖ ຫິ ອຍໍ ຘາຕຸ-ສທ຺ໂທ ‘‘ຘາຕຸໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ສໍສນ຺ທນ຺ຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໒.໙໘) ວິຍ. ຘາຕຸເຠທນ຺ຕິ ຘາຕຸວິຠາຄໍ. ປກຣຓນ຺ຕິ ວຈນເສໂສ. ກຸໂຕ ປກຣຓ-ສທ຺ໂທ ລພ຺ຠຕີຕິ ອາຫ ‘‘ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ປກຣຓານໍ ກເມນ ວຓ຺ຓນາຍ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ’’ຕິ. ເຕນ ໂຍຊນໍ ກຕ຺ວາຕິ ເຕນ ປກຣຓ-ສທ຺ເທນ ‘‘ຘາຕຸກຖາວ ປກຣຓໍ ຘາຕຸກຖາປກຣຓ’’ນ຺ຕິ ໂຍຊນໍ ກຕ຺ວາ. ຕໍ ທີປນນ຺ຕິ ຕໍ ຘາຕຸກຖາປກຣຓສ຺ສ ອຕ຺ຖທີປນໍ, ອຕ຺ຖທີປນາກາເຣນ ປວຕ຺ຕໍ ວຓ຺ຓນໍ. ‘‘ອຕ຺ຖໍ ທີປຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຕໍ ສຸຓາຖາ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ໂສຕທ຺ວາຣານຸສາເຣນ ຕຕ຺ຖ ອຸປຘາຣເຓ ນິໂຍເຊຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຕໍທີປນວຈນສວເນນ ອຸປຘາເຣຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ.

ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑. ມາຕິກາວຓ຺ຓນາ

໑. ນຍມາຕິກາວຓ຺ຓນາ

໑. ຈຸທ຺ທສວິເຘນາຕິ ຈຸທ຺ທສປ຺ປກາເຣນ, ຈຸທ຺ທສຫິ ປເທຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ສງ຺ຄໂຫ ອສງ຺ຄໂຫ’’ຕິ ອິທເມກໍ ປທໍ, ຕຖາ ‘‘ສມ຺ປໂຍໂຄ ວິປ຺ປໂຍໂຄ’’ຕິ. ‘‘ສງ຺ຄຫິເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ປນ ຕີຓິ ຕີຓິ ປທານິ ເອເກກໍ ປທໍ. ອິຕເຣສຸ ປທວິຠາໂຄ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍວ. ເອເຕຫີຕິ ສງ຺ຄຫາທິປ຺ປກາເຣຫິ. ນຍນໍ ປາປນໍ, ຕໍ ປນ ປວຕ຺ຕນໍ ຎາປນຎ຺ຈ ໂຫຕີຕິ ‘‘ປວຕ຺ຕີຍຕິ ຎາຍນ຺ຕີ’’ຕິ ຈ ທ຺ວິຘາປິ ອຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ. ນຍາ ເອວ ອຸທ຺ທິສິຍມານາ ມາຕິກາ. ອຕ຺ຖທ຺ວເຍປິ ປວຕ຺ຕນຎາຓກິຣິຍານໍ ກຣຓຠາເວນ ສງ຺ຄຫາທິປ຺ປກາຣາ ນຍາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເຕນາຫ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ອິມິນາ ສງ຺ຄຫາທິເກນ ນເຍນາ’’ຕິ (ຘາຕຸ. ອຏ຺ຐ. ໑). ປທານນ຺ຕິ ອຕ຺ຖທີປການໍ ວຈນານໍ. ປຊ຺ຊຕິ ເອເຕນ ອຕ຺ໂຖຕິ ຫິ ປທໍ. ປທານນ຺ຕິ ຈ ສໍສາມິສມ຺ພນ຺ເຘ ສາມິວຈນໍ, ປກຣຓສ຺ສາຕິ ປນ ອວຍວາວຍວີສມ຺ພນ຺ເຘ.

໒. ອພ຺ຠນ຺ຕຣມາຕິກາວຓ຺ຓນາ

໒. ຕທຕ຺ຖານີຕິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທຕ຺ຖານິ. ປຏິຈ຺ຈ ສມຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສງ຺ຂາຣາທິກໍ ເອຕສ຺ມາຕິ ຫິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ, ປຈ຺ເຈກໍ ອວິຊ຺ຊາທິໂກ ປຈ຺ຈຍຘມ຺ໂມ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ສງ຺ຂາຣປິຏເກ ‘‘ທ຺ວາທສ ປຈ຺ຈຍາ, ທ຺ວາທສ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທາ’’ຕິ. ເຕສນ຺ຕິ ຂນ຺ຘາທີນໍ. ຕຖາທສ຺ສິຕານນ຺ຕິ ຄຓນຸທ຺ເທສວິຠາຄມຕ຺ເຕນ ທສ຺ສິຕານໍ. ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ທ຺ວາທສຠາເວເນວ ຄຫິໂຕ, ນນຸ ຕຕ຺ຖ ຠໂວ ກມ຺ມຠວາທິເຠເທນ, ໂສກາທໂຍ ຈ ສຣູປໂຕເຍວ ອິຘ ປາຬິຍໍ ຄຫິຕາຕິ ໂຈທນໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ‘‘ປຎ຺ຈວີສາຘິເກນ ປທສເຕນາ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຏ຺ຐກຖາວຈເນ. ກມ຺ມຠວສ຺ສ ຠາວນຠາເວນ, ອຸປປຕ຺ຕິຠວສ຺ສ ຠວນຠາເວນ. ປທຕ຺ຖໂຕ ປນ ກມ຺ມຠໂວ ຠວຕິ ເອຕສ຺ມາຕິ ຠໂວ, ອິຕໂຣ ຠວຕິ, ຠວນໍ ວາຕິ. ຕນ຺ນິທານທຸກ຺ຂຠາເວນາຕິ ຊຣາມຣຓນິທານທຸກ຺ຂຠາເວນ.

‘‘ສພ຺ພາປິ ຘມ຺ມສງ຺ຄຓີ ຘາຕຸກຖາຍ ມາຕິກາ’’ຕິ ອິທມ຺ປິ ຘາຕຸກຖາຍ ມາຕິກາກິຕ຺ຕນເມວາຕິ ‘‘ສພ຺ພາປິ…ເປ… ມາຕິກາຕິ ອຍໍ ຘາຕຸກຖາມາຕິກາໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ວຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຈນໍ ອສມ຺ຠາເວນ຺ໂຕ ‘‘ອຖ ວາ’’ຕິອາທິມາຫ. ປກຣຓນ຺ຕຣຄຕາ ວຸຕ຺ຕາ ຘາຕຸກຖາຍ ມາຕິກາຠາເວນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາມຎ຺ເຈຕ຺ຖ ມາຕິກາຠາເວນ ວຸຕ຺ຕາ, ປກຣຓນ຺ຕຣຄຕຕ຺ຕາ ປນ ອຎ຺ຎໂຕ ຄເຫຕພ຺ພຣູປາ ອິໂຕ ພຫິຠູຕາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ສຣູປໂຕ ຄຫິຕາວ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາຕິອາທິກາ ອພ຺ຠນ຺ຕຣາ. ເຕນາຫ ‘‘ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຐປິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ. ມາຕິກາຍ ອສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາຕິ ມາຕິກາຍ ສຣູເປນ ອສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ, ນ ອຎ຺ຎຖາ. ນ ຫິ ມາຕິກາຍ ອສງ຺ຄຫິໂຕ ໂກຈິ ປທຕ຺ໂຖ ອຕ຺ຖິ. ວິກິຓ຺ຓຠາເວນາຕິ ຂນ຺ຘວິຠງ຺ຄາທີສຸ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ກິຓ຺ຓຠາເວນ ວິສຏຠາເວນ.

໓. ນຍມຸຂມາຕິກາວຓ຺ຓນາ

໓. ນຍານໍ ສງ຺ຄຫາທິປ຺ປກາຣວິເສສານໍ ປວຕ຺ຕິ ເທສນາ, ຕສ຺ສາ ວິນິຄ຺ຄມຏ຺ຐານຕາຍ ທ຺ວາຣໍ. ຍຖາວຸຕ຺ຕຘມ຺ມາ ຍຖາຣຫໍ ຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕຸໂຍ ອຣູປິໂນ ຈ ຂນ຺ຘາຕິ ເຕສໍ ອຸທ຺ເທໂສ ນຍມຸຂມາຕິກາ. ເຕນາຫ ‘‘ນຍານ’’ນ຺ຕິອາທິ. ວິຍຸຊ຺ຊນສີລາ, ວິໂຍໂຄ ວາ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ວິໂຍຄິໂນ, ຕຖາ ສຫໂຍຄິໂນ, ສງ຺ຄຫາສງ຺ຄຫຘມ຺ມາ ຈ ວິໂຍຄີສຫໂຍຄີຘມ຺ມາ ຈ ສງ຺ຄຫາ…ເປ… ຘມ຺ມາ, ສງ຺ຄຓ຺ຫນາສງ຺ຄຓ຺ຫນວເສນ ວິຍຸຊ຺ຊນສໍຍຸຊ຺ຊນວເສນ ຈ ປວຕ຺ຕນກສຠາວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈຸທ຺ທສປີຕິອາທິນາ ຕເມວຕ຺ຖໍ ປາກຏຕຣໍ ກໂຣຕິ. ເຍຫີຕິ ເຍຫິ ຂນ຺ຘາທີຫິ ອຣູປກ຺ຂນ຺ເຘຫິ ຈ. ເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣຕິ ເຕ ສງ຺ຄຫາທໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ. ສຈ຺ຈາທີຫິປີຕິ ສຈ຺ຈອິນ຺ທ຺ຣິຍປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທາທີຫິປິ ສຫ. ຍຖາສມ຺ຠວນ຺ຕິ ສມ຺ຠວານຸຣູປໍ, ຍໍ ຍໍ ປທໍ ສງ຺ຄຫິໂຕ ອສງ຺ຄຫິໂຕຕິ ຈ ວຕ຺ຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂສ ປນາຕິ ສງ຺ຄຫາສງ຺ຄໂຫ. ສງ຺ຄາຫກຠູເຕຫີຕິ ສງ຺ຄຫຓກິຣິຍາຍ ກຕ຺ຕຸຠູເຕຫິ. ເຕຫີຕິ ສຈ຺ຈາທີຫິ. ນ ສງ຺ຄຫຠູເຕຫີຕິ ສງ຺ຄຫຓກິຣິຍາຍ ກຣຓຠູເຕຫິ ສຈ຺ຈາທີຫິ ສງ຺ຄຫາສງ຺ຄໂຫ ນ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖາປິ ຫິ ຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕຸໂຍ ເອວ ກຣຓຠູຕາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຂນ຺ຘາທີເຫວ ສງ຺ຄເຫຫີຕິ ຂນ຺ຘາທີຫິເຍວ ສງ຺ຄຓ຺ຫນກິຣິຍາຍ ກຣຓຠູເຕຫິ, ‘‘ຂນ຺ຘສງ຺ຄເຫນ ສງ຺ຄຫິຕາ, ອາຍຕນສງ຺ຄເຫນ ອສງ຺ຄຫິຕາ, ຘາຕຸສງ຺ຄເຫນ ອສງ຺ຄຫິຕາ, ເຕ ຘມ຺ມາ ຈຕູຫິ ຂນ຺ເຘຫິ, ທ຺ວີຫາຍຕເນຫິ, ອຏ຺ຐຫິ ຘາຕູຫິ ອສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ ສງ຺ຄຫາສງ຺ຄໂຫ ນິຍເມຕ຺ວາ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ສຈ຺ຈາທີນິ ສງ຺ຄາຫກຠາເວນ ວຸຕ຺ຕານິ, ນ ສງ຺ຄຫຠາເວນ, ຂນ຺ຘາທີນິເຍວ ຈ ສງ຺ຄຫຠາເວນ ວຸຕ຺ຕານິ, ຕສ຺ມາ.

ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ສຈ຺ຈາທໂຍ ສງ຺ຄຫວເສນ ນ ວຸຕ຺ຕາຕິ? ຕຖາເທສນາຍ ອສມ຺ຠວໂຕ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທີນໍ ສມຸທຍສຈ຺ຈາທີຫິ, ສຎ຺ຎາທີນໍ ວາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍາທີຫິ ສງ຺ຄຫນເຍນ ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕຸໍ ວາຕິ. ຕຖາ ອຣິຍຜລາທີສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນເວທນາທີນໍ ສຈ຺ຈວິນິມຸຕ຺ຕຕາຍ ‘‘ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ ກຕິຫິ ສຈ຺ເຈຫິ ສງ຺ຄຫິໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາປິ ‘‘ເອເກນ ສຈ຺ເຈນ ສງ຺ຄຫິໂຕ’’ຕິອາທິນາ ນິຍເມຕ຺ວາ ສງ຺ຄຫໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ. ຍຖາສມ຺ຠວນ຺ຕິ ເຍຫິ ສມ຺ປໂຍໂຄ, ເຍຫິ ຈ ວິປ຺ປໂຍໂຄ, ຕທນຸຣູປໍ.

ຣູປໍ ຣູເປນ ນິພ຺ພາເນນ ວາ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ນ ໂຫຕິ, ນິພ຺ພານໍ ວາ ຣູເປນ. ກສ຺ມາ? ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອນາສງ຺ກນີຍສຠາວຕ຺ຕາ. ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຫິ ຂນ຺ຘານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສມ຺ປໂຍຄີຠາວໂຕ ‘‘ຣູປນິພ຺ພາເນຫິປິ ໂສ ອຕ຺ຖິ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ສິຍາ ອາສງ຺ກາ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ອິຕເຣຫິ, ອິຕເຣສຎ຺ຈ ເຕຫິ ວິປ຺ປໂຍໂຄ ວຸຈ຺ຈຕິ, ນ ປນ ຣູປສ຺ສ ຣູເປນ, ນິພ຺ພາເນນ ວາ, ນິພ຺ພານສ຺ສ ວາ ຣູເປນ ກຕ຺ຖຈິ ສມ຺ປໂຍໂຄ ອຕ຺ຖີຕິ ຕທາສງ຺ກາຠາວໂຕ ວິປ຺ປໂຍໂຄປິ ຣູປສ຺ສ ຣູປນິພ຺ພາເນຫິ, ນິພ຺ພານສ຺ສ ວາ ເຕນ ນ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອຣູປກ຺ຂນ຺ເຘຫິເຍວ ປນ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຈຕູເຫວາ’’ຕິອາທິ. ອນາຣມ຺ມຓສ຺ສ ຈກ຺ຂາຍຕນາທິກສ຺ສ. ອນາຣມ຺ມຓອນາຣມ຺ມຓມິສ຺ສເກຫີຕິ ອນາຣມ຺ມເຓນ ໂສຕາຍຕນາທິນາ ອນາຣມ຺ມຓມິສ຺ສເກນ ຈ ຘມ຺ມາຍຕນາທິນາ. ມິສ຺ສກສ຺ສ ຘມ຺ມາຍຕນາທິກສ຺ສ. ອນາຣມ຺ມຓອນາຣມ຺ມຓມິສ຺ສເກຫິ ນ ໂຫຕີຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເຍສໍ ປນ ເຍຫິ ໂຫຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອນາຣມ຺ມຓສ຺ສ ປນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ຫິ ສາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອນາຣມ຺ມເຓນ ອນາຣມ຺ມຓມິສ຺ສເກນ ຈ ວິປ຺ປໂຍໂຄ ໂຫຕິ, ເອວໍ ສາຣມ຺ມເຓນປິ ໂສ ໂຫຕິເຍວ. ເຕນ ວິຍ ອນາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອນາຣມ຺ມຓມິສ຺ສກສ຺ສ ຈາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໔. ລກ຺ຂຓມາຕິກາວຓ຺ຓນາ

໔. ວິສຸໍ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາຕິ ໂຍ ຕີຫິ ສງ຺ຄໂຫ ຈຕູຫິ ຈ ສມ຺ປໂຍໂຄ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕໍ ສຠາໂຄ ຠາໂວ ປໂຍເຊຕິ, ໂຍ ຈ ຕີຫິ ອສງ຺ຄໂຫ ຈຕູຫິ ຈ ວິປ຺ປໂຍໂຄ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕໍ ວິສຠາໂຄ ຠາໂວຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ສງ຺ຄໂຫ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ອາຫ. ຍສ຺ສ ສງ຺ຄໂຫ, ໂສ ຘມ຺ໂມ ຂນ຺ຘາທິໂກ ສຠາໂຄ. ຍສ຺ສ ອສງ຺ຄໂຫ, ໂສ ວິສຠາໂຄ. ຕຖາ ສມ຺ປໂຍເຄສຸປິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິທານິ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ສຠາຄຕໍ ສຣູປໂຕ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສມານຠາໂວ ສງ຺ຄເຫ ສຠາຄຕາ, ເອກຸປ຺ປາທາທິໂກ ສມ຺ປໂຍເຄຕິ ອິມິນາ ຣຸປ຺ປນາທິວິຘຸໂຣ ອສມານສຠາໂວ ອສງ຺ຄເຫ ວິສຠາຄຕາ, ນານຸປ຺ປາທາທິໂກ ວິປ຺ປໂຍເຄຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ອຕ຺ຖສິທ຺ໂຘຕິ ນ ວຸຕ຺ໂຕຕິ.

໕. ພາຫິຣມາຕິກາວຓ຺ຓນາ

໕. ເອເຕນ ຐປນາກາເຣນາຕິ ສຣູເປນ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ປກຣຓນ຺ຕຣມາຕິກາຍ ອິຘ ມາຕິກາຠາວກິຕ຺ຕນສງ຺ຂາເຕນ ຐປນາກາເຣນ. ປກຣຓນ຺ຕຣຐປິຕາຍ ມາຕິກາຍ ອວິຠາເຄນ ປຈ຺ຉໂຕ ຄຫຓໍ ພຫິ ຐປນນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ພຫິ ປິຏ຺ຐິໂຕ ຐປິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ. ອິຘ ອຏ຺ຐເປຕ຺ວາຕິ ອິມິສ຺ສາ ຘາຕຸກຖາຍ ສຣູເປນ ອວຕ຺ວາ. ຕຖາ ປກາສິຕຕ຺ຕາຕິ ມາຕິກາຠາເວນ ໂຊຕິຕຕ຺ຕາ. ຘມ຺ມສງ຺ຄຓີສີເສນ ຫິ ຘມ຺ມສງ຺ຄຓິຍໍ ອາຄຕມາຕິກາວ ຄຫິຕາຕິ. ເຍຫິ ນເຍຫິ ຘາຕຸກຖາຍ ນິທ຺ເທໂສ, ເຕສຸ ນເຍສຸ, ເຕຫິ ວິຠຊິຕພ຺ເພສຸ ຂນ຺ຘາທີສຸ, ເຕສໍ ນຍານໍ ປວຕ຺ຕິທ຺ວາຣລກ຺ຂເຓສຸ ຈ ອຸທ຺ທິຏ຺ເຐສຸ ຘາຕຸກຖາຍ ອຸທ຺ເທສວເສນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ວຸຕ຺ຕເມວ ໂຫຕີຕິ ຍໍ ອຸທ຺ເທສວເສນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ວຕ຺ວາ ປຸນ ຍຖາວຸຕ຺ຕານໍ ຂນ຺ຘາທີນໍ ກຸສລາທິວິຠາຄທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ສພ຺ພາປິ ຘມ຺ມສງ຺ຄຓີ ຘາຕຸກຖາຍ ມາຕິກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ມາຕິກາຍ ນິກ຺ເຂປວິຘິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

‘‘ຄາວີຕິ ອຍມາຫາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຄາວີ-ສທ຺ໂທ ວິຍ ‘‘ສງ຺ຄໂຫ ອສງ຺ຄໂຫ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປທຕ຺ຖວິປລ຺ລາສກາຣິນາ ອິຕິ-ສທ຺ເທນ ອຕ຺ຖປທຕ຺ຖໂກ ສງ຺ຄຫາສງ຺ຄຫ-ສທ຺ໂທ ສທ຺ທປທຕ຺ຖໂກ ຊາຍຕີຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນາຫ ‘‘ອນິທ຺ຘາຣິຕຕ຺ຖສ຺ສ ສທ຺ທສ຺ເສວ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ’’ຕິ. ເຕນ ອຕ຺ຖຸທ຺ຘາຣໂຕ ສງ຺ຄຫສທ຺ທໍ ສໍວຓ຺ເຓຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອນິທ຺ຘາຣິຕວິເສໂສຕິ ອສງ຺ຄຫິຕຊາຕິສຎ຺ຊາຕິອາທິວິເສໂສ. ສາມຎ຺ເຎນ ຄເຫຕພ຺ພຕນ຺ຕິ ສງ຺ຄຫສທ຺ທາຠິເຘຍ຺ຍຕາສາມຎ຺ເຎນ ວິຎ຺ຎາຍມາໂນ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ວາ. ນ ເຈຕ຺ຖ ສາມຎ຺ຎຎ຺ຈ ເອກຣູປເມວາຕິ ໂຈທນາ ກາຕພ຺ພາ ເຠທາເປກ຺ຂຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ. ຍຕ຺ຕກາ ຫິ ຕສ຺ສ ວິເສສາ, ຕທເປກ຺ຂເມວ ຕນ຺ຕິ. ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ຊາຕິຍາ’’ຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ ຍຖາ ‘‘ມຕ຺ເຕຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ມາຕຸ ຫິຕາຕິ.

ຘມ຺ມວິເສສໍ ອນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາຕິ ສງ຺ຄຫິຕຕາທິນາ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ພຘມ຺ມານໍ ວິເສສນໍ ອກຕ຺ວາ. ສາມຎ຺ເຎນາຕິ ອວິເສເສນ. ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ຂນ຺ຘາທິຘມ຺ມານໍ. ອວເສສາ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາຕິ ‘‘ສງ຺ຄຫິເຕນ ອສງ຺ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິອາທິກາ ອວເສສາ ທ຺ວາທສປິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ພຘມ຺ມວິເສສໍ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ຘມ຺ມານໍ ປຸຈ຺ຉນວິສ຺ສຊ຺ຊນນຍອຸທ຺ເທສາຕິ ໂຍຊນາ. ນນຸ ຈ ‘‘ສງ຺ຄຫິເຕນ ອສງ຺ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິອາທໂຍປິ ຍຖາວຸຕ຺ຕວິເສສໍ ອນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ສາມຎ຺ເຎນ ຘມ຺ມານໍ ປຸຈ຺ຉນວິສ຺ສຊ຺ຊນນຍຸທ຺ເທສາຕິ ໂຈທນໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ສງ຺ຄຫິເຕນ ອສງ຺ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຍສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ຎາຍຕິ, ສທ຺ໂທ ຈ ນ ປຍຸຊ຺ຊຕິ, ໂສ ໂລໂປຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ, ອາວຸຕ຺ຕິອາທິວເສນ ວາ ອຍມຕ຺ໂຖ ທີເປຕພ຺ໂພ. ເຕນາຕິ ລຸຕ຺ຕນິທ຺ທິຏ຺ເຐນ ອສງ຺ຄຫິຕ-ສທ຺ເທນ. ສງ຺ຄຫິຕວິເສສວິສິຏ຺ໂຐຕິ ຈກ຺ຂາຍຕເນນ ຂນ຺ຘສງ຺ຄເຫນ ສງ຺ຄຫິຕຕາວິເສສວິສິຏ຺ໂຐ, ເຕນ ໂສຕາຍຕນາທິຠາເວນ ອສງ຺ຄຫິໂຕ ໂສຕປສາທາທິໂກ ໂຍ ຣຸປ຺ປນສຠາໂວ ຘມ຺ມວິເສໂສ. ຕນ຺ນິສ຺ສິໂຕ ຕໍ ຘມ຺ມວິເສສໍ ນິສ຺ສາຍ ລພ຺ຠມາໂນ. ‘‘ເຕ ຘມ຺ມາ ກຕິຫິ ຂນ຺ເຘຫິ…ເປ… ຈຕູຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ອສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິອາທິນາ ອສງ຺ຄຫິຕຕາສງ຺ຂາໂຕ ປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊນນໂຍ ປຣໂຕ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຍມາໂນ ອິຘ ອຸທ຺ທິຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ. ວິເສສເນ ກຣຓວຈນນ຺ຕິ ອິມິນາ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ຍຖາວຸຕ຺ຕສງ຺ຄຫິຕຕາວິເສສວິສິຏ຺ຐຕໍເຍວ ວິຠາເວຕິ. ເອວເມເຕ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ພຘມ຺ມວິເສສໍ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉນວິສ຺ສຊ຺ຊນນຍຸທ຺ເທສາ ປວຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ນນຸ ຈ ‘‘ສງ຺ຄຫິເຕນ ອສງ຺ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ອຍມຕ຺ໂຖ ລພ຺ຠຕີຕິ? ນ ລພ຺ຠຕິ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມມຕ຺ຕທີປນໂຕ. ນຍຸທ຺ເທໂສ ເຫໂສ, ນ ຘມ຺ມຸທ຺ເທໂສ. ຕຖາ ຫິ ປາຬິຍໍ ສງ຺ຄຫິເຕນອສງ຺ຄຫິຕປທນິທ຺ເທເສ ‘‘ຈກ຺ຂາຍຕເນນ ເຍ ຘມ຺ມາ ຂນ຺ຘສງ຺ຄເຫນ ສງ຺ຄຫິຕາ, ອາຍຕນ…ເປ… ຘາຕຸສງ຺ຄເຫນ ອສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ເຕ ຘມ຺ມາ ກຕິຫິ ຂນ຺ເຘຫິ…ເປ… ອສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ (ຘາຕຸ. ໑໗໑) ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ເຕ ຘມ຺ມາ ຈຕູຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ທ຺ວີຫາຍຕເນຫິ ອຏ຺ຐຫິ ຘາຕູຫິ ອສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ ທຸຕິຍໍ ອສງ຺ຄຫິຕປທໍ ຄຫິຕໍ. ອຎ຺ຎຖາ ‘‘ຈກ຺ຂາຍຕເນນ ເຍ ຘມ຺ມາ ຂນ຺ຘສງ຺ຄເຫນ ສງ຺ຄຫິຕາ, ເຕ ຘມ຺ມາ ອາຍຕນສງ຺ຄເຫນ ອສງ຺ຄຫິຕາ, ຘາຕຸສງ຺ຄເຫນ ອສງ຺ຄຫິຕາ. ເຕ ກຕເມ’’ອິຈ຺ເຈວ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ ສິຍາ.

ເອສ ນໂຍຕິ ອຕິເທເສນ ທສ຺ສິຕມຕ຺ຖໍ ປາກຏຕຣໍ ກາຕຸໍ ‘‘ເຕສຸປີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕິຍປເທນາຕິ ລຸຕ຺ຕນິທ຺ເທເສນ ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕປທໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ກຕ຺ຕຸອຕ຺ເຖ ກຣຓນິທ຺ເທໂສ ສງ຺ຄຫິຕາສງ຺ຄຫິເຕຫິ ເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ຘມ຺ມານໍ ສງ຺ຄຫິຕຕາສງ຺ຄຫິຕຕາຍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ຕຖາ ຫິ ຕຕ຺ຖ ປາຬິຍໍ ‘‘ເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ເຍ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ຘມ຺ມມຸເຂເນວ ສງ຺ຄຫິຕຕາສງ຺ຄຫິຕຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ທຸຕິຍຕຕິເຍສຸ ປນ ສງ຺ຄຫິຕຕາສງ຺ຄຫິຕຕາສງ຺ຂາຕວິເສສນທ຺ວາເຣນ ຘມ຺ມານໍ ອສງ຺ຄຫິຕຕາສງ຺ຄຫິຕຕາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ຕຕ຺ຖ ‘‘ວິເສສເນ ກຣຓວຈນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຫິ…ເປ… ຘມ຺ມນ຺ຕຣສ຺ສາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ສຠາວນ຺ຕເຣນາຕິ ສງ຺ຄຫິຕຕາສງ຺ຄຫິຕຕາສງ຺ຂາເຕນ ສຠາວນ຺ຕເຣນ ປກາຣນ຺ຕເຣນ. ສຠາວນ຺ຕຣສ຺ສາຕິ ອສງ຺ຄຫິຕຕາສງ຺ຄຫິຕຕາສງ຺ຂາຕສ຺ສ ສຠາວນ຺ຕຣສ຺ສ. ເອເຕສູຕິ ຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ຈເມສຸ. ຘມ຺ມນ຺ຕເຣນາຕິ ອຎ຺ຎຘມ຺ເມນ. ຘມ຺ມນ຺ຕຣສ຺ສາຕິ ຕໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ວິເສສນໍ ກຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ອນ຺ຕເຣນ ປກາຣວິເສສາມສນໍ ຘມ຺ເມເນວ ຘມ຺ໂມ ວິເສສິໂຕຕິ. ອາທິປເທເນວາຕິ ‘‘ສງ຺ຄຫິເຕນາ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ເຕນ ປຐມປເທເນວ. ອິຕເຣຫີຕິ ‘‘ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ເຕຫິ ທຸຕິຍຕຕິຍປເທຫິ. ເອຕ຺ຖາຕິ ເອກາທສມາທີສຸ ຈຕູສຸ. ທຸຕິຍຕຕິເຍສຸ ວິຍ ວິເສສເນ ເອວ ກຣຓວຈນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ນ ຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ຈເມສຸ ວິຍ ກຕ຺ຕຸອຕ຺ເຖຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊນານນ຺ຕິອາທິນາ ຕເມວຕ຺ຖໍ ວິຠາເວຕິ.

ວິວິຘກປ຺ປນໂຕຕິ ວິວິຘໍ ພຫຸຘາ ກປ຺ປນໂຕ, ສງ຺ຄຫາສງ຺ຄຫານໍ ວິສຸໍ ສຫ ຈ ວິເສສນວິເສສິຕພ຺ພຠາວກປ຺ປນໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍ ປນ ວິກປ຺ປນໍ ວຸຕ຺ຕາກາເຣນ ວິຠຊນໍ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ວິຠາຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ສນ຺ນິຏ຺ຐານລກ຺ຂເຓນ ອຘິໂມກ຺ເຂນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາ ອາຣມ຺ມເຓ ນິຈ຺ຉຍນາກາເຣນ ປວຕ຺ຕິຍາ ສນ຺ນິຏ຺ຐານວເສນ ວຸຕ຺ຕຘມ຺ມາ. ເຕ ຈ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ຕທວສິຏ຺ເຐ ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓວິຈິກິຈ຺ຉາສຫຄຕຘມ຺ເມ ຈ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ສນ຺ນິຏ຺ຐານວເສນ ວຸຕ຺ຕາ ຈ ສພ຺ເພ ຈ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ສນ຺ນິຏ຺ຐານວເສນ ວຸຕ຺ຕສພ຺ພຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ’’ຕິ. ອິຕເຣຕິ ຜສ຺ສາທໂຍ. ສພ຺ເພສນ຺ຕິ ເອກູນນວຸຕິຍາ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທານໍ. ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພາຕິ ສງ຺ຄຫາທິວເສນ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພາ. ມຫາວິສເຍນ ອຘິໂມກ຺ເຂນ. ອຎ຺ເຎສນ຺ຕິ ວິຕກ຺ກາທີນໍ. ວຈນໍ ສນ຺ຘາຍາຕິ ‘‘ອຘິມຸຈ຺ຈນໍ ອຘິໂມກ຺ໂຂ, ໂສ ສນ຺ນິຏ຺ຐານລກ຺ຂໂຓ’’ຕິ ຘມ຺ມສງ຺ຄຫວຓ຺ຓນາຍໍ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ເຍວາປນກວຓ຺ຓນາ) ‘‘ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ອຘິໂມກ຺ໂຂ, ອຘິໂມກ຺ຂປຈ຺ຈຍາ ຠໂວ’’ຕິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທວິຠງ຺ເຄ ຈ ອາຄຕໍ ວຈນໍ ສນ຺ຘາຍ. ອຕ຺ເຖ ສຕີຕິ ‘‘ສນ຺ນິຏ຺ຐານ…ເປ… ສາຘາຣຓໂຕ’’ຕິ ເອວມຕ຺ເຖ ວຸຈ຺ຈມາເນ. ວຕ຺ຕພ຺ເພສູຕິ ສງ຺ຄຫາທິປຣິຄ຺ຄຫຕ຺ຖໍ ວຕ຺ຕພ຺ເພສຸ. ວຸຕ຺ຕາ ຜສ຺ສາທໂຍ ມນສິກາຣປຣິໂຍສານາ. ຕາທິສສ຺ສາຕິ ຜສ຺ສາທິສທິສສ຺ສ ສາຘາຣຓສ຺ສ ອຘິໂມກ຺ຂສທິສສ຺ສ ອສາຘາຣຓສ຺ສ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຠາວາ.

ນນຸ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍຈິຕ຺ຕຏ຺ຐິຕິໂຍປິ ສາຘາຣຓາຕິ? ສຈ຺ຈໍ ສາຘາຣຓາ, ອຕ຺ຖິ ປນ ວິເສໂສຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປນາ’’ຕິອາທິ. ອສມາຘິສຠາວາ ພລຠາວໍ ອປ຺ປຕ຺ຕາ ສາມຎ຺ຎສທ຺ເທເນວ ວຕ຺ຕພ຺ພາຕິ ໂຍຊນາ. ສາມຎ຺ຎວິເສສສທ຺ເທຫິ ຈາຕິ ສາມຎ຺ຎວິເສສສທ຺ເທຫິ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ຈ ສມາຘິສຠາວາ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ. ວິເສສສທ຺ທວຈນີຍໍ ອຎ຺ຎນ຺ຕິ ພລປ຺ປຕ຺ຕສມາຘິໂຕ ອຎ຺ຎໍ ສາມຎ຺ຎສທ຺ເທນ ພ຺ຍາເປຕພ຺ພໍ, ວິເສສສທ຺ເທນ ຈ ນິວຕ຺ເຕຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ ສມາຘິສຠາວາຍ ເອວ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາຍ ຄຫິຕຕ຺ຕາ. ນ ອຎ຺ຎພ຺ຍາປກນິວຕ຺ຕໂກ ສາມຎ຺ຎວິເສໂສ ອນຎ຺ຎ…ເປ… ວິເສໂສ, ຕສ຺ສ ທີປນໂຕ. ຕສ຺ເສວ ຘມ຺ມສ຺ສາຕິ ຕສ຺ເສວ ພລປ຺ປຕ຺ຕສມາຘິຘມ຺ມສ຺ສ. ເຠທທີປເກຫີຕິ ວິເສສທີປເກຫິ ສມາຘິພລາທິວຈເນຫິ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓາ ອນຎ຺ຎພ຺ຍາປກນິວຕ຺ຕກສາມຎ຺ຎວິເສສທີປນາ ສທ຺ທາ. ຕໂຕ ວິປຣີເຕຫິ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາເປຕພ຺ພໍ ນິວຕ຺ເຕຕພ຺ພຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ປວຕ຺ເຕຫິ ສາມຎ຺ຎວິເສສສທ຺ເທເຫວ ນ ສຸຂາທິສຠາວາ ເວທນາ ວິຍ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ອສມາຘິສຠາວາ ສມາຘິສຠາວາຕິ ທ຺ເວຘາ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຫິຕາ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ, ຕສ຺ມາ. ອສມາຘິສຠາວເມວ ປກາເສຍ຺ຍ ວິເສສສທ຺ທນິຣເປກ຺ຂໍ ປວຕ຺ຕມານຕ຺ຕາ. ອິຕໂຣຕິ ສມາຘິພລາທິໂກ ວິເສສສທ຺ໂທ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣມາຕິກຸທ຺ເທເສ, ສາຘາຣເຓ ຜສ຺ສາທິເກ, ມຫາວິສເຍ ວາ ອຘິໂມກ຺ເຂ ອຸທ຺ທິສິຍມາເນ. ນນຸ ຈ ອຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຍ຺ຫມານາ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ເວທນາ ວິຍ ສາຘາຣຓາ ໂຫຕີຕິ ໂຈທນໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ອຠິນ຺ນາປິ ວາ’’ຕິອາທິ. ‘‘ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຐິຕິ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ອວິສາຫຏມານສຕາ (ຘ. ສ. ໑໑, ໑໕). ອຣູປີນໍ ຘມ຺ມານໍ ອາຍຸ ຐິຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໙) ວຈນໂຕ ສມາຘິຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອຎ຺ຎຘມ຺ມນິສ຺ສເຍນ ວຕ຺ຕພ຺ພຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ນ ອຣຫຕີຕິ ອິຘ ອຸທ຺ເທສໍ ນ ອຣຫຕິ ສມຸເຂເນວ ວຕ຺ຕພ຺ເພສຸ ຜສ຺ສາທີສຸ ອຸທ຺ທິສິຍມາເນສູຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ມາຕິກາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑. ປຐມນໂຍ ສງ຺ຄຫາສງ຺ຄຫປທວຓ຺ຓນາ

໑. ຂນ຺ຘປທວຓ຺ຓນາ

໖. ‘‘ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍຘມ຺ມຠາເວນ ວຸຕ຺ຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິອາທິນາ, ‘‘ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ’’ຕິອາທິນາ ຈ ອຠິຎ຺ຎາຕລກ຺ຂຓວິສຍາຕິ ອາຫ ‘‘ສຠາວໂຕ ອຠິຎ຺ຎາຕານ’’ນ຺ຕິ. ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕາທີຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ປຫາຕພ຺ພສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພຠາເວຕພ຺ພຕາ ສງ຺ຄຍ຺ຫຕິ. ອຘິປຕິຍາທີຕິ ອຘິປຕິປຈ຺ຈຍຠາວອຸປຏ຺ຐານປທຫນາທີນິ. ສຈ຺ຈາທິວິເສໂສ ວິຍາຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈາທິປຣິຍາໂຍ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍປີຬນຏ຺ຐາທິວິເສໂສ ວິຍ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາຕິ ນຍມຸຂມາຕິກາຍ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍນິສ຺ສເຍນ ວຸຈ຺ຈມານຕ຺ຕາ ເອວ. ເຕສໍ ຣູປຘມ຺ມານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ຂນ຺ຘຠາເວນ ວິຍ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘຠາເວນ ສຠາຄຕາ ໂຫຕິ, ນ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທິຠາເວນາຕິ ສງ຺ຄຫລກ຺ຂຓມາຫ. ອິຕີຕິ ຕສ຺ມາ, ຍສ຺ມາ ຣູປຘມ຺ມາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘຠາເວນ ສຠາຄາ, ຕສ຺ມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣູປກ຺ຂນ຺ຘຠາວສງ຺ຂາເຕນ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘຠາເວນ ອຕ຺ຖມຸເຂເນວ ຄຫເຓ. ສທ຺ທທ຺ວາເຣນ ປນ ຄຫເຓ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘວຈນສງ຺ຂາເຕນ ວາ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘວຈນວຈນີຍຕາສງ຺ຂາເຕນ. ອິທານິ ຕເມວຕ຺ຖໍ ປາກຏຕຣໍ ກາຕຸໍ ‘‘ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປຸຣິເມນາຕິ ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນ. ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ຘມູລກາຕິອາທີສຸ ‘‘ປຸຣິເມນ ໂຍຊິຍມາເນ’’ຕິອາທິໍ ອາເນຕ຺ວາ ຍຖາຣຫໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ອເຠທໂຕ ປຎ຺ຈກປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ຂນ຺ຘປທນິທ຺ເທເສ ສພ຺ພປຈ຺ຉິມເມວາຕິ ອາຫ ‘‘ເຠທໂຕ ປຎ຺ຈກປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊນານນ຺ຕຣ’’ນ຺ຕິ.

ອາຍຕນປທາທິວຓ຺ຓນາ

໔໐. ຍທິປິ ເອກເກປິ ສທິສໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ສມຸທຍມຄ຺ຄສຈ຺ຈານໍ ‘‘ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ ເອເກນ ຂນ຺ເຘນ…ເປ… ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ ເອເກນ ຂນ຺ເຘນ ເອເກນາຍຕເນນ ເອກາຍ ຘາຕຸຍາ ສງ຺ຄຫິຕໍ, ຈຕູຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ເອກາທສຫິ ອາຍຕເນຫິ ສຕ຺ຕຣສຫິ ຘາຕູຫິ ອສງ຺ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ (ຘາຕຸ. ໔໑) ນິທ຺ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ. ເອຕ຺ຖາຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປທນິທ຺ເທເສ. ຈກ຺ຂຸໂສຕຈກ຺ຂຸສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍທຸການນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸໂສຕທຸກໍ ຈກ຺ຂຸສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍທຸກນ຺ຕິ ເອເຕສໍ ທຸການໍ. ຈກ຺ຂຸໂສຕສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍານຎ຺ຫິ ‘‘ເອເກນ ຂນ຺ເຘນ ເອເກນາຍຕເນນ ເອກາຍ ຘາຕຸຍາ ສງ຺ຄຫິຕໍ, ຈຕູຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ເອກາທສຫິ ອາຍຕເນຫິ ສຕ຺ຕຣສຫິ ຘາຕູຫິ ອສງ຺ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ ເອກເກ ສທິສໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ. ຈກ຺ຂຸໂສຕິນ຺ທ຺ຣິຍທຸກສ຺ສ ປນ ‘‘ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ ໂສຕິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ ເອເກນ ຂນ຺ເຘນ ທ຺ວີຫາຍຕເນຫິ ທ຺ວີຫິ ຘາຕູຫິ ສງ຺ຄຫິຕາ, ຈຕູຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ທສຫາຍຕເນຫິ ໂສຬສຫິ ຘາຕູຫິ ອສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ, ‘‘ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ ທ຺ວີຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ທ຺ວີຫາຍຕເນຫິ ທ຺ວີຫິ ຘາຕູຫິ ສງ຺ຄຫິຕາ, ຕີຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ທສຫາຍຕເນຫິ ໂສຬສຫິ ຘາຕູຫິ ອສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ ຈກ຺ຂຸສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍທຸກສ຺ສ ຈ ອສທິສໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ. ນາປິ ທຸເກຫິ ຕິກສ຺ສາຕິ ຈກ຺ຂຸໂສຕຈກ຺ຂຸສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍາທິທຸເກຫິ ຈກ຺ຂຸໂສຕສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍາທິຕິກສ຺ສ ນາປິ ສທິສໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ. ອິຘາຕິ ສຈ຺ຈປທນິທ຺ເທເສ. ຕິເກນ ຈາຕິ ທຸກ຺ຂສມຸທຍມຄ຺ຄາທິຕິເກນ ຈ. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ທ຺ວາທສຫາຍຕເນຫິ ອຏ຺ຐາຣສຫິ ຘາຕູຫິ ສງ຺ຄຫິຕາ, ນ ເກຫິຈິ ຂນ຺ເຘຫິ ນ ເກຫິຈິ ອາຍຕເນຫິ ນ ກາຫິຈິ ຘາຕູຫິ ອສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ ສທິສໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ.

໖. ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທວຓ຺ຓນາ

໖໑. ອວິຊ຺ຊາວຈເນນາຕິ ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາຄ຺ຄຫເຓນ. ວິເສສນໍ ນ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ, ‘‘ສພ຺ພມ຺ປິ ວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕຕ຺ຖ ກາຣຓມາຫ ‘‘ກຸສລາທີນມ຺ປີ’’ຕິອາທິນາ. ວິສ຺ສຊ຺ຊນາສທິເສນ ສພ຺ພວິຎ຺ຎາຓາທິສງ຺ຄຫຓໂຕ. ເຕສນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓາທິປທານໍ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ປຐມນເຍ. ອກມ຺ມຊານມ຺ປິ ສງ຺ຄຫິຕຕາ ວິຎ຺ຎາຍຕິ ສທ຺ທາຍຕນສ຺ສປິ ຄຫິຕຕ຺ຕາ.

໗໑. ຊາຍມານ…ເປ… ມານານນ຺ຕິ ຊາຍມານາທິອວຕ຺ຖານໍ ຘມ຺ມານໍ. ຊາຍມານາທິຠາວມຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕນາທິອວຕ຺ຖາມຕ຺ຕຠາວໂຕ. ວິນິພ຺ຠຸຊ຺ຊິຕ຺ວາຕິ ອວຕ຺ຖາຠາວໂຕ ວິນິພ຺ໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ. ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອວິຊ຺ຊມານານິ, ສຠາວມຕ຺ຕຠູຕານີຕິ ປຣມຕ຺ຖຘມ຺ມານໍ ອວຕ຺ຖາຠາວມຕ຺ຕຠູຕານິ. ອປຣມຕ຺ຖສຠາວານິປິ ຣູປຘມ຺ມສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິອາທິຠາວໂຕ ຣຸປ຺ປນຠາເວນ ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ. ຕໂຕ ‘‘ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ສຠາຄານິ, ອຣູປານໍ ປນ ຊາຕິຊຣາມຣຓານີ’’ຕິ ອາເນຕ຺ວາ ໂຍຊນາ. ເອເກກຠູຕານີຕິ ຍຖາ ເອກສ຺ມິໍ ຣູປກລາເປ ຊາຕິອາທີນິ ເອເກການິເຍວ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ເອກສ຺ມິໍ ອຣູປກລາເປປີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ຣູປກລາປຊາຕິອາທີນິ ວິຍາ’’ຕິອາທິ. ອນຸຠວນສຎ຺ຊານນວິຊານນກິຈ຺ຈານໍ ເວທນາທີນໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິອາທິຠູຕານິປິ ຊາຕິອາທີນິ ຕຖາ ນ ຄຍ຺ຫນ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ເວທິຍນ…ເປ… ອຄຍ຺ຫມານານີ’’ຕິ. ເຕນ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທີຫິ ຊາຕິອາທີນໍ ສງ຺ຄຫາຠາວມາຫ. ‘‘ຊາຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນິຈ຺ຈາ ສງ຺ຂຕາ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ ຊາຕິອາທີນມ຺ປິ ສງ຺ຂຕປຣິຍາໂຍ ອຕ຺ຖີຕິ ສງ຺ຂຕາຠິສງ຺ຂຣຓກິຈ຺ເຈນ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ເຘນ ເຕສໍ ສງ຺ຄໂຫຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສງ຺ຂຕາ…ເປ… ສຠາຄານີ’’ຕິ. ເຕເນວ ຈ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອເນກນ຺ຕປຣມຕ຺ຖກິຈ຺ຈຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຖາ ທຸວິຘານີຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ຣູປາຣູປຘມ຺ມານໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິອາທິຠາເວນ ທ຺ວິປ຺ປກາຣານິ. ເຕນາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕສຠາຄຕ຺ເຖນ. ເຕຫິ ຂນ຺ຘາທີຫີຕິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘຘມ຺ມາຍຕນຘມ຺ມຘາຕູຫິ.

ປຐມນຍສງ຺ຄຫາສງ຺ຄຫປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ທຸຕິຍນໂຍ ສງ຺ຄຫິເຕນອສງ຺ຄຫິຕປທວຓ຺ຓນາ

໑໗໑. ‘‘ສງ຺ຄຫິເຕນ ອສງ຺ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສງ຺ຄຫິຕາສງ຺ຄຫິຕສທ຺ທາ ຠິນ຺ນາຘິກຣຓາ ນ ຄເຫຕພ຺ພາ ວິເສສນວິເສສິຕພ຺ພຕາຍ ອິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ. ໂຍ ຫິ ຘມ຺ໂມ ສງ຺ຄຫິຕຕາວິເສສວິສິຏ຺ໂຐ ອສງ຺ຄຫິໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ອຸທ຺ທິຏ຺ໂຐ, ສ຺ເວວ ອິຘ ອສງ຺ຄຫິຕຠາເວນ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊີຍຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຍໍ ຕໍ…ເປ… ຕເທວ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ເຍ ຫິ ຘມ຺ມາ ຈກ຺ຂາຍຕເນນ ຂນ຺ຘສງ຺ຄເຫນ ສງ຺ຄຫິຕາ, ອາຍຕນຘາຕຸສງ຺ຄເຫນ ຈ ອສງ຺ຄຫິຕາ, ເຕສໍເຍວ ປຸນ ຂນ຺ຘາທີຫິ ອສງ຺ຄໂຫ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊິໂຕ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຈກ຺ຂາຍຕເນນ…ເປ… ອາຫາ’’ຕິ. ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ສພ຺ເພສຸ ນເຍສຸ ວາເຣສຸ ຈ. ຂນ຺ຘາທິສງ຺ຄຫສາມຎ຺ຎານນ຺ຕິ ‘‘ຂນ຺ຘສງ຺ຄເຫນາ’’ຕິອາທິນາ ອວິເສເສນ ວຸຕ຺ຕານໍ ຂນ຺ຘາທິສງ຺ຄຫານໍ. ‘‘ສາມຎ຺ຎໂຊຕນາ ວິເສເສ ອວຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ ອາຫ ‘‘ນິຈ຺ຈໍ ວິເສສາເປກ຺ຂຕ຺ຕາ’’ຕິ. ວິເສສາວໂພຘນຕ຺ຖານິ ປຎ຺ຫພ຺ຍາກຣຓານີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເຠທນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ຈ ປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊນານ’’ນ຺ຕິ. ສວິເສສາວ ຂນ຺ຘາທິຄຓນາຕິ ‘‘ຂນ຺ຘສງ຺ຄເຫນາ’’ຕິອາທິນາ ອວິເສເສນ ວຸຕ຺ຕາປິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທິນາ ສວິເສສາວ ຂນ຺ຘາທິຄຓນາ, ຂນ຺ຘາທິນາ ສງ຺ຄໂຫຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸທ຺ຘາຕິ ເກວລາ ອນວເສສາ, ສາມຎ຺ຎຠູຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖາຕິ ຍຖາຘິກເຕ ທຸຕິຍນເຍ. ສາມຎ຺ຎໂຊຕນາຍ ວິເສສນິທ຺ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ອາຫ ‘‘ສງ຺ຄຫິ…ເປ… ນິທ຺ຘາຣິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ. ຕີສຸ ສງ຺ຄເຫສູຕິ ຂນ຺ຘາທິສງ຺ຄເຫສຸ ຕີສຸ. ອຎ຺ເຎຫີຕິ ວຸຕ຺ຕາວເສເສຫິ ທ຺ວີຫິ ເອເກນ ວາ. ເອຕ຺ຕເກເນວ ທສ຺ເສຕພ຺ພາ ສິຍຸໍ ຕາວຕາປິ ສງ຺ຄຫິເຕນ ອສງ຺ຄຫິຕຠາວສ຺ສ ປກາສິຕຕ຺ຕາ. ເຕສນ຺ຕິ ສງ຺ຄຫິເຕນອສງ຺ຄຫິຕຠາເວນ ວຸຕ຺ຕຘມ຺ມານໍ. ເອວໍວິຘານນ຺ຕິ ‘‘ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ໂສຕາຍຕນ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ອນິທ຺ຘາຣິຕວິເສສານໍ. ອສມ຺ຠວາຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ນິທ຺ທິສິຕຸໍ ອສມ຺ຠວາ. ສງ຺ຄຫາທິນຍທສ຺ສນມຕ຺ຕໍ ນຍມາຕິກາຍ ພ຺ຍາປາໂຣ, ຍຕ຺ຖ ປນ ສງ຺ຄຫາທໂຍ, ເຕ ຂນ຺ຘາທໂຍ ກຸສລາທໂຍ ຈ ເຕສໍ ວິສຍຠູຕາຕິ ເຕຫິ ວິນາ ສງ຺ຄຫາທີນໍ ປວຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ. ເຕນາຫ ‘‘ນຍມາຕິກາຍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣພາຫິຣມາຕິກາເປກ຺ຂຕ຺ຕາ’’ຕິ. ສງ຺ຄາຫກໍ ອສງ຺ຄາຫກຎ຺ຈາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ໂຍ ຫິ ອິຘ ສງ຺ຄາຫກຠາເວນ ວຸຕ຺ໂຕ ຘມ຺ໂມ ອສງ຺ຄາຫກຠາເວນປິ ວຸຕ຺ໂຕເຍວາຕິ.

‘‘ເຍ ຘມ຺ມາ ຂນ຺ຘສງ຺ຄເຫນ ສງ຺ຄຫິຕາ, ອາຍຕນຘາຕຸສງ຺ຄເຫນ ອສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ, ‘‘ເຍ ຘມ຺ມາ ຂນ຺ຘສງ຺ຄເຫນ ອສງ຺ຄຫິຕາ, ອາຍຕນຘາຕຸສງ຺ຄເຫນ ສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ ຈ ຍຕ຺ຖ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພວິສ຺ສຊ຺ຊິຕພ຺ພຘມ຺ມວິເສສນິທ຺ຘາຣຓໍ ນຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ປຐມນເຍ ຉຏ຺ຐນເຍ ຈ ‘‘ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ກຕິຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ສງ຺ຄຫິໂຕ? ເອເກນ ຂນ຺ເຘນາ’’ຕິ (ຘາຕຸ. ໖), ‘‘ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ກຕິຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕຕິ? ນຕ຺ຖິ. ຈຕູຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ (ຘາຕຸ. ໒໒໘) ຈ ເອວໍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພວິສ຺ສຊ຺ຊິຕພ຺ພຠາເວນ. ອິຕເຣສູຕິ ທຸຕິຍາທິນເຍສຸ. ຕສ຺ສ ຕສ຺ສາຕິ ຍໍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕພ຺ພຎ຺ຈ ‘‘ເຍ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ອນິຍມິຕຣູເປນ ນິທ຺ຘາຣິຕໍ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ‘‘ເຕ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ນິຍາມກຠາເວນ.

ເອຕ຺ຖາຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ປກຣເຓ. ເຍນ ເຍນ ຈກ຺ຂາຍຕນາທິນາ ສງ຺ຄາຫເກນ. ຂນ຺ຘາທິສງ຺ຄເຫສູຕິ ຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕຸສງ຺ຄເຫສຸ. ເຕນ ເຕນາຕິ ຂນ຺ຘາທິສງ຺ຄເຫນ. ອຎ຺ຎນ຺ຕິ ຕໂຕ ຕໂຕ ສງ຺ຄາຫກໂຕ ອຎ຺ຎໍ. ຕພ຺ພິນິມຸຕ຺ຕໍ ສງ຺ຄເຫຕພ຺ພາສງ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ ຍໍ ຘມ຺ມຊາຕໍ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ຕເທວ ‘‘ຈກ຺ຂາຍຕເນນ ເຍ ຘມ຺ມາ ຂນ຺ຘສງ຺ຄເຫນ ສງ຺ຄຫິຕາ, ອາຍຕນຘາຕຸສງ຺ຄເຫນ ອສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ ສງ຺ຄາຫກາສງ຺ຄາຫກຠາເວນ ອຸທ຺ຘຏໍ. ອຎ຺ໂຎ ຘມ຺ໂມ ນຕ຺ຖິ ຕສ຺ສ ສຠາຄຠາເວນ ສງ຺ຄາຫກສ຺ເສວ ອຠາວໂຕ. ສິຍາ ປເນຕໍ ສຠາເຄນ ເອກເທເສນ ສງ຺ຄໂຫຕິ, ຕໍ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ນ ຈ ໂສ…ເປ… ໂຫຕີ’’ຕິ. ຍຎ຺ຈາຕິອາທິນາ ວຈນນ຺ຕຣໍ ປຣິຫຣຕິ.

ຍທິ ຈາຕິອາທິນາປິ ຕສ຺ເສວ ເຕນ ສງ຺ຄຫາຠາວໍ ປາຐາຠາວທສ຺ສເນນ ວິຠາເວຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂສ ເອວາຕິ ໂຍ ຣູປາທິກ຺ຂນ຺ໂຘ ສງ຺ຄາຫກຠາເວນ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ເອວ ເຕນ ຣູປາທິກ຺ຂນ຺ເຘນ ສງ຺ຄຍ຺ເຫຍ຺ຍ ສງ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ ຠເວຍ຺ຍ, ເຕເນວ ຕສ຺ສ ສງ຺ຄຫາຠາເວ ລກ຺ຂຓໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ນ ຫິ ໂສ ເອວ ຕສ຺ສ ສຠາໂຄ ວິສຠາໂຄ ຈາ’’ຕິ. ເອກເທສາ ວິຍ ຈກ຺ຂາຍຕນາທໂຍ ສມຸທາຍສ຺ສ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທິກສ຺ສ. ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ຈກ຺ຂາຍຕນາທີນໍ ນ ສງ຺ຄາຫໂກ ອສງ຺ຄາຫໂກ ຈ ສຠາຄວິສຠາຄຠາວາຠາວໂຕ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ. ສມຸທາຍນ຺ໂຕຄຘານນ຺ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ປາກຏຕຣໍ ກໂຣຕິ. ຕຕ຺ຖ ເຍນາຕິ ວິຠາເຄນ. ເຕຕິ ເອກເທສາ. ເຕສນ຺ຕິ ເອກເທສານໍ. ເອຕ຺ຖ ຕທນ຺ໂຕຄຘຕາຍ ວິຠາຄາຠາໂວ, ວິຠາຄາຠາເວນ ສຠາຄວິສຠາຄຕາຠາໂວ, ເຕນ ສງ຺ຄາຫກາສງ຺ຄາຫກຕາຠາໂວ ທສ຺ສິໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຍຖາ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສຠາຄວິສຠາຄາຠາເວນ ເອກເທສານໍ ສມຸທາໂຍ ສງ຺ຄາຫໂກ ອສງ຺ຄາຫໂກ ຈ ນ ໂຫຕິ, ເອວໍ ເອກເທສສຠາຄວິສຠາຄານນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຕຖາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາຕິອາທິ ອຸທາຫຣຓທສ຺ສເນນ ຍຖາວຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ປາກຏກຣຓໍ. ຂນ຺ຘສງ຺ຄເຫນ ສງ຺ຄາຫກໍ ອສງ຺ຄາຫກຎ຺ຈາຕິ ໂຍຊນາ. ຕຖາ ເສເສສຸປິ. ນ ຫິ ເອກເທສ…ເປ… ວິສຠາຄໍ ເຍນ ສມຸທາໂຍ ສງ຺ຄາຫໂກ ອສງ຺ຄາຫໂກ ຈ ສິຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕໍ ຕາວ ມາ ໂຫຕຸ, ອສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕໍ ປນ ກສ຺ມາ ປຏິກ຺ຂິປີຍຕີຕິ ໂຈທນໍ ມນສິ ກຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ຕສ຺ມາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ມາຕິ ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ເຫຕຸຠາເວນ ປຣາມສຕິ. ອຕ຺ຕໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ, ອຕ຺ຕນິ ອນ຺ໂຕຄຘໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ, ອຕ຺ເຕກເທສສຠາຄໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ສຕິປິ ອສງ຺ຄາຫກຕ຺ເຕຕິ ໂຍຊນາ. ຕໍ ປເນຕໍ ‘‘ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນ ສງ຺ຄຫິໂຕ ອສງ຺ຄຫິໂຕ ຈ ນ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ເຕ ຕໂຍ ປກາເຣ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕເມວ ເອເຕສໍ ນຕ຺ຖີຕິ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຕາ, ອຕ຺ຕນິ ອນ຺ໂຕຄໂຘ, ອຕ຺ເຕກເທສສຠາໂຄ ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕານໍ ສງ຺ຄາຫກຠາໂວ ເອວ ນຕ຺ຖິ ສຠາຄາຠາວໂຕ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນ ຫິ ໂສ ເອວ ຕສ຺ສ ສຠາໂຄ’’ຕິອາທິ. ເຍນາຕິ ສງ຺ຄາຫກຕ຺ເຕນ. ເອວຣູປານນ຺ຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕານໍ ຕິປ຺ປກາຣານໍ ອຄ຺ຄຫຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ ສຕິປິ ວິສຠາຄຠາເວຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ເຕນາຕິ ‘‘ຘມ຺ມາຍຕນ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ວຈເນນ. ເອກເທສສ຺ສ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທິກສ຺ສ ສມຸທາຍສ຺ສ ຘມ຺ມາຍຕນສ຺ສ ສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕໍ ເອກເທເສນ ສມຸທາຍສ຺ສ ສງ຺ຄຫິຕຠາວນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ, ສມຸທາຍສ຺ສ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ເອກເທສສ຺ສ ຈກ຺ຂາຍຕນສ຺ສ ໂສຕາຍຕນສ຺ສ ຈ ສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕໍ ສມຸທາເຍນ ເອກເທສສ຺ສ ສງ຺ຄຫິຕຠາວນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍທິ ເອວໍ ນ ທສ຺ເສຕິ, ອຖ ກິໍ ທສ຺ເສຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຈຕຸກ຺ຂນ຺ຘຄຓນເຠເທຫີ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ຈຕຸກ຺ຂນ຺ຘຄຓນເຠເທຫີຕິ ຣູປາທິຈຕຸກ຺ຂນ຺ຘຄຓນວິຠາເຄຫິ. ປຎ຺ຈຘາຕິ ຣູປາທິຈຕຸກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຄໂຫ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຄໂຫຕິ ເອວໍ ປຎ຺ຈປ຺ປກາເຣນ ຠິນ຺ນຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ຄເຓຕພ຺ພາຄເຓຕພ຺ພຠາເວນາ’’ຕິ. ‘‘ເອເກນ ຂນ຺ເຘນາ’’ຕິອາທີສຸ ກຣຓຕ຺ເຖ ກຣຓວຈນໍ, ນ ກຕ຺ຕຸອຕ຺ເຖຕິ ກຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ສງ຺ຄາຫກາສງ຺ຄາຫກນິຣເປກ຺ຂານ’’ນ຺ຕິ. ເຕເນວາຫ ‘‘ກມ຺ມກຣຓມຕ຺ຕສພ຺ຠາວາ’’ຕິ. ທຸຕິຍາທໂຍ ປນ ນຍາ. ອຄຓນາທິທສ຺ສນານີຕິ ອຄຓນຄຓນທສ຺ສນານິ. ນນຸ ຈ ທຸຕິຍາທີສຸ ຄຓນາທີນິປິ ວິຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ? ສຈ຺ຈໍ ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕານິ ປນ ວິເສສນຠູຕານິ ອປ຺ປຘານານີຕິ ວິເສສິຕພ຺ພຠູຕານໍ ປຘານານໍ ວເສເນວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຈກ຺ຂາຍຕເນນ ເຍ ຘມ຺ມາ ຂນ຺ຘສງ຺ຄເຫນ ສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິອາທິນາ ກຕ຺ຕຸອາທໂຍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາຕິ ອາຫ ‘‘ກຕ຺ຕຸກຣຓກມ຺ມຕ຺ຕຍສພ຺ຠາວາ’’ຕິ.

ຕຖາ ຕຖາຕິ ເຕນ ເຕນ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທິປ຺ປກາເຣນ. ຕໍຕໍຂນ຺ຘາທິຠາວາຠາໂວ ສຠາຄວິສຠາຄຕາຕິ ຣູປຘມ຺ມາທີນໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທິຠາໂວ ສຠາຄຕາ, ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທິອຠາໂວ ວິສຠາຄຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖານິທ຺ຘາຣິຕຘມ຺ມທສ຺ສເນຕິ ‘‘ເຍ ຘມ຺ມາ, ເຕ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ນິທ຺ຘາຣິຕປ຺ປກາຣຘມ຺ມນິຣູປເນ. ສງ຺ຄາຫກສງ຺ຄເຫຕພ຺ພານນ຺ຕິ ຈກ຺ຂາຍຕນາທິກສ຺ສ ສງ຺ຄາຫກສ຺ສ ໂສຕາຍຕນາທິກສ຺ສ ຈ ສງ຺ຄເຫຕພ຺ພສ຺ສ. ສມານກ຺ຂນ຺ຘາທິຠາໂວຕິ ເອກກ຺ຂນ຺ຘາທິຠາໂວ, ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທິຠາໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕທຠາໂວຕິ ຕສ຺ສ ສມານກ຺ຂນ຺ຘາທິຠາວສ຺ສ ອຠາໂວ ອຎ຺ຎກ຺ຂນ຺ຘາທິຠາໂວ. ອຍນ຺ຕິ ຍ຺ວາຍໍ ປຐມນເຍ ຕຖາ ຕຖາ ຄເຓຕພ຺ພາຄເຓຕພ຺ພຕາສງ຺ຂາໂຕ ທຸຕິຍາທິນເຍສຸ ຍຖາວຸຕ຺ຕານໍ ສມານກ຺ຂນ຺ຘາທິຠາວາຠາວສງ຺ຂາໂຕ ຕໍຕໍຂນ຺ຘາທິຠາວາຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ, ອຍເມເຕສໍ ທ຺ວິປ຺ປກາຣານໍ ນຍານໍ ສຠາຄວິສຠາຄຕາສຸ ວິເສໂສ.

ສມຸທຍສຈ຺ຈສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍາທີຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍາທິ ສງ຺ຄຍ຺ຫຕິ. ອສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕາຠາວໂຕຕິ ສງ຺ຄຫິຕຕາວິສິຏ຺ຐສ຺ສ ອສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕສ຺ສ ອຠາວໂຕ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ‘‘ສມຸທຍສຈ຺ເຈນ ເຍ ຘມ຺ມາ ຂນ຺ຘສງ຺ຄເຫນ ສງ຺ຄຫິຕາ, ອາຍຕນຘາຕຸສງ຺ຄເຫນ ອສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິອາທິ ວຕ຺ຕຸໍ. ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈສທິສານິ ອພ຺ຍາກຕປທາທີນິ. ອິຕເຣຫີຕິ ອາຍຕນຘາຕຸສງ຺ຄເຫຫິ ສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕາສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕາຠາວໂຕ ນ ອຸທ຺ຘຏານີຕິ ໂຍຊນາ. ເອວນ຺ຕິອາທິ ຍຖາວຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ນິຄມນວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ນ ສພ຺ໂພ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘຘມ຺ໂມຕິ ອຕ຺ໂຖ.

‘‘ຂນ຺ຘປເທນາ’’ຕິ ອິທໍ ກຣຓຕ຺ເຖ ກຣຓວຈນໍ, ນ ກຕ຺ຕຸອຕ຺ເຖຕິ ອາຫ ‘‘ຂນ຺ຘປທສງ຺ຄເຫນາຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ເຕເນວສ຺ສ ກຕ຺ຕຸອຕ຺ຖຕໍ ປຏິເສເຘຕຸໍ ‘‘ນ ສງ຺ຄາຫເກນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຣຓໍ ປນ ກຕ຺ຕຸຣຫິຕໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອາຫ ‘‘ເກນຈິ ສງ຺ຄາຫເກນາຕິ ອິທໍ ປນ ອາເນຕ຺ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ສງ຺ຄາຫເກສຸ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ ນ ສງ຺ຄເຫຕພ຺ເພສູຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຣູປກ຺ຂນ຺ຘຘມ຺ມາ ຫິ ‘‘ເຍ ຘມ຺ມາ ຂນ຺ຘສງ຺ຄເຫນ ສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາຕິ. ສມຸທາເຍ ວຸຕ຺ຕວິຘິ ຕທວຍເວປິ ສມ຺ຠວຕີຕິ ໂຈທນໍ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ ‘‘ເອເຕນ ນເຍນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ປຏິໂຍຄີນິວຕ຺ຕນໍ ເອວ-ສທ຺ເທນ ກຣີຍຕີຕິ ອາຫ ‘‘ນ ຫິ ອຎ຺ຎມຕ຺ຕນິວາຣຓໍ ເອວ-ສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ສງ຺ຄາຫກໂຕ ອຎ຺ຎນິວາຣຓໍ ເອວ-ສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ໂສ ຈ…ເປ… ເປກ຺ຂນ຺ຕິ ອິມິນາ ຕເມວຕ຺ຖໍ ປາກຏຕຣໍ ກໂຣຕິ. ສງ຺ຄາຫກາເປກ຺ຂຕ຺ເຕ ຫິ ‘‘ໂສ ຈາ’’ຕິອາທິວຈນສ຺ສ ‘‘ຈກ຺ຂາຍຕເນນ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘວ ສງ຺ຄຫິໂຕ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ສງ຺ຄາຫກນ຺ຕິ ຍຖາຘິປ຺ເປຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອສມ຺ຠໂວ ເອວາຕິ ອິທານິ ຕໍ ອສມ຺ຠວໍ ວິຠາເວນ຺ໂຕ ‘‘ກຖ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ, ຕໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

ເອຕ຺ຖາຕິ ‘‘ອຑ຺ເຒກາທສຫິ ອາຍຕນຘາຕູຫີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ. ‘‘ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນາ’’ຕິ ອາເນຕ຺ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ອາຍຕນຘາຕຸວິເສສນຕ຺ຖໍ. ນ ໂສ ເອວ ຕສ຺ສ, ສມຸທາໂຍ ວາ ຕເທກເທສານໍ ສງ຺ຄາຫໂກ ອສງ຺ຄາຫໂກ ຈ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ໂຕວາຍມຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ ‘‘ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ…ເປ… ນ ໂຫຕີ’’ຕິ. ອິມິນາ ປຣິຍາເຍນາຕິ ຍສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖິ ‘‘ເຍນ ສງ຺ຄຫິຕສ຺ສ ອສງ຺ຄາຫກໍ ສິຍາ’’ຕິ ອິມິນາ ປຣິຍາເຍນ. ອສງ຺ຄຫິຕຕາຍ ອຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ຘາຕຸ. ອຏ຺ຐ. ໑໗໑) ‘‘ໂສ ຈ…ເປ… ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ສງ຺ຄຫິຕຕາຍາຕິ ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ສງ຺ຄຫິຕຠາເວນ ອສງ຺ຄຫິຕຕາຍ ອຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ນ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ ໂຍຊນາ. ສາ ສງ຺ຄຫິຕຕາຕິ ອຕ຺ຕນາ ອຕ຺ຕໂນ, ອຕ຺ເຕກເທສານໍ ວາ ສງ຺ຄຫິຕຕາ. ເຕນາຕິ ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນ. ເຕສນ຺ຕິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘຕເທກເທສານໍ. ອຕ຺ຖິ ຈ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຕາ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທີຫິ. ຈກ຺ຂາຍຕນາທີຫິ ວິຍາຕິ ວິສທິສຸທາຫຣຓໍ. ເອເຕຫິ ຣູປເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທີຫິ ອຎ຺ເຎຫິ ຈ ເອວຣູເປຫິ. ເອຕານິ ອຎ຺ຎານິ ຈາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ເຕເນວ ຕສ຺ສ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາຠາວທສ຺ສເນນ ເຫຏ຺ຐາ ທສ຺ສິເຕນ. ເອຕ຺ຖາຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ວາເຣ. ອຄ຺ຄຫເຓຕິ ອກຖເນ, ອເທສນາຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມຸທຍສຈ຺ຈາທີສູຕິ ສມຸທຍສຈ຺ຈສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍາທີສຸ ຍຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ ຕໍ ກາຣຓໍ. ກສ຺ມາ? ເຕຫິ ສມຸທຍສຈ຺ຈາທີຫິ ຂນ຺ຘາທິສງ຺ຄເຫນ ສງ຺ຄຫິເຕ ຘມ຺ມຊາເຕ ສຕິ ຕສ຺ສ ອາຍຕນສງ຺ຄຫາທີຫິ ອສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ອຠາວໂຕ. ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທີຫີຕິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທີຫິ. ສງ຺ຄຫິຕເມວ ນຕ຺ຖິ, ກສ຺ມາ? ‘‘ໂສ ເອວ ຕສ຺ສ ສງ຺ຄາຫໂກ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕວາຍມຕ຺ໂຖ. ຍທິປິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທິນາ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທິກສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ…ເປ… ນຕ຺ຖີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຎ຺ຎສ຺ສ ປນ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທິກສ຺ສ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທິນາ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາຠາເວນ ອສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖີຕິ ໂຍຊນາ. ອຸຠຍາຠາໂວຕິ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາຠາໂວ. ເອຕ຺ຖ ເອຕສ຺ມິໍ ວາເຣ. ຘມ຺ມາຍຕນຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນນ຺ຕິ ຘມ຺ມາຍຕນາທີນໍ ຂນ຺ຘຈຕຸກ຺ກສງ຺ຄາຫກຕ຺ເຕ, ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນໍ ຂນ຺ຘທຸກສງ຺ຄາຫກຕ຺ເຕຕິ ໂຍຊນາ. ປາຬິຍໍ ອນາຄຕຕ຺ຕາ ‘‘ສຕີ’’ຕິ ສາສງ຺ກໍ ວທຕິ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ປຐເມນ ຘມ຺ມຘາຕຸສຬາຍຕນາທີນໍ ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນຎ຺ຈ, ທຸຕິເຍນ ເອກກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ສງ຺ຄໂຫ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຫິ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສ຺ເສວ ສງ຺ຄາຫກໍ. ເຕສນ຺ຕິ ຂນ຺ຘຈຕຸກ຺ກຂນ຺ຘທຸກາທີນໍ ອສງ຺ຄຫິຕຕາ ນ ນຕ຺ຖິ ອຕ຺ເຖວາຕິ ຕສ຺ສາ ອຠາໂວ ອເນກນ຺ຕິໂກ. ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍນາຕິ ‘‘ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທີຫິ ປນາ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ.

ຕຕ຺ເຖວາຕິ ຕສ຺ມິໍເຍວ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ເຕ ສນິທສ຺ສນສປ຺ປຏິຆປເທ. ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕຕິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕໍ ປຏິນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ປຈ຺ຈາມສນ຺ໂຕ. ຕທວຕ຺ຕພ຺ພຕາຕິ ເຕສໍ ສງ຺ຄາຫກາສງ຺ຄາຫກສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕານໍ ອວຕ຺ຕພ຺ພຕາ. ອສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕາຠາວໂຕ ເອວ…ເປ… ນ ສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕາຠາວໂຕຕິ ຍສ຺ມາ ເນສໍ ອສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕໍ ວິຍ ສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ, ຕໂຕ ເອວ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕມ຺ປີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ທຸຕິຍນຍສງ຺ຄຫິເຕນອສງ຺ຄຫິຕປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ຕຕິຍນໂຍ ອສງ຺ຄຫິເຕນສງ຺ຄຫິຕປທວຓ຺ຓນາ

໑໗໙. ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນ ຂນ຺ຘສງ຺ຄເຫນ ອສງ຺ຄຫິເຕສູຕິ ນິທ຺ຘາຣເຓ ຠຸມ຺ມໍ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ເອກເທສສຠາຄຕາ ສມຸທາຍສຠາຄຕາ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ. ເຕນາຕິ ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນ. ຕານີຕິ ເວທນາທິກ຺ຂນ຺ຘຕ຺ຕຍນິພ຺ພານານິ. ຍຖາ ຈ ເອກເທສວິສຠາຄຕາຍ ນ ສງ຺ຄຫິຕຕາ, ເອວໍ ເອກເທສສຠາຄຕາຍ ອສງ຺ຄຫິຕຕາປິ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ນ ເກວລ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ສງ຺ຄຫິຕາເນວ ນ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເຕຕິ ເວທນາທິກ຺ຂນ຺ຘຕ຺ຕຍນິພ຺ພານສຸຂຸມຣູປຘມ຺ມາ. ເຕຫີຕິ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘຈກ຺ຂາຍຕນາທີຫິ. ນ ກຖຎ຺ຈິ ສມ຺ມິສ຺ສາຕິ ເກນຈິປິ ປກາເຣນ ນ ສມ຺ມິສ຺ສາຕິ ອສມ຺ມິສ຺ສຕາຍ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາຠາວໍ ສາເຘຕິ. ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນ ວິຍ…ເປ… ນ ໂຫຕີຕິ ຍຖາ ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນ ສຠາຄຕາຠາວໂຕ ນິພ຺ພານໍ ນ ເກນຈິປິ ສງ຺ຄຫເຓນ ສງ຺ຄຫິຕໍ, ເອວໍ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘຈກ຺ຂາຍຕນາທີຫິ ຕໍ ອາຍຕນຘາຕຸສງ຺ຄເຫຫິ ສງ຺ຄຫິຕໍ ນ ໂຫຕີຕິ ຂນ຺ຘສງ຺ຄຫາຠາໂວ ປາກໂຏ ວຸຕ຺ໂຕວາຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເອວຣູປານນ຺ຕິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘຈກ຺ຂາຍຕນາທີນໍ. ນ ຫິ ນິພ຺ພານໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ເຘນ ຈກ຺ຂາຍຕເນນ ເຍ ຘມ຺ມາ ຂນ຺ຘສງ຺ຄເຫນ ອສງ຺ຄຫິຕາ, ອາຍຕນຘາຕຸສງ຺ຄເຫນ ສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕາຠາວໂຕ ເອວາ’’ຕິ. ຕຖາ ‘‘ອພ຺ຍາກເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ເຍ ຘມ຺ມາ ຂນ຺ຘສງ຺ຄເຫນ ອສງ຺ຄຫິຕາ, ອາຍຕນຘາຕຸສງ຺ຄເຫນ ສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິອາທິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ ຕາທິສສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຠາວໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ສນິພ຺ພານ…ເປ… ຠາວໂຕວາ’’ຕິ. ອຄ຺ຄຫຓໍ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ຫີ’’ຕິອາທິ. ກຎ຺ຈີຕິ ກຎ຺ຈິ ຘມ຺ມຊາຕໍ. ເຕຕິ ອພ຺ຍາກຕຘມ຺ມາທໂຍ. ອຕ຺ຕໂນຕິ ອພ຺ຍາກຕຘມ຺ມາທິໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ເອກເທໂສຕິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທິ. ອຕ຺ເຕກເທສສຠາໂຄຕິ ນິພ຺ພານໍ. ຕຎ຺ຫິ ຘມ຺ມາຍຕນຘມ຺ມຘາຕຸປຣິຍາປນ຺ນຕາຍ ຕເທກເທສສຠາໂຄ. ອສງ຺ຄຫິຕສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕາຕິ ຂນ຺ຘສງ຺ຄເຫນ ອສງ຺ຄຫິຕານໍ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ຘາທີນໍ ອາຍຕນຘາຕຸສງ຺ຄເຫນ ສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ວິສຠາຄກ຺ຂນ຺ຘນິພ຺ພານສມຸທາຍຕ຺ຕາ ຂນ຺ຘສງ຺ຄເຫນ ຘມ຺ມາຍຕເນນ ນ ໂກຈິ ຘມ຺ໂມ ສງ຺ຄຫິໂຕ ອຕ຺ຖີຕິ ໂຍຊນາ. ເອຕສ຺ສາຕິ ‘‘ຘມ຺ມາຍຕເນນ ສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ ເອຕສ຺ສ ປທສ຺ສ ຘມ຺ມາຍຕນຄຓເນນ ສງ຺ຄຫິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂອຬາຣິກຣູປສມ຺ມິສ຺ສໍ ຘມ຺ມາຍຕເນກເທສໍ.

ຕຕິຍນຍອສງ຺ຄຫິເຕນສງ຺ຄຫິຕປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ຈຕຸຕ຺ຖນໂຍ ສງ຺ຄຫິເຕນສງ຺ຄຫິຕປທວຓ຺ຓນາ

໑໙໑. ຕິຓ຺ຓໍ ສງ຺ຄຫານນ຺ຕິ ຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕຸສງ຺ຄຫານໍ. ສງ຺ຄຫຓປຸພ຺ພໍ ອສງ຺ຄຫຓໍ, ອສງ຺ຄຫຓປຸພ຺ພໍ ສງ຺ຄຫຓຎ຺ຈ ວຸຈ຺ຈມານໍ ສງ຺ຄຫຓາສງ຺ຄຫຓານໍ ປວຕ຺ຕິວິເສເສນ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ສງ຺ຄຫຓາ…ເປ… ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາ’’ຕິ. ສງ຺ຄຫາຠາວກໂຕ ອສງ຺ຄໂຫ ສງ຺ຄຫເຫຕຸໂກ ສງ຺ຄຫສ຺ສ ປວຕ຺ຕິວິເສໂສເຍວ ນາມ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ສງ຺ຄຫຓປ຺ປວຕ຺ຕິວິເສສວິຣເຫ’’ຕິ. ເກນຈິ ສມຸທຍສຈ຺ຈາທິນາ ຕີຫິປິ ສງ຺ຄເຫຫິ ສງ຺ຄຫິເຕນ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘປຣິຍາປນ຺ເນນ ຘມ຺ມວິເສເສນ ປຸນ ຕເຖວ ສງ຺ຄຫິໂຕ ໂສ ເອວ ສມຸທຍສຈ຺ຈາທິໂກ ຘມ຺ມວິເສໂສ ສງ຺ຄຫິເຕນ ສງ຺ຄຫິໂຕ. ສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕາຠາວສພ຺ຠາວາ ສງ຺ຄາຫກຠາເວນ ນ ອຸທ຺ຘຏາ, ນ ອສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕາ ເອວ. ຍຖາ ຫິ ຕີຫິ ສງ຺ຄເຫຫິ ນ ສງ຺ຄາຫກາ, ເອວໍ ທ຺ວີຫິ, ເອເກນປິ ສງ຺ຄເຫນ ນ ສງ຺ຄາຫກາ ອິຘ ນ ອຸທ຺ຘຏາ. ເຕຫິ ສງ຺ຄຫິຕາຕິ ເຕຫິ ຕີຫິ ສງ຺ຄເຫຫິ ສງ຺ຄຫິຕາ ຘມ຺ມາ. ຍສ຺ສາຕິ ຍສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ສງ຺ຄາຫກສ຺ສ.

ສກລວາຈເກນາຕິ ອນວເສສໍ ຂນ຺ຘາທິອຕ຺ຖໍ ວທນ຺ເຕນ. ເຕນ ຂນ຺ຘາທິປເທນາຕິ ‘‘ເຕເນວ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ເຕນ ຂນ຺ຘາທິປເທນາຕິ ເອວໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ປນ ອໂຍເຊຕ຺ວາ ‘‘ຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ສງ຺ຄາຫກໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປຸນ ເຕເນວ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຕໍ ອຎ຺ຎໍ ສງ຺ຄຫິຕໍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ເອວໍ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ກສ຺ມາຕິ ເຈ? ນ ຫິ ເຍນ ສມຸທຍສຈ຺ຈາທິນາ ຍໍ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘປຣິຍາປນ຺ນໍ ຘມ຺ມຊາຕໍ ຂນ຺ຘາທິສງ຺ຄເຫຫິ ສງ຺ຄຫິຕໍ, ເຕເນວ ສມຸທຍສຈ຺ຈາທິນາ ຕສ຺ສ ຕທວສິຏ຺ຐສ຺ສ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘຘມ຺ມສ຺ສ, ນ ຈ ຕສ຺ເສວ ເກວລສ຺ສ ສມຸທຍສຈ຺ຈາທິກສ຺ສ ສງ຺ຄໂຫ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ວິສ຺ສຊ຺ຊິໂຕຕິ ໂຍຊນາ, ອຖ ໂຂ ເຕນ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘຘມ຺ເມນ ຜສ຺ສາທິນາ. ສງ຺ຄຫິຕສ຺ສາຕິ ສງ຺ຄຫິຕຕາວິສິຏ຺ຐສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ສງ຺ຄາຫກໍ ສກລກ຺ຂຓາທິໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປຸນ ເຕນ ຂນ຺ຘາທິປເທນ ຍໍ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຕໍ ຕາທິສໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເວທນາ ສທ຺ໂທ ຈ ຂນ຺ໂຘ ອາຍຕນຎ຺ຈາຕິ ເວທນາ ວິສຸໍ ຂນ຺ໂຘ, ສທ຺ໂທ ຈ ວິສຸໍ ອາຍຕນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ເຎນ ຂນ຺ຘນ຺ຕຣາທິນາ. ອສມ຺ມິສ຺ສນ຺ຕິ ອພ຺ຍາກຕທຸກ຺ຂສຈ຺ຈາທິ ວິຍ ອມິສ຺ສິຕໍ. ນ ຫິ…ເປ… ເອຕ຺ຖາຕິ ສງ຺ຄຫິຕຕາວິສິຏ຺ເຐນ ຘມ຺ເມນ ໂຍ ຘມ຺ໂມ ສງ຺ຄຫິໂຕ, ຕສ຺ສ ສງ຺ຄຫິຕຕາວິສິຏ຺ໂຐເຍວ ໂຍ ສງ຺ຄໂຫ, ໂສ ນ ເອຕ຺ຖ ວາເຣ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ວິສ຺ສຊ຺ຊິໂຕ ຈ. ສງ຺ຄໂຫວາຕິ ເກວໂລ ສງ຺ຄໂຫ, ນ ກຕ຺ຕາເປກ຺ໂຂຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ສງ຺ຄາຫເກນາຕິ ອິທໍ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ອຕ຺ເຖນ ນິວຕ຺ຕິຕສ຺ສ ທສ຺ສນໍ. ນ ຫີຕິອາທິ ຕໍສມຕ຺ຖນໍ.

ຈຕຸຕ຺ຖນຍສງ຺ຄຫິເຕນສງ຺ຄຫິຕປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ປຎ຺ຈມນໂຍ ອສງ຺ຄຫິເຕນອສງ຺ຄຫິຕປທວຓ຺ຓນາ

໑໙໓. ວຸຕ຺ຕນເຍນາຕິ ຍສ຺ມາ ສງ຺ຄຫປ຺ປວຕ຺ຕິວິເສສວິຣຫິໂຕ ອສງ຺ຄຫິຕຘມ຺ມວິເສສນິສ຺ສິໂຕ ປຎ຺ຈມນໂຍ, ຕສ຺ມາ ໂຍ ເອຕ຺ຖ ເກນຈິ ອສງ຺ຄຫິເຕນ ຘມ຺ມວິເສເສນ ປຸນ ອສງ຺ຄຫິໂຕ ຘມ຺ມວິເສໂສ ອສງ຺ຄຫິເຕນ ອສງ຺ຄຫິໂຕ ອສງ຺ຄຫິຕຕາຍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕພ຺ໂພ ຈ. ຕເມວ ຕາວ ຍຖານິທ຺ຘາຣິຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນ ເຍ ຘມ຺ມາ ຂນ຺ຘ…ເປ… ອສງ຺ຄຫິຕາ, ເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ເຍ ຘມ຺ມາ ຂນ຺ຘ…ເປ… ອສງ຺ຄຫິຕາຕິ ອາຫາ’’ຕິ ຈຕຸຕ຺ຖນເຍ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນ. ຍຖານິທ຺ຘາຣິຕຘມ຺ມທສ຺ສນນ຺ຕິ ປາຬິຍໍ ນິທ຺ຘາຣິຕປ຺ປກາຣຘມ຺ມທສ຺ສນໍ. ສຫ ສຸຂຸມຣູເປນາຕິ ສສຸຂຸມຣູປໍ, ເຕນ ສຸຂຸມຣູເປນ ສທ຺ຘິໍ ຄຫິຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ເຕນ ສຫິຕຘມ຺ມສມຸທາຍາ ສສຸຂຸມ…ເປ… ທາຍາ. ເກ ປນ ເຕຕິ ອາຫ ‘‘ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈາ’’ຕິອາທິ. ເກສຎ຺ຈີຕິ ນິພ຺ພານຈກ຺ຂາຍຕນາທີນໍ. ຕີຫິປິ ສງ຺ຄເຫຫິ. ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ຄເຫຫິ ຕີຫິປິ ສງ຺ຄເຫຫິ ອສງ຺ຄາຫກາ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ຄຫາສງ຺ຄາຫກາ. ອພ຺ຍາກຕຘມ຺ມສທິສາ ເນວທສ຺ສເນນນຠາວນາຍປຫາຕພ຺ພເນວເສກ຺ຂານາເສກ຺ຂາທໂຍ. ອິຕເຣຕິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທໂຍ. ຕພ຺ພິປຣິຍາເຍນາຕິ ວຸຕ຺ຕວິປຣິຍາເຍນ, ຕີຫິປິ ສງ຺ຄເຫຫິ ອສງ຺ຄເຫຕພ຺ພສ຺ສ ອຕ຺ຖິຕາຍ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ຄຫາສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອສງ຺ຄາຫເກສຸ ນິພ຺ພານໍ ອນ຺ໂຕຄຘໍ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ອນິທສ຺ສນອປ຺ປຏິເຆຫິ ອສງ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ຈ ຕເທວ ຕສ຺ສ ອສງ຺ຄາຫກ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເວທນາກ຺ຂນ຺ເຘນ ເຍ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທໂຍ ນວ ປຎ຺ຫາ ທຸຕິຍປຎ຺ຫາທໂຍ, ເຕ ປຐມປຎ຺ເຫນ ສທ຺ຘິໍ ທສ, ນາມຣູປປຎ຺ຫາທໂຍ ປນ ຈຕຸວີສຕີຕິ ອາຫ ‘‘ສພ຺ເພປິ ຈຕຸຕ຺ຕິໍສ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ. ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທິວິເສສກປທນ຺ຕິ ‘‘ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນາ’’ຕິອາທິນາ ອສງ຺ຄາຫກຕ຺ເຕນ ວິເສສກໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທິປທໍ. ປຸຈ຺ຉາຍາຕິ ຈ ປຸຈ຺ຉນຕ຺ຖນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນາ’’ຕິອາທິ ສພ຺ພມ຺ປິ ວາ ວິຎ຺ຎາເປຕຸໍ ອິຈ຺ຉິຕຠາເວນ ວຈນໍ ປຎ຺ຫຠາວໂຕ ປຸຈ຺ຉາ. ເຕນາຫ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ປຎ຺ຫາ ປເນຕ຺ຖ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຕິໍສ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ. ເຕ ຫິ ລກ຺ຂຓໂຕ ທສ຺ສິຕາຕິ ເຕ ນິທ຺ຘາຣິຕຘມ຺ມາ ເຕເນວ ອສງ຺ຄຫິຕາສງ຺ຄຫິຕຕາຍ ນິທ຺ຘາຣຓສງ຺ຂາເຕນ ລກ຺ຂເຓນ ທສ຺ສິຕາ.

ຕເທວາຕິ ເອວ-ສທ຺ເທນາຕິ ‘‘ຕເທວາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ເອວ-ສທ຺ເທນ. ‘‘ຍໍ ປຸຈ຺ຉາຍ ອຸທ຺ຘຏໍ ປທໍ, ຕໍ ຂນ຺ຘາທີຫິ ອສງ຺ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຂນ຺ຘາທີເຫວາ’’ຕິ ອວຘາຣຓໍ ນິປ຺ປໂຍຊນໍ ປກາຣນ຺ຕຣສ຺ສ ອຠາວໂຕ. ‘‘ຕີຫິ ອສງ຺ຄໂຫ’’ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ‘‘ອສງ຺ຄຫິຕເມວາ’’ຕິ ສງ຺ຄຫິຕຕານິວຕ຺ຕນສ຺ສ ອນຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ. ຕເທວາຕິ ປນ ອິຈ຺ຉິຕໍ ອຸທ຺ຘຏສ຺ເສວ ອສງ຺ຄຫິເຕນອສງ຺ຄຫິຕຠາວສ຺ສ ອວຘາເຣຕພ຺ພຕ຺ຕາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ນ ກທາຈີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ອນຸທ຺ຘຏສ຺ສ. ອນິຍຕຕໍ ທສ຺ເສຕີຕິ ອິທໍ ອວຘາຣຓຜລທສ຺ສນໍ. ນິຍມໂຕຕິ ສກ຺ກາ ວຈນເສໂສ ໂຍເຊຕຸນ຺ຕິ ອິທມ຺ປິ ເອວ-ກາເຣນ ສິທ຺ຘເມວຕ຺ຖໍ ປາກຏຕຣໍ ກາຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍໂຕ ຫິ ເອວ-ກາໂຣ, ຕໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ນິຍໂມຕິ. ເອວໍປກາຣເມວາຕິ ປຸຈ຺ຉາຍ ອຸທ຺ຘຏປ຺ປກາຣເມວ, ຍໍ ປກາຣໍ ປຸຈ຺ຉາຍ ອຸທ຺ຘຏໍ, ຕໍປກາຣເມວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ສາຕິ ອສງ຺ຄຫິຕສ຺ສ. ອຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ປຸຈ຺ຉາຍ ອນຸທ຺ຘຏປ຺ປກາຣສ຺ສ. ເອເຕນ ໂຍ ປຸຈ຺ຉາຍ ອຸທ຺ຘໂຏ ຕີຫິປິ ສງ຺ຄເຫຫິ ອສງ຺ຄຫິໂຕ, ຕສ຺ເສວ ອິຘ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພວິສ຺ສຊ຺ຊິຕພ຺ພຠາໂວ, ນ ອຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ປຸຈ຺ຉາຍ ອຸທ຺ຘຏຎ຺ຫີ’’ຕິອາທິ. ອາຍຕນຘາຕຸສງ຺ຄຫວເສນ ເຈຕ຺ຖ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທີນໍ ອຎ຺ຎສຫິຕຕາ, ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘາທີນໍ ອສຫິຕຕາ ຈ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອວເສສາ ເວທນາທໂຍ ຕໂຍ ຂນ຺ຘາ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ສກເລນ ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນ ເຕສໍ ສງ຺ຄໂຫ ນຕ຺ຖີຕິ ‘‘ສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ, ເອກເທເສນ ປນ ສງ຺ຄໂຫ ອຕ຺ຖີຕິ ‘‘ອສງ຺ຄຫິຕາ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘‘ຣູປຘມ຺ມາວາ’’ຕິ ນິຍມນໍ ປຸຈ຺ຉາຍ ອຸທ຺ຘຏຠາວາເປກ຺ຂນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ປຸຈ຺ຉາຍ…ເປ… ອຘິປ຺ປາໂຍ’’ຕິ ອາຫ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອນຸທ຺ຘຏາ ເວທນາທໂຍປິ ຫິ ອສງ຺ຄຫິຕາ ເອວາ’’ຕິ. ເອຕ຺ຖາຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ປຎ຺ຈມນຍນິທ຺ເທເສ. ປຐເມ ນເຍຕິ ປຐເມ ອຕ຺ຖວິກປ຺ເປ. ຕຖາ ທຸຕິເຍຕິ ເອຕ຺ຖາປິ. ຣູປວິຎ຺ຎາເຓຫີຕິ ອສຸຂຸມຣູປຘມ຺ເມຫິ ວິຎ຺ຎາເຓນ ຈາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ໂອຬາຣິກ…ເປ… ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ອາຫ. ກຖໍ ປນ ຣູປຘມ຺ມາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ໂອຬາຣິກຣູປສ຺ເສວ ຄຫຓນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຣູເປກເທໂສ ຫິ ເອຕ຺ຖ ຣູປຄ຺ຄຫເຓນ ຄຫິໂຕ’’ຕິ.

໑໙໖. ອສງ຺ຄາຫກນ຺ຕິ ‘‘ຈກ຺ຂາຍຕເນນ…ເປ… ອສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ ເອວໍ ອສງ຺ຄາຫກຠາເວນ ວຸຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ພຠາເວນ ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ກາມໍ ເວທນາທີເຫວ ຈຕູຫິ ອສງ຺ຄຫິຕໍ, ຕໍ ປນ ນ ຈກ຺ຂາຍຕນເມວາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຈກ຺ຂາຍຕເນນ ປນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຍຫິ ຘມ຺ເມຫີຕິ ຂນ຺ຘາທີສຸ ເຍຫິ. ສພ຺ພໍ ຘມ຺ມຊາຕໍ ເຕວ ຣູປາທິເກ ຘມ຺ເມ ອຸທາເນຕິ ປາຬິຍໍ. ກສ຺ມາ ປເນຕໍ ອຸທາເນຕີຕິ ອາຫ ‘‘ສທິສວິສ຺ສຊ຺ຊນາ’’ຕິອາທິ. ປຐເມນ ອຸທາເນນ. ທ຺ເວຕິ ‘‘ພາຫິຣາ ອຸປາທາ ທ຺ເວ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕໍ ທ຺ເວ-ສທ຺ທໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ຕສ຺ສ ອສງ຺ຄຫິຕສ຺ສ. ຍຖາທສ຺ສິຕສ຺ສາຕິ ‘‘ຣູປ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ທສ຺ສິຕປ຺ປກາຣສ຺ສ. ຘມ຺ມນ຺ວຍຎາຓຸປ຺ປາທນໍ ນຍທານໍ. ‘‘ຣູປໍ ຘມ຺ມາຍຕນ’’ນ຺ຕິອາທີນໍ ປທານໍ ວເສນ ທ຺ເວວີສປທິໂກ ເອສ ນໂຍ.

ປຎ຺ຈມນຍອສງ຺ຄຫິເຕນອສງ຺ຄຫິຕປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ຉຏ຺ຐນໂຍ ສມ຺ປໂຍຄວິປ຺ປໂຍຄປທວຓ຺ຓນາ

໒໒໘. ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ອິມິນາ ‘‘ສມ຺ປໂຍຄວິປ຺ປໂຍຄປທໍ ຠາເຊຕ຺ວາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ສມ຺ປໂຍຄວິປ຺ປໂຍຄປທໍ ຠາຊິຕໍ, ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ພຕາຍ ຈ ປຘານຠູຕໍ ປຈ຺ຈາມຏ຺ຐໍ, ນ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທິປທນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຍໍ ລພ຺ຠຕິ…ເປ… ເວທິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທີສຸ ຫີ’’ຕິອາທິນາ ຕມຕ຺ຖໍ ວິວຣຕິ. ຕຕ຺ຖ ນ ລພ຺ຠຕີຕິ ‘‘ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວາ ຄເຫຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ, ອລພ຺ຠມານມ຺ປິ ປຸຈ຺ຉາຍ ຄຫິຕໍ ປຏິກ຺ເຂເປນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸໍ. ປຏິກ຺ເຂໂປປິ ຫິ ປຸຈ຺ຉາຍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນເມວ. ຕຖາ ຫິ ຍມເກ (ຍມ. ໑.ຂນ຺ຘຍມກ.໕໙-໖໑) ‘‘ຍສ຺ສ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖ, ຕສ຺ສ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉາຍ ‘‘ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕໍ. ເຕນ ປເນຕ຺ຖ ຣູປຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ປໂຍຄຏ຺ໂຐ ນ ລພ຺ຠຕີຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ທສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ. ອລພ຺ຠມານມ຺ປິ ສມ຺ປໂຍຄປທໍ ຄຫິຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທີສຸ. ເອເຕສນ຺ຕິ ຣູປນິພ຺ພານານໍ. ວິສຠາຄຕາຕິ ອຕໍສຠາຄຕາ. ເອກຸປ຺ປາທາທິຠາໂວ ຫິ ສມ຺ປໂຍເຄ ສຠາຄຕາ, ນ ສງ຺ຄເຫ ວິຍ ສມານສຠາຄຕາ, ຕສ຺ມາ ເອກຸປ຺ປາທາທິຠາວຣຫິຕານໍ ຣູປນິພ຺ພານານໍ ສາ ເອກຸປ຺ປາທາທິຕາ ວິສຠາຄຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕທຠາວໂຕຕິ ຕສ຺ສາ ວິສຠາຄຕາຍ ເອກຸປ຺ປາທາທິຕາຍ ອຠາວໂຕ. ວິປ຺ປໂຍໂຄປິ ນິວາຣິໂຕ ເອວ ໂຫຕິ, ວິສຠາໂຄ ຠາໂວ ວິປ຺ປໂຍໂຄຕິ ວຸຕ຺ໂຕວາຍມຕ຺ໂຖຕິ. ‘‘ຈຕູສຸ ຫີ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ປາກຏຕຣໍ ກໂຣຕິ. ຕຕ຺ຖ ເຕສໍ ເຕຫີຕິ ຈ ອຣູປກ຺ຂນ຺ເຘ ເອວ ປຣາມສຕິ. ວິສຠາຄຕາ ຈ ໂຫຕິ ຣູປນິພ຺ພາເນສຸ ອວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ຈ ຣູເປກເທສສ຺ສາ’’ຕິອາທິ. ເຕເນວາຕິ ຈຕຸກ຺ຂນ຺ຘສຠາຄຕ຺ຕາ ເອວ.

ຕີຫິ ວິຎ຺ຎາຓຘາຕູຫີຕິ ຆານຊິວ຺ຫາກາຍວິຎ຺ຎາຓຘາຕູຫິ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ອນາຣມ຺ມຓມິສ຺ສເກ ຣູປຘມ຺ມມິສ຺ສເກ ຘມ຺ເມ ທີເປຕິ ຣູປຠໂວຕິ ໂຍຊນາ. ປຎ຺ຈຫີຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີຫິ ປຎ຺ຈຫິ ວິຎ຺ຎາຓຘາຕູຫິ. ເອກາຍ ມໂນຘາຕຸຍາ. ນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕຕິ ນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ເອວ. ຕຖາ ຫິ ‘‘ວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ອໂຫນ຺ເຕ ສຕ຺ຕຫິປິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ສຕ຺ຕປິ ວາ ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນາຕິ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຕາປຏິກ຺ເຂເປນ. ຕາຫີຕິ ສຕ຺ຕວິຎ຺ຎາຓຘາຕູຫິ. ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ທີເປນ຺ຕີຕິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ທີເປນ຺ຕິເຍວ, ນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ເອວາຕິ ເອວມວຘາຣຓໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ. ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ເວທນາທິເກ. ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຠາເວຫິ ນວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍເຍວ ວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸສຕ຺ຕກໍ. ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຠາເວນ ນວຕ຺ຕພ຺ພານິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕນວຕ຺ຕພ຺ພານິ, ຠິນ຺ນສນ຺ຕານິການິ, ນານາກ຺ຂຓິການິ ຈ ອຣູປານິປິ ຘມ຺ມຊາຕານິ. ອນາຣມ຺ມຓມິສ຺ສກສພ຺ພວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຘມ຺ມາຍຕນາທິປເທຫິ ທີເປຕພ຺ພາ, ອນາຣມ຺ມຓມິສ຺ສກສພ຺ພວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໂຍ ອເຈຕສິກາທິປເທຫິ ທີເປຕພ຺ພາ, ຕທຸຠຍສມຸທາຍາ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈາທິປເທຫິ ທີເປຕພ຺ພາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຍທິ ເອວນ຺ຕິ ຍທິ ອນາຣມ຺ມຓມິສ຺ສານໍ ຘມ຺ມານໍ ວິປ຺ປໂຍໂຄ ນຕ຺ຖິ. ອນາຣມ຺ມຓມິສ຺ໂສຠຍຘມ຺ມາຕິ ຣູປນິພ຺ພານສຫິຕສພ຺ພວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາ. ຂນ຺ຘາທີເຫວາຕິ ຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕູຫິ ເອວ, ນ ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘມຕ຺ເຕນ. ອຣູປກ຺ຂນ຺ເຘເຍວ ປນ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ເຍ ຘມ຺ມາ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ນາຍໍ ໂທໂສຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຕເທກເທສາຕິ ‘‘ອນາຣມ຺ມຓມິສ຺ສາ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕຘມ຺ມສມຸທາຍສ຺ສ ເອກເທສາ. ຕເທກເທສຎ຺ຎສມຸທາຍາຕິ ຕສ຺ເສວ ຍຖາວຸຕ຺ຕສ຺ສ ສມຸທາຍສ຺ສ ເອກເທສາ ຫຸຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎສໍ ອວຍວານໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທີນໍ ສມຸທາຍຠູຕາ. ວິຠາຄາຠາວໂຕຕິ ເຠທາຠາວໂຕ. ເຠໂທຕິ ເຈຕ຺ຖ ອຈ຺ຈນ຺ຕເຠໂທ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ນ ຫິ ສມຸທາຍາວຍວານໍ ສາມຎ຺ຎວິເສສານໍ ວິຍ ອຈ຺ຈນ຺ຕເຠໂທ ອຕ຺ຖິ ເຠທາເຠທຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ເຕສໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕເຠທເມວ ຫິ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ສມຸທາຍນ຺ໂຕຄຘານໍ ເອກເທສານໍ ນ ວິຠາໂຄ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ສງ຺ຄເຫປິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນາຕິ ອວິຠາຄສພ຺ຠາວໂຕ ສຠາຄວິສຠາຄຕ຺ຕາຠາເວນ. ເຕສນ຺ຕິ ອນາຣມ຺ມຓມິສ຺ສກສພ຺ພວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸອາທີນໍ. ເຕ ຈ ອກຸສລາພ຺ຍາກຕາ. ເຕສນ຺ຕິ ກຸສລາກຸສລາພ຺ຍາກຕຘມ຺ມານໍ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ວິຠຕ຺ຕສຠາວານໍ ນ ເຕສໍ ສມຸທາເຍກເທສາທິຠາໂວ, ຕສ຺ມາ. ຍສ຺ມາ ປນ ກຸສລາທໂຍ ເອວ ຂນ຺ຘາທໂຍຕິ ຂນ຺ຘາທິອາມສເນນ ສມຸທາເຍກເທສາທິຠາໂວ ອາປນ຺ໂນ ເອວາຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ວິປ຺ປໂຍຄາຠາໂວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ປຣິຫຣນ຺ໂຕ ‘‘ຂນ຺ຘາທີນິ ອນາມສິຕ຺ວາ’’ຕິອາທິມາຫ. ເຕສນ຺ຕິ ກຸສລາທີນໍ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຕາ ວຸຕ຺ຕາ ‘‘ກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ເຍ ຘມ຺ມາ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິນາ. ສພ຺ເພສູຕິ ທຸຕິຍາທິສພ຺ພປຎ຺ເຫສຸ.

ຉຕ຺ຕິໍສາຍ ປິຏ຺ຐິທຸກປເທສຸ ວີສຕິ ທຸກປທານິ ອິມສ຺ມິໍ ນເຍ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ອວສິຏ຺ຐານິ ໂສຬເສວາຕິ ອາຫ ‘‘ໂສຬສາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ຕໂຕ ເອວ ‘‘ເຕວີສປທສຕ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ເຕວີສ’’ນ຺ຕິ ອິທຎ຺ຈ ‘‘ເອກວີສ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ສພ຺ພປຎ຺ເຫສຸ. ເອກກາເລກສນ຺ຕານານໍ ຠິນ຺ນກາລຠິນ຺ນສນ຺ຕານານຎ຺ຈ ອເນເກສໍ ຘມ຺ມານໍ ສມຸທາຍຠູຕາ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘຘມ຺ມາຍຕນຘມ຺ມຘາຕຸໂຍຕິ ອາຫ ‘‘ກາລສນ຺ຕານ…ເປ… ຘາຕູນ’’ນ຺ຕິ. ເອກເທສສມ຺ມິສ຺ສາຕິ ຈິຕ຺ຕິທ຺ຘິປາທາທິນາ ອຕ຺ຕໂນ ເອກເທເສເນວ ຂນ຺ຘນ຺ຕຣາທີຫິ ສມ຺ມິສ຺ສາ ອິທ຺ຘິປາທາທໂຍ, ອນາຣມ຺ມເຓຫິ ຣູປນິພ຺ພາເນຫິ ຈ ອສມ຺ມິສ຺ສາ. ສມານກາລສນ຺ຕາເນຫີຕິ ເອກກາລສນ຺ຕາເນຫິ ກາລສນ຺ຕານເຠທຣຫິເຕຫິ ເອກເທສນ຺ຕເຣຫິ, ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘາທີນໍ ເອກເທສນ຺ຕເຣຫິ, ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘາທີນໍ ເອກເທສວິເສສຠູເຕຫິ ສຕິປຏ຺ຐານສມ຺ມປ຺ປຘານສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ຘາທີຫິ ວິຠຕ຺ຕາ ເອວ ສມຸທຍສຈ຺ຈາທໂຍ ສມ຺ປໂຍຄີວິປ຺ປໂຍຄີຠາເວນ, ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທໂຍ ວິປ຺ປໂຍຄີຠາເວນ ຄຫິຕາຕິ ໂຍຊນາ. ເຕຫິ ສມຸທຍສຈ຺ຈາທີຫິ. ເຕ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ຘາທໂຍ. ເກຫິຈິ ສຫຸປ຺ປຊ຺ຊນາຣເຫຫິ ເອກເທສນ຺ຕເຣຫິ ວິຠຕ຺ເຕຫິ. ນ ຫິ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘາທິປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ເຕປິ ສມຸທຍສຈ຺ຈາທໂຍ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈາທີຫິ ສມ຺ປໂຍຄໍ ລຠນ຺ຕິ. ເຕສນ຺ຕິ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ຘາທີນໍ. ເອກຸປ຺ປາທາ…ເປ… ວິສຠາຄຕາ ຈາຕິ ເອກຸປ຺ປາທາທິຕາສງ຺ຂາຕາ ຍຖາຣຫໍ ສຠາຄຕາ ວິສຠາຄຕາ ຈ. ເຕນ ຍຖາວຸຕ຺ຕກາຣເຓນ ສມ຺ປໂຍຄສ຺ສ ວິປ຺ປໂຍຄສ຺ສ ຈ ລຠນໂຕ.

ຠິນ຺ນກາລານໍ ສມຸທາຍີນໍ ສມຸທາຍາ ຠິນ຺ນກາລສມຸທາຍາ. ວຕ຺ຕມານາ ຈ ເອກສ຺ມິໍ ສນ຺ຕາເນ ເອເກກຘມ຺ມາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ເອຕເທວ, ຕສ຺ມາ. ເຕສໍ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທີນໍ ວິຠຊິຕພ຺ພສ຺ສ ເອກເທສຠູຕສ຺ສ ອຠາວໂຕ. ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນິ ເວທນາກ຺ຂນ຺ເຘກເທສຠູຕານິປິ. ເຕນ ວິຠາຄາກຣເຓນ. ຍທິ ສມານກາລສ຺ສ ວິຠຊິຕພ຺ພສ຺ສ ອຠາວໂຕ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕາທໂຍ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ວິຠາຄໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ອຖ ກສ຺ມາ ‘‘ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ…ເປ… ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ໂສຬສຫິ ຘາຕູຫິ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຈທນໍ ມນສິ ກຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ຂນ຺ຘາຍຕນ…ເປ… ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາຕິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ເອວເມວນ຺ຕິ ຍຖາ ຘາຕຸວິຠາເຄນ ວິຠຕ຺ຕສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ, ເອວເມວໍ.

໒໓໕. ຕໍສມ຺ປໂຍຄີຠາວນ຺ຕິ ເຕຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ສມ຺ປໂຍຄີຠາວໍ. ຍຖາ ຫິ ສມານກາລສນ຺ຕາເນຫິ ເອກຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທຄເຕຫິ ເວທນາສຎ຺ຎາວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ເຘຫິ ສມຸທຍສຈ຺ຈສ຺ສ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕາ, ເອວໍ ຠິນ຺ນສນ຺ຕາເນຫິ ຠິນ຺ນກາເລຫິ ຈ ເຕຫິ ຕສ຺ສ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຕາຕິ ອາຫ ‘‘ເອວໍ ຕໍວິປ຺ປໂຍຄີຠາວໍ…ເປ… ນ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ວິສຠາຄຕານິພນ຺ຘສ຺ສ ວິຠາຄສ຺ສ ອຠາເວນ ອວິຠາເຄຫິ ເຕຫິ ຕີຫິ ຂນ຺ເຘຫິ. ວິຠາເຄ ຫີຕິອາທິນາ ຕເມວຕ຺ຖໍ ປາກຏຕຣໍ ກໂຣຕິ. ວິຠາຄຣຫິເຕຫີຕິ ສມານກາລສນ຺ຕາເນຫິ ເອກຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທຄຕຕ຺ຕາ ອວິຠຕ຺ເຕຫິ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທີຫິ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ. ເຕນາຫ ‘‘ວິຊ຺ຊມາເນຫິ…ເປ… ຠາວໂຕ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ວິຊ຺ຊມານສ຺ສ ສມານສ຺ສ ສມານຊາຕິກສ຺ສາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ນ ຫິ ວິຊ຺ຊມານໍ ຣູປາຣູປໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ວິສຠາຄໍ ນ ໂຫຕິ. ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ຘມ຺ມາ ວິຍາຕິ ອິທໍ ວິສທິສຸທາຫຣຓທສ຺ສນໍ. ຍຖາ ‘‘ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ອນາຄຕກາລໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອາມຏ຺ຐກາລເຠທໍ, ເອວໍ ຍໍ ອາມຏ຺ຐກາລເຠທໍ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸທ຺ຘຣິຕພ຺ພໍ ເທສນາຍ ເທເສຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ວິຊ຺ຊມານສ຺ເສວ ວິຊ຺ຊມາເນນ ສມ຺ປໂຍໂຄ, ສມ຺ປໂຍຄາຣຫສ຺ເສວ ຈ ວິປ຺ປໂຍໂຄຕິ ອຕ຺ຖິຠາວສນ຺ນິສ຺ສຍາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຕາຕິ ອາຫ ‘‘ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຠາວໍ ນິສ຺ສາຍາ’’ຕິ. ເຕເນວາຫ ‘‘ອວິຊ຺ຊມານສ຺ສາ’’ຕິອາທິ. ຕຎ຺ຈາຕິ ອຸທ຺ຘຣຓໍ.

ວິຠາຄຣຫິເຕຫີຕິ ວິສຠາຄຕາຠາວໂຕ ອວິຠາເຄຫິ. ອນາມຏ຺ຐກາລເຠເທຕິ ອນາມຏ຺ຐກາລວິເສເສ. ອວິຊ຺ຊມານສ຺ສ…ເປ… ສມ຺ປໂຍໂຄ ນຕ຺ຖີຕິ ເອເຕນ ປາຣິເສສໂຕ ວິຊ຺ຊມານສ຺ສ ຈ ວິຊ຺ຊມາເນນ ສມ຺ປໂຍໂຄ ທສ຺ສິໂຕ. ອວິຊ຺ຊມານຕາທີປເກ ເຠເທ ຄຫິເຕຕິ ຍຖາຄຫິເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ເຕຫິ ວິປ຺ປໂຍຄີນໍ ອວິຊ຺ຊມານຠາວທີປເກ ເຕສໍເຍວ ວິເສເສ ‘‘ອຣູປຠໂວ ເອເກນ ຂນ຺ເຘນ ທສຫາຍຕເນຫິ ໂສຬສຫິ ຘາຕູຫິ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ’’ຕິອາທິນາ (ຘາຕຸ. ໒໔໖) ຄຫິເຕ ເຕເນວ ຣຸປ຺ປນາທິນາ ເຠເທນ ເຕສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິສຠາຄຕາປິ ຄຫິຕາ ເອວາຕິ ວິປ຺ປໂຍໂຄ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເຠເທ ປນ ອຄ຺ຄຫິເຕ ເຕນ ເຕນ ຄຫເຓນາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ເຕ ອວິຊ຺ຊມານຕາທີປເກ ວິເສເສ, ວິສຠາເຄ ວາ ອຄ຺ຄຫິເຕ ‘‘ເວທນາ, ສຎ຺ຎາ, ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘ ຕີຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ເອເກນາຍຕເນນ ສຕ຺ຕຫິ ຘາຕູຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ’’ຕິອາທິນາ ເຕນ ເຕນ ຄຫເຓນ ສຠາຄຕາທີປເນນ ວິສຠາຄຕາຍ ອຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ສຠາຄຕາວ ໂຫຕິ. ຕຖາ ຈ ສຕິ ສຠາຄຕ຺ເຕ ກາ ປເນຕ຺ຖ ສຠາຄຕາຕິ ອາຫ ‘‘ວິຊ຺ຊມານຕາຍ…ເປ… ໂຫຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ສາຕິ ສຠາຄຕາຍ. ຕສ຺ມາຕິ ວິສຠາຄຕາຍ ອລພ຺ຠມານຕ຺ຕາ, ສຠາຄຕາຍ ຈ ລພ຺ຠມານຕ຺ຕາ.

໒໖໒. ວິຕກ຺ໂກ ວິຍາຕິ ສວິຕກ຺ກສວິຈາເຣສຸ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທສຸ ວິຕກ຺ໂກ ວິຍ. ໂສ ຫິ ວິຕກ຺ກຣຫິຕຕ຺ຕາ ອວິຕກ຺ໂກ ວິຈາຣມຕ຺ໂຕ ຈ. ເຕນາຫ ‘‘ໂກຏ຺ຐາສນ຺ຕຣຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທສຸ ອລີນາ’’ຕິ. ຕໂຕ ເອວ ໂສ ອປ຺ປຘາໂນ, ທຸຕິຍຌານຘມ຺ມາ ເອເວຕ຺ຖ ປຘານາຕິ ອາຫ ‘‘ເຍ ປຘານາ’’ຕິ. ເຕເນວາຕິ ສວິຕກ຺ກສວິຈາເຣສຸ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທສຸ ວິຕກ຺ກສ຺ສ ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ຕຄ຺ຄຫເຓນ ອິຘ ອຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ, ວິຕກ຺ກຕ຺ຕິເກ ທຸຕິຍຣາສິເຍວ ຈ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ. ອນນ຺ຕຣນເຍຕິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປທນິທ຺ເທເສ. ສມຸທຍສຈ຺ເຈນ ສມານຄຕິກາ ສທິສປ຺ປວຕ຺ຕິກາ. ອິຕີຕິ ອິມິນາ ກາຣເຓນ. ເຕ ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ຕາ ຘມ຺ມາ ນ ຄຫິຕາ, ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ ວິຍ ນ ເທສນາຣຸຬ຺ຫາ. ນ ສວິຕກ຺ກສວິຈາເຣຫິ ສມານຄຕິກາຕິ ໂຍຊນາ. ຍທິ ຫິ ເຕ ສວິຕກ຺ກສວິຈາເຣຫິ ສມານຄຕິກາ ສິຍຸໍ, ‘‘ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ເຍ ຘມ຺ມາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ, ເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ເຍ ຘມ຺ມາ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ, ເຕ ຘມ຺ມາ ນ ເກຫິຈິ ຂນ຺ເຘຫິ, ນ ເກຫິຈິ ອາຍຕເນຫິ, ເອກາຍ ຘາຕຸຍາ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ສິຍຸໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ເຕ ສມຸທຍສຈ຺ເຈນ ສມານຄຕິກາ. ຍຖາ ຫິ ເຍ ສມຸທຍສຈ຺ເຈນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕຫິ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ, ເຕສໍ ເກຫິຈິ ວິປ຺ປໂຍຄໍ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ເອວໍ ເຕຫິປິ. ຕຖາ ຫິ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ສມຸທຍສຈ຺ຈາທີນີ’’ຕິອາທິ. ທສໂມ…ເປ… ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ທສມນເຍ ເຕຫິ ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ເຕຫິ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕຫິ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ໂສຬສຫິ ຘາຕູຫິ ວິປ຺ປໂຍໂຄ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂອສານນເຍ ເຕຫິ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ອຏ຺ຐາຣສຫິ ຘາຕູຫິ ສງ຺ຄໂຫ ຈ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ຕສ຺ມາ ນ ເຕ ສວິຕກ຺ກສວິຈາເຣຫິ ສມານຄຕິກາຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ວິຕກ຺ກສຫິເຕສູຕິ ສຫວິຕກ຺ເກສຸ. ເຕສູຕິ ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ເຕສຸ ສຫ ວິຕກ຺ເກນ ທຸຕິຍຊ຺ຌານຘມ຺ເມສຸ, ‘‘ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ຕາ’’ຕິ ຄຫິເຕສຸ ວຸຕ຺ເຕສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສພ຺ເພປິ ເຕຕິ ທຸຕິຍຊ຺ຌານຘມ຺ມາ ວິຕກ຺ໂກ ຈາຕິ ສພ຺ເພປິ ເຕ ຘມ຺ມາ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ຕຖາ ຫິ ສມ຺ປໂຍຄວິປ຺ປໂຍຄປທນິທ຺ເທເສ ‘‘ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ຕາ ຘມ຺ມາ ເອເກນ ຂນ຺ເຘນ ເອເກນາຍຕເນນ ເອກາຍ ຘາຕຸຍາ ເກຫິຈິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເອເກນ ຂນ຺ເຘນາຕິ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ເຘນ. ໂສ ຫິ ສມຸທາໂຍຕິ ‘‘ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ຕາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຘມ຺ມສມຸທາໂຍ. ນນຸ ວິຕກ຺ໂກເປຕ຺ຖ ຘມ຺ມສງ຺ຄຫໍ ຄໂຕ, ໂສ ຈ ວິຈາຣໂຕ ອຎ຺ເຎນປິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕຕິ ໂຈທນໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ນ ຫິ ຕເທກເທສສ຺ສ…ເປ… ໂຫຕີ’’ຕິ. ຍຖາຕິອາທິນາ ຕເມວຕ຺ຖໍ ອິທ຺ຘິປາທນິທສ຺ສເນນ ວິຠາເວຕິ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍຖາ ອິທ຺ຘິປາທສມຸທາຍສ຺ສ ເອກເທສຠູຕານໍ ຉນ຺ທິທ຺ຘິປາທາທີນໍ ຕີຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ສມ຺ປໂຍໂຄ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕໍສມຸທາຍສ຺ສ ນ ໂຫຕິ, ເອວໍ ອິຘາປິ ວິຕກ຺ກສ຺ສ ອຎ຺ເຎຫິ ສມ຺ປໂຍໂຄ ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ຕສ຺ສ ສມຸທາຍສ຺ສ ນ ໂຫຕີຕິ.

ຍທິ ເອວໍ ‘‘ອິທ຺ຘິປາໂທ ທ຺ວີຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ’’ຕິອາທິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ເຈ? ໂນ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຍຖາ ປນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເຕສູຕິ ອິທ຺ຘິປາເທສຸ. ສມຸທາຍສ຺ສາຕິ ອິທ຺ຘິປາທສມຸທາຍສ຺ສ. ເຕຫິ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທີຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕາ ວຸຕ຺ຕາ ‘‘ອິທ຺ຘິປາໂທ ທ຺ວີຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ’’ຕິອາທິນາ. ເຕນາຕິ ວິຈາເຣນ. ນ ຫີຕິອາທິນາ ຍຖາຘິຄຕຘມ຺ມານໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕາຍ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຠາວໍ ອຸທາຫຣຓທສ຺ສນວເສນ ວິຠາເວຕິ. ເກຈິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ຕໍສຫຄຕາ ຈ ໂມຫວຊ຺ຊາ ໂມເຫນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ, ເກຈິ ອສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ. ໂມເຫນາຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາສຫຄຕໂມຫເມວ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ອິຕິ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ນ ສມຸທາໂຍ ເຕນ ໂມເຫນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ. ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ຘມ຺ໂມ ເຫຕຸຠາໂວ ນາປິ ອຕ຺ຖິ, ເຍນ ເຫຕຸນາ ໂສ ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພເຫຕຸໂກຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ສມຸທາໂຍ. ເອວນ຺ຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ‘‘ຠາວນາ…ເປ… ໂຍປິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ນວຕ຺ຕພ຺ພຕາຍ ນິທສ຺ເສຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວນ຺ຕິ ຍຖາ ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພເຫຕຸກສມຸທາຍສ຺ສ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕາ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ເອວໍ ເຍນ ຘມ຺ເມນ ອວິຕກ຺ກ…ເປ… ສິຍາ, ຕໍ ນ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ເຕສຸ ໂກຈິປິ ວິຈາເຣນ ອສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ. ເຕຕິ ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ຕາ ຘມ຺ມາ. ເອກຘມ຺ເມປິ…ເປ… ກໂຕ ຍຖາ ‘‘ອປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຘມ຺ມາ ອສງ຺ຂຕາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ.

ຉຏ຺ຐນຍສມ຺ປໂຍຄວິປ຺ປໂຍຄປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ສຕ຺ຕມນໂຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປທວຓ຺ຓນາ

໓໐໖. ເຕຫິ ສມຸທຍສຈ຺ຈາທີຫິ ຂນ຺ຘຕ຺ຕຍຂນ຺ເຘກເທສາທິເກ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ສຕິປິ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕຫິ ຈ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ຣູປນິພ຺ພານາທິເກ ຕທຎ຺ຎຘມ຺ເມ ສຕິປິ ວິປ຺ປໂຍຄາຠາວໂຕ. ສງ຺ເຂເປນ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ນ ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໂຕ ໂລຠສຫຄຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທໂຕ ອຎ຺ຎຘມ຺ມານໍ ອວສິຏ຺ຐານໍ ກຸສລາກຸສລາພ຺ຍາກຕຘມ຺ມານໍ ຂນ຺ຘາທີສຸ ເກນຈິ ວິປ຺ປໂຍໂຄ ນ ຫິ ອຕ຺ຖິ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກາທີນໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫນໂຕ ເຕສໍ. ເຕ ເອວ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາຕິ ເຕ ໂລຠສຫຄຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ເອວ. ຕທຎ຺ຎຘມ຺ມານນ຺ຕິ ຕທຎ຺ຎຘມ຺ມານມ຺ປີຕິ ປິ-ສທ຺ທໂລໂປ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕຖາຕິ ອິມິນາ ນ ຈ ເຕ ເອວ ຘມ຺ມາ ອຑ຺ຒທຸຕິຍາຍຕນຘາຕຸໂຍ, ອຖ ໂຂ ເຕ ຈ ຕໂຕ ອຎ຺ເຎ ຈາຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ອຸປສໍຫຣຕິ.

ນນຸ ຕທຎ຺ຎຠາວໂຕ ເອວ ເຕຫິ ອິຕເຣສໍ ວິປ຺ປໂຍໂຄ ສິທ຺ໂຘຕິ ອາຫ ‘‘ນ ຈາ’’ຕິອາທິ. ຕທຎ຺ຎສມຸທາເຍຫີຕິ ຕໂຕ ໂລຠສຫຄຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທໂຕ ອຎ຺ຎສມຸທາເຍຫິ ອຎ຺ເຎ ໂລຠສຫຄຕາ ຘມ຺ມາ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ? ສມຸທາເຍ…ເປ… ວິປ຺ປໂຍຄາຠາວໂຕ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ສມຸທາເຍນ ໂລຠສຫຄຕຕທຎ຺ຎຘມ຺ມຣາສິນາ ເອກເທສານໍ ໂລຠສຫຄຕຘມ຺ມານໍ ວິປ຺ປໂຍຄາຠາວໂຕ, ຕຖາ ເຍ ເອກເທສາ ຫຸຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎສໍ ອວຍວານໍ ສມຸທາຍຠູຕາ, ເຕສຎ຺ຈ ສມຸທາເຍນ ວິປ຺ປໂຍຄາຠາວໂຕຕິ. ອເນນ ສມຸທາເຍນ ອວຍວສ຺ສ ສມຸທາຍສ຺ສ ອວຍເວນ ຈ ຕສ຺ສ ນ ວິປ຺ປໂຍໂຄ, ອວຍວສ຺ເສວ ປນ ອວຍເວນາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເອສ ນໂຍຕິ ຍ຺ວາຍໍ ສມຸທຍສຈ຺ເຈ ວຸຕ຺ໂຕ ວິຘິ, ເອເສວ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍາທີສຸ ອຣູປກ຺ຂນ຺ເຘກເທສຕ຺ຕາ ເຕສນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ນິຣວເສເສສູຕິ ອພຫິກຕວິຕກ຺ເກສຸ. ວິຕກ຺ໂກ ຫິ ສມຸທາຍໂຕ ອພຫິກໂຕ. ‘‘ໂສ ຫິ ສມຸທາໂຍ’’ຕິອາທິໂກ ວຸຕ຺ຕນໂຍ ລພ຺ຠຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອຄ຺ຄຫເຓ ກາຣຓໍ ນ ທິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ອຎ຺ເຎສຸປິ ສມຸທຍສຈ຺ຈາທີສຸ ວິສ຺ສຊ຺ຊນສ຺ສ…ເປ… ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ຍໂຕ ສມຸທຍສຈ຺ຈາທິ ອິຘ ນ ຄຫິຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຘິກາຣໂຕ ‘‘ອຎ຺ເຎນາ’’ຕິ ປທໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໂຕ ອຎ຺ຎໍ ວທຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ ອສມ຺ມິສ຺ສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ອິທານິ ພ຺ຍຕິເຣເກນປິ ຕມຕ຺ຖໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕຸໍ ‘‘ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ…ເປ… ຄຫິຕານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອເຕນ ລກ຺ຂເຓນາຕິ ‘‘ອສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ ອສມ຺ມິສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂເຓນ. ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ‘‘ຈິຕ຺ເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ເຍ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ປຎ຺ຫໍ ອຸປລກ຺ເຂຕິ. ສຫຍຸຕ຺ຕປເທຫິ ສຕ຺ຕາຕິ ‘‘ເຈຕສິເກຫິ ຘມ຺ເມຫິ ເຍ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທິນາ ຈິຕ຺ເຕນ ສຫຍຸຕ຺ເຕ ຘມ຺ເມ ທີເປນ຺ເຕຫິ ປເທຫິ ອາຄຕາ ສຕ຺ຕ ປຎ຺ຫາ. ຕິຓ຺ຓໍ ຕິກປທານມຄ຺ຄຫເຓນ ອູໂນຕິ ກຕ຺ວາ. ເຍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ຕິເກ ຕໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ປນ ເວທນາປີຕິຕ຺ຕິເກສຸ ປຈ຺ຉິມໍ, ວິຕກ຺ກຕ຺ຕິເກ ປຐມນ຺ຕິ ປທຕ຺ຕຍໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໓໐໙. ອຸທ຺ຘຏປເທນ ປກາສິຍມານາ ອຕ຺ຖາ ອເຠໂທປຈາເຣນ ‘‘ອຸທ຺ຘຏປທ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາຕິ ອາຫ ‘‘ອຸທ຺ຘຏປເທນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕຫີ’’ຕິ. ເຕນ ຈ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ອຸທ຺ຘຏປເທນ. ມເນນ ຍຸຕ຺ຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ມນນມຕ຺ຕຕ຺ຕາ ມໂນຘາຕຸ ‘‘ມໂນ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາຕິ ອາຫ ‘‘ມໂນຘາຕຸຍາ ເອກນ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິ.

ສຕ຺ຕມນຍສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ອຏ຺ຐມນໂຍ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕນສມ຺ປຍຸຕ຺ຕປທວຓ຺ຓນາ

໓໑໗. ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ນາມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາ, ເຕສໍ ອຎ຺ເຎຫິ ສມ຺ປໂຍໂຄ ນາມ ນຕ຺ຖິ ຕາທິສສ຺ສ ອຎ຺ຎສ຺ສ ສມ຺ປໂຍຄິໂນ ອຠາວໂຕ. ສມຸທາຍສ຺ສ ຈ ເອກເທເສນ ສມ຺ປໂຍໂຄ ນຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ໂຕວາຍມຕ຺ໂຖ. ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທີຫິ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຣູປໍ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ, ຕສ຺ສ ເກນຈິ ສມ຺ປໂຍໂຄ ນຕ຺ເຖວາຕິ ອາຫ ‘‘ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທີຫິ…ເປ… ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ເຕນາຕິ ‘‘ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນ ເຍ ຘມ຺ມາ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິວຈເນນ.

ອຏ຺ຐມນຍວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕນສມ຺ປຍຸຕ຺ຕປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ນວມນໂຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນສມ຺ປຍຸຕ຺ຕປທວຓ຺ຓນາ

໓໑໙. ‘‘ສມາສປທໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອຍໍ ນາມ ສມາໂສຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຍສ຺ສ ຂນ຺ຘາທິໂນ’’ຕິອາທິມາຫ, ຍສ຺ສ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທິໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍໍ ອິຘ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ນວມນເຍ ຍໍ ຘມ຺ມຊາຕໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທີສຸ ອຣຓນ຺ເຕສຸ ອພ຺ຠນ຺ຕຣພາຫິຣມາຕິກາຘມ຺ເມສູຕິ ນິທ຺ຘາຣເຓ ຠຸມ຺ມໍ. ຕຎ຺ຫິ ຘມ຺ມຊາຕໍ ອຕ຺ຕນາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທິນາ ສຍໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ນິທ຺ຘາຣິຕໍ. ອໂຍໂຄຕິ ອສມ຺ປໂຍໂຄ. ວກ຺ຂຕິ ທສມນເຍ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ‘‘ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນ ເວທນາທໂຍ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ, ເຕຫິ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ນິພ຺ພານໍ ກຖນ຺ຕິ ໂຈທນໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ນິພ຺ພານໍ ປນ ສຸຂຸມຣູປຄຕິກເມວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ມນາຍຕນໍ ເອເກນາຍຕເນນ ເອກາຍ ຘາຕຸຍາ ເກຫິຈິ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຫິ ຍຖາ ສຸຂຸມຣູປໍ ວິຍ ສຣູປໂຕ ອນຸທ຺ຘຏມ຺ປິ ນິພ຺ພານໍ ເກຫິຈີຕິປເທນ ຄຫິຕເມວ ໂຫຕີຕິ ເອທິເສສຸ ຐາເນສຸ ນິພ຺ພານໍ ສຸຂຸມຣູປຄຕິກນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ, ເອວມິຘາປິ ‘‘ຣູປມິສ຺ສເກຫິ ວາ’’ຕິ ເອເຕນ ອນຸປາທິນ຺ນອນຸປາທານິຍາທີຫິ ນິພ຺ພານມິສ຺ສເກຫິປິ ອສມ຺ປໂຍໂຄ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອວິກລຈຕຸກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຄາຫເກຫິ ປເທຫິ ສຫວຕ຺ຕິໂນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ສມ຺ປໂຍຄິໂນ ອຠາວໂຕ ອຕີຕານາຄເຕຫິ ຈ ສມ຺ປໂຍໂຄ ນຕ຺ເຖວາຕິ ຕສ຺ສ ອຍຸຊ຺ຊມານຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ວຕ຺ຕມານານເມວ…ເປ… ອຣູປຠວາທີຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ອາຫ. ອິຕເຣຕິ ເຍ ສມ຺ປໂຍຄໍ ລຠນ຺ຕິ, ເກ ປນ ເຕ ຣູເປນ ອສມ຺ມິສ຺ສາ ອຣູເປກເທສຠູຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທໂຍ’’ຕິ.

ນວມນຍສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນສມ຺ປຍຸຕ຺ຕປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ທສມນໂຍ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕນວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປທວຓ຺ຓນາ

໓໕໓. ເຍ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຠາເວນ ປາຬິຍໍ ອຄ຺ຄຫິຕາ, ເຕສຸ ເກຈິ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມນ຺ຕຣສ຺ສ ອຠາວໂຕ ເກຈິ ຂນ຺ຘາທີຫິ ວິປ຺ປໂຍຄສ຺ເສວ ອສມ຺ຠວໂຕຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຘມ຺ມາຍຕນາທິຘມ຺ມາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທຄຕຘມ຺ມຠາວໂຕຕິ ອິມິນາ ຠິນ຺ນກາລຕາທິວິເສສວໂຕ ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມນ຺ຕຣສ຺ສ ອຠາວມາຫ, ອນາຣມ຺ມຓມິສ຺ສກຠາວໂຕຕິ ອິມິນາ ປນ ສພ຺ພສ຺ສປິ. ກາມຠໂວ ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວ ສຎ຺ຎີຠໂວ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠໂວຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຠວາ. ວິປ຺ປໂຍຄາຠາວໂຕຕິ ວິປ຺ປໂຍຄາສມ຺ຠວໂຕ. ນ ຫິ ເຍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈາທີຫິ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ, ເຕຫິ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ເຕສໍເຍວ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈາທີນໍ ຂນ຺ຘາທີສຸ ເກນຈິ ວິປ຺ປໂຍໂຄ ສມ຺ຠວຕິ.

ທສມນຍວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕນວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ເອກາທສມນໂຍ ສງ຺ຄຫິເຕນສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປທວຓ຺ຓນາ

໔໐໙. ເຕຕິ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘຘມ຺ມາ. ເສເສຫີຕິ ອວສິຏ຺ເຐຫິ ເວທນາສຎ຺ຎາວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ເຘຫິ. ‘‘ເອເຕນ ສຫ ສມ຺ພນ຺ໂຘ’’ຕິ ອິມິນາ ປທານໍ ສມ຺ພນ຺ຘທສ຺ສນມຸເຂນ ‘‘ສມຸທຍສຈ຺ເຈນ ເຍ ຘມ຺ມາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ປາຬິຍາ ອຕ຺ຖວິວຣຓໍ ປາກຏຕຣໍ ກຕ຺ວາ ເກຫິຈີຕິປທສ຺ສຕ຺ຖໍ ກາຕຸໍ ‘‘ເກຫິຈີຕິ ເອຕສ຺ສ ປນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອາຫາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ວິເສເສຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ຕຓ຺ຫາວຊ຺ຊານໍ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘຘມ຺ມາຍຕນຘມ຺ມຘາຕຸປຣິຍາປນ຺ນຕາກິຕ຺ຕນໍ ວິເສສນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ຍໂຕ ເຕ ສມຸທຍສຈ຺ເຈນ ຂນ຺ຘາທິສງ຺ຄເຫນ ສງ຺ຄຫິຕາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ສຍໍ ອຕ຺ຕນາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ນ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຕ຺ຕວຊ຺ເຊຫີ’’ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຈິຕ຺ຕໍ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ຈິຕ຺ເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິປິ, ຈິຕ຺ເຕນ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິປີ’’ຕິ. ສມ຺ປໂຍຄາຣເຫຫີຕິ ວິເສສນໍ ສຸຂຸມຣູປໍ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ທ຺ເວ ສນ຺ຘາຍ ກຕໍ, ນ ຕຓ຺ຫາທິເກ.

ເອກາທສມນຍສງ຺ຄຫິເຕນສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໒. ທ຺ວາທສມນໂຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນສງ຺ຄຫິຕາສງ຺ຄຫິຕປທວຓ຺ຓນາ

໔໑໗. ນວມນເຍ ສມ຺ປໂຍຄວິສິຏ຺ຐາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ອຸທ຺ຘຏາ, ທ຺ວາທສມນເຍ ຈ ສມ຺ປໂຍຄວິສິຏ຺ຐາ ສງ຺ຄຫິຕາສງ຺ຄຫິຕາຕິ ອຸຠຍຕ຺ຖາປິ ສມ຺ປໂຍຄວິສິຏ຺ຐາວ ຄຫິຕາຕິ ອາຫ ‘‘ທ຺ວາທສມ…ເປ… ລພ຺ຠນ຺ຕີ’’ຕິ.

ທ຺ວາທສມນຍສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນສງ຺ຄຫິຕາສງ຺ຄຫິຕປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໓. ເຕຣສມນໂຍ ອສງ຺ຄຫິເຕນສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປທວຓ຺ຓນາ

໔໔໘. ເຍຫີຕິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘຘມ຺ມາຍຕນາທີຫິ. ຕີຫິປິ ຂນ຺ຘາຍຕນາທິສງ຺ຄເຫຫິ. ປຸນ ເຍຫີຕິ ອຣູປຠວາທີຫິ. ໂອຬາຣິກາຍຕນາເນວ ໂຫນ຺ຕິ ອາຍຕນຘາຕຸສງ຺ຄເຫຫິປິ ອສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ. ເຕຕິ ຈຕຸໂວກາຣຠວາທໂຍ. ວຸຕ຺ຕາວເສສາຕິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘຘມ຺ມາຍຕນາທີຫິ ອວສິຏ຺ຐາ. ສຕິປິ ອສງ຺ຄາຫກຕ຺ເຕ ເຕຫິ ອສງ຺ຄຫິຕານໍ ສມ຺ປໂຍໂຄ ນ ສມ຺ຠວຕີຕິ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທໂຍ ອິຘ ເຕຣສມນເຍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ນ ຣຸຫນ຺ຕິ ນາໂຣຫນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ເວທນາກ຺ຂນ຺ເຘນ ຫິ ຂນ຺ຘາທິວເສນ ຣູປາຣູປຘມ຺ມາ ອສງ຺ຄຫິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສຎ຺ຈ ສມ຺ປໂຍໂຄ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ (ຘາຕຸ. ໔໔໘) ອສງ຺ຄາຫກາ ເອວ ນ ໂຫນ຺ຕິ ອວິກລປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາທິສມຸທາຍຠາວໂຕ.

ເຕຕິ ‘‘ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈາທີ’’ຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ວຸຕ຺ຕຘມ຺ມາ. ອສພ຺ພ…ເປ… ສິຍຸໍ ອວິຕກ຺ກາວິຈາຣາທິຘມ຺ມາ ວິຍ. ນ ເຕສໍ ວິປ຺ປໂຍໂຄ ນຕ຺ຖິ ຕພ຺ພິນິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທສ຺ສ ສມ຺ຠວໂຕ. ເວທນາກ຺ຂນ຺ເຘນ ອສງ຺ຄຫິຕານໍ ອນາຣມ຺ມຓມິສ຺ສກຕ຺ຕາ ນ ‘‘ວິປ຺ປໂຍຄສ຺ສ ອຕ຺ຖິຕາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ຈາຫ ‘‘ຣູປາຣູປຘມ຺ມາ ອສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ. ອຸຠຍາຠາວໂຕຕິ ສມ຺ປໂຍຄວິປ຺ປໂຍຄາຠາວໂຕ. ອນາຣມ຺ມຓສຫິຕສພ຺ພວິຎ຺ຎາຓຕໍຘາຕຸສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕທຸຠຍຘມ຺ມາ ອເຈຕສິກເຈຕສິກໂລກິຍປທາທີນໍ ວເສນ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເຕຣສມນຍອສງ຺ຄຫິເຕນສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໔. ຈຸທ຺ທສມນໂຍ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕນສງ຺ຄຫິຕາສງ຺ຄຫິຕປທວຓ຺ຓນາ

໔໕໖. ຘມ຺ມສຠາວມຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ສຠາວຘມ຺ມານໍ ຘມ຺ມມຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອວຕ຺ຖາວິເສສມຕ຺ຕຕ຺ຕາ.

ສມຸຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ ເອເຕນາຕິ ສມຸຈ຺ເຉໂທ. ສງ຺ຄຫາທິວິຈາຣປຣິນິຏ຺ຐານຠູໂຕ ຈຸທ຺ທສມນໂຍ. ເຕນາຫ ‘‘ປຣິໂຍສາເນ ນເຍ’’ຕິ. ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ພຘມ຺ມວິວິຕ຺ຕາ ປຸຈ຺ຉາ ໂມຆປຸຈ຺ຉາ, ສາ ຕຖາຠູຕາປິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ພຘມ຺ມາຠາວສ຺ສ ຎາປິກາ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ເຕສໍ ປຸຈ຺ຉາຍ ໂມຆຕ຺ຕາ ເຕ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕີ’’ຕິ. ໂມຆາ ປຸຈ຺ຉາ ເອຕສ຺ສາຕິ ໂມຆປຸຈ຺ຉໂກ. ອຏ຺ຐໂມ ນໂຍ ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພປຸຈ຺ຉານໍ ໂມຆຕ຺ຕາ. ເຕນ ຈ ສຫາຕິ ເຕນ ອຏ຺ຐມນເຍນ ສທ຺ຘິໍ ອິມສ຺ມິໍ ໂອສານນເຍ ອຏ຺ຐມນເຍ ຈ ໂອສານນເຍ ຈ ເອເຕ ຘມ຺ມາຍຕນາທໂຍ ສພ຺ພປ຺ປກາເຣນ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ວິປ຺ປໂຍຄສ຺ສປິ ອຠາວາຕິ ຕຕ຺ຖ ກາຣຓມາຫ.

ຈຸທ຺ທສມນຍວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕນສງ຺ຄຫິຕາສງ຺ຄຫິຕປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຘາຕຸກຖາປກຣຓ-ອນຸຏີກາ ສມຕ຺ຕາ.

ປຸຄ຺ຄລປຎ຺ຎຕ຺ຕິປກຣຓ-ອນຸຏີກາ

໑. ມາຕິກາວຓ຺ຓນາ

໑. ‘‘ຘາຕຸກຖໍ ເທສຍິຕ຺ວາ ອນນ຺ຕຣໍ ຕສ຺ສ ອາຫ ປຸຄ຺ຄລປຎ຺ຎຕ຺ຕິ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ສມຸທາຄມໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວິຠາເວນ຺ໂຕ ‘‘ຘມ຺ມສງ຺ຄເຫ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍທິປິ ຘມ຺ມສງ຺ຄເຫ ຜສ຺ສາທີນໍ ປຖວີອາທີນຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ນານານຍວິຈິຕ຺ໂຕ ອນຸປທວິຠາໂຄປິ ກໂຕ, ນ ສງ຺ຄໂຫ ເອວ, ໂສ ປນ ເຕສໍ ກຸສລຕ຺ຕິກາທິເຫຕຸທຸກາທິຕິກທຸເກຫິ ສງ຺ຄຫສນ຺ທສ຺ສນຕ຺ໂຖຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຘມ຺ມສງ຺ຄເຫ ຕິກທຸກາທິວເສນ ສງ຺ຄຫິຕານໍ ຘມ຺ມານ’’ນ຺ຕິ. ເຕເນວ ຫິ ຕໍ ປກຣຓໍ ‘‘ຘມ຺ມສງ຺ຄໂຫ’’ຕິ ສມຎ຺ຎໍ ລຠິ. ກາມຎ຺ຈ ຘມ຺ມສງ຺ຄເຫປິ ‘‘ຕສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ ສມເຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ໕໘) ຂນ຺ຘາທິວິຠາໂຄ ທສ຺ສິໂຕ, ໂສ ປນ ນ ຕຖາ ສາຕິສໂຍ, ຍຖາ ວິຠງ຺ຄປກຣເຓຕິ ສາຕິສຍໍ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ວິຠງ຺ເຄ ຂນ຺ຘາທິວິຠາຄໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ’’ຕິ, ຍໂຕ ຕໍ ‘‘ວິຠງ຺ໂຄ’’ຕ຺ເວວ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ຘາຕຸກຖາຍາຕິ ອາຘາເຣ ຠຸມ຺ມໍ, ຕຖາ ‘‘ຘມ຺ມສງ຺ຄເຫ ວິຠງ຺ເຄ’’ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ. ອາຘາໂຣ ຫິ ສງ຺ຄຫຓວິຠຊນປ຺ປເຠທວຈນສງ຺ຂາຕານໍ ອວຍວກິຣິຍານໍ ຕໍສມຸທາຍຠູຕານິ ປກຣຓານິ ຍຖາ ‘‘ຣຸກ຺ເຂ ສາຂາ’’ຕິ. ກຣຓວຈນໍ ວາ ເອຕໍ, ຘາຕຸກຖາຍ ກຣຓຠູຕາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍຘມ຺ເມ ເທເສນ຺ໂຕ ເທສນາກຸສໂລ ຠຄວາ ຕິກທຸກວເສນ ຕາວ ເນສໍ ສງ຺ຄຫໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຘມ຺ມສງ຺ຄຓິໍ ເທເສຕ຺ວາ ສງ຺ຄຫປຸພ຺ພກຕ຺ຕາ ວິຠາຄສ຺ສ ຕທນນ຺ຕຣໍ ຂນ຺ຘາທິວເສນ ວິຠາຄໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ວິຠງ຺ຄໍ ເທເສສິ. ປຸນ ຍຖາວຸຕ຺ຕວິຠາຄສງ຺ຄຫຍຸຕ຺ເຕ ຘມ຺ເມ ສງ຺ຄຫາສງ຺ຄຫາທິນຍປ຺ປເຠທໂຕ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຘາຕຸກຖໍ ເທເສສິ ຕສ຺ສາ ອພ຺ຠນ຺ຕຣພາຫິຣມາຕິກາສຣີຣກຕ຺ຕາ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ຂນ຺ຘາທິເກ ກຸສລາທິເກ ຈ ວິນາ ສງ຺ຄຫາສງ຺ຄຫາທິນຍໍ ເນຕຸນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຕຖາສງ຺ຄຫິຕວິຠຕ຺ຕານ’’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ສງ຺ຄຫໂຕ ວິຠາຄໂຕ ປເຠທໂຕ ຈ ຘມ຺ມານໍ ເທສນາ ຍສ຺ສາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ວເສນ ໂຫຕິ, ໂຍ ຈາຍໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕຘມ຺ມຸປາທາໂນ ປຸຄ຺ຄລໂວຫາໂຣ, ຕສ຺ສ ຈ ສມຍວິມຸຕ຺ຕາທິວເສນ ວິຠາໂຄ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ວິຠາເວຕຸໍ ປຸຄ຺ຄລປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ເທສິຕາຕິ ອິທເມເຕສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປກຣຓານໍ ເທສນານຸກ຺ກມກາຣຓໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ເຕສນ຺ຕິ ຘມ຺ມານໍ. ສຠາວໂຕຕິ ‘‘ຜສ຺ໂສ ເວທນາ’’ຕິອາທິສຠາວໂຕ. ອຸປາທາຍາຕິ ‘‘ປຸຄ຺ຄໂລ ສຕ຺ໂຕ ໂປໂສ’’ຕິອາທິນາ ຂນ຺ເຘ ອຸປາທາຍ. ປຎ຺ຎາປນໍ ຍາຍ ຕຊ຺ຊາອຸປາທາທິເຠທາຍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ໂຫຕິ, ຕໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ. ປເຠທໂຕຕິ ຂນ຺ຘາທິສມຍວິມຸຕ຺ຕາທິວິຠາຄໂຕ. ຍາຍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ສຠາວໂຕ ອຸປາທາຍ ຈ ປຎ຺ຎາປນນ຺ຕິ ສງ຺ເຂປໂຕ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ວິວຣນ຺ໂຕ ‘‘ຕຕ຺ຖ ເຍ ຘມ຺ເມ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອສຠາວປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາປິ ມູລຠູຕໍ ອຸປາທານໍ ສຠາວຘມ຺ໂມ ເອວ, ເກວລໍ ປນ ເຕສໍ ປວຕ຺ຕິອາກາຣເຠທສນ຺ນິສ຺ສຍໂຕ ວິເສໂສຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ເຍ ຘມ຺ເມ…ເປ… ໂຫຕີ’’ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ປຸພ຺ພາປຣິຍຠາເວນ ປວຕ຺ຕມາເນຕິ ອິມິນາ ປພນ຺ຘສນ຺ນິສ຺ສຍຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສນ຺ຕານປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ວທຕິ, ອສຠາວສມູຫວເສນາຕິ ອິມິນາ ເສສປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ. ຕິສ຺ໂສ ຫິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍ ສນ຺ຕານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສມູຫປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອວຕ຺ຖາວິເສສປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ. ຕຕ຺ຖ ປພນ຺ໂຘ ສນ຺ຕາໂນ. ສມຸທາໂຍ ສມູໂຫ. ອຸປ຺ປາທາທິໂກ ທຫຣຠາວາທິໂກ ຈ ອວຕ຺ຖາວິເສໂສ. ເຕສຸ ອສຠາວຄ຺ຄຫເຓນ ວິນາ ປພນ຺ຘສມູຫານໍ ອສຠາວຕ຺ເຕ ສິທ຺ເຘ ອສຠາວສມູຫວເສນາຕິ ອສຠາວຄ຺ຄຫຓໍ ປພນ຺ຘສມູຫວິນິມຸຕ຺ຕປຎ຺ຎຕ຺ຕິສນ຺ທສ຺ສນຕ຺ຖນ຺ຕິ ເຕນ ອວຕ຺ຖາວິເສສປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ປຣິຄ຺ຄໂຫ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເຕສນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພ ຍໍ-ສທ຺ເທນ ປຣາມຏ຺ຐານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘຘມ຺ມານໍ. ເຕເນວາຫ ‘‘ອຎ຺ເຎສຎ຺ຈ ພາຫິຣຣູປນິພ຺ພານານ’’ນ຺ຕິ. ສສຠາວສມູຫສສຠາວປ຺ປເຠທວເສນາຕິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທິສສຠາວສມູຫວເສນ ຈກ຺ຂາຍຕນາທິສສຠາວວິເສສວເສນ ຈ. ‘‘ສສຠາວສມູຫສຠາວເຠທວເສນາ’’ຕິ ຈ ປາໂຐ. ຕຕ຺ຖ ສມູຫສຠາໂວຕິ ສຠາວສນ຺ຕານໍ ອວຕ຺ຖາວິເສສວິຘຸຣໍ ສມູຫວເສນ ລກ຺ຂຓເມວາຫ. ຕຖາ ຫິ ຂນ຺ຘປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາປິ ສຠາວປຎ຺ຎຕ຺ຕິຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕາຍາຕິ ອາຍຕນປຎ຺ຎຕ຺ຕິອາທິປ຺ປເຠທາຍ ສຠາວປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ. ວິຠຕ຺ຕາ ສຠາວປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ‘‘ຜສ຺ໂສ ຜຸສນາ’’ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ໒) ວິຠຕ຺ຕາ ຜສ຺ສາທິສຠາວປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ສພ຺ພາປີຕິ ປິ-ສທ຺ເທນ ສຠາວຘມ຺ເມສຸ ສາມຎ຺ຎວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ກຸສລາທິປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຣູປາທິຘມ຺ມານໍ ສມູໂຫ ສນ຺ຕາເນນ ປວຕ຺ຕມາໂນ ອວຕ຺ຖາວິເສສສຫິໂຕ ເອກຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓນິພນ຺ຘໂນ ສຕ຺ໂຕຕິ ໂວຫຣີຍຕີຕິ ໂສ ສຠາວຘມ຺ໂມ ນາມ ປນ ນ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ປຸຄ຺ຄລປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ປນ ອສຠາວປຎ຺ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ. ຕາຍາຕິ ປຸຄ຺ຄລປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ. ຍສ຺ມາ ປນ ຘມ຺ມານໍ ປພນ຺ໂຘ ສມູໂຫ ຈ ຘມ຺ມສນ຺ນິສ຺ສິໂຕຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອຣຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍາທິສຠາວຘມ຺ເມ ອຸປາທາຍ ປວຕ຺ຕິໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ປນ ‘‘ສຠາວປຎ຺ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ອວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ‘‘ອສຠາວປຎ຺ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ສພ຺ພາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍຕິ ອຸປາທາຍປຎ຺ຎຕ຺ຕິກິຈ຺ຈປຎ຺ຎຕ຺ຕິອາທໂຍ ສພ຺ພາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍ. ຍທິ ສພ຺ພາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍ ອິຘ ທສ຺ສິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ກຖໍ ‘‘ປຸຄ຺ຄລປຎ຺ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ ນາມໍ ຊາຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຂນ຺ຘາທິປຎ຺ຎຕ຺ຕີສູ’’ຕິອາທິ. ອຎ຺ຎຕ຺ຖາຕິ ຘມ຺ມສງ຺ຄຫາທີສຸ. ເຍ ຘມ຺ເມຕິ ເຍ ຂນ຺ຘາທິຘມ຺ເມ. ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ວຕ຺ຖຸຠາເວນາຕິ ປຎ຺ຎາປນສ຺ສ ອຘິຏ຺ຐານຠາເວນ. ອຘິຏ຺ຐານຎ຺ຫິ ປຎ຺ຎາເປຕພ຺ພຘມ຺ມາ ປຎ຺ຎາປນສ຺ສ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ຂນ຺ຘາທີຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ຄຫິໂຕ. ເຍ ຘມ຺ເມຕິ ວາ ເຍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຘມ຺ເມ. ປຎ຺ຎາເປຕຸກາໂມຕິ ນິກ຺ຂິປິຕຸກາໂມ ວຕ຺ຖຸເຠທໂຕ ອສງ຺ກຣໂຕ ຐເປຕຸກາໂມ. ປຎ຺ຎຕ຺ຕິປຣິຈ຺ເຉທນ຺ຕິ ຈ ວຕ຺ຖຸເຠທຠິນ຺ນໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຠູຕໍ ປຣິຈ຺ເຉທໍ. ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ສາມຎ຺ຎປ຺ປເຠທປຎ຺ຎາປນາຕິ ສາມຎ຺ຎຠູຕານໍ ວິເສສຠູຕານຎ຺ຈ ອຕ຺ຖານໍ ປຎ຺ຎາປນາ. ເຕສນ຺ຕິ ອຕ຺ຖ-ສທ຺ທາເປກ຺ຂາຍ ປຸລ຺ລິງ຺ຄນິທ຺ເທໂສ. ຕຕ຺ຖາຕິ ປຎ຺ຎາປນາຍ ອຕ຺ຖທສ຺ສນຠູເຕສຸ ທສ຺ສນາທີສຸ. ອິທເມວໍນາມກນ຺ຕິ ອິທໍ ຣຸປ຺ປນາທິອຕ຺ຖຊາຕໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມກໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທິສມຎ຺ຎໍ. ຕໍຕໍໂກຏ຺ຐາສິກກຣຓນ຺ຕິ ຣູປເວທນາທິຕໍຕໍອຕ຺ຖວິຠາຄປຣິຍາປນ຺ນຕາປາທນໍ. ຕຖາ ສຎ຺ຎຸປ຺ປາທານເມວາຕິ ອາຫ ‘‘ໂພຘນເມວ ນິກ຺ຂິປນາ’’ຕິ. ໂພຘນຎ຺ຫິ ໂພຘເນຍ຺ຍສນ຺ຕາເນ ໂພເຘຕພ຺ພສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ຐປນນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ‘‘ນິກ຺ຂິປນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ປຎ຺ຎາປນາ’’ຕິອາທິນາ ຠາວສາຘເນນ ວຕ຺ວາ ສາຘນນ຺ຕຣາມສເນນ ອຕ຺ຖນ຺ຕຣປຣິກປ຺ປາສງ຺ກາ ສິຍາຕິ ຕໍ ນິວາເຣຕຸໍ ‘‘ໂຍ ປນາຍໍ…ເປ… ເວທິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ອາຫ. ເຕສໍ ເຕສໍ ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ຕໍຕໍປຎ຺ຎາເປຕພ຺ພຘມ຺ມານໍ. ທສ຺ສນຠູຕາຍ ນາມປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ທິຏ຺ຐຕາຍ, ຐປນຠູຕາຍ ຐປິຕຕາຍ. ຕໍນິມິຕ຺ຕຕນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ທສ຺ສນສ຺ສ ຐປນສ຺ສ ຈ ນິມິຕ຺ຕກາຣຓຕໍ. ນິມິຕ຺ຕຎ຺ຫິ ກຕ຺ຕຸຠາເວນ ໂວຫຣີຍຕິ ຍຖາ ‘‘ຠິກ຺ຂາ ວາເສຕີ’’ຕິ, ‘‘ອຣິຍຠາວກຣານິ ສຈ຺ຈານິ ອຣິຍສຈ຺ຈານີ’’ຕິ ຈ.

ປາຬິຍໍ ອນາຄຕຕນ຺ຕິ ວິຊ຺ຊມານຕາທິວິເສສວຈເນນ ສຫ ປາຐານາຣຸຬ຺ຫຕໍ. ວິຊ຺ຊມານສ຺ສ ສໂຕຕິ ວິຊ຺ຊມານສ຺ສ ສມານສ຺ສາຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ວິຊ຺ຊມານຠູຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ອາຫ. ຕຖາຕິ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐປຣມຕ຺ຖວເສນ ອວິຊ຺ຊມານສ຺ສ ອນຸປລພ຺ຠມານສ຺ສ. ຕໍ ປນ ອນຸປລພ຺ຠມານຕໍ ຕຖາ-ສທ຺ເທນ ພ຺ຍຕິເຣກວເສນ ທີປິຕໍ ປາກຏຕຣໍ ກາຕຸໍ ‘‘ຍຖາ ກຸສລາທີນີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ວິນິວຕ຺ຕສຠາວານີຕິ ວິຠຕ຺ຕສຠາວານິ. ອຸປລທ຺ຘີຕິ ຄຫຓໍ. ເຕນາກາເຣນາຕິ ເຕນ ຣູປເວທນາທິອາກາເຣນ ອວິຊ຺ຊມານສ຺ສ. ອຎ຺ເຎນາກາເຣນາຕິ ຕໂຕ ຣູປເວທນາທິໂຕ ອຎ຺ເຎນ ຕພ຺ພິນິມຸຕ຺ເຕນ ປຎ຺ຎາເປຕພ຺ພປຎ຺ຎາປນາກາເຣນ ວິຊ຺ຊມານສ຺ສ. ປຎ຺ຎຕ຺ຕິທຸເກ ວຸຕ຺ຕເມວ ‘‘ອຍຎ຺ຈ ວາໂທ ເສວຕ຺ຖິກຖາຍ ປຏິສິທ຺ໂຘ’’ຕິອາທິນາ. ໂລກນິຣຸຕ຺ຕິມຕ຺ຕສິທ຺ຘສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ມຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓໍ ຕສ຺ສ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິວຕ຺ຖຸສ຺ສ ນ ເກວລໍ ວິຊ຺ຊມານສຠາວຕານິວຕ຺ຕນຕ຺ຖເມວ, ອຖ ໂຂ ວິປຣີຕຄ຺ຄາຫນິວຕ຺ຕນຕ຺ຖມ຺ປີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອນຠິນິເວເສນ ຈິຕ຺ເຕນາ’’ຕິ ອາຫ. ຈຕຸສຈ຺ຈປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາທິວິນິມຸຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຈນ຺ຕຣຂນ຺ຘນ຺ຕຣາທິກໍ ປຎ຺ຈມສຈ຺ຈາທິກໍ. ສເຈ ຕໍ ໂກຈິ ອຕ຺ຖີຕິ ປຏິຊາເນຍ຺ຍ, ອຍາຖາວຄຫິຕສ຺ສ ຕໍ ວາຈາວຕ຺ຖຸມຕ຺ຕເມວສ຺ສາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສາຠິນິເວເສນ…ເປ… ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ອຸທ຺ເທເສ ນິທ຺ເທເສ ຈ ສຕ຺ຕວນ຺ຕໍ ປຘານຠາເວນ ອາຄມນໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ສຣູປໂຕ ຕິສ຺ສນ຺ນໍ ອາຄຕຕ’’ນ຺ຕິ. ຄຸຓຠາເວນ ປນ ອຸທ຺ຘໍໂສຕປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕປາສາຓເລຂາທິຄ຺ຄຫເຓສຸ ອິຕຣາປິ ຕິສ຺ໂສ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍ ອິມສ຺ມິໍ ປກຣເຓ ອາຄຕາ ເອວ.

ຍຖາວຸຕ຺ຕສ຺ສ…ເປ… ອວິໂຣເຘນາຕິ ‘‘ວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣສ຺ສ ອວິໂລມເນນ. ອາຈຣິຍວາທາຕິ ເຈຕ຺ຖ ອຕ຺ຕໂນມຕິໂຍ ເວທິຕພ຺ພາ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປນ ອຏ຺ຐກຖາ ຈ. ຍຖາ ຈ ອວິໂຣໂຘ ໂຫຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຕສ຺ມາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາເປຕພ຺ພມຕ຺ຕຕ຺ເຖນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ເອເຕນ ‘‘ອວິຊ຺ຊມານາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ ອິມໍ ສມາສວິກປ຺ປມາຫ. ອວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ຫິ ທ຺ເວ ສມາສາ ອວິຊ຺ຊມານສ຺ສ, ອວິຊ຺ຊມານາ ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ອວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ເຕສຸ ປຸຣິເມນ ນາມປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ທຸຕິເຍນ ອຸປາທາປຎ຺ຎຕ຺ຕິອາທິເຠທາ ອິຕຣາປິ. ສສຠາວໍ ເວທນາທິກໍ. ຕຊ຺ຊປຣມຕ຺ຖນາມລາຠໂຕຕິ ຕຊ຺ຊສ຺ສ ຕທນຸຣູປສ຺ສ ປຣມຕ຺ຖສ຺ສ ອນ຺ວຕ຺ຖສ຺ສ ນາມສ຺ສ ລຠນໂຕ, ອນຸຠວນາທິສຠາວານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຣມຕ຺ຖິກສ຺ສ ເວທນາທິນາມສ຺ສ ລຠນຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕນ ວິເສສນິວຕ຺ຕິອຕ຺ໂຖ ມຕ຺ຕ-ສທ຺ໂທ, ເຕນ ຈາຍໍ ວິເສໂສ ນິວຕ຺ຕິໂຕຕິ ທສ຺ເສຕິ. ປຣໂຕ ລຠິຕພ຺ພນ຺ຕິ ປຣໍ ອຸປາທາຍ ລທ຺ຘພ຺ພໍ ຍຖາ ຣູປາທິເກ ອຸປາທາຍ ສຕ຺ໂຕຕິ ນິສ຺ສຠາວສມູຫສນ຺ຕານາທິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິວຕ຺ຖຸ. ເອກຕ຺ເຕນາຕິ ອນຎ຺ຎຕ຺ເຕນ. ອນຸປລພ຺ຠສຠາວຕາ ຎາເຓນ ອຄ຺ຄເຫຕພ຺ພສຠາວຕາ, ຍໂຕ ເຕ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

ສສູກສາລິຣາສິອາທິອາກາເຣນ ສໍກຸຈິຕຄ຺ໂຄ ວາສວວາສຸເທວາທີນໍ ວິຍ ໂມລິວິເສໂສ ກິຣີຏໍ, ໂສ ປນ ມກຸຏວິເສໂສປິ ໂຫຕິເຍວາຕິ ອາຫ ‘‘ກິຣີຏໍ ມກຸຏ’’ນ຺ຕິ. ສພ຺ພສໂມໂຣໂຘຕິ ສພ຺ພາສໍ ວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິອາທີນໍ ຉນ຺ນໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕີນໍ ອນ຺ໂຕກຣຓໍ. ສງ຺ຂາຕພ຺ພປ຺ປຘານຕ຺ຕາຕິ ອິທໍ ລກ຺ຂຓວຈນໍ. ນ ຫິ ສພ຺ພາປິ ອຸປນິຘາປຎ຺ຎຕ຺ຕິສງ຺ຂາວເສນ ປວຕ຺ຕາ, ນາປິ ສພ຺ພາ ສງ຺ຂາຕພ຺ພປ຺ປຘານາ. ທຸຕິຍໍ ຕຕິຍນ຺ຕິອາທິກໍ ປນ ອຸປນິຘາປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ, ທ຺ເວ ຕີຓີຕິອາທິກໍ ອຸປນິກ຺ຂິຕ຺ຕປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ເອກເທສໍ ອຸປລກ຺ຂຓວເສນ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ຈ ສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍປ຺ປຘານຕາຍາຫ ‘‘ສງ຺ຂາຕພ຺ພປ຺ປຘານຕ຺ຕາ’’ຕິ. ປູຣຓຕ຺ໂຖ ຫິ ສທ຺ໂທ ຕທຕ຺ຖທີປນມຸເຂນ ປູເຣຕພ຺ພມຕ຺ຖໍ ທີເປຕິ. ໂສ ຈ ສງ຺ຂາວິສໂຍ ປຘາໂນວາຕິ ທຸຕິຍາທີນໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕີນໍ ສງ຺ຂາຕພ຺ພປ຺ປຘານຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ຍາວ ຫິ ທສສງ຺ຂາ ສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍປ຺ປຘານາຕິ. ຕຖາ ທ຺ເວ ຕີຓີຕິອາທີນມ຺ປິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕີນໍ. ສງ຺ຂາຕພ຺ໂພ ປນ ອຕ຺ໂຖ ໂກຈິ ວິຊ຺ຊມາໂນ, ໂກຈິ ອວິຊ຺ຊມາໂນ, ໂກຈິ ສຫ ວິສຸຎ຺ຈ ຕທຸຠຍໍ ມິສ຺ໂສຕິ ຉປິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍ ຠຊຕີຕິ.

ອິຕຣາຕິ ອຸປາທາສໂມຘານຕຊ຺ຊາສນ຺ຕຕິປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍ ວຸຕ຺ຕາວເສສາ ອຸປນິຘາປຎ຺ຎຕ຺ຕິອຸປນິກ຺ຂິຕ຺ຕປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍ ຈ. ສຕ຺ຕຣຖາທິເຠທາ ອຸປາທາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ທີຆຣສ຺ສາທິເຠທາ ອຸປນິຘາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈ ອວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ຫຕ຺ຖຄຕາທິວິສິຏ຺ຐາ ອຸປນິຘາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ສໂມຘານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈ ອວິຊ຺ຊມາເນນອວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ຕເຖວ ‘‘ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ພ຺ຣຫ຺ມສ຺ສໂຣ’’ຕິອາທິກາ ວິຊ຺ຊມານຄພ຺ຠາ ວິຊ຺ຊມາເນນອວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ຠຊນ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຍຖາໂຍຄໍ ຕໍ ຕໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ’’ນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ທຸຕິຍໍ ຕຕິຍໍ…ເປ… ຠຊນ຺ຕີ’’ຕິ. ຍຎ຺ຫີຕິອາທິ ຍຖາວຸຕ຺ຕອຸປນິຘາອຸປນິກ຺ຂິຕ຺ຕປຎ຺ຎຕ຺ຕີນໍ ອວິຊ຺ຊມາເນນອວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິຠາວສມຕ຺ຖນໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຎ຺ຈ ສງ຺ຂານນ຺ຕິ ຍໍ ‘‘ປຐມໍ ເອກ’’ນ຺ຕິອາທິກໍ ສງ຺ຂານໍ, ຕຎ຺ຈ ສງ຺ຂາມຸເຂນ ຄເຫຕພ຺ພຣູປໍ. ຈ-ສທ຺ເທນ ສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕມ຺ປິ ຫິ ປຎ຺ຎາເປຕພ຺ພໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ. ຕສ຺ສາ ປນ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ. ກິຎ຺ຈິ ນຕ຺ຖີຕິ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ກິຎ຺ຈິ ນຕ຺ຖິ. ຕຖາຕິ ອິມິນາ ອວິຊ຺ຊມາເນນອວິຊ຺ຊມານຠາວນ຺ຕິ ເອຕໍ ອາກຑ຺ຒຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ຫິ…ເປ… ວິຊ຺ຊມາໂນ’’ຕິ.

ໂອກາເສຕິ ອວີຈິປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນ ປເທເສ. ໂສ ຫິ ກາມາຘິຏ຺ຐານໂຕ ‘‘ກາໂມ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ເຘສູຕິ ອິມິນາ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລເປນ ກາມຠວໍ ‘‘ກາໂມ’’ຕິ ວທຕິ. ຠຓນໍ ສທ຺ໂທ ເຈຕນາ ວາ, ຕໍສມງ຺ຄິຕາຍ ຕພ຺ພິສິຏ຺ເຐ ປຸຄ຺ຄເລ ຠາຓໂກຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ວິຊ຺ຊມາເນນອວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິປກ຺ຂໍ ຠຊຕີ’’ຕິ. ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຣູປາຍຕນຄ຺ຄຫຓມຸເຂນ ຣູປສງ຺ຂາເຕນ ສຓ຺ຐານໍ ຄຍ຺ຫຕີຕິ ຕສ຺ສ ເຕນ ອເຠໂທປຈາຣໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຣູປາຍຕນສງ຺ຂາເຕນ ສຓ຺ຐາເນນາ’’ຕິ. ຍໍ ອເຠໂທປຈາຣໍ ຠິນ຺ທິຕຸໍ ອຊານນ຺ຕາ ນິກາຍນ຺ຕຣິຍາ ຣູປາຍຕນໍ ສຓ຺ຐານສຠາວໍ ປຏິຊານນ຺ຕິ. ‘‘ກິໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ, ຖູໂລ ປຸຄ຺ຄໂລ, ກິໂສ ທຓ຺ໂຑ, ຖູໂລ ທຓ຺ໂຑ’’ຕິອາທິນາ ປຸຄ຺ຄລາທີນໍ ປຎ຺ຎາປນາ ຕຖາຕຖາສນ຺ນິວິຏ຺ເຐ ຣູປສງ຺ຂາເຕ ກິສາທິສຓ຺ຐານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ນ ຣູປາຍຕນມຕ຺ເຕຕິ ອາຫ ‘‘ສຓ຺ຐານນ຺ຕິ ວາ ຣູປາຍຕເນ ອຄ຺ຄຫິເຕ’’ຕິ. ປຈ຺ຈຕ຺ຕຘມ຺ມນາມວເສນາຕິ ‘‘ປຖວີ ຜສ຺ໂສ’’ຕິອາທິນາ ຘມ຺ມານໍ ຕໍຕໍນາມວເສນ. ກິຈ຺ຈປຎ຺ຎຕ຺ຕິອາທິວິຠາເຄນ ປວຕ຺ໂຕ ອຍມ຺ປິ ອາຈຣິຍວາໂທ ‘‘ກິຈ຺ຈປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ເອກຈ຺ຈາ ຠູມິປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ປຈ຺ຈຕ຺ຕປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອສງ຺ຂຕປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈ ວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ລິງ຺ຄປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ເອກຈ຺ຈາ ປຈ຺ຈຕ຺ຕປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈ ອວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ເອກຈ຺ຈາ ກິຈ຺ຈປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວິຊ຺ຊມາເນນອວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ເອກຈ຺ຈາ ຠູມິສຓ຺ຐານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວິຊ຺ຊມາເນນ ວາ ອວິຊ຺ຊມາເນນ ວາ ອວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ ທສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ‘‘ຘມ຺ມກຖາ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄ’’ນ຺ຕິອາທີນໍ ວິຊ຺ຊມາເນນວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິຠາໂວ, ອວິຊ຺ຊມາເນນອວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິຠາໂວ ຈ ທສ຺ສິຕນໂຍຕິ ອາຫ ‘‘ສພ຺ພສງ຺ຄາຫໂກຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ’’ຕິ. ອຸປາທາປຎ຺ຎຕ຺ຕິອາທິຠາໂວ ເຈຕ຺ຖ ກິຈ຺ຈປຎ຺ຎຕ຺ຕິອາທີນໍ ກິຈ຺ຈປຎ຺ຎຕ຺ຕິອາທິຠາໂວ ຈ ຕາສໍ ຍຖາຣຫໍ ວິຠາເວຕພ຺ໂພ.

໒. ສງ຺ເຂປປ຺ປເຠທວເສນາຕິ ‘‘ຍາວຕາ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ’’ຕິ ສພ຺ເພປິ ຂນ຺ເຘ ຂນ຺ຘຠາວສາມຎ຺ເຎນ ສໍຂິປນວເສນ, ‘‘ຍາວຕາ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິອາທິນາ ຂນ຺ຘານໍ ຕໂຕ ສາມຎ຺ຎໂຕ ປກາເຣຫິ ຠິນ຺ທນວເສນ ຈ. ອຍໍ ອຕ຺ໂຖຕິ ອຍໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິສງ຺ຂາໂຕ ອຕ຺ໂຖ. ສາມຎ຺ຎໂຕ ວາ ຫິ ຘມ຺ມານໍ ປຎ຺ຎາປນໍ ໂຫຕິ ວິເສສໂຕ ວາ. ວິເສໂສ ເຈຕ຺ຖ ອຕ຺ຕໂນ ສາມຎ຺ຎາເປກ຺ຂາຍ ເວທິຕພ຺ໂພ, ວິເສສາເປກ຺ຂາຍ ປນ ໂສປິ ສາມຎ຺ຎໍ ສມ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ‘‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ຂນ຺ຘານໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉາຍ ສງ຺ເຂປໂຕ ວິສ຺ສຊ຺ຊນວເສນ ‘‘ຍາວຕາ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖາປິ ‘‘ຂນ຺ຘານໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ ອາເນຕ຺ວາ ໂຍເຊຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຍາວຕາ…ເປ… ປຎ຺ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ຍາວຕາ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ຂນ຺ຘານໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ຍາວຕາ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ຂນ຺ຘານໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ປາຬິໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ເອວຎ຺ຫິ ສງ຺ເຂປໂຕ ປເຠທໂຕ ຈ ຂນ຺ຘປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕາ ໂຫຕິ. ຕຖາ ຫິ ອິມສ຺ເສວ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຍຕ຺ຕເກນ…ເປ… ອາທິເກນາ’’ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນສ຺ສ ອຕ຺ຖວຈເນ, ຕສ຺ມິໍ ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນປາເຐ ຕທຕ຺ຖວຈເນ ຈ. ປເຠທນິທສ຺ສນມຕ຺ຕນ຺ຕິ ປເຠທສ຺ສ ອຸທາຫຣຓມຕ຺ຕໍ. ອວຸຕ຺ໂຕປິ ສພ຺ໂພ ຠູຕຸປາທິໂກ, ສຸຂາທິໂກ ຈ ປເຠໂທ. ຕໍ ປນ ຠູມິມຸເຂນ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ກາມາວຈໂຣ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ເອວໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ອາຄຕນເຍນ ປາຬິຍາ ອຕ຺ຖໂຍຊນໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຕໍ ປກາຣນ຺ຕເຣນ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຍໍ ວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອຍໍ ວາຕິ ວຸຈ຺ຈມານໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ເອຕ຺ຖາຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຎຕ຺ຕິວິສ຺ສຊ຺ຊເນ. ອິທນ຺ຕິ ອິທໍ ປທໍ. ຍຕ຺ຕໂກ…ເປ… ຂນ຺ຘປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ປເຠໂທຕິ ອິມິນາ ສງ຺ເຂປໂຕ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຈ ຂນ຺ຘານໍ ປເຠທໍ ປຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິວິຠາໂຄຕິ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ວຕ຺ຖຸເຠເທນ…ເປ… ທສ຺ເສຕີ’’ຕິ. ປກຣຓນ຺ຕເຣຕິ ວິຠງ຺ຄປກຣເຓ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ສາຕິສຍໍ ຂນ຺ຘານໍ ວິຠາຄປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເຕນາຫ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຫິ…ເປ… ກຖິຕາ’’ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຐມນເຍ ສມຸເຂນ, ທຸຕິເຍ ວຕ຺ຖຸມຸເຂນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ວິຠາຄາ ທສ຺ສິຕາຕິ ອຍເມເຕສໍ ວິເສໂສ.

ເອສ ນໂຍຕິ ອິມິນາ ຂນ຺ຘປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ອາຍຕນປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາທີສຸ ອຕິທິສຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຍາວຕາ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ’’ຕິ, ‘‘ຂນ຺ຘານໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ ອິທໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິນິທ຺ເທສປາຬິຍາ ອາທິປຣິໂຍສານຄ຺ຄຫຓມຸເຂນ ທສ຺ສນໍ. ‘‘ຍາວຕາ ທ຺ວາທສາຍຕນານີ’’ຕິ, ‘‘ອາຍຕນານໍ ອາຍຕນປຎ຺ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ ອິມສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ‘‘ຍຕ຺ຕເກນ ປຎ຺ຎາປເນນ ສງ຺ເຂປໂຕ ທ຺ວາທສາຍຕນານີ’’ຕິ ເອເຕນ ທສ຺ສິໂຕ, ‘‘ຍາວຕາ ຈກ຺ຂາຍຕນ’’ນ຺ຕິອາທິກສ຺ສ ປນ ‘‘ປເຠທໂຕ ຈກ຺ຂາຍຕນ’’ນ຺ຕິອາທິເກນາຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຈກ຺ຂາຍຕນໍ…ເປ… ຘມ຺ມາຍຕນ’’ນ຺ຕິ ປເຠທນິທສ຺ສນມຕ຺ຕເມຕໍ. ເອເຕນ ອວຸຕ຺ໂຕປິ ສພ຺ໂພ ສງ຺ຄຫິໂຕ ໂຫຕີຕິ ‘‘ຕຕ຺ຣາປິ ທສາຍຕນາ ກາມາວຈຣາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍໍ ວາ ເອຕ຺ຖ ປາຬິຍາ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ – ‘‘ຍາວຕາ’’ຕິ ອິທໍ ສພ຺ເພຫິ ປເທຫິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ‘‘ຍຕ຺ຕການິ ທ຺ວາທສາຍຕນານິ…ເປ… ຍຕ຺ຕໂກ ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ອາຍຕນານໍ, ຕປ຺ປເຠທານຎ຺ຈ ຈກ຺ຂາຍຕນາທີນໍ ປເຠໂທ, ຕຕ຺ຕໂກ ອາຍຕນານໍ ອາຍຕນປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ປເຠໂທ’’ຕິ ປກຣຓນ຺ຕເຣ ວຸຕ຺ເຕນ ວຕ຺ຖຸປເຠເທນ ອາຍຕນປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ປເຠທໍ ທສ຺ເສຕີຕິອາທິນາ ອິຕຣປຎ຺ຎຕ຺ຕີສຸປິ ນໂຍ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ.

໗. ‘‘ຉ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍ…ເປ… ປຸຄ຺ຄລປຎ຺ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ ອິມໍ ອເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ກິຕ຺ຕາວຕາ…ເປ… ເອຕ຺ຕາວຕາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຎ຺ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ ອຍໍ ປາຬິປເທໂສ ນິທ຺ເທໂສປິ ສມາໂນ ປກຣຓນ຺ຕເຣ ວຕ຺ຖຸເຠເທນ ວຸຕ຺ຕໍ ຂນ຺ຘາທິປຎ຺ຎຕ຺ຕິປ຺ປເຠທໍ ອຸປາທາຍ ອຸທ຺ເທໂສເຍວ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອຸທ຺ເທສມຕ຺ເຕເນວາຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ.

ມາຕິກາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑. ເອກກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑. ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ມານໍ ຌາປນຏ຺ເຐນ ຌານໍ, ຕໂຕ ສຸຏ຺ຐຸ ວິມຸຈ຺ຈນຏ຺ເຐນ ວິໂມກ຺ໂຂຕິ ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ຌານງ຺ຄາເນວ ວິໂມກ຺ໂຂຕິ ອຏ຺ຐກຖາອຘິປ຺ປາໂຍ. ຏີກາກາເຣນ ປນ ‘‘ອຠິຠາຍຕນໍ ວິຍ ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຌານໍ ວິໂມກ຺ໂຂ’’ຕິ ມຎ຺ຎມາເນນ ‘‘ອຘິປ຺ປາເຍນາຫາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຌານຘມ຺ມາ ຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມຫິ ສທ຺ຘິໍເຍວ ປຏິປກ຺ຂໂຕ ວິມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ນ ວິນາ, ຕຖາ ອຠິຣຕິວເສນ ອາຣມ຺ມເຓ ນິຣາສງ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕິປີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຍຖາ ວາ ຌານງ຺ຄານໍ ຌານປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈຍຠາວໂຕ ສວິເສໂສ ຌານປຣິຍາໂຍ, ເອວໍ ວິໂມກ຺ຂກິຈ຺ຈໂຍຄໂຕ ເຕສໍ ສວິເສໂສ ວິໂມກ຺ຂປຣິຍາໂຍ, ຕທຸປຈາເຣນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປຐມໍ ສມງ຺ຄິຠາວຕ຺ຖນ຺ຕິ ປຏິລາຠໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ‘‘ຜຸສິຕ຺ວາ ວິຫຣຕີຕິ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ອິຣິຍຕີ’’ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ເຍນ ຫິ ສທ຺ຘິໍ…ເປ… ປຏິລທ຺ຘາ ນາມ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ເຕຫິ ສາເຘຕພ຺ພສຫຊາຕາທິປຈ຺ຈຍລາໂຠເຍເວຕ຺ຖ ປຏິລາໂຠ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຍຖາ ຜສ຺ໂສ ຍຕ຺ຖ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຜຸສຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມປິ ຕໍສຠາວຕ຺ຕາຕິ ອາຫ ‘‘ສມ຺ຜສ຺ເສນ ຜຸສນຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ‘‘ວິວຣຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອິຕເຣຫີຕິ ອຸປຈາຣມ຺ປີຕິອາທິນາ ອຸປຈາຣປຸຣິມປ຺ປນາປຣປ຺ປນານໍ ປຏິລາຠກາຣຓນ຺ຕິ ວຈເນຫິ. ອິຕເຣ ກາຣຓຕ຺ເຖຕິ ‘‘ອຸປຈາເຣນ…ເປ… ຜຸສຕິເຍວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ກາຣຓຕ຺ຖທີປເກ ອຕ຺ເຖ. ຜຸສຕິ ຜລໍ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ ເອຕາຍາຕິ ກາຣຓຠາວສ຺ສ ຜຸສນາປຣິຍາໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ປຐມຕ຺ຖເມວາຕິ ສມງ຺ຄິຠາວຕ຺ຖເມວ. ຕານິ ອງ຺ຄານີຕິ ອິມິນາ ຌານໂກຏ຺ຐາສຠາເວນ ວຸຕ຺ຕຘມ຺ມາເຍວ ຄຫິຕາ, ນ ຜສ຺ສປຎ຺ຈມກອິນ຺ທ຺ຣິຍຏ຺ຐກາທິຠາເວນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເສສາ…ເປ… ສງ຺ຄຫິຕານີ’’ຕິ. ເອວໍ ສຕີຕິ ສຸຂສງ຺ຂາຕຌານງ຺ຄໂຕ ເວທນາໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ເສສິຕພ຺ພຠາເວ ສຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ເນສໍ ຜສ຺ສກຕາ ອິຕຣສ຺ສ ຜສ຺ສິຕພ຺ພຕາວ ສິຍາ. ເຕນາຫ ‘‘ສຸຂສ຺ສ ຜຸສິຕພ຺ພຕ຺ຕາ’’ຕິ. ເວທຍິຕາຘິປເຕຍ຺ຍຏ຺ເຐຫີຕິ ອາຣມ຺ມຓານຸຠວນສງ຺ຂາເຕນ ເວທຍິຕສຠາເວນ, ຕສ຺ເສວ ສາຕວິເສສສງ຺ຂາເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕຫິ ອນຸວຕ຺ຕນີຍຠາເວນ ຈ. ອຸປນິຊ຺ຌາຍນຠາໂວປິ ຍຖາວຸຕ຺ຕເວທຍິຕາຘິປເຕຍ຺ຍຏ຺ຐວິສິຏ຺ໂຐ ໂອຬາຣິກສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ນິຊ຺ຌາຍນຠາໂວ. ອຠິນ຺ນສຠາໂວປິ ຫິ ຘມ຺ໂມ ປຸຣິມວິສິຏ຺ຐປຈ຺ຈຍວິເສສສມ຺ຠເວນ ວິເສເສນ ຠິນ຺ນາກາໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ວິສິຏ຺ຐຜລຠາວໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຍເຖກໍເຍວ ກມ຺ມໍ ຈກ຺ຂາທິນິພ຺ພຕ຺ຕິເຫຕຸຠູຕໍ ກມ຺ມໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເວທຍິຕາ…ເປ… ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ’’ຕິ. ອງ຺ຄານີຕິ ນາຍໍ ຕປ຺ປຣຠາເວນ ພຫຸວຈນນິທ຺ເທໂສ ອນນ຺ຕຠາວໂຕ, ເກວລຎ຺ຈ ອງ຺ຄານໍ ພຫຸຕ຺ຕາ ພຫຸວຈນໍ, ເຕນ ກິໍ ສິທ຺ຘໍ? ປຈ຺ເຈກມ຺ປິ ໂຍຊນາ ສິທ຺ຘາ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຈ຺ເຈກມ຺ປິ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ’’ຕິ. ຍທິ ‘‘ສຸຂໍ ຐເປຕ຺ວາ’’ຕິ ໂຍຊນາຍໍ ເສສາ ຕໂຍ ຂນ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ, ເສສາ ຕໂຍ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ຂນ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາຕິ? ນ, ຈຕູສຸ ຕິຓ຺ຓໍ ອນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ສພ຺ພໂຍຊນາ…ເປ… ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

໒. ອສມຍວິໂມກ຺ເຂນາຕິ ເຫຏ຺ຐາມຄ຺ຄວິໂມກ຺ເຂນ. ໂສ ຫິ ໂລກິຍວິໂມກ຺ໂຂ ວິຍ ອຘິຄມວຬຎ຺ຊນຕ຺ຖໍ ປກປ຺ເປຕພ຺ພສມຍວິເສສາຠາວໂຕ ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ອຄ຺ຄມຄ຺ຄວິໂມກ຺ໂຂ ປນ ເອກຈ຺ຈາສວວິມຸຕ຺ຕິວຈນໂຕ ອິຘ ນາຘິປ຺ເປໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ເອກຈ຺ເຈ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂີຓາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ. ເອກຈ຺ເຈຫິ ອາສເວຫິ ວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ທິຏ຺ຐາສວາທີຫິ ສມຸຈ຺ເຉທວິມຸຕ຺ຕິຍາ ວິມຸຕ຺ໂຕ. ອສມຍ…ເປ… ລາເຠນາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕອສມຍວິໂມກ຺ຂສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍຠູຕສ຺ສ ອຘິຄເມນ. ຕໂຕ ເອວ ສາຕິສເຍນ, ເອກຈ຺ເຈຫິ ກາມາສເວຫິ ວິມຸຕ຺ໂຕ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວເສນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ເອວ ເອກຈ຺ຈສມຍວິໂມກ຺ຂລາຠີ ຍຖາວຸຕ຺ໂຕ ສມຍວິມຸຕ຺ໂຕ ອສມຍວິໂມກ຺ຂວິເສສສ຺ສ ວເສນ ສມຍວິໂມກ຺ຂປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ. ໂສຕິ ອສມຍວິໂມກ຺ຂູປນິສ຺ສຍສມຍວິໂມກ຺ຂລາຠີ. ເຕນ ສາຕິສເຍນ ສມຍວິໂມກ຺ເຂນ. ຕຖາວິມຸຕ຺ໂຕວ ໂຫຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ເຫຕຸອຕ຺ໂຖ. ຍສ຺ມາ ຕຖາວິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ສມຍວິມຸຕ຺ຕປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ລທ຺ຘຸໍ ອຣຫຕີຕິ ປຣິຎ຺ຎາຕຕ຺ຖໍ ເຫຕຸນາ ປຕິຏ຺ຐາເປຕິ. ພ຺ຍຕິເຣກມຸເຂນປິ ຕມຕ຺ຖໍ ປາກຏຕຣໍ ກາຕຸໍ ‘‘ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ປນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສມຸທາຈາຣຠາວໂຕຕິ ສມຸທາຈາຣສ຺ສ ສມ຺ຠວໂຕ. ໂສຕິ ຌານລາຠີ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ.

ຍທິ ປຸນຣາວຕ຺ຕກຘມ຺ມຕາຍ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ສມຍວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ນ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕທຠາວໂຕ ກສ຺ມາ ອຣຫາ ຕຖາ ນ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ອຣຫໂຕ ປນາ’’ຕິອາທິ. ຕທກາຣຓຠາວນ຺ຕິ ເຕສໍ ວິໂມກ຺ຂານໍ, ຕສ຺ສ ວາ ສມຍວິມຸຕ຺ຕິຠາວສ຺ສ ອກາຣຓຠາວໍ. ສພ຺ໂພຕິ ສຸກ຺ຂວິປສ຺ສໂກປິ ສມຖຍານິໂກປິ ອຏ຺ຐວິໂມກ຺ຂລາຠີປິ. ພຫິອພ຺ຠນ຺ຕຣຠາວາ ອເປກ຺ຂາສິທ຺ຘາ, ວຕ຺ຕຸ ອຘິປ຺ປາຍວເສນ ຄເຫຕພ຺ພຣູປາ ຈາຕິ ອາຫ ‘‘ພາຫິຣານນ຺ຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣໂຕ ພຫິຠູຕານ’’ນ຺ຕິ.

໓. ຣູປໂຕ ອຎ຺ຎໍ ນ ຣູປນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ຣູປປຏິຠາຄໍ ກສິຓຣູປາທິ ຣູປ-ສທ຺ເທນ ຄຫິຕນ຺ຕິ ຕທຎ຺ຎໍ ປຐມຕຕິຍາຣຸປ຺ປວິສຍມຕ຺ຕໍ ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘນິພ຺ພານວິນິມຸຕ຺ຕໍ ອຣູປ-ສທ຺ເທນ ຄຫິຕໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ປຏິປກ຺ຂຠູເຕຫິ ກິເລສໂຈເຣຫິ ອມູສິຕພ຺ພໍ ຌານເມວ ຈິຕ຺ຕມຎ຺ຊູສໍ. ສມາຘິນ຺ຕິ ວາ ສມາຘິສີເສນ ຌານເມວ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໔. ອຕ຺ຕໂນ ອນຸຣູເປນ ປມາເທນາຕິ ເອຕ຺ຖ ອນາຄາມິໂນ ອຘິກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອສກ຺ກຈ຺ຈອສາຕຈ຺ຈກິຣິຍາທິນາ. ຂີຓາສວສ຺ສ ປນ ຕາທິເສນ ປມາທປຕິຣູປເກນ, ຕາທິສາຍ ວາ ອສກ຺ກຈ຺ຈກິຣິຍາຍ. ສາ ຈສ຺ສ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາຠາວໂຕ ເວທິຕພ຺ພາ. ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘສພ຺ພຸສ຺ສຸກ຺ກາ ຫິ ເຕ ອຸຕ຺ຕມປຸຣິສາ. ສມເຍນ ສມຍນ຺ຕິ ສມເຍ ສມເຍ. ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ຫິ ເອຕໍ ກຣຓວຈນໍ ອຸປໂຍຄວຈນຎ຺ຈ. ອນິປ຺ຜຕ຺ຕິໂຕຕິ ສມາປຊ຺ຊິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍໂຕ. ອສ຺ສາຕິ ‘‘ເຕສຎ຺ຫີ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ອິມສ຺ສ ອຏ຺ຐກຖາວຈນສ຺ສ. ເຕນາຕິ ຍຖາຠເຕນ ສຸຕ຺ເຕນ.

໕. ເຍນາຘິປ຺ປາເຍນ ‘‘ຘມ຺ເມຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ວິວຣນ຺ໂຕ ‘‘ອິຘາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອິຘາຕິ ‘‘ປຣິຫານຘມ຺ໂມ ອປຣິຫານຘມ຺ໂມ’’ຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ປທທ຺ວເຍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ‘‘ກຸປ຺ປຘມ຺ໂມ ອກຸປ຺ປຘມ຺ໂມ’’ຕິ ປທທ຺ວເຍ. ສຕິ ວຈນນານຕ຺ເຕ ອຕ຺ເຖວ ວຈນຕ຺ຖນານຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ວຈນຕ຺ຖນານຕ຺ຕມຕ຺ເຕນ ວາ’’ຕິ. ວຈນຕ຺ຖຄ຺ຄຫຓມຸເຂນ ຄເຫຕພ຺ພສ຺ສ ປນ ວິຠາວນຕ຺ຖສ຺ສ ນຕ຺ເຖຕ຺ຖ ນານຕ຺ຕໍ, ຍໂຕ ເຕສໍ ປຣິຍາຍນ຺ຕຣຕາສິທ຺ຘິ.

໗-໘. ສມາປຕ຺ຕິເຈຕນາຕິ ຍາຍ ເຈຕນາຍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ ສມາປຊ຺ຊຕິ ຈ. ເຕນາຫ ‘‘ຕທາຍູຫນາ’’ຕິ. ອາຣກ຺ຂປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ສຕີຕິ ກຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ອນຸຣກ຺ຂຓາ…ເປ… ສຕີ’’ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ເອກາຣກ຺ໂຂ ສຕາຣກ຺ເຂນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕີ’’ຕິ. ຕຖາ ຫິ ສາ ‘‘ກຸສລາກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ຄຕິໂຍ ສມນ຺ເນສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

໑໑. ອຄ຺ຄມຄ຺ຄຏ຺ໂຐປິ ອິຕຣມຄ຺ຄຏ຺ຐາ ວິຍ ອນຸປຈ຺ຉິນ຺ນຠຍຕ຺ຕາ ຠຍູປຣຕໂວຫາຣໍ ລຠຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຏ຺ໂຐ ຈ…ເປ… ຠຍູປຣໂຕ’’ຕິ.

໑໒. ເກຈີຕິ ຕິເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິເກ ມນ຺ທພຸທ຺ຘິເກ ສນ຺ຘາຍາຫ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ທຸປ຺ປຎ຺ຎາຕິ ອິມິນາ ຄຍ຺ຫນ຺ຕີ’’ຕິ. ທຸພ຺ພລາ ປຎ຺ຎາ ເຍສໍ ເຕ ທຸປ຺ປຎ຺ຎາຕິ.

໑໔. ອນິຍຕຘມ຺ມສມນ຺ນາຄຕສ຺ເສວ ປຈ຺ຈຍວິເສເສນ ນິຍຕຘມ຺ມປຏິລາໂຠຕິ ອາຫ ‘‘ຍຕ຺ຖ…ເປ… ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ. ຕທຠາວາຕິ ນິຍຕານິຍຕໂວມິສ຺ສາຍ ປວຕ຺ຕິຍາ ອຠາວາ.

໑໖. ປຣິຍາທິຍິຕພ຺ພານີຕິ ປຣິຍາທເກນ ມຄ຺ເຄນ ເຂເປຕພ຺ພານິ. ຕຓ຺ຫາທີນໍ ປລິພຸຘນາທິກິຣິຍາຍ ມຕ຺ຖກປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສີສຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ, ນິພ຺ພານສ຺ສ ປນ ວິສງ຺ຂາຣຠາວໂຕ ສງ຺ຂາຣສີສຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ສງ຺ຂາຣວິເວກຠູໂຕ ນິໂຣໂຘ’’ຕິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ສງ຺ຂາຣສີສໍ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ເຕສໍ ມຕິມຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິມຕ຺ຕສ຺ສ ສີສຠາວານຸປປຕ຺ຕິໂຕ ຕທຸທ຺ຘຎ຺ຈ ສງ຺ຂາຣປ຺ປວຕ຺ຕິສພ຺ຠາວໂຕ. ສຫ ວິຍາຕິ ເອກຊ຺ຌໍ ວິຍ. ເອເຕນ ສມ-ສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ຖມາຫ. ສຫຕ຺ໂຖ ເຫສ ສມ-ສທ຺ໂທ. ສໍສິທ຺ຘິທສ຺ສເນນາຕິ ສໍສິທ຺ຘິຍາ ນິຏ຺ຐານສ຺ສ ອຸປຣມສ຺ສ ທສ຺ສເນນ.

ອິຘາຕິ ອິມິສ຺ສາ ປຸຄ຺ຄລປຎ຺ຎຕ຺ຕິປາຬິຍາ, ອິມິສ຺ສາ ວາ ຕທຏ຺ຐກຖາຍ. ກິເລສປວຕ຺ຕສີສານນ຺ຕິ ກິເລສສີສປວຕ຺ຕສີສານໍ. ເຕສຸ ຫິ ຄຫິເຕສຸ ອິຕຣມ຺ປິ ປຣິຍາທິຍິຕພ຺ພໍ ກິເລສຠາເວນ ປຣິຍາທິຍິຕພ຺ພຕາສາມຎ຺ເຎນ ຈ ຄຫິຕເມວ ໂຫຕີຕິ ກິເລສວຏ຺ຏປຣິຍາທາເນນ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອິຕຣວຏ຺ຏານມ຺ປິ ປຣິຍາທິຍນໍ. ວຏ຺ຏຸປຈ຺ເຉທເກນ ມຄ຺ເຄເນວ ຫິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍມ຺ປິ ອນວເສສໂຕ ນິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ. ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ປວຕ຺ຕສີສໍ ວິສຸໍ ຄຫິຕນ຺ຕິ ໂຈທນໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ປວຕ຺ຕສີສມ຺ປີ’’ຕິອາທິ. ໂອຘິໂສ ຈ ອໂນຘິໂສ ຈ ກິເລສປຣິຍາທາເນ ສຕິ ສິຊ຺ຌມານາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວາຣາ ເຕນ ນິປ຺ຜາເທຕພ຺ພາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເຕເນວາຫ ‘‘ກິເລສປຣິຍາທານສ຺ເສວ ວາຣາ’’ຕິ. ອິທານິ ຕມຕ຺ຖໍ ອາຄເມນ ສາເຘນ຺ໂຕ ‘‘ວິມຸຕ຺ຕສ຺ມິ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຈຸຕິຈິຕ຺ເຕນ ໂຫຕີຕິ ອິທໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕສ຺ສ ກິເລສປຣິຍາທານສມາປນຠູຕສ຺ສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວາຣສ຺ສ ຈຸຕິຈິຕ຺ເຕນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ຈຸຕິຈິຕ຺ເຕນ ປຣິຈ຺ເຉທເກນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໗. ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍາຕິ ນ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ຐານຎ຺ຫິ ຄຕິນິວຕ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນປ຺ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍາ’’ຕິ.

໑໘. ປຍິຣຸປາສນາຍ ພຫູປກາຣຕ຺ຕາ ປຍິຣຸປາສິຕພ຺ພຕ຺ຕາ.

໒໐. ອຄ຺ຄວິຊ຺ຊາ ຍສ຺ສ ອນຘິຄຕວິຊ຺ຊາທ຺ວຍສ຺ສ ໂຫຕິ, ໂສ ເຈ ປຈ຺ຉາ ວິຊ຺ຊາທ຺ວຍໍ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສ ປຐມໍ ອຘິຄຕວິຊ຺ຊາທ຺ວຍສ຺ສ ວິຍ ອເຕວິຊ຺ຊຕາຠາວາ ຍທິປິ ນິປ຺ປຣິຍາຍຕາ ເຕວິຊ຺ຊຕາ, ປຐມໍ ອຘິຄຕວິຊ຺ຊາທ຺ວຍສ຺ສ ປນ ສາ ສວິເສສາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຍາຍ ກຕກິຈ຺ຈຕາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຄ຺ຄວິຊ຺ຊາຕິ ອາສວກ຺ຂຍຎາຓໍ, ອຄ຺ຄມຄ຺ຄຎາຓເມວ ວາ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສາ ຈ ເຕວິຊ຺ຊຕາຕິ ໂຍຊນາ.

໒໒. ຕຕ຺ເຖວາຕິ ສຈ຺ຈາຠິສມ຺ໂພເຘ ເອວ.

໒໔. ຕນ຺ຕິ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິລາຠິໂນ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ຕຕາວຈນໍ. ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓູປປຕ຺ຕິໂກຕິ ທ຺ວີຫິ ຠາເຄຫິ ທ຺ເວ ວາເຣ ວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂເຓນ ອຸປປຕ຺ຕິໂຕ ຍຸຕ຺ຕິໂຕ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ເອເສວ ນໂຍຕິ ຍຖາ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣູປສມາປຕ຺ຕີນໍ ເອເກກໂຕ ນິໂຣຘໂຕ ຈ ວຸຏ຺ຐາຍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕານໍ ວເສນ ປຎ຺ຈ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ຕຖາ ເສກ຺ຂຠາວໍ ປຕ຺ຕານໍ ວເສນ ປຎ຺ຈ ກາຍສກ຺ຂິໂນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ.

ທສ຺ສນກາຣຓາຕິ ອິມິນາ ‘‘ທິສ຺ວາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕ຺ວາ-ສທ຺ໂທ ເຫຕຸອຕ຺ໂຖຕິ ທສ຺ເສຕິ ຍຖາ ‘‘ສີຫໍ ທິສ຺ວາ ຠຍໍ ໂຫຕີ’’ຕິອາທີສຸ. ທສ຺ສເນ ສຕິ ປຣິກ຺ຂໂຍ, ນາສຕີຕິ ອາຫ ‘‘ທສ຺ສນາຍຕ຺ຕປຣິກ຺ຂຍຕ຺ຕາ’’ຕິ. ປຸຣິມກິຣິຍາຕິ ອາສວານໍ ຂຍກິຣິຍາຍ ປຸຣິມກິຣິຍາ. ສມານກາລຕ຺ເຕປິ ຫິ ກາຣຓກິຣິຍາ ຜລກິຣິຍາຍ ປຸຣິມສິທ຺ຘາ ວິຍ ໂວຫຣີຍຕິ. ຕໂຕ ນາມກາຍໂຕ ມຸຈ຺ຈນໂຕ. ຍໂຕ ຫິ ເຍນ ມຸຈ຺ຈິຕພ຺ພໍ, ຕໍ ນິສ຺ສິໂຕ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນາມນິສ຺ສິຕໂກ’’ຕິ. ຕສ຺ສາຕິ ກາຍທ຺ວຍວິມຸຕ຺ຕິຍາ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ຕຠາວສ຺ສ. ອຣູປໂລເກ ຫິ ຐິຕາຣຫນ຺ຕວເສນາຍມຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ສຸຕ຺ເຕ ຫີ’’ຕິອາທິ.

ທ຺ວີຫິ ຠາເຄຫີຕິ ວິກ຺ຂມ຺ຠນສມຸຈ຺ເຉທຠາເຄຫິ. ທ຺ເວ ວາເຣຕິ ກິເລສານໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນສມຸຈ຺ຉິນ຺ທນວເສນ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ. ກິເລເສຫິ ວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ອິທໍ ປຐມຕຕິຍວາທານໍ ວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິຕຣໍ ທຸຕິຍວາທສ຺ສ. ອຣູປຊ຺ຌານໍ ຍທິປິ ຣູປສຎ຺ຎາທີຫິ ວິມຸຕ຺ຕໍ ຕໍສມຕິກ຺ກມາທິນາ ປຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ, ປວຕ຺ຕິນິວາຣເກຫິ ປນ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທີຫິເຍວສ຺ສ ວິມຸຕ຺ຕິ ສາຕິສຍາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ນີວຣຓສງ຺ຂາຕນາມກາຍໂຕ ວິມຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຍຎ຺ຈາປິ ອຣູປຊ຺ຌານໍ ຣູປໂລເກ ວິເວກຏ຺ຐຕາວເສນປິ ຣູປກາຍໂຕ ວິມຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ປນ ຣູປປຏິພນ຺ຘຉນ຺ທຣາຄວິກ຺ຂມ຺ຠເນເນວ ໂຫຕີຕິ ວິກ຺ຂມ຺ຠນເມວ ປຘານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຣູປຕຓ຺ຫາວິກ຺ຂມ຺ຠເນນ ຣູປກາຍໂຕ ຈ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ’’ຕິ. ເອກເທເສນ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ຕໍ ນາມ ໂຫຕິ ສມຸຈ຺ເຉທວິມຸຕ຺ຕິຍາ ອຠາວາ.

໒໕. ‘‘ສຕ຺ຕິສໂຍ’’ຕິ ວິຍ ສມຸທາເຍ ປວຕ຺ໂຕ ໂວຫາໂຣ ອວຍເວປິ ທິສ຺ສຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອຏ຺ຐວິໂມກ຺ເຂກເທເສນ…ເປ… ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

໒໖. ຜຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ ຜສ຺ສິຕານໍ, ອຘິຄຕານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນ຺ໂຕຕິ ອນ຺ຕສທິໂສ ຜສ຺ສນາຍ ປຣກາໂລ. ຕທນນ຺ຕໂຣ ຫິ ຕປ຺ປຣິໂຍສາໂນ ວິຍ ໂຫຕີຕິ. ກາລວິສໂຍ ຈາຍໍ ອນ຺ຕ-ສທ຺ໂທ, ນ ປນ ກາລຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ອຘິປ຺ປາໂຍ’’ຕິ. ນາມກາເຍກເທສໂຕຕິ ນີວຣຓສງ຺ຂາຕນາມກາເຍກເທສໂຕ. ອາໂລຈິໂຕ ປກາສິໂຕ ວິຍ ໂຫຕິ ວິພນ຺ຘວິກ຺ຂມ຺ຠເນນ ອາໂລຈເນ ປກາສເນ ສມຕ຺ຖສ຺ສ ຎາຓຈກ຺ຂຸໂນ ອຘິຏ຺ຐານສມຸປ຺ປາທນໂຕ. ນ ຕຸ ວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ນ ວຸຈ຺ຈເຕວ.

໒໘. ອິມໍ ປນ ນຍນ຺ຕິ ‘‘ອປິຈ ເຕສ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ອາຄຕວິຘິໍ. ເຍນ ວິເສເສນາຕິ ເຍນ ກາຣຓວິເສເສນ. ໂສຕິ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ຕສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ຕານໍ ຍຖາວຸຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຎາຍ ວິເສໂສ. ປຏິກ຺ເຂໂປ ກໂຕ ກາຣຓສ຺ສ ອວິຠາວິຕຕ຺ຕາ. ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕ ວິຍ, ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ໂຕ ວິຍ ວາ ສພ຺ພຖາ ອວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ສາວເສສວິມຸຕ຺ຕິຍມ຺ປິ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ວິຍ ປຎ຺ຎາຍ ສາຕິສຍາຍ ອຠາວໂຕ ສທ຺ຘາມຕ຺ເຕນ ວິມຸຕ຺ຕຠາໂວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ສທ຺ຘາຍ ອຘິມຸຕ຺ໂຕຕິ ອິທໍ ອາຄມນວເສນ ສທ຺ຘາຍ ອຘິກຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ມຄ຺ຄາຘິຄມໂຕ ປນສ຺ສ ປຈ຺ຈກ຺ຂເມວ ຎາຓທສ຺ສນໍ.

໓໑. ‘‘ໂສໂຕຕິ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ນາມ’’ນ຺ຕິ ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ຕໍສມງ຺ຄີ ໂສຕາປນ຺ໂນຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ໂຈທໂກ ‘‘ອປິ-ສທ຺ໂທ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ໂຈທນໍ ອຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ‘‘ນນູ’’ຕິອາທິນາ ອຕ຺ຕໂນ ອຘິປ຺ປາຍໍ ວິວຣຕິ. ອິຕໂຣ ‘‘ນາປນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ປຣິຫຣຕິ. ສມນ຺ນາຄໂຕ ເອວ ນາມ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມານໍ ອກຸປ຺ປສຠາວຕ຺ຕາ. ອິຕເຣຫີຕິ ທຸຕິຍມຄ຺ຄຏ຺ຐາທີຫິ. ໂສ ເອວາຕິ ປຐມຜລຏ຺ໂຐ ເອວ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸປຣມນິທ຺ເທເສ. ໂສຕໍ ວາ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ອາທິໂຕ ປນ຺ໂນ ອຘິຄໂຕຕິ ໂສຕາປນ຺ໂນຕິ ວຸຈ຺ຈມາເນ ທຸຕິຍມຄ຺ຄຏ຺ຐາທີນໍ ນຕ຺ເຖວ ໂສຕາປນ຺ນຠາວາປຕ຺ຕິ. ສຸຕ຺ເຕ ປນ ໂສຕໍ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ອາທິໂຕ ມຣິຍາທໍ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາວ ປນ຺ໂນ ປຏິປຊ຺ຊຕີຕິ ກຕ຺ວາ ມຄ຺ຄສມງ຺ຄີ ‘‘ໂສຕາປນ຺ໂນ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ປຣິຍາເຍນ ອິຕໂຣປິ ຕສ຺ສ ອປຣິຫານຘມ຺ມຕ຺ຕາ ໂສຕາປນ຺ໂນຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປຫີນາວສິຏ຺ຐກິເລສປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາຍ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ ວິຍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈມ຺ປິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕໍ ໂຫຕິ ສຈ຺ຈທ຺ວຍປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ກິເລສານນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຈຕຸສຈ຺ຈປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາທີນ’’ນ຺ຕິ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ຜລປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓອຸປຣິມຄ຺ຄຜລຘມ຺ເມ ຈ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

໓໒. ມຫາກຸລເມວາຕິ ອຸຬາຣກຸລເມວ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ກຸລີໂນ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ.

໓໓. ສຊ຺ຌານໂກ ອປຣິຫີນຊ຺ຌາໂນ ກາລກໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປໂຄ ຫຸຕ຺ວາ ວຏ຺ຏຊ຺ຌາສໂຍ ເຈ, ອຸປຣູປຣິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ນິພ຺ພາຍຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອນາຄາມິສຠາໂຄ’’ຕິ. ຍໂຕ ໂສ ຌານານາຄາມີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ’’ຕິ.

໓໖. ປຣໂຍເຄ ຕ຺ວາ-ສທ຺ໂທ ຕທນ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ປຣສທ຺ທໂຍເຄ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ອປ຺ປຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ‘‘ອປ຺ປຕ຺ຕໍ ຫຸຕ຺ວາ’’ຕິ ອິມິນາ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໓໗. ເຕນາຕິ ‘‘ອຸປຫຈ຺ຈາ’’ຕິ ປເທນ. ນນຸ ຈ ເວມຊ຺ຌາຕິກ຺ກໂມ ‘‘ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ເວມຊ຺ຌ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ປກາສິໂຕ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໔໐. ຕຓ຺ຫາວຏ຺ຏໂສຕາ ຕຓ຺ຫາວຏ຺ຏພນ຺ຘາ. ຕສ຺ສາຕິ ໂສຕສ຺ສ. ສມ຺ພນ຺ເຘ ເຈຕໍ ສາມິວຈນໍ. ອຸທ຺ຘໍໂສຕສ຺ສ ອຸປຣິຠວູປຄຕາ ເອກໍສິກາຕິ ອາຫ ‘‘ຍຕ຺ຖ ວາ ຕຕ຺ຖ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ’’ຕິ. ຕສ຺ສາຕິ ອຸທ຺ຘໍໂສຕສ຺ສ. ຕຕ຺ຖາຕິ ອວິເຫສຸ. ລຫຸສາລຫຸສຄຕິກາຕິ ລຫຸກາລຫຸກາຍຸຄຕິກາ, ລຫຸກາລຫຸກຎາຓຄຕິກາ ວາ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາວ ນິພ຺ພາຍນກາທີຫີຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ‘‘ອາກາສໍ ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ນິພ຺ພາຍຕີ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕາ ຕິສ຺ໂສ ອຸປມາ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ອນ຺ຕຣາອຸປຫຈ຺ຈປຣິນິພ຺ພາຍີຫິ ອຘິມຕ຺ຕຕາ, ອຸທ຺ຘໍໂສຕໂຕ ອນຘິມຕ຺ຕຕາ ຈ ອສງ຺ຂາຣສສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍີນໍ ນ ເວທິຕພ຺ພາຕິ ໂຍຊນາ. ເຕ ເອວາຕິ ອນ຺ຕຣາອຸປຫຈ຺ຈປຣິນິພ຺ພາຍິອຸທ຺ຘໍໂສຕາ ເອວ. ຍທິ ເອວໍ ອສງ຺ຂາຣສສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍີນໍ ອຸປມາວຈເນນ ຕໂຕ ມຫນ຺ຕຕເຣຫິ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຈທນໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ຕໂຕ ມຫນ຺ຕ…ເປ… ທສ຺ສນຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ.

ເຕນາຕິ ‘‘ໂນ ຈສ຺ສ, ໂນ ຈ ເມ ສິຍາ’’ຕິ ວຈເນນ. ເຕນາຕິ ວາ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖວຈເນນ. ອິມສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສາຕິ ອິມສ຺ສ ສມ຺ປຕິ ວຕ຺ຕມານສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓາທິທຸກ຺ຂສ຺ສ. ອຸທຍທສ຺ສນໍ ຎາຓໍ. ຈຕູຫິປີຕິ ‘‘ໂນ ຈສ຺ສາ’’ຕິ ຈຕູຫິ ປເທຫິ. ຍໍ ອຕ຺ຖີຕິ ຍໍ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ວິຊ຺ຊຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຠູຕນ຺ຕິ ສສຠາວ’’ນ຺ຕິ, ຠູຕນ຺ຕິ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາຫ ‘‘ຠູຕມິທນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມນຸປສ຺ສຖາ’’ຕິ. ວິວຏ຺ຏມານໂສ ວິວິຈ຺ຈມານຫທໂຍ ຕຓ຺ຫາທິໂສຕໂຕ ນິວຕ຺ຕຊ຺ຌາສໂຍ. ອຸເປກ຺ຂໂກ ໂຫຕີຕິ ຈຕ຺ຕຠຣິໂຍ ວິຍ ປຸຣິໂສ ຠຍໍ ນນ຺ທິຎ຺ຈ ປຫາຍ ອຸທາສິໂນ ໂຫຕິ.

ອວິສິຏ຺ເຐຕິ ຫີເນ. ວິສິຏ຺ເຐຕິ ອຸຕ຺ຕເມ. ‘‘ຠເວ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ຠເວ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມານໍ ອວຸຕ຺ຕວາຈກໍ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິອາທິມາຫ. ຠູຕເມວ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ຍໍ ຠູຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕເທວ ຠໂວຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠວຕິ ອໂຫສີຕິ ວາ. ສມ຺ຠວຕິ ເອຕສ຺ມາຕິ ສມ຺ຠໂວ. ຕທາຫາໂຣ ຕສ຺ສ ຠວສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ. ອນຸກ຺ກເມນ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍາຕິ ວິປສ຺ສນານຸກ຺ກເມນ ລທ຺ຘາຍ ອຣິຍມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ. ເຕນາຕິ ເສກ຺ເຂນ.

ເອກກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ທຸກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໖໓. ກສ຺ສຈີຕິ ກສ຺ສຈິປິ. ກຖຎ຺ຈີຕິ ເກນຈິ ປກາເຣນ, ວິກ຺ຂມ຺ຠນມຕ຺ເຕນາປີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓສ຺ສາຕິ ອຕ຺ຕານໍ ອຘິກິຈ຺ຈ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປວຕ຺ຕຄ຺ຄາຫສ຺ສ.

໘໓. ປຸຣິມຄ຺ຄຫິຕນ຺ຕິ ‘‘ກຣິສ຺ສຕິ ເມ’’ຕິອາທິນາ ຈິຕ຺ເຕນ ປຐມໍ ຄຫິຕໍ. ຕໍ ກຕນ຺ຕິ ຕໍ ຕາທິສໍ ອຸປກາຣໍ. ປຸຎ຺ຎຜລໍ ອຸປຊີວນ຺ໂຕ ກຕຎ຺ຎຸປກ຺ເຂ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຸຎ຺ຎຜລໍ ອນຸປຊີວນ຺ໂຕ’’ຕິ.

໙໐. ຄຸຓປາຣິປູຣິຍາ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ ຍາວທຕ຺ໂຖ ອິຘ ຕິຕ຺ໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ນິຏ຺ຐິຕກິຈ຺ຈຕາຍ ນິຣຸສ຺ສຸກ຺ໂກ’’ຕິ.

ທຸກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ຕິກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໙໑. ເສສສໍວຣເຠເທນາຕິ ກາຍິກວາຈສິກວີຕິກ຺ກມໂຕ ເສເສນ ສໍວຣວິນາເສນ. ໂສ ປນ ທ຺ວາຣວເສນ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ມໂນທ຺ວາຣິໂກ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ມໂນສໍວຣເຠເທນາ’’ຕິ. ອິທານິ ຕໍ ປກາຣເຠເທນ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ສຕິສໍວຣາທິເຠເທນ ວາ’’ຕິ ອາຫ, ມຸຏ຺ຐສຈ຺ຈາທິປ຺ປວຕ຺ຕິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສຠາວຠູຕໍ ຈຣິຕມ຺ປິ ‘‘ສີລ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອກຸສລສ຺ສປິ ສີລປຣິຍາໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ.

໙໔. ສມານວິສຍານນ຺ຕິ ປຐມຜລາທິໂກ ສມາໂນ ເອວຣູໂປ ວິສໂຍ ເອເຕສນ຺ຕິ ສມານວິສຍາ, ເຕສໍ.

໑໐໗. ຕທຕ຺ໂຖ ຕປ຺ປໂຍຊໂນ ໂລກຸຕ຺ຕຣສາຘໂກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ສ ປຣມຕ຺ຖສາສນສ຺ສ. ມູເລກເທສຕ຺ຕາຕິ ມູລຠາເວນ ເອກເທສຕ຺ຕາ.

໑໑໘. ອຸນ຺ນໂຬ ອຸຄ຺ຄຕຕຸຈ຺ຉມາໂນ.

໑໒໓. ສີລສ຺ສ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫນໍ ອປຣິສຸທ຺ຘິຍໍ ໂສຘນໍ ອປາຣິປູຣິຍໍ ປູຣຓຎ຺ຈາຕິ ອາຫ ‘‘ໂສເຘຕພ຺ເພ ຈ ວຑ຺ເຒຕພ຺ເພ ຈາ’’ຕິ. ອຘິສີລໍ ນິສ຺ສາຍາຕິ ອຘິສີລໍ ນິສ຺ສຍໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນປຎ຺ຎາຍ.

໑໒໔. ຄູຖສທິສຕ຺ຕເມວ ທສ຺ເສຕິ, ນ ຄູຖກູປສທິສຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຄູຖວເສເນວ ຫິ ກູປສ຺ສປິ ຊິຄຸຈ຺ຉນີຍຕາຕິ. ອຍຎ຺ຈ ອຕ຺ໂຖ ຄູຖຣາສິເຍວ ຄູຖກູໂປຕິ ອິມສ຺ມິໍ ປກ຺ເຂ ນວຕ຺ຕພ຺ໂພ ສິຍາ.

໑໓໐. ສຣຠງ຺ຄສຕ຺ຖາຣາທໂຍ ຣູປຠວາທິກາມາທິປຣິຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ໂລກິຍໍ ປຣິຎ຺ຎໍ ສມ຺ມເທວ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕີ’’ຕິ. ອສມຕ຺ຖຠາວໍ ວາ ສນ຺ຘາຍ ໂນ ຈ ປຎ຺ຎາເປຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

ຕິກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ຈຕຸກ຺ກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໓໓. ປເຣນາຕິ ອຎ຺ເຎນ, ອາຓຕ຺ເຕນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຓຕ຺ຕິຍາ ອຕ຺ຕນາ ຈາຕິ ອາຓາປກສ຺ສ ອາຓຕ຺ຕິຍາ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ອາຓຕ຺ເຕນ ກຕໍ ຕຎ຺ຈ ຕສ຺ສ ອາຓາປກສ຺ສ ຍໍ ວຈີປໂຍເຄນ ກຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ອາຓຕ຺ຕິຍາ ປາປສ຺ສາຕິ ອາຓາປນວເສນ ປສຸຕປາປສ຺ສ.

໑໔໘. ເທສນາຍ ກຣຓຠູຕາຍ. ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ເທສນາຍ ຍຖາໂພເຘຕພ຺ພານໍ ສີລາທິຘມ຺ມານໍ.

໑໕໒. ອນນ຺ຕຣນ຺ຕິ ຎາຓສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ ອນນ຺ຕຣໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິໍ ປນ ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ວຈນ’’ນ຺ຕິ. ລຸຊ຺ຊຕີຕິ ອິທໍ ເຍນ ກາຣເຓນ ໂລກ-ສທ຺ໂທ ຕທຕ຺ເຖ ປວຕ຺ໂຕ, ຕໍ ທສ຺ເສຕີຕິ ອາຫ ‘‘ກາຣຓຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

໑໕໖. ສຫິຕາສຫິຕສ຺ສາຕິ ກຸສລສທ຺ທໂຍເຄນ ສາມິວຈນໍ ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສຫິຕາສຫິເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ສຫິຕຠາສເນນ ເທສກສມ຺ປຕ຺ຕິ, ສຫິຕາສຫິຕໂກສລ຺ເລນ ສາວກສມ຺ປຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ປຣິສສມ຺ປຕ຺ຕິປິ ຎາຓສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຘມ຺ມກຖິກສ຺ສ ປຏິຠານສມ຺ປທາຍ ກາຣຓໍ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ສາວກສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ໂພເຘຕຸໍ ສມຕ຺ຖຕາຍາ’’ຕິ.

໑໕໗. ກຸສລຘມ຺ເມຫີຕິ ສມຖວິປສ຺ສນາຘມ຺ເມຫິ. ຈຕຸຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂຍ ເນວ ສງ຺ຆໍ ນິມນ຺ເຕຕິ, ນ ທານໍ ເທຕິ.

໑໖໖. ຍມິທໍ ‘‘ກາເລນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ‘‘ໂຍ ຕຕ຺ຖ ອວຓ຺ໂຓ, ຕມ຺ປິ ຠຓຕິ ກາເລນ. ໂຍປິ ຕຕ຺ຖ ວຓ຺ໂຓ, ຕມ຺ປິ ຠຓຕິ ກາເລນາ’’ຕິ ຍໍ ອິທໍ ປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຣ ຕສ຺ມິໍ ວຈເນ ວາກ຺ເຍ ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ‘‘ກາເລນ ຠຓຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ກີທິໂສຕິ ວິຈາຣຓາຍ ຕສ຺ສ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ກາລຎ຺ຎູ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິ ປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສງ຺ຄເຫ ອາຫາຕິ ໂຍຊນາ.

໑໖໘. ປຸພ຺ພຸປ຺ປນ຺ນປຈ຺ຈຍວິປຕ຺ຕີຕິ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ປຐມຸປ຺ປນ຺ນປຈ຺ຈຍວິປຕ຺ຕິ. ເຕສໍ ວິປຕ຺ຕິ ປວຕ຺ຕປ຺ປຈ຺ຈຍວິປຕ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໑໗໓. ເຕສນ຺ຕິ ປຫີນາວສິຏ຺ຐກິເລສານໍ. ວິມຸຕ຺ຕິທສ຺ສນເມວ ໂຫຕິ ວິມຸຕ຺ຕິອຕ຺ຖຕ຺ຕາ ຕໍທສ຺ສນສ຺ສ.

໑໗໔. ຕນ຺ຕາວຸຕານໍ ວຕ຺ຖານນ຺ຕິ ນິທ຺ຘາຣເຓ ສາມິວຈນໍ.

໑໗໘. ນາມກາໂຍຕິ ນາມສມູໂຫ. ອິທເມວ ຈ ທ຺ວຍນ຺ຕິ ສີລສໍວຣປູຣຓໍ, ສາຊີວາວີຕິກ຺ກມນຎ຺ຈາຕິ ອິທເມວ ທ຺ວຍໍ. ຕໂຕຕິ ສາຊີວາວີຕິກ຺ກມນໂຕ. ກຖາຍ ຫລິທ຺ທຣາຄາທິສທິສຕາຕິ ໂຍຊນາ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສາ’’ຕິ.

໑໗໙. ອິຕິ-ສທ຺ເທນາຕິ ‘‘ທາຣຸມາສໂກ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕອິຕິ-ສທ຺ເທນ. ເອວໍປກາເຣຕິ ອິມິນາປິ ສລາກາທິເກ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

໑໘໑. ອວິສຏສຸຂນ຺ຕິ ອວິກ຺ເຂປສຸຂໍ.

໑໘໗. ຂນ຺ຘຘມ຺ເມສູຕິ ສງ຺ຂຕຘມ຺ເມສຸ. ຕທລາເຠນາຕິ ມຄ຺ຄຜລາລາເຠນ. ອຕ຺ເຖນາຕິ ສີລາທິອຕ຺ເຖນ.

ຈຕຸກ຺ກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ປຎ຺ຈກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໙໑. ຍຖາ ເຕສຸ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ເຕສຸ ປຎ຺ຈສຸ ປຸຄ຺ຄເລສຸ ຍຖາຣຫໍ ອຸປເມຍ຺ໂຍປມາທສ຺ສນມຸເຂນ ຫິຕູປເທສປຏິປຕ຺ຕິຍາ ຍຖາ ອຎ຺ເຎຫິ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິຣິຍາວາຈີ ອາຣມ຺ຠ-ສທ຺ໂທ ອຘິປ຺ເປໂຕ, ນ ‘‘ອາຣມ຺ຠກຕ຺ຕຸສ຺ສ ກສາວປຸຈ຺ຉາ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ຘມ຺ມວາຈີຕິ ອາຫ ‘‘ອາຣມ຺ຠກິຣິຍາວາຈໂກ ສທ຺ໂທ’’ຕິ. ‘‘ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ມຄ຺ຄກິຈ຺ຈວເສນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໙໒. ຄຫຓໍ ‘‘ເອວເມຕ’’ນ຺ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນໍ.

໑໙໙. ນ ເອວໍ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ອສມານຊາຕິກຕ຺ຕາ.

ປຎ຺ຈກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ຉກ຺ກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໒໐໒. ອິທໍ ສຈ຺ຈາຠິສມ຺ໂພຘາທິກໍ ສງ຺ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ ຜລສ຺ສ ເຫຕຸນາ ອວິນາຠາວໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ສາມ’’ນ຺ຕິອາທິ. ອນາຈຣິຍເກນ ອຕ຺ຕນາ ອຸປ຺ປາທິເຕນາຕິ ອິທໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓ ວິຊ຺ຊມານຄຸຓກຖນໍ, ນ ຕພ຺ພິຘຸຣຘມ຺ມນ຺ຕຣນິວຕ຺ຕນໍ ຕຖາຣູປສ຺ສ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຠາວໂຕ. ເຕນສ຺ສ ສາຈຣິຍກຕາ, ປຣໂຕ ຈ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາຕິ ອິມມຕ຺ຖມາຫ ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິນາ. ຕຕ຺ຖ ສາຈຣິຍກຕ຺ຕໍ ປຣູປເທສເຫຕຸກຕາ, ປຣໂຕ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ອຸປເທເສນ ວິນາປິ ສນ຺ນິສ຺ສາຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕີຕິ ອຍເມເຕສໍ ວິເສໂສ.

ຉກ຺ກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ສຕ຺ຕກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໒໐໓. ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສູຕິ ອາຘາເຣ ຠຸມ຺ມໍ, ນ ວິສເຍຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອນ຺ໂຕຄຘາ’’ຕິ ອາຫ. ອິທານິ ວິສຍລກ຺ຂຓໍ ເອຕໍ ຠຸມ຺ມນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ເມສຸ ວາ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ຕທຸປກາຣຕາຍາ’’ຕິ ອິທໍ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສາເຘຕພ຺ເພສູຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນປຎ຺ຎາຍາຕິ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊາປນປຎ຺ຎາຍ, ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນາກາເຣນ ວາ ປວຕ຺ຕປຎ຺ຎາຍ. ເຕເນວາຕິ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນມຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເອວ. ຍຖາ ຫິ ຎາຓຸປ຺ປາໂທ ສໍກິເລສປກ຺ຂໂຕ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນໍ, ເອວໍ ສທ຺ຘຸປ຺ປາໂທປີຕິ ອາຫ ‘‘ສທ຺ຘາສງ຺ຂາຕເມວ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນ’’ນ຺ຕິ. ຈິຕ຺ຕວາໂຣຕິ ຈິຕ຺ຕປ຺ປພນ຺ຘວາໂຣ. ປຈ຺ເຈກໍ ຐານວິປສ຺ສນາປຕຣຓປຕິຄາຘປ຺ປຕ຺ຕິນິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ເຕສໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ‘‘ອເນເກ ປຸຄ຺ຄລາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກສ຺ມາ? ເຕນຕ຺ຕຠາເວນ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄຫຓໂຕ. ຕຕິຍປຸຄ຺ຄລາທິຠາວນ຺ຕິ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຐິຕປຸຄ຺ຄລາທິຠາວໍ.

ສຕ຺ຕກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ທສກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໒໐໙. ໂສຕາປນ຺ນາທໂຍຕິ ວຸຕ຺ຕວິເສສຍຸຕ຺ຕາ ໂສຕາປນ຺ນສກທາຄາມິຌານານາຄາມິໂນ. ອສາ…ເປ… ປນາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ-ສທ຺ໂທ ວິເສສຕ຺ຖທີປໂນ. ເຕນ ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕສໍໂຍຊນານໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ’’ຕິ ອິທໍ ວິເສສໍ ທີເປຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ທສກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຸຄ຺ຄລປຎ຺ຎຕ຺ຕິປກຣຓ-ອນຸຏີກາ ສມຕ຺ຕາ.

ກຖາວຕ຺ຖຸປກຣຓ-ອນຸຏີກາ

ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠວຓ຺ຓນາ

ສມຸທາເຍ ເອກເທສາ ອນ຺ໂຕຄຘາຕິ ສມຸທາໂຍ ເຕສໍ ອຘິຏ຺ຐານຠາເວນ ວຸຕ຺ໂຕ ຍຖາ ‘‘ຣຸກ຺ເຂ ສາຂາ’’ຕິ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ກຖາສມຸທາຍສ຺ສາ’’ຕິອາທິນາ. ຕຕ຺ຖ ກຖານນ຺ຕິ ຕິສ຺ໂສ ກຖາ ວາໂທ ຊປ຺ໂປ ວິຕຓ຺ຑາຕິ. ເຕສຸ ເຍນ ປມາຓຕກ຺ເກຫິ ປກ຺ຂປຏິປກ຺ຂານໍ ປຕິຏ຺ຐາປນປຏິກ຺ເຂປາ ໂຫນ຺ຕິ, ໂສ ວາໂທ. ເອກາຘິກຣຓາ ຫິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎວິຣຸທ຺ຘາ ຘມ຺ມາ ປກ຺ຂປຏິປກ຺ຂາ ຍຖາ ‘‘ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ, ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໖໕). ນານາຘິກຣຓາ ປນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎວິຣຸທ຺ຘາປິ ປກ຺ຂປຏິປກ຺ຂາ ນາມ ນ ໂຫນ຺ຕິ ຍຖາ ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ ຣູປໍ, ນິຈ຺ຈໍ ນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ. ເຍນ ຉລຊາຕິນິຄ຺ຄຫຏ຺ຐາເນຫິ ປກ຺ຂປຏິປກ຺ຂານໍ ປຕິຏ຺ຐາປນໍ ປຏິກ຺ເຂປາຣມ຺ໂຠ, ໂສ ຊປ຺ໂປ. ອາຣມ຺ຠມຕ຺ຕເມເວຕ຺ຖ, ນ ອຕ຺ຖສິທ຺ຘີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອາຣມ຺ຠຄ຺ຄຫຓໍ. ຍາຍ ປນ ຉລຊາຕິນິຄ຺ຄຫຏ຺ຐາເນຫິ ປຏິປກ຺ຂປຏິກ຺ເຂປາຍ ວາຍມນ຺ຕິ, ສາ ວິຕຓ຺ຑາ. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖວິກປ຺ປຸປປຕ຺ຕິຍາ ວຈນວິຆາໂຕ ຉລໍ ຍຖາ ‘‘ນວກມ຺ພໂລຍໍ ປຸຣິໂສ, ຣາຊາ ໂນ ສກ຺ຂີ’’ຕິ ເອວມາທິ. ທູສນຠາສາ ຊາຕໂຍ, ອຸຕ຺ຕຣປຕິຣູປກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິຄ຺ຄຫຏ຺ຐານານິ ປຣໂຕ ອາວິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ເອວໍ ວາທຊປ຺ປວິຕຓ຺ຑປ຺ປເຠທາສຸ ຕີສຸ ກຖາສຸ ອິຘ ວາທກຖາ ‘‘ກຖາ’’ຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ. ສາ ຈ ໂຂ ອວິປຣີຕຘມ຺ມຕາຍ ປຕິຏ຺ຐາປນວເສນ, ນ ວິຄ຺ຄາຫິກກຖາຠາເວນາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ມາຕິກາຐປເນເນວາຕິ ອຸທ຺ເທສເທສນາຍ ເອວ. ຐປິຕສ຺ສາຕິ ເທສິຕສ຺ສ. ເທສນາ ຫິ ເທເສຕພ຺ພມຕ຺ຖໍ ວິເນຍ຺ຍສນ຺ຕາເນສຸ ຐປນໂຕ ນິກ຺ຂິປນໂຕ ຐປນໍ, ນິກ຺ເຂໂປຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິທານກຖາວຓ຺ຓນາ

ປຣິນິພ຺ພານເມວ …ເປ… ວຸຕ຺ຕໍ. ອຠິນ຺ນສຠາວມ຺ປິ ຫິ ອຕ຺ຖໍ ຕທຎ຺ຎຘມ຺ມໂຕ ວິເສສາວໂພຘນຕ຺ຖໍ ອຎ຺ຎໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ໂວຫຣນ຺ຕິ ຍຖາ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ສຠາວໍ ຘາເຣນ຺ຕີຕິ ຘມ຺ມາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑). ສາຕິ ອສງ຺ຂຕາ ຘາຕຸ. ກຣຓຠາເວນ ວຸຕ຺ຕາ ຍຖາວຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປສມສ຺ສ ສາຘກຕມຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ. ຘມ຺ມວາທີ…ເປ… ທຸພ຺ພລຕາ ວຸຕ຺ຕາ ຕຖາຣູປາຍ ປຎ຺ຎາຍ ຠາເວ ຕາທິສານໍ ປກ຺ຂຠາວາຠາວໂຕ. ລທ຺ຘິຍາຕິ ‘‘ອຕ຺ຖິ ປຸຄ຺ຄໂລ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐປຣມຕ຺ເຖນ, ປຣິຫາຍຕິ ອຣຫາ ອຣຫຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິລທ຺ຘິຍາ. ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕຫີຕິ ເທວຕາສໍຍຸຕ຺ຕາທີຫິ. ລິງ຺ຄາກປ຺ປເຠທໍ ປຣໂຕ ສຍເມວ ວກ຺ຂຕິ.

ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ມູລສງ຺ຄຫນ຺ຕິ ມູລສງ຺ຄີຕິໍ ວິນາເສຕ຺ວາ, ເຠທໍ ວາ ກຕ຺ວາ ຍຖາ ສາ ຐິຕາ, ຕໂຕ ອຎ຺ຎຖາ ກຕ຺ວາ. ສງ຺ຄຫິຕໂຕ ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣາຕິ ມູລສງ຺ຄີຕິຍາ ສງ຺ຄຫິຕໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ. ເຕນາຫ ‘‘ອສງ຺ຄຫິຕໍ ສຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ນີຕຕ຺ຖໍ ຍຖາຣຸຕວເສນ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຖຕ຺ຕາ. ເນຍ຺ຍຕ຺ຖໍ ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂຕາທິວເສນ ນິທ຺ຘາເຣຕພ຺ພຕ຺ຖຕ຺ຕາ. ຕີຫິ ຐາເນຫີຕິ ‘‘ສູຣາ ສຕິມນ຺ໂຕ ອິຘ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໙.໒໑) ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕຫິ ຕີຫິ ກາຣເຓຫິ. ອຎ຺ຎໍ ສນ຺ຘາຍ ຠຓິຕນ຺ຕິ ເອກໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາສງ຺ຂາຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສໍ ສນ຺ຘາຍ ຠຓິຕໍ. ອຎ຺ຎໍ ອຕ຺ຖໍ ຐປຍິໍສູຕິ ສພ຺ພສ຺ສປິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສສ຺ສ ວເສນ ‘‘ນຕ຺ຖິ ເທເວສຸ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ’’ຕິອາທິກໍ (ກຖາ. ໒໖໙) ອຎ຺ຎໍ ອຕ຺ຖໍ ຐປຍິໍສຸ. ສຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ອຎ຺ຎໍ ສນ຺ຘາຍ ຠຓິຕໍ ຕໂຕ ອຎ຺ຎໍ ສນ຺ຘາຍ ຠຓິຕໍ ກຕ຺ວາ ຐປຍິໍສຸ, ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ອຎ຺ຎໍ ຐປຍິໍສູຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ສຸຎ຺ຎຕາທີຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ອນິຈ຺ຈຕາທິໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

ຄມ຺ຠີຣໍ ເອກເທສໍ ມຫາປເທສປຣິວາຣາທິໍ. ເອກຈ຺ເຈ ສກລໍ ອຠິຘມ຺ມໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊິໍສຸ ຉຑ຺ຑຍິໍສຸ ເສຍ຺ຍຖາປິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກາ. ເຕ ຫິ ຕໍ ນ ຊິນວຈນນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ກຖາວຕ຺ຖຸສ຺ສ ສວິວາທຕ຺ເຕຕິອາທິ ເຫຏ຺ຐາ ນິທານຏ຺ຐກຖາຍ ອາຄຕນຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເກຈິ ປນ ປຸຄ຺ຄລປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາປິ ສວິວາທຕ຺ຕໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ. ‘‘ຕຕິຍສງ຺ຄີຕິໂຕ ປຸພ຺ເພ ປວຕ຺ຕມານານໍ ວເສນາ’’ຕິ ອິທໍ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ, ນນຸ ຕຕິຍສງ຺ຄີຕິໂຕ ປຸພ຺ເພປິ ຕໍ ມາຕິກາຣູເປນ ປວຕ຺ຕເຕວ? ນິທ຺ເທສໍ ວາ ສນ຺ຘາຍ ຕຖາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຎ຺ຎານີຕິ ອຎ຺ຎາກາຣານິ ອຠິຘມ຺ມປກຣຓາທີນິ ອກຣິໍສຸ, ປວຕ຺ຕນ຺ຕານິປິ ຕານິ ອຎ຺ຎຖາ ກຕ຺ວາ ປຐິໍສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຎ຺ຊຸສິຣີຕິ ອິທໍ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ຫິ ຕໍ ນາມໍ ປິຏກຕ຺ຕຍໍ ອນຸວຕ຺ຕນ຺ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ຄຍ຺ຫຕິ? ອິຕເຣຫິ ຄຍ຺ຫມານມ຺ປິ ວາ ສາສນິກປຣິຎ຺ເຎຫິ ນ ສາສນາວຈຣໍ ຄຍ຺ຫຕີຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ນິກາຍນາມນ຺ຕິ ມຫາສງ຺ຆິກາທິນິກາຍນາມໍ, ທຸຕ຺ຕຄຸຕ຺ຕາທິວຄ຺ຄນາມຎ຺ຈ.

ສງ຺ກນ຺ຕິການໍ ເຠໂທ ສຸຕ຺ຕວາທີຕິ ສງ຺ກນ຺ຕິການໍ ອນນ຺ຕເຣ ເອໂກ ນິກາຍເຠໂທ ສຸຕ຺ຕວາທີ ນາມ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ຖ. ສຫາຕິ ເອກຊ຺ຌໍ ກຕ຺ວາ, ຄຓິຍມານາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຸປ຺ປນ຺ເນ ວາເທ ສນ຺ຘາຍາຕິ ຕຕິຍສງ຺ຄີຕິກາເລ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ວາເທ ສນ຺ຘາຍ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊນເກຕິ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ສທ຺ຘມ຺ມນ຺ຕຣຘານາ ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນເກ. ສຸຕ຺ຕສຫສ຺ສາຫຣຓຎ຺ເຈຕ຺ຖ ປຣວາທຠຎ຺ຊນຕ຺ຖຎ຺ຈ ສກວາທປຕິຏ຺ຐາປນຕ຺ຖຎ຺ຈ. ສຸຕ຺ເຕກເທໂສປິ ຫິ ‘‘ສຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ສມຸທາຍໂວຫາຣສ຺ສ ອວຍເວສຸປິ ທິສ຺ສນໂຕ ຍຖາ ‘‘ປໂຏ ທຑ຺ໂຒ, ສມຸທ຺ໂທ ທິຏ຺ໂຐ’’ຕິ ຈ. ເຕ ປເນຕ຺ຖ ສຸຕ຺ຕປເທສາ ‘‘ອຕ຺ຖິ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ’’ຕິອາທິນາ ອາຄຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ນິທານກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ມຫາວຄ຺ໂຄ

໑. ປຸຄ຺ຄລກຖາ

໑. ສຸທ຺ຘສຈ຺ຈິກຏ຺ໂຐ

໑. ອນຸໂລມປຈ຺ຈນີກວຓ຺ຓນາ

໑. ສມ຺ພຣາທີຫິ ປກປ຺ປິຕວິຊ຺ຊາ, ຕຖາຠິສງ຺ຂຕານິ ໂອສຘານິ ຈ ‘‘ມາຍາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ອິຘ ປນ ມາຍາຍ ອາຫິຕວິເສສາ ອຠູຕຎ຺ເຎຍ຺ຍາກາຣາ ອຘິປ຺ເປຕາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ມາຍາຍ ອມຓິອາທໂຍ ມຓິອາທິອາກາເຣນ ທິສ຺ສມານາ ມາຍາຕິ ວຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ອາຫ. ສຈ຺ຈຎ຺ເຎວ ສຈ຺ຈິກໍ, ໂສ ເອວ ອຕ຺ໂຖ ອວິປຣີຕສ຺ສ ຎາຓສ຺ສ ວິສຍຠາວຏ຺ເຐນາຕິ ສຈ຺ຈິກຏ຺ໂຐ. ເຕນາຫ ‘‘ຠູຕຏ຺ໂຐ’’ຕິ. ອວິປຣີຕຠາວໂຕ ເອວ ປຣໂມ ປຘາໂນ ອຕ຺ໂຖຕິ ປຣມຕ຺ໂຖ, ຎາຓສ຺ສ ປຈ຺ຈກ຺ຂຠູໂຕ ຘມ຺ມານໍ ອນິທ຺ທິສິຕພ຺ພສຠາໂວ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸຕ຺ຕມຕ຺ໂຖ’’ຕິ.

ອຕ຺ຖີຕິ ວຈນສາມຎ຺ເຎນາຕິ ‘‘ອຕ຺ຖິ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໔.໙໖; ກຖາ. ໒໒) ‘‘ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ປວຕ຺ຕວຈນສາມຎ຺ເຎນ. ອຕ຺ຖວິກປ຺ປຸປປຕ຺ຕິຍາ ວຈນວິຆາໂຕ ຉລນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ປຕິຏ຺ຐໍ ປຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ໂຕຕິ ເຫຕຸໍ ທູເສນ຺ໂຕ, ອເຫຕຸໍ ກໂຣນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຫຕຸ ຫິ ປຏິຎ຺ຎາຍ ປຕິຏ຺ຐາປນໂຕ ປຕິຏ຺ຐາ, ຕໍ ປນ ເຫຕຸໍ ອຕ຺ຖມຕ຺ຕໂຕ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຍທິ ສຈ຺ຈິກຏ຺ເຐນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ປໂຍຄໂຕ ປນ ທູສເນນ ສທ຺ຘິໍ ປຣໂຕ ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ໂອກາສໍ ອທທມາໂນຕິ ຍຖານຸຣູປໍ ຍຸຕ຺ຕິໍ ວຕ຺ຕຸໍ ອວສຣໍ ອເທນ຺ໂຕ. ອຖ ວາ ປຕິຏ຺ຐໍ ປຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ, ປຏິຎ຺ຎໍ ເອວ ປຣິວຕ຺ເຕນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປລພ຺ຠຕິ ປຸຄ຺ຄໂລຕິ ຫິ ສກວາທິໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປຣວາທິໂນ ປຏິຎ຺ຎາວ ນ ຍຸຕ຺ຕາ ອປ຺ປສິທ຺ຘຕ຺ຕາ ວິເສສິຕພ຺ພສ຺ສ. ເຕເນວາຫ ‘‘ອນຸປລພ຺ຠເນຍ຺ຍໂຕ ນ ຕວ ວາໂທ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ນິວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ’’ຕິ. ຣູປຎ຺ຈ ອຸປລພ຺ຠຕິ…ເປ… ທສ຺ເສຕີຕິ ເອເຕນ ປຣວາທິນາ ອຘິປ຺ເປຕເຫຕຸໂນ ວິປຣີຕຕ຺ຖສາຘກຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕິ.

ອຸປລພ຺ຠມານໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ ອາກາຣໂຕ ຕໍອາກາຣວນ຺ຕານໍ ອນຎ຺ຎຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຎ຺ຎຖາຕິ ອາກາຣ, ອາກາຣວນ຺ຕານໍ ເຠເທ. ເອຕິສ຺ສາຕິ ‘‘ຕໂຕ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປລພ຺ຠຕິ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐປຣມຏ຺ເຐນາ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາຍ ທຸຕິຍປຸຈ຺ຉາຍ. ເອສ ວິເສໂສຕິ ໂຍ ຍຖາວຸຕ຺ໂຕ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຸຈ຺ຉານໍ ວິສຍສ຺ສ ສຠາວາກາຣເຠໂທ, ເອສ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຸຈ຺ຉານໍ ວິເສໂສ. ສຠາວຘມ຺ມານໍ ສາມຎ຺ຎລກ຺ຂເຓນ ອຠິນ຺ນານມ຺ປິ ສລກ຺ຂຓໂຕ ເຠໂທເຍວາຕິ ອຎ຺ຎຘມ຺ມສ຺ສ ອຎ຺ເຎນາກາເຣນ ນ ກທາຈິປິ ອຸປລພ຺ໂຠ ຠເວຍ຺ຍ. ຍທິ ສິຍາ, ອຎ຺ຎຕ຺ຕເມວ ນ ສິຍາຕິ ຣຸປ຺ປນາທິສປຈ຺ຈຍາທິອາກາເຣນ ອນຸປລພ຺ຠມາໂນປິ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕໂນ ຠູຕສຠາວຏ຺ເຐນ ອຸປລພ຺ຠເຕວາຕິ ວທນ຺ຕໍ ປຣວາທິນໍ ປຕິ ‘‘ໂຍ ສຈ຺ຈິກຏ຺ໂຐ’’ຕິອາທິ ໂຈທນາ ອໂນກາສາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຍຖາ ປນ…ເປ… ນິຄ຺ຄໂຫ ຈ ນ ກາຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ນິຄ຺ຄໂຫຕິ ‘‘ອາຊານາຫິ ນິຄ຺ຄຫ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນິຄ຺ຄໂຫ, ປຣາຊຍາໂຣປເນນ ປຣວາທິໂນ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສ຺ວາຍໍ ປນ ຍສ຺ມາ ຕສ຺ສ ວາທາປຣາຘເຫຕຸໂກ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ໂທສາປຣາຘປຣິຍາເຍຫິ ວິຠາວິໂຕ. ອວຊານນຎ຺ເຫຕ຺ຖ ນິຄ຺ຄຫຏ຺ຐານໍ. ຕຖາ ຫິ ປຏິຎ຺ຎາຫານິ, ປຏິຎ຺ຎານ຺ຕຣໍ, ປຏິຎ຺ຎາວິໂຣໂຘ, ປຏິຎ຺ຎາສຎ຺ຎາໂສ, ເຫຕ຺ວນ຺ຕຣໍ, ອຕ຺ຖນ຺ຕຣໍ, ນິຣຕ຺ຖກໍ, ອວິຎ຺ຎາຕຕ຺ຖໍ, ອສມ຺ພນ຺ຘຕ຺ຖໍ, ອປ຺ປຕ຺ຕກາລໍ, ອູນໍ, ອຘິກໍ, ປຸນຣຸຕ຺ຕໍ, ອນນຸຠາສນໍ, ອວິຎ຺ຎາຕໍ, ອປ຺ປຏິຠາ, ວິກ຺ເຂໂປ, ມຕານຸຎ຺ຎາ, ອນຸຍຸຎ຺ຊິຕພ຺ພສ຺ສ ອຸເປກ຺ຂນໍ, ອນນຸຍຸຎ຺ຊິຕພ຺ພສ຺ສ ອນຸໂຍໂຄ, ອປສິທ຺ຘນ຺ຕຣໍ, ເຫຕ຺ວາຠາສາ ຈາຕິ ທ຺ວາວີສຕິ ນິຄ຺ຄຫຏ຺ຐານານິ ຎາຍວາທິໂນ ວທນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວິສທິສູທາຫຣຓຘມ຺ມານຸຊານນໍ ປຐມຸທາຫຣເຓ ປຏິຎ຺ຎາຫານິ. ປຏິຎ຺ຎາຕຕ຺ຖປຏິເສເຘ ຕທຎ຺ຎຕ຺ຖນິທ຺ເທໂສ ປຏິຎ຺ຎານ຺ຕຣໍ. ປຏິຎ຺ຎາວິຣຸທ຺ຘເຫຕຸກິຕ຺ຕນໍ ປຏິຎ຺ຎາວິໂຣໂຘ. ປຏິຎ຺ຎາຕຕ຺ຖາປນຍນໍ ປຏິຎ຺ຎາສຎ຺ຎາໂສ. ອວິເສສວຸຕ຺ເຕ ເຫຕຸມ຺ຫິ ປຏິສິທ຺ເຘ ວິເສສເຫຕຸກຖນໍ ເຫຕ຺ວນ຺ຕຣໍ. ອຘິກຕຕ຺ຖານຸປໂຍຄິອຕ຺ຖກຖນໍ ອຕ຺ຖນ຺ຕຣໍ. ມາຕິກາປາໂຐ ວິຍ ອຕ຺ຖຫີນໍ ນິຣຕ຺ຖກໍ. ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ສກ຺ຂິປຏິວາທີຫິ ອວິທິຕໍ ອວິຎ຺ຎາຕຕ຺ຖໍ. ປຸພ຺ພາປຣວເສນ ສມ຺ພນ຺ຘຣຫິຕໍ ອສມ຺ພນ຺ຘຕ຺ຖໍ. ອວຍວວິປລ຺ລາສວຈນໍ ອປ຺ປຕ຺ຕກາລໍ. ອວຍວວິກລໍ ອູນໍ. ອຘິກເຫຕູທາຫຣຓໍ ອຘິກໍ. ຐເປຕ຺ວາ ອນຸວາທໍ ສທ຺ທຕ຺ຖານໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຈນໍ ອຕ຺ຖາປນ຺ນວຈນຎ຺ຈ ປຸນຣຸຕ຺ຕໍ. ປຣິສາຍ ວິທິຕສ຺ສ ຕີຫິ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ອປຈ຺ຈຸທາຫາໂຣ ອນນຸຠາສນໍ. ຍໍ ວາທິນາ ວຸຕ຺ຕໍ ປຣິສາຍ ວິຎ຺ຎາຕໍ ປຏິວາທິນາ ທຸວິຎ຺ຎາຕໍ, ຕໍ ອວິຎ຺ຎາຕໍ. ຕໍວາທິນາ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ວຸຕ຺ເຕ ປຣວາທິໂນ ປຏິວຈນສ຺ສ ອນຸປຏ຺ຐານໍ ອປ຺ປຏິຠາ. ກິຈ຺ຈນ຺ຕຣປ຺ປສງ຺ເຄນ ກຖາວິຈ຺ຉິນ຺ທນໍ ວິກ຺ເຂໂປ. ອຕ຺ຕໂນ ໂທສານຸຊານເນນ ປຣປກ຺ຂສ຺ສ ໂທສປ຺ປສຎ຺ຊນໍ ປຣມຕານຸຊານນໍ ມຕານຸຎ຺ຎາ. ນິຄ຺ຄຫປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫນໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊິຕພ຺ພສ຺ສ ອຸເປກ຺ຂນໍ. ສມ຺ປຕ຺ຕນິຄ຺ຄຫສ຺ສ ອນິຄ຺ຄຫຏ຺ຐາເນ ຈ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫນໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊິຕພ຺ພສ຺ສ ອນຸໂຍໂຄ. ເອກໍ ສິທ຺ຘນ຺ຕມນຸຊານິຕ຺ວາ ອນິຍມໂຕ ຕທຎ຺ຎສິທ຺ຘນ຺ຕກຖາປ຺ປສຎ຺ຊນໍ ອປສິທ຺ຘນ຺ຕຣໍ. ອສິທ຺ຘາ ອເນກນ຺ຕິກາ ວິຣຸທ຺ຘາ ຈ ເຫຕ຺ວາຠາສາ, ເຫຕຸປຕິຣູປກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕສຎ຺ຈ ກຖນໍ ນິຄ຺ຄຫຏ຺ຐານນ຺ຕິ.

ອິເມສຸ ທ຺ວາວີສຕິຍາ ນິຄ຺ຄຫຏ຺ຐາເນສຸ ອິທໍ ປຏິຎ຺ຎາຍ ອປນຍນໂຕ ສຍເມວ ປຈ຺ຈກ຺ຂານໂຕ ປຏິຎ຺ຎາສຎ຺ຎາໂສ ນາມ ນິຄ຺ຄຫຏ຺ຐານໍ. ເຕເນວາຫ ‘‘ອວຊານເນເນວ ນິຄ຺ຄຫໍ ທສ຺ເສຕີ’’ຕິ. ອສິທ຺ຘຕ຺ຕາຕິ ເອເຕນ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ອນຸມານໂຕ ຈ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອນຸປລພ຺ຠມາຫ. ນ ຫິ ໂສ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ອຸປລພ຺ຠຕິ. ຍທິ ອຸປລພ຺ເຠຍ຺ຍ, ວິວາໂທ ເອວ ນ ສິຍາ, ອນຸມານມ຺ປິ ຕາທິສໍ ນຕ຺ຖິ, ເຍນ ປຸຄ຺ຄລໍ ອນຸມິເນຍ຺ຍຸໍ. ຕຖາ ຫິ ຕໍ ສາສນິໂກ ປຸຄ຺ຄລວາທີ ວເທຍ຺ຍ ‘‘ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ອຕ຺ຖິ ປຸຄ຺ຄໂລ’’ຕິ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຣູປເວທນາທິ ວິຍ. ຍຎ຺ຫິ ຠຄວຕາ ‘‘ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ຍທິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອຕ຺ຖິ ຍຖາ ຕໍ ຣູປໍ ເວທນາ ສຎ຺ຎາ ສງ຺ຂາຣາ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ຍໍ ປນ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ນຕ຺ຖິ, ນ ຕໍ ຠຄວຕາ ‘‘ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ຍຖາ ຕໍ ປກຕິວາທິອາທີນໍ ປກຕິອາທີຕິ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ຍທິ ໂວຫາຣໂຕ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຕ຺ຖິຠາໂວ ອຘິປ຺ເປໂຕ, ສິທ຺ຘໍ ສາຘນໍ, ອຖ ປຣມຕ຺ຖໂຕ, ອສິທ຺ໂຘ ເຫຕຸ ຕຖາ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ວິຣຸທ຺ໂຘ ຈ ຕສ຺ສ ອນິຈ຺ຈສງ຺ຂຕປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນາທິຠາວາສາຘນໂຕ ຣູປເວທນາທີສຸ ຕຖາ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາຕິອາທິນາ ຕສ຺ສ ອເຫຕຸກຠາວສ຺ເສວ ປາກຏຠາວໂຕ.

ຍໍ ປນ ພາຫິຣກາ ປຸຖຸ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ວທນ຺ຕິ. ອຕ຺ເຖວ ຈ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອຕ຺ຕາ ຎາຓາຠິຘານສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຍາ ນິມິຕ຺ຕຠາວໂຕ ຣູປາທິ ວິຍ. ອຖ ວາ ອຕ຺ຕາຕິຣິຕ຺ຕປທຕ຺ຖນ຺ຕໂຣ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ຂນ຺ຘສຠາວຕ຺ຕາ ຍຖາ ຕໍ ອິຕຣກ຺ຂນ຺ຘາ. ຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ປທຕ຺ຖນ຺ຕຣໍ, ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ປຸຣິມສ຺ສ ເຫຕຸໂນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ອເນກນ຺ຕິກຕາ ອສິທ຺ຘຕາ ຈ. ນ ຫິ ອສໂຕ ສກວາທິນໍ ປຕິ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ຎາຓາຠິຘານປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ນິມິຕ຺ຕຠາໂວ ສິຊ຺ຌຕິ. ໂວຫາຣໂຕ ເຈ, ຕທສິທ຺ຘສາຘນຕາ ຣູປາທິສຠາວວິນິມຸຕ຺ຕຣູໂປປິ ປຸຄ຺ຄໂລ ນ ໂຫຕີຕິ ເອວມາທິວິຣຸທ຺ຘຕ຺ຖຕາ. ປຈ຺ຉິມສ຺ສ ປນ ເຫຕຸໂນ ສາເຘຕພ຺ພຕ຺ຖສາມຎ຺ຎປຣິຄ຺ຄເຫ ສິທ຺ຘສາຘນຕາ, ຣູປກ຺ຂນ຺ຘໂຕ ປທຕ຺ຖນ຺ຕຣໂຕ ປຣມຕ຺ຖນ຺ຕຣຠູຕເວທນາທິສມ຺ຠວສ຺ສ ອິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ ຈ. ຕພ຺ພິເສສປຣິຄ຺ຄເຫ ຈ ສກວາທິນໍ ປຕິ ອຸທາຫຣຓາຠາໂວ ປຣປຣິກປ຺ປິຕຊີວປທຕ຺ຖວິຣຫໂຕ. ອິຕຣກ຺ຂນ຺ຘານໍ ເວທນາທິວິນິມຸຕ຺ຕອຸຠຍສິທ຺ຘຊີວປທຕ຺ຖສຫິໂຕປິ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ນ ໂຫຕິ ອິຕຣກ຺ຂນ຺ຘາ ວິຍາຕິ ວິຣຸທ຺ຘຕ຺ຖຕາ ຈ.

ຍໍ ປນ ກາຓາທາ ‘‘ສຸຂາທີນໍ ນິສ຺ສຍຠາວໂຕ’’ຕິ ອນຸມານໍ ວທນ຺ຕິ, ເຕ ອິທໍ ວຕ຺ຕພ຺ພາ – ກິໍ ສຸຂາທີນໍ ອຕ຺ຕນິ ປຏິພທ຺ຘໍ ຍໂຕ ສຸຂາທິນິສ຺ສຍຕາຍ ອຕ຺ຕາ ອນຸມີຍຕິ. ຍທິ ອຸປ຺ປາໂທ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ສພ຺ເພປິ ສຸຂາທໂຍ ເອກໂຕ ເອວ ຠເວຍ຺ຍຸໍ ກາຣຓສ຺ສ ສນ຺ນິຫິຕຠາວໂຕ ອຎ຺ຎນິຣເປກ຺ຂໂຕ ຈ. ອຖ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ກິຎ຺ຈິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍາທິກາຣຓນ຺ຕຣມເປກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ຕເທວ ໂຫຕຸ ກາຣຓໍ, ກິມຎ຺ເຎນ ອທິຏ຺ຐສາມຕ຺ຖິເຍນ ປຣິກປ຺ປິເຕນ ປໂຍຊນໍ. ອຖ ປນ ເຕສໍ ອຕ຺ຕາຘີນາ ວຸຕ຺ຕີຕິ ວເທຍ຺ຍຸໍ, ເອວມ຺ປິ ນ ສິຊ຺ຌຕິ ອຸທາຫຣຓາຠາວໂຕ. ນ ຫິ ຣູປາທິວິນິມຸຕ຺ໂຕ ຕາທິໂສ ໂກຈິ ສຠາວຘມ຺ໂມ ສຸຂາທິສນ຺ນິສ຺ສຍຠູໂຕ ອຕ຺ຖິ, ຍໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕຕ຺ຖສິທ຺ຘິຍາ ອຸທາຫຣຓໍ ອປທິເສຍ຺ຍຸໍ. ອິມິນາ ນເຍນ ອສມາສປທາຠິເຘຍ຺ຍຕ຺ຕາຕິອາທີນມ຺ປິ ອຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນິວາເຣຕພ຺ພາ. ຕຖາ ‘‘ອຎ຺ຎສ຺ສ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐສ຺ສ ອສິທ຺ຘຕ຺ຕາ’’ຕິ ອິມິນາ ຈ ປກຕິອຓຸອາທີນມ຺ປິ ພາຫິຣປຣິກປ຺ປິຕານໍ ອສິທ຺ຘຕາ ວຸຕ຺ຕາວາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ກຖໍ ປນ ເຕສໍ ອສິທ຺ຘີຕິ? ປມາເຓນ ອນຸປລພ຺ຠນໂຕ. ນ ຫິ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ປກຕິ ສິທ຺ຘາ ກປິລສ຺ສປິ ອິສິໂນ ຕສ຺ສ ອປຈ຺ຈກ຺ຂຠາວສ຺ສ ກາປິເລຫິ ອນຸຎ຺ຎາຍມານຕ຺ຕາ.

ຍໍ ປນ ‘‘ອຕ຺ຖິ ປຘານໍ ເຠທານໍ ອນ຺ວຍທສ຺ສນໂຕ ສກລກລາປມຕ຺ຕໍ ວິຍາ’’ຕິ ເຕ ອນຸມານໍ ວທນ຺ຕິ. ອິມິນາ ຫິ ເຠທານໍ ສຕ຺ວາທີນໍ ວິຊ຺ຊມານປຘານຕາ ປຏິຎ຺ຎາຕາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ວຸຈ຺ຈເຕ – ສກລາທີນໍ ປຘານໍ ຕພ຺ພິຠາເຄຫິ ກິໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ອຸທາຫຸ ອນຎ຺ຎນ຺ຕິ, ກິຎ຺ເຈຕ຺ຖ ຍທິ ອຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ສພ຺ໂພ ໂລໂກ ປຘານມໂຍຕິ ສມຍວິໂຣໂຘ ສິຍາ, ສຓ຺ຐານເຠເທນ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປຏິຊານນໂຕ ນ ໂທໂສຕິ ເຈ? ຕໍ ນ, ວລຍກຏກາທິສຓ຺ຐານເຠເທປິ ກນກາເຠທທສ຺ສນໂຕ. ນ ຫິ ສຓ຺ຐານໍ ວຕ຺ຖຸເຠທນິມິຕ຺ຕໍ ຕສ຺ສ ອນຸປາທານຕ຺ຕາ. ຍໍ ຍສ຺ສ ເຠທນິມິຕ຺ຕໍ, ນ ຕໍ ຕສ຺ສ ອນຸປາທານໍ ຍຖາ ສຸວຓ຺ຓມຕ຺ຕິກາທິຆຏາທີນໍ ສຸວຓ຺ຓຆໂຏ ມຕ຺ຕິກາຆໂຏ ໂກເສຍ຺ຍປໂຏ ກປ຺ປາສປໂຏຕິ ຈ ສາເຘຕພ຺ພຘມ຺ມຣຫິຕຎ຺ຈ ອຸທາຫຣຓໍ. ນ ຫິ ປຘາເນກກາຣຓປຸພ຺ພກຕ຺ຕໍ ສກລາທີນໍ ປກຕິວາທິໂນ ສິທ຺ຘໍ, ນາປິ ກາປິລານໍ ກຖຎ຺ຈິ ອຎ຺ຎຕ຺ຕານຸຊານນໂຕ. ອນຎ຺ຎຕ຺ເຕ ປນ ອຸທາຫຣຓາຠາໂວ. ນ ຫິ ຕເທວ ສາເຘຕພ຺ພໍ ຕເທວ ຈ ອຸທາຫຣຓໍ ຍຸຕ຺ຕໍ, ອນ຺ວຍທສ຺ສນມ຺ປິ ອສິທ຺ຘໍ. ນ ຫິ ຕເທວ ເຕນ ອນ຺ວິຕໍ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ປຘາເນນ ອນ຺ວຍທສ຺ສນມ຺ປິ ອສິທ຺ຘໍ ປຣວາທິໂນຕິ ຄຸຓສ຺ສ ປຘານສ຺ສ ອນນຸຊານນໂຕ. ອຖ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກາຣຓໍ ປຘານໍ ‘‘ປຘີຍຕິ ເອຕ຺ຖ ຜລ’’ນ຺ຕິ, ເອວມ຺ປິ ອສິທ຺ຘເມວ ກາຣເຓ ຜລສ຺ສ ອຕ຺ຖິຠາວານນຸຊານນໂຕ, ເຫຕຸໂນ ຈ ອສິທ຺ຘນິສ຺ສຍຕາປຣາຠິມຕເຠທານນຸຊານນໂຕ. ອຖ ວິເສເສນ ກາຣຓາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕາ ຜລສ຺ສ ສາຘີຍຕິ, ນ ກິຎ຺ຈິ ວິຣຸທ຺ຘໍ ຘມ຺ມານໍ ຍຖາສກໍ ປຈ຺ຈເຍນ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາຕິ.

ອປິຈ ປກຕິວາທິໂນ ‘‘ສຕ຺ວຣຊຕມສງ຺ຂາຕານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຄຸຓານໍ ສມຠາໂວ ປກຕິ, ສາ ຈ ນິຈ຺ຈາ ສຕ຺ວາທິວິສມສຠາວໂຕ ອນິຈ຺ຈໂຕ ມຫຕາທິວິກາຣໂຕ ອນຎ຺ຎາ’’ຕິ ປຏິຊານນ຺ຕິ. ສາ ເຕສໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ປກຕິ ນ ສິຊ຺ຌຕິ ຕໂຕ ວິຣຸທ຺ຘສຠາວໂຕ ວິກາຣໂຕ ອນຎ຺ຎຕ຺ຕາ. ນ ຫິ ອສ຺ສສ຺ສ ວິສາຓໍ ທີຆໍ, ຕຎ຺ຈ ຣສ຺ສໂຕ ໂຄວິສາຓໂຕ ອນຎ຺ຎນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈມານໍ ສິຊ຺ຌຕິ. ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ? ຕິຓ຺ຓໍ ເອກຠາວາຠາວໂຕ. ສຕ຺ວາທິຄຸຓຕ຺ຕຍໂຕ ຫິ ປກຕິຍາ ອນຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ເຕສໍ ສຕ຺ວາທີນມ຺ປິ ປກຕິຍາ ອນຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ນ ຈ ຍຸຕ຺ຕໍ ຕິຓ຺ຓໍ ເອກຠາໂວຕິ. ເອວມ຺ປິ ປກຕິ ນ ສິຊ຺ຌຕິ. ກຖໍ? ອເນກໂທສາປຕ຺ຕິໂຕ. ຍທິ ຫິ ພ຺ຍຕ຺ຕສຠາວໂຕ ວິກາຣໂຕ ອພ຺ຍຕ຺ຕສຠາວາ ປກຕິ ອນຎ຺ຎາ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ເຫຕຸມນ຺ຕຕາ ອນິຈ຺ຈຕາ ອພ຺ຍາປິຕາ ສກິຣິຍຕາ ອເນກຕາ ນິສ຺ສິຕຕາ ລິງ຺ຄຕາ ສາວຍວຕາ ປຣຕນ຺ຕ຺ຣຕາຕິ ເອວມາທໂຍ ອເນເກ ໂທສາ ປກຕິຍາ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ຊາຕິວິກາຣໂຕ ອນຎ຺ຎາ ປຏິຊານິຕພ຺ພາ. ຕຖາ ຈ ສຕິ ສມຍວິໂຣໂຘຕິ ກປ຺ປນາມຕ຺ຕໍ ປກຕີຕິ ອສິທ຺ຘາ ສາຕິ ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ.

ປກຕິຍາ ຈ ອສິທ຺ຘາຍ ຕໍນິມິຕ຺ຕກຠາເວນ ວຸຈ຺ຈມານາ ມຫຕາທໂຍປິ ອສິທ຺ຘາ ເອວ. ຍຖາ ຈ ປກຕິ ມຫຕາທໂຍ ຈ, ເອວໍ ອິສ຺ສຣປຊາປຕິປຸຣິສກາລສຠາວນິຍຕິຍທິຈ຺ຉາທໂຍປິ. ເອເຕສຸ ຫິ ອິສ຺ສໂຣ ຕາວ ນ ສິຊ຺ຌຕິ ອຸປກາຣສ຺ສ ອທສ຺ສນໂຕ. ສຕ຺ຕານຎ຺ຫິ ຊາຕິຍໍ ມາຕາປິຕູນໍ ພີຊເຂຕ຺ຕຠາເວນ ກມ຺ມສ຺ສ ຫີນຕາທິວິຠາຄກຣເຓນ, ຕໂຕ ປຣຎ຺ຈ ອຸຕຸອາຫາຣານໍ ພ຺ຣູຫນຸປຕ຺ຖມ຺ຠເນນ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ທສ຺ສນາທິກິຈ຺ຈສາຘເນນ ອຸປກາໂຣ ທິສ຺ສຕິ, ນ, ເອວມິສ຺ສຣສ຺ສ. ຫີນຕາທິວິຠາຄກຣຓມິສ຺ສຣສ຺ສາຕິ ເຈ? ຕໍ ນ, ອສິທ຺ຘຕ຺ຕາ. ຍຖາວຸຕ຺ໂຕ ອຸປກາຣວິເສໂສ ອິສ຺ສຣນິມ຺ມິໂຕ, ນ ກມ຺ມຸນາຕິ ສາຘນີຍເມຕໍ. ອິຕຣຕ຺ຣາປິ ສມານເມຕນ຺ຕິ ເຈ? ນ, ກມ຺ມໂຕ ຜລນິຍມສິທ຺ຘຕ຺ຕາ. ສຕິ ຫິ ກຕູປຈິເຕ ກມ຺ມສ຺ມິໍ ຕຕ຺ຖ ຍໍ ອກຸສລໍ, ຕໂຕ ຫີນຕາ, ຍໍ ກຸສລໍ, ຕໂຕ ປຓີຕຕາຕິ ສິທ຺ຘເມຕໍ. ອິສ຺ສຣວາທິນາປິ ຫິ ນ ສກ຺ກາ ກມ຺ມໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕຸໍ.

ອປິເຈຕສ຺ສ ໂລກວິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານຠາເວ ພຫູ ໂທສາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ. ກຖໍ? ຍທິ ສພ຺ພມິທໍ ໂລກວິຈິຕ຺ຕໍ ອິສ຺ສຣນິມ຺ມິຕໍ, ສເຫວ ວຈເນນ ປວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ, ນ ກເມນ. ນ ຫິ ສນ຺ນິຫິຕກາຣຓານໍ ຜລານໍ ກເມນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ຍຸຕ຺ຕາ, ກາຣຓນ຺ຕຣາເປກ຺ຂາຍ ອິສ຺ສຣສ຺ສ ສາມຕ຺ຖິຍຫານິ. ຈກ຺ຂາທີນໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີສຸ ກາຣຓຠາໂວ ນ ຍຸຕ຺ໂຕ. ກໂຣຕີຕິ ຫິ ກາຣຓນ຺ຕິ. ອິສ຺ສໂຣ ເອວ ຈ ກາຣໂກຕິ ສພ຺ພກາຣຓານໍ ກາຣຓຠາວຫານິ. ເຍຫິ ປຸຖຸວິເສເສຫິ ອິສ຺ສໂຣ ປສີເທຍ຺ຍ, ເຕສຎ຺ຈ ສຍໍກາຣຕາ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕຖາ ສພ຺ເພສໍ ເຫຕຸການໍ ກາຣຓຠາໂວ. ຍຎ຺ເຊຕໍ ນິມ຺ມານໍ, ຕຎ຺ຈສ຺ສ ອຕ຺ຕທຕ຺ຖໍ ວາ ສິຍາ, ປຣຕ຺ຖໍ ວາ ສິຍາ. ອຕ຺ຕທຕ຺ຖຕາຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ອິສ຺ສຣຠາວຫານິ ອກຕກິຈ຺ຈຕາຍ ອິສິຕາວສິຕາຠາວໂຕ. ເຕນ ວາ ນິມ຺ມິເຕນ ຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ກາຕພ຺ພໍ, ຕໍ ກສ຺ມາ ສຍເມວ ນ ກໂຣຕິ. ປຣຕ຺ຖຕາຍໍ ປນ ປໂຣ ນາເມຕ຺ຖ ໂລໂກ ເອວາຕິ ກິມຕ຺ຖິຍໍ ຕສ຺ສ ນິຣຍາທິໂຣຄາທິວິສາທິນິມ຺ມານໍ. ຍາ ຈສ຺ສ ອິສ຺ສຣຕາ, ສາ ສຍໍກຕາ ວາ ສິຍາ ປຣໍກຕາ ວາ ອເຫຕຸກາ ວາ. ຕຕ຺ຖ ສຍໍກຕາ ເຈ, ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ອນິສ຺ສຣຠາວາປຕ຺ຕິ. ປຣໍກຕາ ເຈ, ປຈ຺ຉາປິ ອນິສ຺ສຣຠາວາປຕ຺ຕິ ສອຸຕ຺ຕຣຕາ ຈ ສິຍາ. ອເຫຕຸກາ ເຈ, ນ ກສ຺ສຈິ ອນິສ຺ສຣຕາຕິ ເອວມິສ຺ສຣສ຺ສປິ ອສິທ຺ຘິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຍຖາ ຈ ອິສ຺ສໂຣ, ເອວໍ ປຊາປຕິ ປຸຣິໂສ ຈ. ນາມມຕ຺ຕເມວ ເຫຕ຺ຖ ວິເສໂສ. ເຕຫິ ວາທີຫິ ປກປ຺ປິຕໍ ຍທິທໍ ‘‘ປຊາປຕິ ປຸຣິໂສ’’ຕິ. ຕໍນິມິຕ຺ຕກໍ ປນ ໂລກປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ປຊາປຕິວາເທ ປຸຣິສວາເທ ຈ ອິສ຺ສຣວາເທ ວິຍ ໂທສາ ອສິທ຺ຘິ ຈ ວິຘາຕພ຺ພາ. ຍຖາ ເຈເຕ ອິສ຺ສຣາທໂຍ, ເອວໍ ກາໂລປິ ອສິທ຺ໂຘ ລກ຺ຂຓາຠາວໂຕ. ປຣມຕ຺ຖໂຕ ຫິ ວິຊ຺ຊມານານໍ ຘມ຺ມານໍ ສຠາວສງ຺ຂາຕໍ ລກ຺ຂຓໍ ອຸປລພ຺ຠຕິ. ຍຖາ ປຖວິຍາ ກຖິນຕາ, ນ ເອວໍ ກາລສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ນຕ຺ຖິ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ກາໂລຕິ. ກາລວາທີ ປນາຫ ‘‘ວຕ຺ຕນາລກ຺ຂໂຓ ກາໂລ’’ຕິ. ໂສ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ກາ ປນາຍໍ ວຕ຺ຕນາ’’ຕິ. ໂສ ອາຫ ‘‘ສມຍມຸຫຸຕ຺ຕາທີນໍ ປວຕ຺ຕີ’’ຕິ. ຕມ຺ປິ ນ, ຣູປາທີຫິ ອຕ຺ຖນ຺ຕຣຠາເວນ ອນິທ຺ຘາຣິຕຕ຺ຕາ. ປຣມຕ຺ຖໂຕ ຫິ ອນິທ຺ຘາຣິຕສຠາວສ຺ສ ວຕ຺ຕນາລກ຺ຂຓຕາຍໍ ສສວິສາຓາທີນມ຺ປິ ຕໍລກ຺ຂຓຕາ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ.

ຍໍ ປນ ວທນ຺ຕິ ກາຓາທາ ‘‘ອປຣສ຺ມິໍ ອປຣໍ ຍຸຄປທິ ຈິຣໍ ຂິປ຺ປມິຕິ ກາລລິງ຺ຄານີຕິ ລິງ຺ຄສພ຺ຠາວໂຕ ອຕ຺ຖິ ກາໂລ’’ຕິ, ຕໍ ອຍຸຕ຺ຕໍ ລິງ຺ຄິໂນ ອນຸປລພ຺ຠມານຕ຺ຕາ. ສິທ຺ຘສມ຺ພນ຺ເຘສຸ ຫິ ລິງ຺ເຄສຸ ລິງ຺ຄມຕ຺ຕຄ຺ຄຫເຓນ ລິງ຺ຄິນິ ອວໂພໂຘ ຠເວຍ຺ຍ. ນ ຈ ເກນຈິ ອວິປຣີຕເຈຕສາ ເຕນ ລິງ຺ເຄນ ສຫ ກທາຈິ ກາລສງ຺ຂາໂຕ ລິງ຺ຄີ ຄຫິຕປຸພ຺ໂພຕິ. ອໂຕ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ ‘‘ລິງ຺ຄສພ຺ຠາວໂຕ ອຕ຺ຖິ ກາໂລ’’ຕິ. ‘‘ອປຣສ຺ມິໍ ອປຣ’’ນ຺ຕິອາທິກສ຺ສ ວິເສສສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕຠາວໂຕ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຈ? ນ, ປຐມຊາຕຕາທິນິມິຕ຺ຕກຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ. ນ ຈ ປຐມຊາຕຕາທິ ນາມ ໂກຈິ ຘມ຺ໂມ ອຕ຺ຖິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສມຎ຺ຎາມຕ຺ຕໂຕຕິ ນຕ຺ເຖວ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ກາໂລ. ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ, ພຫູນໍ ເອກຠາວາປຕ຺ຕິໂຕ. ອຕີຕາທິວິຠາເຄນ ຫິ ໂລກສມຎ຺ຎາວເສນ ພຫູ ກາລເຠທາ. ຕ຺ວຎ຺ເຈຕໍ ເອກໍ ວທສີຕິ ພຫູນໍ ເອກຠາວາຠາວໂຕ ນຕ຺ເຖວ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ກາໂລ. ຕຖາ ເອກສ຺ສ ອເນກຠາວາປຕ຺ຕິໂຕ. ໂຍ ຫິ ອຍໍ ອຊ຺ຊ ວຕ຺ຕມານກາໂລ, ໂສ ຫິຍ຺ໂຍ ອນາຄໂຕ ອໂຫສິ, ສ຺ເວ ອຕີໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ. ຫິຍ຺ໂຍ ຈ ວຕ຺ຕມາໂນ ອຊ຺ຊ ອຕີໂຕ ອໂຫສິ, ຕຖາ ສ຺ເວ ວຕ຺ຕມາໂນປິ ອປຣຊ຺ຊ. ນ ເຈກສຠາວສ຺ສ ອເນກສຠາວຕາ ຍຸຕ຺ຕາຕິ ອສິທ຺ໂຘ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ກາໂລ. ຘມ຺ມປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ປນ ອຸປາທາຍ ກປ຺ປນາມຕ຺ຕສິທ຺ຘາຍ ໂລກສມຎ຺ຎາຍ ອຕີຕາທິວິຠາຄໂຕ ໂວຫຣີຍຕີຕິ ໂວຫາຣມຕ຺ຕໂກຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ສຠາວນິຍຕິຍທິຈ຺ຉາທໂຍປິ ອສິທ຺ຘາ. ກິໍ ກາຣຓາ? ລກ຺ຂຓາຠາວາ. ນ ຫິ ສຠາວໂຕ ນິຍຕິຍທິຈ຺ຉາ ສມ຺ຠວຕິ. ອຎ຺ຎຖາ ເອວໍວິໂຘ ໂກຈິ ຠາໂວ ອຕ຺ຖິ ເຈ, ເຕສໍ ສຠາວສງ຺ຂາເຕນ ລກ຺ຂເຓນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ປຕິຏ຺ຐາປກເຫຕຸນາ ຈ ນ ຈຕ຺ຖິ. ເກວລໍ ປເນເຕ ວາທາ ວິມທ຺ທິຍມານາ ອເຫຕຸວາເທ ເອວ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ນ ຈາເຫຕຸກໍ ໂລກວິຈິຕ຺ຕໍ ວິເສສາຠາວປ຺ປສງ຺ຄໂຕ. ອເຫຕຸກຠາເວ ຫິ ປວຕ຺ຕິຍາ ຍ຺ວາຍໍ ນຣສຸຣນິຣຍຕິຣຈ຺ຉານາທີສຸ ອິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນໍ ວິເສໂສ, ຕສ຺ສ ອຠາໂວ ອາປຊ຺ຊຕິ, ນ ຈາຍໍ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ອິຈ຺ຉິໂຕ. ກິຎ຺ຈ? ທິຏ຺ຐຠາວໂຕ. ທິຏ຺ຐາ ຫິ ຈກ຺ຂາທິໂຕ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ພີຊາທິໂຕ ອງ຺ກຸຣາທີນໍ ປວຕ຺ຕິ, ຕສ຺ມາປິ ເຫຕຸໂຕວາຍໍ ປວຕ຺ຕິ. ຕຖາ ປຸເຣ ປຈ຺ຉາ ຈ ອຠາວໂຕ. ຍໂຕ ຍໂຕ ຫິ ປຈ຺ຈຍສາມຄ຺ຄິໂຕ ຍໍ ຍໍ ຜລໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ປຈ຺ຉາ ຈ ນ ຕສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ສມ຺ຠວຕິ, ກິຎ຺ຈ ພຫຸນາ. ຍທິ ອເຫຕຸໂຕ ປວຕ຺ຕິ ສິຍາ, ອເຫຕຸກາ ປວຕ຺ຕີຕິ ອິມາປິ ວາຈາ ຍຖາສກປຈ຺ຈຍສມວາຍໂຕ ປຸເຣ ປຈ຺ຉາ ຈ ຠເວຍ຺ຍຸໍ, ນ ຈ ຠວນ຺ຕິ ອລທ຺ຘປ຺ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ, ມຊ຺ເຌ ເອວ ຈ ຠວນ຺ຕິ ລທ຺ຘປ຺ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ. ເອວໍ ສພ຺ເພປິ ສງ຺ຂຕາ ຘມ຺ມາຕິ ນ ສິຊ຺ຌຕິ ອເຫຕຸວາໂທ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ອສິທ຺ເຘ ປວຕ຺ຕິຍາ ອເຫຕຸຠາໂວ ວິຍ ອເຫຕຸປຣິຍາຍວິເສສຠູຕາ ສຠາວນິຍຕິຍທິຈ຺ຉາທໂຍປິ ອສິທ຺ຘາ ເອວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຍໍ ປນ ກາຓາທາ ‘‘ປຣມາຓໂວ ນິຈ຺ຈາ, ເຕຫິ ທ຺ວິອຓຸກາທິຜລໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ຕຎ຺ຈ ອນິຈ຺ຈໍ, ຕສ຺ສ ວເສເນຕໍ ໂລກວິຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕມ຺ປິ ມິຈ຺ຉາປຣິກປ຺ປມຕ຺ຕໍ. ນ ຫິ ປຣມາຓໂວ ນາມ ສນ຺ຕິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຠູຕສງ຺ຆາຕາ. ໂສ ປນ ອນິຈ຺ໂຈວ, ນ ຈ ນິຈ຺ຈໂຕ ອນິຈ຺ຈສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ຍຸຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ກາຣຓຠາວານຸປປຕ຺ຕິໂຕ ຕຖາ ອທສ຺ສນໂຕ ຈ. ຍທິ ຈ ໂສ ກສ຺ສຈິ ກາຣຓຠາວໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ອນິຈ຺ໂຈ ເອວ ສິຍາ ວິກາຣາປຕ຺ຕິໂຕ. ນ ຈາຍໍ ສມ຺ຠໂວ ອຕ຺ຖິ, ຍໍ ວິກາຣໍ ອນາປຊ຺ຊນ຺ຕເມວ ກາຣຓໍ ຜລໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍາຕິ. ວິກາຣຎ຺ເຈ ອາປຊ຺ຊຕິ, ກຸຕສ຺ສ ນິຈ຺ຈຕາວກາໂສ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ປຣມາຓໂວ ສຕ຺ຕາ ອນິຈ຺ຈາ, ອຎ຺ເຎປິ ນິຈ຺ຈາທິຠາເວນ ພາຫິຣເກຫິ ປຣິກປ຺ປິຕາ ອສິທ຺ຘາ ເອວາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຘມ຺ມປ຺ປເຠທໂຕ ປນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐສ຺ສ ອສິທ຺ຘຕ຺ຕາ’’ຕິ.

ເອຕ຺ຖາຫ ‘‘ຍທິ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ນ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ເອວໍ ປນ ປຸຄ຺ຄເລ ອນຸປລພ຺ຠມາເນ ອຖ ກສ຺ມາ ຠຄວາ ‘ອຕ຺ຖິ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໙໕; ກຖາ. ໒໒), ‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໙໕; ກຖາ. ໒໒) ຈ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ປເວເທສີ’’ຕິ. ວິເນຍ຺ຍຊ຺ຌາສຍວເສນ. ຕຖາ ຕຖາ ວິເນຕພ຺ພານຎ຺ຫິ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຊ຺ຌາສຍວເສນ ວິເນຍ຺ຍທມນກຸສໂລ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ໂລກສມຎ຺ຎານຸຣູປໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຸຄ຺ຄລຄ຺ຄຫຓໍ ກໂຣຕິ, ນ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຕ຺ຖິຠາວໂຕ.

ອປິຈ ອຏ຺ຐຫິ ກາຣເຓຫິ ຠຄວາ ປຸຄ຺ຄລກຖໍ ກເຖຕິ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປທີປນຕ຺ຖໍ, ກມ຺ມສ຺ສກຕາທີປນຕ຺ຖໍ, ປຈ຺ຈຕ຺ຕປຸຣິສກາຣທີປນຕ຺ຖໍ, ອານນ຺ຕຣິຍທີປນຕ຺ຖໍ, ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣທີປນຕ຺ຖໍ, ປຸພ຺ເພນິວາສທີປນຕ຺ຖໍ, ທກ຺ຂິຓາວິສຸທ຺ຘິທີປນຕ຺ຖໍ, ໂລກສມ຺ມຸຕິຍາ ອປ຺ປຫານຕ຺ຖຎ຺ຈາຕິ. ‘‘ຂນ຺ຘາ ຘາຕູ ອາຍຕນານິ ຫິຣີຍນ຺ຕິ ໂອຕ຺ຕປ຺ປນ຺ຕີ’’ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ເຕ ມຫາຊໂນ ນ ຊານາຕິ, ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ປຏິສຕ຺ຕຸ ວາ ໂຫຕິ ‘‘ກິມິທໍ ຂນ຺ຘາ ຘາຕູ ອາຍຕນານິ ຫິຣີຍນ຺ຕິ ໂອຕ຺ຕປ຺ປນ຺ຕິ ນາມາ’’ຕິ. ‘‘ອິຕ຺ຖີ ຫິຣີຍຕິ ໂອຕ຺ຕປ຺ປຕິ, ປຸຣິໂສ, ຂຕ຺ຕິໂຍ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’’ຕິ ປນ ວຸຕ຺ເຕ ຊານາຕິ, ນ ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ນ ປຏິສຕ຺ຕຸ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປທີປນຕ຺ຖໍ ປຸຄ຺ຄລກຖໍ ກເຖຕິ. ‘‘ຂນ຺ຘາ ກມ຺ມສ຺ສກາ, ຘາຕຸໂຍ ອາຍຕນານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕສ຺ມາ ກມ຺ມສ຺ສກຕາທີປນຕ຺ຖມ຺ປິ ປຸຄ຺ຄລກຖໍ ກເຖຕິ. ‘‘ເວຬຸວນາທໂຍ ມຫາວິຫາຣາ ຂນ຺ເຘຫິ ກາຣາປິຕາ, ຘາຕູຫິ, ອາຍຕເນຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕຖາ ‘‘ຂນ຺ຘາ ມາຕຣໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປນ຺ຕິ, ປິຕຣໍ, ອຣຫນ຺ຕໍ, ຣຸຫິຣຸປ຺ປາທກມ຺ມໍ, ສງ຺ຆເຠທກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຘາຕຸໂຍ, ອາຍຕນານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ, ‘‘ຂນ຺ຘາ ເມຕ຺ຕາຍນ຺ຕິ, ຘາຕຸໂຍ, ອາຍຕນານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ, ‘‘ຂນ຺ຘາ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕິ, ຘາຕຸໂຍ, ອາຍຕນານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ປຈ຺ຈຕ຺ຕປຸຣິສກາຣທີປນຕ຺ຖໍ ອານນ຺ຕຣິຍທີປນຕ຺ຖໍ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣທີປນຕ຺ຖໍ ປຸພ຺ເພນິວາສທີປນຕ຺ຖຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄລກຖໍ ກເຖຕິ. ‘‘ຂນ຺ຘາ ທານໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຘາຕຸໂຍ, ອາຍຕນານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ມຫາຊໂນ ນ ຊານາຕິ, ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ປຏິສຕ຺ຕຸ ວາ ໂຫຕິ ‘‘ກິມິທໍ ຂນ຺ຘາ ຘາຕູ ອາຍຕນານິ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ນາມາ’’ຕິ. ‘‘ປຸຄ຺ຄໂລ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີ’’ຕິ ປນ ວຸຕ຺ເຕ ຊານາຕິ, ນ ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ນ ປຏິສຕ຺ຕຸ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ທກ຺ຂິຓາວິສຸທ຺ຘິທີປນຕ຺ຖໍ ປຸຄ຺ຄລກຖໍ ກເຖຕິ. ໂລກສມ຺ມຸຕິຎ຺ຈ ພຸທ຺ຘາ ຠຄວນ຺ໂຕ ນປ຺ປຊຫນ຺ຕິ ໂລກສມຎ຺ຎາຍ ໂລກາຠິລາເປ ຐິຕາເຍວ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ໂລກສມ຺ມຸຕິຍາ ອປ຺ປຫານຕ຺ຖມ຺ປິ ປຸຄ຺ຄລກຖໍ ກເຖຕີຕິ ອິເມຫິ ອຏ຺ຐຫິ ກາຣເຓຫິ ຠຄວາ ປຸຄ຺ຄລກຖໍ ກເຖຕິ, ນ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຕ຺ຖິຠາວໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຘມ຺ມປ຺ປເຠທາກາເຣເນວາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕຣູປາທິຘມ຺ມປ຺ປເຠທໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐສ຺ສ ອສິທ຺ຘຕ຺ຕາ ຣູປາທິຘມ຺ມປ຺ປເຠທາກາເຣເນວ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸປລທ຺ຘິຍາ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ‘‘ກິໍ ຕວ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປລພ຺ຠມາໂນ ຣຸປ຺ປນາກາເຣນ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ອຸທາຫຸ ອນຸຠວນສຎ຺ຊານນາຠິສງ຺ຂຣຓວິຊານເນສຸ ອຎ຺ຎຕຣາກາເຣນາ’’ຕິ ທສ຺ເສຕິ ຕພ຺ພິນິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຠາວຘມ຺ມສ຺ສ ໂລເກ ອຠາວໂຕ. ອວິເສສວິເສເສຫິ ປຸຄ຺ຄລູປລພ຺ຠສ຺ສ ປຏິຎ຺ຎາປຏິກ຺ເຂປປກ຺ຂາ ອນຸຊານນາວຊານນປກ຺ຂາ. ຍທິປິເມ ທ຺ເວປິ ປກ຺ຂາ ອນຸໂລມປຏິໂລມນເຍສຸ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ອາທິໂຕ ປນ ປຐມໍ ຐເປຕ຺ວາ ປວຕ຺ໂຕ ປຐມນໂຍ, ອິຕໂຣ ທຸຕິຍນ຺ຕິ ອິມໍ ເນສໍ ວິເສສໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອນຸຊານນາ…ເປ… ເວທິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ອາຫ. ຍຖາຘິກຕາຍ ລທ຺ຘິຍາ ອນຸໂລມນໂຕ ເຈຕ຺ຖ ປຐໂມ ນໂຍ ອນຸໂລມປກ຺ໂຂ, ຕພ຺ພິໂລມນໂຕ ອິຕໂຣ ປຏິໂລມປກ຺ໂຂຕິ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ເຕນ ວຕ ເຣຕິ ເອຕ຺ຖ ເຕນາຕິ ກາຣຓວຈນໍ. ເຍນ ປຸຄ຺ຄລູປລພ຺ໂຠ ປຕິຏ຺ຐປີຍຕິ, ເຕນ ເຫຕຸນາ. ສ຺ວາຍໍ ເຫຕຸ ສາສນິກສ຺ສ ພາຫິຣກສ຺ສ ຈ ວເສນ ເຫຏ຺ຐາ ທສ຺ສິໂຕ ເອວ. ເຫຕຸປຕິຣູປເກ ຈາຍໍ ເຫຕຸສມຎ຺ຎາ ປຣມຕ຺ຖສ຺ສ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ. ເຫຏ຺ຐາ ‘‘ອາຊານາຫິ ນິຄ຺ຄຫ’’ນ຺ຕິ ນິຄ຺ຄຫສ຺ສ ສຎ຺ຎາປນມຕ຺ຕໍ ກຕໍ, ຕໍ ອິທານິ ‘‘ຍໍ ຕຕ຺ຖ ວເທສີ’’ຕິອາທິນາ ນິຄມນຣູເປນ ມິຈ຺ຉາຠາວທສ຺ສເນນ ຈ ວິຠາວິຍມານໍ ປາກຏຠາວກຣຓໂຕ ອາໂຣປິຕໍ ປຕິຏ຺ຐາປິຕໍ ໂຫຕີຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ອາໂຣປິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎາວຍໂວ ສຣູເປເນວ ທສ຺ສິໂຕ. ‘‘ເຕນາ’’ຕິ ອິມິນາ ສາມຎ຺ຎໂຕ ເຫຕາວຍໂວ ທສ຺ສິໂຕ. ຍ຺ວາຍໍ ຍສ຺ມາ ປຏິຎ຺ຎາຘມ຺ໂມ ຫຸຕ຺ວາ ສທິສປກ຺ເຂ ວິຊ຺ຊມາໂນ, ວິສທິສປກ຺ເຂ ອວິຊ຺ຊມາໂນເຍວ ເຫຕຸ ລກ຺ຂຓູປປນ຺ໂນ ນາມ ໂຫຕິ, ນ ອິຕໂຣ, ຕສ຺ມາ ຍຕ຺ຖ ໂສ ວິຊ຺ຊຕິ ນ ວິຊ຺ຊຕິ ຈ, ໂສ ສທິສາສທິສຠາວຠິນ຺ໂນ ທຸວິໂຘ ທິຏ຺ຐນ຺ຕາວຍໂວ. ຍຖາ ຣູປາທິ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ຕຖາ ປຸຄ຺ຄໂລ. ຍຖາ ຈ ສສວິສາຓໍ ນ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ນ ຕຖາ ປຸຄ຺ຄໂລຕິ ອຸປນໂຍ. ສ຺ວາຍໍ ‘‘ວຕ຺ຕພ຺ເພ ໂຂ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປລພ຺ຠຕິ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐປຣມຕ຺ເຖນາ’’ຕິ ອິມາຍ ປາຬິຍາ ທີປິໂຕ, ໂຍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ສທ຺ຘິໍ ເຫຕຸທາຫຣເຓຫິ ‘‘ປາປນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ນິຄມນໍ ປາຬິຍໍ ສຣູເປເນວ ອາຄຕໍ, ຍາ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ໂຣປນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາຕິ. ເອວໍ ໂປຣາເຓນ ຎາຍກ຺ກເມນ ສາຘນາວຍວາ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ໂຍເຊຕພ຺ພາ.

ອິທານິ ວຕ຺ຕເນນ ປຣປກ຺ຂຸປລກ຺ຂິເຕ ເຫຕຸທາຫຣເຓ ອນ຺ວຍພ຺ຍຕິເຣກທສ຺ສນວເສນ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ສາຘນປໂຍໂຄ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ກາຣຓໍ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ກິເມຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເຫຕຸທາຫຣເຓຫິເຍວ ຫິ ສປຣປກ຺ຂານໍ ສາຘນໍ ທູສນໍ ວາ, ນ ປຏິຎ຺ຎາຍ, ຕສ຺ສາ ສາເຘຕພ຺ພາທິຠາວໂຕ. ຕໍ ປນ ທ຺ວຍໍ ‘‘ເຕນ ວຕ ເຣ’’ຕິອາທິປາຬິຍາ ວິຠາວິຕໍ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປາປນາໂຣປນາສີເສນ ທສ຺ສິຕໍ. ປຏິຎ຺ຎາຐປນາ ປນ ເຕສໍ ວິສຍທສ຺ສນໍ ກຖາຍໍ ຕໍມູລຕາຍາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຕນາຫ ‘‘ຍໍ ປນ ວກ຺ຂຕີ’’ຕິອາທິ. ເຕເນວ ຈ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ອິທໍ ອນຸໂລມ…ເປ… ເອກໍ ຈຕຸກ຺ກໍ ເວທິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວກ຺ຂຕິ. ຕຖາ ຈາຫ ‘‘ຍຖາ ປນ ຕຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິ. ນິຄ຺ຄໂຫວ ວິສຸໍ ວຸຕ຺ໂຕ, ນ ປຏິກມ຺ມນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ວິສຸໍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ຈ ປາປນາໂຣປນາຫິ ອສມ຺ມິສ຺ສໍ ກຕ຺ວາ ວິສຸໍ ອງ຺ຄຠາເວນ ວຸຕ຺ໂຕ, ນ ຕທຎ຺ຎຕໂຣ ວິຍ ຕທນ຺ໂຕຄຘຠາເວນ ວຸຕ຺ໂຕ, ນາປິ ຐປນາ ວິຍ ອຄຓນຸປຄຠາເວນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຍ ປນາຕິ ປທກາເຣ ສນ຺ຘາຍາຫ. ທຸຕິເຍ…ເປ… ອາປຊ຺ຊຕິ ຕຕ຺ຖ ນິຄ຺ຄຫສ຺ສ ອຍຖາຠູຕຕ຺ຕາ ປຏິກມ຺ມສ຺ສ ຈ ຍຖາຠູຕຠາວໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໒. ປຣມຕ຺ຖໂຕ ປຸຄ຺ຄລໍ ນານຸຊານາຕິ, ໂວຫາຣໂຕ ປນ ອນຸຊານາຕີຕິ ສກວາທິມຕໍ ຊານນ຺ເຕນປິ ປຣວາທິນາ ຉລວເສນ ວິຠາຄໍ ອກຕ຺ວາ ‘‘ປຸຄ຺ຄໂລ ນຸປລພ຺ຠຕິ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐປຣມຕ຺ເຖນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉາຍ ກຕາຍ ສກວາທີ ຕຕ຺ຖ ອຍໍ ປຸຄ຺ຄລວາທີ, ອິມສ຺ສ ລທ຺ຘິ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພາຕິ ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ. ‘‘ນ ອຸປລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປຸນ ອິຕໂຣ ສມ຺ມຸຕິສຈ຺ຈໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ໂຍ ສຈ຺ຈິກຏ຺ໂຐ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ໂຍ ໂລກໂວຫາຣສິທ຺ໂຘ ສຈ຺ຈິກຏ຺ໂຐ, ຕໂຕ ເອວ ເກນຈິ ອປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໂຕ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ຕໂຕ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ນຸປລພ຺ຠຕີຕິ. ປຸນ ສກວາທີ ປຸພ຺ເພ ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈວເສນ ປຸຄ຺ຄເລ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ເຕ ອິທານິ ສມ຺ມຸຕິສຈ຺ຈວເສນາຍໍ ປຸຈ຺ຉາຕິ ມນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ອປ຺ປຏິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ‘‘ນ ເຫວໍ ວຕ຺ຕພ຺ເພ’’ຕິ ອາຫ. ເຕນາຫ ‘‘ອຕ຺ຕນາ ອຘິປ຺ເປຕໍ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐເມວາຕິ ສມ຺ມຸຕິສຈ຺ຈໍ ສນ຺ຘາຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ’’ຕິ. ເອວມວຏ຺ຐິເຕ ‘‘ຍທິ ປຣວາທິນາ…ເປ… ນາຣຠິຕພ຺ພາ’’ຕິ ອິທໍ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ປຐມປຸຈ຺ຉາຍ ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈສ຺ສ ສຈ຺ຈິກຏ຺ໂຐຕິ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ. ‘‘ອຖ ສກວາທິນາ…ເປ… ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ອິທມ຺ປິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ທຸຕິຍປຸຈ຺ຉາຍ ສມ຺ມຸຕິສຈ຺ຈສ຺ສ ສຈ຺ຈິກຏ຺ໂຐຕິ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ.

ຍທິ ອຸຠຍໍ ອຘິປ຺ເປຕນ຺ຕິ ອິທໍ ຍທິ ປຐມປຸຈ຺ຉໍ ສນ຺ຘາຍ, ຕທຍຸຕ຺ຕໍ ຕສ຺ສາ ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈສ຺ເສວ ວເສນ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ອຖ ທຸຕິຍປຸຈ຺ຉໍ ສນ຺ຘາຍ, ຕສ຺ສາ ສມ຺ມຸຕິສຈ຺ຈວເສນ ປຐມຕ຺ຖໍ ວຕ຺ວາ ປຸນ ມິສ຺ສກວເສນ ວຕ຺ຕຸໍ ‘‘ສມ຺ມຸຕິສຈ຺ຈປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈານິ ວາ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາປິ ເອວມາຫາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຕມ຺ປິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ. ທ຺ເວປິ ສຈ຺ຈານີຕິ ສມ຺ມຸຕິປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈານິ. ເຕສຸ ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈສ຺ເສວ ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐປຣມຕ຺ຖຠາໂວ, ອິຕຣສ຺ສ ອຸປຈາເຣນ. ຕຖາ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ມາຍາ ມຣີຈິ…ເປ… ອຸຕ຺ຕມຏ຺ໂຐ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ສມ຺ມຸຕິສຈ຺ຈວເສນ ອຸປລທ຺ຘິໍ ອິຈ຺ຉນ຺ເຕນປິ ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈວເສນ ອນິຈ຺ຉນໂຕ ‘‘ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປລພ຺ຠຕິ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐປຣມຕ຺ເຖນາ’’ຕິອາທິນາ ອນຸໂຍໂຄ ຍຸຕ຺ໂຕ. ‘‘ປຘານປ຺ປຘາເນສຸ ປຘາເນ ກິຈ຺ຈສິທ຺ຘີ’’ຕິ ເອເຕເນວ ‘‘ນ ຈ ສຈ຺ຈິກຏ຺ເຐກເທເສນ ອນຸໂຍໂຄ’’ຕິອາທິ ນິວຕ຺ຕິຕຎ຺ຈ ໂຫຕິ ສຈ຺ຈິກຏ຺ເຐກເທສຠາວສ຺ເສວ ອສິທ຺ຘຕ຺ຕາ. ນາສ຺ສ ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈຕາ ອນຸຍຸຎ຺ຊິຕພ຺ພາຕິ ອສ຺ສ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐສ຺ສ ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈຕາ ປຣວາທິນາ ນ ອນຸຍຸຎ຺ຊິຕພ຺ພາ ‘‘ປຸຄ຺ຄໂລ ນຸປລພ຺ຠຕິ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐປຣມຕ຺ເຖນາ’’ຕິ ສກວາທິໂນປິ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐປຣມຕ຺ຖໂຕ ຕສ຺ສ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ໂວຫຣິຕສຈ຺ຈິກຏ຺ຐສ຺ສ ອຕ຺ຕນາ ອຘິປ຺ເປຕສຈ຺ຈິກຏ຺ຐຕາປິ ຍຸຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ເຕນ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ. ສ຺ວາຍມຕ຺ໂຖ ເຫຏ຺ຐາ ທສ຺ສິໂຕເຍວ. ວຸຕ຺ຕນໂຍວ ໂທໂສຕິ ‘‘ທ຺ເວປິ ສຈ຺ຈານີ’’ຕິອາທິນາ ອນນ຺ຕຣເມວ ວຸຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ຕສ຺ສ ປນ ອໂທສຠາໂວ ທສ຺ສິໂຕເຍວ. ອຖ ນ ອິຕິ ອຖ ນ ຠູຕສຠາວຕ຺ເຖນ ອຸປລພ຺ເຠຍ຺ຍາຕິ ໂຍຊນາ. ວຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ ຍເທຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ‘‘ໂຍ ໂລກໂວຫາຣສິທ຺ໂຘ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕເມວ, ຕສ຺ມາ ເອຕ຺ຖ ‘‘ປຣມຕ຺ຖໂຕ ປຸຄ຺ຄລໍ ນານຸຊານາຕີ’’ຕິອາທິນາ ອຘິປ຺ປາຍມຄ຺ຄນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ອນຸຎ຺ເຎຍ຺ຍເມຕໍ ສິຍາຕິ ເອຕໍ ອນຸປລພ຺ຠນໍ ປຐມປຸຈ຺ຉາຍໍ ວິຍ ທຸຕິຍປຸຈ຺ຉາຍມ຺ປິ ອນຸຊານິຕພ຺ພໍ ສິຍາ. ນ ວາ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຖ ວາ ກິຎ຺ຈິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ຐປນີຍຕ຺ຕາ ປຎ຺ຫສ຺ສ. ຕຖາ ຫິສ຺ສ ຐປນີຍາກາຣໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຍຖາ ຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ເອຕ຺ຖ ຈ ກາມໍ ສຈ຺ຈທ຺ວຍາກາເຣນ ປຸຄ຺ຄໂລ ນຸປລພ຺ຠຕິ, ສມ຺ມຸຕິຍາກາເຣນ ປນ ນຸປລພ຺ຠຕີຕິ ອຸປລພ຺ຠນຠາວສ຺ສ ວເສນ ປຏິກ຺ເຂໂປ ກໂຕຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອນຸຎ຺ຎາຕໍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຎ຺ຈາຕິ ປຐມປຸຈ຺ຉາຍໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ, ທຸຕິຍປຸຈ຺ຉາຍໍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ເອຕໍ ຉລວາທໍ ນິສ຺ສາຍາຕິ ເອຕໍ ເອກໍເຍວ ວຕ຺ຖຸໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ອນຸຊານນປຏິກ຺ຂິປນາກາຣໍ ຉລວຈນໍ ນິສ຺ສາຍ. ຕ຺ວໍ ນິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ໂຍຊນາ. ສມ຺ຠວນ຺ຕສ຺ສ ສາມຎ຺ເຎນາຕິ ນິຄ຺ຄຫຏ຺ຐານຠາເວນ ສມ຺ຠວນ຺ຕສ຺ສ ອນຸໂລມນເຍນ ອນຸຊານນປຏິກ຺ເຂປສ຺ສ ສມານຠາເວນ. ອສມ຺ຠວນ຺ຕສ຺ສ ກປ຺ປນນ຺ຕິ ປຈ຺ຈນີກນເຍນ ຕສ຺ສ ນິຄ຺ຄຫຏ຺ຐານຠາເວນ ອສມ຺ຠວນ຺ຕສ຺ສ ຕຖາ ກປ຺ປນໍ ສໍວິຘານໍ ຉລວາໂທ ຠວິຕຸໍ ອຣຫຕິ. ‘‘ອຕ຺ຖວິກປ຺ປຸປປຕ຺ຕິຍາ ວຈນວິຆາໂຕ ຉລ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ໂຕວາຍມຕ຺ໂຖ. ເຕນາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕກປ຺ປນໍ ຉລວາໂທຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ວຈນສາມຎ຺ຎມຕ຺ຕໍ ກປ຺ປິຕໍ ຉລໍ ວທຕິ ເອເຕນາຕິ ຉລວາໂທ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຉລວາທສ຺ສ ກາຣຓຕ຺ຕາ ຉລວາໂທ’’ຕິ. ວຈນສາມຎ຺ຎມຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖຠູຕໍ ຕທຕ຺ຖໍ ຉລວາທໍ ນິສ຺ສາຍ. ‘‘ວິຈາເຣຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ກິເມຕ຺ຖ ວິຈາເຣຕພ຺ພໍ. ຍທິປິ ປກ຺ຂສ຺ສ ຐປນາມູລກໍ ອນຸຊານນາວຊານນານໍ ມິຈ຺ຉາຠາວທສ຺ສນໍ ຕພ຺ພິສຍຕ຺ຕາ, ປາປນາໂຣປນາຫິ ເອວ ປນ ໂສ ວິຠາວີຍຕິ, ນ ຐປນາຍາຕິ ປາກໂຏຍມຕ຺ໂຖ.

໔-໕. ເຕນາຕິ ສກວາທິນາ. ເຕນ ນິຍາເມນາຕິ ເຍນ ນິຍາເມນ ສກວາທິນາ ຈຕູຫິ ປາປນາໂຣປນາຫິສ຺ສ ນິຄ຺ຄໂຫ ກໂຕ, ເຕນ ນິຍາເມນ ນເຍນ. ໂສ ນິຄ຺ຄໂຫ ທຸກ຺ກໂຏ ອນິຄ຺ຄໂຫເຍວາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອນິຄ຺ຄຫຠາວສ຺ສ ວາ ອຸປຄມິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ, ປາປິຕຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວເມວາຕິ ຍຖາ ‘‘ຕຍາ ມມ ກໂຕ ນິຄ຺ຄໂຫ’’ຕິອາທິນາ ອນິຄ຺ຄຫຠາວູປນໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ, ເອວເມວ. ເອຕສ຺ສາຕິ ‘‘ເຕນ ຫີ’’ຕິອາທິນາ ອິມາຍ ປາຬິຍາ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ.

ອນຸໂລມປຈ຺ຈນີກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ປຈ຺ຈນີການຸໂລມວຓ຺ຓນາ

໗-໑໐. ອຎ຺ເຎນາຕິ ສມ຺ມຸຕິສຈ຺ຈຠູເຕນ. ປຣສ຺ສາຕິ ສກວາທິໂນ. ໂສ ຫິ ປຣວາທິນາ ປໂຣ ນາມ ໂຫຕິ. ປຏິຎ຺ຎາປຏິກ຺ເຂປານໍ ຠິນ຺ນວິສຍຕ຺ຕາ ‘‘ອວິໂຣຘິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຠິນ຺ນາຘິກຣຓໍ ວິຍ ຫິ ອຠິນ຺ນວິສຍເມວ ວິຣຸທ຺ຘໍ ນາມ ສິຍາ, ນ ອິຕຣນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕເມວຕ຺ຖໍ ວິຠາເວຕຸໍ ‘‘ນ ຫິ…ເປ… ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ອາຫ. ຍທິ ເອວໍ ກຖມິທໍ ນິຄ຺ຄຫຏ຺ຐານໍ ຊາຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ປນາ’’ຕິອາທິ. ເຕນ ປຏິຎ຺ຎານ຺ຕຣໍ ນາມ ອຎ຺ຎເມເວຕໍ ນິຄ຺ຄຫຏ຺ຐານນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ປຈ຺ຈນີການຸໂລມວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສຸທ຺ຘສຈ຺ຈິກຏ຺ຐວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ໂອກາສສຈ຺ຈິກຏ຺ໂຐ

໑. ອນຸໂລມປຈ຺ຈນີກວຓ຺ຓນາ

໑໑. ສາມຎ຺ເຎນ ວຸຕ຺ຕໍ ວິເສສນິວິຏ຺ຐໍ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ສພ຺ພສ຺ມິໍ ສຣີເຣຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ສາມຎ຺ຎໂຊຕນາ ຫິ ວິເສເສ ອວຕິຏ຺ຐຕີຕິ ວິເສສຕ຺ຖິນາ ວິເສໂສ ອນຸປຍຸຊ຺ຊິຕພ຺ໂພຕິ. ເອເຕນາຕິ ເທສວເສນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປຏິກ຺ເຂປວຈເນນ.

໓. ກາລສຈ຺ຈິກຏ຺ໂຐ

໑. ອນຸໂລມປຈ຺ຈນີກວຓ຺ຓນາ

໑໒. ມຊ຺ຌິມຊາຕິກາເລຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕຠາວກາເລ. ອຕ຺ຕຠາໂວ ຫິ ອິຘ ‘‘ຊາຕີ’’ຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຕໂຕ ອຕີໂຕ ປຸຣິມຊາຕິກາໂລ, ອນາຄໂຕ ປຈ຺ຉິມຊາຕິກາໂລ. ອິເມສຸ ຕີສູຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ, ສພ຺ພທາ, ສພ຺ເພສູຕິ ອິເມສຸ ຕີສຸ ນເຍສຸ. ປາຐສ຺ສ ສໍຂິຕ຺ຕຕາ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາຕິ ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຖສ຺ສ ສທິສຕໍ ວິຠາເວນ຺ໂຕ ‘‘ອິຘາປິ ຫິ…ເປ… ໂຍເຊຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ເອຕ຺ຖາປິ ‘‘ນ ເກນຈິ ສຠາເວນ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ເກນຈິ ສຠາເວນ ອຸປລພ຺ຠມານສ຺ສ ສກເລກເທສວິນິມຸຕ຺ໂຕ ປວຕ຺ຕິກາໂລ ນາມ ອຕ຺ຖີຕິ.

໔. ອວຍວສຈ຺ຈິກຏ຺ໂຐ

໑. ອນຸໂລມປຈ຺ຈນີກວຓ຺ຓນາ

໑໓. ຕຕິຍນເຍ ນ ສພ຺ເພກຘມ຺ມວິນິມຸຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານໍ ນາມ ອຕ຺ຖີຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ໂອກາສາທິສຈ຺ຈິກຏ຺ໂຐ

໒. ປຈ຺ຈນີການຸໂລມວຓ຺ຓນາ

໑໔. ອນຸໂລມປຎ຺ຈກສ຺ສາຕິອາທິມ຺ຫິ ອຏ຺ຐກຖາວຈເນ. ປຸນ ຕຕ຺ຖາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ເຕ ອຏ຺ຐກຖາວຈເນ, ເຕສຸ ວາ ອນຸໂລມປຎ຺ຈກປຈ຺ຈນີເກສຸ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ປຸຄ຺ຄໂລ ນຸປລພ຺ຠຕີຕິອາທິກສ຺ສ ປາຐປ຺ປເທສສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ‘‘ສຣີຣໍ ສນ຺ຘາຍາ’’ຕິອາທິນາ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ ອຕ຺ໂຖ. ປຏິກມ຺ມາທິປາຬິນ຺ຕິ ປຏິກມ຺ມນິຄ຺ຄຫອຸປນຍນນິຄມນປາຬິໍ. ຕີສຸ ມຸເຂສູຕິ ‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ເຕສຸ ຕີສຸ ວາທມຸເຂສຸ. ປຈ຺ຈນີກສ຺ສ ປາຬິ ວຸຕ຺ຕາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕນ຺ຕິ ປາຬິໍ. ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອາຄຕຕ຺ຕາ ສຣູເປນ ອວຸຕ຺ເຕ. ສຸທ຺ຘິກ…ເປ… ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ຕຕ຺ຖ ‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິນາ ສຣີຣາທິໂນ ປຣາມສນໍ ນຕ຺ຖິ, ອິຘ ອຕ຺ຖີຕິ ອຍເມວ ວິເສໂສ, ອຎ຺ຎໍ ສມານນ຺ຕິ.

ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ສຸທ຺ຘິກສໍສນ຺ທນວຓ຺ຓນາ

໑໗-໒໗. ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐສ຺ສ, ສຈ຺ຈິກຏ຺ເຐ ວາ ສໍສນ຺ທນໍ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐສໍສນ຺ທນນ຺ຕິ ສມາສທ຺ວຍໍ ຠວຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐສ຺ສາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສາຕິ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐສຠາວສ຺ສ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ວິຊ຺ຊມານສຠາວສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ. ຣູປາທີຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍສນ຺ທນນ຺ຕິ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐຕາສາມຎ຺ເຎນ ຣູປາທີຫິ ສມີກຣຓໍ. ສຈ຺ຈິກຏ຺ເຐຕິ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐເຫຕຸ, ຕຕ຺ຖ ວາ ຕໍ ອຘິຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ. ‘‘ຕຸລ຺ຍໂຍເຄ ສມຸຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ຖຕ຺ຕາ ເອວ ຈ-ກາຣສ຺ສ ສຈ຺ຈິກຏ຺ເຐນ ອຸປລທ຺ຘິສາມຎ຺ເຎນ ອິຘ ຣູປມາຫຏນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ອຸທາຫຏຠາໂວ ຍຸຕ຺ໂຕຕິ ‘‘ຍຖາຣູປ’’ນ຺ຕິ ນິທສ຺ສນວເສນ ອຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ, ອຎ຺ຎຖາ ອິຘ ຣູປສ຺ສ ອາຫຣຓເມວ ກິມຕ຺ຖິຍໍ. ເອວໍ ເສສຘມ຺ເມສຸປິ. ຍາ ປເນຕ຺ຖ ອຎ຺ຎຕ຺ຕປຸຈ຺ຉາ, ສາປິ ນິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອຸປພ຺ຣູເຫຕິ ອຎ຺ຎຕ຺ຕນິພນ຺ຘນຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ. ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທເນ ປນ ນິທສ຺ສນຕ຺ໂຖ ຄາຫີຍຕີຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຸທ຺ຘິກສໍສນ຺ທເນ ເກວລໍ ສມຸຈ຺ຈຍວເສເນວ ອຕ຺ຖທສ຺ສນໍ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຣູປາທີນິ ອຸປາທາປຎ຺ຎຕ຺ຕິມຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂສ ເຕຫິ ອຎ຺ໂຎ, ອນຎ຺ໂຎ ຈາຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ ອຍໍ ສາສນກ຺ກໂມຕິ ອາຫ ‘‘ຣູປາທີຫິ…ເປ… ສມໂຍ’’ຕິ. ອນຸຎ຺ຎາຍມາເນຕິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ສຸຕ຺ເຕ ຈ ອປ຺ປຏິກ຺ຂິປິຍມາເນ. ອຍຎ຺ຈ ອຕ຺ໂຖ ສາສນິກສ຺ສ ປຣວາທິໂນ ວເສນ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

‘‘ອາຊານາຫິ ນິຄ຺ຄຫ’’ນ຺ຕິ ປາໂຐ ທິຏ຺ໂຐ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຎ຺ຎຖາ ‘‘ປຏິໂລມປຎ຺ຈການິ ທສ຺ສິຕານິ, ປຏິກມ຺ມຈຕຸກ຺ກາທີນິ ສໍຂິຕ຺ຕານີ’’ຕິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ໂຈທນາຍ ວິນາ ປຣວາທິໂນ ປຏິຊານາປນໍ ນຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຏິຊານາປນຕ຺ຖນ຺ຕິ…ເປ… ໂຈທນຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ. ໂຈທນາປຸພ຺ພກຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ ປຏິຊານາປນໍ. ເຕນ ຜລໂວຫາເຣນ ກາຣຓໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອພ຺ຍາກຕຕ຺ຕາຕິ ອພ຺ຍາກຣຓີຍຕ຺ຕາ, ຠຄວຕາ ວາ ນ ພ຺ຍາກຕຕ຺ຕາ. ຍທິ ຐປນີຍຕ຺ຕາ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ປຈ຺ຈນີກນເຍ ຐປນີຍຕ຺ຕາ ປຎ຺ຫສ຺ສ ສກວາທິນາ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ປເຣນປີຕິ ປຣວາທິນາປິ ຐປນີຍຕ຺ຕາ ລທ຺ຘິເມວ ນິສ຺ສາຍ ອນຸໂລມນເຍ ປຏິກ຺ເຂໂປ ກໂຕຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ສຸທ຺ຘິກສໍສນ຺ທນາຍ ອຘິປ຺ປາໂຍ ຍຸຕ຺ໂຕ ອນຸໂລເມປິ ຣູປາທີຫິ ອຎ຺ຎຕ຺ຕໂຈທນາຍເມວ ປຣວາທິນາ ປຏິກ຺ເຂປສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ສຸທ຺ຘິກສໍສນ຺ທນວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນວຓ຺ຓນາ

໒໘-໓໖. ອຸປລທ຺ຘິສາມຎ຺ເຎນ ອຎ຺ຎຕ຺ຕປຸຈ຺ຉາ ຈາຕິ ອິມິນາ ທ຺ວຍມ຺ປິ ອຸທ຺ຘຣຕິ ອຸປລທ຺ຘິສາມຎ຺ເຎນ ອຎ຺ຎຕ຺ຕປຸຈ຺ຉາ, ອຸປລທ຺ຘິສາມຎ຺ເຎນ ປຸຈ຺ຉາ ຈາຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຉິມໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ທ຺ວິນ຺ນໍ ສມານຕາ’’ຕິອາທິ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ທ຺ວິນ຺ນໍ ຣູປເວທນານໍ ວິຍ ຣູປປຸຄ຺ຄລານໍ ສຈ຺ຈິກຏ຺ເຐນ ສມານຕາ ເຕສໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຕສ຺ສ ກາຣຓໍ ຍຸຕ຺ຕໍ ນ ໂຫຕິ. ອຖ ໂຂ…ເປ… ອຸປລພ຺ຠນີຍຕາຕິ ອິທຎ຺ຈ ສໍສນ຺ທນໍ ວິຈາເຣຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ເຫຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ຍທິ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐສາມຎ຺ເຎນ ຣູປປຸຄ຺ຄລານໍ ອຸປລທ຺ຘິສາມຎ຺ຎໍ ອິຈ຺ຉິຕໍ, ເຕເນວ ເນສໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຕມ຺ປິ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ອຖ ປຣມຕ຺ຖໂວຫາຣເຠທໂຕ ເຕສໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນ ອິຈ຺ຉິຕໍ, ຕໂຕ ເອວ ອຸປລທ຺ຘິສາມຎ຺ຎມ຺ປິ ນ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

໓໗-໔໕. ອຸປລທ຺ຘີຕິ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸປລທ຺ຘິ ວິຊ຺ຊມານຕາ. ‘‘ປຏິກມ຺ມປຎ຺ຈກ’’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ຈຕຸກ຺ກນຍສໍສນ຺ທນວຓ຺ຓນາ

໔໖-໕໒. ເອກຘມ຺ມໂຕປີຕິ ສຕ຺ຕປຎ຺ຎາສາຍ ສຈ຺ຈິກຏ຺ເຐສຸ ເອກຘມ຺ມໂຕປິ. ເອເຕນ ຕໂຕ ສພ຺ພໂຕປິ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຎ຺ຎຕ຺ຕານນຸຊານນໍ ທສ຺ເສຕິ. ເຕນາຫ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ສກລໍ ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈໍ ສນ຺ຘາຍາ’’ຕິ. ຣູປາທິເອເກກຘມ຺ມວເສນ ນານຸຍຸຎ຺ຊິຕພ຺ໂພ ອວຍວພ຺ຍຕິເຣເກນ ສມຸທາຍສ຺ສ ອຠາວໂຕ. ຍສ຺ມາ ປນ ສມຸທາຍາວຍວາ ຠິນ຺ນສຠາວາ, ຕສ຺ມາ ‘‘ສມຸທາຍໂຕ…ເປ… ນິຄ຺ຄຫາຣໂຫ ສິຍາ’’ຕິ ປຣວາທິໂນ ອາສງ຺ກມາຫ. ເອຕໍ ວຈໂນກາສນ຺ຕິ ຍທິປິ ສຕ຺ຕປຎ຺ຎາສຘມ຺ມສມຸທາຍໂຕ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ ຕພ຺ພິນິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐສ຺ສ ອຠາວໂຕ, ຕເທກເທສໂຕ ປນສ຺ສ ອນຎ຺ຎຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ອິຈ຺ຉເຕວ. ນ ຫິ ສມຸທາໂຍ ອວຍໂວ ໂຫຕີຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ຕໍ ປຏິກ຺ຂິປໂຕ ກິໍ ນິຄ຺ຄຫຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ມາ ລພ຺ເຠຖາ’’ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຍຎ຺ຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຣູປາທິຘມ຺ມປ຺ປເຠທວິຠາຄມຸເຂເນວ ອນວເສສໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລຕິ ຄຫຓາກາຣທສ຺ສນວເສນ ປວຕ຺ໂຕ ປຐມວິກປ຺ໂປ, ທຸຕິໂຍ ປນ ອວິຠາຄໂຕ ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈຠາວສາມຎ຺ເຎນາຕິ ອຍໍ ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວິກປ຺ປານໍ ວິເສໂສ. ອິຕີຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣປຣາມສນນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ເອວ’’ນ຺ຕິ.

ສຠາວວິນິພ຺ໂຠຄໂຕຕິ ສຠາເວນ ວິນິພ຺ຠຸຊ຺ຊິຕພ຺ພໂຕ. ສຠາວຠິນ຺ໂນ ຫິ ຘມ຺ໂມ ຕທຎ຺ຎຘມ຺ມໂຕ ວິນິພ຺ໂຠຄໍ ລຠຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຣູປໂຕ ອຎ຺ຎສຠາຄຕ຺ຕາ’’ຕິ. ຣູປວຊ຺ເຊຕິ ຣູປຘມ຺ມວຊ຺ເຊ. ຕີສຸປີຕິ ‘‘ຣູປສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄໂລ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຣູປາ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ມິໍ ຣູປ’’ນ຺ຕິ ອິເມສຸ ເອວໍ ປວຕ຺ເຕສຸ ຕີສຸປິ ອນຸໂຍເຄສຸ. ສາສນິໂກ ເອວາຍໍ ປຸຄ຺ຄລວາທີຕິ ກຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ນ ຫິ ໂສ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິໍ ອິຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. ‘‘ຣູປວາ’’ຕິ ອິມິນາ ຣູເປນ ສກິຎ຺ຈນຕາວ ຎາປີຍຕິ, ນ ຣູປາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕາຕິ ອາຫ ‘‘ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຣູປາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ ຣູປວາ ປຸຄ຺ຄໂລຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ສງ຺ຄຫິໂຕ’’ຕິ.

ຈຕຸກ຺ກນຍສໍສນ຺ທນວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິຏ຺ຐິຕາ ຈ ສໍສນ຺ທນກຖາວຓ຺ຓນາ.

໘. ລກ຺ຂຓຍຸຕ຺ຕິວຓ຺ຓນາ

໕໔. ລກ຺ຂຓຍຸຕ຺ຕິກຖາຍໍ ‘‘ຉລວເສນ ປນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ອາຊານາຫິ ນິຄ຺ຄຫ’’ນ຺ຕິ ປາໂຐ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ລກ຺ຂຓຍຸຕ຺ຕິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ວຈນໂສຘນວຓ຺ຓນາ

໕໕-໕໙. ປທທ຺ວຍສ຺ສ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກຕ຺ເຕຕິ ປທທ຺ວຍສ຺ສ ເອກຕ຺ຕຕ຺ເຖ ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣິກປ຺ປວຈນຎ຺ເຫຕໍ ໂທສທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ ອຍໍ ໂທໂສ’’ຕິ. ຕຍິທໍ ເອກຕ຺ຕໍ ອຸປລພ຺ຠຕິ ເອວາຕິ ປຈ຺ຉິມປທາວຘາຣຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ‘‘ເກຫິຈິ ປຸຄ຺ຄໂລ ເກຫິຈິ ນ ປຸຄ຺ຄໂລ’’ຕິ ພ຺ຍຠິຈາຣທສ຺ສນໂຕ ປເຣນ ນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ຕເມວ ອສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕໍ ວິຠາເວນ຺ໂຕ ‘‘ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອວິຠຊິຕພ຺ພຕນ຺ຕິ ‘‘ອຸປລພ຺ຠຕິ ຈາ’’ຕິ ເອວໍ ອວິຠຊິຕພ຺ພຕໍ. ວິຠຊິຕພ຺ພຕນ຺ຕິ ‘‘ປຸຄ຺ຄໂລ ຈ ຕທຎ຺ຎຎ຺ຈ ອຸປລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ເອວໍ ວິຠຊິຕພ຺ພຕໍ. ເອເຕນ ‘‘ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປລພ຺ຠຕິ ເອວາ’’ຕິ ປຈ຺ຉິມປທາວຘາຣຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ, ນ ‘‘ປຸຄ຺ຄໂລ ເອວ ອຸປລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ຕໍ ວິຠາຄນ຺ຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ວິຠຊິຕພ຺ພາວິຠຊິຕພ຺ພໍ ວິຠາຄໍ ວທໂຕ ສກວາທິໂນ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ວາ ກສ຺ສຈິ. ເອຕສ຺ສາຕິ ປຣວາທິໂນ. ຍຖາວຸຕ຺ຕວິຠາຄນ຺ຕິ ‘‘ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປລພ຺ຠຕິ…ເປ… ເກຫິຈິ ນ ປຸຄ຺ຄໂລ’’ຕິ ເອວໍ ປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ວິຠາຄໍ. ຍຖາອາປາທິເຕນາຕິ ‘‘ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປລພ຺ຠຕີຕິ ປທທ຺ວຍສ຺ສ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກຕ຺ເຕ’’ຕິອາທິນາ ອາປາທິຕປ຺ປກາເຣນ. ນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຍທິປິ ເຕນ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປລພ຺ຠຕິ ເອວ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອຸປລພ຺ຠຕີຕິ ປນ ປຸຄ຺ຄໂລ ເອວ ນ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອຖ ໂຂ ອຎ຺ໂຎປິ, ຕສ຺ມາ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ປສງ຺ເຄນ ນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ເຕນາຫ ‘‘ມຄ຺ຄິຕພ຺ໂພ ເອຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ’’ຕິ.

໖໐. ອຕ຺ຖໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ນຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ອຕ຺ຕສຸຎ຺ຎຕາທສ຺ສເນນ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓສ຺ສ ວິຫິຕຕ຺ຕາ.

ວຈນໂສຘນວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ປຎ຺ຎຕ຺ຕານຸໂຍຄວຓ຺ຓນາ

໖໑-໖໖. ຣູປກາຍາວິຣຫໍ ສນ຺ຘາຍ ອາຫ, ນ ຣູປຕຓ຺ຫາສພ຺ຠາວໍ. ຕຖາ ສຕິ ອເນກນ຺ຕິກຕ຺ຕາ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພເມວ ສິຍາ, ນ ອນຸຊານິຕພ຺ພນ຺ຕິ. ‘‘ອຕ຺ຖິຕາຍາ’’ຕິ ອາຫາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ກາມີຠາວສ຺ສ ອເນກນ຺ຕິກຕ຺ຕາ ກສ຺ສຈິ ກາມຘາຕູປປນ຺ນສ຺ສ ກາມຘາຕຸຍາ ອາຍຕ຺ຕຕ຺ຕາຠາວໂຕ ຈ ກທາຈິ ຠາວສ຺ເສວາຕິ ໂຍຊນາ.

໖໗. ກາຍານຸປສ຺ສນາຍາຕິ ກາຍານຸປສ຺ສນາເທສນາຍ. ສາ ຫິ ກາຍກາຍານຸປສ຺ສີນໍ ວິຠາຄຄ຺ຄຫຓສ຺ສ ກາຣຓຠູຕາ, ກາຍານຸປສ຺ສນາ ເອວ ວາ. ເອວໍລທ຺ຘິກຕ຺ຕາຕິ ອຎ຺ໂຎ ກາໂຍ ອຎ຺ໂຎ ປຸຄ຺ຄໂລຕິ ເອວໍລທ຺ຘິກຕ຺ຕາ. ອາຫຈ຺ຈ ຠາສິຕນ຺ຕິ ຐານກຣຓານິ ອາຫນ຺ຕ຺ວາ ກຖິຕໍ, ຠຄວຕາ ສາມໍ ເທສິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ປຎ຺ຎຕ຺ຕານຸໂຍຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ຄຕິອນຸໂຍຄວຓ຺ຓນາ

໖໙-໗໒. ຍານິສ຺ສ ສຸຕ຺ຕານິ ນິສ຺ສາຍ ລທ຺ຘິ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ເຕສໍ ທສ຺ສນໂຕ ປຣໂຕ ‘‘ເຕນ ຫິ ປຸຄ຺ຄໂລ ສນ຺ຘາວຕີ’’ຕິອາທິນາ ປາຬິ ອາຄຕາ, ປຸຣໂຕ ປນ ‘‘ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ສນ຺ຘາວຕີ’’ຕິອາທິນາ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ທສ຺ເສນ຺ໂຕ…ເປ… ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ທສ຺ເສຕ຺ວາຕິ ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ‘‘ຍານິສ຺ສ…ເປ… ຕານິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘ເຕນ ຫິ ປຸຄ຺ຄໂລ ສນ຺ຘາວຕີ’ຕິອາທິມາຫາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທສ຺ເສນ຺ໂຕຕິ ວາ ອິທໍ ທສ຺ສນກິຣິຍາຍ ນ ວຕ຺ຕມານຕາມຕ຺ຕວຈນໍ, ອຖ ໂຂ ຕສ຺ສາ ລກ຺ຂຓຕ຺ຖວຈນໍ, ເຫຕຸຠາວວຈນໍ ວາຕິ ນ ໂກຈິ ໂທໂສ.

໙໑. ໂສ ວຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ ໂສ ຊີວສຣີຣານໍ ອນຎ຺ຎຕາປຊ຺ຊນາກາໂຣ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ນຕ຺ຖີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ຣູປີ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ອິມິສ຺ສາ ລທ຺ຘິຍາ ວເສນ ‘‘ເຍນ ຣູປສງ຺ຂາເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາວຠູເຕນ ສຣີເຣນ ສທ຺ຘິໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ເອວໍ ປນ ອຕ຺ເຖ ສຕິ ໂສ ອາກາໂຣ ວຸຕ຺ໂຕ ເອວ ໂຫຕິ, ຕຖາ ຈ ສຕິ ‘‘ຣູປໍ ປຸຄ຺ຄໂລຕິ ອນນຸຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ເອວມ຺ປິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ຍສ຺ມາ ປນ ‘‘ອິຘ ສຣີຣນິກ຺ເຂປາ’’ຕິ ອນນ຺ຕຣໍ ວກ຺ຂຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ໂສ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນິຣຍູປຄສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອນ຺ຕຣາຠວໍ ນ ອິຈ຺ຉຕີຕິ ອິທໍ ປຸຣາຕນານໍ ອນ຺ຕຣາຠວວາທີນໍ ວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຘຸນາຕນາ ປນ ‘‘ອຸທ຺ຘໍປາໂທ ຕຸ ນາຣໂກ’’ຕິ ວທນ຺ຕາ ຕສ຺ສປິ ອນ຺ຕຣາຠວໍ ອິຈ຺ຉນ຺ເຕວ, ເກຈິ ປນ ອສຎ຺ຎູປຄານໍ. ອຣູປູປຄານໍ ປນ ສພ຺ເພປິ ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເຍ ‘‘ສຎ຺ຎຸປ຺ປາທາ ຈ ປນ ເຕ ເທວາ ຕມ຺ຫາ ກາຍາ ຈວນ຺ຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ມິຈ຺ຉາ ຄເຫຕ຺ວາ ຈຸຕູປປາຕກາເລສຸ ອສຎ຺ຎີນໍ ສຎ຺ຎາ ອຕ຺ຖີຕິ ອນ຺ຕຣາຠວໂຕວ ອສຎ຺ຎູປປຕ຺ຕິໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕທຎ຺ເຎສໍ ວເສນ ‘‘ສເວທໂນ…ເປ… ປຏິກ຺ຂິປຕີ’’ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ເຍ ປນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ເກ ປເນວໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ? ສພ຺ພຕ຺ຖິວາທີສຸ ເອກຈ຺ເຈ.

໙໒. ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕເນຕິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕເນ ຠເວ, ອຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທ ວາ ສຎ຺ຎາ ອຕ຺ຖີຕິ ອິຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຍໂຕ ໂສ ສຎ຺ຎາຠເວນ ອສງ຺ຄຫິໂຕ, ຠວນ຺ຕຣຠາເວນ ຈ ສງ຺ຄຫິໂຕ.

໙໓. ອິນ຺ຘນຸປາທາໂນ ອຄ຺ຄິ ວິຍ ອິນ຺ຘເນນ ຣູປາທິອຸປາທາໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ຣູປາທິນາ ວິນາ ນຕ຺ຖີຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍມຘິປ຺ປາຍວິຠາວນາ – ຍຖາ ນ ວິນາ ອິນ຺ຘເນນ ອຄ຺ຄິ ປຎ຺ຎາປີຍຕິ, ນ ຈ ຕໍ ອຎ຺ຎໍ ອິນ຺ຘນໂຕ ສກ຺ກາ ປຏິຊານິຕຸໍ, ນາປິ ອນຎ຺ຎໍ. ຍທິ ຫິ ອຎ຺ຎໍ ສິຍາ, ນ ອຸຓ຺ຫໍ ອິນ຺ຘນໍ ສິຍາ, ອຖ ອນຎ຺ຎໍ, ນິທຫິຕພ຺ພໍເຍວ ທາຫກໍ ສິຍາ, ເອວໍ ນ ວິນາ ຣູປາທີຫິ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຎ຺ຎາປີຍຕິ, ນ ຈ ເຕຫິ ອຎ຺ໂຎ, ນາປິ ອນຎ຺ໂຎ ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທຠາວປ຺ປສງ຺ຄໂຕຕິ ປຣວາທິໂນ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕຕ຺ຖ ຍທິ ອຄ຺ຄິນ຺ຘໂນປມາ ໂລກໂວຫາເຣນ ວຸຕ຺ຕາ, ອປຬິຕ຺ຕໍ ກຏ຺ຐາທິອິນ຺ຘນໍ ນິທຫິຕພ຺ພຎ຺ຈ, ປຬິຕ຺ຕໍ ຠາສຸຣຸຓ຺ຫໍ ອຄ຺ຄິທາຫກຎ຺ຈ, ຕຎ຺ຈ ໂອຊຏ຺ຐມກຣູປໍ ປພນ຺ຘວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ອນິຈ຺ຈໍ ສງ຺ຂຕໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນໍ. ຍທິ ເອວໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ຣູປາທີຫິ ອຎ຺ໂຎ ອນິຈ຺ໂຈ ຈ ອາປນ຺ໂນ, ອຖ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ຈ, ຕສ຺ມິໍເຍວ ກຏ຺ຐາທິສຎ຺ຎິເຕ ຣູປສງ຺ຂາຕປຬິຕ຺ເຕ ຍໍ ອຸສຸມໍ ໂສ ອຄ຺ຄິ ຕໍສຫຊາຕານິ ຕີຓິຠູຕານິ ອິນ຺ຘນໍ. ເອວມ຺ປິ ສິທ຺ຘໍ ລກ຺ຂຓເຠທໂຕ ອຄ຺ຄິນ຺ຘນານໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຄ຺ຄິ ວິຍ ອິນ຺ຘນໂຕ ຣູປາທີຫິ ອຎ຺ໂຎ ປຸຄ຺ຄໂລ ອນິຈ຺ໂຈ ຈ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ.

ຄຕິອນຸໂຍຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໒. ອຸປາທາປຎ຺ຎຕ຺ຕານຸໂຍຄວຓ຺ຓນາ

໙໗. ນີລຄຸຓໂຍຄໂຕ ນີໂລ, ນີໂລ ເອວ ນີລໂກ, ຕສ຺ສ, ອຍໍ ປນສ຺ສ ນີລປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນີລຣູປຸປາທານາຕິ ອາຫ ‘‘ນີລໍ…ເປ… ປຎ຺ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ປນ ປາເຐ ຐິເຕ ນີລໍ ອຸປາທາຍ ນີໂລຕິ ກຖມຍໍ ປທຸທ຺ຘາໂຣຕິ ອາຫ ‘‘ນີລໍ ຣູປໍ…ເປ… ເອຕ຺ຖ ໂຍ ປຸຏ຺ໂຐ ນີລໍ ອຸປາທາຍ ນີໂລ’’ຕິ. ເອຕ຺ຖາຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ວຈເນ. ຕທາທີສູຕິ ‘‘ປີຕໍ ຣູປໍ ອຸປາທາຍາ’’ຕິອາທິກໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ຄຫິຕເມວ ຕທຕ຺ຖທສ຺ສນວເສນ ຄຓ຺ຫາຕິ.

໙໘. ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ‘‘ມຄ຺ຄກຸສໂລ’’ຕິອາທີສຸ ເຉກຏ຺ຐໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຸສລປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ກຸສລໂວຫາຣໍ.

໑໑໒. ປຸພ຺ພປກ຺ຂໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣມາຫາຕິ ປຣວາທີ ປຸພ຺ພປກ຺ຂໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສກວາທິສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣມາຫ.

໑໑໕. ‘‘ຣູປໍ ຣູປວາ’’ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕໍ ປຣວາທິວາທໍ ຠິນ຺ທິຕຸໍ ‘‘ຍຖາ ນ ນິຄໂຬ ເນຄຬິໂກ’’ຕິອາທິນາ ສກວາທິວາໂທ ອາຣທ຺ໂຘຕິ ອາຫ ‘‘ຍສ຺ສ ຣູປໍ ໂສ ຣູປວາຕິ ອຸຕ຺ຕຣປກ຺ເຂ ວຸຕ຺ຕໍ ວຈນໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ’’ຕິ.

໑໑໘. ວິຎ຺ຎາຓນິສ຺ສຍຠາວູປຄມນນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ນິສ຺ສຍຠາວູປຄມນໍ. ຕຍິທໍ ວິເສສນໍ ຈກ຺ຂຸສ຺ສາຕິ ອິມິນາວ ສິທ຺ຘນ຺ຕິ ນ ກຕໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ອຸປາທາປຎ຺ຎຕ຺ຕານຸໂຍຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໓. ປຸຣິສກາຣານຸໂຍຄວຓ຺ຓນາ

໑໒໓. ກມ຺ມານນ຺ຕິ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມານໍ. ຕຄ຺ຄຫເຓເນວ ຫິ ຕໍຕໍກິຈ຺ຈກຣຓີເຍ ກິຣິຍານມ຺ປິ ສງ຺ຄໂຫ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ນິປ຺ຜາທກປ຺ປໂຍຊກຠາເວນາຕິ ກາຣກກາຣາປກຠາເວນ.

໑໒໕. ກມ຺ມກາຣກສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂຍ ອຎ຺ໂຎ ປຸຄ຺ຄໂລ ກາຣໂກ. ເຕນປີຕິ ກາຣກກາຣເກນປິ. ຕສ຺ສາຕິ ກາຣກກາຣກສ຺ສ. ອຎ຺ຎນ຺ຕິ ອຎ຺ຎໍ ກມ຺ມໍ. ເອວນ຺ຕິ ອິມິນາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ. ເຕຫິ ເຕຫິ ກາຣເກຫິ ປຸຄ຺ຄລາ ວິຍ ອຎ຺ຎານິ ກມ຺ມານິ ກຣີຍນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ກມ຺ມວຏ຺ຏສ຺ສ ອນຸປຈ຺ເຉທໍ ວທນ຺ຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ກາຣໂກ, ກມ຺ມສ຺ສ ກາຣໂກຕິ ອຍໍ ວິຠາໂຄ ອິຘ ອນາມຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ, ຕຖາ ຈ ສຕິ ກາຣກປຣມ຺ປຣາຍ ວຈນໍ ວິຣຸຊ຺ເຌຍ຺ຍາຕິ ອາຫ ‘‘ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ…ເປ… ວິຈາເຣຕພ຺ພເມຕ’’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ກາຣກນ຺ຕິ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ກາຣກໍ. ອິທຎ຺ຈາຕິ ນ ເກວລໍ ປຸຄ຺ຄລກາຣກສ຺ສ ກມ຺ມກາຣກຕາປຕ຺ຕິເຍວ ໂທໂສ, ອຖ ໂຂ ອິທໍ ກມ຺ມກາຣກຕາຍ ກາຣກປຣມ຺ປຣາປຊ຺ຊນມ຺ປິ ວິຈາເຣຕພ຺ພໍ, ນ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸຄ຺ຄລານຎ຺ຫິ ປຏິປາຏິຍາ ກາຣກຠາໂວ ກາຣກປຣມ຺ປຣາ.

໑໗໐. ເອໂກ ອນ຺ໂຕຕິ ‘‘ຄາໂຫ’’ຕິ ສສ຺ສຕຄາຫສງ຺ຂາໂຕ ອນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໗໖. ສິຍາ ອຎ຺ໂຎ, ສິຍາ ອນຎ຺ໂຎ, ສິຍາ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ອຎ຺ໂຎຕິ ວາ ອນຎ຺ໂຎຕິ ວາ’’ຕິ, ເອວໍ ປວຕ຺ຕນິຄຓ຺ຐວາທສທິສຕ຺ຕາ ໂສ ເອວ ເອໂກ ເນວ ໂສ ໂຫຕິ, ນ ອຎ຺ໂຎຕິ ລທ຺ຘິມຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ອິທໍ ປນ ນຕ຺ເຖວາ’’ຕິ. ປຣສ຺ສ ອິຈ຺ຉາວເສເນວາຕິ ປຣວາທິໂນ ລທ຺ຘິວເສເນວ. ເອກໍ ອນິຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສາຕິ ເອກໍ ‘‘ໂສ ກໂຣຕິ, ໂສ ປຏິສໍເວເທຕີ’’ຕິ ຄຫຓໍ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິຠເຍນ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ຕສ຺ສ ອິຕຣໍ ອຸຈ຺ເຉທຄ຺ຄຫຓໍ ອາປນ຺ນໍ. ຕຎ຺ຈ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎໍ ມິສ຺ສກໍ ນິຈ຺ຈານິຈ຺ຈຄ຺ຄຫຓໍ, ວິກ຺ເຂປຄ຺ຄຫຓຎ຺ຈ ອາປນ຺ນໍ. ກາຣກເວທກິຈ຺ຉາຍ ຐຕ຺ວາຕິ ສ຺ເວວ ກາຣໂກ ເວທໂກ ຈາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ອາທາເຍ ຐຕ຺ວາ. ຕໍຕໍອນິຈ຺ຉາຍາຕິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ວາທສ຺ສ ອສມ຺ປຏິຈ຺ຉເນນ. ອາປນ຺ນວເສນປີຕິ ອາປນ຺ນຄາຫວເສນປິ ອຍໍ ອນຸໂຍໂຄ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ໂຍຊນາ. ສພ຺ເພສໍ ອາປນ຺ນຕ຺ຕາຕິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ສພ຺ເພສໍ ວິກປ຺ປານໍ ອນຸກ຺ກເມນ ອາປນ຺ນຕ຺ຕາ ນາຍມນຸໂຍໂຄ ກໂຕຕິ ໂຍຊນາ. ເອເກກສ຺ເສວາຕິ ເຕສຸ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ເອເກກສ຺ເສວ ອາປນ຺ນຕ຺ຕາ. ຕນ຺ຕິວເສນ ປນ ເຕ ວິກປ຺ປາ ເອກຊ຺ຌໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອກໂຕ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ປຎ຺ຫານໍ ເອກໂຕ ປຸຏ຺ຐຕ຺ຕາ.

ປຸຣິສກາຣານຸໂຍຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ກລ຺ຍາຓວຄ຺ໂຄ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

໑໔. ອຠິຎ຺ຎານຸໂຍຄວຓ຺ຓນາ

໑໙໓. ວິກຸພ຺ພຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ອາທິອຕ຺ໂຖ, ປກາຣຕ຺ໂຖ ວາ. ເຕນ ‘‘ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາ ສທ຺ທໍ ສຸຓາຕີ’’ຕິອາທິກໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ອຠິຎ຺ຎານຸໂຍໂຄ ທຏ຺ຐພ຺ໂພຕິ ໂຍຊນາ. ຕທຠິຎ຺ຎາວໂຕຕິ ອາສວກ຺ຂຍາຠິຎ຺ຎາວໂຕ. ອຣຫໂຕ ສາຘນນ຺ຕິ ອຣຫໂຕ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐປຣມຕ຺ເຖນ ປຸຄ຺ຄລຕ຺ຕາຠາວສາຘນໍ. ຕພ຺ຠາວສ຺ສາຕິ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ. ອຣຫຕ຺ຕຘາຣານຎ຺ຫິ ຂນ຺ຘາ ນາມ ປຸຄ຺ຄລຕ຺ຕໍ ຕສ຺ສປິ ໂຫຕີຕິ.

ອຠິຎ຺ຎານຸໂຍຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໕-໑໘. ຎາຕການຸໂຍຄາທິວຓ຺ຓນາ

໒໐໙. ຕຕິຍໂກຏິຠູຕສ຺ສາຕິ ຕຕິຍໂກຏິສຠາວສ຺ສ ສງ຺ຂຕາສງ຺ຂຕວິນິມຸຕ຺ຕສຠາວສ຺ສ. ສຠາວສ຺ສາຕິ ຈ ສຠາວຘມ຺ມສ຺ສ. ລທ຺ຘິໍ ນິຄູຫິຕ຺ວາຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ເນວ ສງ຺ຂໂຕ, ນາສງ຺ຂໂຕຕິ ລທ຺ຘິໍ ອວິຠາເວຕ຺ວາ.

ຎາຕການຸໂຍຄາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໙. ປຏິເວຘານຸໂຍຄາທິວຓ຺ຓນາ

໒໑໘. ປຊານນໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ ນິພ຺ພິທາທີນໍ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ. ປຣິຈ຺ເຉທນສມຕ຺ຖຕຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໒໒໘. ສຫຣູປຠາໂວ ຣູເປນ ສມງ຺ຄິຕາ, ວິນາຣູປຠາໂວ ຕໂຕ ວິນິສ຺ສຏຕາຕິ ຕທຸຠຍໍ ຣູປສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕຣຄມນໍ ພຫິນິກ຺ຂມນຎ຺ຈ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ທ຺ວຍໍ ສຫຣູປຠາວວິນາຣູປຠາວານໍ ລກ຺ຂຓວຈນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໓໗. ໂອຬາຣິໂກຕິ ຖູໂລ. ອາຫິໂຕ ອຫໍ ມາໂນ ເອຕ຺ຖາຕິ ອຕ຺ຕາ, ອຕ຺ຕຠາໂວ. ໂສ ເອວ ຍຖາສກໍ ກມ຺ມຸນາ ປຏິລຠິຕພ຺ພໂຕ ປຏິລາໂຠ. ປທທ຺ວເຍນປິ ກາມາວຈຣຕ຺ຕຠາໂວ ກຖິໂຕ. ມໂນມໂຍ ອຕ຺ຕປຏິລາໂຠ ຣູປາວຈຣຕ຺ຕຠາໂວ. ໂສ ຫິ ຌານມເນນ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕ຺ຕາ ມໂນມໂຍ. ອຣູໂປ ອຕ຺ຕປຏິລາໂຠຕິ ອຣູປາວຈຣຕ຺ຕຠາໂວ. ໂສ ຫິ ຣູເປນ ອມິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ອຣູໂປຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ‘‘ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ປນ ຊີເວ ໂລກໂວຫາໂຣ ນິຣຸຬ຺ໂຫ, ອສຕິປິ ຊີເວ ຕຖານິຣຸຬ຺ຫໍ ໂລກໂວຫາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາປິ ໂວຫຣນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອິຕິ ອິມາ ໂລກສ຺ສ ສມຎ຺ຎາ, ຍາຫິ ຕຖາຄໂຕ ໂວຫຣຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິທານິ ຍຖາ ໂວຫຣນ຺ຕິ, ຕໍ ປກາຣໍ ວິຠາເວນ຺ໂຕ ‘‘ອປຣາມສ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ປຈ຺ຈຕ຺ຕສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓວເສນາຕິ ກກ຺ຂຬຜຸສນາທິສລກ຺ຂຓວເສນ ອນິຈ຺ຈຕາທິສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓວເສນ ຈ. ອິມິນາຕິ ‘‘ປຈ຺ຈຕ຺ຕສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓວເສນາ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ເຕນ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ປຸຄ຺ຄລາຠາວວຈເນນ. ອິໂຕ ປຸຣິມາຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສກວາທິປຏິກ຺ເຂປາທິວິຠາວນວເສນ ປວຕ຺ຕາ ອິໂຕ ອຕ຺ຖສໍວຓ຺ຓນໂຕ ປຸຣິມາ. ອິມິນາຕິ ວາ ‘‘ຍຖາ ຣູປາທໂຍ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທິນາ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕວຈເນນ. ຍຖາ ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ-ສທ຺ໂທ ສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖ. ເຕນ ສມຎ຺ຎານຕິຘາວນໍ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ປຣາມາໂສ ຈ ນ ໂຫຕິ ຊນປທນິຣຸຕ຺ຕິຍາ ອຠິນິວິສິຕພ຺ພໂຕ, ຍຖາ ຈ ສມຎ຺ຎາຕິຘາວນໍ ນ ໂຫຕິ, ເອວໍ ອິໂຕ ປຸຣິມາ ຈ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ໂຍເຊຕພ຺ພາ. ສມຎ຺ຎາຕິຘາວເນ ຫິ ສຕິ ສພ຺ພໂລກໂວຫາຣູປຈ຺ເຉໂທ ສິຍາຕິ.

ຕສ຺ມາ ສຈ຺ຈນ຺ຕິ ຍສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ປຣມຕ຺ຖາກາຣໍ ອນາໂຣເປຕ຺ວາ ສມຎ຺ຎໍ ນາຕິຘາວນ຺ໂຕ ເກວລໍ ໂລກສມ຺ມຸຕິຍາວ ໂວຫຣຕິ, ຕສ຺ມາ ສຈ຺ຈໍ ປເຣສໍ ອວິສໍວາທນໂຕ. ຕຖກາຣຓນ຺ຕິ ຕໂຖ ອວິຕໂຖ ຘມ຺ມສຠາໂວ ກາຣຓໍ ປວຕ຺ຕິເຫຕຸ ເອຕສ຺ສາຕິ ຕຖກາຣຓໍ, ປຣມຕ຺ຖວຈນໍ, ອວິປຣີຕຘມ຺ມສຠາວວິສຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ຘມ຺ມານໍ ຕຖຕາຍ ປວຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

ປຏິເວຘານຸໂຍຄາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຸຄ຺ຄລກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ປຣິຫານິກຖາ

໑. ວາທຍຸຕ຺ຕິປຣິຫານິກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໓໙. ອິທໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິທໍ ລກ຺ຂຓມຕ຺ຕໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ສມຍວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໕.໑໔໙-໑໕໐) ອິທມ຺ປິ ຫິ ສຸຕ຺ຕໍ ອນາຄາມິອາທີນໍເຍວ ປຣິຫານິນິສ຺ສໂຍ, ນ ອຣຫໂຕ. ສມຍວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິລາຠິໂນ ເສກ຺ຂສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ຍຖາຫ –

‘‘ກຕໂມ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສມຍວິມຸຕ຺ໂຕ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ກາເລນ ກາລໍ ສມເຍນ ສມຍໍ ອຏ຺ຐ ວິໂມກ຺ເຂ ກາເຍນ ຜຸສິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ຈສ຺ສ ທິສ຺ວາ ເອກຈ຺ເຈ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂີຓາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ສມຍວິມຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ (ປຸ. ປ. ໑).

‘‘ປຣິຫານິຘມ຺ໂມ’’ຕິ ຈ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຈ ເອກຈ຺ໂຈ ຈ ເສກ຺ໂຂ ອຘິປ຺ເປໂຕ, ນ ອຣຫາຕິ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ຍຖາທສ຺ສິຕານິ ສຸຕ຺ຕານິ ອນາຄາມິອາທີນໍ ປຣິຫານິລທ຺ຘິຍາ ນິສ຺ສໂຍ, ນ ອຣຫໂຕ, ຕສ຺ມາ. ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ຕໍ ອເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ຍສ຺ມາ ‘‘ອຣຫໂຕປີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຣຫໂຕປິ ປຣິຫານິ, ໂກ ປນ ວາໂທ ອນາຄາມິອາທີນນ຺ຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ລພ຺ຠຕິ, ຕສ຺ມາ ປິ-ສທ຺ທສມ຺ປິຓ຺ຑິຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອຣຫໂຕປິ…ເປ… ໂຍເຊຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຍສ຺ມາ ວາ ກາມຎ຺ເຈຕ຺ຖ ທຸຕິຍສຸຕ຺ຕໍ ເສກ຺ຂວເສນ ອາຄຕໍ, ປຐມຕຕິຍສຸຕ຺ຕານິ ປນ ອເສກ຺ຂວເສນປິ ອາຄຕານີຕິ ເຕສໍ ລທ຺ຘິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຣຫໂຕປີ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອຣຫໂຕ’’ຕິອາທິ.

ຕຕິຍສ຺ມິນ຺ຕິ ‘‘ສພ຺ເພສຎ຺ເຎວ ອຣຫນ຺ຕານໍ ປຣິຫານີ’’ຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ປຎ຺ເຫ. ໂສ ຫິ ‘‘ສພ຺ເພວ ອຣຫນ຺ໂຕ’’ຕິອາທິນາ ອາຄເຕສຸ ຕຕິໂຍ ປຎ຺ໂຫ. ເຕສນ຺ຕິ ມຸທິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ. ຕຕິຍສ຺ມິມ຺ປີຕິ ປິ-ສທ຺ໂທ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖສມຸຈ຺ຈໂຍ. ເຕນ ປຐມປຎ຺ຫໍ ສມຸຈ຺ຈິໂນຕິ ‘‘ຕຕ຺ຖປິ ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍາ ອຘິປ຺ເປຕາ’’ຕິ.

ໂສເຍວ ນ ປຣິຫາຍຕີຕິ ໂສຕາປນ຺ໂນເຍວ ໂສຕາປນ຺ນຠາວໂຕ ນ ປຣິຫາຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ເຈຕ຺ຖ ສກທາຄາມິຠາວາປຕ຺ຕິຍາ ໂສຕາປນ຺ນຠາວາປຄໂມ ປຣິຫານິ ໂຫຕິ ວິເສສາຘິຄມຠາວໂຕ. ປຕ຺ຕວິເສສໂຕ ຫິ ປຣິຫານີຕິ. ອິຕເຣຕິ ສກທາຄາມິອາທິກາ. ອຸປຣິມຄ຺ຄຕ຺ຖາຍາຕິ ອຸປຣິມຄ຺ຄຕ຺ຕຍປຏິລາຠຕ຺ຖາຍ ‘‘ນິຍໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ.

ວາທຍຸຕ຺ຕິປຣິຫານິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ອຣິຍປຸຄ຺ຄລສໍສນ຺ທນປຣິຫານິກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໔໑. ຕໂຕຕິ ອຣຫຕ຺ຕໂຕ. ຕຕ຺ຖາຕິ ທສ຺ສນມຄ຺ຄຜເລ. ວາຍາເມນາຕິ ວິປສ຺ສນຸສ຺ສາຫເນນ. ຕທນນ຺ຕຣນ຺ຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລານນ຺ຕຣໍ. ປຐມໍ ທສ຺ສນມຄ຺ຄຜລານນ຺ຕຣໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ, ຕໂຕ ປຣິຫີໂນ ປຸນ ວາຍມນ຺ໂຕ ຕທນນ຺ຕຣໍ ນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕີຕິ ກາ ເອຕ຺ຖ ຍຸຕ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປຣວາທີ ນາມ ຍຸຕ຺ຕມ຺ປິ ວທຕິ ອຍຸຕ຺ຕມ຺ປີຕິ ກິໍ ຕສ຺ສ ວາເທ ຍຸຕ຺ຕິຄເວສນາຍາຕິ ປນ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອປຣິຫານສຠາໂວ ຠາວນາມຄ຺ໂຄ ອຣິຍມຄ຺ຄຕ຺ຕາ ທສ຺ສນາທສ຺ສນມຄ຺ໂຄ ວິຍ. ນ ເຈຕ຺ຖ ອສິທ຺ຘຕາສງ຺ກາ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄສ຺ສ ປຣສ຺ສປິ ອຣິຍມຄ຺ຄຠາວສ຺ສ ສິທ຺ຘຕ຺ຕາ, ນາປິ ໂລກິຍມຄ຺ເຄນ ອເນກນ຺ຕິກຕາ ອຣິຍສທ຺ເທນ ວິເສສິຕຕ຺ຕາ. ຕຖາ ນ ວິຣຸທ຺ຘຕາ ທຸຕິຍມຄ຺ຄາທີນໍ ຠາວນາມຄ຺ຄຠາວສ຺ສ ໂອຬາຣິກກິເລສປ຺ປຫານາທີນຎ຺ຈ ປຣສ຺ສປິ ອາຄມໂຕ ສິທ຺ຘຕ຺ຕາ.

ອຣິຍປຸຄ຺ຄລສໍສນ຺ທນປຣິຫານິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ສຸຕ຺ຕສາຘນປຣິຫານິກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໖໕. ປຸຄ຺ຄລປຎ຺ຎຕ຺ຕິອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ປຕ຺ຕິ, ຜຸສນາ’’ຕິ ຈ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ອຘິຄໂມ ອຘິປ຺ເປໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຕ຺ຕພ຺ພໍ ວທຕີຕິ ອາຫ ຜຸສນາຣຫ’’ນ຺ຕິ.

໒໖໗. ກຕສນ຺ນິຏ຺ຐານສ຺ສາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຕ຺ຕາເຫ ມາເສ ອຸຕຸມ຺ຫິ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສ ວາ ອຎ຺ຎໍ ອາຣາເຘສ຺ສາມີຕິ ກຕນິຈ຺ຉຍສ຺ສ.

ສຸຕ຺ຕສາຘນປຣິຫານິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຣິຫານິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍກຖາ

໑. ສຸທ຺ຘພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໖໙. ເຫຏ຺ຐາປີຕິ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕິເທເວຫິ ເຫຏ຺ຐາປິ. ມຄ຺ຄຠາວນມ຺ປິ ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ ‘‘ອິຘ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ’’ຕິ ອິມິນາ ‘‘ທ຺ເວປິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສາ ນຕ຺ຖິ ເທເວສູຕິ ອຸປລທ຺ຘິວເສນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ.

໒໗໐. ຕສ຺ເສວາຕິ ປຣວາທິໂນ ເອວ. ປຸຄ຺ຄລວເສນາຕິ ‘‘ຄິຫີນຎ຺ເຈວ ເອກຈ຺ຈານຎ຺ຈ ເທວານ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ປຸຄ຺ຄລວເສນ. ຕສ຺ສາຕິ ປຣວາທິໂນ. ປຏິກ຺ເຂໂປ ນ ຍຸຕ຺ໂຕຕິ ເອວໍ ປຸຄ຺ຄລວເສນ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ ນ ຍຸຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐາເນນ ປນ ກຕາປິ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ໂອກາສວເສນ ປຣິຈ຺ຉິຊ຺ຊຕີຕິ ນາຍໍ ໂທໂສ. ຕສ຺ສາຍໍ ອຘິປ຺ປາໂຍຕິ ອຍໍ ‘‘ຄິຫີນຎ຺ເຈວາ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ປຣວາທິໂນ ຍທິ ອຘິປ຺ປາໂຍ, ເອວໍ ສຎ຺ຎາຍ ປຣວາທິໂນ ສກວາທິນາ ສມານາທາໂຍຕິ ນ ນິຄ຺ຄຫາຣໂຫ ສິຍາ. ເຕນາຫ ‘‘ສກ…ເປ… ຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ປຐມໍ ປນ ອນຸຊານິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ປຏິກ຺ເຂເປເນວ ນິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເກຈິ ‘‘ຍຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ ປພ຺ພຊ຺ຊາ, ນຕ຺ຖິ ຕຕ຺ຖ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສຕິ ປຸຈ຺ຉາຍ ເອກຈ຺ຈານໍ ມນຸສ຺ສານໍ ມຄ຺ຄປ຺ປຏິເວຘໍ ສນ຺ຘາຍ ປຣວາທິໂນ ປຏິກ຺ເຂໂປ. ຍທິປິ ໂສ ເທວານໍ ມຄ຺ຄປ຺ປຏິລາຠໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ສມ຺ຠວນ຺ຕໍ ປນ ສພ຺ພໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘ຄິຫີນ’ມິຈ຺ເຈວ ອວຕ຺ວາ ‘ເອກຈ຺ຈານຎ຺ຈ ເທວານ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ສຸນ຺ທຣໍ ‘‘ສນ຺ຘາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ປຸຣິໂມເຍວຕ຺ໂຖ ຍຸຕ຺ໂຕ.

ສຸທ຺ຘພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ສໍສນ຺ທນພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໗໓. ຣູປາວຈຣມຄ຺ເຄນາຕິ ຣູປາວຈຣຊ຺ຌາເນນ. ຕຎ຺ຫິ ຣູປຠວູປປຕ຺ຕິຍາ ອຸປາຍຠາວໂຕ ມຄ຺ໂຄຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຍຖາຫ ‘‘ຣູປຸປປຕ຺ຕິຍາ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໖໐). ອິທນ຺ຕິ ອິທໍ ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານໍ. ‘‘ອິຘວິຫາຍນິຏ຺ຐເຫຕຸຠູໂຕ ຣູປາວຈຣມຄ຺ໂຄ’’ຕິອາທິກໍ ທີເປນ຺ຕໍ ວຈນໍ ອນາຄາມິມຄ຺ຄສ຺ສ ຕພ຺ຠາວທີປເກນ ‘‘ອິຘ ຠາວິຕມຄ຺ໂຄ’’ຕິອາທິເກນ ກຖໍ ສເມຕີຕິ ໂຈເທຕ຺ວາ ຍຖາ ສເມຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປຸພ຺ເພ ປນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ປຸພ຺ເພ’’ຕິ ອິມິນາ ‘‘ອິຘ ຠາວິຕມຄ຺ໂຄ’’ຕິອາທິກໍ ວທນ຺ຕິ, ອິຘາປິ ປນ ‘‘ຣູປາວຈຣມຄ຺ເຄນາ’’ຕິອາທິກໍ. ຕຕ຺ຖ ອນາຄາມີ ເອວາຕິ ອນາຄາມິຜລຏ຺ໂຐ ເອວ. ຌານານາຄາມີຕິ ອສມຸຈ຺ຉິນ຺ນຊ຺ຌຕ຺ຕສໍໂຍຊໂນປິ ຣູປຠເວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ມມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ປຣິນິພ຺ພາຍນໂຕ. ອຘິປ຺ປາໂຍຕິ ຍຖາວຸຕ຺ໂຕ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຏ຺ຐກຖາວຈນານໍ ອວິໂຣຘທີປໂກ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອິຘາຕິ ກາມໂລເກ. ຕຕ຺ຖາຕິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຣວາທີ ເອວໍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ ‘‘ຕີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຐາເນຫີ’’ຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ກິໍ ຍຖາຣຸຕວເສນ ຄເຫຕພ຺ພຕ຺ຖໍ, ອຸທາຫຸ ສນ຺ຘາຍຠາສິຕນ຺ຕິ? ຕຕ຺ຖ ຊານມາໂນ ສນ຺ຘາຍຠາສິຕນ຺ຕິ ວເທຍ຺ຍ. ອຎ຺ຎຖາ ‘‘ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕິເທເວ ອຸປາທາຍາ’’ຕິອາທິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ ‘‘ເທເວ ຈ ຕາວຕິໍເສ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ຍຖາ ຫິ ຕສ຺ສ ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທເວຫິ ຕາວຕິໍເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ເຕຕ຺ວາ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ສກ຺ກໍ ເທວຣາຊານໍ ອຸປາທາຍ ກາມາວຈຣເທເວສຸ ຕາວຕິໍສເທວາ ປາກຏາ ປຎ຺ຎາຕາຕິ ເຕສໍ ຄຫຓໍ, ນ ເຕເຍວ ອຘິປ຺ເປຕາຕິ ສຸຕ຺ຕປທສ຺ສ ສນ຺ຘາຍຠາສິຕຕ຺ຖໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ‘‘ອິຘ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ’’ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ອນວຊ຺ຊສຸຂອພ຺ຍາເສກສຸຂເນກ຺ຂມ຺ມສຸຂາທິສນ຺ນິສ຺ສຍຠາເວນ ມຫານິສໍສຕາຍ ສາສເນ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ‘‘ອິຘ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ’’ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ອຘິປ຺ເປຕາ. ສາ ຫິ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸການໍ ເທວານຎ຺ຈ ອໂນກາສຠາວໂຕ ທຸກ຺ກຣາ ທຸລ຺ລຠາ ຈ. ຕຕ຺ຖ ສູຣິຍປຣິວຕ຺ຕາທີຫິປິ ເທເວສຸ ມຄ຺ຄປຏິລາຠາຍ ອຕ຺ຖິຕາ ວິຠາເວຕພ຺ພາ, ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸການໍ ປນ ວິເສສານຘິຄມຠາໂວ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ອິຈ຺ຉິໂຕ ເອວາຕິ.

ສໍສນ຺ທນພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ໂອຘິໂສກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໗໔. ໂອຘິໂສຕິ ຠາຄໂສ, ຠາເຄນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠາໂຄ ນາມ ຍສ຺ມາ ເອກເທໂສ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ເອກເທເສນ ເອກເທເສນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍທິ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຄ຺ຄານໍ ວເສນ ສມຸທຍປກ຺ຂິກສ຺ສ ກິເລສຄຓສ຺ສ ຈຕຸຠາເຄຫິ ປຫານໍ ‘‘ໂອຘິໂສ ປຫານ’’ນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ອິຈ຺ຉິຕເມເວຕໍ ສກວາທິສ຺ສ ‘‘ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ທິຏ຺ຐິຄຕານໍ ປຫານາຍາ’’ຕິ ຈ ອາທິວຈນໂຕ. ຍສ຺ມາ ປນ ມຄ຺ໂຄ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ນານາຠິສມຍວເສນ ກິຈ຺ຈກໂຣ, ນ ເອກາຠິສມຍວເສນາຕິ ປຣວາທິໂນ ລທ຺ຘິ, ຕສ຺ມາ ຍຖາ ‘‘ມຄ຺ໂຄ ກາເລນ ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຊານາຕິ, ກາເລນ ສມຸທຍໍ ປຊຫຕີ’’ຕິອາທິນາ ນານກ຺ຂຓວເສນ ສຈ຺ເຈສຸ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອິຈ຺ຉິໂຕ, ເອວໍ ປຈ຺ເຈກມ຺ປິ ນານກ຺ຂຓວເສນ ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍ. ຕຖາ ສຕິ ທຸກ຺ຂາທີນໍ ເອກເທສເອກເທສເມວ ປຣິຊານາຕິ ປຊຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ປາຬິຍໍ ‘‘ໂສຕາປຕ຺ຕິ…ເປ… ເອກເທເສ ປຊຫຕີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຕິ ຫິ ນານາຠິສມເຍ ປຐມມຄ຺ຄາທີຫິ ປຫາຕພ຺ພານໍ ສໍໂຍຊນຕ຺ຕຍາທີນໍ ທຸກ຺ຂທສ຺ສນາທີຫິ ເອກເທສເອກເທສປ຺ປຫານໍ ສິຍາຕິ ເອກເທສໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຏ຺ຐາທິຕາ, ຕໂຕ ເອວ ເອກເທສໂສຕາປນ຺ນາທິຕາ ຈ ອາປຊ຺ຊຕິ ອນນ຺ຕຣຜລຕ຺ຕາ ໂລກຸຕ຺ຕຣກຸສລານໍ, ນ ຈ ຕໍ ຍຸຕ຺ຕໍ. ນ ຫິ ກາລເຠເທນ ວິນາ ໂສ ເອວ ໂສຕາປນ຺ໂນ, ອໂສຕາປນ຺ໂນ ຈາຕິ ສກ຺ກາ ວິຎ຺ຎາຕຸໍ. ເຕນາຫ ‘‘ເອກເທສໍ ໂສຕາປນ຺ໂນ, ເອກເທສໍ ນ ໂສຕາປນ຺ໂນ’’ຕິອາທິ.

ອປິຈາຍໍ ນານາຠິສມຍວາທີ ເອວໍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ ‘‘ມຄ຺ຄຎາຓໍ ສຈ຺ຈານິ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕໍ ກິໍ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ, ອຸທາຫຸ ກິຈ຺ຈໂຕ’’ຕິ. ຍທິ ອາຣມ຺ມຓໂຕຕິ ວເທຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນາຎາຓສ຺ສ ວິຍ ທຸກ຺ຂສມຸທຍານໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕປຣິຈ຺ເຉທສມຸຈ຺ເຉທາ ນ ຍຸຕ຺ຕາ ຕໂຕ ອນິສ຺ສຏຕ຺ຕາ, ຕຖາ ມຄ຺ຄທສ຺ສນໍ. ນ ຫິ ສຍເມວ ອຕ຺ຕານໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ຍຸຕ຺ຕໍ, ມຄ຺ຄນ຺ຕຣປຣິກປ຺ປນາຍໍ ອນວຏ຺ຐານໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ, ຕສ຺ມາ ຕີຓິ ສຈ຺ຈານິ ກິຈ຺ຈໂຕ, ນິໂຣຘໍ ກິຈ຺ຈໂຕ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ຈ ປຏິວິຊ຺ຌຕີຕິ ເອວມສມ຺ໂມຫໂຕ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕສ຺ສ ມຄ຺ຄຎາຓສ຺ສ ນຕ຺ເຖວ ນານາຠິສມໂຍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ໂຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂໍ ປສ຺ສຕິ, ທຸກ຺ຂສມຸທຍມ຺ປິ ໂສ ປສ຺ສຕີ’’ຕິອາທິ. ນ ເຈຕໍ ກາລນ຺ຕຣທສ຺ສນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ໂຍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ທຸກ຺ຂໍ ປສ຺ສຕິ, ທຸກ຺ຂສມຸທຍມ຺ປິ ໂສ ປສ຺ສຕິ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘມ຺ປິ…ເປ… ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິປຏິປທມ຺ປິ ໂສ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໑໐໐) ເອກສຈ຺ຈທສ຺ສນສມງ຺ຄິໂນ ອຎ຺ຎສຈ຺ຈທສ຺ສນສມງ຺ຄິຠາວວິຈາຣຓາຍໍ ຕທຕ຺ຖສາຘນຕ຺ຖໍ ອາຍສ຺ມຕາ ຄວໍປຕິຕ຺ເຖເຣນ ອາຠຕຕ຺ຕາ ປຈ຺ເຈກຎ຺ຈ ສຈ຺ຈຕ຺ຕຍທສ຺ສນສ຺ສ ໂຍຊິຕຕ຺ຕາ. ອຎ຺ຎຖາ ປຸຣິມທິຏ຺ຐສ຺ສ ປຸນ ອທສ຺ສນໂຕ ສມຸທຍາທິທສ຺ສເນ ທຸກ຺ຂາທິທສ຺ສນມໂຍຊນີຍໍ ສິຍາ. ນ ຫິ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ໂຄ ໂລກິຍມຄ຺ໂຄ ວິຍ ກຕກາຣິຠາເວນ ປວຕ຺ຕຕິ ສມຸຈ຺ເຉທກຕ຺ຕາ. ຕຖາ ໂຍຊເນ ຈ ສພ຺ພໍ ທສ຺ສນໍ ທສ຺ສນນ຺ຕຣປຣນ຺ຕິ ທສ຺ສນານຸປຣໂມ ສິຍາ. ເອວໍ ອາຄມໂຕ ຍຸຕ຺ຕິໂຕ ຈ ນານາຠິສມຍສ຺ສ ອສມ຺ຠວໂຕ ປຈ຺ເຈກໍ ມຄ຺ຄານໍ ໂອຘິໂສ ປຫານໍ ນຕ຺ຖີຕິ ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ.

ໂອຘິໂສກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ຊຫຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໑. ນສຸຕ຺ຕາຫຣຓກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໘໐. ຍທິປິ ປາຬິຍໍ ‘‘ຕໂຍ ມຄ຺ເຄ ຠາເວຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ມຄ຺ຄຠາວນາ ປນ ຍາວເທວ ກິເລສສມຸຈ຺ຉິນ຺ທນຕ຺ຖາຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ກິຈ຺ຈສພ຺ຠາວນ຺ຕິ ຕີຫິ ປຫາຕພ຺ພສ຺ສ ປຫີນຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕີຫີຕິ ເຫຏ຺ຐິເມຫິ ຕີຫິ ອຣິຍມຄ຺ເຄຫິ ປຫາຕພ຺ພສ຺ສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສໍໂຍຊນສ຺ສ ປຫີນຕໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍ ປນ ກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ອໂຘຠາຄິຍສໍໂຍຊເນສຸ ມຄ຺ຄສ຺ສ ປຫານາຠິສມຍກິຈ຺ຈໍ. ເຕເນວ ມຄ຺ເຄນາຕິ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄເນວ. ເອຕໍ ນ ສເມຕີຕິ ເອວໍ ມຄ຺ຄຸປ຺ປາທໂຕ ປເຄວ ກາມຣາຄພ຺ຍາປາທາ ປຫີຍນ຺ຕີຕິ ລທ຺ຘິກິຕ຺ຕນໍ ອິມິນາ ມຄ຺ຄສ຺ສ ກິຈ຺ຈສພ຺ຠາວກຖເນນ ນ ສເມຕິ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມາຕິ ອິມິນາ ຍຖາວຸຕ຺ຕເມວ ວິໂຣຘໍ ປຈ຺ຈາມສຕິ. ປຫີນານນ຺ຕິ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕານໍ. ໂຍ ຫິ ຌານລາຠີ ຌາເນນ ຍຖາວິກ຺ຂມ຺ຠິເຕ ກິເລເສ ມຄ຺ເຄນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທຕິ, ໂສ ອິຘາຘິປ຺ເປໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ທສ຺ສນມຄ຺ເຄ…ເປ… ອຘິປ຺ປາໂຍ’’ຕິ.

ຊຫຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ສພ຺ພມຕ຺ຖີຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໑. ວາທຍຸຕ຺ຕິວຓ຺ຓນາ

໒໘໒. ສພ຺ພໍ ອຕ຺ຖີຕິ ເອຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ວິຍ ອຕີຕານາຄຕມ຺ປິ ຘຣມານສຠາວນ຺ຕິ ປຣວາທິໂນ ລທ຺ຘິ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພນ຺ຕິ ກາລວິຠາຄໂຕ ອຕີຕາທິເຠທໍ ສພ຺ພໍ. ໂສ ປນ ‘‘ຍມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ, ຕມ຺ປິ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ກາລວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ອນຸໂຍໂຄ, ຕໍ ອຕິປ຺ປສງ຺ຄທສ຺ສນວເສນ ປຣວາທິປຏິຎ຺ຎາຍ ໂທສາໂຣປນໍ. ນຍທສ຺ສນໍ ວາ ອຕີຕານາຄຕານໍ ນຕ຺ຖິຠາວສ຺ສ. ອຕ຺ຖີຕິ ປນ ອຍໍ ອຕ຺ຖິຠາໂວ ຍສ຺ມາ ເທສກາລາກາຣຘມ຺ເມຫິ ວິນາ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ຕາວ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ອນຸໂຍຄໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖ ສພ຺ພມຕ຺ຖີ’’ຕິອາທິນາ ປາຬິ ປວຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ຍທິປິ ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ອິທໍ ສາມຎ຺ຎວຈນໍ, ຕໍ ປນ ຍສ຺ມາ ວິເສສນິວິຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ, ປຣໂຕ ຈ ສພ຺ເພສູຕິ ຘມ຺ມາ ວິຠາຄໂຕ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ໂອຬາຣິກສ຺ສ ປາກຏສ຺ສ ຣູປຘມ຺ມສມຸທາຍສ຺ສ ວເສນ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ສພ຺ພສ຺ມິໍ ສຣີເຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນິທສ຺ສນມຕ຺ຕໍ ວາ ເອຕໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຕຖາ ຈ ກາຓາທກາປິເລຫິ ປຏິຎ຺ຎາຍມານາ ອາກາສກາລາທິສຕ຺ຕປກຕິປຸຣິສາ ວິຍ ປຣວາທິນາ ປຏິຎ຺ຎາຍມານໍ ສພ຺ພໍ ສພ຺ພພ຺ຍາປີຕິ ອາປນ຺ນເມວ ໂຫຕີຕິ. ‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖ ສຣີເຣ’’ຕິ ຈ ‘‘ຕິເລ ເຕລ’’ນ຺ຕິ ວິຍ ພ຺ຍາປເນ ຠຸມ຺ມນ຺ຕິ ສຣີຣປຣິຍາປນ຺ເນນ ສພ຺ເພນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສິຣສິ ປາທາ…ເປ… ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ.

ສພ຺ພສ຺ມິໍ ກາເລ ສພ຺ພມຕ຺ຖີຕິ ໂຍຊນາ. ເອຕສ຺ມິໍ ປກ຺ເຂເຍວສ຺ສ ອຎ຺ຎວາໂທ ປຣິທີປິໂຕ ສິຍາ ‘‘ຍໍ ອຕ຺ຖິ, ອຕ຺ເຖວ ຕໍ, ຍໍ ນຕ຺ຖິ, ນຕ຺ເຖວ ຕໍ, ອສໂຕ ນຕ຺ຖິ ສມ຺ຠໂວ, ສໂຕ ນຕ຺ຖິ ວິນາໂສ’’ຕິ. ເອວໍ ສພ຺ເພນາກາເຣນ ສພ຺ພໍ ສພ຺ເພສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສພ຺ພໍ ອຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອິເມຫິ ປນ ປກ຺ເຂຫິ ‘‘ສພ຺ພໍ ສພ຺ພສຠາວໍ, ອເນກສຕ຺ຕິນິຈິຕາຠາວາ ອສໂຕ ນຕ຺ຖິ ສມ຺ຠໂວ’’ຕິ ວາໂທ ປຣິທີປິໂຕ ສິຍາ. ໂຍຄຣຫິຕນ຺ຕິ ເກນຈິ ຍຸຕ຺ຕາຍຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓສໍໂຍຄຣຫິຕໍ. ຕໍ ປນ ເອກສຠາວນ຺ຕິ ສໍໂຍຄຣຫິຕໍ ນາມ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກສຠາວໍ, ເອກຘມ຺ໂມຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕນ ເທວວາທີນໍ ພ຺ຣຫ຺ມທສ຺ສນໍ ອຕ຺ເຖວາຕິວາໂທ ປຣິທີປິໂຕ ສິຍາ. ອຕ຺ຖີຕິ ປຸຈ຺ຉຕີຕິ ຍທິ ສພ຺ພມຕ຺ຖີຕິ ຕວ ວາໂທ, ຍຖາວຸຕ຺ຕາຍ ມມ ທິຏ຺ຐິຍາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຠາໂວ ອຕ຺ຖີຕິ ເອກນ຺ເຕນ ຕຍາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ຕສ຺ມາ ‘‘ກິໍ ໂສ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ວາທຍຸຕ຺ຕິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ກາລສໍສນ຺ທນກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໘໕. ອຕີຕາ …ເປ… ກຣິຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖາຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ອຕີຕໍ ອນາຄຕນ຺ຕິ ຣູປສ຺ສ ອິມໍ ວິເສສໍ, ເອວໍ ວິເສສໍ ວາ ຣູປໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຕາວິເສສວິສິຏ຺ຐຣູປເມວ ອປ຺ປິຍໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຣູປຠາວານໍ ສມານາຘິກຣຓຕ຺ຕາ ເອຕສ຺ມິໍເຍວ ວິສເຍ ອປ຺ເປຕພ຺ພໍ, ວຈີໂຄຈຣໍ ປາເປຕພ຺ພໍ ສຕິປິ ເນສໍ ວິເສສນວິເສສິຕພ຺ພຕາສງ຺ຂາເຕ ວິຠາເຄ ຕຖາປິ ອວິຠຊິຕພ຺ພໍ ກຕ຺ວາຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ປາຬິຍໍ ‘‘ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ວາ ຣູປນ຺ຕິ ວາ’’ຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຣູປສທ຺ເທຫິ ຕທຕ຺ຖສ຺ສ ວຕ຺ຕພ຺ພາກາໂຣ ອິຕິສທ຺ເທຫິ ທສ຺ສິໂຕ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສທ຺ເທນ…ເປ… ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ອາຫ. ຣູປປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ຣູປາຍຕນປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ສາ ຫິ ສຠາວຘມ຺ມຸປາທານາ ຕຊ຺ຊາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ເຕເນວາຫ ‘‘ສຠາວປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນ ປວຕ຺ຕາ ວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ. ຣູປສມູຫໍ ອຸປາທາຍາຕິ ຕໍຕໍອຕ຺ຕປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ອຸປາທານຠູຕານໍ ອຠາວວິຠາວນາກາເຣນ ປວຕ຺ຕມານານໍ ຣູປຘມ຺ມານໍ ສມູຫໍ ອຸປາທາຍ. ອຸປາທານຸປາທານມ຺ປິ ຫິ ອຸປາທານເມວາຕິ. ຕສ຺ມາຕິ ສມູຫຸປາທາຍາຘີນຕາຍ ອວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິຠາວໂຕ. ວິຄມາວຕ຺ຕພ຺ພຕາຕິ ວິຄມສ຺ສ ວຕ຺ຖຠາວາປຄມສ຺ສ ອວຕ຺ຕພ຺ພຕາ. ນ ຫິ ໂອທາຕຕາວິຄເມນ ອວຕ຺ຖໍ ໂຫຕິ. ນ ປນ ຍຸຕ຺ຕາ ຣູປຠາວສ຺ສ ວິຄມາວຕ຺ຕພ຺ພຕາຕິ ໂຍຊນາ. ຣູປຠາໂວຕິ ຈ ຣູປາຍຕນສຠາໂວ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ໂຄຈຣຠາໂວ. ນ ຫິ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຠາວວິຄເມ ວິຄມາວຕ຺ຕພ຺ພຕາ ຍຸຕ຺ຕາ.

ກາລສໍສນ຺ທນກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ວຈນໂສຘນວຓ຺ຓນາ

໒໘໘. ອນາຄຕໍ ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ວາ-ສທ຺ໂທ ອນິຍມຕ຺ໂຖ ຍຖາ ‘‘ຂທິເຣ ວາ ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ ປລາເສ ວາ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ຫຸຕ຺ວາ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕິ-ສທ຺ໂທ ອນາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປຘານໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ຘໍ ລຠຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອນາຄຕໍ…ເປ… ທຏ຺ຐພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫນ຺ຕນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ຊາຍມານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຠາວໍ ລຠນ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ຕຎ຺ເຎວ ອນາຄຕໍ ຕໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ລທ຺ຘິວເສນາ’’ຕິ. ຕມ຺ປິ ຫຸຕ຺ວາ ໂຫຕີຕິ ຍໍ ອນາຄຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຠາວປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ‘‘ຫຸຕ຺ວາ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ກິໍ ຕທປິ ປຸນ ຫຸຕ຺ວາ ໂຫຕີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ຕພ຺ຠາວາວິຄມໂຕຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຠາວໂຕ ຫຸຕ຺ວາໂຫຕິຠາວານຸປຄມໂຕ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຠາວໂຕຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຕາຍ ອຠາວໂຕ.

ວຈນໍ ອຣຫຕີຕິ ອິມິນາ ວຈນມຕ຺ເຕ ນ ໂກຈິ ໂທໂສຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍທິປິ ຕສ຺ສ ປຸນ ຫຸຕ຺ວາ ຠູຕສ຺ສ ປຸນ ຫຸຕ຺ວາໂຫຕິຠາໂວ ນຕ຺ຖິ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ຎາເປຕພ຺ພຕາຍ ປນ ທຸຕິຍໍ ຕໂຕ ປຣມ຺ປິ ຕຖາ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອຣຫຕີຕິ ‘‘ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ປຏິຊານາຕີຕິ. ຘມ຺ເມຕິ ສຠາວຘມ຺ເມ. ຕປ຺ປຏິກ຺ເຂປໂຕ ອຘມ຺ເມ ອຠາວຘມ຺ເມ. ເຕນາຫ ‘‘ສສວິສາເຓ’’ຕິ.

ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕນເຍນາຕິ ‘‘ຫຸຕ຺ວາ ໂຫຕິ, ຫຸຕ຺ວາ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຸພ຺ເພ ຍເທຕໍ ຕຍາ ‘‘ອນາຄຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວທຕາ ‘‘ຕໍເຍວ ອນາຄຕໍ ຕໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ລທ຺ຘິວເສນ ‘‘ອນາຄຕໍ ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ວາ ຫຸຕ຺ວາ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ‘‘ກິໍ ເຕ ຕມ຺ປິ ຫຸຕ຺ວາ ໂຫຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິເຕ ໂຍ ປຣວາທິນາ ຫຸຕ຺ວາ ຠູຕສ຺ສ ປຸນ ຫຸຕ຺ວາອຠາວໂຕ ‘‘ນ ເຫວາ’’ຕິ ປຏິກ຺ເຂໂປ ກໂຕ, ເຕນ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕນເຍນ. ສ຺ວາຍໍ ຍເທວ ຣູປາທິ ອນາຄຕໍ, ຕເທວ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ສຕິປິ ອຕ຺ຖາເຠເທ ອນາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ປນ ອຕ຺ເຖວ ກາລເຠໂທຕິ ຕໍກາລເຠທວິໂຣຘາຍ ປຏິກ຺ເຂໂປ ປວຕ຺ໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕນເຍນາຕິ ກາລນານຕ຺ເຕນາ’’ຕິ. ເຕນ ຫິ ໂສ ອຍຎ຺ຈ ປຏິກ຺ເຂໂປ ນີໂຕ ປວຕ຺ຕິໂຕຕິ. ປຏິຎ຺ຎາຕນເຍນາຕິ ອິທມ຺ປິ ຍຖາວຸຕ຺ຕປຏິກ຺ເຂປານນ຺ຕຣໍ ຍໍ ປຏິຎ຺ຎາຕໍ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ຍຖາ ຫິ ສາ ປຏິຎ຺ຎາ ອຕ຺ຖາເຠເທນ ນີຕາ ປວຕ຺ຕິຕາ, ຕຖາຍມ຺ປິ. ເຕເນວາຫ ‘‘ອຕ຺ຖານານຕ຺ເຕນາ’’ຕິ, ອນາຄຕາທິປ຺ປເຠທາຍ ກາລປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ອຸປາທານຠູຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອເຠເທນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາ ອຸປາທານຠູຕຣູປາທິອຕ຺ຖາເຠເທປິ ເຕສໍ ຂຓຕ຺ຕຍານາວຕ຺ຕິ ຕໍສມງ຺ຄິຕາ ອນາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຠາວາວຕ຺ຕິຕາ, ຕຖາ ຕຕ຺ຖ ວຸຈ຺ຈມານາ ຫຸຕ຺ວາໂຫຕິຠາວາ ຍຖາກ຺ກມໍ ປຸຣິມປຈ຺ຉິເມສຸ ປວຕ຺ຕິຕາ ປຸຣິມປຈ຺ຉິມກິຣິຍາຕິ ກຕ຺ວາຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອຕ຺ຖານານຕ຺ຕໍ…ເປ… ປຏິຊານາຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ອຕ຺ຖານານຕ຺ຕເມວ ຫີ’’ຕິອາທິນາ ຕເມວ ອຕ຺ຖໍ ສມຕ຺ເຖຕິ. ຍຖາ ປນ ‘‘ຕໍ ຊີວໍ ຕໍ ສຣີຣ’’ນ຺ຕິ ປຏິຊານນ຺ຕສ຺ສ ຊີໂວວ ສຣີຣໍ, ສຣີຣເມວ ຊີໂວຕິ ຊີວສຣີຣານໍ ອນຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ‘‘ຕຎ຺ເຎວ ອນາຄຕໍ ຕໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ຈ ປຏິຊານນ຺ຕສ຺ສ ອນາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ອນຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ອາປນ຺ນນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານາຄເຕສຸ ວຸຕ຺ຕາ ໂຫຕິຠາວຫຸຕ຺ວາຠາວາ ອນາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນສຸປິ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ ອນາຄຕມ຺ປິ ຫຸຕ຺ວາໂຫຕິ ນາມ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນມ຺ປິ ຫຸຕ຺ວາໂຫຕິເຍວ ນາມາ’’ຕິ.

ອນຸຎ຺ຎາຕປຎ຺ຫສ຺ສາຕິ ‘‘ຕຎ຺ເຎວ ອນາຄຕໍ ຕໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ? ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຖານານຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ອນຸຎ຺ຎາຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ. ຎາຕຸໍ ອິຈ຺ຉິໂຕ ຫິ ອຕ຺ໂຖ ປຎ຺ໂຫ. ໂທໂສ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ອນາຄຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຠູຕສ຺ສ ປຸນ ອນາຄຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຠາວາປຕ຺ຕິສງ຺ຂາໂຕ ໂທໂສ ວຸຕ຺ໂຕ ປຸຣິມນເຍ. ປຈ຺ຉິມນເຍ ປນ ອນາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ເອເກກສ຺ສ ຫຸຕ຺ວາໂຫຕິຠາວາປຕ຺ຕິສງ຺ຂາໂຕ ໂທໂສ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕປຎ຺ຫນ຺ຕິ ‘‘ຕໍເຍວ ອນາຄຕໍ ຕໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ? ນ ເຫວໍ ວຕ຺ຕພ຺ເພ’’ຕິ ເອວໍ ກາລນານຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕປຎ຺ຫໍ. ເຕນາຕິ ອນາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ໂຫຕິຫຸຕ຺ວາຠາວປຏິກ຺ເຂເປນ. ໂຈເທຕີຕິ ອນາຄຕໍ ເຕນ ໂຫຕິ ນາມ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ເຕນ ຫຸຕ຺ວາ ນາມ, ອຸຠຍມ຺ປິ ອນຎ຺ຎຕ຺ຕາ ອຸຠຍສຠາວນ຺ຕິ ໂຈເທຕິ. ເອຕ຺ຖາຕິ ‘‘ຫຸຕ຺ວາ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ປຎ຺ເຫ ກຖໍ ໂຫຕິ ໂທໂສຕິ ໂຈເທຕີຕິ. ‘‘ຕສ຺ເສວາ’’ຕິ ປຣິຫຣຕິ. ກຖໍ ກຕ຺ວາ ໂຈທນາ, ກຖຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ປຣິຫາໂຣ? ອນຸຊານນປຏິກ຺ເຂປານໍ ຠິນ຺ນວິສຍຕາຍ ໂຈທນາ, ອຕ຺ຖາເຠທກາລເຠທວິສຍຕ຺ຕາ ອຠິນ຺ນາຘາຣຕາຍ ເຕສໍ ປຣິຫາໂຣ. ຕສ຺ເສວາຕິ ຫິ ປຣວາທິໂນ ເອວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕທຸຠຍໍ ຄເຫຕ຺ວາຕິ ‘‘ຕໍ ອນາຄຕໍ ຕໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ອຸຠຍໍ ເອກຊ຺ຌໍ ຄເຫຕ຺ວາ. ເອເກກນ຺ຕິ ເຕສຸ ເອເກກໍ. ເອເກກເມວາຕິ ອຸຠຍໍ ເອກຊ຺ຌໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເອເກກເມວ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ອິມສ຺ມິໍ ປກ຺ເຂ ຕຖາ ນ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອສ ນໂຍຕິ ອຕິເທສໍ ກຕ຺ວາ ສໍຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຕໍ ທຸພ຺ພິຎ຺ເຎຍ຺ຍນ຺ຕິ ‘‘ອນາຄຕສ຺ສ ຫີ’’ຕິອາທິນາ ວິວຣຕິ. ປຏິຊານິຕພ຺ພໍ ສິຍາ ອນາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ຍຖາກ຺ກມໍ ໂຫຕິຫຸຕ຺ວາຠາວໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ຍເທຕໍ ຕຍາ’’ຕິອາທິນາ ປວຕ຺ໂຕ ສໍວຓ຺ຓນານໂຍ ປຸຣິມນໂຍ, ຕຕ຺ຖ ຫິ ‘‘ຍທິ ເຕ ອນາຄຕໍ ຫຸຕ຺ວາ’’ຕິອາທິນາ ຫຸຕ຺ວາໂຫຕິຠາໂວ ໂຈທິໂຕ. ‘‘ອປໂຣ ນໂຍ’’ຕິອາທິໂກ ທຸຕິຍນໂຍ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ‘‘ອນາຄຕສ຺ສ…ເປ… ຫຸຕ຺ວາໂຫຕິເຍວ ນາມາ’’ຕິ ອນາຄຕາທີສຸ ເອເກກສ຺ສ ຫຸຕ຺ວາໂຫຕິນາມຕາ ໂຈທິຕາ.

ວຈນໂສຘນວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຕີຕຎາຓາທິກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໙໐. ກຖໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນາຕິ ຫິ ອິມິນາ ທຸຕິຍປຸຈ຺ຉາຍ ‘‘ອຕີຕໍ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ປຈ຺ຈາມຏ຺ຐໍ, ຕຎ຺ຈ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ຎາຓໍ, ອຕີຕຘມ຺ມາຣມ຺ມຓຕາຍ ອຕີຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ປຸນ ປຸຏ຺ໂຐ ອຕີຕາຣມ຺ມຓໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທິ.

ອຕີຕຎາຓາທິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຣຫນ຺ຕາທິກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໙໑. ‘‘ອຣຫໍ ຂີຓາສໂວ’’ຕິອາທິນາ ສຸຕ຺ຕວິໂຣໂຘ ປາກໂຏຕິ ອິທເມວ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຍຸຕ຺ຕິວິໂຣໂຘ…ເປ… ທຏ຺ຐພ຺ໂພ’’ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ອນານຕ຺ຕນ຺ຕິ ອວິເສໂສ. ເອວມາທິໂກຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ກຕກິຈ຺ຈຕາຠາໂວ ອໂນຫິຕຠາຣຕາຕິ ເອວມາທີນໍ ສງ຺ຄໂຫ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ອຣຫນ຺ຕາທິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປທໂສຘນກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໙໕. ໂຍ ອຕີຕສທ຺ທາຠິເຘຍ຺ໂຍ ອຕ຺ໂຖ, ໂສ ອຕ຺ຖິສທ຺ທາຠິເຘຍ຺ໂຍຕິ ທ຺ເວປິ ສມານາຘິກຣຓຕ຺ຖາຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຕີຕອຕ຺ຖິສທ຺ທານໍ ເອກຕ຺ຖຕ຺ຕາ’’ຕິ, ນ, ອຕີຕສທ຺ທາຠິເຘຍ຺ຍສ຺ເສວ ອຕ຺ຖິສທ຺ທາຠິເຘຍ຺ຍຕ຺ຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ອຕ຺ຖິສທ຺ທຕ຺ຖສ຺ສ ຈ ນ຺ວາຕີຕຠາວໂຕ’’ຕິ. ເຕນ ກິໍ ສິທ຺ຘນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອຕີຕໍ ນ຺ວາຕີຕໍ, ນ຺ວາຕີຕຎ຺ຈ ອຕີຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍທິ ຕວ ມເຕນ ອຕີຕໍ ອຕ຺ຖິ, ອຕ຺ຖິ ຈ ນ຺ວາຕີຕນ຺ຕິ ອຕີຕຎ຺ຈ ໂນ ອຕີຕໍ ສິຍາ, ຕຖາ ອຕ຺ຖິ ໂນ ອຕີຕໍ ອຕີຕຎ຺ຈ ໂນ ອຕີຕໍ ອຕີຕໍ ສິຍາຕິ, ຍຖາ ‘‘ອຕີຕໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຕີຕເມວ ອຕ຺ຖີຕິ ນາຍໍ ນິຍໂມ ຄເຫຕພ຺ໂພ ອນຕີຕສ຺ສປິ ອຕ຺ຖິຠາວສ຺ສ ອິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ. ເຕເນວາຫ ‘‘ອຕ຺ຖິ ສິຍາ ອຕີຕໍ, ສິຍາ ນ຺ວາຕີຕ’’ນ຺ຕິ. ເຍນ ຫິ ອາກາເຣນ ອຕີຕສ຺ສ ອຕ຺ຖິຠາໂວ ປຣວາທິນາ ອິຈ຺ຉິໂຕ, ເຕນາກາເຣນ ອນຕີຕສ຺ສ ອນາຄຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຈ ໂສ ອິຈ຺ຉິໂຕ. ເກນ ປນ ອາກາເຣນ ອິຈ຺ຉິໂຕຕິ? ສງ຺ຂຕາກາເຣນ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເຕນາຕີຕໍ ນ຺ວາຕີຕໍ, ນ຺ວາຕີຕໍ ອຕີຕ’’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ອຕີຕໍ ອຕ຺ຖິເຍວາຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ນິຍໂມ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ອຕ຺ຖິຠາເວ ຫິ ອຕີຕໍ ນິຍມິຕໍ, ນ ອຕີເຕ ອຕ຺ຖິຠາໂວ ນິຍມິໂຕ, ‘‘ນ ປນ ນິພ຺ພານໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ນິພ຺ພານເມວ ອຕ຺ຖີຕິ ອຍມ຺ປິ ນິຍໂມ ສມ຺ຠວຕີຕິ ໂສ ເອວ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ຍທິປິ ຫິ ນິພ຺ພານໍ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ອຸປາທາຍ ອຸຕ຺ຕຣປທາວຘາຣຓໍ ລພ຺ຠຕິ ຕທຎ຺ຎສ຺ສປິ ອຠາວໂຕ, ຕຖາປິ ອສງ຺ຂຕາກາເຣນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອນຸປລພ຺ຠນໂຕ ຕຖາ ນິພ຺ພານເມວ ອຕ຺ຖີຕິ ປຸຣິມປທາວຘາຣເຓ ອຕ຺ເຖ ຄຍ຺ຫມາເນ ‘‘ອຕ຺ຖິ ສິຍາ ນິພ຺ພານໍ, ສິຍາ ໂນ ນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ ໂຈທນາ ອໂນກາສາ. ອຕີຕາທີສຸ ປນ ປຸຣິມປທາວຘາຣຓໍ ປຣວາທິນາ ນ ຄຫິຕນ຺ຕິ ນຕ຺ເຖຕ຺ຖ ອຕິປ຺ປສງ຺ໂຄ. ອຄ຺ຄຫຓຎ຺ຈສ຺ສ ປາຬິໂຕ ເອວ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ເອວເມຕ຺ຖ ອຕີຕາທີນໍ ອຕ຺ຖິຕໍ ວທນ຺ຕສ຺ສ ປຣວາທິສ຺ເສວາຍໍ ອິຏ຺ຐວິຆາຕໂທສາປຕ຺ຕິ, ນ ປນ ນິພ຺ພານສ຺ສ ອຕ຺ຖິຕໍ ວທນ຺ຕສ຺ສ ສກວາທິສ຺ສາຕິ. ປຏິປາທນາ ປຕິຏ຺ຐາປນາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເອຕ຺ຖາຫ ‘‘ອຕີຕໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິອາທິນາ ກິໍ ປນາຍໍ ອຕີຕານາຄຕານໍ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອຕ຺ຖິຠາໂວ ອຘິປ຺ເປໂຕ, ອຸທາຫຸ ນ ປຣມຕ຺ຖໂຕ. ກິຎ຺ເຈຕ຺ຖ – ຍທິ ຕາວ ປຣມຕ຺ຖໂຕ, ສພ຺ພກາລໍ ອຕ຺ຖິຠາວໂຕ ສງ຺ຂາຣານໍ ສສ຺ສຕຠາໂວ ອາປຊ຺ຊຕິ, ນ ຈ ຕໍ ຍຸຕ຺ຕໍ ອາຄມວິໂຣຘໂຕ ຍຸຕ຺ຕິວິໂຣຘໂຕ ຈ. ອຖ ນ ປຣມຕ຺ຖໂຕ, ‘‘ສພ຺ພມຕ຺ຖີ’’ຕິອາທິກາ ໂຈທນາ ນິຣຕ຺ຖິກາ ສິຍາ, ນ ນິຣຕ຺ຖິກາ. ໂສ ຫິ ປຣວາທີ ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຣູປໍ ອຕີຕານາຄຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ອຕີຕານາຄຕານມ຺ປິ ຂນ຺ຘຠາວສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອສຕິ ຈ ອຕີເຕ ກຸສລາກຸສລສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ອາຍຕິໍ ຜລໍ ກຖໍ ຠເວຍ຺ຍ, ຕຕ຺ຖ ຈ ປຸພ຺ເພນິວາສຎາຓາທິ ອນາຄເຕ ຈ ອນາຄຕໍສຎາຓາທິ ກຖໍ ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ເຖວ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອຕີຕານາຄຕນ຺ຕິ ຍໍ ປຏິຊານາຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ອຍໍ ກຕາຕິ. ເອກນ຺ເຕນ ເຈຕໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ເຍປິ ‘‘ສພ຺ພໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ ອຕີຕໍ ອນາຄຕໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ, ເຕ ສພ຺ພຕ຺ຖິວາທາຕິ.

ຈຕຸພ຺ພິຘາ ເຈເຕ ເຕ ສພ຺ພຕ຺ຖິວາທາ. ຕຕ຺ຖ ເກຈິ ຠາວຎ຺ຎຕ຺ຕິກາ. ເຕ ຫິ ‘‘ຍຖາ ສຸວຓ຺ຓຠາຊນສ຺ສ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຖາ ກຣິຍມານສ຺ສ ສຓ຺ຐານສ຺ເສວ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ, ນ ວຓ຺ຓາທີນໍ, ຍຖາ ຈ ຂີຣໍ ທຘິຠາເວນ ປຣິຓມນ຺ຕໍ ຣສວີຣິຍວິປາເກ ປຣິຈ຺ຈຊຕິ, ນ ວຓ຺ຓໍ, ເອວໍ ຘມ຺ມາປິ ອນາຄຕທ຺ຘຸໂນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນທ຺ຘໍ ສງ຺ກມນ຺ຕາ ອນາຄຕຠາວເມວ ຊຫນ຺ຕິ, ນ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາວໍ. ຕຖາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນທ຺ຘຸໂນ ອຕີຕທ຺ຘໍ ສງ຺ກເມ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເກຈິ ລກ຺ຂຓຎ຺ຎຕ຺ຕິກາ, ເຕ ປນ ‘‘ຕີສຸ ອທ຺ຘາສຸ ປວຕ຺ຕມາໂນ ຘມ຺ໂມ ອຕີໂຕ ອຕີຕລກ຺ຂຓຍຸຕ຺ໂຕ, ອິຕຣລກ຺ຂເຓຫິ ອຍຸຕ຺ໂຕ. ຕຖາ ອນາຄໂຕ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ໂນ ຈ. ຍຖາ ປຸຣິໂສ ເອກິສ຺ສາ ອິຕ຺ຖິຍາ ຣຕ຺ໂຕ ອຎ຺ຎາສຸ ອຣຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອຎ຺ເຎ ອວຕ຺ຖຎ຺ຎຕ຺ຕິກາ, ເຕ ‘‘ຕີສຸ ອທ຺ຘາສຸ ປວຕ຺ຕມາໂນ ຘມ຺ໂມ ຕໍ ຕໍ ອວຕ຺ຖໍ ປຕ຺ວາ ອຎ຺ໂຎ ອຎ຺ຎໍ ນິທ຺ທິສີຍຕິ ອວຕ຺ຖນ຺ຕຣໂຕ, ນ ສຠາວໂຕ. ຍຖາ ເອກໍ ອກ຺ຂໍ ເອກງ຺ເຄ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ເອກນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ສຕງ຺ເຄ ສຕນ຺ຕິ, ສຫສ຺ສງ຺ເຄ ສຫສ຺ສນ຺ຕິ, ເອວໍສມ຺ປທມິທ’’ນ຺ຕິ. ອປເຣ ອຎ຺ຎຖຎ຺ຎຕ຺ຕິກາ, ເຕ ປນ ‘‘ຕີສຸ ອທ຺ຘາສຸ ປວຕ຺ຕມາໂນ ຘມ຺ໂມ ຕໍ ຕໍ ອເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ຕທຎ຺ຎສຠາເວນ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາ ຕໍ ເອກາ ອິຕ຺ຖີ ມາຕາຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ ຘີຕາ’’ຕິ ຈ. ເອວເມເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສພ຺ພຕ຺ຖິວາທາ.

ເຕສຸ ປຐໂມ ປຣິຓາມວາທິຕາຍ ກາປິລປກ຺ຂິເກສຸ ປກ຺ຂິປິຕພ຺ໂພຕິ. ທຸຕິຍສ຺ສປິ ກາລສງ຺ກໂຣ ອາປຊ຺ຊຕິ ສພ຺ພສ຺ສ ສພ຺ພລກ຺ຂຓໂຍຄໂຕ. ຈຕຸຕ຺ຖສ຺ສປິ ສງ຺ກໂຣວ. ເອກສ຺ເສວ ຘມ຺ມສ຺ສ ປວຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ຕໂຍປິ ກາລາ ສໂມຘານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ປຸຣິມປຈ຺ຉິມກ຺ຂຓາ ຫິ ອຕີຕານາຄຕາ, ມຊ຺ຌິໂມ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ໂນຕິ. ຕຕິຍສ຺ສ ປນ ອວຕ຺ຖຎ຺ຎຕ຺ຕິກສ຺ສ ນຕ຺ຖິ ສງ຺ກໂຣ ຘມ຺ມກິຈ຺ເຈນ ກາລວວຕ຺ຖານໂຕ. ຘມ຺ໂມ ຫິ ສກິຈ຺ຈກ຺ຂເຓ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ອນາຄໂຕ, ປຈ຺ຉາ ອຕີໂຕຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍທິ ອຕີຕມ຺ປິ ຘຣມານສຠາວຕາຍ ອຕ຺ຖິ ອນາຄຕມ຺ປິ, ກສ຺ມາ ຕໍ ອຕີຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ອນາຄຕນ຺ຕິ ວາ, ນນຸ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຘມ຺ມກິຈ຺ເຈນ ກາລວວຕ຺ຖານໂຕ’’ຕິ. ຍທິ ເອວໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ກິໍ ກິຈ຺ຈໍ, ອນວເສສປຈ຺ຈຍສມວາເຍ ຜລຸປ຺ປາທນໍ. ເອວໍ ສຕິ ອນາຄຕສ຺ສປິ ຈສ຺ສ ເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖິຠາວໂຕຕິ ລກ຺ຂຓສງ຺ກໂຣ ສິຍາ. ອິທຎ຺ເຈຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ເຕເນວ ສຠາເວນ ສໂຕ ຘມ຺ມສ຺ສ ກິຈ຺ຈໍ, ກິຈ຺ຈກຣເຓ ໂກ ວິພນ຺ໂຘ, ເຍນ ກທາຈິ ກໂຣຕິ ກທາຈິ ນ ກໂຣຕິ ປຈ຺ຈຍສມວາຍຠາວໂຕ, ກິຈ຺ຈສ຺ສ ສມວາຍາຠາວໂຕຕິ ເຈ? ຕໍ ນ, ນິຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖິຠາວສ຺ສ ອິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ. ຕໂຕ ເອວ ຈ ອທ຺ຘຸນໍ ອວວຕ຺ຖານໍ. ຘມ຺ໂມ ຫິ ເຕເນວ ສຠາເວນ ວິຊ຺ຊມາໂນ ກສ຺ມາ ກທາຈິ ອຕີໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ກທາຈິ ອນາຄໂຕຕິ ກາລສ຺ສ ວວຕ຺ຖານໍ ນ ສິຍາ. ໂຍ ຫິ ຘມ຺ໂມ ອຊາໂຕ, ໂສ ອນາຄໂຕ. ໂຍ ຊາໂຕ ນ ຈ ນິຣຸທ຺ໂຘ, ໂສ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ໂນ. ໂຍ ນິຣຸທ຺ໂຘ, ໂສ ອຕີໂຕ. ອິທເມເວຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຍທິ ຍຖາ ວຕ຺ຕມານໍ ອຕ຺ຖິ, ຕຖາ ອຕີຕໍ ອນາຄຕຎ຺ຈ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ຕຖາ ສໂຕ ອຊາຕຕາ ນິຣຸທ຺ຘຕາ ຈ ເກນ ໂຫຕີຕິ. ເຕເນວ ຫິ ສຠາເວນ ສໂຕ ຘມ຺ມສ຺ສ ກຖມິທໍ ສິຊ຺ຌຕິ ອຊາໂຕຕິ ວາ ນິຣຸທ຺ໂຘຕິ ວາ. ກິໍ ຕສ຺ສ ປຸພ຺ເພ ນາໂຫສິ, ຍສ຺ສ ອຠາວໂຕ ອຊາໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ກິຎ຺ຈ ປຈ຺ຉາ ນຕ຺ຖິ, ຍສ຺ສ ອຠາວໂຕ ນິຣຸທ຺ໂຘຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມາ ສພ຺ພຖາປິ ອທ຺ຘຕ຺ຕຍໍ ນ ສິຊ຺ຌຕິ, ຍທິ ອຫຸຕ຺ວາ ສງ຺ຄຕິ ຫຸຕ຺ວາ ຈ ວິນສ຺ສຕີຕິ ນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓໂຍຄໂຕ ນ ສສ຺ສຕຠາວປ຺ປສງ຺ໂຄ’’ຕິ, ຕຍິທໍ ເກວລໍ ວາຈາວຕ຺ຖຸມຕ຺ຕໍ ອຸທຍວຍາສມ຺ຠວໂຕ, ອຕ຺ຖິ ຈ ນາມ ສພ຺ພທາ ໂສ ຘມ຺ໂມ, ນ ຈ ນິຈ຺ໂຈຕິ ກຸໂຕຍໍ ວາຈາຍຸຕ຺ຕິ.

ສຠາໂວ ສພ຺ພທາ ອຕ຺ຖິ, ນິຈ຺ໂຈ ຘມ຺ໂມ ນ ວຸຈ຺ຈຕິ;

ຘມ຺ໂມ ສຠາວໂຕ ນາຎ຺ໂຎ, ອໂຫ ຘມ຺ເມສຸ ໂກສລໍ.

ຍຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຣູປໍ ອຕີຕານາຄຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ອຕີຕານາຄຕານໍ ຂນ຺ຘຠາວສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຕ຺ເຖວາຕິ, ວທາມ. ອຕີຕໍ ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ອນາຄຕໍ ຍໍ ສຕິ ປຈ຺ຈເຍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕທຸຠຍສ຺ສປິ ຣຸປ຺ປນາທິສຠາວານາຕິວຕ຺ຕນໂຕ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທິຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ. ຍຖາຘມ຺ມສຠາວານາຕິວຕ຺ຕນໂຕ ອຕີຕາ ຘມ຺ມາ ອນາຄຕາ ຘມ຺ມາຕິ, ນ ຘຣມານສຠາວຕາຍ. ໂກ ຈ ເອວມາຫ ‘‘ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ວິຍ ຕໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ກຖໍ ປເນຕໍ ອຕ຺ຖີຕິ? ອຕີຕານາຄຕສຠາເວນ. ອິທໍ ປນ ຕເວວ ອຸປຏ຺ຐິຕໍ, ກຖໍ ຕໍ ອຕີຕໍ ອນາຄຕຎ຺ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຍທິ ນິຈ຺ຈກາລໍ ອຕ຺ຖີຕິ.

ຍໍ ປນ ‘‘ນ ຕາວ ກາລໍ ກໂຣຕິ, ຍາວ ນ ຕໍ ປາປໍ ພ຺ຍນ຺ຕີ ໂຫຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໒໕໐) ສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ຍສ຺ມິຎ຺ຈ ສນ຺ຕາເນ ກມ຺ມໍ ກຕູປຈິຕໍ, ຕຕ຺ຖ ເຕນາຫິຕໍ ຕໍຜລຸປ຺ປາທນສມຕ຺ຖຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ອຕີຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ຘຣມານສຠາວຕ຺ຕາ. ຕຖາ ສຕິ ສເກນ ຠາເວນ ວິຊ຺ຊມານໍ ກຖໍ ຕໍ ອຕີຕໍ ນາມ ສິຍາ. ອິຕ຺ຖຎ຺ເຈຕໍ ເອວໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ຍໍ ສງ຺ຂາຣາ ອຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ຫຸຕ຺ວາ ປຕິເວນ຺ຕິ ເຕສໍ ອຸທຍໂຕ ປຸພ຺ເພ ວຍໂຕ ຈ ປຈ຺ຉາ ນ ກາຈິ ຐິຕິ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຍໂຕ ອຕີຕານາຄຕໍ ອຕ຺ຖີຕິ ວຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ອນິຘານຄຕາ ຠຄ຺ຄາ, ປຸຎ຺ໂຊ ນຕ຺ຖິ ອນາຄເຕ;

ອຸປ຺ປນ຺ນາ ເຍປິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ອາຣຄ຺ເຄ ສາສປູປມາ’’ຕິ. (ມຫານິ. ໑໐, ໓໙);

ຍທິ ຈານາຄຕໍ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ສິຍາ, ອຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ຠວນ຺ຕີຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນກາເລ ອຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ຠວນ຺ຕີຕິ ເຈ? ນ, ຘມ຺ມປ຺ປວຕ຺ຕິມຕ຺ຕຕ຺ຕາ ກາລສ຺ສ. ອຖ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາເວນ ອຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ຠວນ຺ຕີຕິ, ສິທ຺ຘເມຕໍ ອນາຄຕໍ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ນຕ຺ຖີຕິ. ຍຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອສຕິ ອຕີເຕ ກຸສລາກຸສລສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ອາຍຕິໍ ຜລໍ ກຖໍ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ, ນ ໂຂ ປເນຕ຺ຖ ອຕີຕກມ຺ມໂຕ ຜລຸປ຺ປຕ຺ຕິ ອິຈ຺ຉິຕາ, ອຖ ໂຂ ຕສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ຕທາຫິຕວິເສສໂຕ ສນ຺ຕານໂຕ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ ‘‘ກາມາວຈຣສ຺ສ ກຸສລສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາ ວິປາກໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໔໓໑). ຍສ຺ສ ປນ ອຕີຕານາຄຕໍ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ຜລໍ ນິຈ຺ຈເມວ ອຕ຺ຖີຕິ ກິໍ ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມສ຺ສ ສາມຕ຺ຖິຍໍ. ອຸປ຺ປາທເນ ເຈ, ສິທ຺ຘມິທໍ ອຫຸຕ຺ວາ ຠວຕີຕິ. ຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອສຕິ ອຕີຕານາຄເຕ ກຖໍ ຕຕ຺ຖ ຎາຓໍ ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍາ’’ຕິ, ຍຖາ ຕໍ ອາລມ຺ພຓໍ, ຕໍ ຕຖາ ອຕ຺ຖິ, ກຖຎ຺ຈ ຕໍ ອາລມ຺ພຓໍ, ອໂຫສິ ຠວິສ຺ສຕິ ຈາຕິ. ນ ຫິ ໂກຈິ ອຕີຕໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ ອຕ຺ຖີຕິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ອຖ ໂຂ ອໂຫສີຕິ. ຍຖາ ປນ ວຕ຺ຕມານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອນຸຠູຕໍ, ຕຖາ ຕໍ ອຕີຕໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ຍຖາ ຈ ວຕ຺ຕມານໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕຖາ ພຸທ຺ຘາທີຫິ ຄຍ຺ຫຕິ. ຍທິ ຈ ຕໍ ຕເຖວ ອຕ຺ຖິ, ວຕ຺ຕມານເມວ ຕໍ ສິຍາ. ອຖ ນຕ຺ຖິ, ສິທ຺ຘໍ ‘‘ອສນ຺ຕໍ ຎາຓສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ວິຊ຺ຊມານໍ ວາ ຫິ ຈິຕ຺ຕສຎ຺ຎາຕໍ ອວິຊ຺ຊມານໍ ວາ ອາຣມ຺ມຓໍ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ອາຣມ຺ມຓາ, ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ, ນ ວິຊ຺ຊມານໍເຍວ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕນໂຕ, ຕສ຺ມາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນເມວ ຘຣມານສຠາວໍ ນ ອຕີຕານາຄຕນ຺ຕິ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖິວາໂທ. ເກຈິ ປນ ‘‘ນ ອຕີຕາທີນໍ ອຕ຺ຖິຕາປຏິຎ຺ຎາຍ ສພ຺ພຕ຺ຖິວາທາ, ອຖ ໂຂ ອາຍຕນສພ຺ພສ຺ສ ອຕ຺ຖິຕາປຏິຎ຺ຎາຍາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເຕສໍ ມເຕນ ສພ຺ເພວ ສາສນິກາ ສພ຺ພຕ຺ຖິວາທາ ສິຍຸນ຺ຕິ.

ປທໂສຘນກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສພ຺ພມຕ຺ຖີຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ອຕີຕກ຺ຂນ຺ຘາທິກຖາ

໑. ນສຸຕ຺ຕສາຘນກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໙໗. ‘‘ອຕີຕໍ ອນາຄຕໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ອຍໍ ກາລວິຠາຄປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ ໂວຫາໂຣ ຘມ຺ມານໍ ຕໍ ຕໍ ອວຕ຺ຖາວິເສສໍ ອຸປາທາຍ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ. ຘມ຺ໂມ ຫິ ສກິຈ຺ຈກ຺ຂເຓ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ອນາຄໂຕ, ປຈ຺ຉາ ອຕີໂຕຕິ ວຸຕ຺ໂຕວາຍມຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ຍທິປິ ຘມ຺ມາ ອນິຈ຺ຈຕາຍ ອນວຏ຺ຐິຕາ, ອວຕ຺ຖາ ປນ ເຕສໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕາ ວວຕ຺ຖິຕາຕິ ຕທຸປາທານາ ກາລປຎ຺ຎຕ຺ຕິປິ ວວຕ຺ຖິຕາ ເອວ. ນ ຫິ ອຕີຕາທິ ອນາຄຕາທິຠາເວນ ໂວຫຣີຍຕິ, ຂນ຺ຘາທິປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ປນ ອນເປກ຺ຂິຕກາລວິເສສາ. ຕີສຸປິ ຫິ ກາເລສຸ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘວ, ຕຖາ ເສສາ ຂນ຺ຘາ ອາຍຕນຘາຕຸໂຍ ຈ. ເອວມວຏ຺ຐິເຕ ຍສ຺ມາ ປຣວາທີ ‘‘ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ອິມໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນນິຍຕໍ ໂວຫາຣໍ ອຕີຕານາຄເຕສຸປິ ອາໂຣເປຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສ ອທ຺ຘສງ຺ກຣໍ ກໂຣຕິ. ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອວິຊ຺ຊມາເນ ວິຊ຺ຊມາເນ ກຕ຺ວາ ໂວຫຣຕີຕິ ຕໂຕ ວິເວເຈຕຸໍ ‘‘ອຕີຕໍ ຂນ຺ຘາ’’ຕິອາທິກາ ອຍໍ ກຖາ ອາຣທ຺ຘາ.

ຍສ຺ມາ ປນ ຣຸປ຺ປນາທິສຠາເວ ອຕີຕາທິເຠທຠິນ຺ເນ ຘມ຺ເມ ເອກຊ຺ຌໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຣາສຏ຺ຐໍ ອຸປາທາຍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ຈກ຺ຂຸຣູປາທີສຸ ກາຣຓາທິອຕ຺ຖໍ ສຸຎ຺ຎຕຏ຺ຐຎ຺ຈ ອຸປາທາຍ ອາຍຕນປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຘາຕຸປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈ, ຕສ຺ມາ ສາ ອທ຺ຘຕ຺ຕຍສາຘາຣຓາ, ນ ອຕີຕາທິປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວິຍ ອທ຺ຘວິເສສາຘິຏ຺ຐານາຕິ ອາຫ ‘‘ຂນ຺ຘາທິຠາວາວິຊຫນໂຕ ອຕີຕານາຄຕານ’’ນ຺ຕິ. ເຕ ປເນເຕ ອຕີຕາທິເກ ຂນ຺ຘາທິເກ ວິຍ ສຠາວຘມ຺ມໂຕ ສຎ຺ຊານນ຺ໂຕ ປຣວາທີ ‘‘ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຏິຊານາຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອຕີຕານາຄຕານໍ ອຕ຺ຖິຕໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

‘‘ຕໂຍເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິຣຸຕ຺ຕິປຖາ’’ຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ນິຣຸຕ຺ຕິປຖສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສ຺ເສວ ອຕ຺ຖິຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ, ນ ອຕີຕານາຄຕານໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຕ຺ຖິຕາຍ ວາຣິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ. ຍທິ ເອວໍ ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ກຖນ຺ຕິ? ຕໍ ສພ຺ພທາ ອຸປລທ຺ຘິໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ ນິຈ຺ຈສຠາວຎາປນຕ຺ຖໍ ອສງ຺ຂຕຘມ຺ມສ຺ສ, ອິຘ ປນ ສງ຺ຂຕຘມ຺ມານໍ ຂຓຕ຺ຕຍສມງ຺ຄິຕາຍ ອຕ຺ຖິຠາໂວ ນ ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ປຈ຺ຉາ ຈາຕິ ປຎ຺ຎາປນຕ຺ຖໍ ‘‘ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣູປໍ…ເປ… ນ ຕສ຺ສ ສງ຺ຂາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອເຕນ ‘‘ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ສມຎ຺ຎາຍ ອນຸປາທານໂຕ ອຕີຕໍ ອນາຄຕໍ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ. ອິມິນາວູປາເຍນາຕິ ‘‘ຂນ຺ຘາທິຠາວາວິຊຫນໂຕ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕນ ເຫຕຸນາ. ອຸປປຕ຺ຕິສາຘນຍຸຕ຺ຕິ ຫິ ອິຘ ‘‘ອຸປາໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

ນສຸຕ຺ຕສາຘນກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ສຸຕ຺ຕສາຘນກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໙໘. ເອເຕ ຘມ຺ມາຕິ ເອເຕ ຂນ຺ຘອາຍຕນຘາຕຸຘມ຺ມາ. ສຸຕ຺ຕາຫຣຓນ຺ຕິ ນິຣຸຕ຺ຕິປຖສຸຕ຺ຕາຫຣຓໍ. ເນສນ຺ຕິ ອຕີຕານາຄຕານໍ.

ສຸຕ຺ຕສາຘນກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຕີຕກ຺ຂນ຺ຘາທິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ເອກຈ຺ຈໍອຕ຺ຖີຕິກຖາ

໑. ອຕີຕາທິເອກຈ຺ຈກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໙໙. ເຍ ກຕູປຈິຕາ ກຸສລາກຸສລາ ຘມ຺ມາ ວິປາກທານາຍ ອກໂຕກາສາ, ກໂຕກາສາ ຈ ເຍ ‘‘ໂອກາສກຕຸປ຺ປນ຺ນາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເຍ ຈ ວິປ຺ປກຕວິປາກາ, ເຕ ສພ຺ເພປິ ‘‘ອວິປກ຺ກວິປາກາ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເຕສໍ ວິປາກທານສາມຕ຺ຖິຍໍ ອນປຄຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ປຣວາທີ ອຕ຺ຖິຕໍ ອິຈ຺ຉຕິ. ເຍ ປນ ປຣວາທີ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ວິປກ຺ກວິປາກາ ກຸສລາກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ເຕສໍ ອປຄຕນ຺ຕິ ນຕ຺ຖິຕໍ ອິຈ຺ຉຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອຕ຺ຖີຕິ ເອກຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖິ ເອກຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິອາທິ. ເອວໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ປນ ປຣວາທິໂນ ຍຖາ ອວິປາເກສຸປິ ເອກຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອາປຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ວິປກ຺ກວິປາເກສຸ ອວິປກ຺ກວິປາເກສຸ ຈ ອາປຊ຺ຊເຕວາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອວິປກ຺ກວິປາກາ ຘມ຺ມາ ເອກຈ຺ເຈ’’ຕິອາທິນາ ປາຬິ ປວຕ຺ຕາ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕິຓ຺ຓໍ ຣາສີນໍ ວເສນາ’’ຕິອາທິ. ໂວຫາຣວເສນາຕິ ຜລສ຺ສ ອນຸປຣມໂວຫາຣວເສນ, ເຫຕຸກິຈ຺ຈໍ ປນ ອນຸປຣຕໍ ອນຸປຈ຺ຉິນ຺ນໍ ອຕ຺ຖີຕິ ລທ຺ຘິຍໍ ຐິຕຕ຺ຕາ ໂຈເທຕພ຺ໂພວ. ອວິຈ຺ເຉທວເສນ ປວຕ຺ຕມານຎ຺ຫິ ຜລສ຺ສ ປພນ຺ຘໂວຫາຣໍ ປຣວາທີ ໂວຫາຣໂຕ ອຕ຺ຖີຕິ ອິຈ຺ຉຕິ, ເຫຕຸ ປນສ຺ສ ກມ຺ມໍ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ຈ ກມ຺ມູປຈຍວາທິຠາວໂຕ ປຕ຺ຕິອປ຺ປຕ຺ຕິສຠາວຕາທໂຍ ວິຍ ຈິຕ຺ຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ກມ຺ມູປຈໂຍ ນາມ ເອໂກ ສງ຺ຂາຣຘມ຺ໂມ ອວິປນ຺ໂນ, ໂສປິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນນ຺ຕິ ປຣວາທີ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍາຫ –

‘‘ນປ຺ປຈຍນ຺ຕິ ກມ຺ມານິ, ອປິ ກປ຺ປສຫສ຺ສໂຕ;

ປຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຍສາມຄ຺ຄິໍ, ກາເລ ປຈ຺ຈນ຺ຕິ ປາຓິນ’’ນ຺ຕິ.

ຍຎ຺ຈ ສນ຺ຘາຍ ປຣໂຕ ປຣິໂຠຄມຍປຸຎ຺ຎກຖາຍ ‘‘ປຣິໂຠຄມຍໍ ປນ ຈິຕ຺ຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ລທ຺ຘິຍາ ປຏິຊານາຕີ’’ຕິ ວກ຺ຂຕິ.

ເອກຈ຺ຈໍອຕ຺ຖີຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ສຕິປຏ຺ຐານກຖາວຓ຺ຓນາ

໓໐໑. ປຣມຕ຺ຖສຕິປຏ຺ຐານຕ຺ຕາຕິ ເອເຕນ ໂລກຸຕ຺ຕຣາຍ ເອວ ສມ຺ມາສຕິຍາ ຕຕ຺ຖາປິ ມຄ຺ຄຠູຕາຍ ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ສຕິປຏ຺ຐານຠາໂວ ນິຍ຺ຍານິກຕ຺ຕາ ອິຕຣາຍ ປຣິຍາເຍນາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ມຄ຺ຄຜລສມ຺ມາສຕິຍາ ຘມ຺ມານຸສ຺ສຕິຠາວປຣິຍາໂຍ ອຕ຺ຖີຕິ ‘‘ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣສຕິປຏ຺ຐານສມຸທາຍຠູຕສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຕິສມຸທາຍຠູຕສ຺ສ ນ ສຕິໂຄຈຣຠູຕສ຺ສາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສຕິໂຄຈຣສ຺ສ ຫິ ສຕິປຏ຺ຐານຕໍ ໂຈເທຕຸໍ ປາຬິຍໍ ‘‘ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ສຕິປຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ອາຣທ຺ຘໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສພ຺ພຘມ຺ມານໍ ປເຠທປຸຈ຺ຉາວເສນ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ສຸຕ຺ຕສາຘນາຍໍ ປນ ປຐມໍ ໂລກິຍສຕິປຏ຺ຐານວເສນ, ທຸຕິຍໍ ມິສ຺ສກວເສນ, ຕຕິຍໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣວເສນ ທສ຺ສິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ສຕິປຏ຺ຐານກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ເຫວຕ຺ຖິກຖາວຓ຺ຓນາ

໓໐໔. ເຫວຕ຺ຖິກຖາຍໍ ‘‘ສພ຺ໂພ ຘມ຺ໂມ ສກຠາເວນ ອຕ຺ຖິ ປຣຠາເວນ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ປວຕ຺ໂຕ ປຣວາທີວາໂທ ຍຖາ ວິຠຊ຺ຊ ປຏິປຸຈ຺ຉາ ວາ ນ ພ຺ຍາກາຕພ຺ໂພ, ເອວໍ ເອກໍສໂຕ ນ ພ຺ຍາກາຕພ຺ໂພ ວິເສສາຠາວໂຕ, ເກວລໍ ຐປນີຍປກ຺ເຂ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນາຫ ‘‘ອວຕ຺ຕພ຺ພຸຕ຺ຕເຣນາ’’ຕິ. ຍຖາ ຫິ ສພ຺ເພ ວາທາ ສປ຺ປຏິວາທາວາຕິ ປຏິຎ຺ຎາ ຠູຕກຖນຕ຺ຕາ ອວຕ຺ຕພ຺ພຸຕ຺ຕຣາ ອຸເປກ຺ຂິຕພ຺ພາ, ເອວມຍມ຺ປີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຕນາຫ ‘‘ອຸເປກ຺ຂິຕພ຺ເພນາ’’ຕິ. ອຖ ວາ ອວຕ຺ຕພ຺ພໍ ອຸຕ຺ຕຣໍ ອວຕ຺ຕພ຺ພຸຕ຺ຕຣໍ. ຍຖາ ອນິຈ຺ຈວາທິນໍ ປຕິ ອນິຈ຺ໂຈ ສທ຺ໂທ ປຈ຺ຈຍາຘີນວຸຕ຺ຕິໂຕຕິ, ອຸຕ຺ຕຣໍ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິທ຺ຘສາຘນຠາວໂຕ, ເອວໍ ອິຘາປິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ສິທ຺ຘສາຘນຎ຺ຫິ ທຑ຺ຒສ຺ສ ຑຫນສທິສຕ຺ຕາ ນິຣຕ຺ຖກເມວ ສິຍາ, ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ຍສ຺ມາ ປຣວາທິນາ ເຍນ ສຠາເວນ ໂຍ ຘມ຺ໂມ ອຕ຺ຖິ, ເຕເນວ ສຠາເວນ ໂສ ວິນາ ກາລເຠທາທິປຣາມສເນນ ນຕ຺ຖີຕິ ປຕິຏ຺ຐາປີຍຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອໂຍນິໂສ ປຕິຏ຺ຐາປິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ເຫວຕ຺ຖິ, ເຫວໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຏິຊານນ຺ເຕນ ປຣວາທິນາ ຍຖາ ສປຣຠາເວຫິ ຣູປາທີນໍ ອຕ຺ຖິຕາ ປຏິຎ຺ຎາຕາ, ເອວໍ ກາລເທສາທິເຠເທຫິປິ ສາ ປຏິຎ຺ຎາຕາ ເອວ. ເຕເນວາຫ ‘‘ອຕີຕໍ ອນາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວເສນ, ອນາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານິ ວາ ອຕີຕາທິວເສນ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ເອວໍ ສຕິ ນິຄຓ຺ຐາເຈລກວາໂທ ປຣິທີປິໂຕ ສິຍາ. ເຕ ຫິ ‘‘ສິຍາ ອຕ຺ຖິ, ສິຍາ ນຕ຺ຖິ, ສິຍາ ອຕ຺ຖິ ຈ ນຕ຺ຖິ ຈາ’’ຕິອາທິນາ ສພ຺ພປທຕ຺ເຖສຸ ປຕ຺ຕຠາເຄ ປຏິຊານນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍທິ ວຕ຺ຖຸໂນ ສຠາເວເນວ, ເທສກາລສນ຺ຕານວເສນ ວາ ນຕ຺ຖິຕາ ອຘິປ຺ເປຕາ, ຕໍ ສິທ຺ຘສາຘນໍ ສກວາທິໂນປິ ອິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ. ຍສ຺ສ ຫິ ຘມ຺ມສ຺ສ ໂຍ ສຠາໂວ, ນ ໂສ ຕໂຕ ອຎ຺ຎຖາ ອຸປລພ຺ຠຕິ. ຍທິ ອຸປລພ຺ເຠຍ຺ຍ, ອຎ຺ໂຎ ເອວ ໂສ ສິຍາ. ນ ເຈຕ຺ຖ ສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓໍ ນິທສ຺ເສຕພ຺ພໍ ສລກ຺ຂຓສ຺ສ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ນຕ຺ຖິຠາວສ຺ສ ອຠາວໂຕ. ຍຖາ ຈ ປຣຠາເວນ ນຕ຺ຖິຕາຍ ນ ວິວາໂທ, ເອວໍ ເທສກາລນ຺ຕເຣສຸປິ ອິຕ຺ຕຣກາລຕ຺ຕາ ສງ຺ຂາຣານໍ. ນ ຫິ ສງ຺ຂາຣາ ເທສນ຺ຕຣໍ, ກາລນ຺ຕຣໍ ວາ ສງ຺ກມນ຺ຕິ ຂຓິກຠາວໂຕ. ເອເຕເນວ ປຣິຍາຍນ຺ຕເຣນ ນຕ຺ຖິຕາປິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຍຖາ ຈ ອຕ຺ຖິຕາ, ນຕ຺ຖິຕາ ວິນາ ກາລເຠເທນ ເອກສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ປຕິຏ຺ຐໍ ນ ລຠນ຺ຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎວິຣຸທ຺ຘຕ຺ຕາ, ເອວໍ ສພ຺ພທາປິ ນິຈ຺ຈຕ຺ຕາ.

ຍໍ ປນ ເຕ ວທນ຺ຕິ ‘‘ຍຖາ ສຸວຓ຺ຓໍ ກຏກາທິຣູເປນ ຐິຕໍ ຣຸຈກາທິຠາວໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ນິຈ຺ຈານິຈ຺ຈໍ. ຕຎ຺ຫິ ສຸວຓ຺ຓຠາວາວິຊຫນໂຕ ນິຈ຺ຈໍ ກຏກາທິຠາວຫານິໂຕ ອນິຈ຺ຈໍ, ເອວໍ ສພ຺ພຘມ຺ມາ’’ຕິ. ເຕ ອິທໍ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ‘‘ກິໍ ກຏກຠາໂວ ກຏກສ຺ສ, ອຸທາຫຸ ສຸວຓ຺ຓສ຺ສາ’’ຕິ. ຍທິ ກຏກສ຺ສ, ສຸວຓ຺ຓນິຣເປກ຺ໂຂ ສິຍາ ຕທຎ຺ຎຠາໂວ ວິຍ. ອຖ ສຸວຓ຺ຓສ຺ສ, ນິຈ຺ຈກາລໍ ຕຕ຺ຖ ອຸປລພ຺ເຠຍ຺ຍ ສຸວຓ຺ຓຠາໂວ ວິຍ. ນ ຈ ສກ຺ກາ ອຸຠິນ຺ນໍ ເອກຠາໂວຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ກຏກວິນາເສປິ ສຸວຓ຺ຓາວິນາສໂຕ. ອຖ ມຕໍ, ສຸວຓ຺ຓກຏກາທີນໍ ປຣິຍາຍີປຣິຍາຍຠາວໂຕ ນາຍໍ ໂທໂສຕິ. ຍຖາ ຫິ ກຏກປຣິຍາຍນິໂຣເຘນ ຣຸຈກປຣິຍາຍຸປ຺ປາເທປິ ປຣິຍາຍີ ຕເຖວ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອວໍ ມນຸສ຺ສປຣິຍາຍນິໂຣເຘ ເທວປຣິຍາຍຸປ຺ປາເທປິ ປຣິຍາຍີ ຊີວທ຺ຣພ຺ຍໍ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ນິຈ຺ຈານິຈ຺ຈໍ, ຕຖາ ສພ຺ພທ຺ຣພ຺ຍານີຕິ. ຕຍິທໍ ອມ຺ພໍ ປຸຏ຺ຐສ຺ສ ລພຸຊພ຺ຍາກຣຓໍ. ຍໍ ສ຺ເວວ ນິຈ຺ໂຈ ອນິຈ຺ໂຈຕິ ວາ ວທນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ນິຈ຺ຈຕໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອນິຈ຺ຈຕໍ ປຏິຊານາຕິ, ອຖ ປຣິຍາຍປຣິຍາຍີນໍ ອນຎ຺ຎຕາ ອິຈ຺ຉິຕາ, ເອວໍ ສຕິ ປຣິຍາໂຍປິ ນິຈ຺ໂຈ ສິຍາ ປຣິຍາຍິໂນ ອນຎ຺ຎຕ຺ຕາ ປຣິຍາຍສຣູປໍ ວິຍ, ປຣິຍາຍີ ວາ ອນິຈ຺ໂຈ ປຣິຍາຍໂຕ ອນຎ຺ຎຕ຺ຕາ ປຣິຍາຍສຣູປໍ ວິຍາຕິ. ອຖ ເນສໍ ອຎ຺ຎາ ອນຎ຺ຎຕາ, ເອວຎ຺ຈ ສຕິ ວຸຕ຺ຕໂທສທ຺ວຍານຕິວຕ຺ຕິ. ອປິຈ ໂກຍໍ ປຣິຍາໂຍ ນາມ, ຍທິ ສຓ຺ຐານໍ, ສຸວຓ຺ໂຓ ຕາວ ໂຫຕຸ, ກຖໍ ຊີວທ຺ຣພ຺ເຍ ອຣູປິຠາວໂຕ. ຍທິ ຕສ຺ສປິ ສຓ຺ຐານວນ຺ຕໍ ອິຈ຺ຉິຕໍ, ຕຖາ ສຕິສ຺ສ ເອກສ຺ມິມ຺ປິ ສຕ຺ຕສນ຺ຕາເນ ພຫຸຕາ ອາປຊ຺ຊຕິ ສຣູປຕາ ຈ ສຓ຺ຐານວນ຺ເຕສຸປິ ປີຬກາທີສຸ ຕຖາທສ຺ສນໂຕ. ອຖ ປວຕ຺ຕິວິເສໂສ, ເອວມ຺ປິ ພຫຸຕາ ຂຓິກຕາ ຈ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ປຣິຍາຍສຣູປເມວ ຕາວ ປຕິຏ຺ຐເປຕພ຺ພໍ.

ຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສຸວຓ຺ຓໍ ກຏກາທິຣູເປນ ຐິຕ’’ນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍຄໂຕ ວິຎ຺ຎາຍມາເນສຸ ວິສິຏ຺ເຐສຸ ຣູປຄນ຺ຘຣສໂຜຏ຺ຐພ຺ເພສຸ ກິໍ ເອກໍ, ອຸທາຫຸ ເຕສໍ ສມຸທາໂຍ, ຕພ຺ພິນິມຸຕ຺ຕໍ ວາ ຘມ຺ມນ຺ຕຣໍ ສຸວຓ຺ຓນ຺ຕິ? ຕຕ຺ຖ ນ ຕາວ ຣູປາທີສຸ ເອເກກໍ ສຸວຓ຺ຓໍ ເຕນ ສຸວຓ຺ຓກິຈ຺ຈາສິທ຺ຘິໂຕ, ນາປິ ຕພ຺ພິນິມຸຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມນ຺ຕຣໍ ຕາທິສສ຺ສ ອຠາວໂຕ. ອຖ ສມຸທາໂຍ, ຕໍ ປນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິມຕ຺ຕນ຺ຕິ ນ ຕສ຺ສ ນິຈ຺ຈຕາ, ນາປິ ອນິຈ຺ຈຕາ ສມ຺ຠວຕິ. ຍຖາ ຈ ສຸວຓ຺ຓສ຺ສ, ເອວໍ ກຏກສ຺ສປິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິມຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ. ຕຍິທໍ ນິທສ຺ສນໍ ປຣວາທິໂນ ຊີວທ຺ຣພ຺ຍສ຺ສປິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິມຕ຺ຕໍ ຕສ຺ເສວ ສາເຘຕີຕິ ກຸໂຕ ຕສ຺ສ ນິຈ຺ຈານິຈ຺ຈຕາຕິ ອລມຕິປ຺ປປຎ຺ເຈນ.

ເຫວຕ຺ຖິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ມຫາວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ທຸຕິຍວຄ຺ໂຄ

໑. ປຣູປຫາຣວຓ຺ຓນາ

໓໐໗. ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕຣາຄາວ ອວິກ຺ຂມ຺ຠິຕຣາຄານໍ ອຘິມານິກຕາຍ ອສມ຺ຠວໂຕຕິ ຍາວ ອຘິມານິກໍ, ຕາວ ສມ຺ປຊານາ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ອຘິມານິການ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ຠູຕປຸພ຺ພຄຕິຍາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອຘິມານິກປຸພ຺ພາ ອຘິປ຺ເປຕາ ສິຍຸ’’ນ຺ຕິ.

໓໐໘. ຍໍ ວິມຕິຄາຫກາຣຓໍ ວຸຈ຺ຈມານໍ, ຕໍ ‘‘ຫນ຺ທ ຫີ’’ຕິ ປຣໍ ໂຊເຕຕີຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນາຫ ‘‘ກາຣຓຕ຺ເຖຕິ ຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ວິມຕິຄາຫສ຺ສ ປນ ນິຈ຺ຉິຕຕໍ ‘‘ຫນ຺ທ ຫີ’’ຕິ ປຣໍ ໂຊເຕຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວຈສາຍຕ຺ເຖ’’ຕິ.

ປຣູປຫາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ວຈີເຠທກຖາວຓ຺ຓນາ

໓໒໖. ໂສຕິ ປຐມມຄ຺ຄຏ຺ໂຐ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ‘‘ວິຣຊໍ ວີຕມລໍ ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທິ ‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສມຸທຍຘມ຺ມໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ນິໂຣຘຘມ຺ມ’’’ນ຺ຕິ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອຎ຺ຎຖາ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສນານິສ຺ສນ຺ເທນ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓປິ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວິປສ຺ສນາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ໂສ ທຸກ຺ຂມິຈ຺ເຈວ ວາຈໍ ຠາສຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ.

໓໒໘. ອິຈ຺ຉິເຕຕິ ປຣວາທິນາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິເຕ. ອາໂຣປິເຕຕິ ຍຸຕ຺ຕິນິທ຺ຘາຣເຓນ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ປຕິຏ຺ຐາປິເຕ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ວຈີສມຸຏ຺ຐາປນກ຺ຂຓໂຕ ປນ ປຈ຺ຉາ ຕໍ ສທ຺ທໍ ສຸຓາຕີຕິ ອິຈ຺ຉິເຕ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຍສ຺ມາ ປນ ອຕ຺ຕນາ ນິຈ຺ຉາຣິຕໍ ສທ຺ທໍ ອຕ຺ຕນາປິ ສຸຓາຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓໍ ‘‘ເຍນ ຕໍ ສທ຺ທໍ ສຸຓາຕີ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໓໓໒. ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄກ຺ຂເຓຕິ ປຐມຊ຺ຌານິກສ຺ສ ປຐມມຄ຺ຄສ຺ສ ຂເຓ. ອຠິຠູສຸຕ຺ຕາຫຣເຓ ອຘິປ຺ປາໂຍ ວຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ ເອເຕນ ຕທາຫຣຓສ຺ສ ອສມ຺ພນ຺ຘຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຕສ຺ມາ ອສາຘກ’’ນ຺ຕິ.

ວຈີເຠທກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ຈິຕ຺ຕຏ຺ຐິຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໓໓໕. ເອວນ຺ຕິ ‘‘ເອກຈິຕ຺ຕໍ ຍາວຕາຍຸກໍ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາກາເຣນ. ອຎ຺ຎຕ຺ຖາຕິ ອຣູປຠວໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ. ເອເຕນາຕິ ‘‘ເອກເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣຸປ຺ເປ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຍາວຕາຍຸກໍ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ ເອວໍວາທິນາ ທຸຕິຍາປິ ອຑ຺ຒກຖາ ປສ຺ສິຕພ຺ພາ ປຐມກຖາຍ ຈິຣກາລາວຏ຺ຐານວຈນສ຺ສ ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ຠາວວິຠາວນໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປຸຣິມາຍາຕິ ‘‘ຍາວຕາຍຸກໍ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ ປຎ຺ຫໂຕ ປຸຣິມາຍ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ‘‘ວສ຺ສສຕໍ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉາຍ ‘‘ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ອນຸຎ຺ຎາ ກຕາ, ປຈ຺ຉິມາຍໍ ປນ ‘‘ມນຸສ຺ສານໍ ເອກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຍາວຕາຍຸກໍ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ ‘‘ນ ເຫວໍ ວຕ຺ຕພ຺ເພ’’ຕິ ປຏິກ຺ເຂໂປ ກໂຕ. ອວິໂຣໂຘ ວິຠາເວຕພ຺ໂພ, ຍໂຕ ຕຕ຺ເຖວ ອນຸຎ຺ຎາ ກຕາ, ນ ປຈ຺ຉາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ວສ຺ສສຕາທີຕິ ຈ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ນ ເກວລໍ ‘‘ທ຺ເວ ວສ຺ສສຕານີ’’ຕິ ເອວມາທິເຍວ ສງ຺ຄຫິຕໍ, ອຖ ໂຂ ‘‘ເອກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທິວສໍ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ ເອວມາທິປີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ‘‘ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ປຎ຺ໂຫ ສກວາທິນາ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ວິຍ ວຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອິທໍ ວິຈາເຣຕພ຺ພໍ. ‘‘ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ປຎ຺ໂຫ ປຣວາທິສ຺ສ. ‘‘ອຸປ຺ປາທວຍຘມ຺ມິໂນ’’ຕິອາທິສຸຕ຺ຕຕ຺ຖວເສນ ປຏິຎ຺ຎາ ສກວາທິສ຺ສາຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຈິຕ຺ຕຏ຺ຐິຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ອນຸປຸພ຺ພາຠິສມຍກຖາວຓ຺ຓນາ

໓໓໙. ‘‘ຕານິ ວາ ຈຕ຺ຕາຣິປິ ຎາຓານິ ເອໂກ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄເຍວາຕິ ປຏິຊານາຕີ’’ຕິ ອິມໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ອຖ ວາ’’ຕິອາທິ. ຈຕຸນ຺ນໍ ຎາຓານນ຺ຕິ ທຸກ຺ເຂຎາຓາທີນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຎາຓານໍ. ເອກມຄ຺ຄຠາວໂຕຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິອາທິເອກມຄ຺ຄຠາວໂຕ. ກເມນ ປວຕ຺ຕມານານິປິ ຫິ ຕານິ ຎາຓານິ ຕໍຕໍມຄ຺ຄກິຈ຺ຈສ຺ສ ສາຘນໂຕ ເອໂກເຍວ ມຄ຺ໂຄ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕນາຫ ‘‘ເອກມຄ຺ຄສ຺ສ…ເປ… ປຏິຊານາຕີ’’ຕິ.

໓໔໔. ທສ຺ສເນຕິ ມຄ຺ຄທສ຺ສເນ.

໓໔໕. ຘມ຺ມຕ຺ຖານໍ ເຫຕຸຜລຠາວໂຕ ຘມ຺ມຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທານໍ ສິຍາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລເຫຕຸຕາ, ຕທຠາວໂຕ ນ ອິຕຣປຏິສມ຺ຠິທານນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ນິຣຸຕ຺ຕິ…ເປ… ວິຈາເຣຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ສພ຺ພາສມ຺ປິ ປນ ປຏິສມ຺ຠິທານໍ ປຐມຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາເຫຕຸຕາ ວິຈາເຣຕພ຺ພາ ມຄ຺ຄາຘິຄເມເນວ ລທ຺ຘພ຺ພຕ຺ຕາ ຜລານໍ ວິຍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຏ຺ຐຫິ ຎາເຓຫີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ນິກ຺ເຂປກຓ຺ເຑ ອາຄຕນເຍນ ທຸກ຺ຂາທິຎາຓານໍ ປຸພ຺ພນ຺ຕາທິຎາຓານຎ຺ຈ ວເສນ ‘‘ອຏ຺ຐຫິ ຎາເຓຫີ’’ຕິ ຍຸຕ຺ຕໍ ວິຍ ທິສ຺ສຕິ.

ອນຸປຸພ຺ພາຠິສມຍກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ໂວຫາຣກຖາວຓ຺ຓນາ

໓໔໗. ວິສຍວິສຍີສູຕິ ຣູປຈກ຺ຂາທິເກ ສນ຺ຘາຍາຫ. ເຕ ຫິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ເອກນ຺ເຕນ ໂລກິຍາ. ວິສຍສ຺ເສວາຕິ ສທ຺ທສ຺ເສວ. ໂສ ຫິ ໂວຫຣິຕພ຺ພໂຕ ໂວຫາຣກຣຓຕາຍ ຈ ‘‘ໂວຫາໂຣ’’ຕິ ປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ນຕ຺ເຖຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ວິສຍີນໍ ວິສຍສ຺ສປິ ອາສວາທິອນາຣມ຺ມຓຕາຠາວໂຕ. ອສິທ຺ຘໂລກຸຕ຺ຕຣຠາວສ຺ສ ເອກນ຺ຕສາສວຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ສທ຺ທາຍຕນສ຺ສ ຍຖາ ໂລກຸຕ຺ຕຣຕາ ຕວ ມເຕນາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ປຏິຫຎ຺ເຎຍ຺ຍາຕິ ອິທໍ ປຣິກປ຺ປວຈນໍ. ປຣິກປ຺ປວຈນຎ຺ຈ ອຍາຖາວນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ນ ຫິ…ເປ… ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ນ ຫິ ຊລໍ ອນລນ຺ຕິ ປຣິກປ຺ປິຕໍ ທຫຕິ ປຈຕິ ວາ. ກິໍ ໂລກິເຍນ ຎາເຓນ ຊານິຕພ຺ພໂຕ ໂລກິໂຍ ຣູປາຍຕນາທິ ວິຍ, ອຸທາຫຸ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຍມານມຄ຺ຄາທິ ວິຍາຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ເຫຕຸສ຺ສ ອເນກນ຺ຕຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເຕນາຫ ‘‘ໂລກິເຍ ໂລກຸຕ຺ຕເຣ ຈ ສມ຺ຠວໂຕ’’ຕິ.

ໂວຫາຣກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ນິໂຣຘກຖາວຓ຺ຓນາ

໓໕໓. ເຍສໍ ທ຺ວິນ຺ນນ຺ຕິ ເຍສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈານໍ. ທ຺ວີຫິ ນິໂຣເຘຫີຕິ ອປ຺ປຏິສງ຺ຂາປຏິສງ຺ຂາສງ຺ຂາເຕຫິ ທ຺ວີຫິ ນິໂຣເຘຫິ. ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂາທີນໍ ປຏິສງ຺ຂາຕິ ປຏິສງ຺ຂາ, ປຎ຺ຎາວິເສໂສ. ເຕນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ນິໂຣໂຘ ປຏິສງ຺ຂານິໂຣໂຘ. ໂຍ ສາສເວຫິ ຘມ຺ເມຫິ ວິສໍໂຍໂຄຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ໂຍ ປຈ຺ຈຍເວກລ຺ເລນ ຘມ຺ມານໍ ອຸປ຺ປາທສ຺ສ ອຈ຺ຈນ຺ຕວິພນ຺ຘຠູໂຕ ນິໂຣໂຘ, ໂສ ປຏິສງ຺ຂາຍ ນວຕ຺ຕພ຺ພໂຕ ອປ຺ປຏິສງ຺ຂານິໂຣໂຘ ນາມາຕິ ປຣວາທິໂນ ລທ຺ຘິ. ປຏິສງ຺ຂາຍ ວິນາ ນິຣຸທ຺ຘາຕິ ປຈ຺ຈຍເວກລ຺ເລນ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຠງ຺ຄາ’’ຕິ. ອນຸປ຺ປາໂທປິ ຫິ ນິໂຣໂຘຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ຍໂຕ ‘‘ອິມສ຺ສຸປ຺ປາທາ ອິທໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ລກ຺ຂຓຸທ຺ເທສສ຺ສ ປຏິໂລເມ ‘‘ອິມສ຺ສ ນິໂຣຘາ ອິທໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ທສ຺ສິໂຕ. ເຕນາຕິ ປຏິສງ຺ຂາຍ ນິໂຣຘສ຺ສ ຂຓິກນິໂຣຘສ຺ສ ຈ ອິຘ ນາຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ.

ນິໂຣຘກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທຸຕິຍວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ຕຕິຍວຄ຺ໂຄ

໑. ພລກຖາວຓ຺ຓນາ

໓໕໔. ນິທ຺ເທສໂຕຕິ ‘‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ ອນວກາໂສ’’ຕິອາທິນາ ນິທ຺ທິຏ຺ຐປ຺ປກາຣໂຕ. ໂສ ປນ ຍສ຺ມາ ວິຕ຺ຖາໂຣ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວິຕ຺ຖາຣໂຕ’’ຕິ. ສພ຺ພໍ ກິເລສາວຣຓາທິໍ, ຕເມວ ປຈ຺ເຈກໍ ປວຕ຺ຕິອາກາຣເຠທໂຕ ສພ຺ພາກາຣໍ. ‘‘ສພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຫິ ອິທໍ ສຣູປໂຕ ຄຫຓໍ, ‘‘ສພ຺ພາກາຣໂຕ’’ຕິ ປວຕ຺ຕິອາກາຣເຠທໂຕ. ຠຄວາ ຫິ ຘມ຺ເມ ຊານນ຺ໂຕ ເຕສໍ ອາກາຣເຠເທ ອນວເສເສຕ຺ວາວ ຊານາຕິ. ຍຖາຫ ‘‘ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຎາຓມຸເຂ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ (ມຫານິ. ໑໕໖; ຈູຬນິ. ໂມຆຣາຊມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໘໕; ປຏິ. ມ. ໓.໕). ອຸທ຺ເທສໂຕຕິ ເອກເທສໂຕ. ເອກເທໂສ ຈ ວິຕ຺ຖາໂຣ ນ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ສງ຺ເຂປໂຕ’’ຕິ. ຍຖາ ຊານນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຸທ຺ເທສມຕ຺ເຕນປີຕິ ທິຏ຺ຐິຄຕຍຖາຠູຕຎາຓາທິປ຺ປເຠທານໍ ອາສຍາທີນໍ ອຸທ຺ເທສມຕ຺ເຕນປິ. ເຕນາຫ ‘‘ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ຕິກ຺ຂມຸທຸຠາວຊານນມຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍາ’’ຕິ. ເຖເຣນາຕິ ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖເຣນ. ເອວເມວາຕິ ອຸທ຺ເທສໂຕ ຐານາທິມຕ຺ຕຊານນາກາເຣເນວ. ສ຺ວາຍມຕ຺ໂຖ ສກວາທິນາປິ ອິຈ຺ຉິໂຕເຍວາຕິ ອາຫ ‘‘ກຖມຍໍ ໂຈເທຕພ຺ໂພ ສິຍາ’’ຕິ.

໓໕໖. ເສເສສູຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕຎາຓໂຕ ເສເສສຸ. ປຏິກ຺ເຂໂປຕິ ອສາຘາຣຓຕາປຏິກ຺ເຂໂປ. ນນຸ ຈ ເສສານໍ ອສາຘາຣຓຕາປິ ອຕ຺ຖີຕິ ໂຈທນໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ຐານາ…ເປ… ອຘິປ຺ປາໂຍ’’ຕິ.

ພລກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ອຣິຍນ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໓໕໗. ສງ຺ຂາເຣ ສນ຺ຘາຍ ປຏິຊານນ຺ຕສ຺ສາຕິ ທິຏ຺ຐິຍາ ປຣິກປ຺ປິເຕນ ສຕ຺ເຕນ ສຸຎ຺ເຎ ສງ຺ຂາເຣ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ສຸຎ຺ຎຕຎ຺ຈ ມນສິ ກໂຣຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉາຍ ‘‘ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ປຏິຊານນ຺ຕສ຺ສ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ຜສ຺ສານໍ ສໂມຘານໍ ກຖໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ຐານາຐານຠູເຕ ສງ຺ຂາເຣ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ສຸຎ຺ຎຕໍ ມນສິ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຍຖາວຸຕ຺ຕນເຍນາຕິ ‘‘ທິຏ຺ຐິຍາ ປຣິກປ຺ປິເຕນ ສຕ຺ເຕນ ສຸຎ຺ຎາ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ’’ຕິ ປກາເຣນ ນເຍນ. ອຖ ວາ ຍຖາວຸຕ຺ຕນເຍນາຕິ ‘‘ຐານາຐານມນສິກາໂຣ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມໂຓ, ສຸຎ຺ຎຕາມນສິກາໂຣ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມໂຓ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ. ‘‘ສງ຺ຂາເຣ ສນ຺ຘາຍ ປຏິຊານນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ທ຺ວິນ຺ນໍ ຜສ຺ສານໍ ສໂມຘານໍ ກຖໍ ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຕສຸຎ຺ຎຕາຍ ສຸຎ຺ຎຕ຺ເຕປິ ສງ຺ຂາຣານໍ ອຎ຺ໂຎວ ຐານາຐານມນສິກາໂຣ, ອຎ຺ໂຎ ສຸຎ຺ຎຕາມນສິກາໂຣຕິ ຍຸຊ຺ຊເຕວ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຜສ຺ສານໍ ສໂມຘານາປຕ຺ຕິໂຈທນາ, ສງ຺ຂາເຣ ສນ຺ຘາຍ ປຏິຊານນ຺ຕສ຺ສ ປນ ກຖໍ ອຣິຍຠາວສິທ຺ຘິ ຐານາຐານຎາຓາທີນນ຺ຕິ ວິຈາເຣຕພ຺ພໍ. ກິໍ ວາ ເອຕາຍ ຍຸຕ຺ຕິຈິນ຺ຕາຍ. ອຸມ຺ມຕ຺ຕກປຈ຺ຉິສທິໂສ ຫິ ປຣວາທິວາໂທ. ອຎ຺ເຎສຸປິ ຐາເນສຸ ອີທິເສສຸ ເອເສວ ນໂຍ. ອາໂຣເປຕ຺ວາຕິ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສາທິອາກາຣໍ, ສຕ຺ຕາກາຣເມວ ວາ ອສນ຺ຕໍ ຣູປາທິອຸປາທາເນ ອາໂຣເປຕ຺ວາ. ອຠູຕາໂຣປນຎ຺ເຫຕ຺ຖ ປຓິທຫນນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ປຣິກປ຺ປນວເສນາ’’ຕິ. ໂສຕິ ຍຖາວຸຕ຺ໂຕ ປຓິຘິ. ເອກສ຺ມິມ຺ປິ ຂນ຺ເຘ.

ອຣິຍນ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ວິມຸຈ຺ຈມານກຖາວຓ຺ຓນາ

໓໖໖. ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກເທເສນ ວິມຸຕ຺ຕໍ ເອກເທເສນ ອວິມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຍໍ ‘‘ວິມຸຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈມານ’’ນ຺ຕິ ລທ຺ຘິຍາ ໂທໂສ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອກເທສໍ ວິມຸຕ຺ຕໍ, ເອກເທສໍ ອວິມຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐກຖາຍຎ຺ຈ ‘‘ຕຎ຺ຫິ ຕທາ ສມຸຈ຺ເຉທວິມຸຕ຺ຕິຍາ ວິມຸຕ຺ເຕກເທເສນ ວິມຸຈ຺ຈມານນ຺ຕິສ຺ສ ລທ຺ຘີ’’ຕິ ທສ຺ສິໂຕວາຍມຕ຺ໂຖ. ວິປ຺ປກຕນິທ຺ເທເສຕິ ວິມຸຈ຺ຈນກິຣິຍາຍ ອປຣິໂຍສິຕຕານິທ຺ເທເສ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ວິມຸຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈມານນ຺ຕິ ວິປ຺ປກຕຠາເວນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ’’ຕິ. ເຕນາຕິ ປຣວາທິນາ. ວິມຸຈ຺ຈ…ເປ… ວຸຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈມານສ຺ສ ວິມຸຕ຺ຕຠາວາຠາວໂຕ, ວິມຸຕ຺ຕເຠເທນ ປນ ຕຖາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສຕິ ຈ ໂທເສ ວິປ຺ປກຕນິທ຺ເທເສຕິ ອາເນຕ຺ວາ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເອກເທໂສ ວິເສສນໍ ໂຫຕິ ນິປ຺ປເທສວິມຸຕ຺ຕິຍາ ອວິຈ຺ຉິນ຺ນໂຕ. ຜລຈິຕ຺ເຕນາຕິ ປຐມຜລຈິຕ຺ເຕນ ອຸປ຺ປນ຺ເນນ.

ວິມຸຈ຺ຈມານກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ອຏ຺ຐມກກຖາວຓ຺ຓນາ

໓໖໘. ປຫີນາ ນາມ ຠເວຍ຺ຍຸໍ, ນ ປຫິຍ຺ຍມານາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອຏ຺ຐມກກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ອຏ຺ຐມກສ຺ສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍກຖາວຓ຺ຓນາ

໓໗໑. ໂລກຸຕ຺ຕຣານໍເຍວ ສທ຺ຘາທີນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຠາໂວ, ນ ໂລກິຍານນ຺ຕິ ປຣວາທິໂນ ອຘິປ຺ປາຍວເສນາຫ ‘‘ອປ຺ປຏິລທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ນິຍ຺ຍານິການິ ຠາເວນ຺ໂຕຕິ ຍຖາ ນິຍ຺ຍານິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ໂຕ ພ຺ຣູເຫນ຺ໂຕ ວາ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍຠາວໍ ປນ ປຕ຺ເຕສຸ ເຕສຸ ປຸນ ຠາວນາກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖີຕິ ຕສ຺ສ ອຘິປ຺ປາໂຍຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ນ ປນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຠາເວນ຺ໂຕ’’ຕິ.

ອຏ຺ຐມກສ຺ສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸກຖາວຓ຺ຓນາ

໓໗໓. ວິສິໂນຕິ ວິເສເສນ ພນ຺ຘຕິ ວິສຍີນໍ ອຕ຺ຕປຏິພນ຺ຘໍ ກໂຣຕີຕິ ວິສໂຍ, ອາຣມ຺ມຓໍ, ອນຸຠວຕິ ເອເຕນາຕິ ອານຸຠາໂວ, ສາມຕ຺ຖິຍໍ, ພລນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ, ໂຄຈຣກຣຓໍ ໂຄຈໂຣ, ວິສເຍ ອານຸຠາວໂຄຈຣາ ວິສຍ…ເປ… ຈຣາຕິ. ເຕຫິ ຍຖາ ວິສິຏ຺ຐໍ ວິເສສໍ ໂຫຕິ, ຕຖາ ປຈ຺ຈຍຠູເຕນ ຌານຘມ຺ເມນ ອາຫິຕພລໍ ກຕພລາຘານໍ. ວິສຍຄ຺ຄຫຓຎ຺ເຈຕ຺ຖ ອານຸຠາວໂຄຈຣກຣຓານໍ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານທສ຺ສນໍ ຍຕ຺ຖສ຺ສ ເຕຫິ ອຸປຕ຺ຖທ຺ຘຕ຺ຕາ ພລາຘານໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຍາທິເສ ວິສເຍ’’ຕິອາທິ. ພລາຘານຎ຺ຈ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມໂຕ ມຫຄ຺ຄຕຘມ຺ມວິເສສໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ເນຫິ ປຓີເຕຫິ ຈິຕ຺ຕຊຣູເປຫິ ວິເສສາປຕ຺ຕິ. ຍໍ ນິສ຺ສາຍ ປຣາວຸຕ຺ຕີຕິ ເອເກ ວທນ຺ຕິ. ປຸຣິມໍ ມໍສຈກ຺ຂຸມຕ຺ຕເມວາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕພລາຘານໂຕ ປຸຣິມໍ ມໍສຈກ຺ຂຸມຕ຺ຕເມວ. ວທນ຺ໂຕ ສງ຺ຄຫກາໂຣ. ວິສຍຄ຺ຄຫຓໍ ປາຬິຍໍ ກຕໍ. ນ ວິສຍວິເສສທສ຺ສນຕ຺ຖນ຺ຕິ ນ ວິສຍສ຺ສ ວິເສສທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ຍໂຕ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ຣູປາຍຕນເມວ ວິສໂຍຕິ ວິສຍສ຺ສ ສທິສຕໍ ອວິເສສໍ ອາຫ, ສທິສສ຺ສ ວາ ວິເສສໍ ທີເປຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ຘມ຺ມຸປຕ຺ຖທ຺ຘ …ເປ… ອຘິປ຺ປາໂຍ, ອຎ຺ຎຖາ ລທ຺ຘິເຍວ ນ ສິຍາຕິ ຠາໂວ. ມຄ຺ໂຄຕິ ອຸປາໂຍ, ກາຣຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປກຕິຈກ຺ຂຸມໂຕ ເອວ ຫິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ກສ຺ມາ? ກສິຓາໂລກໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓສ຺ສ ອຸປ຺ປາທນໍ, ໂສ ຈ ກສິຓມຓ຺ຑເລ ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ເຕນ ວິນາ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ມໍສຈກ຺ຂຸປຈ຺ຈຍຕາທສ຺ສນຕ຺ຖເມວ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ເຕນາຕິ ‘‘ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ວຈເນນ. ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານປຈ຺ຈເຍນາຕິ ຣູປາວຈຣຊ຺ຌາເນນ ປຈ຺ຈຍຠູເຕນ ອຸປ຺ປນ຺ນານິ ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐິຕານິ. ຌານກມ຺ມສມຸຏ຺ຐິເຕສຸ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ສ ເຫສາ ລທ຺ຘິ.

໓໗໔. ເຍນ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໂນ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸຠາວສ຺ສ ອິຈ຺ຉເນນ ປຏິຊານເນນ. ຕີຓິ ຈກ຺ຂູນິ ມໍສທິພ຺ພປຎ຺ຎາຈກ຺ຂູນິ ຈກ຺ຂຸນ຺ຕຣຠາວໍ ວທໂຕ ຠເວຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ນ ອິຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ຍຖາກມ຺ມູປຄຕຎາຓກຖາວຓ຺ຓນາ

໓໗໗. ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸປາທກຕ຺ຕາ ‘‘ຍຖາກມ຺ມູປຄຕຎາຓສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສເຍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸມ຺ຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ຍຖາກມ຺ມູປຄຕຊານນກິຈ຺ຈເກ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸມ຺ຫິ ຕສ຺ສ ຕໍກິຈ຺ຈກຕາຠາວໂຕ. ຍໂຕ ຍໍ ອນຎ຺ຎໍ, ຕມ຺ປິ ຕໂຕ ອນຎ຺ຎເມວາຕິ ອາຫ ‘‘ອິມິນາ…ເປ… ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖນ຺ຕຣຠາວໍ ນິວາເຣຕີຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓສ຺ສ ປກ຺ຂິກຕ຺ຕາ ຍຖາກມ຺ມູປຄຕຎາຓສ຺ສ ຕໂຕ ອຕ຺ຖນ຺ຕຣຠາວໍ ນິວາເຣຕິ. ຕສ຺ສ ຫິ ຕໍ ປຣິຠຓ຺ຑຎາຓໍ. ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸສ຺ສ ຍຖາກມ຺ມູປຄຕຎາຓໂຕ ອຕ຺ຖນ຺ຕຣຠາວໍ ນ ນິວາເຣຕິ ອຕປ຺ປກ຺ຂິກຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸສ຺ສ ຍຖາກມ຺ມູປຄຕຎາຓກິຈ຺ຈຕາ ປຣວາທິນາ ອິຈ຺ຉິຕາ, ນ ຍຖາກມ຺ມູປຄຕຎາຓສ຺ສ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸກິຈ຺ຈຕາຕິ ຕມຕ຺ຖໍ ‘‘ຍຖາກມ຺ມູປຄຕຎາຓເມວ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ໂຍເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ເອວ-ສທ຺ໂທ ຈາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ຍຖາກມ຺ມູປຄຕຎາຓກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ສໍວຣກຖາວຓ຺ຓນາ

໓໗໙. ອາຏານາຏິຍສຸຕ຺ເຕ ‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍກ຺ຂາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ປາຓາຕິປາຕາ ອປ຺ປຏິວິຣຕາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໒໗໖, ໒໘໖) ອາຄຕຕ຺ຕາ ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ ສໍວຣາສໍວຣສພ຺ຠາໂວ ອວິວາທສິທ຺ໂຘ. ຍຕ຺ຖ ປນ ວິວາໂທ, ຕເມວ ທສ຺ເສນ຺ເຕນ ຕາວຕິໍສາທໂຍ ຄຫິຕາຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຈາຕຸມຫາຣາຊິການ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ສຕີຕິ ຍທິ ຕາວຕິໍເສສຸ ສໍວຣາສໍວໂຣ ນຕ຺ຖິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ. ສຸຣາປານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ‘‘ສຸຍ຺ຍຕີ’’ຕິ ປທໍ ອາເນຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ. ກຖໍ ສຸຍ຺ຍຕີຕິ? ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ກຸມ຺ຠຊາຕເກ –

‘‘ຍໍ ເວ ປິວິຕ຺ວາ ປຸພ຺ພເທວາ ປມຕ຺ຕາ,

ຕິທິວາ ຈຸຕາ ສສ຺ສຕິຍາ ສມາຍາ;

ຕໍ ຕາທິສໍ ມຊ຺ຊມິມໍ ນິຣຕ຺ຖໍ,

ຊານໍ ມຫາຣາຊ ກຖໍ ປິເວຍ຺ຍາ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑໖.໕໘);

ຕຕ຺ຖ ປຸພ຺ພເທວາ ນາມ ອສຸຣາ. ເຕ ຫິ ຕາວຕິໍສານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປຸພ຺ພເທວາຕິ ປຎ຺ຎາຍິໍສຸ. ປມຕ຺ຕາຕິ ສຸຣາປາເນນ ປມາທໍ ອາປນ຺ນາ. ຕິທິວາຕິ ມນຸສ຺ສຈາຕຸມຫາຣາຊິກໂລເກ ອຸປາທາຍ ຕຕິຍໂລກຠູຕາ ເທວຏ຺ຐານາ, ນາມເມວ ວາ ເອຕໍ ຕສ຺ສ ເທວຏ຺ຐານສ຺ສ. ສສ຺ສຕິຍາຕິ ເກວລໍ ທີຆາຍຸກຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ສມາຍາ ສຫ ອຕ຺ຕໂນ ອສຸຣມາຍາຍ, ອສຸຣມນ຺ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ຈຸຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຏ຺ຐກຖາຍຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອາຄນ຺ຕຸກເທວປຸຕ຺ຕາ ອາຄຕາຕິ ເນວາສິກາ ຄນ຺ຘປານໍ ສຊ຺ຊຍິໍສຸ. ສກ຺ໂກ ສກປຣິສາຍ ສຎ຺ຎມທາສີ’’ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ເຕສໍ ສຸຣາປານໍ ອສໍວໂຣ ນ ໂຫຕີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຕາວຕິໍສານໍ ປາຕຸຠາວໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຸຣາປານມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ນາໂຫສິ, ປເຄວ ປາຓາຕິປາຕາທໂຍຕິ ວິຣມິຕພ຺ພາຠາວໂຕ ເອວ ຕາວຕິໍສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸປຣິ ເທວໂລເກສຸ ສມາທານສມ຺ປຕ຺ຕວິຣຕິວເສນ ປຸເຣຕພ຺ພາ ສໍວຣາ ນ ສນ຺ຕິ, ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ປນ ສນ຺ຕິເຍວ. ຕຖາ ເຕຫິ ປຫາຕພ຺ພາ ອສໍວຣາ. ນ ຫິ ອປ຺ປຫີນານຸສຍານໍ ມຄ຺ຄວຊ຺ຌາ ກິເລສາ ນ ສນ຺ຕີຕິ.

ສໍວຣກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຕຕິຍວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ຈຕຸຕ຺ຖວຄ຺ໂຄ

໑. ຄິຫິສ຺ສ ອຣຫາຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໓໘໗. ຄິຫິຉນ຺ທຣາຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕາຍາຕິ ຄິຫິຠາເວ ກາມໂຠຄິຠາເວ ຉນ຺ທຣາຄສຫິຕຕາຍ.

ຄິຫິສ຺ສ ອຣຫາຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ສມນ຺ນາຄຕກຖາວຓ຺ຓນາ

໓໙໓. ປຕ຺ຕິນ຺ຕິ ອຘິຄໂມ. ອຘິຄໂມ ນາມ ສມນ຺ນາຄໂມ ໂຫຕີຕິ ປາຬິຍໍ ຈຕູຫິ ຜສ຺ສາທີຫິ ສມນ຺ນາຄໂມ ໂຈທິໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ສມນ຺ນາຄຕກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ອຸເປກ຺ຂາສມນ຺ນາຄຕກຖາວຓ຺ຓນາ

໓໙໗. ສພ຺ພໍ ໂຍເຊຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍທິ ເຕ ອຣຫາ ຈຕູຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ວິຍ ຉຫິ ອຸເປກ຺ຂາຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຉ ອຸເປກ຺ຂາ ປຈ຺ເຈກໍ ຜສ຺ສາທິສຫິຕາຕິ ‘‘ຉຫິ ຜສ຺ສາທີຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ’’ຕິອາທິນາ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ອຸເປກ຺ຂາສມນ຺ນາຄຕກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ໂພຘິຍາພຸທ຺ໂຘຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໓໙໘. ປຕ຺ຕິຘມ຺ມວເສນາຕິ ‘‘ປຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ນາມາ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ສງ຺ຂາຣສ຺ສ ວເສນ. ‘‘ໂພຘິຍາ ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉາ. ‘‘ໂພຘິຍາ ນິຣຸທ຺ຘາຍ ວິຄຕາຍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘາຍ ອພຸທ຺ໂຘ ໂຫຕີ’’ຕິ ອນຸໂຍໂຄ. ເອວມຎ຺ຎຕ຺ຖາປິ ປຸຈ຺ຉານຸໂຍຄາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ໂພຘິຍາພຸທ຺ໂຘຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ລກ຺ຂຓກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໐໒. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ອໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສປິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂນ ລກ຺ຂເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂມ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສປິ ຈຣິມຠວໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອສມນ຺ນາຄໂມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ລກ຺ຂຓສມນ຺ນາຄໂຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕວາຕິ ອິມສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສ ອສາຘກໍ. ເຕນາຫ ‘‘ອາຠຕມ຺ປິ ອນາຠຕສທິສເມວາ’’ຕິ.

ລກ຺ຂຓກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ນິຍາໂມກ຺ກນ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໐໓. ປາຣມີປູຣຓນ຺ຕິ ອິທໍ ໂພຘິຈຣິຍາຍ ອຸປລກ຺ຂຓໍ, ນ ປາຣມີນໍ ປຸຓ຺ຓຠາວທສ຺ສນໍ. ເຕນ ເຕສໍ ອາຣມ຺ຠສມາທານາທີນມ຺ປິ ສງ຺ຄໂຫ ກໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ມຫາຠິນີຫາຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຫິ ມຫາສຕ຺ຕາ ນິຍຕາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ເອວໍ ສພ຺ພງ຺ຄສມ຺ປນ຺ນາ, ໂພຘິຍາ ນິຍຕາ ນຣາ’’ຕິ, ‘‘ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈ, ນ ນິຍາມສ຺ສ ນາມ ກສ຺ສຈິ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ເອກໍເສນາຍໍ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ກຕ຺ວາ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ຕີຕິ ປຣວາທີປຣິກປ຺ປິຕໍ ຘມ຺ມນ຺ຕຣໍ ປຏິເສເຘຕິ, ນ ໂພຘິຍາ ນິຍຕຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ເກວລຎ຺ຫິ ນ’’ນ຺ຕິອາທິ.

ນິຍາໂມກ຺ກນ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ສພ຺ພສໍໂຍຊນປ຺ປຫານກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໑໓. ສຕິປິ ເກສຎ຺ຈິ ສໍໂຍຊນານໍ ເຫຏ຺ຐິມມຄ຺ເຄຫິ ປຫີນຕ຺ເຕ ‘‘ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ວຓ຺ຓຠຓນມຸເຂນ ອນວເສສຕຎ຺ຈ ສນ຺ຘາຍ ສພ຺ພສໍໂຍຊນປ຺ປຫານກິຕ຺ຕນໍ ປຣິຍາຍວຈນນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອິມໍ ປຣິຍາຍໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ’’ຕິ. ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ປຊຫນໂຕ ເອວາຕິ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ອຄ຺ຄມຄ຺ໂຄ ເອວ ສພ຺ພສໍໂຍຊນານິ ປຊຫຕີຕິ ລທ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ວທນ຺ຕິ ປທກາຣາ. ເອວໍ ສຕີຕິ ຍທິ ອນວເສສຕາມຕ຺ເຕນ ຕຖາ ປຏິຊານາຕິ.

ສພ຺ພສໍໂຍຊນປ຺ປຫານກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຈຕຸຕ຺ຖວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ປຎ຺ຈມວຄ຺ໂຄ

໑. ວິມຸຕ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໑໘. ຜລຎາຓໍ ນ ໂຫຕິ, ເສສານິ ວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓານິ ວິມຸຕ຺ຕານີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພານີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອຕ຺ຖາຕິ ເອເຕສຸ ຈຕູສຸ ຎາເຓສຸ. ວິປສ຺ສນາຄ຺ຄຫເຓນ ຄຫິຕໍ ມຄ຺ຄາທິກິຈ຺ຈວິທູຣກິຈ຺ຈຕ຺ຕາ ວິປສ຺ສນາປຣິໂຍສານຕ຺ຕາ ຈ.

ວິມຸຕ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ອເສຂຎາຓກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໒໑. ອເສເຂ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອເສຂຎາຓນ຺ຕິ ປຣສ຺ສ ລທ຺ຘິ, ນ ອເສເຂ ອເສຂຘມ຺ເມ ປຣິຍາປນ຺ນນ຺ຕິ ອິມມຕ຺ຖມາຫ ‘‘ເອເຕນ…ເປ… ທສ຺ເສຕີ’’ຕິ.

ອເສຂຎາຓກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ວິປຣີຕກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໒໔. ອສິເວ ສິວາຕິ ໂວຫາຣໍ ວິຍ ອຎ຺ຎາເຓ…ເປ… ວທຕິ.

ວິປຣີຕກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ນິຍາມກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໒໘-໔໓໑. ຍນ຺ຕິ ຍໍ ຎາຓໍ. ສຈ຺ຈານຸໂລມນ຺ຕິ ສຈ຺ຈປ຺ປຏິເວຘານຸກູລໍ. ວິປຣີຕານຸໂຍຄໂຕ ປຠຸຕິ ຄເຓຕ຺ວາ ‘‘ຈຕຸຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ ອາຫ ນ ອນິຍຕສ຺ສ ນິຍາມຄມນາຍາຕິ ອວິປຣີຕານຸໂຍຄໂຕ ປຠຸຕິ ຄເຓຕ຺ວາ, ຕຖາ ສຕິ ປຎ຺ຈມຠາວໂຕ ວິເສສຠາວໂຕ ຈ.

ນິຍາມກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ປຏິສມ຺ຠິທາກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໓໒-໔໓໓. ສພ຺ພໍ ຎາຓນ຺ຕິ ອິທໍ ‘‘ອຣິຍານ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ນ ວິເສສິຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນາຫ ‘‘ອນຣິຍານມ຺ປິ ຫິ ຎາຓໍ ຎາຓເມວາ’’ຕິ. ອຖ ວາ ປາຬິຍໍ ອວິເສເສນ ສພ຺ພໍ ຎາຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອວມາຫ. ອຣິຍສ຺ສ ເຈ ຎາຓນ຺ຕິ, ໂສ ປນ ປຏິກ຺ເຂເປຍ຺ຍາຕິ ອາຫ ‘‘ອນຣິຍສ຺ສ ເອຕໍ ຎາຓໍ ສນ຺ຘາຍາ’’ຕິ.

ປຏິສມ຺ຠິທາກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ຈິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໓໖-໔໓໘. ວຕ຺ຕພ຺ພປຏິຎ຺ຎາຕິ ຜສ຺ສາຣມ຺ມເຓ ຎາຓໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓນ຺ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕາ ປຏິຎ຺ຎາ.

ຈິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ອນາຄຕຎາຓກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໓໙-໔໔໐. ອນນ຺ຕຣານາຄເຕປິ ຈິຕ຺ເຕ ຎາຓໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ປນ ຂຓປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ວິຍ ຕາທິເສນ ປຣິກມ຺ເມນ ກທາຈິ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ເຕນາຫ ‘‘ອນນ຺ຕເຣ ເອກນ຺ເຕເນວ ຎາຓໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ.

ອນາຄຕຎາຓກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ປຏຸປ຺ປນ຺ນຎາຓກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໔໑-໔໔໒. ‘‘ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທິຏ຺ເຐສູ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຍໍ ທສ຺ສນຠູຕໍ ຎາຓໍ, ຕມ຺ປິ ສງ຺ຂາຣສຠາວຕ຺ຕາ ຕຖາທິຏ຺ຐໍ ສິຍາຕິ ອຕ຺ຖໂຕ ອາປຊ຺ຊຕິ, ເອວໍຠູຕໍ ວຈນໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ອຕ຺ຖໂຕ ອາປນ຺ນໍ ວຈນ’’ນ຺ຕິ. ຕໍ ປນ ຍສ຺ມາ ‘‘ຕມ຺ປິ ຎາຓໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທິຏ຺ຐໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ປຏິຊານນວເສນ ປວຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອນຸຊານນວຈນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນານໍ ປພນ຺ຘວເສນ ປວຕ຺ຕມານານໍ.

ປຏຸປ຺ປນ຺ນຎາຓກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ຜລຎາຓກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໔໓-໔໔໔. ຜລປໂຣປຣິຍຕ຺ຕໍ ຜລສ຺ສ ອຸຈ຺ຈາວຈຕາ. ພເລນາຕິ ຎາຓພເລນ.

ຜລຎາຓກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຎ຺ຈມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ມຫາປຓ຺ຓາສໂກ ສມຕ຺ໂຕ.

໖. ຉຏ຺ຐວຄ຺ໂຄ

໑. ນິຍາມກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໔໕-໔໔໗. ເອຕສ຺ສ ອຣິຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ.

ນິຍາມກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໕໑. ກາຣຓຏ຺ເຐນ ຐິຕຕາຕິ ກາຣຓຠາເວນ ພ຺ຍຠິຈຣຓາຠາວມາຫ. ໂຍ ຫິ ຘມ຺ໂມ ຍສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ຍທາ ກາຣຓໍ ໂຫຕິ, ນ ຕສ຺ສ ຕທາ ອຎ຺ຎຖາຠາໂວ ອຕ຺ຖິ, ສາ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ກາຣຓຠາໂວເຍວາຕິ ‘‘ກາຣຓຠາໂວເຍວາ’’ຕິ ອາຫ.

ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໕໗-໔໕໙. ສຠາວຘມ຺ມຕໍ ປຏິເສເຘຕິ ຕທຸຠຍລກ຺ຂຓຣຫິຕສ຺ສ ສຠາວຘມ຺ມສ຺ສ ອຠາວາ. ‘‘ໂວທານມ຺ປິ ວຸຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ວຈນໂຕ ‘‘ໂວທານຎ຺ຈ ວຸຏ຺ຐານປຣິຍາໂຍວາ’’ຕິ ອາຫ. ສຠາວຘມ຺ມຕ຺ເຕ ສິທ຺ເຘ ສງ຺ຂຕວິທູຣຕາຍ ອສງ຺ຂຕໍ ສິຍາຕິ ອາຫ ‘‘ສຠາວຘມ຺ມຕ຺ຕາສາຘກຕ຺ຕາ’’ຕິ.

ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຉຏ຺ຐວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ສຕ຺ຕມວຄ຺ໂຄ

໑. ສງ຺ຄຫິຕກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໗໑-໔໗໒. ສງ຺ຄຫິຕາຕິ ສງ຺ຄຫຓາທິວເສນ ສທ຺ຘິໍ ຄຫິຕາ. ເຕ ປນ ຍສ຺ມາ ເອກວິຘຕາທິສາມຎ຺ເຎນ ພນ຺ຘາ ວິຍ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອາຫ ‘‘ສມ຺ພນ຺ຘາ’’ຕິ.

ສງ຺ຄຫິຕກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໗໓-໔໗໔. ອນຸປ຺ປວິສິຕພ຺ພານຸປ຺ປວິສນຠາໂວ ເຕສໍ ເຠເທ ສຕິ ຍຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ນາຎ຺ຎຖາຕິ ອຸປມາຠິນ຺ທເນນ ອຸປເມຍ຺ຍສ຺ສ ຠິນ຺ນຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ນານຕ຺ຕວວຕ຺ຖາ…ເປ… ທສ຺ເສຕີ’’ຕິ ອາຫ.

ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ເຈຕສິກກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໗໕-໔໗໗. ຜສ຺ສິກາທໂຍຕິ ເອຕ຺ຖ ອາທິ-ສທ຺ໂທ ວວຕ຺ຖາວາຈີ. ເຕນ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທເທສນາຍໍ ທສ຺ສິຕປ຺ປເຠທາ ເວທນາທໂຍ ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ, ນ ຕໍສມຸຏ຺ຐານາ ຣູປຘມ຺ມາຕິ ອາຫ ‘‘ເອກຸປ຺ປາທຕາທິວິຣຫິຕາ ສຫຊາຕຕາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ.

ເຈຕສິກກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ທານກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໗໙. ຜລທານຠາວທີປນຕ຺ຖນ຺ຕິ ຜລທານສພ຺ຠາວທີປນຕ຺ຖໍ. ຜລທານໍ ວຸຕ຺ຕໍ ວິຍ ໂຫຕີຕິ ຈິຕ຺ເຕນ ຜລທານໍ ປຘານຠາເວ ວຸຕ຺ຕໍ ວິຍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ຎຖາ ທານຠາໂວຕິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ທານຠາໂວປິ ຫິ ‘‘ທານໍ ອນິຏ຺ຐຜລ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ໂຕເຍວາຕິ. ຕນ຺ນິວາຣຓຕ຺ຖນ຺ຕິ ຜລທານນິວາຣຓຕ຺ຖໍ. ເອຕນ຺ຕິ ‘‘ທານໍ ອນິຏ຺ຐຜລ’’ນ຺ຕິອາທິວຈນໍ. ເຠສຊ຺ຊາທິວເສນ ອາພາຘານິຏ຺ຐຕາ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມສ຺ສ ອນິຏ຺ຐຜລຕາປຣິຍາໂຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ກຖໍ ຕເຖວ ສຸຕ຺ຕໍ ສກວາທິປຣວາທິວາເທສຸ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ ໂຈທນາຍ ‘‘ນ ປນ ເອເກນຕ຺ເຖນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ວິຠາເວຕຸໍ ‘‘ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມວ ທານ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ນິວຕ຺ຕນປກ຺ເຂເຍວ ເອວ-ກາໂຣ ຍຸຕ຺ໂຕ, ນ ສາຘນປກ຺ເຂ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ທານຠາວສ຺ສ ອິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ເຈຕສິໂກວາຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມວາ’’ຕິ ຈ. ເຕເນວາຫ ‘‘ທ຺ວິນ຺ນຎ຺ຫິ ທານານນ຺ຕິອາທິ. ສງ຺ກຣຠາວໂມຈນຕ຺ຖນ຺ຕິ ສຕິປິ ທານຠາເວ ສຠາວສງ຺ກຣໂມຈນຕ຺ຖໍ. ເຕນາຫ ‘‘ເຈຕສິກສ຺ສາ’’ຕິອາທິ.

ທານກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ປຣິໂຠຄມຍປຸຎ຺ຎກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໘໕. ຕສ຺ສາ ລທ຺ຘິຍາຕິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ວິຎ຺ຎາຓານໍ ສໂມຘານໍ ໂຫຕີຕິ ລທ຺ຘິຍາ. ເອເຕສນ຺ຕິ ວຕ຺ຕມານຈິຕ຺ຕປຣິໂຠຄມຍປຸຎ຺ຎານໍ.

໔໘໖. ອຍໍ ວາໂທ ຫີຍຕິ ປຣິໂຠຄສ຺ເສວ ອຠາວໂຕ. ຈາຄເຈຕນາຍ ເອວ ປຸຎ຺ຎຠາໂວ, ນ ຈິຕ຺ຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕສ຺ສ. ເອວນ຺ຕິ ອິມິນາ ປກາເຣນ, ອປຣິຠຸຕ຺ເຕ ເທຍ຺ຍຘມ຺ເມ ປຸຎ຺ຎຠາເວນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປຣິຠຸຕ຺ເຕ ເທຍ຺ຍຘມ຺ເມ ປຸຎ຺ຎຠາວໂຕ ເອວ ຫິ ປຸຖຸຊ຺ຊນກາເລ ທິນ຺ນໍ ອຣຫາ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ເຕ ຕມ຺ປິ ປຸຖຸຊ຺ຊເນ ທານເມວາຕິ ນິຈ຺ຉິຕໍ. ປຣວາທີປຏິກ຺ເຂປມຸເຂນ ສກວາທໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕິ ປຐໂມ ອຕ຺ຖວິກປ຺ໂປ, ທຸຕິໂຍ ປນ ອຸຊຸກເມວ ສກວາທໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕີຕິ ອຍເມເຕສໍ ວິເສໂສ.

ປຣິໂຠຄມຍປຸຎ຺ຎກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ອິໂຕທິນ຺ນກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໘໘-໔໙໑. ເຕເນວ ຈີວຣາທິທາເນນາຕິ ອນຸໂມທນໍ ວິນາ ທາຍເກນ ປວຕ຺ຕິຕຈີວຣາທິທາເນນ. ເຕນາຫ ‘‘ສຍໍກເຕນ ກມ຺ມຸນາ ວິນາປີ’’ຕິ. ອິມິນາ ກາຣເຓນາຕິ ອນຸໂມທິຕຕ຺ຕາວ ເຕສໍ ຕຕ຺ຖ ໂຠຄາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ເອເຕນ ກາຣເຓນ. ຍທິ ຍນ຺ຕິອາທິ ປຣວາທິໂນ ລທ຺ຘິປຕິຏ຺ຐາປນາກາຣທສ຺ສນໍ. ຕຕ຺ຖ ຍທິ ນ ຍາເປຍ຺ຍຸໍ, ກຖໍ ອນຸໂມເທຍ຺ຍຸໍ, ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຍ຺ຍຸໍ , ປີຕິໍ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍຸໍ, ໂສມນສ຺ສໍ ປຏິລເຠຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ເອກຈ຺ເຈ ອຎ຺ເຎ ເປເຕ ອນຸໂມທນາທີນິ ກຕ຺ວາ ຍາເປນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ອນຸໂມທນາທີນິ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕ ອິໂຕ ທິນ຺ເນນ ຍາເປນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອິໂຕທິນ຺ນກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ປຖວີກມ຺ມວິປາໂກຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໙໒. ອຕ຺ຕວຊ຺ເຊຫີຕິ ຜສ຺ສວຊ຺ເຊຫິ. ນ ຫິ ໂສ ເອວ ເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ໂສຕິ ຜສ຺ສເມວ ປຈ຺ຈາມສຕິ. ສາວຊ຺ຊເນຕິ ອາວຊ຺ຊນສຫິເຕ, ອາວຊ຺ຊນໍ ປຸເຣຈາຣິກໍ ກຕ຺ວາ ເອວ ປວຕ຺ຕນເກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກມ຺ມູປນິສ຺ສຍຠູຕເມວາຕິ ເຍນ ກມ຺ມຸນາ ຍຖາວຸຕ຺ຕາ ຜສ຺ສາທໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕາ, ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍຠູຕເມວ. ທຸກ຺ຂສ຺ສາຕິ ອາຍຕິໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກທຸກ຺ຂສ຺ສ. ‘‘ມູລຕຓ຺ຫາ’’ຕິ ທສ຺ເສຕີຕິ ໂຍຊນາ, ຕຖາ ‘‘ອຸປນິສ຺ສຍຠູຕ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ. ກມ຺ມາຍູຫນສ຺ສ ກາຣຓຠູຕາ ປຸຣິມສິທ຺ຘາ ຕຓ຺ຫາ ກມ຺ມສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສໂຍ, ກຕູປຈິເຕ ກມ຺ເມ ຠວາທີສຸ ນມນວເສນ ປວຕ຺ຕາ ຫິ ວິປາກສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສໂຍ.

໔໙໓. ໂອກາສກຕຸປ຺ປນ຺ນໍ ອເຂເປຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພານຠາໂວ ສກສມຍວເສນ ໂຈທນາຍ ຍຸຊ຺ຊມານຕາ.

໔໙໔. ກມ຺ເມ ສຕີຕິ ອິມິນາ ກມ຺ມສ຺ສ ປຖວີອາທີນໍ ປຈ຺ຈຍຕາມຕ຺ຕມາຫ, ນ ຊນກຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ຕໍສໍວຕ຺ຕນິກໍ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ປຖວີກມ຺ມວິປາໂກຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ຊຣາມຣຓໍວິປາໂກຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໔໙໕. ເອກາຣມ຺ມຓາຕິ ອິທໍ ອນາຣມ຺ມຓຕາສາຘນວເສນ ສມ຺ປໂຍຄລກ຺ຂຓາຠາວສ຺ສ ອຸທ຺ຘຏຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ຕສ຺ເສວ ສມ຺ປໂຍຄລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ.

໔໙໖. ອພ຺ຍາກຕານນ຺ຕິ ວິປາກາພ຺ຍາກຕານໍ. ອິຕຣຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ.

໔໙໗. ຕນ຺ຕິ ‘‘ອປຣິສຸທ຺ຘວຓ຺ຓຕາ ຊຣາເຍວາ’’ຕິ ວຈນໍ.

ຊຣາມຣຓໍວິປາໂກຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ວິປາໂກວິປາກຘມ຺ມຘມ຺ໂມຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໐໑. ວິປາໂກ ວິປາກສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນາຫ ‘‘ຍສ຺ສ ວິປາກສ຺ສ ວິປາໂກ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາປິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ວິປາກສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຘາຍາ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ ປນ ຊາຕິຊຣາມຣຓາທີນໍ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈໂຍຕິ ສກ຺ກາ ວິຎ຺ຎາຕຸໍ. ປຸຣິມປຏິຎ຺ຎາຍາຕິ ‘‘ວິປາໂກ ວິປາກຘມ຺ມຘມ຺ໂມ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎາຍ. ອິມສ຺ສ ໂຈທນສ຺ສາຕິ ‘‘ວິປາໂກ ຈ ວິປາກຘມ຺ມຘມ຺ໂມ ຈາ’’ຕິອາທິນາ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ໂຈທນສ຺ສ.

ວິປາໂກວິປາກຘມ຺ມຘມ຺ໂມຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສຕ຺ຕມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ອຏ຺ຐມວຄ຺ໂຄ

໑. ຉຄຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໐໓-໕໐໔. ວຓ຺ຓາ ເອວ ນີລາທິວເສນ ນິຠາຕີຕິ ວຓ຺ຓນິຠາ, ວຓ຺ຓາຍຕນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຓ຺ຐານໍ ທີຆາທິ.

ຉຄຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ອນ຺ຕຣາຠວກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໐໕. ອນ຺ຕຣຏ຺ຐານານີຕິ ອນ຺ຕຣິກຏ຺ຐານານິ. ນິວາຣກຏ຺ຐານານິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຈ ອາກາເສນ ຈ ຄມນໂຕ. ຍທິ ໂສ ຠວານໍ ອນ຺ຕຣາ ນ ສິຍາຕິ ໂສ ອນ຺ຕຣາຠໂວ ກາມຠວາທີນໍ ຠວານໍ ອນ຺ຕເຣ ຍທິ ນ ຠເວຍ຺ຍ. ນ ນາມ ອນ຺ຕຣາຠໂວຕິ ‘‘ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ ນາມ ອນ຺ຕຣາຠໂວ’’ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ສກວາທິວຈນສ຺ສ ປຏິກ຺ເຂເປ ກາຣຓໍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ປຏິກ຺ເຂເປ ກາຣຓໍ ຫທເຍ ຐເປຕ຺ວາ ນ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ອຖ ໂຂ ຕຖາ ອນິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເກວລໍ ລທ຺ຘິຍາ ປຏິກ຺ຂິປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໕໐໖. ຊາຕີຕິ ນ ອິຈ຺ຉຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໕໐໗. ເອວໍ ຕໍ ຕຕ຺ຖ ນ ອິຈ຺ຉຕີຕິ ກາມຠວາທີສຸ ວິຍ ຕໍ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິປຣມ຺ປຣໍ ຕຕ຺ຖ ອນ຺ຕຣາຠວາວຕ຺ຖາຍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ. ໂສ ຫິ ຕສ຺ສ ຠາວິຠວນິພ຺ພຕ຺ຕກກມ຺ມໂຕ ເອວ ປວຕ຺ຕິໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມາ ຊາຕິຊຣາມຣຓານິ ອນິຈ຺ຈໂຕ ກຸໂຕ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິປຣມ຺ປຣາ. ອຍຎ຺ຈ ວາໂທ ອນ຺ຕຣາຠວວາທີນໍ ເອກຈ຺ຈານໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ເຍ ‘‘ອປ຺ປເກນ ກາເລນ ສຕ຺ຕາເຫເນວ ວາ ປຏິສນ຺ຘິໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເຍ ປນ ‘‘ຕຕ຺ເຖວ ຈວິຕ຺ວາ ອາຍາຕີຕິ ສຕ຺ຕສຕ຺ຕາຫານີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເຕຫິ ອນຸຎ຺ຎາຕາວ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິປຣມ຺ປຣາຕິ ເຕ ອຘຸນາຕນາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ ປາຬິຍໍ ‘‘ອນ຺ຕຣາຠເວ ສຕ຺ຕາ ຊາຍນ຺ຕິ ຊີຍນ຺ຕິ ມີຍນ຺ຕິ ຈວນ຺ຕິ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ? ນ ເຫວໍ ວຕ຺ຕພ຺ເພ’’ຕິ ອາຄຕຕ຺ຕາ. ຍຖາ ເຈຕໍ, ເອວໍ ນິຣຍູປຄາທິຠາວມ຺ປິສ຺ສ ອຘຸນາຕນາ ປຏິຊານນ຺ຕິ. ຕຖາ ຫິ ເຕ ວທນ຺ຕິ ‘‘ອຸທ຺ຘໍປາໂທ ຕຸ ນາຣໂກ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ນິສ຺ສາຍ ປຣວາທີ ອນ຺ຕຣາຠວໍ ນາມ ປຣິກປ຺ເປຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ອນ຺ຕຣາປຣິນິພ຺ພາຍີຕິ ສຸຕ຺ຕປທໍ ອໂຍນິໂສ ຄເຫຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິມສ຺ສ ຫິ ‘‘ອວິຫາທີສຸ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອາຍຸເວມຊ຺ຌໍ ອນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄາຘິຄເມນ ອນວເສສກິເລສປຣິນິພ຺ພາເນນ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ, ອນ຺ຕຣາປຣິນິພ຺ພາຍີ’’ຕິ ສຸຕ຺ຕປທສ຺ສ ອຍມຕ຺ໂຖ, ນ ອນ຺ຕຣາຠວຠູໂຕຕິ. ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອນ຺ຕຣາປຣິນິພ຺ພາຍີຕິ ສຸຕ຺ຕປທໍ ອໂຍນິໂສ ຄເຫຕ຺ວາ’’ຕິ.

ເຍ ປນ ‘‘ສມ຺ຠເວສີຕິ ວຈນໂຕ ອຕ຺ເຖວ ອນ຺ຕຣາຠໂວ. ໂສ ຫິ ສມ຺ຠວໍ ອຸປປຕ຺ຕິໍ ເອສຕີຕິ ສມ຺ຠເວສີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເຕປິ ເຍ ຠູຕາວ ນ ປຸນ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕ ຂີຓາສວາ ‘‘ຠູຕານໍ ວາ ສຕ຺ຕານໍ ຐິຕິຍາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຠູຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຕພ຺ພິຘຸຣຕາຍ ສມ຺ຠວເມສນ຺ຕີຕິ ສມ຺ຠເວສິໂນ, ອປ຺ປຫີນຠວສໍໂຍຊນຕ຺ຕາ ເສກ຺ຂາ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ. ຈຕູສຸ ວາ ໂຍນີສຸ ອຓ຺ຑຊຊລາພຸຊາ ສຕ຺ຕາ ຍາວ ອຓ຺ຑໂກສໍ ວຕ຺ຖິໂກສຎ຺ຈ ນ ຠິນ຺ທນ຺ຕິ, ຕາວ ສມ຺ຠເວສີ ນາມ, ອຓ຺ຑໂກສໂຕ ວຕ຺ຖິໂກສໂຕ ຈ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ ຠູຕາ ນາມ. ສໍເສທຊໂອປປາຕິກາ ຈ ປຐມຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ສມ຺ຠເວສີ ນາມ, ທຸຕິຍຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠູຕາ ນາມ. ເຍນ ວາ ອິຣິຍາປເຖນ ຊາຍນ຺ຕິ, ຍາວ ຕໂຕ ອຎ຺ຎໍ ນ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ຕາວ ສມ຺ຠເວສີ ນາມ, ຕໂຕ ປຣໍ ຠູຕາ ນາມາຕິ ເອວໍ ອຸຊຸເກ ປາຬິອນຸຄເຕ ອຕ຺ເຖ ສຕິ ກິໍ ອນິທ຺ຘາຣິຕສ຺ສ ປຕ຺ຖິເຍນ ອນ຺ຕຣາຠເວນ ອຕ຺ຕຠາເວນ ປຣິກປ຺ປິເຕນ ປໂຍຊນນ຺ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພາ.

ຍໍ ປເນເກ ‘‘ສນ຺ຕານວເສນ ປວຕ຺ຕມານານໍ ຘມ຺ມານໍ ອວິຈ຺ເຉເທນ ເທສນ຺ຕເຣສຸ ປາຕຸຠາໂວ ທິຏ຺ໂຐ. ຍຖາ ຕໍ ວີຫິອາທິອວິຎ຺ຎາຓກສນ຺ຕາເນ, ເອວໍ ສວິຎ຺ຎາຓກສນ຺ຕາເນປິ ອວິຈ຺ເຉເທນ ເທສນ຺ຕເຣ ປາຕຸຠາເວນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອຍຎ຺ຈ ນໂຍ ສຕິ ອນ຺ຕຣາຠເວ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ນາຎ຺ຎຖາ’’ຕິ ຍຸຕ຺ຕິໍ ວທນ຺ຕິ, ເຕຫິ ອິທ຺ຘິມໂຕ ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕານຸຄຕິກໍ ກາຍໍ ອຘິຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ຂເຓນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໂຕ ອິຘູປສງ຺ກມເນ ອິໂຕ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປຄມເນ ຍຸຕ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ຍທິ ສພ຺ພຕ຺ເຖວ ວິຈ຺ຉິນ຺ນເທເສ ຘມ຺ມານໍ ປວຕ຺ຕິ ນ ອິຈ຺ຉິຕາ, ຍທິປິ ສິຍາ ‘‘ອິທ຺ຘິມນ຺ຕານໍ ອິທ຺ຘິວິສໂຍ ອຈິນ຺ເຕຍ຺ໂຍ’’ຕິ, ຕໍ ອິຘາປິ ສມານໍ ‘‘ກມ຺ມວິປາໂກ ອຈິນ຺ເຕຍ຺ໂຍ’’ຕິ ວຈນໂຕ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ເຕສໍ ມຕິມຕ຺ຕເມວ. ອຈິນ຺ເຕຍ຺ຍສຠາວາ ຫິ ສຠາວຘມ຺ມາ, ເຕ ກຕ຺ຖຈິ ປຈ຺ຈຍວເສນ ວິຈ຺ຉິນ຺ນເທເສ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ, ກຕ຺ຖຈິ ອວິຈ຺ຉິນ຺ນເທເສ ຈ. ຕຖາ ຫິ ມຸຂໂຆສາທີຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ເທເສ ອາທາສປພ຺ພຕປເທສາທິເກ ປຏິພິມ຺ພປຏິໂຆສາທິກໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕມານໍ ທິຏ຺ຐນ຺ຕິ.

ເອຕ຺ຖາຫ – ປຏິພິມ຺ພໍ ຕາວ ອສິທ຺ຘຕ຺ຕາ ອສທິສຕ຺ຕາ ຈ ນ ນິທສ຺ສນໍ. ປຏິພິມ຺ພຎ຺ຫິ ນາມ ອຎ຺ຎເທວ ຣູປນ຺ຕຣໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອສິທ຺ຘເມຕໍ. ສິທ຺ຘິຍມ຺ປິ ອສທິສຕ຺ຕາ ນ ນິທສ຺ສນໍ ສິຍາ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສຫຐານາຠາວໂຕ. ຍຕ຺ເຖວ ຫິ ອາທາສຣູປໍ ປຏິພິມ຺ພຣູປຎ຺ຈ ທິສ຺ສຕິ, ນ ຈ ເອກສ຺ມິໍ ເທເສ ຣູປທ຺ວຍສ຺ສ ສຫຠາໂວ ຍຸຕ຺ໂຕ ນິສ຺ສຍຠູຕເທສໂຕ, ອສທິສຎ຺ເຈຕໍ ສນ຺ຘານໂຕ. ນ ຫິ ມຸຂສ຺ສ ປຏິພິມ຺ພສນ຺ຘານຠູຕໍ ອາທາສສນ຺ຘານສມ຺ພນ຺ຘຕ຺ຕາ ສນ຺ຘານໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ອວິຈ຺ເຉເທນ ເທສນ຺ຕເຣ ປາຕຸຠາໂວ ວຸຈ຺ຈຕິ, ນ ອສນ຺ຕານນ຺ຕິ ອສມານເມວ ຕນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຏິພິມ຺ພໍ ນາມ ອຎ຺ຎເທວ ຣູປນ຺ຕຣໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອສິທ຺ຘໍ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສຫຐານຠາວໂຕ’’ຕິ, ຕຍິທໍ ອສນ຺ຕານເມວ ສຫຐານໍ ໂຈທິຕໍ ຠິນ຺ນນິສ຺ສຍຕ຺ຕາ. ນ ຫິ ຠິນ຺ນນິສ຺ສຍານໍ ສຫຐານໍ ອຕ຺ຖິ. ຍຖາ ອເນເກສໍ ມຓິທີປາທີນໍ ປຠາຣູປໍ ເອກສ຺ມິໍ ປເທເສ ປວຕ຺ຕມານໍ ອຈ຺ຉິຕມານຕາຍ ນິຣນ຺ຕຣຕາຍ ຈ ອຠິນ຺ນຏ຺ຐານໍ ວິຍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຠິນ຺ນນິສ຺ສຍຕ຺ຕາ ປນ ຠິນ຺ນຏ຺ຐານເມວ ຕໍ, ຄຫຓວິເສເສນ ຕຖາອຠິນ຺ນຏ຺ຐານມຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ອາທາສຣູປປຏິພິມ຺ພຣູເປສຸປິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຕາທິສປຈ຺ຈຍສມວາເຍນ ຫິ ຕຕ຺ຖ ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເຈວ ວິຄຈ຺ຉຕິ ຈ, ເອວຎ຺ເຈຕໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ໂຄຈຣຠາວູປຄມນໂຕ. ອຎ຺ຎຖາ ອາໂລເກນ ວິນາປິ ປຎ຺ຎາເຍຍ຺ຍ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວາ ນ ໂຄຈໂຣ ວິຍ ສິຍາ. ຕສ຺ສ ປນ ສາມຄ຺ຄິຍາ ໂສ ອານຸຠາໂວ, ຍໍ ຕຖາ ທສ຺ສນໍ ໂຫຕີຕິ. ອຈິນ຺ເຕຍ຺ໂຍ ຫິ ຘມ຺ມານໍ ສາມຕ຺ຖິຍເຠໂທຕິ ວທນ຺ເຕນປິ ອຍເມວຕ຺ໂຖ ສາຘິໂຕ ຠິນ຺ນນິສ຺ສຍສ຺ສປິ ອຠິນ຺ນຏ຺ຐານສ຺ສ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐານໂຕ. ເອເຕເນວ ອຸທກາທີສຸ ປຏິພິມ຺ພຣູປາຠາວໂຈທນາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ສິທ຺ເຘ ຈ ປຏິພິມ຺ພຣູເປ ຕສ຺ສ ນິທສ຺ສນຠາໂວ ສິທ຺ໂຘເຍວ ໂຫຕິ ເຫຕຸຜລານໍ ວິຈ຺ຉິນ຺ນເທສຕາວິຠາວນໂຕ. ຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອສທິສຕ຺ຕາ ນ ນິທສ຺ສນ’’ນ຺ຕິ, ຕທຍຸຕ຺ຕໍ. ກສ຺ມາ? ນ ຫິ ນິທສ຺ສນໍ ນາມ ນິທສ຺ສິຕພ຺ເພນ ສພ຺ພທາ ສທິສເມວ ໂຫຕິ. ຈຸຕິກ຺ຂນ຺ຘາຘານໂຕ ວິຈ຺ຉິນ຺ນເທເສ ອຸປປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘາ ປາຕຸຠວນ຺ຕີຕິ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ສາຘນຕ຺ຖໍ ມຸຂຣູປໂຕ ວິຈ຺ຉິນ຺ເນ ຐາເນ ຕສ຺ສ ຜລຠູຕໍ ປຏິພິມ຺ພຣູປໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ຕສ຺ສ ນິທສ຺ສນຕ຺ຖສ຺ສ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ. ເອເຕນ ອສນ຺ຕານໂຈທນາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຍສ຺ມາ ວາ ມຸຂປຏິພິມ຺ພຣູປານໍ ເຫຕຸຜລຠາໂວ ສິທ຺ໂຘ, ຕສ຺ມາປິ ສາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາວ ໂຫຕິ. ເຫຕຸຜລຠາວສມ຺ພນ຺ເຘສຸ ຫິ ສນ຺ຕານໂວຫາໂຣ. ຍຖາວຸຕ຺ຕທ຺ວີຫິກາຣເຓຫິ ປຏິພິມ຺ພໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ພິມ຺ພໂຕ ອາທາສໂຕ ຈ, ນ ເຈວໍ ອຸປປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘານໍ ວິຈ຺ຉິນ຺ນເທສຸປ຺ປຕ຺ຕິ. ຍຖາ ເຈຕ຺ຖ ປຏິພິມ຺ພຣູປໍ ນິທສ຺ສິຕໍ, ເອວໍ ປຏິໂຆສທີປມຸທ຺ທາທໂຍປິ ນິທສ຺ສິຕພ຺ພາ. ຍຖາ ຫິ ປຏິໂຆສທີປມຸທ຺ທາທໂຍ ສທ຺ທາທິເຫຕຸກາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວເມວ ອິທໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ອປິຈາຍໍ ອນ຺ຕຣາຠວວາທີ ເອວໍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ – ຍທິ ‘‘ຘມ຺ມານໍ ວິຈ຺ຉິນ຺ນເທສຸປ຺ປຕ຺ຕິ ນ ຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ອນ຺ຕຣາຠໂວ ປຣິກປ຺ປິໂຕ, ຣາຫຸອາທີນໍ ສຣີເຣ ກຖມເນກໂຍຊນສຫສ຺ສນ຺ຕຣິເກສຸ ປາທຏ຺ຐານຫທຍຏ຺ຐາເນສຸ ກາຍວິຎ຺ຎາຓມໂນວິຎ຺ຎາຓຸປ຺ປຕ຺ຕິ ວິຈ຺ຉິນ຺ນເທເສ ຍຸຕ຺ຕາ. ຍທິ ເອກສນ຺ຕານຠາວໂຕ, ອິຘາປິ ຕໍສມານໍ. ນ ເຈຕ຺ຖ ອຣູປຘມ຺ມຠາວໂຕ ອລໍ ປຣິຫາຣາຍ ປຎ຺ຈໂວກາເຣ ຣູປາຣູປຘມ຺ມານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສມ຺ພນ຺ຘຕ຺ຕາ. ວຕ຺ຕມາເນຫິ ຕາວ ປຈ຺ຈເຍຫິ ວິຈ຺ຉິນ຺ນເທເສ ຜລສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ສິທ຺ຘາ, ກິມງ຺ຄໍ ປນ ອຕີເຕຫິ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວຫິ. ຍຕ຺ຖ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ, ຕຕ຺ຖສ຺ສ ນິສ຺ສຍຠູຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸສ຺ສ ສຫຠາວີນຎ຺ຈ ຂນ຺ຘານໍ ສມ຺ຠໂວຕິ ລທ຺ໂຘກາເສນ ກມ຺ມຸນາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຍມານສ຺ສ ອວເສສປຈ຺ຈຍນ຺ຕຣສຫິຕສ຺ສ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ນາລໍ ວິຈ຺ຉິນ຺ນເທສຕາ ວິພນ຺ຘາຍ. ຍຖາ ຈ ອເນກກປ຺ປສຫສ຺ສນ຺ຕຣິກາປິ ຈຸຕິກ຺ຂນ຺ຘາ ອຸປປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘານໍ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈໂຍຕິ ນ ກາລທູຣຕາ, ເອວໍ ອເນກໂຍຊນສຫສ຺ສນ຺ຕຣິກາປິ ເຕ ເຕສໍ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈໂຍ ໂຫນ຺ຕີຕິ ນ ເທສທູຣຕາ. ເອວໍ ຈຸຕິກ຺ຂນ຺ຘນິໂຣຘານນ຺ຕຣໍ ອຸປປຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ປຈ຺ຈຍນ຺ຕຣສມວາເຍນ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂນ຺ຘາ ປາຕຸຠວນ຺ຕີຕິ ນຕ຺ເຖວ ອນ຺ຕຣາຠໂວ. ອສຕິ ຈ ຕສ຺ມິໍ ຍໍ ຕສ຺ສ ເກຈິ ‘‘ຠາວິຠວນິພ຺ພຕ຺ຕກກມ຺ມຸໂນ ຕໂຕ ເອວ ຠາວິປຸຣິມກາລຠວາກາໂຣ ສຊາຕິສຸທ຺ຘທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໂຄຈໂຣ ອຫີນິນ຺ທ຺ຣິໂຍ ເກນຈິ ອປ຺ປຏິຫຕຄມໂນ ຄນ຺ຘາຫາໂຣ’’ຕິ ເອວມາທິກາຣຓາກາຣາທິໍ ວຓ຺ເຓນ຺ຕິ, ຕໍ ວຎ຺ຌາຕນຍສ຺ສ ຣສ຺ສທີຆສາມຕາທິວິວາທສທິສນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອນ຺ຕຣາຠວກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ກາມຄຸຓກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໑໐. ສພ຺ເພປີຕິ ກຸສລາກຸສລກ຺ຂນ຺ຘາທໂຍປິ. ເຕສມ຺ປິ ຫິ ອາລມ຺ພນຕ຺ຖິກຕາລກ຺ຂຓສ຺ສ ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາຉນ຺ທສ຺ສ ວເສນ ສິຍາ ກມນຏ຺ຐຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຘາຕຸກຖາຍໍ ‘‘ກາມຠໂວ ປຎ຺ຈຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ເອກາທສຫິ ອາຍຕເນຫິ ສຕ຺ຕຣສຫິ ຘາຕູຫິ ສງ຺ຄຫິໂຕ. ກຕິຫິ ອສງ຺ຄຫິໂຕ? ນ ເກຫິຈິ ຂນ຺ເຘຫິ ເອເກນາຍຕເນນ ເອກາຍ ຘາຕຸຍາ ອສງ຺ຄຫິໂຕ’’ຕິ ອາຄຕຕ຺ຕາ ອາຫ ‘‘ອຸປາທິນ຺ນກ຺ຂນ຺ຘານເມວ ກາມຠວຠາໂວ ຘາຕຸກຖາຍໍ ທສ຺ສິໂຕ’’ຕິ. ປຎ຺ຈາຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ, ຕທຎ຺ຎຄຓນນິວຕ຺ຕນຕ຺ໂຖຕິ ‘‘ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ’’ຕິ ວຈນໍ ຕໂຕ ອຎ຺ເຎສໍ ຕພ຺ຠາວໍ ນິວຕ຺ເຕຕີຕິ ອາຫ ‘‘ປຎ຺ເຈວ ກາມໂກຏ຺ຐາສາ ກາໂມຕິ ວຸຕ຺ຕາ’’ຕິ. ຕໂຕ ເອວ ກາມຘາຕູຕິ ວຈນໍ ນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ນາມໍ, ເຕສໍເຍວ ນາມນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຍິທໍ ປຣວາທິໂນ ມຕິມຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອິມິນາ ອຘິປ຺ປາເຍນາ’’ຕິ. ເອວໍ ວຈນມຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອວໍ ‘‘ປຎ຺ຈິເມ ກາມຄຸຓາ’’ຕິ ວຈນມຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍ, ນ ປນຕ຺ຖສ຺ສ ອວິປຣີຕໍ ອຕ຺ຖນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ກາມຄຸຓກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ຣູປຘາຕຸກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໑໕-໕໑໖. ຣູປຘາຕູຕິ ວຈນໂຕຕິ ‘‘ກາມຘາຕຸຣູປຘາຕຸອຣູປຘາຕູ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຣູປຘາຕູຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ຣູປີຘມ຺ເມເຫວາຕິ ຣຸປ຺ປນສຠາເວຫິເຍວ ຘມ຺ເມຫິ. ‘‘ຕໂຍເມ ຠວາ’’ຕິອາທິນາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາຕິ ຕໂຍເມ ຠວາ, ຕິສ຺ໂສ ຘາຕຸໂຍຕິ ຈ ເອວໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ. ‘‘ຘາຕຸຍາ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ຠເວນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕພ຺ພໍ, ຠວສ຺ສ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ຘາຕຸຍາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ກາມຣູປາຣູປາວຈຣຘມ຺ມາວ ຕໍຕໍຠຸມ຺ມຠາເວນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ.

ຣູປຘາຕຸກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ອຣູປຘາຕຸກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໑໗-໕໑໘. ປຸຣິມກຖາຍນ຺ຕິ ຣູປຘາຕຸກຖາຍໍ. ອວິເສເສນາຕິ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານວເສນ ວິເສສໍ ອກຕ຺ວາ.

ອຣູປຘາຕຸກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ຣູປຘາຕຸຍາອາຍຕນກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໑໙. ໂອກາສຠາເວນາຕິ ວຕ຺ຖຸຠາເວນ. ຕຖາວິຘນ຺ຕິ ຆານາທິອາກາຣໍ.

ຣູປຘາຕຸຍາອາຍຕນກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ອຣູເປຣູປກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໒໔-໕໒໖. ນິສ຺ສຣຓໍ ນາມ ນິສ຺ສຣິຕພ຺ເພ ສຕິ ໂຫຕິ, ນ ອສຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຣູປຠເວ ສຸຂຸມຣູປໍ ອຕ຺ຖິ, ຍໂຕ ນິສ຺ສຣຓໍ ຕໍ ອາຣຸປ຺ປ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

ອຣູເປຣູປກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ຣູປໍກມ຺ມນ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໒໗-໕໓໗. ປກປ຺ປຍມານາຕິ ປກາເຣຫິ ກປ຺ປຍມານາ ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານຎ຺ຈ ກິຈ຺ຈໍ ສມຕ຺ຖຍມານາ. ເຕນາຫ ‘‘ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸ ອຘິກໍ ພ຺ຍາປາຣໍ ກຸຣຸມານາ’’ຕິ.

ຣູປໍກມ຺ມນ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໔໐. ອນ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວທຕີຕິ ‘‘ອຕ຺ຖິ ອຣູປຘມ຺ມານໍ ອາຍຸ ຐິຕິ ຍປນາ ຍາປນາ ອິຣິຍນາ ວຕ຺ຕນາ ປາລນາ, ອຕ຺ຖິ ອຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ປຎ຺ເຫ ‘‘ອຕ຺ຖິ ອຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍ’’ນ຺ຕິ ອິມໍ ອນ຺ຕໍ ປຣິໂຍສານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວທຕິ. ວຕ຺ຕຸໍ ຍຸຕ຺ໂຕ ສມຸທາຍສ຺ສ ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕທວຍວສ຺ສ ອິຈ຺ຉຕີຕິ. ນ ຫິ ອວຍເວຫິ ວິນາ ສມຸທາໂຍ ນາມ ອຕ຺ຖິ.

໕໔໑. ຕເມວາຕິ ອຣູປໍ ຈິຕ຺ຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕເມວ.

໕໔໒. ຕທາປີຕິ ສມາປຊ຺ຊນວຸຏ຺ຐານກາເລປິ.

໕໔໔-໕໔໕. ໂສ ຍຸຕ຺ໂຕ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຣູປາຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ສກສມເຍ ອິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ.

ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ກມ຺ມເຫຕຸກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໔໖. ‘‘ປາຓາຕິປາຕກມ຺ມສ຺ສ ເຫຕູ’’ຕິອາທິກສ຺ສ ປຣິຫານິກຖາຍໍ ອນາຄຕຕ຺ຕາ ໂຍ ຕຕ຺ຖ ອາຄຕນໂຍ, ຕເມວ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ເສສນ຺ຕິ…ເປ… ວທຕີ’’ຕິ ອາຫ. ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນວຈນນ຺ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາປນວຈນໍ. ຕໍ ປຣວາທິໍ. ຕໍຕໍລທ຺ຘິສມ຺ປຏິຈ຺ຉາປນໍ ວາ ຄາຫາປນນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ປກ຺ຂ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ກມ຺ມເຫຕຸກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຏ຺ຐມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ນວມວຄ຺ໂຄ

໑. ອານິສໍສທສ຺ສາວີກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໔໗. ທຏ຺ຐພ຺ພສ຺ສ ອາທີນວໂຕ ອານິສໍສໂຕ ຈ ຍທິປິ ປຣວາທິນາ ປຈ຺ຉາ ນານາຈິຕ຺ຕວເສນ ປຏິຎ຺ຎາຕໍ, ປຸພ຺ເພ ປນ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ປຏິຊານິ, ນ ຈ ຕໍ ລທ຺ຘິໍ ປຣິຈ຺ຈຊິ. ເຕນສ຺ສ ອຘິປ຺ປາຍມທ຺ທນໍ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເຕເນວາຫ ‘‘ອນິຈ຺ຈ…ເປ… ປຏິຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ’’ຕິ. ອາຣມ຺ມຓວເສນາຕິ ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນ, ນ ກິຈ຺ຈນິປ຺ຜຕ຺ຕິວເສນາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອິທໍ ອານິສໍສກຖານຸຍຸຎ຺ຊນໍ ອານິສໍສທສ຺ສນຎ຺ຈ. ຎາຓໍ ວິປສ຺ສນາ ປຏິເວຘຎາຓສ຺ສ ວິຍ ອນຸໂພຘຎາຓສ຺ສປິ ຍຖາຣຫໍ ປວຕ຺ຕິນິວຕ຺ຕີສຸ ກິຈ຺ຈກຣຓໍ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອານິສໍສທສ຺ສາວີກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ອມຕາຣມ຺ມຓກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໔໙. ເອວມາທິນາ ສຸຕ຺ຕຠເຍນາຕິ ເອຕ຺ຖ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ‘‘ອນາສວຎ຺ຈ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສາມິ ອນາສວຄາມິນິຎ຺ຈ ປຏິປທ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ສຸຕ຺ຕປທານິ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

ອມຕາຣມ຺ມຓກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ຣູປໍສາຣມ຺ມຓນ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໕໒-໕໕໓. ‘‘ຕທປ຺ປຕິຏ຺ຐໍ ອນາຣມ຺ມຓ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ປຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖ ອາຣມ຺ມຓ-ສທ຺ໂທ. ‘‘ຣູປາຍຕນໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິອາທີສຸ ໂອລຸພ຺ຠຏ຺ໂຐຕິ ອາຫ ‘‘ປຈ຺ຈຍຏ຺ໂຐ ໂອລຸພ຺ຠຏ຺ໂຐ’’ຕິ. ເອວໍ ວິຠາເຄ ວິຊ຺ຊມາເນຕິ ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຈຍາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕາ ປຈ຺ຈຍຏ຺ໂຐ, ທຓ຺ຑຣຊ຺ຊຸອາທິ ວິຍ ທຸພ຺ພລສ຺ສ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ອາລມ຺ພິຕພ຺ພຕາຍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນຏ຺ໂຐ ໂອລຸພ຺ຠຏ຺ໂຐ. ວິເສສາຠາວໍ ປຈ຺ຈຍຠາວສາມຎ຺ເຎນ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ວາ.

ຣູປໍສາຣມ຺ມຓນ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ອນຸສຍາອນາຣມ຺ມຓາຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໕໔-໕໕໖. ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ສຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ມຄ຺ເຄນ ອນິຣຸທ຺ຘຕາປິ ສງ຺ຄຫິຕາຕິ ອາຫ ‘‘ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາວ ອຕ຺ຖີຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ນ ປນ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາຕິ ອວຘາຣເຓນ ນິວຕ຺ຕິຕໍ ທສ຺ເສຕິ, ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ຘຣມານຕ຺ຕາ ຂຓຕ຺ຕຍສມງ຺ຄິຠາວໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອນຸສຍາອນາຣມ຺ມຓາຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ຎາຓໍອນາຣມ຺ມຓນ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໕໗-໕໕໘. ຍສ຺ສ ອຘິຄຕຕ຺ຕາ ອຣຫໂຕ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍາທີສຸ ອນວເສສໂຕ ສມ຺ໂມໂຫ ວິຄໂຕ, ຕໍ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄຎາຓໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ມຄ຺ຄຎາຓສ຺ສາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຍສ຺ມາ ຕສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ສ ສໂຕກາຣິຕາ ວິຍ ສມ຺ປຊານກາຣິຕາ, ຕສ຺ມາ ເຕນ ຎາເຓນ ໂສ ຎາຓີ. ສຕິປຎ຺ຎາເວປຸລ຺ລປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫິ ໂສ ອຸຕ຺ຕມປຸຣິໂສ.

ຎາຓໍອນາຣມ຺ມຓນ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ວິຕກ຺ການຸປຕິຕກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໖໒. ທ຺ວີຫິປີຕິ ທ຺ວີຫິ ວິເສເສຫິ, ວິເສເສນ ວິເສສໍ ອກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ວິຕກ຺ການຸປຕິຕກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ວິຕກ຺ກວິປ຺ຜາຣສທ຺ທກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໖໓. ສພ຺ພໂສຕິ ສພ຺ພປ຺ປກາຣໂຕ, ໂສ ປນ ປກາໂຣ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານກາລວເສນ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ອາຫ ‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖ ສພ຺ພທາ ວາ’’ຕິ. ເຕ ຈ ຐານກາລາ ‘‘ວິຕກ຺ກຍໂຕ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ ຈິຕ຺ຕວິເສສວເສນ ຄເຫຕພ຺ພາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສວິຕກ຺ກຈິຕ຺ເຕສູ’’ຕິ. ‘‘ວິຕກ຺ເກຕ຺ວາ ວາຈໍ ຠິນ຺ທຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ຕປທໍ ອໂຍນິໂສ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ວິຕກ຺ກວິປ຺ຜາຣມຕ຺ຕໍ ສທ຺ໂທ’’ຕິ ອາຫ.

ວິຕກ຺ກວິປ຺ຜາຣສທ຺ທກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ນຍຖາຈິຕ຺ຕສ຺ສວາຈາຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໖໕. ມຸສາວາໂທ ນ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ນຍຖາຈິຕ຺ຕສ຺ສວາຈາຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ອຕີຕານາຄຕສມນ຺ນາຄຕກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໖໘-໕໗໐. ສມນ຺ນາຄຕປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາຕິ ສມງ຺ຄິຠາວປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ. ເຕເນວາຫ ‘‘ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ມສມງ຺ຄີ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ປຏິລາຠປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາຕິ ອຘິຄມນປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ. ອຍນ຺ຕິ ‘‘ສມນ຺ນາຄໂຕ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມານປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂຍ ຕຖາ ວຕ຺ຕພ຺ພາກາໂຣ, ອຍໍ ສມນ຺ນາຄຕປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ.

ອຕີຕານາຄຕສມນ຺ນາຄຕກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນວມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ທສມວຄ຺ໂຄ

໑. ນິໂຣຘກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໗໑-໕໗໒. ສກສມເຍ ‘‘ປຸຣິມຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນິໂຣຘານນ຺ຕຣໍ ປຈ຺ຉິມຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ອິຈ຺ຉິຕໍ, ປຣວາທີ ປນ ‘‘ຍສ຺ມິໍ ຂເຓ ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມິໍເຍວ ຂເຓ ກິຣິຍມຍຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວທຕິ. ເອວໍ ສຕິ ປຸຣິມປຈ຺ຉິມຈິຕ຺ຕານໍ ສຫຠາໂວປິ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓນ ສເຫວາ’’ຕິ. ຕຖາ ຈ ສຕິ ວິປາກກິຣິຍກ຺ຂນ຺ຘານໍ ວິຍ ກິຣິຍວິປາກກ຺ຂນ຺ຘານໍ ວິປາກວິປາກກ຺ຂນ຺ຘານໍ ກິຣິຍກິຣິຍກ຺ຂນ຺ຘານຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ສຫຠາໂວ ວຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຸປປຕ຺ຕິຠວຠາເວນ ເອສິຍາ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາຕິ ອຸປປຕ຺ເຕສິຍາ ວິປາກກ຺ຂນ຺ຘາ, ເຕ ຈ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຠວງ຺ຄປຣິຍາຍກາຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸປປຕ຺ເຕສິຍນ຺ຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຕສ຺ສ ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ. ອາທິປຣິໂຍສານມຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕທາຣມ຺ມຓໍ ຠວງ຺ຄນ຺ຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ກິຣິຍາເວມຊ຺ເຌ ປຕິຕຕ຺ຕາ ກິຣິຍາຈຕຸກ຺ຂນ຺ຘຄ຺ຄຫເຓນ ຄຫຓໍ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນນ຺ຕິ ຫິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ນ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓາທີນໍເຍວ ຄຫຓໍ, ອຖ ໂຂ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນສນ຺ຕີຣຓານມ຺ປີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ນິໂຣຘກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓສມງ຺ຄິສ຺ສມຄ຺ຄກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໗໖. ລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານໍ ອຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓຕາທິອວິຕເຖກປ຺ປກາຣຕາລກ຺ຂຓໍ. ກາມໍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ອວຕ຺ຖຸກມ຺ປິ ໂຫຕິ, ສວຕ຺ຖຸກຕ຺ເຕ ປນ ຕມ຺ປິ ອຸປ຺ປນ຺ນວຕ຺ຖຸກເມວ. ຕຖາ ຫິ ປາຬິຍໍ ຐປນາຍໍ ‘‘ຫຎ຺ຈິ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓາ ອຸປ຺ປນ຺ນາຣມ຺ມຓາ’’ຕ຺ເວວ ວຸຕ຺ຕໍ. ມໂນວິຎ຺ຎາຓສ຺ສປິ ອຸປ຺ປນ຺ນວຕ຺ຖຸກຕາປຣິຍາໂຍ ອຕ຺ຖີຕິ ‘‘ປຎ຺ຈ ວິຎ຺ຎາຓາ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ຉ ວິຎ຺ຎາຓາ ອຸປ຺ປນ຺ນວຕ຺ຖຸກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ໂນ ຈ ວຕ ເຣ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓສມງ຺ຄິສ຺ສ ອຕ຺ຖິ ມຄ຺ຄຠາວນາ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຉ ວິຎ຺ຎາຓາ…ເປ… ອຘິປ຺ເປຕ’’ນ຺ຕິ.

໕໗໗. ‘‘ອນິມິຕ຺ຕໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ອປ຺ປຓິຫິຕ’’ນ຺ຕິ ນິພ຺ພານສ຺ສ ເຕ ປຣິຍາຍາ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອນິມິຕ຺ຕຄາຫິຠາເວ ສຸຎ຺ຎຕາຣມ຺ມຓຕາປິ ສິຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕເທວ ສຸຎ຺ຎຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ’’ຕິ.

ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓສມງ຺ຄິສ຺ສມຄ຺ຄກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓາສາໂຠຄາຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໘໔-໕໘໖. ສາ ປນ ນມິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິ. ອາຣມ຺ມຓປ຺ປກາຣຄ຺ຄຫຓນ຺ຕິ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐປ຺ປກາຣສ຺ສ ຄຫຓໍ. ເຍນ ອາຣມ຺ມຓປ຺ປກາຣຄ຺ຄຫເຓນ ກຸສລຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອໂລຠາທີຫິ ສມ຺ປໂຍໂຄ ອກຸສລຈິຕ຺ຕສ຺ສ ໂລຠາທີຫິ ສມ຺ປໂຍໂຄ ໂຫຕິ, ໂສ ອາໂຠໂຄຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓາສາໂຠຄາຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ທ຺ວີຫິສີເລຫີຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໘໗-໕໘໙. ອປ຺ປວຕ຺ຕິນິໂຣຘນ຺ຕິ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣຘໍ. ສີລສ຺ສ ວີຕິກ຺ກໂມເຍວ ນິໂຣໂຘ ສີລວີຕິກ຺ກມນິໂຣໂຘ. ນິນ຺ນານໍ ຂຓິກນິໂຣຘໍ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ໂຕ.

ທ຺ວີຫິສີເລຫີຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ສີລໍອເຈຕສິກນ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໙໐-໕໙໔. ຐິເຕນ ອວິນຏ຺ເຐນ. ອຸປຈເຍນາຕິ ສີລຠູເຕນ ກມ຺ມູປຈເຍນ. ‘‘ທານໍ ອເຈຕສິກ’’ນ຺ຕິ ກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນາຕິ ຍຖາ ‘‘ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ເຈຕສິໂກ ຘມ຺ໂມ ທານນ຺ຕິ? ອາມນ຺ຕາ. ທານໍ ອນິຏ຺ຐຜລນ຺ຕິ…ເປ… ເຕນ ຫິ ເຈຕສິໂກ ຘມ຺ໂມ ທານ’’ນ຺ຕິ ປາຬິ ປວຕ຺ຕາ, ເອວໍ ຕທນຸສາເຣນ ‘‘ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ເຈຕສິກໍ ສີລນ຺ຕິ? ອາມນ຺ຕາ. ສີລໍ ອນິຏ຺ຐຜລ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ສີລສ຺ສ ເຈຕສິກຠາວສາຘການິ ສຸຕ຺ຕປທານິ ຈ ອາເນຕ຺ວາ ຕທຕ຺ຖທສ຺ສນວເສນ ອເຈຕສິໂກ ຣູປາທິຘມ຺ໂມ ອາຍຕິໍ ວິປາກໍ ເທຕິ. ຍທິ ໂສ ສີລໍ ຠເວຍ຺ຍ, ວິນາ ສໍວຣສມາທາເນນ ວິນາ ວິຣຕິຍາ ສີລວາ ນາມ ສິຍາ. ຍສ຺ມາ ປນ ສມາທານເຈຕນາ ວິຣຕິ ສໍວໂຣ ສີລໍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ສີລໍ ອິຏ຺ຐຜລໍ ກນ຺ຕຜລ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວຸຕ຺ຕນເຍນາ’’ຕິ, ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍສ຺ມາ ປນ ປາຬິຍໍ ຍຖາ ‘‘ສີລໍ ອເຈຕສິກ’’ນ຺ຕິ ກຖາ ອາຄຕາ, ຕຖາ ‘‘ທານໍ ອເຈຕສິກ’’ນ຺ຕິ ວິສຸໍ ອາຄຕາ ກຖາ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ສາ ປນ ກຖາ ມຄ຺ຄິຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ສີລໍອເຈຕສິກນ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ສມາທານເຫຕຸກຖາວຓ຺ຓນາ

໕໙໘-໖໐໐. ສມາທານເຫຕຸກຖາຍໍ ‘‘ຜສ຺ໂສ ເທຕີ’’ຕິ ອາຣຠິຕ຺ວາ ຍາວ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກສປ຺ປຏິຠາຄາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອາຣາມໂຣປາທິສຸຕ຺ຕາຫຣຓຎ຺ຈາຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ປຣິໂຠຄກຖາຍ ສທິສນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ສມາທານ…ເປ… ທຏ຺ຐພ຺ພາ’’ຕິ.

ສມາທານເຫຕຸກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ອວິຎ຺ຎຕ຺ຕິທຸສ຺ສີລ຺ຍນ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໖໐໓-໖໐໔. ມຫາຠູຕານິ ອຸປາທາຍ ປວຕ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓປິ ລພ຺ຠມາໂນ ກຸສລາກຸສລານຸພນ຺ໂຘ ອວິຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ອຍໍ ວາໂທ ‘‘ຈິຕ຺ຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ອປຸຎ຺ຎູປຈໂຍ’’ຕິ ອິມິນາ ສງ຺ຄຫິໂຕຕິ ຕໂຕ ອຎ຺ຎານຸພນ຺ຘາຍໍ ‘‘ອາຓຕ຺ຕິຍາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອາຓຕ຺ຕິຍາ…ເປ… ອຘິປ຺ປາໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອາຓຕ຺ໂຕ ຍທາ ອາຓຕ຺ຕຠາເວນ ວິຫິໍສາທິກິຣິຍໍ ສາເຘຕິ, ຕທາ ອາຓຕ຺ຕິຍາ ປາຓາຕິປາຕາທີສຸ ອງ຺ຄຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສາ ປນາຓຕ຺ຕິ ປາຣິວາສິກຠາເວນ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຣຫິຕາ ນາມ ໂຫຕີຕິ ປຣວາທິໂນ ອຘິປ຺ປາໂຍ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເອກສ຺ມິໍ ທິວເສ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອວິຎ຺ຎຕ຺ຕິທຸສ຺ສີລ຺ຍນ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທສມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທຸຕິໂຍ ປຓ຺ຓາສໂກ ສມຕ຺ໂຕ.

໑໑. ເອກາທສມວຄ຺ໂຄ

໔. ຎາຓກຖາວຓ຺ຓນາ

໖໑໔-໖໑໕. ‘‘ອນ຺ຘກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ປຸພ຺ພເສລິຍອປຣເສລິຍຣາຊຄິຣິກສິທ຺ຘຕ຺ຖິກາປິ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ມຫາສງ຺ຆິກາ ເອວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຸພ຺ເພ…ເປ… ຠເວຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ເຎຕິ ວຈນໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ກຖານໍ ອຸຊຸວິປຈ຺ຈນີກຠາວໂຕ. ປຸຣິມການຎ຺ຫິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທິສມງ຺ຄີ ‘‘ຎາຓີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອິເມສໍ ໂສ ເອວ ‘‘ຎາຓີ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຣາຄວິຄໂມ ຣາຄສ຺ສ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທນໍ, ຕຖາ ອຎ຺ຎາຓວິຄໂມ. ຍຖາ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາວິຊ຺ໂຊ ‘‘ຎາຓີ’’ຕິ, ປຏິປກ຺ຂໂຕ ‘‘ອຎ຺ຎາຓີ’’ຕິ, ເອວໍ ອສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາວິຊ຺ໂຊ ‘‘ອຎ຺ຎາຓີ’’ຕິ, ປຏິປກ຺ຂໂຕ ‘‘ຎາຓີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວິຄຕຕ຺ຕາ ໂສ ‘‘ຎາຓີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ນ ປນ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ຎາຓສ຺ສ ປວຕ຺ຕນໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ຎາຓກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ອິທ຺ຘິພລກຖາວຓ຺ຓນາ

໖໒໑-໖໒໔. ຍສ຺ມິໍ ອາຍຸກປ຺ເປ ກມ຺ມກ຺ຂເຍນ ມຣຓໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກວເສນາ’’ຕິ, ຍສ຺ມິໍ ປນ ອາຍຸກ຺ຂເຍນ ມຣຓໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ວສ຺ສຄຓນາຍາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ນ ຈ ຕາວ ກາລໍ ກໂຣຕິ, ຍາວ ນ ຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ພ຺ຍນ຺ຕີ ໂຫຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໒໕໐; ອ. ນິ. ໓.໓໖) ວຈນໂຕ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ນິຣເຍ ກມ຺ມກ຺ຂເຍນ ມຣຓໍ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກວເສນ ວາຕິ ນິຣຍໍວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ວສ຺ສສຕໍ ວສ຺ສສຫສ຺ສໍ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານີ’’ຕິອາທິນາ ມນຸສ຺ສານໍ ເທວານຎ຺ຈ ອາຍຸປຣິຈ຺ເຉທວຈນໂຕ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ເຕສໍ ອາຍຸກ຺ຂເຍນ ມຣຓໍ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວສ຺ສຄຓນາຍ ວາຕິ ມນຸສ຺ເສ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກາທິເທເວ ຈ ສນ຺ຘາຍາ’’ຕິ. ‘‘ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອາເນຕ຺ວາ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ອິທ຺ຘິພລກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ສມາຘິກຖາວຓ຺ຓນາ

໖໒໕-໖໒໖. ສມໍ ຐປນຏ຺ເຐນາຕິ ສມໍ ວິສມໍ ລີນຸທ຺ຘຈ຺ຈາທິໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ, ວິກ຺ເຂປເມວ ວາ ວິທ຺ຘໍເສຕ຺ວາ ຐປນຏ຺ເຐນ. ‘‘ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕຕິ ສມາຘີ’’ຕິ ວທນ຺ເຕນ ຕສ຺ສ ເຈຕສິກຠາໂວ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ເຈຕສິກນ຺ຕຣໍ ອຕ຺ຖີຕິ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ’’ຕິ. ຠາວນາຍ ອາຫິຕວິເສສາຍ ເອກຄ຺ຄຕາຍ ວິຊ຺ຊມານວິເສສປຏິກ຺ເຂໂປ ຉລໍ, ໂສ ປນສ຺ສ ອນາຫິຕວິເສສາຍ ເອກຄ຺ຄຕາຍ ສາມຎ຺ເຎນາຕິ ອາຫ ‘‘ສາມຎ຺ຎມຕ຺ເຕນາ’’ຕິ.

ສມາຘິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕຕາກຖາວຓ຺ຓນາ

໖໒໗. ອວິຊ຺ຊາຍ ຍາ ຐິຕຕາຕິ ອວິຊ຺ຊາຍ ສງ຺ຂາຣານໍ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍຠາເວ ຍາ ນິຍຕຕາ ຘມ຺ມນິຍາມຕາສງ຺ຂາຕາ, ຍາ ຐິຕສຠາວຕາ ນິປ຺ຜນ຺ນາ, ນ ຘມ຺ມມຕ຺ຕຕາຏ຺ຐິຕຕາຍ ນິປ຺ຜນ຺ນາຍ ວເສນ, ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍຠາວສງ຺ຂາຕາ ຐິຕຕາ ປຈ຺ຈຍຕາ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍຠາວຣຫິຕສ຺ສາຕິ ອິທໍ ສຫຊາຕນິສ຺ສຍາທິປຈ຺ຈຍານໍ ປຏິກ຺ເຂປປທໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍຕາມຕ຺ຕສ຺ສ. ສພ຺ໂພ ຕາທິໂສຕິ ອິມິນາ ສມນນ຺ຕຣອນນ຺ຕຣູປນິສ຺ສຍນຕ຺ຖິວິຄຕາເສວນາທິກໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍຕຎ຺ຈາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອຕ຺ຖ ປນ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສປິ ປຈ຺ຈຍຠາວໂຕ ສງ຺ຂາຣານມ຺ປິ ວເສນ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເຕນາຫ ‘‘ຕສ຺ສາ ຈ ອິຕຣາ’’ຕິ.

ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕຕາກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ອນິຈ຺ຈຕາກຖາວຓ຺ຓນາ

໖໒໘. ຣູປາທີນໍ ອນິຈ຺ຈຕາ ຣູປາທິເກ ສຕິ ໂຫຕິ, ອສຕິ ນ ໂຫຕີຕິ ອິມິນາ ປຣິຍາເຍນ ຕສ຺ສາ ເຕຫິ ສຫ ອຸປ຺ປາທນິໂຣໂຘ ວຸຕ຺ໂຕ, ອຸປ຺ປາທາທີສຸ ຕີສຸ ລກ຺ຂເຓສຸ ອນິຈ຺ຈຕາໂວຫາໂຣ ໂຫຕີຕິ ຍຖາ ຕໂຍ ທຓ຺ເຑ ອຸປາທາຍ ປວຕ຺ໂຕ ຕິທຓ຺ຑໂວຫາໂຣ ເຕສຸ ສພ຺ເພສຸ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຊາຕິຊຣາມຣຓຘມ຺ໂມ ນ ນິຈ຺ໂຈ ອນິຈ຺ໂຈ, ຕສ຺ສ ຊາຕິອາທິປກຕິຕາ ອນິຈ຺ຈຕາສທ຺ເທນ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຸປ຺ປາທາທີສຸ ລກ຺ຂເຓສຸ ອນິຈ຺ຈຕາໂວຫາໂຣ ສມ຺ຠວຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕີສຸ…ເປ… ໂຫຕີ’’ຕິ. ວິຠາຄານຸຍຸຎ຺ຊນວເສນາຕິ ປເຠທານຸຍຸຎ຺ຊນວເສນ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ຊຣາຠງ຺ຄວເສນ ອນິຈ຺ຈຕາ ປາກຏາ ໂຫຕິ, ນ ຕຖາ ຊາຕິວເສນາຕິ ປາຬິຍໍ ຊຣາມຣຓວເສເນວ ອນິຈ຺ຈຕາວິຠາໂຄ ທສ຺ສິໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ອນິຈ຺ຈຕາກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເອກາທສມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໒. ທ຺ວາທສມວຄ຺ໂຄ

໑. ສໍວໂຣກມ຺ມນ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໖໓໐-໖໓໒. ສພ຺ພສ຺ສປິ ມນໂສ ມໂນທ຺ວາຣຠາວໂຕ ‘‘ວິປາກທ຺ວາຣນ຺ຕິ ຠວງ຺ຄມນໍ ວທຕີ’’ຕິ ອາຫ.

ສໍວໂຣກມ຺ມນ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ກມ຺ມກຖາວຓ຺ຓນາ

໖໓໓-໖໓໕. ສວິປາກາປິ ທສ຺ສິຕາເຍວ ນາມ ໂຫຕິ ວຸຕ຺ຕາວສິຏ຺ຐາ ສວິປາກາຕິ ອຕ຺ຖສິທ຺ຘຕ຺ຕາ.

ກມ຺ມກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ສຬາຍຕນກຖາວຓ຺ຓນາ

໖໓໘-໖໔໐. ມນາຍຕເນກເທສສ຺ສ ວິປາກສ຺ສ ອຕ຺ຖິຕາຍ ‘‘ອວິເສເສນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ສຬາຍຕນກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸປຣມກຖາວຓ຺ຓນາ

໖໔໑-໖໔໕. ອສ຺ສາຕິ ອິມສ຺ສ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸປຣມສ຺ສ. ເຕນາຫ ‘‘ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸປຣມຠາເວ ຈ ນິຍາມໍ ອິຈ຺ຉສີ’’ຕິ. ເຍນ ອານນ຺ຕຣິຍກມ຺ເມນ. ອນ຺ຕຣາຕິ ສຕ຺ຕ ຠເວ ອນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເຕສໍ ອນ຺ຕເຣເຍວ. ເກຈີຕິ ອຠຍຄິຣິວາສິໂນ. ອປເຣຕິ ປທກາຣາ. ຕສ຺ສາຕິ ໂຍ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸປຣໂມຕິ ວາ, ໂກລໍໂກໂລຕິ ວາ, ເອກພີຊີຕິ ວາ ຠຄວຕາ ຎາເຓນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ພ຺ຍາກໂຕ, ຕສ຺ສ ຍຖາວຸຕ຺ຕປຣິຈ຺ເຉທາ ອນ຺ຕຣາ ອຸປຣິມຄ຺ຄາຘິຄໂມ ນຕ຺ຖິ ອວິຕຖເທສນຕ຺ຕາ. ຍຖາປຣິຈ຺ເຉທເມວ ຕສ຺ສ ອຠິສມໂຍ, ສ຺ວາຍໍ ວິຠາໂຄ ເຕສໍເຍວ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ເຕນ ເວທິຕພ຺ໂພ ຠວນິຍາເມນ ຕາທິສສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອຠາວໂຕ. ຍສ຺ມາ ກສ຺ສຈິ ມຸທຸການິປິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຈ຺ຈຍວິເສເສນ ຕິກ຺ຂຠາວໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ມາ ຕາທິສໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ຠພ຺ໂພຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ນ ໂສ ອຠພ຺ໂພ ນາມາ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ຠຄວາ ນ ຕາທິສໍ ‘‘ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸປຣໂມ’’ຕິອາທິນາ ນິຍເມຕ຺ວາ ພ຺ຍາກໂຣຕິ, ຕສ຺ມາ ອາຫ ‘‘ນ ປນ ອນ຺ຕຣາ ອຠິສເມຕຸໍ ຠພ຺ພຕາ ວຸຕ຺ຕາ’’ຕິ. ອຍຎ຺ຈ ນໂຍ ເອກນ຺ເຕນ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ອຎ຺ຎຖາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສງ຺ກໂຣ ສິຍາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຍທິ ຈາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸປຣມກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທ຺ວາທສມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໓. ເຕຣສມວຄ຺ໂຄ

໑. ກປ຺ປຏ຺ຐກຖາວຓ຺ຓນາ

໖໕໔-໖໕໗. ‘‘ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕາຘິປ຺ປາຍເມວາ’’ຕິ ອິທໍ ອິທ຺ຘິພລກຖາຍໍ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຕີຕໍ ອນາຄຕນ຺ຕິ ອິທໍ ອວິເສເສນ ກປ຺ປໍ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍາຕິ ປຏິຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ໂຈເທຕີ’’ຕິອາທິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ເຫຏ຺ຐາຕິ ອິທ຺ຘິພລກຖາຍ’’ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ທ຺ເວ ກປ຺ເປ’’ຕິອາທິອາຍຸປຣິຈ຺ເຉທາຕິກ຺ກມສມຕ຺ຖຕາໂຈທນາວເສນ ອາຄຕາ, ອິຘ ປນ ສງ຺ຆເຠທໂກ ອາຍຸກປ຺ປເມວ ອຏ຺ຐຕ຺ວາ ຍທິ ເອກໍ ມຫາກປ຺ປໍ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ຍຖາ ເອກໍ, ເອວໍ ອເນເກປິ ກປ຺ເປ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍາຕິ ໂຈທນາ ກາຕພ຺ພາ.

ກປ຺ປຏ຺ຐກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ນິຍຕສ຺ສນິຍາມກຖາວຓ຺ຓນາ

໖໖໓-໖໖໔. ອປ຺ປຕ຺ຕນິຍາມານນ຺ຕິ ເຍ ອນຸປ຺ປນ຺ນມິຈ຺ຉຕ຺ຕສມ຺ມຕ຺ຕນິຍຕຘມ຺ມາ ປຸຄ຺ຄລາ, ເຕສໍ ຘມ຺ເມ. ເກ ປນ ເຕ? ຍຖາວຸຕ຺ຕປຸຄ຺ຄລສນ຺ຕານປຣິຍາປນ຺ນາ ຘມ຺ມາ. ເຕ ຫິ ຠູມິຕ຺ຕຍປຣິຍາປນ຺ນຕາຍ ‘‘ເຕຠູມກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເຍ ປນ ປຕ຺ຕນິຍາມານໍ ສນ຺ຕາເນ ປວຕ຺ຕາ ອນິຍຕຘມ຺ມາ, ນ ເຕສເມຕ຺ຖ ສງ຺ຄໂຫ ກໂຕ. ນ ຫິ ເຕຫິ ສມນ຺ນາຄເມນ ອນິຍຕຕາ ອຕ຺ຖິ. ເຕເນວາຫ ‘‘ເຕຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕປິ ອນິຍໂຕເຍວາ’’ຕິ. ອິມໍ ໂວຫາຣມຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິມິນາ ນິຍາໂມ ນາມ ໂກຈິ ຘມ຺ໂມ ນຕ຺ຖິ, ອຸປຈິຕສມ຺ຠາຣຕາຍ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌິຕຸໍ ຠພ຺ພຕາວ ຕຖາ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ນິຍໂຕຕິ ວຈນສ຺ສ ກາຣຓຠາເວນ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ໂຍຊນາ. ອຸຠຍສ຺ສປີຕິ ນິຍໂຕ ນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມຕີຕິ ວຈນທ຺ວຍສ຺ສ.

ນິຍຕສ຺ສນິຍາມກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ອສາຕຣາຄກຖາວຓ຺ຓນາ

໖໗໔. ເອວໍ ປວຕ຺ຕມາໂນຕິ ‘‘ອໂຫ ວຕ ເມ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ ເອວໍ ປຕ຺ຖນາກາເຣນ ປວຕ຺ຕມາໂນ. ອຎ຺ຎຖາຕິ ນນ຺ທນາທິອາກາເຣນ.

ອສາຕຣາຄກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ຘມ຺ມຕຓ຺ຫາອພ຺ຍາກຕາຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໖໗໖-໖໘໐. ຄເຫຕ຺ວາຕິ ເອເຕນ ຄຫຓມຕ຺ຕເມວ ຕໍ, ນ ປນ ສາ ຕາທິສີ ອຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ນ ຫິ ໂລກຸຕ຺ຕຣາຣມ຺ມຓາ ອພ຺ຍາກຕາ ວາ ຕຓ຺ຫາ ອຕ຺ຖີຕິ. ຕີຫິ ໂກຏ຺ຐາເສຫີຕິ ກາມຠວວິຠວຕຓ຺ຫາໂກຏ຺ຐາເສຫິ. ຣູປຕຓ຺ຫາທິເຠທາ ຉປິ ຕຓ຺ຫາ.

ຘມ຺ມຕຓ຺ຫາອພ຺ຍາກຕາຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເຕຣສມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໔. ຈຸທ຺ທສມວຄ຺ໂຄ

໑. ກຸສລາກຸສລປຏິສນ຺ທຫນກຖາວຓ຺ຓນາ

໖໘໖-໖໙໐. ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍຠາໂວເຍເວຕ຺ຖ ປຏິສນ຺ຘານໍ ຆຏນຎ຺ຈາຕິ ອາຫ ‘‘ອນນ຺ຕຣໍ ອຸປ຺ປາເທຕີ’’ຕິ.

ກຸສລາກຸສລປຏິສນ຺ທຫນກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ສຬາຍຕນຸປ຺ປຕ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໖໙໑-໖໙໒. ເກຈິ ວາທິໂນຕິ ກາປິເລ ສນ຺ຘາຍາຫ. ເຕ ຫິ ອຠິພ຺ຍຕ຺ຕວາທິໂນ ວິຊ຺ຊມານເມວ ກາຣເຓ ຜລໍ ອນຠິພ຺ຍຕ຺ຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ຐິຕໍ ປຈ຺ຉາ ອຠິພ຺ຍຕ຺ຕິໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ວທນ຺ຕາ ພີຊາວຕ຺ຖາຍ ວິຊ຺ຊມານາປິ ຣຸກ຺ຂາທີນໍ ນ ອງ຺ກຸຣາທໂຍ ອາວິຠວນ຺ຕິ, ພີຊມຕ຺ຕໍ ອາວິຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ກເຖນ຺ຕິ.

ສຬາຍຕນຸປ຺ປຕ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍກຖາວຓ຺ຓນາ

໖໙໓-໖໙໗. ອນນ຺ຕຣຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ໂຕຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓານນ຺ຕຣໍ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ມຎ຺ຎມາໂນ. ໂສຕວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ວຈເນເນວ ຕສ຺ສ ຈກ຺ຂຸສນ຺ນິສ຺ສຍຕາ ຣູປາຣມ຺ມຓຕາ ຈ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ, ປຏິຎ຺ຎາຕາ ຈ ໂສຕສນ຺ນິສ຺ສຍຕາ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓຕາ ຈາຕິ ອາຫ ‘‘ນ ໂສ ຈກ຺ຂຸມ຺ຫິ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ‘‘ໂສຕວິຎ຺ຎາຓໍ ອິຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ອາເນຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ. ຕຍິທໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອນນ຺ຕຣໍ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ລທ຺ຘິຍາ ເອວໍ ຎາຍຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອນນ຺ຕຣູປລທ຺ຘິວເສນ ອາປນ຺ນຕ຺ຕາ’’ຕິ.

ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ອຣິຍຣູປກຖາວຓ຺ຓນາ

໖໙໘-໖໙໙. ສມ຺ມາວາຈາທີຕິ ສມ຺ມາວາຈາກມ຺ມນ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມາວາຈາ ສທ຺ທສຠາວາ, ອິຕໂຣ ຈ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສຠາໂວ, ອຸຠຍມ຺ປິ ວາ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ຣູປນ຺ຕິສ຺ສ ລທ຺ຘິ.

ອຣິຍຣູປກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ອຎ຺ໂຎອນຸສໂຍຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໗໐໐-໗໐໑. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍຕິ ກຸສລາພ຺ຍາກຕຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ. ໂສ ຫີຕິ ປຈ຺ຉິມປາໂຐ.

ອຎ຺ໂຎອນຸສໂຍຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ປຣິຍຸຏ຺ຐານໍຈິຕ຺ຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໗໐໒. ເຕຕິ ຣາຄາທໂຍ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ວິປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສປິ ຣາຄາທໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ.

ປຣິຍຸຏ຺ຐານໍຈິຕ຺ຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ປຣິຍາປນ຺ນກຖາວຓ຺ຓນາ

໗໐໓-໗໐໕. ກິເລສວຕ຺ຖຸໂອກາສວເສນາຕິ ກິເລສກາມວຕ຺ຖຸກາມຠູມິວເສນ. ຣູປຘາຕຸສຫຄຕວເສນ ອນຸເສຕີຕິ ກາມຣາໂຄ ຍຖາ ກາມວິຕກ຺ກສງ຺ຂາຕາຍ ກາມຘາຕຸຍາ ສຫ ປຈ຺ຈຍສມວາເຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນາຣໂຫ, ຕເມວ ຣູປຘາຕຸຍາປີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣາຄາທິກາຣຓລາເຠ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິອຣຫຕາ ຫິ ອນຸສຍນໍ.

ປຣິຍາປນ຺ນກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ອພ຺ຍາກຕກຖາວຓ຺ຓນາ

໗໐໖-໖໐໘. ສພ຺ພຖາປີຕິ ອວິປາກຠາເວນປິ ສສ຺ສຕາທິຠາເວນປິ.

ອພ຺ຍາກຕກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ອປຣິຍາປນ຺ນກຖາວຓ຺ຓນາ

໗໐໙-໗໑໐. ຕສ຺ມາ ທິຏ຺ຐິ ໂລກິຍປຣິຍາປນ຺ນາ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ຖໍ ວທນ຺ຕິ, ເອວໍ ສຕິ ອຕິປ຺ປສງ຺ໂຄ ໂຫຕິ ວີຕໂທສາທິໂວຫາຣຠາວໂຕຕິ. ຕໂຕ ອຎ຺ຎຖາ ອຕ຺ຖໍ ວທນ຺ໂຕ ‘‘ຣູປທິຏ຺ຐິຍາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ອຣູປທິຏ຺ຐິອາທິໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ປຣວາທິອຘິປ຺ປາຍວເສນ ອຍມຕ຺ຖວິຠາວນາຕິ ອາຫ ‘‘ຍທິ ຈ ປຣິຍາປນ຺ນາ ສິຍາ’’ຕິ. ຕຖາ ຈ ສຕີຕິ ທິຏ຺ຐິຍາ ກາມຘາຕຸປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ເຕ ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາຕິ ‘‘ວີຕທິຏ຺ຐິໂກ’’ຕິ ເອວໍ ໂວຫາຣາຠາວໂຕ. ນ ຫິ ສາ ຕສ຺ສ ອວິຄຕາ ທິຏ຺ຐິ, ຍໂຕ ໂສ ວີຕທິຏ຺ຐິໂກຕິ ນ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຍນາຕິ ກາມທິຏ຺ຐິຠາເວນ.

ອປຣິຍາປນ຺ນກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຈຸທ຺ທສມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໕. ປນ຺ນຣສມວຄ຺ໂຄ

໑. ປຈ຺ຈຍຕາກຖາວຓ຺ຓນາ

໗໑໑-໗໑໗. ວວຕ຺ຖິໂຕຕິ ອສໍກິຓ຺ໂຓ. ໂຍ ຫິ ຘມ຺ໂມ ເຍນ ປຈ຺ຈຍຠາເວນ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ຕໂຕ ອຎ຺ເຎນປິ ປຈ຺ຈຍຠາເວ ສຕິ ປຈ຺ຈຍຕາ ສໍກິຓ຺ຓາ ນາມ ຠເວຍ຺ຍ. ວິຣຸທ຺ຘາສມ຺ຠວີນໍ ວິຍ ຕພ຺ພິຘຸຣານໍ ປຈ຺ຈຍຠາວານໍ ສຫຠາວໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ.

ປຈ຺ຈຍຕາກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍກຖາວຓ຺ຓນາ

໗໑໘-໗໑໙. ສຫຊາຕາຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນ ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ຈ ອວິຊ຺ຊາຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອນນ຺ຕຣາທິນາປິ ຫິ ສງ຺ຂາຣາ ອວິຊ຺ຊາຍ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິເຍວ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎານນ຺ຕຣໍ ອວຕ຺ວາ ອວິຄຕານນ຺ຕຣໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ກມເຠໂທ, ອຕ຺ຖິຄ຺ຄຫເຓເນວ ຄຫິໂຕ ອຕ຺ຖິປຈ຺ຈຍຠູໂຕເຍວ ຘມ຺ໂມ ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ. ອສາຘາຣຓຕາຍາຕິ ປທນ຺ຕຣາສາຘາຣຓຕາຍ. ເຕນາຫ ‘‘ວກ຺ຂຕິ ຫີ’’ຕິອາທິ.

ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ຕຕິຍສຎ຺ຎາເວທຍິຕກຖາວຓ຺ຓນາ

໗໓໒. ຍທິປິ ເສສໍ ນາມ ຄຫິຕໂຕ ອຎ຺ຎໍ, ຕຖາປິ ປກຣຓປຣິຈ຺ຉິນ຺ນເມເວຕ຺ຖ ຕໍ ຄຍ຺ຫຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ເຍສໍ…ເປ… ອຘິປ຺ປາໂຍ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ອນວເສສເມວ ສງ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ‘‘ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕານມ຺ປິ ຈາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພສຕ຺ເຕ ສນ຺ຘາຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍຕິ ໂຍຊນາ. ປາຓິສມ຺ຜສ຺ສາປິ ກມນ຺ຕີຕິອາທິກໍ ສຣີຣປກຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໗໓໓-໗໓໔. ປຎ຺ຈຫິ ວິຎ຺ຎາເຓຫິ ນ ຈວຕິ, ນ ອຸປປຊ຺ຊຕີຕິ ວາທໍ ປຣວາທີ ນານຸຊານາຕີຕິ ອາຫ ‘‘ສຸຕ຺ຕ…ເປ… ວຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕິຍສຎ຺ຎາເວທຍິຕກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕຸປິກາກຖາວຓ຺ຓນາ

໗໓໕. ຍຖາ ວິຕກ຺ກວິຈາຣປີຕິສຸຂວິຣາຄວເສນ ປວຕ຺ຕາ ສມາປຕ຺ຕິ ວິຕກ຺ກາທິຣຫິຕາ ໂຫຕິ, ເອວໍ ສຎ຺ຎາວິຣາຄວເສນ ປວຕ຺ຕາປິ ສຎ຺ຎາຣຫິຕາວ ສິຍາຕິ ຕສ຺ສ ລທ຺ຘີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສາປິ ອສຎ຺ຎິຕາ…ເປ… ທສ຺ເສຕີ’’ຕິ.

໗໓໖. ຍທິ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສມາປຕ຺ຕິ ກຖໍ ອສຎ຺ຎສມາປຕ຺ຕີຕິ ໂຈທນໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ສຎ຺ຎາວິຣາຄວເສນ ສມາປນ຺ນຕ຺ຕາ ອສຎ຺ຎິຕາ, ນ ສຎ຺ຎາຍ ອຠາວໂຕ’’ຕິ.

ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕຸປິກາກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ກມ຺ມູປຈຍກຖາວຓ຺ຓນາ

໗໓໘-໗໓໙. ‘‘ກມ຺ມູປຈໂຍ ກມ຺ເມນ ສຫຊາໂຕ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສຫຊາຕຕໍ ສນ຺ຘາຍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕສຫຊາຕຕໍ ສນ຺ຘາຍ ປຏິຊານາຕີຕິ. ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕສ຺ສປິ ຫິ ອຕ຺ຖິ ສຫຊາຕຕາ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານຣູປສ຺ສ ວິຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໗໔໑. ຕິຓ຺ຓນ຺ຕິ ກມ຺ມກມ຺ມູປຈຍກມ຺ມວິປາການໍ.

ກມ຺ມູປຈຍກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປນ຺ນຣສມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຕຕິໂຍ ປຓ຺ຓາສໂກ ສມຕ຺ໂຕ.

໑໖. ໂສຬສມວຄ຺ໂຄ

໓. ສຸຂານຸປ຺ປທານກຖາວຓ຺ຓນາ

໗໔໗-໗໔໘. ນ ຕສ຺ສາຕິ ຍສ຺ສ ຕໍ ອນຸປ຺ປທິສ຺ສຕິ, ນ ຕສ຺ສ. ໂຍ ຫິ ອນຸປ຺ປເທຕິ, ຍສ຺ສ ຈ ອນຸປ຺ປເທຕິ, ຕທຸຠຍວິນິມຸຕ຺ຕາ ອິຘ ປເຣຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ.

ສຸຂານຸປ຺ປທານກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ອຘິຄຍ຺ຫມນສິກາຣກຖາວຓ຺ຓນາ

໗໔໙-໗໕໓. ຕໍຈິຕ຺ຕຕາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ຍທິ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣ ເອກໂຕ ມນສິ ກໂຣຕິ, ເຍນ ຈິຕ຺ເຕນ ມນສິ ກໂຣຕິ, ສພ຺ພສງ຺ຂາຣນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຂເຓ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ມນສິ ກາຕພ຺ພໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ຕໍຈິຕ຺ຕຕາ ນາມ ໂທໂສ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຕເທວ ອາຣມ຺ມຓຠູຕ’’ນ຺ຕິອາທິ. ເອເຕນ ຕສ຺ເສວ ເຕນ ມນສິກຣຓາສມ຺ຠວມາຫ, ຕໍ ວາຕິອາທິນາ ປນ ສສໍເວທນາວາທາປຕ຺ຕິນ຺ຕິ ອຍເມເຕສໍ ວິເສໂສ.

ອຘິຄຍ຺ຫມນສິກາຣກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ໂສຬສມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໗. ສຕ຺ຕຣສມວຄ຺ໂຄ

໑. ອຕ຺ຖິອຣຫໂຕປຸຎ຺ຎູປຈຍກຖາວຓ຺ຓນາ

໗໗໖-໗໗໙. ກິຣິຍຈິຕ຺ຕໍ ອພ຺ຍາກຕໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາຕິ ‘‘ກິຣິຍຈິຕ຺ຕໍ ອພ຺ຍາກຕ’’ນ຺ຕິ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ, ທານາທິປວຕ຺ຕເນນ ທານມຍາທິປຸຎ຺ຎຕ຺ເຕນ ຈ ຄເຫຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຕ຺ຖິອຣຫໂຕປຸຎ຺ຎູປຈຍກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ນຕ຺ຖິອຣຫໂຕອກາລມຈ຺ຈູຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໗໘໐. ອລທ຺ຘວິປາກວາຣານນ຺ຕິ ວິປາກທານໍ ປຕິ ອລທ຺ໂຘກາສານໍ. ພ຺ຍນ຺ຕີຠາວນ຺ຕິ ວິຄຕນ຺ຕຕໍ, ວິຄມໍ ອວິປາກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໗໘໑. ຕໂຕ ປຣນ຺ຕິ ພ຺ຍຕິເຣເກນ ອຕ຺ຖສິທ຺ຘິ, ນ ເກວເລນ ອນ຺ວເຍນາຕິ ອາຫ ‘‘ຕາວ ນ ກມຕິ, ຕໂຕ ປຣໍ ກມຕີຕິ ລທ຺ຘິຍາ ປຏິກ຺ຂິປຕີ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕໂຕ ປຣນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພ ກຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ປຣິກ຺ຂຍຄມນໂຕ ປຣໍ. ນຕ຺ຖິ ປາຓາຕິປາໂຕ ປາຓາຕິປາຕລກ຺ຂຓາຠາວໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕເມວ ລກ຺ຂຓາຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປາໂຓປາຓສຎ຺ຎິຕາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ນ ເຕນາຕິ ໂຍ ປເຣນ ອຸປກ຺ກໂມ ກໂຕ, ເຕນ ອຸປກ຺ກເມນ ນ ມໂຕ, ຘມ຺ມຕາມຣເຓເນວ ມໂຕຕິ ທຸພ຺ພິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ອວິເສສວິທູຫິ, ທຸພ຺ພິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ວາ ໂຫຕຸ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ວາ, ອງ຺ຄປາຣິປູຣິຍາວ ປາຓາຕິປາໂຕ.

ນຕ຺ຖິອຣຫໂຕອກາລມຈ຺ຈູຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ສພ຺ພມິທໍກມ຺ມໂຕຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໗໘໔. ອພີຊໂຕຕິ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ອພີຊໂຕ ອຎ຺ຎພີຊໂຕ ຈ. ຕນ຺ຕິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ, ຄິລານປຈ຺ຈຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສພ຺ພມິທໍກມ຺ມໂຕຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ອິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘກຖາວຓ຺ຓນາ

໗໘໘. ວິນາປິ ອນິຈ຺ຈຏ຺ເຐນາຕິ ອນິຈ຺ຈຏ຺ຐໍ ຐເປຕ຺ວາປິ ອຏ຺ຐເປຕ຺ວາປີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ນ ອນິຈ຺ຈຏ຺ຐວິຣເຫນາຕິ. ນ ຫິ ອນິຈ຺ຈຏ຺ຐວິຣຫິຕໍ ອນິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘໍ ອຕ຺ຖິ.

ອິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ນວຕ຺ຕພ຺ພໍສງ຺ໂຆທກ຺ຂິຓໍວິໂສເຘຕີຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໗໙໓-໗໙໔. ອປ຺ປຏິຄ຺ຄຫຓໂຕຕິ ປຏິຄ຺ຄາຫກຕ຺ຕາຠາວໂຕ.

ນວຕ຺ຕພ຺ພໍສງ຺ໂຆທກ຺ຂິຓໍວິໂສເຘຕີຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ທກ຺ຂິຓາວິສຸທ຺ຘິກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໐໐-໘໐໑. ປຏິຄ຺ຄາຫກນິຣເປກ຺ຂາຕິ ປຏິຄ຺ຄາຫກສ຺ສ ຄຸຓວິເສສນິຣເປກ຺ຂາ, ຕສ຺ສ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍຠາເວນ ວິນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ປຏິຄ຺ຄາຫເກນ ປຈ຺ຈຍຠູເຕນ ວິນາ’’ຕິ. ສຈ຺ຈເມຕນ຺ຕິ ລທ຺ຘິກິຕ຺ຕເນນ ວຸຕ຺ຕຠາວເມວ ປຏິຊານາຕິ. ປຏິຄ຺ຄາຫກສ຺ສ ວິປາກນິພ຺ພຕ຺ຕນໍ ທານເຈຕນາຍ ມຫາຜລຕາ. ປຈ຺ຈຍຠາໂວເຍວ ຫິ ຕສ຺ສ, ນ ຕສ຺ສາ ກາຣຓຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ທານເຈຕນານິພ຺ພຕ຺ຕເນນ ຍທິ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິອາທິ.

ທກ຺ຂິຓາວິສຸທ຺ຘິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສຕ຺ຕຣສມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໘. ອຏ຺ຐາຣສມວຄ຺ໂຄ

໑. ມນຸສ຺ສໂລກກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໐໒-໘໐໓. ຄຫຓນ຺ຕິ ມິຈ຺ຉາຄຫຓໍ.

ມນຸສ຺ສໂລກກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ຘມ຺ມເທສນາກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໐໔-໘໐໖. ຕສ຺ສ ຈ ນິມ຺ມິຕພຸທ຺ຘສ຺ສ ເທສນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມຕາ ອານນ຺ເທນ ສຍເມວ ຈ ເທສິໂຕ.

ຘມ຺ມເທສນາກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ຌານສງ຺ກນ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໑໓-໘໑໖. ວິຕກ຺ກວິຈາເຣສຸ ວິຣຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຕາ ຕຕ຺ຖ ອາທີນວມນສິກາໂຣ, ຕທາກາໂຣ ຈ ທຸຕິຍຊ຺ຌານູປຈາໂຣຕິ ອາຫ ‘‘ວິຕກ຺ກວິຈາຣາ ອາທີນວໂຕ ມນສິ ກາຕພ຺ພາ, ຕໂຕ ທຸຕິຍຊ຺ຌາເນນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

ຌານສງ຺ກນ຺ຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ຌານນ຺ຕຣິກກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໑໗-໘໑໙. ນ ປຐມຊ຺ຌານໍ ວິຕກ຺ກາຠາວໂຕ, ນາປິ ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ ວິຈາຣສພ຺ຠາວໂຕຕິ ຌານເມຕໍ ນ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ປຐມຊ຺ຌານາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣຠາວາຠາວໂຕ ນ ຌານ’’ນ຺ຕິ.

ຌານນ຺ຕຣິກກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ຈກ຺ຂຸນາຣູປໍປສ຺ສຕີຕິກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໒໖-໘໒໗. ‘‘ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ’’ຕິ ອິມິນາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ປຏິຊານນສ຺ສ ອຄ຺ຄຫເຓ ອຣຸຈິໍ ສູເຈນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ມໂນວິຎ຺ຎາຓປຏິຊານນໍ ກິຣ ສນ຺ຘາຍາ’’ຕິ. ເຕເນວາຫ ‘‘ມໂນວິຎ຺ຎາຓປຏິຊານນໍ ປນາ’’ຕິອາທິ. ຕສ຺ມາຕິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓປຏິຊານນສ຺ເສວ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ສນ຺ເຕຕິ ຍທິ ຣູເປນ ຣູປໍ ປຏິວິຊານາຕິ, ຣູປໍ ປຏິວິຊານນ຺ຕມ຺ປິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ຣູປວິຊານນໍ ໂຫຕິ, ນ ຣູປທສ຺ສນນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ມໂນວິຎ຺ຎາຓປຏິຊານນໍ ປນ ຣູປທສ຺ສນໍ ກຖໍ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ຈກ຺ຂຸນາຣູປໍປສ຺ສຕີຕິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຏ຺ຐາຣສມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໙. ເອກູນວີສຕິມວຄ຺ໂຄ

໑. ກິເລສປຊຫນກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໒໘-໘໓໑. ເຕ ປນາຕິ ເຍ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ປຫີນາ ກິເລສາ, ເຕ ປນ. ກາມຎ຺ເຈຕ຺ຖ ມຄ຺ເຄນ ປຫາຕພ຺ພກິເລສາ ມຄ຺ຄຠາວນາຍ ອສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນາຣຫາ ຂຓຕ຺ຕຍໍ ນ ອາຄຕາຕິ ຈ ອນາຄຕາ ນາມ ສິຍຸໍ, ຍສ຺ມາ ປນ ເຕ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕຖາ ນ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເຕເນວາຫ ‘‘ນາປິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ.

ກິເລສປຊຫນກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ສຸຎ຺ຎຕກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໓໒. ເຍນ ອວສວຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ ປຣປຣິກປ຺ປິໂຕ ນຕ຺ຖິ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຕໂນ ວິສຍນ຺ຕິ ອນຕ຺ຕາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ສຠາວຘມ຺ມາ, ສ຺ວາຍໍ ອນຕ຺ຕຕາຕິ ອາຫ ‘‘ອວສວຕ຺ຕນາກາໂຣ ອນຕ຺ຕຕາ’’ຕິ. ສາ ປນາຍໍ ຍສ຺ມາ ອຕ຺ຖໂຕ ອສາຣກຕາວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕເທກເທເສນ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຕ຺ຖໂຕ ຊຣາມຣຓເມວາ’’ຕິ ອາຫ. ເອວໍ ສຕິ ລກ຺ຂຓສງ຺ກໂຣ ສິຍາ, ເຕສໍ ປນິທໍ ອຘິປ຺ປາຍກິຕ຺ຕນນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອຣູປຘມ຺ມານໍ ອວສວຕ຺ຕນາກາຣຕາຍ ເອວ ຫິ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓສ຺ສ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘປຣິຍາປນ຺ນຕາ.

ສຸຎ຺ຎຕກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ສາມຎ຺ຎຜລກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໓໕-໘໓໖. ປຕ຺ຕິຘມ຺ມນ຺ຕິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕໍ ສມນ຺ນາຄມມາຫ.

ສາມຎ຺ຎຜລກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ຕຖຕາກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໔໑-໘໔໓. ຣູປາທີນໍ ສຠາວຕາຕິ ເອເຕນ ຣູປາທໂຍ ເອວ ສຠາວຕາຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ຍໂຕ ຕໍ ປຣວາທີ ຣູປາທີສຸ ອປຣິຍາປນ຺ນໍ ອິຈ຺ຉຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຠາວໍ ເຫສ ຕຖຕາຕິ ວທຕິ, ນ ຠາວໂຍຄ’’ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຠາວນ຺ຕິ ຘມ຺ມມຕ຺ຕໍ, ປກຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ ‘‘ຊາຕິຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ວິຍ. ຣູປາທີນຎ຺ຫິ ຣຸປ຺ປນາທິປກຕິ ຕຖາ ອສງ຺ຂຕາຕິ ຈ ປຣວາທິໂນ ລທ຺ຘິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນ ຠາວໂຍຄ’’ນ຺ຕິ. ເຍນ ຫິ ຠາໂວ ສຠາວຘມ຺ໂມ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ເອກີຠາວເມວ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ຣຸປ຺ປນາທິລກ຺ຂຓໍ ຠາວໂຍໂຄ. ຕໍ ປນ ຣູປາທິໂຕ ອນຎ຺ຎໍ, ຕໂຕ ເອວ ສງ຺ຂຕໍ, ອວິປຣີຕຏ຺ເຐນ ປນ ‘‘ຕຖ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຕຖຕາກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ກຸສລກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໔໔-໘໔໖. ອນວຊ຺ຊຠາວມຕ຺ເຕເນວ ກຸສລນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ອວຊ຺ຊຣຫິຕໍ ອນວຊ຺ຊໍ, ອນວຊ຺ຊຠາວມຕ຺ເຕເນວ ຈ ກຸສລໍ, ຕສ຺ມາ ນິພ຺ພານໍ ກຸສລນ຺ຕິ.

ກຸສລກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ອຈ຺ຈນ຺ຕນິຍາມກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໔໗. ຍໍ ‘‘ເອກວາຣໍ ນິມຸຄ຺ໂຄ ຕຖາ ນິມຸຄ຺ໂຄວ ໂຫຕິ, ເອຕສ຺ສ ປຸນ ຠວໂຕ ວຸຏ຺ຐານໍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ອາຄຕໍ, ໂສ ປນ ອາຈຣິຍວາໂທ, ນ ອຏ຺ຐກຖານໂຍຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຕາຍ ຊາຕິຍາ…ເປ… ມຎ຺ຎມາໂນ’’ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕາຍ ຊາຕິຍາຕິ ຍສ຺ສໍ ຊາຕິຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ກມ຺ມາວຣຓາທິອາວຣເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ຕາຍ ຊາຕິຍາ. ສໍສາຣຂາຓຸກຠາໂວ ວສ຺ສຠຎ຺ຎາທີນໍ ວິຍ ມກ຺ຂລິອາທີນໍ ວິຍ ຈ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ໂສ ຈ ອເຫຕຸກາທິມິຈ຺ຉາທສ຺ສນສ຺ສ ຜລຠາເວເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ, ນ ອຈ຺ຈນ຺ຕນິຍາມສ຺ສ ນາມ ກສ຺ສຈິ ອຕ຺ຖິຠາວໂຕ. ຍຖາ ຫິ ວິມຸຈ຺ຈນ຺ຕສ຺ສ ໂກຈິ ນິຍາໂມ ນາມ ນຕ຺ຖິ ຐເປຕ຺ວາ ມຄ຺ເຄນ ຠວປຣິຈ຺ເຉທໍ, ເອວໍ ອວິມຸຈ຺ຈນ຺ຕສ຺ສປິ ໂກຈິ ສໍສາຣນິຍາໂມ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕາທິສສ຺ສ ປນ ມິຈ຺ຉາທສ຺ສນສ຺ສ ພລວຠາເວ ອປຣິມິຕກປ຺ປປຣິຈ຺ເຉເທ ຈິຣຕຣໍ ສໍສາຣປ຺ປພນ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ອປາຍູປປຕ຺ຕິ ຈ ຍຕ຺ຖ ສໍສາຣຂາຓຸສມຎ຺ຎາ.

ຍໍ ປເນເກ ວທນ຺ຕິ ‘‘ອຕ຺ເຖວ ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ສໍສຣິຕາ ອນນ຺ຕຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕນິກາຍສ຺ສາ’’ຕິ, ຕມ຺ປິ ອປຸຎ຺ຎພຫຸລໍ ສຕ຺ຕສນ຺ຕານໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ສິຍາ. ນ ຫິ ມາຕຸຆາຕກາທີນໍ ເຕນຕ຺ຕຠາເວນ ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍາໂມກ຺ກມນນ຺ຕຣາຍຠູໂຕ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍາໂມ ວິຍ ສຕ຺ຕານໍ ວິມຸຕ຺ຕນ຺ຕຣາຍກໂຣ ສໍສາຣນິຍາໂມ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຍາວ ປນ ນ ມຄ຺ຄຜລສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ຕາວ ສໍສາໂຣ ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ. ຍທາ ຈ ໂສ ອຸປລທ຺ໂຘ, ຕທາ ໂສ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ ເອວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ຍຖາ ນິຍຕສມ຺ມາທສ຺ສນໍ, ເອວໍ ນິຍຕມິຈ຺ຉາທສ຺ສເນນປິ ສວິສເຍ ເອກໍສຄາຫວເສນ ອຸກ຺ກໍສຄເຕນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ເຕນ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕນິຍາເມ ກຖໍ ຕສ຺ມິໍ ອຠິນິເວສວິສເຍ ອເນກໍສຄາໂຫ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ອຠິນິເວສນ຺ຕຣໍ ວາ ວິຣຸທ຺ຘໍ ຍທິ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ອຈ຺ຈນ຺ຕນິຍາໂມ ເອວ ນ ສິຍາຕິ ປາຬິຍໍ ວິຈິກິຈ຺ຉຸປ຺ປຕ຺ຕິນິຍາມນ຺ຕຣຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຈທນາ ກຕາ. ນ ຫິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ວິຍ ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍຕປຸຄ຺ຄລານໍ ຍຖາກ຺ກມໍ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕສມ຺ມຕ຺ຕນິຍຕປຸຄ຺ຄລານໍ ສມ຺ມຕ຺ຕມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍຕາ ຘມ຺ມາ ກທາຈິປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອວິຣຸທ຺ຘໍ ປນ ນິຍາມນ຺ຕຣເມວ ໂຫຕີຕິ ອານນ຺ຕຣິກນ຺ຕຣໍ ວິຍ ມິຈ຺ຉາທສ຺ສນນ຺ຕຣໍ ສມານຊາຕິກໍ ນ ນິວຕ຺ເຕຕີຕິ ວິຣຸທ຺ຘໍເຍວ ທສ຺ເສຕຸໍ ປາຬິຍໍ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ວິຍ ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິໂຍ ເອວ ອຸທ຺ຘຏາ. ເອວເມຕ຺ຖ ວິຈິກິຈ຺ຉຸປ຺ປຕ຺ຕິນິຍາມນ຺ຕຣຸປ຺ປຕ຺ຕີນໍ ນິຍາມນ຺ຕຣຸປ຺ປຕ຺ຕິນິວຕ຺ຕກຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ, ອຈ຺ຈນ຺ຕນິຍາໂມ ຈ ນິວຕ຺ຕິສ຺ສຕີຕິ ຈ ວິຣຸທ຺ຘເມຕນ຺ຕິ ປນ ‘‘ວິຈາເຣຕ຺ວາວ ຄເຫຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ສິຍາ.

ອຈ຺ຈນ຺ຕນິຍາມກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ອິນ຺ທ຺ຣິຍກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໕໓-໘໕໖. ຍຖາ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ສທ຺ຘາທໂຍ ເອວ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນິ, ເອວໍ ໂລກິຍາປິ. ກສ຺ມາ? ຕຕ຺ຖາປິ ອຘິໂມກ຺ຂລກ຺ຂຓາທິນາ ອິນ຺ທຏ຺ຐສພ຺ຠາວໂຕ. ສທ຺ເຘຍ຺ຍາທິວຕ຺ຖູສຸ ສທ຺ທຫນາທິມຕ຺ຕເມວ ຫິ ຕນ຺ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ໂລກຸຕ຺ຕຣານໍ…ເປ… ທຏ຺ຐພ຺ໂພ’’ຕິ.

ອິນ຺ທ຺ຣິຍກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເອກູນວີສຕິມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໐. ວີສຕິມວຄ຺ໂຄ

໒. ຎາຓກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໖໓-໘໖໕. ກາມໍ ປຸພ຺ພຠາເຄປິ ອຕ຺ເຖວ ທຸກ຺ຂປຣິຎ຺ຎາ, ອຕ຺ຖສາຘິກາ ປນ ສາ ມຄ຺ຄກ຺ຂຓິກາ ເອວາຕິ ອຸກ຺ກໍສຄຕໍ ທຸກ຺ຂປຣິຎ຺ຎໍ ສນ຺ຘາຍ ອວຘາເຣນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ທຸກ຺ຂໍ…ເປ… ມຄ຺ຄຎາຓເມວ ທີເປຕີ’’ຕິ. ຕໍ ປນ ອວຘາຣຓໍ ນ ຎາຓນ຺ຕຣນິວຕ຺ຕນໍ, ອຖ ໂຂ ຎາຓນ຺ຕຣສ຺ສ ຍຖາຘິຄຕກິຈ຺ຈນິວຕ຺ຕນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ຕສ຺ເສວ ຎາຓຠາວ’’ນ຺ຕິອາທິ.

ຎາຓກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ນິຣຍປາລກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໖໖-໘໖໘. ເນຣຍິເກ ນິຣເຍ ປາເລນ຺ຕິ, ຕໂຕ ນິຄ຺ຄນ຺ຕຸໍ ອປ຺ປທານວເສນ ຣກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ນິຣຍປາລາ. ນິຣຍປາລຕາຍ ວາ ເນຣຍິການໍ ນຣກທຸກ຺ເຂນ ປຣິໂຍນທ຺ຘາຍ ອລໍ ສມຕ຺ຖາຕິ ນິຣຍປາລາ. ກິໍ ປເນເຕ ນິຣຍປາລາ ເນຣຍິກາ, ອຸທາຫຸ ອເນຣຍິກາຕິ. ກິຎ຺ເຈຕ຺ຖ – ຍທິ ຕາວ ເນຣຍິກາ, ນິຣຍສໍວຕ຺ຕນິເຍນ ກມ຺ເມນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາຕິ ສຍມ຺ປິ ນິຣຍທຸກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈນຸຠເວຍ຺ຍຸໍ, ຕຖາ ສຕິ ອຎ຺ເຎສໍ ເນຣຍິການໍ ຍາຕນາຍ ອສມຕ຺ຖາ ສິຍຸໍ, ‘‘ອິເມ ເນຣຍິກາ, ອິເມ ນິຣຍປາລາ’’ຕິ ວວຕ຺ຖານຎ຺ຈ ນ ສິຍາ. ເຍ ຈ ເຍ ຍາເຕນ຺ຕິ, ເຕຫິ ສມານຣູປພລປ຺ປມາເຓຫິ ອິຕເຣສໍ ຠຍສນ຺ຕາສາ ນ ສິຍຸໍ. ອຖ ອເນຣຍິກາ, ເຕສໍ ຕຕ຺ຖ ກຖໍ ສມ຺ຠໂວຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ອເນຣຍິກາ ນິຣຍປາລາ ອນິຣຍຄຕິສໍວຕ຺ຕນິຍກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ນິຣຍູປປຕ຺ຕິສໍວຕ຺ຕນິຍກມ຺ມໂຕ ຫິ ອຎ຺ເຎເນວ ກມ຺ມຸນາ ເຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ ຣກ຺ຂສຊາຕິກຕ຺ຕາ. ຕຖາ ຫິ ວທນ຺ຕິ –

‘‘ໂກຘນາ ກຸຣູຣກມ຺ມນ຺ຕາ, ປາປາຠິຣຸຈິໂນ ຕຖາ;

ທຸກ຺ຂິເຕສຸ ຈ ນນ຺ທນ຺ຕິ, ຊາຍນ຺ຕິ ຍມຣກ຺ຂສາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍເທເກ ວທນ຺ຕິ ‘‘ຍາຕນາທຸກ຺ຂສ຺ສ ອປ຺ປຏິສໍເວທນໂຕ, ອຎ຺ຎຖາ ປຸນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຍາເຕຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ຈ ເອວມາທິ, ຕຍິທໍ ອາກາສໂຣມຏ຺ຐນໍ ນິຣຍປາລານໍ ເນຣຍິກຠາວສ຺ເສວ ອຠາວໂຕ. ເຍ ປນ ວເທຍ຺ຍຸໍ – ຍທິປິ ອເນຣຍິກາ ນິຣຍປາລາ, ອໂຍມຍາຍ ປນ ອາທິຕ຺ຕາຍ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕາຍ ສໂຊຕິຠູຕາຍ ນິຣຍຠູມິຍາ ປຣິວຕ຺ຕມານາ ກຖໍ ນາມ ທຸກ຺ຂໍ ນານຸຠວນ຺ຕີຕິ? ກມ຺ມານຸຠາວໂຕ. ຍຖາ ຫິ ອິທ຺ຘິມນ຺ໂຕ ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ຕາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານາທໂຍ ເນຣຍິເກ ອນຸກມ຺ປນ຺ຕາ ອິທ຺ຘິພເລນ ນິຣຍຠູມິໍ ອຸປຄຕາ ຕຕ຺ຖ ທາຫທຸກ຺ເຂນ ນ ພາຘີຍນ຺ຕິ, ເອວໍ ສມ຺ປທມິທໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ຕໍ ອິທ຺ຘິວິສຍສ຺ສ ອຈິນ຺ເຕຍ຺ຍຠາວໂຕຕິ ເຈ? ອິທມ຺ປິ ຕໍສມານໍ ກມ຺ມວິປາກສ຺ສ ອຈິນ຺ເຕຍ຺ຍຠາວໂຕ. ຕຖາຣູເປນ ຫິ ກມ຺ມຸນາ ເຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ຍຖາ ນິຣຍທຸກ຺ເຂນ ອພາຘິຕາ ເອວ ຫຸຕ຺ວາ ເນຣຍິເກ ຍາເຕນ຺ຕິ, ນ ເຈຕ຺ຕເກນ ພາຫິຣວິສຍາຠາໂວ ວິຊ຺ຊຕິ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐຕາຍ ປຈ຺ເຈກໍ ທ຺ວາຣປຸຣິເສສຸ ວິຠຕ຺ຕສຠາວຕ຺ຕາ. ຕຖາ ຫິ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ທ຺ວາຣສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອິຏ຺ຐໍ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ອນິຏ຺ຐໍ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ຈ ອນິຏ຺ຐໍ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ອິຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ຍເທເກ ວທນ຺ຕິ ‘‘ນຕ຺ຖິ ກມ຺ມວເສນ ເຕຊສາ ປຣູປຕາປນ’’ນ຺ຕິອາທິ, ຕທປາຫຕໍ ໂຫຕິ. ຍໍ ປນ ວທນ຺ຕິ ‘‘ອເນຣຍິການໍ ເຕສໍ ກຖໍ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ຠໂວ’’ຕິ ເນຣຍິການໍ ຍາຕກຠາວໂຕ. ເນຣຍິກສຕ຺ຕຍາຕນາໂຍຄ຺ຄຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕຠາວໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ຕໍ ກມ຺ມໍ ຕາທິສນິກນ຺ຕິວິນາມິຕໍ ນິຣຍຏ຺ຐາເນເຍວ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ. ເຕ ຈ ເນຣຍິເກຫິ ອຘິກຕຣພລາໂຣຫປຣິຓາຫາ ອຕິວິຍ ຠຍານກສນ຺ຕາສກຸຣູຣຕຣປໂຍຄາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ. ເອເຕເນວ ຕຕ຺ຖ ກາກສຸນຂາທີນມ຺ປິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ສໍວຓ຺ຓິຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ກຖມຎ຺ຎຄຕິເກຫິ ອຎ຺ຎຄຕິກພາຘນນ຺ຕິ ຈ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖາປິ ຕຖາ ທສ຺ສນໂຕ. ຍໍ ປເນເກ ວທນ຺ຕິ ‘‘ອສຕ຺ຕສຠາວາ ນິຣຍປາລາ ນິຣຍສຸນຂາທໂຍ ຈາ’’ຕິ, ຕໍ ເຕສໍ ມຕິມຕ຺ຕໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຕຖາ ອທສ຺ສນໂຕ. ນ ຫິ ກາຈິ ອຕ຺ຖິ ຕາທິສີ ຘມ຺ມປ຺ປວຕ຺ຕິ, ຍາ ອສຕ຺ຕສຠາວາ, ສມ຺ປຕິສຕ຺ເຕຫິ ອປ຺ປໂຍຊິຕາ ຈ ອຕ຺ຖກິຈ຺ຈໍ ສາເຘນ຺ຕີ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພາ. ເປຕານໍ ປານີຍນິວາຣການໍ ທຓ຺ຑາທິຫຕ຺ຖປຸຣິສານມ຺ປິ ອສຕ຺ຕຠາເວ ວິເສສກາຣຓໍ ນຕ຺ຖິ. ສຸປິນູປຆາໂຕປິ ອຕ຺ຖກິຈ຺ຈສມຕ຺ຖຕາຍ ອປ຺ປມາຓໍ ທສ຺ສນາທິມຕ຺ເຕນປິ ຕທຕ຺ຖສິທ຺ຘິໂຕ. ຕຖາ ຫິ ສຸປິເນ ອາຫາຣູປໂຠຄາທິນາ ນ ອຕ຺ຖສິທ຺ຘິ ອຕ຺ຖິ, ນິມ຺ມານຣູປໍ ປເນຕ຺ຖ ລທ຺ຘປຣິຫາຣໍ ອິທ຺ຘິວິສຍສ຺ສ ອຈິນ຺ເຕຍ຺ຍຠາວໂຕ. ອິຘາປິ ກມ຺ມວິປາກສ຺ສ ອຈິນ຺ເຕຍ຺ຍຠາວໂຕຕິ ເຈ? ຕໍ ນ, ອສິທ຺ຘຕ຺ຕາ. ເນຣຍິການໍ ກມ຺ມວິປາໂກ ນິຣຍປາລາຕິ ອສິທ຺ຘເມຕໍ, ວຸຕ຺ຕນເຍນ ປນ ເນສໍ ສຕ຺ຕຠາໂວ ເອວ ສິທ຺ໂຘ. ສກ຺ກາ ຫິ ວຕ຺ຕຸໍ ສຕ຺ຕສງ຺ຂາຕາ ນິຣຍປາລສຎ຺ຎິຕາ ຘມ຺ມປ຺ປວຕ຺ຕິ ສາຠິສນ຺ຘິກາ ປຣູປຆາຕິ ອຕ຺ຖກິຈ຺ຈສພ຺ຠາວໂຕ ໂອຊາຫາຣາທິຣກ຺ຂສສນ຺ຕຕິ ວິຍາຕິ. ອຠິສນ຺ຘິປຸພ຺ພກຕາ ເຈຕ຺ຖ ນ ສກ຺ກາ ປຏິກ຺ຂິປິຕຸໍ ຕຖາ ຕຖາ ອຠິສນ຺ຘິຍາ ຍາຕນໂຕ, ຕໂຕ ເອວ ນ ສງ຺ຆາຏປພ຺ພຕາທີຫິ ອເນກນ຺ຕິກຕາ. ເຍ ປນ ວທນ຺ຕິ ‘‘ຠູຕວິເສສາ ເອວ ເຕ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານາທິວິເສສວນ຺ໂຕ ເຠຣວາກາຣາ ນຣກປາລາຕິ ສມຎ຺ຎໍ ລຠນ຺ຕີ’’ຕິ, ຕທສິທ຺ຘໍ. ອຸຊຸກເມວ ປາຬິຍໍ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນິຣເຍ ນິຣຍປາລາ’’ຕິ ວາທສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐາປິຕຕ຺ຕາ.

ອປິຈ ຍຖາ ອຣິຍວິນເຍ ນຣກປາລານໍ ຠູຕມຕ຺ຕຕາ ອສິທ຺ຘາ, ຕຖາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິມຕ຺ຕວາທິໂນປິ ເຕສໍ ຠູຕມຕ຺ຕຕາ ອສິທ຺ຘາວ. ນ ຫິ ຕສ຺ສ ຠູຕານິ ນາມ ສນ຺ຕິ. ຍທິ ປຣມຕ຺ຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂວຫຣຕິ, ອຖ ກສ຺ມາ ເວທນາທິເກ ເອວ ປຏິກ຺ຂິປຕີຕິ? ຕິຏ຺ຐເຕສາ ອນວຏ຺ຐິຕຕກ຺ການໍ ອປ຺ປຫີນສມ຺ໂມຫວິປລ຺ລາສານໍ ວາທວີມໍສາ, ເອວໍ ອຕ຺ເຖວ ນິຣຍປາລາຕິ ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ສຕິ ຈ ເນສໍ ສພ຺ຠາເວ, ອສຕິປິ ພາຫິເຣ ວິສເຍ ນຣເກ ວິຍ ເທສາທິນິຍໂມ ໂຫຕີຕິ ວາໂທ ນ ສິຊ຺ຌຕິ ເອວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ນິຣຍປາລກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ຕິຣຈ຺ຉານກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໖໙-໘໗໑. ຕສ຺ສາຕິ ເອຣາວຓນາມກສ຺ສ ເທວປຸຕ຺ຕສ຺ສ. ຕຫິໍ ກີຬນກາເລ ຫຕ຺ຖິວຓ຺ເຓນ ວິກຸພ຺ພນໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ຫຕ຺ຖິນາຄສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ທິພ຺ພຍານສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ນ ຫິ ເອກນ຺ຕສຸຂປ຺ປຈ຺ຈຍຏ຺ຐາເນ ສຄ຺ເຄ ທຸກ຺ຂາຘິຏ຺ຐານສ຺ສ ອກຸສລກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ສມ຺ຠໂວ ຍຸຕ຺ໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕສ຺ສາ’’ຕິ.

ຕິຣຈ຺ຉານກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ຎາຓກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໗໖-໘໗໗. ‘‘ທ຺ວາທສວຕ຺ຖຸກໍ ຎາຓໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ທ຺ວາທສວຕ຺ຖຸກສ຺ສ ຎາຓສ຺ສ ໂລກຸຕ຺ຕຣຕາ ປຕິຏ຺ຐາປີຍຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປຐມວິກປ຺ປໍ ວຕ຺ວາ ປຸນ ໂລກຸຕ຺ຕຣຎາຓສ຺ສ ທ຺ວາທສວຕ຺ຖຸກຕາ ປຕິຏ຺ຐາປີຍຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕໍ ວາ…ເປ… ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ອາຫ. ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ອາທິອຕ຺ໂຖ, ປກາຣຕ຺ໂຖ ວາ. ເຕນ ‘‘ປຫາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ເອວມາທິໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ປຣິຎ຺ຎາຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ‘‘ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ປຣິຎ຺ຎາຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ປຣິຊານນາທິກິຣິຍາຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕພ຺ພຕາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕຕາ ຈ ທສ຺ສິຕາ, ນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຍມານຕາຕິ. ເຍນ ປນ ສາ ໂຫຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສຈ຺ຈຎາຓໍ ປນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສຈ຺ຈຎາຓນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂາທິສຈ຺ຈສຠາວາວໂພຘກໍ ຎາຓໍ, ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓປີຕິ ອປິ-ສທ຺ເທນ ຕໂຕ ປຸພ຺ພາປຣຠາເຄປີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ປຣິຊານນາທິກິຈ຺ຈສາຘນວເສນ ໂຫຕິ ອສມ຺ໂມຫໂຕ ວິສຍໂຕ ຈາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ຎາຓກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ວີສຕິມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຈຕຸຕ຺ໂຖ ປຓ຺ຓາສໂກ ສມຕ຺ໂຕ.

໒໑. ເອກວີສຕິມວຄ຺ໂຄ

໑. ສາສນກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໗໘. ສມຸທາຍາຕິ ‘‘ສາສນໍ ນວໍ ກຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ປຸຈ຺ຉາວເສນ ປວຕ຺ຕາ ວຈນສມຸທາຍາ. ເອກເທສານນ຺ຕິ ຕທວຍວານໍ. ‘‘ຕີສຸປິ ປຸຈ຺ຉາສູ’’ຕິ ເອວໍ ອຘິກຣຓຠາເວນ ວຸຕ຺ຕາ.

ສາສນກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ອິທ຺ຘິກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໘໓-໘໘໔. ອຘິປ຺ປາຍວເສນາຕິ ຕຖາ ຕຖາ ອຘິມຸຈ຺ຈນາຘິປ຺ປາຍວເສນ.

ອິທ຺ຘິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ຘມ຺ມກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໘໗-໘໘໘. ຣູປສຠາໂວ ຣູປຏ຺ໂຐຕິ ອາຫ ‘‘ຣູປຏ຺ໂຐ ນາມ ໂກຈິ ຣູປໂຕ ອຎ຺ໂຎ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ຍໍ ປນ ຍໂຕ ອຎ຺ຎໍ, ນ ຕໍ ຕໍສຠາວນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຣູປຏ຺ຐໂຕ ອຎ຺ຎໍ ຣູປຎ຺ຈ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ, ຣູປເມວ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕນ ພ຺ຍຕິເຣກໂຕ ຕມຕ຺ຖໍ ສາເຘຕິ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ຣູປໂຕ ອຎ຺ໂຎ ຣູປຏ຺ໂຐ ນຕ຺ຖິ, ຣູປຏ຺ຐໂຕ ຈ ອຎ຺ຎໍ ຣູປໍ, ຕສ຺ມາ ຣູປໍ ຣູປເມວ ຣູປສຠາວເມວາຕິ ເອວ-ກາເຣນ ນິວຕ຺ຕິຕໍ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ນ ເວທນາທິສຠາວ’’ນ຺ຕິ. ອຘິປ຺ປາເຍນາຕິ ຣູປຣູປຏ຺ຐານໍ ອນຎ຺ຎຕ຺ຕາຘິປ຺ປາເຍນ. ອຎ຺ຎຖາຕິ ເຕສໍ ອຎ຺ຎຕ຺ເຕ ຣູປຏ຺ເຐນ ນິຍເມນ ຣູປໍ ນິຍຕນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ທສ຺ສິໂຕເຍວ ໂຫຕິ ອຕ຺ຖໂຕ ອາປນ຺ນຕ຺ຕາ. ນ ຫິ ອຠິນ຺ເນ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ປຣິຍາຍນ຺ຕຣເຠທໍ ກໂຣຕິ. ອຎ຺ຎຕ຺ຕນ຺ຕິ ຣູປສຠາວານໍ ຣູປຣູປຏ຺ຐານຎ຺ຈ. ສສາມິນິທ຺ເທສສິທ຺ຘາເຠທາ ‘‘ສິລາປຸຕ຺ຕກສ຺ສ ສຣີຣ’’ນ຺ຕິ ວິຍ, ກປ຺ປນາມຕ຺ຕໂຕ ຈາຍໍ ເຠໂທ, ນ ປຣມຕ຺ຖໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ຄເຫຕ຺ວາ ວິຍ ປວຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ເວທນາທີຫິ ນານຕ຺ຕເມວາຕິ ເວທນາທີຫິ ອຎ຺ຎຕ຺ຕເມວ. ໂສ ສຠາໂວຕິ ໂສ ຣູປສຠາໂວ. ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາປນຕ຺ຖນ຺ຕິ ຣູປສ຺ສ ສຠາໂວ, ນ ເວທນາທີນນ຺ຕິ ເອວໍ ເຠທສ຺ສ ຎາປນຕ຺ຖໍ. ຕຎ຺ຈ ວຈນນ຺ຕິ ‘‘ຣູປໍ ຣູປຏ຺ເຐນ ນ ນິຍຕ’’ນ຺ຕິ ວຈນໍ. ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນາຕິ ‘‘ຣູປຏ຺ຐໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຣູປສ຺ສ ອຠາວາ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕາກາເຣນ. ຍທິ ສໂທສໍ, ອຖ ກສ຺ມາ ປຏິຊານາຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ວຸຕ຺ຕເມວ ກາຣຓນ຺ຕິ ‘‘ຣູປໍ ຣູປເມວ, ນ ເວທນາທິສຠາວ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕເມວ ຍຸຕ຺ຕິໍ. ປເຣນ ໂຈທິຕນ຺ຕິ ‘‘ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ຣູປໍ ຣູປຏ຺ເຐນ ນິຍຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ປຣວາທິໂນ ໂຈທນໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ຕເມວ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາຕິ ຕເມວ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ຍຸຕ຺ຕິໍ ‘‘ເອຕ຺ຖ ຫີ’’ຕິອາທິນາ ທສ຺ເສຕ຺ວາ. ໂຈທນໍ ນິວຕ຺ເຕຕີຕິ ‘‘ອຖ ກສ຺ມາ ປຏິຊານາຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຈທນໍ ນິວຕ຺ເຕຕິ. ຍມຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອິໂຕ ອຎ຺ຎຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຣູປາທີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຘມ຺ມກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເອກວີສຕິມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໒. ພາວີສຕິມວຄ຺ໂຄ

໒. ກຸສລຈິຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໙໔-໘໙໕. ປຸຣິມຊວນກ຺ຂເຓຕິ ປຣິນິພ຺ພານຈິຕ຺ຕໂຕ ອນນ຺ຕຣາຕີຕປຸຣິມຊວນວາຣກ຺ຂເຓ.

ກຸສລຈິຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ອາເນຎ຺ຊກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໙໖. ເຫຕຸສຣູປາຣມ຺ມຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາຣມ຺ມຓາທິໂຕ ຠວງ຺ຄສທິສຕ຺ຕາ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ ‘‘ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

ອາເນຎ຺ຊກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕-໗. ຕິສ຺ໂສປິກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໙໘-໙໐໐. ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິປິ ຄພ຺ເຠເຍວ ອຕ຺ຖີຕິ ມຎ຺ຎຕິ. ສຕ຺ຕວສ຺ສິກາ ຫິ ໂສປາກສາມເຓຣາທໂຍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕາ. ສຕ຺ຕວສ຺ສິໂກປິ ຄພ຺ໂຠ ອຕ຺ຖີຕິ ປຣວາທິໂນ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອາກາເສນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວິຍ ສຸປິນໍ ອາກາສສຸປິນໍ. ຕໍ ອຠິຎ຺ຎານິພ຺ພຕ຺ຕໍ ມຎ຺ຎຕີຕິ ນິທສ຺ສນໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອາກາສຄມນາທິອຠິຎ຺ຎາ ວິຍາ’’ຕິ. ເຫຏ຺ຐິມານໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ວາ ມຄ຺ຄານໍ ອຘິຄເມນ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອຄ຺ຄຜລາຘິຄເມນ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິ ຈ ສຸປິເນ ອຕ຺ຖີຕິ ມຎ຺ຎຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ຕິສ຺ໂສປິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ອາເສວນປຈ຺ຈຍກຖາວຓ຺ຓນາ

໙໐໓-໙໐໕. ພີຊໍ ຈຕຸມຘຸຣຠາວໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ອິທໍ ສກສມຍວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ປຣສມເຍ ປນ ຣູປຘມ຺ມາປິ ອຣູປຘມ຺ເມຫິ ສມານກ຺ຂຓາ ເອວ ອິຈ຺ຉິຕາ. ເຕເນວາຫ ‘‘ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ ຂຓິກາ’’ຕິ. ຂຓິກຕ຺ເຕປິ ວາ ອເຈຕເນສຸປິ ອນິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘຣູເປສຸ ຠາວນາວິເສໂສ ລພ຺ຠຕິ, ກິມງ຺ຄໍ ປນ ສເຈຕເນສູຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍຖາ ພີຊໍ ຈຕຸມຘຸຣຠາວໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕີ’’ຕິ ນິທສ຺ສນນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອາເສເວນ຺ໂຕ ນາມ ໂກຈິ ຘມ຺ໂມ ນຕ຺ຖິ ອິຕ຺ຕຣຕາຍ ອນວຏ຺ຐານໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອິຕ຺ຕຣຂຓຕາຍ ເອວ ປນ ອາເສວນໍ ລພ຺ຠຕິ. ກຸສລາທິຠາເວນ ຫິ ອຕ຺ຕສທິສສ຺ສ ປໂຍເຄນ ກຣຓີຍສ຺ສ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກຣຓປ຺ປວຕ຺ຕນໍ ອຕ຺ຕສທິສຕາປາທນໍ ວາສນໍ ວາ ອາເສວນໍ ປຸເຣ ປຣິຈິຕຄນ຺ໂຖ ວິຍ ປຈ຺ຉິມສ຺ສາຕິ.

ອາເສວນປຈ຺ຈຍກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ຂຓິກກຖາວຓ຺ຓນາ

໙໐໖-໙໐໗. ປຖວິຍາທິຣູເປສູຕິ ອເນກກລາປສມຸທາຍຠູເຕສຸ ສສມ຺ຠາຣປຖວີອາທິຣູເປສຸ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ເກສຸຈິ ປຸຣິມຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຐິເຕສຸ ເກສຎ຺ຈິ ຕທຎ຺ເຎສໍ ອຸປ຺ປາໂທ, ຕໂຕ ປຸຣິມນ຺ຕຣຸປ຺ປນ຺ນານໍ ເກສຎ຺ຈິ ນິໂຣໂຘ ໂຫຕິ ເອເກກກລາປຣູເປສຸ ສມານຸປ຺ປາທນິໂຣຘຕ຺ຕາ ເຕສໍ. ເອວໍ ປຕິຏ຺ຐານນ຺ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ອສມານຸປ຺ປາທນິໂຣເຘນ ປພນ຺ເຘນ ປຕິຏ຺ຐານປວຕ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາ ປນາຍໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕາ ປວຕ຺ຕິ ກສ຺ມາ ຣູປສນ຺ຕຕິຍາ ເອວາຕິ ອາຫ ‘‘ນ ຫິ ຣູປານ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍທິ ສພ຺ເພ ສງ຺ຂຕຘມ຺ມາ ສມານກ຺ຂຓາ, ຕຖາ ສຕິ ອຣູປສນ຺ຕຕິຍາ ວິຍ ຣູປສນ຺ຕຕິຍາປິ ອນນ຺ຕຣາທິປຈ຺ຈເຍນ ວິຘິນາ ປວຕ຺ຕິ ສິຍາ, ນ ເຈຕໍ ອຕ຺ຖິ. ຍທິ ສິຍາ, ຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ປຖວີອາທີນໍ ອຸປ຺ປາທນິໂຣເຘຫິ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ຂຓິກກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ພາວີສຕິມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໓. ເຕວີສຕິມວຄ຺ໂຄ

໑. ເອກາຘິປ຺ປາຍກຖາວຓ຺ຓນາ

໙໐໘. ເອກ-ສທ຺ໂທ ອຎ຺ຎຕ຺ໂຖປິ ໂຫຕິ ‘‘ອິຕ຺ເຖເກ ອຠິວທນ຺ຕີ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ, ອຎ຺ຎຕ຺ຕຎ຺ເຈຕ຺ຖ ຣາຄາຘິປ຺ປາຍໂຕ ເວທິຕພ຺ພໍ, ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ປນ ສຉນ຺ທຣາຄປຣິໂຠຄຠາວໂຕ ອາຫ ‘‘ຣາຄາຘິປ຺ປາຍໂຕ ອຎ຺ຎາຘິປ຺ປາໂຍວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ໂກ ປນ ໂສ ອຎ຺ຎາຘິປ຺ປາໂຍຕິ? ກຣຸຓາຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກຣຸຓາຘິປ຺ປາເຍນ ເອກາຘິປ຺ປາໂຍ’’ຕິ. ອຍຎ຺ຈ ນໂຍ ອິຕ຺ຖິຍາ ຊີວິຕຣກ຺ຂຓຕ຺ຖໍ ກາຣຸຎ຺ເຎນ ມໂນຣຖໍ ປູເຣນ຺ຕສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສໍວຣວິນາໂສ ນ ໂຫຕີຕິ ເອວໍວາທິນໍ ປຣວາທິໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ໂຕ, ປຓິຘານາຘິປ຺ປາຍວາທິນໍ ປນ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ເອໂກ ອຘິປ຺ປາໂຍຕິ ເອຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸຕ຺ຕມຸຂທສ຺ສນາຘິປ຺ປາໂຍປິ ເອຕ຺ເຖວ ສງ຺ຄຫໍ ຄໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອກໂຕຠາເວຕິ ສຫຠາເວ.

ເອກາຘິປ຺ປາຍກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓-໗. ອິສ຺ສຣິຍກາມກາຣິກາກຖາວຓ຺ຓນາ

໙໑໐-໙໑໔. ອິສ຺ສຣິເຍນາຕິ ຈິຕ຺ຕິສ຺ສຣິເຍນ, ນ ເຈໂຕວສິຠາເວນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາມກາຣິກໍ ຍຖິຈ຺ຉິຕນິປ຺ຜາທນໍ. ອິສ຺ສຣິຍກາມກາຣິກາເຫຕູຕິ ອິສ຺ສຣິຍກາມກາຣິຠາວນິມິຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕນຕ຺ຖນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ ກຣີຍຕີຕິ ມິຈ຺ຉາຠິນິເວເສເນວ ຍາ ກາຈິ ທຸກ຺ກຣກາຣິກາ ກຣີຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິສ຺ສຣິຍກາມກາຣິກາກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ປຕິຣູປກຖາວຓ຺ຓນາ

໙໑໕-໙໑໖. ເມຕ຺ຕາທໂຍ ວິຍາຕິ ຍຖາ ເມຕ຺ຕາ ກຣຸຓາ ມຸທິຕາ ຈ ສິເນຫສຠາວາປິ ອຣຎ຺ຊນສຠາວຕ຺ຕາ ອສໍກິລິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ຈ ນ ຣາໂຄ, ເອວໍ ຣາຄປຕິຣູປໂກ ໂກຈິ ຘມ຺ໂມ ນຕ຺ຖິ ຐເປຕ຺ວາ ເມຕ຺ຕາທໂຍ, ອຎ຺ຎຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສິນິຍ຺ຫນາກາໂຣ ຣາຄສ຺ເສວ ປວຕ຺ຕິອາກາໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕເນວາຫ ‘‘ຣາຄເມວ ຄຓ຺ຫາຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ໂທເສປີຕິ ເອຕ຺ຖ ອິສ຺ສາທໂຍ ວິຍ ນ ໂທໂສ ໂທສປຕິຣູປໂກ ໂກຈິ ອຕ຺ຖີຕິ ໂທສເມວ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ຐເປຕ຺ວາ ຫິ ອິສ຺ສາທໂຍ ອຎ຺ຎຈິຕ຺ຕສ຺ສ ທຸສ຺ສນາກາໂຣ ໂທສສ຺ເສວ ປວຕ຺ຕິອາກາໂຣຕິ.

ປຕິຣູປກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ອປຣິນິປ຺ຜນ຺ນກຖາວຓ຺ຓນາ

໙໑໗-໙໑໘. ອນິຈ຺ຈາທິໂກ ຠາໂວຕິ ອນິຈ຺ຈສງ຺ຂາຣປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນຕາທິໂກ ຠາໂວ ຘມ຺ໂມ ປກຕິ ເອຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸກ຺ຂຎ຺ເຎວ ປຣິນິປ຺ຜນ຺ນນ຺ຕິ ‘‘ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ສນ຺ຘາຍ ປຸຈ຺ຉາ ກຕາ, ນ ທຸກ຺ຂຕາມຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ວິຎ຺ຎາຍຕິ ‘‘ນ ເກວລຎ຺ຫິ ປຐມສຈ຺ຈເມວ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ວຈເນນ. ຕຖາ ສຕິ ປຣວາທິນາ ຈກ຺ຂາຍຕນາທີນໍ ອຎ຺ເຎສຎ຺ຈ ຕໍສຣິກ຺ຂການໍ ຘມ຺ມານໍ ປຣິນິປ຺ຜນ຺ນຕາ ນານຸຊານິຕພ຺ພາ ສິຍາ. ກສ຺ມາ? ເຕສມ຺ປິ ຫິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ເຈນ ສງ຺ຄໂຫ, ນ ອິຕຣສຈ຺ເຈຫິ. ຍຎ຺ຫິ ສມຸທຍສຈ຺ຈໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ, ຕໍ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ, ອິຕຣໍ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂຕາຍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ນ ເກວລຎ຺ຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ນ ຫິ ອນຸປາທິນ຺ນານີຕິ ອິມິນາ ຈກ຺ຂາຍຕນາທີນໍ ສມຸທຍສຈ຺ເຈນ ສງ຺ຄຫາຠາວມາຫ. ໂລກຸຕ຺ຕຣານີຕິ ອິມິນາ ນິໂຣຘມຄ຺ຄສຈ຺ເຈຫິ. ຍທິ ເອວເມຕ຺ຖ ຍຸຕ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ກິເມຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ? ສຠາໂວ ເຫສ ປຣວາທິວາທສ຺ສ, ຍທິທໍ ປຸພ຺ເພນາປຣມສໍສນ຺ທນໍ. ຕຖາ ຫິ ໂສ ວິຎ຺ຎູຫິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ. ຕຖາ ເຈວ ຕໍ ອມ຺ເຫຫິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວິຠາວິຕໍ. ເອຕນ຺ຕິ ‘‘ຣູປໍ ອປຣິນິປ຺ຜນ຺ນໍ, ທຸກ຺ຂຎ຺ເຎວ ປຣິນິປ຺ຜນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ຍເທຕໍ ຕຍາ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອຕໍ ໂນ ວຕ ເຣ ວຕ຺ຕພ຺ເພ. ກສ຺ມາ? ຣູປສ຺ສ ຈ ທຸກ຺ຂຕ຺ຕາ. ຣູປຎ຺ຫິ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂາຘິຏ຺ຐານຎ຺ຈ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍທນິຈ຺ຈໍ ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ. ສໍຂິຕ຺ເຕນ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ທຸກ຺ຂາ’’ຕິ ຈ.

ອປຣິນິປ຺ຜນ຺ນກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເຕວີສຕິມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ກຖາວຕ຺ຖຸປກຣຓ-ອນຸຏີກາ ສມຕ຺ຕາ.

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ຍມກປກຣຓ-ອນຸຏີກາ

ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠວຓ຺ຓນາ

ສງ຺ເຂເປເນວາຕິ ອຸທ຺ເທເສເນວ. ຍໍ ‘‘ມາຕິກາຐປນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຘມ຺ເມສູຕິ ຂນ຺ຘາທິຘມ຺ເມສຸ ກຸສລາທິຘມ຺ເມສຸ ຈ. ອວິປຣີຕໂຕ ຄຫິເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ມູລຍມກາທິວເສນ ປວຕ຺ຕິຍມານາ ເທສນາ ເວເນຍ຺ຍານໍ ນານປ຺ປກາຣໂກສລ຺ລາວຫາ ປຣິຎ຺ຎາກິຈ຺ຈສາຘນີ ຈ ໂຫຕິ, ນ ວິປຣີຕໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ວິປຣີຕຄ຺ຄຫຓໍ…ເປ… ອາຣທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ. ເອເຕນ ກຖາວຕ຺ຖຸປກຣຓເທສນານນ຺ຕຣໍ ຍມກປກຣຓເທສນາຍ ກາຣຓມາຫ. ຕຕ຺ຖ ວິປຣີຕຄ຺ຄຫຓນ຺ຕິ ປຸຄ຺ຄລປຣິຄ຺ຄຫຓາທິມິຈ຺ຉາຄາຫໍ. ຘມ຺ມປຸຄ຺ຄໂລກາສາທິນິສ຺ສຍານນ຺ຕິ ‘‘ເຍ ເກຈິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ສພ຺ເພ ເຕ ກຸສລມູລາ’’ຕິອາທິນາ (ຍມ. ໑.ມູລຍມກ.໑) ຘມ຺ເມ, ‘‘ຍສ຺ສ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິອາທິນາ (ຍມ. ໑.ຂນ຺ຘຍມກ.໕໐) ປຸຄ຺ຄລໍ ‘‘ຍຕ຺ຖ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິອາທິນາ (ຍມ. ໑.ຂນ຺ຘຍມກ.໕໑) ໂອກາສໍ ນິສ຺ສາຍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕານໍ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ປຸຄ຺ຄໂລກາສອຸປ຺ປາທນິໂຣຘຕທຸຠຍປຣິຎ຺ຎາທີນໍ ສງ຺ຄໂຫ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ສນ຺ນິຏ຺ຐານສໍສຍານນ຺ຕິ ປາຬິຄຕິປຏິວຈນສຣູປທສ຺ສນປຏິກ຺ຂິປນປຏິເສຘນນເຍຫິ ຍຖາປຸຈ຺ຉິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ນິຈ຺ຉຍກຣຓໍ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ, ຕທຠາວໂຕ ສໍສຍນໍ ສໍສໂຍ. ເຕສໍ ສນ຺ນິຏ຺ຐານສໍສຍານໍ.

ກາມຎ຺ເຈຕ຺ຖ ຘມ຺ມປຏິຄ຺ຄາຫການໍ ສໍສຍປຸພ຺ພກໍ ສນ຺ນິຏ຺ຐານນ຺ຕິ ປຐມໍ ສໍສໂຍ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ສນ຺ນິຏ຺ຐານປຸພ຺ພໂກ ສໍສໂຍຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອຍໍ ປທານຸກ຺ກໂມ ກໂຕ. ສພ຺ພຎ຺ຫິ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ຫຕ຺ຖາມລກໍ ວິຍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ ຘມ຺ມສາມິໂນ ນ ກຕ຺ຖຈິ ສໍສໂຍ, ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸກາມຕາຍ ປນ ວິເນຍ຺ຍຊ຺ຌາສຍຄຕໍ ສໍສຍໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສໍສຍິຕວເສນ ປຸຈ຺ຉໍ ກໂຣຕີຕິ ເອວໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນປຸຈ຺ຉນວເສນ ນ ສນ຺ນິຏ຺ຐານສໍສຍາ ລພ຺ຠນ຺ຕີຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ທສ຺ສິໂຕ, ນິຈ຺ຉິຕສໍສຍຘມ຺ມວເສເນວ ປເນຕ຺ຖ ສນ຺ນິຏ຺ຐານສໍສຍາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເຕນາຫ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ກຸສເລສຸ ກຸສລາ ນຸ ໂຂ, ນ ນຸ ໂຂ ກຸສລາຕິ ສນ຺ເທຫາຠາວໂຕ’’ຕິອາທິ. ເຕເນວ ຈ ‘‘ສນ຺ນິຏ຺ຐານສໍສຍານ’’ນ຺ຕິ, ‘‘ສນ຺ນິຏ຺ຐານສໍສຍວເສນາ’’ຕິ ຈ ປຐມໍ ສນ຺ນິຏ຺ຐານຄ຺ຄຫຓໍ ກຕໍ.

ຕນ຺ຕິ ຍມກປກຣຓໍ. ຕສ຺ສ ເຍ ສມຍາທໂຍ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ເຕ ກຖາວຕ຺ຖຸປກຣຓເທສນານນ຺ຕໂຣ ເທສນາສມໂຍ, ຕາວຕິໍສຠວນເມວ ເທສນາເທໂສ, ກຸສລາກຸສລມູລາທິຍມກາກາເຣນ ເທສນາຕິ ວິຠາຄໂຕ ‘‘ສງ຺ເຂເປເນວາ’’ຕິອາທິຄາຖາຫິ ວິຠາວິຕາ ນິມິຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສໍວຓ຺ຓນປຏິຎ຺ຎາ ຈາຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ສມຍເທສເທສນາວເສນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ນິມິຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ອິຘ ສໍວຓ຺ຓນາຍ, ຍທິທໍ ກມານຸປ຺ປຕ຺ຕິ ອາຄຕຠາຣວາຫິຕາ ຈ ປຓ຺ຑິຕານໍ ປຓ຺ຑິຕກິຈ຺ຈຠາວໂຕ. ຕຕ຺ຖ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ສມຍາທິທສ຺ສເນ. ຍມນໍ ອຸປຣມນນ຺ຕິ ຍໂມ ມຣຓນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຊາຕິຍາ ສຕິ ມຣຓໍ ໂຫຕີຕິ…ເປ… ວິສໂຍ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ‘‘ຊາຕິຍາ ສຕິ ມຣຓໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ຊາຕິ ຍມສ຺ສ ວິສໂຍ, ເອວໍ ‘‘ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ສນ຺ເຕສຸ ມຣຓໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ຍມສ຺ສ ວິສໂຍຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເຕ ຫິ ມຣຓຘມ຺ມິໂນຕິ. ອນຸປ຺ປຕ຺ຕມຣຓໍເຍວ ກິພ຺ພິສກາຣິນໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ຍມປຸຣິສາ ວິວິຘາ ກມ຺ມກາຣຓາ ກໂຣນ຺ຕິ, ນ ອປ຺ປຕ຺ຕມຣຓນ຺ຕິ ມຣຓໍ ຍມສ຺ສ ວິສໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ. ອາຓາປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານນ຺ຕິ ອິທໍ ວິສຍ-ສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ຖວຈນໍ. ເທສໍ ວາຕິ ກາມາທິຘາຕຸຕ຺ຕຍເທສໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ຘາຕຸຕ຺ຕຍິສ຺ສໂຣ ຫິ ມຈ຺ຈຸຣາຊາ. ປຎ຺ຈານນ຺ຕຣິຍານິ ອຎ຺ຎສຕ຺ຖາຣຸທ຺ເທໂສ ຈ, ເຕນ ວາ ສທ຺ຘິໍ ປຎ຺ຈ ເວຣານິ ຉ ອຠພ຺ພຏ຺ຐານານິ. ອາວຕ຺ຕາຕິ ປທກ຺ຂິຓາວຕ຺ຕາ. ຕນຸຣຸຫາຕິ ໂລມາ.

ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑. ມູລຍມກໍ

ອຸທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ

໑. ຍມກສມູຫສ຺ສາຕິ ມູລຍມກາທິກສ຺ສ ຍມກສມູຫສ຺ສ. ມູລຍມກາທໂຍ ຫິ ປກຣຓາເປກ຺ຂາຍ ອວຍວຠູຕາປິ ນິຈ຺ຈາວຍວາເປກ຺ຂາຍ ຍມກສມູໂຫຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ຕໍສມູຫສ຺ສ ຈ ສກລສ຺ສ ປກຣຓສ຺ສາ’’ຕິ.

ກຸສລາກຸສລມູລວິເສສານນ຺ຕິ ທຸຕິຍປຸຈ຺ຉາຍ ວຸຕ຺ຕານໍ ສໍສຍປທສງ຺ຄຫິຕານໍ ກຸສລສງ຺ຂາຕານໍ, ຕຖາ ປຐມປຸຈ຺ຉາຍ ວຸຕ຺ຕານໍ ກຸສລມູລສງ຺ຂາຕານໍ ວິເສສານໍ ອຕ຺ຖຍມກຠາວສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ໂຍຊນາ. ຍຖາ ຫິ ປຐມປຸຈ຺ຉາຍ ວິເສສວນ຺ຕຠາເວນ ວຸຕ຺ຕາເຍວ ກຸສລຘມ຺ມາ ທຸຕິຍປຸຈ຺ຉາຍໍ ວິເສສຠາເວນ ວຸຕ຺ຕາ, ເອວໍ ປຐມປຸຈ຺ຉາຍໍ ວິເສສຠາເວນ ວຸຕ຺ຕາເຍວ ກຸສລມູລຘມ຺ມາ ທຸຕິຍປຸຈ຺ຉາຍໍ ວິເສສວນ຺ຕຠາເວນ ວຸຕ຺ຕາ. ວຕ຺ຕຸວຈນິຈ຺ຉາວເສນ ຫິ ຘມ຺ມານໍ ວິເສສວິເສສວນ຺ຕຕາວິຠາຄາ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ກຸສລມູລກຸສລວິເສເສຫິ ສໍສຍິຕປທສງ຺ຄຫິເຕຫິ ກຸສລກຸສລມູລານໍ ວິເສສວນ຺ຕານນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ວິເສສວນ຺ຕາເປກ຺ຂວິເສສວເສນ ປຐໂມ ອຕ຺ຖວິກປ຺ໂປ ວຸຕ຺ໂຕ, ທຸຕິໂຍ ປນ ວິເສສາເປກ຺ຂວິເສສວນ຺ຕວເສນາຕິ ອຍເມເຕສໍ ວິເສໂສ. ເຕນາຫ ‘‘ຎາຕຸໍ ອິຈ຺ຉິຕານໍ ຫີ’’ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖ ຎາຕຸໍ ອິຈ຺ຉິຕານນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉາຍ ວິສຍຠູຕານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິເສສານນ຺ຕິ ກຸສລກຸສລມູລວິເສສານໍ. ວິເສສວນ຺ຕາເປກ຺ຂານນ຺ຕິ ກຸສລມູລກຸສລສງ຺ຂາເຕຫິ ວິເສສວນ຺ເຕຫິ ສາເປກ຺ຂານໍ. ວິເສສວຕນ຺ຕິ ກຸສລມູລກຸສລານໍ. ວິເສສາເປກ຺ຂານນ຺ຕິ ກຸສລກຸສລມູລວິເສເສຫິ ສາເປກ຺ຂານໍ. ເອຕ຺ຖາຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ມູລຍມເກ. ປຘານຠາໂວຕິ ປຐມວິກປ຺ເປ ຕາວ ສໍສຍິຕປ຺ປຘານຕ຺ຕາ ປຸຈ຺ຉາຍ ວິເສສານໍ ປຘານຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເຕ ຫິ ສໍສຍິຕານໍ ວິເສສວນ຺ໂຕຕິ. ທຸຕິຍວິກປ຺ເປ ປນ ວິເສສາ ນາມ ວິເສສວນ຺ຕາຘີນາຕິ ວິເສສວນ຺ຕານໍ ຕຕ຺ຖ ປຘານຠາໂວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ປນ ເອກຊ຺ຌໍ ປຘານຠາໂວ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ສຕິ ຫິ ອປ຺ປຘາເນ ປຘານໍ ນາມ ສິຍາ. ເຕນາຫ ‘‘ເອເກກາຍ ປຸຈ຺ຉາຍ ເອເກໂກ ເອວ ອຕ຺ໂຖ ສງ຺ຄຫິໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ. ເອວຎ຺ເຈຕໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ອຎ຺ຎຖາ ວິນິຈ຺ຉິຕວິເສສິຕພ຺ພຠາເວຫິ ອິຘ ປຘານຠາໂວ ນ ຍຸຊ຺ຊເຕວາຕິ. ນ ຘມ຺ມວາຈໂກຕິ ນ ສຠາວຘມ຺ມວາຈໂກ. ສຠາວຘມ຺ໂມປິ ຫິ ອຕ຺ໂຖຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ຄມ຺ຠີຣປຎ຺ຎໍ ນິປຸຓຕ຺ຖທສ຺ສິ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ສຸ. ນິ. ໑໗໘). ‘‘ເຫຕຸຜເລ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ’’ຕິອາທີສຸ (ວິຠ. ໗໒໐) ອຕ຺ຖ-ສທ຺ທສ຺ສ ເຫຕຸຜລວາຈກຕາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ອາທິ-ສທ຺ເທນສ຺ສ ‘‘ອຕ຺ຖາຠິສມຍາ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໒໙) ອາຄຕາ ຫິຕາທິວາຈກຕາ ສງ຺ຄຍ຺ຫຕິ. ເຕເນວາຕິ ປາຬິອຕ຺ຖວາຈກຕ຺ຕາ ເອວ.

ຕີຓິປິ ປທານີຕິ ເອຕ຺ຖ ປິ-ສທ຺ໂທ ສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖ, ສມຸຈ຺ຈໂຍ ຈ ຕຸລ຺ຍໂຍເຄ ສິຍາ. ກິໍ ນາມ-ປເທນ ອນວເສສໂຕ ກຸສລາທີນໍ ສງ຺ຄໂຫຕິ ອາສງ຺ກາຍ ຕທາສງ຺ການິວຕ຺ຕນຕ຺ຖມາຫ ‘‘ຕີຓິປິ…ເປ… ສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕມຕ຺ຕນ຺ຕິ ມຕ຺ຕ-ສທ຺ໂທ ວິເສສນິວຕ຺ຕິອຕ຺ໂຖຕິ. ເຕນ ນິວຕ຺ຕິຕໍ ວິເສສໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ນ ນິຣວເສສສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ຫິ ຣູປໍ ນາມ-ປເທນ ສງ຺ຄຍ຺ຫຕິ. ກຸສລາທິເຍວ ນາມນ຺ຕິ ນິຍໂມ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ນ ນາມໍເຍວ ກຸສລາທີຕິ ອິມເມວ ຈ ນິຍມໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ກຸສລາທີນໍ ສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕມຕ຺ຕເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ຍທິປິ ນາມ-ປທໍ ນ ນິຣວເສສກຸສລາທິສງ຺ຄາຫກໍ, ກຸສລາທິສງ຺ຄາຫກໍ ປນ ໂຫຕິ, ຕທຕ຺ຖເມວ ຈ ຕໍ ຄຫິຕນ຺ຕິ ນາມສ຺ສ ກຸສລຕ຺ຕິກປຣິຍາປນ຺ນຕາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ກຸສລາທິ…ເປ… ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

ອຸທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ

໕໒. ທຸຕິຍຍມເກຕິ ເອກມູລຍມເກ. ເອວມິຘາປີຕິ ຍຖາ ເອກມູລຍມເກ ‘‘ເຍ ເກຈິ ກຸສລາ’’ອິຈ຺ເຈວ ປຸຈ຺ຉາ ອາຣທ຺ຘາ, ເອວໍ ອິຘາປິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມູລຍມເກປິ ‘‘ເຍ ເກຈິ ກຸສລາ’’ອິຈ຺ເຈວ ປຸຈ຺ຉາ ອາຣຠິຕພ຺ພາ ສິຍາ. ກສ຺ມາ? ປຸຣິມຍມກ…ເປ… ອປ຺ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ. ອິທຎ຺ຈ ທຸຕິຍຍມກສ຺ສ ຕຖາ ອປ຺ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຕິຍຍມກໍ ປນ ຕເຖວ ປວຕ຺ຕໍ. ເກຈີຕິ ປທກາຣາ. ເຕ ຫິ ຍຖາ ປຐມທຸຕິຍຍມເກສຸ ປຸຣິມປຸຈ຺ຉາ ເອວ ປຣິວຕ຺ຕນວເສນ ປຈ຺ຉິມປຸຈ຺ຉາ ກຕາຕິ ປຈ຺ຉິມປຸຈ຺ຉາຍ ປຸຣິມປຸຈ຺ຉາ ສມານາ ຐເປຕ຺ວາ ປຏິໂລມຠາວໍ, ນ ຕຖາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎຍມເກ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ທ຺ເວປິ ປຸຈ຺ຉາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎວິສທິສາ. ຍທິ ຕຕ຺ຖາປິ ທ຺ວີຫິປິ ປຸຈ຺ຉາຫິ ສທິສາຫິ ຠວິຕພ຺ພໍ, ‘‘ເຍ ເກຈິ ກຸສລາ’’ຕິ ປຐມປຸຈ຺ຉາ ອາຣຠິຕພ຺ພາ, ປຈ຺ຉິມປຸຈ຺ຉາ ວາ ‘‘ສພ຺ເພ ເຕ ຘມ຺ມາ ກຸສລມູເລນ ເອກມູລາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ສິຍາ. ເອວໍ ປນ ອວຕ຺ວາ ປຐມທຸຕິຍຍມເກສຸ ວິຍ ປຸຣິມປຈ຺ຉິມປຸຈ຺ຉາ ສທິສາ ອກຕ຺ວາ ຕຕິຍຍມເກ ຕາສໍ ວິສທິສຕາ ‘‘ເຍ ເກຈິ ກຸສລາ’’ຕິ ອນາຣທ຺ຘຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ປຏິໂລມປຸຈ຺ຉານຸຣູປາຍ ອນຸໂລມປຸຈ຺ຉາຍ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ເຍ ເກຈິ ກຸສລາຕິ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ.

ອຕ຺ຖວເສນາຕິ ສມ຺ຠວນ຺ຕານໍ ນິຈ຺ຉິຕສໍສຍິຕານໍ ອຕ຺ຖານໍ ວເສນ. ຕທນຸຣູປາຍາຕິ ຕສ຺ສາ ປຸຣິມປຸຈ຺ຉາຍ ອຕ຺ຖໂຕ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ຈ ອນຸຈ຺ຉວິກາຍ. ປຸຣິມຎ຺ຫິ ອເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມາຍ ຠວິຕພ຺ພໍ. ເຕນາຕິ ຕສ຺ມາ. ຍສ຺ມາ ອນຸໂລເມ ສໍສຍຈ຺ເຉເທ ຊາເຕປິ ປຏິໂລເມ ສໍສໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຍທິ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ປຏິໂລມປຸຈ຺ຉາຍ ປໂຍຊນເມວ ນ ສິຍາ, ຕສ຺ມາ ນ ປຈ຺ຉິມປຸຈ຺ຉານຸຣູປາ ປຸຣິມປຸຈ຺ຉາ, ອຖ ໂຂ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ປຸຣິມປຸຈ຺ຉານຸຣູປາ ປຈ຺ຉິມປຸຈ຺ຉາ, ຕາຍ ຈ ອນຸຣູປຕາຍ ອຕ຺ຖາທິວເສນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປທານໍ ສມ຺ພນ຺ຘຕ຺ຕາ ອຕ຺ຖາທິຍມກຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ເທສນາກ຺ກມໂຕ ເຈຕ຺ຖ ອນຸໂລມປຏິໂລມຕາ ເວທິຕພ຺ພາ ‘‘ກຸສລາ ກຸສລມູລາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກຸສລມູລາ ກຸສລາ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ເສສຍມເກສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ວິເສສວນ຺ຕວິເສສ, ວິເສສວິເສສວນ຺ຕຄ຺ຄຫຓໂຕ ວາ ອິຘ ອນຸໂລມປຏິໂລມຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ປຐມປຸຈ຺ຉາຍຎ຺ຫິ ເຍ ຘມ຺ມາ ວິເສສວນ຺ໂຕ, ເຕ ນິຈ຺ຉຍາຘິຏ຺ຐາເນ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ເຍ ເກຈິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕສຸ ຍສ຺ມິໍ ວິເສໂສ ສໍສຍາຘິຏ຺ຐາໂນ, ຕໍທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ສພ຺ເພ ເຕ ກຸສລມູລາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉາ ກຕາ. ທຸຕິຍປຸຈ຺ຉາຍໍ ປນ ຕປ຺ປຏິໂລມໂຕ ເຍນ ວິເສເສນ ເຕ ວິເສສວນ຺ໂຕ, ຕໍ ວິເສສໍ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ເຍ ວາ ປນ ກຸສລມູລາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕ ວິເສສວນ຺ເຕ ສໍສຍາຘິຏ຺ຐານຠູເຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສພ຺ເພ ເຕ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉາ ກຕາ. ອນິຍຕວຕ຺ຖຸກາ ຫິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານສໍສຍາ ອເນກຊ຺ຌາສຍຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕານໍ.

ອິມິນາປິ ພ຺ຍຎ຺ຊເນນາຕິ ‘‘ເຍ ເກຈິ ກຸສລມູເລນ ເອກມູລາ’’ຕິ ອິມິນາປິ ວາກ຺ເຍນ. ເອວໍ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸນ຺ຕິ ເຍນາຘິປ຺ປາເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕເມວາຘິປ຺ປາຍໍ ວິວຣຕິ ‘‘ນ ຫີ’’ຕິອາທິນາ. ຕຕ຺ຖ ເຕເນວາຕິ ກຸສລພ຺ຍຎ຺ຊນຕ຺ຖສ຺ສ ກຸສລມູເລນ ເອກມູລພ຺ຍຎ຺ຊນຕ຺ຖສ຺ສ ຠິນ຺ນຕ຺ຕາ ເອວ. ວິສ຺ສຊ຺ຊນນ຺ຕິ ວິຠຊນໍ. ອິຕຣຖາຕິ ກຸສລມູເລນ ເອກມູລພ຺ຍຎ຺ຊເນນ ປຸຈ຺ຉາຍ ກຕາຍ. ຕານິ ວຈນານີຕິ ກຸສລວຈນໍ ກຸສລມູເລນ ເອກມູລວຈນຎ຺ຈ. ກຸສລຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານຣູປວເສນ ຈສ຺ສ ອພ຺ຍາກຕທີປນຕາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ເອຕ຺ຖາຕິ ‘‘ອິມິນາປິ ພ຺ຍຎ຺ຊເນນ ຕສ຺ເສວຕ຺ຖສ຺ສ ສມ຺ຠວໂຕ’’ຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ວຈເນ. ເຍ ເກຈິ ກຸສລາ…ເປ… ສມ຺ຠວໂຕຕິ ເອເຕນ ກຸສລານໍ ກຸສລມູເລນ ເອກມູລຕາຍ ພ຺ຍຠິຈາຣາຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ເຕເນວາຫ ‘‘ນ ຫິ…ເປ… ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ວຸຕ຺ຕພ຺ຍຎ຺ຊນຕ຺ຖສ຺ເສວ ສມ຺ຠວໂຕຕິ ຫິ ອິມິນາ ອວຸຕ຺ຕພ຺ຍຎ຺ຊນຕ຺ຖສ຺ສ ສມ຺ຠວາຠາວວຈເນນ ສ຺ວາຍມຘິປ຺ປາຍມຕ຺ໂຖ ວິຠາວິໂຕ. ຍຖາ ຫິ ກຸສລມູເລນ ເອກມູລພ຺ຍຎ຺ຊນຕ຺ໂຖ ກຸສລພ຺ຍຎ຺ຊນຕ຺ຖໍ ພ຺ຍຠິຈຣຕິ, ນ ເອວໍ ຕໍ ກຸສລພ຺ຍຎ຺ຊນຕ຺ໂຖ. ກຖໍ ກຕ຺ວາ ໂຈທນາ, ກຖຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ປຣິຫາໂຣ? ກຸສລມູເລນ ເອກມູລາ ກຸສລາ ເອວາຕິ ໂຈທນາ ກຕາ, ກຸສລມູເລນ ເອກມູລາ ເອວ ກຸສລາຕິ ປນ ປຣິຫາໂຣ ປວຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ທຸຕິຍຍມເກ ວິຍ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາຕິ ‘‘ເຍ ເກຈິ ກຸສລາ’’ຕິ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ. ກຸສລມູເລຫີຕິ ກຸສເລຫິ ມູເລຫິ. ເຕຕິ ກຸສລມູເລນ ເອກມູລາ.

ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ອາທິອຕ຺ໂຖ ປກາຣຕ຺ໂຖ ວາ. ເຕນ ‘‘ກຸສລມູລານິ ເອກມູລານິ ເຈວ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມູລານິ ຈາ’’ຕິອາທິປາຬິເສສໍ ທສ຺ເສຕິ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ກາຕພ຺ພໍ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເຫຏ຺ຐາຕິ ອນຸໂລມປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊເນ. ວຸຕ຺ຕນເຍນາຕິ ‘‘ມູລານິ ຍານິ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ. ຕມ຺ປີຕິ ‘‘ກຸສລມູເລນາ’’ຕິອາທິ ອຏ຺ຐກຖາວຈນມ຺ປິ. ຕຖາຕິ ເຕນ ປກາເຣນ, ອນຸໂລມປຸຈ຺ຉາຍໍ ວິຍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ກາຕພ຺ພໍ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອິມິນາ ປກາເຣນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຍນ ກາຣເຓນ ‘‘ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເຍ ວາ ປນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອາມນ຺ຕາ’’ອິຈ຺ເຈວ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ‘‘ສພ຺ເພ ເຕ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉາຍໍ ວິຍ ‘‘ສພ຺ເພ ເຕ ຘມ຺ມາ ກຸສລມູເລນ ເອກມູລາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິເຕປິ ປຏິວຈນວິສ຺ສຊ຺ຊນເມວ ລພ຺ຠຕິ, ນ ອນຸໂລມປຸຈ຺ຉາຍໍ ວິຍ ສຣູປທສ຺ສນວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕພ຺ພສ຺ສ ອຠາວໂຕ. ເຍ ຫິ ຘມ຺ມາ ກຸສລມູເລນ ເອກມູລາ, ນ ເຕ ຘມ຺ມາ ກຸສລມູເລນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມູລາວ. ເຍ ປນ ກຸສລມູເລນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມູລາ, ເຕ ກຸສລມູເລນ ເອກມູລາວ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ຫິ…ເປ… ວິຠາໂຄ ກາຕພ຺ໂພ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຍນາຕິ ເຍນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມູເລສຸ ເອກມູລສ຺ສ ອຠາເວນ. ຍຕ຺ຖາຕິ ຍສ຺ມິໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມູລກຕ຺ຕາ ເອກມູລກຕ຺ຕາ ຈາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ທ຺ວິນ຺ນຎ຺ຫິ ເອເກເກນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມູລກຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ເຕ ເຕສໍ ເອເກເກນ ເອກມູລກຕ຺ຕມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ ສມານຕ຺ໂຖ ເອກສທ຺ໂທຕິ ກຕ຺ວາ. ເຕເນວາຫ ‘‘ຍຕ຺ຖ ປນ…ເປ… ນ ເອກມູລານີ’’ຕິ. ຕຍິທໍ ມິຈ຺ຉາ, ທ຺ວີສຸປິ ເອເກເກນ ອິຕຣສ຺ສ ເອກມູລກຕ຺ຕໍ ສມ຺ຠວຕິ ເອວາຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ເອຕສ຺ສ ຄຫຓສ຺ສ ນິວາຣຓຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິອາທິ. ‘‘ເຍ ຘມ຺ມາ ກຸສລມູເລນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມູລາ, ເຕ ກຸສລມູເລນ ເອກມູລາ’’ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ວິຠາເວນ຺ເຕນ ອິຘ ‘‘ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ປເທນ ຍຕ຺ຖ ທ຺ເວ ມູລານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ເອເກເກນ ອິຕຣສ຺ສ ເອກມູລກຕ຺ຕໍ ປກາສິຕເມວາຕິ ອາຫ ‘‘ອາມນ຺ຕາຕິ ອິມິນາວ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນນ ຕໍຄຫຓນິວາຣຓໂຕ’’ຕິ. ນິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານໍ ຕິຓ຺ຓນ຺ນໍ ຕາວ ມູລານໍ ນິຈ຺ຉິຕໍ ໂຫຕຸ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎກມູລກຕ຺ຕໍ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ປນ ກຖນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມູລານໍ ຫີ’’ຕິອາທິ. ສມານມູລຕາ ເອວາຕິ ອວຘາຣເຓນ ນິວຕ຺ຕິຕຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສມານມູລຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມູລານໍ ສມານມູລຕາມຕ຺ຕວຈນິຈ຺ຉາຍ ເອກມູລຄ຺ຄຫຓໍ, ນ ເຕສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍຕາວິສິຏ຺ຐສມານມູລຕາທສ຺ສນຕ຺ຖນ຺ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ມູລານນ຺ຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເອກມູລານໍ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານໍ. ຍຖາ ເຕສໍ ສມານມູລຕາ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເຕສຸ ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍມູເລຫິ ອຎ຺ເຎຫີຕິ ອິຕຣມູເລຫິ ມູລທ຺ວຍໂຕ ອຎ຺ເຎຫິ ສຫຊາຕຘມ຺ເມຫິ.

ອິທານິ ເຍນ ອຘິປ຺ປາເຍນ ປຏິໂລເມ ‘‘ກຸສລາ’’ອິຈ຺ເຈວ ປຸຈ຺ຉາ ກຕາ, ນ ‘‘ກຸສລມູເລນ ເອກມູລາ’’ຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມູລຕ຺ເຕ ປນ…ເປ… ກຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ນ ຫິ ກຸສລມູເລນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມູເລສຸ ກິຎ຺ຈິ ເອກມູລໍ ນ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ໂຕວາຍມຕ຺ໂຖ. ມູລຍຸຕ຺ຕຕເມວ ວທຕິ, ນ ມູເລຫິ ອຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຎ຺ຎຖາ ປຸພ຺ເພນາປຣໍ ວິຣຸຊ຺ເຌຍ຺ຍ. ເຕເນວາຕິ ມູລຍຸຕ຺ຕຕາຍ ເອວ ວຸຈ຺ຈມານຕ຺ຕາ. ອຸຠຍຕ຺ຖາປີຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມູລາ ເອກມູລາຕິ ທ຺ວີສຸປິ ປເທສຸ. ‘‘ກຸສລມູເລນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ກຸສລມູເລນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນາຕິ ຫິ ອຕ຺ໂຖ. ຍທິ ອຸຠຍມ຺ປິ ວຈນໍ ມູລຍຸຕ຺ຕຕເມວ ວທຕິ, ອຖ ກສ຺ມາ ອນຸໂລມປຸຈ຺ຉາຍເມວ ເອກມູລຄ຺ຄຫຓໍ ກຕໍ, ນ ປຏິໂລມປຸຈ຺ຉາຍນ຺ຕິ ອຸຠຍຕ຺ຖາປິ ຕໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ ນ ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ເອວຎ຺ຫິ ມູເລກມູລຍມກເທສນາຫິ ອຍໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎຍມກເທສນາ ສມານຣສາ ສິຍາຕິ ໂຈທນໍ ມນສິ ກຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎຍມເກ. ຍທິປິ ເອກມູລາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມູລາຕິ ອິທໍ ປທທ຺ວຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ມູລຍຸຕ຺ຕຕເມວ ວທຕິ, ຕຖາປິ ສາມຎ຺ຎວິເສສລກ຺ຂເຓ ອຕ຺ເຖວ ເຠໂທຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ມູລໂຍຄສາມຎ຺ເຎ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສມູລການໍ ສມານມູລຕາ ເອກມູລຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອກມູລວຈນໍ ເຕສຸ ອວິເສສໂຕ ມູລສພ຺ຠາວມຕ຺ຕໍ ວທຕິ, ນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມູລສທ຺ໂທ ວິຍ ມູເລສຸ ລພ຺ຠມານໍ ວິເສສໍ, ນ ຈ ສາມຎ຺ເຎ ນິຈ຺ຉໂຍ ວິເສເສ ສໍສຍໍ ວິຘມຕີຕິ ອິມມຕ຺ຖມາຫ ‘‘ມູລໂຍຄສາມຎ຺ເຎ…ເປ… ປວຕ຺ຕາ’’ຕິ ອິມິນາ. ວິເສເສ ປນ ນິຈ຺ຉໂຍ ສາມຎ຺ເຎ ສໍສຍໍ ວິຘມນ຺ໂຕ ເອວ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອາຫ ‘‘ມູລໂຍຄວິເສເສ ປນ…ເປ… ນິຈ຺ຉິຕເມວ ໂຫຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາຕິ ວຸຕ຺ຕສ຺ເສວ ຕສ຺ສ ເຫຕຸຠາເວນ ປຣາມສນໍ, ວິເສສນິຈ຺ຉເຍເນວ ອວິນາຠາວໂຕ, ສາມຎ຺ຎສ຺ສ ນິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ວາ ສໍສຍາຠາວໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ເອກມູລາຕິ ປຸຈ຺ຉໍ ອກຕ຺ວາ’’ຕິ. ກຸສລຠາວທີປກໍ ນ ໂຫຕີຕິ ກຸສລຠາວສ຺ເສວ ທີປກໍ ນ ໂຫຕິ ຕທຎ຺ຎຊາຕິກສ຺ສປິ ທີປນໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ກຸສລຠາເວ ສໍສຍສພ຺ຠາວາ’’ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມູລວຈນນ຺ຕິ ເກວລໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມູລວຈນນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ກຸສລາຘິກາຣສ຺ສ ອນຸວຕ຺ຕມານຕ຺ຕາຕິ ອິມິນາ ‘‘ສພ຺ເພ ເຕ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ’’ຕິ ກຸສລຄ຺ຄຫເຓ ກາຣຓມາຫ. ເອກມູລຄ຺ຄຫເຓ ຫິ ປໂຍຊນາຠາໂວ ທສ຺ສິໂຕ, ກຸສລສ຺ສ ວເສນ ຈາຍໍ ເທສນາຕິ.

໕໓-໖໑. ມູລນເຍ ວຸຕ຺ເຕ ເອວ ອຕ຺ເຖຕິ ມູລນເຍ ວຸຕ຺ເຕ ເອວ ກຸສລາທິຘມ຺ເມ. ກຸສລາທໂຍ ຫິ ສຠາວຘມ຺ມາ ອິຘ ປາຬິອຕ຺ຖຕາຍ ອຕ຺ໂຖຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ກຸສລມູລຠາເວນ, ມູລສ຺ສ ວິເສສເນນ, ມູລໂຍຄທີປເນນ ຈ ປກາເສຕຸໍ. ກຸສລມູລຠູຕາ ມູລາ ກຸສລມູລມູລາຕິ ສມາສໂຍຊນາ. ມູລວຈນຎ຺ຫິ ນິວຕ຺ເຕຕພ຺ພຄເຫຕພ຺ພສາຘາຣຓໍ. ອກຸສລາພ຺ຍາກຕາປິ ມູລຘມ຺ມາ ອຕ຺ຖີຕິ ກຸສລມູລຠາເວນ ມູລຘມ຺ມາ ວິເສສິຕາ. ມູລຄ຺ຄຫເຓນ ຈ ມູລວນ຺ຕານໍ ມູລໂຍໂຄ ທີປິໂຕ ໂຫຕິ. ສມາເນນ ມູເລນ, ມູລສ຺ສ ວິເສສເນນ, ມູລໂຍຄທີປເນນ ຈ ປກາເສຕຸໍ ‘‘ເອກມູລມູລາ’’ຕິ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ມູເລນ ມູລຠາເວນ, ມູລສ຺ສ ວິເສສເນນ, ມູລໂຍຄທີປເນນ ຈ ປກາເສຕຸໍ ‘‘ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມູລມູລາ’’ຕິ ມູລມູລນໂຍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ໂຍຊນາ. ຕີສຸປິ ຍມເກສຸ ຍຖາວຸຕ຺ຕວິເສສນເມເວຕ຺ຖ ປຣິຍາຍນ຺ຕຣໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ມູລໂຍຄໍ ທີເປຕຸນ຺ຕິ ມູລໂຍຄເມວ ປຘານໍ ສາຕິສຍຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ທີເປຕຸນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຍຖາ ຫິ ກຸສລານິ ມູລານິ ເອເຕສນ຺ຕິ ກຸສລມູລການີຕິ ພາຫິຣຕ຺ຖສມາເສ ມູລໂຍໂຄ ປຘານຠາເວນ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ນ ເອວໍ ‘‘ກຸສລສງ຺ຂາຕາ ມູລາ ກຸສລມູລາ’’ຕິ ເກວລໍ, ‘‘ກຸສລມູລມູລາ’’ຕິ ສວິເສສນໍ ວາ ວຸຕ຺ເຕ ອຸຕ຺ຕຣປທຕ຺ຖປ຺ປຘານສມາເສ. ເຕນາຫ ‘‘ອຎ຺ຎປທຕ຺ຖ…ເປ… ທີເປຕຸ’’ນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາໂຣວາຕິ ‘‘ກຸສລມູລຠາເວນ ມູລສ຺ສ ວິເສສເນນາ’’ຕິອາທິນາ ມູລມູລນເຍ ຈ, ‘‘ອຎ຺ຎປທຕ຺ຖສມາສນ຺ເຕນ ກ-ກາເຣນາ’’ຕິອາທິນາ ມູລກນເຍ ຈ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາໂຣ ເອວ. ວຈນປຣິຍາໂຍ ມູລມູລກນເຍ ເອກຊ຺ຌໍ ກຕ຺ວາ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ.

໗໔-໘໕. ນ ເອກມູລຠາວໍ ລຠມາເນຫີຕິ ອພ຺ຍາກຕມູເລນ ນ ເອກມູລກໍ ຕຖາວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ລຠມາເນຫິ ອຏ຺ຐາຣສອເຫຕຸກຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາເຫຕຸກສມຸຏ຺ຐານຣູປນິພ຺ພາເນຫິ ເອກໂຕ ອລພ຺ຠມານຕ຺ຕາ. ຍຖາ ຫິ ຍຖາວຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາທໂຍ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍວິຣຫິຕາ ອເຫຕຸກໂວຫາຣໍ ລຠນ຺ຕິ, ນ ເອວໍ ສເຫຕຸກສມຸຏ຺ຐານໍ ຣູປໍ. ເຕນາຫ ‘‘ອເຫຕຸກໂວຫາຣຣຫິຕໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ສພ຺ພໍ ຣູປໍ ນ ເຫຕຸກເມວ, ອເຫຕຸກເມວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ກິຎ຺ຈາປິ ສເຫຕຸກສມຸຏ຺ຐານມ຺ປິ ຣູປໍ ອເຫຕຸກໍ, ‘‘ອພ຺ຍາກໂຕ ຘມ຺ໂມ ອພ຺ຍາກຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ, ວິປາກາພ຺ຍາກຕາ ກິຣິຍາພ຺ຍາກຕາ ເຫຕູ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການໍ ຂນ຺ຘານໍ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານຎ຺ຈ ຣູປານໍ ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໐໓) ປນ ວຈນໂຕ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍໂຍເຄນ ສເຫຕຸກສມຸຏ຺ຐານສ຺ສ ຣູປສ຺ສ ອເຫຕຸກໂວຫາຣາຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ. ເກຈິ ປນ ‘‘ອພ຺ໂພຫາຣິກໍ ກຕ຺ວາຕິ ສເຫຕຸກໂວຫາເຣນ ອພ຺ໂພຫາຣິກໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ຖໍ ວຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຖາ ‘ອເຫຕຸກໍ ອພ຺ຍາກຕໍ ອພ຺ຍາກຕມູເລນ ເອກມູລ’ນ຺ຕິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ວຸຕ຺ຕເມວ ອເຫຕຸກໂວຫາຣາຠາເວນ ສເຫຕຸກຕາປຣິຍາຍສ຺ສ ອຕ຺ຖສິທ຺ຘຕ຺ຕາ. ອປິຈ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍສພ຺ຠາວໂຕ ຕສ຺ສ ສເຫຕຸກຕາປຣິຍາໂຍ ລພ຺ຠເຕວ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ວາ ສເຫຕຸກທຸເກ ວິຍ…ເປ… ອພ຺ໂພຫາຣິກໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ເອຕ຺ຖາຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ເອກມູລກທຸເກ. ເຫຕຸປຈ຺ຈຍໂຍຄາໂຍຄວເສນາຕິ ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍນ ໂຍຄາໂຍຄວເສນ, ເຫຕຸປຈ຺ຈຍສ຺ສ ສພ຺ຠາວາສພ຺ຠາວວເສນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສເຫຕຸກໂວຫາຣເມວ ລຠຕິ ປຈ຺ຈຍຠູຕເຫຕຸສພ຺ຠາວໂຕ.

ອປເຣ ປນ ຠຓນ຺ຕິ ‘‘ສເຫຕຸກຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານໍ ຣູປໍ ອເຫຕຸກໍ ອພ຺ຍາກຕນ຺ຕິ ອິມິນາ ວຈເນນ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕມ຺ປິ ສມູລກຕ຺ຕາ ‘ອພ຺ຍາກຕມູເລນ ນ ເອກມູລ’ນ຺ຕິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ, ສຕິປິ ສມູລກຕ຺ເຕ ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ສເຫຕຸກໍ ນ ໂຫຕີຕິ ‘ອພ຺ຍາກຕມູເລນ ເອກມູລ’ນ຺ຕິ ຈ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ‘ອເຫຕຸກໍ ອພ຺ຍາກຕໍ ອພ຺ຍາກຕມູເລນ ນ ເອກມູລໍ, ສເຫຕຸກໍ ອພ຺ຍາກຕໍ ອພ຺ຍາກຕມູເລນ ເອກມູລ’ນ຺ຕິ ທ຺ວີສຸປິ ປເທສຸ ອນວໂຣຘໂຕ ອພ຺ໂພຫາຣິກໍ ກຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ, ຕໍ ເຕສໍ ມຕິມຕ຺ຕໍ ‘‘ສເຫຕຸກອພ຺ຍາກຕສມຸຏ຺ຐານໍ ຣູປໍ ອພ຺ຍາກຕມູເລນ ເອກມູລໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ຕສ຺ສ ເອກມູລຠາວສ຺ສ ນິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເຈຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໘໖-໙໗. ກຸສລາກຸສລາພ຺ຍາກຕຣາສິໂຕ ນມນນາມນສງ຺ຂາເຕນ ວິເສເສນ ອຣູປຘມ຺ມານໍ ຄຫຓໍ ນິທ຺ຘາຣຓໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ນາມານໍ ນິທ຺ຘາຣິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ. ເຕນ ເຕສໍ ອຘິກຠາວມາຫ ວິຎ຺ຎາຍມານເມວ ປກຣເຓນ ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ. ຍທິ ເອວໍ ‘‘ອເຫຕຸກໍ ນາມໍ ສເຫຕຸກໍ ນາມ’’ນ຺ຕິ ປາຐນ຺ຕເຣ ກສ຺ມາ ນາມຄ຺ຄຫຓໍ ກຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ສຸປາກຏຠາວຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ, ປຣິພ຺ຍຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ເຕ ກິໍ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ນິທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ມູລຍມກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ຂນ຺ຘຍມກໍ

໑. ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວາໂຣ

ອຸທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ

໒-໓. ຂນ຺ຘຍມເກ …ເປ… ປຣິຎ຺ຎາ ຈ ວຕ຺ຕພ຺ພາຕິ ອິທໍ ປຘານຠາເວນ ວຕ຺ຕພ຺ພທສ຺ສນໍ. ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍກຖາ ຫິ ອຠິຘມ຺ໂມ, ສາ ຈ ຍາວເທວ ປຣິຎ຺ຎຕ຺ຕາຕິ ປຣິຎ຺ຎາສຸ ຈ ນ ວິນາ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາຍ ປຫານປຣິຎ຺ຎາ, ຕີຣຓຎ຺ຈ ສມ຺ປຸຓ຺ຓປຣານຸຄ຺ຄຫສ຺ສ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ ກາລປຸຄ຺ຄໂລກາສວິຠາຄມຸເຂນ ຂນ຺ຘານໍ ວິສຸໍ ສຫ ຈ ອຸປ຺ປາທນິໂຣຘລກ຺ຂຓປຣິຄ຺ຄຫວເສນ ສາຕິສຍໍ ສມ຺ຠວຕິ, ນາຎ຺ຎຖາຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຉສຸ ກາລເຠເທສຸ…ເປ… ປຣິຎ຺ຎາ ຈ ວຕ຺ຕພ຺ພາ’’ຕິ ປຘານໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ອຸທ຺ຘຣຕິ. ຕຕ຺ຖ ປນ ຍຖາ ນ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາຍ ວິນາ ປຫານປຣິຎ຺ຎາ, ເອວໍ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາ ວິນາ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາຍ. ສາ ຈ ສຸຕມຍຎາຓມູລິກາຕິ ເທສນາກຸສໂລ ສຕ຺ຖາ ອນ຺ວຍໂຕ ພ຺ຍຕິເຣກໂຕ ຈ ສມຸທາຍາວຍວປທຕ຺ຖາທິວິຠາຄທສ຺ສນມຸເຂນ ຂນ຺ເຘສຸ ປຣິຎ຺ຎາປ຺ປເຠທໍ ປກາເສຕຸກາໂມ ‘‘ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ’’ຕິອາທິນາ ເທສນໍ ອາຣຠີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ເຕ ປນ ຂນ຺ຘາ’’ຕິອາທິມາຫ. ປຎ຺ຈຫິ ປເທຫີຕິ ປຎ຺ຈຫິ ສມຸທາຍປເທຫິ.

ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ສມຸທາຍາວຍວປເທສຸ. ຘມ຺ໂມຕິ ຣຸປ຺ປນາທິໂກ ເຎຍ຺ຍຘມ຺ໂມ. ສມຸທາຍປທສ຺ສາຕິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທິສມຸທາຍປທສ຺ສ. ຍທິປິ ອວຍວວິນິມຸຕ຺ໂຕ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ສມຸທາໂຍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຍຖາ ປນ ອວຍໂວ ສມຸທາໂຍ ນ ໂຫຕິ, ເອວໍ ນ ສມຸທາໂຍປິ ອວຍໂວຕິ ສຕິປິ ສມຸທາຍາວຍວານໍ ເຠເທ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປທານໍ ສມານາຘິກຣຓຠາວໂຕ ອຕ຺ເຖວາເຠໂທຕິ ປທທ຺ວຍສ຺ສ ສມານຕ຺ຖຕາຍ ສິຍາ ອາສງ຺ກາຕິ ອາຫ ‘‘ເອຕສ຺ມິໍ ສໍສຍຏ຺ຐາເນ’’ຕິ. ‘‘ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘຄຓນໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ ຕຊ຺ຊາ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕູ’’ຕິອາທີສຸ ເອກເທໂສ ສມຸທາຍປທຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ, ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຣູປໍ…ເປ… ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິອາທີສຸ (ວິຠ. ໒) ປນ ສກໂລຕິ ອາຫ ‘‘ຣູປາທິ…ເປ… ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ອວຍວປທານຎ຺ເຈຕ຺ຖ ວິເສສນວິເສສິຕພ຺ພວິສຍານໍ ສມານາຘິກຣຓຕາຍ ສມຸທາຍປທຕ຺ຖຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ຕໂຕ ເອວ ສມຸທາຍປທານມ຺ປິ ອວຍວປທຕ຺ຖຕາ. ນ ຫິ ວິເສສນວິເສສິຕພ຺ພານໍ ອຕ຺ຖານໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ເຠໂທ ອເຠໂທ ວາ ອິຈ຺ຉິໂຕ, ອຖ ໂຂ ເຠທາເຠໂທ, ຕສ຺ມາ ອເຠທທສ຺ສນວເສນ ປຐມນໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ, ເຠທທສ຺ສນວເສນ ທຸຕິຍນໂຍ. ໂຍ ຫິ ຣຸປ຺ປນາທິສງ຺ຂາໂຕ ຣາສຏ຺ໂຐ ອວຍວປເທຫິ ຣູປາທິສທ຺ເທຫິ ຈ ຂນ຺ຘສທ຺ເທນ ຈ ວິເສສນວິເສສິຕພ຺ພຠາເວນ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ໂຕ, ສ຺ວາຍໍ ອຕ຺ຖໂຕ ຣາສິຠາເວນ ອເປກ຺ຂິໂຕ ຣຸປ຺ປນາທິອຕ຺ໂຖ ເອວາຕິ.

ຍຖາ ອວຍວປເທຫິ ວຸຈ຺ຈມາໂນປິ ສມຸທາຍປທສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ເອວໍ ສມຸທາຍປເທຫິ ວຸຈ຺ຈມາໂນປິ ອວຍວປທສ຺ສ ອຕ຺ໂຖຕິ ‘‘ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ຣູປຎ຺ເຈວ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ຈ, ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ຣູປນ຺ຕິ? ອາມນ຺ຕາ’’ຕິອາທິນາ ປທໂສຘນາ ກຕາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຣູປາທິອວຍວປເທຫິ…ເປ… ປທໂສຘນວາໂຣ ວຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ອວຍວປທສ຺ສ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕິຍາ ອວຍວປທຕ຺ຖສ຺ສ ສມຸທາຍປທຕ຺ຖຕາຍ ສິຍາ ອເນກນ຺ຕິກຕາ, ສມຸທາຍປທສ຺ສ ປນ ຕໍ ນຕ຺ຖີຕິ ສມຸທາຍປທຕ຺ຖສ຺ສ ອວຍວປທຕ຺ຖຕາຍ ພ຺ຍຠິຈາຣາຠາໂວ ‘‘ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ຣູປນ຺ຕິ? ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ປາຬິຍາ ປກາສິໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຣູປາທິ…ເປ… ທສ຺ເສຕຸ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິອາທີສຸ ຂນ຺ຘຕ຺ຖສ຺ສ ວິເສສິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຘານຠູຕສ຺ສ ຂນ຺ຘປທສ຺ສາ’’ຕິ. ເວທນາທິອຸປປທຕ຺ຖສ຺ສ ຈ ສມ຺ຠວໂຕ ‘‘ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິອາທີສຸ. ຣູປາວຍວປເທນ ວຸຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ຣູປສງ຺ຂາເຕນ ອວຍວປເທນ ວິເສສນຠາເວນ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ຂນ຺ຘຕ຺ຖສ຺ສ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘຠາໂວ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ຣູປນ຺ຕິ? ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘປເທ. ປຘານຠູເຕນ ວິເສສິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ຂນ຺ຘາວຍວປເທນ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ຣຸປ຺ປນຏ຺ຐສ຺ສ ກິໍ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທິຠາໂວ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ສມາເນ ອວຍວປທາຠິເຘຍ຺ຍຠາເວ ອປ຺ປຘາເນນ ປເທນ ໂຍ ອຕ຺ໂຖ ວິຎ຺ຎາຍຕິ, ໂສ ກສ຺ມາ ປຘາເນນ ນ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຂນ຺ຘາວຍວປເທນ ວຸຕ຺ໂຕ ຘມ຺ໂມຕິ ຣາສຏ຺ຐມາຫ. ຕຕ຺ຖ ໂກຈີຕິ ຣຸປ຺ປນຏ຺ໂຐ. ເກນຈິ ສມຸທາຍປເທນາຕິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘປເທນ, ນ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທິປເທນ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ສພ຺ໂພ ສພ຺ເພນາ’’ຕິ. ເອສ ນໂຍ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທີສຸ. ຣູປຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທິອວຍວສມຸທາຍປທໂສຘນມຸເຂນ ຕຕ຺ຖ ຈ ຈຕຸກ຺ຂນ຺ຘວເສນ ປວຕ຺ຕາ ປາຬິຄຕິ ປທໂສຘນມູລຈກ຺ກວາໂຣ. ເອວຎ຺ຈ ທສ຺ເສນ຺ເຕນາຕິ ອິມິນາ ຍ຺ວາຍໍ ຣູປາທິອວຍວປເທຫິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທິສມຸທາຍປເທຫິ ຈ ທສ຺ສິຕາກາໂຣ ອຕ຺ຖວິເສໂສ, ຕໍ ປຈ຺ຈາມສຕິ. ວິເສສນຠາໂວ ເຠທກຕາຍ ສາມຎ຺ຎໂຕ ອວຈ຺ເຉທກຕ຺ຕາ, ວິເສສິຕພ຺ພຠາໂວ ອເຠທໂຍເຄນ ເຠທນ຺ຕຣໂຕ ອວິຈ຺ຉິນ຺ທິຕພ຺ພຕ຺ຕາ, ສມານາຘິກຣຓຠາໂວ ເຕສໍ ເຠທາເຠທານໍ ເອກວຕ຺ຖຸສນ຺ນິສ຺ສຍຕ຺ຕາ.

ເຕນາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ວິເສສນວິເສສິຕພ຺ພຠາເວນ. ເອຕ຺ຖາຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ສມານາຘິກຣເຓ. ເຕນາຕິ ວາ ສມານາຘິກຣຓຠາເວນ. ເອຕ຺ຖາຕິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘປເທ. ຍຖາ ນີລຸປ຺ປລປເທ ອຸປ຺ປລວິເສສນຠູຕໍ ນີລໍ ວິສິຏ຺ຐເມວ ໂຫຕິ, ນ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ, ເອວມິຘາປິ ຂນ຺ຘວິເສສນຠູຕໍ ຣູປມ຺ປິ ວິສິຏ຺ຐເມວ ສິຍາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ກິໍ ຂນ຺ຘໂຕ…ເປ… ໂຫຕີ’’ຕິ ອາຫ. ຕຖາ ‘‘ຣູປຎ຺ຈ ຕໍ ຂນ຺ໂຘ ຈາ’’ຕິ ສມານາຘິກຣຓຠາເວເນວ ຍໍ ຣູປໍ, ໂສ ຂນ຺ໂຘ. ໂຍ ຂນ຺ໂຘ, ຕໍ ຣູປນ຺ຕິ ອຍມ຺ປິ ອາປນ຺ໂນ ເອວາຕິ ອາຫ ‘‘ສພ຺ເພວ…ເປ… ວິເສສິຕພ຺ພາ’’ຕິ. ວິເສສເນນ ຈ ນາມ ນິທ຺ຘາຣິຕຣູເປນ ຠວິຕພ຺ພໍ ອວຈ຺ເຉທກຕ຺ຕາ, ນ ອນິທ຺ຘາຣິຕຣູເປນາຕິ ອາຫ ‘‘ກິໍ ປນ ຕ’’ນ຺ຕິອາທິ, ຕສ຺ເສວ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ນ ປິຍຣູປສາຕຣູປສ຺ສາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ນ ຫິ ຕໍ ຂນ຺ຘວິເສສນຠາເວນ ຄຫິຕໍ, ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ກຕໍ ຕສ຺ເສວາຕິ ໂຍຊນາ. ນ ຂນ຺ຘໂຕ ອຎ຺ຎໍ ຣູປໍ ອຕ຺ຖີຕິ ອິທໍ ຣຸປ຺ປນຏ຺ໂຐ ຣູປນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ຫິ ໂສ ຂນ຺ຘວິນິມຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຖິ. ເຕເນວາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕຣູປສ຺ສ ຂນ຺ຘວິນິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຠາເວເນວ. ‘‘ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ, ທສ຺ເສນ຺ເຕນປ຺ປກ’’ນ຺ຕິ ຈ ອາທີສຸ ອຕທຕ຺ຖສ຺ສ ຣູປສທ຺ທສ຺ສ ລພ຺ຠມານຕ຺ຕາ ‘‘ເຕນ ຣູປສທ຺ເທນາ’’ຕິ ວິເສເສຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຸຈ຺ຈມານໍ ຠູຕຸປາທາຍມ຺ປິ ເຠທໍ ຘມ຺ມຊາຕໍ. ສຸທ຺ເຘນາຕິ ເກວເລນ, ຣູປສທ຺ເທນ ວິນາປີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຍິທໍ ປກຣຓາທິອວຈ຺ຉິນ຺ນຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ສມານາຘິກຣຓຕໍ ວາ. ໂຍ ຫິ ຣູປສທ຺ເທນ ສມານາຘິກຣໂຓ ຂນ຺ຘສທ຺ໂທ, ເຕນ ຍຖາວຸຕ຺ຕຣູປສທ຺ເທນ ວິຍ ຕທຕ຺ໂຖ ວຸຈ຺ຈເຕວ. ເຕນາຫ ‘‘ຂນ຺ຘາ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິ. ຍທິປິ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ຣູປໍ ຂນ຺ໂຘ ເອວ ຈ, ຂນ຺ໂຘ ປນ ນ ຣູປເມວາຕິ ອາຫ ‘‘ນ ຈ ສພ຺ເພ…ເປ… ວິເສສິຕພ຺ພາ’’ຕິ. ເຕເນວາຕິ ອຣູປສຠາວສ຺ສ ຂນ຺ຘສ຺ສ ອຕ຺ຖິຠາເວເນວ. ເຕຕິ ຂນ຺ຘາ. ວິຠຊິຕພ຺ພາຕິ ‘‘ຂນ຺ຘາ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິ ປທໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ‘‘ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ຂນ຺ໂຘ ເຈວ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ຈ, ອວເສສາ ຂນ຺ຘາ ນ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິອາທິນາ ວິຠາເຄນ ທສ຺ເສຕພ຺ພາ.

ຂນ຺ຘານໍ ຣູປວິເສສນ…ເປ… ສໍສໂຍ ໂຫຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ກິໍ ຂນ຺ຘໂຕ ອຎ຺ຎາປິ ເວທນາ ອຕ຺ຖິ, ຍໂຕ ວິນິວຕ຺ຕາ ເວທນາ ຂນ຺ຘວິເສສນໍ ໂຫຕິ, ສພ຺ເພ ຈ ຂນ຺ຘາ ກິໍ ຂນ຺ຘວິເສສນຠູຕາຍ ເວທນາຍ ວິເສສິຕພ຺ພາຕິ ເອວໍ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເກຈີຕິ ອນຸຠວນາທິປ຺ປກາຣາ. ເກນຈິ ວິເສສເນນາຕິ ເວທນາທິນາ ວິເສສເນນ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ຣູປາທິປຓ຺ຓຕ຺ຕິ ຂນ຺ຘປຓ຺ຓຕ຺ຕິ ຈ ‘‘ຣູປໍ ຂນ຺ໂຘ, ຂນ຺ຘາ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິອາທິນາ ວິສຸໍ ສຫ ຈ ຣຸປ຺ປນາທິເກ ອຕ຺ເຖ ປວຕ຺ຕມານາ ກທາຈິ ອວຍວຠູເຕ ປວຕ຺ຕຕິ, ກທາຈິ ສມຸທາຍຠູເຕ, ຕສ຺ສາ ປນ ຕຖາ ປວຕ຺ຕນາກາເຣ ນິທ຺ຘາຣິເຕ ຍສ຺ມາ ຣູປາທິກ຺ຂນ຺ຘາ ປທໂຕ ອຕ຺ຖໂຕ ຈ ວິໂສຘິຕາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ ຕພ຺ພິສຍກງ຺ຂາປໂນທນໂຕ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ຣູປຎ຺ເຈວ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ຈ, ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ຣູປນ຺ຕິ? ອາມນ຺ຕາ’’ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ເຕນ ປຐມວາເຣນ ຣູປາທິອວຍວປເທຫິ ອວຍວຕ຺ໂຖ ວິຍ ສມຸທາຍຕ຺ໂຖປິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕຖາ ສມຸທາຍປເທຫິປີຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ທສ຺ສິໂຕ. ‘‘ຣູປໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ, ຂນ຺ຘາ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ເຕນ ປນ ທຸຕິຍວາເຣນ ວິເສສວາຈີ ວິຍ ຣູປາທິອວຍວປເທຫິ ສາມຎ຺ຎຠູເຕນປິ ຕໍຕໍວິສິຏ຺ເຐນ ຂນ຺ຘາວຍວປເທນ ໂສ ໂສ ເອວ ສມຸທາຍຕ຺ໂຖ ວຸຈ຺ຈຕິ, ນ ສພ຺ໂພຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ທສ຺ສິໂຕ. ຂນ຺ຘວິນິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ຍຖາຘິປ຺ເປຕສ຺ສ ອຠາວາ ຍທິປິ ຂນ຺ໂຘເຍວ ຣູປໍ, ໂສ ປນ ນ ສພ຺ໂພ ຣູປໍ, ອຖ ໂຂ ຕເທກເທໂສ, ຕຖາ ເວທນາທໂຍປີຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ‘‘ຣູປໍ ຂນ຺ໂຘ, ຂນ຺ຘາ ຣູປ’’ນ຺ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ເຕນ ຕຕິຍວາເຣນ ທສ຺ສິໂຕ. ‘‘ຣູປໍ ຂນ຺ໂຘ, ຂນ຺ຘາ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ເຕນ ປນ ຈຕຸຕ຺ຖວາເຣນ ‘‘ຣູປໍ ຂນ຺ໂຘ’’ຕິ ຣູປສ຺ສ ຂນ຺ຘຠາເວ ນິຈ຺ຉິເຕ ຂນ຺ໂຘ ນາມາຍໍ ນ ເກວລໍ ຣູປເມວ, ອຖ ໂຂ ເວທນາທິ ຈາຕິ ເວທນາທີນມ຺ປິ ຂນ຺ຘຠາວປ຺ປກາສເນ ນ ສພ຺ເພ ຂນ຺ຘາ ເວທນາທິວິເສສວນ຺ໂຕ, ເກຈິເທວ ປນ ເຕນ ເຕນ ວິເສເສນ ຕຖາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ທສ຺ສິໂຕ. ເອວໍ ທສ຺ເສນ຺ຕີ ເຈສາ ປາຬິ ຂນ຺ຘານໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕປຓ຺ຓຕ຺ຕິໂສຘນມຸເຂນ ສຣູປາວຘາຣຓາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ຕຎ຺ຈ ເຕສໍ ຍາວເທວ ອຸປ຺ປາທາທິນິຈ຺ຉຍຕ຺ຖນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ເອວໍ ເຍສໍ…ເປ… ເວທິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ອາຫ.

ເອກເທເສປິ ສມຸທາຍໂວຫາໂຣ ທິສ຺ສຕິ ຍຖາ ປໂຏ ທຑ຺ໂຒ, ສມຸທ຺ໂທ ທິຏ຺ໂຐຕິ ອາຫ ‘‘ຈກ຺ກາວຍວຠາວໂຕ ຈກ຺ການີຕິ ຍມການິ ວຸຕ຺ຕານີ’’ຕິ. ພນ຺ຘິຕ຺ວາຕິ ຍມກຠາເວນ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ, ຍມກມູລຠາເວເນວ ວາ. ມູລຠາເວນ ຄຫຓໍ ສມ຺ພນ຺ຘຠາໂວ, ຕໍສມ຺ພນ຺ຘຕາ ຈ ມູລປທາທີນໍ ນາຠິອາທິສທິສຕາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ອປຸພ຺ພສ຺ສ ວຕ຺ຕພ຺ພສ຺ສ ອຠາວໂຕ ນຍິຘ ເທສນາ ມຓ຺ຑລຠາເວເນວ ສມ຺ພຊ຺ຌຕີຕິ ອາຫ ‘‘ນ ມຓ຺ຑລຠາເວນ ສມ຺ພຊ຺ຌນໂຕ’’ຕິ. ຍທິປິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘມູລເກ ອປຸພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ, ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທິມູລເກສຸ ປນ ສຎ຺ຎາທິມຸເຂນ ເທສນປ຺ປວຕ຺ຕິຍໍ ອປຸພ຺ພວເສເນວ ຄໂຕ ສິຍາ ມຓ຺ຑລຠາເວນ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ນ ຕຖາ ປາໂຐ ປວຕ຺ໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘ…ເປ… ສມ຺ພນ຺ເຘນາ’’ຕິ. ປຈ຺ຉິມສ຺ສ ປຸຣິເມນ ອສມ຺ພຊ຺ຌນເມວ ຫິ ເຫຏ຺ຐິມໂສຘນໍ. ສຸທ຺ຘກ຺ຂນ຺ຘລາຠມຕ຺ຕເມວ ຄເຫຕ຺ວາຕິ ‘‘ຂນ຺ຘາ ຣູປ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຂນ຺ຘາຕິ ຂນ຺ຘສທ຺ເທນ ລພ຺ຠມານໍ ຣູປາທີຫິ ອສມ຺ມິສ຺ສໍ ຂນ຺ຘຏ຺ຐມຕ຺ຕເມວ ອຸທ຺ເທສວເສນ ຄເຫຕ຺ວາ. ຍທິປິ ອຸທ຺ເທເສ ຂນ຺ຘວິເສສນໍ ຣູປາທິ ‘‘ຂນ຺ຘາ ຣູປ’’ນ຺ຕິ ສຸທ຺ຘຣູປາທິມຕ຺ຕເມວ ຄຫິຕໍ, ຕຖາປິ ວິເສສຣຫິຕສ຺ສ ສາມຎ຺ຎສ຺ສ ອຠາວໂຕ ຕຕ຺ຖ ສຸທ຺ຘຣູປາທິມຕ຺ຕຕາຍ ອຏ຺ຐຕ຺ວາ. ຂນ຺ຘວິເສສນຠາວສງ຺ຂາຕນ຺ຕິ ຍຖາຘິຄຕໍ ຂນ຺ຘານໍ ວິເສສນຠາເວນ ກຖິຕໍ ຣຸປ຺ປນາທິກໍ ວິເສສນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ. ເກວລເມວ ຕໍ ອຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຂນ຺ຘສທ຺ເທນ ສຫ ໂຍເຊຕ຺ວາ…ເປ… ວິຠຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສຸທ຺ຘກ຺ຂນ຺ຘວາໂຣຕິ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ໂຍຊນາ.

ອຸທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑. ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວາໂຣ

ນິທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ

໒໖. ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອວໍ ທ຺ວາຣາລມ຺ພເນຫິ ສທ຺ຘິໍ ທ຺ວາຣປ຺ປວຕ຺ຕຘມ຺ມວິຠາຄວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ປິຍສຠາວໍ ປິຍຊາຕິກໍ ‘‘ກຖໍ ຣູເປນ ໂຂ, ອາວຸໂສ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ປິຍສຠາວຏ຺ເຐນ ຣູປໍ, ນ ຣຸປ຺ປນຏ຺ເຐນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປິຍຣູປໍ…ເປ… ຣູປໍ ນ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິ. ຣຸປ຺ປນຏ຺ເຐນ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘປຣິຍາປນ຺ນມ຺ປິ ຈກ຺ຂາທິ ປິຍສຠາວມຕ຺ຕວຈນິຈ຺ຉາວເສນ ປິຍຣູປເມວ ອນຸປ຺ປວິສຕິ, ນ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ປິຍສຠາວ…ເປ… ນ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ໂຍ ປນ ຍຕ຺ຖ ວິເສໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ວິເສສສທ຺ໂທ ນານຸວຕ຺ຕຕີຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນາຫ ‘‘ວຈນເສໂສ’’ຕິ. ນ ຫິ ອຘິກາຣໂຕ ລພ຺ຠມານສ຺ສ ອຊ຺ຌາຫຣຓກິຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖິ. ທິຏ຺ຐິສຎ຺ຎາຕິ ວາ ປທຸທ຺ຘາໂຣຍໍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ວິເສສຕາ ປນສ຺ສາ ‘‘ວິເສສໍ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມາ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎາຍ ເອວ ປາກຏາ. ‘‘ອວເສສາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສໍໂຍຊນວເສນ ຊານາຕິ ອຠິນິວິສຕີຕິ ສຎ຺ຎາ ທິຏ຺ຐີຕິ ອາຫ ‘‘ທິຏ຺ຐິ ເອວ ສຎ຺ຎາ’’ຕິ. ທິຏ຺ຐິ ຈາຕິ ຈ-ສທ຺ເທນ ອວສິຏ຺ຐໍ ປປຎ຺ຈໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕຖາ ຫິ ‘‘ປປຎ຺ຈສຎ຺ຎາສງ຺ຂາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປປຎ຺ຈສູທນິຍໍ (ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໒໐໑) ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສຎ຺ຎານາເມນ ວາ ປປຎ຺ຈາ ເອວ ວຸຕ຺ຕາ’’ຕິ.

໒໘. ‘‘ຂນ຺ຘາ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ອນຸໂລເມ ຍຖາ ສຣູປທສ຺ສເນນ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ລພ຺ຠຕິ, ນ ເອວໍ ‘‘ນ ຂນ຺ຘາ ນ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິ ປຏິໂລເມ, ອິຘ ປນ ປຏິວຈເນນ ວິສ຺ສຊ຺ຊນນ຺ຕິ ຕທຕ຺ຖໍ ວິວຣນ຺ໂຕ ‘‘ຂນ຺ຘສທ຺ທປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ຈ ອຠາເວ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສທ຺ທປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ຈ ອຠາໂວ’’ຕິ ອາຫ. ເຕນ ສຕ຺ຕາປຏິເສເຘ ອຍໍ ນ-ກາໂຣຕິ ທສ຺ເສຕິ. ສທ຺ທຄ຺ຄຫຓຎ຺ເຈຕ຺ຖ ສທ຺ທນິພນ຺ຘນຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ສທ຺ທສຠາຄຕໍ ວາ ສນ຺ຘາຍ ກຕໍ. ປຓ຺ຓຕ຺ຕິໂສຘນຎ຺ເຫຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ປຓ຺ຓຕ຺ຕິໂສຘນມຕ຺ຕເມວ ກໂຣຕີ’’ຕິ. ເຕນ ນິທ຺ຘາເຣຕພ຺ພສ຺ສ ຘມ຺ມນ຺ຕຣສ຺ສ ອຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ຍໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນ ອຎ຺ຎຘມ຺ມສພ຺ຠາໂວ ເອເວຕ຺ຖ ປມາຓ’’ນ຺ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາຕິອາທິນາ ຍຖາວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ປາຐນ຺ຕເຣນ ສມຕ຺ເຖຕິ. ກາມໍ ກຕ຺ຖຈິ ສຕິປິ ຂນ຺ເຘ ນຕ຺ຖິ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ, ອຂນ຺ຘຕ຺ຕສຠາວາ ປນ ນຕ຺ຖິ ເວທນາຕິ ‘‘ນ ຂນ຺ຘາ ນ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ? ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອວໍ ວາ ເອຕໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເຕນາຫ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ປຎ຺ຎຕ຺ຕິນິພ຺ພານສງ຺ຂາຕາ’’ຕິອາທິ.

໓໙. ‘‘ຣູປໂຕ ອຎ຺ເຎ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຠູຕຸປາທາຍ ຘມ຺ໂມ ວິຍ ປິຍສຠາໂວປິ ຣູປສທ຺ທາຠິເຘຍ຺ຍຕາສາມຎ຺ເຎນ ຄຫິໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ເວທນາທໂຍ ທຏ຺ຐພ຺ພາ’’ຕິ. ອປ຺ປວຕ຺ຕິມຕ຺ຕເມວາຕິ ຂນ຺ຘສທ຺ທປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ອຠາເວ ຣູປສທ຺ທປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ຈ ອຠາໂວຕິ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິໂສຘນມຕ຺ຕຕໍເຍວ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ, ຕຖາ ຈາຫ ‘‘ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ’’ຕິອາທິ. ເຕເນຕໍ ທສ຺ເສຕິ – ຍຖາ ຈກ຺ຂຸໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ສປິ ສຠາວຘມ຺ມສ຺ສ ອາຍຕນຄ຺ຄຫເຓນ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ຕທຸຠຍວິນິມຸຕ຺ຕໍ ກິຎ຺ຈິ ນຕ຺ຖີຕິ ເກວລໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂສຘນຕ຺ຖໍ ຕເມວ ອຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈ ອາຍຕເນ ຈ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສາ ນ ເຈວ ຈກ຺ຂຸ ນ ຈ ອາຍຕນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວມິຘາປິ ຕທຕ຺ຖເມວ ອຸຠຍວິນິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຣູປຎ຺ຈ ຂນ຺ເຘ ຈ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສາ ນ ເຈວ ຣູປໍ ນ ຈ ຂນ຺ຘາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ວິສໂມປຎ຺ຎາໂສ. ‘‘ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈ ອາຍຕເນ ຈ ຐເປຕ຺ວາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຫິ ອວເສສຄ຺ຄຫເຓນ ຄຍ຺ຫມານໍ ກິຎ຺ຈິ ນຕ຺ຖີຕິ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ ອາຍຕນວິນິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຠາວຘມ຺ມສ຺ສ ອຠາວາ. ເຕນາຫ ‘‘ຍທິ ສິຍາ’’ຕິ. ‘‘ຣູປຎ຺ຈ ຂນ຺ເຘ ຈ ຐເປຕ຺ວາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ນ ຕຖາ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ ຂນ຺ຘວິນິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຠາວຘມ຺ມສ຺ສ ອຕ຺ຖິຠາວໂຕ. ຍທິ ປນ ຕາທິສໍ ຂນ຺ຘຄຕໍ ຘມ຺ມຊາຕໍ ນຕ຺ຖີຕິ ເອວມິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ສິຍາ, ເອວໍ ສຕິ ຍຸຕ຺ຕເມຕໍ ສິຍາ. ຕຖາ ຫິ ‘‘ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນາ’’ຕິອາທິນາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຄ຺ຄຫຓເມວ ອຸທ຺ຘຣີຍຕິ. ຕຓ຺ຫາວຕ຺ຖຸ ຈ ນ ສິຍາ ອວເສສຄ຺ຄຫເຓນ ຄຍ຺ຫມານນ຺ຕິ ອາເນຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຂນ຺ໂຘ ຈ ສິຍາຕິ ໂຍຊນາ.

ນິທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ປວຕ຺ຕິວາຣວຓ຺ຓນາ

໕໐-໒໐໕. ມິສ຺ສກກາລເຠເທສຸ ຍມເກສຸ ປທານໍ ຠິນ຺ນກາລຕ຺ຕາ ສິຍາ ອຕ຺ຖວິເສໂສຕິ ອາຫ ‘‘ອມິສ຺ສກກາລເຠເທສຸ ວາເຣສຸ ອຕ຺ຖວິເສສາຠາວໂຕ’’ຕິ. ອິທານິ ຕເມວຕ຺ຖໍ ‘‘ປຸຣິມສ຺ສ ຫີ’’ຕິອາທິນາ ວິວຣຕິ. ເຕນາຕິ ອຕ຺ຖວິເສສາຠາເວນ. ເອຕ຺ຖາຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ປວຕ຺ຕິວາຣປາເຐ, ເອຕິສ຺ສໍ ວາ ປວຕ຺ຕິວາຣວຓ຺ຓນາຍໍ. ຉ ເອວ ວຸຕ຺ຕາ, ນ ນວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕນາຫ ‘‘ອຕີເຕນາ’’ຕິອາທິ. ເອເຕ ປນ ຕໂຍຕິ ອຕ຺ຕນາ ວິສຸໍ ອນນ຺ຕຣໍ ທສ຺ສິເຕ ສນ຺ຘາຍາຫ. ຍຖາທສ຺ສິຕາຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕພ຺ພາກາຣາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນນາຕີຕາທໂຍ ເຍ ປາຬິຍໍ ອຸຊຸກເມວ ອາຄຕາ. ‘‘ນ ວິສຸໍ ວິຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຫີ’’ຕິອາທິນາ ປາກຏຕຣໍ ກໂຣຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຏິໂລມປຸຈ຺ຉາຫີຕິ ‘‘ຍສ຺ສ ວາ ປນ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖ, ຕສ຺ສ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ເອວມາທິກາຫິ ປຐມປເທ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຏິໂລມວເສນ ປວຕ຺ຕາຫິ. ເຕເນວາຕິ ນຍໂຕ ໂຍເຊຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕ຺ຕາ ເອວ. ມິສ຺ສກກາລເຠເທສຸ ຈາຕິ ນ ເກວລໍ ອມິສ຺ສກກາລເຠເທສຸເຍວ, ອຖ ໂຂ ມິສ຺ສກກາລເຠເທສຸ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ໂຍຊນາສຸກຣຕາຍ ເອວ ປຸຣິເມ ອໂຍຊນາ, ອຖ ໂຂ ສຸຂຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖມ຺ປີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອມິສ຺ສກ…ເປ… ວຸຕ຺ຕານີ’’ຕິ.

ເຍນ ກາຣເຓນາຕິ ເຍນ ເອກປທທ຺ວຍສງ຺ຄຫິຕານໍ ຂນ຺ຘານໍ ອຸປ຺ປາທສ຺ສ ນິໂຣຘສ຺ສ ລາຠສງ຺ຂາເຕນ ກາຣເຓນ. ຍຖາກ຺ກມໍ ປຸເຣປຎ຺ໂຫ ປຈ຺ຉາປຎ຺ໂຫຕິ ຈ ນາມໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຈ-ສທ຺ເທນ ປຸເຣປຈ຺ຉາປຎ຺ໂຫຕິ ຈ ນາມໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ປນ ‘‘ເອກປທທ຺ວຍສງ຺ຄຫິຕານ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ເອກຊ຺ຌໍ ກຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຕເມວຕ຺ຖມ຺ປິ ວິວຣຕິ ‘‘ຍສ຺ສ ຫີ’’ຕິອາທິນາ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສາຕິ ຍສ຺ສ ປຎ຺ຫສ຺ສ. ‘‘ປຎ຺ໂຫ’’ຕິ ເຈຕ຺ຖ ປຸຈ຺ຉນວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ວຈນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຕເນວາຫ ‘‘ປຣິປູເຣຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ພຕ຺ຖສງ຺ຄຓ຺ຫນໂຕ’’ຕິ. ຕໍ ສຣູປທສ຺ສເນນ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ຕໍວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ, ຕໍ ວາ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ຕໍວິສ຺ສຊ຺ຊໂນ, ຕສ຺ສ ຕໍວິສ຺ສຊ຺ຊນສ຺ສ. ປຸຣິມໂກຏ຺ຐາເສນາຕິ ປຸຣິເມນ ອຸທ຺ເທສປເທນ. ເຕນ ຫິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນປທສ຺ສ ສມານຕ຺ຖຕາ ອິຘ ສທິສຕ຺ຖຕາ. ເອເກນ ປເທນາຕິ ເອເກນ ປຘານາປ຺ປຘາເນນ ຍມກປເທນ, ນ ປຐມປເທເນວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປ຺ປາທນິໂຣຘລາຠສາມຎ຺ຎມຕ຺ເຕນາຕິ ອຸປ຺ປາທສ຺ສ ວາ ນິໂຣຘສ຺ສ ວາ ລພ຺ຠມານຕາຍ ສມານຕາມຕ຺ເຕນ. ສນ຺ນິຏ຺ຐານປທ…ເປ… ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິທໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ຍຕ຺ຖ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິອາທິນາ ປຸເຣປຎ຺ຫສ຺ສ ທສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍທິປິ ຕຕ຺ຖ ‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕຕ຺ຕາ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ລພ຺ຠຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ໂຍ ປນ ສນ຺ນິຏ຺ຐານປທສງ຺ຄຫິໂຕ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອນຸປ຺ປາໂທ ປາຬິຍໍ ອນຸຎ຺ຎາຕຣູເປນ ຐິໂຕ, ຕສ຺ສ ວເສນ ປຸເຣປຎ຺ໂຫ ຍຸຕ຺ໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອວຎ຺ຫິ ປຸຣິມໂກຏ຺ຐາເສນ ສທິສຕ຺ຖຕາ ໂຫຕິ.

‘‘ຍສ຺ສ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖ, ຕສ຺ສ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອນຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ພຕາປຏິກ຺ເຂປມຸເຂນ ອິຕຣສ຺ສ ປຏິກ຺ຂິປີຍຕີຕິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ເສວ ຍຖາວຸຕ຺ຕປຏິກ຺ເຂໂປ ປຘານຠາເວນ ວຸຕ຺ໂຕ. ເອເສວ ນໂຍ ອຎ຺ເຎສຸປິ ເອທິເສສຸ ຐາເນສູຕິ ອາຫ ‘‘ສນ຺ນິຏ຺ຐານຕ຺ຖສ຺ເສວ ປຏິກ຺ຂິປນໍ ປຏິກ຺ເຂໂປ’’ຕິ. ‘‘ຍສ຺ສ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອຸປ຺ປາທລກ຺ຂຓໍ ກຕ຺ວາ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ນິໂຣໂຘ ປຸຈ຺ຉີຍຕີຕິ ໂສ ເອວ ‘‘ໂນ’’ຕິ ປຏິເສຘີຍຕິ. ເອສ ນໂຍ ອຎ຺ເຎສຸປິ ເອທິເສສຸ ຐາເນສູຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສໍສຍຕ຺ຖນິວາຣຓໍ ປຏິເສໂຘ’’ຕິ. ‘‘ນ-ກາຣວິຣຫິຕ’’ນ຺ຕິ ເອເຕນ ປຏິເສຘສ຺ສ ປຏິເສຘິຕມາຫ. ຍທິ ເອວໍ ປາຬິຄຕິປຏິເສຘວິສ຺ສຊ຺ຊນານໍ ໂກ ວິເສໂສຕິ ອາຫ ‘‘ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຕ຺ຕີ’’ຕິອາທິ.

ຕເທກເທສປກ຺ເຂປວເສນາຕິ ເຕສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຎ຺ຫານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນຎ຺ຈ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານໍ ເອກເທສສ຺ສ ປກ຺ຂິປນວເສນ. ເຕນາຫ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ປຐເມ ຐາເນ ປຣິປຸຓ຺ຓປຎ຺ຫສ຺ສ ປຸຣິມໂກຏ຺ຐາເສ ສຣູປທສ຺ສເນນາ’’ຕິອາທິ. ໂຍ ປເນຕ຺ຖ ປຎ຺ເຫສຸ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນສຸ ຈ ສຕ຺ຕວີສຕິຍາ ຐາເນສຸ ປກ຺ເຂປໍ ລຠຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປຣິປຸຓ຺ຓປຎ຺ໂຫ ເອວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປາຬິວວຕ຺ຖານທສ຺ສນາທິໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ປຸຈ຺ຉາວິຠງ຺ໂຄ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາຐານານິ ເອກສ຺ມິໍ ປຎ຺ເຫ ໂຍຊນານໂຍຕິ ອິເມສໍ ສງ຺ຄໂຫ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ສຸທ຺ຘາວາສານນ຺ຕິອາທິ ປາຬິຍາ ປທໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ອຕ຺ຖທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອາຣທ຺ຘໍ. ‘‘ຍສ຺ສ ຍຕ຺ຖ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖ, ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖາ’’ຕິ ອິມສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ໂຫຕິ ‘‘ສຸທ຺ຘາວາສານໍ ເຕສໍ ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເອກຠູມິຍໍ ທຸຕິຍາ ອຸປປຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖີຕິ ເອກິສ຺ສາ ຠູມິຍາ ເອກສ຺ສ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ທຸຕິຍວາຣໍ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕິຍວາຣາທີສຸ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ. ສ຺ວາຍມຕ຺ໂຖ ຍຖາ ຎາປິໂຕ ໂຫຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປຏິສນ຺ຘິໂຕ ປຠຸຕິ ຫິ…ເປ… ປວຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນ ອທ຺ຘາປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວເສນາຍໍ ເທສນາ ປວຕ຺ຕາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອາທານນິກ຺ເຂປປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ ກມ຺ມຊສນ຺ຕານໍ ເອກຕ຺ເຕນ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວເສນ ອຸປ຺ປາທນິໂຣເຘສຸ ວຸຈ຺ຈມາເນສຸ ອກມ຺ມເຊສຸ ກຸສລາທີສຸ ກຖນ຺ຕິ ໂຈທນາຍໍ ເຕປິ ອິຘ ຕໍນິສ຺ສິຕາ ເອວ ກຕາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ…ເປ… ທສ຺ສິຕາ’’ຕິ. ເຕເນວາຕິ ກມ຺ມຊສນ຺ຕາເນເນວ. ຕສ຺ມາຕິ ເອກກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ສ ວິປາກສນ຺ຕານສ຺ສ ເອກຕ຺ເຕນ ຄຫິຕຕ຺ຕາ. ຕສ຺ສາຕິ ກມ຺ມຊສນ຺ຕານສ຺ສ. ປຎ຺ຈສຸ ສຸທ຺ຘາວາເສສຸ ຍຖາ ປຈ຺ເຈກໍ ‘‘ເອກິສ຺ສາ ຠູມິຍາ ທຸຕິຍາ ອຸປປຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕປາຬິຍາ ວິຎ຺ຎາຍຕິ, ເອວໍ ‘‘ສຸທ຺ຘາວາສານ’’ນ຺ຕິ ອວິເສສວຈນໂຕ ສກເລປິ ສຸທ຺ຘາວາເສ ສາ ນຕ຺ຖີຕິ ຕາຍ ກສ຺ມາ ນ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ໂຈທນໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ສຍເມວ ປຣິຫຣິຕຸໍ ‘‘ກສ຺ມາ ປນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສຸທ຺ຘາວາເສສຸ ເຫຏ຺ຐາຠູມິກສ຺ສ ອສຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິປາເກ ອຸປຣິຠູມິສມຸປ຺ປຕ຺ຕິ ນ ສກ຺ກາ ປຏິເສເຘຕຸໍ ອຸທ຺ຘໍໂສຕວຈນໂຕ. ອຸທ຺ຘມສ຺ສ ຕຓ຺ຫາໂສຕໍ ວຏ຺ຏໂສຕຎ຺ຈາຕິ ຫິ ອຸທ຺ຘໍໂສໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ອຸທ຺ຘໍໂສຕປາຬິສພ຺ຠາວາ’’ຕິ. ສໍສນ຺ເທຕພ຺ພາຕິ ຍຖາ ນ ວິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ເອວໍ ເນຕພ຺ພາ. ຕຖາ ເຈວ ສໍວຓ຺ຓິຕໍ.

ເອເຕນ ສນ຺ນິຏ຺ຐາເນນາຕິ ອງ຺ກິໂຕກາສຠາວິຣູປຸປ຺ປາທສນ຺ນິສ຺ສເຍນ ນິຈ຺ຉເຍນ. ວິເສສິຕາ ຕຖາຠາວິຣູປຠາວິໂນ. ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕາປີຕິ ນ ເກວລໍ ປຎ຺ຈໂວກາຣາ ເອວ, ອຖ ໂຂ ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕາປິ. ເຕ ເອວ ອສຎ຺ຎສຕ຺ເຕ ເອວ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸຣິມໂກຏ຺ຐາເສຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕນ ເຍ ສນ຺ນິຏ຺ຐາເນນ ວຊ຺ຊິຕາຕິ ເຕນ ຍຖາວຸຕ຺ຕສນ຺ນິຏ຺ຐາເນນ ເຍ ວິຣຫິຕາ, ເຕ ຕຖາ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທານິ ‘‘ເຕ ຕໂຕ’’ຕິອາທິນາ ທສ຺ເສຕິ. ຕໂຕຕິ ອສຎ຺ຎາຠວໂຕ. ປຈ຺ຉິມຠວິການນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຈ຺ຉິມຠວໍ ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກິໍ ປຎ຺ຈໂວກາຣາທີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອປຈ຺ຉິມຠວິການມ຺ປິ ອຣູປານໍ ອຣູປຠເວ ຍຖາ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ນຸປ຺ປາທິ, ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຉິມຠວິການໍ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘປີຕິ ອາຫ ‘‘ເອເຕນ ສນ຺ນິຏ຺ຐາເນນ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ເຕສໍ…ເປ… ອາຫາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເຕສນ຺ຕິ ປຈ຺ຉິມຠວິການໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ອຣູປຠເວ. ອິຕຣານຸປ຺ປຕ຺ຕິຠາວຎ຺ຈາຕິ ອິຕຣສ຺ສ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນສພ຺ຠາວມ຺ປິ. ສປ຺ປຏິສນ຺ຘິການມ຺ປິ ສຸທ຺ຘາວາສານໍ ຂນ຺ຘເຠທສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພານປຣິຍາໂຍ ໂອຬາຣິກໂທສປ຺ປຫານໂຕ ກິເລສູປສມສາມຎ຺ເຎນ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ສພ຺ເພສຎ຺ຫິ ເຕສນ຺ຕິ ຕໍຕໍຠູມິຍໍ ຐິຕານໍ ສພ຺ເພສໍ ສຸທ຺ຘາວາສານໍ. ຍຖາ ປນາຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ປາກຏຕຣໍ ກໂຣຕິ. ອນນ຺ຕາ ໂລກຘາຕຸໂຍຕິ ອິທໍ ໂອກາສສ຺ສ ປຣິຈ຺ເຉທາຠາວໍເຍວ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸຄ຺ຄລວເສນ ສມານາຘາຣຕາຍ ສມານກາລຕ຺ເຕນ ອສມ຺ຠວນ຺ໂຕ ໂອກາສວເສນ ປນ ສມ຺ຠວນ຺ໂຕ ສໍກິຓ຺ຓາ ວິຍ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ສໍກິຓ຺ຓຕາ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ປວຕ຺ຕິວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ປຣິຎ຺ຎາວາຣວຓ຺ຓນາ

໒໐໖-໒໐໘. ຕສ຺ສາປີຕິ ປຸຄ຺ຄໂລກາສວາຣສ຺ສປິ. ໂອກາເສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ເສວາຕິ ຍຖາຄຫິເຕ ໂອກາເສ ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ, ຕສ຺ເສວ ໂອກາສວິສິຏ຺ຐປຸຄ຺ຄລສ຺ເສວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາ ປນ ປຸຄ຺ຄລວາເຣ ລພ຺ຠມາເນ ປຸຄ຺ຄໂລກາສວາໂຣປິ ລພ຺ຠຕິ, ເອວໍ ໂອກາສວາໂຣປິ ລພ຺ເຠຍ຺ຍາຕິ ໂຈທນໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ໂອກາສວາໂຣປິ ຈາ’’ຕິ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ວຸຈ຺ຈມາໂນປິ ໂອກາໂສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວິເສສຠາເວເນວ ວຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ, ນ ວິສຸໍ, ຕສ຺ມາ.

ອຎ຺ຎຖາຕິ ປວຕ຺ຕິວາເຣ ວິຍ ອາທານນິກ຺ເຂປປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ ກມ຺ມຊສນ຺ຕານໍ ເອກຕ຺ເຕນ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທນິໂຣຘວເສນ ປຣິຎ຺ຎາວຈເນ. ‘‘ໂຍ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຣິຊານາຕີ’’ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານປທສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຖາຠາວທສ຺ສນມຸເຂນ ອິຕຣສ຺ສປິ ອຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຣຸປກ຺ຂນ຺ຘປຣິຊານນສ຺ສ ອຠາວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ຈ ກຕໍ, ຕສ຺ມາ ປວຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓວເສເນເວຕ຺ຖ ຕໂຍ ອທ຺ໂຘ ລພ຺ຠນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອຄ຺ຄມຄ຺ຄສມງ຺ຄິຎ຺ຈ ອຣຫນ຺ຕຎ຺ຈາ’’ຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປທານໍ ‘‘ຣູປກ຺ຂນ຺ຘຎ຺ຈ ນ ປຣິຊານນ຺ຕິ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘຎ຺ຈ ນ ປຣິຊານິຕ຺ຖາ’’ຕິ ທ຺ວີຫິ ປເທຫິ ຍຖາກ຺ກມໍ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສາ ປຸຄ຺ຄລາ’’ຕິ ປນ ປຈ຺ເຈກໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ອຄ຺ຄມຄ຺ຄ…ເປ… ນຕ຺ຖີຕິ ອິມິນາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາຓສ຺ເສວ ປຣິຎ຺ຎາມຕ຺ຖກປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຣິຎ຺ຎາກິຈ຺ຈໍ ສາຕິສຍໍ, ຕທຠາວາ ນ ອິຕເຣສນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຍໂຕ ຕສ຺ເສວ ວຊິຣູປມຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ເສສານຎ຺ຈ ວິຊ຺ຊູປມຕາ. ເຕນາຕິ ເຕນ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ວຈເນນ. ຕທວເສສສພ຺ພປຸຄ຺ຄເລຕິ ຕໂຕ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄສມງ຺ຄິໂຕ ອວເສສສພ຺ພປຸຄ຺ຄເລ. ອິມໍ ປນ ຍຖາວຸຕ຺ຕໂທສໍ ປຣິຫຣນ຺ຕາ ‘‘ປຸຖຸຊ຺ຊນາທໂຍ ສນ຺ຘາຍາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ.

ປຣິຎ຺ຎາວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຂນ຺ຘຍມກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ອາຍຕນຍມກໍ

໑. ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວາໂຣ

ອຸທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ

໑-໙. ວຸຕ຺ຕນເຍນາຕິ ‘‘ອວຍວປເທຫິ ວຸຕ຺ໂຕ ເອກເທໂສ ສກໂລ ວາ ສມຸທາຍປທານໍ ອຕ຺ໂຖ, ສມຸທາຍປເທຫິ ປນ ວຸຕ຺ໂຕ ເອກນ຺ເຕນ ອວຍວປທານໍ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ເຕນ ນເຍນ. ເອເຕນ ຍຖາວຸຕ຺ຕອຕ຺ຖວຓ຺ຓນານຍທສ຺ສນຕາຍ ສພ຺ພປຓ຺ຓຕ຺ຕິວາຣາທີສຸ ຍຖາຣຫໍ ອຕ຺ໂຖ ເນຕພ຺ໂພຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ອຸທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ

໑໐-໑໗. ວາຍນໍ ສວິສຍໍ ພ຺ຍາເປຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນໍ, ຕຍິທໍ ຍຖາ ຄນ຺ຘາຍຕເນ ລພ຺ຠຕິ, ເອວໍ ສີລາທີສຸປີຕິ ປາຬິຍໍ ‘‘ສີລຄນ຺ໂຘ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສີລາທິເຍວ ຄນ຺ໂຘ’’ຕິ ກຕ຺ວາ. ເຕນາຫ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ສີລຄນ຺ໂຘ…ເປ… ນາມານີ’’ຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ສວິສຍພ຺ຍາປນໍ ຕຕ຺ຖ ປສຏຠາໂວ ປາກຏຠາໂວ ວາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປສາຣຓຏ຺ເຐນ ປາກຏຠາວຏ຺ເຐນ ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕ຺ຕໂນ ວຕ຺ຖຸສ຺ສ ສູຈນໍ ວາ ວາຍນໍ. ‘‘ເທວກາຍາ ສມາຄຕາ (ທີ. ນິ. ໒.໓໓໒; ສໍ. ນິ. ໑.໓໗), ປຓ຺ຓຕ຺ຕິຘມ຺ມາ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ທຸກມາຕິກາ ໑໐໘) ສມູຫປຎ຺ຎຕ຺ຕີສຸປິ ກາຍຘມ຺ມສທ຺ທາ ອາຄຕາຕິ ‘‘ສສຠາວ’’ນ຺ຕິ ວິເສເສຕິ. ກາຍວຈເນນ…ເປ… ນຕ຺ຖີຕິ ອິທໍ ‘‘ນ ຘມ຺ໂມ ນາຍຕນ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຘມ຺ມສທ຺ທສ຺ສ ວິນິວຕ຺ຕວິເສສສພ຺ພສຠາວຘມ຺ມວາຈກຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ຘມ຺ມາຍຕນສງ຺ຂາຕຘມ຺ມວິເສສວາຈກຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ນິທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ປວຕ຺ຕິວາຣວຓ຺ຓນາ

໑໘-໒໑. ເອຕສ຺ມິນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕິວາເຣ. ປຸຈ຺ຉາມຕ຺ຕລາເຠນາຕິ ໂມຆປຸຈ຺ຉາຠາວມາຫ. ເອເກກນ຺ຕິ ‘‘ຍສ຺ສ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ສທ຺ທາຍຕນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິອາທິກໍ ເອເກກໍ. ປຎ຺ຈາຕິ ‘‘ຍສ຺ສ ສທ຺ທາຍຕນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ຄນ຺ຘາຍຕນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິອາທີນິ ປຎ຺ຈ. ປຸຈ຺ຉາມຕ຺ຕລາເຠນ ສງ຺ຄຫໍ ອນຸຊານນ຺ໂຕ ‘‘ວິສ຺ສຊ຺ຊນວເສນ ຫາເປຕພ຺ພານີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ວກ຺ຂຕິ ຫີ’’ຕິອາທິນາ ຍຖາວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ອຏ຺ຐກຖາຍ ສມຕ຺ເຖຕິ.

ສທິສວິສ຺ສຊ຺ຊນນ຺ຕິ ສາມຎ຺ຎວຈນໍ ວິເສສນິວິຏ຺ຐເມວ ໂຫຕີຕິ ຕໍ ວິເສສໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ປຸຄ຺ຄລວາຣເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ປນ ສທິສວິສ຺ສຊ຺ຊນຕາຍ ອພ຺ຍາປິຕຕ຺ຕາ ຍຕ຺ຖ ສທິສໍ, ຕຕ຺ຖາປິ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ໂອກາສວາເຣ ປນ…ເປ… ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕນ຺ຕິ ທຸຕິຍໍ. ປຸຄ຺ຄລວາເຣປີຕິ ຍຕ຺ຖ ສທິສໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ, ຕຕ຺ຖ ປຸຄ຺ຄລວາເຣປິ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕໍ, ປເຄວ ໂອກາສວາເຣຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ວິຣຕ຺ຕກາມກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ຠາວນາພເລນ ວິຣຕ຺ໂຕ ກາໂມ ເອເຕນາຕິ ວິຣຕ຺ຕກາມໍ, ຣູປາວຈຣກມ຺ມໍ, ຕໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ສ. ປຏິສນ຺ຘິ ເອວ ພີຊໍ ປຏິສນ຺ຘິພີຊໍ, ຕສ຺ສ. ‘‘ເອວໍສຠາວຕ຺ຕາ’’ຕິ ເອເຕນ ເອກນ຺ຕໂຕ ກາມຕຓ຺ຫານິທານກມ຺ມເຫຕຸການິ ຆານາທີນີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຄນ຺ຘາທໂຍ ຈ ນ ສນ຺ຕີຕິ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ເຕສມ຺ປິ ອຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕເມວ.

‘‘ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕວເສນ ຄເຫຕພ຺ພໍ ໂຈທເກນ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຸນ ເຍນາຘິປ຺ປາເຍນ ຕານິ ຍມການິ ສທິສວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍຖາ ປນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂາຍຕນມູລເກສຸ ຆານາຍຕນຍມເກນ ‘‘ສຈກ຺ຂຸການໍ ອຆານການໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕານ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຊິວ຺ຫາກາຍາຍຕນຍມການິ ຍຖາ ສທິສວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ, ຕຖາ ອິຘ ຆານາຍຕນມູລເກສຸ ຆານາຍຕນຍມເກນ ຕານິ ຊິວ຺ຫາກາຍາຍຕນຍມການິ ‘‘ຍສ຺ສ ຆານາຍຕນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ຊິວ຺ຫາຍຕນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ? ອາມນ຺ຕາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ສທິສວິສ຺ສຊ຺ຊນານີຕິ. ເອວເມຕ຺ຖ ອຸຠເຍສໍ ວິສຸໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສທິສວິສ຺ສຊ຺ຊນຕາຍ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ເອກຊ຺ຌໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສທິສວິສ຺ສຊ຺ຊນຕາຍ. ເຕນາຫ ‘‘ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ສທິສວິສ຺ສຊ຺ຊນຕາ ປາຬິອນາຣຸຬ຺ຫຕາຍ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ສຕິ ຈກ຺ຂາຍຕນມູລຄ຺ຄຫຓໍ ກິມຕ຺ຖິຍນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ນິທສ຺ສນຠາເວນາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ນິທສ຺ສນຠາເວນາຕິ ນິທສ຺ສນຠູຕານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສທິສວິສ຺ສຊ຺ຊນຕາສງ຺ຂາເຕນ ນິທສ຺ສນຠາເວເນວ, ນ ປນ ເຕສໍ ນິທສ຺ສິຕພ຺ເພຫິ ສພ຺ພຖາ ສທິສວິສ຺ສຊ຺ຊນຕາຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ເຍຠຸຍ຺ຍຕາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ເຍຠຸຍ຺ຍຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເຕສຸ ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເອວນ຺ຕິ ອິມິນາ ‘‘ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ປຏິວຈນວິສ຺ສຊ຺ຊເນນ ຍຖາວຸຕ຺ຕວຈນສ຺ເສວ ວິສ຺ສຊ຺ຊນຠາວານຸຊານນໍ ກຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ອາກຑ຺ຒຕິ. ສາຕິ ທຸຕິຍປຸຈ຺ຉາ. ຆານາຍຕນຍມເກນາຕິ ຈກ຺ຂາຍຕນມູລເກສຸ ຆານາຍຕນຍມເກເນວ. ຕໍເສສານີຕິ ເຕນ ຆານາຍຕນມູລກກາຍາຍຕນຍມເກນ ສທ຺ຘິໍ ເສສານິ. ສທິສວິສ຺ສຊ຺ຊນຕ຺ຕາ ອນາຣຸຬ຺ຫານີຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອນາຣຸຬ຺ຫານີ’’ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ຕຖາ-ສທ຺ເທນ ອນຸກຑ຺ຒີຍຕິ, ນ ‘‘ສທິສວິສ຺ສຊ຺ຊນຕ຺ຕາ’’ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຕຖາຕິ…ເປ… ສມຎ຺ເຎນາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິທານິ ‘‘ກາຣຓສາມຎ຺ເຎນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ສທິສວິສ຺ສຊ຺ຊນຕ຺ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ອຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຆານຊິວ຺ຫາກາຍາຍຕນານໍ ປນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອຄພ຺ຠເສຍ຺ຍເກສຸ ປວຕ຺ຕມານານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ‘‘ສຫຈາຣິຕາຍາ’’ຕິ ປທໍ ອາເນຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ, ຕຖາ ‘‘ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍເກສຸ ຈ ປວຕ຺ຕມານານ’’ນ຺ຕິ. ອິຕຣານິ ຆານາຍຕນມູລການິ ຊິວ຺ຫາກາຍາຍຕນຍມການິ ທ຺ເວ ນ ວິສ຺ສຊ຺ຊີຍນ຺ຕິ, ຆານາຍຕນມູລເກສຸ ຈ ຍມເກສຸ ວິສ຺ສຊ຺ຊິເຕສຸ ອິຕຣທ຺ວຍມູລການິ ຊິວ຺ຫາກາຍາຍຕນມູລການິ ນ ວິສ຺ສຊ຺ຊີຍນ຺ຕິ ອວິເສສຕ຺ຕາ ອປ຺ປວິເສສຕ຺ຕາ ຈາຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ກາຍາຍຕນຍມເກ ທຸຕິຍປຸຈ຺ຉາວເສນ ອປ຺ປວິເສໂສ, ອິຕຣວເສນ ອວິເສໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຣູປາຍຕນມນາຍຕເນຫິ ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ອິທໍ ຣູປາຍຕນມູລກມນາຍຕນວເສນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຣູປາຍຕນ…ເປ… ອຘິປ຺ປາໂຍ’’ຕິ. ເຕເນວາຫ ‘‘ຣູປາຍຕນມູລເກສຸ ຫີ’’ຕິອາທິ. ຍມການນ຺ຕິ ຣູປາຍຕນມູລກຄນ຺ຘຣສໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕນຍມການໍ. ທຸຕິຍປຸຈ຺ຉານນ຺ຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕຍມການໍເຍວ ທຸຕິຍປຸຈ຺ຉານໍ. ວຸຕ຺ຕນເຍນາຕິ ‘‘ສຣູປການໍ ອຈິຕ຺ຕການ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ເຕນ ນເຍນ. ອາທິປຸຈ຺ຉານນ຺ຕິ ເຕສໍເຍວ ຍມການໍ ປຐມປຸຈ຺ຉານໍ.

ເຫຏ຺ຐິເມຫີຕິ ອິທໍ ອວິເສສວຈນມ຺ປິ ເຍສຸ ສທິສວິສ຺ສຊ຺ຊນຕາ ສມ຺ຠວຕິ, ຕທເປກ຺ຂນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຄນ຺ຘຣສ…ເປ… ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ອຸທ຺ທິຏ຺ຐຘມ຺ເມສຸ ອຸທ຺ເທສານຸຣູປໍ ລພ຺ຠມານວິເສສກຖນໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ, ໂຍ ຕຕ຺ຖ ນ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ອຸທ຺ເທສານຸຣູປຄຸເຓນ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ຕສ຺ສ ອກຖນມ຺ປິ ອຕ຺ຖໂຕ ວິສ຺ສຊ຺ຊນເມວ ນາມ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອວິສ຺ສຊ຺ຊເນເນວ ອລພ຺ຠມານຕາທສ຺ສເນນ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕານິ ນາມ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ.

ຈກ຺ຂຸວິກລໂສຕວິກລາ ວິຍ ຈກ຺ຂຸໂສຕວິກໂລປິ ລພ຺ຠຕີຕິ ໂສ ປນ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປິ-ສທ຺ເທນ ສງ຺ຄຫິໂຕຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຊຈ຺ຈນ຺ຘມ຺ປິ…ເປ… ເວທິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ອາຫ. ປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນເມວ ໂອປປາຕິກໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຏ຺ຐານປ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ເອວ-ສທ຺ໂທຕິ ຕສ຺ສ ຐານໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ວຸຕ຺ຕເມວາຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ອນິຍຕຕ຺ຕາ ອປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນສ຺ສປິ ສງ຺ຄໂຫ ສິທ຺ໂຘຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ເຕນ ຊຈ຺ຈນ຺ຘພຘິຣມ຺ປິ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕຕາ ນ ນິວາຣິຕາ ໂຫຕີ’’ຕິ ອາຫ.

໒໒-໒໕໔. ຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອນາມຏ຺ຐຕ຺ຕາຕິ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ, ຍາວຕາ ‘‘ຣູປີພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ປຸຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ອິມິນາປິ ໂອກາໂສເຍວ ອາມຏ຺ໂຐຕິ. ‘‘ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎາຍ ກາຣຓວິຠາວນາຘິປ຺ປາເຍເນວ ‘‘ກສ຺ມາ ປຏິຎ຺ຎາຕ’’ນ຺ຕິ ໂຈທນໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຕໍ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສຕຸກາໂມ ‘‘ນນູ’’ຕິອາທິມາຫ. ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍກຠາວໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕີຕິ ປຈ຺ຉິມຠວິກໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ຕທວຕ຺ຖສ຺ສາຕິ ປຈ຺ຉິມຠວາວຕ຺ຖສ຺ສ. ຠວິສ຺ສນ຺ຕສ຺ສາຕິ ຠາວິໂນ. ປຏິຎ຺ຎາຕພ຺ພຕ຺ຕາຕິ ‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎາຕພ຺ພຕ຺ຕາ.

ອຖ ກສ຺ມາຕິ ເອຕ຺ຖາຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ຍທິ ‘‘ຍສ຺ສ ຣູປາຍຕນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉາຍໍ ວຸຕ຺ເຕນ ວິຘິນາ ປຏິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ, ອຖ ກສ຺ມາ ອຖ ເກນ ກາຣເຓນ ປຏິໂລເມ ‘‘ຍສ຺ສ ວາ ປນ ຣູປາຍຕນໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉາຍ ‘‘ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎາຕໍ, ນນຸ ອິທໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິຣຸທ຺ຘນ຺ຕິ? ນນູຕິອາທິນາປິ ໂຈທໂກ ຕເມວ ວິໂຣຘໍ ວິຠາເວຕິ. ໂນ ຈ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ ເອວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຕສ຺ມິໍ ຠເວ’’ຕິອາທິ ຕສ຺ສ ປຣິຫາໂຣ. ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ມິໍ ຠເວຕິ ຍສ຺ມິໍ ຠເວ ‘‘ຣູປາຍຕນໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕມານຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມິໍ ຠເວ. ອນາຄຕຠາເວນ ອວຈນໂຕຕິ ຠາວີຠາເວນ ອວຕ຺ຕພ຺ພໂຕ ອາຣທ຺ຘຸປ຺ປາທຠາເວນ ປວຕ຺ຕມານຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕເນວາຫ ‘‘ຠວນ຺ຕເຣ ຫີ’’ຕິອາທິ. ນ ປນ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາຕິອາທິນາ ປາຐນ຺ຕເຣນ ຍຖາວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ສມຕ຺ເຖຕິ.

ຍສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ເຍຫິ ອາຍຕເນຫິ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຕໍຕໍອາຍຕນນິພ຺ພຕ຺ຕກກມ຺ເມນ ອວສ຺ສໍຠາວີອາຍຕນສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ, ສນ຺ຕານສ຺ສ ວາ, ‘‘ຍສ຺ສ ວາ ປນ ຣູປາຍຕນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ? ອາມນ຺ຕາ, ຍສ຺ສ ວາ ປນ ຣູປາຍຕນໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ? ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ຈ ເອວໍ ປວຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉາທ຺ວຍວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ອາຍຕນປຏິລາຠສ຺ສ ຊາຕິຠາວໂຕ ສຸຏ຺ຐຸ ອຸປປນ຺ນໍ ຠວຕິ. ປຈ຺ຉິມຠວິກາທໂຍຕິ ເອຕ຺ຖ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ອຣູເປ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍນກາ ສງ຺ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ. ອິທມ຺ປິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ. ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພຕ຺ຕາຕິ ‘‘ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ.

ຍໍ ປນ ອຆານການໍ ກາມາວຈຣໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຍສ຺ສ ວິປາໂກ ຆານາຍຕນຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປຸເຣຕຣເມວ ອຸປຈ຺ຉິຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຕໍ ຆານາຍຕນານິພ຺ພຕ຺ຕກກມ຺ມນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຖໍ ປນີທິສໍ ກມ຺ມໍ ອຕ຺ຖີຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຍສ຺ສ ຍຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິ. ເອວມ຺ປິ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍໂກ ເອວ ອິຘ ອຆານໂກຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕຕິ ກຖມິທໍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ໂຈທນາຍ ‘‘ນ ຫີ’’ຕິອາທິໍ ວຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ສາເຘຕຸໍ ‘‘ຘມ຺ມຫທຍວິຠງ຺ເຄ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອວຈນຕ຺ຕມ຺ປິ ຫິ ຍຖາຘມ຺ມສາສເນ ອຠິຘມ຺ເມ ປຏິກ຺ເຂໂປເຍວາຕິ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ອາຍຕນຍມເກ. ຍຖາທສ຺ສິຕາສູຕິ ‘‘ຍສ຺ສ ວາ ປນ ໂສຕາຍຕນໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຍສ຺ສ ຍຕ຺ຖ ຆານາຍຕນໍ ນ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ຣູປາຍຕນໍ ນ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈ ທສ຺ສິຕປ຺ປກາຣາສຸ ປຸຈ຺ຉາສຸ. ອາມນ຺ຕາຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຖ ກສ຺ມາ ນ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເອຕາສຸ ປຸຈ຺ຉາສຸ ກສ຺ມາ ປຏິວຈເນນ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ນ ກຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສນ຺ນິຏ຺ຐາເນນ ຄຫິຕຕ຺ຖສ຺ສາຕິ ‘‘ຍສ຺ສ ວາ ປນ ໂສຕາຍຕນໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຍສ຺ສ ຍຕ຺ຖ ຆານາຍຕນໍ ນ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈ ເອວມາທິເກນ ສນ຺ນິຏ຺ຐານປເທນ ຄຫິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ. ເອກເທເສ ສໍສຍຕ຺ຖສ຺ສ ສມ຺ຠເວນາຕິ ເອກເທເສ ສໍສຍິຕພ຺ພສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ສມ຺ຠເວນ ສນ຺ນິຏ຺ຐານຕ຺ຖປຏິໂຍຄຠູຕສໍສຍຕ຺ຖສ຺ສ ປຏິວຈນສ຺ສ ອກຣຓໂຕ ‘‘ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ປຏິວຈນວິສ຺ສຊ຺ຊນສ຺ສ ອກຕ຺ຕພ຺ພໂຕ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກຊ຺ຌໍ ກຕ຺ວາ ອວຕ຺ຕພ຺ພໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ຠິນ຺ທິຕພ຺ເພຫິ ນ ປຏິວຈນວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ຍທິ ສິຍາຕິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕພ຺ເພປິ ອຕ຺ເຖ ຍທິ ປຏິວຈນວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ສິຍາ, ປຣິປຸຓ຺ຓວິສ຺ສຊ຺ຊນເມວ ນ ສິຍາ ອໂນກາສຠາວໂຕ ຠິນ຺ທິຕພ຺ພໂຕ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຖາ ຫິ ‘‘ປຎ຺ຈໂວກາເຣ ປຣິນິພ຺ພນ຺ຕານໍ, ອຣູເປ ປຈ຺ຉິມຠວິການໍ, ເຍ ຈ ອຣູປໍ ອຸປປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຈວນ຺ຕານໍ ເຕສໍ ໂສຕາຍຕນຎ຺ຈ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຈກ຺ຂາຍຕນຎ຺ຈ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ຈ, ຕຖາ ‘‘ຣູປາວຈເຣ ປຣິນິພ຺ພນ຺ຕານໍ, ອຣູປານໍ ເຕສໍ ຕຕ຺ຖ ຆານາຍຕນຎ຺ຈ ນ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຣູປາຍຕນຎ຺ຈ ນ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈ ຕຕ຺ຖ ວິຠາຄວເສນ ປວຕ຺ໂຕ ປາຐເສໂສ. ອຖ ກສ຺ມາຕິ ຍທິ ອຠິນ຺ທິຕພ຺ເພ ປຏິວຈນວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ, ນ ຠິນ຺ທິຕພ຺ເພ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ‘‘ຍສ຺ສ ວາ ປນ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ? ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ອິມິນາ ປຏິວຈນວິສ຺ສຊ຺ຊເນນ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍການໍ ໂສມນສ຺ສປຏິສນ຺ຘິ ນຕ຺ຖີຕິ ກສ຺ມາ ນ ວິຎ຺ຎາຍຕິ, ຠິນ຺ທິຕພ຺ເພ ນ ປຏິວຈນວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພນ຺ຕິ? ຕໍ ນ, ອຎ຺ຎາຍ ປາຬິຍາ ຕທຕ຺ຖສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຍມານຕ຺ຕາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ກາມຘາຕຸຍາ’’ຕິອາທິມາຫ.

‘‘ຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕິ, ນຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ? ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ຕສ຺ເສວ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນິໂຣໂຘ ອນາຄຕຠາເວນ ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ຍຖາ ວຸຕ຺ໂຕ, ເອວໍ ຕສ຺ເສວ ກມ຺ມຊສນ຺ຕານສ຺ສ ນິໂຣໂຘ ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາເທ ອນາຄຕຠາເວນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ເຕເນຕໍ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ເອກຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນາມ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ນິໂຣໂຘ ອນາຄຕຠາເວນ ວຸຈ຺ຈຕິ, ກິມງ຺ຄໍ ປນ ເອກສນ຺ຕານສ຺ສາ’’ຕິ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ສພ຺ພສ຺ມິໍ ອນາຄຕວາເຣ. ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕານໍ ເອວ ວເສນ ໂສ ນິໂຣໂຘ ຕຖາ ອນາຄຕຠາເວນ ວຸຕ຺ໂຕ, ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ນິໂຣໂຘ ອຸປປນ຺ນານໍ ວເສນ ນ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປນາ’’ຕິອາທິ. ຕສ຺ເສວ ຍຖາປວຕ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ມຊສນ຺ຕານສ຺ສ ເອວ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂຓໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ນິໂຣໂຘ ອາຣທ຺ໂຘ ນາມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ. ເຠເທ ສຕິປິ ກາລເຠທາມສນສ຺ສ ກາຣເຓ ສຕິປິ. ອນາຄຕກາລາມສນວເສເນວ ນິໂຣຘສ຺ເສວ ວເສນ ວິສ຺ສຊ຺ຊນທ຺ວຍໍ ອຸປປນ຺ນເມວ ຍຸຕ຺ຕເມວ ໂຫຕີຕິ. ອຎ຺ເຎສໍ ວເສນ ນິໂຣຘສ຺ເສວ ວຕ຺ຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕ຺ຕາ ‘‘ອຣຫຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຍທິ ອຸປປຕ຺ຕິອນນ຺ຕຣໍ ນິໂຣໂຘ ອາຣທ຺ໂຘ ນາມ ໂຫຕິ, ອຖ ກສ຺ມາ ຈຸຕິຍາ ນິໂຣຘວຈນນ຺ຕິ ໂຈທນໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ຕນ຺ນິຏ຺ຐານຠາວໂຕ ປນ ຈຸຕິຍາ ນິໂຣຘວຈນ’’ນ຺ຕິ. ຕນ຺ນິຏ຺ຐານຠາວໂຕຕິ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕານສ຺ສ ນິຏ຺ຐານຠາວໂຕ. ປວຕ຺ເຕຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕສ຺ເສວຕ຺ຖສ຺ສ ປາກຏກຣຓໍ. ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສາຕິ ສນ຺ຕານສ຺ສ. ວກ຺ຂຕີຕິອາທິປິ ປວຕ຺ເຕ ນິໂຣຘໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ຈຸຕິນິໂຣຘສ຺ເສວ ຄຫິຕຕາຍ ກາຣຓວຈນໍ. ເຕນາຕິ ເຕນ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ປາຐນ຺ຕຣວຈເນນ. ເອຕ຺ຖາຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ‘‘ຍສ຺ສ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີ’’ຕິອາທິເກ ອາຍຕນຍມເກ. ຍທິ ປວຕ຺ເຕ ນິຣຸທ຺ຘສ຺ສປິ ຈຸຕິຍາ ເອວ ນິໂຣໂຘ ອິຈ຺ຉິໂຕ, ‘‘ສຈກ຺ຂຸການ’’ນ຺ຕິອາທິ ກຖນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ສຈກ຺ຂຸການນ຺ຕິອາທີສຸ ຈ ປຏິລທ຺ຘຈກ຺ຂຸການນ຺ຕິອາທິນາ ອຕ຺ໂຖ ວິຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ. ເຕຕິ ອຣູເປ ປຈ຺ຉິມຠວິກາ. ອຈກ຺ຂຸກວຈນຎ຺ຈ ສາວເສສນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

ປວຕ຺ຕິວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອາຍຕນຍມກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ຘາຕຸຍມກໍ

໑-໑໙. ສທ຺ທຘາຕຸສມ຺ພນ຺ຘານນ຺ຕິ ອິທໍ ຍານິ ຈກ຺ຂຸຘາຕາທິມູລເກສຸ ສທ຺ທຍມການິ, ສພ຺ພານິ ຈ ສທ຺ທຘາຕຸມູລການິ, ຕານິ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ຫິ ຕານິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕາທິສມ຺ພນ຺ຘານິ ວິຍ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິວເສນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ເອເຕເນວ ອາຍຕນຍມເກປິ ປວຕ຺ຕິວາເຣ ສທ຺ທຘາຕຸສມ຺ພນ຺ຘານໍ ຍມການໍ ອລພ຺ຠມານຕາ ຈ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຘາຕຸຍມກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ສຈ຺ຈຍມກໍ

໑. ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວາຣວຓ຺ຓນາ

໑໐-໒໖. ໂສຕິ ທຸກ຺ຂສທ຺ໂທ. ອຎ຺ຎຕ຺ຖາຕິ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂາຘິຏ຺ຐາເນສຸ. ອຎ຺ຎນິຣເປກ຺ໂຂຕິ ສງ຺ຂາຣາທິປທນ຺ຕຣານເປກ຺ໂຂ. ເຕນາຕິ ອຎ຺ຎນິຣເປກ຺ຂທຸກ຺ຂປທຄ຺ຄຫຓໂຕ. ຕສ຺ມິໍ ທຸກ຺ຂທຸກ຺ເຂ ວິສຍຠູເຕ. ເອສ ທຸກ຺ຂສທ຺ໂທ ‘‘ທຸກ຺ຂໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຐໂມ ທຸກ຺ຂສທ຺ໂທ. ຕຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂໍ. ‘‘ທຸກ຺ຂໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂເມວ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈນ຺ຕິ ນຍິທໍ ອວຘາຣຓໍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ທຸກ຺ຂໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈເມວາຕິ ປນ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ເອກນ຺ເຕນ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈເມວາ’’ຕິ. ສຈ຺ຈວິຠງ຺ເຄ ວຸຕ຺ເຕສຸ ສມຸທເຍສຸ ໂກຈິ ຜລຘມ຺ເມສຸ ນຕ຺ຖີຕິ ສຈ຺ຈວິຠງ຺ເຄ ປຎ຺ຈຘາ ວຸຕ຺ເຕສຸ ສມຸທເຍສຸ ເອໂກປິ ຜລສຠາເວສຸ ນຕ຺ຖິ, ຜລສຠາໂວ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຜລຘມ຺ໂມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ຈ ປາໂຐ. ມຄ຺ຄສທ຺ໂທ ຈ ຜລງ຺ເຄສູຕິ ສາມຎ຺ຎຜລງ຺ເຄສຸ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິອາທີສຸ ‘‘ມຄ຺ຄງ຺ຄໍ ມຄ຺ຄປຣິຍາປນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ວິຠ. ໔໙໒, ໔໙໕) ອາຄໂຕ ມຄ຺ຄສທ຺ໂທ ມຄ຺ຄຜລຕ຺ຕາ ປວຕ຺ຕຕິ ກາຣຓູປຈາເຣນາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ມຄ຺ຄກິຈ຺ຈສພ຺ຠາວາ’’ຕິອາທິ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ສຈ຺ຈເທສນາຍ ປຠວາທິສຠາວາ ເອວ ຘມ຺ມາ ສມຸທຍາທິປຣິຍາເຍນ ວຸຕ຺ຕາ, ນ ອປ຺ປຠວາທິສຠາວາ, ຕສ຺ມາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ເຕຠູມກຘມ຺ມານໍ ຍຖາຣຫໍ ທຸກ຺ຂສມຸທຍສຈ຺ຈນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາ ອສຈ຺ຈສຠາເວ ສຠາວຘມ຺ເມ ຈ ອຸທ຺ຘຣນ຺ໂຕ ຜລຘມ຺ເມ ເອວ ອຸທ຺ຘຣິ. ນນຸ ຈ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາປິ ຘມ຺ມາ ອສຈ຺ຈສຠາວາຕິ ເຕປິ ອຸທ຺ຘຣິຕພ຺ພາຕິ? ນ, ເຕສໍ ມຄ຺ຄຄຕິກຕ຺ຕາ. ‘‘ຜລຘມ຺ເມສູ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຘມ຺ມຄ຺ຄຫເຓນ ວາ ຜລສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມານໍ ວິຍ ເຕສມ຺ປິ ຄຫຓໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ປທໂສຘເນນ…ເປ… ອິຘ ຄຫິຕາຕິ ເອເຕນ ອສຈ຺ຈສຠາວານໍ ຘມ຺ມານໍ ປກຣເຓນ ນິວຕ຺ຕິຕຕໍ ອາຫ. ເຕສນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂາທີນໍ. ຕພ຺ພິເສສນໂຍຄວິເສສນ຺ຕິ ເຕນ ທຸກ຺ຂາທິວິເສສນໂຍເຄນ ວິສິຏ຺ຐຕໍ. ສຈ຺ຈວິເສສນຠາເວເນວ ທຸກ຺ຂາທີນໍ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕາທິຠາໂວ ສິທ຺ໂຘຕິ ອາຫ ‘‘ເອກນ຺ຕສຈ຺ຈຕ຺ຕາ’’ຕິ. ຍຖາ ເຈຕ຺ຖາຕິ ຍຖາ ເອຕສ຺ມິໍ ສຈ຺ຈຍມເກ ສຸທ຺ຘສຈ຺ຈວາເຣ ສຈ຺ຈວິເສສນຠູຕາ ເອວ ທຸກ຺ຂາທໂຍ ຄຫິຕາ. ເອວໍ ຂນ຺ຘຍມກາທີສຸປີຕິ ນ ສຸທ຺ຘສຈ຺ຈວາເຣ ເອວ ອຍໍ ນໂຍ ທສ຺ສິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປທໂສຘນວາເຣ ຕໍມູລຈກ຺ກວາເຣ ຈ ‘‘ຣູປໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິອາທິນາ ສມຸທາຍປທານໍເຍວ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖີຕິ ‘‘ສຸທ຺ຘກ຺ຂນ຺ຘາທິວາເຣສູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ເຈຕ຺ຖາປິ ສຸທ຺ຘວາເຣ ເອວ ອຍໍ ນໂຍ ທສ຺ສິໂຕ. ຍທິ ສຸທ຺ຘກ຺ຂນ຺ຘາທິວາເຣສຸ ຂນ຺ຘາທິວິເສສນຠູຕານເມວ ຣູປາທີນໍ ຄຫເຓນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ອຖ ກສ຺ມາ ຂນ຺ຘາທິວິເສສນໂຕ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ຣູປາທີນໍ ວເສນ ອຕ຺ໂຖ ທສ຺ສິໂຕຕິ ໂຈທນໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນາ’’ຕິອາທິ. ປຸຣິໂມ ເອວ ອຕ຺ໂຖ ຍຸຕ຺ໂຕ, ຍຸຕ຺ຕິໂຕ ປາໂຐວ ພລວາຕິ.

ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ປວຕ຺ຕິວາຣວຓ຺ຓນາ

໒໗-໑໖໔. ທຸກ຺ຂປຣິຎ຺ຎາ ຍາວ ທຸກ຺ຂສມຕິກ຺ກມນຕ຺ຖາຕິ ສປ຺ປເທສໍ ປວຕ຺ຕາປິ ສາ ຕທຕ຺ຖາວຫາ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ກສ຺ສຈິ ອາສງ຺ກາ ສິຍາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອຣິຍຕ຺ຕາ…ເປ… ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ເກຈິ ປເນຕ຺ຖ ‘‘ອນ຺ຕິມຠເວ ຐິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ກາຣຓໍ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ ອຸປປຕ຺ຕິຍາ ທຸກ຺ຂວິຈາຣຕ຺ຕາ, ນ ຈ ສພ຺ເພ ສຸທ຺ຘາວາສາ ອນ຺ຕິມຠວິກາ ອຸທ຺ຘໍໂສຕວຈນໂຕ. ‘‘ຍສ຺ສ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ອຸປ຺ປາທາວຕ຺ຖາ. ອວິເສເສນ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈປຣິຍາປນ຺ນາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ພນ຺ຘີຠາເວເນວ ຕໍສມງ຺ຄີ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ສພ຺ເພ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕາ’’ຕິອາທິໍ ວຕ຺ວາ ສ຺ວາຍມຕ຺ໂຖ ຍສ຺ມາ ນິຈ຺ຉຍຣູເປນ ຄຫິໂຕ, ນິຈ຺ຉິຕສ຺ເສວ ຈ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິຠາຄທສ຺ສເນນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ເຕສ຺ເວວ…ເປ… ອຸປປນ຺ນເມວາ’’ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ເຕສ຺ເວວ ເກຈິ ທສ຺ສີຍນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອກໂກຏ຺ຐາສຸປ຺ປຕ຺ຕິສມງ຺ຄິໂນຕິ ທຸກ຺ຂໂກຏ຺ຐາສຸປ຺ປຕ຺ຕິສມງ຺ຄິໂນ. ເຕສູຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐາເນນ ຄຫິເຕສຸ. ມຄ຺ຄຜລຸປ຺ປາທສມງ຺ຄີສູຕິ ມຄ຺ຄຜລຸປ຺ປາທສມງ຺ຄີນໍ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ.

ເອຕ຺ຖ ຈາຕິອາທິນາ ‘‘ສພ຺ເພສ’’ນ຺ຕິອາທິປາຬິຍາ ປິຓ຺ຑຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ຕຕ຺ຖ ສມຸທຍສຈ຺ຈຸປ຺ປາທໂວມິສ຺ສສ຺ສ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈຸປ຺ປາທສ຺ສາຕິ ອິທໍ ອນາທເຣ ສາມິວຈນໍ. ກຕ຺ຖຈິ ສມຸທຍສຈ຺ຈຸປ຺ປາທໂວມິສ຺ເສປິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ເຈ ຕໍຣຫິຕສ຺ສ ສມຸທຍສຈ຺ຈຸປ຺ປາທຣຫິຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈຸປ຺ປາທສ຺ສ ທສ຺ສນວເສນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ເກຈິ ປນ ‘‘ສມຸທຍສຈ຺ຈາໂວມິສ຺ສສ຺ສາ’’ຕິ ປຐນ຺ຕິ, ເຕສໍ ‘‘ຕໍຣຫິຕສ຺ສາ’’ຕິ ອິທໍ ປຸຣິມປທສ຺ສ ອຕ຺ຖວິວຣຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕໍສຫິຕສ຺ສາຕິ ສມຸທຍສຈ຺ຈຸປ຺ປາທສຫິຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈຸປ຺ປາທສ຺ສ ທສ຺ສນວເສນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ເຕສນ຺ຕິ ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕານໍ, ປວຕ຺ຕິຍໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ‘‘ປວຕ຺ເຕ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ເຕສຸ ທ຺ວີສຸປິ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ນ ຄຫິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ປນ ເຕສໍ ອຸປ຺ປາທສ຺ສ ປຐມໂກຏ຺ຐາເສນ ຄຫິຕຕາ ທສ຺ສິຕາ ເອວ. ຕຖາ ນິໂຣໂຘ ຈາຕິ ຍຖາ ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕານໍ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ປຐມໂກຏ຺ຐາເສນ ຄຫິໂຕ, ປວຕ຺ຕິຍໍ ປນ ໂສ ທ຺ວີຫິ ໂກຏ຺ຐາເສຫິ ນ ຄຫິໂຕ, ຕຖາ ເຕສໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈສ຺ສ ນິໂຣໂຘປີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຖາ ຫິ ‘‘ສພ຺ເພສໍ ຈວນ຺ຕານໍ ປວຕ຺ເຕ ຕຓ຺ຫາວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ’’ຕິອາທິນາ (ຍມ. ໑.ສຈ຺ຈຍມກ.໘໘) ນິໂຣຘວາເຣ ປາຬິ ປວຕ຺ຕາ. ເອເສວ ນໂຍຕິ ຍ຺ວາຍໍ ‘‘ເອຕ຺ຖ ຈາ’’ຕິອາທິນາ ສມຸທຍສຈ຺ຈຍມເກ ປາຬິຍາ ອຕ຺ຖນໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ, ມຄ຺ຄສຈ຺ຈຍມເກປິ ເອເສວ ນໂຍ, ເອວເມວ ຕຕ຺ຖາປິ ອຕ຺ໂຖ ເນຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຖາ ຫິ ‘‘ສພ຺ເພສໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕານ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ຕຕ຺ຖ ປາຬິ ປວຕ຺ຕາ.

ເອວຎ຺ຈ ສຕີຕິ ເອວໍ ຂຓວເສນ ໂອກາສຄ຺ຄຫເຓ ສຕີຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ອນນຸຊານນວເສນ ປຈ຺ຈາມສຕິ. ເອຕສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນຕິ ເອຕສ຺ສ ຍມກປທສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ. ‘‘ອຄ຺ຄມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ, ອຣຫນ຺ຕານໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ, ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນນ຺ຕຣາ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄໍ ປຏິລຠິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ, ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕານໍ ເຕສໍ ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ໂນ ຈ ເຕສໍ ຕຕ຺ຖ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ (ຍມ. ໑.ສຈ຺ຈຍມກ.໗໑) ປຸຣິມໂກຏ຺ຐາສສ຺ສ ອາຄຕຕ຺ຕາ ວິໂຣໂຘ ນຕ຺ຖີຕິ ‘‘ປຈ຺ຉິມໂກຏ຺ຐາເສ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ນ ອຸປປຕ຺ຕິຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທກ຺ຂໂຓ ຠາວິໂນ ສມຸທຍປຈ຺ຈຸປ຺ປາທສ຺ສ ອາຘາໂຣ, ອຖ ໂຂ ກາມາວຈຣາທິໂອກາໂສ, ຕສ຺ມາ. ປຸຄ຺ຄໂລກາສວາໂຣ ເຫສາຕິ ຍສ຺ມາ ປຸຄ຺ຄໂລກາສວາໂຣ ເອສ, ຕສ຺ມາ ‘‘ເຕສໍ ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ໂອກາສວເສນ ຕຕ຺ຖ-ສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍທິ ປຸຄ຺ຄໂລກາສວາເຣ ກາມາວຈຣາທິໂອກາສວເສເນວ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ, ນ ຂຓວເສນ, ອຖ ກສ຺ມາ ‘‘ສພ຺ເພສໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕານ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ໂອກາສໍ ອນາມສິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຈທນໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ຕຕ຺ຖ…ເປ… ໂສ ເອວາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ໂອກາສວາເຣ. ປຸຄ຺ຄລວິເສສທສ຺ສນຕ຺ຖນ຺ຕິ ປຸຄ຺ຄລສງ຺ຂາຕວິເສສທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ຍຕ຺ຖ ເຕຕິ ຍສ຺ມິໍ ກາມາວຈຣາທິໂອກາເສ ເຕ ປຸຄ຺ຄລາ.

ເກຈີຕິ ຘມ຺ມສິຣິຕ຺ເຖຣໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ໂສ ຫິ ‘‘ປວຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕຊຣູປເມວ ອຘິປ຺ເປຕໍ ຈິຕ຺ຕປຏິພທ຺ຘວຸຕ຺ຕິຕ຺ຕາຕິ ກາຣຓໍ ວທຕິ. ອປເຣ ‘‘ອຣູເປຕິ ອິມໍ ປຸຣິມາເປກ຺ຂມ຺ປິ ໂຫຕີຕິ ເຕນ ປວຕ຺ຕໍ ວິເສເສຕ຺ວາ ອຣູປຠວວເສນ ອຍມຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ‘ຍສ຺ສ ວາ ປນ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ? ໂນ’ຕິອາທີສຸປິ ເອວມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ປຸຄ຺ຄໂລ ນ ຈິຕ຺ຕໍ ອເປກ຺ຂິຕ຺ວາວ ຄຫິໂຕຕິ ອິທໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນຘິກຕຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຕ຺ຖ ປນ ສມຸທຍສຈ຺ຈສ຺ສ ອຸປ຺ປາທນິຈ຺ຉໂຍ, ຕຕ຺ເຖວ ຕສ຺ສ ອນຸປ຺ປາທນິຈ຺ຉເຍນປິ ຠວິຕພ຺ພໍ ຈິຕ຺ເຕນ ຈ ວິນາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ເສວ ອນຸປລພ຺ຠນໂຕຕິ ‘‘ຍສ຺ສ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ສມຸທຍສຈ຺ຈາຘາຣໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖໂຕ ຄຫິຕເມວາຕິ ສກ຺ກາ ວິຎ຺ຎາຕຸໍ. ອປິຈ ອິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ເຘປິ ນ ສພ຺ໂພ ຣູປຸປ຺ປາໂທ ເອກນ຺ເຕນ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາຘີໂນຕິ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວິນາປິ ຕຕ຺ຖ ຣູປຸປ຺ປຕ຺ຕິທສ຺ສນໂຕ, ຕສ຺ມາ ຈິຕ຺ຕຊຣູປເມວ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ອິຕຣໍ, ອິຕຣໍ ປນ ຕສ຺ສ ຕີສຸປິ ຂເຓສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ວິຠຊິຕພ຺ພາ ອວິຠຕ຺ຕາ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ສິຍາຍໍ ປສງ຺ໂຄ ປຐມວາເຣ, ທຸຕິຍວາເຣ ປນ ວິຠຊນາ ເອວ ສາຕິ ນາຍໍ ປສງ຺ໂຄ ລພ຺ຠຕິ, ປຐມວາເຣປິ ວາ ນາຍໍ ປສງ຺ໂຄ. ກສ຺ມາ? ເອສາ ຫິ ຍມກສ຺ສ ປກຕິ, ຍທິທໍ ຍຖາລາຠວເສນ ໂຍຊນາ.

ທຸຕິເຍ ຈິຕ຺ເຕ ວຕ຺ຕມາເນຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ປຐມໍ ຠວງ຺ຄໍ, ທຸຕິຍໍ ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຠວນິກນ຺ຕິຍາ ອາວຊ຺ຊນມ຺ປິ ວິປາກປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ວິສທິສຕ຺ຕາ ‘‘ທຸຕິຍ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ສກ຺ກາ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຸພ຺ເພ ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພາຕິ ອປເຣ. ຠວນິກນ຺ຕິຍາ ປນ ສຫຊາຕໍ ປຐມໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອິຘ ທຸຕິຍໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ປວຕ຺ຕໍ ສພ຺ພໍ ອພ຺ຍາກຕຠາເວນ ສມານຊາຕິກຕ຺ຕາ ເອກນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຫຏ຺ຐາ ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ເຖວາຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ສພ຺ພນ຺ຕິເມນ ປຣິຈ຺ເຉເທນາ’’ຕິອາທິ. ຕສ຺ມິນ຺ຕິ ທຸຕິເຍ ຈິຕ຺ເຕ. ເຕນ ສມານຄຕິກຕ຺ຕາຕິ ເຕນ ຍຖາວຸຕ຺ຕທຸຕິຍຈິຕ຺ເຕນ ຈ ຕໍສມງ຺ຄິໂນ ວາ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖ, ໂນ ຈ ສມຸທຍສຈ຺ຈນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຠາເວນ ສມານຄຕິກຕ຺ຕາ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາຕິ ເຕນ ສມານຄຕິກຕາຍ ທສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ເອວ. ຍຖາວຸຕ຺ຕາຕິ ທຸຕິຍາກຸສລຈິຕ຺ຕໂຕ ປຸຣິມສພ຺ພຈິຕ຺ຕສມງ຺ຄິໂນ ອຄ຺ຄຫິຕາ ໂຫນ຺ຕິ ອິຕຣຠາວາຠາວໂຕ. ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ປາຐນ຺ຕເຣນ ສມຕ຺ເຖຕຸໍ ‘‘ຍຖາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕຕິ ຈຕຸໂວກາຣາ. ວຊ຺ເຊຕພ຺ພາຕິ ‘‘ອິຕເຣສ’’ນ຺ຕິ ວິເສສເນນ ນິວຕ຺ເຕຕພ຺ພາ. ປຎ຺ຈໂວກາຣາ ວິຍ ຍຖາວຸຕ຺ຕາ ສຸທ຺ຘາວາສາຕິ ທຸຕິຍຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓສມງ຺ຄິຠາເວນ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ຍຖາ ສຸທ຺ຘາວາສສງ຺ຂາຕາ ປຎ຺ຈໂວກາຣາ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕາ ສນ຺ຕິ, ເອວໍ ຈຕຸໂວກາຣາ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕາ ນ ຫິ ສນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ.

‘‘ຍສ຺ສ ຍຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຄ຺ຄໂລກາສາ ອາເຘຍ຺ຍາຘາຣຠາເວນ ອເປກ຺ຂິຕາຕິ ອາຫ ‘‘ປຸຄ຺ຄໂລກາສາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ ຄຫິຕາ’’ຕິ. ກາມາວຈເຣ…ເປ… ອຸປປນ຺ນາຕິ ເອຕ຺ຖ ກາມາວຈເຣ ອຠິສເມຕາວິໂນ ຣູປາວຈຣໍ ອຸປປນ຺ນາ, ຣູປາວຈເຣ ອຠິສເມຕາວິໂນ ອຣູປາວຈຣໍ ອຸປປນ຺ນາ, ວາ-ສທ຺ເທນ ກາມາວຈເຣ ອຠິສເມຕາວິໂນ ອຣູປາວຈຣໍ ອຸປປນ຺ນາຕິ ຈ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ອຸປປນ຺ໂນກາເສ. ອຠິສມໂຍຕິ ອຸປຣິມຄ຺ຄາຠິສມໂຍ ຍາວ ອຸປປນ຺ໂນ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕາວ ເຕ ຕຕ຺ຖ ອຸປປນ຺ນປຸຄ຺ຄລາ ເອຕ຺ຖ ເອຕສ຺ມິໍ ‘‘ອຠິສເມຕາວີນ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ເຕ ທຸຕິຍໂກຏ຺ຐາເສ ນ ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ ປຸຄ຺ຄໂລກາສານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ. ຍທິ ເອວໍ ກິໍ ເຕ ອິມສ຺ມິໍ ຍມເກ ອສງ຺ຄຫິຕາຕິ ອາຫ ‘‘ເຕ ປນາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສມານຄຕິກາຕິ ວິສຸໍ ນ ທສ຺ສິຕາ’’ຕິ, ຕໍ ປາກຏຕຣໍ ກາຕຸໍ ‘‘ອນຠິສເມຕາວີນ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ‘‘ອນຠິສເມຕາວີນ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ປຐມປເທນ ຄຫິຕາ ສພ຺ພຕ຺ຖ ມຄ຺ຄຸປ຺ປຕ຺ຕິຣເຫ ສມ຺ປຕ຺ຕິຠເວ ຕຕ຺ຖ ສຸທ຺ຘາວາເສ ເຍ ອນຠິສເມຕາວິໂນ, ເຕສຸ ທ຺ວິປ຺ປກາເຣສຸ ສຸທ຺ຘາວາສາ ຍສ຺ມິໍ ກາເລ ຕຕ຺ຖ ອນຠິສເມຕາວິໂນຕິ ຄເຫຕພ຺ພາ, ຕຕ຺ຖ ເນສໍ ຕຖາ ຄເຫຕພ຺ພກາລສ຺ສ ວິເສສນຕ຺ຖໍ ‘‘ສຸທ຺ຘາວາສານໍ ທຸຕິເຍ ຈິຕ຺ເຕ ວຕ຺ຕມາເນ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ເອເຕນາຕິ ເອເຕນ ວຈເນນ. ໂວທານຈິຕ຺ຕໍ ນາມ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕານໍ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍຠູຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ອິຘ ປນ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕສ຺ສ. ຕໂຕຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕໂວທານຈິຕ຺ຕໂຕ ປຸຣິມຕຣຈິຕ຺ຕສມງ຺ຄິໂນ, ອນຸໂລມຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສມງ຺ຄິໂນ, ອວສິຏ຺ຐວຸຏ຺ຐານຄາມິນິວິປສ຺ສນາຈິຕ຺ຕາທິສມງ຺ຄິໂນປິ. ເຕນາຫ ‘‘ຍາວ ສພ຺ພນ຺ຕິມຕຓ຺ຫາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສມງ຺ຄີ, ຕາວ ທສ຺ສິຕາ’’ຕິ.

ປຏິສນ຺ຘິຈຸຕິຈິຕ຺ຕານໍ ຠງ຺ຄຸປ຺ປາທກ຺ຂຓາ ປວຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓຫິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈາທີນໍ ນຸປ຺ປາທາທີສຸ ສມານຄຕິກາຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປວຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕສ຺ສປິ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂຓສ຺ສ ຄຫຓໍ ທຏ຺ຐພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ທ຺ວີສຸປິ ໂກຏ຺ຐາເສສູຕິ ສມຸທຍສຈ຺ຈສ຺ສ ຠາວິໂນ ນິໂຣຘສ຺ສ ອປ຺ປຏິກ຺ເຂປປຏິກ຺ເຂປວເສນ ປວຕ຺ເຕສຸ ປຸຣິມປຈ຺ຉິມໂກຏ຺ຐາເສສຸ. ນ ວິເສສິຕນ຺ຕິ ຍຖາວຸຕ຺ເຕ ອປ຺ປຏິກ຺ເຂເປ ຈ ສຕິປິ ວິເສເສຕ຺ວາ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກສ຺ສປິ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕາທິສສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ຈ ຜລສ຺ສ ຈ ຠງ຺ຄກ຺ຂຓສມງ຺ຄິໂນ ປຸຣິມໂກຏ຺ຐາສສ຺ເສວ ອຠຊນໂຕ ໂກຏ຺ຐາສທ຺ວຍສມ຺ຠວາຠາວໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທານິ ຕເມວຕ຺ຖໍ ວິວຣິຕຸໍ ‘‘ຍສ຺ສ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເກສຎ຺ຈິ ປຸຄ຺ຄລານໍ. ນິທ຺ຘາຣເຓ ເຈຕໍ ສາມິວຈນໍ. ‘‘ມຄ຺ຄສ຺ສ ຈ ຜລສ຺ສ ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕມຄ຺ຄຜລານິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຕິຓ຺ຓໍ ຜລານໍ ທ຺ວິນ຺ນຎ຺ຈ ມຄ຺ຄານ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຕານິ ປນ ເຫຏ຺ຐິມານິ ຕີຓິ ຜລານິ ມຊ຺ເຌ ຈ ທ຺ເວ ມຄ຺ຄາ ເວທິຕພ຺ພາ. ນິຣນ຺ຕຣໍ ອນຸປ຺ປາເທຕ຺ວາຕິ ປຏິປກ຺ຂຘມ຺ເມຫິ ອໂວກິຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ ສຫ ວິປສ຺ສນາຍ ມຄ຺ຄໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ເຕນ ຍາ ສາຕຈ຺ຈກິຣິຍາ ກາຕພ຺ພາ, ຕໍ ອກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ…ເປ… ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ’’ຕິ. ‘‘ອຣູເປ ມຄ຺ຄສ຺ສ ຈ ຜລສ຺ສ ຈ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ’’ຕິ ອວິເສສໂຕ ວຸຕ຺ເຕ ກຖມຍໍ ວິເສໂສ ລພ຺ຠຕີຕິ ອາຫ ‘‘ສາມຎ຺ຎວຈເນນປີ’’ຕິອາທິ. ເຕນ ອປວາທວິສຍປຣິຍາເຍນ ອຸປສຄ຺ຄາ ອຠິນິວິສນ຺ຕີຕິ ໂລກສິທ຺ໂຘຍໍ ຎາໂຍຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ປວຕ຺ຕິວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ປຣິຎ຺ຎາວາຣວຓ຺ຓນາ

໑໖໕-໑໗໐. ເອຕ຺ເຖວາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຈ຺ຈຍມເກ ເອວ. ອປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕາທສ຺ສນຕ຺ຖນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອ-ກາໂຣ ນ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍາຠາວວຈໂນ, ນາປິ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍປຏິປກ຺ຂວຈໂນ, ອຖ ໂຂ ຕທຎ຺ຎວຈໂນຕິ ຍຖາຣຫໍ ສຈ຺ເຈສຸ ລພ຺ຠມານານໍ ປຫາຕພ຺ພຕາທີນມ຺ປິ ທສ຺ສເນ ອາປນ຺ເນເຍວ ສມຍວາໂຣ ທສ຺ສນປໂຣ, ເຍສຎ຺ຈ ນ ທສ຺ສນປໂຣ, ເຕສຸ ເກສຸຈິ ສຈ຺ເຈສຸ ລພ຺ຠມານານມ຺ປິ ເກສຎ຺ຈິ ວິເສສານໍ ອຍໍ ວາໂຣ ນ ທສ຺ສນປໂຣຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ສຈ຺ຉິກຣຓ…ເປ… ທສ຺ສນຕ຺ຖຎ຺ຈາ’’ຕິ ອາຫ. ສມຸທເຍ ປຫານປຣິຎ຺ຎາວ ວຸຕ຺ຕາ, ນ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາຕິ ຍຸຕ຺ຕໍ ຕາເວຕໍ ສມຸທຍສ຺ສປິ ຕີເຣຕພ຺ພສຠາວຕ຺ຕາ, ‘‘ທຸກ຺ເຂ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາວ ວຸຕ຺ຕາ, ນ ປຫານປຣິຎ຺ຎາ’’ຕິ ອິທໍ ປນ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ, ນນຸ ທຸກ຺ຂໍ ອປ຺ປຫາຕພ຺ພເມວາຕິ? ສມຸທຍສຈ຺ຈວິຠງ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕານໍ ເກສຎ຺ຈິ ສມຸທຍໂກຏ຺ຐາສານໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ເຈ ສງ຺ຄຫຓໂຕ ທຸກ຺ຂສມຸທເຍ ວາ ອສງ຺ກຣໂຕວ ຄເຫຕ຺ວາ ຠູຕກຖນເມຕໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອຸຠຍຕ຺ຖາຕິ ທຸກ຺ເຂ ສມຸທເຍ ຈ ວຸຕ຺ຕາ. ກສ຺ມາ? ເຕສໍ ສາຘາຣຓາຕິ. ເອວໍ ສາຘາຣຓາສາຘາຣຓເຠທຠິນ຺ນໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ປຣິຎ຺ຎາກິຈ຺ຈໍ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານກ຺ຂເຓ ລພ຺ຠມານມ຺ປິ ມຄ຺ຄກາເລ ເອກກ຺ຂເຓ ເອວ ລພ຺ຠຕິ ເອກຎາຓກິຈ຺ຈຕ຺ຕາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ມຄ຺ຄຎາຓຎ຺ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປຣິຎ຺ຎາວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສຈ຺ຈຍມກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ສງ຺ຂາຣຍມກໍ

໑. ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວາຣວຓ຺ຓນາ

໑. ສຕິປິ ກຸສລມູລາທີນມ຺ປິ ວິຠຕ຺ຕຠາເວ ຂນ຺ຘາທິວິຠາໂຄ ຕໂຕ ສາຕິສໂຍຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຂນ຺ຘາທໂຍ ວິຍ ປຸພ຺ເພ ອວິຠຕ຺ຕາ’’ຕິ ອາຫ. ປກາຣຕ຺ໂຖ ວາ ເອຕ຺ຖ ອາທິ-ສທ຺ໂທ ‘‘ຠູວາທໂຍ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍາຕິ ກຸສລມູລາທີນມ຺ປິ ສງ຺ຄໂຫ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອວິຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ນິສາເມນ຺ເຕຫິ. ເຫຕຸອຕ຺ໂຖ ວາ ເອຕ຺ຖ ລຸຕ຺ຕນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ ອວິຎ຺ຎາປິຕຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍທິປິ ກາຍສງ຺ຂາຣານໍ ວິກປ຺ປທ຺ວເຍປິ ເຫຕຸຜລຠາໂວເຍວ ອິຈ຺ຉິໂຕ, ສາມິວຈນຣູປາວິຠູໂຕ ປນ ອຕ຺ເຖວ ອຕ຺ຖເຠໂທຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ກາຍສ຺ສ…ເປ… ກຕ຺ຕຸອຕ຺ເຖ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ປນາຕິ ກຕ຺ຕຸອຕ຺ໂຖ.

໒-໗. ສຸທ຺ຘິກເອເກກປທວເສນາຕິ ‘‘ກາໂຍ ສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິອາທີສຸ ທ຺ວີສຸ ທ຺ວີສຸ ປເທສຸ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອສມ຺ມິສ຺ສເອເກກປທວເສນ. ອຕ຺ຖາຠາວໂຕຕິ ຍຖາຘິປ຺ເປຕຕ຺ຖາຠາວໂຕ. ອຎ຺ຎຖາ ກຣຊກາຍາທິໂກ ອຕ຺ໂຖ ອຕ຺ເຖວ. ເຕເນວາຫ ‘‘ປທໂສຘນ…ເປ… ອວຈນີຍຕ຺ຕາ’’ຕິ. ອິທານິ ຕເມວ ອຕ຺ຖາຠາວໍ ພ຺ຍຕິເຣກວເສນ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຍຖາ’’ຕິອາທິມາຫ. ກສ຺ມາ ປນ ອຸຠຍຕ຺ຖ ສມາເນ ສມາສປທຠາເວ ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ລພ຺ຠຕິ, ອິຘ ນ ລພ຺ຠຕີຕິ? ຠິນ຺ນລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທິປທານິ ສມານາຘິກຣຓານີຕິ ປທທ຺ວຍາຘິຏ຺ຐາໂນ ເອໂກ ອຕ຺ໂຖ ລພ຺ຠຕິ, ອິຘ ປນ ກາຍສງ຺ຂາຣາທິປທານິ ຠິນ຺ນາຘິກຣຓານີຕິ ຕຖາຣູໂປ ອຕ຺ໂຖ ນ ລພ຺ຠຕີຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຍຖາຘິປ຺ເປຕຕ຺ຖາຠາວໂຕ’’ຕິ.

ວິສຸໍ ອທີເປຕ຺ວາຕິ ‘‘ກາຍສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິອາທິນາ ສຫ ວຸຈ຺ຈມາໂນປິ ກາຍສງ຺ຂາຣສທ຺ໂທ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖໍ ອໂຊເຕຕ຺ວາ ເອກໍ ອຕ຺ຖໍ ຍທິ ທີເປຕີຕິ ປຣິກປ຺ປວເສນ ວທຕິ. ເຕນ ກາຍສງ຺ຂາຣສທ຺ທານໍ ສມານາຘິກຣຓຕໍ ອຸລ຺ລິງ຺ເຄຕິ. ‘‘ກາຍສງ຺ຂາຣສທ຺ໂທ ກາຍສງ຺ຂາຣຕ຺ເຖ ວຕ຺ຕມາໂນ’’ຕິ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ, ‘‘ສງ຺ຂາຣສທ຺ໂທ ສງ຺ຂາຣຕ຺ເຖວ ວຕ຺ຕມາໂນ’’ຕິ ປນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ. ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ຂນ຺ຘຕ຺ເຖ ວຕ຺ຕມາໂນ ຂນ຺ຘສທ຺ໂທ ວິຍ ຣູປສທ຺ເທນ ກາຍສທ຺ເທນ ວິເສສິຕພ຺ໂພຕິ ອິທໍ ວຈນໍ ຍຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ກາຍສງ຺ຂາຣສທ຺ທານໍ ປນ ສມານາຘິກຣຓຕ຺ເຕ ນ ເກວລໍ ສງ຺ຂາຣສທ຺ໂທເຍວ ສງ຺ຂາຣຕ຺ເຖ ວຕ຺ຕຕິ, ອຖ ໂຂ ກາຍສທ຺ໂທປີຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກາຍສງ຺ຂາຣສທ຺ໂທ ກາຍສງ຺ຂາຣຕ຺ເຖ ວຕ຺ຕມາໂນ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ສິຍາ, ກາຍສທ຺ເທນ ສມານາຘິກຣເຓນາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ພ຺ຍຘິກຣເຓນ ປນ ສງ຺ຂາຣສ຺ສ ວິເສສິຕພ຺ພຕາ ອຕ຺ເຖວາຕິ.

ອິມສ຺ສ ວາຣສ຺ສາຕິ ສຸທ຺ຘສງ຺ຂາຣວາຣສ຺ສ. ປທໂສຘເນນ ທສ຺ສິຕານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຕເກວ ວຸຈ຺ຈມາເນ ຕຕ຺ຖ ທສ຺ສິຕຠາວສາມຎ຺ເຎນ ສຸທ຺ຘກາຍາທີນມ຺ປິ ຄຫຓໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ຕໍນິວາຣຓຕ຺ຖໍ ‘‘ຍຖາຘິປ຺ເປຕານເມວາ’’ຕິ ອາຫ. ກາຍາທິປເທຫິ ອຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາຕິ ສຸທ຺ຘກາຍາທິປເທຫິ ອຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ. ອິຘ ປນາຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ. ສຸທ຺ຘສງ຺ຂາຣວາຣໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ສຸທ຺ຘສງ຺ຂາຣວາຣເມເວຕ຺ຖ ອນນຸຊານນ຺ໂຕ ສກລສງ຺ຂາຣຍມກວິສຍນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອິຘ ປນ ສງ຺ຂາຣຍມເກ’’ຕິ. ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຖປຣິຈ຺ຈາໂຄຕິ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາທິກສ຺ສ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຖສ຺ສ ອຄ຺ຄຫຓໍ ເຈຕນາກາຍອຠິສງ຺ຂຣຓສງ຺ຂາຣາທິ ອນຘິປ຺ເປຕຕ຺ຖປຣິຄ຺ຄໂຫ. ຍທິ ‘‘ກາໂຍ ສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິອາທິນາ ສຸທ຺ຘສງ຺ຂາຣຕໍມູລຈກ຺ກວາຣາ ອຕ຺ຖາຠາວໂຕ ອິຘ ນ ຄເຫຕພ຺ພາ, ອຖ ກສ຺ມາ ປວຕ຺ຕິວາຣເມວ ອນາຣຠິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຖາ ເທສນາ ອາຣທ຺ຘາຕິ ອາຫ ‘‘ປທໂສຘນວາຣຕໍມູລຈກ຺ກວາເຣຫີ’’ຕິອາທິ. ສໍສໂຍ ໂຫຕິ ສງ຺ຂາຣສທ຺ທວຈນີຍຕາສາມຎ຺ຎໂຕ ກາຍສງ຺ຂາຣາທິປທານໍ ພ຺ຍຘິກຣຓຠາວໂຕ ຈ. ເຕເນວາຫ ‘‘ອສມານາຘິກຣເຓຫິ…ເປ… ທສ຺ສິຕາຍາ’’ຕິ.

ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ປວຕ຺ຕິວາຣວຓ຺ຓນາ

໑໙. ສງ຺ຂາຣານໍ ປຸຄ຺ຄລານຎ຺ຈ ໂອກາສຕ຺ຕາຕິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍຕາຍ, ສງ຺ຂາຣານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພຕາຍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ຌານສ຺ສ ໂອກາສຕາ ເວທິຕພ຺ພາ, ຠູມິ ປນ ຍທຄ຺ເຄນ ປຸຄ຺ຄລານໍ ໂອກາໂສ, ຕທຄ຺ເຄນ ສງ຺ຂາຣານມ຺ປິ ໂອກາໂສ. ‘‘ທຸຕິເຍ ຌາເນ ຕຕິເຍ ຌາເນ’’ຕິອາທິນາ ຌານໍ, ‘‘ກາມາວຈເຣ ຣູປາວຈເຣ’’ຕິອາທິນາ ຠູມິ ຈ ວິສຸໍ ໂອກາສຠາເວນ ຄຫິຕາ. ອິຕີຕິ ເຫຕຸອຕ຺ໂຖ, ຍສ຺ມາ ຌານມ຺ປິ ໂອກາສຠາເວນ ຄຫິຕໍ, ຕສ຺ມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸຄ຺ຄລວາເຣ ຈ ໂອກາສວເສນ ປຸຄ຺ຄລຄ຺ຄຫເຓຕິ ປຸຄ຺ຄລວາເຣ ຈ ຍທາ ປຸຄ຺ຄໂລກາສສງ຺ຂາຣາທີນໍ ໂອກາສຠາເວນ ຄຍ຺ຫຕິ, ຕທາ ເຕສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ໂອກາສານໍ ວເສນ ຄຍ຺ຫນໍ ໂຫຕີຕິ ຍຕ຺ຖ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ, ຍຎ຺ຈ ຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ຌານໍ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ເຕສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຠູມິຌານສງ຺ຂາຕານໍ ໂອກາສານໍ ວເສນ ຍຖາຣຫໍ ກາຍສງ຺ຂາຣາທີນໍ ຄຫຓໍ ກຖນໍ ໂຫຕີຕິ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ເອຕເທວ, ຕສ຺ມາ. ທຸຕິຍຕຕິຍຊ຺ຌາໂນກາສວເສນາຕິ ທຸຕິຍຕຕິຍຊ຺ຌານສງ຺ຂາຕໂອກາສວເສນ ຄຫິຕາ. ກຖໍ? ‘‘ວິນາ ວິຕກ຺ກວິຈາເຣຫິ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສານໍ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ’’ຕິ ເອວໍ ຄຫິຕາ ປຸຄ຺ຄລາ ວິເສເສຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕາ. ເກນ? ເຕເນວ ວິຕກ຺ກວິຈາຣຣຫິຕອສ຺ສາສປສ຺ສາສຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓນາຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ປຐມໂກຏ຺ຐາເສ ຌາໂນກາສວເສນ ປຸຄ຺ຄລທສ຺ສນໍ ກຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຸນ…ເປ… ທສ຺ເສຕີ’’ຕິ. ຠູມິໂອກາສວເສນ ປຸຄ຺ຄລໍ ທສ຺ເສຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ທ຺ວິປ຺ປກາຣານນ຺ຕິ ຌານຠູມິໂອກາສເຠເທນ ທຸວິຘານໍ. ເຕສນ຺ຕິ ປຸຄ຺ຄລານໍ. ‘‘ປຐມໍ ຌານໍ ສມາປນ຺ນານໍ ກາມາວຈຣານ’’ນ຺ຕິ ຈ ອິທໍ ນິວຕ຺ເຕຕພ຺ພຄເຫຕພ຺ພສາຘາຣຓວຈນໍ, ຕສ຺ສ ຈ ອວຈ຺ເຉທກໍ ‘‘ອສ຺ສາສປສ຺ສາສານໍ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ’’ຕິ ອິທນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວິເສສ…ເປ… ຂເຓ’’ຕິ. ເຕນ ວິເສສເນນ. ກາມາວຈຣານມ຺ປີຕິ ປິ-ສທ຺ໂທ ສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ໂຖ. ເຕນ ນ ເກວລໍ ຣູປາຣູປາວຈເຣສຸ ປຐມຊ຺ຌານໍ ສມາປນ຺ນານໍ, ອຖ ໂຂ ກາມາວຈຣານມ຺ປີຕິ ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ. ກີທິສານໍ ກາມາວຈຣານນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຄພ຺ຠຄຕາທີນ’’ນ຺ຕິ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ອຸທກນິມຸຄ຺ຄວິສຎ຺ຎິຠູຕາ ສງ຺ຄຫິຕາ, ນ ມຕຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສມາປນ຺ນນິໂຣຘສມາປນ຺ນາ. ເຕ ຫິ ອກາມາວຈຣຕາຍ ວິຍ ຣູປາຣູປຠວສມງ຺ຄິໂນ ວິຕກ຺ກວິຈາຣຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາວ ນິວຕ຺ຕິຕາ. ເອກນ຺ຕິກຕ຺ຕາຕິ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາຠາວສ຺ສ ເອກນ຺ຕິກຕ຺ຕາ. ນິທສ຺ສິຕາຕິ ຣູປາຣູປາວຈຣາ ນິທສ຺ສນຠາເວນ ວຸຕ຺ຕາ, ນ ຕພ຺ພິຣຫິຕານໍ ອຎ຺ເຎສໍ ອຠາວໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປຐມຊ຺ຌາໂນກາສາ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສວິຣຫວິສິຏ຺ຐາຕິ ໂຍຊນາ. ປຐມຎ຺ເຈຕ຺ຖ ປຐມຊ຺ຌານສມງ຺ຄີນໍ ຣູປາຣູປາວຈຣານໍ ຄຫຓໍ, ທຸຕິຍໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕຄພ຺ຠຄຕາທີນໍ. ອິມິນາ ນເຍນາຕິ ຍ຺ວາຍໍ ‘‘ສງ຺ຂາຣານໍ ປຸຄ຺ຄລານຎ຺ຈາ’’ຕິອາທິນາ ຌາໂນກາສຠູມິໂອກາສວເສນ ປຸຄ຺ຄລວິຠາຄນໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ, ອິມິນາ ນເຍນ ອຸປາເຍນ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ສພ຺ພປຸຈ຺ຉາສຸ.

໒໑. ເອຕສ຺ມິໍ ປນ ອຕ຺ເຖ ສຕີຕິ ຍ຺ວາຍໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຠູມິຍາ ຌານໍ ວິເສເສຕ຺ວາ ອຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ, ເອຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ຄຍ຺ຫມາເນ ອຎ຺ຎຕ຺ຖປິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຠູມິຍາ ຌານໍ ວິເສສິຕພ຺ພໍ ຠເວຍ຺ຍ, ຕຖາ ຈ ອນິຏ຺ຐໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນ’’ຕິອາທິມາຫ. ກິໍ ປນ ຕໍ ອນິຏ຺ຐນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຠູມີນໍ ໂອກາສຠາວສ຺ເສວ ອຄ຺ຄຫິຕຕາປຕ຺ຕິໂຕ’’ຕິ. ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ຫິ ຌານໍ ຄຍ຺ຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຕໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຠູມິຍາ ວິເສສິຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ຕຖາ ສຕິ ຌາໂນກາໂສວ ຄຫິໂຕ ສິຍາ, ນ ຠູມິໂອກາໂສ ຄຸຓຠູຕຕ຺ຕາ. ກິຎ຺ຈ ‘‘ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນ ຣູປາວຈເຣ ອຣູປາວຈເຣ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຣູປາຣູປຠູມິຍາ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນ ວິເສສິຍມາເນ ຕເທກເທໂສວ ໂອກາສວເສນ ຄຫິໂຕ ສິຍາ, ນ ສພ຺ພໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ. ເຕນາຫ ‘‘ສພ຺ພຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສ຺ສ ໂອກາສວເສນ ອຄ຺ຄຫິຕຕາປຕ຺ຕິໂຕ ຈາ’’ຕິ. ຌານຠູໂມກາສານນ຺ຕິ ຌາໂນກາສຠູມິໂອກາສານໍ.

ນນຸ ຈ ຌານຠູມິໂອກາເສ ອສງ຺ກຣໂຕ ໂຍຊິຍມາເນ ນ ສພ຺ພສ຺ມິໍ ປຐມຊ຺ຌາໂນກາເສ ກາຍສງ຺ຂາໂຣ ວຈີສງ຺ຂາໂຣ ຈ ອຕ຺ຖິ, ຕຖາ ສພ຺ພສ຺ມິໍ ກາມາວຈໂຣກາເສຕິ ໂຈທນຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຘາຍ ຕສ຺ສ ປຣິຫາຣໍ ວຕ຺ຕຸໍ ‘‘ຍທິປີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖາຕິ ປຐມຊ຺ຌາໂນກາເສ ກາມາວຈໂຣກາເສ ຈ. ຕໍທ຺ວຍຸປ຺ປຕ຺ຕີຕິ ຕສ຺ສ ກາຍວຈີສງ຺ຂາຣທ຺ວຍສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ. ໂອກາສທ຺ວຍສ຺ສ ອສງ຺ກຣໂຕ ຄຫເຓ ອຍຎ຺ຈ ຄຸໂຓ ລທ຺ໂຘ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ວິສຸໍ…ເປ… ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອງ຺ຄມຕ຺ຕວເສນາຕິ ວິຕກ຺ກາທິຌານງ຺ຄມຕ຺ຕວເສນ. ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕເມວ. ວິຕກ຺ກຣຫິໂຕປິ ວິຈາໂຣ ວຈີສງ຺ຂາໂຣເຍວາຕິ ອາຫ ‘‘ອວິຕກ຺ກ…ເປ… ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. ມຸທ຺ຘຠູຕໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານນ຺ຕິ ຈຕຸກ຺ກນເຍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານມາຫ. ຕຎ຺ຫິ ສກລກ຺ໂຂຠກຣຘມ຺ມວິຄເມນ ວິຕກ຺ເກກງ຺ຄປ຺ປຫາຍິກໂຕ ສາຕິສຍຕ຺ຕາ ‘‘ມຸທ຺ຘຠູຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ລຠຕິ. ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕາ ວິຍາຕິ ອິທໍ ວິສທິສຸທາຫຣຓໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໓໗. ອາວຊ຺ຊນໂຕ ປຸພ຺ເພ ປວຕ຺ຕໍ ສພ຺ພໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ເຕນ ສມານຄຕິກຕ຺ຕາ ເອກໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຐມໂຕ’’ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣໂຕ’’ຕິອາທິ. ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣສ຺ສ ອາທິທສ຺ສນຕ຺ຖນ຺ຕິ ສຸທ຺ຘາວາເສ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣສ຺ສ ອາທິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ຕຖາ ‘‘ວຈີສງ຺ຂາຣສ຺ສ ອາທິທສ຺ສນຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ.

ປວຕ຺ຕິວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສງ຺ຂາຣຍມກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ອນຸສຍຍມກໍ

ປຣິຈ຺ເຉທປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຸທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ

໑. ‘‘ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍາ ຣູປສມຸທໂຍ, ຕຓ຺ຫາສມຸທຍາ ຣູປສມຸທໂຍ, ກມ຺ມສມຸທຍາ ຣູປສມຸທໂຍ. ໂລໂຠ ນິທານໍ ກມ຺ມານໍ ສມຸທຍາຍາ’’ຕິ ຈ ເອວມາທິນາ ກຸສລມູລກຸສລາທີນໍ ປຈ຺ຈຍຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ປຈ຺ຈຍທີປເກນ ມູລຍມເກນາ’’ຕິ. ‘‘ໂສ ‘ອນິຈ຺ຈໍ ຣູປໍ, ອນິຈ຺ຈໍ ຣູປ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ຈກ຺ຂຸ ອນິຈ຺ຈໍ, ຣູປາ ອນິຈ຺ຈາ’’ຕິ ຈ ອາທິນາ ພຫຸລຂນ຺ຘາທິມຸເຂນ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາທໂຍ ວິຫິຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຂນ຺ຘາທີສຸ ຕີຣຓພາຫຸລ຺ລໂຕ’’ຕິ. ກິເລສານໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທນໂຕ ປຣໍ ປຫານກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອາຫ ‘‘ອນຸສຍປຫານນ຺ຕາ ປຫານປຣິຎ຺ຎາ’’ຕິ. ຍທິປິ ອນຸສເຍຫິ ສມ຺ປໂຍຄໂຕ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ວາ ປຫານປຣິຎ຺ຎາ ນປ຺ປວຕ຺ຕຕິ, ອນຸສຍາຠາເວ ປນ ຕທາຣມ຺ໂຠ ເອວ ນຕ຺ຖີຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອນຸສເຍຫິ ປຫານປຣິຎ຺ຎໍ ວິຠາເວຕຸ’’ນ຺ຕິ. ອນຸສຍຠາເວນ ລພ຺ຠມານານນ຺ຕິ ອນຸສຍຠາເວນ ວິຊ຺ຊມານານໍ, ອນຸສຍສຠາວານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕີຫາກາເຣຫີຕິ ປຣິຈ຺ເຉທາທີຫິ ຕີຫິ ປກາເຣຫິ. ອນຸສເຍສຸ ຄຓນສຣູປປ຺ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານໂຕ ອໂພຘິເຕສຸ ປຸຄ຺ຄໂລກາສາທິວເສນ ປວຕ຺ຕິຍມານາ ຕພ຺ພິສຍາ ເທສນາ ນ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ເຕສຸ ຕຖາ…ເປ… ທຸຣວໂພຘຕ຺ຕາ’’ຕິ.

ເອຕ຺ຖ ປຸຣິເມສູຕິ ປທຸທ຺ຘາໂຣ ອນນ຺ຕຣສ຺ສ ວິຘິ ປຏິເສໂຘ ວາຕິ ກຕ຺ວາ ສານຸສຍວາຣາທິອເປກ຺ໂຂ, ນ ອນຸສຍວາຣາທິອເປກ຺ໂຂ ອນຸສຍວາເຣ ປາຬິວວຕ຺ຖານສ຺ສ ປເຄວ ກຕຕ຺ຕາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ເອເຕສຸ ສານຸສຍວາຣາທີສຸ ປຸຣິເມສູຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ອາຫ. ສານຸສຍວາຣາທີສຸ ຫິ ຕີສຸ ປຸຣິເມສຸ ໂອກາສວາເຣ ຍໂຕ ຕໂຕຕິ ເທສນາ ປວຕ຺ຕາ, ນ ອນຸສຍວາຣາທີສຸ. ອຕ຺ຖວິເສສາຠາວໂຕຕິ ‘‘ກາມຘາຕຸຍາ ຈຸຕສ຺ສາ’’ຕິອາທິນາ (ຍມ. ໒.ອນຸສຍຍມກ.໓໐໒) ປາຬິອາຄຕປທສ຺ສ, ‘‘ກາມຘາຕຸໍ ວາ ປນ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິອາທິນາ ຍມກຠາເວນ ອຏ຺ຐກຖາອາທິຄຕປທສ຺ສ ຈ ອຕ຺ຖວິເສສາຠາວໂຕ. ກຖມຍໍ ຍມກເທສນາ ສິຍາ ທຸຕິຍສ຺ສ ປທສ຺ສ ອຠາວໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍທິ ນາຍໍ ຍມກເທສນາ, ອຖ ກສ຺ມາ ອິຘາຄຕາຕິ ອາຫ ‘‘ປຸຣິມວາເຣ ຫີ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ອນຸສຍຏ຺ຐານປຣິຈ຺ເຉທທສ຺ສນນ຺ຕິ ອນຸສຍຏ຺ຐານຕາຍ ປຣິຈ຺ເຉທທສ຺ສນໍ. ເອວມ຺ປິ ກຖມິທໍ ອນຸສຍຍມກໍ ຍມກເທສນາສພ຺ຠາວໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ຍມກເທສນາ…ເປ… ນາມໍ ທຏ຺ຐພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ອຕ຺ຖວເສນາຕິ ປຏິໂລມຕ຺ຖວເສນ. ປຐມປເທນ ຫິ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ວິປຣິວຕ຺ຕນວເສນປິ ຍມກເທສນາ ໂຫຕິ ‘‘ຣູປໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ, ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ຣູປ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ຍມ. ໑.ຂນ຺ຘຍມກ.໒), ຕຕ຺ຖ ປນ ອຕ຺ຖວິເສໂສ ອຕ຺ຖິ, ອິຘ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ນ ຕຖາ ເທສນາ ກຕາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອຕ຺ຖວິເສສາຠາວໂຕ ປນ ນ ວຸຕ຺ຕາ’’ຕິ. ລພ຺ຠມານຕາວເສນາຕິ ປຸຈ຺ຉາຍ ລພ຺ຠມານຕາວເສນ.

ອຸປ຺ປຕ຺ຕິອຣຫຕໍ ທສ຺ເສຕີຕິ ອິມິນາ ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ອນຸສຍາ ອນາຄຕາຕິ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ ຍໂຕ ເຕ ມຄ຺ຄວຊ຺ຌາ, ນ ຈ ອຕີຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຣຫາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ. ຍໍສຠາວາ ປນ ຘມ຺ມາ ອນາຄຕາ ອນຸສຍາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຕໍສຠາວາ ເອວ ເຕ ອຕີຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ ວຸຕ຺ຕາ. ນ ຫິ ຘມ຺ມານໍ ອທ຺ຘາເຠເທນ ສຠາວເຠໂທ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ອນຸສຍານໍ ອຕີຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຠາວາ ປຣິຍາຍໂຕ ລພ຺ຠນ຺ຕີຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ຍມ. ອຏ຺ຐ. ອນຸສຍຍມກ ໑) ‘‘ອຕີໂຕປິ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍປກາຣາຕິ ອນຸສຍປ຺ປກາຣາ, ກາຣຓລາເຠ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນາຣຫາອິຈ຺ເຈວ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ເອວໍປກາໂຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນວາເຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ-ສທ຺ເທນ ຄຫິໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນາຣຫຕາຍ ອວິຈ຺ຉິນ຺ນຠາວທີປນຕ຺ຖນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ຂນ຺ຘຍມກາທີສຸ ວິຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານຕາ’’ຕິ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕເນວາຕິອາທິນາ ຍຖາວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ປາກຏຕຣໍ ກໂຣຕິ. ຕຕ຺ຖ ນິນ຺ນານາກຣໂຓຕິ ນິພ຺ພິເສໂສ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊນານຸສຍານໍ ນິນ຺ນານາກຣຓຕ຺ຕາ ເອວ ຫິ ‘‘ເອຕ຺ເຖສາ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອຕ຺ຖ ນິວິສມານາ ນິວິສຕີ’’ຕິ ວິຠງ຺ເຄ (ວິຠ. ໒໐໓) ອາຄຕໍ. ອນຸສຍນຎ຺ຫິ ເອຕ຺ຖ ນິວິສນນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ.

ອິທານິ ເຍນ ປຣິຍາເຍນ ອຕີຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ອນຸສຍໂວຫາໂຣ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸກາໂມ ອນາຄຕມ຺ປິ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກຊ຺ຌໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອນຸຣູປໍ ກາຣຓໍ ປນ…ເປ… ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ. ເອເຕນ ຠູຕປຸພ຺ພຄຕິຍາ ອຕີຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຣຫຕາ ເວທິຕພ຺ພາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອຸປ຺ປຕ຺ຕິອຣຫຕາ ນາມ ກິເລສານໍ ມຄ຺ເຄນ ອສມຸຈ຺ຉິນ຺ນຕາຍ ເວທິຕພ຺ພາ. ສາ ຈ ອຕີຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນສຸປິ ອຕ຺ເຖວາຕິ ປກາຣນ຺ຕເຣນປິ ເຕສໍ ປຣິຍາຍໂຕວ ອນຸສຍຠາວໍ ປກາເສຕິ. ເຕເນວາຫ ‘‘ມຄ຺ຄສ຺ສ ປນາ’’ຕິອາທິ. ຕາທິສານນ຺ຕິ ເຍ ມຄ຺ຄຠາວນາຍ ອສຕິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຣຫາ, ຕາທິສານໍ. ຘມ຺ໂມ ເອວ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ຘມ຺ມາກາໂຣຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ນ ຫິ ຘມ຺ມາກາຣາ ອນິຈ຺ຈຕາທໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຍທິ ປນ ເຕ ອຸປ຺ປາທາທິສມງ຺ຄິໂນ ສິຍຸໍ, ຘມ຺ມາ ເອວ ສິຍຸໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອປ຺ປຫີນາກາໂຣ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ຍຸຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ຖາມຄມນໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອປ຺ປຫີນຏ຺ຐມຕ຺ຕເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຈທໂກ ໂຈເທຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສຕ຺ຕານຸສຍ…ເປ… ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ເຈ’’ຕິ. ນ ຫິ ຖາມຄມເນ ຄຫິເຕ ໂຈທນາຍ ໂອກາໂສ ອຕ຺ຖິ. ເຕນາຫ ‘‘ນາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິອາທິ. ວຸຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ, ນ ເກວລມຏ຺ຐກຖາຍເມວ ປາຐຄໂຕວາຍມຕ຺ໂຖ, ຕສ຺ມາ ເອວເມວ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຖາມຄໂຕ…ເປ… ຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ກິໍ ປນ ຕໍ ຖາມຄມນນ຺ຕິ ປຣາສງ຺ກໍ ນິວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ‘‘ຖາມຄຕນ຺ຕິ ຈ…ເປ… ວຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ເຎຫິ ອສາຘາຣໂຓຕິ ກິເລສວຕ຺ຖຸອາທີນໍ ກິເລສຕາທິສຠາໂວ ວິຍ ກາມຣາຄາທິໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອລພ຺ຠມາໂນ ເຕສໍເຍວ ອາເວຓິໂກ ສຠາໂວ, ຍໂຕ ເຕ ຠວພີຊໍ ຠວມູລນ຺ຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຍສ຺ມາ ຈ ຖາມຄມນໍ ເຕສໍ ອນຎ຺ຎສາຘາຣໂຓ ສຠາໂວ, ຕສ຺ມາ ອນຸສຍນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຖາມຄໂຕຕິ ອນຸສຍສມງ຺ຄີຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ອາຫ.

‘‘ຍສ຺ສ ກາມຣາຄານຸສໂຍ ອນຸເສຕິ, ຕສ຺ສ ປຏິຆານຸສໂຍ ອນຸເສຕີຕິ? ອາມນ຺ຕາ’’ຕິອາທິນາ (ຍມ. ໒.ອນຸສຍຍມກ.໓) ອນຸສຍວາເຣ ວຸຕ຺ໂຕ ເອວ ອຕ຺ໂຖ ‘‘ຍສ຺ສ ກາມຣາຄານຸສໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ປຏິຆານຸສໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ? ອາມນ຺ຕາ’’ຕິອາທິນາ (ຍມ. ໒.ອນຸສຍຍມກ.໓໐໐) ວຸຕ຺ໂຕຕິ ອນຸສຍນາກາໂຣ ເອວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນວາເຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ-ສທ຺ເທນ ຄຫິໂຕຕິ ‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊນວາໂຣ ອນຸສຍວາເຣນ ນິນ຺ນານາກຣໂຓ ວິຠຕ຺ໂຕ’’ຕິ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ວິຈາຣໍ ອາຣຠຕິ ‘‘ອນຸສຍອຸປ຺ປຊ຺ຊນວາຣານໍ ສມານຄຕິກຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິນາ. ‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຈນໍ ສິຍາຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນວາເຣ ‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຈນໍ ອປ຺ປຫີນາກາຣທີປກໍ ສິຍາ. ຕຖາ ຈ ສຕິ ຍຖາ ‘‘ອິມສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອິມສ຺ສ ອນິໂຣຘາຕິ ອຍມຕ຺ໂຖປິ ຎາຍຕິ, ເອວໍ ‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຕ຺ຖໂຕ ‘‘ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ອປ຺ປຫີນາກາຣສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຣຫຠາວສ຺ສ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊມານສຠາວຕ຺ຕາຕິ ໂຈທນໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ວຈນສ຺ສ ອວຸຕ຺ຕຕາ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸນ຺ຕິ ເຈ’’ຕິ ອາຫ. ວຈນຕ຺ຖວິເສເສນ ຕໍທ຺ວຍສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ເອເຕນ ຘມ຺ມນານຕ຺ຕາຠາເວປິ ປທຕ຺ຖນານຕ຺ເຖນ ວາຣນ຺ຕຣເທສນາ ໂຫຕິ ຍຖາ ສຫຊາຕສໍສຏ຺ຐວາເຣສູຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອນຸຣູປໍ ກາຣຓໍ ລຠິຕ຺ວາຕິອາທິ ຕເມວ ວຈນຕ຺ຖວິເສສໍ ວິຠາເວຕຸໍ ອາຣທ຺ຘໍ. ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຍຄ຺ຄນ຺ຕິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ໂຍຄ຺ຄໍ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊນສຠາຄຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍໂຕ ອນຸສຍາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຣຫາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ເອກນ຺ເຕນ ເຈຕເທວ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ ‘‘ຍສ຺ສ ກາມຣາຄານຸສໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ປຏິຆານຸສໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ? ອາມນ຺ຕາ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ (ຍມ. ໒.ອນຸສຍຍມກ.໓໐໐). ‘‘ອນຸເສນ຺ຕີຕິ ອນຸສຍາ’’ຕິ ເອຕ຺ຕເກ ວຸຕ຺ເຕ ສທາ ວິຊ຺ຊມານາ ນຸ ໂຂ ເຕ ອປຣິນິປ຺ຜນ຺ນານຸສຍນຏ຺ເຐນ ‘‘ອນຸສຍາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ຕໍນິເສຘນຕ຺ຖໍ ‘‘ອນຸຣູປໍ ກາຣຓໍ ລຠິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸປ຺ປຕ຺ຕິອຣຫຠາເວນ ຖາມຄຕຕາ ອນຸສຍຏ຺ໂຐຕິ ຍໍ ເຕສໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຍຄວຈນໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ສມ຺ມເທວ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິມມຕ຺ຖມາຫ ‘‘ອນຸສຍສທ຺ທສ຺ສາ’’ຕິອາທິນາ. ເຕນ ວາຣທ຺ວຍເທສນຸປ຺ປາທິກາ ອນຸສຍສທ຺ທຕ຺ຖນິທ຺ຘາຣຓາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຕມ຺ປິ ສຸວຸຕ຺ຕເມວ ອິມິນາ ຕນ຺ຕິປ຺ປມາເຓນາຕິ ອິທມ຺ປິ ‘‘ອຠິຘມ຺ເມ ຕາວາ’’ຕິອາທິນາ ອາຄຕໍ ຕິວິຘເມວ ຕນ຺ຕິໍ ສນ຺ຘາຍາຫາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຕນ຺ຕິຕ຺ຕເຍນປິ ຫິ ຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຕາ ທີປິຕາ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ປຣິຈ຺ເຉທປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຸທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານວາຣວຓ຺ຓນາ

໒. ເອວໍ ສຕີຕິ ເວທນານໍ ວິເສສິຕພ຺ພຠາເວ ກາມຘາຕຸຍາ ຈ ວິເສສນຠາເວ ສຕິ. ກາມາຘາຕຸຍາ ອນຸສຍນຏ຺ຐານຕາ ນ ວຸຕ຺ຕາ ໂຫຕິ ອປ຺ປຘານຠາວໂຕ, ປຘານາປ຺ປຘາເນສຸ ປຘາເນ ກິຈ຺ຈທສ຺ສນໂຕ, ວິເສສນຠາເວນ ຈຣິຕພ຺ພຕາຍ ຈາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ໂຫຕຸ ໂກ ໂທໂສຕິ ກທາຈິ ວເທຍ຺ຍາຕິ ອາສງ຺ກມາໂນ ອາຫ ‘‘ທ຺ວີສຸ ປນາ’’ຕິອາທິ. ທ຺ວີສູຕິ ນິທ຺ຘາຣເຓ ຠຸມ຺ມໍ, ຕຖາ ‘‘ຕີສຸ ຘາຕູສູ’’ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ຘາຕຸອາທິເຠເທນ ຕິວິຘໍ ອນຸສຍຏ຺ຐານໍ, ຕຕ຺ຖ ຈ ຣູປາຣູປຘາຕູນໍ ຠວຣາຄສ຺ສ ອນຸສຍຏ຺ຐານຕາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ກາມຘາຕຸຍາ ກາມຣາຄສ຺ສ ອນຸສຍຏ຺ຐານຕາ ເອກນ຺ເຕນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ຕສ຺ມາ. ຕີສຸ ຘາຕູສຸ ຕີສຸ ເວທນາສູຕິ ຈ ນິທ຺ຘາຣເຓ ຠຸມ຺ມໍ, ກາມຘາຕຸຍາ ທ຺ວີສຸ ເວທນາສູຕິ ຈ ອາຘາເຣ.

ທ຺ວີສ຺ເວວາຕິ ທ຺ວີສຸ ສຸໂຂເປກ຺ຂາສຸ ເອວ. ສພ຺ພາສຸ ທ຺ວີສູຕິ ຍາສຸ ກາສຸຈິ ທ຺ວີສຸ. ເຕນາຕິ ‘‘ກາມຣາໂຄ ທ຺ວີສຸ ເວທນາສຸ ອນຸເສຕີ’’ຕິ ວຈນສາມຕ຺ຖິຍລທ຺ເຘນ ວິເສສນິຈ຺ຉເຍເນວ. ຠວຣາຄານຸສຍຏ຺ຐານໍ ຣູປາຣູປຘາຕຸໂຍ ຕທນຸຣູປາ ຈ ເວທນາ. ນ ຫິ ທ຺ວີສຸ ເວທນາສຸ ກາມຣາຄານຸສໂຍວ ອນຸເສຕີຕິ ອວຘາຣຓໍ ອິຈ຺ຉິຕໍ, ທ຺ວີສຸ ເອວ ປນ ເວທນາສູຕິ ອິຈ຺ຉິຕໍ. ເຕເນວາຫ ‘‘ທ຺ວີສ຺ເວວ ອນຸເສຕິ, ນ ຕີສູ’’ຕິ. ອຏ຺ຐານຎ຺ຈ ອນຸສຍານໍ, ກິໍ ຕໍ ອປຣິຍາປນ຺ນໍ ສກ຺ກາເຍ? ສພ຺ໂພ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ ຘມ຺ໂມ. ຈ-ສທ຺ເທນ ປຏິຆານຸສຍຏ຺ຐານໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍຖາ ຈາ’’ຕິອາທິ. ອຎ຺ຎາຕິ ກາມຣາຄານຸສຍຏ຺ຐານຠູຕາ ທ຺ເວ ເວທນາ.

ອຎ຺ເຎສຸ ທ຺ວີຫິ ເວທນາຫິ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸ. ປິຍຣູປສາຕຣູເປສູຕິ ປິຍາຍິຕພ຺ພມຘຸຣສຠາເວສຸ. ວິເສສນຎ຺ເຈຕໍ ຣູປາທີນໍ ສພ຺ພທ຺ວາຣສພ຺ພປຸຣິເສສຸ ອິຏ຺ຐຠາວສ຺ສ ອນິຍຕຕາຍ ກຕໍ. ສາຕສນ຺ຕສຸຂຄິທ຺ຘິຍາຕິ ສາຕສຸເຂ ສນ຺ຕສຸເຂ ຈ ຄິຊ຺ຌນາກາເຣນ ອຠິກງ຺ຂນາກາເຣນ. ຕຕ຺ຖ ສາຕສຸຂໍ ກາຍິກໍ, ສນ຺ຕສຸຂໍ ເຈຕສິກໍ. ສາຕສຸຂໍ ວາ ກາຍິກສຸຂໍ, ສນ຺ຕສຸຂໍ ອຸເປກ຺ຂາສຸຂໍ. ຕຖາ ຈາຫຸ ‘‘ອຸເປກ຺ຂາ ປນ ສນ຺ຕຕ຺ຕາ, ສຸຂມິຈ຺ເຈວ ຠາສິຕາ’’ຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໖໔໔; ມຫານິ. ອຏ຺ຐ. ໒໗). ປຣິຕ຺ຕໍ ວາ ໂອຬາຣິກໍ ສຸຂໍ ສາຕສຸຂໍ, ອໂນຬາຣິກໍ ສນ຺ຕສຸຂໍ. ປຣິຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓຎ຺ເຈຕ຺ຖ ກາມຣາຄານຸສຍສ຺ສ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ. ອຎ຺ຎຕ຺ຖາຕິ ເວທນາຫິ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ. ໂສຕິ ກາມຣາຄານຸສໂຍ. ເວທນາສຸ ອນຸຄໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ເສຕີຕິ ເວທນາເປກ຺ໂຂ ເອວ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕຕິ ຍຖາ ປຸຕ຺ຕາເປກ຺ຂາຍ ຘາຕິຍາ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫນປ຺ປວຕ຺ຕິ, ສຍນສງ຺ຂາຕາ ປວຕ຺ຕິ ຈ ກາມຣາຄສ຺ສ ນິກາມນເມວ. ເຕນາຫ ‘‘ສຸຂມິຈ຺ເຈວ ອຠິລປຕີ’’ຕິ. ຍຖາ ຕສ຺ສ, ເອວໍ ປຏິຆານຸສຍາທີນມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕນິຍາເມນ ຍຖາສກໍ ກິຈ຺ຈກຣຓເມວ ທຸກ຺ຂເວທນາທີສຸ ອນຸສຍນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອວໍ ປຏິຆານຸສໂຍ ຈາ’’ຕິອາທິ. ຕີສຸ ເວທນາສຸ ອນຸສຍນວຈເນນາຕິ ຕີສຸ ເວທນາສຸ ຍຖາຣຫໍ ອນຸສຍນວຈເນນ. ອິຏ຺ຐາທິຠາເວນ ຄຫິເຕສູຕິ ອິຏ຺ຐາທີສຸ ອາຣມ຺ມຓປກຕິຍາ ວເສນ ອິຏ຺ຐາທິຠາເວນ ຄຫິເຕສຸ ວິປຣີຕສຎ຺ຎາຍ ວເສນ ອນິຏ຺ຐາທີສຸ ອິຏ຺ຐາທິຠາເວນ ຄຫິເຕສູຕິ ໂຍຊນາ. ນ ຫິ ອິຏ຺ຐາທິຠາເວນ ຄຫຓໍ ວິປຣີຕສຎ຺ຎາ.

ຕຕ຺ຖາຕິ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓາທີສຸ. ເອຕ຺ຖາຕິ ອນຸສຍເນ. ກາມສ຺ສາທາທິວຕ຺ຖຸຠູຕານໍ ກາມຠວາທີນນ຺ຕິ ກາມສ຺ສາທຠວສ຺ສາທວຕ຺ຖຸຠູຕານໍ ກາມຣູປາຣູປຠວານໍ ຄຫຓໍ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ຖາຕິ ເວທນາຕ຺ຕຍຘາຕຸຕ຺ຕເຍສຸ. ນິທ຺ຘາຣເຓ ເຈຕໍ ຠຸມ຺ມໍ. ທຸກ຺ຂປຏິຆາໂຕ ທຸກ຺ເຂ ອນຠິຣຕິ. ຍຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ທຸກ຺ຂເວທນາຍ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸ ອນິຏ຺ຐຣູປາທີສຸ ວາຕິ ຍຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ. ມຫຄ຺ຄຕາ ອຸປາທິນ຺ນກ຺ຂນ຺ຘາ ຣູປາຣູປຠວາ, ອນຸປາທິນ຺ນກ຺ຂນ຺ຘາ ຣູປາຣູປາວຈຣຘມ຺ມາ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ເຕສຸ ມຫຄ຺ຄຕຘມ຺ເມສຸ ຠວຣາໂຄອິຈ຺ເຈວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຣູປຘາຕຸຍາ ອຣູປຘາຕຸຍາ ເອຕ຺ຖ ກາມຣາຄານຸສໂຍ ນານຸເສຕີ’’ຕິ. ທິຏ຺ຐານຸສຍາທີນນ຺ຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ວິຈິກິຈ຺ຉານຸສຍອວິຊ຺ຊານຸສຍາທີນໍ ສງ຺ຄໂຫ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ຘາຕຸຕ຺ຕຍເວທນາຕ຺ຕຍວິນິມຸຕ຺ຕໍ ທິຏ຺ຐານຸສຍາທີນໍ ອນຸສຍນຏ຺ຐານໍ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສຸວຸຕ຺ຕເມຕໍ ທິຏ຺ຐານຸສຍາທີນໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານປຸຈ຺ຉາຍໍ ‘‘ສພ຺ພສກ຺ກາຍປຣິຍາປນ຺ເນສຸ ຘມ຺ເມສຸ’’ອິຈ຺ເຈວ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕຕ຺ຕາ. ກາມຣາໂຄ ປນ ຍຕ຺ຖ ນານຸເສຕິ, ຕໍ ທຸກ຺ຂເວທນາຣູປາຣູປຘາຕຸວິນິມຸຕ຺ຕໍ ທິຏ຺ຐານຸສຍາທີນໍ ອນຸສຍນຏ຺ຐານໍ ອຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ນນຸ ຈາ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ຕທນຸສຍນຏ຺ຐານໂຕຕິ ຕສ຺ສ ກາມຣາຄານຸສຍສ຺ສ ອນຸສຍນຏ຺ຐານໂຕ. ອຎ຺ຎາ ເນກ຺ຂມ຺ມສ຺ສິຕໂສມນສ຺ສຸເປກ຺ຂາສງ຺ຂາຕາ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ເນກ຺ຂມ຺ມສ຺ສິຕໂທມນສ຺ເສ ວິຍ ປຏິຆານຸສໂຍ ເນກ຺ຂມ຺ມສ຺ສິຕໂສມນສ຺ສຸເປກ຺ຂາສຸ ກາມຣາຄານຸສໂຍ ນານຸເສຕີຕິ ‘‘ຍຕ຺ຖ ກາມຣາຄານຸສໂຍ ນານຸເສຕິ, ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐານຸສໂຍ ນານຸເສຕີ’’ຕິ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸນ຺ຕິ ຕສ຺ມາ ຕໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ໂຫນ຺ຕູຕິ ຕາສໍ ເວທນານໍ ອຕ຺ຖິຕໍ ປຏິຊານິຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ອວຈນສ຺ສ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ນ ປນ…ເປ… ຕໍ ນ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ຕທນຸສຍນຏ຺ຐານນ຺ຕິ ເຕສໍ ທິຏ຺ຐານຸສຍາທີນໍ ອນຸສຍນຏ຺ຐານໍ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ສຕິປິ ກາມຣາຄານຸສຍນຏ຺ຐານໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ທິຏ຺ຐານຸສຍາທີນໍ ອນຸສຍນຏ຺ຐາເນ ຕໍ ປນ ຘາຕຸຕ຺ຕຍເວທນາຕ຺ຕຍວິນິມຸຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖິ ເວທນາທ຺ວຍຠາວໂຕ, ຕສ຺ມາ. ຕໍ ເວທນາທ຺ວຍໍ ນ ວຸຕ຺ຕໍ ວິສຸໍ ນ ອຸທ຺ຘຏນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ‘‘ຍຕ຺ຖ ກາມຣາຄາທໂຍ ນານຸເສນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐິວິຈິກິຈ຺ຉາ ນານຸເສນ຺ຕີ’’ຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ‘‘ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ອິມິນາ ປຏິວຈນວິສ຺ສຊ຺ຊເນນ ອວິຠາຄໂຕ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ‘‘ຍຕ຺ຖ ກາມຣາຄາທໂຍ ອນຸເສນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐິວິຈິກິຈ຺ຉາ ອນຸເສນ຺ຕີ’’ຕິ ອຍມ຺ປິ ອຕ຺ໂຖ ອວິຠາຄໂຕວ ລພ຺ຠຕິ, ຕສ຺ມາ. ອວິຠາຄໂຕ ຈ ທຸກ຺ຂໍ ປຏິຆສ຺ສ ອນຸສຍນຏ຺ຐານນ຺ຕິ ທີປິຕໍ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອວິເສເສນ…ເປ… ເວທິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອວິເສເສນາຕິ ເຄຫສ຺ສິຕໍ ເນກ຺ຂມ຺ມສ຺ສິຕນ຺ຕິ ວິເສສໍ ອກຕ຺ວາ. ສມຸທາຍວເສນ ຄເຫຕ຺ວາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕອວຍວານໍ ສມູຫວເສນ ທຸກ຺ຂນ຺ຕ຺ເວວ ຄເຫຕ຺ວາ. ‘‘ອວິເສເສນ ສມຸທາຍວເສນ ຄເຫຕ຺ວາ’’ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ຕຖາ-ສທ຺ເທນ ອນຸກຑ຺ຒຕິ ‘‘ທ຺ວີສຸ ເວທນາສູ’’ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເຄຫສ຺ສິຕາທິວິຠາຄສ຺ສ ອນິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ.

ຍທິ ເອວໍ ‘‘ປຏິຆໍ ເຕນ ປຊຫຕິ, ນ ຕຕ຺ຖ ປຏິຆານຸສໂຍ ອນຸເສຕີ’’ຕິ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕປທໍ ກຖນ຺ຕິ ໂຈທນໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອປິຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ໂທມນສ຺ເສ, ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ວາ ປຏິເຆ. ເນກ຺ຂມ຺ມສ຺ສິຕໍ ໂທມນສ຺ສນ຺ຕິອາທິນາ ເນຍ຺ຍຕ຺ຖມິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ, ນ ນີຕຕ຺ຖນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຍຖາ ປນ ສຸຕ຺ຕໍ ອຸທາຫຏໍ, ຕຖາ ອິຘ ກສ຺ມາ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ປຏິຆຸປ຺ປຕ຺ຕິຣຫຏ຺ຐານຕາຍາ’’ຕິອາທິ. ເອວມ຺ປິ ສຸຕ຺ຕາຠິຘມ຺ມປາຐານໍ ກຖມວິໂຣໂຘຕິ ອາຫ ນິປ຺ປຣິຍາຍເທສນາ ເຫສາ, ສາ ປນ ປຣິຍາຍເທສນາຕິ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາຕິ ປຣິຍາຍເທສນຕ຺ຕາ ເອວ. ຣາຄານຸສໂຍຕິ ກາມຣາຄານຸສໂຍ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຍໂຕ ‘‘ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ສມຸຄ຺ຆາຕນໍ ສນ຺ຘາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ນ ມຫຄ຺ຄຕຘມ຺ມາ ອນຸສຍນຏ຺ຐານນ຺ຕິ ຕໍ ປຐມຊ຺ຌານຎ຺ຈ ອນາມສິຕ຺ວາ ‘‘ນ ຫິ ໂລກິຍາ…ເປ… ນານຸເສຕີຕິ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອວຕ຺ຖຸຠາວໂຕຕິ ສຠາເວເນວ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານຕ຺ຕາ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ອນຸສຍຍມເກ. ວຸຕ຺ຕນເຍນາຕິ ‘‘ເນກ຺ຂມ຺ມສ຺ສິຕໍ ໂທມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ເຕນ ນເຍນ. ຕໍປຏິປກ຺ຂຠາວໂຕຕິ ເຕສໍ ປຏິຆາທີນໍ ປຏິປກ຺ຂສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ສພ຺ຠາວໂຕ. ນ ເກວລໍ ມຄ຺ຄສພ຺ຠາວໂຕ, ອຖ ໂຂ ພລວວິປສ຺ສນາສພ຺ຠາວໂຕປີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຕໍສມຸຄ຺ຆາ…ເປ… ຠາວໂຕ ຈາ’’ຕິ.

ອິທານິ ຍເທຕໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ‘‘ອນຸສຍນຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ຄເຫຕພ຺ພຘມ຺ມວເສນ ວາ ສິຍາ ຄຫຓວິເສເສນ ວາຕິ ທ຺ເວ ວິກປ຺ປາ, ເຕສຸ ປຐມໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ອາຣມ຺ມເຓ ອນຸສຍນຏ຺ຐາເນ ສຕີ’’ຕິ. ຣູປາທິອາຣມ຺ມເຓ ອນຸສຍານໍ ອນຸສຍນຏ຺ຐານນ຺ຕິ ຄຍ຺ຫມາເນ ຍມຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ທຸກ຺ຂາຍ ຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຍທິ ສິຍາຕິ ຍທິ ກາມຣາຄານຸສໂຍ ສິຍາ. ເອຕສ຺ສປີຕິ ທິຏ຺ຐານຸສຍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໂລຠສ຺ສປິ ‘‘ສພ຺ພສກ຺ກາຍປຣິຍາປນ຺ເນສຸ ຘມ຺ເມສູ’’ຕິ ກາມຣາຄສ຺ສ ຐານໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ນ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຖ ປນາຕິອາທິ ທຸຕິຍວິກປ຺ປໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຊ຺ຌາສຍວເສນ ຕໍນິນ຺ນຕາຍາຕິ ອສຕິປິ ອາຣມ຺ມຓກຣເຓ ຍຕ຺ຖ ກາມຣາຄາທໂຍ ອຊ຺ຌາສຍໂຕ ນິນ຺ນາ, ຕໍ ເຕສໍ ອນຸສຍນຏ຺ຐານໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອນຸຄໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ເສຕີ’’ຕິ. ອຖ ປນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຍຖາຕິອາທິ ຍຖາວຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອຸທາຫຣຓວເສນ ນິຣູປນໍ. ທຸກ຺ເຂ ປຏິຫຎ຺ຎນວເສເນວ ປວຕ຺ຕຕິ, ນາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ທຸກ຺ຂເມວ ຕສ຺ສ ອນຸສຍນຏ຺ຐານໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຊ຺ຌາສຍສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ນິນ຺ນຕ຺ຕາ ທຸກ຺ຂເມວ ຕສ຺ສ ປຏິຆສ຺ສ ອນຸສຍນຏ຺ຐານໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນາລມ຺ພິຕໍ ຣູປາທິ ສຸຂເວທນາ ຈາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອວນ຺ຕິ ຍຖາ ອຎ຺ຎາຣມ຺ມຓສ຺ສປິ ປຏິຆສ຺ສ ອຊ຺ຌາສຍໂຕ ທຸກ຺ຂນິນ຺ນຕາຍ ທຸກ຺ຂເມວ ອນຸສຍນຏ຺ຐານໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວໍ. ທຸກ຺ຂາທີສຸ…ເປ… ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ‘‘ທຸກ຺ເຂນ ສຸຂໍ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ຈ ອາທິນາ ກາຍກິລມນທຸກ຺ເຂ ທານານຸຠາວາທິເກ ຈ ມິຈ຺ຉາຠິນິເວສນວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນນ ທິຏ຺ຐານຸສເຍນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ອຎ຺ຎາຣມ຺ມໂຓປິ ໂລໂຠ ‘‘ເອວໍ ສຸຂໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຊ຺ຌາສຍໂຕ ສຸຂາຠິສງ຺ຄວເສເນວ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ສຸຂຸເປກ຺ຂາເຠທໍ ສາຕສນ຺ຕສຸຂທ຺ວຍເມວ ອສ຺ສ ໂລຠສ຺ສ ອນຸສຍນຏ຺ຐານໍ ວຸຕ຺ຕໍ ປາຬິຍໍ, ນ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂາທິ, ຕສ຺ມາ ຠວຣາຄ…ເປ… ນ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ. ເອກສ຺ມິໍເຍວ ຈາຕິອາທິ ທຸຕິຍວິກປ຺ປໍເຍວ ອຸປພ຺ຣູຫນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຣາຄສ຺ສ ສຸຂຊ຺ຌາສຍຕາ ຕໍສມງ຺ຄິໂນ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວເສນ ເວທິຕພ຺ພາ, ຕນ຺ນິນ຺ນຠາເວນ ວາ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ວິສມຊ຺ຌາສຍຕາ ວິຍ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ. ເຕສໍ ຣາຄປຏິຆານໍ ນານານຸສຍຏ຺ຐານຕາ ໂຫຕິ ເອກສ຺ມິມ຺ປິ ອາຣມ຺ມເຓຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາຕິ ອສຕິປິ ຄເຫຕພ຺ພເຠເທ ຄຫຓວິເສເສນ ອນຸສຍນຏ຺ຐານສ຺ສ ຠິນ຺ນຕ຺ຕາ ເອວ. ‘‘ຍຕ຺ຖ…ເປ… ໂນ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຎ຺ຎຖາ ວິຣຸຊ຺ເຌຍ຺ຍ. ຄເຫຕພ຺ພເຠເທນ ຫິ ຣາຄປຏິຆານໍ ອນຸສຍນຏ຺ຐານເຠເທ ຄຍ຺ຫມາເນ ວິປາກມຕ຺ເຕ ຐາຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ນ ຈ ຕໍ ຍຸຕ຺ຕໍ, ນປິ ສພ຺ເພສໍ ປຸຣິສທ຺ວາຣານໍ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐໍ ນິຍຕນ຺ຕິ. ຍທິປິ ຍຖາວຸຕ຺ຕໂລຠສ຺ສ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ກາມຣາຄານຸສຍຕາ ສມ຺ຠວຕິ, ຍຖາ ປນ ສຸຂຸເປກ຺ຂາສຸ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ເຕນ ໂທມນສ຺ເສນ ສຫ ປວຕ຺ໂຕ ໂທໂສ ທຸພ຺ພລຠາເວນ ປຏິຆານຸສໂຍ ນ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕໂລໂຠປິ ກາມຣາຄານຸສໂຍ ນ ໂຫຕີຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ປຏິຆານຸສໂຍຕິ ເອຕ຺ຖ ນ-ກາໂຣ ປຏິເສຘນຕ຺ໂຖ, ນ ອຎ຺ຎຕ຺ໂຖ, ອິຕຣຕ຺ຖ ປນ ສມ຺ຠໂວ ເອວ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຍໍ ປເນຕ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ນ ຫິ ໂທມນສ຺ສສ຺ສ ປຏິຆານຸສຍຠາວາສງ຺ກາ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ອິມິນາ ນ-ກາຣສ຺ສ ອຎ຺ຎຕ຺ຖຕາຠາວທສ຺ສນມຸເຂນ ອຠາວຕ຺ຖຕໍ ສມຕ຺ເຖຕິ.

ເທສນາ ສໍກິຓ຺ຓາ ວິຍ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ເທສນາສງ຺ກຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຠວຣາຄສ຺ສປິ…ເປ… ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍຖາ ກາມຣາຄສ຺ສ ກາມຘາຕຸຍາ ທ຺ວີສຸ ເວທນາສຸ ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ‘‘ກາມຣາໂຄ ກາມຘາຕຸຍາ ທ຺ວີສຸ ເວທນາສຸ ອນຸເສຕີ’’ຕິ, ເອວໍ ຍທິ ‘‘ຠວຣາໂຄ ກາມຘາຕຸຍາ ທ຺ວີສຸ ເວທນາສຸ ອນຸເສຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ, ຠວຣາຄສ຺ສປິ…ເປ… ຠເວຍ຺ຍ. ຕໂຕ ຈ ກາມຣາເຄນ ສທ຺ຘິໍ ຠວຣາຄສ຺ສ ເທສນາ ສໍກິຓ຺ຓາ ຠເວຍ຺ຍ, ກາມຣາຄໂຕ ຈ ຠວຣາຄສ຺ສ ວິເສໂສ ທສ຺ເສຕພ຺ໂພ. ໂສ ຈ ສຫຊາຕານຸສຍວເສນ ນ ສກ຺ກາ ທສ຺ເສຕຸນ຺ຕິ ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນ ທສ຺ເສຕພ຺ໂພ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕສ຺ມາ ອາຣມ຺ມຓ…ເປ… ອຘິປ຺ປາໂຍ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອາຣມ຺ມຓວິເສເສນາຕິ ຣູປາຣູປຘາຕຸສງ຺ຂາຕອາຣມ຺ມຓວິເສເສນ. ວິເສສທສ຺ສນຕ຺ຖນ຺ຕິ ກາມຣາຄໂຕ ຠວຣາຄສ຺ສ ວິເສສທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ເອວໍ ເທສນາ ກຕາຕິ ‘‘ຣູປຘາຕຸຍາ ອຣູປຘາຕຸຍາ ເອຕ຺ຖ ຠວຣາຄານຸສໂຍ ອນຸເສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ວິສເຍ ຠຸມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ເທສນາ ກຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ສຫຊາຕເວທນາວິເສສາຠາວໂຕ’’ຕິ.

ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ມຫາວາໂຣ

໑. ອນຸສຍວາຣວຓ຺ຓນາ

໓. ປວຕ຺ຕາວິຣາມວເສນາຕິ ອນຸສຍປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ອວິຣາມວເສນ, ອວິຈ຺ເຉທວເສນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຖໍ ປນ ກຸສລາພ຺ຍາກຕຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ອນຸສຍານໍ ປວຕ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ມຄ຺ເຄເນວ…ເປ… ປຸພ຺ເພ’’ຕິ.

໒໐. ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການຎ຺ຈ ຐານໍ ນາມ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທຕິ ອາຫ ‘‘ເອກສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທ’’ຕິ. ເຕສໍ ເຕສໍ ປຸຄ຺ຄລານນ຺ຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາທີນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ. ປກຕິຍາ ສຠາເວນ. ສຠາວສິທ຺ຘາ ຫິ ທຸກ຺ຂາຍ ເວທນາຍ ກາມຣາຄສ຺ສ ອນນຸສຍນຏ຺ຐານຕາ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ ຍຖາຣຫໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ວກ຺ຂຕິ ຫິ ‘‘ປກຕິຍາ ທຸກ຺ຂາທີນໍ ກາມຣາຄາທີນໍ ອນນຸສຍນຏ຺ຐານຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ປຫາເນນາຕິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອນຸສຍສ຺ສ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທເນນ. ຕິຓ຺ຓໍ ປຸຄ຺ຄລານນ຺ຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນໂສຕາປນ຺ນສກທາຄາມີນໍ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານນ຺ຕິ ອນາຄາມິອຣຫນ຺ຕານໍ. ເອຕ຺ຖາຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄໂລກາສວາເຣ. ປຸຣິມນເຍຕິ ‘‘ຕິຓ຺ຓໍ ປຸຄ຺ຄລານ’’ນ຺ຕິອາທິເກ ປຸຣິມສ຺ມິໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນນເຍ. ໂອກາສນ຺ຕິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານໍ, ອິຘ ປນ ທຸກ຺ຂເວທນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ປຈ຺ຉິມນເຍຕິ ‘‘ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານ’’ນ຺ຕິອາທິເກ ວິສ຺ສຊ຺ຊນນເຍ. ອໂນກາສຕາ ອນນຸສຍນຏ຺ຐານຕາ.

ອນຸສຍວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ສານຸສຍວາຣວຓ຺ຓນາ

໖໖-໑໓໑. ‘‘ສານຸສໂຍ, ປຊຫຕິ, ປຣິຊານາຕີ’’ຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ‘‘ກາມຣາເຄນ ສານຸສໂຍ, ກາມຣາຄໍ ປຊຫຕິ, ກາມຣາຄໍ ປຣິຊານາຕີ’’ຕິອາທີສຸ ອນຸສຍສມງ຺ຄິຠາເວນ ປຫານປຣິຎ຺ຎາກິຣິຍາຍ ກຕ຺ຕຸຠາເວນ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ວຸຕ຺ໂຕ, ນ ຘມ຺ໂມ. ຠວວິເສເສນ ວາຕິ ເກວເລນ ຠວວິເສເສນ ວາ. ອິຕເຣສູຕິ ປຏິຆານຸສຍາທີສຸ. ຠວານຸສຍວິເສເສນ ວາຕິ ກາມຠວາທິຠວວິສິຏ຺ຐານຸສຍວິເສເສນ ວາ. ສານຸສຍຕານິຣນຸສຍຕາທິກາຕິ ເອຕ຺ຖ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ປຫານາປຫານປຣິຎ຺ຎາປຣິຎ຺ຎາ ສງ຺ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ. ນນຸ ຈ ຠວວິເສເສ ເກສຎ຺ຈິ ອນຸສຍານໍ ອປ຺ປຫານນ຺ຕິ? ນ ຕໍ ອນຸສຍກຕໍ, ອຖ ໂຂ ປຈ຺ຈຍເວກລ຺ລໂຕ ອໂນກາສຕາຍ ຈາຕິ ນາຍໍ ວິໂຣໂຘ. ທ຺ວີສຸ ເວທນາສູຕິ ສຸຂອຸເປກ຺ຂາສຸ ເວທນາສຸ ທຸກ຺ຂາຍ ເວທນາຍ ກາມຣາຄານຸສເຍນ ນິຣນຸສໂຍຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ອິທມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ ປຸຄ຺ຄລວເສນ ວຸຈ຺ຈມານຕ຺ຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ຫິ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ…ເປ… ອນຸສຍານ’’ນ຺ຕິ. ຍທິປິ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອນຸສຍໂນກາໂສ ອໂນກາໂສ, ຕສ຺ສ ປນ ສານຸສຍຕາທິເຫຕຸ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອນຸສຍສ຺ສ ປນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ນິຣນຸສຍຕາທີນນ຺ຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ອປ຺ປຫານາປຣິຎ຺ຎາ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ປຣິຊານນໍ ສມຕິກ຺ກມນນ຺ຕິ ປຣິຎ຺ຎາວາເຣປິ ‘‘ອປາທາເນ ນິສ຺ສກ຺ກວຈນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອນຸສຍນຏ຺ຐານໂຕຕິ ອນຸສຍນຏ຺ຐານເຫຕຸ. ‘‘ອນນຸສຍນຏ຺ຐານໂຕ’’ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ນິມິຕ຺ຕາປາທານຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖນ຺ຕິ ສານຸສຍວາເຣ ນິມິຕ຺ຕຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ, ປຊຫນປຣິຎ຺ຎາວາເຣສຸ ອປາທານຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖຎ຺ຈາຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ປຊຫຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຣູປຘາຕຸຍາ ອຣູປຘາຕຸຍາ ຕໂຕ ມານານຸສຍໍ ປຊຫຕີ’’ຕິ ປາຬິປທໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ, ນ ປຊຫຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ‘‘ທຸກ຺ຂາຍ ເວທນາຍ ຕໂຕ ກາມຣາຄານຸສຍໍ ນປ຺ປຊຫຕີ’’ຕິ. ເອວມາທີສູຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ປຣິຎ຺ຎາວາຣມ຺ປິ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຠຸມ຺ມນິທ຺ເທເສເນວ ເຫຕຸອຕ຺ເຖເນວ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ຫວິສ຺ສຊ຺ຊເນນາຕິ ‘‘ຍໂຕ ວາ ປນ ມານານຸສເຍນ ສານຸສໂຍ, ຕໂຕ ກາມຣາຄານຸສເຍນ ສານຸສໂຍ’’ຕິ ເອຕສ຺ສ ປຎ຺ຫສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນນ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ‘‘ຣູປຘາຕຸຍາ ອຣູປຘາຕຸຍາ’’ຕິອາທິນາ ສຣູປໂຕ ອນຸສຍນຏ຺ຐານານິ ທສ຺ສິຕານິ. ຕທຕ຺ເຖຕິ ຕໍ ອນຸສຍນຏ຺ຐານທສ຺ສນໍ ອຕ຺ໂຖ ເອຕສ຺ສາຕິ ຕທຕ຺ໂຖ, ຕສ຺ມິໍ ຕທຕ຺ເຖ. ‘‘ອນຸສຍສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອຍໍ ວາໂຣ ອາຣທ຺ໂຘ’’ຕິອາທິນາ ‘‘ຍໂຕ’’ຕິ ເອເຕນ ອນຸສຍນຏ຺ຐານໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ວິຠາເວຕ຺ວາ. ປມາທລິຂິຕໍ ວິຍ ທິສ຺ສຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນ-ສທ຺ເທນ ວຕ຺ຕມານຸປ຺ປນ຺ເນ ວຸຈ຺ຈມາເນ. ຍຖາ ປນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນວາເຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ-ສທ຺ເທນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຍຄທີປກຕ຺ຕາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຣຫາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ເອວມິຘາປິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິອຣເຫ ວຸຈ຺ຈມາເນ ນ ໂກຈິ ວິໂຣໂຘ. ຍໍ ປນ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ນ ຫິ ອປຣິຍາປນ຺ນານໍ ອນຸສຍຸປ຺ປຕ຺ຕິຣຫຏ຺ຐານຕາ’’ຕິ, ໂສປິ ນ ໂທໂສ. ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ຫິ ອນຸສຍາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຣຫາ, ຕເທວ ເອກຊ຺ຌໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕເຖວ ທິສ຺ສຕີຕິ ຕໍ ປມາທລິຂິຕໍ ວິຍ ທິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຍໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ເນນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຍໂຕ ອນຸສຍນຏ຺ຐານໂຕ ກາມຄາຣານຸສເຍນ ອຸປ຺ປນ຺ເນນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ເຕນ ກາມຣາຄານຸສເຍນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຣຫຏ຺ຐາເນ ນິສ຺ສກ຺ກວຈນໍ ກຕໍ ‘‘ຍໂຕ’’ຕິ. ຕຖາຕິ ເອຕ຺ຖ ຕຖາ-ສທ຺ໂທ ຍຖາ ‘‘ຍໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ເນນາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຣຫຏ຺ຐານໂຕ ອນຸສຍສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຣຫຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ຕຖາ ‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊນເກນາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ສາ ເອວ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ທີເປຕີຕິ ອາຫ ‘‘ສພ຺ພຘມ຺ເມສຸ…ເປ… ອາປນ຺ເນນາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂກ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນໂກ ນ ໂຫຕີຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ວິຎ຺ຎາຍຕິ, ຕຖາ ຈ ສຕິ ເຕນ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິ ນິຈ຺ຉິຕາຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນສຠາວຕາ ຈ ປກາສິຕາ ໂຫຕີຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ສພ຺ພຘມ຺ເມສຸ…ເປ… ອປເນຕີ’’ຕິ. ‘‘ໂຍ ຍໂຕ ກາມຣາຄານຸສເຍນ ນິຣນຸສໂຍ, ໂສ ຕໂຕ ມານານຸສເຍນ ນິຣນຸສໂຍ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉາຍ ‘‘ຍໂຕ ຕໂຕ’’ຕິ ອາຄຕຕ຺ຕາ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖາ’’ຕິ ປທສ຺ສ ນິສ຺ສກ຺ກວເສເນວ ສກ຺ກາ ໂຍເຊຕຸນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ…ເປ… ນ ນ ສມ຺ຠວຕີ’’ຕິ ອາຫ. ຠຸມ຺ມໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖາປິ ສທ຺ທວິທູ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຍໂຕ ສພ຺ເພສໍ ປາທກໍ ‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖປາທກ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອິຘ ປນ ນິສ຺ສກ຺ກວເສນ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ສານຸສຍວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ປຊຫນວາຣວຓ຺ຓນາ

໑໓໒-໑໙໗. ອປ຺ປຊຫນສພ຺ຠາວາຕິ ອປ຺ປຫານສ຺ສ, ອປ຺ປຫີຍມານສ຺ສ ວາ ສພ຺ຠາວາ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ໂຍ ກາມຣາຄານຸສຍໍ ປຊຫຕິ, ນ ໂສ ມານານຸສຍໍ ນິຣວເສສໂຕ ປຊຫຕິ, ໂຍ ຈ ມານານຸສຍໍ ນິຣວເສສໂຕ ປຊຫຕິ, ນ ໂສ ກາມຣາຄານຸສຍໍ ປຊຫຕິ ປເຄວ ປຫີນຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ‘‘ໂຍ ວາ ປນ ມານານຸສຍໍ ປຊຫຕິ, ໂສ ກາມຣາຄານຸສຍໍ ປຊຫຕີຕິ? ໂນ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍທິ ເອວໍ ປຐມປຸຈ຺ຉາຍໍ ກຖນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຍສ຺ມາ ປນ…ເປ… ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຫານກຣຓມຕ຺ຕເມວາຕິ ປຫານກິຣິຍາສມ຺ຠວມຕ຺ຕເມວ, ນ ນິຣວເສສປ຺ປຫານນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕ ຐເປຕ຺ວາຕິ ທິຏ຺ຐິວິຈິກິຈ຺ຉານຸສຍາທີນໍ ນິຣວເສສປຊຫນເກ ອຏ຺ຐມກາທິເກ ຐເປຕ຺ວາ. ອວເສສາຕິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອນຸສຍສ຺ສ ນິຣວເສສປ຺ປຊຫນເກຫິ ອວສິຏ຺ຐາ. ເຕສຸ ເຍສໍ ເອກຈ຺ເຈ ອນຸສຍາ ປຫີນາ, ເຕປິ ອປ຺ປຊຫນສພ຺ຠາເວເນວ ນປ຺ປຊຫນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ນ ຈ ຍຖາວິຊ຺ຊມາເນນາຕິ ມຄ຺ຄກິຈ຺ຈຠາເວນ ວິຊ຺ຊມານປ຺ປກາເຣນ ປຫາເນນ ວຊ຺ຊິຕາ ຣຫິຕາ ເອວ ວຸຕ຺ຕາຕິ ໂຍຊນາ.

ເກສຎ຺ຈີຕິ ໂສຕາປນ຺ນສກທາຄາມິມຄ຺ຄສມງ຺ຄິສກທາຄາມີນໍ. ປຸນ ເກສຎ຺ຈີຕິ ອນາຄາມິອຄ຺ຄມຄ຺ຄສມງ຺ຄິອຣຫນ຺ຕານໍ. ອຸຠຍນ຺ຕິ ກາມຣາຄວິຈິກິຈ຺ຉານຸສຍທ຺ວຍໍ. ເສສານນ຺ຕິ ‘‘ເສສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕານໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕປຸຄ຺ຄລານໍ. ເຕສນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອນຸສຍານໍ. ອຸຠຍາປ຺ປຊຫນສ຺ສາຕິ ກາມຣາຄວິຈິກິຈ຺ຉານຸສຍາປ຺ປຊຫນສ຺ສ. ກາຣຓໍ ນ ໂຫຕີຕິ ເຍສໍ ວິຈິກິຈ຺ຉານຸສໂຍ ປຫີໂນ, ເຕສໍ ຕສ຺ສ ປຫີນຕາ, ເຍສໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ອຸຠຍປ຺ປຫີນໍ, ເຕສໍ ຕທປ຺ປຊຫນສ຺ສ ກາຣຓໍ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ເຕສໍ ປຫີນຕ຺ຕາ ‘ນປ຺ປຊຫນ຺ຕີ’ຕິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ປນ ນ ຕຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ເຍນ ກາຣຓວຈເນນ ຍຖາວຸຕ຺ຕໂທສາປຕ຺ຕິ ສິຍາ, ເກວລໍ ປນ ສນ຺ນິຏ຺ຐາເນນ ເຕສໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ຄຫິຕຕາທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກາມຣາຄານຸສຍຎ຺ຈ ນປ຺ປຊຫນ຺ຕີ’’ຕິ, ເອວມ຺ປິ ປຸຈ຺ຉິຕສ຺ສ ສໍສຍຕ຺ຖສ຺ສ ກາຣຓໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຕຖາ ຈ ສຕິ ‘‘ເສສປຸຄ຺ຄລາ ຕສ຺ສ ອນຸສຍສ຺ສ ປຫີນຕ຺ຕາ ນປ຺ປຊຫນ຺ຕີ’’ຕິ ກາຣຓໍ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວາຕິ ໂຈທນໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ນ ວຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ກາຣຓໍ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ກາຣຓຠາວສ຺ເສວ ອຠາວໂຕ. ‘‘ອຸຠຍາປ຺ປຊຫນສ຺ສ ກາຣຓໍ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຍຖາ ປນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ໂຍ ກາມຣາຄານຸສຍໍ…ເປ… ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕນ ປຫີນາປ຺ປຫີນວເສນ ກາຣຓໍ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ປຫີນານໍເຍວ ປນ ວເສນ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ສໍສຍຕ຺ຖສງ຺ຄຫິເຕຕິ ສໍສຍຕ຺ເຖນ ປເທນ ສງ຺ຄຫິເຕ. ສນ຺ນິຏ຺ຐານປທສງ຺ຄຫິຕໍ ປນ ປຫີຍມານຕ຺ຕາ ‘‘ນປ຺ປຊຫຕີ’’ຕິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸນ຺ຕິ.

ປຊຫນວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ປຫີນວາຣວຓ຺ຓນາ

໒໖໔-໒໗໔. ຜລຏ຺ຐວເສເນວ ເທສນາ ອາຣທ຺ຘາ, ນ ມຄ຺ຄຏ຺ຐວເສນ, ກຸໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊນວເສນ. ກສ຺ມາ? ຜລກ຺ຂເຓ ຫິ ອນຸສຍາ ປຫີນາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ປຫີຍນ຺ຕີຕິ. ເຕເນວາຫ ‘‘ມຄ຺ຄສມງ຺ຄີນໍ ອຄ຺ຄຫິຕຕໍ ທີເປຕີ’’ຕິ. ປຏິໂລເມ ຫິ ປຸຖຸຊ຺ຊນວເສນປິ ເທສນາ ຄຫິຕາ ‘‘ຍສ຺ສ ທິຏ຺ຐານຸສໂຍ ອປ຺ປຫີໂນ, ຕສ຺ສ ວິຈິກິຈ຺ຉານຸສໂຍ ອປ຺ປຫີໂນຕິ? ອາມນ຺ຕາ’’ຕິອາທິນາ. ອນຸສຍຈ຺ຈນ຺ຕປຏິປກ຺ເຂກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິການນ຺ຕິ ອນຸສຍານໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ປຏິປກ຺ຂຠູຕເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິການໍ. ມຄ຺ຄສມງ຺ຄີນນ຺ຕິ ມຄ຺ຄຏ຺ຐານໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອນຸສຍານໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕປຏິປກ຺ຂຕາຄ຺ຄຫເຓນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຣຫຕໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ນ ຫິ ເຕ ອຈ຺ຈນ຺ຕປຏິປກ຺ຂສມຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປຣໂຕ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຣຫາ ໂຫນ຺ຕິ. ມຄ຺ຄສມງ຺ຄິຕາຄ຺ຄຫເຓນ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິຣຫຕາປາທິຕຕໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ນ ຫິ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ເຕ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິຣຫຕໍ ອາປາທິຕາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ອາປາທີຍນ຺ຕີຕິ. ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິກຕາຄ຺ຄຫເຓນ ສນ຺ຕານພ຺ຍາປາຣໍ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ໂກຈີ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ເຕຕິ ມຄ຺ຄສມງ຺ຄິໂນ. ນ ເກວລໍ ປຫີນວາເຣເຍວ, ອຖ ໂຂ ອຎ຺ເຎສຸປີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອນຸສຍ…ເປ… ຄຫິຕາ’’ຕິ ອາຫ.

໒໗໕-໒໙໖. ຍຕ຺ຖ ອນຸສໂຍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຣໂຫ, ຕຕ຺ເຖວສ຺ສ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິຣຫຕາປາທນນ຺ຕິ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ໂອກາເສ ເອວ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິຘມ຺ມຕໍ ອາປາທິໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຈກ຺ຂຸໍ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ, ເອຕ຺ເຖສາ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອຕ຺ຖ ນິວິສມານາ ນິວິສຕີ’’ຕິ (ວິຠ. ໒໐໓) ວຕ຺ວາ ປຸນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຈກ຺ຂຸໍ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ, ເອຕ຺ເຖສາ ຕຓ຺ຫາ ປຫີຍມານາ ປຫີຍຕິ, ເອຕ຺ຖ ນິຣຸຊ຺ຌມານາ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ (ວິຠ. ໒໐໔). ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ຕໂທກາສຕ຺ຕເມວ ກາມຘາຕຸອາທິໂອກາສຕ຺ຕເມວ ອນຸສຍານໍ ທີເປນ຺ຕິ ປຫີນາປ຺ປຫີນວຈນານິ, ຕສ຺ມາ. ອໂນກາເສ ຕທຸຠຍາວຕ຺ຕພ຺ພຕາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ຍສ຺ມາ ກາມຣາຄປຏິຆານຸສຍານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານໍ, ໂສ ເອວ ປຫາໂນກາໂສຕິ ສ຺ວາຍໍ ເຕສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອໂນກາໂສ, ຕສ຺ມິໍ ອໂນກາເສ ຕທຸຠຍສ຺ສ ປຫານາປ຺ປຫານສ຺ສ ນວຕ຺ຕພ຺ພຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ກາມຣາຄານຸສໂຍກາເສ ຫິ ປຏິຆານຸສຍສ຺ສ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ ໂສ ‘‘ຕຕ຺ຖ ປຫີໂນ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ອຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ປນ ‘‘ຕຕ຺ຖ ອປ຺ປຫີໂນ’’ຕິ ຈ, ຕສ຺ມາ ອໂນກາເສ ຕທຸຠຍາວຕ຺ຕພ຺ພຕາ ວຸຕ຺ຕາຕິ. ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສມາໂນກາເສຕິ ເຕນ ກາມຣາເຄນ ສທ຺ຘິໍ ສມາໂນກາເສ. ‘‘ສາຘາຣຓຏ຺ຐາເນ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ກາມຘາຕຸຍໍ ສຸຂຸເປກ຺ຂາສຸ ປຫີໂນ ນາມ ໂຫຕິ, ນ ສມານກາເລ ປຫີໂນ ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖມຄ຺ຄວຊ຺ຌຕ຺ຕາ ກາມຣາຄມານານຸສຍານໍ.

ປຫີນວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ຘາຕຸວາຣວຓ຺ຓນາ

໓໓໒-໓໔໐. ອປ຺ປຫີນຸປ຺ປຕ຺ຕິຣຫຠາວາ ອິຘ ອນຸຄມນສຍນານີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຍສ຺ມິໍ …ເປ… ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ອາຫ. ອິຘາປິ ຍຸຕ຺ຕາຕິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ປຣາມສຕິ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກາຣຓລາເຠ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິອຣຫຕໍ ທສ຺ເສຕີ’’ຕິ (ຍມ. ມູລຏີ. ອນຸສຍຍມກ ໑). ຉ ປຏິເສຘວຈນານີຕິ ຕິສ຺ສນ຺ນໍ ຘາຕູນໍ ຈຸຕູປປາຕວິສິຏ຺ຐານໍ ປຏິເສຘນວເສນ ວຸຕ຺ຕວຈນານິ, ຕໂຕ ເອວ ຘາຕຸວິເສສນິທ຺ຘາຣຓານິ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ປຏິເສໂຘຕິ ຫິ ອິຘ ສຕ຺ຕາປຏິເສໂຘ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ວທຕິ. ອຎ຺ຎຕ຺ເຖ ປນ ນ-ກາເຣ ນາຍໍ ໂທໂສ. ອິມໍ ນາມ ຘາຕຸໍ. ຕໍມູລິກາສູຕິ ປຏິເສຘມູລິກາສຸ. ເອວຎ຺ຫີຕິ ‘‘ນ ກາມຘາຕຸຍາ ຈຸຕສ຺ສ ກາມຘາຕຸໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິອາທິນາ ປຐມໂຍຊນາຍ ສຕິ. ນກາມຘາຕຸອາທີສຸ ອຸປປຕ຺ຕິກິຕ຺ຕເນເນວ ນກາມຘາຕຸອາທິຄ຺ຄຫເຓນປິ ຘາຕຸວິເສສສ຺ເສວ ຄຫິຕຕາຍ ອຕ຺ຖໂຕ ວິຎ຺ຎາຍມານຕ຺ຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ກາມຘາຕຸ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ. ຠຎ຺ຊິຕພ຺ພາຕິ ວິຠຊິຕພ຺ພາ. ວິຠາໂຄ ປເນຕ຺ຖ ທຸວິໂຘ ອິຈ຺ຉິໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ທ຺ວິຘາ ກາຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ປຸຈ຺ຉາ ຈ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ຈ ປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ. ຍຖາ ອວຸຕ຺ເຕ ຠງ຺ຄາຠາວສ຺ສ ອວິຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ‘‘ອນຸສຍາ ຠງ຺ຄາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕຖາ ຕຍິທໍ ‘‘ກຕິ ອນຸສຍາ ຠງ຺ຄາ’’ຕິ ເອຕທເປກ຺ຂນ຺ຕິ ຕທປິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ປຸຈ຺ຉາເປກ຺ຂຎ຺ຫິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນນ຺ຕິ.

ຘາຕຸວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອນຸສຍຍມກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ຈິຕ຺ຕຍມກໍ

ອຸທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ

໑-໖໒. ສຣາຄາທີຕິ ເອຕ຺ຖ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ‘‘ຍສ຺ສ ສຣາຄໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ອາຣຠິຕ຺ວາ ຍາວ ‘‘ຍສ຺ສ ອວິມຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວາໂຣ, ຕາວ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ກຸສລາທີຕິ ປນ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ‘‘ຍສ຺ສ ກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ອາຣຠິຕ຺ວາ ຍາວ ‘‘ຍສ຺ສ ສຣຓໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ວາໂຣ, ຕາວ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕສ຺ມາ ສຣາຄາທິກຸສລາທີຫີຕິ ສຣາຄາທີຫິ ອວິມຸຕ຺ຕນ຺ເຕຫິ, ກຸສລາທີຫິ ອຣຓນ຺ເຕຫິ ປເທຫິ ມິສ຺ສກາ ວາຣາ. ສຸທ຺ຘິກາຕິ ເກວລາ ຍຖາວຸຕ຺ຕສຣາຄາທີຫິ ກຸສລາທີຫິ ຈ ອມິສ຺ສກາ. ຕໂຍ ຕໂຍຕິ ປຸຄ຺ຄລຘມ຺ມວເສນ ຕໂຍ ຕໂຍ ມຫາວາຣາ. ຍທິ ເອວໍ ກຖໍ ໂສຬສ ປຸຄ຺ຄລວາຣາຕິ ອາຫ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປນ ວຸຕ຺ເຕ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕ຺ວາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ໂສຬສວິເຘ ສຣາຄາທິມິສ຺ສກຈິຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ເຕ ປຸຄ຺ຄເລ ເອວ ເອກຊ຺ຌໍ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕ຺ວາ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ໂສຬສ ປຸຄ຺ຄລວາຣາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຘມ຺ມປຸຄ຺ຄລຘມ຺ມວາຣາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ນ ນິຣນ຺ຕຣໍ ວຸຕ຺ເຕຕິ ຘມ຺ເມ ປຸຄ຺ຄລຘມ຺ເມ ຈ ອນາມສິຕ຺ວາ ໂສຬສສຸປິ ຐາເນສຸ ນິຣນ຺ຕຣໍ ປຸຄ຺ຄເລ ເອວ ວຸຕ຺ເຕ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕ຺ວາ ໂສຬສ ປຸຄ຺ຄລວາຣາ ນ ວຸຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສໍສຄ຺ຄວເສນາຕິ ສໍສຊ຺ຊນວເສນ ເທສນາຍ ວິມິສ຺ສນວເສນ. ອຎ຺ຎຖາ ຫິ ອຸປ຺ປາທນິໂຣຘາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານາຄຕກາລາ ຈ ກຖໍ ສໍສຊ຺ຊີຍນ຺ຕິ. ເສສານມ຺ປິ ວາຣານນ຺ຕິ ອຸປ຺ປາທຸປ຺ປນ຺ນວາຣາທີນໍ. ຕໍຕໍນາມຕາຕິ ຍຖາ ‘‘ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ອຸປ຺ປາທອຸປ຺ປນ຺ນຠາວາມສນໂຕ ອຸປ຺ປາທອຸປ຺ປນ຺ນວາໂຣຕິ ນາມໍ ປາຬິໂຕ ເອວ ວິຎ຺ຎາຍຕິ, ເອວໍ ເສສວາຣານມ຺ປີຕິ ອາຫ ‘‘ຕໍຕໍນາມຕາ ປາຬິອນຸສາເຣນ ເວທິຕພ຺ພາ’’ຕິ.

ອຸທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ

໖໓. ຕຖາຣູປສ຺ເສວາຕິ ປຈ຺ຉິມຈິຕ຺ຕສມງ຺ຄິໂນ ເອວ. ຕຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕຎ຺ຈ ຍຖາວຸຕ຺ຕກ຺ຂຓໍ ປຈ຺ຉິມຈິຕ຺ຕໍ. ‘‘ເອວໍປກາຣ’’ນ຺ຕິ ອິມສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຠງ຺ຄກ຺ຂຓສມງ຺ຄິເມວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ນິຣຸຊ຺ຌມານາກາຣສ຺ສ ‘‘ເອວໍປກາຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ.

໖໕-໘໒. ທ຺ວຍເມຕນ຺ຕິ ຍໍ ‘‘ຂຓປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂຓາປຄເມນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖ ນາມ, ຕເທວ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປາທໍ ປຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖ, ອນຕີຕຕ຺ຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອຕໍ ອຸຠຍມ຺ປິ. ເອວໍ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸນ຺ຕິ ອິມິນາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ, ປກາຣນ຺ຕເຣນ ປນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ນ ຫີ’’ຕິອາທິນາ ປຐມປກ຺ຂໍ ວິຠາເວຕິ. ວິຠຊິຕພ຺ພໍ ສິຍາຕິ ‘‘ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖ, ໂນ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖ ເຈວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈາ’’ຕິ ວິຠຊິຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ນ ຈ ວິຠຕ຺ຕໍ. ‘‘ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ ຂຓປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ຈິຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອຸຠຍສ຺ສປິ ລພ຺ຠມານຕ຺ຕາ, ນ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິທານິ ເຍນ ປກາເຣນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ’’ຕິອາທິມາຫ. ປຸຄ຺ຄໂລ ວຸຕ຺ໂຕ, ປຸຄ຺ຄລວາໂຣ ເຫໂສຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕສ຺ສາຕິ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ. ນ ຈ ກິຎ຺ຈິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄກ຺ຂຓສມງ຺ຄິຠາວໂຕ. ຕໍ ປນ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຍໍ ຈິຕ຺ຕສມງ຺ຄີ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຍທິ ອເນກຈິຕ຺ຕວເສນາຍໍ ຍມກເທສນາ ປວຕ຺ຕາຕິ ໂຈທນໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຫິ…ເປ… ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ. ສນ຺ນິຏ຺ຐານວເສນ ນິຍໂມ ເວທິຕພ຺ໂພ, ອຎ຺ຎຖາ ‘‘ໂນ ຈ ເຕສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິອາທິນາ ປຏິເສໂຘ ນ ຍຸຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕາທິສນ຺ຕິ ຕຖາຣູປໍ, ຍທວຕ຺ໂຖ ອຸປ຺ປນ຺ນອຸປ຺ປຊ຺ຊມານຕາທິປຣິຍາເຍຫິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ, ຕທວຕ຺ຖນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໘໓-໑໑໓. ອິມສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລວາຣຕ຺ຕາຕິ ‘‘ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານ’’ນ຺ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕສ຺ສ ອິມສ຺ສ ອຕິກ຺ກນ຺ຕກາລວາຣສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລວາຣຕ຺ຕາ. ປຸຄ຺ຄໂລ ປຸຈ຺ຉິໂຕຕິ ‘‘ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ…ເປ… ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕສມງ຺ຄິປຸຄ຺ຄໂລ ປຸຈ຺ຉິໂຕຕິ ປຸຄ຺ຄລສ຺ເສວ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ອິຕຣຖາ ອຎ຺ຎໍ ປຸຈ຺ຉິຕໍ ອຎ຺ຎໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕໍ ສິຍາ. ນ ໂກຈິ ປຸຄ຺ຄໂລ ນ ຄຫິໂຕ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ອນິພ຺ພຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຕາຠາວໂຕ. ເຕ ຈ ປນ ສພ຺ເພ ປຸຄ຺ຄລາ. ນິຣຸຊ຺ຌມານກ຺ຂຓາຕີຕຈິຕ຺ຕາຕິ ນິຣຸຊ຺ຌມານກ຺ຂຓາ ຫຸຕ຺ວາ ອຕີຕຈິຕ຺ຕາ. ຕຖາ ທຸຕິຍຕຕິຍາຕິ ຍຖາ ປຐມປຎ຺ໂຫ ອນວເສສປຸຄ຺ຄລວິສຍຕ຺ຕາ ປຏິວຈເນນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ໂພ ສິຍາ, ຕຖາ ຕໂຕ ເອວ ທຸຕິຍຕຕິຍປຎ຺ຫາ ‘‘ອາມນ຺ຕາ’’ອິຈ຺ເຈວ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ພາ ສິຍຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈຕຸຕ຺ໂຖ ປນ ປຎ຺ໂຫ ເອວໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ປຸຄ຺ຄລວເສເນວ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ໂພຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ປຈ຺ຉິມຈິຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິອາທິໍ ວຕ຺ວາ ຕຖາ ອວຈເນ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຈິຕ຺ຕວເສນ ປຸຄ຺ຄລວວຕ຺ຖານໂຕ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂຓໍ ວີຕິກ຺ກນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ວຕ຺ຕມານສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂຓາຕີຕຈິຕ຺ໂຕ, ‘‘ອຕີຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂຓຎ຺ຈ ວີຕິກ຺ກນ຺ຕນ຺ຕິ ຠງ຺ຄກ຺ຂຓຎ຺ຈ ວີຕິກ຺ກນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ປນ ອຕີຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂຓາຕີຕຈິຕ຺ໂຕ ວຸຕ຺ໂຕ.

ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ທ຺ວີສຸ ປຸຄ຺ຄເລສຸ. ປຸຣິມສ຺ສາຕິ ປຐມໍ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ນິຏ຺ຐານປທສງ຺ຄຫິຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ຠງ຺ຄກ຺ຂຓໍ ວີຕິກ຺ກນ຺ຕໍ. ‘‘ໂນ ຈ ຠງ຺ຄກ຺ຂຓໍ ວີຕິກ຺ກນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຈ຺ຉິມສ຺ສ ວີຕິກ຺ກນ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠງ຺ຄກ຺ຂຓນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ຠງ຺ຄກ຺ຂຓຎ຺ຈ ວີຕິກ຺ກນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວມາທິໂກ ປຸຄ຺ຄລວິຠາໂຄຕິ ທຸຕິຍປຎ຺ຫາທີສຸ ວຸຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຕໍຕໍຂຓວີຕິກ຺ກມາວີຕິກ຺ກມທສ຺ສນວເສນາຕິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂຓສ຺ສ ຠງ຺ຄກ຺ຂຓສ຺ສ ຈ ຍຖາຣຫໍ ວີຕິກ຺ກມສ຺ສ ອວີຕິກ຺ກມສ຺ສ ຈ ທສ຺ສນວເສນ ທສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ ປຸຄ຺ຄລວິຠາໂຄຕິ ໂຍຊນາ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕກາລວາເຣ. ປຸຄ຺ຄລວິສິຏ຺ຐໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິຕໍ ‘‘ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ຍທິປິ ປຸຄ຺ຄລປ຺ປຘານາ ປຸຈ຺ຉາ ປຸຄ຺ຄລວາຣຕ຺ຕາ. ອຖາປິ ຈິຕ຺ຕປ຺ປຘານາ ປຸຄ຺ຄລໍ ວິເສສນຠາເວນ ຄເຫຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິເສສິຕຕ຺ຕາ. ອຸຠຍຖາປິ ທຸຕິຍປຸຈ຺ຉາຍ ‘‘ອາມນ຺ຕາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ ອນວເສສປຸຄ຺ຄລວິສຍຕ຺ຕາ. ຕຖາ ປນ ອວຕ຺ວາ ‘‘ອຕີຕໍ ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ກສ຺ມາ ນິໂຣຘກ຺ຂຓ…ເປ… ທສ຺ສນຕ຺ຖນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍ